Skip to main content

Full text of "Dissertationes philologico-theologicæ:"

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google”s system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


+ Maintain attribution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google’s mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world”s books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
atlhttp://books.google. com] 














pigtizs ny Google 








Lage 




























«Fomannis Buxrorrl, Fic, 


DISSERTATIO NESI 


PHILOLOGICO- THEOLOGIC A: 


IL Dr Lincua Hesrza Origine &Antiquitate : 

II DeejusConfufione&pluriumLinguarum Origine: 

III ; De illius Confervazione &Propagatione; 

IV. De LiteraramHebraicarum genuina Antiquitare: 

V.. . De Nominibus Dei Hebraicis: 

‘VI- De Cana Dominica prima Ritibus & Forina: 

VIL Vindicie precedentis Differtationis : 

VI IL De Lotione manuum Judaica ante & polt cibum: . 
. , 


eAcceferunt, | . 
RISAAC CLABARBENELIS, Hipani 


I aliquor clegantes & èrudite Differtationes; . 

. E: De Longàvitate primorum Patrumi : UO 
II De Stata dr Fare Regio: ' 
II}, .DeJupicum@Recum iP, Fi copeniensiào differenti: - 

© IV. ‘De imiraculofa fratione Solis timpore Fofaa: ni 
V. . De Peccato Devidi, mamoerantis poputum: 
VI" De Nomine Mofis: o. 
VIL De Idolotasrie (peciebus, quarem in SS. Literis mentio: 
VIIL De Librorum Biblicerum Divifione; 


Ab codem ex Hebrea in Latinam Linguam 
vete: 


4‘ 


Cum Ixpica Locorum ScrIPTURE 
torum 3zilluftratorum, 


Cun Patvrtecero, 


| BASILE dE. ; 


Typis Jon. Jacon: Dgcxert, Acan.T 
mi 3 Patti daria agi cpogrepli, 


_ ai] 


vIRESO i i 
MAGNIFICIS, NOBILISSIMIS, AMPEISSIMIS, il 
RUDENTISSIM? Ù 


DD. CONSULIBUS, QUASTORIBUS, 
TRIBUNIS PLEBISSTOTIQUE .: 
AUGUSTISSIMO SENATUL —. | 


. INCLYTA ET ILLUSTRISSIMA © 
TIGURINORUM' 
. REIPUBLICA, 


DOMINIS SUIS GRATIOSISSIMIS, SUMMAQUE: 
OBSERVANTIA COLENDIS, 


Gratiam & Pacem è Domino precatur 


Jonannes Buxrorrius, Fit. $. TH, Di. 
‘ Ling. Heb,in Acad. Baf Prof ordinarius.. 








DISILELCERIGOLIERAIDIAIAZARO 
| VIRIMAGNIFICI, NOBILISSIMI, 


AMPLISSIMI, . 


Ffero Vobi Difertationes aliguot Philelogioo 
N Theologicasyà biennio & quedexcurrit,ex vari 
Wi olfervationib, è me congeftas & colle es. Ar= 
rue illaruma licet non videatar unum de 
(9 continuum; Scopustamenin omusbus nane; A 
ZARA tignitares Hebraas, hoc e, Sacras, pro grasia 
VE mibià Domino conce, è tenebris producere, de 
bacrationemajorem quibusdam Sacre Scripture locis lucere inferre: 
deinde, Fuveneati i ftudiofa, (peciminibus hujwemodì , ad jucundi[f- 
mum robiifamumi hocftudiumfacem preferre, ilorumg, animos ad 
ejus amoremtanto vehementiùs inflammare cr accendere. Res niz 

* 1 utili & neceffaria, ‘modò vires tanto captopares, s fuppererent 
adefens. Urrusg cnimsboe verum, din clarifima luce cpofiture Seite. 
diam hoc Hebrao-Phibologicum,ad Verbi Det, per Utrumg, Tefamen= 
ram, iluffrationem, per quam effe necefflarimm: & ( quoddolendune, 
wecinter, rpoffremafacali vitia numerandum) raros admodurm Te» 
qui illirità excolendo feriam operam impendant. Si ullsbi, hic verum 
eR illud: Cepiffe multorum cit, ad culmen perveniffe pauco» 
- sum. Too PesoGidor, mebpoi de peeirdies asdpes. Quanso autor 
ego quoque msm, & ingenti tinuitater , 5 plurimaram adbanc 
re necefariarum rerani eceffatem vc inopiam » non ignorem; quia 
ramezetiamunum talemum, à Domino nobis concelfum, non 
* defodere:donum'ad Prophetandum, quod in nobis eft, non 
negligere: /64, ut accepimus,ita aliusin alium, ut boni difpen- 
facores varia Dei grane, adminiftrare, jubemur3conffitui pot 
alios laboress aliquam etiam operam in Praxin bujws (tudii conferre: 
Us verò buicnegotio tant) cautiùis Gi tutsùs me commisterem, fenfina 
illud aggrediendum, © pedetentim ac gradatim în eo progre- 
diendum dazi, mt fic & de meis is hac arena viribus periculum. 
facere, & Deltorum virorum de hoc leboris genere judicia, tan- 
_39 commodiis experiri poffm. ‘Prudenzer enim monet alicubi D, 

: DO 2 ° 






A » Neadferibendunî citd' profilias, & levi. ducaîts 
infanià: ara tempore difoe quod doccas. Notum e5t etiam 
Syracides inquit: Difficiliora quàm pro te, ne queras, & 
qu tiribusaisne ferutare. Alanimere etiam neimmeriai 
revecavi prafentis monfelmvita, fed & temporis bujus calamitefift- 
bri, miferam Cr inceîtam conditionem, que reveraSpem nos vetat 
- inchoare longam. Prefeatem itag fatis Dei gratiamfentiens, & 
infigrem fammorum Virorum favorem intelligens, quo non tanti 
‘prefentesmeos condtus approbarunt, cr ferventifemi ffudiisexcepe- 
runt, fed è ad porrò banc telampertexendam & continuandam cer- 
tatim cohortantur, non dubitavi fidentiori panlatize animo prodiri, 
È nunc adeò fafciculum hunt Diferiationun quafi è carcertbus în 
«pertamcampum emittereo. Se 
Materiaselegi tales, ad quas velanimus ipfe ferehatur, vel occa- 
fio invitabat, vel etiame, que apre mibi videbantur,à quibus Operis 
IPius aufpicia ducerentur, libertatembanc miki nunc Grinpofferam - 
refervans. De nonnudis Sacre Cone Ceremoniis /epiùs ab Ami- . 
cis rogatue, necfemper vel mibi vel illis per ommiafatisfaciens, conffi- 
sui tandem meas hac de re obfervationes majori cum cura excuteredi= 
ligentiusg, in veteres Hebreorum Pafchales ritus inquirere, illorum 
Talmud, Ritualia, cecasg; latebrasInfinuare omnes, dr num h4c 
quog, ex parte folidior aliqua lux Vgeraiciainiorie sir accede- 
re pofit, pro virili tentare. Undeprimamnata Difertatiode Cent 
> sltimum nunc in hac parte locum occupans. Mox alia oblata occafio 
de Decalogo, ejued tremendi inmonte Sinai promalcatione, agen- 
di:in quavaria etiam ad Hifforiame dr Philelogiam fpetantia ex an- 
* tiquis Hebraorum monumentispreduxi. Chm verò illa quegne fe bic 
afera difîutienda quaffio; Quibus Literis Lex è Deo Tabulis lapi. 
ie inferipra fuerit? lifabmne quibsss adbuc hodsè Fudai utuntur; an 
aliis, placuit cars in peculiarem Diffrtasionemvejicere, È accuratibs 
cxaminare. Plus enim quam Mathufalemi etas et, quidinter Viros 
dottos dubitatum Cr difieptatum fuit; Aniftae Hebraeorum lite- 
re,quibushodièin librisSacris exarandis Judxi utantur, ge- 
nuine fin & primigenia,an verò illa, quibus Samaritani utun- 
turì Zincergo Differsazionis, De Literarum Hebraicaram antigsi- 
tate, 


x 


‘ Vvocata; Confufionis Lingua Hebrea Orico 





tare; dara occafio. Rie quidem res ipfa jam cihbaste regnirere, & 
me guafi mann ducere ad famefifimam Te origine Punttorum Voca- 
Liucme contreverfiam, ut quorum Antiguitas.aguò ac Literarum, ind 
binm a malticevecatar. Sedhane quaftionecmpro tempore diutiks déd- 
bare premere confelium vifim fuit,ò priùs alia quadamnec injucan- 
ida, neciansilia, 44 Lingua Hebrae Hifteriam pertinentia, expedirez 
num fortè in his queg nonnulla fesuterca [ins proditara, cx quibu ve 
vita falidizs emergere &r emicare queas. Hinc itag ab 9v0 quod ajunt 
vrfis, primò ;p/am Lingua Hebraa confiderare dr explicare capi 
‘Otiginem & Anciquitacem, abi effenfam, Origine effe Divinami; 
“Antigquitate Primam, C per aliquot facula Umam; Dignitate Sat 
am. Chmverdin Babele magnam kose ‘palfa confine pluresk 
Uihgne ex ca orta, Hiftoria Confufionis i//ims, ium Lingna- 
vumoOrizo inquirenda fuit,yubi Tria hac, precpiò incademfantre. - 
canfa, Linguarum ex 

vonfufione ortarum Nymerse, È Confufionis Tempus. Itag cm 
tanta tune temporis fatta fit Linguarum dr Populorum confufio, e 
expertentidconffets Hebreos pofferis temporibias non folm varia exe 
Via, captivitates & deportationess (fd è Lingue fe mutationem 
pafis spa tiferie, e fertes flagitavit, ut porrò di[piceretur, In qua fai 
milia, d Ubi locorum Lingua Hebraathm incorrupta manferit, e 
-bofpitiumvernaculumvretinnerit? quorseodo dr quamdin confervata? 
Unde nomenfortita? quefatatxperta? Cr fimilia.Tandem etiam hac 
Sabjuntta quaftio,Anad i finem ss mandi, s fit permanfara, 'inaltera 
quog vita ejrs ufhsfuturss? ur ficimteger Hifforia Lingue Hebraaex 
Paradifò în Paradifam effet circulme. Ex hisergò Tres Differsationes 
drta, quaprimum nunc locum obtinent, guòd cammodifime fint vifa, 
qui Ceterarum caput comveniens, &y arp6Svpor mAavgs conffitue- 
rent. Hisomnibus alia adbuc acceftt De Nominibus Dei Hebrai- 
cis.guorum D. Hieronymus meminî?: In his enim non panca quog fè 
offerant, Philolozia &- Antiguitatis ffudioforum difiuijitione digna. 
Haec omniaantem ita fantà mepertraltata, ut Sacra nbig, Hi- 
Foriam iluffrare, authoritatem Canonicaruno Scripturarum tueri, 
Hebrearam,gnà Veserum quà Recentium, de his omnibus fententias 
hi fuerio Retlifimè enim fcribit Eufehine 

Iso 


Producere, cara cordig, vaii 


l @@—Tc@C@@@m@atems’ta 

de Praptia?. -Lib.9.0. 3. Quemdmoduni ab Egy pelieres 
x oto Pieniziorimà Pheenicibus, Greco viris 
illuftribus Gracia : Philofophorum à Philofophis, Medicasà 
Medicina pericis difcere convenit: dra di 37 2 audAudor iva 
av) mi ECegiiur culv mig ECggiors Aoglar, eh pù ddr mb der 
dixeckita cx confequenticriam ftatno,res Hebrao: atrias 
nen aliunde quàm ex Hebraeorum digis feriprisque efle repe- 
cendas. Nox ignore equidem,qua fit Rabbisicorum firiprorum ra- 
sie, quodij vulcò de illis judiciurs: fednewtrumme ab hoc incepto de- 

serrére potuit. Mare chim Enniumlegeret,dixi[e perbibetnr; Se aum © 
aumin fterquilinio colligere. Es D. Hseronymus de Apocryphis ali 

‘ cubi logyens; Grandis, ingnit,eft prudentiz aurum inluto qua-' * 
i rere.Idem de Hobraoruns libris Gy leCForibus dibi pote, Sufficit erco,fi 
auri aliquidin impuri: illis alioqui vente latcat, acinveniriqueati la- 
Boris È opere ne nos paniteat: Adbibendumautem judicium, fiorie: 
Siparande & rejiciende, & ut verbo dicam, quid diffewt ara lupi. 

wi, attendendum. Neg, etiam adeò alsenum hoc [fudium à nobis chi. 
frianisur valeò tabenrcerferi deber gui Judais fucceflores & po- 
fteri fumus, #1 LalZanzise (îribit, in Tabernaculis Semi habi- 
tamus, 4. e. interprete Hitronymo, ineruditione & fcientia Scri- 
prurarum, eje&o Ifraél, verfamur. ” 
Has verò meas Differtationes, eo confilio quod expofai forfisa 

battenti editas, Typographi È LetForis commodo, in anum nune 
colettas, Splendifomo È Aucuftifimo veffro Nomini ut inferibe= 
rem, animmus mess tantopere hac vice gefivit, nt quamuis mul- 

. sa, quae bunc affelune reprimere poterani, ci objicerentar, con- 
valfis tamen metus È pudertsrepazulis, tandem eruperit, & viam 
ud vos affeitirit; non tamen omninò fine ratione © honeffit cau- 

, fis. Nole nunc me in Veffraram Dignitatum, dr Landum preco- | 
mia Sfendere: mibil dicame de Veffra, Majorumg, veffrorum For= I 
situdine; Gererumgeftarameloria: nil de Veffra, qua veftram Rem- 

publicameregitis, Prudentid: nil delandatifima Humanitate, de met 
Exules quofvis Ho[pitalitate &r liberalitate: nilde Urbis veffre di- 
- guitate È celebritate. Haec o alià bic fpatiis exclufus iniquis. 
Pratereo, atque aliispoft me memorandarelinquo, Quemw- 
vis certè talia, quamerito omnes rerum magnaram «ques fimatere, 





dA Vos perstabere pone. Prater has nosiffima et eximîa Veffre 
ergaVerbi Diviniffudium Pietas, dr incredibili erga Literas È Li- 

| seratos Benevolentia. Teffes hujusreiluculentifimifint, Ecclefieve- 

Stra, faperiori faculo inter primas ad Verbi Dei normans, Majorum 
veffrorum zelo, conformata , veltrà pietate in cadem halfenus pu- 
sifimè confervate: Teftis et Iluffre de celeberrimum veftrum L 
cenmzin guo non folùm Theologia, È quevis difcipline Gr artes, ha 
è linguer magna diligentid Cr laude docentur cy excaluntur: Teftis 
Bibliothecaceltberrima, quam ad fingulare Urbis & Schola veffre or- 
namentum magno ffudio adornatis. Teffes funt bujus rei tat Viri, 
obvariarum reram praclaram (cientiam, È aternitate dicnilime 
biterarum monumenta, toto Orbe celeberrimi, quos Urbs veffra fem=. 
‘pers à faperiare prafertim/aculo, velproduxitsvel eremiofuo benianif= 
Sin fo 


fovit. Taceo nunc Theologos , immortalibus firiptis clarcì, 
coruro folerum numerne juffum poet Catalogum conficere. Phi» 


logos, Hifforicos, Linguarum omnium, dr ommis Antiguitatis peri- 
sifimos (î quis requirat , ubi praffantiores, smfigrsiores Cr celebrioresy 
wams inter Veffrates,reperitt? Convadi Pellicani, Theodori Biblian- 
dri, Guilelmi Stuckii, Rodolphi Hopiniani, Conradi Gefmeri , Ca[pa-. 
ri Waferi, Lavaterorum, È aliorum, nomina, atque indefe/i labo- 
vis, ineshanftaj in Philologià dottrinà, firipta, gus, nifi qui lite- 
= near penitùs omnes, ignorat? Qua regio interris horum non piena 
baboris I Quisin dntiquitate anculus, quem illi non excufferint tal 
se lingua, quana non excoluerint? quafcrinia, qua illi non pergni- 
Sverintà quidobfenri,quod ilinon illuffrérintì Et me nunc quidena 
hoc ffudinon inter Vos vel defis veldeferbuie.: Hicenim handita pri- 
dem, novum velati aliguod Sydus, inter ves exortusD.Foh. Hesri- 
eus Hottingerno, amicus mibiexoptatifinus, ad Linguarum Orienta» 
bum Antiquitatis ornamentum  incrementum vobis datus È na- 
sue, Addas ei Supremsss dies, egregiisejus conatibus ubertimex alto 
«benedicati Com itag, his Diffrtationibie buc pracipuè pedFdrim, us 
Fsdinva hoc Philologicum,pro meo modulo,in Helvetia noffreSchelis 
reformatis etiam magis macis, propagem; Urbsverò veffraà mul- 
sis retrò annie ab co celebrss fuerit » illudi (plendidè excoluerit, nil 
praser rem me fatturum fum arbitratse, fî, affectuimeo alignid in- 
Salgens, Primare banc ( Deoconasunzesmeorem vela porrò senigni 
i ° Sed 


DS 





Sad aurd impellente) mexrnon fo Astiguizate: Hebréac lacubration 

numpartem, debita cum hunsilitate Vobis fferrem. Auzit bunc affca 

. dum fingularis VeftraVeftrorumé, Humanitas, quem fomel atg, ste». 

I ne, cre Tigwri efem, iberali fem  fums experts, ut Gr sr Thermis. 
Helveticis, ubi fecundd vice, Tud Ampliffime Confal, SaLo Mm òN 
HinzELI, gravifimd comverfatione quandogue frui, Tua (7A 
manitatemacfingularem benevolentiamexperiri, mihi fato quodane 
contigit.Fovit cundem afetum conffans È continuacume pracipuis, 
Schole È Ecclefia vefireluminibus,d multi annis, non fnefruin é& 
volupsate,fuavifimè &s fraternò planò culta amicitia. Occultos etiam 
procaldubio ignes Sabjecit Pica Civitati veffre'aliguara eriane 
driginis mea quafi venam debeam, quibuudam ex Ma joribm mess ,. 
Religionis causà ex Italia profugi, fedes primas apud'vos quarenti=, 
bas crivvenientibue, ac poffea demum huc Bafileam commigrantibua 
aliis Tiguri manentibus, ibif adbucex Deibenedittione epibus dr. 

* benoribus fisrentibus; Orelliorum, Muralterum, È Pefaluzzionram. 
. familias indigito, proximd confaneuinitase me contingentes: Sed. 
. mon capit plura pagine anguftia. Unumrefue, we vos orcme, ue-exia; 

. 2 guru & levidenfe hoc munnfentum literarinmmei ergaboifdii bo» 
obfervantia, cfingularie reffimenism acarrbam, fereno ai bilari valina 
accipere, È me, 0605, meak, frudia Veftro Faiore È bencovlenzià. 
completi & profequinon dedignemini. Sic Des Vs Max. Vos, în-. — 
clyrami, vefiram Rempablicam, turbulentifimis hà cemperibus in. 

|< pae sranquilitae, atg, in ca unà part Veritata; bonaruno 

rogue linguaram ac iterarumfiudia,co re quobaltenss, clervera= 
1 Tr onere, per Vos ad pofferos quog, Veffres tranfunittat. 


Lil è, 
Dabam è Mufno mos Bafil. 10. Martij 
° iano Mays. 








Prazratio 1b Lecrorem. . 
ER TA ft, ut Salomon inquit, Prov. 16,9, P9 11997 2ert oTR db 
(RU RA rive. Cor henminie deliberat de via fue: fed Domina dirigit greffam eius, 
Nov Ea(cilicet eft rerum humanarum conditio, utinitia quidem con- 
fitioram & a&tionum noftrarum nobis fint certa, finis autem incertus, 
Cùwì Differtationes qualdam meas Philologico-Theologicas, jam olim 
editas, nunc recenfitas pralo fiubmittere cogitarem, in quibus Unaèrat 
De Desalogoin Genere; animus erat,hortatu quorundam, telam illicorfam, 
per Specialem fingulorum Preeceptorum explicationem eodem filo conti» 
nuare, Exiftimarunt illi, occafionem hinc nafcituram, multa quoque 
alia pracepta Mofaica cum fruftu ex Hebrasorum fcriptisilluftrandi. Dum 
in co effem, & jam bonam ejus laboris partem perteciem, operis lentè 
procedentibus, aliud quiddam huic confilio interceffit , quod illud non 
quidem intervertit, fd tamen moraminjecit, & in aliud tempus differre 
coégit. Atqueheecelt caufa,cur Differtatio illa de Decalogo hîcfitomiffa, 
ut nempe cum reliquis conjungatur, & fepararo volumine exhibeatur,' 
Quod, Deo vitam&c valetudinem largiente, brevi Te ex{pe@are jubeo. Ad 
fispplendum hunc defe&tum, laciniam novam huicoperi attexui; Differ= 
tationes quafdam elegantes & eruditas Ilaaci Abarbenelis, Authorisius 
culenti, à me jam olim Latinè verfas, quibus aliquot Scripturee loca non 
prora trivialiter explicantur & illuftrantur, Non tamen cà mente in 






lucemillas produco, quafiomnia jus ditta & fenla vel mea velim fadere, 
vel Tibi ample@tenda obtrudere,fed confidetandas,8 cum judicio expen= . 


dendas. Si non nbique rem acutangit, faltem nonjndigna funt, que le- 
gantur.Scriptor Meekex recentioribus maximè atgutus;$c 2cutus,nequa= 
quam ita {erupulosè,ut plerigsalii,Magiftrorum fuorum placitis addictusi 
fed fepiusabillis recedens, &liberè animi fui fenfà proferens : ttmetiami, 

fieri poteft, Literalem Scriprurse fenfum fe: uens & premens.Unde, 

ubi in obfcuris quibusdam & intricatis maltis locio, caeteri Interprete 
cosodani interpretationem vel conftru&tionem non invenire 
queuntvelad Allegorias defleftuntiille fagacitate fuà fubinde aliquid in- 
veftigat & reperit, quo Literanî tueatur, & illa extricet & clariora red- 


dat, Dumitaque Decalogice illse Diflertationes prodeunt;his praefenti: | 


bus interea fruere 86 utere, Quae fi plactre intellexero,, pluracjus * 
. generis fiio tempore ca me exfpeltare poteris, 
: mE CA 


° 30) 


br 








ate 


Cunssos406380688530 890600000 


HENRICI A DIEST,. 
" S. THEOL. D. ET IN ACADEMIA 
: DAVENTRIENSE PROFESS.. ° 
. In Scripta Buxtorfiana ai 
LO - EPIGRAMMA:; 
° LLA Deo quondem gra ma» Solag fantaz 
Hen quantis seneoris nume S; puAGOZA pere 
Soluk, Divinù oraclie clara nitenfg s 
Mii is commwentis commaculata ricet L 
lit, occmbuie, fili fapientia quendare» 
Stercora pro vera relli : 
Zude tamen doll'us Burrorrius ns dice? aura - 
Colligit, dr veri fafcitat inde focum. 


Egregiam verò Landem & [polia amplareferre»: 
Quis meger hunc tansd fedulitate virus. 








' INDEX 


. LOCORUM SCRIPTURZA 
-EXPLICATORUM. 





7 ‘ Verl Pi 
Cap. 298 Ho 
L Ze: 10$ < 
18 LN 
zi 31898 
2 126.147 
. Li 22.27:33: 42 
hr. CTZ 434:4.65 
iV. 128: 
26. gb. 
28 Mz 
» ZI 024104 
XlVozs 








' —. INDEX LOCORUM 


Cap. Verl, Pag 
XIV. 139. 
xv. ” 128. B2e 
XVIL - mn 10%» 
XXIV, 4.00 128.1300132 
XXV. 22% 12,60 
XL. 1% BI 
XLV. 12 153.14 
XLVII. 30. 36 
XLVI 19 10$. 
EXOD: 
HI. 14 2620 
IV. mM Io 
VL 3 20% 
x 21 & Teqq.4ri. 
XIL 82429 2883290 
> 329 ° 
NV. m be 
NUMER. 
MXIV.. 244 148 
XXL 8g: 33 - 
DEUTERON. 
N. 1% $% 
XVIL > 4fte 
af 4$r 
è 1724-2406 
Moif16, | 
&fcog, 4::.8fe9g. 
* XXXIL 8 mm 
XXXI Se 454% 
26..2728.470 
XXXIV. .10,. 469, 
Im «+ 47% 
ni Foshua.. fs 
Lo 2 497.86. 
XXV. as. 128.1300132 
4% 106». (2% 


Verl, Paga * 
VIIL % 451 
le . 4500 Y 
mx be 4040 
XL 8. 4500 
XE del. 4fle . 
id L.SAMUEL 
VIIL n&fegq. 423. legge 
XXV. 4% 3066, 
XXVI 9. 4457 
. IIL SAMUEL: . 
IXXIV. Selene. 477.(09%, 
i L. RE 
L Bh pa 2 
I REG. 
XVIL O 710. 1516 n. 
-. 1.821 490.£eg 
24.25. (egq,215.16 
XVIL % 316. 
26r 2I.1ff0 
XX ‘92. 166. 
ESRAS. 
IV. e e 
2 CHRON. 
XXVII 2324 48 
NEHEM 
VIE Cagno 
Dm LA 128, 130ì. 
XUT, 23:24.2%. 21,196,196 
\ For - 
VI. 4 276% 
ba 23.438; 4660 
XXIL 2% ©’ 264 
PISAL Mi. 
LXXVIL 16. IG AbI 
LIKHI, o ag 
to, + XG$ 


TNDEX LÉCORIM. 


‘Cap. Veri Pag. Cap. 
XC. 9. .- 4% {XXI 
XCVI 9 281 XXVI, | 
CXXXVI.:4. °° 4620 . y 
‘CXLIX. 6. 161 
- p ROVERB. VIL 
XVI, Lr 12 
'ESAIAS. i 
aX. "7. (Ig VII 
XIX. 18 ‘119161204. XI, 
xx. Io. 443. XXIL 
XLIL  p678 46% 
LVII 16 | 46la 
© © SEREM - 
VIL ‘è CA iL. 
x fl 36 XII 
EZECH. 
€ 24 ‘276. XXI, 
V. DA ‘1300 
DANIEL Il x 
. w * 24000 CHNSI 
hi *y Q S pete VIL 
mm 43% 
HABACUC. xx 
b 1008  10.IL12.1}. 467 
“©. ‘SOPHON.' x 
IL % a ul 
* 1% [XL 
z 4C n° 
1162. XIV. 
EccLEsiastIa 
VH, 6 146 {Ve 
0 BIS 9: se 
MATTHEUS, L 
ù 17.18. 19% L 
. dle «3304 (I > APe 
Ale; 109 397.668. [xut, 


Veri Pagg; * — 
2% © 336. 
26, ‘ ‘28502966 > 
29. ° 32200 
MARC > 
‘12,3.f.7.8 397-699." 
@% 30fe- 

LUC. a 

39° 30% Di 

3Re 304» ° 

i7. 320. x 
190 + 285.326 

. 206 29% i 
“Fox 
29... 300» K 
Ze 4a 12,2%, 282966 
7 4-18. 302, fegqe: * 
20, . 39% 

«42. 99 Nb 
% 9. 
ehe Lc 129.1376 
ia . 2939-94. 
CORINTH 
36077 > 298.299 

18129669, 
23.24. -  28;.296lc9e 

«16 + Z1lefi%e > 
IL TIM . 

To ‘304% - > 
IL PET. 

1» | 3ot 
wHroc_., 
4 34% 
8% "301 





. TT. . 
LINGUE HEBRAZ 
> ORIGINE er ANTIQUITATE. 

gua Hebraa Originem & Antiquita- 


n indagaturi, ut à primis fundamentis rem ar- 
Tamus, & cantò folidiùs Thefin nobis propo- 
im, cam videlicet ef Primam d& Antigquifimam; 
exftruamus, ad fequentia prefentem Differtationem revoca- 
bimus Capita, ut oftendamus ce 
1. Hominem primum in'fte Creatianis pri- 
mordio,Sermonss 6 Lingue certe ufum, 
fatimbabuiffe : 
II Ium camLinguama Deo ipfo accepiffe. 
UL Linguam illam primamfui[fe Hebreamo. 
IV. Eandem tunc unicam 65 folamextitifeo. 
V. Curtadem SancTA-vocetur? 


IL. 
Hominem primum, com creatus fuiffet, fiatim 
certe Lingue ufum &5 notitiam habuiffe. 


Ng DAMUM primum Hominem, totiusfue Orbis 
habitabilis Imperatorem, preteraliasinnumerasdotes, qui- 
MY bus è Deo Creatore fio, pre reliquis inferioris hujus Mundi 
creaturis, dotatusacditatusfuit, SERMONISfeu ORATIONIS quoque 
ufum, increationefua ftatim accepilffe 8 habuiffe,cujus medio, tanquam 
non folàùm 22% "M1 Animalloguens Gr rationale, fenfa animi fui articulatè, di- 
x n A 








n —__m___.1r|-,..<-.é!l 


2 DisseRTATIO I. DE LinGUE 
ftinaè,intelligibiliterac x0y&; proferre,quibusvis rebus & aftionibusno= 
mina ac verba congrua & convenientia imponere; illa deinde aliis partica» 
lisartificiosè cohjungere, atq; exinde fententiam atque orationem aptam 
formare; fedetiam ut '9"0 "TI Animal politicum ac civile, cam aliis commu= 
nicare ac converfari potuerit, & Sacra nos Hifleria, & Sana docet Ratio. 
2. Sacra namque Mofis Historia refert, Deum Orr, Max, 
Adamum, ftatim abejus creatione, etiam ante lapfum, fermone allocu- 
tum effe, fermone diferto ipfibenedi@ionem fuam uberrimam dediffe & 
expofuifle: preceptis & mandatis fuis eum inruxifle (Genel.1, 7.28. 
&{feqg.&cap.2..16,17,) addu@isetiam ad ipfumbeftiis & volatilibus, 
quinam illa vocaturus fit, exploraffe; Adamum-promptè, fapienger & 
li lextrè fingulis nomina impofuiffe, atque ita non folam Dei loquentisvo- 
ces percepiffe & intellexifle, fed mutuas quoque reddidiffe ac repofuiffe: 
creatà deniqueEvà, è veftigio veriflimà defcriptione, &nomine elegan- 
tiflimo atque convenientilimo eam defignafle (.23.) Ex his enim ap 
paret, abipfa Creatione per SERMONEM; Deo & Homini; familiarita- 
tem & confuetudinem intgrceffifle, omniumdue rerum vires, naturas& _ 
proprietates, verborum Notatione proprià delignatas fuiffe, 
3. Hucreferunt quidamillud Gen, 2.7.7. rt mam Erfela 
05 bome in animam viventem. Onkelos enim Paraphraftes Chaldaus, qui 
7 circa tempora Chrifti vixit, tranftulit illud ; #00 rmb pIN3 Nim Er fuit 
(animafc.illa, Deus ei infpiravit) in Adamo in fpiritum loquentem = 
Id eft, Spiritus, Flatus, vel Anhelitus ifte, quem Deus hominis naribus in- 
flavit, non tantùm eam vim habuit, ut hominem vivificaret, &ratione 
praditum efficeret, fed etiam diftin@am ino vocem &articulatum fer- 
monem formaret, utejusfpiritàs vi & facultate, diftin&è etiam & articu- 
latèloqueretur, atque ita hoc quoque Spiritu loquente abomnibusbrutis 
differret. Sic Jonathan 1eBh00 IIY9 DINT NOUD NNDWI NM Er fuit anima 
in corpore omini inSpiritum lequentem. Sic Rabbi Salomonis, adifta verba, 
glofla et; 12 apimie pnzaw memi pia Sw ra em 0) NPI Nr N 
«Mm nythoc eft, Etiam beffie È fera vocantur Anima vivens: Sed Anima 
' ifa bomini Vivens ef? praveliguis omnibus, quia eipraterVitam addita quog, 
DI 65 Scientia vel Ratio, È Oratio. 
: 4. Sed &Ratio /ana hoc ipfum nobis fuggerit, Nam comHomo 
NST5 MI Animal loquens veriflimè ab Hebreis, 8cinde à Greecis 0 reyundr, 
. defirfiatur; nullo modoeihecdefinitio perfettè competeret,nifi & Ratio- 
ne8cOratione preditus effet, Quidenim eft pfopriè 19703 Loguens. Quo 
odo? fermone non folùn interno & intuire fedetiam mogeci. Nam 
7 ST Dée 











Hesr. ORTG. ET ANTIQUITATE. 3° 


St Darar, hie. 14,0, Gepiùsfignificat Orationem externam , quam Inter= 
nam ; imò propriè illam, non hancfignificare videtur. Et cuiufui Interna 
Ratio, nifi medium 8cinftramentum, divinum hocce munus convenien- 
ver explicandi ac proferendi fimul accepiffet? Quodnam autem Ratio- 
nis expromende Homini convenientius medium , quàm Oratio ? Hinc 
fcribit Iaacus Aramah in Lit, parafchà PED, (e. 62, WI 19 pieno 
TON pmi 100900 MT 20) i POD II DINI 90 N in o 
«poor mon by vyo teen neon D'IMPI D'AME hic, Certum ef, qudé 
Mutus, qui non loquitur, non babeat omnes proprietates bominis, idg, ideò, quia 
Sermo internws È externu funt focii Cr propinqui. DefeGws primi, teftatur de de= 
fede fecundi, &rc. 
5. Etcim Homa,utantè diftum, firnon folùm Animal rationale, fed 
& Politicum accivile, quà ratione cogitari potelt, Deum fapientiflimum, 
ecumque optimum opificem, parentemdue rerum, qui hominem ad focie- 
tatem & benevolentiam mutuam produxit, Rationem indidiffe, faculta- 
tem autem & organum rationis negaffe? Nam quamvis Angeli quoque 
fint Intelligentes &c.inter fe communicent, hoc autem externo medio fint 
. deRituti; non fequitur, Hominem quoque Orationeexternà carere po- 
tuifle. Illi enim funt Crearurse merè (pirituales, 39 NWI 09 IMI 
nn quarum babitatio cum carne non e, (Dan.: 
corporis unione liberi: Hincillis, utfibi mutudlc 
menti ad confabulandum. Homo verò, quoad A 
eRSpiritualis: fed-quia ea corpori elt unita, & qu 
ta,non aliter poteft'aliis, quae in animo habet, cor 
gana corporea; agproinde opus eft nobis non folù 
maximè vocibus externis & lingue ufu. Hincad 
£catus in Cofti part. 4, $,25. fol. 242. col. 1, ex Ca 
MINORI VATI PEDAM NOT va DION © EA diferentia 
mum &° Augelicum. Nam Humanus fermo , quia fit per animams in corpore inclu= 
Siam, opus habet infirumentie Gr fenfibwe, Angelicus, quiafit per animani non incls= 
Sam corpori, fit fine inffrumentis corporeis. Uterg, autem fit per Animam fationa= 
lem&c;i Hincibidem Sermo Angelorum inCofri vocatur 930 21 Ser- 
guo intelleGualis, 


6. Adheccùminfu rporis fuerie Ads 
muscreatus; poft Ratio: it, quo à reliquis 
Animalibus differt, non fuiffe, fieà caruif= 
fet. Hinc cenfent, non ri Theologi com- 


smuniter; Adamum, nor ta eetatis, corpo=' 





4 DisseRTATIO I DE LincuE 


* ris 8 animi facultatibus & dotibus perfetti , conditum fuifle. Unde' 


D. Auguftinusde Genefi adliteram capr14. Quemadmodum creditue faltus 
Adam, fine ullo progre/f incrementorum, virili atate tontinuò, &c. Vide eundem 
cap.13. Venerabilis Beda in Genefin, mihi pag. 16. Non aliter Adam faltus 
efî, cm de limo terra formasuset, nifi perfeBe etatis e virilitatis, qua erat in ili 
caufis, ubi Deus bominem infex ditrum operibfTecit. Et Pareus ad Genef.2, 
w. 7. Infpirato vite [piraculo è Deo, corpus Ada bumi jacens exanime Gr morruum, 
mox capit fefe moverevitim do fenfas exferere audiendo, videndo, loquendo,intel- 
ligendo, denig,, fe bominem rationalém declarare, &r quidem perfetum alate, COf= 
poris mole, rationis.& fermonis uf, non infantem, ficut homo nafcitur. Hebraeo- 
rumhacdere fententia legitur in Berefchith rabbah (eA. 14, DIN pino 
MAMI Tae D'IWY PN25 MIT Dixit Rabbi Fochanan, Adamus e Eva quafi fili vi- 
ginti annorum creati fine. Sic in Bemidbar rabba (e&, 12. & Schir rabb. 
cap.3.%. n. In libro Cofîi part.1. $. 95. inter varia de perfe@tione Adami, 
dicit author ille; Yao» ravirs her noroa 1 9INI PINI VA Foro 
mavit eum, ficue dies juventutie perfetà alfecutum, perfeZum quoad omnia ii 
bra de qualitates velfacultates ,‘corporis & animi: 1dem accept Animam & Itte 
relleRum in fiamma perfeGione , qua in bominem ‘potefl'cadere, &r virtutem Divi- . 
nam, quà adbefit Deo & Spiritualibu,incelleziiog, ommni.a fine, imflituzione, foldco- 
gitatione fubtilifimA. Hinc vocatur apud nos Filius Dei, & omnes ei fimiles de 
Semine ipfius, Filii Dei 8cc, In AMONT 900 R. Schem Tof, fol. 68, col, 1,2. 
Adamus primus, quamprimim natusfuit, fuit Sapiens magnus, & ingre[fusefì in 
vis Prophetia, loquutug, et Deuscum eo. Et neceffariò fatendum ef, etiam Phi» 


* lofapbisipfis,fi Ratuant creationem mundi, ot 13 fOp 03 NO boa Dev an 


quòd creatus fit perfeGus in IntelleBu fio, non verò inftar parvuliunius dici infantis. 
Hacratione enim opus babuiffex nutrice, que ipfum laBaffer Cr educaffer,Praceptore 
item,gugipfum informaffet 8cc. Et mox: Quando crearus fuie Adaduus primus,no8 
ereatus fuit fecundum formam vel dipofitionem banc (corporum prefentium 
humanorum) : fed VINTI MI IMP ION 10 19 ST DAI creatura fub= 


. tilifima Ce purifima, proximè accellens ad corpus fpirituale, qudetiam accedebane 


Scientia in perfeGtione fua, feivitg, &r intellexie omnes mundos. Hue tendit, quod 
Sapientes noftri dixerunt> Stature Adamifuit àterra "fg, ad calum, vel, ab uno 
fine mundi ad alterum. ‘In Schalfcheles bakkabdlah abinitio: NYrAw peo Pr 
rovini mbbam nente neyao mioarm b52 che mn map'r he vorve DIN 

nepre no 9a mob npAD NINTAI mme SOI bo SRI OD Nadum e duo 

bium, quia Adamus, com fuerit whdena manum Dei Benedi&i , perfetus fuerie 

inemnibus feientiis Naturalibus & Divinis, comprebenfis in Lege Mofisz.ac proinde 

dicere poffamus, quid fuerit ingrada Mofis e Salomonis a quanti unus Ca 

. ° iter 


x 


n 








Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 5 


Similiter voluntomnia ceetera animantia perfettà ftaturà fuifle creata, 
Hinclegiturin Talmud Avoda farah cap. 1. &cin Cholin c.3. Prw Mw 
WIMONOÌ MOMP YMINP {NONA DIN Cornuabovis, quem obtulit Adanow primus, 
preceffirunt ejus ungules , quo, juxta expofitionem R. Salomonis,voluerunt 
indicare, illum creatum fuifle in perfe@tione fua, ut, cùm è terra egrede- 
retur, confpiceretur primècaput cum comnibus, poftea demùm ungula. 

Sic-etiam reliqua res creata g inprimis Terre nafcentia, Arbores unè 
cum fru&ibus maturis &c, Et hinc perunt fundamentum, quòd Mundus 
in menfe Septembri creatus fit. Huc pertinet, quod Rabbini in genere 
de Operibus creationis feribunt in Talmud Rofch haffchinah i ILL 
2009 pad nevi invih nenza inoipi n'wana moeyo da Omnia opera cree- 
tioniscreata funt in juffaffatura fua, in fcientia fua, &r decore fo. Quod R.Mo- 
fesin More part, 2. cap.30. explicat In perfeGa fue Quantitate, Formà, &r 
accidentibws, R. Afarias in Meor Endjim cap, 57. addit; Tam "rr? nta 
agi Dim vg hg vi nato D'mha Dip prod Cam etiam wnicus fueris , ne- 

«ceffiam fuiffe ipfi audire & intelligere Vocem Dei alloquentis ipfum, de ArboreVita 
È Scientie. 

Querunt verdhîcetiam; Utrum Adema & Evea 

ereatifuerint? De perfetione corporum non dubitan 

mentis & intelle@tus videntur differentiam ftatuere 

Tzerorhammor (e, IMENTI : Creato Adamo, fimul ei 

in potentia : Hine Mulier non peculiari opus habuit Lege vel 

enim author prius; Cur Gen. 2.16.17. praceptum i 

fit datum, &cin fingulari numero conceptum?): fi 

Adamo, illem quog, comprehendebat, quia erat ejuspars. S 

peculiariter animam innaresejus infiffaret 5 quia, dum 

Sed ex coffis Adami; Deus antem jam antea animam vivente 

tem ejua jam accepit inilla coffa, quetamenfuit exigua: Hi 

imperfeGiores,unde & Rabbini noffri ajune, bp iNyT OO 

tia citerigna. Pluribus hanc queeftionem traftàt Abarbenel in Legem 
fol.20.col.3. Cauffa, inquit, cur Scriptura Genef.1. v.277. bis dicat, DIGI 
torrhx Ad imaginem fuam creavit Deus hoinem; ad imaginem in- 
quam Dei creavit illum ; bee mibi videtur effe, quòd voluerit indicare, quamvis 
Dess creaverit Hominem marem 
dem perfeGtionis grada : neg, de a1 
minem: quamvis enim ejufdem 
imaginemi Dei. Ided dicitur; Ini 
minam creavit iloss vule gui)_ 


6 DisserTAtIO I pe Lincua 

imagine Dei : ille enim fuit intentia ce finis primariws in creatione; quamyi pros 
puer confervationem fpecici mafcalum Cr farminam ilos crearit. Virilità autem é 
Famineitas, non funt de imagalidea, fed pertinent ad confervationem & propaza= 
tionem fui fimilis, Et inbocconveniunt cum cateris animantibus , non in Imagine 
Dei. Hinc cognoftere potes; quare non dicaturde Adamo , Secundùm fpeciem 
fuam; /t4; Mafculum & forminam creavit cos: quia longè alia fuit ratjo 
Adami, quàm ceterorum Animalium,in quibysfemina in codem grada eSt quo Mas, 
& equalis ipfiinnatura Grexifentia; hinc della dicitur; Secundum fpeciem 
fuam ; fine wlla prerogativa viro fupra faminam concefià, In bomine veròprima= 
ria creationisratio fuitin Viro, qui folus dicirur creatus im Imagine Dei, ficutin fin= 
gularinumero dicitur; In Imagine Dei creavit eum; quia nimirum ile A, qui 
videt abfcondita Sapientie , non famina, que non haber fapientiam tifi incolo, 
Malier enim creata duntaxat ef propter finemfecundarium 3 WEViro effet adjuto= 
rium, e ad confervationem[peciei, prout poflea Scriptura explicat in modo Crea= 
gionis ejus. Summa: Adam folusà principio creatuseftin perfe@tione fua : 
mulier pofeafalta et, tanquam inftrumentum ejus re, Lami Daneus, 
in Antiquitatibus pag.42. fcribit; Dico, Marem quidem dr ferminam,ad cane 


. demuniue pv Dei veri imaginem conditose[fe ; ejustamen Imaginis radios, 
e] 


vivacitatem , (Plendorem, aciem È- vim,m Adamo, quae in I/cha, id eSt,in Mare 
quàm Famina majorem, efficatiorem > potenziorenifaiffe i ineodem corpore 
fertior manuum eft dextera. Unde & per Maritum Uxor preceprum Dei didice= 
fat, etiam ante petcatum: & cam Satan per ferpentem , potiùs quam Adams, 
adortus Cr aggreffiu e, tanquam infirmiorem: Cr prima peccavit Eva, mon autens 
Adam, Gen. 3. 1. Tim. 2.14. Nam & in Angelis quog, ipfis alti aliis è Deo conditi 
Sint excellentiores, quanquam ompres ab initiò fue originis erant ad Dei imaginoma, 
© cam quidem lucidiorem, quèm Homo, creati. * 

7. Preetérca, quomodo abfolutimfimulachruto conditoris Dei expreffum fo= 
vet in bomine, finon Divine mentis, fefe per Verbus ab eterno generantis, imago 
faiffet expreffe ? fcribit Theodorus Bibliander , De ratione communi 
omnium linguarum p. 36. Plura, quae ad hanc rem confirmandam fa- 
ciunt; exfeqg. quoque haurire licebit. 

Faceffant proinde hincilli rerum Sacrarum imperiti Gentiles,ex quo» 
rum fententia Vitruvius lib, 2. Archite&urae cap. 1. feribit ; Primosbomines, 
Sine fermonis articulati uf, diuin cavernis terra, feraram inftar babitaffe , ac cre= 
bris nutibws, firitu vocaliz ac voce rudi, animi fenfa defignaffe , & fic demum ex tam 
dem voce, decadem re fepiùs vepetità, vocem articulatam , vocabula fignificativa, 
acfermonisufum ortum effe. Et Divdorus Siculus de primorum hominum 


. Vita; Ilosinerdinatà & belluinà vitdutentes, Parfins ad pafinaezivife, berbas 


Srariffi= 


Re ae A SEE it i de ri E 


Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 2 


Sacvifimas quafa,, & fonte nafcentes arborum frufus devoraffe. Eb oppugnatos 
è feris, mutuo fibi auxilio fuccurriffe , utilitate commotos: atg, ita pertimorem 
congregatos, paxlatina fuam inter fe formam agnoviffe. Cùm autem vox inarticu= 
lata Ce confufa efet, paulatim fetendo verba, 5 de rebus fingulis mutsa inter fe 
figna fingendo, notam fibi ipfis effeciffe omnium interpretationem. Ejufmodi con= 
ventisalis inuniverfo orbe fat, non babuifft omnes candem linguam , com fingali 
Fortuitdnomina fingerent, ec. Vide & Eufeb, de Preeparat, Evangelici lib.L. 
cap. 4. & illic pii & incomparabilis quondam Theologi noftri Joh, Ja- 
cobi Grynai Scholia. Haec & fimilia, ceu mera cerebri humani com- 
menta, meritò explodimus, & rejicimus. T. Liviusinter prodigia non 
femel refert, bovem loquutum fuiffe : Nosinter prodigia referamuscos, 
qui Primum Hominem ftatim loquutum fuiffe negant. ° 
9. Cùm ergò nefas fit dubitare, Primum Hominem Ser- 
monis certi faculratem &ufum habuiffe, porrò de Cawfa Effi- 
ciente illius Sermonis five Lingue Queriturì 
10. Variantes de hac quaeftione funt fententise. Quidam Originem 
prime Lingua adferibunt 930% Nature: Alii WON, h. e. Confenfti, 
eu Placito &> Arbitrio fon Imfiituro bumano : Alii denique ad Deum ipfsm, 
ejusque fapientiffimum inftitutum, cam referunt, 
nm. Prima fententia el eorum, qui exiftimant, Linguas elle aryao 
Naturales, non IOVYDIDN vel IDIDNI Ex inflituto Gr confenfu; ita ut, licer 
Homo nullam difceretlinguam maternam; tamen Linguam naturalem, 
&c nature jus infitam acimplantatam;loqunurus effet. In hacopinione 
fuerunt olim Agyptii atque Phryges, qui, cùm nofcere vellent, quiriam 
pumi hominum exritiffent, pueros duos recens natos paftori tradide- 
runt,inter pecora educandos, jubentes neminem coram eis vocem ullam 
edere; ut nempe, ing VOX prima ex his pueris erumperet, ubi inarticulatè 
vagire defiiffent, hanc dirimeret item. Cùmergò, bimatus exatotem- 
pore, infantes Bee Bee identidem clamantes audirent,iquomodo tune 
Phryges Panem appellabant, fuam linguam primam &cnaturalem effofibi 
perfuadebant, uti refert Herodotus lib. 2, à principio, 
Bra Hex fententia verò aliis, com obaliascaufas, tom etiam ideò non 
arridetz 
1. Quia ficerta quaedam Lingua hocfenfu effet naturalis, eam pro- 
cul dubio omnes facilius, quam alias, addifceremas. Atquihujusreinul- 


rehendimus indicia, Nam cm LinguaHebraa, quemadmodum - 


la 
paulò poft videbimus, prima fit Mundi Lingua, illa procul dubio quoque 





1% 


se 





%- DisseRtatIo I. pe Lincua” 
macuralis, ac proinde tiiar fagilima omnium nobis videretur ac effet, 
contrarium docet experietitia, illam, ut & omnes Orientales, Occi= 
dentalibusdifficilesadmodum videri, . teste . 
2. Adducit R. Jehuda Mufcatus in ANT MP five Commentatio 
libri Cofti part. 2, ad $. 56, fequentem rationem: mat ‘pan mm bro 


DIPANA ANTI ONT ON ANTI PIO IPO TANT ZAN ANI IDO DPAYT IVAN . 


stu 1005 Qudd fi Lingua effe naturalis ,impofibile effe ut bomizes avellerene 
sur ab ea, ficut impofibile eSt, ut Lapis far fum projetuedeferatnaturam defcendeno 
di terram verfia, TICO MAWH ND 1909 D'DYD 1098 AbN ma nun 15 DI 
a 27 neg, fi millefies millies eum furfiam projiciendo aliter velis a[ftefam 
cere, iludefficere poteri, ut Phili/ophua fovibit lib.2. Ethicorum abinitio 3 Grjuxta 
Nd quod Rabbini dicunt "RP IPPYN NVINK NUDI PI Profice virgam in dfn 
rem, femperin fundamento fuo confiflet. Sic feves habet in religuis rebus naturali= 
bus, Er quamvis fareamur , bomizi quidem naturalem efe Inguam unam ; fed 
poffe eum doceri etiam linguam aliam , eò quòd di[pofitionem ad hoc habeat 5 atta= 
men non magis poterit derelinguerelinguam fibi naturalem, quàm Acthiops pote 
mutare pellem fuam, Non enim bicett queftio deco, ad quod apprebendendum ho= 
mo naturà fà aprus et ewufi 5 fed quaftio et , com Lingua dicuntur Naturales, 
deproprietate naturali, usicii Rif, quimompoteSì faparari abbomine, oc. In 
hunc fenfum fcribitFrancife, Vallefius de Sacra Philofoph. cap, 3. Si fine 
dottore, ut alia quamplurima, innafceretur fermo ifte bominibus , innafceretur pro= 
fattò, etram fi‘alium fermonem diferente, effentg, omnes duplicis fermonis. Si enim 
fermo, quem prius bomo didicit , non probiber quò minus difcar alium denuò, fed 
Seiunt multi bifariam, trifariam , aut etiam quadrifariàm loqui , mulrò minus 
probiberi poffet, quiex ipfanatura pullularet , abeo , qui compuracus effet fudio; 
quinpotiùs , fi ullus fermo bominibuseffer naturalis , non poffent effe ad alios dociles, 
quia quod intàs manet, probibet extraneum, cre. Di 
3. Quòd impoffibile videatur, ur fine certo confilio & eleione, & 
quafi cafu & fortuitò, ca emanata fiet lingua, que certas habetradices, 
unde plura alig nomina,quafi quidam rami, fub certis formis derivantur: 
cujus nomina pleraquetam funt iipyatuò, &c, si 
4. Quòd varietas illa verborum, nominum, & particularum varia» 
rum, quibus oratio perficitur, non videaturà natura, fed ex certo inftitu- 
to provenire. Hinc cùm in libro Cofti parte1. $.53. Judeus quareret 
ex Cufare Rege, ad Creationem mundi probandam, & aternitatem ejus 
deftruendam, mMma onb pa momp mnotne mai nnvn Nem ribi vide» 
tur, Linguas effe eternas, acnullum principium babere ? Cufari illi fic refpon= 
densintroducitur; SW (0 OMAN dp Mv o'h9 0300 NIE i, tax 
D'779mM 


fee CL —. 


HeBsr. ORIG. ET. ANTIQUITATE. | 9 
sam non simp meme io om nibom o'byom Non : fed fanenove ex 
-inftieuto Co confenf vel confilio certe orta, quod docet feu evincit compofitio illarum 
ex Nominibws, Verbis, dx Particulis, que conftant ex literis defiumprisex organis pro- 
ferendi fermonem. Ad quem locum R. Jehudah Mufcatus in Comment, 
fuisnetat; PI'Yior 25 Mati ino PImpà vm nipato rr tha 13 raso 
mn onbh ax 399 MON DIPDII 1 peo N93 mimi mami ina fap 
sa aan5) nera na ip ripa in Wen Tit h. e. Mens Gr intentio borum verboe 
sum efî, quòd fi Lingue efent Naturales , efent defumpte ex organi fermonis abfg, 
omni medio; Arvoces fords prolate, intentionem edentis voces illas exprimunt : Et 
pro co qued dicere folemus e. g, DM? "8 243 Efurio ego ad panem; oe 
Sadfertafis fonaret, A i o, velfimile quid (utiavesfe. vel animalia irratio 
Lia ) pro tom D'gomi moten fo nmanDi Maso mein nea fan 
PAT AEM O ONIM piana nia De on Mex3 mami #20 Diana 
INVIO {NI dt MID TOI IDA TN DITO DAL DOS DIPNEIDO h, e. 46, 
dum lingue compofita & conjunite fune ex Nominibus,verbis &y Particuli,quarum 
prolatio non eft ex Inflrumentis fermonis fine medio vel immediatè; fed compofite 
Sint exliteris deflmpris ex prolatione ilarum modis variis 5 hinc aliquo modo cone 
cluditur Gr probarar INDIA nm dp quid finrex confonfia &rinflituto. Sie 
concludit R. Mofèsben Majemon in More part. 2, cap. 3. ex Impofitione 
nominum Adami primi, wy3W xî m'osbn Maobrtà guòd Lingue fine 
Ha confenf &y inftituto, non naturales. Qui pluravolet, videareriam, qua 


Divino, . B. 


‘a 





ile) Diserrrario E ne Frwornse 











Hesr. OrRIG. ET ANTIQUITATE. Il 


17. Ali itaque Comfenfii & Inffituto Divino hoc beneficium attribuen- 
tes, ftatuunt, Deum Orr. Max, folum &Immediatum effe Lingue 
prima Authorem, qui cam creàrit, fino arbitrio inftituerit,ac, ut alia dona, 
Primo Homini tradiderit. In hanc fententiam inclinant communiter 
Hebrei. Hinc fcribit Ephodeus modò citato loco: 33 N Am ma 155 
TOM wr am on mv dm win 99 Dodi Sio N° cen Ti 
tini Den MAM DNEp DI onep mata 20m fiein ian anehe me on 
nibpm monam ona ne h.e. Ideirco videtur reRius e/fe,quòd Dews Benedi&us 
fit Eficiens & Author illius lingua, quddg, Ile cam Adamum , Evam Cr Serpentene 
docuerit, velfaltem Adamum,Cy Adamu Evam, Tres enim ilicam linguam intel- 
lexerunt, tm cm ipfimer mutuò inter fe coloquebantur , tùm quando Dews cune 
spfis loquebatur, cisg, velimperaret, aut benediceret aut malediceret. > 

 Hinc etiam vocat author libri Cofri, Linguam Hebream, cui prima» 
tum defert, MANDI MELA 1% Linguam formaram Gr creatam ([cil.à Deo) 
Parte 2, 9:72, SicenimR. Jehudah Mufcatus verba illa explicat; nwxw 
TINI MOR PP OINND TIMMII MEI NT PINE NEI DIN 00 NODO 
ad 19 primi punti memari am soa ot Noa" pri Dai mrsn moon 
"Pe InND mRMA 12 DI NI daN anda MIDO mig rodonm fama riaprì me 1a 
8 TODI IVONTI NEDN (ND) hc, Vocatar fic, quia non eft ex confenfua Ge cone 
ventione hominum, ut cetera lingue , fedefi formata vel efita, Cr creata abipfo 
Deo, qui cam probavit, cà loquutws eft, &r cam ordinavit,ò c. Duplicatà autene 
vel geminé voceutitur, dicendo NININ & NNMAN Formata vel Fia, & Crea- 
tas ad indicandum sibi, quòd non folùm Formarit & ordinarit cam, pofiquam 
confenfit de ea, fed quàd etiam creata fit è Deo benedidio, Crex nibilo inprincipio 
ereationis ewtiterit.- Iterum inlibro Cofri par: 4. g.25. legitur : nom 
pon han am vata eb by novi DIN oniNa dd NN rina nam 
1 HI I Mmm marobn 950 oben he. Lingua qutem Dà 
vina creata, quam Deus doînit Adamum , quamg, pofuit fuper linguam ipfiws de 
in cor ejus, eft fine dubio perfeRifimma omnium linguarum , & maximè conveniens 
cumvebus vocatis & denominatis ejus, pree@tnibws. Ad que verba hac et Je 


huda Mufcati gloffa ; MW 179 DT YPID NOIDIO miyN*5 memi mp 


prot ny1 iz DINS olor Nim ipa ped napo No PI he. Pocat 
cam Crestam, quia non eSinftitutaà carne de fanguine, ut relique lingua , fed 
«è Domino e refonfium lingue fante (alluditad locum Prov. 16.1.) &Ipfe 
6%, qui docait Ademumprimum fcienziam viarum ejus ( allufio ad P{al, 94. 10.) 
Huc etiam facit quod in Akedath Fizchak legitur, in Levitico, fe&, 
9%tb, Portà feu cap. 62,in hunc fenfum: Quandoquidem proffantia Hominis 
pre aliis animantibue e peculium vel prerogativa Orattonis, fequitur ex valvis oris 
Bz 





12 DisserratIo I DE Lincuk 

“sj nulum-debere prodiro verburn, nifi quod tueatur differentiameju, Prius (quòd 
fe. ia ac preecellentia Homibis pree ceeteris animantibus fit Ora- 
io) paretegeo quod Scriprara dicit, Ex infufflavit in naresejus halitum vi- 
te, &fuit înanimam viventem, Gen, 2, quod Onkelostranftulit; Ex fuitin 
Homine in Spiritum loquentem. Quamvis enim hoc ONENN DE92 per fe. 
& primò dicatur "29300 MAM 9 de Oratione interiori, que e? "IONDA NOn 
Facultas cogitativa velrationalis, que ipfius et propria, propter quam etiam voca- 
fur 323701 Animal loquens, qud, 236 M Animal intelligibile vel intelligentià 
praditum, juxtaillud; OMON MI NON Semel loquutus ef Deus, Pal.60, 12. 
Item, "3h2 "3% "N°AT Dixi ego in corde meo, Eccle[.1, & fimilia; attamen 
N90 gn romiz in mer o Sermo externuseSt interni focius, fodalis, &e 
interpres, quiforàs egreditur,guog,xa qua incorde fo babet communicat cum alio, 
velinterrogando, velrefpondendo, vel docendo, vel corrigendo, MMI Spe 1 
1 rana a: new DANDINI Vaso hebm nam avo VO ira ‘proprerea 
mecefarium fit, ut exiflentia Sermonis & Lingue fit ex ntimero rerum creatarum in 
Sex diebus creationis, quo bomines inter "fe mutuò communicane , & fignificane , que 
incorde fuo habent, ferandumid ‘quog, quod Salomon aît Prov.16, 1. '299D DT 
{ne5 mn mrvoi 35 Hominis funt difpofitiones cordis : Sed è Domino ef 
refponfumlingue; quo vale indicare, quòa Homo naturà (ud quidem fitintelli= 
gens, GFaculrare polens faciendi difBofiriones cogitativas velrationales, que funt 
in corde; NO MsttOI nem Nod 9 n No Dit è Deo verò acceperit erudi= 
gionem lingua, ( h. e, edo@tus fuerit linguam ) pro perfeGione fecundà, quà ine 
terrogat &> refbondet, ut perficiatur ineo exiffentia ipfius. Ee fic dicit Propbera; 
Dominusdedit mihi "N09 ned linguam do@torum, ad opportunè lo- 
quendum defello verbum, Jefa.5o. 4. Erommes dicune, ttob3 Dbiyn azzo! 
totyr morsa dI net n 15 IPO guòd mundu creatusfir'in Lingud 
Santtà, quia fc.e2 Lingua ila, qua creata eSì per Verbum DeiOpr. Max, 12 NONY 
DAT VAD IDO MI DINI DAN Win gua intelligere fecit Ademum dr Evam, 
audiendo ex ore ipfivs verbum, 8cc. Huc deinde refertetiam illud,quod Deus ‘ 
dici Exodi 4. n. DIN Na 0p'9° ‘Quis pofuit 0s (i.e. fermonem vel Lin- 
guam ) Adamo, vel Homini? &c, Haftenus Baal Akédah, 

Eandem hanc fententiam approbatR. Afariasin Meor en4jim parte 3, 
cap.57.fub finem,fcribens ; NONNI 10) N90 PONT DTA Inte MemI Inv 
DIANE ANI DT OD DIDIO NM 1S9DNE nb 105 id ef, Quandoguidem 
lingua noftra fanta 0 creatura Divina in Adamo primo , inde à tempore dierum 
eveationis, uti jam commemoravinsn, neg, inflitutaex confenfi vel arbitrio bomi= 
nam, ut alia lingua, quansvie cr cum ills conjundum fit auzilinm Divinum, &c, 

« Hucetiam videnur refpexiffe Aben Efîa;.incanmineRhythmico; Bibliis 


© majori= 






n 


Arai 


4 


PA 


DisseRTArIo LI pe Lincur 


oprima 
« ° 





. HeBR. ORIC: ET ANTIQUITATE. 15 
optimainocali. Dominorum fuorum : Creans calum Cr terram e Hominem ad 
babitandum fuper 04; dedit cam ipfi ad loquendum ed fecundum ejus particularia &e 
mniverfalia. In lianc fententiam inclinat ex Chriftianis SantesPagninus, 
utmox videbimus. Hi ergò cenfent, Linguam primamà Deo ille fon 
cundumomnia ejusumiverfalia & particularia , adeoque fecundummi- 
nuriflimas ejusparticulas, pro fuo placito& voluntate, naturis tamen re- 
rum convenienter, inftitutam & conftitutam: & unà cùm fapientia & 
fcientia notitiaram naturalium, Adamo in prima creatione datarum, tra» 


ditam quoque hanc ei fuiffe Linguam, à Deo creatam, ut fecundum illam, . 


& rebus omnibus nomina vera imponere, & quavis animi fenfa expri» 
mere potuerit. Non enim volhint, ita Adamum edo@tum fuiffe è Deo 
hano linguam, ut fine fcientia & fapientia mentisillam protulerit, inftar 
pfittscoram, vel, ut Hebreiajunt, 19019 D'AnomI D'OsOtOn MOwn 93 
Nar I aI Te DIN inflar avium pipientium: dr garrientium adfimilitudinere 
hominum, fed que fine corde (h.e.intelleQu) loguuntar. 
22. Alterafententia de Modo communiori dr univerfaliori; et {aaci Abar- 
*Benelis, quam fusè fatis explicat in Comment. fuoin Legem ad Genef, 2. 
7.19. fol. 27: col; 4. non multùm tamenà priori diftat. Polteaquam enim 
preecedentis (ententia mentionem fecit, fuam hac ratione exponit: 
1937 19209 00900 ATTO PIAN PATATA PIO NT 03 e N 
Mya. prote 109 mm vola DTA NN ae moxsy ona snbami merda 
arDi5 prioni protoni m95 1. 3h5 tom mp mobo nentam senden 
Dorsi pax pena aenoa niger iemad pa nodpori Nim pb remo 
nio) ninpa ron D'oten Dyn masi 95 bg nimimb ya ro ona inn 
20%? Drser "n° impari DINm Med DIDN Ti hab 9 ADI VAI DIA 
iprant poem nefmamaniapr op sat rie abbi 1 ata onda vanh 
Saminio? pan paio vava fwbn ao i reno no5 Am vt pid Emo RIDI 
pamtio in ate D'ni DAT ID 20183 atta ann ord 10519) Man 
N22 MIDI DINI 17920 DADA TiQSNI: Nemi Dgie 10515 Syion Me mom io inix 
semon nerina nima nat nio na5 torio mayrm moda Y9 bynod 9 gran 
amami va maTamzta 1 bind Vhx pan pan DEnO DINI Noa 
FICA DTA II TATTOO SITTTATNPI pa bm MATT MN 
tv no nodi Si OTNI prwbn NNT DINID DR Mm 11008 he, Sed 
veltiuse?ì dicere , qudd Dews Benedi&ius creaverit linguam , © determinaverit erdi= 
mes ejuo, confentientes cum naturis rerum, È fcientie. Divina ilarum: Et coùm 
creaffer Hominem in imagine fue, ecce ficutinfudit ei fcientias vel notitias Veras, 
Divinas, «bjg;fiudio; difquifitione, vel'imduffria ullà > (îc infudit Cr imprefie ani= 
me cjustadices velfundamenta lingue illiga,confentientis immatura cam illis noritiis 
veris 
. 








2 





HeBsr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 17 


+ avi ha pi MiDe Mpa naro ai nen IND Nip ni nimen 9 mom 


si Orinm nen neini mimo mia Da DI OMop TeN D'DEn A Sa rimani 
1 mono 1959 ‘00 he. Nonelt autem quòd exiffimes , di@um ilud Genef. 2. Et 
vocavit Adam nomina,$cc, pugnare cum eo quod diximw,Linguam fuiffe cream 
sam. Refonfio enim facillima et; qudd Scripruranon dicat, nifi de beffiù agri, e 
volucribus cali , qudd iù Nomina indiderit 5 que ipfatamen Nomina etiam deda= 
Ga & derivata fuére ex fundamentis Lingua illius, que inpoffefionem traditaci 
fuitex ore Dei, ficut difum. Etficad mappa», feu alienaminterpretatie= 
nem illiusloci refpondent, . 

24. Sed videamus etiam illorum iperrvia», 8 Quomedo verba illius 
Joci fue menti & fenténtie convenienterexponant? 

Effhodei, fsepiùs jam laudati  interpretatio efthec; ‘0? D'anm yi 
gd Do DI Nm ga DT rn N DION #35 In rai Nb 
BP DIER II NONO IUNI D'NONDII DEN TINTI PIOSI NT 105 AMM. 
amnnt DTam Daf Diam Pmi DIDP AN SUN POINT 0 era mondi na ino 
ene ven dex Maw pnt ren Sie Maw pà rta mvane sor x 20p no 
dh ina viva risor nba DI wDNE* DA To» 190) rev ampio rale 

“ammi 202 DY25î 0900) MRI DUI DNPE 19 Dram ran ‘9a sven 
by mb onn morn sva ino ex morini nruni monpr nvsnebn 
pun TEN DN) MEN DEMNIT DOMPA ATF MAN MO 09 DTT D'ANPIN IO 
pw Diam Nip remo servo) Dv DIN NODI Moben gran madv NoN 
germi mehr Sy inosom Inruma ‘n° Dem daN mie DE aim yaoi mino rd. 
DURO MPOMI IT DI NIDO DTT NP IONI 1 (9 IM III PAM 
tac mati sob In ono ma paio Nb rurini ba Den DOM onmal 
atonm inez nottent “morte riva uno sir b cene ty ria orenmi ya 
miro D'Andrea Ne 99 pren pol pra ondin max ne dro eo 
muri 1 ano Nt 9 I rt dg DAFT TRO INT INTVA PN 
via oi ioni DINI MEA Ne da mina reni arm pivbmte niro mad. 
smne MOMPN IDA NM AM he. Erexplicatio ilorum verfuum, fi- 
cundem banc fententiam, eSt tali; Etformaverat Dominus Deus min baada= 
mab deterra,&c. Hîc vox haadamdh (Terra) nomen ef generale, compre= 
bendeus quatuor elementa, ut vocabulum hadrez Genef.1.1. fecundum fantores 
interpretes. Dicit ergòz,qudd comi Deus benediiu formafler vel creaflet, b. e. 


- dedifferformamjumentis &s beftiis de terra, tamquam materià ipforum, adduxe- 





rit ca ad Ademum., ad videndumi quomedo vocaturus effet ca: Non dicit; quòd 

adduxerit ea, ut nominibus ea vocaret, vel nomina illis inderet: Apinf 

Deum enino jam nomina babuerunt 5.fed, ad videndum quid vel quomodo 

vocaturus.ellsr, hac 68, ue tensarer enm, num ufurns fit potentià il Divinà 
: c 





18 DisserTATIO I DE Lincua 





Hesr. OrIG. ET ANTIQUITATE. 19 

into Cr fexta, atg, uuicnig, formam &5 quidditatem fuam peculiarem per È li 
pier casd Adam, we videret, quid vel anomodo vocaturmelfetea, 2 ì 
IMINNI DIPNO FONNI 12 PROMO MO 109 daN NIN MIT) Por MAT D'd0I 
1 EMITT Aeniod pod h. e, sum Sermo cjus alualis congruiturus effet Sermoni 
creato apud Deum, prout illum ei ( Adamo ) imprefferat modo appropiiato dr com 


. venienti natera Gaddari eran 11959 IMP oten mobez mron so01 


I 





animi nd ap. vox da oa am pei NDS DIPPN DM TO MIO Ame 
9920 199 To Nim DE DTA 19 Ap. tex remi wo) da I va ani vos 
nam nivert nampa ani mosrmo mod Vir max samia nol rea 
mmie reno MIN TONO MII IDO wa ADI da D'ANbLA ant Nd n 
PITI DIVE IDIOTI DIPYZO NAM *09 NIN pat nODOrtT 105 Nidion NP 
t INIONOION MOWI MQSTm Na rum mdèw D'NI ON PM he, Refert 
itag, Scriptara yde perfeGtione Adami, quòd indiderit animantibu ca nomina, que 
ipfis revera convenientiafuerunt in lingua. Hocfibi vult, dum ait, Et quicquid 
ci vocavit, anima inquam viventi, illud nomen ejuserat, Valt enim dicere 3 
Ilud nomen, quod unicuig, anime viventi dedit, ilud erat nomen ejua, tum facto 
dum ipfiua naturam, tùm fecundums radices feu fundamenta Lingua Divine. Hinc 
taneopere extulerune Majeres nofiri Sapientiam ilamDivinam,ut dizerint; , 
saquafi fuit Sapienzia in vocazione nominam iPorumzadeò ut etiam Angeli ad cam 
mon pertigerine,cFc. LocuseSt fatiù prolizas, ed tendens, ut doceat, Impofitivnene 
illorum nominum non fuiffe fecundum confenfionem &* voluntatem , fed fecundum 
ofenfionem natura ilorum, Et nomina talia funtdefinitiones: in hoc enim fe medm 


-wcimè exfernit Sapientia Adamiz non in nominibus liberis &r voluntariù, Etmox® 


Quod verò dicitur poffea, DU DINA NN Et vocavit Adam nomina,$cc, 
7.20. co mnindicatur, qudd Adam vocaverit nomina, fed fignificatur,quòd pofican 
quam voca[fet Adam nomina omnibus illis Animalium peciebus , naturasg, ilorua 
agnovifet mon invenerit im il ulam naturam convenienterm Cr appropriatam na» 
ture bumana , quà auzilium ei necefferium perficeretur. Hoc Abarbenel, 

25. Ex his itaque fententiis Ultima, que Deum OPT. Max. pri- 
mum prima linguafacit authorem , maximè videtur plaufibilis, 8 ve- 
ritati conferitanea; utpote que & rationibus gravibus , & plutimorum 
tam Hebrseorum quàm Chriftianorum au@toritate eft fubnixa ac fuffulta, 
Quod differentiam illam attinet de Modo quo Adanto fuerit à Deo com- 
municata vel infufa, illa non adeò magni videturmomenti. Utraque fen- 
tentia, etiam hacin parte, non folùm ex Hebreis, fed & ex Chriftianis ® 
fuos patronoshabet. Quamvis enim una plus Deoejufque dono adfcri= 
bat, altera plufculum fapientie Adami deferat ; utraque tamen, quod 


precipuum eft, Deo, ejusdue gratia, gloriam inventionis & inftitutionis 
Cc 3 





eo » Dissertatio L DE Lincua 

Prime lingue-adfribit:: utraque etiam exa&iffimam Adamo fapiem 

tiam, fcientiam, & rerum omnium naturalium notitiam attribuit, qui 

& res omnes inmundo mente cognoverit , & nominibus propriiflimis, 

saturaueipfarum convenienti/limis, appellaritac denominarit, Utrum 

jam illa nominum impofiiomodo generaliore & univerfaliore , an verò 
ti 


fpecialiore, è Deo ipft fù ia fuerit, non adeò multum fortaffe referre 
videtur, ut nimisanxiè & fcrupulosè illud fit exquirendum, vel acriùs de 

0 litigandum &contendendum, 

._ 36. Quamcunque exhis fententiam quis eligat, corruitfimul ac pro- 
fligaturimpia 8 infana inFaufti Socini fententia, qui Libro de Statu pri- 
mi Hominis cap. 4. degat, Adamumcognovife naturam beffiarum. Et, No- 
minam impofitionemm , «b Adamo faltam , non alians im Adamo arguere cognitio= 
mem, pretercam, quam quilibet quantumvis fiupidia habere potuiffet , mec ad alia 
refpexife talia nomine, quam gue fenfibus (efe prodebant, dr unicuig, manifefia 
fuiffent, afferere non veretun, Imò, Ademum ante peccacsiva fuife inffar infane 
sh vel pueri, non ratione innocentia tantàm , fedetiane ratione cognitionis , quia 
nefivit, quid effet Nudum effe, &c. Sed non eft nobis propofitumdeliriis 
sjus refutandis diù infiftere, Sant com inaliismultis Judaicet Socinus, 
biclongè è Judeis recedit, qui Sapienziam Adami , in Aaru integritatis 
‘acceptam, &impofitione Nominum comprobatam, miris pa(fim laudi- 

+ bus, &cmerito,extollunt, Hucfpeftat quod dicunt DIN: 1 Ino Ade 
qui ffaturam , vel, magnitadinem fuif@ abute extremitate terra afque ad alto» 
ran, hoc et, Illum mente affecutum, intelloxifle ac cognoviffe omnesres, * 
carumdue naturas, quae mundo continentur. Videatqui volet Berefch, 
rabbaSe&. 17. Akédath Jitzchak portà ro. Cofri p.1. 9. 95.8calios, - 

: 27. Sicergò ha&enus vidimus, Primum Hominem certi Sermonis fa- 
cultatem & ufum fiabuife ; Originem item feu Caufam efficientem pri- 
mariam Sermonis illius primi indagavimus, Facultashec loquendi in 

“Sacrisliteris vocatur 1. 170% Lingua: ed quodinterquinque organa pro- 

« nunciationis fie nMpr IM DEN NT TATA INI ION marinè 
appropriatuns ad difternendas literas , fcribit Ephodeus:.2. IQW Labinm, 
ad Gen, 10, Es fuit terra labii unius: Item; 7M0QY ‘POI Profundi labio, 
Ezech. 3.5. 6. quia*Labiumeft organum maximè confpicuum fermonis, 
8 quali oftium per quod egreditur, ut iterum Ephodi, & Aben Efta fcri- 

* bunt: 3: IPO: ut DPI MINNA 'd Qudd os meuss loquitur ad vos, 
Gen: 45.72.12. quod Onkelostranftulit: Quidlingui veffrà loquar vobifeume 
TORI N9 Dip") Quis pofairos Adamo, vel, Homini, h.c, Quis ei deditfa- 
cultatem loquendi? 4. Îî% Gartur; ut; 17293 NYP_Clama guenti Je 

\ 59. 





‘ Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 21 
£a.}8,1, quia Guttur preparat arem, qui eft medium & vehiculum far 
monisextemi, Hisfic prelibatis, 

‘Proximum nunc videtur effe, ut diquiramus; Quenen ile 
prima fuerit Lingua, quam Deus abinitiomundi creavit, primicg, 
hominibus tradidit & communicavit? 


28. Pririam &cantiquiffimam Mundi Linguam,quà Deus Opt. Max. 


cum primis poftris parentibus in Paradifo;.illi viciffim cum Doo, & inter 
{e; funt locuti, fuiffe eam, que; longè pot hominum:& linguarum diftri- 
butionem, HesR RA, confequentibus etiam temporibus SAN CTA die 
Ca fuit, & eriamnum hodiè dicitur; ficuti communis & recepta, ita ve- 
riflima eft fententia,. . 

29. Ita famper preftantiilimi quique Scriptores, Hebragi 8 Chriftia» 
ni, judicarunt, huicdue Lingue primatum inter omnesalias mundi lin- 
gas attribuerunt.. . 

30. De Hesr&:15 feriproribus (eribit Ephodeus cap. 3.')N1 Mat 
amino vir Dam anaam demi mio 13 Sy: sorso 095 Min renooì 
sym Dam mieha. apart magin peri. gn. h, e, Vidi Interpretes Lea 
gis ornas confensientes in box, quiidlinguailig creata, Ge è confenfie Dei profeta, fit 
Lincua HEBRRA; è Prophet dia JUDAICA, 2. Reg. 18, v. 26. Neo 
best, 13-v.24» Ita rem habere , fidem facient fequentia illuftria Hebrao» 
rum teltimonia.. 

Inter Hebraicse Synagoge Scriptores antiquiores.primi occurrunt, 
quia im Mofis in Linguam Syto-Hiero(olymitanam tranftulerunt; 

in fa Translatione huic rei apettillimum perhibent teltimonium. 
Nam illud Mofis, "TT D'IITI AI noe ONT 13 I Er fuie amiverfa 
terra labii unius, & verborum corundem, GeneL.n1. 1. Jonathan Paraphraftes 
fic reddidit : 19900 Mn Nenpresba rr toga tm Shin. mm peri ag do mm 
meme id NOI 172 MAIVAT Er fuie univerfa terra Lingue uniuo, Gr fermonis 
smiua, & confilii unius : Lingué fanta erant loquentes, inquacreatusfuit mundue 


abinitie, Altra ejufdem Legis Translatio,qua abfolutt Hierofolymitana . 


aj rin eundem fenfum & iifdem ferè verbis ibidem transfert ; 19M 
131 rino nr vomp rota ama Nm op maori per apart an 
ene 10 NbÙy MANN Er erantomnes babitatores terra lingua uni, &s fermottie 
wnine, Ge confilii unius: Nam Linguam Sandane loquati fase, in quacreatne eft 
mundi è principio. - 

Cum his confantit celeberrimusapud Hebtseos Scriptor, Theologise 
Cabaliftice Do&os primarius, Rabbi Simeonbeht Jochaj cujus libro Hes 

C 3 . 


22 DissertaATIO I: pe Lincue 


briei primam antiquitatem à valtata Urbe& Templo tribuunt. fs inlibro. 
‘1? Zober, qui arcanam Legis explicationem' Cabalifticam coftinet, in 
__ fine fe@ionis Toledoeh Ndach, fuperiorem locum declarando,, ita feribit: 
noda apro pinna pan ae nafpri sb Saba TIA Da fiato Non NI 
pia Pin ADOTTA DI NTIPAT PI NYO NI 199 ap asd dm 
Sata at HI APRI mat Ina ari Apr Ap TAI NOR panni pi 
ardea ata pis airinvi nr epr pieha pamipi aopaxi ea rt ieri 
LASIPI DO IPANEMA Nr Neri PIA NTDPI Le, Si di- 
cas: Lingua ipforum cur. divifafuit, & quare confudit cam Deus Sanfus Benedi- 
Gius ? Idco, quiaomnesili loguebantur Linguam Sanitam, Ce ifta Lingua prefabat 
ifis anzilium, cd qudd in opere Gs (ermone oris pendent res iffa, qua ad conjuntiio= 
nem animerum pertinent. Et boc ipfo afferebant auxilinne ili loco, quem cupie= 
bant erigere: Hnjud, rei causò confufa fuit Lingua ipforsim, ne poffent inefeAum 
deducere voluntasem fuam in Lingua Sanita, Quamprimim enim fuit mutata 
Lingua ipforum’, non profperabuntar in opere illo, quiaVirtutes, vel Exercitu fic= 
periores ( Angeli ) non intelliguni , neg, nofeunt, nifi Liriguam fantiam. Er com 
© confufafuit Lingua, debilitata fuit virtus illerum, &r confra&ta fortitudo ipforum. 
Senfus eft: Homines primi poft Orbis diluvium ingenti numero audi, 
fuisque viribus , propter unam Linguam, & communem focietatem, ni« 
miùm confidentes, volebant opus immane in altum exftruere : fed turba- 
ti celiràs ipforum linguà, quae Lingua San@a erat, feinvicem non am= 
liùs intellexerunt, neque ceelitàs ampliùs adjuti fuerunt, unde ipfi di- 
&i & difperfi, opus ipfumà perfetione fuitimpeditum. Etmoxinfrà 
ibidem: &myan IT Rata pui 3 Dia) Nm nigvi my De tm 29 ND Dr 
tipn nefa rano x i, e, Esce quid foriprum ef? En populus unus, & 
labium unum omnibus illis; Genef; 1.1, Propterea quad ipfi fuerune animo 


* sano, & voluntateunà, &r loquebantur Linguà Sand. 


« * In Talmud Jerufchalmi five Hierofolymitano, in libro Megillah 
capi. legirur: fim n My A p'na oMITI nre noe am 99 mi and 
tro re inoda omaTO PIE ION FONT Nes D'parI DITO TE IDR I 

“a uipa mod Dis i.e, Scriprum ef, Et fuit univerfa terra labii unius, & 
verborumi eorundem, Genef. m. 1. Rabbi Elieftr & R. Fochanan fuper bec 
difputantes, Unss dixit, spfos loquutosfuiffe ro. linguis Alter dixit , loguatos: © 
fuiffe Linguam Unici in mundo (hoceft, Dei, quem ficaliquando vocarefo= 
lent ) nempe Linguam Sandem, De R. Elieferisfententia inferiùs dicetur, 

In Medrafch five Commentario Legis ION Taschemab, quem 8 

». tin Felammedéna vocant, de Lingue Hebrees primatuficlegitur; 92 

rota mato mi nen pene min So ped ono me ra N omne 
? epn 














Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 23 


etiyn anal 10) Wp ideft, Confudis linguas ipforum, ur men intellige= 
vet ullus ipforum linguam proximi fui. Nam Lingua primava, qua loquati funt, 
fait Lingua fanta, in qua cadem lingud creatms fuit mundu. 

Inlibro Beréebitb rabbab, Segtione in Genefin 18, nieda MIN Maniv Dvd 
moipr moda 0HIyn NIDI 12 IPA Sicue dare cli Lex in Linguafantta, fic que= 
que creatus eSì mundus in Lingua Santa, 

In libro "3 Coffi Orat, 2, (ea, 68, mao narerm nosza norm 
na) MITI DIN pp am nm nat nix pen ame nbapr incon napo 

“3.259 Draw MI hoc elt, Linguam Hebream per fa effe prefantifimam omnium 
Linguarum, babetur tum ex Kabala, tum cx rela Ratione. Kabala enim fou Tra= 
ditio et, quòd fit ila Lingua, in qualocutus ef Dens cum Adamo de Eva, quag, ili 
quog, ambo funt loguati, dre. : 

Rabbi Salomon Jarchi in Commentario fuo: nta Now Labii unius; 
id elt, Wien piv9 Lingue fanta. 

.R. Abraham AbenEffa: 69 mimo 9g apr 1 nie no 1 nie now 
tipo id ef, Labiiunius, h.e, Lingue uniw, Mibi autem videsur, fuiffe cane 
linguam fantam. 

R. Levi ben Gerfon in Commentario in Legem ad Gen. n, in eun- 
“dem modumferibit: 15 wipn neh rinn a ONSTO vie nem me nom 
A IDTPI ROTA DOT IONI OTR Apparet, quòd ifle fermo ques loguati funt in prin= 
cipio, fuit Lingua Santa, Nam Adams primuslocutms fuit Linguam Sanfias. 

< Ejufdem fententia eft Ramban, five R. Mofes ben Nachman ad Exod, 
30. 9.13. cujus verba alio infrà commodiore loco adducentur: R. {aac 
Aramahin Akédach Jitzchak, ut fup. vifum chef. 15. 8 alii. Nam plura 
Hebreeorum teftimonia infeqg.-prodacendi dabitut occafio , ubi Ratio» * 
nes quoque expendemus, quas pro hac fententia probanda in medium 
iferunt te, 


31. Sed & CHRISTIANI Scriptores, authores gravifimi, prifci 8 
recentes, tàmlingue Hebrea ritiffimi , quamde ejusdignitate, pre» 
fiantia & anriquitare gravifiime & pradentiffimè jadicantes, iisqua de 
primavitate ejus ex Hebreis Seriptoribus produximus, fuum magno a) 
Fanti & contenti adjicìunt calcalum. Hinc feribitR. Gedaljah i schal. 
fibelet bakkabbdlab: Q0IM rurONmI Pei mer no nyiv vepi Nimwm ‘DIN 
esprimo? Dam reni mabon T ty DINO 13 Mo NoÎS *5 he. Sepientes Chri 
fianorumindagarunt quenam fuerit Lingua prima : tandem totusmandu, he, 
onunes confefi funt, ab Adamo ufque ad Diluvism Lingud fanttà loguutos effe. 

- B. Hieronymus Linguam Hebream Omninm Linguarum appellat M a» 
TREMa6proinde origine primam, Sicenimin Commentazioin Sopho- 
. niam 

Di 





24 DissERTATIO I. DE LincuA 


niam Prophetam cap. 3. ad illud #18, *NODX 19100 *11 quod iple reddi» 
dir, Nugs, que è Legevecefferunt, congregabo, (cribensait; Nugas, five, at 
Aquila interpretatmeît, Translatos, qui à te recefferunt, congregabo. Id 
quoddiximus, Nugas; fciamus in Hebrao ipfum effe Latinum fermonem *93 Nus 
ge. Ge prapterea è nobis ita, ut in Hebraverat, pofitum , ut noffe pofimus, Linguane 
Hebraicam omnign Linguarum efe MATRICEM. Hacille, An verd voca- 
bulum Hebreum '0 Nuge, fitetiam Latini fermanis, 8 anex hoc exem= 
plo spun eni confirmari poffit? hicnonarguimus: dun» 
taxat fententia ejus adducitur,quà agnovit,Linguam Hebneam omnium 
Linguarum effe matrem, Zllud autem argumentum millenis exemplis 
aliis probari poflet, & peculiarem traationem requireret , que non eit 
hujusloci, Sed quod dicit, Aquilam Greecum interpretem, vocem He- 
braeam '213 Nage, explicaffe Translasos, id fenfumihaber ex aliofimili loco, 
in quo ifta Hebraica, Ma PATANI Besulerb#ba niigerh ‘in Greeca verfione 
translataleguntur ‘A: raptire alri aguarsli dyedpei Virginesejue captiva ab= 
dulte funt 5\Thren, 1. 4. Translatosergo , idem illiceft,-quod Depertatos, in 
captivitatem adduBtos. Sed nechujus interpretationis veritatem hicexcu= 
tiemus. Tantummodò dicimus, meliorem hic effe Hieronymum, qui 
reddit, Virginestjw]gualide fums,{citico ;821u@tu,:que genuina ef 
Verbi Hebraici fignificatio. Unde non ‘immeritò ‘Santes Pagninus in 
Thefauro fuo Lingue San&e, in Radice i? miratur, cur B. Hierony= 
musin fuperiori loco Sophonia tranftulerit Naga.Sed haec extra chorum. 
Idemin Epift. ad Damafum: Initinps-oris & communis eloquii , Cr boc omne 
quod loquimur, Hebraam Linguam , qua Vetus Teffementum fcriptum et, fuife, 
univerfa antiquitas tradidit. ‘ 

Origenes in librum Numer. Homilià undecimA fcribit: Manferit autem 
1ingua per Adam primitùs data, ut putamus , Hebrea, &r6. . 

Divus Auguftinusin lib. 1, de MirabilibusS, Scripture , ubi de Confu= 
fione linguarum fcribit, ait: Verantamen cam ad ilud fg, tempus (edifica= 
tionis turris Babylonicze) e/er unias lingua cundus populus, aniverforum, qui 
ad tale opus venerant, linguas in diverfa verba divifit.Quee autemifta Una Line 
gua fuerit, id docetidemdeCivitate Dei lib. a6..cap. 11. ubi inquit; Quis 
ergo imejus (Heberi) familia remanfit bac lingua, divifis per alias linguas caterit 
gentibus, qualingna priùsbumano generi non immeritò creditur fuife communis, 
ideò deincepsHr BRR A ef nuncupata, Tunc enisa opus eratcame diflingui ab aliic 
linguisnomine proprio , ficut alia queque vocata funt nominibus propri. Quando 
autem erat una,ptibil aliud, quà Humana lingua, «sr Humana locutio pece= 
basur,quà fold univerficne genus bumanum loquebature ° 





D, Ame i 











Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 25 


D, Ambrofius in Cap. 3. Epilt. adPhilippenfes: Prime enim lingge, gue 
erat fine nomine, cm beic (Hebero ) reddicur,exconomen accepit. . 
NicolausLyra in Genel,c.t1, Labii unius; Idiomaté, Hebrei, quod fg, tune 
folum fuse nrer bemsnes. Et Jefa.19,18,3d illud; Loguentur lingud Canaan; fori= 
bit: Fit bic mentio magis in [pirituali de Lingua Hebraica , quame de aliis , quid 
illa e Lingua prima, fuit omnibus communis,ufg, ad edificazionem turris Babel. 
Johannes Mercerus Genef, 11, 1, aj: Pro cerro, perfuafo, Gr indubitato ba= 
beo, prinrigeniam ilam Linguaws Hebraicam fuiffe, doc. ' 
Santes Pagninus inInftit, Hebr, cap. 1, Hujws verò lingua anthor fuit Des 
Opt. Max, quicamcreavit, qui cam primum docuit bominem, Gc. 
Comelius Bertramus in Pref. Gram, fue: Qued ad Hebraicam linguam 
portinet,certum nimis eSi,cam unà cum ipfo Adamo in lucem editam fuiffe, Cr folam 
«ud ejasfamniliam & poferos perdurafe,adtempora ufa, captivitatis Babylonica, 
Bonedi@us Pererius libr.5. in Genefin: Lingua verd, quam primans ba= 
buie adam, Gr fecundum quam impofuit animalibu nomina ,concefi ommiute He= 
breafuit, que ante divifioneme linguarune mon appellabatur Hebrea : erat quippe 
una duntaxat lingua Communis omnia bominum,ut Scriptura tefatar, Cc. 
Exancifcus Junius:ad Gen, 11.1 H4w (nam fc. & primam) Hebream 
Fuiffe linguano, confenfiane omniusa efendicur: Gr suguftinsu argumentis probat 
hib.16, de Civit, Deicap. it . 
Plurimos alios prateteo, 
32. Sed ne Authoritatibus tantùm & teltimoniis nudis niti, atque ita 
precaria duntaxat, vel eblanditis fuffragiis corrogata, hec Lingue Ho. 
ese dignitas,à primeeva Antiquitate petita, videaturs ageR ATIONES 
etiam i producamue validiffimas, quibus eadem confirmatur, ut appareat, 
nil, nifi quod fummoei debeturjure, hoc ipfo ei attribui. Rationes pro 
fententie hujus confirmazione afferuncur ‘precipuè fequentesab Hebrei& 
33. Primum, è Natura Lingua Hebraa ingenere, ejus videlicet fiamma Pere 
fettine. Quemadmodum nempe} ajunt, corpus perfettiflimum perfettif- 


quoque requirit formam, ut Arift. 1.2, de Ccelo c. 4. feribit, Coli ‘ 


fubfiantie, ceu perfettiffima, accommodatiffimamefle formam rotun= 
dam, omnium formarum perfe@ilimam: fic digniffimum fuit, 07M 
Son nam ohw) DYEN ur daresur perfetlum, perfetto, a perfaBo, h,e. ut Deus, 
tenquam creator perfedifisnw , Adamo homini primo in lat perfeGionis 
pofito, linguam infpiraret perfedifsmam, qui, Fe delettu &terroreullo, 
‘omnesres creatas propriiflimè ac perfettiflmè denominaret, Hoc autem 
fattum effe Sacre litera indicant per ea, ubi diciturs Adduxit ce ( animane 
tia teeree, Sc univerfa volatilia coeli ) ad Adammun ut videret, quomodo vocaret 
o D 





26 Dissertatio Î. pe Lincue 


è») Singula : Ce quo nomine vecavit Adam (animansfcil.quodq;) fic fuit nomen ej 
sù Gen.2,19.Significaturenim his pui cipiin fuiffe PREDA fortuitas Beao. 
cidentariasappellationes iftas , quasanimantibus & volucribus, ac confe 
. ’ quenter reliquis rebus creatis,impofuit Adam, fed ex fingulorum naturis 
3 & proprietatibus petitas, quae genuinè & propriè id exprefferint & figni- 


guofceretur. Prima enim rerum veritag ex nominum rela ratione , cenex facro 
etymo, pendet, fcribit Poftellus in libro de Originibus cap. 14. Admirande 
ip 


s- | Sapientiae fuit, ipfo afpe@tu naturam rerum fimul perfpicere,acjuxtaeam . I 


ficarint, quod res ipfàe erantut audito nomine ftatim fpecies & res ipfa co» | 


convenientia fingulis nomina indere: Perfette & abfolute Lingue fuit, 
- . accommodata & propria vocabula cogitanti momentofuppeditare, neg; 
cogitantem vel defettualiquo defltituere,aut errore ullo feducere, Quomodo 
enim unumquodg, nominabat;ilud erat nomenejis; propriè fc. & accommoda= 
Pi _ tilimè, runc, & inde ad Mofen,primum Hiftoria Sacra teltem & Scripto- 
. remHebraum, appellationibus iftis durantibus, ac deinceps ad ultimum 
ufque hominem duraturisz Atqui fola Lingua Hebrea elt,que laudem & 
gloria hanc fumma inter omnes linguas perfetionis, pre omnibus 
aliis meretur, cuid; perfetionem hanc dodtiflimi quique viri adfcribunt, 
& ad quam hujus rei causî omnes alia» linguas, tanquam ad matricem, 
exigunt; Quagirca, cm PerfeGum prive fit ImperfeRo,aquè ac Unum Pluribus, 
& Simplex Compofito priws e, ut Philofophus digto' loco teftatur, conclu- 
dunt, hanc omnium aliarum Linguarum, que eam confecuta funt, & 
abeadem Perfetione omnes abfunt, origine primam elle. 
» - 34. Argumentum hoc affert R. Afarias in MeorEndjim cap. 57, ubi 
: ° fimul etiam aliquot argumentis Perfe&tionem lingua Hebra probat, 
1. Quòd nulla alia ficlingua, cujus vocestam efficaciter exprimant natu» 
ras& proprietatesrerum fignificatarmum, ut in Lingua Hebrea; praecipuè 
autem ex Nominibus Divinis, &inprimis Tetragragimato NP, cujus 
. . — + tam Divina eft fignificatio ad eflentiam Dei denetindam, utnulla alia 
ul . Linguaid fatis explicare, nedumexprimere & imitari poflit: 2, Exipfis . 
. Jiteris, quòd &c illa fuas occultas ‘gnificationes habeant, cum rebus fi- 
a gnificatis convenientes,ut Ramban docetGene£ 2. 3. Exlocutionibus 
& fignificationibus Metaphoricis, quee in hac lingua fintelegantilfime 
& irabiles; cujus rei exemplum adducit di&@um illud Jacobi, ad 
mortem parati, "NY DE ‘NIDI Er cababe cus Patribus mei, Gen, 47.30. 7 
in quibus duabus vocibus tot & tanta myfteria ac dottrinas comprehen- 
* fas elle dicit, Pt onnox Sy pasD INDI Td Pohaîi Diso ND> Sex, 
MPPOD' NI DIPIAT we quamvis multi i fapientes feriprores integros jam de illis va 
. i Lo Seripfon 








Hesr. ORIG. ET -ANTIQUITATE. 27 


feripferint commentarios, tamen vondum fuficienter ila explicarint. Nam dicit 
‘dum primò Mortem vocat Cubationem , vel Cubitum-itignera , docet, de Vi= 
vificatione, refufitatione & refurre&ione mortuorum,prouttc. is qui cu- 
bitum it, manè iterumexcitatur & furgit: deinde, quando ait, cum Pa= 
sribusmeis (cui fimilis eft Phrafis illa, Congregari ad populos fios, Genef. 2% 
& alibi ) docer de Immortalitate anima, quòdilla polt mortem adhuc fu= 
perftes fit: DIM PN voyi vamda 130 15 Nam «b/g, hoc, Patresejus & Populi 
cjusubieffint? Gc. Haec, Afarias. Vide& Cofri p. 4. 9.25. 
Non abfimile eft, quod (tribit Samuel Arcuvolti in libro Arkga: babbé= 
fem cap.8. Polteaquam enim per totum caput prolixèegiffet de proprie= 
tatibus Numerorum Hebraicorum, 8 tandem aliquid fubjunxiflet de cf 
ficaci fignificatione vocabulorum Hebraicorum, 7% 9205 mo'Nno ima 
SIM MII 552 que fune gemina nature unicuig, rei impreffe camg, fignificatione 
Sud exprimune, tandem concludit: Ex iis que baGenw dik funt in hoc capite, 
colliget quivis cordarus, IMIPA MMOhA poî) roy NOP prioriratem dignita 
tie Ge temporis Lingue noftre fante, an videlicet ortus fit fuper cam fol è filo illotri= 
plicato , Prudentia,, Scientia & Intelligenti, (h.c.an exhumano ingenio fit 
inventa) : imò revera cognofcer, Ye! Nn DIR d62 oItw5 pn pron na chene 
nroben vo nos nin oben mein nix ve quèd Dess perfeltifimus infita 
derit Adamo primo , infpecie fua perfeGtifimo, Linguam perfetifimam, tot perfe= 
Gionam [pecies complettentem; adeò ut etiam Nomina ex ca in cateras Linguas 
translata, nullano mutarionem feu additionis feu diminutionis paffa fine apud gen 
tes illa, que ila tranflulerunt, ut apparet ex nominibus Adam, Eva, Schet, 
* Schabbath, 

His addunt alii &hoc, quòd Lingua Hebreex primitiva voces ftu 
radices omnes, vel faltem pi lerseque, fint verba: quòd omnesregularites 
tribus duntaxat conftent literis: quòd nullas peregrinas &exoticas ad= 
mixtas habeat voces ; & fimilia, 

Ephodeus«ap. 3. exiftimat, hujus rei causì vocari Gene£, 11, NA Moe 
Labium unum, quando dicitur; Fuerat autem aniverfa terra Labii unise 5 '9 
39 Drx Mavi av mani St MNT N iohem novo Mr name quid 
Si-fitfimplicifima ac perfettiffima,neg, admixtusei fit peregrimu , ( hoc elt, nulla 
habeat egrina vocabula ) quod in Lingnis aliis nonita e. Huc refert, quod 
Cabalifta dicunt NM NOW (Labium unum ) 8 WIPM Md ( Lingualanta ) 
per Gematriam five Artem Cabalifticam Arithmeticam sequivalentia 
effe, & in numerisiater fe convenire, Unitate exceptà, que in Wp no 
( Lingua fanta ) excedit : Nam litere MAN Now ( Lebium amm ) confina 
Giunt 794, BTPI med ( Lingua Sana ) 795. Unitatem illam refiduam din 

« Da 


N è 








Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 29 


Hebrei pro lingue fue Antiquitate afferunt, cujus pleraque, plerique 
noftrorum Tiripiorum fuo calcalo approbant. ù PAS 
37. Secandum Argumentum duciturà Forma externe vocum hujusline 

gua. Quandoquidem primi Parentesin Oriente, & quidem eà ejus pare 
te, qua Alfyria vocatur, funt creati, illic habitarunt; illic etiam genus hu- 
manum multiplicari. coepit;; extra. controverfiam: ponendum videtur, 
Lingue alicui Orientali primatum inter omnes linguas effe deferendum. 
Cùmuverò inter las, Hebreeam & Chald&am: cateris omnibus priores ef * 
fe, è nemine. rerum: perito imdubium vocetur; alterutram fanè illarum- 
cam linguamefle, quà primi parentes funtlocuti; haud abfurdè concludi 
videtur, Quòd fiautem porrò inquiratur; Cui illarum ifte honos debea» 
tur è iterum convenienter procul:dubiorefpondebitur, fi dicatur, illam 
proeferendam; quae fimplicior & planioreft; & unde; fan cum ratione, al» 
tera dedita:&derivata:elle. apparet.. Atqui comparationeà linguarum 
perisisinfitur, quamplurimis argumentis, five Vocum ipfarum 

rmam, five -illarum'inftexionem, liquebit; Hebraeanepriorem effe lin 





Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 31 
Kain five Kainum, disizyj; Kaniti Acquifivi virum, &c. Genef.4..1, Greci, 
Kuir, quia calirdulo, 8cc, Chaldeeus; #P Kain, quia dixit *1P Keneti,8cc, 
Ubi cadem eft etymologia , quia eeedem voces Hebreis & Chaldais ma- 
gna ex parte funt communes, fed diverfimodè flexe. 
rm&ScHETH velSeTH, quafi Pofitivu, vel Repofititiw, qubd ma- 
ter Eva, fublato è vivis Habele fecundogenito (cujusetymologiam Scri- 
prura tacet, quòd ob vite brevitatem qual nullushabitus fuerit ) gratula- 
bunda fibi ipfa diceret; Benè fe rem habere, quòd alia fobolesinlocum 
Habelis, è fratre crudeliter interfetti, Repofita effet, juxta illud, 12 99M 
dp 19 19 Bam pmi Sea grat ombN 8 Ne 73 Ne io6 DX NIPIN Er peperie 
(Eva) filium, vocavirg, nomen ejw Scheth : nam ( dicebat) Schath repofuit 
mibi Deus femen aliud pro Habele , quem occidit Kain, Genel, 4.4, 25. Greci 5 
Lal» riyura ifaricnes, Chaldaus Iw Scheth: nam dixit MW Schavi Pofuitz 
perdità, in utraquelingua, denominatione, . 
ato PELEG, vel ut vulgò, PHALEG, quafi Divifio, à verbo ho Pa 
LAG Dividere, quia fub'eo Divifio terre, & Linguarum confufio accidit, 
cujus nomen ipfum debebateffe fymbolum perperuum, juxtaillud ; 296 
van ruba) v0°2 15 PeLEG, quia in diebus ejws Niphlegah divifa fuit terra, 


Genef, 10,25. Greci; farle, 12 Aumrei9 divifa ef. Chaldeeus; 399 Peleg; _. 


quia IDWTONN Itpeligath divifaeA: ubi rurfas eadem notatio, fed diver= 
sà flexione, propter Verbum utrisque commune; Hebreis tamen pri» 
mum & proprium, Chaldais mutuatitium. 

Mi NoacH quafi Confolator: Dixit enim Lemech nato hoc filio; Hi 

Ana Jenachamenu Confolabitur nos ab opere noffro, co à dolore manuntano= 
frrarum, Genef. 5. 29. Ergo MM Noach à Verbo NI Nacham, juxta mene 
tem Scripture, abje@à literà Mem. In iftiufmodi enim Nominum pro- 
priorum formatione non femper accurata erymologia Grammatice ra- 
tio obfervatur. UndeR.D.Kimchi Jofua 5.7.9. ad vocem 'nth3 fori 
bit: 103 DOO 999 RIME OT Son o Ompin sca pn mod I 
Ney 10 Nap ved mam at ont Dn vba fo +5 fb inni vor io ns 
hoc eft, Confue{udo Lingue Sane e in Nominibws dedu&ti: è Verbo, ut cis quano 
dog, addat , vel detrabat literam unam; ut Noach ( Confolator, è verbo Na- 
cham Confolatus ef; per detra@tionem litere Mem): Schemuel è verbo 
Schaal ( Pesiit, per additionem litere Mem ) : guandog, etiam litera trans= 
qonantur, ut Oy Jaabérz è verbo Azabh (non Abhatz; per tranfpofitionem 
diteraram è.) x 

.Huc pertinet etiam nomen UN IscH a H Mulier; quomodo di&a 
fuit Eva ab Adamo, PM? MIpi? WPND 19 guia ex IscH Viro fimpra ch 

Gen 








‘ vs DisseRTATIO I De Lincua 


E) .  Genef.2.23. planè ut homo primus di&s 44m, quia fumprus erarex 
: adamab, he, Terré. Mtà denominazione Bc wupennle Crazci crent: non 
enimdicunt, Asip, Ang, vel lumi Vir, Tuola MIÎEY, VEL Avtpuer@. Krbperla, 
Imò ne Chaldzi quidem ,utut Hebreosum linguse maximè vicini, hanc 
. derivationem in hac voce habent. Nam dicunt 121 Gafra Vir; fed 
mondicunt INDI. Gafretah Milier.: fed ufurpantpro eo :XNN vel ANNA 
Ittah,vel Ittetah, Sic dicunt.XNX :NNNN Irta, Ircerab Mutier; fed non di= 
. cunt.Y8.Itb Vir. “Latinis Vir fitatumwocabulumeft, fed Vira infolens, 
d. ‘ etfià Virisdottisex.Fefto Pompejoobfervatus locus, in quodicitur; sed 
. : Famina , qua nunciicimm , antigui Viras eppélabent , undendbue persvanent 
Virgines vel Viragines, ‘Sed Virgo supsio» alia vox oft à Viri voce, Virago, 
\ etfi ex Yiri vocabulo:compafitum fit, tamerraliud eft, quìm Hebraeum 
7 TON 1fcha, Nam Viragoclì Artairuos Virum agens, Malier virili animo pre= 
. . . e dita, unde illud Ovidii: 
SE: : Bello mesuenda Virago. 
' ° Hc Exempla fixfficiant ad declarationem hujus argumenti, 
_ bi 40. Quia verò dubitare quis poffet,/Annon fortaffisNamina ifta fint 
. mutata, fc exalia lingua f ficinHebreamtranslata ? inquo non minimum 
ujus argumenti Somomensumcanfiftit 3 refpondent: i, i 
! Pisi minime rd vei rta eb qb non ica rr 
Soriptoses, &-Interpretes, Nomina propria ‘immutare, fedinvariata pror- 
, e fus relinquere, ut perfone illee,.de quibus agitur.8c tratatur, iplifimis 
. fuis nominibus ab ommibus cognofcantur: .Et licet alia in fuam lin- 
transferant; haec tamen nomina inta@ta relinquere, aut certè fic 
tantummodò ad linguee. commoditatem inflexa, utfuameriginem pri. # 
mam inimè noport. . . 
' 41. Sed:majorisilluftrationis causà 8 in gratiam Hebrailmi ftudio= 
*/ . forum, sudiamus authrores Hebraeos ipfos, & illorum de hoc argumento 
verba &judicia. Li "i. 
: î + Celebris 8 palfim in Hebreeorumfcriptis laudata eftauthoritas Gloflze 
« * ‘antiquiflimse ex libro 1291 VENDI Beréebisb rAbbab, Se&. 18. ad heec 
i “Adami primi verba 5 NXHMpià ta 1 MON Ap. dec vocabitur Icha 
" ° Mulier, quia ex Ifch Viro fumpta ef hec‘Genef;2.23. Ad hecverbaficillio 
feripramiegitur: 3 PpANonvO rn n prnota min nuovo 
uno ti pa pot vhynanaa pipa meta minute Dvd NoN Nod 
potro 1 ON N NIN NNIZI NIZI NPOTINAN IONITIN AVI 19/9 MOI Tea 
: an rom Sy dova rr td ct, nine (haborar) qudd dere fr Lex in lingna 
Ù Senta, Rabts Pincas, Cr Rabbi Ghilkijdb,momine R Simone dixsez Sicati det 














«Ale 








Hesr. RIG. ET ANTIQUITATE. 33 


ef Lex'in lingua Santis ficetiam creatus ef mundus in lingua Santa, Andiviftine 
è diebus tuis unquanò licentem aliquem (in lingua fc. Greca) Gine Ginea; 
Antròpi 4 aur (in lingua Chaldaica ) Gafta Gafreta? fed ( audis 
inlin, bi ) Ich Ifchah. Quare? quia vocabulum boc , cadit in vocabu= 
, luntilad, Nempe, quia lingue Hebraice proprium eft, tanquam ig 
prinilive &perfettioris, vocum erymologiam ex edera voce redi 
«quot inatiis linguis eadem commoditate vel paritate fieri nequit, klem 
umthtum repetitur in eodem libro fe. 31, ad illa, ubi Deus edixit 
Mofi, ut faceret:A)W Serpenrem ; 8 fabjicitur, Mofen feciffe nora wma Nb 
chafeb-neché/chetb' ferpentem aeneggn, Numer, 21,7. 8.9. vel adindicans 
diîîm notationem vocis MOTI Nechofeheth, ab Zrugine 8e virulentis fordi» 
busfic dia, quasass exfudat, ut ferpens venenum ejicit: vel per parono» 
tnafiam duntaxat, . 

Hinc petita eft R.Salomonis gloffa ad locum citatum ex Genef, cap. a 
que habet; VIP prota pigri NO paDO 1 moti 99 hora neh pocabulum 
incidit in vocabulam : unde babetur, quòd mundu creatus eftinlinguà Santi.‘ 

Abraham de Balmis;in principio Grammatica fuse : 9" WIX NON Du 
DTIETO MEDIO peo man amato 102 IONI DI 1 '1IAT mobn mo ih 
tonno 19 IMON ND narrò 35 31/290 Dv NIE 105 NO maroni o rear 
mir 19 pony 159 ragni mofm nm mi tan dI na por anta dn na mmpi 
motan Dy pspni NMam i pio hoc el, Si quis autem dicat, Unde babemus, 
quid ifta Lingua prima fit Hebraica? Ei re[pondebimws, ficuti nos Rabbini nofirido» > 
cuerunt 5 Càminveniamus Adamum impofuiffe nomen Mulieri, derivatum è nomi» 
me Vivi,ficuti feriprum «ft Genefi cap. 2. nullam autem aliam reperiamus lingaam, 
in qua hoc conveniar, preter linguam Hebraicam, idciroò credimus, banc cam ipfam 
effe linguam, in qua Creator communicavit cum Adamo» 

Huc pertinet quod AbenEfra (cribit Genef. n. Y.1, ad heec verba, ît0% 
pad Labii unius; DI PITT DIR DEN Ipo MOI emo 18 amp NmN neh 
om 2f01 0 1d lt, Sermonio uniua, Is auterm mibi videtur fuiffe Lingua San= 
“Ra, cujue nomina propria, Adam,Chava, Kajw, Seth Cr Peleg, alia 3, teftes funto 
Quomodo reffes? etymologià fc. iftorum nominum, ficut. decfiracum CIS 

{ni cundem fenfum fcribit in libro MI NOW Sipha berhrab (Labium 
eleftum) circa principium; IMIMONTI NI WIPI prob 13 minna 

pnt 19 19 Dda vpi terza prota pax ona na DIR PIE Dpov Tini 
1 Spr br ne mim 1 ob viva m noe mM PI puow mr he, Ex 
-Loge ipfa poffumu fcive, quòd Lingua Santa fit lingua prima. Fundamerttum 
eni eBt into, quddratio derivationis nominis Adami ef ab Adamdh, quod neg, 
ds lingua Cheldea , neg, Cedarena (ideft, Arabic) Locum habet: fed omnes do- 

E 





34 DissertaTIO I DE Lincua 
cent tantùm , qud Adam fuerit nomenejus ( Coeterum fabintellige notationem 


°  propriam non reddunt), Chavah aurem few nominis Evee ratio aqualis dari 


poteSt inomnibus illis tribus linguis, Sed nomenScheth idem iterum arguit, dre. 

«Eodem argumento utitur Jehuda Hallevi in libro Cofti part. 2, 9, 68: 
Tit 96 MP ENI DIA IAT I) DIN dp Nan » ma IT IDA Non an 
1 DONO TDI NUO DEI 'NIPI PID MM WD MON NDIND DIN WI 
HaceStlingua,in qua loquutws et Deus Benedittus cum Adamo C> Eva: ineaetiam* 
loquati funt ambo illi, quemadmodum de eo teffatur derivatio voci Adam ab 
Adamah, Ifcha «5 Ich, Chava è Chaj, Kain è Kanithi, Scheth è Schat, 
Noach è Jenachamenu, 8cc. ° . : 

R. Afarias in Meorenajim cap. 57. primò ad probationem hujus rei ad- 
ducit fuperiora verba ex Berefehith rabba 5 poftea fubjungit : 0'210n b55 DInN 
D'NDOM TON TEDI 9 NINA NONIpOI Apm TE hi è nero ner ip 
tap om mato) d5% omon ipnyiv yi ato nv pp mm DIN DN» PON 
meta dh D'byn Mer mam tax invi NS Dots D'T9tat Nibwr +5 mam 
DIM DID FNDNI NITII MOIS NNT N A 1 PPT MI PP OTN U50 EPA 
tenpr nota inrum mex nen By id eli, Veràm omninò eff nobis, prater banc 
probationem, confirmatio alia, &y quidem certa; nempe qudd videamus , trata 
temporis &r bifforiarum, femper dici Adam, Chava, Kain, Sech, Peleg, &c. . 
Et quamvis biftorie ife translate fint inomnes gentium linguas ,tamen oculi noffri 
vident, nomina iffa non mutara effe, fed adduci abomnibwe populis in lingua Sane 
ipfifimè, Adam, Kain, Noab, cr fimilia. Hec certò et valida demonfiratio © te-. 
Bimonium fidifimum ab omnibus gentibus, principium impofitionis ilorum nomi- 
sum effe in lingua Santa. 

Sed fuse & accuratè pre aliisexequuti funt hoc argumentum R. Je 
huda Mufcatus, & Ifaac Abarbenel, Hifpani, quos & ipfos audire luber, 

R. Jehuda Mufcatus, ad moddallegatum locum inlibro Cofri part. 2, 
9.68. fol. n6. col 3. pofteaquam verba Rabbinorum ex Berefchith rabba 
adduxiffet, & aliqua adhuc interjeciffer, fic feribit: ban TR x) pow DINI 
mrby popos d5 N91 Dren meat MII ati no 9 Man mm dben 
Oy Mavd NItIDIpA NOD P'nyo OT pai dem 1 Mb Tan App DION 'd 
INIPI DIPAYNI DAMON DINIV DT PI OMMNSDI D'IPAT ODEYA Mov 
gnam tene god 1 api Br ama to: ai otrt i money ona 
vob DmPMIDO DIY2 D'INIDON DIM hocelt; Sed and nunc, qué ratione poffis 
perficere vim probationis iflius de antiquitate Lingue noffre, &r multiplicare exerci= 
tus ejus, omnsbuug, fatisfacere, qui cam fuggillare aut vilipendere conantur. Funda= 
mentum enim è quo omnia dependent et hoc; quòd illi, qui libros &> biftorias anti 
quorum transferunt , non foleant immutare Nomina propria, que in Bifloriisvel 

i a rebus 








. . 


Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 35. 


vebus geftis ilorum occurrunt 3 fed fervant illorum formas în translatione fua , vo= 
cant, ea nominibus fuse, fine ulla prorfus mutatione; utilli, quorum resgefie enar= 
rantur, proprii fui nominibue cognofcantur. Et polt interpofita nonnullaite» 
rum fic pergit; 99 1993 MAST qpin moyo D3 rum 7 SONS) [INI PIp9 rt 


“ nipnyna one waynb osinI dì MIR MEN D'OEYnI NIDO MINNITI I 


By ton moda ONII VED DI D'MIDI DOMINO wipr pwd ranza or ruim 
slip aeree Manara par a nopi MMI ONSA MIN DN 9 me pn no 
19 mean n 95 DN e N NI NI MPI min Nat 
hoceft, Sed, ut ad propofitum prius revertamur, dicimus, totumrobur hujws pro- 
bationie in hoc niri & confiflere ; quòd, cùm videamws, Nomina propria, fuper que 
mon tranfivit. peregrinus , transferendo formani ilorum intranslatione fuas atg, 
illa in Scripturis Lingue Santte convenientiam & affinitatem babeant cum Sapphim 
ro excifionis fue (ad imitationem Thren. 4.7. h. e. cum fio primitivo, une 
dedecifa & derivata funt) per@podum vocabuli cadentis invocabulum (h. e» 
per modum paronomafie vel denominationis) , boc/anè fignum Divinum 
evidentifimum ef & firmifimum inter ipfum & filios Ifraclis, fignum, inquani, 
hoc eft in perpetuum , quodifla Lex fit data vocibus Hebreis, &y qudd illa ( Lingua 
Hebraa) fit mater omnis viventis (matrix omnium linguarum ) inde à prin= 
eipio Creationis, Patet hoc non folùm TO"DNYN MOWI innominibus proprie, ut3 
Adam 45 Adamah; Kain è Kaniti, © aliis ; fed &r in nominibus ali ; ur {cha 
ab Ilch. Arg, hac & fimilia fune fupplenda in dito illo Rabbinorum in Berefchitb 


gabbah, quod adduximus. Non enim intentio ipforum fuit loqui de illa unica voce 


(OeN Icha «b N ICch): fed more fuo abbreviarunt fermonem , & concisè 
loquuti fune, reliquag, Leoris judicio &intelle@tui commiferunt fupplenda, Gre. 
Ha@enus ille, . 

Iaac Abarbenelin Comment, fuo in Genefin fol, 28, col. 3:8c 4. (eribit 
poft quedam premiffa, inhunc fenfum: Mibi videtur, quid argumentum 
boe ( à Nominum proprioram Notatione ) fit MD IMSA NO Demon= 

firatio neceffaria 3 ad probandum , quòd Lingua Hebraa, qua eStin manibus nofiris, 
fi illa ipfa Lingua, qua locuti fune NON DMN primi parentes, proprer Ne- 
mina particularia , propria & fingularia, que fune derivata à Verbis & Nominibus 
univerfalibu. Nomina enim Propria prima , que funt Nomina particulariaViro= , 
rum, nontransferuntur ex una lingua in aliam , verùm inillà formà, qua ca voca= 
sunt in impofitione prima , in illa ipfa forma accipiunt Cr relinquunt ca catere lino - 
qua, qua res geftas ipforum transferibune , fine ulla mutatione; ficuti videre et ex 
nominibus Cefarum > Philofophorum antiquorum. Quemadmodum enim vocati 
Suntinterra (ua, Cr in gentibus fuis : fic vocantur in omnibus linguis , in quas trans= 
lata fune ata Cr artes vel fcientia ipforum, veluri în lingua Latina, Aegypriaca, 
E 2 . 


-36 DisserraTtiIo IL pe Lincua- 


Arabica, Romana, Quin Cr in lingua noffra Santa vacantur nomine fuofine mu- 
tatione. Sic Nomina Patriarcharum , È Tribuum, que derivata funt à Verbis in 
lingua noffra, gum libri noffri in linguas aliarum gentium fuerune translati, & 
Verba quog, illa fuerunt translata  nontamen translata fuerunt Nomina particui= 
larle; fed eodem modo femper fuerunt vocata, Ifaac, Facob, Ruben, Simeon, Gre. 
ficut nos ita appellamus. Atg, hoc e? commune &s folenne in omnibw linguis, ut 
quivis metaphraftes & interpres libri alicujustransferat bifforias, verba & nomina 
wniverfalta, fed non Nomina hominum particularia, adeòut propter hoc nen repe- 
viaturcognatio & fimilitudo inlinguis translatis, inter Nomen viri particulare, dr 
interVocemà quaillud eSt derivatum. Onkelos Paraphraftes Chaldaus ilnit.Exod, 
2.7.10, WPNWD DON D '9 ONNI ivo Www Nx NIPNI Et vocavit nomen 
ejus Mofeheh, & dixit, Quia ex aquis Mefchiti extraxi eum; tranftulit 3 
Et vocavit nomen ejus Mofche : & dixit, quia ex aquis Schechaltéh extraxi 
eum. Vides eum nontranfiuliffe, fed intaftur@Beliguiffe nomen Mofche : fed trans- 
tulit vocem Mefchitihu (/c. per Schechaltéh): undenulla ell cognatio aut af= 
fvites inter vocem Méfche e Schechalté. Sed quid opus eSt afferre probationes 
è Metapbraftis Gr Interpretibus? Lex ipfa nobis teftimoniume fidele perbibet, dum 
vesperegrinas narrans Cr defcribens, meminit Nominum virorum particularinm ex 
entibus peregrinis co planè modo , ficut im linguis ilarumfaerunt, ut Jethro, Re 
fel » Bileam, Balak, Sichon, Og, Pharao , Potiphar Ofnatphanech , Po- 
tiférah, @ alia fimilia multa: quia Nomina virorum particuleria non folentullo 
modo transferri. Cujus equidem rei caufaeRt manifefa: quiaexiffentiaViri aliz 
cujus particularis in fua gente eSt propria, non verdin gente alid. Et dum femper 
Nomine fuo proprio vocatur, quod primbipfi fuit impofirum, omnes illud audientes, 
cujuscung, lingue fuerint, flatim (ciunt Cr agnofcunt, quisnam fit ille, de quo fermo 
babetur. Adde quòd, fi nomina illa transferrent, non attribuerent verbum dicenti 
 ilud (authori fo} manifeft. Proprerea, fi in Lingué primà, in qua Mundus 
fuit creatus, Peleg E. gr. fuiffet vocarws Cheleph, dt derivationis ratio fuiffetz 
quòd in diebus ejus Nechleph4h divi/fuifet terra, è quiffiam diceret, bec 
in linguam Hebream effe translataz ecce, quamvis translata effet vox Nechlo- 
phah,/abfituendo fe, pro ca Niphlegah, ranquam nempe nomen univerfale; non 
tamen conveniens fuiffee ut transferretur quog, nomen Cheleph particulare, per 
women Peleg. Nam Nomina virorum particularium non folene neg, debene trans= 
ferriz ac propterea remanfiffet, fiita res baberet, nomen Ghéleph in ea lingua, in 
| quamceafutretranzlata, &s fic nominis derivatio paronyma non conftitiftt. Quan 
doquider ergò videmasin Lingua Hebrea, Nomina virorum particularia effe deri= 
vata primitivis per conjugationem five wapureziar, veluti Adam ab Adamah, 
«Schethà Schach, @ fic confequenter, fequitur binc neceffariò, Linguam iffame 
7 . noftram 





Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 37 


noffram Hebraicam efeLinguam primam , qué loquuti fuére Adam Cr pofteritar 

* ejue, quà item Lexdatafust. Etquddratio bec fitneceffaria, non autem probabilis 
uel verofimilis, ur Aben Efra videtur flatuiffe, ideò Rabbini noftri argumentati fune 
è voce MON I(chah (Vira ) 46 Ich derivatà, Nomen enim MOX Ilchah, (Vira) 
juxta impofitionem fam primam ,eSl Nomen Subfiantivum particulare propriume 
Eva, derivatum à nomine ©'N Ich (Vir), ad defignandam nobis. matrem.bomi- 
sum, È viventium , aut aliud quid.. Senfia ergo Scriprara eR, Hecfomina.conve» 
mienseSt, ur vocetur Kchah ( Vira )5 non. auzera femina alius viventis: Huic 
enim fomine. contigit res iffamagna, quid ex Ich (:Viro) defumpta fit, ac pro- 

* psereaetiam decet, ut illa vocetur I{cha (ira ); particularis fc. & peculiaris vel 
propria: quiafuit parsex Viroparticulari defignato (fc. Adamo), & membrum 
ex mensbris ejus, veluti Cofta vel Brachium aliguod : Proprerea etiam convenit, ut 

© sommunicetcumipfoin nomine particalari ejus.. Poffeaequidem omnisfamina hu- 
guane: nomine hoc VON Icha (Vira) vocata fuit5- fed non per. modum ilum 
etymologie ( ab I{ch Viro ) utiimpofitio ilius prima fuit, fed in memoriam Eva, 
mmatris.omnium viventium. Et:quia illa mater fuit generis vel fexus , ided omnes 
mulieres nomine ipfiwa vocantur, licet illis non contigerit, quod ipfi contigir, Idem 

. fa&um denomine IX Adam, quod impofitum primò fuit Homini primo ; quia 
ipfe folufaltus fuit ex Adamah terra: Religni verò homines originegi ab ipfa du- 
centes Adam vocantur,juxta.nomen Adami; primi ipforum patri, & Patristo- 
tius generishumani; quamvis ipfî non fine FARI de terra rubra ficut ipfe. Idem fattum 
denominibus Irael & Jehudah. Sic itag, feres habet quog, cum nomine ION 
Mfchah (‘qua etiam Chavah vocata fuit ) : quia fuit femina particularis, pars ex 
viro particulari , ur omnes femina po£t ipfam venientesnomine ejus appellentur. 
Quodreligua. (peciesanimantium. attinet, quorum fomellarum nomen quog, deri» 
vatur. è nomine. mafeuli, ut +00 Parah ( Vacca.) è NO Par (‘Bos )5-id ided fit, 
quia nomina ilorum non funt particularia ill animantibus indigitaris ; (ed |(pecifica 
wniverfalia; communia.mari ce femina, cò quòd communicent in fubffantia peci= 
Fica. Ideò obfervabis; quòd inomnib linguis regalatis fit nomen quodpiam fpecifi- 
«um Hominis, compleGens mafiulum. & faminam indifferenter: &r preter hoc 
Nomina particularia, mari bumano feorfim ,. 5 famine fcorfim, inter fe differen= 
tia,.Sis vides,in lîngua Greca fpeciem Hominis in genere, nomine. Artwx®. vocari: 
© prater hoc inffecie. mafiulum Artpur®», (vel.Avìp) & fominam:ruin. Ita in 
Lingua Arabica. vocant: peciem : Hominis. nomine. generali 1N03X-Anfan,.quod 


comprebendit. marem: dr feminam: particulariter: autem. Marem vocant 91. 


Ragal, & faminam ND. Mara, aut ROYNANtA;. Sicin Lingua Latina bominem 
Lpecificum -vocant. Homo ::@ infpecie mafinlum , Virums:forminam, Mulier, 


ws Feemina, In lingua Aramaa Hominem.ingenere vocant 0YX Enafch: Vi=- 


E 3 














38 DissertATIO I DE LINGUE 


gum im fpecie PI Gafra; fominam,PINMN Ittetah, que ttApi Nijkfa. 
Sic inunsverfum inomnibws Linguis invenitur nomen generale , compiline mari & 
famine, quod et ingradu Speciei; & nomina propria, Maris feorfim, ac Femella 
Seorfim, que funt.ingradu Differentie, Pariter in Lingua noffra Santta vocant Spe- 
ciens bulanam nomine generali, compleGfente mafiulum & fominam, Adam, 
juxtaillud; Et vocavit nomen illorum TX Adem, in die quo creati fue 
runt, Genef, 5. 2. Siciu Animentibus vocatur O NO Par, Parah, (q.d. Teu= 
vusTaura, vel, Fuvencus Fuvence ) XDID DID Sus Susjah, ( Equus, Egua ) 029 
mw:9 Kéfes, Kiflah (q.d. 4gnws, Agna); quia hac funt nomina fpecietum, in 
quibus communicant mas &famella, quia non habent nomina particularia, ficut 
homines, Ided difinguuntur rantàm mas c> farmela mutatione aliquali ,inliterà 
videlicet unica nominis illius pecifici, Preter hoc autem funt inpecìe bumana No= 


- minaparticularia unicuig, viro vel individuo juxta particularitatem fuam , inqui= 


bus non communicat mas cum forminà; preterquem in Lingua Hebrea, Adam enim 
& Eva vocantur ch &Ichah; quia fatta fuit Vira ila ex coffa Viri : Proprerea 
enins derivatur nomenejus è nomine ipfims (Viti )equemadmodum corpus ejus deri= 


—_ vatum fuit ex covpore ipfius. Hec fi intellexeris, perfpicies Sapientiam Rabbi Phineasy, 


& R. Simons, dicentium 5 Audiviftirie à diebus tuîs unquam dicentem ali= 
quem, Gine Ginea, Anthropi Antbropia; aut Gafra Gafreta ? quòd fi, non addur 
xerine exemPla è nominibuws univerfalibue (peciei bumane , in linguis ili ( Greca 
fc. 8 Arameea ); fed è nominibus peculiaribus virorum & mulierum3 qudd fc. im 
nullo loco reperiatur Nomenvirì , proprium ei fecundum mafculinitatem fuam, & 


. fecundum particularitatem fuam, fimile effe Nomini mulieris proprio ac peculiari 


ipfi, nifi in Lingua Sana. Nam prater Nomen generale maris &famine , quodet 
nomen DIN Adam, habet adbuc femina aliud nomen, derivatum è negnine marie, 
TON Icha videlicet, ab "N Ich, qualis fuit Eva ab Adamo primo. 1d autem 
non eftfatum modo ordinario, &r confuetudine naturali , fed propter id quod in 
Opere Creationis contigit, quia Evacreatafuit ex coffa Adami, ac fi faiffer mem 
brum aliquod membrorum ejus , e pars corporis ipfive. 1dc0g, etiam vocata fuit n0= 
mine derivato à particularitate jus, ficur dicitur; Hac viceosex offibusmeis, 
& caro ex carne méa: Haec vocabitur Vira, Genef.2, 23. Et hac de caufa do= 
cuerune ac concluferunt bine, Mundums creatum fuiffe in lingua Santta,dre. Ex his 
itag, patet, Linguam noffram fanta fuife Linguam primam , quà loguuti fune 
homines. Hagtenus Abarbenel. 
41 Sedex Chriftianis plurim}$ pietate 8ceruditione infignes gravesg; 
viri, hujus argumenti pondus ac momentum agnoverunt & laudatunt, 
Johannes Mercerusin Comment, fuis in Genef, 2, 19, fcribit: Etymolo= 
gia Nominum Hebraorum , quibus Mofes utitur, que aliio aliarum linguarum 
1°. pei 





Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. 39 


poffint accommobdari , faris bujus lingue vetuflatem oftendunt, & cam primam effi. 
Nam etfi Homo guog, ab Humo, utAdam ab Adamah( Terra) fit di&us, ta- 
- mennon in cateris ita conffanter invenias niminum «5 etymologiarum rationem 5 
ut ©'N Ich & m&x Ifchah, item MM Chavah, quod efet mater omnium 
* Chaj viventiam , inqua quefo id lingua locum babet ? Sic in cateris, qua fequun=" 
rur nominibws, qua origine non poffunt effe nifi Hebraica, Ac animantium dr reruns 
momina, qua ad naturam carum proximè in hac lingua accedune inter omnes lin= 
ques, fatishoc idem arguunt. Quod fi non omnium rationesinteligimus, id ex lin- 
Qua infcitia, quà etiam Fudai bodiè nimiùm laborant, faGum effe credendum et. 
Sanò fignificantifima indidit & maximè appofita rerum nature nomimaprimu 
Homo, quitum perfeam babebat Dei imaginem in Paradifo, &r fammà erat pra= 
ditas intelligentià & rerum cognitione. Aliaram deinceps linguaram inventores 
tò , quàm proximè potuerunt , ascefferunt, nec dubitarim, cos ad lingua Hebraice, 
quatenue fieri potuit , voces Cr proprietates refpexife, etfi nonid ufgueguag, fint af= 
Secati. Etad verfum23.ejufdem capitis, ad illa ; Hes vocabitur Ichah , quia 
exIfch fampra e; fcribit5 Hinc Hebrai Lingue fue vetaftatemprobane, cm in 
nulla alia Imgua,ne Chaldaica quidera vicina, à Viro vel Marito, Mulieris vel Uxo= 
ris nomen eformetur. Et Genef. 11, w.1. inenndem fenfum ait: Noneft bic 
quarendum, Quanamfuerit prima ilalingua, qua ante divifionem linguarum bo= 
sines fint ufi communiter. Pro certo, de perfuafo , &r indubitaro babeo, primige= 
niiam ilam linguam Hebraicam fuiffe 5 licet quidam buic iniquioresmutata fuiffe 
dicant Propria Nomina è Mofe, © transfufainlingaam fuam, cui favebat. Quafi 
verò pafim Hiftorici non foleant mnosmina propria, etiam barbara, illibata retinere3 
licet aliquando mutent , ubi fucce[fu temporis , Regionum aut Locorum , nomina 
Sant mutata, SedVisorum ferè invariataretinent nomina, tantàm ad lingue fue 
Ffexionem CA Tafionem accommodata nommibil , detorta , aut corrupra, fed itata= 
men, ut origo facilè agnoftatur. Adde, Etyma omnium Nominum propriorum ante 
diluvium & poR, afg, ad divifionem linguaram, non poffe ulti alii lingua rribui, 
Sicut nec aliorum poRt ilud tempus, quibus Mofesutitur , quam Hebraice,at Adam 
abAdama, IM Chavah, gadd mater omnium viventiumfuerie, Cain, Ha- 
bel, Seth, Mahaleel, Kenan, Noè, &c, quorum omniam € cateroram fons 
mon nifi Hebraicas effe pote. Quod fidixeris, potuiffe Mofen Nomina primoruns 
Hlorum patram ex lingua prima transfundere in fuam , qui quefo id in omnibws po- 
sniffet, ira ubig, cerram & conffantem etymologiam Nominum, utin linguaila 
primigenia, invenire , quiwm in paucis linguis, ur Adam ab Adama; Homo ab 
Humo, ficinalit, idem inveniatar: Chaldeam XY23 Gafra id non admittitz 
— Me6 Kip, at Artrer@- apud Gracos , aut in alia lingua. 
Frangifus Junius in Orat, de Lingua Hebraa ; Deinde verò guid de No» 
. «n di tatione 











> 





40 DisseRTATIO I. DE Lincua 


tationeprifcorum nominum difuri fumus ? quam &r libri Sacri tam dilucidè offen= i 
dunt,ut totam antiquitatem fermonia Lingue Hebree tribuant, dre. 

Benedi@us Pererius in Comment. in Genefîn, libro 5. Fuife, inquit,_ 
primam omnium linguarum Hebream, quà nempe fs fit, Adam,ceterig, mortales, 
ug, ad divifionem linguarum, co pater argamento,guòd ile etymologie Nominus, 
quas à primavis ilishominibus traditas effe, narrat liber Genefeos, non alia in lingua 
silla, nifi in Hebrea fola locum habent. Et libro 6, Ex interpretatione, inquit, 
Kain, fatis liquet, linguam, quà primi bominesufi fune , fuiffe Hebream , utin qua 
Sola omnium linguarum , bujufimodi vocabuloramiinterpretationes locum habent, 

Comelius Bertramus in Pref. Gramm, fue: Quis vel mediocriter literis 
Hebreis tinus, cùm audit ex Genef.3. 20. Adamum appellaffe uxorem fuam FUMA 
Chavah, quòd videlicet ipfa tnater fuerit omnium viventium, fletim non de= 
prebendat , Adamum Hebraicè loquurum fuilfe ;nomeng, uxori fe ex Verbo VI 
Chajah, quod Vivere/ignificatsindidiffe ? 

Santes Pagninus: ‘Quando ergo dicitur; qubd omnis terra erat labii uniusz 
intelligendum id eSt de Lingua Santa , que modò Hebrea dicitur, &r è prifeis 
Judaica, ut Jela.34. 11, &c Nehem. 13. 24. Cui adflipulantur nomina , Adam, 
Chavah, Cain, Seth, rid genus, que è nominibu aut verbis ducuntur Hebraicis, 
ut habes Genef. 3. & 4 n 

Qui plures defiderat, confular Commentatores Biblicos alios ad Ge- 
nel. cap. 1. & preefertim Genef, cap. 1.y. 1. Et bee de Argumento tertio. 

42. Quartò probatur Lingua Hebraee primava antiquitas 4 Religuiis, 
five vocibus quibufdam, qua poft confufionemlinguarum in omnibus 
aliislinguis remanferunt, que vel puree Hebraice funt, vel originem He- 
braicam non obfeurè demonftrant, Etquòquifgue populus Hebreis & 
ipforum terra fuit, vicinior, tanto quoque plures voces ex Lingua Ho- 
braa retinuit. Sic Syri vel Chaldai plerafque vocescum Hebreis com- 
munes.habent, flexione tantùm variatas. Sic Arabica cum Chaldaica plu- 
rima participat, Remotiores ab Hebreis populi, remotiorem ab illis lin 
guam conceperunt, Hebreea ‘tamen omnium Mater, in omnibus fuos 
quofdam Partus reliquit, qui matrem fuam referunt, ut linguarum peri= 
tisnotum eft, & publicis quoque fcriptis demonftratum, Ita Johannes 
Avenarius in fuo Lexico Hebraico , voces Gracas , Latinas, & Germani= 
cas, cum Hebreis convenientes, diligenter annotavit. Sic Stephanus 
Guichardus, qui fcripfit librum Gallicum, cui titulus, Harmonia Erymole= 
gica linguarum, in quo ultra duodecim linguas cum Hebrea confert,& 
earum originem ac fignificationem ex Hebraa lingua pulcherrimè ex- 
plicar. Etnoviilimè Mathias Martinius infuo Lexico Etymologico La» 

tino, 








Ca) 


HeBr. Orrc. ET ANTIQUITATE. | 41 
* tino, paffim idem quoque oftendit, Quin & Hebraos quofdam in hac 


‘materia occupatos fuifle invenio. Notat enim R. Afarias in libro Meor 
enàjim, quendam R. David Provincialem, fuperiori feculo inSynagoga 
Mantuana celebrem, în libro fuo M5On WNT Dor haphlaga, id eft, Secalum 
Divifioni (linguarum fc. ) ultra mille voces explicafle, quae ex Hebrea 
Lingua in Graecam, Latinam, Italicam, & alias complures difperfe. 
fune, Prolixum effetexempla adducere: videantur authores nominati, 
&cargumenti claritas lucebit ut Sol in meridie. Cùmergo talia originem 
fam in Lingua Hebraa habeant, fequitur, cam reliquis omnibus prio» 
remfuifle. ii 
43. Argumentum hoc 4dfert quoque R. Afarias, feepiùs jam citato li» 
bro & loto, his verbis: 10 129 mn rinoin 139 xen nixn omam 10 mimi 
vato? nt 959 201 hot vipr mol ni 15 inipwe NN idelt, Etecceex 
rebus dittis (de difperfione vocum Hebraicarum inalias linguas) egreditur 
mobis argumentum amplifimum , prater rationes pracedentes , quòd hac Lingua 
Santa prima fuerit ,& Parens omnium reliquarum linguarum , com velligia in 
fingulis veliquis agnofcantur <> fuperfint. Similiter concludit R, David Kim= 
chiin Preefat, fuainlibrum Radicum, cujus verba funt:)9 N5DX N° MWNi 
DmDdO DID 9 1 ama edo NIDI IN FIZOND MAIN NIPOI SIM 
1 ranita Trasf riner vyona TN DIEM PDT Nm 73 ap mob by ideft, Cui 
pocabulo non reperero focium in Scriprura, adducam illud ex Mifcbna & Gemara, 
(illuftrabo illudex ufuù Rabbinico & Talmudico ) ur & exlingua Greca aut 
Hagarena,ideft, Arabica. Nam omnes ife lingue docent de Lingua Hebraica, quod 
eafit primeva & perfeltifima, Diminuta autem el apud nosproprer longitudi= 
nem exilii noftri, &c. Ineundemfenfum fcribit Auguftinus Steuchus Eu- 
gubinus, Genef. cap. 37. E# aurem lingua Hebraica, ut cateris linguis prior ac 


veruflior, ita omnibus admifta, ac quafiinterfperfa. Ex ejus enim vocabulisin omni 


lingua reperies, quod Cr ab Hieronymo fapiùs et obfervarum. Nam& linguam 
Chaldaicam , Arabicam, Syram, Punicam, & Aechiopicam filco, quarum tanta et 
cum Hebrea fimilitudo, ut eadem penò effe videantur. 

44. Atque hec funt precipuè argumenta, qua ab Hebreeis pro Lins 
gua Hebree primevitate in medium adferuntur, quibus alii alia quog; 
addunt. Veràm nolumushîcomnia coacervare, & numero, fed pondere 
potiùs argumentorum agere. Hiserim ritt expenfis, quilibet intelligere 
poterit, non fine caufa, fed fuo jure, primatum linguarum Hebrae tribui, 

45. Quemadmodum autem Lingua Hebraa Prima Mundi 
lingua meritiflimè ftatuicur; ita zic4» quoque ab initio crea- 

x E crea 





ia 





. Q 





N, 42 DisserTATIO L pe Lincua 
tionis fuille, Unica quoque in familia Adami & pofteris ejits, 
er mille feptingentos & amplius annos, manfiffà, unicéhac 
- linguà, unoque hoc fermone omnesufos fuiffe, ufque ad hor- 
rendam fcilicet illam & Hominum difperfionem, & Sermo- 
e nis humani confufionem, non minùsre&tè vereque ftatuitur. 
Sic enim iterum & Sacrarum literarum nosedocetauthoritas, 
& Rationisre&a gravitas. 
È; ' 46. Sacra enim ScRIPTURA difertè reltatur Genef.m, w.1. 99 "MY 
N ii E2S'IMIN DIM NON NOD ONT Ee fuit univerfa terra labii unins, & verborum 
a corundem: Et mox y, 6, DI ANN NOW) INN DI Im mm NON Lr dixit 
Dominus : en populus unus, È labium unum est omnibus ille. Que verba licèt 
quidam ad Unitatem voluntatis & confilii duntaxat referre voluerint, 
preftantiffimi tamen quique tùm Chriftiani tàùm Hebrai interpreres de 
Unitate Lingue & Sermonis, quoad illud ufque tempus ufi fuerint, em- 
per expofuerunt, 

47. D. Chryfoftomus Homil,.30. in Gen, ad verba illa; Eteraromnò 
terra labii uniws, fic (eribit: Non de terra loqueny, fed de bominum genere, urnos 
doceat, Unam linguam omni bominum fuife nature. Divus Auguftinus inli- 
bro de Genefì lib. 9. cap. 12. Unam /anè linguam primitùsfuiffe dicimus, ante- 

cv. quam faperbia turris illius, pot diluvium fabricara , in diverfos fignorum fonos hu= 
. manam divideret focietarem. Etlib, 1. demirabilibus S. S. cap.9. Veruntamen 
° « cùm ad ilud ufg, tempuseffer unius lingue cunllwo populus, univerforum, qui ad tale 
. i opus venerant , linguas in diverfa verba divifit. Et de Civit, Dei cap. . Quam= 
ebrem ficut lingua una cm effet omnium , nonideò filii peffilentie defuerunt ; nam 
Gr ante diluvium unacerat lingua, & tamenomnes, prater unam Noe juffi domum, 
deleri diluvio meruerunt : ita quando merito elatioris impietatis, gentes linguarum 
diverfitate punite atg,divifo funt, Cr civitas impiorum Confufionis nomen accepit, 
boce??, appellata fuit Babylon, non defuit domus Heber, ubica, que antea fuit 
omnium lingua , remaueret. Sic reliqui Interpretes, veteres & recentiores. 
Quò & Sybillinum illud oraculum tendit: Cam omnes mortalesuna linguà 
mrerentur , quidem ex bis altifimam turrim adificarunt, cellum per cam cupientes 
fiandere. Dii verò turbines mittentes, eveitére turrim, & propriem ac diverfam 
mnicuig, tribuére linguam. 





In eundem fenfum interpretantur hune locum HebraorumInterpre- 
tes faniores, quorum nonnullos videre eft fup. nec necefle elt plo- 


res hîc conve@are. 
48. RATIO quoque reds eandem primi Mundi Lingue unitatem 
evincit; caque gemina, Lo agri 








. n 


Hesr. ORF. ET ANTIQUITATE. 43 


49. Prima defumitur è Familie Unitate ; quòd totum genus huma- 
num ab Uno folo Patrefamiliàs fit ortum. In creaturis enim non petelt 
fieri progreflus in infinitum ab anteriori; cò quòd omseia in humanis 8c 
mundanis his aliunde, non à fe ortum habeant. Hic autem Unus Mundi 
Paterfamiliàs unam Linguam, quam à Deo Creatore fibi inditam habe- 
bar, fuis liberis unà cum late materno imbibendam & cognofcendam 
preebuit,& fic deincepsfingulis fis pofteris, quamdiu prima hac Mundi 
familia concordem Oeconomiam habuit, & convi&u, focietate, confue- 
tudine, converfatione, commercioque mutuo gaudebat. Liberi enim 
non aliunde, quàm è Majoribus fuis, primum Lingue ufum accipiunt. 
Utuna tune cenfebatur Familia, ab una Stirpe orta : ficquoque Unà lin= 
pi parique fermonis conformitate contenta fuit. Hoc voluit Rabbi Mo- 

les ben Majemon in More Nevéchim part. 3. cap. 50. ubi ait: 7 ninnno 

x n 3 NYAh MA 1519 DIDO VA NIN OO MN DIPDI 46 inizio fue= 
runt inloco uno: Et labium unum erat omnibusillisz Sic enim decebat, com omnes 
effent filii Viri unite,- . 

go. Altera ratio petitur ab unin familie in plures & diverfas, diverfasg, 
terras, Difperfione, qua Pluralitatem & diverfitater Linguarum fecum 
comportavit, NamSenfui patet,& Experientia teftatur,in toto terrarum 
orbe effe Varietatem Linguarum permaximam, quas Majores fùis quo= 

tidiè infundunt pofteris, qui eas, ceu domefticas & vernaculas, naturali 

quodaminftin@tu avidiùs appetunt, & faciliùs apprehendunt, Unde f@- 
quitur, Primam iftam mundi familiam, ab uno Adamo ortam, &ufque 
ad Noach & Diluvium ; fubfecutamdue paulò poft hominum Difperfio- 
nem, in Unitate confervatam, ut unum & eundem fermonem habuit: fic 
illam Sermonis Unitatem, quam Adam primus divinitùsacceperat, di- 
vinitùs quoque per familiarum Difperfionem fuiffe fublatam , & in Plu- 
ralitatem Linguarum divifam. Nam Unaerat, & poftea fate funt Plu- 
res: unde illa unitas, in quà pofteri Adamante diluvium, & pofteri Noe 
poft diluvium , omnes eonveniebant, poftmodum, perpetuà fceleris hu» 
mani poend fic merente, turbata fit necelle elt, 

51. Vanum ergo elt commentumeorum, qui afferunt, Ante Confufio- 
nem Linguarum » cujus Sacre litere meminerunt, plures Linguas jam in 
utù fuifle, prout legitur apud Philaftrium in Catalogo Herefium cap, 106, 
his verbis: Credendum firmiter, etiam ante edificationem Babel multis ecali, 
magnam fuife inter homines linguarum cr fermonum diverfitatem, quarum tam 
men omnium linguarum fcientiam, omnes bomines Dei munere, ufa, ad confirita 
Gionem turris, & linguarum confufionem , tenuerunt. Quad autem Mofesdixit, 

F 2 





. 
La 


] . 4 42 DisserTATIo IL pe Likcua 

si * tionis fuille, Ux/c4: quoque in familia Adami & pofteris ejis, 
jo er mille feptingentos & amplius annos, manfiffè , wusicé hac 
. . finguà, unogue hoc fermone omnesufos fuiffe, ufque ad hor- 
rendam fcilicet illam & Hominum difperfionem, & Sermo- 
nis humani confufionem, non minùs rettè veregue ftatuitur. 
Sic enimiterum & Sacrarum literarum nosedocetauthoritas, 
&Rationisre@a gravitas. 

46. Sacra enim ScRIPTURA difertè teltatur Genef.nm, 1,59" 
EIN DMI NT MOD VONN Ec fuit univerfa terra labii unims, & verborum 
corendem: Et mox d, 6, DI NAN NOW) INN Dv im mi? ION Er dixie 
Dominus : en populus unus, Gr labium unumestomnibus ili. Que verba lickt 
quidam ad Unitatem voluntatis & confilii duntaxat referre voluerint, 
preftantiffimi tamen quique rùm Chriftiani rùm Hebrai interpreres de 
Unitate Lingua & Sermonis, quo ad illud ufque tempus ufi fuerint, fem- 
per expofuerunt, 

47. D. Chryfoftomus Homil, 30. in Gen. ad verba illa; Eteraromni 
serra labii uniw, fic feribit: Non de terra loqueng, fed de bominum genere, urnos 
docetat, Unam linguam omni bominum fuiffe nature. Divus Auguftinus inli- 
bro de Genefì lib. 9. cap. 12. Unam /anè linguam primirùisfuiffe dicimus, ante- 
quam fuiperbia turris illius, poSt diluvium fabrscata , in diverfos fignorum fonos hu= 
manam divideret focietatem. Etlib, 1. demirabilibus S, S, cap.9. Veruntamen 
« cùm ad ilud ufg, tempus effet unius lingua cun populus, univerforum, qui ad tale 

ì opus venerant , linguas indiverfa verba divifit. Etde Civit. Dei cap. 1. Quam- 
obrem ficur lingua una cùm effet omnium, nonideò filii peffslentie defuerunt ; nam 
» Cr ante diluvium unaerat lingua, o tamenomnes, prater unam Noe juffi domus, 
deleri diluvio meruerunt : ita quando merito elatioris impietatis, gentes linguarum 

' diverfitate punite atg, divife funt, Cr civitas impiorum Confufionis nomen accepit, 
boceSt, appellata fuit Babylon, non defuit domus Heber, ubiea, que antea fuit 
omnium lingua , remamerer. Sic reliqui Interprete, veteres & recentiores. 
Quò &Sybillinum illud oraculum tendit: Cùm omnes mortalesunà lingud 
mterentur, quidam ex his altifimam turrim adificarune, colum per cam cupientes 
fiandere. Dii verò turbines mittentes, evettére turrim, & propriam ac diverfam 





Sie Didi — 
. 


i 
. e 





x mnicuig, tribuîre linguam. - 
In eundem fenfum interpretantur hunc locum Hebreorum Interpre» 
tes faniores, quorum nonnullos videre elt fup. nec necefle elt pho 


res hîc conve@tare. 
48. Ratio quoque reds eandem primi Mundi Lingua unitatem 


«vincit; eadue gemina, L 4gri 








Hesr. Orro. ET ANTIQUITATE. 43 


49. Prima defumitur è Familie Unitate ; qubd totum genus huma- 
num ab Uno folo Patrefamiliàs fit ortum. In creaturis enim non petelt 
fieri progrelfus in infinitum ab anteriori; cò quòd omnia in humanis 8 
mundanishis aliunde, non è fe ortum habeant. Hic autem Unus Mundi 
Paterfamiliàs unam Linguam, quam à Deo Creatorefibi inditam habe- 


bat, fuis liberis unà cum la&te materno imbibendam & cognofcendam @ 


prabuit, & fic deincepsfingulis fuis pofteris, quamdiu prima haec Mundi 
familia concordem Oeconomiam habyit, & convi&tu, focietate , confue= 
tudine, converfatione, commercioque mutuo gaudebat, Liberi enim 
non aliunde, quam è Majoribus {uis, primum Lingue ufum accipiunt, 
Utuna tunc cenfebatur Familia, ab una Stirpe orta : fic quoque Unà line 
uà parique fermonis conformitate contenta fuit. Hoc voluit Rabbi Mo- 
fes ben Majemon in More Nevéchim part. 3. cap. 50. ubi ait: #1 n 
SION N 13 NEMO NAS 13 15 DIDO FANTINO MA DIPDI Ab inizio fue 
sunt inloce uno: Et labium unum erar omnibusillisz Sic enim decebar, cm omnes 
effone filsi Viri unitu.- . 
$o. Altera ratio petitur «b uniws familie in plures Gr diverfas, diverfag, 
terras , Difperfione, qua Pluralitatem & diverfitatem Linguarum fecum 
comportavit, NamSenfùi patet,& Experientia teftatur,in toto terrarum 
orbe effe Varietatem Linguarum permaximam, quas Majores fuis quo= 
tidiè infundunt pofteris, qui cas, ceu domefticas & vernaculas, naturali 
quodaminftin@tu avidiùs appetunt, & faciliùs apprehendunt, Unde f& 
quitur, Primam iftam mundi familiam, ab uno Adamo ortam, & ufque 
ad Noach & Diluvium , fubfecutamdue paulò poft hominum Difperlio- 
nem, in Unitate confervatam, ut unum & eundem fermonem habuit: fic 
illam Sermonis Unitatem, quam Adam primus divinitùsacceperat, di- 
vinitùs quoque per familiarum Difperfionem fuiffe fublatam , & in Plu- 
ralitatem Linguarum divifam, Nam Unaerat, & poftea fate funtPlu- 
res: unde illa unitas, in quà pofteri Adam ante diluvium, & pofteri Noe 
poft diluvium , omnes conveniebant, poftmodum, perpetuà fceleris hu 
mani poenà fic merente, turbata fit neccile cli 
st. Vanum ergo eft commentumeorum, qui gfferunt, Ante Confufio- 
nem lin; im, cujus Sacre litere meminerunt, plures Linguas jam in 
ufù fuifle, prout legitur apud Philaftrium in Catalogo Harefium cap. 106. 
his verbis: Credendum firmiter, etiam ante edificationem Babel multis faculis, 
magnam fuiffe inter homines linguarum & fermonum diverfitatem, quarum ta= 
men omuium linguarum fcientiam, omnes bomines Dei munere, ufg, ad confirita 
Gionem turris, Cr linguarum confufionem , tenuerunt. Quod autem Mofesdixit, 
F 2 


. 
e 
+ - : 
44 DisseRTATIO I. DE Lincua 


Terram fuife labii unis; ideò dittume?t , quia etfimraria erant linguariim genera; 
omnes tamen fe invicem intelligebant ,erat4, omnibus Lingua una, &5 idem fermo, 
non quidem corurlem vocabulorum uf, a tadem hominum loquentium & au= 
dientiumintelligentié. Sententia heec etiam inter Hebreos jam olim fuit 
apid quofdam, unde in loco fup. thef, 30. ex Talmud Hierofolymitano 
produtto, dicit R, Eliefer, quòd ftru&tores turris Babylonice locugi fue- 
rint N09 0Y203 (epruaginta linguis, Exgecentioribus nata eft approbato»- 
remauthoremlibri Chekyni, qui ad Genef, 11. 7. 6. ad haec verb& Er nune 
mon probibebitur ab ili; ita feribit: M0w DN mwS o'yaw D'ymn Dist. any 
a Da gno Aa) Ond MINI TN DIPIA Be nune, quia omnes fe 
piuaginta linguas, fi fubfliterint in loco uno, fi non probibeantur, facient omnem vo= 
duntatem fuam : Etmoxad hac verba; Age, defcendamus, & confundamusillic 
labium ipforum , ut non audiant vel intelligant unus, labium vel linguam alterius, 
mentem fuam ita explicat: 01 ma NGN nimetn ta roie» mne mia nr 
Ioia DIDI PN 1 MOI DIO ir va DMI dan mrgr Ni mgre 
1090 55 PN "n NistOb D'YAID INI hoc cli, Faciamus ur unu/qui/g, oblivi= 
fiatur omnes linguas, exceptà und, cr us quana novit hic, non norit ile; fed 
omnes fimul fciant 70, linguas. Nequaguam autem ita exponendum hoc et, 
quòd illo tempore 70. lingue fine creata. Nibilenim novi ef} fub fole , Ecclef.1.9% 
Hec ille. . 

52. Verùm fententiee hujus falfitas fatis, utopinor, per ea, qua hate» 
nus di&a funt, concidit, ut peculiari refutatione non indigeat. 

Quod Genef. 10. w.5. de filiis Noachi jam diciturs 46 bis divife funere= 
gionesgentium per terras carum,cuig, fecundum linguam fam, 8c. quis non vi» 
det, ufitatam effe prolepfin, five anticipationem in facris literis frequen= 
tiflimam, Nequeenimin variasterras, & gentes, eorum familia difperfee 
funt, & diverfas linguas, nifi poft Linguarum divifionem, de qua Mofes 
agit cap.11, - 

uòd etiam dubitant; quomodo fieri potuerit, ut, cm momento quali fata 

fit diferfio populorum,, ita fubirò & momento quafi etiam linguam fuam unufo 
quifg,, ad tam multas Co variasves neceffarias exprimendas, difcere potuerit? le» 

- vifimumeft; Dicimus cum Abrahamo Genef,18, 14, 923 2 250! Num 
mirabilis feu impofibilis e Domino res ula? An difficile velimpoffibile cen- 
fendum; Deum, quiin prima creatione linguam planè novam & creavit 
8chomini infudit, poftea velin pluribus linguis producendis, velin una 
illa linghta in plures Evidenda,vel fimile quid, vel idem praeftare potuiffe? 


Sumamus nos, qui Chriftiani fumus, exemplum Apoftolorum,qui Spiri» 
tuS, dorati, momento omnium gentium Linguas funtlocuti, Progferea 
. ii d 


dhuc 








. HesRr. ORIG, ET ANTIQUITATE. 45 
adhuc fententia fupesiof preevalet, juxta illud tritum ; 123 meiy1 IND. Qui 
Superior ett, vincite 

Unde verò Multitudo Linguarum originem fuam duxerit, de coin 

feq, Differtatione, Deo favente, agemus, 
$3. Coronidis loco fubjiciamusaliquid, ob argumenti affi 
nitatem, de co; Cur Lingua Hekrea SANCTA vocetur? i 

Pallimenim.& è quibulvis hîchonoris'titulus ei tributuslegitur : fed 
caufamappellationis non omnes segue confiderantvel. explicant. Hebrei 
veteres dicunt cum epitheto fubftantivo #1p mob: Lingua Sanditatis, 
communiter: recentiores etiaan aliquando cum epitheto' adje@ivo ; & 
quidem interdum genere mafculino, WIpn nes; interdum foeminino, 
moenpi neb Lingua Santa, Vocabulumenim i@% non tantàm eft femi- 
ninum, fed & mafculinum; ut Thren.4.7.4. & Jabi27.4..ut fruftrà 
dubitaverit Drufius in Obfervat. lib. 15. cap. 12, an etiam mafculinum fit. 
Variàs.autem illi afferunt.hujus appellationis rationes, neque iriter fe 
confentiunt. 

54. Primò fant; qui eam ficdici velint 45 Autbore SANCTO, qui ut 
vidimus, ef Deus-BenEDICTUS, Et hidupliciter fuam fententiam 
sexpenuàt. Quùidam idintelligunt Simpliciter; alii Secundum quid. ° 

. Psiaris fententiee elt Abraham de Balmis Gram. fue cap, 1, ita fcribens: 
provip 95 Sy empatia marmi dimo premi vipa 9 pr ped ampi is 
terip t55 DnD teipri ore Inv mae tb 131 Ide vocatur Lefchon hakké- 
defch, LinGua SANCTITATIS; hoceft, Lingua SANCTI; Dei 
Videlicet Creatoris, (eparati Cr fanttificati fuper omnes Sanétos : unde etiam pre . 
omnibus Santis epitheton San&itatis i abfolutè tribuitur. SicR. Samuel Ar- 
euvolti in Ardgas habbéfem cap. 9. 9a ed en wrprnoi nima non 
TOUT IP'NMO Rabbini noffrivecarant am Linguam Sangitatis, hoc e, 
Linguam Dei, qui efl Sanllitas Sanitatum. Sicalii, . 

Contra hanc'rationem Excipir Ephodéuscap. 33. 19 :2"tY bam bpo sym: 
rompa Yad ame Ni) go ada 9915 nompa È mohem Qudd fir Opus 
Dei; acquireret ipfi PerfeGtionis ,, non Sandiitatis titulum : quia quicquidexiflit, 
Opus ipfius eff,; nectamenomnia vocantur San&a, Idem fcribit Elias in Ma= 
fireth Tab.2, Orat. 1..& addit, fe hanc fententiam inter ceeteros Balmefii 

erroresreferre, quosin ipfius libro deprehenderit. . 

Alterius fententiee et R:Afariasin Meor En4jim c.57.Ille quidem etiam è 
Deo hoc nomenipfi vult attribui,fed non fimpliciter, veràm fecundum quid, - 
certorefteRu; nemperefpettu Iacorruptibilitatisejussqudd ficut Deus in eter- 

. nunamagentie hec quog; Lingua fit in'gternum manfura, Verba ejus funt: : 
i F'3 . 


Lal 





46 DissertaTtio I. pe Liicue 


DONI INN DIPIII DIO DIDINT DOS MIT HE dI Im Ip rn ani 
MD 109 D'UNO NYD MONT DINI N'ASN Mana inerti pavd e 
dn mam mix ary Da ont mb vp meta ad ot 120 DIDO NN indie 
GO III DIDO TI PISI MINIE 109 WIN evo d95 DOM Sx psi DID 
n Dna am Nova Drrby nea MmNzI IN 09 May: ITA) A 1 ro nono 
DONI "TEN OP AMD EMP INN INDI PIE 1DII IND DIO mam) mp atea do 
Dnyh opa: gv orp og mp no i wma mp mino bp atruoni pio St 
1 D'0"P hoc elt, Placet autem hic novi aliguid addere verbis Rabbinorum noffro- 
sum commemoratis; Rtionem videlicet elegantem, Quare nomen UMP Sanita» 
tis lingua noffra attribuatur, banc nempez Cùm illa fit creatura Deiin Adamo 
primo, inde è rempore dierum Creationis, ut diximus, neg, ex confenfu bumano pro= 
Setta, ut catera lingue ( quamvis &r ill auxilium Divinum fit conjunQum ; atta= 
men corruprioni fubjea funt, ut omnia Opera humana , quemadmodum in hoc ca- 
pite feripfimus ex libro Zobar , feGione Noach ) &; folafit permanfura cum ceterie 
creaturis, de quibus di&um et; Et vidit Deus quicquid fecerat, & erat valdè 


bonum, Genef.1, 3t, idcircò competit ci quog, valdè Nomen Sanftitatis vel ‘ 


Santti, idem nempe fignificans, quod Permanens & Aternum, ficut Rabbini 
noftri dicunt in Talm. Sanhed, cap. 1. de eo quod firiptum et, San&us dicetur 
ei; Quid eff Santin? in perperumm permanet : fic etiam jufti in aternum manento 
Ergo R. Afarie Lingua Santa idem eft quod Lingua incorrupribilis, eterna, 
55. Secundò, volunt nonnulli Linguam Hebraam San&am vocari re= 
[peu Materie, Sed 8chi diverfimodè id explicant. 
1. R.Mofes ben Majemon in More Nevéchim part. 3. c. 8, vult illam 
- fic vocari è Verecundia, Puritate, &r Caffitate, quòd nullain hac lingua fint 
propria vocabula, quibus generationis membra vel a&us, & alia fimilia 
minùs honefta & verecunda, defignantur,quemadmodum homines quo- 
que propter hanc Virtutem Send: vocantur, ut ibidem docet. Verba ejus 
fanti bon ame meri xh wmpri med rr smo nempa rupo 13 DI 
2955 985 Dw 1a mim Nd npr neSm mv no NON a FIN IGO 10 vata 
gr br itint azar meyon quid vi dem in x vat jd Ni divon 
121 DID omam ba rane x hoceft, Er hec apud me quog, et ratio, cur 
Lingua noffravocetur Lingua San&a: non enim exiffimandum, aliquam bic fub- 
ef: hyperbolen, aut fallaciam , (i.e. nos eam fic vocare ex fuperbia, vel errore 
autdolo ) verùm sp/ifima et veritu. Nam inLingua ifta Sand'anullumextar 
vocabulum proprium membrorum generandi , neg, viri, neg, mulicris, neg, etiame 
aus, Cc. Horum inquam nuellum veperitur proprium ac primum in Lingua noftra 
vocabulum, fed exprimuntur vocabulis tropicie , acmetaphoricis 5 idg, banc ob cau= 
fam, qudd talia non nominare, ac proinde nec nominibss propriis infignire , fed 
veticere 











Hesr. ORIG. ET ANTIQUITATE. ‘47 


reticere potiùs expediat & conveniat,&c. Qui volet, videatlocum integrum. 
“ Contrahancrationem Excipit Rabbi Mofes bar Nachman in Coment. * 

fuoin Legem&&, men '3; Illam non effe fufficientem; primò, Negando 
Hebreeam linguam di@is vocabulisinhoneftis carere, quod probat verbo 
536, quod propriumdicit effe vocabulum A@us venerei, & DM, quod 
etiam partis oblcaena proprium dicit effe vocabulum: fecundò dicit; licet 
resita fe haberet, & Majemonidi, quod fumit, concederetur ac daretur, 
non convenire, ut hanc ob caufam vocaretur WNP Sana, fed PI 
Pura, Cafta, Verecunda. In cundem fenfum fcribit Elias in libro Maforeth 
Tab. 2. Orat. 1. Ephodeus addit,exratione Majemonidis confequi, m'w 
itotm 05 ma mono hp axnom Nenni N59 2990 SONO ETpri med mo 
SAI PT) POR TODI VOM NIDI II AI DIN 115 PIT PAN WIP IONI 
IDON NIDI D'I9ND OE VIPI NTIPI VIpa NoNn 1InDx5 wipn pb 
VR IIDIMI in das locutione, WIPT NWI Lingua Sanétitatis, ee conffru&tio 
mem compofitam ex Nomine fubffantivo &r adjettivo ; eò qudd'intendatur, Linguam 
‘ ‘infeCr per fe effe Santam: Arquinon itaefe : fed effe conffruZionem duorum Sub- 
Pantivorum fe mutuò regentium, &, ©PA 105 Lingua Sankiitatis dici, ficue 
iwipn non Oblatio Sanditatis, Ezech.4.5. 6, & Wp NP Minifterium 

Sangitatis, Exod, 36, 1. que funt confrutta, quorum unum regit alterum. 
2. Itaque aliam adfert Nachmanides appellationis hujus rationem; 
uòd videlicetres Sane à DE 0, quà Voce, quà Scripturà , illa fint expo- 
Fina n9D MIMO vIpI noi MIA NES PIP MINO MOI dea op 151 
Nm mam io moRI Mr pieda 0915 menp mat 95) pisa rimini mamo 
an nh ee av ant din MAI 0g 1 IT e N n'ipro nel 
TIM IPO) DINE DIN da D'OTIPI PIIDEI NPI III MANDAMI sinA MISIT 
1axhDI DI IERI TA DD NIDE ANPI I ANI 19 trivani tam dem 
DENPA NIE NPI amm poba Sym dxaz ap. owI DbSb rase dor 
I) nomvI pr DIMIN VON2 SEN hocelt, Hinc etiam ratio ell apud me, 
guiare Rabbini noffri vocent Linguam Legis Linguam SanGam; nempe propterea, 
quòd verba Legis € Propberarum, & omnis Sanditatis, omnia, inquara, hac lingud 
diGlafunt. Etenim hec e$ì illa Lingua, quà Des Sanctus Benedidlus, cujus nomen 
exaltetur, locusws eS eum Prophetis fuis, & eorum car; Ego fum Deus, &c, 
Nonerunt tibi ; © cerera precepra Legu c& Prophetie : Inea vocatuseSì Deus No= 
minibus fuis fanti, Deus fortis, Deus exercituum, ©Omnipotens, Jah, & 
Nomine ifla magno proprio rv IH, V.H. Ined creavit mundum fium, & vo- 
ot ed eni Cali & Terre, & quicquidineiseft: item Angelos fuos, & omnes 
vercitus fuos , ommes inquam illos nominibus fuis in hac lingua appellavitz veluti 
Michael, Gabriel, & fimilia : Ined nomina pata Sancia quia terra fuerunt, 
Abra. 


48 DisseRTATIO I DE Lincua 


Abraham, Ifaac, Salomon, & fimilia. Hatenus Nachmanides,que eadeg 
ad verbum ferè habet Bechaj in Legemfol.108.c0l.3. Videeundem fol.133, 
col. 1,Sententiam hancapprobat Eljas in Libro Mafléret Hammafforegh, 
Tab. 2. Orat.L 

Sed neque hac fententia fufficiens elt Ephodeo; quì fic contrà excipit: 
DI 12 AIN 90 IN Nato mario mo neh De mint ot i pavo 
1 EDUIP DIP DAI DI WIP DIM TINT ANIpIO mina 993 Ned AI 
Non est confuetudo bominum at. nomenimponant. “Lingue alicui è Libro in illa liti 
gua compofito vel conferipto : neg, etiam invetiin ‘univerfa Scriptura, qudd Lex de ° 
Prophete vocentur 09 Kodefch Sandita, quamvis fine Sauditas Sandita= 
tum, h.e.San&iffima, 

56, Tersiò:non defunt, quià Forma interna fic dici velint hanc linguam, 
ob Summam ejus PerfeGionem, que infignificationum emphafi & energià 
confpicitur,qui vocabulanaturis rerum mirà efficacià refpondenteasue 
exprimunt, ut fup, vifum. o . 

At neque hac ratio placet Ephodeo: Dicitenim: 9 in°# nos m 95 
TAN 1 ada Temo Mateo vane na DI nistem ave by new am rigo 
909 INDI 19 IP MS 0A Apri mompa n arr ab ne how 
ten nbpan nen 39 are Nuban h. e. Cunda bec attribueme quidem 
ipfi Dignitatem & Excelentiam fupra careras linguas : fed non acquirune ipfititu= 
lum SangXitatis, ws proprerea dici debear Lingua San@itatis: confenfiu enim 
tjus & convenientia cura natura entis, largitur ci duntaxar preffantiam & pram 
celentiam, 

57. Quarta fententia elt ipfius Ephodeiqui cenfet,Linguam Hebream 
Santam vocari àSubjetto , Popuilo £e. Santo Iralitico , cujusilla lingua 
fuit& clt; 8.46 Adjuno, à Terra fcilicet Sana, inqua illiuslingue ufus 
fuit: ed quòd fic foleant comimuniter Lingue vocarià Populo, cui fant 
proprie,&cà Terra,in qua funtt'ufitate. Verba ejus fune: 21923 von mom 
So0 DID9) MON Dyh tor DIDN ra atte N e 1a naro Dì orr® 
ton 1 pop roba i ionota Dani pmi bn i tono phi 
TIPPADO MIMO 1 te IZ EVO TON MITO Part DmPs2) MON Nb 
Npan Dpr mos rime 100 vpi mot apri nom ) IONE SUI AN 
NONO TTI NIPNEN NT 1 Tp pd DMN 1 Me ep ox ip 
azar AA SIA A A AA NI 
ANTI NIDI 1 NANO 05 VIN ODA DOoro 29N0 NONO AMI pi mo 
ap orse rina ip rim on 1 Damon va od a o mo op 
tinpri nied ono hocelt, Lingua attribuitur in Scriptura femper Populo illi qui 
cà loquitur, Qudd Populo attribuatur , patet exeo quoddicitary Et ad pe 

um 








- Her. ORIG. ET ANTIQUITATE. 49 


dum eos, libros & linguani Chaldeorum, Dan.1, Item: Et ad fudeos fe- 
cundum Scripturam-fpforam, & fecundum linguam ipforum, Efth. 8. 9. 
Itemz, Et fecamdama linguam cujusg, popgli, Nehem. 13. 27. Terre attribuitur, 
quando dicitur; Et filiorum ipforum dimidia pars loquebatur Afdodicè, 
Nehem. 13. 24. Linguà feilicet ( terra) Afdod. Propterea exiftsmarimego, Lin= 
guam Hebream appellari Linguam San@itatis 5 quia ef Lingua illims populi , qui 
vocaturSangiitas; ut; Vip Sanditas eft Irael Domino, Jer. 2. 3. Item, Se- 
men Sanditatis, Jefa, 6, 13, Terra etiam, in quà linguam banc loquuti funt , ve- 
catur San&itas: ##3 In monte Sangtitatis mea, Ezech. 20, 4.0. Item, In 
monte inclyto Sanditatis, Dan. n. 45. Item, Urbes fanditatis tue, Jela, 
64.%.9. Et hac de caufa vocatur Lingua heec Lefchon bakkédefeh, Lingua San= 
@itatis, phrefi compofità ex duobys fubfantivis que inter fe conffruuntur , ficut ex= 
plicatum eSt. ReGum quidem effet, ut vocaretur Lingua Ifraélis, aut Lingua 
terre Ifraélis; quia verò Vocabulum Sanfiitatis urrumg, fub fe complettitur, v0- 
caturabfolutè Lefchon hakkédefch Lingua Sanditati. Hecille. Hanc ob 
caufametiamin Targum fonathanis& Hierofolymitano fepiùs vocatur 
ttgnp 3 1000 Lingua dombs fandiitatis, vel, fanGuarii, Vide Gene£. 31.47. 
8r32.2.835.18, 8.45. 12, 842, 23. & Deut, 25. 7.8, ° 


58, Atque ha funt Hebraeorum de hac quaftione fententie. Erfanè ° 


nemo ex Chriftianis , quod fciam, Scriptoribus fanis & cordatis hattenus 
repertus efì, qui hunc Honoris titulum Lingue Hebrea negaverit,velin- 
viderit, Caufam reddunt, uti & Hebrei , alii hanc, alii illam; alii plures 
conjungunt: prout revera illi, qui primò huic lingua Epitheton hocav 
tribuerunt, non unam, fed plures fimul refpexiffe videntur. 


59. An temporibus antiquis & Prophetarum jam ita appellata fueriy . 


dubitari potelt? Antiquitùs enim dita fuit "929 NW Lingua Hebrea, cue 
-  jusapppellationisrationem aliàs inveltigabimus: Item nm mob Lingua 
SFudaica, ut viderarex Je£.36. 1. Nehem. 13.24. Anfortè tempore Capti 
*vitatis Babilonice demum hic titulus ei tribui coepit, quando Jude: pri- 
snùm linguam fuam mutarunt, ut fuo quoque loco videbimus, & aliam, 
Babylonicam fc. Joqui didicerunt; ita ut epitheton hoc afsxedZeòr quali 
fuerit, quo Lingua hec,in qua Legem San&am originaliter habuerunt, 
Jegerunt, preces conceperunt, facra peregerunt,&c, diftin®ta fuerità line 
gua “n communi, familiari &cprofanà, quaefuit Aramaa. Sicenim 9ir & 
© Commune& Sandum in variis rebus opponuntur, Ita habuerunt 259 
Scripturam communem , ad familiarem & quotidianum ufum, que fuit 
Samaritana, & ©prt IND Scripruramgianttam , ut amplè videre eftin Dif- 
fertatione noftra de Literis Hebreorum, Sic “im OP Diescommenis 3 Oppo» 
« - G : 





- 


so Dissert. I. pe Lino. Hes. Orrc.e7 Anto, 
nitlm DiciSabbathi, quieft Diesfacer, fagris deftinatus, Sicfaie pn Spe 
Siclus Sandtitatis, & n pw Siclucommeunis, Bcc. 


60. Quocunque modo res fe habeat, oprimo titulo hic ipfi Titulustri- 
buitur: idque non unam ob caufam, fed plures. Sana meritò dicitur hac 
Lingua, quia inmediatè authorem habet Deum, qui ipfa eft WIP Sandi 
ra, qui etiam cd primò ufus eftin primo hominnmalloquio , uti vifum + 
Sanda meritò dicitur, quia Lex Dei fanta, Oracula Dei /anda, Scripta 
Prophetarum Sana; &c. haclingua funt conferipta 3 imò quia illa hodiè 
nullibi ampliùs pura, quàm in Libré Secris exiftit: Sane merigò dicitur, 
quia niveo pudore ubique verecunda, profana /an&è, turpia cafté & ve- 
recundè profert, & vocabulis obfcenis, quae à pudorislege abeunt, vel 
deRituta eft, vel nonutitur. Sen&4eft ob fummam perfettionem, quam 
à perfe@tifimo authore confecuta eft, prout etiam alia hanc ob caufam 
Santa, vel Divina appellare folemus. Sana etiam vocari poteft, propter 
Populum olim Sendum, cujus hec lingua erat peculium, propter Terrans 
Santa, in qua exercebatut, propter Urbem Santam &Templum Sanum, 
tubi Sacra cilingoi peragebantur. Haacus Cafaubonus Exercit, 9. ad An- 
males Baronii : Fam filinguarum.inter fe comparati fit inffituenda ut que fit 


omnium praffantifima dignofcatur, peffitmam inveniendi veri viam inivit Baro= . 


mins, Ut enim equi aut mancipii vera lans ineo ef? pofita, ut ad illa minifferia fint 
aptifimi, quibus fuerint deffinati : fic illapre ceterismagni fieri lingua debet, qua 
adexprimenda fenfa animi eB convenientifima, Isnamg, eSt ufiss linguarum, eiti= 
justanti:m gratià è fapientibus Cr difcuntur © ufurpantur. Antiquita preterea 
caufa alia ef, cur lingua aliquapreffare alii merità credatur; prafertim fi matrix 
alterafuerit alteriva, alteratradux Cr abilaorta. Tertiam caufam fiatuere licet, 
Diguitatem corura, qui lingud utantur, vel fuerint nfi: È" quartam,fiqua lingua 
nfu patet latin, quam altera. Siprima ratio pettetur , lingua Greca fine dubio 
omnes antecellit: Sifecunde, Hebraica omnium procul dubio nobilifima; Grace 
item nobilior Larinà: fitertiam, nulla ef linguarum omnium, que ad dignitatem 
Mebraice accodat > quam Des initio rerum formavit : guam Divina Majeflas fapè 
ufurpevit : que oracula caleffia continet : qua Nomen Deiilud admirabile, 

- quod priora fecula fasro filentio femper funt venerata, 

fola novit. ‘ 


bi ._ DisseRr- 











suo. 
TTI tttttttt1. 


OssLESEeSSte 


a 


DISSERTATIO SECUNDA, 


LINGUA HEBRAZ 
. CONFUSIONE: Et PLURIUM 
»  LinGuaruMm ORIGINE. 


Tresis | x 


U'M fuperiore Differtatione non folùm Prima in 
mundo Lingua Originem indagaverimus, fedetiam Argumen= 
HE tis& Authoritatibus fufficienter, utopiùùor, oftenderimus, Lin- 
guam Hebreeam Primam in Orbe Linguam, eamdque Unicam, fuifle,& 
talem per aliquot ftecula permanfifie, nunc verò tanta linguarum varietas 
exiftat, ut ea vix numerati poffint, nullaque ferè, ipsà matre Hebraà, ra- 






* rior & ignotiorexiftat, confideratione porrò dignillima videtur res, tàm 


Linguarum Confufionis & Multitudinis Originem atque Hiftoriam,tùm 
etiam Lingue Hebree in hac Confufione, & poftillam, Confervationem 
&Propagationem, Sacrà Scripturà ducente & praelucente, inveftigare & 
confiderare, 

2. Mira etenim profe@ò res, cim omnes in Spiritu, Mente, Animî, 8 
Corporis figura penè conveniamus, omnes ab Unius, unî loquentis lin- 
gui, origine dependeamus, & educati finguli fub majorum familif conti- 
nuè fimus, quî fatum, quid in illo Uno, quo maxianè fecundum Ratio- 
nis ufum pollemus, id eft, in Locutione, rationi proxim4,ceu cjus nuntià, 
tanta nunc fit varietas, ut illius Unius olim Lingu& , in reliquis linguis, 
vix pauciflima remariferint veftigia. Ubivis gentium convenit Balatus 
ovium, Mugitus boum, Ruditus afinorum, & caterorum animantium 


voces ufitatee, mutuos illis fuos affe@tus fignificantes, & folus Homo ubi- 
visloquens nullibi Joquitur » & qui eratanimantium, propter loquutio- - 


nis beneficium, excellentifimum, nunc apud ipfos homines, inque fuo 
genere, hoc refpe@u animalium videtur effe unum deterrimum. Dum 
enim extra nativamloci alicujus & Hominum linguam, ejusdue affipita» 


tem loquitws, eft apud ipfiflimos homines conditione brutis inferior, Ma- 


. Gaz 





se. Disser. II pe Lino. Hesr. Congus:” 
giirfamque voces cicurum animantium novimus,quàm hominis MHingua 


noftra alieni. Hinceft,quod D, Auguftiftusfctibitde Civitate Deilib.19. ‘ . 


Cap. 17. Linguarum diverfitas bominem alienat ab bomine. Nam fiduo fibimetin- 
vigem fiane obviam ,neg, praterise, fed fimaleffe aliquaratione cogantur , quorue: 
-meuter novit liugnam alteri, faciliùs fibi animalia muta , etiam diverfi generis, 
quam illi, com fine bomines, ambo fociantur. Quando enim, que fentiunt, inter fe 
communicare non poffunt , propter folam linguarum diverfitatem , nibil prodet ad 
* confociandos homines tenta fimilitudo natare; ita ut libentiùs bomo fit cum cane 
Suo, quam cum bomsine alieno. ‘Et hinc Plinius quoque dixit alicubi: Tanta 
68 linguarum varietas, ut externus alieno non fit bominis vice. al 

3. Hiftoriam hujus rei tradit nobis Divinus Mofes in fuo Originum 
Sacrarum libro Capite decimo & undecimo, Nolumus autem nunc Ana- 
liticà Methodo verba illa accuratè refolvere, & minuatim enucleare & 
evifcerare (hoc enim à multisaliis fumma cum laude Scutilitare jam eft 
fa&itatum) : fed quaedam duntaxat, ad noftrum propofitum facientia,in= 
de excerpere, & acriore cutà, proingenii noftro modulo; quod prefenti 
&propitio fiat Numine! profequi. 

4 Ut verd& Le@oris oculisatque animo dicendorum fummamfub- 
jiciamus, & nobis quoque certescancellos, intra quos nos contineamus, 
circumfcribamus, ad Tria principalia Capita tota noftra praefens revoca- 
bitur Differtatio. Confiderabimus enim, 


I OricinEm Confufionis feu Multitudi- 
nis Linguarumo. 

II Linguarum, in quas confufîo few diviffo 
iffafatta, NumeRDM. 

III Eju/dem Confufionis Temp us. 


L i _ 
De Origine Confufionis, feu Multitudinis 
Linguarumo. . 
5. Quemadmodum de prima, & nunc remporis Unice , in Orbe Lin- 
gue Origine , varias vidimus effe fententias: ita de Multitudine quoque 
Linguarum non idem omnes fentiunt. Aliaenim hîceft iterum Pbilofo- 
phorum, alia Theologorum fententia, 


6,PHILO- 











eT PLUR. LINGUAR. ORIGINE. | 6 


6. PHILOSOPHI) & alii nonnulli, Hiftorie &rerum facrarum im» 
riti, Naturé hanc varietatem adfcripsére. Sedhincvaria fequuntur ab- 


urda 5 ut, quod Hominum genus non ab Uno, fedà Pluribusinceperit; . 


imò fecundum pluralitatem Linguarum plures hominum fimul create 
fint fpecies (Nam Lingue, fi naturales funt, unà cum Natura rerum ce- 


* perunt,;$c vice versà ): aut quòd Lingue pro varietate regionum & cli- 


‘matum variare debeant, &cc. Sic impugnathanc fententiamR. Levi ben 
Gerfon, in libro ” nono Belorum Domini, lib. 6. cap. 25. his verbis: 
mebrzd oPyao vii oNw min opa Ni DPndon DIO DI'I9Ò NY nmietme 
pira renann pon emo DN DNIT AUD MIN atmind mm Mon mYpam Dio 
temo DIRI: pa panni tto 1a D'obrino mein pinna roi prob 
SAN Sato ed pe i mati pini 709 prat pira renan pon 
Sex nente piotmi ipa rent) Si eda TO N noto wa Ie Ni mo 
mim tb mano no rob ape rin ipa niet: nhiD amo IriR pas sò meri 
TÀ Dt men ariv mob nose pa yprw: Ina pets ovix nani viminto Tm 
Dpr TO matt erro obi 1 TO pei od riga arm piota nato 
Drivon amm pwba vana Mate sid 2Irino meri SaDw 0h 35 DI pe aim 
YO STO DIN DPI AMO 1 NO De Dan bd Ina Dpr 
D'Ipoit iven Dem N D'Ipx D'Ipx pas gbrinn 205 nba meirraa nipranni 
DYIO DIR Mamone ANI NT 13 PAST DONI 1 PSN DOT NINNI 19 
1 1 hoceft, De Linguisetiam apparet, quòd illa fint ex Inflituto non Naturales, 
Quòdfi enim effent Naturales ut Hinnitws Equo, & Ruditus Afino, fequeretur al 
terutrum ex his duobus : aut quòd genus bumanum divifium fit ini fpecies pro diverfi= 
tate linguarum variarum, aut quid Lingua varient pro varietate climatum five re= 
gionum. Quòd autens geuns bumansen divifum fit in pecies fecundum varietatem 
linguarum, id manifeftè falfum e. Hincetenim fequeretur, non poffe fieri, utVir 
five Homo unius Lingue loquatur lingué alià , quin privetur illà lingud, qua inipfo 
fuit à Naturà; com illa (exhac fententia ) fir proprium ipfiws feciei. Aqui boc 
ef falfum,utex ipfo fenfu x experieritsà perpicitur. videmusenim nommullos , qui 
Sint Lingua unius, immerfos inter bomines lingue alia vel alteriws , quorum femen 
tandem loguitur lingua illà, &> privatur lingua progenttoris fiti, Quòd Lingue va= 
viene fecundum climata five regiones , id itidem falfum e. Hinc enim fequeretur, 
omnes naturà loqui lingud ilà, que alicui climati attribuitur, quotguor iluc bomi= 
nesveniunt. Deinde etiam fequeretur hinc , Velocitatem € Tarditatem motionia 
Sen pronunciationis in Lingua, confequiex natura cujufg, climagis, nonverò ex No= 
tazione Nominum de Verborum cum his vel iis literio, quibws feribuntur, Cùm verò 
«ppareat, ver hoc modo fe babere, iterùìm liquet , quòd Lingue non fint Naturales. 
7. IL THrEoLOgI, authoritatem Mole fecuti,ad Deum Orr. Max. 
G 3 








et PLur. LINGUAR. ORIGINE. 55 


=. Septem duntaxat Angelorum mentionem faciat ? cm exprefst habeatur 9912 
Septuaginta? In cundem fenfum legitur diftin@iùsin libro W98 "1 'pro 
Pirke R, Elidfer, cap. 14, ON) MII NDI DINO D'INID D'Paei m'apr np 
a anob ne Haas INS ont Vecavi Dew Sepruaginta Angelos, circumdantes 
Soliusm gloria ejus, & dixit eis, Venite, &o confundamu linguam eoram, Etmox: 
pre fiv t29n 25 N05 Damon D'axbon p'pawy am ma emipa mi 
55 hg Tao MaI ate and MI mi mv 9 ped ya bri yard 
1 PD no hocelt, Et Defcendit Des Santtus BenediGw, &r fepeuaginta illi 
Angeli, qui circumdant folium gloria ejua, dr confudit Linguam ipfornm in feptua= 


ginta gentes, Gr feptuaginta linguas 5 ut totidem effent Gentes, Scriprura, &r Lim. 


qua > prefecitg, Angelum unicuig, populo: YaTM PINA ho) INNER Ifieclautem 
Gecidét in portionem & fortem Dei, 
532. Hanc interpretationem ex Patribus Chriftianis arripuit Origenes, 
. Hàmilià fuper Numeros undecimA, ita hac dere fcribens : Sed & ilud,guod 
inGenefi feriptum legimws , Deum, ad Angelos fine dubio loquentem,dicere, Venite 
confundamus linguam eorum: quid aliud purandum ef, nifi qudd diverfi An- 
geli diverfas inbominibw linguas operati funt & loquelas ? ut, verbi gratià, Usnue 
«liquis fuerit, qui. Babylonicam tune uni bomini impreferit linguas, Alive, qui 
alii Aggyptiam, & Alte, qui Gracam, G fic diverfarum gencium ipfi illi fortaffe 
principesfuerine, qui & lingwaram ac loquela videbantur authores. Manferit astm 
. seme lingua per Adam primitàis data,ut putamss, Hebraa,ined parte bominum,qua 
won pars alicujus Angeli vel Principis fatta eS1, fed que Deiportio permanfit. 
Auguftinus etiam lib, 16. de-Civitate Dei cap. 6. hanc fententiam, fed 
elubitanter & haditanter, profert, alterius quoque verioris mentionem 
aciens, Sic fcribit Bibliander in lib, De communi ratione omniumlin- 
uarum: p. 52. Conditor igitur atg, rerum opifex & architetws, vel natu fimpli- 
ci, vel Angelorum operà, ut Origini vifum ett, effecit fermonis humani varietatem. 
33. Fundamentum,ut apparet,hujus fue fententise ponunt in co,quòd 
Deus unicus, in plurali numero, veluti colloquens & confultans cum 
alfis, dicit, Defcendamus & confundamus labiuns eorum : cui fimilis eft locus 
Genekycap.1. 7. 26. Faciamms bominem ad imaginem & fimilitudinem noffram: 
qua vetba à Deo «d Angelos di@ta volunt: vel faltem, à Sacrofan&a Trini- 


tate ad Perfenas iplius ad feinvicem, Gr ad Angelos , quibus ad fua decreta ‘ 


exequenda utitur. 

14.- Verùîn nec neceffe, necafg, aded turum exiftimamus, in hac loquendi 
ratione ad hanc interpretationem confugere ; . 

I. Nes meceffe et; 1. quia nulla hic Angelorum fed folius 7 Dei 
mentio, tm in Decreti Divini, tm in ejus Exequutionis expofitione. 

. . . - Non 


’ 


N .* 





x 
456 Disser.II. pe Linc. Hesr. ConFus. 
Non dicitur y.5, Deftendie Domsinns & SAadi ejus, vel Angeli ejus cum co, 88%, 
fed folùm; Deftendit autem Dominus, ut videret civitatem ilam, Bcc, Sic. 6. 
Dixit Dominus, En populus unus, 8cc, Paritef etiam, 8, 9. in narrationeexe- 
quutionis hujus Decreti, five Judicii Divini. °° _* 

2. quia conftat, Locutiones has improprias èlle, & per dvIpowematiiar 
Deo accommodatas, ut ex precedentibus verbis conftat, ubi De/tenfio, 
Vifio, Deliberatio, Deo attribuuntur, quaeutique propriè hic non adhiben- 
tur, Significarur autem his, Deum non nifi maturo confilio,optimis 8 
gravillimis rationibus, juftague de caufa, cùm in omnibus reliquis fuis 
a@tionibus, tùm injudiciorum fuorum exequutione progredi, fimilitu- 
dine defumprà à Regibus & Principibus, qui rem aliquam fufcepturi 
vel cognituri, &dijudicaturi, ipfimet cò fe conferunt, cam infpigunt, 
confiderant, deliberant & confultant. ” 

3. quia fatis apertè liquet, w/uar» elle in his verbis, qué Spirit. S. homi= 
num ftolidorum, & infanum opus aggredi conantium, vafaniam deride- 
re voluit: Dixerunt illi, DVI MNT FuDI Py 135 rudI ma Age, edifice= 
mus nobis urbem , © turrim , cujus capat pertingar ad celum. Exoppofitoin= 
quitnune Deus: NOW DW NIN) MIU MON Age, deftendamms Cr confunda= 
mus illic linguam eorum, 8cc. innuens, vanum efle aliquid contra Deum, 
vel fine ejus aufpiciis, moliri; cm Ipfe, licet unicus, tamen weites fit 

4. quia, fiin his verbis confultatio cum aliis continetur, ea nequa- 
quam cum Angelis poterit dici inftituta ; cùm illi in prima perfona Deo 
tanquam aequales conjungantur, & in eodem dignitatis & potentiz gra- 
du conftituantur, quod de Angelis dicere abfurdum. Non enim putamus, 
ullum locum planum, &qui fit extra controverfiam,è Scriptùris adferri 
poffe, in quo Deus hoc patto Angelos fibi adjungat. Et quomodo hoc 


©. «faciet, com deillis teftetur, guòd intlis quog, non pofuerit flabilitatem, neg, {u= 


cem,Job.4..18.de Se verò,quòd Gloriam fuam non det alteri, Jela, 42.8.8411, 
5. quia opus hoc Linguarum confufionis non eflt opus Angelorum, 
fed opus Dei; & quidem tale, in quo nullo modo videtur minifterialis 
Angelorum opera effe ufus, Duo enim hîc concurrunt; primò, prioris 
Lingua, quam callebant & abincunabulis nofcebant, Oblivio, qua in= 
ducenda erat; /ecundò, Novarum Linguarum notitia, que introducen= 
da, qua Opera funt planè Divina, &miraculofa, non minùs ac prima 
lingua creatio, Hinc fcripfit Lutherus in Comment, in Genefin cap. 1 
Nec moramur cavillationes Fudaicas , qui nugantur, Deum locutum cum Ange= 
lis, &c, Non enim Angeli poffunt confundere linguas : e hoc Creatoris opus, is fin 
i ONE 








et PLur. Lincuar. ORIGINE. 57 


ficut unitatem lingua dedit,cam mutare & tollere poreft, creatura boc non potett. 
Affumere linguam bominum poffune Angeli, ficut cxesmpla plurima Scripture teffam- 
aurs fed in bomine cam nec creare, nec mutare poffunt. 

6. Contra fudeos in i fpecie hoc quoque obfervetur; fingulos, dicunt, 


‘Angelos fingulas attulifle gentibus fingulis linguas : Atqui alibi dicunt, 
“Angelos nullam, nifi Hebraeam, linguam intelligere,in'Zohar,fe@ione MI 
infine 8 alibi. Quomodo hecconciliabunt? An Angeli ipfi non intelle- 
xerunteas linguas, quashominibus illius feeculi attulerunt ? , 

7. Cùmfimile opus in die Pentecoftes olim in Apoftolis operatus effet 
Deus, non legimus Angelorumoperà ideffe@tum dedille Deum, fed mo- 
mento & miraculosè plane, atque adeò immediatè, Spiritum SanQun 
effeoperatum. Hujusitaque folius opus eft. 

II Sed necufg, adedquog, tuta hac videtur effe expofizio : 

1, quia & Judai, & Judaizantes quidam Pfeudo-Chriftiani, qui 
Sacrofan&am Trinitatem negant, quam his quoque loquendi rationibus 
exprimi, 8à Theologis probari vident, hafce in hoc & fimilibus locìsin= 
terpretationes avidè arripiunt, &iis in fuo errore magis magisdue com 
firmantur.  - . 

2. quia hoc quogue fuperftitionis Judaicee, fub hac fententià, fovetur 

î 


fermentum, ac fi Deus fingulis gentibus & nationibus, in hac Linguarum 
ùm totidem certos prafeciflet 

Ange! sregimen tradidiffet, ut quic- 
puid ac conficere conftituerit, non 
ili A uefficeret, nullaeque Influen- 
stieja à Deo in Angelos Principes & 
prefe 8 heec inferiora, omnes deri- 
‘ventu rr mana mania falda tr 
now fi nr nane noen rany Nn 


ANTO NININDI DieTD 0% N° Deno 3 Den Dy nòps mv manna ph 


n 99 mim Des omrhy proenhi DMN rum) om pre nio wi nempon 
an ovn D'npito mine i amen remanoha nio noN by ono 
DR D'Itgno IN 99 pro DSoEnD N how riga Dhiyno anno poro 
1257 905 miDan Po Dova Das niyo Med NW I 339 he, Pe 
ràm inconfufione linguarum concurrerunt duo, 1, dereliltio lingue que una erat 
omnibus, 2. eleltio linguarum vatiarum jaxta populos varios, Idcirco conjunzer 
vunt fe Principes Superiores cum Deo, ut Deus Benedi&us abjiceret cos à Lingua fua, 
Crab Unitate Providentie fue fanttifima , Principesg, fuperiores illos fufciperent, 
ad cosregendos, Cr influentias illic inde & ulteriùs “ofendendan, unufquifg, fe, ilo= 
‘ . H 


DI 





ss. Drsser, II pe Line. Hesr. Conrus 
vii fuper populum peculiarene , juxta linguddipferum in terr spforum. Mandue 
enim ifle inferior influentias accipit, & regitur è Mando fuperiore : quia fuper 
simumquodg, ex bis inferioribus influentiam efundie unus aliquis ex fuperioribu five 
Stella, five Sydus , five Princeps aliquis faperior: omnes autent primò influentiam 
«ccipiunt à Deo, juxta ilud ; Neattollas oculos ruos in ceelum, & videas So= 
lem, &Lunam, & Stellas, omnem militiam ceeli,8cc. que diftribuir Do- 
minus Deus tuus omnibus populis fub toto celo, Deut. 4. #. 19. &c, 
ras maman arma INI A rr Dinba Dhed IYTl DIA PO DIOR TN 
151 nen pa #2 ra 151.405 '9EON ie, Perdm genus bumanum , quia ad 
Tnvaginem Dei erat conditum , decebat, ut pecaliariter fubjeBum efet gubernazioni 
© Deifine omni provfu medio: quedita& tamdiu procul dubio erat, quamdiu bomo 
quercha finem fuum Intelleualem propter quem creatus erat, Bcc, I'O'I MINE 
93 "e 00 OTRINDI D'foeo vi enam pon b5 ruboni ant Ty D'IPN 
DIDSI D'WIR DMI D'ARDI PON FIST Ad N Id DR yuoN 920 Dv 
tem ovo mi ab rhvindi navi DE DINI vnoNti Nmta mona DATI 
mt DyI MIOTTO NONO AMIN wp: dad nin sori anioni ora REDI 
toi ne mao Omb mm hoc cli, Et ecce diebus pri/tioufg, ad feculsima divifionia, 
totum genus bumanun immediatà, & in omnibus, fuberat Infiuentia dr Providen= 
Ria Divisià, tam quoad bona, quam quoad mala: unde etiam continuò inter ipfos 
exiflebant Viri Sapientes È periti vera Sapientia Divine, uti Adam, Schem, Eber, 
Matbufalem, Lemech, Noach, Ge. botsiza fimiles, qui etiam fimplicem dr purare 
confuetudinene naturalem obfervarunt, fine cupiditate rerum fuperfiuarum , qué de 
caufactiam Linguamanans vetinuerunt, illam videlicet, quam Dews Adamum prim 
suum docuit. Poffeaquam verà à Deo, Cr à confuetudine naturali, in exftruGiont 
wrbis & surris vecefiffent, deftendit Des, ut videret opera corum , quia ad fue 
sfaze tempus Ipfe vevera Gr veipfa cos vegebat ,dixità, 3 Quandoguidem ifi now 
consenti fuerant effe Populus unus, cr Lingua uni, abftondam faciem meam 
ab cis, Fà gubernatione ilorum , trad 1md, cos inmarus Principune fuperiovun 
Nam refpetiu Principum fuperiorum ait5 Age defcendamus,&c, g.d. Venite 
mecum ad caram gerendaro populovune in genere umano : quilibet noffrim pro= 
videntià fed regat populum peculiarem: Et quemadmodum ab ipfis auferetur 
Providentia mea, fic auferetur quoque ab iltis Lingua divinitàs fandificata,ita ue 
dividantrrr in linguas diverfas, excogitandas &r inflituendes abipfis, Cr attribu= 
Pas gubernationi principum fuperiorum, ficut Lingua Senta afignata &e fingu= 
lariter. attributa ef Providentia Dej Opt. Max. &c. Et mox; Dum dicit 
Deus; Age defcendamus,& confundamusillic labium ipforum, n'apn qne 
IDMOP 10% NY Confosiavie fripfiem Deus Opt. Max, cum illis, quia Ipferecepit 
profua parte in Providentiata È gubernarionem fam Populum unum, femen fi. 
: " dbrabam © 





- Ò . VA 
er PLur. LINGUAR. ORIGINE. _, 59 
Abrabami sic ft, nà cum Lingus fanta, que penes ipfos permanferat, 990 N03 
Martin InyDen) DITO pel DIN NPI ombnD TA fue @ unufquifa, ex 
Angelis fiafcepit populum &s linguam peculiarera fub Influentiam & gubernationem 
. fuam. Vide&PirkeR, Eleafariscap. 24» - 

In eundem fenfumlegitur in Praefatione libri SO Yoe Schepha-tal: MM 
DNID [399 IMIN prot ia na mx dp DIYT 10 5 ve zan tOnp 15 pin 
noe nani opir mart niten ama ome amami nrx rev van 93 Im 
Demapo 92 omramino” omai ormminedì rive 203 nome mena 99 
nio fe ne ann nei nix 5 mini 01999 even Nat NE Ann In 
SI DDEm AE 95 DINI NM IT NK OUT NN NON [7999 1 mon 
mono nY'9I Mim man io'don 5 nnn D'ora vS ome pata n pin mex 
alga Ne D'nen Nik NIN D'IDDI D'IMNI DI hoc elt, Scifo, gudd ante fecu= 
dum Diluviiomnes bomines inmundo erant populus uns, gens una, &r lingua una, 
ficut dicitur ; Et fuit rota terra labii unius, & verborum corundem, Genef, 

. RILD. L Sed in faculo Divifionis feparavis > divifit cos Dews in multes populos, 
unumquemg, populum feorfian , fecundum linguas , terras, & babitationes fuas, in 
omnibiis locie fuie, fubjecit4, eos Principibus exercitus colorum, Stellis & Syderibue, 
wnumquemg, fe, populum Cs linguam fub Principe fuperno ipfi appropriato velafi= 
guato, ficue dicitur 5 Solem, Lunam, Stellas, & omnem exercitum ceeli,8cc, 
que diftribuit Dominus Deus tuus omnibus populis fub toto.ceelo, Deu- 
ter. 4.19. Ubi manifeffè docetur, qudd Populi fint traditi Cr fubjeGimilitia cali 

Leu Principibue fuperioribws. Hinc &inlib, Ecclefiaftici, cap. 17.7.14..15. lov 
gitur: In difriburione netionum univerfe terre, unicuia, genti Ducem prafecit : 
Ifraclem auterm populum peculiarerm delegit fibi, 

Epiphanius contra Herefes, Lib.2, Tom.1 herefisi: Num regna & 
gentes, fub Angelis pofita fune, velut atteffatur mibi Mofes, fantius Dei fervau,juxta 
confeguentiam interpretans nc dicens5 Interroga patrem tuum, & aununtiabit ti 
bi: feniores tuos, &r dicent tibi. Quando divifit altifimus gentes, velut difperfit fi= 
dios Adam, conftituit terminosgentium , juxtanumeruim Angelorum Dei: & falla 
eBt portio Domini populus ipfius Facob, funiculus bareditatis ipfius 1frael Bcc. 

Sed de hac fententia nunc agere, vel cam prolixè refutare, non eft infti» 


tuti noftri. Aliumloci illius, Deut. 4.. 19, effe fenfum,& quidera contra- * 


rium, quivis, qui non planè obef& eft naris, facilè animadvertit 3 quòd 
. nempe illic agatur, non de Dominatu & Imperio in Homines, Exercitui 
coelefti tradito; fed de illius Minifterio & Ufu Hominibus ex Dei ordi» 
matione, corìcello & prebendo, prout optimè fenfum verborum illorum 
reflit VetusInterpres, ita reddens; Que creavit Dominus Dews russ in mi= 
siferiam canttis gentibus; nifi qudd pro Diffribwit, fubftituit Creavis, In cune. 

. H 2 





i Le 





60, Disser. II. pe Livo. HesR. ConFus. 


dem fenfum nitex Hebresis Chaskuati addens, flolidum dr «biettame 
effe eum, qui pr id quad creatum et ODPIA ad miniflerinm fuum, Ethine 
etiam argumentum eft dedu@tum,&c, . 

15. Ut verò ad propofitum noftrum revertamur; Quomodo ergò, dicat 
aliquis, Verbaiffa fant intelligenda &r explicanda? 

Refp. Duobus modis explicari poffunt; Vel fumendo Nomen Divi» 
num IMP srwdà;; vel treralinàe. 

1, Si sets; fumatur, dicendum, Deum hic, ex confuetudine lingue, - 
de Seipfo loqui in plurali numero n2% rg ‘NT honoris & magnificentie 
causà, ad imitationem Regum & Principum terrenorum. In hanc fenten- 
tiam abeunt multi etiam Hebreeorum, Sic videtur ex antiquioribus in- 
tellexiffe R. Ammai in Beré(chit rabbah e&.8. Naminter plures fenten-> 
tias, que illic adferuntur, cum quibusconfultàrit Deus in creationeHo- 
minis, quando dixit, ON MU) Faciamu bominem ; ipfe atuit, saba 

quòd cum corde fuo confultarit , î.e. camfeipfo. 

2 Si vwecalads accipiatur Nomen >, tunc Deus Pater, tanquam 
prima Deitatis perfona, dicit ad ceeterasduas perfonas, Filium & Spiri- 
tum SanAum, Deffendarn & confundamus; & fic Perfonis hominum,in. 
plurali numero loquentium; ac dicentium, 2x/fraamw Lirbem 3 opponun= 
tur Perfone Divine, dicentes; De/tendamws nos &" confundamsu. Nam fi 
verba haec funt confultantis ad neminem referrì poffunt, nifi qui fit Deo 
ttqualis; com in prima perfona > Deus ille effentii unicus, fibi eos, 
cum quibus confultat, adjungat; Deo autem nemo aqualis, nifi Deus 
ipfe, Procopius ad hunclocum : Hec verba ad Spiritum Sandum , nec ad Ange- 
. los veferuntur. Nonenim Angelicreare quicquam poffunt, fed creatura funt. Crea 

torie ell novas formare linguas. Isenim bomimem fermonis facultate inffru@um in 
erbem induxit , ficuti docet Fob, Spiritua Santtiopss efì, linguas mutare, Sed no- 
Jumus nunc ex profeflo de hoc argumento agere : hoc duntaxat dicimus, 
finon omninò Fremenoo demonivativa, aut AYTINDI & MINO neceffaria 
& fuficientia haec argumenga ad convicendos adverfarios, ad SS, Trinita- 
tem probandam; tamen apud domefticos fidei non omninò nullius de- _ 
bere effe momenti , & adverfarios quoque eò redegifle, ut variè in illisex- 
plicandisfe torferint: ut vel exemplo Judaorum patet; quft in fuprà alle 
pro loco ex Berefchith rabba, diverfimodèadmodùm ea explicant. Re- 
runt fidem, L X X. Greecos, cùm Ptolomeo Biblia ex Hebreca lingua in 
Gracam vertiffent, XIII loca interpolaffe, & aliter quàm in Hebraso 
textu erant, reddidiffe, Recenfenturilla in Talmad, Codice Megilla ct; 
£ 9, col 1. & in Maflechet Sophegim : in Tanchumafol, 23. col, 2, & alibi. 

i di Inter 








er PLUuR. LINGUAR. ORIGINE. 61 


Interilla loca funt quoque duoifta; Genef. 1, v. 26, ubi vò NUYI Faciama, 
dicuntur reddidifle WIN Faciam homines adimaginem  fimilitudinem 3 
quare? D'MN DI W"NDU 05 oe Ni ne videarur, ac fi hic confultatio 
inftitueretar cam aliis: 8 Genef.11. 7. pro YAN NTI Deftendamw È com 
Fundamus; TRANI MIR Defcendam Ce confundam illic labium ipforum. Quare? 
127 mobo Nn xYE ne videatur hic de pIuribus fermo efe. Senferuntnempe, 
abfurdum effeconfultationem aliquam hic fingere cum Creaturis: que» 
modo verà Deus Effentià unicus in plurali confaltabundus de fe poflit 
Joqui, non. viderunt: quia non intellexerunt, quomode in unica & fim» 
pliciffima effentia Divina pluralitas aliqua , fine multiplicatigne effentie 
Divine, poflit ftatui,& differentiam inter Effentiam & Perfonasnon afle= 
cui funt. 

Echac de prima fententia; i 

16, II Alteram fententiam qui'tenent, de Hominum placito, arbitrio & 
- confenfu feu induftrià. interveniente , multùm in explicanda hac re 
variant: 

17. Primò etenim funt, quiexiftimant, quòd è. Deo Coripforum immuta= 
tun fuerit; ite ut, cùm antea eflent, non tantùm Lingue, fed &Animi 
unius, feque invicem dilexerint,, sunc anucalterum ceperit odiffe Cr ex bos 
edio qui(g, novam Linguam.condidifèà & excogitafft.. Hujus fententie mentio- 
- nem faciuntR, Abraliam Aben Efra, & Abarbenel,. 

Verùm primò loc praeter Scripturam Ratuitur, qua de hoc odio nihil 
prodidit: deinde, utre@è Abarbenel fcribit fol.50, col. 2, 79 D'Ne oneri 
Drma het rm were Ni ni DN Odiam muruune nequagnam caufatum fuifet 
innovationem lingua interip/or. Si tale quid ftatuendum efllet, vel contigiflet, 
probabilius foret dicere ,, odium tale confuffonem linguarum confeguu: 
tum effe, quìm antecelfiffe; ut alii nonnulli fcribunt.. 

*_18.. Déinde funt, qui dicunt, Deum Opr. Max.induxife in ipfostantim obli= 
vionem lingua prioris univerfal, ut neceffe babuerint finguli linguam peculiarem 
«fingere @ excogitare.. 

Hisiterumreaè refpondet Abarbenel, nesn Saba ‘n vix ore mnone 
Pomon xh box quòd Scriptura attribuar. Deo Confufionera Lingne 0% Oblim 
vionem vel Oblivionis indu@tionem : Aliquid hi dicunt, fed nontotum.. Con» 
fufio enim illa preterea infe comple@titur Sermonis immutationem, & 
alteriusufum feu notitiam.. ° 

19. Tertiò alia eR fententia Aben Efre feribentis: Mosto ‘993 nom 
Ma 9 D'bI Ana Dame Abb ep bas ma 16 Se Dvd avan 
ioni nobn PFIDWS INDNNI “SM hoceft, Mibi autem re@um videtur, quid 

» i i H 3 





b 


6: Disser. IL pe Linc.Hesr. Conrus. 
priùs inde difperfi fuerine , Cs pofiea Nimrodin Babel regnaverit, aliig, Regespoft 
ipfum furrexerine , arg, ita longitudine Cs progreffutemporia prior lingua oblivione 
deleta fuerit, & nove exorte. 

Sed haec fententia repugnat menti Scriptura,qua femper Confufionis 
linguarum meminit ante Difperfionem populorum , ex quo evidenter 
arguitur, quòd Confufio lingua contigerit in ipfa exftruttione Urbis & 
Turris, antequam indedifpergerentur , non longo demum tempore pòft, 
ut iterum retè quoque Abarbabenel obfervavit. Unde nomen Babelis? 
Annonàì Bilbw! Cenfufione , fc. linguaram ? Etfi ita eft, ergo oblivione de 
leta quoque fuit Hebreea lingua ? Contrariatur etiam hac fententia aliis 
anciqui is, ut Jonathani Paraphraftae Caldo, R. Elieleri in Capitulis, 

20. Quartò fentit Rabbenu Niflim; mimoha nto nes ona em ‘n'Same 
OTPD DN MATTO NA MIOPE TDI OMO MID TITO Td No pm mp 
AMP OMMI DINI N2D MNT gudd Dews Benedidusproduxerit in ipfis velunta= 
tem yut eligerent linguas diverfa ,à fe invicem diffantes, ut bec effet cavfadifper= 
Siouts ipforum, prout labisim unum, quod antea babuerunt, fuit caufa ipforum cone 
fandioni & congregationi. Sic ferè quoque R, Levi ben n fol, 22, 
tol1.in Gen. 

Sed hujus rei nullum eft veftigium vel indicium in Contextu: Confu- ‘ 
fio lingue attribuitur Deo. Et quomodo tam fubitò, fine miraculo@ . 
operatione Divina,  potuiffent ipfi in illo opere novas linguas excogitare, 


quibus omnia animi fui fefifaexprimerent,8cc, Preeterea, videtur hac . - 


ratione convenientius fuiffe,ut primò indereturipfis voluntas difpergen= 
di fefe,8xabinvicem ftparandi, fine confufione lingue. 

aL Quintò alia eft fententia:Abarbenelis, qui tamen &ipfe ad Homi- 
numinftitutum, placitum &arbitrium , Multitudinis Linguarumori- - 
ginem refert. Audiamus, quia perfpicuè fatis fuam mentem explicat, 
ipfummet fic inComment, fuo fol. 50, col. 2. feribentem: Mt naox fan 
VR bm SEN D'ITIN PIO DANTA D'UONED DIM DAVANTI PIO TY db NM pag 
DITUO MIB9 ni Inlet DDA 1 basa patta tram ommive 
DID Add IT ono ennent Dr MANO ONT peaT eITO Mopti vani 
AEEITNTAN ONE NI ava Impo Diem NEI ipa DvgT O D'bvOI NIDI 
go on too DhI mam vy ruta DINI Ipoynto NITIDE PID Pprundo — 
ip" vi 105 6m5 SIT IN 1A A ra ava N) iv 102 Id ° 
mi penna DTN pied ron aste nom nt nt x organ mata 
toy omino TN Mon De: ompez o’ maNior orata MITA Pron né 
tratt pio pruro nre mind D'I 1eo Ni Den 220 DIORM | è sci oa 

ma: 


è o ” 0 - 





et PLur. LINGUAR. ORIGINE. 63 


stent 591 959 resa mm indie rad re 95 pl rm va Dim Dan 
anioni ha Sym 1 MINE mimioo na mirate 0) pr It oe mey 
nino vin nen Ds non! rmpvo dI D'ATINON D'ETINON D'DIDION 
atri abari mi 1omenivzon 0 09 soin In mon Abba and 
1 Win b5 116 dg omo naD mIvI NIE hoc eli, Verdm rei bajus veritas, fon, ve= 
ra vatio ef bec: Quamdiu bomines ili uf fuerunt rebui duntaxat naturalibis, 
qua ne Ge cedem apud omnes fuerunt, tamdiu nomina quoque feu vecabula, & 
modi loguendi omues yextiterunt in Lingudipforum communi, Poflcaguam autem 
ipfis vifum fuit confuecudinem fuam naturalere mutare, de novo res alias artifi» 
Giales conficere, ut ilic urerentur s necefft quog, babuerunt nomina Ge vocabula nova 
effingere Gr exAgitare, adexprimendas res illas quas de navo elegerunt, 5 de gui= 
bu ngn cogitàrant Patres ipforum. Quanevie enim Kain C filii cjna antea quog, 
jam bperam dediffent variis artibu, Gr ip/e quog, civitasem adificafftt, omnes tamen 
ili perierant & confumpri fuerune aquis diluvii, nec quiequams ex illis retinuit 
Néach &r filisejus : Ilietenim, pro juffitià © pietate fà, acquieverune in rebus na» 
turalibue, nec guicquam id babuersme,unde Cr lingua ip(orum perperuò fuie lino 
quaperfeita Adami primi, Quia itag, Stru&tores turris Babylanica rurfimm viat 
ipforum circares artificiales elegerunt , Ce in abominazionibus ilorssna fibi placebat 
animaip(orum, ideò tàm pro fl vluneare “arbitrio fecerant confufionem lingue 
Sia. Attamen effecit DEUS, ut non confentirent omnes in voluntateuna,dum 
momina imponebant rebus illis artificialibue, quas excogitàrunts unde unufquifa, ex. 
fliùfamilia fue imponebat rei quam faciebas nomen pro lubitu fo, differens 2, 0, 
quod illi rei imponebant filii farnilia algerina. Sic com iffanomina nova ex placito * 
ipforum inflituta, &rinunaguag, familia diverfa & differentia, cum lingua prima, 
quam babuerunt, commiztafutrune ,confufe fimul, multiplicate Gs variate fue- 
runt lingue, pro varietate placiti ipforum. Et hacconfufio ac variatio linguarum 
caufa fuit di[perfionis ipforum în faciem univerfererra. Et fol.z1. col.3. Attribuit 
Scriptura Confufionem Linguarum Deo Benedi&to : quòd, com unà effent inillo edi= 
Ficio, fierifacilà posuiffet, us omnes confentirent innomimibus arriuna, inffrumento= 
vela yreliquarumg, rerum ad ilas pertinentium, ita ut ila lingua mixtacvafifot 
ana Gr aqualisinter omnes. 1deo, quod impofitiones Ce placsta ipforum varidrunt, 
ita ut'ueuter alterum intellexerit,à Deo profeGuno & efeGumfuit, us è fe invicem 
Siparentar, & in fisperficiem totina terre differgerentur, Hac de canfa toruss opus 
«stribuitur Deo, fica dicitur Quia illic confudit Deus labium univerfa term 
me, Scillic difperfit cos. 

. Declarationis ergò, huc redit cjusfententia; 1. Homines poft dilu- 
vium, ufque ad hanc ftru@uram molis Babylonice, non folùm Lingus 
mandò, ed & Mx DID rebus unis ulos & contentos fuilfe, quas videlicer 

n & que 


64 Disser. IL pe Lino. Hesr, ConFus. 


8cquales natura ipfis fubminiRtravit, 8 neceffitas flagitavit, nullasartes . 


excoluiffe, nullague fuperflua vel non neceflaria expetivifle, 2, Poftear 
* quam verò novas &cartificiales res excogitarint,opus quog; ipfos habuiffe 
excogitare & adinvenire novas voces, ad'illas caprimendes. 3. Initium 
quidem hujus rei jam antè fa&tum fuifleà Kaino &ejue filiis, qui jam ipfi 
quoque civitatem edificarunt, &artes varias excogitarunt & excolue- 
runt; fed illosomnesaquis diluviî periiffe &mortuoselle. 4. Poftdilu- 
vium Nqachum & pofferos ejus priftinam confuetudinem naturalem ro- 
tinuifle, & propterea etiam unam tantùm ipfum, ut & pofterosejus, lin» 
guam, primam fcil. habuifle, | 5. Struttores Babylonice urbis & turris 
cùm iterùm artes Kaini novo copatu retentarent, cum ndva urbe, turri, 
novis fabricis, novas quoque excogitaffe voces pro fuo lubitu & pigcito, 
quasillisimponerent. 6. Inhac verò nova, novarumrerum, norfiinum 
impofiione mirabili judicio Deum effeciffe, ut finguli fingulis rebus pe- 
aria & inter'fe differentia nomina inderent. 7. Ex his denique no- 
vis, variis & differentibus vocibus, cum lingua pigna commixtis, Confu 
fionem lingua prima ortamefle, & varietatem linguarum introdutam, 
In hac fententia primò nondum probatum «eft principium quòd fumi, 
inde è Diluvio, ufque ad Linguarum confufionem & popùlorum difpes= 
fionem, niullas ab hominibus excultas fuiffe artes, fed rebus dunraxat na 
turalibus, ad quemvis vite humana ufum, vi&tum, teftum, &cami&um, 
fuiffe ufos: deinde, com ftatuat, rerum artificialium, tanquam illicitarum, 
ifum hanc linguarum confufionem aaufatum effe; cundem autem jam 
ante diluvium quoque apud Kainum & ejus pofterosobtinuifle velit, mi 
rum cur non rùm jam Deus hac linguarum varietate &confufione ho= 

minum infolentiam puniverit,$cc. 
- 22 Cm itag; fingula jam enumeratee fententice fa habeantincom= 
moda, & velcontra, vel preeter Scripturam a@lerantur,maluerunt alii,cuna 
Jitera & fimplici Scripruree fenfu, miffis fubtilioribus & nimis curiofisar 
ferupulofis fpeculationibus, Deo immediatè operié hujus exequutionera 
adferibere. Attamen neque hiîc'intra verminos conquiefcese potuit hue 
, mana fapientia, quin ex proprio ingenio Scripture fimplicitati, de fua 

- fubtilitate, aliquid affueret. i 

23. Fueruntenim nonnulli, referente Julio Cafare Scaligero, qui cer 
fuerunt, immediatè quidem è Deo confufionem linguarum ortameflà, 
verùm non per linguarum muleiplicationem & variationem: fed ita, ut 
primà & cadem linguà manente, uni eidemdue vocabulo, quod una 
tantàim rem priînddenotabat, in mentibus 8c auribus aliorum atque alio» 
. Li - rum, 











‘et PLur LinGUAR. ORIGINE. 6 
tum, alia atque alia nova fignificatio introdu@ta & imprella fuerit,ut chm 
eedificantium quis E. g. 72N Lapidem peteret, alius per hanc vocem hog, 
alius aliud intelligeret, atque inde etiam alius hoc, alius illud afferret, pro 
ratione mempe fignificati voci illiinmente &auribusejusimprefi. Hoc 
modo non lingua & voces effent multiplicate, fed vocum unius ejuf= 
demdue lingue fignificatus; ac per confequens, prima ubique adhuc exr 
taret lingua: fed cam alienis & heterogeneis fignificationibus. Verba 
Scaligeri in Exercitatione contra Cardanum 259. finthec: Pwer ego ab He= 
brais accepì, tot ( fexcaginta fc.&duas) e/f linguarum differentius, in quas vox, 

unius anteamodi, ad mirificam ilamturrim, fata effe papican avtpirwmo. Ita il 
intellexerunt : nullam additam five Aramea, five Chaldea, flezionem , aut crafitu 
dinem, auttenuitatem , aut retitudinem, aut tempus( Quippe omnia momenta, 

qua ànetura pofivt in explicatione vocis expediri,infua contineri lingua jaant 
ipfî, nec temerè) fed deletas (pecies priorum fignificationem, aliasg, novas,ac variti, 
dlicsaliivmentibus , ac recordationibus introduGtas,atg,impreffas. Sic enim ajunt = 
Quò impii propofiti opus illud interciperetur atg, probiberetur,faltum è Deo Opt. 
Max, ut lapidem petenti alims calcem, alius fabulum, alius malthamaliss bitumen, 
alius aquam ferre, Fortaffe etiam non defuife arbitror, gui fibi dilam putarent 
contumicliam, atg, proprerea manum-confererent. Ubi maxima incidit occafio fub= 
silitati. Nam, fi Lapidem petenti alius aliud,amulti multa, diverfa omnia affere= 

bant, videretur unius foni modw, in varias fpecies deduam, diverfismentitu sfefe in 
finuaffe. Unaigiturilla prifia adbucextaret lingua : vari verò fignificarus. Hoc 
ville, Sed fubtilis magis quam folidaxft haec fententia, Scriptura dicit,po» 
pulosdifperfoselle mao” /reundum linguas fas, . . 

24» In his &caliis opera danda, & cavendum, ne quid temerè, rion fo= 
Lum dry, fednec va ric xegà, ftatuamus,quod Judzis folenne & fami- 
liare et, qui nihil ignorare volunt, tanquam ii, qui *39? X2Y7 "MINI in pe- 
netralibus cord (Dei) fedene {ut fcribitur in Talmud Nidda fol, 20, 2)% 
feiunt, qitomodo Jupiter Junonem duxerit. 

25. ScRIPTURA SACRA dehacreitaait; w97, 196 mi23) memi mani 
My Nd EN DE NI VEN'DNOD Agedum, defcendamus È confundamus ibi 
Labium coram, ut non audiant vir labium focii fui ,-h, e, alter fermonem alte- 
rius: Ety, 9, tWm.93 now mm 992.08 72 IA MO NP 1 by Idcirco voca= 
tum fuit nomen ejus Babel, quia illic confudit Dominus labium totius terra. . 

Primò dicitur 923 Confundantus ilic Labium corum: Etz Quia ilic Sh2 
confudio Dominws labium univerfa terre. Verbum 92 quod hic adhiberur, 
fignificar Confandere Miftere, Commifcere, Admifcere,ex diderfisrebu vel fpecio 
bw,ut Pabulum jumentorum mifceri foleî, Judic,19, 21, aut utficca cum 

ll . I 


. 











ie radi 


66 Disser.H. DE Lino. iesr. Conrius 





Humidis confundi folent: unde, 1003 per nio Simile interi. 
Hinc #02 Farvago, Pabulem, Jofa,30.24. Jobi6:5. & 24.6. 
panni op ono mix ww byiw mi omne SORDI proprerca qudi 


‘pro pabalo jumentorum confundunt bordeum è avenam, gut alteratrum ho= 
‘rara, cam palea, fcribitR. D, Kimchi Judie, 19; 21. Per Lebium metonymi- 
cèintelligitur Lingus velSermo roriss terre (‘qui rm fuerat Hebraus,uti vi- 
dimus) nIoD NE Mnon am 22 Dm ind) FINMama EN an dem noemd 
3 NOM quia Labium ef Infrumentum primum, &maximè apparens, imò veluti 
offium, è quo fermoegreditur , ut Ephodeus ftribit. Videturergo indigitari, 
Muftiplicationem hanc linguarum fa@&am effe non fimpliciteîtper nova- 
rm linguarum creationem, fed per admiftionem & confufionem alio- 
rum, feu novorum,feu ex Hebreacorruptorum, aut potidsratione aliquà 
dedu@torum vocabulorum, ranquam aljarum &novarum quafi fpecie», 
um linguarum, cum Hebreea, apud plerafque fcil, gentes: quia Hebrea: 
‘pura in una duntaxat permanfit familia, cujus relfota, 8capud quam 
mala erat confufio, Undeetiam adhuc inflimnibus linguis, maximè car- 
einalibus, utvulgò vocant, aut matricibus, reliquie & veftigia Labii il- 
livisuniverfalis totius terre deprehenduntur. Hinc funtqui putant, Ba- 
bylonicam iftam Confafionem nihil aliudfuiffe, quìm Literarum radica» 
tiumEingue Hebrea, veleriam Vocatium:, permutationem, transpofî 


* tionem, inverfionem, literaéve alitujus additiorem,ablationem,&ec.. 


Cum his conviltit; quod Theodorus Biblianderferibit in Commenta 
pio Deoptimo genere explicandi Hebraica pag. 51.52.53. Us igiturconarme 


* eorum fierent irriti, Gr opus atique ufg, produltum, ut videretur jam nullà ratione 


impediri pofft , non ulterius procederet, acdepofità impietatabomines iflidifterene 
obfequi Divina fententia , & in diverfiu orbis partes migrare , quani foro Dei caig; 
afignaverat, utPfalmoglaphus cant bubium coram-variavie Des, as mifinit, nom 
ènig, familia novum fermonem attribuit, Aiter enim Mofts indicafeo ilud 
verbum 3t0 Divifit, eur MON Separavie, ane TON Diftinzie, “sed 
ipguit, Confufum & permixvum eftlabiunî, ar'ex ano fermone communi,plu- 
vesdialeBi prodirens, cs primogenitns integer fupere[fer erermu teftis,qudd'aliquan- 
do ana omnium faerit lingua, proprer impietatem verò Nimredica confpirationis 
multadifferentiaintrodulte, qure commercium fermonistelteret,8c. Etmox per- 
gt: Caterum ut fermonio cujufvis diverfitas abaliie, & idioma Vernaculum hbo- * 


dieg, fpeRlatar: itafuit etiam inilla fubiceconfafione inguarum ad turrim Babel, 


Vel enim variaverunt Dialei Motationeintegre di&ionis, & juffu porrigere 
Trallam,forfan exbibebat Regulam aut Perpendicalum , &> jubeus Intendere fumes 
dultarios, videbazurimperare, ut Remitterentur : petensg, Ligonenagjaxta proper= 

“ . bium, 








4 PLum Lincuar. Ortoina. . 6r 
Bin, arripichat Fabeam: ve (fc. variarune) In Parte diftionis, puta Lagera- 
rum eermutarione iddigione, detraftione, tramspofitione ; ix pet i 
tum eft vivium ed mauau fignificationem, ut una profadia mutata, novam 
quiddam offerat megti: longè namg, divertune Hara & Ara, Olére & Qiere in 
tadem lingue Romazorum. Scitum ef illud Fabii , quod vuflicus interrogata, ec= 
quid noffer Amphionem? Minimò, refondit: Rurfum.interrogatus , ecquid nof- 
fe Ampionem? Oprimè, inquit, nempe vicinum 5° amicum meum. Vel (va- 
‘riant dialetti ) In connexione plurifim di@tionum : ur Tollere pedem, aliud 

> Hebrais efì, altud Garmanis, aliud Latinis, 8c. Haec ille, 

‘\. Nec ablltidit, quod Cornelius Bertramus fcribit in Preefatione Gram 
smaticee Hebraicae & Aramica his verbis: Meritò igitur Linguam Hebraicam 
emmium antiquifimam appellam, quinetiam addam omnium aliarum Matrewo 
Abea enim Dominus, nonconfufionis fed ordinis Des, certo quedams confilio & ra- 
tione,in mentes bominum , ad adificationem turrù Babel perturbatorum , & juflo 

jr judicio perculforum, aliarum linguarum feminaria derivavit Gr indidir. 
Ponbeatem Confufio ifta fen Commixtio faRa et nonab Hominibus, 
fed è Deo, ficut dicitur: Dominus confudit Lebium totiwa terra 5 & quidem re= 
«petè: quia caufa fuit haec Confufio, cur ftru@tura turris & urbisdeftite= 
rint,acque in diverfas orbis partes difperfi & diflîpati fuerint. Modus qui- 
cunque fuerit, fuit isplanèarcanus & miratulofus, u cujus vihomi» 
nesili prioris lingue fubitòfunt obliti, & momento ia & confufa Lin» 
gua cis indita & infpirata fuit, fed pro ratione po quos Deus fi- 
mul habitare volebat, ut'ex lingua cognatione fuam quifque familiam 
ofceret, fedemgue aptam cligeret. Sic (cribit Mercerus: Nec eSfgudd 
tiliùs Cs curiofitaguaramus , Quomodo fit hac linguarum confufio tune fatta? 
Egorepentè id faut Dei arcanà ratione pusarim, & nobisignotà, ficut C plerag, 
| aliainfuperioribus è DeofaRta, quefaGtalguidem fiimus, fed quo tandem medo, 
ignoramus: fido opuseft, n 
. Secundò diciturs Us nom audiant virlabium facii fui, h.e, Ut non audiat 
alter fermonem alterius, : 
Brgdne,dicat aliquis.preser ronfufum & turbatum fermonem furdi fatti fun? * 
Refp. Minimè: fed Audiendi verbum ad Intelle&um traducitur, Senfus 
énim auditus, ea que auribus percipit, intelleGui ftatim defert, ut de iis 
judicet,  Audiebant ergò fonos, clamores & vociferationes, fed fenfum 
. nonintelligebant, fic ut uno petente lapides, alter afferretlutum, utR.Sa- 
lomonferibit. Necinfolefis heclocutio eft: Nam verbum yow Audire8c. 
alibi eodem fenfu legitur: UNS& D'9ONE 15 NUNN T29 Da Na MOT Alleguere 


quafo fervostuas Syrè: nam ( audimus,id eft,intelligimus ) nos, neg, loquirer — | 
cu 12 ‘ 


. 








pra 





A << st tnt 
i ” “ 


68° Disser. II ne Line. Hesr.Conrus. 


adnes'fudaicò, id ot, Hebraicè, 2. Reg;19. 26, Item, ban ioà pn Wi ta” 

MOT 18 DON Gentem cujus non cognefees (ermemem , neg, sudies (i.e. intelli- 

ges) quid loguatur, Jer.5. 15. Item; in yoen a 155 nyow 1x1 

mx Ego audivi de te,quòd audias, h.c, intelligas fomninm, ad imterpretandum 

ilud, Gen. 41. % sic tra ia 13 AOP GI 2 IT RI DINT Ipfi verd non 

cognofiebant, quid audiret (i. e. intelligeret) cos Fo/eph: erat enim interpres | 
sE intertos, Genef, 42.23. Glofla R. relligere) , ati Mt) picci | 

telligebar Sermonem corutnt. Ù . . 

Quod verò porrò dicitur; Alrer alterins verba; non eft ita intelligen-- 

. dum, quafi fingali homines feparatam linguam locuti fint: fic enim nulla 
domus unà vivere, rion frater cum fratre, non maritus cum uxote collo- 
qui potuiffent: fed.quòd certa hominum familia 8c. claffes diftin@am 

* . linguam locutè fint, quarum fingul; ad'tam vaftioperis firtRuram ad- 
hibite, nullo-modo cam perfe iffent, unde demum fa@tum; ut ab eedifi- 
cando defiftere coafti fuerint. Et fic deinceps una familia, fue familia 
focios & confartes intelligens, cimaliisomnibusfamiliis, atque aded fin 

- gle fingulis, effent barbare , fe mox diffociare, & in diverfas terre par- 
tes difpartire neceffe habuerunt, ut ea, quae unam loquebaturlinguam, - 
conjun@im habitaret, &£ deinceps in pagos, urbes, provincias,regiones, 
fiationes &regna propagaret. _ 
Tantum eft quod Scriptura riobis revelavit de hoc negotio, hecque 
Linguarum varietatis Origò, quam illa nobis aperit..' 
26. Unumadhuc N71 RITMI hoc eft, ut curiofo quoque Le&tori 
* farisfiat, addo. Scripfit Scaliger infuprà addu@toloco : Fortefft etiam noie 
defuiff arbitror, qui fibi diam putarent contumeliam,atg, p reprerea MANIN COM 
farerent, Mud quoque ab Hebrais haufiffe & audivifle videtur,bui pafim — + 
feribunt, ex mutatis &divifis linguis rixas & cedes interarchitetos Ba- 
bylonicosortas fuiffe. Jonathan Paraphraftes Chaldaeus: M gr mm Cu: 
sstmp anto poet ib it php nm mean not no Neg, intelicebar quife 
- quam quid loqueretur fociusejus, atg, occiderune alter alterum, & defierunt adifio 
careurbem. In Capitulis R; Éliefaris cap. 24. MW) uu) 
DIP bat omtat AT a pb toy mo 1 vi od n Peo I pr nola 
LIMI ho De phign rerm sermoni sx Volebane ogni quifa, cum fratre fuo 
LinguA San&4, Gy non intelligebant alter fermonem alteri. Quidfecerune ? Ac- 
cepit quifg, gladinm fuum,, & depugnàrunt inter fè acriter, adeò ut media pars 
mundi illic gladio ceciderit, In antiquo libro Berefchith rabba, Se@.38.ad 
* Becverba, t9NOv DO nhan Nifela (confandimas ) labimireoram , feribi- 
; ar "OPA IPO SIN RD TTI TOTO VAN ONDOD AI Sì ARA 
. 2 





. 





‘er PLur, Hinauxr. OriCInA li Po 


aStiMiD puoi rep ira mi doti nr ame em demi hp 1 pine abba 
bar Cabana (h.o.cmpertit haec verba): Faciam ex lingua ipfàrum : 
* (cadaver; vel, cadavera}' si gui/Biam illorum dixit focio fuo, Cedò mibi fecurime, * 
bic porvigebat ipfi pala 3 itag: percafit eum, Cr perfregit corebrata eius. Similia 
vide inR. Salomone; 8in:libro:Jalkut fol. 17: col. 1. Hec illi, que fuo 
Joco relinquimus:. Ex illis'autem- hoc faltem:obfervari poteft, veteres 
iftos auchores ftatuiffe , Confufionem'fianc linguarum' in ipfa Urbis & 
Turris Babydonice: ftruftura, ante diffipationemiillorum, contigifle, sed 
Siffcianetacdi pimaguafiine: REFARRA 

27.. Polteaquamergoin Origine Linguarum multitudinis inveltigatt 
dè, vidimus, quà ratione illa è Deo; ex Scripture mente, & interpretum 
fententiis,fit pz confideremne ‘quoque;. Quid Des ad banc confufio= 

-  neris’inducendame permonverit, Gr occafionem:ei prebuerit:? Oportet enim mae 
gnam aliquam fuiffe caufam, ob quam Deus Sapientifi®as,idemd; opti= 
gnus, quiomnia verbo. fis porentis prodincit &formavit, uteffent 
Ga, pa tot centenos annos aliquid'imutare voluerit in opere longè pife= 
ftantiffimo>.in Homine. condito adimaginem.&fimilitudinem Dci pin 
rentisomniùm:. 

2%. Otcaffonem nobis iterumdefcribit Mofes. Cùm enim homines uni». 
verfîe terre omnes labiieffent unius; & verboruma eorundem, quidam ex 
eis, qui; ut nomen fibi compararent, 36, quam: metuerant, fui difperfio» 
nem, quantunr ine, precaverent;confpirantes, in loeb; quem ad propo» 
firum:fium:commodum judicaverant in tetra Schinear; civitatem, &in 
ea arcemfive turrim immenfe,& humanas quafi virés fuperantis magni» 
tudinis.8 altitudiis; exftruere, conati: 8" aggrefi fune. Quia verò non 
um Domino aedificarunt, fruftràfgerunt rantesinea, Deusenim 
è ceelo defcendèns; 8 conatum huncfiliorumAderconfpicans; Lin, 
ipforum; que unica fuit, &; tàm ad concordiam, tim adamicam cohabi- 
tationem:inter ipfos :confervandam, ar&iffimum vinculum, confudit, 

‘isripfis prodircendo'tinguas ; ut fingule-Familiee peculiari linguà 
lerenttr 5: atqueita fe mutuò non'ampliùs intelligentes;adverfis Diis, 
‘non fottuta propofito defiftere coadii, (ed 8cin diverfas:terree partes fece» + 
dere int, Mofis verbaipfaqui legere défiderat, videat ea Genef, . 
cap.u;.vetfibus prioribus novem, Nos; vocum 8 phirafium explicatione 
Brerali nunc preterità, ad hiftorie illius ilfiaftrationem; tria potiflimàm, 
fd breviter; perfequi:conftituiimus: 1. Quinam Fabri /ea Architedi illi 
Babytinici fuerineY 2, An in Opero ili fufripiendo pecchrint. 3.- Quodnar ilo 


fumi peccati ferie? 





, 


. A = 2 n 

ro Disser. IL peLine.Hesr. Conrus: 

29. Primb-itaque vivendum; Quisam aurberes È erchitei famefi im 
“eperisfatarint ? Scriptura hicillos non dilertè & explicità,(ed implieitàdun- 
taxatcommemorat: Erat autensuniverla terra/abji uniw,8cc. Et fuit quim 
proficifcerentur,8cc, Dixeruntg, alterad alterati: Defcendis Dominue ;attvi- 
deret civitasem ilem Gr turrim, quam edificarune fili Adami; &cc, . 

‘ 30. Ex collatione autem Scriprurse locorum, & circumftanciarum 
confideratione, plerique cenfent, Pofteros Adami non precisè omnes in 
hoc opus confennie » fed quofdam duntaxat, Unitatem & Univerfalita- 
tem quandam confenfu fuo facientes, Familiam fcil, Chami, quorum 
ipyedibzdas & Antelignanus fuerit Nismrodw; ita tamen, ut ex ceeteris Ja- 
pei & Schemi familiis non paucosquoque ad fe fortè pertraxerit. Col- 

igunthoc 1. exeo, quod de Nimrodo, filib Cufch, filidîChami, diciture 
Genef. cap.10. w. 9. 10. Is fuit potens venator coram Domino : fuit4, principtane 
regni ejus Babel, B@ch, & Achad, Bcc, quibus verbis,Irbis Babel, & aliarum. 
quarundam, adificationem ttibui obfervant ipfi, non omnibusNoachi 

gris. 2. quòd ron probabile fit, Noaghum, Semum, Japhetum,alios= 
fios Patres in tam infanum atque infpium opus confenfuros fuille, 
vel operam fuam illi locaturos; aut certè, fi illi adfuerint, tamen illud 
omnibus modis, fed frufimbaiffuafie, & impedire conatos fuiffe,wr ne fic 
quidem inter authores cenferi poffint, autdebeant 3, quòdà pena, opus 


° « hoc confecutà, pofteritas Semi &Heberiimmumisfuerit, Illi enimlin- 


Hebraeaminviolatam in Linguarum confufione retinuerunt: unde 
probabiliter concludirur, illos quoque peccati illius non participesfuifle, 
+ 30, Inhacfententia {unt,preeter infigniores Chriftianorum Interpretes, 
exHebreeisquoque authores preftantiffimi, — + 

aac Abarbenel in Legem fol, 50, còl. 1, Ma "MiDI Vr wa) DI rum 
Slam ey pai MIT IATA IN ANI OT AN NN DID D'NOD 
pesta 233 eo by az memo and pai hocelt, Es ecce Chem o filiiejue 
faerunt ili quivebelarune Luci (&x Jobi 24+13. h.e. Deo ) Jeducentes & impel- 

lentes homines faculs fui, ue perfeguerentur artes fuperfiuas &y nonneceffarias, in - 
edificazione urbis > turris ilius, ad abguirendum fibi ‘dominium & principatumt fit= 
per cateros bomines: Item, qnt am omp DI 19 TT Pps 0915 
199 1 iinon Na DYIYSI Bam port main nani nno Maori ra 
que tata rina omapai from. ogni pad 0h na DE on vani on 
froNnTi DIR "223 PP NmN Ma AANOnI n 1 an da no d9 ore mon 
- 1 nari rin Siabam hoc eft, Rem ficur filii Kain impulerunt bomines cotime 
mandi ante diluvium adres fuperfluss, ad turpes cupiditates , violentiane &rapi= 
nans, berumg, cansà venit diluvium: fic Cham Cs filii ejus fatuo biso 
° : | abifica= 


» 








Er PLur: LInGUuAR. ORIGINE 21. 
Sedificatione urbie & turrii Babel, cx proprerea rei falli fat parma confuficnà fà 
divifionis, Wi, alii fuper ficione totius terra. Cham cnitù inter filivaiinachi, 
Fuit loco Kaingi inter filios Adami primi, > Confufio linguarum fuit loco Dituvii.. 
“ InfT'anchuma angiquo Commentario, fol. mihi 6, col, 2, 38 W'N mani 
119299 01 mob WD Iy0 Ecdixerane alter ad alterumz Cufeb felicet (qui 
filius erat Chami ) ad Put, > Put ad Canaanem, Similiter in Beréfchith ra) 
bah £A,38, #99 SON D'IED TON NI 'YDI IA 0 I DN A ON 


* Eedixeruntalter adalterum; Qui: adguem dixit ? R. Berachias dixit; Mizym 


16m (alter filiusChami) dixit ed Cafeb (fratrem fuum). Ad hac verba 
in Commentario 0313 MINO feribitur: Indiceri bis verbis, quòd mens Scri- 
prura, quando dicit; Et dixit unus ad alterum; nen fit fignificare , quad unus 

nisg, illic prafenium fic ad alterum dikerit, fed populus unu alteri, Ex his peti= 
ta.etR. Salomonis gloffa ad hunclocum. 


- * In Talmud Tra&tatu Cholin cap; 6. fol. 89. coli. feribitur; 1frazlitas 


Deo dilettos effe, cò quòd Deo ipfos extollente, fio deprimant & bumilient : cone 
frà veròfacere populos mundi: Exemplis illud deinde illuftratur, & primò 
quidem Nimtodi : Nam, dicitur ibi fub perforia Deis most nima Htria 
9 9 maz3 Man SON Dedi magnificentiam Nimrode: dixit ( magnificentià 
£cil. 188 clatus) Age, adificemus nobis urbe, ce, -ubi verba 8& confilii hujus 
principium Grue origo ipfi Nimrodo tribuuntur. . 
InPirkeR. Eliélaris cap. 24. DU IVA Y9 M9 rasa wa 1095 mici sor 
151 tam Sono 9 vos jd MOINA hoc ell, Dixis Nimrod ed populum faure, 
Venite , adificemus nobis sivitatem , Cs habitemus i ca, ne dibergamur in fuperfi= 
ciem totiusterra, &c, . . . . 
Huc facit quod feribit R. Salomon ad Genef. 10, v.9, rà Imm km 
uan n Neva m'apr Sp ohipn 25 IMDNÒ, INI MAI 19/6 (Nimrod) 
incepir effe potens in terta ; ad vebellionem ft. incitando torum mundum contra 
Deum benedidum in confilio faculi Divifionis (linguarum & gentium ). Cum 
quo convenit , quod Jofephus fcribit Antiquit, lib. 1. cap. 5. Ad fuperbiamo © 
@utem, Deig, consempruno, excitabat cos Nimbrodes, uepos Cham filii Noe,vir au= 
dax & manu promprs : docens, non Deo, fed propria‘virtuti eos prefentes felici 
tatem debere ‘> 419, ita paulatina rem ad tyrannidem trabebat, ratus fore, ut bomi= 
nes dà, i fedeficerent à Deo, fi fe ilisdacem praberet, operam fuam offerens contra now 
cpam aliud diluviim intentanzem. Turrim enim feexadificarurum , excelfiorem, 
quam quò afcendere poffet,&c. vide & Zohar-in Gen. col.217. 
- _R.Levi ben Gerfen &R. Abraham Seba, Hifpani, cenfent, Schemum 
&Noachum quidem etiam fuiffe on nm cs fradtoribu ia turr; fed 
« nonulterids confenfifle, quam quoad licitum & bonum ipforum propo» 
LT tum 





i. 
‘72. DisseR.II DELING, HEBR.Conrus. 
fimam faerit, àceteris abhorruifes tardo Dì nam onzeno rhrine 19 
FIDI NTITINI Principium emine cogirationum ipforum, de unitate inter ipfos 
confervanda, fui[fe bonum, ad gloriam Dei. 


Sicitaque apparet, Quinam aruancur Anfhores operisillis Babylo: - 


nici, atque ita occafionem ad Multituginem Jinguarum introducen 
Deo preebuerint. a L 

32. Altera querftio elt; 4n in Opere illo fufcipiendo pescirint ? Sunt enim 
nonnulli,, qui eos ab omni peccato in hoc negotio abfolvunt; inter quos 
è Chriftianis elt Alphonfus Toftatus, ex Hebteis, Aben Era, 8 ex parte 
R. Levi ben Gerfon ; Dicunt enimiinter alia, gudd intentio Cr cogitatio ipfo= 
rum fuerit duntaxat YITP.N2OD OMM PANNO confervare focietatem mutuane, 
& unà babitare, ficut dicunt; Ne fortè difpergamur; & quid Dews ipferums 
bono eos difperferit; vel (til. we implerene rerram ; vel ne, fi unà manerentNerra 


motu,vel hiatu, igne.Cs grandine aut agua & inundatione, vel aliis accidentibus, — 


Fuges È alimenta bominsra corrampentibuegfupervenienzibu ,totum bumanun 
gem penitàs confumeretur. "° 

33. Quòd verò Peccîrint, oftenduni., Proceffus Dei judicialis contra 
ipfos inftitutus, qu hicdefcribitar: 2. Panefingulares 8cextraordina= 

© rice, Linguarum fcil Confufionis, & Populorum "fibitance: Difperfionig, 
quibusà cepto defiftere coafîi fuére.... 

I. Proceffua Deijudicialis graphicè hic defcriprus 5 pid fibi enim vuli, 
quod dicitur TI mari Age deftendamaa, 8cc, IBtm, DINT? » 1) Er deftendie 
Dominws ad vivendum? Utrumque verbum, Deftendendi8Videndi, ad Ju= 
dicium referunt Hebrei, Hinc Jonathan Paraphraftes reddit; # any 
nuto Ip +9 hp panni Es mamfeftavit fe pominws ad vindiGam fi= 
mendam Goribus urbis Er turris. Deverbo TY De/cendendi faribit Ram= 
bamin Mfore part.1.ggp. 10. Quando plaga sfuper gentem vel regionem aliquam, 
juxta valundatem Dei defcenfura e yeamg, Dowsinfligit, dicitur Defcendere, &e 
res ifla vocatur VP Defcenfio: ut3 Age defcendamus 8 confundamus 
ibi labium eorum: Item, Et delcendit Dominus ut videret : Sic; Defcendam 
nunc & videbo, Genef. 18.21. Omnia becfignificant penam bominum. De verbo 

+ Videndi legiturinZohar columnà 218, N57 NoTpo gm Na MANI mo ra 
1 don DI» NY ad NITI Nruond mini xx Quidnarà fili vale quod 
bic dicitur mx Ad videndum? annos feiverat ilud jam antea? Ommnind: (ed, 


Ad videndum fignificat bîc, Ad videndum injuditio, vel judicialiter, - 


juxtailud; Videbit Dominus fuper vos, &judicabit, Exod.5. 21. Sicalii, 
Eédem tendunt verba {eqq. Turrim quam «dificarunt Fili hominis vel 
Adami, Per contemptum enim hicnominat Giganteos iffos architetos, 

: tea Filios 





(1 


ET PLur. LINGUAR. ORIGINE. 73 
Filios Adam , hoc et, Terre filios. Ejufdem comrnatis funt feqg.y.7, 


- fundamus ibi Labitem corda, ut nonintelligat vir Labiwrn proximi fi, 


II Penefingulares proceffam hunc cònfequute idem docent ; Confufe 
(eil. Hnguarum, 8c Dyderfio populorum. 
1. Confafienem etenim Linguerem quod attinet , illam tune temporis 


* Poenamdivinam fuifle, generi umano infliétam, vix dubitari poteft. Ut 
* enimeximix Dei gratia, & maximafelicitatis humanee pars fuit;univer= 


fum genus humanum, ad facrum focietatis vinculum confervandum, 
unam & communem inter (e linguam habere: pariter horrenda Dei ire, 
8&infignis pene ac infelicitatis humana teftimonium erat prodigiofa ifta 
hominibus immifla linguarum varietas. Ut lingua unitas natura fuit 
beneficium & focietatis-vinculum: ficlinguarum diverfitas nature exti= 
tit vitium, & foc: 
Homilià 3o.inG 
volo. Etmox: H 
pecchrine, ex lings 
quit, linguas, uti 
“gue unit cobabit. 
eS iderà fermo &1: 
de Civitate Dei c 
perantis in lingua ei 
quinoluit intelligeri 
Harmonia Munc 
quam non pofiit uni 
ceptus, © neceffaria pererea ° 
Nec deftruit, fed'aftruit hanc fententiam, quòd Linguarum variarum 
peritia & cognitio fingulare nunc fit Dei beneficiffim. Qua enim hujus 
reialia caufa, quam quòd héc varià in uno fubje@o peritià & cognitione, 
luresillae lingua in unum quafi iterum jungantur,& fic unitas illa amif- 

fa aliquo modo recuperetur? 

‘ Annon pene loco meritò cenfendum, id, quod cum la&e materno 
quafi fugere; & è nutricibus noftris , fine tedio, moleftià & labore difcere 
poteramus, cum omnibus fcilicet hominibus fermones commumicare, 
omnes feu loquentes, feu fcribentes intelligere, quodque primorumali» 

uot faeculorum homines potuère, tantis nunc laboribus, famptibus, pe- 
riculis, temporisque pretiofiffimi difpendiis, comparare oportere, imò 

mnullî ingenii humani vi vel mediocriter comparare poffe? Quanta hinc 
multarum ofitimarum rerum inter homines ignorantia, quanta cacitas, 
| - K . 


. ” * 





74 DisserII pelLine.Hesr. Confus. 


“din quod unus novitpalteri, ut maximè velit, tradere non poteft, neque 
etiam alter abeo accipere? Quantum rerum ftudio decedit, dum linguas. 
| addifcimus, & addifcere cogimur? Ut preinde vel non audiendus, vel 
aaliter hic explicandus fit Theodoretus, Saftnone ;, De natura hominis, 
eribens: Neg, verò linguarana «tg, idiomatum differeniia quicquam generi bu- 
sanano visi A : Etmox: Linguarum îtag, differentia Cr varietas naturam de- 
arimento non afficit. . 
Annon Scriptores facri , imò Deus ipfe, metum hoftilem exaggerare 
*volens, minitatur hoftem,cum quo non fit commercium fermonis? Deu- 
rter.28, 49. Jerém. 5.16. Sed defino plura in re manifelta accongerere are 


“gumehta, Di 

2. Difperfionem etiam populoram in Superficiem univerfe terra, pene 
rrationem hic habuifle , certum &manifeltum ef. Licètenim fine Sebio 
aliàs etiam difpergendi fuiffent ( cùm omnes, nimis multiplicati ,coders 
«unoloco ‘non potuifient ) alia ramen tunc fuiffer Difperfionis ratio: 
Omnes,licet difperfi, unitate lingua Mffuiffent conjundîi, neque ita fta- 
«timrepentè fimul ac femel omnes in ira Domini ab invicem fuiffent fepa- 
zati in tam Jonginguas regiones ob lingue diverfitatem, fed paulatim 
,erefcentes, novas fedes quafiviffent, & Calonias ex cormmuni confenfi 
“deduxiffent, Lictt etiam hec Difpesfio commodis ipforum infervierit, 
«quos una terre pars & regio ob multitudinem incommedè fuftinuiflet 5 
id tamen non fuit ipforum Virtutis & Dignitatis,, fed Dei bonitatis & fa- 
-pientie teftimonium, qui hanc penam eò direxit, ut, ex fua gratia, tum 
‘ad hominum faluten, tùm ad propriam gloriam convertesetur; duna 
+ “nemmpe effecit, ut humanum genus, in complutes populos & terrasdifli- 


partum, univerfe terre fruftus percipiendo, tanto uberiorem haberetma» .- ° 


jaeriam, infinitam D@beneficentiam foriosè predicandi. 

34. His confona funt, qua Haac Abarbencl ad addu@a R. Aben Efree, 
s8c R. Leviben Gerfonis, argumenta refpondet : ma ny. an api. Maat 
BAM NASO Sed longingua, inquit, ef hec fententia è mente Legio. Nam ate 
ttaqueg, 0x quaegrefi fuerant ex arca, conguegatierant omnes infocietateuna,' 
megztamen difperfî fuerunt interra: ibi etiam aguè apri obnoziierant ill a6ci= 
Aentibue, de quibus dicunt, ce tamen non di/perfit los Daw, neo, Linguam eorum 
confudit, donec urbem banc Cr turrim adificarunt > Adde quàd ne in bunc quidem 

diem tale quid contigeritinvalle Sinar. Quamvis enim urbs Babel propter inim 
quitates fuac fit fubverfa inflax Sodoma & Gomorrba , vallistamen ila stiamnum 
ab bominibus inkabitatur. Et, quando Deus voluiffer, ut totatersa ab bominibue 
inbabitaresur Cr Yeplevecur, (Gcus certè nonin vanuse, (rd ad inbabitandum, cam 
0 creavity 


3. . 





<= PLUR LinGUAR. ORIGINE. 75 

eteavit, Jef. 45.18. } longitudine temporis, Ce multiplicatione bumiinsom, idAteef= 

© fari [Pontetandem fuiffet faum, we non cpwfwefer confufione Lingua, & te- 

sé anzictase iftà, Numquid tuim vides, quid, cam efent in mentibus Ararat, & 

incipevent mulziplicati, inde fine profeGii , cò quòd illic anà babitare non poffent? 

Car nen idera contingere potuifftt in vele? Concludit ergo ; "Meg ‘9 qu 

EST 0107 ME TDI DION E de e re NONA TOP DANA Peri fee 

diterali Scripture docet revera, quid botfaBum fuerit per modum pene ne in 
peccato fo pergeront. Ha&tenus ille. ° ° 

» " Sedulterids liquebithoc extertize, quam propofaimus, quaeftionisfo- 
. tatione. . ” 

35. Tertio loco cnim quaritur, Quednem iforum teminum peccatwm fue- 


rie? Varia hic Veteres excogitàrunt & commenti funt; quia Scripturi - 


horum hominum poftdiluvianerum peccattwum non tam 
diluvianorum, expofuit; 

1 Ali dixerunt, 90 DMI Dr pipi mbgh on am quid 
voluerint firmamentum fiandere , & bellum inferre Deo incodlo babitanti, Sed 


uis credat, fi quidam in illa multitudine tam infanifuerint, omnes co- 


lem furore correptos? Adde quòd Scriprura videatur innuere,, illosrem 
nonimpoflibilem, fed poffibilem fuiffe aufos, ° 
2. Alli voluerunt,quòd molem hanc preealtam fint moliti, "50 19 or 
a0N utincatutos fe prefiareht, fi forte novum diluvium terram «fer inundata» 
sum. At nec hoc fpeciem aut colorem habet; Anignoràruntomnes fo 
dus Dei cum Noscho pa&um, de non frrindatdo ultrà genere humano 
luvii? Gegg( ca) 9.7. 8, &fegg. Sihoc Averunt, ut quid 
Prralle humili& profili, inendazioni opportuna 4 8cnon potiùs inalto 
8carduo aliquo monte,qualesfuerunt mofites Arasat,ex quibas fune 
feti, & in quibus omnium ad tantum opus necelfarionie materialiuma 
“ major, quàmin valle, copia, fundamenta tanti Operisjecerunt? 
Alii alia excogitàrunz, que videri poffunt in Tanchuma, feftione MI, 
ud Abarbenelem, R. Bechaj, & alfos. Nobis integrum noneft nunc 
illa omnia vel recenfere vel examinare, Videamus paucis, quid Scriptu= 
ta nobishac dere indiginer 8caperiat? ' 
36. Re@tè feribit in hunc locum R. Haac Aramah "OWN AR reno 
tannini main ion dg myprm qudd rasio inguirendi deve vel aBtione alto 
qua confiftat inconfideratione fini. Nam finibus diffinguunter & dijudicantur 
«4565. Ante omnia itaque confiderandus hic eft tris quem homines 
+ Mi fibi propofterunt in hocopere, Ipfimetid exprimunt is verbis; Agire 
i i ; K.2 


* i *. 





', ut anto 


“ 


76 Disser.IL DE Linc.Hesr. Congus: 


adifilemw nobis civitatem È turrim , cujus caput pertingat ad colum, Cr faciamin ” 
nobis nomen, ne fortò dipergamur fuper faciem univerfe terra. 

37. Primò voluntfibi comparare Nomen 8 famam : 0W 0) roy) Faria 
mus nobis nomen, inquiunt: Nomen & famam querrere & ambire, perf@ 
non ef malum aut illicitum, fed debito illud fieri debet modo, Honor 8 
gloria Dei ante omnia, & primò omnium nobis debet effe propofita, 
adedut huc quoque omne noftraglorie ftudium debeat effe direftum, 
Ilti verò Adefilii, infan8, ob continuatum profperitatis curfum, ambitio- 
neturgidi , rantùm de fua loquuntur gloria: quinimò res ipfa nihil alivd* 
loquitur, quàm meram, vanam & inanem ambitionem humanam. Quie 
enim Divina glorie promotio in tanti & tam fuperbi operis fufceptione, 
quod multum opere & laboris inutiliter confumere debebats & utilitatis 
parum allaturum eratè Non eedificabant pro templo,ur Deum illic cole- 
rent, nil loquuntur de altari, fiperquoSacrificia & preces ipfi offerrent, 
fed wt nomen ibi compararent. Altum apud illosde illisomnibus filentium. 
Adhxc, negletto celo, immortalitatemi queerebant in terra. Et annon 
aliud habebant quod agerent, quàmur urbem adificarent,eoqué nomen 
famamdue fibi compararent? Hujustie rei gratià è Deo conditi fuerunt? 

38. Deinde voluntftabilire fuam conjunetionem, & precavere Difper- 
fionem; MN155 10 99 nos 19 Neforsè difergamur infaciem aniverfe terra, 
Conjun&ionem & focietatem ar&am acunitam queerere, perfe non eft 
malum: fed & hîc modus eft obfervandus, & attendendum, ne noftra 
voluntas Dei voluntati, vel noftra prudentia Dei Sapientiee & ordinationi 
repugnent, Cavere illi volunt prudenter, Ne di[pergantur in faciem univerfe 
serre. Haec eratipforum voluntas & prudentia, Quid verò volebat Domi- 
nus? quod ipfius erat confilium? In ipfo ftatim rerum primordio dixce- 
rat; Creftite & multiplicamini , MNM NN WIDY Er replete terram, Gr fubjicite 
cam, atg, domidaminipiftibus marie, ac volatili cali, Cr omni beffia repranti fuper © 
serram , Genef. 1,28, Et poft diluvium candem fuam voluntatem repe- 
véns &crenovans,ait: Vos autem crefcite & multiphicamini, generate intera, 
& multipRcaminiineà, Et poftquam Canaan,minimus natu ex filiis Noa, 
fammi contunielià parentem affeciffer, Sem autem& Japhet dedecus il- 
Hiusoperuiffent, ceelefti afavu excitatus Noachus, generis humani repa- 
rator, fententiam divinam in filios tulit, & fata eis fua, preefagà mente,ad 
Iuncmodum pracinuit: Maledi@ws Canaan, fervws fervore erit fratribus fine: 
Benedifius Dominm Dens Sem : fitg, Camaan fervus rjus.. Dilatet Dews Faphet, de 
babitet in tabernacalis Sem, ,fitd, Canaan fervus ejws, Gen. 9.5. 2637-Huit Nu 
minis preepotentis fato & decreto relu@tantur Babylonice modis: ito» 
- ses 








“Et PLUR. LINGHAR, ORIGINE: * 77 
res, fas rationee, confilia, voluntates,opem 8 operamagverfus perfetti 


fimam & fi ragionem Divina voluntatis & verbi confungentes, 
Varia itaque, velex his, pescata emergunt, quibus fe homines ilti cons 
taminàrunt, & Deum offenderunt, Superbia, Ambitio, Dei negle@tus & 

- contemptus, Labor irritus& inutilis, aliaque. . 

39. Hosinanes&cimpios fuos conatus,non folùmanimoapud{fe volve-' * 
runt & revolverunt,fed &cexfertà linguA ftolidè exprefferunt, atqueita fu- 
perbis quog; atg; temerariis verbis peccatum aggravarunt, Unde fatum, 
ut, com Sermonisunitate & conformitate,uti etiam concordi focietate, ad 
atrox fuum propofitum complendum abuterentur, Deus tùm linguam 
ipforum, diverfos ipfis fermonesimmittendo , diviferit, tum focietatem, 

ivulferit , at diverfas inorbeterrarum habitationis fedes quaerere coge- _ - 
- rentur.  Atque ita fenferunt, quod alibi Scriptura dicit; | non px 
mi 1299 mes: NI MAN Nom 4 fapientia, neg, prudentie, neg, confilium contra 
Dominum, Prov.21,30, Item, 19N2N N°TI POI NUO Quod rimer impime, eve- 
nit ei, Proverb. 10. 24. Hicetiam, ut Hebizi loquuntur, td 102 ID 
Menfaram pro menfara acceperunt, dum, quod ipfi fperabant ceterni futu- 
rum nominis fui & originis fymbolum, id eterni dedecoris 8 perpetue 
confufionis fa&um eft teltimonium : quod etiam fua conjundionis & 
cohafionis frmum {perabant medium & vinculum, id diffolutionis ac 
difperfionis ipforum promovend= fatum eft organum. 
Br hac de prima bujus Differtationis parte , de Linguarum fc. Confufione, feu 
Plurium Linguarum Origine. 7 


. IL 1 
De Numero Linguarum , in quas Divifio 
- pra fuit. 


si Secundo loco queeritur; In guor linguas ifa Divifio feu Cenfufio fa= 
Ga fn? i : ° ° 
Scripteera hoc difertè non exprimit. Conati tamen funt Interpretes hot 

exilla elicere. Quia enim Confufio Linguarum Divifionemac Difperfio- 

nem gentiùm anteceffit , ejusque caufa fuit, ftatusrunt, probabileefe, fe - 
cundum diverfitatem familiarum , unde gepee nate, diverfitatem quogs 
Linguarum fa&@am effe. Quia igitur de diverfitate familiarum inter He- 
braos & Gracos codices aliqua eft difcrepantia; hinc quoque alia eft 
Hebreorum , alia Grecorum & Latinorum , denumero Linguarum fententia, 
Unde ares de Numero Linguarum emergunt fententi&? Prime, Hebreo- 
Fam, qui Linguas7o.pohunt: Secsride; cotum,qui faclunt 72, Tertiealiorii, 
: - KR 3 ‘ 


=» 








x RR ° . vi 
>8 Desser.IT-DE Lic. Hesr. Conpus. 
quihic interi, &g.rem hanc non fatis certam & sxploggeam effevolunt: 


41 L Hesra:i fimpliciter fequuntur authosita Scriprie Ho- 
braica , qua ex tribus Noachi liberis, Sepruaginta difponit nepores, totidem ” 
familiarum & gentium capita, De Noachi filrisdicit Scriptura ; Erans eurem 

fili Noachi, qui egreffi fune ex arca, Schew, & Cham, o Faphet oc. tres ifti erant 
fili Noachi , è quibus difperfa eRusiverfaterra, Gen. 9.18. De Ip/orum autera 
Propagatione, moX cap.10, 2gens.inquit; Iffe autem funt generationes filiorum 
Noachiz Schemi, inquam, Chami & Fapheti , quibus filii poft diluvium mati funt, 
Subjiciamus majoris lucis causà typum illorum: ° 


Fili JarHET VII & Nepotes VII. 


mA —_T —r_ 


Gomer, Magog, Madai, Javan, Thubal, Mefchec, Tiras, ° 


CA — mA _ —_ — — 


‘Afchkenas, Ripha, —‘ Elifcha, Tharfis, Kitim, 
‘ & Togarma, . & Dodanim, 
Fili Cham IV. & Nepotes XXVI. 


e —_—_—___—_—- n 


CuscH MITZRAJIM: Pur CHENAAN 








A _ A. 
‘Seba, Chavila,Sabbe- ‘ Ludim, Anamin, ‘Tzidon,Chet, Jebu-” 
ta, Ranma,Sabhteca, Lehivim, Naphui- | {ieus, Emoreus, Ger- 

Nimrod, chim,Patrofim; gafeeus,Chiveus,Are . 
—*——=  Casluchim(ex qui- creus, Singus, Arva- 
Scheba, Dedan. busprodieruntPhi- daus, Tzemaraus, 
liti) Caphtorim —Chamataus 
Fili ScHEM V. Nepotes XXI 
A ——___—_ __—— ————_ _———m—m——__——— 


Helam, Afchur, ARPHACHSCHAD Lud, Aram 


Sela, = HEBER; Utz Chul, . 
. VA Gsether, Mefch, . 
PelegsJoktAN i . 


—____ Br —- 
Almodad , Scheleph, Chatzarmiveth , Jerach, 


Hadoram, 1 Dillab, Hubhal, Achimael, 
Scheba, Ophir, Chavila, Jobab. L . 
* 4% Hefamilie, Japheti XIV, Chami XXX,Schemi XXVLin 
E 








n 


ET Prur. LINGUAR. ORIGINE. ‘79 


terfe additee , familias conftituuntL XX. Nam Pbiliffsi non numerantur 
inter legitimos Mizraimi filios, fed dicuntur ex Caslucheis egrefli, i. c. 
coloni quidam, certo numero & certis copiisex Caslucheisegredientesì _ 
invaferunt Palaeftinam, ibique fedes fixerunt, è qua terra poftmodum 
i&ti fuerunt Philiffai, Inde S.Hieron, Quaft.in Genefin feribit: Exceprie 
Lebdim (AM Lehivim Heb.) è quoLybies pofimodum nominati fant, qui 
priùs Phutai vocabantur; & Chasléchim, qui deinceps Philiftiim appellati funt, 
pu nos corruprè Palaftinos dicimws , catere fox gentesignote funt nobis dee. Sic 
fcribit Mofes Gerundenfis: Med fententià fecundum fenfum Scripeura litera= 
+ lemfuerunt Casluchai babitatores urbis-ita vocata sin terra five regione Capbror, 
abi erant Capbrorei fragres ipforum : Et hi Capbrorai , qui erant de femine Caslu= 
«heorum,egrediehantur inde,ad querendum requiem, Cr relinquentes terram fuam, 
Van De 5 pineto TN NIpn Nedo noe N Onb vendi (abjecerane. 
fibiterram ,cujus nomen evar Peléfchetb, Cr abilla terra deinceps vocati fune Phili= 
Hai. Sic ergò manent pracisè LXX. capita familiarum, qua fein toti- 
demdiverfas gentes difatàrunt. 

43. Numerum hunc 70 Popylorum probant Hebrai etiam ex loco illo 
Deut, 32. w.8, Quando bereditates difribuit Excelfiu gentibw,quando divifit filios 
Adam flatuit terminos populorum fecundum numerumfiliorum Ifratli, At nu= 
merus filiorum Ifraelis , qui ingrelli font in Egyprum, dicuntur feptua» 
ginta, Gene£. 46.27. Deut, 10, 22, ° 

Sic explicat R. Bechaiin loco qui mox producetur, & in Deuterono- 
qnio fol. 224. col.3, # one Don mimi dini manobn n'spr monva - 
fino» ia ib Sto N 0a 9 VD DID PIV Bari Ma VOLI Quando 
divifit Des linguas ad fistuendum terminos populorum, qui funt 70. fecundum 
mumerum filiorum Ifraclio defcendentium in Acgyprum , qui fuerunt 70, anime, 
monelegit ex omnibme, nifi I(i4elem. Vide8&cR.$. ° 

._ Incundem fenfum ‘prolie explicatur illelocusin prefat. libri %© po 
Schépha tal: Quando hareditates diftribuit Excellizs gentibus, quando 
dlivifit populos,ftatuitterminos populorum; 4 atvnì Hinza Nm pioori 
VerfinifieeRinffar Dialogi, interrogazionem continens & refponfionem ; & valt di. > 
sere; ando Dewo hereditates gentium diftribuie inrer principes fperiores ,. qui 
dic cognemimantur voce i3» Excelfi: quando divifie filias Adami primi, ut unut= 
quisg, PRr populus fingularis & peculiarie, quot Pringipibu ( Angelis ) di/fribuit 
eos, Grin quot rerminosterra fiatuit termines ipfàrum? Reffondet verfiu; Statuit 
terminos populorum fecundum numerum filiorum Iffaélis s hoceft, Isa 
Patuit versminos populorum , ut wnaquaque gens effet per fe, unagueque in termino 
Suo , fasundaza nuemeruns filiorune Ifraglie, quinno.erane; ficut dicitux Genef. 46, 
o î me 


' 








go Disser.IL pe Lino. HEBR.ConFus. 


27. & Deut.10. 22. Utfumma refponfionis huc redeat; guòd pro unaguag, 
guima , vel refpedu uniwscujag, anime diviferit Gy determinaverit populum pecw= 
liarem, fo certo & peculiari Principi (Angelo) fubjeflum , 70. fe. populos 70. 
Principibws (Angelis) dre. i 
44. Septuagiuta popalorsan mentio quoque fit in Midber'rabbab, id eft 
Glofsà magnà in librum Numerorum fol. 253. col. 3. ubi comparatio infti- 
tuitur inter Regem Salomonem, & Regem Mefliam, his verbis: 09 
too 191 Dhyn oo Die MN Y Sp omiw I2E ipo 5 IPOD ie, Quare 
pondus ejus ( Crateris fc. de quo Num. 7.13. & fepiùs co capite ) 70. ficlo= 
tum ? cò quòdregnaturi erant ambo iffi (Rex Salomon & Rex Melfias) fuper 
‘70. popules, qui funt è fine mundi uno, ad finemejus alterusi, 
Et in Targum Cantic. Cantic.c.1.9,2, PYICO VI 39 DIM "Td I 
quam 70 .populos 
Lingue » in familia» 
erfione, extiterint, 
lucunt &derivant, 
43Ut, JAPHET1} 
4 ipforum, queque 
Sen.10.5. CHAMIS 
inguas fuas, in erris 
+ filiù Schemi fecuri= 
forum, juxta gentes 


adum 70. populos 


In Chronico Tzémach David, parte 2. fub anno #'pnn 996: 1900) 
Dre ri nwro) Nea Mom soon D'YIw IN Matto nom 
ya priv pied 15. onb ©» noS * hoceft, Numerus aurem linguarum 
fuit fecundum verba Rabbinorum noftrorum L XX. 5 fecundum numerum fè. po= 

palorum, quiinveniuntur in feGlione TO Noach, Genefcap. 10. nempe 5 de Faphe= 
° to14.de Cham 30.de Schemo 26. qui fummatim faciunt 70... 

Sic feribit R, Bechai in feRioneTt fol. 20, colum.2, MI "13 nn nin 
D'IMR DIM NN row van 95 ri Nemo ly mim Dina fd Non om De 
na nimowo nix nenon api 202 ro he nin 79 md va ogie ion 
13 ohh wr pesi tiara ava ona reo: nbNzi ormaa pomini ra 
NI TIT MIND 109109 prod n a mona ine adnva è niviN o'Yae 
Tron tigò ee mv b5 ord gapir dont toh ara mv me monie 


mimi someh miax mo Ww0I D'YIO 19 D'YIW NN MONO 
. - SON 





er PLur. LincuaR, ORIGINE. ‘st 


rist ome rsa vinonta DI fra» brtama Dinar SOR hoc eft, Et ifta funt gene- 
rationes filiorum No®; Schem, Cham, & Japhet, Genef. 10.1. Aò boc rer= 
. fhusg ad capue undecimam ; Et fuit univerfa terra labii unius, &c, invenies 
ro. viros, omnesde pofferitate Noachi, Etinfine cap. 10. ftriptum eSt5 Itae funt 
familia filiorum No&, fecundum generationes fuas in gentibus fuis: 8 
ab iftis divifie funt gentes in terra, poft diluvium: unde diftimue, qudd fe- 
pruaginta populi fine in mundo, dr unusquisa, populus babeat linguam peculiarem. 
Nam Scriptura ifta docet, quòd unusquisg, divifiu fuerit fecundum linguas fuam, 
quafidiceret 5 unumquemg, fibi fixife &y conffitui[fe Linguam peculiarem, Idcirco 
reperies generationes Capitis hujus Decimii, fepruaginta, fecundus nempe feptua= 
ginta animas, quibus defcenderunt Patresnoftri in Aeggpram, Hinc dicit Scriptura 3 
Quando hereditates diftribuit Excelfus gentibus, quando divifit filios 
hominura, ftatuit terminos populorum fecundum numerum filiorum 
Irazlis, Deuter. 32. #8. Hocelt, Quo tempore divifi funt homines in mundo 


(de quo Genef. 10, 32.) «5 eosempore flatuit terminos populorum , h. e. flatuit.. 


Dews Benedi@ws in mundo feptuaginta popalos, fecundum numerum filiorum Ifrata 
lis, defcendentium in Aegyptum, qui i fuerunt 70. anime. 

Huc etiam facit quod ex }°9 h. e. Rabbenu Niffim, adducit Abarbenel: 
Dn 123 [9 DNSp NI mori nona nep athin minn mo; nob nson 
prim 105 onpiln remo 109 am onsp D'deni ono nithn Nep f51 Die 129) 
omevenì mot en vox on ma d52 one »99 15 raid paym moti 
inten Sato mem ten mr dg) ninni penna Nex oma phrr ira omai 
19 on maetme hoc eft, Cana , propter quam Lex generationum quarundam 


Fapheti, Chan 1, fed nonnullas omittit, 
bacett ; quddil 3Îd quod resipfa arguit. 
Nam obfignat a fecundum finguam 
fuam; fecune ‘ia cosnonaliter divifit, © 
quam fecundun ine per Traditionem re= 
ceptum fuit api ingue fint feptuaginta. 
Quomodo ve srus ex fuprà pofito 
Schemate extr m hic Rabbenu Nis= 
fim haber fent ronére placet. Putat 


ille, patres in his genealogiis, quia infiliis comprehenduntur , non efle 

numerandos: horum autem funt1o. Gomer, Favan, Cu/ch, Mixrajim, Ce= 

masn, Rabma, Arphacbfthad, Aram, Heber, Foktan, His vero detrattis , fuper= 

funt duntaxat 60, Ad complendum igitur fepruagenarium numerum, 

dicit, eos,quorum nominain plurali numero ponuntur;effe duplicandos: 

Adeò enim in plurali numero poni, quòd finguli duas linguas habuerint 
- ST. 


. . 








82. Disser.IL pe Lino. HeBR. ConFus. 

& duasfamilias; fimul tamen & conjun&tim poni,quòd lingua ille due 
effentaffines, & exiguam haberentdifferentiam. Horum autem funtio. 
Kicrim, Dodanim, Ludim, Ananijim,Lebdvim,Naphtsichino, Patréfim, Casléchim, 
Kapbedrim, Pelifehtim: qui duplicati faciunt 20, Etfic iteram habetur 70. 
numerus. 

Hinc eft, quod Poftellus feribit in libro de Etruria origine, fol. 136, edi- 
tionisFlorentina: bide è Spiritu fafum ef,ut ‘pot illos duodecim Patres ante= 
diluvianos, flatim è diluvio fepruaginta populi &y Iingue in univerfi orbis poffefio= 
nem fint afignate. In Targum Jonathanis& Hierofolymitano Deuter.27, 
#8, II PhD ENe0I PIPA ADI Nm Nn" DINO 09 n° aan by pianoni 


“apro” pyatoî own no'ò id ele, Ee (tribetiù fuper Lapides omnia verba Legis 


bujss Scriprucî Sculprà & explicatà,letta lingud una, fed explicata Linguis foptua= 
ginta, Vide & Seder olamrabba cap, 11. 4 vii ai dh 
Hinc feribitur etiam in Talmud, quòd Affeffores Camere judicialis 
Hierofolymitane, id et, Synedrii five Senatus magni, debebant callére 
70.linguas.ut quemvisex toto mundo coram ipfis litigantem poffentau- 
dire, intelligere & judicare, nec opus haberent interprete, à cujusfide vel 
Rarent vel vacillarent, Textus eft in libro {"YTT3D Sanbedrin De Judicibus 
& Judiciis, cap. 1. fol, 17.col. 1. hi is: 3 PID PN IM" 
Sii DIMIDIOTI ag nor Risverbis: Vie pata ced no opa ae 
LIDIMAT'OD NyDIE PITUD MN N9w Ned hoc chi, Inguit R. Jochanan, No 
confticuebant inSynedrio (Sive Senaru magno ex 70, Senioribus, quibus 
prefidebat Mofes) nifipraditos faturà , preditos fapientià , praditos afe@u-re= 
verendo, preditos fene&ute, praditos fcientié magica, Cs peritos Septuaginta lin= 
‘um , ut non opus babéret fenarus audire quemquam exore interpresis. Quod 
ic dicirur de Scientia magicà, Hebrei in bonum accipiunt, non quòd 
malitiam artis iftius penitiùs fcirent vel exercérent , fed ut arte eî abuten= 
tes (ficutZEgyptii faciebant )artemdue fuam fubtilis cujufdam aclauda- 
ta naturalis renti tirulo defendentes; ipfi, tanquam periti judices, pof= 
fent convincere, & vi legis ac (cientià juris,juftà morte afficere. 
Sic legitur de Mardocheo in Talmud Megilla fol. 13. col. 2, '2070 ‘ata 


| mes Dyava Te emi rim Ita NDOÌ Mardechew fuir ax Afeforibus Camere ex 


lapidibus cafis, & fuit peritws 70. linguarum. Idem reperitur in Targum ER- 
herecap. 20.20 , 

Sic fcribunt de Fo/epho, quòd & ipfe noverit 70. linguas, quod ex fitera 
illa He arguunt, quae ipftus nomini inferitur Pfalm.81.y. 6. pm'I Nt 
Mw Teffrmonium in Febofeph pofuit illud. Locus'extarin Talmud Tratata 
Sotah cap.7. fol.36, col.2, ubi inter cretera; med DyIE MiDHI arma wa 

ni Vene 


* 











è 


ET PLur. Lincuar. ORIGINE. 83 


Venit Gabriel, dr docuit eum 70, linguas. Vide de Jofepho etiam Jalkutin 
lib. .Reg. cap. 4. fol. 28. col. 2, . 

Sic de Salomone, & quibufdam aliis, quos ab omnigena Sapientia 
commendare volunt, (cribunt, eos peritos fuiffe 70. linguarum. 

47. Stc multa pallim leguntur apud Hebreeos de Sepruaginta Angelis, 


’ 


+ Principibus feu Prefettis 70. populorum. Indivulfo enim vinculo tria \ 


hec conjungunt, Sepruaginta linguas, fepruaginta populos, & feptuaginta An- 
_gelos, illis prafe&tos ; imò etiam Seprusginra Architefos molis Babylonice. 
Bechai fol. 20.col,3. DYIW YI Tian *n2 15 *nyoo Aadivi ffrudores turris 


- Babylonica fuiffe 70. Exempla hujus rei videantur fuprà ex Targum fona= * 


thanis 8 Capitulis R. Eliefaris; Th, 1 Turrim quoque dicunt habuiffe 
mivo D'YIV 70. gradus verfus Orientem : Cr totidem ex oppofito verfia Occiden- 
tem, Bechai ibidem. y 
Hinc etiam et, quod R. Bechai fcribit in Exod. cap, 15. fol.82. colum.4. 
Diyaw mnx 4 by sno mian ao5 D'amon D'IND5 '9 Dn omDn D'yari 
“anone 9g rito mi) mix 55 hoc elt, Eefepruaginza palme (de quibus Exo. 
15.7. 8& Numer. 33. 9. ) fine feptuaginta Angeli circumdantes folium glorie, & 
prapofiti 70. populis qui funt inmundo , unusquisg, fcilicet populo fuo. Sic legitur 
in MMONN 200 Libro Fidei R. Schem Tof, porrà 8, cap. 2, eh ‘9 Pini 


DIA D'NW 'Y MIN NDI 220 INNDI TDI DINVO DNDN YI MON Mv 9 pv 


1'151 MON 4 DIMINI hoc elt, Unde verò funt 70. lingue? Secundum nume- 
rum 70. Nominum (Divinortm). Etindigitate funt pero. palmas diverfas 
(Ex0d.15.7.) Ex adverfo etiam illarum inveniuntur circa folium gloria 70, Prin= 
cipes (Angeli) quibus fubfunt7o,populi re. De7o. Nominibus Divinis quo- 
rum meminit, feribunt Cabalifta, ut & de 70. Nominibus Legis, & Sy- 
nagoge Ifraelitice, & recenfentur ab Augultino Juftiniano, Epifcopo 
_ Nebienfe, ad Plalmum no. : 
Et hac eft fententia Hebraeorum de Linguarum numero. 

48. IT. Altera de Linguarum numero fententia efteorum,qui Divifio- 
memhanc in feptuaginta duas linguas faftam volunt. Caufa hujusrei non 
ita certa. Hoc extra dubium , quòd numerum hunc quoque ex numero 
familiarum defumant: in modo verò numetandi variare videntur. Quic- 
quid tamen fit, numerus hic ex Bibliis Greecis originem omninò traxiffe 
videtur. 

Patet hoc ex Clemente Alexandrino ( Origenis Preeceptore ) qui Stro- 
maten libro 1, feribit: Euporm autem, & alti multi Hifforici ,& gentes & lin= 

quae dicunt feptuaginta quinque, com audiffene vocem Mofis dicentis: Erantau= 
tem omnes anime ex Jacob 74 quee defcenderunt in ZEgyptum, Videntar 
L 


. . - 


e . 
. 


s4 Disser.IL pELinc. Hesr. Conrue. 
autem, ex veraratione lingue fon dialei jut vocant, &5 fertmones generales ef 


Siptuaginta dua, ut noffra tradunt Scriptare ( Greece fc. ) Fiune auteni alia per PI 


communianem duarum, vel trium, voletiam plurium dialeRorum, 

49. Grecienim, qui LXX, Interprétum nomine ap, tur, fami» 
liarum capita numerant 72, Namfuperiofi Catalogo adffciune dues Cai. 
san,smum Schemi filium , verf.22, alterum Arphacbfohadi filius , Schelachi pa 
trem .24.qui duo in Textu Hebreo Genef, ro, nonle; mec in textu 
Chaldxo, aut ullo alio Scriptore Hebraeo. Hiautemfizo. faprà recenfitis 
addantur, fent72, Attamen alii aliteretiam & diverfimodè hunc numes 
rum 72, fupputarunt, 

50. D. Auguftinus quomodo fupputdrit, explicat lib, 16, de Civitate 
Dei, cap.3. Infummeigitur (inquit) omnes progenità de eribua filia Noe, id e, 
15. de Faphet, & 31, de Cham, 27. de Sem; fiunt"13. Deinde feguitur Scriprura, 
dicens: Hi Filii Semin tribubus fais,fecundumlinguas fuas,8cc. Unde cole 

- ligitur,feptuaginta tres, velpotiùs, quad pafica demonfirabisur, feptuaginta duas 
gentes tunefuiffe, non bomines, &rci Quod 15, de Japhet numerat, chmScri= 
ptura 14, duntaxat nominet, in eo fecutus eft exemplar aliquod Gracum, 
quod Elifam o&avum filium epheto adjecit. Sed alia verfiones Greecee 
communes & meliores hunc Elifam non agnofcuntinter Japheti filios, ut 
& Textus Mebreus, sat pine benino eum cxcludint. Chamo tu 
aflignat, Philiffeos fortè quoque pro iari populo recenfenda: Sche» 
m027, Pe Cainan Paint again & Phalegum exclu» 
dendo, Curautemmaluerit 72, poriùs gentes & linguasnumeraze,id eye 
plicat eodem libro cap. tr, ubi Phalegum exeludit, & cuna Hebero patre 
confungie, quod iftiduo unam familiam conftitugrint, &unamlinguam, 
Hebream fcil, retinuerint. Phaleg enim indivifionem non venit, quòd 
cùm fieret divifio , ipfe nafetretur, Acpuer exiftens,nec familiam Eabero, 

nec familia in divifione propofite autho; 
quit: Quomodoigitur omnesfilii, qui commemoratifunt trinm filiorum Noe, fee 
cerunt fingulas gentes, fi Heber & Phaleg fingulas non fecerunt ? Nimirum illude 
probabilius, quod gigas ile Nimrod fecerit etiam ipfe gentem fuam, fed proprer exe 
celentiat dominationis & corporis, feorfim eminentiùs nominatus e, ut maneat 
numerus feptuaginta duarum gentinm atg, linguarum, Phaleg autevs proprerco 
commemoratus efì, non quòd gentem fecerit, (nam eademipfae8 ejus gens Hebrea, 
sademg, lingua ) fed propter empra infigne, quòd in Wiebus ejus terra divifaett, 
Hinc etiam ibidem cap. 7. fcribit: Bx ili igitur tribus bominibus, Noa fit, 
Septuaginta tres, vel poriùs,ur ratio declaratae8t,fipruaginta due gentes,tosidemg,. 
dingua per terras effe ceperunt, qua crefcendo Gr infulas impleverazs, anT in 
re 


‘ 


rexiftere poterat. Ac tandem in» © 





’ 


er PLUR. LINGUAR ORIGINE. 85 
Mibro De mirabilibus S, Scripture cap. 9. Linguas eusem ila, ait, fiptuaginta 
duss of, plurimi anthores confentinne, Teagane (ala ieziona iftinsin terra 
& , ef Babylon, tot partes congregatas (ali. ÎO 5 tor patres com 


atos ) fuiffe dicunt, An autem pi {epruaginta duo, 

Enchores vel confiliarii fuerint (namoperarios pluresfuiffe, vix.eft dubi= 
tandum) ac propterea in tot quoquelinguasdivifi fint,in medio relinqui= 
mus, Sanè Epiphanius quoque contra herefes lib; 1 Tomo 3. her. 39. 
idem aflerit,inquiens: Et quandoguidem 72. tanc tarrins adificantes, linguie 
diffipati fune > confufi, & prouna quam noverant, ex voluntate Deiinffirati, 
alius aliambabuit. Hebrei, ur: fuprà vifim; & horum numerant feptua= 
ginta. Revertamurad recenfionemfamiliarum:. 

51. Epiphanius.contra:lierefes; libr. 1 Tom.1, ficdenumerolingua= 
rum & logia filiorum Nos feribit:- Quinta igitur generatio poll di= 
Iavium, qhm multiplicarentur jam bomines, ex tribus fili Noe, per fuccefionem 
Klierum filii geniti (tant feptuaginta-duo numero ; Principes Gy Capitanciin Mundo, 
Etmox: Exffraunt ausemtarrim Cr adificant Babylonem, Cr non babuit compla= 
centiam Deusinopere dimentiaipforum. Difperfit enim Cr divifitipforumlinguas, 
& unam:infeptuaginta duas diffribuit, juxta: numerune virorum tune repertume 
Et codem' libro, Tomog: ait: Erfa4weftillo tempore BabylonisexfruBioin 
serra Afjrioram, È tarvie quano adificabant:. Erant autem, circa boc tempue, - 
ouenes viri 72. numero Duces &"Capitanei : dé genere Cham 32:degenere Faphet 15, 
de Schem 2... Es ficipfa turris È ip BabylomfuZa et, Ge ex bis diperfa fune per 
einneta teeram tribus È lingue: Unde apparet; illum infupputatione filio- 
rum Chami & Semi ab Auguftino diferepare;. Auguftinus filiosChami 

© mumerat 31, Epipbaniws32: AuguftinusfiliosSemi 27. Epipbaniw 25. 

52. Hebrei putant;Latinos & Gieec0s;72; gentes numerantes,(quia de 

verBagdias nihil Giunt )in cenfum trakifle Philifisos, &r Affar, cujusmen- 
tio Genef. cap.1o. g.1r.. Hinc fcribit R. Afarias in Meor endjim Cap.57. 
n e] 
IYAIN IMINI TIR DIO-MDI 0919 II NIMI INT ANPOOIIVANO NO 05 LUN 29 
ox n on am DysP pone Deb negre ond o'vbe not up 
202910 105 DNbOdO) hoc eft, Diferentia hec inter ipfos (Chriftianos fc.) & 
mos, med fententià, inde promanar, quòd ipfi numero fuo inferane Affur& Peli= 
Rim) quod nosnon facimws, ficuti vidi in Pefikta Raf Cabana. Ilictnim figilazioe 
Gr nominatim recenfentur : de Faphet 14. de Cham 30. de Schem 2.6. qui faciunt 
Skmmatim ro, In fils Chami tranfiiuntur Affar 8 Peliftim, ficut diximus, 
Ira feribitur in Chronico Tzemach David: menoI DE HD DIE MAtDI 
arm vyzO) DTesS diym man 107 DI DnwdOI MEN h, e, Scriprores 
. L3°. . 


. IE 


4 


. . i ; -8 70 = 
sc Disser. II ne Linc.Hesr. ConFus. 
Chriffianorum fapputarunt invecenfione bac queg, AîTur &Peliftim pro duoba 


populis : unde afcendere fecerune numerum faunvad 72. 

< 53. Ceterùm Numerum hune feptuaginta duaruna linguarum & gen= 
tiumapprobalfe quoque videtur D. Hieronymus, Unde Matth, 26, 53. ad 
verba ilta; Ur exbibeat mibi plures,guàm duodecim legiones Angelorum ; {cribit: 
Una Legiopud Veteres fex milibus complebatur bominum. Pro brevitatetempo- 
vis numerum non occurrimms explicare, typos tantùim dixilfe fufficiar,nempe feprue= 
gintaduo millia Angelorum (in quot gentes bominum lingua divifa e ) de duode= 
cims legionibus feri. Intellige, in fepruaginta duas geneas & linguas, nonin er 
millia, quod ad Angelos duntaxatrefertur. 

Guido Fabricius Boderianus, in Prefatione N, T. Syriaci, ad Lefto- 
tem,inopereRegio: [Ve aurem confufio,72, linguarum diverfa genera in orbem 
diffeminavie, qui ob eam caufamin12. nationesdivifiu e, per totidem duces &r vie 
ros principes ex fili x nepotibus Noachi, qui ‘72. colonias ex Armenia Saga in va= 
ria mundi partes deduxerunt, ut univerfam terram, memorandà clade defertam, 
incolis & babitaroribus denuò replerent. Quanquam non fum nefcius, denumero 


mationuns difcrepare doorum virorum fententias. Alii fiquidem 70. tantùm , alii 
YI. alii 73. alii denig, 74. recenfent. Communis tamen C magis recepra opinio, 
Cm inter Hebraos , tùm etiam Ecclofia Proceres , foptuaginta duas enumerat, Gee 
Multa ibidem porrò fubjungit ad confirmationem hujus numeri. Quod 
verò dicit, Communem quog, inter Hebreos opinionem 72. linguas numerare, id 
noncredo vel unius Hebreei teltimonio confirmari poffe, qui conftanter, 
° uti vidimus, 70. populos, linguas, Angelos principes numerant, Etin 
° Pragfatione Novi Teftamenti Syriaco-Latini edjt. Parif An.1584. Ante= 
= quam turris Babel extrueretur , univerfa terra erat labhi uniws, Sandi videlicet dee 
Hebraica Lingue: ex Confufione autem Babytonica orta funt alia foptuagintadue, 
juxtanumersam 72. Geniorum,qui totidem pracipuis nationibus mundi prafunt;utè 
Sapientes Hebrai teffantur, & nos alibi fufiùts explicavimm. Quod tamen7z. 
dicit Genios effe, qui nationibus mundi prefint , nos paulò ant exHebreorum 
libris vidimus, quòd tantàm de7o, feribant. . i 
-Etheceftaltera fententia, Chriftianorum fc. Patrum de 72, linguis. 
54. III, Certeràm abhis duabus fententiis, tam deL XX. quàna de - 
è LXXII, linguis in Confufione linguarum natis, alii rurfus gravifimi 
autliores diverfum petunt, & intermediam quafi ample&untur fenten-® 
- tiam, Confenfis in eo, quod certum et, qudd fc. plures& diverfe lingue 
fint indu&te, quarum plaralisatem Scriprura Confufionis , five Confundendi 
. voceindicat: diverfitatem verò perea, quòd alter alterius fermonem non intel | 
ligeret. Diffnfio verò elt in Numero; quem certò definiri pofle negant, 
. . acpro=. 








. 


‘er PLur. LINGUAR. ORICINE. | 387 


acproîndein incerto relinquunt; due ob fequentes preecipuè rationes : 

Primò, quia enumeratio iftarun fepruaginta duarum perfonarum, to- 
tidem gentium capitum, non eft conftans: . 

Secundò, quiaincertum, numtresliberi Noe, Schem, Cham & Japhet, 
illis addiri, 75. gentes & linguas conftituerint, ut Euporus &alii quidam 
fenferunt: rùm etiam exeo, quòd 75. anime, ex Jacob egrefle, in Egy- 
prum defcenderunt; vel ili fejundi, unam quan feparatam gentem 
effecerint, atque fuperiorem numerumaauxerint : i 

Tertiò, quia probabile non eft, patrem à filio, fratrem è fratre fic fuiffe 
diftrattos & fegregatos, ut & terrà & fermone fibi deinceps peregrini & 
‘barbari fuerint, 

Quartò, quia nemo poteft efficere familiam, gentem vel pofteritatem 
è (e denominatam & propagatam, nifi per generationem alicujus fui filii, 
unde deinceps gens & pofteritas deducatur. Quomodo ergo pater hanc, 
&cfilius aliam gentem effecit? aut certè pater, per alienam prorfus à fe 
afcitam familiam, fue genti & nomen & numerum dedit: aut fi pater 
cum filio manfit conjunftus, decem de 70. decedent, Tot enim patresin 
fuperiori Catalogo, preter Schem, Cham & Japhet, leguntur, Inde Au- 
guftinus Heberum cum Pelego conjunxit. Et certè Peleg omnindcum 
Heberoin Syria manfifle deprehenditur, quòd ejus nepotes, qui Abraha= 
mi fuerunt majores, in Syria five Chaldaa nati fint, 

55. Sed placet hîc adfcribere judicium eximii quondam Theologi, 
Francifci Junii, quod in Notisin principium capitis X. Genefoos his ver- 
bislegitur: singula gentes, regiones & linguas, è fingulis profluxiffe,&s per fingu= 
losfuife diffin2as , nulli mibi razione probari poret, Quin potiùs aliter fe babéte 
omnia, confirmant due rationes iffe. Priore? à fine bujws bifforie, Hoc enim pro= 
prium Mofis confilium non fuit, ur fingularum gentium , regionum & linguarum 
ortus progrefionesg, fingulia iffic capitibus tribuerer, aut ipforum familtis ( nam 


quis nefcit, ex familii vicos, civitates, pagos, regiones, gentes propagari? ) aut ut 
wpotiùs mundi propagationem curiofis mentibue perfcriberet, quod non eì officium fa= 


cra biflorie,ut Apoffolus ad Timorbeum non obfcurè intdicat. Sed potiùs ad bos fa= 
Giendum,guatuor videntur fines ipfum adduxiffe. Namita vifum ef Spiritui San 
Ho vimbenediGBionis Divine offendere, tam brevi (patio mmltiplicantis genus buma- 
gum in tantum numerum : tùm etiam feveritatem judiciorum Dei, diferdentis 
confilia corum , qui fibi adverfantur, &> audioresipfos : praterea 1fratlitas de agna= 
sione propinquarum gentium certiores facere , Cy de baveditate ad ipfos perventure 
ex malediGà gentibne; poffremò autem più omnibus viam commodiorem fternere, 
\adHiforia Beclefiafica Cr Scriptura Sacre intelligentiam , Gs errorum, fomrio= 
MELIA 








ts DisseRILDE Liwc. Hsag. Conrus. 


sumi,bumanoruni in bocargumento confutatiagem, Pofierior autem ratio ch ab 
bifiorie ipfiusforma,.Nam pauntne quidem raparauira, (us Epipbanina cos vocat) 
Sepruaginta duo: bos autem fiquis afirimer feorfim psivatis fedibus babitaviffo, e 
aliò è fe ablegavife pofleritatem fuam, quotusquisg, crediturus ef ? Preterea divifa 
Fuiffe dicuntur regiones fingula terrarum per familias gentium fecundum linguan 
ipfarum, id eSt, unaquag, gens ex fasuiliis pluribus,  unaquag, terra ex regionibu 
variia conftiti[e, quamin rerram familie plures confluxerunt, feg, pro commoditate 
lingRe conjunzerunt, Tum gens Canaanis ( ut alias taceamus ) minutatim in bas 
vecenfione deferibicur, finesg, angufli ejus exponuntur accuratiffimè, quos fines unicà 

. Tingudfuife ufos,( plebejas enne dialeGtos bic non curamus ) Cr Scripeura do.et, de 
ratio analogie, Denig, gentes alias maximas,regionibw, terris & lingui difiuttas, 
autreticeri planè, aut und folùm appellatione defignari 5 perfiringi conftat, com 
samen unica ila quamvis anguffa Cananca tàm accuratò perforibarur. Quam= 
obrem probabile minimè videri poreft, cundem fuiffeterrarum , gentium, LA 
rumg;iuaneruni, ranquan fi ili ipfi Patres, Schem, Cham & Faphet , ne serrà qui= 
dem aut gente, aut lingua cum fuis pofteris communicaviffent, aut corus alter cum 
altero, HaQenus Junius. 

56. Quenamautem Lingue fuerint ex Confufione ifta item 
adhuc queedam hodiè exillis fuperfint, quedue ille fint, difficilecit defi - 
nire, eò quòd & Nomina populorum ac regionum variè fint mutata, & 
Lingue quoque ipfee varias mutationes pafla(” Illa% que nominareti= 
muerunt à principabus fansiliarum difp admodum probabile eft, 
originem fam ad hac Confulione ducere, Nequeexiftimandum,linguas 
tùmortas ita comparatasfuiffe, ut ex equo omnes inter fe diverfae & dif- 
ferentesfuerint, n einterfe affinitatem habuerint; aded ut fi70, 
aut 72, illa lingua hodiè querenda effent, ille tantùm pro matricibus 
habenda cffent, que nove &planè diverfse ab aliis effe videntur. Quò 
enim populus aliquis populo Hiiezo, Hebraicè loquenti, erat vicinioryed 
viciniorem quoque linguam, vocibus &.idiotifimis loquendi propiùs ad 

* Hebreeam accedentem,accepit & retinuit: quò quisab eo remotiorfa@us,, 
fic quoque lingua ejusà matre Hebraa remotiùs receflit, aded ut quìm 
Jongiflimè diffi alium è fermonem, & quafi barbarum fintlocuti, 
qui non nifi rariffimè veltigium aliquod fuze matris refesret, Sed de his 
agerenuncnon eftinftituti noftri.Integrum hec res TraGatumrequirerer, 

Ill 
. De Tempore Confufionis Linguarumo. 
573 Tertium Diflervazionis hujus caputreftat Chronologicum; La 





eT PLur. LINGUAR. ORIGINE. 89 


delicet inquiramus, Quando, vel quo tempore fata fit Confufio Linguarum ? 
Novimus, inhac Quaftione varias& pugnantes effe Virorum dofto- 
rum, tàm Chronologorum , quàm Theologorum fententias, quasinter 
judicium ferre, aut aliquid definire, longè majorum fit, quàm n 
virium, Occafione tamen hic fe offerente, & id quafi efflagitante , de 
Queeftionibus iftis intricatis , & partim etiam, D. Hieronymo, at quanti 
judicii Viro! judice indiffalubilibu , pro noftrà tenuitate, bonà Leftorum 
venia, aliquid agemus, &,ad illarum ulteriorem illuftrationem, fyinbo- 
lam quogne nolfam conferemus; ita tamen, ut nemini quicquam pra- 
judicatum aut prefcriptum velimus: fed ed preecipuè tendat & dirigatur 
noftra opera, ut Sacra Philologia Studiofis iftarum controverfiarum dif- 
ficillimarum guftum, quantà fieri poterit perfpicuitate , prebeamus & 
prelibemus. Necvelitandi aut digladiandi, fed nos ipfos exercendi cau- 
sà, in hanc Palaeftram defcendimus: 8cutalios, ad veteranorum Athleta» 
. rum pugnasmajorefru@u di}udicandas, preeparemus, 

58. Quando Linguarum Confufio fata fit, id Sacra Scriptura , etfi obfcurè 
nonnihil; indicat, quando ait Gen.10. Y,25. TTNn DE D'I 'p Ta vu 
pop vriN DI Man miabos vara 15 100 Er Hebero mati funt duo fili; Unine 
nomen Pheleg (id eft, Divifio ) quia indiebus ejw niphlega Divifafuit terra 3 
nomen asserb atrisejia Faktan . . 

Hxc Divifio terre fimul de Divifione Linguarum accipienda eft ; quippe 
que caufa fuit, ut Terra, id eft, Hominesin terra tunc viventes, prout lin= 
gguis divifi fuerunt, ita in diverfas terras Scregiones quoque fuerint diffi» 
pati. Verbum enim Hebrazum 2h0 Dividere, hic propriè de Lingue divifione 
dicitur, ut & apud Davidem, anv9 190 Divide linguamipforum,P(.55,10, ©. 
De Homsisum autem Di/ferfione in varias terras, ufurpatur Verbum (09 
Difergi : ut, MN DD micosi nino AbiladiferfacRuniverfaterra, idelt, Di- 
fperfi funt habitatoresin univerfam terram, Gen. 9.19. Item, 99 {193 78 
Nn ba 0 Ne difergamur in univerfam terram,Gen.11,4, Et,MN? DON DODI 
ven h5 no 59) Erinde difperfit cos Dominusin fuperficiem zorius terre, Gen.t1.9. 

59. Cùmergòhic Peleg (vulgò Phaleg) è Divifione Linguarum, que 

fub ipfo accidit, nomen habere videatur, queritur, Ltram fub Nativitatis, 
- anfubVitamedie, anverò fub Mortisejus tempus, Divifio ifia conrigerit ? 

Difpertiunturhîc Scriptoresintres fententias, quarum prima Divifio= 
nem Linguarum in Pelegi annum natalem ponit ; altera eandem in ipfius, 
Vitam,feu eetatem ejus mediam : tertig in emortualem ejus annum rejicit, 

‘ 60. I, Qui Divifionem linguarum Inizio vite PELEGI ad(cribunt, 
moventur Nominis ejus Notatione, Volunt enim Peeg, five Phaleg ab 
M 





so Disser.II pe Linc.Hesr.Conrus. 
ifto Divifionis eventu nomen è Patre accepilfe, quid tunc, cùm Divifio 


ifta fieret,. aut paulò poft, & quafi primusin pia illa Semi familia, è Divi- 
fione nafceretur, utfic nomen ejus rei tam admiranda & memorabilis 
perpermum effet fymbolum, Ifti ergo hoc pa@to explicant verba illa Mo- 
is; Quia in diebusejm, hoc eft, tempore nativitatis ejus 2003 in Preeteri- 
to) divifafuit, hoc cf, dividebatur terra, Quorfum enim hine potiffi- 
mùm Nomen ipfi fuiflcr impofitum, nifi eventus ifte prafens Nomen il- 
lud patri fuggelliffer? Utique & in caterorum omnium, qui cum ipfo 
tum temporis vivebant, diebus ifta Divifio contigit, fed non in die ipfo- 
rum Natali. Unde in hoc Pelego magis fpecialem aliquam caufam,quam 
în omnibusalliis, oportuiffe efle putant, qua nulla alia, quam que nomi- 
neipfo exprimitur, elle potuerit, 

Natus autem fuit PEL EG anno poft Diluvium centefimo primo, fi» 
quidem precisè infiftamus literae Hiftoria Sacra. Nam Sem filius Noe 

uit Arpachfchidum anno poft diluvium fecundo: Arpachfchad fi- 
um Scheelach anno vite (uz trigefimo quinto : Schelach Heberum an- 
novitetrigelfimo: Heber Pelegum, anno vite trigefimo quarto , qui con- 
jungi faciunt annoster. utex Genef, n. liquer. Hoc ergò anno, qui P- 
legi natalis fuit, aut eo tempore, quod ejus natalem annum proximè pra» 
ceffit, Linguarym Divifio, & Hominum Difperfio fata judi@®ur.. 

In hac feneencia fuit primò Hebreus Aben Effa in principio capitism. 
Genefeos feribens : MX MW rixD Imac gm ped pani nam mons 
ami 903 him Nya 13 ao Apa natn 20M he, Viderur ex equilibrio re= 
nionis,gudd centum annis pol Diluvium Divifiofalta, ce Peleg ita diQus,qudd tem 
porenativitatis ejus Terra divifafuerit. Idem tamen etiam moxallegat alte, 
ram fententiam ex Chronelogia Hebraica, quam &nos poftea adduee- 
mus, & ineam quoque inclinar, dum ait; Yi omo: DIH TTD Mom DE 
"PODI Sed & Verba Seder olam rea funt , Cr illi nas innitimur. Vide cundem 
ady. 9. ejusdem capitis. 

Héc indlinat quoque Jofephus Antiquit. Judaic. lib. 1. c. 7. feribense 
Porrà Heberm Fuktam & Phalegum gennit, qui narus e, dum babitationes di= - 

ibuerentur: nam hac vox Phaleg Partitionem Hebrais fonat.. . 
*  S. AugufinusdeCivitate Deilibr. 16. cap.1n. in candem fententiam hie 
verbis fcribit: Dixerit aliquis: Si in diebus Phalog fili Heber divifa ef terra per 

 Ningicas,id oSt, homines qui sunc erant in terra,ex ejus nomine poriùs debuit appellavi: 

lingua illa, que fuit omnibus antè communis. Sed'intelligendum eR,.ipfum Hober 

proprerea tale nomenimpofaiffe filio firo,ue vocarerur Phaleg; quod interpretarun 
Divifio, guietune ci natus ce, quandoper linguas terra diyifacfi,jdell,ipfotem= 
” : port, 





‘et PLuR. LINGUAR. ORIGINE.” 91 


«pere, ut hocfitquod didumet: In diebus ejus divifa eltterra, Genef.ro, Et. 


paulò poft: Quandoguidem co tempore, quo natas ef Phaleg, divifaeRterra, 

Mercerus in Comment, fuis in Genefin : Ege crediderim circiter ilacem= 
pora natum Phaleg, ne ideò hoc nomencifit datum, vel ab ilo eventu poffea fic di- 
Bum, utforfan non ffatim nomina filisrecens natis indobantur, (ed poftea ab aliguo, 
eventu. Sanè fagacitate pollucrunt , © vi ingenti excelluerunt veteres ili patressae 
Sapèpropheticé filtis nomen indiderunt, ut Lemech filio Noe fuprd. Verifimilims ta= 
men videtur, fub tempus nasivitatis Phaleg contigifle linguarum divifionem, aut 
pautò pott, ut ex hoc eventu fit diBus ita. 

Wolfgangus Mufculus in Comment. fuisin Gencfin ; Verifimilim ef, 
inquit, è re prefenti nomina[fe ilum filiume fuums Peleg, propterea quòdin ipfa dipi= 
fioneterre prognatus effet. Et buicfententia implicitas contextus adffipulatur. Non 
enim dicit, quèd in diebus ejus dividenda effet terra ; fed , Quiaindiebus ejusdi- 
vifaeft terra, Nec remorari debet quemquam, quod dicit, In diebus ejus. Nibil 
ensino aliud ef}, quàm Circa dies nativitatis ejus, Aliogui fi de annis vita ejus fim 
pliciterloqueretur, non conflaret ratio, quare terra in diebus bujus Peleg divifadice= 
setur; com non inillius rantàm, fed Cr aliorum , quitum vivebane , diebus fuerit 
divifa ° 

Poftellus de Originibus cap. 20. Anno cisciter 300. pol? diluvium, quifuit 
vite Noachi plus minus nongentefimus, co anno quo natus eSt Phaleg , abierant inva= 
zia Colonias , divifo învicem orbe,filii Noa : obidg, vecerunt ilum ununs Pheleg, 
quod Divifionemfignificat,ut fo nominetam celebrufalti memoriam confervaret. 

In eantlem fententiam eunt Mattheus Beroaldus, Guilielmus Perkin= 
fius, Hugo Brougrhonus, David Pareus, Pererius,& tomplures alii Theo- 
Jogi&Hiftorici, 

61. Atverò obftarehuic fententie videtur; Si Divifio in Nativitate ejue 
contigit, e natus flatuatur anno poR diluvium 101, ueprimo inguitu Chronelogia 
Sacra vefere, ideSt, Annomundi creati vr; qudd videatur nec credibile,nec poffi= 

. bile effe, tàmbrevi tempore, id e, centum annorum patio tres ffirpes in cantar 
bominum maltitudinem erumpere , ind, tot gentiuns capita, familiarum diverfa= 
rum authoves & principes , dilatari potuiffe, ut tor terrias invaderent, tot nationes 
conflitueren, ‘tot denig, mundi plagas cis Ge ultra mare occuparene 469, babitatori= 
bus complerent, |. - 

Sed refpondetur ab aliisad hoc Argumentum; Dei benedi&ionemina= 

. menfam efle, quam pro gratuito fuo beneplacito fic dilatare poffit, ut 
eamratio humana non comprehendat. I 

#què incredibile fuit feptuaginta homines, qui duce Patriarché Ja= 

cobo in 4gyptum defcenderunt, ducentis decem autquindecim annis, 
. M 2 





° grelfi funt Egyptum, ut pluribus obedire, & jugum ipforum 
rent. -Multiplicati funt numerofiffimè, ut hoc AEgyptiis caufa effet cosdk . 
fu- 


92 Disser.II. pELinc.HeBRr. Conrus. 
quibus in ZEgypto peregrinati funt;in fexcenta millia excrefcère potuiffe; 


parvulis & mifcellaned turbà exceptis, Exod. 12. #.37. Pauci quipee ine 
difce» 


mittendi & expellendi, nifi-ab hofpitibus gratuit exceptis & admiflis 
perari vellent. Multi exivenint, ut populos multos debellare, fedibus 
ejicere, exterminare, & penitùs delere, hacdue ratione illorum terram oc- 
cupare pofent. 

— Sic poft diluvium Mundi reftauratio, à paucis incipiens, citiore &libe-- 
raliore augmento opus habuit, ut terra novis habitatoribus impleri;8 
mundus longè lategue occupari poffet. Deus quippetalem benedi&tio- 
nem, de hominum incremento &crepletione terre, Noacho ejusque fe- 
mini, ex arca diluvii ad terram inhabitandam egrellis, binî repetitione li- 
beraliffimè promiferat, inquiens: {MNM Nx 1% 12% MO Farificare, & 
multiplicamini , & replete terram, Genef.9.1, Etmox: 1892 13% 196 DAN 
FI 12) NI Posergo fatificate Cr augete vos, abundè-progignite in terra, mul= 


siplicatevosinea, Y 9. Minimè ergo mirum, hanc talem Dei benedi@io- . 


nem brevioritempore in nova Mundi reftauratione completam , & fupra 
judicium humanum efficacifimè in efe@tum produ@am fuifle. 

Excipitur hîc; Pasrum pos? diluvium vitam, refeGu Parram antediluvia= 
mnorum, fui(fe duntaxat dimidiatam. Nam priores ili excefferunt otfingentefimum, 
sonmulli etiam nongentefimum annum : At Arpachfchad, Semi filius, primus pot di- 
luvium Patriarcha, vixit tantummodò annos 433. Heber Scheldebi filius annos 464» 
@ bic quidem omnium eorum, qui poSl diluvium nati , diutifimè omnium vitam 
produzit. 

Ergo intentum bomines angeri tambrevi tempore non potuerant. 

Ad hancexceptionem refpondent alii: primos iftosante diluvium, ut 
duplo longiès vixerunt, ficquoque duplo tardiùs generare cerpifle: fr 


cundani verò poft diluvium,ut dimidiatum vite terminum refpe@tu prie- . 


rum habuerunt, ita quoque dimidio citiùs liberos progenuerunt, &uni- 
verfam genituram, ut hiftoria Sacra teftatur, acceleràrunt. Namanno tri- 
gefimo, & paulò ultrà, gignere cosperunt, cùm Adamus primus anno 130, 
Seth filius ejus anno 105. Enofch anno go, & fic deinceps, primùm genue- 
rint. Quodergoin primitivis gignendi tarditas in fecula plura produxit, 
id in fecundanis Patriarchis gignendi celeritas breviori tempore auxit, ut 
7o. gentium capita, qua in divifione terre extiterunt, fuà profapià evi- 
dentiflimè demonftrant. Unde ex horum vita breviore , paucitas autde- 
feQus evidentior nullus evinci poteft; maximè cm nova promifio Di- 

vina, 





‘er PLUR. LINGUAR. ORIGINE: 098 


vina, de numerofa hominum fortificatione 8 auftione, mundi'poft dilu= 
vium reftaurationi adjun&a effet. 

*Etficeft primus Temporis articulus; Annus videlicet Pelegi primus, 
ad quem Divifio Linguarum refertur.. 

62. IL Alterafintentia elt eorum, qui tempore: Medie circiter vite Pha» 
legi Divifionem hanc fa&am volunt.. 

Hanc fententiam suetur primò Cornelius d' Lapide in fuis Commenta- 
ris, ubi cam feptuagefimo eetatis Phalegi anno' affignat : vixit autem 
Phaleg 239. annis. 

Deinde propendet in hanc fententiam: Auguffinas Torniellue in Annalibus 
Sacris; fub Anno Mundi 1931, in affignando tamen anno, à Cornelio è La- 
pide diflentit.. Refert enim ille hanc Linguarum & Gentium confufio» . 
nen, adannum eeratis Phalegi 140. ° 

Atifti non fatis hoc'oBftaculum removent; fi ita fe reshabeat, quam 
eb caufam potiùs Peleg ab hoc eventu nomen acceperit, quàm ceeteri 
complures, etiam fratresipfius, qui cum ipfo vivebant ? bitpecialisali= 

qua fuiffer caufa , Sacra Scriptura eam non reticuifle videtur; ficutin Se- 
der olam capi1. dicitur, moi NIN DINDI NIN NM OP patata DN Si in 
medio dicramejusaccidiffet, Scriprura non abfolutò dr indefinità, fed explicatiàs de 
circumfiutialiterid explicafer, Etin lib, n07W My"Y R, Salom.Lurix,fol.6, 
coL3. mo Prma D'apie MEM Upon 205 DI INDI YO. prioni DA 
Ao ima ap mod md Mod and mort xexatiion gd OR 
Si in medio dierum ejus divifio contigir, quare impofitum ef? ci nomen è Pena Cr cam 

> Lamitate, quod bomines fugere > vitare confueverune? Mirum fanè boc eSt, fiita - 
Seresbabeari necindefinità Co abfolutè bot Scriprura enarraffet, fed clarè Co difertà 
expofuifet, quare Pelegvocarms fierit, 
_, Argumenta qua ex Sacra Hiftoria proferunt, magna ex parte, tum ex © 
Hequefam ditta funt, tumexiis qua in feqg. dicentur, refolvi poflunt, 
Undeficut paucos aut nullosex veteribus haBent, quos ipfi hacin parte 
fintf&cuti: ita non multò plures fortaffis na&i funt, qui fequantur ipfos. 
ie ex collatione Hiltorio Sacre cumProfana, à Belo ( quem Nim» 
rod volunt ) & ejus fuccefTore Nino, illorumdue tùm vite , tùm regni, 
temporibus adferuntur, quaeque illorum palmaria funtargamenta , de iis 
alii judicent, numilla ita fint certa, firma, & folida sut Sacra Hiftorie an- 
palesiillis fuperRirui debeang aut queant: . 

. Gel IL TertiaSententiaelt eorum, qui ultimo Pelegi anno Divifionem 
Linguarum adferibunt, Vixit autem Peleg annos 239.Unde fc Divifto lin 
guarumincidicin annum è Diluvio 340. 

M 3 





4 
94 Disser.IE pe Lino. Hera Comrus. 
« Hec communis eft Hobreorum,fentententia, quam etiam multi es 
Chiiftianis do@ti Viri funtamplexi: ui 

64. ‘In Chronico Tzemach David fol. 6, col.1, feribitur ; Heber vocevit . 

nomen filii fini Peleg, MONM MUNDI VO'2 "2 ripn DO 99 proprer id quod futu= 
tumerat: guia in diebus ejus divifa fuitterra, Hinc diciturin Seder Olam, quad 
Heber Prepara magnus fuerit, : 


In Juchafin fol.8, col.1. Tp D'Iw my riv n'a fa van ama minivo 
do Dio ara ammo? maman na raomiz rudon Nt rr r1 NOE Quan 
do Abrabam fait 48. annorum , decem annis antequam moreretur Noachs, fuit 
Seculum Divifionis linguarum , quo terra inbabitate fuerunt fecundum linguas 
Sucs,infine dierum Peleg uti babecurincap. 1. Traltatus de Sabbatho, Gr in Seder 
Olam. Idemtradicur in Schalfcheleth hakkabbalah. 

«Recentiores ifti Chronologi hauferunt hanc fuam fententiam ex Chro- 
nologia antiquiore Seder olam, cujus.magna ef apud ipfos authoritas, In 
eàcap.1, in principio ifta leguntur: m9 xii we pe rulon 19 Mon fo 
mv ON teme no; mabona roman ax Die mv mufon ame meri 
fun ari mobo) Yo'3 25 ie epr MMI 6 I DU PE ny I 
tin 1 tion mioeo 2° Thi raso prop rem eri pop: ad var N°mna DA. 
AN NT aDOI 13 NOIR Ma ar mor Nba INDI NI NS bm vo panna 
1vD' q02 id et, A' diluvio usg, ad divifioneim (tinguarum ) /@nt340. atti 

° Invenitur autere Noach vixiffe pot divifionem annos decem : Patriarcha noffer 
i Airabar fuit inipfa divifione filiwe 48 T°D (mendofa funt exemplaria, que 
> habent N'D 45.) anmorum. Dixit Rabbi Foft1 Propheta magnus fuit Heber, gudd 
vocavie nomen filii fui Peep Spiritum fanttum, ficue difum ef; Quia in die- 
busejus divifa eft verra,&cc, Sifuie Bjivifio inprincipio vite eius, nunguid Fokran 
frater ejugfuit ipfonatu minor, dr tamen genuit 13.familias , qua divife fuerunt? 
Si autem accidiffet in medio dierume ejsu, certè non veniffet (Scriptura ) ad indefi= 
nità determinandum illud, fed explicaffer ({cilic, circumftantialiter. Videfimi» 
tem phrafin in Halichoch*olam cap.2. portà 2. tin hoc ufu non elt, 
Occultare; fedex ufu Rabbinico, Indefiaitè & indeterminatò aliquid proferre, 
proponere: 8090 ejuscontrarium.) Quepropter nibil alind dicit, quando ait 3 
Quia in diebus ejus divifa elt terra; wifi quid inffte dierum ejus Divifio aci», 
derit..Hac ibi. . 

65. Sententia autem haec inter Hebreeos videtur elle antiquillima, & 
picico longaminteripfosrecepta i gm propteripfum Librum, 

ujusdue Traditionis aurhorem, tim quòd Be in ipfo Talmud ejugvefti= 
gia manifelta deprehendantur, . . 

Chronologiam enim iftam Seder olam rabba volant Hebrei foiptam 








. 


-3 Er PLuR, Éincuar. ORIcINe. 95 
effe a R. Jofe ben Chilpheta, qui vixit circa annum Chiiftfizo, quique 
Presceptor fuitR, Jude Santi, authoris libri Mifchndjos. ge Jofefanè . 
mentio tum lf principio, tum infinelibri. Videatur hacdere Tzemach 
David part. 1, fol: 42. 2. Liber Juchafin f. 43. Schalfchélech fol, 31, col. 2. 
Gilberdus( Genebrardus in prefatione hujuslibri fcribit, citari duntaxar 
à Rabbinis quadringentorum annorum,unde rùm ipfe, tùm quidam alii, 
recentiorem apfi aetatem, quàm Hebrei,adferibunt, Certè in Talmud Ba- 
- ballenico in Gemara jam fitejus mentio, & nonnulla inde citantur, que 
iifdem verbis illic reperiuntur. Videatur Talmud Jevammoth cap. 8. 
fol. 82.2. & Nidda fol, 4.6. col. 2. & conferatur Seder olam rabba cap.30. 
Abfolutum eft autem Talmud anno Chrifti 500. Ergo antiquior ejus me- 
‘ moria,quàm Genebrardus voluit, Sed hec obiter & XTMN daN in tranfitu, 
in Talmud quoque aliqua hujus fententia veftigia reperiuntur. In 
Tra@atu enim Avéda firab, five deIdololatria cap.1. fol. 18, col, 2, 819. 
col.î, legitur: MIN M D'ywi nega Tim xi nen am ma inv nda 
10) so TTADI MAMI NONO VI ppm MIDO OTT DIR NEpd “uri Nav AN he 
Dixis Rabbi Fonathan; Beatus eft vir, qui non ambulat in confilio impio- 
xum, Plal. 1. Hujwmodi fuit Abraham Patriarcha noffer, qui non ambulavit in 
confilio virorum generationis Divifionis (linguarum ) gui impii fuerune, ficut di= 
«iturs Age sedificemus nobis urbem, Gen.i1. Ergo voluerunt,Abrahamum 
jam vixiffe tempore Divifionis, & per confequens, cam non in primum, 
fed noviflimum Pelegi annum incidiffe. Anad hunclocumfortè refpertft 
Abtaham Sachuth in piulò antè allegato loco ex Juchafin, quando feri» 
pfit, fententiam hanc haberi în Talmud Tra&t, de Sabbatho cap. 1 ut me- 
morix lapfuunum Tra&atum pro aleetò pofuerit “nam in cap. h deSab- 
bacho nihil hac derelegitur. - 
Idem traditur quoque inlibro Pirke R. Bliefaris, (qui itidem circa illa 
. tempora; paulò polt deftruftum Templum fecundum, feriprus efle cenfe- 
tur) cap.24. his verbis: 099p1 Yyri NA PAD OME NN IMA fa Oman vp 
131 MAT NR ORI Dai 290 rv phd ac vrbN D0d he, Tranfiens at= 
tem Abrabem, fili Therach, & vidensipfos adificantes urbem, maledizit ipfisinno= 
puine DI fai, Ge dixit; Perde Domine, divide linguam eorum, PA. 55. 10, 
Sed a[Pernati fent Verbum ejuw. Sic proinde, càm apud alios quoque Hebreo- * 
ramltriprores legitur, quòd Abraham fuerit 1720 12120 ex Araoribue rur- 
ris Bebylonica: vel ‘uber ‘UTI ingeneratione Divifionis; non ita capiendum, 
achiipe quegue in illam molem confenferit, fed quòd illo tempore jam 
vixerit Vide& librum Cofti par.1,£. 49. 
Ex hisitaque Hebreei recentiores fam hac de re fententiam petiére, 


quan 


' 








xv 
' 
ù 


® 


s6 Disser.II pELinc.Hesr. Conrus. 


quam ex ipfis fontibus dedu@tam repetere & praemittere hic voluimus, 
Opera pretium autem erit, cam paulò accuratiùs confiderare & exami= 
nare, utpote valdè receptam & communem. 

66, In fuprà pofità ergò Hebraeorum Chronologià fciendum,duo pre« 
cipuè poni, que confideranda & attendenda; 

67. Primumeît, qudd Abrabamfuerit Thara patris fui primogenitms, 8cwa= 
aus anno ipfiw 70. ' 

Fundamentum hujus fententia eft, quòd Gen. mt. y. 26. feriptum 
pm Dm Ira Na DIN NA Sh; rue D'9IO MIN TM Ervixeras Terach ( vale 
gò Thare)70. annis, Cr genuit Abrabamurm, Nachorem,é& Hardnem. Haec enim 
itaintelligunt, quòd 7o.anno Therach inceperit generare shtosfnetres 
filioseo ordine, quo recenfentur, genuerit, L Abrahamum, 2, Nachorem, 
3. Harinem, 

Hocfic pofito,tàm fupputatis annis,qui fingulorum aetatibus Gen. 
adfcribuntur, ultimus annus Pelegi five Phaleg fuit quadragefimuso@ta= 
vusnati Abrahami, & trecentefimus quadragefimus è diluvio: Nam Sem 
Noe filius, penale Arpacfehadum biennio poft diluvium: bic anno etatis 
35.genuit Schelacham : hic anno. 30, Heberum : hic anno 34. Pelegum , five 
Phaleg: hic anno 30. filium Reb4: hic anno 32. Seragum: hic anno 30. fie 
lium Nacbor: hic anno 29. Therachum : hic anno 70, Abrahamum. Qui 
numeri invicem additi, faciunt 292, quorum ultimus ponitur natalis 
Abrahami. Jam verò detraétis 292. à 340, qui paulò antè pofiti,relinquun= 
tur anni 48, quos Abraham habuiffe dicunt, cùm Peleg moreretur, & Dix 
vifto fieret. . 

Quiz verò huic fententia obftare videtur, quod Genef.11, 9. ultimo, 
dicitur Therachfive Thare obiifft in Charan anno etatù 20%. & fequenti cap. 126 
%.4. Abrabam (mortuo nempe jam patre, utordo hiftorie docere vide: 
tur) egreffi ex Charan anno etari 75. qui cum fuperioribu 70. jundti, faciunt 


= FANtùm 14. 10120$= di 


Ideò dicunt, Abrahamum non demum poltortem Therachi patris 
ex Charan folviffe, ed. 60, annis ante mortem ipfius, bi 

Sic Abarbenel in Gen. fol 52. col. 2. addens; quia Therach negligentig 
quadam fpontaneà non egreffus fuerit ex Charan, Abrahamum, manda» 
to divino juffum; inde profetum, Therachum autem cum altero filio Na» 
chore Charris permanfifle. Vide eundem fol 54. col.2. 

Quòdautem Scripryra Morzem Therachi premittat egreffiticjusex Charanz 
etsrizhaie elle fa@um volunt, &quidem.ob hancrationem, ne vidererue 
Abraham parentes fuos vivos &lenio infrmos deferuifie, atque ita cum 

l -hono= 





. 





. 
< ° et. PL. FINGUAR. ORIGINE 97 


honorem, quem iplis ax Lege Dei & natura debebat, nonutpar erat tri= 
buiffe.Hocelt qu t: DIIN Ne DIP MIN 22 INNO DIN DIP 
IN 1 Tm promo DI) IN N05 DAN D'p gd dgr Ma ao ma 
1 vv Yemin iva 19 pavo no mo non DINA ti hic, Preù 
mittit Scriptura nernationem mortis Theraîhi egreffui Abrabamiex Cilaran ,ne bo= 
gninesdicerent, Abrabam non obfervat Legem de bonorandis Parentibus: deferit enim 
porenten fam fenem, Idcirco pramittendam judicavit mortem Therachi, quod in 

Semi generationibus sonfuit faum, Vide R. Bechai fub finem {e= 


m. 
. 68. Alterum, quodigfu fiore Hebraeorum Chronologià confiderana 
dum,querkjue propiùs prasfiefilem fcopum de Tempore Confufionis Lin 
atcingit, elt hoc, quòd Peleg five Phaleg fuerit primogenitus Heberi, & 
Faser ejus Foktannatu minor: Probantideo; 1. quòd Peleg primus recene 
: 2. quòd Joktanus13, reliquerit ftirpes, que in divifionem terre 
t, quod impoffibile effe padicant, fiipfe primogenitus ftatuaturz 

cùm Peleg natus fitanno patris fui34. 

Ex hoc ergo fundamento ficarguunt, Divifionem Linguarum în ultia 
um Pelegi annum, id et, Abrahami 48. &340, è diluvio, incidiffes 
Cùm Joktanus, fraterPelegi junior, tredecim reliquerit filios, totidem fa- 
miliarum & gentium capita, quee in Divifionem terre Genef, 10, annu= 
SSCANEAT quibus etiam amplifime ce pe blifime rientis erre fune 

saflignate; he quoque tredecim ftirpes juftum annorum tempus poftula= 
runt, quibus &cnafti, & & in nepotes propagare potuerint, utdigne habis 
tre fuerint, quarin Orbis divifione recenferentur. Hecergò cùm nativie 
tatem Peleg fint confecuta, Confufio Linn; & Divifio terre non 
aliò, quàm ad annumPèlegiemortualem rfffieri poteft. 

Huic verò fententie quia Nomenggeleg five Phaleg obftare videtur, quod 

fià Divifione Linguarum & terranum fuit impofitum, que 239, annis 
um poft ipfius nativitatem contiglit; 
pdicunt, Heberum, cam filio Peleg nomen imponeret à Divifione, 
Proplietam egifle, quod ex fan@o vaticinio per.Spiritum S. cognoverit, 
qua demum Fo, annosèventura erant,8c fili mortem perpetuo fyme 
# bolo confecratura. SicR. Jofe@h Sederolam, Ber.rabba cap. 37.8c alii, 
_Abarbenelalias etiam hujusappellationis rationes effe poruififg@ribit e 
(epuzit) Mat a90n VM PAT INDIMO DE ME DA "0CAtNE 
eft,inquit, Peleg > vel quòd Heber Sagionià fà provider ‘quod futurnm erat, Di= 
ifioneme nempe terre în diebus ejua : YOSEME TONDI MIMN M205 Ip IN 
MDpSn aper fav anpurari Say eta mi igm ove oa tari mboa 





’ 
Ù 
‘ 
Ù DI) 
) 
x 
.* - 
Ù 
- 

ne 

n 

7} 


’ Fe PIE i 
93 Disser. I. DE Ling.Hent. fionsus. 
aber Imi Nite ib DN DIP mayon Tra end. NoN rino 19 apre ° 
Ant feri porell at propter aliani aliguam canfam evocata fari 1 com verd vite» 


sentyindiebu cjus terramefuiffe divifara, tum dimum dixerint, Nomen ejus. buji 
seiomen fuiffe: ( ficut Efau de Facobo dixit, Verè nomenejus vocatum fuit 
Jacob ( intator ) fapplantavit Chimme, &cc. Gen.37.7.36.) Non quod 
proptereaita vosatusfuerit: fed cm ves hec ita eveniret, attribuerune cam nomini 
spfiae, gf i fingulari fato vel inflinAiu tale id acceperit : 1N \OND NIDI VeRIWAN 
[de p V9I 19 ah DE MON Up mv 109 pavo Dit slo 02 up 
1.33 106 IN9p nato: NWND "3 DI aut quòd tune, chm Terra divideretur vel divifa 
Faiffet, cum Peleg vocarint, ad'imemoriem illius us, Hoc docere videtur, quod ,. 
dicitur; Peleg '9 quia in diebusejus divifagiBit terra ; quafi dicerer, Quan 
do vel cùm Terra divifafuit, fic vocarunt nomenejia, &cc, Ita enim '9 aliquan- 
do fumitur pro VENI, i 

Hujus fententia videtur fuiffe S. Hieronymus in Queftionibus feu 
Traditionibus in Genefin, feribens: Heber, è queHebrai , vaticinio quodam 
Flio fuo Phaleg nemenimpofait, qui interpretatur Divifio., ab co quòd in diebus ejuo 
lingnain Babylorie divifa fant, Et D. Chryfoftomus Homil.30. in Genefins 
Confidera, inquit, gnemedo figni non multò poRì futuri prafcientiam , vocabulo 
sati pueri indidit, 48 cm videris rem opere adisapletam , non ultrà mireris, videns 
divinitùs hoc pueri nomine preditum. Lyranusad hunceundem verfum : 5x 
bocdicunt Hebrai , quid Heber babuerit Spiritum Prophetia, quia impofuit nomen 
Filio fuoex divifioneterra quefuturaerat. . . 

69. Et fic eft Hebrasorum fententia, brevisjue & fummaria ejus expli- , 
cario,Sedexcutiafhus cam pauldaccuratiùs,& duo illa qua in ca notanda 
& confideranda diximus, ag ulterius examen revocemus, ita tamenat, 
cìm magni ex Chiiftianis viffifn cam quoque inclinent, nemini prejudi- 
cemus, nemini dicam fcribamus, qggiltò minus cum quoquam certamen 
hujusrei causò inftituamus. : 

7o, Prilsà ergo quaritur; 41 Abrabimm natus fit anno patri Thare vel 
Therachi faptuagefimo, ac proinde quadraginta otto annos, ultimo Pelegi.anno, 
quando diyifio fata dicitur, babuerit ? ) 

71, Hebieorum & multorum aliorum, fianc efleffententiam, & qui 
dem Sacre hiftorise fundamento, uti putsht; innixam, vidimus. 

- At cpptrà non defunt gravidlimi quoque Scriptores, qui Abraham 
won feptriagefimo , fed centefimo trigelimo patris Terachi anno, natum effe cenfent. 

Nituntur & hi Sacre Scripture authoritate, atque ex ca fententiam 
fuam firmare conantur; U 
- Ec prim} quidem, quòd-&implex hiftoria Mofis hoc docere videarur, 

. . que 


. n n .. . 

ET Prati. L'Aatodar. ORIGINE. ‘99 
quue primò mortem Thyrachi patris in Charan recenfet cap.m, v.ultim, 
deifide fistimei cap.12, È. 4. exitum Abrahami è Charane fubjungit anno 
eetatis €jus 74, Unde;*cùm Tare vixerit 205. Anftos, fequitur Abraha- 
mum natum effe anno rene o, 

Secundò, quòd St us,teftis inter Chpiftianos omni exceptione ma- 
jor, in Adi lApoRoloram , aperti fatis I {eriemita explicat. 
kz'enim A@or.7. #.2, difertè feribitur ; 1p/è verò (Stephanus) reffendie : 
Virifratres Cs patres,audite: Deusille gloria apparuit patri noftro Abrabamo,quiam 
effir in Mefopotamia, priwquam babitaret Charris, & dixit ci; Exiè terra tua, e 
ex cognatione tua, Cr abi in terram quam oftenfurte, sfum tibi. Tunc exiit è terrà 
Chaldaorum (quam antea Mefopotamiam vocavit ) & babitavis Cherris, Et 
ilime, pofiquam pater cjuo mortuus e8t,tranflulit cum Dewsinterram banc ( Ca- 
naan ) ix qua vos nunc habitat, His fanè verbis hanc hiftoriam , apud Scri- 
ptores aded controversi, dilucidè fatis explicare videtur Vir fanctiffimus: 
- rimam dicitur hic Deus Abrahamo «pparsiffe in Mefopotamia, (quam 
moxetiam Terram-Chaldeorum vocat, id eft,in W& Chaldseorum ) & man- 
datum exeundi , patriamdue fuam &c cognatos gelinquendi, ipfi dediffe 
antequam babitare Charris, Quorfum ergo difputa?®rs An in Ur Chaldii» 
rum, an in Charris, Abraham mandatum divinum de egreffu primò 
acceperit ? 

Deindedicitur exiviffe è terra fiva cy cognatione fua. Terra natalisipfi ergt 
“quam Stephanus Me/oporamiam 8cChaldeam vocat(quod propter viciniam 
una fub altera aSinprehenderetur) : Patria oppidum Us ; hic accepit pri- 
mò mandatum, & ideò hinc egreflus eft, : 

Tertiò dicitur babitaffe Charris, five inurbe Charran, quae in Mefopotamia 
fita erat. Habitavit ibi aliquandiu , non utt#itandato Divino de adeunda 
terra Canaan relu&aretur, fed ar paggntis fenio confedii, quieti gfatifica- 
retur, qui jam ducentorum quafi annerum erat. ci 

Confederunt autem ibi per annoscitciter quinque,ita ut egreffus Abra: 
hamigg&tpatria Ure preecisè inciderit in annum vitee ejus feptuapefimum, 
Abhocenim anno Ifraelite ( Ipfi Gr patresipforum,ut L X X. Graeci expli-. 
cant) dicuftugin ZEgypto peregrinati per annos quadringentostriginta, 
Exodir.%.40.ad Gal.3.17, * ‘ 


Nempe abhocegreffi ex Ure Chaldaeorum adexitum ex Charrisan-** * 


nis. (undefiprà di&tusfuit anno vita 75. Charrisegreffus) &indead an-, 
num vita ejus centefimum (quo ipfi natus fuit aac, Gen. 21.5.) anni 25,. 
qui duo termini (5. & 25. ) faciunt annos XXX, A' nato Haacusque ad” 
exitum Itaélitarum exi4îgypto anni 4008 Nempe ab Ifaacoiil natività 
SI : N 2 ‘- 


a 


. ° * 
100° Disser.II. pe fxc-Hesr Coneus. 


tem-Jacobi anni fuerunt 60. Genef. 25.26. .A° Facobo ad ingreffum in 
#Egyptum, anni1o. Gen. 47.9. In Aigypto commorati per annos2zio, 
qui tres termini praecisè faciunt annos CCCC. Hinc Deusad Abraha- 
mum dixit: Scito certò, peregrimos fare pofieros tuosinterra aliena, & fervient 
ipfiss aBfigentg, ipfasper annos ingentes, Gene/.15.v. 13. Quod Stephanus 
repetiit AQor. 7. 6. inquoloco Abrahami peregrinatio triginta annorum 
excluGG eft,quòd ifta ad Abrahamum verba duntaxat de ejus femine, quod 
in Efau & Ifaaco incepit, tune dicerentur, Unde patet, Abrahami pere- 
grinationem initium habuifle anno vite ejus feptuagefimo, quo ex Ure 
patria exiit, & Cananzeam eftingreflus, ac non Jongè pòft, fame pulfusin 
4egyprum abiit, Genef, 12,10, Inde ad Iaacum, quietiam in Zigyptum 
vendens, Gerari peregrinus fubftitit, Gen. 26, #.1. anni funt 30,à quo,ad 
exitum ex ZEgypto, anni 4.00. qui conjuntiin faciunt ditam peregrina- 
tionis fummam annorum 430. Poffunt etiam triginta anni claudi in 
quinto Ifaaci anno, & inde initium feri quadringentorum annorum; 
quòdtunc praedi@ta femihis Abrahami affliétio, primam in Irrifione illa in- 
i Ripe qui fimael fratgem Haacum derifit &cafilixit 5 deinde in expulfione 
elis & matris Hagar, Gen. 21,14, : 
Quartò dicit Stephanus in fuprà citato loco; Deum tranffulife Abraba= 
mum-exCharris, pofiquam mortums effet pater ejus: quod cum eo convenit, 
Qpòd Mofesexitum ejus morti patris illicò fubjunxit, Nonergofexagin- 
ta annis ante obitum patris Charris difceffit, patre deferto, ut Hebrai vo- 
lunt. Propterea enim difertis verbis mortis Therachimeminifle videtur 
Scriptura, ut conftaret, Abrahamum non reliquiffe patrem fuum vivum 
fin Charan, Quod fiautem7o, Therachi anno Abrahamus natusftatua- 
trar, tum necelle eft, ut poft difteffum ejusè Charan, feptuagefimo quinto 
vitee ano, Therach pater fexaginta annos ampliùs vixerit. 
Ex quibus omnibus confequitur, Abrahamum fub obitum parentis 
*Tharee fuiffeduntaxat feptuaginta quinque annerum, quando è Charris 
flius eft in Cananeeam,ac proinde natum anno patris centefimo ttige- 
fino, non feptuagefimo, ut Hebreeorum Chronelogia habet. . 
Variè ftudent het dottiffimi Viri conciliare cum fuperiore fententià ; 
Primò funt complures, qui expendendum hîc putant verbum Miéxem, 
“quo Stephanusutitur,quandodicit, MAsxarm «E», Tranffalit eum Dicunt 
«enim, non eam effe Stephani mentem, ut dicere voluerit, Abrahamum 
qrimim à Deo ex Charan effe eduftum, poftquam mortiuus effet Thare; 
tùm demum inregionem Cananeonsa tanquam colonum transla- 
tum & collocatum, qui ante fatris mosstm magisibi peregrinatuseflet, 





Er PLUR. LINGUAR. ORIGINE. lot” 
quìm habitaffet: Verbumenim masxare fignificare propriè Colonumfesits 
Undediftinguuntinter Peregrinationem & Incolartum, 

Deinde aliam concilfationis rationem quafivit Cl. Vir Ludovicus de 
Dieu, in Animadverfionibus in A&a Apoftol, in fequentibus verbis, 
dis radrl rl yhù eis DÒ opiie vir sduuniira In terram bano, in qua vos nunc babitam - 
zies quali nempe illis verbis noninnueretur terra Canaan univerfim, fed 
fpeciatim ca pars, quae tribui Jude cefferat, in qua Judei, quosStepha= 
nus Hierofolymis alloquebatur, tùm habitabant, adeodue fpecialiffimè 
habitatio Abrahami in Mamre, & quidem poftquam empto ibi, propè 
Hebron in medio tribus Jude, agro, firmam fedem.illic fixit, quod non 


nifimortuo patre Thare ci 
non nimis fubtilia & coat 
fundata, ut non eadem faci 
Denique non deeft etia 
Codicis Samaritani, in que 
buuntur, qui numerus fi fi 
nec ullo vel Oedipo vel TÌ 
turanno Thare 70, & 75. 
fe addici faciunt 14,5. etatei 
Codicibus fua authoritas : 
&ione recedere, vel Samar 
ta, ut ei accedere & affenfu 
* Hebraeo differt circa Patria 
mum Virum Johannem & 
deliana. D, Auguftini jud 
> Hebreos non corruprioni tea 
modi difirepantiia poriss ei lin 
aliam per interpretes fata tra. 
Idem ejus procul dubio ju 
chum Hebreum & Samari: 
Porrò, fianno Prina: 
modo anno ejus fepruageli 
viginti duobus,potuit fieri 
rum,terrarum, regionumdi 
unde dicitur egreflusz $y: 
Cananea, inqua habitavit 
alia fimilia Auftri & Orient 
£dintegrisfeculis, erbis 








. e. LI 
® . . 

‘102 BissiAfII.pe Lin&Hesr.Sowrus: ** 
quomod tam exigt0 tanta hominum multit&do tottetras & 
regga longè latedue replevit - 

Adhec,communiseft Interpregim Hebreeorum.& Chriltianorum fen- 
tentia, Saram uxorem Abrahami, fuiffe Haranis fratris Abrahami filiam,* 

*& fororem Milcha, exillo quod legitur Gen. n1,@t729. Daxerunt quo: 
Abrabam & Nachor fibi uxores, nomeng, wseoris Abrabamtifuit Sarai nomen verò - 
aoris Nachoris , Milcafilia Haranis patris Milche , & patris ID Fiskei Hanc 
Fake fille geram Interpretes communiter focem. Ex ChriftianisIn- 
terpretibug el unus teftis fit Hieronymus, in Queftionibusin Genefin 
his verbis Ycribens; Haren fili Tera, frater Abrabami & Nachor, duas filias 
genuit, Melcham & Sarai, cognomento Feskam Avirouer. E' quibus Melcham uxo= 
gem accepit Nachor , Cr Sarai Abrabamus : necdum guippe inter patruos © fratrum 

- filias nuptie fuerant lege probibite, quin pic interfratres& 
“foreres inita fut. Sic & Auguftinus de Civitate Dei libr. 16. cap. 19. & 
contra Fa lib. 22. cap.35. Talmudiciin libro Megilla fol, 14. col.1. 
no a et Sarah, 8c, Et hanc fententiam pofteriores omnes 
funt amplgxi. 

Jatn, fi Abraham feptuagefimo anno patris Therichi fisit natus, turc 
fequitur, Harariettà , fratrem Abrami, genuiffe Saram, uxorem Abrahami 
anne setatis fue nono, Decennio enim Sara Abrahamo fuit junior, utex 
Abrahami vetbis petet, quandodixit: 4n mato centum annos nafcetur proles? 
auetiam Sara nata noneginta annospariet? Genef, 17.17. Si porrò Abraha= 
mus ftatuatur'primogenitus Therchi filius, natus anno patris feptuage- 
fimo, & Haran fecundogenitus, natus anno patris feptuagefimo primo, 
tune neceffariò Saram genuit anno nono poll: alioqui Sara non dicetur 
Abrahamo decentfio junior: quòd fi verò Haran ftatuatur Abrahami fra- - 

+ terjunior, natus poft Nachorem fratrem anno patris Thare feptuagefimo 
fecundo, tute fequitur, eum genuiffe Saram anno vita fisc oAavo, quo= 
rumutrumque eft abfurdum. 7 

72. Ut quidergò, dicat aliquis, Abrabam bic &> alibi in gencalogiis primo 
loco ponitur? È i 

Adhocrefpondent do&tiffimi Interpretes, abfftirditatem (cilicer illam 
nimiùm prescocis genitura Sars animadvertentes & declisantes, Abra- 
hamum fuiffe fratrum fuorum natu non majorem, fed minorem, ac-pro- 


inde nullo modo natum anto patris feptuagefimo ; fed Dignitatiatan= 
tùm causà primo loc8 pofitum. N 
© 73. Ex Chriftianis Interpretibus elt 3, Auguftinus, quiin Queftioni- 
bus fuper Genefin Qu. XXV, queefltionera hanc qpntroverfam prolixè 
. . traRans, > 








* er PLur LiNGuaR. ORIGINE: 103 


traétans, inter cartertì Îta (aribit : Pore? & fc filvi, quoniam Striptitra, que di- 
xit 5 Cùm effet Thare annorum feptuaginta,genuit Abraham, &Nackor, 
&Haran; nonstig. bosmtelligi voluit, quia codem anno fepruagefimo etatisjfca 
omnes tres genuits fed,ex quo anno generare copit,cum annum commemoravit Scri= 
ptura. Fieri autem potuit,nt poflerior generatus fit Abrabam, fed merito excellentia, 
guàin Scripruris valdò commendatur, prior fuerit nominati, ficut Propheta prio» 
rem nominavit minorem; Jacob dilexi,Efau autem odio habui, Malach.1, Eg 
1. Paralip. 4. cùm fit quartus nafcendi ordine Judas, prior e? nominatis,à quo Fu= 
daica genti nomen e datum propter tribum regiam, Gc. Videaturibi ulteriùs, 
Procopius Gazaus Sophifta Coment. in Genef. cap, 1. Veràm enimperd 
muibi elucefcere fatie videtur, Tharram genuiffe Abrabamunm noninfiante anna fe= 
penagefimo, fed co perfettè completo. Nec etiam continuò, ubi ille annyefinem 
più, natu ell'Abrabam : fed. desio 130: anno Thare, Nec Mofes recordatur Abra- 
bami, ut inter primogenitos cum connumerari velit : fed ejus meminit, ut primi dr 
prasipui, Cr filiorum celeberrimi, qui vel inprimis neceffarivafit ad prefentis bifforia 
onemt. 

. Nicolaus Lyranus: Tantùm nominatur primò propter eju dignitatem, & 
quag poncudus erat caput & flipes generatignis fequentis , Cs quad primò faia ch ci 
repromifip expreffa de Chrifto,8cc. « 

‘Sic Cajetanus, Cornelius de Lapide, Pareus, & multi alii recentiores, 

. 74» Ex Hebrais interpretibus illuftres hîc funt prifci fapientes Tal- 
mudici , in-libro Sanhedrin cap. 8. fol. 69.2. Locum, quia infigniscft, 8° 
ha&tenus a nullis noftrorum, quod viderim, tranfcriptus, integrum ipfis-' 
met Talmudicurum verbis adducam, qua ita habent: MN Nman mix 
Brita ii mato vio rta Orma 1 pm DIN ima Na Oman na Plim MA 
MPOI Dt IMI ONIN MPA INDI 1 AND NV ATI OMAN NEI rubo Pino 
SIR 1 7IIDI TINI DID IN IM NA DIO IT NON DUI I DIN NON DE - 
Dm 1 wMipa MINI MIDO MID NIDO Ni modi inv it map. pra 2° 
po tomo NSD An at 1 pa v00 mp PN NoN Ven 83 not 
ran me nin Tr me na rinpta Nor") prim vao by don an 1rvoa 
Pro pmamaRo bopi D'iv 129 mira. Oman dep nodi ibn rue Dven 
IMA NOT OMAR DI ta 1 ta nona med pr mina 15 rionex 
#1) 297 ENDARE TNT Ap pirb ven pi gin ab ven xp incon Tm mr 
mie ono iu fw 1 rmo NNION AN DE NN mi 9bv) mao niND véNII Na 
mRD gig 12 may rav ne noto Vita De NibI ruw non dita on 
Tan MP xo 13 DO De nitan nia vendi i exnAR Do me ioni rue 
PI NAN mm gio Pn nad SS pd Miao IMN D'Naw 0204 NN 
LI SOTUND INDON INT "02 A INA dr NP iNDIN ide, Ie (ant ge- 

UE l perati o 


104 Disser.IILpeLinc. Hesr. ConFUS.* 


nerationes Therach: Fheerach genuit Abramum & Nachorem, 86 Hara» © 


nem, Gen.tt 27. Sijam Abrat fie Nachore major anno uno, Nachormajor Ha= 
rane anno uno, reperitur, Abramum majorem effe duobus annis Harane, Scriptune 
etiam et: Etacceperunt Abraham & Nachor uxores fibi,8 nomen uxoris 
AbramifuitSarai, nomen verò uxoris Nachoris, Milcha, filia Haranis pa» 
© trisMilchee, &cpatris Jiske, #29. Dixit R. Ifaac: Fiska eSt Sara: quare an 
tem vocatum fuit nomen ejus Jiska? IO"? quia IDO Socha contemplaba= 
vur per Spiritum Sanltum,juxta id quod (criptum e; Quicquid dixerit tibi Sa= 
ra, aufcultato vociejus, Genef, 21, 12, Ratio alia: 230! Jiska vocatur, quia 
310 Séchin insuebantur omnes pulchrisudinom ejus. Scriprum portò eR : Et pro= 
rifit, dixitquein animo fuo, An nato 

Sara nonagenaria pariet? Gen.17+ 

tcem annis. Et quanto fenidr patre eju? 

cam Haran anno ottavo, Unde id? num 

luiy& razione fapientia ipforum recorda» 

utat eos Scriptura ratione fapientie ipfo= 


oach filius quingentorum annorum, _ 


m& Japhetum, Genef. 5.32. Si Schen 
Fapheto uno anno, tunc reperigyr Schem 
Her si armi ir erat natus 

fuit, aquee eflent fuper team, 
t generationes Schemi: Schem filius 
achfchadum, biennio poftdiluvium, 
nmnò filina centum duorans annorum fuit 5 
ne fapientia ipforum fupputat eos (Scri= 
ovum fupputat eos. Ha&tenus Talmud, 
mudicos iftosidem, quod fuprà pro= 


genitus, & Harsf duobusannis ipfo 

Saram, que & Jifca vocata,anno vi= 

um fit, confequi, Haranem diu ante. 
Abrahamum natum fuiffe, ut 8 ipfe juftum cetatis tempus ad conjugium 
ufque habuerit , & filie ejus Milca & Sara fimiliter maturefcerent, & plo» 
nis annis nubiles fierent, In hoc ipfo quidem loco Talmudico, ur 8 
in Seder olam rabba cap, 2. videtur afferi, Haranem, ut &calios prifcoss 
©&avo annogignere coepiffe, fed reclamant plerique Hebreorum Doo 
res: Videat, qui volet, prolixè hac dere dii temR, Afariam in Meor -. 
cnajim cap, 17, ubi inter ceetera ait, effe duntaxat XNTAN ditcaciumanini 


n . I |. ——_i cc È ica 








« ETPLURIANGUAR.ORKgINE. 19% 
- &delettatiopis causì propofitum,&tandtm, folvi & refutari per id 
Lequitur, RePedw fapientie & dignitari illos ita locatos effe. pari quod 
Secundò , In'récenfegdis familiis iftis non obfervarixubique Ordineta 
Nature &, rimonta, fed incerdum Dignitatis, propter hiftorie ne 
evidentiam, 


ceflitatem quee per iftas precipuè perfonas, tanquam illu= 

ftriores & MD petaliares, debebant texi 8 perduci , ad ortum Ecclefia 

& popali Derdefignandum, tùm etiam ad genus promiili Meffia indi» 

candum.Ut proinde ex ordine recenfionis familiarum non femper exa&è 

ftatui poffit, quo quisque tempore fit natus; cùm nonnunquam primo ©? 
nominetur, qui tamen orge nafcendi eft pofterior, — 

Patet id hîc in recenfendis rachi filiis, quos non nativitatis, fed S4= 
pientie, utHebrai loquuntur, h. e. dignitatis ratione Scriptura enumetat, 
primum 

Sic in 
-mefî elet 
citur; Ni 
ordo nat 

achi c 

foachi 
duosum. 
diluviun 
frAtrem,! 
ur Gene 


Sic etiangPatriarcha J: fifa Jofephi juniorem Epbreimurg pra 
califtani Manafi nani major Dignitatem, Gene( 48, 7,17, $(e99e 
0° o a 


" 
6. 


. . 
è 


PE Disser.ILpe Ling. Hepa. ConFus.. 


Et Jof.cap.24.4. Jacob prasponitur Efauo , cum tamen Efau fuegjt pri» 
mn iogenitus. 7 a si 
Étinlibro Parglipoménon cap, 1. 7,28. Pene Imaeli praeponitur, cùm 
1.gamen Îfimaet quatuordecim annis effet natus apre Iaacum, nempe anno 
“Abrahami 86, Genef.16.16. Ifaac Anno Abrahami 100. Genef. 21, 5. Di 
gnitatis fc. ratione, non Nature. Li 
Hucfacit quoque quodin libro Caffi legitur parte1, Querit ibi 9. 46. 
JCofri ex Judzo, ION DN DD Quor numeratis vos bodie annos,( (cit. 
« 2 condîto mundo )? Refpondet Judaus J. 47. IMA VOM COMETA 
= nam De 17 ma 9 DIN ner DIN Mala v7w UDITT 2002 NNO DOW 
pra von tie ha noi Dam a° vita meo 1) app pr Dm 
aprszim mani bam papn ona Vannini xh maxi vom ary metp> nem 
25) pn Nn orrrà vm onmtan nba hockft,Querer mille quingentos annos, 
n Pentatexcho noffroyinde d diebus Ada= 
mu, Eberum, Abrabamunm, 1fascusi, 
er generis bumani È» peculiusm ejun Et 
‘iam filios, fed reliigui erant infiar cortim 
ndenon affociavit fe ipfisres Divina, && 
td iftosviros Divinos, quorum pauci noti 


‘uram hîc in Abrahamo non orttis, 
1 fltem, utita fit, ficri pole, Hoc 
deftrutto, fimul corruit & alterum 
1dd anno Abrahami quadragefinio 
livifio, quod fuprà inquirere infti- 


de Anno £eNptiviggiis ‘Abrafiami. 

e difquiramus, quod fupràia He- 
& confiderandum diximus ; 

Fater post ipfiram natu cungfich po) 

ia, &indégoncludit, tim foktan 

efierint, nem ita Linguan 

1 incidere pomille, ficuti fuprà vi 


tanem cum fufs poft ipfam nature 
requeex Qrdine recenfiohisnecef _ 
Aariò colligi Sc conciuai potelt 5 n 
< Primò, quia ordo iffe nane nontibigugkin Scriptara blrvarurs uri 
. m 








er PLur. Linc@tar.: ORIGINA. 107 
nesdò demoniftrarum emamplis, Utergdordo dignitatis in aliisobferva- 


us: fichic quogpe dici poteft Pelegus dignitatis causà primò nominatus, , 
qui ipfiusgenus poftea, in linea populi Dei pertexenda, erat gontinuan- . 


um: Jokéan autem ipli poftpofitus,quia ejus familiamox eratin divifio» 
neterraerecenfenda, & fic abrumpenda. 

Secundò, Si Peleg fuiffer primogenitus, & in ultimo ejus anno Divifio 
accigiflet, tunc ejus quoque, ut uniusex precipuis, familiain divifione 
sunseranda fuiffer. Atqui nulla pofterorum ejus in divifionéterre fit 

genio: unde verìfimile non.elt, eum foktane priorem fuifle, Pofteros 
Ferd cum habuiffe, liquer ex Genef. 1, 19, ubi dicitur,eum genuifle filios 
‘& filias. Quod autem ibidem non nifi unus ejus filius commemoratur, id 
fit ob dignitatei hiftoria,.quòd ex ipfo genus ‘Abrahami deduceretur : 
_illud enim indicare, Scriptuse inprimis erat propofitum, 





. ) 
108° Disser.ILoe Lenc.Hesr. Cowrus. 

Ex quibus omnibus probabiliter colligitur, quòd verba hec, 5tFHafer 
Vixerat triginta quatuor anni, quis genuit Peleguim, Gene£.11,7,,16, hunc habeant 
fenfum; Heber eriginta quatuor fuit annorum , quilm incepit procreare filios © filiasy 
ideft, bberos, inter quos precipui fuerunt Peleg & Foktan. Peleg ideò fic dittus, &r ided 
primo loco nominatus, quia in diebus ejus divifa fuit terra, que res mazioni in mundo cele- 
bris fuit & admiranda; tiemetiamqudd ex ejus familia defiendit genus Abrabami : cu= 
jusortum iridlicare, pracipuus ibi hiftofiee fuit fcopus. Joktan verò no- 
minatugquòd ampliilimam & celcberrimam pre reliquis liberis pofteri» 
tatem eflet confecutus, qua digna fuit;ut inter capita & ftirpes divifanun 
gentium recenferetur, 

Quo ipfo refponfio fuppeditatur ad argument, è numerofa familia feupo- 
Perisate Fokseni deduftum, qua indivifionem terre venit, ob quam non poruerit ante 
Pelegum natus effe Foktanus; com Pelee genitus dicatar anno patris fui 34, Refpon= 

rba Genefx, 9.16, quafi 
dquòd illo annoliberos 
g&Jaktan, 

odis dubiam effe 8 hane 
rrimogenitus Heberi fta= 
validè fatis concuflà pri= 
nativitatem ejus Divifio 





17) rs thm Annus nati= 
Wfionis linguarum & terrgrit, 
1è fpe@avit Spiritus San». 
+ inologie facre membra 
I &articuli vel minirgàm rurbari aut luxari debent : ad quasgnim.perfonas 

: Sacra Scriptura diftantias annorum, & Chronologie articulos applicat, 
ex nobis inviolabiliter funt retinende, five-nature, five dignitatisordo 
in perfonisillis fit obfervatus. Catene iftius Sacre jun@ura nunquam ° 
human fapiefftit divellenda, utut arcicaloruga jungiorum ratio exquifi= 
tiflimè nobis non fitcognita, Hoc unum Ie@fiptura certui vVo= 
luit, ut Pelegi nomen Diggifionis Terre & Linguarum fyinfolum efié 
fempiternum, idemdue catena temporumarriculuseffer immobilie, In 
hacitaque & nobis acquiefcendum, RO & 

77. Et heec pro inftituti noftri ratione, de preefentibus querftfonibus 
fufffcee peflunt, qui non wemeròs fed Aderamunie EL irseuntis Mia, citra cu» 
jusquam prajudicium, tra&are nobis propofuimus. Qui plura de his vo» 

Gea, que pro& contrà adferuntur, cognoftere deliderat , @nfulat Se= 


thum 





et PLur. LINGUAR. ORIGINE. ‘109 


thum Calvifium in Chronologià, &, contra hune difputantem, Davidem 
Pareum in Comm. in Genef. cap. 12. Nicplaum Torniellum in Annalibus, 
fub anno mundi 2039; Andream Mafium in Comment. in Jofuam, cap, 
ultiino, Pererium in Difputationibus in Genefin, & atios. 

Etficelt Lingua Hebreese in alias plureslinguas Confufio & diffipatio, 
exfingulari Dei judicio immiffa, De Lingue Peboce,poft Confafionem, 


Confervatione & Propagatione, Diflertatione agemus 
nus voluerit,. . 


fequente, fi Domi= 


Ne fequentes pagella vacuum facerent, placuit eas expofitione fena 
tenti Hebreeorum de fequenti Queftione complere;juxta illud Hebreo= 
rum, Meibnnt 1010 fp a LI omne va vanmadeberrepleri.. Queritur; 

«An Homo ita naturd mortalisfuerit, ut nece(fariò moriturusfuif2 
(et, esfi non peccaffet? Li 

ExChriftianis nonnulli in Affirmantem; alii in Negantem concedunt 
fententiami sociniani 8 fimilis farine homines , ut Peccatum extenuents 
& poftmodum etiam ejus Expiationem annihilent, Affirmativam tuen= 
tur,& Mortem faciunt neceflariam Natura hominis, non Peccati, feque- 
lam. Orthodoxi Négant: 

Nolo autem nunc a&tumagere, &pofttot Homeros Iliada confcribere, 
vel Orthodoxe fententia confirmande, vel Heterodoxe refellenda , ar- 
gumenta producendo, Haec enimapudalios legi poflunt. 

Hebraorum tantum fententiam profefte Die, idque ideò potilli» 
miùm; quòd nonnulli ‘ex Socinianis fcribant;, fam fententiam cum Vete= 
rum ]ud20rum confentire, vel faltem ab ea noneffe alienam.. Quàm verè 
autem id'ab ipfis dicarur & fribatur, fequentia teftimonia docebunt, 

Inlibro Zoher, in Genefin col; 218, ad Genef. 1. legitur: MO NADIP DIR 
ehy? Nn 092) INDI hi. es Ademus primus rebellavit domino fuo , o caufatus 
eft(£<.rebellione fud ) mortem mundo ( non fibi dinsaxar. ): 


In Mann n00 sipher baemunoth R, Schem Tof, portà 6, cap. 9. fol. 68. . 


column 2, sa. DA'mTAN YI DIN NOn NO Da 15 NIEITDI MAN 
Iiavhgni ver ari prod nin sand: paia rem gioni ne my 


1A DIPI DPF I PIP MIEI he, Ir Megrefohotb five Commentariie 


Allegoricis ditune Rabbini noffriz Si Adam & Eva non peccaffent, tun ggnerationes ipfo- 
vuo fuiffent fine ullamala concupiftentia , & copulatia sparse fuiffet convententifima, 
qualis fi, et conjunétio formaruom fisperiorum ut malediGtiones arguere videntur, È vivi 
acftabiles in mundo;. Et fol. feg. 913 voneo nt Va 


MINA MIDI DNOTT MENA Re i ra DTT DIP dt A NT ada. 


O 3 


ù 


\ 


e ° 
x I ì 


no Drsser. IL pe Lino. HesR. CONFUS. 


1951 MONO ITA AMIN Si fuiffs uficillo corpore , in quo creatuses, fica conveniene 
erat viacvirtutelociilliws ( horti is ) fuiffes eternas dn perperuum : quandogui- 
dem autem peccafti, Gwoconverfis es in virum alium , pertinges È" vades ad corrupsio» 
nem, Ge, Ò . ’ 

Rabbi Bechai in Legem fol. 12, 2. ad haec verba Genef.2. 17. Mertemo- 
rieris,in hunc fenfium hac de referibit : }2 ro Nba ax Dova mire ninni pr 
men aos ita D'p mv dano n Nor nb Si apr hp 5 mv 
Fntegtio borum verborum noneft, quòdeo ipfogie, quo comederit , fit moriturus, fed quddl 


Filius (reus, obnoxius) mortis fit futicrus, Namex fententia Rabbinorsm noffrorums 


Mifipeccaffet Adam , non fuiffet mertuus in aternum , fed perperuò manfiffe vivus, ficut 
Angeliminifteriales, Secundum fententiam autem Phyficorum,, Adamus erfi non peccac 
fet,tamen moriturus fuifet PERO NIOD morte naturali; quia omne compofitum tan- 
dem iterum e difolvendum , & orte naturali deftruendum. Neceffariuem enih et na- 
turaliger, ut empne compofitum in radicem fuam, x famdamentum funm revertatur. 
Fuxta illorumergo mentem verba illa, Morte morieris, intelligenda fia uo w 
TWD de morte gesidentali , qui major hominum pars moriuntur 5 unde fententia illo= 
rumelt; Etianbbomo non peccaffit, illumtamenmorte naturali morituruom fuiffe: po- 
Suaquam verò peccavit, peccatsom casfatum ipfi fuiffe mortem accidentariam, qua fi. mo- 
situr ante tempus fiuum, st de qui rews fir mortis DOW "V2 per manum Celi, ide, Dei. 
Quod autem vox Moriendi ingensinatur , ideò factuom volune, quòd duplex fit Mors ac» 
chdensaria, juxtaidquod fîriptum eSt 1. Sam. 26, 10. Sed Dominus plagà afficiet 
eum: autdiese)us adveniet ut moriatur, autin bellum defcendet utcon- 
fumatur. Quodenim dicitur; Att diesejus adveniet ut moriatur ; inteligune 
demorte naturali. Poffeaguams verò per peccatum mors accidentaria in ipfiam regnavie, 
fibtrabendaei fuit arbor vite eterne naturalis , unde Arbor vite vocatur Arbor fe. qua 
pervenire facit ad vita naturalem, donec adveniat tempus feparationis compofitionis 
Gius, e que eripit cum è morte accidentaria. Verbailla; Et vivat 0999 in feeculum, 
sondefignant infinitum fed fnisum & determinatum, juxta ilud Exod, 21,6, 
Etfervietei piani infesulum: Item 1. Sem, 1.21, Maneat ibi ufquein fecu= 


. lum,&cc. Hujws fica fententie varias proferunt raziong, quarumunam È alteram bic 


adbazifom, 9 YI NT Apyr m25 Dngno nti sii fonbentia ipforum repugnaret 


© fiandlementis fidei noffre , (ententie fi. Rabbinorum noftrorum bom. 199 MRI PR VM 


reni Nom? Nipbate oN'agrDa Daan Vr map Max MIDd Pappa 
pmbusanax x 0395 199 1127 DAN Da eapitraa ninar noie 0% 
tit By orninan N teo iby ameno Dinha NIN irby 105 Nobic enim 
nihil credendsons nec ullibi@iavus figendua, nifi ex verbis Rabbinorum noftrorum,, per Tra- 


ditionenbitde à Prophetis msg, receptis: ‘Adam, vixiffet infetulum, Et 
ficdicit Scriptura Rfal.98:6, Ego dixi, Difeftisyros, & fili excelli omnes vosz 


Non 


' 








“er PLuri LINGUAR. ORIGINE. HI 


Nondicit; Sicut dii,& ficut filii excelfi ; /ed Dii revera, & Filii excellirevora. 
Et plura funt in bancrem Scripture dita, &c, Ha&tenus Bechai, 

Rabbi Mofes Gerundenfis ad eundem locum, fol. mihi 6. col. 4. 1n die 
quo comederis ex co, morte morieris; h. e, Quo tempore comedes ex co, fies filius mortis, 
Tale e$tillud; Quo die exiens abieris huc aut illuc, certò fcito, teomninò 
moriturum, 1. Reg. 2.42. Non enim vult, qudd confeflim eoipfo die fit moriturus. 
Neg, etiammens eît, quod fciturms tantum fit, fe moviturum : quiaviventes omnes fciunt, 
quod moriturifint5 fed vult dicere, qudd, quo tempore fit exiturus, reus mortis fit futurus _ 
apud Regem , qui ipfum fit pro lubitu interfelturus Cc. Et juxta Philofophorum fengen- 
tiam, Homo morti obmoxius fuit inde è principio creationis, quid (è, compofitus e(fer : mune 
verò decretum fuper eo, ua fi peccaverit , moriatur propter peccattm ficumn fecundeem mo- 
rem illorum,quirei funt mortis per manus Dei ob transgreffionem quandam,ut Comedens 
oblationem, Inebrians fe vino, rc, in quibus intentio et; quòd fit ob peccatum:fuuns 
morte intempeftivà È pramaturà morituri. 1ded volunt in denunciatione pene dici 
Donec revertaris in terram, quia ex terra defumptuses: quia pulvises, & 

-. în pulverem revertéris ; in naturam fil. tuam, Praterea quiaabinitio veftebatur 
Frudtibus arborum, e feminibus serre, hina (equi volunt , fuiffe inipfo diffolutionem & 
caufam generationis & corruptionis:*3 OM$9 No Ni Norte N°DIN ma) ner bin 
pImo PI mm NY I Ma nba vor 19h Dm nenti n'a own 
4'NUYOW 103 195 IN D'p._ am VON Verde juxza fententiam Rabbinorum mo- ‘ 
farorum, fi Adam non peccaffet, non fuiffet mortusia faculum, Anima quippe fisperna ° 
dediffs ipfi vicam in perpessum , Co Voluntas feu Bemeplacienon Dei, quod inipfofuitim 
“principio Creationis ejus, jugiter ei adbefifet, & in perpetusem ipfum conftrvalfer, we fuprà 
expofui,&c. Etfiito, quid Compofizio non neceffariò Corruptionem inferat , nifi apndi 
Oxyevisws: Gc, & perpetuitas ila fuiffet inipfo, quamaiu beneplacitun ilud dieraffer= 
02 NON 40, hec pura puta eSt veritas, 
Ha@enus ille, Alios omitto, 


Ex his luculenter fis, ut opinor, appare, quid de 
hac queftione Veteres Hebrei Ù 
£enferint. 


‘ DISSER- 





x. Disser.IIL DE Line. Hesr. Post 
Clilditic((liliti[t( (ttt) 


DISSERTATIO TERTIA, 


DO 
LINGUA HEBRAZ 
POST CONFUSIONEM,CONSER- 
VATIONE ET PROPAGATIONE. 


Tarsts 1. 


1 ac diverfitatem Linguarum, occalione 
ruree Babylonice urbis &turris, è D EO indutam, . 
e hominum ac populorum;in diverfas mundi par- 
sam fuiffe, fuperiore Differtatione , pro inftituti no» 
ut opinor; vidimus. Proximum itaque nunc vide- 
amus, &bi & apud ques in vaffa illa Confufione, © gene- 
neva lingua Hebraa infua puritate confervata & propagata 
‘10 Dei confilio , & fapienti ejus providenti3, alicubi 
ra & fuperftes erit, de eo com experientia ipfa 
nullus dubitationi locus reftat. -Hinc, ut David 
, 30 and mie DOMINUS diluvio prefedit; fic re= 
veraquogue dicere poffumus: 30 vat29 * Do mINUS confifioni prefedit; 
camdue fuà providentiî prudenterrexit. Infigne veròillud gratia Divine 
#rgaiftos homines documentum fuit, quòd eos, utin focietate civili, mon 
ribusdue & legibus, concordes, fic quoque eîdem linguà confentientes 
effe voluit. Summum enim hoc eratfuturum, cùm ad feederis cumifto 
populo ar&iùs ineundi confervationem, tum ad fandiioris fidei ac religio= 
misfacratiorisinipfo feliciorem propagationem, adminiculum. : 
2. Manudu@tionem ad hanc rem inveltigandam &cexplorandam hic 
quoque Sacre nobis preebentlitere, quarum duttum, Divinî, quam ifn- 
ploramws, adjuti gratia, fequemur, earumue veftigia, quamvisalicubi 
obfcura & perplexa, riporeantiquifima 8rà paucis trita, quantum noftrà 
fieri poterit induftrià, luftrabimus, Totum autem hoc De Lingua He- 


braa Confervatione, Propagatione, & Dtratione, negotium, commodè 


nobis - 









Gonfus. Chet PrRofAcATIANE. ti 
nobis fequentivm Qaftiaiam esplicazione 8 cnofciio ekietar dle 
folvi pofle: © explicaione 


.L' eStizpopuliseS familits pluribus,anve- 
si . rò inUna duntaxatfamilia, Heberifî. 
vu . Schemi pgonepotis, permanferit & con- 
fervatafit? IO 


IL Quarepotitsit hujws Heberi, quam inal 


terins alicujus ex più Schemi nepotibus 
. familia, fetonfervata? quomodo item. 


__snhacfamiliafitpropagata? 
. + TIL TIbifedes fuas bacfamilia habuerit ? 


IV. efn ab hoc Hebero nomen Hebreorum 


. derivatum fit. ita ut 6 Lingua$ Po- 
\ pulus Hebraorum nomen ab illo accepe- 
rint ? An verò ab YI hocet,Tranfitu 
- fluminis? vel wi alii volunt, ab Abra- 

hamo? i ce 
V: Quomodoporrò hocpopulomultiplicato; 
65 varia exiliaexperto , in familiari lo- 
quendi ufu fit inter ipfos confervata? 
Quando familiaris loquendi ufns defîe- 
rit? Ubs € qua ratione pi “L) 

x ©. confervatdferit? 

VI. Et hanc quaftionem, qua è cutiofisnon- 
° nullis moveri folet, fubjungemus, 41 


. P le 


» 





n Disser.IIl pe Line. HEBR. Posr 
perpetuò fit permanfura, €$ an in futura 
- quog, vita ejus ufus fit futurms ? 
. Lo 


efn in populis 65 familits, pluribus, an verò 
in Una duntaxat, pot Confufionem , per- 
manferit, $ confervatafit Lingua 
Hebrea? 


3. Difpertiuntur hic Auchores: 44; enim volunt, illam, poft Confufio- 
nem-quoque, in pluribus familiis & locisincorruptam permanfifle : Ali 
Unicam tan familiam ponunt, in quà confervata fuerit. 

4. I Sunt, qui Linguam Hebraeam inter.complures, &in majori ho- 
minum focietate, nec exiguis locorum fpaciis, permanfifle judicàrunt, in 
tota Lrilicet Syria, Affyria &terra Canaan, atque ita inter pluresNoe po-- 
fteros, diverfarum etiam linearam; nempe non duntaxat in Schemi aut: 
Heberi familia; fed &in nonnullis pofteris Chami: Syria enim & Aflyria 
cefferunt in divifione terre pofteris Schemi; Cananza pofteris Chami.. 
Quitamen hujus funt fententie, non concordant inter fe, fed variant. 

5. GirsERTUS GENEBRARDUS in Chronologia fua lib, 1, pag. 
mihi33. ita hac dere fcribit: Hebraica, que anteacommunis erat, apud Heberum: 
(è quolingue > populi nomen ) remanfit incorrupta, qudd neg, confilii, meg, operis co- 
gum, quibus varrime sn coeluom erigere placebat, interfuiffer, Nam etfi fla confufio conti-- 


gerit ultimo anno Phaleg,ideft, atatis ejs 239, at ei Hebex, fupervizit 170, annis usgad > 


82. videlicet Facobi, Ineoenimfiniit antiguis Macrobiorum vigor. Et mox : Imò verò 
vemanfitetiam inSyria © terra Chanaan, antiguis Pasrum fedibue, cumh, in cam venit 
Abraham Chaldens, tam ipfe, qua pofteri ejus locuti funt labio Canaan, circa que tem- 
porasorrupta eStin Syria, ut deinceps non Hebraica five Cananga fuerit, fedejus , dunta- 
zac disleGusproxima. Etmox: Sed nec, quimorabanturim Syria & Canaan, viden- 
tur incerfuilfe conffrultioni turris aut communicafe. Quoniam Gen.11.v,2.firudores 
“deftendiffe videraiur de Oriente in campum terra Sinear,illicg, confediffe ad hoc opus,Syria 

autem È Cananza erant in Occidenteterrarea, que tuncincolebantur, &c. 
In hac fententia notandum, 1. quòd tanquam diverfa ponat, Helrai- 
cam linguams apud Heberum remanfife incorruptam: 8, Remanfiffe etiam in Syria, 
«Nam optimè inter fe confentiunt, gùm Heber ipfe & ipfius pofteri, ut in 
£qg. videbimus, in Syria habitàrint, unde co ipfo, dum apud Heberum 
‘ perman- 


“» 








Conrus.ConSET PROPAGATIONE. 11 


permanfit, manfit quoque in Syria. Ax verò pertotam Syriam diffufa, & 
apud omnessejusincolasin uf fuerit, id adhuc eflt.in dubio: 

2. Quòd in Heberi familia permanferit, inde probat, quòd ille nec 
confilio nec auxilio Turris Babylonice Aru&turam adjuvarit: hoc verò 
-cùm fecerint Cham & familia ipfius, uti vidimus Differtatione fuperiore 
th. 29.30. &c. quo fundamento etiam in ipfius pofteris , Canaanis videli- 
cet lineà, Hebrae lingue confervationem ponit? cur ili qui rei,&fco- 
Jeris confortes fuerunt, cum reliquis non (unt puniti ? 

3. Nefcio an &c illud confiftere pofîit, vel foliditatem aliquam habeaty 
quòd air, illos qui morabantur in Syria 8& Canaan, non interfuifle conftru= 
€ioni turris: Indeenim ex parte videntur profeti efe in terram Sinear ad 
exftruendam turrim. An terra Canaan ante difperfionem populorum 
jam inhahî$ata fuerit, incertum, & non probatum. Cùm enim à Canaane 

, nomen fortita fit, tum demùm, quando Canaan cùm fuis illuc migravit, 
videtur habitari cepiffe, 

6. JosePH 
igua Hebraea part 

, Anter complure: 
manferit: In AI 
rum gentium, ì 
defiverit: Sedi 
‘tradu@Qa fuerit, 
exterarum genti 
hamumdum in 
ui ceepiffe, cam 
, illic eam lingua 
mit hanc fuam 
num, his verbis 
bustempore Abraba 
taxat intraltibus E 
aliarum gentium ci 
Affyria enim, utomi 
FA ie 
conffrufafuitmagi 
bibuspratexte erant. 
ducerentur , que adi 
tum Cr incorruptum 
eorum linguam cong, 


N 


n6 Disser.III pe Lino. HeBsR.PosT 


1.47.) Jacob linguà ejus loci, nimirum Chananed, extulit id, quod Labanmaternà 
fui Syriack, Et tamen Abrabamo & Lebani , ut idem genus & patria sita etiam cadem 
* “ihagaa communis erat, Abrabam igitur prius locutus eSt Syriact, deinde Cr ipfe> pofte- 
rizao ejus Chananao fermone fi funt, quem integrum în Acgypto confervarunt, Gt, 
Concludamus, unam linguam vetuftifimam effe cam, quà Sacra Biblia conferipta funt, 
camprimàmintegram & incorruptamin Affrrid fuiffe, deinde peregrinorum commercia 
Gontaminatam. In partibus autem Syrie, adtempora prioris Templi, non foliam inter 
Hebreosfedetiam inter Sydonios & Tyrios dim obtinuiffe,guod quidem eorum numifinata 
tana de Deinde etiam in alià Epiftolà , ad Stephanum Ubertum, ea- 
luculentiùsedifferit, ubi ita feribie: Tempore Elife que coloniam Penorum 
in Africam deduxit, univerfa Phanicia © Paleftina puro Hebraifino utebatur , rliterie 
qua bodiè (uperfunt apud Sematitas, &y pure funt Phenicie,. Vide vicifstudinemverum. 
Liugua quam Hebraicam vocamus, & quà utuntur Sacra Biblia, falsò co nengine appella- 
«tr, quam fit Phenicia, Ea intemerata manfit in Affyria è primo wsg, bomine, donee 
! commerciie &x negotiationibus exterarum gentium defecit è prima puritate, Grin cam 
linguam defiivit, qua Syriaca vocata eSt, & jamtempore Abrabami È Patriarcharum 
inufia erat, ut perfpicui confiat ex Gene(.31. 47, ubi tumalum Facob Phonicià inguà 
" vocat 1993 Galhed; Laban Affyrid È trans-euphratenfi linguà utebatur , ut iliopue 
»,difiere: Y/aaco © Facobo opae non fuit : uspote 
ttiones longo poft tempore, arg, adeò ipfi Ifraclita, | 
i, quodex Transeuphratenfiregione venerat,M9 > 
*ft Homo qui ex transeuphratenfi regione venerat, 
enim primus Abrabam,& dein ejus pofteri vocati, 
cajusrei 1a memoria extat Genef.39. 14. (ubi Fofeph in Aegypto vocatur Vir - 
Hebraus). 46 co igitur (Abrahamo ) Chananaa five Phanicia lingua vocataeft | 
Hebraica, propter Hebreos, quia folorum Hebreorum libri, qui cé. lingudtantr snob 
x noti fnt. Hac ergò vicifitudo, quam propofui, notanda et, quòd inregione Affyrie, im 
qua nata eStealingua, propter innumerarum gentiun commercia, varia mutationes 
-imperierum, florem illum & nativum nitorem diu obtinere non potuit, quim integer 
manferitin Phenicia, propter rarum exterarum gentium appulfion ad cos tralhe, qui ex- 
teris explovazi non fuerunt , antequasm Sydonii © Tyrii imperiummaris obtinerent. Negs 
samen indoles illius lingue proptered flatim murata eSt, 10 apparet ex Annalibus Pheemi= — 
com, quorum frufta extane apud Fofephum > Philonem ‘Biblienfem, citante Eufebio, Di 
Dido igitur , que & Elifa, linguam Pheeniciam cum charafieribus in Africam intulit, & 
lingua tamen tempore Plauti à prifto Hebraifino deftiverat , ut ex Pomolo pater, & litera 
Punicemirum quantum abile Samaritanis diverfe, quod nummi Carthaginenfiumte- 
fantur. Ha&enus Scaligeri verba, in quibus etiam nonnulla occurrunt, 
0 quae ulteriori confideratione opus habent, de quibus Leftarem paucis 
_ i imnonebimus, . - Quod 





‘ Conrus.CONSETPROPAGATIONE. 17 È 

. * Quod enim his verbis 1, Scaliger fimpliciter contaminazioni Lingue He- i ’ 
bica in Affyria,Syriaca © Chaldaice lingua ortum adfiribit , ac fi Lingua Syriaca nibil . 

aliudeffet, quam Lingua Hebrea corrupta ex frequenti exterarum gentium in Affriana : 

commercio; id equidem maturiori confideratione,& probatione clariore in- 

digere videtur. Annon enim fieri poteft, atque adeò etiam probabilius 

& vero fimilius videtur, eam Linguam fuam Originem traxifle ex Lin» 


guarum Confufione? Sanè tioc multi oraviffimi anthores ftatuunt: 
2.° 


braica 


pa 





us Disser.IIILpELinc.Hesr.Posr., 

Deinde feribit, cara, teftib. omnibus Rabbinis, Origene, Auguftino, Cr aliis, fic dilam ab 
Hebrais, qui populus fuerit oriundus ex Canaane ; hunci, populum cum fiis eum Afiali- 
toralia tralluni occupaffe , qui eSt inter Fordanem fluvium, & Mare Mediterraneum, 
fappellrine 1 À Chaldeis verò 


quem Terram Canaan, È inde feipfos quog, Camanzos, ip) 
©» vicinis populis Ebreos vocatose/fe, h. e. Trajeores, quod Fordanemtrajeci[fent: can- 
demi, 06 caufam etiam Abrabamur, com relià Mefopotamid, patrià fà, imeam pre- 
vinciam fecefi[ee,Ebreum appellatum ef, ( hoc elt,Cananeum ) non fio tranfitu, 
ut aliorum quorundam eSt fententia, Ergo vult, apud Cananeos, polt linguarum confu= 
fionem, linguam Hebraam remanfie: Cananeosveros & primos effe Hebreos: è Cama- 
treis Abrabamum cum us linguam Hebream didiciffe: è Cananais denia, Heberi pofteros,: 
dbrabamum & reliquos, Hebreos dios effe. Et hine etiam effe, qudd Lingua Hebraa 
Lingua Canaan vocetstr è Propheta Fefaia cap. 19. 

In hac quoque fententia nonnulla funtnobisvaldè mirabilia & nova, 


ierinon . 
im ante 
em cjus 
iceps fa 
cere, vi» 
utmule 
'eleg,& 
im ipfe 
ionibus 
legatur, 
familia 
Abraha- 
ri neg@ 
ejusdue 
cme 
putata 





Conrts.ConsETPROPAGATIONE. H9 


èffe putat, fed è Cananeeis, quòdilli fordanem trajecerint, &c, Magismi- 
rum, quod fcribit, Omnes Rabbinos idem fentire. Plerique certè Rabbini 
aliter fentiunt, Et ipfe quoque Auguftinus, quem pro fe laudat, illi ad 
verfatur, Unde nomen Hebreerum originem fuam ducat; Et quid Hebraeo= 
rumRabbini dchocfentiant? in fequentibus videbimus, 

3. Statuir Erpenius, Chaldaicam © Arabicam'Linguam ortas effe in familiie 
A Chamooriundis; in Oratione prim de lingua Arabica ; In eadem oratione 
aflerit, agmnen Nimrodicum occupatum fuiffe in ex/truenda turri, & per varietatera lin- 
guarum difipatum: |“ ” 

In Oratione de Lingua Hebraa ftatuit idem, Heberum Semi nepotem, lo- 
quam ficiffe non.Hebraicé , fed Chaldaicè * Hebreos in Cananza primim loquutos efe 
Hebraicè: Cananeos linguam Hebreamretinuiffe. Haec verdvidentur effe dricula. 
"Si Chaldaica lingua orta eft in Confufione in familia Chami, quomodo 
Heber Semi nepos loquutus eft Chaldaicè? Si familia Chami , que fuit 
illud ipfum agmen Nimrodicum, per varietatem linguarum diflipatum 
fuit, quomodo Cananzi, à Canaan, maledi&to Chami filio (Gen. 9, 25. ) 
oriundi, Lingnam primam Hebraam retinuerunt? Si agmen Nimrodi= 
cum,fuit diflipatum, & varietate linguarum punitum, Ergo qui deagmi- 
ne illo Nimrodico non fuerunt, Schemi fc. pofteri, nec fu nec lingue 
‘mutationem palîi videntur. ” ° 

Sanè he tres fententise omnes, Scaligeri, Genebrardi,& Erpenii, apud 
Hebrwos funtnove &ignote, . . 

8. Curergo, queerat aliquis, 4 Propheta Fefaia capite 19, vocatur Lingua Ca- 
naan; annon quia Cananci banc linguam retinnerunt, loquati funt, & propagarant? : 

Refpondent Hebrai » negando eo fenfù à Propheta Jefaia vocari Lin- 
guam Canaan 5 fed ideò, quia ed ufi funt habitantes interra Canaan, pri- 
maùm quidem patriarchae Abraham, Ifaac, & Jacob, deinde Iraelitae cjo 
«is Cananzis & Pheenicibus. 

Abarbenel in Jefaiam; ID'IPI9Mw NTty mine NSIR 33 DIMAN Sri anII 
prgzan pie? hp 1935 now Ina wi 15 Im Spi nera in empa pebaprano mt 
EIN NI DIR PrO MT 9 NOE È ON 9 hoceft » Rabbi Abrabamo Aben 
afraforibit, hoc ( quòd nempe Lingua Hebraea vocatur Lingua Canaan ) effete- 

> ffimonium , quòd Cananai loquuti fuerint Lmigué Santtà.. Sed hocceftimonium falfam 

* et; non enim dicit Propheta hoc de lingua Cananeorum, fed de lingua Judeorum, qui 
habitabantinterra Canaan, 

« R. Jehuda Mufcatus in Cofri parte 2,.9. 68, fol.n7.col.4. pofteaquam 

Pr eg ‘Nachmanidis, qui etiam vult, Cananeos Hebraicè 

* logi elle fribit; Neguaguam ita fe rem babere: PWM Nyo TONI DR pr 

DmaN De 








vo Disser. III pe Lino. HEBR. Post 


sen mpri nota ora atom ron dem ea Sinn amb omaN od 
garan nat vg me mon n amm DI uv” oo mvyw: NIN one Nin Nar 
p'phunz noe rum 2 amato va ipa qoba organ '9 nola mo Noxa 
tor na rinini Mano 15 OT (ed dicendiam, quid ab co tempore, quo illc fuit Abra- 
bamus, lingua ejusinterrailla invaluerie, quòdipfoore fio cum ipfis lingud fan legue- 
tetur, Ethacrationeexponendum,quod Propheta Fefaias dicit cap, 19, In die illo,8cc, \ 
ad que verba Aben Efra foribie, quòdbine difcamme, Canancas loquutos fe inguà fante 
fodecce labia nofira nobifisom ad affrendum, qudd db Abrahamo hoc habuerint. . 

R. Salomonin'Trattatu Talmudico Menschoth cap. ult.fol, 109,c0l.2, 
ubi locus'hic Jefaix citatur, fic cribit,:1929 NOW MITO Loquentes linguò 
Canaan; hocelt 1929 ORI DIPANA DOO Linguem Ifailitarum babitantivne 
in terra CAnAaR, 

Et hanc expofitionem laudat quoque R, Afarias in Mcor En4jim 
cap.57. fol. 176.2. 

9. II, Alteraergo de propofitaquaeltione fententia elt,cetamaliquam 
fuiffe Foniliam Lingus Hebreea in;& polt confufionem, Confervatricem: 
Querituritaque; Quenem illa familia fuerit yin qua bec Lingua bofpiium vernaca- 
limretinuit? Comumunis 8 xrecepta Dottorum inter Hebreeos 8 Chriftia- 
nos fententia «ft, Heberi Familiamp fuifle Schemi pronepoti. Schemenim 
nuit Arpachfchadum: Arpachfchad genuit :Sélam : Séla genuit Hi 
rum, Gen. 10, 8c cap. IL. d, 10:11.12.13. 14.95. 

10, Rationes, quibus heec fententia nititur, & probabilis redditut, 
precipuè fimtifta= 

1. Quia Schemi familia, utfuperiore Diflertatione vidimus, non con- 
fenfitin impium & flagitiofum fabrorumi Babylonicorum confilium. Ita- 

ue noneft probabile;iltam poenamillorum expertam effe, quorum culpe 
È non reddidit participem. 

L Schemi, per Heberilimeam » familia inconculla eotempore infuis 
fedibus permanfit, donec Abraham fpeciali .vocatione Divinà inde evo= 
catus fuît, necin aliam; ut alii, terram difperfa fuit, urin tertie queeftionis 
folutione videbimus. trague ‘cùm Difperfionem non fubierit, probabile 
eft, illam nec Lingua Confulionem pallam elle. 

3. Quia ut Schemi familia per Heberum delcendens in vera pietate & 
fyncero Dei cultu ‘perftitit: ita quoque cam fingulari Deus favore, gratià 

ac benedigtione eft profecutus; càm'Chami contrà familiajex qua Canaan 
prognatus, à Deo fuerit maledi@ta, Ergo longè magis probabile eft,Deum 
in familia San&a & benedi&a voluiffe Linguam San&am confervare, per 
quam Religionem & Legem luam propagare voluit,quàm in familia pro- 
. P 





Conrus.Cens.ETPROPAGATIONE. I 


phana & maleditta. Genel. 9.25. Malediétus Canaan, fervws fervorumeeritfratri. 
brus fis: Beneditlus fîe Dominus Deus Schers, Et Divina procul dubio benedi&tio» 
nis loco cenfenda fuit Lingue Hebréee inilla confufione confervatioin 
certa familia, Hinc fingune Hebrei, cùm Deus per fertem inter 70, Ane 
gelos, 70. Populos diftribuiflet , fortem Dei cecidiffe infamiliam Abrahia» 
mi, ex Heberi familia 8 linea defcendentem, ita utilla immediatè Dei 
populus permanferit, & linguam Hebraeam purè atque inconfusè reti 
nuerit, Legitur hocin Pirke R.Eliefaris cap. 24. Verba videin Diflerta» 
* tione fuperiorethef.1, & 14, Vide &R. Bechai fol. 20, col, 4. 

4» Quia ab hoc Hebera pofteri ipfius Ri Heber, Genef. 10.9, %, Bc Hebrei 
nominati funt, utin quarta queeftione videbimus. 

5. Quia Nomina Patriarcharum, ut Heberi , Pelegi, Abrahe, Sara, Ifaaci: 
Nomina item quaedam propria locorum, que ipfiimpofuerunt, docent, 
illos Hebraà, non Chaldea linguà ufos, ; imò quia Abraham, ex do&îis= 
fimorum Virorum fententia, etiam ante egreffum fuum, inipfa Mefopo= 
tomia vel Chalda:a,Hebraicè loquutus eft,ita ut cam nequaquam demùm 
in Cananaea didicerit, fed contrà potiùs in eam intulerit, uti idin noftre 
Differtatione de Literis Hebraeorum thef. 46, docuimus, &teftimoniis 
D, Hieronymi, Munfteri, & authoris libri Cofri declaravimus. Et quî 
queto aliter elle poffit? Heberum ante Confulionem vixifle, & multis 

ft Confufionem annis vitam produxiffe, ita uteum non folùm Abra= 
fam, verùm etiam reliqui duo Patriarche, Ifaac & Jacob, adhucviderint . 
8zaudiverint, conftatex Chronologia, Fuit enim omnium, qui indeà Di= 
luvio vixerunt, paxpe670. Heberum verò & Schemum linguam He- 
braeam in Confufione perdidiffe, quicquid dicatur, nullo eftvero= 
fimile. Si retinuerunt, procul dubio etiam per fuos pofteros, quofdam 
faltem, propagàrunt. Quì verdin hac propagatione praeteritus credi po- 
telt us,familiz illius precipuum denis &cornamentum? Syriaca 
nempe in Syria (queelatè patebat) erat vulgaris & communis, ex Con- 
fiufione linguarum orta ; Hebraica,familia if finta, &fortèregioniilli, 
aut ejus parti, quam inhabitarunt, peculiaris. 

Itaque magnorum inter Hebraos & Chriftianos eft fententia, in hac 
Heberi familia, tempore Confufionis, Linguam Hfbraam confervatam 
8culteriùs propagatamfuiffe, 

n. ExHebreis, celebris eft Philofaphus & Theologus, 

Cofti, fsepiùs nobis in noftris Differtationibus laudatus, F 
"9.68. fribit: 99 MNwst rado MIIY MSPI IMIFA 239. NU 
0 ruton ny2 hocelt, fa can, qlc 


122 Disser. III pe Lino. HesR. Post 


Heberi, & proprer ipfiam vocatam effe Hebraam , quia apud'ipfumremanfittempore Di- 
vifionis terre, &" Confufienis linguarim. ° 
Idem in Parte, $. 49. feribit: sioni MTA It ivze rax ommaN ha 
103» pa mia Pas Tax 9 Moda vampI Nim mon hoc elt, Imò Afrabam 
‘Pater mofter ipfe fuit tempore Divifionis sremanfità, ipfe x cognati ejusin lingua Heberà 
sevi fui, unde etiam Hebraus vocate fuit. 
+ Iaac Abarbenel in Genef. fol. 4.9. col.3. 352 hyn DNIIpm mar ida Sas 
1 vanm 094 DApn Sa omaTO DIPO Ye ef MXCI MiwT hoc eli, 46 
Rebero egreft fune Hebrei: &r tempore Confufionis linguatumremanfirlinguailla, 
anten univenfiu mundos utebatur, in Hebero Cr eius liblegis. Et re pievi 
99 vano tenai ro 13 Deb nempan nen mxen Etremenfit Lingua Senta 
apud Schema filiuan Noach , & quidem peves pracipusm ex cjus fili, Heberum fî.. 
- Abraham de Balmis in Prefatione Grammatica fue: n$9 ma} 20858 
abi rio ea mi v9 Md 1 pa er bp) o 85 Lon 
pen avan ronnie ommova van mbe ronv'a ver ronov ce. 
Droron ENI ro am omai + Dan 9909 + voip ped 
ti DD'ONT hoc eft,, Cm verò multiplicata fuifet malitia hominum , & major 
pars obbrutuiffst , ac contra Deum hacertos (iuos exeruiffet, ad adificandum urbem &r tur- 
rim interra Sinears confuficm fuse illis labium ipforum, & difperfit eos Domineu, divi- 
> fabfuitterra fecundum famitias ficas Gr lingua ficar, e remanfis lingua ifta lingua ito 
quan iffa antiqua, filiù Heber, omnibus diebus, & Abrabame,crc.. 
Elias Levita in Prefatione libri Meturgeman : tm mi poo #25 
“ITT IPETm PR 80 N I 19 DINO Nap Nexd vIpr nota ondID Yam 
are fa De heceft, Num absa, dubiv ipfe Abrabam & Paeres ejses loquebantur linguài 
Santtà, prout camacceperunt ab Adamo nsg, ad Noam ,unsts ab altera, inter quos preci 
puus fuit Schemus, Si Abraham & Patres ejustoquuri fune Hebraicè : Ergo 
apud illosconfervata fuit lingua Hebraica, 

* Huc.quoque tendit, quod eribit Samuel Arcavolti, in Pragfat. Arégas 
Babbifem: MOT MIND) RD NITTI ITA D'Ny n vIpO DDA IT 
aribrot viag gen da nhao PeTà dea WIP he, Er face quien difeederene 
è Deo speccaruntt in fermone > ac proinde quog, puniti fine in fermone, Et abcotempore 
remanfit lingua Santa apud fingstares peculti rantion, © femen fervorson ejus baredi- 
sate accipicbane cam. Qui verò fuerunt ifti, preeterquàm Noah, Schem, 
Eber, Peleg, Abraham è _ 

Hue faciunt illorum authorumteftimonia, qui docent, Linguam He- 
braam fic di&am ab Hebero, Curertim, & que ratio, quòd velint, illam ab 
FHebero appellationem fuam derivare? quia apudiplium, dini us fami» 
lia,fuit tempore Confufionisli im confervata,& pol lum quog; 
propagata, Hac videbimus paulè pet, . mEx 


Conrus.CoNsETPROPAGATIONE. 123 


fed potiùs per illem fuccefionem patrum,mmemoratam linguar cum fiais literis cuftodi 
f [agro least Homilià 30. ubi de Divifioneterre,& lin 
guarum Confufione agit, fic fcribit: Vide quot res fune, ut memoria bujus fatti im 
omnia fecula producatuei. Primim Linguarumfit divifio, imm antehoc nomini appel- 
datio:Phaleg enon 'Heber puero impofait, Partitionem fignificat. Deinde 
Loci agnominatio: Confulio enim vocatus eSt, id quod Babylon fonat. Poftremim 
HEBER ipfemanfitidem fervansidioma, quod & antò habebat,st manifeftson bujus di- 
vifionisfignur foret. Vidifti per quot resimmortalem, nullag, oblvione delendam bujue 
Fafimemeriamfereri Dowluerst cc: 
._ Eucherius inGen.libr. 2, c.2. Eotempore, quo inguarum falla eRvarietas, im 
foladomo Baber, que antea fuit lingua, commanfit, Salta 
Johannes Mercerusin Comment. in Genefin ait : Ego non dubito, primam 
illampuram © integram in certa familia remanfife, nimirum familia HE BER,qui 
ex Semdeftendit , ex qua Abraham Cr fanéti deinceps Patres & Ifrailita deftenderunt. 
Benedi&tus Pererius in Comment. in Gene£. lib, 5. Fa#4, inquit, divifio 
ne, quoniatn ca lingua, qua fuerat communis omnium, fatta eSt (peciatis in fola farmalia 
HEBER, quovivente contigit divifio linguarum, religiosè caffodita, rc. ME 
Guido Fabricius Boderianus in Prefat. Novi Teftamenti Syriaci, ad 
Le&torem,in BibliisRegiis: Licer enim propriorsoa nominam notationes fist He- 


*. braice, Chaldaicastamen appella (Philo )cimobueriu, ligne magnam interfe.cfi- 


nitatem: tiom quòd Abrabazmusmediain Chaldea Hebraico fermone uteretur , cionà, per 
. Qi . 





- 


PIT 


124 Disser.IIL peLinc.HeBR. Post 
matas majorum recepifft jam è temporibus Heberi,mepetis Sem, quo Hebraicus di appel 
latui, cò quòd in Confafiome linguarum primum ilud labium univerfe verra in fola fa= 
milia HEBER purè fuerit confervatum, Ila enim non confenferat impierati ac fuperba 
temeritati fieleratorum bominum, qui Giganteà quadam audacià Divina providenzia 
Juraviolare tentàrunt , quig, invelos &rcalites irruprionem Cr impetum facere volui[fe 
videntur, ad quos fola bumilitas & fervens charitas viamfiernit. 

Theodorus Bibliander in Crimmentario de Optimo genere explicandi 
Hebrattà p.29. V2rifimilinseft, cendem linguaniin familia EBER, ex quadeftendit 
dbrahem  deinde aac & Fecoh farvatamsetientin domo Efax, unde Job natus ft, Et 
a 5. Qua ente Babylonice twrrisexffrultionem comonsni fuit ammira bumminasma, eefî 
ifConfufione linguerum integra divino confilio remanfit, aci fingulis dialetti veftigia 
multa È manifefia, que indicant, fermonem Hebreum , quer domus HEBER, sende 
Vfraclita deftendunt, sa familiarem ac domefticum adeptus St, parentem effe omnis 
linguarum. x 

ValentinusSchindlerusin Lexico Pentaglotto,in voce 124 ponit: ie? 
%9 Lingua Eber, lingua illeprima, quamia confufione linguarion retinait & pro 
pagavit Eber : quòdisinter turris conditores non fueris,nec in'corum confilium confenferit. 

12, Cùm ergò viderimus, quòd inHeberifamilia Hebraicalingua,ex 
multorum Interpretum fententia , fitconfervata, quarritur, i 

IL . 
sarepra aliis Semi liberis &$ nepotibus in He- 
eri potitis, quam in alins alicujus familia, 
cam conférvari. Deus voluerit ? Et 
quomodo in hac familia fit 
ì propagata? : 

Quid ad hanc quaftionem fit refpondendum ex parte jamelucer ex 
iis quae di&ta funt: Nempe, 

1 QuiaLexDei in hac lingua fuo temporeerat promulganda, Cultus 
Divinus populo Dei; quem pro fo peculio pr cateris populiselegit & 
affumfit, in V.T. haclinguà peragendus, Verbum Dei haclinguî confi» 
gnandum, conveniens etiam Rie videtur ut per eos continuò & fine in. 
terruptione confervaretur, & propagareti Lingua Hebrea, per quos 
ipfos Fides, Pietas, Dei cognitio, & Timor, atque ipfa etiam Ecclefia Dei 
inde à Noacho usque ad Mofen propagari debuit, & propegnea fat . 

. î qui 


Cl ir TV 








_— 


Conrus.ConsETPROPAGATIONE. 125 

Atqui à Noacho, per Sens, & quidem Heberiineam ad Abraliamum 
deftondenemy uti ex Hiftoria facra conftat, Ecclelia Dei propagata co 
tempore fuit, 

"Gab referri potelî, qubd Hebrazi tradunt de svhali ni e Heleri,in qui» 
bus Sandi Patriarche inftituti fuérint,,& Eegem Dei didicerint.. Sicad: 
Genef; 25.22, ubi de Rebecca dicitur s ® NN NT? 19NI Er ivi ad querendum 
Dominums feribuntz 139 fw venioh NoN mali NS Non did init quam in Schos 
Lum vel Collegium Heberi, in Ber, rab, (e&,63. In Jalkut fol. 32, column.2. 
995 De a tevia 13 In /abolem Schemi & xberi, Sic in Talmud Megilla 
cap. 1, circa finem legitur, quòd Face Parriarcha 14. annis vixerit Y24 1723 in 
domo Heberi, nempe Legis diftendécausà, utin gloffa explicatur. In Chronico 
Hebrasoruna minore, SAler élam futa, ineditione, que adjun@a eft libro Ju- 
chafin, Cracovienfi, f.165,col.2, 22 PIO 90 Tav 19 nen 


TION UITON II. VON Heber vixerar, clan nafceretur Peleg, 34, annie; Cr apo 


prebenditfcholast» Academias, FIRGRNTI 

Itaque per illos ipfos quoque Lingua Dei, & populi Dei,continut vi» 
detur propagata efle fine interruptione; nec ulla ratio videtur dari pofle, 
curiftalingua.in hoc populo peculiari ad tempus amitii &cintercidere, at» 
que poftea à populo extraneo &calienoiterti precariò quali repeti debuerit,. 
| @uia ergo Heberi linea 8c familia 1710 peculium fanum erat Semi 8 
Noachi, ideò quoque 3020 mei linguapeculiaris & fanta in ipfiusfamilia, 
& non per plures, fuit confervata, Nam queelingua ante Confufionem: 
fuitcommunis omnibus, ca poft Confufionem paucis fata: et peculiatis,. 
quinempe quoque ob pietatem.& fanditatem peculiares fuerunt,. 

Sic enim vifum fuit Deo per pauciores& feleftiores, ceu lucidioresftel- 
las, agnitionem fui propagare, donec univerfo populo Ifraîlitico, datà per 
Mofen Lege, pleniori luce affulgeret, Sic Kain, primi Adami primogeni- 
tus, ad impietatem eft prolapfus, & folus 4bel grati odoris fagrificia Deo: 
obtulit, Hoc per fratrem Kainumnefarit occifo, fubftirutus ipfi fuit scher; 


*. à quo percertos &Deo placentes fuccellores religio ad Noam propagata cft: 


A' Noah deinceps ad Sem: A" Semo:ad Heber: ab Heberad Abrabamum:-ab 
Abrahamo ad/faeum:.ab Iaaco ad Facobum, qui.&c ifraei di&uselt, à quo 
populus Ifraeliticus, cui Deus Legem fuam de plenitlimo Dei cultu gratioli i 
mè exhibuit,camdue per Mofen Do&torem fufficientifimè declaravit, 

Proinde ficetiam per hanc familiam propagata fuit, utnon ad omnes, 
qui ab Heber defcenderunt, pervenerit, fed quosdam duntaxat,qui vida» 
Hicetipfiusfuerunt 925 Perline, ejusdue in Pietate ac Timore Deive 
Aigia pr it. Qua enim ratiofuit confervationis Lingus Hebree,ca- 
smfuit quog; Propagationis, Q3 


i 
| 
i 
I 


< LI 
Su 


1:6 Disser.IIl peLino. HeBR. Post 


Heber namque duos habebat filios,Pelégum & Foktenum, Gen.ro, Foktenis 
familia in hunc cenfum non venit, (Nam hujusnumerofa pofteritas utin 
diverfas terra partes difperfa fuit: fic & in diver(a nomina tranfiit, ) (ed 
que per Pelegi duntaxat/ineam,ad Abrahamum defcendentem,elt propaga- 
ta,Hebreorumnomen È linguam divinî authoritate retinuit.Ex hac enim linee 
Abraham Pater credentium deduxit ftirpem fuam,ut videre eftex Genca- 
logia defcripta Genef. cap, 1.à.10, ad 26, inclufivè. 

Similiter non omnes, qui ab Abrahamo proggniti, Fili Abrabami appeb 
Jati fuerunt, fed tantàm ii, qui ab Iaaco ejusfilio defcenderunt Genef, 21, 
w.12, Nec omnesquifueruntà patre Ilraîl, fuerunt ditti Fi Jfruél ut.legi- 
tur in Epiftol, ad Roman. cap.9. w. 6.7. * 

1. Huc facit, quod R, Jehidah Hallévi fcribit in libro Cofri part. 1, 
9.47. ubi de fupputatione annorum ; à Creatione mundi ad fua u(g; tem-. 
pora, ita feribit: Ye Wo 2002 MID GINA MIND vOM D'AIX pan 
Tn MED 17 Py pre DIMAN Ty api Dv Tp Pi'Ty uN N) DTA mona 
4951 Mad D'dTt Dr MOIpo “atom pia tri onto ‘a 3 oi pr rr 
hoceft, Nos numeramms quater mille quingentos annos, quorum particularie fupputa- 
tioeftin Pentateucho nofiro, è diebus Adami , Scheth, Gr Enofth, ug, ad Noachum & 
Schemum, Eberum , &r Abrabamum, izacum, Facobsan, & Mofen. Hietenim fuerune 
Cor Adami & peculium ejus, quorum unusquisg, alios quidem eriam habebat filios : fed 
veliqui fuerunt inffar corticum , neg, parentibus fimiles,&re. Et $. 08. feribit inter 


alia: WI etto mn 9a MP apa 19 n Im op UD OMAR 


1 ro nio er idelt, Es Abrabase fuit peculium Heberi,ejush, difcipulus ( unde etiam 
vocatur Hebraeus ): Heber autem fuit peculium Schemi: È Schem peculium Noachî, 
Sic feribit Abarbenel in Comment. in Legem fol. 48. col. 3, Yh Npr wI 
pt oman dx voi 539 do emi fa de Ve Tema NOIA 9etnent 
Er Rabbini noftri inquifiverunt catenationem , h.e. consinuam propagationem Sapientia 
à Schola Schmi ad Scholam Heberi, & inde ad Abrahamuom patrem noftrum. 

Idem Abarbenel putat etiam ad hanc fingularem Heberi pietatem 8 
«ftariar refpici Gene cap. 10. 7.21, quando Schem vocatur 339925 198 
Pater omnisom filiorum Eber, Cùm enim Schem pluresalios liberos& nepotes 
habuerit, querendum ipfi videbatur; Quare filierum Eber tantùm Pater vo- 
cetur? Sicergofribit ad haec verba, fol. 49. col. 3.8.4. Mm MI 1 namm 
mine 195 omai om no'oema a wa far DI ona A 092 DEI Iv ya 
190 N° map TRA metin ron nani be ut nem De nno rima 
DIM IN MOI pere mon ama 19 e to esita 13 mi pa Sag or 1 vi 
1 9922 DRD DMN DIA OD N I NI TO) DN ZO IN 
405 naomi pd 9 fd 03005 99 magna 53 ra aem na day cao reato 

\ R) 





Conrus.CoONSs.ETPROPAGATIONE. 127 


aname nen orto 929 139 ha rav Data vaga ren Nb 1"5p DAN ed vg mire 
a too ao grane memi AO Fha5 DIA dI IN DIM i.e, Mibi hac de reita 
videtur, quòd com Sem plures baberer filios Cr nepotes, fratres itm, Chamum è Fa- 
phetumbipforumg, liberos,Scriptsera voluerit indicare naturam © indolem ipfins Schemi 3 
«quòd fe, amor ejus erga nullum ex filiio & nepotibus ipfius propenderit , nifi erga Heberum 
Flium Schelach, filium Arpachfchad,ejusg, femen; eò qudd hune videret juffum coram fa 
cie fa, & flium fapientem , babitantem in tentoriis Cr Scholis, ficut ipfe 3 planè quafî 
wullos alios liberos Schem babuiffet, nifî filios Heberi. Hoc nempe eStquod dicitur: Et 
ipfi quoque Schem nati funt filii, patri liberorum Heber, hoc eft, schemo 
quog, malti nati fune filii, ficuti nati unt reliquis fratribus ipfius 5 nibilominus tamen vi- 
fas et fibielfetanttom pater filioruam Heber : erga bos fervebat amor ipfius paternue, quafi 
reliquorumliberorum pater non fuiffet. 

. Hancipfam ob caufam dicitauthor libri 4ruges h45b6/#m, qubd Lingua 
Hebreea confervata fit 992 ni26 "Pr! Dex penes fingulares peculii, E nui citare, 
ut Paulus loquiturad Titum capa Bequdd mA? VTAP. pat (emen fervorum 
Gius bareditate acceperit cam, Et Abarbenel, quòd remanferit 729 7320 2mena 
inpreftantifimo filiorum Schemi, Hebero, &re. 

15. Sed & hoc confirmatur authoritate quorundam Scriptorum Chri» 
ftianorum, 

D. Auguftinus lib. 16, de Civitate Dei cap. 11. Nec fruffra linguam ifam, 
boceSt, quam senuit Abrabam, necin omnes filios fuos transmittere potust, fed in eos tan= 
tom, qui propagazi per Jacob, Gr infignids atg, eminentiùs in Dei populum coalefientes, 
Deiteftamenta & ftivpem Chrifli habere potuetunt, Nec Heber ipfe candem limguam in 
suniverfam progeniem fuam refudit : fed'in cam tanti, cujus generaziones perducuntser 
ad Abrabam, Etlibr. 16, cap. 12, Une igitur There domuserat, de qua natus et Abra- 
bam, in qua unius veri Dei cultu, & quantum credibile et, inquajam fola Hebraa 
etiam lingua permanferat, 6, 

Johannes Mercerusin Comment, in Genef, 1 ea fola ( Heberi )familia, 
nella lined, in i (cilicet tanto, in quibus forma aliqua Ecclefia, & veri Dei cultus per- 
manfic, perftitit È fervata eSt quog, lingua Hebrea pura & inviolata. Nam }imael & 
Efau, ac alti ab Iratlitis &x Patribus defcendentes , ua è puro Dei cultu degenerarunt, fic 

G èpuraila & nativa lingua difcefferunt , ad ficam quisg,, que jam erat in alto familiis 
5 nationibui. 

Sic ergo ha&tenusvidimus; in qua familia lingua Hebrea fuerit con- 
fervata, fc. Heberi? quomodo in illa propagata? quam obcaufamitem 
in hac potiùs, quàm alia Schemi familia, Deli confervata & propagata? 
: 36. Pergamus nunc, & queramusquoque Locum, in quo illa familia 
tunc temporis degit, li ue proin Hebreea confervata fuit 5 





vg Disser.III ne Line. HeBR. Posr .. 
IIL 
Lbs Heberi familia fedes fuas habuerit ? 

Difficile iter ingredimur, incognita 8 noftrisnunquam trita 
nec oculis luftrata loca, quaficari Sc inveltigatur. “tique cm fine duce 
& fine luce periculofa &anceps per loca incognita fit inatio, non 

rimus tutiùs progredi, quàm fi Verbi Dei du@fum fequamur, ejusgue 
” domen pedibus & grellibus noftris praelucere finamus. : 

17. Anteomnia ergo horumlocorum veftigia, quee in Sacra Scriptura 
funt exprefla, legemus, &c loca ill2 coltigemus, in quibus Topographia 
iecaliquo modo nobis delineatur & depingitur: . 

I Genef- cap. 24. defcribitut nobishiftoria, in qua Abrahamus, Heberi, 
utfuprà vidimus, nepos, fervum fuum mifit in terram natalem fuam, 8c 

ad cognationem fuam, ad uxorem quaerendam filio fuo Iaac,Inter ceetera 
ergò dicit Abraham fervofuo y, 4, "95 nea inpfa Tan rino fra nat la 

Adterram meam, &cad nativitatem feu cognationem meam ibi, & 
capies uxores fili meo I/aaco. Ety.t0, dicitur de fervo illo heri fui mandata 
exequente: Mi Y$ ba ona DX SN 1 Erivie vel profes et ad Aram nar 
‘harajim (h. e. Syriam duorum fluminum ) ad civitatem Nachoris (Charanem 
{c.vel Charras). 

IL Jofux24.9.2.83. dicit Jofha ad populumIlfraèlem : siedicie Domi. > 
nus Dess Ifraelie, "NOD *AA MAN N MN Ohio DIN II un Mya 
Intransfluvium (Heb, Reéver hanndbar ) babisaverune patres veftri è (aculo, The= 
rathpater abrabami , & pater Nachoris, È fervierunt Diks alienis : TDIIN NA MPN 
TUT MAYO DIMIN NN Er aceepi patrem veflrum Abrabamum de trans fluvium, 
& deduzi eum in univerfamterram Canaan, Gc, Vide &Y. 24» 

HIL Genef.1,9,8, OT0I MI tin eva var mn nd Sy n non 
Etmortuuseft Haran (frater Abrahami ) coram Therach patre fu , in terra nati- 
vitatis fue, nempe intIr Casdim vel Chaldeorum, ‘Età, 31. 1g, Therach 
Abram filium ficum © Lot filium Haran, filium fili fi, &y Sarai nuruan fam, uxorene 
Abram fili fi: 1939 MIN MITA DTDI MAD ON INS Er egreffifione cum eis cx 
Ur Casdim, ut pergerent in terram Canaan: DIO IIONTM 19 NIN Ce venerine 
wsgyadCharan,  babitaverunt ille, Sic cap, 12, W. 4» dicitsr Abrabamu 75, an 
norum egreffus effe ex Charan. . . 

IV, Genef, 15. 7, dicit Deus ad Abraliamum: PAREM VeN mv n 
IS'TUI MIND Ego Dominw, qui eduxiteex Ur Casdim, nt derem tibiterram ij 

V. Nehem,9.w.7. Twes,$ Domine, Densile qui clegifti Abram,&r eduxifti eun 
tote3 xD de UrCasdim, x VI tm 








Conrus.CONSETPROPAGATIONE. 129 


VI, InNovo Tefltamento A@tor. cap. 7. &, 2. inquitSecphanus: Virifia- > 
tres Gy patres  audite , Den ille gloria vifiu eS patri noffro Abrahe sol iv 77 Mirers 
piu civ È nale aiBr iv route quam effet in Mefopotamia, prissquam babita- 
ret in Charran, Ety. 4, Tiri ifatar cu y85 cada rellinzon tv qubjeo Tune exit 
( Abram )è terra Chaldaeorum, & habitavit in Charan. Etilline, poStguam mor= 
tuo eSt pater cjus, transtulit escrm ( Deus ) interram banc, in qua vos nunc habitatie. 

18, Heecfuntprecipua loca Scriptura Canonic&, in quibus aliqua fe- 
dum antiquarum illorum Patrum indicia nobis proponuntur, Adillare- 
At intelligenda, & que quarimasinvenienda, explicabimus primò fingu- 
la Nomina, quorum iniftis Scripture locis fit mentio ; fed ftriè,quantum 
nimirum ad preefens noftrum propofitum conduget; deinde videbimus, 
quomodo addu@ìa loca Scriptura, fecundum iftas expofitiones intelligi, 
& inter feconciliari pollint, Quaruor autem pracipua funt Nomina, quae 
expendendaveniunt, 1, Aram Nahardjim: 2, Ever banndhar, 3. ur Casdim, 
4. Charan, > . 

19. Primumergo Nomenloci, quodin confiderationem venir, eft TO 
2" AraMm-NABARAJIM, quodoccurrit Gene[.24.7,10, Nomen 
hoc eft, ut apparet, complexum feu compofitum ex duabus vocibus,9W 
ARAM) &T'YY) NAHARAJIM . 

1. DWAR AM, Nomen hoc proprium eft viti, quinti filiiSemi , Ge- 
nef.10, 22. Hîc verò fumitur pro Terra five Regione certa Afie majorisab 
ipfo appellatà Aramias nunc verò Syria dita. Unde Jofephuslibr.1. An 
tg, cap.7. Arameos Aramus tenuit, quos Greci Syros appellare malunt. Et Strabo 
libr, 13. Quidem Syros pro Arimis accipiunt, quos nune Aramos vocant. Hincetiam 
Nomen gentile "IX vel IX Aramens Sr, Genel, 28.7. 5. &cc. 

2, ID'FVNAHARAJIM, Nomen eft dualis numeri, à fingulari MI 
Fuvius: unde dualis, D'Y Duo fiuvii. Ergo Aram Nabharajim ell Syria duo 
rumfiuviorum, 8 denotatur certa Syrise pars feu provincia. Longa enim 
lataque erat Syria, maximumdue regionis Orientalis tratum complette- 
batur,ac préinde in plures partes {eu provinciasdiftin®a, qua ab urbibus 
fingularum infignioribus denominantur: 1, eft mt DIW Aram Tesbah, 
2, Sam, 10. 6, Plinio Syria Soba 5 8 Melspy Sophene di&a, metropoli urbe 

mate Tzéba,cujus mentio 2,Paralip.8.3. 2, IMM N'I DN Aramberb rechobb, 
2, Sam, ro, 6, quòd non procul fortè diffita effetàloco illo ad Euphratem, 
qui MNM dicitur Gen. 36,37, 3. TDYO DIN Aram Mascha, feu Comagena, 
1. Paralip. 19, 6, extra Euphtatem, etiam à metropoli Maacha fic di&ta, aut 
è MAacha filio Nachor, Gene[, 22;w. ultimo, 4, PUDTDIN Aram Demmefeky 
Syria Damaftena, 2, Samuel, 8, #.5 cujus meropoliserat PUDI Damafinse 











no #isser. IH. be Lino. Hesr. Post 


- 5 Denique elt 'MIDWE Aram-naheraion, Syria duorum finviotum 
Euphrati 


quam nos hic querimus. Dicitureafic, quòd inzer duos ftvias 
Chiddekel (five Tygririj ut è prophanis Scriptoribus vocatur } media conchg. 
datur: Unde KR. Salomon fcribit: n3w? mimi Nt 2 Inter duos fluvios, 
foninterjacet. Greecivocant Miresespiu» Spridit Mefoporamiam , Medamnesne 330 
terannem, Chaldens, NO 59 "DIN srameam feu Syriam que est juxta Ept 
tem, vel'srans, ultra Euphrazem , tefpe@tu nimiram Terre Ifraglis,. Enphrapes 

im termimus fuit terre finte, camdue circumivit;. Aligeretiam dita 
eft haec Syriee pars DI ITO Paddan Aram, Syria Campelteig, veljugatas 
qyòd quafî fib duorum fluviopum jugnes fit mifla. Hine GeneS 28, @. 5: 
ubilegitur: Es «bit (Jacob) GI TUTO di Padden Syria; LXX. reddide» 
sunt, "Eu rlò Mirerehgianerzioe in Meftpotamia Syrie, Et quiia omniuefftrar 

tiffima, maxima & antiquiflima, hinc etiam nonn sal 

itextò dicitur Aram, Syria: & incole ejus.Aramaii;fygi: Interduln etiam 
apud authoreslatiùs fumitur, ut Chaldasam quoquaReregionesulta Tg. 
grim comprehendat. Lo 

Alterum Nomen elt IMI 929. Everchannéber, cujus mentio Jofue 24.23 
Vocesha fimtappellative, VP Trans, min Fuvis. Fluvius autem intelli= 
gitur Esphrases. Hinc Chaldaus; nI0 33W3 Trans Euphiatem babicdrant pa- 
tres voffriz utficonma DIN Syriz'interemmir, 8c msn 525 (Regio ) trans, sfreviusiz 
pianè fint fynonima. Hinc 2.Sam.10, 16. MIMMO DW ( Viri) Syriede 
trans finvium , fe. Ewphratemi Sic 1 Chron. 19, 9.16. Ergò WUMI9E Trans 
favium, ellipticè dicitur, pro ‘Regio trans fluvium, transfluvialis. 

Sic hic propriè accipiuntur hae voces,& intelligitur tota Mefopotamiaque 


CananeisTransfwvialis, vel Transfuviana, Peratea ditta fuità fluvio Euphrate, 


qui Mefopatamiam è Cananaa diftinguebat, & quem Trajicere necellle: 
habebar,qui ex una terra in aliam tranfire volebat, Sic vulgatusinterpresz 
Tulipatrem veffrum de Mefopotamie finita. Et fic vulgò omnesnoftri; 

Hinc1. Reg. 4.24. de Salomone; Wr-n29: 929 11M AN "5 Nava ipfedoe 


minabatur in ommem Regionem transfinvialem, MINI rho 592 ones reges 


srans fluvium, veltransftuvialisregionis, ‘+9. 
Tertium Nomenelt oTE> “Mayr cledim, Lr Chaldeoruni. 

1. 8 urorigine eft Hebraîtura, & primòfignificatIgnem, è Lucendò. 
Nam 8 Levere. HincEzech. 5.9.2. YYIN MII N'obe Tertiam partem baie 
Igni combures, Ninc etiam Hebteeorum nonnalli in hoc loco reddunt, Ex 
igne Chaldeorum, quod retinuit Vulgatus Interpres Latinus Nehern.9, 7 
Tu ipfe Dominus Dews , qui elegifi Abram, © eduxifli eum de Igne Chaldeorum, Fin» 
guntenim Hebrai,Abrahamum in Chaldga,quòd Idololatrig iploramre- 


x 





Corpus. ConsETPROPACATIONE. 131 


fiteret atque fe opponeret; à Rege vinétum 8cin forzacem Ignis projetum 
effe, ut vivus combareretur ; fed miraculosè ex illo Igneà Deo erutum & 
Jiberatum Fuiffe, & hocefle, qubd-Deusdixit; Fgo Dosinw, qui eduxi teex 


* UrCasdim Igne Chaldeorum, Vide fatvulara in Capitulis R.Eliefaris cap.23, 


ab initio. 

Deinde fignificat N Ur lallem vel specum: unde, 'N"W8X MUND Spec Pi- 
pere, Jela. 11, w. 8. Sic Ur Chaldeorum idem e, quod Pali; Chaldeorum, 

Tertiò fignificat etiam, juxta quosdam, Montem, Jela. 24. 15, 11D o'naa 
tt 18 montibusglorificate Dominum. Sic Ur Casdim elt Mons Chaldeorum, ° 

Quartò plerorumque, & quidem verior fententia cft, Ur non effehic 
Nomen appellativum, fed proprium urbé vel Oppidi alicujus, patrise fc. 
Therachi & Abrahami, 

IL 129 Cadim, hoc elt, Chaldeorum. Chaldai dicuatur Casdim è 189 
cid filio Nachoris ex Melcha, Gen. 23.%.20. & indeterra ipforum OX 
12105 Terra Casdim vel Chaldeoram, S mutato.in L. Sic Ur Chasdim hîc pro= 
lepticè vocatur. Aliitamen putant fic di@tosab 1W20%N Arpachfthad, quali. 
Arpachfadei ; preecifis duabus primis fyllabis ; ex eo £c, quod Jofephus feri- 
bit Antiquiratum Judaicar. lib, L cap. 7, Arphaxades eos qui nunc Chaldei funt, 
Arphagadeos nominavit. Sic Abarbenel in Legem fol. 4,9. col, 3. Chaldaa 
autem non erat inclufa Mefopotamix, feu (patio duorum illorum fluvio- 
rum Euphratis& Tigris, fed ab ca exclufa, & atiisterminis comprehenfa, 
attamen aliquo modo contermina, Diftin&e olim erant provincie, imò 


‘regna; gria, (quod vocabulum recentius ) olim Aramea, ab DIN Aram: 
al 


Affrria, ab WON Aff: 8c Chaldea, è N03 vel NODI Arpaobfehad denominata; 
Aramaa & Affrria ceferant in difperfione populorum filiis Semi: Chaldea 
filiis Chami. Pofterioribus temporibus, cùm Imperia 8 Babyloniorum 
Monarchia dilatari corperunt, confufa fuerunt nomina, ita ut omnia haec 
tria regna uno feu Babylonia, feu Affyrie nomine fuerint comprehenfa, 
Etquia Chaldai Aftrologia admodum dediti, ejusdue periti fuérunt, in- 
defa@um ut Chaldews etiam fignificet 4frologum five isChaldaus, fiveex 
‘alia natione fuerit, Quid autem hic fibi velit hoc Epicheton,& quare Urbs 
five Oppidum ur fic vocatum? an quod in Chaldaa firum? an quòd tan 
tùmà Chaldeisinhabitatum? ambigue funt, uti audiemus, interpretum 
fententia. 

rium nomen elt 1901 Charan, vel Charran, quando Therach cum Abra= 
hamo &creliquisdicituregreffuseffeex Ur Casdim,& habitaffe in Cheran: 
&deinde quoque Abraham 75. annorum ex Charan exiville, ad profici- 
fcendum in terram Canaan, . 

° R 2 


132 .Disser.III pe Lino. HÉBR.Post 


De hujus loci fitù omnesconfentiunt, quddfuerit oppidum in Mefo- 
potamia, juxta Euphratem. : 

20. Sed fufficiant haec de Nominibus iftis protheorias loco premififfe: . 
videamus nunc , Quomodo fuperiora Scripture loca de fedibus & habitatione primo- 
rum Hebreorum conciliari inter fe poffine? 

Pugnantia videtur in illis locis efle ifta; Genef. cap. 24. dicitur 1 
Terra( fc, natalis, folum natale ) Abrabami 1 fuiffe Syria duorum fuminum, hoc ft, 
Mefopotamia; hocenim fibi vult, dum ait Abraham, Adterram meam's' 
© adnativitatem meam ibis, q,d, In terram mez nativitatis, ubi progenies . 
vel cognatio mea elt, Sic Jofue cap. 24.dicitur: m Ever hannahar,b, e.in 
Mefoporamia habitarunt Patres veflri a feculo, Therach pater Abrabami, Item De 
Ever hannahar «cupi patrem veftrum,&c, Et Stephanusin cap. 7. dicitex- . 
prefsè, Deum apparuilfe patri Abraham quikm efferin Mefapotamia, priwsquam habita= 
retin Charran, Hac omnia videntur difertè fatis docere, Patriam & folum 
natale Abrahami fuiffe in Mefopotamia, quee, ut vidimus, Syrie nobilis 
erat pars, -. 

At Genef, cap, 1, dicitur Terra nativitatis Haranis (fratris Abrabami , velthe- — 
rachipatris Abrdbami ) fuiffe Ur Casdim feu Chaldaeorum, Er Therach dicitur 
«ff egreffis ex Ur Chaldaeorum, seproficifteretur interram Canaan. Et Genef.15, 
dicit Deus; Ego um Dominus qui te eduxiex Ur Casdim feu Chaldaeorum. 

Cùmitaque Mefopotamia & Chaldaa diftin@ fuerint provincia , di . 
verfos etiam habuerint feu dominos, feu incolas, utivi um, queritur,. 
Quomodo bacinter fe conciliari queant? . 

Variosconciliationis modos excogitàruntinterpretes, quos hîc referre 
nonextra oleaserit: 

I, Sunt, qui dicant, Ur Cadim effe propriè & revera Terram Chaldeo- 

rum, in qua natus fit Abraham, adeò utnativitatis ratione Abrahamus. 
Chaldaxus fuerit, non Syrus, Catera autem loca, nempe Genef, cap. 24. 
& Jof. cap. 24. loqui de Terra nonnativitati ipforum, fed habitationis, quam 
primò inhabitàrunt, pofteaquam è terra nativitatis fa Divino juffu & 
. impulfù profe@i fuerunt, & unde deincepsre@,trajefto Euphrate,terram 
Canaan adiverunt, Ea autem fuit Me/tpotamia, &cin hac civitas five oppi- 
dum cheran nominatum, ad ripam Euphratisfitum. 

In hac fententia ex; lendum, 1. an conveniat dicere, Abrahami 8 
Therachi patriam fuiffe Chaldseam ; com Chaldaa, tunc&antiquitàs ita 
dita, fecundum Hebreeos ceflerit filiis Chami;; hi verò Semi pofteri & ne- 
potes fuerint? . 

% Quo fato vel occafione ipfos cò delatos elle oportcat ? Nam cm : 

. Confu- » 








i 


è © 





Conrus.Cons.ETPROPAGATIONE. 133 


Confufionis Linguse peenam non fint expesti, non videntur quoque Di- 
fperfionisin terram Jonginauiorem participes fatti effe, Et per Difperfio- 
nem illam folemnemiillud non potuit effe fatum, cm Chaldea pofteris 
Chamiceflerit.. ° 

3. Abraliamusnullibi dicitur Chaldeeus,fed Hebreus; 

4. Eliefer, juffus ab Abrahamo proficifci. in terram fuam non ivitin 
Chaldaam, fed in Mefopotamiam.. 

5. Stephanus dicit exprefsè,, Deum apparsi(e Abrabamo exiffenti in Mefopo- 
tamia, antequam babitaret in Charran, Antequam autem Abraham habitaffet 
in Charran, nullibi eum legimus fuiffe, quàne in Ur Casdim, urbe fuà pa- 
trià, Sanè fi vel maximè V. T.loca hacprimî conciliationis ratione conci- 
liari poffint, non video, quomodo ad Stephani verbaapplicari poffit: 

21, II, Alii, hasdifficultates confiderantes; dicunt Me/opotamie vocem 
latè fumi è Stepliano, ita ut Chaldean quoque comple@tatur; ac proinde 
Mefopotamiam. & Chaldaeam: pro Synonimis quafi.ipfum fumfifle & 
aquipollentibus , quòd una fub altera, Mefopotamia fcil, fab Chaldea, 
comprehenderetur; Sic obfervavit Ludovicus de Dieu in Notis fuis in 


« A@&ta, è Geogrephis. Arabibus, Chaldeam. quoque. ad Mefopotamiam 


referri. 

Ita fieri quidem potelt, ut Stephanushac voce fit ufus: an autem Mo- 
fes tùm fecum ipfo; tùm etiam cum Jofua fic conciliari poffit, dubito, 
Nefcio enim anillis temporibusjam nomina ifta tamlatè ufurpari potue- 
rint, com dominia & Imperia illa adhuc fuerint magis reftri@ta & none 
dumita amplè dilatata. 

22, III Rabbi Mofes Nachmanides,five Gerundenfis,alterius elt (en= 
rentiee. Statuit is, Zher4chum ( patrem Abrahami ) fuiffe ex Charan (in Mefo» 
potamia, hoc eft, illic narum )::fed cum Abrabiamo filio fuo, anteguam nafieretue 
Haran ( alius ipfius filius) in terram Chaldeorum profetum efe, ibig, in ur 
Chaldeorum nattam ei È" denatum quog, effe Haran: Et bunc effe fenfum verborum 
ilorum Genel. 11. 4.28, Mortuus eltautem-Haran coram Therach patre 
fuo în terra nativitatis fue in Ur Chaldeorum ; ita fiil..ut Ur Chaldeo- 
rum Haranis folius terra nativitatis fuerit & dicatur - Poflea,-mortuo (cil. Harane, 
Therachum cum Abrabamo filio iterum ex Ur Chaldeorum egreffian >, interram 
Canaan iter inftituentes, Charanem terram nativitatis fua veverfos effe, ibig, dli- 

iu fubftitiffe: ubi dum effene , Abrabamum mandatum boc è Deo accepiffe: Exi 
terra tua, & ex cognatione.tua; &cc.. Nuchoris bic. nullam mentionem fieri, 


"©. gubd ille femper in Charan fubftiterit & permanerit,neg, cum Patre Theracho,Co fiazre 
* Abrabuano;inUr Chaldeorwm profectu fueris Fic ted 


it fumma ipfius fententie, 
R 3 





14 Disser. III. pe Lino. HesR. Post 


que fusè &prolixis verbis explicat inCommetariis fuisin Genefin, 

feGione M ad Gen, i. & fe&ione ‘1°? 1° ad Gen. 12. & in feRione Me PM 

ad Gen, 24. quò fe conferre poterit Lettor, qui iplamet jus verba defide= 
rat, Eandem fententiam fecutuseft R. Bechaî, ut videre eft in ejusCom= 
ment, fol. 21, col.1, ° 

. — Abarbenel verò contra hanc fententiam varia èxcipit; 1. Inquits 
porar Dj Id rm Nato 9% 985 minna 997 Dr PN a MINT ra de 
1 DINDI MIO SITI 109 PN Dw 9IPn IN Tn pw DIwI ua ni mo 
hocett, Fingit ipfemet biftorias ‘pro lubitu & arbitrio fto, querum nulla provfies in Scri- 
pura mentio 5 veluti, quod Therach cum Abrabamo folo ex Charan profettus fit ad babi- 
tandum in terra Chaldeorum , illicà, natus & fepultus fuerit Haran. Harumverune 
nulla fiont indicia in textu Scriprure, 

2, "DI NONNO RAI 1579 PIMS DIMORA N atei n rito 
1 oto De vr vanto mind now hoc eft, secundum ipfius fententiama dicere 
debuifes scriptura, quòd reverfì fuerint Therach x Abraham Charanam ; ed qudd fic 
loqui rv de co qui revertitur interram fuam , in qua feculo five femper fuerunt 
patres ipfius, 

3. poi SIP vrtiO OY mit) DADI ON SITI DINAR PIP IN DINI TN » 
4 EÉPRWD MINI DINI PMI MITI FOT DA TI LI PN INNI DAI RT INN - 
hoceft, Dum Scripruraait, Duxerunt autem Abraham & Nachor (fatresft 
duo) fibi uxores, Genel, 11.29, docet, quòd unà in uno codemg, loco fuerint fimul 
etiam uxores duxerint.. Qué ratione verò fieri hoc ‘potuiffet,fi Nachor fuiffet in Charan, 
& Abraham in Ur Chaldeorun® . ‘ 

9 Dn29 XI DI {Di Top Min 1 itinb orson amm “ave o'ovie 
any int ne novo mn Nasi man 13 ih nd rim priv ma im ne vm 
qa Imam NIFI MON 19 DX pie P'NY Mw ‘niro ot “n? 15 or ir mm 
139 fot em pre5 td 15 Div DIR hoceft, Adde quèd omnibus mods con= 
fiseri cogatur Nachmanides , quòd Therach longo tempore fubftiera in Ur Chaldeorum, 
done fi, genuit Haran,Cr donec Haran genuit Lothum : Cm enim Therach inde exiret, 
Lothum fecuom abduxit. Hoc verò fieri non potuit paucioribus quàm30, aut 4.0, Antiibe 
Quod fi autem ita fit, quomodo cum hoc componetur ilud Fofue; In terra trans= 
fluvium habitàrunt Patres veltri inde è feculo ; fi nempe tanto emporie patio 
fueruns inUr Chaldeorum? , 

5 MPN DR AT INDI 1 D'TYI VINO “PINETT IVK FIN SOIN SINO? 
sponpd QOI IN PINETO NOI II 1 IT 9370 DMIN NN DIIN NN 
a5 DI PR van DID OMIN Nbgn 99 IT D'IDI MIND PRAIA. 
15 nat vane dh nnt max mi pp Top: 9 79 mt mov Bar bt 105m marne 


via px me Dex poli np viole mob pa 73 ri 293 nem DI o x 
. ° mowi 

















Gansus. CONS ETPROPAGAZIGNE 
iano n PSI NT pras AN NIT DIS mmve NMATI 29) IT 1ADEY 
“ffpin he. big cit soripeitra in loco uno ; Ego fiim Doni i hei te 
“Ur Chaldabrumi: © in loco alio; Et accepi Patrepti” E - 
sinum éxrerra graneluvium ( Mefopotamia ). Excipit ble quistgy Nadibrimdes > 
Eduxi té, newidm eft, quad Accepi te; Nam ilud; Edtixive ‘ex LleChaldeo= 
rum, dici de fleratione divina Abrabami ex fornace ignis, in que colf 
Dliperod, Perdom fi ea fees babeat, non coherent cum hoc verba fequentià; Ad duadum 
tibiterramiftafi”” Nom miraculofa illa liberatio nén proprer hoc fatta fueret fed 

rpietasera Co jufliriam Abrabami, Gut preciperet fili fis nt coffodireni viam 
pe Heconenia itagzdocene , quid nec Mofîs Nachmanidia fententia fasi fit conve- 


anieni È folida hi boknegotio, Haftenus Abarbenel , contra fententiam Nach» 

manidis, *"% " 
* 23, IV. Aliamitaquo invenit Abarbenel conciliatiqnis rationem. Sta= 
‘tuitnempeis, ‘Abrafiitiom in Aram Nahardjim, five in Syria Mefopota- 
«mia & natum effe & habitaffe, antequam veniflet interram Canaan UR 
oppidum five civitatgg fuiffe cam, in qua natus fit Abraham; fitamdue 
nonin Chaldxea, fed in ipfa Melopotamia, ac propterea dici a CHAL= 
DAORUNM, nonfitis&loci ratione; fed,vel qubd Chaldéi eam ceperint 
& occupasine, atque cò ufque fe effuderint; vel quòd illic jullu Regis 
Chaldeorum Abraham tentatus fuerit; vel quòd Chaldai illic Ignem 
coluerint: CHAR AN fuiffe urbem in quadia habitarunt, pofteaquam ex 
urbe Ur profetti fuerunt in Cananzeam: EsER HANNARAR fuifle no- 
men proprium provincie in, AR 4 M five Syria MESOPOTAMIA, incu- 
jus ditione utraqueurbs fuerit, UR & CHAR AN, Verbaipfius funthecg 
“un 1993 Dpa De xhx D'tDI VOR ND D'TWIN NN '972 ano IN 
MPNIIO "90 DN DIRI NIN 33 NPI mm 1 NI van 02 IT DIR moboni 
10199 MON NE NITIT VINI TO w'bS Dw no me ment xe Deb basi ho 
MOYI D'TZI NI NIPAW TIE TOT DISSI DIN RI MOPO 029) D'EIDII 
13 Sy midi mypa mix ap aN II Sd pm INDIE 109 OPTIO 
tia nati bho bed erp ivano omWDm nypa Dn rem ima D'mRa 
AINDI ID NITIDA INPTY 1 DREI III NISDI OMNIA MOVE VATI NIDI DAY 
19 mon OUR PINI WAN NI DTDP NIN DIPII OTEDT YO AMIATA 
997 PNDO DIREI VIN PI PIO ri PAT ID 1 D'TDI NA TN Pi) 
tNnon De Nine Divo Dig de dmn Napa minano Nan sv) art 
hoceft, Convenientiws & magi: folidumde UR CHALDAORUM e; qudd non 
intelligatur terra Chaldeorum 5 fed quòd fit nomen Loci in Regione trans fluvium, he, 
în Mefopetamia inRegno Aram (h. e. Syria), provincià (ejusfo.regni).srans 
Parvinm feu Mefepotamia, Vocazur astem UR CHALD AORUM; Vi pero 
à 


136 Drsser.IIL peLinc. HEBR Post 


dd dum Nimrod in lonia vegnaret, inde egreffus fit in Affyriam, ficst dicitiers 
È terra Paga der Aflur, qui fuir è filiis Schemi, eran da 
quosdaminterpretes, fabegerità etiam loca interra Aram, Gr ex cis ilum, qui vocabatne 
Ur CAspIN vel Chaldeorum, ed qubd fubegiffent eum Chaldei  ficut firipfis Rab- 
bénu Niffim. ‘R. Abraham AbenEfraexponit "X Un, Vallem ; Sic nomen ejns fue- 
rit, Vallis Chaldeeorum, quèd nimirum ed ug, Chaldei fe diffuderine ad facieno 
dum predam, & fpolia perenda: Vel ( fabintellige, fic-nominabatur ) propter 
Iqnent in quo tentatus fuit Abrabam ex mandato Regis Chaldeorum, Sed vellius eSt, 
quod (eripferunt Sapientes gentilium , Chaldeos inillo loco Ignem coluiffe , Cr Solem qui 

- dneum dominatur, ac propterca appelletam fuiffe UR:Chaldeeorum; Summa,guic= 
quidfit, UR CHALDAORUM fuit de provincia trans fluvium Euphratem , feu 
Mefopotamià, Cr ide) Scriptura dicit; In (tera) trans-fluviwm habitàrune Patres 
veltri à feculo; quod eSt Nomen Provincie. Plinius certè libr. 5, cap. 24. ponit 
Uram urbem quandamjuxta Euphratem. Anilla fortè huctrahenda ? 

Hanc fuam fententiam ex eo probat, quòd Cheran 8 Ur.Cardim videane 
turin eaclem regione fuifle, cujusrei indicium vulteffe, qubd ubi unà cum 

- urvel Ratim poft Ur Casdan hujus loci Charsn fit mentio Genef, 11, 7.31 
abfolutè illud nomen ponatar, fine aiditione provincie aut regionis 
neralioris, in quafita ferie, quod omninò faciendum fuiffe putat, fi alte» 
rius, quàm verò ur, fuiffet regionis. Cùm verò conftet,chersn urbem fitam 
fuilfe in Mefopotamia , hinc concludir, ur quoque in eadem fuiffe, Hoc 
fibi vult, quando porrò ita feribit; PM TT TANI MM Tp i NOR Sp 
TON DE VIN Nodari IIPI NON PI TY III SOIN DINT SN AD 
UN TINIDII NR CINI NT NT DIVI NA MOIO e 0 em Dover 
nos hoc, quoddicitur, Et veneruntusque ad Charan, Gen.11.31, Nam fî Cheren 
fuiffet intermino five traftu alio (£c.quàm Ur Chaldeorum; nempe wr in 
Chaldeea, & Charan in Mefopotamia ) Scriprerz ita loguata fuifet; Etvene= 
runtad Charan, quaeft trans fluvium, five in Mefopotamia. Argui non me- 
minit nominis terra & provincie in qua ( Charan), fica fuerit3 ed quod ambo illa loca, 
UrCasdim & Charan, fuerintinterrauna, & provincid und. 

Sic, juxca Eliam Mifrachi, vult R. Salomon Abrahamum natum effe in 
Aram Nahar4jim, h, ein Mefopotamia. 

Sic feribit Abraham Sachut in libro Juchafinfol. 135. col. 2, 9 Mn 
intonato pan Pm noia rin pm DAG MMI NN DIMIN NR Nachor ge 
tiuitTherachum , & Thérach genuit Abrabamur 5 Nachorem, & Haranem ; idg, in 
regno Haranis , quod vocatur Mefopotamia , que eft Aram Nabardiim fic vocata, quid 
inter duos fluvios, Chiddekel fil, & Tigrim, interjaceat, Cur verò Mefopotamiam 
vocer Regnum Haranis, querendum, 

24 Juta 








Ù 








Conrus.CONSETPROPAGATIONE. 137 


24. Justa banc fententiana nulla inter fuperiora loca eflet tia: 
Terra natalis. im illortim, Mefopotamia five Peratea, Trans-euphratenfis 
regio : urbs nàfalis ur, in Mefopotamia, fedà Chaldis occupata,8c cultu 
Idololatrico inquifiata ; ut inde Ur Chaldeorum vel Terra Chaldeorsan vocata 
fuerity ficur Gene 40.7.35, Terre Cenazn (vel pars ejus, Hebron fc, ubi 
commorabantur ) è Fofepho vocatur DUIIPTNIN Terra Hebreorum, quia ab 
Hebreis inhabitata erat,8cc. Vide 19709 fol.37.1. 

SicFacillimè inter fe conciliantur Mofes& Jofua. 

Sic etiam cum utroque in gratiam redit Stephanus A@or. 7, Dewile 
glorie, inquit, vifus eft Patri noffro Abraba, quiwm effet in Mefopotasmia, ( nempein 
Ur illà Chaldeorum ) prius quam habitaret in Charran. Una reltat difficultasin 
€d, quod fequitury.4. Tencexiit èterra Chaldeorum. Quomodo exit è terra 
Chaldieoram, fi vocatus fuit è Mefopotamia? Ad hocrefponderi poteft, 
illum vocem Terre fiamere pro Urbe & Agro five Valle illa tota, in qua Ur 


@ fita fuit: Aut certè, illumita loqui exufu prafenti, qudd pofterioribue . 


temporibus Mefopotamia fub Chaldea comprehenfa fuerit. 

Sic non facienda due Vocationes, quibus Abraham à Deo vocatue 

fuerìt; Una, in Ur Chaldaorum; Altera, in Charan Mefopotamia. 

25. Ex ha@enus diftis videtur admodum probabile efle, in Aram vel 
Aram Nabarkiim, hoc elt, Syria interamni aut bifluvialifive Mefopotamia; 
natum &educatum effe Abrahams è Theracho patre fuo, unì cum uxore 
Sira& patruele Lot, donec divinitàsexcea evocatus, 8 in terram Canaan 
CVS po i potelt usquead 

vi ito,vix dubitari , quin &c Mujores cjus,qui ad 
Peleg five Phalegin difperfione non tà ng candem “agionemin: 
coluerint. x 

Quòd fi autem Phalegi pofterizas hicnata 8cedutata, (e (e fixas in hig 
Jocishabucrit, quis, pe Pelegabillisfeparet? maximè quòd fub ejus na 
tivitatem difperfio fit fata, utfuperiore Diflertatione vifum , 8 propteres 
ipfe in difperfionem non venerit, fed in natali folo permanferit. Infang 
enim dumeflet , familiam habere non potuit, multò minùsgentem con 

ftituere, aut novaenationi vel regioni nomen dare, 

An verò Heber pater infantem Pelegum in admiranda ifta difperfione 

deferuit, in aliam regionem abeundò? Id certè credibile nullo modo eît, 

rod fi jam Heber cum Phaleg ejusque pofteris ibidem permanferit, 

ibileeft, ejus proavum, benedi&@um sem, cum piiflimo patre Nek, 

quorum vita adhuc erat vegeta, confun&as cumipfis fedes habuifle, ut fic 

San&tumEcclefia & populi Dei femen confervaretur,8 per Abrahamum, 
s Le 


ld 








33 Basser. HI. peELinc.Hesr, Post” 


juxta divinam promiffionem , ad numerum Stellarum ceeli propagaretur. 
26. Sicergo familia Heberi fedesin Aramaafive Syria fuit, & per con= 
fequensidem ille quoque fuit Locus; in quo, proximè à Confafione Lin- 
im & Difperfione populorum,LinguaHebraa fuit confervata; usque 

ad Abrahami cxea exceflum. Haec eadem fuit fententia Elia Levitazin 
Prafatione fi Meturgeman. Locum, quiaà Genebrardo & quibusdam 
aliis non re&tex mente Elize intelle@us videtur, ipfummetadferibemusy 
& transferemus: Dicit illic, Linguam Aramaam Lingue Santa vici- 
niorenr effe omnibus aliis linguis, cad hujus reiconfrmationemadducit 
teltimenium Aben Efre;qui fcribit alicubi, Linguam Aramzaam effe Lin- 
guam S. coruptam: Et ex his concludit, quòd antequam Lingua San&a 


« corruptafuerit, locutifintin AramfiveSyria non aliam, quàm L’inguam 


San@am. Querendemitaque Eliasdicit; W2MW3 ‘NO. Quonam £ Lim 
—. gua Hebreacorrupsa fuerit in Aramea five Syria? Ad hoc-refpondet:; MINT Vi mom 
Rare arme an vanEat Ii ml Te Le mm von e MIT 
+ Yap vox epr pieta amato vera am ri pab ar 1 ted omar 
PR MONITE ATOM VIVI PTT RITI TIZI DIE TOR: IPUT CR OI TO TY DINO 
Sv) mt noia Dir ga'oart vote id Si a Vago HAN don 
De Ya mod aipa mob vINVILIN 199 DINd vm DIOR: DD NY PID 
mem TEIONNI Mi bre 0 2 de Sa am pa mi Iv DI 
an pone prob inv hy nebitanpi profani De pan ann NononI 
QNVELD EIpR Nod den 1929 Now DIATO AM NI I 795 OI 
tura RS D'IsDI bone? +riW5 hoc eli, Qidd tempore parriecharam Po 
is lingazifta corrupta ( Atameta ) peter ex verbis illo Labanis , RIME I, Ge- 
parata pra stag, ar Fnsi quòdcorrupta fit fiati poRiguam inde (ex 
Aramaa,non Chaldza ) egreffiv fuiffet Abrabamus. Nam absg,dubio loquebantio 
ipfe © patres cjus Lingnam SinAam,piout cam atceperant ab Adamo weg, ad Noachem, 
., umusex ore dlteriue, Pracipuus autem acprimariss fuît Schem filiso Noachi, qui fuit in 
‘EberHanndhar, loceft, Traxs-fluviali regione ( Mefopotamia ) ficur deeo dici- 
‘hr, Ipfe fuit pater omnium: filiorum Eder, nempe Bher bannaliar: trans 
fluvium, fcil, habitantium, fecandun expofitionem R. Mofis ben Nachman; Tpfo 
vero, & majore filierum ejus parte, mortuis, Abrahamog, e% Mefopotamia egreffo,ommes 
fatti (unt Idololatraz &tunc confufa fuit lingua, at vocata Aramza ab Aramo, poftre- 
mo filioruom Semi , ficat dicitur ; Filii Semi funt, Elem, Afchur, Arpachfihad, Lud, 
Aram, Genef.10, Et quia ipfé diusiùs omnibus vitam protrazit, hine faltum,ut lingua 
dnomine ipfius Aramea fuerit vocata, Cm verò Abrahamus ingreffia effet vel veniffce 
its terram Canaan, ipfe È femen eius loquebantur linguam Canaan, hoceft, linguam 
Sandlam, Kciam Ifratlita, quando in Aegypto fuerunt, non dercliquerunt cam, ela 





none» E. 





Coxrus.ConsèTPrRobAGATIOME. 139 
Inhisverbi; iv Elias, primò, quomodo lingua Hebrea per primos 
illos patres inde ab Adamo usque ad-Heberum, 8cabeo ad Abrahamum 
usque fuerit propagata: deinde oftendit Locum, ubi fuerit confervata ; 
nempein Aramaga: tertiò, indicat Tempus, quamdiuillic fueritpuracone 


fervata; nempeusque ad egreffum Abrahamiexca : quersò,quòd linguami 
Hebtseam Abraham in Aramaà jam loquutus fuerit, camque non è Cana- 
nzisdemùm, fed àteneris è parentibus fuis didicerit, proutipfi quoque 
eaminde ab Adamoacceperint: guisrò, quòd in Cananeeam veniens,non 
novam linguam didicerit fed vernaculam fuamimmutatam, Lin 
foil.'San&am loquutus fit, quam antea didicerat & loquebatur, ficut & 
.. Jfrailitee in 4Egyptonon Zgyptiorum affumferunt, fed fuam linguam re- 
tinuerunt. tti Linguamillam vocat Lingue Cenzan,non ita intelligit, 
quafi‘gentis.Cananee tum lingua illa fuerit, fed ad imitationem Eat, 
uia poftmodùm:ita appellata fuit,pofteaquam Iailita cam terrami pofe 
derunt, & lingua H in eà ufi fuerunt. ' 
Quòd verò putat Elias, linguam Arameeam & Chaldeeam effe demune 
ortam poft egreflum.Abrahanai ex Mefopotamia,in co ceteri Rabbini atu 
eo-diffentiunt ;:nec nos ei affentimur. De illo autem alibi, favente Dedy 
difquirendi dabituroccafio. Sufficit nobisin prafentia, quòd docet, Hol 
beri familiam usque ad Abrahami egreffum,continuà fucceffione in Syrig 
Mefopotamia fuas fedes habuifle, & in ea Hebraicè loquutos elle, î 


IV. 
Unde HEBREORUM €5 Lingua 5 Popule . 
° nomen hoc acceperint? 


217. Hesrn a usHebraicè dicitur 999 Ibri, quod formam habet ab 
"54 Ebher, quod Nomen Proprium et Viri ; 8c Appellativam, fignificans 
velNominaliter, Tranfitws, Vadan; vel Praepofitionaliter, Gs, Trans, Ulrra, 

Primò-omnium hoc nomineinSacris vocatus legitur Patriarcha 46ra- 
bemus, Genef. 14. Y, 13, MIST DIANO TI DION 20 Er nenir quidem profiegui, 
Crnuntiavit Abram Haifri HER RO. ° 

Hoc nomen , Abrahami & Patriascharum Saniorum pofteri deinceps 
diu retinuifle videntur. Sic enim Fofephw ab Egyptiis vocatur "NY "N 
Vir Hebrew, Gene£. 39. 14. 8 "Y9UN TN serv Hebrew, #17, vel 99 WI 
Puer Hebrass, cap.43. Y,12. Gen. 43.32. Nn enim effe deeypi anch cemedere 
TOY DI cum Hebreis, Et Exod.2, #. 1. dicitur de Mofe: Er vidit Vir 
Aeggpiivon percutienterti YTIND AZ ON Visure Hebrasms è fratribue fido, Et #13, 

: ° - Sx: n . 


n O men n. 


DS 


x 


140 Disser.III peLino. Hesr.Posr 


tnt D'MAy D'WIN "tw Dio vivi Hebrei irigabant , Sic Exod, 2, 7.6. dicit filiz 
Pharaonis de Mofe;. Mt DIN IPO Depueris Hebreorsan eil ife, Ex0d.5.9.3. 
a9l9 AMPI 0029 MON Dews Hebreoriam occurrit nobis» Et cap. 7. 9.16, "MIN % 
tara D'N2YTI Dominus Dews Hebreorum mifit mei Vide8Ex0d. 1,15. 16.19.8c; 
Hinc fcribit R. Bechai ad Ex0d, 21,2, Nvro nei ni eno De NM 
TINA PA DILDI ES nomen qued babebant Ifraclite, quamelfent in Ae 

Poftmodum tamen etiam siiouand hoc nomen iis prninni 
tur. Vide Exod, 21.2. Deuter. 15.7.12, 1,Sam. 4: 7. 6,9. & cap.13.3. 7.19. 
&14. n, 21, &cap.29.3. Jer.34.7.9. 14. Joner. 9. 


. 38, DeNominishujusratione & Etymologia quatuor, fi accuratè ob-. 
fervemus, occarrunt diverfe Authorum fententise, e 

.. 29. Prima eftquorundam Chriftianorum fcriptorum, quiab Abtebani 
nomine Ebress vel Hebreos di&os volunt, imperitià magis, quam notitià 


originalisvocisdu@i. Sic enim apud Eufebium De preepatatione Evan= 


gelica lib. 9. cap. ultimo legitur: Artapanus hifforizus Fudeos dicit appellatos 


Fhife, & Hebraos ab Abrshamo dittos. D. Ambrofius in Epiftola ad Philippen= 
Les cap. 3. faribit : Hebrai propter Abrabam diftifunt, Immutata enim et isera pro- 
fonstta, ue non vocarentur Abreei , fed Hebrei , ur «pud vereres , chm diceretur 
‘Medidie, &- effat abfierdum, immutata eSt litera, sa diceretur Meridie. Si enim origo 
ui Abrabam eît, ex ipfo debet & trabi nomen, nonex Heber, qui (exràgenerazione eSt 
fiper Abrabam. Si enim in Abrabamreformari cepit genus bumanum,& ip(e eSt Pater 
fidei, ex ipfo o Nomen È lingua Hebrea. Prima enim lingua que erat fine nomine, 
‘clim buic redditur, ex co nomen accepit, Nam nulla caufa eSt, cur ex Heber trabat 
nomen, &c> : 

D. Auguftinusin Queftionibus in Genefin quat. 24. feribit: Quid ergo 
probabilius fit , ab Heber tamquam Heberos diétos , aut Abraaosab Abram meritò queri- 
tr. Etlib. 1 de Confenfu Evangeliftarum cap.14. Jfrael quinepos fuit Abrahe, 
Ai quo gens capît Hebreorum, NicolausEyra etiam ambiguè hacdere feribitin 
Matth. cap. 21. 7.48, Et accedens ad primum , idefî, ad gentile populura, qui 
incepie è Noa: Fudii autens ab Abrabam , vel ab ipfo Heber, unde dii funt Hebrai, 
quòd Heber fuit Tongè pofterioripfo Nod. Sicnonnulli alii. ° 

30. Sententia heeclongà tefutatione rion habet opus,cùm in ipfa prin- 
cipia Lingua Hebre&, ut peritisnotum, incurrat, unde ne ulla quidem 
6jus apud Hebreeos mentio. 

D. Augtiftinus quod prius fcripferat, ipfemet revocavit Libro Retra- 
@ationum 2, cap. 16, In quo libro qued dixi, ex Abram corpiffe gentem He» 
braorum, eff quidem © hoc credibile, ut ebrei velut Habrai diéti e/fe videantur, fed 
exille veriùs intelliguntur appellati, qui vocabatur HE BER ,tdsmquam HEBERAEL 
de quare in bb, 16, de Civit, Dei fazis differui, - Pau 








Coxrus.CONs.ETPROPAGATIONE. 14 
Paulus Epifcopus Burgenfis Marth, 21, Adgitione fecundà ad Lyram 
fichac musica Hebrai non dicuntur ab Abrabam ratione propri nominis , ut 
manifft pese per fama rac a fim Poftillator tradit Genef. 14. Cujus ratio 


eSt, quòd'Abraliami docipit è lirera Aleph ( INAN vel MAN), Heber verò per 
Ajîn (299 ).. Et idcirid fi Hobreus diceretur ab Abrabare, inciperet ab Aleph, quod non 
«vers, fed incipit per Ajin, Verba Poftillatorisin Genefin funt: Et ex hocpa- 
tex, quad Hebrei non fune dicti ab Abraham, fed ab Heber , è quo etiam ipfe Abraham bic 
dicitur Hebreus, Item idem pater per literas in Hebred, quia Abraham incipit ab Aleph, 
Heber verò per Ajin, &c, 

Audaftinus Steuchus Eugubinus Génel. 14. Null verò razione admitti, po- 
tell,ue Hebrai ab Abrabam appellentua, propter literarum varietatem : potiùis enim Abra- 


bamei effent appellandi. Lo. . 
His adde, quòd fi E4reus unius literze immutatione elt ab Abram, tunc 
Abram, qui primus, [d'antè vifum, Ebrews vocatus,à feipfo fic de» 


nominatus erit quod efgabfurdum. Nullaenim resà feipfa denomina- 
tionem accipit, fed ab aliaaliqua cestà & evidenti. Quis dicat Euphrates 
euphrateus, Fluvius fluviali, Nigredo nigra è 

31. Segunda Sententia eft illorum, qui gfesRRORUM vel EsrR&0- 
Rum nomen deducunt ab Hebrzeo 135 46her Trenfire, unde "139 Ibhri 
Tvanficoren reddunt, In-explicatione autem & ratione etymi reddenda 
variant. . 

1. Plerique ita fentientes rationem nominis iftam reddunt; Abraha- 
mum primum fic appellatum elle, quòd ipli, quando ex Mefopotamiain 
terram CananeamerDivina vocatione trai ivit,trajiciendus erat fluvius 
Euphrates. Abhoc Tranfitu & Traje@uEuphiratis volunt ipfum è Ca- 
naneis vocatum "IV Ibhri,.Tranftorem, Qui Trajecit Eupbratem, Sic nomen 
Îhoc '094 Ebreus, non erit patronymicunr aut gentilitium gentisHebree, 
fed Eventuale, ab Eventu Tranfitusfluminis'tradu@tum. 

Occafionem hujus expofitionis preebuifle viderur Greca L XX. viro= 
rum Verfio, qui Gene(,14. vocabulum hoc 34 reddunt sregme, quod 
D. Hieronymus Traxfirorem reddidit: Sicenim £cribie in Jef. 19. 7.18, 139 
Hebreus xvegrlo, id elt, Tranfitorem fonat, qui de loco tranfit in locum, Etin Ezech, 
cap. 7. Quemobrem  Abrabam Hebreeus , id elt wsegras > Peregrinus, Tranfi- 

memoratar, n 

Hinc feribit Theodoretus in Genefin quell, 60. Quidam dicunt, «b Heber 
Vickraicam inguam appellatam effe, ilum falumiin priffina lingua permanfife, indef 
Tebecos effe diflos. Ego verò puto, Hebraos effe appellatos ex co, quòd Abraham Patriar= 
che, quisa è regione Chaldeorum veniret fn Paine, fluviuna Esphratens pertranfiit, 

. -8 3 





is: Disser.IIL DE Linc.HeBr.PosT 
LGeg gd) 17 Tipo dor trip Rodeson ivi, ie, Hebra eri Syrozen lingud 
idem fignificat quod Euphrates.In his poltremis verbis notanda dxugià Hebrai- 
«a Patris Theodoreti, Hebra enim non Euphratem fignificat, fed x"9y Syrè 
idem quod Hebraicè 039 Trans, &'%9 Ibfri, five Ebhri , Qui de ulteriore lo» 
co in alium tranfiit, Euphrates autem dicitur MO, Auguftinus tamen 
Steuchus verba hac citans ad Gen.14. legit; è weegras reuigiray, Hebreeus 
Syronom Linguà Tranfiens appellarur, Autan forte Theodoretusferipfit è riege 
diteprin Quitrans Euphratem, Transeniphratens , 8cid poftmodum ab imperitis 
feribis mutatum in #1 Ceegras! 
2 SicOriginesin librum Numerorum, Homiliî 19.H 38 £1 Trafiseune | 
« . tes interpretantur. Ie ergo ipfe populus etiam Hebreeus dicitur , quiatranfiit de | 
- adterram repromifitonis, de tenebris ad lucem, de vita ad mortem. * 
, Chryfoftomus in Gene, Homil, 35. Adyeniens quidam nunciavit 
Abre Tranfitori; Hoc dit, st nos memores facidl pgflomodo ex Chaldea exierit. 
Nes quia trans Euphratem domibilisom babuerat didtus BPT ranfitor, Er antea etiom 
peventes ci abignitio boc nomen indiderane, jam antea fignificantes , eum inde migratu= 
rum, Vocatus enim et Abram, quia migraturas erat trans Euphratem, Grin Paleftinam 
venturas. Haec poftrema verba@hdicany 8chunc pium virum ex imperitia 
linguee Hebraice ifta fcripfifle. Nam Etymon Nominis, quod, ex horum 
interpretum fententia, a'Tranfitu fluminis accepft Abraham, non ad no- 
men propriumipfius t22X Abraham,fed ad cognomen "934 Ibhri accom 
‘ modari potelt. In eundem fenfum fcribig apertiùs Tomo 1. Homilià De 
Nomine Abraham : Quid igitur /onar nomen hoc ( Abraham ) cdm interpretatur ? 
Tranfitor, Nam Abram Syrotum voce idem eft quod Trans vel Ultra, Er fciunt qui 
Lingue ejusperis fim, Magna quog, Syrorum cum Hébrea lingua cognati ei. Sed dici, 


E RR ni ol I e qual Li 


tu, qui poSt primam illam gentivan divifionem è loco ubi majores ipforsam confederane, 
migrantes , flumine trajeGlo, in prozimas regiones certis jam cultoribus & memeinibus 








Conrus.ConsETPROPAGATIONE. 143 
diferiptas devenientes y advenarano potiùs, quam indigenerum jure stebantur.. Hujus- 
snodi commaigrationis primss ommiam vigm inivit Hebet,vivendi commioditatem nomini 
fiso confentaneane' querens, Cujus exemplum imitatus Thare, fextus jam familia nepos, 
cum Abrabamo filio inv eandemregionem migravit, deinde Abraham ipfe in Cananeoruna 
‘agris bofpitem agens,duplici causa Hebreei nomen obrinuit : x quòd è patria ix Haran, 
È quidex Heranin Chenaen pertranfiffet. Ilius etiam filii & nepoces,interim dum 
nullas obtinuerune proprias fedes, Hebreei ab Acgyptiis altisg, nationibus appelati (unt, 

2 Volunt quidam, Cananeos primùm-Hebreos, Fa Tranfitores vel Traje- 
Gores dietos ù Chaldaris » & vicinis populis, qubd com ab illis (ele feparafo 
fent, & in Cananzeam migraffent, Fordenemtrajeciffent: Clum itaque Abra» 
ham in Cananzeam veniffet, illum, ut 8 ab ipfo deinde pofteros ipfius, 


inde quogue nomen Hebrei accepilfe.. Sic feribit Thomas Erpenius in - 


Oratione de Lingua Hebreea ; Quid ergo? Teflibus omnibus Rabbinis, Origine, Au- 
guffino, > aliis, ab Ebreis squi populus fuit oriundus ex Canaane ,. quem conffat, poît 
confufionem iltam Babylon, cm fuis Afia litoralis traflum occupalfe, qui eSt inter 
Sordanem fucvium & maré miediserraneum > ab ipfis appellatus fuit Terra Canaan, 
Hi enim, licet generali nomine Cananeos fefe, &r fpecialibus aliis è familaerum patribus 
appellarent, di Chaldais , è quibus fefe eò migrantes feparaverant, È vicinis populis, 
Ebrei fe vocati , aci TrajeQores dicemus, quali trajeciffent Jordanem, cujus 
TrajeGus in Orientis illis terris memorabili eSt. Qua caufà et cur Abrabamus, cm re- 
bitti Meftpotamid patrià fudzineam quog, provinciam fecefi(ftt,. Ebraus appellatur 
in libro Genefeos, Preecedentem ctiam fententiam de Tranfitu Euphratis 
xojicit gerefelle . P 
3.. Sunt etiam nonnulli, qui Hebreos primos ficappellatos volunt è Tigri 
«tranfitu feu trajeltu. Sicferibit. Ludovicus N Francilti Lufianusin Pi 
Canonum &earcanorum' Lingue. Sante cap. Tranfitus autem fluminis di- 
cir propter Hebreos illos, quos Vfieriores dicunt :. Arphachfad ‘nam, filius Sem cum 
aliis fluvium Tigrim verfiw Occidentemtranfivit. Noé fiquidem cum liberis fia pot 
diluvio, inOrientali regione citraTigrim habitavit, unde Transeuntes Tigrim, 
meritò Ulteriores citi fin è diltione Hebrea “39 Heber, que fecundum R. David 
Kimchi fignifica Tranfttum , &Ulteriorem partem ad quamtranfitur, Quo 
fi, ut illudGenef. ubi feribiturs Sem fuiffe patrem filiorum Heber, Kgnificare de- 
beat, fuiffe patrem omnium Ultériorum, qui Ultra Auviune venerunt, Hi 
fuerune pofiea: Cananei Ce Arphaxadei , è quibus, ficuti ab Heber Lingua Hebrea, 
ita ca ipfa Lingua Canaan apudEfaiam dita et cap.19, 18, Videatur& Carolus. 
Sigonius inlibro de Repub. Hebreeorum cap;1. 
Hiomnes deducunt nomenfioc "139 HEeBRAUSÀ verbo 19 HA845 

Tr.anfire, Traficere, licetin ratione affignanda varient. 


Sed, 














144 Disser. Ill pe Lino. Hegr. Post 


Sed, quomodocunque explicetur haec fententia, nullam probabilitatis 
alicujusfpeciem haec erymologia habet: * 

1, Forma Nominisin ’.Idefinens, noa hanc vim denotare videtur: eft 
*enim propria ferè nominum Gentilium, ut paulò poft etiam videbimus, 
Etliceg pauca quadam alia cam quoque habeant, nullum tamen eft,quod 
fignificationem fimilem admittat. Hoc fenfù poriùs dicendum fuiffet 199 
Obher, vel 124 Abbar. Sic fcribit Auguftinus Steuchus: Mibi certò probabilius 
Hr Giant dici ab Heber, qudm ab Habar,hoc eft, Tranfivit. Nam idetiam 
ipfavex rat> Siquidem nomina gentilia apud Hebreos lin ultima pro) 
runtur: Quod fi ab Habar duceretur , ut Hib Prato Redi porti 
diceretur, vel Habbar per Kametz, quod fit in Nominibus appellativis, Ninquen tag, 
appellativa nomina cam formam fequantur, 

2. Quia non probabile, ab Adtione ejusmodi tranfitorif, neculla ra= 
tione, quantum videre poffum, tantopere infigni 8 memorabili, Genti 
tam celebri, genti tam-San&ta, genti ex omnibus gentibus unica & foli 
à Deo pro fuo populo & peculio ele&te, Nomen,quod ipfi inter feipfosy 
quod apud’omnes per univerfium orbem populos, per multa fecula reti», 
nerent, fuiffe impofitum. An res tam mamorabilis fuit Fluminis Traje=. 
&us? Imò cùm ftatim poft difperfionem commercia fine dubio exerce- 
rentur inter diverfos & diffitos populos, quotidiana fuerunt ejusmodi 
transmigrationam exempla. Omnes reliqui populi vel è fuisPatribus, 
velà Terris,fua nomina acceperunt. An folus populus Hebreusà Flumi- 
nis alicujus, five is Tigris , five Jordanes,dive Euphrates dicatur, traje@tu 
denominandi fuerunt? 

3. Graecum wuegras vel miegirae, quo Greci utuntur, aliter etiam hot 
loco transferri potelt, nempe Transfiuvialis (ut habebat antiqua Latinorum 
editio, notante Steucho ) Trawsuphrateus, Ex transeuphratenfi regione oriundus, 

4. NullusHebraeorum vel per fomniumde hac fententia cogitavit, ut 
mirari fubeat,do@tiffimum Erpenium Qmnes Rabbinos fententia fuse te- 





ftes allegare. 

5. Hebrai illi Ulteriores, de quibus F. Ludovicus (eribit, Rabbinis 
planè funcincogniti: perinde etac fi diceres, Hebrews Hebraicus, — 

6. Si, ut Erpenius vult, nomen Hebraeorumolim proprium fuit Cana= 
* neeorum, qui fir, quòd nullum veltigium ufpiam hujus rei reperiatur, 
©. quòd Cananeus aliquis vocetur Hebrews: Soli Iraélita & pofteri Jacobi 

fe vocantur in Sacris Literis, ut ex indu@iione locorum liquet, & Aben 
Efta obfervavit ad Exod.21.7.2. Hoc probè notandum, Alia omitto, 

32. Tertia fententia elteorum, qui Hesa ou M nomen deducunt 

4bEBER, 











IS i . 
Coneus.GonsETPROPAGATIONE. - 145 


ab Eser, vel Eagr-HaNnNaAHAR, hoceft, (Terrà) Trans fluviam, vel 
Transfusviali , feri aisenphratea, quomodo primis & prifcis temporibus fy- 
necdochicè, in @ananzea, difta fuit Mefsporamia, polteaquami Abraham 
cum fis ex ca in'terram Canaan fe contuliffent, uti patet ex illis, qua fii- 
© prà diximus,itaritjun@im duo ifta nomina Esea HAwNAHAR, qua 
per {e firat appellativa, in Nomen proprium quali abiverint & degene- 
rafintejusregionis, que per fe &propriè vocabatur Ar AM NAHARA= 

31% Syria interamnis. Sicnomen "99 IBHRI verdelt itumò» Gentile, è Terra 

mativitatis & patrià derivatum ; &concifum eft pro "IM 999 vel md», — 

quis Hebreis diverfarum vocum compefitiones infolentes aut rariflimee 
unt: Latinis fecus, qui hoc ufù Prepofitionem Trans vel L/tr4 cum nomi- 
ne Loci, five is Monsfuerit, five Fluvius, componere folent: Sic dicerent 

illi 7ratsfuvialis, Tranfinvianus, Transeupbrateus , ficut dicunt, Transmerinus, 

Transalpinas, Transmontanus, Transrhewanus, Gc. Ad hujus imitationem Efras 

jun&im dixit Babylonicè, MW) 139 Id Homines trans flsvisme, Elre 4..w.11 

sima 0392 Inerans fluvium, hoc eft, iri regione transfluviana: MIL 19 Inni 

ws reliquis trans flumen,transfiavianis, Y.17. Sic volunt, Abrattamum primò 

appellatum à Terra fua, in qua natus & educatus, aut faltem in qua diu 

tabitavit cum fuis patribus & Majoribus, 

33. In hacfententia fune nonnulli rum Hebreorum, tura Chriftiano= 

rum Do@îtoram: 
‘Ex Hebresis eft, quod legitur inBerefchith rabba Se&. 41. ad illa; us 
mumnciaret Abrabamo NIYN Ebreo: 199 HO VII '20 NO OR POM IN 
LIDP MIO IPOD NIDI IMM DIYO ANTO DIDIN DIN id eft; Rabbi Nebemias. 
dixit, Abrahamuna fic vocatum, quòd fuerit ex pofleris Eber. Rabbini aliidixerunt, 
quòd effet ex Eber hannéhar (regionetransfluviali, Mefopotamia ) & logue- 
retur linguam Ebream, ° 

R, Bechaj in Exod, 1. circa finem, fol. 66, col. 3,133 Dm 19 omayni mia 
SIMNIZO TTI API MII DIR NI NPI DIMIN Deus Hebraeorum, 
Exod, 5. 3. Hi /unt filii Abraham, qui vocatur in Lege Hebr: ia fuit ex Eber 
hanndhar(r enter i). n Tadini . 

Ejusdem fententize fuit R. Mofes Bar Nachman, ut videre eft ex Com- 
“ment. ejus, in fine feGionis mM. . 

Aben Effa titubante? de hac quaefttone loquitur : Exodi 21. videtur in- 
chinare in hanc fententiam; alibi in aliam propendet, quòd Ebrei ab Eber 
fint nominàti, utin feqg. videbimus. Inquitillicintercartera: mp) W° 
INIT #5 DIET IT I NT N i N I NI NIE VIVI MI 
tUT. 9990 DIMAN NIN DD'IN NN MPN aRiEoe NIYI ME NT en hoc 

x T i 


ri o cri MODA, 


146 Disser. II. pe Linc.HEBR.Post 


elt, Aut Abrabamus vocatur Ebreus, guia venit ex Eber hanndhar; quanevis fc 
potius dicendum fuiffer ma "3 Ibhri nahari : ad quod tamen dicere poffamus, Scri- 
pruram fecutam effe concifam loquendi vationem. Invenimus enim 5 Et accepi patrem 
vefiruam Abrabamumex Eber hanndhar, Jof, 24. I 

Hujus fententia videtur etiam fuiffe R, Salomon, Gen. 10.w, 21. Ipfe_ 
fuit pater omnium filiorum Eber, explicans; omnium filioruin Eber hannéhar, 
Transfiuvium, & Gen. 14.713. : 

In hanc fententiam feribit Auguftinus in Quaftionibus in Genefin, 
quelt, 29, Er nunciavit Abrahamo transfluviali, Gen, 14. Transflvialem ("739 
Ebreeum ) Abraham appellatssm , etiam Greca exemplaria fazis indicane : fed'iwrita 
appellatus fthec viderur caufa,guòd ex Mefopotamia veniens,tranfito, o fumineEuphrate, 

Sedes conffituit in terra Canaan , &> Transfluvialis appellatus eSt ex caregione unde ve- 

erat. Hîctamen (ciendum, AuguRinum rationemexplicare, quareì Gra> 
cisaliisg; fic vocatusfit : ipfe enim aliter fuam fententiam produci lib,16, 
de Civitate Dei, ut infrà videbimus. . 

PaulusEpifcopus Burgenfis, Matth. 21, Additione fecunda ad Lyramr 
Inter Mefopotamiam © terrampromifionis tranfie fluvius Euphrates, &c, Abrabam 
autem natus fuit in Mefopotamia, ubi Thare pater ejus , C» alii cognati ejus, ferviebant 

* sdolis, & inde addu@lus fuit Divind direGione in terram Chanaan, e, Icico Abra- 
ham veniens in terriam promifionis , Hebraeus vecebatur, id et, Transfluvialis, 
Heber enim cum Ajin firiprum Hebraicè, TransfAuvialis fignificat, Cr idcirco ficue 
illi, qui veniunt de partibus altramontanis, communiter Uultramontani dicuntur, fic 
Abrabam in inizio fue vocationis ad fidem, in terram promifitonis exiens , Hebreeus vo- 
cabatar, hoc et, Transfluvialis, 

Sebaftianus Munfterus in Grammat, Chald. Nec antea vocata cit Lingua 
Sandla Hebraica , quam Abrabamtrajeci(er Euphratem fluvium, derivato fil. adjettivo 
1029 aprapofitione NY Trans, ut R. Salomon quog, teffatur Genef. 14..13. in hec ver- 
ba; Abraham vocatur "391 Hebraus, I7Un 3290 NW quòd venerit ultra 
fluvium; È nonproprerea qudd ab Heber defcenderit,ut alii dicunt. Sic alii quidam. 

34. Heec fententia meliorem fpeciem & probabilitatem habet, quàìm 
dua praecedentes, quamvisnonomnibusarrideat. _ “. 

Nam 1. fi Abrabam appellaretur Ebreusà regione, quali Transluvialis, vel 
Mefoporamius, nomen hocipfi jure com multis conveniffer.. Apparet autem 
fingulari aliqué de causò illum fic vocari, ” ‘ 

2. Deducit R. Jehuda Muftatus in Cofti fol, 25. col. 1, argumentam 
contra hanc fententiam ex eo quod legitur Genef. 43. #32) Non. poffunt 
Aeggptii comedere cum Hebrazis panem : 1}93Y N 15 MIDA 139 ai nio 2'aw 
mà DI DNPIN nyrso DIM: DIPOI I Deb pay NN MINI D'ARON 044 A, 

° inquit, 


Conrus.ConsETPROPAGATIONE. 147 


inquit, Ebreci dicuntwr è regione Eber hannihar, que eStratio eius quod dicitur 3 
Non poffunt Zgyptii panem comedere cum Hebreis ? An locus caufari pe- 
set, quò minus duo fimal pofint capere cibum? Et ficut egyptii hic votantur 
Mitzrim, è Miturdim flio Cham : fic Hebrei ab Heber filio Sem, 

Quarta igivur de Nominis hujus Etymologia fententiaefteorum, qui 
ilfud derivant è Nomine proprio Heber filii Semi, utHEsR &1 dicantus, 
quali HeseRRI, Et heceltcommuniorHebraeorum fententia, 

Probaturhoc 1. ex Genef, 10, w. 21. ubi Sem dicitur pater omnium filiorune 
“Heber. Quamvis enim R. Mofes Gerundenfis, R. Salomon, & alii none 
polli, ut fuprà vidimus,ita explicant, ut 929 Eber contratè & concist di- 
catur pro WUT 39} Eber hanndhar, omnium trawsfiuvialium; attamei non fuf- 
ficientibus id rationibus, imò ne probabilibus quidem, probant. Primò 
etenim, quod fi hec fuiffee mens Mofis, cur non difertè & integrè ita lo- 
quutusfuiffet? Annon abfurdum effet, fi Berhlebemitas quis vocaret N'9 133 
Pilios Beth pro Bethlechem, &fic alios, quorum terra nomen habet ex duobus 
compofitum? Deinde, nullibi Mofes Mefopotamiam vocat MIA 954 Eber 
hanndhar Terra Transfluvialene, fed proprif cam voce defignat D'I DIWX 


Genef. 24.10. & Deut, 23.5. Adde quòd nonfolùm contra ftylum Mofis, - 


{ed & Scripture totius id*eft, in qua nullibi Hebrei vocantur fun 995 na 
Vili Eber hanndher : Imò Mefopotamia nullibi vocatur 9 299 Eber hann& 
har Terratrandluvialit, nifià Cananziis vel Affyriis, ab interje®o inter ipfos 
ftuvio Euphrate, 7ertiò: Omnesfilii Eberi fuerunt Mm 129 HI Trensfluvia= 
lessex Mefopotamia ‘oriundi, fed non omnes ejus pofteri fuerant vocati 
1739 Ebrei, fed illi tantim, quiex Abrahami linea 8 femine funt progna= 
ti, ejusdue fidem ac profeflionem funt fequuti 8camplexi, quigue poftea 


Pili Jfrdel, Matite, & Fudei quoque faeruntdi@i, Hinc"939 Ebress,idemeft 


quod Fudews ut 8cè Judzeis in Germanicis fuis translationibus redditiut, 
in Gud. Sic quoque è Paraphraltis Chaldeis, Onkelo, Exod, 1.16, 8 
Jonathane »Jore 1.9.9. guardò, queratio fingularis, qua emphafis & 
briga his verbis fubellet, fhiceffer fenfus? Apparetautem emphaticam 
effe, qudd sem vocatur Parer omnixim filioruam Eber, 8 fingularem ob caufam 
illum fic vocari, Rettiùs itaque & veriùs'intelligunt alii preftantiflimi 
Interpretes hunc locumad literam de Hebero, Senti fine ‘Pater filiorum Heber, 
idem fit quod Pater Hebreorum. Probatur hoc 1, Ex fimilibustocutioni- 


bus: ut, Filiyfael, Hrailite, Fibii Fude, Judzi, Fili Moab, Moabite, 8alii. ° 


plures fimiles. Sic cap.9. w, 18,.& 22, 1923 ?2N NIN DM Er Chen erat Pater 
Chenaanis, Gencf,19..37, INI0'IN Pater Moab 9.38, NOP '20'IN Parerfi: 
lierum ammon,&cc,- Quia fic elegans conftat ratio, cur Sem vocetur hic fin- 

i T 2 f 





148 Disser. HI. peLino. Hesr. Post 


ppofaricer Pater filioram Ebers quia (cil. Eber AD pecalium fait Semisurife- 
‘ brei loquuntur, hoc eft, Praecipuus filiorum ejus, in quem non fotàm fa- 
silia,fed etiam benedi&tio paterna tranfiit, ut fuprà vidimus Th.13.8ct4- 
._ II. Similisferè locus eft Num. 24. 24.in Prophetia Bileami: MON Upr 
N04 10 Erafffigent Affur, © affligent quog, Heber.. Quis hic dubitabit; ficut: 
per Affz’intelliguntur 4ffrài, ita per Heberintelligi Hebrees, 8e-ficut MEN di- 
citur ellipticè pro Mex 132 filias A/fr (qui filiuserat Semi, à quo 4ffrii di- 
Qi): ita 9% Heber ellipricè diftum efle, pro 939 133 Filies Heberi, ( qui Semi 
Lol PoneposI Annon convenientior hac expofitio, quàm fireddatur; 
‘raffligent Affia( qui nomen patris gentis fu) : & afffigent Transfiuvi 
level drive, utR. Salomon exponti ® ): &cefigen Tranfuie- 

HI. Probatur haec etymologia ex forma nominis ‘929 1hri Ebreuss: 
Nam com Nomina gentilia & patronomica in’ ..I'definentia , denomi» 
nentur, vel à Populo aut Authore, vel à Terra,velà£eco, veluti Urbe aut 
oppido certo, ut Elias docer in Notis ad Grammaticam Mofis Kimchis. 
toc verò nomen neque à Terra, neque à fpeciali Loco, fic appellato ,fit de- 
du@tum; probabiliffimum fanè eft ,.abAugfiore-& progenitore aliquo fic: 
diftos Hebreos, qui nullus aliusquàm ifte Fber feu ebete poreh. 

IV. Quiaficetiam melior dari poreftratio, eurAbraham Esrew fir-ab: 
extraneis vocatus s quia (Gil; fuit 138 pecuium Feberi, ficur Heber fuit pre» 
cipuum decus& peculium Semi ; &c quia-ejus do@trinam, fidem, & pie- 

, tatem eftamplexus & fequurus. Unde etiam non'omnes pofteri hoc no- 
men. acceperunt.. 

35. Et hincapparetetiam ratio, Quere ab Hebero potiùs, quanti ab allo aliquer 
flliorum Sem, pofleri ipfius fuerine denominati ?: . : 

Propter ipfius videlicet Piecatem, quam coluit; propter Synceram Dti: 
cultum,quem retinuit 8 {ervavit,. His ex gratià meruit, ut Lingua etiam: 
Hebrza, quì Deusin V. T. coli voluit, quague fe patribusmanifeftavit, 
nen folìùm penes ipfam,& inipfius domo , in Confufione Linguaramil- 
Libata confervata fuerit ; fed etiam Lingua & Populus, atque aded Reli- ‘ 

io vera ipfa nomen ab ipfo acceperint;.ita ut deinceps Hebrei nominati 
rint non fimpliciter omnè ipfiuspofteri, fadilliduntaxat, qui illius 
Do@trinam, ipfiusReligionem & Fidem fequuti fuerunt.Ut. proinde no- 
men Hesr £oxux nen fimpliciter fuerit Gentile & Parronymicum, fed 
fimul Nomen Profefiionis,fidei, dodtrina & dignitatio.. 

Hinc Abrahamus primus fic vocatusitamquamexproximè abipfo de- 
fcendentibus preecipuus,unde & D'ONDA WN° Parer credentiumappellatur. 

Hinc nulli in Scriptusa alii Helrei ufpiam vocati, quàm Fil Faceb & 

Viadicd, = Hine 


n ce e i a PE Set] 





Conrus.CENSETPROPAGATIONE, 149 - 

Hinc piaculi loco allegat uxorPothipharis , quòd Potiphar adduxerie 
în domum "139 WX Virum Hebrew, Genef. 39.14, vel 239 WI Puerion He. 
kreum, Genef. 42.12. 

Hinc piaculum fuit gyptiiscomedere cum Habreis panem, feu ci- 
bum capere cum Hebreeis, MW 17 DINT ‘3 quia Leges alias, aliam dodtri- . 
nam È veligionerm babuerunt veligionem fe. Heberi perentis fui; non quia ex Me» 
fopotamia erane. Curolim Judzi non coufî funt Samaritanis? Non quia 
ex Chutia erant vel Samaria; fed propter facrorum diverfitatem, &quia 
ab.illis proIdololatris habebantur, Cur Judei cibos Chriftianorum aver» 
fantur? Non quiaRomani fùnt vel Latini, fedquia Chriftiani, . 

- Hinc cùm Jonas interrogaretur in navi, Lande veniret ©" de quenazm populo 
«fet? refpondit non fimpliciter,'23N 99 Hebressfian, fed explicationis ve» . 
luti loco continuò addit, &c Dersinuss Deum celi timee, qui fecit mare & aridame 

Hinc Deum fuum veeant Mofes& Aharon, Dewm Hebreorum, Ex0d,5.3. 
ImòSpir. S. ipfe fe ita noneinat Ex0d. 7.16. Dices adipfum, Dominus Deus 
Hebreeorum mifit me. 

His omnibus fanè, juxta hanc fententiam, longè meliùs fia conflatra» 
tio, quàmjuxta explicationes fuperiorea, 


-' 36. Hincetiam pater, quid.selpondendum fitad objedtionem, quamad= ©’ 


ducit Theodoretus Quaftionibusin Genefin, & iisdem ferè verbis Aben 
Efra Exod.21. 105 1annw 995 9N D'OMPA DE NIYI DIIp NPI dani Da 
PIRLA) mop ran bxyb: na si frelisinquir ‘vocantur Ebrei «6 Ebero, 
commune erit bocnomen etiam filtis Ketur. UoEfau, qui (i, ctiam ab Hebero origi 
serie sa filo Keture, > fili Efaw, qui fi. ig 

Refp. Nequaquam : quia non fimpliciter eft gentile & patronymi» 
‘cum; fed preciputtrantio in nomen piofeionis. Diai illi populi neque 
Linguam; neque Fidem Heberi retinuerunt, Undeilli quoquenunquam 
Hebri funt vocati, . 

37. Deglaremus.& confirmemus-nuric hane fententiam quoque illu- 
fizibus quibufdam Hebreeorum & Chriftianoram teftimoniis, 

ExHebreisfintfequentja.. In Beré(chith rabba eA, 41, 2018 orta n 
19 fp Yao "20 MITE Rdbbi Nebeniar dixitz Abrabam vocatns fuit'939 He 
breeus, quia fuitex pofferis Heberi,. 

Inlibro.Cofti part, 1, $.49,&7M îwtes nafoni Ti mm Ep IN DIMAN 
EP029 NYPI FIA YAN ION 39 NIZZA VAVIPA Abrabam pater nofferipfemet fuitin” . 
Socula Divifionis, ©" remanfit ipfe cum propinguie fis in Lingua Heberi avi fui, unde 
etiam vocatue fuit Hes aa US; Et S.95.19 9) otni Day niro mm omar 
37009 NPI Abrabam fuit Peculiuns Heberi e Difipau cus ident; etiam vocatue 

. Di i 3 








so -Drsser.IIIL peLrne.Mesa. Post 


fai nebris. Oblerva duplicettà caufam, cur Abrahamus vocarus'fiierit 
Hebrezùs, 1 quiaFait Heberi nepos 8quidem priecipuus, 2.-quia fait 
ejus difcipulus, Eandem fententiam approbat & confirmar Commenta= 
torlibri Cofri, Jehudah Mufcatus. . 

Aben Efraad Exodi 1.2,16, 11MMDN dg "329 NP 199 intovDio Nite 9 
hoc el, Quicung, ef de familia Hoberi, & de fide jus vocatur Hebreas, Idem tradit 
ad Exod. 21. 7.8. Et Jonze1, 4. DAY 199 1120 AtmtO partie 99 Dnb rUA 
197122 ho 2a ato Penn 29 nix Spano 07139 Refpondie ipfis Fonae ad 
quaftionem poffremam, qudd fir de filiie Haber, quis vecantur Hebrei , qudd fine de fide He- 
Bevi prirui, quì fuit pater omnium fiiersom Heber, Genel. 10. 

In Sch Phelab takiebpilah R. Gedaljee fol. 90. col.i, U05W DININ vY 
EMP IOI ZI I FTA DAI DIO NE OTT IMPI HeseR: Ab hoc. 
cinnt accepiffe Fudeos nomen HE BRR OR UM: apradipfian'item co femen ejusmanz 
fife Linguam Santtam, que ansea vocata fuit Lingua fuma.” 

- SicR.D. Kimchiin libro Deve Radicunt în Radice 1 ftribit, Jo 
nam prophetam feappellafie ‘1294 Hebrewm, qudd effet Y9y NNDOND de fa 


Abarbenel in Legem fol, st. col.3.T9 13 Deb nempon nen mire 
1 moti 334 P0 122 1A O IMA I Nd pa MAIO 199 0 Mer 
hocelt, Remanfit autem Lingua fanta penes Noachum, & quidem in precipuo filio: 
rum ejus Hebéro,à quo Lingua HE B Rx A eltrocata, Gin Abrahamo, Heberitùm ne- 
pote,tùm diftipulo. » 

Obadias Saphornoin Legem ; adillud; Er indicavit Abraham Hebreo feri- 
bit; 1105 929 MyTA pied N'MO hoc ell, Abraham vocatur Hebreeus, quia ei 
prebendit fententias &dogmata Heberi, , 

Sicfcribit Elias in notis ad Grammaticam Mofis Kimchi : 139 Hebréwsy 
effe nomen patronymicum è populo, nonàregione velterra derivatum, 

ChriftianusGerfon in T4lmud Judeeorum Germanico cap. 1. in hunc 
fenfum feribit: Heber quogue Scholas , &r quidemin Chebron fortafis , habuit, & 
mon foliim falutarem do&rinam de Semine Mulieris , fed & primevam Linguam San 
am confervavit , Gr ad Abrabamum usa, propagavitz unde iam Lingua Hebrea vo- 
casa fuit, In his Scholis Patriarcha Facob, ex R. Salomonis fententia, 14. annit fiu- 
duit: Et quia illi, qui vere Religioni addidti fuerant, Linguà Hebred, ab Hebero acceptà, 
afifuerant , hinc omnes fideles nomine ipforum HEBR R1 vocati fuerunt tam è Deo 
ipfo, quam ab infidelibus populis Ere. 

Hucreferenda funt illa apud Hebreeos Scriptores loca, in quibus Lingae 
Sandla vocatur 9 NO% Liga Heberiz ut apud Kimchium in principio lì- 
bri Michel: 1 moretm 950 239 pivbai monti dan Rinera atm hoceft, Erele: 

c. ì gif 








Conrus.CONSs:ETPROPAGATIONE. - ds 
gl frazione pra omuibus populir, C& Linguam Heberi pre omnibus linguis, Etmox: 
FOmaN Sab N29 Dr MYII OTO VIVI EL fuerune edobli in juventate fu Linguam 
Hoberi patris fui.. Sic frequentiflimè apudalios quoque. 


Ex Ecclefie Chriftiane fcriptoribus vetuftiffimus primò occurrit Eus 
febius, Anno'Chrifti 300. celebri, qui De praparat. Evangelica lib. 7. 
cap. 2. (cribit : Hebrei verò ab Hebero diéti (unt, è quo Abrabamooriginem trazit, 

Deinde celebre eftteltimonium D.:Auguftini, quod legiturlib. 16, De 
Civitate Dei cap. 11, his verbis: Chm eni legitur, unam fuiffe linguam primitis 
aniniton, È ante omnes filics Sem commmendatur HEBER, quamvisabillo quintus 
(juxta LX X. Greecos, quartus juxta textum Hebeseum ) oriatur,, &inde 
HeEsRAA Pocater lingua, quam Prophetarsn & Patriarcharum , non folùm.in fer- 
monibus ficis, veriun etiam in liseris facris cuftodivit autborizas , &c, Et mox: Nifi 
quòdin bujuò gente remanferit, è cujus nomine nomen acsepit, lemibid, cap. 3. Sed 
nimirum hoc verumeît, quidex Heser HE DER A 14ppellati fient , ac deinde und de- 
sraGià literà Hesr si, quam linguam folus populus Fifracl potuit obrinere,Vide eun- 
demlib.18. cap.39. & fupràthef. 11, 

Theodoretus in Ezech, in fine: Hebreus ex Hebreis: Hebreiiggim ab Heber 
appellati funt.. 

Johannes Calvinus ad Genef. 10, 21. Quantum ad nomen Heber ; qui gentile: 
af@negant; fed deducune è Tranficu, hoc une loco fazis fupera, refelluntur. 

Lutherus in Comment. in Genefin de Hebero foquens, cap. n. fic feri- 
ptumreliquit: Hecejus (Heberi ) virtasmernit, ut autboritate Sandi Patriarche 
Sem, Ecclefia appellationem abeo fumeret, o HEBRA1 dicerentur, qui dodtrinata 
Si dr HEsER Sandli Patrisretinerent. Ac manfit hac appellatio Ecclefia usg, ed 

tesMpus. x 

Fragcifcus Juniusin gregipne deLingua Hebreea : Verdm wr omifits lufio- 
nibus (proecedentes EtymolBgias ficvocat ) veritas feria proferatur , certo cer- 
tiuseft,Hebreeam linguamab HE BERO, Schelachifilio , Arpachfihadi nepote ex co 
tempore nomen habuife, quo divinitis in fuperbiam hominum diffonantia vocum Cr va- 
vietas linguarum profufa ef: quo tempore HEBER in Sandla familia fa linguam 
À Deemajoribusg, traditam (andò confervavit : quamabrem difertè è Mofe nominatus 
«eSt Sem Pater omnium filiorum Heberi , id et Hebreotum , antequam exponat hi- 
Sioriaso Babylonie, 

Johannes Mercerus in Genef. 14. (eribit : 46 HE BE R.pronepore Sem gens: 
HESRAA diflaett, que in Abrabammaxionè permanfit , unde qui ab co defcenderune 

user » non cateri , qui bacillac funt difperfî ex ejus filiis , per Orientem in In- 
diem usg, in quoruni familiis puritas lingua illius primigenia non permanfit, utin {4 
perso » lingua: pri ige ‘permanfit, ut in fg 


Benedi= 


Un nd 


îse: -Drsser. III pe Line: HEBR. Post 
Benedi&fus Pererius inComment. in Geno[.bb, 5. rdcirco d Hese R di 
dat Hesn A, quod nomen primi tributum legimas Abrabamo, Getty. 
Genebrardusin Chronolog. Hib. 1, p.33. HESER, inquit, HesRRIS 
momen dedit. ! 
Hugo Brougthonus in Concentu S, Scripturee: 45 eo (Hebero ) pofleri 


* Abvabami fideles Hebreei didli fune. Multi, inter quos LKX, fentiunt , Abrabamune 


Hebresm fuife diltem ab Euphratis Trajetin; veràim id mihi non fr verifimile. 

Auguftinus Steuchus,ad Genef. 14, Veriffima igizur videtur Hieronymi fenten- 
tia, Nam poftdiluvium, cm adbuc viveret Heber, linguarum confafio falla ct. Acvera 
autiquifirmag, lingiua in eadomo remanfie: cuma, totine fasnilia caput efe HEBER , 
abeonomen calingua acnatio accepit, Bian in domo Abrabarm integra dc fyncera per- 
manfi[fet,hi foli Hebrei, cal, lingua Hebrea vocari meruit, Cateri quidem, qui ab Heber 
defcendiffent, mon funt Hebraivocati, propter cam quam dixcinens canfian, Nonenina pu 
sitatem Mam fervarsni. Arg, boc modo refellitsr quod objivitur è Theodoreto, 

Inlibro,Zelw Chriffi, in Comment. Martini Alphonfi Vivaldi foLi,colg, 
Hebrei ditti funt ab Heber, cujus familia tenuit cultuim unsius Dei, ‘ 

Sic Corrfelius è Lapide, Andreas Rivetus, D. Pareus,& plurimi aliiin 
Genefin commentatores. Vide & (up. qualt.1. U 

Et hec de quarta queeftione propofita. 
v . 


+ Quomodo porrò,popwlo hoc Hebreo multiplicato, 


€5 mutationes varias paffo,Infàmiliari loquen- 
di uf fit conferrvata ? quando familiaris lo- 
quendi wfas inter ipfos defiarit ? ubi denig, 
poffmodum, ceffante familiari" 
ufu fit confervata? 


38. Pofteaquam ha@tenus vidimus, Inter quos & Ubilocorum Lingua 
Hebrea, in Confufione Linguarum, fit confervata, fequitur, ut quoque 
audiamus, Quomodo porrò fuerit in ilfo populo confervata & propagata è 
quando interipfos defierit? & ubi poftmodum confervata fuerit? Com- 
prehendemus fummam hujus rei brevibus canonibus & aphorifmis: 

39. Ab Hebero ad Abrahamum propagatam audivimus in Melopota» 
mia, Exhac cùmjuffà Divino, traje@o Euphrate, in terram Canaan pro- 
fe@us effer, Linguam fecum Hebream in cam quoque intulit, $c in ca 

° cune 


RESA colon d 





ConrusConseETPROPAGATIONE. 13 
cum fis ufurpavit, Confirmatur hoc per varia Hebraeorum ceftimonia 
in fuperioribus pallim produ&îa, que non necefle hîc reposere, Vide fup, 


Siqueeratur, Quemodo Abraham cum Cananaie fit loguutus, 7 iN vicifismt com ° 


ipfos qualem item Linguam Cananei fint'loguati? Ad hoc refponderi potelt; 
[aa Syri & Cananzi vicini fucrint, probabilecft, Cananzeos liriguar 
uoque Hebrese affinemaccepilie, ita ut hominesfagaces aligquo modo 

n iivicem mencem fuam erprimete potucrine, Sc brevialter tverius fin 
gue: &cidioti{mo alluelcere, Qualisautem lingua fucrit, (rignoretur, ne- 
mo mirari debet, chm plurimaaliz lingue, in Confufione Babylonica 
orte,ignorentur,& vel plantinterciderint, vel itainfigniter mutatse fine, 
- ut nec veltigia, nec memoria illarum remanferint. D, Hicronymus fù 
Lib.7.Comment.in Jefa,19, #.18, Brgo "nos licet fantli,quamdiu in Abpyprofis- 
mus, Grin iftins mandi verfamsr tenebris; non poffiamus lognibmgui Hebied , fed Ca- 
nanitide , que inter Aegypriam & Hebraam media e, Cr Hebrea magna ex piaîte don 


fais, Etlibr.5. ad eundemiocum: Ali 4res, id et, Spare, hocelt, team, Ur.” 
bem Oftracinam intelligi volunt , > ceteras juxta Rbinecoruram & Cafium civizates; 


wsg, bodie in Aegypeo lingud Cananitide, hoc lt, SyrÀ logni manififiane i. © 
unite IL Port Abram cum fai varia quidena peregriniationespoît: 
modum fufcepit, fed minores, in quibus non probabileeit, illumaliquid 
Frea fnilicin egyprum of 
bi cumfuatota familia.in , in qua gravi fervitute plus quìm 
-ducentosannos fuerunt, ubi non fuiflet mirum, fi fa lingua obi, 
& /egyptiace affueti fuiffene, -Teftantur autem Hebrei,& miraculi quafi 
loco preedicant, Majores firos in gypto Linguam Hebraeam immuta- 
tamretinuifle, Celebre eft hac de re ito diétum quod legitur in Tan- 
chumain libro Numerorum , fettione ph3 Balak: Nt DST no5- mara 
Nin 1 OmMDE NN 110 NIW DMIT- IA MOTI WMA vv | 1ont5O 
pat onine nad i nega inorai rante DanDo ta Nn 1 one nN ve 
Pro DIN SITO 0 19 naNO DIE) NN 130 N 1159 pyoi ima rr pyoei 
aim ipri ota MODO hocel, Quer rersam merito redemipri Co liberati fasrunt 
* Ifrailite ex Aegypto? Rabbini de bacve fic docuerunt  Quatuor rerum virtute fiveme- 
tito: 1 -Quòd non mutdrint nomina fua: 2. quòd non mutarine linguam fam 
rune in. Acgyprum: Simeon & Ruben rusfion'inde afcenderunt: 2, Non mutà- 
runt linguam fuam;fiaà dicitur 3 Ecceoculi ( verba funt Jofephi ) veftri vi- 
dent, oculi quoque fratris mei Benjamin, qubd os meum loquatur ad vos, 
* Geneli 45,12, Loguebentur enim lingui santé, &c, In cundem fenfum legi+ 
Vv 


‘paflum effe: Notabilis verò fuit profe&tio Jaco- . 


3. quòd nonvevelaverint (ecreta fua, 4. quòddenig, fornicationibus fe non contami- - 
marini, 1. Non mutarunt nominafua; Simesn enim & Ruben, &c, defiende- - > 





154 Disser.IIHI. ne Lino. Hesr.Post- 
tur in Shir Aufthtim rebbeti, ad Cantic.4. vata, HO? Hana eat nivir 
quo nb) x pan mob ox dn and per N° Dee RX MD NV DNEDD 
pio nun awe pnta rem RN DdE NN e x) 1a O ME 
iosa Dueh apri eh Pep mia pati DION panni papa Nn 
DD ND MAIN DIA TA a 9-0 vo na dv in aosta 
1 Sr empri miao abano r9 2 dI up apr ona mha id eR, 
Quatuor ab ves liberati fuerune Ifraclite «8 Aegypto; 1, quòd nonmutdrane nomine 
fia, 2. sed pe ae gua fi 3:.quòd nen (gcophantati fuerint,. 4. quid 
wiclius inter ipfesfornicator reperti fuerit, 1, Non mutàruntnomina fua ;. Rw 
den Gr Sirena defcendernat , Ruben & Simeon. afcenderant; non vecdrunt Rubenene 
Rufum, neg, Simesnem-vecarunt Lulianum vel Lelianum, form Micheo 
«sa Binjaninum Alexandrum 2 Noft: mutarune linguam Îuam; z4icenise 
feiptan; Et venit profugus, & nuntiavit Abrahamo Hebraeo, Gene£ LU 
(id ct, Hebraicò loquenti,ex mente busjus anthoris & loci ): Hic verò foriptusa e; Deus 
Hebracorum ( Hebraicd lingnd loquentisan ) occurrit nobis : Exod: 5, 9. 3. Ite#5 
‘Quòd os meumloquatur ad vos, Genel.44:9.12..nempe, Lingud Sani, Idena 
pmi frasi Valera rab. fà. gudclibro Meshilta fe&..X3 fol.3, col. 3. 
tin Pirke R. Eliefaris , c4p.48. in Elias in Meturgeman fic citat= 
ronen rovnio LE dra furto e N DIST Fia nea materni 
Ifraelite im Aegypto; Nomina fue, Veftimenta fa (ideft, veltimentorum formam ). 
È Linguem David de Pomis in Prefatione Diftionarii fui: Undeorta 
eR apud nos nen è publica re fojuondla fententia , candem:indismentorum formaasa , lin 
quara;nec non Cr circumcifionem (ut inpriftinis temperibus) in Aegypro Hebneas (ervaffa, 
LocumillumGen.45.Y. 12, alii etiam interpretes fic'explicant, ut R, Sa- 
lomon, AbenEfta,&c, Sic fonatlian Paraphraftes Chaldanis; ‘210 DIMW 
“N29 0 Op 22 POSI Gud es quia vobi/cun lingud fentt. 
*_ Quòdfi fortè quid fordium Aigyptiacarum attraxerint;$alingue etiam: 
fusequidam admifcuerimt;idomne manfione 40, annorum in deferto pur 
rificatum & depofirum iterumfuifle, fingulari Dei providentià, 
hujus rei causì, tam diuturnam fuille, fcribit R. Afariasin MeorEnàjim 
tap.57.f01, 174. cola. : 

41. IH. Pofteaquam ex Agpio in verram Canaan veniflent, omnes 
maximi & minimi, Principes & Plebeji, Lin, San@amlocuti funtz 
&ficut plerosque habitatores Canansos fedibus fisis expulerunt, & ma- 
ximf illà multitudine, quà Jordanemransgrelli fant,totam illam terram 
inundarunt,dominidpe illius fagti funt ita idioma quoque Cananseorum 
videntur tàmexftirpaffe, & fuam linguam intreduxifle sut ab eo tempore 
demùm lingua Hebreea in Canaan vernacula fieri, 8% Lingua Canaan rape 

. Cos 


i] 
e: SJ 





in avan Geraea tempore Fofue, credibile eBtonenes' 


5 erp Wiper lequasos ff linguam fanfiam, Probar deinde hoc 
Ct uiens: pati fanti rum h.e, Esceribi bujaerei 


din 
dim 6. Tuné dicebantei , Dic nunc niab Schibboleth; ile antemdice- 
sa » Sibboleth, mò: si 
2. Quod Judic, 15. #.15, dicitur, Wprmi per paranomaliamre- 
mt erp fequitur w.16, MP NNON SON Joris (ant Hebraica, 
3. Plurima momina propria Viroram 8c] s ut, ea 
Syait Fersbbdal, TT) NOI Rematb-Lechi, "0II Diodmni: Schemuel, UTI 
Lieparid djah, "199 Obed, (quem Noémi fic o conflitti 
in fene@tute infervitazion preevideret, ut Jofephus foribir Anciquie fue 
‘daic, lib, 5. ca) cpu nam se Da 130 Abad Eigbalcà rr) Bcalia licer 


rise ipforum aliasdinguas uiaibu@te,i fa Chilkia seine de d 
" lizcorant 
, fidi ta lei eran eg 


(=; 2] "sn Pr? e] Loguere qu quefo ad fervostuos aramicà, (idelt, 
Chaldaich) quia quia nesintellizimm ( licet illa lingua, volant dicese, rina fe 
in terra pr Agde te ile ict ( id'eft, Hebraicè ) in.auribusto-. 
Ri ine tellexifie: rs nifi Fran &nonnifi 
litas in fi adcam; n 

ibn quit loguusos paucis 
5. Pan. L lo princi cprivioni Bab icee prascepit Nebucadne- 
zar, tv pon doo om DT ii Babylocic pari libros & linguam 
Cher quod argumenno lo htc ngn Calia no 


10%, Omnes veterum monetarum &monumentorum inferiptiones la 
perftites, finte captivitatem Babylonicam fa&e, fune pu Hebraice. 

Quòd Jeremilia cap. ro verfum undecimum {eriplit: yv 
mnoxn&c. dicunt, preeter lin fam co confuetam altueo da 
quòd voluerit, hero uog;. Rbtioni ipfi; q.d, 
Indicate is (Chad) ngi quan png Li 
berè paco tc i confeflionena veltram 
Jecemiam haec Aramicà fcriplifle a o a oi 








È 56 « Disser:Mk-DE Lint. HioswPost* i 
EDI'DET IVI D'IONON DUI IDITAANT pid Ape boc dii fritità; 
tifa abinde cora tale calata a; presentino ° 
quam ille, qui fecit calum Cr terram: fedi omenes alii dii ex: toro terraruns orbe fuitt gi 
perdendi, & omnis ilorum memoria abolenda, 40 sl, pcfadera [ate SE 
Drgo, de, Quia igitur hoc argumentum init mei i erat contra 





TTI TN ID PID 29 MON 2:95 MAD D'IANAPI N M0I DR mam 
svanslatam Cr confirm pro facaltate & viribue querundam dottorum non sfinemuta-" 
sione infignitumin vocibe, tum in rebus normullis, prowt aci, efoletimemnivevaltari, — 
- ent que de vafenno effundisur in aliud, fcribit R.-Afarias in Mieor en4jitn; Interea 
tamen in animis quorundam , maximè genere Judigtim, manfit 
cognitiotim Lingus Hebreee, rum Legie Divine, fiuè ferihitur ini Jibro 
Cofri part. 3. $. 15 pie POOED AMIN pa INTTUOM neonata en 
Confervatafuit in corde Bucerdorum & Fudicum 1 hi docorent judisia jufizia, . Hinc 
cùm Deus popali fai mifertus effet, illosdue iterùm isiterram fuam dedu- 
xiffet, excitatus fuit Esdras, quicoatio concilioex primariis Secerdoribue 
& principibus populi Legem Dei à variis corruptelis repurgaVic, prifti 
ue fue puritaz reltieuie, inufam etiam unà-cum lingua revocatido 
priftinos & San&os Charà@teres Hebraicos, ‘ 
Poft hanc tamen caprivitatem nunquam Lingue Hebreee ufus fami» 


liaris revocari.& reftaurari potuit,eò quod maxima populi p ars ita Lingue 


Chaldaice & aliis affueti effent, ut nullam ‘aliam in it: ndo 
Nchem. 13.,23:24.legitur: In diebus quog, illisvidi Fudeos , qui duxeranermalio- 
i i TOS As 














Soon eesonene fama ra: Chaldic ur populus imellgze: 

is,tamen ieada fimul erat icè, ut populus intelliperet: 

Ti Paraphcales Chaldaicse poftmodum, quas cai Pei ato: 

mus, nate. 

‘43; Vi. Pofti Captivitatem Babylonicam familiaris linguee Hebraree 
ufus nuntgnane amplios parus fizitinter Jideos, fed primò Babylonicè 
fune loquuti purè quì DidleCBoreriam Daniel (eripfit: peftmodim autera 
im cerram faam reduces, hanc quogne corruperunt:. Hujus lingue Chal- 

— daiteeufusinter ip(0s, licet variatis nonnihil pro diverfitate f&eculorum 
‘ dialeftis & idioti(mis,duravitinter Ifrastitassdurante toto/Templo fecun-- 
do, & poft Templiillius quoque vaftionem , ita ut Chaldaicè non folùm 
fincloquuti; fed & feripferint, ut antiquarum Traditionum ftylus in Tab 





mud ibro Zohar, Talmud Hierofolymitano,, circa illa tem» 
ipriò 8calia documenta evincunt: de quibus autem alibi fu- 
fiùs, Deo volente; dicendi locuserit.. 


Huc pertinet ifta Ephodei querela : 992 "9tt9 mina nora anioni 
pri vertono tonde pieta onmoNo and dan atmin nebn iran moda 
MATADIS ta pot diva 1 MANI SAN TTI tw Nb an vanEIO EIpr 
9 IT 00. vd a ga I Mob mire 105 motan 
ami vo me n vetta AieronmI 15 Dyn hocelt, Ope- 
sm dice fine Legio Volo dicere; Talmadici veliquerane (lei fiomera ile lin 
guenti, © fcripforuni fa Linguà Aranpalimariinare perte, que eSt lingua Senta con 
fufa. Fertefie autem non fecerut boc volunitariò, fed coat? , qudd in oblivionem veniffet 
Linguatebraa tempore compofitionis Taltund. Talmaudesim compofitum fuit plus quam 
#30annie poli: vaftationem Templi ,. Gr captivitattaa pepuli: nam obfignatum eSt an 
meîri, Aera conttaGuum, quiet anne 4259.ÀCreatione mundi, 

© 44. VI Sublatà itaqueex comununi loquendi & {eribendi ufu,Lin--- 
gui Hebreed; addinodum decrevit queque Lingua ejusfacultas & notitia 
iipfo populo Hebraico) adeò uted' tandem res devenerit , ut nulla ame 
plias pura &cincorrupta ejusrudera 8cveltigia remanferint, prasterquìm 
‘n facris Veteris Teftamenti,Mofis 8 Prophetarumlibris, quifingulari 
© Dei providentià ita confervati fuerunt. Hinc fcribit iterum Ephodeus 
«9.7, Grammatica fe: MO? Tax GODI PET MIMINDI Pim Nm 2011 
Eb V3 


enn® Li na N 





#33 Disser. ITI. pé Liné. KedWPosr: 
Sap ata gi ga narra art bp + esserti ae vripriaoitia azio deuciari ni 
omne no Pa piro Da rana N marin prprifsaià omar ambo 
1°251 12 I PMO hocelt, Erproprer hinc canfi validifinibà, in oblivionemi @&:; - 
vent, È propemodum penitùs periit memoria cjns( Lingue Hebreez ) praser id quelli 
de illereperiturin Libria Sacri, qui ex fingulari Dei providertia erga Linguans hanes' 
enga populom fis, infiipafettione È integritaeremenfine intanta dcolratione; 
we de ill nulla fr diffenfio vel inter duos Fudeos, ab india war ad Acthiepiam, Bcc, 

Sic féribit RD. Kimchi in preefatione libri Michlol «t#max 13 ‘pref 
ama Am 9 epr ne arte oneS site i omm ona ria tonda tua 


overfia: Hoc ‘ 


esretiqui 
Scriptores Sacri libros fuos confcripferunt ? Et banc gpidom peri ti 
decidimusin Diflertatione de Literis Hebraeoru ‘Videntur plura éffe 
dubia deLibrorumiftorum circa literas intemeratt ifttegritate , quae folu+ 
tionem merentur; veluti Primò, Quid fentiendum dé illis 18, locis ” 
fcribe aliter legenda ordinaffè dicuntur,'D"010 hph rikkem Sipberia Val - 
° È ditta? 2. quòddicunturliteram Vauà principio di@ionisin quinque. » 

ocis abftuliffe, quee loca vocantur D'1990 "09 ner fopherin Abiatio Scrie: 
barum, 3. Occurrunt Voceè Varice le&tionis& foriptionis, quae xeritié' 
fif2N2 "ip vocantur, De Pandii vocalibus , corumfue origine, famofifli- 

sa eft Controverfia.De multorum etiam particularium locorum aliorum. 

Eyago 


Contus(ConsETPROPAGATIONE 10 
Synceritate quaeftiones moventur à Chriftianis, ubi &, Hebrai codicesà 
Latinis difercpamm. Sed hzec alteriuserunt loci, Sufficit ad preefens nò- 
ftrum inltitotemefidiffe, Quandiu Lingue Hebree ufusfamiliaris inter 
Judzosduraverit?.& Ubi, ceflante ufù familiari, remanferit? 

46. VII, Caeprim cim Lingua Hebrea ufus & cognitio inter Ju- 
deosmagis magisgue decreviffet, & faltem non planèinteriret, folida au- 
rem Textus Hebraici intelligentia necellaria cordatis videretur effe exci- 
tati fimtinteripfosnonnulli , qui,gd exemplum aliarum Nationum, ad 
certas regulas & preecepta cam reducere,Grammaticos4; libros de ca cone 
feribere coeperunt; 1709925 nam vtr MmoTpI onori MAIN Im TI 
Ethacrazionereftituerunt cam Sapientes in priffinum fuso flatum, vedireà, fecerunt rem 
ansiffam ad donsinos fios, feribit Ephodeus cap. 8. - 

— 47, Quando verò & à quibus Studium Grammatice inter Hebraeos 
‘excoli conperit, referunie Epgltodeus, Aben Effa &R.D.Kimchi, Ephadess 
hacratione illos recenfet: 

Primiùm ponit R. Seadism Gaon , quem feribit tres libros cSmpofuife de 
Grammatica, fed ad nosnon pervenifle. Eve@us eltautem hicR,Saadias 
ad Gaonotum, floruitàue circa annum 4.678. 

Huic ficcenturiat Rei Hejum, itidem Gaoneeum, quifloruit circa an- 
num 4727. Hic de arte Grammatica fcripfiffe fertur libram,, quem voca- 
vir 4DNO7I, de quo Aben Effa seltatur, 1'9Y 992) NOD MID NIE qudd ple- 
mafe fegionid, È perfeGta elegantie , hoc et, qubd fit erudiriffimus & elegan- 

Mus, i 

Hosfcribit fuiflei 
militer. in arte hac il 
hocet,mohen Nn i 
gione fifa de 
wonperficebant, Etin 
de Grammatica, pei 

Itaque feribit po: 
fimos, qui profundii 

rint, nempe, 

R. Jehuda benD: 
tione, D'PIPIAn ENI 
jusfe. libri ad nos pe. 
STEN PIPIOI Pd 
.. R. Jonah (quier 

dat). Horum 
den cum fingularie 


160 Disser.III pe Linc. HEBR. Posr . 
R.Adonim ben Labrat ; itidam Fellanus, 
R. Jonah ben Ganach Cordubenfis. Hunc fupra prsscodentes omnes 
extollit, &fribit deco, A°TI NBOMM ofb Dutso nhgn *9 'eduzerie vaar- 
geritarexmaiapicnzia iu aurcosiue plant libros de ca compolaerit. 


R. Abraham Aben Efra , de hoc fcribit: 0 YaN D'AI D'MEp ma vt 
1011990 Ita emo hocelt, Compefuit de bac arte libellos elegamtifiirnos , fed panca 
babet nova, que cateri non habent, 

Videatur & R. Abraham Aben Effa, abinitio libri ME rredurb, ubi 
eosaccuratiis recenfet, &longè piurium mentionem facit : Item R. Da- 
vid Kimchi inPrafatione Michi lol . 

Satis etiam de hac queltione, 
VI i 
efn Lingua Hebreaperpett fit permanfura, 


adeog, etiam in altera vita cjus ufus 
faturm? 


8. Queftio hac curiofitatis magîs. 1 quàm neceflitatis & magna uti- 
tinztis fi tamen non rarò à curiofis ingeniis moveri folet, nonnulli 
etiam hacderealiquid fcripferunt , placuit preefentem noftram De Lin= 
gua Hebreea tra&tationem, problematicà hac queeftione claudere, 

Sciendum ergo, effe nonnullos authores, tam ex Hebreis, quam ex 

iftianis, quiaflemnt, perpetuum, & in altero quoque mundo , hujus 
Lingua ufumfuturum. 

49. Et Judzi quidem, qui duplicem Piorum felicitatem poft mundi 
hujus calamitofam vitamfibi imaginantur; Primem nempe 9aun {012 
Tempore liberationis per Mefliam quem exfpe@tant, quando is, proftratis 
omnibus fuis & populi fui inimicis, regnum fuum in hac terra eriget 34b 
teram; VO'DON IPTIN 003 TemporerefiarreGioni mortaonian: Sic ex Chriftianis 
Chiliafte, qui poft Primum Chilti adventuni incarnem, duplicem ad- 
huc fomniat, Medium fc. quando veniet, ut mille annisin hacterra re- 
gnet; & Ultimum, quando ad Judicium veniet vivorum & mortuorum; 
Iti,inquam, vel faltem ex hisaliqui, ftatuunt, Primò, Omnes illos,ex qui- 
«buscung; fint gentibus.qui Verum Deum funtagnituri,& Chrifto nomen 
daturi, & aurei illius fseculi participes futuri , in hac vita unà & quidera 

- Hebraalinguà inter fe ufiuros :deinde in Refurre®tione mortuorum in vita 
altera, omnes eos, quiad vitamarrernam fune refurro@turi,eliquislinguis 
. oi 


. 





« Conrus.CONSs.ET PROPAGATIONE: 161 


omnibus abolitis, hanc unam quoque loquuturos effe, 8 in ea Deum in 
atermum celcbraturos, ejusgue Nomen laudaturos, Atquehuic fententia 
(exclusà priori ejus parte de Mille annis inhac vita ) fubfcribunt etiam 
non pauci pii & dotti viri, vel faltem ci non adverfantur, 

«50, Fundamenta pro hac fententia adftruenda afferunt timex Scri- 

tàmexRatione, 

Loca SckiPTUR & que adducunt, funt fequentia potiflimàm; 

1 Plal 149.9. 6, MII NN MIDEM Exalrationes Dei in guature corum, Ex 
hocloco probant, quòd fantti in coelo fermonem vocalem, in gutture for- 
‘matum, fint habituri, 

2 Jelaise19,.8,1929 N06 NNATO DADINI DI VO Vr Nim DvI 
MINISITI MIF20N Tempere illo eran quinque civitates intera Aegyti loquentes 
linguam Canaan, È Furantes Deo Exercituam,8cc, Intelligune Judeei hunc 
Jocum de tempore liberationis per Mefliam fuum; quòd fc. Agyptii & 
alice gentes, potentià & judiciis Meffia perculfee & commotee,rcliàtis Ido= 


" lis fuis , fe ad Deum verum fint converfure, Religionem veram, atque 


adedetiam linguam Judseorum, acceptature & amplexure. Per Linguam 
enim Canasnintelligunt Linguem Hebrean : Eam hoc epitheto, potiùs quam 
alio, indigitare Prophetam voluiffe putant, ut fignificet; quemadmodum 
Canaan & Mizrajim (à quo Afggptii nomen acceperunt ) fratresfuerunt, 
atque unius parentis, Chami videlicet, filii: ita inpofterum quoqueite- 
rum effe conjungendos Mizrajim, h. e. gyptios, non quidem cum Ca- 
nanzis primis populis, fed cum Canane= habitatoribus , Hebreis videli- 
cet, Deum verum colentibus, iltorumtinguam locuturos, illorum Deum 
culturos, per illum juraturos,8c. . 

3. Sophonie 3.9.9. Tr Dea Dea ani mma now D'vy da nome 10 19 
“MAN DIO VT399 Tune convertam ad populos Labium elettum , ut omnesinvocentno- 
mine 10? , ad colendum eum bumnero uno. Hunc quoque locum fimiliter ex- 
plicantut precedentem: Per MRI NOW Labium elettum intelligunt Linguam 
Heream, in hanclinguam dicunt converfurum Deum Linguasomnium ’ 
Gentium, qua fe ad Deum eo tempore funt converfure, ut omnes un& 
Linguà Deum invocent, Quòd ves I per ma now suphaberurab intelli- 
genda fit Lingua Hebreea , probantetiam per Artem Cabalifticam Gema- 
triam: Nam he duafvoces MMI NOW Labium eleum continent in nume- 
ris798. pr notà Lingué sen44, 797. unitate deficiente, quae com nonfit 
numerus, nullam differentiam conftituere potelt. Notat hocR. Afarias, 
in Meor en4jim cap. 57. Aben Efra hac ratione probat, quòd intelligatur 
Jingua Hebreea; quia ftatim fubjungitur, mt? DwI DID NNPÎ hoc eft, (ex 

Ù 
x 





162- Disser. III DELrnc. HéBR.Post è» 
ipfius mente ) ts cmues. invosent( Deum )nemsine Mx Hoc enim indie 
lingu fieri poteft, quàm linguà Hebrea: quia Notnen hocin Lo 
alit lingua extac. Hinc{cribie:.ne? apt mma nova mh cen map) von 
s2DIm DET Ap) reI2Î SE OIPI hoc ell, Convertentur ad colendam DeuM 
folum Labiocletto hoc eSt, Lingudfanità: quia inillafolé vocatsr-velinvocatur No= 

MEN GLORIOSUM 

4. Zachiarise 14. 9.7 rem Nim DYa. mam b5 bg ob mare rei 
"MIN MW) TTIN Ererà DOMINUS in Regésafuper univerfian terram : In illo tempore. 
Jotem». 


sratio». 


ndiex= 
lam fu- 
amana, 
eà Doe 
renti &C. 
d'ufur- 
ta: reliqua autem 1n peccati poenam imme ; cugu scsun Volume 
pa feel, eandem ehmin Piradifo corlefti, in Statu: gloria, & quan-. 
lo Dei uniuseritregnum, abolitis omnibus-IpÎius inimicis, permanfu- 
ram,reliquasdque, qua peccati , & peenze peccati fpeculum ac mnemofy- 
. non forent, atque ideò gloriofam hominis ftatum ngnnihil obfufcarent, 
abolendas &cexterminandas, —* . 
52. Hucpertinet, quod (cribit R. Simeon ben Jochajin libro Zohar, in 
fine feftionis MI Neech: Pofteaquarhenim dixiffet, Confufionem Lin 
rum.introduxille Diffenfiones in mundum, fubjungit; "NNT voi pai 
E°) 


PIRO 








» Conrus.CONSETPROPAGATIONE. 163 
semi vendi L'inno DI AMPI ITA NOE DtO9 IN nome n 15 #05 Nd 
a mae Ain rit av ae Dova nm 95 bp-190h hoc eli, sad de feculo 
ficuro quid feriprun 8? Tunc convertam ad populos Labium ele&um, ut 


‘omnes invocent Nomen 1, utferviant ei humero uno, Sophon. 3.7. 
rem; Et orit Dominus:in Regemfuper univerfam terram: Temporeillo 
erit DomINUS pps de Nomen cus unum, Zachar. 14.9. suv 
- «Sic fcribitur in Tanchuma, itidem fub finem fe&ionisM) Noah: 

dan 4 peo 9 pira tmevaapiri an ner vg im DIpa mn 
noe D'55 SN nona ra iv imiomagPoza ph ma anda cho men dan 
2 tn imma he e. Dixit Sendu Benedilu ille; In mundo boc propter Concupifcentiame 


malamdivife fint creatura mecin zo. linguas : Sed in feculo fuduro omnes erunt egudio | © 


kes, adbumero uno invocandsm nomen meson, 5: colendsem illud, ficus dicitur ; Tunc 
convertam ad populos, &cc. . 
R. Afarias in Meor Enéjim cap. 57.fol.r73.b, Meo) Rion ma, 
pivim 1 oxò mene ata 10219 DE TEN pw 13 PImTYDO rate ot dra 
SAMI N PUT TTI Pra DI DO AI TA netO AT 19 NON 
frantoio MI NEO AD 'I'EN OP NO TITO MI 0 NONTR 1 nTI A 
2 Oy" NM Proinde falsò invenies apud maxima Pottam Chriftianorum Dantem 
Cap. 36. ubi agit de horto Hedenis, qudd Adarsom primum in hunc fenfiamineroducat lo- 
quentem: Lingua illa, quà fui loquens, extirpata eft penitùs, 
perficeretar Srutiura Turris Babylonice Nam ecce adbuc fuperftes eît, de 
quidem, laws Deo , eft'inmanibusnoftris. Tmò contrà, ut colligitur ex co quod R. Simeon 
ben Fochajferibit infine SeRionis MO, omnes alie lingue peribunt, È hec fola hanebit, 


‘Et mox, poft produttum Sophonie locum: t2'%15 tin norm by Di 


tn 02 Wen ny ab ompn nem» ION PIATTO IMRI PA NYO MPA 

€ EEIP IDO BIEN 109 MIO hocelt, Quin zriem.aadivi, quid doltifimas inter — 

Chriftianos vir, Thomas Aguinas in quademfuo libro firibat,qudd Lingua S. fola fuperffes 

fimanfira, quando Dews aliquendo pro fua voluntate &Seneplacito redu&turas eli ca- 
rariglo(eculi fici. Ab hac ZEternitate putat idem author Linguam He- 


brieam senlem di&am, quemadmodum vidare eft in Differtatione De 


Lingue Hebrez Origine & Antiquitate Thef, 54. In quem fenfum fori» 
‘bit Genebrardus ad Pfal.50.y.1. Aligui addune, ideò vocari sanfiam, Linguam 
Hebraeam) qudd'ejus uf in celo futurus fit polt refiarrettionem , dum ed fanbiiin fa- 
cala feculorum laudabunt Deum, &x6, 

53. Hisetiam confona funt, qua (tribit Franciftus Georgius Venetus 
inlibro deHarmonia mundi, Cantic. 3. Toma o&avo cap. 2. Et pro quanto 
ratio mibi perfuadere poteSt, fi aliquo idiomate utuntur, ipfiem eSt Hebreum : inquo data 
sit Lex, predicatim Evangelism è Chriflo ,confazipti divini Hymani, Cr data omnia Ora= 

x 2 


164 Disser. III peLinc. Hesg. Post 

cula, dempra tantummodo illî revelatione, qua creò apocapf dica, Grace (ormone 
tamezararaquimbhabita, Tùm, quiaeitmyfleriofifima lingia in figuris , puntle, ac 
centilme,& numeris per illas iteras importatis : adeò ut focretiores Theologi ex revolutione, 
ticeraran © apicum, rex fupputatione usonerorum per literas fignificatorum , omnia 
promittantexplicare : Tùm, quia litere ille dicuntur fsripte in fede Dei, quod coem e$t: 
inftar cujus figurarum funt formata litere ipfe, quibue priùs ufus fuit Mofes in denda 
Lege, ut memini vidiffe, fi antiquitati atteftanti fides adbibenda eît. Tùm demum, quia 


xe 


rit 
rec 
lo 
Mi 
ni 


on 

vie 

& 

fermagne inde oriundo , x que folebat uti princeps illius regni, dum inter bomines rerfare» 

Le. Qued forfitan (| die ) erit priusquam il deren, pl crenliy 

Gium fucturum per ignem , juxta id quod in Sophonia Propheta dicit Dominus: Inigne 

zeli mei,&c, Eadem iisdem verbis leguntur apud Archangelum de Burgo 

novo s%in Apologia pro defenfione do&rina Cabale contra Petrum Gar= 
ziamf. 264, bi ° 

Petrus Galatinus de Arcanis Catholice veritatisllibr. 12, cap. 4. prolixè 

hac de reagit: Primò adducit fuperiorem locum ex Sophonia, poftmo- 


<dumita ait; Clm ergò Propheta dicit voce Dei, Convertam ad populos labium 


ele&um, quid per Labium boc ele&tum intelligitur ? quodve eft labium iffud, quod 
Dominns elegit adinvocandum nomen fuum, atg, ad colendum fe ab ownibalizgentibue 
bumero uno, idett, parteund? Refp. Hacinre varii varia dicunt, Quidam enim ajune, 
Labium bec ele&um Grecam effe linguam, quam Domsinus elegit , ut in ca nomen 
fis invvocetur atg, per cam ipfe colatur, &c, Alsi verò Labium bocele&tum Latinam 
affrmane effe linguam, quà plurime regiones, ut Italia, Germania, Pannonia, Gallia; 
Hifpania,  plerea, ali nationes, & nomen Domini invocant, Cr ipfum Deum co- 
lune, &c. Talmudife autem Labiunf hoc elettum Hebraicam linguam effe aferunt, 
quòd cam Deus pra ceteris elegerit, qua Cr patribus loqueretsa ,& legem fuam deret: 
quare Legem ipfam, arcanag, penè omnia Prophetis revelata, cà lingua feribi volmit, un 
det ipfam peculiari @acabulo San&am. vocant, Eas obres tune, juxta Propbeticum 

i Vatici= 








Conrus.CONS.ET PROPAGATIONE. 165 


vaticinium , Dominson ipfico ad populos labium eletum ad vocandum nomen fun, &e 
ad fe colendum bumero una, converfurum ajunt , ciom omnes gentes per Mafiam falvan= 
de, bumero uno , ide, fab uno ipfius Mefia regno, Dewm ipfum Hebraic&kngua lauda» 
bunt, quod poft refisrellionem generalem în elellis aditmplebitur. Quemadmeduin enim 
ante Linguarum divifionem , inTurri Babel faGlam, sniverfa terraunius erat lobi : ita 


n 


in refiarreltione generali omnes homines und loquentur linguà , Hebraicà fcilicet, quà 


. primi parentesin Paradifo loquebanter , Cr qua elelti omnes in flat innocentie loquati 


faiffent, fiipfi primi parentes in gratia Deiffctiffent. Ethec quidem opinio magis litere 
confonat. Heec Galatinus, qua etiam. adducunturà Theodoro Bibliandro 
derationetommuni omnium linguarum p. 37:. Videatur etiam F..Ludo= 
vicusin Globo Canonum& Arcanorumlingue San&elib..1, cap, 1. 

Haymo, Epifcopus Halberftatenfis ad Jefa. 19.18,. In patria celefti Hebrai- 
sd, id ft, multd digniori lingua ad plenum Domino pfallemas, Idem 1, Cor, 13.ad 
hac verba; Sivelinguecefabunt, fcribit : Quoniam ficut ante turrima Babel'una erat 
lingua Ebraica : fic (st quidam: putient dottores ) expleto judicio , ipfa remanebit una, 
Revera inmultis Linguis varietas eît, Cr ubi vasietas,ibi et diffenfio, In Santlorum verò 
vegno non erit diffenfio.. Ergo nec linguarum varietas,. 

Gilbertus Genebrardus ip Chronologia p.32. Omnium ergo matrix Hebraa, 
mundo coeva. Que ut prima fuit, ita crit & ultima. Nam ejusufuseft, erità, ineeelo, 

“dumed Santi, ut P/almscs ait, in feculorum fecula laudabunt Deum, Unde & dugeli- 
camdidam putant ab Apoftolo1. Cor. 13.. 

Bonaventura Cornelius Bertramus, in Praefationein Comparationem 
Lingue Hebraice & Aramice: Lingua ergo Hebraica, apud fuos aliquo modo 
abolita, aliquo eriam modo confervata, in aternum permanfura È duratura et und 
cum ipfo Dei verbo, 

Thomas Erpenius in Oratione de Linguà Hebraà: SancraLin- 
cu titulo eSt decorata , quòd Sandtifrmus mundi opifex e cum primis noftris paren- 
tibus & prophetis fis loquutus fit, > fanam fuam volunzatem ed confignaram Bcclefia 
tradiderit 5 quòd denig, ex magnorsm virovrum fententia verifimile admodum fit, fan- 
os Dei homines, ciem evo fempiterno incelio fruentur, uficros ed effe. 

Ita multi funt Authores, qui ceeteris Lingua Hebraice decoribus & 
privilegiis hoc quoque addunt, quòd fanéti.in ceelo eî fintolimufuri, quà 
dereliberumefle cuique poteft firam judicium.. 

54. Hoc tamen fciendum, loca illa Scripturae commemorata nequa- 
quam id primariò ac difertè dicere. ‘ 

Quod Jefaias cap. 19. de quing, Civitatibus in Aegypto , Lingua Canaan loquis- 
turis, dicit; non tam de idiomate & fermone, quàm confenfu ipfo cum 
populo Dei, in veri Dei Agnitione & Confeffione intelligit, Nam per 

. Xx 3 


166 Dis.IIl.peL.H.PostCowr. Cons.eTProP. 


Linguam Confellionem defignat: Ore enim & Linguà fit Confellfio: Dicit 

autem Lingné Canaan; quia tunc temporis unica illa lingua, quà Ifraélite 

qui terram Canaan incolebant, ufi funt, erat, qua Deum verumagnofce- 

ret& profiteretur. Cùmergo dicit, Cinirates ilas Aegyptias Linguam incalerum 

terra Ganaanli 0s, manifeftè fignificat, ipfos abjetto omni Idololatrico 

&fu rt culti, mutatà quafi fuî linguà, cum fidelibusin religione 
faros. i 


Eadem eft ratio loci addu@ti ex Propheta Sophonia cap. 3. ubi Deus . 


promistit, fe verfieruam ad gentes Labiuom purson, hoc eft, fe faturam, ur Gentes, 
que ob Idolorum cultum & invocationem verè populus erant pollutus 
labiis, puris labiis poffint invocare ipfius nomen, ipfique foli fervire;8cc, 
Idolelatria enim pollutos & immundos reddit homines coram DEO. 
Jela.20.7. Stercoreis Diis Acgypri ne polluatis vos. fic2,.18, Et. cap. 23. 30, Pol- 
Vuifti te diis ffercoreis ipforum, Bcc. 

Hdem efto judicium de aliis, que de re potiùs, quàm defermonis idio- 
mateloquuntur. Concludamus, 

55. In Talmud Nidda fol, 70. col. 1. legimus, R. Fehofiem , curiofiàs que- 
renti cuidam de flatu mortuorum advitam eternam uefrredturorum, breviter &r ner- 
vosèrefpondife, mà Dora prot Quando vevivifient, cognefcemus cos 5 qualis (til. 
ipforsom fiatus fie futurus, Ica breviflima 8 cerciffima ad praefentem quaftio» 
mem de Sermone quo ufuri fumus? refponfio crit, fi dicamus: TUWI 
rv IMI Quando revivifiemus, friemus ilud; qualis fcil haec fit future 


Lingua; 
3 piro > 33 3ON 


Hoc eS 
Quod faxit cogleftis Pater per D. N. J. C. 
A MEN 


DissER- 








“I67 
litisLi kili liti (iii ti 


DISSERTATIO QUARTA, 


LITERARUM HEBRAI 


CARUM GENUINA AN. 


TIQUITATE. 


Tresrs 





rumMcontroverfia; Quibusden, Literas Samaritanorum prove 
[N#NY ris, germanis , 8 primigeniis Hebreeorumliteris venditantibus 5 
cas autem, quibus hodiè Judzi in defcribendis Sacris Voluminibus utune 
tir, Affyriorum olim proprias, & ab EfraSacerdote demùm, poft captivi= 
tatem Babylonicam, prioribus abrogatis , & Samaritis reli@tis, in illarum- 
locum fubftitutas, & Judxis ini rum ufurpandas, traditas fuifle, fta= 
tuentibus: 44 cortrà firmiter aflerentibus & rerantibus, Literasiltas, 
Hebraicas quadratas, quibus Hebraica Biblia exarata pallim extant;veras 
& genuinas eflo & falle Hebraorum literas, atque aded adhuc easdem 
planè, quibus Lex. Deo Tabulis infculptafuerit. 

2. Utraque fententia, &colim 8 etiamnum hodiè, tàm inter Hebrasos, 
quàm.inter Chiiltianos, fuos habuit & habet propugnatoresac patronos. 
Quamvis'eò ferè internoftros resdevenerit, ur-prior fententia longè plu- 
res, eosque nec vulgaris necinfima: note, affeclasna@ta fuerit,qui preto- - 
siam planè in hac quaeftione fententiam ferentes, diflezitientes nec feren-= . 
.dos necaudiendos judicant.. Divus Hieronymusdicit indubiganters Cer- 

tum eSt, Efdram alias literas reperie, quibrs nunc utimur,crc. Bellarminusde Ver= 
bo Deilib. 2, cap. 1, ex Hieronymi dittis concludit,fine dubio nos novas literas 
babere. Magnus ille Jofephus Sealiger in Animadverfionibus ad Chronol, 
Eufebii , feverè pronuntiat; Putere vetersan Hebreorum alias fuifaliteras, quano 
que inilli ficlis (Samaritanis literis notatie ) vif@nmer , © que fub Regibus Fuda 
an commercio Fudeorum crant, extreme Cr infanie et &r imperitie. Etiterum : Ee 
ditera, quibus hodiè Fudei facros libros , Cr omnia alta fua conferibunt, nupera ac novitia 
Sint, ex Syriacia depravate ,.illa autem ex Samarizanie, quad cem luce claviue fit tamen 


Osit1s eft&antiqua, De LiteRIs HEBREO- ” 


16 DisseRTATIO IV.pe LITERARUM 


quidam femideti, femsitheologi, &, ut fignantiùs toquar , femi homines, non follem Fu- 
daicas literas verè Hebraicas effe prifcas audent dejerare fed etiam impios putant,atg, 
adeò palm vecant , qui aliter fentiunt. Miferam verò dofiorum dr pierum hominum 
* conditionem , fi dottrina Cr pietatis fe non alios teftes haberent, quam afinos, Iaacus 
Cafaubonus in Exercit, contra Baron. fol.m.4.45.1, Certum eft, literarum 
Hebraicarum figuras bodiernas , po Ezechiclem, Cs captivitatem, fuiffeinventas, Et 
shox: Nam priores charalleres Hebreorum, confenfiu omniuni eruditorum, apud Sa- 
mazitanos remanferot, & inde que, illa firpantar, Do&tillimus Johannes 
Drufius, ad difficiliora loca Exodi, cap. 56. arbitratur, rem hant tam ell 


claram, ut nemo «mplius, nifi fortà alter Carneades , qui derebus omnibus dubitare fo» - 


lebat, cam indubison vocare asfit, Summorum horum virorum de Novitate 
literaram Hebraicarum judicia,ambabus manibus ample&tuntur Pun&o- 
rumNovitatis patroni, tamquam in rem fuam apprimè facientia, iis infù= 

Hebrseorum confenfum &c affenfum adjungentes. Eruditus 4rcané 
punclationis revelati author lib.1, cap. 6, feribit: Agnofinne Fudei, Cr verò ultrà 


Fatentur, literas , quibus jam «b Efdre tempere defcripta funt Cr etiamnumbodiè deferi- > 


buntur 4, excuduntur Sacra Biblia , mon ofe ameiguas Hebraorum literas, quibus Mo- 
(es) caterig Vateris Teflamenti. ad Efdram usa, foriptores, facros libros defiripferunt, fed 
effe Chalduicis liceras, quibus E/dras poft veditum è captivitate Babylonica tatsm Veto 
Tof. Canonem defiripfit, pofferisà, raliquir. Sic feribizguda@ter Johannes Mo- 

etinus in Exercitationibus Ecclefiafticis in uniimque Samaritanorum 
Pentatenchum, Exercitat. 2. cap. 1. Fudei ferè omnes, quorum id totum intereSt, 
nobis pre cateris affentiuntur, (in hoc fc, quàd chara@ter, quo Lex primùm feri- 
ptaeft, fit Samaritanus). Etcap. 2. Fudeorum de primigeniss literis fuis tripli 
citer dividuntet fententie, Omnes tamen Samaritanas Hebreas effe farentur. Item: 
Sed antiquifimerum atg, recentieruan major > fanior pars, Legem in monte Sinai, Moft 
è Deo charetteribus Samaritanis datam effe, ultrò concedit. 

3. Haec 8calia ejus generis, apud hos &calios viros erudito, paflim le- 
guntur, quorum fulgor, & velfola, de fumma literature Hebraica ex- 
quifita cognitione, egregia fama, alios ejusdem minus peritos non diffi= 
culterin eandem fententiam pertraxit, 

4. Equidem cum nemine fuper hac re acriùs contendere aut difcepta= 
remihi et propofitum. Quia tamen altera fententia, de Literaram He- 
braicarum antiquitate,nimis frigidè ha&tenus mihi videtur experifa,8c in- 

‘ di&@8causà condemnata, nec ullus ex omnibusnoftris. aqui hanc quaftio- 
nem ha&enus tetigerunt veriùs quìÀm tra@arunt, vifus, qui altiùsin He= 
braorumfententiam inquifiverit, camdue ex confufis Hiftoriee Hebraicee 
ruderibus paulò accuratiùs eruerit, nec ingratam, nec inutilem Le&tori 

rem 





- %, Le i 
HeBRAIC.GENUINAANTIQUITATE. 2 


rem me fafumm exiftimavi, fi polt Lingue Hebree Hiftoriam explice» 


tam, operametigmi afiqua: im in obfcuram &cintricatam iltam Controver= 
fiam <onferrem fame, quoad proingenii mei tenuitate firì potelt,ali- 
quanto planiùsi itis expedirem. Affertà enim Literarum Hebraica= 
rum geaujnî #&Nquitate, fimul 8 Lingue Hebree fua dignitas, & Tex» 
tui Hebrsso fua Auchoritas & Majeftas, tanto magis &c validiùs afferitur 
&vindicatur, ‘© * . = 
5. Quamvis autem haudquaquam fperare aufim, me hoc affequutu= 
rum, utomnibus farisfaciam, ultimamdue Literarum Hebraicarum anti» 
“quitatem drepgssterfres probem ae perfuadeam ; id tamen me effeturum 
confido ut oftendam, nequaquamita ab omnibus preefidiis & rationibus 
imparatam ac defertam effe cam fontentiam, ut, qui cam fequuntur ac 
tuentur, vel ex dellorum , aut Theologorum , aut sprovfiu cenfu ,tamquem 
dreyos fint exdudendi, velinfania Cr imperitia, ut PA vacui cerebro, accufandi, 
vel Carneadi ,tamquam puri Sceptici, accenfendi, Quin imò graviflimis telti 
niisfolidè evincam , tantum abelle, wr vel Antiguifimorare vel Recentiorum Hee 
° braorim feumeior feamali par Legem è Deo Mofî ,inmente Sinai , literis Samari-. 
tanis datamm ef, ultrò fateatur ida: 5 ut pòtiùs utro! ue pass utraque) 
utrogre pollice alteram fententiam audiene plenisque linguis& animis 
ci faveant. 
6. Utverd& methodicè & perfpicuè noftàà Differtatio procedat, primò 
omriîum Statum Queeftionis bimus & proponemus, ut re&è, quid 
- id fir dequo quarti, conftet: deinde, utriusque partis argumenta &clun- 
damenta confidetabimus 8 expendemus. 
7. STATUM QuasriIONIS quod attinet, quomodo ille ad prefen= 
tem noftrum fcopuna fi fosgsandus ,ex Thefi primA jam animadverti po= 
telt. Queritur enim; .° .° 


Utrum Figuraca Literarum Hebrajcarum, qua hodie vuleò Sacra 


Biblia Hebraica defcripta &r impreffa‘videmes, cadem fit , quam 
Mofes in Tabulis è Deogecepit, x Fide ab cotempore inter Fas 

daos extiterit? si 
8. Ad re@ìè intelligendam Quaftionem hanc, uti etiam ca, que in - 
quentibus dicentur, maximèin teftimoniis Hebreeorum, quee addu@turi 
fumus, premittenda funt quaedam, pertinentia ad explicationem tàm 


Subjetti tm Predicati, Circa sabjettum fciendum, nos hic queerere de.illa © 


Scri quà Hebrei utuntur, nonin fuisgommentariis, fedin Libris 
Biblio ie, Fam $cripruram ipfi communiter afpellane PINO IND Seripturam 





n 





» 


x . 


vo DisserratIO IV. DE LiTERARUM 
‘ quadrata. Talmudici,& ad illorum imitationem pofterioresquoque He- 
brai, feepè cam appellant "MEN h.e, Afpriam, ut quidaminterpretantur.. 
De hujus appellationis ratione plura in fequentibus Th. 68. dicentur. 
Hic duntaxat monemus Le&orem ,.cùm vel in transferendis quibusdam 
Rabbinorum di&tis & Teftimoniis, velin iisexplicandis, '91W8-215 soi 
pietre Affzriaca mentionem faciemts, noseam ipfam Scripturam,de qua cl 
queaeftio, Hebraicam videlicer hodiernam, intelligere, & evyxepisinz; han 
vocem ufurpare, Ita fepè NIPINI Sciptura Hebraa velTransfiuvials ,codem - 
modo. fumetur pro Scriptura Samaritanà, de quo ulteriùs infrà agitur: 
Th.50. Circa Predicatum , feiendum, prmò; Nos hoc raecipuè querere 
de hac Scriprura; Utrum fit adhuc eadem, quam Mofesà Deo in monte. 
Sinai accepit ? eoundò , Utrumab co Tempore femperalicubi,five publicè, 
fiveprivatim, inter Judaosextiterit? 

9. His fic premiflis, ad Quaftionis TraQavionem ipfame 
accedemus. Sunr, utfuprà vidimus, quiejustenent A ffirma> 
tivam, funt qui Negativam, unde duplex exurgitnoftra Tra: 
ario 1. KaGadearà, fententia Affirimarive. Il. Aranda 


La 


sì, fententie Negative. Videamusergò primo KaGex0aneà.. 


i . L 
* — 4RATAZKETH, SENTENTIAE 
AFLFIRMATIVAE- 


10. Hancquedattinet, alleriturcd , .Ficuram Literaram Bi-- 

blicarum Hebrascarum hodiernam, candem «fe, qua olim Des, Di- 

gitofuo; Legem, duabus Fabulis, Mofi in monte Sinai rraditis, in- 

feripft; ac proinde negatur; Z4os «eb E/dra densi, pot caprivi- 

tatera Babylonicam, vel ab Afriismutnatam, È Fudeis far, 

..* © traditam,velde novo confilfam drinventamefi > 

" 11. Ad affertionis-hujus confirmationem adhibengur 4r- 
gumenta vàm Inartificialia, tim. Artificialia; five, Teffimonia, 
& Rationes. 

12.' Inartificialia, bc, Fefltimonia, funt duplicia,vel Per/on4- 
rum, vel Rerum. Et Teltimonia Perfonarum iterum vel Hebreo- 
rum,vel Chriftianoruns. ” 

13.Tefi- 








DI 


Hesraic. GENUINAANTI QUITATE. PI 
13. Teffimoniaitaque Perfonarum quodartinet, com de Hes 
braorumLiceris agatur, ritè & ordine, ni fallor, procedemus. 
fi ab Hebraorgga teftimoniisexordium ducamss, & illospri- 
mò omnium audiamus. Sunt autem illa vel Yeseram, vel Res 
centioram. . 

14. Ex VETERIBUSHESRE1s Primanlocumfibi vendicane D'RIN 
TANNAIM h.e. Deuterote, Dolores Mifibnici , Authores Mifcime feu Texts Tal- 
muditi, tamquam apud ipfos antiquiffimi. Itlienim originem fuam, per 

_continuamfucceflionem acceptiemfit Legis oralis, deducunt indeà Mofe, 
8cterminantinR. Jehudah hakk4dofch,qui floruit fub Imperatore Anto» 
nino, Anne:Chrifti 150, Ex illishuic fententie fayetR. JEHUDAH,À pio 
tate, eruditione, &preeftantia, cegnomento HWkRaposcH sente, & * 
Hannast:Princeps, fapiùs etiam raf ifexlò RBB Ip vocitatus, quidque 
_idedutplurimbra meruit, ut, inter varias Doftorum opiniones,fecundum, 
ipfius fententiam decifio fiat, Hic ergò quid de hac Queeftione fenferit, re- 
ferturin Gemara Talmud Babylonici, Tra@atu Sanhédrin cap, 2. fol.z1.2, 
8cfol,22,1. his verbis; f3 Mawet) muin rami sr ansa romina dana Nan 
ryDR ara rato ‘ato Dr 1IatI 9 IO 9 1 n ped ona ao. 
1 3092 ICINDW NON II mo9 15 2'vN rv Pan Dm DI pm hocelt, ® 
Traditio: RABBI(i.e. Rabbi Febiidah hakkédofeh ) dicit 5 Ab initio'in Scriptura ifle 
data eSì Lex frakli: Poffeaquam autem peccaverunt, converfa eft ipfisinfrafiuram:. 
Cìamverò redirent (‘ad Deum per peenitentiam ) roftituit cam ipfis, fecsmdum il 
lud, Convertimini ad munitionem, è vinti fpei: etiam hodisennusttio. 
vobis,me reftitutarum vobisduplum, Zach.9.12, Quare roca Afchurith ? 
quia e Meifchéres beatificata per Scripturam, vel in Seriptura, 

Ad intelligendum fenfim & vim verborum horum, (ciendum 1, Tra 
ditionefn hanc effe Berdjetham , hoceft, Extraneam, à R. Jehudah in Aca- 
demiis Babylonie traditam & decifam: hîc verò è Compilatoribus Ge» 
maree referri, prout infinitee tales traditiones in Gemara extant, quibus 

prefigitur ItIN, vel IVIND Traditio, Adriporir. 2, Sententiamejus 
Legem primitùs datam effe eà literarum figurà, qua Afthitrith vocatur. 
3. Afchirithhicnon fumi greprà pro 4ffriaca fcriprurà, fed appellativà è verbo 
ii “x J/cher vel Afihar , quod fignificat Beatumreddere vel facere, ac proindefi- 
gnificare Seriprurem Beatam , quod Nomen huic Scripture ideò competat,. 
quòd ea, per datam & fcriptam in ea Legem è Deo, faQa fit Scriptura 
omnium Beatiflima; vel quòd fit omnium ggnatifima ac decentiffima, 
- 4 Poftea,peccatorum ipforum cauid;in oblivionem devenifle inter Ira 
s Yz ' 








CS 


72 DisserratioIV. DeELiTERARUM 


litas, non quidem in univerfum, & apud omnes, fed in communi ufu, & 
inter plerosque, plebem maximè; ac in Scripturamaliam, Samaritanam 
feil.hodiè diam, mutatam. Indicat hociis verbis, quando air, Dn? Tony 
0° converfa estipfisin faturam ; de quorum verborum fenfu variè difpu= 
tant Hebrei, ut videre eft apud R.Afariam in Meor En4jim cap.56, omnes 
tamen inhocconveniunt,fignificari hac phrafi, vel Oblivionem, velMu- 
tationem Scripturze iftius prifce, in qua Lex data fuit. Tempus mutatio- 
nis non definit, 5. Tempore Efdra poftliminiò reftitutam ac redditam 
ipfis fuiffe Scripturam, quam primitùs habuerant, Probat hoc ex Zach: 
Cap.9. Y.12, que verba dita fuo propefito accommodat; Convertimini ad 
munitionem 5 urbem munitam Jerufalem, tempore Templi fecundi ; Bran 
muentio vobis me reftituturum vobis duplum, h. e, Pro eo quòd oblitus fueras Scri- 
*pturam dupli five exemplaris Legis hujus, reftituam tibi id cujusoblitus 

‘eras: Vel bocfenfu; Et reftituam tibi mutatam Scripturam Legis,Nomen 
enim 0 Mifchne, Daplum,Exemplar,derivatur à radice W Schinah, 
Mutare : Iterare; unde volunt, Legembhicà Propheta, cà Mofe Deut. 17.18, 
riv Mifchne, Duplam vel Secundanam vocatam fuiffe,quòd ejus Scriprura 
Mutari, vel Iterari & focundà vice dari, debuerit. Haec i mens & fententia 
R. Jehuda Sandi, qua etiam legiturin Talmud Hierofolymitano, Tra- 

® &atu Megilla, fed verbis paulò difertioribus, quàm in Babylonico, unde 
& illa hîc adfcribemus : OM “ona ona MIN rn dmn mR 
UT PN Med PID DI DI Iv pito pred Tora ig ta rosi gn 
manenb mey ximw ano oo Se nxim ninni meo nix ih andi Rabbi (Je 
huidah) ditte; Scriprurà Afchirith (utantea ) data fuit Lex > chm verò, A 
converfa eSt ipfisinfraGiuram. Atclom penitentiam agerent in diebus Efire, reddita et 
ipfis Afchurith beatificata ifta Scriptura, fecundum ilud; Etiam hodiè annuntio 
vobis, me reftituturum vobis duplum, Zachar.9.W.12. Items; Et feribet fibi 
(Rex )rw0 Mifchne, Duplum Legis hujus in libro; seriprurd il, que 
duplicanda, b, e, iteranda, iteratò danda, vel mutanda eSt. 

PoftR. Jehudam San@umfequunturibidem,R.schiweon, È duo Eleafari, 
qui idem, imò pauldampliùs, reftantur. Verbafant: 108 ny 13 #'9 
Spy ta mnva Nb mi and pron ipa A orzo Mori» NINO 12 gta area 
pren ba api nani Nb pm gx invi abi onoy no i omonimi de 
sanwa Nò DIND granita 2° psmo! mv carteb5: DanDI h, e, Scripta ifla nun 
quam protfis fuitmutata , ficut liquet primò ex co quod dicitur, O'NDYN M Vav five 


© Uncini columnarum, Exwod, 27. è, 10. n, 8Cc, Qua ef enim rario coluammarasa è 


sonmutantar, Sicetiam Vav non mutantur velmutata funo: deinde ex co, quod feri- 
piumeît; Etad Judeosfecundum fcripturamiipforuna, & fecundumlin= 
. 


< 





terasillas, quastiodiè habemus , e28WTe, quibus lex olim Mofi à Deo data 
fuit. Probant idduplici argumento ; Primdex co; quòd Unciniin Mo-° 
fis, (eu; inlingua Hebreea, a Mofe.vocentur i": Vevis, Vev,à figura fcil lite-' 
x%e Vav.. Unde concludunt; tempore Mofisjamibiram Vay. pittam fuiffe 
înftar uneini, ficuti hodiè, & per conféquens non mutatam fe. Qua au- 
temratio eftliterae unius, eadem procul dubioetiam reliquarum,. Deinde 
exeo, quodEfth, 8, 7.9. Lingua & Sriptura Fadeorum conjungantur. Unde 
concludunt, Judxos, ficut Lingnam immutatam in.Sacrisretinuerunt,. 
3 Bene 8c appofià ni 
ni E itè ar, ententur ifti omnes;.jam nonattingo 3° 

Utrum videlicer Uini à figuialivere Vavfintvocati, vel, An figura io 
terze à Re fitnuncupata? Tantùm authoritatibus nunc agimus;, & vete- 
rum Rabbinorumteftimonia querimus', qui fentiunt;.Literas illas Ho-' 
braicas, quas liodiè liabemus, effe adhuc cafdem; qua olim tempore Mo- 
fisfuerunt, &quibus Lex eft data;. î ° 

15. Ad Mifchnicos Do&ores referendus quog; eft Rabbi Eliefer Hakkdlir, 
“Tanna antiquiffimus, è terta.Ifraslis, uti videre eltin Tzémach David 
par.1. fol. 40: eol.1.. & in Jucligfin.fol, 34. col:2,.Hujus pro hac fententia 
teftimoniumlegerecft in.MMD xahfèr; quieft liber Precum Judaicamim,. 
quoinFeftis majoribusmaximè utuntur.Imeo enim extat Precario rffch: 
mica fub cjus nomine , fub literis initialibusrHythmorumJaftnte ; in Die 
primonpie an Pofifeptimanarane few Pentecoftes, qua incipit::2022. 18° 
DI DO» AID NATI» 099 Pet TON h, e; Tune (Lin da- 
tionelegis ) Scriptard. aci È Lingud Flraic, & Pronunciatione Acgyptiace, 
baroditare fecifti fam Hebraicam (i. eMtcclefiam Hebraicam feu Judaicam ), 
Hic exprefsè quoque dicit,quòd Lex data fit Scriprurà Affyriaca, hse, Scri- 
piutrì hodiernà, quasfic vocatur, ac proinde nequaquamrfenfit, qudd Efra 
demuam tempore vel de novo excogitata , vel'ab Affyriis mutuata fuerit, 
Ja Machfor Germanico verba.illa cà JudieigreddunvurDenn dedu belt 

1085041 Y 3 


o 7 
174 DisseRTATIOIV.DELITERARUM 


gebendie Térah zu Ffrael/ ball du geben ficim beften KAF(Soriffr) das > 


da beige KOFA chris, vid inLéfcron bakkédelch, &e. 

Hucel lum quoque [eguens, quod legiturin Talmud Sevichim 
ep 6. fol. 62, col.1, his verbis; MN Fino in ce dp owinzào ammi 
or 


Tp TRI RION IPO DE Dede Ppa edo marin by onrhy vyro. 
say pae meo done app 12 pda aan NIVINDA 299 PRE 0a PaNpow. 


Db Pen TR DIST DIPb Sy NIIdn by on rpm iv niran 0 onoy 
cnenanane Mini on5 PENE IAA PI Pao D'UN PaMpAO h. e, Dixit 
R. Fochanan; Tres Prophete efienderunt cum Ifrailitis ex captivitate: Uno, quite= 

eStipfis de Alteri (h.e. forma altaris, 8cc, qualis fuerit:) ume, quitefiatu 
fuit ipfis de Loco altaris (ubi fc. fuerit ) unus denig,, quiteftatus fuit ipfis, quòd obla- 
tiones fantyetiemfi nulla fuerit domus (nullum templum adhuc) In Matbreta fra- 
ditume$t: R. Blicfer fitinsFacob dixit 5 Tres Prophete aftenderunt cum ipfis ex Capti- 
vitate: Unus,quiteflatus fuitipfis de Altari, & de Loco altaris : Alter qui teffatus fuit 
ipfis, quòd oblationes fiane etiamabsa, templo, Tertius, qui teftatus fuit ipfis , quòd Les 
(eribenda fit Afpriai (he qudd Legem non ampliùs Literis transfluvialibus 
debeant fcribere, ut hattenus vulgo folebant; (ed Affyriacisin univerfum, 
etiam in vulgaribus exemplaribus: ) vel potiùs ; gudLex (abinitio fc. ) 
feripta fuerit Affpriacè, feu Affriacie Liceris, Nam in Jalkut, inlibro Chronico- 
rum fol, 161, col. 2, ubi hic locus ex Talnrud adducitur, pro n'meN mn 
Quòd Lex firibenda fit Affriac ; legivur in praterito tempore; N'NEX INDO 


Quòd foripta fuerit Afriaà. Que le&io non repudianda videtur: quia reli- 


ua etiam, de quibus cseteri duo Prophetee teftati effe dicuntur, fuerunt 

derchus preeteritis 8 angea ufitatis, non de rebus futuris. Et verbumre 

i idevincit: Teftimonium enim non editur de co quod futurum vel 

faciendum eft, fed de eo quod fuit vel fatum eft. Quod fi quis verò prio- 

rem le&tionem &c interpretationem utgeat, exponendum dd elt so feat 

quoalia fimilia teltimonia, de quibus Thef. 42.843. Et Tresilli Prophe- 
ta dicuntur in Glofla fuiffe, Haggeeus, Zacharias & Malachia6, 

Et hac funt teftimonia Tannéim, feu Mifchnicorum, 

26. secundum locum fibi vendicant INNDN AMORAIM, Scaligero 
Prmpodiza ditti , h, e, Gemarici, Authores Gemara, feu Complementi Talmudici, Ex- 
hisgft printò NTON I Rafchafda, in Talmud Babylonico , Tra&tatu Me- 
gillah cap.1, & deSabbatho, folfo 104.. col, 1. dumait; menae “odi D'o 
d't01p #71 DID Mem @> Semech, queinTabulis erant , mivaculosè flabant. Hujusdi= 
@ihiceltfenfus; Volunt Hebreeorum quidam,Sculpturam literarum De- 
calogiin Tabulisfuiffe perforatam, tranfeuntem , ita utfigura literarum 
abutraque parte confpicua fuerit, Jam verò, chm Mem finale & Samech. 


exomni . 





Hspr'Are. GENUINA ANTIQUITATE. 09 

i finyclauG, inftarglicujuscirculi, vel© apud Latinos,.per — 
fimodi feul tura dfn fedntem in alteramelitus,, pass media folico 
illis liveris,n a si fisnullamd; fubfiftentiam, utin alite Lite- 


ris babute fed È para debuifet, qui pri neceltarid Fa 
Litere Stgorriipta fuiflet.Quòd ergo non excidit,atg; #afigura il+- 
larumliterasum isicorrapta manfit, id milculo adfcribit hic Rabbi Chaf- 
da; undedicit; Dues illa literas miraculosè fubftitiffe. Quilittrett hoc dicatur, 
jan diftutn-à nobis im Differtatione de Decalogo, Th.30. Hîc verò nihil. 
incerelt; reftt an fecus dicatur.Ed duntaxat hîc adfertursutapparear, hunc 
RafChafdam ftatwiffe, His literis Hebraicis, quas nos habemus, Legermini 
‘Tabulisfuiffeexaratàm ; non verò charatere Samaritano,Nam inlia; 

Samaritanà ifte due literee cam figuram non habent, ut miraculosè illas 
fare vel finbfiftero necelle fuerit. Mentionem hujus facit quog; Guikelmus 


Poftellusinlibello de Originibus, feu, De varia & potiffiminyprbi Latino! - 


ad'hanc diem incognità,aut inconfiderata hiftoris,Bafileg apud Joh,Opo- 
rinum edito, An.1553.fcribens 5 Alioetiam argumento certificamur,qudd litere He= 
Eraica proffantes fine Mofis, & per confequens Adami, Vifia enim ipfototus 1fracl eSt cer 
tificatta , ut continuà memoria per Mifchndjathfeu Deuterofis , &F per utriamg, Talmud 
conftat, quòd Mem finale & Samech flabant miraculose sn Tabulis: wnde frattisillis re=- 
marferunt ille fole liter.e in fo niedio folide, ficut remaneret O. Atquiin nulla dlialin= 
quamundi potest verificari, ut Salnech & Mem finale fine fimiles, &r omminò dlaufe;, nifè 
sn ea que.nunceSt Hebraica. Preter hoc miraculum aliud'quog; argumentum 
Jatet in hocteftimonio, videlicet; Quòd in Tebulis Mem finale fueris. Atqui, 
utmox Videlbmus,lingua Samaritana literas illasfinales non habet. 
Trerum in Talmud Babylonico,Tra&atu Megillah,cap.1.dicit Rabbi Fe- 
remias, vel ut alii volunt, Rabbi Chijab bar Abb4, DION D'ONE 10'830 hh. e, Literas. 
‘10w0, ideft, Quing, literas diuplices; Mem , Nun, Tzade , Pe © Capb y Videntes vel 
Prophete dixeranteas. Hocitadeinde ibi explicant, quòd Prophetee non pri» 
mi hasliterasinvenerint vol excogitàrint, aut ordinàrint; fed quòd, po- 


ficaquam feuinoblivionem, fèu in defuetudinem venerint & obfolere ©. 


rint sipfieas reftituerint, & imufum revocarint3 primam vetò fuam orie 
ginemà Mofe habuerint. Sequitur enims PINI neo NbrD'me NODIn 
NnpD Mr) ra) ada: pio ion NIN h, e, Rediéne verò ftatuittr; quad 


- Prophet illas ovdinarint , © non Moftripfeè n). Numquid foriptune et; Hta funt 


pracepta, que pirecepit. Deus Mof ad filios {rael , in monte Sinai. Lo- 
vit. 27. ult. ande coneluditur 5 Qudd nulli unquam Propbeta permiffum fuerit quié- 
quam innovare abillo tempere:(quo fc. Mofesid fcripftt).Etmox: DIADE 2 
BIIDI DON IMI Prefnde in oblivionem devenerunt, G venerunt Propheteyac iteruna 

x deno- 





na 


16 DissertatIOIV. pe LireRARUM 


demovo rent eat, Eademheec Traditio extatinTalmud Hierofolymi» 

tano, fed verbis magisdifertis 8 apertis, & {ub alteriusnomine , unde 8£ 

illa fubjiciemus :"9°D5 menì mom Tasto MON WIN} NO DUO h, e, Nomi- 

ne Matthie, Ben Charafch, feu filis Febri, dicunt 5 Litere Menazpach funt tradisio Mo- 

fis demonte Sinai, An haec omnia re&è dicantur, noneft hic locus ventilan- 

di. Sufficit, quòdindeliqueat,'&R. Jeremiam in Talmud Babylonico, 

Iinque 

ofe& 

folùm 

a@ere 

octe- 

v.ult, 

inque 

prum 

< È nem= 

judi 

ripta, 

berale 

ur, & 
vi 

liifimi 

Warein 

» pfis oh= 

"Legis, 

R.Je- 


2° tAp.L 
. nr 


_. oro 
* neg, He neg, Memipforum fuit cleufiom : fed Samech fuit claufiom (in Lege fe. pri= 
. fel) SR, Afariasin libro Meoren4jim cap. 58. putat,hunc R, Levi (nifi 
. hi erroraliquis hîc fubrepferit) in ipfo di&o rebcrile tùm adliteras Hebrai= 
cas hodiernas, tùlmad literas Syriaces hodiernas, qua tempore hujusR, 
Levi, cùm lingua Syro-Hierofolymitana Judzis effet vernacula, in ufa 
erant, & voluiffe dicere ; In Scriptura five chara@tere prìfcorum Ifraîlita= 
rum, figures duarm ra Lr He 8 Mem non fuifle claufas; a6 
proinde docere velle, non ufosefte i literarum Syriacarum, quà 
{uo tempore ufifint ta Syria: fed Samech fuifle claufiam; quali innuere I 
+ voluif 





HeBRAIC.GENUINAANTIQUITATE. 177 
volnifler, los ufosefle Seriprurî Affyriaci feu Hebraî hodiernî quadra. 
ti, ex menteRafChalda, Qudd verddicit, non fuifle Mem clautom sre= 
fpicit ad Mem apertum, abinitio & in mediodi@ionis ufitatum. Nos 
tum enim eft, inea Scriptura duplex effe Mem; Apertum unum, ab ini- 
tio, & in medio; Claufim alterum, in fine di&tionis, Et hic ergo do» 
cet; literas hodiemaseffe adhuc antiquas Hebreeorum iteras, Hîc in trane 
fituobfervet Leftor elegantem flofeulum Johannis Morini circa interpre- 
tationem fuperioris Traditionis Rabbi Jeremia verborum; D'omn Torso 
DION Literas Menazpach Frophete dixerunt. Is enim ea in Exercitationibus 
fuis, Exerc, 2.6x Mofe Botrel, Commentatore libri, Jezirah, adducens, fic 
exponit,acfi fenfuseffet; Senazpach ab antiguis Effluentes dillas effe; de fuo 
addens; Veràm ile fibi effuere Pofteriores non funt pafi. Ridiculè meherciè, 
Erravit nempe in voce D'0î80, quam deduxità 4î£, quod Effuere fignifi- 
cat: com D'O firlegendum,à Nor. Sedhoc nibil novi eftilli.Plura ejus 
generisin illis Exercitationibus occurrunt, quorum queedam nobisetiam 


- adhuc notanda erunt. Hinempe funt illi fu4w & flores, quorum decer= 


enidorum gratià nonnunquam digredi, Rabbiniceg, fiientie disitinla» que 
prodere fe velle pollicetur, ut.in Prasfarione ad Le&torem fribit, Sed pros 
grediamur, & plura Talmudicorum teftimonia, ad antiquitatem Hebrai= 
carumliterarum adfruendam, videamus. 


Huc etiam non impertinenter fequens obfervatio referri. poteft. Se= ‘ 


prem funt literee Alphabeti (11509 qua in Lege Judzeorum manuftri= 
pr, ut8cin Tephillin & Mefitfoth, riibus ‘apicibusfupernè , quafi Coro 
nulis, notantur, Apicesfive Coronulae illae Hebraicè vocantur "9"? q.d, 
Armaturds, vel Galeros, Item ONMND > fan Corone:-Item #IP Spine, De illis 
Traditio extat in Talmud Traftatu Menachoth fol.29,2, mYNIN nyaw 
Via opio pr rn pra mobo M>AE ie. Seprera litere funt, que opus habent tri» 
bus apicibus, Cr fuunt feprem ife , Schin , Ajin, Teth, Nun, Sajin , Gimel & Trade, Gres 
Et mox: Deve Ma'prb mata ono? nen riso rywa 37 I0N renne 2° IDR 
DIN ION * TT h9 pvt dp att 0h oa 1 mad omnd denpi 
ip 55 59 MT) PApw ID 407 19 wp MT NDS goa nt po e ima 
mom bo pan pen VPI he. Disie Ref Febudah, Raf dixifes Ed hord, qud afeen- 
dit Mofes ad Desem (in montemSinai ) imvénit Deum fedentem , > coronulas liter 
alligantem, Dixit (Mofes) coram e03 Dominemundi ; Quis detinet'apudte (id quod 
£esipfifti, quòd litetis jam fculptis addas coronas)? Reffondit Deus; Homb 
quidam ventars eSt poSt rulta fecula , qui commentaturus eSt fisper unumquema, apîi 
cemtalemmaltos cumalos (ententiarum vel Traditionum, Haec ibi. Qudmrett & 
piè heec firipra fint & di&a, non jam difputo, Patet, haec dieta effe ad am- 
z 


® . 





xs DissERTATIOIV. DE LINGUARUM 

plificandam fummam dignitatem Rabbi Akiver, Stelle allegorica, prous 
Triplo Talmud ad margiem annotate. Interim verò hoc.inde contludi 
poreft,qudd ifte Ref Febudab vel Ref (aliàs sbbadiQue)fenferit,Literas ftasy 
quas nos habemus, jam inmonte Sinaifaiffe, illis4; 8 nonaliis , Legem 
à Deofcriptam,& Mofi traditaîm effe.. Nam ilti Apices tocuif duntaxat 
habentin hodierno Alphabeso Hebreo, nonin Samaritano. Si autem iftee 
literae feptem tùlm jam fuerunt, procul dubio queque ceterze. Hinc et, 
quòd vetitum fit Tephillin & Mefùfoch aliisliteris fcribere, quim Afly- 


riacis di&tis, ut vidoreeltapud Majem.in ion m>ni cap.1.8in Talmud. 


q {eriptione volunt 
orrò de illis Apiculis vel 
nPraefatione,Operi ipfius 
+ Iprianiofallciti fuerune pri= 
Santiam, itautetiam NDII 

vocarunt, anxii fuerint, Et 
| 19 port aghi N00 PM 
mov pen vpre 
REMTPIT 9 MODI NANI DIM Hic eSE Liber Tagin few Coronamentarum, quem Elb 
facerdos detulit fecumex duodecim lapidibus , quas Febofuserexitin Galgal :-Is tradidit 
‘enon Samuzli, Samuel Paltifilio Lujifeh, Cee, & inud ficeefione ug, ad Efrattty 
Crab Efrausg, ad R. Nabum fcribam qui tradidit cus Rabbi Febude fantto. Etdehis 
dicune, qudd, cam Mofes afiendiret ad Dewns, invenerit Deum coronis his liseras coro-' 
manter, Unde prifci curiefifomi circa banavem fuerunt, Voluerunt enim, ne ifti librà 
efens co per omnia modo, uti dit firipti fuerune per Prophetiam fine ulla mutationez 
mune e muta form ile quog lle vel debile propria illis adbe- 
rens, que formam fequitur, e, HaftenusEphodxus, Itag;, prter traditio» 
nem La er 109; exifto libro Tagin habetur, quòd iftee lireras 
ante Efdram fuerint; imò Efdraseas per manum è majoribus fuisaccepe- 
rit. Undeiterum apparet, cujus antiquitatisprifci judicarint effe Apices 
illos, & perconfequens Literasipfas. Ethaecfuntteltimonia AM o RA 
‘num, feu Prepasza Talmudicorum. 
17. Tertioloco fuccedant hisjobargumenti affinitatem, BA ALE TOSE- 


»HoSs, h.e, 4uthores Additionem Talmudicarum. Horum nomine Teftimo- - 


nium huic fententigluculentum perhibet Rabbi Fom Tof bar Abrabam,abbre- 
viatè x2°6 Rifa ditus, prolixè hanc fententiam confirmans in Additio- 
ne, queelegiturin En Jilrdel cap.1, mihi fol.141, col. 2. &142. col.1. ubi 
interceetera ait; TP INI NU MON NPI IND mita peo PN NM N 
eripni rat 12) 0Ip NPI 15 Sp) memo hi e, sedrevera noneì dibivan, quin ifla 

‘ Sriptu= 





Hesrarc. GENUINA ANTIQUITATE. 179‘ 
Seriptura, que vocatur Affriaca, fit Scriptura illafantta , que fuit in Tabulis, Etbuj 
ET 4 eclurà vocatr Senda, st © Lingua Sandta, Coetera quarillic paste 
fortè commodiore leco in hac Differtatione proponentur. Hic fufficiat | 
«jus teltimonium ini en Dodores : 

18, reo itaque loco excipianthos, ili raeorura , quos 
pmi ox I È, vocant, h. e. Excellentes vel Magnifica, qudd fingulari do» 
&trinà pre ceteris excellerent. Hi poft Amordim & Sebhursim proximè 
fantfubfecuti, ut videre eft in My NOM Haftherh dem Portà 1, cap. 2, De 
‘horum fententia fcribit R. Afariasin Meoren4jim cap. 58,9 notena 19) 
TIDIINI API NON 'ATIN NYIO 29 DIANA NEON TY into per ta ren Di 
Tuna "MW INDIZ he, Siz in Refenfionibue R. Mofis Alafchkeris capite 4,7, inve- 
siies verba Gooneorum , Raf Scherire & Raf Hai, qui prolixè arguunt, quòd Scripturà 
Affriacà data fit Lex. Mihi illa Alafchkaris Quaeftiones & Refponfiones 
non furt pra manibus, utinde propria ipforum verba excerperequeam, 
* 19, Quintò, non fent pretereundi nobis CAsALISTA, qui fuarum 
pleraramdue Traditionum originem nonad Eftam; fed ad Mofen, refe= 
runts quanavie peritum hujus Efdrana fuifle , & multa Cabaliftice fcien= 
tieearcanain librosretuliffeferant, de quo etiamaliquid fimile legiturin 
tib.4. Efdra cap. 14.. 45.46.47. Hos verò inhac queeftione non fenfiflè 
aliud, maltisargumentis evinci potoft. Queeenîm de Myfieriis arcanis, (ib 
Figuris Hobraicarum literarum lasentibr, (cribunt, manifeftumett, illosintello» 
xifle de figueî literarum Hebraicarum hodiernà; neque volunt, illaàfe + 
effe confi&a, fedà Patribusaccepta, Unde cormuniter de illis dicunt, 

uòdd fint *2100 Moni rstm Tradizio Mafisde monte Sinai, An probabile eft, fi 
ifas Literas non pro literis Sacris, quibus Mofés & Prophete feripferunt, 
habuiffent, illostanca myfteria fub illis quaefituros fuiffe ? An credibile, 
ilos tamdivinam vim 8&efficaciam tributuros fuiffeillius linguee literis, 
dequa dicunt &fcribunt, qudd Angeli cara ob fiammam ejus barbariem non intelli- 
gent? in quà precesfieri 8£ concipi vetant, f'X DWw nizha v3% Manon 92 191 
FAN PPPIS METTI cd qudd Angeli fandii feci non affacient, qui neteffitates fia 
petit lingua illa; Affyrià dico, in Talm. de Sabbatho cap.1, fol. 12.2, Si E 
drasharum literarum author effet, & priores periiffent, utique myfteria 
illa Efdras demumillic recondidifet, cique ,non authoribusipfis, adferi= 
benda fuiflent, Videamus quedam, R. Fehuda Heliéviin lib, Colti parte. 
ubi de preeftantià lingue Hebrae fuper catteras differit; Numero 25. fest 
bit: ("399 Pan pas? runs vba Diva entm mO 15 anda Sana TI 991 
IMAA) MIN S30 MIDM DE INNI hi. e, Es propresea dilumett (è Cabaliftis) de scri» 
piura(Hebraica) quid figura literarumejmazon fins absg,intentiohe tales vel por ace 

- z 


iso DisseRTATIOIV.DE LITERARUM 
cidens, fed propter fignificationem convenienten cum co quod unaguag, literà intendi» 
tur, R.Schemuel Arcavolti (cribit inlibro DWIN NNW Andges habbsfem fol. 4» 
col. 2, ti MIDIDD INMONI w movipn nemene n moa omtoiymio tap bian 
so mano debnvDI D'vtyi Deo eni Ta5I MA» 0992 e vm 
avro moro h. e. Ingenere accepimus è fantibugin Secreto Domint(Cabaliftis)gudd 
dm Literis his fanflis , nm in figurà, tim in nominibus illarum, fit fpiritualitas © vita 
quedans occulta: <> quòd lux pretiofa, derivata è fuperis, abeis dependeat, Ge. Et 
idem iterum: Tm” 5 MONT A MEZ 10 NE yi pnEmp ONVEDY DION 
RO DIP ADA MIDA 00) TM TOI rigo) I mm DD SoDDI Pn de 
220 2070 he, Qudd verd ex figura illerama ( Literarum ) /anditas ilerum parfpicia» 
tur ) ito G difiito ex figura litera N, quaindicium ef de unitate Nominis Dei beneditti, 
conflansex Fod, Van Fod ("1 ) quelicere conficiunt numerum Nominis Tetragram- 
mati Mm ( videlicet 26..) Cr Fod fuperiue rellum, Cr Fod inferiusinverfion, indi- 
ciun eft Lucis retta Cr redeuntis vel refiexa que adunantur in uno, quod eft miraculum 
» &e. Sic dicere quoque folent: Nw rwmio mmaya neman pa 
PUN NFL "2 NUOST Non fiore litere Hebraica, ficut tera alierwminguerum : nam 
vivaces fint ( ad imitationem Ex0d.1.7.19. } Hincfcribiturin feepids jam 
à nobis laudato libro Meer endjim cap, 58, p'O.NI'ON DEN MaDINT 9 
mo D'OTPA Dm NOXN "09M de DAIT ND IDO 5 pio prmioi not 


‘O NN 20IN OM03 DIN De DIS Mata vani ami nm mi D'g 


90 INDI Ly 129 da apri mina ii anD0 prrDa mini inn povò 
Ton D'EMpI VITO D'pino 9 DM9D0 MOW2 h. e. Et aethores additionzon Tal- 
mudicaruta nomine Ritha sin Megilahcap, 1. È Senbedrin cap... vi plurimorsom ver= _ 
boruns Sapigntsom veritaris (h, e, Cabaliftatum, quos fic vocitare folent) qui ar 
cana fublimia attribusnt figscris litetariam, Cr vi aliarumrationum , quas illic adferunt, 
mallo modo audire volunt , ac fi Lex alià, quam Scripturd Affpriacà, data effet de monte 
Sinaj. Neg, pigeat te, Leltor benevole , hasscire aquas cum gaudio ex fontibus illersan = 
suaoni dulces fint fica mel, > fantta.Hoec ibi. Haec,8c alia cjus generis,fufficienter- 
arguunt, iftas omnes femper, harum Literarum prefentium figu- 
ram pro Divinis&c aurhenticis habuiffe, quibus& Deus Legemin Tabu-= 
lis, & Mofesinlibro, reliquig; authoresSacri libros fuos, confcripferunt, 
Quid enim? Utut vaniffimifint Judei in frivolis minutiis &argutiis in- 
veniendis & excogitandis , vixtamen credibile eft , illos tanta myfteria in © 
Literis, fuî opinione humanis, gentium praefertim prophanarum &fibi 
inimicarum, queefituros fuiffe» Proinde & hi pro Antiquitate Literarum 
Hebraicarum militant,. Nam fi heee literarum mutatio perEfdram ad= 
mittatur, magna pars Theologise Cabaliftice concidet, Nos verdeotan= 
sùm fine cosadducimus, ut confafium corumin hac Queftione oftenda- 





<HeBraIc. GENUINA ANTIQUITATE. 1SI 


mus. Qui plura volet, & horum curiofus eft, confulat libellum " nm 
no’py OfiosR. Akivah Litere R. Akive difthm, in quo; nifallor, oftendit, 
quomodo fingulee Litere ex Fod & Vas fintcompofite, & heedueelitera=. 
rum omnium fint fandamentum. Etinde, velex alio fimili authore Ca»- 
baliftico, haufit Guilelmus Poftellus, quod in Tabulis Linguarum docet, 
qua rationeex fola litera Jod (* ) ramquam Univerfi myfterio, omnia vi-- 
ginti duo elementa facra exurgant. Sic feribit Johannes Quinquarbo» 
reus, imOpere de re Grammatica Hebraotum pag.9. Volant Cabalife, hoc et, 
Hebrei, qui confingunt Cr comminifiuntur fepenumero arcana , fivempftica facra ex li- 
teris Hebvaicis , literam Fod effe literarum omnium priricipium &> finem , quòd velutà: 
pantisom protrabi pofit ila in qualibet literarum lineamenta & figuras quastibet, Ge, 

- Et hec funto teffimonia Veterum. Hebreorune.. . 

. 20. RECENTIORES quodattinet,ampliflimum illi magno confenfir 
in hac caufa teltimonium ferunt, neque ha&tenus mihi,nifi unus Jofephus: 
Albo vifus, (dequoinfeqg. ) qui difertà aliter fenferit.. Videamus quos». 
damexfele&toribus. ° - 

Aben Bfra, quivixit circa annum Chrifti 140. vel circiter, quijue apud' 
Hebreos DIFF Supientis, & apud multos è noftris, Delfi nomen meruit,in' 
libro MME rrechurb in NYMNN: 192 portà literarum , fic fcribit: PID wr 
"0 D° DMEX nÒD 31999 INI NTTON INTANTO INIOT M DN DROP PI: 
tnoox mt fyr» raven. NITTO? DADINI ON MONITO NO hi, e, 
Controverfia eBiister antiguosz An Scriptseraifta, que bodiò eStinmanibuo noftris, fis: 
Seriprera Hebraica® nam vocem INON: (quà vocasi@blet ) quidem derivant ab Af 
fi (quafiScriptura Affyriaca: ) alii dirune; fignificare Scripruram VENDO Meu-- 
£char, beatificatam in hiceris fuis.. Es huicinmitor ego, hane fententianeamplettor ego. 
Etin Commentariis fuis Biblicis, Exod. 1, 16, (tribit ad. vocem emi: Errox 
teme: Vachidjali difficilis velirregularis valdè e in Grammatica... Dicenduom enim effet 
dimadzue EVTO Vachdjeta : quia He radicale in verbo TTT mutari falet in Then, fe- 
eundim confuitudinem confiraltorem ; ut, MAM SE botar, Gen, 1.38. Sic autem, 
quia litere He © Thaw affines funt in Scriprurd,, bocet, figuras habent affines & confi- 
guiles, nec nifî excigui puntti eSt differentia in litera He, ubi eSt aperta; fed pronuntiatione 
muleten differune. Et differunt nominibus : primbenim- vocatur He, fed clam protra-- 
bitur pundlum, vocatur Than 939 III NIMASTAO DION 13 DIRI TN Er hoc e fi 
quin, qudd feriptura ca, que eStinmanibus noffris, fit Hebrea,. 
= Rabbi Salomonem, quiejus fuit cosetfneus in eadem fuiffe fententia, are. 
guiturexaliquotejus di&is, Interalia, legitur EMthera 9. w. 27. Statuerune 
«scestperant Judei fuper fe, doc. fecelebraturos duos dies'illos DINII Fuxta foripru- 

zamscorum.Ad hanc vocem (cribit R, Salom, MEN 2n9 nano mon nr 
ceal . z 3 


1 DisserrATIo IV. DE LITERÀRUM 
us fi volimen (Eftherse) feriptum scriprerà Affriacé he, Ut libellusille que= 
tannislegatur in fcriprurà Affyrtscà, ut Targum etiam exponit, Ergo fta- 
tit, Scripruram illam vm fuifle Judacorum propriam, qua Affyriaca di- 


n autem hiftoria contigit ante tempora Effe, Vide Aben 
am, 

Rabbi Mofes ben Majemon, Rambams abbreviatè diftus, qui circa idem tem= 
pusvixit, in Commentario fuper librum NYO Mifthnsjorh, Traftatu Fa 
. déjim, cap, ult ad 9.5. ION DD NM TANI VImaN TO ANI VEN 707) 2nom 

19 PRUNI ODI MWNONM mirano ine nanpa enni ‘ary and ma ex ann 

tra autem ifta, quà 
iptura autem, 

mr decorem, ex 
Beatam me! quia 
ft quad Rabtini no- 


mfenfam: HR 
DIN MER INIT 


bimus libros facrosy © 


bulis, Vocater dit 


fui, quem Moyo 

amChrifti 1390, 

tregulas de utili 

ite Pri 

ipsa ppi reo 

Nm IAT INI 

ame MInp. Tea rita DINI MAO NI ID TT va DINE sori p'am 
toi nyaMO nd pormi h, e. Via feu Regula nana ef, ut inflituater fellio Scriptere 
inlibro foripto Jeripturà Afchuri,remquam beatifind Cr ornatifond in iteris fuis, ER 


° enim ea friptura,in qua Lex Divina data e, ex fentenzia Rabbtnu bakbadofeh, & qui ° 


demverifioni; & ex fententia Rabbi Aben Effe in libro Tcachuth , &" Comentario in. 


Exodum. Eth {Ò Vocant Scripturam quadratam, Et paun 
cis interje@ti Mae rv 02 Es peculieri honere dignatus 
efteam Deus în ndena fententiam repetit iniplo li= 
bro,cap.7.N exR. Afaria mentionem faciens, fic 
adducit; Qui minlibro quindecim modorum , quibus uti» 
diter juvatur mi efatione in moduom nonum, Non ef pe- 


culiaris liber, quific vécatur, neg; ulla Prefatio extat inmodumnonulie 


\ 











pa \ 


Hesmarc. GENUINA ANTIQUITATE 183 
fadeft modus vel nona ipfa. Nempe non affecutuselt verba Afarise 


Babentis: 79 IVIMODA INDIPIÀ "NON DIFFM h. c, Er fapiens Epbo- 


deusinprafazione fia (Libri fc, MON TOS) in vid non, feumodo nono illeram 15, 
quibus Gc. feribit: Non verdz Pn prefatione in madiam none, 

R. Facib ber Schelbmob ben Chavifinlibro INTO |Y En Fifrati, TraGtatuMo- 

illa, cap. 1, fufus eft in afferenda hacfententia; DMN Sen anonima 

r TFT TI "ER INDIA mevipae 2a1 do) mimin 900 tw 19 PANI 

nima Ma ma mNOn NOI DITA MMTAO guddle Ariprera, qué nos hodid fari 

Giomus librum Legis, Gr omnia Sacra, Scriptura, uri difta, fit ille ipfa Striptura,gua 


' fuitinTabidiste imonti, Gr in Libro Legis, repofito ad latus Arce federis Domini; Haec 


verba funt ipfrus, Contrariam quog; fententiam multis refellit, uti in fe- 
quentibus pluribus videbimus, 

Abrabar de Balmisin cap. 1, Grammatica fue : NPNINM INODO NyT) wr 
MINT DAME N MITI AO DI DI da den OA Sert 
19 1 mov voy mam mrvimNi Mero Nite NmtON BEpo Nenni 
TONDI MIO MIND NITRO MD'ADA NN 79 MONDI FTUMONT DI02 TO MI 
"DI DONI VIDI NINI NT TINA he, Scienduon ef, fcripturamliterarum apud 
Hebraos fieri diverfis modis , fecundum varietatem regi Veruntansen communis 
embe figure Lieranam quam cane MIChSriCA quacitretifmarolbeifina 
dn literis fis, © exivit nobifougn ex Affrria. Itag, de ca loquemsa particulariter & pri 
sò. Dicineus ergo, quòd im bac Scriptura, queest Scriptura ila ipfa, inqua Lex foripta 
«H, È querevera ell Scriptura sentta,fi ra litere Aleph fittalis, re 

R. Samuel Arcivolti ejusdem cltfententize in DIN MMY Ardgas habbé- 
fem, ab.initio. : 

R. Aferias in Meor endjim cap. 58. poft multa de hac materia concludît : 


189. IE TO IO AT ENTI DI IMM INI AUD MEN noto mE 


. Binguascallivere, quibusin familiari fermone loquebantur cum mulieribus o pervalis: 


vis etiam, per duritiem  gravitateme exiliorum, vudgus & communis plebs obli- 


Verentur aliquando Scriptura È Lingue Sante; tamen quidam fompeream accuratò * 


G pofeltèretimuerunt  veluzi Efras Daniel ejusà, Soci, Mardocheus, Bilfchan, David, 
ber Nebemia, Tifa aliis; Id ciamvenintes Caffia (gufi rl 


è quie quedamfinguleres, quoszad bonorena Sfera Def eni quaido Sin ‘ 





: "di 
14 DisseRTATIO IV. DE LITER&ARUM. 
debt Bellona, agents ilicin Cafga fabuinbra Addis capits fi, qb fuit 
viri prodertes, sercfiab, Chofehufiah, & foci eorum; (vide Efi228..17,18.19.3 
Hi inquam, redazcerune fecuos hac deco, Scripruram & Linguam fan&am, fecuny 


latentem, &creliquos ècaptivitare fuperftites fub remplo fecundo, chm 
“venerunt pps {lc Dem; itautreveraad nos, & perfettilimè 
redierintè Cafpia) in priftino fua,nitére & decére,tùm Scriptura,tim Lins 
guanoftraSanQa, neque illic liver cjus'mutate fintin figurasSScriprure 
Aflyriscee, ut quidam arbitrantur, Neg; mirandumelt, fi Cafpienfes , & 
creteri in Affyria captivi, (qui diu antè abdu@ii fuerunt, quàm Juda 8 
Benjamin) fempermemores fuerint Scripture, & Lingua Sanite; fili 
autem captivicatis Babylonicee cjus obliti fuerunt, Nam Juda & Binja= 
min longè graviorem experti funt captivitatetm per Regem Babyloni®, 
&impium Nebucadnezzrem, fubitod; ac derepentè cum gentibus com- 
mixti fuerunt , qui eis funtdominati , 8 tyrannide fuà amaram reddide- 
runt vitamipforum: Decem verò tribubus , qua per Salmanaffarem ab- 
“du@2 fuerunt,folis, fine commixtione alterius populi cum ipfis dedit Resi 
ife, Caffiam, Chalach, Chabur, &v alia loca peculiaria, que commemorantia 2, Reg. 17, 
Hesenim perpetua fuit confietudo Region Affyria , ex quo dominiwni acceperunt fiper 
regna gentium , uti videmus , Sennacheribum Regum Affyrie tale quid promifi[fe per Rao 
fuccafiliis Fehude & Hierafalena , quando dixit; Facite mecum benedittionemy 
8cegredimini ad me, & comedice unusquisque de vite fua, 8 unusquis= 
que deficu fua, & bibite unusquisque aquam cifterna fue,donec veniam; 
&ctransferam vosad terram fimilem terra veftrae , terramfrumenti &vi- 
ni&c, 2. Reg.18. 31 32. Er hacde canfa nenmatarunt illi fapérem x odérem ficuns 
(h. e. Linguam fuam) se captivi in Babylonia, Ha&tenus ille. 

R. Gedeliah in IPA NIwnw Schalfebéleth bakkabilah feu Catena Fifiorica 
fol. 89.1, MON IMpie n'a om rano vv Mano rum mina TAN Le, 
Sed Lex data eStin Scripeura, quà nos bodiè feribimus libram Legis, qua vocatar Affy- 
viaca, &6, hl . La 

Eliamquoque, celebrem illum Grammaticum, in hat fententia fuiffe, 
patetexeo quod in libro Mafbrech Hammafbreth in Pref, prim Rhytk- 
«micî feribit: ine ftendens Efra, (qui fuit Malachias,) Similis Angelo minifratorio, 
Sacerdos Cr DoBor & Scribarum pater, Mater Bibliorum atg, Maforeth , Fecit Baby- 
Loniam tanquars voraginem, In quà nullas amplius pifcis veliGins. Ile autem appofuit 
incelleGlunm, babuiti, intelligentiane Bibliorum MVOINDA VM MANIA In Scriptura hac 
beatificaté, EtinPreef.3. ubiexponit, quidnam Effas circa reftitutionem 
Legis Dei preeftiterit,.mutationis fcriprure &c literarum nullam mentio- 
nem facit, Deni 





7 


Hesrarc. GENUINA ANTIQUITATE. 135 


Denique videtur etiam comprehendi hac fententia fub O&zvo Articulo 
idei Fudeorie, quà unusquisg; Judzus profitetur, 21 Dr 1'TID MINO 
Ha rt gir rato a mR an Credo, qudd Lex, qua bodiè eStinmani- 

bus noftris, fiteaipfa, que Mofiinmonte Sinai data eRt, fine ulla prorfiu mstatione , ut 
Abarbeneleum tradit Praefatione in Jeremiam. Namlilitera mutata ef- 
£nt, utique iftad non poflet ipfis credendum injungi. Vide cundem in 


‘Rofchamanah cap. 13. fol. 18, col. 2. Hoc verò teltimonium nporibsad pra=. 
let. ° 


cedentem claflem, veterum videlicetauthorum, referri pol 

Phurain hunc fenfum afferri poffent, fi omnes librosevolvendi velfa- 
cultas effet, vel libentia. Communis enim hac elt Hebreeorum fententia, 
Nam "MON IN INNI INDI PIRO NOI DIO IT ND I Tore rt 
dus fatetur , Tabulas & Librum Legis ,qui in arca fuit, fuiffe Scripturà Afpriacé, (eri 
bitR. Jacob, in libro En Jifrael, in Megilla cap.1. . 

21. Hucquoquerefpexifle videtur Philo Judwus Alexandrinus, lib.2, 
de Vita Mofis, fcribens: Sola noffra Lex, firma, inconcuffa , tanquam obfignata na- 
tura fignaculis ,manet, ex quo firipta eSt, in bodiernusm diem usg,, & pes et manfiram 
per omnia facula immortalem, donec Sol, Luna , Celum , totusg, mundus manebit, &t, 

22 Et hecquog; fufficiant deRecentiorum, atg; aded Hebreeorum in 
univerfum teftimoniis, pro Antiquitate literarum noftrarum Hebraicari, 
Videamus nuncetiam quorundam, ex Chriftianis fcriptoribus,fuffragia. 

23. CHRISTIANORUM teftimonia quodattinet, neminimirum vi-- 
deri debet, ex Patribus antiquis nulla exprella extare, com paugiinter eos, 
Lingua Hebrea, & rerum Hebraicarum periti fuerint. De Hieronymo 
&Eufebio diffentientibus poftea in fpecie videbimus.  Videamus ergo 
quedam, proutiilla fe nobis offerunt. 

Fohannes Picus, Mirandule Comes, in Epiftola ad Ignotum, que, Quiquises, 
incipit: Er ut ad ea veniam, que de Chaldeorum Hebreorumg, literis defideras , per- 
cundlatus ego fuum fapè in Mithridatem ( Pracceptor erat Pici, Judaeus) & multos 
Hebraos, de his que apud Hieronymum in Galeato Prologo leguntur, ubi ille feribit; Eos» 
demfuiffe olim Samaritanorum & Hebieeorum chara@teres : Efdramau= 
tem, poftinftaurationem Templi, fub Zorobabelaliasadinvenifle titeras, 
que nunc funt in ufu ; neftios fe bujusmutationis omnes predicane , & ( quod et 
miajus) pro comperto habent, iisdem, quibus nunc grimur in Hebraica literatura,apicibus , 
sfosefe Mofen, & Patriarchas antiquos omnes. Cuifententia, ut nuncribi fubvenit, 
fidem maxi'mam fact ftientia Cabale, cujus feriptores , qui cum Efdra in (fnodo fuerunt, 
Sub ipfis liserarum charaRteribus & figuris, quibus nunc Legem deferipram habemus, dif. 
fimula[fe Mofen Divina myferia, & volunt & probant, quod effe nullo modo poffa , fi 
aliis Mofes, ab his quibus nune utimur, charaQeribus ufus fuiffet, re. . 

Aa 


-. 9°, - , >> 

186 . DisseRTATIO IV. DELITERARUM 

Cwitelmis Poflellas in libro de Originibus cap. 5. duobus probat mentis, 
io ao proflantes fn Moie Aemi ‘demdue alibi paca répetit 
&tradit, quem tamen Jofephus Scaligerin lib. de Emendat, Temporum, 
8cafti, in alteram fententiam persa lie volunt, ex nonrettè intelle@tif 
dis, quee (cripfit in Alphabetho duodecim dinguarum. Sed cjus fenten= 
tiam pluribus adhuc in fequentibus videbimus. : 


Marcus Marinus Brixienfîs, in Arca Noe, feuThefauro Lingue fan&a, ab .. 


initio Literae N: verdm qua figurd fuerine Hebreoruam licera primis il temporibrs, 
Quibusillis date fune, five à Mofe, five ab alio quopiam, aut Deo aut homine , non fasi li- 
quet. Minùsaufim affirmare, formam banc literaram , qué nuncin Biblis utimur , ab 
Efdra traditam, ut omnes ferè volsrtt. 

Theodorus Biliander , Ecclefise.8 Schole Tigurine Jumen olim clariffi- 
mum,inerudito Commentario De optimo genere Grammaticorum He- 
braicorum pag. 76. 77. Porrò quia Veteres prodi » Eframunà com aliis inSy- 
nodo fanziffe modum legendi & explicandi Scripruras Canonicas , idg,in alienam fen- 
fentiamtrazerunt pofferi ; faGum effe opinor, ut aliqui Fudeorum afferane, tim pri- 
mamezcogitatos apices vocalium È" profodias : C' quod Eufebius atg, Hieronymus, for- 
fanà Fudeis perfuafî, tradiderunt, E/ramrratidififiteras Affrias populo Fudeorum: 
Veteres autem charalteres effe, quibus Samaritani utuntur. Dequo difputare, ad alium 
Iocum pertinet.. Tantiom mihi velim confiderent ejus opinionis affipulatores; quomodo po- 
querit Efras mutare (oripturam in populo Dei, qué Deus Leger fis digitis exaraverat, 
«st quomodo voluerit, qui non patitur, ut pueri loquantur Afdodicà , @ Amonitica, & 

iticd dialeFo, Non quod vetus Amonitarum & Moabitarum fermo diverfus fue- 

ritab Hebrieo , fed quòd diverfam habuerint tum fermonem ab Hebrais , qui fiucefferane 
$i locum Amoniterum, & Moabitarum , Cr dicebantur Amonite dr Moabite , ut Same 
vitani, qui Samariam incolebant, quiom effent Cutbei Co Medi , Cr ex aliis Rogionibus 
OrienciscolleGti, Non competitigitur vel Efta vel Nebemie, vel aliis bominibus fanifi- 
* mis ejastemforis, quèd charafieres patria lingue , ast fermonem aboleri vgluerim, In 
Libro etiam de Ratione Communi omnium Linguarum, p. 62. 3. attigit 
Hanc materiam, &promifit, fe quid de ca (entiat, quidf, adeò ratio cum fentire co- 

, copiosè aperiturum, in Commentariis de Lingua Hebrea, Sed non puto ; illosin 
farci elfeoditoo. Dum etiamibi oftendit, ex Hebreerem titeris dedultac fe 
emnisom populorum , Cr gentiumliteras, fatis declarat, {è has pro primis & anti- 
quiffimis habere. . 

Franciftus Funius ad libri 2, Bellarmini de Verbo Dei, cap. 1. ejusdem cft 

.fenteritize,& Milefias putat fabula efe, quod de mutatione Scriprure per 
Efdram, sragiie Hieronymus. ‘ ° 
Nilolaus 


- 


» Anglus,in Mifcellaneis facris lib, 4. cap.4» prolix iis 





HEBRAIC.GENUINAANTIQUITATE. 187 
hanc fententiam tuetur & defendit; Nobis fanè , inquit, valde placer Terentia- 
num illud; Rem ipfam dic, & mitte malè loqui. 1dverò fi ab equi bonig, amane 
tibus Pypetrare liceret, non tot maledidtis convitiisà, tam pertinaciter certatum effet, non 
folem de Lingue Hebree puritate primigenià , fed de Chara&terum etiam Hebraicorum 
(quos fiammà item Dei benignitate ‘è Fudeis jam olimtraditos habemus ) antiquà (z 
ritate; Horum autens quansvis alterum ex altero non pendeat neceffario ( Nem > di- 
verfa lingua cisdemi charalieribus, © cadem lingua diverfis charatteribue ignari pote8t ) 
tamen quia quodam modo inter fe conjunita cernunsur , de Idiomate ug, adbuc fatie > 
malta loquati, de Liseris cidem Idiomati peculiaribue, nunc ( fi placet ) folo unine verita= 

“is ffudio fedatò differemme. 

Cefar Baroni, Annalium TomolI, pag.293. Nec rurfiam,quod ajunt,E/drere 
literas Hebraicas commutalfe, ac proinde ,noneocheraltere, que olim exarata eft Lex, 
post Bfram baberi confiriptami, probatur antiquorum Hebraorum authoritate. Quòdfi 
aliqua ab co fatta eSt commutatio literaruni , de quing, finalibus tantiom contigiffe potsit, 
Nom Philo Fudews, & Fudeorum difertifimu, illà ipsà lingsol ac charaGiere, quò anti 
quitùs firipra Lex e; fic permanfiffe femper absg,aliquà mutatione ug, adtempora > 
Ptolemai Philadelphi , qui eam per Hebraos in Grecam transferri curavit,apertètefta- 
tur, 6. 

ascuffinue Sehaftianus Nouzenus in libello de primî fermonis Hebraici Le» 
&ione: Principio, inquit, guod ad Ortographiam peZat, Alphabethum Hebrais da 
plex effe deprebenditur. Alterum , quod , ut eît, > babetur quog,, altero multò prime & 
antiguins; ita etiam multò guar alterum mins corruprum eSì, ac minàùs depravatun, 
Quod utig, & miracali vice effe pofit. Nem cm nulla natio fit, nallus populus , qui ram 
variie, tam, iniguis , gravibwsg, fortuna cafibus objottus fit, atg, Hebreorum Ecclefia: 
mirum eSt, intantis calamitatibus, tantio miferiis,exiliis, profcriptronibus,inter Barbaros 
COLA vel unam fatvam manfife iceram, astullum vocabulum genuinam illam È pri- 
mam linguam potuiffereferre, Quamobrem quid aliud dicemu, quam Divind bonitate, 
Cr in perpetuam nominis de hac gente memoriam, quicquid id eSt monumenti fupereffe. 
agri pra È antiquifemum min depravan, non minus Grecis, Barba= 
ris, Hifpanis, Afris,Syrie, Ponticis, atg, reliquie, quocung, gentium terrarum9, fint di» 
Lperfî, quam noftris quog, Fade compaesani mid serra api, (qui 
Literarum partes conflituunt ) varietate diffin&m ; cadem venerazione ab omnibus ac 
coptum,atg, religione fervatut, quàd hoc etiam Patres illi prifci, Cr vere fidei, Co omnis 


LOS 





188 DissERTATIOIV. DE LIFERARUM 


Abecedarium NWOX MINI Scripturam Affyriacam appellaverumi. Nempe qudd 
dimajoribus ill, qui ab Affier primicm ad Canancos hofpites venerant as peregrini, ifla 
feribendi pingendia, ratio fitufierpata, © ad pofferos transmiffa. Et paulò poft: Cam 
stag, rationem iffam firibendi , verum iltum Hebraice Lingue charatterem conftituere; 
exmig, veterem illum effe, quo &v Patres quog, fine ufi, compertum fr; non imailiter 
operam fuam locaverunt Fudei quidam, qui tanti muneris etiam confervandi gratià , de 
literarum conftitutione libellos varios confcripferunt , inter quos Rabbi Akiva, Rabbi 
Abraham Medicus, Gr altiplerig, conaamerandi funt, quorumnos veftigia & authori- 
tatem fequimur. 

Wilbelmus Schickbardus în Bechinath Happerifchim p.82. interalia plura 
foribit: Qudd Cuthei refiduam babeant antiquam Scripruram , id nequaquam credo. 
Utenim inveligione Samaritani è Fudeis , non hi ab ille defecerunt : ina > in foriprione 
ficer Dei populus antiquas figuras retinuiffe 5 Schifmatici verd, ut in omnibus differrent,. 
etiam charaGteres literarum mutaffe, meritò exiffimandifunt, Quid? quod ipfa Me- 
nibbah , h. e. Quadrata literarum pi&ura, utpote fibi conftans , equabilis, facilis, & im 
decoram lineam coagmentabilis, vocis infuper formatricum organorum difpofitionem 
quadammodò referens, adeog, ipfo apettu seconditam quandam majeftatem pra fe fe-- 
rens,potiùs Legislatori fapientifimo convenire videtur,quam hac hiulca,deformis,afperaz 
- operofa,È exaratu difficili», adeog, st ex omnibus circumffantiis apparet,Fidlitia, Gc. 

Hugo Broughtonus in Concentu Sacre Scripreiree pag, 126. ‘n hec ( fermone 
Hetiraeo ) feriptus quisg, liber VT. ffylo non imitabili 5 Chara&teresg, &x Puntta funts, 

© urfuerunt im Tabulis Ssryesobis. Maforita autem, quorum dultor futt Efta,ficfervane 
pevesowi diligentià literas © voces, ut nihil queat interire. 

24. Et hec fufficiant quoque hîc pro Teftimoniis , è Chiftianorum 
feriptoribus petitis; ficque hattenus vidimus Teflimonia Perfonanan: fequi- 
tur ergò, ut paucîs etiam quadam-Rfimonia rerum videamus. Quamvis 
autem illa non tantimomenti, nec tantae authoritatis &c fidei fortalfis fint: 
futura, ut preecedentia ; attamen &cilla producemus. Precedentiam enim 
auchoritatum pondus&chisfortè aliquid commodare poteft , ut que fin- 
gula non prodeffent, jun@a juvent, ° 

25. Teffimoniaergò rerum, quee hucreferri poffunt, funt petita ab Inftriprio- 
nibusVeteribus. Et ha funt vel Pererum Monctarum, vel Veterum Monumentorum, 

26. Monetas veteres quod attinet, notius eft, quam ut prolixè probari de- 
beat, reperiri sic/os, qui-his literis notati confpiciuntur. Novimus equi- 
dem, reperiri etiam alios,Samaritanisliteris mfcriptos , & hos Mis anti- 
quiores à multis cemferi (ut pòftea videbimus ). Quis tamen perfiadebit 
nobis certò, utri fint antiquiores? Cur non,ficut duplices tune chara@teres 
in uf fuerunt (utin feqg. videbimus): fic duplici quoque charagere 

: DI 


& 


HesRraic. GENUINA ANTIQUITATE. 189 


ficli, uno eodemdue tempore, cudi potuerunt? Imò annon fieri poteft, ut, 
ficut ifte Chara@ter Sanflus fuithabitus, utin quo Lex data: fic etiamifti 
Sicli chara@tere fan@o inferipti; in ufusfacros, pro ficlis facris cufî fuerint? 
Hac verò pro certo non affeveramus: fed tamen non omninò improbabi- 
lia effe putamus, multò minùs impollibilia, Deinde veftatur Wilhelmus 
Schickhardus in Differtatione de Nummis Hebreorum', effodi Hièrofo- 
1ymis eeneos Nummos antiquos, cum Salomonis nomine, regno adhuc integro 
procufos, &.fic ipsà Samaritangrum origine,Efdraque multò antiquiores, 
qui ex und facie Vultum Regis, ex altera Templum,utrobique cum literis vule 
garibus, oftentant. Talem Fulvius Urfinus Romanus habuiffe dicitur, 
Hunc Villalpandus, contra clerifimam inferiptionem , tantùm ne preconceptam 
epinionem fuam deperdat , ( verba funt Schickhardi ) recentiùs demum ab Herode 
Agrippa percuffum effe didtitat, in bonorem Marci Antonit, cujus figim optimbreferata 
Credat Fudeus Apella, non ego. Haec Schikhardus. Huc referri poteft, quòd 
R. Afatiasin Meor en4jim fol. 174. col. 2. refert, feinter Numos antiquos 
Davidis Panfèe, civis Mantuani,vidiffe Numum Argenteum , in cujus una 
* facie erat Figura capitis umani, cam hac infcriptione in circuitu, Thor note 
- salomon Rex, linguà Hebreà, & feripturà quadratà ; in altera facie Figure 
Templi, 8 inferiptio talis, iisdem Literis, nOM& 991 Templum salomonis, 

27. Menumentotuminferipriones excant he. TeltaturR. Benjamin Tude- 
Jenfis in Itinerario fuo, fibi in peregrinatione fua, monftrata fuiffe Patriar= 
charum fepulchra, habentia Infcriptionem NYMIXI MPIPM Jireris (oulpris > 
a MIN DMAN 33P TV Hocelt fepulcbrum Abrahami Patris noffri p.m. &c. Hoc 
rerum producit Schickhardus. Hucreferri potelt, quod R. Mofes Schem 
Tof, ex celebri familia Chavif, qua in Hifpania aliquando fforwit, oriun- 
dus, in libro 9 NOD Marpeléfihon, de vio fibi monumento Ducis Ama- 
zia Regis Jehuda fcriprum reliquit, his verbis: Mm mat 19 'nyt vr 
na'ti9t MIIDI'AYNI' ON D'OV 9 Na TIDI IND nomp amorvan Spesa 
202 NO DMIP_NIND DU! D'Iprmi Iwa Mor Dpr da 1 rm Moma nbnpa 
TONDI 73% DID MILO MINO provai shonen von rn "ho mena 
new 1a me vw 59 pipri ri normanna mmium Sogn ma IT 
IIpIDS sn 13 ME MIMPI sd a ir mph orti pa imp 
arm DION Sped sim IT 9 IDA 1vaoad tte Ven pron mm da 
DnbTR 59 WNtdX 00 hi. e. ErfententiAmed, hoc genus carminum(rhiythmicum) 
eStamtiquumvaldè. Teftor enim coeluri x terrani, chimeffime in Regno Valentia in Syna- 
goga Morvetre, totum populum, quierat in porta, & feniores mibi fignifica[fo,extare illie 
fipulclrwm Ducis exercitus Amazia Regis Fehidah. Quedcim audiffem, feRtinavi, ne- 
que cundlatus (iam, ut viderem fatuam feu Uagidem feuliralem cui verticemontis 6U&- 

a 3 . 





» 


tO) 





<d 


I 


"x . 
so DisserTATIO IV. DE LITERARHM 
juidam: ubi magno lubore Cr defatigationelegi Infcriptioném , que ili imfiulpta erat, 
Pi me rl mp er Op I Tip ao Edite lamon= 
tum: voceamarà: Duci magno: erepto è Deo, rantur $ nom potergtà 
mus legere > erant enim vetuflate obliterata, Sed puri a RON Ame 
zise, Tune credidi, hoc genus cerminson rbyebmicorasa afitatum fuiff, ex quo Patres si 
fis interrà fuà fuerunt, Haecillic, Unde, ficutilleR. Sciem Tobh concludi 
nusCarminum rhythmicorum effe antiguum: fic etiam concludi aa 
videtur, Literas Hebreeas effe antiquas. Ngm, fi Samaritane fuiffent, pia» 
nè non potuiffeteas legere, vel faltem ejus mentionemfecifiet, Nam ian 
literde Samaritanze tàm peregrine & ignote funt Judzeis, ac Japonice, aut 
cre as Ifiripionesrefert quogo , 
28. ptiones referri quoque poteft illa myeriptio, quererat in 
— Lemina aurea Cidaris fianmi Pontificie , de qua legitur nea 37.ubi 
memoratur, quòd illi inferiptum fuerit, ?9-01P sendize DOMINI. Dru- 
fius in Tetragrammato cap. 23, quidem fcribit, poriùs chera@lere Semaritano, 
quam Affrio bes ifiripta fuiffe. Sed quo argumento prebat? D. Hieronymus 
in Epiftolà ad Fabiolam {cribit, Lemine auree, ani (0% Tziz fihaf die, infori 
ptum fuiffe Dei nomen Hebraicis quatmbr liters* 1 N. SiHebraicis, ergo non 
Samaritanis. HincR. Afarias in t2'Y} ND cap. 58, concludit, Hierony» 
mumquoquein ca fententia fuiffe, Liceras Hebraicas hodiernas jam tùm 
temporis extitiffe: 85 addirz "Dr Aa Wwtat 0 v0n2 cari mana Fercafio 
vidit Laninam illam Rome, ut R. Eliefer filius R. Fofe, Hujushiftoria legiturin 
Talmud, Tra@atu de Sabbatho rap. 6. fol. 63. col,2, 'DY 2 My9N A ON 
PM mon #9 tp an) ma Va YIYNN IN hoc elt, Dixit R. Eliefer file 
R; Fofe, Ego vidi cam{ laminam, vel cidarim ) insrbegnadam, © foriptamerat 
ne SANCTITAS DOMINI, falinedunà, Pro NR YYI Inarbegueden 
legirur in Succah folio 5.1 & in Jalkut fol. 104. 1, "DMI Rome, In quibus 
locis quidem demodo(fcriptionis illius difputatur 5 Am he voces in una 
vel induabus lineisfcriptee fuerint? 8, Queenam literein una vel altera 
lineà fuerint? Sed literarum Samaritanarum ni fontio. 

29. Etfic vidimus hucusque Teftimonia variatata “Perfonarum quìm 
Rerum, arqueita Argumenta Inartificialia, quepro4Literarum Hebraica= 
rum Antiquitare produci poffunt In quibus, ficet varia argumenta, & 
rationes non omninò contemnendee fint com) fe,quas digito palline 
notavimus; placettamen alias quasdam fubjumgere, & ulterids cam dee 
mo! x; 

30. RATIONES) adeandemrem adftruendam produci poffunt variss, 

Videamus quasdam. 


-Juprk 





ee" 


DI 





HBsBRAIC.GENUINA ANTIQUITATE. 191 
*_31_Primd ; Ex:ipfaScriptura Hebraiea Veteris Tef, argumenta videntur dedu= 
ci poffe pro Scripture fiveChara&terumhorum Antiquitate, Plura fortè 
excogitari& adinveniri poffent, Contenti erimusunum produxifle, Su- 
pr thefi 15. di@um eft aliquid de Literis duplicibusquinque xh. e: de lite- 
ris * 0 10.3, quainfinevocisaliter pingi folent, {4} D 7. Idintotis 
Bibliis ita accuratè 8c religiosè elt obfervatum, ut non nifi unicus.extet lo- 
“cus, in quo Mem finale reperitur inmedio vocis, & unus,. in quo:Mem initiale 
infine; ubi omnes, tam veteres, quàm recentes, etiam Chiftiani, unofet- 
mt ore, myfterium fubefle volunt, licet ineo explicando varient, Locus 


- primus eft invaticinio de Meffia, Jela. 9. 2.7. tP 18 Dinem mean nno? 


Maltitudini dominit & pacis non erit finis..Hicin voce nanoì ponitur Mem clau- 
fum fewfinale in medio , inquo omnes ferè tam Hebreeorum, quàm Chri- 
ftianoram interpretes myfterium communiter querunt & agnofeunt.Ly- 

ranusfcribit,, Mem claufum contra naturam fuam in medio di&tionis fcribi,, ad deno- 

tandum , quòd Chriftus de quo Scriptura bic loquitur , natus fuit contra curfum nature, 

de virgine claufa sid eît, à viro intatta. Sic VolphangusFabricius Capito in In- 
ftitut, Gramm. cap, 2, 2905 dixir Propheta , coaltus videlicet , nature ordinem, in 

virgina matre permutatum, genuino literarunm fitu permutato , innuere , atg, claufum 

Mess ponere , contra lingue proprietatem , in medio dictionis:, inviolata clauffra vivginis 

puerpere fignificaturme; per que, fintmedio, Mediator hominum tranfiturus erat, & cer- 
tè jam olimtranfii, Galatinuslib. 4. cap. 19. preeter hanc caufam etiam feri- 
bit, per Mem clewfiam tempus adventus Mefia prefixum fignificari , nempe 600. annos 
(quia Mem finale in numeris valet 600. ) qui 4 hac Prophetia neg, ad Nativi- 

tatem Chifti 1 futuri erant 5 quod indu@tione probat. Videeumdi&oloco, & 

lib. 7. cap. 13: ubi Cabalifticè probat, Nomen Meria-Visginis & Dominain voci= 

bu vw TINO Lardre.. Picus Mirandulanus Difput; ult..Concluf.. 41. 

SciripoteStin Cabala per myfferium Mem cleufi, cur pelt fe miferit Chriftus paracletum, 

Alii ad myfterium Vocationis gentium referunt, per quarum acceflfionem 
adregnum gratia Chrifti , amplitudo ejus infinita futura erat, quod Ju- 
deisabfconditum fuit, & abfconditum manfît, usque ad tempora ; Chri- 

fti a(cenfionem fecuta.. Sic {oribit Oecolampadius: Imvenies in voce NITOI 

tarum quiddam, quod intota Scriptura non occurret, nempe D finale, hoc eSt, M. dlau 

fim inmedio, quod non folet poni, nifi in fine diftionis. Cujus mpfferium crediderizn, 
gudd regnum Chrifli priùs fuerit arttatum intra regnum.Chrifti. Sic Theodosus 
Bibliander de optimo genere explicandi Hebraica:Quum Fefajas feribit n2909 
ponens figuram litera Mem. inmedio, que fini congruit; nonleges Orthographie temerè 
tvanfilit, fed myfferium regni Chrifti literis dewmbrat, Alti aliter. De Hebreorum 
fententtis vide Talmud Sanhed, cap, n, fol, 94, & ibi R, Salomonem: 
- R, Bechai 





n 





”'- . 
. . _ (e 
192 DissertaTIO IV. DE LITERARÙOM 


R Bechai Comment in Genel. fol 10. editionis Venete, in 
în Jefajam, Kimch, &c. Summa; Vix reperiturex interpretibus; . 
Mii abete myiterium ferito Pe ocurcgintepretibi quia 

Dico 1 Si Efdras demum vel invenit, vel Judais ‘tradidit hag 
lireras, quibus nunc utuntur Hebrei, tum Efajas fetipfit literis Samark + 
tanis; fi Samaritanis, Mem illud claufum five finale non adhibuîts* 
Nam Samaritani literis finalibus carent. Si à Propheta nonitai 
lariter {cripta eft hec vox, ad quid in illa fcriptione queruntur mylte- 
ria? Cur omnes dicunt, à Propheta myfterii alicujus causà literam iftam 
hig contra morem communem pofitam? An credibile et, E(ram, Efajee 
fcriptionem ftudio immatare voluiffe? An probabile, illum nova my- 

Nteria voluiffe aliene Prophetite inferere?. Annon videri potuiffet pec- 
care in illud; MINN MEDIN MEN ST ho MODA Nb Non addetis ad verbum 
quodego pracipio vobis, Deut.4.P.2. 8, 00 an Nn voy qpn A Non addes ad 
illud,neg, dettubesde co, Deut. 12.32, Itaque, fi ret fic (cribitur,& myftesium 
fubelt, Propheta fic fcriprum effe oportet. Sià Propheta fic Criprums 
Ergo litera ilta jam ejus tempore fuit, & per confequens reliqua etiam 
omnes. Nam que eftratio unius litere ; cademeft quoque reliquarum. 

32. Atquehîc notanda eftinfignis «rasa adverfariorum quorundam 
hujus fententie, in quàm incauti inciduntîCùm enim querftio eft de Lite- 
ris; feribunt,ab Efdra demumeas inventas: com de haclitera Mem in lo- 
cogchie agunt, dicunt, cam è Prophetamyfterii causà effe adhibitam.Quo 
ipfo, annon tacitè confitentur, literas has jam tùm in ufu fuiffe inter Ju- 

[208 , & propterea fibi contradicuntè F. LudovicusS. Francifti, Lufita= 
nusOlyiliponenfis, in Globo Canonum & Arcanorum Lingua Santa 
at Divine Scripture, cap. 1. fequitur fententiam D. Hieronymi,E/ram alias 
literasrepetiffe, quibus videlicet nunc utimur. Trem: Licet bodi di, quibus uti- 
mu, charaGeres Hebraici dicantvr 5 Chaldei tamen È Babylonii fune, re. Mox cap. 
4. de hoc Memclaufo apud Jerefniam, feribits No poss autem myflerio, poni 
Mem claufiem, & finalem literam in principio illius didtioni Lemarbe, Ad modum 
namg, pofitionis ilius litere , contra fitum &"naturam aliarumm, fignificatur à Prophe- 
ta, (NB. ) claufa & intiolata virginalia virginis Merìe clauffra futura, per qua 
mediutor ille, qui principatum & imperium fprrituale@bultiplicaturus erat, fine me- ,,. 
dietranfiturus fuerat, & fic fui[ftin fandtifima virgine ordinem & naturam liserarame 
permutandum, Et hoc eSt,quod in Hebreorum Talmud in TraBtata de Sabbatho ditit” » 
Mem cdaufaim fignificare materiam claufarm & abftrufam, de quo vide Galatinum : Be@, * 
quidam fabulofus author hoc myfteriwmreferat ad Solem, qui retrovfuam per umbeaate- 
verfus fuerat; & Porerius Fefaje myflerium predictom irridea, © vitium i 














HèsrRaIC.GENUINAANTIQUITATE. (193 
faiffe creda, Atmajas vitiwm Scriptaris puterira, riser illud obfcurare, quod ommes 
sele G' ipfimet Hebrei, admittunt, Haec ille, capa £cribat, è Propheta, per 
salem bujus litera pofitionesa, contra fitum Cr naturam abatum, fignificatum fuiffemy= 
Perium, Undefequitur, Prophetamipfum fic feripfiffe. Sific (cripfiy er 
liters ille jam fuerunt: ergo non ab Efra demum invente, quod prius 
tuerat. Idemnotari poffet in quibusdam aliis, . . 

33. Seaundà, deducit Guilelmus Poftellus;in libro faprà citato de Origi- 
ginibuscap. 5. ad perfuadendum, certiflimum effe, Linguam Hebraicam, 
quà nunc utimur, fuiffe divinitàs datam, argumentum ex di&o Chrifi, 
Match. 5. w. 17, 18. Ne putetis, me veniffe, ut diffotvam Legem, aut Prophetas : nor 
veniut difolvam, fed utimpleam. Amen quippe dico vobis, usque dum praterierit celum 
Gr terra, Fota unum, ast Apex unus nontranfibità Lege donec omnia fiant. Hinc fic 
:concludit; Cùm Chriftus dicat, non folùm nulla preecepta, neque fenten= 
tiasLegis majores integras, folutum iri,antequam impleantur : fed ne mi- 
nimam quidem literam, qualiseftlitera Jod, vel Apiculus unus,ex quibus 
Jod contangc unde etiam vis Pun@torum vocaliti & Accentuum Hebreo= 
Tum promanat; neceffariò fequitur,eam effe veramlinguam & Scripturam 
Legis, in qualitera Jod minimum,& obfervatione pre ceteris dignum,e- 
Jlementum conftituat, &cin qua ufitatum fit,rationem apiculorum & pun- 
“@torumconfiderare, Arqui hocin nulla alia lingua & Scriptura, quam ho- 
diernà Hebraicà,obfervatur. Propterea illa fola eft vera & genuina fcriptu= 
ra Legis. Apponamipfius Poftelli verba, quia libri ejus hodiè non ubique 
fant obvii: Duobus argumentis, inquit, certifimri reddimur falli (Scripturam 
pregi qui nuncutimur, fuiffe Divinitàs lago ) Primum eft'è dille 
Chrifti. Quam enim vult ipfa aterna Veritas demonftrare è Minori ad Majus, fe nonve- 
niffe ad folvendam Legem, fed ad implendam ,ait: Ne putetis, peenia fol 
vere Legem, fed adimplere, Amen quippe dico vobis,donec tranfeat cee- 
-lam& terra, Jota unum aut Apex unus non tranfibità Lege,donec omnia 
fiane, side verbis Euslidi nl pote fine veri di[bendio perire, muliò minus de Lege Di. 
Sedtantum abett, ait Chriftus, ut quedam fententia, complexa, ast litera majores poffint 
antequam impleantur intercidere 5 ut diuturnior fit , non folicm minima omnisan litera= 
rum Hebraicarum, que Fota eîì, quam colum Cr terra: fedetiamita, us fit multò magie 
ad expreffionem usg, minime illius inter omnes litera effettus Scripture finaliter confide- 
vandus Er ex[pelandue, quam cali "terre, feumaterie & forme, Siquidem literarum 
divinarum virtuseStceelis fiperior, Sed nontantim minimam literulam Fotaet impof 
Sbilefraudari fio efeGw, legalià, confideratione, fed etiam ipfos apiculos tres, quibus con= 
flat. Adapiculos enimusg,tamlitere Fota, quam caserarum, que omnes ex a compofi» 
ta fiant, apices, Spiritus Sanélus fiamma veritatie aterna vefiia & desorifiratienes pri 





194 Dissertatio IV.pE LiTERARUM 


mas docuit, utin Zobare, Cr tota Patrum dottrina patet, Cujusrei atgumentune unum 
. velmaxiontan videas in hoc, quòd Patres , Spiritu Mofis illuminati , ajurt , Tres apices fé 
circaunitatem ipfius Fod, tanquamtres Patres (i.e, Proprietates vel Perfonas ) in 
Unitate. Sicenim vocant, ques nos Perfonas dicimus.. Sic per Apices& Fod videtuo pri- 
ma Divineefentia exprefio inuna effentia 5 que Unitatis , Veritatis Bonitatish, , apici- 
bus, per tres perfonas inconfufibiles & infeparabiles exprimitur.. Arquiwm non fuerit ulle 
ante Chriffum.alia Secta Scriptura, aut Lex firipra, quam Mofisz <> quitm in nulla alia 
linguamundi fit è Patribus obfervatum,u2 nontantùm Fod nimina univerfi litera fit ante - 
onones obfervabilis, fed etiam ejus apices fin fiamme veritazis argumentao , quimin ipf@ 
Hebraicd nuncextante, Gr jam à temporibus Efre, poSt captivitatem Babyloni cà 
expofità : neceffe eSt , wtilla fit eterna lingua È charadter , ut qua nontantion Fod habet 
pro minimoelemento, fed eriam, fi qua folà fit ufitatum rationena apicutorum confide- 
rare, donecomniafiant, x. Hecex Poftello, Ex haceodam loco Mattha:i ali 
ficinferunt : Silibrifacri non ampliùsextant chara@tere veteri & genuino 
conferipti, tum non tantùm Jotaunum, aut apex unusè Lege.intercidif 
fet, fed Fota Lex &Prophete, Atquihoc Chriftusdicit effe impollibile. 
34- Tertiò argumentantur nonnulli ab ipfa Qualitate,. & Forma iftorusa 
chara@terum, quòd illi longè fintfimpliciores & minùsoperofi,.quàm.Sa- 
maritani, & propterea etiam majorem fapiant Majeltatem 8c Antiquite- 
tem. Huc pestinet, quod fuprdaddu@um, Wilhelmi Schickhardi teltimo» 
num, fubthefi 23. Huc etiam inclinat NicolausFullerus in Mifcell, {ag, 
libro 4. cap. 4. Nif fi paubò, inquiens, anriguiores fiume forfan quibus hodiò utuntur 
Fadai, quò tum veruftiores efecognofiunturres Ecdefiaftica, quam crviles, rum fimplicia- 
res minusi, operofos videmus os quam illos, Exemploftunicum Fod&Servatorenoffre 
peopofitum. Idenimin Alphabeto Hebraico , teffe omni exceptionemajore codem Domi- 
no noftro, ft catélorum elementorum minimum & fimplicifimum.In Alphabetho autem» 
Semaritano , nt È Siclis antiquis ( quamquam benè magnum utrobig, difrimen cerni- 
4ur) fpaziofiam et, variuma, &" multiplicidiuttu compofitum, Sic oftendit iterum 
Poftellusex figura harun lizerarum Geometrica dr Mathematica, ut vocat, quad He- 
braica feripruraproffans, fit aterne > infallibilis veritazis lingua feuforiptura, De Ori 
ginibuscapite 6, & in Fabulis Linguarum. 
-_ 35» Quart; è Pervicaciflima fad&eoram indole, & jus, quod femelar- 
ripwerunt, tenaciflimà; mawimè in rebus facris, & iis, quae ad Gloriam 
tisfue, & ad Gloriationem atque Ja@antiam pertinente. Ancredibi- * 
ef, illos paffuros fuiffefibi eripieam fcripturam, quam per tot fecula 
pro cimelio fantto habuerunt? qui Legem fuam,Legem Mofis,per omnes 
atates praeteritas fcriptam haburerunt, 8 legerunt? quam 4 Deo ipfo in 
- monteSiriai, ‘per Mofen, acceperunt? Anipfi permififfent, ut Efras Sa- 
° magitis, 








Hesrarc.GENUINA ANTIQUITATE. 195 
maritis, genti, velpotiùscolluviei gentium, fibi invife 8 inimicee, hanc 
Scripeuram Sacram, hanc gloriationis materiam, traderet, & ipfiseripe- 
retè Quot quantasque turbas exiftimamws Judeosexcitatugos fuifle,quid 
non contra Efram molituros? Que miracula fuffeciffent, utipfis perfua- 
deret, fe Divino juffuac mandato facinus hoc aggredì ? Hinc fcribit iterum 
Fullerus citato loco : Preterea accuratè notatam velim pervicacifimar Fudaorum 


* indole, cjus quod femel arripuerine firmifimbtenacium : maxineè ubi de Traditionibue 


facris ageretue , Gad Legem Mofuicam fpeltantibue. Atgghîc Fudei Samaritas , tene- . 
briones fè. contemptos È abjeGos longè multuma, femper fuperdrune: uti pluribue Gr 
clasifomis teftimoniis exemplisà, apud Fofephum & alibi demonftratuan legitstr, 

36. Guintòeiam ratio ia è obfervanda eft,.cujus fuprà Theodorus 
Bibliander meminét in'teftimonio fub thef. 23. produ@to, quòd non vero 
fimile fit, Elram vel potuiffe vel voluiffe Scripturam veterem immutare. 
L Nonprobabile eSt, potuiffe Eframhoc facere; 1, propter pervicaciam Judaorum 
modòmemoratam. 2. quomodo potuiffet Efrasfacilè omnia exemplaria 
veteris feriprure, qua paflfim extabantinter Judeos, abrogare? Erant 
tunc Judzijam in variaspartes orbisdifperfi. Ettùmin Babylonia, ubi 
Schofas& Academias habebant, tùm in Paleftina , plurima procul dubio 
publicè & privatimintet ipfos fupererant?Quid de iis fatum?Fabulaenim 


1h, quel quidam referunt, feu combufta, fu alio quovis modo deperdita 
tàm 


feomniaexemplaria Sacra, & miraculosè, è nuda memoria, ab ER. 
drareltituta, II Non ver) etiam voluifle Efram hoc facere, ex co re&tè arguitur, 
quod Nehemie cap, 13. Y. 23. 24.25. legimus, quanto zelo correptus fuo- 
erit;cùm videret filios quorundam Judaeorum *aldlodicè loquentes, Judai- 
cè autem loqui nefcientes, ita ut cum eis acriter contenderit, cis maledixe= 
rit, percufferit, &ccapillosevulferit. Sine dubio, prout hic Lingue causì 
efferbuit contra iftos Judxos,neque pati voluit,ut alienî linguà loqueren® 
tur, veluterentur: ita nullo modo credibile eft, illum Legis Scripturam, 
quaà Deo dataerat, &digito Ejus confecrata, cum Affyriorum Scriptu= 
xa permutare voluifle. Mibinequaguamfit verifimile, (cribit Polanus Ezech.9. 
#.4. Efram, Mdachiam, Haggeum, Zachariam, &r cateros pios, qui poS? captivitatem 
fuerunt, iteras è Deo ipfo acceptas abjeci[e, x cum bumanis,imò Gentilibus literis,com- 
. muta. Sed dehocinfeqg.adhuc quoqueerit dicendi locus, ui 
* 37. Sextò8chocutiturargumento Fullerus: Nwmerofifima, inquit, Fu- 
deorum gens, longè ateg, difeminata , facilita potuit ( mt eStomnivazione probabile ) 
sharalteres fuos fartos tettosg, confervare , quarie popellus exiguas, in angulum oppidò an- 
guns conclufus, Quisenimmefcis parve lacune aquam multò citiùs corvumpi, quam — 
sapersi pifcine? ‘ 


Bb 2 








196 DissertaziolV. pè Lirzaanat: 
Hoc de xacti, 8 fentenrim Afirmative confirmation Ni 


. mm 
ANAZKETYH, SENTENTIAE. 


N EGAPLIVAE. 

33. Poftcaquam Affirmativa fententie , pro hodiemarum Literarura 
Hebraicarum Antîquitate, configmationein, Teftimoniis Iuculentifimisy 
&Rationibus firmis, fubnixam vidîmus ; ad Negativa quoque fententisî 
seonfiderationem accedemits ,idque eo ordine, &eî methodo , qui in pri=- 





vpi 


ve ari 


ma parte uf fumus, x . 
39. Qui Negativamfegiantiamnentur; illi negant, Chereferes ebreicos | 
Bodierues, effe veteresillos, Eegon è Deo in Tebulle accepit, Gr in Libris 


Mafes 
: ft fed Afgriuruni Pai; e db fra demiom peîtreditum ex capriitate Ba 
Pan tradita fa + Fei) Aferane, Vetere Veni 


* Chavaltoves Hebreos, quibus Lex è De ivTabiia (ripa fer at, off. cos, quitua bodiò ad 
" Li 


bus Samaritani utuntur.. 

40. Probacfua fententia aferunsipfi quoque in medium, 
tum Tefimonia & Autharitates; tupo Rasioneg, EtTeftimonia 
quidemiridem cum Peacram, cur Reram; anque Perfonarum . 
iferum vel Hebreerum; corumgi tumrereraza, tum Recentinmz 


vel . Initium ergò faciamus à Feltimoniis He- 
4r. Hebraorum8 quidem Feteram Teftimonia proferuittur:® 
duo praciputex Talmud, quorumunum cft Defferà Tann. 
‘tel Mifehmici; alterum Amerei. SI 
42. Primumeft. r. FosE,Dottoris Mifchnici,ftu Deurerota, 

* ex fuprà citatoloco in Talmud Babylenico Saghedrin cap. 2, 
his verbis Gotta ban 112 5g min frane ate me ra aan. 
ai am nona arm arma ronnie Sa php Moor montani meda Piva tompa . 
dn mena FIA per nonni renga ein pra vat Sgr io. + Sano mie 
NEI NDR NINNI 1 Dez Dpr DIN 0 Nar wa,» ma TA: 
afro o ta: ani veedÌ pi aa e areptr nn pene ah port > 
ADvONN BIMADI one nina finan Indi az Inprte ty manna eda mina 
tina orm ima Toto rasta age anco mpotaranz pino af nà 
nigo nima mnpi nol è avnent vent ano Dian anruza pa an 
1 "na ONDE bre, Tradiio st Rabbi Jodie Dig fifa per memo. 





. 





Hasra:c. GENUINA ANTIQUITATE. 197: 
(deretar Lex Ifraslò, nifi pracofifai es. Narn ficnage Mofe feriperatuett; 
e ee i Dea aio. 0.9, fe de a dc Ipfe EGras, 
.  afcenditgx Babel, Effe 7. 6. Quid fuit Aftenfio ill? (i.e. quaefuitcaula, cur. 
* afcenderet Mofes ?) Lex.Sic cadem fuit caufa afcenfionis Efraex Babel; Lex.Irerung, 
de Mofedifumett: Et bagna Ipeusin die illaut docerem vosftatuta 


& judicia,Deut, 4.14» De Efrafimiliter - Quia Efra preeparavit cor fuum ad 
Selo Lage Domini,& ad mie docendum in Ifraèle fta- 
tutum&judicium,E(r.7.10.Licet verò non fit data Lex per manum ejus; mutata è 
per mansm cjue Scriprura,ficua diciturs fMwsm 3n> Et (criptura dupli, E(7.4, 7. 
Item; Non poterant Scripturamlegere , & interpretationem notam facere. 
Regi,Dan.5.2.8.qued decetsco die mutatam fiiffe Scripturam.ltem; 20 NN Du= 
plumLegishujus, Deut.17.18. i.e, Scriprura que: 
nomen cju INOX Afchurith? Quia aftendie cunmcù 
fe. In Talmud Hierofolymitano Megilla cap. 1 
fed magis breviter & concisè: &huic R. Jofe 
MIN TINI VINI In Rasz (h. e, utipterpretes volu 
sa et Lex; "OY"92 N°NNI quod venit fecundum R. Fofe 
fententia R. Jofis}.. Hincdicit poftea R.Levi 
D'DI MUSO ‘È MIN Futa cum qui dicit, In Raaz datam effe Legem, litera $ Ain 
e apus.miraculofiim (quia fc. Ajin circuli vel literae O figuram refertinlin- 
guaSamaritana., Vide fap. the[.15.): 

A hoc teftimonium attinet, fciendum, effe illic, ut videtur, 
p°) Diffenfionem vel difceptationem:in Gemara, inter Doftora Ba- 
bylonicos quosdam; Quibusnam liseris Lex data fit ? Primà fententiam 
dicitMarSutra, Amora, feu Do&tor Gemaricus, di mox: Stand R.. 
Jofeifte, Tanna. Ethi duo fintiunt, Scripruram ab Eframutatam effe. 
Tertiò fequiturR. Jehiidah hakkadofch : & Quartò R. Schimeon ben Elié- 
fex bem Parte, & hic, nomine R..Eliéfer Hammodai; Tanneiomnes; 
qui volunt, literishodiernis, Affyriacisdi&tis, ,m datam effe. 

€ His proindeficpremilflis, refpondetur; Primò, burc R. Jofen in Tal- 
mud Babylonico effe folum & unicum ex Tanngis feu Do&toribus Mifch- 
nicis hujus fententie : pro altera verò fententia ftare tres, R. Jehudam,- 
R. Simeonem, &R. Ele4farem; inter quoslicet aliquid fit differentia 5 
quòd{c. unus putat,, hanc Scripruram nunquam mutatam effe; in prin- . 
Cipalitamen punto conveniunt, qudd' hac eadem. fit Scriprura, in qua 
Lex data fuenit.. Itaque cùm hîc opponantur inter (e Sententia Unius, & Sen- 
tentia Plurium , decifio & conclufio ("i fecundumPlures, juxta Regulam il- 
lam Talmudicanr vulgarem, nà rofm p'an gprr Snice G Pluresinter 

x BI 3 





wo 


‘198 - DissertA MO IV. de Lirtaaneeit: 


Sroppenensir, fentelia fertso ex mente plazioon, Vide canin Dg noir ie. 
Shothotam par.g. cap. 3. Scin NANI VD Tntrodadione LA nani, i ° 
dem libro annext, Deinde, ex ordine illius difputationis liquet etiam; 
«quòd Talmudis mens fit, ex illoram piurium fententia decifionem effi 
Nam cùm Negativa fententiee patrosgi primò producantur; poftea patti» 
ni fententia Affirmative, pro Antiquitate literarum , nec ulla alia bidet 
obje@io contra iplosmoveatur, vel alia fententia aut decifto detur, pareti 
IHllorum fententia fubfcribi & fubferibendum effe. Imb, quod magis, ad 
antur, Tr 
itaslo! 
imum de- 
reritmens - 
ni par= 
ciataci 
retus feri- 
solita, fuit 
itentia ex- 
nei, ri © 
‘Mazari hicexponitur, etiara fignificit Iterare, Iserariz fignificatio fi 
Fohibercan nibil contrarium diclrer hicR. Jofe. Sed, Mia har videntur 
per modum Plugro feu Diffenfionis proponi, hoc fuo loco relinquimus; Quin- 
tò dicimus,quicquid fit, communiter Judeos (equi & recipere fententiam 
R. J@ude. Hinc feribit R. Jehudah Muftatus in Commentario libri’ 
Golti par, 2, ed num. 68, fol.118. col.1, poftguam Controverfiam iftam ad- 
duxifer ex Talmud nr In53 "O Sori Mami Ano Veapr ro”p max 
fn neri min ona (MEN 9) he, rerdm Fudei epprobarunt & acceperne 
id, quod illic R. Febuda docuit, In foripturà ftà (AfYrIaci nempe) decatteffe Legem. 
Iradti,&x. Sexd,quòddin Talmud Hierofolymitano R. Natharì ipfi adjun- 
gitur, nihil juvatillius fencentiam, Nam R. Afarias in D'9" MID Meor- — 
endjim cap. 56. dicit: md NOMI {PD Commuziter fententias & decifiona © 
fieri fecundum alteros, Ita ergo apparet, hoc teftimonium, ex ipforum He-. | 
braeorum authoritate, non tanti elle ponderis & momenti, ut palmasa. | 


obtinere, & fiprà addu@ta everterépoffit. Rationesallatas quod attingg 

inferiùsexcutientur. : : 
Alterum Teftimonium quod ex Talmudicis, pro Mutatione 
literatum vererum Hebraicarum per Efram fa&à, profertur, 
eft ab Amerrass feu Do@oribusGemaricis, & extat ibidemin 
Sanhé- 





Hesraic. GENUINA ANTIQUITATE 199 
Senhédrin his verbis; min num brina app st notrra amo sv noe 


pom tex anzi NW ona on mann min wipi memi map andi few 


17999) and mormora tempi iv moment ano fan inb ava ona 
209 NIDI 99 ION SPIIP IPO RO NOI NTOM 29 ION ATOPTI ND now mola 
«MANDO h. e, Dixit Mar Sutra, vel, ut alii volunt, Mar Ukbes In principio data et Lex 
Niailescripruri Ebred, (id elt SamaritanÎ) © Lingué Sane > iterum dataeStipfis, 
in diebus Efre, Scriprurà Afyriacé , Cr Lingua Aramat, Elegerunt pro Ifrailitia Sori- 
pruram Affsriacam È Linguam fandlam : Cr reliquerunt Idiotis Scripturam Hebream, 
© Linguam Arameam. Quinamfunt diote? Raf Chafdadizit, Cutbai, Quenamett * 
Scriptura Ebrea? RAfChafda dixit, r&NII Libondah. Hoecillic, 
Ad hujus teftimonii elevationem, 1. Eadem ferà repeti hic poffens, 
‘ quadefuperioridi@afuere, 2. Notandum eft, quòd non pes omniafibi 
* conftet, neque cumiadverfarioram fententia conveniat. Diciturenimin 
co; Reliflameffe Mistis (he. utexplicant, Samaritani) Scripturam Hebream, & 
Linguam Arameam. Atquiilli, utopinor, fentiunt, Samaritanos non dun- 
taxat Scripturam Hebream, fed & Linguam Hebream, in Pentateucho 
fio habere. Nam quomodoaliàs dicere poffent, illos Pentateuchum to» 
tidem liceris fcriptum habere, ut Judeai? Proinde non benè confutum ef 
«hocteltimonium, nec ita clarum, an per omniahuic fententie faveatac 
patrocinetur. 3. Suprà thef.x4. evidenter docuimus, Raf Chafdam al- 
serius effe fententia, unde nefcio, quà ratione hîc ad confirmationem hw- 
jusfententia in arenam pertrahatur. Et incertumeft, quid per Scriptu- 
«tam Liboneam intelliga£ ut mox videbimus, 
. R.AbrahamHaréphein "Nar bw ad hoc Mar Sutre teltimonium 
ita tefpondet; Quòd Mer Surra dicits Datam effe Legem Iraeli Scripturà 
Hebraicà, & Linguà fanaà, id benè eb co diftum ef}. Famenim antò diximus, He- 
breum@ San&tum e/e nomina Synonima. Verum quog, et , quòd Lex vocetur & 
Hebreea, & Santa, tam quad Sri puuram, quam quoad verba, ficut frimus, quòd: 
Scriptura diceturtam de notis Literarum, earumque figurà , quimde Voci» 
bus & dittionibns; firiptum et, Et ad Judzeos fecundum Scripturama 
‘& fecundum Linguam »Efth. xew, Verbaifta loquutus eft Deusad 
asniverfum cerum veltrum&éè. -Deut, 5.22. Ian; Et infcripfit ea duabus 
TabulisJapideis, Deut. 4. 13. Qudd verò dici; Denuò data eftipfis in diebus 
Efte,Scripturà Affyriacà, &linguà Aramad, & elegerunt pro Ifraglitis - 
-Scripacam Affyriacarp & linguam San&tam, ac reliquerant Idiotis Scr 
pruram Hebream, & linguam Aramaam; fuper hoc obflupefiit cor meses, 
-quomodo id afcendere poruerit in animsan Mar Sutre ast Mar Like. 49 inflar bominis 
«0fi Dem, ut mutet aliquid circa Scriptagr any Legis, prout ab ipfomet data ef publichin acu- 
. ° bere 








di Li. 


200 DissertATIOIV. DE LevcuARUM 
Urtotina [aliis immiomte Sinai , ant ut pernitlat ipfibn Lingue illius propria 'udeorure, 
cur vrba omini aan ade fece vide pi cati 

cme Ù 


victtt, quam dono dedit Abrabamo, ut nen illud omne fervarse lenta 
cadem ipsò Scripturà & Lingud: quà cam dedittoti rali per manum Mofis; vel 
Vibellucm repudiseimiztat , acinmanum eius tradat, canà, è domo fa dimittat, pravari- 
cando contra cam, Gr mutando cam in dlienam Scripruram timpore Effe? Annon Dens 


in Arcà, velad Latus Arcee, fuit reconditus & repofitus ; Et hane feriptu= 
ramfuiffe eam ipfam, qua hodieque eftin ufu,& YEN Affrriacaappel» - 
latur, Hac, feri, ra fiffereligua exemplaria Legis, que privati quilibet 
fibiin fuum & fuorum ufum fcribebant: tàm etiam in communiufu, in 
negorile civilibus quibuslibet, commerciis, contraRibus, monetis, &cc. 
iffe adhibitam. Et hanc appellant ‘237 202 Soripruran Hebream , Transftu- 
vialem (de qua appellatione mox plura ) quam volunteandem effe, 
 hodie Semaritane vocatur. 1/4 fcripturà, dicunt quidam,fas non fuiffe plebi 


_ uti, ne quidemadlibros Legis deftribanglos ; aliis verdy licitum quidema 


fuit. 


’ 


Hesraic. GENUINA ANTIQUITATE. 201 


faiffe, fi quis voluifler; verantamen ob fingularem cjus:fanttitatem, 8 
Senccarionem squamillitribuebant, ab ejus ufù abftinuiffe. Elram verò, 
poft folutam captivitatem Babylonicam, hujus Scripture Sacre ufum 
nontantùm promifcuè Judeeis omnibus permififle , fed etiam injunxifle: 
Hanc autem .Samaritanis , ceu.Apoftatis; ut prophanam & communem 
‘reliquiffe, & ex Juditorum ufu fuftulifle. 

‘Siorelte Clemente Alexandrino Stromatran libro V. apud Zgyptios 
tresolim Chara&terum fpecies ufitatee erant, Emirsenapeni Epiflalica he, apte 

Ad foribendas Epiffolas='( Hxc vulgaris 8 communis erat ) Iregdxà Secerdotalis, 
quantebantur Inpespannalie, idett, qui derebus facris firibebart; Et Leorotinò ide, 
Sacra que infiulpitur Scriptara, Ethaciterumerat duplex; Una quidem per Ele- 
menta prima Kuguneyinà, id ell, propri lequens, altera verò cupGoruwi Symbolica, per 
figna fignificans, Gre. De hisqui plura volet, videat Athanafium Kircherium. 
in Prodromo Copto five Agyptiaco cap. ult. .Sicapud Greecos quoque 
‘Vulgares & Sacros Chara&eres fuiffe, viderur colligi.ex his Theodoreti 

in Genel, Quaft, 6o. verbiss desse dv Gis imarnsîs rien id: Vadc.rirà zaeplioe 
samp, î5 ineglade mtrezigorn: dura dg ci Murioe svn Siam biùe radrm usa 
sv iran ddr vari densi, he. Quemadmodum.in Grecie Templis proprii 
«guida facrunt Cheralteres'literaruno, quos Ineplnds Sacerdatales appellabant; re, 

Dicunt ergd(utad Hébracosrevertamur)in Difpurazione illa Talmudi- 

4a Tra&atus Sanhedrin, Queeftionem & controverfiam inter illgs Do&o- 
resnon fuiffe de Chara@tere facro , quo Lex in Tabulis fuità Deo.exarata, 
«aut quiin authenticoillo Codice Legisà Mofe {rripto extàbat, qui in Ar- 

ca foederis affervatus fuit; fed de Lege, quee Ifraélitis.in communem 
anfiam datafuit, Id Scripturà Hebreà Vulgari &commumi faQum effe con= 
codnar. Et quòd dicitur, Eftee tempore Judzis Legem .datamelle Scri= 
prurà Aflyriac&;id interpretantur de Conceflione & Permiflione,vel etiam 
Mandato, quodEtras Judzeis dedit, urinpofterum non amplius Scgipturà 
prophanî, fed Sacrà uterentur. Heec verò ulteriùs funt explicanda, Hîc 
enim fundamentuna .conzinetur, quo pofito, ad Objetiones emnes fo 
«quentesfaciliscrit folutio. 

#4» .Audiamus itague primò omnium ad hujus fententia, de Du- 
plici Seripmurd, illuftrationem &.confirmationem , Authores qui hoc di- 
cuntipfos, 

R. Facob in En Fifraslin Megilla, fol. mihi 142, ol. 2. pofteaquam has 

* objeGtones ex pie & ex Jofepho Albo, quica inlibro iikerim, si 
fententiae contrarie confirmationem addaucit, moviflet, refpondet; 12 
«in mani rana Naro "ov nina nor 020 992 959 mano mie e vr 

Cc . 





Hipfis, ino 
Fa Et 
md 
ansa 
mrmoR: 


mp: 
prima 
ID. 
dicentié 3, 
(eu licena 
"us quog: 
© Liber 
Iterum 
mod time 
7, quam. 
lum ait5; 
+ inpofle 
. . ci. _. dn Arca, 
firipra. Nequaguam verò (abfit) quadullo tempore cogitatint mutare preceprumali-- 
quod; circa feriprionem, rc, : 

Ritba X30*Ville, cujus:meminit, (cribit fimilia in Additionibus fuis.. 
Hic tamen vult, Stripturam'illam olim nullibi nifi'in Tabulis Legis. 
extitiffe, quod minus videtur probabile» Verba ejus fit: pa rem dar 
pan ep ipa De Sgr nimbaelepr and seri mex par anan.aito pop 
Sa 12 etpr pd vane menta hat arm azar pa diapo wnpr ne 


Di 


HesRA1C.GENUINA ANTIQHITATE 208 
AD Sort erp vai ny agent atm pn mp e 10) MI 
LAI DmoDa “eni pan vd Dom ama di anaikrettm non 
vani ansa nil 259. vr Na 9 ir ar 9 a fron h, e. *sd re 
wera, citra dubium, Scriptura, ditta Allyriaca ,-eff Seiptura illa fantta, que fuis 
sinTabylis. Hancenim ob caufam vocatir Santta ,-& Lingua Santa, Er d fecule 
non fuit wifa Scriptura illa niki inTabuli, Lingua verò fancla jam nota. fuit Patribuey 
«> filiie \frailis , ante datamLegem.ntpote qua Deus loquutus fuit cum Prophetis & 
cun fanltis fais, Nibilominustamen, ab perfeGlionem & fanélitatem feriprure illius, 
nenufurpabant cam in diebus illisz me in.illis quidem Libris legis, quos Rex aut priva» - 
vas unusquisg, pro feipfo fer. 
«Sed temporibus Efre datune, 
«eft, concelfum fuit ipfis , ut Li 
Et itepum, .quibusdam 
cry m'nao rin ana mi 
20102 imita 09.1 Er 
Legem, in co quèd Efdras m 
dA: Ecce quimSeriptura ifla 
Rabbi Gedaljah in libro 
STUDI ITMETI TINI a IPINAA 
UMANI PINI PT IDÎ 
AN TIA TDNONI 
Sorta mvanv 08 mncx a 
amemip nana-mneb midi 
«data eSteà Scripturà., qué nos 
Mac verò figura Fuit cuflodit, 
‘Vulgus etenim stebantur figurà literavgan Hebraicarum Samaritanarum: Sed com * 
veniffen Efras, © permififfet ipfis defiribere Legom feripram, ne oblivioni tradatur Lex 
inter Ifrailitss, permifit ipfis quogniut firiberent figura literarum, quibus data fuit Lan 
Vocarunt autem cam Afllyriam, quia magnates Ifeatlis cam fecum adducebane velfo= 
stebant ex Affyria, Bratnamg, inter ipfosex Cabbala & tradizione, Gr clpm cam habueo 
2runt > ed quod effet Scriptura Sendla, ° . . 
Sasel arcupolti ia libro tWIn NIvIp Aràga: habbéfem Fol, 4. 001.2, IMND 
Dj MIN AIM IRA RON iena Ipo mi NI n va hat ed ar nda 
mp run nimna Hixo imap anza.no' mossi ano ani ara d5 nn 
gpnpon anamo DivoneO YI Nan! ansa ie h, e, Poflsaguam Mofes 
Sripfifea exermplar Libri Legis pro unaquag, tribu, nullus fuit amplius locus oblivioni, 
«gia po occultationenm Arce licet unuequaegrex raile Jevipferit pro fe Librmn Legs 
. <. Le 4 ' i 


DI 


204 DisserTtATIO IV. DE LirERARUM 
Seripnurd Hebradficuai Sapiemtes noffri dixerunt: In principio data eft Lex Ifraii 
Scriprurà Ebraicà: quia fil. non fi fuerune Scripturà fantt. .° 
Obadias de Bartenora in Jadajim cap. 4. I 9990 NIO 2NDr +939 INI 
niyaoodÌ Sim aT9 IND INI POONED WI ANNE OY 12 D'AND DID 
Bux and ima: ninmani net la aa riE DITA Nivedat 405 de 
IMITA OTT NOR INDI NITTI NIPINATI ZA DON ONÉD TADINO INI 
h. e. Scriprura, Hebreea dilfa, eft-foriptura , que venit de (terra) trans furvivne 
(transfluviali. }_ Efatunewr Cutbei in bodiernumusg, diem. Ifraclita autem ute- 


© bantso olim cà Svripturà in rebus prophamis, > in monetis argenteis, hodiè adbue” 


inter nos extantibus, que fune d tempore Regum Ifrdelis, Cr ili Iforipturà fignate,. Sedi 
ca Scriptura, qua nos bodiè libros foribimus, eft Scriptura Affrriaca ditta, Cr c4 ipfap 
que fuit in Tabulis, Sc. : 

R. Afarias in Meor endjim cap. 9. pofteaquam Tocum iffum Tdmudi- 
cum, in quoenucleando verfamur, citaffet, ad'ejusexplicationem fcribit 
fequentia : Quenevis multi perplezi fine TIM VONDA MIDA tn difufione dilti 
ius, ut ex R. Solomone ©” R. FomTof videre &t fuis locis, ex authore item libri Tkka- 
rim Orat.3. cap. 16, &" omnibus modis bonum fit fateri, fecundum verba\plurimorsme 
fapientum & excellentium Doflorum, quòd Lex primitùs fit (cripta charattere Affyriaco, 
ficuti fufids docebimus infràz attamen nece[fariò intelligitur'ex co, gudd Effas, cimex= 
cuffiffet Lacertos fnos ad corvigendos errores , quos irvenit in lingua Legis stmatarit Stria- 
pruram Hebraam (“MIN OI 132 o Th, e, Tvanoflavialium ) in Scripruram Af- 
ffriacam , qua ufitata nunc eStinter nos, Etfumma bucredit: railite, qui acceperunt 


. 45 co confuetudimem usendi Scriprurd Alforiacd, elegerunt fibi linguam fantlam, ut Seri 


piura & Linguaipforam,qua inflar peculii delitefcebat penes capita Cr fapientes ipforum,. 
rediret 02 TOO NO preme fiatum, quo fuit în Sinaj: È reliquerune scriprurame 
Hebraam & linguam Arameam N Idiotis , qui funt ORTN'NDT Populi er-- 
re, Utut enim inSanbedrin è Raf Chafda explicetu per DPINI Cuthaoss NPITINIT'ATI - 
certum eSt tamen, non precisò de Cutheis feu Samaritanis iludele intelliendum : Naoto 
fi hoc voluiifet dicere Mar Sutra, clarè & difertà dicere potuifie 0rM37 Cutheis. 
Et novimss,qrd lingua Aramaetuncufitata fuerit inter Fudaos , ficut dittum.Vidimus - 
etiam ficlum fandtum, cujus litere fuerunt Hebraica (Samaritanee, ) quamvis Di- 
quite & potentia fubTemplo fecundo , qua tempore cafi fuerunt , fuerit penes Fudeos, 
mon penes Cutheos, qui ho[pitabantur in terra, Sed venit Raf Chafda, © fignificat, 


> quòdin valgo & plebelis ex popalo noffro, nom defecerina fingulares quidam, qui notitiam 


babuerint Lingue Sanlla, & Scriprure Sante, fecusquàm fuit inter Samaritanos, &6, 
Confer cum hoc aliud ejusdem teltimonium, quod paulò inferitis progu- 


cemus, 
R. Mofes 


IEEE PTT, . Im 





Hesraic. GENUINAANTIQUITATE. 205 

=D Mofes ker in Refponlionibus, cap. 74. (citante R. Afarià:) 
atri vota pri rano Mix NoNI In IDA tato TEN anda MNIb NONI 
ngavon by pppie no 9 ini MODI Om DID TRO OM anh dano? 
tp Piva NIN nima D'MoDn Lara me Maya mag ansi dan vpi pei 
via wOnEnì ANO Nm 119 AMIN Ind INI “ite h. e, Er probibitum erat firibere 
Scriptri Afffriacà, in qua-vevera Lex data fuit, praterquare Scripturas Sanitas tatto 
tam, nec unqual db rei bfirvasonereefirane Ifraélite.. Verion Epiftolas fuasy 
libros prophanos, &r quicquid infoulpune mometis, ficlisa, fandtis, ca omnia fecerune 
Srripturà Hebraick. Ata, bujus rei causà afueverunt Hifpani ufurpare figura alias li 
terarum, alellà tota Scriptura fiat alia, quò Licitune fis ei uti;. x 
Aben Scbuif'in Commentario-fuo im Legem, fettione à niw poftea= 


uam adduxiflet objeionem illam ex fuprà addutto:loco Talmudico, 


ic foribit: MT OD dp tr mmame MON rit DN BE "a N25 DINO O 


10 anaarenne x pot mayni meta vogs imano ome invii ins ivo ande 


topa mob wipn h. e. Sevo bonoreilorum, jana folvie hm objeftionern R. Mofess 
dici ait 5 qudd illic fermo fiede libro Legis, quem Mofes foripfit & Ifracli dedit: nam 

— li defcripferunt eum pro fe CharaRere Hebrao, ne utantux Scriptura (andà © Lingua 
fantit ‘ 

Balmefius denique utt: hane Scripturam agnofcit in fua Gram» 
matica, dum praser Alph: Pechicuns pri in Ge fitta, inquo Lex 
primitis (cripta fuit, etiamealterum proponit, WM1 339 205 Sripture Tra 
fiavialis, idque; utaig ex libro verultillimo. 

Sic fiprà laudatus R.. Abraham Haréphe, ubi queerit, cur R. Chafda 
dixcrit, Scriptutam Hebraeam effe man29 3N2 foribit; Nulum ef dubiue, 
quin hic. R.Chafda etiam feiverit, Scriptura Hebraaduas effe (pesies; Unum, qua 
vecatur Santta; alteram TransAuvialem, que vocatur Prophana, De Sriptura 
Fee lp Sf hf fn fd fi pla gue cf. 

cant, je 

Ex his apparet, quamodo Hebresi ad locum Talmudicum objeftunm 
refpondeant. N 

45-Quod verò Duplicem cheraBerem,Ifraclitis olim ufitatum,attinet, quod item 
de Cherattere Affiriaco ditte, h. e. hodierno Hebree,ab Efraduntaxat, tanquan vero, 
genuino & fucro, in ufiem revocato, produlo, ac fancito, now ab Affrii mutuato & af- 
finpto, di&tum; ejus etiam quidam Chriftianorum meminerunt, neque 
id vel abfurdum vel infolens judicarunt, Non absre itaque erit, {18 il- 
Jorum authoritatibus hîc concedamus, 
Guilelmus Poffellus, qui ex complurium Orientalium, tàmlibrorum,tùm 


Regionum perluftratione, magnamfibi harum rerum peritiam & expo * 


CD) 


Ce 3 ‘ 





SI TI 


i 


206 Dissertàgid IV. peLrreazaua 
aîentiam acquifivit, vastis in loci faorum dibrorum hujas sei. memitig 
"ejusque fentendia el; Livecgs Hebrasges hodiernas effe ipfifimas licehg; 
Adamo & Mofi'à Deovarasz fed mylticas& facras fuifle, ur extra ufibii 
Lacrumnullusearumfuerit iWfus,-donecEftras cas publicavit, &in È 
cum ufum deftinavit. Aliamautemfcripraram fuifle Extemam & Cons 
fingulie 
unicuna 
sab co 
Ut omnia 
6 parenti. 
CTA 
pitùs pri». 
bus. 608=, 
3 Altere 
Parpgadta 
eseriora, 
stisfervaa 


ra origi= 


ABcmay- — 


necnifiez. 


uit hecim 


eefeptua= 


snnin 


vorgam, 
cbs Iater= 
produ 
m ferie 
n'3 fora 
i fecundi 


exe 
lequibus 
rmultas 


perfecationes, quetranfiverunt faper ipfosin captivisate Babylonica, Hunclibrumts - 


Gen È legitimumivadidit Sacerdotitus & coriduus apprebendentibus Legem , ut-cas8. 
mesdlocerent:: IZ INI FIA PIDVONI VON DO VP Dw V7? TINO MIN TODI 
‘ ° ori 


Hssrarc. GENUINA ANTIGHEFATE. 207 
myironar neri Nap roi moro rt Nn REINA, 191 
© Alter liber varian parsamble parum illc, divalgabetua in popula, Co firigtus era TY 
Vrebraicé, boc ell, Livegie-tr ausflurialibua , qua relicla fine Idiotie ,.& lingua aramed, 
quia catuone fuittingua spforum vernamla: fiveca ( vesfip Arameea ) acricerie ine 

ter ipfas jam anseB/drane, fa videlicetincaptivisase Babylonica,, five in disbus demi. 
Bfre fit falla, dre’ Dibilemeimus tamen verfio illa Aramea falta fuit non cum magna 
accuratione; © cori aliqua mutatiane,i latioreg, explicatione, ad iluminandos, quan. 
tum fieri poterat , oculos vulgi &r laiceram: quandog, etiam cum nonnullis erroribus, 
provenienzibne partim.ex fimilitudi liserarum in esemplari herallere 
4ffyriaco feripto, (ex quofcil.translatioila Arameea fa&a fuit ) quarum unent: 
pro altera fampivintenpresjle - partim quid aliad exeniplar efie.fine pimtiis Cr accene 
aibus, quod stidera errandi occafionem illi prebui.. Evenit autem, -t4t, slam propter negli». 
gentiam ©» incuriam gubernatorum illerum feculoran, tim quòd fermper cerus igno- 
vantiummajor fucrit memero intelligentium, inferior fuperior evadere Cr pravaluerit: 
£h. e, ut hocexemplar deterius praeferretur, 8 palmam obtineret.) Non 
axcemplar iftud Arameum ( d linguam fc.& charaftere Samaritano fcri- 
rm): divuleasum fait, famama, acquifivit interi ermnes populos ac terrat* 
Lera p'ngnò. (tei Belga pi man roba da pa tex Dip’ 
MD Sepruaginta enimfendoves qui vocati fuerunt ud Prolomesum, exiffismarunt bonus 
h.e, confultum ipfis vifum fuit , ut transferrent Legem ex illo exemplari , ficon in alia 
> diujus libri capitibus declarabitur, Atque hincetiam exiftimatalibi, natas effe: 
difcrepantias multas, que deprehenduntur inter sextum Hebreum & 
Verfionem LXX. Interpretum.._ Cogitent quoque alii, an hinc fortè , 
Ent duo illa mx reprefentantia fc. duo fed i “ad exprimen-- 
«um Nomen Tetragrammpaton, in is exemplatibue Gracis, Sed 
baxc in tranfitu.. Hoc teltimonium hîc infesere confultum vifum fuit, 
quòd fententiam di&@am Poftelli illuftret,& fententiz quoque illi, De du-- 
plicis chara@eris ufu inter Judsos,'lucem inferat. Pergamus nunc.une-, 
«de digrefli fumus: CU ° o. 
Ireruna faribit Poftellus inlibro de Etruria Origine;Religione,Inftitutis 
A Méribus peg. Quaom qutemi în Tabulis Originum Linguarunjam tradiderizmus ine 
2er alias Originemilius Lingua Sandte,. qua Vocales punttulle, Accent lineolis, Literas 
prima fisperficieinflar Mathematum componitex Triangulo, que ell prima mundi fuper= 
Ficies, Grin quam omnes figure vefolvuntur, queea dere Sanita meritò vocatur, È ha»-* 
enus fas VeterisTeftamenti Leges divinità (cripeas continet,ebundè tradiderimme, Cr, 
quenane ab ca fint dedulte,sflenderimw,tàm in librooriginuam,guamTabulio inguseren, 
@iremsittomus Lellorem, Sativenim hic fuerie noff, sm fuif colto datam Adamo de 
Ma iift elit fed pro mfirio,donci cx Maffca fia Public Efras foca Fura 


x 


208 DisseRTATIOIV. DE LiTERARUM 

uude jam ab evo temporibui nata fune cx catres prasipua, rapita, Sgr. chi 
ta TE chllazeno sita i cia po 
e sanre ip i ratio delisefoit, ddl 
Lius uficma opru fuit foli Religioni infa-verai relinqui. Alia({criptura (c.)erat Evo 
tan, oi Creme qua cima ge pti rlr,qud M È, publ 
Legemtransferipferit,cajus Dacalogine rx cela, Sotsme estere corpus ing, libris per Pre» 
phetie fpiritum, in Santio jam acceperat > ordinarat davalteve,tò qudd gens una Same 


*  ritanoram tàm merdicks confervavie diam uso, quere Vacant Samaritansali, 


charaftere, ut nullo modo veluerint ceteros Sactà Scripture librostecipere, quid a Mofe 
finge 


matri 
ntà fe= 
inferi» 
4 con 


eepali, 


morum > 


in N 
'oXIL 
élLe 
I 

sritane 
raditoz 
ritibi, 


— Mofes anîequam in monte raperetur, 12. voluminibus Legem Dei pro 12, tribubus expo- 


facratz itaut duodeties quing, libri, five 6o. voluonina feripta effent, quibusaddirum et 
volemen mfticum Levitarum , in13. loco pofitum. Hoc verò proculdubio etiam 
ab Hebreis.didicit, qui id.deducunt ex Deut. 31. v.9. .26, In anti 
quo libro :M2Y;0"921 Devdrim rebbe, Se&ione 19) Vaie ol. mihi 300, 
col, 3. legiturt&» va mop no DI Inixa mob nare ere DN TI 
DNIAD viro nat ant ropar oao MINI rim ida pron 27 2° nimin av and 
mwdw niniN h. e, Rabbini noffridiverunt ; Clomrefciviflre Mofes fibi morienduom ef 
co die-quid fecit? Rabbi Fannai dixit, Scripfictredecimerimplaria Legis 3. duotlecima, 
pro duodecimsvibubue, 7 unum repofuit in Arcam, 1, fi quis vellet corrumpere Cr adul- 
terare aliguid , producere poffent ilud quoderat inarca, In Txeror Hammor, fab fi- 
nemfegionis 1 idem legitur paulò prolixiùs, Dicitur illic: Mofes pri 
mò umem duntaxat exmpler Legis fcripfiffe quoa Levitis tradidit : cd de cansà cm 
Ifrazlitas murmurantes vidiffet, 12, alia adbuc foripfiP, Cy unicuia, tribui ummmsradi- 


dife, Miraculosì autem faGum effe, ut Mofas uno dietot exemplaria defiripferit, Di 


ni n 


HEBRAIC.GENUINAANTIQUITATE. 209 
“acune enim 7. die FebraarijbocconsicilTe, quo ipfo die Mofes ex bacvita excelferis;Hinc 
“eribit eriam R. Mdgfos ben Majemen, in Prefatione libri 744, mox ab 
“Snitio 020100 9 100 a IP anda Mon OTp VAN meo rand ninni fo 
« "ApLN I ONDWI TIT IMA NOD NN MPI ANSE Tpî riva arti mR nona 


1h. e. Totem Legem feripfie Mofes Dottor nofter, antequam.moteretur, fud proprià ma. - 


in, € dedit umicatà, rribui exemplar : exemplar autem unum dedit in arcam in perpe- 
r2w500, ficua dicitur ; Capite librumiftum Legie, & ponite eum in latere arcae 
foederis Domini Dei veltri,8cc, Deut.31.26. ‘Et R. Devid Pitalius inlibro 
mid onn Miditars LeDavid fol. 79. cel. 2, Min 'ma so vIPIDIO db dra 
cn mph parma dg") van) and nr ast vs DI5DI h.e.sri 


pfie Mofes unicuig, tvibui Exempler Libri Legis umane, precepità, ci, we ud bono». 


rarent & cuffadirent: & unum exemplar Tribui Levitice , -de-quo dixit, Capi- 
re, &c.: Quod verò dediverfitate charaQeris addit Poftelius, que fuerit 
inter exomplazia r2. tribuum, 8c cxemplar 13. tribus Levitice, de co 
nihil haAenus, quod memini, mihi.occurrit. Rrocul dubio etiam extat 
inaliquo Modralch fu Commentario allegorice. 
Porrò in eodem libro de Etruria pag. 246, fcribit iterum: sunt «4 
«tem ille litere omninò Samarizane, quas in externo publicog, Reip. uf inter Fudeos 
conflat ante Efdram fuiffe, ed quòd nulla planò moneta videtur è ruderibus Hierofe- 
* Iymitaniseffodi, nifi in 00 charaltere, quem Efdras reliquit Samaritani, ob crebros fa 
sdtionis decem-tribuum proferiptarum errores in eo firiptos, quit publicà expofuit, dr 
*fe adinveniffe apud populuma finxit illos Sacrofanttos charatteres, quos Adam angeli 
tùs, Mofes autem codlinus in Tabulis Legie veceperat, Et pag. 24.9. Ab initio due Lite 
gue (vultdicere, Scripture ) erant, Externa, publicàve,.& Sacra, Sacra wg, al 
Efram delituit. Externa [eu Samaritana, unde Gracaociidua & Latina, paucis Fudese 
“in Oriente fupereSt. Sed Samaritanedecemtribus Ifrasl, quibus faltus et Mefias Mu- 
“bamedes Ifmatlitacum Alcorano fuo Arabo-chaldao, hadit externa illius Samaritane 
vices inoriente & Meridie fupplert,&c. Mox: Med myfteria Cabalifticain folà He- 
braicà, & Arabo-Chalde, tim famGa fisperfiot, na wom certi ab ipfo calo munditià 
> puritate Chriffianà fretus, pofie petere vite bumane prefidia, quam.ab Îorum Che- 
vallerum virtute, Sunt enim Arabici Charaleres deduGti per corruptam chirographiam 
ab Hobreis veris, ed quid Semaritanoruro ufiu infe periit, dr, pro folo avite veritatis 
teffimonio, inter paucos Moficobu remantet. Grammaticam ab Oriente attuli cochaze= 
dlere frriptam, & Arabiò expéfitam, ue fidem noffro orbi verborum Hi î, de San 
snaritanis feribentis, facerem, «& banc verum oviginem primus-orbi occiduo expone- 
ren. © 
#Hisconfonafunt, quehabet ideminlibro de Originibuscap.7. leràm 
Dil mirua, adventitiam, Gr que Abrabame vulgaris în Ratgine (Chaldaicara ).en- 


Ù 


‘a 


mo DisseRTATIO EV. DE LiTERARUN, 
seguare venuntiarei omibue que pofidebat erat, remumciefi ves verpi: chi 


dle: quis poît reditum &° Captivitate Babylonica, 3 pri 


‘non alià ratione publicos fecerit Adami, Mofisa, cheradieres, ad eamdiem cron facll 


Ù 


bovababbreviatum in duobus Fod.. Tltiatmotavit Hieronyrans :- hoc addito, quid pità-, 
vent Grati, interdegendum effe ibi n ni, ideît, duo Pi: quia Fod Sameritamam fit pro- 
simò ad effigiem Pi Grecoram.. Sic-dmonetis co vetuftirexemplaribus videtur, Et in 
‘codem cap, Nun Semo interta fandae v vocationent Abrahaini,reliéte erant' 
(asrofantta Gtometrica &" abfeondite (Hebraicee noftree;).donec ilram Divinite- 
tio Divina Legis exaratio redderet refimonium,indevSt faltum, 12 in Aegypto effet facro= 
“fanetum de folis facerdotibus cognitum liierarum Hieroglyphicarum genus, quinn tamen 
effet publicus aliarum literaruneufi.. Paalò poft : Corriffamum autemeft, è Parribui, 
infigni erudisione viris, qualèsevant primogeniti, Hicroghipticas licerae fuife inventue,! 
quasi Charmitis y Aegyptiacis vegibite dareneneceffe eÎh, ut liceret retinere facrofantias il- 
Las Gi primasstamquam multò fecretiores , que à neathematico pendent principio, Tre 
rum ibidem: Qiiom itag, eticem .noftre (acido obftiniati fond ibideere foli Pentatei 


do, Co daofis libri, jin. Samaritano.charadtere (pts; videartus pancos or: Fudos, 


qui, 


PI 


"st. 


Fesra:c. GENUINAANTIQUITATE.. 2ri 
iqui.civca Spriam fsperfigre s.nac alid razione jam olim è confortio communis Echefia de 
Fole, quam quia publicà.expoficife Legem Dei, quing, voluminibusfiripram, & che- 
sallere, ab ilis fidelicer fervato, exavatam, dofezp fiichent, cui aliquid confeguentiune 
rripturarion addere nefas ducebant.. Itag, manififtifinà conflat, per 10, ribuum, è fe 
mine fili Yi, i.e, Davide defeitionem, <5 falins Pentateuchi in lingua Samaritana 
confervazionenz Mofomsinalill'ingud accepifle Tabula, Cr inglié 2, veluminibus fb 
decimotestio tvanforip/iffe quing, libros, itaut populi noffent Samaritanum, veluiti publi- 
+ «quem chacalierem: necadlo modo velleni faGtiofi , addi ilus Saceas Hifforias, Leges, Do- 
Pie n pp pis E È 1 lr 
î . 14. Seri -Mofes V, Ge non plures, 
Seo i qui dini ivinii (eripgain Tabulis, Cc, duplicià, chera- 
Gere facrofantiua librumfecit,fuppre inò receptienie nomine, —— . 
Triin eliaggua ton 03 nici i uòdomnia&fingulaejas di. , + 
La ussfed ad oftendendum cx eogudilieciamab bai didi- 
«cerit,-Hebrseos olim duplicichara@tere ufos.elle; & nequaquam inca fit . 
fententia, uti Scaliger & alii asbitrati fune, quòd Samaritani fint veri an- 
tiqui charaReres Hebraici,. Concedit quidem, illos.antiquos effe, 8cà “ 
Mole, @Peiteriùe,-originem fuam.derivaze, fednon tanquamorigi 
& quiin Tabulie,.&'Legis libro facratiore in Arcî repolito, extabant. 
Quòdd verò (eribit, nullas Monetas antiquas charallere Hobraico extare ; inco vi= 
«detur erralfe: quòd etiam (oribit, Efrem finsife, com bos chavadleres veteres i 
sfumrevecaret Gy publicaret, illum finxiffe, fe novos charalteres inveniffes id g- 
snonto itidem hibemus. Nam proculdubio multi fuerunt preeteripfum, 
«quibus erantcogniti, Etcuiquesdbono illa fi@io & fimulatio? Annon 
majorem authoritatem illis conciliavir Antiquitas, & quidem au 
thentica, quàm Novitas? . . 

Johannes Boulefe in Pref. Alphabeti fui Hebraici: Qui (Mofes) 
Legem Dei accipiene, curavit transfiribonda duodecinn Legis voluomina, cuilibeg tributi 
volamen, Lndecim quidem Chara@ere publico (qui hodiò Samaritanus dicì- 
tur) & duodecimum Charattere divino fecreso, & conflante triangulari Fod., 
Cous ufo fuit folis Levitis Cr Secerdotibus, qui peritiffimi, © Lettioriis, G intellio 
guntie, & proinde punflorum vocalium&o accentuum, traditione divina vocis ( quam 
Cabalam-dicuor )afiduo legendi &raudiendi ufi pori, quam foripto, in hominum 
memoriis Legem Deiconfiribebane ; alioguà fruffrà fcriptam, datem, & editam,finen 
degeretur cune vocalibus & accentibue, C intelligeretur im fcopume cognoftende È facien- 

- ce voluntatis Desigie Cr Sacerdotes cum fiamma diligentia habebant fcientiam Lagis 
Sriptam,& famiter confervatam inlibro fe memoria: Et favorsangren arcetata — 
- A fasris apibre, & nemo ignorans Legera promovebater «dignita, Fevvatis apud 
ì DI 





nz Disserratiò IV. pe LiTeRARUn 
faquaes faniiifimò divinis & fecretis charafioribus.. Quostudena Efrar-Secretes 5. ut 
bereticorum È Samaritanoruta foles quing, libros Mofis in Cenone babere volentiunti. 
cussver(azionem abigeret, diltus eStinyenifo, quis ilos santica.rcftitueritSacerdotiburo 
Spriace populum:docentibue, &e * N 

Auguftinus Pansbews, Veneta, in fua Voarcliadumia; quatuor Hebreorusa 
“Alphabetha commemorat; Commune: fil. quo fafie pmmoes acuntur: Alterton. 
ab Omnipotenti Deo Mofi in monta Sinai; Tertiuos,. Alvabdena în fhaminis tranfits 
conceffum; Quartum, quod È ceteris antiguius ft, Enocho traditumz Hic, Com= 
mune & Tertium videtur confudille, Quartum videturefla fabulglum, 
Nam Abrabam. de Balmis, & alii,.duo tantùm neverunt ebraica Ale 


ha@&enusapud' Hebraosmihi occurritin libro Jofiie; & 00; dig in 


Aegyprioram. Rempublicam quisignorat è: Quid? An uno tantim charatterie. 
e fazis inftruttam, rarbitrabimar È Hieroglypbicos corun charalteres fumneaza 
smile piera puliti lp lix certo cortine, 

, Et quisquam ilud acriter pugnabti, ue fapientifisna Hebreoram gene, uni tati. 
Perno Useraramm forme, quafi in;fervitutem perperò addilta udicetur ?- Nondubix 
dams igiiur, pro duobua ill prasizuis verum.ac egotierum diverfis generibue, Sasro= 
vumvidelicat & Civili duplice mini beraran fon alliggie Hile i fuife 
Se confietam Quod idera, meo quidem animazres if ilicò docere queat. Quippeseiton 
usa germe, faripta Fudagriamamenuaneno, ad bodiermon dig ftt cflantiag: lic" - 


Hesrarc.GENUINAANTIQUITATE. 278 
benter domonftrant , alterem, Saînaritanorum libri & numifinata ab inveritu vindicanto 
Et paulò poft : Quamobrem utrasg, charalleres , tamquam gemellos fatua, ab eum 
dem genteifradlitica prognatos exiflimari par eSt, Acproindenon admoduneinter fe dif- 

iles, & mod) non costaneos. Nifi fi paullò autiquiores funt farfan,. quibus bodiè 
setumenr Fulci, quò tion vetaftiores effe cogno(funtur res Ecclefiaftice quam Civiles (409, 
Ru vergune; nifi fallor; verba Irenzi: Antiguar © primas Hebraovam literas, Sa= 
cerdotales.4ppellanzis )timfimpliciores mind, operofos videmue hos quarm illes, res 
Hxc Fullerus. li 
45. Sic ergd ex allegatorum authorum fententia: Duplex cheradler olim 
inter Jaden sfuerit, Hic autem queriturnune ; 4 nm tempere id, 
factum? few; Quando illa confuetado coperit, &unde proveneritè - 
i. Ex iis, quae haRenus.è diverfis (criptoribus protulimus;intelligi- 
tr, illos de haonre variare: Le 
L. Poftelli féntentizeft, id jamin uftrfuiffo temporibus primorum pa= 
arm. ante Abrahamum, imò ante diluviumr Unune charà&erem, Ho 
Braicum vid. neftrum, fuiffe Sacrum,8 inter Patres tantùm notumz; 
Alium, Commmem :Utrumque tamen Hobraum; quia. nulla alia tane 
erat.lingia. - . 
«: IL A ejusreiistitiamad Abrahafhum referant. Volunt hi Abraha» 
muto dum in:Chaldea adhucmoraretar, sgterzion stniiygenri 
weniflet, Duplicem habuifle Linguam,.8c duplicem Scripturam; pri 
Binguam Santrm, abiEbero avo, hareditario- quafi jure, ad ipfum de 
volutam,. &.um-hac'etiam. charaterem SanGium ; cundem videlicety 
«uo poftea Deus:ipfe digivo firo Legem Tabulisinfcripfit: deinde, Line 
n Chaldaicam velSyriacam, in. AMYria rim valgarem 8 vernacu» 
im, &cgum hac fimul Valgaren charafteremz: quem veluntelle liodit: 
Samaritanum di&tum, vel im'eum, cujus hic eft i, Qubd due 
piici Lingud: Abraham in Chaldeaiocutus fit; id'eftararauther libri Colri Ors- 
sione 2. feat. 68. his verbis: D'TVI MINI OMMI MITO OMAN Pra 
pren eine ne ate pred seri d im ones poten ronnie 
{mob he, Pen aucem Abrabamus.aramsicò locutus et in Ur Chaldeoram: (nem 
drama, erattitgua Chaldeoram: } Cr Hebraica, fuit ipfilingna pecaliaris; lingua (è. 
fanfaz Aramica verò Prophana feu Comnenitie.. Idem approbar quoque R..Afa- 
sià».in Meorenajim fol,174. 2. Hinc fcribit etiam Sebaft, Munftenis im 
@Gram. Chaldi pag, to,. Noveratigitur; ut alicverisis fentiunt , Abrabam duse tin 
ques, Hebezorsom fat Chaldeorum. Primam Deus puram & inconfufan ingkrabe 
mi familia veliguie, Bt quumipfe Abrabam imperio Divino, de tr Chaldgorum, re- 
Ablibemni cognazione Seti tam Conan pregno seri fs St cron. ii 
. . Pi 


‘“ 214 DisseRTATIOIV. DE LireraRUM 


rà lingud: caterie prapinquir cognatiefice, ques'inChaldad reliquit, Babylonto- 
TE ito lap dra n Quinimò nec ipfi D 
Hieronymo ignota fuitiftafantentia, prout patetex co quod fcribit ad 
Danielis cap, 1 Philo inquit, «bitrate, Lingaen Hebrexm ipfarm effe Cheldaio 
con, quia Abraham de Chaldais fuerit. Quod firecipimus, querendum eît, Quomado 

I. 1) reOrAIa rom, fc A 

«Abraham, in Chaldzea, linguî Chaldaici fivulus,de co noncxiftimo.efle 
controverliam Axvecd ion jzmaìm Linguam Hobream locusu fis, Cr callugit 
Andemumin Canancacam didicerit? da co elìi raves.autho@ts controver= 
fia. Exprofgflonuncdeilla agere, non ituti noftri, Jofephus Sca- 


onune dellla agere non eBsticui nf. Jofephus Scs- 
Lie: Hebecam verò è Caos, pelvi iarmerrari seni 


* didiciffe, Vide.eum in Epiftola qu \ad Richacdum Thomfonum: 


ficin alli ad Step 


in ufucommuni erat, vixerit,potuifftamen utramque Hebrean 
& Syriacam five Chaldatfim temuiffe., uri fprà.ex libro Colt audivi- 


modo eft,.Chananzxos, populum:m. A im 8 

lea extirpasum, Lingus Hebusea -puritatem potissetinuifle, quim 
seni Eberum, Abrahamum y aliosqueex ea linea Patres, inger.quos 
fanditas, pietas, Deicognitio, 8 Eocfelize femen confervatum fuit, De 
nig, cam, Lingue Syriacee in Aflyria ortus, non tamcommerciis pero» 
rinorum, quàm ipfi Diwerfitatislinguarum principio, Confufioni nimi- 
rum, è Deo hominibus infolentibus immifle, adfcribendus videtur. 
Itaque Lingua Hebrea apud Prophetam Jelajam cap. 19. v.18,  Liggua 


« qesaan-dicitur, non quia cd .ufi fine Cananzi, poftori maledili Chensi, esule 


etiam fuerunt si: fedquia ch yfi fient.babitantesinterra Canaan: primisto qui 
dem patriaccha abrabans, fasc dr Facob,deinde fractize, ejellia Cananais Cr Phernicio 
«bus, fcsibitBibliander de Ratione Communiomnium Linguarum, pag, 
s0. fiat MNT DIANO 46 Abrabemo boe fuitipfis, boc babuerunt i 

bit R. Jehuda Mufcatus inCofti , Orat.2. num. 68, Qui pluta-de had 
«quaftione volet, legat Fuller, in Mifell, facx.lib.4. opp. + Sicitaguonui 


. i E L 








HrsRarc. GENUINA ANTIQUITATE. 213 
Banctenent fententiam; cenfent Abrahamum & duplici ufum fuiffe line 


, &duplici Scripturà, Sacrà & Communi ; & ab co tempore rationem 
illam dup! e ero ch perpetuò inter IGraèlitas permanfiffe; aded us 


etiam Mofes 
dimus. 

III 4 videntur originem hujus rei ad Jofue tempore referre; Hi. 
feribune ;-QuimIfraelita Jordanem trajicerent, illos fcripturam if 
fe inripa Jordanis. in ftanua quadam, cui nominafiliorum IfragLinfcripta 
faesint.. Èt hanc, Sripturamiranfitu fiuminis (id eft, "ay Ebraeam) appel- 
latam. Hanc fententiam, uti apud Hebreeos nunquam vidi nec legis 
ita non video; quamfpeciem it. Dicunt, Hebraos hoc fcribere, fed 
autlioresnon nominant, ihi ft fufpettam.. 

IV. Aki adalia fecula poftesiora referunt, circa tempora Templi pri- 
mi, faltem inter tempora Mofis& Elie, utR. Jelnidah Hakk4dofeh, de 

uo thef. 

9 Exommibusifti fencencis; fecundafortè et maximè probabilis,quam 
etidm.ipfa: Duplicis Scri, Nomina aliquo modo confirmare videg= 
tur, qua Hebreei ipfis tribune; dum Unam appellane MON Affriacam; 
Alterani "9 Eream,. hc. Tranfitu Punsinis,.ut paniò poft vifuri fumus, 
Quicquid-hujus rei:fit; inter plerosque de Duplici Charattere convenit, 
inter Hebreeos olinsufitato, non à temporibus demum Efre, fed aliquot 
jam ante. Efram.freculis, 

47.. Ttaque hoc pofito,porròxqueerataliquis, Quomoda horam duorum ches: 
parigine Samaritanos devenerit? Hoc ut intelligatur, fciendum pri 

5° Quinam bi Samaritani fuerint? dein È vc È Soriptura Cr Legi 
SP pertips Pa are de Qui vene È Spie & lag 

48. Quariturergòprimòd; Quinam samarite vel Samaritani fuierim® Sa» 
miaritee Hebraeis vocantur propri D'IMONE Schoaronim, ab urbelM®Y® vel. 
Samaria, quam incoluerunt: communiter verò D*M5 Cathei; è MI Cab, ro» 
gione Perfidis: quòd maximiam parteminde in*Ferram fan&am translati 
. fuerint.. Eratnon gens pecaliaris, fed gentium variarum colluvies. Cùm 

enim-decem tribus-Ifraélitice, £ quarum Samaria erat mefPopolis & Re» 

imfedes)à Salmanallare im Affyriam:captive abdu@te effent, in eorum 
ci colonie tradu&ta fuére ex diverfiilimis regnis,Babele,Cuthd &Avva;. 
Mamatli, Sepharvéim; que Samarie & vicinis in locis fedesfuas fixerunt;. 
UInde à loco habitationis precipuo vocati fuerunt Semarite ; è praccipea 
parte Cathiei, quòdd Cuthzeorum'plures, quàm csaeterarum nationumfue» 
sint, utEliasfenfisin Tisbi,in n, Hiftozia extat 2,Reg;17; ubiv.24. le 


verfo-charattere exemplaria Legis exaràrit, utantea.vi- 


giturs 





“ 


- 


 &um, exeo quod 


are Dissertario IV.pELITERARUM 
gitur: Adduxit praterea Rex Affer'hominesè Babel, è Cuaha, & Avvab,&y Hansel 
«& Stpharvdim, Gy collocevit cos in serius Schomaron loco fiioggon fis, qui 
net Stanren, & Veica unt i erbibus cine, ohi LIA bi 
Referunt fuam Originem i pritnam ad Jofephum, vetEphraimi 
Jof. 24. 32. feribitur, pic of Fofobi depornfita 
Acgypro 8c fepeliviffo in Sichem. Hinc mulier illa Samaritana in Evangelia, 
ic 


TS FACESSERO Va. 


perantitlic, non timuersme Febovam, CT mpa genova mn cos 1eMnEs, qua 605 cc1aeDant 
Diixerantorgo Regi fù flcinde, ene quas ref e ealocafi inserbibus Schone= 
‘007 un nazsent morem Dei terre: Crinemifizin cos leones, qui interimunt eos, ed quad 
nefiiunt morem Deiterre. Precepit itag, Rex Affi hifte mandatis 3, Deducite ilic una 
è facerdotibue quastranfinlifis'ine, qui pergane © habiteme Hic, Gs doceant eos morem 
Deiterie. Venit: ergo unusè Sacerdotitwe, Lorena Gr Iabitavit 
in Bethel, docthatà, cos, quomedo titerent Febovam, Ficerunt verò fingule gentes 
Deos fuos, Cr repofuerunt indomo excelloram, que fecerane Sthomrenita, fingule gen- 
ves'invurtabus ficis, in quibus habitabant, Vivi enim Babel fecerunt Succoth Benoth: viri 
nutem Cuth fecdf int Nergal: x viri Hamath fecerunt Afimab: Avvai autem fecerune 
Nifihas È Tertbac: Scpharvei autem comiburebant filins fuss igne?pfi Adramélech de 
Anamabletbidtis Sopbarvaoram: Ettimebane Febovane:. fecerunsà, fibi aliquot forum 
Sacerdotesexcelforum, qui faciebane cis indomo excellorum. Fehovam quidem time- 
bant, & nibilominus Dits ficîs ferviebant, juxta morem Gentium,unde tranffulerant cos. 
&g, in diem banc faciunt jaxtaritus priflinos: nantiment Fehivam,neg, faciunt juxte 
decreta & marem ipfius, neg, juxta Legem Cr preceptum , quod precepit ari 


ne 








HesRrarc. GENUINA ANTIQUITATE. 217 


SGYacob, cui impofuitnormen frati , &c. Et w. ult, tag, Gentes ife timuerunt Feho- 
am, © nibilominus fosdprilibus fiuio forvierunt : etiam filiifiliorum eorum, fecundum 


«quod fecerunt patres vorum, ita si faciunt ueg, ad diem banc. Ha&enusexlibro _ 


Regum. Flavius Jofephnshanchiltoriamrecitans Antig. Judaicar. lib, 
59. pro Pena Leonum, dicit Sevam exortam elfe peftilentiam. Videeum, Et pro 
«co quòd de.uno tantom Sacerdote facre literze-memorant, ipfe ait; Mifie 
vad Regem-Affrium legatis, petievune ut Sacerdotes aliquor È caprivie Ifraelitia ad'cos.re= 
amitteret. ‘LeontiusByzantinusdeSegtis:Aftione fecunda 'fotibit: Sacerdo= 
gem ilum, com adveniffer, nibil altud docuiffe cos, ut exavanei feriptores ajunte, iv pù 
pbror ti werrdriazo» nifi folum Pentateuchum: & inde effe, quòd illum folum S&- 
maritanirecipiunt. Eadembhiftoria traditar.etiam in'P99 Pirke feu Capiti- 
‘bus R. Eliefaris cap. 38, &in Jelammedenu £&. 20, fed cum quibus 
«lam aliis gloffematis & additamentis: ‘99200 Miî D'2wrta xx DPmani 
IMDIN Cutbei vel Samaritani nomrepatantur pro aligna gente ex fepruaginta popiilis 
{de quibus Genel. 9.) fed ex-religuie quing,-gentibus Regi prettofis, fia diciturz 
“Adduxit praterea Rex Affur, &c.:2.Reg.17.24. R. Fofedixin Addidit iti 
adbac gentes quatuor, ue-omnes fimul fintnovemficut diciter, Dinzei,Arphachfathe 
chai, Elte.4.9, Clom verò deportarentur.Ifreilite è loco fuo, è Samaria,mifit Rex 
fernos ficos, &* collocavie ipfos in Samaria, ut afferrentvel penderent tributum Regno, 
Quid fecitDewi? Immifit tn e0s leones, qui occidebant eos, ficut diciturz Principio, 
<ùmhabitare ceperunt.illic, &cc. Mieramtergo ad Regem, & dixeruntei, Domi- 
me nofter Rex; ‘Terra, in quam nos mififi, nontrecipitnos: pauci enimex quampiu= 
sirio fia fuperftites, :Rex,-aceerfitis ad fe omnibus fenioribus Ifratlis, dixit eis, 
‘Omnibus annis, vel tota:cotempore, quo interra veffra fuiftis, non orbavit vos beftia 
magri: nunc verò non-vecipie nec tolerat iflos. “Hi confiliwm Regi dederant, ‘quo 
Sperabant feaffeBuros :ut ipfos iterum in terram fuam reducerets Dixerunt ci, Do- 
‘mine Rex, Terra ‘illa non fuffert gentem, que non-operam dat Begi, &r que non ell 
xircamcifa, Refpondit Rex, "Date ex vobis duos, qui cant, &eos circumiidant, atgim 
“Lege erudiant.. Gumitag, verbum Regis revocare non pafent, miferunt Rabbi Dofirheum 
& R. Zachariam, (in Felammedena legitur; NIDI NNIPNI SI 'aDOITA R. 
‘Doficheum ben Fannaj, &R, Sehajam) qui circumciderunteos, 00 DINI DIChO VI 
rapuma 3NDI RIM <> docuerunt eos libriom Legis Scriprurà Notarisà, © flebant. 
Gentes verd illa ambulaverunt în ffatutis Legis , & in flatutis Deorum faorum, ficat 
dicitur; Jehovam timebant, & Diîs fuis Terviebant. -«Còm Afcendere: Efra è 
‘Babylonia, & Zorobabel filius Schealthielis, & Fehofiuefilins Tehozadak, incipiebant 
fiere in Templo Domini ficue dicituri Tunc farrexeruntZerubbabel filiusScheal- 
tiel, &cc. Efres, v. 2, È venerune contra cos Samarite ad bellum 180000. viri.Num 
“ergo Samaritani fuerunt, annon fuerunt Cuthei? A nomine urbis Samaria vocantue 
. Ee 
< (N 








ne Passertario INi me Trrigànuae — 
Semaitai.. cir ebemiazfi digur Ven Lc 
ina baniinsiliaio campo OnosNehem. tei spia 


o Sai Quid'ait tha Ge ceci 


Domini, È venire fecerunt trecentas Sacerdote, trecentos pueros, svecentas banighe 
pian girino) 


nina pratiche 
«Et andihensa»* 
nuibus ex Gim=. 
n) NI 
bulis,. & per, 
vferioris 3. Né 
nat; Quisguio: 
“irene ec quisa 
“Hog anathema: 
it approbatton,, 
isnoto, duplin. 


19 Legem do- 
s.. Ergo 
eis (ou Hraîli» 
ilîs &abjota,. 
rioribus fidene= 
anratitanili’oo» 
rvato; & inter 
vm;in vulgarie 
ideturinnuere:. 
1 vox illa vala- 
wriorum, qua 
5, cpifolis, 8: . 
>co-repetitura 
is fiatmentio». 
Videtursenim hoc non obfcurè fignificare, huncR, Eliefarem fisperiorera: 
Scripturam ab hac diftinguere voluiffe, Preegerea cam hic referatur,Efrapn; . 
allegates ob caufas,gravifimo Excommunieatiopig fulmine Samarita» 
nos feriiffe,aded utIfraélitis nihil quicquam commercii inpofterune casa 
ipfisintercedere debuerit, an credibile cit, tum Seripruran ngi 


va 








HEBRAIC. GENUINA ANTIQUITATE 20° 
steli@turum, & peregrinam Ifrazlitis daturum fuiffe? Qudd dicitur, 125 
_ Beexcommunicarunt Cuthess, Morinus Exercit. 1. interpretatur.Fugaverune, fa- 
“is infcità &cinsperitè. De hisSamaritislegitur etiam Ecclefiaftici cap.5o, 
v.27.28. Duas gentes odit anima mea, tertia asttem non eSt gens: Qui babitabant in 
amionte Scir, & Philiftei,  ffultus popalme qui'habitat in Sichem:(ibi Samaritse 
«etiam habitabant.) Preetesdi@tas Idololatrise fpecies, unde Judeis exofi 
»fuerunt, erat dtiam haec, quòd Templum Hierofolymitanum {preverint, 
-& propriuin in monte Garizim exftsaxerint, inquo ipfi adorabant,.unde: 
«ea qua leguntur Johan.4. quod faftum-à Sanaballat prefetto Dariî,.in 
gratiam Manaîlis generi fui. ‘Et quamvisomrem tunc Idololatriam de- 
. »pofuifleviderentur deprehenfum tamen fuit,ipfosin monte coluifleima« 
ginemGokimbe. Sed fatis pro-inftituti ratiene de Samaritanis. . Suffi-. 
cienter enim inc difci , Quinam Samaritani fuerint? 8 Qud occafione' 
Hebreorum litere: C-cheraBteres ad:ipfos devenerint? quod inquirese hic nobis 
fuit propofitum. i 
60. -Cùmerpo:de ‘hoc nunc-tonftat: Qui rationeScriptura Hebreeo= 
um, ‘vulgaris Fi, & communis, ad.Samaritanesiftosdevenerit, unum 
«adhuc expediendum reftare videtur; Quarre ila Scriptura in Talmud Cr. abiir 
«quibusdam Fadeorum faiptio. appelletur "129, vel “MSM 939 9 IND Scripta 
sa Ebraa, Tranfinviali; veleransfuvialium? Uthocintelligatur, tenendum.& 
‘repetendum, quod pauldantè diftum, effe quosdam, qui Duplicis Seri- 
«pture inter:Hebreeos originem ad Abrahamumreferunt, .Isex.vocatio» 
ine Divina, primò ex.LIr-Chaldesorim, pofteaex-Charran,ubi aliquandin 
“um Patre Theracho habitawit, in Carranzgam venit, Chaldea.autem è 
*Cananata disjungebatur interjeQo Euphrate, quem trajicere neceffe habe- 
“Bant, qui ex una terra in aleeram tranfire voluerunt.:Hinc Chaldei.8cSyri 
A Cananais vocabantur Mit 129 Vw WIN vel "92 Homines rans:fiavium, vel 
wansflviales, ficat nosdicimus Tran/apinos, Tranfinarimos, Transrbenanos; vel 
breviùs D'339 quafi dicas D'MWIW: & terra ipfa WON 934 Trans fnviva, 
he. Transfluviati. Viciflim relatione mutuà Cananai Affyriis quoque 
. Trans fiavium.erat, 8cITransfinviales pariter.di&ti, VideReg. 4. 24. 8cc.Prio= 
re fenfizlegimus Genef. 14. %; 13. Abrahamum primùm omnium è quo 
dlam Cananzeo vocatum Oy Hebreum, q.d. Transfuvianum, Et fofue 
24.%.1. legimas:: Erdixit Fdfua adtotum populumsic dixit Dominus 3fradlis, 9I9I È 
SPUM In (cera ) trans flnvium ( Euphratem ) babifarunt Patres veffri è feculo, 
Thbvach peter Abrabainiz € pater Nachoris, & forvierunt Dis. altis :. Etafumfi patrem 
vefirum abrdbamson Amani 9390 de (terra )transfluviunzintotam:terram Canaan. + 
Sic com Abraham interram Canaan veniffet, fieri poteft, ut.ipfe à terra, ex 
ll Ees . x 
tI 


‘ 


‘ 


22% DisseRTATIGIV.pe LirBramtnmi 

ta: venit,, Cananziis vocatus. fuerit 11% Ebreas, Trerflypicnas :- 85 Locuela 
pariterac(eriprara ejus vulgaris, quà loqui & ftribere. 1 8a 
PAD. IMP. Lingua Hebraa, ScriptaraHoleca, h, e, Tranoflviana ; atquesita poltrifi 
nomenhoaretinuerit.. gli volunt, Abrahamum.1935:Helrewn vocanioi 
Linguam itidem’0$ Hebreem ab. 10% sebero, ex. cujus:familia. Abraliana 
fuit oriundus, & in cujus familia lingua Hebraea confervata: fuit.. Si. hoc: 
ftatnatur, dici. potelt, quòd ex ipféium Hebreorurà;, quid Cananzeane 
venerune, ufu.Cananzi hoc didicerint, & tum temporis; uti lingua; fic. 
Scriptura quoque. vulgaris & communis feu' publica 9? Hebiza:vocata: 
fuerit.:.altera autem WIN so84, (ficurfuprà ex quodam. Rabbia audi-. 
vimus, inter. alias, hanc quogue.oh caufim Linguam Hebream: seultem,; 
&.Scripturam.sentan:vocatam), at differentiam. vulgaris.8&c publicee.. 
Annon.etiàm, qui.inter fuos.dhmefticos fuit ’999Helrew-vocatus: ab Mx 





Hebero; à Cananeincolis, obiiomonymiam vocis, è Tararandfluvimatali:- > 


ter vocari potuit?- Ita,quocunque modo fiimatur, facilè copjici porelt,un=- 
deinterHebreeos Sériprura .ifta; quà hodiè_Semaritani utuntur, 929, He- 

braa.vocetur.;: quiafcil: olim.erat Scriptura Hebiresorum.W vulgaris:8c. 
Rublica, non WRR:2N2 Scriptura. finta, quà:in facrissuteliaggiar.. Unde 

autem.cam.Abrahamus habuerit; & acceperit ?; Autà pancifiuk fuisinde. 
ab Adamo, ita.utilli ftatim diftin@ionem inter: Scripraram. Sacram 8 
Prophanam fecerint; quad-Poftellus fenfit ?; Anverò Scriprura illa fuerit 

terre. Chaldee & Aflyrie;vellinguzeillius propria, ut.Hebraeorum-qui-- 
dam voluntînon multum ad prafentem queftionem noftram referre vide» 
ttr,quamvis,ut,quod eft res; sagenuè ditamus hoc fenobismagisprober, 


cìmfuprà viderimus, Duplicem quoque-Abraliamum-habuifle lingu®m:: 


Sed, uturfit; derarione hujus appellationis, ex iisqua diftafunt, aliqua-- 
tenusconftare videtur. . 

51. Tandem,.Cur eadem iftà Scriptura in fuprà addio loco Talsnudico, ex cuje: 
occafione banc digreFioner inflituimus, è Raf Chefda vide. vecari INI2Î. Libo-. 
nea; vel Libanica è. i 





In hoc.non:multum nobiò fitum :-quià:tamen Morinus-exiftiinat, &- 


magnum arcanum hîè reperifle 8: detexiffe ad fententice fue confirmatiga 
nem; quid reifit, & quàm feliciterei cefferit; videamus:R. Salomonis glofe 
Lic IM OPITAMAA AYALA Livere fit magniasguales fune: 
ile, quibus foribione,(Ifraclitae ) in-amuletie; ft, fevedis mersbranactis collo. appen: 
fissast fsperliminaribusincifis.. Quomodo hoc inrelligaaR. Salomon, ex alia 
«jus gloffa-liquet; quelegiturin Talmud Megilabeapro tal 8:col.2.in. 
fina pag. Ibi ad has Gemare voces. mag; 305) Mefrippaatidrea, annota 3 





. | 


Hesrarc. GENUINAANTIQUITATE. 221 
mit and rh MP PITTIO NIDI: AO II. INDI AND Si (oripferit 
Seriprurd filioram transflicviumquam.in Traltatu Sanbédrin vocanen&n3" Liboneam,. 
Et in Tra@atu Schabbas cap: 16. fol. 115. 2: ad '999 Scriptura Hebrea, trans- 
Pievialiss; feribit; "MON ANDY MONT prev im Mmm PIIN Litere magna funi, Ge 
non fint fimiles feripture Affriace, Itaque fic R, Salomon feipfum explicat.. 
Morinus,ut hocprobet,addicit R, Afariam inlibro Meor enàjim: R. 4/4 
rio, inquit, fspplet his Salomonie verbis allatie, DIMORE. OM. DAMON PEN amorigued 

* confsvetsm eit apud Cuthaoss qui fint Samaritani.. Sed nonfuitea mensR. Ai 

riequicquamhiîcR. Salomonis verbiaffuere; velexplicationem adjice=; 
re: verùm:cormegtit haec verba cum prescedentibus fiismet verbis,quibus 
R. Salomonisexplicationem per parenthefin interjicit; quam parenthefin 
nonanimadiertit Morinus.. Verba: Afariafuntz VYMNn ns mob bmna 
MEN Smart Ip a: Rodari Nd HIP II Fate anda N 
Tanto) miy'opaz'aniag.nia pus mb nemr re'20) me ana arma 
ptsmbient pate DM bar Horum verborum vera 8 genuina inter= 
pretatio liaecelt : Incipiemss diftere figurani literarum; verion non in cà Scripturà, 


quamnos babemus; fedin.eà; quam Rabbini noffri vocant Scripturam Hebraam,hoceft,. - 


Tranfcwialiic; quam etiam appellant Scripturam Libonaam (id R. Salomon explicat, 
Laerso majufellac; quales fiistilla ques foribune in Amulétis & Mefisfoth )i que ufitata’ 
#1 apud Cutheos, qui fiint Samarite;. Norrvaledicere; R.Salomonem fenfifle,. 
Samaritanosfolitos fuiffe amuleta.8 fimiles (chiedasiftiusmodi literis{eri» 
bere: fed ipfe Afariasdicit,intelligi fcripruram ufitatam:apud Samarita- 
fios.. Parenthefis non animadverfa. Morino impofuit. Hoc unum eft.. 
Peindeaffert Morinusaliamexpofitionem ex quodam R. Mofe,qui nxn29" 
Liboneam interpreterur Scriprazam: 10NY '303 in facie fui ipfims,. At quid eft 
“Striptura.in facie fi ipfius è: Scriprura perfe, Scriprura peculiari; ut Syriaca, quà 
Chriftiani in monte Libano utuntur:. Tertiò adducit.additiones Talmudi= 
cas, que tradunt, Locumaliguem fic vocari; à quo' Scriptura.ifta nomen 
fibi fecerit.. Horum verò nihil Morino fapit, fed novant & propriam fuam; 
Anterpretationem profert,inquiens: Nos verò Rabbinis omnibus explofis,Scripru=- 
ram:infculpram: vertimus,. Conftàe enim ex Ri Natbiane in Aruch, TOI in Talmud 
«ssoninangquane pro Scalpro fe Calo ufierpari,.& mNSI pro Re incifa. Refpondis igiene. 
inquit, Raf Chafdainterroganti, Que effet Scriptura Hebiea, qua Cuihei utuntier? Il- 
tam ele, que innumifinatis feu ficlis Fudaicisinfiulpra confpicicur: Itaque Morinus. 
moto’ interpretanar Zufcilpra sferiptara* Quo vero fundamento ? quia nem- 
pe conftat ex Aruch.R, Nattianis, n329 nonnunquam in Talmud pro: 
Svalprofen Celo ufarpari, & mn pro Re incifa. Diuhafi, antequam apud. 
R: Mathanem heecin Aruch reperire potuerim, ari verò depreheng 
Some. 3 


. 
. 





en 





‘#3 DisseRTEATTO IV. be Lirbixaconidi è 
Mi. undeiltasnovés& achtatinterpretitiones rfculpfertt, In Aruth; 
tertio, adducuntur'ex pis ini Gee ivi Chol fol 


ia vetta, reform na “biele, nifl omniame fallanit, inlcental 


Quod adremipiam non opus fuiffet tanto conarù:8 molimine novani”* 
hujus vocis ima inserprerationem regi ‘reguirere; Nam, utut indubium? 
vocari poflit, tamen facilè ci-potelt concedi, Samazitanam illic in 
Scripturam, Ifraglitasetenim olim ettufos;&£ inillà quogue Legem fpità 
e fuiffe, Hebrainon diffitentur; fed non tanquam authens > 
.. ‘0 UT td 


» . la ° 





Ci 





“A 





«+ EHesrarc. GENUINA ANTIQUITATE. 223% 
Hic, faneA, &ced quà Mofesin monte Sinai Legemà Deo accepit. R. Alr4-. 
bam: Haréphe in D'MUN now. (cribit de'hac voce: Ego putarim, linguam & 
Scripturam ilam veniffe è. quadem ex filiis Fokean, qui & ipfe fuit filius. Eber,eque ac + 
Pater ejus Peleg: dr linguamac_Scripturam Hebream communem cefife in fortena 
filii quarti Foktanis, qui fuit TY (Gen.1o. w..26.) ut nana) Libonza vece 
tur ab cjus nomine, quafi Lunaris; Nem TY eft Luna, gb quOGzUt ha due 
voces fint Synonime, 7039 autem. dicitur Luna , quia videtur efe I h, e. alba, 
mMeò Mena! INI vecari ficexiflimarim, tùm propter figures literarum grandiores, 
aim propter filium Fokeanis'à quayenit,( Jerach nempe. ) Haec ille, que verò 


- paràm fapiunt. Verùm tempus eft,. ut ex diverticulo iterum in viam 


-redeamus, Cespimus confiderare & ponderare Teftimonia,qua pro No- 
vitate literaram Hebraicarum, & Antiquitate Samaritanarum, produ- - 
cuntur,  Atque heec quidem duo,de quibus ha&enusegimus, funt pre». 
cipua, qua ex Veteribus authoribus adferri poffunt; quatamen, uti vi- 
fumsalteram fentententiam nonevertunt, Et pefito , unumvel alterum. 
ex Hebreisolim in fententia hac fuiffe, nondun tamen fequitur, illos tot 
allatisteftibus 8 teltimoniis pra:ferendos elle. Que ex iifdem de appel» 
latione Scripture Affyriace proferuntur, mox expendemus,. 

42. Uniw adhucex Talmudicisteltimonii meminit Jofeph Albo, dum: 
feribit lib: 3, cap. 16, 1WP20.2N97 12N3 95 Io EN ADI PDA NA 10 
Pao NIAMIY fia uI8-12.0/INI DMSDNEOPA h, e.Etfecundum id, quod per(pi= - 
citar cx paragrapho vel fermone quodam Gernara,in principio capitis (quod incipit }” 
2N99 Omnia feripta; Swriprura ifia, que eft inmanibus noftris bodie, qué 
Hbri.nofri conforipti fim, nen eSt Scriprura Hebraica fine dubio,. Ita fideliter 
Iizec (unt transferenda, Provocatad "10 fermonem five textum quen= 

dam Talmudicumin principio capitis16, Tra@atus de Sabbatho ; Verba. 
autem.illius 22220 textus non adducit, fed Leftosis diligentise inquiren- 
da relinquit : Namomnia funtipfiuste: fofphi Albi verba,. In allegato 
autem capite duo habentur, ad: que refpicere videtur; Primò, fol..15. 
col.u.legitur: P'9Y N'oPy N99 N'TD INDI INI.YM Si Libri fuerine feripti 
Acgypticè , Medicè, Ebraicè, Elamiticè, Grac : deinde col. 2, 909 DIsD.jPa pr: 
p'vea ana.NanE. Ty mani ph 993 D'ANDI OMODNE NIN Non ell differen 
tia inter libros (reliquosfacros ) & volumen Efttere, (refpettu (il illius rei, 
de qui illîc fermo) nifi hecs quòd reliqui libri foripti quavis lingud, © volumen 
xftbere, nomnifi scripturà Affriacé feriptum.Quomodo hinc argumentari velit 

& concludere Jofephus Albus. nondicit, neque fatissvideo, hifi fortè ex” 

Nomine. MEN ferie Saipture ; ad quod autem partim jam in fupe- 

rioribuseltrefponfium, partiminferiùsadhus e(pondebisur,. Notandum 

n utlamiy, 


Ci 
0 
* 
. 
n 
| 
” 
« so 
*. ti 
LI 
. 
. 
n. 
‘ 
#0 
RA 
n ; x 
. 


wss4. DissertATIOLV.:DWLIrARMIRtiO è 
‘etiam; in TrsQat Megilla fel, 8 -col. 4, ‘hanc'Tradlitioném ” 
‘unde in margineannotatr ; 9W: Hey confidiratione opui habit:: ha 
La aliter legituw, Hicvetbnon poffumnonitetuminotare « 





Hi db 
im» 


iprà 
commemorati, contra urtum:catulum Utitur lle argumentis screhi 
moniis, que partim produximus,-partim produ@turi'fumus. Nomine 
quidem Albus eft: fed popiflaribus fitis Niger in'hacquatione, & atro Lapillo — 
fiotatus, R, Afarias (eribit in Meorendjim cap, j6. 1998" n'01'5 poor 
nynmini Dax Amati tap anda nur rimane ANiIPyaaDoi* pio ‘100 
MEst IOT bp ap NT TONI PIANO TYNOI VITI NON DMI h, e, NU 
eS8 dubium, quinindinatio R, Fofephi Albi,inlibro Avticslorum forum, in eam, fante 
tiam, quòd Lex data fit Scripturd Transfluviali,fiefrevola do inanio  fetentia veiò fia 
pientum, quòd Lex data fit [oripturà Affriacà, pro optima babebitx in aternum, RîPA» 
cob in En Jifrdel fol,1qo, cok 2, poltquam cjus fententie menciohet 
pei i . © *“feciffen 


=. » 


è 








HeEBRAIC.GENUINAANTIQUITATE. 225 
Feciffer, fubjicie continpd; ana anno net hm 15 19 netto far armi 
or pnva mod rutti sil Des Hoeret nos, ne ita fentiamsus nam plurimaex hac fen= 


ria fequuntur dbflaite; &rtEtfol:143,1*NTI 19 MUD AMPLI 12998 "am masi 
pis gini dx vale mo N95 vi divo tana pop-robn 995 retina mizar 
‘790 91099 vasto n'soni nità nad TINO ott 9 9 br 
quopi Sta -Honor R. Fofephi Albi in loco/fico maneat, fartus tettush, fto. Imerimre vera 
poteftas data eRt(licet)cuivis diftipulo parvoifitalis ego fiom;sat dicat,ipfiam non appofuiffe 
cor ad Traditionem noftram, quam habemus in Libro Megillah, de literis Memarzpachz 
"> bblitum É]fe , cam plan contrariam gfi& verbis ejus in oculis (judicio) omnium, par= 
vorum & magnornm. Ex quibusapPàrer,quid alii Rabbini de ipfius fenten- 
tia judicent. Verba &rationes ejusaccuratè refutàt'‘hic'R, Jacob in En 
Jiltaél: ubi etiam oftendit, ilum habere& proferreex Talmud, que illic 
«planènonhabentur; ut cùm dicit, RAbbi ‘Fehude fententiam non valere quicquam 
contra fententiam Rabbinorum feu Dottorunz cùm tamen in Talmud ne gry 
«quidem extet, quòd haec fitcommunis fententià Doftorum, fed potiùs 
«contrarium. 
54, Deinde-adducunt-pro hac fententia R. Mofen Nechmanidem. Hicîn 
® fine Gommentariorum ‘fuorum:in Pentateuchumifotibits Còrs veniffer in 
Terram fandtam , in Atbo fibi exbibitsom © oNenfiem fuiffe Siclum ,literis. davis & lefi- 
bilibusfignatuon, ‘Eum clan Cutheis motiftra[fent, è veigio db îllis agnitaz fuiffe foriptue 
ram È lettam 3 OPIDI INDI VON Ip ANDI NNT 19 ed quòd fuerit feriptura Ebrea 
Jeutranifiuvialis, querelita fuit Samaritani , juxta id quod legitur in libro Sanbédrin. 


‘Sic adducunthunc authorem ,. Drufiusaddifficiliora loca Extodi cap. 574. 


Arias MontanusdeSiclo; Morinus, alii. 

“Sed hinc niihi non videtur concludi, quod intenditur. ‘Dicit, sic il- 
lum,fibi monffratum, continuiffe foripreram Hebres 
pturam illam reliftam effe Cutheis, Utrumque 
cio alterius fententie. Nemoeriimnegat, 1 
pturamillamadhibuifle + non negatur, can 
thais; fed negatur,'Hebraeos-olim hanc 1 
hanc fuiffeScripturamfanRiam, quà Deus] 
pre Mofes'Legis:exemplar authenticum'i 

fpiam affirmat, 'Undeduùbium apud me efi 

denter ex co liquere puto; illum hujus fente 

dubitationem tollere videtur -quod.ipfem 

chum fcribit. Adducitillic ex Rabbinis f 

cunt; TMIXZ Vini mznimonI Din opa tana 

Porta intelligentia creata funt in mundo, que om 
‘ FF 


DI . e 


DAN 





36 DissertatioIV.DELiTBRAaUR 

Hacexpolità 8 deelaratà, fubjangit ; fan ruan "ywa42) reo) voto ine 
DID AVTIATI INLI IN MINORI IN NPI TION VOI b: i 
Diva npa we pnfin moppm. motan pp atea momvon De Ira 
fn ritto migra 1A 10D DIPANDII la e, Fr quicquid rradicuom fuit: Mofî în Por 


Literarum Hebraicarum hodiernis, ae proinde ftatuife, illasin monte Si- ® 
nai Mofià Deo traditasfuiffe. Itaquehacratione OMI'Dp Mega DNIO Ad 
pacata ilorum fit accufater ilorene. . 

55. Echacduo funt teltimonia Hebreeorum recentiorum que com- 
muniter.proferri folent, queeillis, que nos fuprà produximusfub thef.20, 
nec numero, nec pondere funteequanda. . . 

‘56, Johannes Baptifta Villalpandus in fplendido & fimptuofe Com- 
mentario in Ezechielem Tomo 3. pro fententia ifta gloriatur deR. Afa- 
rie, fepiusà nobis inhac differtatione ,. pro alterius fententise confirma- 
tione, laudari, teltimonio : Vertan (inquit) de anziquis Hobraorwmiteris libet He-- 
brei cujusdam ex neotericie seffimonium ad verkum referre: quamvis enim non tanta: 
videatur ef asahoritatie , ue his referatur; tamen quoniam derebus fis agens , veritate 
coattus argumonta nobis fippeditat ad exaltanda Crucis Chriflimyfferia, adverfiu Fu- 
deisvalidifima, cjus fingula verba refenam , que è Rabbinica lingua fideliter Latin red-- 
didizBenedillus Blancucins Romanus presbyter : Librum verò voca D'Y} NRD Lumeh 
vculorum, que ipfemaximè indigehat. Iverò fic feribit: Dicemus nonnulla de 
figuraac forma liveraram Hebraicarum,non de illis,quibus hodiè utimurs 

ed quibus legerunt Majores noftri. In libro Megillah, & libro Sanhedrin, 
feriptumeratliteris Hebraicis, corum fc. qui ab Heber defcenderunt, cum _ 
quibiseriam infculpte erant literse eorum s qui funtin Libano, &c.. Sic 

Milelpindu, Reliqua quafequuntur , cimnon adrem faciant, non funt 


. SI 











HeBRAIC.GENUINAANTIQUITATE. 227 


seceflaria. Quìm verò appofitè hincR. Afariam pro fua fententia in me- 
dium producat, apparebit ,fi fequens noftra fidelis,vera, & genuina ver- 
borum Afariz interpretatio, cum Villalpandi vel Blancucii illius verfione 
conferatur: Nunc, inquit , cu propemodus ad finem bwjuslibri noftri pervenima, 
incipiemme demum addifiere figuram literarum, non quidem Scripture ejns , quam nos 
baberma, fed ejre, quam Rabbini noftri p.m, incapite primo Megillah, &cap.2, Santhea 
din, vocant Scripta 
. boncam, Gre, Qu 
nosfuprà variisi 
cent, cujusille fe 
duximus, ne qu 
guido uodalte 

i lare: 81 
nutiis etiam aliq 
ninon nen nino: 

57. Morinus 
trosha&enusm 
difertè pro'hac{ 
caufa adducivie 
intelligi poffunt de ea mutatione, de qua in fuperioribus afum, quà vi- 
* delicerEfrasforipruram Hebrazam valgarem in facram permutavit, 8 ot- 

dinavit, ut in pofteram ed tantùm Judiei, tanquam vere Hebreed & facrî, 
*  uterentur; alteris, Samaritanisreki&@is, Conje&urammeamfover, quòdd 
‘. videam, illum etiam ad confirmationem fontentia (uz adducere verba 
authoris libri En ffsel, quimanibus pedibusdue hanc fententiàm impu- 
gnat. Firmat conje&turam , quòd idem R. Samuel Japhe dicit; Daniclem 
& Efram noviffe Scripruram illem, &> Affrrios cam abipfis didiciffe. Omninò puto 
illum:idem fentire cam, Jacobo , cujus verba hac dere producentur in- 
frà Thef.@8. Si Angelus novam planè Scripturam protulit, qui cam no- 
verunt Daniel & Effa ? qui cam aliosdocuerunt ? Valdè vereor, ne Mori» 
nus hîc iteram more fuo agat, 8authorem hunc obtorto collo huc trahat, 

Hacitaque funtteltimoniaHebreorum Neotericoram, 

58. CHristiANORIUM verò Scriptorum graviflimorum Teftimo- 
niaficco pede nequaquam hic funt pratereunda, Nam in iisnon mini- 
mum fandamentum pontant hujus fententia Patroni, . 

59: Precipuum, & cuiomnes innituntur yeft D. HieronyYmI, Pa- 
trum Latinorum in Hebraicisdodtiffimi, quod preinde diligentiore con- 
fideratione dignum. Is ergo in Preefat, inlibro Regum, ficfcribit: Vi 

Ff 2 
x i 


ms Dissentratio IV. pe LrreRaRun: * 
isti 5 duas effe iteras apud Hebraos ) Sproruss: quog, liugua & Chaldaoreagiggiatrz: 
e Hebree magna ex parte affinie eSt.. Fonte vigiishi duo habent clementa , cola» 
Sauo, fed diverfis Charalleribus.. Samaritani etiam Pentateuchium: Mofis totidese Litgnie 
Soripritant, figuris tantùm. Cr apicibus difirepanses.. Certumg, cit, Efram Scribam, Lev 
269, Dodlorem, pot captam, Hserofolyrmam , Gr inftaserationem Templi , fub Zorobabele: 
alias literas reperiffe, quibus nunc atimur; ci ad ilud usg; tempus , sidem, Samazitano»- 
rum.& Hebraorum charaleres fuerint, . 

60. Quiddehoc D..Hieronymi teftimonio fit judicandum & fentien=- , 
dum, jam olim viri do&ti allaborarunt.. PicusMirandilanus in Epiftolà. 
ad Amicumignotumfcribit; Quò utari dium.Hieronynum pofim ;,boc unum. 
babeo, quad nuper legi in Commentariis libri quem Pater antiguasAlraliam de Creatio=- 
me (MY8! NOD) edidie; Dum enim disas illas C; triginta portas; quarum meminit, au- © 
thores interpretantur , dicunt , nsamersem.illianex decem numerationibes , & daabus ac. 


° vigintsliterie, conflari.. Reliquas autem literas, que funt, Mem, Nun, Trade, Pe, Capli,. 


È nonnunquem duplices dicuntur ; quarune charadleres fune X.AADY, ab Epifcopis 
five Prafeltis additas fuiffe,. Hoc fortà Hiecenymus intellixie, cujit teffimonison È lia=- 
bori apud omwes omnibus in rebus debet; & babetur profeltò apud me fanttifimum. Hue:, 
pertinet; quod: Johan. Reuchlinusfcribiz lib.2, Cabala: Tersiàiziomore di- 
quam eSt;, fingulas Alphabeti literaz. primordiales certum fignificare nuanoram , etiane: 

ing, terminales, quas longò pdSt illé prudens Efra fomal cus Pane adireeni 

Wilhelmas Schikhardus in Tra&atudsNummisHebreorum fcribit; 

ad Hieronymi locum ; fi modì conciliare veline, reffondio, effe ilum dé Vocalibus intel 
Ligendum, ques Efra primusconfonie adjecerit vel de charaderibus Syris, qui illa etate: 
primàon nati, Chrifti Cr Apoftolorum temporikius in ufu fuére, 

Suntqui putaat,Hieronymum opinionemiRtamhaufificex E[re4:23;. 
& cap. 14. W. 20: 21,32. 

Sed nonnecellarium eft fortò, utad ifta confugiamus.. Dicit Hierony- 
mus, E/dram aliac literes reperiffe, poSt captam Hierofolymam & inffaurationem semm- 
pli, quibus nunc utimur : deinde, Eosdem.ad illud usg, tempus fuiffe Hebraorum dr Sam 
‘maritanorum charalieres.. Quò verò fundamento liac.aflerit?. Certum ef, ait.. 
Undeverò certum ei fuit? HocHieronymusaron'exprimit, nequealiilia» 
&enus, quod vidi, fatis explicarunt.. Ego puto,-Hieronymum loc ha-- 
buiffe ex Hebreeorum traditionibus, quasvellegerat; vel oretenus didice-. 
ratà Judzis praceptoribus fuis; Nam conftat,, plura iftiusmodi Hiero * 
nymumà Judeishaufife, & faepè commentizia.. Et-potuerunt hiaecHie- 
ronymo ab illis innoteftere, Nam circa annum.Chrifti 150;. prodierunt 
prima Deuterofes (Mi/chndjaeh vocant) textum:Juris Talmudici continen- 
tes. He prele@ee, explicata & difputate fuerunt in Hierofolymitanis 

&Ba- % 





Hepraric.GENGINAANTIQUITATE: 229 


&:Babylonicis Acadpmiig. Difputationesifte, 8 earumdegifiones, ap- © 


pelata Gemara,. Sie:ax.Mifchina &Gemara prodiit Talmud Mierofalymita- 
«sn; Anno Chrilti‘ago,.cujus. do@trina fine dubio Hieronynio Fica 
Difputationes.vers Babylonice.in Academiis, maximè Pombedithanà, 
Sorià, & Naliardéali; fuper Mifchnajotli liabite ;.collette fuerunt longè 
pòftin ununscorpus;quod appellatum Talinud Baveli five Baby lonicum,atque 
priori Jongè fuit perfettius & copiofius ,, completum circa Annum:500, 
Hicronymus ergo,qui annum Chrifti400.fupervixit,potuit de hoceriam 
aliquid'cognovifle:. Jam verdexiis;,quee partimin prima , partim in: {e- 
cundakujus Differtationis parte; ex Talmudicis à nobis funtaddu@a, ap- 
paret;diverfas gb bacre fententias interipfosfuifle;: pracipuè tamen duas.. 
-Unaorum; qui ftatuerunt,, Eftain delripone Regista il Affy 
riorum Literis, easque inpofterum: quoque populo Hebreo ufurpandas 
clegifle:& commendafie.;- priorem autem fcripturam prifcorum Hebraeo- 
rumreliquiffe Cutheis; id eft,Samaritanis;Judseaminde à deportatione 
Ifraélitarum incolentibus; uti vidimus.. Altea eorum) qui ftatuunt, has 
literas , quasadiiuc tiabemus;-easdem efle, quas Mofes à Deo in Tabulis 
accepit &.femperinter Judeos, quamvis.non:in publico & communi 
‘ufîi, fuiffe:ab Efdra:autem: nullami aliam: mutationem faftam:, quàm 
quòd, Scriprurà vulgari Samaritanié reli&%, hanc folam, ceu genuinam 
&facram, inpofterum Judeisufitandamordinarit & injunxerit, Ita fieri 
poteftgat Hieronymus priorem; vel à:Judae0 preeceptore fuo ita perfuafus, 
vel. de. Hebraorum-fententia & mente non fatis folidè informatus, tan= 
quamcertamarripnerit.. Unde enim .quafo, quam ex hiftoria. Hebraeo- 
11m; .illa-certitudo efi& poruit;.de qui feribit? Quid verddè ita Hebreeo- 

- rumdéntentia judicandim fit, fuprà vifum thi42; 43,800.. Quidiquod fie- 
ripoteft, ut Hieronymus liane fintenziam è Samaritanis ipfisimbiberit,. 
quorum; de «/%g44s Mofisgloriamiumzlibris feufum effe, nonunoinlo- 
coscribitè. Vide:eum in Comment,.ad'Gal, cap; 3.7.10..& in Queft. ad 
Genefin, ubi dicitGenef, 4: 9, 8.in Samaritanisc 
bas Transeamus incampuon :-fed.efle fuperflua;. Mox.ibidem iterumvillorum 
mentionemfacit; &c;. Non itaquealisreelt, quodfcribit Francifcus Ju- 
eniusadBellarmi lib, 2. de Verbo Dei cap. 2. Hoc.d Fudes Preceproribius fiuù di- 
diceratHicronymu ; audaciftmis Commentoram iflorum Magiftris;; & è Samaritanis,. 
qui fia laudem fibi adbuc falsò vendicantmemoria nofirà , feg,matricis ilims firipeure 
«uffodes affirmamigl[e; quod mibi quidemmnec-verifimile videtur effe. De Samaritanis 
vide-ttie[. Dr: eq;.iterum.. Incertam:eriam:.redditHancfententiam,. quòd fi. 





bus extare heec ver-- 


a@sesfoliufitatifieruncinter Judivossusque adtempora 
° : FÉ 3 : o 





so DisseRTATIOIV. DE LITERARUM 


‘ Efte, & reditum ipforum excaptivitate Babylonica , cur nulli Prophet®= 
. tum libri eo chara@ere fcripti extent? nam ex hac fententia fequeretun 

Prophetas illos ommes, qui ante captivitarem fcripferunt, co charaRiere 
fua exaraffe, At ubi unquam auditum, tales aliquos libros ì quoquan* 

1 . vifosefle? Que cjus rei indicia aut veftigia? An probabile ef , Dei provi= 
dentiamita circa confervationem archety porum dormitafie,utilla omnia, 

imò ommem illorum memoriam, fimul & femel interire permiferit ? 

Contrà non obfcura videntur effe indicia, Prophetas charagtere hodierno 

Ù Hebraico fua fcripfiffe, uti fupra Th. 31 vifiam de Mem claufo fivefinali 
in medio vocis. Glorianturliteraram Samaritanarum patroni, de Siclis 

amtiquis adhucextantibus ab Hlo tempore. At de libris Propheticisaliqui- 

bus, co charaltere fuperftitibus, ne gry quidem unquamauditom, Ad- 

dehis, aliteretiam verba Hieronymiexponi poffe videntur; ex Po- 

ftelli fc, fententia, quam fuprà verbis ipfins fusè expofitam , &cex Hebreis 

Da . confirmatam propofuimus, Dicit,H@ran dia farei quibus mine ati- 
‘ muwr. Anverò probabileeft, D. Hieronymum ifle , Eframex cerebro 
' fio has literas effinxille & axcogitalle? Non puto, Veteres fc. Hebreo- 
® rumchara@eresfacroslatentes, publicè produxît,, propofuit, 8cin ufima 

revocavit, quod populo, quicos vulgdignorabat, videbatur, ac finovoé 

reperiffet. PoRellu, dicit, illum finxiffe, fenovos reperiffe, quod mihi 

durum videbatur, Dicitdeinde: 4d iltud sg, tempus eosdern fuiffe Samaritano- 

rum & Hebreorum charadteres. 1d fiexponatur de Exemplaribus communi- 
‘ bus, &de Literisincommuni ufu, & negotiis civilibus, ufitttis, nihitoffi- 
citfententia priori, Sicalibi Samaritanos ‘charaQeresvocat Antiguos, An= 

CO tiquitaremautem nemo ipfis derogat. Nullibicos vocat Prizzigenses : nub- 

‘ libi etiam dicit, Deum illis literisLegem in Tabulisexaraffe. Ita fant Po. 
; . fteltusin Alphabeto 12, Linguarum adducit Hieronymum, nontanquam 
fibi contrarium, Agnofcere viderar Poftellus,Hieronymum vera dixifles 

agnofcit, mutationem chara@teris ‘perEfram faQamelfe, (fed non talem, 

. «qualem multi imaginantur; ) agnofcit, Samaritanos charalteres Judeis 
olim inufù familiari fuifle: agnofcit antiquitatis veftigia in ficlis, Sama= 
ritanischara@teribusfignatis, UndeScaligerin Libro de Emendat, Tem- 

porum, & alii multi, qui ceeteros Poftelli libros non viderunt, in quibue 

1. mentemfuamclariùsexpreffit, arbitrari funt, illum Fiere chara= 

@eres imigeniis Hebreis habuifle, Quìm verò longè abfuerit ab ea 

feti fuprà vifum. Ita Ezech, cap. 9. feribit Hieronygnus: Antiguis He- 

&raorumliteris, quibus eg, bodiè utuntur Samaritani, extrema Thauliteracrucis habet. - 
_ fimilitudinem, Et Prafet. inlibrum Regum: Es Nomen Der Teagranmae in . 
* qui è 





_Hasraro. GENUrNA ANTIQUETATE. 3% 


Grecie volueninibus ug, bodiò antiguir exprefiam literis invesimu, Ingel= 
eo Lise clin in ufî famaliaci seepris ds confoeto. 1 quos itidem. 
antiquos effe, nemo 


negat. è 
61. ExveteribusEcclelie Chriftianee (criptoribuseft etiam EuseBsUS, 


quiin Chronico fudYadannum mundi 4740, fcribit: Rat autem Bfraceru- 
ditiffimus Legis Divina, È clerus omnium Fudeorun magifter , pilecgririaere 
epfifurar in Fudaam, fermaturi, Divina Scripturas memoriter condidife Cr zut 
Semaricnicnoni 

iverum 

dicit id por 

ufitatasSamar 

faicas veras Hi 

Judzis edo&tu 

Paleftine erat 

‘tanorum Juda 

feriptismentic 

fium, in quibu 

Talmud Hiero 

mov 0 Cube 

avana poro i 

ran. Vide&il 

feribie: mme N 

n TOI no. © 

TMO'P NOW N} 

dit Sade 

dirciter Fudei; 

BAG, urbs pulchra 

vocavit Cefaream 

busaddidicerit 

potuit, Brevi. 

Samaritani au 

tur, quemadm 

amine vide 

ani nia hi 


i ° . GP 


VE "N near . x 





332 DisseRTATIOIV. DE Liretartn. 

62. PoREufebium& Hieronymumalii quoque iftamfentenciaci Sist 
fequuti, interquos VENER ABILIS BEDA, qui ad Effe cap, gifcribilit- 
Ferunt queg, Hebrei , neg, apud cosde hac re ua dabisatià éSt, qudd idem Efras levdalile 
Literas excogitaverit, fub nomiribua carum, quasi ballertus habuerunt, quibis velocita 
tantam librorsan copiama, qua erat confiompta, reficeret. Unde nan fold scriba, verde 
etiam Scriba velox cognominatur, Prioresuutensisteraremanferunt apud Samaritia; 
quibus illi quing, libros Mofe, ques falesde “Soripturaveceperant, fîribere folchantta 
Probabileeft, quarBeda hic feribit, illum non ab Hebreeis ipfis , fed ab Eu- 
febio fortè & Hicronymodiditiffe, ‘Utile, qua adillomm& Hebreorum 
teftimonia refponla fuerunt, hic-quoque locum'habèbunt. 

‘Hoc-tamen'adhuc addi poteft ,.fententiagi.iftam idebd'fortaffis quoque 
tantò faciliùs ab iftis Patribus receptam fuiffe , quòd perfirafi fuerint, tem- 
“pore captivitatis Babylonicee unàcum Urbisexcidio, & Templi inten- 
dio, penitùs ad unum omnesfacroslibros periifle ,;8cab Età, Propheti- 
cofpiritu,ex fola memoria,de novo conditas & reftitutaseffe, Sic Ireneus 
lib. 3. cap.25. Eufebiuslocofnpràcitato ,Clemens'AlexandrinusStroma- 
tenlibro 1 Ternill'Bafil: Thtophylafus &gliicomplures. ‘Sed:fibulo- 
failta meritò viris do@tis 8 cordatis:cenfetur opinio, ex fabulofo'lib. 4. 
Efdre.cap. 14. prognata. ‘Comtratium:dacet liber Nehemie Canonicus 
cap. 8. w.1-ubi Univerfis populus , tanquam vir unus congregaus, Îicitur rogafe 
Efram Scribam, ut afferret librum Legio Mofis, quam praceperat Fehova Ifracli:BY.%n 
Attulirigitur Efras facerdos Legem, Gc. Ubi Efdras ex fcripo dicitur legem 
legifle, non tanquam Numen di&affe, Vr Jofephus pa: Judaic. lib.m 
cap, Rogaverunt Efram , ut cis Legem Mofis legeret: quod» fecit, inmedio 
lidint è mai nogradi meriti, ic. Hebreianè deuniverfali iftodibro- 
rum facronune interitu.,‘& miraculofa ac prophetica per Spiritum'S, ex- 
temporaneà riftitutione per Eltamfa@à, nihil quicquam uspiam dicunt 
vel feribune, ‘Quidilliab Efdra & wollegis.ipfius VizisSynagoge velSy= 
nodi magna, circa reftitutionem Sacre Scripraree prefiitume le cenfeant, 
vide aputt'Eltami in libro Maforetti Hammaloreth Pref. 3. & in Tiberiade 
fiveCommestario Miforethico cap:10.8 n.Placet hic apponere judicium 
eruditi quondam viri,Theodoti Bibliandri,qui inGomment. De optimo ge- 
nere explicandi Hebraica, pag. 70, ficfcribit dehacre: Ex cadem Fudeorumteme-' 
ritate Ce potiùs; Ex non re@tè percepta & intelletta Judzeorum (ententia): 
opinor natam effe, & ad noffrostranifufam:raditioneni; Quòd facros libros, in captivi-: 
tate collapfos È perditos , unius Efrememoria reparaverit, Audiverant enim boinines. 
noftri, & nimiùm fimplices atg, credRli, veruon effe putavorunt , de amplitudine ingentè 
G eruditioni Efta: n eStea gens immodicajalBatrix fuorum, Gs in hac parte Gracie gli 

. quanto 








Hesrarc. GENUINAANTIOUITATE. 2% 
* quanto vanior. Sed quàini peviculesò ilud aferidur? Quis non videt temtari & labafiattari - 
authoritatem Scriprutarsen ; quibus debetur pa veneratio? Non frizioni 
nunc Efajam, Davidem, Mofen, Job, Èr alias, fed quodunius honsinis memoria poréf- 
Je: fuppeditave, Nonhaberemus confenfium Prophetie Hebraice, vel potiùs Divine; pet 
‘tor fecula: fed anguffia unius îngenii, efto excellentifimi, uniustamen , omnene Scriptu= 


6g 


v 








Di 
4 Dissertatio IV. pe LiTERARUM 
fuperyacaneum arbitror hic diutibsillisinheerere. Pofes, utinidimug 
‘haftenusfruftrà hujusfententia fuifle el habitus, Quin ergo ad-Recunp 
Teftimonia progredimur, quarhîc producuntur.. È 
64. RERUM.TESTIMONIA, ques afferuntur, funt duplicia. 
65. Primò proferuntur S1GL 1 daraderibus Samaritanis infigniti $ 


Gere fialpte:. Plura vide fupràfub thef. 44. 


°  Nondefuntetiam,.qui.in dubium 


velint vocari. pofle «stuZa» iftoram, 


ficlorum, sd quòdnon fatié conftet, publiséne mandato, an privato fa&o, + 
iftiusmodi nummi. cufi fineftur fufi. Sanè Thefous Ambrofius in Intrér 
diGiionein Linguam [daicam, Syriacam , Armenicam, atque decent 

| aliaslinguas, fol, 21, col,2, (ccibit, fe vidifTe numos Samaritanos cum lite-. 


risSa 


[ 





° . . 
HeBraic. GENUINA ANTIQUITATE. 23% 
‘dis Samaritanis, caminferiptione hac, MeffanRex venit inpace , Deus hnno fa 
Bus eSt, vel'incarnatus, TalesvidiegoliterisHebraicis. Et vix dubitandum 
«efTe puto, quinfint fa@itii, Sed tamen prior refponfio potior effevidetur, 
66. secunddajunt, Semaritanos adhuc hodiè babere <> oflentare Exemplar libri 
isà Mofe fcriptum literis Samaritanis. 
o, etto iui fidem nobis facient? chm ipfe Scaliger (cribat, 
Samaritanos effe gentem , totius vetuflatis , etiam que adipfos pertinet, ignarifimam. 
De Emendat. Tempor. lib. 7. 
Pofte 
breeorun 
cisMoft 
quod Ti 
divinità 
«que pro ai 
quot adbu 
67. F 
ratumH 


R. Jel 
‘Proprit, fi 
TON Afchar seacuim eng, ut iupra thel. 14. vitum, ° 
. Altiputant, Peripruramehane Afffriacam dici;non qudd Affyriorum pro- 
pria fuerit, & Ifraélite eam ab iplis quafi precariò acceperint; fed-quòd. 
cùm antea paucistantùm effernota , majori verò Spare ignota, eamin Af- 
fyria partim à Daniele, partim & preecipuè ab Efra ,‘omnes& fingulidi- 
iverint, 8 inde ac ulteriùs cam felam ufurparint. ‘Et hac ratione volunt 
intelligendum, quod R. fofe dicit, hane Scripruram cum Ifratlitis ex Affria 
afiendife. Sic (cribit R. Getlaljahein Schalfchéleth hakkabilah fol, 89; 
Tin Mapa Ta MAIO IVA NINO Dpr rta marano 196 ER Map 
somip mano antnb pocerune cam Affriacam,quia attulerunt cam magnates Ifratlit 
ss afgria( publict il.) que amenin manibus ipfartem fuerat per Cabbalam , (eil ab- 
frondita, tanquemScriptura fantta. . 
. Adhocilluftrandum faciet, fi inquiramus & videamus, Qué vecaffone 
. Gg : . 


se: DissertatioIV.DELITERARIM 
“Eftas publicationem banc Sacri CheraBers in Affriafifieperitt Occaliongra publie 








I) candi hanc Scripturamin Affyria, exiftimant quidim datane fuiffe Ela 

da) ab Angelo, quiin pariete hac Seripturà goram Belfchatzaro feripfifle gefa 
, ° diturDanielis cap, 5. 0901 %9pn seni M ENE TrxeL UPHAE 
i s1N5 atque ita in publico quali cam propofuiffe. Infinis hac de re logge: 

J cain En ife fol Di col. 4. quemnon pigrabimur huc adferiberez 
" Si, inquit author ille, vermm et, qudd hec Scriprura fit data populo IfrAblit co ab ini» 
i. 
i 

% 

î . . . 
i - 

di, . 

4 . 

} 
;; LA 
+ . 

# quod in fine verborum fuorune dicit R.Fofe; Quare vocatur nomen ejus."zàt 
L) Afyriaca? Quia afcendît cumeisex Affyria : q.d. Nemo (educatur, ff cogne. 
i menboc "WON Aflyriacce audiat , ac fi codeni moda exponendum effet, ficut ci dici. - 

“mus 39 IN Scriprura Hebraea, que attribuitur Hebraice quia mat na 
i - + Trans®uviales cam 6 cunir Aciquis tenuerunt & ufioparunt. Hoc enim falfiana 
è “5 quia hac Scriptura în Affzria non fica nota, anteguam Angelus ed ufus fuifft.. Vera 
1 + spreinnio, propter quan Altyriaca vocatur yi quia afiendit cumis cx Affria= ibi 
: . . Mena: | 
! . 


NA : «a. : 36% te | 





HEBRAIC. GENUINA ANTIQIITATE. 237 


menta, didicerunt cam iifino ditvum, poficaguane revelata fuifft per angelum,, Ce Dan 
tiiel docuiteam magnateS regni 5 pracipuò verò didicerunt cam Vraclite , © falli fune 
exercitati inca per Eftam, quidocuit totum Ifraélem hac foripturà librum Legis firibere, 
 nondià, pe quidem Head Samaritani )HecR. Jacob, Ex quibus appa» 


ret; fu ipfevelit cam Allyriam vocari? Quo item fenfu Hebrai dixerint, qhdé , 
com) 4a afcenderit ex Afffria? Ided fc. add vulgus IGraètitarum, ut 8 
Aflyrii iph, in Affyria ejuscognitionem partimà Daniele, partim ab Effa, 
fint adepti, indejue fecum in patrian reportarint Ifraélirae; non verò 
quòd Affyriorum antea jam propria fuerit, Similiter vultintelligendum; 
quod dicitur, «b Angelo Seriptaram efemutatamz quòd videlicet ille occafio- 
nemdederit, veram & vererem Scripturam Hicbream in ufùm revocan= 
ri 8&cpublicè cam exponendi; non quòd Scripturam planè novam pro= 
lerit. 
Abhocetiar 
iftis elle ufos; 
dit iisdem Cha 
Huc etiam | 
dignus, quiad 
baita habent: 
ninna im pr 
am spa pro! 
soon imren n 
ox fue or 
mn vpi ano! 
xnoennià 
nò pazza 
manat nur È 
ivi te 
MOI IZIN FU 
sa no» 5 
fontane 
Tim Not po 
MANPI YI 10) 
pavint an» 1a 
- haye no mv: 
ann Nr rat + 
DID Tipt-Mowr 3 
drv ra'a ant 


068 3 





238 - DisseRTtATIOIV. DEL'TERARIM: 
Annan pi DEE "9 pin erpriraro td tano dh ma 15 Pardo 1g 
IOPTINOVI DID BONOMI PN Mami ine ano 5 na Datirenpa 
Sp3 ninone na mo % nin mmert vm mo mini reed nei and Do 
mt uno vonerà xiv Nava NINO A A) rota rota 
artorzo wIpr da Mpa ano na ir he. Lingud Seni acceperune Ifrazlinie 
Lugenms &r quidem Scriprura Divina erat. Propterea , ne valpus populi ele Ifractiticà 
prevaricarentar in Scriprurd if Santi , ufirpando cam "ATI DI commidlicer e pro 
phanò; idcirco data È pablicata cit ab initio Lex-commeuni populo Ifrailitarumin Scri- 
prurà VGT 229 Transfhueviali , ScripruràLibened , > Lingud Sanità : Scripraramve-  - 
Ò ilam VOWON beatam luche fecit ( Deus ) inTabulisduntazar in LibroLegis, 
que in Arca affervabantur , donec occultaretur (atca) in diebus Fofie. ‘nie, progreffa 
temporis, quafi planò oblivioni data fuit, neg, fisperftes manfit, nifî in memoria quorso- 
_@gin primatum è filiis 1fraglis, qui in Affriam deportati futre , &reliquerunt in terra 
Jua (Itazlis) apud Cutbeos, & alie,:Seripturam MIN IDY rransfluvialeni., cjus Li- 
teraram forma, ad Scriptaram facram colata, fé habet inftar fimie all facierni bumanam. 
Hac deinde sfi fine. papuli illi ad (cribendas accufationes contra Fray ad srtatbfcha- 
fram, ficua diciture nto aFDYEt Scriprura Niféhtevan, Éfre 4.7, Nam Mina 
Nifchtevan ef nomen Provincie in finibus MN1IP Tranflevialis Ragioni quer 
ailmmoduon tale quid tar infignis Medicus VD , in libro fo, quem ferigfit? UA 
090 DeBellis Pefic ( IndetotaEpiftola ,foripta figuré Scripture)lius, vocatmi NINOI — 
Wifchtevana in libro Effe). Preftans acinfignis valdè habita fuit è viris Regionum il- 
Larsim ut ed ad Reges ugerentare. Ideog, Scriptura fuit "INDI Nif(chtevanica: ;Ser- 
‘mo autem fuit Aramens , qui opus ‘habebat explicatione , ficut dicitur; NOW DIVINO 
Ettranslatum vel explicatum Aramicè, Evenit autem, cl Rex smpius &rty- 
pannicus cogitaretin convivio fio prophanare vafe Templi noflri , ur'sériptura Sacra re- 
fatina ‘ac poffliminio redirer, per manus Angeli ;mutantisin oculis popaloram mal 
torum , (inter quos etiam Ifralite erant) figuram Strijbura transfiuvidlis , Grferibentis 
Scriprurà fandtà, 690) 9pn N30 X30 Mene Mene Tekel Upharfin. Er «6 co 
tempore capît iterum bumer Scripture Sacra progerminare , &"flores fios ad plebem &" 
populus noffrum propagare, qui erexerune fpeculas ejus , © vecarune Scripturam He= 
" breamtransfiuvialem Ames and Scripruram que mutata elt per Angelumz 
fiumpferunth, fibi Rabbini noffri pro figno dii illud , Mnwan AnD Eefiriptura Nifch= 
tevan, q.d. FOnesto gue Niftanneh mutata eft: Scripturam vero beatam five fan 
dinm-vocerunt "MON Afchuri , dicendo , Quare vocatur nomen ejus MER: 
* Afchuri? qui aftendit cum ipfisex Afchur, Quibus verbis, quòd de Soriprurd 
»  Santià loquati fint Cs quafiverine, vilinide evidenter probatso ; quòd de Seriprurd ipsà: 
Affprià illaintervogatio non quadraffet, Quare vocatur nomen éjusfic* Efras ergo difbo- - 
fiatcor fiera, ad faciendum maceriam ne inpofierum ampliis blivionitraderetsa Seria * 
. pura 





DN ui . Cu = 





HesRratc. GENUINA ANTIQUITATE .234 
ppsra Santa abore femino iid ein rale, astenia è facultatem dedit, 


emnes libros Vegis Ho charafiere feribendi, ficue Rabbini noffri dicune: Irerùni data 
fuit ipfis (£c. Lex) in diebus Éfrae Scripturà Affyriacà. und etiam po? ipfiim 
omnes relti aoude firipferunt Libros facros ed duntazat Scriprurà,& quidem per lincadig= 
mem, ad ffabiliendam e confirmandam bac ratione figuram ejus fanétam, quod non fic im 
aliis, Nam propter f@mmam ejus Sanclitatem © Spiritualitatem non licet ed uti in literis 
iiotarnm-vfi familiaribus ficut dic 
mann? me ANO seine qu 
populinoftri in omnibus È fingulis} 
tn figuras literarum diverfarum , ne 
poura aliena nondebet ingredi in fan 
exarandos). Haecille, In quit 
già confirmantia , quoque obi 
Talmudico, ubiquarunt; % 
iTit concludi , quòd illa Scri 
Éacratione. non opus. fuiffet i 
queerere ,. Cr firiptura Latinora 
Talmudici fenfifent, Seripru 
Ifraelis derolerunt, fuifle ATy1 
Affria? br. 
SedInftant; Quersadinedum 
vocari, WUND DNDY n>X:” Quia 
_ ninibus menfium dicunt, Gi 
Atqpi illa Nomina menfiumrevera F] 
‘ mesScriptura illa Affyriavocata. 
* 4. Negatur confequentia 
difparillorum ratio, Nomina 
ex Affyria, Hebraica norttolli 
tando, fed illisexabundanti; 
Nominibus menfium facris in 
Literis dicunt, Hebraicas prifi 
fublatas, & in Affyrias comn 
@as8fubftitutas, 2, Siex phi 
deProphetisillistribus, qui, 
Irelitis ex Captivitate Affyriaca afi 
bylonios? Atqui illiipfi tres F 
. difle, iidem fuerunt > quiante 
ergo potils ratione dicere lice 


de Legedicitur Deut, 17,18, 260 99 netn mimi riaeo NN Yo avi ee foriber ibi 
(Rex) Mifchne Legis hujusinlibro, Radixenim hujus nominis, Verbum nat 
Schénab fignificat Murare ; unde MMI miwo volunt dici q. snai ig 
bujus, vel, MuabilemLegem banc ; fc, quoad Scripturam: Deinde ex voce {ya 
. nonima 








Heswart. GENRINA ANTIGHRITATE s4df 
nioriymarChaldzioa Mboaanbievan, Elto0 4.7, Vide fuprà in Teltistionid 
falymudico, quodtadidalirai Thel, 42, .. fopr Ta 
««Sedauisnon asirttiilvertit; quam elunibe fit hoc atoumentum ? falò. 

I 
} 
ì 
» 
Grant ° Hh . 





sa DisserratIO]W. pEL:TERAREIAS 





ti ù 


MepkAIc GERUINA AVTIRIITATE, dg 


“quiz ba it parteci ic Uimimscne baberent Mia fida Gitéras iis relinguete 
aluife, & ©haldaicai $ quibus in caprivisate affueverant , in ‘caram locom sfi 


fas 


244 DisserTArIO IV.pELITERARUM 
210 bac ratione faceret memoriale fesi monumintsan Liberationis ex captivitate Bi 





HeBRAIC GENUINA ANTIQÙIFTATE. 245 


faiffent,écli idicifent. Negant autera Hehemi, cem pore 
Caprivicaris Babylonicx, è fuas literascum Afyriorum literis permutaf 
fe; fed Chalda0s, ipturam ab Angelo in parietecxaratam , 8c pu- 
blicavionem veri & Sacri ‘is Hebreeorumab Efta fatama , fas al 
jecifle, 8& hos ufurpaffe dicunt, Adheec cur major providentie Divine 
cura in cuftodiendis fuperftizioliffime gentis literis-requiritur, quibus 
non nifi vaniflima fore commenta &fomnia humana, smi Cha- 
- ra&eribus peculii fui, quibus Sacro- {anda ipfius lex Scoracu , conferipta 
fatre? Ancredibile, Deum Judaos spappaleiranio CONÉI- 
tuifle, aut Legein fuam , fue Lex veitaté, Mal;2, 6, gentis mendaciffime 


squin 
dien 
-celli 
tàm 
ina 
75. Atquehecfiunt, quae de hac materia proferre hae vice Divina con= 
veflitgratia. Ex-iis quilgber nunc camfententiam eligat, que ipfi pro- 
babilis magis videbitutr, Suo quisque per nos fruatur jadicio, Nemini 
hc lang Suicquam rome Quid Hebrei de hac quititione 
featiant, eaex Îorum feriptis, que quidem penes nos 
fait copia mauri pole, bond fide, pro neltra renvigite, aperuimus, ca- 
demque Chriftianorum quorandam Scriptorum, infigni eruditione vi- 
«sorum , judiciis confirmavimus & illuftravimus. Si Antiquitatem Pi- 
«terarum ‘hodiernarum Hebraicarum non fatis liquidò & evidenter de- 
“monftravimus; entis faltem non omninò forraflis contemnendis 
“munivimus: Si ad argumenta contraria non fifficienter & accuratè fa- 
‘tisrefpondimus; faltem quidà viris dòttis ad illa refpopdeatùr, quidg; 
‘refponderi pollit, expofiuimus, Hoc verò rg meridiana clarids often= 
o : Hh 3 . 
. 


De 





a | pro Lizcrana 
2. pt 


x 

- ag ‘ ! 

' % 
è “ fs # 
Slim È 
* sa 
sd. : ‘1 
. 
. ».. i 
. 
. . La tu 
.. È 
. 
/ 





| "247 A 
CLIL LA 4A lb DAL 104 
DISSERTATIO QUINTA 


NOMINIBUS DEÎ 
HEBRAICIS. 


T 


i ERISSIMUM 
effatum: Hecefl 
INZVI In qui quidem 
nente Apoftolo, bicexp 
hominis Chriftiani boi 
Se fapicas, Gc. fodin bocgli 
Jerem. 9.22. 
+ 2 Cùmverò Deus, in fe & effentia fia confideratus, cognofcaturà no=, 
bis vel ex Nominibus, velex Attributis ‘propriis, non poteft non utilifima 






> Nositaqueinpraefentia de Nominibus Dei, ex infinitis, qua de hic 
materia dici & feribipoffent ac folent, miffis illis, que ad ful blimiorene * 


damduntaxat, & quidemmaxima ex parte Philologica, qua S. Theolo= 
8cSan&z lingue Studiofis potiflimùna fcitu neceffaria &cutilia fant, 
Elibare confiituimus, 
4. D. Hieronymus in epift. ad Marcellam, decem, ex Hebreorum' 
fententia, enumerat Dei nomina; SN s bmbx > ‘nbx (vel nix fingulare } 
mas rey 3 TOM 3 IMRE, TP, MO » MY. Totidemetiam numerant He» 
braorum Cabalifte, fed paulò aliterea recenfent. . 
5-Poffuntautem enumerata Nomina Divina ad duas potiflimùm revo» 
“ cariClaffes: Quadam enim defumpra funt ab Eflentia Dei: ut » MIN, W° 
n quaedam ab Effeais & Attributis ejus, ut funt catera Nomina, Et 
hocordine nosquoqueftridtima ca pertrattabimus, N 
Lu» 





eli 





+ 


— = tem gr FT 





ri 


238  DisserratioV:pe NoMrntsus 


«tota th Oa 


Side a 





6. InterEltentialia Nomina, que rriaeffiediximus, prim 


fignavimus Nomini MP, 


s tihuani omnitim Sandiflimo, Déumi 
maximè  propriè 8difertà, abeeverne Gcindependineiexifiencia , denie 
minanti 


ch 


DEeI HEBRATCIS. 249 

*Entie, illud in continuata fEntentia, Qua obfervatio optimè hic quadra» 
*&cexplicatcurpotiùsdicatur siexi9:9- quim i irib®. Sic in Schemoth 
rabba, vé PniN Ebjebexplicatar per PNE NT 'INI.HWIY NIN 920 "rm ra 

nb po ego fan, + go fin vesta Deinde i ipxsb@- pro diri. 


+&inaftis locis poni, apertè diquet ex Apocal, 16,97, 5.i dr, 0%, x sir 
utilecum ina reftinzieD, Bara, exantiquo & fidedigno exemplari MS, 

‘10. Etoptimèquadrat hae expofitiocumipfa forma Nominis, Nam 
‘omstfium trium temporum chara@teres & note in cofunt exprefle. Li- 
era Fodabinitio, CharaQerica cl Petri: Vax in medio, Participii, tempo= 
ris Prefentis ;.He in fine, cum Kametz fubfcripto, Praterizi, Atque non cit 
alienum ab hoc, quod Cabalifte qui obfervarunt ad Exod, cap. 3. 
ideò Deum illic duo ita nomina ufurpaffe 8 Mofi revelafle, Mm 8c read 
verC 1. 815. quidexilliscomponanturiftattia, MMI Fu, M.se, 
Ero, 


ur. Deinde vocatur ab Hebreis etiam “IPON 02 Nomen proprium; quia 
foli Deo proprium eft, &cillifoli competit, juxtaid quodlegitur Jela, 16, 
9.218 42,8, Ex0d,.8,3. 
12. Atque hine eft, quòd etiam Grammaticè eas proprietates fervat, 
uas Nomsina propria Virorum apud Hebrasos habere folent, quedue 
Tlcribunturab ‘Aben Era Exod.3. Ephodi in Operefuo Gram. cap. 9.8 
aliis. Nam 1 Nomina propria:non aflumunt He bajediab ab. initio; quia 
illa, tanquam individui Nomina, 4uinotitiam per fe fio Nomini exhi- 
bent, nec aliofigno opus habent: Non enim-dicimus OmINn » Nomi: 
Ita nunquam legitar Men: Profigitar autem certeris quibusdam Nomi» 
nibus; diciturenim o'ntan dan, 2, Nonrecipitafixepronomiza, 3. Non 
admittit forma conffrattam, Hincinillis locis ubi legimus.nwWax rim Do» 
minus exercizaumzomninò videtur elle Ellipfis, pro MIN 'M9N MI? Domi= 
gua Deus exercitasm stalibi frequenterlegivur. Contra analogiam enim & 
natucam Nominumpropriorum eft, ut cam Nominibus appellativis con- 
ftruantur; maxtimè*hujus.Nominis Divini propiiifimi, 4, Non decli» 
‘natur, neque fleRiturex mumero fingulari in pluralem. 
13. Terti) vocatur0moDn DE sche bammephorafih, quod pro diverfà 
verbi Hebrei v0 fignificatione, diverfimodè quoque exponunt, Qui 
damenim reddunt Nomen explicetuni vel expofitsam. Sic voluntdici, quòdeo 


Divina effentia propriè exprimatur & explicetur, imò quòd Deus ipfe: 


Mofi, & pereum Ifaelitis, co fuamellentiamexpoluerit: aut quòd expo- 
“‘natur, pronuntietur & proferatur, feu per cognomen ‘37% Adenaj, Yeu per 
27,4ut42, aat7z,literas, de quibus videri potelt Galatin, de Arcanis Can 


li 








ci 


zo  DissertaTIo V. be NoMINIBUS 


thol, Verit. lib. 2. cap: 18,Alii WMODN DE Schem bemmephorafib volunt dich 
Qnm ipa ate, quòd plant abaliis Dei nominibus firdi- 
in&um& fejuntum, foli Deo, tanquam prime caufae & Enti entium, 

competens. Vide Ikkarimfol, 53. cola ° 

14. Querrò vocaruntillud d numeroliterarum sveius AVIAN PI To DE 
Nomen quatuor literersm vel YIN YNN TI DE Nomen filius quatuor literarettto 
4.fc.literisconftans, ad cujusimitationem Greci dixerunt sdessedppate 

15. Honoris.causà eriam pluribus aliis neminibus infignire folent:Dw& 
36M 122x1 Nomen gloriofinat terribile, ex Deuter. 28.52, Ad timenduna 
Nomen glorisfion & terribilebec, MM DomINUM Deumtuum, Item, or 
Nomen illud, per Synecdochen, id; ex Levit 24, 1, Yann riva 12.2Iprrs 
ben ne Evexprellit filius mulieris iftins Iraélicidis, Nomen 3 sè tua; fcile 
Dei proprium, magnum & gloriofium, ut Hebrei exponunt.. 

16. Hisbreviterfic premiilis, quaeftiones aliquot de hoc Nomine paue 
eis placet attingere; - % . 

47. Primò enim queeri'potelt; 4 Mofiprimiem hoc Nomine fe Dems revelave> 
sit, atg,adeò ante Mofenignotum Cr inauditum fnerit ? 

Occafionem querendi praeber locus Éxod. 6. 7. zi ubi legitar; HW 
srt orgia a rane rn Pr Ga. appear pra Ga om92x 9% Et appari 
Abrahamoy Haaco, Jacobo , in (nomine;) 87 Scheddais. fed nomen meum: 
fin’ non notumfeci eis; vel, nomsiere meo 17 non notus faftus fum cis 
Ex quo leco videtur celligi ignotum Patribus hoc Nomenfuiffe. Nos 
tamen ftamiimus, Patsibus fanétis omninò non ignotum fuiffe hoc Dei: 
nomen.. Nam ex. gr. Genef, 14.22. dicitut, Abrahamum dixiffe ad Res, 
gem Sodorp,.t 99 Ba minha rr Pra Levo mante mess adire Dominumere 
celfiam Gre, Gene(.13, 4, MIN DEI DIIN DIEANPAEr iniocavio ibi Abrabam no» 
un DM Genef..ry. Y.2.dicitur Abraham Deum his verbis allocutusefia, 
mm’ Etverfi 7, dicieDeusad Abrahamum; 11m 'aN Ego fin MN qui te 
ediziexUr Chafdim, Ex horum & aliorum locorum collatione pater, non 
ignorum»fuiffe ipfis Nomen hoc, Ad illorum conciliatiorem variè re- 


fpondent, Breviter, exiftimamusnon inconcinnè relponderi pole, Deum 
Exod, 6. nontàm de Nomine, quimdere ipfa per hoc Nomen fignificata 5: 


“cognitione videl. illa Dei clara, Mofi unà cum Nomine, hfc & Exod.3, 
revelatà , locutum effe, quam longèilluftriorem à Deo accepit Mofes, & 
pereumIfraîlite, quàm Patres arite ipfum. Nulienim ante Mofen de facie ad 
faciem apparnit.. Addequod;fi fubtiliter verba ifta Mofis explicare quis vel- 
Jet, efetiam hoc pato poffentreddi: 4pparsi abrabamo , 1faaco > Facobo , în 
dl Schaddai Go nomine meo TOT n0g, tamen not fai (ian cie,. Namefinomen 





| De: HefrRa:tcis est 

toe zudiverint,tamen vim'&c affficaciam efasnon tim benè intellexerant, 

aneque tàm claram & illuftrem Dai cognitionem fumt affecuti. . 

x 18, Second queerittar: Quenam genna bujus Nomini fit leltio  pronumoiatio? 

Duo hic quanuntar, 1 Quomado primicks fuerit pronunciatum © ledium 
& Quomadò hodî fit legendam? 

«19, Deprime variee funt dotoramvitorem fententia , vel potiùs con- 
je@turadumaliicum Samaritanis JAHVE, alii cum Gracis J A0, ali 
cuneLatinis Jov.A, alii cum recentifimis quibusdam JEHOVAH, alii 
aliterpromuriciafidum volunt, Nos afferimus, quesadmodum Mofis 
tempore etiami vulgo ejus pronunciatio notz erat, ut colligere eft cx Le» 
vit.24. 3. 11, 15. 56. ita veram de geoninam ejus pronunciationem hodiè 
ignotam effe, &, cum reliqua J1 rum gloria, urbe, Templo, Regno &c 

cerdotio, interiiffe. Liquethoc fatisevidenter. 1. ex unanimi Judaeo- 
rumconfenfi,, perlongamtraditionem inter ipfos recepto. ‘Vide eamia 
Lexico Hebraico exKiddufchinfo], 71. 2. exipfa illa varietate,quar inter 
rcoselt,.qui hujus nominis confonas cum fuis vocalibus exprimere funt 
conati. 3. ex inconftanti pun&tatione ejus, dum modò MY modòb me 
pun@atur. ' - : 

®7 310. Alteremqualtionemquodattinet, quaritur; Redissne idi faciunt, qui 
Notmninis Tetragr armati Confonantes cun panétis fibi additis legunt FEHOVAH, ar 
verdilli , quiper vicarisam nomen ADO NAR Nos afferimus, reftiùs facere il 
os, qui legunt Adonaizid4; propter fequentesrapiones: 

Primò, Quia pun@a haec Nomini MT? hodiè fubferipta , non fimtejas. 
propria, fed nominis #18. Linaquaeque autem vox pronunciari debes 
cum fuis vocalibus, Quia ergò hoc Nomen, non proprias, fed alienas ha= 
bet, etiam fecundunk illaruna confonas eft legendum. Quòd verò haec 
pina non fint ipfius propria, multis modis probari poteft. 

1. Si propriaelfont, & Febevab vera fuit pronunciatio; utique conftanter 
& immutata permanerent, prefertimin Nomine hoc Dei proprio &.efs 
fentiali. Arqui Gepiffimè mutantur punta ilta, 8c quidem non promi= 

. fcuè, fedconcurrente Nomine ')7N, de fcil, bislegatur.Adonaj: runc-enina 
pun@atur n Febovi, pundisfil Nominis DAN Elobim, Undemanife- 
ftilinè asguinur, leGionem & pun@tationem illam non effe genuinam, 
fed AboNAI. Quòd Fedhabet Scheva firmplex, cm 199% Adonaj habet 
Scheva compelinum abinitio  ‘parum intereli, cm Schevaab inisio vocis 

sapud prifcos inftar A rapti yhoceft, Catephpathach pronunciatum fuerit, 

Vélotiam fieri poteft, ut compendii causà ita ftripferint, quia eseberrimà 

. An Saceisliteris occutrit, Hobreorum quidam putant myltezivm fabeffe: 
% ” li 2 


_ se DissertaTIo A DEN omtxis us | 
Hinc fribiR. Aarias in Meor endjimitgpi 42,2: VOI 
monm rapa mea am al MINA FIAS gp: input Nat 
Dun no ao vecanata a e Avi Tor 
ast reno quri pat par parte ica Ga 4 pp) Tr red DI 
any xh 2208 eat re non lie Quòd verò Nemen hoc Tervagramenatero,; Suati 
do por "21 lagitar , haber Scheva fimplez fab Job; men Chatephpathach , ut requizie i» 
tera N, id, festa Cobaliffà , ideò fatum Rat compefdio literaram < punterssà | 


nni a 


man 


Unumexemplumexcipitur Mim Denter.32. 6. quod jinxta cataro» 
sum formam fio fuiffer neve raltera verò forma videtur doce-. 











Der MEBRAICIS 2% 
wtermperitur punthatio Nomibni Divini” NIDUN.TOITODI PR IMI NEGA MINI BIL du 
term vox anomala (irregular cfu fil non ener tota Scriptura,. Sîcnon potuit 
3 


Lamediabere Chireck ; tin DIYI; quia hacquog, ratione deffrueretur punttatio li- 
tere Jodin Nomine Teragrammato, ficuracciditin vooe IeNTVÒ .. Hac de casa fic pun 
Qenda fait ila dito. : . 
Aben Ela inlibro D'IN2: Mo(A4jm , fol, mihi 208, col. 2, decadem vece: 
desechaber::2® N° mira anne Orta nb dab n92 arm nie rami mit nba arr 
pe pig rene A caga arto ph orta nia Pas rno vnvzinvei 
10h. ta VAvAI Y3 AN 17” TONE NIN D IPY PIONT POM NOI NM 
tab rane aaner DA ditte: mavapie ab.oron dan app ina ana 
mino ammo» 15 dt tanta mmvwS pit aa rn pa ie nre Napa. pa anni 
nah noenz purasyuno. to%m. mera oe minima asni nta rig mv 
SIAMAMANOT E MINT ITA PT NITTO DONO D'ITRTITINOI A rt 
px. Ut verumfarearz; mon farisaffequor, quid hisomnibus fibi velityunde 
ngaloillisinterpretandis fiperfedere,quàm inconditam &z infipidam ver» 
fionem Le&ori obtrudendo, duplicem illi moleftiam faceffere. Conclu 
fioilliuselt, p2”PDie0m Ireligens ber capiet.. IRiusmodi ergò intelligenti». 
Busheectalia relinquamus hacvicei. e 


"5» Quix poft hoc: Nomen litera: N03 10 infigniantar cum (cha 
Feo, quan .poft'39x;, non poft.myà, nam poft henc formam id nom 
ri. 


4.. Aliaratio videtur peti poffe ex forma fcu terminatione hujus No» 
minis in N. Quod fi enim haec punfatio propria eft Nominis hujus Divini 
‘Fetragrammati,tum habet terminationem foemininam : Acutitona enim 
im mefant generis. fieminini:: At non: conveniens. vel probabile videtur, 

© NomenDer, & quidem Proprium , pronunciandum & proferendum effe 
fabforma Nominum feemininorum. Hincgraviter repreiendens. Aben 
- Efra Rabbi Marinum-Grammaticum , quòd Plal.66.9.5. ubi dè Deole=. 
gicar, Mpx rerridilis opere; vocem foemininam ‘pro Nomine di-" 
vinofumat; part mote: DI 5 Dem apra ni vt bali I iI 
ntanr, ineprit, nonprevaritata effetmamu éjie , firibendos qubd Deus appellitur fecune 
dum formam Nomenum: feminizorum 5. inlibro BM. Teschur fol. 148,cal 2. 
© Secundò, Quiaantiquiflimi BiblioramInterpretes, Evangelilte:& Apo- 
ftoli,, Patres item fujus lingue peritiad'ununr omnes, Nomen NW? jam 
ita legerunt,neque reddiderune per.voces;quae sò dimy vel'Efentiam Divinas, — 
fodque Domini fignificane 5 non quòd ignorarent, loc Nomen Efertiam _ 
@bivinamdenotare, fed quia illius loco legebant Adondj, quae vox Dominnm. 
figpificat: LXX, Greci, qui 300, citciter annis ante-Cheiftam floruenunt: 
s li 3 - 


. 


24 Dissertario N. DEN omexisus 

srixcaliteri tieni per xiodò-, tedBiderunt, FHosfocati fune: 

1a, S; nachis, Teod ion: Origeneseziamin Hexaplis, in quite 
I columina textum Habraicarm Clharadteaiae Geo P 


<-«ragrammacon hoc nomen per 4dwsàfemperexpreflirne li rex Epiailà 
Cheylot.& aliis, quiloca ex illis Fexiplis ‘producunt. DI Hicron o 


paulò ante tempora Chrifti floruerunt, loco ‘Tetragrammati ufàrpîine 
Adosiaj. Sicetiam reliquiInterprétes, Arzbes, Syri, Perfte, Athiopes, &c, + 
Evangelifta 8 Apofoli, utincieteris plerurique LX.X. Grecorumwera 
fionem funt fequuti , ita hicquoque abea non recelferunt. Chriftus iple_ 
‘hanceandem confuetudinem revinuit & imitatuselt; Exgr. Deuteron.6. 
w.16rinHebrcemaft; DITE rat -mDAN XÒ Non tenrabio I. HL V.H, Dem 
vefirum; Chriftus, bunc Jocum allegans Matth, 4. w.7. dicit: Scriptu 
Lt sx chruesiene Kicwp.ràr Galron. Sic ibid, 9. To.cap. 5.33. Matth.22.V.444. 
. ex Plalm.ato. Dixit Dominus Dominomeo, ubi in ebreo el ,'ITA? mi DIA. 
Dow 
Paure 
a ita 
anes 
d pn 


No» 

hirzn 

now: 

rie 

ndd. 

au 

» Sa. 

sa. 

RIESICONNEI care Ge 

tamen ipfe cà nunquam utitur, piseterquara uno in loco, ubi dicit, ita les. 
BE dx hs concludo, long re0icegs dico qui lagune Avon" 
at Ex his cone gè retibeeos facere, qui È . 
quàm qui Je40vAH; cum aliis partibus habeane 8c xaziones frmiffim.: 
1° - MAS 





: Der Hesrarcrs 255 
sss, 8 autoritates graviffintas, nequeullò modb faperftitionis Jadaicae 
illos accufandos effe. _ i 

: 22. Siquis de taafiquerar, Curaliter legatar quara firibatur® breviter re= 

- fpondemus; 1. hoc Nomen(at fuprà diximus)vulgònotm faifle 8 ufi= - 
tei 


tatum, -2,. cùm ex quotidiano ùfu fortè non tantimevilefceret, fed ni= 
misleviter & profanè ufurparetur, videri lege quadam ejus prolationem 
extra ufinm facrum & neceffarium faiffe probibitam, & perfonis facrig 
durftaxat conceflam & refervatam. 3. hic ratione ejus notitiam in vul- 
go progreflu temporis deftiffe, & inter paucos remanfiffe, 4. Urbe & 
- semplo vaftaris, totoque cultu Mofaico abolito, etiam hujus Nominis pro- 
munciationem planè,& ex fingulari Dei judicio; inter frrizos periiffe.Ita= 
ue exiftimamus, ex «&aa6ée &creligione primà hoc faQum effe, cui, ut 
(eri folet, mox. aliqua acceffit fiperticio Cenius reliquias multas adhuc 
cernerceftinter Jadeos, veluti , quòd hujus Nominisconfonantes, extra 
Biblicum contextum non fcribunt, fed alias fubfbitiwnt, veluti nP Fedo- 
vad, aut duo” &c, qudd non delent, non frangunt, fivafi, vel alii inftru- 
mento, fi in&ulptum, & penè adorant, &c. ) Tandemautem faftume& 
‘exnecelfitàte, uretiamnum hodiè, dum nemo planè ampliùsextat; qui. 
genuinansejus cognitionem habeat. 
* 23. Ex plurimis que contrà proferantur, uium tantum hic attinge= 
mus, quod maximè videtur plaufibile, &cà pautis vel taftum vel'explica- 
tum ;.Quod fi enim non fuit promunciatum È leltum FEHOVAM quare bujus les 
dlionis forma affiempta in Nominibus quibusdam propriis'vivorum , qui boni, ut videtur 
ominis cAsé folebanr fica Nowsimeex Divino Boc Nyminecomponere; unde Jeltona= © 
thart;Jehojadah, Jehoram, 8cc. in quibus sirig, verifimile et Jeho in'illiveffeen 
Jshovah,nectamen legitar Adonathan, Adoram,$ce..szomninò prebabitehinc fit, 
; satum tunctemporis fuiffe FEHOVAH, 

In hac Objeftione duo diftinetè videnda; Primòd, 41 omninò certa & evi 
Aorss fit borum Nominam ex Nomine Divino Cr alio prophano , compofitio ? Secundò, 
Sbita feresbabeat, anex pronunciatione & lelBione illorum Nominus condiudi pofiit pro 
deftione Jchovah è 

Primumergò quod attinet, 4nvidelicet ila Nomina ex Romine hoc Sivino fine 
‘seltpofita? Sunt, qui Compofitionem iftam negant. Ita fenfiffe viderurR. 
Abraham Abon Eta, undeeft quod ad vocem DEWW Joclis 3. v.13. (eri 
Bit: AIA NDI DUO TIT 919 NT OST NT E DOAUDET 13 DOT VIDON 
J0TN DI NNP" NI TDI DU PI MEMIE 103 MEP DUI DIN DE APè h.e. 
*Etqui exponitvocem Jehofchaphat, per, Deusjudicabit cos, id fecit allegorità: 
aa juxta viar finplicem & literalem conveniens quidem et , ut nomen Hominis come 


256 DisseRtaTIO Vi: DE Nomnstsus 
ponasier cun Nminefallerinciun Dei)aligue, ut "te "vt Fiuri Schadda} 
compofitum ex Nomine N? Rupes, & nomine Divino 4I@ 
fed nomen illud Gloviafum noncomponitur cus Nomine humano, "Tile ergo” 
interpretationes iftasalfeallegoritastimproprias, co quod Majeftatii 
jasnominis, quod Dei proprium elt,indécorum videatur effe, ut illud gim 
Hominealiquo communicetur. xs, fiitaeller,conftans maneret punta». 
tio. Atqui variat. Nam pro Cholemaliguando eftSchureck , uvex d9wP 
Fehiichal videre elt, Jerem.37. #3. quodetiam reddunt, Dominiamnia,wel, 
Dersini perfeGtio. Alioni ga ita feribuntur: frequenter elim fine 
afpiratione, INI Fonethan, ST Fojedab ,DOON Fofaphat, 93V Fuchel, cre. 
que forme illorum videnturefe prima 8 proprie, dedutta ferè ex futu» 
ro conjugationis Hiphilcum* formativo , quod imumerispenè nomini= 
‘bus propriis formandis adhibetur, -Litera N videtur inferta vel euphonia 

causà, quia prifte lingua Hebrea alpirarioneserebrasamavit , ut reliquae 
ferè lingua Qrientalesrecentiores, quantum poffunt , easvitant: vel as 
pbemie, pietasis veldevorionis causà ex Nomine Tetragrammatoalcita +, siste 





Gs, Fofepho,gui fanttificavit nomen Deiinocculto,addidevunt unam literam de Noisiime 
parare oa Teftimosiium in Jofeph pofuitillud,.P{alm. 81,6 
Febudab, qui fanttificavit Nomen Dei in propatule, torus vocatur de Nomine Deibene- 
ditti (quia în nomine 117 .ommes quatuor literse: Nominis Tetragnang» 
mati fe comprehente, &c.) ‘Secundum hos ergò unica litera N cit de 
nomine Tetragrammato. In Vajikra rabba feAt: 23. fol. 196, coli. &n.'3 
fasio PID Ap 9201 d9N 404 IM N ONDE d0 1TSpI AN IT 1 
NONNO NONA 23 MIO Php TO IP AD AO IT hi e, Tres fire qui ficgertt 
Atransgrefione cum quibus proîn Deus Nomen fauom communicavit, nempe Ji 

Jahel, & Palti. De gofgbe made babetur è Ex loco illo ; Teftimonium 

in Jofeph, 8c, Nam ble Jod & Heseflantur de co, gubdnon retigerit uxorena Pat» 


a ° 


0° 


Der HEBRAT"C'"IS 257 

ppbari. Ergo focundurvbosetiam.n tantàm infiftum; Jodenimi faman- 
tea fuit inipfius nomine, Hoc Medrafch R. Aharon Aben Chajim Fefla- 
nus Arabs.in 798. 29.Lef Aharon ad Tudic. 4. fol.24. a, ficexponit; N} 
mr DvI MEMI Mor pa. Nor ade apr 9g nity mero saw dora 
Nin mi pan an mani Amo AemanO go ive.NIpa tv 9g gore 
*IMDII APT 1010993 13.0N. he. Tefimoriium.in Joleph pefuit, Plalm, 81. geo 
» vale fignificare, Teltimonisom de Fofepho, quòd'non peccarit.Crtetigerit uxorem Potiphe- 
siog ne cogitatione quidem , effe in: Noviine TV, Nomini ejus“bic fuperaddita dum voca- 
tur Jeltofeph, quod peciem habet ac if. Deus vel Dei Nomen. cum ip(ò communicatuns 

« effet, quodnon quadraret , nifi omriino immunis fuiffet è transgrefione. Et hic ergò 
;author vult, literam nomini Jofephi infertamfuiffe,, non utconficeret 
«nomen Tetragrammaton , fed nomen 1, &id quidemnon propriè, fed 
stantàm perindiciuùm ; refpeftu literarumi pnon.vocalium, Vide & Zohac. 

in Levitico col. 21, : 

Pro altera fententia, quòd videlicet iltius forma Nomina, aut falterti 

- nonnulla;ex Nomine proprio Tetragrammato i, &alio, fint com 
fita, ilta videntur facere Nomina, que ab'initionormunquam habent 58, 
nonnunquani 1”, Talia funt, 1398 EL natban, 8 {MNM FEHOnAthan: Sic, 
stanîx ELthanan ; 8C:13M0" FEHOchanan : SPIN EL-jadah 89M FEHOjadeh 

“pav'ha ELIfchabab, 8 VAS) GEHOfchabah: D'PIR ELjakim, 8 DP"M? FE- 
Hojstim. Siclegimus2. Reg:23:W.34.-quòd Pharao Necho Rex Egypti, 
cum Regem conftituiffet Eljskiw'filium Jofie, in locum patris ejussmomen 

-ejus verterit Yehojakim, quo nomine etiam poftea in'factis notatur 3 in re- 

cognitionem (il. quòd ipfius aurhoritate & poreltate regnum obtinueritz 
-& quòd-Deuscuntnonreprobazit, fed Divihitùs conflizurws fuerit : Hocenim 
fignificat Eljakim 8 Fehojakim. 

Refpondent Hbrai nonnulli , concederido , ex parte hic nomen Te- 
tragrammaton concurre 
primariò; sapa é 

, utalia c n 
Fi quosdnormullasta 
phanis quandoque occy 
munes. Hucfacit:quod 
quam de Nomine iN 
etiam occurrere 1 1 
vi dirt probaa 
Aman pw veni ow DI 
AIIP PT SI 
dana Kk 


28 DissertariIo 7.DE NOMINE 


Bue. cid Napen E:s29g, ur ap da 

207 Nosuini maguo TEITAgraneitate , gica ne niger cjuelitere. occurti 

eight 

dfanGiitate Nomine bujue, ficus foripesino eta Jr: decigeritarbos, dig 

ni ga tata ir Je 
é ofchu: n éce,. 2; 

compofitio ali pi go finito ,famerinon quoad puntta, “pae 








s 
tend 


busfimilibuscompofitisadhiberur ? Atquihoc non. it, ut paulò ani 
dimus ex. 951Y,.deinde etiam ex.illis Nominibus, quibus 1oc Nomenjg 


addi videtur: pr, sor mia > ipa, ag 


“ 








Der Hesraicis 259 


qiarimis fimilibus. Nam, quà fpocicilla prioradicentur effe compofita 
- ‘ex Nomine Divino Tetragraggmato & prophano,cadem hecdici poffunt 
‘elle compefitaexprophano & Divino: Certè Iper “idem fignificare vi- 
detur quod pet: Sicm'PTE idem quod piewr: Item TWO idem quod 
wir, Jtemrt}3 idem gnod jp"? 8 quiedmalia, Curjamilla punta 
amegis propria dicenturefle Nominis Terragrammati, que adhibentur im 
.Compelizioneabinitio;quàmilla queein fine ? 

26. Pofite-ergò, Nomen hoc iecagrammaton fioc fenfa etiam effe 
«iridintte  quòd vera ejus legtio fecundum pun@a vocalia interciderit, 
queri & illud nunc'poteft; ba ilius Nomsinie fu © wotitia inter Fudeos 
Asrazorit; de quacirciter tempore ilud amiferint? . 

De Tempore Templipriminon utocuiquamdubium elle: Sub Tem- 

fecundostiam notum iplishiffe varia habenturteftimonia: 

fn Talmud :Babylonico, Joma cap. 7. 8 Talmud Hierofolymitane 
Megilla logimar; Quis a? /enfiu cru, quod (iriptum eft, Et benedixit:Efa Do- 
miN® Deo magno? Nehem, 8, 7,6. MOON DOI Y110 Quid megnificavie 


n SIT per Nomen Tetragrammator, 

e 1a Medrafeh Tilt feu PIalmorum PEI, 36.911 DIP t0 NANO I 
Tao TE N N a? 9 MM tin DID VIN OOO DEI VONTI 
tn1 momhbn 5 NK Ot 191 TONI TPPTE Divit R. Abbas Due generationes fe 

> atates ufe fiart Nomine Tetragrammato; Viri Synagogemagne, &r atas Schemed, Sunt 
quidicant, etiam generationem Tzidkie, ficut dicitur ; Ecce ego converto i 
‘menta bellica, Bcc, Fer.21, 4, O NODM.DW 181 Per.hot enim intelligitur Nomen 
Tetragrammaton, ec 

kerumin Joma cap. 4. DVI Nb D'ITM VIN 19I0I pristiyoe Novo 
Ex quo mortuss est Simeon juftws, celferunt Sacerdotes benedicere per Nomens fil. 
90 Tetragrammaton, ut R, Salomon fupplet. 

Sed & pott Templt vaftationem adhuc peraliquor annos notum fuit 
peculiaribusquibusdam viris: 

In Medrafch Kohéleth cap.3. #. 11, leguntar duo exempla, cujusdam 
£cil. R..ChinnAnah, & alîus cujusdam N°DX Medici in Tzipporia, Trte 
NIDI DE UTI in quorum manibusfuit Nomen Tetragrammaton, 

In Talmud Kiddufchin cap. 4. prolixanarratio extat, quòd fciverint 
Nomen quatuor, duodecim, & quadraginta duarum literarum, ita ut 
Rabba putarit, fe public illud expofivarum pro concione; fed dixit ipfi 
quidam fenex; Occultandumeft. . . 

In Joma cap. 3..in fine, mentio fit cujusdam Bar Kamzar, qui unico du- 
Qu fingulari artificio poterat (cribere Nomen, Tettagrammaton-de quo 

Kk'3 


Ù 








26 DissemtaTIO V. DEN oMIMiBUS 
Videri etiam potelt Rs fehada Chajath.in hifgo Am9NT Dapipr sà copta: 
rmx Unitave Dei.. cri 27 vodiiia 
Hac ex Hebre®; unde omninò.videtsgecolligi pofle ,.circa vaftalià 
nem Templifecundi.& Urbis, aut paulò fund planè intercidiffe,. 4. 4 
27. Tenidqueri por circa hoc Nome, Anita flt Dei proprivoms utt: 
euuam competat creatarisè. ra as 
Adhocrefpondemus; Ominò foli Deo'proprium effe, Deo vero 
que foliin Sacris litéris, neg; ulli creaura rinquam,faltort propriè,tribuî, 
Quodilla loca attiner, in quibusviderur tribui; vel Arce; Num, ro; 35. 36,. 
& alibi, Hierofolynse; Ezech: 48, #.35: Angelis, Judic, 6. &c. nega- 
mus, ca “quicquam contraria ententiz lisdue patronis, Arrianis, Phot 
tinianis, Socinianis.aurgliis; fivere,. la plerisque.enim poteft & déber 
i de riti Nome did ad'Deum- ipfim Pnp 
explicanda fune ipfi; aut perMetonymiam figni8crei fignifitàtee, . 
ut voce mm fon: DEI NI) resine doni ipfina pa ut gui go 
phusAlbo inlibro Ikkarimlib.2;cap,27.Ceeteràm de hac quefti . 
Jar Lettorbenevolus Differtationem noftram de Arca Foederisinà ql 
niùseamexpofuimus,. Pol . ' 
28:. Quartò queeriturs An boc Nomen Deo Patri (ali; noi itiam Chiifto 4 
vitui Sanzio, tribuatta è. - O i 
Ad hocrefpondeturbreviter ek ìps&'naturà Nominis iRius; chm fit De- 
DXYM Nomen efflentia, illisnecelfariò competere & tribui; quibuseffentia 
illa ell communis.. C\m'itaque effentia Divina unica tribus perfonis fit 
gommunis, nomen quoque effentia iisdem-commune erit.. Huc fagit, 
‘quod exipfo hiocnomine facrofan@tam Trinitatem quidam probare ni-- 
‘tuntur. Ditunt; Inliocnomine:Tétragrammato:tantàmitres.elle-diteras : 
diftin&as ; qua .totidem hypoftafes in adoranda Ttiuitate dénotent: 
literam autem fécundam N; dengrare. fecundim perfonam; & duplicari: 
adindicandam diplicem Chrifttfacuram.. Huc referune quidam, qpod 
in antiquis P. raibus Chialdaicis: Manufcripti$= Jadeorum; nomen: 
hoc Tetragrammaton (tribitur' per tri: Jod'eumfiblripto» , hoc pap: 
+» & nonnunquatti: citculo* inclufa:;: Tria pot ‘putgne: denotare. tips: 
fiypoftales; tria aequalia Jod;.tres. perfpnas.sequalés ; unicum Kampee: 
uifus: illis. fubferiptum ,. Ellentiam. usicana. tribus. perfonis. ngi 
29. Quintdetiam quasi potelt; ©ur bacfolhie pre cereris vocetur Tetfaglii-- 
son cla ie cent, pref è SEI; quod ide 








. +. 





«Der 'HEBRAITCIS. :  26F 
de dr ejusdern origietio , tullag, alia: vidbatur inter bai duo nomina ele diferentia , nifî 
quòdunum fit prima perfone Futuri , alterum Tertia è Refp. 1. quia Ebjeh rariùs, 
necullibi, quam Exod.3. occurrit: neque praterea amplius velà Deo, vel 

ibu: 


ab hominibus.ufirpatum'legitur.. 2,. quia’duplicem habet fignificatio» 
nem. Eftenimfrequentiflimè tertia perfona Futuri ; verbi... Videatur 
de hac queeftione eriamGalatinusdib: 2; cap.14.. . 
30. Sextò dénig; querritur ;°.Anper boc Nimenwiracala fieri poffint, tg; aded, 
anolim Mofas & Chriflus, vi hiujus Nomsiniss miracula ediderint, ut Gudei fingunt? + 
Adhoe refporrdemus, impiam-& diabolicameffe fuperftitionem, cre- 
dere, peculiarem quandam vim ineffe literis;, chara&teribus & numeris, 
velin Roc uefin aliis, feu veris, {zu fi&is Nominibus; quametiam faniores 
Judztipfi dereltantur & refellunt, qué de re:videri poteft R. Mofes Egy- 
ptiusin More Nevochinr par. 1; cap, ét,. New, ut Auguftinus: Juftinianus 
EpifcopusNebienfis; ad di&umlocum fcribit; Notum acmanifeftianeft cuili- 
bet aliqualiter intelligenti Cr ponderantiationes divinaram reram ; literas &r charatte- 
res few figuras literaram, manu artificis fcriptarum, effe puras creaturas, > ideò nonha= 
bere ullasn potentiam aut virtutem à fe , nifî vecidamus ad ignorantiam idololatuarum; 
creaturas pro createre adorantium, quorum peccatum eSt blafphemia impia & Deo abo- 
sinabilis;. Ingenere.itaque dicimuscumrauttiore libri Cabaliftici MX W@ 
Sthdare Grab; fol:2; NNT» *neyrmarep: Panruumnnpa. yo. na. nn 
Sane nam Maw Tri MODA 1159 na Da ve EN Datori ino” 
Sabini ona *9 ono 19) gap onx Mi en Sx na ona vonerò 
fi ai nat mv om Tm MODI Nn 170 DID D'INDEM he. Mi 
fili, aufiulta voci mae,cr aurestua attente funto ad confilium meum : Si feducere conen- - 
tur te peccatores, ne acquiefiito : fi dixerinetibi, Veni nobifcum ; È" tradennes in maman: 
taam Nemina Divina ; quibius pofis uti 5 mi fili ne abito m viam cum ipfis ; contine pe- 
“dem tuum.à ferita ipforum: quia illa Nomina, & ufia ilorum3 nil fiane:nifivetia e 
laquei, adcapiendum animas & ducendes eas in perditionem.. Mofen quod attinet,. 
non eofine ipfi Nomen hocfacrofan&um revelavit Deus; uteo Miracula 
facerèt; fedut perillud; &exgo,.Ifsaélitis veram Dei cognitionem infi- 
amuaret & communicaret; eosque de veritate promiflionum Divinarum ex 
eeterna &:immutabilicDei effentia-confirmaret:. Alio modo & medio 
- Mofen miracula illa operatusefì Deus: Perfidem,dicit Apoftolus, Molen 
omniafeciffe, nonin hoc Nomen ejusdueliteras, vel prolatas, vel baculo 
fuo infcriptas, fed in Deum ipfum. De Chriffo atrociffimam dicimus effe 
«Jud&eorum blafphemiam;qui hoc ei affingunt;in impudentiffimo feripto, 
«quod vocane.X2? MN; quam: janvolim eleganterrefutavit Lutherusin 
tibello de Schemhammephorafch, 86, Fecicie fuamiracula non per No-- 
Kk. 3 





sie Dissertatio Vi p® NoMrnisus 









ay uiaditie. ci 
- ° (| 


men hoc me profatem 1 per remdioc Nomirie fignificatiiia 
perNaturam ta Divisiam, tanquam venue effentialis me De è 
* 3% ‘Haec de nomine Tetragrammato, Alserum nomen eflentiifità 


‘ stre Enpex Ero. Quamvis enimillud nullibi aliàs, quàm Exod. cisti 


degatur; rame squicquii contrà obgannigat Photinizni ,è mumero; x 


*. vinorum nominum illud minimè expungendum, (ed settà inter illa": 


ferrri&crecenkeri, cenfemtas, Sufficitenim,fifamelexter, Nam 1 Dlons 
‘ipfe fibihocNomentribuit. Cùm enim Mofes, ad Irailitas mittendus, | 
è Deo queereretde Nomineipfius, refpondit ti Deminusy.12, VEN mr, * 
aemN BE mox Y.14- NO Tema Etazert mifit me ad 105; ubi tanquam No- 
«non Dei proprium adhibetur, 2. quiagffentie Divine rationem accu- 
tatè &difertè quequeexprimit, ut ter oftendir R, Mefes'in More 
Nevochim p.1. cap. 63. Nam ex nultorum, & omnium Hébreorum, 
fententia, noneltaliaintertiec,6 Nomen Tetragrammaton, differensia, 
nifiqudditlud cit perfone primer , hoctertie; 8 quod Deusdefein 

mi perfonî dixit TN Ere, vel, svifeas fies, id homines de co efferungyi 

Erit, vel EA, Qui di,mutato* in9, MP, utin IMI Cherie, quodeftà reitiboli., 

3. autoritate Hebreeorum, qui hoc Néimen inter preecipua décem Diclyit= 
mina referunt, ut videre eft ex Libro MIN "IPO Porre lai, Je i Gecge 
tilise, quem deNominibus Dei decem foripfie, 8c ausoritate D, Hierony= 
gi, Patrum in Hebraicis do@tifficni, &c alforum. . 

32. Quòdd objicitur ; Deumiis vorbis, Eh;ch afther Ebj, promittere ten. 
cm, fe populo fuo adfacurum , 8 illos ex praefenti &caliis tribulationibus 
liberaturum, atque iis perpetuò adfuturums id nos minimè ledit, Subor= 
dinata enim £ invicem non sollunt. Utrumque woluit ut populo infi- 
nuaret Mofes, & feternitatem ac immurabilitatem eflentize Epfius, 8. infi= 
mutabilitacem in promiifionibus. Unum enim ex altero fluit. Nan 
quemadmodum Deus immutabiliseft in fia elfantia; ita quòque in fai 
i Si onetiegiam duod attinet, faberfimplicicér formén 

Etymologiam ejus quod attinet, fimpliciter Am Funari - 
svi na Pat; ndo mv MON mR de verbo ad verumelt, re que, 
vel, Eroquiaero, femper fcil, vobifcum in veftris tribulasionibus, tan 
is qui femper {dem eft ac permanet. Re&iùs auterntransferri haec future 
per preefons ftatuimus, Sun qui fam , idqueaurhositate veterumini "SII | 
tum LX X, Grecorum, qui reddunt t% «sà 5-4, D. Hieronymi , 8c alitr+ * 
rum. E/e,cnim,inprefenzimaximè competit Deo , cujue effe nam novit pretericiani, * 
neg, fiaturum: Acternitazi non competit prateritn aut futurum, fcribit Paukrt “ 
Burgenfis, Atque haceriamdé caufa probabile eft,Deura noluiffe hîc me 

. tao 








. D£1 FPogBrRa:c18 263 
tarigus, disende: "ANA VEX IMMUY Ero qui fi; ut docerer, nallamin fe efle 
varietatem temperur, E: Futurum fepilimi apud Hebreos pro Pre 
£enti, quo illi carent, poni, in re continuà fe permanente ,'notius eft; 
quàmutdemonfirarioneindigeat, Videatur Thefauri Grammatici lib, r, 
cap.12, Hinc etiam RMofes exponit per XS021 NI MEN X4DII Exiflensy > 
dute — »__* 

34. Fertium, Nomen Dei eflentialeelt i Jan. Nam8choc Nomen 
probabileeftà Ragice n E/e, & fortèexipfo Nomine Tetragrammato; 
dafcendere, quemadmodusa plerique doftiflimorum Hebreorum fen- 
tiune, vel dimidiatum aut decurtatura ex Nomi 
duas priores habensliteras, ue fcribit Aber Efra 
alii 3 nelex codent per Syncopen contraftum, h 
ultimam, unfentit Doktiffimus Nicolaus Fulle: 
fell. Theologica. Hinc fcribunt Hebrei, non 
quod mm fed & numerum eundemliteris fuisi 
grammaton.. Nam rv vales26.& Fab fuis] 

&n TP FodHe, itidemfacit 26, Suntetiam quiR 
que idem cum in. Als obfervarunt,. # nonta: 
mis my, fed& finena Fivnx & medium SOA. 

Hecfuo loco relinquimus, Noftre & Hebreorumfehtentie, favere 
videtur, quèd Plalm. 68.5. & 150.6. &alibi, LXX., Grecireddunt hoc 
Nomen per Kioa- perinde ut Nomen mf ,& Fheodotio per rè è in 
m.N 'Je(a.26.%.4.conjungantur hac duo nominamm* î3;, 
Namlicerhabeant candera Originem 8cidem principium , habent tamen: 
formas diverfas. Myfteria, qua alii hic quierunt, nostanquam incerta, 

‘ omittimus -_ 

#. Queeritur > An Terminiasio ila", que in phrimse Nominibus propriis occur ' 
vit, veluti in PYO* Fefchéjah, VOTI Nebemiab, PISO Obadjab, MOV Firmejab, dre. 
Sibidem hoc Nomen  , atg, adedex hoc & alio Nominefign compofita? Relp. Videri 
quòdnon, 1 quiatinillisNomiribus propriistita haber Mappik: 2. quia 
non femper hane rerminasionem retinent, fed.aliguando affumunt Fax 
Schurek.; ut, Mw Jelchajahu; TOY Jicraejahu, &c. 3. quia LXX. 
Gaacihoc nomen i velreddunt per kio®, velimmatarumietinent Ie : 

dr his verò nominibus propriis non fervant terminationem le,fed addunt. 
«infine ALL Zayeciar, Itoatas  giuias, 6. QuodLXX. PT exprimant 
add; ideò fecerunt; quia potiuseltappellativum,quàm proprium,Hinc: 
etiam vulgatus expreflit appellativè, Amabilis Domino, Confer Deuter.33. 
ya Contràvidetur ele, qudd qpedamborim nominum ia fine etiam 
me 





sé Disserratio VpE NominiBus 
. * menhocit@à 3€Ae1 per rura hoc Nomine fignificatitiv , 
perNaturam fuam Diviriam, tanquam verusSc effentialis mme vi 
° . © 3%. }Haec de nomine Tetragrammaro,. Alberum nomen sa 
avnit Enpen Ero, Quamvis enimillud nullibi aliàs, quìm Exod.cifii 
degatar; tam@a equo gd contrà obganmiast Photiniani , è numerg 
*. vinorum nominum illudminimè expungendum , £ed rettà inter ill 
ferri &recenkeri, cenfentas, Sufficitenim,fifamelexter, Nam i. Dleus 
ipfe fibihoc Nomontribuit. Cùm enim Mofts, ad frailitas mittendus |, 
è Deo queereretde Nomineipfius, refpondit di Dominus y.12, T0X att, 
ave Bc mox 9.14. "Into ema Essgeri mifit me ad 1053 ubi tanquam No- 
men Dei riumadhibetur. 2. quiagfientie Divine rationem accu- 
. gatè &difertt quequeenprimit, ut: ter oftendit R. Mefes'in More 
x INevochim p.1. cap. 63. Nam ex pultoram, & omnium Hebreorum, 
fententia, noneftaliaintertiec,8 Nomen Tetragrammaton , differentia, 
nifi quòd iffud eft porfone prime, hoctertiee ; & quod Deusdefein più 
mi perfonî dixit Ere, vel, sufigui fin, id homines de eo eferung, # 
« . Erit, vel EA, Qui ei, mutato? in?, MP, utin 1 Chavrs, quodeftà avietinie. 
7 «3. autoritate Hebreeorum , qui hoc Nomen inter preecipua décem. 
bi x gina referant, ue videreeft ex libro MUN 1190 Porte luci, Jofephi Geca= 
tiliee, quem deNominibus Dei deceim (ripfit, 8 autoritate D, Hietony- 
gi, Patrum in Hebraicis do&tifirni, & aliorum. . . 
‘32. Quddobjicitur; Deumiis verbis, Ejeh afiher Ebj&, promittere ten. 
em, e populo fuo adfucurum , &.illosex prafenti&caliis tribulationibus 
diberaturum, atque iis perpetuò adfuturums id nos minimè laedit. Subor= 
dinata enim {e invicem non sollunt, Utrumque woluit ut populo infi- 
nuaret Mofes, 8 fetemitatem ac immutabilitateen effentiae iplius, 8c.im= 
mutabilitatem in promiffionibus. Unum enim ex altero fluit. Nam” 
quemadmodum Deusimmutabiliseft in fia effontia; ita quique infis 
Sie molegiara jus quod arcine,fgaberfimplicir formim?F 
, Etymologiam ejus quod attinet, tfimpliciter am Futuri - 
svilio na Puitz ande morte wi ina de verbo ad vecbumelt, Ero quisca, 
vel, Eroquiaero, femper fil. vobifcum in veftris tribulasonibus, tanquang 
isqui femper idem ft ac permanot. Re&tiùs autemeransferri haec furure* 
per prefens ftatuimus, Sue qui fon, idgueauthoeitate veterumInterpr» ® 
tum LXX, Grecorum, qui reddunt tè «wi #4, D. Hieronymi ,&alips 
rum. Efe,cnim,inprefenti maximnè competit Deo , cujus effe nam novit pratericani, 
neg, fuuturum: Acternitati non competit prateritum aut futurum, fcribie Paulus *° 
Burgenfis, ‘Attue hacetiam de cauta probabile e; Deum noluife bic» 
. tare 


I A oi 





i De: Hea5Bra:c1s 2680 
taripus, digende:*ANA MEX NYUE Ero gui fini; ut.docerer, nollamin feeffe 
drarietatem vemponush. Et Futurum Gepidlimi apud Hebreos pro Pre 
£enti, quo illi careat, poni, in.re continuà fea permanente, Rotius ef, 


nftrarione.indigeat. Videatur Thelauri Grammatici lib, 1, 


quàmutd 


* cap.1a. Hinc eriam È -Mofes exponit per ANS ATI VEN XKDIT Esciftensy 


du cit esiffons, A . 

34. Tertium Nomen Dei eflentialeeft M Jan. Nan:8hoc Nomen 
probabileeftà Ragice Mt E/e, & fortè exipfo Nomine Tetragrammato; 
defcerdere, quemadmodus plerique do&tilimorum Hebreorum fen- 
tiune, vel dimidiatum aut decurtatura ex Nomine Tetragrammato, ejws. 
dvas priores habensliteras, ut fcribit Aber E 
alii ; vefex codemt per Syncopen contraftum 
ultimam, unfentit Dottifimus Nicolaus Fii 
fell. Theologica. Hinc fcribunt Hebrai, n 
quod mr (ed & numerum eundemliteris fi 
grammaton. Nam TY vales26.& 1? Fab,fù 
wn 1° FodHe, itidemfacit 26. Suntetiam qu 
quaidem cam WI. A&sobflervarunt, P non 
mis my, fed& finem Fiv & medium FOM-= 

Hzxcfuo loco relinguimus. Noftra & E 
videtur, quòd Phalm. 68.5. & 150.6. &alibi 
Nomen per tica: inde ut Nomen nîim,i 
mr. Necobitaz,qui ,26.W.4.Conjungani 
Namlicet habeant plane Originem 8ciler 
formas diverfas, Myfteria, qua alii hic qui 

‘ emittimus 


%. QueeriturzA4n Terminasioila, que în plico Nominibus propriis occur= 


vit, velutiin YIO Fefihdjah, POM Nebemiah, WIÎY Obadjah OY Firmejahbre. 
fiaidem hoc Nomen Y , atg, adeò ex hoc &r alio Nominefige compofita? Relp. Videri 
quòdnon, 1. quiainillisNominibus.propriisffon habet Mappik; 2, quia 
non femper hane rerminatianena retinent, fed.aliquando affumunt Pax: 
Schuek; ut, tw Jefchajahu, PdY Jirrnejahu, &c. 3. quia LXX. 
Greci hoc nomen # velreddunt per ki», velimmatatumsetinent Ie : 
ifihis verò nominibus propriis non fervant terminationem Ie,fed addunt 
«infine 3 UL Zagueiar, livalas , ligiuin, ©, Quod LXX, PT exprimunt: 
134 .èz.ideò fecerunt; quia potiuseltappellativum,quàm proprium,Hinc 
etiam vulgatus exprellit appellativè, Amabilis Domind, Confer Deuter.33. 
ya» Contrà videtur elle; qudd quedam hogum nominumin feccia 





I 


_ diceres, 


:264  DISSERTATIO V. DEN GMINIBUS è 


habeant ‘&: ut, 111097, Henengich, idem videtug elle chot HNaxriagiic i 
tneatat: Item Wpirà & SNpITA: Item îY9Pa.8t NYO: Irem' mt} afa 
5209 4ferd, &cfimilia, ejusdem fignificationis effe. videntur, .Fosu 
dici poffet, effe Nomen T'etragraramason ipfum,.idgue.cb casdem. 
nes, quia”. non habet Mappik, & faep®4.in fine additur. - B 
IL :CLassts : ci 4 
‘36. Secunda Claflis Nominum :Divinorum :comprehendit ea i . 


‘Deumab Operibus vel Proprietatibus quibusdam defcribunt, Inter” 


primus meritò locus tribuitur Nomini.m9X-E10 4 H;-cujus cenfi 
mus Scriptionem & formam, Etymologiam, Significationem,& Ufitm., 
37. ‘Circa hos Nomen oblervandum ;illud {ubtri plici .Ferm4 deDeo in 


* ScripturaSacralegi; MINE LO AH infingulari numero "D19N.ELOHLM 


&iNELOHE, formà numeri pluralis.abfolutà 8: conftru@à ; $c.cum 
Affixis pronominibus; N98 Des mews:"T'AIN Dem suns, Ge. Prima forma 
mat femper plenè(eribitur ,-cum Vau (cil-expreffo unico excepro lacà 
Deuter, 32.17. ‘Reliqua forma; On9N.8c tx -ubique per toram Script 
ram, aliquot-centenisaut millenislocis;defettivè foribuntur fine ViuRA 


vexcepto loco ,.ibi juxta Maforam "fix plenè feribitur, PÎaL Te 


Cum Affixis omniafimiliter defe@ivè funtfcriprazduohus exceptis 
Plal:143-10:& Plal;145-1. De caufa hujusggi moxaliquid dicepyr. 
38. ‘Ecymologiam hujus Néminis,quod 4 er, ea haud ita certa reddi 
potelt, quia in Scriptura nullibi exprimitur. j 
Sunt quiarbitrantur, derivari ab antiquo verbo N°8, quod apud Ara- 


‘besadhucin ulu, & Colere fignificat, utm9N fix Colendus ,_ 15 cui cultus debergg 


Qui coli debet. = 
Aliideducuntab Hebrao NN Yuravir, quiain Juramentis Adjuratige 
nibus 8cExecrationibus , Dei fit mentio, .Huicrepugnare videtur, quii 
mlt haber He mappikkatum. Hi 
Non defanteriamqui ab N.otiginem ejus petunt, «Quod fi analogiaf 
Grammagicam :refpicianifus, vix videri potelt,. quomodo inde dedud 
queat;, cum He.mappikkarum-nunquam fit fervile ,'&,proinde nec; 
Heemanticum regulariter effe poflît, Interim tamen etiam hoc pe: 
in Nominibus propriis formandis:AnalogiaGrammatice-non ita agg 
ratam femperhaberi rationem y-ut vel exunico Nomineti à verbo tl ò 
fecundum Scripturam, dedu@to.,.apparet ; inquotertiaadicalis abjéà 
quod in nullis verbalibus appellativisfacilè fieri folet: Sic hîc fortè oggrase 
ob caufas una pofflit effe adi Sic fribit Mpircus Marinusin Arca N0ve,' 
inhac voce 5 Ali, © fortafe verids, ab ÎR deducunt adjetto ©, quali Potentifi 











. 
.- z 


o. i 

Der HEBRAITCIS 205 
. ®Hucindlinatquoque Abatbanel tujusifegsentiim.de hac voce liceo» 
* «cenfere placet; quamehabet im Commentario luo inGenefin cap. 1, Primò 


Paruie ic RR ME TAN OPIAN ce ora ife cjudem oviginio, & fenfia 3 primami, 
“"eoracue vocen ac flirpert gf Nomen" 9 : Deinde s quando Deo platwit fingulariter fat 


«Gtificare Nomen boc y addidiffe ciduas literae, metliame fciL:piartem Nonsimis fis propri & * 


fantlifomii Tetragramomati, ut fic'boc Nomen de fancitate ilius participaret. Sicquane 
«doque ciaddidife Jod &He, undeexfirresie nomen rta Ga inqui formi 
1D în fino addicum fit ad tellendam duntaxar forma coriffru@tam , non ad denotandian 
“neoperion fletaene: quandoque verd Vau &* He;umdeorta fit forma"TOTR: Ter- 
tiò, elicie binc rationem, cur TO Jemper firibater plenò cum Vau He, unico exce» 
* pro loco Dext.32:0t7, i de Damonibus fermo, & dicitur;quòdnon finta Deus; 
SD verd, MON ram fola quam cum Affcie duobus ant tribu tantizis Totis.ex-ceptie, 


vdefeltivè;; quia frilicer Sifecerione ill due nera de Nomine Teteagramemate manata, * 


‘autem de caulis fcribit non integrum'Nomen Tetragrammaton 
huic Nomini adjungi vel infeti : 1, quia Nomen Terragrammaten doces pro- 
- priifimò de Effenzia Dei, ac proinde inconveniens foret adbiberi in Nomine Dewan ab 
»Operibus nobis defiribente: 2. quia'boc Nomen ELOHI M metapboricò etiam aliis 
communicatar: Nomen verò Tetragramomaton ‘nequaguenes ande iterume non inte- 
© gnam potuit ci commapicati; ne und cun ip/o etiam Nometi Tetragrammaton, quod nulli 
creata cribiiitur, dll ammuriicaret, Hocilla; que inmediorelinquimus, 
Pia "De ‘Significatione .& fenfa hujus:vocabuli itidem variè Interpretes 
tiunt: 
Hebrzi communiter volunt effe Nomen jadicii, Teu, fignificare pro» 
rpriè Judicemzaut Judices,eu Magiftratus. “SicR. Mof&s ben Majemon, 
R.Salomon, R.D.Kimchi ,:& Talmudici ipfi, unde in Traftatu foma 
fol. 87,1. ad locum iltum ; OTTANTA pnt ae Nor Da si paccaverie vir in 
Virom,judicabitipfumE 0 n 1% 1. Sam,2,25. (ofibitur; DAMTNO Quid ef bic 
'ELOH1M? N° Jadex, “Huc referurivetiam fequentia foca ; Ex0d, 22.8, 
Er accellet Paterfamibiàsad Elchim (judices) Etibid.?.9. ad Blchim (judices) 
Veniet negotium.amberumilorum: ondemnaverintHaclohim (Fudices) due 
plumrependet. "De hacfententia mox piura dicentur, ( 
Authorlibri Cofri parte4. ab initio de hac voce ita feribit: “MN .DTSN 
Mon A ga dn 1 EM no da TP n i ATI O “ta dna 
MIRA PI ozono ya de dt rd I me Anno phtta ferro 
BIN hoc cît, Nomen E LO H 1 M «i Epitheton Damiinatoris item aliquam, aut Fa- 
© dice. Ettalisetvelliniverfidis,doniinison babensia mundum univerfiem, vel Partigo» 


* Leris,in partem aliquam, veluti ; Vel virtus aliqua caleftio, vel Naturarei alicujne,vel Fi 


dexinterbomines, 
LI 


N 
*. 


CO 
. 


266 DissertTATIO V.DE Nomimisuy 

Dop Hazci Abarbenelie femtentia eft; hoc Nomen ELox rasttribuf 
Deo, tanguam Effe@tari & Produttori omnium rerum, atqueeriampro» 
priè & primò fignificare Produftorem feu Authorsem: omnipotentem; 
iddue probatex illis Scriptureocis, in quibusfreggenger, ubi Deus tam 


* quamCreator & Author omnium rerum deftribitur, hoc Nomineà Sp 


ritu San@o infignitur: In hunc autem modum fuam ille explicat mene 
tem; Dews fub duplicinotione À hobis confideratur VINO refpelim nempe noffri, uv * 
ITIZ IITIN Dci mon niff na fit ex parte Dei; primò ANNNOY IMDIY THD-Ro- 
fpettu Effentie &quiddiraris cjus frmplicifime & perfectifime "NAT AONO" 
nina ov que incomprebenfibilis eft alii, prout im feft. De hac docet Nomen Te-- 
tragrammaton MT: deinde int 959 1npovn ved Refpe@uinfluentie (alti- + 
vè feu tranfitivè, nt Philofophi quandoque. Verbum Influere, & Nomen. . 


* Influentie:famunt, pro Immiifione feu Communicatione influentiaram) 


omnibus ali», qua infiuentiam ab ipfo accipranz fecundum perfeGionemejus: Delnac do- 
cet Nomen DIN E LO H1Mm< quis fili bacInfluentia fit fecundian potentiam ejusin-- 
-frnitam: Nomen hoc D'h8 fignilicar Ita ma amami h5- Noam portar: 


DISNI Inftuentem 5 Exiffere facientena (he. Producentem, Efficientera ) omnia. 4 


per petentiam (am magnam © immenfian, juxta id quod Propheta Efjas dicit 
fam mp xv3 # D719 ELonE Des (i.e.ex ejise mente, rs €reator): 
mundi,Dewscreansfines terre, Jafa.4,0:28.Item 5380 (ion primus; rego ultimus, e 
preter menon e DIN EL OH IM (q-d.-Influens; Efficiens per Influxum): 
Jefa. 44. 6. Frem ; Soitore, quòd DO MINUS ipfe ft ELOHIM: Dex, Dpje- 
Fesitnos, PLal.100..3. Da fis chim © aliis fimtlibus locîs plurimi Deo attribuitàr No 
anen IN E DIN fenfa Effellionie, Produltitmie &eCreationis, Sicille.. . 
Ufisn hujus Nominis quod'attinet;' Cùm men foBon de Deo in Scriptura$,. 
ufurpatum legatur, fed eiamaliguandoaliisattribuatur, urputà -Abrgelis, 
Pfalm. 8. 6,Pi 97.7. Fidicibis, Principibus ac Magifiratibus; locis pauB 
rarità citatis, & Exod, 24,6, P(alm, 82; 1.8, uti quidern viderar ; 4ffrà, juxoa 
*Hebreorumynentem, Job. 38.7. Molis dinig, ac Diis falfis, Exod. 23.20. hine: 
quariturs tara proprio ae prizuò disatur de Deo, an de Hennnibus arde Angelis? 
Rabbi Mofes ben Majemon in More partez. cap: 6, ab initio fcribitg 


« «Nomen boepropria fenice Juice, & metaphoricà rransferrà ad Deum &' ad Ange- 


los: Sicmulti alivcum ipfo; . . 
Hanc, ipfius-fententiam refitat Abarbendl duabus preecipub' ratio 
nibus: y ' 7 a 
Quomodo, inquit, admittere potest intelliGus , ut Romeh DON E 'OMIN® 


. L 
— MOTORI NYA profriò > priniò dicatur de Fudicibus, NNON ITA È metaphoricà 


de Tuo Benedi lo; emflasims in initio Legio aliquaties de Deo dicatur, & poftca per vni- 
AI i vefam 
. . e. 


e ne IT EINE | 


* Dei Hesrardrs : 26. 
+ Sner]aom Scriptsaan maltis millenio vicibnss è contra. nutem de Fudicibwe ( fiquidem 


setiam de illis revera dicatur ) rarifiamò Gr pencifimic in loc? ROW NI prmi. 


BENT 99 ONE MD AI TIMENIT ATOM ANTI POM INDI NIDI IM dg 


TIMIDI Conflatenza, id quodin Scripturafrequentiàs, Grfratimabinitio reperitur, . 


. id fignificatione effe habendune, non quddraviks occurrit © pofteriùs. 
pretreriifo SiSeripraras accuratòexaminare Cr confiderare veline , deprebende- 
«an, hoc Nomen fortafis de Judicibus plan non reperiri ; faltem maximoperò boc apud 
ame eSt dubimmn ; Quasnvis im Onkelos, Cr plurimi cums ipo. Interpretes, Banc vocem 
ita ateeperint c& interpretati fint; tamen mibi videtor , fecus fe rem habere ; Nam Seri- 
aggura femper , quando de Tudicibts loquitur , eosvocat nomine DOOVE Fadicum , ast 
‘D7apî senum, Deuter. 16.18, Deuter 17.9. Deuter. 19.18. Deuter, 21,2, 8cc, 

Quod verò ifta loca attinet; Que condemnaverint DTONELOHIM, 9 

nia tuti detail " 

R leri I, non effe in illis mentem &r intentionena Scripture, Fudices Nomine 
video Posi defignare ; fed indicare; quòd'omnia.judicare debeans TAANATA 
Judicio Dei ,quad Judicium , guia Dei eif feggaivinion,, fecunduno Legem & Pra- 
capta, Seriptura voce O'TR EL OHgA, j quod feriptum et; ELO HIM 
Dersflat in conglegatiome Dei sin medio ELO HI M judicat Pla. 82.1. Etenimfie 
inter alîvs quog, popeslos ifleatuni & confuerumeBì , se de Fudicibus regionis ac provincia 

palictijus, quandojnedicunt (ecunduna Leges regni , dicatur , qubdaRex hoc mandaverit, 
- ‘velbune Puniverit: quinimò Locws quog,judiciù , feu Dicafteriuam ipforum vocatur “tt 
#a0M Camere regia vel Imperialis, licet Rex non illa prefens fi. Eodem ergdimodo ex= 
plicari petett iltud; Tune adducet eum herus fuus ad t9"M9NM Haélohi 
Exod. 21.%.6,  fimilia; nempe, ON 00W09 Ad Judicium Elobim Dei. 
- Evidens ‘bujus reiteltimonisaa et. Deuter. 19, 17, ubi legimus; Tunc ftaburit:duo. 
illi hongines; quibus ef liscoraggitt? Domino, Num enim hic queg,dico»: 
es, quòd-Sacerdotes apg, Fudices Scriprura vocet Nomine Dei proprio Tetragrammato? 
Sanè hocintei voritate dici nequit. Quid 0flabit ergò, quo minusdicamus , candem effe 
faperiorum locerum & fimilimm, que bujpus, ratienem ? Certè Onkelos hic nomen"? in- 
sallum reliquit, neg, per Judicem,-ut reliqua, tranfiulit, -Oprimo autera jure ficopoca= 
suon fuit Judicisan; quia Judicium Dei elt, st Mofes loguitur Deuter.1, 17.in quere 
Fenfion etiam Feopha Fudicbrs dicit; Videre quid facpatis: non chim Homi= 
ni judicatis, fed tt? Dom TINO, &vobifcumeltinnegotio fudiciisem= 
pe Dens,2. Paralipom, 19. 6, Ex quibus apparet, quando Sripenza de negotio Fudicit 
Sfirpa Nomen DIN E LOHIM, per oc Nomen inelligi Deum ipfim, non Fu: 
" dices, . 5 
«Quod fiverò quisongninò fiaruere velit, Fudices vocari E 10 HKM; dicendum eft, 
© mpmudti faciune, hanctamen neguaquan effe pregare ac. primam vocìs ifins fignifi- 
Ù . . PE % 








26 DrssertaTIoVi DE Nomnstz LINES ES : 
dinin pipa prin polini ina pinco fusi Be quia Split 
. & regimenipforam ft, au cerò iride, fecondi Legene Divise: Bic vocietar 


ELOHIM, q.d: Influentes: pubivnationem. Divimon èinanu Dei Beneditti,. biuk. 
refpexiffe videtur AberrEfra Eced. 21: 6, voca. DIN ELOHIM explicanzpa 
AMOR MED PIA Stabiae: pracopia Dei ia tetra; “Skcigitur bocquog, su 
decvertiturfententie Mosjemenidii; quid, “Nomen boc:fgnificonprimò &e propriè Fudis. 
cem; metafbierià verò ad'Deimtransferatur.. Sic.iterumAbarbenel;. quibua, 
Hoc tansmsaddiinus; cumipfo confentire alicubi.Sepruaginta-Greecosi, 
Namilli Exod: 21.9, 6.pro DIN INA ELOHIM (Dem) liabent; esse rò. 
nelbicuunt tei. Ad Tribioral Dei, Eicodi 22, 8. Eibrw $ i Cora Dee;fic.9.ibi- 
dtm:. Meritdenim.dubitari poffer, an udices.Numero.fingularisi Das 
findi; ponrolbeihe, » 
ben Efta videtur ftatuere; primd 8% i& oc Nomen dici de. der 
PT IR gig ipa sig SE Paopri ice Nomen Dome, fe 


vocari; qoadomniaipfins opera fia Angeloram.. SRELLIGAI 
Hanc:ntentiam hoc fianco to A. signi Abarbeneli quid; fi 
lita effet, neceflariò (equererur, HooN: ELoH1m.inpfiimoLegis Di-- 
vinse-verli; Genel 1; dici de‘Angelié. Hoc autentmani@tità falfiim cli, da 
quòdGreztio + prisili-à Caufisprima proculidirbio.immediatè ‘profluxerit,, 
nonab Angelis, qui ipflqquoquefiinrex numero Créaturarum cjus,. 

- Coneludir.itaque:tandém: Abarbenel; primò.& propriè Hancvocem de: 
Deedici; amquam primo, abfoluto; &tomnipotente Authore; Produ&o=. 
rei Bore omnium pei è Seundarià verd Be merapharic è Angelos, &, 

indòque etiàm Corpora elfi vocari DNINEi Q41.1M3 quatenus 8 per 
Bee media mulca bona hominibuzinAane &comomnitmmrpleli.. 


"© diem 'f'anth&riM2:per Qmnipotentiam. “EL 0 ké1M Dei Benedi@i;. 


tanquamillive Dei.DeoruN;.& Dbw1n:DaminaRUM; Deut: 10, 
y.15. Eademividerunferè fuiffefententia autbioris Cofti in loco pauldal. 


Fegato, quando dixit fignificare primò Dominumamiverfalem; Qui nemo» . 


alius.eR} quin Deus; $cc.. De:Judicihus:Atr:Sxquodenfiztitarur; antò 
gr Crererim:adUhim-bnjis Nominisreferamus & Le&oricommu:. 
nicemusquoque. 7. votar\:Quing; propriesates; quasdî hoc Némine trat: 
ELowH 1atAbarbjenel'epStripmarobiervavit:: è 
1:. Quid nen invenianuruspianvia Scriprura;, quòd vel Deus ad Pro 
plieramuliguemfiflocutus; aurPropheta ad Deum; pifi commemorato. 
vel Nomine: Totraggaoematg: NW ;.veliNomina hioa orta. vel : 
. . dinul;: 
. 





Der HEsRrRaAKCIS © 269 
n ° 
fili Cievera Nomina nunquam lioc ufu adhiberi ; nullibiàlegi, "e IPY 
midixitSchaddaj: vel; E: dixit, EL:aucELoHme TZB8BA0TH, &c.. 

Caufam Kujusieireditit Hanc;.quiadiro Kgee Nomina docente; rim de 
Effentia:&-Quidditate Dei; tànudè infiuentia ipfius: Hinc-putat faCum,, 
«pddnulla Proglietia artribuatur nifihis duobus Nomiinibusi. 

n Red inis Vis int melito con vertantur;,& promie- 
£euè ufurpentursadipd; munchognune reponarur, quando conjune- 
guntur:.Sicut quandoque dicitur D'Na mMIv'Ademai Elobims fic alids dici, 
mm DEAN Elobian adonsi.. In ceeteris Nominibus:& gpgnominibus Dei hoc: 


Caulamdicit effe, quizfignificant duas Notiones'unitas in Deo bene» 
ditte. 

x. Sicut NominiTetragrammato nullum'aliudiNomen' preeponitur 5: 
fi Nomini trAx:E 101%. nullum aliud preeponitur 5 Nbtrenim dicio 
tur mix MX Exercituam Dens; aut DTA ON Forte Dews; aur Dom 
ratiofia Des, Inillo,” DIM pon Graziofie + mifericors Dominus , Pfalm, tino. 
y. 4.-dicit:effe Ellipfin mwmbn n°0 verbi sibffamivi EST; & perinde effe, 

i diceretur, NIN DIPINTI Grazioli de inifericore li Dominu.. - 





in@titare.&c.dignitatafiint prigra:. 

4. Quòd; clmNomenaliquod'Appellativamadjettivunconfruitus 
cum Nomine/Tétragrammato; illud'non'fist; nifi‘mediante:&.interce-- 
dinte: Nomine Dix: veli: ut; AMD DN "DOMINUS Dewrmifiri» 
cors & gratiofie, Exod! 34:96, MASS TN D'o MTN USDex etercinaene 
Igea» Do san Us Dew rails; &:alia:. In-illis locis;-ubi legitur, 
mezz. mr eff&lbipfin Nominis*T98; piro aenbX: (atfuprà vi tm} | 

Caufa ;'quiaceetera Nomina Divina omnia nonattribrantunDeo; ni 
fecundum Ipfiusoperdì. Horumquiaradix 8 Scaturigo eft Influertia Di 
vinay idtirco-non'conftruuntr illa:cumiNòmine:Terragrammato; nifi 
mediante MvetiPrh; que Inflbeniimdemecanti 

5:. Quòd Nomen‘Tétragrammaton'quandoque affumat punta No»- 
meinis Onta.EL 05 1M; &per "luciteggrar:: fed nonwiocversi Nomen: 
tenix fifcipiar punta Nomimis Tetragrammatij &perillidlegatur:. 

Caàulaz quia: Influentia: ipfius fequiturex: Effentia) idtirco afficitue 
quandbque:Nomen- mm punttis Nominis. omiN; & per. illud.legitun. 
Non:autemfit vice versà, quia non: ftatim cognità'ipfrus Infthentit};co-- 
po fenco quoquolplio Quidiammade Bataciome Adde qupd niomeni 

1°) . : 3 


N 


N 


tl 


fio DissenzirtoN. DE e Nompattus . 


Eton1M metaphoricè diditur oriana deafite; foods 
grammatom, quod peroni communicatue, 
re placet, Jettori fadicio perraittore, in i gratiam ea 4 
Sciendum autem, quaifiatonus arifto authore protulimus Rienon 

&è de verbo ad verbumefft@fiaslata, mefico ordine apud ipfium e; 








fed ur brevimati ac perfpicuitati , atilitati*quia confulete@, 
mut, ad noftree tradtationis methodure fingula appli > & fenfune: 
fideliter atquei us, utquivis illa intelli; riga poflit. 


4% Licet autem, li vidinine, diftus ifte Author non in camiadiintee 


. fenentiam ; quid DThR8 9% propriè fiat-plurzlis numeri; querifvie 


etiam «eam non planè rejiciat; nos tamen cammunem 8 analogie con- 
ivenientem fententiam fequemar , ac proinde hanc porrò , quie hodià fre. 
quens8ctrita in Scholis eft, proponemtus queltionem : Quo fenficin manera! 
plurali de Deosno dicatso , Ge, Anfritinationis plurali vi, peleo ul, callrate. 


> __ aut adjetiv finguleri,confrulione, Safina pefinararaia Docabo - 


evinci pofitè 

Graves funt pro utraque, tim aPrmadiot ‘negativa, fenteritia 
avtores, Primus PISO tnt 1. fentent. diftin&, a.ex 
Naminis pluralis. cum verbo 
fonarum in: Divina Eflentia pi mentumextraxit,guem dèin- 
dbimitati fantalii, NoscumCzivino, Mercero, Parco, Drulio; Bellar= 
mino8caliis, in negativam concedimus fententiam; fequentibus pro 

cipuè moti rationibus, - 
«. Quia Numerus pi is pet feno Trinitarem fed pluralitatom fis 
t,undenon magis Quaternitas, quim Trinitasindeinferti pofferz 
2: Quia de Deo ufurpatum, non femper Ttinitatem v@ tres perfonas 


i confiru@tione Ganef iL pro Per= — 


mne dano vogats fed aliquendo pnicam cane, ut Parri, Pal 45.8. .dcira. 


him Elohecha , Des, Dess,inguer, sus , fiatra corte 
Fist TT Ei poede Elohim, A Dewi fculem È (emi 
sernum, Hof.x1,7 Sorbo as bada oche Pin Deoipfinim: alîm 
quando duas perfonas: ut Gee, 1, 2, E: Spirit Elohim Dei incubabatfi- 


“perficiei a im. Certè, fi3/ohim fignificarte Trinitatem, nori poffet ose 
thodort dici, Pater eft Elohim ,Filius ch Elsham, SpifitusSan@us ce ziah®, 

. ©. 1 Quiaidemhoc nomeninnumero plugali dicituretiam. 

©. guiaribuspin quibus fiulla ef vel Trinicasy vel pluralitas. Sicdi c 
LUnico Vituilo, Exod. 32,31. Confer Nehom.:9.18. de uno Mofe, Exod.Wkg 

8. rÙ. &71; «uno Anglo, Judie.1paai id, Idolis quoguelatabss. . 


® 





De: HEBRATCLS. 7 271 


tionetribuigit ; Dagoni unico; Judic. 18. verf, 17. Aftoreth Deo Sidonio» 
sum, Chemofck, Deo Moabitarum , Miléhom, Deo Ammenitarum; & 
quidem à Deoipfo, n Reg. m.33. Quaminhisvel Trinitatem denotat vel 
ralitatem è Et, fitamfan@am myfterium hac vox denotat, an credi= 
+ bile ef, Deumidhonosis idolis ftercoreis tribututum put pussesstie hoc 
+ Némen cum illis communicamg? An probabile eft, tam commune-hoc' 
© nomea in Sacris literis futurum fuiffe., utinter omnia Nomina Divina 
nullum magis fitcommune ? _ 

4. Sihoc Nomine propriè perfonarum Divinarum Trinitas fignifica» 
retur, ut per Tetragiammaton Unitas eflentie, conveniens quoque eflet, 
ut Deo foli tiibueretur ,.8c quidem femper in plurali numero; quotes 
omnestres perfonas compich 

- fingularidicitur de tribus perfonis,. 


5. Quia aliaetiàm Nomina pluralia uni Deoln Sacrisliteristribuun= © 


tur, èx quibustamen nemo ha&enus Trinitatem probare cogitavit aut 
- conatuselt: ut,9'37N-Domini, Mal.1, 6,*2N D'ITN Dowzini ego, Curmagis de» 
notabitur, Trinitas, ffdicatur "AN D'N9N Elohim ego; quamfi dicatur, Ado» 
simego? Plalm.136, w.3. Celebrate 8) Adone Domino Dominerem. Den- 
ter 10.17. conjunguntur DION MIX & D'ITAM TN; querocur Trini= 
tas potius hfc prabetur ex. Elehe haelobim,.quàm: ex: Adore baadonim? Sic 
%N itidema formam habet numeri pluralis, & quidem in hac formi de 
folo Deo.dicitur, nec tamen ex illo. pro aftruenda Trinitate tantoperè 
._6+-Si haec vocabula Raberent fignificationem plurale, liceret dicere, 
effe plures Deos veros. Nam fequeremur in hgc Scriptaram. Etenimfi 
. - Hebraicè. Perfonas divinas licet appellare '12X E/ghim Deos, cur non 
4 etiamLacintè i ° 
7. Quia conftruàtio haec Namninis pluralisElotiim, cum verbofingua= 
larietiam adhibetur, quando dediis falfis fermo eft, Exod. 20.2. Nen erit 
dici MN ombx Elohim acherim: Di alii coram ficae med, Sic coetera No= 
. Bpina Dogninii frequentiflimè folerieconftrui. Exod. 21.4. Si YITN Demi. 
ni ejus dederitipfiuxorem ; Et w, 9. N6Y Y943 DI Etiam Domini ejus occidetar, Ce, 
< - 8 Quia hoc nomen, de Deo unico & vero ufirpatum, non femper® 
«tam verbofingulariconitruitur, fed etiam sum plurali: Gene(.20.13. Pre 
vare fecerunt me Elohina Diiin domo patris mei. 2-Samuel. 7.9, 23. Iverunt Elo» 
him Fig «d liberandum en; pro quo 1. Paralip. 17. 21. dicitur.Ivit Elohim 
Dit, ù ta 
‘19. QuiaTnterpretes nunquam hoc nomen plurale pluraliter, fed fem» 
pes fingularier, reddidése, SENTE 43-20 


endit, Atqui plurimis inlocis in numero . 





A 


. 


2% - et Nomina Dominii;mod 


272 DISsERTATIO V.DENOMIN:BUSs. 
43. Quenam îgitar'inquiat alfquis;#tcafa, giàd Seriprarg in 
Relpondsu Popicuslingue Fehr. iHuig familiare (nol ri 
( varinumero fingulari,modò plurali, fenfafu 
gulari sodem,,:& de unica perfona, ufurpar, atque'hinc, ferfuspotiù, + 





.* quàmconftru&ionisGrammatice,ratione habità illa in:numero plurdi 


- verbo fi i jungere,autadjettivum:finguilare illisadjungere ; if 
* veladi cem EVO I "0 feno mela dirne i 
quidamvolunt; vel mm nn plscralitatem potentiarame & dominiorunt, ut 
alii loquuntur; vel myoom niripon 0% multinalimem:G verictaremoperatio» 
°° nem "infiuentiaranabipliastamiguam:inexhaufti fontis plenitudine pro- 
ffuentium ; non:quidem Dei ipfis,fed noftrirefpe@tu;«qui id, quod Dei 
» refpe@tu Sin Ipfo Unicum eft &fimplicifimum, pro mulritudine 8 va= 
rietate extra ipfum, fub Pluralitate conci, imus, qui ratione 
» heecloquutio inter cas, quas «rpuseradicà; «dicunt,rebrenda videtur 
Has tres ferè reddunt Meébrei foquutionum harum caufas, ad griarun 
confiderationem ‘hoc .duntaxat hac vice Le@tori faggerimus, quod pri- 
mamattinet, eorum qui dicunt, :Honeriscewsà in illis pluralemnumenm 
adhiberi , illam fequentibus:rationibus ab Abarbanele ‘impugnari Be 


1. Quìd Nemen hac Dri9x Z/ehim în phrrali Numero .attribustur tig; 
“quibus Deus hanatemademptum utt & faberatm:; Idolisnempe; ut, “ 
‘19.59 Dima Dre rere a Non eritsibi Dii dii coram face mea Excod. 20, 
Item, DM cribNS ron surificms Di Xi, e, Deo.alieno, Idolo) occidetar, 
«Exod.22.7,19, Non probabile utique eQ, Seripturam.S. velle.Idola his 
‘ phrafibus honorame, ‘ .. : ’ 
- Excipitur; Hoc feri DIV NIOTT +05 ex-opiniane ds mente Mololarrar, 

",  Sedrefpondet; Nonzideri verofimile &cconveniens, utScri Sa * 
cra, dum homines ab'honore Idalisexbibendo dehortatur, ipfamet illa 
honoret ex opinione fatuorum Scinfanorum'heminum, Hoc videntur 

-teftari 8 evincere illa loca, in quibusfic vocantur, sibimaximè-vitupe- 
rantur: ut Senicar Denoni, nes Deo, D'TAN Diis quos map neverant, 
Deuter. 32.17, 

* x ded inillislinguis, inquibusufitatum ft Honoratiores in nume= 

« ro plurali alloqui, id rantàm fiat, mm 149 MIT02 quendo prefenteme colt. | 

. pellane Galloguantur; qualiipfesequivaleret plurimisaliis: in perfona ve: 
Tò tertis moquaquamita de Magnatibus loqui moris effe, 
3. Quòd fi heec eff@t ratio, meritò omnia Nomina Divina crtera ita 
ufurpari deberetm, Arqui csetera Nomina Divina, veluti 9 » "tw, ut 8 
Epitheta Dei, non fic Antut de .  DJHie 











i r HEBRXT cus. 273 


sim miO prefer e i r 


Seriane agio Senise Peline aieee 


end rca Verbum ; 0 
Sic ego fr 1 Verbo gulag Boftiey plù- 

vale (è fmgulari nm jungitur Ve ji 

«ta randa pro riti maximo animante, 


jalemanninidinamifiamnnî inftae silnrinmet. Tab. 40.10. n 





Time Ge RE E 





tata . 


pini nia 
6 pene fine 
È podej pro codici Dari 
“Ecm Pa 68 








id 


are di ms oro BE 294 


Angelomum Nomina, atm in Scriprara, ehm apud alios Authores, deli» 
smuntin incEr: ur VO Atiche; DAL Gabrich, 901 Raphaii, vat Uri, 
cinfinitasiaapui. Cabala Hinc foribiturinSchemoth rabba (e&.39, 

im illum Pfalm..68.38, Carrie Dei jades DI MN DO ME 
NUS ire; Mea O TRO Ire o algo rh e ve 
lese. Nomen DE dicarznizisan vel compofitizme cum noquog, iloranz, ut Michail, Gai. 
bridl, Sit in Tanchuma, &&, 00065 fol..34. col.3.9NNw0 n'apn te.er 


pai, quia cum déepilfime conjungitaz, Genc£ 7.1, Ego fim NW NEL 
48. Nominis hujus varie affaginter Etymsologiee je b interpreitba re egg 
© Quidam volune fignificare NO pagfcoraa , aue-sMtad Vidorem, à Ve di 


debeatdici MB aut TISU; qubd'hoc duca I) i 
aut A TT aut 3 bhoc Vi ificne 7 RI Rapren, 
sere, 1990 Injaflà e ini agente, & VENTI Qpprofforem, ut (3 cpr FAZI 
Qbad. 1,5. Quomedo iteg,, inquit, ON TINO MINI 49230 DIN NR ANDA MO 
12 cognominaret Scripiuza Deum gloriofifmam Epitheto tati inbonefto & probrefo? 


COM detcune d da affigranda 

iù icunt è Nomine *? Sgfficens. In ratione verò va 

Fine; Ficbrni jar Talmud Chagiga fol. 12, col. 1, fic feribunt, an a'n31 0 
DANDO NIDI TO NR Quiet quod foripeuss eSt, ipo fim Deue - 

58 bc ge fi guidi fee 

etponitAbezliene nel Meyfiracal mofinataimen flare, Now ninelio 
N _ mi . 





su 





i 


278  Dissertanio. Vine Nompisus 


quartieri abftreltara, to dugelotn, a ni 
. velintate " 
fim G imerinna fune qui x fissa di 


cererum omnium è Deo crcaziorayconfirvationem & Ac gubernationea. - 


1:12 Schaddai dici, tra Scheddi; ell, 

Ga sui cena equi dale 

gecit mlibrelinigan ione NE lei 
fa Papini mele ida noftri;. 

Ubi de Natara lrmo el qu Pott pil ud ef gràm Das “Bac: 
taufa Platoèriam Denanvecavit ded Aut; quia pit 
qua vule; poeffanda, vel'ur Rafchiftribie, ua: DnmzbNO 
fersfain pro omenilra crestonrie: Val aan ha mon. 





ve Lu dle ira 
* Denique deduce, quod idea: cam ed e 
©Omnes 'boc convenient, quid Dius: "o: “Sthaddaj= 
es Hincetiam 
rique interpreres iderune, Dem prapstoen, emsiporete Gest 
la i0Grmeii 
9. Quoad Ufins non tribuitur lioe Nomen unguanrveJ'An; 


Hellinibuo, vel doli& ut preecedensia queedam,fedl Der DE ORI _ 


quòdile folus fit svhuddei Omnipotens, aifigui: 8Cvodrir. Neg; obltartelo» 
«aEzech, capiten.24. Job.27:7.25.& 6.4. ubi quidisirvolunt eflenoimear 
rophanum & appellativui, vekepizlieton cujusvis potentis.. Nap 8r 
ici locis Nomen Divinum manerecenfî femus., Sblent enim ica Nessi 
Divinzepitheti loco adhiBeri, ad fummum &cexcelientilimum , auniitità 
ximum È veliementifimum quis ignificandum: vide: Fhefaur. iene, 
Lib. 2. cap. 3. neque tamen definunt manere Nomina Dvi: Pix 
(Omnipotentis) Ezech.1,7,24. dicitureodemeap: Vox E 
tivi ubiPax piaci Deotribuitur, Mese 
5 PIO pic es emniporanio i 
omai 


Bee 1! i . x ni 
+30, In Compofitione:tamen duo Virorum Nomina ha&erius obferva» 
vi, ammquibusc iturz "TOM toi fchaddej BL "NODY Ammi fchaddej 
h i ea dibicA fra) rich 82 "NY Armani! d 
‘gt... Celebre incesNomina Divina quog;eft Nomen'stt ADonajDo 
siinus;quoprimus omnium Abrahamus Deum compellaffe 8 nominaffe, 
im-Scriptara legitur; Genef.19. 2: dicens: 7INN MO MM TX A DONA] 
“Domine Dews quid derasmili? Haber id formam Nominis pluralis cum Affi» 
0 primee perfonze,q. d, Domini mei.. Arrautemitafit; poteft ambigi? Nam 
fet etiam effe Numerus'pluralis, Domini, fimpliciter:. ad-formam 191 


3.17." Principes»Jud.g.15. "n9rt Fenelire, Jeremaz4, 


Lecfte,Nak 
& fimilium, in quibus’, vel’. non ef affixumi;fed terminatio irregul 
aumeri pluralio: & Kametz pro Pathiach, ut differat 2b:'9%% Derni.inzi, 
Quicquidfir, nanquanr de Deodieitur '198 Domir mess vel’ITX Adonài 
«Domini mei cam Pathacki, fed femper NTN'cum Kamnerz; & quidem centie@® 
tuigefics quater, utMaferethee neesrunt. Tribuiturautem- Deo innume= 
ro fingulari IN Dominas; 8 in pluraliisane abfoluto D'stR reni 
:quàm coriftrufio *Y1N Deuter.10. 17 Semper tantentfenti finguilari, ut 
&riX;:quodinde Tieologi quidam diaunt effe communis numeri, Die 
— citurautem Des jure ITA" Dominus, veLO'IIA Deminmonaliiplex , quia unie 
vert lintàchinx; quee velut domusaut familia ejuselt imperatil- 
Tad; viciflim fervivei Unde vocatur MW 73 ITTA Domin toriue terra, PÎ 95» 
#7 Be nivuie Fg 1) #00 Lac, 10,21, Kboe®- wdilor AOL, 101. 
52. Attamen nonfoliDeo tribuitur, fed ali ianraliie: &qui» 
: dom fingulare 4460, paflim dezominitu; plurafe de Unico: urmep. p'ame 
Domini dure; pro Dominse duras; Tela, 29.4. ONT aTIN Dominiserre , defola 


Fofepho, Genel.4r. 9.30, MNIIN N00 Schemer Domini (ie. Dominus) _ 


:montis; 1 Regum 16. %. 24, '38 autem nunquam de hominibasdicitur. 
De: 4agelt viderur dici Geneha$ #3; 27, 30.3n-32.& Juidic, 6,9.15222) 
«prandioillizue legati, Deum&Dominum fuumreferuntz quamvis etiam 
illeaal Deum referzi poffinz,quatenusvidelicet Deusipfeper Angelos cum 
Sandiseftlocus.. È Li 
** 55 Sanè Maforethe; Hebreeorunt Critici ‘prifci, heclocaomniaiisice 
cinline, in quibus '1X eft Nomen Divinum ; 8à prophanisdiltin&in, 
Veantiilii. hoc Nomen 4donaj Nomen !NN Confeffian, Certum, Indubitatte, 

“areny fac quidam putant, Maforecharum rilimparit) quid nemonen 

na m 3 





“agro Mu pr Aroma: 277 
qrtipmato dici gie demi Pirati du ren 
A sl È on Sagitsa * mecam funt 5 Vi (1 

i Pri tan Done. i So. 


3 ac ie le ei n è 





een 


/ (2% DissertamovV. ve Nomgedits 


Pei in ibao Malese Sb, 1. Ora.9, qu 
confar, 


Fn pi 
cationum,ut 5 ADONA} DI inn per 51 Apo nale 
‘ ' effiegdit D EUL 8 omenie generis Infliuentias per Nomen A DON As Mt 
è ° res 0 to fon MAS DI © ineo fune reconditi omnes thefauri Regie, &” 
, ju divitia,dre, Haec &fimilia apud Authorera nominatumdeguntut, d 
Ric acducee miei pali, andai nian inni) Doni a 














D gi Hwsrwies :i 
dietinniar, è rapriefenterni Dominusni a 
* 850 fanta Momen Dogi Apcom ci congraat,. nto a 
Patrem, nifi per ipfim, fol. 14.0: 6. Qui fm mei, novi Paper Ibid. Meine 


areefi, &Pattrinipfo:d.10.11, | Pater umon fine, Johan, 10.30. Nemo 


©. Deus nevitngnare: wnibonisue ile Fili qui lt in finu patri, revelarizenza nobie, 


Johan.1.9.38.: nari: iniquo funt omnes thefasri fapientia & cognisionis abftonditi, 
Colofl.2.in gueplenitado Deitatis habita 
Nomen DOMINI in plonitudino fia ) 
#14. 6x cajus plenitudine omnes gratias i 
manine periverima, dabitnobis, Joh. 14. 
vellet, educi poifent rationes, qua 
bus&obrefationjbus ad Deum, 
junxerine, atgsadeò ci pramiferint 


* PI 73.28. & fic frequentiffimè: 


cap. 9. hoc nomen preeciput ufirpa 
tuam fuper fantiuarium defolatum, prop 
fiori, neg; prefentis noftri inft: 
ggantia quardamin Cofîi par. 4. abi 

55. Reftat utaliquid de Nomin 
Hiéronymus, in fuprà citato loco, 
in V.T. Deo affipnata retulit, 


56. 
ficatE 
Nome 


fenten 
mud] 


© Seribiso 


A 


» 
- ‘ | 


ditulata, 


ago DISSERTATRO?N. DE NomMgwIBUS 


quitlam: Naminilazo, 
runt, duo he ine din Nomina lg reset, 
Nomina fcil, Divina cumeo conj 





sì. Permotiautem videnturilti 44 hocftansendum, illistociss in . 


De: HEBRAITCIS. 2% 
Quando Den sjudicat creatura: $ vocatni Elohim: «quando'impiie bellum infert ;voca- 


60, Erquoniam hoc folius Dei omnipotentis opuselt, hincetiami nol. 
li creaturarum hocepithetoni in Sacrisiteris.tribwitur, I{nde'D. Hiero= 
»nymus momuille videtur; non éffeinaliam linguam transferendum, cun 

- etiam Apoftoliillud non mutàrint, 
61. ‘Ultimummomen èlt'1999 Ejony non Heljon, ut'quidam fcribunt; 
“qued epitheton-potiùs Dei éft,quimNomenDei, Eftautem Nomen Ad- 
jeRivum, Exe, Altra, Altifim 3 è Vu» ut Greci reddiblerune, .Hinc fre- 
-quenteraliisBemominibusadjungicur: utt %N EIElion, Dewexcelfi 
«pt re Adonaj Elion ; Dorisime excélfiu alriffims rig omin Dewescelfia, 
Etquotiescunqueftolfimvelabfolutè ponitur; tale aliquod Nomen Divi 

snumfulaudiendum. 
62. Tiibuitur-auteni hot Nomen-rwdews; Deo Opt. Max. Cd 
“MajeRtariscelfinidinem, quid is Coi Bota cargo it 8 
. altus fupra-ommia n pfofapetior; j i ‘Pfaltes air 
POI. pese on prg rei i h9p pe siero, 13 Quia tu Domi= 
| < ne excilfi:es fiper:ommeneterram : valdò exaltatus fuper ‘omnem’ Denm vel omnes 
k .Deos, «Ad quemilocum ;-ut-obiter’hocad[pergamus; videtur réfpexiffe 
- ‘Paulus, quarido 2; Thefl:2:7:4: de Antilufio Hlivinos honores facrilegè 
stebisvendicante;ait: varietà. inì #dita x1ddper tav. .Eadegm-notionevo= 
«catur Deus 29 ex plerorumque interpretunifententia ; Hof7,46, 
Heec in prafentia de Nomitiibus Deisfufficiant, : Nunc 
cum Jobo:concludo: 


ID mv O < 


“Sir: Nomen:Domiri.benediftum, 


sx «DrssserRTATIO VE 
BE E ERE E 
DISSERTATIO SEXTA 


. IN: »I 
H ES FT OR IAM 
INSTITVTIONIS SS. COEN A. 
DomiNnICA, 
In quà precipuò: sr 
DE PRIMAE COEN AE 
Ritibms e forma. 


Taepsros Io, 
ty ON immeritò inmagno fempery apud ommescordà»- 
(A cos, Antiquicatis/tudium fuit #(timio, quo, in Divinis: 
X SY patiter & huntanis, cana ad:primam &veram(uama. 
eriginem revocantur: &-reducuntur. Ea fiquidem rerom hu-- 
mnanarum eftinconftantia&viciflitudo; ur nihil, quantumvis: 
optimuni, in codem diu permaneat & perfeverer (tata. Pronii 
fumusnacarà omnes, ad novitates & mutationes; adeò ur dif-- 
“ficile fit mentes noftras;.eviam in'illiss que-ranquam re&a & 





< 


vera femel, cum judicio & ratione,approbarunt,intra cosdem: * 


terminos, & cademin fententia, diucontinete. 

II: Experientia verum hoc effè docet; probi dolor l'tenipo-- 
rum preteritorum; docertiodierna; idgue non folùm in Re-- 
publica; fed cùm maximèinEcelefia; adéò ur; -nifi Deus fab: 
inde virosquosdam eximios excitaffet, qui do&rinam coge- 


* ftem,ànovis&fuperftitiofis expofisionibus, .interpolationi+ 


bus,additionibus, detraGionibus, aliisgue corruprelis; inde- 
finentey vindicaffent, &inpriftinum ftatum revocaffent, jam: 
diudoca aGura &.conclamarumefiet.. - ° 

MLA; 


i TI n rg 





_ DE CENA DOMINI 283 
TH. Ab hoc nobiliffimo:& laudariffimo ftudio celebrisolt 
inter Hebraos Efdras. cum fue collegio, qui,-Ecclefiam Ju- 
udaicam, & totam CultusDivini rationem, poft captivitatem 
Babylonicam,à variis corruprelis,erroribus& vitiis, in Baby. 
Jonia aturaGisi repurgavit, onaniaque priftine integritati & 
“puritati rofticuie. Unde pervulgata hec;apud priftos Hebreos, 
-eftipforum laus & commiendario ,muer) Mop mmm gudd ce 
«vonam(Legisfcil.) in priffinum & antiquamffatumrefituerint. 
- IV. Diligenter.autem circa-Antiquitarem hocinprimiscit 
Obfervandum, cam demum folam & veram effe Antiquita- 
tem,qua prima: cetera omnia, ctiara vecuftilima, fi adfio- 
minum memoriamexigantur, effe nova, fi.non fine prima, 
«Hinc Hebrzi Astiguuos & Primam uno & codem defignane 
© vocabulo jp Ka4moz. Et moip Kedwsweh, paritereit, Anti. 
quitas& Principium: quinimdipfa etiam Aerernitas, pi nihil 
«€(t prius,nihil antiquius,hoc defignatur.nomine. Sic de Eter- 
‘nitate Dei aRuri Hebreorum TFheologi, cam vocant 
Kadmsrh,8& Deum 0%p Kadmon, uthoc fenfu manp Antiguita: 
> «Srna Aetersitas: OP Antiques 8 SI Aeternus hic fintipfis 
&ynonima. Videatur Jofephus Albo inlibro Z4kerim) feu Ar- 
«ticulerum fidi par.2. cap. 18. Ita inquaftione de Eternitate 
«Mundi, contra Ariftotelem &calios Philofophos difputantes, 
JEternitatem vocant MdWwp, Creationem ejusterin Novinetent 
danovationem:-8 cùm Mundum volunt dicere Creatumelle, 
folentdicereillum effe ww C4444/65 Novum. Videaturhie 
R. Mofes.in More Nevechim parte fecundà. - Siipfe Mundus 
Hebrzis Nov, cjusue.creatio:Neva, quid de plurimis erro- 
ribus& fuperftitionibus, aliquotmillenis annis, poft munduna 
«creatum natis, dicendum, qua pro .D'Yonp dsrigue fepè nobis 
«obtrudi volant - 

. Adhanc Antiquitatem revocat Chriltus Judeosin ma- 
teria de Conjugio & Divortio, inqua per Mofen Deusaliquid 
indulfit, dicens; 7» prircipio won eratita. Boriè etiam in hunc 
fenfum, dixit Cyprian. dib. 2. Epi 3. Non debemu attendere, 
i Nn 


e ani ° a ____ Tx l 


4 DIssERTATIO VI. 

widialiquis ante nosfaciendum putaverit fed quid, quiantenzer 
HA 73/9 s prior fecerit. Neg enim Fonciniconficiudinon Segni? 
oportet,fed Deiveritatem, drc.. . - ° 

VL.Hacregula fiinEcclefiafemper:obfervàta effet, atque: 

eriamnum cxa&è; fepoflitisprajudiciis, ebfervaretur;-bre vis. 
£anè. & plana, multarum: greviffimarum: contraverfiarum,, 
quibus.Ecclefia Dei miferè fcinditur.& dilaceratur, forer de». 
dif 


0. . 
VII Verùm. none inftirutimeiex profeffo nunc dehac: 
reagere:. Eò duntaxachiecdicunturs guòd ,fiuspiamalibi, im: 
materia de Sacra Domini Coena; perquàm.ueilis Harc.resfitao: 
naceffaria.. Nam, utolimIfraélite Pafcha; propriisfuiscem»- 
mentis &ttradirionibus,fiedà mox.$t rurpitencanraminàrune, . 
ut.velex hodiernis ipforumwitibius plusquàm fatis eftvidere :- 
ira, finos Chriftiani primam:& genuinam Sacra.Geene.Infti-- 
tutionem & formam femel'dèferamus, fierinon poteftutnon: 
periculosè aberremus;,8: ad’ plura. paularim hiamana.com=- 
menta:délabamur; juxvailludizete: ebiraeorum prover-- 
bium, lingnà Babylasici conceptum, 79.9 marne do Erro-- 
ri.quando femel ingreffiaparee, sndefinenter progreditur E inere-- 
menta famitsin Bava bafra fol: 21: 1: Dato inconvenienti uno,, 
fequanmar plura:. Experientia fidem facie-. ì : 
III. Proinde.nibilme.extra olèas,& Profefignem meam,. 
faCturum:arbitrarus-fum ,,fi in 8. Theologia ftudioforum: 
gratiam; Formam'&eRitus prima:Géena; è Chrifto ipfo ufur-: 
patos,.tùm.ex Hiftoria-Evangelica.&:Apoftolorum fcriptis,. 
tim exHebreorumpenerralibus; paulò.accurariùsexcutere : 
& enucléarefaregero.: Sic enimpreculdubionon folùm me». 
lis 8 folidiàs, quaenam vera &genuinameftra.quoque:Gele»- 
brationis formaefledebeat; conftabir; fed &illis, quarà fum-- 
mis Virisdeifta re haGenusfcripra fune; lux: liaud poenitenda: 
fortèaccedet:. ì 
IX..Nanr cm Sacramentum hiociù locum Cena Pafcha:- 
lis fiiecefferit, ejusgue occafione;.atg; adcò ipfo ejus fefti rem» - 
5 pores. 


v 


pr 


PE O Glielo e | 





pe: CENA: DoMENT. 2357 
porci à Chriftofit.inftituram:& fancitum;.dubium nullum'ette» 
quinzituum;,ilto.rempore:inter Judaos:in Ccena Pafchali, & 
ozteris:conviyiis ,, ufitatorum'cognitio ;,magnam quoque ad 
€cena. Dominica formamaccuratiis.cognofeendam:, lucera. 
afferrequeat.. 7 

Xx. Quiaverd mao myema netpene bacomas cognitio et per 
cognitionenecanfarem; oprimam hujus quoque tradationis me. 
rhiodum:fururam:exiftimo; fi juxta:caufarum'ordinem'à me 
inftituatur: Quod dumfacereaggredior; Divinamihi affiftat, 
gratia, & ad veritatisilitftraftonem oculos benignè aperiat.. 

Fr. 
-. De: Gav sid EFFICIENTE: 


XI Cau. Erricren s'8 Awzbor feu Inffitutor, (a 
eriliujusConvivii;eltDominusnofter.JE sus CHRISTUSY 
rad Cor. n. 23:24: Match: 26.7:26.8c: 

XL. Dupliciter: verd:Chriftus Sacra Cone. eft author} 
primò: Zxemplé; dum primus: Hem: fuit: ejus Adminifter ,.8: 
Apoftolis.fuis ;,aliisgue- Ecclefi&: Miniftrisdeinceps -futuris;. 
albionibus fuisexemiplo preivit; quod'imirarenturin difpen- 
farione ejus.. Chriftienima&io hicnoftra:eftinftitutio ;:planè: 
urJohan: 13.15:ait::Exemplunsdedi vobis, utiprout'ego feci, fic fa 
ciatis & vos:.Secundò) Verbo. Mandiro ,.dumiait;, Hoc facite, 
Euc: 22:19: Hé;fil'quodegonunofeci; vobifciaraccumbendò, Pa- 
nem accipiendo,benedicendo,frangendo; inter.vos diftribuendò : Pocu= 
Jlumirtidem, &cc.. cite; fcil. pofhac & vos:-idque 1, quatenusiegitimi 
è me conftituti Apoftbli; Preecones8 Miniftri Evangelii ; ationes'illas fa- 


- Gras, quasà menuncvidiftis;.iisdenrritibus obeundo ; 8 adminiftrandos: - 


- Vos, inquam;&î quicung irrhiocofficio; Kgitimi veltrifuecelforeserunt: 
2.. quatenus Difcipuli mei j emlemdigna&Symbolzaccipiendò; panem 
edendo; poculunzbibendo; &c,. Vos,inquam; & quicunque,. per-verami 
fidem; merimpoRerumerunt difcipuli;Ecclefia & corperis mei membra: : 
quia utrog; refpe@tu veltrainteret; meam'mortem; ad fidei tum veltra,. 
tum aliorum; confirmatienem ‘commemorare. . tum horum verboruna? 

‘eflefenfum, nemini) nullo prajudicio preoccupato, & circamMantias: 
Lu n 3 








“236 DisserTAaTIO VI. 
totius hujus facre aftionis lance ponderanti, potéft effèdutifum; 
Sed quatlam adhuc deiis TI infrà, Peep Vide Th. 

XIIL Occafio Inftitutionis hujus Sacramenti, fuit Cele- 
bratiò Pafchatis, quod codem tempore cum diftipulis.cele- 
braverat. Quia enim hoc ultimum erat Pafcha, quod Chriftus 
in histerrisfecundum Legena celebraturus erac, illudguein- 
pofterum, ranquam legale .& typicum, morte Chrifti, per, 

Agnunrejusfuema@ationem, figuratà, $ jam-jam fubfecu- 

© gurà, abrogandum erat; Chriftus Novum.hoc Sacramentuna ’ 
inocum Pafchasis fubltituere valuic; sron,ut Agnus Paffhalis 
erat, mortis & palfionis ejus future umbram & figuram; fed 

.ejusdem jam pera&ta, & beneficiorumejus, fuaviffimum & 
dulciffimum vyasonor. Hinc feribit Orig. inMatth. Tra. 35. 
Diffaluens Fudaicum Pafcha, do tradens focundum Novum Teffa- 
mentumdifcipulis fuis, dre, ut per hoc Novum Pafcha illud faccidat 
antiguum. EcHicron, in Match. cap. 2.6. A Typico Pafchate, quod 
impleverat, adverum Pafche Sacramentum transgreditur : quodin 
fai memoriae (uveltin Gloffa ordin.) Ecclefiam frequentare vo- 

at. : ‘ 
li XIV. Circa primam hanc prefentis Exercitationis par- 

‘tem, fequens,ad Hiftoriam Inftitutionis Sacra Cona cxattiis 

cognofcendam, incidit queltio; Ax Chriffus în Cend Pafchali, 

credadbuc durante; Anverò, poSteam penitùs perattam cr abfolu- 
tam, de novo accubuerit, Cr Sacravnentune hoc inftituerit? 
Treshîc funt Virorum Do&orum fententia: 

Prima efteoram, quiduplicemin JudaeorumPafchate faciunt Coenam: 
primam, efus Agni: alteram, Azymoram, tamquam Menfarum fecunda- 
rum & inni» Coen Pafchalis, Itaque exiftimant, Cornam hanc fa- 
cramin Menfis fecundis, Azymomum videlicer, inftitutana, adeodue Ceny- 
lam illara Yinaolein, quafi in fuam Cenam, Chriftum commutaffe, iisdem penò ritibus 
& formà, ut Gilbertus Genebrardus fcribit.iniChronologia p. 216. Huic 
fententie, fi non primamoriginem ( videoenim ineundemquoque fen- 
fumànonnullisadduci Ben, Ariam Montanum in Mattkaum ) magname 
fanè confirmationem, deditauthoritasfiummi & incomparabilis viri Jo- 
fephiScaligedi, qui inilluftri.ilto, de Emendatione fenporum, opere in 





6g Corna DomINnTr 287 
imm inclinaffe videmt, inprinta proefestim edizione , in quaexprefsè die 


«it, hoc, quod Chriftus hic fecit, immenfis frcundis Giin NPODO NO hoc eh; 
{utipfeinterpretatur ).Cand dimavdasi fattum effe, Pluraeo inloco differite 
Hebrais, de veteri ritu celebrandiPafcha tempore Mellize; quae huic fene 
sentie favere videntur.. Et licet in fecunda editione queedam immuttrit,. 
precipuatamen remahferunt.. Quia ita; verbis tanti Viri permoti, mul 
tihaenus in.iRam fententiam concefferunt, caque-paffimad confirma- 
tionemvejus in'medium, tamquam indbbitata,producunt, opera pretium 
«rit, ut, qualiaeafint,,&quatenus ad hiftoriz.hujus illuftrationem fa= 
eiant; expendamus. Sic enim non folùm erronea quedam hypotheles,, 
&& falla fundamenta removebuntur ::fed-8&, ad certiorem-81 accuratio@ 
* semqueeftionis hujus decifionem & declarationem planior via fterneturz 
- YerbaSaliger dib, 6, deEmendar, Temporum ; edit, fecunda , hacdere;. 
Ei] Daplic'cend fungebantkr ih ritu.Agni Pafchalia, «Quinetiam omnia (plennia 
maxima, ut Pafibe, Pemtecoffe, Scenopegia, florentibus opibus Fudeorum ,-ac temple 
fante, femper duarum cemarum commifione tranfigebantur: Inpriore hoftiis immolatie 
wefiebantur : ‘bocerat' Sucrifichum illusdici;' Tnvaltera quedam canebantar itosorizà 
dinscarmà le vocabattr DPODD:MMPD, hopeft; Adrvor dmn Coena dimif= 
foria, quaerant Setundz velutiMenfre apud Gentiles: Etmox: sic Hebrai, cpulie' 
fanti, fecundie menfisgratias Deo agebamt, & potionemcircumferehani. 1 quog, ho- 
diegyretinent.. [3 Secunde autem menfe ab aliortni fotensrison menfis-maltion difore- 
pabant, Nam illein abs folemnibus vari bellariis inftruebanter s ed0g, aut Gaco verbo 
E4] 101PION imnanì»: ast patrio [5]. MP Kinndachvocabane. 1 Pafchali as 
tem-epulo-irfi convive imterdicobantur omini genere bellariorum , 2 eSt in Canone Ritua- 
bis; {PON TIDON WIRJ'YDODIR MÈ Tù vivace dimiturtisà dimen ircedpe. 
[6] In locamenimbellaviorum afferebatier în tryblio acetasium ex intybis & laflucis 
agreftibus, quorum quia triffisficcus , > amarus; proprerea ex aceto , ai aliia hefiio qui-- 
bus, combamma conficiebatur, inquod ezyma Cr amara ila olera intingebanttr. Vo. 
eabattr ITOIWI.. Id hodiò conficitun ad (psfitudinem.ilius embammatie, quod vile» 
Muftaceamnonnulli, omnes ausam Gal Muftardam è finapi vocant.- Brat enim 
Satira elerson amarorum, qua aliieesusmedi fpiffabatur. IHins mentio crebra in Dige- 
Éiis Tatmudicie, Titulo D'TOS/NNYY; ut inhis verbis: NONTITED.MOMN At Ante 
pofuerune illi tortamazymam, &eosnbamma: Primi iitur èffam azyinarn? 
iu iludintingebat paserfamilids; quam devorabas. [7] Deinde fub gaufape aut map: 
“per Li eri me aria lana quotin contubernio five 
Segre concrivatores crant,- Braflum erat magnitudine olive , quod fingillatim &" or- 
dine omnibus portigebatus,. [R]. Ciom.iginur parerfamiliàs offam imtryblio intinlam 
. dovora». 


‘ 





288. DisserTATIO VI - 
devoraturu fit, bec pramittebatz:VIOTp VOR Ong Tra writer find pn 
“man Na S9 IMA PIMADI Evaearàs did Rios, è des iui, Anradis E nen 
6 dpr ipiis ve 7.8 Imre ip tri i Dede rivi, Bk, 
Hoc carmine funtius paterfamiliàs Gy primne omnium aZymnie oparatue scùm PINA, 


_boce,rà dra. azymi. contubernalibus aut domefficis diftribueret ; boocarmine, fel 


eibis poSt- excidimme: Hierofolymocum immutato , facrum profeguebarar NN 
ret hm 1081 fe gii adr xonò [9] 
SUORTUO) «Ip on Amon ner agnia Avant nad) art Nemi Noon PN? 
PM 2 SNVOTNZANO: Elegantia” borum-verborum Graòmélitsscontipietur : ss 
4 dl@raraprazine în Mayor di tizi ip ria wie ira dep 
«Quegtra, sic è GRA aron dio sngialibiru.. vir dp irlite , scie riura di in sy 
Arepir. riv 195 dr rierialo Viti 78 Ire Aldo. Foa enim que ae 
prifiamformalem pertinenti, fante sempto ' hecfimt; “Od è A+, usque all 





de Poculo:& Lotione im habet ibidem; in fequentibus exami- 
nabuatur. pitt tr videtur colligi, illum exiftimaffe;Chi-. 
Riumin altera Corna Pafchali, quam vocat NPOID NIDO hoc eft;Aimer dp. 
petrino ine) fivein Menfis.fecunidissGoenas Befhalis ,'Sacrara 
rinftituifle, Sed fruftra,utiex pi fu patebit.. Videamus autena 
-& pondetemuspaiildaccuratiùs iplius Bcrationes. 
i canà. 


ani im comederent ,; pri dam coenam; in qua Sacîi» 
ficium ehi Chegigab0001) comedabatur ,- peragtbant. “Ratto 1, quia 
no&tu, fed ramenante mediam no€tem.,:agnuni P:iRhalem comedebant, 


“quia feriptum eft,-Comedent eater carwens notle ip, Exxod, 12, 9,8, item, "N 
Di) 


TIMO Es fitin medio nos percafiie Domine ‘ormne primogenitum sn terra 
Mitzrajim 9.29: 8 5 Nox-ciflediarion «St Domino ; stteduceret cos dterra\Mitzaa- 
jim: Lenco nexerit Domingobfervaminomnibus fili Yiakl; Y.24,-2, quia non= 
nifi faruris agnum fibi comedendum éffecredunt ; ficuti-tradunt: MOON 
grave 9g 9oN3 Agnus comedi debet poll faruritatem, Vide Talm, Pelach. cap.5. 
8 6.Tcem Commentar. in librum PrecumfoL.:93. col, 2, iam bec die Pafthe 
fap feu principale, quare comedimus iam Cha (gah ante Paftha? 9. Fece. 
ifud focunduro jura Cs ritus Pafohiata , quod nonnifi jam fatsris conedendum éi.-20 
6jus fapor finità Candin oreremaneat, Sed hogScaliger non fenfit,Scnihil facit 


DE CONA DoMINLI 259 


sd ipfius fcopum 8 mentem: quia omnia in una cena & menfa fimul 
apponebantur; fictamen, utordo in veltende obfervaretur. Fruftraitag; 


elt, quod ram Scaliger,tàmalii, de Duplici Cana feribunt; Agrii veli 


<et, & Azymorum. sn 

2. ‘Quod addit; Ommia folennia maxima dre, duarwim Comarum comunifione 
stransaltafuiffe, quarumprieres fuerint boffieimmolate Cr comefle salterà Sxacsoà 
‘Cr ifivarinà decantata, que RPDID IMP Aire dinriloàr Cena dimiforia dia fat 
«rit id fine teftedicit, Libri Hebreeorum certè nihil habent de ejufmiodi 
«duabus.conis in his feftis. De DPDOO.IMPD side mafsthes invenio in Ri- 


stualibus Hebreoram : fed, neciniillisFeftis folennioribus è Scaligero me-. . 


“moratis, neque co fenfu, Primò fit NpDo5 MNYO mentio in Ritibus Jejun, 

«quod celebrare folent die 9. Juli, 8& inde commumiter quoque ab ipfis vo- 
«catur NI Non nfhabedf.hoceft, Nonusdies Janii ; in memoriam Tem- 
pliprimi & fecundi,igne immiflo hoc die confampri. Deinde quog; men- 
tio ejusextat in Fefto dici Expiationum , quo itidem folenne admodurh 
inftituunt jejunium. InFelto autemPafchatis, Pentecoftes, & Scenope- 
g;as, nihil quicquam de eo reperitur,riequereperiri potelt quod velex fi- 
gnificatione sius pater. Nam Dp000 sTY0 non eft Cena Dimifforia, fe- 
«undismenfisrefpondens: (ed propiiè, Epslwy vel Convivium celare faciens, 
aBemem imponens, cibis (il, Bc refeRioniordinafie, Ita autem-vocatur ulti- 
mum Canvivium, fea ultimasepulee ,quas homofumitante Jéjunia, poft 
quasepulasmallusipfiamplius, nifiexa@o Jejurtii die, cibus eft conceffus, 
Videanturlibri Rituales Judaezorum,Arba Turim, Schyichan Aruch,Kot- 
bo, Levofch 8calii, in 2X2 yen Mib Num, 552, 8553. &rin Dr NDTI 
N39 Num. 600. & Gof. & alii. Eftautem loquutioelliptica , pro TMyo 
D'3IN NPDION Convivium celfare faciens cibos ut idem legitur.. Difputant 
etiam ibidem; Quinam cibi in ultima illa refettione , poso mvO dia, 
liciti fint & permilli? Delicatiores enim &lautiores prohibent , ut funt 
carnes, five colte, five elixee, & ceetera ola coa: Olera autem, & fruftus 
erudos,cum pane permitrunt,&c. Jubentetiamin terrà,non ad menfam, 
«multò minusin fellisaccumbendo, hoc convivium fumere, ma" Nrrw 19 
NAOII TIP IPO ue [Peciem babeat.convivii bumilis Cesalamitofi, Gre, Ex quibus 
apparet, NPDADITNYO necelle Ame 3inrsdaà, nec in fefto Pafchatis focum 
dhabere; ac proinde fruftra hacomnia hic proferri. i si 

"3. Quoddediffercitii menfarum fecundarum in Pafchate sab aliorum folennium 
suenfis, fubjangit ; itidem fundamento catet. Nam, utire@tipfemet Sca- 

biger ex canone Pafchali obfervavit, nulla bellaria in Coena Pafchalito- 

cum habebant, & poft clum agni Pafchalis nihil ampliùs cedere licebar. 

. 00 


[N 





4 





290 DissertaTtIto VE. 
«res fieresciis quanunc fequentur. \ 
4. Devoce10P'ox: aphicomen erudità obfarvawit , elle Graecam ininun 
& Bellaria vel'Tragemata , in Menfis fecundis apponi falita , fignificare.. Et 
ita filmai videtur in allegato vereri Canone, qui defimprus.eftex Talmud 
Tra@avrdePafchate cap. ultimo. Striftiùs fumitur apud recentiores Ju- 
dieosinRitibus Pafchatisvox.hac/2Yp'ON 4phicemen; videlicer pro Placen- 
«ta illa medifi, fab mantili aut mapp in finem Coenze Pafchalis, histempo- 
ribusretentà à Patrefamilifis(de qua confilasur Synagoga Judaica cap.13.} 
meriloca bellariorum, quod probè notanduni ; fed loco ipfius Agui Pafdbialie , rin 
° gie menaciams cè quddenm extra terram San@am nec maftaré, nec edese: 
ipfisliceat..Itaque hodiè Placenta'illa Caput:& principalem quafi partena: 
Cene Pafchalisconftituit ; non ejus Appendicem. Imfinom autem Co 
NE IMMYON IDIMU pel ebfolutum E perallum cpuliom refervatur, quòd olins 
quog;, fecundumipfos,, Agnus ia fine Cone Pafchalis YIN 99 pofzuan 
ali cibo jam utcuna, fisturazi effent, comeltus fuerit, CanonenimPafhalisfre- 
quenselt; pan 9y Nan aaxa ine DON Pafche ffre Apre Pafilialie noncomedi- 
tr, nifî poSt faturitatem, hoceft, 9Y0Îî in:ipfò fine coma, aci Maliaril'in Rituali: 
fuoexponit.. Vide idin Talmud ipfo,,Pefachim fol. 70.col.1 Hinc, utb 
elim polf agnuni Pafchalem nihil ampliùs guftarelicebat quò fuavitas: 
carnis'agni tantò dintiùs. palato inlisereres,8< per cum quequememoria: 
preeceptorum, & beneficiorum Dei: ic Hodiè polt placentam iftam,4phica 
men-diftam, nihil ampliùs comedere licet, juxta expreflum Canomem 5; 
sat one at pae iprax ma Pet'Aplicomen non elì «mplin quicquara come-- 
dendimz,ad: quem in Levuf& bachor-R. Mordechai Pulcher cribit; 199 
MAN AT te a at Dama pane be Son ROOT DIRT tore 
DDR IAA TIPI INI PO FONPONT DI Ne IT NpON nba me 
mpart hoceltz: Quandoguidem-Aphicomen (.placenta.ifta'). e memoriale Agui Pa- 
fibatiz, qui comedi (olitus fuit poSt faturitatem. inde confieveruns nihil quicquerne am 
plius, nequides frutta; postefum E Aphicomencomedere; ue guffue 5 Aphicomen ema» 
meatinore; quemadmodum Patres noftri. circafion agni Pafchalis idem quoa, olinn el 
fervare folebant.. EtR.Mofes ben Majemon ftribitin Meo von mob Riti. 
bus fermentati:8tInfermentati: 192% N't9 "an mioprimena done mamma» 
mero st Dida me ono. man ro 9 one i porn» 5 rta pps 
TIEDIT ATTINTO POI-MEDITIN MIDO NOIA IPO PON Eraltiaà conse- 
debt de-carne Pafthatis perticalamolive inffar ,, pofiquam nibiliquicquam aneplitis co. 
medebati Hoc verd tempore comedit particulam oliva saftar detoren azyma, &r poît com 
anibil quicquam amplinu guftar, ua celfario, fini cana ciusfis, È fapor carni agni Pato 





be Corna Domini 298° 
Biscvel torta azyma mancat inere tjuc: quia Borum comeffio eSt preceptum Divimum 
pine. . x 
uo mp pig Apt àradice TOP 4bfergere. Solumau- 


temi, gnudè fic pofirum, nonfignificat Bdleria: fed am adjeftione , TMp: 


ammyo Kinnifach fidzh alfiefioconvivii «quòd iis prima menfee cibus quali’ 


‘Abftergatur. Sed hoc leviuseft, Vide Lexicon intup, Gravius&'ma- 
joris momenti eft, quod 


6 aîtz Tnlogion dellriorum afferebatur intryblio acetariume ex intpbia Co Latiucia 


| agrefiibus, quorum, quiatriflie fucomerat, Ge, Graviffimè hic) inatus ell. 


virfummus. Primò, non diftintè fatis ila, quorum vultmentionemfa- ’ 


<ere, proponit. Embamma enimiliud , MON Chersfesbditum, non:ole= 


zibusamaris fpiflabarar, fedita ses'habet : Statim ab initio Epuli Pafche» - 


lis spponehararquodpiam five Embawma five Pulmentum è pomis, pyris, 
nucibus, ficubus, amygdalis , maliscitreis, & aliisfimilibus rbusdfo 
«um, cui Vinum ( vel Acetien ) immifcent & incoquunt, cum multisaro= 
matibus, quibusillud fpiffabane (mos oleribusamaris) ut Lateris {peciem pree 
{eferat: Cirnamomum quog; Zingiber ac fimilia crafsè contufa fuperin= 
jiciunt; ut Pulce & Lummireferat; ut fibi hoc pato inmemoriam revo- 
cent, majores fuosin pro Paled &r Luto laborafîe , Lareress, confecifle. 
Hoc et quod RETI cheréfetb appellabatur. Vide Majemonidem in 09M 
TUO) VOM cap, 7. Ju. Deinde AcrtariumtiaQucis, heders , raphanis, pe- 
trofclino, cherephylio,nafturtio, apponumt: Huic addunt Patellem cum 
suceto, utin'eam herbasiHasintingant, &fibi in memoriam revecent,ma- 
joresfuos Agnum Pafchalem cam@ierbisamariscomediffe. Heec cit ratio 
illius Embammatis 8 Acetarii, dequo loquitur Scaliger. Alter verderror 
Sjus eftin hoc, quòdarbitraz eSt, baci menfas focundas ilata fuife, cum in pri- 
mis menfis fuerint appofita, utiiterum ex Ritualibus Judzeorum patet, 
8 compendiosè in Synagogà Judaicà cap. 18, Sine dubio-tamen illa usg; 
adfinem Conzinmenfafueruntreli&a, 7ezò, quod feribit, in illudem- 
bamena 4cpna Gr amaraille olera intinBla fuifle , id fiebat poltexhauftum po- 
culum &ecundum, quam manus lavilfent, Tum enim, interalia, 
camvalvebane PONTO NODI NI INDI MD fra! azjimum 5 amara olera,t in- 
tingehent in pubmentun ilud Charéferh , Majemon in Mem von nom Cap.8. 


I.6. vel fenfimintingetantaziomn , dr feorfimamara, idem, ibid. Id hodiè. 


Log; adhuc inquibusdam Iocis fit: communiter tamen ferè olera tan= 

am intingunt. ita (cribitarin Talmud, zililem, fante adbut domo fandiue- 

gi, folitun fuiffe perticaleme de agno Pafchali , particdamitem faoffilam azznam, 

< amarer san berbarane alignid, convolvere vdinumam compingere , Gr fic consuntit 
ui 00 2 





-292 DIssERTATIO VE 


intingere & comedere. Videin LevafchNum, 477.9.1. TalmudPefichim, 
fol.r15.1, Sed hocnihil hatenusad Cene Dominice illuftrationem,ciar 
ante eam inftitutam id fa&itatum fuerit.Baroniusin Annalibus fuisetiam 
querdam adducit his planè fimilia, & quidem in quibusdam de verbo ad 
.verbum convenientia, ut vel alterabaltero , vel uterg; ex codem fonteea 
haufiffe videatur. Baronius autem, ut majorem verbis firis fidem conci» 
licr, preetendit, e ex Antiquo Rituali quodam ifta deferiplifle, Itaq;char 
.sa@tere etiam peculiari diftinxit, ac fide verborad verbum illa ex Rituali 
illoantiquotranferipfiflet, Sed illius Ritualis nec nomen, necinferiptio 
nem, necauthorem, nec impreflionis lecum nominat, quod utique in re: 
tam rata faceredebuifTer, ut &cattisinfpiciendi facultas data fuiflet, Plue 
rimosenim Hebrai libros Rituales habent. Inter pre:cipuos funt; Ardiera- 
anima, Schilcban avuch, Fad chafakah Majemonidis (Karro vulgò diftus ) Col-so, 
Sepher mitzvoth gadol, Levifibim R. Mardochaj Faple, Mabaril; Minbagim &cHis 
omnibus, ca, qua Baroniusillic habet, ita funtcontraria, ur palamfcribo- 


re non verear, ila, five tudio, fiveex ignorantia, pellime & corrpriffimà, ‘. 


«planè conualibriilliasritualis ( quisguisiille demum fit } mentem , elle 
_verfa, & variismodisinveifa, pesveto ,confula,& depravata yutvix ve+ 
ftigium veri alicajus Hebreorum ritus deprehendi polîit.. Ex millo Ri- 
-tualiHebraicoilla, iisverbis, co ordine, eo fenfu, defcripta &translata 
efle,tam mihi certum eft, quàm quod cerciflimum, undecunque ca corra» 
- ferit Baronius. Quartò , limà accuratiore indiget.allegatio. illa ex Digg 
Talmudicis Titulo, ONDA ‘29YY. Nonelt Titulus Talmudicus qui fic vocarur: 
Titulus cnimeft Traas4, Codex, Heb. B2DD Mafkheth ; fed el Caput Tiruti. 
Titulus feu Mafléches ex quo heec verba citantur, vocatur D'NDI Pefachim , 8 
agit de Pafchate; C4put autem, ex quo citantur, vocatur à primis verbis, 
nonD'ADI 'YP, ut in Scaligeroferibitur, quod effet, Commixtiones Paftha- 
sum, fed; OIMDO ‘29 Veffere, Parafieva Pafchatum: 8 elt caput decimune&o 
‘ultimum illius Tituli five Tra&atus.Similiserror eft Genebrardi in Chro= 
nologia p. 216, ubi ait; quemlibet diem Veneris ab Hebreis nominari Parafieven, 
fivestloquuntur DYY Erubb. Male: noBraf, fed 3Y beef. Quid fit 4 raf 
in materiade fabbatho, &aliis feftis, videin Lexico Talmuttico p. 16573 


7. quodaies Sub geufepe & mappà ilos altama tortam azymar refervaffi (ad - 


finem fGil, convivii, loco bellariorum) &in ter faflaffegi[fe,quot in contubernio 

fire degrees comvivatores erant; id mihi dubium eft. NamexRitialibusitlo- 

* xumdifcimus,illosmediam placeatam hodiè in finem Crema relesvare, ur 

inferviat loco ipfius Agni, que histemporibusseltinzuntut. Itaque pro> 

abile non eft,candesm olim eblervatamfuifis rationem, quando Agra 
e - Pafci 


i 


pe CENA DOMINTL 293 


Palchalem ipfum habebant, &eo vefcobantur. Sed hicadhucnihil certi 
fiauo & definio. ° 


8. Benedi&tio ifta fuperazymo nonfiebat & recitabaturin menfis,util--* 


le vocat, fecundis ,& circa ultimam plrcentam: fed ab initio cene; ante 
efumagni pafchalis , fiper primà & fecundà, vel potiùs fesquiplacentà 
(integram enim cum dimidia hic fumune,cùm in altis feltis duos Integros 

panesaccipiant,urvidereeft inSynagogà fudaici cap.18.) Similiter 
9. Alterumillud carmen lingu& Chaldaicà conceptum, cujusmeminit 
tion fubfinem cone, &ad ultimam placentam fuit recitatum , fed mox 
abinitio, & anteprecedentem benedi&iorrem, poft primam placentam 
in manus fumpram. Pater id vel inde, quòdineo iftis verbis; Quisquis ef 
sit, veniat & comedat= quisquisopis haber, veniar © Pafihatizer; pauperesinvi= 
teritur, quibus non fuppetit, unde neceffaria ad Paftha comparent. Pra- 
fterè autem fieret haec invitatio, ficoent fatà advocarentur. Itag; omnia 

îc confunduntar. . 
. 10. In translatione Greci iftius carminis notandum quoque epéine 
(procul dubio) typographicum. Primum enim 4814; in vocibus illis, 
vir lele 52, fuperfluum'eft, & fimpliciter legendum, riv 48) in de 
risa dì, Ge. Sed inrepetitione illorume verborumre@tè fic legitur, ut eili> 
uet, qui verba ipfa Hebraicaconferre poteft. | <it 

*°His itaque fic premiffis, quà minùs prime hilTententie affen@m 
targiriqueam, fequentes preecipuè obftantrationes: primò, quia Nebrai 
frihil de diftin&a Coena'Agni & Azymorumsradunt, fed ea conj ingunts 
fecundò quia docent, Agnum nonpriniò, &abinitio Cene, fed in fine 
€jus; comeftum fuifle, poftcaquam Jam aliquo modo aliis epulis fames ex- 
pleta & depulfa effet: tenti, quia poft ccenam agni mula amplius menfa 
vel conviviumagitabatur, fed addito poculo gratiarnim aftionis claude= 
Batur: quartò; quia tradunt, nulfa iran appofita fuiffe inCoena Pafchali; 
Quod verò quidant hujusfententie patroni fcribunt, AGgiui Cend Pafchali 
agmiinmenfis (ecundis Comam inflitutam fuiffe facram, oppofitum mihi videtur 
«fe in appofito. Nam quomriodo CanaPafthalistiablolnta. fifecugda 
Menfte reltabapt è Sic non abfoluta, (edabrupra potiùs fuiflet; quod non 


itmmeritò- Calvino abfurditfividerur:- An nos duas hodit facimus coe-' 


nas, exiis que primis'menfts iniferuntur, 8 ex menfis fecundis? Sictor 
fientccenze, vel prandia diverfa;*grormiffus, Adde quòd ca, éx quibus 
illimenfis fecundas fatuo atim initio cente in menfa, ex ipforum 
quoq; fententia, fuerunt appofita 5 Panes nempe Azythi. ‘Quomodoigi- 
ture diplicem itide’fatientisi Ctemaiti hi tif uf pociiaris ‘qudque Itioad 

I 00 3 y 
x 








294 DissERTATIO VI 
camreguifita fuerit?Sed Menfasiftasfecundas plantignoniHiftoria Jue 


secunda fententia efteorum, qui triplicem hic faciunt Cenam. Ethi 

iterum difcrepant: quidam ita diftinguunt, utfatiant Primem Agni, Sem 

dam Azymorum, Tertiam Nove ConaSacre, Sic AndreasSeelmatterus 

in Symphonia Evangeliftarum, & quidam alii. Ali pro fesunda Cana Age 

morum ponune Cenam communem sfualem aliorum ciboram poli Agnum; 
fami 


eò quòd ex folo agno faturari non poterant omnes perfona familie, fi illa 
reefercim ampla eller 8 numerofa. Sic Maldonatus, Cornelius à Lapide 
Roli In hanc quog; fententiam fcribit Hugo Grotius in Annotationi= 
bus fuis in Evang. libros nuper editis, ur ente Conam juffamin Pafihate Gueiua 
antecefit cana ritualis agni ast boedi cum azymis, Cr berbis amaris ficin Pafchasecon= 
memerativo (quod ille vocat) cenamquandera sci zen, cone (fc. julte 8 or- 
dinariz) permiffam fuiff, fed fine facrificio, Sed neutri horum quoque fenten- 
tize aftipulari poflum, Azymorum cena peculiaris in fuperioribus jamà 
me eft fublata. Hisdem quoqueargumentis tollitur Cona communis&c 
ufisalis poftefum Agni. Îlla enim, utfuprà quoque vifum, potiùs efum 
pani preceflit; quàm fecuta elt Plan hacratione inverruntur ritusHe= 
reorum, 


Tertiaitag; Genergia fapere eorum,qui duas hic tantàm,fed hocpa40, ' 
, 


faciune Coenas; Agni Pafchalis: Alteram, Cena Sacre noveà 
Chrifto inftitute, poft penitàs peratam Caenam pafchalem, ita tamen,ut 
continudei , & uno quafi au, menfis non fublatis, fubjun@a fuezie. In 
hat fententia Video huille veteres plerosq; omnes, quam etiam fuperioris 
sevi Theologi plerig; funt fecuti , & inter eos magnus & judiciofiffimus 
Calvinus,qui ad w,26.cap.26.Mattheire&ilfimè fcuibit; Ego hac verba nonita 
: ssciio qual (Cene Pafibali hec nova o longò excellentior, permifta fugris, fed potiùs fi- 
nem tum priori convivio fuiffe impofitum, Et hancego quog; verifimam eflear= 
bitror, fe fegquentibuerario us confirmo & dem PINNA 
1 Chriftus procul dubio, cùm Paftha hoc difcipulos jufferit pratpara= 
re,8ccertumlocum , ubiid comedere velit ,illis, verits illudquogi 
celebravit, . 





pe Corna Domini © 2% 


‘ia Corre Pafchalis ratio) ut Agnus inillius fine, ION 9 boffiribuo aliguo 
gprodo faturis, comederetur, ita ut nihil quicquam pot agnum cibi capere li 
un fa) 


«citum 46 petmiflam foerit, id; or agni in ipforumoreremaneret. 
league dle ferinon portale, prazia: Pafchali abfolutà demumid 
inflirueret. * 1 

4. Non potuît Chriftus, Ccent Pafchali adhuc durante, Novum Sz- 
cramentum inftituere, Nam Novum $2cramentum non habet locum, 
nifiabrogato Vetere. Vetus ite nonabrogari potuiffet, fi adhuc durafler, 
&inipfo attufaiffet. Duraffer autem utique, fi menfae fecunda adhut: 
acftitiflent, 

Liarisiffius Înftiturioni aftus affignetur, neque cum Veteri Pafchate com» 
mifceatur; uti setè Calvinus & Pareus fentiunt. 

6. Natura infsper iftivs Sacramenti hoc requifivit, Cùmeniminlo- 
«cura Agni firccedere debuerit, nonerat, nifi poft illud 4bfolutum & finie 
aum, inftituendum. 

7- ‘Concordant Evangelifte Lueas, & Johannes, Lucasquidenacap, 
22.9.20.ubi it, Chriftum poculum fumpfiffe M@ è Aswire poffguam ce- 
effet. Sic Paulus 1, Cor. 1. 24. Quis enim horum verborum fenfus fi, 


5. Ex dignitareSecramemtihojas omninò etiameffe videtur, ur pecut- 


po que à nobis di&tafune, non poreft amplius effe obfcurum. Etrtos. 


za non folim ad poculum, fed ad'totam aRionem, referendaeffe exiftima- 

. smas, Non enimdiverfistemporibus.& aftibusPanem & Vinum fumpfit: 
ac diftribuie. . ° 

8. Eddem fpe@tare videntar verba Jofiannis capiiz verf.2. Ka) Ada Moon 

sie ercand ((cil. Agni Pafchalis) fed. Etverfo4, ipeigily ca ri Aders Surgit 

è cana ({cil, Agni Pafchalis ) Ex quibus fimul & hocliquere videtur ;. quo» 

tempore Letio pedumdifcipulorumà Chrifto fatta fuerit; quid videlicer 





intercelferit inter Coenam Pafchalem , & Coenam Dominicam: ita ut, ed. 


perattà,continuò ad Inftitutionem hujusCoena Sacra 8 Novee fe compo» 
fuerit, quod'iterum ibidem Johannes clariffimis verbisinnuit, duna ait 
P. 12.04 svinfa ris wide ara abi rà udire abri, dvericd wire iquere 
ergo lavifer pedescorum , <& palliumflumrecepift, rarfiem difiumbens , fcil. ad Cee- 
nam fuam inffituendam :-quamvis hiftoriam cjus deinde preterieris, ma= 
gis in ConcionibusChrifti, quànrhiftoria ejus contexendi, ubig; eccupa- 
tus Johannes. Ad'hunc novumaccubitum reférendi quog; fantejusdem: 
capitisv. 23..828..collat. cum Johann.21.7,20. De Pedum Iotione ipla: 
pluramox dicentur; Novi, Hec à multisaliter exponi, Ita verò planifli-- 
ma, & cum Hiftoria Veteri confona, miliiefle videntur, Vulgares expo» 

tiones. 


. 


296 DIssERTATIO VI 

fitiones ceeterze, neque fecum ipfre fatis concordani necullumin Judlaica 

Hiltoria folidum habent fundamentam: Ù - 
9. Denique hoc idem fenfiffe videnur D, Hieronymus, eruditiffimus 

& antiquitatis peritifimusliterarum facraruminterpres.Ille enim Matth, 

26. ita fcribit : Pofiguam typicuan Pafcha fuerarimpletum, & agni carnes cam Apofio- 

Lis comederat, affini panem qui confortatcor hominis , & ad verum Pafchetransgre- 


ditur Sacramentum. Sic Venerabilis Beda: Finito PaftheVeteris folenniù, quein 


Commemoratione antiqui , de Acgypto liberationis , populi Dei agitabantur : tranfiit ad 
novam, quod în Juevedemtionis memoriane, Ecclefiam frequentare volchat , ut videlicet 
pro carne ac ine agni, fui corporis ac fanguinis Sacramentum fubfitueret, Ly= 


ranusin Pofiguam comederant carnes agni Pafthalis, anteguam fiargerent de. 


Cana. Et in Luc, cap.22, Hic confeguenzer snffituitur Emhariflie Sacramenti 
post Legale convivium, Gi, Sedfatis deiftis, . te 


IL 
DEMATERIA. 


XV. MATERIA x Sacri& Divinihujus Epuli, è Chri- 
ftoipfocelebrati, quod attinet, fuitca cum Exsersa , tum Laser- 
wa; five Sicnum & Sicnatno. . 

XVI. Materiacxverna five Sigze duo funt; PANIS & VI- 
NU M, quibus duobus, licet materialirer diftin&tis, unumita- 
men hoc Coena Sacramentum formaliter & perfeRivè corì- 
ftituic Dominus Jefus Chriftus. Matth. 26. p. 26. Edentibs cit 
accepit Fefis Panem, &rc.91.27. "Et accipiene poculum, &i. PoR 
utrumque hoc fignum adhibitum, dixit; Hoc facite in mei re- 
cordationem, tefte Paulo , 1.ad Corinth. 11.7.24.8& 25. itata- 
mén, ut canon perintinGionem confuderitaurmiftuerit, fed 
feparatim unumquodque & traQarit, & diftribuerit, utiex- 


. prefsè verbaInftitutionisteftantur. 


XVIL Pan15 autem, quem fumpfit, & quo ufus ef 
Chriftus, fine dubio fuit Azymus, .Eum enim panem adhibuifle vi- 
detur, quitàm preftò & ad manus erat, Tum temporis autem ex 
Judzis nullum alitm, quàìm Azymum, habere licebat, Exod. 13.7. quam 


Legem Chriftus procul dubio violare &transgreditumnoluit, Et, fifu» - 
pei 


itiofa illa fermenti inquifitio & expurgatio tum temporis jam ufitata 
fui 





pe CoeNAa DoMINTI 297, 
ffait, quam Talmudici preferibunt, quamid; Judeei hodit ufurpant (ut vi- 
«dere eltin Syn. Jud, cap.16,) ad quam quog; refpicere videtur Paulus1, ad 
‘Cor. 5.7. vixcredibile eft, alium panempotuiffe habere:Chiiftum ad ma- 
mnus&cin prompra, Novi, aliterifentire Epiphanium,Harel 50. Chryfo= 


tomumHomilià £2. in Johannem,& Ecclelias Grecassquarwolunt;Chri- 
<ftum legitimunadiem anticipalfe, 8 proinde ad fuumPafcha pa, non 
«dllopu,adhibuiffe, Unde 8-ipfiin:Euchatiftia pane fermentatoutuntur, 
"8caliisvutendum elle t, Nolohiculla ratione intricatam illam'con= 
stroverfiam ingretli de die,-quo«Chrilus, & Judzi, Agnum Pafchalem 
«comederint? fed-cansfuo loco.hac vice quidem reliriquo , nequehuic fen- 
:tentiadeinfermentatis panibus AChrifto'inFefto Palchatis, ac proinde in 
-S.Ccena quag;; ufiurpatis,dbelle puto, Nam cùm ideo procul:dubio Chri» 
ftusPa(cha celebratit, ut Legi fatisfaceret ; Lex autem azymos requè ac 

-Agnum precepetitin'eofelto, dubium non eft, Chriftum uttig; precepto 
{atisfecifle, liveeodem die cum Judais Pafcha comederit, fivediem anti- 
sciparit, Etdum Chiiftus difcipulismandaviur'fibi Pafcha pararent, & 
‘nerale procul dubio mandatum dedit deommibus iis, quee ad feftum illud 
aitè fecundum legemobeundum pertinébantyne quismirecur, unde Chri- 
> ftus azymos habere potuerit, fi Jalleos anticipavit, n. 
XVIIL 'Raggaalironii -azymà ufus videtur‘Chiiftus,;«quales tumia 
«fù inter:Judaosfuerunt.,‘qualesd; Patetfamiliàs ille, 'in.cujus domo Pa- 
fcha celebravit ;illi appofuit. Ee autem non fuerunt parve ejusmodi pla- 
«centule rotunda, tenues,:fpumofe, les hodiè in multis Chriftiano- 


mumEcélefis vifuntur in S. Ceenà: fed placente:gsantiiores «quer infruita - 


inter convivastotiusmenfe diftribui polfent, & tenues quidem atg; lata, 
fedtamen «etiam mediocrem craffitudinem habentes, ‘inftar Panum no» 
‘ftrorum dalciariorum rormdoram,:ut ad nutritionem corporis apt 86 
idonee ellent. ‘Ico autem non nimis':craffasillas Faciunt y utcommunes 
panistortas, fed paulò tenuiores, quia panestemuesnonita facilè fermen= 
tamtur, ut panescraffi, Vide Levafch hachur Numer, 4.60; 9.4. Hebrai 
«eas in genere appelant MX MAzzos, “Tres verò illas quas'no@g primè 

hujusfefti comedant,infpecievocant MULO Mizvos q, Placestas precepti, h.e, 
. fingulariterà Deesmandatas, &runivetfisacfingulisimperatas , quod ob- 
fervandumRitualesipforamilibros legenti,ob vocum affinitatem. Deil- 
Farum materia, prepararione,8cformasvidieama Synagoga udaica cap.17. 
Nonenimlubet ea huc transfcribere.Probabilc'etiam eft,Chriftum panem 
&jusmodi infermentatum integrum , non dimidiatum, adhibuiffe: quod 
ded obfervo, quia nomnulli hanc Chrifti frationem volunt intelligen= 

x - Pp ” 








298: DisseRraTIo VI 

damdedimidia illatorta, quam:hedit fub finem Agni Pafchaliseome 
‘“dunt.. Nam. 1. cùm dimidiata illa torta;in finem coenzerefervetur ad me 
moriam Agni, quem. hodie extra terram: fanétam illis ma&are vel edere: 
fas noneft, ftante templo,in terra fan&a, nullus, vel faltemnon îs,.iliius: 
videturfuiffeufus, quodrsmenip mediorelinquimus: 2. quia benedi> 


&io femper recicari foler de no 7% fuper punem imegrum, fiquidem adfit,, 
&haberi poffit;.idg; 129 DT ame niohen 9 inno AIA Nyo. Deb: 
proprer dignitatere Beneditlionis, que, fuper coguod perfeGum.et, fieri debet honoris: 

* causi, Levufch hartechélech Num;167..9.L 3. quia-uno pane integro: 
meliùs repraefentatur Unitas corporismyftici Chrifti, rùm inter fee ..tàra: 
“um capite Chrifto, de qua Apoliolue 1adCor.10,17. Quoniam ut umued' - 
pani fic unum corpuomulti fumus : marte ommes uniss paris fim participes, 4: quia: 
nihil facra huic Cene commune cum Ccena Pafehali, qui finem & coro 
nidem jam Chriftus impofuerat,, neg; ullo patto due ifte aRiones funt= 
sonfundende. : 

« XIX. Quariturtiocloco; ‘ - ì 
Gùom ChrifPss in primd Candpane azymot infermentazo fit uf 3; | 
annon & hodiè tales (tnt adbibendicy ufarpandi, ut conformem cune 
prima Canam babeamsus? - 


2)..1: Hoc minimè effe neceffarium.. Nam 1: quòd Chriftus Hoclo- 
240-2zymum panem ufirpavit, id faftum eft peraccidens, ex neceflitate,, 
«non abfolutà ; quòd talis panis ad hujas-Sacsamenti celebrationem ,. vel 
‘tum fuerit, vel inpolterum debuerit effe neceflarius; fed tali , quam pra: 
fentis-tum temporis circumftantia ei imponebat. Talis neceflitas hodiè 
“nosnon it velurget: EtAzymuspaniserat MEZ Pracceprom Legale 

. FeltiPafchatis. Chriltus autem noninftituitepulum Pafchale legale; fed 
illudabrogavit,.& Novam Cosam inftituit ,-que quibusvistemporibus: 
calebrari poterat& debebat.: Unde nulla amphiuselt neceffitas,Azymum: 
‘panem ulurpandi. - Imfuper.ab hacneceflitate.videtur nos liberare Paulus- 
1 ad Cor. 5.4.7. . . 

2.. Nlectamen'omninò eam Coenam damnandam effe , ubi ufurpantur.. 
Cavenda autem hîc 1.. omnis. fùperftitio , & neceffitatis opinio:. 2.. vi 
tande fpumofze ifte placenta renues, ràm'quadiate ;.tùm inprimisorbi. 
culate, numuli.figuram referentes ,.& indiper à: quibusdam trucifixi. 

. imagine fignate; inmemoriam, uti. volunt,-Ghrifti.triginta argenteis: 
nummisà Juda proditi,& crucifii, Talesenim Ghriftus non ufurpavit,, 
fed quales Judseisin ufi erant,. Deinde;communio illa, per unum Ranem: 

. DI . “quo 








_ ne Corna Domrint 299 
equo omnesparticipant, fignificata &'repreefentata., hisorbitulis toli- 
beta “Denique Feaftio quoque impeditar. Confer-inf.th.57. 

3. Regtiùsvideri, fi adhibeatur panis fermentatusordinarius, & nutri- 

‘wivus, Nam 1, ut modò diftum, Chriftus noluitad formam épuli Pa- 
£chalis, Sacram fuam.Coenam inftituere, quia noluiteam ad certi annui 

“temporis circumftantiam efle alligatam , &c Palcha Legale cum preecepto 
Azymorum ‘hoc Pafchate ab ipfo fuèrefublata &cantiquata: 2, -quia ite 
jam in ufù fuifle videtur temporibus A poftolorunf, & quidemrtimin Ju= 
«dea timapud-Genres, A&2, v. 42. Erantg, perdurantes in dottrina Apo] 
um, & commanicatione, & fraflione pane, ubi notandum quòd Syrus habeat 5 
tin fradioneEnchariffie. Vide 8:A&.20:W.7. Imprimis autem colligitut 
hoc ext. Cor. 10.7. 16,17. ubi Paulusait; Panis quem ffangimue, nonne eSt com - 
«munio corporis Chriffi? Quoniam sous eSt panis , unum corpus nos multi fiamus: nane 
vomnes ex um illo pane participamas. Namhisverbisomninò videtur refpicere 

. ad Pgnem fermentatum integrum ‘ordinarium, quo utebantur, quem 
frangebant,& fuperquo folebam, & etiamnum hod&folent, fudeibe= . 
nedi@tionem recitare. Vocatur fudzeis 192 Torte pani. Hinc apud Maje= 
smonidem, in Hikbos Berdchoscap.7.9.4, MOTO 155 FIEIA ITMDIO Oprà- . 
mumett, Ji frangarur pinis integer. SicinOrach:chajim Num.167. 9.14. 0% 
SN IDIOTI DAS Siomnes comedane de pane uno, tumm parerfamiliàs franger 

pene dat umicuig, partem fam amteguam comedat, Sic: IID MONO FNY Yami 
‘an "e o ao) Prangeas panem, dat unicuig, frufttande pane fim. Etquia ex feti 
ptis Apoftolorumliquet, primosChriltiamos frequenter Sacram Coenatt, 

. adeod; fingulisdiebus Dominicis, celebraffe; nequaquam probabile eft, 
illos im hunc ufum Azymos panes coxiffe , 1,2d Cor.5.7.7.8, 3. Pane 
fermentato integro , apto ad frangendum & diftribuendum interomnes 
communicamtes, elesantiffimè & appofiriflitnè repraefentatur, sim Com» < 
munioilacum Chrifto &membrorum inter fe, 1, Corvo. tà Spiritualis 

© dla nutritio animae per.carnem Chaifti, Joh.6. Hec fufficianrde Signo 
prime, nimirum Pare, - 

XX. Videamusnuncalterum quog; Signum, Vizw» vide: 
Jicer, quod Evangelifta vocant za ris apriàu, Genimen vi- 
sisutHebrei tomo Fraum'vità, March.2 6.Marc.14.Luc.22. 
Judei praftantifiirmum & generofiffimum vinum, 8chac de caufa Ru- 

sm commtuniser, comparare jubent ad Fefti Pafchalis celebrationem, 

* Hinc foribunt in Levif, 00 N99 Num, 172, $, 1, MX mimi ma 
aa ZO ATI DITO DIN Precepiam ef, inquitere Ge comparare vinumra- 

i . Ppoa n 


300» DisseRtATIO WE. 


drm. quia iltud generofis-eff:folet , quam albium:. Unde; ANTE pieve yre Die 
Cnpam DITO. TENZA. SI confe, alture melive; quam rubi. ili prefirari, 
Vino.autem utuntur:quandog; puro mero, CO Tito piprmit 
fitJiberum & indifferens: Unde in sepher mitzvoth gidol fol.nBi 1; Merfiri: 
poculi eSt quartariv, DIA, WI" PINO? PAPA vini five novi five veserica, pari 
fiudiluti, uti traditur.in Tofeplios: Aliquandò etiam adhlibene vinum Aros- 
matites ,,MTP Conditum.illis ditum.. AnCiriftus fis fit mabroanvtrd» 
albo? perindè:nobis.eft.. Conftatipfum ile Virnrmn::-iltid procul' 
dubio  citra fuperftitionem,,. quod ab illoPaterfamili&s- in'cujis, edibus: 
Pafcha celebravit, fuir propofitum. . " 
XXL. Chiriftus.vocat ssliese Poculus;; Paulius Pocubsom bimediciionio, DI 
MANDI & PoculitmDomini 5. metonymicà locutione & percellipfim; pro Prce= 
lumvini 3 ad imitarionemidebraorum;.qui in hiftoria:&eitafias Pafcharis : 
deflcribendis; ubi de vino illiusifefti vel cena a, unt, paralit DIX Peak vel 
11015: Pocalorum mentionem faciunt sur ; 019. Ta ta RON 
in cena Pafchali oporset quarwor poculabibere: Item , "AU DIITUNWA. Bibit poculioma: 
fiiundae,. Sic, DVI. 99 PAL Benedicendum. e fisper -quolibit poco; 
Vide inoxiterum aliquid de Hoc poculo.. n° 
XXIL. De:Mtareriapoenlorum in/GienaPalchali; nibilittibune, fed! 
dè menfiita& capacitare, quam dicuntfuiffe Yquartariom. In SÉ. 
pliermizvothigidol: m'y'3Yimo pa: ha nyre. Menfira cujig, poculi cit quar-- 
serius. Nihiletiam preefcribituede Forma: Beda de legis landis cap:2; re=- 
fért, Chrifti poculum fiiatempore Hiérololymiswilum ;.argentenmaz fexe- 
tarii Gallicicapax, 8% <ugeli h. e. exstrag, parttanfatum fuiffe;cujusmodi; por 
calorumufiis apud Grecosabtiquillimus:. Fides et penessllirma:Ghrps- 
foftom: Ham: fe:adpop.. Non erat calix:aureus;.pretiofa tamen erant: 
illa omnia &ttremenda; quoriàmeramtfpirituplena:Videarur & Gabéiel: 
Biel le&. 52: in Canonem Miflè.. Sufficiant biec de. Materia Rirerna,. 
XXIIE Mareriaioterna ,fivosSignatuns.in toc 8acramento: 
duplex.eft dupliciMateria externa refpondpns ;:Cerpss vide, 
licer; & Sangue Chirifti pilludi qua crucifixage8 fratum; bic;, 


quà effufus.. UtriusquebiujismeminitgrqueChriltus:. 


XXIV.. Pani; vamquenifigno Exrcrnos.refpondènCerpm: 
Chriffi, pra vobicdatum de faatum.. Docer loc Chiiltus;, las 
panem-difcipulis extiitieadb;& prebendò; ait; 4% e??-corpus: 
meums quod provvobis datur.: quod Paulus 1.ad'Cor: 10. w:1 60% 
plicatz:Panziguem frangitu ;nonnecommasnio corporis. cespiti 

100 - ‘ora 





ve CoENA DoMINT 301° 


. fora ad hanc' tocutionem explicandam, poft tot infignes 


TFheologos, addere nunclibet,ne:velaGum:agere; vel fune- 
fam illam contentionis Sacramentalisferramego quoque hic 


. meciprocarevelle videar:. Exrermostiac:viceritus-potiflimim: 


perfequi & illuftrare,.milit efÈ propofitum:. 

XXV. ApudVeteres Hebreeos Agnus affi&, in CoenaPafchali in menfa: 
appofitus, vocabiaturoliin MDS.2-101:Corpws Pafchatis , vel integrè W MM: 
MOON W2D° Corpss Agni Pafchalis, Hinc legiturin'Talmud, Tiaftatu de Pa- 
{chate; cap; ultimo, in Mifchné: MOD.Me 1013 METTA OPE 0 San 
duario, (id'eft’, dirrante:& fante adliuc prin Veponchane lo e0 Cor- 
pps pafihatis; five 'Agni: Pafthali; Sic in R.Mofe Majemonide-irtHilchos Ché= 
nda; del ppt par MEAvEI my rho paro 
moon was Aferebant:olimcoram co menfam apparatam ;. È fuper ea herbis amarae,. 
alizg, olera; panem sc; G corpus Agni Pafihali, Etiterum:$.7:90 TIMO 
mos. hw 1010. Bemedicit;. È comedit de corpore Pafchatis. Sicin libro Mechilta, 
qui exantiquioribuseft,foli 4. coli: miton }d.0m msoone nam) grort. - 
vana. DAT addit ei((cil Agno Pafchali)seriprura duo adbuc pracepta alia(Azy=- 
morum fc. & Amarorum) preter id quod dé.corpore ipfsus dedir(ut-videliigni af= 
fetur.)R:Béchaj fol.75:2:atHEx0;cap:12, INT MODI-qMI [RIT MONDI *D 
mp men: canftar,qudd casquedé Corpore Pafibatisitehoc capine babentanr; praceppum 


ffierina perpetuum: Dè corporePafchatis,hi.e. deiplo Agno Pafchiali: Anergo» 


fortt.Chriftusad hanc locutioné hîc allufit,quafivoluifferdicere; Ecce modò 
maltaftis Cr comedifti; MOON W33 HW 1001 corpus Agni Pafchalis; ranquam memoriale: 
Bberationis Aegyptiace ;. i typum'corporis mei pro vobis in mortem tradendi : fed nunc 


© Agnum Pafcbalemicivorpusillius abrogatumvolo; & pane iffò mediante ;-exhibeo vobie 


*B83‘Còrpus meam, quod jam-jampro vobie in mortem tradi: frangi deber , ut'inpoffe» 
atom memoriale babbatirdo' (smbolinm tùins mei ; qui ‘verus ille fim Agnus; per typicune 
Panratus; tom facvificii mei; non peragendi, fed'reipsà jam peratti Cr exhibiti ; tin de- 
nig, Liberationis,-non ex Aîgypto corporali ©terreftri; fed [pirituati , per remifionem 
peccasoram. Nam , utialia inv. Teftiumbra erant rerum ficurarum::rò 3. oiiua c0r= 
pusausensChiifti, COlofl2:..7. 14, ità quog, Agnus Pafihialis;- JoM: 1.29 1: Petr. 1. 
wi. 19; Apocal 13.8, &c:;. Hiecconjettusa:probabilior fortaflis videri poffit, 

uàmillorum; quitieeverba conferuntcumiltis; queetiabentur in fegene 

la Jiudaicà Palchalî; DOT RPIRI NITIN DIN ST NFTNONO NT Hic, vel. 
TaliseSt pais afffiGionis , quem comederune Patres hoftri in terra Aegypti: quicuna, ef 
rit; vena & comedat , Gc, Sed in medio hocrelinquimus 8 nihil aflevee 
Samus;. 


x PP. 3 


302 DissertaATIO VI 

XXVL 7iîno,tamquam altero Sacramenti hujus figno, îe- 
fpondet Sanguis Chriffi i non fimapliciter, fed quatenus effi 
pro nobis inremiffionem peccatorum; Er eccepro peulo, e, 

— dixit; Hocett fanguis meus Novi illius Tehamenti, qui promulsis fe 

Funditur in remifionem peccatorum, Macth. 2.6. Marc. 14. w. 24. 

Luca 22. 20. Paulus ait; Pocwlum benedicFionis , cui benedicimus, 
nbnne communio fanzuinie Chrifté et? 1.Cor. 10.16. 

XXVII, Dum ergo utrag; materia interna itafimitatur, utdi 
Corprs Chrifti nobis dar quarenie pro nobis datum ; h. e. pr 
tuum; Sanguinoa, quatenus pro nobis effufis inremillionem peccatorum, 
ine colligitur; In Cena, neque Corpus & fanguinem Chrifti proponi 

* ‘absque mortisiliius virtute, & beneficiorum communione: neg; Virtu= 
tema Mortis, Communionemd; beneficiorum »absq; corpore & fanguine; 
fed utramg;fimul, propriam caufam, cum proprio ceo » & proprium 
«ffeftum cum propria caufa. Ut proinde haec quog; ad Materiam hujps 
Sactainenti internam pertinere, intelligamus, 

. IL . 

Dea Forma. 


XXVIIL Quemadmodum materiam hujus Sacramenti 
dixi fuifle duplicem : ita duplicem quoque conftituo ejus 
Formam; Exsermam fcil. & Iaternam. 

XXIX. Ad Formam externam refero ca, qua Chriftus in 
ipfa Coena admainiftratione partim ipfe peregit & obfervavie. 
partim diftipulis obfervanda & afendamandavit. Ea copfi- 
ftunt partim inFa@tis, partimin Di&tis: Suntfue vel Antece- 
dentia Coenam, vel Comitantia, vel Confequentia. ” 

XXX. Ad Anrecedentia referuntcommuniter Lotiorezm pe 
duna difcipuloruzi, cujus Johannes meminit cap. 13.à.4.ad 18. 
De haciftam placerhîc proponere quaftionem; Ztrwm Lotio 

pedum ritus fuerit ordinarius, è Fudes in Feffo Pafchatis, & aliis 
convivit, ante accubitum obfervatus? : 

Ita quidem fentiunt Viri do@îi plerique omnes; Scaliger fuprà citato 
loco, Beza , Baronius, alii; & quidem ita confidenter & indubitanter, ut 
do@tifimus Cafaubonus Exercitationa x vi, contra Baronium, Num. 22, 

” feribar; 


Z 





“be Corna DomrInt. 305 


£exibat; Hoc non folimverum, fed vel pueris notum effe;morem fuiffe Fudeorum:pedes: 
«ente accubitum lavandi, te . 

Sed, pace tantorum virorum, ego. contràajo, ir omnibus Judeorum 
fibris nec volam nec veftigium hujus moris reperiri, neg; etiam vel doftif 
fimis Rabbinis, ne dum pueris, fando quicquam de hoc moreinauditum 
unquam effe. Perluftrentur omnes illorum libri Rituales , evolvaturto» 
tum Talmud, ne unicum quidem teftimoriitum inde producetur, Kaque: 

S eademì fide hîc Rituzle Hebraicum Baronius pro hocrituin teftimonium, 
advocat, qui fuprà pro Menfis fetundisPafchalis:convivii, 

Et, ftrett attendamus, Lotio hac non peratta fuit ante Conam:pa= 
fchalem, fed ante Coenam novam, ad finem perdu@tà veteri. < 

Scaligertib, 6. de Emend. Tempor, Primò duplex pro hoc more ex He 
breorumRitualibus producit reftimonium : Primune ex verbis iftisAgga» 
dx; fiveLegende Pafchalis: miri tao mi io ma im mi 
soDvo "ne nm nem nex Duo ox D'IIDD TI i" qua verbailleita red- 
dit;Quamdiverfanox hec acaterisnottibussqubd'inraliisnottibus fomel tantim Lavamu 
inbacautemdis, Gc. Sed pellimè ifta funtà Scaligero feta, intelleta & con= - 
verfa,VoxD'Y2U0 non paflivè ef panétanda, Mitzabbelim; fed'ativè, pbavn 
xMetdbbelim undein ‘quibasdanelibris eftex Hiphil, 07200 Malilim, Dein-. 
de,non agitur hîc de Lotione,five pedum,five manuum fivetotius corpo- 
ris: Nihil etiam ibi de fimplici lotione ceterarum nottium, vel dtiplici no- 
is Pafchalis. Verba illa ita ffc funtreddenda :Quam diverfa nox hec à ceteris: 
mollibus? Nam im aliis omnibus nodlibus , ne femel quislemi intingimus: in hac autem 
mode bis. Agunt mon de Lotione corporis: fed de intin@tione herbaram 
antararam, olerum » veletiam panisazymi;imembamma Charéfeths& in 
Acetum. Hocitaeftapertam éc manifeftum, ut nihil fit apertius, Lucer- 
namin meridieinter Hebraosaccendere videretur,qui hoc probare vellet, 
Non'femel; fed innumeris propè vicibusoccurritin Ritualibus harc Intin= 
‘gendi confuetudo., Idemetrroreft in.altero Canone Hebraico quem adfert: 
Soa av ao Vavb pr Oprsef? fecundd lorione tingi in intybie. Senfusenim 
eft; Opertet fecumdè intindtione intingere ( non Intingi ) imyba, (non, Inintyhis;) 
Bis intingere' folentherbas amaras: Prima intinttio fitante coenam poltex-- 
hauftumpoculum primum, in Acetum,& vocaturitenI 20 Tibbulrifthon. 
Alterz, poft poculum fecundum, in embamma chaéfab, 8cvocatur mato: 

“mr Tibbul' fcheni. Vide Symag.Jud. cap. 18, Fruftraitag; funtomnia; que 
de Lotione pedum huic fundamento fuperftruunturà Scaligero, 8caliia 

Adfert deinde Scaliger locum illum Luce 7.44. ubi Dominus ipfe Pha-- 
rifeo, è quo cenà exceptus fuerat, objicit, diftubituro fibiaguam ad pedes dis 
sanonen fuiff, c . Sedi 


304 DISSERTATIO VI 
Sedlocelia nibllad remfacie Non enim di par niloti 
“nonin ulu fuiffe inter Judaeos: fed hoc dico, non fui ontinarimaaa ir 
Femin conviviie veli Felt Pafchatis; velfaltem nulle idloncoxwfima 
nio, ex Hebraeommieriptisshoc probati poffe. Namhoc certutn8cii 
bitarum eft; hofpitibus peregiè adventantibusaguam ad. peesstimegdos 
fuille preebiram.& exftibitam, tm ad deterpenidum pulverem, stiate 
contraftum, tiìmquòdid ad Laflitudinem vit ceeftus tollendam,. perti 
meret. Patetifiexemplo Abrahami, Genc£.18, 4.’Lothi,Qendr9.2. Viî 
illius de monte Ephrajim, Judic.19..21. Hoc eftitag; q uodiacloco Chri- 
ftus Pharifeo illi cbjicit, ‘quòd fibi ,.ex itinere Hi STolymamiseliizade 
‘  ventanti hofpiti, hoc humanitatis 
rit. Extoto enimillo capite conft: 
de unologoiinaliumtransmigralli 
Tim.5.9-10.% dyilida edor Si) 
officiipesiem pro omnibus poner 
enique adducit Scaliger exe 
ad ceenaminvitaffer, mirabatur, er 
SE3 ad agio Curia ad ri deise, Luce n, 38, . 
Adhoc 1, refpondeti poteft, verbum sesZ%% hocloeo idemellequell 
nebi Bc gegizlen, uti Beza explicatinAnnotationilias majoribus, ut pro. 
Manmumidetione-tontza 0 ineelliot: dicoîa a 
2: Si-quis urgeat, totius corporis ‘fofionem intelligi; dicoîd non 
rem facere: nisi hocloco ‘quello eft de Lettone ui, Integrum corr 
pus lavari iolebar ob conta@tam immanditiam iquam, Lege pro) 
tam, velfaltem StatutisRabbinoram & PhariGeorum. :Et verifimilev 
detur, ided Pharifeum hunc miratumelle, Chiiftum ac&umbentemad 
menfam, ante prandium non lotumfuiffe, quòd Chriftusrecenseirma» 
gnatuba hominum promifzuormum venerit (Y.29. ) unde,ex Pharifieo- 
rum opinione, immunditiem contraxerat, acproinde orione opus ha- 
buiffe ipfividebatur, Hinccum hominibus plebejis pon fotimmnori come. 
debant, Matt. 9. 11. nonambulabant; unidedicunt; 29 N08 Doom Pt pa 
DINI DNV AIN 109 _Non folene fapientes cegredi cum bomissibra dlebejis, vilibus 
contemptis: Et Chaldaicè, 1229 NDISINA 1POI “N Non egredismtur cum: . 
Rabbini noffri: fed ne rangi quidem abillisvolebane;.undeinlibro PDr.je 
gitur (citante Drufio de Trib, fettis Judzcaznna lib.2. p. 98.) Pheriferbia 
permittebant fe rangi è populis terra, Hinc dicit Pharifeeusille Luce 7.39, 186; 
Sieffa Propheta, noffe, que > qualis fiteamulicr que tangit ipfiam, NamESt peccetrig, 
q.d, Utig; non permitteret ut ab ipfa tangeretur, Vide& Jela, 65,5, te A 


pè Corna DOMINI 305 
#eftà Epiphanio contri Hîeref. lib. i, Mos Samaritarum eft, chm 
eccurrerent, aut Chriltiario, aut Muhametano, utdicant; Ne tarigas me, 
.. Eoscnim omnes, qui diverfam religionem profitenter , pro pollutisha- 
Ibent. Appofita fiat hanc ad rem verba Epiphanii: ‘Exur: 3 «Md see 
dirolag ita ved» ey aC Spes ida did Lire Dlwos, pisa perdo dite. Gale vivipenso' 
Luis BanhdiBpa imar darla ivige vi diver, puro gd) cyirra, tè vuès Sax, 
Hr Sigoo dia vede dleire de' dns dizual@. ic, Habent autem Co alias quasdam 
dementia confuetudines antiquas i quòd videlicet uriné Se proluunt, ubi ab exteris seng= 
gine, polluti nimirian. Et qud'inaguen fesnà cum veftibuu immergune, ubi contige- 
tint alium ex alia gente. Inquinationem enim putant , aliquensattingere, ast alium 
0 heminem alteris i tangere. Multa enins eSt borum derentia, Et 
“aliquàm mukò poftfle Dofitheis agens, iure, inquit, 9) ato 11%) est. 
Cale, Spiri defi Ala ARTE a ap ici a iveco il 
dem modo etiam Circumcifionem È Sal im habent, [non attingune aliguere, 
ed quod omnem bominemabominenter,, Adbaac folebant Pharificià foro veniene 
%es, non manustantim, fed etiam totum reliquum corpus lavare idedz 
«quòd in foro peccatores 8 immundi verfarentur; Idfue facicbane ante- 
«quam cibum fumerent, ut eft Marc, 7. 4.. aj dirò drago rido pù basico, e. 
4Sirx, Quia itaque Phafifeus ile vidit Chriftum, ex magnà turbî, qua 
cin@userat, vertientem, exiftimavit, fan&itati cjus conveniens fore, da 
varetur, arftequani cibusin caperet. |» . i 
Neque hic ergo locus, ad Rrobandum iftum morem in fefto Pafchalî, 
facit, Hoc certumett, nihilde pettumlotione, co fenfu, apud Hébraos 
‘ullibi, quod putem, reperiri. 
Quénam igîtur tandem, inquiat aliquis , Fa&um ‘hoc Chuifti referen= 
«um? Planè, refpondeo, fuit faftum extraordinatium, mon interceremo- 
niasordinarias vel Pafchatis, velCoena referendum, quo diftipulis fuis 
infigni&admirando Humilitatis exemaplo preire voluit ; uti feipfumfa- 
tisChriftusibidem explicat, w,12.13:14. 15.16.17, unde Theophyl, re&è 
feribit: Lex Iuonilitatis boe loco precipitur, Simile exemplum eft Abigatlis, 
adfervos Davidis dicentis3 Ecce Andilatua, in ancillam ad lavandum pedes fer- 
“vorum Domilimei; 1, Sam. 25. 41, Sic iraque non folim hofpitalitatis, fed 
ctiam extreme umilitatis erat, pedes alteri lavare; Hofpitalitatis, quam 
‘bere; Submilfionis, lavare. Hincfcribit R, Levi ben Gerfon ad iftum 
forum; mayo “ma mon rm Da n) "ro nevi magn me pm: MON 
fig ruba anin Yan e dic. Dice boc per modian bemilitatie, ad docen- 
Gero N Tfr i ft ur si? Jr Del cd pd infr sor 
ue 


le 


IMI ee eni 


306 DrssERTtATIO. VI . 
XXXI. Conitantie Coenam font ca, que Chriftusin ipff 
Coena adminiftratiane peregit. Hacduofuntpracipuè, 4 
cubitus,8 Sigmorumtraltatio sp/a, : 
«XXXII Primò memorantEvangelifla , Chriffums accubiife 
S£3 Avixeilo,inquit Matchaus: fic Marcus, Arategrirar de aùtir, 
Lucas, animse. Johannes; Arameàr rid. Quibus verbis refpon- 
detapud'Hebrzeos 20%, quod in hac materia fempet hoc fenfa uftrpatue 
‘pro Actumbere, Difiumbere cibi capiendi caus; Unde, MIDTI ODI Accubitu: 
700 Arcumbentes; forté qudd Accubitusin Circulum feri foleret, utiR. 
Hai exponit, notanteRabbenu Jona in Alphefi, Berachoth. 330 enim el 
Cireire; Ambire,&c:R. Mofes ben Majemon in Beracti.cap.6.9.6, in Mifch- 
najoth, explicat 1200 per nori fi indlinaverine; MIOP NUO 9 onbraN ‘mer 
ITMAMA ed qudd foliti fuerint comedere fsper leto parvoin Qegonà. Hinceriam DI 
fegitur pro Letto, Pulvino, in quo ad'menfamaccumbitur, Talm, Schab, 
flo, col. lin. idem fe, quòd me2;. 
XX XIH. Deratione Arcombendi veterum , quae apud Griecos &Lati= 
, nosScriptoresreperiuntar, plures viri do@ti.jam abundè feripferunt, ia 
reli&is,placetex Hebreis queedam addere,que-de'ipforam more Accum- 
bendi mihi obfervata.. In Talmud Codice de Benedi&tionibuscap: 7. fol. 
46, 001, 2,’9II NONO Pina ronwp pani 5189 qu aroma 9 
1a MT bp ET ENTI TAL PE E II IDPA O 
porn imon i noto nom riv90i 1 no prova 00 TI MED WIP MW Diva 
Aechmalotariha quidam ad Raf Schefchet: Etiamifi veserani Rabbini vos fitis, Perfeta- 
mien in iù queadmenfam &"convillum pertinente , vobis longè (iene periziores. Quando 
duo funt letti, massimus accumbitin capite, (h.e, primolttto, ve i primo) & fecun- 
ds fispra ipfum. Quando tres leG (unt; maxionus accumbitimmedio; fecmdus fupra: 
spfum ,tertius infra ipfum. [Glofla R. Salomonisad he verba ef : Quando duo. 
fine letti) Confueverunt cibum capeteaccumbendo , fuper latus finiftrana. 
inclinati, & pedibus in terra pofitis, unusquisque fuper peculiari leto, st 
Jpcundas fispra ipfiim.) Tn letto fecundo verfus cervicalia. vel capur. maximi, 
Quandotres, Cc. tersius infra ipfum) (cl. ad pedes ejus.]. Sequitur in Talmud: 
IMI 'PNEDI. IPER VIII IMI MENONIFA VINO Dixit, (i. e, opp 
fuit; (eil. RafSchefchet) p/i(AEchrmalotarcha) 149, f velit (maximus iL 
vel primus) colloqui (fil, cum fecundo) operterus fe erigat pain fdeaccu- 
Bitu fuo,)ereAwsg, fedeat,ut cum ipo cologuatier? [Nam quamdin ingliparus ja 
cet, ron poteft cum ipfo coltoqui: quia Reundus jacebat i capre, cjus;; & 


faciescjus ((c, majeris) aliorfum, noi verfisipfiumeft converti, aque, 
. vu 





DE Corna DomInmi. . 307 


wultdicere Raf Schefcheth, vidernr mibimelius effe, ut fecundusfedear 
- arnfra ipfuma,utverda ejus,etiam camindlinatuseft,audire poffit.] 9 I0X . 
ndlinei Acchmalotarcha ; IMI TI NADIT'NOVO ‘AN Aliamconfuetudinem ba- 
den: Perfe; Nutibus Gs ignis ci annnunt: Ce mentem fuam exprimunt. Et paucisin- 
terjertisiterum dicit Raf Saheéfchet: 370 MD 2UNT AMY AMANO 20% 
antro rio para “ Dtm TODI ht ENNA 200 SLI OO "he fio 1019 IONI 
diva oo o ora my ab ta CANI I00 MII NSD Ego Mifhmem vel 
Aclizare novi, inqua traditur 5 Qualimaneett rasio Accubendi((c.inter Judeos) 
Quando duo fune leGti,, marisa cicumibitio primo; fecundws inftaigfim {R.Sa- - 
Jom. ne, fi primusaliquid velit loqui cum fecundo, affurgere & erigere fe 
cogatur). Quendotres fune edi, maximus recumbitin primo » fecundua fupeatpfion, 
‘tertius infra ipfiam, (R.Salom.fic, fi velit, poteft loqui cum tertio: &c, fi velie 
loqui cum fecundo, fatius eftuterigat, quàìm utdeprimat, fecundum, co- 
scamep quiminoripfoeft,utille Grinfrà 8 is qui minoteft, fisprà. ) Hrec: 
ibi, Haacpoftremam maditionem hinc iisdem verbis tranftulit Majemo=. 
mides inlibrum Yad, in N199I m>îm, cap.7. Jst. inquo de ritibus convi- 
vioritm agit, tamquam confuetudinem inter Sapichtes Itaélisolim ufur- 
patem. Ex hoc difcambendi ritu manifeltum ft, quomodo Johan, 13.23. 
dile@usille difcipulus infinum Chiifi dicatur recubuife, ì 
XXXIV. Accubitus porrò ficbat ins finifrum. five imcubito finifiro. 
Hinc feribit R. Salam. ad vocem Y* Amos2,9, 8, MUNI NTYO NIDD 
Arte ho ODIATO ANO drcubit ad epulas fitcum indinationez quia ac 
«cumbens innititur finiftre fe Et in Ritibus felli Pafchatis (cribunt; MTW3 x 
Saro ig Min 330 ty rai dp me N) AD Quando accumbit, non. ! 
imdlinabitia-tergum fico, neg, in faciem, neg,in dextram, fedîm finiftram. Nan . VA ° 
qu'on mu PD NI'DN Accubits indextram, non et4 accubitua, . 
. MXXV. Situsautera ifte nequeerat planè jacentis, neque planè {e- _ 
dentiss fed partimfedentis, partim jacentis. Hinc.conjangantur quan= ' 
doque apud Hebrees duo ifta verba2D” Acianbere, Gr IO° sedere. Majemo- : 
nidesin HilchesBerachoscap. 7. J. 1. Quando ingrediuntur.ad prandium, ma — 
ximmus interomenes Levat manas fis primò :PIOD PIEVI JDID DD WNT pollea in 
guediuntur Cr afidera accumbente:, E Sedere pro Acumbereetiam quandog; poni 
videtur. Ezech, 23, 41, Ma3 neo 99 Nabn Er fadifi faper leur bonorabilem : . 
. monfatoffruta cit antespfam ( fc.leGtum) R.D. motat; Moris enim ere apud I 
dpfos MODI SONO eccsombere iu dedtis, ut ex verbis Rabbinorur noftrorum diftimus. Ù 
. XXXVI Accubitusifte primis fieculisfiebatab hominibusfuper ter= 
ra, velgramine, autfaeno fe reclinantibus: poftea fuper lanatis pellibus: 
«demunle@ti funt inventi, menfe, fcamna, cathedre, & reliqua inftru= 
° Que 


x 


38. DrssEeRTATIO VI 

menta domus, adufus hujus viree meceflaria. In his, &radtiae, cibuimeni - 
picbanttum accumbentes, tum Tedentes: diutiflin rimen retentuis,&r 
communiffimè apud pletisq; gentes, & Jude0squog;, obférvatos fut 
mosaccumbendi inter Ss, tamquarh ad quierem &molliziem omni 
abpriffimus. Le@osfive ThoròsPlebrezi vocamt MOD Mitrosb, ab Incfinanda, 
Recinando, Sic Greecè 10%; 50 Fare; Unde tese, triciniam:, Cerd 


© culson fe Costclave triumGdpileloiuin. Latini'finiliver dincerunt Cebitignni Ari 


cubinon, Accubita , Arcubfiietia cunda Bcin Levitico magno, mv 10h Hm 
sro pro'IPNI.INO Sile el Vocrogi areuaibenti in dicubia fuo, Hi leGiftemo: 
bantur in coenaculo vel ceco, conclavi quodam, ordine, idque fecuridunm 
quantitatem & numerum convivatunt, HîncMarci 14. ver(. 15.85 Luce 
2%. verf.12, mentio fa Cenaclimagni ispudiu flrati (leQtis (cil.) In:Bibliis 
Hebraict viderarvocari pofle NNSON IM Oerudaeriem , ex 2. Reeg. 1.300 
1 » Kn. Talmudici Greci voce etiam fepiùs vocarie PIPO Fosasei 
moon. IV2 Locum leBinim Talm: Beza fol, 22.. col. 2.. pliteés faeph 
Je@los contineret. ‘Hiric in Talmud de Sabbatito: ib» n“im vom 
IN PADADI Quing, Pesnta). que Sebbazbion celebrant in Tridinia-uno, Eruvìte 
cap.6.in Mifclina. verdin fingulis lettis diftubuerint, variant aus 
thores. Hebrei fingulis-convivis fingulòs affignane leétos; ut fuptà ex. 
Talmud vifum.. Ita Chriftue difeumbèens cum Palatie duodecità dim 
li peculiarem leétum habwiffent. Baronius-conjicit Chriftum & Apo- 
Folcerribueletis secubuilfe: in uno cubuiffe pfum cum fohanne & Pe 
tro: reliquosin duobus!jacuiffe quinos, Id improbar Calaubonus, & pu- 
tat, illis quatuorpotiùs affignandos, quòd quisg; le@us trium conviva- 


- ramcapaxfuerit, Neutertamen prébationem aliquam fia fententis af- 


fert. Hebraorum ea quam attuli clt fententia. 

XXXVII Preterea fingulos convivas peculiarem olim habuiffe: 
menfim,Hebrei afferunt, Namaccubitus ifte fiebatadimenfami. In Tal 
mud Tra&atude Benedi&ionibuscap: 6.fol. 42, 1.in Tofephos, five Ad- 
ditionibus: ume 99 na ary 95 ma: d51 op marie fnÒ Vi Habediane 

arvas monfulas, Crunasquisg, (torfim comedebat mensi fd peculiari, Etibi- 
Hemin pc paginà: cs e m media la ba om vrrone 
ee im Sp ortta ta MoDR:QUIA If (prifci)folehane finguli accumbere in letlo 
fio, & ad menfam fuasm : mino verd omnescomedunt, admenfam unam; Rabbemr 
‘fonain Alphefi majori, in Berach. f.33;.c0l,1, '20% mon ren mv ona 
Roy naD"w “Pas rem Imi Ire 91m debe iloriim (prifcorem) quandò menfa & 
mappa erat coram sunoquog., neceffarinm erat, ut difrumberent ;ut coniungerentur, Gr, 
Sicin Colbo fol, g, COL. 1, Moritz fuit ue difamberiitia bit, & coramane: 
ee 


pi Coena DOMINI . 309 


sa, peculicris merifia effit® ae propierea rnicuig, etiam'appostenta erat Mazza &blei 
bandi prioni apudnosverò id ja non deere Lune olim Ger 
manorum faiffle morem, Tacitipeft author, feribens de illis: Leti cibune 
unt : feparate fingulis.fedes: & fua cuia, menfa. i 

° “5 I verò fre [e lit illos etiam guandog; fedentes 
cibum capere folitos , videturtam ex Scripruree quibusdamilocis, tum ey 
Talmudliquere, swriprireloca funtinter alia, Gen. 27.19. 837. 25, Ju 
dix.19.9.6.&1,Sam, 20,18. 25.34. Item1, Reg.13.7.20. quamvis tx:eo, 
quod Frptà allatum eft, dici pollit, 30” sedere ibi flimi pro 201 Artwibira; 
quemadmodium Paraphraftee Chaldai,Onkelos & Fonathan, in illis ocis 
per Chaldaeum ‘N tranftulerune:.ut vice versà apud recentioresetiam 
20° Accumbere, pio D0* Sedere, ponitur, quod hodiè omnis diftubitus ad 





menflamfedendo fiat. InTalmudBerach,cap.6, in Mifchna diftinguuntur, ._ 


ubi de-ratione Berredicendî in men@ fermo eft: MID TN WD paor vi 
tn25 IDO TTD 1201 10899 hi. cip fedeane, umaguieg, benedicie pro feipfo: fi vero 
accumbant , unus benedicit pro omnibe, Adquee verba videat Hebrasorum no» 
tas,qui volet, & qui potelt, ” 

XXXIX. Hecaccubitàs fuit apud Hebreos prifcos ratio communis 
in conviviis omnibus. InFefte. Palhatis peculiatis ejuserat fignificatio» 
«@udd putarsint, Accubitu five Reclinatione fignificari LiBertatem : unde 
eà noe omnesreclinati federe tenentur. Vide Spnag. Jud. cap. 18. Hanc 
fignificationem alii quogg huc trahunt. Sed quia vetus Coena Pafchafis 
jam erat celebrata, i q abrogata,&c Novahiîcinftituitur, nullum huic 
Pafchali confuetudini peculiari locum hîc concedere poffum. 

XL. Unicum adhue circa ritum prefentem hoto ; Cùm Accubitue 
ifte fatusfit cibi capiendi cauisà, procul dubio adiMenfam fa&tus fuit, vel 
quod Menfe loco erat, non ad'Altare aliquod; ut proinde nobis quég; ad. 
exemplum CRrifti-€cenam celebrantibus, non Altare, fed Menfafit niecef- 
faria. Forma autem Accubitus ejusmodi-non eft neceflaria: quia, quod 
antiquis erat Accubitus, id: nobis eft Seflio ad menfam, ‘quod Ficbrasi 
dicunt in Tofephos Berdchos fol. 42, 1, OONI 9 Niwap mm nie river 
vi Seo nobis et Bedi confueta, ut Accubitus olim illis. Satis de Accubitu. 
._ XLI. Sequitarnunc ipfa Symbolorumfeu Signorum Tra- 
@atio,à Chrifto obfervata. Ubi videndum diftin&è; quenane 
obfesvarie, primò cireaPanem, 4esnde, circa Poculum. i 

XLII. Etanteomniahocipfum probè notandum, quòdi 
«ue iftafyimbola Chriftusdiftinxerit, & diltinAasaRiones& 

Qq 3 


‘ 





zo . DirssertATIO VI- 
Ceremonias, ad illasadhibuerit, contra cos, qui, panein in, 
Vinum intingendo, illa confundunt, planè. contra. cxiem.i 
plum Chrifti, uti ampliùsin partitffalari finguloruim ercaffioi 
binati 


‘ne videbimus. ” E 
XLIIL Que cirze Parem adbibuit, font vel feta, val 
a ‘ da 
\ 


XLIV. Felfe five Adfiozes recenfentur ab Evangeliftis, 

Qquatuor; 1. Acepirpànem: 2. Benedixit, 3, Fregito quDedit. 

. XLV. PrimòdiciturChriftus Pawem Accepiffe; AaGda su 
av dir; (c.inmanzs. Ita folebant olim Judzi, Benedi&tionemfipei' 
panerecitaturi, eum in manus famere;In Levii(ch hattechéleth Nuîm.167: 
$.3. Ion ryan evo manda monte To Me e ieri 
Gienem, donec Afumpferit panem in manusa » ut omnes videgot, guidi CA 
benedica, Sicin Schplchen Aruch : pecinge pri DI ce fuer 
fem caequan apprebenderit pavem, Panom, fcil, integruzie, ut fapit vifum. 
Thefi 18, 

XLVL sSecundò ka) CAoyhass Et benedizit, ( manu fcil. te- 
nenspanem). Sic Màttheus& Marcus. Hebraicè cltid D21, In- 
ter Judaorum confitetudines laudanduni hoc ingenere, quòd nihil co- 
medant fine prescedfente Benedi@ione: unde ajunt; rato DT 1 nat 
oa Nba rus Dinyri 10 prebibinon eftheminiula re fini in boc mundo finebenedì 
Gione, Berach. f.351. Eteol2, bediieo Ovada ran ohiyn 10 marun da 

© mm'priò Quicang, fruiturre aliqud ex boc mundo fine benediGione , perinde eSt ac fijpo> 
patiti E Formula Benedi@tionis farne tum Ra 
ac e eri ci E oo fideridum,cratsMma . 
venni 10 or arno o'nyn 190 Una mi fina penedifus ru Dognine Dexs 
Rex mundi, qui producis panem èterra, Eamdumrecitat Paterfamilids, N (ma 
non dp v9° cembas fas manus pani impofitas habet. In Myréthecio Cameronis 
Match. 26. {eribitur 5 Evaezia» hencà Fudeis vacari OI SenAificationem, Noa 
hac dreyia Panisfic vocatur, fed ca que fuperPpcklo recitatur. An verà 
Chriftusiisdem verbis ufusfuerit , nolim affirmare. Quinimò dubitane 
. dum non effe puto, Chriftum hîc nequagnam vulpari 8 Judais fuerà(aur: 
° »faltem non folî) fed fuA fingulari, & quidem ani abìpfonon ufiurpa- . 
"tà «eye, atquead rem preefentem accommodatà, ufum faifle, per quana 
Lymbola Sacramentalia fangificavit, atque abulircommuni ad ufiumang» 
vum&myfticum feparavit, conftante ex Precibus & Grapiarum attiongi 
' o XL VI.Pro 





x 


i) 





N 


pe Corna DomINL 318 


© XLVIL. Pro voce «regem, Lucas & Paulus habent Cougicien : fed. 
eodem fenfù. Nam 1. nififynonymesacci tur, quomodo illa inter 
fe commutaffent, & promifostunum pro alteroadhibuiffent Evangeli- 
fia? quomodo Lucasà Matthaso & Marco hic diferepare poffet ? quomo- 
do Pocwlum Cone Domini Paulus vocaret series rie Ciezdes, fuper quo 
Chiiftus, non Benedixifle , ed Gratiasegiffe dicitur? 2, Si <aeysne non 
idem denotatquod «ysessre, Poculum nullam habebit Benedi&tionem, 
fed folùm Gratiarum ationem: 8 Panis non habebit Gratianum aftio- 


nem, fed folùm Benedittionem. 3. Marcus cap.8.w.6, 87. fumir ca , 


giu 8 dixaescia procodem. Etquod Marcuscap. 8.y.6, dicit&xeeerirae 
8 diroziicas, id Matthaews cap. 14. in eadem hiftoria unicà voce &aeysre ex= 
primit. 4. patet idem ex loco Epift. 1, ad Cor. 14. W. 16. "Bea id» Galgaere 
15 mipal, è dremagir vò rim F Dubre, mic ted 7 “Apr ini ri ci Gyaessla 
Quandoguiden fi benedixeris (pirituie qui implet locum idiota, quomodo ditturus ef 
Aiuen adtuam Gratiaram adtioRem ? nam quiddicas ; wefeit, Ubi quoque no- 
tandum, quòd Vulgatus interpres vertat; Super suam Benedillionem. i 
dixaceria ipli idem fuit quod <aeyia. 5. Verbum YI in V.T. quoquedi= 
verfimodè ab interpretibus redditur. DeHomine ad Deum, feu, de Crea» 
turiserga Creatorem, ulupatum, fignificat; Onevit, Adoravit , Leudavit , Ce- 
lebravit, Gratiacegis. Jof.22, 33. 9a 199 h. e, Etdenedixerant Deo 
fili Ifrael; Chaldaeus transfert; 10° Er confefi funt,gratias egerunt : Vulgar. 
E laudaverune, Vatablus: Ergratiasegerunt. Plura infane rem, &Scriptu- 
raeloca, &Patrum teltimonia , & Pontificiorum quoque Dogtorum fuf- 
fragia proferri poffent, (i, hoc umm agere, nobis Fic cli: propofitum 380 


resnon manifelta effet. Ratioautem, quareinterfepromifcue 8 rrmipes » 


ufarpentur, ft; qubd Hebraeum 193 utrumquefignificet, & quòd anius 


{acre a@tionis duz fint partes, Precatio fc. & Graziarum a@tio, Ita, comu: © 


duobus l i; verbis promkuèutuntur Evangelifta, ided procul dubio fa-4@ 
um, quòd Cheiftus in hac 973 & Gratiasegerit Deo pro inftantisRe- 
demptionisbeneficio,&c per Gratiaruim aftionem,adjunttis cura eù Preci- 
bus,fymbola benedierir;h.e,.fan&ificarit,& ad myfticum ufum feparàsi. 
XLVIIL Ufushwjusswazia& cyeesiserat ut ficuti Chriftusaliis 
per Benedi&tionem & Gratiarum aftionem fardificavit panes, aliosque 
cibos, ad ufum naturalem, Matth, 14. 19, Luca:9.y. 16, & Paulusomnem 
cibum & potum fangificazi jubet precibus &gratiarum a&ione,1.ad Tie 
moth. cap. 4, V.3. 4.5. fichae benediftione & gretiarum a@tione Panem 
(usipoflea quog, Pinum) è naturali ad facrumufàm, prapararet, deftinaret, 
Br andigcar, uteflent Saccamentum Corporis & Sanguinis fui; non 
, . narurà, 


Pe 


"1 


sn DissektaTIO YVL 

maturò, fed Divinà inftitutione, Arque heceftilla Converfio, Treninanaia, © 
Transfermatio, de qua apud veteres ftriprores Eccleliafticos legis; nem. 
pe non Subitantie, aut Quantitatis, aut Qualitatum , fed Relationis, feu 
mfus&cofficii ; ut, qui antea tantàm terreftris & communis erat panis, 
Verbis Deminicis&Invecatione Divini nomiais, vi, non verborum, fed 
Inftitutionis 8cordinationis Divinz , fat & efficiatur Sacramentummweri 


uthis 2. 
Exinde'auditores ad participationem invitati. Ethîcin primitiva Apo- . 


eeitolorum Ecclefia, adhuc ufitatum fuifle, ut poft Benedi&tionem, i Paftore . 
«tel Epifcopo retitatam;Populus Amen fuccinuerit & acclamarit pro vereri 


Juda:orum confuetudine, Videtur colligi poffeex loco 1. ad Cor. 14. W.16, 
i Genediverio [piritu, iv quiimple? lecamiidiote,, quomedoditen e Amen adtaan 
fateifion ? quem defolenni Coenze Dominice riwr'intelligendum putar: 
do@ti($. Beza in Annotationibus majoribus, & iluftri reltimonio ex Jufti- 


noconfirmat, Vide,fi placet, illic. i 
L. 7ertiò dicitur Chriftus, Panem, pofteaquani'henedixif 
*fet, Fregife.“ExAart Fregit. Hebraicè id ex ftylo communi Talmu- 
dico & Rabbinorum in libris Ritualibus dicitur 849, uti videbimus ex” 
rèÎtimoniis, qua de hocritu produ?turi fumus.utron neceffe fit aliud vers 
bum querere, quod hot fenfu & ufù Greco r0dterepondeat Hime David 
S dai . ‘ Po 


“ 











pe Corna Domint 313 
dePomis V19 in Vocibusexternis (ic. non Biblicis )exponit Rrargere. Et 
Jude in Rirualibue8c libris precam Germanicè Breden. Syrum 8%p, 

7 “ille ufus cft, pian non eftdeftylo &cufu fudeorum: 
ai po libris,etiam Syro-Hierofolymitani dialeSto confcriptis, ubique rà 
932 ufurpatur. x ” 
LL Ritushicfait Judseis communis & familiaris, cujus frequentiffi- 
ma palfim mentio, quia Panesillorum itacomparatierant, ut «\uesì apti 
adfrangendum fuerint. In Talmud Berach. de BonediRionibus fol. 39.2. 
0590 DD NI TOSO Benedict ( Paterfamitids,) Seofca fngio Majemon in 
HilchosBerdchosc.7. 912 19 MM 101271 denon ‘mao man 
«Paterfamiliàs recita. benediltionem illam Qui producis, 8cc. cag,abfolutà , fran 
git. Sicapudalios, Dehac Fraftione quoque dicunt, 20 Mi no pina 
MII DRA0 OI MAM MO MONA MAI TA ae Fr ngencperee peniam, licet fie 
macina, È dice; Cumvenia Dodoram , &Dominerum meorso, Cc, benarisipfe- 

rumcausà. Hinc, NYXIM NONO Particula frallionis , defrata, Itera: vana Wa 
foi ruop nomo XI en feagivel diga persiculam parve, ne idea i idue, 
peg, particalam majorem ovo , ne videatur fameliau. Trem: 939 1 D' Nava _ 
EMI OMO 11 Sabbatte deberdefringere particalam magnam, Item : N38 PED WR 
". o' Mo? FOO DIPIO Non franget, nifi c0 inloco, ubicotus cit optimò , rc, MED 
ante ns3 pesi Precpenm e Prangere panem integrum. Item: Accanbentibue 
‘non licet edere vel gaffare quicquam , YUAN DIYOW TI donc comederit Frangento 
Trem: piera wa nIAI99I Parrisfariilido et Frangere panem ; figuidere alfit , &rc 
*Frem : VIN Frengens non franget donee accumbentes omnes dixerint Amen. Dici» 
trirautem hoc apud recentiores (criptores tam deeffraftione, quae fit (cifs 
fione cum cultro, quàm fra@tione cum manu. Hodicenim im panes 
‘fgandiores fc cralereshabenear, “quà ur manu in frufta frangi poflint, 
folent primò incifuram cultro facere, ica ramen'nedifvindant ; ut, chm in 
reger panistolitur, fruftrim illud non decidat, (ed inpane integroadhuc 
remaneat; poftea demum defringunt manu, His,&caliis, pleni funt Ju- 
‘daeorum libri Rituales,dc hac Fraftione Panis, uti in fegg. adhuc quad 
lucenti, 
LII. ComitaqueChriftusfacram hanc Ceenam, quoad ritus , ad for= 
‘amaliarum Cmnarum (eu puloruminftituer, hunc quoqueritumob- 
fervavit. 
LIII Quemadmodum autem Panem, Gratias agendo & Benedi- 
rcendo,in afiumufiam convertit : ita hune quoque;aliàs vulgarem Ritum, 
“Reguliarem 8 facrum Ufium acfignificationem habere voluit , Corperé vi- 
*delicet fidi Fradionem, Fafta illa fuis comin Oruce corpus ejus, inftar Agni 
SA ' x 


74 - 








su. DissertaTIO BE 


ma@ati , fufpenfum ,extenfiun, vaziisimodiscondulfa în iatevesfob 
sum, manibus pedibusdue confoffum, &tandem etiam altanima 





tum fuit; nomquòd propriò, quaad offa, fra@um fuerir, ficus im. ; 
fchalis ma@tatione osquoque nullum confringi debuit.. Non abfcirdo» 


@ftendam, quam eleganter hoc Genus mortis feu-fupplicii, in Fornama»- 
@ationis Agni pafchalis; presfiguratum Serepresfentatumfuerit. Defori» 
birur cain Talmud Tra@atu:de Palcharecap, j:-in Mifchna, his verbis 
tina ae imogn ansa tgp ei dra de pae iosa PIA ra 
Sy rraDI DET Dpr Op neo ven ment Ipo pare 205 pornsat 
mhwonì mani mam gna din 1003 h.e, Quemado /i(fendune & excoriant. Agnuan: 

Rlendum ? Uncini feuclavi ferrei infixierant in parigtibus È columnis (in loco fc. 
lanioruminaatrio), inquibus (clavis (c.).fiffiendebant. Cr excoriabans agnure. Si: 
quis inillis non babebat locum (ob:multitadinem fe. ma@antium ). haailli eeruas 
È levigatierant illic de quibusaccipiehat, & flo ac focii fuibumero umem imponebat,. 
fich, fpendebat & excoriabati Sicut ergo Agnus fuir fufpenfus, expanfus,, 


_-lavis affixusì ita Chriftus, &co. 


LV.. Perrò, ur Apoftoli Chriftium, fioc Fraftionis Panis ritu-Coenam 
celebrantem, & myfterium in eo innuentem; viderunt& audiverunt;.ita: 
ineundem quoque modumipfiseligiosè Fratiorem-obfervàrunt.. Clara: 
funtin hanc rem verba Paulix ad Corinth1o, 16.Rens,guem frangits,non 
ne eftcommsenio corperis Chriffi? Et heeciplafinedubio fuit caufa, curtota’rs 
zuessia Fraltio paxisabiplisnuncupata fuerit,. A&or.2:42.& 20. 7. ubi Sy- 
rus.in ue loco exprefsè haber R'ODDINT N'EP Pradia Euchariflia, Ad 
quod notandum, quòd Syri, Chriftiani antiquiffimi, non folùm Fra&ie- 
em panisin Euchatiltia obfervàrint , fed & myfierium in'ca larons.celi 

x . giose 








N 


ne Carena ' DOMINI 31 
givek fafpexorin, ficuti pater ex adjun@a prece, NUOT A°Hp7 am, e. 
drazio &ratlienis corporis , di&à | quam legere eftin Rituali Syrorum Severi 
Alexandrini quondam Patriarche, edito ab Aria MontanoAntuerp, An- 
n0 1572; pag. 125. Cùm enim Sacerdos panem frangit, fubjungit: N13 
SI MODI MOTONNI NO'PII “Spunta Toni YO23 Nnbe arN ori anni Ae 
n mI0 sie ver ipfe paffus e Deus Verbum incarne, &y immolatu, Gr fratmeftin 
truce, & feparata ef animatjms è corpore , quanvisomninò divinitas ejue feparatanon 
, fur, Itacundemritum divadhuc poft Apoftolorum tempora obfri- 
i fuifle in Ecclefia, fatisconftat, &cabaliis abundè jam eft demon- 
at, . 
LVI. Bxiftimantquidam, Fraffione» nihil aliud effe quàm Difribuie-. 
men: 8ceangere, idem quod.Diffribuere, Sedilli neque falta Chrifti ,& ver- 
baEvangeliftarum, qui apertè Diftiiburtionem è/Fraftione diftinguunt, 
quando porrdajant , Erdalitdiftipatis fais( Hoc Dare enim lt Diffribuere , uni 
shox-mox videbimus ;) neque etiam vocishujus vim, 8 Hebrasorum ri- 
us, fatiacomrari velezipendere, velincelligere vistentur. î 
LVIL Qui enim, velHebreeo alicni perfuadere, vel ex Hébreorum 
deripris probare vellet, Verbum 49: quodfinsamni dubio Greco éde 


intocufi refponder ) idemeffequod Diffribuere penem, me ille vetsifui fei- 
“pfuna 8ciudibrio et, velfakemoleum-& operam perdet. David de 
(Ponais; ut faprà vitlemus ,9X9 infermone Rabbimorumeexplicat per NM 


{Scindere) Latinè Frangere, Italicè, ragliar in pezze. Sicin libro Precum He- 
. braico-Germanico D'30) n'pionm mad #12 Dnd brichefie insmey shell. 
«Sicalibialii. Quàma Benedittio, Fra&tio8Diftributio panisinRi= 
rtualibes Judseorum-diftinguunturî Quim diltinttè requifita 8 condi» 
tionesFra@tionisexponunt ? velutiPerfonam, cui hoc competit, Patrifa- 
amilits (uil. vel alii digniori prefenti inmenfa, Qualitatem panis frangen= 
di, Lecum fra&tipnis in pane, Tempus, Formam, & Ceremoniam verbo- 
rum circaeam obfervandam, ut fuprà habuimus Thefi 5o.Diftin@uro ha-. 
ent titulum; MPI" Rito feadioni , NOM_NWXI MIT Rit frallionis 
pani. Videat qui volet librum Arba teri, par.1.fub Num. 167. 268. &c. 87 
Tibrum Shylchan Aruib, ibid. Levufit ,&fimiles. Poft heec peculiari Canone 
dratlitar: 0 ima 5 oh RONO PMI VISIONI Premgens der particulam toram 
“Sntrog,, ut jam-jam vifuri furhus, i 
LVIHI. Quocirca caveridum, neFra&ionem cumipfa Diftributione 


* «confandamus, vel indifferentem ex ea Ceremoniamtonitituamus, Chii- 


Sti cxestiplum &caltio noftis fitinftitatio :‘Apoltolorum obfervatio;noltra 
confirmatio, «Bedi titus adiffintiftrandi Sacram Coenam oprimus:ille ef, 
: Ri 2 


- 


‘6 DiîssertaTIO fb. 


i adfim TRI a 
pio Ca ip tutiffimè ant & oprithè fecerimnafi dc late 


tandemade ect fori ene er Rane ipa e 
riosetiami Po ai ilo ia nati Chiti 
conformes, neg; ritum hunc fra&tionis admirtunt; ita tamen, on fe 


. tim Ecclefiaseasomnes damnemus, in quibus ille adhuc 


dam confiderationes & circumftantias , fedtanquam veteria: "a 
nis & idololatria reliquie, toleraritur, fiquidem do@rinam* te 
neant &ctradant, & de cmendatione edite 
LIX. NempeDeusnon foletin Ecclefia fa omnia mm eterni 
porefimal &c(emel peragere,& perficere parce pollo ped 
‘etiam quadam nonnunquam agenda relinquit, ‘Ea: Felmud' 
Cholinfol 6.2. notant Doftores de piis Regi ibus fudesy pe pei dns 


quòd, chm Regnumfî Cm reformarent. 8 db latria pi 
BusIdolisè medio fabiani, ucilegeresì n Reg. 15. de 2è.Ca; ds 


forum, 
i Sciara eu, donfregiosa Reg. 18. Simile quid fi. Fadhucîn 


reperiamus, più & Chriftiani M. ‘atus eft, Chiskij ij pietacelià 
Fr mizar. E coginio. previ pina fibi Nate 
&refervatam ele. nt 06 
LX. Quartum Chrifti fa@um circa Panem, cujus 
lifta mentionem faciunt, eft, quòd Panem Acceptuiti; B 
di@ione confecratum, & Fraftum , dilvipulis Ded/ facci, 
udì dite fis padilcis Er dedir difipaliss ; unicgigue fail. particy, 
dom depane lo frafio Irerùm fecundum prifcam.Hebre, 


omam ci 
quorum de haereCanon exprefl tizzoft nona, 
ehm 15 O at Ne Sonim 9 (mò pei nina fidi 


ruense fil: neg, licet ci ilam in maman ( 
Joco faepittsjam laudato. Nempe,. Accu unicuigue 
pis fregîc, & loco ciuseppoluie ‘quod iplton manu fà. 


guns dat particular coram noaquog, Gr alter (eni filere dat) li rich 


come 


Dpi# Corna: Domini. al 
comedie, Sic into mit o. libia 


ficbat 08 00 cre cio Ca fon "DN fai eri 

ALXI. Hinc tet;id pri Evan iftee dicuiit,Dedig . 
quam Difribult: "Nam dere n dare ina COR: 
parte Buoni stnscit Vo pae Hoc Hoc verd ficbat 
ftin&= ergò funt adtiones, Et'diftin@tas G Guioque tibene felici 
rrAftio pais fignificar perpeifionesi hifi in in èruce prafertim, pain 
mus: Darie feu diftributio fignificat ejusdem commufionem, feù po 
liberalitatem Chiifti,(ponte communionemi fui cmpiumiduebon 
criuce pattoium, nobisofferentià, ad estndio id in virzai - . 
e LXTK ‘Quef'ivad non lolithRitniRe tono ila p sdricalam Milan 
deftattam immanzo date 3 quan minus ‘probabile A Chriftum incl 
umituique difcipuloram panem tomdlesdianin; in gelide? Cijertine (ce 
since Gellandroin iciafo, 6.) bic: Never, giàd fg 
deruna ori imponendo fingulas partes porrexerit, vel manu ficé admanns corsan, fed exbi- 


2 


Pago quegue eyusdem: Dica tell Ferba Ea-iunt triplicia, tum 

tiva, tum Cespuà feu Desciminativa, tum i&rmlxà. FaGis 
fio loctrieChriftussquodnami fit Difpenfantium fea Miniftro- 
rum in Adminiftratibne hujus Sacramenti proprium offi- 
‘cium: Verbis, quodnam fit utrortmqii I Commumican. 
tium, & Difpenfafitim. " 

LXIV. Precepriva verba funt, quibis diftipulis préci 
‘ut Panem cxbibitum, 1. Accipianî, 2, Edant: Kajare, pisa x 
Via Irhis non miultium dubii vel dificultitîs efle potelt.' Quod'al, 
Rr ; : 





Pg DisseftaTIo. VL 


assi Accipitezincram doretquodiantè difiza, Chrilern 
aiipeigono pevon ii fede loco ipforam, - segua 
pit dlapigiaz ergono ner Prius temen, 
robabiliusefle videtur, guzsle Edito. 
Non osi 
& verbo uteng»;f. cul dubio, etiam Edendi mosem 
SA I 


| gl 





so ire let gut vannallicavene,no oftiarm, quam vo» 


Ysl commjouant; guidi itemeam pon man-- 


: de calore 8 hutdpregris Aiquefattam 
; Chrifti fonant, vel verus Hiftoria docet. 
LXV. Sed few Definitiva verbaliint, quertacernam, 
sum Maseriam:feu rem fignifigaram, cam Ronmanpdagarano, 
asc nideliceti Turk cnipa pe Hac cH corpus mesm. Sic Maty 
dhteus & Marcus. Lucas 'addic;:Tò niande svaiiy dedica eni 
quo vobis datwr. Paulus; Tò uzrio dui nAspacsor Quali pro 06h 


eglutiunt. Nihil tale vel 


in i 
nara fivaul cum pane ipi 

Rione Manu $cOre anime 
smelt quod ER &0Os 


Lene tradiuum, n dr 
scoprari fint, quorquatil- 
FÀ icut enim ore corporis 

adivr fignum: vifibile exvemmum Panis: ita Fida, tamquam ore animee, 
*«ditur fignatuminvifibile Corpys Chrifti, Joh,6.g5. Unde 8 Augufi 
985 seed. ande De rasone log su micia 
> videgndi uid fuprà th, 25. rattone cademy: ‘ormaga 

hujus pm aa at O dicerufimoii, 

LXVII. EZygahxà verba funtifta; 187 mini sà 3; iube a abete 
‘pira, ‘Hoc faire dci reco dati ma, quibus & celebrarionem 
aerpenibulsS9e e his Chriftus infarto batte 

foprà 














«DRY Gama: D paenni. © se 
fapià vifare th-bepimaepdura) quo: ieroblaciparzicio 


èfticationis membre 


mo ana 





«LX VILL-Videamis nunc ca que cinca. n 
obfevvavir. Eaicidem.confiltuntia Fat di Perbifi 21: div 
LXIX. FaQaChriftici ” 
tria recenfentEvarigelifta 
cepit peculum. Secundò,xa 
idunci adiîis Dedik cis: Quari 
ndens, omittitur, Ratio, € 
ea fiebat, ficutide Fraftiche, a 
cipiunt, quisnam poculum Bei 
ciaviviio. È fedid sfonulo veln 
fufum, & Patrifamiliss, vel alii) 
taturo, porretum vulgò Rifle, 
ligi videtur. Arbitcanuri rame 
dat,urfi ulli ratione fieri poffin 
fundat, fed per alîum miniftru 
magnificè feri debebant,ad libei 
denotandam > Levafeb inRitibu 
Iraglis (cribunt vinumex ipfò 
zionis, ut tantò recentius effet 
fintinftruti;mS ves pa mo 
datur ex cantharo in quo vinum afferr 
prefsè finem) Levu(th in Rizibus: 
ibid. Poculum debetelle Dw integrum, non, 010 ruprum, Nuîm, 182, Infun= 
dj deber, urfie PTT 92 99 WD plenuo fuper oppnes ripe fas, idelt, ommind re 
pletum &refertum, ibid. Sg 2 vo 
LXX. Pocufuin hocfimplicifervocatue rigo ab Evangaliftis, quan 
vocem pofteriores& recentiores Hebri:fuam giog; ronnunquam fece- 





sunt,ut videre eftin Lexico Talmudice, Sic Latini, Poterium, Unde apud ° 


Plautum: Semiole poterio vivimus. Paulus, 73 enizio re Creyiag x. quod el 
“Hebraîcè M999M DD Pocglum benedidlionis, faper qho confecratiovini fieri fo 


* ‘B&ingenere, tumante, tum poftinenfiin, Quimavidillud, quo eonfecia- ‘.° 


- . tia 
- , = 


PA Disse kTATTIO) VL. 


dici, convivimgrclato 
Gui nd n &j i, DO 19 POT DI val beni 
menfe, graziarum altionis, Scali er Scali feribunt, elle Him DID Pocklmn 
RI ail Ta 


porui, 

LXXI i vangeli Luc Pocali bi riencionem faciecap. 13... 
Beyp. 10, Ml quernado intelligendica, & cumrreli Sven pi 
rig ? Bezain pts in triplicem affert refponfionem. 1.Au- 

8&caliorum, qui de uno & codem poculo, jdin ligune »Cljusau= 
tem ‘i fimenvio quòd Lucas textus hujus ténorem non continuo or- 
dine profecutusfuerit, fed i intertti peli > Eorum,quiprioris poculi pro- 
jone volunzterminstam fuile pr riorem Ceena pafc il alia pacem: po 
ioris verò poculi libationem referunt ad enfas.Coene Pa- 
£ohalis yin qua myftica Cona inigaa fs Hang fententiam nosfuprà 
tejocimusin qpa jon (ubfhefi 14 propoli. "3: Syriinterpretis,qui Lu- 
‘ca cap, 12.9. 17. binîtut. 4. Suam dpf conjeéturam propo- 
sile 183 effe verliculos 16. 17.18, 19, 820, ita ut verfii 16, 
due funt19. &20.his fubjiciantur 17, &18, Paulus Ft 
: pai Desct| nare Pi poculum y.17, exponic de. illo, quo Judzi in prin» 
‘cipid‘ineai bos confecrare folebant; è quo & ille (us cone initium 
um fac feciffe, ita tamen, ut nondum ilbud ad myfticum. ufum 
plicarit, ‘Alterum y.20. exponit de pofteriori, quo Judzi convivium 
cfandete folebant, Et hotvultillud effe, quo Ccena fua myfte- 
rium fanguinis fui difvipulis fuis commend@rit, In hac fententia licetnon 
multumabfirdiinveniam; ‘nefcio tamen, an duplexsiusmodi poculum, 
“ad motem Judeorum, huic Ceenzee Chriftianee fit adhibendum, Annon 
tutitis & fimpliciùs dici potelt, ea qua de priore frabentur apad 
Lucamy.17.818, referenda effe ad primum nm quo Pafcha confe- 
cravit? poftea autem, ficut 8 ceeteri FE vange iftae feoerunt, hiftoriam Cos 
nePafchalisLucam abrupille, 8 ».19. progrelfum effead deftriptionem 
Cena facre? In quam fententiam abit D. Pifcator. 


LXXIL 2rimò nd dicitur: xgjAaCàr Er agipiens, fcil 
in manus,ficutianscad Je pane... Quamvis nolim, Chriftum ad. Ju- - 
dseorum 















sz: Dissgetatro” fig 


AA, €T DIVETHISLEX CO OTRITPES K PRES PRERIITIENITA Rei 
. noti 
. i * . 





DE Corna Domtnir 323 
*<LXMIX. Adminnida hiceft duorum Evangeliltarum diligentia 8 
harmonia: Unusrefert de poculo; Chriftum difertè 8 exprefst mandafle 
Ut Omesex cobibant3 Alter; Difcipulos Ommes ex eo bibifft. Quis igit 
conformitatem cum Ceenà Chrifti agnoftet illicrubi Difpenfans, vel folus 
edit & bibit, omnibus ceeteris pretentibus auditoribus & difcipulisne- 
gle&is; vel panem quidem, fed folum, illis participat & exhibet, Ita ad 
exemplum Chrifti Ccena ritè celebranda eft, ut & Communicantes adfint, 
quibusdicatur, Accipite  * TTT 
runt, © Biberunt'omnes, N 
fcamus,quòd circumft: 
wsprefferunt Evahgelii 
non Edit de co omnes: ne 
dranes; fictit dicitur 5 Eri 
tam Apoftoloram&D 
difripulis) perfonam fult 
dotibus aut Epi(topis} 
dePane fequeretdr; Pi 
cit; Quotiescimg, cile 

rogrediî: Convettieni 
folenniofibus corti 
«e Poculo benedi&tioni 
ufitatum apud cos el, 
raefentes &cavtumber 
five parvali preefertim et pociilo-quarto 8 ultimo. ‘Vide Orach chajimi 
Num.472.'& Don Abafberielemin Sfrach Pad Fol80,t, . 
ALXXX. Cesana ‘verba funt, utfuprà de Pene, queTIntera 
nam tum Materiam, tam Formam deciarant. ‘Ea apud Mat- 
thaum funt: TET Yap ts aludpa, © mot’ ui 
moby Creggorbucror ic per apapha E 
vi TejFamenti, qui pro multis effndice 
Sic apud Marcum, nifi quodille ultir 
peccatorum,non'habet. Lucas: T8m 
16 aluali pu, tè Carip uiiv Cngvrbucior 
Srarsentum in fanzuine meo, gui pro vob 
brevius : 7/acpoculum et NovumTefta 
L ZET Dina Verbisnolo hic ba 
pradpàè riviàc confe@tor, Peculiarem ca) 











7: Dissertatio: Who 


Torp 


DI 


& 
bi , 
4 
V 


de ejus Confequentibus. Ve an 
.LXXXIV. Unum pracipuè refertur hicab Evengclià 
Quod finiti Geenà cum diftipulis Chriftus egie, quod adhiaseli s 
. se È AGie- 








>. sé Corna DomrNi 3: 
A@&iones& Forman erternam ipfiasCa:na referendum cit s 
Hymrividélier Devarifatio: Ka] iprivarms 67Xrds Rie: 16r 
iAcuî Erchmbymaunedizi[Ent,cxiverintin monster olearam.Ca- 

- serosettiro fermofiés Chrifti, poftea etiam habitos, quos Jo» 
hannes nobis deftriglfit cap. 14. 19.16. 17. hîcnon attingam. 
Paulus Esifcovus Burgenfis in Pfalmum m3. defignari putathymnum, 
quer 


pet 
| dofia 





16 DerssERTATTO* Mio 








s Finis. - 


4 Cei 
‘LXXX VII. Finis Cena hujisDominice prim4ii; tit. 
jus Dominus-ipfe meminir,'eft Commemoratio mortiChti, 
fti : TR mim eis rdiplivasauov Hoc facite in mei commemergz 
tionem, Luce 22.19. 1.Cor.11.7.24- Etde poculoinfpécià» 
Tim mura corinis ab nivira, eis Ti ili asiurnay Hoc facite, quotieni 
cung,biberitis,in meigecordationem, pi ne d 
° -LXXXVIIL Primorum verborum;Tire wusr:s quisfit fenfus; fi 
expofitum thef. 12, Pronomen Térs non ad corpus aut calikètni; fed 
<quodfecerat DominuscisosPanem& Poculum; referendum eft , 8 qt 





ione 














pe CoENA Domini 327 


qpulos communicantes facere juflerat. Unde ruér: Fecite, non fignificat 
Facere corpus Chrifti, aut Sacrificare , fed Facere hoc, quodtunc in primà 
Ccenà fa@umfuit, tam quoad Difpenfationem , quàm quoad Receptio= 
nem. Et, fi Corpus fuum ipfum facere Dominus hiîc juberet, cur manda-, 
rethoc facere in fui recordationem? Contradi&ionem videretur hoc ìm- 
plicare. Summa; Quod Deus in V, T. de Sacramento Agni Pafchalisdi- 
cit Exod, 12, 7.24. Obfervabis îtag, rem iftam pro ffatuto tibi , Cr filiis tuis usa, in 
feculum: Etcap.13.9.10. oben hocintempore fuo quotannis; idem 
quoque hic difcipulis fuis mandat de Sacramento Cona, quandoait; 
Hoc facite, 
LXXXIX. Verba itaquehuc facientia (unt, "Es 40 iui» drtemco In mei 
secordationem ; quibus verbis allufiffe videtur ad celebrationem Agni Pa- 
{chalis,in qua plures habebant ejusmodi «ueuriras & recordationes Judai, 
Dies ipfePafchatis celebrabatur 119919 inmemoriam miraculofee liberationis 
ex Zegypro, Ex0d12. 2.14. Et y.26.27. Quum autem dixerint vobis filii veftriz 
Quid efi culeus iffe vobis ? Tum dicetis; Sacrificiumi Pefach eSt ipfi Fehove, quitranfilitt + 
domos filiorum Ifraél in Aceypio, rc. h. e.inmemoriam;, quòd Jehova tranfiliit 
domos filiorum Ilrael in Egypto. Et cap.13- 7.3. Memento dici hujus, &c. 
Ut nempe Deus vult nos beneficiorum fuorum meminifle: ita conftituit 
“etiam quandoque corum figna & monumenta; Pfal.1r.y.4. Itafingula 
quoque cerera fuam habebant 99? memoriam; etiam que pofteriores He- 
breei primoPafchati adjecerunt. Pulmentum illud chareferh (de quo fupe- 
riùs) dicuntelle 22? vel MDt recordationem , majores fuos in Agypto paleà 
&lutolaborafle. 4zymi memoriale erant,, quòd extulerint maffam Fram 
«xZgypto; nondum fermentatam, &c.Exod.12. Y. 34.39. Quòd in qui- 
busdamlocis hodiè in menfa apponunt Armum «fun, dicunt fieri 199t in re- 
cordationem AgniPafchalis. Herbe amare olim erant 99 memoriale amare 
fervituris AEgyptiace , Exod. 1.w. 14. hodiè dicunt'effe 327, majores fuos 
. Pafcha cum herbisamaris comediffe.. Vino rubro utuntur in pafchate 9999 iî 
* recordatiosem, quòd Pharao olim laverit in fanguine filiorum Ifraélitico» 
rum, &c. Sic reliqua & folennia fieri folebant in certi alicujus benefici. 
divini dréumeni . è 
XC. Qualisverò hac Avdumas elle debeat, declarat Pau- — 
Ius: Quotiescung, ederitis panem hunc,cy posulum hoc biberitis,mor= 
tem Domini annuntiabitis; talis videlicet, que cum pernitente,- 
fideli,& gratà annuntiatione mortis Domini,& beneficiorum. 
cà partorum, fit conjun&a. s° . 
DEN XCLEE- 


328 DisserTATIO VI 
XCL ‘Eugulass & fignanter diétum videtur, quodait; sata 4a 
nuntiaze.Id Hebraicè clt Tm, In Fefto Palchatismandatum divinum erat 
ucIfraelita beneficium liberatiònis AEgyptiacee filiis fis quotannis emma 
ciaren & exponerent, uteft Exod.13. w7. 8, NTIM1 Etaununziabis filio tuo eo die, 
dicende ; Propter boc quod Febova fecit mibi , quinm exirem de Mizrajim , feriamur 
£chuncce diem, &c, Unde Judzi Ledionem fm Pafihalem, quamno&e Pa- 
fchatis £olenniter, & fingulari ritu ac ordine, in cosna legunt, vocant.iTtà1 
Haggidah Q.d, Kalofiriao, Annuntiationem, Ubierror in Scaligero notandus, 
+ quiloco fuprà addu@o (eripfit, NeAemeam, que vefperam X1V. Nifan fequinser 
vecari MAN h. e, Avia», Quod dubio procul haufitex PauloFagio, quiin 
Tisbi Elia, verba ifta; ran prip rioo +92 h.e. muose Pafchatis legunt Hag= 
gidam; pravè fic convertit : Nolfem Pefach vecant Haggidah,, Non Nox; fed 
Ledtio illius notta, fic vocatue. Haggidabilla paflimextatin.omnibusiplorim | 
libris Precam &Ritualibus: & continet pracipuè.Gommemorationem 
& Annuntiaionem, mandurzeillius fervitutis, quà in ragypto prefli fue» 
runt, tàas miraculofa Deiliberationis, tx laudes Dei, &c.Prolixa fatisefte 
qui vult, adeat libros citatosipfos, Quemadmedum.iitag; olim Iralitee 
in Pafchate commemorariont & annunciarunt corporale beneficium Liberatio- 
nisex miferia & (ervitute, quà in AEgypto preflierant, Deumque propre- 
realaudibuscelebrabant, &extollebant: ita, & multò magis, equumeft, 
ut nosbeneficium liberationisnoftra ; nonex miferia corporali, fed fpi- 
rituali; non per Mofen,.qui fervus eratin domo Dei, fed per Chriftum, 
Aternumfilium Dei, & quidem peramaram.qjus pallionem 8 mortem, 
in Sacra Ccena, qua Pafchati fubitituta & fubrogata eft, gratis animis 
commemoremus, annuntiemus, Deum ejus nomine laudemus, gratiasei 
agamus,&e, Ut laudabilisfit illarum Ecclefianam confisetudo,in quibus, 


Communionis (acre tempore , Hiftoria pafionis Chrifti itur, 8 

Pfalmiin cum fenfusp decantantur, Adfit modò quoque Labes poi 

votio animi fidelis. .Ceterosfines, minùs principales, &huicfubordina= 

105, brevitatis causì omitto, Pancis guedem adbuc fubjungam de Subjelto dre 
Adjunitio 

Vv. 
SUBjECTUM. 

XCIL SubjedZums 6 prime Corna fuerunt Difeipuli Chrifti, 

& quidem relpeQu utriusque fymboli, Panis & Vini, que am- 

bo Chriftus ipfis accipienda & fruenda pòrrexit, Qua verò 

* condi» 


——__—___m:- die 2 cn ie ml 





x 

pe CONA DoMINnt 329‘ 
conditio precipuè requiraturin iis, qui hujus Sacramenti vo- 
lunteffe participes, docuit Chriftus, requirens Commemoratio: 
mem mortis f@e à participantibus; & Paulus, Probationem fai 
spfive ab cisdemexigens. Hocfynaxinfacram debet prace- 
dere, illud candem comitari & fèqui. 

XCIIL Utergò Ccenzecelebratio cum Inftitutione Chrifti fit confor» 
mis, requiriturut ca nonà Difpenfante folo peragatur: fedut difcipuli8c 
commynicantes adfint, qui fimul quoque participent, quibus panis fran» 
gatur, dévur, & poculum porrigatur : qui irem accipiant, edant, bibant, 
& mortem Domini annuntient, Sicutolim Ifraélitisquoque prohibitum 
erat, ne Pafcha abunico &cfolitario comedatur, fed certus atque juftus ad - 
ejus efum requirebatur numerus. Probant id Judzi ex eo quod dicitur, 
dina ox? Comedent illud (in numero fcil. plurafi) Exod. 12, 7. Ita nos quo- 
© quchanc communionem ex eo probamus, quod Chriftus dixit; Accpite, 

Edite. Non unidifcipuilo, vel fibifoli, Chriftus id inftituit, fed pluribus, 
Alias rationes, qui Inftitutioni Chrifti duntaxat nunc inheereo, omitto, 


‘VI 
eiDjuxncTA. 


«KCIV. Huc referemus 1. Tempw. 2. Locum. 3. Lim 
quam. 4 Veftes. ° 
* XCV. Tempus quod atsinet, monloguer hic de Anno, Menfe, 
vel etiam Die; fed de ea Dici duntaxat parte, qua illam cums Difci- 
puis celebravit. Evangelifta dicunt; OWias di garquivns: Pau- 
lus; & ri veri maodidon: Lucas, Poffguam cenaffer. Quod 
Evangcliftee dicuntde Vefera, id proprit intelligendum de Coena Pafchali, 
que incipicbat fub vefperam, note imminente; ita tamen ut feriùs iple 
Agnusfueritappofitus 8: comeftus, Note videlicet jam ferà ; quia dicitur; 
TUR NiFta Siani DIN TDI Ercomedentcarnem nelle si, Exod. 12,8, ita ta- 
meh, ne ad mediam ufque no&tem differre licuerit, quia iterum fcriptum 
ell; Ney N nm METD Quali medié nolle ego egrediar, Ge, Exod.11, 4. 8 
nti rename Puit ergo inmedio nottà percufit Domina omne primogenitum, Et, 
Exod, 12, 29. Vocatur hac nox ab Hebrezis MDO #9 Nox Paftheris, & #9 
omo Nex cffodiarum, vel bfervantie, ex Exod, 12, 42, Bcelt fo Nox1s, | 
Minfis Nifanfive Marti, Cùm itaque Cheiftus, antequam Coenam inftitue- 
ret, Pafcha comederit, noftem iis \profundam efle jam oportuit, utre0® 
Tt 





bi 





‘; 330 DrsseRTATIO VI 


Paulus dicat; Ed nelle, Inde tamen non fequitur; nobis.quoque neffe “ 
Ccenam effe celebrandam; quia idex accidentifatum cft, quòbd Pafcha 
eitiùs, Lege obftante, non. poruerit comedere, & diutiùs,pròditione gus 
èmminente, Sacra Ceena inftitutionem non differre. -Pari ratione &- 
lererur, nobis quoque coenam,.non nifi tempore Pafchiatis; celebran= 
im, vel ccenam: priùs infumendam aliam, &cc. ant im ad hanc ace 
eedamus,  Haxc &cfimilia inter adiaphora ponenda effe cenfeo. 
XCVI. Zoe, inquo Chriftus coenana telebravit, fine: du 
dio, fuitidem cum eo; in que Pafcha comedie. Evangelilta 
vocant illud: Ardgeor usa ispapuclor Cenaculum magnum ffra- 
tum, cujusratio reddita eft fuprà chefi 36. Quis autem fierit ille: 
Aire, in cujus edibus.hoc fa&um fuit, (cire nibil attinet; com Evan- 
liltax eum nominare. noluerint. Scio, Nicephorum tradere, fui/fe des 
Johann Evangelifte. Sed'heec& fimilia,forania potiùs & aniles fabel- 
, quàm vere & folide traditiones, effé videntur. - . 
XCVIL De Liggaé, quà Chriftus A&ionem hancce fa- 
eram:peregerit, Evangelifte nihil. Gilbertus Genebrardus, Pro- 
feffor olim Regius Parifienfisin Chromolog. pag, 216. (cribit; L'ingud He 
breà; non vulgari Syriacà; confecraffe, fami, conam celebraffe videter; quia Spria> 
sam nondum fibi quisquam ile confecraverat. Items, queniam tota altio Ra- 
febalio fotennitetis lingua: purò fanti patur , ur Ca religue Fuduoruns facra. 
Hac inre quidem. non multum eft fium, modò hoe teneamus, quod 
nos firmiter credimus, Chriffum linguà difcipulis fuis notà &. intensi 
id peregifle: Quorfum autem Genebrardo ita vifomfuerit; quivisfaci> 
1è animadvertit, & ipfemet fe in feqg. prodit, feribens, Ecclefiza quatuor * 
duntaxat haslinguas, Hebream, Syram, Gracam È Latinam, ad |fiiampyfteria © ‘fara 
tranfuliffe, Etquibusdaminterje@tis, Heo inquit, comra Calninolatras, qui lin= 
is aliis barbaris &> profanis barbariem in fucra folennia inducere, Sandorami per 
zotsne ovbem commiunionem,. quatuor his Iiegsie comprebenfam, difotvere, & ticulune 
Crucis corretspere conantur... Sed Calvinolatras (quosillefic vocat):latra- 
tus ifte parun movet. | Hlîc enim Barbaries inducitur, ubi lingua in‘ 
Sacra inducitur, quarà populo non imtelligirar, juxtz iffud Apoftoli 
Pauli 1. ad'Corinth,.14. 11, Sì ergo nefliero vim vot, eroei cui liquer barbarniz 
È qui loquitur; mibi bartane;  Qui& illtud facit Ovidii in Ponto :. 
Barbaris bic ego fum, quia non intelligorulli.. 7 
Ubi verò facra; limguî populo: notà, peraguntur; illic nulla eft Barbaries, 
£ed adificatio Etclefie, Seimenim et, ur quis in Ecclifia quing, verba loqua- 
7 tur 








ve Corna DomIint 33 
ser ex inselligemtia, ut & aliiinftituantur, quam decemmillia verbormm lingut ((cil. 
peregrinà & ignotà ) 1. ad Cor.14.v.19, Et pofteaquam diferimen na- 
tionum gentiumdue in Novo Teftamento eft fublatum, ut null amplius 
homo prè alio commanis & immundrs fit cerfendu, A&or. 10.28, nulla quo- 
que lingua °pra alia communis 8 € prophana cenfenda effe videtur; fi 


“modò è cultu Divino ipfo omnis abfit profanatio8cbarbaries.  Hisita- 
‘«que mifsis;rationes ejus allatas videamus, Prima eft incerta, Sant Ma- 
jemon. in Hilkhos Beraches cap.1.$.6. feribit: mot 703 iamaa tra mona Sor 
D'OITI PNE (YI Ormes benediltiones dici pofum in quavis lingua, Îî modà 
idem dicatur cumeo quod ordinarune Sapientes, Altera, non univerfaliter vera,quia 
Legtionis illius Pafchalis, cujus fuprà mentionem fecimus, initium, quod 
fine dubio cit antiquifsimum, '99 meta hoc elt, Syriacà linguà con- 
fiat, “ei ha nam pin pot 5 OMOT ANA Manin T7da PI 2039 Non art 
TON "NY Hic ell Panis miferie, quer comederunt Patres nofiri in deferto: quis- 
quis cficrit, veniiat & comedat: quisquisopus habet, veniat & Pea, Hujus 
autem rei varias Hebrei reddunt caufas, quas videre elt apud Don Iaac 
Abarbenelem in Sfrah Pfabfol. 10.1, : 


XCIIX. De 7e/fe, quà Chriftus Coenam hanc facram, uti 
& Pafchalem (nam iifdem procul dubio in utraque et ufus) 
celebrarit; quarendi iterum occalionem prebet Genebrar- 
dus, loco modò citato, . Prolixè enim ibi deftribitnobis habitum . 
Chiifti, ad inftar religiofi cujufdam Pharifiei, acturatifsimè coronati, 
ftolati.8c fimbriati:. Incanaculo uutem magno, inquit manine Stromatibus orna= 
o, Luca 22. vefle profand, sa laretici putant, neg, veteremcenana celobravit, neg, no- 
vam inftituit: fed rita Fudeorum, apud quos Paterfamiliàs (Baal Rabbaich) vel 
qui folennitati preeStperficiens ca, que in templo rità inchoata fune; Primb fe zo- 
nd pracingit ad id parata, dedicate, calceos certos inglgit, hacalum, tamquanm pedur 
paftorale, manu tenee, Exod, 12, Deindefrontem coronamento quodam crcumvotvit,; 

Exed,13. quod Mofes Totaphot appellat, Evangelifla Phylatterium { capitis ) 
Nofter interpres Appenfum quid fispra oculos, Recentiores Frontale, ut apud Paga- 
© ganosFlamines, quefi Filamines: Fsdeibodiè Tephillath {chel Rofch,gugf 
Oratorisam tapits; quòd eo Fudeiin procibus Er orationibue quotidiò utantur miro ar- 
tificio, Tertiòd, Menipulum inbrachio finiffro: Etit, inquit ibid, Mofes quafi 
fignum in manutua, & quali appenfim quid ob recordationemante ocu- 
Jos tuos, cò quòd eduxit ve Ta Elo, In Evangelio Phyla&terium: 
Ora 


(brachii,) Fudei bodiè Tephillat fchel Jad (Oratorivm manu. ) Quartò ; tu- 
if Si pualeigione manie esorta pn cn 
. Tia 


hi 
i 


332 DissertaTtIoO: RE 


mentis fuperimpofita è quatuor angulio five extvemitatibue cmissie fia retata 
Pi ui fe vl pen di ce de Plemisai Cope 
fis Tzizit appella, Fudei bodiè Tallith, q. Imvolucrum five budufiamezgoe chia 
dun differens ab Ephod linco, quo aliquando David ufuceit, Et Arba. p 
q. Quatuor anguli five extremitates, Gc, Nam cum bis facrio ornamentis clebraba 
tar non tantiem Cana Pafchalie, fod Cr Aphicomin, Îive MP Compula. Hebrasstii, 
quam idem Paterfamiliés vel comvivii princeps tenebatur papa Qua precetti 
bus, benediGtionibue &' ceremeniie , exprefis è Fagio Dewt.È, di Caffandra in Litut» . 
gica. Eos enimritus Chriflum in fua cena, prafertim ut è D, Lucadefiribitur, abfervaf 
fa docena, vel potivs illam comulam in fuam comsnutalfe iisdem penò ritibue Cr fermi, 
Hec Genebrardus: que viro, ceeterà doftifsimo, & in Hebraorum fc». 
tis non leviter tinto, excidere potuiffe, miror. Plura quidem in tisobe 
Levanda & animadvertenda effent: fed quia ad finera propero,-paucis 
tantùm attingam praecipua: % L - 

1, Ormatusille totus, quem defcribit, ell Judesorum precantiumiin 
Synagoga, Templo, vel Schola, quem qui accuratiùs defcriptum legere 
& cognofcere cupit, confulat Synagog. Judaic. capo. . . . 

2. Quòd eundem ornatum Ser vocar, & ad henc modum A MoE 

imnperatum putar, annon fuperftitioriena craflam redolcar; videa fe. 
Nam, ut in Legetale quid preceprum videatur,, Exod. 13. 16, Def. 6,6, 
$. quin tamen fuperftitiofis accelsionibus id fuerit pofterioribus rem- 
poribus auttum & fuffertum, non e@tiiubitandum,  Dottisimus Hie» 
sonymus Match, 23. v..5. locwmillum fic exponit: Dominw cim dediffea 
mandata Legi per Mofîn, ad extremsan intulit: Ligabis ca in manutua, &5 
erunt immota ante octlos tuos , Deuter. 6, Et cit (eni: Precepse mea fit 
ins manu tua, ut opere compleastse : fint ante oculos tuas, ut die ac nale mediteris. 
im cie.Hoc Pharifei malà interpretantes, (oribebant inmembranis Decalogum Mofis, 
id eft, decem verba Legis, copuplicantes ca, Cr ligantes în fronte, & quafi coronana 
capiti facientes, ut femper, ante oculos moverentur, quod nag, hodiè Indi & Perfe car 
Babylonii faciunt = 7 qui boc babuerit, quali veligiofus in papatiù judicatur. Gaffe» 
rar quogue aliud Mofes, ut in quatuor angulis palliorum hyacinthinasfitaw 
brias facerent, Numer.15. al Jatlis pepuluns dignofiesiduon, ut quormado inger. 
poribue Circemucifio fienum Fudaice gente deret, ina Gr vofta baberet aliquase fife- 
rentian, Superfitiofi magifiri captantes auram popularem , att ex mabiercilie f@= 
Gemtes lucra, faciehant grandes fmbrias, Cr acasifimarin cis (pirtas Ligabamt; ut'vi- 
delicet ambulantes & fedentes interdum pungerentar, © quali Bac adtevzizione re- 
waberentur ad oficia Domini, Cs minifleriafervinae és: Quia vrgo divtrat Do, 
suit: Omnia opera fua faciunt, ut videantur ab hominibas; quod ge-- 
Lu. L- meraliter 


Li o 





DE COENA DoMINEL 380° 


meraliter accofarat, wuase per partes dividit,  Pillaciola illa, Decalogi Phyla&teria 
vocabant, quid quicung, babuifft ca, qufi ob cuftedigm Cr munimentian fici baberetz 
svon inselligentibus Pharifeis >. quid hac in corde portanda fint, non in corpore: alio-: 
quin Cr arte & armazia babent libros, (ed noticiam Dei non habent, Gc. 

3. Quod ftatuit, Judseos hoc ornatu fc apparati ma@tatum in tem- 


pio Agnum, domi comedille, probare debuiflet ex Judzeorum frriptis. 
Sed non potuit. Nam de peculiari veftimento, in hac Corna, vel toto 
hoc felto, adhibendo, altum apud Hebrzos filentium, Negry quidem 
ea de re extat in omnibus ipforum monumentis. Quin imò vet 
menta hec facta tum non geftare licuiffer. Nam Agnus Pafchalis 
no&tufuit comeltus: Heec autem veltimenta no&ugeftare nonlicet. Im 
Otrach chajim. Numer. 18, $. 1, de Txizitb: NM Mex iarinì nd Nox noir 
«e tempus goftandi Tzizith. Iva Abarbenel in MDO fM2t fol, 14.. 1, queerit:Car 
feciio illa Mofaica in qua de Trizith agitur ( Éxod, 13.16.) nolle Pafihatis legaturs 
cdm tamen Trizis notte nen gefentur? Rationes addunt: 1 quia eo tem-. 
pore geftanda fiat, quo videripoffunt, ex Num.15.9.39. 2. quia facilè 
i poffet, ucin iis quis indormiret, & in fomno ea aliquà ratione pol- 
lueret 8 prophanaret, &cc. Sic ibid. de rephilim, five Oratoriis, Num. 
30. S. 2, DAS fem Dede Noe nta ran rranb MON Probibitum et applicare 
Oratoria (capitis fil, & manuum) nodu: ferienim poferut'ilorum oblivefie 
vetur, Cr in illis indormiret,c. Praterea celebrabarur convivium Pafchale 
nonin Synagoga, fed in privatis sedibus , ubi veftium facrarumitidem: 
nullus ufus. Denique fcribunt etiam: D'NOODN MINISITO N Non 
induunt ca în Sabbatiio & dichur folti 
+ 4 Quòdd verò Chriftum iplam, Szeram Ceenam cam Difcipulis fui 
celebrantem, tamquam hodiemum patremfamiliàs Judaicum, aut fuca-- 


© tum Pharifeum quendam, nobis eo habitu deferibere vult& reprefen- 


tare, quem ipfe Chriftus antea reprehenderat, alià graviori, quam pro- 
priî, authoritate id probandutr ipfteratz inprimis com herefeos cos: 
dammer; qui id mega . Egofanè id abfurdtm omninò effe exiftimo. 
Afteris qitidem ertàmi Jofephus.Scaliger in Triheereffo contra Serarium,. 
eap;8, Chrifemipbylacizia gefiffi, nen minas «e Phonfeiz; fed longè fritits 
tamen.id fecit; “Genebrardus.. Quanivisiego de eo quoque ve= 
Ramenter dubirese, 

XIX, Baronius alium fini Cheifti adminifirantis habitum;, ac 
fi vidilicet, gd cemem Pafibalem menfe accubituras, coriatoria veffimenta more: © 
Romane induffa: Crngm verò cum difcipulis adminiftraturus canatorias quoque 
viftis essi“ ad Movum tinvivium novani quogue LI, prettofiorem véffera aliazm 

St + t3 . 


34 0 DissERTATIO VI 


induifft, atque ita pro diverfitate aftionum veftes quoque fubinde mu: 
tafler. Hojus ver fententiam quia Dodtiftimus Caltubonze refellie, 
in Exercitationibus fuis, Exer. 16, Numer, 24. ego hîca@®um agere nolo, 
Hoc tantùm dico in genere: Exvoce'ludZe, quà Evangelifta Johannes 
- utîtur cap. 13, Y. 4. &cr2, nihil pro iari aut pretiofiore vefte facra 
concludi poteft, quà Chriftus ufus fit in Sacramenti hujus inftitutione, + 
Nihil Chriftus, nihil Apoftoli hac de re ullibi precipiunt, vel verant. 
Non etiam legimus Apoftolos, chm veldocebant, vel baptizabant, vel 
Ccenam facramadminiftrabant, veftem mutàfle, Itaque five exemplum 
Chuifti, five praxin Apoftolorum refpiciamus , nulla apparet necefsitas 
anutandi veftes in adminiftratione Rujus Sacramenti. Nulla proinde 
etiam heerefis fubefle poteft, fi Miniftri Ecclefia vete confuetà, fed cî 
honeftà, gravi, & mundàinduti, officio fuo publicè fungantur. Diftin- 
&io & variecas iffà veltium facerdotalium in. Vereri Teltamento fuum 
habebat ufum typicum, & ex prascepto Divino erat: quorum neutrum 
jam amplius habe Uti facerdoree ipfi, ita etiam veftium facerdota- 
fiumi ornatus in Novo Teftamento eft fublarus, Tempore D. Hiero- 
nymi confuetudofuit inEcclefia, ut Satramenta adminiftraturi, vefte li- 
nei induerentur, uti colligitur ex eo quod contra Pelagian. lib. 1. feri- 
bit: Que fint ergo inimicizie contra Deum, fi Epiftopus, Prestyter, Diaconus, & 
reliquie ordo Ecclefiafticus, in adminiftratione facrificioraza vefte proceferint ? 
Verùm quia hoc ad fuperftitionem pfoclive et, & fan&imonie alicu- 
jus opinionem facilè ea in re quaerunt homines, fatius eft, ut idomitta- 
tur, & liberumrelinquatur: cùm nullum ea de re in Novo Teftamento 
mandatum, neque etiam exemplum Chrifti vel: Apoftolorum habea= 
mus, ' 
C. Et hac funt, qua Exercitationis loco, ad Hiltoriam® 
InfticurionisS. Coeria proferre, Divina hac vice concelfit gra- 
tia. lis fi velaliquantam lucem huic materia intuli , etquod 
Deo gratias agam.  Quòd ex Hebrazorum fcripris quoque 
Myfterium hocce Chriftianum illuftrare fubinde conor, nec . 
. fine ratione, nec fine miagnorum virorum, qui idem cenca- 

runt, exemplo à me faltum. Si nihil aliud, hoc faltem egi(: 
fe videor, quod quorundam do&orum virorum, circa hujus 
myfterii hiftoriam, errores nonnullos, à multis fecurèadmo- 
‘ dum recepros & retentos, detexerim. ‘ Si & ego alicubi' 


ball: 





be Corna DOMINI. 335 


hallucinatus fim, quod facilè fieri poteft, monitorem can- 
“didum &modeftum non folùm &quo animo feram, fedgra- 
porrigam. 


tiam cidem referam, & herbam ultrò 


Deo autem Opt. Maxi ejusk, File, Domino noffro Fefu Chriffo 
fe Zeus, henbr Eeloria in fempiterna fecula i 
>: "MMEN 











_—__—_ 


JOSEPHUS SCALIGER Lis. VI 
‘de Emendatione Temporum. 


I Chriffsus, ut quidam boffes bonarum literarums pertendunt,non 
obftrinzit fe ritibua Fudeorum, quare icitur omnia hic funt,gua 

in Rituali Fudaico extant? Quare omnia fimillima funt? Et ta- 
men illis Cricitis videtur impiumi, Chriffum illis Legibus obuazium 
facere. Sexcentis argumentis confutari poffent, fî senticfent, utillo- 
sum fententia aliguid apud bos ponderis haberes.  Sedchmfciamms, 
hoc ab illis dici magis odio bonarum rerum, quas ignorant, quan 
veritatis amore, illos miifos faciamus: «quos autem Leltores ad ge- 
SraPafchatis Chriffiani, cana ritibus prifcorum Fudeorum contenden- 
dasiueitamse: us chm viderint, ca omnia, qua in Evangelio tra= 
duntur, in ritibm Fudeorum fine ulla difirepantia codem mode pra- 
‘copta ufe,tune verè judicare pofint,mtra verior fententiazcorum. qui 
omne Antiguitatis ftudium oderunt, an noffra, qui hac ad'illuftran- 
dum Evangelicam bifforiam fedulò collegimue. . 

PTEVENINONA . ‘Idem Ibidem. . 

‘SÌ quik neget Canones in Diceffis Talmudicis antiguos ef, idem 

eR ac fi quis capìta Papiniani, Pauli, Ulpiani, cr aliorum Farifcon- - 
Saltorsnsin Digeft Fuffiniani produita, neger ef corum Furifcan- 

. Ailtorum, quorum nomine citantur, Quodnemo fanns 
. Userit.. 


” l * . DISSER-_° 


338 DISSERTATIO VIT 

GORBSBEESELESSEESITERS tt) 
DISSERTATTIO SEPTIMA.- 
OOOVOIN DI chia 8 


IN HISTORIAM INSTITU.: 
TIONIS SS. Coen Domini +. 
NICA — 
«Ahuerfus Animadverfiones Ludovici* appel. a 
0 Tae s 1 $i. th 
Ai N Talmud Traftata de Sabbacho fol 32.coL. 1, legimuss DM 
È hi DITDI III 105 PI MONTE PUOI NY Homo prodiens.in forum, 
ARL vel in publicum, eris in eculie fica, quafi tradendiz-ane jam sradizus lidtori 3 
quia némpe, ut R, Salomon, ordinarius Gloflaror Talmudicusexponit 
DENON DN DITA NIDO OMO i erba ilicinbeniuntar varie litisa 
occafiones, multig, homines consentiafi pravigindfi; de quidem rem ee'Gentilibas;. 
quis ex Ifraclicir, unde facillimè aliquod ipfi peritulunti emafti, vel lîtis miao 
ia oriri : N 
"1. Idem ferò accidit exalcerato hoc feculo quamplurimis, qui fari 
bendo prodeunt in publicum, ut hocipfa public (e alese exponang pin 
filque habeant aliud quod exfpeftent, quàm non neceflarias difputa: 
tiones, lites, controverfias; idque non flima D"NID profefis boflibus È ad. 
verfariis, fed:& ab Dtawar Tfecilizis, h, e, amitis, fiatribia, 8 orthodexam 
seligionem don eri Imò a fonia faciane x confticaune 555 meno 
DIN MITO DIETP ppm Fiolis & domerripus, ingques illija 
; Majemonides loquitur 








19% 








ciente DINIID AN fagiczas imperitie È ignorantie fue, ut Maj 
în Preefatione ni it Cotnge ptt E 
IIL Veritatem hujus rei non elt mihi jam opus alienis aut longinquii 
exemplis comprobare, Proprio id exemplo experior, Trioniam e, 
& quod excurrit, qudd in lucem hîc edidi Exercitationem Philologi 
Theologicamin Hiftoriam Inftitutionis $ 5, Cena Dominic, 


è» 


mn 


hm cosine... SR nin 








VINDICEXERE BECOENABOMINI. 337 
Ineamihifuic, hiftoricè duntaxat &c literaliter fublitne illud myfterium 
confiderare, & quà pote, ex collatione cum Veterum Hebreorum in Pa- 
fchate ritibus, lucem aliquam ei foenerari & inferre, Impulit mead hocin» 
ftitutum, quòd maximi & dottiffimi nonnulli viri, qui hoc vadumantea 
jamtentarant, mihi, clm illosadirem, non per omnia fatisfacerent, fed 
ferupulosfemperaliquosrelinquerent. Quotiescunque enim illorumobz 
fervationes cum ritibus Judeorumin Talmude& alibi deferiptis ( unde 
tamen fua (è haufifle gloriabantur) conferebam, rardcontigit, utid, quod . 
illi dicerent,ego reperirema, fed difcrepantiam femper infignem deprehen- 
derem. Occafione igiturquadam ( quam hic commemorare nihil cft ne- 
celle) admyftetii hujus confiderationiem me invitante, bono cum Deo, 

uod faepè in animohabebam, fum aggreffus, & que circa hanc rem ab 
aliis obfervata videram ,-cum'Hebraorum Ritualibus diligenter contuli, 
adillarevocavi 8examinavi, atque unà cumiis,qua mihi quoque occur 
rerunt, in methodicam Tra&tationem, ad Studioforum.$,$. Theologia 
ufum, conjeci. _ 
. IV. Quia verò vixalius plura 8c luculentiora hac dere fcriplille crede» - 
batur, quàm_luftsis& Incomparabilis Vir JoserHusScaLIGER, In 
fuo de Emendatione Temporum opere; lib, 6. ead; pallimab aliis magnis 
quoqueviris, ineximiisoperibus, allegata & laudata videbam nihil vel‘ 
ganto viro injurium, vel bono publico ingratum;velà mea profeflione alie 
num, me fa&turum fum arbitratus, fiin ipfius obfervationesinquirerem, 
&numea que diceret, ita fe in libris:Hebreorami haberent ,-diligentiùs 
invelti; arem ,.quoddue reperirem ,i fideTiter, fed modeftè 4 &citra contu= 
meliofam,meritiffimi dere literaria Viti, infeRationemapetirem.. 

. V. ‘Exiltimabam equidem tunc,-Exercitationis ejus exemplaria intra 
Urbis, Academiee Ecclefiarumd; noftrarum firniesatque terminos manere, 
&noftra Juventutittuntaxat inferviredebere; cujusrei grati Academicat 
velitationi cam hîcexpofui; quia tamen non defuerunt; qui pluraexem= 
“plaria imprimenda, Sclatiùseam divulgandam fuaderent,haud gravatim 
id fieri pallus fum, Et, proeter(pem , faventiflima paflim Virorum Dotto» 
aumijudicia ; diverfarum etiam à nobis partium ; quod lite ipforum res 
ftantur, fumiexpertus, necquisquam vifus; qui mihi ob reprehienfum Sea 
ligerum fuccenferet, ° 

VI. Placuitverò nc 

felfori Salmurienfi, fua 
quam mea, de eodem 
Exercitationis mea di 








Ù 


438 DISSENTATIO: Wii 

: atrocistiam in fefi(cipere, cjus vittdicem agere,8c inihifimt Caibitagiae 

È ftatum hoc nomine movere ; fs magni dr Jap Satis deci 
. bocArgumento Scaliceram carpferim ata reprebendessgit: * 

- VIÎ. Nonequidem mihi fam ita Sufféaus, ur nefciam tte 
roribus effeobnoxium, & facillimè fieri poffe, utin hujismodifebis, i 
xx denfis ac profundis Piebraorum fcriptorum retietiris funt 
etiam oculati(fîimus prudentiffimusd; caefpitet: Nenidrabelcaiti uni 
errores,ubi de illis monitus fuero; illosque videro, ingenitè confiteri, 
fa&to ipfo comprobabo: Noneriam correttionum, fi juftis de caufis 
famimpatiens, memorillius vulgari Hebraromm diéi , Nitarav- nat amet 
Dilige corredlionem : Non denique. r polemico &eriftico hoc feribendî 







VIIL Duplicem ergo hîc mihi quaftiottem movet D. Cappellug, 

I AnmagnéCgravifats; II An'juftd ctiamde causk magnum 
Scaligerum in hoc argumento carpferim dbgue reprebenderim ?_Sîc 
enim 





>» 





: . La OO x 
Vinpric.ExERc.DECOENADOMINI. ‘339 
chimFindiciasfizeconchutlit; Hafivs gie vifion el Hreviter al iffam Doni 
mini Buxtorfii Dilfertationem annotare, tim rc, tim ad Vindicandum da veprebenfiore * 
Scaligerian, quisfine Magna aut Fufta fatis caufieviderer in multe è Domino Buxtorfio, 
mofro quidem jdico, erp aquereprebindi, ©» 
IX. Primum-accufationiscaputelt; An maezam fatis habuerim 
saufion, Scalizerum carpendi atg, reprehendendi?Hoc quidem D. Cap- 
so Cis Vinci cum “tteco rame, quia verd ifti Conclufioni 
"fax idinferuit,non negligendum, fed affumendum&diftinaè,feparatime 
iueillud ab initio faum us @andum 8 diluendum exîftimavi : 
X. Magnitulinem & gravitatem caufèe,ad hanc repréhenfionemme.im» 
pellentis, oftendo IL A' Pefonecircumitantia, IL A' cagtipfa 
MA. Primò Per/onam IMluftris Vîri Jo£ Scaligeri quod attinet, novî, 
intum fammis ac predarè dere literatia promeritis viris debeamus :sa 
cîe eriam, quanti fint Scaligeri eraditio, Seriptadue, facienda ‘8 sefti= 
“maîtda, quanta ejus in literisauthoritas, quàm fanta ejus memoria aputl 
“omnes efle-debett, non ignorarg videor, urquem, non ad exemplum & 
“‘imitationem, fed:admirationem potiùs noftro fieculo conceflum, femper - 
exiftimîzim. At homo fuit, qui'& abi, 8cerrare, & cum bono Homero 
dormitare quandoquepotuit; &cfacillimè potuit. Ingenium enifn ejas 
“©ogcupabatur variisac pantinfnitis: feripta ejus non funtunius artis, fat 
* cultatis autlinguee gyro indufa, fed peromnesartes, faciltates& linguas 
diffala : interpellationes, falutationes, avocationes habebat creberrimas 
.  8cquamplurimas, quibus fine dubio ftudia ac meditationes ipfius fiepiùs 
interturbabantur & diltrahebantur, ut ipfe pafsim in Epiftolis conqueti= 
tr: quedam agebat ex profello 8 primario, quetam accidenter & inci» 
demter.  Quàmitaque pronum& procliveei nonnunquamfuit aberraré? 
"XII Ar;inquiasfortaffis, etrores fueruntleviores, qui diflimulari, &c 
propter alia preeclariftimè ditta & feripta condonandi erant, tegendi ps 
tiùs, quàm publicè legendi, & producentii. Ad hoc refpondeo: Quò 
‘major fuit, tantò majores etiam funt, etiam levifsimi ejuserrores : quò mà- 
jor eruditionis & fcriptorum ipfius.aftimatio ac admiratio, tan etiam 
fune pericalofiores, utpote qui pro oraculis è plerifque geceptantur, & 
extraomnemdubitationisaleanybabentur. 1 minimis maximo; lebi, non-dt 
. minimum, ait Santes Pagninus in Epiftola ad Clementem V II prima Bib- 
Jiorumejuseditioni prafixà; ’Quemadmodum folisdefeftusac deliquia 
magnam mortalivim perniciem trahunt : ita & magnonim virorum 8 rei 
Jiveraria luminum errores, in otbeliteratomagnàm perturbationem gi. 
gnunt. Agnofunt hoc etiam Hebrai noftri, apud quos tritum eff'ih'hune 
tn ee Wa 


Maicon Rit i n. n liti 





uo - Drssartarro MIL 


fenfim: rta 2mpa Art) pop 2061 error magnivini ; 
quamfententiam etiam feribit AbenEfta Cond pperini 
Bia anpr Brtat Spr pn 1299 menyni T225 Onene pescati segna alle pit 
vusmm pro ratione ejus qui id committie. Hins peccatson leve viri nagni,vocatter 
RE Thudah Multarus in Colt fol 43, col, dici, hoc illecite Bere” 
ANTITD A IMOTI Ip. 123 Hg ND SIP DDT Mega, que dernrà magia fis — 
picue in veffimento [plendido È pretiofo, quàm verò inalio vulgari. Ce quatidienntas 
lesviri comerrant, funt D'N'OMDI D'AIN hoc eli, erranti ness falaa.4ah; fed 
varefaciunt etiam alios, quod Hebrai cenfent gravifsimum, Quemadmo- 
dum malum, quodin uno aliquo membro circamferibitur, tolerabile ell, 
fed quod proximum continuè violar, excinditur, autexuritur: ita multò 
tolerabilioresfunt errores, qui tanto proprio authori officiunt, quim 
qui aliumquoque inficiunt. Verum hocefievel.prefens. Turn fan 
gis docet. Quis enim hucufque repertus, qui de obfervationibus illis 
Scaligeri dubitaverit? imò qui cas non avidè arripueri, quinon tanquana 
oracula exceperit 8 admiratus fit? quis non ei fcribenti, Lotionem peduna 
in Pafchate olim inter Judzeos rirum fuiffe ufitatum, credidit? Ft tamen 
novo noto neri maavd di ne set fl bos ipfi veluzi error, qui egreditur À facie 
dominatoris, utmodeftè Hebrei de magnorum virorum etroribus loquun= — 
rur,ex Ecclefiaftis 10, è. 6, Non parum iraque, fed multum incerel, ut qui 
publicè ficerrant, publicè quoque corrigantur, £ed modeltè & fine obtr 
. @atione, ut ftylus vertaturin errorem, eîtanti parcat. Quod me feci 
&obfervalfe puto. Etquihocfaciunt, nen dicendi funt fine caufa,&c qui 
demmagnaatque gravi, id facere, - ' » 
XIIL Nequeverdetiam dedecori,fed honori poriùs eorum cedit,qua 
rum errata fic notantur & numerantur, Hoc enim ferè nonnifi 
Viris fieri confuevit, idque, ut Hebrei ajunt, OMDIO' propter perfadionan 
ipforum, Deimperfettionibushominis plebeji, deformis, monftroli, nemsp 
loquitur: fed vitia viri alicujus principis, hominis formofi,erian minima 
notantur & obfervantur, De pitura vel alio, vulgaris 8 plebeji artificis, 
opere nemofacilè judicat: fed fi quid fub afpe@um venità celebri 8 ipr 
figni aliquo magiltro effi&um & fabrefattum, omnium ftatim jugiciuga 
fubit & incurrit; idque ex admirazione potiùs,& seftimatione , quim 
contempru. Hinc optimè feribit author libri Coffi par. 1. 9.93. rota 
D'moD vato Maximus ille fit neceffe eSt, cujus errata. cnarrantur & nun.er anta, 
Huc trahunt quidam Hebraorum Darfchanim feu Homilifta, illud Pi 
32. W.1, DOO MOI PVON Bearus cajuo peccati exag geratur & extolliturs Di 
—_ Amatiob pe nt Hocemim cersifimi ci accidie propser pafoltionem eja, feribie B 
Jchudah Mufcatus, Et haec de Perfona, . AIV.& 





VinpiéExERe.DECOENADOMINI. 34 
: XFV:: Stomiò, Cafe ipfa maglia & gravisfuit, qua me ad has 
reprehenfiones impulie, Dupliciter art demonftro, Ir Genere, Brin sprsie, 
fed breviter.-» si : 

MV. InGenere, Agira hic de Circumftanciis Myfterii maximi & gra» 
viffimi, in quonihil è nobis dici deber aut poteftiparvum vel exiguum. 
Etquamvis nonfit queftio de nucleo illius, deque iis, quae ad animaruni 
noftrarum falutem fpettant, fed .de Circumftantiis duntaxat, que circà 
falutisja(turam ignorari poffunt; attamen nongrevi carebimus culpà, fi 
illas quoque penitiùsnoffe,atque accuratiùs intelligere queamus,8 {pone 
te vel mentes noftras inde avertere, vel oculos claudere, vel alios caecu= 
tientes & aberrantes confirmare velimus, Minima fateor funthec, fi 
cum maximis hujus facramenti myfteriis conferantur: fedided non con- 
temnenda, Hisetenim minimismaxima fepè re&tiùs excutiuntur. Aliî8 
quamplurimis do&tifsimisque Viris in longè minoris momenti rebus, & 
multò'minores ob caufas, vapulavit Scaliger, nec tamen cuiquam illo» 
rum ha&enus, quod ego fciatti, dicam impegit Vindex, quî fit, quòd ia 
“me primùm hockegum ulcifci,& vires fitas periclitari voluerit? An Scalit 
“ger, fàlvo honore fuo, & bona cum Viridicis venia, in prophanisrepree 
fendi poteft, & in Sacris fi erraverit, irreprehenfibilis erit?* - z 

XVI. Inspecie verò me Necefsitas, durum & grave telum, ad has re» 
prehenfiones adegit. Queerebam Thef. 14. 4n ChrifusinCwna Pafibali, de 
ii adbuc durante; An verò pot cam perallam Cr abfolutam, de novo accubuerit, & 
Sacramentum Comeinftituerit? Treggfe mihi hic obtulerunt fententie, & ine 
ter eas primaScaligeri & Genebrardi, qua eò tendere videbatur, ac fi i 
Menfis Coena Pafchalis fecundis, feu Coenî dvasteî, inftitutum è Chri- 
fto fuiffer,&c. ut ibi fufiùs videre et. Ego aliud invenire mihi videbar 
“n Hebraorum feriptis, ac proinde paulldaccuratiùsin Menfas has fecun- 
das inquirebam. Sic Thef.31. in Antecedentibus Cene Dominice, que» 
‘. ftîonem movideLotione Pedum, Anila de ordinariis Fudeorum in Cona Pa 

livitibue fuerit? Scaliger, &cex co quamplurimi, ita fenferunt.* Egorum= 

fus aliud vidi, aut faltem nufpiam hoc videre potui. Sic de aliis, Quî qua» 

fo alitersfacere potui, quim utirthis, ubià Scaligerorecedebam, fenten= 

“tiam &crationesejus examinarem,eumdue,ubi mihi errare.videbatur,mo» 
“deltè caftigarem? Potuiffem fortè examen illud Criticum omittere, & 
“Scaligero parcere?- At non potui illud facere, fine magno mex fententie 
‘piejudicio. Et num Cenformibileges fcribendi, meaque defendendi; 
prieferiber ? num in ordinem coget? Annon ipfemet hancfibi liberta» 

-cemfitmplit jam dudum, de Virorum dottorum, & ipfius, quem nyne 

ot. i . Vv 3. 


° - 





+ 
t 








ssa | DISSERTATIO JIMMY 


;ndicatum veni ieri, [oripoisac jislibesì 
etiamlicentiùs, ut alibi, Deawolonte, videbimus, judi 
tate me vultab hoc jureexcludere? Quories ille in fiuis libri, Goinletpa» 


folti Malik ci mp cangia Ts 
iniqui ‘carpit, cpre! € ia 

Hebraum ho@enus x An ille ia Codice Sacre, in Hiro 
Libris Divinis hoc ia nas Feto Missione bedda 
ipfius venia, & fine vindi@a, nanlicebit è Fasipfiesicygim Libemi 

Maforethas, ledipfos (criprores facts Sserstirur, Sandra Mancha, & 
Divum Stephanum,ob commilla egirual urerzlica repreandane Boca 
ftigare in fuo Spicilegio,&nefas.erit, fimilia Giadaczio Scaligenò notare 


. NNimiam fibi hîc potetatem arrogats nos. , non dominium 


non principaruft, fed Regnumaffettats verim aan A00 N93 fine fecpero 
È cormà, ot. ; 
XVIL Hzcde prima quaeftionis parte, sedv loto, ad meiercufarido 
mem, premiffa funto, ur Le@tori equo conftarer,me magna gravidue fari 
decaula, reprehentionem Scaligeri, fed cum decenti moderamine, fufcem 
pille. Nunc adalteruntaccufationis caput, & arcem caufee eft deveniete 
dum, videndumque; Num ju/fa ciare fari: de cansà iblum carp/erit 
«sg, reprehenderim? . uni 
XVIIL Hic Vindex Scaligeri ‘duodecim numerat reprehenfiones,fine 
jufta magndue caufa è sie inftitu 
Siaperadiù loco, quedam premittat: dufpee ad 'Epyariar five Exdvarw i pfsittà 
èccedar. i n Ì 


XIX. Fupeezdtò illa quod attinet;eanfic inftimit, utprimò & af 
‘omnia ex Majemonide, cap. £.Tra@atàs Mo? von ad tlariorem Cotti 
Dominice cuna Coena Pafchali collationem, totam coenze Pafchalis rate - 


nem, modum,ordinem, 8 ritusexponat: deindeillaipfa cuni Ritnali fut . 


dxorumitalicoram & Hifpanienfina conferaî: tertò, quafiniftis preci. 
è obfetvanda & notanda, g 
hi muruatusfit, & ad facram fuam Coenam accommodarit, @divet, © -* 
+ XX. Primò.itaque dicit, fetoram cone Pafchalis rationem, madri 
eqdinom, & ritus, ex Majemonide, antiquo & celeberrimo inter > 


| fariprore, ecpofiturum, st nimnifefiiàs liqueat, An benè &rrettò, an verò Vi 


querecenfet, è me in Scaligeroreprebendantar? nt Cene Dominica collatio cani Ga 
na Pafchali clarior evadat. Befòreshabet, utrumque per me licet. _Cugil 
& opto, ut.cordato cuivis Le@ori, illud manifeltifsimè liquear,® 
silsjmumevadat, Libenteraudio, qubd Majemonidem nonsinter recilie 
Su . x 24 2 16) 





tas ac fatas. Easita Vindicat, ut prinsò 





uaeque Dominus rofter Je iftusti . 


| 





Vinpic.ExeRd DECENADOMINI. 34 
ves, fed untignos Hebracoruanitri referar. Accipio bee; Gc ipfam fuo» 
aram di&torim memofem effe jubeo. Nullibi defugiam pl ip 
authositàtem illius; quinimò fiCenfor meus velit , Arbitram eum & 
fequeftrum litis hujas conftituemus utrinque. Committami ei caufam — 
ancam, 8 ubicunque me ipfius teltimunio convincere poterit, causà ca» 
dam, vel, ut infine illiasExescitarionis promifi, herbam porrigam: - 


XXI. Paucifsima tantàm quaedam hîcmonenda habeo, iddue eo’ 


dem fine, ut Leftortantò erpeditiùs collationem iftam inter Majemoni» 
disdeftriptionem, & meas Reprchenfiones, inftituere, &inoffenfo pede 


pofsit progredi, 

XX. IL Prianò ffem,utunicum adhac Canonem,huie rei illuftran- 
dx utilem, ex antiquo fcriptore, Majemonide, addidifft, quer 
«proin ego producam, & fuppeditabo, . Extat ille in NIDO 19% MIM Rif 


«bros Sacrificii Pafibatis cap. 8, $. 3. inquo de Efù carnis Agni Palchalis agit, 
his verbis: 29m DR 1909 19200 Max icon nea ax anziani fo men 
fraz ma.mpon nea Tn 13 ar rerurino S5 ny np run 0 
1300 h. e. Preceprum ef, long) priflantifimson effe, fi cero Agni pafohalis comedatte 
fomacko jam faturo. 1dcivto fi qu fecrificie Chegige obenlerit 14, die, priùs de ilis con 
medet, poffca demum vefietur carne Agni Pafchalis ) ar eee pi cre; S 
1Aum Canonem cur pretermiferit, an quòd eum non rarit, an quod 
ftudio difsimularit, ipfe omniumoprime fciveris, a 
XXIII sesmdò,Intereft quoque Le@toris hos fcire,Majemonidem Riv 
1us coenae Pafchalis defcribere,fegandum Veterum confuetudinem,prott, 
ipfius fentemi4 ac judicio, Hierofolymis, ftante adhuc Templo, celebra» 
gum Pafcha fuit, nifi quòd nennunquam, ubi hodiernititus difcrepant, 
differentiam notet, hacformuli Mim tota Hoctempore, Ritus autemhodier» 
nos omnes nondeftribit, Hinc fcribit Abarbenel in nD6 Nt fol, 6o,col, 
1. Poficaquam expofui rasionem Haggade & Hymni (9%), brevicer quogne defiri» 
bam IO Ordinem È rationem cormm,querotie fé fine facienda; nen quidem fer 
cundum rationen ipfias Agni Pafibalis &"Chagiga, quane Patves noftri obfervarunt ce 
tempore, qua Domus fantuarii adbe fabat 5 nane bodit neque Agnus, neque facrifi 
vison Chagiga amplivs babemmss ubproinde non neceffe fit nos ilis ritibus occupari, 


nides im cap. 8, META VOM MO", bibri de Temporibus; fed, Ge, Valdè 

* ur hocinfua verfione& paraphrafi diligentiùs notaflet & monuiffet Cert : 
fot, Sed omninò puro, illum hucnon attendiffe, ut ex collatione liquet, 

«quam pag. 180, 181. &c, inftituit inter Majemonidem & R'ituale Hifpank 
san, & exaliis uonnullis, de quibus in egg. agerur, Ù 


XXV. 


Ch4gga 
D'IDINAGDI NEON TAM MITA TI PIOIONM ON guos jam [rorrigu pene i 
vellem * 





FESE (o * #66 a-.DISSRRYVARI! 





ri >> + XV.-Ten, quadasg eriamzin ViafioneD, 


quasdam non amaras, -quas xocant fimplisiear PY Okz4:-Deinde: 
ipasgidae Herbasamars, - Flinciaquit Majemon. in $. 1. Appssme in.) 
IMA PIT MI. raider, È olera ghia Tixpidunquinque numerant Speoiety 
ba 10. nai | 


unt cao», Ut euamnuRI hodig, diltinaz:duplicis geneziahertias, + 








Vinpic.ExERc.DECOENADOMINI, 345. 


"OM nam ZON P'oTy NUM: Olera MPY ditta, erant,pervofeliniem, che- 
lume, apium, vel quecunque allubuerint, Super miste; recitatur haec 


Hei Benedittw fit Dews, rc, qui precepit nobis efiam amarorum. Super® 


mp? ceeteris oleribus: Benedi@w, Cc. Creans frulum terre, Olera intin- 

intur in Acetum; Amare herba, in Embamma NONM, In prefenti» 

is verbis Majenionides ioquitur de ceseris vleribus; non de herbis amaris. 
Nam intin&tio hec prima non fiebat cum DM herbis amaris; nifi fonè 

«aliavilera non fuppeterent; ficutinquir Obadias Bartenora in Mifchna- 
‘jothPelachim cap..10. J. 3. INW 9 PNDNAIN ripa ana mr man av 
Mpr axe. DpDI NUTI MPY Intindtio ifaprima fieba cum ceseris oleribus; (od fî 
mon habuerit alia olerà, intingebat cune laZiuca, loco caterorum òlerum. Videibidem 
«otiam Majemonidem, .Et-confentiunt cetera Ritualia omnia, Malè 

proin Cenfor hic in parenthefi addidit (ffve-aupidus): ac fi olera & rupidie 
effent fynonima. ‘Exhocdiferiminenon obfetvato, aliquoties in fegq.: 
è Cenfore erratum, ut Olera &c:mixnidas confuderit: 

In codem J. alterum quoque pecurtie, magis quidem 1159», tamen 
monendum. Majemonidesfcribit: 27720 mo dna pa mv d5, Cappel- 
lus exponit; ‘Edit guentum eft live moles. .Proprit fonat; .Non edit minus, 

«quam eStoliva moles, Ilud videtur precistadftringero ad olive quantitatem, 
hoc majorem quantitatemnonexéludit; fer duntaxat minorem. 

3. ‘In Tertio J. mox abinitioinquit Majemonides: &Mpi. maia Vrinoi 
MID IR TIME INA DIO OTT NOME :19Cenfor meus reddit; “Nan incipit 
vecitare ledlionem Haggade, ‘mg, dusì'compleet cam ‘totam usg, ad illud TIN'DIW 
tax. Hiîcomninònec exprefsit, nec affecutus elt-mentem Majemonidis, 
quem pro fuo Advocato conduxit, & fiad calculos:revocare'hanc verfio= 
nemliberet, tot credo r9d/rus& quoteabin brevifsima fententia numera= 
rentur, Sednolonimisaccuratè rationes cumipfo inire.Summatim com 
ple@tar,& hancdico elementem acfententiam iftorum veiborum; mm 
incpit (iterum)) insurpidine (h.e. pofteaquam pracedentia legit; pergit in 
ea klaggade parte, & illa recitar, que Mb) ad ignominiam & contem- 
pribilem Ifraélitarum Matum pertinent, fervitutem fcil.ipforamin Egy= 
pto;8cc, Haec pars ab his verbis incipit 9) D'ALDIMPOI 019 Servi i fai» 
wins Pharaoni în Aegypio, Gi, Quemadmodum:enim in no@te illà, qui ex 
#egypto exiverunt, duplicem experti funt ftarum, ‘Servorum & Libe- 
rorum: fic Le@io ifta Pafchalis duplicia comprehendit, &c. Hecfibivo= 
lune prima verba nun moi; quorum vim nonexprefsit Cenfor. De» 
umpta funtex: Talmud Pefach. cap. ult, ) ce dogit done: compleverit explica= 
“gione illo feltignià "N TIMO: Desk, 26,1, 5,6, 7.8. tota, (Polteaquam 
. Xx 


% ‘ 


4 


pai 


Di) 


#1. DISARRFATIO 


2, XXV. Terg) quasar etiam in Verfione D, Capg 


da occurrunt, licet minutula , & artamyia nomine, 
quà in redarguendismaggis viris nimis liberè,ipfius ji 


"n 






Arpeurera pr ner enver 





2A 





Vinpic.ExERC.DECOENADOMINI. 345. 


ibm narmiri mon fot NN: Olera MpY dida, erant.perrofelinem, che- 
rephylum, apium, vel queecunque allubuerint, Super mupides recitatur haec 


benedi@io: Benedite fit Dew, Gr, qui precepit nobis efian amarorum, Super” 


mp ceeteris oleribus: BenediAw, Cc. Creans fruGum terre, Olera intine 
intur în Acetum; Amara herba, in Embamma NOM, In prefenti» 

s verbis Majenionides ioquitur de ceseris oleribus; non de herbis amaris. 

Nam intin&tio hec prima non fiebat cum D'M0 berbi amaris; nifi fonè 
«aliavilera non fuppererent; ficutinquir Obadias Bartenora in Mifchna- 
‘jothPefachim cap.to. S.3- 200 pa Dada ipy ava mi pon nam 
ImpY int. 0pDI NUTI MpY Intiadio ifla prima fiebar cum cateris oleribus; fed fî 
mon babuerit alia olera, intingebat cum laliuca, loco cateroram òlerum.  Videibidem 
«etiam Majemonidem. .Et.confentiunt cetera Ritualia omnia, Malè 
proin Cenfor hîc in parenthefli addidit (/sve wuaidae): acli olera 8 mupidio 
effent fynonima. "Exhocdiferiminenon obfetvato, aliquoties in feqq.: 
à Cenforeerratum, ut Olera &:=upides confuderit: 

In eodem J. alterum-quoque occurrit, magis quidem as?» tamen 
monendum. Majemoniidesferibit: 1120 mro dat pa ma "9, Cappel 
tus exponit; ‘Edit quantum eft olive moles, .Proprièfonat; .Non edit minus, 

«quam eStoliva moles, Ilud videtur: precistaditringere ad olive quantitatem, 
oc majosem quantitatemmon exchudit; ferl duntaxat minorem. 

3. ‘In Tertio $-mox abinitio inquit Majemonides: «#p1.m13 VrinoI 
AND IR TIA DIN NWIO ONT 20221 .Cenfor meus reddit; ‘Tom incipi 
recitare leGlionem Haggade, ‘uca, duri: compleat cam totam ug, ad illud TNX'DIX 
tax, Hîcomninò nec exprelsit,nec affecutus eft-mentem Majemonidis, 
quem pro fuo Advocato conduxit, & fiad calculos:revocare'hanc verfio» 
nemliberet, tot credo r$dxuabquotwiuazin brevifsima fencentianumera= 
rentur, Sednolonimisaccuratè rationescum ipfoinire.Summatim com= 
plettar,& hancdico effementem ac fentenziam iftorum verborum ; Ton 
incipit (iterum) inturpidine (h. e. pofteaquam precedentia legit; pergit in 
«a Haggade parte, & illa recitat, quae N03? ad ignominiam & contem- 
pribilem Ifraelitarum ftatum pertinente, fervitutem (il. ipforam in Egy= 
pro,&cc. Haec pars ab hisverbis'incipit 9) D'NI NYO I DTA Servi i fui» 
wrns Pharaonis in Aegypto, Gi, Quemadmodum-enim in noe illà, qui ex 
Zegypto exiverunt, .duplicem experti funt ftatum, Servorum & Libe- 
rorum: fic Le@io ifta Pafchalis duplicia comprehendit, &cc. Haec fibi vo» 
tunt prima verba man moi, quorum vim nonexprefsit Cenfor.  De- 
fampta funtex Talmud Pefach. cap. ult. ) &* dagit donec compleverit explica- 


dionem illiue fottignit "2 TIN'DW: Dent, 26, Yi 5,6, 7.8.totam, (Polteaquam 
. Xx . 


DA 


346 : DisseRTATIO VIL 
iterunrabrea partelegere incepit, continuò pergit,doner compleverit. nas 

adam totam; fol illam partem totam, quee continet «xpelitionem 
Jocs iltiuss n00, usquead '2N TRI "DIN: (ed, ad fines expofirionis ilime Num 
in hac parte Haggade continetur ©91 feu Expofîtio- diftorum illemm 
quamor vesfaum: cap..26, ex Deuteronemio, uti Cenfer vidifler, fî non 
piguiffce Haggidaminfpicere, ). Hic tota erravit via, & palpavie fiewrce- 
@us ad parietena. . 

4. In $. quarto.iterìm ex «Ginfie & ofcitantià cefpitayit Scaligeri 
Windex, ubi excadem Haggada, ir Majemonide fcriptum; Ziew (quan 
doxcil, in Haggadah, fivele@ioneiltà Pafchali venit ad hoec verba, nam» 
wer-logitur in 99 MO Num.473.. $. 7. ) attellt menu sO tortam Azymat, 
de diost, Hoc eSt Azymum, quod nos comedimus, dec. Hic ad voculem Hoc, kw 
im margine amnotat; Risuale Hifheonicume8cDalicam iftud nontdbens fed ejus loto ba= - 
ben formula rar SPENDO His ell panic affittionis, re, Pace tuà,Cenfor.Omnes 
Hbri Riuuaicshiefuntegnaleparque hoc fc iliud haben odstiverfisia lo- 
cis.Nego-Rituale vel Hifpanicum,. i 6jurlota, pod Majrmoni» 
des hicaffert,habere formulam illam 20297: 171.12 formula in omni» 
bus Ritwalibes sequaliter extat ab initio » & illa verba, que 
Majemonides refert,.itidemrimomnibus Rituali fed ubi? poft. 
illam partem; fu, poft explicarionem &Aionis illite ex Denteronomio, 
dequamodda@am: ibiubi ue legrnem he vesba, 21720 00001 must 
Hos azgusint, nos comedimaz, &r. Cur inleftione illa iterum retrogre- 
Fata: Dicivrnempe Majemonides,illum progrediée pergere ubò 
fublitesat, Sto. NEMI PIT Inffice & invenic, Notta hee foripfit Cenfoy 
aneus, &fomnasilli obrepfit, ut cymHaggada conferre oblitas fuerit Ma 
femonidis verba zNecfruRsa:-Evenim opersn magno far off sbrepere fomnum,. 

Sed & aliud in ifto $. afasia notandune reftat; In proximis, è 
modò lean ping cir, car gira poonvia, 

non ibis ( Dewfii. } fermentari maffom Paruzs nofiro- 
rure, Verbum P'ODTT reddit. Permifie, & fubini Dem, Acutè Breru-- 





Pal 


Winprc.Exerc.DECGCENADOMINI 347 
Exod. re. 39. Hinc Judi Germanicbreddurt, Daruinbdas der Elig one 


* (fever Worderen-nit voeil batte / dafier fonde anffigehen. Quicquid hic 
wim 


pretendat, manifeftè prodidit,@ hujustsitiima wocis & 
«genuinam nos affocutum fui L 

5. In $. quinto faribit Majemenides: “river urria ‘15 go rum porn 
‘moriva, Cenlor reddit: die snc semper hi addit fla: Dominn Done 

6, Ubi notandum, illum particulam 19 perperàmexifti pere 

SPE dna ad verba Majemonidio. & lc confizienda ele; NM DAS 
12 9'ON0 Be hoc tempore aldit ficsifte: cimafitde verbisHaggade, &conpu- 
genda cam feqg, urtin 13 Sc Donsinu Des nofler.adducat nos, Ce, 

6. In g. to, Majemronides: Miami nova avi, Cenfor: Recita Seno. 


— uliBionemcibi capiendi, pro; Bewedifionows cibi capri, Gratiarim altionem; inver- 


fo votorumordine, Vide Th, 32. Quumiftiufmodi interpretem video &c 
dego, videre maibi videorNaN3N0D cecum in fenefira, que in platea geri 


* wideat, cnarrantent. 


XXV. Dainle, verfioni huic Majemonidis-fubjieit Collarionem illo- 
rum cum Rituali Judzeorun ftalicerum 8 Hifpanienfium, —HsecColle- 
cionihilad caulam messmfacit, undecam preteree. Ego quidemiillud 
Rituale, cujus meminit, non habeo: fed habeo Librum Precum, juxtà 
<onfuetudinem Judaeorum Hifpanienfum. Ritum etiam ‘corundem in 
fefto Pafchatis, defcriptum:legi im Abarbenele in libro: Mao Mar fel. 60, 
«1,62. unde nonnulia hîc proferre poffem, 8 Cenforem in quibusdam ju- 
dare, fiad ‘nonnecellaria delahi eltet anitaus. Sed tranfeant. 

XXVI. rerid,monet Cenfor, quain Judaicà iltà Pafchaliccenî obfer- 
wanda fint, caduè colligit & difponit: ‘exindeca notat,qua Deminusno- 
fierJefts Chriftusdefumferit, & quali mutuatusfità Judzis, ex ceena ifta 

hali, atque ad facram fuam Coenam it, que.cramina- 
se, itidem nihil ed moam caufamiattinet.  Qusedam in progreflu ipfo, 
datà occafione, fubincudem'accuratids revocabuntur. 


AUnum duntaxat non ef mihi praetereandem. In Thefimeî xxv.do-- 


«eoox Hebreeis, Agnum affi incanto Pafehali inmenfa appofizusna, clima veces 
fuife etiam IDO He 101 Corpus Pafibaris, vel agni Pafthals 5 Lquaero; 45 forò 
«Chrifisa ad henc locutionem aluferit (in verbis fcil. Iaftitusionis iftisz Her ef 
Corpus meum, Gre. )'8c fubjicio; Fer conjelara probabilior fortafiis videri poffe, 
quam ilerim, quebec verba conferune.cum ilisqua babentatr in Legendà Fudaicé Pa 
fibali, N39 Nor Nn Hic cft Panis affli@ionis, &c, Sed im medio bec relingai 
ame, Gr nihil ererama. i 

Genta: méuscontrà exiftimet; Chf verba ie fabficnife in born le 

° xs 





348 DissERTATIO V - 
cum3 2239 xbrÎ) NM Hiceft Panis Afflittionis,8cc. Item; Hoceft Palche,fae. 
&addit: Buxtorfiusputat, Chriffum in bis alludere ad id, Gud Fadei Agno male © 
impofituam vocam TOO He 10 Corpus ipfum Agni. Ferion in fermata 
* crationis ipfius non dicunt5 Hoc eft corpus Agni, &cc, fed; Pafcha iftudat 
edimus, &c, vel; Hoc eft Azymum, quod nos comedimus, gcc. Haeo dl 
ipfius animadverfio. . . 

At ubi ego dixi, me parere, Chriftumin his ad id, quod propofùi,. allu- 
dere? Qui querit, Anforràbecitaet? numisdicit, feita pare? Ego non 
puto. Aut, anqui indefinitè, & dubitanter dicit; _HecconjeGuraprobabilior 
fortafe (nota, adverbiumdubitandi, non affirmandi vel afleverandi) vide 
ri pofitt, quim alia: 8 quidifertt addit; / id in mediorelinquere, & wibilaffe- 
verare, dicit,fe ita putare? Neghocputo: nifi Parere fumacur pro Dabi- 
vare, Hefitare, T- . 

Sedefto; Putem hoc, &nune dico, aqui probabilem: mihi videri, at- 

ue alteram, hanc conjefturam : quia verba magis conveniunt, quid in- 
da Aninredubia nonlicet mihi dubitare, & cum dubitatiose inaliquam. | 
fententiaminclinare? Purer ipfe aliver. Ego in medioreliqui. 

45, inquit Cenfbr, Ir formula confecrationis ipfine non dicunt, Hoc elt corpus: 
Agni, &c. (ed, Pafcha iftud nos edimus,&c, vel; Hoc et Azymum, quod 
nos comedimus, &c. 

Sed 1, quis ipfi dixit, Chriffumin hac loquutione ad formulam con- 
fecrationis Judaica relpexille ? Hocenim fundamentum fubfternit,Chri- 
ftumin hac loquationead formulam confecrationis Judaicerefpexilfe,ac 
proinde hanc fuam conje&turam effe magis verifimilem; quàm cam, quam 
égo propofhi. Procul dubia ex revelatione aliqua hoc habet, quiut hîc 
Cenforem, fic alibi Revelatorem agit. . 

2. Quero, Ancriftimet, Verba illa Chrifti, Hoc eff corpus meum 5 _qui- 
bus hec refpondent ipfius opinione, etiam effe formulam confecra- 
tionis? = 

3. Scire velim, ubi illa formule Confecrationis extet, ubi Judsei-in Confe- 
cratione aliqua dicant; Pafihe iflud nos edimues vel; Hoc Azymserm quod nec 
comedima? 7 

* Ego hanc confecrationem èn nullo Rituali Judaico, neg; etiam in 
libris Precum, vel alio ullo aurhore, invenio. _ 

Extant quidem haec vetba in Aggada vel Leftione Pafchali, verùm 
non ut formula confecrationis, fed permodum narrationis; leRionis, vel 
certè formula devotionis, &cexercitii facri, Videamus verba ipfa, & for- 
anulamiillam totam, ex Majemonide, ut LeCores de ea judicare pofsint 

1 








Vinpic.ExERC.DECOENADOMINI. 349 


andarono an Nb riDo2 dia omat miede Nan ao 1 95 a remi ba pon 
De 94 pp wIPDI MAI? ]OrI D'ANNI PIO NIDO 10) xd NIDO pri 
Rn rip. POI DMDNI NONE D'ISDI max na 9 Dipon rose Dv 99 ind 
Rabban Gamaliel dixit, Quicung, non dicit, i. e. confiderat &- commemorat tres tas 
resin Pafchate, Agnum Pafibalam, Azyma, & Amara,non fatisfacit officio fuo, (Quo 
modoè) Pafcha ifud, quod Patres noffri comederunt fante adbuc Sandiuario,propter 
quid fidi? Propterea quòd ND6 tranfiliit Deus fuper domos Patrum no- 
firorum in Zigypto, ficut dicitur; Et diceris, Sacrificium Pafchatis elt 
Domino, quitranfiliit domosfiliorum Ifraél in Mizrajim, quando percuf= 
fit Egyptios, & domosnoftras eruit. Etincurvavit fe populus, & adora- 
vit, Ex0d,12, 2.27, DPR preon N° DIE Sy no pie 99 D'IDIN NI rt 
noxao To diva mapa ontan raha dra orrhy nbaw 1 voro reniar de 
"i9t pan DX 10xt Azymum ilxd, quod nos camedimus, propter quid eSt, quid fibi 
vult® Propterea quòd non abfoluta fuerit fermentatio maffe Patrum noftrorum, ante- 
quamipfis apparui[fet Rex Regson, Deus Opt. Max. cosà, redemiffet, ficut feriprum et 
Et coxerunt confperfionem quamextulerant ex Mitzr4jim,facientes pla- 
centasinfermentatas; quia nonerat fermentata, quùm-ejedti fuiffent ex 
Mirzràjim, nec potuiflent immorari: & etiam non viaticum apparave- 
rant fibi, Exod, 12,39, DOT MO DIw 99 ma ona dg pia rw ni mv 
"31 DAPFT NA INZIT IONI D'IRDI NIN PN Amarum iflud propter quod 
edimus? Propterca gubd Aceyptii amaram reddiderunt vitam Patrum moffroru in Ae- 
pro, ficut dituni et; Et'amaritudinibus affecerunt vitam illorum opere 
ro , in luto , & lateribus, &comni opereim ‘agro, cum omni opere fuo, 
in quo operà illorum abutebantur durè, Exod. 1.77.14 
Judicet hinc cordatus Le&tor, an. heec verba hîc proferantur fub for- 
mulà Confecrationis? An omnium&{fmgulorumett,res facrasconfecra 
re? Prefcribunt& preeuntomnibus; quà ratione heec tria, in ifto fefto, 
cum Agnirione bencficiorum Divinorum,$& debità gratiarum a&ione,de- 
. beant commemorare, celebrare,non quomodo ad facrum ufum illa confe» 
* crare debeant. 
‘ 4t,inquitCenformeus, pag. 185, Benedidlioni accenferi poset Confecratio, few 


definatio rerum ad celebrandum Pafcha neceffariarum,Tortarum puta,Azymorum,Ace- ‘© 


tariorum, Agni & carnium vidtime, quebabentur (in Majemonide) 9.4. & 5. 
quibus & hec formula accenftri deber, NUM? Nm Hic elt panis afflitionis, 8cc. 
F;. 1. Omninò Benedi&ionibus acce@feri poltane Confecrationes re- 
rum ad Pafcha neceffariarum: quia illa Benedi&iones, ipfie funt Con- 
fecrationes, Benedi&ione enim Dei, & Gratiarunì a&ione, confecrabant © * 
ses ad facrum ufum, ut Chriftus etiam «rein Eclixepirie. Sedilla, quein 
- ' Xx 3 


d/ 








350 DissertatTIo VII 

Majemonide $.4. & 5. habentur, efle verba confecrationis, nege.Nepate 
mecum Hebraei. Haggadabilla non continet Confecrationem rerum if 
rum: fingula,qua confecratione opus habent,&confecrari abillis folem, 
alize habent formulas. In Crisefol. sr. col. 3. D"IT Nos prim pa rum 
Abarbenelin Noa not» ad illa Aggader verba, fcribit fol. 45. col. 2. Rulbi 
Gaemalicl explicat in frac Mi falend nobia res, qua abfolutà necefiitate recvande Cr comme 
suor anda fune inbac medie, ita st, fi vel ona ilaria onlittatnr,non dici quis pofie define 
Cus officio fue. Etiamfi enim quis comederit Agnum Pafcbalem,Azgma, & sanare, not 


— fasicfecit, nifi etiam ROL 019 100% enerraverie fenfiam, bic. finem & open ilerion - 


erefio. Haggade Loftio preecedit ceenam: BenediRiones& confegratio- 
nes fequuntur, & comitantur ufum & efuma ‘fingalarem fpecierum. 

2. Que folennes & confisetss fint rerum Pafchalium confecrationes, 
conftat, Benedi(tio recitatur Vino; Benedidus qui creas fruAunr 
vitis: Benedi@ione fangificatar velconfecratate Ffum, quam formulana 
vide infrà in his Vindiciis. Super Letiene mas: BenediQus, &c, qui 
fangiificavit nos preeceptis fuis, & preecepit notis Lotionemn manuum. 
Super Tortà, que inter tres fiprema jatet; Benedi&us,&cc. qui producit pa- 
nem è terra: Super Tortd dimidid: Benedi@us, &c. qui Tin Dificavie noé 
precceprisfisis,8c preecepit nobiisefum Azymorum: Super Oleribws: Bo 
nedi&us, &c, coeans fru@tum tocsra. Saper Amemisberbis; BenediQ@us,8cc 
qui fan&ificavir nos Preecepris fuie,Sc preccepit inobisefumAmarorum:Sy» 

igab: Benedi&tus, &c. qui preecepit nobis comedere MANI IN de 
Sacrificio, Super Agne Pafchali: Benedi@us, Bcc. qui preecepit nobis co- 
medere Palcha, HaefuntBenediftiones & Confecrationes emnes, ut pu- 
to, vercres &crecentes, apud Judeeosufitateein Corna Pafchali ° 
40 poffune, inqui, bac accenferi Confecrationibu, 

x. Poffunt fanè: fed preeter mentem & fopum Judzeorum, uti vifim, 
Imò non poffunt: quia fiegemina foret confearatio Azymorum &cAma- 
rorum: -& verba ipfa nullam confecrationem pree fe ferunt. 

. Etfipoflunttantùm accenferi, qui tam coni dicit, fe confecratie 
ni, 2 . 

3. Qued porrèdicir Cenfor; Fhs confeorazionibe deber accenferi &bac fon 
quda, OTO NT Hic ell panis,&cc. = * 
Satis proimperiodicit: DAR, iaquit,asegiri. Atquojure? An quia 
tadeei ita volunt, de quorum ritibus agitur ? Minimè, Anquia res& fen- 
fas illorum verberum id poftulat? Nonmagis. Videamas, & profera- 
mus Leftori fententiamintegram, ut tutd.&folidè de ca judicare polsi 


x 








Vinpic.ExERc.DECORNADOMINI. 35 


EA illa Exordium Haggade, &ita haber: Mamma Max "9 2059 atom ran 
niven ne at da na In posi PI OMEZIAYINA hc, Ejuomodi panis peu 
2° ( qualig fel hiceft) fuit, ques comederunt Patres noffri in Acgypto: Quicune 
que fit, vetiiat Gr comedat,quicung, opus habet, veniat,Cy Pafthatizet NONNA cit, 

© Ejsalnodi Telis pani, Hincin quamplurimis editionibizs et,'NTD sicu bic parir. 
Sie Judei Germani reddunt: Als d3/ift dz ermiid) brot/ds vnfere Dorderen 

x peli baben 16. Multa de fenfu horum verborii ex HebraoriComentariis 
afferre poffem.Sed ex his sequus 8: cordat*Le&tor haud difficulter ipfe cok- 
liget,nullam ex iftis verbisConfecrationem conferi pofle vel debere, Nihil 
enim hic quod Confecrationem aliquam fpiret: Nulla «xe, nulla 
dixapiia nulla <iyi. Lettor Judaicus, ubi femel Legendam iftam facrama 
inchoavir, continuo tramite pergit, &cc, 

XX VIL -Ethac de naperxtà Cenforis, progymnafmatis loco, hac 
vice fufficiant, Non dubito, quin multis heec legentibus non femel illud, 
Hebraorum de Cenfore meo in mentem venerit; Dep P MX 1069 ep 
pini Orna priùs teipfum, poftea ertikto alios, quod legiturin Talm, Metzia 

107.2. 

‘XXVIIL Eezariuo five "Rdiaro ipfam quod attinet, duodecim in 
ca numerat Cenfor Axticulos reprehenfionum mearum injuftos, juftas 
Vindicias promeritos.' Ordine illos pervideamus 8crecenfeamus, |“ 

XXIX. PrimusArticulus, feu prima Reprehenfioheec eft: ScaLicer 

. dicits Duplici cond fumgebanturinritu Agni Pafibali.. Deinde: In alterà (co- 
nù) quedam canebantur ifoarcà E dixuprmà G vocabatur NPODD NTGD, Hot 
crim duo conjungit Cenfor, 

Eco ad primum dico; de hac duplici Cena, co fenfis ut Scaliger accipit, nec 

igeffaTalmudica, nes libros ipforum Rituales quicquam babere. . 

Addo; Alioverà fenfu dici aliguo modo poet, iBos duplici cend funttos effe in ritu 
‘Agni Pafihaliz quatenus nempe & Sacrificium diei, & Agnum Pafchalem, 
in caccena confumebane, . 

Subjungo rationes duas, nonex meò cercbro effitas, fedex Judeerum 
libris petitas, cur poft Carnes Sacrificiorum demùm Agnum Pafchalem 
comederint : 1. quia nennifi nedle ferà (olebant Agnum comedere : %, quòd cre 
dat, Agnnene nownifi è jane fatseria effe comedendum. Li 

*— Adalterumdixi: Sceligerumid finetofte dicere: Libros Hebreorum nibiî babere 
de jussodi duabus cenis (quaram fil. altera di@afuerit NpOBD IMYO). 

XXX. Censor meus quid ad haec? quomodo Scaligerum defen= 
«dit? quomodo merefutat è 


D- Dich tan quid ff van cc e vt fai pri; re. ° 








352 DisserRTATIO VII 


prinsuns benedicitur, Crexhheritur, prima mansium fit lotio, win242es benedicunta, Ge 
degoflantur, pueroricus interrogazioni (aticft, Haggidarecitatur, x res ugguifeimplia 
confecrantar Cr deffinantur ad facenmm epulson , ac denig, fecundune CITA 
tu, Gc, Secunda, Cana ipfa jufla ac vera; incipiens è fecunda mansssem lotione, 
in qua torta azyina Cr rmeitos benedicuntia , & degsflantur desuò , Gre. Tertia, 
Avola, que nenpe incipit d tertia manuss lotiene, quam fegnitur pocalutare 
“tisen, quartuon, È fi hbet, quinte. Fe banco dicit can alteram Coruna, de qua Sto 
diger loquizao, quamG, appellet Asimeon dimzalizio , IDIP'ON iscinapio,, DPOOD MIO S6- 
cundas menfas,inqua ifiarini È dizncsrinà quedam canchantur. Neg, enon Segli» 
IL Dicit; Buxtorfiss ipfe duas fackt Cr agnofiit ined node veluti Canas; unam 
Ordinaria, in qua carnem È TON Fugie favrifici &r carnem SUI vidime, feu facri- 
fici illim fefti; alteram verò, in qua Agnum Pafchalems ipfum comedebant, Hinc 


; . 
Si Buxtorfio licet duas fic facere ex una coma , b. e. coena partes , quiidri pariter Sta 
Aigero (& meliori quidera jure ) licest mam facbre ex Agno Gy INN (nato bac fimull — 
È conjuntlim edebantur , ut ex Majemonide liquet ) alteram ex fecundio menfis fin 
fmizino, qua modì dixirune fuiff tertiuom veluti Cane Pafibalis partens , A tertia ma- 
IHL Quad npooo nyo dicie (uti vultBuxrorfius) Cena que jejunium 
precedit, non impedit quò minus Open Laren Cona Pafchalis dicatur etiam; dh 
dici poffit DPOOD ANYD Afmer dinrvlaào cm ejusmodi inicdpo revera dasderetsa, 
dr abfolveretur cona illa, Ge, Etmox: Nam isinmue ef Aia daino, dic 

Hecfunt,que pro Scaligeri defenfione inmedium adfert. Haber pre- 
tercain primo hoc Vindiciarumi articulo alia duo, deTbn{c.89Nw NY 
que mefpeciatim tangunt. Primòitaque videbo, quam appofitè & foli- 
dè defendarScaligerum: poltmodum etiamdemeis re[pondebo, 

XXXI Dicoergo ad hac: 

1. Illum non dire@tè refpondere ad meas reprehénfiones. Non eft que 
ttio hîc, In querveluri pertesà Cappello, è Scaligero, à me, à quovis alio, Ca- 
na Pafchalis poffit dividi? Sed; 4wex 4bris Hebreerumdifti, veldaceri pofit,Su- 
dos duplici cend, id eSt, Hebraicè, NNO O'TWI fiindiosefe? Egodico, nec Tal 
mud, necRitualia Judaeoram, aliquid hac de re habére, Probandum ergo 
illierat, itoslibros aliquil deduabus Ceenisdicere; vel faltem diftin@io, 
quam proponit, ex libris Hebreeorym probanda ipfi erat, be> de He 

. - brasorum 








VinpicExERC.DECOENADOMINI. |. 1353 
Fhreorum -probanda ipfi-erat. Cùm:de Hébreoram ritibus.agimus;nen 
.figmenta:noftri:cestbri, non’néftras.imaginationes ,. fed illorum.do@ri= 

> «nam, illorum-verba proponere:debemus, aut faltem'ita, utjficubi opus, 
ue proferimus;itloram teftimonio probare pofsimus, maximècimpro« 
“Premi nos noftra exHtbreeorunrrizibus 8 ritualibus collegiffe, î 
:2 Indefcriptione Partis prima hujugGeenee, quam poculo primo ins 
+tipit; in ecundo poculo rermiinat;notandunia; omiflamieffe à. Cenfort 
2DY WIP :saniiificationem vel confecrationemidici, 2, malb:ditunsefle, qudd He 
-mxpides five herbe amare! bendititantur & degafentur: Utienim fapràavifum; ed 
poculum-primum:intinguntur-8 benedicuntur non D'MO. Ama4,i led 
* SpYeztera olera: “Et, frmaximtex defe@tu aliorameslerum; amara intime 
« gantui&acomedantur; fiperiltaramen hoc cafu es benedi@tio dicifolerat 
+ recitari, quae dicata elt MY? Olefibus; non que rufidursquia fe; iloram 
‘locumfubeunt. . VidéMajemoriidem inTalmid:Pefachseap. roi inGom» 
«mentario fuper Mifttmajoth, : 3.:néfeio unde-iltami confecrationemide» 
‘fumat; quando dicit , 1/4 cene perte primd etiam res merifa-impoficas corifecrari 
« Gdiftinari ad facram.epidtim, “Ego talem-corifecrationem 'vel.etiam ejus 
«inientionem , nullam in Majemonidis -quinque primis parapraphie feu 
Aphorifinis reperio. Namusquead-evacuatienem poculi-feeundi nulla: 
alie.benedi&ionestetitantur;: nifi Benedigtio-ottinaria fuper-vinunt: 
Formula%orifetrationis diei : “ Benedittio MPY-olerum: ‘80° Benedittio 
#lotionis mtanuum, ‘4. quòd indefcriptione Yecunde, (quam conftiniit 
“ipfe) Pafchalis Cent; partis‘dicit,n1p@s deguftari denuò; fruftra dici, 
#Hlc jalm primò degaftant, : Altera enim iintin&tio.fit.cumi herbis amariég 
‘prior, cum cetetisbieribusi - - . . 
13. Si Ceena Pafthàfiéin tres partes‘dividerida; & Scaligerad tertiama 
“hic refpeXitycur non'ditit 5” 7VPlici Ceità fimgebentar in RinwiAgni Pafchalis. Bk 
3fiex fuo fenfu, velti18 propri pàrtitione illius Cena,iti loquutus ct, pres 
“ter Hebraeorum mentem ;' Curnon, utCerifor, dddidit;Duplici velati Camd 
:fungebantur; .cuirtroncpatitò clafiùs'feexplicavit? 

«4» Quis Cenfori dixit, hancFuiffe Scaligeri nenteni? “Ego longè alini 
«ex cjus verbis:colligo.:: Et primò quidlem éxeosqubi Scaliger dicit, Alte 
ram'‘hanc'Coenam' vocatam'fuifle' DPDSUTTYD; Vocdbatur , -inquit, n1ve 
anposo, ‘Quandofic’vocabatur? Morentibusopibu Fudeoriim, actemplo frante. 
“A' quibus vetd‘fic voatbatur? :Procul:dubio è Jutheis, ‘Ergo lonpè aliud 


fpe@&tavit, &in'artimo habuit Scaliger quam fjfius Vindéx: "srovtd ex > 


teràm aliud deprehendo: Chm de ‘biaji alterins cena Pafthalit 


‘«tollatione AlteriusCoenee Pafchalis Scaligeri; &c:tertie partis Cappelli, 
ta, Bo 
Y} 


2. Wa & sesoda:mao Vidia: 7 
ea dicità Hlara non (ld ex pori Ù sd 
fus criar faclenmas Aa 





po! 
 nit desgno,nil de herbis amaris, nil deazymis, Non 
menti hoccredi veli, (ed ci, quena ipfe dalegio, arbitro, Majemorsigla 


deleriprio tertize illius, quam Vindex facit, Cane parvis, a 

efle-longè aliam, quàm cam, quam deleri iger periti ur 

raliés, a, i aq cpc on 

«een ritulim Judarorumignanui edflimer, acli vel. ance pagalbitionisi dii 
° LAI 











pina, quentin » meg, poftrcodum guftre 

mpuidizuan ) na blofit fia conviviiiMime, (bossît, clindi inilanotie) & monfine ( fia 
fipor )-carnis Agri, vol acpmenerta fe imoreciue: cfuscnim ope ett.de Pracpeo, È, — 

, memi levat, 0, ut antea.- Judicet numea Scaliptet 

Pata fazione ndr peltineipliae valore ud trabuneur ab ces Vindi= 


. << Meus cer (piritusid videre moquit; IOWA NA Spiritne alici 
cum Vindice, At.animusmeus mi i dittat, quemwis, nullo prejelicie 
«ccupatum, di&ttrem TIRII IAA PA NOn -videne bor fe, fin ilenl, quod 
ta follie Talmesdici ulisrpant: ‘<Sed ‘le hoc ivorum aticorar dl 
' 34. i. IRA eta 4 

‘4, Quod dicît,, meipfiane quae fecero Ss ugpofiere inca noite dle velati cai 
mar acprainde;fi mibiboc licet, quicni, id Scaligero, Crmelieri quidem juré, 9 
wma, cre, Refponiltomimis liberatiter Cenforem antes verbaexponcritibi 

Teme cate enni dae Céinas?_ ui anquam difereè dix dad ff 

in Pefebate Cinassqodime disere facitin facw Articulo pag. 194. 8ctsp, 

Leribones quam HU Buesrfiandicie, duca in Pafchato cena, 


dfisfecundisià Cena Pafchali, fi 3 
Coni Sacrantentum Cane infituiffe, aut ilam in-fivsm sm 000 


POOGDE m vi 
Anmeliore jure jam liceat, feu Scaligero, fer D, Cappello,-ex Agne®& 
Mim iohi i > 


quan. feaVi unaere faceto camam, 8 alteram om Menkij Fennetie 
Alari; quae, uri modòvidinnusduplicistantim, vel f-libuesit‘nfptieto © 
potviiiibanione, & bywini decastazione, riale plasò Ghia 


died 7 Yy-s 





s. : L'Enesnapota dici pote PRA Psa 
+ Rèfpondeos Clima charm a cpp 


Lal 


pet 


By 6: 


tr PRERRER: i 


“Giseco “arsaseoried: verbusa GTI, Illud Gioecosmisorre(pondit: St 
perindeeti Dicipofsit, non pofsi, apparet,mo ffà Seali 
"PE ficvid vidimus, quim fortier3 è rnoltro. CenfsreMagnusSalig } 
«fensusin hoc Articulo. de 
2 XXXIL :Nuno, ut re pléntilli Gitificiàmysonereticendi: spibi sionà 
ur; ad mefolim fpettanzia; ab ipò producwmee::-Horuafint 
- RAXIIT, Prà quarti seed dicano pre ar 











Wruinrc-ExereneComea Diani 357 
squenim VON Fierifiali; cli PARE Atende dp olaiofiam: pini rpamiioni in abc 
Teo fab rapina 


debmerit > de pila cprotass offerehine ;: 
Ad puerraenti meiibisamnoca.erea babestin Talmud de Palli Spi 
& 6. neque mme: vacati ne cc Ha omnia aminare; Lc ridergan 
etiam.afiquid'de-t0free?:. dosi 


.. Déinde;nondiffifebor; me; ini dirdiois Tilinudit "caphibue: 


rogue sd: n i ind vocem ibù 
Ritualia: mensionem.facerdat- > 


siepi Semi 
itrepfiffe; 8 mihi excidifle:-quia video, i 
rm Chagi 

Stan oc nai ma A cel ec di prefinti ‘cauto; neque 
allo detiene cina ide ‘Namfic Chagigee feu faerifi=- 
o reveszine fola;xanquamordinaria; efum Agni chalis preece- 


SE IV: Stemidimefthoc nodini ito vu Grid 


novscere diff 
post comam commanem &" ordinariam, quia. Agnssnon comedebatui (siti. 


. FA ipo a ema. 
& Agnide speri em, prada ff farei ia go 
(ei ci 
PTT copia Cu iitogale den 


_- nom BEAT 
de Agno degufiabatar ) vel illunt Yuduoton-di&son A 
Fd i tdi a 0 fin cane Pf Ap 


dleuftirionie plein... Heecille,: . 
c22LPerbomiiorNin ego, fd adito valins quod 
immisnimario HBti Proctmein ardiacontisedito; £97. col; 4, n Her 
pr verba; una moomtIm Apro pema x opir no dari Sena 
. ESS Pop en pare 18 poor: È 
Mi0I YO “ion pan rate 1a Nenonh, e icaro pia queriss 


di e tica 


7 rinò Taltud i fm, Majemonidele Pd antiguiàs,déreradi. 
e ripiani 70. co. 2,01 


IDO BY TINGA ie, GE dpigad 
. YI 8 


SERE 


b 








Vi rbi Ewerep PE cENEDORINI pra 
faggio. TSO ra dentale Prbcafamezoo tanaà min; 
pto fcuto, infernie polune a 

co MAM FRATI 


i cal 
poser «Hoc autem 





PI 
CL) 


rì nofter! 3. Peflca, inquitzmane- lag 
Lrertià feil.: vice) e eci Benediionen NON Aligi {rx.D, Cenfàs . 
fxponit ). Super pocalum tertiuza, edit; Mud, acpofica; cnvifese poculuan quarta && 
abfabvia fspex ilud 32 paia nerina cpr 'Benedillionens Canticà,(r6, i 
. qrilpum ga Lillomaîle, except agua, Licettamen adlu in 5 i 
e quis veliero, Ex his appazety Tesiamnne. : * 4 


mig 


leaf 
«Etficomines ati; vt& Jitti Precum.4 





PI E — SE STOP ENO 





Vinpic.ExERC.DECCNADOMINI. 361 
Benedi&tio ibi,non «ft Benedittio ibicapindi nre menfem; Led oft,BenediAio cibi 
i, Precatio poft menfam, Gratiarum aGio. Hinc Pater meus in Synagoga 
Ceninanicà pag. pre noveeditionis, reddidit; Batten darnad ab Tifò, 
Locutio pra ex Deut, 8, 2,10, INN '# na m9721 ny2mI agro 
i, Cr faturatus es, benedices Domino Deo tuo, propter terram optimam,guam dedit tibi. 
Laetratre inferunt; 92109 TONaO Am Om NANI ur benedicames Deo 
Opt. Max. pofteaguaricomedimus È farurati fucrimu, Gratiarum atti eft pro- 
Jixa, quatuor partibus conftans, quarum. prima vocatur fr NI, & dici- 
tur ct compofita à Mofe: frcsnda, WAI, quam dicuntordinaffe Je- 
hofuam:tertia, D#PYY quam volunt ordinatam è Davide & Mofe; guer- 
14, YEOM NONNI quam dicunt à fapientibus polterioribusefleadditam, 
Videatur MW MS6 in parte DIMMI in MONDI MM Ritibubenedibio= 
nie menfe, feuGratiarum ationis; num.387. 188.189. ubi de formulis ejus agi- 
tur,&capparebit veritas: fuftdsverò in NIN 1199 fub iisdem numeris, 
Formula ejusextatinMajemon. inM0N TTD. Precipuactiamer:ifta Be- 
_ nedi&ione refert Paulus.Fagius, in Targum Deut.8, Initium.ejuseft : 133 
ANDE “MINT MI 19m A oo MIT I Ao Varo 
tan vaso diro Demi pron Sho tera nina MA he. Benedicamm ci, 
de cajneboniccomellinsus; cana boninate muritificnma,. Benedittusfe ife, RemediGiume 
fisnomeneju. Benedi@us fis Domine Dews mofler, Rex.mundi, qui alis mundum po 
tum, Ge, Velhincergo.iterumiiquet, poft Lotionem rertiam, quam con- 
tinuòfequitur Pocukimtertium, nihil ampliuscomedifolere; quia cum 
libationeillius poculi conjungitur Recitatio'Gratiarum aftionis è menfa, 
Itaque hîc revera, quod.:Hobnei.ajumt.,s70'99:MIYp TOn.invernit (utellam 
(imò menfam) fiper 05 tjus D.Cenfor meus, 

XXXVIII @Quartum & QuintuM fequitur, quo Scaligeriane 
ereuafloriss Vindex'inmeanimadvertit, Duoceninihîc conjungit, 

Quartò, inquit,.reprebendit ‘Scaligerum, quòd vocat Sevundas Pafchalis ceng 
menfas IDIP'ON Exa, cr; «cam ei adverfetur Rabbinorum dim db 
ipfo Scaligero produltum, IOYP'OR MDON WD PPYDOD PN ped rd nigra da drier, 
sà derrrer Brini, 

Pace Antagomiftemeéi,nonreprehendo hocnomine Scaligerum, Nam 
nullibi Scaligerdicit,Secundas Pafchalis cosne menfas diftas fuiffe OP'ON, 
Dicit, Bellaria fic vocata‘fuiffe, quod verum. Nonreprehenfionis, fed illu- 
ftrationis causì notam meam ad hanc vocem adjeci, 

di XXXI x. Quomodo verò indicazione fam inftituit? Perdm, aît, 

‘Ewinogar gi imet, agnoftitipfe Buxtorfius, tertiam azymam, que in finem Ce= 
ne Pafibalis vefervabatur, quel, cum DN mengle: intindla in DOTI comedebatter; 
dici etiamnnem ab bodiernis Fudeis PON, zz 


362 DissBataTtito VIE, 
Ambigut hîc loquisurGinfor, neque lice dico; aut agnofca, quod illa. 
me facitdicere 8 agnofecre, Aguolto, Tertam ssymazm, imi bre 
Rodierni Judzi, loco agni Pafchalis comedunt, vocari ab.illis}0}P'0%;agn 
quan elisa refervabant: namde illatortà acymò; è veteribus rofervatà, eg 
mihil haftenus legi, ac proinde dubite: multò minus hoc-legà vesares: 
«jafinodi tortam Azymam in fine Coense. habuifie, quam ne: 
iowpox.. - SON 
Deindenotari velim,ultiinam.illam Agni Pafchalis déguffati 
quaro nihil amplius cibiguftabant, olim cum amasis:8e 22ymiszin NONTE. 
intinéis, faam fuifle:- Sediftam Tortam azymam, quam hodit Judei: 


- in-fine Cena comedunit, quamque /Mp'0x a, non cus aAmaris: 


herbis, fed folam, comedifolere: Sicenimferibiceria Wi 199, in nome 
SIDON MU. 477. St TIME 5 NONA O III PA ped 
Beira ph) Mormionno inele Sa mA op NA O pid i vga 
ade not ego na ava N DAT Aa III POR pv DA 
mì SIEM dg DIO MIDO PAN 1419 hc Sed non epaseti, ata ( particolame 
dle torta ultima): compalvamas cun herbie amari, autin TOT atinganine, fico 
Hiletolimafacichat,, rante adbucdemo fankiwarii; qui eniniiflatria, Pifack, amara, 
Azyma convolvebat, Grim. DOTI jntindia fimul comedebat, Nosnow ine facims;guia 

Gem anta bis omnibus fatisfecimine, nec ullum aliudmemoriale nobis reflat fscienditte, 
asfi-refpelu Agni Pei fl poi feno ccomedi folitiz- 

Quid pordindei Cenforè Ckmigino Scaliger fecundie Pafibalis cone 
suenfac nibil alisal ef velie, quan torram ilam “dt rupie în Embanoma ine 
sindlam, adjeoslto pocule>. quo jurezum.Bustorfus reprebendit, quòd menfas ilu fa - 
eundas voce IOPOX Ericupont - ir - 

Adhocjamin faperioribus eftrefponfint,8 oftenfum, poltEfum Agnk. 

poculum testium,poft.lotionem testiam,nullum cibum, neque etiam 

fuiffe, fecuadum HebreoramRitualia.. Si Scaliger loc 

fit, quod ipfins-Vindex, in codem e it, velegoetro.. Hec ergo,ut- 
La doque ditta, priusoportet emo . 
Preeterea, ubi, & quibus verbis reprehendo Scafigerutn, quòd' mentis 


*Mas:fecundas vocer:1p'or? Scaliger hoc nou facit:: neque Ruxtorfius - 


«um koc nomine reprehendit: Aerem itaquecaditCenfor meus,' | - 
Pergie: Ner repugnat Magiftrorum diflumo, *Oix ciscersuo: vd dii Ermini 
sam inco dillo IONPON fienificat Bellaria, man verd torta il coon rospo que: — 
erat loto Bellarioram in aliis Feftis uferpatoneom, . 
Quamvisnihil hic ad rem, tamen refpondebo reemuerà. @mninò re- 
pugnat; nec impedit, quòd {0p'oN ibi Belaris fignificat:, quia pc 





' Vinpic.ExERc.PECPENADOMINI. 363 
ibatia excluttumt; dumajurit, poft MOD nibil smplius comedendum. Apporana 
‘hicbrevemexplicationem hufas‘Canonis, qua legitur in Commentario 
Tlibri Precum in 4. quee fichabet: PN VI99 7OPOR MDON MR PYDOD PAL 
atenam anio Na. nvngo 95 ato DRD rad nai ord N piso rey 
PD TMP PRIN aa pl Moon nino 19 DIN fNmYoa prvosed 
TTDOS 12I TUMIINC hie. Sera bujns Camonis IOTPON TRDON AMA PYOOO PN ft, 
“quafi diceretuò ; - Non claudibane vel finitbant banc comam fpeciobus tragemarum;ficut 
fe 18 omnibus aliis cunis: fedinfine cene quandodifcedebant è fua cond, comedebune 
“de carne Pafchatis, quantum cit otive moles. Unde nos bodiè fimilie magnitudinis par- 
Vicalanacomedimus de tortaazyma, in fine, admemoriam agni Pafibalis. Ubi hîc 
È «apud veteres mentio azymorum, autamarorum, poftagniefum? Sicpo 
«tiùs Agnus ipfe preeftaret vicem Menfarum fecundarum. ‘Magisdi 
‘Obadias de ra, quinegat; quicquam poft Paftha, etiem Bellarioram 
* Ioco,in hac ceena:appolitum vel ufurpatum effe. ‘Apertis- veibis teftatur 
3hocinMifehndjoch Pefichim cap.1o, ad $:8, ad vocem }0Wp'0X, i - 
* entarioffio: npnon'anizarmpon fo IMvdI-PN DON NA 1h: 
dio MIDEM DYD TAI N FNPII MON TIPO tirano MV'OYPofice- 
sguam comederiîie Pafcha, nondifceduntì prandio cum «fù tragematum, ast futuro, 
“quos folebant edere pro bellaria, vébetinm quopienralio; loco ilorum,ne/apor agni pe- 
sriret ewore ipforum. En hîc manifel& seftatur, nihil 101903 I'OX etiam doco 
«bellariorum fuiffe adhibitum. . 
. *_ Penique utaaliquemcolorem fuse fententiseinducat, fubiliti, ‘Neg, did 
* Fort de causi videtur diQta'fla Torta Ezrinans», quam quiain coma’ Pafihali illa cuna- 
sdem obtinebat locum, quem in reliquie Crenis “vbrindoat Eminupor:feu Bellaria, 
* Cur.ifta Torta dicatur RIPON aut Eriuuper (fiquidem }0Y'0N cit Gree. 
* cum 'Erisauo, ut videtar) haud-equidem ita-certò (zio :-hoc verò feio, 
«neminem Hebrscorum fcribere, ilam ‘enne in Cond Pafchali obtinere locum, 
* quem in reliquis Cenis obtinobant ‘Bellaria. Omnes-unoore fcribunt, iliem efe 
PIMEN Hp AIN MODI DAI erderie» Agni Pafohalis im fine Came è futura comelli, 


*_ vsdbiberi loco Agni Pafibale, & ipfius vicem preflere, com jam in hoc exilio, & extra 


“terram (rin Agnum ipfis maltare x edere non cet, quod longè eftaliud. Ided 
verò fcribunt, fe 4zymen, non verò Carnem 4/am in hunc ufum adhibere, 
ane, fi camescomederent, videripoflintPefach edere extra terram fuam, ‘ 
“Tantum de:MP0N, 
XL. QuintuM inquoinjuftt Scaliperum reprehendo, elt'Nomer mp 
«dequo ficeribie Cenlor: pg dici Buxtorfiws , Tortam vdti= 
* quato cm acetariie dici SION NOP Abfterfionem cibi, qudd ed abflergeretar fapor 
© glio carninon que-in presedente Cond devorate fuer me. Vici 
: Zz 2. 





ds 


364 DisseRgratio’Vik 
+ Quomodo vindicat? Heregia verà, ait, seprebendendi: taxzume virsoni cam; 
guafi non pofit Torta illa dici TOP, quandognidem, fatente info Buxsorfie, vocabpine 
monmop. 2% 
Refpondeo; Cenformensiterum hic mihi affingit, quod.ego nec dir 
mnecferipli,jnec fomniavi. Ubiegaunquamferipfi, Terremaltimem { quasi 
odierni Judiziinfine Coenae Pafchalis adhibent ) vonà cummaacerionii dici MM 
quon Abiterfionem cibi? Quando vel ubi fcripfi, Fesdess cam Torta ils 
altima comedere folere acctaria, five berbac amarsi? Ubi rationeta reddida, car 
Torta illa ultima vocetur MON Tp? Nunquam de hoc cogitavi, qui ritum il=" 
lorum non ignoravi, neque illud, quod paulò antè fub The£. 33, ex Levufih 


bacher adduxi: Hoc unum: Quando vel ubifcripfi, Tartemw sese nitiamens 


vocariton MP Ablterfionem cibi, quad ed abflergeretur /aper dr carnivone, 
que inpracedenteCrna devorate fueruntî IP ego Aeciolit d fee tc 
tnyt2 Nunquam mihi quicquam horum in mentem venie. .Imò ne ver 
bi idem horum omnium dixi vel feripfi. Cui igimur fronte fiibie 
Vi € Dicit Buxterfius. Verba mea de hac voce funt: TMP Kino 
n prepri eft Abiterfio, dradice MP Abficigere, Solum autere, Cr riudè 
pofitum, non fignificat Bellaria; fed cum adieltione, TMYD MP Yinniachk 
dab, Abfterfio convivii, quid iis prime menfe cibme - Sed bec login 
@Quidin his verbis eorum, qua mihi affingit? Ubi mentio Torte? ubi 
mentio acetariorum ? ubi caeterorum, quae mefacit dicere.Sed non faris. 
. UÈ mihi in reprehenfione mel affinxit aliena :° ita quoque idem facie 
bono Scaligero, quem defandirin co , quod & ipfe nunquam cogitavit. 
Ubi Scaliger fcripfit, Tortam ilam dici op? Nufpiam. Quid ergo dixit 
Scaligeri New ille ({c. menfe fecunde ) in aliis folennibw, variisbellariis in 
“ ffrucbantar,eacà, ( menfas fecundas aliorum folennium conviviorum ) ax 
Greco verbo IDIP'ON *Eriuape», aut patrio TIP Kinniach vecahenr, Nempe 
Scaliger dicir, Bellaria aliorum.conviviorum vocati 1), non Tertam ulti 
sun, quam Judzei hodiè adhibent. . 
Itaque cum umbris, & proumbris, pugnat hîc Antagonifta meus. Ete- 


* mim vultScaligerumdefendere in co quod nunquam dixit, & quod ogg 


non carpfi. Torta illa ultima nufpiam à Judais vacatur MJ. MP Ab 
Ferfio Convivii; multò minùs, MP, Si vel me vule juitè redarguere, val 
Scaligerumdefendere, probandumipfi etit, Belzri4, feu Menfas fecundenant 
Tragemata, vocarià Judzisfeparatim-M3p, Nam hoccft quod Scaligat af 
ferit: & hoceftquodegonego. Dicet; si Nyo mp gr iam 
dici peterune TIP folùm. Nego 1, confequentiam. 2. Nonelt queffio hi 
quiddici poilit, fed quidolimà Judeisdi&umfucrit: quia Scaligeri 
- pur 


ViINDIC.ExERC.DECOENADOMINI. 36 
pia ivcabae, (fc. i) non Vecari pereft, Itaque hic plantextra olcas 
abreptus ell for meus, . 7 - 

XLI Ettamen, tanquamrepreeclarè geftà,triumphans quali, & fe= 
ftivè fibi applaudens, progrediturad Cameronem quoque à mea reprehen= 
fione vindicandum. ‘ c . 

. Eodem, inquit, perig, jure, hoc ef, nullo perffringie Cemeronem, quid dicat,bene- 
diltionem Torte azgma vocarià Fudeis OTIP, cem non ipfins Torte, fed Poculi benie- 
dillo (uti vule Buectorfina) ficab ipfis vocetur. 

Verba mea Th, 46. haec funt: 15M) lo Cameronis Matth, 26. feribitar, 
Rixzia hanc è Judzis vocari TIP ificationem, Non hac Evasyia Pa 

- mis fie vecatur, fedea qua fuper Poculo resitatter, 

Heec funt verba, quibus dicit me Perffringere Cameronem. Efto, Videa- 

mus verò, Juréne aliquo , aut hullo, id fecerim? Cameron dicit3 Bee 

© dillionem Torta Azpna vecari à Fudais®YP: Ego dico; Iltam BenediRionem 

non fic vocari è Fudais: fed alteram, que fuper Poculo primorecitatur, & 

Aoc nomine ingo Cameronem. Antagoniftse meo ergò, Camero» 

mem defendenzi, incumbit, Benedichonem Torte atyma vecari è 
ISudeis EI. 

@Quothodo hoc probat? Quaf verò, inquit, fi Pocali Senedidtio re dicitur 
IEYTP, Torta Acyma, Acetarioram, È religuorion ciborsn, qui menfe imponuattar > 
Benediliio, non pofit etiam dici ©TIP; cdm cadem fit ille omnibus appellationis illine 
vatià. Coe enim Pocali benedittio dicitur UTIP, nifi quia formalà Benedittionis, qua 
dlli pramizsitur, peculum veluti fandificatur; boc eft, ad mficue faccume deftinitur? Ea- 
dem eStastomreliquarim rerum, que menfa imponuntur È benedicuntua, ratio, Atque 
ed omnindrefpexit ApoRtolis, quikm dicit, cibos vallos ex fe effe immundos, frd'emmia fi- 
dolibue fandiificari per precationem dmn du nigra dei, vò ili 1, Tim 5. 

Refpondeo ; hic iterum extra chorum faltar, & longo hoc longe ide 
spes res dicit. Probandum ipfi incumbebat, BenediZienem Torte ata 
dais vecari &P; afferenda hîclocaerant exlibrisPrecum, vel fi 
ubi ficà Judzisvocetur, Ille verò probat, sic dici peffe, quod ego non ne- 
go, fed liberalifsimè ei largior. Quidni fic pofsit dici? Sed hoc nom «& 
inControverfia, Nifi Vindex probaverit, 4 Judeis veceri Binedilionem Porta 
«zyme EP; manebit, mejure oprimo hîc notam hancappofirifle ad ob= 
fervarionem Cameronis. De hac verò Benedi@ione, five Sandificatiome, 
videplurain The. 71. eee 7 

XLII Itud itaque quod mihi, inemiftius Paragraphi, impingit 
& inurit ftigma; Nimia eit fa Domini Buxtorfii in magnis viris vederguendie 
sripuzzia & delxezia, menontangit; cam i ti 3/86 ipeh seri 

3 


366 DissertaTIO VEL - 
diané lave clariîrs, haZtenns oftenderim,me neminena ni i 
virorumfine jufta ac fufficienti caufa redarguifle. Si verò juftè ubi 
- «foci, qui fpecie nimsiam:feciffedici potero? An nimiz wrnszie: & 
momineconveniri potero, fi pariter dixero, Cenforem meum ab initiotie 
tim Exercitationis ad locum Zaharis pag. 216, non re@&tè dicere; © 
Schola; Acadersia,in qua fenfus Cr expoficiones cjumedi allegorica doventur. Ubi quae 
fo didicit, vel legit, UTI elle scholem, Acadersiani Non #mD, (ed ET NI 
id fignificat, Annoncorrigendi, redargnandisgui hecin fuis Griptis,tane 
quam magni Do&tores in I(razle, ryronibus inftillant, anpropinantè-keec 
moneltasetazie, fed depCaezia, quam non invitio , fed in laude ponunt 
Hebrei,in Eruvinfol, 53. fol. 1 Inftituituriliic comparatio inter-incolas 
Judee & Galilea; quommilliaccurati & curiofi erant circa linguam 
, hi negligentires & minus politi. Deillis.incolis ii Jadea,di 
+ civur; UTI ONNIN MOPRI DMII DI PPOPIO TTM ANI Homines Fudee, qui de 
- curati fuerent in Li fica, in ilorum manibus lex fuit flabitiz;h.e, illi folidaca 
itionem partiranno De Galileis ved: dova 
pra anna norproN? oimobiy 1Yopm Galilei, gi non accurati fuorson in lingua 
Sua, in illorsom manibus Lex non fuit fabilis, Gre. Sic vageBc AuQuantjs Leien- 
tie utplurimum indicinm elt ila Kessrezia, & dusporezia. Itaque niteia 
petiùs mihi videtur D. Cappelli in magnorum virerum erroribus fine 
+ auf defendendis siunyia & crauoezie. Ignofcatmihi, fi iplius fenten- 
‘- alam, paulultm immutatamipfi regerazm. Qui dicitalteri; DO n ioa 
+ -Abgention ruuassosrverfinm iti frorias: vicifsim audit; 0103 ROD Vines 
desse dilutraneSt . NI 
+ .XLIIL Sexrus Articulus: > 


Ì 
È 
i 
i 
Î 
È 


“rulgò. Muftaceana nonnalli, onshesuatem Galli Multardam è Sinapi vocant. Enat 
pre fatura olerum amarorson, que aliis ejufmnodi fpiffabietur. Iii mentio crebra im. 
- Digiftietalmudics, Titulo D'TDI NY &cc, A 
-. Adheecverbanotaviego: Grevifimò bichallucmarni e vir fioumau:: hab 
lucinationem hanc per quatuor punBaexpono; x 
XLIV. Quid ad haec Cenfor meus è at 
Sextò,inquit, reprebendit Scaligerianz qudd dicat, loco Bellerierusm (‘quaveliguie 
+ “cano, focumdis menfisinferchantso ) ilasa in Cana Pafcbali fuiffe imsrghlio ieteria n8 
denoghis  laGucis agroftiba,- , 


Hoc 








'. explicabo; 








Vinpic.EXERC.DECOENADOMINI. 367 


Mocnon et, quod fab fexto numero reprehenfum volui: id enim 
jam preecefferat, Pergit x cn n A 

ubitres notat gravifimas, (ilcet, magni liu Vi ballucinationes, | 

Nontres, st quatuornoto. Et quod dico, Hic gravifimèhalacinatu e, 
néri de unaquaque dixi, fed de toto paragrapho, qui quatuor hallucina= 
tiones comprehendit. . 

1, Quia DON non fuit aceterium, fod (piffian Embamma, ex Vaniis fruGtibue,cum 
Pino e Aromatibus colum, Sic Cenfor primam hallucinationem exprimit, à 
se notatam. 

Quomodo defendit? sceliger, inquit, nem ignoravit, imò exfertò agnofcitil- 
lad DOVA, Ce quidensguale è Buxtorfio deforibitur : ait enim, fuiffe ad fpifitudinem 
ilino Embammatis , quod vulcò Muffaceam,Galli Muftardam vocans, nec ilud BO 
confundit cum acetario, chon dica, iftud in illud intingi, acetariumg, conflare ex intybis 
& Luliusis agreftibue. Quid bic et; quefo , quod jure reprebendere poffit in Scaligero 
Buxtorfins?, An fortèifiud, quod dixit, Embamma difum DOVA confettum fuiffe ex 
aceto, Gy aliis nefiio quibus; cimnonex aceto, fed ex vino affufo conficiatur , cx be= 
diernoruno Fudeorum ritualibus. 

SicCenform rverd refpondeo, ilum non fatis bent meam men- 
tem vel percepille, vi erprefite. Ttaque magis difertè & perfpicuè me 


Scripli hic,eSceligeram mon diflingi (atic illa, querton mentionem facit,proponere, 
Quanam verd illa ? Acenerison, &Imtindtio.Quid inhis defidero ? 
vel quidcarpo ? Nonhoc, quòd Scaliger dixit, Acetarium conftitiffe ex 
Intybis &La@ucis: non fimpliciter, quòd dixit Embamma 

ifle, in qued azyma, & amara illa olesa intin, tur; no! die 
» cit, Embammaillud ex affaso aceto confettum fuiffe. Quid ergd? Hoc, 

quòd per Intin&ionem, cujus morinit, heec mihi vifius eft confundere, & 
exiftimalfe, Olera haec amara in illud embamma, ad iludfpiffandum, per 
intin&ionem macerata quafi illic relita fuiffe. Hancipfiusmentem fuiffe, 
prodere videntur hac Scaligeri verba :. Ena enim fature olerum amarorum, que 
aliis ejusmodi fpiffabatur. His mihi verbis videtur refpexifle ad Embamma 
nonri, non ad Myflaceam vel Galtorum Myfordem, ex finapi confetam: 
nam haec, quod feiam, non folet oleribusamaris fpiflari, fed ad dulcedi- 
neminclinat, undeà Mufto & dulcedine mufti, ex quo cenfici folet, no- 
men habet. Et fi‘huc refpexiflet, dixiffet, ES, non Era; Item, spiffatur, 
non spifatater. Ergoexiftimaffe omninò videtur Scaliger, E ima 
illud NOM per intinRionem herbarum illarum ‘amararum appé@@ti ace- 
tarii fpiflarum fuiffe, Addequòdin verbis mox feqg. offre quidem‘szy- _ 
‘ > pose, i 


368 DISssERTATIO VII 


mx, inilludembammaintin@x, &devorata, nullam Oleruim amarosti 
intinfiorum & fievoratomm, besser x Pa 

Hoc eft quod precipuè hîc in Scaligero reprehendi. Si hoc non i 
Scaliger, nelcioego, quomodoifta ipfius verba accipienda , aut ssa 
referenda (int Ere ensm fatura eleram amarorum, que aliis ejusmadi. ri 
Si aliud volyit, faltem non diftintè, quod defidero, frexplicavit, - * - 

Quòdd verò fufpicatus eft Cenfor, me-hoc fortè toprehendere, 

uòd dixerit, Embamma DOTTI Confediune finife ex aceto; cm non ex aceto, 
fa ex o affufo conficiatur, ex hodiernorum Jud&orur Ritualitiusj 
fruftrà el, 

Fateortamen, anfam ita fufpicandi ipfi datam fuiffe in mea Exercita= 
tione, in quain deltriptiene huus Embammatislegitur; cui rinum (non 
Acetum ) immifcent & incoguunt. Ubi monto, pro (mon Acerum, ) feriben= 
dum fuiffe, (vel Acetum, ) 8c aberraffe hîcvelmeam manum, com ifta feri- 
berem, vel oculum, cùm typothetarum errata cortigerem. Tate erratum 
effe hinc liquet, quòd ftatim Le&orem remittoad Majemonidem Cap. 7. 
$.m. ubi hujus Embamatis confetionem defcribit, &difertis verbis die 
cit; VOM PRI part E indu ille Acetum, Ttaque nolo htc paltiare aut dif 
fimulare errorem. Similiserrorirreplitin candem meam Exercitatiorii 
Thef.16, ubi; de Fermentati panibus, legitur; pro, de Infermentazie, 8 qui= 
damalii leviores, Miibr autem, cimffrego locum Majemonidis anno- 
tarim, & Cenfor meus tàm diligenter ad me confutandum legerit 
8cexcuflerit,quòd dubitanter de Maiemonitdis fententia hic loquatur,forà= 
bens; ides nullins meminit aceti în quod olera immergerentur, priuquame 
è Emi intingerentur 5 .unde quis colligere pofit, fenfife cum, in confeltione È 
nonm fuife acetum. SiMajemonidem]legiffet, non opusfuiflet ci hoc per 
confequentiam ex cocolligere, fed difertà ab co difcere potuiflet. Hodiermos 
verò Judeos quodattinet, illi indiftriminarim vel vinumvel acetum ad- 
hibent. Ritaale Germanoram Fudeorum dicit, affundendum Vinum; Aw 
thorlibri Colbo; Acetum: Author Levfib: YO IN i DyO 0199 fama ne 
dunt ci parum aceti vel vini, 

2. Secundum, quod inScaligeri addu@tis verbis reprehendo, elt: quòf 
bitratus fit, haec in menfas fecundasillata fuifle, com in primis fiatim menfis fio» 
rint appofita; ng, adfinemtamencene relifta, n 

- Quid ad haec Cenfor? Sceliger non dicit, NOYM fuife fecundis dimtaxat 
menfisogon priùs, menfe illatum, fed in fecundie menfis ficife, loco Belleriorasa, afrpan 
cuom;nibià ilud,Afferebatut in tryblio loco Bellatiorum, non neceffariò fignà 
tum demion tanti fuife menfa illatume, quien Bellaria folent afferri; qa agri 

: CA) 








Vinpic.ExERcC.DECOENADOMINI. 369 
Sd acipi, loco Bellariorum fuiffe DOVW ilud ufurpatuni in Canaifa Deinde, nonne 
potuit priore Acetario, & Embammate, in prima fecunda Cena parte abfumpto,aliud 
‘novum fecundis menfis, feu ultime Cune parte adferri? 

Refpondeo: 1, Scaligerhoc loco non toquitur duntaxat de Embamma= 
te nomi, fed etiam de Acetario, feu Herbisamaris. 2, Dicit; In/ocumbdl- 
lariorum afferebatur.acetariumi, quod qui aliud, quàm dicere; In menfa fe= 


cundas inferitatursut D, Beza exeo feribit? 3. Licet primò ftatim menfee 
illatum:8cimpofitum.fuerit, vault tamen, Loco iorum in fecundis 
«menfis demùm, vel faltem-iterùàm & denuò;ufurpatum fuifle. Haec verò 
«omnia fruftrà 8cerroneè dici, fuperiùs rariifeltà &fufficienter, ut puto,vi= 
fum: ubioftendi, nihil quicquam vel Bellariorum, vel'Bellariorum loco, 
in Coena Pafchali.illarum vel ufurpatum fuiffe, Suprà voluieCenfor, 7er- 
tam: sam cum mexcici in'hac Cena inferviiffeloco Bellariorum in aliis fe 
ftisufarpatoram; »nunc vult:etiam dici -pofle, Embamma ON loco Belle- 
-riorumi in iffa Coma sificpatum fuiffe, Velimhaec-omnia teRimoniis Hebreo- 
rum conifirmari, :Ipfi dicenti non creditur, .Potuilfetutique novum Ace» 
tarium & Enibamima-in-fecundis menfis adferti, potuiffent multa alia : 
fed dico, hoc non fa&umelle, neque uillotéftimonio id poffe probari.Me- 
ritò itaque errorisid redarguo. 

3. .Tertium, quod in iifdem verbis Scaligeri è me notatur, elt; quòd ego 
moneo;.Az7ma amara ila olera intinîta fui[fe pot cuhauflum poculum fecundin, 
& fecundarn manuumi lationem ; non poft exhauftum poculum.tertium,& ter= 
tiamlotionem, hi : 

Cenforbreviter adiftud; veràm, inquit, nihil obffat, quò minus id quod inifio 
Suit faîtum, infine denubrepetatur. 

Omninò: fieri id poreft, &potuifler; ‘ed Hebrei de hac-re nihil do- 
cent, Ego.dico,quidfa@um fuiffe Hebreorumritualia nos doceant : Hle, 
quid fieri potuerit; ut fert-ibique. Multumihac inpartemihi Cenfor meus 
‘participare videtur-de Sega illà veterum: Philofophorum apud Arabes, 

uos 01390 vocabant,qui interalia & hocftatuerunt, W0N Nm namOn'3 

DID NI 1 DarEDn-109.0"9D.Omue idée Pofibile,:quodeung, è nobis in Imagi- 
snazione noflracogitari &r concipi potett, five cune rerum natura convenzat, five non cone 
venta, ut Majemoriides docet in More Nevochim par.x, cap. 73. Pariter 8£ 
ipfe pafsim, quicquid elle, dici, aut fieri poffe vel potuifit illi videtur, fta- 
timarripit, aflerit, &defendit, . 

Sed quia Lettorem ad fequentem etiam feptimum Articulum remittit, 
“pergamus, & videamus, num quid folidius illic proferat ac proponat, 
Nam quartum errorem, quem in Scaligero notawi, intatum preteriir, 

Aaa 





mO DisseERTATIO VII. . 
XEV.. Serrimus, quodin Scaligero, vel adejus.verba; noto; hoc.eff. 

quòddicit; Olimin Genapafchali fervatam fuiffe in finem Corna, Tortam AL) IA. 

& in tor fuffa patremfamilids fregife, quot in Contubernio five.dearesi convivatoresi 


Grant. . 

In his.verbis nil impliciter reprehendo; fed »«@2;- 14, inquam; ngibì ef 
dubium. Nam ex Ritwalibus ilormm difcimus, illos mediam placentam bodiè. iu finem 
Canerefervare, sa inferviat loco ipfiue Agni, quobistemporibus deffituuntuer, Itag, pro» 

. babilenon eSt,caudem olimi obfervatam fui[ferationem quando Agnum Pafchalesm ipfiam: 
babebant; 5 co veftebantur. Sed hic adbuc nihil certiflatuo Cr definio.. Haec. mea re» 
prehenfio, in quanihil affirmo, . 

Cenforismei animadverfio ifta: 41; inquit, negare non poreSt Bixtorfiusy. 
Tortana bodiè fervari in finem Corna {ONDP'ONÎ, sti conflat ex RitualiHi[panienfium fuprà: 
di nobis allato.. 

Nonnegoiftafimpliciter: fed re@èfunt imelligendà, & tollenda ho+- 
monymia;: 1. Dimidia torta.-fervatur hodiè in finem Cena; altera (c.. 
6jus pars, qua ftatim ab inizio fuit divifa, &fub mantili recondita, Et de: 
hecquaro,& dubito, utrum.eadem rationeolim divifa 8trecondita fue. 
rit? 2. Ifta dimidia torta fervatur tmp'oxî, non hoc fenfi, ut inferviar 
loco 77, ‘Erizsue, fed ut'inferviat Idco Frige, ut vifum,.& planè idem. 
praftat, quod olim mo6 to 1911 .corpus agni Pàfchalis,non quod Bellaria: 
inaliisconviviis,. 3..Segvaturinfinem Ceena, fed quomodo ? quiseft fim. 
nis Cona?. Id quod proximè precedit Poculi restii haullum, & Tertiana: 
Jotionem mamtrum. . se . na 

Nonnego etiam (utbreviter-rem-comprehendam ;.cùm hic non dif- 
{&ntiamus, ).Uftimam agni deguftationem, qua.in fine Coen olim fi 
bat, conjunétam fuifle cum Tortaazyma, &herbisamaris.. Nam hocdo- 
cent Hebrai, & hoc probè.fcivi:. quamvis cum aliqua difcrepantiî, 

In hoc erò confiliitmeadubitatio; An ejufinodi torta dimidia olim: 
quoquein finem Ceenzerefervata, & polt efum agni,feorfim & feparatim,. 
non cum «agno, loco bellariorum rà» *Exinéar comefa fuerit ?- Huc enina: 
refpexit Scaliger.. Etipf& Cenformeusin fo Spicilegio, ad Joh. 13. #1 26 
in hunc fenfum ftribit:. Felumid fuit è Chriflo ex antiquo Fudeoram ritu, qui” 
atiamnunbodiò absis ip Pafthalis Cenocelebratipne objtrvatur, ut post abfalutam Agni 
Pafibalic conam (NB. ) paterfamiliàstorram azymamin tot dividat frufta , quot affio- 
dent convive, fingulag, frufta in tryblium embammatos berbarum amarariia fingulis 

igas convivis.. Sed hac dere in Talmudnifilextat. Majemonidesetiam,. 
ui veteres ritus perfecutuî eft, nihil de hac prima Placenta divifione, 8 
terà ejus usque ad finemrefecvatione.tradit,. Unde fufpicor, ars cone 
i ° hetudiw 









et pertil 





Vixmpic.ExERC.:DECOENADOMINI. 571 


Faetudinem pofterioribustemporibus:introdu@tam, extra terram'Hiaélis 
ron22 in exilio ipforum, ut fic haberentaliquid, quod loco Agni Pafcha- ‘ 
1lis ederent, 8cejus locum fubiret. ' 

‘XL VI. ‘'Ocravam & Nonam repréhenfionem conjungit Cenfor. 

«Quod, inquit, oBavò & nonò reprebendie Buxtorfiws 3 id ipfiem eSt, quod modo in 
«Scaligero cafligavit nempe non eum reprebendit, qubd dicat, Fudeos ufos effe fermu- 
His ia BenediGlionis 5. peque enim iduegare pote Buxtorfiur; ‘fedtemporis tantin cir 
«cumflantiam in Scaligero reprebendit, quòd dicit, cos effe ufo formulie ific in fine come, 
feswanenfis fecundie, csum.id fallum fit initio ante degufiatum agnum. 
“Sic itte meam mentem exprimit, fed non-fatis clarè, Iterum enim hic 
«componit; que disjangenda fini, * . . 
+ Sub ofiavonumerodico, Benedi&ionem fam ( quam ScAliger commemo- 
erat) meo Niear ip mn PIEDI DET TÀ DI TTD N NN MI ge 
nediltus eo Domine, rc. qui fanttificavit nos preceptis fis, & precepit nobis comedere 
Apre; hanc, inquara, Benedi(tronem mou fattam effedemum mn menfis, ut ille vo- 
vchî, fecundis, circa ultimam sortam azsynare, fed ab initio Cana fuper prima Gt fe- 
SICA 

‘Sub nononumero dico; Cermenilind (Scaliger Fic vocat) lingeé Chaldai- 
«cd conceprum ( principium fc, feu Exordium Haggad= ) cujus meminit, itidem 
mon fi finem cane, & ad ultimam placentam, fuiffe vecstatum ) fedi mox ab initio, 
«unte pracédentem benedidlionens, poSì primam placentam im mani fiumpran. 

Utrumque'hoc vocarCenfor metis Formules Beneditlionis, ex fua, non ex 
“mea, neque ex Hebraeorum fententif, Prior formula talis.eR, fed altera 
mequaquam, ut fuprà vifum fub The(.26, l ! 

XL VIII Quid verò in cgntrarium'affert? -Sed, aît, cademveponi potest 
sScaligeri defenfio , quam-modò attulimm, Nempecùm fuerit duplex Agni deguffatio fa- 

, tennis, & diffributio unicuig, convivarum, primam, ejns deguftationem precefferit du- 
plex illa Benedidlionis formula fisper torcas azymas.qua unt cum Agno erent cum aceta 
gio comelerida ; equumonsminò fuit, at poffremam in fine Cone Agni deguftazionem 
precederet fimiliter duplex illa Benedi&iionis formula : 

‘Antequam fequentia quoque ejuRlem verba ventilentur, ad'heec pauca 
«quedam veniunt-nebis animadvertenda, 1. Eundem errorem repetit, 
quemmodò commifit, qudd ex Haggad= five Lettionis Pafthalis exor= 
«dio faciat Benedi&ionis formulam: .2, ‘Ignorationem Elenchi commit= 
-tit, duminfert 3 dequoem omninò fuit, ut poftremam infine Cene Agni deguftarionem 
wpracederet fimiliter duplexilla BermediGionis formula. Non queritur, quid equums 
Led quidà fudaiîs faum fuerit, Hebreeorumritualia nibilne de una qui- 
idem Benetliztionis formulà, cam ultima placensae degaRatione fecitatà, 

: Aza 3 


‘ 


372 DissERTATIO.VIL 


memorant: Multo minùs altera illa formula x Nonh an repetebarus. 
Ultime placenta deguftatio ficbat cum herbis amaris, vel etiam cum 
Agno, fine benedi&tione ii Di 

XL VIII 4rinquit, quetiesritns alique repetebatur, toties beneditio illi 
commodata repetehatursuti planume8t in lotione manusm,qua cm ter in cena illa fia 
paretur,toties Benedicto ilims repetebatner.. I 

Ego verò hoc nego. Teltem produco arbitrum noftrum, Majemoni» 
dem. Teftaturhic,illosoliza folitos fuiffe bis comedere particulam azy- 
me cumolereamaraconvolutam. Prim&vice dicit, illos adjecifle bene- 
di&ionem, $. 6. Secundì vice verò teltatur, omiflam fuiffe Benedi&tio= 
nem,$.8. his verbis: m9%2 N92 phone nomina avo vIwI NED YI Im Po- 
fieaiterem convolvit Acyman, Cr mspidus , © intingit ca in DOVI embamma , co- 
meditg, ille fine benedictiane, Ergo non femperrepetebant benedigtionem. 

Similiter quod de Lotione ternà manuum fcribit, ad cam: quogg tories re=- 
petitam fuiffeilius Benediltionem, id probandumipfi erat. Majemonides no- 
fter id teltatus de prima lotione & fecunda: fed de tertià tacet. Sim 
pliciter dicir, mon N90 20) rar ven 1 ef Poffea lava mame, & recita 
Gratiarum afionem. In “mm eto? fub Nirmero 4.86.exprefsis vesbis: MON 
Drhy TO Ad DIMM DAI INT ON I Er Levabit mense firas, finideme afe 
fueverit mamu dcena lavare, & nombenedicet, Fundamertumhujus rei eft Ca- 
non, qui traditur in D'? ninss ma7n Riribus lationis mamuon: D'IENI DID 
PINI PIL {INN D'MIMN TONI PO Agna priores (i.e. lotio manuum ante 
cibum ) poule benediionem: pofteriores verà non xeguirunt benediGionem (i, e, 
lotiomanuum poft prandium); | ° 

Quinimò neordinariam quidem Benedi&ionenr Vini reperunt ad' 
culumtertium& quartum.  Namad terriunt poculum recitatur Gene- 
talis Gratiarumaftio procibo : ad quartum, alia, &cc. 

Anitaquetam planumeft, 4dfingulos rinurepetitam fuiffe benedittionem illis 
accommodatam: adlotionem etiamsternammanusan toties repetitam fuiffe illims bene 
dictionem, ut Cenfor meus feribità 

XLIX. Pergit: Nenr quad bodierni Judeidicunt, pot tam poffremena Agni 

H degufiationem nibil amplius licere goffere ed notte, vel fapit id vecentem bodiernorzm 
wicssgyin» & fiperftitionem, vel sntelligendum illud de veliquis cibis commanibus, qui 
in mensd erant expofiti; non verò de Azymis & acetazio, quibus cum Agnus edi 


debuit. 

Poftefumac deguftationem Agni poftremam nihil quicquam amplius 
ciborumeà notte guftandum effe, omnes in univerfiun Tudei pci & 
secentes, qui unquasn, ulpiam, qui, 12m, his derebus (tripferunt, uno 

ore 








Vinpic.ExERc.DECOENADOMINI. 373 


“ oreteftantur, ur nefciam an adedrecentem Judeorum wieugyio, & fupere 
ftitionem id fapere, dirîqueat, Vide Majemonidem antiquum $. 9. ubi 
idex veterum &crecentiorumritu elle, feribit. Quod verò Cenfor additz 
wel intelligendum illud de reliquis cibii communibus, qui in menfa erant expofiti, non ve 

rò de gem @ acerario, quibuscum Agnus edidebuitz co prodir, fe valdè hofpi- 

ein 


tem «Hebreeorum rebus atque ritibus. Phrafis, quà omnes hac de re 
utuntur, haec eft, 995 PAM OpIO INI Er non gaffat poffca quicguam; Ubi elt 
Exclufiva univerfalis, omnes. alios , communis. & fingulares cibos, ex- 
cludens. 

At firmifsimam, fcilicet, producit rationem,quà fuam fententiam con- 
firmat;. Nemalioqui, inquit, falfam et, nibil omninò poft ubtimam ifam Agni di- 
firiburioneneguffatiom fuiffe è convivis : tertiuon enim Cs quartum poculum poftea fuit 

Sed'revera MIf2N 9g na mevami NNI ratio haec fundata eSt fiper lapide vacui 
satis vel inenitatis;. Quod enim dicunt,poft ultimam Agnidiftriburionern & 
comeftionenmihil amplius guftandam; id planum & manifeftum eft de 
cibis &efculentistantàm dici.. Etenim ficut hîc dicunt, Poft Agnum ni- 
hil ampliusedendum:: fic dicunt, pofttertium & quartum poculum nihil 
valteriùs bibendum.. Hiec:planifsima fint; levifsima, & ut Hebreiajunt 
129 nat Dipiwni PON D'IDID intelleGa etiam À pueris domus Rabban, 

L. Exhisitaquejamliquet; quìmfirma fit Cenforis, quam fubjungit, 
Conclufio, dum ait; Omninò sgiterconveniehat, ut poffrema Agni deguflatio,gua 
facra Gr folemis erat; fieret comporta azyime & acetariorem fecunda diftributi 
efu, pracedente iftà duplici Benedidtionis Frati ( ‘quarumi altera nempe eft fiGi- 
tia, in cerebro Cenforis nata&t formata ) urfic cana illa: vera effet Pafthalis ce- 
na, &rc.. Quales nempe erant MONT pramiffe, talis'quoque'eft NINNI con- 
clufio. Pergamusitaque,& videamus,an validioribus armis inftrutus ve- 
niat adRitum Lotionis pedum defendendum, &abierrore vindicandum 
eos, quiillum introduxerunt, 


LI. Decimo, pergit Cenfor, in Scaligero, Bezd, Cafanbonayaliih, dotte Vive," 


reprebendit Buxtorfins, quad dicant, Pedum lotionem, morem > ritum fuiffe Fudeo- 
vumcin Crena Pafibali, aliicà,, ante accubitson ufierpatum, 

Fateor: &ratiorresaddidi: 1, quòdaltum de hac re in ommibus He- 
breeorum fcriptis fit filemtium. 2. temporis Circumftantia,quòd Peduna 
Lotionem Chriftus ufurpàrit non ante Cenam Judarorum Pafchalem, 
£ed poft tam, ante ccenam fuam novam, Fontemetiam, ex quo Scaliger 
ftum errofem haufit, detexi. An igint hacin re tam enormiter peccavi, 
#0 feeleris tanza eRtinjuria noftri, ut Vindice hic tanto opus fuerit? Audiamus, 

Aaa 3 


e“ ——— _'r————r-—-_-_-ZzZTr-Y===—=" "mu 


374 DissertaTttio VII. 


LIL ce, inquit, neg, Mtajemonides loco fuprà ecco produllo, neg, bollini 
i in fuis Ritualibus, eufertamfaciune Lotionis pedumreentioneme. 

- Imò non folùm hodierni fudai de hoc ritu tacent, fed & Veteres, quos 
quot extant: neque folìm non exfertam, fed.nec incertam aut imphici 
‘am ejusmentianemfaciunt. Quidergo? . 

7 . LII. 4, pergit, Majemonides triplicembicnotatin Cona Pafihali O'"t Dirra 
mantumlotionem. Heclotio pertindbat olim ad munditione legale, cute pluri- 
snim fudiofi erane Fudei Chrifs tempore, nevei alicuiusimmande attata infiientes vl 
inviti polleerentuo con per diem in fore Cs plateis verfabuntur.ubi & immundos bomi= 
nes, Etbriicos puta& Telonas,Crc, Gr ves nulltas immandas & fordidas contingebat illic 
non rerd utattingerent, unde fe pollui exiftimabane, Hanc immunditiem ut è fe depelle= 
veni, acne, fiilloti cilunm fumpfifent,, cibos, quos fumpturi erant, attalZu fico pelluerent, 
folebane è publico domumreverfî ante cibum manusfaltem lavare, quidens resi use 
que ad cubitam, ati d nabis sa Spicilegio noffro obfernatim ett. 

Verè 8 preeclarè heec de Lotiene manuum differit Cenfor. Sed quamo- 
doexLotionemanuumeducitur Lotio pedum, cogitabis Leftorè Mox 
atdies, Brevifsimae digrefsiunculse moram.indulge,ad quamCenfor ipfe 

i hîc nosabducit. selebant, inquit, epubtico domumreverfi, ante sibuan manu fal- 
n * tem lavare, & quidem woyui ufque ad cubituna, uti a robisinSpicilegio noffro ob 
fervatumeît. De hac voce svywî Marci 7, varias effe Interpretum fententias, 

conftat. Easomnesnec recenfere, nec cenfere, nunc ell animus. Sed quia 

{uze fententise, &c Spicilegii fui meminit Cenfor, veniam dabit, fi, quem- 

admodum olim Rutha Dunpn Ina map? spicas collegit poît meffres : Ita ego 

DPI 198 /equer Spicilegum, fi quid ci fortè exciderit, fublegam &sabferverm. 

Scribitille ad Marci 7, Y.3. his verbis: 1t4g, regni viste non eStfimplici.. 
o agri Te SUriad) 1 Fara immiiffo Lavare, fed (uti ex- 

it, & quidem rellifimè TheophylaAus) inc Feguin®> PWONW, sti loguun= 
Le ule, quum de Lotione illa ggunt. Sic enim Majemonid, in Mifchma , Tom, 
1, Lib, MANN Trad. de Oratione © BenedidHone Sacerdotum, c. 4.. $.2. ubi agit de pu 
pitate line, qui preces publicas in VA concipit:PION TY ODI PP tro) Manus 
aquì lavatusque ad cubitum, ius F'apaòv®, Bc, Etmox: Ergomyui viali% 
mon dicitur eb digitorum in mansum elevatione contrallionem, atque in pugni 
veluti fpeciens conformationena ( sti putat Scaliger) fedob agne defluxum per totam 
illam brachij partom, que royuà dicitur, è digitorum radice feu propagine ad ca- 
bituow ug’ Nassmanse quideni pi erabare fade fed po? manuum lorienem ele- 

. vati fur firm maniba,aguam manibus adberente finebant deftuere ad cubituntusg,. Por= 
sò nor contenti crant mansson lotione accieratà, fed etiam ad cubituim usg, volchant mas 

dari brachiuon, quia esi communiter fole manu, adcarpum uegp rei immunde attalta 

- , Forsuita 


dd 





YinpIic.ExERC.DECOENADOMINI 35 


Fortuito immundiziem contraberefolite sfint, fieri samen potstt, > interdiom contingit, nt. 


setelli etiam brachitaligua parte infra carpum,attaitu fimiliter rei minus munde pollue- 
netur, Itag,majoris (utiloquuntur ) cautionis gratià, &" ( ut folebant dicere de omni- 
bus fuistraditiuneulis ) ad faciendam Legi fepem , lotione volebant psargari non folim 
manu, fel giiam brachii partemiillam, que eSt a:carpo ad cubitumi;, verumtamen lotio=- 
we illius partis lovius defungehantur, folonempe aquedefluxu è manibas ad cubitum:quise 
fiilicet pars illa brachis ( utpote vefte ut Pleruma, obtella ) minus eSt olmoziia contrabene 
de immunditia, attatta rei, Merida è immunde. a 

LIV.. Hecomnia fic fpeciosè Spicilegus ibidem, & adeò confidenter; 
wtjurares, illum hac vel è Judzeis coràm exa@tifsimè vidifle, vel totidem 
verbisapud illos legiffe, & in fuum Spicilegium retuliffe, Mirumin mo» 
dumin Perebri. ai igmentis fibi placet, & ubi quidlevi de caufa concepit,. 
keviùs parturit, & levifsimè in lucem edit. Quod ut. appareat, excutia= 
anus hanc fpicam paulò accuratiùs, 8c grana. ejus propiùs infpiciamus, 
Duo precipuè oftentat, ambo purria & inutilia.. . 

EV. Primumeltquòddicit; pio 1% quoHebrei in Ritibus Lotionis 
manuum ffequenzifsime utuntur, effe idem quod, fg, ad calitum, Deex= 
pofitione vocis Gree avyw nihil jamdico, Hoctantùm miror, ubi lege- 
pit hane expofitionem?. Etan Judeei foleant Manuslavare, utaquanon 
folùm ufque ad carpum, fed &c.à carpo-per brachium ufque ad cubitum 


* defluar? Ego id nunquamvidi vel audivi. Sunt heec revera mom mat 


verba fomniorum, profetta. OMM G3 10 è demine fomniersan, qualia multa 
jam ha&enugnobis'enarravit. , 

Ego hec longè aliter apud Hebreeos expofita &5definita reperio. PIO 
“oft Divifio, Separatio, Ruptura: Hine, Arpicalus, Fankiera, membrozim(fi. vel 
offium,quia illic ubi jungunturseftSeparatio &Divifio aliqua partium.Sic. 
£ribit R. Salomon in Talm. Pefach. fol, 8.-col;.1, in glofsà: PIO «PR id, 
anoip az De DManinDe ubi duooffa conjunguntur.. Ergo dicunt Hebrai;Le- 
vandas effe manzs PION TY Ufgue ad Divifionem, vel Funéturam, Articulum, Sicin 
Talmud Cholin cap.8,fol.106.c0l; 1. 82, PI99 TP.OP 199003 Lorio manuurs. 
est uog ad Articalum.. Sic Majemonides-in BIOMI MIA cap. $..4, INTE 
PIOTIPOT FANO) NA Quoraig,eSt Lotio manum È Ufg, ad Articalun, re, Quass 
ritur ergo, Quamuar bic Fundiuram manse, vel Articulumintelligant? Variant 
quidem nonnihil Interpreres, prout nempe vatii funt manuum articuliz 

È Digitorum articuli:. fuor articuli, quibus digiti menui junguntur: 
juta volam: Earticulusfive Jungtura.manistotiussubi ca Brachio june 

icur.. Hinc duefuntfententie: Quidam Digitos tantum lavandos.cen= 
ficcune usque adarticulumzertium,, ubi manui fantconjundi;. Ali, Di». 











376 DissERTFaTIO VU, 
itoscum manu usque ad jun®turam cum brachio, 

85: Erhec communiotelt 8 recepta baenuginen 

tifsima. Quiulteriùshanc menfuram Lotionisextenderiz, noquò; 

o hagtenus vidi neminem, €. i aa 

Ag bior Fententia legitur in Colbo fol. 14. col. 1, 1% pra ty pw 

DAI2! z las 










gm DI Sg, ad jundlucam manus cum bratbio, uh vale 
In Talmud, Mafsécheth Erchin cap. 4. fol. 15, co. DA dp 
PIONTY WIPDI Sendiificatio manuam<r pedum în Sanduario ht mg, sd Fundito 
ram, R.Salomonisglofla: 19x98 #1 29 1 xoba mm DA mi pi 
NIPI I'70 PITT PIA FunAurabec eRlecucconiuntianicmansso brachii: 0. 
Manus et eg, ad banc juntaram : ‘Et baceSt quell Nianusvoceturin Scriptura,. n 
Iverum in Talmud Jadajim cap. xkegiour: ‘39 IMNDOI MNDOO DI 
pron Mense polleuntar & mundantur seg, ad junticram; InAruch explicatag 
hoc; 171197 pianne DIPD Lecw.sn-quo feparatur brachismà manu. 3a 
Alii dicunt pron 19 elle V140 19 .1fg, all finem manus; “Finem autéia 
manus effe y1HORMTTOPD Lecum, conijunlhonis illius cum bracbia, .% 
InRefchlechéchmab fol 69,1, PIEPIO T9NO Levabit ng, ad juntiaran 3, 
libro gna ire fol, 3.601. 1î9 PN ND'DE DIPO NI Pwrth, e. Pi 
eFtlocus, ubi palma vel velamanne definit, DO #IIMD ubi manus È calarsi 
conjungunenr, o . 
Sicinlibello Germanico, qui infcribitur Ora chéim} Germanick, 
braicis lieris edito, ftatimab.initio, ubi agitur de Lotionemani 
bitur: MWannman die bind wafebt su dermeffen/ (o (ol man fie li 
rolfeben/bigandas Glied/ da fid) die Glieder (Ariden / die. 


dem Arm. 3 pigliare 
Summa itaque menfiare, quam Lotioni manum Hebri i ; 
Ufg, ad carpum. De menfira tifa, ad cabizum;ne LL 
Cento friccio 


fomniaffa Utvaldè dubiumfit,quod D, codamiaco.itie - 













veramonui fignificare apud Marcam illam bachi partem, qua età Cabizezi 
Ligitzrum radice feu divifionem Hoc Unumz dai . L 


® £ & 





VINDIC.EXERC.DECOENADOMINI. 377 
LVL alteramelt, qudd foribit > ded Fudeos: manzo Elevatione uti in'ma 
sssscum Lotione, ut aqua mariibue adbarens , all cibitunsusg, defluat,: & ‘fic nom folùm 
Manus, fell © Brathium, us9, ad Cabitean; majoriacautioniegratià,mundetur, Gc, 
Hiciterumbent feciflerSpicikegus,fi-vel ex Majemonide, vel:alio Scri= 
“tore Hebreeo, fuam fententiam confirmafiet &c'illuftraffet, propter '»0p 
TION iniyerise, qui tiihil, nifiquod vident,-credunt. ‘Ego.Lettori-dico, 
*mehîciterum aliud.abHebrmisdifcere, qui dliamhujusteicaufamzed= 
«dunt, 
* Traduntnempe Hebri;in'primà Lofionemanuum,quee fit ante prane Di 
«dium, manus, five digitoseffe elevandos. Quehujus rei-caufa‘fit;expli» 
«caturin Talmud:Sota cap.'r,‘fol. 4.:col.2his'verbis: ‘D'IWXTD!D:27 08 
nn tam 0a an ODI VT Ro I DMI DIO N90) varo e 
TDPITNN INDOTTA pito ot n vo LI Th e, 
1 Dixit Raf: sadAques priores (‘antemenfami) neceffeeSt,;ut elevermanns fisse fier= 
fia ad'aquas pofteriores  polt fumprum cibum ) demitrer ecs deotfiam:. Alia Tra 
+ ditietradit: : Etiani bis, quicung, livatrmanse fuass debet ess fiofian attollerez nem 
fortafis quedam aque-exeunt. extra Funélurani , que revertentess manus iteranti pol= 
| < luerent, 7 
+ Rabbi ‘Salomonis plofla; Lu deva man fico; “ie YMYINTONI Capi. > 
+84, five estremitates digitorune fuorum ; YYMN TÉ PYOWD D'ONIMO ur ague de- N 
1 Puane verfis brachia'ipfius. *Quam‘ob: cauilam? An ur'fic -brachia quoque 
: mundentut? Nequaquam: fed-ne-aqua-manibus affufie luxum 
- & remeaticitrtiterum digitos polluant: + quia aqua prima ex:contatu 
1  manuscontrabirpollutionem, - Eademi hecvide in Majemonidein MII 
AMOTA cap:6,9.16. in Arbaturim; pars: Num;1629.1/Heé fic:Germanicis 
“verbisredduntur.8texprimunturin Sepher NNYABGI. 9. co]. 2, Drid er foll ' | 
“Feine Qintrbod eibeberrinfeinem wifben/-omb def willen / da fre nie È 
“widervmbfebren die DOaffer/die erfterimemiblich)dicervberfeine Bind 
«gegoffenbat, vrid fie-murden-verunreinigen feime Bdrid : -onderfpli (ie 
“tràcinen wolveol, ‘Sic in libetto pauld antè allegaro-Hebreeo=Germanico 
‘ feribitur: iu) follman die Bino vberfid balren: “dannfoer'die Bind 
“»oder (ibbielte/fomutdenditoberften TOaffer/ die da vnretn find berab 
tinten/ond wufdertdie Fingermetimmefeyn(verunreiriigen): aber das 
“wifben/dafertbur ned'der.Sudih' (nad demoeffen) foll'er die BAnd 
“vnder (id balten, . ° 
, Hincergòapparet,longè aliam caufam, & cautionem, cur heec Eleva- 
“ti manuum in Lotione.adhiberi debeat, dariab Hebreis, quàm è Spici- 
Aegonoftro,  Ejus cautidhisgratià, de qua ille loquitur, lavant usque ad 
00 . Bbb 








i 
. 
i 
’ 
vi 
uo € 
Da 


376 DISSERTATIO VWIL.. x 


itos cum manu usque ad juntturam cum brachio, ars Corpo: 
a Er hac communior eft & recepra haQenus Tmd tan 
tifsima. Quiulterids hanc menfram Lotionisextenderit, usquè. 
bitum, ego ha&enus vidi neminem. - 2a Ha 
x Prior fententia legitur in Colbo fol. 16. col.1. 1 pron my vw 
Aa omanan Myasna Mep Lotio magusn ef w9, ad Fatture, he. sii 
modos digitorim, quibus mansi junguortar. - e" TORE 
In Arba turim, parte primà, Num. 161, 9.4 19 Pri ta ott soi ni 
pian nyra sb RN IIPALKT NI DPI TRA e? TOPA he, Mer 
fia lotionis ‘St,manus tota,ueg, ad calamsom brachii: Sunttemen quibicet, 
sega canini giore (cum vola) dimgue: Serio autem eftfegui 
Sententiam primam, Idemiifdem verbisdegitar in Levulch hachor, codera 
loco, ubi additur, N09) hc. «d fizmmsm ut nempelavans tantò certior 
fit, fein defe@ tu non peccare, ;Sicfub numero: dicimar, "marmi apt 
SIN DY 12/9, ad jundtucam manus cum braihio, SERI . 
In Talmud, Mafsécheth Erchin cap, 4. fol, 19, co.2,0%1% pP ivip 
DIOMIY WIPDI Sendiificatio menuum:c> pedum în SanAnario eR.meg, ad 
ran, R.Salomonisglofla: 19 NW #1 x9 + Nata vm qa Nan tipa 
NPI I7O PATTI PIAN Sandra bee eRtlocusconjunGtienicmanne9 brachii : MiB 
MeonuseSt sug, ad hanc juntaram : Et boceSt quell 'Manusvecetarinseripura. + 
Iterum in Talmud Jadajim cap. xkginur: ‘19 NINNODI MNDOA DPI 
pION Mans polleuntur È mundenter ng, ad juntberam; In Aruch explicatgae 
hoc; TM fap PIEANE DIPD Lecus in quo fepazatur brachimmà manu. > 
Alii dicune pon 19 elle 40 19.1/g, al finem manus; ‘Finem Utem 
manus effe PIWTORITIAFLOPO Lacan, conjuendtionis ilius cum bractia, Ne; 
In rethitchéchmab fol. 69, 1. *PMPIO TEMO Levebit tg. ad junliaran; 
Inlibroy3% irine fol, 3. col. TT N0'0w DIPI NT PISTÀ, €. Per 
«filone, ubi palma vel velamanzs definit, DO PIIMD ubi stanze È calamsi beaghio 
conjungunter e Pol 
Sic inlibello Germaniico, qui inferibitur 0r44 chéjim} Germanick dle 
braicis literis edito, ftatim ab.intitio, ubi agitur de Lotionemanuuns, 
bitur: annman die bind wafcbe su demegfen/ fo (ol man fîe sf 
polfiben/bigandae Glieb/ de fid) die Glieder fbeiden / die Gabipyoti 
dem Arm. Cage 
Summa itaque cre ram Laion mamuum ebrei af dal 
ad carpum, De menfura tifa, ad cubizan,non uu pattenus 
Fede Ut valdè PINI D. Center eribicin codemiacoss» 
verawwyni fignificare apud Marcumsillam brachii partem, que ot è Cobitoy ail pun 





Mgitorum radicem feu divifiomem, Hoc Unum, . LViA 


fu 














Vinpic.ExERc.DECOENADOMINI. 377 

. LVL alteramett qudd foribit: ded Fudeos mansuan Elevatione uti imma 

stmusro Lotione, rt aqua mariibre adberens , al'sibitumvsg, defluat, & ‘fic nom folùm 
-Mansa, fell & Brathium, sei ad Cebit; majoriacasttionis gratia, mundetur; rc, 

Hiciterambent fecifler Spicikegus,fi:vel ex Majemonide, vel:alio Scri= 

“ptoreHebreo, ‘fuam fententiam confirmafet &c'illuftralfet, propter vp 

FIN parere qui ibi vnifequoli ident, credune Ego.Lettori-dico, 


«mehiciterumaliud ab Hebresisdifcere, qui aliam hujusteicaufamzed= 
«dunt. 

* Tradunrnempe Hébréi;in-pfimi Lotionemanuum,quee fit. ante prane 
«dium, manus, five digitoseffe elevandos. Quahujus rei-caula'fit;expli» 
«caturin Talmud:Sota cap. i, ‘fol, 4:col:2/his'verbis: ‘D'IWXTD!9:99 08 
Bottom ta Nn modo PP fore Par DMI 010 not vero ee 
DTA DOTTI IO n POR de 0 APE INT he, 
1Dixit Raf: sadgues priores (‘antemenfami) neceffeeft,;ut elevermanae fisse fiar= 
fam: ad'aquas pofteriores ( pot fumprum cibum ) demitrer ess deoifim: AliaTra= 
+ ditio tradit: : Etianibîs, quicung, livarrmanse fuass debet ess fiofiom attillerez nem 
: Forti quadem aque:exeseni, extra Funurani , que revertentess manus iteranti pole 
« luerent. 

+ Rabbi Salomonis gloffa; ‘Ur élevetmanm fia; ie: VIMYIENTONA Capi. > 
1a, five extremitates digitorunt fuorum 5 PINYNI TÉ PIOVO D'ONIMO ur ague de- 

Puane verfia brachia'ipfive, *Quam'ob-cavilam? An urfic brachiaquoque 
Imundentut? Nequaquam: fed-ne-aqua manibus affife perreliuxam 
& remeaticitntiterum digitos polluant: ‘ quia'aqua prima ex:contatu 
“manuscontrahir pollutiomrem, - Eaemi haecvide in Majemonidein Mari 
MOTI cap.6.9.16.in Arbaturimi parve Num:162.:9.1:Heecfic:Germanicis 
“verbis redduntur.&cexprimunsur in Sepher MAYAGI. 9. cdl. 2, Drid er foll 
“Feine Qintrhod er beberrinivirtem wAfben/-omb deg willen / dal fie nie 
“widervmbfebren;:die Waffer/die erftertreniblidy) dic er vberfeine RAnd 
“pegoffen bat, vridfie-murden-veruneeinigen feime BAid: -onderli (ie 
“tricrnenmolwol, Sicinlibetlo pauld‘antè allegato-Hebreeo-Germanico 
feribitur: 2iué follman die Bio vberfid bitten: “dannfoer'die Bind 
“onder (ib Bielte,fomardendicoberften WOaffer/dieda vnreinfinid/ berab 
"vinten/unò wontdertdie Finger metimmefeyni (verunreiriigen): aber das 
“odfiben/daertbut nad der Sudih (nad dem-effen ) foll'er die Bind 
«vrider (ib balten, : 

Hincergdapparet;longè aliam caufam, 8 cautionem, cur heec Eleva- 
stiomanuum in Lotioneadhiberi debeat, dariab Hebrais, quàm è Spici- 
degonoftro, Ejus cautidnisgratià, de qua ille loquitur, lavant usque 24 

LoL . Bbb 


} 





3738 DisserraTro VIE. 


XCarpum, non ufque' ad: Cubirum:. Hinc (cribitur iterum in Levafd 
Num.161 £. 4. quàd fi quis in fe recipiar hunc.morem, utnon tantim: 
usque ad Jundarum digitoram cum manu; fed usque ad'Jun@oram me 
«nus cum brachio, id d ufque ad Carpum, lavare foleat manus; ®% - 
arpa ana me) amnà Aia ram ina SIT Op Tap Io nosdr 
amDa Varmà Pas N01 A I TIA OPO NE ONE Aud red fi 
siat, fi id csanconditione in fe (aftipiat Cr dicat, fa mon reciperehencremin fe; sunquen: 
debitun È legem neceffariam; fed. ut legem liberam do arbitrariam ; ne, fî fortè ‘acci- 
dat alrquando, ut nontantum aque pofit habere ; quantnm.ad accuratam tatius manto: 
dotionemvequiritur,neceffe bbeat rigide fivam confrittudinem obfervare,. ° 
Addè quòd-Elevatio-ifta manuum ron preecisè, neque in'omani Lotip» 
ne, fi neceflaria, us videre eftinfrà in Diatriba noftrade Lotione manuum: 
Thof. 35 ° - : 
Hebyeictiamimmunditiem manibusadjudicîrunt duntaxatufque ad: 
©Carpum; non ukterius:: quia cà parte, que ultracarpumieft,Brachio nem»- 
nec resimmundeefacilè contingantur;.nec.cibi contregtantur,.tt tra» 
diturin Talmud Jad4jim cap. 2. Etin Levufch Num, 162. £.1, Quia hac 
A Rabbinis fadum-et propter ‘cossqui Tricmam comeduni, 98. TROVOTNA NI 
TPDITNVIONI PRI PITTI TDI BETTI idarco non ulterize decreverunt imma» 
- ditiem fisper vuanus, quamqguoneg, manibu cibus folervontraltari, que ei menfira La 
. pesanti queflam ng, ad calamune brachiis juxta alias, sg, adjunclarum digito- 
cm mante Fc. . . 
lara fatis, veapinor, liquet; quid de Spicaifta Cenforis noftrii 
fitfentiendum. Has, ur &quedamineolibro alie; videntur ellede illis: 
DIP RIOTTEN MPI IONE DRD Spicio grasulib, senuibia, «& uredine tea, quar 
anformio vid Pharao An libriscertà Hebresoram49y x wr At Dm pet 
vadicemregyramanchabent. Ettamer non folim magno molimineianc az 
- expofitionem & tradittonenrEttori oberudit, verùm eriam,.ci innèxus, 
Scaligerum, qui phrafin illam»avy«$ rela% alitor exponit,. repretiendit,. 
ealtigat, Ergo; inquit, evyui xa non dicitiar ob digitorum inmanusm clevatione 
* comtraltionem ,.atg, in pugni veliai fpesiem conformationem, (ati putat Scaliger ). DE 
è aque defucason: per soram iam brachii partem, droni dici dgr 
radi fon propagine ad cubismo uz. EnScaligori Vindicom, magnis, falli 
juftifsimisque. de caufisipfiumreprehendentem! Illinempe hor licet,quioe 
«unque jure; quacunque fpecie: aliis nequaquami. Sedfatisdehacmirà,, 
novî, & apud Judzos inaudità manuum lotione &eleyatione. 
LVII Pergamus&.videamus,quomodo jamRitam Lotioni 
Rinc adituar,. Polteaquam ergo de. ritu:Lotionis manuum. ftudioque- 
i QUA 





WINDICEXERC.DECOENADOMINI. 379 
amuniditiei fadseorum egiftt, fic porid infere;; Ckmg, mosin Judea efer.fi noe 
emudis planò pedibox, calceis' faltems non provfiw cleufis, uti nos hodie, fidapertis (qui 
emvdiiia dicuntur, quibus hodiè ustntar dionachi nadipedes, Capucini & Recolletti 


«quos vocane.) communriter incedere; quo ficbat,ut pedes non putvere modò aut luto inqui-' 


qarentur, fed ipfimet triamrei alicajne immunda,morticini pavasin plateis jacentis, at= 
staGu polluerenter 3. qui legalis proritatisffudiofiores erant (.quales fuerunt Pharifei & 
iv qnamplurimi ) procutdubio non manus modi, fed Cr pedes, ante accubiturm , laviffe 
. omninbverifimileeSi,maxionà vorò in tam faero creme ine ritu faltum fuiffe. omnind 
-exifimantionett, i “ 
LVIII, Jam habemus iftam folennem Pedum lotionem ante accue 
‘’bitum. Quia Judei;non quidem planè nudis pedibus, fed tamen calceis 
non planèclaufis, incedebant, & hinc facilbox resalicujys. immunda, ut 
amorticini în plateis jacentis,:atta&u, -polini potuerunt; Ergo illos, qui 
spuritatis ftudiofioreserant, in tam facro-iftius come ritu, procu/dubio non 
»tnanus modò, fed è pedes Leviffe, exiflimandian ef, : 
Kéne? qua confequentià? Quisformam tanvaccuratam calceorum il- 
‘Biustemporis Cenfori oftesdir? . Credo illum'à celebri illo in'Talmudicis 
eripris' SIMON Are R. Fochenen Sandalerio, aliquas traditiones. naGum 
sefle. -Ecfiviles runtcalceosannon tibialibus pedes tetos'habuerunt, 
‘quibus non folum ab externa:injuria, fed &-imminditià ac pollutione, 
munirentur? .An res immunde & merticina,ita obvia & frequentia in 
“plateis eranthierofolymis, ut'illorum:conta@tus inter. ambulandum evi» 
«tati nequiverit,& horum causò in fingulis prandiispedes lavandi fuerint? 
XEt fifortafsistalia in plateisexpofitajacebant,antam ftupidi fucrunt, ut 
“pedibusifla calcarent, aut ceci, utilla non viderent, 8 arumper declina- 
repoffent? Hqcfortèinteltexerit Cenfor de illa Pharifeorum cescutien- 
*tium fpecie,qui D'APP DEMO dicebantur;quiex ninaiahumilitate perpe= 
*tuò oculisconniventibus &claulis quali incedebant; utinibil obvii ride= 
rent, & hinc fiephad paricres occurfarent, fefequelaederent. Preeterea,ubi 
Zlegitur, quòd, fiquisex conta@u morti, morticini, aut alià ratione, im- 
mundus faRusfuerit,adeum mundandum fuffecerit aut ufurpata-fuerit 
Pedum lotio? Nondum fatis benè ftuduit D, Cenfor Mimbo mar 
Ritus pria è purifica. “Hinc enimtidiciffet, non Pedum dunta= 
xat, fed torius Corporis Lotionem:hîc requiri ab eo qui pollutus fuerit, 
Majemonides in:Nixpb mam cap.1, S.1. Quicwng, fenex Lege Divina, fon ex 
ifratutis Rabbinorum, immundi fatti (sont, non mundantur, nifi baptizentur in agnie in 
serà congregatis, S. 2. Ubicang, in Lege dicitur, Carnem & veffimenta effe lavanda 
«06 inmomunditiam,, intelligitae MIN RO PINDO Baptifazio. ai rp inconceprasulo 
7 b:) 2 


AL 





30 . DisserRTATLO VIE 


dliquoaguarumi. Quod dicitur-de Fluxu labaraste, Levit, 15, tr..Stimanus finas noor 
abluerit aqua; 1912.72.W0092 inidem de. toto cavpare intelligitue.. Idenag, juice 
eStreliguòrianimemundorase, adeò ut fitotus baprizetur MINPTPIEN DNV ONDA 
ceptdextremizate minimi firdigiti, non liberetur ch imemunditie fiie,.Crc.. Et:fi hot. 
quoquedarentur,an fiifficientiaforemt,ur quis exeistam.confidenter,tam: 
alleveranter concludere 8callerere poflet,liac de canfainftiturumfuiffe fo-- 
Jennem & pérpetunmritum,ante:8c polt Coenam Pafchialempedésia van 
di? Si hujusrei causî necellefuit Pedes lavare. ante ceenam; cur repeter 
da &.iteranda.eratin:Pafchare pot Coenam, utvult Scaligerè Que uu: 
erat caufa?' nam, [diabio ad: menfam facram Ciena-Pafchalis, illos: 
mon.de novo:polluebant. Si. hunc ritum iabuerunt, quod quefo ei fuit: 
momen?:que ejus.ratio ?. Procul dubio. ficut Lorio-manuum. dicebatur- 
n'r ni'vrab-Flevandi manibus:. ficLotir dum 0919 nia ab Slevatione: 
pedumi Etficutin Lotione me nuum; ur. cum digiti & manu, brachiume 
uoque; ceuitamunditiei obnoxium, furfum elevabatur, uraquaper bra- 

im ad cubitum.ufque deftirere poffet ad'illudimundaridum.(exCen- 
foris fententià,)..ita:verifimile&omninòexiftimandiumerit;in Lotionis 
peumzinupedisuni comeruritussufque ad‘genua;furftimalevatosfuife 

ut aqua eousque déffuerer: quia:& crura ulque ad'genna inter ambulane 
diumfordilusconfpergi &confpurcari folent.. Bellum, &cjucundam fpe= 
QaculumL spelatum admifi, rifiim.tencatirr amici... Si valis rivus folennis 8. 
ordinarius inter Judseosfuit, credibilerte clî, tamalto filentio;tam con-- 
fianti oblivione interceprumelte, urnulla plànè ejus.memoria, nullam;; 
‘veltigium apud ullum Scriptoremreperiatur ?” _ 

LX. Caufamitague hujusrerquoque indagavit Cenfor, &. pro fui; 
îngpnii foecumditate, nullo negotio allequutuseft.. Nam: porrò ait;- Queodi 
autem Majomanides; & bodierniritualix Fudaorumdibri, hujus pedunelitionis ron me-- 
qusinerant, nec ab cis bodiè ufierpatur; hoc inde effe videtur; quod vel illa tacità inchidirar,, 
Crinselligenda venit in "Y NYOXlotione. manuum, tangrempetiore parte, ma=- 
guog,meceffarià 3: vel, quizhodiè; & jam pridim Fudiis mos ampliùs non ef, nudie pe-- 
dibus, velapertis calce; folisg, faleis fupernè religatis ambulare, uepropterèa pedone lotie: 

* mins Videatur hodiè ill necelfaria.. 
Duplex hic redditur ratio, cur Hebrei-hujis:mede/Tv nonmemine»- 
unt: 
be Qudd tac indidaticr fi Latione manssam ;.tanquam: parte potiore &# magie: 
id, . 
"i ilttas;. quer verifimilitudo; Praton lotionem tacitt fic:com= 
preecepro Lotianiemasun ? Quisaliushocdixit ?. Duplicem 
. Riabene: 





Vinpic.ExERC.DECONADOMINI. 381 
RablentEotionenr manuum ad cibos Hebrai, Ante & Potter randium, fi» 


. antomnesférè gentes, nifi.quòd Judei hîc magie funt fuiperftitiofi; & plu» 
res.adhibent.ceremonias:. Sed quis unquam:fcripfit; Lotionemmanuum 
effe PV:poriorem partem, 8 Lotionem: pedund effe 900 aceforiim è Lepida 
fanè ratio, exfibilanda potiùs, quàm.examinanda;,&.tamen. in his fibì 
piaudirCènfor:. 

2. Quid Fudei bodil' nec nudis pedibiu nec apertis calceis amplis incedere folcant, 
atolim:. 

Atqui non folîimrecentes Judaeorum ftriptores de hoc ritu filent:: fed! 
etiam veteres; apud quosnihil fimile planè reperitur.. i ' 

LX.. 4inquit; Chrifli tempore & antea, alia fiiit Fudeoram ratio; mos & con 
fietudò, ut ticm pedi litio ad'exquifitam Legis.munditiena penitùs neceffaria fuiffe vi-- 
diatsr; necverifinsile.ullò modo eSt; cos voluiffe in tam Sacri epuli illiss ritu, pedibus Iuto 
@ pulvere fordidatis, vel attaltie rei alice 
accsmbere. Quare ? ne cano, & facros illi impefitos cibos polluerent,. 

Multa hîc dicuntur;fed'nihil'probatur.. 

Probandumex antiquitate, Jud&eos Chrifti tempore nudis pedibus,aut: 
faltemieviter femiapertis'calceistettis incedere-folitos fuiffe;. Si ita erdi 








immsnde forsuità politi, facra illi menfe: 


mariè incedebant,quare in fpecie probibitunr illis fuit, in: D'WONT OY die 


Expiacionum; uredere, bibere; lavare; ungere :- ficeriam Calcees geftare ? 
Ainidem fortafsis quoquemos fuitim Parafceve Pafchatis?: 


Ptinde; fi loc-probaverit, hoc quoque docendum, quòd Pedes hoc fi=.- - 


nelavaredebuezint vel'voliserint, ne facram menfam, &impofitosei ci-- 
Hos; pollutispedibus polhterent:. > la 

Ego de hac-caufa nunquammemini legere;. Ethicà Scaligero difce»- 
dit:. Nam Scaliger & alii,quide HocRimsitribant, fiancreddunt caufam,. 
nepulverofîi. pedilius fara inquinarents: nom Menfam:faram; vel' cibos si 
sinpofitos.. Pedibusenimutorattreftabant cibos eiimpofitos.. Hac.ratione- 
pe&usquogue;brachia;rotumdue corpus lavare debuiflent;.imò & veti» 
menta.. Ev an'Pedes quoque ita fune M'popagiles; attivi; ur de manibus: 
Hebraifcribunt; utfortuitò &liominenomadvertentetamfacifè aliquid 
immundi comingant?: Egode his;nec apud Hebreeos, necapud Chiriftia=- 


nosfériprores iaftenus quicquam reperi.Itaque.ecauttioritatibusac te-- 


. ftimonîîsprobandà &illuftrandaerunt:. 
LXI,. Quomodo ergo leec fia ditta probat?” Hi, inquit, facere & per:- 
sinere vidéntur loca è Scaligero addulta ex Luce 7:%: 44; G10:.W.38.. 
Hacfuntilli ipfafoca;que imExercitationemea etiam produxi;expli- 
cani;8 oltendi; illa nihil Scaligeri caufee favere.. era. measrationes: 
. ie Bbb 3° 


— ri TAR ini — 





= 7 . f 


332 DisserRTitIio VII 
8cexplicationes nibil, niifi quòdbuc facere &> pertinire videamur 5 Sine ulta alia 
: para ratione, planè ficur olim mento) apo +arr NPT NDnot ata 
Pratoves Perfarum, qui nullacdabant verborumfuorum rationes., ut eftin Talmu 
‘ Bavabafta fol. 173.2. Videaturergo ficipfi: mihi aliter videtur, & loa 
illa aliud arguunt; utoftendi, 

LXIL, Pergit: 4rq,exifo Fudeorummore nonfemelin Pafcha lavandi, vide 
user effe, quòd Chriflusin ultima fua Cama dicitur de menfa fiarrexife, & pedes forum 
difeipulorum Laviffe. Non quàd Paterfamilicsipfe ohitustfet id facere domefticie &> fac 
miliaribue fiv: fed quia'in more pofitum erat, ut convive nonmanus modò, fed Cr peè 
des lavatena, Chriffue, ut bumilitatis exemplum Diftipulie fis preberet,.ipfe id fecit, Fa 
Bian igitur fuit extraordinariuma, guòd Chriffusipfe Difcipsdorsan pedestavit, 

Rîciterum regreditur, & ex repetita Lotione manuum, Lotionem quo | 

, que pedum educit; & fundamento in fua phantafia pofit6 docer, pedes 

° ! difcipulorum lotos fuifle ex rimuordinario: quòd verò à Chrifto ipfo illis | 
loti; t, hoc duntaxat fuiffe extraordinarium. Totum hoc, inquana 
ego, fuit fa&umextraordinarium; gd Chriffes pedesdifripaloriam lavit. qua- | 
re? quia non fuit ordinarinm, ut cosvel ipftmet, velaliorumi operà, lava- 
rentante & polt Coenam Pafchalem, Hoc priusprobandum, quod hafte- 
“musnon aliter faftum,quàm eo fundamento, quo porrò ait; 45 verò piè 
confentanesna videro pe ipfa pedum lotio intam facro epilo 4 Fudeissfirpata fi; quia 
nimirum ipfi id fic faciendum fuiffe videtur, . DI 

; . Quì verdratione hisomnibusfuccurritur Scaligero, qui feripfit; In ca- 

Î . none autem Pafthali è nobis addulio vides Lotionem iterari. Lotio auterm non fotim 
GFudais, fed de Gerstibus ipfisufitata. enim in Ledtis difisembentesepulabanter pro 
prevea priùs depofitis (olcis lavabant, ne fciicet pulverofis pedibufiraza inguinerene. Fur 
dei verò' fuperfistiofiores non Pedes tantàim, fed È Corpus tatum intingebane, oc. Ex 

. . . mox: Pariores veròÀ fuperftitione pro univerfali illa Bawdeu contenti erant woderinrzon 
«+ 4.epediluvio, Etfabfmem; Nemé Lotioiterate fuit, ut in aliis Pafchatibus; pri 
mie quidem ex confuetudine quotidiand,ut difoumberent,&r agnum comederentleinde 
Deira qarsuira exritu Pafihatis, Petrus itaque non, qudd iterum lavare neceffe fit mi- 
ratur, ut qui fcivet, inpriuna Azynaoruns hoc falere fieri, & lotionem iterari: fed qudd 
17 Diftipulusà Magiftre, famulus è Domino,homuncio è vero Deo Uiaroiira, Sicitaque 
hisinCcena Pafchaliloros fuifle vult pedess Ante, & pofteam: Erdehac 
duplici Lotione incelligendum Canonena Talmudicum, .8tc, do quibus 
omnibus in Pfebratorum fcriptis nihil. 
LXIII, $ed non fatis eft Cenfori, fententiam Scaligeridefenfitalfe, 
fandamentum prece etiamipfius,non in petrà;non in arenA,fed in aquà 
politum, conatur ftabilite, Videamusquàmfirmo tibicine? 





Vinpic.ExERe.DECORNADOMINI, 335 

Scaliger nunc rinam confirmare nifitur verbis Higgade, five Eedtioni 

\Pafchalisiftis: 0200 N pa mhr boa min gi rim ranza no 
wDyD Ne rITEnb Im Ar DPO PON quae verba fic interpretatus ct; Quim 
diverfa nox hac èteteris nodlibue quid'in alito noblibus femel tantum Lavamue, in hac au 
sembis; &. Hinc duplicem elicit Scaliger Lotionem in Pafchate, Ante& 
Polt kon ° P & od 

Egodixis  ifla è Stab Te letta, intelletta, È converfa, quod nunc 
spo 1 & Pirani nose: Centoreercaitaà e defentari. 

In LedlioneesravivScaliger,vocem 0'7220 pafsivelegendo,8 punétando, 

In senfuerravit, dum eandem vocem per Levare expofiit, qua hîc Itis 

gere fignificar: arqueeandem de Lotione Corporisfivemanuumfive pedunp, 
intellexio que de Intinttione & comeffione olerum amaroriz, tr azymenan,pfar 

& inrelligitur. 

Addidi: «4 E rd lapide impegife Scaligera in eeglicando lio fi Canone 
Bebraico, 

Cenfor meus quomodo hic Scaligerum liberat? Quad 4urem Buxtorfiw 
Stalin eo nomine exagitat, quid de illa pedum lotione intellexit verba ifta Hagga-" 
de 9200 NIN PX fund vefrane quidene eSt; verba illa propriò accipi de Tortà Azymd' 
È acelaziorumintiitione in Embammate, ° . 

Itaque ex Cenforis mente verba ifta Haggada accipiuntur quidem, ut 
dixi, deIntin&ione Azymorum & Amarorum in Embamma, fed proprid 
duntaxat. Quomodoergo impropri? — 

45 inquit, cam Buxtorfias negare non pofiiz, Verbum ADI non modi, de' illa intin- 
Games veriam exiamde corporis ablistione pafim accipî, ande & NPI0 Baptifimum illune 
figuificat, quo Profelysus adreligionis Fudaice Profeftonem olim admittebatur 5 eine 
adeò, gravis in Scaligero cenfenda ballucinasto, quòd verba ifla Haggade acceperit etiam 
de corporis & pedum lotiene, quodg, OT3OD in Bithpabel: non verò DAZOD in Pibel 
legeritz cum gbfentibus punitis usrog, modo illud commodo fenfu legi poffit, aut ca pro- 
pier tanto viro infaltere debuit Buxtorfiusè 5 : 

Acutè & folidè Defenfore boc fafpite, nunguam Res eguiden Scale villas ant 

dita fatebore SI _ 

LXIV. In utroque nempe defendit Scaligerum, in Lediene vocis 
uao, &c in ejus, ut & totiusfententia Expyfizione, x 

LXV. ProZelfione pafsivà vocist'9250 argumentum ipfius hoc eft 3 

Abfentibus pundlis vox ifla bic sutrogue mode commodo fenfielegi potett, pafirvì &r 
altivi, O 
Eygo injuftè & fine caufa Buxtorfiws Scaligerum reprebendit, quid paffivè illam hic le-" 
auris; neque becius rei causà tanto viro infultare debriite l ‘ 

1. e 2.la. 


INT ce DE ln - 


904 DisserRrTATIO VIL-. 

‘In hoc argumettto‘nego Anfocedens: Vocem:b%20 iblopiiiie x 
purttis quidem oguemodolgi poll concedo fed in'hacfamariia 
utroquemodo.cgmmodo fenfulegi poi go. ‘Pafiveletta, 8.cum. piuma 
dente pronomine VA Ner.confunda, figniica aNos intinginear;vels Neji 

ingine nes; (quia conjugatio Hithpaél haber fignificationemeeciprockn: 
fed Arsvè lea, fignificat, Iningimus, Si pefivò legatiu; de Perfona intin@tione 
neceffariò ca; ienda : Sialivà; poster imocporeli edePesfone, 


fede 
Re dliguaintelligi, An.ergo:perinde eft, five sintiagimar, fi 
Nosinitagim; (ci aliquidaliud? An commeds userque d parita 
“lum enim orationis alicuijus commodum@fenfum efle puto, quicum fib- 
je@ta convenirmatetia. “Arquileftio palliva, ipfiusTCenforisjudicio, non 
congruit cum fibje&ta materia : quare? ‘quisiila illa lottio non peteft.accom 
modarirei illi, deguaprepritillicfermo, Guamodo, Nos fringimer , Not 
ntingimas.n0s; commodè potelt exponide.intinione amararum-herba= 
rum &cazymarum tortariminembammate? 

LXVL Pro Expofizione Scaligeriana hujusTententize, tale citejus Argu= 

mentum: 2 
Verbuon 10 pafino acipitar, non modò de ila Incinllione ( 133 weusiden BL Azgo 

4morum, in embamma:Come ‘Pafchalis ) veri eri de Corporis abluti: 

perde © TIVO Baptifinurn iure fignificat, quo Profelrtus adreigionis Fuakaica pro) 

Ergo non malè Scaliger verba ifla Haggade accepìt esiamide Corporie & pedum.ta= 
- Gione,” : . 

Omninò non Antecedeas , fed illud largior, 8 plus adhug, 
qui Cenfor, dico, quid videlicer vetbum'hoc too eciam atcipiatar & 
Pedum lotiohe, Sicenimlegizlicubi in Talmud Hierofolymitano, ‘is 
Tra@atu Joma: 003 {ad DIS) 10000.5ì inquinati fuerine pedes cius, abit 

Sed'in'hoc argumentonegaiur Contequens: erba bee duphicene paffm 
“habet fenfum.: saro loco duplici fenfu commed accipi “Accipi db 
Manti Ha cciamesonciudendum,Aitsvetbia Ricdi loin eduri 
ftrui debet::quiaà Pofle ad Efle non valerer confeguentia. Verba snfigii de- 


fsi 
ponendi: Axquifi haec verba cum cerreris Juitzeoram iitali al 
‘mudipfo conferantur, undefunt defumpta;manifeltiflimè Li n 
de corporis, aut manuum, aut pedum, ant fimilizliquà lot 7 > n= 


da, fed folùmmodò deilla Intin&ione, de qua diftum. teflimo= 
“ niishoc confismare poflem ex Judeorumlibris, nifires tim'plana, ramin 





Vinpic Erere.DEGOBNA DOMINI. s$f 


«darifsim luce polita aferiNegsdeintintionefimpliciter aceipitut,fed de 
‘Comeftione perIntin&ionem.HinofcribitBartenora in Corhent.Mifchna» 
jprh de Pafchare caprio ad I. ino rr Bagna e 0 to o nea 

nia mp. nni h, e, Verbam H20 Intingere, ‘ble idem fignificar quod ox 
Comedere: etenine quia omnis ipforum comeflio:( hacno&te) fiebat cum Intinio= 
ne (inacetum vel'embamma ) idcirco Comeffionem vocaruiit Intinitionem, Qu& 


aratione igitur fignificatio Abluendi, Lavandi, hiclocum'habere poterit?Pro- - 


«dit hic Cenformensvel pertinax firum contradicendi, quevisque,-etiam 
abfiudifsima, defendendi ftadium, vel infignem fuam in rebus, ritibi1s,8 
libris Hébreeorum «rnéies, .& quàm malè inftru@us ad has Vindicias cons 
feribendas.accefierit. ‘In tota haclotionerevera:aquas tudit in-mortario, 
«EC VIOMI PMI ON: pensa collegit pugillis fitîs. . 
+ EXGVIL. Unpecimum,feribit Cenfor,gaod reprebendit, hoc e8,; quid quara 
- $i poculsane, quo cena ilasidebatur, Scaliger dicat vocari r:mò Poculum laudis, 
vel Hymni, cin primuon pocsilum dicater potiùs TP DO Poculum Sandifican 
tionis: 44timum verdò MD NOI DI Poculumibenedi&ionis cibi; nuliti au 
tem fiat in Talmude mentio 59m. DID, uu) . 
+ « Cenfor Reprebenfionem vocat; quod feripli, me im DIS corijunttim ita pofi 
“sue, ut Scaliger facits haltenus nallibiinTalmud reperire potuife. An verd'heec ell 
adeò grave repréhenfio? Annon-meam vetinifelicitatem, vel focordiam 
&.indiligentiampotiùsincufo, quòd ha&tenus id millibi repetire potuo« 
rimì Efto verò: fitreprehenfio. Quomodo‘eam vindicarGenfor? 
- LXVIIL sedinquit; primò jemnoravimu TIP Vocem effe generalem, qua 
Sanltificationent fighificar: quefandiificatio now fuit Vini,five Pocali primi propria, fed 
rerum omnium, qua imponehantier ue ibfiamerentur, queres per Beneditionem prece» 
lr Cala Voce idem el I sti. 
Refj ; Vocem ETTP equidem effe vocem generàlem que ) 
caimano nificat, fi abfolutè fumatur: fed în hat materia de “generalenà 
nego, & dico effe Propriam poculi primi, neque pertineread omnes res 
tmenfie, ad ibfumendum, impofitas. ‘Imò nego, Judeos-talem aliquam 
generalem-omnium-rerum-confecrationem Fiber, “quà ante-menfarmi 
“Uitantur, & quam generatim fuperommes cibos recitent. Habent quidendi 
Generalem gratiaruma@ionem à menfa : fed non generalem Benedi@tida 
anemante menfam: fed infpecie benedicunt firper finguilis,- qua benedi- 
&ionem requirunt.-Itaque probandumCenfori; five‘Prandiis five Coenis 
folitos fuifle Judeos -premittere Benedi&tionem-generalem , omnib® 
«que menfee imponebantur, fimul confecrandis, deltinatam, quam ap- 
NZ ce 





cu A 


- . 


Fa DrssemeTtEarrea VIE- > 
LXIX. Deinde, ait:porrò; Eenafi4#ia quidem, que pectulsimi primeto pila 
dicitir ©YTP, quia per cam, & Vino, &religua, que Ù ; famltaficitntio 
0 ipficon pocalum primuni non proprerca neceffe.eSt dilum fuiffONp- DA, ant fai 
debere, ‘ ea. 
LXX. DuohicdicitCenfor, quorumPriusipfi; Pofterius; milii gelo 
bandum incumbit.. “ er 
LXXI: Pri, quod Cenfori probandum, hot eft* - Baredifienen sy ge 
poculuze primum precedit, dici VITP,.ided quad per cam, & Vinum; dr.religua, qua 
mnenfa inferuntur, fandtificenter,. Td dum preeftet, nos contrariusà interta der 
monftrabimus. a 
Utre@&èà LeQorequovisres hec percipiatur, finding Poculo primo» 
® duplicem addi vel-preemitti confecrationem; arimò Benedi®io ordina» 
na Viîti;- Fenedilus, Gc. qui creas frultum Vitis. Secandà , Benedi@tiofeu corr 
f&crario Diei five Fefti. Haec vocatureordinatiè ‘ubigue DY Umtp. senti 
siodiei:: & fieri folet adhibito peculo Vini, &ad peculum quidem pri=- 
mum.. Hincintelligitur, quid fibi Majemonides velit in £.uà D.Cenfo= 
re verfo, fed reveranon intelle&o, ftribens;. Primsionnicuig, mifcetur poca 
bm, ac-fuper iltad-recitatue formula Benedidlionis; Benodi@us ru; Sto, qui. cmd 
Fobtume Vinis e: ac poftéa revitet (iper ilud OY CTIP- Formule Sandificationis BO 
& temporis. Antonius Margarita in fuo libro Germanico deRitibus & Go+ 
semoriis Judaotum, ubi deSabbatlio agit, fic haec. exprimits Darnady® 
fegen (ie fi) geringesmeig umbden Tifh/ vnòd der Beufvatter/ ninspp 
cin fel) mit MVeinindieband/ vnd(egnetiden Sabbath eyny 20. Si quis: 
ritus & razionem hujus 0? Tp sendificarionie dici cire defideret , confida: 
Schylchan Aruch;par.i. in me m>5n Num; 269.270.271 272. 273. Gol 
to, & Majemonidem in nav mola cap:2p.. . . 
Utverò manifeftiàs liqueas; quid in lac OYPSendificatione com prehem- 
datur, fabjungemtus formas illius, nedubium le@erem relinquamus, - 
Si-Pafcha incidat in no@em Sabbathi: MI 08 D'Apn ho» nau 
dnngo rame ana» ni ran amd nespr neh d35 sbantop ua 
MIT MEZITn OY NR) NI NIONDY AR fest otioh pi inor) OTADATIOO 
AID NETPAINI DATI MILONEOANEI POT NNPITANIUANI (00° 
» ali MANILA IZZO ANDA NETII TORNA: TOTP "ICI gare 
CPIDIM ANNO NOI WIND Benedidtua cho Domine, Rex mundi, qui eligiolti ce 
omnibus pops, Cs exaltevit nos ex omnislingua, &r fanttificavitnos precepubfe; Des 
diffi nobis; Domine Des nofler in amore Sabbatha ad quievent, foltnnitame dilplatitiane,. 
Sifta-detempora ad gaudium ; DiembmncSékbathi, &e. Diem folti: acpisirecne Yan, 
tempus libertazionofira in amere, convecationen fanditatie, aeimeriale eriti Aserptio 


Y 








Vimpic.EzirepECoRNADOMINI. Mr 7 


ton degifi nos, Gr fatblificafii nos pre evrnibus populis: Sabbiahum-& Solemitates 
Nantacsuce,in amore &benexolentia, ingaudio &Letitiahereditare feciffi nom Better 
diQusche, Damine fantificans Sabbatbusn, Ifraîlem, Cr Tempora. 

Si Pafcha .incidat in Exitum Sabbathi, h, e. in primamnottem polf 
“Sabbathum, us Sabbachodefinente, Pacha incipiat, adduntur.fuperiori= 
‘bus feqg. Bmfx # nav TI ONT RD AMI Dpr “ph ina mina 
van DI par oo me pa pnt mapa inbenp pa Srann cohen hà 
apeep ya or nbm att ov nerifh me nentp pa noyano nevi 

“Stan ® inv ia 1 Tnempa inner ap ne netpi niran nvip novon re 
ATI 1009 Magra sapiente Diipni Tao dara ina MI IP) vp 19 
sBemeiiGu fo Domina Dew not, Rex Mundi cream lemina gn Benediltas efto 
Domaine Dese noffer, Rex Munii, diferimen faciens inter Santtum ©' Prophanum, inter « 
Lucem È Fenelrac, inter Yiaîlem Ce Populas dlios , inter Dienefeptimum Cr fax Dier 
spetis: Inter Santtitatem Sabbathi, © Sanbtitatem diciboni diforevifti; & Diem fepti- 
«omne pra fex dicbas operis fantificafti; difrevifti Gr fanlificalti popalum tuum Ifraz= 
demin fantitate tua. Berediltus fis Domine, diftrimen faciensinter Santium & San 
“lam: Benedi&lus fis Domine Deus nofler;Rex mundi, quivivificavit, confervavie, & 
ire fesit nasal Fempus hoc, - 

Sic diesSabbathi, Dies fefti, Septimanarum , Tabernaculorim, Novi: 
- ‘anni, &cc. fiaam-habent WYp cendiificationis formulam, quibus ille Dies 
vaut Tempus confesratur, & Deus-laudator pro confervatione benigna 
aufque ad Tempusillud,8c. ' 

Ex quibusfacilè jameft judicare, 4n OTtp. inhac materia fit Generalie &uni- 
werfali aliquaformula confecrazionis, qui & Vins, & reliqua que menfe inferuntur, 
Freienla (anttificantue 5 benedicunter,, usi Cenfor nofter-Raruit, Hoc 
dAoum. E 

LXXI. slterum,quoil mihi probandum,elt hoo; bhe OTtP/eu Sem 
allificationedisi, Cr temporis-Poculum primum quandog, ab Hebrais dici &9%.DII Po= 
«culum fan@ificationis, Faciam. : 

n Oxach-chéjim. Num, 271, S. 13.M2119 ev rip ho pis MNES it z 
SBibendum eStex TIP DID Poculo fandificationis buccs piena. 

In Levufeh hachor Num. 271. £. 10,-Ovenia que obfervanda finecirta porn 
“bm gain aio, @Wfervanda quog; fint.EYTp TY DIA circa Poculum San- 

. Ibid Nume 373.9-$. mp ho DON 1b VI Exepro poculo Sandifica- 
2gionis, & è 
.__In Colbe fel, 34, col, 3, in N36, itidem: ©tp Vw Doo Mavi piam 
AND Pr23 Selchuone olim bibere ex :YTP DI9 Poculo fandiificazionis in: demo © 
SSL Cos 2 





i) 





st DisserraTtito VIL:» 

InTaimud Hierofolymitano Berach, cap. 7. circa fine ChabctiBipiNE 
mi NUITPTNDI FMI pio pm, Plutazlia loca preecereo: 2774 meriti 

Sîmiliter etiam Vinum illius poculi fiepiffimè, indicatistocis; Wapiit. 
mp bv i" pinum fandiificarionis. c ina 
- L'XXIL Pergit Cenfors Er benediia, queultimn paciompracilt, db; 
ur quiderm IMM DOTI ss reed Caeyin Cibi benediGioz. ar Peculuneipfinme se 
proprerea diluim fuit ast dici debuit MOT MII DD. 5 0 

Hic iterum negat Solem lucere in meridie, ut fumer ci matuasi fit nes 
celle. Negat, Poculum,quo corna claudebatur,di&um fuiffe {h&m ava pr» 
Pocalum benedi&bioniemenfe.. Ax fi mihi quampluresteltes hac ipsà lor con» 
vocandi & producendi effent,nullo negorjo illosconquirerem. ° 

In Ora chéfim in Tyo mar Ritibus convivii, Nun 182; traditue 
piori NIN2 DI T Fudicium, id elt, quanam effe debuatsatia Pocali benediGionis: 
menfe,8c10. paragraphisabfolvitur, _ RENEE 

Num.183. IIOTTNINI NO DIDI 27100 IN TIZIO Quoriodo fé gerere debt vel, 
Quodrnar firofficiim ejuo qui ecitat benedi&ionem Poculi beneditianie menfe:- &hos 
n. paragraphisfubje@tiselt comprehenfim. Videeodem loco in va. 
12.95 infingp mata, &reliquis pafsim Ritualibus, se 

Majemonides in M972 MOMT cap. 7; Ss: N02 To DIS Sy pron RA 
107 Nor licet garrire fuper poculo benedi@ionismenf®, fed omnes tuent, do-- 
nec alfolveria benediGtianem menfa, € benedidionem vinibiberintge . 

'Afi&s etiam frequenter dicune 11972 DIS contra@tiisi. 

LXXIV. Quidpendi Gion autem sonà cum poculo illo quarto vecitetur; dee 
verd abfolvatno faltem 11M Hymnus ille magnis; conftansex variis P/almir, qui in Ju 
deorum vitualibus habetur, quo bymno clauditur totus Pafchalis cone’ ritus; quid 
ffiniionia causà , ut difiernatur dreliquis poculie, dicatur; © diftus fortà ferie DID 

n Poculum hymni?. Nec elflat, guddin Tabmude non occurrat TDI = poruie: 
tamendici diffindtionis ergò.. . : tata: 

Hacomniafrultrà: utquibusnecScaliger defendatur; necmea repra- 
henfio offendatur, ut jam fepiùs. i . 

Scaligernon dicit5 Poculien ilud petuiffi dici Sin DIS diffindiionis ergà ant; 
fontà fic diftam fuiffe, ut Cenfor: fedfieec fimr Scaligeri. verba 5 da; ; 
vocabatur 971013 wilies sunferdr. Et moxs Pocaliem autem Asd 
voeabatur, quàd bymno poff potionem decamtato abibant, Etrurfus : NMNfabe Ca- 
non Pafchalis difertèinterdicebat, poft Poculem [audationi aliquid citi astio firme- 
mere mond Ioia ax vox Interdicitur aliquid comedtiv polt po- * 
culum hymai, s% Sage : bai 

: . Eko 


sant 


Vinpic.ExERC.DECOENADOMINI — 389 
Ego ad hac breviter & fimpliciter dixi in mea Exercitatione, me DID 
int conjun&im ita pofitum, ha&tenusin Talmud non repérire potuiffe, 
Addo nunc pla & dico; Neque in recentioribus Judaorum ritualibus 
Banc loquutionem reperiri-1971 DI Poculum kymnéfeos.. Dico etiam , Cano» 
nemillum Pafchalem, è Scaligero produttum fuppofititium effe, nec ul» 
libi, velin Talmud; velin Judeorumritualibus, his verbis reperiri, 
* Itaque fi Scaligeri caufam vult defendere, & meimpugnare D. Cap- 
Ilus, monftrandus erit & producendus aliquis locus, ubi vel heec phra= 
is. tm D15,. vel ifte Canon Pafchalis, legaturi. 
Ego concedo, poculumillud Pafchaleultimum pofle fic dici, nec un= 
quamid negavi: nego autem; dici fica] fudeeis, quod afferuit Scaliger. 
Proiride in hacundecima reprelienfione frerum parcim abfurda,partim 
impertinentia, & nihil ad rem facientia; dixit Cenfor 
EXXV. Et ejuldem planè commatis eft Duonecima & ultima Vin- 
diciaram ejus pars; quee fichabet ::. 
ULtIMUM, quodin Scaligero reprebendit Buxtorfius; eSt, quòd Nefem Cene Pa-- 
fibilis dicat vocatiam fuiffe IST Agyaxiar, cam non Nox:ipfafic propriè dicatta, fell 
Eedlio quedamè Scriprurd, queed notte folebat recitari inmenfa.. 
Sic ille refert meam reprefienfionem; ubi notet Le&tor, Cenforem cau- 
té meis verbisaffuiffe anc vocemPivpriè, ut nempe fundamentum'aliquod 
* Vindicifs (uperftrurendis poneret.. Ego abfolutèfcripfi: Non Nox,fed Le- 
gicvilliusno@is fic vocater; Detexi etiam IIIN VPD fontem falfitatis,ex quo 
Scaligererrorem iftum haufit,. ì 
LXXVI. Quid ergo peccavi în hacreprelienfione? Efo fan, inquit, 
pra fr propriè & primò Lettio illa, annon etiam Nox illa fic dici potuit, quomodo 
Agnus dicitur NOS. Tranfitus vel Saltus, propter Angeli tranfitum per mediam Ac, 
prum; & quomodo in Elclefia Pontificia abufli quodamvocis Milla diciturtotus Eucha- 
riflic apud cos ritus; cm Milla propriè olim dila fuerit Mifsio, daixorss  Cate- 
chumenorum, qui dimittebantur, anteggam Myfteriorum fieret celebratio, EStne ca in re 
juftatantumVirum exagitandi caufa ?° 
Quisunquam dixit, aut cui in mentem venit, Mm in hac materia figni- 


ficare propriò & primi Le&tionemillam ? Ubig; fibi ipfi fomnia fingit Cenfor* 


mofteri . 
Scaliger feripfit: Nodlem cang que Vefferam x rv, Nifan fequitur, vocari AT 

Be; Aygazia : . Ù 
Egodixi; Non fi vocaricam nolem > fed LeGtionem facram illins nodtis dunta» 

xat,8cnihil aliud nec primarid; nec fecundariò. - 


4 Coco 3 





390 DisseatatIOo VII 

LXXVIL D.Cenforis Argumentumhocdt; Preci dpriploblegi - 
ggadah «lt Lello Pefchalic . n . a 
sg (fecundariò nempe, Sc impropriè ) ) fi dici potuie Nox.ilLa, invgua Letto 
ta recitabatr, . 

‘Refpondeo 1. ad Antecedens; Heggadeh non pri i.& primdeft Leda 
Pafihlis » fed elt propriè anmunciatio: fecundatò autor E cmendeginto di 
vocatur Ledie ila Pafibals, que continet annuntiationem & commemore 
“fionem carum rerum,qua ipfisin'hoc felto celebrandaerant: Nadernu= 
fpiam fignificat: nec unquam ìquoquam fic ufarpata vox iftalegirur, 

2 Non nti quod SI : Conclufendamerats 

nox illaficvocaturà Fudais; Cenfor concludit; Ergo fic vocari vil 
PA ‘Pelfime caufie fignumeft,quandositatum controverfie fari delli, 
mat, &èfcopoaberrar. D. Cenfor, fi vult, poteritillana No@em fic vocarez 
{ed facietillud fine authoritate, fime ratione. , 

Ubi verò in Scriprura legivur, Agnum dici 09 Tranfitum, propter sog 
Traufitum per mediam Aegypiuon? Nullibi reperio verbum MIDA de Tranfina 
Angeli permediam/Agyprum; fed de illo Tranfitu, quo neri & pie 
steriit domos filiorum frael'in Aegypto, quando percufitt Aegyptios, Crillis peperc Co 
fer Exod, 12, 7.13.23.8c27. De tranfitu Angeli per mediam 4gy per 

«ufarpatur X8)° Egredior, Exod. 11, #7. 4» 8 ‘US cap. 12, x. 1 Que & 

soce Miffadhabet, funt derivare E - | 

. Juftane ergo erat hic CanforiScaligomm vindicandi,zelin me anime | 
vertendi è : 

adrer di can Concludit Cenfor: Hec fin, que vifium eSt breviter ad 'iffam | 


fione 
“srofiro quidena judicio, carpi atque reprebendi, qua dere aqua È cordatus judieet 


Lellor. 
LXXIX. Echee funt,dicoego, que vifium elt breviter, ad ita Di 
Cappelli Vindicias, five Animadvegfionesannotare, ex quibus, ni falle, | 
«ordatusquivis Le@tor percipere poterit, D. Cenforem nec ad giunte 
ne Pafchalis totàm rettiùs percipiendum, necad S.D.N.L Citenei 
‘ Juftracionem, necad vererum Judaicomam rituum explanation, quis» | 
quam contuliffe, fed ritus, antea jam re&tè propofitos 8 e tue, impe= 
gità fepè iterìum confudifle, qua illuftrata, obfcurafle: ad vîhdicandum 
à reprebenfione mea Scaligerum, nihil folidi ullibi attuliffe, ac proînde 


Ai chini Google sil 





Vinbic.Exerc.peCoemaDomini 39 
- fino magna; fincjulta, imòfinculla caufa ad'has Vindicias five Animad- 


verfiorics, admeam Exercitationem fcribendas, profiliiffe 
Nonitali auxilio, non defenforibua ifis 

Heros magnus eget. Nam ifti quidem Defenfori atque Vindici,. hujus 

ad belli amzilium pro momine tantoy © 

ExiguaVires: I 
E NIpOTATINA POP Nt Pietici perum ad viam longinguem, que non unius 
capitis ex. Majemonide terminis eftinclufa, fed confinium &adfinium 
quoque locorum fpatiisdiffufa, ; 
Judi in Ritualibus fuis, & in'Falmudî interalia quoque jubent o . 

antnn n2 diligentereverrere Triclinium illud, in quo Corna feftales ce-- 
lebranturyatque ab omnibus fordibusmundare, (Talmud 8e24c4p,2.))Ego: 
ut idem facerem, & Triclinium veteris Cona Pafchalis, à multis purga= 
mentis, quibus illud' é Viris alioqui magnis «infe@tum lratenus erat, im 
mune praeftarem, pro mea tenuitate fui anifus in med Exercitatione;ltag;: 
eùmdeprehenderem, D. Cenforemmeum illotis planè pedibusin illudi 
icerum.irrupiffe, 8 denud:non folùm» prioresfordesreducere, fednovas: 
adhuc quifquilias invehere ftuduiffe, brevihoc feripro illud mihi repure 
andum duxi, Idquo fuccellu & cffe@uà mefît preftitum, equi& com 
lati Le&toris judicium eftoi. ° 


E 











, LaszcroriI & 


+ Quia CI, D, Cappellus, fuisin meam Exercitationem Animadverfio= 
tribus, preemifit Verfionem decem primorum Paragraphorum Capitis 
o@avi, ex Ritibus MEDI VOM Panis fermentati' & Infermentati,,R, Mofis Maje= 
monidis, creberrimadue in'his quoque Vindiciis hujus Authoris, & Capi- 
vis, occurrit mentio;, confultumjudicavi, hic etiam diftum Caput Maje= 
monidis in lingua Originali ips, & eum niea Verfionè. Latina;, adjunge+ 
re, ut & de eorum, quar'ex parte fuprà in Verfione DI, Cappelli caftigavi 
amus,ex pagge adhucin illà enrendanda reftant,& de reliquerm, que ine 
*  paflim producuntur, veritate, tantò re@tiùe & eg Authoris 


ipfius ore, quivis Judicare pollit | 
CAPUT 





CAPUT OCTAVUM 


asò pon misba. 


R. Mosis MAJEMO NIDÎS, LENOIR 








In quo Bi 
DE Ririsus VETERIS Cons . 
Pafchalis, apud Judxos: 


» 

spam tran vr b5b ono pan brina ani o bha ta io nos + 
va door nira by aD I IR in) fan. rp 199 
MPN DOT 022 da 101) NOMI 801 INN pr MOTI {ro PAIA 
un) Mei nos) 19: me va o iron bp ao zo a 10 VO AT 
ma 

I. Ordo obfervationis vel praxeos preceptorum iforum in noéle XV, talis eSt: Priate 
cipio infunditwr unicuique Crrecitatur Confeccatio Vini; Benedi@us, &o, 
qui creas fruftum vitis; deinde.additur ci Sandlificatio fen Confecratio Dici è 
Temporis, & hocfaobibit, Poflhec Benedicit fuper Lotione manuum,& manss lavato 
Debinc afferunt inftrutam menfam , cià, imponune wivpidus , Olera alla; AzymayEott 
bamma, corpus Agni Pafchalis, Cr Carnem Chagige feu facrificii dici XIV. {Hoc vee 
1ò tempore inferuntmenfee duo genera carnium, quarum unum n 
eftAgni Pafchalis, alterum, ureuirw Chagige, eu Sacrificii felti.] 





pis 


2 en 
pardiri dot N15 ban nomino Ie dani pr pit nomim a'a man) iena 
mani sp noto mon pig arti nido nm Mx pa‘ 
Do ritmi brianza no NMIpI IONI dat 127 3x5) va DIE 







tone Dopo no nm norm nav opp on D'EabD Da Pa Ni ; 

ie aa pra a n at rad do mi nb medi vor planeta 
“nm im pr avo pio na mi da e nd rn 

an vio rm net paoo Pa pay pa phoueaN sir asi n 








PECCATI 


393 

TI, Tinincipit,do recitat banc Benedi&tionem ; Benedi&us&cqui creas fru= 
Gum terre; finstguò ole (( non wide ) © intingensin embamma, 
comedît quantum :eît oliva, ipfe Cr. omnes cum ipfo accumbentes , «quisque non minus 
quameStolivemagnitudo, Pofteavemoventmerfam ab illo folo gui gi ag gidarm, 
infunditura, Poculum fecsenidum, “Hic jam querit filius ‘( quid :iftaffibi velint) & 
réfpondet ci Leltor; «Quim diverfa becnoxdreliquisnoflibus! ‘namin religuis nottibue 
ne femel quidem intingimus; hac verò nolle bis: .in reliquie noGibws edimus panes fer= 
mentatos &infermentatos, hac nolle tantim Azymos: reliquis noGibus.edimus Car- 
nem affam:tofam Crvelixam, bacnote non SR fire: aveliquie nodlibusedimms tam 7 
fedentes, quam difiambgates, hac noe difiwmbinns omnes. 


|| 
Sg NPI Maat A provo st dr e e rm pod 
anna fav Nelo MTIONO . 


© .0ITIL [Hoc temporenon dicuntur ifta verba 5 Hac nodle non niff Afam;quia 


“non habemus'Oblationem :] Et incipit intwrpituiline,:(h.e. legendo pergit 
adea, que de ignomiriia & contemptibiliftatu I{raèlitarum aguntin Hag- 

2gAdah ) doneccompleverit explicationem'ilius feGionis,Syrus perditus pater meus, 
totam, ( Videfuprà Th.XXIV.) 


n 
stamani by vipornmose Dv by fhanerno mi mod nba vadb trihont vino 
MINO TIMO NONO IPO PMLI A I MDO ION I I 
TVIIDI DIP NN IDA INDIAN DN DOTT: De 99 EDI 
acari wma no pra poor vie Div by DIR NE ro ITA toni 
{DID LO MEDD TANT NA DENTE ON) ao PO DIN ma'prortby rhue 19 
By Apa mvADDE 9 ATEO 1019 PRIN TOR TO DO IN I 
Anramanm 
"TV. ;Etjamreponunt menfam corameo, & dicit;(h.e, pergit ini Haggada 8 
dicit ) Paftha hoc quod edimws, ideò eft, quod traufilierit. Deus domos Patrum neftro- 
svum in Aegypto, ficut feriptum et; Ex dicetis;"Sacrificium Pafchatis el Domi- 
no. Deinde extòllit.manu fud Herbas amaras, &. dicit3 Amarumifiud comedisnus, 
propterea -quòd. amaritudine affecerune. Acgyptii vitam ‘Patrum nòffrorum în Ae- 
gypro> ficut dicitur:' “Et amaritudine affecerunt :vitam :ifforum, 70m _ 
in altumtollit Azymam,manu fud, ©.dicit; ‘Mazzionevel Azyimam iffam come- 
dimss, proprerea.quòd nonfatisfermentata fui[fetmalfa patrum roffrorum, antequane 
Deus ipfis apparuiffet, cosa, vedemif(et, ficut dillum e; ‘Et coxerune maffam, quam 
eduxerant ex Aegppro, ‘(Hocverdtempore dicunt; Pafcha, quod comeder 
runt Patres noftri, dum San&uarium gdhuc ftabat, ideò ederunt, quòd 
aranfilierit Deus domos Pattum noftrorum, e), 
. D 


(al 


ea 


n si Lise 
aero dt vt cant tnt tot rovi nt nivint sami ara 
md boni inizi para nenti mimavo. n dani'Dicon d5 di rd 
rI MITI DT YI e 0 ph ber tiri van asaeniira: 
ap ea Da miri mt raga coma dana pupe Paesi rtrata venne agi 
nam oime DA I aa tan tie nba * 22 arnie seg. peo 
DNDANOPOTRAA 5 DO aa MIYI DEVI 119 PI DO ’ 
na ato mio Sn nana Se em ve i en pani rio vp arrarga: 
gian mam mimi m'dI II 19 da ‘ ai 

V. Poftiadicit (ineadem Haggddah): Idcirco ur confitori, latte 
dare,celebrare,decorare, onorare, exaltare, magnii re glorificare cum» 
qui fecit Patribusnoftris,8cnobis omnia ilta miracula; & noseduxie è fer 
vitute in libertatem, ex meerore in Leetitiam, &cexscaligincin lucem sar 
agnam.Dicamuscoram eo;Laudate Jah,LaydateJah,Laudaxe fervi Domi-- 
“ni, &c..ufque ad'hec verba ; Silicem in fontemaquarua Erconiudi ;.Be-- 
nedi@us Dominus Déus nofter, Rex mundì,qui redemit nos& Patrese na-- 
ftrosex AEgypto, & pervenire fecit nosad nottem iftam; ut in ea com 
“mus Azyma & Amara, [Hoc verdtempore addit; Ita nesadducet Domig 
Deus.nofter, & Deus Patrum noftsorum ad folennitates & felta ali 
bis obventura in pace, laetos ob reedificationem bis cus, & hilarenlek 
<ultu tuo, comedemusdue illicde Sacrificiis & Palchis quosum Ganguis . 
pertinget ad ‘parietes ‘altaristui cum.benevolentia; - &gratiasagemUus. tim - 
“bi cantico novo propter redemprionem noftram;& propter liberationena» 
animaenoftia,Benedius efto Domine, liberans IGaelem |] Tuna recizas Ber - 
‘medifliomener'ini, Gr ebibit poculuta Sisde. a ESE 


atta MOSp Nya inyit iron famo mae vr bow rio dg evi ari 
apx pont asa pani die Promo moi mo a pin rpprne mp: 
TTD ty o av men o do Nd MSN hp ID I 0A 
ROMA Vatott ARS IT ED NI I 1 OMO AN omOI 9 Te 
nos mn box Dar rihanna mito na by Pap rex n'oxv'inaor: 
2091302 mi tn ot rao tt Pe Man Taty 03 DI nare TE, 
* VI Poflmodum vecitas BeneditBonen Lotionis manuson, & lavat mame fase (@>- 
‘undà vice;quia anitmes ejis avocatas fuit, interea dam legetteur Haggadeh: fto 
das placentas, & unam illarum dividens, colacat divifam in ‘medio PA spe 
gra, utRafchiexplicarinTalmud Berschottifol: 39. col. “i uiffpeczaden 
verba leguntut ) & Geedicir; Qui educit Pariem è terra; Qpiremonresicat 
Bcttedittionem friper diebus tortis pan integri, ficutreliquis dibus 1% . i 


» 

















"erreaoes 


“avo 





395 
cguodi'dllum 68; "999 ON Panis paupertatis (Deuter. 16,v.3.)  Queenim ei 
confuetudo pauperis? Fruffum panis, vel, Fruftis pani uti (non integris) : fic hi 
adbibetur Panis divifis. Pofiea convalvit Az; & Amarsan fimul eag, intingit i 
tmbamma, &dicit; Benedi&us, &c. qui fan&ificavitnos pfeceptis fuis, & 
praeepit nobis edere Azyma & Amara; comeditg, ila. Si Azymumfeorfin co 
priedai, Grinsida Jeorfim, fuper wnoquog, etiam, 1 feparatini benedicit, 


pani nbnin Mrs tanti mam iniesa by topa ox xa azar 
Sarno von oo Sw rod da vom Nan Sy Yapx mon 82 
arto deo meno na? bereits? i 
VAL -Debinerecitat Benediionem Ram; BenediQus, Bcc. qui preecepit no» 
bis comedere Sacrificium 3 fimulg, comedit primò de carne Sacrificii dici XIV, deine 
devetitat hancbenedidlionem; Benedi&tus &c: qui praecepit nobis edete Pafchaz 
Fonula, edit de corpore Agni Pafthalis, Neg, Benediétio Pafchatisliberam & indifferen- 
tem facit Recitationem BenediBtionis Sacrificii, © vice versa Benedibtio facrificii non in- 
differenterm fucie BenediGionem Pafchatis, 


n 

antiannesae by ao anti on aranibn aazie ste pa9p De pa mimi ford: 
at5tnonieI MI vor Na dp radi animi Ban nomina rien basi 
MED “TMDI IMFITI DMDIO MATO ID IN II VOI NI ONTO ana mo n 
suotpoi nt iano ha IAT NOTI darai 

VIIL [Hoc tempore; quo nullam oblationem habemas , pofiquam benedizity 
Educens panem de terra, repetit Benediitonem ; Qui precepit nobis etere 
«Azyma 3’: intingit Atyma in embamma, caù, comedit: ] tim repetens ‘benedidtio» 
«nem Amarorum, fimsilquegne Amara in Embamma intingit; "illa comedit, Non verò 


+ finet illa diu movari in embammate, ne-fortè guftum fisum (faporem amarum) 


‘perdant. Sed'hoc efì preceptum Scribarum. Hone rurfas convotvie fimul particulane 
Azymam © berbarum ‘Amararum,eaG, intingit in embamma, comedità,, fed fine Bene= 
« dillione, inmemoriam Sanduarii, 
i » 

sino time Nemo no da mio ax men ino nio bo Toti gin fem ana 
“5 Sarx nm orari 35 varix DINO 19981 N19 ”ON MDOn vw IN MMMNI 
TROIA MIDON NWI Dpr InTIFO poor mme 9 DID ITA DITO dt mem 
amion pn Inbox ves : 

«IX. Deinceps producitur conviviune, editz, & bibit umusquisg,, quicquid ipfî edere 
& Libere libuerit: Et poftremò edit de carne agni Pafchalia (altem quantum eSt olive 
smoles, nec pofica quicquam aliud guftat. [ Hoc verd tempore comedunt olive magni- 

studinte particulam AZ; quam, pot han ibilcih nplin pre 1; wchic finis convi 
Li 


x 


396 - 
vi ipforum, &s fapor carnis Agni Pafchalie,ant Azpmi, fit in ore ilorm: quia contglir: 
illorum eSì de Pracepro,. 
ki Ai 

1 "999 DID 0 SN mater rente 015.59 pitomi MONT NIZI  Hrota dirvi 
non man rinpeyo 9 ph em von nn rp none 19m perde 
935 notbrian pd MIDI: Endan on nb 99 DITA Dpr 
INDI MFINN DI MINT MATO EER 19 NEO n He 
inmiyo. parato bar eve npo.503Hmn nemo em 

X.. Denig, manus lavasiterum, ©" vecitar Benedilionem cibi, five Grazieram 
altionems paSt-cibum fuper Poculatertio,Grebibit iltud, Ewindesnfainditur Poculim quers 
tum, È abfolviz fiper co Hymmum:-vecitat etiam fiper co BenedilHonem Cantici, que: 
ef; Laudent.:te, Domine; omnia:opera tua; 8&c; Few; Benedidtus, qui. 
creas-fru@um vitis;; > totd notte nibil amplins guffare licer,excceprd agud.. Poet 
tamen infsindi adbiuc Poculim quintum, cià, adjungi Recitatio Hyayni magni, è ; Con= - 
fiteminiDbmino, quia bonus eft, 19,5 Ad flumina Babclis: Hoc verò Po-- 
culsem non eîtex debito, ficst quatuor pratedentia, Licet etiam abfotvere kymnumin qua=- 
cunque voluerit. loco, etians extra locum convivii.. 7 

Hic in Verfione. Capitis:iftius. fubftitit D.. Cenfor; qfdd reliqui qua-- 
tuor paragraphi niftil ad' rem:prafentem faciant.. Itagne nec ego utt 
riùs progrediar.. Hoc-verò adhuc Le&torem moneo, prierer ca, qua fu» 
prà fub Thef.X XIV. in. Verfione:D: Cenforis notavimus; ulteriùs ap=- 
pariturum, fi paragraplius: fexrus.diligenten conferarur &c.confideretur,, 

illius fenfum non rettè abillo expreflum elle ad'meritem Majemoni- 
dis, Sic 9. 9. runmaanon eft'Deinde; ut Di Cenfor reddidit;. 
{ed,, Poftremd,. ubini» in fine, quod 


VISIERA EE i Ta 


i 397 
ESLLILISRISE ERE EER 
DISSERTATIO' VIIL 


RITU LOTIONIS 
MANUUM NTEET POST... 
< .CIBUM: i 


ed illuffrationem duorum Scripture locorum,. 
MARCI PIL VI. 2.3.5 7.8. e Mar- 
THAEI XV. V.1.2.37» 


Tresrs I 
ISSN U 14 in fuperioribus' Vindiciis è Lotione pedum,. ad Lo-- 
Ges A] tionem manusm è D. Cenfore noftro dedu@ti famus,. & ali- 
Rsa quid jam illic difum fuit de: Menfura Lotionis hujus, 
mentiodue fatta elt Loci apud Evangeliftam: Marcum cap. 7. verl, 3. 
Liv pù voy ribel: rds xé69s;. nihil Lettori vel ingratum & inutile, 
velà prafenti Argumentoalienum,me fa@furunr fam arbitratus; fi Ri- 
somillumex Hebraorum d'avo five Ritualibus pauld accuratitis defcri- 
- pfero, num fortè aliqua clarior inde lux affulgere poffît loco jam di&toy 
ui Interpretes quofdam non parùm torfit, 8 in diverfasfententias di-- 

xiti. 

x. Plurima paffim Hebrai de hac Lotionemanuum fcribunt & pra 
cipiunt:. Nos'autem non omnia & fingula hîc commemorabimus, fed. 
nel imibuin, BL ODIONONVI: (ecundum pracipua' dintaxat capita, illorum do&ri= < 

- nam contraliemus:8} proponemus:. 

3. Incipiemusautentà:Nomine:. Vcant Hebrei Letionen meneum NE 
n", q. d. Elevationem manum, quia Manus certo ritu in hac lotione folent 
elevare: Nomen enim mos ell Verbale à radice 93 Levare, Elevare, 4t- 
sollero, ut Jela, 63.9. 9, DION Es levaviteos, noti fimpliciver in hacma= 

D 3 





TR n I lrn 000 





z 


398 DaisserraTtIo VIII 


teria firmunt pro Lavare: adexprimendam Elevationem mani 
adhibent, aeucar VEIBONANI Eealtere In altum attillere, pacs: 
varia & multiplex eft apud Judxos, ut videre.elt in Synagoga Jedi 
cap. 4. Nosde ea duntaxat nunc agere inftittimus, que prasvepta e Aa 
te & poft cibum, quam vocant niyo? D'7 nino), Primò autem dè. Le 
ne ante cibum.agemus, que precipua, & inprimis ad fcopum nofirum 
facit, . ’ » n 
+°4. Hancut incertam methedum, in gratjam Leftorum, redi A 
ita traftabimus; ut ad quatuor ‘Caufarum Species, prgn 
de illà tradun, referamus. : ‘ 6. 

5. Causam ErricienteM qued attirter, agnofcunt Hebrei hocpra= 
ceptum de Lavandis manibus mon e/e XN"NXTO de Legis, ({c. preeceptisj 
velà Deo prasceptum: fed 129910 cx Pracepris Rabbingrure, vel DOD MATO ex 
verbis Scribarum, feu D'DINI MED Preceprum Sapientum; per confequentiam 
tamen ex Legeelicitum, & preceptis Divinis equiparandum. 

Hinc legimus in Falmud, Mafsécheth Chélin folio 106, col.1, n90a 
IIT IDOTEO PINA MED'RO MED DID NPI NON PO nA5 pimb ore 
AT ate pra ON 99 INIT TETI PAN MAT vt ed DN N D'AIR 
19) mini fa DNA DOSI IO II TI 73 N99) ION DDA gle 
h.e, Lotio manuum ad communem & prophanum cibum eSt propter cohefionems TMîz 
me (quid notin Time fit, vide in Lexico Talmudico, in Rad.01N; & 
OX S. dn) Id etiam propter preceptum Sapientiom, Quale praceptum? Avaj di 
wit, Illud preceprum, quo jubemur obtemperare verbis Sapientum. Rabba dixit; Im 

© abbi Elicfer ben Erech dixit, quidocuit, ex co quod feriptum et Lemy 
s avitem, quei tetigerit feminifiuus,. & manusfuas non 
Bic, .collegilfe ac decreviffe Sapientes, Lotionem manum efe ex Lex 


2 in Hilchos Berdchos. cap. 6.3.2, D'D9r mito DE srdt 


1 bR MATO 99 SORDI IO PINI MIND VORO hi e. Lorio mensa 


eSt Preceptum Sapientum, quibus abfolutò obedire jubemur,ficut foriptum et Des, îtx 
vu. ftxta Legem, quam docuerintte, ' N i 2, 
i Ecin IO NOM cap.nn, SL DM I I Nt Li ll 
saum & merfatiorarum eStex verbis feribaram.' — - an 

In Levufch hachor, Num. 158, $, mM Ip iso panta Nin an 
Armi PO PO Dre pae divi neri fb pre D'd rompo DIVA 
POPONRODII MITO PO NWI MY NN ab Non N) vegeta pros 
fini antazrhocelt, Eriamfi bec pracebtacm non fit nifià Rabbinis nofietà iui id fm 
Giverune propter abuficm Triame) mibileminus im BenediCirane Gue-tomveniant urna 











+ fisio, fed confirmata & resepra in Ifratle;. 


De Lorrowe MAfuuhM. 390 
verba, Benedi@tus fit Deus, qui fan@fificavit nos; & mandavitnobis pre- 
cepta fua. Nom, Guia 0fervamm precepta Rabinorum propter id quod fcriptum e 
Deut.17. 10. Nondeclinabisà verbo, quod indicaverinttibi, 8c. diem ob 
fervamss pracepra Sapientum, obfervamus fimal praceptum Dei ipfins, Eco, 

6. Per haec jam confirmatur &declaraturid , qubdhic Ritus ab Evans 
geliftis, è Chrifto; &à Scribis& Pharifeisipfisvocatui suesders rr apieto- 
tiger Traditio feniorum, Marci 7. P. 3. wuesderis. dr9paoren Traditio bominumi 
VB. 

7. Rigidè autem &feverè voluerune loc Praceptum obfervari, aded 
ut ejus tranfgreffiocnom & contemptum pro fiimmo peccato duxe= 
rint, ciguetum ultiohem Divinam fit interminati, tum Excommunica= 


tionis peenam decreverinti. i ‘ox 
Hinc feribitue in Talmud Sota cap: 1: foll 4. col; 2; 893 Dr mn 55 
mat mex xd ivo nono» h. e. Quicng, comedit panem fine Lotione ma- 


suura, perinde e ac fi rem haberet cum fiorto, h. e. cademeftilliusratio, idem 
ipfiusfatum,eadem fors. Quemadmedî enim hic ad paupertatem redigia _ 
tur,adeò ut perveniat ufque ad fruftum panis querendum vel mendican- 
dum, Prov. 6, 26, ita etiam is qui-Panem edit illotis manibus, Rabba dixit 3 
cr o ppaore nen Hiram Da Quicung, vilipendit Lotionem manuum;exfir= 
para è mundo, Nam, utR. Salomon ibidem fcribit: 0'03m Ma19y 1Nyr 
no VM Qui rransgreditur verba Sapiemtum, reus eSt mortis, juxta id quod foriptum 
eît; Diifipans fepem .(traditiones Rabbinorum ) mordebiteum ferpens, 


- Eelef.10,8.. 


+ Majemonides in Milchos Brichos cap. 6. $. 19.07 nbv:3 #5 ne 
IMA MIEI ne AM O-MEAh. e. Probibitum ef? «fpernari Lotionem me» “ 
nusom, qua dere multa praceperunt È fanciverunt Sapientes. d 

In-Schylchan Aruch parte.1.Num.158, £.9, Ut DT ADI nr pere: 
siryn ta PEN N 9 I LTD eosA Drom he; Studiosè obfervani 
da eil Lotio manum: nam quicung, cam vili rit, rens fit-Excommanicationie, 
prc inpaupertatem, Gr exftirpatur è mundo. Sic in Lemifch hachér codem 

CO. 

Hinc iteram Tegimus in Talmud, in Éd4joth cap. 5. Exemplum de 
quodam Eleafare ben Chanoch, quem DM NIMOI POPOW NI excommunicarane, 
quàd [previffet purificationem, i, e. Lotionem manuwm; quòd ilotis manibus panem ede- 
rit:- Et chm in Excommunicatione mortuus effet, lapidem impofuerunt feretro ipfius, ad - 
docendurn, fi acciderit, ut quis im Excommunicatione moriatur, feretrum ipfiwo ee lapi- 
dandum. Mofis Majemonidis gloffa hiceft:132990 ate Den MAMI Spr. 
apinna Sana nOmpra Quia vilipendit Letionem manuuna, queeit è Rabbinis ne-' 

ee 8.Hinc. 
+ 





dec 





400 DIssERTATIO VIIT 


8. Hincapparet, qudre Pharifei È Scribe murmurarint co shi 
cdm viderent cos.ilotis maria panem edentes ; .isuò contra Chriflumi 
bujus rei cassa nonveprebenderit ? «quia nempe pro fummo pec | 
Jo ducebant,hanc Rabbinorum fuorumTraditionem; tam feveltà Lagigoke 
penà prohibitam, tranifgredi & violare. nat 

9. Ad Caufas efficientes referamus etiam D'fNb0I D'IUM Dati 
Resfive cibos Lotionem manuusm poftulantes &' requirentes, AI 

In Talmud Chagigah cap.2.9.5. ‘în Mifchnadegitùr: rart omeirphigo 
nomnbi voyod Lavancur manas ad Communem (cibum vel ù Î De 
cima, Ssdiremam (five oblationem Sacram, facerdosibus de illi fap 
randam. A a . 

to. In prefentia agendum duntaxat el de Lorienditanazon al Cibuna cpm 
mimem; nonad res facras, quales erantBecima, Truma, & alia. Hic'er= 
gò (ciendum, non neceffaridad quofvis cibos requiti Lowionem maruom. 
Intercos, qui cam exigunt, nominant Hebrai in fpecie 8 inprimis Panem 
ordinarium, fuper quo'Benedittio panis eftrecitanda. o 

Majemonidesin HilchosBr4choscap. 6, £. 1:9%g passe non min io è 
PDA IT 0 59 pn OTO DNA NON Quicngue commedie Ri 
.nem, fuper quoretitare convenit BenediGionemiflam; Benediàus,&c, qui elle 
cit paneme terra 5 opus babet Lavare manus ab initio <> fine, etiamfi fit Bani. correte 
nis (nonfacer). l il 

SicreliquaRitualia, Arba rurim,Schylchan4ruch,Levufch Par. Nus, 
158. Colliganthoc inde, quòd in Talm. Chagigah c.2. fol.18, col. 2. inGé- 
mara Lotio manuuo requiratur ad NDTUT NYIN lonem panis , sb 
Kefeph Mifchna:ad Majemonidem obfervavit Jofeph Karro, “Vide | 
Colbo fol. 16. col.1. <a 

m°' Rationem hijusrei reddunt Talmudici.iftam; decretum ità: 
NONNA “NO OWD propter abufion True, Resita'thabet; De Frumento, $ 
no, Oleo, ex Lege Divina ( Deut.18.4.. Primitia fruamenti tui, muffitui, Cod 
tui, dabis ci ) feparandum erataliquid pro facerdotibus (quoflarerò Ruffilli 
ni poftmodum adalia efculenta quoque extenderunt ) antequam 
ma daretur, Parsilla, quaeitafeparabatur, vocibaturmonn Teli 
menfura vide Lexicon Talmudicum. ‘Qui Trijmam illam cliff 
debant, fub comminatione Mortis à Deo infligéndx, non and 
illotis manibuscomedere, Itaquenefortè incauti aliquandgi 
mam illotis manibus comederent, ftatuerunt, fuper o 
Prophano, manuseffe lavandas: Hodiè verò id requiri 
me five oblationesifta non amplius feparantur, quia 














“ 

















ioni 


rfisemom die. Aqumeie quiiaimignen zioni 
serbide; fatide, Gc, . 
Hic verò noulesadiiucaliz( di 
Auatin Acba TuginsSchyiahamaranli tc 


5 "i 











pecaoniiciiai TRO” WI __ 209 SPE PSA PA. 
a tem Oy ari Beck 
Usa . 





A 











Pd DER 
® 0 





deb DIE SH NROR IO 





DE Lorrows MAnuuhi ‘409 
'EigoexhacMntentia, in ifta Lorioneguesft per afufionem aquer,nra- 


mus conftanter ufque ad exficcationem me vel artollonda, vel demio- 


Idem, fed faccinftitis traditur in Schylchan Artuch: Num.162,Y.1.ta- 
Vas deber TODI elevare mare fuse £ n, eci digitorum fuorum ) firfina, 
e aque egrediantur extra juntiram, Cr ur ac manus pelluant. ( Idem judi> 
einer five perinde eRifi quis eusftatim ab'iuiziolotionis negzad finera Hewnittàt, quia. boe 

fata, mod caveatzne primòdizitos aBtela, pofica densitsar : quia fc agna 
sennadie po[fent egrediextrajundinram, Cr revertiacmanss poluere.) Er hoc faciendione 
(il. manus attollere ).quendo nondenar meno totem sug, ad docum fante 
manu cum'brachio 5 “veranfi cè usg,levet, snom neccfi habet attollere manns fiuzs;(qui- 
« dar tamcen difforme). Sic fi effaderit quavtariven agua soctograona ficper raro finta 
È femilcan bic fine aqua srazuunda provfin, non 1essffe babesattollere same 
fia: Stdenique qui manus in aquamintinerit vel immerferit,ezione mon opus habet 
attollere manus, said ehiaonsdiciane fi quos:trifucricibus. aguaneeffuderit massone, 
his causionibus omnibus plant nibil opus efe, Vide jam scriamgua fuprà in Vige 
diciitfac dere difta £.45,._ ".. : 
-36, Tertì in Lotione quoquerequiritur-3Y@D& ricatto diligens mengianz 


Fm iaavamamanibusadherenteo, ili ta abitergendamante exe 
«ficcationem admantile ;:tùmadfori ia {otiohem gitimam impo» 
“‘iibiia, exagtivs tollenda. Luni 


“ Miccavere jubent, cùm quismanum-unam alberi fricaty-ne tangat ex 
tra locumi in quem aqua ceciderunt, quia fic.illae aqua polleut redi CRI 
pollutionem aligiam,adferre, &c, î Ì 
> DepeculiariSchediate, at ggodmanus int velinLotione; velin Prica= 
tone, conformanda, nifil ia Ritalina mati sta n in lglo 
non Piwaex quodi MedraRh adducinisinto Preventimapo » fi 
"© pro mp I POÀ Lavabit mansim dexteram cum finift. e manso faifira ice 


‘ 


Fff 


PRIN RE SI 3° RENE pa Lod 


zantur, 
Mir enim non obfesitia. Ù a 
facix diferimen =quòd fiale i utunusillude ce; 
«veat, alter non curet, tam aputi cm, quiide 
api non cusar; non difcriminst: Ex Gi, Tin&arnoti curst;: 
#jus colore tin&re fint, hincetiam.ille colorsfon fatitdiferimen: 
pon etiamfi de fubftantia fpfius solorifimit: fi verdalterius: 


ui non fit intin&0s;.manus colore rinda: h 
2a fi mulicres orsarue.causì sone E i 


radifcriminat; do. 
Hacde caula restevendi fine Amel Digiciù,: 
i fuerint, 80. 


38. Postò mas icgra fl funslevandie, non mari? 
tina. pazsionox alia laverur, Bcc, ‘ - 

iures, tit quartier vel qui ne, fi mul lavare oftnt, 
na lag rn att He Gianusierca Elavicem habean 
Fica invicem, modò manus.laxùabi € n | 
ubique penetrare polfit,, & te È I 
t&inoquoque; &c. ij 







sins, iene, e ua ibi difiti: 
fl Loti tai ca die; 


Pi Eelaore Ritio squia ini hag mentis qualche 4 
ut manusrezalico}tsimmende contaftu infcius & imprudene <Q 
i * ihawerit; Hinc ita pacifcens, non epntinger crurafia; focvir, religi 
i oca in Romint tefta, non tabatin capite, nec ullam partona eduli | 
tv ; * sanger,que | fitihaprinate; autingua; fordes ex Îiidore; se 
1. Desig, multam incereft, yi ft Lovionemtttri ” 
cm probè Exffcennm ad aliqnodì gii cile, nemadidlis 
medatur; Haec fron WR 
+ manuum, hi } 
"o "i biennio sar 0 si e. 











è c. I- PI 
vt Lorrérét Manutan 
age mast fis erficart, e poffea derma coinedar: "ita meta No enni 
NOD DM Naws quicunque edit fine exficcatione menti, peritbbeoît, uc fi comederet 
paneni immundian, Vide TalmudSota fol, 4. cola. <.' . "e . 
Levufeh Num, 158. 9. 12. Exficcabit mante probò, anteguiari panem frangats 
ADITO 13 1O0O quia fordidumstnfet, fi quis derit DIYOOD DPI manibus bari, 
Quicquid antem fordidum #6,id'tabettr VIO pro immundo, Et Nun, 166, $. 1, 
AEM DITA PINI DOT PIANI Lr daictabie snense fuse probò, ansequanerecise 
Beuediflionem pani, > 00.00. — ui 
“Memoriale hujusréi fecerunt lscum Ezech. 47.13. _ Sic.romellent fili 
frac 55 DONA panem fuum pollutum inter gentes; ubi duo hec verba 
NO DONI ( Panem fumo pollatum ) per Gernatriam equivalent:his, n99 N32 
(OP Sine eificcasiiiimantum. Ergo, qui panem comeditmanibus non fic= 
«catis,perinde éftacfi ederet panempollutum: if. di 
42. Quod fi accumbentium plures fuerint, Sto? atarui atm spire Trio 
afirin WP Civilitadi les poftalat, ut suiexcinzi prisòmanus aver. Sunttamen,qui 
ponte fuà ultimo loco tavare folent, qudd nolint vel moram facere, vel 
2iquidlogui ine: Benediftionem Lotionis manirum, & inter-Benedì 
«tionem panis, Nam ut Benedìttio ciborumiahte illontin rifafà recitare 
ic Benedigtio Lotionis manuum, poft lotionem demàm peragitur, Bee, | 
4. 163. EtheecIfficiantde Forma ©. nY0XLotiohismanuum,-quee fit 
mper:Aqua effulionem fupermanus, Psuca etiamiqueedamiadhuc.adde» 
snius o atine que: fit Per DPZO Benlreni dtsinci one. mann in. aquarnte 


siae 
Lecisione. Rene IL / . Fit è 














zi 
49. Quiimmergendo.manus lavat, nert.resitat 
Immerfione, fed fuper o't n2tm.Lotione smananie,. Tn li 
difceepant.. .. - o. eu 
Porrò: fiesunt etiam: quidam: fuperffitiofiores, 

ue Lotionem.manuumiterabant: #02N) Wan.j iure eduli 

«lterum,. Hanc, Lotionem. vocabant O"Prox. O -aguae sn | 
cant.elle ANI Liberam, e rbitrariin Talmud Cholin folio: t0g,à 












> Me EE 








. st. Quid vg fibi hic velit, non convenit intes Tnterpi 
52. Quidamrefarantad MoyfiraneLorionie, & reddunt, Ad 
sditer;, quana fententiam,, utfuprà vidimus,approbat &. 





DE Lornons Manti © 463 
“tubitzlem, (eu, ufque ad Cubitum, Hebreis plan efiaifbogniratn, ygnitarn, nec 
vel minimam ‘ie ed Traditiunculam ufpiane extare. Unde qui 
quove prerextu huc ifta Plirafis tradi poffît, non video, Faquenonfine 
«aula fabulofam hane fenteritiam vocavit do&tiffimus Erafmus in Anneta= 
tionibus fuis ad.cap, x Marci (cribens; 44 6ecnibil canfa ‘video, cur bec fabula 
delotione cubitalibue pccerfatier, Namficonfaret, bocà Lege prafcriprum , ne quis ie 
perci cibsan, nifî lots manibua, probabiliseo videri poteratindulla Cubitelis lotio, Tur 
enim aliquid adderetwr Legio prafivipto. Nunctalenibil è Lege pracipi,. teffatur Domi» 

, mina, dicens, Norslotismamibismasducare, non coinquinat hominem. 
Patronus hujus fencentise producitur Theophyla@us, qui wvya$ expli» 
cat drP eye Stadditz mogpi veg risi 17 dirà E dynir®e der n) rr dipen 
Vailixuo Sed clsfanzyei» oretantàro fignificet Cubitum= fed etiam Curvatu 
ron manue; 8, tefte Budo; quemcunque Hexum membrerum:( ut nempe He- 
breum pda) dubitari pollît, an per "Apeéra Cubitum intellexerit, an Car= 
‘pun, Rexsrancnernipemanu;; ubi brachiojungitur: 
Quedfi itaque Menfura Lotionis hacvocefignificaretur,8c-rvyuf idem 
effet, quod pron 1, rum fignificaret, veg, ad carpa, i 
53. Alii haec verba referuntadRrman Lotioni, 8& cxpomunt; Ni pugno 
Leverintmanue.. Intelliguntenim lianc phrafin de fummo &c accuratifimno 
Abluzionisftudio, utsrempefacerefolent i, qui smum rfianui affricant, 


&pagaioralterius palma inferunt. SicD. Bezz. Hucreferendi fimeilli,- 
qui 


è fimpliciter vecem: hanc rvy«f pro Adverbio-finnunt; eique fignifica» 


tionem Diligenfie & Accwrazioni adftribunt 5. ut Inverpres Syrus hi Se 


dulò, Curiosè; Atcuratà; Diliginter, più arsdic, Empurss:8 Vulgatus, Crebròy 
quod He repo Sori RE prafireadie È "fici agicon= 
54. Herexpofitiones priori lon; 3 quia refpiciunt, n 

fienidimem Judeoremi ufftatam , 8 ad iltorcai Fradiciene Puriibuo 
quippe Lotionis , 4 nobis haftenus produttis, conftar,quantam in hac 
adtione diligentiam, curiofitatem, &accurationemrequirant fudei, chm 

- «ircamaterialia,tàm circa Formalia Lotionis,ut vis'omnizaz lingula pere 
cenferiqueabe, Similiferè locuzione (eribiturin nAYrt-100: Es /endis an- 
‘se prandisme meatitefias multie agnis> Cr affundes aguam tribmi vicine, & levebit;fri- 
cubitiz, es ben bia velfordes, vel alind quidin maniburremantat, quod diforimeti fe. 

sat, Ce, Sicmeede Exficcatione: Er exficcabit cas beni band. Ita hic mort 
emelle poteftnod ite anchor dicit 297 20m en quost fitdiligene 

. 4: accurati ol tione coruini;-queRabbinide hisprefcripferunt, * 


:"Spa@iluRris Vir Jofephus Scaliper,i Elenche Trikerefi cap, . fighi: 
sile ameilo li plico Fontane, mini 











au | Dissrrtà rio FRE 





sie non elle, Pugno isrcavan d degni fà defricari: Get 
Blevationem manssets, inpagni faragiieipafitarmm, qui Gi pelati 
duoy fu pil i 
opesantibus. 


. is vancad Propofitum,8c quod circa È 
ante cihum refltat, blolvamus.Di&tum haftents do ejusi 





me Lorrowme MaAnuuM - 475 


21.44, DUTP ONT DAWTPEM Er fandlificabitie vos, Cr eritis fanti PriussBrfandti- 
ficabitie vos; dixerunteffe D'MEN9 D' Aquas primassLotionem antevibume 
Pofterius, U'WYp DA”TITE? erinle fandli; efle D'NMN DD-Aquas pofteriores, Lo» 
tionem poft cibum, 

6a, Tertid, NOSYINYPIONOD! Propter munditiena civilem «quia hocmunditiei 
ftudium, civile, honeftum,.8& laudabile et, inded; apud omnes ferè gen- 
tesreceprum, &c,. 

62. DeLorione ManuumPosr Eisum. Quemadntodum manuslavan=. 
da funtantocibum:ita & pof cibum..De priori dicunt eflemt0 Preceprum, 
fed liberum:quia liberum elt homini Panem edere;vel non edere:De pofte- 
riori dicunt, effe pebiran neceffirium; idd; propter Sal, $c-periculum,. 
quod ex certa ejus fpecie, quiSodomiticus dicitur, oculis imminet, 

63. Hinc feribit Majemonides citato Gepits-cap. J. 3. Omnis pani, in quo. . 
@îl Sal, requirit Lotionem manuum in fine prandii :quia fieri potett, ut ci admixcium fit 
Sal Sodomiticum , aut tale Sal, quod Sodomitici naturam habet, & fic, muenibus oculos + 
tungens, cacneredderetur: ( quia Sal Sodomiticus caecum reddit ), Hac de caufa 
Lavande funtmanus in finecujusvis Cane, propter Sal 
.  Erdizerune Sapientes; 90 MIN INPIN 95 ANN Post omnem cibum comede Sale, 
ut monetauthorlibri Levufch Num. 181.9.k ; 

64. Porrò de differentiis inter Lotiorfem arte; &boftmenfamiftà haber 
idem Majemonides J..16, In Aquisprimi; elevande furfum funt manus: 
In Aquis poffremis demitrende funt deorfium, ut emnis efficacia vel quali» 
vas Salisè manibusrecedat.. n ti 

Aquie primis lavantar marras tam vale aligtio;quàm I terrar 
‘pofirioribus veròngpnifi vafe aliquo appofivo do iti 

Aqua priores perinde ef, fiveigni fitealefatte, fivefrigide: poffrriores 
verò mjnimè debent elle calide; : 

Intellige ita calida,ut manusadurant.Sic enim non auferunt fordes:quia. 
non poteft homo tb calorem nimium manwsfricare: quòd fi verdtepida 
fiucrint, fantidonea, 

65. Fufiùs has Aquas pofferiores defcribie author libri Levufch Num. 181» 
inter que & hoc,quòd huiclotioni nulla addatur Confecrationis formula. 

Dicit etiam; NY Hoc tempore non amplius adeò ufitatam effe Lotio- 
nemà menfa Momo DT 9g 43 55 epab pra N pa 1100 quia, inquit, 
giomita foliciti folemus effe de pollutione manuum : © quia non amplius extat Sal ille So- 

. Aomiticus excacans, Qui plura volet, confulat di@um Aurhorem ;. 


Schylchan Aruch, Col-bo, &c 
| DISSER-, 





‘DISSERTATIONES 
ALIQUOT: > si 

R. . ISAACI ABARBENELIS; 
- HISPANI *:g 

Ex Hebrza in Latinam Linguam vela 3 


NERE 
4... 








JonanneBUurTORFIO,- >. 





-- 417 NE 


BESLBESSIESLISSSI TRIBE Ù 


DISSERTATIO PRIMA. 


LONGAVITATE 


PRIMORUM PATRUM. 


ed n CenEkseos-CAPUT 


QurnTUM. 


qa UERITUR; Que fuerit ratio Longavitatis Hominum 
(ì primsorum? illa enim mirabilis prorfus elt, & longè alia, 
uàm his noftris temporibus. Nec poffumus dicere,Homines tùm 





i aliam habuiffe naturam, quàm nos hodiè, Quod fsenim ita effet, quid- 


ditas hominum illorum fpecie differret a quidditate horum, quod eft 
falfum. 

T. Quidam ex supientibus Chrifianorum exiltimant, Annos ilorum temporum 
‘non fuife MITI SY Annos Salares, fed 19 "WNT Menfes Lunares; Luna autem 
circulum fium ablolvit per 12, figna zodiaci, viginti oto dierum fpatio 


‘circiter, Et hic ejus corfus quoque vocatur mM? Anni, MW NeYD ab. 
* Irerando & Recurrendo; quia SVIW fecundò redit ad locum è quo exire in- 


cepit. 

Nérumhec fententia manifelt* falfaeft. Primò enimfi res ita haberet, 
fequeretur, omnes annos,in his Genefeoscapitibus,eosdem effe,& codem 
‘modo explicandos; Hoc pofito Mahaleel, qui genuit Jaredum anno 
setatis fue 62. fi Menfes lunaresintelligdntur, non plures,quàm quinque 
annos Solares perfettos habuiffet, cùm illum gigneret: Sic Chanoch, 


cùmgenuit Methufalemum anno 65. annorum folarium fuiffet quinque , 


cum dimidio: Schelach, qui trigefimo anno dicitur genuifle filium, non 

habuiffet nifi duos annos Solares & dimidium, cùm generaret liberos. 

Et fic de ceeteris. Hxec verò funtimpollibilia, urhomines in hujufmodi 

infantia & pueritia, bimuli (, & quinquennes, inftar Ovium generent 
° o 688 


458: DrissERTATIO L 
Îiberos, ante florentem & vegetam setatem. Necfcio, haecne È 

* an Longeevitas in Scriptura commemorata,magis fit impoffibilis !- Pisi, 
Vita hominum fic nimisdecurtatur & diminuitur; veluti Abraham ti-- 
xit 175. avnos. Sifuerint anni Lunares, vixitduntaxaro@todecim annos 
Solares. Atquidicitardeeo; Etex{firavit, & colleftus fuit ad Patres fuos feux 
& dierumfatur. Mofes vixifle dicitur 120. annos. An credibile e&, illum 
babuille tantùm Decem annosfolares! Teriò, fi ita effet, longior effet ho- 
diernî die vita hominum, quàra fuit olim. Hodiè enima vita elt 70. anno» 
sum, & quandoqueo@toaginta, Haec fententia itaque falfa cft, imperita, 
&ignorantia veriratis, Lex enim Anyos vocat Annas folares veressLuneve 
rò Eecurtus& tempora, vocat Menfes, non Anzos ; veluti ; Er fuit poft tres mene 
fas8c. Item; Menfis hic erit vobis principium menfisn, & fimilia, 

II. »tofes Majemonides inlibro More par.2, cap. 47: {ribit ; Longevitarem: 
banc non fuiffe, nifi quorundam fingulazium commemoratorum în Legez reliquos illa 
rson feculorum, annos attigiffe non plures, quam bodiè communiter adbuc fieri folet.Lon- 
guvitatem cam obtigiffe illis fingularibue, partim propter regimen & diatam accuratio- 
rem, partim Miraculosè > i 2° 

* R. Mofes Nachmanides autem fcribit, haec nullius effe momenti: Cur.enim 
illis miraculum fatt effet, qui neque Reopliete, neque Julti, negse 
Boni erant, ut contirfuisaliquot feculismiraculum ipfis fierer? Et que 
modo ordinata diete & viftus ratio rantopere prolongare potuifiet vi 
tam quibusdam, pra: reliquis.illorum feculorum hominibusî Fieri quip- 
pe potuir ut alîi a:què ordinarè viverent, & dies fic prolongarent: 
Quomodo item illz ars prolengandi vitam, per ordinatam vivendi 
rationem,non innotuerit vel uniex filiis Noachi poft diluvium? Tum enim 
fubinde feculo urro poft alterum diesipforum diminuebantar. 
°° IT. Hineejusfententiafuit; cam Adanss primas fuerit opus manusem Dei 
Benedicti, in fumma perfeGione conftru&um illum fuiffe, robore corporissanitni,<&- 
rà, Et quamvis‘mors ci pane loco denuntiata fuerit, tamen natid fukpotuife longe 
tempore vivere : Cm verò diluvium venifft fiper terram, maledium fuifeipfis airone. 
* @ diesillorum paulazimdecvevife: fg, addiluvium enim Longevitatem illam dierafe 
ferrexillia fuiffe quieciam diutius quam Adanmsipfe,vizerint: Schemune , qui mais 
fuit ante diluviam fexcentos annos vixiffe, ed anddrobur, in quo nstus fuit, fi profee- 
vil, mocuerit autem atr qui malediGits fuit - filios verò ejns, quinati fune pei? dilm 
viun, brevioris avi fuiffe, È ad quadringentefisnum duntaxat anne vitom produziffe. 
E hoc a69, ad feculum divifionis linguarum & gentium  Ciom dein matatio abris ulte— 
viùs ipfis dominata fuifer per banc divifionem, magis eticcm diminusem faiffà dies ipfa- 
rum: Tempore Abrabammi, sad, & Facobi communiter 70, aus 80, fuiffe annerzzae, 
n . sti 


n 


pe AETtATEPRIMOR. PATRUM. 49 
muti Mofes Feripfit inOratione fua, Faftos autem ex illis, ( quintimor Domini auget dies) 
adistiusvixiffe: Pheraoenimntiratusfuit fenedlutem Jacobi , © ipfe Patrum fuorum 
Sinetiutermmajerem predicavit, quandodixit ; Nonattigeruntdies mei, dies an- 
mnorum Patrum meorum. Haec eltipfivs fententis, 

ia verdeîmentarà, quà quis meritur aliiszipfi quoqueremetiuntur; 
sac Nachmanidee (uditi refutare fontensià Majemonidis: ficRab- 
benuNillinayqui fuitex di(cipulis difcipulorum ejusyaccinxit fe ad ipfius 
fententiara relelendam diccns; Diluwtumnon fuifle accidens naturale, 
fed habailfe rationem Pene: Cùm ergo homines fuftinuiffent peenam * 
- °° uam,8Deusreduxilfer ventum fuperserram ad exficcandam eam, de- 
buiffe Mundum rediread natusam fuam priorem3 ed qudd omnia fafta 
fuerintfecundum juftitiam & judicium, non per Accidens: Quòd fi ali- 
quidex hisattribuendum fit Nature, potiùs eveniredebuifle contrarium: 
Nam polt vehementem Pluviam purificari & ferenum ficrimagis aérem: 
Et poft corruptionem infignem aèris, fieri aérem magis purum &falu- 
-brem, prout,experientià fieri foleat poftPeltem, iddue ex caufis na- 
turalibus. Hallenusille. Tn 
IV. Mihizverbfententia Majemonidis, ex-ejus meme accepta, videtur rea, folida, 
< fana, Dubia queR, Nillim contra eam move; nulkius fantmementi > 
Dico etiam, fententiam Nachmanidis de caufa Longevitatiseffebonam, nibikjue in 
omnibusiis, que contràexcipit Rabbenu Nillim, effe, quodillam infrine 
gas, ficuti videbimus. 
Quod ad Sententiam Majemonidis attirtet, Îtatuiville, In Longevitate pri- 
morum hominum concurrere duas caufas, nam Naturalem alteram Miraculofam, 
Nasurdis,fuitRegirmen ipforumbonumiercibo & potu,juxta fufficien- 
«tiam, fine fuperftuitate, Eo erim tempore non comedebant Carnem;,neg; 
bibebant Vinum (omnia quippe haec inceperunt demùm tempore Noa» 
chi): fed pro Cibo contenti erantOleribus & Herbis, Aquà pro potu, 
Conftatautem ex Medicina, quòd quò magis fimplicia funtalimenta, cò 
magis prolongent dies; quò verò magis funt compofita, cò magis fint 
noxia. Hisaccedebat Veneris quoque ufusmoderatior,qua revera valdè 
‘decurtat dies hominis. Illiautem huic nen erantaddi&i ultra modum. 
Nonenim gignebant liberos, nificentum annorum, aut plurium, vel cir- 
citer. Propter hanc fubtilem & exquifitam vivendi rationem apti 
erant ad prolongandosdies vite fue. Hancquippe didicerunt 2b Ada- 
mo Patre fuo, qui 130, annis feab uxore fua continuit, panem delicatam 
non comédit, neque carnem, vinum etiam non ingrelitm eft in os ejus, 
Vulgus verò hominum juxta exquifitum ur regimen non vivebat, 
: x 88 2 


iii in È Mi i rr 


x 
7 


420 ‘ DisseRTATIO LL. 
lemadmodum enim fapientià ( quarvivificat poffeffores fuos) inferio- 
= erant: fic non poterant fufferre regimen illud, fed pirata tuxu 
rixe,8 ducebant uxores pro fua libidine, ac proinde coa@ti fuerunt bups 
rei causà abundatiore & cibo & potu uti, ad reftituendum id, quod fri 
luxurià 8clibidine deperdebant. Mala enim illa dieta & vivendi ratio, 
quartùm orta fiitinter homines, confumebat humidum radicale, 8c ab- 
breyiabat vitam,ut eam non ed ulque producerent, quò fingulares illi 


- Nunquid enîm vides, etiamnùm hodiè reperiri quofdam, qui ftudent 


diaetae accurate, panem cum fale comedentes,& aquam ad menfùrambi- 
bentes, neque ad mulieremaccedentess idquevel cultiisDeicausi, velad 
“prolongandos dies fuos, & evitandos morbos: Major verò pars homi- 
num nonfequuntur hanc accuratam vivendi rationem, fed ad faturita- 
tem comedunt cùmefùriunt, voluptatibus fitis ind gen fatisfaciunt. 
Ethoceft illud regimen, cujus meminit Majemonides, & caufa prima 
-longevitatis, Naturalis. - 

Seeunda caufà,cujus mentionem facit,elt Miraculofa: feu qudd per Miracu- 
Jum id fa@um fuerit. Hîc verò non ea eft ejus mens, quòd hoc miraculum 
faQi fitadilloshomines fingulares digniores reddendos; à morte eoscri- 
piendo,atq;in vita confervando:(ed qu0d Demopr, Max. voluerit miracalasi dee 
&pforum prolongare bona fpeciei hbumane totiussi&g; duplicencob finem 1, ad multiplitate 
da individua (peciei, utillistantò citius mundus habitabilis reddererur,& ter- 
ra repleretur: (non enim fiuftrà, fed adinhabitandum, creaviteam). 
Heec revera genuina eft caufa, defumpta ex Natura prima Creationis, & 
admiranda ejusrationis: 2, «dperficiendam fpeciem bumanam în fiientiis, arti- 
bus cr difriplinis, quae revera funt Perfeltio hominis& finisejus. Hanc verò 
pefeAionem adi ifci non potuit, nifi perexprimenta. Quod fi atas illo- 
‘rum hominum filet eadem que hodiè elt noftra, morte abfimpti fuif= 
fent,antequam naturam entium intellexiffent, quorum principia defu- 
muntur exfenfù, & nomnifi tongo tempore acquiruntur, Fcusiconftarex 

roprietatibus & naturis rerum naturalium, & inprimis Aftronomie. 
-Ideò providè hîc Deus profpexit fpeciei humane, com homines illos fin- 
gualares tàm longà eetare miraeelosè donavit;ur illi per fuam experientiam 
pervenirent, & pofteros quoque adducerent, ad perfe&ionem fapientia, 
nequedifpofitio illa, quam exifterefecit Deusin creatione hominîs, effet 
«otiofa. Polteaquamverò perfeionem affequute effent fciemtia per in- 
«dlagarionem &experientiam primorum illorunt, decurtati fuerunt dies, 
quia pofteri in fapientia fua innitebantur iis, quae priores affequa- 
tiesant, Hincinvenimus in libris Aftronomicis, multa ejus (Genie sr. 
° - ui 


DE ZETATE PriMoR. PatRUM. 42 


tribui Experientiee Priorum; uti fcripfit R. Levi ben Gerfon. In hanc 
fententiam invenimus in Berefchith rabba fcriptum, ad illud ; Et viderunt 
fliù Dei; Quare vocantur Filii Dei ? R. Chanina filius R. Simeon ben Lakifeb dixit 5 
Quia produxeruni dies fine dolore & fine caftigationibus. R.Huna nomine R. Fofe di- 
x; Ut operam darent Revolutionibus , Supputationibus , & Noviluniis. Quibus 
verbisinnuunt, Filios Dei fuiffefingulares illos, quos Scriptura enume- 
rat, & nominibus fuis recenfet, & ita appellari, quòd produdtione exiften- 
tia fue, & longeevitatis ratione, fimniles fuerint Filiis Dei; quòd item 
Deus ipfosad hanclongevitatem admirandam pervenire fecerit, ut ope- 
ram darentcognofcendis Motibus Syderum, eò quòd confter, majorem 
ejus partem defumi ex fenfù, neque fieri polfît, ut illa apprehendantur fo- 
Jidè, nifi abeo, quiad longam atatem dies vite fue producit, Ut proinde 
Miraculum hoc contigggit non propter illos Singulares, fed propter Spe 
ciem humanam toram. 4 
Et ficoftenfumeft, rationem Majemonidis in hàc caufa effebonam & 
Lufficientem. 
Sed &cilla Caufa, quam dedit Nachmanides, veraet & juffa, fi ci addamus adbuc 
quedam convenientia & bona.; vvidelicet; Cùm®Adamus Primus fuerit 
‘ opusmanunm Dei, nullum eft dubium, quin fa@us fit aquabilitate tem- 
peramenti, firmitare compofitionis, & coherentià membrorum, & boni» 
tate conftru@tionis illorum, modo perfeftiffimo, quem natura admittit, 
ita ut hujus rei caus8, obfervato regimine debito & prefripto, potuerit 
conifervari & preefervari à morte. Et licet morte mul@atus fit, quando 
peccavit, ut fa@us fit Filius mortis; remanfit tamen in natura ejus, ut 
potuerit vivere longo tempore, tùm ratione firmitatiscorporis fui, tum ra- 
ttione perfettiohis ftra&ture ejus, rum propter alimenta convenientia, que 
nulla alia fuerunt, nifiè terra germinantia, & potus aquarum fimpliciffi- 
“marum; tùmquia ipfeatque fili ejus non additi fuerunt libidini,neque 
vel unus illorum uxorem cognovit, nifi fixagefimo, vel feptuagefimo an- 
rio, &ulteriùs. Cum verd homo cepiffet multiplicari, & omnis caro cor- 
rupiffet viam fuam, multa in ipfis concurrerunt, tum à profufa libidine, 
“tàum abintemperantia in cibo & poru,qug ex illa fequitar,tàm è mala dise- 
ta, & inordinatiore vite regimine: Accedente Diluvio, humidior fa&tiîs 
-  eft aét,&terra quoque, ultrà quam pareft, unde etiam cibi majorem hu- 
miditatem acceperunt: homines preterea rùm inceperunt comedere car- 
nem, &bibere vinum, ut bibendo inebriarentur, & effent ac fi non effent; 
aC propterea etiam dies ipforum fenfim defecerunt; quia ex humiditate 
«corporum& alimentorum au&ta fuit putredo, &cabbreviata eftvita, ma- 
: i Ggg 3 i 


422 Dissertarto L.. 

Juméghoe defeculo ad feculum vires fumpfit: Pater enim cut malo pegate 
peîamento genuit Filium: Filiusille, prater defetum, queni heeredijae 
accepità Patre& matre fua, porrò addebar defeftionem regimine fo le 
Jo particulari; unde fine dubiodebilius & deterius temperamentuta ge 
Quseft, quàm Pater _ Al 

Ex quibus vides Tves concurrere caufas brevioris vite, juxta hanc (eee 
tiam; Prizna el; Hongatio ipferum è fcaturigine prima: quia enima Adams 
rimus perfeétus fuit in creatrone, roboris & virtutis n, frase 

Protone è Creatore accepta, inde etiam filii ejus, & fecula filPpn à 
iora erant: cùm verò multiplicarentur generationes, tùm, prout 

elongati fueruntabilla prima fcaturigine, ed longiùs etiam abfuerant è 
vite longitudine: Srl ct ab aguii dilri quod icer ‘per medum pone 
venifler, juxta Rabbenu Niilim,$c pofteaguam defiit, par fuifferyue aér ito» 
rùm purus effet; non tamen poterit fiegàre@ quin fimul maledi@a 
fueritterra, 8 multum de fua virtute priftina perdiderit; hincque confe-. 

* quurum fit, ut cibi & inantia è terrà, non remanferint in virtute 

fua prima: Neque hîculla fuit fio judicii (h. e, quicquam iniqui): 
fufficiebat enim Noachogt liberaretur è diluvio, Fortaflis ita voluit Deus 
abbreviare dies hominum,& terminum vite ponere homini,dicendo ; 
uesg, pervenics, &r non ulterime, ficut polteaexplicabo.Sicergo etiam ex nati 
terre poft diluvium, brevioreft vita.rtrtia caulà ell Imemperanzior ufiu ciborum 
& alimentorum,quituminter homines ortus eft:nam, preter minorem vis 
tutem Terra crefcentium poft diluvium, & quòd non ita falutare, ut an- 
tea, nutrimentum prebererit, efus quoque Carnis abbreviavit dies eo- 
rum, anguifue abundantior generabatur, 8 potus vini defluxiones rg; 
morbos multos produxit. Hinc dicitSalomon; Nefis cum potaieribus vin, 
neg, cum voratoribus carnis, PIOV. 23.20. Adhecquoqueaccellitnimia Hemw- 
num libido , quà fiebat, ut homo, aftequam vigefimum annum attingeret, 
filios& filias gigneret. Sine dubio autem haec abbrevjar vitam hominis, 
confumithumores,8 extinguit Calorem naturalé.Sic legimus Davidem, 

comnonnifi fepruaginta annorum effet, opus habuile, ut veltibus rege 
rur, neque ullum ampliug calorem habuifie: quod fanè non fuit a ae 

Qute; quot enim reperiuntur feniores illo, qui vegeti funt 

fti, A liberos gignunt? fed calorejus naturalis extinftus , & 
fuit, quia in juventute fetabatur mulieres,atque inde conti, 
giditatisextremitate fuerit. Sic Salomonfiliusejus, qui Parengi pare - 

-fe imitatusfuit,imò cum fuperavit, breviorem affequurupeffsainatem, us 
moreroruranno aetatis 52, Qui enim malé utitur diatà,is ehreampit fune 

. tempera» 










I ———_——m——_—__—_—__—_—_—________ 


DE AETATE PRIMOR. PATRUM. 438 
‘temperamentum; &filiusex illo malo temperamento natus,fit corraptus, 
cadue corruprioaugetur, fi nativis vitiisipfemer plura fuperaddat, Hujus 
rei causà Vita hominum decrevit fubinde in illisgenerationibus, ufque 
dum naturain certo vite termino fubftitiffet, ficut dicitur; Omnes dior ne 
firi declinaverune propter iram team: confampfinns annos nofiros tanguam fermo- 
nem: Dies ammorum noftrorum (unt 70, ami ri, PL 90,9. Defeculisenim primie, 
© quibus vita hominum paulatim decrevit,dicitur ; Quia omues dies nofiri de- 
clinaverunt propter iram tuam, confiampfimus amnos noftrostanquam fermonem : De . 
Ratura jam. in certo termino conflituto dicit; Dic amer&rafranion s funt 70, anni 8cc, ! - 
Ex his omnibus paset, verba iftorum duorum Rabbinorum,Nachma= 
nidis& Majemonigis,fimul effe bona, oblervatisiis;que ego illisad ulte- 
riorem expofitionem addidi. 


GLIBERORETO LESSE - 
DISSERTATIO. SECUNDA. 


. STATU ET JURE REGIO: 
i ° Ex Commentariis. 


- ISAACI ABA RBENELIS; 


eAd DeutERON. Cap.xviIT.V.14-15.10. > 
17. 18. 19. 20. 


é& SI 
ISAMMELIS VIII Vv. 6 figg. » 
TaEksrs Il 










REX] EuTERON. Car. xvin.à v,14. ad finera, loquinur Scriptura de Ter- - \ 
. | gp} cio & frpremo Regiminishumanigradu, quieft STATUS REGIUS, 
fd Exiltimantmulti,illud preceptum hicde novo plant effe tradi- x 


È 008, neque antea cjus mentionem fatam efle.Ego ver alibi dixi, Regem 
elle Spesiem Judicum , illorundue Summum, Unde & Rex cone 
: . Ni: pre 1 


PIVA DissertaTtIo IL. 
itur , quando dicitr, RIESO IT Ma' DTA ‘9 Ad Deos; I 
Judices ) venier caufa amberuan ilorum , Exod, 22, 8. Item, pn 
Diis ( Judicibus) non maledices; Ibid. y.27.quod Rabbini noftri 
runt de Herode Rege, in principio Bava balra, Conftiturio Regis quagu 
defignata fuir quando dicitur; NT "MO piova "9 minha DI dry 
erie manu fuper thronsan Fab, bellum Febovecum Amalek, à generatione in gens 
tionem, Exod. 17.16. Ad que verba fic fcripfit R. Mofes ben ] an; 
Senfus eSt: quòd, quando futurus eStRex in Ifacle, fidens fuper throno Fab feu Dasesisi, 
{fica feriptram et; Seditque Salomon fuper folio Jchove Rex pro. Davide 
parte fuo, 1, Chronic. 26,23.) pugnaturus fr contra Amalekitas; Quod intellici 
tue de Saule: & fic deinceps de generatione in generationem futurum ; hoc eSt, ‘orenes 
inpoferum Reges in ‘Ifraele debere pugnare contra Amalekitas. Es fic jusita fenfum 
literalgm exponi convenienter poteSt. Sed & per Medrafih ita explicatur in Gemara, 
gftzior Quod dicitur;; Quim manus fuper thironumfgh, bellum Jeho- 
v&.cum Amalek;.id accipiendum de prima conftitutione Regi Solium, vel 
Thronus Jah, nibilelf liud quam Rex,ficut dicitar ; Er fodieSalomon fuper 
folio Jchovain Regems uti beclegere ef? in Tradtatu Sanhedrinin capite Ta md 
fol. 20. 2. Et hec eff expofitio rella bujuws loci. Ha&tenus Nachmanides. Ex 
uibuspatet, verba; Quiz mbense fiper thronum Jah; tam fecundum {es 

fum literalem, quàm fecundum allegoricum, loqui de Conftitutione! 
gis. Quia verò presceptum hocillic obfcuriùs & breviùs eft propofitum, 
idcirco neceffarium judicavirMofes, hic illud clariùs & fufils exponere, 

Et quia magnas apud noftros Dogtores, tam veteres quam recentiorga 
vidicontentionesde Senfu Prescepti hujus3 47 videlicet Petitio Regis 
faerit Praccptnre Legis Afffrmativum? h.e,Preecepto Divino Ifraelisig 
injun@a? (fienim hocfuit,qua de caufa Samuel Propheta ira exarfit.come 
tralfraélitas, com petiiffent Regem? quomodo item hocin oculis quogae 
Domini malum fuit?) ideò paulò latiùs hîc.de ilta Queftioneagere mihi 
propofui. Quamvisautemjam fusè eadem dere (cripferim in Comme 
tario in Samuelem; preefens'tamentextus flagitat , ut hicquoque déga 


agatur. . n . nu & 
5 Dico ergo, dehacre inveniri apud noftròs Sapientes, & BiblioruatBie 
pofitores, Quarwor Sententias, a 


Prima fertentia ef Sapientum noftrorum in libro Siphre, by": on 
petietuna fraklite Regena, nifi sa docerettos Cultuam dololatricem, fiat È 
‘musnos quoque ficut òmnes alia gentes: Item; reca o rmiediilicue: 
fecerunt à die quà eduxi cosex ZEgypto, usquead diem hanfinh °_ 
sunt me, & fervierunt diis aljenis&c, 1,Sam,8,8, ia 









DE STATU ET Jure Récro. 435 
Hxc verò fententia mihi valdè videtur abfurda. Si enim îta fuiffet, 
Deus neque impleviffet petitionem ipforum, neque facultatem hancillis 
Deretfifetmegne dixifirs Hocipfo tempore cras mittam ad te vivsonhe terra Bin 
jemnin, quem unges in ducem fuper popabunmeum Iraelem , & fatvum faciet popsdum 
_imeum de manu Philificerumz velpexi enim populum meum , quia venit clamor ejus 
adme8cc. 1, Sam.9, 16. His quippe verbis docer;Conftitutionemejus fuiffe 
niecellariam, & utilem ad falurem populi. ‘Praterea, quando Deus dixit; 
-Numcergo rendi + veruntamen , quando conteffando contefatus fueris contra 
eos dr indicaris cis TION ODED is, qui regnaturus est (uper cos ; carnullam 
. mentionem Facit Idololamiao soll addi&turi erant? Hoc fanè docet, illo- 
um intentionem non fuiffe Idololatriam. Quòd dixerunt; Ererimusnes 
ut catera gentes, non intellexerunt defdololatria, fed de Judicio,& Bel- 
fe tinde conginuò ajunt; E? judicabit nos Rex mefler, tà, bella noffra, 
1.Sam. 8,20,21. Quod porrò dicitur; Juxta ommia opera que fererunt; non 
‘hoc vult; quafi refpexiffent ad Idololatriam; fed ad indicandam, quòd 
‘averfati fuerint Gubernationem Samuelis;& quòd hoc non mirandumfit; 
ùmetiamiejecerint patres ipforumGuberationem Divinam, & fervie= 
rint Diisaliis, quòd longè fiwitgravius. 
“Secendafententia el quogue Sapientum noftroram în Tofaphta, feuAd- 
". ditionibus Tra&atus edrin ,ubiajunts Seniores Hus faculi Regem ritè pe- 
sierumt, ficut diciter; Conftitue nobisRegem,ad judicandumnosficut omnes 
gentes; (ed Plebrdr Vulpn corsem alè petierum; ficut diciturz Eterimusnos 


ri 


"quoqueutuniverfee gentes. Hoc enim docet, illos non peccaffe inipfa petizione pi - 


in modo rerum, quas petierunt, EtadhocvideturrefpexiffeRambam in 
122590 cap. ubi feribit, 1pfOriom peecanom fuiffe, quòd petierine cum murmuratio= 
ne Gr palignatine; bm ratione pracepti , fed proptereaquòd fafidierint regimen Sa- 
muelié Bcc. ci 
“Sed neg; hocmihiretumvidetur.Lex enim ipfa, preccipiens de petitio- 
neRegis,dicit; si dixenià Conffisam fuper me Regem,ut ommes gentes,que fiunt incir= 
ciitibrs meis, Quod fi enim Iréétite oquuti fimt fecundumverba Legis,que 
fuitipforum prevaricatio,quod peccatum? Imò ambo illi verfusquos al- 
Jegant,cundemfenfum habent;primweftille, quem adfcribune Sentoribus; 
Comftitue fuper nos Regemidd jadlicandum nos,ficut cesere gentess fecundus , quem at- 
tribuunt Vulgo&Plebi ; Eterizim etiomnesurcetera gentes, Quid namg; per- 
verfiquafo inventunt in verfu fecundo, quod non fitin primo, de quo di- 
cunt,quàdineorità &re& petierint? Preeterea in Samuele dicitur ; Di- 
= fplicuit aste fermo ife inoculie Samuelis, quòd dixifent, Da nobis Regem &cc. Etipfe 
Samuel, Fam os redargueret, dicit; afiate Grida quodamalion veffruam 





426 DisseRrrtATtIo IL:. 


magnune eÎt, quod feciftiz in oculis Fekave , petendò vobis Regem, 1, Sa0n. 12. 17, Non 
dicithîc, Us religue gente, neque quòd petierint eum cum murmuratio 
*ne, fed loquiturde Peritione Regis abfolutè, Quod fanè docet, inipfa pei. 
tione fuifle peccarum. 7 

Tertia fentensie elt Rabbi Mofis Nachmanidis, ad; Non recedet fceptreom di 
GFehsidab, Genef. 49. Dicit ibi, peccatuminboc fuife, quod petiezine ein in diebus 
Samuelis 5 Samueli enim probrofiam & igueminiofum valdò fuiffe , cou Fudici, &x Pre 
pheta Dei, quod regimen cjus pernerent , Gr regimen aliud, iffo vivente, quarerent.. 

Quartafententie, et Rabbenu Nillim ; feribitille; deFure, perpetnò Fudiae 
pertinuiffe ad Fudices, Bella verò Regibus comeni[fa fuifft. Du hoc igisur peccalfe raelitas,. 
quòd Regem petti[fent, qui eos judicaret, (eu, Fuscic adminiffraret.. Nom fi pettiffene ab 
lutè, ant ad gerenda bella, id non maluom futurum fuiffe in ocudis. Dozsini, vel Samuelis. 
Hocex verbisR. Levi ben Gerfon defumplit. . : 

Verìa fententise ifta, R, MofisNachmanidis, R. Levi ben Gerfon, & 
Rabbi Niilim, mihi planè non videntur re@e. Nam licet Ifraclitae, Regem. 
petentes, mentionem fecerint Judicii; non tamen fuitintentio corum,ut. 
Rex haberet illud Judicium , quoderat Judicum. Namfiri non poterat, 


* ut Rex ordinari federet ad judicandum inter fanguinem & fanguinem, 


aut.inter lices fingulas togius Ifraélis; fed Judicium Regiserat ( ut perCa- 
balam acceptasa traditur in Capite Talmudico 1172 115) Judiciumextre 
erdinarium, quod, prout tempus exigebat, adminiAtrare porerarzad Safu- 
tem Reipublice confervandam,&ad frangenda Brachia impiorum,prout 
id etiam Majemonides adduxit in capite tertio de Regibuss. Non, qudd 
iftud Judicium effet proprium & peculiare Regis, & nonetiam Domnìs 
judicii magni; fed quòd hoceffer & penes Domu judicii magni, & pe- 
nesRegem: Preeterca verò adofficium Regispertinebana etiam Bella cum 
inimicis,tàm neceffaria,quàm libera & arbitraria. Quod fi ergo haecomnia. 
csant officii Regii, quodriam fuit peccatum ipfornra, dicentiam Ft judi- 
cabit nos Rex nofler, & pugnabit bella noftra? Non enim recellernat ideò è fidu= 
ciain Deum collocandzin bellis, quamvis peterene Regem, qui cos duce- 
ret; ficue in Judicio nonademptum voluerunt jus (una Judicibus. Etf 
mens ipforam fui/let recedere à viis Legis, pet Reginen Regis,aon pe- 
tiiffent Hlumè.Samuele, fed conftiruiflent eum pro fuo lubity &carbitiazi. 
Hac omnia docent, illes nom petiiffe Regem, nifî juxta praefcriprum Le- 
gis. Quia verò Samuel confenuerat, & fic carmerans Fudicio. tradito Don, 
mui judicii& Sacerdoti magno, qui mam Regis vicesagebat; ideà petitio. 
ipforum fuit de Rege, qui judiearet illos judicio extraordinario, & Regi 
peculiari non fudicio ordinario, tradito judicibus civigarun. pren 


. 


pe Sratu ET Jure Recro. 427 


RedatgutroneBarmelis, (empet areribuitar peccatum petitiéni Regisab- 
Yolurè; non quòd periiffent ipfum eovivente, nec quèd ipfum pentiffent 
adjudicandum, utRabbini ifti volunt. Dicit; Erftitore, > videre, quid ma= 
1un veftrum magmem et, quod feciffis in oculîs Domini , petendo vobis Regem: Item; 
Vos autem hodiè abjeciftis Deum veftrum,qui fetvatvos Bcc. Dixiftisg,3 Non, fed Rege ‘ 
ponesfuper nas,1, Sam. ro. 19. Vides, illumattribuere peccatum iphi petitio» 
ni,&mnalk ahi rei, Infuper, preeter jam attdu@ta ommia, de fingulis his 
fententiis  hanc'adirac addatn contra ipfos Objettionem graviilimam, & 
Dubium fortiflimum) Si petitio Regis abfolutè , fuit legitima, & prece» 
prumLegis,. & non peccatumfuit , rtifi in modo petendi, vel in fine,tem» 
pore, aut intentione ejuss quare Jofua,& ceeteri Judices Ifraîlis, ipfum 
fequuri » hnunquam cogitarunt de Rege in Ifradle conftituendo , com hoc 
ipfis preeceprum eflet, quùm ‘ingredereritur terram È quomodo omnes 
transgreffi fimt froc preeceprum, cùmeffent interra, poît'ejus occupatio» 
hem; & diviftonem? Nullum hatterrus Interpretum vidi qui de hocege- 
tto, & ad hoc aliquid refponderit, i 

His quatuor fententiis addo Quintam,qua elt Pauli Burgenfis Epifcopi, 

&fucredit; Conftitutionem Regum poffe duobusmodis fieri; velutRex . 
fitfubje&®us Judiciis Legis,& praceptorum} Pelut Rex abfolutam habear 
poteftatem ad facienda judicia & Leges pro tubitu fuo,ficut fuerunt Reges 
Gentium àtemporibusantiquis, qui faciebant ftatuta, 8 obfervabant ea 
pro firo arbitrio: Prinzon genus effe legitimum, & devo pracipere Le 
gem, quando dicit; Fr -dices, conffituam fuper me Regem : Ponendo i pones (iper te 
Regem> huic eriam precepramelle obfervationem Legis & preceptorun, 
ficutdicitur; Es feriber fibi exemplar Legis bajus Btc. x" leget in co Bcc. ne elevenut 
<or 6jus fuper fratres ipfive , negsdeclinet à precepto addextramaut at finiffram:  Se- 
cundum verò genus effe perniciofum valdè: Rex enim, cui tradita elt pote: 
ftas abfoluta, non obfervat juftitiam & judicium verum in omnmibus re 
bus, facit quodcunquelubuerit , nec eft qui dicere polfit ei, Quid facis? 

Jam verò Ifraèlitas, ves. Report, non petiifle eum de Primo genere 

Jegitimo, fed deSecundo perniciofo: hoceosfibi velle, dum dicunt; Ereri- 
mus nos queog, ficut cesera gentes, & judicabit nos Rex nofler , he. Rex noffer poreflatem 
babebit abfolutam, Cr factet pudi pron ipfi videtitar ciro Reges gentium , qui cone 
dunt Leges , jura, & fiatuta> Èt quia hoc modo peculiari petierunt Regenì, 
ided esartilte Samiucler irà Seotra €08; &chbc fenfa Deum dixife: Non 
te fpreverunt, fedme[preverunt , neregnem fupereos; quia ft. excutiebantà cervi» 
cibus fuis Juguin legis & preceptorum, regemque eligebant, qui js dice 
aetproutipfi in mentemvenerit: ideò etiam presepi DeumSamueli,ut _ 

vo H DI 





438 DisserRtATrio IL 





indicare populo Jus Regipabfolug, quidsigm polli fapere Rex, quizaalii - 
Legieft fubjeftus, i alieno Paliice, vene 
Inpium, n Era « Qppreffer rr 1 cin 1 nil ese rotta 
verò hoc non competere. in Dei timentem > Et quia Ilraclizse 
ftiverintin via fuamala, idol los fuam petiti dentò LT 
dlaraffe, etiam polteaquam indicatum.ipfis effet Jus Regis; dicendag & 
erimusetico nos ficut casere gentes, & judicabit nos Rex nafler 5 inauentes, fe compri 
bus modis velîe Regem nulli Legi fibjeQum: Samuelem autem, che 
cos poftea redargueret, dixiffà; Niwacipizur, esce Rex quemelegie Bcc. Sitimmue- 
sicie Tebavam , Ce fervierizis ci Bcc. evitie tum vos, tum Rex quiregna fuper vas, post 
Jeheram DeumreffamBrc. 1. Sam. 15, 13.14. ad indicandum, bonumefle, pt 
tum ipfi, tumRexipforum,fafubjiciant Legi Mofis,8 cuftodiantjudicia, 
fiatuta, &Leges, ita urRexfitde primoordineutili, non verò defecun- 
do: &, fi fic fafturi fint, Deum fore cumeis; finminus, manum Domini 
foreineos, ficut fuitin ipforum,qui dereliquerunt Deum, & abie- 
runtac fervierunt diigalito unde, proptes peccata{uacosinvenerint affi . 
@iones multe & gravesi. n 

Quod fiquisquarrat 5 SF im petizione (ita peccrverio, quare, con egiffint pece 
testiam, totusî, populus dixiffe ad Samselem; Ora profervis tuisa Jehovas 
Deum tuum.utnon moriamur:addidimus enim omaibus.peccatis noftia 
peccatum hoc, ut peteremus nobis Regem; quer, snques, non expoferunt 
pescatum fis, quod fuit, Petitio Regia ad judi ae (a palin fiat Ga 007 
dereliquerunt peccatum,Rey jsquattras quem petie icegerunt poenitentiam, 
fine Tereligtione Necciti quad periadeeft, acfi quis ob immunditiam.ab-. 
futus seprife rerinerer inmant fa. È 

‘Ad hoc refpondet commemoratus Burgenfis; Illos. non dereliquiffe. 
Regem;ed quòd jam unQusefferjwxta verbuni Domini , ac proprerez nor 
ampliùs tolti, vel retraftari potuerit ejus Unàio & cledtio; quia item res 
hec jam nota & divulgata fuerit intotoIfraele, unde idin perpetuami&c 
continuam: ignominiame Sauli ceflurum fiuiffet : quia eriam'jam geflerat) 
bellum in Jabefch Gilead,atque:itanon par fuerin uteimalumretoihue» 
retur pro bono : quia denique jaminsovatum fuit regnumejus.iù 
ibique facrificarunt itaque haec omnia retraftari nom potuifle., ] 
chmdicie Samuel , Er ftitare C+ videte; quad mafisia vefframagna fici 
ni, perenda vobis: Regem : quod itemillidixerunts Adidas omni , 
firis maluone bos -urpeteremus. nobis Regeme5 heec, inquamdicta 
‘cundi ordinis, 8 hic tacitè atque implicite innuiz quòdi 









xerunt; &à petitione non deltiterunt,in hocfundérine, qui 


Î li 








» pESTATUET Jure Reero. ‘429 


blicata de Saule Rege conftituto; non verò quòd Rex perfemalum ef- 
Lara fueritex primo genere. Utile enim & necellarium elle ejus Regimen 
fecundum Legem naturale, ficuti Philofophus fuprà nominatus docet 
-în loco citato:mon enim poffeeffe hominnm co. ationem fine Reftore 
aliquo, ad quenr omnia deferantur; Quod Cor eft im Animantibus, & 
Deusin hoc Univerfo, id effe Regemin Republica : hocetiamellePraece- 
tum Legis, ficue dicitur ; Canfizuamdo canflitues fuper te Regem = fed peccatum 


iffein modo Conftitutionis Regis, quòd eum petierint exgenere fecun- _ 
doexitiofo , non verà ex primo, Addit di@tus Epifcopus Burgenfis, huc 
- refpexiffe Prophetam Hofeam, quando dixitz Dabo tibi Regem in ira mea, 


cap.13.2, 11. h.c.ex (ecundo ordine pemiciofò, Hecef(tntesiaBurgenfis de 
bat queftione. . . 

gd verò ulteriùs hiccaufam cjus agam, & dico, poffeejusfententiam 
adhuc confirmari inde, ftdicamus, ideò non peipetuum fuifferegnuor 
Saulis, quòd fuerit ex fecundo ordine Regum; volo dicere, quòd fecerit 
omnia pro fuo lubitu, neque fe fubjecerit Verbis Dei, & quòd ad hoc allu- 
ferît Samuel, quando dixit ei in Gilgal; stuli egjfi,guòd nanfervafli preceprum 
Fehova Dei tui, quod precepitribi &cc.. 1.Sarn.13.13. Queffvitfibi Febovab virum fi- 


© 6undum cor fiiumr, cui pracepit Fabovab, us fit dux fiper populum fuum, quia non fer- 


vafi quod presepit Febovab, w.14. Et in negotio Amalek, dicit ;. Ut quiduon 
paruiffo voci Feheve, fed divertiffi ad(felia, Bcc. 1. Sanw.15.19: EÌ qude'contempfiffi 
verbum Fchovesabjecitte,nefis Rex,8c. Y.23. Et per Pythonifflam dixitei etiam; 
Quemadmodum non obedivifti voci Fehova &c. 1.Sam.28,28. Etin Chronicis di- 
citurs Mortuns eîì itag, Saul propter prevaricationem fuam , quà prevaricatus fuerat 
contra Fehovam bi... contra verbum Feheve,guod non cuffodivis &c,1.Chron.10.13. 
Que onania videntur docere hanc fententiam. Davidisautem regnum 
roduttum & continuatum fuit, domusdue ejus ftabilis manfit in fecu- 
um, quia fait de primo Regum ordine, Rex fubjiciens e Legi Dei & pre- 
| ceptisejus, & quia in omnibus& fingulis negotiis bellicis, ut & regimine 
populi, interrogavit Deum, atque in viis cjus ambulavit, ficut diciturs 
4 judiciis tuis non recefi, quia tu docuifti me, PÉal. rrg. 102, Piaws mandatorum tuo- 
rum currane Bcc, 2.32. Tdeò cùm peecepit Salomoni filio fuo, dixit; Ere 
fiodi cuffodiam Fehove Dei tui, ut ambules în viixeziee, Cr obferves precepta ejus, &c, Ut 
confirmet Fehovab verbuan fuum, 1. Reg. 2. 3.4, Vultdicere, illum debere fem- 
efle Regem Legi fubje&tum, ex fpecie e. prima laudabili: ficenim fta> 
ilitum irtrégnum ipfius, Ut alia innumera loca preteream, que idem 

docent, ficur fufivisid oftendamin feRione de Amalckitis, D.V. 

Verùm & heec fententia plurima adbuclaber dubia: 
Hhh 3 


450. DisseRTATIO FT 
Frimò enim Scriptura ipfa deftruit eam; Dicit quippe Deus s nprig: 
fed mefpreverunt, ripe faper cos; non addueens particularem aliqusit 
circumftantiam demodo regnandi;; fed quòd per Regis conftirtteiotim 
dereliquerint Regimen Dei Benedi@ti. Et Samuel dicies Erdivifiio, adi: 
fed Rexregnabit fsper nos , qraim Fehovab Dens noffer Rex veffer effet; 1. Sam. retta 
Item în redargutione fua; Er ftitore &r videte, quod malsan vefrum magri it, 
quodfeciftisin oculis Fehova, petendo vobis Regem, 1. Sam.12. 17. Et iplimerd 
cum; Addidimss omnibus peccatis noffris peccariam hoc, se peteremus nobis Regem,P.19, 
Ex quibus omnibus liquer, Regem quemcungue, &cexutrovis ordint 
abfolutè, effemalum magnum, &ciniquitatem irifignem. | 
Secundò; Nillum elt dubium, quin petitionem hanc fecerint Seniores 
* Mraélis, & Principes ipforum: Caufa petendi fuit, quòd filii Samueliîs 
feCtazi fint avaritiam, munera acceperint, &jps perveiterine: Quodfi 
* illijam hocfaftidierint & moleftètulerint, quomodò poflumus cogita- 
re; illos petituros'fuiffe Regem, quiabfolutè omnia pro fuo lubituface- 
ret, nec judiciis Legisullo modo fubje&tuseffer? Sic majus milum ele= 
giflent, quàm quod habebant à filiisSamuelis. Quis quafofibifingat,' 
Homines ele&turos Regem, aut Gubernatorem, illid; di&turos, ut omnia 
faciat pro atbitratu fuo, neque adftri@tugfit ad Leges & jufta judicisf 
Philofophusin Politicis feribit, Refores ef dapliatr; vel Pios, vel Impios È tp 
rannos, Piu nullus alius et, quam qui regit fecundum voluntatem eorum 
qui reguntur, & fecundum jus: Impiw &Tyrarine, qui regiteos per coa- 
€&ionem, & fecundum voluntarem fuam, Quis animum inducere pos» 
fit, homines fapientes & prudentes petituros Regem, Moderatorem, ‘ 
Dominàtorem aut Gubernatorem, qui eos malè regat, & defle@tat ab or- 
«bitis juftitia & aequitaris? Et quamvis fepiùs accidat, ut Reges prae- 
varicatores reperiantur, qui Tyranni vocantur; tales demùm fiunt pot- 
quamfuntin poffesfione Regni fui; non verò eà conditione Reges ele. 
@i funt,aut regnant. Haec omnia iterum docent,non attribuendum effe- 
Senioribus Ifraelis, quòd Regem alium petierint, quàm qui eos regeree* 
fecundum juftitiam & aquitatem, quid; fubjettus effet Legi Dei, im que 
funtftatuta & jura jufta. Adde, fi voluiffent Regem, qui non fubjaétes' 
efferjudiciis Legis, conftituiffent eum ipfimet, neque venturi fit 
ad Samuelem, éc abipfoflagitaturi, utipfe adimeretab humerigusifttoa 
jugum Legis & preeceptorum: Propheta enim nunquam x 
tuilleraliquem ef conditione. Quomodo queto tran: 
Legem, & Regem aliumconftituturus, quàm Deus prec 
Terti); Si conftitutio Regis ex primo genere eft utilis 
"° ". . cepruma 










DE STATU ET Jure Regro. 431 


ceprum Divinum, quarenon Regem talem fecit Jofua dum vivaret, vel, 
cùm moreretur? Quomodo non ceteri Judices Ifrazlis in diebus fù dist 


.- Qui adhocnon excirati fuerunt? Quinimò ne nunc quidem petiiffent 


eum, nifi due caufe concurtiffent, & cos permoviflent; Sene&ìus fc. 
Samuelis,&Improbitas filiorum ejus: quod fi Praceptunî fuiffer,etiam 
his caufisnon intervenientibus eum pesere debuilfent. Verùm fine du- 
bio fententia ec, ututelegans, veritatitamen non elt confentanea. 

Neque eft quod dicamus, Ifraélitas peccalle ineo, quòd dixerunts 
Confiitue fuper nos Regem ; pro co quòd dicere debuiflent; Pete à Domino,ut dee 
mobia Regem, ficutinveni afftrd quofdamex Chriftianis. 

Nam cùm illi eum non conftituerint ex femetipfis, fed venerintad _ 
Samuelem Prophetam, & ab co illum petierint; conftat, illosjuxta Ver, 
bum Dei caltrameratos, & juxta osejus profe@tos fuille(egif? ), neq; alià 
mente dixifle, Da nobie Regem, quàm ut id faceret juxta Prophetiee fue 
munusà Domino. . . 

Es ficexpofui tibi ballenus Quing, de hac Quafliane fententias, quas omnes, foliis 
leviorescaducis, ventusaufert propter varia abfurda que continent, 8 
de quibus temonui. I 

. Reftat ergo, ut; Quenam wrea fit de Solutione hujus Dubie queffionis ententia® 
&, Quomodo explicanda fitifla pericopa de Rege? explicem, ubi tamen priùis 
-Duapremifero. . . 

Primum elt hoc; Ltrum Rex fitres neceffaria populo, necefitate effentiali; aut ar 
co carére pofiit? . 

Philofaphi affrmane , dicentes, Principatum Regiumin Politia fehabere 
ad populum, ut Corad Corpusanimalis vivi, corde praediti ,& utfe ha-' 
ber Caufa prima ad Mundum univerfum, . 

Quodfi Philofophi ifti exiftiment, Regnumtria requirere, 1 Unità 
tem,fine communione © focietate, 2. Perpetuntatem Gr Immutabilitatem, 3. Po- 
uftatem abfolutam ; fententia ipforum de Necesfitate Regis.erit falfa. Primò 
enimnon eftimposfibile, utfint in Populo Re&ores multicongregati, 
adunati,& fuffragia ferentesin Confilio uno; fecundum quorumos Re- — 
gimen & Jus adminiftretur, relpe@u conditionis Prime. | Secundò, quare 
non effe queant Adminiftrationes illoruio, velannue, vel certorum an- 
norum, ficur anni mertenarii? Et, fi viceseorum devolvanturad judi- 
ces & moderatores alios, qui iis fuccedant curnonhi inquirere pote= 
runt, an prioresilli prevaricati fuerint in fidelitate fua, & pronuntiare, 
utis, quem condemnaverint, luat, quicquid malè egerit, vel ab officio 
gcmevearur? Er hoc opponityr conditioni sewunde. Tertiò, quarefion 

n ° ' porelt 


Tier. 


2° 


42: DissERTATIO ÎL 
otelt effe poteftasigforumdeterminata & limitatajuxta Leges & juri? 
Fiquom utique eft, utcàmfuffragia funt Plurium. & Unius lenccata 
feratur juxta Plures. Magis enim proclive elt, ut error & preevaricatio 
committatur ab uno; vel ob ejus ignorantiam, velob iram, & aliosalfe. 
us & palliones ejus, ( ficut dicitar Ira Regis ef niuontims mortiz, Prov. 16, 14) 


-- quàmuterrent multi fimul confulrantes, Nam,fi unus aberratà via,multi 


eum velimpedient, vel revocabunt. Etfiadminiftrationesipforumfae- 
rint temporarise, ipfique rationem cogantur reddere poft brevo tempus, 
terrebuntur metu hominum. . 
Quid verò opuseft Rationesex Intellefu depromptas-in hancremaf 
*ferre? Experientia ipfa hic validior eftomni Ratione. Afpicite & videre 
terras, quer per Reges reguntur, & videhizisabominationesillarum,quis« 
ue quod fibi bonum videtur, facit: Riplera eftrerra iniquitate è facie illorum, 
Cenci 6.13) Quot è contrà hodiè videmmusterras, que reguntur per Judi- 


.ces& Dominatores temporarios, quoseligunt,abfque Rege, apud quos 


judicium adminiftratur ordine optimo & convenientiffimo? Hi domi- 
nantur populo, &gerunt bella, utnemo coram ipfis fubfiftere queat, vel 
illisaut terre illorum feopponere Anneftis, vel nunquam audivifti,Ur- 
bemillam magnam, que olim imperabat tori Orbi, ommes terras fubegif= 
fe, conculcafle & contriviffe, chm regeretr i Confilibus prudentibus, 
iiskue pluribus,&regimine temparario ; pofteaquam verò Cafar regimen 
Rat fuiffetributariam ? Sic hadiegue Venetia illa celeberrima, 
populofillima,& urbium princeps: Florentia item florentillima , & regna 
alia magna $c parva, nullum habent Regem, fed tur per Re&ores, 
qui certis annis eligunter; & tamen funt Regna fele@tiilima, in quibus 
nibil et diftorti & perverfi, nec quifquam impunè audet attolere manum 
fiam, ant pedem fium , ad rem malam; alias etiam terrisoccu= 
pant prudentià &{apientià magnî, Haec omnia docent, Non effeneceffa- 
rium, urfitRex in populo, fed efle  pernicioftmà & periculofiim populo,ut 
fitinmanu& te Regis, exfcindere, occidere, perdere, prout ipfi pla 


- cuerit, Ideò Majemonides in libro More, par: 3. cap. pro exemplig 


maximorum periculorum adducit Nevigationem in mari, Servitutem Kepurt, 
de quibus dicit, qudd fibi videantur effe valdè affine: ; Mare, inquam, & Rex, cò 
quòd Jr utriusque nullumfit remedium, & qui inter illa ambufay,parum 
interfit inter ipfum, & inter mortem, Etenim MM Ventus & Spiritus 


utriusque eft periculofus , 8cexitiofus, Undequemadmodunsgavigan= 
res in mari perpetuò refpiciunt ad Nubes 8c Ventos: fic Minifiti Regum 
refpiciunteorum Faciem:; Nam in luce (favore ) facici Regis dita: &' benievos 

.. ° Ientia 





pe Srarune June Racio. 43 





pareggi — — LL 


U 
uit ‘D1ssSBRTATAO IL, 
pudnn È tenfervandan pagregationers cizilan 3. quad non i. ntsc anne a. 
Ifrazle nonita (è rem baberé, Rex enim nec uilienec necefferinsitipfit, cantato sil 
' . ° . * Hoc ita declaro: Necesfitas Regum comaprehendisur protinti 
1. st Belta gerant, ad fervanduma populum ab inimicisipforum, fr gd. 
fendendum terram ipforum: 2. 44 erdinanda & Lages. 
Reipubliceconfervationem & profperitatem: 3. 4d perenrienduts dr, 
siendum quandeg, non festndum jus, fed tempérb ratione fis exigente. Hoec 
conveniunt poteltati abfolute, Atqui his tribus non indiget poj 
Irakliticuss 1.. Now ad bella & liberationem ab iniguicio fis = quialfragk enya» 
tur per Dominum, & Jpfe pugnat pro sig, ficue diciture; Bastw esifrarisgl i 
font tu popule, qui fervanie per Fehovam Jiuson auciliitui, È i ludica 
tiva: buerniliabunzoninimici rus, Cr tu fuper asclerrinialcdie Deus. 33.29. Hik 
idem Judex egreditur & ingreditur ante ipfosin bellis, ficut. invenimut 
_ de Jolua, Gedeone, Samuele, & reliquis Judicibus. 2. Nowbabenz api 
* Rege ad condendas ipfis Leges: Nara, Leger pracepit nobis Mofis, Deut.33. 4. Es 
Deus ipfe praecepit; Non addetis ad verhum quodego precizio vobis, Deut, 4.2 
- Videte, decui vesflatuta È, jullicia, quemadmnodiom precepit uribi Fehovah Deys 
v wr. {e Et queeftgensita magna, cui fint dii propinqui &cc. dr. 7. Et et gens it 
fine fatuta È judicia jufia Bcc: 2.8. Neg; fuitin pot re RegisIfaf 
is, innovare aliquid inea, vel dea derrahere; ficur dicitur deco ; Neg 
decliner presepto ad desterangia ifram, Deut. 17-20 3. Nowetiam opus ha- 
buexunt Ifraslita Rape,ad percyti dr pursisndum quandog, pro necefiitate temporis > | 
hocenim tradidit Daus Domui judicii ma; ni, five Synedrio, ficutex» 
plicaviin feGione Pin 15. Etpreter hocfignificavit nobis Deusyf Jp 
. dex fecundum judicium legitimum & erdinarium dimiferit impunesa 
‘ . ‘ — hominem imprebum, quòd Ipfe punitutusfit eum in juditioluo ng» . 
? gno, ficut dicitur; 4° fermone falfo recedes, neg, imnocentem È juftiam occides, gg 
x - non juflificabo inppiuan , Exod, 23+7. Vultdicere; Quensiu non punies fece 
Exhisapparet, tria ifta Regis requifita, Liberationem in Bellis, 
men, È Punitionem extraordinariam, non fecundum judicium, cria,inqt 
ifta omnia facere Deum in populo fuo; ac proinde Ipfum è 
. . illofum, neque opusipfis effe Rege humano adullam rem. 
si . Resheecfcripta eftin egg repetita in Propheris, & iserata in H 
È mofes dicit in Leges Domints regnabis in feculuma © (empiternum, g 
. ' fint equi Pharao &c. Exod. 15. 18. vule dicere; Quia Dens pug n) 
‘ : fo ggpro, 5 inmari, dm ff iniicor core ide pf ognbi in ft 
forapiteraan, neg, ulterina ipfisopus eritrege alio, Im Prophetie dicis Efaias3 


















x 








436 . DisserRTATIO IT.<<. 

Tded dicits Didi tibi regem in inamea, Saulem feilicet, stare ériane inci 

dsfizia mesabfaiitae inbello e. Philifieorum. . . ar 
Poft preemiffas has Duas propofitiones, audi nuncmeam ionditò 

Contextm Mofaici de Rege, & verum Precepti illims finfiom. nou 
«Quando dicitur Deuteron. 17. W. 14. Qui ingreffic fuenisin terra, quan 


bere pro arbitrio fio, fed elegerit Jeliova Deus, è medio fratrum fuorsonzs- 
Et hîceftdemùm ipfum Prstoncro. Valentin dico 3 Confficuendo con-. 


‘etum , ne facias eum nifî fi 

‘om.2I. IL, Si videris in capiier 

vitatemalicrem pulchram fornà &c. ubi nullumeft Preeceptum,ut ludat ciumsi. 

ca, & ducat cam; neque etiam utlegitimè ducateam, &congredissas, 

Qu cas fedeftresarbitraria,& opusconcupiftentismale » Preceepegene: 
a der 
Rabbini n 
gitur Dewi 
peritis sen 
gravisfim: 
Ganverteste: 
comparati 
de Reger 


pe STATUET Jukt Reel. 


I 


Z 


Distirtanio Fl. 


4% 
fi liquer, Affirmativum prasceptum effe, Ut conftituane Regaasè: 
dio fratrum fuorum, non ut conftituant Regemabfolutà, . 

, $. Quando. Iaglita petiesunt Regem, non petierunt eum Nomi 
pregepti ( non fandarunt cam in Preecepto) : non enim dixerunt: Dem 
Regem, ficut Precepit Mofts; fed dixerunt; Da nobis Regem adjudicanduon netsit 
opsnesgentes. Et cùm Samuel cos hujus rei gratià redarguiflet, cur ponte 
fponderunt ei; Qua ef prevaricazio nofra, & qued peccatum nofirum? «une: 
Desa precepit nobis, ut'ita faciamus? Nempe, quia nec traditum, nec cognitast 
inter ipfos fuit, petitionem Regis ullo prescepro niti, & quòd petierint 


. fieretsquia indullit concupifcentie male.Propterea,pol 
fuit, non preecepit, ut derelinquar cam, Ted team on 
faciat, Hinc David, èleftus Domini, quamvis timereti) vitaret 
amalum,caminbello cepifler, 8 duxiffet Miacham, filigga T4lma), Regis 






DE S$ratu:Er Jure-Regfo. 439 





for ein fibi cao 
ue fil uxoresmul Itiplicant, ad fatisfaci 
cupiditatibus: « Le Domine reo rt Paga 
fujuami conditi corpo: i» i ei 
ij cupi corpor: 

tatur Lex utcaveat TORA deierad oginioner i fuma» 
las, futeria; i dixiflex: 

gens habratis cunnes gentes; nolo tamen. n prc Gf faan prg io 
eguis; quia Sab , dr pes cine deberafin Dev vivo, qui nenlelat fortieudine 
PerCa ‘veracem accepimus in capite Talmudico 1% ît9, A 
phre; Non multiplicabit cab fi quos; fed peteit maltiplicare pro 

sellizibra fase; fica dice Ex nomsedire Scie popula in ta Agire 


. Prohibizio cri dinaio Agirmne Aire fami Molis, 

pus us in Talmo E IO pica i Sdi ic adi 
àR. Mofe N: 

isa non ci, que quo hl iltum losum objiciats Ernoa redirs felt 


Le pena: spenti se madiiplicet eques ; qpia Emptioequorum eft nopesig= 
Sin velborum lt, Rigenn par dpi rele e fibimulsiplicare oquas exterravel fica sal sla 


Jursia; fa resi emgepdel Esquia multiplicatio quorum 08» 
a agrond 
. 3 Li 


procedura f. ‘auadiiam ab Prophetadicit; Erfai 





DE STATU ET Jure Recio. 441 
mulibplicabit fiti uxores, «Et quia voluptates & mulieres auferunt patepriam 
&intelle&unt, ut Propheta dicit; Scertagio, vinun, & muflian , auferune cor, 
Hof£.4. 11, ided additur; Le non recedat cor ejus.. EeRabbini noftri in Sardeca. 
drin cap. 2. fedpferant, Sclommnem Regent erre, & ti crogeefizae effe precepta 

— tàriamultiplicazione equorum , fisut dicitur 5 Ceeteràm efcendebat &cegredieba- 
«tur cutrusex Zîgypto,1, Reg. 10,29, quam maltiplicatione ssorum, ficut dicitson 
Et fuit tempore fene@tuzis Salomegis, uxoresejus inclina verune cor ejtts, 
1.Reg.t1,4 Le . : Cane 
. Pei hac precipit etiam de Divitiarum > Opun uimio fludiorac defiderio, 
duna dicit ; Neg, argensum Cr aurim multiplicabiz fibi valdè, Id in Siphrefic exe 
*_ plicant; Sibi, feus pro fe nea muitiplicabir fel multiplicabio,ad fipondia darida ali, 
mminifiris stmilitibue, Gr equitibs : He, -non fludebit divitiis propuer fe, fed pro ufibusne- 
cefferiis ad Bella, ad Cultron Dei, & Gloriam populi fui, Verùm Scriptuse de hoc 
‘nihil commemotat; qudd palànma Gr, fi feftemsr divitias, certò furartam, ut. 
xasgomparet iniquis mediis, per violentiam 8copprellionem fubdisoruri, 
Rambamcap.3.de Regibusfcribit; Quicumg, fperrit Regeni, aus ignominii ego 
“ “efficit, etom Rex poteit occidere, fed notinifi gladio : pote? etiam eum in vincula cenficere 
i flagris cadere propter bonoremfuum, fed non poteîì liberas fscere facultates ejue : quir 
sumg.enisliberas facit facultmtes alterius,ie Raporoî, —. Doe * 
Èt quia poteftas Regis maghà elt, neque fubjaftue eft judiciis Le, 
ficut Jydex, ne cogitet, fa planè exemptumà Legs effe, fed ut feriò, 
Deum timeat, nequeà prasceptis ejus. lat 3 tdeò preecepit Deus, fori 


- bat fit 250 Duplum, Exempler duplex Legie, per quat videtur intelligi Liber ® ©" * 


Deutero®omti, {quia ille liber centinet IWBReperitionem-Legi ) inque pra 
cipua Legis capita continencos, & eftliber quantitase parvus, ut fecum 
euminftsrEnchiridii portare poffiti Sed Rabbini noftri in Sanbedrin tra- 
diidernat, capite 74/99, elle rorape. Libriom Legiv; quia preeceptum eft, ut 
finguli Ifraglitee habeant Librim Legisunune: Rex autem debebat habere 
Puos; ting in archivis fuis; 8 alan, quem sortinatè fecuna deferagy 
dive egrediatur in bellum, five fedeat pro judicio, fuse fit in priendio,femper 
tum ad nsasus debebat babere, Hujusrei dua dgntur. fem duo finee, 
Primasindicanir, quando dicive ; Lt diff titmere Demis Des fans dunt 


Cd 


‘x 


ed 


nimirum difeie primam Legis parte, inqua habentur HiRorie admi - * 
randa 8cinfignes: secundu, quando dicitar 3 Ur csflodiaomnieverba Legistu: * 


jus, dum nemipe ftudet in parte ejug altera, quei Pruecepta continet. . 

Exinde commgemoratur, quare tam fecidmengatur, uttimeat Deum, 
& cuftodiat oînia verba Legis, qriod commune efat omaibnsIfraîlitis, 
Dicitur Vego id ided fieri, Naclevetur po fiprefiare i; Valsinni 
t. . e . . . 





MELALI 


» 

















4: -. DissBRTATIO TL 
dicese ; Quia Rexéft, Cr ipfa Nattera Priatipatus Regni camfatur ur fe eferZtità 
epus efe mt in (pecie ei injungatur È precipiatia, ut timeat Dominuin Deson fusant 
—- capiditatem fuam rebanct ac deprimat, ne cor fiaum efferatur fuprafratres fnos, negfo 
perbiat cb regnam Eoderh modo reddit rationerti, quare in fpecieigi 
* prescipiatur Obfervatio Legis, Dicitididedfieri nq declinerà pracepto dda 
serane as finira; Vult dicere; Etiemfinen adeò rigidè fr fubjeBus fudicîîs Legs 
 mionitattezsogn arit, netranogrediate eum; ned decine ab ce ad decenare a ade 
* fsam, figutait David; Eriam fervus tuus admonisus eft de cis, PL. 19,12, 
..°_ Denique additur; preterquam quòd Rex heec omnia per fe meritò 
.- " obfervare debeat, cò quòd htcfîr fitis:hominis, propter quem eftcrearus, 
Tineor, inquam , & Cultus Dei; infiper tansen Regem id facere debere 
pter Mercedemei promiffam; Sicenim prolongelit dies in regno fi.Quare 
enim Rex fervit Deo, & henorat populum firam, casnque placidè, fine 
« fupesbia, gubernat, Diis homihibusque charuseft, & protongabit diesin 
Regnofuo. Addit; 19fe, È filiejusin medio fraiilis: quia filii Regis haredes 


regnicjue. . I 
Gueteràm verba illa; NH Es nonredire faciet fopulunein Aegyptumz poflunt 
@siam ita explicari, ut non fint caufa cur prohibita fuerit multiplicatio 


l'e giorm, (unde non dicitur; 26 29 190% Ur mon redire faciat,que caufalis 


loquatio), fedita; Nvwmultiplicabi: fili equos , & non neceffe habebit redire far 
. serepopaliznein Angypium admultiplicandos equos , hue. Non ibunt im Acxypii peren- 
di auezilti cansà, neceguis cit cmfident, 8c.. Sicquod dicitur de L[xoribus vel 


+ 1 * Mulieribus, Er now recatkr cor ole, confequensdenotar, non caufam. 


- ra ergo poft defreriatus eft cum de equis, de matteribue, dear- 
nto & aufo, dedefcribendo item exemplari Legisduplò; caufam de- 
Enc rédeit omnium, de quibusent monuit ; Nemultiplicet ibi equos, 
nelis vel equitibus fuis confidat, fed fidnciam fuam ponat. in Domino. De 
© choedicit; U diflet simere Dominum: Ne multiplicet fibi uxores; ur obferre 
onunia verha Legis, & ffntuta ila; ad faciengum ca? Refraenando enina fisam con- 
cupifeenziam, obfervat verba Legis de concubitu & canjugiis prohibitis, 
de menftruatà, & altis, quad non @&urus eft, fi indulgeat cupiditatibus 
fuis. Degxquod monuit, ze multifliter nimis ‘argentum & aurum,dicit 5 

« Ne efferato cer ejus ficper fratres eius: Argenti enim & aurieopia, indueit ho- 

» -minem adfuperbiam & faftam: unde fi multiplicatàoni corughftudear, 

* recedet à praccepro, & fiet Oppreffor sraptor,fa:nerator, 8 alfa aget prohi- 
bitainLege. Dedelcriptione Fiei Legis, & continuaejys circumgeftatio» 
ine, dicit; 222 maltiplicet dies imregno fo, fpfe & filù ius, inmedio ffaclo, Sic ex- 
licati fantifti verfus, . . E 

Le i il 











“Rantiflimus 8 miaxitus omnium, non debet depgi 


. 7 . pi 
+ +. peSratuET fJure REGIO. 443 
‘ Ex iis autem, quer ha@cous à me diéta fiant, patet Regew oblizatune | 
«ft obfarvare pracepta, magis quam ulli alii bominesz idqueob Tresca 
«Primd; quia Rex eft Speculi inftar politizoti populo fuo, in cumoca= 
los omnes conjiciunt,.& ejus faGaimifantur. Vulgus enim naturà fuî 
. fertur ad affimilandum fe magrtatibus in omnibus) quoad fieri potelt, 
* 8îc videmus, dum Reges Juda effent boni & re&i in cordibus fuis, popu- 


dum totum 2b ipfis dependiffe, & moneri & «fe; quando verò 
li & peccatores erant, omnes fuerunt mati & peccatores, fequentes 
ipfos. Hinedixit Philofophus quidana; Regnun quò fuerit eminemtius, tan 
rale oneni populo fio ( Regis ad exemplat tous componitur orbis ). Hac de cause 
magie decerReges, utobftrventPrecepta, Timòrem Dei, & Humiliter 
tem 
totus Ifrael Pracceptis ebediant, Deum timeant, & aQiones fiuas omnes 
xeGè inftigiant, . . : 
secund; quia Corona Regia,8c Majeftas Regis, major eft quàma omnium 
teliquorum bominum; Dominiumque ejus majus & potentius; idcireg 
«dlecet quoque, utmajori ftudio obfervet precepta, quamaliigti non tane 
tum t imperium, tantamdue porentiam. Hincdixit Philofophuss 
Sic Comogftones Venti vebementitis petunt arbores altas x proceras, quam herbas 
terre: ficcalamitates teruporum, aut operationes, Aftrorum vim fin magîs exerune in 
boiminibui ineminentià C"dignitato confiituris, quan invilibus & Immilibas, Sic di- 


piritus; quia fic fuppeditahunt argumentum à Majori ad minus, ut 


- tomagis iludrefficitur È obfervatua al'utmnibus: Idcog, Regis aBtiones dottrinam fe . 


cit etiam Prophesa; Quia dies Domini exertitmun veniet fiper omnem fuperbum 


& excelfim, È fiper omnemelatum, &bumiliabitur, Ela.2. 12. Et quia Caul& 
confervatrix omnium dignitatum & imperiorum elt Lex, & Preecepra 
Dei; idcircorequiritur, ut Rex, cujus imperium fummum ef, pre omni» 
bus ftudeat oblervaré ea, Hoc eft quod dititurs Ut pralonger dir ia Regne 


| ffo. HincetiamDavid,cùm preecepta darer filio fto, dicigjn cundem fen- 
fum; Breufodi cuflodiam Domini , ut ambules in viis jus, Gr cuftodias decreta ejus, 
. praceptacjus, © judicia cjus,Cre se profpera reddas 


feceris, Gr omuia ad que 
veneris, ut confirmer Dominausserbum (mam, quod Joquutus eftmibi, rc. 1.Reg.2. 3. 


. 


Tertiò, quiaficar Reges debent oblervanteselle fui honoris &fuz digni- . 


* tatis, quee funt Bona Imaginària: ficetiam debent multò magis operam 


dare ur.comparenBonia anime, perqua homo, fi fecerit ea, vivetin ester 
num,Ezech.20. Namcùm Rexinhoc mundo fit eminentiflimus, pre» 

feipfum infra 
dignitatem fuam in mindo venturo; quia Mundasfiic, utin Nifchna did 


Kkk 2 


cune, cit velsci veftibulum mundi futuri, \btinvenient magnificentiam, & 














li . 
' 
DI ° ., 
. , 
. . 
‘0° - 
UA 
. . 
Ù . DI 
. tè 
,° . 
', . * 
LI ” 
)» A " 
- - 
; o‘ 
. . 
r . 
» * be 
. » * 
.» 
» 
ui 
» 
« 


. 


444 .DisseRTaATio IL: . + 
gioriam, quee nunquam auferetur ab eis, contrà quàm elt in mundo hoc 
mutabili & inconftanti, ficwt diciturz Perrw & magnus ill eft, Jobi 3.9, 


- b.e, utRabbini noftri explicant, Ibi magnas magnas erit, & non parvus fier an 


plius:. C parvus perpetuò parvuswsanebit, nec unquam magnue fiet, Quiz ergo Bo- 
na animee in hoc mundo acquiruntur per ob(ervazionem Legis& Pre- 
ceprorum, idcirco decer Regem, cujus majeftas & magnilicentia elt ma» 
ximae, magis dc hiseile olicisum. Hincdjxit Seneca; Ome Regnura est fb 
«lio Regno majore; Cogitabit itaque Rex, ficut ipfe facit erga fubditos fuos, * 
fic Regem illum, qui fupra ipfum ef, faturum quoque erga ipfum, cujus 
fervuseltin perpermum. Hisde caufisfrequenter adhortatuseft Deus Re- 
ad Timorem fui, & ad Prasceptorumobférvationem, utprolonget 

diesin Regno fue.in fetulum, per ipfiusgratiam. 

Quando verò Rex malus eSt > flagitiofus,inveRtigandum eft, 4n licear Rebellare: 
i, eumi, & Regnoremovere, È deponere? quiafe. clt Inimicus,probris afficiens 
Dominum, & Tyrannusr De hoc niliillegimusapud Sapientas noftrog, , 
* Sapientes Chniftianorum multa de hac Questione (cripletant,8e difpu= 
tarunt, tandemdug concluferunt, ithad Licere, & polle fieri; ficur fcilicet tro 
bus Ifrailitica fecerunt Jeroboamo. ; ce ° 

Ego dchac quaftione toquutus fàm coramRegibus ctr Sapientibu 
ipforum, afleruique non Îicere, e poteftatem.autjus haberopopulun, 
rebellandiRegi fuo, cunîve regno deponere, etianslî in fummo, gradu im- 
piusfuesit: hujasque mea affrionia tres stddo caufàsz =! 

Primò; quia Populus, dum-Regem conftituit, fe obligat sd obfervan= 
dum & faciendumjula & mandata ejtis, Obligatiodue, &juramentum 
hoc, rron eft condirionale, fed abfolutum. Ideò, qui rebellis Regie®tmor- 
tis rgus fit, ivefir Rex malus, five bonus. Populi enim non eft examinare 


. fuftiriama aurimpietatem ejus. Ideò dicit Deusad Jofuam; Sriamareter 


laverit ori tuosoccggletur. Bujusitaque Juramenti & feederis q. refpettu, quod 
populus init cum Regibys, renenturilli eum honorare, neque poteltatem 
Itabent cum caftigandi, puniendi, autei rebellandi. 

Secandi quia Rex in Terra cl idem quod Degsin Mundosidcirco abfo- 
lutam habet poteftatem punieadi, etiam non fecundum jura & Leges, 
prout neceflitas requirit,abrogareitem m &È confixtudinem genera- 
lena, Unitasenim ejas in regno, eftficut Unitas Dei inmundò, Hujusrei 
causà dicunt Rabbini noltri erp Berichoth,apie@amai sui pie 

s genttilivim,dicrMgpedi&us fit qui impertivit de bonore fao carni & fat- 
pic qui vides Reges Ifraetis,dicit;BenediQugfit, quiimpetrivit de honore 
fio timentibus ipfum, Qbfervaquòd dicunt; Ta ener fuso vocabulo 

. . ur, 


x 


ì . 


* DA . - 
N L NE FA : ° i . 
pe STATU ET JurE Regio. 445 ur . 
» e, ale e i x i 
A fatentur, Reges terre, praefertim Reges I{raelis, participare de honore Dei, So. + 
-& Majehave jus per rietaphoram è fimilicadivem: Ideò nonlicitum e@ . Le tei |. 


plebi, manum injicere Regi fuo, cunive deponere de regho, quia hoc» 
perinde habeturac fi involarentin Honérem &gloriam Dei. Hoc abfer * 
* vavirRex David: Quanivis‘'enîm uné&us.effet ad betltum, noluittamen * 
©. manum fmmittere in. Saulem, cò quòd clfer Rex I{raelis, fed dici; Qris “» 
.° esstendit manum fuam in unétuan Domini, & innocens fuit, B,eimpunè abit? 1,Sa- 


’ 


muef.26.9.. * . a "o. 

Tertiaratio peculiaritersefpicit Iraélitas ; In cujusenim poreftate non * te. 
e& Regom conftituere & cligrre, isnei e potefteum Regno exuere & de= ..° 
ponere.. Citm ergdElettio Regis nomfueritin mamr& poteRate populi, n 





fedinmamuDei, ficutdicitttrs Conffituendo cenffitues fiiperte Regem, quem eleî |. . © - > 
it Domintts Deus tuus; ideò illicriem, quiregnunmipfi npnedederunt, neg; 1 

aufferre illud ab co poffunt, fd Deus folts, qui Reges conftituir. Hinc * 

Samuel Propheta dixit ad Ilrackm, quòd fi Rexfuturys fit contentiofus 





& litigiéfus, praevaricator ab uteio, ut clamrent ad Dominum. Hocfibi vult + ° 2 è. 
quilm aid; Et clamabitif in die illa à confpelw Regis veftri, quemelegiftis,&non * ba 
excandiet pes febera die illa, &c. 1.Sam, 8,18. Vides hîc non dari ipfis fa- * - ., 
cultatemrebelfandi Regi, cumvé degonendi à regno, quamvis extremè , * ia 

i fit impius, fed'jubentur Clameoe ad Doninum,. quia Supremus dominatur in. . ‘ 


‘Regno hominum, & cui ipfi placuenit, dat iffidDeusi. er 
Sabbie tese - 
‘. EXPEICATIO TEXTUS 1500411 
cerSsu. Cap. vris. vi. — — ad finem. . SALI 

i ‘Ejusdem ABARBENELIS. sa ” 


Kefrwa.3:% . . ue vi SE » 
T congregati fuerunt' omnes faluigres Ifraclis, &c.) Commemorat Scri-- i : 

prura,ferriores Iraclis congregams,venille adSamuelem Rama Di n. 
bi thrana, ubi fuit domus egss eique diville ; Quie duohoc tempo-. RE) . 

re occurrant, primò ejus Sensi; fecamdò; quòd Fili ejuss quos in fuum lo . vr 
cum fubftituit, nén ambulentin vijsejus 5; e petere ut eis conftituarRe- ‘|, abi 
pi !. quodàne ira Sgmuelis adhoc exarferit, Deumdueoraveritutipfe | * 
ibi foggereret refponfionem ad propofitam hanc perizionem; fe enim "i 

igirorare, quidnama refppondere debeat: Adhanc è autem ejus petitionem * SI 

" ‘ n 3 i » : x 






* 














7446 DissERTATIO. IL 
non exarfiffe iram Domini; malam tamen fuifle vifam in vculis Sr 
muelis, . i 

pari 8cc, Et dixit Dominus ad Sammelem, Audi vocem populi, 8cc.) Dicitat 


. 


“Deum Benedi&tum dixiffe Samuelî, ut morem gereret populo inomni- 


è 


bus ques di@urifint ipfi de conftituendo Rege, necad animum revoca, * 
quòd hacratione ipfum &judicium ejus fpernant; Illos enim; petendo * 
Regem, dice Deam, ne fuper cos regnet, Dicit autem hc ideò, quia 
Rexn iusquidemeratcateris poputis; quia illi non habebantipe- 
“ cialem gubernationem providentia Divina: Ilraglite verò, quorum 

Rex Deus erat, quique Ipfe ‘pro eis 8ipforum jadicia dirigebat 
per fuam, non opus neRege, Ideò dicit,gud freverint Dem 

— suefisperfevagnet. Addit, hoc ipfisnihil effe nevi, ut derelinquanz guberna- 
tionem Dei, & fufcipiant gubernationem Regiss fieri enim hoc fecundu 

"omnia opera qua faciebant inde ab evtempore suo egpaft funt è terra Aegypti, quan: 
do femper cum dereliquerine, Cr diie aliis ferverint: fic ergo cos facere ettamnum, 

+ derelinquendo Dewns, & peteudo Regem. Quod addic, fi faciunt etiamtibi, facit 
ad exaggerandum} quòd fc, nuncficfaciantnon folùm erga Denm, fed 

- "8 tipa Samuele, derelinquendo gubernationem ejùs, & perendo Re- 

gem. Fecerunt enim Samugli, ficut fecerunt Deo. Poftea pracipit & 
mueli, ut licet ipfis morem gerst, fimul tamen conteftetur, quid ipfs 
tandem fiteventurum, ac proinde ipfis etiam indicet judiciura feu jus 
Regis, &c, Ided quòd dicitur; 51 nunc ayffutta veci corse, non et ‘presto 
pium novum; jam enim de hocpreeceperat;" fed intentio & fenfusejus 
elt; Nunc ergo, quamvis aule tes & pareas voci corum, fimulcamen 
etiam Teffando teffaberiscis, qui mores, quae aftiones illius fint funure, fin 
dicabis eis judicivm Regis. In Maflechech S in capite 192 in9' diffene 
tiuntde hoc dito Rabbininoftri; R Fofedixits Quicquid bic de Rege dicitu jd 
licitune fuitei: R. Febuda dixit; fa (de Jure & Judicio Regis) nen fuerat 
diga, nifi ad'eos perterefaciendos R. Mofes ben Majemonin libro fuo de fu- 
dicibus, ubi de Juribus Regum agit, cap.1. fcribit; Sementia prormunciau 
juocta mentem R. Fofi. Verùm fenfusliceralie Scripeuree hoc hon docet, fed, 
quìòd vera fit èxplicatio R. Jehude, di&umfe, hoc effe ad cos 
ciendos: quia Lex nihil quicquam Deut, 18. diciede hac re, ubitamen /0-, 
cus conveniens fuiflet ; fed dicit; N eleveter cor ejus fupra fritresfos, e ne 
recedat dpresspto vel ad desteram rel alfa quod nos docer, De jure, 8t 
fecundum Legem,resiltas einonfuiflelicitas & copcellas,que hic de jure 
Regis dicuntur. Quod fi Mofes nihil decodixit in Lege; non certe da= 


i tameft prieceprum novum poltjus mortemy ficpe difunts Suilue Propbeta 








pe STATU ET Jure ReGIò. — 44+ 
intbet in Lege aliquidinnovandi: Quomodosrgo dicemus, hocfuifto( È g'i ‘r- 
Prisceptum gonerilo de Rogibus ri per Samnielem? Sie (ripfitR, -, la . a ° 
Levi ben Gerfon3 Regi non permifa È hicita fuiffe ita : fed dicere tentàm Samub» e - 
tem, quid Rex fatt fi, bi Reg pa rei confermati È roba fr sè. 
i DI 


Er ego quoque exiftimo; vocari THONDOVO Fudiciam feu Fus Regis, non © è 
hoc finta, quafi hocefferejus Jus; fed, quia ipfi dixerunt, De nobis Rem . . 
qui nes judicat; refponfumi fuit ci9s Benè (bubebitio Regem) Cr hoc erit ejua : . 
Judicim, lx, e, hebratio judicandi, quam iBe obfervaturus e erga vos; Rapiet omnia. 2° 
°° fra; idqueutintelligant; Hum non exerciturum effe rale judicium,qua» . 
° de ipfi petant, fed omnia ipforumad fe pro lubitu fho raptaturum, Ideòd 


* + nondicitabfolutè; Erindicebis cis judicium Regis, (od addit infuper, quiregna= O 
bifuper vos, h. e. Ilius Regi, quem vos pofiitis, & qui regnatarm eSt fper vos, hoc NE . 
evitjndiciuna, quod inter vos exercebit :-polttea fubjungitur, quid Semusi,papulo Re- . i 
geni fepetenti retuleritommia verba Dei; Hocverdin Ele@tione Regisnonle- © |. <- 0». 
gitur, (1.Sam. to. ) fed pofteaquamfartes projeciffer, diciturz Er foguugae . . 

» ‘ef Semmel adpopuln FusRegni,firipfità, inlibro, 1.Sam.ro.15. Stnfusitaque + . 


hujusloci eft,Samuelem indicafle populo omnia verba Dei, haec nimirumz 
" Non te [preverant fed me (breverunt sneregnem fiper cos: Juxta venia opera conom y 
«. quafecerunt ab ee die, qua eduzicos ex Aepipto, weg, ad diem hane, ( dereliguerune au- PASCRA 
tem mey > (ervierunt diis alienis), fic ipfi faciumt etiam tibi, Polteaquam verò a 1° 
projeciflet fortes,fignificavit ipfis judicium Regni;h.e. judicium quodRe? - 
**. gesexergere foleant in populo, autquod foriprum eft in Lege de Rego, & 
© Quod ipfimet dixeruntad Jofoam; Quicung, rebelleverit ori tua, occidettr. . . 
i V.n &c, Erdixit, Hocerit FudiciumRegio,8cc. ) Dici, Regemmonfatu= «i. 


* sum Judicium & juftitiam populo fuo; fed Judicium, quod ipfipetie- * ‘ aa e. 7 
Fine godi lntm LEI pera i pere ee. 
summeminit, Vocathoc Fudiciem Regis per Antiphrafin, O) U 

Sexautem ejus partes memoratz 20 i 


* 1: Filies vofres tolet, & poner sosfitiin caribe fi Crequitibus fui, &oamet «<«. - 
ante carruam efis, h. e. Accipiet ex filiis veftris, ut pedes currang ante curras  .°- . 
fuos, & antecquites fros: fîc, Accipictè fili veffris, &r conflizuet os Tribunos, & NCAA 
Quinquagenzzios. Hoc quamvis honori6cumipfis erarfuturam ; tamen vi- - nn 
riggnerofi & cordati fugiunttale dominium, neque illud ambiuntautao» MATTI 
ceptant, nififortèex veneratione aut metu Regis: preeter laborera ci . ° 
& molelliam maximam, quam ifiufnodi oftriapublica fecumtrahuni NA el 

° etiam cosavocantà cura rernm privatgrum, ficut Jbthana filius Gedeomig DI .° 

«in pasabola fua, fub perfona Oleg dicit; 4n ego deffrem pinguedinem mean, © l.. 

+ Gr vadanzatpromivea fiper arbere? Jud,3.9, ut ibi expofiu, Sic accipiee Les 

- . i e cor . 





. > Ta Tee. ; 
pis ge N piro GOLE : 








ee I * 


448 . DIBSERTATIO IL 


cos ut cogenti Cr colbpanemeffam Regis, Cr arent agros ojns, sa item faciant i F 
menta & arma bellica, © cerrus fuos, Interpreves dicune, illos pri Fc 


tuifle pro metcede, non gratis; Regitamen pexaliis omnibus id facier - 


dum, ut qui cos praecedat, Ethocfaver&erentiseorumqui dicung Ha 
Regi fuifle conceffa, & deejus jure, Secundupr:meam autem expofitio 
nemyfenfus literalis horam verborum.elt; Regem furapturum ex filis 
corina,quosdam,ut Peditum loco ferviantadcursendiam ante ipfum3 ja: 
vengs £c. ad hocaptos &idoneos; atips,utfintPrincipegy alios qui Ter 
«ram ejus colant, immunesà negotiis regni : alies pro Artificibus & O pif: 

* cibus. Polteaquamegitde Filiis, loquitar etiam de Filiabus, & disic, Re: 


«© ex illis fumpturung, pre Unguentariis, Coquinatiis, & Panificis . 


is Moris enim inter iplos fuît, ut Edulia & cibos Regum Muliereg” 

. preepararent; idque, procul dubio,aullà acceprî mescede, fed gratis. + 
* 2. Agrosinfaper vofiro;& vincasrafira,&rolivetavoftraspiima acipa , dabità,- 
finis fas. Hoec,inguit, majar.adimaceftviolentia, qudd fundos veltros ac« 


«° Cipiet,8cinter fevosfuoseos eft diltributurus. Iftud iterum docet, qubà , 


* .ngnagaturhie de Jure& judicio, fed de Oppreffione & violentia maxie 
ma. Nam fi hoc}urisfuit curnon accepit Rex Achab vineam Nabothi 
Iraelite? Cur 

. Deo,&Regi, urmorteafficeretur, & Achab vineam accipere pofler, fd 


+0 $arepotuir accipereagros& vineas? Rabbini noftei fcribune, non. accipere 
"+ pornife fpfum vimeas diga ipfos fed frudbus ilorum, fi fervi Miusopus haberent iis, 


“ad bellura proficiftentes, È per locailla tranfevmtes, non daberent Aliud quad comedant 
rattamenpro protio verò dico, quod non reperimus in Scriprura, de ce 
non pelle cam explicati fecundum fenfura diteralem: Item haec omnis 
ex hac hypothefi dici, quali ca Regi fuifant permifla,que hicdicuntar, 
Hinc, qui hanc fententiam fequuntur, omnia diverticula, gmnesdue vias 

* quarunt, quà cam teantur. Sed, ut dixi, contipetrir hic denraxcat ture 
.  pium & viuofàrum a&tienum recenfio, fecendumfenfiuna Biteralem * 
3. Be de fapuinibus veftris & vineis vefiris capiti decime, 8 dabit Eunuchis dg, 


i fervie fuit Vultdicere; Rex, uti voluerit, capiet decimas ab amnibugpro- 


ventibus, Hoc adhuc prioribus gravius elt, Sic enim affimilabitur Le 
witis& pauperibus, & facier menfam fuam, ficutmenfam Altifimi, . 


fabelem oportuit contra ipfum vetari, qudd maledixgri . 


4» Servosgy vefiros, Cr ansillas vefiras,juvenesg, veliros optimos , afinesk, vefros * 


tobiet, unit faciat opus fium. Vult dicere; Aliud quoque j vobis im 
ponet, videlicet, qubd preeter Decimas de proventibisigluper ervos;an- 
cillas,afinos, & juvenesillorum, quibus ipfimet opus habent 4d agricule 
curam, accepturus fit pro miniftris & famulisfuis; ita it non. tipi 
* fagercopusflum, + - vu 5. De 





pe Sratùu ET JuRE Reero. 449 

4. Depecoribus veftris decimas capiet. Viult dicere; Quamvis decima AI- 
tiffimo foli debeanturab iisque fubeunt horreum & torcular, non cone 
tentus ille decimam Levitarum de his accipere, accipieteaseriam de Peco- 
ribus, quad et omnium duriffimum.Sub Pecoribus autem etiam Boves 
comprchenduntur. . . Ù 
6. Btvoseritisei fervi: H, e,Etiam cdtpora veftra nonerunt libera. Name 
ex vobismancipia faciet, &ceritisficut fervi Cananei. Rabbininoftri hoc 
explicans de Tributis, queeiplisfit impofiturus, quia quod hic dicitur ; 
mseritis eifervi: idalibi dicivert; Erunesibi tributarii, fervierità, tibi, Deut.20. 1, 
Addit, jugum 8 tyrannidem ejusita violentam futuram, ut Clonani fine 
ad Dominum. Dicithocideò, quia hominibus nonlicet rebellare Regi fuo, 
ficut Davidinquits Quisimmittens manum fam in unélum Domini,innoceni eritò 
Poffuntautem clamare ad Dominum fub tyrannide Regis ipforum. Et 
uamvis Dominus propinquus fit omnibus invocantibus eum, tamen 
icit:3_Dewm cos nonexauditurum in die illa; quòd frilicet eos jam premonue- 
tav ipfi verd ei non aufcultarine. Sequitur; Renuit verò pofulus audire vocem 
Samuelssh.e. Gravisfuit auris ipforum, neaudirent, fed refponderunt ciz 
Nequaquana, fed Rex erit fuper nos, &y erimus os quog, ficut univerfa gentes, Bcc. Voè 
luntdicere; Non obftantibus omnibus quas adduxit rationibus, fe ta- 
men velle Regem, & quoad Opfreilionem & Expilationenì intermina- 
tam, futuras ut univerfse gentes, arquè roleraturas onus illud Regis & 
Principum ficutille: hanc verdutilitatem abeo accepturos, ut cos jugicet, 
autetosexedi, & pugnet bella ipforson, Dicunthoc nt inntant, Samuelem ob 
{uam feneAutem, Eli itém, qui anteceflorejus fuit, quamvis effent Judi 
ces non tamen procefliffe la ante filios Ifraclis; Regent verò pro» 
ceffarum. Volunt ergò dicere; id Ticer Rex exerceat omnem Rama 
tyrannitlem &c.iniquitatem, quam dixit Samuel, fit tamen fa@turus inter 


eosjudicium, & proceflurus in bellum; ac propterea @quum elle, ut pa-. 


tienter fasant]ugumxjus, prbpter alias utilitares quas ab ipfo fint perce- 
pri? fiaccipiat & tollat dé bonis ipforum, eos tamen fervaturuò fit ab 
opprefforibus aliis, fuo Judicio; & ab Inimicis, per fua Bella, atque ita 


ter jus fore generalem, damnum particulare. Imò Guicquid ab, 


ipfis accepturusfit, non foreexpilationem aut oppreflioniem ; fed equum 
8cjuftum, pro fervitio quodipfis preeftet, Quia enim fit minifter & Jue 
lex populi, Lil ue ipforam ab hoftibus, equumeffe, ut ab illis ao 


dex 
cipiat qua fibi neceffania us enim eft operarius mercede fià. Porrd © 
pi Samuclen disiffe pins asribus Febove; h. e, Orafle, 8cex 


fivillis 3 Deumverdei dixiffe; And 





4o Dissertatio HLpsfupic. 
vicm cornm, È conflitue sia Regers; His verbis Gorificatur, aakksns pertifiò 
. &Samiuele, ur ipfis Regem daret, 2c per confequens, Regis costieri 
cultatem ei commififle: ideddicir Deus; Obferva Gr attende ad vivhe pf, 
quòdomniatua fidri È poteftati committant;itaque moremiillis gere,pro confilila 
accipe,& dic eis, te velle conftituere eis Regem. Hoc intelligens Sacceemal, 
dixit ad populum, Ie quig, inurbalì fem, hi. e. Acquielcite ; Conftituai 
vobisRegem,ficut dixiftis. Quid amplius vultis? Ite finguli in urbes ve 
ras, &egofaciam Dei pipi Invellexit autem, Dium ale 
&urum Regem quem voluerit, fe verò convotaturam & congregaturalia: 
Hiaclem, pofteaquam intellexerit è Deo, quisnam Rex ipforum futusse. 

let, i . 


vasrossorestes0000880506838 
DISSERTATIO TERTIA. 


De . 2 
JUDICUM & REGUM 
IN V.T.DIFFERENTIA: É 
Ex Prefatione Abarb: in Librum Jofuas n. 


Quenam fuerit, inter Fupices € RecESs 
tàm Convenientia, tum Differentia. | «x 
re diligenterexpensà, inveni Fudices 8 Regescomventite in Quing. 
rebus; & in Quing, aliis à fe. invicem diffingui. coi 
Prima convenientia elt, quòd,tam udicesquim Res fac dn 
natià Domo ‘fudicii, & acceptati à Jiftaele. ion 
De Fudicibus esrim ait Scriptura; Fr (afiitavir Dominus Fadices,8tc; quod 
nicligendam de Ordinatione eorum per Domum Judicii ; Di 
tioneillorum ab Ifraglitis, clartidem invenitur; velutichmad. 
* dicunt; Dominerenabie etiemtu,8c, Judic,8,20. 8 ad] 
eg < obifium, È pagnabis contra filios ammon, Cr eris nobis des: È 
; Nullum autem eft dubium,quin Judices primà excitàgii 
mini, Spiritus confili & fortudinis, Cùm ergo videmgne Mx 









è 


rrRecumInV.T. Breeprantria. da 0 * 


LA 
. 
® 
. 
. 
. 
@ . 
” di 
. 
.. 
DICI 
D - * 





“ass DissertaTtIo HI DE]JuDIe 
drin, cap, I'M N0WI; Tygdiio 83 2. Eligferem dici dediti, quid damme 
Gi plettant È puniant gi praîer normam fudicii &£'Logia ; non ut traneeradiio 
tur verba Legs, fed ad faciendam fepema Legî, rc, Ibidem adducune î 
hujusrei hitorias&cexempla. DeRegibusidem quoqueclaram cli, Ed 
enim occidit David Amalekitam, qui dixit quòd occiderit Salem, 
quamvisnemacoccidi vel fuppliciocapitali affici debeat.,ubi.non edfaat' 
teltess & nemo fèipfum (proprià confellione fc. ) reum poflit faoteti 
Et cùm Nathan Propheta narraffet hiftoriam viri Divitis, accipientià 
agniculam viri pauperis, dixit David; Ut vivi Dominus, vir mertisettgaci fon 
ce Basz Bcc. Omnia haec fa@a funt neceffitate temporisfte requinente. 

Quartò conveniunt Reges& Judicesin Veneratione & Honore, utrisque 
debito, utquiilliscft rebellis, Mortisreus fit. De Judice aitLex; Pira 
tem qui fecerit per fuperbiam, ut non obediat Sucerdotiau Fudici, morietro vis ille,Bcce 
“Deuter, 17, 12. Hinc morte multavit Gideon virns Pennel, & viros Suc- 
toth; quia judicavit cos ranquamrebelles contra fe, 8 mortem comme» 
ritos propterea, quòd trangreflieffent preeceptum ejus. De Regibus autera 
Rabbini noftri concluleruntid exeo, quod de Jofua fcripwm leginnag 
Ormmis vir quirebellaverit ori.tua, Ce non obediverit verbie tuis, in omotibua que precipium 
cirocidaur; Jof1.w28. Adîd (ribuntincapitet"m 2047; Qmaisvis qui 
rebellaveritori tuo; Amnar etiam occidendia, quirebellaverit verbis Legio ? Ad boe, 
reponfam fippeditat quoddicinar ; Tantum. roborare&efortis elto, Jol.1. 9.7. 
Meò dixerunt; Etiam qui maledicit Regi, cum poteî Rex morto pledtere, ficut David fo= 
dit Simeiffilio Gere; qui,quiirebellis effet editto regis, rews mortis fuit. . 

Quinta convenientia et, Succeflîo. continua temporis, tàm Judicum, quia 
Regum.. .madmodumenim nullum fuit tempus; quo nullus ferie 
RexinI(ragle, abeatempore quo Regesinceperunt: ficmeà lententiti;to- 
to tempore Judicum, nullum fuix I[raéti tempus fine. Judice, nifi qubdim 
diebusillorum quandoque Ifraélite manclpati fuerint inimicis fuis, quan 
doque ab'illis fuerins fervati, Idcirco comprelienduntur afti fervisutis fb 
afiis Judicum,ficutexplicabo D.V. Quod ideò faffumut ex annis illoruse 
£iiremusDies mundi, &{ingularum generationum. Nor enim pollamas: 
alirex fcire numerum annoram pressesitorum, nifiexannis Judiczme& 
Regum.. Hinclegimusin Schemoth. rabba5 gud Densmonffranoibpiglie 
wnonte- Sinai lilirum» Adami: primi;,inrque (cripte fuerintemne: generati a 
gulis etatibus; illarum Gubernatores. && Reges,&c.. In quibus. i pfomtbge 
notandum, quòd'aquarint Gubermatores& Judices Regi , | 
eentinud fucceffione (è invicem. confequuntur:. Quod venda fi 
meiiftius libri; Non erat Rex in Ifricéle id: explicabo. fio lameBbo civ 





aT REGUMINV.T.DIFFERENTIA 455 





x 


NE 44 DissertatiIoO IFlDEJUDI® 
* deo etiam dicit; Qui int min fu i indi D dini 6 


Judicesautem non habuerunt Unetionem ullam. Et héec boia 
prima. Fufiùsautem & perfettè hc de re agam in Settione priiti 
Regum, in Un&ione Salomonis, è ‘n 
. Secunda differentia eft Eminentia Regis; quòd ejus Officium notre 
i &umerat ad Judiciorum normam, & ad judicandum inter Virum @ 
° ivatos quosque) fecundum & i 33 
è vonfervatione falutis publica fe 


Jendo judicium extragidinariè, préutRérem & 
a requirebat , non per modum judicii compri & 
naliter; quia Officium illorum proprium' erat, 
tum Legis, & Judicium legitimum. Annorentia 
one DANY preeceperit, ut fit Domus judicit mf 
) in unaquaque urbe, ficut dicitur; Fadices tte 
\ ertis tas: &zin fe&ione Nî8* 15, deSyriedrio miagnò 
is) & de Judice, qui eft maximus inter onttmer, 
. . ini noftri, quùm ftaret cum feptuagimi fenici 
. . _ Et indicabunt tibi rem judicà, & facies ustta verbum quill 
° indicabunt tibi, &c, Deut, 17.7. 10, juxteprefcriptum Legis, quam docebunt 20 
Ibid. w.1. Ita utofficii illorum propriè, primò, & peculiaritef fuerî, 
eetiam vocati fu 
fi effe ad Bella;,@& 
- 1 pro-ratione végn- 
i imeft ab cis, quae 
Ihuc erat in Mraele 
è n, &Regum(qued 
_- x ‘opicè iplis Nomea 
tin Sichem, &tc, jus 
5 Etcotempere nil 
Rabbini noftri je 
Deut.33.5.Dixrerfit; _ 
#1 ficut Res. Badeîs. 
apparet, Judicis ofticium tantum, propriè & per te, elle judi ille 
_ ‘ ordinarium &cexatum fecundum Leges: aut, fi ultra hoc e, iskifa 
« fe, non ut Judicem, fed quatenus, vel à Regeid faciendi facesirybintitte- 
pit, vel in defe@tu Regis ejus vices egit. Sed Regis 
in adminiftrando friet ‘udicio;verùna in dellis geren 
candis poteftate abfolutà, proutres & neceflitas 












è - 


* rerRecuminV.F. DIFFERBNTHA. 455 











aj6 Dissert.IILDE fu.eTReo:INY.T. Der. | 


carum, quos Rex morte plettebar, bona 8efaculestos, e 1 organo 
denique terra, quasipfefubegit, ipfiuserant. Ones a dp 
tates ac preerogativashabebat Rex, quas Judex non-habebat, sà 
differentia quarta. . M 


- = 
inta differentia et, quòdd;ex quo unftus fuit Rex, Corona Regi sit bene 
sl fliosefus pertinuerit ih f&culum, Regnunequippe heeredîta " 
ipfi, ficurdicitur 3 *Lr profonge dies invegne fa sf & fili cino s8 medio fra; 
Deut.17. 10 radio cir fi fili sniriivenne i 
rit, Regnum ci fervatsom fuerit, lonec adolefcetet, & majorennis ficut Tehos 
jadah fegitJoafo; Et omnisqui prioreltin Bons, rn Ferclitae 
i: &comnisfilius natu majof, prascedit minorem. Quòdd legimus, 
Deum transtulifle Regnum Saule, & aliis Regibusimpiis, id faQum fait 
propter peccata ipforum. Judices autem non wransmittebant heere- 
ditario jure principamm fham ad filios fuos, Fuitenimi resiplis i picutia- 
ris vel fingufarisin fpecie, propter ipforurh Fortitudineti,Prudiniam. 
8Pietatem, Et quamvis Ifraelitae dixerint ad Gedeonem; Demimeg# 
iper nos, e, fn tn, fia fili ti, Bcc. Judic. 8,22, id fattu e 
‘mero erga ipfum amore, non quòd de jure ad id obligati effent: Unde il 


* abiplo refponfum tulerunt; Non diminaber ego fipervos, ne filine mei 


“unt, nequeregnasefecerunt filiosejus.. j 
Sic ergo explicatum eft, non eandem fuifle rationem Judicum®WE. 
Regum, quamvis Judices in hoc libro commemorati, ob defetarig:* 

* Regum, Bc Judicum, & Regum poteltatem ha su 

° ‘erint, " ” 


« 


. È . . 


minabissa fisper vos; Dominus dominabitur vob, «Quin 8 ipfi id retrai 
. 4° 





‘ 457 
iii 
DIS$SERTATIO QUARTA. 


MIRACULOSA STATIONE 


SOLIS, TEMPORE JOSU &; 
. Ex coder ABARBENELE, 
pid Fosuae Caput Deciusu. 


Uia hac Hiftoria quafi Scopus eft omnium Interpretum, in 
quem fuas fagittas mittant, idcircò vifum eft mihi paulò fufids 
hîceam pertra@are. Ut verò omnia, qua illi de hac re fcri fe: 
une, & fimul qua Scriptura habet, comprehendam; Sex Queftionies 
proponam; &primò quidem per modum Querendi; deinde per rripericae 
Differtationem docebo, 1. De eo quod apud Sapientes noftros hac de re invenitur ; 2. Quo= 
modò fotvenda fint illa Dubia, que continent in Quefionibu? 3. Quomodo Tess 
verba literaliter,ex mea mente, fint explicanda? 
Prima Querftio clt; Quenem fit Caufa Ffficiens bujus Miraculi ? An DensOpt, 
. Max? 14 verò IntelleQus agens? 
R. Leviben Gerfon in fuo libro ”” morbo h. e. Bellorum Domini, 
* cap.io, partez: (cribit, Caufam Bfisientem omnium miracutorum in genere, effe 
Iutellelum agente, non Desom BenediGusm, Probat boc 1. inde, quid Intelleau agene 
eftendat Propheta prodigia anseguam veniant quod facere nan poffe,nifi fer Efficieno 
ilorum: 2. quia fc foret mutatio & innovatio frientia in Deo: 3. quia opus Intelleitum 
agentis naturale perfeltiuo Cr magis durabile foret, quan opus Dei in inivaculie, quad cit 
cerruprio, Gres uom perperna. Adeodpe dicit, IntelleÎui agenti, quatenzs novit are 
dinemrerum barum, competere aqguà Opera miracalofa, atg, opera naturalia cmzia, .. 
Secunda Queeltio elt3 Quisnam fuerie Pimis miracali bufs ? u 
CùmFinisprior fitin cogitatione, necelle eft ut precedatejus scogni. 
tio. Et dicuntPhilofophi, Fiwem facere vel ad acquirendem dodrinam 
Grionem aliguam Anima, vel. aducquirrndame Bom corperae. | Quodfi ve mie 





458 DissersatIo IV. 


saculum hocfuifle dicansrin co, quad Sol fabfiititin rfromifiao, peli 
£cimus ejus finem. ‘Nam vi@ariam inbellò fecit Deus'eriegyatà 

tra ftationem folis; quando vel Verbum unum dicit, fulus ejusadà 
momento oculi, De quo etiam menuit R. Levi ben Geifon, in Com- 
mentario fuo ad hunc locum, ut nil dicam'quòdetiam falus porsiffst 
fieri ab ipfo per lapides, fuperillos è ceelis proje@os, idjue tam dodie, 
quàm de node. . e ' 

Tertia Qualtio ef, De Matericiftim miraali ; 15 Micaolina fierit incn- 
pere calefti otiofe reddito , vel deffrutlo, aut retardato è motu (uo; au im falute Cr acco 
deratione vidleria è 

Suprà citatus authorin di&to libro, & in Commentariis fuisq 
fcribit;Miraculum fuiffe in bellica Vi@oriesceleritate, non verò ii Spie: 
rafolis. Probatidex Casfà efficente, queripfi et IntelleGus agone, ui in- 
fluentiam accipit à corporibus ceeleftibus, neque vim habetin illa 1 
di: timetàamdrize; quia ficmagnum ifudmiraculum nullum fism 
habuiffet proprium. ha id inde arguunt, quòd Mundus nom poll 
fubfiltere,fifphera diurna quiefceret; item, quòd,cim figuree fit{piha 
zice, non pofsit quiefcere. R. Mofes Majemonides in libro More psn 
2.cap. 35. innuit Miraculum hoc faiffe ex parte Ilrazlitarum,non ex f 
ite Sphere; quamvis te@è & breviter ibi mentem fuam explicet. |. 

‘& Scripruraipfahic fibi videturefle contraria, dum dicirs Er fubftizie f& 
quo docet, Miraculum in Sole fuiffe: & dum dicit; Ft non fui ficua da 
ila ante cam, 86» quia Dominus pugnevò pro frate, videtur docere, Miraca» 
Zum fuiffe in Bello. x de . 

Quarca Querttio eli de Forma: 4n,fi Miracutum fuitin corpore celtfti, faeria 
im Cefatione cjus è motu, ejusg, Quiete perfe? an verò in Retardativne moatue, ita 08 
paitorardior fuerz, fica font R. Chardajinbibro DR? sai 
* Atque hîciterana Scriprura videtor pugnantia dicere. Dumenîm die 
cit; Bexpelevit sd, & fubfftit sol; docet, Motum cjuseefieffe: dom di- 
cit; Enon feffinavit conmbere, docet, Hlura nen velociter, fed tardè cus 
furn faum peregifle. "- - 

Quinta ho eft de Ioizio bujus miracali, Ge ejte Deriione: “Nam fimi= 
saculum fuitin Subfiftentia folis, aut in Salure bellica, queeriturs Ar gee 
nant flatse vel fica fverit fol, quando Dec contigie? An in meritlte, nt vale sabbie 
Garfon? austompore accafoi cia, strut R. Chasdai? Et hicetiam Satipuse fi 
bi videtur contrariari. Duerenimdicitur; svlin Gibron caffe d Lana 
in valle dijalon: Ttescs Er nonfofimevit eccionbere quefi dir integras aberar do- 





pESTATIONE Solis 4 
ivelio celì, Gidletur docere, in meridie ide fittum: Iremguaritar, au 
per botarsundizi div cveriomiraculion, ut velune Rabbini nofiri, «n verdtantim per bo- 

nto albi Chad? ° 











40 DISSERGATIO: IVic 
> Nam quiaprincipipm misaculi fesizin ediorcali, , 
nps noftros, 8 dies 12. conftat horis, fequitur, Solem.ivi 
exortu folisusque ad meridiem per fex horas, & fecund$ vice-tpridaa 
horas alias, adcomplendum diem in . Lora 
In hisquatuorprincipiisnoneftullainteripfos diffenfio»:.. x a: 

‘ Diffentiuntautem de Tempore Stationum, & Duratione earum. - 

. R. Jehofua fententia fuit, Itiones & Stationes fuiffe equales, fex fa 
horarum, & hoc effe quod dicitur; Quaf per diem integrum , q. dicegeturs 
Itionem & Quietem conjun&tim duraffe per 44. horas, que: faciypi 
diem integrum, conftantem Die & Notte. . . RESTTIETA 

R. Eliefer fenfit, unamquamque cjus ftationena duplam fuifle moss; 
dyodecim fc, horarum, ututraque fuerit 24. horsrum. 


“Pro hoc adducunt, quod dicitur; E: mn ffizerit ocambere quali diem 


integrum; quod voluntinnuere, ftationem utramque fuifle 24. 
quafi diem integrum, qui tothoris conftat. 

R. Samuel ben Nachmani dicit; Verba haec; Et nen fofinavis occsauiae 
re, non intelligenda efle-nifi deftatione pofterioreLolg, quddilla fansit 
per diem integrum 24. horarum: de quiete prima confentie. cum, 
Eleafare, quòd fuerit12, horarum; quia omnis ftatio folis ablojutà; fit 
22. horarum, ficut fc. de note, dumeft fubterra. . RESPOOR 

Alii veròdicunt, diflenfionem fuiffe inter iftos Sapientes:de Addisiene 
he. de Tempore quierum feu ftationum,quasR. Jchofuahexiltimavia, 
24- horis illasomnesconftitiffe, &R, Elieler 36. R.Samuel 48. si . 

Ibidem eziam fcribunt; Liber Redi cajue fitmentio, eitLita Abrabami, i 
& Facobi, qui Rotti vocanzue, ficut dicitur 5 Moriatur anima mea morke regkon 
rum; he. Liber Genefcos. Ubi verà indicium hujus miracati eft? (fer in libro 
Genefeos)? Ibimbi dicitur5 Etfemen ejuserit plenitudo gentium, Genef. 
48. 19. Quando erit Plenitudo gentiuam? Quando fc, Sol fubftitit Febofum, R. Eliofan 
dicit; ici Destro fia pra cin eo; Et facies retum& bonum, 
Deut.6. 18. Ubiverdineo eSf indiciumbujus rei? Ubifiriptumeit; Ipfs pa 
cornupetetfimul usque ad fines terre, Deut.33. 17. quando fi. Sol (ubftizt Fe- 
bofue,R. Samuel ben Nachmani dixit; ES liber Fudicmn,8cc. Ibidem porrà fecit 


turs Traditio St; quemadmodum Sol fubftitit Febofue, fic fubftrie etiazm, Me 
codemo filia Gorion. De Mofe arguuntidexeo quod feri Ù 
incipiam dare pavorem tuum,& formidinens tuam fuper faciem pepul font: 
2.25«Similiter enim de Jofualegitur; Die hoc incipian magnifica da 
7. Item ex locis aliis. Le ida 
Hacc}t fententia Rablinarum moffrorum de hoc Miraculo, Et cudisaziiimene 
ce va 





peer _ anne 


B x 

462 : DissertTATIO Io 

sue, È cffolliazate, cre, quibus verbisexponie, Deum fe qui cregvicone 
lum & verram, Ipfum indere attimam, ipfum loqui pa Prophetamy 
& apprehendere vel confortare eum, ad-perfetumreddenduo popue 
lum per manum ejus, ficut dicitur; Ad aperiendunm oculos cases, Cc, Ibidv.% 
Eclicet hocaliquando mediatè fizz,tamen inde non fequitur, nonà Dea 
elle Prophetiam, per Voluntatem cjus ablolutam 8c (pecialem, & pes 
miraculum. Exprefla quippe funt verba; Ego Fehonab ,. hoc e min: 
suesm, È gloriammesra alterinon debe, ibid. v. 8. Proeterea credunt,eumel- 
£e Caufam Efficientem vel Authorem Miraculorum omnium , non ves 
1ò Deum, f& fic oblivifcuntur ejus quod Mofes dixits. Quis fas su inter: 
fortes Domsine? Quisficue tu magnificus in (aubitate, torvibilis Laudibue, facions muirabio; 
ba? Exod.15.i1. Item ejus quod Plaltes dicit; 7 e5 Dew; qui facis mita» 
bile, Pfal. 77. 16. Et ivteram David Pfalm. 136.4. &c, Cellzaze Domsinseto, 
Domsinornm, Crc. qui facit mirabilia magna fee, 8kc. qui fecit celos cum imtelligen- 
tia,8cc. qui extendit terram fuper aquas, Bcc. qui fecit lminaria magna, Bc» A 
in derniniuomin die, Bc. Euan qui percuffa degyptias in primogeniti corn, cc. Vibi. 
exponit,Deum elle Dem bee. alam incelligentiarum abftufiioa. 
rum, (Angelorum ) & Domisum Domiserun,h. e. Dominun fpherassa, 

une Dominiterre, ficur explicarune Rabbini noftri in Mechilta, 

Cin Moreadducitur par. 2. cap. 6. Eum ipfian, quicreavis mimdu , fe que 


que asthorem miraculorum; neg, in ii quenquan alium Desan juxta fe aguofiere. Et 


neceffe eft remita le habere: quia Miraculofa opera funt fpecies cresa. 
tionis voluntarize feu arbitraria,que foli Deo attribuirur, neque funtde. 
mature curfù ordinario, qui adfcribitur Aftris, & foli Exercitui celo». 
sum,aur Intelle@Quiagenti,ex fententia credentium illum, Ah Domine 
. quid dicam, pofteaquam invertitIfrael verba Dei vivi,& pofuerunt fé= 
ciem fuaminftar filicis, dicendo, qudd Dem & Domina, de quo un 
tur Prophetee, & cujus funt opera miraculofa, fit nomen In . 
agentis? Va auribusmeis, quòd talia audire cogantur! De illis revara 
dici potelt,quod apud Prophetam exftat; Negeverunt Fehovans,tr dicometie 
Noneft Dpfe, Jerem.{.12,& mutarunt Gloriam ejus in Întelletum attra» 
&um, ultimum, & minimum Intelligentiarum, dicentes de e0; Hiaf 
Dess tune, 6 Ifracl, quieduziete è terra seggi: Attoniti eftote & obfppefsi 
6 cei, fuperhoc! Ecce fapientia hliorum Edom ( Chriftianohta he > 
incomparabilis, &intelligentiaintelligentàm ejus abfcondiegy, 
immendfa, & genuerunt fibi virosSapientes intelligentea, 8, 
adduxerunt confilium, & fecerunt judicium ( querela gin ) in 
Arre Logica, Phyfica, ME Maniche pp ematici amine 
‘ inl 


- 


DE Sfarione SòLis. 


463 


see 





464 DissERTATIO IV. 
ia feio cè iniquitatem gravifsimam. Et,fi hodiè frnus oppeebrizsa 
. Sicinio noftris, atque multie calamitatibus & malisobnoxii, reveralm» 
jus rei caufa elt Heerefis, que pullulatin frontibus noftris, Dico 
de; Annon, quia noneSt Deusinmedio mei, invenerant she male bai ? A 
Quamvis eden in libro commemorato prolixè egerim Mare 
hoc agente, quem ifti authores fingunt, ‘& cxadè atque perfe@à ille 
contra R.Levi ben Gerfon difputaverim, non poflum tamen. hic qa 
wermittere, quin quàmbrevifsimè quedam repetam & moncam. :: 
Principiò ergò dico, Authorem feu Efficientem caufam: Miraicalo» 
rum, non effe Intellettum agentem, fed Deum Opt: Max. folunt. fpfe 
enim eft; qui cxeavit Reshaturales prout funt: Ipfe etiam folus potelt 
mutare, & removereeasà natura fun. © .. n 
Rationes R. Leviben Gerfon nullius funt momenti. Nés enim dici» 
=mus, Ilum, qui Prophere revelat quid futurum fit, nen elle Intello- 
&um agentem per fe, fed Deum Benedi@tum effe è quo influentise 
emanant, qui futurafignificat, & miracula quee fa&urus eft, avicogut 
fiant. EtquamvisAnfluentia & notificatio illa fiant mediatè, 
negandum eft, Deum effe per fe efficientem & authorem omniunnita 
‘rum, Quod argumentatur ab Imonatione frientie, dr voluntazio; id ita ad 
mietimus in opere Miraculorum, ficut in opere creationis; quinimò nuk 
Ja hîc eft Innovatio voluntatis. Nam Deivoluntas et omniabenè & 
re&tè facere; fiordo naturalis aliquando contrarietur, mutatillum pete 
“fe@tionis causì, & propter bonum quad fcit, & femper vule. Huc refpia» 
xeruntSapientes noftri, quando dicunt; Conditiones fecit Dews în opere cre 
sionie, &c. ficuti declaravi in citato libro. Qudd etiam dicit; Ops Inteeciià _ 
erdinarium & naturale fic perfeltius fore quam opus Dei miraculofum; etiam hoc ve 
num eft & frivolum. Nam & Opus naturale ordinarium, &c©pus mire» 
culofum,funtà Deo, Non enim media habent vim, nifi agendi ordinatà. 
Ecfic paucisoftendi,nullam hîc effe dubitandi caufam, quin Author pria 
raculorum fit Deus Opt. Max. ficutdicitur; Facientimirabilio, 8cc: StoreO 
- fimul foluta elt Queffio prima. - sa 
Ad fecundem Quaftionem ( De Fine 8 ufu hujus Miraculi ) dinsg «Ri 
Majemonidem, ini More par.3. cap. 13. jam docuifle, in refeg2vie me 
— quarendum effe finem: Voluntas enim Deiin illis et finis, & Misrd 
Sapientia ejus, fiunt omnia. Ideò hîc non elt querend: i - 
fecerirhocmiraculum? Satis nobis effe debet, qudd iran 
* culum faciat, nifi necefsitate aliquà requirente ; fc illa 
fiant ad perficiendds Prophetasin perfe@tione ani 4 


, . 













“DESTATIONESOLISI 46 


i 
Ù 
' 
Ul 
t 
I 
Ì 
| 





Iii a 


- — SE 


' 


#66 Dissertario IV. 
quid Talmadicus nosdocuit; quid TrisggigSe mala pali 
mem: fic, quùm Atuthores docent , Effetorem pae. 
&umagen Ratim fequitur hinc, Miraculum hoc non fuiffein Mabega - 
is, fed in materia inferiore: 188 tantàm: nam ex feriea 
prima abfurdî, fequicurabfardum fecundum. Egecredo, Deum È 
* ficientem miraculoram emrium, & ormnia entia, fuperiora &infy 
effe in manu ejusficne hstum in mau figuli : Ipfum creaffe omnia ffà 
efle qui naturam fiam cenfuetam & ordinariamfingulisindiderit > 
etiam etiam folam mutare naturaseoram, &c ficat vult, ita facere. Fi 
re quelo magis inconveniens Deo fit, mutare maturam cerporum ei 
fiium, quàm motare naturam coi iftorum materialium ? paftue 
funtereataabinitie in creatione ceeli 8 terre: “omnia creata fint fimal: 
omnia faQa funtexnihilo: &ficut hoc, ita quoquecftilfud apud Deno 
©pt.Max. Undeaqualis eftapud Deum benedi&@um miraculofa 28ia 
fin ucrifque, tam in corporibus fimplicibus ceeleftibuis, quam in materiali 
bus, Etfanè nibil movet authores iRossut negent miracula in corporil 
. eaeleftibus, quam quòd femel amplexi fiant, Authorem miraculorem 
tntelle@uns agentem, qua Deo foli-adftribenda erant. Quando itagpa 
dicitue, Spherem dinrnamnen quiefiera naturalites, aut, fi quiefieret, mundu pet 
wurum > fi em fit rotunda, ilana neceffario moveri- Omnia haec dicuntur fecum 





"dum principia naturalia: Quandoverò Dei voluatas ef aliter, nihil iv 


pedise potelt, quò minùs Calum; 8c ceeli calorum, quieltant & fubfiftant 
perinde ae Terra; ut item quod globofuna ell quiefcat, 8 moveatar ik 
quodre&um: nam aqua etiam naturd (ud petit locum iaferiorem ob gra» 
vitatem fuam;& tamen per misaculumftare faQa fuit in cumulum flueo 
ta, Ex0d, 15, $, que omaia navuraliter magie funt infpoflibilia, quam eres» 
tio prima, in quaomnia ex abfolutè nihilo funt creata. Hinc dicit Jobs 
Ver ica ell, &r quomodo juffificabit fe boro cum Deo, Sapiens cordeeSt, Go fertii robe» 
16,8cc.Transfert montes, non agnofiuntqui (idrverSerit cos in furore fiue> Dinaaversr- 
van delocofuo, Cr columnacjus contremifiunes Dicit Soli, man orismr, faltaas quagne 
fgna:] obi 9.2.3. 4.3: 6.7. quibus verbis sequaliter artribuit Deo mingiiala 
ue fiunt in terra, & que fiunt in ceelo ac ftellis, que funt corponigic»» 
tilsima. Dateriam:infuper hujusrei caufam ; Quiextendit, ieqggnit aeder 
false, 5 ambulas faperexielfa marie > Qui facit Ardlerum, Oriana , Pieia 
tralia sufiri.. Concludit denique generaliser, in omnibus Eng 
mniracala facere, dum aie; Qui fecit magna, cai, inep [di 
fim numero; quo vultdicere; Quendoguidem Dews, ut fecitàgl 
azidam, fell item ventos, Cr penetralia auftri, ideò stiamtom af 









DE SrarioneSoLI8. 





ar 





48 © DisseRTATIO IV. 

** Ad Quiftionem quintane, Do Initio 8 Duratione hujus Miiratulî tefpos 
deo; Senfumliteralem Scripturse admittere Principio bufusmirecali isa: bm 
ridie, dum. dicitur ; Er fabffitit Sol in medio cali, Nec multum difficulize 
ris habet, fi i queramur; Quate Jofia hoc petierit, fi Sol tum fuit in sese 
ceeli,quod eft in meridie;cùm fatis temporis fic habuiffe videatur ad visti 
&am &cvi&toriam fuam perfequendam? Jam enim dixi, illum 

diffe, neceffarium hoc effe propter populum, ut perfequi pofler pitrrg 
Gibeon, usque ad vallem Aijalon,quae fuit magna diftantia, quasi 
tranfireimpofibile fuifferà Meridie usque ad Occafium Solisz Cicerdla 
nimis fuiflet magnum), prefertim cum exercitu & impedis 

cis. Idcirco oravit; sel'in Gibem expela, & Luncinvalle Aicim! Ad itiittà 
enim usque terminum die & luce opue habebat. Non autem oravie, tal 
utlux protrahatur, usque dum effent in valle Aijalon. Hoc eft quoddide 
cur; Et Luna in valle Ajalon, hi. e, Et Lichatamdinexfpetta &r fubfifte, donec Ifrati ft 
inilla valle, que ef? in termino Ajalen! Proinde non fequitur hinc ex verbis 
Scripture, quòd hoc contigerit circa Occafum Solis, nec etiam, quite 
na tim jamapparueritin oculis ipforumin valle Ajalon 5 fed qudd Jef 
fciverit,quando illa apparitura ifthie effet,preelium com nem habitaree, 
rande& locum defignat convenientem perfecutioni preelii,8 à 
advi@oriaminimicorum. x ". 

Hanc expofitionem admittunt equidem verba Scriptura; Ego tamea 
exiftimo, Miraculum hoc fa&um fuiffe tempore occastis folis, ficuti in ex- 
‘pofitione Textus oftendam; non obftante, quòd Rabbini etiam nofisi 
‘unanimiter doceant, illud contigiffe in Meridie. 

De Duratione autem Miraculi, non finetadio audire poffum, quod R. Che 
dai fcripfit, duraffecirciter dimidiam borem. Sinè propter tempus adeòd ex 
guum, nec Jofua petiiffertantum miraculum, nec Deus mutaffet ordims= 
rium curfum corporum celeftium, Si dicatur, ipfum ad hoc permotum 


* fuiffe, ut fignum hoc non fentiretur ab Ifraélîtisin prelio,nequeetiamali 


uid de eo fcirent; ita miraculum hoc fuiffet prorfus inutile. -Namfi 

Briffe imperceptibile, vel,finon animadverfum fuiffet, nulla ex 

ta fuiffet virtus & perfe@tio Anitne: quèd fi fuifferadediexi; 

ve, nullam habuiffet utilitatem corporalem, nihil etiam ad li 

& vigtoriam profuiffet ; atque ita fine ullo ufù fuiffet,, Per veriifiabie- 

mula Furandi ) nelcio utra fententia fit melior, R.Levi ben Guy qui 

‘miraculum negat, an R, Chafdlai, qui illud extenuat ! Mefiegimifitio cR 

fententia Talmudicorum. Minimuseniminterillos dicîgfibtionem da 

raffe duabus vicibus, per 12, horas: maximus verò illoranigftationes ie 
. ami 


DE'STATIONE SUIS. 





lalla 


469 


470 DisstktaArro IV; » 

ipfiiminiitis miraculisore st od, Ltamvis eferin terra Acpypri food 
pf ad recipietdam infiuenciam & Prophesan, Sq 
ta fuerit Idolis, ficut:dicitur; Quarto egreffie fsero ex urbe, estendere: 
tneas ad Dominum, tc, Ex0.9, 39; quia urbs magnum fuitimpedii È 
ipfius cum Deo conjundtionis, led dicitur; Que noffer Febovab fa sy 
Siemad omnia iene È prodigi, ad que facienda mifiecm Domir, in e | 


© quia pi lenta in hoc fita erat, quòd Deus ipfim de facie a 


overit, ad fingula figna & prodigia, ad quae facienda cum mifiba: 
Rig Aegypti, ineptà alits ad hancrem. Feacquelli itas 8 prcellon cirie 
non confîftit in miraculis, fed in notitia fen Emiliariate. quam Mini 
faciebat cum ipfo ad unumquoque miraculum, licet effet in terra, (quat 
eum hacin parte non juvare poterat, Et exeo queddicit, N inv» 
gue fatienda miferat cum Domina; difces&c intelliges, quòdfî maximè it 
feciffet alia miracula, hoc Mofitamen non ignominiofumfuiffet, necejus 
glorie quicquam decerpfiffet : quia nonfecitmiracula, nifi ad que ten 
oris ratio ipfum vocabar, grad que facienda Deus ipfum mittebtt: &@ 
hic nulla incidiffet calamitas, in qua IGaélite luminarium fubfidio indi 
1 curfia fivo fiftere, Quare 
sì 


videlieet; Quod/î mira; 
magnusn fuit Miraculuii 
10 majusefle; quia fubije- 
agnoftunt Rabbini ne 
_ . Odoaginta diftipulos habet 
Hitel; tiginta ex illo digni furwne, aper quibus Majehs Divina habitersaguò ac dts 
fis preceptor refer; triginta ex illis digni fuerunt, quibus Sol fubfifiereo, fica Tofuà, 
Dum ajunt, super quibus Majefles Divina babitetseo innuerunt, Conjun&ionem 
illam Mofiscum Deo fingularem.Quin 8&r‘dico,hocidem argumentum ro. 
periri in fineLegis,ubi dicitur;Neg, furrexitPropheta ultrà inlfragle ficut Mofe Bc, 
Br inomni manu forti, in omai terrore magno, gue fecit Mofesin oculis fotine Vinili 
Deur,34.r2, Attende,cur non dicat; In ‘manu forti,  interrire magno, ad que 
mmifit eumDominass fed, que fecit Mofes;& quare in miracufisAegy pri 
Ad quemifit eum Dominus;non verd:Que fecit Mofescùmetamen kn 
‘ad omnia miffum fuiffe è Domino,& omnia ‘ata fuiffe per Mefeiiieg.ni 
“sim fa&tum eft ad fignificandî, quòd ad reliqua miraculal fedi mi 
£eriteum Dominus; fed ad faciendam conjun@tionem Maj vi 
«um populo Itastis, non miferit eum Dominus:quia Donsiimy@aaifit ante 
cos Angelum, & dixit; Nom enim «tender in medio tei, Epos 33: 3. Co 
- va autem 


» 


DE Strarirone 80LÌs 


475 


» N x 


am. DissertartErOo IVa 


“Mretie ago Difirenzioni: mftaparo ell fit Boplicaime cri 
Sapiontes noftri cum aliter explicenty iidem tamen. 
nos docuerunt; Quamvir Explicationes Aliegerice ingui iri pafrat 5 eri 
men convenienter explicandam juxta (enfaam literaleme fssem, Polieaguara 
divimus, que fuerit ratiohujus Miraculi, convenit quoque, ut 
xtus ita explicemus, ut Ode Dehiafolvantur, que ridente incide 
Senfum ejus literalem, de quibus fuprà in Queeftionibus pro; 
mui, & quenunc paulò audiùs repetam, 23 

1 Dicitar; Zu loguasuseft Fehofia ad Dominum; Bctami «non Jager 
llibi, Jofuam ad Deum loquutum efle. + &ctamen noi 

2, tn die qua traditit Dominus Eovoraam corare fili Ifrael: haec verba vidi 
tur fisperflua , quia jam di&tumfait, Dos loquun ef, &c. ubi per partido 
am mme notatur Tempus praefens, ut non opus fuerie ulteriore declara» 


tiorie, io. . 
3. Quando fofua ‘dicit; Et Lune in valle Ajees., videtur intellezife 
Tempus Occalus (olis: quando verò dicitur; Er (isdffirit Sol in. medina 
videtur innui Meridics. 1. 
4 Quando dicitur; Er exeAevit sel, &cc, Et fubflitit.sol, Bcc, cur:idom 
‘bis dicarur? e 
‘5. Quando dicitar; n9Wn> NY A5fI nen bec (res) Smripea etti ilo 
Redi; fi eo refpicitur ad miracutum, dicendum fair : 2107 21A N24 
Hind fcriptum et ? : : 
6. Quando dicivur; Er/ubflirit Selinmedio celi; quare non etiam mesitio 
hîcfitLuna? ° < 
Tila: dae verb ictus rg dba nni dini 
cum ii im: dam veri iturz Erwon feflinavi doc 
8. Quando diciturs Er men fuis ficut dies illa, Bcc, în que obediree Febesdl 
voci viri: quia Dominus pugnabat pre Ifratle; hoc videtur docere, Miraculna 
fuiffe in celeritate conficiendi Belli eu preti, non verdin Corpore cale 
fti: Hocdubium movitetiam R. Leviben Gerfon, : 
Nunc ergo verba rp SO Ti pubia ft omnisias 
tur. ( Dercloguebaur Fofaa ) Dicit, qui fua, videns quinque Raganca» 
de Pera defiderarît ino E omnes crcitus pormi 
EE & proflgare, ut fic terra rédigeretur in poteftatem filiogiit 
quando ftrenui & fortes illorum populorum effent n 


morenizife reliquia 
terror & metus incuffus, Et quia hoc fuit lan rent is, So» 
Jemdue vidit defcendentem, ut fub terram ingrederene Gibeonz 
se 7 Luna 
















) 
4 


424 DisserTaATIOIVi © 
3 quiafe. non vifari fintin tenebris; Sole verà exiftente faper: 

pay Fnteiftiri,Bcinimicos perfequururi. * Oculusenim nonrecigi fali 

bile, nifi mediante luce. Et hoc eft quoddicirur, Va "10 I9O 

Po GLOI diclrs sul in ch nen eft preceptumad Sole, 

. licirur 5 Sol in Gi Tex 5 nom rec: ad. 

‘pd Orto ad Deum, ut Solem br srt & fablitere Cumdue cell 

faciat à motufuo, &ficeft DîF, ficur D'eR DIE Pene pr fe lg, 
ic Infinitivas; cort- 





Dout.17:15. Verbum tranfitivum. Licet autem fit 

ftat, fepè Infinitivam poni pro Inaperativo. Oratautem , ut Deus fubfi- 

ftere faciat Solem dum efler ex adverfo Gibeon, vel fuper Gibeon,& ut 
non ulteriùs defcendat :. Sicdicit; Ex/pee Lama in dalle Ajalen,&c-non afcen- 
dat ulterids. Es fic folutum et Dubisme primum, 8 explicatus verfie duote 


dist, 
secundum Dubiumoriturex verfu feq. decimotertio,in quo dicitur,quòd' 
polteaquàm fecifletorationem fuam, Sol fubftiterit, ceflandoà motu fuo 
«efcendente, & Luna fubftiterità motu fuo afcendente, & quòd hoc du- 
varit donec gens fe ulta fuiffet abinimzics fui, he. donec; iffent ultionera 
£uam Jfraélite, qui fuerunt gens una in terra, ab inimicis fui, quinque f@Re- 
giu Emorzorum,& exercitibusipforum. Dicitautem hocad indican 
fam, quòd non opusfaiffet ifto miraculo,fi Deus Benedi&us feciffesipl 
windi&@tam.Namin caftrisRegum Affyriee percuflît unicà node 185000. 
“‘10s,negs opus fuit hoc miraculo, ut Sol fubfifferet:hfc verdopus co fuit, att 
Gens Eodis fe ulcifci pollet fizismmanibusab inimicis fuis:neg; enim pone 
rranteosperfequi,8& ultionem deillis fimere in tenebris.. Quad verò addi 
tur; nom neo Sgnanz mam ad id fcripfit R. Salomon in'Commenta- 
iis quos fecit fuper Prophetas; Libnen “W"t Redi effe ibrum Genefeos, in-quo- 
sndicium bujus rei fre, ubi de Fofepho dicitur ; Et ecce Sol & Luna, © undesine 
felle incurvabant fe mibi, Genef. 37. 9. His enim verbis vult, Jofephum're- 
- fpeQum babuiflead Joluam, qui fuit detribu Jofeph, quòd fe. ipfiincur 
vaverint fe Sol-& Luna; quando cos fabfiiere fecizin tom afento.. Ego 
verò exiftimo, referri heec verba ad vindi@am cujus antè mentio fa@a, 
quòd Iftaelite per fe ultionem fampturi fint: de inimicis.fuisy8r@efiac 
“vindi@ta dici, quòd ca faQa fit permanum ipforum, & virtute ila mtira- 
culi caleftis, & de. hoc teftatum elle Mofen in libro Legis; quinli Liber 
Regi: Vidit enim, cam per Prophetiam fuam, 8 per pictagna bm, 
atque ita etiam adjuvithoc miragulum. Hoc verò extat in fi@imae INN 


omar, ubidiciturz Non et fica Des "ME Fefcharun , equitdistalme im sauri 
dium tui, Crin magnificentia fua celos> Habitaculem e Deve asertaty Bic. Sura 
- i 4 face 


nt 


«petto 


DI È Ni hi 


476 DisserTtaTIO-EV. DESTAT.SOLIS 
dere (h.e. non occidife ) quafi diemintegrum» Hocenim fibi vult; tds 
De) Sefinavisoambere Laglio] birmngh tà non femper dici 
Palocitate vel Rffinatione , | andoetiam de 4pprepinguatione- ad 
valuti cùmdicitur; MOR MI? Wa, JoL.rz. 15, Sic hic dicitur, 
mon.appropinquarit Sol ad occidendum, & sblcondendum fe fab em 
per diem imtégrura, hi e. per12, horas, que faciunt dieni integrum, except 
molte. Dum ergo dicitur; Er. «x(pedevit sel, narrarur, qudd qui 
Sphera polt orationem Jofue, donec Iraglita iffent viniifara 
Quod .additur, Er/ubfiie Soli medio celi, fit ad indicandum menfitram reni. 
porisquo quievit, quèd fc, fubititeritin medio celi fapremi ifiusfapra 
Zodiacum, neque properarit ad occafum 8 quòd hoc toram durarit 
quafi Diem integeam. Hic verò in iftis verbis Win nayn non fit ire 
rum mentio Lune; quia nihil aliud hic voluitindicare,quàm,Solem fuif: 
fe fupra Horizontem, ne-infra cam dermerfumbuife» uod noci 
ir Lune, itin afcenfu :: deinde, quiamotusej lex è mos 
Psolie, indeiciinma, quod deceffatione rele prateria N 
rendum.ad Lunam. Et fic folurum ct Duke terzicon, quertum, feitm@ 


Et non fuit ficut dies ilLa ante cam, nec poll'eum, in qua vbediretFelovab voci vie, 


Febovabenim, pre Ifrazle. Vult dicere,.non fuiffefimilem diem, & 
4nte vel pofteam,ti:m quead magnitudiné vi@toria,rum quoad prafta» 
ti miraculispreferrim càm omniahgc fatta fint per preces Jofivg.Hocenim 
fibi vult:1nqua obediret Febovab voci viri. Etnequis hincexiftimet,; Digni. 
ratemProphetize ejus majorem fuiffe, quim Mofis.idcircò additur : Febora 
qua pre Ifraéle. Vult dicere; Hinc non evinci:dignitatem & pre 
ftantiam Jofua : non enim propter ipfium fa@um effe hoc miraculum:fed 
Deum pùgnaffe proffiaele, 8 proprer iplos fubftitife Solem in'expanfa 


eeselorum. Quodconvenitcum cò quod dixi de Miraculis;illa non necef- 


farid docerede Préftantia Prophetie,. fed de Necelfitate temporis, & Me- 
rito accipientium illa, Ex eo autem quod hîc dicitur; Et men ficie fica diet 
illa, ante cam; nec poSt cam, elegantem cliciane Rabbini noftri allegoriam; 
widelicet,non fuiffe unquamfimilem diem, ratione Longitudinis fed, fine 
ri fuiffe. Nam quamvis crederemus; Miraculum Tenebraruss; guod 
FrcitMofes in Aegypto;itidem contigiffe per Stationem Spl uettis,. 
amen illa non fuit fa&a de Die, fed No@tu ; inde non Diena, fed No- 


@emiongam effecie, & privatio fuit lucis. Etficfolurum gie du- 
bium efavum,&oftenfum;. Verba textusnon negare, Fafts dle. 
- hoc miracalum in chrpore calci. on 
PISSER= 
x 








478 DISSERTATIO V. 

» quia nufpiam mandavit David, ut numerarentIfiaziem ; 
fed dixit rantàm; Nine poputam. Et Joab fuit pater donros' 
princeps& maximus Synedrii;Quomodo igitur erraffetin re clara, fine 
plici, de qua difertuseft focus ; Er defun: quicg, redamtionem renima fà Doni 
mino, &cc. Cr nonerit in cis plaga cm numerabis cos; fi fuit preeceptum 
tuum, utilli volunt? Et fi haec confuetudo ipfi fait ignota, quote de 
cit David, ng pece,  equiniguà egi? Ile finonertl, (Jola 
nonnumeraffet modo conveniènti & prefcriptoin Lege, » 

È Senfus literalis Scripture docet, quòd peccatum fuerit in namero 
abfolutè, non in modo ntimerandi,ficur dicirur; Etincitdvit Davident, Vale, 
manera Ifraclom: Item, Poftbac percui cer Davids ipfian pofipuare numerafia 
pulum. Quibus verbis attribuitur peccatum numerationi abfolutè, non 
ob defetum ficlorum, nequeetiam numerationi per capita, —* 

4. Si in hoc fait peccatum, quarenon redarguiteum Gadlioentomi: 
ne, comad ipfum veniffet juffa Domini? Aequum:utique fuiflet, uti; 

H illum tranfgreflum effe preceptum particulare, chm ipfifi 
mam denuntiavit, % 

Secundam fententiam adducit etiam Nachmanides, in feftione Moffiica, 
190 S2902, ibique refellit fententiam praecedentem. Dicit, abfurdumfii 
videri dicere, Davidem Hiailitas non per Siclos, fed fecurfdum capita, Wi 
cenfuifle, Quomodo enim fibi non caviffetabilla interminatione $i 
prure; Wtnon fit in eis plaga, Exo. 30. 12.? Et fi David hîc peccavitycat 
Joab non fecerit ficlos? Idcirco fententia ejus fuit, Plagam ipfis imnsifam 
Fuiffesqudd fine neceffitate iDos namerarit: Non enim egreffiam fuiffe tunc in bella, st 
haberet numeratione populi;fed fecife eum hoc ad exbilarandum cor ficum.In hate fena 


430 . Bisserratio V. 

Bam nomera@iò duntarcarpitoficies sé adbellan spes, ardea 
8 zegros, vel fones, Sed firie funda; 7 dicitur, l ton 
* 3. Quia Scriptura docet, peccatum fuifle in: abi î 
indio val icamBancie mumeri, vel sati sumera fo 


Scriptura argui. vi 
x 4. Si Davidin hoc peccavit, quare non ipfe propterea fuit Prnieas ed 
Ifraglite, qui peccatam hoc nen comiferant? quarectiam Proghea Na- 
than eum hot nomine nonredarguit? . 
Pi itaque de caufis neque hsec fententia videtur folida & verecon: 
tanea, O " 
Miror autem, Nachmanidem prafidium peo hac abfurda fententia 
‘ quefivifle creo quod 1, Chron.27.#. 23. 24, dicitar; Er nen aecpit Derid 
mumerson corus À filio viginti annorum È infrà, quile dicerat Dominus, quddl snultio 
plicatarus efetIfraelem velusi flelasceli: Foab filarezerajab capit namerare , (ad, sang 
complevit, È fuit propter hoc ira fuper Ifrazion, Gre, Literalis cnim Scripruree 
{enfus non docet, quòd Joab numerarit infra viginti annos; neque Aue ‘ 
sefpicits fed explicatio ejus clara eft ; quòd, pofteaquam ibi commenso, 
raffer numeros Levitaram & Principum ipforum, dehinc adducar nuo 


patio, 


A - pis dl 
rio fuo, in hunc locum, Dicit ibi, Peccatum hoc fuife, gd Devil nda i ‘pei 
Facobi, 5 fuavifimus Plaltes Ifraelis, pofmerit cernem brachium fusa , confidens in 
mai tf dda censo li fa peri itudi 

li Majeftas regia, fed in Deo (olo, quem nemo poteSt impedire quin, (ervet,five pangi fore 
pay Èr co o lrerits dico, nen efeMmetiendam miei 
ipfinspeccati,fed ex qualitate & dignitate peccantis.Nam peccatum ie 
wminemagno &ceximio graviuseft,quàmpeccatii magnum in pagrineper= 
fe&ione illa deftituto; ficut videmus in Mofe & ‘Afarone,geld peopeer 
exiguam caufam, veluti propteriram, vel propter alia, quegosumemo» 
rantRabbini noftri, & Interpretes, puniti fin t,nc ingenffarentiar in tere 
x ° "Tam 


) 


pe Davine NuMERANTE PoPuLuM. — 481 


tam. nonfuit proportionata ipfi peccato; fed pro conditione 
De Padem fuitratio Davidis, qui naturà fuà fuit humilis fpiritu, 
icut dicit Pla], 131.1, Domine, now eSt exaltatum cor menm, neg, exaltati unt oculi 
mei: &confifus fuit in Deo fuo, ficut iterumdicit; im te Donsine feravi, 
& in Domino confido, P£,31.2. Irgm; Melis eft fperare in Domino,guàm confidere 
in bemsine, Pla]. 108.8. Quia verò per feptuaginta annos ufus profperi= 
tato magnà, &c felix:fsimo rerum omnium fucceffu,tandem faQus ek 
elatus oculis, & latus corde, confiditque in multitudine populi fui, & 
gloriatus elt in rebus fallacibus, quando preecepit Joabo ut numerarer 
populum, ut eo fe efferret fuper inimicos fuos; idcirco dignus fuit 
magnà prenà, non duntaxat ratione peccati, fed etiam prg proportio= 
ne & magnitudine peccantis. Quandoquidem verò hoc tum val- 
dèalienum erat abingenio Davidis, ideò dicit Scriptura, qubd Deus 
eumincitàrit ad peceandum in hac re: quia erat preeter confuetudi» 
nem ejusnaturalem, 8 Zelum ejus fan&um. Hoc, quoddixi, fuiffe 
peccatum Davidis, docet refponfio Joabi ad ipfum, dum dixit; Ade 
Domina Deustuus ficut (unt, & fiewt funt, centum vicibms , Cr oculi Dominimei vi- 
deant, &c. Etinlibris Chronicorum dicitur; Omnes ipf Domino meo funt 
frvi: ue quid quarit boc Dominio me? we quid erit ad deliltum Irailio Bces 
1. Chronic, 21.2. Quod convenit cum eo quod hic diciturs sed xe quid 
Domziune meusrex vale hoc? 2.Sam:24.3. Vult dicere nempe; Hoc non efe 
neceffarium, quin potiùs fortaffe damnofcm. Heecmihi videtur fententia veroli- 
millima. Sed, juxta cam, queritur adhuc; . 
Cur puniti fucrint Iffatbee, com David peccaverit infidelitate 
diffidentià in Deum? Qupmodo Scriptura dicat; 
‘hniga:nftr» anaph Fr addidit, h. e. Etperrexitirà 
Domini exàrdefcere În Liraélem;/i David peciavit 
‘dà feipfo? SI 
-Varis de hacre funt Interpretum fententie. . 
R. Salomon ad hunc locum feribit; Ne/Go propter quid bis dicater , Et 
addidit furor Domini irafci contra Mtaslem, 2.Sam. 24.1. Sic R.Salo» 
men .nohcinvenit caufam hujus furoris. 0/0: 
R.D.Kimchi fcriplit, {n rale fuiffe muleas tranfgreBiones eccultas, Davidi 
ignetas, neg; ab ipfade terra esftirpata:: Gr proprer bas fuiffe illum farorem, Verùm 
tenti heec non eft verofimilis. Quomodoenim penaerit publica 
Bc nota, peccatum autem occultum, neccommpmoratum in Scriprura ? 
Et quomeda. David pra.eo non. pravil, enna clamavit cor cjus ad, 
0% PP 


TRA 


| 482 DissERTATIO V. 


Deum,ficut fecit, quando fames venitin.diebusejus ? | Tusa enim one 
batad Deum, donecipfifignificavit, hanc penam effe propter Sanlem, 
& propter domii fanguinariam, quòd occiderit Gibeonitas,2.Sam.zt.1, - 
R.Leviben Gerfon Lripfi, qubd Additio, fe Comtinniaio becira Denti. 
ni fuerit fuper furorem qui accenfus fuit in cosgropeer Gibeenitas ; quando  faomen 
srium annerum illa immift, 2,Sam.2r1. È attribuatur Deo Benedite hoc 
meraliser, tanquam Canfe prime enmiumrerum que fiunt , ficua ilic> Situxor fe 
lio heri rui, quemadmodum dixit Dominus, Genef. 24. $L. Hem; Non 
vos mififtis me huc; fed Deus, Genef, 45.8. Sic fcribit Majemoni 
in More par. 2. cap. 48. quòd artribuantur in libris Sacris multa Deo 
Benedi(to g@uia fit caufa primaomnium ‘rerum; quamvisprofluant res. 
illaeipfi arse vel exnatura,vel ex accidenti, velex libero hominum 
arbitrio, Verùm (ententia ifta Majemonidis procul valdè abeft è veritate, 
fecundum fundamenta Legis. Non enim attribuntur Deo in libris 
Sacris, hifi ea, que proveniunt ex voluntate ejts particulari. Erbca 
Scripturse qua adducit, admittunt alias expofiriones. Mtinam rerò 
fcirem, quid Majemonides voluerit dicere, & quid insenderitinillo 
capite! Sed heec non funt hujus loci. Satis eft fifciamus nunc, hoc, 
in quo viri ifti Sapientes conveniunt, Deo attribuentes ca que 
nonfacit, effe fententiamabfurdam, vero nonconfentaneam. Echo 
tximè daremus ipfis talia, & explicaremus hsec verba, Er inczevit Bain 
dera in cos, quòd incitatio attribuatur Deo, tanquam canfe remota; ta 
men quod ibidem dicitur; Er continuerit ira Domini, non potetita expli» 


cari. ; : 
Rabbi Mofes bar Nachman în fe&ione fp addiz ND INT EX pro 
babili opinione & conje@ura, Terticm fententiam; immiffam fe. I 
titis failte hanc penam, propier dilatam edificatienem Templi; qudd Arca 
Dei ficdetentorio uno ad alterum, inftar peregrini, migrare debuerit, 
nec Tribus Hraéliticee fe invicem excitarint, dicendo; Aedificememe 
domum Nomini Domini, ficut jufsi faerant, Det, 12. j. Etquamvis David 
‘adillud fe excitaturus faifernifi Deusilluta cohibrtifferstamen 8 Ifaz- 
Hitas inhoc occupatos effe debuiffit, Nam illos debisîfle effe cedificane 
tes, non David. Proprer hafic itaque negligentiam fuifferhune in- 
dignationem, & hanc plagamiMisimmiflam, *’ ° . 
Sententia hec, quamvis Nachinanides cam proponar ex propria 
opinione, occurtit in Verbis Magiftrorum noftrorum, a Medrafch 
‘Tehillim, ad heec verba 2. Sam. 24.18. Et venit Gad ad Depia, È dixit, 
Mcende, & crige altare Domina, Dicuntiibl; Guinti dre) auifimitis «i bord? 





’ 


‘ne Davipe NUMERANTE PoPuLuM. — 483. 
Eiomini qui at fili funm filio nefciente, quare è Patrecedatur, Et poffeaquam per- 
sufiffot enza, discit ci, Fachocquod jubeo te bodiè : quawsdiu est qued illud non fecifli,neg, 
ud me tefpezifli? Sicomniaila nsillia,aue ceciderunt tempore Davidie, non ob aliam 
canfane cecideruni, nifî quod non qualora fruire domus Sanduarii. Unde 
sniror, quare Nachmanides fcribar; fe hoc ex opinione fua feribere, 
mon verò illud proponat fyb nomine ejus qui illud dixit. Taterpretes 

«uttique hunc locum adducunt in fuis Commentariis, unde ipfum,in 
Rabbinorumnoftrorum feriptis verfatifsimum, latérenon potuit. 
Verùm & haec fententia mihi non videtur confentanea. Stru@ura 
enim Templiinjun@a fuit Regi, non Populo, ficut dicitur; 1. Chronic, 
2776 7o Nuom verbune ulbacve loquussus ficrm ulli ex Fredicibus afraclis, quibus precepi, 
as paficrent populus seus, dicendo ; Ut quid non adificaftie anihi domum cedrinam? 
Unde difcimus, murushocincubuiffe fudici aut Regi, non Popplo. Et 
David jam per triginta annos excitatus fuerar, vel, cogitaverar ex- 
£ruere Domum Domini; Dominus verò fignificavit ci, nondum ad» 
menille tempus ut exftruatur, neque adelle tempus requiei, neque id 
futurum nil temporibus Salomonis, quare itaque imputaretur reatus 
Ifraclitis, aded ut dicatur, mortuos efle hujus rei causà 70000, Ifraéli= 
saruma,Quod fi Ifraglitee in hoc peccarunt, quare non egerant peeniten= 
tiam, neqhet veftigio accinxeruntfead eam adificandam? Nam & poft 
banc psenamnon occupati fueruntin sa, nif David & Salomon filius 
«jus, non verò Tribus pls. î I 
Sed & Quartan fomentiam inveni apud quendam ex Chriftianis,hanc 
panam diminutionis populi irrogatam fuille propter Bathfabam, 8 
fanguinem Uria Chittei, & hujus refpe@tu dici; Er addidit ira Domi= 
«ni, &. Nam in multitudine, populi conbitie decor Regis, & deficien= 
te populo, eft attritio principis, Prov. 14. 28. 

“ Sed &haecfonsentia nullum habet fundamentum. Nam in pecca. 
to Bathfabx&UriaindicavitPropheta Davidi non folùm'peccatum, 
£ed.8z paenam jus; quod f. nen receffurns fit gladius è domo ipfius, & quòd con 
cabituri fint cums uxoribue ejua in oculis Soli,2.Sam. 12.11, Quod totum etiam 
impletum fuit. Nequaquam autem comminatus fuit ei Propheta,qudd 
morituri fint propterea Ifraélitee, nedum poft totannos. Et paena hec 
irrogatafuit Ifraèlitis, non Davidi. Quamyis enim obierint 70000. 
viri ex ejus populo, non tamen prophanata prorfus fuit Gloria ejus. 
Adde quèd fic mortui fuiffent fine ullaipforum culpa. 

- Qandoquidem ergo ex his luculenter apparet, vel, evidens eft vani. 
tas & nullitas fententiacum iftarum Quatuor, re&ius videtur, ut dica» 

n . Ppp 2 





452 DissERTATIO V. 


Deum, ficut fecit, quando fames venit indiebusejus ? | Tapa enim ore 
batad Deum, donecipfifignificavit, hanc pienam effe propter Sanlem, 
& propter domii fanguinariam, quòd occiderit Gibeonitas,2.Sam.zi.. 
R.Leviben Gerfon feripfir, quèd Addizio, few Continuatio hecira Dorsi ' 
ni fuerit fuper furorem qui accenfus fuit in cosgpropeer Gibemnitas ; quando  famen 
srium annerum ils immift, 2,Sàm.2n1, & attribuatur Deo Benedide hoc 
meraliser, tanquam Canfe prime mniumrerum que fiunt , ficsa ilic;. Sit uxor 
lio heri ti, quemadmodum dixit Dominus, Genef. 24. gi. Item; Non 
vos mififtis me huc; fed Deus, Genef. 45.8. Sic feribit Majemorides 
in More par.2. cap. 48. quòd attribuantur in libris Sacris muka Deo 
Benedito @uia fit caufa primaomnium rerum; quamvieprofnantre. 
Ilizeipfia se, vel ex natura, vel ex accidenti, velex libero hominum 
arbitrio, Verùm (ententia ifta Majemonidis procul valdè abeft à veritate, 
fecundum fundamenta Legis. Non enim ateribuntur Deo in libris 
Sacris, nifi ea, que proveniunt ex voluntate ejns particulari.. Ertoca 
Scripturse que adducit, admittuat alias expolitiones, Utimant rerò 
fcirem, quid Majemonides voluerit dicere, & quid insendetitin illo 
capite! Sed hec non funt hujus loci, Satis eft fifciamus nunc, hoc, 
in quo viri ifti Sapientes conveniunt, Deo attribuentes ca quee Iple 
nonfacit, effe fententiamabfurdam, vero nonconfentaneam. Ecfias 
simè daremus ipfis talia, & oxplicaremus hsec verba, Er incisevit Bate 
denz:in cos, quòdincitatio attribuatur Deo, tanquam capfae remote; ta 
men quod ibidem dicitur; x: centinuarit ira Domini, non poteltita expli» 


cari, ; : 

Rabbi Mofes bar Nachman în fe&ione fp addie N°935 ITS 'ex pro 
babili opinione & conje@ura, Tertiam fententiam; immiffam fe. Il 
Hitis fuifle hanc penam, dilatam adificationem Templi qudd Arca 
Dei ficdetentorio uno ad alterum, inftar peregrini, migrare debuerit, 
nec Tribus Iragliticae fe invicem excitarint, dicendo; Aedificenesas 
domum Nomini‘Domini, ficut jufsi faerant, Det, 12, j. Etquamvis David 
adillud fe excitatorus fuiffernifi Deusilluim cohibrifferstamen & Ifaz 
Titas inhoc oecupatos effe.debuilft, Nam illos debuifle eflo sedificane 
tes, non David, Propter hanc itaque negligentiam fuiffo'hane in- 
dignationem, & hanc plagamillitimmifflam. °’ o. 

Sententia hec, quamvis Nachinanides cam proponar ex propria 
opinione, occurrit in Verbis Magiftrorum noftrorum, i chi 
Tehillim, ad heec verba 2.Sam.24.18, Er venir Gad ad Dopidim, © dixit, 
Afcende, Gr erige altare Domino, Dicuntibi; Gineti die gubitfimitis “i deri 

qui (ominò 


‘DE Davipe NUMERANTE PoPULUM. — 483. 


Biomini qui vit fili fun, filio nefciente, quatre è Patrecedatur, Et poffeaguam per- 
cofiffotenm, dist ci, Fac hocquod jubeo te bodiè : quanidiu eSt qued ilud non fecifti,neg, 
ud me refperifli? Sicomnia ila ntillia,mue cociderunt tempore Davidie, non ob aliam 
canfam ceciderunt , nifi quod non quefiversar firuiluram domus Sanciuarii. Unde 
sniror, quare Nachmanides fcribar; fe hoc ex opinione fua fcribere, 
non verò illud psoponat fub nomine ejus qui illud dixit. Taterpretes 
«attique hunc locum adducunt in fuis Commentariis, unde ipfum,in 
Rabbinorumnoftrorum (eriptis verfatifsimum, latérenon potuit. 
Verùm & haec fententia mihi non videtur confentanea. Stru&tura 
enim Templi injun@a fuit Regi, non Populo, ficut dicitur, 1. Chronic, 
1707 Nuom verbuan ullacve loquutno Fiamm ulti ex Fredicibus afiaclie, qaibus presepi, 
we pafierent populus veum, dicendo 5 Ut quid non edificaftie mibi domum cedrinam? 
Unde difcimus, musushocincubuiffe fudici aut Regi, non Popylo. Et 
David jam per trigiata annos excitatus fuerat, vel, cogitaverat ex= 
&ruere Domum Domini; Dominus verò fignificavit ci, nondum ad= 
menille tempus ut exftruatur, neque adelle tempus requiei, neque id 
futurum nifitemporibus Salomonis, guare itaque imputaretur reatus 
ifraslitis, aded ut dicatur, mortuos efle hujus rei causà 70000. Ifraélj= 
sarura.Quod fi Ifraglitee in hoc peccarunt, quare non egerànt peeniten= 
tiam, nequeè veltigio accinxeruntfe ad eam aedificandam? Nam & poft 
hanc psenamnon occupati fueruntin sa, ni David & Salomon filius 
«jus, non verò Tribus ipfa. Lt 
Sed & Quantam fencenziam inveni apud quendam ex Chriftianis,hanc 

penam diminutionis populi irrogatam fuille propter Bathfabam, 8 
fanguinem Uria Chittei, & hujus refpe@tu dici; Et addidit ira Domi= 
ni, &6. Nam in multitudine populi contittit decor Regis, & deficien= 
te populo, eft attritio principis, Prov. 14. 28. 

* Sed &hac{fontentia nullum habet fundamentum, Nam in pecca. 
to Bathflabx & UrixindicavitPropheta Davidi non folùm peccatum, 
£A& penam ejuss quòd fe, en receffirus fit gladius è domo ipfius, Cr quòd com 
cubitstri fint cums uxoribus ejus in oculis Soli,2.Sam. 12.11, Quod totum etiam 
impletum fuit, Nequaquam autem comminatus fuit ei Propheta,qubd 
morituri fint propterea Ilraélitee, nedum poft totannos. Et pena hec 
irrogata fuit Ifraélitis, non Davidi. Quamyis enim obierint 70000. 
viri ex ejus populo, non tamen prophanata prorfus fuit Gloria ejus. 

* Adde quèd ficmortri fuiffentfine ullaipforum culpa. 
Qandoquidem ergo ex his luculenterapparet, vel, evidens elt vani» 
tas & nullitas fententiarum iftarum Quatuor, re&ius videtur, ut dica- 
7 ‘ Ppp 2 


fr. DisserRTATIO V. 


mus, Peccato È pravaricasiinen Ifraclitarum fasfa hanc,quid feqnatifine Sebebane, 
den Bichri, Quod.ita declaro : 1fraòtita peccaruntin bec, qudd adjunzerent fe db 
falomo, com rebelleret contra patrem (rum. Be quia adiuverunt rebellioner ipfins, 8 
sus ipfo conjurarunt, propterea Permiti (unt, ut ceciderint in bello corn fervis Davids, 
die uno, vigintimillia, .Sam.18.v.7. Quia it4g, Ifraklite pescarunt, & quia con- 
tra Davidempescarunt, ideò puniti fuse proprerea, &"quidem per (erves Davidi, Cin 
verò peflca Seba bere Bichri levaffti manum fiiam contra Regem, &"dixif; Non ct 
mobis pars în Davide, neque hareditas nobis in filio Ifai, quifque re- 
vertatur ad tabernacula fira è Ilrael, 2.Sam. 20.1. ibi memerat Scigtura, 
«quòd afcenderit omnis vir Ifraelis à Davide, poftSebafilinm Bichri; & 
per boe faltifuerine Ifraelita mali, & peccatores’ Domino valdè, dem rebellarunt con- 
fra Davidem,&* marmurerunt contra Dominaum,kr undlum ejus.. Seriptura verò dicity 
Quicunque rebellaverit orinno,morienur, Jofi 1.18. Neguedidizceft, quit 
pescatum boc longigravius fuerit , quam cumfequerentur Abfalomnim.. Nami.ille: fuit. 
Filius Davidis, &:juftum ac aquum erat,ut, quia ipfe maximus:ngra 
eratinter fratres fuos, primogenitura jus haberet, & regnum ad ipfum 
pertineret. Unde Ifraglite non tante confpirationis, nectante rebel- 
Hionisin damum Davidis rei erant, quòd fequerentur Abfalomum: Sed 
hic in negotio Seba ben Bichri,quena.fequuti funt,ad rebellandum con 
tra Davidem regem fuum, fuit cebellio vehementiGsima & longer 
vifsima, & mortis rei erant. Ideò dicitr; Eraddidit furor Febovaira(Ci cm- 
tra lfrazlem.. Nimirum.additio haec fuit, quòd cùm memoretur , illos jam 
punitos fuifle propter negotium Abfalomi & rebellionem ejus,ulteriùs 
“punici fint propter negotium Seba ben Bichri 

Hunc verson effe fenfiim, docent quastuor:: 

r- quoddicitur5 Et concitevit Davidem sn e0s, q d.Quandoquidem pee- 
caruntcontra Davidem, dum rebellarant regno ipfius,juftum & equum 
fair, ut punirentur per manum ejus, ac proinde incitavit Deus Bénedi 
&us ip(um, ur numeraret cos,quò per manum ejus punirentur.Et quam 
vis David profua pietate remitteretipfis peccatum ipforam, &condo- 
maretiniquitaten ipforum, neque propterea voluerit punire cos, tamen 
dejure,. quòd Rexeflet, honeriejus mon fatisfa@umfuit. a 

2. ex eo quod Propheta dicit; Tria ego offero tibi, dlige tibi unum a hi,ar 
faciam tibi: HecTria fueruntad puniendum populum, vel ga; ficat 
propier iniquitatem Gibeonitarum ;- vel Belo, utfuit propreriniquita- 
tem Abfalomi:vel poffe, ficur accidit Generationi deferti, cdm loquuti 
effentcontra Deum; & contra Mofen, &c. Nonaddidir quantum; Mor-. 
tosvidelicetrmalos &r gravesventuros fiper Davidem,, aut panamaliam ini folk 

. . gene 





. pe DaAvipe NUMERANTE PoPuLuMm. ‘485 
infligendam. Omnia heec propterea, quia Ifraelitee fuerunt peccatores, 
&ipfierant digni qui acciperent penam, non David, quarvis Deus,ut 
honoraret eum, & quia pretiofus fuit in oculis ejus, prenae oprionent li- 
beramipfi feciflet. , 

3. exeoquòdd Deus dicitad Angelumvaftatorem; sufficit nunc: quiefie= 
refeacmansontuar,càm extenderet manum fuam contra Hierofolymam, 
ut perdereteam. Quare non penituit Deum, cùm veniret Angelus va- 
ftatorcontrareliquas urbes Ifraélis? Non aliade caufa hoc fatum fuit, 
quàm quod Jerufalem fuit ex filiis Jehuda, quinon peccarunt cum 
Seba ben Bichri, ficut dicitur; Viri ausem Fehudah adbaferunt Davidi Regi 
fio; idcisco Deus precepitei,ut remittat manum fuam è perdendo in 
domo Jehudah, fe Jen falem. Nulluminterim eft dubium, quin none 


nulli de viris Jehudah, | m fequutifint 
Sebamben Bichri, cumvi ur5 Viri Febudab 
adbeferunt Davidi Regi fo ; ta articularis,non 
Univerfalis: & illi, qui n qui participes 
fe reddideruntillius inic terra, ad dandum 
wnicuig, fecundunivias fuae, € 1.Sam. 2.8. 

4 quia non invenim aerit Davidem 
“propter numerum popu! oquutus quic- 


quam. Quod docet, Davidem non peccaffe, fed incitatum fuiffe è 
Deo, ut numeraret Ifraélem, quò ficadduceret hanc penam fuper ces 
per manum ipfius: quia ipfi peccarant, & per ipfum puniendi erant. 
Modus autem incitandi fuie, quòd licet David der humillimo fpiritu, 
&-Deo confidens fummè, induxerit tamen cum, utfeefferret in fene- 
&ure (ua, & fiduciam fuam poneretin hominibus, fit dixi. Etex hac 
Incitatione quoque fuit, quòd Joabo duci exercitus fui mandavit,.ut 
numeraret po pulum fecundum capita, non per rein aliam, neque curaret dam- 
.mum oculi mali, ut, quia ‘incauti & imprudentes eflent circa ini- 
quitàtem commemoratam,dominetur in ipfos damnum oculi malis1reg, 
exarfit in illos ira Dei, & confumpfitincaffrs,&c. Preecepitaurem, utnumera- 
ret eos per capita, quarrdo dixit; Vede, numerà populum ; docet hoc enim, 
populum faifenumeratum in capitibus fuis, non per agnos aut lapides, 
aut rem aliam. Ideò precepit Joabo, duciexercitus, & principibus, ut 
tranfeant per omnestribus Hratlis, & recenfeant populum. Si voluiffet, 
‘ut recenferet eos per aliquid aliud quodipfi darent, ut Saul fecit, non: 
opus fuiffet ifto duce exercitus, fed fimpliciter jufsiffet rex fingulov af: 
ferre lapidem, vel aliud quid, per quod numerarentur, & fcîret nume» 
° PPP. 3 


436 DisseRtATIO VI 


rum ipforum. Propterea mens ejus fuit, utrecenferentur per capita 
Hac quippe de caufa debuerunt Principes exercitts cogere pop: 
& colligere univerfum numerum. 

Sic ergo oltenfum et, Prevaricationem Ifraglis hanc fuiffe, quòd 
participes fe fecerint rebellionis Sebee ben Bichri; & Davidem conci. 
tatumì fuiffe per fuperbiam, & modumillicirum numerandi popelun 
pr capita, nonaliomedio, quò ficperipfum punirentur. Quod volui 

fc demonftrare. ' 


SREORIRITERIEREZIORIEIIE ERE 
DISSERTATIO SEXTA. 


NOMINE MOSIS 


eAd Exo. Cap. Il. v. 10. 


Nomen TAO effe Hebraum, non Accypriacumi © 

mvit puer, © adduxit cum ad filiam Pharaoni: Refert Scriptua, 

aaccrefceret Mofes, piam ejus Matrem Jochebed adduxiffe 

nad filiam Pharaonis, dicens ei; En, mea Domina , puerum ques 

3 

Quòd verò dicitursiten Noi NR NWAIEE vocavit nomen ejus? (bee 

dixit, Quia ex aguis VUYW©D; cùm 8 Nomen & Nominis Tio pae 
ex lingua Hebraica; Filia Pharaonis autem non calluerit loqui pre 
daicè, quia Aegyptiacà finguà loquebatur; nec probabile fit ,‘illana 
mulieres Hebreeas rogalle de Nomine ipfius, & Nominisratione ( cur 
enim hoc feciffet? ) idcirco ratio videtur di@are, illam Nomen ipfi 
‘findidiffe Aegyptiacum, quod Extrabendi fignificatum habuerit : &.illud 
Nomen à Scriptore Legis transl: : 
permw5 redditum. Sicfcripfit Ab 


vidiffe im Libris Zi prati 
Quod fi verò resita haberet,q 
remus de aliis quoque Nominib: i 
Niba, Kain, Schetb, Noach, Peleg,relig x 
PR 
ce TT psn _ CL 2 


pe NomiINE Mosits. . 487 


prifciss quòd licet fint derivata è vocibus fignificativis in linguaHe- ’ 


breea, fieri tamen pofsit, ur fintexlinguailla, quà primò Joguebantue, in 
Hebreeam translara, Utfic non firmum argumentum ex illis peti pof- 
fet ad probandum, Linguam Hebraeam effe omnium linguarum pri- 
mam, in qua creatus fit mundus, & Lex data, utSapiemtesnoftri volunt, 
Verùm non poteft probari in ulla Lingua ufitatum effe, ut Nomina Pro- 
pria patticularia, derivationem fuamà verbisfignificativistrabentia , 
transferantur ex una Lingua in aliam, quamvis res vel veces ille trans» 
ferantur, unde funt dedu&ta: quiaidforet abfrdifsimum & ineptifsi= 
mum, quod non committet quifquam prudens & cordatus. ‘Annon 
vides, Ex. gr. cum; qui vocaturin lingua Hebroea 199? Schimeon (quod 
momenderivatur è verbo 90W Audivit ) , Simeenem vocari in omnibus 
Liniguis, Hebraà non folùm, fed & Arabicà, Perficà, Greecd, Latinà, In- 
dicà, & aliis? quia Nomen proprium particularre non transfertur ull& 
ratione ex una lingua in aliam: fed tantum verbum illud #9W è quo 
nomen Ny0w derivatur, arietate populorumhane vel Hlam lin- 
guam habentium. Et héc eftin confeffo in omnibus linguis.  Ideò 
quivis Interpres libri alicujus transfert omnes veces rerum & fignifi- 
cativas, hiftorias item, & nomina generalia omnia, non verò nomina 
Propria hominum particularium.Hac nullo modo transfert, fed selin- 
quit illis eadem, queeipfis primò fantindita. Sic fecit Onkelos, & re- 
Niqui Paraphraftee Chaldei. Ideò transtulit hîcs Er vocevit nomen cis 
Mofie MED, È dicit, quia cx ajuis MESE, Schechalteh, Scilicet ron. 
transtulit nomen NED; fed verbum MMW#5: unde nulla eRtaffinitas 8 
convenientia in verbo C "row Schachal, & nomine MYD Mofihe, 
ficur interilla eftconvenientia in lingua Hebrea; ideò eriam Lex ade 
ducit nomina fpecialia virorum, prout vecati fuerunt primò in Lingui: 
Luis; ur, MY , Renel , Balak,, Bilens, Sichent, 0g, Poter, Ocna babi Po. 
tipherab, quee funtnomina petitaex linguis illorum populorum,& citra 
dubiuminlinguis illis derivata à rebus, que contigerunt, yel\vocabulis 
fignificativis. Sic AbonEfra feripfît, TY9 Mor rcophaatb Pasndad; quod 
nomen Phiarao dedit Jofepho, fiife nomen Aegyptiacum, & fignificare N34 
Miprog Revelatorem profundorum. Quamvis autem efler nomen jofep 
Hebrei,nontranstulit ramen illud Lex, dicendoz Brvecevit Pharss nomen 
Fefiphi, PNDIDI nbsA Reveletor profimderum: quia Nomina prepria non 
transferuntur de Lingua in linguam. 
‘Quod cùm ita fit, quare diceremus denemine Mofis,,qudd Lex no- 

men ipfius notum, quo noiminatus fuit ) nativitate fua, mutarit vel 
' trans= 


© prima, fivema 


438 DrisseRTATIO VI. 
aranstulerit,8 pro Mesies fubllituerit Met Mofche? Quare non feciflet 
ita,utAbé Elraipfemet dicit & teftatur, quòd fecerit Arabs ille, qui E 
tulitlibros Zabiorumex lingua Aegyptiaca, qui femper retinet nomen 
Menispiout fuitin lingua Aegyptiaca; quare,inquam, Lex non itidem 
ita feciffer, & nomenillud retinuiffet? 

Verùm in hoc fine dubio Aben Efra erravit manifeltè , ut &reliqui 
Interpretes. Nam Mofes, Prophetarum ille princeps, femper fuit voca» 
tus Mofibe NED, à principio usque ad diemmortisfuz, nequeunquam . 
sranslatum vel mutatum fuit nomen ipfius. ‘ . 

Error autem hic indeillis venit, quòd exiltimaverunt, id quod Lex 
dicits 9D ÎD9 NOPRI Er vocevie nomen cjus Mofiheb , referri ad filiam Pha- 
raonis; & cam in prima perfona de fe dicere; inn'en 0'80j0'2 h.e, 
Quia ego ex aguis extrazienm, Atquiresnonitahabet. Omneenim A fase 
mininum, quod occurrit in ifto verfu, refertur ad matrem Mofis, non 
verò ad filiam Pharaonis; veluti; MORI Er acepit mulier p puerm APINI 
È laGavit eum, MOINI Cr'adduxitesonad filiam Pharsonis. Itaque de hacear 
dem quoque dicitur; MED iDW NIPM Er vocevit nomen ejue Mofche VONRI 
Et dist, quia ex aquis N95. Unde genuinus fenfus hujus Versîs hic 
ol; Quòd mater Mofis acceperit puerum, cumi, laarit, & poflcaguam Laltafia 
vune, adduxerit ad filiam Pharaonis, que receperit cum loco fili: Cr class illum adeem 
adduxiffet,vocarit nomenejus NUO Mofihe; (Jochebed,inquam commemora» 
ta), dicens, ( {c. eadem mater Mofis ) 44 filicm Phareonis; Ego, & reliqui po- 
pularesmei Fadei, nomen NOD ci impoficimus ;. Quia ex aquis MO'GD extrazifii 
con; quali dixiffet; Mea dormina, vocavi nomen ejus MED, propter id quod tibi 
cum puero accidit; quia fe. ex aquis extraxifti cum, Notandumenim, & Men 
non effe primam perfonam Prateriti, cum affixo mafculino (ut vulgò 
exiftimant ) fed effe perfonam fecundam Preteriti femininam, cum 
Affixo pronomine mafculino; Iddue evincunt Leges vel Regula 
Grammatice. Quod fi namque effet-prima perfona Prateriti, dicen» 
dum fuiffet WYM"W2, cumJoth inter Thau & He: Joth enim eftfignam 
prima perfone. Atqui deficit Jod inter Thau 85.He, & fcribiput, 
Inn'Yp, quomodo fignifica © © ii i 7 
1309? Genuifli me, Jerem., 15.1 
fintperfone fecunda femin 
non eft in ils Jod poft Tha 

(culinè, five fa 
cum affixis pronominibus n 
MPPOND 1° Sam, 16, 7, POTE i 


dt Nomrwe-Mosit 


- 


490 . DissFERrAaTtIÒ: VIE - 
antiqua aca fignificare o admivabilem vel Miti 

Staque fi fol E ptiis, tempore legationis 
prios, Miracalofix, vel Miracula faciens, propter miracula E 

giogo ipforums Ut nomen stiro. fit Appellativum, & Epica 
nomini ejus vero IT@8 Mofche fuperadditum, :Fortà eft ipo] 
fingua Greca fignificar Megna, È admiranda patrantem (puo ih 
$picere ad ipfam vocem Latinam Magn). 

Ex his omnibus colligimus, Nomen neo Mofibe, ee Non pre. 
cium &rverum, quod Mater che ipfiindidit: Nomen DINO ffaies elle 
pi pn, ciabgypriisi tum, propteripfius preftantiam,-@: 

nem fapientiam, com natus oftoaginta annos, ‘ftarer coram rano 
& Tuta ca EVE pn, OPRTOI PPm 4 
în lingua noftrà vocamus PESTO Lepido OERAFOE Pira De, n 
Servsn Domini,&fimilibus Epithetis, ner 


#000000ssas00e000ans00ssg otte 
DISSERTATIO SEPTIMA.' 


IDOLOLATRIE VARIS 


SPECIEBUS . | : 
Quarum in SS. Literis fit menzio: > 


Ex eA54rBENELE) ad 2. Re 7. vpi: ro; 
IS. 16.17. 21 
prora hic resenfer varias mode rdolalezia; dt 








DE IboroLatrERa Specimbtes. - 49 





x 


2492 ‘*DrssertaTIO VEL » 
Hai; 2 Rég. 171.7. Rrememerna: Dove alicure: quia, ut-cdi@o 


*#beantur Dil, " CLI 
v 








Secunda iterun3 eft fecunda, quam adducit.Nachmanides;. 
-Exescitàs ceeleftis,Stellarum, & Planetarum.. Alec coluarunt, 
marunt, illa magnam virtutem habere in terram., 8 omnia. 
«fcentia, ficut foniptumett: Er expendenz cad Silem Crime, 
«exercituam cali, quae dilexerunt, dr quibus fervierunt Bc, JeremBi& 1 
:diciturin Lego; Nevé attolles oculos tuos in calsamsto videar Que, Mi 
sfteltas, omuem vailitiam cali, &y impelleriggito incunveste ill, colopiga 645 
Domsisn Dens tum ewnmibus populis fubsoto celo, Dentu419. Dehac f 
stur hîc 3 ‘Incervevermnt fe sativerfe militie celi, 0.16, Etquia Soleft Agone m4- 
-Ximum, & principium generationuma omiiiuno, dedueco flicebane » nil 
«ei effe fimile; idcirco de ca in fpecie dicirar; serriernazg, #2? Badli, Gn 
«ranfire fecerazitfilios fuos È filica fas per ignem; hic cnim erat, Cultus Solis, 
“dqudd domineratin clementum gr iS, fini . NE 
Tertia fpecies efì Cultus fgurarum 8 imaginym, Taj itorpma quas 
tertis fresa utipfigeloquerentur.& indicarent futura, Etquam= 
vis hoc habuerint pro Demiffione fpiritualis virtutis Planeta alicujys 
«faper illam figuram vel imaginem; tamen conftituitur hinc fpeciogne 
«culiaris; quia Cultores fpecieifecunde colebant Sydera canleltia ipRor 
Imagines &c figuras, Heec itaque Speiesterca talia one qui 
Jebant illas figuras,exiftimantes, illas habere virtuore ad facie i quod 
ipfi volune. Detertia hacfpecie dicirur hîcs. 4g; fecerune fibi conflatile, duet 
vitulos, & lucum, 2.16. Nam Vituli & Lucus, five Arbor ilta MEX di@a, 
fueruntapud'ipfos Figure, &Taleust» vel Talifman. DI . 
Quarta fpecies eft Cultus imaginum peculiarium, pro felici Accretione 
giantarum, e Agriculturà, Circa haec enim viri tertia hujusfpacicjpecu- 
iariter occupabantur, ipforumdue Artificiumì vocabatur 7M3)1P.,:g Cub 
tores feu artifices ipfi 3ÎY9: quia prescipuus ipforum finis eras, Elefio 
horarum certarum, quautiles fint& conducantad mulsiplicandos pro- 
ventusterra, ad arationem, & fementim, Refpe@tuhujus fpeciei dicigayr 
hic; Stezueruntà, fibi flatuas Cr lucos fuper omnes collem eleratum, Gr (ubter; cameo 
arboremviridem, W. 10. : Le Ono 
. guire fpecies (unt figure Tmepbim (D'0WM), quarte fattozes crellant, 
quòd & ipfe docéant, per figna ab ipfis prodeuntià, ses furutas diganefé 
qui easinterrogant; Ex. g.. Si profferà ceder id guod ego fatima fase, pidote < 
vifione diurnazaut in vifione no@urna, Virginem formofam, cum l à ma 
ws fin minuo, videam malicrems nigram sum Fascia in mumo È bgare 


- 





*__<, aio 


di” 


‘pe IporotarRia SPECIRBUSÌ 


; , . 
494 .- DissarrATIO VIL ©: 
Lperos Bcfelices fefarirostir dc ipfe. Hsec, figzizilum Rabbitios noltioa; - 
fuit fenteritia & méns Pharaonis; ate sp quidizit; 4Gantat 
Faper altitudinei nubie, fimitie fiam abtifomi, Jofa. 14. 14. Chirambiter 
Yum ejus, quifeipfos Deosfecerunt. Erde hacfpeciedicitar he; 
dit fraelem è domo Davidis, & Regem tonflitueradt Ferobeam fili Niebats topi 
nutem Ferobeam Ifrailem, ne iret poSt Fibovam; Cs pesare feciti cos peccato gradi 
P.2L - te I 
© Nona fpeciesefteorum, qui judicant ex rebus que per accidferre pveniunti 
Exiftimant enim & hi. fe polfe ex illis ‘udicare de fa » jaotra prime 
vipia univerfalia. Hesafpecies proprit Vocatur PINI, & de sa dicit Pre 
phets Terfîe fagittas,interrogavie Teraphim, infpex:t jecur, Ezech. 21: 21. Ad hang 
[peciema perti uerunt Sortes varie. Ideò dicunt, HW 1N AM 18M POR 
"Toma. Refpe@tu hujus fpeciei diciturhîc; Van Er augureri fine, 0.17. 
Decima fpecies elt tertia,cujus fuprà meminir Nachmanides,sotum qui poi 
teltatem & dominium attribuuntquog; Demontbus, qui, ut illicreduna 
funt in aére, De his quidam cxiftimant, illos effe fubftantias feparatae, Sé 
cabftratas i materia; alii credunt, ille effe compofitos ex aère & igne, 
arbitranturdue fe attrahere pofleeos per Sacrificia, aut incantationes, quer 
‘habeant proprietatem peculiarém adducendi cos, quo tempore & fede 
voluerint. Haec@eciespropriè vocatur D'9YI. Erquia frequentiùstrvti 
niturinter Mulieres,ob infirmiorem ipfarum animium, ‘deb dice now 
Magam vel veneficam non fines vivere;Ex0.22. 17. Hujusfpicici eftean Dain 
&deea dicitur; Er non /acificabunt ultrà facrificia fia demonibue, Levit.x7. 7% 
tem; Sarificaverunt demoniiz, non Deo, Deuteron. 32. 17. Et quiainhisnul. 
lacft foliditas, ided dicit de iis Deus; Ipfi zelare fecerunt me inte que non et 
Dese, irafci focerunt me in vanitatibue fis, Deuteron, 32,21, De hac fpecie dici» 
* surhîc: Erabierwsi poît vanitatem, vanig, fatti (int, W15 
Omnesautem iftas Cultuum fpecies comprehendît Propheta, dicensj 
Br tradiderunt fe ad faciendum maluzm in oculis Domini,sa irritarene cum, 9.17, quee= 
«unque enim Idololatria fpeciesadiram provocat Deum. o 
Exhis patet, ModosIdololatriee omnes comprehendi fub iftis Decea 
Speciebus; & omnes inventas fuiffe in filiis Ifracl, Non commemonist 
autemeas ordine, fecundum loca Scripturarum, fed juxtà Gradris ife 


° Etfecundumhasfpeciesdivifaefueruntreligiones apud ani a 
ftitucbantduein iisfelicitates fuas que Dong n & noche 
tasDiis futs, ficutdicitar ; Ex co autem tempore, quo ceffevienue fiffrergpne cali, 


«o libare si libamina,carainzm emnibra,gladiva, Gr fame confumpei 


at Ec 





pe Inorosamia SnecIEdus. 455 


MERC P' ad AEN] 






496 Drosnà Att VILLE: x 
sssicsezzoncscenzesennedibti 
DISSERTATIO. OCTAVA. » 





vi 


LIBRORUM "BIBLICORTIM 
DIVISIONE IN LEGEM, PROPRE" 
° TAS& HAGIOGRAPHA. sia 
Ex Prafat. Commeni.in JosuAM: E 


€ MUERITUR; "4 
Cei igm. ne 
De 
<utPrima pars vocatite MIN Lex, ratione quidditatis fiume, quieti Drdrine 









AIIP decens nes viam inque incedere debeamia, omnia, praecepta.. 


We: piopter Ceyfan Bfiziciram illorum: ficut, Eecunda vocatur D'iegi 
Me stess Domini illos libros.com int: Pel razione 
Pes; k:c;tnodi tridendi, an fe. libriilli traditi t per os, atre feriti 
fibro, ficuti pars Tertia hocre{pe®u vocatur D'NIN Sripra, Hegiographa, | 
Si dicamus,.omties Libres Sacres voceri Leger Prophetas, & Hagiographa, ro 
tione confiteraionis prima} cbRat, x audi pan pare. fecuida vocatur, Prepara; 
potitis eriim dicenda fuiffer, Prophetiz, aut Predidie funoiriae; funairaze; quod cile: 
Nometipfis conventétis, fecandum Quidditacem illorum: 2, prat 
partis Tertia vocsntue D'IMNI zes$eì Hog Appellari 
porte Spiritue Santtus,aut,Verba Sandero, quae Nomina coni 
‘quidditatiillorusti. ° 
Si dicamus, ilos fue gomina obrinuife refpellu e ii 


* feribantue asahoribus fiie iter 3 1 Quare 
e Snai, 1 are Lode PR De. 
ife Propbaaum au MED MIA Lex defi: 2, Quare voi ripari 





bi 


498 ‘DrsseRTATIO. VIIL: 
- Mihi ergo videtur, Sapientesnoftros voluiffe Nominibusifti 
dePerfe@tione fingularum harum partium, & Gradu fupramo, que una- 
quaquealteram fuperat, 
> Quòd Primam partem vocarunt 11) Legem, co voluerunt difcernere & fe 
rare Librum Legis Dei è reliquis libris Sacris, Dignitate gradtis, qua 
fuperatgradum illorum ratione Influentis:, Et quia non dicernimr ab 


Mis quoad rerum preeteritarum enarrationem (multi enim ali Prophet 


seter Mofen enarrarunt & indicarunt res preteritas; etiam non 
difcernitur ab illis quoad indicationem rerum futurarum ( caeteri enim 
Prophete quoquefutura prenuntiàrunt ); ideò Differentia propria 8 pe- 
tuliaris Legis,ejusque preeftantize, confiftit in Preeceptis, que data funt- 
per Mofen Doftorem noftrum: quia nullup: preceprum datum ef per 


» manum Prophete alterius. Ideò propter differentiam hanc peculiarem, 


& ejus praeftantiam, vocatur hic Liber, in quo Prescepta Divina conti 
mentur, Lex. Hoc enim refpe@tu difcernitur,$c praeftantior eft reliquis Sa- 
cris librisomnibus. _ 
Secunde partis Libri vocantur Prephete,non uthocnominedifcernantue - 

à libroLegis:nam jam difcreti funt ab illa, dum ea vocatur MNLex:Sed vo 
earuni cos ita, ad deli; im illorum praeftantiam: ràm ad difcernen= 
dumeosabHagiographis; rmetiam ad monendum, quòd libromm il 
Torum Authores fuerint Prephete 3 authores Hagiogra horum non fuerint 
Prophete, fed Leguentes per Spiritum Santu, un € oram Eibrinon vo- 
cantux Prephetie. Nam quamvis in libris Ehronicoram occurrunt etiam 
Prophetie, quas Propheta prophetàrunt;quia tamen authorillorum non 
fuit Prophets, nonnumeraturliber ille inter Prophetas.Ergo hos vocarunt 
Prepbetas, ad denotandam hanc illorum preecellentiam, quòd Scriprores 
illorum Prophet fuerint, Et R. Mofes ben Majemon Lecipficio libro 
Morch, quòd Mefes non vecetar ‘Prophesa abfolutò, neg, comprebendatur cum relignie 
Propbesis,codemmomine CY definitione, propter differentiam mazionam que Sl inter eos, 
iaque nomen hoc Prephetaron docet de preeftantia librorum illorum , &c 
difcernie cos ab Hagiographis, Dicere etiam poffumus, librosillos nea 


‘vocari Prophetia,quòd magna pars illorum contineat Hiftorias rerum. 
ibus,in. Samuel, te» 


accideruntillis temporibu: 1 Jibrieputà Jofue, fadicum, 
rex parte etiam in Jefaja, Jeremia, iele, Quia iteque het 
Si punto rd iii om vacanti Pipa Gud all aen 
\Predi@ionisfuturorum. Hocergoinveneruntad indicendama. 
Ppraftantiam illorum, quodauthores iloram i - 
Tertize partis Libros,corum{&, qui loguuti funt per isiond 


. 


voci 


p_—T______T_T__-_-TTTTT 


n 


pe Lisror. BisLicor. DIVISIONE. 499 
vocàrunt DNNI Seipta,Ragiogrnha; non ad difcemendum così Libro 


Legis, quia ab cà jamdifcreti funt pernomen illius ; non etiam ad difter= 


praffanzia iorum Sumuna fit, Idedvocati fuerunt D'9INI., Nam,utdixi,No». © 
mina illarum docuerunt de perfe@tione.illorum fummi, Etfic folute fune 
queftiones ifte omnes juxta mentem Sapientum noftrorum , benediltae °° 
gnemeria: &fimulexplicatà eltintentio illorumin liac Divifione, fundàe- 

tà in Gradu & ria libtorum illorum; oftenfumdque, Legem. — 
i vocarimM, propter preecellentiam ejus, qua con 
‘ fiiin Pracepris, & noninze 


St For ne sa 





S. Romani Imperi VIcCARII 

1 Lupovici, Dei gratià, 
Palatini Rheni, S. R. I. Archithe- 
& He@oris, ejusdemque in parti» 
ni,Suevia, & Juris Franconici, Pro- 
t Vicarii, Ducis Bavaria, Privilegio 
eft,ne quisca, fsu Propria, feu Pa- — 
o. 3era,que JoHnanNESBuxTOR- 
rius Filius, S.Theologia & Lingua Hebrez in Academia 
Bafileenfi Profeffor, fuis Sumpribus, vel de novo editurus, 

vel fito ftudio & labore.recenfita,locupletàta, au, notis /- 
luftrata, vel quacunque ratione emendata, recufurus ct; vilo 
modo, five colle&im, five divifim, intra fpacium viginti anno. 
tum. à prima edirionis dic cujusque Operis compu rum, 
i, incerpolare, transformare vél recu- 


inS.Rom. Imp. imitari a Per 
dere, autalii recudenda darc, veletiamalibi imprefla vende 


‘ te, diftrahere, clàm palàm, citra predi&i JonanNIs Bux. 


rORFt1, vel Haredumipfius, & jus vel caufam ab co haben- 
tium, voluntatem & confenfum fpecialem,prefumat, fub poe- 
na amiffionis Librorum illorem, 8 mula Decem marca- 
rumasuri, partim fifco Imperiali, fraudis vindici, parim di&o 
Impetranti, pendendà; prourlatiùsin Originali habetur,Dato 
Hcidclberge, 12.die Novembris, Anno 1657. 


Larini 





pigtizs ny Google