Skip to main content

Full text of "Johannis Henrici Vossii Commentarii Virgiliani"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


THB    GIFT   OF 


1 


?  7  S- 


j 

< 


/' 


-; 


joHAmns  HENRici  vossn 

COMMENTARn 


•  *,   ..•«»'.!<*r5«iti',»»-.«-'«s»'*'}<«»l 


VmGILIANI. 


IN 

LATEVUM  SERMONEM 

CONVBRTIT 
Dr.  THEOD.  FRID*  OODOFR.  REmHARDT. 


FAHS  L    SIVE   EGLOGAE    I— V    CUM    COMMENTARIO. 


LIPSIAE  ET  PAiUSnS, 

APUD  BROCKHAUS  ET  AYENARIUS. 


t 


ET 

AD  PRAECLARAM  MB 

DIGNITATIS    HUMANAE 

TUIS  CX>NSILIIS 

BREXISTI 

SPEM 

QUAE 

POSTQUAM  ANIT 

TUA  TARfeN 

BX  ANIMO  MEO 

NCHaUAM  ABIBIT 

MBMORIA. 


D.    D. 

EDITOR. 


ECLOGA     PRIMA. 


T  I  T  Y  R  C  S. 


MeliboeuM.    Tityre,    tu,    patulae  reeubans    . 

6ub  tegniine  fagi, 
Sikestrem  teuui  Musam  mcditaris  avena* 
Nos^.patriae  fines  et  duloia  linquimus  ar^a, 
Nos  patriam  fugimus!    Tu,  Titjre,  lentus  in 

umbra, 
Formosam  resonare  doces  Amaryllida  silvas,    5 

TityruB*    OMeliboee,  dcus  nobishaec  otia 

fecit; 
Namque  erit  ille  mihi  semper  deus  I  Illius  aram 
Saepe  tencr  nostris  ab  ovilibus  imbuet  agnusl 
Ille  meas  errare  boves^  ut  cernis,  et  ipsum 
Ludere,  quae  vcllem^  calamo  permisit  agresti.lO 

M.    Non  equidem  invideo ;  miror  magis.    Un* 

dlqne  tofis 
Usque  adeo  tnrbatur  agrist   En,  ipse  oapellas 
Protenus  aeger  ago;   hano  etiam  vix,  Tityre, 

duoo; 

Hio  intcr  densas  oorulos  modo  namque  gcmellos, 

Spem  gregis,  ah!   silice  in  nuda  connixa      15 

reliquit. 

1 


3  ECLOGA  PRIMA. 

Saepe  malutn  hoo  nobis,    si  mens  non  laeva 

fuissct, 
De  coelo  lactas  nicmini  praedicere  quercus! 
Sed  tamen,   istc  dcus    qui  sit^    da^    Tityre, 

nobis. 

T*    Urbem^  qnamdicuntRomam)  Meliboee, 

putavi 
20Stultu8  ego  huiG  nostrae  similem,  quo  saepe 

solemus 
Pastores  OTium  teneros  depellere  foetus. 
Sie  canibtts  catulos  similes^  sic  matribus  haedos 
Noram;  sicparTis  componere  magna  solebam. 
Vemm  haeo  tantum  alias  inter  ,caput  extulit 

urbes, 
35Quantum  lenta  solent  inter  yibuma  cupressi. 

JU.    Et  quae  tanta  fuit  Romam   tibi   causa 

videndi  ? 

7.     Libertasl    quae  sera    tamen    respexit 

inertem, 
Candtdior  pcstquam  tondenti  barba  cadebat, 
Respexit  tamen,  et  longo  post  tempore  venit: 
30Fostquam    nos     Amaryllis    habet ,     Galatea 

reliquit. 
Namque,  fatebor  enim,  dum  meGalatea  tenebat) 
Nec  spes  libertatis  erat  nec  cura  peculi. 
QuamTis  multa  meis,  exiret  victima  septis, 
Pinguis  et  ingratae  premeretur  caseus  urbi ; 
36Non  umquam  gravis  aere  domum  mihi  dextra 

redibat. 


^    ECLOGA  PRUIA.  5 

M.    Mirabar,  quid  moesta  deos,  Amarjlli, 

vocares: 
Cui  pendcre  sna  patereris  in  arbore  poma. 
Tityrus  hinc  abcrat.    Ipsae  te,  Titjre,  pinus, 
Ipsi  te  fonte&^  ipsa  haec  arbusta  vocabailt. 
T.    Qnid  facerem?  neqne  seryitio  mo  exire40 

licebat, 
Nec  tam  praescBtes  alibi  oognoscere  divos. 
Hic  illum  vidi  jttTenem ,  Meliboee,  quotaanis 
Bis  senos  cui  nostra  dies  altaria  fomaBt. 
Hic  mibi  responsum  primus  dedtt  ilte  petenti: 
Pascite,  ut  ante,  boTcs,  pueri,  submittite  tattros45 

M.  Fortuni^e  senex,  ergo  tua  m? a  maoebuntf 
Et  tibi  magna  satis!  quamvis  lapis  omnia  nudns 
Limosoque  palus  obducat  pascua  junco. 
Non  insueta  graves  tentabunt  pabula  foetas, 
Nec  mala  Ticini  pecoris  contagia  laedent.        50 
Fortnnate  senex,  hic  inter  flumina  uota 
Et  fontes  sacros  frigus  captabis  opacum. 
Hinc  tibi^  quae  semper  Ticino  ab  limite  sepes 
Hyblaeis  apibiis  florem  depasta  salicti, 
Saepe  IctI  somnum  suadebit  inire  susnrro:       55 
Hic  alta  sub  rupe  canet  frondator  ad  auras; 
NectameQ  interearaucae,  tuacura,  palnmbes 
Nec  gemere  aeria  cessabit  turtur  ab  nlmo. 
T.    Ante  Ictcs  ergo   pascentur  in  aethere 

cerTi , 

Et  freta  destituent  nudos  in  Iittore>pisces;       60 

Ante,  pererratis  amborum  finibus,  exsul 

Aut  Ararin  Parthus  bibet,  aut  Germania  Tigrin, 

Quam  nostro  illius  labatur  pectore  Tultus! 

1  * 


4  BCLOGA  PRIMA. 

M,    At  nos  hino  alii  sitieiites  ibiinus  Afros, 
<^&Pars  Scythiam,  et  rapidum  cretae  yeniemus 

Oaxen, 
Et  penitus  toto  divisos  orbe  Britannos! 
En  umquam  patrios^  longoposttempore,  fines 
Pauperis  et  tuguri  congestum  cespite  culmen 
Post  aliquot,  mearegnal  videus  mirabor  aristas? 
70lmpins  haec  tam  culta  novalia  miles  habebit  % 
Barbarus  has  segetes  I  en !  quo  discordia  cives 
Produxit  miseros!  en!   quis  consevimus  agros! 
Insere  nunc,  Meliboec,  piros!  pone  ordiue  vites! 
Ite  meae,  felixquondam  pecus!  ite,  capcUae! 
75Non  ego  vos  posthac,  viridi  projectus  in  antro, 
Dumosa  pendere  procul  de  rupe  videbo ; 
Carmina    nuUa    canam ;    non,    me  pascente, 

capeUae, 
Florentem  cjtisum  et  saUces  carpetis  amaras. 
T.     Hic  tamen    hanc   mecum   poteras  re- 

quiescere  noctem, 
SOFronde  super  viridi.    Sunt  nobis  mitia  poma, 
Castaneae  moUes  et  pressi  copia  lactis; 
Et  jam  summa  procul  viUarum  culmina  fumant, 
Majoresque  cadunt  altis  de  montibus  umbrae. 


EGLOGA  I.  EZPLICATA. 


ARGUMENTI  NARRATIO. 


AB  U.  C.  DCCXIII. 
L.   Antonio   P.   Servilio   I^aurico , 

C  O  8  S. 

AUCTUMNI    TEMPORE. 

Virgilius  annuui  agens  28 — 29.   natus  684  Idib.  Octobr. 

Kxtretno  anno  DCCXI  M.  Aotoiiius  et  M.  Aemilhis 
Lepidtts ,  qui  una  rebeUaveraut ,  cum  C.  Jttlio  Cae- 
sare  Oetayiano  (qui  Divi  Julii,  Dictatoris  a.  DCCX- 
occisi,  pronepos  erat  et  filias  ab  eo  adoptatus)  Mu- 
tiiiae  id  paeti  erant,  ut  triumviri  reipublicae  consti- 
tucndae  dicti,  oomine  quidem  hooesto,  re  ipsa  quiu- 
queniiale  sibi  vindicarent  imperium  cum  consulari  po« 
testate,  et  praeter  ItaKam,  quae  communis  omnium 
essetpatria,  caeteras,  quas  occupaverant,  provincias 
inter  se  dispertirent.  Qua  Yirgilius  domicilium  babe- 
bat,  Gallia  citerior  M.  Antonio  obtigerat,  cujns  inde 
legatus  C.  Asinins  Pollio  cum  septem  legionibus  Ve- 
netiam  tenuit.  Bellum  defensuri  contra  Brutum  et 
Cassium ,  alienissimos  a  rebus  novis  homines ,  Anto* 
nius  et  Octavianus  legionibus  spondebant  opulentis- 
sina  Italiae  et  Galliae  citerioria  decem   et  oeto   op- 


6        ECLOGA  h  ^GUMENTl  NARRATIO. 

|)ida,  quorum  agris  et  domibus  victrices  remune- 
rarentur. 

Huc  ig^itur^  ad  Philippos  Bruto  et  Cassio  a. 
DCCXII  occisiSj  profectus  in  Asiam  Antonius  et  suos 
et  veteranos  alterius  milites  Caesari  Octaviano  tra- 
dncendos  reliquerat,  et  inter  novas  legionum  sedes 
Cremona  eratPado  vicinaet  triumviris  infensa.  Sed 
feroces  militcs  Caesare  invito  suos  ubique  fines  mi- 
graverunt,  opulentissimas  quasque  Italiae  urbes  sibi 
poposcerunt^  etiam  Mantuanum  agrum,  Cremonensi 
propinquum,  introiere>  ubi  praedio  imminebant  Vir- 
gilii  paterno,  quod  prope  Andem  situm  tertio  millia- 
rio  a  Mantua  remotum  erat.  Militum  impotentiam 
qui  experiebantur,  frequente?  quidem  Romam  adie- 
rant,  et  apud  Caesaicem,  nullonec  aetatis  neque  ge- 
neris  discrimine ,  suam  sortem  deploraverant ,  sed  firu* 
stra,  A  L.  Antonio  Consule  et  Fulvia,  Antonii 
triumviri  bac  i|xore>  illo  fratre,  brevi  post  adjuti 
vim  vi  repulerunt,  ut  per  omnes  Italiae  urbes  ferro 
atque  igne  grassareatur,  et  extremo  aimo  I>CCX11I 
bellum  exoriretur  Perusinum. 

Sed  boc  bellum  priusquam  exoriebatur»  Virgi- 
lius  quantum  decoris  nomini  Romano  aliquando  oddi* 
turus  esset,  Asinio  PoUioni  notum  fiebat,  itaque 
quum  ab  legato,  intelligente  literarum  jndicey  gra- 
tiam  inisset  (rem  loquitur  £cl.  III.  a.  DCCXII  vere 
conscripta) »  bujus  laude  adjutus  ipso  vere  «•  DCCXIII, 
statim  quum  Cremona  occuparetur,  cum  suis  Romau 
adisae,  et  Maecenate  auctore  agelhim  patemum  aer« 
vasse  videtur  v.  27.  Quodsi  non  Maec^taas  txadr 
tisset  aliquis,   auctor  inquit  Panegyrici  ad  Piso«em, 


ECLOGA  I.  ARGUMENTl  NARRATIO. 


neque  Virgilius  facile  emereissei  ex  mtica 
tate,  qna  teiiiiia  carraiaa  adJmc  k^eraiit.  Neque 
Pollionis  soluDi  auctoritas  agriiai  post  tuita  est,  sed 
inter  ipsos,  quos  agris  dividencUs  Caesar  pjraefecerati 
mox  aliqui  Yii^iliuni  dikctiun  iiabebant:  Alfenus  Ya^ 
rus,  qui  ab  eodem  Sjronte^  quo  poeta,  Epicuri  disd* 
plinam  edoctus  fnerat,  et  Corncl.  Gallus  >  quocum  in- 
genii  aequaKtas  idemque  poeseos  studium  arctissime 
nostrum  conjnusit. 

Nam,  carminibus  sua  se  sibi  servasse,  ipse  Ecl. 
IX.  V.  10  auctor  est  Neque  baec  quaedam  esse 
possunt,  nisi  priores  tres  Eclog^ae :  quinta  anui  DCCXII 
siye  de  proximi  posterioris  anni  principio,  qua  Di- 
vum  Julium  se  colere  praedicat|  et  secunda  atque 
tertia,  quas  iilic  v.  86  suas  pronunciat,  quarum  haec 
est  anni  DCCXll,  illa  proximi  superioris  anni.  Et 
tres,  quas  nominavimuSy  Eclogas  valde  credibiie  est» 
ipsum  Pollionem  literis  suis  addidisse,  ut  aut  Mae- 
cenati  aut  ipsi  Caesari  Octaviano  juveuis  Andini  lau- 
dem  probaret* 

PoUio  postquam  a  Venetis  discesserat,  et  vete- 
rani  auctumni  tempore  ex  agro  Cremonensi  Andem 
versus  se  movebant^  novo  carmine  et  sudm  posses? 
sioneiib  firnuire ,  «et^  quam  maximam  posset,  miseri- 
cordiam  de  vicinis^  qui  aufiigerant,  agricoUs  Vii^- 
Uus  concitare  studuit*  MeUboenm  igitur  facit  poeta 
imminens  Andi  periculum  cum  capellis  suis  fugien- 
tem,  et  Titjro  seni»  qui  Vii^iUi  gregem  Mantuanis 
saitibiis  pascebat,  «byiam  factus,  miratur  in  fuga 
paslor  pastoris  securitatem.  Cui  seiiex:  Ut  e  ser* 
vitute  se  redimeret,  cum  domino  praedio  ejeeto  {iro- 


8  KCLOGA  I.     1  —  5. 

xinia  se  aestate  Romam  adisse  et  Octavianum  juve- 
nem,  quem  Larem  sibi  postea  habituri  sint,  deeernentem 
ibi  audisse  inquit,  nt  ager  suus  integ^er  maneret. 
Quam  exsttl  fortunam  miratus  summopere  eam  laudat^ 
suam  et ,  qui  prope  habitabant ,  pastomm  graviter  de- 
plorans  sortem,  cujfis  Tityrus  miseratione  motiis  pe- 
tit  ab  eo,  ut  secum  pernoctet.  AUegoria  nulla  est 
in  bac  Edoga. 


Annotata. 


I 

1-^5.  MeliboeuM  Andinusv.  36,  veteranorum 
militum,  quijumjam  irrupturi  erant,  iDJurias  fogiens, 
auctumDi  tempore  v.  72  cum  caprarum  grege  suo 
montem  transit,  quo  senex  Virgilii  libertus  (v.  28), 
Tityrnf^  domini  boves  pascit,  etsub  fago,  patulis 
ramis  diffusa,  secnrus  modo  voce  modo  fistula  canit 
alternis.  Uterque ,  quod  nomina  declarant ,  Graecus 
erat  gcenere,  sed  verna  origine,  qui  Andem  patriae 
instar  baberet.  Sub  opaco  tegmine  fagi  ramosae  se- 
des ,  quamvis  vespere  ingruente  v.  82 ,  aestivum  men- 
sis  Octobris  calorem  probat  Aestate,  amedio  mense 
Aprili  ad  Novembrem  usque  greges  armentorum  reli- 
quique  pecoris  saltibus  pascuntur,  quod  in  silvarum 
frigore  frondium  germine  ct  recentlbus  herbis  melius 
alantur  Georg,  Lb.  III,  131.  Quare  HlventriB  Mum 
pro  carmine  pastoritio  Jam  apud  Lucretium.  Carmen 
hoc,  cul  Amaryllidis  laudes  propositae  erant,  Titj'- 
rus  dicit  modo  canens?  modo  modulatus  id  monaulo 


ECLOGA  I.    1  —  5.  9 

ex  eulmo  seu  liordeaceo  seu  avenaceo,  qui  prae  se*> 
ptem  sjriogis  caonis  111}  27  strideM  utipulm  no- 
minetor,  Eadem  avena  v.  10  calamus  dicitur :  quod 
xaXafiog  secundum  Hesycbium  et  finmenti  cnlmus 
est,  et  fistula.  Tamen  «vena  aeque  ac  calamuB 
de  quocunque  tuhulo  saepe  dicitur  Ov.  Met,  Vlll,  192. 
Muuam  meditari  minus  populariter  dictum  videtur; 
tamen  Virgilius  non  ita  quidem ,  quemadmodnm  nunc 
nostri  poetae  istos  Arcadicos ,  prope  divinos  suos  pa- 
stores  fecit,  sed  ita  coeli  temperie  temperatos  ipsos 
moribus,  ut  quotidie  fistuhi  uterentur,  novas  salti^ 
tiones  excogitarent ,  carmintbus  certarent,  etliis  fere 
lusibus  otium  suum  et  festos  in  agris  dies  exhilara- 
rent,  Patria  h.  h  pagus  patrius.  Patriam  Hn- 
f«imu9  p.  fugimun  non  sine  vi  repetitum,  ut  pa- 
storis  inde  ehiceat  humanitas,  quae  tanto  desiderio 
v.  68  patrios  agros  respiciat.  Praefectis  maocipio- 
mm  Varro  peculium  aliquod  constituit,  et  coutu^ 
bernalef  i.  e.  conservas  ad  ISberorum  procreationem 
cum  ipsis  conjunctas :  ita  enim  arctius  fundo  alligari. 
£o  amore  Tityrus  Galateam  primum  amplexus  fuerat 
(v.  31),  mox  formosam  et  prudentem  Amaryllida, 
cujus  laude  nunc  ut  saltus  resonent,  cantu  efficit. 
Foecundas  mulieres  Colnmella,  ubi  tres  filios  pepere- 
rant,  opere  remisso  et  condonato,  ubi  pliires ,  etiam 
libertate  remunerabatur.  Ipsos  coionos,  qui  alie- 
uos  agros  conducebaot,  Columella  natos  optat  iii 
praedip ,  cui ,  tamquam  paterno  allcui ,  quo  adolevis- 
sent,  solo,  diuturno  usu  amicius  astricti  sint.  Haec  ge- 
nerosi  Romani  prudentia  utinam  et  ascriptitiorum ,  qai 
hodie  pro  servis  sunl,  colonorum  dominos,  si  minus 


iO  ECLOGA  I.    6—10. 

ttitiores^  prudeDtiores  certe  reddat  in  vero  commodo 
nestiiiMindo, 

6  — 10,  %iae  eansa  sit,  cur,  anxiis  aliis  de 
imninenle  periculo,  ipse  securus  neque  caotu  desi- 
stam,  neque  pascendo?  Deus  aiiquis  |>raedinm  ntH 
9trum  ab  omni  periculo  tutum  praestitit.  —  Deum 
appellat  iaetus  senex  mire  dilatata  oratiooe  Caesa- 
rem  Octavianum,  cui  inter  Lare$  privatos  postea 
sive  Deos  fandliares  prima  quaque  Luna  tbus  v.  43 
et  festis  diebus  insig-nioribus  agnum  saepe  sacrifica^ 
turus  sit  ob  praedium  servatum.  Homi«tes  inter  Deos 
relati  Gmecis  Heroes,  Romanis  LareM  dieebantur, 
modo  a  singuUs,  quod  bic  legimus^  modo  culti  ab 
universa  dvitate.  Inter  bos  Lare9  poblicos  Julius 
Caesar  iiabdbatur  Deus  factus  V ,  67 ,  iuter  eosdem- 
que  Caesar  Octavianus  relatus  est  primum  Sexto 
Pompejo  devicto  vohintate  urbium  DCCXVIU  ab  U.  C, 
et  postqaam  snmma  impmi  podtus  erat  DCCXXIV 
et  DCCXXV  ab  U.  C.  ipsius  Senatus  auctoritate, 
ut  HfHratius  IV  Od.  5,  33  cecinerit: 

Te  inulta  prece ,  te  proseqaitur  mero  ' 

Defaso  pateris,  et  Laribos  tuum 
Miscet  namen,  uti  Graecia  Castoris 
£l  magni  memor  Hercu}is. 

Hi  dii  domestici,  sigillis  vel  ligneis,  vel  lapi- 
deis  vel  aends  expressi,  aut  focis  imponebantur,  ar- 
mario  quodam  (aede^  iarario)  conditi,  aut  in  no- 
etumis  n<^iliorum  cubieulis  servabantur,  et  peculia- 
ribtts  sacrariis,  Ijararii^  dictis;^  quorum  duo  babe- 
bat  Alexander  Severus,  mz^nim  gentium  atterum, 
Abraliami,   Cbriati,   aforum;   alterom  niaorum  geu* 


ECLOeA  1.  6  —  10.  11 

tiiiin,  Platonis,  Cicerovis»  Virgiliu  GvaviorilMia  ia 
rebus  placabantur  fere  Lares  yel  {Nireo  caeso ,  vel 
«gno  vel  vitolo:  Porci,  ftti  decimo  a  partu  dte  se- 
cundam  Varronem,  secundum  Plinium  qninto  pttrus 
(sacri^)  Labebatur,  vilius  fbisse  videtur  sacrificiumy 
quod  etiam  ruHicu  Horatii  Pbidile  praebere  po- 
tuerit,  ]ta  Tibullus  quoque »  qui  Itbenter  ac  saepe 
de    simplici    msdcae    pietatis    sacrificatioae    narrat. 

1  £1.  10,  15: 

Sed  patrii  senrate  Lares:  aluistis  et  iidem 

Cursarem  yestros  qaum  tener  ante  pcdes. 
Neu  pudeat  prisco  yos  esse  a  sdpite  factos; 

'  Sic  Teteres  sedes  incoluistis  an. 
Tane  melii»  tennere  iidm^  qmim  panpere  eiAa 

Stabal  in  exjgna  %neas  aede  deus« 
Hic  placittas  erat,  sen  qois  iibayerat  ayam 

Seu  dederat  sanctae  spicea  serta  comae, 
Atque  aliquis ,  voti  compos ,  liba  ipse  ferebat, 

Postqne  comes  pnmm  fflia  parva  fiivam. 
At  nolis  aerata»  Laies,  depellite  teda: 

Hostia  erit  plena  msdca  porcna  liora; 
Haec  pura  cmii  yeste  sequar^  myrtoqae  canistra 
Vincta  geram,  m)Tto  yinctus  et  ipse  caput. 

Eximium  agni  sacrificium  erat,  quem  ipso  die 
octavo  Plinii  exempla  munu  scripta  purum  fuisse  tra- 
dunt,  splendidissimum  vero  vituli,  qui  die  tricesimo 
purus  erat.  Agris  ab  Octaviano  inter  milites  divisis 
ad  parvum  agellum  TibuIIus  redierat,  et  festo  a^i^ 
mrvaiium  die  iu  verna  agrorum  lustratione  agnum 
mactat  pro  pristino  vitulo  I  El.  1,  19: 

Vos  quoque,  felicis  quondam,  nunc  pauperis  agri 

'Custodes,  fertis  munera  vestra,  Lares^ 
Tnne  vitnla  innnmeroii  Instrabnt  caesa  jovenoos: 
Nano  agna  exigui  esft  Imatia  magna  «oU. 


Itt  ECLOGA  L  11— 18. 

Agika  cadet  vobif ,  quam  circam  ruttica  pubei 
Clamet:  lo  messes  et  bona  Tina  date. 

Agno,  quo  non  habebat  ampliorem  Tityriw,  qvum 
benefico  Lari  caederet,  victimam,  ipsius  praedii  medio- 
critatem  Virgilius  significat.  Caesae  supra  flamnias 
hostiae  sanguis  imlt^bat  aram  (Lb,  IV,  542), 
cui  altaria  V,  66  superimposita  erant  ad  exta  ado- 
lenda  v.'43.  Nostra  miyvaiy  meme  boves  more  ser- 
vientium  dictnm  est,  qnemadmodum  Moeris  IX,  11 
etiam  carmina  domini  nostret  dicit.  Indene  factum 
est,  ut  cana  barba  Tityrus  ipse  Virgilins  putatus 
sit?  Lmdere  i  jocari ,  arte  muaica,.  facili  cantu  et 
saltatione  VI,  38  deiectari;  apud  Graecos  qvoque 
Ttat^eiv  et  natSta  de  saltatione  et  cant|i  (Hom.  Od. 
VJ,  100.  Athen.  I,  11  p.  14);  sed  remoto  levitatis 
sensu,  qui  in  nostro  spielen  saepe  accedit.  Dele- 
ctatio  enim  et  per  se,  et  quod  seria  ad  negotia  inde 
reficiamur,  digvitatem  babebat.  Ipsius  antmi  exerci- 
tationem  ludum  appellabant  Romani  i.  e.  jocum,  et 
eum  Graecis  scholam  i.  e.  otium ,  quod  comis  in  ea 
humanitas  iis  proposita  erat,  non  tristis  pecuniae 
conquisitio. 

11 — 18.  Non  invidet  quidem  Meliboeus  Tityri 
securitati,  sed  non  satis  tuta  ea  videtur.  Miror, 
qnod ,  qunm  omnes  fugam  intendant ,  etiam  de  coelo 
monitt  simus ,  tute  in  hac  totius  agri  perturbatione 
quiescere  possis  et  grex  tuus.  An  falleris?  aut  quis- 
nam  est  ille  Deus ,  qui  ita  te  securum  reddut?  — 
Meliboeo  quum  cum  grege  suo  etiam  nunc  aufug^e 
liceat,  isque  etiam  Tityrum  de  salute  moneat,  vicus 
Andinus  nondum,  ut  opinio  estj  in  vetemnorum  mi- 


ECLOGA  l.  11  — IS.  W 

litnm  potestate  esse  poterat.     Naiii  non  agm  solHm 
et  domibus  pristini  possessores  exuebantur ,  sed  etiam 
servis  spoHabantur  y  sine  quibus  illonim  possessio  nul- 
lam  habebat  utilitatem   et  omnibus,    quaecunque  ad 
res  rusticas  pertinerent.     Quae  res,  nisi  per  se  jam 
satis  intelligeretur,  ex  ipsis  Dionis  Cassii  verbis  pa- 
teret;    imo  proximo  anno  quum  Virgilio  fundus  adi- 
ner^r,  remanebat  Moeris  IX,   2  et  adventitio  do«* 
nino  greg^s   fructnm  Mantuam  afferebat.     Ita  potiuB 
res  se  babere  videtur.     Extremo  anno  DCCXIII  quum 
inter  L.  Autonium   et  Octavianum  Caesarem  bellum 
Perusinum  exoriretur,    legatos   Antonii,   Asinium  et 
Ventidium  e  Gallia  Lucio  subvenisse,   Appianus  an« 
ctor  est;  vero,    ab  ulteriore  itinere  a  Caesare  pro« 
hibitos,    Ravennae  et  Arimini   substitisse.     Inde  igi- 
tur  ab  boe   tempore  vacabat  regio  Transpadana   ab 
omnibus  copiis  armatis,   et  quae  viz    adbuc  coercita 
iuerat  veteranorum  militum   Cremonensium    impoten» 
tia,    ea  nunc  demnm  summo   periculo   in  vicinitatem 
imminebat,  et  mox  vere  invasitlX,  2.     Modo  itttra* 
verat  Mantuanum    agmro ,    et  t^tis    agris  Andinis 
trepida  fuga  Uir6a&ant9tr  ^  qni  instrumentnm  saltem 
et  supellecttlem  rusticam  ab  ingruentibus  praedonibus 
servare  studebant.     TmrdatMr  i.  e.  hominds  turbantnr 
et  quae  ad  bomines  pertiuent,  majorem  vim  habet  et  la« 
tius  patet  ei  a  Quintiliano  legebatur  et  praeferebatur.a 
Servio  tenuiter  dieto  turdamur^  quod  est  in  libro  Ha- 
fniensi  A.   Hac  in  demigrantium  turba,  Meliboeus  pergit, 
ip9e  itttersum:  animo  aeger  (Lb.  I,  237,  IV,  464 
non  corpore)    procul   hinc    capellas   protenUM    ago. 
ProtemmM  sive  protinms  ex  perro   tenms   de  loco 


16  ECLOGA  I.  19  —  25, 

buleus,  de  minore  foetura  gregis  sui,  pecuiiiy  y\  33). 
agnoM  saepe  venales  ilepellimvM,  Mantua  propc 
ripam  ernt  IUineii  in  lacum  diffusi ,  ex  tertio  inde  mil- 
liario  vicns  Andinus  erat  situs  in  jugo  mofitis,  unde 
campus  y.  48  et  pascua  publica  111,  1 1 1,  Vll,  6 — 13  a4 
Mincinm  descendebant,  et  via,  quae  ad  Mantuam  fere- 
hatlX,  57 — 59  medio  itinere  ad  ripam  sese  flecte- 
bat.  Itaque  cum  Camerario,  Cerda,  Ruaeo  depellere 
inteHig^imus  de  deorsum  pellendis,  qua  prima  pote* 
shite  lioc  verbum  est  apud  Silium  IX,  396  et  Plieiuni 
11,  78;  deducere^  quod  alii  libri  exbibent,.  eadem 
sententia  margini  adscriptum  fuerat  ad  yXtmxvLV  ex- 
plicandam.  Depellere  ut  de  agnis  intelligeret  a 
lacte  depulsis  (7,  15),  quo  in  quoi  s.  cui  Bur- 
manno  mutandum  erat,  et  ne  sic  quidem  a  lacte 
depulsiM  solemus  ita  convenit,  quam,  quod  saepe 
fiebat,  deorsum  depulsis»  Columella  Yll.  3  (ed. 
Schneid.),  pastores  remotiorum  locorum  cunctamfere 
foeturam  pastioni  retinere,  auctor  est;  sed,  urfoe 
propinqua,  teneros  agnos  laniis  tradi  solere,  et,  quo 
facilius  possint  auferri ,  priusquam  io  pascua  exie- 
rint,  simulque  ne  matrum  lac  pereat;  sed  fieri  non 
ptoterat,  quin  etiam  ii  traderentur,  quos  jam  pelie* 
ren$  et  non  lactentes  amplius  et  pastu  opimi  v.  33, 
11,  21,  bic  loci  imprimis,  ubi  pecuaria  rei  rusticoe 
erat  amplissima  Lb.  II,  198,  et  urbs,  cui  veniret 
quotidie,  ita  propinqua.  Tamen  propter  agnorum, 
qui  pastu  carebant,  frequentiam  in  vilibus  cibis  agni- 
nam  cum  omaso  conjunctam  babemus  apud  Horat.  I 
Ep.  15,  34.  Romam  Mantuae  putaveram  ita  dissi- 
milem ,  ut  praeter  amplitudinem  (recte)  comparari  pos* 


ECLOGA  I.  26—36.  17 

sint,  tamen  nt  altae  cupressi  robur  lento  viburnoy  ita 
Roma  caeteris  urbibus  parum  recte  cotifertur,  taota 
ac  talis  e&t*  Viburnum  (Scblingpbaum,  Wegescbfioge, 
kleiner  Mehlbaum)  Faulbaum^  la  Tiorne)  Vi^rmum 
Ltantana  Li*  frutex  inter  sepes  et  propter  vias  pro- 
veniens,  sex  ad  duodecim  pedes  altitudiue  aequans, 
ciijus  lentis  ramis  ad  seumenta  coUiganda  rUstici  utnn- 
tur;  foliis  subviridibus ,  ulmeae  frondis  haud  dissimi- 
libus,  sed  angustioribus  ea,  et  striatis  iucisuris  di- 
stinctis:  cujus  e  pallidis  floribus,  qui  e  muscariis  (um- 
bellis)  dependent  baccae  flavae  fiunt)  quae  mox  ru- 
bescunt,  postremum  nigrescunt.  Chtpre^sus  semper 
virens  Lb.  II.  84,  443,  arbor  silvestris^  meridianae 
plogae  in  altissimas  metas  fastigata,  quae  materiam 
praebet  firmissimam. 

26.  Virgilii  fautorem,  Asinium  Pollionem,  deum 
Meliboeus  putare  videbatur,  qui  jam  opem  ferre  non 
posset^amplius.  Ita,  quae  de  Roma  narrantur,  com« 
movent  Meliboei  suspicionem,  ne  forte  ipse  Caesar 
Octavianus  intelligendus  sit.  Et  quae  scripsit  Vir<« 
gilius;  ecguae  causa  esset  m&m  aligua:  quemad- 
modum  apud  Plautum  Stich.  I.  1,  32  quid  agant^ 
ecguid  agant^  guid  sit  guod  aganty  num  guid 
agant. 

27 —  35.     Turbae  quum  de  agris  dividundis  cie- 

rentur,  praedium.  paternnm  ut  servaret  Virgilius,  una 

cum  suis  Romam  adierat,  ita  principio  anni,  tit,  quum 

fruges  maturescerent  v.  37,  pecuniam  Amaryllidis  di-> 

ligentia  collegisset  Tityrus,   qua  e  servitute  sese  re-* 

dimeret.     Itaque  Romam    propere  adiit ,    ut  a  sene 

Marone,  Virgilii  patre,  viadicias  impetraret  secundum 

2 


18  ECLOGA  I.  27  —  35. 

% 

Itbertateio,   ne,   si  quando  veterani   ex   e^gro  Cremo- 
nensi  milites  irruissent,  noyus  domiuus  aut  recusaret» 
aut  iniquis  eam  >  obsirueret  difficultatibus.     lA/jerfas 
Ded  erat  Romanis,  quae  ex  reterum  opinione  Tefer- 
ret  aspectum  ad  supplices,    et  propius  eos  tfem^ 
ret,     Tamen  respexit  —  respeant  tamen^  quod 
iteratnm  lectorum   pellat  animos,    hominem   declarat, 
cui,    quod  diu  frustraque  ardenti  studio  expetiverat, 
eft  vix  amplius  speraverat,  postremum,  postremum  ta- 
men!  obvenit.     Jnera  ignavus,  seg-nior,  infirmus  — 
aeger,    quemadmodum   apud  Tibullum  iners   aetas. 
Fieri  solebat,  ut  servi   de  peculio  in  libertatem  «e  vin- 
dicarent  pretio  vix  mediocri,  quod  interdum  antea  pacti 
foerant^  qua  de  re  Lipsius  agit  ad  Tac.  Ann.  XIV, 
41  et  Taubmannus  ad  Plaut,  AuL  V,  8.     Servitu- 
tem,    Seneca  inquit  ep.  80,  mancipia   quoque  condi- 
tionis  extremae,  et  in  his  sordibus  nata,  omoi  modo 
exuere  conantnr;  peculium  suum,  quod  coroparaverunt 
ventre  fraudato,  pro  capite  numerant.     Captivos  frug>t 
et  diligentes  non  quinquennium   fere  amplius  servitu- 
tem  perpeti  solitos  esse,  Cicero  dicit  PhiL  VIII,  1 1 . 
Barbam  tondere,  quem  Graecos  morem  Alexandri  tem- 
pore  Chrysippus   philosophus   Athen.  XIII,    3  s.i8. 
testis  est  accepisse,  quamquam  Timotheus  etiam  tum  ti- 
bicen  ingenti  barba  canebat,  Graecis  tonsoribud  e  Sicilia 
advectis    anno    CCCCLIV    Romani    consueverant,    et 
ad  Hadrianum  usque  manebat  consuetudo  Augvstum, 
qui,  naevos  oris  ut  iix^tei^  barbam  promittebat.   Hu- 
jus  usquead  aetatem,  quicumque  urbanitatem  aliquam 
sequerentur,  raso  fere  conspiciebantur  mento,  laetique 
barbam  juvenibus  gratulabantur,  quem  festum  diem  XXI 


- 1 


ECLOGA  I.  27-35.  19 

anno  agere  solid  sunt     Aot  le%abant   barbam  r«- 
^/p^d  novaculay  wAtomtebaf^  furcipe  (vol«eUa), 
quae  radicitus,   teste  Sidonio,   pilum  toUeret:    queml 
adraodura   etiam  nunc  inter  Judaeo^  velli  barba  oon- 
sueyit.     Utraque  supellectile  c6ram  Archelao,   Mace- 
donico  rege,  loquax  tonsor  rogans  aderat,   qua  ton- 
deri  vellet?     Tacendo,    inquit  rex.     Habebant  autem 
fere   locupletes   huic   operi   aut  singulos  servos  aut 
puellas  destinatas.     Verum  cum  alii  tum  homines  ni- 
stici  VIII,  ^4.  Doo   tam  radere   barbam,    quam   plus 
minusve  eam  praesecare  solebant:    quare  Rullus   tri- 
bunus,    Ciceroui  adversatus   et  humlliorum  hominum 
vestitum  blandiendo  imitatus,  capillatior  incedebat  bar. 
baque  majore  Cie.  c.  JHuli.  JI,  5.     Quod  majus  est, 
Seneca  {ep,  114)  reprehendit  bomines  aliquos  delica- 
tos,  qui  ineptej  ut  conspicerentur,  aut  vellerent  bar- 
bam,  aut  intervellerent :    qui  labra  pressius  tonderent 
et  abraderent,  servuta  et  submissa  caetera  parte.    Hu- 
miiis   quoque,    qui   vel  in   honorc   erat   inter   primoa 
Christianos,  animus  calceamento  nuUo  Ep.  Mjth.  I,  2 1  • 
barba  neglecta  tenuitatem  vitae  simulare  voluit.     Cle- 
mens  quidem  Alexandrinus  Paed*  3.  suis  auctor  est, 
ut)  leonum  exemplum  sequuti,  vera  integraque  barba 
g^raves  prodeant,   quam  ne  novucula  radant,   diligen- 
ter  cavendura  esse,  pilis  tantum  forcipe  praecisis,  qui 
supra  labra    impedimento    sint,    quemadmodum  mollis 
ille  apud  Seuecam   instituerat.     Ita   feodem  modo   ra- 
sum  tum  temporis  mentum   disciplinam  nostram  dede- 
cebat,    quo  ante  hos   centum  annos  advcnticiis  erini* 
bus  caput   praetexere   nostris   in   religionem  venerat, 
aut   nunc  innatos    suos   nodis   restringere.     Sub   hac 

2* 


20  KCLOGA  I.     27—36. 

forcipe,  unde  pili  Hntco  excipiebantiir,  cum  Martialis 
juvene  canum  Tityrum  esse,    cogitandum  est  epigr, 

XI,  39:  ' 

Jam  milu  nigrescunt  ton^a  sudaria  barba, 
Et  queritur  labri^  puncta  pnella  meis. 

Tondere  dicitur  et  qui  ipse   se   tondct,    et  qui  ab 
aliis  se   tondendym  curat:    ut  lavare,   aqua  se  per- 
fnndere  Lb.  III,  312.     Divortia  tum  temporis  cum  in- 
tcr  liberos  conjuges  faciii  negotio  fiebant;    tum  faci- 
liori  ctiam  servorum  contubernia  dirimebantur ,    quam 
ad  rem    nihilo  fere  nisi   domini  conscnsu  opus  crat. 
Vaiicam  vult  Columella   (XII,  l)   idoneam,    jnvencm 
esse,  integra  valetudine,  nec  focdo  habitu,  ncc  specie 
ita  pulchcrrimam ,  ut  dcsidiosum  faciat  contubcrnalem 
suum:  a  vino,  ab  escis,  a  superstitionibus,  a  somno, 
aviris  rcmotam,  diligcntem,  parcam  ct  assiduam.   Ti- 
lyrum  utraque  quidcm,  quam  dominus  ci  contuberna- 
lcm  dcderat,   captum  hahehat  vcnustatc;   frugi  au- 
tcm  fiiit  tantum   altcra.     Galatcae   enim   securitatcm, 
quae  diligentia  acceptam  rem  familiarem,    libcrta- 
tcm  ut  optare  licucrit,  augere  neglcxerat,  vitii  et  sibi 
ipse  fatctur  fuissc  principium.     PecuHum,  parva  res, 
quam  servis  dominus  Varr.  I,  2, 17,  patcr  libcris  darct, 
ut  sibi  cam  habercnt:    cujusmodi    oves  peculiare* 
Plautus  Aain.  III,  1,  37,  Varro  L.  L.  4,  19  p.  28 
ed.  Bip.  pecuiatorias  dicit;  tum  pecunia,  quam  inde 
aliquis  collcgerit.     Quarc  contemtim  sollcrs  acquircndi 
studium,    quod  omni  nos  humanitate  cxuat,    uerugo 
dicitur  ab  Horatio  A,  P.  330  et  cura  peculi,  id  est 
tristis  pecnniarum  conquisitio,  quae  aerugine  obducat 
animos;  quod  quam  parum  juvet  juvcnilis  institutionis 


t  ECLOGA  I.  27—36.  2t 

novitios  Los  mag^istros!  Plttrima  quamTis  Tityri  ex 
septifi  Mantuam  exiret  yel  vitulinae  vel  agninae  cae* 
teraeque  foeturae  sagSnata  victima,  piuguesque  casij 
quamvis  venales  premerentur  Lb.  lil,  400,*  numquam 
hujus  rei  gratia  verumque  praemium  ab  urbe  ei  per« 
solutum  est:  nimius  enim,  quem  Galateae  luxuriae 
impendebat,  sumtus,  ut  sine  pecunia  fere  domum  re- 
diret,  eifecit.  Quod  seeus  instituerat  in  Virgilii  Ma- 
reti  V.  80  Simuli  parsimonia: 

—    —    —    —    nonisque  diel>us 
Venales  olerum  fasces  portabat  in  urbem; 
Inde  domom,  ceryice  levis,  gravis  aere,  refFibat, 
Vix  umquam  urbani  comitatus  merce  maceUi. 

Victintaey  quibus  gratia  referebatur  Diis  Lb.  11, 
147,  pastu  pecudes  opimae  erant,  Hor.  Od.  III,  23, 
9.  IV,  2,  65:  ita  ut  apud  Piautum  Pseud.  I,.3,  96 
vili  sacrificio  victima  opponatur.  Quare  Tityrus 
obseptis.eas  pascebat  pascuis;  nam  septa  a  Varrone 
I,  14  et  vivae  et  quae  non  vivunt  sepes,  terrei  ag- 
geres  et  mtirt  dicuntur.  Ij^si  victimae  quum  pingue* 
tudinisj  potestas  iusit,  pinguis^  ut  caseo  omamento 
sit,  reservandum  est.  -  Jngratam  maledicens  incusat 
urbeni  pneriliter  iratus,  quasi  sedulo  ea  gratiam  ne- 
gaverit.  Simul  confessione  illa  Maro  excusatur,  quod 
probo  Tityro  tam  diu  libertatem.recusaverit,  donec 
mercede  accepta  eam  venderet.  Prudentius  etiam  nos 
de  ascriptitiis  cblonis  institueremys ,  ut,  ma^is  ad 
liumanitatem  exculti,  peculio  aliquo  diligenter  augendo 
libertatem  mererent,  quam  ut,  qua  faeti  sunt  perpe- 
tuis  contumeliis  pigritia  et  inertia,  ad  primas  eos  et 
infirmas  detruderainus  rerunr  liumanarum  origiues. 


112  BCLOGA  1.  36  —  39.  , 

36 — 39.  iam  ioltelligo  Amarylliclis  trisiJdam, 
cur  moesta  Deos  in  vota  vocaverit,  cuique  matun>& 
ia  arboribus  frnctus  servarit.  Tityrus  aberat;  omnis- 
que  tua  res  tuam  operam  desiderabat,  et  borti  et  pa-^ 
scua  et  agri*  Ejusdem  pagi  iocola,  quocumque  in  loce 
pecuiinm  Amarylits  conjugis  custodiebat,  tristem  Me- 
liboeus  viderat:  eadem  vicinitate  etiam  naturam  co- 
^overat  fundi  Maronici  v.  47,  eque  montis  jug^o  v.  7 1 
campum  suum  desertum  demonstrabat,  Dii  veterum, 
ut  qni  procnl  abessent,  alta  prece,  saepe  clamore 
tantnm  advocabanturLb.I,  347.  Frug€9  maturesce^ 
.  bant  extremo  fere  Jnlio  post  ortum  Caniculae  IX^  49. 
Pomum  omnis  frnctus  arboreus,  nec  mala  tantum. 
Ut  apud  Tbeocritum  IV,  12  armenta  tenentur  ubsen- 
tis  pastoris  desiderio: 

Mugita  vitnlae  qnaerant  revoeare  bnbalcum : 
ita  faoc  loco  borti,  pascua  et  agri  Tifyri  resonant 
desiderio,  quod  Amarjllida  babet  et  paucam  ejus  foe- 
turam;  cf,  X,  13 — 15.  JHnu9  y  IHnus  Pinea  Z., 
cum  propter  fructum  et  amoenitatem,  tum  quod  ceram 
apibus  et  erjtbacen  praebebat,  in  hortin  babebatur 
VII,  65.  Lb.  IV,  112.  Font€9  vici  Andini  indicant 
pascua,  quae  Mincii  palustris  ad  prata  silvestribus  e 
coUibus  IX,  7  descendebant,  et  vel  calore  acstivo  vel 
priusquam  berba  metebatur  irrigabantnr  III,  111.  Hos 
ad  fontes,  ut  meridianiim  solem  vitaret,  umbra  Ama- 
ryllis  cum  pauco  grege  suo  consederat,  Tityro  tam 
procul  absente  v,  52.  Hfaritatis  arheribu9^  arbu^ 
9ti9y  ulmis  imprimis,  agros  conserebat  VirgOii  patria 
Lib.  II,  273.  290,  quo«  agros,  mediis  inter  arbores 
spatUs  yicenum   ad    quadrageniim  pedum,    seminibus 


ECLOGA  I.  40  —  45.  5)5 

conspergebaut  et    pecore   post    messem    obibant    Lb. 
II,  303. 

40  —  45.  Ad  Amarjllida  quide»  et  ad  rent  meam 
remaoere  volebam;  tamen  Roma  mihi  adeunda  erat^ 
ut,  priusquam  Andes,  quod  instabat,  occuparetur,  li- 
bertatem  ego  impetrarem  et  dei  tutdaris  de  praedio 
domini  praesens  andirem  judicium.  —  Divi  prae* 
9ent€9^  qui  inter  Jiomines  yersantur  manifesta  sua 
specie  et  potentia;  coelestes  contra  v.  30,  precibus 
demum  acciti,  opitulaturi  subveniunt  Lb.  I,  10.  Cae* 
sarem  ibi  Octavianam  reperidbat  juvenem^  deum  pro- 
pitinm,  qui,  A.  U.  690  Cicerone  congule  natus,  anaum 
aetatis  nune  ipsum  agebat  vicesimum.  tertium.  Cum 
aliis  diebus  festis,  tum  prima  quaque  luna  Liarilm^ 
familiaribus  v.  7  a  foci  fumo  purgatis  et  ccra  nitidis, 
rore  marino^  myrto  et  floribus  coronatis,  munus  of- 
ferebatur,  quale  ve&  familiaris  sacrificari  stoebat,  thu- 
ris  aliquid,  mola  salsa,  primitiae  frugum,  lac,  oleum 
et  :sectilia  de  saeris  epulis  Irnsta  in  lance  sacra,  /90- 
telia^  posita;  gravioribus  vero  in  rebi^  porca,  agna, 
raro  vitula.     Horat  III  od.  23: 

Coelo  supinas  si  taleris  manas, 
Nascente  Luna^  rustica  Pbidile, 

Si  thure  placaris  et  hoi-na 
Fruge  Lares  avidaqae  porca. 

Et  Tibullus  I,  3,  33: 

At  mihi  contingat  patrios  celebrare  Penates, 
Reddereque  antiquo  menstrua  thura  Lari. 

Cuto  priscus  143  Kalendis,  Idibus,  Nonis,  festusdies 
quoties  sit,  coronam  in  focum  villicam  iudere,  et  La- 
rem  familiarem  pro  copia,  quaequae  sit,  honorare  ju- 


24  ECLOGA  I.  46  —  50. 

bet.  Altaria  sunt,  in  quibus  victimae  adolentur  V, 
66.  llle  adolescens  responsum  miM  dedit  petenti. 
Itane  ipse  Caesar  Octavtanus  cum  sene  jnstico  coUo- 
quutus  sit?  Yix  credibile.  Sed  €ieus  tamquam  tu^ 
telariM  boc  ille'  oraculum  edidit,  id  est,  seni  inter^ 
roganti,  quaenam  fortuna  praedio  instaret,  dominus 
vel  aenex  vel  juvenis,  praculi  quasi  interpres,'  vno(pij^ 
Tfig,  indicavit,  Caesarem  praedium  servaturum,  et  li* 
berto,  sed  pretio  inde  conducto,  etiam  in  posterum^ 
boves  pascendos  esse.  Hesponsa  petere^  Deos  con- 
sulere,  Aen.  Vll,  86^  de  Fauni  oraculo  dicitur;  sed 
remuvendae  sunt  graviores  nostrae  de  diis  et  oracu- 
lis  sententiae:  nam  divinitus  edictum,  responsvm, 
etiam  quotidiana  in  vita  quidque  dicebatur,  quod  even* 
tum  aliquem  portenderet,  quae  portenta  singulis  fere 
diebus  accidebant,  Isti  responso  Tifyrus  et  ipsi  ora* 
culi  speciem  induit.  Pueriy  magister  pecoris  et  so« 
cii.  Hodie  quoque  nostros  inter  exercitus  sociosque 
navales  pueritiae  gratia  et  titulo  etiam  senibus  blan* 
diuntur!  Pascite  gregem  et  educate  vitulos,  qui 
gregem  suppleant;  neque  anxii  sitis  de  praosente  nec 
de  futuro  tempore.  Submittere,  novam  prQgeniem 
alere  Lb.  III,  73.  169.  Numquam  suhmittere  ma- 
res  pro  admittere  dicunt;  etiam  apud  Nemesianum 
cynegf  114  marem  sudmittere  idem  est,  quod  apud 
Varronem  II ,  3  mares  ad  admissuram  sulfmitti 
solent, 

46  —  50.  Ipsum  Caesarem  Octavianum,  quum 
Meliboeus  audiat,  praediura  Maronis  servare,  fidem 
babet.  Igitur  nterque  et  is,  qui  fugit,  et  is,  qui 
remauet,  quod  summum  erat  carminis  propositum,  uno 


ECLOGA  I.    46 --50.  2iS 

ore  cQDsentiuDt:  Caesar  et  polest  opitulari  et  opitu- 
labitur !  Novum  periculnm  quamvis  mag^num  sit,  quod 
Mantuae  iustet,  buic  communi  tamen  iile  fiduciae  ita 
non  verba  dedisse  poterit,  ut  sperare  liceat,  etiaui 
ampMcata  tutela ,  eum  eoa  recipere ,  qui  prope 
absint  infelices.  —  0  fortunate,  ergo  tu  vereba- 
bebis  rura  tua?  i.  e.  dominus  sna  habebit.  Pmrvm 
sunt  et  maera^  sed  tu  i.  e.  vo9y  quae  vestra  est 
abstinentia,  iis  contenti  estis!  Studiose  Vtrgilius,  et 
qno  magis  ei  fidem  babeant,  alieaa  oratiene  ejus, 
qui,  agelli  vicinus,  prope  eum  cognoverat,  rem  suam 
attenuat,  ut  paupertatis  continentia,  quae  paululum 
adimat  avaro  militi,  gravius  commoveat  Caesaris  ani- 
mum.  Agri  ejus  e  saxosis  et  silvestribus  collibus, 
ttbi  Tityrus  tum  pasccbat,  ad  prata  paluBtria  de* 
scendebant  Mincii,  qui  lacum  hic  efficiebat  IX,  7. 
Nudam  rvpem  fiogtt,  bjperbole  usus,  superiorem 
terram;  juncosttm  paludem  tennissimi  proventus  in* 
ferjorem,  vix  quo  pecora  pasci  possint.  Tamen  et 
rammi  et  imi  colles,  fontium  scatebris  irrigui,  eam* 
dem  pabuli  praebebant  ubertatem  et  pecori  et  apibu^ 
quam  omnis  haec  Lb.  JI,  200  felix  regio;  raediae- 
qne  erant  segetes  fmmenti  ulmis  maritis  intersitae  v. 
56.  Juncu9  coUectiro  nomine,  quale  a;^tvog  Odyss. 
V,  463.  AgeDus  tuus  qnamvis  pauper  sit,  te  tamea 
non,  ut  miserum  amicum  tuum,  cum  grege  oportet 
in  longinquas  terras  aufngere,  in  quibus  rautata 
pastio  imbeetUas  matres,  postquam  pepererint  et  prius* 
quan  pariant  (ut  hanc,  quam  duco,  capram)  coofir 
dat,  greges  etiam  inter  meantes  sint,  qi|i  reljquo 
pecori  morbis   officiant.      Gravis^    onustus,    tardus, 


26  ECLOGA  I.     46  —  50. 

acger  Lb.  III,  96.  Foetm  i.  e.  parens,  mater  dici- 
tur  a  eoneeptu  ad  partum;  quemadmodum  foetura 
est,  quae  ad  hujus  temports  rationem  pertinet,  Varr. 
II,  1.  Col.  Tll,  3.  Sententiarum  ordine  modo  tem* 
pus  e^Qcitur  ante  partum,  ut^  quum  Columella  VII,  6 
auctor  est,  frigus  obesse  capris,  foetin  imprimis  L  e. 
praegnantibus,  vitiato,  quod  in  utero  gerant;  VIII, 
11  de  foeminis  pavonibus  est  plenis  foetn:  fnodo 
tempus  post  partum ,  ut  apud  Plinium  VIII ,  \  9 
ieaena  foeta^  mater  leonnm,  catulos  defendit ;  apud 
ColiHnellam  VII,  3  gravidae  et  foetae^  ^ae  pa^ 
rient  quaeqne  pepererunt^  «ibi  opponuntur.  Ejus- 
modi  nisi  inest  discrimen  aliquod,  foeta  dicitur  de 
omni  procreatione  prolis  sive  re  materna:  ita  Arno- 
bjus  II  p.  93  de  Jovis  adulteriis  factae  snnt  Jovi^ 
compressionihus  foetae^  i.  e.  parentes,  matres* 
Hujus  verbi  origines  sunt  feo^  pervetustum  ex  qpvrc^^ 
gigno,  procreo;  unde  intransitiva  quoque  ^0  %t  fuo^ 
item  fere^  litera  r  addita ;  quemadmodum  eadem  po- 
testate  geo  in  gero^  geno  {gigeno,  gigno)  et 
genero  transformabatur.  Recte  igitur  Ovid.  fast, 
IV,  631  fordam  bovem  i.  e.  vaccam  praegnantem 
a  ferendo  dictam  putat,  iudeque  etiam  foetum  no^ 
men  babere  dicit.  Constat,  antiqnissimos  Romanos 
fetue^  fenum^  fenus  scripsisse;  bis  mutabat  novis- 
sima  aetas  e  in  ae  Varr.  VI  p.  80  (99  ed.  Bip.), 
illi  in  oe:  eodem  modo  fidus  pristinum  i«  e.  socie- 
tas,  pactio,  foedus  fiebat.  De  oommuni  radice 
feo  illius  et  geo^  e  qua  et  Graeca  et  vernacula 
et  Latinae  linguae  principia  pata  sunt,  alio  loeo 
dicemua. 


ECLOGA  I.  51  —  6S.  27 

51  —  58.     O  Micitatem  tuaml  quae  hic  te  p»- 

triis  in  canpis   pascere  et  recumbere   siuit  ad  rino^ 

rum  opacas  flexiones  et  roontanas  fontium  origines: 

verno  quidem  tempore  illio  in  prato^  sub  9aiic$o  li- 

mitts;   liac  in  rupe  aestivo  et  auctumni  tempore,  co- 

jus  ad  radices  "ulmi  maritae  sunt.     Jaro  attctumnus 

erat  v.  72.     Fluminmnota^  quae  tam  saepe  et  tam 

diu  cum   grege  adisti,    quonim   singulas   arbores  et 

singnlos  frutices,   singulos  gurgites  cadentis  Ijmphae 

cognovisti.     Flumen^  rivusV,84.  Lb.  IV,  54.    Quid? 

quod  yel  Minciura,    qui  lacus  erat  Virgilii  ad  agros', 

vel  Padum  intelligebant,  qui  procul  hinc  aberat?  Fon^ 

tes    Sifcri  dieebantur,    quicumque  sua  sponte  mana» 

hant,    manales :    arboribus  eingebant  eos  jst  geniis 

eorum  flores,  memm,   oleum,   placeatas,    nummos  et 

victimarum    sanguinem,    fontibus    iiifusnm,    libabant 

Hinc  V.  53,  cui  respondet  Ainc  v.  56,  illic  infra., 

hic  snpra.    ZAmites  i.  e.  fines  praedii  feris  et  mari- 

tis  imprimis   arboribus  conserebautur  )X,   9.   Lb.  11, 

339.     Virgilii  prata,  in  quibus  vemo  tempore  pasce- 

batur  111,  55.  111.  VII,  11,  a  finitimis  viva  dirime- 

bantur  salieum  sepe,  quae,  dum  florebat,  apnm  exa- 

ninibus  perpetuo  resonabat     Salicum  et  genestarum 

sepea,  etiam  mellificii  causa,  laudat  Virgilius  Lb.  II, 

436.    Veterum  ex  phjst(^ogia  apes  inde  a  vernoaequi- 

noctio  lachrymas  arborum  ad  erytbacen,  suocum  flbrum 

ad  ceram  Lb,  IV,  53.'  confii^iendam  ettama  salicibus  Lh. 

IV,  38. 182  petebant*    £x  julis  saKcnm  utrinsque  ge- 

neris  flores  apnd  nos  mense  Aprili  extuberant,  quorum 

maseuti  Ijmphae  lachrjmani  continent  jucundt  «aporis, 

foeminei  lanuginosttm  semen   utriculo  gerunt.     fff' 


88  ECLOGA  I.  51  —  58. 

blmeme^  quae  acris  suaWtatis  mel  colliguQt,  quale 
per  tliyma  Hyblae^  Siculae  urbis,  coUigitur  VII,  B7. 
Virgilii  pastores  multi  snnt  etiam  in  apibus  servandis, 
in  hortis  colendis,  vinetis  et  ag-ris,  item  in  venatione. 
Semper  i.  e.  dum  arbores  florent;  ut  111,  62  et  VU, 
50  de  hiberno  taedarum  incendio:  vel  tamquam  si 
quis  nostnira  dicat:  aves  semper  cerasos  mihi  rodnnt. 
Saiictum  proprie  campus  salicibus  consitus,  hoc  loco, 
salices  sepis;  quemadmodum  spineta  II,  9.  sepes 
spineae.  HiMC  tibi  cum  verbo  suadehit  jungendum; 
et  fj^mfte  sepes  tlepasta  poetice  est  pro  sepes^  guae 
dejmsta  est  sive  tlepascitur:  eodem  modo  VI II,  24 
gui  passus;  Lb.  IV,  89  gui  visus;  adi  Deutsches 
Museum  1786.  T.  2.  p.  36.  Supra  sub  rupe  siU 
vestri,  ubi  colloquuntur,  Virgilii  segetes  erant,  ma- 
ritarum  ulmorum  ordinibus  distinctae : .  quae  ulmi  cite* 
riore  in  Gallia,  frumento  intersito,  a  scptemtrione 
ad  meridiem  intra  quadragenos  pedes,  intra  vicenos 
pedes  a  lateribus;  sed,  ubi  nihil  serebatur,  intra  vi* 
cenos  pedes  quoqnoversus  coUocabantur  Lb.  II,  275. 
A  solstitio  ad  mensem  Augustum  usque  maritarum 
arborum  rami  per  tabulata  dig«sti  tondebawtur^  et, 
nenimia  umbra  vitibus  nocerent,  etiam  tenera  fronde 
privabantur,  matutiao  tempore  et  vespertino,  uti  .ma» 
lebant,  studiose  enim  cavebant  meridianum  (Plin. 
XVlil,  76);  fronde  autem,  vel  ubi  primum  desecta 
Aierat,  utebantur  ad  pabuium,  vel  siccatam  servabant 
hiemi:  /roudatio  Lb.  II,  400.  446.  Longissimum 
diem,  Plinius  tradit  (XVlll,  28  s.  68),  agrtcolam, 
felia  ulmi  ad  pabnlum  stringentem  et  vitem  deputan- 
tem,  vel  versis  foliis  intelligere,  quae  post  solstitium 


EOLOGA  L  5^—63.  S» 

• 

alia  parte  coelum  respiciant,  quam  qua  spectaverikit 
pridie,  rel  incubautis  palnmbis  gemitu.  Uterque 
et  palumbets  111,  69.  et  tnrtur  inter  aestivas  aves 
messis  advena  est^  et  bis  incnbat,  vemo  tempore  et 
circa  solstitinmf  pulli  capiebantur  et  saginabantar; 
mansueti  etiam  in  columbariis  palumbes  ovis  ineuba* 
bant.  Tua  cura^  tuae  ((eliciae,  ob  gemitum,  Cfgus 
suavis  sonus  a  Longo  quoqne  laudatuh  Haec  pu^ 
iumbis  ampliore  sermone  dictum  pro  usitatiore  Uic 
V.  15.  Turtnr^  cujus  generis  etiam  est  columba 
risoria,  tres  tantum  menses  in  Italia  moratur,  eam- 
que  Origenes  juga  montium  et  arborum  cacumina  di- 
ligere  dicit.  Erigebant  quidem  Yirgilii  in  patria  ad 
quindecim  tantum  vel  viginti  fere  pedes  maritas  ul- 
mos;  sed  quid  obstat,  quominus  rupis  ad  radices, 
quae  segetes  terminabant,  etiam  de  altioribus  ulmis 
cogitemus?  Tbeocritus  quoque  Vll,  141,  quo  die 
primitias  fmgum  Cereri  oblaturos  adiit^  turturem  au- 
diit  gemcntem^  quum  aestivam  omnia  et  auctumnalem 
fertilitatem  redolerent.  Canens  frondator  dum  ulmos 
amputat  illic^  Iiic  neque  palnmbes  neque  turtur,  iu 
alta  ufmo  considentes^  a  gemitu  cessant. 

59' — 63.  Vere  dixisti!  facilius  fient^  quae  fieri 
nequeunt^  quam  ut  Caesaris  beneficia  obliviscamur.  — 
Rebus  incredibilibus  implere  comparationes  etiam  qno- 
tidianus  sermo  multo  tum  usu  consueverat.  Facilius 
volabit  cervus  et  piseis  erit  in  sicco.  Ne^  aethere 
mutato^  legatur  ae^uore,  ut  artificiosior  exsistat  di- 
ctoram  interse  contentio^  etiakm  baec  causaest,  quod 
uequor^    si  id  non   alia  ulla  re  insignitur^    tantum 


90  EGLOGA  1.  59  —  63. 

• 

pimnMeM  est.  Pro  in  Uttore  Hafniensis  liber  A 
ud  iittora  praebet^  diversitate  sane  meniorabili; 
qua  nisi  unus  differret  ab  reliquis  aut  explicatio  prius 
habendum  esset>  aut  in  errorem  in  aethere  scribaa 
induxisse  credendum.  Mutata  plaga  facilius  Par^ 
thw  V.  66  sub  occidente  sole^  sub  oriente  Germa^ 
nM9  habitabit.  JFineSj  termini  orbis  terrarum^  quem. 
admodum  apud  Nemesian.  cyneg.  65  geminis  sub 
finibus.  Quae  ita  ne  mutanda  qnidem  erant  diversa 
domicilia,  etiamsi  aut  ipsum  occidisset  Romanum 
imperium  aut  totum  id  aliquis  peragrasset  Ambo 
populi  reipttblicae  Romanae  infestissimi  et  fama  no* 
tissimi  erant,  quos  atrocibus  proeiiis  et  redeuntibus 
domum  militibus  etiam  infimi  Romani  cum  breviter 
significatis  fluviis  cognitos  babuerint  oportet.  Galliae 
quidem  est,  neque  German  iae  ^r^r  siseAraris,  qui 
fluvius^  Sauconna  postea,  nunc  Saone  nominatus, 
prope  Lttgdunum  (Lyon  urbem  bodie  dicunt)  in  Rho- 
danum  (Rbone)  influit..  Sed  Tityri  aetate  etiam  a 
doctioribus  viris  de  finibus  illarttm ,  terminis  nnper- 
rime  discretamm,  terrarum  dubitari  poterat^  qaas  in* 
certa  pritts  attt  Celtarum  ab  occidente,  aut  Scytbarum 
a  septemtrionibus  nomina  complexa  fuerant.  Imo  in 
Eratosthenis  tabula,  quae'  tum  auctoritate  valebat, 
Rhodanum  Araris  cum  Rheno  conjungebat  Lb.  1,  481, 
itaque  poterat  aeque  atque  ille  Celtarum  et  Germa- 
norum  finis  haberi.  TigTis  fluvius,  hoc  sagittae 
nomine  per  rapiditatem  cursus  appellatus,  in  Armenia 
mbjore  orihir ;  -allttit  inde  oram  ulteriorem  Mesopota- 
miae,  cujus  terrae  citerior  fluvitts,  Euphrates,  re- 
gnum  Partliicum  terminubat;    quocum  conjunctus  Ti- 


ECLOGA  I.  64  —  66.  51 

gris  una  inflait  in  sinum  Pereicum.     In  Seuecae  M ed. 

373»  ubi  haec  leguntur: 

Indas  gelidam  potat  Araxen, 
Albin  Persae  Rhenamqae  bibunt: 

Jndi  Aethiopiae^  quae  ad  meridiem  spectat  Lb.  U^  1 16, 
opponuntur  Araxi,  qui  est  ad  septemtriones  Tersus; 
et  fluvii  Germaniae,  qui  ad  oceasum  vergunt,  Persis, 
qui  sub  oriente  sole  habitant.  Bic  locus  Schraderum 
in  eum  errorem  induxit,  ut  hic  quoque  Ararin  iu 
Albim  mutaret,  qnasi  jam  tum  Albim  Romani  nove- 
rint!  Ararin  et  Tigrin^  Graeca  positione^  Len- 
gnicii  liber  MS.  praebet 

64 — 66.  Atnosin  omnes  terrarum  partes  hinc 
procui  a  domo  quoquoversus  dispellimur.  Auget  di- 
eendo  infortunium  impetus  quidam  vehementer  com- 
moti  animi,  quale  €alpurnii  iV,  38.  Afri^  populi 
Afrlcae^  qui  in  oblongo  orbe  terrarum  ab  Aethiopi- 
bus  supra  Aegyptum  positis  ad  Hispaniam  vergebant 
Lb.  111,  339.  Ibimu9  AfroM^  Scythiam  etc.  in  prae- 
positione  non  praeposita,  vetere  dicebaut  cum  Graeca 
lingua  consensu,  cujus  domumy  rfr«,  villam  venire 
apud  Fannium  anttquum  (Charis.  I,  p.  99),  Ache* 
runtem  recipere  inPlauti  Mostellaria  reliquiae  sunt; 
Cyprum  tendem»  ipse  Livius  XXXill,  41  praebet. 
Scythia^  ora  aquilonaris  hujus  orbis  nostri,  ad  quin- 
quagesimum  quartum  fere  terrestris  ambitns  gradum 
pertinens,  et  a  septemtrionibus  et  occidente  sole,  ubi 
Rhenus,  ad  septemtriones  et  orientem  solem,  ubi  Indi 
Asiae  termiuare  eam  credebantur,  porrecta  Lb.  If, 
115.  116.  Oaxis  nomine  non  dubium  est,  quin 
sermo  popularis   Ooci    celebre   flumen   appellaverit  ad 


52  ECLOGA  h  64—66. 

orientem  solem',  quod  upa  cum  Q:stremis  ludis  in  di- 
tione  Parthorum  esse  imprudenter  .putabant.  Lb.  II, 
170.  J II,  27.  Eodem  Oaxe  (nam,  ut  ita  legatur,  Bar- 
tbius  evincit)  Claudianus  XV,  31  remotas  Orientis 
terras  significat;  ut  Oxus.  in  Oaxem,  quemadmodum 
Orion  in  Oarionem  (CatulL  c.  JBer,  J^icand.  JR/u^ 
tiL  I,  637),  mutatum  sit.  Oaxem  sive  Oxum^i 
Strabo  auctor  est,  iuter  Bactros  et  Sogdianos  me- 
dium  interfluere  ad  ulterius  littus  maris  Caspii,  ubi 
de  tanta  altitudine  praecipitem  eum  ferri  refert  Po- 
lybius,  ut  stadio  (125  passibus)  amplius  cadendo 
exsultet,  l^pmines  etiam  infra  flumen  equis  transvebant. 
Plures  anuies,  cujus  rei  alii  apud  Strabonem  aucto- 
res  sunt,  depressum  maris  Hyrcani  littus  ex  cavis  ru- 
pibus  imminentibus  tanta  vi  transiliunt,  ut  infra  i»- 
structi  exercitus  sicci  transeant^  incolae  saepe  festis 
diebus  aut  sub  antris  rupium  aut  sub  flumine  deci- 
dente  considant  sole  illusitres,  dum  dextra  laevaque 
in  frigore  littoris,  berbis  floribusque  impleti,  mare 
conspiciunt  Liuto  semper  Curtius  dicit  Oxum  sca- 
ixx^.  Cretam  boc  lutum  Tityrus  dicit  i.  e.  canam 
argillam  figlinam  Lb.  II,  215;  rapidus  cretae^  ut 
vulgaris  sermonis  rapaac,  Pompeji  expeditione  con- 
tra  Mitbridatem  Magnum  A.  U.  C.  687 — 690  Varro 
apud  Plinium  ^)  exploratum  esse  docet,  merces  In- 
dicas  ad  Bactros,  indeque  Oxo  fluvio  ad  mare  Ca- 
spium  pervenire,  unde  in  Cyrum  subvcctas  terrestri 
itinere  quinque  non  amplius  dierum  ad  Pbasin  in  Pon- 
tnm  devebi*     Sed  redeuntes  legiones,  verisimilius  es^ 


»)    PUn.  VI,  19.    Varro  fragm.  p.  365. 


ECLOGA  I.  6T--73.  55 

• 
T«tera  iaventa  ie  hujus  terme  angulo  vel  lathis  inter 

po[)uIum  disBeminavisse,  qiiom  faisa  tm  veris  riepertis 

emendavisse.     Qnod  in  terrarum  Jbii6«s ,  quamvis  in» 

doetus»  Meliboeus  Cretam  insulam-,  qoae  media  eamm 

erat,   posuerit,   et  ignoto  eam  aliqno  amne,  qui  sit 

neene,  etiam  nnnc  dubitatur,  significaverit:  haec,  quis 

est^  cui  post  snpra  dieta  piaceant?     Europa,  Asia  et 

Africa  qmmt  insiila  mnndana  potarentnr  intra  hunc  ter- 

rae  quasi  cingnlum  temperati  solis  ex  orbe  in  longitudi- 

nem  compressa;  Oceani  insulae  ipsaeque  Gades  extra 

orbem  teliramm  silae  esse  videbantur.     Ampliores  in« 

sulae  y    qoales  erant  Britannia  obeuntis,    Taprobane 

(Cejlon)  ocientis  soiis,  singularis  aliquibos  mundi  insU'- 

laeerant,  citra  quas  solse  converteret:  qnare  iuAem 

Vlil,  727  eaetremi  hominum  Morini  dicuntnri  qui, 

Britanniae  adversi»  Galliam  Belgicam  tenebant*     Post 

delelam  Phoenicum  ct  Carthaginiensium  mercaturam 

Britannia  ita  obliyione  obruta  fnerat)  ut  multi  non  ve- 

ram  illam,   aed  fictam  aKqnam  terrom  esse  putarent; 

doncc  Jttlius  Caesar,  ut  laude  etiam  extra  orbem  terra* 

rum  propagati  imperii  populi  gratiam  sibi  conciliaret^ 

celebrem  expeditioiiem  A.  U.  698  molitus  est. 

67 — 73.     Umquamne  vici  paterni  ego  fines  et 

cespitem,  quo  pauper  casa  tegitur,  paucasne  aristas, 

florens  olim  regnum  meum,  videbo  postea,  qnamvis  post 

longum  temptts,  et  mirabor?   id  est,  num  bonos  agros 

neglectos  umquam  stupebo  revisens?  —     Oratio  dis- 

torta  desiderii  dechirat  magnitudinem. '  En  wmguam 

non  tantum  interrogando  pro  umquamne^  sed  optando 

Vlil>  7  dici,  interdum  ab  ira  commotis,  Gronovius  ar- 

gumentis  probat  Liv.  XXX,  21«     Hujus  loci  prave  m-» 


54  ECLOGA  I.  67—73. 

teUecti  seniieiitiaiii ,  pMt  Germani  dubitatiiMiem,  Cerda 
priauis  expediebat  eo,  quod  v.  69  /io^/»  ex  v.  67  re- 
petitum»  pu9Hm  ease  notavit»  quale  Lb.  III»  476.  Sed 
omuem  litem  simiUs  ratio  dirimity  qua  Lb«  II,  369 — 261 
imte  Vii^^iUus  usus  est,  ubi  post  muU»  aute  et  «r, 
quod  sequitnr,  tertio  inde  versu  iilud  umte  repetiit. 
Rustica  Sleiiboei  domus  {cMa  universe  appeUata)  pro« 
prie  erat  tugmrium  stve  aedicula,  cujiis  tectum  e  stra- 
meoto,  anindine,  virgultis  aut  cespite  ternim  attinge^ 
bi^  nulio  pariete.  Eodem  nomine  Isidortis  appeilat  ku- 
miles  easas  arundlneas  custodum  vinearum ,  et  Digeato- 
riim  VI ii,  3,  6  tmgurium  tabulatum  est,  quo  pastor  in 
agris  ab  byeme  defendatur,  ^eteres,  Vitruvius  II,  1 
iaqait,  arundinibus  et  froade  domus  tegfebant,  postte«- 
ctis  dedivibus  luto  inducto ,  cujusmodt  etiam  nunc  re- 
periuntur  aedificia  apud  exteros,  apud  Gallos,  Hispa- 
nos,  Lusitanos,  Aquitanos  robusteis  scandulis  aut  stra- 
mentis  contecta.  Regnm  mea  boc  fiructn ,  boc  usu 
Lb.  Ilf ,  476;  mox  barbari  possessoris  negUgentia  so- 
litndo  paucarumariMtarum/  Uac  cogitatione,  quae 
etiam  Caesaris  mentem  excitare  poterat,  impigri  agri- 
colae  animus  valde  commovetur.  Haee^  inquit,  agros 
suosde  summo  demonstrans,  baec  tam  diligenter  culta 
nevalia  i.  e.  vel  quiescentes  agros  et  ad  pastionem  adbi- 
bitos,  vel  proscissos  post  quietem,  et,  quod  gravius  esl, 
/ies  agroe  jam  frugibus  tomitM  impius  miles,  rudis 
ad^eaa  babebit?  Post  auctumnale  aequinociinm  {VIII 
caL  Octobr.)  liordeum,  linum  et  papaver  Lb.  I,  308  se- 
rere  coeperunt.  Romae  dum  morabatur  Titjrus  poma 
matumerant  v.  .H7;  et  minc  ipsum  liabebat  maturas  ca- 
staaeas  v.  81 :  quo  magis  ad  byemem  fuga  miserabtlis 


ECI^GA  I,  74—78.  58 

crne.     Bmr^rwt ,    Ctettw»  tmmAfauoi^ ,   mit  aiifis 

quM  it4ye»«  die  tegiwitow  Cuemii.  *  1^«  prothis?i$^ 

p^rdmmt  iiiilMeol;  UnfmBses  libri  ]|fii8.  di|ii  A.  €  ^ 

Lc9gBi(jaoiii»;  iipe  mileBi  toffiHiiHHB  laBtiiiB  jrf«efaiitit  «i/ 

^fl^fm,  iUii4  termiBHMi  «ifliui«  ^9^1*«,  id  «Mt,  extremtMi 

fioe»  vifMisi  oiviti^»     CuiniMB  iaeBieDteiB  ^DciBHis,  f»kuu 

te  P^sbiiMmi^  «IrBBifie  bbIbi  lAest  ia  Mrend:     Ma- 

ritorQiB  «rbormi  ardiiies  obbi  iriiretis  a^He  pomaiiis 

iBl^  seg^s  ifetetUgit.  Nunc  (iBdig«e  fert  ae  ulloquutQs^ 

BBBe  fims  ia  txmsm  tiiii  po«ia  im^ere  Lb.  11 «  7S{ 

HBUlH  gHBBiis  iBBlBr  oiBBittm  dMKxia. '  I$uerere  il^,  50* 

NUBe  vite«  ordimm*      Et  JitkBme  db  «rkirMMs  vites, 

pinea^i  et  j^bonuB  admioiisiiUs  jmifitae,  mrbmia^  qul- 

nae  qui$temnee  4i«pn»B^bBater ,    iit  aingiila  quadrata 

ftBroat,  fuorEBI  ^^Hi|»rois  FJtiibus  qiilBta  ioterponeretur 

BlBriiB)  et  &rm  Badiqiie  apfmreret  V  et  X  Lb.  II,  2T7. 

Vifgilif  pastores  i«jdiislyji  Jiomm  aratit  et  vere  riMlM 

?•  ^4»  BjefBe  otiost  aliqui  nostrae  Aroadiae. 

74-^7$^    Mdiboeiis  jn  eo  est,  at  protenus  gregem 

agat;  j»ed  'fltyms»  al  ia  mia  Secum  sihrestri  pernoctet, 

ai  par9Baiket  -^   Jte»  e^niae  Iubjc  io&iiees,  et  pabvlum 

i|it«ariie,  nec  eentiwi  ^atis  «ee  satis  tutum  v.  49.  50. 

Feiiof^    qaippe   majorii  pooderis,    prae  ^uoud^m. 

N|tBMi«iiin  post  ego»  queauidBloilttm  bie  Jn  patrio  campo, 

lyge  yfMm  augei^ntibtts  gaadebo:   neque  in  saltibus 

aestivo  teaipore,   q«am  ealiorem  antro  fugiam  froadi'- 

J^  opiMBO  et  caaam;  nete  veris  tempare  in  pratiii  subje- 

c^  V.  53,  ir|«ae  cytiso  et  aajyicibiis  e^nsevi  Lb.  If,  195 

— 199;  nam  inter  arbusta  quidem  nullae  caprae  hobe- 

bantur.    Antra  pampineis  aditibus  mujta  sunt  iu  terris, 

quae  sub  mitiore  jcoelo  montibus  adjacent  v.  80.  V»  6. 

30 


56  ECLOGA  I.  79— -83. 

Fer  TOTOs  qnidem  ninneniiii  liceret :  Dmm0M  de  rupt 
precul  pendere  pidebo;  ta«ien  ita  legere  yetuniUR; 
cujiis  rei  quae  causa  est?  haec,  quod  poesis  quotidla- 
num  'sermonem  mutare  jubetur  ioter  omnes^  nisi  inter 
—  Germanos!  Cantue^  pastorum  more  calamorum 
sonitu  distinctus.  C^HeM^  Medieugo  arbdfea  JL.; 
canus  frlrtex  aagustioris  trifolii  et  pallidi  fl^is^  io  Ita^ 
lia  lioc  pdmlnm,  quo  nelius  pasceretur  pecus,  sed 
rariore  cultura  colebatnr,  quam  qua  id  Ptlnius  utile 
esse  putabat,  et  poet  vernum  aequinoctinm,  postquam 
florere  desierat,  per  octo  menses  demetebatur  IJb»  If, 
431*  Columdla  agrestis  alicujus  ejus  generis  meiitio- 
nem  facit,  grati  capris  atque  apibus»  Florentis  cjtisi 
aestu  Aristoteles  lac  paulum  inarescere  censet. 

79 — 83.  Rustici  senis  hospitalitBS,  qua  profu- 
gum  amicum  ad  victum  et  cubile  semel  ukimo  gradu 
apud  se  recipit,  Caesarem,  si  animum  in  pectore  gere- 
bat,  movere  debuit.  A  medio  mense  ApriK  usque  ad 
pluvias  Novembri  ingruentes,  quas  hiemem  suam  appel- 
lat  Italia,  in  saltibus  sub  dio  pernoctabant  boves  seplis 
propatulis,  quo  a  pastore  buccina  convocati  tiumera- 
bantnr  Lb.  111,  224«  Propter  rorem  nocte  decidentem 
et  pluviam  pastor  palis  et  sarmentis  humiiem  castim  sibi 
instituebat  II,  29,  intra  quam  fronde,  herba  et,  eujns 
odore  nngues  arcerentiir,  filice  cubabat,  indtrata  peUi- 
biis.  Antra  saepe  uaturalia,  quae  rupibus  inerant^  ad 
has  sedes  silvestres  accommodari  poterant;  quale  Theo- 
criteae Amarjllidis  111,  \%  ante  quod  ita  queritur  amator : 

Parva  apis  esse  velim;  cnrae  quae,  cerne,  fatigant 
Pectns;  ct,  nt  visam,  ftlicis  qno  cingeris  Iierba, 
Antrnm,  (iexnm  hederae,  filicis  perreperc  vallnm. 


ECLOGA  I.  79—89.  37 

Aiiiliui  liedera  circmiifleptiMi  cnitib«i  daudebatur  filice 
lextis  Lb.  III,  323«  Casae  lilvestris  Menoriaai  Oenoirn 
Paridi  renovat  in  Ondii  ep.  V,  13: 

Saepe  greg^es  ititer  reqaievimns  arbore  tecti; 

Mistaqne  eaai  ibliis  praebuit  herba  tarum. 
Saepe  soper  stmmen  f^enoqiie  jactntibu»  aHo-    • 

Defensa  est  hnmili  cana  pruina  casa. 

Et  per  antra  puellas  fiirtim  oscuia  dedisse  silvicolfls  vi- 

ris^  Propertitts  III,  11,  33  dicit,  toris  io  ^anineis  se- 

dentes   et  pdlibus  cervinis.      PmMt^rm/idus   ai$iris 

Lnna  apud   Claudianum  X,  114   ad  Endymionem  de- 

scendit.     Petrarca  quoque  Canz«  W,  35  dicit  de  pa- 

store,  qui: 

Poi  lontan  dal|a  gente  ■ 
O  eaaetta  o  spelujica 
\>\  verdi  fhmdi  ingiunca; 
(Antrum  casamve  fronde  spargit,  civium 
Procul  remotus  aginine.) 

Hanc  meciem  i.  e.  per  hanc  noctesi,  verius  est,  quam 
Aae  moctey  qnod  per  errorem  scriptum  est;  non  minus 
poteras^  pervetustnm  pro  posses  VII,  19^  antiquiore 
loco  babeDdum  est ,  quam  poteris ,  quod  quotidiani 
sermonis  est.  Poma^  fruges  arboreae.  Molles  ca- 
staMeae^  non  crudae  amplius^  sed  maturae:  moilia 
tfina  Lb.  I,  341,  taoUia  fraga  Ov.  Met.  XIII,  817. 
Maturescunt  mense  Octobri  et  Novembri  Vll^  53,  et  to- 
stas  Plinius  ait  gratissimas  esse  *).  Levem ,  nullis 
ediiais,  castaneam ,  quae  amygdalorum  fiebat  insi- 
tioae,    inter  Romanos  agricolas  primus  novit  Palla- 


•)    Plin;  XV,  23  s.  25. 


S»  ECLOGA  1.  79-^83. 

4i\m  *).  Pre99um  ime^  raeem  oaseus  coagtilatt  la- 
ctis,  qui  ad  eeKerem  vsam  mami  aiit  pondere  atiqno 
premebatur.  Cuimina  aedfom  domiBonim  agprestium^ 
villarmm^  quae  et  in  pago  Ande  et  prope  ab  eo  di- 
spersae  aberant,  fiiniabant  de  eibis  ia.vespertinam  coe- 
nam  coqneiKlis.  CafiaKbfiS  ^tiifii  Aimuni  non  solebunt 
educere  Lb.  11,  242. 


■I». » 


•)    Prtl  Lb.  XIV  de  iHsif.  J55.  161. 


EGLOGA     SECUNDA. 


A   L   E   X   I   S. 


Pormofliiini  pastor  Corydon  ard^bat  Alexin, 
Delicias  doinuii;  nec,  qniil  speraret,  babebat. 
Tantuin  inter  densas  nmbrosa  cacuniina  faj^s 
Assidue  veniebat;  ibi  baeo  incondita  solus 
Montibus  et  silvis  stndio  jlictabat  inanir  5 

O  cmdelis  Alexi^  nihil  inea  carinina  curast 
Nil  nostri  iniserere?    Moii  iiie  deniqne  coges! 
Nnno  etiain  pecndes  umbras  ct  frigora  capfant; 
Nunc  virides  etiain  occultant  spineta  laccrtos; 
Tbesfylis  ct  rapido  fessis  messoribus  aestn      10 
Allia  serpyllutnque  herbas  coiitundit  oientes. 
At  mecnin  raucis,  tua  dum  vestigia  lusfro, 
Sole  sub  ardenti  resonant  arbusta  cicadis. 
Nonne  futt  satins,  tristes  Ainaryliiilos  iras 
Atqae  superba  pati  fisstidiat  nonne  Mcnalcan,i5 
Quamvis  ille  niger,  quamvis  tu  candidus  essesf 
O  formose  puer,  nimium  ne  crede  colori! 
Alba  ligustra  cadunt,  vaccinia  nigra  legunlnr. 
Despectos  tibi  sam,  nec,  qui  siin,  quaeris,  Alexi: 
Uuain  dives  pecoris  nivei,  quam  luctis  abundaus.'io 
Mille  meae  Siculis  errant  iu  monfibus  agnae! 
Lac  inihi  non  aestate  novuan,  nou  frigore  delit!  - 


40  ECLOGA  SECtJNDA. 

Canto,  quae  solitus,  si  quando  armenta  vooabat^ 
Amphion  Dircaeus  in  Actaeo  Aracyntho! 

25Neo  sum  adeo  informis;  nuper  me  in  littore  vidi, 
Quum  .placidum  ventis  staret  marc.    Non  ego 

Daphnin, 
Judice  te,  metuam;  )si  numquam  fallit  imago! 
O  tantum  libeat  mecum  tibi  sordida  rura 
Atque  humiles  habitare  casas  et  figere  cervos, 

3oBaedorumque  gregem  viridi  oompeUere  hibiseo! 
Mecuni  una  in  silvis  imitabere  Paua  canendo !  * 
Pau  primus  calamos  cera  conjungere  pluros. , 
Instituit;  Pan  ciHat  oves  oviumqiie  magistros: 
Nec  te  poeniteat,  cidamo  trivisse  labellnin! 

35Haeceadem'utsciret,  quidnon  faciebat  Amyntas? 
Est  mihi  dis|>aribus'septem  compacta  cicutis 
Fistula,  Dainoetas  dono  mihi  quam  dedit  olim, 
Et  dixit  morions:  Te  nunc  habet  jsta  secundum! 
Dixit  Damoetas ;  invidit  stultus  Amyntas* 

4oPraeterea  duo  nec  tuta  mihi  valle  reperti 
Capreoli;  sparsis  etiam  nunc  peltibus  albe 
Bina  die  siccent  ovis  ubera;  quos  tibi  servo. 
Jam  pridem  a  me  illos  abducere  ThestjUs  orat,; 
Et  faciet,  quoniam  sordent  tibi  mnaera  nostra! 

45Huc  ades^  o  formose  puer!  tibi  lilia  plents,. 
Ecce^  ferunt  Njmphae  calathis;   tibi  candida 

Nais^ 
PaUoBtes  violas  et  samma  papavera  carpens^ 
Narcissum  et  florem  jungit  bene  olentia  anetbi ; 
Tum,  casia  atque  aUis  intexens  suavibus  h^bis, , 

50MolUa  luteola  pingit  vaccinia  caltba, 
Ipse  ego  oana  legam  tenera  lamigine  mala 


ECLOGA  SECUNDA.  41 

Castaneasque  nuces,  mea  quas  Amaryllis  amabat; 
Addam  eerea  pruna;    honos  erit  huic  quoque 

poino! 
Etvos,  o  lauri^  carpam^*  ct  te,  proximamjrte: 
Sic  posltae  quoiiiam  suaves  miscetis  odores.     55 

Rustictts  es,  Corydon,  nec  munera  curat  Alexis; ' 
Nec,  si  muneribus  certes,  concedatlolas. 
Heu,    heu!    quid  Tolui  misero  mihi?    Floribus 

austrnm^ 
Perditns,  et  liquMis  imuiisi  fontibus  apros! 
Quem  fugis,  ah  demens?  babitarunt  di  quoque60 

silvas 
DardaninsquePaTis.  Palias,  quas  condidit,  arces 
Ipsa  colat;  nobis  placeant  aute  omniasilvael 
Torva  leaena  lupum  sequitur;  lupus  ipse  oa- 

pellam ; 
Florentem  cytisum  seqnitur  lasciva  capeUa; 
Te  Corydon^  o  Alexi:  trahit  sua  queuique  vb*65 

Inptas. 
Adspice,  aratrajugo  referunt  suspensajuvepf», 
Et  sol  crescentes  .decedens  dupticat  umbraa.    ; 
Me  tameo  urit  amor!    quis  enim  modus  adsit 

amoril 
Ab  Corydon,  Corydon!  quae  te  dementiaeepitl 
SempHtata  tibi  frondosa  vitis  in  ulmo  est!        .70 
Qiun  tu  aliquid  saltem  potius,   quorum.ijidigtl 

usus, 
VinnnibHS  moUique  paras  detexere  junco? 
Invenies  alium^  si  te  hic  fastidit,  Alexin! 


EGLOGAn.  EZPLIGATA. 


ARGUMENTI  NARRATIO, 


AB  U.  C.  DCCXI. 
C.  Vibio   Pansa  A.   Hirtio  Coss. 

V  E  R  N  0     T  E  M  P  0  R  B. 

Virgiliiis    a  n  n  u  iii    agens    26 — 27. 

Oiiec  Ecloga^  non  <lubium  est,  quin  earum,  quae  ex« 
stent»  decem  antiquisaimtt'  sit.  Ejus  enim  nomintttim 
in  quintae,  anno  DCCXII  conscriptaey  yersu  86  una 
cum  tertia  et  ante  hanc  mentio  fit,  et  in  ipsius  ter« 
tiae^  fiae  veris  est  anni  DCCXll,  versu  S4  rmsticajm 
Pollio  quum  amure  dicatur  Virgilii  Munam;  non  alia 
ita  ttisi  eadem  baee  significatur,  quam  traditam  acce-. 
pinMM^  Bdoga)  praeter  leviora  qnaedam^  quae  juveniK 
fttodlo  poHta  meditatns  fnerat  Certe  igitnr  ante  an- 
num  DCCXII  scripta  est,  et^  quae  operis  est  maturitas, 
proxitto  ittperiori  anno:  4uin  beOum  terminiB  contiaeba* 
tur  agri  Mutinensin  €*ailiae  cisalpinacy  quibus  Antoaius 
D.  Bmtum  obMssum  tenebut,  neque  terrores  aliqais 
praesagire  poterat  tfiumviratus^  qui  instabat. 

Po^ta  viginti  sex  annoruni,  ireque  Aaioio  Pollioni 
is,  qui  sub  ipsum  finem  bujus  anni  tegalus  Anlonii 
iactus   est,     neque  poteutiuruni  alicui  Romae  notus, 


r<    ^. 


ECLOGA  11.  AAGtJiM£NTI  NARRATIO.      4S 

■i 

qttum  phtribas  qiiasi  prolusflsset,  qtuiji  fmst  rqmi^ 
teouitatis  rusticfte  in '  otio  vici  patrii  «^g&iSfeutiim  conb> 
iMntaBniar,  quo  eum  Theoerito  spreti  aitioris  ndum* 
bmioHCcontenderet:  et,  quum  exemph^^  suo  «ddu» 
ctus  esset,  ut  ppsto/cm  Siculum  c^bi '^fferiet,  Gram- 
maticorum  seauTitas,  temporum  rationis  ignara,  veros 
bomines  sub  ficto  nomine  odorari  sustimiit.      ^n  vX.^^  - 

Anno  DCCXI  eclog-am  contendo  scriptam  esse,  li- 
mattim  vero  anno  DCCXII,  Pollionis  postquam  Virgilius 
in  amicitiam  intraverat.  Hujus  rei  testes  babemus  ver- 
806  5  et  11,  qutbus  Cirin  nostrum  imltatum  esse  ap- 
pawt,  Galli  potea  anni  DCCXI  VI,  74.  Galli  enim 
efflorescentis  poi^ma  novfssimum  Asloius  Pollio,  ip- 
sfos  «micus,  omittere  uon  potuerat,  quin,  admiratiis 
aliimi»,  pdetae  nostro  eoMmUnicaret,  cojus  kie,  qoom 
ex  Poilionis  judicio  eclogam  soam  retractaret^  florei 
aKqoos  inserere  voldt,  ut  it^;eniuffl>  coramendorot  ab 
invi«fia  altedom  et  idem  aam  Gallo  seotiens*  %iae 
gratta,  PoUionis  enthibita  amloo  minori  natO)  qmim 
legato  tioti  di^plieulssot;  ila  etiam  reliqilis,  quibos 
PoAiMiem  aOoqoebator,  qoortae  et  octavoe,  odagi% 
Virgfllitm  addtic^  <Mt,  ot  Galli  aJiqoos  vorsua  aspoi^ 
gefet  . 

Ga^tt^om  tamqoam  itwf.iw  idiqno  Corydon  delt«. 
das  attas  ailoqoltur,  similiqtie  eas  stedto  prooeqiiitor» 
atqoo  apttd  Tbeoerttttm  id.  111  «ilvestrem  AmarfUid^ 
poellam  pasloriciam,  pastor  caprarius$  juveok  Cj-  . 
eiops  id«  XI  Galateam  prosecpiutas  est  TemporB 
eoim  meri<Baoo,  dom  messis  est^  Corjdon,  praefi»- 
ctos  pastonim,  gregem  reJinqiiit  saltibus  qittescootem, 
et  per  maritatas  ulmos   agrorum  ad    ncmim   &geum 


44  ECLOGA  II.  1  —  5 


d, 


prope  vfflwM  pergit;  qim  formosQs  eum  forte  AhxU 
alidttarus  sit*  Hic  usque  ud  vesperaiu  desipicns  com- 
motlones  aDiiiii  carptiiu  loquitur;  quas  ejiis  afFeetioiies 
,ad  perpetuitatem  quumdam  sdiiit  Virgilius. 


A 


Annotata. 

1  -*-  5.  CorydoHy  praefectus  pustorum  Siculi  pe- 
coris  Y*  21,  formosum  Alexin  amabaty  qiiem  in  deii- 
ciis  liabebat  puerum  domtnus  lolus  v.  57»  Qnae  in* 
ter  Italos,  eadem  fere  inter  Siculos  ex  Ciceronis  or»- 
tionibus  adversus  Yerrem  fuisse  intelligimus  rei  ru- 
atieae  instituta*  Praediorum  domini^  et  Grueci  et  multi 
Romani,  in  aedibus  rnsticis,  viiiis^  frequentes  servos, 
famiiia%<i  agricolarum,  vinitorum  et  pastorum  babe- 
bant,  qui  etiam  in  catenis  a  crudelioribus  servaban- 
tur)  et  aub  magtAtriM  erant:  qui;  rei  rusticae  nisi 
dominus  curam  bubebat,  prociu*atoribus  ipsi  aliquibus, 
PiiiidSy  parebant.  Hos,  quorum  mores  Tbeocritiui 
tam  suaves  cecinit,  agricolas,  valde  credibile  est, 
Graeca  eruditione  magis  etiam  excultos  fuisse,  quam 
in  phirifflis  llaliae,  praeterquam  magnae  Graeciae, 
praediis.  Ramae  dominatricis  quam  late  regnaret  ora- 
tiO;  nihil  poeta  curabat;  nam  etiani  in  Pindo  Eel. 
VIII  et  in  Arcadiae  montibus  Ecl.  X  Latine  dicentea 
audiit.     Simili  modo  Tbeocritus  id.  XXIII  orditur: 

Diflcilem  piicrum  ilammis  ardebat  iniquis 

Vir,  tristem  Obseqnio,  pariter  non  coqiore  tristcni. 


ECLOGA  II.  6—13.  4lfr 

Nec  habehmt^  (propter)  ^id  ^permret:  pervetn- 
stam  pro  quod;  nam  ^i9^  quid  relativum  erat  an- 
ticpiis.  .  Quum  nibil  aliud  prospiceret,  quo  puemm  stbi 
coneiKaret,  omnem  spem  tantum  in  studio  ponebat» 
qno  nemtts  fagenm  propter  Tillam  assidue  adibat  Ve-* 
niebat  venire  solebat,  continuato  tempore;  venit  se* 
mel  aderat  X,  10.  Villa  commendabatuf  aeris  tempe- 
rati  eausa  in  medio  oolle  Milve^tri  posita,  ubi  fri^us 
esset  et  fbutes  amplaeque  pastiones  Varr.  1,  12.  Col,  f, 
4.  5.  Haec  incondiia  Jactabat^  baec  quasi  incomta 
pectoris  sensa,  quaeque  venerunt  in  mentem,  sine  de^ 
lectu  praedicabat.  Montibns  et  silvit ,  ut  saltus  re- 
sonarent,  qui  circum  erant  X^  8.  Imitatus  autem  locus 
est  yersum  208  Ciris  poematis,  nbi  inutiles  excubias 
re^s  custodia  in  foribus  ntudio  J€$ctabat  inanif  irrito 
studio  projiciebat,  perdebat. 

6  — 13.  Jam  saepius  Corydou  amatorios  in  lioc 
nemore  cantus  cecinerat,  et  nulla  ab  amico  g^tia  sig- 
nificata  fuerat.  Postremum  caedem  crudeli  suam  mi- 
natur,  quemadinodum  puellac  Theocriti  caprarius  111, 
7,  quum  saltando  eflingeret  dolorem  suum : 

—    —    — ^^   Despicis,  hen,  me!  . 

Naribos  an  tibi  snm  simisy  barbaqne  yidert 
Horridus?  inyidia  coges  me  frangere  guttnr. 

Cogin  eorum  esse  videtur,  qui  continuatum  eadem  oro- 
lione  iw/r«rM;  niimiserere;  deni^e  cog^is  /  de- 
siderabant;  Ascensius  quidem  in  bunc  modum  interpre- 
tatns-est  Omnia  quiescunt  hoc  sole  meridiano;  ego 
tantnm  liuc  ab  ovibus,  ut  nemore  te  forte  fageo  repe- 
riara,  per  apricas  nlmos  per/exi.  Aestate,  tempore 
meridiano ,    dum    defervesceret   aestus ,    sub   arbori- 


46  BCLOGA  II.  6 --13. 

bttB  niiibroMA  et  ru|»ibii8  qutescere  jubebantur  opt»  Lb, 
111»  33  (;  et  tsm  dies  erant  mesftis  longissiaii.  C»p^ 
tmrefrig^ra^  qimsi  iubiare  frigori*  ViridU  iffeer* 
tns^  eujuft  naturi»  caloris  amans  es^,  latet  taweu  prae 
ifliviaiii  «estu.  Tbeocritps  eoctein  «odo  ui^ridiiUHui 
iiestiiw  nduuiLriivit  Vll^  2^: 

Nfino  etiam  somnos  praebent  dumeta  lacertiB. 

Cbi  hp  ui/^taaiaiai  in  tlumoM^  indeque  umbrosis,  ma- 
ceriis  est,  cujus  generis  subulcus  Odyss.  XIV,  10  se- 
|itum  babebat.  Spineia  aeque  atque  dumU  Lb.  IV, 
130  de  sejfilu9  spinosiB  forte  dicta  sunt,  quas  Corj- 
don  in  itinere  repererat;  simiti  modo  I,  54  salictum^ 
teptum  est  salicum.  Lacerti  yirili  genere  in  Vir- 
gilii  sunt  Lb.  IV,  13.  Hafniensis  liber  B  exbibet: 
NuMC  etiam  occultant  virides  spineta  lacertaM^ 
Me99ore9  quoque,  qui  inter  ulmorum  ordines  frug-es 
metebunt,  mertdianam  quietem  capiunt,  seseque  refi- 
ciunt.     Tbeocrit.  X,  50: 

Principiom  messis  sit  alauda  cubile  relinquens, 
Finis  erit  recubans;  panlum  cessate  calore. 

Tbestyljs,  juvenis  conserva  v.  43,  mortario  confecit 
moretum^  aiiiatum;  4iira  aiiium  eun  aiiis  berbis 
acribus,  recenti  caseo,  oleo  et  sale  mortarlo  contun- 
debat  Hoc  obsoniufli,  quo  «ti  aolebant  JltiNiiaiii  m- 
sitici,  inilites  et  nautae,  vaiiMudini  conducere  et  veae- 
«is  Abesse  putabatur;  quo  non  Ijaatum  pauper  S^Mhis 
mtoreh  ^6 — 118  se  reficiebat,  sed  ^stidiosus  i|ise]||iie- 
ceaaa)  accuratius  nimirum  id  temperatum,  sumebat, 
qiiod  aegre  tulit  conviva  ejus  Horatiaa  K|K^d.  III.  Ser^ 
pyiium^   ThyfnuM  Serpyiium  L.   Hapidwae^tm^^ 


ECLOGA  II.  14-- 18.  47 

Teheaiens.  Qnod  Clericus  Bon  inepte  quideni,  sed  nidfai 
necessitate  coactus  corrigfhat,  rubido  oestUy  iiumim 
«€9iMy  in  Hafniensi  KiMro  MS.  C  leg^itnr.  Versu  li 
versuoi  370  ex  carmioe  Ciris  poetae  GuHi  ieiitatus  «Mt: 
AarciMMum  emsiam^ney  herhae  ineemdit  eiemieMf 
V.  argumonti  oanratioDem.  Kgo  vero,  uiliiio  se|fiiior 
propter  calorem,  iiuc,  ad  te  investigandum,  peragros» 
parum  arbustis  opacos,  pergo  li.  e.  perrexi.  Poetice  id 
mututum :  Circum  mc,  dum  te  sequor,  arbtwtasub  ardente 
sole  argutis  cicadis  resonant.  Mecmm^  apud  me)  eireum 
me,  prope  me;  ut  Aen.  I,  576.  IV,  11&;  tecum  V,  716« 
et  in  Plautina  formula  ero  teeum^  neG  bob  in  magis 
conimuni  ista :  gueri  cum  aliquo  pro  apud.  Ita  iu 
SopLoclis  Oed.  T.  632  ^itd-^  ^g,  comm  qua.  Inepta 
est  Ascensii  ioterpretutio,  quam  Heinsius  reeepit:  ar- 
busta  resonant  me  (ut  Amar^^ilida)  cum  eicadis  i.  e. 
meuni  nomen  sive  ineo  oomine  et  cicadis;  et  Burmanni 
interpretutio  minus  etiam  verisimilis  est  i  resonant  cica- 
dis  mecum ,  per  me  et  cicadiis  resonant,  niliilo  melior 
illa  explicatio  quum  baec:  arbustaoina  niecum  resonant, 
id  est,  aures  milii  tintinant.  Nimirum  non  in  aprico 
itiuere  per  arbusta  Corjdoois  cantus  resoaat,  ubiprae* 
ter  messores  iieridentes  nemo  eum  auditurus  erat;  sed 
ipso  in  nemore  fageo  v.  4,  quod  inde  u  grege  adiit,  ut 
puerum  amatum  in  frigore  ejus  ambulantem  reperiret. 
Cicadae  et  cicadae  surculariae  V ,  77  inter  rams  et 
apricas  arbores  vel  frutices  em%  Kolent,  et  per  aeota- 
tem,  tempore  iiiiprimis  meridiano,  canunt 

14—  16.  Uic  et  ubi  deinceps  disdngueniiis  no- 
vum  quoddam  caiiendi  exordium.  est,  quod  Corydon 
commentatns  Aierat,  dum  listula  expleverat  intenralliMi, 


48  BCLOGA  II.  14—18. 

qnod  niter  honiin  inTentioneiii  et  proxiina  intererat, 
Bicati  interesae  solebat  Vlll,  21.  Ex  affeetionibiis  si* 
luliter  distinctis  graviter  comnoti  aninii  cantns  quoque 
apnd  Tlieoeritttm  est  caprarii  et  Cjclopis.  Quantirai, 
o  cradelis!  praestabat,  Amarjllidis  superbiae  et  mu* 
liebri  impotsntiae  obtemperare,  sive  .Meaalcae,  qui, 
qHanMjnam  sole  adustus,  nihilominus  tamen  amabilis 
est.  PtKlla  et  puer  eidem  domino  rusdcis  operibus 
serviebant,  et  diversi  sunt  ab  aliis  bujus  nominis. 
Nonne  fitit  pro  /kiMfet.  Hafniensis  lib^  JB  habet 
meiiuM  ex  itermone  quotidianae  consuetudinis.  JW- 
stiM^  austeras,  difficilis^  gravis.  Color  niger,  quod 
unum  Menalcae  obesset,  quam  leve  erat  vitium  ad  ejus 
comitatem !  Nigri  flores  maxime  saepe  laudantur. 
Hac  sententia  et  in  hoc  loco  et  X,  38  Theocritum  X, 
26  Virgilius  imitatus  est: 

Te,  Bombyca,  Syram  compellant,  blanda  pnella, 
Sole  nstam,  tenuem;  iiaTena  raihi  cera  videris; 
Nigrae  sunt  violae,  scriptus  niger  est  hyadntlius, 
Et  tamen  hi  primum  flores  ad  serta  leguntur. 

Virgilii  iigustrum  esse  videtur  LiguMtrum  vuigure 
/^.,  guem  fraticem  Itali  antiquo  nomine,  Franco-Galli 
t^TQ^ne^  Angli  privety  Germani  Murtriegei^  Raim^ 
weide  et  aliis  vocabulis  nuncupant  Albus  flos,  in 
oblongis  et  racemosis  panicults  inclusus,  suaviter  olet 
et  apibus  gratus  est:  sed  ad  eerouas  non  adhibebant 
eum  Romaniy  nisi  quum  pulchriora  deessent  Tamen 
Columella  X,  300  calathum  niveo  Hgustro  ornat^  ita 
enim  pro  migro  ex  Ovidii  Met  XI 11,  789  legendum 
erit  Plinius  putabat,  ligustrum  Italicum  eamdem  esse 
arborem,    quae  cypru9  Aegyptia,    quae  inter  Arabes 


ECLOGA  If.  19—27,  49 

Alkenna    dicitur,     Lau>9awia    inermiM  L*      Uoc 

recentiores   negant;    tameu   Pinedae  glossarium  Al-^ 

henna  Hispanum  yocabulo  privet  interpretatur.    Hunc 

fruticem  quod,Plinii    convolvulum  afiqui  esse  dice« 

banty    id  candore  tantnm   floris   et  a  ligando  ori- 

gine,  unde  inepte  aliqui  boc  verbum  natum  esse  pu« 

tabant,  niti  videtur.      Vaccimum^  Dioscorides  refert, 

appellavisse   Romanos   minorem   speciem   Delphinii^ 

quae  «iJKifir/ Graecis  aliquibus  bjacinthus  nominabatur: 

quoniam  bnjns,  quemadmoduifa  bjacintbi  proprie  dicti, 

internum  folium,   cujus  candor  caeruleis  lineis  distin- 

guitur,    habet  Al   literas,    sed  jejunis   ductibus  anti- 

quitatis  scriptas,   sive  A  nulla  linea  disjunctum,    vel 

y  inversum,    quod  Hyacinthi  principium   sit.     Pli- 

nius  autem  vaccinii  esse  dicit,    quae  bulbacei  hya^ 

cinthi  suut,    qno  nomine  Graecus  caeruleum  gladio- 

lum  IriB  Germanica  L.   et   iridis  species   buic  si- 

miles  appeliat,  quae  varietatecolorum  cum  arcu  coe-» 

lesti  contendunt  111,106.  Lb.  IV,  137.183.      Vacci^ 

nium^    credibile  est,  ex  kyacintho  corruptum  esse. 

19 — 27.     Quid  tandem  est,    cur  me  despicias, 

Alexi?     Vere  praefectus  egt>  nobilis  et  dives   pasto- 

rum  sum  19  —  22,  cantus  etiam,    quam  qui  maxime, 

peritus  23  —  24,  et  minime  deformis  praeterea  25 — 

27.     Qni^    pervetustum,    pro  tritiore  gui^  etiam  li- 

brorum   Hafniensium.      Tarditas  .  singularum    longitu- 

dinum  tinius  syllabue   nec  qni  sim  gloriationem  au- 

get  sententiae.     Divitias,    quas  dominus   ei  commise- 

rat,    suas   magister  pecoris   more  servientium   ducit, 

quod  aliquid   tamen  peculii^    quod  suum  fecerat  in- 

dustria,    iis  intererat  v.  30.     Praeterquam  in  iis  re. 

4 


»0  ECLOGA  II.  19  —  27. 

gionibus,  ubi  pullae,  flavae,  nitilae  et  nigrae  oves 
nasci  solebant,  et  nativo  colore  coinmendabantur ,  in 
caeteris  candidae  procreabantur  singulari  artificio 
Lb.  111,  387:  quoniam  hic  color  ad  pleraque  sacra 
et  ad  quotidianas  vestes  Romanorum  erat  utilis,  et 
quolibet  alio  facile  mutabatur.  Quare,  si  nivei  ver- 
bum  ad  pecorin  referre  inalumus,  fit  id  non  sine 
gravitate  aliqua;  ad  lactis  spcciose  tantum,  itaque, 
ut  ante  quam  praepositum  sit  insigniore,  quam  quem 
mereret,  loco.  Singuiorum  imliium  majores  greges 
ovillos  fuisse  Varro  dicit,  quantum  hujus  numerum 
fuisse  laeta  foetura  significat  jam  submissorum  ag- 
norum  auctumnalium ,  {^i  foeminei  plerumque  sexus 
erant  Lb.  111,  63.  386.     ftuare  Theocritus  XVI,  90: 

—    —    —    —    balent 

Molta,  precor,  peooris  per  campos  granune  opimi 

MiUia.    . 

Nimirum  plenus  numerus  pauio  vel  imminui  vel  au- 
geri  poterat;  impar  qnoque  semper  esse  debebat  Vlll, 
75.  Centenis  singuli  servi  tribuebantur;  ita  ut  Co- 
rjdon,  pariter  atque  Eumaeus  Homericus,  splendidus 
esset  virorum  dux.  Agnos  auctumnales  multi  prac- 
ferebant  vernis  agnis,  quod  ad  rem  pertineret,  ut 
ante  aestivum  magis  quam  hibernum  solstitium  con- 
valescerent  Igitur,  CL  diebus  quum  ovis  prae- 
gnans  sit,  ad  admissuram  tempus  deligebant,  quod 
est  ab  Arcturi  occasu  (a.  d.  111.  Id.  Mai.)  ad  Aqui- 
lae  occasum  (a.  d.  X.  Cal.  Sextil.  •),  ut  ab*  extrerao 

•)    Varro  de  re  nistica  IF,  2,  13  cf.    Plin.  h.  n.  VIII, 
47,  72  ibique  Harduin. 


ECLOGA  II.  19  —  27.  ^l 

Octobri  ad  Decembrem  extremum  jigni  [mrerentur 
qimm  iDodiee  a6r  temperatus  esset^  ct  recens  lierba 
auctumno  oriretur,  imbribus  suscitata.  Post  quatuor 
menses  depulsi  VII,  15,  primuifk  secreti  pascebantur; 
malrum  simulatque  obliti  erant,  ovium  in  g-reg^m 
compdlebantur.  %iidam  tamen,  Palladtus  ^)  inquit, 
sine  ullo  temporis  discrimine  oves  coire  permittebant, 
ut  per  totum  aunum  foeturam  baberent  Igitur  no- 
vum  iac  oyium  ^^  quae  post  partum  denuo  mul- 
gentur;  non  illico  tamen  colostrum  sire  coloHr^^ 
primum  lac  post  partum,  quale  fastidiosus  Romanus 
diKgrebat:  quamquam,  quod  Servio  Martynus  negavit 
lioc  quoque  per  totum  annum  esse  poterat.  Idem  de 
se  gbriatur  Poljpbemus  Tbeocriti  XI,  34: 

Hic  tameii  iUe  ego  pecoris  mea  millia  pajsco, 
Et  melius  mutgens  labris  exhanrio  lactis; 
Est  aestate  miJii,  est  auctiimiio  caseus;  acri 
Non  delit  bruma:  calatM  sed  semper  onusd. 

Ubi  recens  caseus  intelligitnr ,  quem  Varro  salubri- 
orem  esse  et  melius  alere  dicit.  Nam  etiam  apud 
Caipurnium  11,  70  mille  ovium  Graecarum  dominus 
totidemque  agnorum  lactentium  boc  nomine  se  jactat, 
quod  per  totum  annum  niveus  ei  caseus  prematur. 
L^ngnicii  liber  et  Hofniensis  C  babent  4$ec  frigorey 
quod  lente  dicitur.  Heinsius  et  Burmannus  pone 
aestate  distinguunt,  ut  lac  tantum  ad  aestatQmj  no« 
vum  ad  biemem  pertineat.  Vetus  Virgiliomast^  ad 
hanc  etiam  insaniam  rem  adegit: 

Lac  mihi  non  aestate  noyum,  non  frigore:  deiit. 


•)    VUI,  '4  in  line. 

4* 


53  ECLOGA  11.  25—24. 

Nuiii  ambtguitatis  crimen  inesse  iis  dicamtts,  qaae 
Tel  ab  negiigentia  vel  a  scurrilitate  perverti  possiot? 

cf.  X,  46. 

23 — 24.  Canio  aeqae  perite  atque  Thebanus 
Ainphiony  quando  armenta  vocare  solebat.  Can$uM 
misceri  solebat  fistuUs  et  fidibus.  Polyphemus  in 
Theocriti  XI,  38  post  memorata  ita  pergit: 

DoctaB  et  nt  nulliiB  calamos  inflare  Cyclopnm, 
Te,  raelimela,  cano;  lando  ipsum  carmine  saepe 
Me  simul  in  noctis  caligine. 

Crepusenlo  Columella  *)  buccina  pastorem  receptui 
canere  dicit,  quam  buccinam,  Plinio  **)  si  fidem  ha- 
bemus,  magis  sonantem  pastor  efficere  putabat,  si 
fieret  e  sambuco,  quae  galli  gallinacei  cantum  non 
exaudisset:  cujus  sono  e  saltibus  ad  septa  facile  re- 
deuntes  boves  recognoscuntur  et  numerantur  I,  79. 
Lb.  III,  224.  Pari  modo  praecedentis  pastoris  voci 
et  sibilo  parebant  oves  in  Evangelio  Joh.  X,  4,  et 
in  Apollonii  I,  575: 

Hand  secus  ac  pecoris  bene  pasti  miUe  seqnuntnr 
Upilionis  iter,  raansnms  qnando  ad  OTile 
Vertitnr;  inflatis  calamis  graditnr  piior  ipSe 
Pastus  snave  canens  carmen. 

In  Longi  I^p,  51  ita  boves  sjringa  sequi  consne- 
verunt,  ut,  ab  ora  allectatae,  e  nave  praedatoria 
mugitu  in  mare  insiliant  et  retro  nent«  Quare  Eu- 
rip||ps  Hel.  1498  senioris  gruis  in  primo  agmine 
damorem  sjringa  pastoritiam  vocat.     Ipsos  poroorum 


•)    Col.  VI,  23,  2—3. 

••)    PKn.  b*  n.  XVI,  37,  71. 


•« 


ECLOGA  11.  23 --24.  ttS 

greges,  qiii  agebaBtur  in  Graecia,  io  Italia  fistulam 
pastoris  sequi  consueTisse  Polybiua  XII,  2  refert,  et 
ex  globo  confertissimo  se  separare.  Hoc  loeo  Cory^ 
don  certum  inteltigitet  fema  celebratnm  carmen,  quo 
cantor  Ampktpn^  qnod  ex  Euripide  Probns  KetoNt, 
vagas  ad  se  boves,  sicnbi  libebat,  convocavit:  ifmA 
idem  in  saltibus  Corsicis  in  capris  et  bobns  pastorcs 
efficere  solitos  esse  Polybius  narrat.  Ampki^m  et 
Zetbns,  Jovis  filii  ex  Antiopa  nati,  heroes  erant  aetatis 
vitoe  pastoralis  Graecoram,  qui  Thebos  muniebaBty 
dum  canto  et  lyra  rupes  ille  de  Citliaerone  allieiebat. 
Fons  Diree  in  campo  Tliebano  est,  per  quem  Aso- 
pus  penetront  et  Ismenns  fluvii.  Ar«c^m$^m9  saltas 
medius  erat  inter  Boeotiam  et  Aiticam  sive  Actem^ 
terram  in  littore.  Pascuoram  Aracyntbi  hujus  Boeoti 
expertes  esse  non  poterant.  Aracyntbus  Acarnaniae 
linc  nou  pertinet.  AracfftiShi  nomen,  ut  omnia  lo- 
coram,  vocabnlum  erat  antiquitus,  ex  cyn$Ao^  nn- 
tritus,  altos,  et,  quod  intenderet  vim,  mrm^  valde, 
composituni;  Cj/mthus  per  se  mons  quoque  nomina- 
batnr  Delii(CHs.'  Pedem  lonicum  si  in  exito  babent 
versus  hexametri,  Graeea  verba  addere  ei  Romani  so^ 
lent  et  Graeco  usu  metienda  VI,  5^  Vill,  44.  IX, 
12.  Lb.  IV,  137;  quae  tomen  cansa  esse  non  potest, 
cur  illico  conversos  inde  hos  versus  putemus.  Corjr* 
donis  etiam  scientia  ne  nos,  moveat.  ^ae  doctrinae 
Bdbis  aliqnam  speciem  praebent,  usn  tum  temporis 
maxime  trito  esse  poterant,  et  praefecti  pastoram 
instltotione  aliqua  puerilt  instracti  erant.  Praefectum* 
postoram,  quae  ad  valetodinem  pertineant  hommum 
ac  peeoris,    nt   sine    medico    eurari    possint,    Varro 


M  ECLOGA  11.  26^—27. 

scripta  liabere  praecipit;  nam  sine  literis  euui  non 
esse  idoneum,  quod  rationes  doniui  de  re  pecuaria 
mste  eoaficere  non  possit 

25  —  27.  Tamen  non  ita  ^  ego  i^formis  sum, 
ttl  (Itgniis  sim  tuo  fastidio.  Modice  se  laudat.  Po* 
iyphemas  Theocriti,  quamquam  suam  et  ipse  faciem 
«on  audet  venustam  dieere  XI,  31,  postquam  diiigpeo- 
tius  se  maris  in  aequore  ooilspexerat,-muitHm  tameu 
avcta  censet,  quae  loquerentur  homines  de  deformi- 
tale.sua  VI,  34: 

Informisqne  milii  non,  ut  reprelienditur,  est  frons. 
In  mare  despexi  placidam  quum  staret  ab  imbre, 
Pulohrae  et  erant  mal^e,  simplex  et  luminis  orbis 
Palcher  erat  visu,  me  judice;  clarius  ipso 
Marmore  vel  Pario  dentes  candore  nitebant. 

Scaliger,  quamquam  alias  multo  Virgilium  suum  Grae» 
cis  superioreni  putat,  nuiris  tamen  in  aequore  Cy- 
clopa  aptius  imaginem  suam  lustrar«  dicit  (Poet.  V, 
5,)  quam  Corjdonom  pastorem,  qui  melius  se  in 
/eni^  aliquo  cireumspexisset,  Qutd  ita?  Num  mare 
jrefert  imag-iiie  immanes  tantum  hominum  naturas? 
num  numqwam  Corydon,  etiamsi  donnni  praedtum  ma- 
ris  in  littore  siti|m  esset,  in  magno  aequore  imtigi- 
nem  suam  potuerat  cognoscere?  At  mores  pastorum 
Arcadum  hoc  factum  esse  vetantl  Reoentiorum  sci- 
licet,  quop  ueque  Theocritus  novit,  neque  Virgilius, 
neque  ipsa  veritas,  At  mare,  clamaot  «lii,  nihil  om- 
nino  imagine  refert;  ne  stare  id  quidem,  dicit  Se- 
'neea,  quia  leaiter  fluctuet.  Jtaque  cum  utroque  Bu- 
•coltcorum  scriptore  Lucianus  quoque  ooulis  obcaee»- 
tus  fuerit,  cujus  in  Deorum  dia}ogo  aliquo  eandidam 


.fiCLaOA  II.  28—34. 

fWniBm    furmosaiii  Galateam  Doris  contemplart  jubet, 

de  rape  sufira  mare  quieseens  vergentem.     Sinus  certe 

quieti   waris  fluetnantis  erunt,    quomm  l<9vigfita  pla- 

ttittes   imaginem  reddat.     Quod  Pliuius  questus    est, 

veteris  discipliuae  pro  9pecmli9^    stanno  illito  Bruu- 

disii  temperatis  (vitrea  queque  Sidone  fiebant),  nunc 

argenteis  etiam  ancillas  uti  veile,  id  ad  Romam  tBO- 

tum  pertinere   videtur  ^).     Haec  observatio   de  forma 

sua  ita  Corjdonis  animnm  tutum  reddiderat,  ut  luliil 

dubitaret,   quin  cum  pulcberrimo  bomine  agri  paseui, 

cum  Daphnitle  aliquo,  se  compararet,  Aiexin  ipsum 

judicem  constitueret;    9i  specnlo  reddita  imago  num- 

quam   fallit.      Dapbm9   in    fabulis    erat   Siculonutt 

pastorum  Mercurii  fitius  'et  Nympbae,  qui  ob  pulcbri- 

tudiBem  ab  aliqaa  Nympha  amabatur  et  a  regia  filia. 

Si  quasi  dubitaret,  pro  quod^  quemadmodum  Nestor 

Odjss*  Ui,  122  Telemochum  alloquitur: 

—    —    —    —    Pater  toa«;  iiliu»  at  si 

Ta  sobol«8  vera  es;  specto  mirajis  ego  natiun. 

Pullit  igitur,    quod  cum  Servio  multi  babeut,    Haf" 

Dieusis  quoque  C.     8i  fall«$  wt%  dij|Mtantn8  esset: 

Mi  mMmqmam  fall^ret^  wumquam  ega  metnerem. 

38— r34.     Mecumy    qui  dives  sum,  artis  intel- 

Ugens  et  eruditus,   licei^t  tibi  f<dici  esse.     Niinirum 

per  campos  vagari  taedet  te,    habitare  humilibus  ca" 

sisl     Habet  etiam  haec  vitae  ratio  suam  suavitatem: 

venatio,  pastio,  cantus  siivester;  omnia  ab  ea  parte, 

iqutt  maxime  grata^  sint,  commendaiilur»  -^     Ad  «^r- 

dida^    tiii  animo   repetatur:    humiies  quoque,   ju- 


•)    PUii.  h.  n.  XXXI V,  48. 


^O  ECLOGA  II.  28—34. 

dicii  Alexklis,  contemplim  dietum  est  CaMeet^^- 
xime  villam  parra  ipsins  domus»  et  casike  silvestres, 
quaeiid  necesskatem  minores  pastionis  aestiTae  fiebant 
I,  79.  Seneca  auctore  ep.  90  casae,  qiiales  majoflim 
feisse  tradit,  ex  furcis  erigelbantur ,  quae  declfve  te- 
etum  sustinebant,  qnod  emt  ex  ramis,  e  culmk  et  sti» 
pula,  dnm  parietes,  virgpea  crate  texti,  luto  obliite- 
bantur,  Venatio  supervacanei  operis  solebat  pasto- 
ram  esse  Lb.  Ilf,  404;  cnjus  ad  usum  III,  12  i&t~ 
mosus  Dapbnis  arcu  donabatur,  et  apnd  Tfaeocritom  V, 
106  Lacon  canit: 

Qniqne  Uit>os  angat,  canis  est  pecoris  mihi  castos, 
Quem  puero  dono,  ut  vexet  genns  omne  feraram» 

Tantum  in  8icilia  post  beltum  servile  anni  D€L  nemiai 

servo  uliqnamdiu  licnit  tclum  gerere;  et  Cicero  refert, 

pastorem ,    quum  aprum  venabulo  percussisset ,    pro 

praemio,    quod  speraverat,  jussu  praetoris  in  crucem 

sublatum  esse.      CervoM  tamquam  speciosissimas  no- 

minat  feramm  nullnm  pericnlnm  minantium.     F%gere 

cervos^  cervos  telo  transfodere  Lb.  I,  308.  Aen.  VI, 

803.     Quoni^yn  ce^*vi  valli  in  bello  snnt  fnrcamm  si- 

militudine  Varr.  L.  L.  IV,  p.  29  et  p.  34;  Servius  ma- 

vult  quidem  cervos  proprie  dictos,  sed  tamen  nibil  re- 

cusat,  quiH  furcasbic  jllas  intelligamus  ad  casas  agre» 

stes  defixas.      8ed  baee  opinio  vel  nuUo  argfumento 

levis  est,   vel  temeram  potius;    nam  et^   qnod  post 

hmhUare  ca9m%  iiabemus,  ut  opus  exspectemus,  causa 

est,  quod  prius  illud  sequatur ;  atqne  pro  oblectamento 

aliquo,  qnod  recto  observavit  Servios,  ioepte  sponde*i. 

retur  opera,     Domini  in    pecore  pascendo   non  vnlt 

puemm  loborare;  tantnm  pecnliares  CorydoniB  kaeehs^ 


KCLOOA  II.  28r-34.  A7 

peemHum^  oblectamenti  causa,  ut  vAkilfisei  campos 
a^t,  suadet.  Ita  apud  Enripidem  Cjrd.  27  a  juveni- 
bas  8atyris  agni  in  collittm  clivis  pascuntui*.  Capellfs, 
Cotumella  ^)  et  Palladius  *^)  praecipiunt,  nt  praeter 
lactis  largam  copiam  flores  ulmei  {samerai^  Aejskbir ^  cj- 
tisus,  hedera,  cacumina  ramorum  arbuti  et  lentisci,  et 
idia  tenera  fi-ons.  Hi&iscum ,  Dioscoridi  si  fidem  Im- 
bemus,  Aithmea  est,  quae  apud  nos  quoque  in  salso 
solo  et  bumido  nascitiir,  et  prdpter  yirus,  yulnera  dls- 
cutiens  et  matnrans ,  jnternae  corationi  corporis  et 
externae  a  medids  adhibetnr.  Ex  crossa  radice,  intus 
alba,  obductus  canltie  tmncus  ad  duorum  pedum  alti- 
tndinem  erigitur,  in  alternQS  ramos  dispergltur,  et 
folia  ovata  et  lanuginosa  habet  et  e  mbro  pallcntes  flo- 
mm  coroHas,  Aliqua  ejus  g-enera  vel  celsioris  habitus 
vel  humilioris  flores  babent  et  sanguinei  et  rosci  {car^ 
mei)  ruboris  et  candidos.  Apud  Calpurnium  AidiBCum 
planta  est,  qna  yel  homines,  nbi  opus  sit,  ali  possint; 
tanen  Plinius  cibum  ex  eo  damnat.  C&mpeiiere  vi" 
ridi  hibi9Co  ,  yiride ,  receos  «t  teneram  hibiscum 
iwrsuB  adigere,  pro  €ui  hidiscum^  quod  genus  ie 
ciamer  coeio  Aen.  V,  451,  rivo  Jiuenii  jace  ¥111, 
101.  VireHi^  receuie*  sunt,  Colonella  de  cultu 
hortoram  315  cnm  de  aliis  stirpibns,  tum  de  floribus 
papareram  didt.  Virga  hibisei  irutieis  propeller^, 
qnemadmodum.  erant  qui  interpretorentur,  id  refiita- 
tur  compeiiemdi  yerbo  ,  quod  non  tantum  agere^ 
dueere  est,  sed  perdncere  ad  aliqiiid,  adlgere.  Quodsi 


•)    Col.  VII,  6,  7. 
••)    Pidlad,  XII,  13,  a 


Ba  ECLOGA  II.  28  —  34. 

te  comitem  Iiabebo  per  siitfam  pascvam  montium 
(qui  cum  campis  hibisci  oratioue  comparaptur)  una 
cantu  utemur  et  fistula,  Panis  divioa  arte*  Pan 
iuter  deos  rusticos  Arcadiae  erat,  a  JovCj  qQod  Epi- 
menides^)  dicit^  ex  Callisto  ^minus  Arcadis;  a  Mer- 
curio,  quod  alii  dicttnt,  ex  Njmplia  aliqua  aut  ex  Pe« 
uelopa  genitus;  simus,  bicornis,  auribus  acutis»  canda 
birsutus  et  pedibus  caprinis,  fistulam  tenere  solebat  et 
pedum.  IlaVf  pastioni  in  saltibus  quum  pra^sflet^ 
nominabaitur,  tamqiiam  nautp,  pasjoeMy  queraadmo"» 
duffl  Jupiter  in  Peloponneso  .ZaVf  viveos,  appellatus 
est;  etjam  Tbeocriti  aetate  VII,  106  pro  bominum  sil-' 
vestrium  immani  feritate  Arcades  cum  eo  agebant» 
Caeteri  Graeci  primam  post  Hesiodi  tempora  per  Bpi- 
menidem  ejus  notitiam  acceperuiit;  Athenieoses^  quod 
msyus  est,  brevi  ante  pugnam  Maratboniam ,  quo  ipso 
tempore  pbilosopbi  et  sacerdotes  coacti  sunt,  ut  rudes 
mutarent  antiquitatis  deos  notasque  eos  esse  rerum  na- 
turalium  interpretarentur.  Tum  non  solum  ex  norotae, 
sed  etiam  ex  forma  ejus,  ut  significationem  rerum  um* 
versitatis  baberet ,  ridicula  solertia  exprimebatur, 
etiam  fistuhie  septem  calami  novam  doctrinam  de  septem 
steilamm  errantiHm  concentu  declarare  debebant  EfK 
Myth»  I9  13«  Syringa  Naida  proterve  atiquandfi 
qaum  ad  fluvium  Ladonem  sequ^n^etur,  de  pudicitia  de- 
spenms  haec  aniBdtBea  a  sororibus  facta  est.  Amatae 
ad  memorian  amator  culmos  aliquos  scidit,  inflttvit 
eos,  ^  muiiiplieem  fistuiamsvr^^  syringem  inve- 
uit     Artificium  ejus,    quod  ^Ofiijgidfjg  H*  in  Pana 


')    Scbol.  Theocr.  I,  S. 


ECLOGA  11.  35— d9.  »9 

16  lusciDiae  cantui  praefert,  fertiles  ex  vetere  epi- 
grunimate  greges   reddebat: 

O  Pan,  jam  pecori  sacras  exprome  loquelas, 
£t  calamorum  auro  junge,  precor,  labiuin; 

Lactis  ut  assidue  nivei  Ue  rure  gravatis 
Uberibns  pecudes  dona  ferant  Clymeno. 

llsuitt  fisftulae  Paua  iuvenisse  Melpeiae  in  moute  Nih- 
mio  Arcudes  confirmabant.  Tamen  fistula  etiam  Ho- 
mero  II.  X,  13  nota  erat  et  Hesiodo  svut*  278, 
priusquam  de  Pane  Arcadto  fama  exierat;  nisi  unius 
culami  istam  intelligere  malis,  quaiem  ifiercurius,  uti 
Eupliorion  apud  Atbenaeum  IV  p.  184  uttctor  est, 
invenit;  quo  facto  plures  calamos  Silenus,  Marsjas 
cera  conjunctos  addidit*  Pro  cot^ungere  Hafoiensis 
A  hubet  componere*  Magistri  praefecti  pastorum 
V.  1.  uppellabuntur.  Te  quoque  ne  taedeat  usus 
urtis  rusticae,  quam  deus  iaveoit.  Poem^t  X)  16. 
In  lahris  fistuiu  buc  iiluc  peliebutur. 

35 — 39.  CvJMS  divinae  artis  summus  magister 
et  princeps  nunc  ego  sum,  et  eximiam  fistulam  teneo 
non  sine  invidia;  quam  simul  cum  artificio  ut  a  me 
impetres,  in  te  uoo  positum  erit  —  Jhnyntas^ 
notus  iiiic  in  fistula  artifex,.  quaitta  opera  exereit»» 
tionem  meam  sequebatur!  Sed  fmstra.  Infelicem  in 
fist ula  aemulum  Amyntam  fuisse,  Asceosius  dicit  et 
Cerda  recte,  quod  sequentia  probant;  alii  cum  Servio 
delicatum  puerum  intelligunt,  cujus  exemplo  obse* 
quium  etiam  Alexidis  excituretur*  Qmitl  no»  i.  e. 
omHi0;  faciebaty  facere  solebut  v«  4.  Moriens  ipse 
J}iHnoetas^  laudutissimus  inusicus,  septem  caimm»^ 
rnm  Jfstfi/amy    quod    victrix   ejus    studium    ftierat. 


00  ECLOGA  II.  35  —  39. 

iiiihi  legavit,    quip(>e  digDissimo,    qui  id  exeiperein, 

quod    aegre    ferebat    Amjntad    arrog^ns.      Syrinac^ 

sive^  quod  Tibullus  II,  5,  31  cednit: 

Fistula,  cui  semper  decrescit  arnndinis  ordo; 
Nam  calamus  cera  jungitnr  lisqQe  minor : 

etiam  serioribus  temporibus  inter  communem  supetle- 

ctilem  pastorum  erat  Graeciae  et  Latn,  disparibus  et 

crassitndine'  et   longitudine    ealamis,    qui   ex   cicuta 

saepe,    aut,    quod   apud   Calpurnium  IV,  74   est,   e 

buxo  fiebant*     Ad   simplicissimum   cantum   silvestrem 

lino    et    eera  Pollux    calamos  junctos    fuisse  tradit; 

ars  aucta,  uti  Ljrae  fides,  ita  fistulae  cannas  auxit, 

quae  fabricatae  diKgentius  et  viticulorum  circulis  con- 

strictae,  aequales  supra,  inaequales  iufra  etant,  alae 

instar.     Ad    simpliciorem    illam  liaec  Martialis  XIV, 

03  pertinent: 

Quid  me  compactam  ceris  et  anmdinc  rides? 
Qnae  primum  stmcta  est  fistala,  talis  erat. 

Ejnsmodi  aliquam  trium  arutidinum,  tov^  T^mmvq 
dovuxa^,  Dapbnidi  Tfaeocrrtus  tribuit  Epigr.  11,  3., 
ubi  Tgf]vovg  emendatio  Salmasii  audacior  est.  Si  ex 
cicuta  sepiem  cahMni  fiebant,  etiam  inter  artificio- 
siores  numeratas  videmus.  Tfaeocriti  quidem  in  Vill, 
l^  par  aemnlorum  cantu  contendentium  de  »avies 
vocnfli  anindinea  fistnla  gloriatur: 

Fistula,  quam  Aovies  vocalem  feci  ego  pnlchram; 
Candida  cera  snpra  sinral  est,  stmnl  addita  et  infra. 

Nummus  Sjracusanus  Landolinae,  Viri  Gravissimi, 
eujus  Mnnterus  mihi  [araicus]  descriptionem  pictam 
commutticavit  (exstat  quoque  iil  Biblioth.  literamm 
veterum  et  artls  9  fasc.) ,  in  altera  parte  Panos  fert 


ECLOGA  II.  35  —  39.  61 

caput  corDutam  lioc  titulo  2YPAK02I,  io  alteini 
intra  coronam  froDdeam  haDC  fistuJam  novem  tubo- 
rum)  qnos  infra  siipraque  vineulHm  cing^it,  longita- 
dine  aequalium.  Exitu  igitur  inaequali  solertia  Sicu- 
lorum  pastorum  necesse.  est  sonomm  aliquos  ffradus 
effecerit;  nam  pro  rudibus  ex  arundine  calamis  [xa^ 
Utfioi),  Pollux  auctor  est,  artificiosiorem  fistulam 
fictis  e  tubis  {avXot)  compositam  fiiisse;  et  Theocriti 
in  I.  id.  V.  129  Dapfanis  fistulam  hafoet  cera  junetam, 
niQi  X^iXo^  ihxTuv,  quae  circa  labium  infieetitiir. 
Alii  fistulas  sibi  efficiebant  decem,  alii  undecim^  quin- 
decim  vel  unius  et  viginti  cannarum,  quamm  nume^ 
rum,  erant  interpretes,  qui  ut  minuerent  temere  stu- 
debant  {Wermd,  pokt.  min.  II,  p.  384);  Polypli^ 
mns  Ovidii  J[f4&r.  XIII,  784  edam  centum  arandtnibns 
montes  et  undas  percrepabat.  Interamnae  ad  Narem 
(Terni)  StoUbergius  Comes  fistdam  audiebat  sex  et 
viginti  calamorum,  qui;  a  sexies  fere  digiti  pollicis 
vix  ad  unius  longitudinem  decrescentes,  nulla  cera, 
filis  aptati  erant,  et  ad  ictus  citharae  novitiae  Italo* 
mn  (Mandoliue)  inflati,  dod  injucunde  ad  ejus,  qui 
procul  erat,  aures  sonabant,  altquanto  argutins,  si 
prope  Jiccedebas.  Hoc  sjmphoniacum  silvestre ,  quod 
dieta  artis  varietate  auctum  erat,  ut  elegans  taleque 
efficerent,  ut  recte  et  simpliciter  sonaret,  idque  xX 
suaviter  inflarent:  haec  res  exercitationem  requirebat 
et  facultatem,  quam  non  cuilibet  pastores  Theocrtti 
facile  concedebant.  Manilio  Astrologo  auctore  dul- 
cissime  id  inflat  pastor,  qui  sub  haedis  naseebatur. 
Muschus  III,  83  laudat  Biona,  qui  pastor  fistulas  stra- 
xerit.     Et  in  Bionis  reliquiis  vituperatur  aliquis,  quod 


68  ECLOGA  11.     40  -  44.  , 

if»8e  non  fistulain  aptet,  sed  ajssiclue  ad  opifiecm  meet. 
Moriem  demwa  Damoetas  landis  soeiam  dig^no  liae- 
reditate  dedit.  Te  menc  seenndnm  habet:  a  te 
tractata  priorem  possessorem  non  desiderabit.  Exi- 
miae  snpellectili  sensus  tribuuntttr.  In  IJafniensi  libro 
D<i  qai  a  v«  29  orditur,  haheat  legitur.  Damoe- 
tas  dia:iti  quod  iteratum  est,  {tondus  aliquod  per- 
sfHiae  loquentis  coneiliut.  ^myntas  quuni  stuite 
speraret  Laereditate  iistulam  accipere,  artificts  mo- 
rientis  ad  lectum  convenerat. 

40 — 44.  E tiam  do num  cajireolomm  juven«m 
muitum  commendationis  habet.  Capturae,  quod  pri- 
mum  est,  difficultatem ,  qua  venans  Corydon,  quom 
ia  praenipta  ea:  rvpibu%  valte  ex  mutris  eos'cobili 
peteret,  lapsu  deferri  periculum  subiit.  Alii  pericu- 
lum  intelligunt  a  feris  bestiis  et  a  praedonibus^  quod 
tamen  metuere  venatorem  armatum  parum  virile  sit, 
Pastor  Calpurnii  111,  77  purTum  lepusculum  pueliae 
in  sinum  iufert,  quem  matri  surripuerat;  alius  VI,  33 
cervum  captivum  domuit;  Altera  pars  commendatio- 
nis  est:  album  macularum  nondum  obscuratur, 
quippe  quod  infuscari  Servius  adolescentibus  dicit. 
Etiam  uuuc  cum  siccant  aut  cupi  servo  conjun- 
gere,  collocatione  vetamur.  Heinsius  etiamuum  re- 
perit,  quod  saepe  is  in  Ovidio  et  Lb.  IV,  135  prae- 
ferebat;  eodem  modo  Hafniensis  B;  utrumque  autcm 
antiquum  est*  Ambo^  sunt,  qui  legant;  Hafniens^s 
quoque  C  ^t  D^  vel  id  ad  proxima  superiora,  vel 
ad  proxima  inferiora  pertrahentes.  UtrolMque  otio- 
sum  est,  albo^  necessurium,  ut  qui  color  niacularum 
fuerit,    indicctur^    cujus   rutionis  Lb.  III,  56.      Ter- 


ECLOGA  IL  45-^50.  «5 

tinfli  est,    qiio  donum  comiDeiidetur,    vegetus  catttlo-» 

rum  vigor,   qiuim  singult  qnottdie  duanim  lae  ovium 

sttgant.     JSiccandi  verbo   de  nmlgendis  utuntur  Ho- 

^at.  Epod.  li,  46;  Ovid.  tm.  111,  5,  14;  Calpnmias 

111,  66.     Pos^emum  eommendationis    desiderinm  esl 

blandae  Thestjlidis,    quae  gratas  bestiolas  dono   ae> 

cipere  vellet;    quonam   pretio,    facili   opera    divinare 

licet.     Pinguius  immanis  Theocriti  XI,  40  Pol^rplie- 

mus  deliciis  suis  donum  offert: 

Hinniileosque  tibi  'Cinctosque  momlibiM  omnes 
Undenos  serTO,  catulos  et  qaatuor  nrsae. 

Lenis  facetiardm  umbra,  quae  suspicionis  aliquid  in-> 
genio  Graecorum  reiinquit,  acriore  lumine  ab  Ovidio 
lUetam.  Xlll)  331  iUustratur.  Non  leves  hisus  aut 
vulgares  gratias  Cyclops  pueUae  destinat,  quales 
damae  sunt,  lepores^.  caprae,  par  columbanim  aut  ni- 
dus  volucrum,  sed: 

Inveni  gentinos,  qni  tecum  ludere  possint, 
Inter  se  similes ,  vix  ut  dignoscere  possis, 
ViUosae  catulos  in  sommis  montibus  ursae :    . 
Inveni  et  dixi:  dominae  servabimus  istos. 

Et  /aciets  mioatio  Tbeocritea  III5  34 : 

Partn  cum  gemino  capram  niyeam  titn  servo,  , 
Quam  Mermnonis  Erithacis  a  me,  fusca  pueUa, 
Percupit:  accipiet,  fastidis  quod  me  Amaryllis. 

Muneru^  studium  Lb.  iV,  520;  nogtra^  hominttfli 
nostri  generis. 

45  —  50.  Aspirans  repente  majores  spiritus  ora- 
tioni,  fisceUas  in  coronamenta  poUicetur  ftorum  ae^ 
stivorum  eleganti  structura  et  fromlis  repletas. 
Calathi  florum  et  coronae    soaves  colorum   varietate, 


04  ECLOGA  IL  45  —  50. 

odoribiis,  frondis  'specie  et  nexu  dona  band  oontemta 

erant  iis  in  terris,    quae  sedes   essent  vennstatis  et 

laetitiae»   qnibus  eoronae  pastorum,    victoruni>   ado- 

rantium,    deorum  festi  ornatus    erant.     Columella  de 

eultu  bortorum  v.  294  agrieolas  jubet  flores,    in  fri- 

gore  vel  matutini   vel  vespertini  temporis  decerptos, 

et  vino,    ut  odorem.  integmm  servarent,    conspersos 

corbibus  venales  in  urbem  vel  vimineis  vel  sirpeis  ad 

Vertumni  statuam   deferre,    unde  crapulu  gerulus  et 

sinu  pecunia  completo  domum  redeat.     Corjdon   sui 

id  borti  donum  paciscitur,  Jhwie^  solemni  more  Lb« 

IV,  116. 120  irrigui.     Nymphae  appellabantnr  quae- 

que  deae  lympbae  altricis,    quae   ex  Oceani   ambitqp 

vel   aperto  introitu  vel   venis  subterraneis   inferretur 

Lb.  IV,  344.  357;   Nu^ade^  Nympbae  aquarum  im* 

primis  terrestrium,  interdum  etiam  maris  interni,   vd 

Nereides,    quae  a  filiabus  Oceani  ita  distinguerentur. 

Suavis  opinie,  flores  propter  aquas  nasceutes  aNym- 

pbis  non  tantum  ali,    quod   est  apud  CatuUum  LXI, 

23  et  Calpuminm  IX,  22,  sed   ab    iisdem  etiam  c^- 

iathis  ferri^    assidua  consuetndine  etiam  ad  bumt- 

lioris  spiritns  poesin   transierat;   ut  saltatrix  (Coppa) 

Virgilii  v.  15  viatori  laudare  potuerit: 

£t  qaae  virg^eo  libata  Achelois  ab  anine 
Lilia  Timineis  attulit  in  calathis. 

Inde  ab  bac  Edoga  Columella  eam  v»  299  de  eultu 
hortoram  mutuatus  est.  Plinio  *)  anctore  ejusmodt 
caluthi  lilii  debiscentis  similitudinem  babebant,  cali- 
cis  instar:  quales  eos  Spanbemius  ad  Callimaclii  Ctfr«  L 


•)     Plin.  XXI,  i>.  s.  IJ. 


ECLOGA  II.  45—50.  Co 

expressit  Album  lUium^  xQtvov  sive  X<f(»iof^  flore 
ab  angustiis  in  latitudinem  sese  lascante,  stantlbns  in 
medio  crocis,  quale  nobis  yulg^are  est,  una  cum  nar- 
cisso  trans  maria  primo  vere  Plinius  *)  florere  dici^ 
non  multo  post  viofas  X,  25;  in  Itulia  post  rosam* 
Seriorem  aliquam  speciem  Virgilius  significare  vide- 
tur,  quae  in  Sicilia  quoque  circa  solstitium  flbret 
¥iola  y  hv,  propter  odorum  similitudincm  a  Graecis 
et  Romanis  par  florum  appellabatur  genere  dissimile. 
Nigra  viola^  fuXavtov,  eximie  iov,  tfibla  MilveM^ 
tris,  quae  Martii  measis  est,  et  bumi  pullulat;  caf9-^ 
dida  viola  sive  XkvyLoioV'^  viola  Bativa^  cujus  flo- 
res  e  fruticoso  caule  surgunt,  a  foliis  cana  Unugine 
obductis  nominabatur;  quemadmodum  aliae  quoque 
plantae  v*  g«  bedera  Lb.  IV,  124  nigra  fronde  et 
candida  distinguebantur.  Ad  violam  sativam,  quae 
dcflomerat,  Ovidii  arti^  am.  haec  pertinent  III,  67: 

Efos  ego,  qai  canent,  fratices  violaria  'c*dL 
Haec  viola  sativa,  quae  peculiaribus  seminariis  {vio^ 
lariis  Hor.  11.  Od.  15,  5)  colebatur,  etiam  ante  vio- 
las  istas  silvestres^  quae  ex  purpureo  in  coemleum 
eolorem  indinant,  florebat,  sed  diuturniore  constantia, 
floribus  albis,  pnrpureis  et  luteis;  hitea^  cujus  species 
aliqua  auctumno  florebat»  apud  medicos  quidem  im« 
primis  in  honore  erat.  *  Pailentem  violam^  mthi 
opinio  est,  XwMiov  universum  genus  complecti,  non 
diligenti  inter  colores  florum  discrimine  facto,  mini- 
meque  id  obstare,  quod  fuscae  faciei  pallorem  ali- 
quando  Horatius   cum  lutea  viohi)    ut  quae  vulgatior 


•)    PUn.  h.  n.  XXI,  11  s.  38. 


eo  ECI^A  11.  45  —  50. 

species  sit,  cotitiilerit.  Luteiwi  Leucoium  «?e  lutea 
viola,  CheiraMku^  CheM  L.^  cujusest  iagirofl^e^ 
jaune^  le  Pioiier  jmine^  ie  hMon  ^or^  Goidiaeie^ 
inter  Anglos  et  Germanos  inde  quoque  nomeB  Mauer- 
biume^  ioaii-JfoUfer  duxiti  qubd  sua  sponte  in  ma- 
ceriis  nascitur  earum  reg^ionum,  quae  sub  Austro 
vento  sitae  sunt;  aiba  et  purpurea  viola  et  quot  ejns 
varietates  sunt,  Ckeirantiu»  ineanus  L.^  etiam 
JVuticosae  vioiae^  'Stock^giiiifloteer^  nomen  ha- 
bent  **).  Papaver  uut  ampltoris  formae  species  est, 
quaie^  apibus  utilis^  decoris  gpratia  etiam  in  hortis 
florebat,  Papaver  Bomniferfim  />.,  aut  papaver 
erraticum^  rhoea  exculta  studio,  Papaver  RhoeaB 
/,.  Columella  de  cultu  hortorum  v.  314  suadet  agri- 
coliS)  ut  messe  circa  solstitium  recentis  papaveris 
et  anethi  manipulos  venales  deferant  ***).  .  Nar- 
cissiy  quem  florem  lilii  quoque  -  X^tQiov,  nomine 
Graeci  oppeUabant,  tria  gpenera,  triplicem  ariAionem 
indicantia,  vere,  aestato'  et  circa  aequinoctium  au- 
ctumnale  florebant;  narcissis  auctumnalibus  purpureum 
ei  herbaceum  calycem  {neetarium)  PJinius  tribuit, 
qnum  aliis  luteus  sit  Lb.  IV,  123  ***).  Ane€hi 
(Anethum  graveoien»-  £t.)  florum  luteorum  et  bene 
Alentium  rauscaria  cirea  diem  solstitialem  -coronis  ad- 
bibebantur.     Ipse  Alcaens  Athen,  XV,  5-corottas  se- 


•)  Cf.  index  reroin  et  verborum  ad  Theophrastum 
Schneideri  s.  v.  iovi  K.  Sprengel  2idi:  Theophrasfs  Natur- 
geschichte  der  GewHchsi  Yly  8. 

••)    Cf.  PUn.  h.  n.  XIX,  53.  XX,  76.  77. 

•••)    Plin.  XXI,  12.     > 


fiCLOGA  II.  45  ->  50.  07 

mieirciitoram  anedit  poscebat ;  ejusdem  anetlii  Sappho 
quioqae  ^orooas  carifiine  laudabat^  quod  a/oX$u0Xfj^ 
«ffirmat  Theocriti  VII,  63,  cujns  pnstor  anetho  sibi 
caput  ornat: 

Laeta  dies  simulac  egresso  illoxit  ad  oram, 
Cinctos  ego  viola  paUeate  comas  et  aaetlio 
Atqae  roaa  fiindam  large  Pteleatica  vina. 

Ca^ia  ab  Hjrgino  appellata,  cneoron  et  thymelaea 
Graecorum  est,  quae  grana  cmdia  fert  medicis, 
DaphneLi*  Duas  ejus  species  facit  cum  Theophrasto 
Plinius,  cneorum  nigrum  atque  candidum,  quarum 
utraque  post  aequinoctium  auctumnaie  floret,  candida 
floribtts  mag-is  olentibuSi  Daphne  Gnidium  /#• 
propter  baccarum  acriorem  sapdrem  esse  putatur,  qui 
frutex  bis  quotannis  floret;  tamen  plura  ejus  genera 
sua  sponte  in  Italia  nascuntur  Lb.  11,  213.  Pulchra 
et  oleagineae  haud  dissimilis ,  quamvis  minor,  firon»^ 
Plinio  auctore  XXI,  9  s.  39,  ad  serta  adhibebatur: 
quemadmodum  plurium  herbarum  bene  oleutinm,  apia*- 
stri,  thymi,  serpylli,  trifolii,  loti,  roris  marini,  apii. 
Taccinia  v.  18.  HyacinthuB^  Ovidio  quidem  si 
fidem  habemus,  Martio  extremo  Metam.  X,  165  et 
mense  Aprili  JFa^t.  IV,  439  floret:  tamen  diutissime 
eum  eum  viola  alba  durare  Plinius  dicit,  aestate  quo* 
que  giadiolum  (irin)  ^)  florere,  quem  et  ipsum 
Palladius  ^*)  hyacinthum  esse  existimat,  Nicander  vero 
Athen.  XV,  p.  683  ciim  hyacintho  Ajacis  eodem  or- 
dine  nominat.   '  Caltham  Romanorum,    quanb  luteam 


•)    Plin.  XXI,  38.  39. 
••)    Pallad.  I,  37,  2. 


5* 


60  ECLOGA  11.  51  —  55. 

gravisque  odoris  Plitiius,  ColumeUa  de  culta  faorto- 
rum  97  flaveDtium  lumiuum  facit,  Culenduimm  JL, 
esse,  opinio  est;  quem  florem  iiingeibiume  sive 
Goltlbiume  nostri  homines>  Francogalli' «otMrf  appel* 
lant,  quod  ex  soisequio^  quia  solem  sequatur,  fap- 
ctum  est.  Ovidius  (Pottt  II,  4,  28)  in  conversionifafiis 
naturae  futuris  ponit: 

Calthaque  Paestanas  vincet  odore  rosas. 

Alii  chry%anthemwm  intelligunt,  quod  chaicue  etiam 
secundum  Dioscoridem  ^)  et  buphthaimvs  dicitnr 
propter  luteos,  acriter  lucentes  et  oculorum  instar 
in  orbem  contortos  flores.  Miseeri  Plinius  multa 
varietate  flores  dicit  **^),  ut  odores  coloresque  invicem 
accendant  Profecit  lioc  artificium  Pausiae  opera, 
pictoris  Sicyonii,  quem  amata  Glycera  coronarin,  quae 
uectendo  e  natura  petierat  exempla,  ad  penicillo  imi- 
tanda  provocavit:  unam  imprimis  Pausiae  picturam 
Plinius  ^^*)  laudat,  qua  ipsam  puellam  serta  texentem 
fecerat.  Pingere^  discrimine  colorum  facto  distin- 
g^ere,  discernere  Cui*  142. 

51  —  55.  Canistra  mitibus  pdmis  «^t  odorata 
fronde  eo  adjieiam.  Maiu  cotonea^  qui  fructus 
erant  Pyri  Cydoniae  JL\^  ex  Cjdone,  urbe  Cre- 
teusi,  oriunda\erant  III,  70:  maia  cotonea  md- 
it«r«rf),  quae  liic  intelli^ntur,  propter  odorem 
imprimis  grata  eraot,    et  in  nocturnis  cubiculis  capi«- 


•)  JDioscor.  IV,  58. 

••)    Plin.  XXI,  2  8.  .?. 

•••)    Plin.  h.  n.  XXXV,  40.      . 

t)    Baah.  pin.  434.  Plin.  h.  n.  XV,  10. 


ECLaOA  11.  51  —  55.  eo 

tibiM  imagiDiUD^  quae  tma  tbi  cum  Laribus  erant, 
inponebantur;  crudo  uno  ta&tiim  genere,  reliquis  yel 
coctis  vel  conditis  yescebantur.  Casiimeae^  nuce9 
Heradeoticae  alias  et  Sardianae  glandes  yel  lovis  et 
apud  Ovidtum  art.  am.  111  ^  183  glandes  AmaryUidiSi 
¥irgilianae  bujus,  appellatae,  una  cum  cerinis  prunis, 
qnae  maturuerant)  a  saltatrice  quoque  Virgilii  v.  19 
t^enintnr:  reconditae  nimirum,  iiam  Octobri  primnm 
matarescunt  1,  81*  Cerina  pruna^  cum  purpureis 
inter  laudata  Plinius  babet;  quod  probe  novit  Polj-. 
phemus  Ovidii,  quum  Met  Xlily  817  inter  corna, 
arbuta  et  reliquos  fructus  silvestres  ea  recenseat: 

Prnnaqae  noii  solam  nigro  Uyentia  succo, 
Yerum  etiam  generosa  noyasqne  imitantia  ceras. 

Formosae    Amaryllidis   judicio    castaneae    bonorata 

poma  {pomum  I,  37)  factae  sunt:  tuo  judicio  pruna 

id  erunt  non  minus  delieata.     In  pruna  <—  Adnos  a 

non   coalescit;    quemadmodum    id  saepius  negligitnr, 

etiamsi  nullum  A  sequatur^    quod  genus  111,  6«  63. 

\Uy  53.     Siiaves  animi,-  Hafn.  quoque  Dy    interpo- 

nentes  ei  mederi  sibi  videbantur.     Coronas  quidem 

Hipponax  apud  Athenaeum  U,  10  pmnprum  et  men* 

tibae  habebat;   quernam  cum  fructu  splendere  Plinius, 

Umream  Sopbocles    (Oed.  T.   83),  et,    quae    apud 

Tbeocritum  11,  120  Philetae  €oi  elegiamm  reliquiae 

snnt,  ipsam  Yenerem  asseverant  mala  Hesperia  sive 

dtrea  in  fronte  gerere,  de  quibus  Hippomeni  dederit; 

Temporibns  Cypris  quae  mala  ferebat  lacohi, 
Bonsit  et  Hippomenem  jnssit  habere  sinn: 

hic  vw>  caiathi  sunt  plnres  flomm,  frondis,  fractuum 
blanda  slractnra  compositi,  ut  nares,  oonli,  gustns  de^ 


70  ECLOGA  II.  51  —  65. 

lectentur;  ad  sioiilitudinein  Imncis  gaturae^  qua  primw 
tiae  diis  nisticis  ferebantur,  et  ad  ejus  similitudinem^  qiia- 
nunc  in  Servatoris  natalitiia  dona  li)>eris  nostris  dare 
solemus.  Munera  ejusmodi  frugum  et  fruetunm,  raro 
turdos  et  coronas  canistro  puellae  mtttit  Ovidius  «rt. 
II,  263,  cujus  interpres  quidam,  Martialis  lU,  47  et 
XIII,  51,  quod  credibile  est,  exemplo  in  eum  erro- 
rem  inductus,  vel  turdos  sibi  in  corona  suspeiisos 
fiogebat  opinione.  Talem  missionem, /^om/i^m,  Proi* 
pertius  quoque  111,  11,  27  intei*  rusticos  niore^  an» 
tiquitatis  narrat: 

Illis  poinpa  fuit  decassa  Cydonia  ramo, 
£t  dare  poniceis  plena  canistra  rubiss 

Nunc  Tiolas  tondere  manu ,  nunc  mixta  referre 
Lilia  virgineos  lucida  per  caiathos: 

Et  portare  suis  vestitas  frondibns  ayas, 
Aut  variam  plumae  Tersicoipris  aTem. 

Lauri  tria  gpenera  io  liortis  colebantur:  delphicatri^ 
umpbalis  froude  ampla.et  aubviridi;  cypria,  quae  fo^ 
lio  brevi  et  nigro  erat:  .silvestris,  Tinus  ( Fi^f^iiMi 
Tiwus  //•)  appellata.  MyrU  vel  sativae  erant  ni» 
gris,  vel  silvestres  baccis  sanguinei»;  utraeqiie  et 
ipsae  frondis  amplitudine  variae,  Lauros  et  mjrto9 
inter  coronamenta  Cato  comniendat  agricolisy  utqttae) 
urbe  propinqua,  facik  veneant»  Lusunosorum  19 
hortis  instruotissimis  plena  omnia  plaiaBi  caelihis, 
violariorum,  myrtorum  et  spissae  lauri  Qoratiu^  Od. 
II^  15  reperit.  Propter  pdorem  lauri  et  mjrti  Corj- 
donis  in  liortis  vicinae  satae  erant  Soldi»  illae  111) 
63,  hae  VII,  6  in  hortis  pastoralibitp  meotorttutiirt 


E€LOGA  IL  50—59.  71 

56-7r-;59.    Me  miserum ! .  uam  8pleiidiilici9ii9i|.:qviie- 
qiie  doDiiy.  quae  promere  valeo,   rusticae  me  pauper- 
tatis    arguuat!     Quaato    pieliora   lolas    feret   puer.o! 
Quidi     quod  luinc  ipsam  comparationem   damno  meo 
atluli!  — r     Ru8iicus,  qui  riiri  degit,.sed  cum  sig- 
nificatione  stultitiae,    qua  inepte   bis    donis  confidat. 
Conceflatet  auctoritate  probatur  meliorum,  quimanu, 
scripti    sunty  .  et  sententiik^    q|iae  baec  fere  est  ad 
verbum  expressa:  Nec^  etiawi  ^  contend^res,  lolam. 
concedere  umquam   credibile  est«     l^qien  cQm^det^ 
quod  Hafoienses   quoqiie  A^  D*  babetit,    raritate  di- 
ctionis  IV,  59.  VI,  10.  X,  a^   defeodi   liceret.     Pro 
Hen^   heu/     Hafniens.  C  falso    babet  Eheu^    quo 
jambo  senarium  Terentius  conclnsit;    in  eodem  libro 
aprum  est  pro  apros,     Sententiam,    milii   ipse  de- 
trimento  fui,    munerum    mentione  imprudenter   facta, 
Corjdon   duobus   proverbiis   rusticis  exponit:    Flores 
austro,    foBtes,    nullo   sepimento,    apris  volutantibus 
commisi.     Auster^    qui  a  meridie  flat,   Graece  No- 
tu9y    noxius  u  Plinio  II,  48  dicitur,   magis  etiam  si 
siccus;  ^cirocco  nomine  nunc  iufumis  est,    cui  Ari- 
stoteles  quoque   1  probl.  23  febres  ardeates  tribuit 
Nocens  corporibus,  phimbeus,  letifer  ab  Horatio ;  aesti- 
bus  ^pirans  ab  Ovidio    nominatur^    Statius  perire  eo 
germina  rosarum  dicit,    et  flatum   ejus  obesse  vinea- 
rum  valetudini.     Quare  monet  PUnius  XVUI,  76,  .ne 
ad  ejus   plagam  Italia  neque  arbores   nee  vites  con- 
vertat;  docetque  XVI,  46,  piros  et  amygdalas  fliires 
amittere  et  foetus  fructuum,  si  Austro  coelum,  ettam 
nulia  ^tuviU)  obumbretur.     Etiam  ad  olera  erant  Geopf 
XII,  5,.qui  quum  fontqs  iis  deessent  irrigui,   horto» 


1 


7%  ECLOGA  IL  60—65. 

haberent,  quos  pluvia  madefaceret,  biemales  ad 
diem;  ad  septemtriooes  bortos  aestivos,  ut  umbra  es- 
set  JT/ores  igltnr  hic  sunt,  qui  vel  fiructus  prae- 
parant  vel  odores,  Perditus^  libidine  quasi  periens, 
amens  Prop.  I,  13,  7:  eodem  modo  Ecl.  VIU,  88  de 
vacca  pruricnte ,  Varius  de  fervore  canis  venatici. 
Font€9  in  terris  calidioribus  ab  iis  imprimis,  qui  in 
saltibus  pEiscunt,  tanti  aestimantur,  ut,  septiM  et  um* 
bra  tuti ,  religione  et  carminum  popularium  fabulk 
consecrentur;  quod  mirum  sit  iuterdum  iis,  qui  ab 
bumidis  septemtrionibus  pereg^rinantes  has  terras  ade« 
unt.     Homeri  Odjss.  XVIf,  204: 

Quumque  viatorum  par  concedebat  ad  urbem, 
Ingrediens  salebris,  dulci  stabatqne  propinqaum 
Fontis  aquae,  cives  latices  quo  fonte  petebant, 
Quem  straxere  Itbacus,  tum  Neritns  atque  Polyctor; 
Circa  populeam  sed  aquis  aderat  nemas  altum, 

rbe  satam  hinc  atque  hinc,  frigus  saliebat  et  andae 
Kupibus  e  superis,  nympbarnm  et  structa  erat  ara, 
Qua  donis  suevit  numen  placare  viator. 

jipriy  qui  cum  cognatione  mansuefacta,  in  Into  liben» 
ter  volutantur  Lb.  III,  411,  fontem  liquidissiinum ,  nisi 
septis  arcebantur,  inquinubant.  Fontes^  puteus,  qui 
pluribus  ,ex  venis  confluit  V,  40.  VII,  45. 

60 — 65.  Quamquam  quid  loquori  Ipse  agri«» 
cola  haud  contemnendus ,  imo  prae  urbanis  hominibus 
beutus  est.  ''Mecum  tu  beatus  sis,  qui  tam  suaviter  te 
amem!  —  Quemnam,  demens,  i^gis?  mene  agrko- 
lam?  Ipsi  Dii  atque  Hero<$s  vitam  in  saltibus  pasto- 
ralem  degebant!  Eamdem  rem  juvenis  Theocriti  bu- 
bqlcus  XX,  33  puellam  urbanam  et  fastidiosam  Baccht 


ECLOGA  il.   60— 65.  75 

'  ■ 

exemplo  docet^  Adonrdis,  Endymionis,  Atjos,  Ganjr- 
medis,    qui  omnes  pastores  erant  et  a  deabus  amati. 
Ipse  Apoflo    pascebat   Admeto    serviens   Lb.   Ill,   2. 
PartM^    fiiius  Priami   e  gente  Dardani  Lb.  III,  35. 
Urbt9   invidiose  tamquam   arces   esse  dicuntur  con- 
dusae  et.contra  bostes  mvnitae^  secus  atqne  silvae, 
ipiae  pateant.     Paiias  *A9^fjr^,  arguta  dea  inyentrix 
aftificiomm  belli  et  pacis,  prima  domus  struere,   ur- 
bes  munire  docuit;  quare  praefectam  urbibus  (9roXfov- 
XOv,)  portis  {mXaiav,}  praesertim  arcibns,  quae  in 
aseensu    urbiiim    erant  {dxQaiav,)   omnes    Graeciae 
gentes,  non  solum  Athenae,  quam  ilrbem  carissimam 
habebat,    colebant.     Has  res,    quae  nunc    doetrinae 
aliquam    speciem  prae    se  fernnt,    tum    etiani    senri 
inertissimi,  nedum  praefecti  pastorum,  qui  literas  cal- 
lebant^    quotidiano  nsu  novisse  poterant.     Comlidit 
arces,  condere  docuit;  qua  ratione  Lb.  I,  122  Jupi- 
ter   agrum  colit.  Hafn.   C  babet   coiit.     Nostrum 
utriqne,    amore  conjunctis,   silva  delectationem  ferat, 
qnalis   nusquam  est  alias!     Tantus  in  te  meus  amor 
est,  tam  constans  naturae  appetitio,  quam  quibusque 
«ntmantibns  innata  sua  tndoles.     Haee  similitudinibus 
proverbiornm  pastoralinm  Tbeocriti  exemplo  X,  30: 

Et  caprae  cytisam  lupas  inseqaitarqae  capellas, 
Vom^riis  estqoe  comes  gras;  ipse  tai  ftnro  amore. 

Leones  nbn  erant  quidem  in  Sictlia,  sed  prope  abe- 
fiint  in  Africa,  unde  etiam  Thyrsis  Theocriti  eos 
snmebat  1,  72.  Quod  Pbilargyrius  tradit,  /bemi-» 
nam  ieonem  Plautus,  Varro  (et  Lucretius)  ieam 
dhcere,  Cicero  ieaenam  noki  sine  peregrinitatis  of- 
fenttone.     Audacius  dictqn  ieaena   sensim  to^  com- 


74  ECLOGA  H.  ^  —  68. 

munem  consuetudinem  veniebat,  poetttrum  ad  usuiu 
iea  obspletum  redibat.    Cytisun  I,  78. 

66 — 68.  Dum  b^s  et  similes  e  pectore  q^ueru- 
las  voees  exprimit  et  fistulae  modos  miscet,  vesper 
surrepebatf  et  pi^ope  fagos.  aratores  villae  ab  opere 
rustico  redibant.  Circa  solstitium,  quum  narcissi  v. 
48  denuo  florerent,  iterum  arubatur  stve  Uerabatur^ 
offringebatur  Lb.  I,  47.  Eodem  modo  apud  Theo- 
critum  XVI,  94  diebus  solstitiulibus»  quum  cicadae 
strepunt,  ager  vere  proscissus,  rescinditur,  ut,  au^ 
ctumno  seratur: 

Apta,  precor,  segcti  sint  rara  noyatia,  quando 
Arbore  de  sninma  resonans  sab  sole  cicada 
Pastorem  obsenrat.. 

Quo  tempore  boves  ab  opere  disjungebuntur,  PovXv- 
Tog,  arutrum  ifugpensum  sive  invcrsum  et  furcillatu 
trulia  portutum  jugo  retrubebant  Etium  foenerator 
Horutii  g-audet  Epod.  H,  63:     ' 


i  f 


Yidere  fessos  vo^erem  inyersnm  boves 
CoUo  tralientes  langnido. 

Circa  solstitium  bomines  rusticos,  Palladius  aiictor 
est,  qui  inetientes  umbram  suam  4le  tempore  judica- 
bant  Lbr  Hl,  327,  decima  bora  diei  «aturalis  duode- 
cim  pedes/  viginti  duos  uudecima  aequasse;  ut  cres- 
cem  umbra  brevi  duplicata  sit  Nec,  nisi  dupli- 
candi  verbum  proprie  ac^ipitur,  ullus  cre^c^ntis 
usus.est,.  praetei!  bunc^  ut  rima  .expleatu^.  Simili 
iBod^  in.  Culici9  v«  203  yesperi 

Com  grege  coinpirfso  patntor  doplieantibiis  umbris 
.  Vadit. 


ECLOGA  II.  69—73.  7» 

Sed  qaaniqinwi  frigvs  est  ifid  verg«iitis,  nl«  taaenl 
»Hf  immodicu9  amor.  UDdique  libido  «wiililwiioes 
cvlligit)  (piemadmoduiii  Tlieocriti  Fenefica  11,  3^: 

Aeqdori)»,  ecci&,  %f(«ttl  iki<}tiis  et  flliittf ha  *Y<»ftli,  •  ' 
.  Vecoffdis  siltiit  nondaiii  sed  pectoris  .a^stiiji.  % 

69—73.  Optata  non  impetrans,  Corydon  ira-' 
sdtui*,  iet  irato  animo  stultitiae  se  damnat,  qnemfac^^ 
modura  Polyphemus  Tfaeocritl  XI,  79 1 

O  Cyclops,  Cyclops,  qoo  mens  efTugic  amore? 
Texere  si  malies  calatlios  ,"frondemqae  referre 
Decerptam  pecori,  mtiltopradentfor  esses. 
Praescns  est  molgenda,  seqikeria  qaid  fugieot«n? 
Inyenietur  enim  Gala^  yenastior  uUro. 

Probrum  insaniae  rustico  proyerbio  dilatatur:  De  vino 
bibisti  semiputatae  vitis  in  intonsa  ulmo.  Recideban- 
tur  sive  p^tabantur  palmites  vitis  veteres,  retorridi 
et  inutilesy  unaquie  ulmi  maritatae  stolones  supervacui 
extremo  ^  auctumno  et  vere  usque  ad  aequinoctium, 
priusquam  ignominiosus  cantus  cuculi  andiretur.  Ro- 
mani  quoniam  pigri  circa  pericula  in  altis  arbustis, 
quae  in  Italia  regnabant,  adeunda  erant:  Numa  lege 
lata  eos  coegit,  ut  de  imputata  non  iibarent  Inde, 
qoicunque  de  ievitpr  putata  sive  semiputata  vite, 
quae  luxuriante  fronde  ulmea  obumbraretur,  vel  li- 
basset  vel  bibisset,  amentia  corripi,  commoda  super- 
gtitio  nata  est  Lb.  II,  403.  Ulmorum  enim,  prae» 
terqnam,  quod  recidebatur,  uti  diximus,  sive  putaba- 
tnr  fera  et  inutilis  fmticatio,  cacumina  quoque  post 
aolstitium  virgultorum  ftenuium  [^barba  Plia.  XVII, 
23  s.  35,  22),  ne  obumbrarent,  tondebantur  sive 
firondahan^ur  ^    et  ad  pabulum  adhibebantur  L.  II, 


76  ECLOGA  II.  69—73. 

400;  446.  Ipsk»  vitis  in  arbustis  froBdiitio  {pum-- 
fphmHo)  locum  non  liabebat  Utinam  de  BHiltis  rei 
fiimiliaris  necessartis  operibus  aliquid  Maiiem  tractare 
malles^  quam  ^  e^te  vag^i,  teiiendis  v.  c.  e  lentis 
vimimimM  etjumc49\  fiscellis,  cribris,  formis  casei, 
majoribus4sistis  (Ov.  MeU  II,  554),  cratibus  ad  cbortes 
et  stragula*  Haec  studia  otii  pastorum  in  agri» 
erant  X,  71«  Hafniensis  Y?  para  babet,  quod  ex 
pmroM  mutatnm  est;  Aiexi9  omnes  quatuor,  quod 
jejmie  dictum  est.  Alinm  Alexin^  puerum  aeque 
speciosum,  sed  majoris  obsequii,  invenies,  Ita  Tbeo- 
eritus  nomine  Galateae  tamquam  appellativo,  ipseque 
Vii^Iius  VII,  70  altero  Corydon  usus  est 


ECLOGA  TERTIA. 


PALAEMON. 

JUenalcas.    Dic  inihi,  Damoeta,  cujuih  pecus  t 

aii  Meliboei? 

Oamoetas.    Non,  yernin  Aegonis;  nnper  mihi 

tradidit  Aegon. 

M.    Infelix  o  semper,   oves^  pecusl    ipse 

Neaeram 
Dnm  fovet,  ac,  ne  me  sibi  praeferat  illa,  veretur; 
Hic  alienus  oves  custos  bis  mulget  in  hora:    5 
Et  snccns  pecori,  et  lac  subducitur  agnis. 

19.    Parcius  ista  viris  tamen  objicienda  me» 

mento! 
Novimus  et^  qui  te,  transversa  tuentibus  hircis, 
Et  quo  (sed  faciles  Njmphae  risere)  sacello* 

Jlf.    Tum,  credo,  qnum  me  arbustum  iridereio 

Myconis, 
Atque  mala  vites  incidere  ffdce  novellasl 

D.    Aut  hic  ad  veteres  fagos,  quum  Daphni- 

dos  arcum 
Fregisti  et  calamos.  Quae  tu,  perverse  Menalca, 
Et,  qnnm  vidisti  pnero  donata,  dolebas; 
Et,  si  non  aliqua  nocuisses,  mprtuus  esses!     15 


78  ECLOGA  TERTIA. 

M.    Quid  doinini  faciant,  audent  quuun  talia 

ifures! 
Non  ego  te  vidi  Damonis,  pessiine,  capruui 
Excipere  insidiis,  multuin  latrantc  Lycisca, 
Et  quum  olanmrein:  Quo  nuii.c  se  proripit  ilie? 
20Titjre,  coge  pecus!  tu  post  carecta  latebas. 

O.    An  mihi,  cantando  victus,  non  redderet 

ilie, 
Quem  mea  carminibus  meruisset  fistula,  capruml 
Si  iiescisr  meus  ille  caper  fuit!  et  mihi  Damon 
Ipse  fatebatur;  sed  reddere  possc  negabat. 

25    iHf.     Cantando  tu  illum  ?    aut   umquam   tibi 

fistula  cera 
Juiicta  fuit?  Non  tu  fn  triviis,  indocte,  solebas 
Stridenti  miserum  stipula  disperdere  carmcnl 

D.    Yis  ergo,  inter  nos,  quid  possit  uterque, 

vicissim 
Experiamur.  Ego  hanc  yitulam  (nc  forte  recuses: 
30Bisvenitad  mulctram,  binosalit  ubere  foetns!) 
Depono;  tu  dic,  mccum  quo  pignore  certes. 

M.     De  grcge  non  ausim  quidquam  deponere 

tecum : 
Est  niihi  namque  domi  pater,  est  injusta  noverca; 
Bisque   die  numerant   ambo   pecus ,   alter   et 

haedos. 
35yerfiin,  id  quod  multo  tute  ipse  fatebere  un^jus, 
(Insanire  libet  quoniam  tibi!)   pocula  pouam 
Fagiaa,  caelatum  divini  opus  AlcimedontiB: 
Leutaquibus  torno  facili .  superaddita  vitis 
Diffu^os  edera  vestit  palleute  corymbos. 


ECLOGA  TERTIA.  70 

Id  iuedio  duo  signa,  Conon,  et  qnis  fbit  alter,40 
Descripsit  radio  jtotum  qui  geiltibus  otbem, 
Tempora   quae   messor,    quae   curvus   arator 

haberet. 
Necdum  illis  labra  admovi,  sed  condita  serro. 
D*    £t  nobis  idem  Alcimedon   duo  pocula 

fecit: 
Et  molli  circum  est  ansas  amplexns  acantho*,45 
Orpheaque  in  medio  posuit,  silvasque  sequentcs. 
Necdum  illis  labra  admovi,  sed  condita  servo. 
Si  ad  vitulam  spectes,  nihil  est,   quod  pocula 

laudes. 
M^     Numquam  hodie  effugies;  veuiam,  quo- 

cumque  vocaris! 
Audiat  haec  tautum  •  •  •  vel  qui  venit,   ecce50 

Palaemon. 
EfBciam,  posthacne  quemquam  voce  laoossasl 
D*     Quin  age,  si  quid  habes!  in  me  niora  non 

erit  ullal 
Nec    quemquam    fugio!    Tantum,    vicine   Pa* 

laemon, 
Sensibus  haec  imis  (res  est  non  parva!)  reponasl 

Palaemon* 

Dicite,  quandoquidemin  molli  consedimus  herba,55 
Et  nuuc  omnis  ager,  nnnc  omnis  parturit  arbos, 
Nunc  frondent  silvae,  nunc  formosissimus  annus. 
Incipe,  Damoeta;  tn  deinde  sequere,  Menalca. 
Alternis  dicetis;  amant  alterna  Gamoenae» 
D.    Ab  Jove  principium,  Musae:  Jovisonmia60 

plena; 


80  M^LOGA  TERTIA. 

Hle  coiit  terras^  ilti  inea  oarmina  curae. 

M*    Bt  me  Phoebus  amat;  Phoebo  sna  sem- 

per  apnd  me 
Munera  suut,  lauri  et  suave  rnbens  byacinthus. 

D.    Malo  me  Galatea  petit,  lasciva  puella; 
65Et  fttgit  ad  salices,  et  se  cupit  ante  Tideri. 
M.    At  niihi   sese  offert  ultro  meus  ignis, 

Amyntas; 
Notior  ut  jam  sit  canibus  non  Delia  nostris. 
D.    Parta  meae  veneri  sunt  munera:  nannque 

notavi 
Ipse  locum,  aeriae  qno  congessere  palumbes. 
70    M.    Quod  potui,   puero   silvestri  ex  arbore 

lecta, 
Aurea  inala  decim  misi;  cras  altera  mittam. 

O.    O  quotiens,  et  quae  nobis  Galatea  locuta 

est! 
Partem  aliquam,  venti,  divom  referatis  ad  aures. 

M.    Quid  prodest^  quod  me  ipse  animo  non 

spernis^  Amynta; 
75Si,  dum  tu  sectaris  apros,  ego  retia  servo? 
J}.    Phyllida  mitte  mihi,    meus  est  natalis, 

lola, 
Quom  faciam  vitula  pro  frugibus,   ipse  Tenito. 

M.    Phyllida  amo  ante  alias ;  nam  me  disce- 

dere  flevit! 
Et,  Longum  formose,  vale,  valel  inquit,  IoIa«^ 

60    D.    Triste  lupus  stabulis,   maturis  frugibus 

imber, 
Arboribus  venti;  nobis  Ainaryllidos  irae. 


BCLOGA  TBRTIA.  81 

M.    Dnl^e   satU   humor,    depuliis   arbutus 

baedb, 

Lenta  salix  foeto  peeori;  inihi  selus  Amjntas. 

D*    PoUio  amat  noglram,  quam vis  est  rustica, 

Musam : 

Pierides,  vitulam  lectori  pascite  vestro!  85 

M.    PoUio  ct  ipse  facit  nova  carmina:  pas- 

cite  taurum, 

Jam  cornu  petat  et  pedibus  qui  spargat  arenaml 

D.    Qui  te,   Pollio,   amat,   veniat,    quo   te 

quoqne  gaudct; 

Mella  flnant  illi,  ferat  et  rubus  asper  amomum! 

M*    Qiii  Bavium  non  odif,  amet  tiia  carmina,90 

Maevi ! 

Atqne  idem  jungat  vulpes  et  mulgeat  hircos! 

D.    Qui  legitis  flores  ct  humi  nascentia  fraga, 

Frigidus,  o  puei^i^  fugite  hinc!  latet  auguis  in 

hcrba! 

M.    Pareite,  oves,  nimium  procedere!   non 

bene  ripae 

Creditur!   ipse  aries  etiam  nunc  vellera  siccat!95 

D*    Tityre,  pasoentes  a  flumine  reice  capellas! 

Ipse,  ubi  tempus  erit,  omnes  in  fonte  lavabo. 

M^    Gogite  oves,   pueri!    si  lac  praeceperit 

aestus, 

Ut  nuper;  frustra  pressabimus  ubera  palmis. 

D.    Heu,  heu!  quam  piugui  maccr  est  mihiiOO 

taurus  in  ervo! 

Idem  amor  exitium  pecori,  pecorisque  magistro! 

M.    His  certe  neque  amor  causa  est;  vix  os- 

sibua  haerent! 

6 


89  KCLOGA  TBRtlA. 

*   '        •    •  • 

NeBoio  qttis  teneroB  oculas  titihi  fasGinat.  agiios! 
D.    Dic,  quibus  in  terris,  et  eris  mihi  mag- 

nus  ApoHo, 
lOSTris  pateat  caeli  spatium  non  amplius  uhias. 
^    ilf.    Dic,  quibufl  in  terris,  inscripti  nomtna 

regum,  .  . 

Nascantur  fiores;  et  Phyllida  solus  habcto. 

P  a  l  a  e  m  o  n. 

Non  nostrum,  inter  vos  tmitas  componere  lites. 
Et  yitula  tu  dignus,  et  hic.   At  quisquis  amores 
llOAnt  metuat  dulces,  aut  experietur  amaros! 
Claudite  jam  rivos,  pueri;  sat  prata  biberunt. 


ECLOGA  m.  EXPLICATA. 


ARGUMENTI  NARRATIO. 


AB  U.  C.  DCCXll. 

M.  Aemilio  hepido  L.  Munatio 

Planco   Coss. 

V  E  R  N  O     T  fi  M  P  0  R  B, 

yirgiUus    annum    agens    27  —  28. 

Hajus  eclogae  annus  certe  definiri  poteat.  E!jus 
enim  quum  in  quinta,  quae  hiemis  est  auni  DCCXU 
et  DCCXIll,  proximo  loco  post  secundain  v*  87  men« 
tio  facta  sit:  kac,  quam  quintam  habemus,  antiquior, 
ipsa  jam  Asinii  Poliionis  laudat  v.  84  benevolum  aqi* 
mum.  Hic  verOj^  fieri  non  potuit,  ut  ante  exituiii 
anni  DCCXi  legatus  Antonii  in  Venetia  esset,  quum 
pactio  Mutinensis,  qua  Galliam  citeriorem  Antonius 
in  potestatem  suscepit,  extremo  Novembri  a  triilmvi* 
ris.  inita  sit.  Num  igitur  credibile  est^  in  ipsa  trepi* 
datione  pudorem  Virg^ilii,  quum  primum  res  consti- 
tuerentur)  Corjdone,  Culice  aliisque,  quibus  se  ad 
majora  praeparaverat,  interpellavisBe  legatum;  an  ii* 
cebat  ei,   quum  paene  inviti  ita  voluntatem  expugna- 

visset,  inter  ipsa  triumviratus  principia,  plena  terro- 

6* 


84     ECLOGA  ili.  ARGUMENTI  NARRATfO. 

ris,  novum  ei  et  faujus  argumenti  carmen  aliquod 
offerre  ? 

Verisimilior  buec  hujus  rei  erit  ratio.  Inter 
agros,  qui  distribuendi  a  triymviris  propositi  fiierant, 
quum  ager  quoque  Cremonensis  esset;  haec  juveni 
Andino  causa  erat ,  cur  ingeniosi  leg-ati ,  cujus  de 
sermonibus  et  scriptis  fama  provincium  peragraverat, 
quum  primum  deceret,  benevolentiam  sibi  conciliare 
vellet.  Neque  Pollionis  deerat  pudori  juvenili  cobor- 
tatio ;  itaque  Virgilius  verno  tempore,  vei  Martio  mense 
vel  Aprili,  banc  eclogam  componebat,  quae,  laeti  ruris 
securitatem  adumbrans,  et  indulgentiam  praefecti  et 
insigne  ejus  Musarum  studium  lauduret.  Imo  Pollio- 
nis  aliquae  fabulae  in  tbeatris  provincialibus  spectatae 
esse  debebant,  quum  tragicos  ejus  spiritus  pastores 
Andinos  v.  86  —  89  poeta  celebrantes  faciut. 

Obvii  autem  ineunte  Aprili  in  publico  pascuo,  quod 
declive  ad  Mincium  vergebat,  Menalcas  et  Damoetas, 
quos  pastores  Andinos  poeta  finxit,  primum  iela  ja- 
ciunt  rusticae  dicacitatis,  quae  tantum  abest,  ut  vel 
urbanitatis  vel  aulae  facetiis,  minime  vero  mala  do- 
ctorum  novue  Arcudiae  affectatione  limata  sit,  ut, 
quae  esse  debebat,  eiolida  sit  et  simplex  dicacitits  acu- 
leis  interdum  rnstice  pungentibns:  postremum,  ut  car- 
raine  certent,  se  provocant,  et  Palaemon  vicinus  fit 
arbiter.  Exordium  et  alios  locos  ex  quarto  et  quinto 
Tbeocriti  idyllio  nostrum  quis  contendat  derivassel 
sed  ingeniose  imitatus  est ,  quemadmodum  in  cantu 
aemulus  imitando  propositum  exemplar  superare  vult. 


£€LOaA  ni.  1  — 6.  88 

Ann0tata. 

1—6.     Res  yerno  tempore  v.  6.  55  in  piiUico 

pascao  eolonorum  agitur,  qui  ^ag-ricolae  minores  fun- 

dos  conductos  habebant,  prope  ripas  Mincii  VII,  1 — 13, 

qnarum  ad  herbam  g^-reges,  priusquam  pastioiiis  aesd- 

vae  in  saltibus,  Vei^liis  circiter  Calendas  Majas  exor- 

titt,  initium  fiebat^  cum  agnis  auctiimnalibus  et  capeK- 

lis  et  vernis  vitulis  compellebant  I,  49  —  58.     Prope 

pratum  separatnm  aberat  domini  ditioris,  cujus  Palae- 

mon  villicus  cum  aliquibus  servis  id  agebat,  ut  ape- 

riendis  rivis,  qui  in  radice  montis  obstructi  erant,  id 

irrigaret,   v.  111.     In  hoc  campo,   herbarum  utilium 

et  fruticum  pleno,    quem  socii  equestres,  puBHcani 

pecuarii^  sihgulis  pastoribus  locaverant,  MenaicaM^ 

javenis  pastor  caprarius,    reperit  Damoetam  bubul- 

cum  cum  ovibus  ad  tempus  ei  commissis;  quod  pecus 

qaum  Aegonis  esse  audiret,   quocum  ipse  de  formosa 

Neaera  contenderat,  stimulos  Damoetae  admovet  acerbi 

animi,    qnos  respondens  hic  ei  regerit.     Cum  bubus 

Damoetas  est  v.  29 ;  Aegonis  oves  ultro  pascit^  quem- 

admodum  Tityrus  V,  1?.  IX,  23  et  apud  Theocritum 

III,  3  capras  amici,   dum  ille  apud  ptiellam  moratur. 

Nam  in  qnarto  Theocriti  idjllio  Corydon,  ex  quo  quae- 

ritur,  profecto  mercenarius  est,  qui  seni  paret,    dum 

Aegon  peregrinatus  abest: 

Batttts,   Eccebovea,  Corydon,  die,  cujus?  suntnePhilondae? 
Cor^don,    Kdn,  yerom  Aegonis;  pascendas  tradidit  iUe 
B,    Annon  ta  fortim  mniges  snb  vespere  cunctas? 
C/.    Imo  senex  vitulos  submittit^  meque  refrenat 

Battos,  huroilioris  animi,  jocatnr  mera  petulantia;  amans 
tteniilatioiie  Menalcas.     Corydon  mereenarius  de  furti 


m  ECLOQA  Ml;  i-^€. 

prabro  noD  irasd^r;  DoMelas  mjuriae  indignitate^ 
ulciscitiir  notam  loqunto  inwrens  suiiiNiae  turpitudinis. 
An  carmini^  pasioritii  sit,^  hos  mores  exiMUinere?.  Tlieo- 
critus  quidem  et  Virgflius  ajunt^  novi  scriptores  artitnii 
&stidiuot  Quamquam»  Angius,  iter  in  Hispania  facieiis, 
rectores  mularum  in  itinere  inter  se  jocantes  audiit,,  et 
eximio  sale  delectatus  est,  quo  facilc  ing^enium  liomi- 
num  coeli  tepidioris  lepores  suos  condiebat.  Paciamus, 
eum  Toluptatem»  qnam  perceperat,  nobis  probar^  yo- 
luisse,  quomodo  id  ei  instituendum  fuerit?  Rectores 
inularum,  exutos  propria  indole,  ignavos  aliquos  .na- 
vae  Arcadiae  homines  mutaudo  facerje?  Coutra  est. 
•Argumentum,  quod  plurimas  similitudines  bumilis  so- 
lertiae  praebuisseti  eligendam  fuerit,  quidquid  eximii 
eorum  ingenium  habaerit,  brevi,  sed  eflQGaci  descrip- 
tione  colJigendum,  n^lectis  ne  acerrimis  quidem  ca- 
villatiooibus  ejus»  qui  princeps  erat  hujus  scurrili^  di- 
oacitatis;  deniqjie  —  Theocriti  aliquod  idyllium  fuoo 
rit  efficiendum»  Cujus^  «,  um  Plautinum,  quoniam, 
ruri  tantnm  relictam  (quale  in  vetere  precatione  apud 
Catonem  139  legitur:  S$  deuSy  si  de»  es^  quomm 
illud  Mocrmm  est) »  in  sermone  iirbanae '  con^uetudi^ 
nis  obsoleverat:  idcirco  Virgilioinastix  infamis  rfl|/«rjMi 
pecus  reprehendebat  tamquam  parum  Latine  dictum; 
eodem  modo,  quo  nostri  dicendi  artifices  condemnant, 
qiiidquid  nunc  Saxoniae  auctoritate  minus  defenditur; 
cf.  j,  90.  Nuper^  paulo  ante^  prQ  modo  Hon  lil, 
Od.  27,  29.  Modo  traditum  quoaiam  peens  dicebatur, 
Menalcas  factam  inde  congressionem  suspicatiir,  de 
qua  irasckur.  Oves^  medium,  qiiippe  appositum,  1, 
74*  Lb.  IV,  168.     Velere  fortasse  scHbeadi  ralJQii^ 


BCL06A  lU.  t^HS.  gr 


fWP  •ne^  HafiikiiMS  ^.  B*  D.  bdbetit  #t^,  ipod 
AsGeiuBini  vocalivirai  sbigalari^  Cerda  geB^jviiai  etfse 
«enset.  Sew$per  infMw  et  ^lMiiini  oaiis»,  ^i 
Itbldini  lantiiA  aer?ii,  et  peHUa  curatMne  alieiii 
Sedefn  neda  Battos  Met  apnd  Theocri* 
IV,  13: 

Scilicet  b«e  miserae!  segnem  invenere  babnlcum. 

JFovere^  propHe  riere^  tmi  eoiere  el  obeenrare, 
amare,  am^exari;  denique  sanare»  calefiicere,  iiabi* 
twre  Ub.  il,  ISd.  At  pro  me  Ha^  >tf  ^lmr#  ii8« 
<l«e  ad,  cpuiitiim  meoean,  4{So  afiii,  qui  eicti«mo««-> 
ctumno  editi  fueraat»  a  laoto  40peiifi4a«tury  plane 
mm  mulgfeiwntiH**  AgtUe  adiiae  teneris  intra  septa 
Mne  et  Fesperi  lae<  praelwlNitur;  firmioves  ^MSti  «m- 
ridiaiio-  tempore  propinquis  in  pratis  «ot  uovalilnis  «na 
cun  inatrKnis  paseebaatur*  Nuae  ig>iNir  tempus  erot 
0mte  exortum  Vergiiiarum,  pee$  quos  exortas  in 
eedem  publioo  pasouo  VII,  lS-^i5  agnl  jam  depnlsi 
seeretis  gregibas  babdbantury  snavi  fere  tempure 
firciter  Aprttem  ineuntem.  Sed  per£di  pmitores, 
praesertim  mereeuarit,  clam  mulg«fa«nt  ^et  iae  v^de^ 
bant;  qnod  ne  fiat,  io^rator  Jusliniaiius  verberibns 
et  mereede  adimenda  eavet.  £josmodi  mercenmrium 
eavlHans  dtcit  officiomim  Dwaoetam,  et  crimeii  auget 
«djiciens^  bU  4m  Aerm.  Hafn»  A  babet  m^s  cm^ 
sUSy  et  €  mantt  poatmore  itt^  et  inepta  fiigu  iii»- 
tns.  /Sfmeeme  a  •mgere^  origioem  jquidem  rerbi  si 
seqaanHir,  $mems  smbeadum  erot;  el  vero  si  arbi^ 
triom  permittimus,  etiam  9mcimmmi>  et  «imilia  tantum 
non  omnem  scriptMram  usitatam  oxpellent. 


m  £€LOGA  IIL  7  -^  d. 

7: — ^^9.  Nevter  iiijiiriaiii  rtpeHtt,  ned  iiterc|iie 
iajtiriH  iii|nriti9  compeQftat  0nioetos,  perfifiae  ae- 
cttsatus  ia  pastiooe,  containielidui  Hgmt  in  titiini 
caprariomai^  qui  deiieatae  fyutifrime  non  mini» 
saepe,  quam  aunc  oroati  viri,  qnt  vestes-ettunl»  fimni* 
dinis  probro,  petebantur.  D&pbnin  omore  perenntem 
Priapus  apud  Tbeoeritum  J,  86  alloquitur: 

Pastor  dkerU,  modo  quem  dixere  bubulcom. 
Pafltor  qpum,  Yidit  ca^tos  «daraare  «apelias, 
Tristes  sunt  oculi,  pastor  yalt  vir  gvegis  esse. 

Bgo  quum  bubuleus  siffl,  Damoetas  signifieat,  inler 
viras  certe  babendus  sum,  coram  quibns  iste  tn  va- 
recnnde  lo^piaris  oportet!  Inepte  Servius  esplieat: 
Moli  valde  baec  objicere!  tamen  scias^  viris  twtStm 
objiciendas  rapinas.  Tamquam  si  fortitudiae  viiiU 
opus  sit  ad  suppilaadum  lac.  Ipse  Vii^Uus  si  jmne 
inter  nostros  bomines  viveret,  eastum  ejus  animmiy 
credibile  est,  modestius  loquutum$  sed  in  RomiuNi 
lingua  licebai  turpitiidiiiem>  irt  adversarius  erubeaee» 
ret,  liberioribns  verbis  detestari.  Peregrinantes  ob- 
servavere,  in  terris  tepidioribus  etiam  nnoc  viros 
graves  ipsasque  matronas  pudicas  sermone  saepe  nti, 
qui  majori  nostratium,  si  non  virtuti,  tamen  timori 
vel  admirationem  moveat  vel  fiistidittm.  Omnino  ii% 
quicumque  alia  sacra  babent,  praviores  mores  injnn* 
gere,  lege  vetamur  nostrae  disciplinae:  Veritas  esto 
et  caritas!  dnantuniyis  pbilosopbi  virtutem,  viri  re^ 
ligiosi  vitae  sanctitatem  et  religi(i>nem,  praeeipiant:  et 
hic  ct  illic  varia  civitas  impuram  faecem  snpra  et 
subter  expellet:  hic  et  illic  homines  libidinosi  in  re* 
giis  erunt   et  in  latibnlis  pionttttm,    ia  navibiis  et  in 


HCLOOA  III.  10~li.  8» 

lis,  i|Qi,  iiiofles  alifRe  inettlti,  prodtgiosa  KIh- 
diiie  iofiiiiies  sint,  seil  inter  meKores.  Qm  pro  ^uis^ 
qMl  te  —  alniBvs  sit  JVam^verM  pro  tramwerse* 
Jocosa  HiTidia  Aaedermm^  limis  oealis  tuentiiim) 
qaae  in  locoPlinii,  a  Servio  tradito,  rel  ad  impetum 
fiM^iendam  interdum  eos  excitare  dicitnr,.  effoeminatma 
eaprariiim  cum  capra  comparat.  Saeeilnm  Feato 
loeiis  Deo  sacratus  sine  tecto  est;  saepe  parva  aedi- 
cnia  cum  signis  deomm;  hoc  loco  esse  videtur  sacmm 
antram  cum  imaginibus  infabre  wxXyj^^  Nympbarum 
drea  dejectum  fi>ntis^  ante  quem  greges  meridie 
qoieseant.  In  Aeneidis  I,  168  antramy  nbi  aqaae 
doloes  et  vi?o  sedilia  saxo,  Nympharftm  domme 
didtar.  Tomebus  adv.  XXIX,  29  Donatum  nemus  dicit 
iBteUigere,  ntmimm  qnOd  circa  antram  erat;  intima 
nemora  eacrmria  quoque  appeliabantor  Calp.  I,  15. 
Ipsam  tempimm  regio  tantom  saorato  primum  dice* 
botar,  TifAiiog*  Ita  Lucretius  V^  946  eiiveetria 
featpia  Nympharmm  rupes  appellat,  qnaram  ex 
aatris  fontes  emanant 

10~11.  Tum  enim  risisae  videntor,  cavilla- 
tor  pastor-caprairam;  quum  ego  (sed  altc^m  intel* 
ligit)  in  agris  Aiyconis  marUatae  mimoe  ejus ,  w^ 
hmetmm  \y  39^  et,  quod  majus  erat,  etiam  seminarium» 
ifitiarimm  Lb.  II,  265,  dolo  mal^inciderem.  Nam 
veram  illnd  non  magis  est,  quam  quod  hoc  effecerim. 
Arfoores^  imprimis  vites,  ne  ultro  laederentor,  leges 
Xil  tabularam  noxiae  aestimatione)  seriores  legisia- 
tores  eadem,  quam  latrociniis  imponebant,  manus 
praeeidendae  poena  caverant.  Nocente  falce;  mali- 
tia  auetoris  inatramento  tribuitur,  quemadmodum  v.  38 


«0  UeiA^GA  UL  12  ~m 

iofno  fiJtcSitin  imihiM  arliAds.  Maimm  &iceu  m 
qnis,  qnod  'BurnNuiniu  vult;  cla  liekete,  nibtgvmMHi 
et  olitasa,  eiijiis  iueisiQiies  miigis  etkvn  noceaHfc, 
inteHigfat:  is  Horatii  alicni  fiicete  -  dieto  siaHliler  fe» 
cisse  Tideri  posisit,  qno  malttiosa  carmoia  iRe,  ipiae 
legie  Tetittt  erant^  maim  cmrmima  Sat.  11,  1,  8^^  ile 
iiHitilibas  versfiMis  interpretabatur,  Non  timpuimre 
shre  ctramicidere»  a^  ut  pcrireat,  imcidene  plantMi 
'^eiebat  pastor,  idqne  cderriaw  acuta  falee  effici 
fioterat. 

i2  — 15.  Damoetas  ita  Me  acdpere  simsriat, 
quo  ipsi  illusnm  fuerat,  tamqaam  si  id  serio  dietam 
potaret.  Vere  eaim  tum  risisse  videntur,  qaam  ^ntes 
Incideres,  emt^  qnod  noo  mious  credSbile  est,  etian 
tom,  quum  illic  (veteres  fagos  desMHiEtrat),  eofhrarie 
^rver^e,  id  est  midiebriter  irascens,  Ikftplimdi  piimro 
calamos  insana  invidia  firangeres,  quos  ei  amateMr 
«Hquis  donaverat.  ito  praeter  exprobratem  molKtMi 
etiam  fraadulentiae  crimen  in  eum  rejicit.'  VeimreM 
fagi  regionis  Andinae  sunt;  aliqoae  qaoqoe  earnoi 
ugri  Virgiliani  ad  iacnm  Miocium  IX,  9  limiteB  no- 
tebant.  Daphnido9^  Graeca  poeitione;  Probi  Gramk 
matica  in  boc  loco  agnoscit.  Et  arcne  atqae  ^a» 
gitta9  arftndimeaM  X,  59  et  venabala  lidiebaiit, 
qui  in  snltibus  p<tioebaiit,  ad  defendendos  foreo  «t 
l)estiHS  Tfon  magis,  qaam  ad  venandum ;  quae  oblecte<* 
tb  Carydonis  quoque  deliciis  11,  tt9  pronNttttar. 
Hafii.  B  donare  habet,  qnod  ex  inepto  additameiito 

fliixit 

13  —  20.  Iteratii,  qua  caprarit  kicesaiti  fuerafft'.^ 
irrisione  Menalcas  iratus,  a  commentitiiB  itaqoe  coii^ 


E€L06A  M.  16  *-!!#.  «1 

temtis  ad  MrJim  probnini  pergfiti  ad  qoMi  Damoedui 
4|iioqiie  aerio  re8|ioiidet.  QjM  exspeetare  iieel  A 
ipMS  dominis,  qunm  etiam  ser?i  fbraees  tam  audader 
se  dtetis  et  faetis  jaetent!  Ita  eandem  plagam  et 
Aeg^Dt  aiemttlo  infligit  et  DaoMietae»  in  qnem  pre 
officioso  ejus  aaimo  iterata  et  acerliiore  vtce  aomen 
jadtiir  servi,  et  quidem,  qnod  de  neqaissimis  suspi- 
eari  solebant ,  iuraeis.  -  Sye  ipsum  praesentem  ndiisa, 
qniim  ex  vagantibus  ille  Damonis  capris  haedum  sww 
ripuerit.  .  Hafnienses  pariter  omnes  ykeienti  et*  C 
stenfiy  eni  /kres  adsariptnni  est  F^Mtmmi  fpA 
«ifenint,  a  jfiero  maledictnm  ita  servt  audire  assnep 
yeranty  ut  etiam  proprii  nemittis  loeo  poBeretttr.  Uhi 
ceatttrio.  'st  Sanga,  Tbraso  damat  in  Terentii  Eniv 
LV,  7,  6,  et  manipnhis  fttrum?  J^ur^  pro  serv» 
aut  milite  serio  dictom,  iion  repmturii  I^^tcm^ 
GmmiiKitici  docent,  -^nem  esse  e  liapo  «t  foeaHtta 
caae  natam,  quales  PUnius  Vltl,  61  GaiUae  cottimtt*- 
nes  esse  didt;  canes»  inqnieos,  e  tigribns  coneepta 
primo  et  secundo  foetu  nimis  feroces  gigtti  putaatur; 
tertio  demum  educuBtnr.  Eodem  modo  de  eanibus 
e  iup^  Galli  instituuat^  propterea,  qood  prina  et 
secunda  foetura,  quod  etiam  nuper,  obs^atum  eat, 
malitiosa  est  neque  latrat  Clratius  quoqoe  cattiua 
pugnacium  e  tigribus  et  caniimM  imreis  X.  meiif> 
tionem  fadt.  Tamen  ColumeUa,  canes  etiam,  qui 
nullius  eximii  generis  essent,  Graeeis  et  Latinis  nu- 
minibus)  quae  acriter  sonabant  et  eeleritatem,  fero- 
riam,  /upeum^  cenram^  tigrim  dedarabant^  TocalM 
esse,  nanrat.  Cl»m0r  requirebiitur,  ut  legitime  fur 
convineeretur.     7¥^nr«,  servus  Damonis*     Carea^ 


9S  KCLOGA  lU.  21  —  27. 

^lttra  genera  conplectebiitiir  herborani  acataruiii,  iid 
domos  tegcilidiui  iitiiiuiii.  Ita  hoc  indicio,  quemadmo- 
dum  I9  48  jnnco^  limosa  Mincii  ripa  significatnr,  cu- 
JMs  ia  publico  pascuo  res  gerebutur.  In  Calpumti 
111,  73  ftir  deprehensus  reKgatis  bracliiis^  qnemadmo- 
4Hm  caprarins  Homeri,  in  ovili  suspenditnr, 

21 — 24«  Damoetas  confitetur  quidem  rapinam, 
atd  has  ejm  causas  aifert^  quamobrem  ne  ignobilis 
4|aidem  illa  appareat.  Meruisse  se  haednm^  qnum 
cantando  oertaret^  et  ad  JUtuiae  calamos^  cera  con- 
jnnctos  II9  37>  carmina  modularetiir  Vlll,  21.  Tu  si 
4d  parum  setB^  nunc  accipe.  •  JSi  dissimulationem 
arguentiB  est.  Haedum  meum  esse,  ipse  Damon  fa- 
tebatur^  quoties  eum  appellabam;  sed  nondum  posse 
«e  simulabat  dimittere  amatum  smim,  qui  utilissimiis 
et  gregi  maxime  necessarius  sit.  Danmn^  saepitis 
Tictor  V.  25)  eximii  muneris  non  dubitarat  periculum 
facere;  dam  Tictam  se  mihi  satis  ingenue  declarabat; 
palam  tantnm,  nt  dilatnm  praemium  ipsius  certaminis 
eventum  dubium  redderet,  moras  interposuit. 

25  —  27.  Tam  lionestam  victoriam  Menaieas 
adversario  concedere  non  vnlt,  ne  fistulae  quidem 
acientiam  ei  relinquit,  et,  quod  majus  est,  ne  modi* 
cam  quidem  communis  culini  inflandi  facultatem.  Pari 
modo  Theocriti  Comatas  V,  5: 

Fistala  qaalis  erat?  quando  ta,  serve  Sybartae, 
Janxisti  oalamos?  qaid?  non  jam  cam  Corydone 
Sufiicit  ut  crepites  simplex  tibi  tibia  caLnii? 

Stridula  tibia  Graecorum  liberorUm,  quam  cannam 
Aristoteles  foraminibns  distinctam  esse  dicit  et  tenoi 
cnte  in  ezitn  obstractam,  eadem  esse  videtur,  in  quam 


BCLOGA  III.  28—31.  ^ 

nune  nostri  liberi  sonnm  incinunt.  Stridenfis  cutmi 
tantnm  Damoetae  tibia  relinquitnr,  qnae  e  crasto) 
diflfissa  Ibrtasse  stipula,  qualis  post  messem  In  agris 
deseri  solebat,  confecta  erat,  cnjusqae  ope  Damoetas 
in  compitis  vile  carmen  coram  vilibns  auditoribos  vili 
mOdo  perseqoitur.  Inertiam  artificis  artificium  vcrsus 
imitatum  est  r  et  s  confertis  literis.  In  compitis  mp-» 
ris  erat  {frivium  sive  triplex  via  est  formae  Y), 
ut  fiberi  ad  ludendum  et  otiosa  plebs  circa  scurras 
sttos  convenirent.  Scilicet  Menalcas  aliquid  sibi  esse 
videtur.     Hafoiens.  B.  C.  vincta  pro  juneta* 

28  —  31.  Spretus  bubulcus,  provocans  ad  can- 
tufl  certamen,  respondet;  ipse  quidem,  certus  victoriae, 
praestantissimam  vaccam  gregis  paclscitury  vitulam 
cum  geminis,  quos  nutrit,  quae  bis  tamen  quotidie  ad 
mulctram  venit.  Magis  haec  in  capris  et  natorum  et 
lactis  ubertas  erat;  Tbeocr.  I,  25. 

Cnm  geminis  dabitor  tibi  ter  malgenda  capella, 
Qaae  geminos  pasccns  baedos  doo  mulctra  replebit. 

Duo  mulctra  quotidie  ter  mnlcta;  non  ter  bina  mul- 
ctra^  quod  nulla  capra  praestare  ralet.  VaceaSf 
intelligentes  vetiibant  agricolae,  antequam  bimae  fa- 
ctae  essent,  ad  marem  admtttere,  ut  trimae  parerent; 
tamen,  quod  Plinius  narrat,  ejus  tempore  anniculamm, 
quod  Aristoteles,  etiam  vitniarum  octo  mensium  fer- 
tilitas  rcquirebatur  Lb.  111,  60.  Testis  quoqoe  Pli- 
nius  est,  vaccas,  quamquam  raro,  geminos  parere. 
Tempus  admissurae  Varro  a  vespertino  exortu  Del- 
pbini  (a.  d.  IV.  Idus  Jun.)  per  quadraginta  dies  facit, 
ut  vitiili  post  decem  menses  temperatissimo  tempore 


Wt  ECLOGA  lil.  32—34. 

anni  ediintnf;  %]intilii  ^)  camArhstotelc  ipso  in  «en- 
sibus  Aprili  et  Majo,  ut  partus  Februurio  mense  et 
Mtirtio  eveaiat;  et,  ubi  lucte  vivatur,  Flinius  dicit, 
oauii  tettpore  aiini  curari  ut  foetae  boves  sint;  Vi* 
tuli  secludunlur  a  reliquo  grege,  et,  quum  matres 
doBUun  reveoittnt  vel  quum  in  pastuin  exeuot,  uiam- 
mas  sngunt;  auctumno  una  cnm  uiatribus  puscuntur. 
Vaccas,  dum  mammas  praebent,  mnlgere  a  patribus 
traditum  .erat,  quem  morem  novitii  reprebendebant 
Lb.  111)  176.  Mulctra ,  mulctrale  et  mulctrum^ 
vas  ad  mulgenduni. 

32  —  34*  Caprarius  quamquam  tuntopere  se  ar- 
tem  Damoetae  despicere  simulabat,  tamen  de  grege 
«10  par  pignus  certaminis  in  discrimen  comtnittere  du- 
bitat.  Patrem  enim,  qui  minorem  fundum  conduxerat, 
quique,  ut  aliis  operibus  rusticis  vacaret,  fUium  ca« 
pras  pascere  jusserat,  cum  iuipia  et  severa  noverca 
bis  quotidie  pecus  uumerare,  non  tantum  vesperi, 
quum  domum  redeant  Lb.  IV,  453,  sed,  quod  dili-> 
gentes  patresfamilias  facere  solebant,  etiam  mane;  et 
alterutrum  recensere  minorem  numerum  capellarum. 
Jf^usta^  iniqua,  immitis.  Versus  post  thmi  incidi* 
tur,  quamquam  sententia  usque  ad  pater  continuatur, 
Hoc  rariore  inconstantia  accidit,  quemadmodum  Vl^ 
66,  qua  ninime  ef&citur,  ut  nostris  bominibus  versus 
componere  liceat,  qui  spondaeos  et  dactylos  in  tertio 
ictu  imiividuo*  babeant,  quod  genus: 
Scboiigemessne  Bewe  |  gungen  fodert  der  Vers  des  ApoUo. 

Sed  recte  versus  adbibere  liceat,    qui  dividuo  ibi- 


^)    In  Geoponicis  sive  de  re  rusttca  XVIJ,  5. 


£€LOGA  III.  35-- 3».  9» 

dMn  -  npondaeiO  letiioreiii  illam  incisioneni  reei|Him^ 
qtted  geiius: 

Hochher  schaust  du,  nndfragstjnicht,  wier  i$Ji  sei,  oAlesds! 

Mennleae  exeusatio  Theoeriti  e&t  VIU,  15,  sred  nia^ 
gis  ^ilatuta: 

Lis  siihi  agnus  erit  numquam,  pater  est  mihisaeTus, 
Mater  et  est,  pecudes-pastas  qui  vespere  censrat. 

Caprae  rite  Novembri  mense  coneipiebant,  ut  Mar- 
tlo  parerent  turgescentibns  yirgultis,  quod  utile  esset 
miitribns '  et  natis,-  post  tertinm  mensem  depulsae  ea- 
pellae:  singulari  grege  pascebantur.  Hae  caprae  au* 
etuinno  editae  sunt,  qnales  1,  14.  Vfl,  9. 

35  —  39.  Pro  Tacea  autem  lautitiarum  aliquid 
^iseitur,  etiam  quod  pretiosius  ei  videuturs  par 
poeuiorum  artificiosi  operis,  quorum  ipsum  pretium 
in  causa  iuerat,  ut  nullius  adbuc  usus  quievissent. 
Pocu/is  iig»€i9  non  detrectabat  ars  srgna  eminen* 
tia  exsculpere.  Athenaens  quidetn  poculu  Tiiericlea 
laudat,  non  solum,  quae  ex  argilla  ficta,  sed  etiam, 
quae  ex  terebintho  tornata  et  scalptura  distincta 
emnt.  Vasa  quoque  fagea^  Plinius  testis  est, 
Ollm  in  pretio  fuisse,  etiam  in  cultu  deorum:  et  Ti- 

bttllus  \y  10>  8  tempora  raajorum  carmine  celebrat: 
Faginns  adstabat  qoom  scyphns  ante  dapes. 

Artem  illam  toreutices,  qua  iiguras  eminentes  la- 
pide,  metallo,  vitro  et  ligno  caelabant,  quam  Pbi* 
dias  aperuit,  Artemon  perfecit,  eodem.modo,  quo 
picturam,  liberis  tantnm  et  iqgennis,  numquam  ser- 
vis,  exercere  licuit.  Aicimedon  verus  artifex  fiiisse 
videtttr,  cujus  viliera  opera  tum  inter  rusticos  cele- 
bria   essent.     Pastor   aliquis   Theocriti  V,  104  de 


8t  ECLOGA  IIL  35  —  39. 

muktm  cupressina  glorlitliir  et  dft  cr&teffa  PraxiteU», 
recentiorisy  quod  axoXtaaxrj^  monety  orttficis  aciil- 
ptork;  ttlius  i»  27«  57  poculum  ligneun  et  altum.et 
ansatum  et  cui  cem  illita  est  et  scalptura  onnstuai 
capra  emit  et  amplo  caseo  a  mercatore  maritimo 
urbis  Culydonis^  De  potoriis,  quamquam  non  sem- 
per,  saepe  tamen  par  aeijfuale  Itabebant  et  yini 
et  aquae,  in  quae  urceolo  {^cy^uho^  infuod^hiMit 
et  pro  arbitrio  temperabant*  Talia  paria  Cicero 
nominat  in  Verrinis;  tale  aliquod  lictilis  operis  Cain» 
pani  in  coena  solituria  Horatii  I,  6»  117  in  marmo- 
rea  tabula  ahaci^  quo  vasa  in  conviviis  exponi  so* 
lebant,  appositum  erat;  tale  aliquod  par  aequaliter 
fictum  et  Damoetas  v.  44  et  ejus  adversarius  habere 
gloriaotur:  igitur  pocula  de  pluribus,  non  de  uoo 
pocuio*  Pluralem  enim  numerum  pro  singulari  ad» 
bibere  non  licet  poetae,  nisi  ubi  plures  partes  sunt: 
ngoawnu,  uQfiara,  hordea^  Muccina^  Umbiiic^m 
utriusque  poculi  ut  duplici  argumento  discernerety 
facili9^  callida  manus  artificis,  bac  parte  vitem^ 
altera  hederam  in  depressa  area  Bcalpro  eleva- 
veraty  quarum  brachia  conjunctim  inter  se  repentia 
supremum  ambitum  cingebant.  Toruue,  proprie  quo 
tornabant  et  rotunda  efficiebant,  quod  hene  observa- 
vit  Ruaeusy  etiam  pro  caelo^  quo  caelabant  et  8i> 
gilla  gemmis,  metallis,  ebore  eminentia  exprimebant, 
et  pro  Mcalpro^  quo  scalpebant  et  figuras  incide- 
bant,  dicebatur;  de  falce  pastoritia  in  hoc  artificio 
ne  cogitare  quidem  licet.  Priusy  quod  Servius  Aen* 
lly  392  tradidit, /Sic»^tf  viti$  poeta  scripserat,  vitia 
facili  opera  perfecta;    verum  duo  lni^i.%a  quum   in 


ECIjOGA  111.  35—39.  d7 

Lation.liQgua   non  recle  conjnDgantary    nisi  conjuii- 

ctione    addita»    comoiutavit   id  facili^     qnod    etiam 

magiQ  poetice   dicitur.     Yaaa  quoque  argentea  erant 

caelata  hedera,  kederata^  et  ejus  racemis,  corym" 

Hata^    et  paoipinis,   pampinata^    et  herba  fiJicis^ 

filiCata;    erant  awictus  quoque  cum  limbis  acanthi- 

niH^    acant/iiiiae  veste»,^    Vitis  simiii   modo,    quo 

iederay  ita,  ut  arbuscula  esset  per  se  stans,  saepe 

'  col^batur .  Lh«  Il^  358;    quod  ars  imitata  est.     Hede- 

rae^),  quae  hortos  et  convivia  ornabat,  tres  species 

erant,  .  quae  singulae   et  virile   et  foemineum   genus 

habebant.     Candida  vel  aU/a^    et  propter  frnctum 

et  propjter   frondem  ita  appellata;    deinde  nigra  vel 

fu9ca^    fructu   nigrante,    et  hujus    ipsius  singularis 

aliqua    species   paulo    albidior  fructu    crocato^    quae 

Bacchica  appellabatur  etpoetas  coronabat;  quamquam 

et  hedera  plane  alba  erat  cum  aureis  racemis.     £x 

tttraque  specie  ioterdum  arbuscnlae   stabant  ifruticoso 

cacoraine;  sed  etiaro,  quum  arborcs  ambiebat,  fructuB 

ferebat;  Yirg.  CuL  141: 

Ipsaeque  excedunt  ad  somma  ca<;umina  lentae,   . 
Pinguutque  aureolos  yiridl  pallore  coryinbos. 

Tertia  species,  hedera  eterilis  erratica,  kelisc^ 
quae  in  candidis  brachiis  minorem  et  angulosam  fron- 
deni  habebat^  vel  herbaceam^  vel  albam,  vel  versi* 
colorem,  hedera  tantum  ab  aliquibus  putabatur  mi- 
noris  aetatis.  Candida  et  nigra  hedera  tempore  au- 
ctumni  racemos  florum  emisit  in  orbem.  circumactos, 
flavescentes  vel  pallidos  et  plenos  melligeni  succi,    • 


•)    Plin.  h.  n.  XVI,  34  s.  62. 


100  EChmA  lU.  40-- 43. 

privatis  negotils  -tainqnam  regiila  aliqiia  adhibehatiir» 
qoamquani  menda  aliqua  in  libro  reprebendebantiir. 
Agricolis  enim,  intelligimus,  praesertim  Italiae,  in- 
dices  illos  facile  «onversos,  qui  dies  notabant  singu- 
larum  mutationum  coeli,  et  utiliores  et  magis  notos 
esse  debuisse,  quam  incertos,  versus  Arati,  aut,  quod 
amplius  aliquibus  in  mentem  venit,  spbaeram  vitream 
ArchimediSy  Claudian.  -  Epigr.  68.  Mathematici  et 
Arithmetici  parvulis  mensis  utebantur,  aiaeis,  qui- 
bus  laminae  meliore  ex  Hgno,  marmore  aut  frag* 
mentis  parietum,  qui  calce  arenata  densi  et  ad  sum* 
mum  nitorem  levigati  erant^  imponebantur.  In  his 
tabulis  bacillo  aliquo,  radioy  ct  viridi  pulvere  vi- 
treo  {erudito  pulvere^  quasi  docto  pulvere),  qui 
respirationi  resistebat,  pingebant.  Hoc  pulvere  Archi- 
medes  pingens  ab  imperito  milite  captis  Sjracuais 
occisus  est.  Ita  pingens  Eudoxus  quoqne  cur%mm 
extremi  coeli^  in  quo  quasi  aifixa  signa  co^ealia 
convertuntury  dimetiebatur,  indeque  designahat  tem- 
pora,  quae  et  messori  aestate  et  aratori  hyeme  ser- 
vanda  essent.  OridM^  coelum  orbe  conversum  VI» 
34;  gentilfUM  in  usum  gentium.  Messis  et  semem" 
tis  vulgata  nomina  erant  aestatis  et  hyemis,  pro  se- 
rena  et  humida  tempestate;  quarum  illa  Vergiliis  cir- 
citer  Majum  mane  exortis  fruges  fert,  haec  circiter 
Novembrem,  quum  idem  sidus  mane  occidit,  sationem 
agrorum  flagitat  Lb*  I,  253.  Cktrvus  arator,  signi- 
ficatio  proceriy  robusti  IV,  41.  Procerus  statura, 
Varro  praecipit  in  Geoponicis  II,  2,  arator  sit,  ut 
stivae  graviter  innitens  totum  vomerem  imprimat. 
Inde.  rusticum    proverbium    in  Plinii  !?^VIII,  49,  2: 


ECLOGA  flL  44—48.  fOl 

Artttor,  nisi  inGurvus,  praevmricatur  i.  e.  stringeH- 
tem  vomereni  saej^  in  obliqnum  elabi  sinit  Duo 
atfifpifiQax^ig  V — Vy  V — vy  qui  ia  exitu  sunt,  post 
pedem  —  — v,  qui  ad  simititndinem  troehaei  cadi^ 
rariores  licendae  Romanorum  versnum  faabendi  sunt, 
V.  58.  Lb.  III  ^  519.  Theocriti  vas  potorinm  simili 
modo  laudatur  I,  59  ^ 

Labtam  contigit  id  nomqiiani,  pnrumged  ab  nsa 
^errator. 

Dhr  iCBivat  eodem  modo,  quohieeomHta^  de  ser* 
vato  pretioso  p^nore,  x€i|tif;Xi6i^i  dicitur. 

44  —  48.  Pastor  ccqirarius  quoniam  ipsius  par 
poeulorum  vacca  majoris  aestimaverat :  l>amoetas,re- 
i^ondet  superbiens,  se  quidem  par  poeulorum  ejus- 
dem  artificis  et  non  minoris  certe  pulcbritndinis  ba- 
bere;  sed  tales  iautitias  nihtii  esse  cum  vaicca  com- 
paratas.  Hujus  pocula  aream  babent  unicam,  ctrca 
quam,  quemadmodum  in  Tbeocriti  poculo,  mollibns 
flexibus  acanthus  serpit,  et  ansas  amplectitnr;  sed 
argumentnm  hanc  aream  pro  surdis  simulacris  illus- 
trat,  quod  plenum  dignitatis  et  vigdris  est.  Acan' 
tJkuSy  Carduus  Acailthus  s.  Branca  ursi  (qnae  dili- 
genter  disting^atur  a  Sphondjilio  Branca,  H^aeieum 
Sphondylium  JL*  in  terris  austraKbus  et  arte  colitur 
et  sua  sponte  nascihir  Lb.  IV,  123,  et  in  caulibus 
speciose  fiexis  ampla  folia  gerit,  quae  sinuata  sunt 
et  manus  ursinas  sinibus  refemnt.  Sativus,  Acan-^ 
tAus  mollis  Lf*y  levis  est,  duorum  cubitornm  et 
candido  flore;  silvester,  Acanthus  spinosus  L., 
Dioscoride  teste,  minor  est  et  aculeatus.  Utrum  hic» 
an   sing^ularb   idiqua  sativi   paHetas  floribus  rutilis 


10»  BCLOQA  Ut.  49r^ai. 

e4  e^fWfi»  floiMt  {Caifmrftk  IV,  99.  ^m*  I,  649)» 
Hiwciinift;  Yeniin  crooeos  ejiis  florf«  imi^iiiiis  iniii»^ 
kiiiitiir,  <|vum  iicu  pingerent,  veri  siuiile  esl  «tiam 
tnii»  quam  effigies  scnlpercmt  et  eoloribtis  ttngerept. 
P«  Arbore  Aeaii^bi  Fel  Aeiiciiie  v»  Lb^II»  lld^  !fotft 
fiibHlii  OrpA^i  Tbracii  e«t>  qui  ad  Ijram  cimemi 
feras  bellnas,  rupes  et  arbores  ail  9e  alttciebat  Lb. 
IV,  444*  Segnefifes^  quasi  se  moveptes,  firefitas 
celeriter  perstriogens,  qua  meliora  Damoetas  lavdat, 
iadicio  est,  qoam  parum  adversarii  opera  aestiineli 
et  vere  irrideas  exitum  iteravit,  in  quo  SleaalmMf  a^ 
j^fitaverat    Hafniens*  B.  C  lemdm. 

40  ^51.  MenakaS)  qui,  quum  vivum  p^oua 
r^cpfuiret»  metam  oliqaem  prodideral,  aunc  bomm 
sumto  opprobriain  io  advorsarium  rejieit.  ftuod  po-« 
cida  despicis)  numquam  iiae  simulatioae  effiig^» 
ttuicquid  est»  pro  vaoea  pacisoere;  quamlihet  eg<i 
legem  certamiais  aAcipio,  non  anaiiiiS}  ne  numeruff 
caprarum  raiauatur«  Hodo  hrabenta  ait  —  Duoi 
idoneum  dicere  vutt,  veait  Pidaemoa  a  viciao  prat^ 
quod  ab  ejus  familia  irrigabat^r.  Tamen,  laterpdn 
lat«se,  prior  quisque  potior,  Palaemon  sit,  qqi  bne 
pergitl  Aaiipoa  tibi  comprimam,  ut  ne  qoem  pQHtea 
ad  eaatamprevoees!     Ita  ia  Tbeocriti  V»  44: 

Qqc,  age,  hvic  oediis,  canto^  haec  ultinia  lia  sit! 
(ilamde.m  ^QO^dentiam^    ut  qMolibet  judice  canere  ve^ 

X\ti  itidem  feperimus  v,  6i: 

hacfxfk^    Verom  ^erit,  litem  nobis  qoi  jadicft  ^e^oe, 
Qoisnam  V  pastorem  yeUen)  hoc  optare  Lycopam. 
Comatas,    Non  opos  est  iHo;  praestat  potios  sed,  ericam 
Qai  legit,  hac  Slinc  ad  nos  arcessere  fabrum. 
Monmn  dieitav  is,  soevit  qai  cae4ere  Mgoa. 


ECX^OGA  III;  52^54.  14» 


S^S^gie*  9i  ppmimm  v^rba  eertaminia  saiit  Tmt^ 
tmmf  UQ»  condilao^  qvam  ego  qnidein  paeiscor»  av- 
biter  iiitelligeDS  est  e.t  aoQ  praejndicata  opiniQDe. 
Pa^tk^  nan  ad  ejffSeiam  pertinet»  sed»  qnod  A»« 
esQsiusy    TanbnianDtts    et    Rnaeus    intellexere^     ad 

52 -^&4.  Mene  te  effnjjfore  ve^le?  ^nin  age) 
prior  ipse  eanas»  ai  quid  liiriie«!  Bt  pig^us  aocipio 
et  arbitmm»  nt  ne  judicium  tardem:  nam  neque  tQ» 
neqne  q«i«qn«m  alius  mibi  verendus  erit  -<-*  ftuis- 
qnis  ad  eofftamen  laesns  provineabiit,  ei  decernebatur, 
utt  nune  in  certaminibus  imniani»  afnbitionis  prima 
pctitia^  ita  inter  antiquitatia  pastor^s  silvestres  qui- 
dem,  sed  magis  bumanos»  prior  cantns.  N«lm^  qui 
prior  canebat,  fieri  pQtuit,  ut  parvula  carmina  plena 
fteeitiarum  in  promtu  baberet»  quibus  illipp  paribus 
vensibus,  leporibns  aeque  callidis,  et,  si  victor  abire 
veiiet,  artifiqio^ius  respondere,  ferocis  erat,  qui  suu 
injuria  iaeserat.  llnDO  morem  Theocritus  qnidem  Vl, 
5  notum  fuisse  arguit: 

Oertabatqae  prior,  Utem  qai  movevat  nltro, 

Paplms* 
Hae  loeo  Domoetas  iratus  de  jure  sun  decedit,  et  imU 
vermirium  ordiri  jnbet,  #«  ^u%4  bf^^mt%  prius  oom- 
mentntns  sit  V,  10,  aut  atiam  ab  aUis  didicerit  IX,  33. 
Verum  urbiter  in  pristinum  Prdinem  rem  addiioit  v*  &St 
Sed  l^beoeriti  in  quinto  idjUio  I^nqon  quum  <ld  eer- 
tamen  €omatam  v,  30  provoeasfN^t,  qui  ipsum  l«^se- 
vat  V.  2^  superbe  buie  faeilius  exordinm  permittit  v.  78: 

Dic  age,  si  qnid  habes^  vivum  sed  rnrsiis  ad  urbem 
Mftte,  precor,  soci^m.    O  PaeBn,  nngare  Comata; 


104  ECLOGA  IIL  S5  — 59. 

accipitur  permissiiin,  et  snperlnis  yincitur,  Jnjaris 
nisi  (}ua  ante  fuerat^  deceirnebant^  quem  quisque  «e- 
queretur,  vel  brabeutae,  si  quis  erat,  judicio,  vel 
sorte»  interdum  dig^itis  micantes  (Calp.  Il^  25);  aut 
libera  pactione  Y^  10«  Vicinwm  blande  Damoetas 
Palaemonem  vocat,  neque  justitiam  ab  eo  petit,  baec 
quidem  opinione  praecipitur;  sed,  ut  quam  maxime 
intendat  animum,  qnalem  tantum  discrimen  et  cvi 
Utnta  oppignerata  fuerint,  eum  requirat. 

55  —  59.  Paiaemon,  qnum  adveniens  arbitnnii 
se  dictura  audit,^  quaerit  nimirum  de  ratione  certa- 
minis,  et  quae  praemia  proposita  sint:  quo  facto  cum 
juvenibus  in  herba  considit,  et  ordinem,  quo  se  cfr- 
nentes  excipiant,  juste  moderatnr.  Quod  ipsi  rerain 
intelligentes  sibi  cogitatione  fing^nt,  id  omisit  poeta^ 
qui,  uti  Horatius  A.  P.  148,  ApoUinis  praeceptum 
audiit : 

Semper  ad  eTentiim  festinat  et  in  medias  res^ 
Non  secns  ac  notas,  audiiorem  rapit;  et  quae 
Desperat  tractata  nitescere  posse,  relinquit. 

Verni  temporis  brevis  adumbratio  merus  et  suavis 
sonorum  concentns  est,  mixtis  vocalibus,  quae  in  lU 
quidas  (/,  m^  n^  r)  consonantes  exeunt,  et  modis 
apte  compositis,  quorum  longitudinum  tarditas  lenker 
fluit.  Ipse  agricola,  cujus  sub  mitiore  coelo  midores 
sensus  sunt  et  magis  fervent,  ubi  non  superstitioiie 
a  mouacbis,  servitute  ab  optimatibus  fervor  exstin- 
guitur,  veris  similitudinem^  quod  Plinius  XVI,  39 
dicit,  poetice  sibi  partus  imagine  fingere  solebat: 
mense  Februario  quum  primum  tepidus  Favonius  ter- 
ram  resolveret,  catulitionem  id  i^ipellabat;  concepium». 


BCLOGA  IIL  55—59.  iOS 

qmiiii  plantae  Jiumescerent;   gemiiiae  quum  turgresce- 

reatp   graviditatem ;  partum^   foliomm  et  flomm  ex- 

plicationem;   pomorum  auctum,   educationem.     Quare 

in  Caipurnii  II,  32  pariem  gramen^    florens  gra- 

men  est: 

At  -acktx  Fldra  oomas  parienti  gramine  spargit. 

Plinio  auctore  XVi,  42  cum  narcisso^  primum  tem- 
pus  arationis  nuncians,  pims  floret^  malo,  ceraso, 
prano  comite;  hinc  laurus  et  cupressus;  tum  malns 
Punica  et  ficus.  SHva  frondenn  pastorem  Rom»- 
num  propterea  qnoque  movefoat,  quod  pastio  in  sal- 
tibus  aestiya  appropinquaret.  Damoetas^  quippe 
lacessitos,  prior  canit^  quae  ante  composuisse  pote- 
rat;  lacessens  Menaleas  illico  imitari  debet.  Con* 
tendebant  pluribus  parvulis  'canticis  varii  argumenti, 
qoae  post  bioos  vel  quaternos  versus,  quod  genus 
liic  et  in  septima  ecloga,  alterna  erant  {gfiterm 
versus  Ylly  18,  uf^oifiaia  aoiia  Tkeocr.  Vill,  31); 
in  quiota  et  octava  edoga  duo  tantum  carmina  lon- 
g^ris  ambitus  comparantur.  Camoenae  sive  can- 
trices  (ex  earmena^  casmena)  Musae  a  Romanis 
dicebantur.  Amant  alterna^  propter  multiplicem 
cantu  praeeuntis  inventionem  et  adtrersarii  contentio- 
nemy  ut  ingeniose  quaeque  efficta  aut  ing-eniose  con- 
tiBuet,  aut  similia  iis  et  artificiosiora  respondeat. 
Hic  mos,  qui,  nunc  quidem  radior  factus,  hodie 
quoque  inter  rnsticos  italiae  et  Siciliae  poetas  viget, 
81  qui  snbitaria  carmiua  dicunt,  ex  antiquissimis  tem- 
poribus  vitae  pastoritiae  est;  ut  in  faymno  ad  Mer- 
curiam  Homerida  etiam  in  inventione  fidium  hac  si- 
■HKtQdine  uti  potuerit: 


100  BCLOeA  Ui.  60—61. 

Increpuiti|oe  lynun  gl«viter  ^^9  inter  et  ampla 
Protinas  experiens  profudi^  p^ctora,  sicnt 
Quum  alterno  juTenum  flos  carmine  suscitat  acrem 
Rixam  conviyans. 

Inde  sibi  respondentes  cfaori  chorearum  sunt,  quae 
in  bonorem  deonim  et  beroum  fiebnntf  inde  in  car- 
minib^s  pdstoritiis  yersus,  quibus  nlterpis  saepe  et^ 
nentes  se  e:i.cipiunt;  sQb  borea  a  tristi  poetii  rusti^ 
ea  relioquenda  sint;  inde  etiam  in  Homeri  Odjiu». 
XXIV,  60^ 

Suati  Tooe  choms  Mnsamm  questua  AdiiUem 
Altemis  cecinit. 

ipse  Riedeselius  in  berbosis  saitibns  Siciliae  efimdeM, 
quam  Tbeocritus  eecinit,  «caprarum  frequentittm  repe* 
riebat,  easdem  oves  amplas  et  arietes,  qualea  in 
antro  Poljplieroi  fnisse  dicuntur,  multa  armeuta  m^ 
et  parra  erant;  etiam  pastores  cantibus  eertabaat 
perae  aut  baculi  praemio  propo^ito.  Temperies  coeli 
omni  anno  in  agris  liabitari  sinit;  bomines  easas  stnN 
mineas  struunt,  pecora  sub  dio  penioctant.  Coelnm, 
solum,  fniges  sibi  constitere;  sed  cum  Graeca  liber<t 
tate  et  ceiebritas  abiit,  et  opes  et  sensuum  snbtiK** 
tas.     IVtimus  Troes/ 

60—^61.  Fistuia  postqnam  proluserat,  quei»* 
admodum  prae  singulis  sequentifous  oantibus  proluMnn 
esse  cogitatione  fingimus  VIII,  21,  Damoetas  orditur, 
qui  laesus  fuerat  Et  ipse  et  qui  eiim  sequitur  ci|* 
nendo  diis  gloriantur,  quorum  in  tntela  sint:  altor 
fove  Optimo  Maximo,  cui  omnia  prineipia  sacrata 
erant  IV,  49,  alter  Phoebo^  qui  divinum  qnemdam  spi- 
ritum  poetis  adspirat.    Mos  perantiqumi  emt  poiitaniH^ 


mLOeA  lli.  63^53.  KHT 

|«fift  liiudo»  «Ql  a  PhoeW»  Alii^is  aKifli|ii«  wimimbw, 
p»»  invoQiibiiDt,  ordir^Qlur;  buufi  morein  l^irgiliu^ 
4ei4m  sequutoi  f^t,  etioui  quum  nullus  ei  «arli» 
po^  Grae<His  ante  oculos  ?ersarelur.  Ji^pisi^r^  pti^ 
mam  deui  a^ris  el  prineetKi  geniorum,  qui  em  beroi^ 
bus  4ii  populares  faoti  sunt,  circa  aetatem  8oerati* 
eam  upvip  inforinationibus  philoaophomm»  poStamm 
el  fiaeer4atnm  mutatus  et  ioter  signa  anim«e  mnmii 
Lb,  IV»  219  omuia  inspininti^  relatu^  est,  qua^  iiida 
a  Tbaletei  s^d  yariis  opinionibus,  primum  a  sapiea*^ 
tfaifibus  yiris  scholasticip,  paulatim  ab  erudito  populo 
tsse  cr^debatur.  Tellus  cui|i  orbo  t^rt0tmm  suo 
iutor  vmsCwm  partes  rerum  unif^raitati^  )V,  6i  im^ 
mariihatiir;  Bebraeus  quoque  c^ciuit:  Omue»  teriae 
plenae  sunt  eju^  honorum!  Ex  hoe  illnstri  fonte 
yierementi}  vitae  et  spiritus,  qui  ^tiaiBt  apibus  Lb. 
IV»  23Q  aliquid    mentis   iostillabat,    fervidiQram   ani^ 

innm  hausi)  qui  me  ad  e^rmin^  excitat^ 

^a — (53.  Grari  et  aug^sto  prin»pio>  quod 
Oainoetiie  iram^  decebatx  Menalca^  respondel  mHiU9 
sooante  ore.  JEe  me  inter  plure^  JPiofim^,  amat 
v^tieinanii,  quo4  ^deliter  ei  servio.  Ita  D^merus  io 
04jS4.  I,  10: 

Nata  love  et  nobia  hQrqra  qaid  dicere  spondo. 

Hoc  et  m^i  tam  bebe  dictum,  erant,  Hafp*  quoque 
Cy  qui  at  me  mutarent;  ut  duae  responsiones  con- 
tinuae  essent  v.  66,  quae  similiter  inciperent,  In 
Calpuruii  II,  32»  ubi  de  sola  contentione  res  ent»  ^t 
miltatiiui  et  pofKito  et  depravatuni  est.  Ph^etlm^ 
An^ila^  lQ?i«  1^09  e^  Latona  susceptus,  arti  prae* 


108  ECLOGA  III.  64—65. 

erat  arca  feriendi,  vaticinandi  et  musices;  tnm  medi- 

cinae,    postremum,   conversa  dei  potestate,    sol  ejns 

persona  informatus  est.     Aliqnando,    quum  puichram 

Daphnen    deus    sequeretur,    Penei  flliam,   Thessali 

fluyii;  anxia,  ut  mutaretur^  a  diis  precata  est,  et  in 

ianmm  Qx^^sixt^    qua   deus   inde    corooabatur.     Hja- 

Hnthum^    amatum    puenim,    ex  Amjcla  vel  Oebalo, 

rege  Spartano,    natum,    disco   ludens   interfecit;    ex 

sangiiine  flos  purpureus  faetus  est,    gladiolus  noster 

sive  Ws  II,  18.  Lb.  IV,  137,  cujus   venae  ve!  Al 

literis  luctnm  dei,    vel   Y,   pueri  primam    literam  re- 

ferre  videbantur.     Ejus  igitur  in   honorem  Menalcas 

ita,    quemadmodnm   Corjdon    II,    50.   54,    iu  hortis 

iaura^  et  hyacinthos  colit,  quorum  species  a  verno 

aeqninoctio  ad  aestatem  florent.     Semper  ^  sed  justi 

florum  temporis  ratione  babita  I,  53. 

64 — 65.     Hinc    ad   versum   83  juvenes,    more 

certantium  cf.  VII,  29,  quinque  paria  lascivarum  can- 

tionum  commutant,    quae   non   suas   res,    sed  lepide 

inventa  continent.     Primi  qnidem  paris  hoc  argnmen- 

tum  est:    Me  quidem  ex   brevi  tempore  puella  amat, 

et  me  jam  pridem  puer  et   puella.     Damoetas  juve- 

nilem  et  aliquanto  tectiorem  amorem  Galateacy  quam 

finxit  puellam  rusticam,  ita  adumbravit,  ut  recte  adum- 

bratio  cum  Tbeocriti   exemplo   V,  88^  quod  sequuta 

est,  comparari  possit;  ubi  ita  Comatas  orditur: 

Et  Clearista  petit  ])astorem  callida  malis, 
Qaando  ego  ago  capras,  rixaiis  et  amabile  Indit 

Malum^  cujus  nomine  Romanus  cotonea,  granata, 
Persica,  citrea,  Medica  complectebatur,  Veneri  sacra- 
tum  erat,    cujus  imago  altera  manu  interdum  florem 


ECLOGA  UL  66—69.  109 

papayeris»  altera  malum  gerebat.  Mala  dooare,  malis 
una  yesci,  amorem  indicabat;  etiam  de  malis  ^om- 
niare  candidum  amoris  omen  faciebat.  Saiice^ ,  ad 
religandas  et  pedandas  vites  magois  salictis,  quinum 
aut  senum  pedum  spatiis  distinctae  et  per  ^uincuth- 
eem  dig>estae,  serebantur;  inter  quas  secundum  Pii» 
nittm  XXI H,  1  s.  15  labruscae  similia,  salicemtra^ 
puUulabant.  Hic  ig^itur  facilis  Galatea  sequentem 
pastorem  latere  poterat,  nisi  una  cum  illo  latere 
mallet;  quemadmodum  ex  Prudentio  (c,  Sym^  1,  107) 
hortorum  custos  Priapus  cum  amatis  puellis  msticis 
in  salietis  et  coudensis  sepibus  delectabatur. 

66  —  67»     Ad  banc    cantionem   Comatae  Tbeo- 
criti  Lacon  V^  90  respondet: 

Leyis  et  occurrit  quando  Cratidas  ad  oyile, 
Saeyit  amor;  nitidi  ludunt  de  yertice  crines. 

Ubi  a  filia,  quae  petulantia  voluntatem  suam  tegebat, 
puer  proterve  assiliens  parum  jucunde  discrepat.  Me- 
nalcas  certat  obedieutia  duorum  amicorum,  formosi 
Amyntae.,  et  antiquioris  amicae  Deliae,  qui,  quod 
saepe  crepusculo  Vll,  40  chortem  visebant,  a  cani" 
hu9  custodibus  jam  non  allatrantur*  Verecundius 
lioc  et  magis  poeticum,  quam  Laconis;  sed,  quod 
miiii  videtur,  Damoetam  non  assequens.  Notior  w$ 
non  Ht  canilms  jam  Hafn.  C. 

68 — 69.     Damoetas  amatae    puellae  munus  de- 
stinat;  idem  quod  Comatas  Tbeocriti  V,  96: 

Yirgini  et  ipse  feram  munus  praednlce  palnmbis, 
Jnnipero  ablatae:  nido  illic  incubat  ova. 

Rustici  amatores^pulchra  animalia,  qualia  Corjdon  li, 
40,  et  aves,  imprimis  columbas,  quae  Veneri  sacratae 


iiO  BCLOeA  III.  W^Ji. 

erant,  Ep^  MytA,  11  ^  10  ferflNiiit     Suae   ^no^ 

Vet^eri  Bive  Cjtlierae,    Galateiie  doloe  rideiiti,    D»- 

■loeteB  futurum  Bacruoi  animo  elegerat*     SIbhH  iiiodo 

Vll,  63  PhylHdi)    quippe  deae,    corukis  couBecratur» 

Coiunba    siivestris    major^    coeruleo    colore    eiDeri% 

albo,    qui  collum   ambit,    circolo  iDsi^nis  eaty   m4e 

pmimmle*  sive  pmlumlmM  terfmatu^^  quTraf  dici- 

tur;  terras  mUtat  messes  sequens,  et  in  a/tis  ariHK 

ribUB  et  rimis  rupium  nidos  facit;   foetus  post  solstik 

tinm  eapiebatur  et  saginabatur  ant  mansuefiebat  l^  &B* 

Haee  paiwmbin  Virg-ilius  ausuB  est  pro  kie^  Quin* 

tiL  l^  6,  2«     AMae^  quae  alte  nidificaftt,  oon  quae 

aetherio  colore  sunt     Congerere^  gerendo  colligere, 

struere,  nempe  nidum. 

70 — 71*     AdversariuB  amatum  puenim  jam  do- 

navi^  et  donabit  amplius.     Haec  quoque  iraago  eadem, 

qua  prior^  pulcbritudine  Tbeocriti  est  111,  10: 

Eooe,  decem  tibi  mala  fero ,  quae  carpta  reporto^ 
Unde  tibi  placoit  carpi;  cras  altera  mittasu 

Picturam  excitavere  Tbeocritus  quidem  adjicieiiBj 
AmarjUida  jam  gestientem  desiderio  mala  inatiin»»- 
eeiltia  sibi  elegisse;  Virg-ilius  autem  diligeBtius  d^ 
Bcribenii  mala  et  candido  pectore  addensi  Uuod 
petui:  aegre  pastor  in  cacumen  arboriB  adscendit, 
aegre  decem  matura  reperire  potuit^  et  cras  plura 
insuper  matura  erunt.  Callidus  pictor  rebus  praeseiw 
tibus  praeterita  simul  et  fiitura  demonstrat«  Qmod 
potui  et  vim  comprebendit  scribendo  depravati  ^uet 
et  plura;  unus  ex  libris  Hafniensibus  babet  ^uid 
prima  maati.  Aurea  maia  sunt  cjdonia  sive  pauia 
ex  Pjfro  Cydonia  L.  II,  51,  quorum  aiterum  ge^. 


BCLOGA  Ilt  72—73,  III 

DiiB,  inc^ttris  difttinctum,  ejciraie  chry^omeioH  sive 
aureiim  malum  numinabatnr;  ftlterum^  quod  non  ita 
magnum  erat  et  odoratissimum,  in  sifvis  et  sepibus 
nascebatur.     Calpuroius  notavit  ll^  91: 

Cerea  sab  tenui  lucere  Cydonia  lana. 

Cjdonia  intererant  et  quum  Corjdon  et  quum  rusti- 
cus  Propertii  III,  ll  (13),  Yl  pompa  munera  fer- 
rent  amoris  sui.  Tamen  aurea  mala  Graecis  Punica 
quoque  vel  granata  ex  Punica  Granato  /^.  appel- 
labantur,  quae  et  ipsa  aliquam  partem  sua  sponte 
naseebantur.  Malum  citreum  ex  Citro  Auraniio 
L.  Lb.  11,  126  appellabatur  quidem  eodem  nomine, 
sed  iii  Italia  non  nascebatur  nisi  arte  cultum;  malum 
Medicum  ex  CHtro  medica  JL.  tum  temporis  ne  sic 
quidem.  Vetustum  decim  pro  deeem  liber  Romanus 
faabet.  '  Mittere  pro  ferre  IX,  6;  quemadmodum 
nifimiv,  unde  pompa, 

Tl — 73.  Sed  quid  juvat  amari,  si  in  blandis 
yerbis  et  meris  obsequiis  acquiescitur?  Hoc  dicit  Da- 
moetas  duo  proverbia  jung^ens:  Dulcia  Galateae  allo- 
quia  et  obtestationes  facile  a  ventis  auferantur;  iioc 
est»  non  rata  fiant.  Utinam  aliqua  saltem  ad  aures 
deorum  perveniant,  ii  ut  testes  facti  caveant,  ne  irrita 
maneant!  Ita  Ruaeus,  Castelvetro,  alii.  Obtestatio- 
nes,  preces  et  vota  longe  absentibus  diis  I,  37. 
42  alta  voce  declarabantur,  et  a  ventis  perferebantur. 
Venus  quidem  in  Ovidii  Met.  X,  642  dicit: 

Detulit  anra  preces  ad  me  non  invida  blandas. 

Et  in  Qninti  I,  681  ab  Auris,  filiis  Roreae,  caedes 
€Qtae  Penthesileae  Amtizonis  Marti  nunciatur.     Contra 


IIS  ECLOGA  UI.  74—77- 

in  Homeri  II.  XXllI,  198  ab  ipsis  veDtis  AcbiUes 
prccatur  iisque  ¥ota  suscipit: 

Iris  sed  celeris,  referens  Ventos  ut  adiret 
Yota,  abiit. 

Vetustuni   quotiem^    cujus   et  libri   scripti  et  Gram- 

matici  auctores  sunt,    Ascensius   et  Brunckius   dede- 

runt. 

74  —  75.     Aequc  iepide   eadem  Menalcas  dicit: 

Amatum  puerum^    qui  animo  ipsum   fovere  praedicet, 

tam  parum   inteUigere,    quid  clandestina  silva  horte- 

tur,    ut  serio  venans,    desertum    amatorem   ad   rete 

deleget.     Ita  Ascensius,  Taubmannus,  Cerda.     Aliter 

sentiebat  fervor  Sulpiciae,    quum  Cerintbum  sequere- 

tur,  Tib.  IV,  3,  15: 

Tnnc  mibi,  tunc  placeant  silvae,  si,  lax  mea,  tecnm 
Arguar  ante  ipsas  concuboisse  plagas. 

Tunc  veniat  licet  ad  casses,  illaesns  abibit» 
Ne  Yeneris  cupidae  gaudia  turbet,  aper. 

8i^  tu  dum  habet  quoque  Hafniensis  A.  It»  tu 
nobiliore  in  loco  positum  esset;  sed  dum  ictum  ver- 
SU8  occuparet,  et  gravius,  quam  debebat,  dictum 
esset. 

76  —  77.  Nunc  par  cantionum,  quibus  IoIm 
irridetur,  quem  fingunt  et  venustam  Pbyllida  quam- 
dam  alere  dicunt.  Damoetas  rogat,  ut  sibi  puellam 
ad  suum  natalem^  quo  Genio  indulgebatur,  mittat, 
et^  quoniam  ipse  bodie  non  simul  veniat,  visat  se 
casto  die  ambarvalium.  Natalem  comissantes  in 
albis  vestibus  celebrabant,  quo  Genius  Lb.  I^  302 
inter  Lares,  amplis  corouis  ornatus>  unctus,  inter 
odnres  pro  ratione   annorum  vina  libaque  accipiebat, 


ECLOGA  IIL    78  —  79.  ||5 

iie<tiie  Amof  aberftt.  Vere,  mense  Aprili  Lb.  f,  338, 
qnuiii  die  ambarvalium  arva  ambirent,  agricoiae, 
olea  eoronati,  oandido  amictD,  pnri  ipsi  et  casti^ 
tcr,  ut  lustrarent  agros,  porcum,  scropham,  agnam 
ve!  vituiam  pro  ratione  fortunarum  circum  agros 
ducebant^  saltantes  et  immodice  Baccbum,  Cererem 
Lares  et  alios  deos  rurtcolas  vocuntes;  quo  facto 
epulae  sacrificae,  laetae»  sed  pudicae,  sequebantur. 
De  castis  sacris  Cereris  lamentator  Ovidius  Am.  III,  10: 

Annua  venerimt  Cerealis  tempora  sacri, 
Secnbat  in  yacao  sola  pdella  loro. 

Damoetas  bostia  sua  se  opulentum  esse  agricolum 
monstrat  I,  8.  Quom^  vetustum.  Vitula^  Hufn. 
C;  reliqui  cum  Mediceis  et  Romanis  vitulam.  Nota 
est  formula  dicendi,  facerey  sacrificare,  cum  sexto 
casu,  ubi  sacrum  cogitatur;  verum  etiam  quartus 
casus  locum  habet,  non  minus  quam  in  ^e^uv;  quo- 
niam*  baec  et  ea,  quibus  similiter  utuntur,  verba, 
operariy  d(}av,  tQdiiv,  nouiv,  proprie  praesentandi 
vim  babent.  Hoc  loco  soni  quidem  similifudo  id  vetat. 
78 — 79.  Menalcas,  etiam  acerbior,  lolae  blan- 
dam  puellam  laudat:  Quum  clam  eam  vi;sisset,  tantum 
flevisse  eam,  o  formose!  se  appellavisse  et  longum 
vaie  etiam  atque  etiam  sibi  precatam  esse.  Formose, 
pulcher,  inter  communes  blanditias  merctricum  erat, 
in  Plauti  mit.  gL  IV,  2,  46  et  Virgilii  Copa  v.  33 : 

Formosus  tenerae  decerpes  ora  puellae. 

Hafniensis  A  habet:     O  longum,  formosey   valex 

quod,  si  in  pluribus  esset,  equidem  praeferrem.     AU 

terum  vale^  e  ante  t ,  Graeca  ratione,  breve  babeti 

8 


114  £€LOGA  III.  aO~8». 

80^81.     ToUmi  me  amor  teael;    ejm»  qaod 

«equitttr,   paris  aeBteiitui   est    Dwnoetes  eanit;   lie 

quidem  am<Mr  perdit  Amaryllidiss  qaoeum  tfaunDa  uni- 

versae    rei  ru^tieae   ia   pecore^    fiwgilHis,    fnietiiw 

conferl.     Smifuiu^  aestiya  septa>   quae  sab  dio  pa^ 

tebant  in  saltibuS)    e  qwbiui  kipufr«aepe  vel    noetu 

tran8silienft5  vel  mane,  qnBm  grex  exiret  aut  crepu- 

senlo,    quum   rediret,    minorem   pee«dem   abripiebat 

Lb.  ill,  537.    JHatureseenHm  /ruMetOa ,    PUnivs 

inquit  XVlll^  44»  3»  imbre   laeduntur,    bordeum  ma- 

xime   Lb.  1/316.     Imher  duo  quoque  Hafnienses 

habent  C^  J9;   jure  id  Burmannus  eomprobat,   quod 

imbre*    inter    tot    stridentes    exitus   aures    offendit. 

Arboribue^    quum  fioribus  et  fructibus  plenae  sunt^ 

vebementes  venti  nocent,  austri  imprimis  et  pluviales 

et  sine  pluvia  ll^  58.  Lb.  I,  443:  ^ 

— - '  —    —    —    namqne  nrguet  ab  alto 
Arboribns  satisque  Notus  pecotique  sinister. 

AmarylUdos^     Graece    declihatum>    quemadmodum 

Daphnido9   v.  12.      Aeque  multa  Theocriti  imago 

complectitur  Ylll,  57^ 

Est  grayis  arboribus  tempestas,  fontibus  ardor, 

Alitibus  pedicae,  lina  ferisque  nocent; 
Yirginis  at  Tiro  amor  twierae. 

Fontes  montani,  qui  exarescunt,  eodem  modo,  quo 
infra  Vlly  67)  sitientes  in  aridis  saltibus  greges  sig- 
nificant:  cujus  similitudinis  vim,  oi&aat,  uberibus, 
eorrigentes,  augere  volebant. 

82 — 83.  SolatiO)  Menalcas  obloquitur,  unius 
Amyutae  mibi  est  obsequium;  et  ex  universa  re  ru- 
fliiea   tMerrima    qnaeqae   eomparat»     qnae   fomento 


egfeiit.  --*-  8ata  RomaiiiiB  afijpclhibat  00111190  botim 
(iliiiitafii  et  fhinentiet  arboran  et  ¥itiHm.x  Arlm^§^ 
ArbutuM  Unedo  L.^  fMtrva  et  frutteomi  arbor  est 
terranmi  austroliiim  VIJ,  46,  froade  ex  yiridi  pallida 
et  Mrtiiia  incisuri^  orbe  distiiietaf  ^e.froDfl  similis 
brariorttm  foKomm  iauri  eat,  et  in  extremitate  ra«- 
morum  bieme  durat;  aestate  vel  auctumuo  arbor, 
quom  in  racemis  florum  jdbo  vel  rutilo  colore  se 
jaetat»  simul  et  ipsos  maturos  fmctns,,  rubros, 
fragorum  sirailesy  sed  bis  majores  fert,  qui,  priilium 
viridesy  post  flavi  et  rubescentes^  aDDum  maturescunt 
Ratilis  cacumioibus  et  fruetibus,  qui  acrimouia  strin« 
gente  suut,  quibusque  pbasianas  Constantinopoli  For- 
scolius  sagioari  narrat,  in  Italia  capris  ctiam  bieme 
Lb.  III;  300  subveniro  solebant.  Imprimis  matres^ 
et  ante  partum  et  ppstquam  pepererant .  mense  Martio 
{/oeia  \p  49),  et  eapellany  quum  I^ctentes  tum  post 
tres  menses  lacte  depulsaSy  novdlis  surculis  arbuti, 
ealicuta.i  oleastri,  lentisci  confirmabant  Calpum, 
II,  44: 

Me  teneras  salice»  jovat  aut  oleastra  patare,   ^ ' 
Et  gregibos  iJortate ,  noyas  ttt  carpere  irondes 
Condiscant,  primoqne  recidere  gi^mina  morsu, 
Ne  depulsa  vagas  quaerat  foetura  parentes. 

la  quibns  eomHecMy    mee  et  vagae  sine  dubio  le« 

gendum  erit. 

84 — 85.     AsimusPollio^    quem  Julins  Coe* 

sar,    quippe  couiitem    quum   Rubiconem   transiret  et 

Pbarsaliam  peteret,    anno  DCCX  in  Hispaniam  Bae*> 

ticam  cum  imperio  miserat,  Caesare  occiso  ;Siium  pe- 

ricalum  et  suam  voluntatem  cum  Antonio   Goninaxit, 

8* 


tie  BCLOOA  ilf.  84~8&. 

4 

et  |Hi6t  bdlQBi  Mutiirense  «niio  DCCXl  qttum  Gallwm 
citeriorem  Antnniua  triumvir  sordtus  esset,  in  Venetia 
ab  hoc  cum  septem  legiooibus  .constitutus,  inter 
varias  turbas  eam  ad  exitnm  anniDCCXlll  tuebatur, 
quo,  Caesari  Octaviano  ut  ob?iam  iret,  bello  Peru* 
sitto  coactus  est.  Consul  fiictus  anno  DCCXIV  cura 
reliquis  Antoniaois  ad  Brundusium  descendit,  et  ex- 
tremo  anoo  pacem  quarta  Ecloga  celebratam  inter 
Antonium  et  Octavianum  composuit,  qua  hic  omnem 
occrdentem  inde  a  Scodra  Dalmatiae  accepit.  Pro- 
ximo  anno  DCCXV^  postquam  Partbinos  rebellantes 
Caesaris  Octaviani  in  ditionem  redegerat,  ab  Antonio 
disjnnctus  in  Italia  vixit^  et  pugna  Actiaca,  quod 
dixit,  praeda  victoris  factus  est  Tamen  antiquos 
mores,  quibus  Ciceroni  oliin  ad  libertatem  defenden- 
dam  operam  suam  spoponderat,  non  solum  cum  Octa^ 
viano  quum  ageret ,  sed  etiam  qunm  bellum  civile 
describeret,  Romanus  servavit,  et  senex  octogenarius 
demum  in  ipso  exitu  imperii  Augustei  gloriose  vita 
peracta  anno  DCCLVIl  obiit.  Ipse  juvenis  Catullo 
XII 9  6  lepore  et  facetiis  placuit;  vir  factus  laude 
tragoediamm^  orationum,  disputationum  et  historia- 
rum  floniit,  quum  ex  manubiis  Parthini  triumplii  Ro- 
mae  atrium  Libertotis  cum  prima  bibliotlieca  publica 
et  consuetodinem  recitationum  iaBtitaeret  Suet.  j^ng-» 
29  >  et,  seriis  jocisque  pariter  accommodatos,  esse 
omnium  horarum  diceretur.  Nunc  praetor  in  Venetis 
e£Borescentem  animtfm  rustici  Mantuani,  favens  et  et 
fovens,  cognovit  Igitor,  o  Musae/  Damoetaa 
Mantuanus  canit,  vos^  quarum  munera,  edam  infima 
nostrae  cantionis  pastoritiae,   Pollio  fovet  et  tuetur, 


ECLOGA  111.  86—8^  fir 


pasciie  vUuiam  ieeiori  vestro  L  e.  fiivete  Titalae^ 

quBm  ego  pro  eju^  salute  sacrificabo,    quoiiiam  ear« 

niina  noetrAm   alieujns    (tam    humiliter   modestus 

poeta   de    se    sentit)    legere   digaatur.      Milsa^   iii 

PieriUy    terra  Maeedoniae,   lori  ex  Mnemos^ne  nfr- 

seebantur.    Primum  njmpbae  fontium  erant  in  furo* 

rem  agentium,  itaque  deae  et  ipsae  fertilitatia  VI,  1« 

Vll,  21.  X,  1.  9.     Horatius  vituii    IV  Od.   2,  54 

mentionem  facity-quem,  pro  salute  patroni  votum,  ia 

opima  pastione  saginat,     Tropo  Pindarus  fr*  p«  65 

usus  est,   quum  custodem  aureanim  ovium  se  esse 

praedicet,  quae  Musarum  sint;  ex  iis  modo  baic  modo 

ilK  pasi;ere.    JL,ectae  cantiones   a  pastoribus  tantum 

novae  Arcadiae  alienae  sunt,  uon  a  Romanis  V,  13. 

Vl^  12;  hic  Virgilii  qoidem  carmiaa  illa  pastoritia 

sust.     Trea  Hafnienses    A.   B.    C.   quamivis   eet 

babent,  i9  cum  libro  Lenguicbii  sit  male  soQans. 

86 — '87.     Pollio,  respondet  Menalcas,   carmina 

non  solum  magni  facit;  sed  ipse  poesih  ex.ereet:  /w- 

vencue  ei,  plenus  juvenilis  ferociae,  qualia  ejus  car< 

miua   sunt,    ad   sacrifieiuni   pascatur,    —     JP^ern 

carmina^  carmina  efficere,   don  minus  graviter  La^ 

tino  sermone  quam   nomv  Ima*    Nova  atrmina^ 

nbn  inusitata  specie  vel  virtute,    sed  quae   noyitate 

eommendentur. 

Insigni  nam  hominam  Horeat  ea  camiina  laude, 
Quae  noTitate  siia  reniebant  diilcia  ad  aures; 

Homenia  dieit  Odjs«».  1,  352  |isu  doctus,  et  Pindaros 
iaudat  vetus  vinum  .et  florem  novi  carminis.  Hora- 
titis  quum  tS^at.  I,  10,  40  me  aetatis  po^tas  prae- 
dicat,  scriptor  tragpediarum  PoHio  aeque  uiiicus  ei 


118  ECLOGA  III.  86—87. 

videtary  atque  Varins  po^ta  epicus,  VlrgQias  amicus 
msticae  Cauioeaae;  quamqaam  Quiotiliaoas ,  abi  cur- 
Bim  (»o^s  receoset,  oomeo  ejos  ombit,  Diatogo  4e 
oratoribus  si  fidem  habemus,  oratiooes  ejus  et  tra- 
goediae  aotiquum  colorem  et  aoimum  Pacavii  et  Attii 
referebaot;  tameo  ipse  Salhtstii  'Diraiam  verborum  ob- 
Boletorum  studium  reprelieodebat,  Reliquae,  quas  in 
oratore,  disputatore  et  bistorlco  compertas  babemus, 
virttttes,  sunt  impetOs  aoimi,  gravitas,  Jiiveotio  et 
ea  etiam  io  eligeodis  pedibos  diligentia,  quae  pntida 
aliquibas  videretur; '  ob  quas  virtutes  proximus  a  Ci- 
cerooe  et  Livio  babebatur,  sed  idem  tristitiam  ali« 
quura  et  jejuoitatem  habebat,  et  a  Ciceroois  nitore 
et  jucuoditate  tam  looge  aberat,  ut  saeculo  prior 
videretur  QmMt,  X,  1  p.  330  ed.  Bip.  Quemadmo- 
dum  Sanustiiy  ita  Ciceronis  multa  vel  ioimice  vita- 
perfibat  ^) ;  et  in  Livio  quamdam  Patavioitatem  inesse 
putabat  **) ;  Scaliger  opinatur,  in  Virgilio  etiam  Man- 
taoni  ttliquid,  cujus  rei  eqnidem  argumentum  non  re- 
perio.  Ltberi  agricoliie,  qnates  Damoetas  et  Menal- 
cas,  fieri  poterat,  ut  tbeatrum  Mantuae  vi^issent,  et 
Pellionis  tragoedlas  hibenti  animo  aadissenf.  Quid? 
qnod  Ovidius  >%r«A  ill>  535  de  plebecula,  quae  Idi» 
bus  Martiis  festura  Annae  Perennae  diem  passiin  per 
berbas  celebrabat,  dicit: 

Illie  et  cantant,  qtiidqaitl  didicere  theatris; 
Ht  Jactant  fadles  ad  sua  verba  vianas. 

Hafn.  C  liabet  et  qui  petlihfiB  jam:   q«od  argii- 


•)    Quint  XH,  1  p.  m 

••)    Qiiiiit.  1,  5  i>.  44.    VIII,  I  p.  05. 


E€L0€2A  m.  ag-^88.  110 

Mnto  ast,  fui  eonm^  ipioii  le^fkur,  ex  iaAer|rete- 
done  iiaiiiiB  esiie.  Spretom  jam  ~  -^  —  y«^i  fer- 
Tidam  impetom  exprimit;  son  versus  attulit  poetae 
hane  oeoefiMitatem,  neque  umqnam  afferet.  Victimae 
significaalibnB  notis  et  lirtHtibus  «ligebaBtiir  Hor.  IV» 
2,  53)  epodv  X,  23.  la  Aeneidit  iX,  629  Aacanina 
pro  ge  ipso^  ti  primnn  &cia»i  bellieum  beiie  cedat» 
juMicum  jam  «omu  peteatem  ei  arenaift  apai||ontem 
vovet. 


.88~M«  Poitionis  cirmina  qmcmiqne  ipwt) 
poStico  fiwoM  et  Ipse  ita  alMfipiatiiry  ut  baecfaaati  ad 
feiieitatem  aneeae  aetalw  mandiis  redeat  id  esl: 
Fervidum  fo^tam  PoUionem  ■amal^  ipse  fenrido  animo 
qnieumqtte  est.  Ad  Terbum:  Qui  te,  PoUio,  amat, 
eodem  penreoiat,  quo  te  ^pwque  penrenisse  gwidet; 
enmdem  apieem  praestantiae  assequatur,  qiiem  inter 
magnos  poiitas  antiqnitatis  $e  yue^ue  adqitum  esse 
Inlienti  aaiaHi  eognosisit*  Snmmam  cpiidem  linjus  in- 
lerpretationis  BormaMHU  divinabat,  «ed  tam  pamm 
fideoter,  ut  corrigei»  mailet;  etiam  mclius  eam  Mar* 
lynus  perqpiciebat.  Servius  qoidem  coosulatus  et 
triHaipiii  boBorem,  et  piane  ob  Iioc  ioco  olteoum  et 
quem  postea  Poliio  oactos  est,  intelligebat;  Ascen* 
sios  gaudiom,  oo»  eum  Pollione  esse:  quo  Soeo 
gmude$  te  (utetor  toa  coosuetodine)  ^oyue;  sed 
id  esset,  ubi  te  guudeat*  Venim  hae  senteiitiae 
tum  pressae  snnt  in  sermone  nativo  suo,  ut  aullu 
alia  liugna  facile  idem  imitari  possit  linpetus  Animi 
poesis  lyricae>  praesertim  iu  choris  trugoediuey 
quae    ex  Lenaeia  orta  crat  i^b.  11,  380  >  t«HM|ttam 


ISe  BGLOGA  Hf.  88-^89. 

4oimm  ttliquod  jovenQis  Baceki  laetttia  gestieiitMi 
eokbat«r,  quum  satis  Titibut  co<^s  silvestres  ex  fe» 
ritste  ad  liumanitatem  traduceret.  Plenns  qu^asi  liu- 
jua  dei  virium  miratur  laetus  poeta  et  cum  Tliyadi- 
bns  erantibus  per  invias  solitudines  sibi  ferri  videtur 
dnm»  emendaate  deo,  rupes  montium  et  campi  Yino  et 
lacte,  qnereus  meile  aetherio  flmmU  IV,  25«  V,  29» 
et  omins  felicitas  anreae  aetatis  circum  effloreseit. 
RuhMMy  sua  sponte  in  agris  pullulans,  in  laetitiis 
illius  tempestatisy  quum  magica  lingua  eae  receptae 
enwt,  pro  corjmbis  baccamm  suamm  raros  sapores 
§m9mU  feret.  Amamum  apud  Dioscoridem  parvus 
frntex  est^cujus  lignum  in  uvae  modum  convolvitur; 
parvus  flos  violam  albam,  folia  labruscain  refenint 
Optimum  mittebat  Armenia,  pejus  Media  et  Pontus. 
Landabatnr  recens  et  candidiim  ant  submbmm,  non 
niaeulis  variumy  non  implicitum,  sed  solntum  et  dif* 
fuaumy  plenum  semine,  uvarum'  instar)  ponderosum, 
valde  odoratumy  acerbum;  et,  ut  fraus  abesaet,  non 
fraginentis^  sed  integris  cauUbus  ex  eadem  radice^ 
Siinilia  Plinio  auctore  sunt  Cinnamomiim  et  Carda* 
momum.  Nostris  hoaiinibns  baec  planta  if^ota  est  *^)* 
IUam  opinionem  de  vita  luimana  in  altiore  olim  digv 
nitatis  gradu  colloeatay  quam  nostra  non  admodum 
maturata  aetas  difficile  mente  eoncipit,  uti  VirgiUus» 
ita  Tbeocritus  V,  124  etiam  pastoribiis  praebere  p<H 
terat ; 


*)  Curtius  Sprengd  Pluknetii  sententiam  defcndit: 
Amonitnn  esse  Cissum  vHigineam  L,  v.  C.  S.  historia  ttn 
hcrbariac  I  p.  140  ss.  et  ad  Dio^ooriden  i^  H, 


BCLOGA  iU.  90—91.  IHI 

CqfKHfi».    Lac  fondat  necaqnas  iranc  Himenu    Tu  qiM>- 

que,  Cratliis, 
Vino  ting-aris,  frnctumque  ferant  sia  ripis. 
Lacon.    Mel  furidatqne  mihi  Sybaritis;  mane  paella 
Fonte  fayos  lefent,  sitalam  qnom  laergeTet  nndis. 

Locos  Theoeritil,  1S2  conTersionein  tantam  natarae 
futnram  e;s^primit,  quomodo  Virgilii  Vlli,  62  >  nec 
COiB|Mirandus  est. 

90 — 91r  Malnm  poetam  Bavium  quicnmqne  non 
odijty  ejus.  mens  ita  perturbetur,  ut  etiam  pijora 
earmiQa  Maeyii  pulcbra  existimety  ipseque  immaoi»* 
sima  monstra  pariat.  Bavius  et  Maeviu^  nunc 
qnidem  famosi  snnt,  nt  qui  infelici  opera  versus  con- 
cinnayerint  et  poesin  nobiliorem  detrectaverint*  Sed 
tnm  affatim  plebis  erat»  quod  cum  iis  sentlret,  nt 
HOVOB  poStas,  qui  Graecornm  yirtutem  aemularentar, 
quasi.qHi  linguam  et  sanum,.  quippe  suum,  judicium 
eorrumperent)  impune  diffamare,  et  de  aurea  aetate» 
qnae  praeterierit,  Enniorum  et  Luciiiorum  ^amentari 
possent*  Ennio  deiector,  Gicero  er.  11  dicentes 
audiit,  quod  a  commmm  more  veriforum  qon  dis^ 
cedit!  £t  quam  saepe  etiam  postea  Boratius  Gram« 
maticorum  praecepta .  perstringit,  qui  omnino  nemi- 
nem  suae  aetatis  bominum  in  effoetum  orbem  prisco« 
rnm  classicorum^  ijuem  condnserant}  intrare  pateir 
rentur,  et,  quo  quis  magis  esset  sui  ipsius  ji|. 
dicii^  eo  minus.  Qua  ratione  quujn  recentioruqi  lau- 
dem  etiam  Orbilius  minuefet,  Horatii  praeceptor, 
cojus  in  q)QqpriaTf]Qt(a  singulare  ingeninm  incommodi 
juvenis  audisse  niagis  quam  didicisse  videtqr,  acoleos 
is  in  se  commavit  satyrae  Qbiter  irrideqtis.     Ex  opere 


ISt  BCLOGA  ilf.  90— 91. 

comnratii  (nam  isti  homines  nna  nituntur)  dieendi  ar- 
tificum  Bavii  et  Maevii  versum  Servius  Lb,  1,  210 
nobis  tradidit,  quo  VirgUii  pluralis  hordem  V,  %% 
admodiim  jejuiie  soioeeismi  arguittir.  Nuoe  anno 
DCCXIi  C.  C.  vix  fieri  potuerat^  nt  Vii^riHus  eorum 
lit  manus  incidisset;  quodsi  sua  ipsius  carmina  petis- 
senty  siteittio  id  praetermisisset,  i|uemadmodiiffl  sfleii* 
tio  contumelias  praetermisit,  quas  postea»  liti  ProF 
pertins  dicit^  expertns  est,  qunm  Anser  versificator 
iratiis  esset  de  illo  Anser  inter  oioren  JX,  M. 
Vernflii^  quod  Asinii  PolKonis^  eltmn  fimm  ceieliniti, 
diKgentius  faetas  tragoedias  tamqtrum  ineptnm  aKquod 
dioragiititt  exagitaverint^  dicaeulum  illum  Athenien- 
sem  ifflltati,  contra  cujiis  insaniam  vtv^  St^^iarwv 
unOf  md-e,  quae  et  ipsa,  eommnmi  more  non  dt«' 
cta,  tragiei  Attiei  adhibeliafeit,  Aristoteles  Poift,  XXII 
defendit:  id  ab  istius  modi  faominibns  plane  non  alte-» 
nnm  videtvr;  itaque  PoKioni  maxime  idonee  opposili 
essent,  qnippe  «wv/i  poetae  et  adversariu  Ad 
Maeviiim  inter  priores  Odas  Horatii  (epod.  X)  meerhm 
salutatio  est: 

Mala  soluta  navis  exit  alite, 
Ferens  otentem  Maevium: 

ubl  odor  non  tam  ad  usum  putidorum  verboruni  per- 
tinet,  quae  vetus  oyoXiaaxT^q^  sed  temere,  .contendu^ 
in  scriptis  Maevii  odoratus  est,  sed  una  cum  cxitu 
ad  adipem  potius  insulsi  viri: 

Opiiua  quodsi  praeda  curvo  Utorc 

Porrecta  mergos  juveris, 
Libidinosus  iinmolabitur  caper 

Et  agna  Tempestatibus. 


^ECLOGA  Itt.  92^9B^  Iffl 

Caetenmi  Ry«s  miirinas  effkgit,  si  reete  m  li«beiii^ 
quae  axoXififmf^  ad  Ibia  Ovidit  v*  5M  tradidit, 
tprain  versibt»  maledtxisset,  Atbetiis  in  carcere  fame 
misere  perisse  obesnm.  coqms!  Aliqnamdiv  GMtsolie» 
dios  iHos  Romanos  anctoritBte  vcdidsse^  etiam  casti*- 
gatio  testis  est,  qua  dig^ni  a  Virgilio  et  Horatio  ba- 
biti  suBt;  et  quod  Eusebins  vel  Chronico  suo'  mag* 
iram  indiciiim  debere  putebat,  v^  nunciaret,  ai»o 
DCCXX  U.  C.  JH.  Bmfiwm,  fofikm  {si  PhHarg^^^ 
rimn  seqnimiir,  idem  €mr«$0r  emt,  qui  r^pablicis 
admiiiistraret)  in  Cappadoda  obiisse.  Aeiiones  maie 
sanas  irridebaQt  proverbia:  Vuipi&ms  arm$^  vei^ 
quod  est  apnd  Snidatt:  Vulpes  regit  bovem  aran» 
f>M*)»  ^9  quod  ipse  Lneianus  de  fatili  pbilosopbo 
dieit:  Muiget  Mreum*  Hoc  quidem  ex  vita  pasto- 
ritia  mutuati  snnt,  nbi  Beckmannus  ad  AntigoniMi 
(26)  notavit^  lae  dantes  ciq>ros  non  inauditos  esse, 
jled  etiam  lae  gtillinacenm  in  proverbio  erat  IHio 
priora  ex  nugatortis  inventis  pictommy  quae  inter 
Hercnlanenses  picturas  plnra  expressa  snat)  orta  esse 
videntnr.  Hoc  loco  de  carminibus  dalirantittm  dicta 
sunt,  quae  Horatius  cum  somniis  febricitantiam  comr 
parat.     Hafn.  D  mmieeat* 

92 — 93.  Duae  admonitiones,  aeque  spectose 
utraqne,  sub  oculos  subjectae.  Damoetas  fingit  sibi 
pmeros  pastoraies^  sednlos,'  ut  flores  agreHes 
ad  eoronas  ^firaga  pleaa  saporis  legant;  quorum 
aker  refiigiens  frigidam  anguemy  qnem  modo  te- 
tigetat,   sob  hmmU  graaitne  latere  «ufitiat.     #W^ 


•)     Sqid.  s.  V.  <iilwffi||. 


tM  ECLOGA  ill.  94—97. 

giduit   tftBgeiid,     noB   refrigerans    stve   tnleriinetts. 

Disturbata  compositio  cnm  pedibqs  anapaesticis  (wr—)) 

0  pueriy  fmgite  /linc^    latet  auguis  nietnm  sig- 

nificant,  quam  sign^Ciitienem  convertens  i^quis,  quod 

fere  semper^    yerba  appenclet  potius,  qnam  annume- 

rabit 

94-^  96*     Menolcas  pastorem  imitatur,    oves 

torrentis  ab  ripa  prominente  et  propter  pntre  vel  pro- 

num  soliUB  pericuioMa  et  male  fida  repelleotem,  dom 

ridicola  gravitate^  tamquaiii  exemptnm^  quo  deterrean- 

tur,   ipsum  arietem  monstrat,   qui,  prudentissimus 

a  Buis  judicatus,  praeceps  tamen  prociderat,  et  etitm 

mtue  udum  velius  siccat.     Oves,  Aristoteles  judicat, 

stolidissimas  esse  quadrupedum!     T^mere,  ait,  in  so- 

litudines  aberrant;    saepe   imbre   procurrunt,    nix  -si 

eas  deprebendity  nisi  a  pastoribns  coaclae^   decedere 

nolunt,   sed  illico  moriuntur,   nisi  arietes  a    pastori* 

bus  deducantur;  tum  sequuntur  *).    ftuodsi  non  fallor, 

sifluies  sunt  etiam.  in  scbolis  litterariis  bipedum,  qni 

tttti  sttb  nui^^istris  baiatum  exerceant.     In  Tbeocriti 

¥9   100    Comatas    similem    admonitjonem   canit  ca- 

prarius : 

Sitta!  caprissaiites ,  ab  oliva!  imscite  hic  et 
Declives  ubi  snnt  colles,  nbi  suntque  myricae. 

Hoc  Sitia/   atticiens  StoUbergius  Comes  etiam  nunc 
audiit  inter  caprarios-  Italiae  inferioris. 

96—^97.  Aliud  par  rerum  pastoraiium  sifaili 
modo  effictum*  In  priore  eaprariu9  Titymm  so* 
ciam  dispersas  capra^»  quae  pimis  prope  torremtem 


•)    Arwtfa.  h.  <»,  vr,  4. 


SCa^OA  IIL  98 --g9.  ua 

rep«nt,  baculo  rejieere  jnbet;  ne  intmi^ealiTe  I»- 
veDtor:  sed  ipse  laTationem  iis  frigidae  aqnae  deati- 
nnt  ad  viUosa  rellera  purganda  Lb*  lll,  311  in  tutioro 
fonte,  qaemadmodum  Comataa  Tlieocriti  V»  145  vi- 
ctor  se  jactans: 

Nnnc  bilares  sitis,  cornntae,  cras  ego  mergam 
Frigore  yos  capras  omnes  Sjbaiitidis  ondae. 

Rejieere^  jacto  pedo  V,  8S  repettere.  HomeruB  II. 
XXJII»  845. 

Conjicitnr  bacolos  qmintmn  a  pastore  bobnlco, 
Ayolat  atqqe  pedam  ad  pascentes  tarbine  tawros. 

Et  TbeQcritus  IV,  44: 

—    —    —    Toqne  feri  vitiilos,  nmos  qood  olivae 
Infra,  sed  pereant,  lodnnt;  biAc,  sitta!  abes  albe. 

Ita  Plautns  Pers.  11,  b,  18  de  bubus,  i»  buLilem 
reieere.  MiHs  pastor  a  Columella  ad  cogendum  et 
recipiendum  gregem  voce  ac  baeulo  minari  tantum 
jubetur,  nec  umquam  telum  emUtfere.  Statius  TAeb, 
IV,  574  canit  Actaeonem  aggredientes  canes  telo  a 
se  repellentem,  ^eicientem,  Recte  igitur  Dryden. 
convertit,  antl  sling  your  heok;  et  Martjnus  mire 
miratns  est.  Heiee  vetere  pronunciatione,  quale 
Lncretii  eicit. 

98—99.  In  imagine  a  Menalca  comparata  fa- 
miUam  magister  pecoris  gregem  suum  calore  me- 
ridiano  in  umbram  compellere  jubet  Lb.  III)  331;  ne. 
lac  praecipiatur  sive  calore  exsiccetur.  Prm^ci" 
pere^  antea  auferre.  Ae*tus^  calor  diurnus  Lb.  I, 
297.  AestaSy  quod  legunt,  nimis  late  patet.  Lac 
si  non  vult  exire^  palma  pastor  ubera  preseare 
solet. 


138  BCLOGA  IIL  100— lOt. 

100—101.  Praefeetnfl  bvbiilconim ,  eiijus  per- 
Boaaiii  Ihmoetstm  iBdHit,  qoeritar,  quttni.niaeer  tmims 
sk»  His  et,  qaibiu  postreronm  coDtendimt,  Ternbns 
eofiden  puero»  aifnosctmiui,  qui  contentioBem  suaai 
a  carminibus  ordiebantur  amore  lascivieiittbiis.  Uaf- 
niensis  ^  babel  Heu,  quod  GramttatiGt  legvnt  Heu. 
^y  C  babent  JSHeff  v*  U,  58.  ^os  tauru»  aHquo 
tempore  ante  admissuram,  quae  fiebat  in  veris  et 
aestatis  cofi6nio  v.  29,  a  greg^e  separabator  et  hirge 
saginabatur:  qui  cultus  per  tempus  admissurae  dura- 
bat  Lb.  Hl,  123.  Ekrtmm  sive  ervilia^  oQftfio^ 
(Ers  gallice,  Ervum  {Vicia^  ervilia  JL.)  planta 
externa  est^  viciae  cognata.  Brucbia  fere  cubttalia, 
longis  foliis,  post  album  florem  parvas  nuces  ferunt 
trium  vel  qnatuor  granorum,  quae,  qifod  Aristotelcs 
dicit,  quemadmodum  omnia  legumina,  quae  infiatio- 
nem  baben^  ad .  saginandas  bove^^  praesertim  mola 
fracta  et  cocta,  ntilia  sunt.  Mense  Martio  vel  au- 
ctumno  satum  gravedinosuin  esse ,  dicunt  Romani  *^), 
imprimis  bubos;  «lanuario  vel  Februario  innoxium, 
Tbeoeriti  exclamationem  IV,  20: 

Vah,  macer  est  taams  fuWus  mihi! 

viic  videri  potest  Virgilius  ad  imitandom  sibi  propo- 
suisse.  Leognichii  liber  babet  arvoy  Hafnieoses 
omnes  fre^o;  iidem  omnes  e9t  \*  101  voikkiaq  dam- 
nant;  tantttm  D  liabet  magiiter*  Pecus^  iatius 
patet,  omnes  pecudes.  Magiater^  praefectus  pa* 
storum. 


*)    Plin.  *.  11.  XVin,  15  s.  38. 


ECI^GA  111.  102- 109.  i87 

102— 10^.  Ib  liu  ^nis  certe,  res^ndet 
MenalcaSy  pastoris  oviiim  persoimni  gereos,  ne  anwr 
qiddem  eaiu»a  est»  cur  tcI  ossa  tabe  liquefiaat;  fieri 
noB  potest,  qnin  faseinati  sint»  JVec  potestate  satis 
nota  ne  gmdem*  Etiam  nnno  mediocriter  infelix  es, 
mente  putat;  malo  sane  mederi  potes;  hic  vero  ne 
amor  ^uidem  cogitari  potest;  certa  morte  pereunt 
clam  faaciaati.  Ita  nec  Stepbani  correctio:  Hi 
certe  (ne^ue  amer  camsM  est)  pLsp  ossidus  hme^ 
remty  neque  opus  est,  quod  Gnlielraus  proposnit^ 
nt  eodem  modo  interpunganuis,  sed  Ais  cum  Do- 
Bftto  pro  antiquo  Ai  accipiamus,  quemadmodum 
Terentii  ew^  11,  2,  38  Aisee  pro  Aice^  et  PhAUti 
mHL  Wy  69  6  Aisce  Aaminee»  Num  ita  ista  sul>ti<- 
lis  ratio  sententiarom  toHeretur;  et  Aie  pervetusto' 
etiamsi  fidem  habeamus,  lioc  quidem  in  loco  Virgiiius 
eo  non  usns  esset,  ubi  cum  cauisa  est^  quae  verba 
proxime  absunt,  conjunctum,  solemnis  forma  tertii 
casus  aptissime  id  liabendum  erat.  Etiam  caussae 
esti  quod  Gulielmiis  corrigebat,  nulla  necessitate 
obtruditur.  Res  et  rei  descriptio  tota  Virgilii  eat^ 
naai  Tbeocritus  IV,  15  baec  tantum  babet: 

lUios  at  vitalae  tantnm  non  ossa  liqoescunt; 
Forte  cicadam  imltans  rore  an  nunc  vescitor  ndo? 

Proverbium,  quo  mades  significatur,  quo  etiam  nos 
ntimur^  Tirgilium  neque  a  Tbeocrito  neque  a  Ca^ 
Umacbo,  quem  Germanus  landat,  doceri  opus  erat. 
In  vita  quotidiana)  Plutarcbus  refert,  sHperstitiose 
creditiim  esse,  quemadmodum  benignum  venustarum 
ocolimi  ad  maie  suavem  amorem  incitare»  ita  ipsum 
vismm    noeere    invidiae,     praesertim    iafaMtilmSj 


tS8  ECLOGA  111.  104—105. 

qiti  studiose  bnllae  iosigni  Vil ,  18  cotitra  om- 
nem  fascinationem  muniefoantnr.  Neqne  invidi  solnm, 
saepe  amici,  familiaris,  ipsius  patrts  infeltx  ocuius 
esse  videbatur,  ut  matres  ab  iis  infantes  natos  tne- 
rentur;  et  exempla  erant  aliquorum,  quibus,  quum 
imaginem  suam  aqua  conspicere  voluissent,  morbo 
forma  perierit.  Etiam  nuno  infantibus  et  pullis  ant- 
maitum  oculns  non  solum  obest  fascinans;  sed  etiam 
nutrices  sunt,  quae,  prinsquam  ad  sacra  niater  re- 
diens  lustrata  sit,  infantem  dubitent  cuique  advenae 
monstrare;  ne  forte  maTignus  inter  eos  oculus  ioter- 
sit,  qni  nocturnam  quietem  partui  auferiit.  Ne^9 
^wii  ocfiiu^^  oculns^  qui,  quis  sit,  nescio;  y«i9 
pro  ^ui,  Pro  agnos  Leng^nichii  quoque  liber  et 
Hafniens*  C  koedos  habct.  Scribae  Afenulcam  opi" 
nabantur  suis  verbis  loquentem  audire  cnprarium; 
quidni  etiam  v.  94  et  98? 

104 — 105.  Postremum  additur  par  rusticorum 
aenigmatum,  omnino  veritatem  imitatum,  in  quibus 
intenta  exspectatio  numquam  ad  reconditam  aliqaam 
doctrinam^  sed  ad  verborum,  ad  sententiurum  iepi- 
dam  commutationem  ingeniose  deduci  solet.  Ckte" 
ium^  quod  alicubi  per  tres  taotum  uinas  porrigt 
dicitur,  ipsos  veteres  Grammaticos  ad  desperationem 
adegit;  et  serioribus  quibusqne  opera  adaucta  est, 
ut  ex  tam  varie  et  tam  acute  indagatis  aptissimum 
eli^rent,  aut  nova  enuclearent,  qua  in  re  erant, 
qui  difficillimum  ingenium  probareut.  CaeJumne  trium 
ulnarum?  En,  inquit  vir  g^ravis,  in  puteo  Syenite, 
ubi  phiiosophi  diem  solstitialem  servant,  tantum  tres 
alnae  dc   caelo   conspiciuntur!     Cur  Sjenite?   inter- 


eCLOOA  III.  104^105.  iS9 

pellaiwit  aiii;  idm  oMiflpiate  in  qnojibet  paieopjr». 

fkittdoy   qsi  slifiro  ires  uloas  patotl    Etiam  ex  gpecu 

8ieiilo!     etiaiii    aii    Poailipo!     deniqiie    ez   quoliliet! 

etiam  ex  superiore  foramine  PanAei!  etiam  ez  fiinio! 

Qttid  fumiim!    Ex  aurifodioa  ooiu^icieiid«m  est;  nam 

in  aurifodina  aureae  venae  in  iores  diacummt,  qui- 

bns  regia  aomina  cuduntur!     Sed,   argudlialor,    tres 

alaflue  caeli  non  caelum  trium  ukarum  aunt    Ubinam 

totiim  clteluln  tfm  uloas  occupatl    In  djpeo  /^Btkl 

Vel  jicbiUis!     ttuod  meliiia  stt^    muodi  imago  in  sa- 

eris  Cereris!    Imo  melius,  spbaera.  Archimedis!    yd 

potius,    yir  etiam  ductior  persoaabat,    Caei^m  est 

mmMdMy    mumktsf  sacra  ftvea  in  comitio  Romano 

dicebittur»  quae  triduum  singulis  aanis  patebat;    tres 

dies,    tres  ulnae;    modus  temporis  modo  loogfitudiois 

aenigmate   significatus  I    Qua  in  re  boc  maxime  mi- 

mm  sit)  qood  ipsius  Virgilii  interprQtationeBi  novimm^ 

nec  suspiciosi   de  origine  eara,    sed  tamquam.  parum 

lejodam  speroiimis,.    Asconius  Pediaous,  Grammaticua» 

qoi    cum  Yirgilio    consoetudinem  babebat,    et  poeta 

Cornificias  ejusdem  aetatis  -a  Servio   pt  Pbilargyrio 

pariter  testes  nomiriantur,  quibus  quaerentibus  Virgi- 

lins  .responderit:    CaeU  Mpatium  trium  ulnarum  se^ 

pulcrum    esse  Mantuani   civis    luxuriosi   Cael  I  no*- 

mine)  qui»  quod  fieri  *  solebat,  quQm  fundum  venderet, 

loculnm  sibi    ad  sepulcrum    reservarit;    de  iodustria 

orucem  se  Grammaticis  fixisse^  ut  videret,  quis  eorum 

doctissimus  sit     Haec  Servius   et  Pbilargyrius   scri- 

bebant,    quum  adbuc  fieri   non  posset,   quin.^sconij 

et  Cornificii  testimonia  vel  ipsorum  scriptis  vei  serio- 

nim  Grammaticorum  excerptis  exstarent.    Modus  mi- 

9 


ISO  KCLOCSA  lli.  106—107. 

noria  septtkn»  iibi  totttaoi  mnm  penebator,  mc  pe- 
des  in  fronte  erat^  nepteiH  in  latere,  itaifae  temae 
fere  uUum  in  «fnadmtudi;  majus  dnedecini  vel  vigieti 
pedvm  erat»  Utinam  viri  lianentissimi,  qai  ne  aenigw 
mati  qnideai  jo^osam  .  pernratationem  eondonobant, 
aliqua  oraonla  #emiiiisci  veHent!  Veri  simile  est,  iiunc 
jocum  de  €kmUo  famoso  tum  in  coetikis  Mantuanis 
crebro  jaetatnm  esse»  ApoUo^  deus  vattcinandi. 
7W>  yetns  aceilsativas  a  tr(H%  Hafn.  B.  C.  trt». 

105 — 107.  Fiot99^  regum  nominibns  noiati, 
Hyaekttiii  vetemm  sive  Vaccinia  11»  18  sunt,  quae 
pastor  caprarum,  ApoUinem  ut  bonoraret,  in  bortis 
eolebat  v*  63«  Si  &Mam  seqniinir,  qaae  non  om* 
nibUB  nota  esse  poterat,  quooiam,  si  secus  fiiisBet» 
aeaiginati  non  serriisiet>  ex  sanguine  doorum  re^- 
giorum  flliotum  crescebant:  primumy  qunm  fbrme- 
Stts  HfaeimBAu9^  Amyctae^  regris  Laconls  iilins)  vel) 
qnod  idii  dicont,  Oebali^  ab  Apoilinis  amantis  diseo 
iceretur)  Aecundnmj  quam  ;«tf/arar,  TelamonO)  rege 
8alamitti0)  natos,  ftrro  se  fiirens  ad  Trojam  Iraoa- 
%eret  Ex  interioribiis  ducdbns  vel  Iridis  sive  000^- 
mlei  gladioii)  vel  Delphinii  miooris  AI  emebant  lit- 
teras,  lamentatiooem  dei  vel  initium  AjaeiSy  modo> 
quod  Palaephatas  el  Servias  dicunt$  y,  a  qua  IHtera 
Hyacinthus  Oraece  orditor»  Hjacintbi  solum,  noa 
Ajacis  nomen  inscriptuiil  esse^  afBrmaverit  tantum  is, 
^ai  Servium  post  excerpsit^  cujus  aetale  non  amplius 
A  transversa  linea  noo  disjunctum  scribebatur«  Pro- 
bns,  Grammaticus,  etiam  YA^  plorantis  Vocem,  ibi 
^gttoscere  sibi  videbatnr.  Hafii.  V  naeeunimr  in- 
terrogatione  directa;    vemm  nmeeawtur  ad  fm$em$ 


ECLOGA  Jll.  108— Ut.  151 

aptoni' est,     PhfUid»  •olos  habeto:  a(f  v.  76— 19 

respioit     Qnare  ad  benevalom  adaionitioneni  via  mu- 

nitury  qoam  eam  arbitrio  arbitor  eofijang-at 

108  — 111.     Palaemott,  prouft  certantium  virtuti 

et  inteiligentig  c^ensui  convenit,   ita  modeste  judicat: 

neutrioa  esse  victorjam)  ij^anvis  ad  Menalcam  ea  po*- 

tii»  indioare  vldeatur.     Non  uoittmm^  non  mei  ali- 

cujos  similis,    est  judicium  ferre  de  tam  eximio  pare 

eontendentium.     Interpretatio  seribae^  qui  8ervii  per* 

sonamgerens,  Servium  exeerpsit:  Nm;  noHrum 

Blinime!  non  vestrom  id  est^  ut  PhjlMda  alteri  addi* 

e«^;    uostri  id   muneris  tRi^    nt  litem  componamus: 

nira  est,    ut  modice  dicam,     Tamen  ipse  Ascensius 

huie  sententiae  favit,  qoum  ^on  veMtrum  legendom 

reciperet     Tum   timide   fertur  judicium:    Certe  Me- 

iwleas,    si  pariter  cecinisses,  dignus  esses,   qut  vac- 

eam  adversarii  acciperes,  quoniam  tibi>   qoom  seqoe- 

reris  canendo,  majores  difficoltates  soperandae  erant; 

attamen  Damoetas,   quum  eantu  praeiret,   tam  artifi- 

eiosa   inveoit,    non   quidem    ut   dig^nus  sit,    qui   tua 

pocula   accipiat,    verom,    qui   soam   vaccai|i  tueatur. 

41teruter  si  victor  esset,  tu  is  esses;  verom  Damoe- 

taa   non  victus    est     Tom   prudens  oonstaate  aetate 

villiens  jovenes,  quorom  cantus  ab  amore  ordiebatur 

V«  64 — 83  et  ad  amorem  decurrebat  v.  100  — 107, 

serio  monet;   t|uod  monitum,  ut  idem  et  acrins  pon* 

gat  et  minus    invidiose   dicatur,    eommuni  praeceptn 

dicitur:    Quisque  tamen,  quicumque  is  sit  (vel  senex 

yel  juvenis)  dulcem    amorem  metuat,    aot  eum  aoer- 

bom    experietur!     Virgilii   At  corrompebant    senbiie 

posito  ety    atqoe   metvut  tantom  non    omnes  posito 

9* 


158  ECLOGA  III.  108  —  111. 

• 

metueti  qnod,  noritia  potestate  verbi  ^uis^uis  de- 
eepti)  eontinuationem  jndicii  exspeetabant :  Etiam 
quemlibet  alium  vacca  digfnum  esse,  qni  vel  duleem 
•  amorem  metuet,  ?el  aeerbnm  experietur.  Nec  moye- 
bant  eos  ineptiae  bujus  expressae  continuationis.  Tamen 
in  Mediceo  et  aliis  quibusdam  libris  metuat  sequente 
€jcperietur  servatum  est.  Lingua  Plnuti  et  Lucretii 
iffuis^uis  et  uHus^uis^uis  cum  guisque  et  quicum' 
fue^  qnae  Idem  valerent,  omisso  saepe  est  pro  quHibet 
ntebatur:  qnam  observationem  Manutii  et  Lambini  in 
Museo  C^rmanico  (1786  1. 1  p.  24)  satis  nobis  pro- 
bavisse  videniur*  Prope  Augusti  aetatem  banc  vim 
quisque  unice  servavit,  rarius  quisquis  ^  praeter 
quoquQ  modo  et  pacto^  etiam  quicumque  inter- 
dum*  Ita  eodem  omisso  est  plus  minus  tarde  motata 
sunt  quandocumque  et  quandoque  pro  atiquando^ 
quantusquautus  pro  totus^  quaiisquaiis^  uter^ 
que^  utercumquCy  ubique^  undique^  quotquot 
annis  et  quot  annis^  quotquot  et  quot  Caien" 
dis,  mensibuSy  diebus^  quaiiscumque  ipsumqae 
qui  I9  59.  Summam  quidem  bujus  interpretationis, 
sed  servato  et  atque  metuet  etiam  apud  navum  As- 
censium  reperio :  Quisquis  i.  e.  quicumque  is  esty 
non  soium  vos^  sed  omnis  mortaiis  ,•  qaem  JDiego 
Lope»,  Hispanus,  convertens  sequitur.  Veremini, 
juveneS)  interpretes  saeculi  sexti  decimi!  Discedens 
demum  Palaemon  servos  appellat,  fossas  in  aquosa 
declivitate,  quibus  vicina  prata  domini  aestu,  qui  tum 
erat)  irrigari  curabat  Lb.  1,  106,  aggere  ocdndant. 
Pueriy  laeta  adhortatio  familiae  I,  45* 


ECL06A     QUARTA. 


P    O    L    L    I    O. 

Sicelides  Musae,  imulo  inajora  caiianuisi 
Non  omoes  arbnsta  jnvattt  huinilesque  myrieae. 
Si  caaimus  siivas,  silvae  sont  Consale  digoae. 

IJIfiBia  Comaei  veoit  jam  canninis  aetas ; . 
fllagous  ab  iotegro  saecloram  nasoitur  ordo.    5 
Jain  redit  et  Virgo,  redeunt  Satnruia  regna; 
Jam  nova  progeuios  eaelo  demittitur  alto. 
Tu  modo  nascenti  puero,  quo  fenrea  prunom 
Desinet,  ac  toto  surget  gens  auroa  mundo, 
Casta,  fave,  Lucina:  tous  jam  regnat  ApoUo.tO 
Tcque  adeo,  decos  boc  aevi,  teConsuie,  inibit, 
Pollio;  et  iucipient  magni  procedere  menses. 
Te  duco,  si  qua  manent  sceiems  vestigia  no^ri, 
Irrita  perpetua  solveot  formidiue  terras. 
lile  deum  vitam  accipiet^  divisque  videbit         15 
Permixtos  beroas,  et  ipse  videbitur  illis, 
Pacatumque  reget  patriis  virtutibus  orbem. 
At  tibi  prima,  puer,  nuUo  mooitscola  cultu, 
Errantes  faoderas  passim  cum  baceare  telius^ 
Mixtaque  ridenti  colocasia  fundet  acaotho.       20 
Ipsae  lacte  domum  referent  disteota  capeUae 
Ubcra,  nec  inagnos  metuent  armenta  leones. 


154  ECLOGA  QUARTA. 

Ipsa  tibi  blanclos  fnDdent  oonabula  floree* 
Oooidet  et  serpeos,  et  fallax  berba  yeneni, 

350ooidet!  Assyrinm  Tulgo  nascetur  amoinum. 
At  siinul  heroum  laudes  et  faota  parentis 
Jam  legere,    et  quae  sit  poteris   cognoscere 

Tirtos; 
Molli  paulatam  flaire^et  oampus  arista, 
Incultisque  rubens  pendebit  seutibus  uva, 

30Et  durae  quercus  sodabunt  roscida  mella. 
Panoa  tainen  suberunt  priscae  Testigia  frairiis, 
Qnae    tentare   Tbetin   ratibus,    quae   olngere 

muris 
Opptda,  qnae  jubeant  telltirem  infindere  soloo. 
Alter  erit  tnm  Tiphjs,   et  akera  qaae  vefaat 

Argo 

35Deleetes  hm^s;  emnt  etiam  altera  beUa; 
Atqae    itenm    ad    Trojam    magnus   mittetor 

Acbiiles. 
Hinc  ubi  jam  firmata  Tirum  te  feoerit  aetag; 
Cedet  et  ipse  mari  Tector,    nec  nautica  pinos 
Mutabit  merces;  omnis  feret  oinnia  tellus. 

'^ONon  rastros  patietur  humos,  non  Tinea  falcem ; 
Robustus  quoqoe  jam  taoris  juga  solTCt  arator. 
Nec  Tarios  discet  mentiri  lana  colores: 
Ipse  sed  in  pratis  aries  Jam  suaTO  rubenti 
Murioe,  jam  croceo  mntabit  TeUera  luto; 

45Sponte  soa  sandjx  pascentes  Testiet  agnos* 
Talia  saeola,  suis  dixeruut,  currite,  fiisis 
Conoordes  stabili  fatorum  nnmine  Paroae. 
Adgredere,    o  magnos  (aderit  jam  tempus!) 

honores, 


ECLOGA  QUARTA. 


fStt 


Cara  dettmsnbeles,  inagnttiii  Jovis  increinentuin!. 
Adspice  convexo  nutantem  pondere  mundum,  50 
Terrasque   tractusque   maris   oaelumque   pro- 

fttnilttnil 
Adspice,  yenturo  laetantur  ut  omnia  si^eclol 
O  mihi  tam  longae  maneat  pars  ultima  vitae, 
Spiritus  ety  quantum  sat  erft^  tna  dioere  faota! 
Non  me  carminibus  vincet  nec  Tbracius  Or-55 

pheusy 
Nec  Linus;    huic   mater  qnainvis  atque   buic 

pater  adsit, 
Orphei  CalliopeH)  Lio^  fi^riliQsiis  ApoUo! 
Pan  etiam  Arcadia  mecum  si  jndice  certet, 
Pan  etiam  Arcadia  dicet  se  jttdice  victuml 
Incipp,  piM*ve  puep*)  risu  c^gposo^rf  matrem!  60 
Matri  Ibnga  deeein  tulcmnt  fastidia  inenses! 
Incipe,  parve  puer!  q«ot  non  fiscTre  parentes,. 
Nec  dens  hune  mensa,    iam  nee  dignala  cu- 

biti  esll 


EGL06A  IV.  EXPLIGATA. 


ABGUMENTI  NARRATIO. 


AB  U.  C.  DCCXIV. 

Cn.    Domiiio    Calvino  II,    C.   A$i- 
nio  PoUione  Coss. 

AUCTUMNI    TBMPORE. 

Tirgilitis    annam    agens    !!^ — 90. 

Ver^  liujys  iwDi  iiicipieDte  Caetimr  Octovianiw  vicit 
Peruaiae  L.  Antoiiiuiii)  proxi»i  niperioris  anM  eaa* 
sulem^  qui  una  cum  fratris,  triumviri,  imperiosa  uxore 
Fulvia  turbas,  quae  de  agris  dividuudis  erant/  ad 
bellum  excitaverat.  Exinde  M.  Antonius,  quum  post 
pugnam  Pbilippensem ,  anno  DCCXII  factamy  paene 
otiosus  prope  Cleopatram  venustam  morlttus  esset, 
fug^enti  in  Graecia  Fulviae  obviam  factus^  bae  et 
sociorum  soUicitationibus,  Asinii  Pollionis  Cos.  et 
Domitii  Alienobarlri,  qui  libertatis  restituendae  stu- 
diosi  erant^  ut  ad  Brundusium  transvefaeretury  per* 
motns  est.  Huc  Asinius  Poilio,  qui  legatus  Antonii 
ab  anno  DCCXIi  in  Venetis  erat,  quiim  irritnm  esset 
consilium)  ut  L«  Antonium  ab  obsidione  Kberaret, 
juxta   oram    maris  Adriatici   eum  septem    legionibus 


BCLOGA  IV.  ARGCMENTI  NARRATIO.  iH 

jdesceiidity    et  Domltius  Akeoobarbus,   Brulo  amietis, 
Petttoiii  nuper  eonciliatns,    am|>limi  dassem   in  mari 
lonio  fOBt  cladem  Pliiliiipensem  habuit.     Etiam  Sext. 
Pompejus,    qui  8iciliam  tenebat  cum   copiis  in  dies 
cresoentibus,  M.  Antoaii  societatem  quaerebat.     Quare 
Caesar  Octavianus,  quum  ipse,  firmior  quidem  legio* 
aibus,    sed  param    firmus  uaYibus,    in  ihipltci  bello 
etiam,  ne  commeatu  interduderetur,  timeret;  utPom* 
pejum,  81  opus  esset,  aibi  conciliaret,  Scfibonim  bis 
nuptam  uxorem  elegit,    cujns  frater,    L.  Seribooiui 
Liba,  Sexto  Pomp<yo  affinis  erat^).     Dum  Antonius 
una  cum  Pompejo  bellum  in  Italia  inferiore  movebat, 
quod  cruentissimum   fore  quisque  praesagiirit;    Fulvia 
Sicyone  obiit.     Hac  re   Coccejus,   Antonio  simul  et 
Octaviano  amicus^    usus  est,    ut  ad  Bmndusium  p»- 
eem  conficerety    quum  Caesaris  Octaviani  Maecenas, 
Pollio    Antonii   mandata   ageret.     Itaqae   provinciae 
quum  deauo  dividerentur^  excepta  Italia^  quAey  qaod 
eommuDis  patria  esset»  semper  excipiebatur  ^^),  Octar 
vianmi  occideottm  accepit  ad  Sardiniam  et  Dalmatiam 
usquC)  Antonius  orientem  a  Scodra  urbe  ad  Buphra* 
tom ;  Lepidas  aotem  Afncam  proviiiciam  tenuit;  con- 
txia'  Pomp^am,   ni$i  pactio  fieret,    beUnm   deeretnm 
est*^^)«    Ad  quam  amicitiam  firmandam  Odavianus 
AAtoaio   sororem  despondit)-  pulchram    et  honestam 
Oetaviamy    qaae  ex  defnncto  nuper  eonjuge  C.  Mar^ 
cello  gravida  erat;  neque  ita  multo  post  Roawe  nu*' 

•)    Appiani  V,  63. 
••)    Dionis  XLVIII,  2. 

)    Appiani  V^  05.    Dion.  XLVill,  as. 


•»« 


m   BCL06A  1?,  AHeUH^^I  NARRATIO. 

Y&B»  actae  sant  Veptini  Pompejtts,  indi^e  IwlHtiiis 
Sttrdiniam  exfiugnaiMit,  praedas  agebat  de  era  Italiiie^ 
et  popidnm .  fame  iantopere  iirgebat,  «t  in  fin^  anni^ 
cui  in  pattcos  dieSy  qui  reiiqui  erant,  alii  eonsules 
praeficiebatttur  *),  motibns  triumviri  ad  pacis  leges 
fereBclas  coacti  sint.  Demum  anno  i>€€XV,  quum 
ante  per  causam  monim,  vere.  amore  Livi^e,  post 
ipsnm  partnm  filiae^  notae  Juliae,  Oetavianus  Seri-i 
iMHiiiMi  dimiaisset,  ad  Misenum  pactio  rata  fiicta  est^ 
qiui.  pmeter  cqnsulatum  Fompejo  8iellia,  Sardlniaj 
Corsica  et  Aefaaja  in  quinque  anno^  tradita,  ejusque 
iilitt  MarceUo,  privigno  Antonii,  desponsa  est  **)* 

Inter  bas  vidssitudines,  quibus  fortnna  Romani 
tmperii  diro  discrtmiae  periditabatnr,  in  honorem 
Pollionis  eQosulis,  amici  et  fautoris,  banc  subiimem 
Bcb^em  Virgilius  scripsit  Hoc  argumentum  est: 
jam  fioem  adesse  ferrei  saeeuli,  quem  Cumana  8i* 
bylla  pjraedixdrit,  et  boc  ipso  eonsule  aureum,  nato 
puero,  quem  exspectarent ,  reditumm,  quod,  quo 
magis  ille  in  arbis  terrarum  imperium  adolescat,  ma*- 
gis  magisfue  «larum  fore. 

(^onam  pnero  ^xspeetatol  Servatore  sdKeet 
noetro!  respoaderjint  homiaes  religiosi^  qflrflms  vaii«> 
cioantem  suam  elationem  animi  turbare  nolumus.  Nam 
quod  pmedictio  Sibyllina,  quam  solam  Vii^ilias  no« 
verat»  qnum  nnila  adbue  Christianomm  opM  sub- 
dita  esset,  tantum  de  reileunHifUS  aeMHmSy  non 
de  partu  pneri   egisse  videatur;    quodque  pner,    qno 


•)    Dionis  XLVIIl,  32. 
)    Appiani  y,  72— 73.    Dionis  XLVlll,  38. 


»• 


ECLOGA  IV.  ARGUME!!«rri  NARRATIO.  n^. 

ntA»  pmedictioiiem  VirgUint  nAnm  fmn  eBteiidit,  hee 
anoo»  niiito  aate  pueram  Bedilehemitcin,  Batos  sitt 
haaita  ratioctniintiimi<lttbitittifHies  nullo  negotio  sacra 
iQf.itfWVTixrf  redarguetk 

At  enim  qaoiilie»  qnem»  patre  heroe  in  terris 
natum  et  imperio  heatiorum  rerum  destiBatam,  ipso 
aiftno  DCCXIV  a  Lncina  precari  licnit? 

Recentiorea  interpretes,  splendore  magis  poste- 
ijere  Caesarianae  domns,  quam^  faujns  temporis  ra» 
tione  ductiy  partim  de  Mmrceiio^  fiito  Octaviae^  sn* 
spicantur,  qui,  gener  factiu  Caesaris  Augusti,  quem 
imperio  sequutorus  csse  pntafoatur,  anno  Dt'CXXXI 
obiit*);  partim  ^^  filio  Scribomme^  qnem  qnldem 
animis  praecepissenty  sed  pro  quo  filia  edtta  luerlt. 
Vel  ipse  lJru9UM^  quo  Livia  ex  priore  marito,  qnum 
Caesar  eam  anno  DCCXVI  in  matrimoaiam  daeeret, 
gievida  erat)  proeo  Iwbitus  est)  quem- aaaoDCCXiV 
exspectabant 

Fttliles  esse  etiam  prioves  enodationes,  fiicile 
cogitando  efiicitar* 

^uodsi  MmreeUu9y  laadibu»  post  celebratnB, 
aaoo  DCCXXXI  obiit,  priasqaam  vieesiaram  aetatis 
oDnam,  quod  Propertias  (111,  20  (16)5  15)  lasMate. 
tos  est)  complesset;  PoUiooe  consttle  jam  bimos  fa- 
cttts  erat  Sed»  ut  modo  oatus  fuerit;  qai  fieri  po- 
tttit,  ut  is  spes  imperii  esse  crederetur,  qoam  ipse  • 
Aulooius  fitios  haberet,  Caesar  Octamnos  javenia 
esset  Bttper  coonabio  janctus^  et  tres  et  viginti  annos  , 
natusf     Htto  ore  poeta  (v.  17  et  26)   de  pa$ermU 


•)    Soeton.  Aug.  c.  62—63. 


140  BCLOeA  IV.  AReiJSi£I!iTI  NARRATtO, 

mriuHl^s  et  hereieU  faetiM  loqiii  poterat^  q«niii 
C.  Mnreelliis  pater  Pompejaiias  partes  stndiose  secta- 
tiis  esset,  Antonius  vitricus  libidisilHis  irem  omDium 
bonorum  virorum,  beUicis  virtutibus  aperte  simultatem 
Oetaviani  aemuli  concitasset,  contra  quem  modo  ipsum 
arma  tulerat?  Gratam  simulationem  scilicet^  qua  Vir« 
gilius  novo  domino  Galliae  citeri<M-is  adulatur:  grd- 
tiorem  lactam  propterea»  quod  poeta  PoHionem  ailo- 
quutus  est)  qui  (v*  IS),  nimirum  quemadmodum  an- 
tea,  reii^ua  vestigia  sc€leris  exstiiiguere  jitbetur! 

Contra  exspectatum  Octaviani  et  Scriboniae  fi* 
lium,  quem  homo  Gallicus  primus  intelligendum  pro* 
posuit,  etiam  jnajores  difficultates  existuDt.  Fifiiim 
et  imperatorem,  qui  salutare  imperium  Caesaris  Octa»- 
viaoi  sequatur,  ex  conjugio  palam  optare,  publicae 
saluti  ita  prospero!     Quo  viri  mens  abiit? 

Petaviaiio  enim,  qui  proximo  anno  a  Pbilippis 
rediens,  agrorum  divisione  maxime  lugubri  facta  et 
faine  inde  exorta,  quum  commeatus  interclusus  esset, 
universam  ItaUam  exaeerbaverat,  qui  modo  L.  Anto- 
nium  et  Ti.  Neronein,  institutos  defensores  jacen- 
tium,  a^re  sedaverat^  et  eontra  victos  Perasiae  ferm 
denuo  grassatus  erat;  liuic  imperioso^  caHido  et  cru- 
deii  juveni  minc  in  Italia,  praeter  rapaces  legtoaeBy 
tantum  nequissimi  cives  ita  favere  poterant,  ut,  nu- 
per  amissae  libertatis  repente  immemores,  vel  re* 
gnum  ei  praeter  antiquos  mores  et  ejus  posterts  opta- 
verint.  Conjnnetio  autem  cum  Scribooia,  quae  Po»- 
pejo  affinis  erat,  in  ipsa  trepidatione  accelerata  fue- 
rat,  et  cum  Pompejo  ne  pacem  quidem,  quamvis  ad- 
juvunte  Antonio>    et  liberam   navigatiouem   eflSecerat, 


BCLO^A  IV.  ARGCMfiffn  NARRATIO.  141 

nt  turbae  trimnviros  nd  pacttonem  MifleiienBeni  hatid 
tliffieiie  adegferint  *)•  Partos  iHe,  q«od  aeeedit,  ad 
f|uem,  quod  scriptor  rerum  Romanarum  nemo  vel  ob» 
seuriflsime  opinatuil  esl,  Romani  Lomines  laetissimas 
spes  retulisse  dienntnr,  in  ipsum  insequentem  annum 
incidit,  postquam  PoHib  jam  ante  bujus  exitum  con- 
sulatn  se  abdicaverat  Denique,  ut  vagum  somniam 
semel.accipianjus,  faciamus  poetam,  quum  praedium, 
cpio  spoliatus  fuerat^  magno  animo  restitutum  habe- 
ret,  it»  exarsisse  laetitia,  ut  commotionem  animi  tam 
miram  in  Yaticinationem  Octa?iano  effunderet.  Verum 
qnid  erat,  quod  officiosissimam  gratulationem  de  spe- 
rato  herede  imperii  non  ipsi  imperatori  dicere  malletl 
Cur  inepte  eam  Pollioni  inscribere)  oujus  animns  de 
quocumque  imperio  unius  in  uniYersum  orbem,  prae- 
sertim  Octaviani,  si  parum  eum  ex  prioribus  actioni- 
bus  et  familiaribns  sermonibus  cogfnitnra  liuberet,  ex 
rebu»  hoG  anno  gfestis  vel  hebetissimis  oculis  perspi* 
cuns  erat? 

Quicnmque  enim  bellum  civile  Romanomm  non 
onnino  negligenter  cognoverit,  is  intellectum  habe- 
bi^  quemadmodum  reipublicae  studiosos  fiiisse  nomine) 
q«i  vere  omnia  alia  quam  tibertatem  et  patriam  co- 
gitarent,  ita  fuisse  Caesarianorum  quoque,  quos  mnl- 
tiplices  rationes  et  curae,  quo  minime  vdlent,  com'* 
pellerent  Talem  quidem  Asinius  PoUio  se  profite- 
tnr  literis  lectu  dignissimis,  quae  ad  Ciceronem  (X« 
31 — 33)  seriptae  sunt,  quibus,  quam  bello  Mutinensi 
anno  DCCXI  Hispaniae  ulteriori  praeesset,  amicitiam 


0    Dionis  XLYin,  3^ 


148  BCI^OGA  IV.  ARGUMKNTl  NAiBtRATiO. 

enm  Jnlio  Ceesare  et  Antonio  exoiuinB,  diUgentifist» 
mum  raum  stiMUum  oontra  noTos  dominoS)  si  qui  fo- 
rent,  reipttl»Uc»e  offert,  non  sine  vituperatione  sen»- 
tus,  qni  maie  de  eo  judicans,  non  prius  eum  arces- 
flierit.  ^M  tamen  clundestina  societas  Octaviaoi  eum 
Lepido  et  Antonio,  qui  prius  conjuntverant,  et  mu» 
tatum  illius  opera  Romae  consilium,  quo  perfido  Oeta- 
viano  beliom  cnm  utroque  commissum,  et  D.  Brutus, 
qut  adliuc  praefuerut,  damnatus  est,  Pollionem  in 
ea,  quam  semel  inierat,  vitae  ratione  coegit,  ut  et 
ipse  et  Piancus  cum  Antonio  amico  se  eonjungerent. 
Nec  dubium  est,  quin,  quemadmodom  D.  Brutns  eidem 
AntoniO)  tamqnam  Octaviani  inimico,  (lepercerat,  ita 
Pollionis  quoque  consilium  fuerit,  nt  juvenis  Antonio 
invisi,  quantum  posset»  et  ipse  dominutioni  occurre- 
ret,  iaetiora  tempora  exspectans.  Verum  deleto  D. 
Bruto,  Lepidos  et  Antooius  Caesari  Octaviano  cum 
muitis  copiis  inter  Alutinam  et  Bononiam  obviam  fa* 
cti  **) ,  instructis  exercitibus  in  insula  Lavinii  *^)  ttxh 
vii,  ad  cujus  potitem  amici  cum  trecentis  armatis  re- 
stiterunt,  suspiciosi  primum  vestes  sibi  pertractabant» 
tum  clam  per  aliquot  dies  de  turpissimo  foedere  ag^ 
bant*  A.  d.  V  Calend«  ]>ecembr.  decretum  est:  quki- 
quennale  imperium  cum  consulari  potestate;  aortitio 
provinciarnm)  quarum  Caesar  Africami  8iciliam  et 
Sardiniam»  Lepidifs  Hispaniam  et  Galllam  NmIhh 
nensem,  Antonius  reUquum  Galliam  ultm  eitraque  Al- 
pes  accepit;    caedes   potenttssimorum  et  dttissimorum 


•)    Dionis  XLVI,  55  s. 
••)    Appiani  IV,  2. 


fiCLOGA  IV.  AReUMBNTi  NARftATIO. 

Kbertalis  irtitdicttni  *)>  inler  f|iiM  C^ro  iittererat  de 
Caenre  bene  meritas^  frater  Lepiiii,  Antooii  avim- 
ealiM,  fraier  Planci  et  Pollionia  Boeer;  et  proxtno 
annO)  diHB  Lepidus  congol  Italiam  defenderet,  belfuin 
in  Macedonla  eontra  Bmtitm  et  Cafisium.  Poediw^ 
In  quod  juraYerant,  miKtibus  honeata  specie  deci«ra*> 
tum  est^  iisque  postulantibus  parvam  Fulviae  ex  Clo^ 
4io  filiam  Ca^ar  uxorem  duxit,  quam  anno  DCCXlil 
ioter  agrorum  divisionem  intactam  et  virginem  a  se 
-dinMsit**)*  Postquam  triumviri  ren  Romae  ordina» 
Terant,  Caeear  Octavianus  et  Antonine  anno  DCCXIl 
eontra  Brutnm  et  Cassium  profecti  snnt»  et  victerla, 
qnam  ad  Philippos  reportabant,  debellatum  est.  Pol- 
lionem  iaterea  videtur  Antonius  Jam  anno  DCCXI^ 
iit  Venetis  praeesset,  cum  septem  iegionibus  in  Gal- 
lia  citeriore  reliquisse. 

Hae  qnldem  tettipestate  trinmvifatae  Peilio  qno- 
modo  erga  Caesarem  Octaviaoum  se  babuerit,  ex- 
ipsa  narratione  Alacrobii  patet.  Caesar  enim^  qui 
nediocrem  vorsibns  operam  dedit,  petnlantibtts  Pes- 
eenninifr  PoUiooem  petierat:  jit  ego  t«ceo^  ajebat 
Pollio,  Mi»  eM$  emim  faciie  in  eum  etrihere^  qui 
ppteH  proecribere  ^*"^):  AnnoDCCXIil  quumCae- 
aar  victricibns  legionibns^  quod  cnm  Antonio  pacttts 
erat,  promissos  agcros  Itaiiae  dispertiret,  non  soiinn 
Fnlvia  et  L.  Antonins,  popnlaris  consul,  obstitemnt; 
sed  ejusdem  acttones  et   colonomm  impotentiam  PoU 


•)    Dionis  XLVH,  6.    Appiani  IV,  12.    Vellej.  II,  67. 
*•)    Sueton.  Aug.  c.  62.    Dienis  XLVIII,  b. 
•^^)  Macrobii  Saturnai.  11,  4. 


144  BCLOGA  IV.  ARGUMBNTI  NARRATIO. 

lio  'quiN|iie  et  4|iu  CMteri  duces  M»  Antonii  triunviri 
in  Gallia  citeriore  erant,  armis  impediyerunt;  quam- 
quam  bieme  anni  DCCXllI  et  DCCXIV  L.  Antoninm, 
qui  snam  contra  triumviratum  palam  operam  profes- 
tius  erat,  non  satis  diligenter  iidem  adjuverunt,  quid 
consilii  esset  nescientes  imperatoris  sni  apud  Cleopa- 
tram  moUiter  viventis  ^). 

Verum  Perusia**)  postquam,  cunctante  auxilio, 
amissa  erat,  tnm  ultima  Asinius  Poilio,  ut  Caesaris 
Octaviani  vim '  reprimeret,  ausus  est.  Injussn  trium- 
viri  Antonii  cum  Domitio  Ahenobarbo  se  conjnnxit» 
qni,  quum  proscriptus  esset,  quippe  qui  contra  Jn- 
lium  Caesarem  conjurassety  mare  lonium  post  pugp- 
nam  Pbilippensem  magn^  classe  tennit,  triumviris  oras 
populatus  est,  multas  naves  cepit  et  combussit,  et 
Italiae,  yastantibus  legionibus  refertae,  in  mari  Su- 
pero,  quemadmodum  Sext.  Pompejus  in  mari  Infe- 
ro  ^*^) ,  commeatus  interclusit.  Conjuncti  ad  Anto- 
nium  in  Graeciam  miserunt,  rogantes,  ut  quam  ce- 
lerrime  in  Italia  adesset,  et  necessaria  parabant,  ut 
eum  recipei:ent;  ipseque  timor  de  societate  tantarum 
virium,  et  fama  de  rebus,  quae  cum  Pompejo  age- 
rentur,  effecit,  ut  Caesar  iavitus  matrimonium  cum 
Scribonia,  Pompeji  affini,  duobus  ante  maritis  nupta 
et  matre  de  altero  facta  acceleraret.  Foedns  autem 
illud  ita  plane  Pollionis  opera  initum  erat,  ut  Anto- 
nius  classi  Domitii  Abenobarbi,  quae  in  itinere  Cor- 


•)    Appiani  V,  32.      ' 
••)    Appiani  V,  60. 
^••J    Dionis  XLVIII,  7. 


ECLOGA  IV.  ARGlIlilBNTI  NARRAIW.  Uit 

eyraeo  ei  obviam  fccto  est,  siniilata  tvntum  specie 
fidnciae  occurrerit,  Planciu»  amiciis  ^  etiam  ^tram  An- 
tonips  imperator  salutatas  esset,  vix  mi^ni  ex  animo^ 
exeusserit  ^). 

Pollio,  dttbium  est,  utrum  forte,  quae  rei^  muU 
tam  spectem  babebat,   ini«r  ipsos  veteranos  Caesaris 
milites  dissidia  ant  Autonii  majores  vires  et  industriam 
aperaverit,   an   minimum   tantum  miserianim  solatinm 
in  optatis  babuerit:  sed  apparatus  pleni  minarum  p^ 
clione   Brundisina  terminati  sunt^  qnavi   Coccejus*^^) 
praeparavit,  ipseque  Pollio   mm   Maecenate^*^*)  pa* 
etusest.    In  nova  divisione,  quum  provincias  ab  iipbe 
Seodra,  bodierna  Scutari,  in  confinio  Dalmatico,  svb 
orientem  solem   sitaa  Antonius,  Octavianns  sub  occi« 
dentem  solem  in  reliquum   tempos  trinmviratus  acci* 
peret  f) ,   omnibus    Octavianus    ignovit   et   pepercit, 
qui  contra  se  bello  Perusino  pugnaverant,  etiam  ali- 
quibus    Caesaris    percussonim,    inter    quos    Domitid 
Abenobarbo,    tum-  omnibns,    qut    proscripti  foerant; 
quique  cum  Bruto  et  Cassio,  vel  post  «um  Antonio 
arma  tulerant  f  f ).     Inter  bos  qnidem  -  ipse    Asinius' 
Pollio  intererat:    quare  Senecafff)  inter   Caesaris^ 
Octaviani  dementiam  expertos  Domitios  qu0que,  Mes- 
salas,  Asinios,  Cicerones  nominat.        - 
-  I 1 

•)    Appiani  V,  55. 

^*»)    Appiani  V,  60. 

•••)    ib.  64. 

t)    Appiani  ib.  65.  Plin.  h.  «.,111,  26. 

tt)    Dionis  XLVm,  28^30,' 

1"tt)    De.€lement.  l,  10. 

10 


446  fiCLOGA  \W.  AilOUMfiNTI  NARRAim 

Hanc  qnidempiieeiii,  qniie  divrao  inipeHo  cansns 
discordiae  «iniiebat^  et  nobilissimos  cives  reipublictte 
^rvabat,  Asinio  Potlioni  consuli  Rema  acceptam 
debuit.  Hinc  uutem^  quoniain  Antonii  luxuria  Aegyp* 
Jtiaca,-  qitippe  qua  etiam  in  castris  Brundisinis  pro 
CaesaHs  cibo  militari  Asiaticas  ei  dapes  referret  *), 
non  multum  ex  eo  opis  reipnblicae  restituendae  poi^ 
teudebat,  Pollio,  fortunae  cedens,  in  otium  Musamm 
se  recepit;  praeterquam  quod  a.  U.  ۥ  DCCXV  pro 
con^ule  cum  parte  Antoniani  exercitus,  qui  ad  beK 
lum  contra  Partbos  exercendus  erat,  Caesaris  copiis, 
uti  yidetur,  adjutus,  Partbinos  ^^)  in  Dulmatia,  pro- 
vincia  Caesaris,  rebellantes  sub  Romanam  ditionem 
redegit,  compurans  sibi  bonorem  triumpbi,  et  ma- 
jorem  etiam  ex  manubiis  primam  Romae  bibliotlieeam 
publicam  condidisse  ***^), 

IMessala  quoque^  vir  auctoritate  gravis,  cujus 
ingenium  ipso  anno  DCCXII,  quum  septemdecim 
annos  natus  ad  Brutnm  confugeret,  triumviris  timo- 
rem  injecerat,  quemque,  Bruto  occiso,  studium  meli* 
orum  partium,  quod  ingenne  post  Caesari  confeasus 
^t,  ad  Antonium  traduxerat,  luui  cum  Pollione  vel 
paulo  post  perditum  amatorem  Cieopatrae  reliquit,.et 
pro  Caesare,  tum  meliore  facto,  contra  Sext.  Pom- 
pejum  ipsumque  Antonium  ad  Actium  fortiter  pugnavtt 

A  Carisio  Grammatico  discimus ,  Pollionem ,  quum 
pedetentim   ah  Antonio   recederet,   maledicta  Antonii 


•)    Dionis  XLYIII,  30. 

••)    Dio  ib.  41.  Appian.  ^.  75. 

•••)    Sueton.  Aug.  c  29,  PUn.  XXXV.  %  VFf,  31. 


£€LOaA  IV.  ARGUMBNTl  NARRATIO.   147 

10  se  concitasse,  contra  quae  peculiari  libtello  se 
defenderit.  Tamen  a.  U.  C.  DCCXXII  roganti  Cae- 
sari,  ut  secum  ad  bellum  Actiacum  proficisceretur, 
magnQanimorespondit:  mea  in  AHtomum  majora 
merita  9vnty  iliius  in  me  heueficia  notiora; 
itaque  discrimini  vestro  me  9ubtraham  et  ero 
praeda  victoris  *). 

Non  igitur  tu  Caesarera  an»r,  sedopimo,  quam 
trbti  animo  deposuit,  fore,  ut  per  Antonlum  Caesaris 
Octaviaoi  dominatio  ad  utilitatem  reipubiicae  refringi 
possit,  id  unum  erat,  quod  generosum  et  prudentem 
PoUionem  ab  ejus  parte  aUenum  fecit.  Nam  etium 
postquam  discrimep  factum  erat,  Tictoris  praeda  non 
ita  fiebat,  ut,  quem  gratiosissirais  vix  credibile  est 
snjQrragiis  in  seoatu  excelluisse,  utile  ad  mutandam 
rempublicam  instrumentum  videretur.  Ad  alios  hono- 
res  enitens  fovit  iagenium  et  doctrinam,  seros  liber* 
tatis  et  ultimos  fructus,  tragoedias  ipse  fecit,  artts 
operibus  bibliothecam  auxit  et  ornavit,  recitationes 
etdeclamatiooes  instituit,  aemulatus  orator  Ciceronem, 
disimtator  Ciceronem  et  Livium,  scriptor  rerum  bellt 
dvtlis  Livium  et  Sallustium. 

In  bac  historia  qui  ejus  animus  fuerit,  ubt 
audaci  et  cauto  animo,  quod  ait  Hocatius,  qusist 
per  ignes  incedebat  suppositos  cineri ,  ex  his  versibus 
laetam  spem  animo  pruecipientis  poetae  cognoscitur, 
qui  eumdem  saepe  animum,  ttintam  acutioribus  oculis 
perspicuum,  perlucere  sivit: 


*)     Vellej.  11,  86. 

10  ^ 


148  BCLOGA  IV.  ARGUMBNTI  NARRATia. 

AiKlire  magnos  jani  videor  duoes 

Non  indecoro  pnlvere  sordidos 

Et  cnncta  terrarom  sobacta, 

Praeter  atrocem  animum  Catonis. 
Quis  est,  qui  nesciat,  Catonem  signum  liberorum 
fuisse?  In  severp  Pollionis  de  Cicerone  judicio  li- 
bera  tamen  confessio  inerat:  ne  miserandi  quidem 
easitun  eum  fuin^e  se  judicaturnm  essey  nisi 
ipse  tam  mieeram  moriem  putasset  *)•  Etiam 
Cassii  et  Bmti  tam  gloriosa  mentio  ftebat,  iit  Cre^ 
mntius  Cordns  historicns,  quum  sub  Tiberio  ejus- 
modi  laus  ei  crimini  daretur,  ad  Livium,  queni  Au- 
giistus  Pompejanum  appellarit,  et  ad  Asinium  Pol- 
lionem  provocaret  ^^). 

In  moribus  quoque,  quos  rato  facto  terramm 
domino  Caesari  Augusto,  qui^  quam  dolo  et  cnide- 
litate  expresserat  potentiam,  superbiente  clementia 
firmare  vellet,  PoUio  exhibuit ,  antiquam  omnino  Ro- 
manorum  libertatem  monstravit  Inter  erebras  pom- 
pas,  quibus  Aug^stus  plebis  aciem  praestrinxit,  quum 
ludus  Trojae  nobilium  juvenum  et  puerorum  esset» 
hic  edi  desitus  est,  Asinio  Pollione  graviter  invidi- 
oseque  in  curia  casum  questo  nepotis  sui,  qui  in 
ludicris  exercitationibus  crus  effregerat  ***).  Tima- 
genes  historicus  quum  dicacitati  non  moderaretur, 
Augustus  domo  ei  interdixit;  statim  Pollio  eum, 
quamquam  ei  iratns  fiierat^  usque  ad  senectutem  do* 
mum  et  in  tutelam  suam  recepit:  non  aliam^  quod 


•)    Seneca  sutmoriar,  VI  p.  1260. 
••)     Tac.  Am.  IV,  34. 
•*•)    Sueton.  Aug.  43. 


BCL06A  IV.  ARGUMBNTI  NARRAHO.  149 

SeiMea  dieit,  ^«m^Mmm  habem^  cur  irasei  deH* 
nereii  ftmam  quod  €kteear  eeeperat  ^).  NuDcias 
^um  ex  Lyda  allatus  esset,  Cajimi  Caesarem,  iie« 
potem  Avgusti  et  filium  ab  eo  adoptatom,  obitsse, 
et  tota  urbs  sigfnificatioDibus  ctoloris  Gompleretury 
Augustus  ftmiliariter  Poliioni  scripsit:  qui  ficri  po- 
teerit^  ut  in  tam  maguo  et  recend  luctu  suo  bomo 
eMfadmus  sibi  pleno  conTivio  coenaretl  Eio^  rescrip* 
sitPolllo,  eeenmvi^  quo  Merium  Ji/imm  amM  "^*)* 

^taae  dtcta  quomini»  uolns  amimi  morosi  impetus 
repentini  rideantur,  Qnintilianus  anctor  est:  de  Poi* 
Uo§ie  Aoifdo ,  eeriio  joeis^me  pariier  ttecommo^ 
dmfOi  dictmm  esoe^  JBose  ewm  ommmm  Aora^ 
rmm  ***)^  Tacitns  quoque  et  Dio  paternam  Hber- 
tatem'  et  traditam  ferociam  eam  appellant,  quae  sub 
THberio  principe  ab  U.  C.  DCOLXXXVl  C.  Asinio 
CliMo  filio^  oratori,  seni  consulari  et  plurinm  con- 
milarfnm  parenti,  unaque,  qdod  p)us  quam  eivilia 
«giiftre  vtderetur)  multls  amiois  necem  attulit*!'). 

Talem  virum,  cnjus  animus  liber,  commuDi  fa- 
vori  Hortftii  pertinaeia  quiim  prius  eessisset,  imperio 
Ao^sti  etiamfirmato  et  utili  facto  numquam  se  sub- 
misit:  eum  anno  DCCXLV  faciemus  Octarianum  tri- 
umvirum ,  contra  quem  modo  ipse  bellaverat  quemque 
ad.  reconciliatiooem  amidtiae  adegerat,  istnm  a  va- 
slata,  exinanita  et  fi^ne  laboraate  Italia  cum  ctvium 


*)    Seneea  de  irn  lU,  23. 
••)    Seneca  coniraversMr.  IV  fnwiem, 
♦••)     Quintil.  insf.  or.  Vf,  3  p.  387. 
t)    Tac.  Ann.  I,  12.  Vf,  23.  * 


I^  ECLOGA  IV.  ARGUMKNTl  NABRATIO. 

expnlsonim,  expifaitoniiii,  ex8ulttiitiw>  vidwurum  egpe»- 
tium  et  pupiliorum  suspiriis  et  Mfleeralio«ibus  4etfr> 
statum  juvenem ,  tamipiam  restitntorem  aureae  aetatis, 
pacati  orbis  probum  domiitum,  cni  ad  felicitatem 
complendam  simit^is  tantnm  desit,  qui  se  8ei|iiatar 
imperio^  tam  impudenter  in  os  sibi  laudatum  audieii* 
tem!  Idque  a  Virg^ilio  amieo,  qui  nuper  a  turbis 
praedonum  iliius  servatoris  spisse  atque  vix  pateranm 
praedium  et  vitam  defenderat!  Eoque  earmine,  cn« 
jus  principit  majestas  laudem  ipso  consule  FoUione 
dignam  port«indere  videbatur!  Et  eo  tempore,  ad 
fastigium  imnuinitatis  assequendum,  quum  de  realitB-> 
enda  tantum  reipublicae  libertate,  parum  4e  sempi» 
teruo  sermo  et  esset  et  esse  posset  imperio! 

Nam  quidquid  esset,  quod  vel  ciam  inter  trinm* 
viros  convenisiM^t,  vel  a  singulis  decretum  eaoet; 
palam  anno  DCCXl  declarabant,  ad  restttoeadam 
tootum  rempubHcam,  qnae  labaret^  non  ad  mulaiidam 
potestate  se  sna  quinquenninm  usores  -efise.  Tum 
anno  D€€XV  pace  Aliseni  facta  consules  Autenins 
et  Octavianus  cum  Sexto  Pompejo  in  quatuor  annes 
designabant,  qiiibns  praeterlapsis  respuUiea  populo 
restitneretur  *),  Pace  migrata  uterque  anno  DCCXVII 
ad  Tarentum  denuo  imperium  in  quinque  anaoa  sibi 
prorogabaty  quod  quinquenuium  extremo  belle»  quo 
debellatnm  >  est»  exitum  habuit.  Immo  post  pugUMB 
Actiacam  Octavianus  Augustus  pmdenter  cavit,  nt 
potestatem  suam ,  specie  legitimam,  renbvari  a  populo 
in  certum  tempus  curaret. 


•)    Appiani  V,  73.  cL  ib.  «5. 


..  .  '.Aii  <|iia  tMide»  imer  ceMiMtiMi  «nt^  enfift'  pra^ 
l»ilii|iio  ^piirlii  avrai  aela»  reveiMnr)  is 'si  aee  M^ 
NiiffeeHinry  neqHe  speratas  fiteribooiae  filiilB  «sse  poteaH 

I4eitt  neqBe  aiim  praeter  lianc,  qneni  ntlle  et 
qinngentia.  annis  ainplias»  prinaqaam  fntilea  aiiqai 
interprelea  Sefentsaini  et  Poteatissinii  et  denieBttlM 
sitt^  regnantis  ^  Inperatiiris  Angusti  fiiiiini  heredeni 
inierpietanflo  eflEeeerant,  inter  omnes  Virgvlii'  iek^res 
esse  constabat:   Asinii  P^MitmiB' JUiitf9^  - 

Id  lantnm»  uter  is  demnrn  esset  PoHioiiia  inter 
fiKoS)  veleree  iDterpretea  emnty  qni  dabitareat^  e 
qoilm  scriba»  qui  Sierviam  e^oerpsit,  iralde  jejuDas 
et -flicatBS  servttvtt  reliqaias*  \  Nam  post  ridlculam 
prae&tioaem,  AsiniiHn  PoUioneVn ,  liuctorem  Germa- 
nift  exefcilus,  ciiptis  Salonisy  urbe.palmatica,  lau- 
ream  primnm  meruisse,  et  tum  coosnlatom  aactum 
ense,  tradil:  JS^dem  anma  PoM»  wscepit  Jiiium^ 
fmem  m  cmptm  eiviimie  Saimnmum  veeantii;  fmem 
eemfm$  maimm  risisse  Hmiim  efi  mamo  die  pe* 
rUeee;  mlii  Asimimm  GmiSmm^  ftm^irem  Smto^ 
mim^  ifmi  prims  maims  e$i  PeUi^me  comemle  de* 
Mig^maiet  accipimmi.  Hoialii  iaterpres  Acron  prae- 
torea  seit/  Polli^  Saloniiuim  in  novissHnec^ta  urbe, 
Salonis»  natum  esse. 

Has  ineplias  vel  aasentHri »  vel  nuUa  omnino  eus  v 
aniwadversiono  dignas  Kabera,  .paiiem  probat  igna^ 
viam*  Omisaa  potinsttemporum/rlitione,  quam  isti  iior« 
ni|ore«.seqautisiiiit,  et  calamislrisy  quos  adbibuerunl, 
id  lantnm  leaeatur,  dabitalum  ante  ipsosesse,  bi^us 
ISelogae  puer  utriim  singularisquidam  Saiemimms^  au 
Oadfme  sUt    Hoc  quidem  testis  dixit  locupks, 


wnimMiiieii  habdbttty  fprmnHr  ammwtaaai  akAm^ 
m^*Gt$li^,  Hf  iii  4pMo  i^md^90.  ^awrt  nc<iwtl»t 
Wni  Semii  euray  ne  AsiDii»  StSn»  wot»  condiibilaiii 
{Mitris  imtam  »iU  ipse  HtereByMs  ib'  €bron€0  qmmi 
aaefcftr  eat,  Asiaii  GaUi  Virgiim  meBtiftiiem  fiieere, 
«id.imc  Mmme  Ecbgam  reipeMtl;  nisi,  qaemadmo^ 
dttiB  Stei^vfiiS'  in  dedma  iidogm,  perperfun*  enm  emn 
Comelio  GaHo  eomimitaverk. 

Oenique;  it»  se  res  babere  videtmp*'  A^niuM 
Gmihf  ille,  qui  eenex  fiictmi  «b  U.  €.  MXLXXXVl 
at  Tibert^  ad  necfBm  adaotnk  est,  Haveniiae  (Bd.  i, 
11)  anno  DCCXIV  palre  consule  natBs,  a  enltta 
citetiore ,  qna  terra  natns  fiieiPat,  Gallas  nomiMlas 
est^  Venim  prozimo  «nno  (qaod  Lipsias  qaoqott 
opinatar)  patre  victore  ex  Daimalia  redeonte,  a  ee- 
leberrima  OFbeSaJonia,  qoos  pater  eep^rat  (Bd.  VIII 
pr«e&)>  qoemadmodam  Germanieas,  Britoanicus,  oKr, 
Sm/omimi  eogaomen  aceepit,  qaod  iMnio.  SatoMo, 
fiBo  a  Tacito  laudato  et  ipsam  tradidit.  Nam  Pio». 
lioaem»  qoi  tnm  trigiota  «^re  aonos  haboit,  fiiio  nim 
novissisM  nato»  sed  mallo  post  glwiae  suae  cogno. 
nien  n^ott  iadidiBseri  qais  tale  qoid  verisimile  esse 
censeatf 


/'^  quidem  proumo  sapenore  anno,  qoam 
agri  divaderenter,  bencficio,  quod  Romae  impelimve. 
«t,  a  PoUione  et  Maeeenate,  uti  videlar,  eommeii. 
AOns,  Octaviaai,  et  ipsias  P^IUom  patrodnio,  qoi 
copib  iliiaa  re^ioais  sab  Aotonio  praeefnt,  ikmtoa. 
num  pnediolam  integrom  nwvamot,  m  i»  piwa 
Kekga»     meose    Odbbii.    aaum    ri«fef   ««£«•»•* 


ECL06A  IV.  ARCOMilfTf  NS4RRATI0.  |||S 

Ti^pvi»  pMlor  fnMbt  iiMlbm-  ^tpuffk  b«v«s  fjm 
ywtiefofe  "NtMcvef»  copM  «d  L.  Awt^nHnn  jvmi^ 
4m  ipiM  PoMio  eoiMial  eoatrft  Caeaar^m  'OcteviMftni 
coiiverMret ,  et ,  *  PeniAia  amissa  y  M.  Atttoalor,  qiiam 
(WWMiiiirat/  in  ApoliiM  oiiviam  iret:  €o«Mris  veteraiii 
■ulites  yirgilii  quoque  agros  occupabant,  ilt<l(MM^iia 
vita  aervata  aufiigeret.  Hoe  quidem  nonae  fidogae, 
quampoeta,  quod  monBtrabitur,  aestate  anni  DCCXl V 
composuit,  originem  dedit.  Dnm  limor  erat  atrocis- 
simi  beili,  quod  et  miseram  Italiam^  et  Gailiam  cite- 
riortia  vaatare  miaanetnF^  aoetaaiol  tampore  nnncius 
Mipe«fte  de  paee  PoUioiiia .  opera  fifcta  allatus  est: 
qHo  faeto  quies  .torjrarmpi ,  'quas  itemm  partili  eriMit^ 
mna  cum  vita  tot  et  ti^^tonMii  civiapi  aervabatur)  et 
jpmetoKa  cum  Sexto  Po|i|peJD,  eui.alter  trinmviro? 
miai  heneficiis  obstnetusy  alteraffinis  ess^t,  pax  pro- 
piaqiia)  iiisi  pactione»  eerfte  vietoriai  porteiidebatur. 
Inde  laetitia^  quam  4e  pnUioa  at  privata  utilitate 
|K$fcepii»  ad  ardeotissimam  atndiiim  y^tam  exdtavit 
pro  beoore  et  domeatica  salute  patroni  et  poetae 
4«Hei  aasoipieodom,  eojiMi  mBor,  quae  Ravennae  re- 
liflfta  esae  videtar,  viciaa  ad  parieodum  efat. 

Bsse  aotem  vatiaioatio  tn^:Caman^  Sit^Jlae 
dicabotnr,  quande  qnibuique  aignis  magous  annus 
mnodattoa  ^ecem  m«osium  aaeculairium)  quorum  u|- 
tiaius  Stoto  regoaota  forety,  ierreo.  tempora.  candoso, 
-iMi«am,  auream*  Saturoi  aetatero  melioribus  ^factia 
bamiQibiis  referret.  Feroeae  oetati/i  ftiefn  elato  aoi- 
mo  «t  pleoMre  ore  pa$ta  ooociat,  %uom  ipi^  ApollQ^ 
qoea»  deom  Solis  aigaifif^e  docte  pbilpsopbi  ex  fa- 
•bolia.ioterpeelabaotur>  per  PoUiooem  vatpm  .amicuip 


IM  BCLOeA  IV.  1:^3, 

•I  BiseiUMa  ie^ranitiMn,  teffratwpi  orUw  fifiifcm^i 
UMM»  ipao  PoUioiie  eoDmile,  novi  generis  tttwqBiM 
fffHBittttfi  aiiquMi»  fiHum  ejnB  exstiluim,  qnt  in  am* 
«tm  «enrin^ue  exfiiftto  et  emiidato  «ri>e  em»  aliis 
beroibiuiy  Diie  omioie,  paeati  inf^rii  siwimoB  konores 
ailmiMstret 


Annotata. 


1  —  3.  Altiores  spiritiis  po^ta  sumere  eupit,  vt 
camieny  quod  Polliohe  consule  dighum  sit,  tmitiiilh 
prtiestet  rellquls  cannrnibus  tenuioris  argumenti,  nr- 
bustis  et  fruticetis  mjrlees  quantum  saltus  aerii  pme^ 
Btant  —  Modeste  et  audacter  po^ta  Sk^eHde^ 
MuMUM  ioTOcaty  ut  animum  ribi  augeant^  id  «st^ 
nymphas  invocat,  quae  fontibus  proeesse  et  rim  va- 
ttcinandi  poetis  numine  snoinspirare  dicebatftur  X^  i, 
quaeque  primum  Siciliae  carminis  pastoritii  scientiam 
docebant  Nam  multo  ante  ItH^critum  ibi  k\MX%a 
sive  parvae  imagines  rerum  exquisitiorum  'et  argu- 
mentorum  rei  msticae  aemula  pastorum  arte  ita  tritiie 
factae  eranty  ut  inventa  po^tae  Symcusano  ars  tan- 
tum  limanda  essel.  Ipse  Epieharmus,  qui  cnm  Rm- 
pedocle  Pj^agoram  audierat,  laudabat  carmtna  Bioili 
pastoris  Dlomi;  et  vel  Bion  Smyraaeus  Vil,  t»  vel 
MoscbudSyracnsanus,  ejus  amlcus,  111,  8  de  BffemUo 
carmimbuM  et  SiemiU  Mm$is  dicentes  magin  ad 
antiquam  gloriam  repentinoram  carminHm  Siciili  p«> 
puli,  quam  ad  novitiam  Kmam  Theocriti  respeariaie 
videntnr^  qnem  cnm  Asclepiadis,  Lycidae  et 


ECLOGA  IV.  t-^3.  mi 

m 

Iwcolkis  Mdis  iii  or4iaeai  coaetttm  MoaebuB  lU,  d6 
reoeoset,  JSieeiide*  Wraeee  pro  ^iculis ;  poSsis  ab* 
stinet  a  .i|aotidiaDt8  verbis  et  dictiooibiis*  Arh^reM 
viUbuM  veMtitue  {mrlmstti)^  i|iiae  plaoities  et  loca 
Biolliter  acclivia,  quawvis  frumento  coosita^  distin- 
gnebaut,  iu  Gallia  citeriore»  Virgiiii  patria,  uoo  al« 
tiores  fere  quiodecim  pedibus  colcbaotur.  Tnmmriae 
Gallica  Li. ,  qnam  ipse  PiiDius  *)  Graecam  nvqnKtitiv 
esse  decit)  frutex  vel  arbor  plagae  meridiajiae  ad 
lacus  et  p9lude&  X,  13  ^si^  cortice  rugoso  et  acnter 
acerbo^  lentis  ramis^  ad  scopas  utilibus  et  piyva 
Ironde,  qualis  cupressi  et  erlces  .est;  ex  rutilo  flore 
vergeote  vere  .oblo.Dgae  nuces  fiunt  cum  parvis  et 
capillatis  semitiibus» .  qaae  Piioius  ^^)  oesciebat  Apud 
Dos  quidem  minor  et  folio  cra^siore  **^)  speciea  est^ 
Tamaria:  Germanica»  Has  io  depressis  agris  et 
pratis,  ubi  rusticus  minores  taotum  greges  alebat, 
liumiliter  cresceotes  arbusculas  qvaotum  superat  im- 
jBanis  natura  celsarum  arborum  io  naltibus^  quos 
pastor  cum  amplis  gregibus  aestate  peragrabat!  E»- 
dem  similitudo  poi$seos .  subiimioris  et  minus  siiblimis 
VI,  10  et  X»  13  repetita  est  Tale  argumeotum 
Aliqiiod  si  caoimuSy  id  coosule  diguun.  %&ix  lioc 
est,  caoamus  id  argumentiimf  qoippo  quod  uoice 
eonsiilem  deceat.  igitur  Munt  legendum.  Qui 
eint  mutabanty    arbusta»    tamarices    et   silvas  coo- 


»)    XiU,  37  gC  Dioseor.  I,  116. 
••)    XVI,  45.  cf.  XXIV,  41  et  42. 
•*•)    ita  disUuxtt  Baub.  in  Limiei  species  plantanim 
^  Willdtnow  Tom.  T  pars  li  p.  140^ 


iM  KCLOGA  IV;  4. 


titiuinii  Aescriptioiiem  poeseouustitae  exibtimabtmt; 
gradam  non  animadverCentes,  qni  factus  sit  a 
minns  sublimi  poesi  ad  sublimiorem.  Quodsiy  in- 
telligebant^  rustieum  carmen  canimus,  id  ittgrnum 
9«f.  Cura  pascuOmm  publice  locatomm,  quae ,  quam- 
qnam  nonunice,  maximam  partem  tamen  saltibus  con- 
stabant;  quod  etia^a  consulibus  interdum  mandata  est, 
nibil  id  ad  compnrationem  pertinet. 

4.  Magnus  annus  mundahus,  de  qiio  8i- 
bylla  vaticinatur,  ferrea  nunc  aetate  ad  esitum  per- 
Tenit;  novusqne  ofbem  suum  aurea  aetate  orditur, 
ad  qnam  Astraea  et  Saturnus  redeunt.  —  Eamm 
vatuiti,  quae  Slbyllarum  sive  deos  consulentium  no- 
mine,  a  (Tio^et  /?t;A^  Aeolico  dictae ,  notae  sunt,  ce- 
leberrima,  Cumaea  vel  Cumana,  qnod  Cumis,  ufbe 
Campaniae,  babitabat^  et  ab  Erftbris  Asiae^  ubi 
nata  eraty  Erjtbraea  appellabatur*  Ejns  oracuh^ 
Graecis  verstbus  conscripta,  ignotam  anum^  iama 
^i^  Tarquinio  Superbo,  alii  auctores  sunt,  ipsam 
Sibyllam  Prisco  regi  venalia  obtulisse.  Ob  magtmm 
pretium,  quod  statuebat,  derisa  tres  libros^  tum  alios 
tres  in  ignem  conjecit,  quod  rex:  admirans,  tres,  qai 
reKqui  erant,  pretio  primum  statuto  accepit,  et,  nt 
clandestinum  Qraculum  ad  graviores  res  publicas  pro- 
curandas  essent,  custodiae  tradidit  duumviroram;  qui 
nnno  CCCLXXXVIl  decemviri  et  patHcii  et  plebqi 
ordinis  et  a  Sulla  quindecimviri  facti  sunt.  Sullae 
tempore  ab  U.  C.  DCLXX  una  ciim  Capitolio  tem« 
plum  Jovis  combustum  est,  cnjus  sub  area  in  arca 
lupidea  libri  fatales  conditi  erant.  Capitolittm  post- 
quam  restitutum  erat,  ab  U.  C.  DCLXXVIl  senatiifi 


BCLOGA  IV;  4*  1»7 

^r  legatos  ex  oimibm  ftalk  et  Graecb  ur&ihHr^ 
impriinis  Erytbria,  ^id^id  Sibyllinoram  Teraiira 
«sset,  GolligijiMStt^  &l«sqiie  «  veris  dtlig^Bter  distiii^ 
ctis,  mflle  eireiier  ia  novo  templo  Jovis  Capitnliui  sul 
cus^dia  qaiBdecn&?ironm  anliqaa  reiigfone  seryati 
sunt.  Yarro  ^),  cttjus  haec  plurima  sant,  ni  Dionjsit 
historiis  *^)  refert,  tamen  falsos  aliqoos  irrepsisse, 
qai  &k^oaxtyjai  arguantor^  i<  e.^  qaando  primae  quae* 
qae  literae  versuum  summam  rem^  qaae  inerat,  indH 
cabant.  Qua  de  causa  Cicero  ^^**^)  quoque  vaticinatto* 
nem  contemsit,  quam  pro  Julio  Caesare  L,  Cotta 
quindecimvir  ad  Senatum  delaturus  erat^  a  rege  tan* 
tum  Partiios  vinei  posse.  Sed  quoniam;  i>opulas, 
praesertim  tn  rebus  trepidis,  quotiescumque  essen^ 
versibus  Cumanae  Sibjllae  recens  factis  decipiebatur; 
anno  DCCXLi  Augustus^  quum  pontifex  maximus 
esset,  decrevit,  ut  die  dicto  omnes  libri  fatales  ad 
praeto>rem  arbanum  deportarentur,  neque  privatim  eos 
caiquam  habere  liceret:  quorum  libfforum  duo  millia 
amplius  cremavit^  et  SibyHinos  iterato  delectu  duobus 
forulis  auratis  sub  basi  Palatiai  ApolKnis  condiditf). 
Tamen  fides,  qoae  cuique  va^cinationi^  Sibyliinae 
dictaCy  habebalar,  tam  parum  exstincta  est^  ut  ab 
U.  C.  DCCLXXU  Tiberins  omnia  ejusmodi  scripta 
denuo  perscrataretur,  rejiciens  alia ,  alia  recipiens ;  et 
ipso  anno   DCCLXXXV  quindecimvir   de  novo  libro 


*)    Yarronis  fragm.  p.  216  ed.Bip. 
••)    Antiq.  Rom.  IV,  62. 
•••)    Cic.  de  diviiiat  II.  64. 
t)    Sitetim.  Aitg»  31. 


pvioiffs  f4>ftoo«i»  .yirifwitiMtHie>  «efenieiit  Apf»el|«iMUiif 
mk$gmms  vel  «pMM^iRNi^  «imki»,  «ummm  nnwitjihpiir* 
yd  eaipU^Hsy  «nmiB  iS^mta^iifi,  etian  Piatoiiicfifl;  et 
4ivei^ii»enttvela,«Mr^««  emmo  Sfiieiriy  qi|i  jiieebatoi 
ratione  babtito  '4«4Ui«#*m  «uti»i  /viMnrf«y,vel.aift  jtoN 
rato  tttiiuMiae  com^miem$i0,  et  a  perpetmiSate 
lUMni  imp^.  per  dmodeiiim  eaecuim  dsratora, 
quam  va(ieii»ati  fiieraat«  Ex  ralieae  maxinie  «ofliea 
iHe  apaus  iwiQiiaBUs  erat  3489  vel  aOOO  eoniBi«Biiiai 
aDDonifB  solariuai;  ex  aliis  erat  arcaous  uuuiema 
7777;  exGicerone^)  12954;  exiHacrubio  16000**); 
ex  Heraclito  IMOO,  qui  el  ipsi  uau»  tontom  DiogiBni 
ei:  305  magnts  dielHis  aoDi  mundani  erant;  seeutt- 
dum  nothum  Orpheum  {Arg.  1106)  erant  dttodeeim 
menses  denorum  millium  aonomm^  quos.  immensos 
annos  muttdanos  Paradiaiaci  ejus  Aiacrobii»  nt  Hck 
braeo  Melhusalem  embeseeodum  ait,  etiam  plaies  ei 
degere  videbantar;  ut  aSos  numeros  mittomus.  .  Ve- 
rum,  quemadmodum  Diogeoes  d05  dies  mundaaoSy 
notbus  Orpheus  duodecim  meoses  et  in  Nigidio  qoa» 
taraa  tompora»  Stoici,  ex  conimttni  partitione  Otttti 
solarisy  hiemem  et  aestotom^  sive  imbres  in  sigao 
capricorai,  et  ardorem.tn  signo  canorianno  mundano 
tnbOBbant»  ito  vaticinatio  Sibyllitta,  quaatnm  ex  Ser- 
vio  ooBJiei  potcst,  deeem  memstSms  emeemlariime . 
annnm  aattm  mundaBum  deacripait,  seqatttoy  ati 
videtBr,  antiqttos  Ronuuiomm  lastos)  et.  ^miermie 


•• 


)    Ctc.  de  iMil.  Deor.  II,  30.  Smim,  Scipr  7. 
)    Macrvb,  tn  mmm.  Scip.  11,  11. 


ECLOGA  IV.  4^1  lei 

temp0ri6ff4f  qoae  quatiior  aetaUbus  poStarsm  respon^ 
debant.  Ista  decem  saecula  iiotitSae  popularis  fuisse, 
narratio  Servii  ad  Ed.  IX,  47  documento  est:  ¥ul- 
catium  haruspicem  cometen,  qni  post  caedem  Julii 
Caesaris  apparebat,  signum  in  concione  noni  Mae* 
culi  exeuntis  et  decimi  ordientis  declarasse,  et  pro- 
pterea,  quod  arcanum  deorum  constlium  prodidissety 
inter  ipsum  loquendum  exanimatum  procubuisse.  Ig-i* 
tur  Meculum^  quod  proprle  generatio^  gennM^ 
aevum  hamanmm^  centeni  anni  est,  hoc  quidem 
loco  aeque  late  patet,  atque  annus  et  meuM. 
Inter  quaterna  tempora  bnjus  anni  mundani  ver, 
quo  mundus  creabatur  Lb.  If,  336,  aurea  aetas 
erat  rege  Saturno;  aestas  complectebatur  aetatem 
argenteam;  auctumnus  aeneam,  qua  undae  Deucalio- 
neae  VI^  41  ingruebant;  et  biems  cum  ferreo  tem- 
pore  contiuua  erat  aureo  veri  redeunti.  Tres  poste- 
riores  aetates  Jovis  imperio  tribui  solent  Lb.  I, 
121  — 125.  Erant  tamen,  inter  quos  Nigidius  ad 
V.  10  Orpbeum  .babet,  qui  inter  Jovem,  Neptunum 
et  Plutonem  eas  dispertirent ;  et  Olympiodoro  teste 
{OrpA.  Gem.  p.  408)  Coetum,  Saturnus,  Jupiter 
et  Baccbus  Orpbeo  quatuor  reges  esse  videbanturc 
ut  Saturni,  cujus  rei  etiam  Proclus  ad  Hesiodum  te- 
stis  est,  argentea  aetas  esset.  Redeuntem  orbem^ 
quod  dictum  est,  aetati6u0  suui  mundanis  etiara 
antiquiores  poetae  tribnebaat,  antcquam  aonus  nuul- 
danus  Astrologorum  ioventus  erat  Nam  Hesiodiu, 
qni  in  Georgicis  suis  quin^pie  Mtates  mnadanaiiy 
heroicam  post  aeneam  inferoiens,  fadt»  y.  174  htm 
qHentar: 

II 


w 
* 


162  ECLOGA  IV.  8  —  10. 

Esse  ego  numquam  inter  quintos  liomines  yoluissem; 
-  Serior  aut  nasci  malebam  aut  ante  moriri. 

Ferreum  enim  gcnus  Jioc  hominum 

Juppiter  horum  etiam  vocale  abolebit  at  aevum. 

Tamen  Cumaeum  carmen  propterca  non  Hesiodo, 
cujus  pater  ex  Cume  Asiae  oriundus  erat,  cum  Probo 
tribuendum  est ;  Cumaeum  carmen  quum  Romano  suam 
SibjHam  primum  etpotissimum  in  animum  revocaret,  ct 
Hesiodi  carmen  ne  Cumaeum  quidem,  sed  Ascraeum 
esset.  Dea  Justitiae^  ^/x?;,  ex  Jove  et  Themide 
uata,  quae  pedetentim  post  auream  aetatem  discede- 
bat,  postremum  aenea  aetate  ad  coelum^  ultima  De- 
arum,  avo]abat,  uude,  in  Zodiaco  Yirgo  facta, 
Astraea  sive  virgo  siderea  a  recentioribus  nominata, 
relucet.  Albinovanus  II ^  23  auream  virginem  eam 
appellat.  Cbristiani  pervertentes  Mariam  virginem 
boc  loco  repererunt.  Ad  boc  ver  mundi  rediens ,  sub 
pacato  et  libero  Saturni  imperio ,  nunc  novum  ge- 
nus  humanwm  nascitur,  cujus  generosiores  animi, 
secundum  Platonicam  opinionem  Lb.  IV,  221,  quippe 
ex  anima  mundana  omnia  animante  fluentes^  ex  li- 
quidissimo  Aethere  creati,  a  supremo  coelo  stel- 
lifero  demittuntur;  cf.  V,  56.  Dimittitur  spu- 
rium,  quod  tantum  est  a  ^e  mittere^  Hafn.  A,  ha- 
bet  a  prima  manu^  et  C* 

8 — 10.  Melioris  generis,  quod  rediens  aurum 
aetatumexperturumest,  primitias,  fiiium  fortuua  esse 
destinavit,  qui  ex  Pollionis  uxore  exspectatur.  Sed 
tu,  virgo  Lucina,  felicem  des  buic  puero  partum:' 
jam  enim  ferrea  aetas  ultimo  anni  mundani  saeculo 
finitnry   fratre  tuo  Apolline  reguante.   —     MumdM^ 


ECLOGA  IV.  8—10.  105 

remm  univerHtas  t.  50,  quae  ex  terra^  mari, 
aercy  aetbere  est;  astrictior  si  intellig-itur,  ambitus 
coeli  ita  potissimuni  dicitur  omnia  cingens ;  saepe 
etiam  tellus  cam  mari  medjterraneo,  quae  tunc  cx 
prisca  simplicitate  rotundus  et  a  conspicua  coeli  com- 
page  arcte  conclusus  terrarum  orbis  esse  credebatur, 
Hor.  III  Od.  3,  53  mundt  terminns^  Ov.  Trist. 
IV,  4,  83.LUC.  I,  160.  III,  454.  V,  619.  Ciaud.  V, 
245.  Ob  eamdem  opinionis  jejunitatem  similc  saepe 
verbum  naturae  non  ultra  fines  terrarum  patet  Sen. 
Suas.  I.  Claud.  V,  156.  XVI,  11.  Gentis  quoque 
vocabulum  omnino  generatio  vel  genu9  est,  de  bo- 
minibus  et  de  pecudibus  dictum,  et  boc  quidem  loco 
omne  animans  mundi  ejus,  qui  simpliciter  dice- 
batur  de  terra,  aquaetaere^  complectitur;  propterea, 
quod  omnia,  bestiae  quoque  et  plantae,  redeunte  au- 
rea  aetate  ex  corruptione  sua  ad  pristinam  integfrita» 
tem  restituentur  v.  21,  24,  43.  Pbilosopbi  ex  qiio 
tempore  cascae  vetustatis.  deos  totidem  notas  esse 
UDius  animae  mundanae  et  ejus  virium  interpretati 
erant;  opinione  et  dictione  plures  dii^  plerumque  a 
viris  doctis,  partim  etiam  a  populo,  conjuncti  sunt. 
Ita  uirtemis  sive  Diana  virgo,  quum  venationi 
praesset,  munera  et  nomina  Selenes  sive  Lunae 
accepit,  ut  lunam  regeret;  Hecates^  d,eae  nocturnae 
veneficae,  quam  Triviam  quoque  Romanus  appella- 
bat;  et  Ilithyiae  sive  lyucinae^  quae  parientibus 
aderat;  bac  quidem  opinione  cum  Junone  confunde- 
batur  V.  63.  Phoebuf  autem  Apollo ,  frater ,.  quum 
primum  jnvenilis  esset  sagittarum,  artis  musicae  et 
vaticinationuni    deus,    officia  idem  accepit  Paeani^ 


164  ECLOGA  IV.  6-t10. 

medici»  Bacehi  procellentis,  imprimis  ^Hkiov  sive 
8oli9  ^  sotis  cursus  rectoris.  Haec  confosio  et  in 
oraculo  Sibjllino  est,  quod  de  ludis  Saecularibus  Zo- 
simus  II,  6  affert,  et  in  carmine  Horatii  in  eosdem 
ludos,  in  quo  non  dubium  est,  quin  opiniones  Sibjl- 
linas  susceperit.  Unde  mutatam  fuisse  doctrinam  se- 
riorum  librorum  Sibjllinorum  apparet.  Nam  in  pri- 
stina  quidem  Tarquinii  collectione  verus  summum 
Apollo  esse  potuerat,  et  vix  dum  is,  quem,  teste 
Arnobio  *^),  ipsa  Pompiliana  indigitamenta  sive  libri 
Pootificales  de  diis  a  Numa  receptis  scripti  nescie- 
bant;  minime  tralata  atque  immutata  de  Apolline  o- 
pinio,  de  qua  tnm  temporis  vix  Graeci  philosopbi 
cogitaverant.  Itaque  Servius  non  temere  eg-it,  quum, 
SibjHam,  narrans,  deeimnm  naeculumy  quippe  ean" 
tum  ferreae  aetatis ,  imperio  JSolis  tribuisse ,  hanc 
interpretationem  adjiceret,  Solem  vero  eumdem  esse, 
qui  ApoUo,  Communis  fabula  quidem  tribus  aetati- 
bus  postremis  Jovem  imperare  dicebat;  sunt  tamen, 
doctus  inquit  Senator  Nigidius ,  Julii  Caesaris  aequa- 
lis^*),  exempli  caussa  Orpheus,  qui  sing-ulos  quatuor 
aetatibus  reges  aseribant,  Saturnum,  Jovem,  Neptu- 
num  et  Plutonem;  alii,  quales  Magi,  regnum  suum 
etiam  Apollini  destinant.  Ultimae  aetatis  ferreae, 
cui  Pluto  imperabat,  sub  finem  credibile  est,  mun- 
dum  ad  redeuntes  felieitates  nimirum  ut  expiaret: 
quamquam  Nigidius  conjicit,  Apollinem,  solis  deum, 
ardorem  facile  si^ificare  posse;  qui  dimidiato  tamen 


•)    Amiib.  n  p.  d5. 
••)    A,   €tai,  XIX,  14. 


ECLOGA  IV.  11—17.  168 

fieri  dicebatur  magrno  anno  Stoicomm  mundano.  Sed 
utut  Magi  cum  Stuicis  vel  consentiant '  vel  ab  iis  dis- 
sentiant:  extremus  annus  Sibjllae  mundanus  sub  So- 
lis  vel  Apollinis  erat  imperio,  et  licebat  Virgilio  in- 
constaatem  imaginem  suos  ad  usus  adhibere.  Haec 
ejus  est  sententia.  Apollo^  pharetra  et  Ijra  insig* 
nisy  illa  ut  malumdefendat,  aXe'gfxaxo^,  qualem  eum 
Horatius  I  Od.  21  populi  Romani  invocat  saluti;  hac 
ut  sublimes  virtutes  canat,  regnat  wunc^  mundum 
ad  instantes  felicitates  ut  expiet:  et  illud  imperium 
per  sacerdotem  suum^  Asinium  Pollionem  consu- 
lem,  exercet,  cujus  in  laudes  Ecloga  dicitur.  Nam 
Pc^lio  pace  non  tantum  ad  Brundisium  facta  taeter- 
rimi  belli  a  Romanis  hominibus  pestem  avertit,  et 
etiam  nunc  ulciscendae  pergit  v.  14  impietatis  delere 
vestigia;  sed  docet  etiam  genus  heroum  oriens  v.  15, 
cujus  primitiae  ipsius  fiiius  erit,  divinas  heroum'vir- 
tutes,  mentibus  poeseos  et  philosophiae  ad  «tudia 
excitatis  v.  26.  Gens  Pollionum,  quod  Pomponius 
.  arbitratur,  num  ab  Apolline  etiam  ortam  se  esse  ja^ 
ctaverit,  id  missum  faciamus.  Caesarem  Octavianum 
quidem,  qui  tamen  Dione  XLV  c.  1  teste,  a  Julio 
Caesare  ipso  filius  ApoUinis  existimabatur ,  quique 
post  sibi  impensius  hanc  propinquitatem  flagitabat, 
in  illo  rerum  statu  non  magis  Virgilius  intelligere 
potuit,  quam  Servatorem  nostrum,  quem  hic  quoque 
corrumpentes  obtmdunt:  aut,  quod  desperans  demum 
aliquis  arripere  potuit,  istum  ipsum  puerum  nondum 
partu  editum. 

11  — 17.     Te,   cujus    ope    Apollo    jam,    Deus 
avernincans,  promissum  imperium  exercet,    Te  ipso 


166  ECLOGA  IV.  11—17. 

consule,  Pollio,  puero  Tuo  nato  ver  aureum  magni 
anni  muDdani  redibit,  et  ordo  magnorum  mensium 
mundanorum  sive  saeculorum  orbe  iterabitur.  Te 
duce  laciymosum  bellum  civile,  quod  dei  nobis  immi- 
serant  ad  multum  sang-uinem,  quem  profiideramus, 
ulciscendum  plerumque  exstinctum  est;  te  duce  reli- 
qua  quoque  pristinae  impietatis  vestig^a  evanescent: 
ut  expiato  in  mundo  filius,  meliorum  hominum  pri- 
mitiae,  divinam  cum  diis  et  simul  natis  heroibus  vi- 
tam  acturus  et  ad  amplissimos  gradus  humanae  di- 
gnitatis  adscensurus  sit.  —  Decus  hoc  aevi ,  haec 
felicitas  mundanae  appropinquantis  aetatis.  Aetmm^ 
quemadmodum  uXmf^  tempus  est  vel  diuturnae  vel 
sempiternae  perpetuitatis.  Inire  deest  curMumy  or- 
diri;  pervetustum,  pro  ingrediy  cadem  reticentia; 
participium  iniens  diutius  mansit.  Magni  menseM 
i.  q.  V.  5  magnus  ordo  saeciorum,  decem  partes> 
in  quas  Sibylla  annum  mundanumdescripserat;  magni 
proprie  dictum.  .  Bellum  civile  Georgica  quoque  I; 
502  et  Horatius  Od.  I,  2  Epod.  7,  16  tamquam 
luem  pristini  sceleris  lamentantur^  quod  ad  ex- 
piandum  Jupiter  misericors  vel  ApoUinem  filium  vel 
alium  Deum  Romanis  propitium  vel  pium  Augustum, 
quippe  deum  humana  specie,  g-entibus  prope  depositis 
de  coelo.  demittere  velit.  Nunc,  quum  libertas  adhuc 
restituenda,  parum  futura  Octaviani  dominatio  ex- 
spectaretur,  libertatis  studioso  amplum  expiationis 
munus  Asinio  PoIIioni  poeta  tribuit:  qui  utramque 
Antonii  et  Octaviani  potestatem,  ob  pervetustam  po- 
puli  culpam,  quod,  neminem  laesurus,  poeta  simulat, 
discordem  factam ,  modo  pacaverat,  et,  quasi  sacerdos 


ECLOGA  JV.  11  —  17.  167 

aliquis  ApolliDis  averrunci,  labanti  imperio  beatitatem 
Sittumi^  servitutem  non  amantis,  referre  videbatur. 
Veseigia  veteris  et  in  dies  aug^escentis  MceieriM, 
forte  residua,  quae  imperium  Romanum  {terras^  or- 
bem  terrarum  v.  17)  perpetua  formidine  irae  £0e- 
lestis  premebant,  praeter  turbas  de  agris  dividundis 
modo  sedatas,  quibus  ipse  Virgilius  praedium  suum 
amiserat,  facinora  Sexti  Pompeji  imprimis  sunt,  qui» 
quamvis  Antonio  auxilium  tulisset  et  Octaviano  affi- 
nis  esset^  pacis  Brundisinae  expers ,  mare  Tjrriienum 
navibns  suis  infestum  reddidit^  et  fame  laboranti  Ita- 
liae  commeatus  interclusit.  Has  quoque  miseriarum 
reliquias,  et  credibile  erat  et  sperabant,  Pollione 
adhuc  consule  deletum  iri:  quamquam  proximo  vere 
tumultus  demum  Romae  exortus  Triumviros  ad  pa- 
ctionem  Misenensem  coegit,  postquam  PoUio  sub  ip- 
sum  ftnem  bujus  anni  consulatu  se  abdicaverat. 

Inter    hos    homines,     paulatim   a    scelere.  et 
diro    numine    liberatos,    ad    partum  vicinus  ille^  id 
est  Pollione»  filius ,    Saturniae   beatitatis   cumulum 
videbit;  et  lieros  factus  Semideus  cum  aliis  Heroi" 
dfis ,  Deornm  inter  familiarem  praesentiam ,  summos 
ad  patris  exemplum  pacatae  reipubiicae  honores  nan- 
ciscetur.  -  Divinam  aliquam    vitam  aureae    aetatis 
Hesiodus  quoque  £.  x.  r].   112  cecinit: 
Securis  animis  vitas  habuere  deorum, 
Atque  labor  procul  atque  aerumnae;  nulla  senectu8 
Obrepebat  iners;  manibus  pariter  pedibusque 
fntegri  instituere  dapes;  damnisque  carentes, 
Et  gregibus  dites,  divis  carique  beatis 
Tandem  obiere  diem,  somno  nt  victi. 
Cum  his   hominibus  tam   ianocentibus  dii  praesentes 


168  KCLOGA  IV.  11 --17. 

el  coram  veraabantiir^  qttipost  «d  pws  procei  et  » 

crificis  tantum  adveniebant  neque  conspieiii«     fferme^^ 

i.  e«  tiri  fortes  vel  semideii  viri  antiquttatis  appeilati 

sunt^  qui  ob  egfregiam  virtutem  pro  aetata  sua,  qua 

fortitudo    pliirimi    Hestimabaturi    bumanarum    virinm 

mdduiil  stoperare,   itaque  divina  origine,    divinis  bo>* 

noribus  digni  esse  videimntur.     Fortasse  Virg^iius  ad 

nobiles  gentes  respexerit  vel  Brundisina  pace  serva* 

tai   vel    sperata    com    S.   Pnmpejo   pace  servandas» 

quae   laude    in    Romanis    bistoriis    cumulatae   erant. 

VidebUur   illis    cleest    permia^tuM:     sententiarum 

interpreti   baec    illico   sententia  occurrit;    sjUabarum 

aucepB  ineptias  quoque  extorquere  potesti  beros  illis 

esse  videbitnry    ab   illis   conspicietnr.     Hegnum  pa- 

cati  orbis>  quod  juvenis  Pollio,  patris  jam  tum  be- 

rois  facti    ^itfutibuM  (quam   honorifice!)    instruetus 

administrabit,    nibil  aliud  esse  potest  praeter  cameu^ 

iutum  Uberae  reipublicae    v.  48.     Etiamsi  poeta, 

qaum  ordinatam   anno  DCCXVil  rempublicam  populo 

restituere  Trinmviri  promisissent,  non  ex  animi  sen- 

tentia  id  eds  promisisse  judicaret,  tamen  suspicionem 

suam  temerarii  erat  palam  facere.     Regalem  domin»* 

tionem,  quam  populares  aures  detestabantur,    nemini 

cihmpetitomm  tum  temporis  sine  muita  invidia  porten- 

dere  licebat;    et  quomodo  ea  Saturniae  aeUfUs  in 

libertatem  cadere  potuerit,  cnjus  memoria  in  Satur- 

nalibue   etiam   servorUm  manumissione  simulata  ce- 

lebrari  solebat?     Orbit   terrae   sunt  Romani  imperii 

circum   mare   mediterraneum ,   praeter  quas   in  ovato 

circulo  doctrina,  quam  de  mundo  ista  aetas  suscepe- 

rai,  modicaa  strigas  et  angulos  iovictis  populis  con* 


BCLOGA  IV.  18-*  25.  109 

cedebat;  mioora  etiam  cottmiiiiis  et  ad  mtundaai 
flpeciem  eoaretata  imago,  quod  Creminiu  Astrologns 
eerio  impngnat. 

i8  — 45. 
Gradibus  a  ferrea  ad  auream  aetatem  as- 
cenditur.  In  pueritia  Pollionis  filii  18  —  25  sna 
sponte  eximias  plantas  et  fiores,  greges  tnto 
pascentes,  nusquam  nocentes  belluas  et  herbas  terra 
habebit.  Deinde  in  adolescentia  26—36  fruges, 
yinum,  mel  sua  voTuntata  ferre  incipiet;  sed  tam 
parce  primum,  ut  vel  necessitas  rel  avaritia  ad  na* 
vigationem,  bellum  et  sationem  cogat.  Postremum 
virili  aetate  37 — 45  tam  larga  omnia  et  tam  felicia 
provenient,  ut  mercatura  et  agricultura,  nedum  bel- 
lum,  desinat,  ipsaque  rerum  nativarum  per  artis  ope- 
ram  cultura  necessaria  non  sit. 

18-^25.  Prma  mnnersL  tferis  munffani  i  quod 
cum  Pollione  infante  redibit,  meliores  plantae  et  flo- 
res  sunt,  qui,  prius  in  hortis  culti,  nunc  ipsi  et 
nulla  ope  egentes  provenient;  ferae  mansuefietit,  ve- 
nenum  delebitur.  Eodem  modo  io  Ovid.  M^t.  I, 
107  a  floribu^  ad  fruges  aurca  aetas  ascendlt: 

Ver  ecat  aeternam»  plaeidiqne  tepentibus  aaris 
Miilcebant  Zephyri  natos  sine  eemine  fiores. 
Mox  etiam  fruges  tellus  inarata  ferebat. 

Nmi/o  e^itu^  iiuUa  satioae  Lb.  l^  102.  Hedera 
111,  39  inter  studia  erat  Bacchi  vino  et  felicitate 
exdtantis,  qui  eoronis  bederaceis  evantibus  sois  et 
poetis  aureae  aetatis  referret  beatitudinem  111,  88. 
BaechariM  sive  Bacehmr^  a  Remaais  quoque  itar- 


170  ECLOGA  IV.  18  —  25. 

dMm  ru9iic§§m  ^)  et  PerpreMMa  ^^)  appeliatiun, 
Dioscoridi  ^*^)  planta  fruticosa  et  ad  coronas  utilis 
est,  cujus  ex  radice^  ciDnaniomuni  redolente  et  nig^ri 
hellebori  simili,  caulis  angulosus,  aliquantum  asper 
et  cubitalis  altitudinis  cum  verrucis  surgit,  aspera 
folia  ferens,  albae  violae  haud  dissimilia,  cum  flori- 
bus  albicantibus  purpuraceis,  quorum  roitis  et  suavis 
odor,  teste  Plutarcko  Symp,  111,  1,  securum  potan- 
tibus  soporem  affert.  Hanc  quoque  plantam  (nostri 
bomines  eam  ignorant),  quum  ictibus  serpentium  et 
fascinationi  mederetur  Vli,  27,  ad  commodam  signi- 
ficationem  faciendam  poeta.  prudenter  elegit.  De  Ita- 
lico  acanihoy  qui  propter  bene  tortos  scapos  et  fo- 
lia  insigni  ornamento  topiariorum  erat  v.  ili,  45. 
Fundercy  abunde  ferre  iX,  41.  Colocasiam  b.i^^^' 
labant  Romani  fabam  Aegyptiam^  cyamon;  cujus^ 
teste  Dioscoride  \) ,  ita  radia:  tantum  proprie  dice- 
batur.  Eximia  planta,  quae  in  lacubus  et  paludibus 
erat  Aegypti  et  Asiae,  scapos  habebat  digitalis  cras- 
situdinis,  longitudine  quatuor  cubitorum;  flores  erant 
colore  roseo,  duplo  majores  quam  papaveris,  quos 
ad  coronas  Nicander  ff)  adhiberi  jubet;  et  post 
flores  cellis  semen  inclusum  erat,  favorum  similibus, 
e  quibus    ad  tricenas    fabas  exstabant.     Vescebantur 


*)     Plin,  h.  «.  XXI,  16.  XII,  26. 
^*)    ib.  XXI,  77  cf.  Dioscor.  notha  p.    441  ed.  8a- 
raceni. 

''**)    Diosc.  m,  51  (44  ed.  Sprengel.) 
t)    Dioscwr.  II,  128. 
+f )    Nicnnder  fr.  X. 


ECLOGA  IV.  18—25.  |7i 

Don  tantum  fabis,  cnidis,  quum  immaturae^  cum  ni- 
gra  tunica  decoctis,  quum  maturae  essent,  sed  etiam 
densa  et  bene  alente  jucundi  saporis  radice  vei  cruda 
vei  cucta  vel  tosta,  ipsisque  scapis,  quivirus  decocti 
praebebant  araneosum  in  mandcndo  *).  Etiam  ampla 
folia ,  quae  Nymphaeae  similia  erant,  quum  intror- 
sum  deprimerentur^  ad  pocula  et  pateras,  cidoria^^) 
appellatas,  adhibuerunt  et  nobilibus  metaliis  imitati 
sunt:  qualia  vasa  Horatius  11  Od.  7  mercatura  ma- 
ritima  ex  Alexandria  nactus  erat.  Planta  tam  utilis 
sua  sponte  pullulabat,  et,  ubi  deesset,  nullo  negotio 
serebatur ,  fabis  cum  luteis  glebis  in  terram  demissis. 
Strabo  laetum  adspectum  sationum  fabae  in  aquis  Ae- 
gyptiis  et  comissationum  voluptates  in  commodis 
cjmbis^  quae  inter  densas  umbras  foliorum  ingere- 
bantur,  miratur  ^^**).  Ex  his  indiciis  colocasia  Ro- 
manorum  minime  est,  id  quod  Martjnus  statuit^  aroM 
Aegyptiumradice  eduli,  Arnm  Colocasia  Lt,  ^  quam- 
quam  hodie  a  Graeco  vocabulo  coldcasiae,  quo  no- 
mine  radix  edulis  primum  fabae  palustris,  post  ari 
dicebatur,  Kulkaan  id  Aegyptii  appellant;  wA  Ne» 
lumhium  est  Indicum ,  Nymphaea  Nelumbo  X., 
cujus  plane  eamdem  naturam  esse  nostri  bomines  di- 
cunt,  hoc  argumento  addito,  florem  forma  quidem 
Nymphaeam  albam^  mag-nitudinc  vero  HeliatUhum 
aequare,  et  in  aliis    generibus  colore  roseo,  in  aliis 


»)    PfoVi.  ft.  «.  XXI,  51. 
^)    AiJim*  Deipnos,  III  p.  72.  XI  p.  477. 
*y    cf.   Schneid.  ind.   ad  Theophr.  s.   v.  xvufioq  o 

MyvTijioq. 


£75»  ECLOOA  IT.  18  —  26. 

velcsndido  yelliiteo  esse*).  Ex  Indiay  ubiAlexan- 
der  iti  Acesine  fluvio  fabam  Aegjptiam  reperiebat 
(qvare»  tabula  terrarum  sua  ia  errorem  inductus,  ad 
fontes  Niii  sibi  adesse  videbatur  Nonn,  DiomyM* 
XXVIy  234),  haec  planta  in  Aegyptum  transposita 
fuerat^  sed  non  diutius  ea  durabat,  quam .  colonorum 
iiidustria.  Eamdem  colocasiam,  Plinius  auctor  est, 
ipsius  tempore  etiam  in  Italia  satam  esse,  et,  Virgi- 
lius  qua  ejus  mentionem  facit,  paene  conjici  possit, 
tum  temporis  ipsum  primum  ejus  culturae  periculum 
factum  esse;  nisi  Servium  audire  malumus,  post  de- 
yictam  ab  Aagusto  Aegrjptum  Romae  colocasiam  in-r 
notuisse,  dicentem.  Pailadius  praecipit,  non,  que- 
Biadmodum  in  Aegjpto,  ut  fabae  in  paludes  demit- 
tantnr»  sed  bulbi  (unde  colocasim  vel  colocaHum 
nomen)  nt^  circa  fontes  et  rivos  hortorum  posid, 
tegvmentis  a  frigore  defendadtur^  Columella  suadet, 
ut  insulae  quoque  id  nessotrophiis  colocasiis,  tamari- 
eibus  et  scirpis  %id  ripasconserantur,  ut  anatesopaca 
reeeptacula  babeant.  Ex  hac  diversa  culturae  ratione 
plantam  Salmasiusconjicit  diversam,  Kulkaas  fortasse 
nostrorum  hominum:  verum  ipse  Martialis  de  scapis 
colocasiae  lanosis,  qui  fabae  tantum  palustris  erant 
Aegyptiae  sive  Nelumbii,  plane  eadem  dicit^  qnae 
priores^ 

Remm  omnium  utilium  et  dulcium  sine 
adjumento  hominuniv  origo,  greges  mansueti  et  foe- 
cundi,    ferae    innoxiae,     vermium    et   plantarum  ve- 


*)    Cnrtii  Sprengel  hist  rd  herbariae  I  p.  147:  Jmm 
CoIociiSMf,  ecl.  4,  20. 


ECL06A  IV.  18 --26.  175 

nenatarani  deletio  omoibus  coinmunia  sunt  imaginibus, 
quae  felicitatem    aliquam  sceleris  nesciam  exprimunt; 
Horatianae  quoque,    quae   est   de  insulis  Oceani  foi^. 
tunatis  Epod.  XVI,  49: 
Illic  injussae  yeniaht  ad  malctra  capellae, 

Refertqne  tenta  grex  amicus  ubera; 
Nec  yespertinus  circumgemit  ursus  OYili, 
Neque  intumescit  alta  yiperis  humus. 
Ipnae^  sua  sponte;  nullo  custodej  quod  nullus  lupus 
imminet,   caprae  lacte  uheres  domum  revertuntur; 
sua  sponte  boven  quoque   pascunt,   tuti  a  leonihun 
innoxiis.     Nam  non  ad  Italiam  tantum  securitas  per- 
tinebit^    sed  ad  omnem  orbem  Romanum ;  cf.  V,  27. 
Ita  Sibjlla  in  Lactantii  VII,  24  cecinit: 

Jamque  Inpi  nusquam  certant  in  montihus  agnis, 
Oum  caprisque  simul  rodunt  jam  gramnia  lynces, 
Carnivorusque  leo  paleam  ad  praesepia  pascit. 
Sua  sponte  florea  ad  cunabula  recens  nati  pueri  et 
a  diis  amati  nascuntur,  quemadmodum  in  Homeri  Jt^ 
XIV,  347  sub  Jove  et  Junone,    quum  in,  Ida  monte 
recumberent : 

Graminis  hos  infra  peperit  nova  germina  tellus; 
Rorans  hic  lotos,  crocus  atque  erant  atque  hyadnthusv 
Condensus,  mollis,  qui  ab  humo  tendebat  in  altnm. 

Ad  cunahula  alveus  adhiberi  solebat^  foecunditatis 
signum ;  cljpeus  quoque  interdum  tempore  heroicd, 
Gallim.  inJov.  47.  /^'(^r/?^;»^  occidet,  dicit  Virg-iliusl; 
secundum  alios  cum  feris  rapacibus  tam  innocua  fidt, 
ut  infantes  cum  ea  ludant;  quoniam,  expiata  ter^a^ 
venenatarum  herbarum  alimenta  eam  deficient,  qiie- 
madmodum  //.  XXII  ^  93: 

Ut  montana  yirum  serpens  manet  ore  cavemae, 
Pransae  cui  bilem    mala  commoyere  venena. 


174  ECLOGA  IV.  26  —  36* 

Inferoae,  nimiruni  quod  exspectare  licebat,  religiosis 
videtur  Sibylla  minata  esse  serpenti.  JTallaces 
herbae  veneni,  quae  salutari  specie  legentem  allici- 
unt  Lb.  II,  152.  Alterum  occidet  cave  jungus  cum 
herba  t^enemy  in  quo  prius  illud  uullo  negotio  in- 
telligitur,  sed  ad  augendam  sententiae  g-ravitatem 
repetitum  legatur;  quemadmodum  in  Horatii  II  Od. 
3,  17:  Cedes  coi'mtis  aaltilms^  et  domo  vilia' 
que  -*;  cedes/  Amomum^  condimentum  e  frutice 
nunc  quidem  ignoto  III,  89,  melius  ex  Armenia, 
pejus  ex  Media  et  Ponto  afferebatur.  Assyriae^ 
quomodo  Arabiae^  Mediae,  Armeniae,  Indiae  Lb.  II, 
116,  saepe  late  patebat  nomen  et  ad  omnes  sub 
oriente  sole  terras  v.  g.  in  Lucani  VIII,  292  perti- 
nebat;  ut  arctiore  in  Qp  nominis  definitione  abstinen- 
dum  sit. 

26  —  36.  Ineunte  PoIIionis  exspectati  adole- 
scewtia  m^n^\i!&  ym  ita  quidem  lustratus  erit,  ut  sua 
sponte  frumenti,  vini  et  mellis  aerii  aliquid,  sed 
parum  id  sufficiente  modo,  oriatur;  quare  mercatura, 
bellum  et  agricultura  adhuc  durabit.  —  Adole- 
scentiam  poeta  tamquam  tempus  designat  ingenuO' 
rum  artium  studii^  quas  veteres  sapientiores,  sola 
hominis  alitura  parum  delectati,  humanitatem  ad  au- 
gendam  ab  ingenuo  requirebant:  poe'seos,  historiae^ 
philosophiae,  Singulae  quaeque  speciose  apparent: 
poesis  et  historia  praeclare  facta  heroum  narrantes 
et  hujus  et  pristini  temporis,  philosophia  sublimibus 
sensis  animos  instruens.  Historiae  inter  exempla 
juveni  ad  aemulationem  proposita,  qui  regni  pacifid 
sub  Saturno  heros  fore  jubetur,   Asinii  PolUonis  ip- 


ECLOGA  IV.  26  —  36.  |73 

.  sius  parentis  facta  quoque  elucent,  pacis  auctoris. 
Summi  artificii  etiam  opera  hunc  Lis  tribus  in  arti-* 
btts  proditurum  esse,  tum  quidem  exspectare,  for- 
tasse  nondum  praedicare  licebat  Virg-ilio;  v.  III,  84, 
Hoc  parenti^  ponderosum  tres  Hafnienses  B,  C,  D 
liabent;  parentum  multe  incertius  habet  A  et  in 
sequentihus  poterit.     Virtus^  quae  aurea  sit  aetate 

.  digna,  perfectissima  philosophorum  intelligenda  est, 
quae  veram  ad  felicitatem  tendentes  vires  omnes  et 
eniditae  mentis  et  emendati  animi  complectitur ;  non 
tantum  bellica  fortitudo,  quae  a  ferrea  aetate  pro 
virtute  hahetur.  Nun.c  melior  facta  natura  jam  eo 
pervenit,  ut  /rumentum^  vinum,  mel  sua  sponte 
oriatur,   sed  minus   id   foecundum,    quam   Horatianis 

itt  insulis  Oceani: 
Reddit  ubi  Cererem  tellus  inarata  quotannis, 

Et  imputata  iloret  usque  yinea; 
Germinat  et  numquam  fallentis  termes  oliyae, 

Suamque  puUa  licus  ornat  arborcm. 
Mella  cava  manant  ex  ilice:  montibus  altis 
Leyis  crepante  lympha  desilit  pede. 
Hoc  frumentum  fortuitum  paulatim  molli  arinta 
flaveacet  i.  e.  singulis  annis  moJliore  spica  siva  ari- 
stis  roinus  acriter  pungentibus  circummunitum    matu- 
rescet;   quoniam  in  dies  contra  aves  ei  iuuocuas  mi- 
nore  defensione  opus  est,  quae  defensio  post  tempus 
Saturnium    demum    excutiendi   et    ventilandi   operam 
auxit,  et  quam  rusticus  isteAesopi  suum  in  damnum 
deprecatus   est.     Flavescere^^i^    151   de  hordeo 
dicit  maturescente,  quod  messis  principium  est;  fla^ 
ventia  sata   Colum.  II,    20  {2i)y  flaventia  culta 
Lb.  IV,  126.     Hafniensis  A  habet  florescet  a  prima 


176  ECLOGA  IV.  26  —  36. 

maDU.  Versiis  dulcedo  spondaeis  leniter  gradientibiiB 
expressam  imagiDem  jucundae  niollitiae  et  ubertatis 
excitat  JncultoM  Mentes ,  pro  pampinis;  qui  prms 
erant,  silvestribus ,  vitis  tum  sata  ambiet  cum  «tff« 
maturescentibus  purpuretB^  quas  inter  primarias 
Virgilius  Lb.  II,  95  recenset.  Mel  quoque,  quod 
ro9  aetherius  ex.  opinione  veterum  gentium  odoribus 
terrestribus  et  ab  apibus  coiligentibus  corruptus  erat 
Lb.  IV,  1,  intregrum  tum  et  uber,  ex  rimis  Mudam 
de  quercubuB  profluet,  quarum  in  foliis  etiam  ferrea 
aetate  integerrimum  inveniebatur  Lb.  1,  131.  Ita 
Ovidius  d6  Saturno ,  qui  adhuc  metalla  in  intima  terra 
recondebat,  cecinit  Jlmor.  111  ^  8,  39: 

At  meliora  dabat;  curyo  sine  Yomere  fruges, 
Pomaque  et  in  quercu  mella  reperta  cava* 

Ad  hanc  orginem  opiniones  ab  ingeniosa  antiqui- 
tato  crebro  repetitae  referendae  sunt,  quod  rel  in 
Bacchanalibus,  quibus  politioris  humanitatis  principia 
significabantur^  vel  poetarum  effervescentibus  elatione 
animis,  quum  natura  et  honestas  summa  dignitate 
iis  appareret,  ex  percossis  rupibus  et  tmncis  arboroffl 
vinum^  lac  et  me!  exiret,  et  per  felices  campos  rivii 
manaret  111,  89. 

Sed,  quamvis  appropinquantibus  deiiciis, 
quoniam  nondum  ex  omni  labe  pristinae  pernioiei 
tellus  plane  convaluit^  ad  mercatnram  maritimam, 
bellum  et  agriculturam  etiam  nunc  homines  vel  ne- 
cessitate  vel  animi  sui  impotentia  coguntnr.  -— 
FrauM^  dolus  malus,  incommodum,  damnum.  Mare 
periculosum ,  quippe  quod  Nereus,  ThetiM  aliiqne  dti 
irati  custodiant^  fragili  rt$$e^  quod  navis  cootemtui 


ECLOGA  IV.  26— sa.  iT7 

dicitur,  tentmre  sive  Lb.  11  >  509  remis  solUcitare, 
audacia  poetis  petulantis  insaniae  est;  Horatius  I  Od. 
3,  21: 

NeqDidqaam  deus  absddit 
Pradens  Oceano  dissociabili 

Terras,  si  tamen  impiae 
Non  tangenda  rates  transiliunt  yada. 

TAeUn^  Graeca  positione  ex  Servio  et  pluribss  li- 
bris  scriptis.  Utrumque  dicitur,  tellnri  ii^fmdere 
mlco»^  in  tellurem  ^sulcos' deprimero^  et  teiiurem 
i^fimUre  suicis^  expressis  sulcis  tellurum  notare 
IX,  20;  tamen  dcribit  boc  magis  in  illud  transforma* 
verit.  Quare  equidem .  teiiurem  i^findere  euicOi 
quod  Romani  librr  est,  praefero^  quum  audadua 
dictumsit,  quumque  suici^y  Vaticani  libri^  postdnoA 
versus  ia^  is  exeuntes  locum  babere  non  possit;  tei" 
iurem  ut  legamub,  suadet  quoque  teiiure  semel 
eorruptum.  -Tum  ^eroicae  subolis  nobilissimi  juvenes 
uavigationes  et  deii»  aeque  carminibus  celebranda 
conficient,  atque  Argotmutae  et  qui  Trojam  olim 
ea:pugnabant.  In  Uesiodi  Lb.  1 55  tempore  heroico 
ex:  aenea  aetate  ad  ferream  grndus  factus  est^  ex 
auctumno  anni  mundani  ad  hiemem:  nunc  mundus  a 
ferrea  bieme  per  eamdem  turbulentam  tempes^ten 
ad  aureum  ver  redibit.  Tiphyn^  vir  Boeotus  et 
maris  peritus,  gubernabat  ^r^o^  primara  navem  lon- 
gam  Graecorum^  qua  Jason,  juvenis  princeps  Thes- 
salorum,  cum  quinquaginta  fere  deiectin  heroUme 
vellus  aureum  petebat,  et  prodigioso  itinere  Colchida> 
tum    orbis  terrarum   terminum,    adibat.      Theocritus 

Xlll,  16: 

12 


178  ECLOeA  IV.  37  —  45. 

Ymm  anri  vellus  navi  qiiam  veUet  h»m 
Aesooides  petere,  et  pro^res  eonscribwet,  omnes 
Urbibus  eliciens  fortes,  quorum  indiget  nsus: 
Tnnc  Jaolcon  adisti  opulentani  claviger  heros. 

Haec  Arg-onautanim  navigatio ,  qi}um  e/vpediHem^^ 
militaribus  opponatur,  speculatorii  hoc  loco  instar 
itineris  habenda  est,-  quod  ad  longinquas  terras  ad 
opvas  vias  mercaturae  aperienda&  suscipitur.  AeM^ 
le&y  Peleo  ex  Nympha  Thetid^  aatns,  pev  Hoaienin 
tawqwun  fortissiauis  Graeeonua  ducum,  qui  Tmjw» 
Qppugoahant,  celeberest.  Stmilam  jttT>eBem heroa iw- 
publiea  nuac  mi^t  Roman»  coutra  extenios  hostes. 
later  hos  impxi.mis  qitideni.  formidaadi  Paithi  solk 
orieatis  habe«4i  suol:  afc  enim'  in  ipsa-  aftoittscontii^ 
tum  temf  oris  ne  nali  quidem^  FolliiMUs  filii  fiicinoiia 
heroum  eiQoreseeotiuiiL,  Argioomitaram'  MTigatio^  et 
beUum  TroJAoum ,  fututa  esse  dicBntnrf  quave  Aohdi» 
lis  BMSsioiiem  de  instaote  cootra  Parthos  AoloMir 
pntfeotioiie  tempomm  ratioiie  iiifterpretari  vetaflWw 

d^ — 45«  Sed  viriiem  aetatem  eiKspeetatB» 
PoHioiiis^  fiiiiift  quum  primnm  ottigerit',  tum  oBmia 
saa  spont^  ubique  crescenl;,  eaque  ubertate^  vt  no» 
t^f^  heUjBm)  aed:  ne  oavigatio  quidem  et  mercatar» 
oMirilimat  n\U  Nulliu&  nec  opera  nec  art^cio  ager, 
vinea^  et  greges  optimiMi  fructum  ferent.  —  Veetor^ 
qiio4  Servjus  docet,  hio.dicitur  tam  is>.  ^Mi  veAituTi 
quam  ^mf  neAity  et  mercator  et  nantR;'  qwimadmo-. 
dum  ia  Lueani  1¥,  133  quiciiiBqae  in  nayigjo  est; 
tameu  meroator  magis,  n^v^atioiiem  comilaasy  iia 
c^ci  solet,  Ex  judicio  mioaotis  priaui  luce  hiimaBi*> 
tatis  viri  aureae  aetatis   etcamporum  Eljsiomm  dii» 


ECLOQA  IT.  3?y--»4S.  §79 

amati  vitain  nulia  nee  opera  De<}iie  labore  degeliant, 

fmctibus  Botrki  incutoe   terrae  et  rivis,   qut  circum 

erant,  factis,  trni,  meHis,  olei  pienis.    Hesfothis  post 

iliam  aureae  aetatis  imaginem,   quam  ad  v.  15  dedi- 

mUs,  ita  pergit  Lb.  117: 

—  —  Omnia  plilcfefa 

Hiff  aderaDt,  fractosqae  tuHt  terra  aima  qootaafiis 
Sponte  snetf  ialtge  nmltos,  placida^e  quiete 
Traiiquilli  vixere  homines  opibasque  referti. 

Ita.  Pindarus  cecinit  0/.  ]l,  109,  quomodo  infra  in 
campis  Eljsiis  eodem  sole  et  nocturno  et  duirno  pii 
Maaes  collustrati  otiosa  vita  fruantur: 

Nec  teilore  mana  gravi 
IVIJDta,  nec  pelago  per  tenuem  cibutn. 

Georgjug  Forster  narrat,  vel  Otabeiti  insulae  fortii- 
natum  incoiam  meliorem  panem  in  suis  Eljsiis  so- 
muiare,  qui  ne  communi  quidem  et  levi  cultura  egeat, 
sed  q|io  de  arbore  decerpto  iliico  vesci  liceat  Etiam 
inter  pravos  factos  bomines,  opinio  erat,  justos  qui* 
dem  populos  umbra  aliqua  antiquae  illius  foecuodita- 
tis  g^udere ;  quemadmodum  regem  ilium  ki  Odjsseae 
XIX,  109;  q)iii 

probos  coltorque  deoram 

Impcrat,  ct  yaildam  gentem  multamque  gubernans 
Failere  justitiam  nescit;  fbrt  liordea  terra 
Triticiam^  et'  segetiem'  regfi,  pomi»  gravis  arlMM*, 
Grex  habelr  assidae  feetiw ,   pisces  parit  aeqnor 
Imperinm  ob.  pradens ,  popoii  iiorentqiie  sab  iilo. 
Bt  iii^  Hesiodi  Lb.  225 : 

Justitiam  triboant  rectam  si  qui  populan 
Et  peregrino  homini,  nusquam  cedunt  et  ab  aeqno 
tJrbs  suar  his  floret,  tioretit  dves  et  in  illa 
PiMT  et  adM  pa^ae  fetix,  nec  Jtipiter  omqtumi 

12* 


180  ECl^OGA  IT.  37—45. 

Logobris  regno  portendit  fonera  belli; 
Inoeditqae  fames  nomqoain  com  jora  colente 
Nec  damnom;  festis  gaadent  bominesqoe  diebns. 
His  multam  telias  fert  yictam,  in  montibus  altis 
Quercus  apes  media,  glandes  babet  arbore  somma: 
Lanigerique  grrges  palantur  Tellere  onusti: 
Progeniem  similem  parto  edit  foemina  patri, 
Constantcrque  bonia  ilorent,  nec  navibus  nmqaam 
Itqoe  reditqoe  genos,  iruges  teltos  habet  alma. 

Ilastrmm  erat  ad  discutiendas  g^lebas,  ad  runcandas 
sarriendasque  segetes^  quae  in  distinctis  versibus 
sulconim  satae  erant  Lb.  I>  94.  155;  /hiof  ad  vi- 
tes  putandas  Ecl.  II,  70,  uuncautem,  quum  inutiles 
palmitea  non  amplius  emittant,  ne  putatione  qutdem 
eg^ntes.  Etiam  tenax  argcilla»  quae  prius  ing^ntes 
glebas  subigcendas  praebebat,  et  validos  tauroM  ad 
Itfandum  (nam  vaccis  levior  terra  arabatur)  et  rohu' 
stum  araiorem  requirebat  Lb.  II,  236,  nulla  post 
cultura  fructus  feret.  Hafn.  C  liabet  hanc  pedestrem 
compositionem  verborum:  Xon  patietur  humuM 
rantroM  ^i  falce» ;  B  rohunti».  Atin  ipso  tauris 
etiam  roboris  vis  inest;  sed  ro6u*tus  arator  cekmm 
rusticum  ping^t,  qui  aratro  fortiter  incumbit  III,  42. 
MoUes  quoqueGraecae  ovet^  meliores  meliore 
pabulo  factae,  nativos  suoa  colores,  fiiscum,  flavum 
et  rutilum  Lb.  III,  386,  suasponte  ardentibus,  qoi- 
bus  ars  inficere  solebat,  purpurae,  croci,  cocci  mn- 
tabunt  coloribus,  qui  laudatissimi  erant  in  antiqoi- 
tate.'  —  Pretiosa  pelagia^  purpura  sive  ostrum^ 
multas  ad  oras  maris  mediterranei ,  etiam  ad  Oceanum 
Gaetulum,  sed  maxime  nitens  Tjri  fiebat,  ex  liquore, 
qui  in  candida  vena  intra  &ttce8  pluriiui  conchanim, 


KCLOGA  iV.  37  —  45.  i«t 

eeMcAyUormm^  erat,  purpftrae  et  Ifuccmae  nem^ 
^ae ,  erant  rotnndo  foramine  et  longco  rostre ,  et 
mmrieiSy  anipliore  foramtne,  nullo  rostro.  Coelo  et 
temperamento  plnra  gcenera  purpurae  erant,  nigra 
et  pallida  violacea,  coerulea,  sanguinei  culoris  et 
mboris  integerrimi  leniterque  subincentis  ^).  Nepote 
Comelio  juvene  purpura  violacea  inter  Romanos  vi- 
gebat,  nec  multo  post  nibra  Tarentina,  quamquam 
viohicea  quoque  ejusdem  urbis  ab  Horatio  ^^)  lauda- 
tur;  post  bis  tincta  Tyria,  diltapAa  ^'^*)-,  cujus  sum- 
ma  lans,  Plinio  auctore  (IX,  58  s.  62),  in  colore 
sanguinis  concreti  erat,  nigricantis  aspectu  ejusdem- 
que  suspectu  refulgentis.  Ltutum^  kiteum^  kerba 
/v^irRomanorum,  Wtmde  \%\  Gil/fleraut  iknon^t^f 
tibas:  Oitude  a  Gallis,  DyerM^-weed  \e\  Woeid  ab 
Anglis  nomiuata,  Reneda  luteola  JL,^  planta  et 
silvestris  et  sativa  est,  quae  longas  spicas  fiorum 
pailide  flavescentium  babet;  arida  cum  flavis  factis 
toliis  saturum  colorem  citreum  efficit,  durantis  con- 
stantiae,  eademque,  coeruleo  colore  temperata,  colo- 
rem  viridem  efficit  acriter  lucentem.  £iu$um  {jgeibe 
Waude)  ne  cum  vitro^  glaeto^  laaug  {fiiauf&r^ 
(fcnder  Waid)^  Pastei^  Ouede  et  Wood  apud 
exteros,  Isatis  tinictoria  hinnAeii  commutetur:  quae 
planta,  contrita  et  ad  globos  coacta,  colorem  fer- 
mentata  relinquit  coeruleum,  splendore  aetberium 
provocantem.     Sand^cem   sive,    quod  muUi,    etiam 


)    Pliii.  /i.  «.  IX,  36  s.  60—61.  coU.  25,  s.  41. 
)    Epi9U  II,  1,  207. 
)    PUn.  IX ,  30  8.  63. 


i«|  ECLOGA  IV.  ^7 ---46. 

triiB  fiafiuc(WM«i  l«gii«t  y  /SUHj^dieem  Vlimxm  ^)  «v« 
Ymnm  •colocent  jMse  Aoc^  m  metattui  excfMsten,  «1 
qmdcMi  .ex  adukeriDa  «anduraobA  sive  iC(NrBSsa  iii  ft»» 
naoe  cocto,  minie  ^oatro  (Aam  aaodaraelM  effoMa 
mbnim  arsenicum  erat),  et  ruirie»  {B^rgr^tA) 
CAm^itum ;  atii  ifMium  min|Hm  iA  esse  dicqat  Femm 
artificio  bti  mtxito,  veriaimile  ^ft,  ]^0{il«r  cokris 
taiitum  similitndiiiem  rei  cu^sdam  simjdicioris  et  na» 
tiFae  nomen  inditum  ease;  non  minus»  ^^m  mixto 
electri  metallo  nomen  dectri  pridem  cogoiti,  cujmi 
flavos  gradus  coquendo  imitabantur,  et  cinnabari 
saiig^inis  draconis  nomen  *^)  Kiwa(iaQi  X,  27.  Nam» 
Hesycbio,  qui  snum  auetorem  nominat^  teste,  %undyx 
fmtex  flore  appellabatur  caccineo.  Planta  quoque 
Libyeus  esse  vid/^ur  saQdjrx,  qno  dratius  cpMcg, 
86  pinnas  formidiais  ting^ere  praecipit;  nam  ad  id 
eeiore  ex  sucoo  expresso  opus  sit;  plaata  quoque 
fiiisse  videtur  mnlto  efHcaeiot  saadyx  lodicus,  t^ 
paUium  Vopiscus  pnrpureum  inlectum  esse  putabal^ 
quod  Aureiiano  ex  Persia  missuiB  eiA^  tam  diiriiio 
i^iendore,  ut  Romana  purpura  cinerei  ad  id  coloris 
esse  videretur.  In  Hafa.  C  vestiget  male  scriptnm 
est.  Usitato  et  proprio  pictonim  vocabulo,  quenmd^ 
modum  cobres  antea  pioiefcemm  et  creceumy  qni 
fortunatis  in  arvis  arietem  ornent^  ita  nlinc  nrdem^ 
^mi.poeta  ru&orem  samifycie  desiguat,  quem  /mp»* 
eeeutee  a  meliore  facta  pueUame  agni  naneiscenturj 
non  ita  tamen,    ut,    qua  in  re  Plinius  (XXXV,  23) 


•)    PUn.  XXXV,  22. 
*•)    Plia.  XXXIII,  38. 


fiC^OGA  IV.  46—47.  185 

erravit,  agni  propterea  planta  aKqua  satidycis  frui 
deVeant;  iioii  migky  qam  lute  ariele«,  aut,  quod 
ptatae  rvdiemlniii  sit,  coudili  pufputae.  Oscmitaodvnn 
erat  ftoiBaiio,  qiiod  laetissinii  ejuis  coff^res  uatiTifi 
hmat  icoleribQs  proptfiqui  eralit^  Malioiiietanuin  ali- 
qaoMi  sacef  «olor  viridis  ad  ineptam  fictioneni  coegris- 
set«  Adcedebat  huc,  ut  Imc  cum  laetiHa  apte  simul 
sif^Hieftretur,  quod  purpureo  aureove  colore  aspersus 
aries  vet  ovts  felieitetem  ex  Thusds  vaticinationibns 
et  dufttntem  glofiam  porteilderet  ^). 

46  —  47.  Tam  felicia  tempora  referte,  fiisi 
currentes!  cecinerunt  deae  f&torum  praesides^  d|im 
lihi>  flft  PoHiottis,  moftille  filum  nere  incipiebant. 
Pedestli  oratione :  Talia  tempora  videbis.  —  Tt$iia 
%ue€i»  cutrit^y  htiec  saecula  volvamini;  pro  eo, 
qiiod  dicettdum  erat,  acti  toi  referte  haec  afteeula, 
aut  tHtiore  Catufli  currite  dueente^:  notti  figftra 
peetlea^  qunlis  IX,  52).  Lb.  II,  395  et  Aen.  1,  3« 
#le  ffoivere  Parcm%^  Pmrcue  sive  ikfoi^eei  t^s 
sdrofes  erantClotho,  Laehesis,'  Atfopos,  quae  faomi- 
nibus ,  priusquam  nascerentuf ,  instantia  fatn  vatici»- 
nantes,  mortale  fifum  ordiebaotuf  et  nebant,  et 
supremo  die  disseeabant.  Fieri  non  peterat,  quin 
una  cum  fatis,  quae  nascentibus  immtnerent,  titta 
aliquando  edicerentur  universarum  urbium  et  regiio- 
mm,  queinadmodum  in  Horatii  carmine  saeculari  v* 
25  et  in  Aeneidts  I,  26.  In  CatuHi  LXIV  ipsifl  m 
nuptiis  Pelei  et  Thettdis  fata  Achillis,  exspectati 
filii^     hoc    versu    328     iterato    canunt    sofores: 


*)    Ascens.  ad  h.  l.  Macrob.  Hai,  Tli ,  7. 


184  ECLOGA  IV.  48—49. 

Currite,  dacentes  subteinina;  carrite,  fnsi! 

Et  dictioDisaudacia  etcompositione  verborani  distorta 

spiritus  noster  poeta  imitatus   est   bei^edieentium  de- 

arum  ardentes.     Loci    bujusmodi  eoocordis  requirunt 

spirantem  eloqnutioDem,    qiii    ardoris    exsultationem» 

supra  sedatae  orationis  incessum ,   quaque  io  lingua 

non  nimis  impedita  persequi  sciat.     Versum  CancoT' 

d€9   .  .  •  Virgilius  petebat,    gravitatem  ei  adjiciens 

fatorum  adjecto  pondere^  ab  suo  etPoUionis  juvene 

amico    Gallo    Vl,    74^     cnjus    in    Ciri   versus    125 

hio  est: 

Concordes  stabili  iirmarant  namine  Parcae. 

48  —  49.  Poeta,  aureae  aetatisplena  felicitate 
Pollionis  filium  virum  factum  quum  animo  conspidat, 
compellat  eum,  ut  amplisMima  quaetfue  civitatis 
munera^  quo  ordine  per  annos  liceat^  ad  regpum 
usque  consulatus  v.  17*  deinceps  aggrfidiatur. 
Quaestor  esse  debebat  annorum  XXVIl,  tribunus 
plebis  XXX,  aedilis  curulis  XXXVll,  praetor  XL, 
consul  XLIII.  ,Cara'^miXLTy  id  esi  beneficiis  orna- 
tissima  deum  tubolet;  quippe  cujus  .  meliorem  ani- 
mum^  ut  primitiae  esset  aureae  liominum  gentis,  li- 
quidissimo  dc  aetbere  dii  desumtum  demisissent  v.  7. 
Quodsi  Pomponii  recte  se  baberet  opinio,  v.  10» 
quod  Polliones  de  Apollinp,  gentis  auctore,  gloriati 
sint;  etiam  spissior  esset  appellatio.  Suheien  vetu- 
stum  pro  soboleM^  quod  perperam  scribitur,  res  est, 
qua  uugemur.  Primus  fons  verbi  est  olere  pervetu- 
stum,  id  est  creare^  cre^cere  et  dicendi  consuetu- 
dine  odorem  Mpargere;  nam  omnia  verba  activa, 
quotquot    sensuum     et    cogitationum   sunt,     primum 


ECL06A  IV.  60—52.  188 

■ 

Jmgendi  Tim  habent,  qiiod  alio  loco  videbimuEk 
Mmgnmm  Jovi»  inerementum^  tu,  qui  Jovis  sub 
tutela  optime  elBoresces;  quippe  primitiae  aliquae  et 
prioceps  futurus.  Nam  Jovi  initia  et  summi  Loaores 
sacri  erant:  inde  factum  est,  ut  togam  virilem  tiro- 
cioio  juvenes  Romani  in  tempio  Jovis  Capitolini 
sumerent;  inde^  ut  Graeci  cantum  saepe  a  Jove  or- 
direntur  JU,  60;  inde,  ut  dtoTQe(peig  et  dioyeveig, 
a  Jove  niiti  et  educati,  principes  dicerentur.  Tar- 
ditas  exitus,  quo  versus  in  verbum  incrementum^ 
per  duplicem  spondaeum  auguste  incedens,  cadit, 
speciosae  majestatis  significationem  babet  Quicumque 
veteribtts  exprobrat,  quod  gravia  verba,  qualia  ^iog 
et  Jovis,  syllabis  duabus  brevibus  saltent,  is  oblivi-> 
scitur,  non  in  illis,  quod  in  nobis,  tempomm  moras 
et  sonortim  ietue  conjunctos  fuisse;  qnamvis  bre- 
viore  in  mora,  vei  acriore  sono,  quod  in^  arte  mu- 
sica  est,  vei  repercutiente  verborum  potestute  sjlla- 
bam  aliquam  eximiam  esse  potuisse.  Hunc  quoque 
versum  ex  Ciri  Virgilius  correctum  sumebat,  v.  398, 
C€$r0  Jovis  suholes^  m,  «/.  t. 

50 — 52.  Magnum  annum  dum  astra  conficiunt, 
prae  felicitate,  quae  appropinqnans  numine  soo  omnia 
convertit^  rerum  universitas  ingens  trepidat.  — 
Qnantara  imagioem !  Ita  Oly mpum  in  Homeri  libris  appro- 
bans  patris  deorum  nutus  tremefacit;  ita  juga  mon- 
tiom,  undae  marium  prae  diis  advenientibus  saltant; 
ita,  quum  Plutonis  potestas  ad  reditum  Eurydicen  cor- 
riperet,  fragorieOrcus  concussus  est;  et  ad  ipsos  cantus 
altieres  spiritus  saepe  cacumina  silva  commovet.  Eadem 
sublimitate  de  pacta  redemtione  Klopstockius  cecinit : 


IM  BCLOeA  IV.  M*^  5% 

Aetemi  nt  verb»  Mvebftiit, 

Ileligioso  contremiieruQt  omnia  motu. 
.   Fiebant  quae  animae,  necdnm  sentire  valentes, 
Tum  primum  trepidue  senserunt.    Horror  et  ingens 
Seraphnn^  prendit. 

Mundus  T.  9,  ex  cominiiiii  diictrina  philosoplncae  <li- 

Bciplinae,    codum    globosom    erat  et  cum  sidefibns 

ordine  ciiHocatis   se  conirertens,    intra  (jaod    stetliM 

errantes  circae  g^-lobum  terrestrem ,  qui  umbiKcus  esset, 

diversis  orbiinis  et  certis  intervallis  circumferrentur  *)* 

Poetae  autem,  nisi  doctam  coelt  notitiam  ex  institoto 

traderent,   crassiorem   antiquitatis  opinionem  vel  om^ 

niuo  vel  aliquam  partem  retinebant:  coelum,  tamqaam 

ponderosam  quamdam    compagem^     sustentatan 

columuis   inontium,    quorum    ceieberrimum    Atlanten 

esse,   ad   oram   orbis  terrarum,   parum   supra    nare 

elati    et   ab    Oceano    circumfusi,    desuper    ineHnari* 

Relinquebantur  Igitur,    sicut  est   apud  Homerum  et 

Hesiodum,   coarctati  mnndi  partes  primariae:  terrmt 

istius  orbis  v.  17.  IH,  61  cum  medio  mari  undique 

concluso,    quod    mediterraneum    dicimus^     supraque 

coelum  erat  pro/undum^    sive   spatia    ab    opinata 

coeli  compage   terminata,    nempe  aether    cum  affixis 

ei  sideribus,    quae   ad    terrarum   oram  Oceano   mier<- 

guntur^  terminans,    et  aer  nubium  ab  eo  terminafns. 

Haec  omnia  prae  voluptate  trepidant,  dum  primum 

Maeculum  aureae  renovationis  incipit.     Nutare^  mitu 

significare,    saepe   de  rebus  leniter  commotis  dicitur. 

Catullus   LXIV,    291    nutantem  piat4»nmm  habet, 


*)    Piin.  h.  n,  II  a  princip.    Macrob.  in  somn.  Rcip. 
Cicero  Timaeus  6  ss. 


I 

•iy«  plntaauni  biiiter  4MHnmetiuii;  Calpiinuiis  11,  77 
fiscellas  describit,  in  quibus  casei  fiebant,  ufitanH 
ltfct€y  in  quibus  lac  coactum  tremit;  et  I,  l^  nutat 
siiimSy  sidu^  trepi4at,  splendore  micans,  quod  sae- 
pius  coruscai  dicitur;  quare  uu^amtia  sidera  in 
Ciri  V.  218  nulla  correetione  egent,  et  Aen.  ]X, 
f^3  eHpeo^u^  micatUia  fuimina  umtamt  tx  Itbris 
serij^s  recipiendum  esi.  Hafn.  C,  magis  ad  pede- 
stvem  orativnem  ita  haket:  Aspice  uuUiutem  cam* 
vewQ  pondere  mundumy  quae  compositio  .Ferbemm} 
fieri  noD  potectt,  qnin  multis  nostratium  eimeerior 
rideatur.  Proximo  yersni»  qoem  Graece  poeta  men* 
soB  est,  4um  prius  ^ue  devadone  et  tr  sequente 
producit,  quemqae  iterayit  Virgilius  Lb«  IV^  22% 
vario  modo  imperiti  scribae  mederi  yolebant:  Hafnien* 
818  A:  Et  terrat  tractus^ue  suppeditabat.  Nen 
dubium  esty  quin  iaedantmr  nobiliua  peeta  scripseri^ 
quod  Ronuino  in  libro  Pierius  reperit:  quale  V,  7 
adepiee^  ut  sparsit;  Lb.  1,  57  monne  vides,  ut 
mitUtf  Lb.  lil,  250^253  tlt  pertentat^  retar* 
damt.  LocT^ero,  in  quibus  ut  omissum  est,  quod 
genus  II,  66.  VI 11,  105,  parum  Iwereferendi  sunt» 
53-^59.  flujtts  beatitiij^inis  cumolum  utinan 
mihi  videre  liceat,  et  seailis  animus  «tiuam  tantum 
vigoris  retineat,  quantum  ad  facta  tua  celebraada 
sofficiat!  Propositae  rei  amplitndine  ud  fervorem 
aaimii  elatus  ego  dees  et  a  diis  natos  cantus  cer* 
tamipe  post  me  relinquerem!  -^  Po<$ta,  qui  nuae 
qnidem  irieesimum  aetntiB  annum  agebat^  septuage- 
simo  quario  denium  infimtem  Polliottem  ^onmilem 
faetum  videre  peterat.  Ita  summam  senectutem  ei^petil^ 


188  ECL06A  IV.  53  —  59. 

sed  ad  eam  nentis    sanUatem  ^   qualem    Hori^BB   I 
Od.  31,  17: 

Frui  paratis  et  yalido  niihi, 
Latoe,  dones^  et,  precor,  integra 
Cam  mente;  nec  torpem  senectam 
Degere,  nec  cithara  carentem. 

Spiritu9^  ^Manta  eju»  par9  snfficiet  ad  /aeta , 
exspectati  filii  celebranda;  non  modo  bellica  heroici 
juvenis  v.  35,  v^rum  et  magcis  etiam  pacis  artes, 
quibus,  virili  aetate  amplissimis  honoribns  fungens,^ 
pacatam  rempublicam  laetificahit.  Poetice  dictum, 
scribae  erant,  qui  ad  pedestrem  sermonem  depri- 
m^«nt,  vel  tam  longe  rel  tmm  longae  scri- 
bentes;  quae  magis  etiam  temerarii  scribentes 
tum  longe  miscebant;  fuisse  quoque  videntor,  qui 
spiritns  de  altero  casu,  uhi  ns  producitur,  iotelli- 
gerent.  Spiritus^  anima,  vigor,  animus  cum  for- 
titudine  conjunctus. 

Nemo  clarissimorum  vatum,  qui  tempore  heroico, 
quod  instat  v.  34,  a  diis  nati  sunt,  ueque  Orphem 
aliquis,  nec  Linus,  tum  vincet  me,  cui  facta  tua 
piuris  erunt,  quam  Musae  alicujus  vei  Apollinis  di- 
vinus  afflatus.  —  Superbe  dictum  modestia  tempe- 
ravit  0rpheu9  Lb.  IV,  454  ex  Oeagro,  fluvio 
Thraciae,  et  lioroica  Musa  Calliope^  vel,  Graeica 
positione  Calltopea^  natus  erat.  lAnus  ^  hoc 
nomine  alter,  ex  tritissima  fahula  filius  ApoliinM 
et  TerpsichoreM  Musae,  Thebis  aeque  atque  prior 
iste  Tl,  67  carmina  bucolica  panxerat,  et  Orpbeum, 
Thamyran  docuerat  et  Uerculem  juvenem,  qui,  ob 
errores  «uos  derisus,  lyra  eum  cecidit:   eidem,   quod 


ECLOQA  IV.  53—5$^.  im 

»'  reliqiiiA  jqdoj^ile  vatibus    antiquitati«    factum    esty 

seriore  fraude  versus  46  deorum  hominumqiie  orj|^iBe 

tributl  8i»Qt.     Apello^    deus   arti   yraefeetus  sagitta 

ferieiHli^  vatiQinaudi  et  musieae,  ^iam  antequam  pum 

Sole  permisceretur^    quippe  qui  salutem  et  pernieiem 

diapertiret,  sem{riterBa  juvetttute  et  form99itate  et  iu* 

tonsis  capiHb  fingebatur.     Leagnicbii  liber  babet  vin*^ 

cen$^  cogitate  et  lente' dietum.     Idemliber  etduoHaf'- 

Dieuses  B,  C  Orpfii^  tamquam  ex  OrpAes,  qiiod  Pri-^ 

scianus  approliht,  refragante  Pboca,  qui  Orphei  mavult. 

Jpse  Pan  >   qw  tuw  flou  mitius ,  quam  quod  in 

fabulis  est,  praesens  inter  nostros  aderit  v.  12>9  car- 

■MBe  mecntt  certans  coram  peritissimis  brabeutis  causa 

eadet.  —     Quodsi  singuli   populi,  quod  sibi  Xeoo- 

pbanes  obaervasse  videtur,  deos  suos  patriis  moribus 

et   virtuttLiis   iBstruct^s  iinguot;     Panem)   par  foit^ 

qmm  montuosae  patriae  pastorum  Arcadiae  II,  ^3 

praeess^^  bujus  Areadiae  pastorum  io  artibus,  cuntu 

et  fi^la  VJI ,  4*  sumiilnm    locum    occnpare»     Quare 

Tbyrsis  quoque  Tbeocriti  I,    3  non  babet,   quo  jna- 

gis  amicum  laudet,  quam:. 

^  ^  ^  Post  ta  Pana  feres  faciie  altemm  liiMMTemj 
Cornig^erum  malit  si  caprnm,  same  capellam. 

Poeta,  qnod  in  prtncipio  simulaverat,  bucoliei  simu* 
latione  in  exitu  usus  est;  et  quanto  in  coneeottt 
versus,  qui  et  in  numeris  et  in  concinna  pedum 
aequabilitate  cernitur !  Pan  dens  Arcadia  meeum 
-^,  quod  Servius  legit,  babet  quidem  Pierii  quoque 
liber,  Donatus  quoque  ad Teren^ii  Hee.  II,  2,  13  et 
Aaeensius,  uterque  bic  eam  jircadiaey  p«tst  ettaia 
Pillinannus,  alii;   sdd  sine  dobio  ex  X,  26  nanavit* 


♦* 


190  ECLOGA  IV.  60—63. 

Naiii'*pltires  Teteruin,  quos  Heinsius  laudat,  etiirni 
Probus^  Pan  etiam  Arcadia  tuentur,  quod  ipsnoi 
Macrobius  Sat,  V,  14  tamquam  amoenae  repetitiouis 
exemplum  proposuit.  Macrobius  reperiebat  qifoque 
dicet^  quod^  magis  splrans,  pluribus  idem  libns 
scriptis ,  etiam  Lengnichiano ,  et  Ascensii  editr<»ne 
defenditur:  eodem  modo  Vl,  9  post  addubitans  #f 
legat,  eanet  est,  quod  andacter  affirmat;  ^en«  L 
373  sipergam^  componet;  VI,  883  9i  rumpan, 
eris;  XII,  233  si  congrediamur ^  kabemus. 

60 — 73.  Feliciter  utinam  imscaris,  pucr!  or- 
natusque  sis  Iieroica  corporis  animique  praestantia !  — 
Hoc  optatura,  quod  longam  Qr^ijtv  pictorum  locornm 
cOmmunium  oflPerebat,  poeta  facetus,  dum  ex  Pkidari 
praecepto  {JFt/tA,  1,  157)  demultis  summa  tantum 
ad  hrevitatem  astringit^  pressa  et  grata  similitudine 
quasi  ludere  sinit :  Mater  ridens  puerum  contempleturi 
et  faeroicus  deorum  fiKus  iUico  monstret,  arridentem 
a  se  matrem  jam  agnosci.  Risus  matri»  dedarat, 
Lucinae  bencficio  facile  eam  enixam  esse,  pulcbro 
vegetoque  puero  delectatam ;  matura  notitia  lacten^ 
tiM  fUiiy  qui  oscula  matris,  quasi  ad  diuturnas 
molestia»  compcnsandas  pueriliter  blandiente  risu 
ea^cipit  (nam  quod  aliud  signum  esse  potest  noti^ 
tiaef)  eximium  animum  indicat,  qualis  in  heroicum 
principem  aureae  aetatis  cadit.  Non  minus  eximie 
Theocritus^  XXIV,  23  fingit:  ipso  dectmo  mense 
Iphiclem,  patre  beroe  natum,  prae  advenientibus 
serpentibus  inteiiigente  metu  exclamasse ;  verum  Her* 
culem  juvenem  ae^ue  iuteliigentem  et  %ine  timore^ 
qiiippe  Jovis  filium,  compressisse  eas,  prae  voluptate 


EdiOGA  IV.  «0  —  65.  191 

g«sdeBteiii  AmphitnioBi  monslrasse,,  rilBvqiie  eo»  ii4 
i^  pedeo  coiijecisse.  De  comnniai  homiiiuiii  iiidole 
Ptinius  commoto  aiiimo  ohserravit,  natiiram  infanti 
ft  Tagita  et  p)&rala  vitam  auBpieanti'  ae  praecocem 
qmdem  risum  anle  quadiragesimum  diem  coucessisse 
(4.  «I.  ¥11)  f);<  Terum  Zoroasirem  ^^^rare  9o4en^ 
tpme  prmeMat^  eedem  die^  futk  gen^tus  erea, 
rM^ee  {ibk  15).  ttfltare  rieu  ridteatis  matris  est,  elf 
ee^fieeeere  miitom  risanr  infawlfe'  designat.  Om- 
nioo  dubito,  an  rHfw  cegneMcere  matrem  aKud 
quid  esse  possit,  nisi^  ridentem  m€ftrem  eegno* 
seere;  quak  est  cognoecere  signis  Lh.  I,  394* 
QttocTsi.  in&ns  ridene  matrem  cognovisset,  VirgiKv 
sive  cmm  rien  agnoeeere  sive  ridene^  ridend^ 
agno9cere  dicendum  erat;  quippe  quouiam*  riBU» 
ejtts  non  suhsidittm  esset,  ^o<^«</)i»^<^o  oognovisset;' 
quole  est  Aen.  IX.  945  venet^  cognovimme  #<- 
mtnem  et  Claud.  XXXIII ,  158  cognoecere  rism 
Jlidentem  matrem  praeter  Pomponium,  sive,  quo 
afio  nomine  dicitur,  Jutinm  SabinHm^  etiam  Ruaeas^ 
qni  Erythraeum  et  Bemhum  landat,  item  Ascensius^. 
sed  duhitatts»  et  Martjnus  intellexaunt;  praetereft' 
Pontanius  (des  Fontaines)  ahhas,  et  Diego  Lopeu 
Hispanus;  earodem  interpretationem  eui  now  rieere* 
parentee,  quod  sequitur,  requirit.  Horrendae  pleB«< 
est  Klopstockii  imitatio  elegantiae  Od^  II  p.  204: 

Tisiiithonchen  j    hegim.  m  dem.  Lacheh  (^e  Mutter  zti 

hennenf 
Am  Mrdonischen! 

Infkns  Tisiphone,  risn  oognoscere  matrem 
Indpe  Sardoo ! 


192  ECLOGA  IV,  60^63. 

J}ec0m  memses  pUsno  Qumero,  hic  quidjm  rem 
augente*  Quodsi  circuitum  lunae  eirca  terramy  qui 
XX VII  dierum  et.paene  oeto  horarum  est,  intelligere 
licerel  (metuem  iumarem  periedicum)i  ejusmodi 
decem  menses  lunares  quadraginta  hebdomadibns 
graTiditatis  complebantur.  Verum  Romani  in  hac  re 
tempus  computabant  ab  interluoio  ad  interlunium, 
quum  iuna  post  XXIX  dies  et  paene  tredecim  horas 
in  coitum  prodeuntis  solis  redit  (meneem  iunarem 
9p»odicum)i  quare  partus^  si  accurate  dicas,  intra 
decimum  mensem  lunarem  fiebat  Tuierunt^  modo 
afferebanty  veteres  Grammatici  et  libri  scripti  agno- 
seunt.  Nostri  homines,  qui  parum  seiebant,  mediam 
sylJabam  antiqua  pronuntiatione  corripi  posse,  quod 
genm  sMerunffue  comae  Aen.  II,  774  etTerentii 
in  Eun.  proi.  20  emerunt  in  exitu  senarii  jam* 
bici,  iuierinf  vel  tuierant  mutabant,  Hafnienses 
quoque. 

Agp  dum,  puer!  ridenti  matri  ut  intelligente 
ristt  respondeas!  Nam  certum  est,  propitia  dea  pro- 
pitioque  deo  natum,  id  est,  felicem  fortemque  natum, 
laeto  te  risu  a  parentibus  salutatum  iri !  —  Poetice 
id  conversum:  Tantum  ei  puero,  quem  ad  partum 
vocati  dii  neglexerunt,  a  parentibus  non  arrisum  est 
Nobilibus  pueris  editis,  Philargyrius  et  Servius,  qui- 
bus  in  his  rebus  recte  fides  habetur,  auctores  sunt, 
in  atrio ,  quod  sacrarium  esset  privatum,  praeter 
iectum  Junoni  Lucinae^  quae  purtubus  praeesset, 
stratum^  Hercuii  quoque,  deo  fortitudinis,  meuMam 
positam  esse:  nimirum  qui  infantem,  quemadmodum 
Horatii  Melpomene  nascentem  poetam,   masculae  vir- 


B€LOGA  V.  eO— 63.  fSB 


I » 


tati  initiaret.  Cui  parentes  igitar  non  ttrridelKMit, 
enm  neque  in  nuxiliuni  vocatns  eieu*^  ut  ad  positam 
mteMsamy  nec  dea^  nt  ad  siraium  ieetum  appro* 
pinquaret,  dignata  est  AKus,  dicamne  tritioris  an 
antiqnioris  an  regione  et  arbitrio  Tariati>  ritus  Varro 
[fr*  p.  244)  apud  Nonium  ^)  et  8ervium  {Aen,  IX, 
4.  X,  76)  mentionem  facit.  Natusy  si  erat  ritaKs 
ac^  sublatus  ab  obstetrice,  statuebatur  in  terru^  ut 
anspicaretnr  rectns  esse,  ant,  quod  Macrobius  {Sa$. 
1,  12)  mavnlt,  .ut  Ops  Dea,  Bona  Dea,  Fanna  si?e 
Fatoa  rocem  in&nti  tribueret^  et  in  atrio,  ubi  tela 
ettorus  conjngalis  erat,  diis  fratribns  antiquae  et  m- 
sticae  Romae  conjugaKbus  Filwmno  et  Ficummo 
lectns  sternebatnr;  dbis  nimimm  appositis,  sicuti  in 
aKis  lectis  diis  stratis  {/eetieleruiis)  fiebat  Pihi- 
mutts,  quod.Piso  addit,  clava  sua,  piioy  qna  fru- 
mentum  conficere  dooebat,  mala  infantiae  pellere 
debebat;  Picumnus  autem,  qni  SterquiKnii  nomine 
stercorandomm  agroram  nsum  ioTenit,  infantem  tu- 
teia  sua  anxit:  unde  factnm  est,  ut  simul  uterqne 
laadabilium  facinoram  deus  esse  crederetnr,  et  Ca- 
itorem  et  PbUucem  eos  esse  iaterpretarentair.  Jumo 
Lueinai  fieri  non  potest,  qoln,  ejus  auzilio  qunm 
omnino  opus  esset,  lecto  in  gus  bonorem  strato,  in 
ipso  puerperii  principio  advocala  sit.  Produs  apud 
Uonatnm  *^)  lectos,  qni  diis  £dttllae,  Poticae  et  Cn- 
bae  strati  fuerint,  intdligendos  esse  putabat;  qnae 
tamen  deae,  Varrone  auctore  {/r.  p.  319),  quum  a 


*)    fi.  V.  Pilutiiiiiw,  Picamttjw. 

*»*)    ad  Terent.  Phorm.  L  1,  13. 

15 


194  ECL06A  T.  m^lSB, 

hde  e(  cubis  plwr  translatHs  esset»  et  edeMdi  et 
potandi  et  cubandi  demuai  ei  &cultatem  dederuDt 
Lepida  est  Ruaei  iatn*pretatio :  Cui  parentes  noa 
arriaere »  is  vitae  diyinae^  qualis  v.  15  praedicstur, 
nou  particepsent;  isnumiiuamy  alter  Hercules  fiictus, 
neque  a  deo,  nempe  tlove,  mensae  adhibelutur,  oe- 
qae  eum  dea  cubitum  discedet.  Ut  vera  sit,  requi- 
rehiiiur  wlttm  j^ro  4&g^n0ta  ^es^  y  ijuod  ejusdem,  cujvs 
ritere^  teroporis  est,  dig»mt»r  pro  digna&itmr. 
Imprimis  vero  mes  ille,  secundum  quem,  partu  edito^ 
iuitiapti  deo  measa,  deae  pm-tuum  praesidi  lectus 
ponebatur,  arguaMntis  addubitamius  esset;  quoniam 
alias  arncerior  ista  interpretatio  anteit.  Tantura 
propter  Quintilianum  auctorem  IX^  a,  8  p.  154  ed. 
Bip.  commemorabimus,  aHos  ^ui^  ita  interpretantes, 
legere : .  Kx  iliiM ,  q»i  no»  risere ,  huMC  nom 
dignmtwt  deuM^  nec  den  dignata.  Etiamsi  ^wi 
non  risere,  ea?  ii/is  ArnnCy  dictionem  scabram, 
mittamus:  trium  constractioaum  optio  datur,  ut  Qui 
patrenteSf  iiiepte  dictum;  vel  gmi  pueri  cornpoo»* 
.  mus,  relicto  pmrentes  ad  inopinatam  alloquutionem ; 
vol  ^sr»  nan  rieere  parentee^  qui  parentes  suos 
nosk  deriaeresive  ridendo  contemuerei  nam  riden^ 
d0  bimndiH  emn*  requirebat  vel  md  pmrentee  vel 
pekrentHm^.  FarenH  pro  mmtri  legrisse  potnit 
Sane..     At  ubivis  Aunc  9A  exspectatum  puenun  re- 

« 

spiceret;  quae  causa  erat,  cur  kuftc  sohun  dii  sper- 
nerent?  quidoi  hosi  Mutato  parenH  et.  iio«  Schra- 
derus  magno  viro  opitulari  vult;  sed  tum  figura 
disperiit,  quae  boc  exempb  allato  probanda  erat 
Apparet,  in  Quintiiiaoi  exemph>  ^oi  vetustum,   pro 


ECL06A  V.  tX>— 6S.  19K 

qiio  ipshis  aetate  I>  7y  27  p.  59  eui  scribi  coeptuHi 
etty  fui  posito  corraptum  fnisse;  eoque  fadlias, 
qaimi  fuoi  saepe  iiano  m  scriberetar»  Ho€  fud 
Pierias  in  veteribas  librts  scriptis  reperit,  in  reliqais 
ooinibas  constanter  eui  scriptom*  Hafn*  B  im 
meusa  habet  ? ititse  scriptam. 


15 


EGLOGA     QUINTA. 


D   A  P   H  N  I  S. 

JHeHaleas.     Cnr  non,  Mopse,   boui  quoniam 

oonvenimus  ambo, 
Tu  calamos  inflare  leves,  ego  dicere  versus, 
Hic  corulis  mixtas  inter  considimus  ulmos? 
Mop9U9*    Tu   major;    libi  me   est    aequum 

parere,  Menalca: 
5Sive  sub  incertas  Zephjris  motantibus  umbras, 
Sive    antro    potius   succedimns.     Adspice,   ut 

antrum 
Silvestris  raris  sparsit  labrusca  racemis. 
Me.    Montibus  in  nostris    solus   tibi    certat 

Amjntas. 
Mo*    Qnid,   si  idem  certet  Phoebum  supe- 

rare  canendo! 
10    Me.    Incipe,    Mopse,    prior:    si   quos    ant 

PhyUidis  ignes, 
Aut  Alconis  habes  laudes,  aut  jurgia  Codri: 
Incipe;  pascentes  servabit  Tityrus  haedos. 
Mo,    Immo  haec,   in  viridi  nuper  quae  cor- 

tice  fagi 
Carmina  descripsi ,  et  modulans  altema  notavi, 
ISExpcriar.    Tn  deinde  jubeto  certet  Amjntas! 
Me,    Lonta    salix    quantum    pallenti    cedit 

olivae^ 


ECLOGA'  QUINTA.^  187- 

Pnnioeis  hamilts}  qnantuiii' saliunca  posefis:      <- 
Judicio  nostro  tantuuitibi  cedit  Auijntas! 
Mo.    8ed  tu  demie  plura,  pner;  Baeeessi-' 

mus  antro. 

f  .  r 

Exstinetum  Nymphae  crudeli  fiinere  Daphniii^O 
Fiebant;     yos,    corali)    testes,    et    flumina^ 

Njmpbis: 
Unnm,  complexa  sni  corpus  imserablle  gnati) 
Atque  deos  atque  ai^ra  vocat  crudelia  mater« 
Non  rili  pastos  illis  egero  diebus 
Frigida,  Daphni^  boves  ad  flumina;  nuUa  ao^5 

que  amnein 
Libavit  quadrapes,  nec  graminis  attigit  barbam* 
Daphni^  Inum  Pe«nos  etiam  ingemuisse  leMea 
Interitum^  montesque  feri  siivaeque  loquuntur. 
Daplmis  et  Armenias  currtt.subjangere  tigres 
Instituit,  Dapbnis  tbiasoa^inducere  Bacchi,      30 
Et  foliis  lentas  inteaseve.  moUibns  hasias»     , 
Vitis  ut  arboribus  decori  est^  ut  vitibus  ovae, 
Ut  gregibnd  tauri,  segetes  ut  piBguibns  arvis: 
Tn  deous  omne  tuis!   Podtquam  te  fata  tulerunt, 
Ipsa  Pales  agros,  atque  ipse  reliquit  ApoUo.35 
Graadia  ^aepe  qiubns  mandavimiis  hordea  snlcis, 
Infefix  loKuin  et  steriles  nascuntnr  avenae* 
Pro  moUi  viola,  pro  purpurea  narcisso, 
Cardtaui^  et  spinis  siirgit  palinrus  aeutis* 
Spargite  humuiH  foliis,  inducite  fontibiis  ambras^40 
Pastores;  mandat  fieri  sibi  talia  Dapfanis. 
Et   tumulum    faeite,    et   tumulo    soperaddtte 

carmettt 


Mlll  ISCLfKiA  «IIHTA. 


y^Fgmnm  pMoris  watos  lomiosior  ipoo/^ 

45    Me.    Tale  tnam  nobis  cannoD ,  divine  poeta, 
Qmlo    oopmr   fesaio   io   gmniioo,    qnale  per 

ae^tnni 
Dnlcis  aqnae  salionto  oilim  restinguere  rivo. 
NoQ  oaliwiio  «oliun  aoqniporaa^  sod  voce  nia* 

giatrtnn* 
Fortnnate  pner^  tu  nnno  erio  aiter  a^  illo. 
SONoa  tamon  haoo  queoumque  inodo  tibi  Mstra 

vioisaim 
DieonMia,  Daphnmqne  tnnm  toUomna  ad  aalnu 
Daphain  ad  aabra  feromns ;  amarit  nos  quoquo 

Daphnia. 
Jfo.    An   qoidquam   nobis    tali   ait  maa^ 

majnaf 
Et  puor  ipoo  fnit  oantari  dignna,  ot  iata 
55Jampiidom  Stimioon  landavit  oarmina  nobia. 
Jfc.     Gandidns    ittanetom     miratnr    Kmen 

Oljmpi, 
Sttb  podihiiaqua  ridot  nuhoa  ot  aidora  Daplinia, 
l^go  alaeria  ailnui  et  oetera  rnra  voluptaa, 
Panaqne  paatoroaqno  tonet  Dryadaaqao  puoHaa. 
60Nec  lupna  inaidiaa  poi^ori,  nec  retia  oerria 
Ulladolummoditiintur)  amat  boau^oriaDaphnia. 
Ipai  laotitia  voooa  ad  aidara  jaotant 
Intonai  monioa ,  Ipaao  jam  oarmina  ropoo^ 
Ipaa  aonant  arbnataa  dona,  doua  illo,  Monalca! 
65Sia  bonna  o  felizquo  tnia!   en,  quatuor  araa: 


ECbOGA  QDINTil,  f^ 

Ecoe  Uuas  tibi,  Daphni^  duas  altaria  Pboebe. 
Pocula  bina  novo  spumantia  lacte  quotaunis, 
Cra(ei?as%ue  du«  slatuam  tibi  pingiiit  otivi; 
Et  niulto  in  primis  hilarans  convivia  Baccho, 
Anlefocuni)  sifrigus  erit,  si  messis,  inumbra^TO 
Viua  novum  fundam  calathis  Ariusia  .nectar. 
Cantabunt  mihi  Damoetas  et  Lyctius  Aegon, 
Saltantes  Satyros  imitabitur  Alphesiboeus. 
Haec  tibi  semper  erunt,  et  quum  solemnia  vota 
Reddemus  Nympbis,  et  quum  lustrabimus  agros.75 
Duin juga  montis  aper,  fluvios  dum  piscis  amabit, 
Dumque  tbymo  pascentur  apes,  dum  rore  ci- 

'       oadae: 
Seniper  houos  nonicuque  tuuui  laudjBsque  ma- 

nebunt. 
Ut  Baccho  Cereriqne,  tibi  sic  yota  quotanais 
A^icolae  facieut;  tlamnabis  tu  quo^ie  votis.  80 

Mo»  «Qjaae   tibi^  quae-tali  reddam  pro  can- 

miue  doual 
Naim  ueque  me.  tantum  venieutis  sibilus  austrty 
Necpercussajuvant  fluotu  tamIitQi:a,  nec  quae 
Saxosas  iater  decurruut  flumina  vatles. 

Me»    Hac  tenos  fragili  dosiabimiis  aate  cicata,g5 
Uaec  nos,  Formosum  Corydon  ardebat  Alexin : 
llaeeeademdoouit;  Cu|ompeou8l  auMeliboei? 

J#l»«     At  tu  sume  pedum,    quod  me  quuiu 

aaepe  rogaret, 
Non  tulit  Autigenes;  et  erat  tuiu  diguusattari: 
Formosum  paribusnodis  atque  aere,  IVleuaIca.90 


EGL06A   V.    EXPLIGATA. 


AR6UMENTI  NARRATIO. 


AB  IJ.  C.   DCCXIII. 

L.     AulQuio     P.     Serviiio     yatia 
Isnurico    II.    Coss. 

U  1  E  M  I  S      T  ii:  M  P  0  R  E. 

V  i  r  g  i  I  i  n  s    «  ti  n  ii  in    a  g  c  n  s    28  —  29. 

Mopaus  et  MenalcaS)  pastor  capraruni  uterque  v.  12» 
quum  aeatate  in  paseuis  saltuum  sibi  obviam  fiunt, 
Mopsus,  minor  natu  et  jistulaQ.  peritissimtts,  a  Me- 
nalca,  eximie  canente,  ad  cantus  alternos  iimtce 
proTocatur.  Uuo  facto  tlle  canit,  Daphnis  qnomodo 
obierit,  hic,  quomodo  inter  Deos  relatas  fiierit. 

luterpretes  dubitant,  quis  Daphnis  sit:  istene 
fabulae  pastorum  Siciliae  jnvenis  formosus,  cujus  obi- 
tom  in  primo  idytlio  Theocritus  queritur:  an  pastor 
ud  poetieam  pictnram  poetae  ad  arbitrium  ementilos; 
aut,  quod  potissimum  videotury  aa  verns  nuperque 
mortuus  poetae  amicus^  cujus  verum  nomen  sub  pa- 
storitio  nomiue  de  industria  is  occnltaverit. 

Sed  Dapbnis  Siculus,  licet  mnltiplices  causas 
dolorum  ad  commovendos  animos  vel  adventicio  or- 
nattt  vel   necessario  haberet,   quum   non   ullo  tamen 


BCLOGA  V.  ARGOMENTi  NARRATIO.   SOI 

peeoilari  lineaiiiento  imiigiiis  factus  sit,  etiam  prius 
reUnqiiendus  erut,  qnan  Daphnis  ille  ad  arbitriiun 
iwrentaa.  Nec^lnbioai  est,  qain  Daphnis  r.  5o — 52 
amtens  imper  mortuus  mnsicomm  silvestrium  sit;  ex 
quifous  Menalcas  v.  86—87  ipsum  Vii^ilium,  quenH 
admodnm  IX  >  10,  tamquam  poetam  Alexidis  et 
Palaemonis  laudat.  Quare  post  tertiam  Eclogam  vel 
ipso  anno  DCCXii,  certe  ante  primam,  quae  auctu- 
mni  est  anni  DCCXlli,  scripta  est;  quooiam  prima, 
nisi  ita  esset,  propter  argumentum  suum  nullo  modo 
praeteriri  fotiiertt;  nemine  refragante,  ante  oonam 
aestatis  anoi  DCCXIV  scripta  est,  qnae  v.  18  —  20 
ad  lianc,  tamquam  od  consolationem  infelicis  Mantuae, 
respicit. 

At  cujus  obitus  poStam  in  illa  tempestate  ad 
tam  sublimen  descriptiooQm  communis  moestitiue  com* 
•moveriti  cujosnam  cultus  divinus  ad  jubilu  liaec  lae* 
titiae  cujnsdam  non  minys  Communis?  De  JuHo  Cae- 
sare  dictatore  omnia  consentiunt,  qui,  anno  DCCX 
oceisns,  in  ipso  principio  anni  DCCXii  a  coujunctis 
triufflviris  inter  Deos  relatus  est. 

Nam  bellum  Mntinense^  quod  post  caedem  Jiilii 
Caesaris  Virgilii  patriam  vastabat,  et  cmentum  tri- 
iHwrirorum  foedos  et  ophiio,  quae  de  infinitis  beili 
terroribus  ad  potestatem  vel  occupandam  vel  partiei- 
pandam  erat,  etiam  Ijbertatis  amantem,  qualem  ia 
Aendde  yirgilius  animum  Catonis  lande,  contemtione 
Catiltnae  exhibuit,  tristi  recordatione  et  raelionmi 
temporom ,  quum  Julius  Gallias  et  ilijricum  praeciare 
admtnistrnret,  et  magnaram  virtutum  et  consilforam 
viri,  nisi  ahiplius  respubiica  esset,  iroperio  tum  digni 


20a    ECLOGA  V.  ARGUMfiWTI  NARHAT10« 

imptoe  poterot.  lie  tamm  Bec  cHreB  neqiie  faiperii 
vindices  aperta  vit»peratioDe  olFenderet,  desiderKim 
pacis  poeta  nuticiM  aHegorice  dicens  carmine  p»» 
storitio  occultaTit^  cnjns  tenue,  fiium  non  plurai 
qmm  par  esset,  sed  hominibus  iUius  aetatis  per>* 
spicna»  perlucere  sineret. 

In  principio  qnidem  anni  DCCXllI  liane  edogam 
Asinii  Poliionis  consplio  scriptam  esse  verisimy.e  est^ 
quum  post  pugnam  Pkilippensem ,  ut  |»omissos  agros 
inter  victrices  legiones  dispertiret,  Caesar  Oietavianus 
reverteretur.  Poilio,  quum  infoHunim  IHantuae  tm- 
minens  ante  metueret,  Octaviano  vel  Maeoenati  ami- 
cum  suum  a  pietate  simul  erga  divum  iulium  et  a 
poeseos  studio  commendaturus,  carmipi  huic  Alexin 
et  Palaemonem  adjecit,  quibus  Virgilius  v.  86r  glo- 
riatur;  eaque  commendatio  Octaviani  ei  par/ivit  pa» 
trocinium  IX »  10«  18»  in  prima  eeloga  laudaiiim» 
Certum  est,  pFudeatia,  non  4evitate  animi  factitm 
esse,  ut  ad  illas  priores  edogas  poeta  reapexeril^ 
quae  mazime  limata,  quae  udhuc  perfeoerat,  Pottioni 
visa  sint  opera,  Neque  ante  Octaviani  a  Pbilippis 
reditum  divinare  quis  poterat,  fore,  ut  ex  Oetaviano 
fortuna  Mantuanae  regionis,  Antoiiio  subjectae,  pen- 
deret,.et,  si  qui  forte  siut,  quibiis  iuiec  ratio  suspi- 
cionem  moveat,  quod  tempus  carminis  silvestris»  quod 
simulatiir,  aestas  .est  sine  dubio  anni  DCCXIl:  Vir» 
gilins  retro  tempus  mutavit,  quemadmodum  in  oona 
oeloga  v.  46  etiam  serius  carmen  de  slella  crinita 
Caesaris  inter  iprius  sideris  ortum  profusum  esse  fingit. 

Vetus  conjectnra,  luctum  de  Flaeco,  fraJjre  Vir- 
giiii  esse,  in  juventute  et  mstiea  simplieitdte  Dapbn»- 


BCXiOGA  y.  1—3.  sos 


dii  alkgorictttMijpiMNie  rideri  poleral.  Vemin  «fiMnm 
Flttccw,  <|80il  BMo  de  eo  pmedieiivit,  juvenia  &•»> 
sel  yd  animi  Tei  meritonm  vel  spei  magnitndrae 
in^piis;  locliim  tnmen  commimem,  qai  usque  «d 
pmiieoii  leones  pefftiBnerit,  et  diTinos  bonores,  qni 
simal  ab  ommbus  paBtoribufl  et  numinibiis  mslicie 
babiti  el  fberint,  poetam  stmOlare:  id  Virgitii  quidlim 
in  sobrim  animum  codere  non  potuit.  Nedom  Me^ 
neieas,  qiio  nomine  VirgiKus  aliegorice  dicHur,  pri- 
mas  partes  amoris  Hopso  y.  51«— 62  concessisset. 

Coeterae  interpretationes,  quae  snnt  de  Potlionis 
fillo  Salonino,  de  Qnintilio  Cremonensi,  Virgilii  et 
Horatii  amico,  vet  de  dnee  Quintilio  Varo ,  temporom 
ralioni  plane  r^gnaotr  Btenim  Saloninus^  dictus 
a  captis  aono  DCCXV  Salonis,  urbe  Dahnattae,  anno 
DCCLXXXVl  obiit,  aut,  si  diversns  sit  ab  Asinio 
Gallo,  certo  anno  DCCXV  infiinti  mortuus  est,  nisi 
pfovectiore  a^ate;  Qointilius  autem  riietor  anno 
DCCXXX  obiit;  «uintilius  Varus  anno  DCCLXIII  h 
Germania  occisus   est. 


Annatata. 

1-^a*  Palriaa  aensa  poeta,  etqunmJuliuaCae- 
sar  ioterfedus  ot  quum  iater  deos  rektus  esset»  al* 
temis  versibus  caait,  qoibus  par  pastomm  jMantuano- 
rom  V.  17  DaplmidiB  nomine  ittBm,  laflMpMtm  formo» 
sum  et  beBeficnm  juvenem    pastoriliiim  et  kiget  et 


204  ECLOGA  V.  1  —  3. 

liiudibus  effert.  Menaieiis  ipse  fHMito  e«t  v.  86^  qvi- 
cmn  quotidianis  pastoribus,  sed  taaiqHuii  cantns  alir- 
quaoto  peritioreni)  etiam  alibi  llly  84«  IX^  10«- 
18.  X,  7  se  commiscet»  Jtt»psu9  «utem,  aeque' 
ae  reliqua  bujus  carmiais  nomiaa  pastoritia,  speeies 
tantnm  in  animo  informata  est.  De  Aemilio  Macro, 
poeta  Veronensi,  qui  berbas  et  bellum  Trojanum  ce- 
cinit,  Servius  eum  interpretatus  est,  quonian.  in  al- 
leg^oria  carminis  omnia  tropice  mutanda  esse  cense- 
bat.  Uterque  cum  capris  v.  12  in  pastione  saltuum 
aestiva  sibi  obviam  fiuut,  ibique  lllenalcas  amicum 
altemorum  vei^suum  certamen  proponit,  dum  Tityrus 
servus  greges  babeat  in  unum  conjunctos.  Tam 
seria  res  quum  ad  certamen  proposita  esset,  et  ip- 
sius  Virgilii  certantium  alter  personam  ageret,  ab 
altel^catione,  qualis  in  tertia  ecloga  idonea  erat,  boc 
loco  inepta  fuisset  provocatio.  8ua  de  virtute  luetus 
alterius  virtu^em  propensa  facilitate  uterque  observat. 
Quod  Tbeocriti  VIIJ,  4  certantes,  idem  bi  sibi  esse 
videntur: 

Anibo  uti  calamis,  ambo  cantarc  peritij 

praeterquam  quod  Menalcas  fistulae  amico,  cantus 
sibi  majorem  tribuit  scientiam.  Nam  non  a«yuvure 
Menalcue  cantum  mmleipiici  calamo  II ,  36  Mopsus 
jubetur,  sed  uterque^  postquam  praelusisset^  canere 
V.  48.  Saltuum  inter  silvestres  et  intonsas  ulmot^ 
non  inter  maritatas  rem  agi:  id  tmotae  umbrae  v.  5 
indicant  cum  mixtis  toruHk  et  caprtB  pascentibus, 
quae  in  vinetis  non  ferebantur  Lb«  II,  196.  299; 
Bomm9  it^lare^  idoneus  ad  inflandum;  eiegantias 
dictum  ad  imitationem  Gfaecorum.     Con^idimvB  anti* 


BCIiOGA  F.  4*-.%  20» 

qmm    pro    iiiepto    fempore    praeterito   eontedimuB 
Hafnieosis  ^oque  C  faabet. 

4-*- 7«  Modeato  animo  Mopmi  invitatioDem  ae- 
eipity  nmeenam  umbram  motarum  ulmorum  laudans, 
magis  etiam  frigus  antri,  quod  prope  aberat,  cujus- 
qne  aditum  rari  palmites  iabruscae  polchre  et  ad  im- 
mittendum  aera  laxe  ambiebant«  Imagines  regionnm, 
ad.  quas  quotidiani  fere  poetae  pigmentis  suis  studio- 
sissime  abutuntur,  a' summis  artificibus  leviter  tantum, 
qnantum  id  r^y  quae  agitur,  desiderare  videtnr, 
extremis.  lineamentis  el  cogitatione  conficiendiS)  spi- 
rante  quodammodo  agflitate  adumbraolur.  Major 
mfUf  Meiialcas  est,  qnamvis  et  ipse  puer  v.  19. 
Quod  Mopsus  motis  umdris  ulmorum  et  mixtarum 
coruldrum;  inter  quas  et  ipsas  quies  erat  indubitate 
opaca$  frigidius.  an$rum  praefert;  id  tacito  indicio 
calorem  aestivum  declarat.  MotautibuMy  poetice 
dictumy  frequentatam  motionem  indicat,  quum  in 
muUuUitm9y  tenuiter  dicto,  quod  scribls  excidit^ 
jejuna  potestas  incertas  vocabuli  repetita  sit.  Illud 
quidem  Hafniensis  :By  et,  a  secuuda  manu  C.  D^ 
Lengnicbius  quoque  babent.  Autra  ea:  rufnlme 
eavata  aditu  fruticetis  praecluso»  qualia  l>  76« 
Tlieocr.  III  >  13,  Graecis  et  Romanis  natura  saepe 
praebebat ,  etiamsi  parum  ii  Homerici  specus  Caljpsus 
recordarentur.  Yitin  Ulve^trtM^  iabruncay  afineXog 
ayQia  *) ,  duplids  generis  erat  ^*^) :  nigra  species  uvas 


*)  cf.  Sprengel  ad  Tlieoplir.  Nahirgeschichie  der  Oe- 
wddise  IX,  14.  Schneider  ad^Theophr.  ft.  f>l.  IX,  90  et  in 
ind.  «.  T.  ufintkoq  uytfw, 

••)    DioMor.  V,  2. 


9IM  «OLOGA  V.  B^9. 

HHitoiiibiit  ^arriflf  Adnis,  nif^s,  aiitftritigefites;  m- 
dida  species ,  qiiae  spissis  et  aibieaDtilbvui  follis  *) 
i^rat,  eujusqne  rabem  fmetas  nmiiquaiii  matnreacebat, 
mense  Jnnio  eorymbam  fiornm  snaveoientium  lerebat, 
'^tmmUhen^  iabruseum^  quo,  1a  umbra  sicca^ 
Tinumy  mel,  oleum  condiebatur  **).  Plinios  aucKir 
est,  folia  ejus^  qnod  in  pluribus  pejoribus  generibns 
iiebat,  robra  fieri,  priusquam  decidant*  Vitis  Ltm^ 
Armes  £t.  ea  esse  videtnr,  rubro  frneto,  lanoginn- 
sis  foiiis,  qune  vitis  sativae  mater  esse  creditur  ***). 
ttnam  speciose  textura  odoratoram  palmitnm^  tenuis 
ad  immitteiiduni  aSra  suspensa  et  corymbis  florum  et 
fbKis,  ftora  ventilatis^  picta,  exprimitor!  Tamen 
poeta  filciim  addere  notoit  jidspiee^  ut  spmr9i$ 
pro  spmrserit;  poetice  imitatione  Graecorun  dictnm, 
qni  bac  ratione  indicatiTO  modo  uti  noleot;  cf«  lY,  52« 
S — 9.  Egone  vero,  jocans  inquit  Menalcas, 
dnm  ai  antrttni  pergnnt,  canto  tecnm  contendamf 
Id  in  saltibns  nostris  tantom  Amyntas  idiqnis  pdasit 
aMnmittere!  Jocns  est  simnllita  gravitat«  ad  am^ 
gontiam  Amyntae  irridendam,  qni  cantn  nnper  cm 
MopBo  contendere  ausus  erat.  Utriqoe  amico  judici- 
om  de  illo  eoovenire,  irriao  docet,  quaein  reapenio 


*)    Plia.  XXIU»  14. 

*•)  PGii«  Xli,  61.  XIY,  18.  PaUad.  Yll,  11  iMqae 
intpp.  Dioscor,  V,  35. 

***)  At  ista  ^babitat  in  America  septrenitrioiiali". 
Qnare  melius  K.  Spreagel:  ^yT*  «lat/iHniM  var.  silvestrii^^ 
Annon  fortasse  ^,  V,  indica  s.  silvestris ,  froctn  niinore  rubro 
acerbo*%  qaamqnam  ea  et  ipsa  proprie  est  Indiae  incola? 


ECLOGA  Y.  10---12 .  907 

Certmi,  graviui  4ictiim  in.  antiqiuMi- 
■11»  itbriSy  in  Halb.  qvaque  €^/  cerMy  licely  auut 
«eriare,  pudorem  quenidam  Amjntae  relinqueret.  — 
Ab  Amynta  quidem ,  cum  risn  assentientia  joci  MQpsus 
respondet,  utrique  nostnlm  tuto  esse  lieeat;  quam- 
Yis  is»  quae  ejns  est  audacia,  yel  cum  Apolline  cer- 
tare  ausit.  Non  seeus  leBiter  irrtdentem  Theoeritus 
IV,  S  com  fortiuB  irridente  comparavit: 

Corydon: 
Hercnlels  aequant  nerris  et  wibas  iUum. 

Battos: 
Pottace  et  mater  dixit  mea  me  meliorem. 

Servius,  snb  ficto  Amjntae  nomine  venim  kHminem 
latere  autumans,  ad  Cornificiura  poetam  defoitury  qui 
inter  obtrectatoi^es  Virgilii  fitisse  mditur. 

10  — 12.  Urbane  et  quoniam  candido  pectore 
se  tamqiiam  peritiorem  canendi  jactavetat,  facilius 
ittvitato  Menalcas  exordium  permittit  111 ,  52.  Indpe 
prior  y  quidquid  composueris  sive  mmerum  sive 
kmdmm  sive  furgii.  Nam  hujus  argumenti  v.  c. 
in  tertia  et  in  septima  edoga  cautioues  esse  sodie* 
bant,  quibns  certando  confictos  homines,  confictaa 
res  incessebaot.  Igitnr  JHipiiiSy  ^A?m,  Codrue 
qaoque  nibil  aiiud  sunt  praeter  nomina  pastoritia  ad 
lilndinem  ficta  et  ex  carminibus  pettta,  quae  ex  pri* 
oribus  victoris  Mopsi  certaminibus,  qnibus  praeter 
alioa  eui|i  Amjnla  per  ironiam  hiudalo  eertatum 
Aierat,  Menalcas  memoria  tenebat;  neqne  eosdem, 
quos  in  aliis  edogis  111»  76.  VU^  22,  noc  veros 
omnino  homines  ea  designant.  Serrius  de  PhjUidoi 
jpegin#  Thracia6>   somniat^  quao  Deniophoontis,  filii 


g08  BCLOGA  V.  IS  — 15. 

Tbesei,  amore  perierit,  de  sagittarro  Crcteiiai  Aicone, 

et  Codro,  regeAttico,  qni,  pastoritio  habitu  iodutus, 

in  hostilibns  castris  rixas  moyit  et  occisus  est     Mopsi 

interea  haedos  ditioris  Menalcae  v.  65  —  73  senms 

Tityms  nna  cnm  s«s  capris  pascere  jubetur.     Poeta 

hic,  quod  idem  X,  7  factum  est,  modicam  peraonam 

caprarii  induit,   qnae  in  inferiore  loco,    qnam  pastor 

0¥ium  vel  boum,  babebatnr.     In  Theocriti  I,  12  in* 

vitans  de  grege  canentis  curam  ipse  ^uscipit: 

Ad  nympbas  malis  ittic  pastorne  resideas, 
DecliYis  vergit  qaa  coUis  quaqoe  myricae, 
Nunc  calamos  iniiare  leves?  servabo  ego  capras. 

Vemme  empeUae^  nam  auctumoaies  quoque  edebon- 
tur  I,  14,  III,  34.  VII,  0,  in  ipso  partu,  qui  uteose 
Martio  fiebat,  praeter  lac  nHitricum  germina  recentjs 
frondis  reperire  debebant,  et,  post  tres  menses  de- 
pulsae,  singulari  grege  pascebantur,  puero  vel  ado- 
lescente  aliquo  custode,  quod  est  II,  30.  igttur 
etiam  bac  in  re  Mopsi  cernitur  jnventus. 

13  — 15.  Pro  Levioribus  argumentis,  quae  ad 
eertamen  aliquod  cum  Am^nta  institoendum  satis 
idonea  fiierint,  Mopsns  novum  et  eximia  diligcntia 
compositum  carmen  escpetiri  vuit.  Modeste  dictum 
ejpperienM  vocabulum,  quamquam  in  conscientia 
dignitatis.  Pastor  scribendi  non  imperitus  II,  23 
carmon  snum,  ut  accuraliua  idelaboraret  VI,  12,  in 
recenti  cortice  fagi  insculpsit,  dnm  in  intervallia 
scribendi  vel  caatu  vel  fistula  ingressionem  verstts 
metiebatur  I,  2.  Aliema^  aUermaiim*  Veteres 
Itali ,  quod  Symrnadius  IV,  28  dicit,  priusquam  cliar- 
tam    Petgameoam    ct   lonuginem    papyri  A^yptiaci 


B«]bOaA  V.  i$:^i6.  gm 


BO¥erftiit ,  8cri^  «la'  ^el  ia  ligoeis,  cMMfM»  cera  ob^ 
diictis»  tabellis  seindekaBt,  quore  scriptiini  proprie 
eedicis  sive  «uidicis  noiBiiieappeH^tiiiii  est^  freqnea-» 
tius  in  cortice  et  interiore  HM  involucro  aut  fagi 
aut  tiliae  arboris.  Oracula  Murcioruni  vatuin,  idem 
dicit  IV,  34,  corticibus  inculcuta  fuisse^),  oracula 
Sib^llae  Cumaoae  Jinteo  sive,  teste  Virgilio  Aen.  VI, 
74  y  foliis  urborum,  Plinius  XIII,  21  palmarum  folia 
in  usu  fuisse  testatur,  Isidorus  VI,  12  simul  cum 
iis  malvarum,  in  quibus  etiam  Cinna  carmen  scripsit. 
Serissime  perseverabant  pascentes  in  saltibus  in  an- 
tiqao  more  scribendi;  spoculatores  quoque,  qbod 
Plinius  docet,  nuneios  ad  ducem  dandos  in  recenti 
cortice  insculpebant.  Hoc  quidem  .  in  (oco  detractus 
cortex  inteiljgitur,  quemadmodum  X,  53  vivus.  In 
Calpurnii  III,  43  longum  carmen  rutilanti  in  cortice 
cerasi  notatur,  tum,  ut  diutius  servetur,  %\  arbore 
eximitur;^  et  I,  20  fagus  in  nemore  quinquaginta 
versus  amplius  nondum  annis  deletos  babet.  Utique 
exercitationem  id  styli  silvestris  indicat.  Scribere^ 
quemadmodum  yqafftiv  (antiquitus  yQKfBiv)  et  ^c/trei' 
(ten^  primum  sculpere,  findereerat:  a  communi  prin- 
cipio  riLan  deductum,  praeposita  adspiralione  et 
sibilo ,  unde  reiUeny '  rie/elny  Griffel^  Brief^  gf^ 
ben,  Hitan^  secare,  rumpere^  aeque  antiquum  Angli 
in  verbo  writ  acceperunt.  Postquam  hoc  carmen  au- 
diveris,  ipse  existimes,  num  Amyntat  aliquis  contra 
contendere  possit.  Ipsius  latis  laudcm  Menatcae 
quamdam   reconditam   babet,   qui   solus  ei  dignus  vi- 


')    cf.    Davis.  ad  Cic.  de  div.  I,  40*  Lit.  XXY,  i% 

14 


^  BCLOGA  V.  1«-^18« 

dMtnr»  ^jiwuMn  onteslat  et  cigas  jam  prlus  exs|i«- 
datu»  c«nMeii<y  qM  oertarttaHry  anftea  ei  iaadatiua 
fiMKat  ▼.  56«  J^6eNi  m$  fiafa^  B  kaliet 

16 — 18.  Profecto  ego  jocabar  tantuin ,  Menal" 
cas  suscipit,  quum  Amyntam  tecum  compararem,  qui 
tantumtibt  cedit,  quantum  olivae  salix^  rosae  nar- 
dus,  Sa/ia:  pallidu  quidem  fronde  olivae  baud  dis- 
similis  est,  sed  utilitate  quantum  ub  ea  distat !  JVar^ 
du9  odorem  quidem  ronae  aemulatur,  flos  autem 
exiguus  in  serta  ne  necti  quidem  pote^t.  Saliuncam 
Virgilii  JVardum  Celticam  sive  Va/erianam  Cel^ 
tic^Um  Z/.  esse,  temere  dubitari  videtur.  Dtoscorides 
quidem  docet^  nardum  Celticam  in  Alpibus  Liguriae 
et  in  Istria  nasci,  ah  incolis  Allungiam  dictam; 
parvum  fruticem  esse,  radicibus  manipulatim  convo- 
lutis,  foliis  ublongis  et  flaventibiis^  flore  luteo.  Scri- 
bonius  Lurgus,  primf  saeculi  medicus,  nardum  Cet- 
ticam  c.  104  diserte  Saliuncam  dicit.  Plinius  ^) 
nai^rat,  saliuncam  non  magis,  quam  iriu,  ad  corona- 
menta  pertiuere,  quamvis  nobilissimi  odoris  utramque; 
foliosam  quidem^  sed  brevem  et  quae  necti  non  pos- 
sit,  radici  numerosae  cobaerere,  berbam  verius  quam 
dorem,  densam  veluti  nranu  pressam,  breviterque 
cespiiem  sui  generis;  Pannoniam  banc  gignere  et 
Noricum  Alpiumque  aprica:  urbium  Eporediam  (Jure- 
am,  Ivream  Pedemontiii)  tantae  suavitatis,  ut  metal- 
lum  aequiparare  coeperit;  vestibus  interponi  eam, 
gratissimum  esse;    radicem    in  vino  decoctam  vomiti* 


•y  &  N.  XXi,  19. 


eCLOGA  ?.  19.  ftll 

^nta  ainterty  stoiniielruiii  eom^onire  ^).  TaiituiiK 
nedo  qnoDiani  Plitiiiis  Omiliem  i.  e.  Cetticanmtda 
toeiBorata  domesticum  aomen  SaUuneae  negGgfenter 
praetermifiit,  dissenfiio' esse  cr^tnr:  sed^  quaecunK 
qiie  ibi  *^)  dieuntur ,  ea  in  Celtica  nardo  Dioscoridin 
locum  liabent.  Valerius  Cordus  auctor  est,  aGerma<i> 
nicis  Alpium  incolis  hoc  medicamentum  etiam  nunc 
Seliunky  quast  ad  instaurdiidas  animas  aptum,  no- 
minari.  8erplt  humilibnn  ieaa^iliiis,  qui  e  g^nlculiB 
radices  miltttnt,  refertum  oblof^s  et  pailidis  Miis^ 
et  fn  brevi  scapo  spicam  babet  parvorum  floniM  fla^ 
veBcentium,  qaorum  opex  iHirpiireas  extrfnsevus,  ci<*> 
nereon  intra  esC  \  propter  saporem  mdlcnm  'Ct  cantladi 
saepe  ex  Austria  et  ItaKa  Tarcis  venit.  Etiam  haec 
plaata  arginnento  tetj  hiijnii  Beloji^  tn  Viii|^lfi  pn*. 
tHir,  tton  in  Sliiifia  rem  agL  In  Theoerito  %  %%  '^  M 
par  est  similinttr  eomparAtioiiiim : 

Non  potb  est  eonferre  rynosbatos  aat  anemona 
Se  GOm  flore  rosae,  quAe  ad  maroii  MUHsitdr  horfii 

Ad  qiiae  his  contenditvr: 

Non  g^Uuidis  simtie  t&i  pomimi  silvestre;  habent  nam 
Leve  SQnin  tegomen  glandes,  tant  dalciapattiaA 

S^ecloaibres  hae  snnt;  facetiores  Vkgilii  esse  vilentur. 
19.  Laodantem  Mopsus  inteifellal,  tte  quid  Ad 
laudes  respondere  Opofteat;  et,  poatqttaai)  frlgidtttt 
ftntram  ingressl^  in  mttseona  n^  foitaase  t^i^xktw- 
runt,  cotisiietum  exordinm ,  avafioK^Vy  ideai  iii  fistttla 
iastitttlt,  tum  carmen  lugttbre,  qiiod,  qiom  liaMlartts 


*)    Plitt.  XXI,  85.  ^ 

14* 


St4  BCLO^A  V.  U—n. 

imblie»  tiHilii»  rartitiita  eml;-  MefHi4o   Soco  ^omi 

mt  nogistro  {leooriii  plom  p«storci  porebaot)  goi? 

GHoi^e  Mogulares  qiKM|tte  troctos  regiooom  io.ditiono 

et  poBsesiooe  bakobaot;  gregtM  autein  pleks  ioferior, 

ferae  victt  popoli  sooti     Debiiitati  «oestttio  pm9$9^ 

#«•  poslos  i§ivt9   (paro  pro  toto)  ne  potaoi  qoidon 

agere   volobaot;   etiaoi   grege*  ooo  costoiliti  et  orV 

onAtomai   et  peeoris  propioquaA   aqoom   toI  libore 

VII  >  11,  iomo  circo  se  berbam  attingere  obliti  soot* 

Nifois  exaggeratA  aogritudinis   signiGcatio,    quoe  oo 

oiiMo  pressedicta  putetur  de  inedio  per  aliqoot  dios 

eootinuolo.     Ita  Moscbus  io  Bionis  nenio: 

Monteo  sant  nioti,  vitabie  miserantnr,  eonlcB 
Cum  tauris »  casam ,  tristes  et  pascere  nplont. 

Hafniensis  liber   A   babet  uila  neque  atfmfm,   et 

A  ttd  flumimm   nmlia    conjunctim    tegtt,    .  Scilicet 

correctores    isti    parum     assequebantur     pariiiioaem, 

qoae  loeto  est  post  mtUa^  uec  nee  particnlis,    pro 

quibus  pori  modo  ^l  vel  diei  poterat.    Sed  iofeli- 

eiflsioMi  correolioiio  yfnMtiMF  iio/«  emendabant ,  quam 

Jrigida  adjectimm  ante  scriptum  sit.     Qiumdrupee^ 

Ulpiano  si  fidem  babemusy  proprie  onine  aqimal  mao* 

sttotum  dicebatur.     Qramimn  herba^  receotio  ger« 

loina  gramiois;   quemadmodum  y9*«f/»«j»/«  herba  Lb. 

I,    134,    herdae  algae  Coluni.  Vill,   17«   6,    i.  e. 

aigtte    plaotae  yoriae»    ficL  Vii,     42,     et    vjivw 

xwfia  Tbeoer.  Bpigr.  III,  6  soporis  (aoguon     Ipaoo 

/er0e  peregriooo,   ioter  quas  puniei  ie^meSf  Do- 

pboidis  obitum  logeboot  in  MuUiluMj   qui,  oeqoe  ac 

comii  ct  rivi  v*  31 ,  etiam   nunc  luctua.  #«4#ir«.  oniit. 

Poseua  i^duNdls  attegorici  soot  univeraom  imperimo 


ECLOGA  V,  29  —  31.  8ltf 

Romanuni^  eajns  Daplinis  etiam  ferocissimos  populos 
potestnte  et  prudentia  mansnefecerut.  P»nici  leo^ 
ne9  in  sua  Moiitudine  populi  sunt  reteris  et  bellt- 
cosae  Carthaginis,  anno  DCVIIl  ab  U.  C.  dirutae: 
quam  5  postquam  C.  Gracchus  tribunus  anno  DCXXXI 
ai^  U.  C.  frustni  iil  tentaTcrat,  amio  DCCVIII  Julltts 
Caesar  simul  cum  vastata  Corintho  missis  eo  coionis 
restituere  agcgressus  est ;  verum ,  morte  impeditus, 
efficiendum  opus  Octariano  Caesari  reliquii  De  vero 
pastore  vel  circa  Mantuam  vel  in  Sicilia,  ubi  nu!Ii 
leones  sunt,  parum  essct  haec  imago  veri  simiiis, 
nec  ullo  raodo  Theocriti  de  Daphnide  Siculo  queri- 
moniis  excusanda,  qui  inter  lugentes  belluns  antiqui- 
tatis,  ab  avis  nimirum  traditos  rumores  sequutus, 
etiam  leones  et  thoSs  posuit  1,  71: 

Daphnin  Tel  thoes,  Daphnin  luxere  lupiqne, 
Daphnidis  atqae  obitiim  s.lvis  iievere  leones. 

Montenque  nilvaeque,  pro,  silvae  montium,  sal- 
tus:  poetice  diductum  poetico  que  qwe.  lu  hacam- 
plificatione  inferiorum  partium  orationis  patriussermo 
semper  jacebit ;  quodsi  quid  praeterea  nancisci  posset, 
a  tritas  semitas  dicendi  terentifons  seloedsmum  fecisse 
argiiitnr. 

29  —  31.  Quamobrem  communis  illa  moestitia? 
Han^  ob  rem ,  quo|(.  Caesar  rempublicam  vitiose  in- 
stitutam .  prudenter  et  bene  instituens  emendare  volc- 
bat.  Similitudine  facta,  propterea,  quod  Dap/mi4f^ 
ut  agros  agricultura  et  bumanitate  exeoleret,  Bmcehi 
sacerdotio  fungebatur.  BmcehuM  primtis  cum  Cerere 
feritatem  hominnm  silvestrium  et  vagam  pastorum  vi* 
tan    «d    mitiorem    et   conjnnctiorem    eonsnetvdinem 


2ia  ECLOGA  V.  29  —  31. 

agricolarum  CQrfoimav^ra^,  itaque . in. nys^eriis .^  -^w^ 
dc  illa,  hupuinitutis  conditor,  d-eofioq^QQog^  babebatur. 
.luyeniliter  blandQ,  ad  laetitiam  e^  elMJ:ionem  animi- 
procelienti  amico  liofiiinHm  fjBSjfci  dies  cuoi  ,o/wfreis 
(tiiasis)  a  pueris  et  puellis  inter  tympanorum  soni* 
tus  et  crepitacula  aeneu  celebrabantur ,  in.quibus  res 
a  Deo  gcstas^  praeaertim  serius  inveotum  tritimpbaB-< 
tis  de  India  io  curru  mmisuetarum  tigriwmy  lyacum 
vel  pantlicrarum  redilum  repraeiseatabi^ut,  et  con«o* 
tiendis  thynis  sive  baculis  liedera  et  painpino  cinctis, 
vionm,  mel,  oleum>  et  ^mnem.  felicitatem  aureae  oe* 
tatisj  111,  89  ec  solo  eji^cutere  somniabaot  De  tigri* 
l)us  Armeniae  vel  Uyrcaniae  Lb.  IV^  ^IO.  In  eju&- 
modi  curru  Bacebus  Ovidip  erat,  qnum  Ariadnen  ru- 
pcret  art*  am,  1,  549: 

Jam  Dens  e  currii ,  qiiem  suiuinum  texerat  uyis, 
Tigribus  arljiinctis  aurea  lora  dabat. 
Majore  cum  sedulitate  Claudiunus  bucc  Orgia  in  lau- 
dibus  Honorli  quurtum  consulis  VIIl,    602  exprcssit: 
IIoc  si  Maeonias  cinctu  graderere  per  urbes, 
1n  te  pampineos  transferret  Lydia  tliyrsos, 
In  te  Nysa  clmros ;  dubitassent  Orgia  Bacchi 
Cui  furerent;  irent  blandae  sub  vincula  tigTes. 
Talis  Krytliraeis  intextus  nebrida  gemmis 
Lif>er  agit  currns,  et  Caspia  llectit  eburnis 
CoUa  jugis ;  Satyri  circum  ,  crineuique  sobitae 
Maenades  adstringunt  ederis  victricibns  Indos. 
Kbrios  Jtostltl  yelatiir  palmite  Gaiiges. 
Nobis,    etiam  libere   loquentibus,    diffieile    est,    liiis 
opintones,   ab    ingeniosa  ct  hilari   Graeooriim  niitura 
coneeptos,    conscia   mente  et  candido   animo  iiiMtris 
sensibus  ussimilare ,  et  in  immensa  arrog^antiB  Ai*  An* 
tonii,  quum,  quod  Demetriu»  Poitoroetcsy  Anti||nonu8, 


ECLOGA  V.  i2~  34.  SI7 

Pliilemaeiis  ipmtttis,    Pontiens  INMiridates  ailte  feee- 

rant,  alter  Bacchus  et  Osiris  Atlienis  et  Alexandriae 

eoli  vellet>   ▼«(  in    svperbta    €.  Marit,    qpsam   |»ast 

CSBbricum  triumphum  >Baecbttm,   iMriNirarum   gentiom 

diMaitorem,  pocuiw  imitaretur  47,  17^  majos  aKquid, 

qnam '  irridendas  nugas ,  consptcere.     Curru  tertias 

casus   vetiista  positione.     ImdMcere  Bmccko^  faei^ 

liiis  iqtelleetu ,  quod  Bafn.    A*  D  babent-,  vix  scrtba 

aliquls  in  BmeAi  motavis^t.     Conjeetura,  quaJo- 

tius  €aem  in  memoriara   vtetoriae,    anno  UCCVIII 

ab  y.  €.  die  Liberaliom    (a^  d.  XVI  €al.  Aprtl.)  ie 

Coejo  et  Sexto,  Pompejt  ftliis,  ad  Maiidam  Baetidse 

reportatae,  Baeclii  sacra  amplificasse  potuerit,  iul^ 

est  effo^m  solKeitorum  de   expedienda-  sinnlitu<fitte 

ioterpretum.     Hanta^    primo   germeii)   afltae  nostro 

A$$y  ge$um;  deinde  lanc^a.  •  I^wxb^  Speer  y  Spiene, 

Sutnge^  Stab^  quemadmodom  pilum^  ieiumy  pnK- 

prle  de  arbore  se  promittente  dicnntnr. 

32  -— '  34.    •  Continnatio     est    prtorls    sententiae. 

Dapbttisy  qni  paeae.  efferatos- bomine»  ad  cultum  eMN 

dientis  Baccbi  tradlixit,  una  secum  paseentibusiaeqtte 

decori   erat,    atqne  io  arbastis  maritatao  ulmo  vitis». 

viti  uva;   io   p^ari»  grregibos  taunis^  et  in  agri>- 

ealtura  agris  seges:    qoae  res  pulcfaritiidiiio  maicfmo 

eminent    ikiter  omnem  rem-  msticam  O'  Dapboide  ez* 

politam.'    Nec  miaus  sao  \n    kico  Hieoeriti  compa^ 

ratio  valet  Vlli,  79: 

'  Graiis  qoerceta  decet ,  deeort  snnt  piMnaqtte  mato^ 
.  £t  vitoli  Taocia,  vaeese  pastoribita.  ipsse*.. 

Sive  XVlil,  29: 

Qoale  decQS  segetes  campis  snrgont  in  opimiB, 


St8  E€LOeA  V.  B4-  $9» 

ThfidiiliiA  «d  esifmn  ^qut^h  «"t  Qfmiriasfla.iiL  inifl»; 
Sic  Heleive»  rofeoin  depuU  X^aceilaeinona  CQr^i». 

QHtdsi  iitiirea  liM^i  scri|iti  #«#  oviMiMieBt^ .  e^nidniii 

34 — ad.  Po9lqiiain  ta,  4eGwi  DAstoMi»  iMihii 
ercftuff  e»9  vel  fMmii»  vd  i^ri  ii  tioiiii.  dMHVU 
mmt  —  ttmito  «OMwllratio  o»t  mavfmmi»  rei  p»* 
•^ritiae.  Deaertaia  reiiipiiUioiwi  .ib  aua  ifNit««.|m<iMt 
Gallia  cisalpiiia,  i|Mie  poeta  nwoie  «eiMtoe  poierati 
«piaai  «pium  Gae«ar  praa  caeteria  foverat  pnHrinciaai» 
rt  hoc  praetore  iaiie  Ab  aoao  OCLSXSXVl  uiiq«e 
aidaaoiim  DCCV  «Miiiaie  ea  temit,  et  ah  a<i4a«i 
dietatore  aaoo  DC€V  eiritate ,  ^ae  adhoc  «iAra  P»r 
Aifli  rafaierat^  ia  lraa«padana  qaeipfte  regjaaa.dooata 
ut;  hetta  aateai  IbitineBai  aoni  DCCXl  pafio  fMit 
eitt».  oaede»  alroeiter  vaatata  eat»  /VuSsf ,  itea  f^ 
flfeafUDa^  ipaeqaa  J^oUo  paator  Lh.  lil'»  i  Agm 
Teliquerunt,  a.  qBthii&  Daphniawaheraty  gregifaBa  auraia 
anaai  et  aaluteai,  paBtoribtui  laetkiam  et  caataai  adi- 
aMBtea.  Uten|ue.  deua  peciiliari  praeterea  ratiaiie  «4 
Gaeaareai  piertiacbat*  Quifq^  Palilia  a»  4«  XI  CaL 
Mij«  iade  ab  anao  DCCVlll,  quo  prUie  ?esperi  4a 
aictariB  CaesAria  «4  Mttndam  rcf  ortal^  Boniaia  niai« 
ma  allaliM  esMit»  aon  taoluai  ob  Aoaiaai  QoaditaM» 
aa4  OwMaria  in  baoorem  agehaatiir  ^);  ladi  ApoUJBa 
aea  a*  d.  111'  Mbs  ftBJntiles  ia  dkfli  Batelepi  Gaaaaris 
incidehant  Ferre^  auferre  IX,  hU  Laagaiahii 
liber  cw  tribBa  alijs  tmi^re  habet*  Affri  ^pioque 
(nam  Virgtlii  pastoras  agvos  eolmit) »  tn  quShiu  gr^is- 

•>    Hion.  Csss.  XU11,42. 


HCLOQA  V.  a4^3d.  fM 

dk$  swpe  ^  decte  sMnMi  Lb.  f ,  id7  mMMrift 
mkm  4MiM/i9ri|iiif«9  Bune  i|jndeiii«  «qglecti  hedNif 
Untoi»  fiejores.  ftMatiis  el  kutlilee  fenwl.  ^ra»t  biw 
vetcres,  «pit  eilateQdeieot,  tcitfeiim  .ei-Aarjfemm  mt» 
n^iti  semkiie  Mhtm  *),  fc«i«ieiiiii  eliluR  ^temiem 
mmMFM**)  Ikri,  H9r4€0i  eiidbeeiii  i^biniiem;  Ba« 
vius  et  Meeviiie»  8«!  «lcieceo^m.  III ,  9a  crwiitile 
est,  liec  yemi  iiexametre  iierstrfnxeniet: 
Hioidea  qei  dixity  spjperest  ut  Mtf^  dicat 

iM  ^rgueieiilalioBes  similiter  iBYidieeas  (q«o4  gesiu^ 
fBi  dicit  t^emeiiy  eideai  e&m  mHnHemHi  el  «mn 
temmiem  reTceaBdBm  efitl)  Ttrt  iBler  nostffatai-deieeaf» 
dBBl,  qui  digBi  enml ,  at  joati  eweBt  JLeUmm  *f *) 
eel  JM$um  temUe^imm  t^t  herbae  gmm  inlei 
hordeBm  et  aveBom  praeaertim  ftfdiulaiia ,  eu^  ariala 
WBiea  fert  oblundeBs  mentem  y  et»  qttod  vetorea  dt* 
eBBl»  oculos  obeaecaasf).  SiuBl,  qui  iiBie  praekrtii 
referaiM;  Agreetemmw  GitAmge  JL^^  n^os  florm» 
sed  semea  Bigrum  et  rotuBdiim  ferens.  Amemm 
^eriiiej  Avem»  Fmitmm  J^*^  et  ]|i8a  iater  lioidmHB. 
et  ovenam  puDulat  Pro  mmecmmimr^  quod  iBeiyieB'i 
lem  teritatem  expiierit^  duo  HafaieBees  £?•  D^.mm 
eiim  Jil^ro  LengBicUiaQo  demHmat^mr  MnaA  exUM 
1,  164,  Ipsi  iior^»  pro  floriims  earduos  el  spiBBii 
fiMTttBt  Vieim  11»  47  Uoc  loco  viola  a^va .  esl 
pallidis   foliis,    sive   Xtexoiovy    quod   flores    fert  et 


«j    Theophr.  h.  pl.yiil,  7,  1.  cr.Plin.  XVIll,  44,  %. 

••)    Plin.  XVIll,  44,  1. 

*•♦)    Pliii.  XXII,  77.  Wosc  n,  m, 

t)    Geopoo.  II,  43. 


wkNoB  ^  pnrpureos  et  hrteM.  M^rei^  unmi 
gciUB  11,  47  ^Qoil  eirciter  aeqnioite  iniii  auclnniii 
IwvlMit,  pnrpureum  caljcem  habebat^^qui  Roma-» 
■omni  in  Imgua  Lb.  iV,  123  flosappeNabatar:  qiiaro 
al  liie  ipae  biae  loeo  aeqtte  beue  purpvrem^  nar^h 
wtm  dietus  vi^eri  poesit  iitque  a  Gallo  <?«>.  9§  Bwaiw 
rmkemM  nmrcisite»  4icilor.  Attainen  •  Plimus  XXI, 
5  8.  12  cf.  19  8.  76.  4ocet,  lilsa  quoqoe  purpurea 
\y  quae  narcissi  appclteutur  (11  ^  48);  alterum 
genus  flore  candido ,  calyce  parpureo  esse, 
tertium  genus  catyee  lierbaceo :  quiie  cuncta  circiter 
aeqainoottBm  auctamnale  florere.  Utinam  ne  e&oerpti 
a  Piivio.toties  Graeci  male  inteHecti  esaeot!  PaU^ 
mrm9  feteribus  est  fmticosi  g^neris  *) ,  spinosas, 
mis  sepibos  tnservieas,  folia  babens  decidua  et  sn- 
pra  fiilia  in  alique  nucleo  tria  ycI  quatuor  semina, 
plena  piqgaitudiQis  et  similia  lini  seminis  **).  Haee 
iBprfieia  Rhammmt  PmtimrmM  £».  {ZixypAms  P.  jL.) 
babet)  qnae  propter  sacrem  coronam  ex  spinis  factam 
pmMmrms  spina  Chritti  et  npima  Jndae^rum  a 
MNitffatibiis,  a  Graecis  autem  corrupto  nunc  quoqoe 
■omiBe  Paiirm  dicitur:  flos  luieus  orbem  nuclei 
parum  elevatum  fore  cam  tribus  loculis  relinquit,  ia 
failHiB  laeve  et  olcosum  semen  conditur.  Diomedes 
OmBnaatieus  pmrpmrca  narcinnuM  siaiul  cum  a$rm 
Meat  et  amara  cortejCy  tamquam  poStiea  audaeia 
Boyata,  laudat,  nec  dubium  est,  quin  ad  bunc  locom 


•)    Plin.  XVI,  53. 

••)    Ditwcor.  I,    121  Theophr.  h.  pl.  IV,  3,  4.  Plia, 
XUI,  19  s.  33.  XXIV,  13  s.  71. 


jS«LO€iA^.  40^4««  981 

Mipexefit.  Grabfeciqiieqiie,  qnod  Heiji«iij»«el»senwvii^ 
pa^tamo  et  iuxivdtJU},'  foemluei  generisyusi  siMit;  ^ 
40 — 44.  Qiiare  sepnlcliruin  ejus  ad  fontaai 
froude  et  fioribns  spargimius,  et  ifuod  ei  ia  .a|ifcatis 
est,  umbrosum  nemus  cireum  seramus|  supra  aifaA» 
dtrum  collis  et  monnmeatttm;  cum  titi^  sit»  -^-  Ad 
ir^tf^iSrtf  nobiliam  ^neram  loca  celebria  et  pirocid 
eonspicua,  imprimiB^ ad  vias  pvblicus  IX ,  59  et  ripas, 
veteres  adhibebant,  ut  quam  plQrimi  honorificum  tito- 
Inn  cognoscerent.  Homtnes  rustici-  carissimoaiSiUM 
ad  /b0(09  maxime  freqneotiitos  sepelire  solebaQt ,  ,miih 
brOBaft;arbores  cireum  seferilaB,^  ul^i  ifuiescaates  .p»r 
stores  et  viatores  benefici  boiniaist  cu|ufi>eliamMi!^ 
toi  •b^eficia  dbirarent ,  reeordareQ^r.  >  Nteiiis  Mftoj~ 
sins.ia  Antbologiae  1  p«  344(  (ed.  Jaiciriis.  1^3) ». 

Himc,  si  fesaas  eris,  frond^m  srd  Consltle,  viatort 
Popo^m;  celeti  i  pedi»  poti»  a^nam» 

Foiitis  tuae  inemor  at-procul  efttq.,  %a^ui  piope  jGrilfani 
Simos  defuncto  constiCuit  uuero. 

Sohim  autem  saxosum  et  siccum  «irca  fiwtem  ma^ 
tanum  requirebatur)  quoniBin  mortoos  natare  maia 
dirum  habebatur.-  Augebat  etiam  henorem  efatoa 
8Hpi*a  sepalchnim  iumuiuM^  et  nionuinenliim  ibi  la» 
pidewn.  cum  poetieo  $Uuio  impositum»  B«phmA 
quidem  sulius  adltuc-  sepulturae  ^onos  ad  puteiiiai 
ex  plnribus  venis  coaflufiintem ,  coatigerat.  Ejuaaiodi 
funn  ia  mfium  collectm^  f»HteM  appeUabatur  VU» 
46,  vX,  4?.  Cul.  146.  Tbeocr.  1»  2.  V,  47.  Vemai 
nunc,  jacturae  magnitudine  commOtnS)  pastores.  Mo'. 
psns  adbortatur^  ut,  nova  funebriainstituentes,  yi-om- 
de^  floribqft  .^^  y^f i^  ornatu^    quod  solebant,^  sepul- 


diniii  tnren  sfmrgatil  {<fvkXbp6Xt^)y  et  wmbr^tiiAk 
ar&^te^i  qsfii  benefknis  Daphilb  d«»i^r€ft,  tnriieuili 
«>o/^  et  MoMMWM^  adjtdiiiit,  T^  suptenro  konore 
9fmr§arum  fl^ondium  r.  Lh,  \Vy  d45uii»eain  Ne^ 

liMlttii  I»  64: 

FeKx,  6  Mdiboee,  Tale)  tM  frofrfis  odorae 
Monera^t,  laom  carpeaa»  raralit  Apolto; 
Dant  Faaniy  quod  qaisque  valet,  de  tite  raoeniQa, 
De  campo  calmos ,  omniqae  ex  arbore  frnges ; 
Dat  grandaeva  Pales  spumantia  cymbia  lacte ; 
Melta  fernnt  Nymphae ,  prctas  dat  Flora  cofbnas. 
Tota  liaiee  aetlo  rastica  t^M  blstoHoin»    ffilMi  ViH^ 
aiVia  eofpiia  ^uini   amtS  ab   U:   C.  DC^X  in  fbH 
Iftter  'tannilftiiB  ii^eeiia  eoronis.  et  oi^iiam^ntSi  el^ltMK 
tttW  em^U    raptiiii   tantiim   ejus  reliqnia*  fli  Hffiuso* 
leunl  gtHitis  Julitte  iltatae  sunt,  et  aro  eaiti  tG^iifnft, 
quam  ki  ustfina  Parenti  Patriae  popultt»  exstruKerat, 
a    consulibiM    eTersti    est.      Sed    in    princfpio    anni 
DCCXIl  non  sohim  omnes  Dictatoris  leges  a  trium- 
Tiris  ratae  habitae  sunt,  verum  etiam  decretum  est, 
ftt  ifQCdov  shre  Uirarkim  ei  in  ustHna  fieret.     Bie  tttii' 
km  Tlieo^  I,  IM  imitafle  est: 

Daphnfil  ego  snetns  taaros  hnc  pellere  pastntli, 
Daphiis  ego  faae  vitulos,  vitalaa  adigens  et  ad  uadam^ 

Ijpaa  Dapbnis  ^;o  ilte  6ii  in  saMimgy  commiwi  pa» 
altone  paatorum:  bine  «#7«^  ad  nidera  notus,  cii' 
Sfi»  ism^  nnimsum  orbem  terrornm  usque  ad  ooti<* 
vexa  aiderea,  quae  terram  coneludere  videbantttr, 
lieragravit.  Idem  in  epigrammate  de  Menandro  ^iilii. 
^.  Iti  p.  1168  dtcitmr: 

Aetemas  vives ,  kas  et  ramanebit  Athenis, 

Qnae  te  aliqnando  oram  siderom  aA  ya»i^  IbM» 


miidft  Silius  III»  a&4  8|i«6imi  »  mtJio  oriie 
terrarain  ad  finem  i.  e.  ad  terminos  4?0^/if  porrigitt 
nec  aliter  Tfaeocr.  Vll,  93  intelligo: 

Eximium ,  tnlerunt  quod  laudes  ad  Jovi»  ar(%m. 
PffOferfaialis  amplificatio,  apud  ipsum  Homerum  Qdj«i* 
iX,  20.  XV|  329f  ^Km  nttmquftm  ad  literam  pfo* 
verbia  .kitel%i  yelint^  eliam  tn  vert.pastoris  laudem 
ondere  fOUNit,  muko  magi»  in  laudem  allegoriciy  cu- 
jiKi  paacua  v.  27  orbis  Romamis  essent.  JfWm^si 
fpaeoris.ipse  oastos/brmMifiP' ^  f^od  de  jwrene  Da» 
plMittfie^  dicitur>  aA  immataram  mortem  Caesaris  re* 
l«lMm>  pra|»rie  quidem  redeuntis  ad  virtutem  popiili 
^mimi  diwem  meliorem  declarBt  y,  29  —  34:  nee  ta-i 
men  iormenitalis  corpaj*!»  stgntficatio  tteludi  videtur^ 
iStmiiaK  Caesar^  quod  liistofia  narrai,  excelsa  st»« 
tnra  erat^  coloffe  csadidoy^  terellbus  membris»  4m 
pattkft  pkiiiore>  nigrm  vege&qiiO  oculis^  valetiidin« 
pmmpeni  ^)^  etiam  aetate  proveotlis  (obiit  anno  LV&) 
formae  speeiem  tam  sedulo  curabat,.iit  jocis  eam  ok 
lem  obtre^tatorm  obnoxius  esset,  et  po|>u1i  opiniQ-» 
n«n  Ijonfirmare  volfebat,  qua  Veniis^  c^s  avhi  dili^t 
gentisstme  ab  ipso  cuUa,  cujua  armntp  sigilla  obn 
siffHire  sdebat^  formae  qimBidam  graliam  #i  trlbuisst 
esedftbattfir. 

45 — 52«  Menideas  Alopst  qmdem»  tamqttaai^ 
periecli  artifids^  earmen  laudait,  ^  committendo  snfr 
easmini^  qiiod  Dt^diMditi»  omnibus- benefaoientis,  coa«~ 
sasmMtioftem  bidbebit,  mtedesle  praeftilur.  ~  AM* 
poitUi^     a    deov   aspirante^     diviiio     iq^iritH» 


Un. 


^y^-ISaelOB»  T.  Jul.  €2aos.  45« 


m  EGLOeA  V.  45~&9.' 

meitte   ttkioris    n&tirrae   instioctus.      Homcri    Odyss^ 
XXII,  347: 

A  memet  didici:  yarios  mihi  pectore  cantos 
Insevit  deua. 

Tuum  carmen  nuuc  de  DapliDide  milii  sollicito  aeqve 

Botutiom  fert,    atque    fesso  fert  99por  in  moUi  gra» 

mine,    sitienti    in*  aestu  meridiano   frig^ida  mfwm  ex 

praecipite    torrente  liausta.     Duae  similiftudines,   ex 

praesente    natura    aptissime  petitae,    quas  tamen  m 

deirimentnm  aHamm  (Theoer.  I,  1»  VIII,  8l)/qiiMt 

Bon  niinus  bene  io  sunm  locnm  cooveaiunt,  adauntfi 

Bol».      TWinm  no&i^y    elegtfntius.  junctiim^    q«mm 

eontraria  ad  acriorem   eontentionem    erctivs  compOf> 

uantur,  et  tmie  carme»  longi^re  cireuitii  acaalnr» 

HetnsiBS  qoidem   apud    Probum  in   arte  Grammatie» 

reperiebat,  nos  in  Hafa;  C;  in  tritiorejunctara  qmm 

noifis  postponatur,  in.epla  id  gravitate  eflfertur,  prae- 

sertim   quum   post-  incisionem    tmie  tunm   cmrm^m 

spondens  iste  sono  sit  flexo.     Ae^PUM^  aestivus  me- 

ridtes  Lb.    I,    297.      Pro    reMngvere    Uti^iensca 

doo  A.  C  rettringere^   jDoercere,  habent*     Hivme 

mfuae^     canolis    aquarum    proflueotium.      Non    so* 

hmi  /htuia^   quod  opinalMtf  v.   2,    sed  etiam  cmm» 

tu    summus    artifex    es.      Accuratius    id   defiailnm: 

In  quidem  celebri  tuo  magistro  par  es,    in  ulraqae 

virtute   dignus ,   fortunate !    qui  secundus   post  enn> 

aker  ipse,  nomineris.     Ae^mperms^    vetustum  pro 

mequiparmt^  «ntiquissimis  libris  scriptis  et  GnMMMh 

tieis  apud  Heinsium  et  Burmannum ,  ad  qnoa  Lengni» 

chianus  liber  accedit,  confirmatur.     Magieter  Mopai 

fictus  est  artifex  silvester   musiciUf  quales  Amyatas 


ECLOGA  V.  4S^M.  gfiS 

el  Stiiiiicon.  Theocritnm  sive  ealaiii»  wve  ireoe 
ameqaiy  unvm  idemqiie  esael;  nec  Dnphnis  eompa- 
radoDem  permktit,  praeterea  uterque  diligentiorem 
Botatiooem  requirebat.  Quamvia  tibi  cedendum  sit 
Ufmem,  quoad  potero,  cantum  ego,  quod  par  est, 
tecam  committam,  in  quo  consecratio  Daphnidis  tvi^ 
tam  pie  a  te  laudad,  dicetur;  nam  et  ipse  bene- 
fico  ejus  amore  firuitus  sum.  Maec  mMtrm  u  e. 
earmeD,  quod  statim  sequetur,  De  scripto  cecinisae 
nec  Menaloas  neqae  ante  Mopsus  putetur.  Ad  mstrm 
tmiiere  primum  est  iatei;  deos  referre,  tumy  verbo- 
nm  pondere  imminuto,  .luidare;  hie  Tero  conseem- 
tionem  praedicare»  c£  VI,  45.  62.  Versus  51  in 
ftifo.  ^  ab  aliena  manu  Adseriptus  est  Amer  pa- 
atoris  Daphnidis,  qui  usqiie  ad  Menakom  pertinebat, 
itiiiil  ^t  praeterquam  Caesaris  supra  laudata  erga 
Gfdiiam  eiterioremr.>¥»  d4  t^eneficentia,  qaa  factum 
est^  ut  ipsa  regio  trans  Padilm  sita  aeque  ac.  cite- 
rior  civitatem  aceiperet  Romanam.  Ut  JuUas  Caesar 
ipse  poetae  ingeniom  vel  cognoverit  vel  fovertt,.  firii- 
atra  id  sdlicet  optator.  Nam  anno  DCGV^  quam 
Caesar  Rabieonem  traosiit,  Virgilius  anno^  utitus  XXI 
ne  Culiee  quidem  ae  jactare  poterat,  qiii  aoAo 
DCCIX  demiim»  hoc  est  anno  ante  Caesaria  caedeaiy 
scriptus  est.  Et.  viz  enm  credibile  est,  vel  him.c 
ludum  juvenilis  otii,  vel  Alexin,  etiamsi  is  ante 
annam  DCCK  in  lucem  emissus  fuerit,  vel  alias  post 
spretas  nugas  occapato  terrarum  expugnatori  misisse. 
Alioquin  ab  aadace  jnvene,  nisi  singnlari  carmine 
landationem,  nomen,  eredo,  figmtorifl  inscriptam  ha- 
boremnr;  neqoe  Gmmmatiei,  qui  Cieeronis  pro  .mus 

1» 


gStt  BCIJ)€A  V.  63-^  55. 

deKeiis   appFobatlonew  meatiti  sQDt-  (Arg.   Vi)^  taia 
infiligiiis  fav^^JB  vnl  temmNrimMi  nmbrm  retieiiifseiit 

53 -»^55.  Noli»  Menalo»,  carmeo  tuiMi  immi« 
nnere;'  milii  id  quiiiem  mvnus  erlt  grBtissimnm;  cnm 
propter  argiimewtum  «num,  tumob  praclentem  Ira^ 
«tatioDe«)  de  ^a  ipsa  fama  loqmtnr.  -^'  Daplinis 
pmeir  pii^seos  «iblimitate  knago  strenni  et  andads 
€aesari«  «st^  q»i  saluti  gentium  vitam  diuturnam 
^romittebat..  Tamquam  fomiofium  JHvenem  cantns '  esm 
Mopai  li^ebat,  pripsquam^  inter  d^s  relatm,  semp»- 
ternae  dxoium  javeotutisy  quam  atti  liuc  vocant,  r»- 
cordatiiaiem  motere  potait.  Modesto  imimo  fin^ 
¥irg<fliwj  Afenaleam,  eujns  sub  persona  ipse  siIm  m^ 
liorem  partem  c<irmi|iis  vindieat,  mib  id  ex  tempore 
findere^  sed  nudto  a»te  id  me^itatcim  esseJ  JioMi, 
pridem^  qaum  pdiqutinM  amicis  id  recitares,  lottde 
dignttm  erat|  qiianto  majo#e  post  tom  diutumam  li- 
mam.  Ho^  eommendaltonis  avgumentum  nullo  modo 
ad  mmp0r  supra  v.  tS  positum  sipeelat  Stimieon^ 
HomeB  pantoris  mere  ivv^ntBm.  ErmM;  vetmim,  qm 
Ma^enatis  iMib  eo  personam  latei^  ptttarent,  «ed  om 
'po^a  visdnm  ea  aetate  notos  esse  polerat;  alii  ip- 
aiua  Tbeocifll  pi^rem  Siniiebonem,  n  q«o  ipsiim 
Tlieocritttm  ¥11,  21  IsSmichidam  se  appdiare.  Hii 
«llegoria  earmiBnm  interprelando  penrerti  polest. 

5S  — 80. 

Ment^Qs,  postqnam^  quod  fieri  soldbat,  fistala, 
qaam  v.  85  dpno  dat,  prolusit^  oanlum  ^ontenlio^is 
mme  ordltttr,  qni,  quum  midlo  aote  perfcctwi  «ssat, 
ttiiie  idlo  eoMillD  adliibito  ejiwdem  iooiritiidinia  fiMtas 
^    Baee   Insnnl:     Dapimia  ad   deoa   eveelmi   oit 


BCLOGA  V.  &^^&J.  827 

60^^51.  Qium  liMlaiitiir  6atr-64  dii  i^rm  ^ 
fMStana^  paeiitae  bestiao,  ipniqiie  aioBtiM  et  cwapi, 
Jk»  «dptifeni  66-^M  ad  eJM  Mlalitia  eefebmHbi 
fbiM  eirae  fifvipter  Pboebi  aias  atataaiat  et  67--*- 74 
buM»  qnotapiiie  wikMia  eelebfaba»  aaibanraliuni  fln 
tefaaije  allenM»  gratiaffiwi  actionis»  Hi  fe^ti  tUea  an** 
wTersarii  atmper  74^  69  ab  oniiiibua  hofluaihiia  ftt«* 
sticja  «lalto  cum.  aueeeann  hi|beb«ntnr. 

ii6ii«^67*  HapbwB  ad  dtoa  anpra  arcam  side^ 
ream  Mrectiir  ofit.  -m-  Papniur  ipso  aana  DCCX» 
laudatiene  flinebri  Aatonii  incensnfly  dirifl»  odtn  CaOf 
flarem  digfatnfl  ^t:  nee  sotam  aram  fn:  ustrina  sta- 
tmty  e4  taaninam  Daa  sacrifieane  eoepit»  sed  etiam 
in  sjkeUa  oiffnita  inter  ludoa,  qnos  Octavins»  ipains 
pronepofl  et  filinn  ab  eo  adoptalns  Vi^nepi  CrenetrJei 
odldit  iX,  47^  Divi  animam  radianlem  cernere  sibi 
nisBa  est  ^).  Anno  tamcn  DCGXil  primnm  solemnie 
«isnerratb  Ada  est  Calendia  enim  Jaanariifl,  qwim 
Irinmriri  at  univoflsua  Senatwi  in  Caaearis  leges  jn- 
rarenl»  rimnl  aonatitnerfint»  fl  kffariuni  oi  jui  parle 
tm  fierat,  qna  oerpufl  ejns  ^mnalnm  flmat»  Imai- 
giaam  ejns  in  poflipa  Cimnri  (Lb,  UI»  22)  nna  mm 
iai^iae  Veaeris  praefiurebairt»  et»  qnatiei  ri«taila 
nnnciata  asset,  ipri  aaqne  ae  viQtnpi  riogularifl  anp- 
plioatb  deoemabatnr.  Hetolitift  9^  (a*  d»  III  Idiip 
Ju|.  a.  DCLill)  lanreali  et  Ulares  omnnfl^^ihire  Jnbor 
hankir;  haa  eautiotte  adUbita»  nt,  ri  ^lis  id  negle- 
xisset,  et  Jori  et  ipsi  Cnesw  «Mser  evflotr  eti  ri  vel 
Senator  vel  filiufl  flenatarinfl  ia  iflflel»  pt  dflmmte  et 


0    Sueton.  Y.  JaU  Gam.  ttL 

IH* 


Sg8  BCX.06A  V.  56—1^7. 

^hfqnagfinta  tnilia  denaridiii  solverat.  Dies  iMitafis 
fftnm  in  ludos  Apnttinares  ineideret^  ille  quideni  u^ 
pndie  ejnsdeni  dM  odebraretiir^  curabanty.  qu^nianij 
festo  ApoHinarinui  die  sacra  alios  aHeujns  dei  facerc^ 
oracnlunii  BibyHinuin  vetabat.  hmttgo  cjus^  qui  vm 
deus  esset,  ne  ulla  oognatoram  in  fuacbribus  pnae« 
l^rreiiir,  eavebant;  et^  si  qids  ad  ejus  kurariuni  pri^ 
fugisset,  eun  ne  Tel  propeUere  yel  rapere  Kceret: 
qna<ituni  Teniae  ne  deorum  quidem  uUi  praeter  eos, 
qui  sub  Romulo  facti  sant,  datum  est  *^).  Nunc  de 
poedcu  admnbnrtione.  Anima  I^apimdUy  quae  ex 
purissimo  aetbere  creata  fnerat^  quum  primuHr,  a 
metidis  terreiiiribtts 'pnrgata,  antique  camdore  sm  wi 
patriam  coeli  stelliferi  rediit,  intrans  in  iimime  splen* 
doreiri  -tffympi  si?e:  ards  Deorum  in  apiee  extre? 
mi  orbts  coelestis  positae  miratur,  infra  se  vel  nniee 
mMe , .  qui  nsque  ad  circulum  lunarem  porrigitnis 
Td  JQ  majgis  magisque  attenuato  aetkere  reUqaas 
Heiiue  et^iiil^tfconspiciens.  Noraen  Hiessalici  mon* 
tiii  Oiympiy  cnjtts  aprica  joga  dii  Bomerici  incole* 
biin^9  a  seriore  aetate,  quura  notitiae  mundi  -tt  t^ 
fum  diTiDarnm  amplificarentur,  siibliraioribus  sedibns 
^omm  stiper  coelr  templo  inditum  est:  quod-  conli 
ttmpkim  pbiiosepbis  ooncavos  et  sideribus  omatns 
globus '  supra  •  stellarum  eirantium  cursus  videbatur; 
plebi  iintem  opiniosae  et  si  qui  mathematica  diecipli- 
na  leviter  imboti  erant,  fomicnm  etiam  tum  istnd 
Horaerieorum  instur  eratj  qui  in  ora  orbis  terrestris 
iasisterent;    praeterquam    qnod    doctrinamm    aliquid 


•)    Dion.  Cau.  XLVH,  18.  s. 


£GL06A  V.  48*^64.  M9 

paron  tatenectemm  admiscelMitnr  Ep.  Myihi^  I ,  ^y. 
H^  8^  Bffat  ^tnr  hini  demnn  ^/^iv/em^^ -Teltm* 
versnm  coelum  snpefumj  quae  sedes.'es$eiit  depmmi 
^l  ipse  apex»  aras  oaeHy  supra  medinm  i>rfaem.tefi> 
rannn :  eiatns »  in  .^o  cireat  lactenm  cirontem,  OljBb* 
pam  Hom«ri  imitati^  et  Jr^vis  regiara  et  reliqnas 
ae4^  ileoifum  mentiti  snnt.  ^  Divotf  heroi^,.  afii  .enMi^ 
qni^  non  eonsptciios,.  super  .ccaaso  a^- lettttris.  no«« 
strae  in  ipso  confint»  jiorae  hinaris,  «etkeriae  i|tiv» 
dem^  sed  etiam  tnm  crj^sioris^ .  kabitare^  aUi^  qui 
steilas  foctAs  supraque  aei^ra  ,  et .  aetlKsrem  '.elaftes 
denso  agmine  d»  via  lactea  fiilgere  censeRent»  qua 
Wtt  sensim  sensmtque  emeodatos  {J^unm.An  AriH* 
meteor.  -Z,  8)  ad  allios  ooelum.emergere.  At  €k$e* 
%ar  extmius,  qoem  populus  sob  sigpno  stellae  crioi^ 
tae  i^mere  putaba|;,  illico.  post  mortora,  divinae^ck^ 
iftatis  plenps,  ioter  sidera  lueet^  qnodque  in  Pollooe^ 
IleEcule,  Baccbo^  .Quirino,  post  etiam  in  Octaviano 
(Hor.  111  Od*  3.  Lb.  1$  50H)  factum  est,  arcto  oe- 
terBorum  deorum  est  ingressurus  ^  cnjus  ipsnm  Umen 
exterins,  qoafito  magis  interior  raagnificentia^  ad- 
miratione  eum.  implet  Simili  niodo'  Telemaelias 
l>dfss..lV,  ^74  atrii.  magnificentia  Menelai  non  minus 
percellitHr,  quam  Jovis  aulax 

Haud  secos  esse  piito  Jons  intns  Olyrapii  in  aukh  - 
Nam  cum  ipso  atrio  divinamra  aedinm  ut- id   compo» 
ret^  a  se   non  >impetrat.     Unns  ex  Hi^ieDsibas  ba« 

58^64^.:-  peos  'ioier  relato  dii  rustici  et  ps»- 
stores  58  y  ctiam  pacatae  beatiae  60 »  ipsiqiie  laeti« 
ficiiti  mootes  et  campi  63  gandeat.  -  «ContooUo  fi^ 


1150  BCLOSA  V.  56^64. 

cmta  toAHiliii  locta  io  Mopsi  carmiile»  Sapienlior 
imtiqiiitiis  ipnini  defmustoliiiii  virtetoM  laeirynini  toK 
pwri  piltol«t,  in  diis  faotis  et  in  ▼eris  diis  ab  omiii 
«elnoria  tristiom  casunm  abstinuit,  ornniiiusqtte  A 
gnis  ia^iUk99  y*  72  (aam  liic  onrdo  erat  slwronim) 
tantoln  potentiam  et  beneficentiam  baatoram  linimft» 
nmi  ceiebr^vit  Maxiaius  Tyrlas  XXXVIII  >  pM» 
qnam  moaimeBto  deomm  ex  aincera  matoria  et  emen* 
date  form»  bomaim,  qtiae  digfnissiSHi  et  maxime 
vina  est^  qnai*  BOvimiis^  imbeciilitotis  bunkanae 
cessitote  excusavit,  et  divis  animalibus  AtegyptiiMmi 
qnorom  mors  lugeretuf,  pfaetolit,  liaec  gravia  verba 
adjicit:  Graecus  etiam  beneficis  bominibus  (beroibus) 
sadra  facit,  sed  eorum  virtotes  todtam  colens^  oblt» 
tnsqoe  eorum  infortoniii  Aegyptios  vel  deas  ipMs 
la^rjmis  bonorat!  ^  Dii  agri  pasckii^  Ant  Area# 
dieus  II,  Sl  et  Nymtphme  Dryndet^  qnippe  altri^ 
eas  paBdlorum  siivestrium  X,  6!^»  boc  quoque  liMiA 
deos  dedarant  Roiliae  totolares;  ipsi  paHotee  viros 
majoris  mittorisve  potentia&  Disturbato  collocoti^ 
vlsrborum  cum  sera  oaesura  v.  59  (bepbthmnimeri) 
ioa^enter  exsultontes  sigtiificat.  Etiam  imbecililores 
Aesiiae^  et  ferae  et  mansuetae,  securitote  gaudeal 
ab  insidiis/  quam  novus  genius  praabet  Oeee  %i 
cuprme  {pecme)  per  tiinebras  insidiantibus  i$ipU 
obnoxiae  suut  Lb.  III  ^  Mi^  eervi  intra  oppoaitoS 
caeeee  eanibUB  et  funibus  pennatia  truduntor  Lb.  Ul) 
.S71.  Maneuetme  besHae  Ronianum,  ferae  victas 
poputos  indicant  Nonc  tondom  in  pacato  divi  Caesa- 
ris  totcia  inermas  ctvaa  Romani  ab  «Bdirsiofiibmi  ra* 
paeium  populohim  a  provineiis  ^(nam  cogitasiQ  de  Rot 


BCLOGA  y.  58~64.  5t51 

nuMiit  tittcibuii  «i  civibus  8ub  iui  miKtAiitibwi  expulsa , 

est)  et  sementes  innocili  potpuli    ab    avaffitNi   praef 

toruM  Rouuuittruin    tuti  sunt.     Lepida  adliortatio    ad 

cruettlo»  triumviros   (Arg.  IV)  facta»   ut  cdbsecratnm 

fwinl  Caesttrem,    4|ui,    qtto4   Flonis  dicit,  belli  eivi- 

lli  m^iseriem-  beliofic^tta  exateqnubat^  imitareDtiir,:  et 

ab   agrorum   divisioii»)  quam  minati  erant,  detiistei 

rent.      Bodem   modo    Theocritus    XXIV,    84    divmn 

Berculem  laudat: 

McKx  ent  tlle  dies,  quando  cerrnm  nscubaniem 
Mordax  consprciet  lupns  et  «ic  laedere  nolet« 

Bm^$s  antiquissima  verbi  potestate  senfiibili>  fortis^ 
post,  intelligibiliy  beneficus^  benignufei;  ita  ut  Jhf^i** 
ter  ^ptwmuM  maacumtfM  cruda  iii  iintiquitat8  poten^ 
tiam  taiitum»  in  mitiore'  facta  benignitatem/qudqtt^ 
baberet.  Nostratia  ^«t^  edei^  fromum\  ^heiHg 
eadem  via  progressa  sunt*  Undiqiie,  MeiialieiiB  dieit, 
abi  6«iiM  DapimU  ftlicitatem  pacis  restituii,  lau* 
dea.et  laetitiae  de  novo  ttamine  aures  measi  oircum^ 
strepant;  pastorom  et  veiiatorllm,  in  lerisfiimtB  nai* 
tilfUMy  vinitorum,  ia  apricis  mplbiiS)  a^ricnkkmai: 
ittter  arbu4tm  liqgCtum*  SimiUtudine  r^mota:  ttni- 
versum:  knperiuili  Reuiiknttm^  Italia  omnesque  provtn^ 
ctae  salute  gaudent,  quam  divus  Caesar  tulit^  /il- 
$9M0i  momies  boc  loco  siint,  qttomm  longinqihi  juga 
nee  ligna  caedentes  ueque  frundatores  odeunl;  veruin 
paalores  aeetate  et  venatores  perVagaottir;  cf.  Lb. 
IV,  !277«  Paulo  infra  depressi  montis  *  ad  rupes  vi- 
tes  satae  sunt  Lfau  II 5  611^  et  aradones  in  vulle 
maritaiia  uiinit  diiltittgttttBtBr  U^  ll^  275.  8imiliter 
gradibiis  fttctts  oirea  praedium  Plinii  mittoris  {^Ep,; 


tSS  ECLOGA  Y.  ^^6«. 

.  V,  6)  inoBtes  erant  cnm  iUaesis  nemoribiia  m  onpile» 
post  caeduae  silvae  cnm  collibns  fntmentariis,  infm 
vineae,  inferius  arbusta,  postremum  prata  plaviquo 
eampi.  Et  in  Longi  1 ,  1  montes  villa  divitis  Ijedbii 
liabebat  feras  alentes,  planities  trilici^  coHes  vitifeim 
et  pascua  eum  pecore.  Dtv9S  dem9/  Graecis  (Busi. 
II.  II,  478)  solemnis  exdamatio  in  precationibus 
erat. 

65  —  66.  Salutari  deo  tibi  tua  ad  nataiitia  ce« 
lebranda  duas  aras  ego  cum  aliis  pastoribus  propter 
Pboebi  aras  statuam.  —  SU  Hohi» ,  qui  te  coli» 
mus,  bemus  et  felia:;  mala  averrunca,  et  booa 
praebe!  Formula  sacrorum,  ex  majore  antiquitale 
petita;  in  qua  antiquitate  tantum  aberat,  ut  cnneto 
dii  benigno  suo  numine  amplecterentur',  ut,  nisi  Ua»- 
ditiis  et  doais  emoNiti ,  eximia  beneficia  non  conferw 
rent.  Dapbn»  cum  Pheebo  ApoUine  conjnngitttr; 
nam,  quod  v.  56  vidimtts,  Caesaris  dies  nataUs  in 
saerum  Apollinare  incidebat  (111  Id.  JuL):  et  propter 
oraculum  tantnm  Sibyliinnm  id  cautum  est,  ut  pridie 
ejusdem  diei  celebraretur.  Igitnr  boc  qnidem  loco 
bonor  na$mtitiu9  significatur.  Daphnidi  pacis  amanti 
incruenta  sacra  frugtim  in  arit  simpiioibufi  femntnr; 
Phoebo  autem  hostiae  in  ari9  in  aitiue  eiaiie^ 
altaribue ,  caednntur.  Ara  commune  nomen  erat 
mensarum  saerificarum  sive  cumulomm  (ab  alqfs^ 
effero)  ex  torra,  lapida,  cespite,  cornibus  exag^« 
ratis  et  similibus :  in  quibus  vel  munera  tantum  campi 
dicabantur,  vel  suffimenta,  verbenae,  eames,  adeps 
etossacruram  comburebastur  Ep.  Myth.  11,  38^40i« 
Sed  ad  bostiaa  adolendas  arm  interdnm  affabre  fattum 


ECLOGA  ?.  65— 6€^.  fiSS 

capitoliHii  kabeiMit  httposituiii^  altare  sive  pluraK  nn» 
iiien»  aUarim  {imficdfjng)^  unde  universa  post  ara 
ite  ^ta  est;  cf;  Servius  ad  VIII,  105.  Una  in 
Fiittii  X,  13  11.  17.  XV,  30  s.  40  accensae  eodem 
tenfiore  arae  et  aharta  dicimtur.  Una  in  Lucretii 
^lueqiie  IV,  1330: 

^' etmolto  sangtiliie  moesti 

Gonspergont  aras^  adolentqne  «Itaria  donid. 

In  cacnnine  Oljmpi,  Solinus  IX  reCert,  aram  esse 
Jovis,  in  eujns  altaribus  cinerciin  extorum  nee  diffluri 
vetttis^  nec  .plnviis  dilui.  In  LUcani  quoque  til)  404 
meKor  lectio  aras  cuin  diris  altaribus  erectas  babet 
Kt  ftuintilianns  famem  dieens  DeeL  XII »  26  lamen* 
tatnr»  aris  iMilla  alta#ia  imponi  potuisse;  boc  est, 
ttullas  hoBtiaa  homines  adolere  valuisse.  In  bis  aU 
taribtts  argenteis,  qubd  Qnrtiiis  III ,  3  tradit,  agmi^ 
nibus  Persicis  ignissacerpraeierebatiir.  Quod  Varro 
dieit  apnd  Servium,  diis  «uperis  altaria,  teritesirilNis 
afim,  kiferis  focos  ifiem,  eam  regulam  Aitsse  eredi* 
bile  est:  sed  praeter  "regulain  etiam  Laribus  I,  7. 
44  et  diis  iaferis  VIII,  64.  Lb.  111,  490^  Aen.  IV, 
509.  517  sacrificia  m  attlnribus  caesa  suat.  Tamen 
DaplfiDidi  Jnter  deos  relato,  qni  otio  suo  ipsa  ainimar 
Im  cAmfornm  laetificat,  s(|cr»  tantum  «ine  nidore  in 
aHs  simplicibin  placere  possunt.  Duete  arae  saepe 
sibataebiiiitar,  nen  tantiim  diis,-  qiiemadmodttm^  qood 
Pamianias  VIII,  30  narrat»  templttm  Jovis  Lycaei 
The«iiiae  duas  «ras  et  dnasi  mensas  cttm  aquilis  li»- 
bebat;  aed  etiam  nobilioribiis  mortalibus  defunctis  et 
ccHuncratis  hominibus.  Lb.  IV.  541.  Aen.  III ^  63. 
30dr.  Causa,  cur  id  fiictnm  sit,  in  t|uitu .  obacuritat^ 


m  BCL06A  V.  67 — 73L 

rei  sacrificae  tam  parum  dici  potest,  ^piaai  i^uure 
Neptwio  Aea»  V»  639  quittuor  arae  positae  fuertnt. 
Fortasfiie  hoc  iitio  consilio,  ui  ailctiu»  saferificiiia 
fie^et,  quedest  Lb.  IV,  638  —  5404  jDmms  aleuritif^ 
qnod  Heiasins  leg^odwn  ceosiiit^  ifiseqne  8enraiis 
duM  araSj  guae  funt  aiiaria^  infterpr«tbtfM  es^ 
duo  Hafnienses  quoque  Ubri  A  ai  priaia  manu  et  C 
babent;  erant,  ipii  dmi^  ^orrUmperent,  «lii,  ut  versui 
mederentur^ .  i/fi#^tf. 

57^73,  Praeter  sacra  natalitia  bim^*  quo» 
tannis  >%«^#  4i€4  tibi  Toveo,  in  priocipio  etaesta- 
tis  et  hfemise  nempe  qni^ties  74-^80  agros  luatra- 
bimiiS)  et  diis  agtomin  quotics  vote  si^vemus*  Qao» 
ninm  in  Daphnide  cogitatio  sahitis  superior  est,  gr»» 
tiamm  a^tio  priore  loco  dieitur.  De  homano  genere 
beoe  meriti  si  qui  consacrati  fuerant^  Graecufl  eos 
ioter  heroas,  Romanus  inter  Ltores  patrocinantes 
babiiit  \,  7.  44*  Tales  facti  honoris  Ambitrtraiimm 
mense  Aprill,  quihus  agri  lustrabantur,  Lb.  I,  ^M 
particippserant;  qiiaDdo  C«reri  et  conjkinctQ  Baedio 
laic,  mel  et  idniim  spargeretur^  et  hostio  ler  circn0 
agvos  ducta^  pronti  res  tnlit>  vel  perens,  rtX  lignnB, 
vet  vitulus,  caederetur:  nec  minns.gratiarum  aetlonts 
auctmnoalis.  {lAb^raiiMm^  DimnyMi^ruai)  pmit  vio^ 
d<|miam  meose  Novembri  vel  Octebri  Lb.  IJ,  39S, 
527;  qnum  Baeeiio  haedus,  conjunotoe  Censri  scni&i 
vel  porcns,  et  utriqoo  com  reliquis  geniis  pnmititte 
agrornm,  saerificarentur.  Ad  Amharvalia  odUberi 
eos,  Tibollus  1,  1,  ad  gvotiaram  oettodem  l^'  141 
commemoravit;  quos  locos  ad  Eol«  I5  7  landavtoHWi» 
liaeo  uno  iiiterpretatio  recte    digeri  .  potest»-  param, 


BCLOGA  V.  67-^n.  9511 

qbae  de  Conptttilibtm  alil  inftireiiiiit.  Cdm/HmHa  *) 
Laribns  sentd  quotamiis  el  post  Sato^nalia  demom 
mense  DeCemt»ri  vel  Jaouario  et  a  solis  senris  (qnod 
boDc  locam  dedeceat)  celebrabantur  siye,  qnaDdio  per 
temporis  rationem  licobat»  iii  aperti»  aaeeUif  in  con- 
junctione  Tiamtt,  e^mpM*  ^  drt  ad  foeon  domesti- 
cos.  Dies  iste  l^^stus  autem,  qui  in  uriiiblis  mense 
Majo  inen«te  Lnribiis  pubKeis,  gemittla  Larae  ex 
Mercttrio  filfits,  et  ttdjuncto  -infperafori^  in  inemoriam 
awid  conaectatae ,  edebatttf,  nd  boniiHes  mstieoi^  non 
pertinebat  Anoiis  quom  or6i  et  Oc^casu  Vef^iarttMi 
ta  aerenttm  aestatem  et  pluiriam  liyemem  divideretar^ 
Maqoe  sofMoiie  populari  me^Hs,  baec  satio  appel» 
lahstttr  ili,  42.  Lb.  i,  253;  amb^r^aiim^  qnae 
posC  dolia  reclusa  itaqne  post  priora  Vinalia  a.  d. 
iX  €al.  Mttjas**)  babebantni*,  in  principium  meeeik 
tncidebant^  qunm  mmbrm  arboris  aut  veK  extensi 
amabatur;  et  grmtiarum  metio  ins/hifm^  incipieo«> 
tium  phn>imrmmy  a  quo  Ai^re  jB^andi  in  pcfeuliari 
Jhco  igne,  praeter  focos  sacriOcos  vel  aras,  et  pone 
eastts  ex  frondibos  atrttctas  sese  tuebautur.  De  bot 
igmi  r^pemte  VirgtlittS  Lb.  II »  628  dinisse  vido.. 
tat;  certe  TiboJlds  II,  1,  16»  q«atti  in  Ambarvalibtts 
Diis  patriis  fbtttram  gratiamm  aetionem  pfomitliii 
Gernit,  fiilgentas  ttt  Mt  sacer  agaos.  ad  arwh 
Vinctaqae  poat  olea  candida  larba  comas. 


•)  Dionjs.  Ualic.  ant.  R.  IV,  14  p.  671  b.  ed.  Reisk* 
ct  Plin.  h.  n.  iJ^XXVI,  70,  Varro  I.  L  V  p.  58  ed.  Bip. 
Bcbneider  ad   Caton.  de    re  rast.  V^  4«  Hard.  a«l  Plin.  b* 

n.  10 ,  ^.       * 

«)   l^fin-  h*  n.  XVIil,  «9,  00^  S,  - 


83e  BCLOGA  V.  67-— TS: 

W  pnteu»  porgwnii»  agros,  pnigaiiiin  «gvestes, 
Yos  mala  de  nostiuf  pellite  liaiUibas. 

Nea  seges  eladat  messem  fallacibos  herbis, 
Neu  timeat  celeres  tardior  agna  lupos! 

Tunc  nitidus  plenis  confisus  rasticus  agris 
Iiigeli^  arflehti  gifandia  ligna  foco. 

Twtbmpae  Temarvm^  saturi  boiia  sigaa  .«^ni, 
,  JUndet  et  ex  yirgis  exstrn^t  ante  cam« 

Beu«fico  'DvpbDidi  Mejiaicaa  in  utroqie  «Ue  festo  in- 

enienta  munera  divitis  agri.veret;  nempe  &$ma  p^^ 

cula    »wi    lacU9    pecudnm     post    partum    primo 

mulctarum  II3    22,   ut  sint  primitiae   aliquae ,   qua- 

les   Daphnidis    et    Chloes    iu  Longi   III;     dua%qu9 

majores  amphoras  {cretera»  ^  proprie  ampboras  ad 

iniscendum   vinum)    oieo  completas,   ut  in  utraq^0 

ara.  collocentur:    ubi  sacerdos  summum  in  Qammam 

iillundebat}    reliquum,   aeque    ac   liba  Lb.   II,   394, 

domum    ferebat.      Idem  sacrificium  Lacon   Tbeocritt 

Njmphis  fert  V,  ^3: 

Magnaque  ponetor  nivei  tnnc  amphora  lactis 
Njmphis:  tonc  olei  ponetur  et  ampbora  dalcis. 

Hinc  in  hilaritale  epuiarum  saeri/icarum  Menalcas 
dolcissimttm  tfinum  se  libatunim  vovet  ^ F^ndere^ 
effbndere,  profundere  Aen.  V^  98  vinaque  /undebat 
paterie^  Hor.  Od,  IV,  5,  ^Amero  diffu%o  paterie. 
His  innoeeDtibns  donis  plures  deos  agrorum  separa- 
ttm  precabantur  iisque  gratias  agebant,  dum  diis 
principalibus  utriusque  diei  festi,  Cereri  et  Baccho, 
hustias  caedebant  v.  74.  In  sccunda  mensa  sole- 
mnis  coenae  nobiliora  vina  diis  libabantur  Lh.  ll^ 
102 ;  interque  peregrinorum  nobilissima  CAiupt  habe- 
batur,  imprimis  Phanaei  promontoria  Lb^  ll^  98,    et 


jiriusjhmj  a  kpldosa  regione  ^Aviwm  dieliini^.  qiMrd 
vinum  Strabo  tainqiiam  iiraeslantissiranm  Graecomm 
Tinorum  laudat.  Nectar^  noraen  dulcis  et  snaviter 
cunditae  pottonis  deorum^  melli  qnoque  exiraio  et 
didei  vina  iodiliim.est;  et*Touriifili>rtiu8.p<«fert,  etiaiii 
DUnc  vinum,  qiHMi  in  regiMie'  AHuna  iusiriive  Soio 
hodie  dictae  ez^  nyis  uMiiliocriter  siccatis  premalnr) 
afc-  tncofis^  neetar  'Hemiiiari^    -SiSus  ^  Vli » .  34K)  r 

Tsiolas,  et  ambrosiis  Aritisia  pocotli  sacdis. 

Graeco  vino^  Plinius  XIV,  J4,  16  s.  dicit,  usque 
ad  inemoriara  nostrarum  avorum  tanta  gratia  erat^ 
ut  singulae  potiones  in  convictu  darentur;  vernm 
postquam  Lucullus,  ex  Asia  rediens„  abunde  id  po- 
pulo  largitus  est,  et  Caesar.  Dictator  in  coena  sui 
trinmpbi  tantum  Falerni  et  Cbii  in  convivja  distribuit: 
circiter  septingentesimum  Urbis  aiinum  alia  omoia 
iu  nobilitatem  venerunt.  Quare  anno  DCCXII  etiam 
Mantuano  agricolae^  qualis  Menalcas,  in  bonoreifi 
convivii  dierum  festorum  parvulum  cadum  Cbii,  cujus 
pretium,  fieri  non  potuit,  quin  valde  jaceret,  sibi 
coroparasse  licuerit;  praesertim  quum  ei  praecepta 
nostrorum  artium  scriptorum,  quid  p^stores  deceat, 
nota    nondum   essent.     Similiter   Tibullus  rusticus  in 

Ambarvalium  die  instituit  If,  1,  27: 

i 

Nanc  mibi  famosos  yeteris  proferte  Falernos 
Consalis,  et  Chio  solvite  vincla  cado. 

Calat/m9i  proprie  fiscina  forma  lilii  sese  laxantis 
If,  46;  tum  vas  similiter  fictum  ad  latices  servandos 
Lb.  111,  402.  Calices  hujus  formae  in  Martialis 
XIV,  107  imagine  bacchantium  or«ati  smit,  qaoniam 


1140  £CL06A  V.  74— 8a 

Tellarem  poreo,  SilTanam  laeCe  piabant: 
Floribas  et  Tino  GeniQm,  memorem  hrevis  aevi. 

Nunc  p(i3tores   quoijiae  pro   data  pastiooe  Nffmtphis 

saGrificabaot  id,  quod  vet  AjBbarvaliiim   die,  yel  Pa- 

lilibus  circiter  idem  tempiUS  (a.  d.  XI  Cal.  Maj.)  ce- 

lebr^tisy  voverant.     CalpiirDius  U,  63:  : 

Saepe  oadit  f  es^s  devota  PaUHbos  agna. 

Ifympfaui  sacrificabatur  lac  et  ofteun,  ioterdum  TiBiin 

et  'fliH^efi,  fieri  quoqne  poteittt,.  vt  ofis  vel   agDBS^ 

qapra   vel    haedus:   Tbee«r.    V,    12,  ^d^  149.  ^r, 

Od.  Ilt,    13.   0vid.-.Fa8t.  Ili,    300.  .  In  ^rorem  iu- 

dueti  inropterea,  qubd  v.  70  Mte  foeum  ddme^enn 

sacrificetur^    resque  Siciliae   agatnr,   snnt,    qni  bue 

festum  quemdam    Siculonim   diem.  A^en.  Vly   13  {i. 

2^0  a  thihanty  quo  noetu  Nym^fais^  in  domibus  ebriis 

lialtiiiioDibas  sacra  fiebant    Te^  Dapfaoi,  omnes  Deum 

hab^buBt,  dfum  mmtfersa  naiura  erit     Haee  a  p»- 

store  oonsiderata:  Maltu9  pleni  ferarum,  fluvii  pleni 

piscinm,    valles    et    horti  pleni   apum  Lb.    IV^   8, 

agri   cum   arbustis  pleni  cicadarum  II,    13.  Lb.  111, 

328.     Grandiore  eam  ratione  heros  Aeneas  in  terram 

et  coelum ,  illamque  vicissim  in  maria  ex  aquosis  con- 

vallibus,  et  montes  silvis  obsitos  describit  Aen«  1,  607: 

In  treta  dam  fleyii  carrent,  dam  moniibas  ifiBbrae 
Lastrabunt  coavexa,  polas  dam  sidera  pa^cet.  ,. 

Feri  sues,  Aristoteles  *)  inquit,  in  locis  maxine 
inviis  pariunt,  in  dejectibus  praecipidbus,  specubus 
et  fmticetis.     ^il  flare  thymi  **),    prae  quo  t^ee^ 


•)    Arist.  h.  a.  VI,  28. 
)    Ptin.  XI,  14. 


•ft 


E€LOGA  V.  74—80.  Mf 

teste  Plutarcbo,  violas  albas,  rosas  et  byacinthos 
coDteniiiuiit ,  optifnum  eae  inde  a  solstitio  mel,  sive, 
qnod  ante  ferebat  opinio,  ceram  suavissime  fragran- 
tcm  ad  niel  comprebendendum  colligunt  Lb.  JV,  112. 
Communis  thymu*  Romanorum  T/tymu9  est  vul^- 
gartM  jL,y  paryus  fnite:^  erectus  et  ramosus^  spicis 
florura.  suaviter  olentium,  qui  plaga  meridiaoa.  sua 
sponte  in  macro.  et  lapidoso  solo  nascitur  ^).  Tbj- 
mus  in  usum  apium  ex  Attica  petitus,  cujus  capitu» 
lati,  candidi  et  purpurei  flores  etiam  melius  condiunt^ 
Creti€u%  .sive  Graecus  tliymus  est,  Satur^a  .ca^ 
pitata  L/.  ^^^),  Maretimo  nh  ,\t'A\is>y  quqniam  auram 
maritimam  desiderat,  dictus.  Cicada  plagae  meri- 
diaaae^  picada  surcularia  (Baumgrille),  Cicada 
p^lebeja  et  Orni  L^^  quae  etium  cantor  {Siuger^ 
et  a  Batavis  in  America»  Ijricen  [JLeifirer)  dicitur, 
rotundior  est,  quam /oc^M/a ,  .e  viridi  nigra  vel  fiisQ^ 
ei  luteis  maculis  conspersa,  alis  pellucidis,  quae  fu- 
scis  macuiis  conspersae  sunt,  venis  intervenientibus 
vd  arg^Mteis  vel  ferrugineis,.  infraque  membranae  in. 
pectore,  quae  acrem  susurrum  efficiuot;  ex  ore  tria. 
iila  cava  et  cornea  exeunt,  quibus  succum  foliorum 
dt  .flomm.,  at  ex.opinione  vejterum  nil  praeter  roremi , 
sugit.  Neque  campos  apertos^  nec  frigida  et  um* 
brosa  oemora  babitat^  et  in  aestu  circiter  solstitium 
canit,  quum  e  tetiigometra  exiit  ^***).  Hesiodi  scu-. 
tuni  V.  a93: 


*)     Dioseor.  III,  44. 

••)    (>Misentit  Sprengel  ad  Tbeopiir.  b.  pl.  I,  l'i,  2. ' 

•••)  pii»,  xr,  2§,  a2. 

16 


^  BCLOGA  V.  81  ~M. 

Cjranea  iBsnevit  quum  primum  arguta  cioaila. 
In  Tiridi  ramb  residens  edicere  messem, 
Foecundi  potu  roris  niitrita  ciboque, 
Totos  perque  dies  per  mane  et  fundere  cantus^' 
Corpora  quum  torret  iiagranti  SiriQs  aestu. 
^emadmoduni  a  Baccho  et   Cerere^  poteattoimis 
ac  mitissimis  lai^itoribns   frugum  el    fmctnum»    ita 
votis   a  te  quoque   vemo  tempore  agricolae  satntem 
precabuntur;    tuquc    non  minus  ipse,   qnam  illi,  po- 
tens    ac    mitis,     precibus    eos    concessis    obligabis^ 
nt  auctumno  primitias  solvant,  quasvoverant    Hein- 
sins  correxerat  damuaLit  voiiy    post   vem   docuit, 
etiam  sextum  casum  recte  se  habere. 

81  —  84.  Animo  commotus  in  Dapknidem  car- 
mine  amict  natu  majoris  Mopsns  dono  ei  gratias 
aeturmi  est.  Hafn.  ui  habet  emrmine  vota^  adscri» 
pto  dona.  Tres  istae  simtlitudines  ex  anni  tempore 
et  loci  natum  natae  sunt.  Calore  aestivo  v.  5  quid 
mi^is  juvam  potest,  quam  sibilns  peniemHOy  lente 
appropinquantis,  a$tetri  per  arbores  spirentb?  Si- 
mulque  fremitus  orae  leaiter  a  fiuctibus  circumstre- 
pitae?  tton  maris  (nam  bic  jiastores  loqnuntur  Man* 
tuani);  sed  Benaci  lacns  a  Mincio  penetrati  Lb.  H, 
160,  qui  maris  instar  erat,  et  cujus  in  publice  lo- 
catis  saltibus  nunc  pascunt.  Postremum  quid  dulcius 
esse  possit,  quam  murmur  torrenliM  pmecipitis, 
qui  pastores  et  greg^  in vitat  ?  Nun  minus  ad  lo- 
cum  Theocriti  comparatio  expressa  est  l^  7: 

Dulcius,  ecce,  tnom,  pastor,  carnien  mihi  lymphis, 
Rupe  suum  stiilant  quae  flumea  desuper  illiG. 

LiituMy  uram   maritimam,   Plinins  IX,  7  quoqoe  mi- 
nor   ripam    Larii    dicit:      Ad  man^  tu,    ego    ad 


fiCLOGA  V.  85—90.  fi|3 

Lariumtacum.  Huju9  in  litore  plure^  ^iUae 
meae.  Pre  decurmmt  Hafn.  B  falso  liabet  «/#>- 
currunt. 

95  —  87.     Menalcas  donaturo  amico  dooans  mi« 

tevertit  fiMtulam^    ex  calamis  cicntae  II,    36  com- 

pactam,    quam   simHl   et  imminuit   et  auget  diceodoj 

,  QuaniTiB  frmgiiem^  iamea  se  eam  duo  nou  ignpbilia 

earmina  rustica  docui^^e^  dum  pangcns  ricissim  t»* 

cnm    mensnram   v.    14   experiebatur.     Hae    secunds 

tertiaque  Eclogae  sunt,  quas  solas  ex  prioribns  operi*' 

bos  poel»  modestus ,   quamvis   sub  Meniilcms  peraoMi 

pastoribus   adjnnctus  y.  1,  dlgnas  existimavit,- quas 

oominaret.     Uaec  ipsa   ecloga,    quod    in    argiimenti 

narratpne  expositum  est,  ad  poetam  commendandmR 

sive  Caesari  Octaviano  sive  Maecenati  mittebatur ;  •  cUi 

additamenti   loeo   utraque  nunc  laudata  adjecta  est 

Ante ,  prios ;  qnam  tu  me  donabis.     Tbeocritns  quo- 

qne   VI,    42   par  contendentium ,    qni    cantu  se   oe^ 

qoont,  moneribus  se  invicem  honorantes  facit: 

Fiftalam  hic  htnc  socio,  socins  dat  tibiain  et  ilUne.   ' 
Mopso,   fistulae    perito,    insignis    sopeliex    imj|iridiio 
grata  esse  debebat. 

88  —  90.  At  Mopsus  pedum  tradit ,  quo  paulo 
ante  v.  12  haedos  pastum  egerat,  laudans  ejus  pul- 
chritudinem.  Saepe  id  amabilem  Antigenem  (fictum 
noroen  pueri,  quod  longe  abest,  ut  aliquem  poetae 
amieom  significet),  sed  frostra  petivisse:  taotom  id 
praestare  natorae  bonitate  et  crustae  illigatae  arti- 
ificio,  Pastorale  baculum,  pedum,  agolum^  cujus 
in  exsanguibttt  novlliomm  hominum  poematis  pasto- 
ritiis  ad  taedium  usque  mentio  fit,  aeqne  ac  Franco- 

10* 


844  ECL06A  V.  88 — 90. 

Galloniin  houlette^  firmas  fustis  erat  ex  ligno  olea- 

g^DO  y  nodoso  sente  vel  junipero ,    sed  furca  addita, 

qua  pecoris   crura    comprehenderent,    long-o   iofra  et 

ferreo.  spiculo,   quod  orbis  vel  Cjprii  vel  alius  aeris 

ail  lignum   alligabat.     Graeci   id  vel  repandum  bacu* 

Inm,  xaXttVQona,   vel  clavam,   xo^vvt]Vy  vel  jacnlum 

in  lepores,  XaywjSokov,  dicebant,   qnoniam  id  pastor 

non  tn.  greges  tantum  conjiciebat  lll^    96,  sed :  etiam 

ail  venatienem  adbibebat  II,   29;   quemadmodum  vel 

David   id,   qunm   contra  Goliatben  pugnatnms  esset» 

aecum  tulat.     VeL  ab  boc  vel  a  lituo  Romanorum  au« 

garum  lituns  eorum  orig^inem  duxit,  qui  bodie  animaa 

se  paacere  velle  praedicant.     Tamquam   idoneum  pro 

parvo    contentis  pastoribus  mnnus  Theocritns  qnoqne 

Vil,  128  id  a  Ljcida  amtcu  impetrat: 

—  — . -^  Arridens  mihi  saavis,  ut  ante, 
Tradidit  ille  pedum,  Masaram  pigaos  araicum. 

Hafn.  Z>  bsabet  ^se  pro  saepe^  et-  B  rogariU 
Pro  tumy  quod  pristinam,  sed  nnnc  praeteritami 
amabjKtiitem  iudicaro  .videtur,  malim  tmm  reperire, 
ant  epMdigfMts,  quod;  primum  in  cnm  digmms  et 
mox  amplius  corruptum  esse  potuerit. 


Emendetnr 

p.  32  V.  12  traMvehantur  p.  transvehant 

p.  56  V.  alt.  laborare  p.  lobarare 

p.  %i  V.  7  post  meliorum  adde  lilrorum 

p.  124  V.  19  Inpe^m  inedium  interpone  inter  efiam in 

pi  190  T.  10  post  DefphmU  nUnoris^  adde  imMio 

p.  149  T.  9  a.  f.  DCCXir  p.  DCCXLV 

p.  150  T.  19  uswroM  p.  usoret 

p.  155  T.  9  dicit  p.  decit 

p.  161  T.  10  humanum  p.  Anmiiittim 

p.  164  T.  5  post  opiniones  adde  ille 

T.  18  i/fim  ApoRinem  p.  ^  JpoUo 
p.  167  T.  20  PbniimM  p.  PolboiM» 
p.  168  ,T.  4  ACfafe  p.  aetata 
p.  169  T.  10  vohintate  p.  voluiifafa 
p.  173  T.  16  gramina  p.  granma 
p.  175  T.  3  exspectate  fortassey  p.  extpectare,  fortasse 

T.  23  «ive  p.  «tw» 
p.  177  T.  11  teUurem  p.  tefkirum 
p.  178  T.  5  a.  f.  quemadmodum  p.  ^ftMimmimoiiimi 
p.  179  T.  26  triticeam  p.  fnftcinm 
p.  183  T.  8  post  mg^uficaretur  adde  tcf, 
p.  184  T.  7  a.  f.  qua  p.  ^fiMMi 
p.  186  T.  2  reHigioso  p.  retigiow 

T.  9  drca  p.  cirate 
p.  188  T.  13  vel  p.  rel 

T«  7  a.  f.  heroica  p.  Aoroica 
p.  191  T.  9  mtffniim  p.  mttfum 
p.  201  T.  16  sublimem  p.  subUmen 
p.  208  T.  9  a.  f.  mavult  p.  vutt 
p.  220  T.  13  a.  f.  sacram  p.  sacrem 
p.  222  T.  2  a.  f.  remrtncWf  p.  r«immie6if 
p.  223  T.  4  a.  f.  modeste  p.  medeste. 


i» 


'  l 


'.'i      '* 


'  I        . 


I     '■ 


JOHAHnnS  HBNRId  vossn 

COMMENTARn 


-^»v*>'»*f />*>>*>  ^-«v^,  fl^;*r**    V,^ 


VmGILIANL 


IN 

LATINUM  SERMONEM 

CONVERTIT 
Dr.  THJBOD*  FRID.  GODOFR.  REINHARDT. 


PAR8  IL   SIVE   ECL06AB    VI— X    GUM  COMMENTARIO 
ET  TARULA  DE  LAPIDE  EXPRESSA. 


LIPSIAE  ET  PARISnS, 

APUD  BROCKHAUS  ET  AVENARIUS. 


MDCCCXXXTin. 


y         y 


E  C  L  O  G  A    S  E  X  T  A. 


V    A    R    U    S. 


Jrrima  Syraoosio  dignata  est  Iddere  Tersn 
Nostra,  neo  erubuit  silvas  habitare,  Thalia. 
Qaum   canerem  reges    et    praelia,    Cjnthim 

aurem 
Yellit,  et  admonuit:   Pastorem,    Titjre,   pin- 

gues 
Pascere  oportet  oves,  deduotum  dioere  oarmen.5 
Nunc  ego^  namque  super  tibi  erunt,  qui  dioere 

laudes, 
Vare,  tuas  oupiant,  et  fristia  oondere  bella, 
Agrestem  tenui  meditabor  arundine  Musam. 
Non  injussa  oano!     Si  quis  tamen  haeo  quo- 

que^  si  quis 
Captus  amore  legat;   te  nostrae,  Yare,  my-io 

rioae, 
Te  nemus  omne  oanet.     Neo  Phoebo  gratior  • 

ulla  est, 
Qnam  sibi  quae  Yari  praesoripsit  pagina  ttoneii* 

Pergite,  Pierides.     Chromis  et  Mnasylos 

in  antro 
Silennm  pueri  somno  Tidere  jaoentem. 


8  BCL06A  SEXTA. 

« 

ISlnflatum  hesterno  venas,  ut  semper,  laooho: 
Sert^  prooul,  tantuni  capiti  delapsa,  jaoebant; 
Et  gravis  attrita  pendebat  oantharus  ansa. 
Adgressi  (nam  saepe  senex  spe  «arminis  ambo 
Luserat)  iQjicinnt  ipsis  ex  vinoula  sartis. 
20Addit  se  sociam,  timidisque  supervenit  Aegle, 
Aegle,  Naiadum  pulcherrima;  jamque  videnti 
Sanguineis  froften^  moris  «t  tempora  pingit. 
IUe  dolum  ridens:   Quo  vincula  neotitis?  inquit. 
Solvite  me,  pueri;  satis  est  potuisse  «vid^l^i. 
26€apmina,    quae  voHis,    eognosoite:    eaFmina 

vobis, 
■nio  oilud  meroedis  erit.    8imnl  iBcipit  ipse. 
Tum    vero   in   num^rui»  Faunosque   ferasque 

videres 
Ludere;  tum  rigidas  motare  oacumina  querous. 
N«e  tantom  Phoebo  gandet  Paimasia  rupes, 
SONec    taiitum   Hhodope    mirantur    et   Ismarus 

Orphea. 
:Naniquo  Mnebttt,  uti  magnum  per  itaane 

ooaota 
Somioa*  tervaninlque  animaeque  marisqae  fois* 

.  St  liqoirii  simulignis;  ut  hh  exordia  primis 
Omnia  et  ipse  tener  mundi  ooncreverit  orbis; 

35!]>am  durose  solum  et  disolndero  Nerea  ponto 
Goeperit,  et  rerum  paulatim  sumere  formas. 
jMiqoe«iio¥ui|i  tevrae  stupemt  luoesoere  soten, 
A^litius  atque  0<M)aat  summotis.  nubibus  imbres : 
Inoipiant  silyae  quiiui  priqium  surgere,  quumque 

40Rara  per.  ign«^rf>s  t^^rcipt  WHpiUio.  wonto». 


Hinp'  lapides  Pyrrbae  |actos,  Saturbia  re^ira^ 
Cauoasiasque  refert  volucres^    furtumque  Pro^ 

methei. 
His  adjungit,  Bylab  nautae  quo  fonte  reli,ctui|i 
Clamassent,  ut  ti^iis  Hyla,  Hyla  omne  sqnaret, 
Et  fdrfunatam,  si  humquam  armenta  tuistsent,  45 
Pasiphaen  nivei  solatur  amore  juvenci. 
Ah,  virgo  infelis:)  quae  te  dementia  cepit! 
Proetides  impierunt  falsfs  mugitlbus  agros: 
At  non  tam  turpes  pecudum   tamen  uUa  se« 

cuta  est 
Concubitus^  quamvis  oollo  timuisset  aratrum^  po 
Et  saepe  in  levi  quaesisset'  cornua  fronte. 
Ah,   virgo  mfelix,  tu  nunc  m  montibus  erras: 
Ille,  latiis  niveum  moHi  fultus  hVacintho, 
Ilice  sub  nifira  patlehtes  ruminat  herbas: 
Ant  aliquam  iri  magno  sequitur  ^ege.     Clau^SS 

dite,  Nymphae, 
Didtadate   Nympbtte,    nettioruiii    jani    daiidite 

^alfiis: 
Si  qua  foHe  fetant  dctilis  sese  obvia  nostris 
Errabuhda  bovls  vestigia!  forsitah  illum, 
Aut  Herba  captuni  viridi,  aut  armenta  secutum, 
Perducant  aliquae  stabtita  ad  Gortynia  vaocae!60 
Tum  canit  Hesperidum  miratam  mala  pi^ellam. 
Tum  Phaetontiadas  musco  circumdat  amarae 
Corticis,  atque  solo  proceras  erigit  alnos. 
Tum    canit    errantem    Permessi    ad    flumina 

.  Gallum, 
Aonas  in  montes  ut  duxerit  una  sororum,         65 
Atque  viro  Phoebi  chorus  adsurrexerit  omnis;  « 


4  ECL06A  SBXTA. 

Ut  Lfaius  haec  illi,  divino  carmine  pastor, 
Floribus  afque  apio  crines  ornatus  amafo,^ 
Dixerit:    Hos    tibl   dant  calamos,    en  accipe, 

Musae, 

TOAsoraeo  quos  ante  seni;  quibus  ille  solebat 
Cantando  rigidas  deducere  montibiis  omos» 
His  tibi  Grjnei  nemoris  dicatur  origo; 
Ne  quis  sit  lucus,  quo  se  plus  jactet  ApoIIo. 
Quid  loquar,  ut  Scyllam  Nisi^  quam  fama  se- 

cuta  est, 

75Candida  succinctam  latrantibns   inguina  mon- 

stris» 
Diilicfaias  Teixasse  rates,  et  gurgite  in  alto 
Afa!  timidos  nautas  canibus  tacerasse  marinis! 
Aut,  ut  mutatos  Terei  narraTerit  artus; 
Quas  illi  Pfailoniela  dapes,  quae'  dona  pararit; 

SOQuo  cursu  deserta  petiverit,  et  quibus  ante 
Infelix  sua  tecta  supervolitaverit  alis. 

Omnia,  quae^  Pfaoebo  quondam  meditante) 

beatus  j 

Audiit  Eurotas,  jussitque  ediscere  laurns, 
Hle  canit;  puUae  referunt  ad  sidera  valles: 
85Cogwe  doneooves  stabiilis  numerumque  referre 
Jussit,  et  invito  processit  Vesper  Olympo. 


.1  > 


EGItOGA  VI.  EX^LICATA. 


ARGUMENTI  NABRATIO. 


AB  U.  C.  DCCXV. 

X««  M^n^oC^en^or^^o  C.  Calviiio  Sa- 

bino'Co99. 


i^*  » 


A  E  S  T  I<^,0    T.E  M  P  0  a  E, 

Virgilius  annnm  agens  30-^91. 

'Silenus  ebrius  et  a  duobus  Satyris  vinctos  camieny 
ut  solvatur,  dicit  de  remm  origine,  ex  opinione  ab 
Epicuro  concepta,  indeque,  popularibus  ex  auditionibus, 
res  perseqnitur  usque  ad  tempora  heroica  gestas:  ex 
quo  carmine  pauca  poeta,  quemadmodum  recprdatione 
quasi  obviam  fiunt,  vel  accuratius  vel  strictim  iterat. 

Aliis  autem  poematis  formae  Tbeecriteae  etiam 
antea  Tirgcilius  cognitus  hqp  quidem  dicat  exordiens 
bellicoso  Varo,  laudibus  alius  amici»  Gaiii  poetae,  in 
cantu  divino  v.  64 — 73.  additis. 

Quippe  in  noqa  ecloga  v.  26,  quae  tempore  aestivo 
anni  DCCXIV.  conscripta  est,  Varus  vir  esse  con- 
spicitur,  a  qno  Virg-ilius  praedium  sibi,  quod  vi  vete- 
ranomm  militum  praeterque  Caesaris  Octaviani  pro« 
missnm  ereptum  fnerat,  restitutum  iri  speraverit;  ita, 
nt  6rai|;matici8  iacile  fidem  habere  possimns,  agris 


6   ECLOGA  VL  ARQUMENTI  NARRATIO. 

eum  dividnndis  praepositnm  fuisse  Gailiae  Transpa- 
danae,  et/  post  Pollionem  inde  profectum^  provinciae 
eum  imperio  praefiiisse.  Vari,  poeta  promiserat^  si 
Mantuam  servaret^  carmine  landes  celebrare;  condi- 
tione,  aliqua  ex  parte  certe,  expleta,  haec  ecloga 
Yari  laudem  fert.  fg^itur  aetas  sit  anni  DCCXV.» 
quum,  tricesimum  annum  poeCa  agens,  post  pacem 
Brundisinam  extremi  anni  proxime  superioris  (Arg.  IV.), 
Octaviano  imperatore,  ad  tranquitlam  patrii  agelli 
po^sessionem  rediaset,  ut^  moris  maturis  y*  22*  >  deo- 
rum  silvestrrum  sppecul^ri  cantus  potucrit. 

Eam  rem,  ex  blanda  Galli  apellatione  conjicere 
hceat,  bunc  et  ipsum,  quippe  ufri^ue  amicum^  ^non- 
nihil  adjuvisse;  quum,  Seryio  auctore,  a  tniumvirift 
censere  ei  eas  urbes  mandatum  fuerit,  quarum  agri 
non  distribuebantur.  Gallus^  qui  anno  septingent^ 
simo  vicesimo  octavo,  quadragesimum  annum  agens» 
Aeirypto  cnm  imperio  praefectus,  manum  sibi  intutilL 
tunc  quidem  in  annum  vicesimum  septimum  in&fres- 
flus  eratf  quam  in  aetatem  et  auctoritatis  ffravitas  et 
nrmata  poesis  laus  v.  64.  cadere  potest. 

Grammaticorum  denique  fabella,  Ciceronem  qyoque 
hanc  eelogam,  quum  a  Cytneride  meretrice  cantaretur. 
stupefactum  audisse,  et  laudem  de  se  et  de  poeta 
exclamasse,  quam  in  Aeneidis  Xfl,  168.  postea  illa- 
tam  esse,  ea  iiulla  animadversione  difirna  est.  Ad  X» 
2.  docebimur,  quam  parum  istos  homines  de  Galli 
deque  Cytheridis  consuetudine  animis  deliberasse. 


BCL06A  VI,    i-^i.  9 

Annotaia. 

i*^12.  FoSta'  h^  naoa  eclogn»  aifiil  prdstiikif 
snperiofM  t*  3€.'  hiutfes  connleinorar^raC  Va^i-  drieis; 
treaqBe  verbu«  quari  riiemoriter  fe<^t  cAli^il  N^c^ 
»ti  videtur  j  exyidtitiill»  carVniiii  se  lieridico  |)l*aeteto)iiif 
fnmitt  fluficere,  eelo|^an»  prb  iNo  dicans  aldoris  i^i^ 
ritns.' —  Tenuis  arvorum  poeta  carnien  e{^o  h^roi« 
eum  sttsceperani,  sed  Apollfne  irat».  Qnare  alii,  o 
V»re,  foKiter  a  te  facta  oMient:  eqtlid€Nft'  Carlninii 
tantum  bucolica,  non  qua«  Apollo  vetat^  aud^b.*  T»^ 
■len  etiam  haec,  sicubi  forte  phicent,  tnas^hitid^^so^ 
nabunt,  eoque  surgent  animosius. 

1 — 2.  A  Thall»  excitatua  cmn*  pfm^s'  fMli^ 
Rovnanos  primus  ego-  leviora  carminn  fbrmne  Theo^^ 
criteae  experiri  dfgnatns  sum,  nec  ad  temlili^  ne^othi 
pantomm  silveitriimi  moratBB  erdbui.  HlttCatBmv  ne^ 
9$rm  Tkaim^  quae  mibi  meiqne  «imilibns  £ivetj*  pri^ 
nla  hunc  Indum  industria  sua  dignata  est  Pofta;* 
«g«  superbum  reteritus,  unus  de  muliis  Videri*  vttlt 
Bfobiles  Romani  an  una  cum  eo'  eciogam  ekpertl 
sint,  nescio;  Cmquii  scholiastes  quidMn  ad  HoraHif.' 
Od.  6.  de  Varii  eclogis  sermonem  facit;  cf.  IX^  5&. 
Pari  potestate  primu9  Lb.  III,  10.  dicium  est.  Bnr- 
mannus  carmina- tamen  intelligit,  primae  adole^ntiacf- 
stttdia,  quae  bucolica  erant,  nnde  poStam,  andaciof^m 
fiMstnm,  si  possit  ad  epiea  transitnm  fficere,  sed  Inl^' 
stra,  perfolitatum  esse.  Quasi  jam  tum  carmen*  epi- 
eom  po^ta  serio  sifecep^t!  Thaiia^  -e  AfusfS  sivtf' 
Bymphis  animnm  inspimiitibUs  III,  85«  VII,  21.  X.  t.,< 
D0»en  a  d^XHv^  germfnare»  invenlftrttt,  et,  Plutar-»' 


8  BGL06A  ?l»  3—5. 

cho  anctq^e,  8ymp.  TS^y  14«  y  sacra  erat  agricolb 
plantaram  quasi  germiDantiain  nntrix;  ApoHonii  scho- 
liaste  autem  auctore,  agriciiltarae  quasi  arborumque 
sativanim  inventrix*  Versus  Syr€$cusiiy  ad  exem- 
plum  Theocriti  SyracnBaqi»  qai  pastores  Stculos  me« 
liora  canere  docuit  IV,  !•  SyracosiuSy  Graeca 
diceudi  forma»  In  sa^ibus  majores  per  aestatem 
greges  pascebantur. 

3 — 5.  Ego,  ctti  gloriae  est,  quod  aliis  ruboriy 
quum  praeiia  et  reges  canere  auderem,  iratus 
Apollo  ad  greges  me  remisit.  Carmen  de  praeiii^ 
et  regihus  susceptum,  quod  v.  6  —  7*  comprobant, 
nullum  aliud  erat,  nisi  Vari  laudes,  quas  carmine  se 
celebraturum  esse  IX,  26.  significaverat:  qui  Yarus, 
sub  ntroque  Caesare  dux  factus,  si  minus  contra  re» 
ges  Gallicos,  contra  viros  tamen  Pompfyanae  factio- 
nis  praepotentes,  qui  more  Romano  reges  appella- 
bantur  Lb.  11  >  498.  504.,  in  bello  civiU,  coatraqoe 
r^^t;^  cum  illis  conjunctqs  excellaisse  videtur.  Bei^ 
lum  civile  etiam  vetcres  interpretes  apud  Servinm 
intelligebant:  quum  alii  de  regibus  Albanis,  quorum 
nominnm  asperitate  poetam  deterritum  a  perficiendo 
abslitisse,  alii  de  Aeneide,  Minoe  rege  in  Scylla  fa- 
bula  (cf.  V.  74.)  et  de  tragoedia  quadam  Thjeste 
nugareotur.  Viriura  imbecillitatem  Uoratius  quoque 
praetexens  petitores  sciebat  repellere*  Varo  quo 
minas  stomacbum  faciat,  risum  de  semet  ipse  movet 
Virgilius,  Apollo  quomodo  auribns  leniter^  vellicatia 
de  tenai  officio  eum  monuerit  Cytukius^  Apollo» 
a  Cjntho,  monte  Deli,  in  quo  naltus  est  Aurem 
perpelieis$es  qoasi  aaditi  alk|aem  oommonefaciebaDt; 


E€LOGA  VI,  6^8.  9 

qnem  morem  Muretns  in  nnmmis  aeneis,  qolkiis  f^vfj'' 
fAovtva^  fnemento^  inscriptnm  erat,  animadirertil;.    In 

auriculay  Plinins  inquit**),  memoriae  locns  est,  qnem 

tangeutes  antestamur.     Qood  Servius  timdidit,  anris' 

nemoriae  consecrata  est,  frons  Genio,  digiti  lUiuer- 

rae  (rarum  id  inter  nostrates),  genua  Misericordiae. 

Pastorem  agens  poeta^   uti  alias  Menalcam,  ita  hoe 

bco   THyrum  se  dicit,  non  iliico  tamen  propterea 

cujusque  Tityri  in  eclogis  obvii  personam  suscipiens. 

Deductmm  carmeny  carmen  orationis  dnctu  ieniore^ 

proprie    carmen    fili    tenuioris  \pingue9  autem,    n 

euttt  versus  pondere  auctum,  tennitati  carminis  con« 

snlto  oppouitur];   simiiitudine   a   nendo  petita,   quod 

artificium  etiam  tum  nobiiissimae  quaeque  matrooae 

ezercebant.     Quintilianus  Vlil ,   2.  ,p.  67;  observavit, 

Virgilium  ita  dicere  ausum  esse.     Yoeem  deducere^  , 

attenuare   vocem,    reddere  tenuem  et  tinnulami 

Macrobio  auctore  JSat,  W,   4»  9  Pomponius  quoqne, 

Bononieusis  AtellaDarum  poSta,  dixerat;  et  Voce  de» 

ductUy  voce  summissa,  et  ipsi  Afranius  et  Cornifi-   ' 

dus:  quod  Propertius  II,   33  (24),  38.  suseepit,  el 

Neroesianus  II,  11.  cum  aliis  in  tenui  ftio  eonure^ 

sive  subtili  voce  loqui,   troosformaveruut     Non  im- 

probans  Horatius  II.   Bp.  1,    225.    tenui  dedvctm 

po^mmta  Jiio  carmina  dicit  subtili  stamine  detexta, 

eleganter  polita:    quae  imago  inter  nostros  quoque 

bomines  trita  est. 

6  —  8.      Quare  fortiter  a  te  factorum,    Vare, 

laudes  aliis  ego  relinquam  celebrandas;  ipse  carmen 


•)  XI,  103  (45). 


10  BCLOGA  n,  6— S. 

pastoritiiun  teoni  amncliBe  caneieiniliinaiii.  -^  ¥a^ 
nis,  e  qiHi  asBO  DCCXIV.  poetae  fuktm  peinlebat» 
parvam,  vix  suspicatw  sit,  juvenis  Awiioi  edogpaai 
Miaen  eju»  magis  celebraturam  esse,  ffmm  sva  ipskw 
facta  forlia.  ^irg-ilii  tantammodo  cansa  eam'  noviBae 
oiipimus,  Virgilti  tantummodo»  opera  verisimttfs  aliqnid 
nanciscimuF.  Vir,  cut  Caesar  Ociaviamn  in  agrormi 
diiudttndornni  gravi  negotio  eam  potestateoi  permit^ 
lere  poterat,  cBJnsque  virtutem  bellicam  ad  aeqnBlen 
laitdari  licebat,  iste  demum,  qnod  videtor^  intep  chi» 
ros  tum  temporaa  CaesaiiBnos  nomiaandws  certe  fue^ 
rit.  Atqui  ab  ipso  Jalio  Caesare  0;  AHm9  TmrM 
qnidam  in  bello  Gallico  VIII,  29-^  et  iu'  bello  civili 
lli^  37«  pnM^ectus  equitum  fortis  atque  pmdens  finsso 
pvaedicatu^.  Is  quum,  praeter  fidem  praeterqne  flMv 
titildimuii  aninii^  et  prudeotiani)  Gallkieiquoque'utritts* 
qiift>.  Botitiam^  baberet:  agris  Traospadauis  Caesar 
Odaviantts^  qimm  describendos-  ab  Antonio  impetra'- 
viise^  legionibim,  anno  DCCXJII'.  sane  enm  praeyo» 
nepe-  potuit;  et  I^sgatos  Antonianus,  Asinius  PolliOy 
postquam  extremo  anno  DCCXlli.  Pemsiam  L.  A»> 
tonio  obviom  iverat^  Brandisii  vero  cum  M.  Antonio 
se  conjonxerat,  vacantis  eidem  vel  snmmam  potesta- 
tam>  provinciaft  committere.  At  legatos,  qui  agroa 
Transpadanos  legionibus  descripsit,  Alfknnti  Yuru9 
a.  Grammaticis  (Donat.  vit.  Virg.  30,  p.  IV.  Serv. 
VI,  6.  iX,'  10.  29.)  uno  ore  paene,  nomqmim  AiiuSy 
dicitnr.  Verum  alii  Grammatici,  objioere  lic^t,  ad  Vi, 
6.  nostrnm  Varnm  cum  celebri  P,  QuineHii^  Vmro 
commiscent,  qui  anno  DCCXLI.  consnl  erat^  anno 
DCCXLVii.  in  Syria  legatns  opibua  se  ditavit,  anno 


demam  DCCLXIII*  cum  tn^m  IfsgioDibp^  ia  Germawi 
periit,.itaqiff)  vix  iiiino  DCCXV.  oltri^  ptiosam  juve»» 
tutem  aet^tei  jiroc^sisse  pat^^at,:  qii^Di  illi  cum  cela^ 
bri  lCto.    P.  4&eM0  VarOy  «li  aDoo  pCCLV.  a4 
^^Q^^larift    dignitatis    gra^um    adfQOoditat ,    e^m    per* 
ipiscuerint?      Ccrte  id  a  more  Gi;ammejtica  b^ii^  itft 
abhorreretx  oisi  Servius  IX,  10»  ex  antiquioribus  vei 
DQminatim  or.ationem  Corneliiy  CorneUi  Qj^lli  uti  vid^ 
tur,  ib  Afffiuum^  laudaret,  in  qua  hic  ad  JMlan^imi 
mandata   sua    migrafts^   arguebatui*,      A.  i^^  grw 
testimonio   pro  Alfeno  Varo    levis   facultays^    qua  if 
Atius    fiierit.9    momento    loi^ge    praeponderatur*     Ai 
qi^i^  fii|t  deiiique  hic  Alfynus  YiB^npf    Ad  spedm 
quidem  prajsfectus    militiiii^,  fuit,    qui,    qfiod'.  in..  aliin 
quoque  ejfis  similibus  fiebat,   oullam  insignem  £mimi 
in  historia  aflieptqs,   utrumque  Caesarem  in  vi^iiiii 
rcportandis  adjuvit,  et^  in  agris  dividiindis»,  quoii  vms^ 
datum   habebat,    propter   Virgilio    habjtiim   bfinorjsm 
hqnore  est  djgqus   habitus,   ut  ad  pofiyteros  tamquM 
exiroia^  vir  forjtitudinis   traderetur,     Jiirjs   con§|i|ti|S 
quidem   post  celeber  factus  P.  AifenuM  (luve.  A\^ 
nius)    VaruSf  ^  disciplina  Servii   Sulpicii,    quppum 
veteres  Grammatici  quidam  (Serv«  IX,  35,)  ^m  cmVf 
fuderunt,  vix  esse  potuerit:  quuoi,  nec  nostro  belKcqs^ 
Alfcno  Varo  a  laudante  poeta  juris  scientia^  studiliiilf, 
Deque  illi  bellica  laus  usquam  tribuatur;  juris  cpuir 
sultum   vero^,   nisi   Horatius  Serm.  I,    3,    130»    eji^ 
certe  interpres   in  juventufe  Creinonensem   tonsoremi 
aut,    quod   alii  falso   contendere.   videntur^    sutoTieqi 
fiiisse  praedicet.     ^.   Varum  Ep^cureum  vero^   CaOi* 
saris  amicum  in  Quintiliani  VI,  3,  78«  p.  381.  (idm 


11  ECLOGA  Vl,  6-^8. 

fortasse,   quem  Horatius  Od.  I,  18.  Epod.  5.  caiiity 
et  Qubtilianus  X,  3,  8.  p.  241.  testem  citat  de  lenta 
Virgilii  opera,    Philargpyrius  autem  ad  Bcl.  II ,    70. 
qnasi  interpretem  yirgiiii)  *  hunc  eumdem ,   quem  no- 
gtrum  Alfenum  Varum,    fuisse,    non  'neg^are   audeo: 
quamquam  in   tenui  verisimilitudine  negare  et  tutius 
et  acutius    haberi'   solet.      Quodsi   Cato    aliquis^    si 
Brutus,  si  V|u*r6,  'si  Asinins,  si  Galliis  bellicam  scien- 
tiam   cnm  philosophia  conjnng-ere   potuerunt;    quidni 
JL.  AifenuM    Yarun?      Profecto    Dbnatus    Servius^ 
Phocas,  -sanie  post  antiqniores   auctores,  testes  sunt) 
et  nostrum  Yarum  et  Virgilinm  v.  31.  Sjronem  Epi- 
«   enreum,  magni  factum  a  Cicerone  ep*  fam.  VI,  11., 
de  fin.  II,  119.  [c.  35.],  audisse:  quod  commodissime 
causam  docere  posse  yidetur,  Varo  militi  quamobrem 
cantuiA'  VirgHiiis  ita  ab  Epicureis  praeceptis   ordien- 
tem   de  /erum  origine  dedicaverit;   praesertim  quum 
etiani  Gallud  additus  ex  asseclis  esset  Epicuri  t.  64. 
Itaqne  per  dubie  lucentes  historiae  reliquias  ad  L. 
Alfenum  *Varum  aliquem   pervenerimus,    qui   Epi- 
curi  praecepta  sectabatur,  et  pro  Caesarfs  rationibus 
in   armis   erat      Perperam    id   de   ingenioso  Virgilii 
amico  Quinti/io  Cremonensi,   qui  nec  bellator  erat, 
nec  Varus  appellabatur,  interpretari  velle,   aeque  in- 
snlsum  est,   atque  cum   Vario  poeta  IX,   35  Varum 
commiscere,  et,  cujus  causae  Pomponius  culpam  sub- 
iit,    cum    yiro    docto    M.    Terenlio    Varrone.   — 
Erunt,  o  Vare,  qui  lauden  fortitudinis  txi»»  cupian$y 
freti   et  elati  viribus  suis,   ordiri,   et  trisHa  bellm 
Romanorum   principum  t.  3.  eondere^    stfucto   car- 
mitte  epico  canere.     Ipse  Tero  rusticum  carmen  inter- 


ECLOGA  VI,  9—12.  a 

ea  meditor,  inter  cantnm  tenni  amndiDe  modos  mA- 
didans  I^  2«  Tenms  arpndo  doq  eximie  stridens 
esse  debet  stipula  ex  simplici  calaiqo  vel  arimdine 
III,  27«;  fstttla  quoqoe  Cul,.  99.  compiusta  arundoy 
et  apud  poetam ,  quem  Plutarcbus  m^X  rijg  aoQyT^ 
aiag  laudat,  6  xi^QonXa^nog  ,d6va^  OLyJxag  calamuM 
€€ra  effictus  et  ionans  boves  p^scentium  dieitur; 
et  Euripides  0r.  144.  spiritus^  h»hetjistu/ae  ex 
tenui  afundine*  Aptior  quidem  ad;  altijorem  hajiui 
carminis  «agresitis  spiritum  est  fistul^.  .    <, 

9 — 12.  Non  ab  Applline  vetitus  ,y.  :3.  .tcun  ega 
gTavia  canam.  Attamen^  si  qujs  .etiani  ht^ec.  carmina 
rustica,  quae  mihi  Deiis  praebet>  ea,t4  «^is-amanti 
animo  vei  legere  cupiat; .  sive  tenuiUsN  s^ii^e^  altius 
spirantia  te  resonabunt.  Nec  paginae  Pboebus^alicni 
magi^  adspirat,  quam  cui  Vari  nomen  in  froqte»  prae-» 
scriptura  jt^i^  '^  Non^injpssay»  nQn..injusi;u.AAppol-> 
linis,  Cerda  et  Ruaeus,  .meliores  .quosque..aiictores 
Servii  sequentes,  qui  ad  illud  ,aurem  nelfere  nos 
animos  nostros  retro  conyertere  jubent ,,  interpretaa* 
tur;  Catroeus  jussum.aliquod  Jntelligit  Apgusti,  quem 
in  octavae  quoque  eclogae.  v.\ll.  .prA.PQtlione  factt 
jubentem.  Si  legat^  qupd  mpdes^ius  (iicitur,  quam 
si  legety  Heinsius,  in  Prisciani  XVIII.  c.  10.  f.  87. 
et  in  codicibus  reperit;  cf.  II,  57..  IV»  59.  et  X,  33^ 
'Humiles  mf/ricae  altique  saltus  poetae  nostro  IV, 
2  —  3.  quoque  imago  sunt  humilioris  et  sublimiorig 
carminis  rustici;  in  «lecimae  eclogae  versu  13.  myri- 
eae^  carmina  humiliora  omnino  significantes,  iauris 
nobiliorum  carminum  in  arce  montiuin  Musarum  op- 
ponnntttr.     Hoc  quidem  in  loco  edogam  .poeta  nun- 


#4  EOLOGA  VI,   15—17. 

dikt  iipirmiteiii  aHiore  alara  Mlrestri,  ad  quain  cbgita- 
fki  ettm  de  exceho  Taro,  cu!  nis^ribitur,  animabi^ 
IMos,  quo,  qni  fn  agfris  can^bant,  accuratiota  carmina 
intef  cantes  et  fistulae  alternas  vices  in  cortice  in- 
seulpebant,  ad  T,  13.  annotatus  est  Pagina^  latus 
Mtoscripti  folii,  sive  e  cortice,  sive  e  ligno,  sive  e 
papjro  yel  cbarta  Perg-amena  i^it:  tOcalinlo  ex  ^'gri- 
CUkuta  petito,  ubi  actum  quadratum  sive  aream 
d<9claraC:  unde  translatum  plagulam  priibtim  quadi^d^ 
tam  scriptorum  verisuum  indicat.  Ita  pa^iua  est 
in  Catpttrnfi  I,  20.: 

Sed  qaaenam  sacra  descripta  est  pagina  fago, 
daam  ipodo,  nescio  quis,  properanti  falce  notavitT 

Ipsos  veir9U9  di<iens,  aratri  quasi  quasdam  con- 
tersiones  rusiico  Tocabulo  Romanuis  dicebat;  scripta 
quoque  saepe  exarata  dicebantur.  Eit  Vari  prae* 
9eripHt  mnnew  apparet,  non  Silenumy  sed  Tarum^ 
^uo  nomine  primus  Dbnatus  vit,  Virg.  24.  eam  ap- 
pelhit,  banc  eclo^ain  vere  inscribi.  Hafniensis  A 
pfO-  lioiMM,  morem  vitio  scriptum  babfet. 

13 — 17.      Carminis    de    canente   Sileno   exor- 
dinm;   cujiis  cantum  sublimem  poSta  accprate  et'  cal- 
lide  seqnuturus,  princarum  ^M)df^«iri9i,'quippe  dea- 
rum   Graecae  vetustatie    nihil   nescientium  7/.  II^ 
485,    auxilio    opns    esse    existhnfM.      Culfbir   baruia' 
Dympbarum  egregie  cantricum,  quartiia'  numerifih'  Ho- 
mertis  et  Hesiodus    novenarium    constitueba^nt,    dum' 
deae  quoque  aliae  minore  numine  fontanae,  qutfe  po^ 
tls  aspirarent,  altit  in  terris  aHo'numero'et  nomine' 
coltftbaiftur,    ex   Tbracia   matifritts    cfrndita  ori^nem'* 
du^fose»  vfflettfr;    Nam  Pieriay  Strabo  inquit  X.  S 


ECLOGA  VI,  13— ir  18 

p^  471»  et  (Hympus  et  Plmpla  et  Libethron  regio-* 

nes  et  moiites  antea  Tbraciae  «raitt;  nonc  eos  Ma>* 

cedones    tenent;    Heliconem    quoque    Musis  .Thraces 

dicabant^    qui  Boeotiam  occopabant,   ona  cum  antro 

njmpbarum  Libetbridum:  yeteres  quoque   artis  mnsi^ 

cae  magistri  Thraces   dicuntur,   Orpheus  et  Musaeos 

et  Thamjris;    Bumolpo   quoque   (cf.   isocr.   Pantffb.) 

inde  nomen  veniebat      Ckromin  et  Mnttsylmm  jti-* 

venes  /Smtyro^  esse,    ex    priore  consuetudfne  Y!tfll 

Sileno  v.  IS,  ex  pneri  et  aeni^  comparatrone  facta 

et  ex   nymphae  fanHraritate   apparet,   Itomines  quum 

oympliaram  et  deorum  silrestrrum  coirspeettf  in  ftrn^ 

rem  agerentur,   fymphatiy  Wft(p6kfj7tTm.     Tb«oi6r; 

XIII,  44.:   , 

Nymphae  pervigiles ,  diTiter  Yos ,  tetror  agresti. 

Et  Ovidius  Aer.  IV,  49.: 

Ant  qrras  semideae  Dryades  Fatiniqne  bfcornes 
NmBiiie  oontactas  attomiere  fao. 

QMre  licefc  qnantnmyts  Nemesianvs  iif'  imitaiione  sna 

Eol..  I*IL   pastores  eos  eosdem  babere  videatur,    q«l 

hie  V.  85.  oves  compellunt,   et  m  Caipumif  VI,  4^# 

pMtor  quoqne  Mnasjlus  dicatur:   ^tyros  esse,  vete» 

MB    qnoque  Qrammatici   opinabmitur,    quibus   et  ipsi^ 

nomina  ex  aliis    fortasse   carminibos   cpg^nita  erail^; 

quemadmodum  in   artb   operibus   etiam'  nunc  similia 

baud   raro   iingi  conspicimus.     Swtyri^   qui^  primud^ 

ab  Hesiodo  dii;  praesides  silvarum  Peloponiiesiacaruiti- 

fiiisae  dicuntnr,  et  a  pluribus  Sileni  quoqne  et  Ti^ 

tyri  nominantnr,  quemadmodnm  alii  dii,  genii  mon^ 

taiuny  Panes,  Cekitauri  et  Cyclopes,  formam  humanam^ 

cam  jfaramm  mtiirB  mixtam  habebant.v    Ab  antiqttia^ 


16  ECaLOGA  VI.  •  13  —  17. 


simis  Graeds  perqaam  auriti  exbibeDtnr,  calvi)  rimi, 
birfuti,  colore  sangaioeo,  comibus  birciiiiflit»^niiinaD* 
tibusy  et  caudis  equiuis  vel  caprinis  additis;  seniorea 
vero,  eximie  postea  Siieni  appellati^  barbati*     Poste» 
tiores  artifices,  partim  capripedes  et  iongioribus  cor* 
nibus  ef&ngentes,  ad  majorem  aliquam  Panum  simili- 
tudinem  eos  conformabant:  Ep.  Mjth.  II,  30.     Satj- 
rus,  Baccbo  educato  celeberrimus,  doctus  senex  JSi' 
iem«s  erat,  cujus  nomen  ad  Silenos  baereditate  trans« 
iit:   Pindaro  auctore  a  Maleaoriundus  erat,   et  Na- 
jadem  in  matrimouio  habebat;  quod  alii  dicunt,  Nym« 
pbam  Meliam,  quae  Pbolum  ei,  Centaamm  Arcadiae, 
peperit;    Tbeopompo   auctore  {Ae/.  y,  b*  111,    18.) 
Silenus   ab   Njmpba    editus    erat.      Amans    omnibns 
cum  gregalibus  suis  JaccAi  sive  Baccbi,  alumni  sui, 
potum   furialem^   besternam  crapulam  simul  cum  bo- 
dieruae    initio    in    antro    silvestri    nunc    edormiebat: 
quae   crapula    tamen   pptorem  adeo   expertum  divini 
eerebri  non-  tam,  quod  irrisores  ei  objiciunt,    mente 
eepit,  quam  ad  sublimes  eantus  commovit.    Ipsi  poe« 
tae,  Horatio  jubente  Ep^  I,  19^   sana  mente  vi  vini 
exuendi  sunt,  ut  Satyris  et  Faunis  suis  Baccbus  eo|i 
annameret*       £t    Epicharmus    pater     brevi    decidit 
{AiAen.  XIV,  6.): 

Non  Dithyiambns  est,  aquam  u  ta  bibis. 
Hesternam  crapulam  hodie  resuscitatam  fuisse,  Sileni 
recens  corona  modo  que  delap%a  et  cantbaras  etiam 
nunc  e  manu  pendens  indicio  est;  nam  id  quidem  fer- 
ventibus  nunc  boris  diei  agebatur,  quum  cantns  subse> 
^nens  reliquam  tantum  partem  diei  oocuparet  Fortet 
potores  frontem  suam  ^ertin  e  firondibos  ei  floribqs 


ECL06A  TI..    13—17.  17 

refngerabaDt:  Bacchi  amici  pampinos  vitinin  et  ra^ 

BMMi  hederaceos  cum  flavis  corjrmbis  adhibebant.     Id 

vinoleDtiae  turbido  calore  corona  deo  dormienti  dob 

tantum  deciderat,  sed^  quamqnam  modoy  paulo  ante, 

id  factum  erat,  etiam  /^rocflf/ jacebat:  i.  e.  pro  ipsa 

rei    ratione    loogius    aberat^    quam    si  sobrius  eam 

amisisset.     Istud   procul  satis    crebrum  est,    quod 

genuslh  XXIII,  880.  Aen.Xll,  470.  Miltonii  Eva  V, 

10.  somnii  perturbationem  capillis  sparsis,  genis  fer* 

ventibus    indicat.  '    Tamen    diligens    senex    amicum 

catUharum^   in   quo  denique  aliquid  adhuc  vini  in- 

erat,  ansa,  multo  usu  aUrita,  tam  firmiter  retine- 

hat)  ut  incerto  statu  peuderet  quidem,  sed  nbn  re» 

dinaretur.      Taaium   cum    Camerario   ea  potestate 

accipiO)    qua  rarius  dicitur,  pro  modo,  paulo  ante, 

quam    eamdem  potestatem  taniym  ^od  habet.     Ita 

id  Servins  interpretatur,  et  ita  id  Valerius  Flaccus 

VIII,  288.  sine  dabio  adhibet: 

Qaaeqae  die  foerat  raptim  formata  sab  nno^ 
Et  tantam  dejecta  sais  a  montibas  arbor. 

Faber  proeul  tantum  conjunctim  iegens,  et  ad  imi* 
tationem  t^Xc  xoaov  Graecorum  id  dictnm  esse  pu« 
tans,  9aiis  procul  eo  significari  posse  opinabatur; 
sed  istam  Graece  dicendi  rationem,  nullius  auctorita- 
tis,  ipse  Dnkerus  in  annotatis  ad  Servium  refutavit. 
Aliam  vim  huic  ioco  illatam  reticeo.  Jacen$em  et 
jacebat  vicinum,  si  qui  sunt,  quos  offendat,  eomm 
aoimos  referre  post  referunt  v.  84.  85.»  non  mip- 
nus  in  vicinia  positum,  et  juesit  in  eodem  loco 
paulo  post  iteratum  placabit.  CantAaruM  proprie 
ecdrabaeuex  vaa  potorinm  erat  tnmido  ventre» 


18  ECLOGA  VI.     i^-^n. 

pluni)  aDsatnm,  ex  argiRa^  saxo  rA  meftallo,  qiMMl 
commuoem  qaidem  ad  usnm  adhibebatur)  impriaMi 
vero  Baccbo  ejusque  comitibus  sacrum  erat.  Qnare 
fuperba  arrogfautia  arg^itur,  qua  C.  Marius  post 
Cimbros  Teutonesque  vietos^  non  aliter  atque  Liber 
pater  post  Indicnm  triumphum,  ex  ejusmodi  cantha- 
ris  iemper  bibebat  V,  29:  arator  Arpinas!  indi- 
gnatus  Piinius  (XXXlli,  53.  Valer.  Max.  Ilf,  6,  6.) 
addidit,  manipularis  (ex  faumili  loco  ad  summam  dir 
g^itatem  perductus)  imperator!  De  allegoria,*  quam 
Servius  hoc  loco  divinat,   v.  31. 

18  —  2!2.  A  sene  venerabiti  et  artis  musicae 
amanti,  qui  alte  volitantera  Bacchum  educaverat  et 
artibus  instituerat,  et  una  eum  Marsja  et  Oljrmpo 
tibias  invenerat  Strab.  X.  p.  470,  cantum  ad  occa- 
sionem  famiKaris  consuetudinis  saepius  jam  studiosi 
Satyrisci  promissum  habebant.  Quare  juvenili  timi- 
ditate  nunc  appropinquant,  ut  vinculis  injectis  dila- 
torem  cogaut;  et  lasciva  nympha  animum  iis  addit. 
Vetus  populi  opinio  erat,  obstrictis  manibus  vel  vin- 
cnlis  deos  ad  vaticinandum  et  canendum  cogi  posse: 
quod  a  Menelao  et  Aristaeo  in  Proteo  Lb.  IV,  396, 
ab  Hercttle  in  Nereo,  a  Peleo  in  Thetide,  a  Baccho 
in  6lauco  Athen.  VII,  12;  in  Fauno  et  Pico,  Itali- 
carum  sitvarum  numine,  a  Numa  factum  erat.  Ipse 
Silenns  priuj»,  qunm  ex  Thracia  Bacchum  in  Phry- 
giam  comitaretur,  a  rege  Mida  in  ejns  rosetis  fonte 
?ino  temperato  ebrius  factus,  et  vincnlis  injectis  ad 
4oetum  sermonem  coactus  fuerat,  cujus  aliquos  locos 
Aelianus  III,  18.  e  Theopompo,  et  ex  Aristatele 
Plutarchus  com.  md  Ap^iian.  servavemnt     Siniile 


BCLOeA  Tl.     1S^3&.  18 


coIIoquiuBi,  pmoBe  sapientiae  pleBum,  ideni)  Pin« 
daro  auctore  Aristoph,  Nuh.  223^  cnm  Phrjge 
Olympo,  musico  e  disciplina  Marsyae  Satyri^  qnon- 
dam  institnit.  Firmitas  vinculi  ea  in  re  non  repnta- 
batur^  quum  S^il^nus»  uti  hic,  ita  in  Ovidii  quoque 
Met*  XI,  91.  a  Phrygibns  msticis  eoroai*  vincia* 
iur,  Amoris  instar  apud  Anacreontem: 

Sertis  Amore  yincto, 

Vinc^aBi  dedere  Masae, 

Seryaret  ut  Venustas. 
Ambo  et  duo  veteres,  ad  imitationem  Graecorum, 
etiam  qqarto  casu  dicebant.  Hafn,  C  ex  ip9%9  ba- 
bet  crebriore  nsii  tritius.  Najas.  Aegle^  sive  splen- 
dor^  vicini  fontis  nympha  est  II,  46;  eodem  nomine 
una  ex  Hesperidibus  v.  61,  et  ex  Heliadibus  v«  6!2. 
dicebatur.  Petulapte  nimirum  animo  senis  faiDiem 
pugni  captu  mororum  oblinit,  ut  ad  hilaritatem  eum 
excitet:  ita  id  ipse  Silenus,  ad  Venerem  non  indo- 
ctus,  risu  suo  et  praemio,  qnod  midatur,  interpreta- 
tus  est.  Honorem  aliquem  alicui  hac  levitate  habi- 
tum  esse,  austeri  tantum  opinari  poterant  Gramma- 
tici,  qui  non  frustra  didicisse  vellent,  deos  et  trium- 
phantes  prius,  postea  deos,  qui  agris  praeerant,  ru- 
bro  tinctos  fiiisse  X,  27,  et  Pausaniam^)  de  incolis 
insularum  Satjridum  tamquam  de  rubris  semiferis 
dixisse.  Nicander  (fragm.  p.  282.N.yill.  ed.  Schneid.) 
Atheu.  \\y  11.  morum  inter  prima  auctumnum  nun- 
tiare,  et  Columella  X,  401.  raororum  sanguineo  succo 
post  ortum  Caniculae  candidam  fiscellam  manare  di- 
cit     Eodem  tempore  saltatrici  Vi^r^Uii  v.  21: 

*)  Paoi.  I,  23,  7.    Plia.  h*  n.  VH,  2.  ibiqne  Didee. 

2* 


20  ECLOGA  TI.     23 --30. 

Sant  et  mora  craenta  et  lentis  uva  rac^mis, 
Et  pendet  junco  caeruleus  cucumis. 

Sanguinea  pro  rubra,  quales  ebuli  baccue  X,  27« 
et  mjrti  a^restis  Lb.  I,  306^  ad  Pyramum  et  Tbis- 
ben  uihil  id  respiciens.  Mora  Mori  nigrae  Lt,  terris 
tl^idioribus  quum  sua  sponte  crescant^  mora  HuH 
(Niclas  ad  Geqp^ii.  V,  44.)  iotelligere  uon  opus  est 

23  —  26.  Suavis  senex,  cui  Aegles  venustae 
lasciva  petulantia  non  minime  arridet,^  ridet  de  captu- 
ra,  et  Satjriscos  sednlo  etiam  nunc  yincientes  hor- 
tatur,  ut  denique  solvant;  etiam  sic  se  perspicere» 
qnid  pueri  valeant.  Vidisse  satis  est,  futurum  fuisse, 
ut  vos  possetis!  Pueros^  juvenes  Satyros  lepide 
dicit^  dum  forte  factum  eorum,  quod  vix  fieri  po« 
tuisse  visum  sit^  se  admirari  simulat;  quemadniodnm 
in  Ljcophrone  Athen*  X^  5.  cavillatricem  narratio» 
nem  allocutione  orditur: 

Paeri,  patre  e  probo  vel  improbissimil 
Plane  sciens,  iis  quid  debeat^  carmen,  quamvis  ne- 
mine  poscente,  promittit;  njmphae  autem,  quod  mo- 
ris  eum  tinxerit,  aliud  aliquid  praemii,  quod  illa  vix 
a  debitore  exegerit;  cf.  v.  47.  Voiti^y  prisce  di- 
ctum,  Heinsius  in  aliquibus  libris  manu  scriptis  re- 
perit 

27 — 30.  NumeruM^  rhjrthmus  in  cantu  inclu- 
sns,  sive  ad  concinnam  rationem  dinumerata,  et  pro 
argumenti  varietate  varians  saepe  agitatio  et  motns 
membrorum  versuum,  quod  veteribus  poetis  efficacins 
esse  videbatur,  quam  sonor  adventicius  Lb.  IV,  175> 
nunc  effecit,  ut  Fauni  ^t  ferae  Mvarum  ad'au- 
diefidum  approperantes»  paribns  motibas  ezsnltarent^ 


BCLOGA  VI.     27—30.  M   ' 

ipsaeqiie  arbores  prae  libidiDe  cacninine  nntarelit. 
Tam  admirabilis  moditlati  cantus  effectus,  nostra  ae** 
tate  a  caotu.  aliena  (qua  pauci  versum  accurate  di«- 
nensum  ^sensu  yix  yel  ad  aures^  nednm  ad.animum 
accidente  legere  sciunt)  non  defore  non  dvbito, 
quibus  ad  ridieilnm  usque  exaggeratus  esse  videatur* 
Virgilii  aequales,  qui  riijthmus  qnid  in  cantu  et  in 
eratione  possit,  et  ipsi  planius  sentirent  (tam  plaii% 
ut,  Cicerone  [Orator.  c.  63 J  auctore^  aliquando  m 
foTOy  quum  dichoreus  apte  caderet,  populus  Roma- 
nus  laetitia  gestjret  et  applauderet) ,  et  qui  cuiaiila» 
tas  numerorum  conformationis  laudes  ex  artis  -ma-  . 
gistris  nil  admirati  audirent:  ii  ea  in  re  consecrata- 
mm  fabularum  de  Amphione,  Orpheo  et  Arione  et 
^inionis  recordabantur,  quae  etiam  tum  yigebat  Lb. 
IV,  64,  qua  pastoris,  venatoris  et  apes  curantis '4i^ 
mensis  sonis  ipsae  ferae  obedirent.  /^ism,  Pici 
filiusy  priscus  rex  Latii^  ex  iis,  qvi  primi  aliquam 
humanitatem  afferebant,  post  obituia  numen  agrorum 
factus  vaticinans,  Faiui  i.  e.  dementis  nomine  co- 
lebatur.  Graeca  sacra  quum  irruerunt,  ipsum  qui- 
dem  esse  Panem  Lycaeum  sive  Lupercum,  Fanmon  « 
anitem,  ab  eo  et  a  Fauna  sive  Fatua  editus,  quo- 
mm  Tox  ex  silvis,  saepeque  terrore  Panico  in  proe- 
liis  andiretur,  Panes  esse  fabulae  a  Graecia  nuper 
illatae  interpretati  sunt.  Est,  quod  notatu  dignum 
Tideatur„.Horatium,  quoniam  in  usum  elegantioris  et 
translationum  inteltigentis  Romani  scripsit,  numqttaiJt 
Arcadico  nomine  Panem,  sed  Faunnm  dixisse;  con- 
tra  in  Eclogis  Virgilium  non  nisi  Panem ,  quoniam 
Graeca  soboles  Meliboeorum«    Tifyrorum  et  Menal» 


/ 


a!l  BCLOGA  TL     51—8«. 

canun  patrio  Domine  tantaiii  enni  dieare  oonsneneet: 
JPtnmos  ut  pro  Panibus  poneret)  in  bae  nna  a  ae 
eeloga  impetravit^  quae  altius  spiratk  Jkudere^  tal» 
tare^  I,  10.  Hafn.  C  eumi  B  aeque  ac  Loago* 
bardicus  mutare,  quod  ex  nuiare  yidetur  ezortnm, 
quod,  faciie  verioey  alii  legunt:  nmimre  quead  em^ 
eumina,  cacuminibus  mitare,  cf.  IV)  60.  Diis  ani* 
mos  excitantibus,  Phoebo  ApoiHui  et  BacchO)  Pmr^ 
maeus  sive  Parnassus  sacratus  erat,  mons  Phocidis 
altnsy  duplex  caeumine,  cujus  in  radice  Delphicnm 
oracuiuffl  situm  orbis  AnaximaDdrei  umbiiicus  esae 
dicebfttur.  Scilicet  cantus  ApolliDisy  sicuti  OrpAei 
Thracik  Lb.  IV ,  454»  rupes  et  feras  excantaret  ne* 
cesse  etat.  Mhodope  montes  continni  ex  Haemo 
Thrado  erant^  in  quibus  Orpheus  mortem  Eurjrdieee 
lamentabatur.  Propius  mare  Aegaeum  mons  Jema* 
rue  erat  Lb.  II,  37^  Homeri  Ciconibus  in  urbe  I»» 
maro  et  vino  Maroneo  illustris.  Propertins  lil,  12» 
25.  fiV^  11,  25.|,  quemadmodum  et  ipse  Lncretimi 
V,  30,  Graeco  more  et  plurali  numero  Cicemm 
moM  lemara  dicit,  et  II,  13,  5.  [III ^  4,  5.]  in 
Talle  Ismaria,  sicuti  ia  vicina  Pieria,  quercus  et  fe* 
ras  cantum  senis  Tbracis  sequutas  esse  affirmat. 
Hafii.  A.  quoque  versu  subdititio  additum  habet: 
Q,uantum  emnis  gaudei  mundui  caniamte  Si» 
iene:  ex  Servii  id  interpretatione  mendad  enatnm; 
nam  ex  prioribns  mente  adjicitur:  quantqm  siivae» 
quae  circum  erant. 

31 — 61.  Carmen  Sileni,  ex  quo  aliqua  tan- 
iom  poeta  repetit,  Bpicnreomm  sequutum  opiniones» 
mundus,   narrat,  qui  factus  sit,  et  qnos  eventns  ad 


ECLOGA  TI.  31—36.  fiS 

tfsmpora  heroica  usque  hakierit  Quatnor  denento» 
rum  primordia  coeiiBl;  et  compomint,  leviora  quidem 
aerem  et  aetbera,  g^aviora  terram  et  mare  31 — 36; 
sole  et  pluvia  plantae  et  aDimantes  fiunt  37 — 40; 
vices  aetatum  terrestrium  usque  ad  diluvium  41 — 42; 
tempora  heroica,  Argonautae  43  —  44;  Pasiphae 
45  —  60;  mala  Hesperidum  61;  Phaeton  62  —  63; 
nemus  Gryneum  64—73;  Scjlla  74  —  77;  Tereiw 
et  Phibmela  78  —  81. 

31  —  36.  Syronem  Epicareum  yirgilium  aeque 
ac  Yarani  audisse,  ea  res  a  Donato,  Servio  etPhoca 
ooram  aeqnalibus  plane  inveniri  non  magis  poterat^ 
quam  alioquin  parum  perspicimns,  quid  causae  sit, 
cur  ab  Epicureis  decretis  carmen  ordiens  Varo  in* 
scriptnm  fuerit.  Servius  ea  auctoriiate  confisus  etiam 
faanc  miram  allegoriam  proponere  ausus  est:  Silenum 
esse  Sjronem,  Chromin  et  Mnasjlum  poetam  et  Va- 
rum;  njmpham  autem  supervenientem  praeceptum 
Epicureum  repraesentare :  nil  sine  voluptate  summum 
perfectumque  esse.  VeFum  ^uid  alieuis  testimoniis 
opns  est?  Ipse  Virgilius  in  Catalectis,  quorum  sin- 
cerae  originis  fidem  cum  Grammaticis  Quintilianus 
quoque  et  Ausonius  faciunt,  praeceptorem  suum  Sj- 
ronem  laudat  VII,  8: 

Nos  ad  beatos  vela  mittimus  portus, 
Magni  petentes  docta  dicta  Sjronis, 
Vitamque  ab  omni  vindicabimus  cura. 

Decimo  in  carmine  quoque  ad  villam  SyromU 
prope  a  Roma,  ubi,  dum  agri  describerentur  miiiti- 
bns,  quod  videtur,  inde  a  vere  anni  DCCXIII.  usque 


114  ECLOGA  TI.  411—56. 

ftd  pace«  BniDduinain  aactimiDi  DCCXIV,  caiD  saia 
delitoit  IX  ^   4,  memor  ejns  animns  loifuttur: 

Yilliila,    qoae  Syronis  eras,  et  pauper  agelle, 

Yeram  illi  domino  ta  qaoque  divitiae: 
Me  tibi  et  hos  tina  mecam ,  qaos  semper  amaTi, 

Si  quid  de  patria  tristins  aadiero, 
Commendo,  in  primisque  patrem.  Tn  nnnc  eris  iOi 
Mantaa  qaod  fuerat,  qnodqne  Cremona  prias. 
Ad  V.  74.  videbimus,  Gallum  quoque^  cujus  fit  men- 
tio,  e  disciplina  Epicurea  fuisse. .  Ex  Epicuri  opi* 
nione  (Lucr.  V^  417.  Plut.  piao.  PliiL  1,  3>  4. 
Diog.  Laert.),  quam  a  Leucippo  et  Democrito  fere 
petebat,  principio  iDfinitum  inane  erat,  in  quo  ato* 
Miy  sive  aeterna,  individua  et  quae  mente  tantun 
aentiri  possent  primerdia^  varia  et  *forma  et  ma- 
gnitndine  et  pondere,  temere  ultro  citroque  fereban- 
tnr.  Multo  impetu  facto,  in  vasto  inani  hic  et  iliie 
deformes  moles  cogebantur,  quae  quum  seorsim  ver- 
sarentur/  iDnumerabiles  mundos  constituebant  Nam 
qunm  in  turbulenta  concursione  primordiorum  sensim 
aensimque  paria  cum  paribus  cohaerescerent;  secer» 
nebantur  variis  et  formis  et  sedibus,  gravimti  qui- 
dem  deorsum,  sursum  lata  ieviora:  ita^  ut  ex  hia 
atomis  non  aliter  ae  seminiituSy  principia  rerum, 
terray  a^ua^  ad'r  et  ignie  aethereus  orirentar* 
Nam  haec  quoque  corpora,  quae  ab  Empedocle  ele- 
menta  esse  dicuntur  Lucr.  1,  713  —  717,  ex  pri-« 
.mordiis  fiunt,  quae  ipsa  Empedocles  Plut.  I,  13« 
cognatas  et  rotundas  particulas,  Leucippus  et  Demo- 
critus  Arist.  caei.  III,  2.  %a  nQoifa  aw^axay  prima 
corpora,  Epicunu  autem  at«»mos,  et  Lucr.  I,  502. 
Memiaa  rerum   et  primnordiuy  principia  origiDiuat 


.BGLOGA  VI.  ai~36.  ^ 

prima  quoqoe  IV,  187«  »w  primain  viatieffn  dicit/ 
Iii«  igitnr,  quippe  primis  rehuM^  jani  omnia  ^a?«r- 
dia^  et,  quamvis  sit  tenerrimmm^  ipsum  eoeium 
eomponebatur  liquidissimi  aefheris^  Ita  Lucretius  quo- 
qne  V,  431.  exordia  rerumy  rerum  primas  dicit 
origines,  id  ^st,  quod  addit,  terrae,  maris,  coeli  et 
animaDtium.  Anima^  aer  Lucr.  I^  716;  t^t;/^ 
in  Orphei  /r.  XIX.  [?].  Liguidu9  ignis  i.  e.  lim- 
pidus  ignis  Lucr.  Vl,  304.  hoc  loco  dicitur,  qni  ma- 
gis  aether  dici  consuevit  Orbem  mundi^  i.  e. 
eoeluin  orhe  fternwM,  Lucretius  quoque  V,  5il* 
cavam  eonvexitatem  aetberis  extremam  dicit,  quae 
orbe  volvitnr.  Tener  is  orbis  non  propter  prae- 
sentem  juyentutem  dicitur,  quod  genus  Lb.  II^ 
343.  tenerae  res  terrae;  sed  quoniam  prae  caeteris 
mundi  partibuti  ex  tenerrimis  exordiis  factus  est: 
quam  durantem  teneritatem  Cicero  JV.  D.  II,  25, 
Plioius  II,  7.  et  Marcianus  Capella  agnoscunt  Gra^ 
via  terrae  corpuscuia,  quod '  Lucretins  ait  V,  450, 
infimum  locum  in  medio  occuparunt;  tum  primum 
nebnlae  instar  ex-  condensata  massa  multo  minorea 
res  igneae  levis  aetheris,  laeves  et  rotundae,  evoia^ 
bant,  et  circnm  sternebantur,  tamquam  involucrum 
aliquod,  sub  quo  stellae  errantes  ferebantur.  Postea 
ad  mare  recipiendum  qoum  terrae  pars  subsideret, 
tellusque,  aetliere  et  sole  siccata,  salso  sudore  pro- 
fundum  expleret,  dum  circa  saxa  horrentia  molliores 
valles  deprimebaotur :  plura  quoque  levia  corpuscula 
vaporis  et  aeris  se  extulerunt,  et  coeli  fulgentia 
templa  densaverunt.  Sic  terrae  concreta  moles  eon- 
stittt,  eoagolata  totius  ex  sentina;  et,  defaecata,  ni- 


M  BGL06A  VL  S7— 40.  . 

tidis  corpuacniiB  mre,  aer  et  aether  maiuMniiit,  le* 
i^eribuB  quibasqtte  gravioribfis  impositis,  quum  aetber 
purifisimvs  levissimusque  eerto  motu  supra  incerta» 
tempestates  spirentis  aurae  flueret.  NereuSy  filiua 
Ponii^  sive  cavernae  maris,  et  Faiag,  terrae  soU- 
dae,  imperabat  cum  quiDqtiaginta  filiabus,  Nereidi- 
bus,  mari  mediterraneo ,  quod  autiquissimis  Graeeia 
depressum  orbis  terrestris  umbilicum  explere  videba- 
tur.  De  diis,  qui  ad  actum  terrae  formaodae  Ad- 
fuisse  ia  fiibulis  dicuntur,  v.  £2p»  JHytA.  I,  3,  p* 
13  —  17.  Verbum  poeticum  diselmdere  Vii^iliHt» 
cujus  rei  Macrobius  [SaPurnal.  F/,  4.]  teatis  est» 
a  Lucretio  V,  439.  petebat.  JFhrmae  rerum^  con- 
filrmatio  terrae  continentis  ad  curvas  oras,  manleB» 
yalles,  flumina  delabeotia;  sed  nullis  etiam  tum  plan- 
tis  et  animantibus. 

37  —  40.  Terra  etiam  tum  vasta  et  vacua» 
erassis  vaporibus  aer  impletus  erat.  Ecce!  repente 
(rem  paene  dieendo  oculis  poeta  subjicit),  quod  quasi 
seosu  rerum  natura  animata  miratur,  novue  emi 
splendore  suo  ex  nebula  exit;  et  nebula  in  aitum 
eiaia  et  in  nubes  coacta,  postquam  piwoia  facta 
est,  terram  siccitate  adstrictam  tingit  Nebulae 
quemadmodum  decidaae  hilaritatem  ferunt  Lb.  I,  401, 
ita  eummotae  in  pluviam  vento  et  sole  dissolvuntur 
Lttcr.  VI,  513.  Novus  sol  non,  qui  quotidie  reno- 
vatur,  est  Lb.  I,  249,  qualem  esse  Epicurus  narrii- 
bat  magis  quam  credebat.  Ex  terrae  solo  prae- 
gnante,  primum,  pluvia  et  sole  elicitae,  piantae  fiunft, 
berbae,  frutices  et  arbores,  denso  foetu  erumpeotes, 
eiivae;    postea  spiraniee  animae,  bestiae  et  ho- 


BGL06A  VJ.  37— 4a  V 

miMeS)  quf  adhuc  biDi  fere  in  MaitibuM  alinenta 
qnaeniDt  Lb«  II^  340.  A  principio,  Lucretius  inquit 
V,  781  >  ita  crescebaDt  circa  terrae.superficiem  her- 
bae  et  arbores,  quemBdraoduni  plumae  et  pili  circa 
adolescentia  corpora  bestiarum  oriuntur;  postea  ani- 
mata  quoque  genera:  quae,  sicut  adhuc  post  plnviaa 
limus  tepefactus  multas  hestiolas  excludit,  ita  tum 
temporis,  propter  jujreniles  vires  tnmentis  calore  et 
hnmore  terrae  et  gignentis  aetheris,  et  frequentiora 
et  raajora  prodibant.  Primum  verno  calore  volncren 
ex  ovis,  uti  nunc  e  foUiculis  cicadae  aestate^  exi- 
bant;  deiode  intra  terrae  sinum  uteri  fiebant^  e  qui- 
bns  maturati  et  beMtiae  terrenae  et  hominee  ad 
lneem  per  foramina  enitebantur,  «t  fontibus  lactis, 
mox  autem  feris  terrae  frnctibus  perpetuo  vere  ale- 
bantnr.  Panci  adhnc  ammantes^  auimaliai  non 
magis  bestiae  sunt  qnam  homines,  qnos  Lucretius 
qnoque  V,  789.  791.  (cf.  V,  820.  821.)  animaHa 
et  mortaiia  saecla  dicens  complectitur*  Non  se- 
eus  Horatius,   Serm.  I»   3,  99: 

Qtiuin  prorepsernnt  primis  aiiimalia  terris, 
Mntum  et  turpe  pecos ,  glandem  atque  cobilia  propter 
Ungoibos  et  pognis,  dein  fustibo8,.atqoe  ita  porro 
Pognabant  armis,  quae  post  fabricayerat  osos. 

Hic  tenuie  adhuc  numerus  spirantium  et  anima" 
tomm  corporwn  primum  pererrat  per  montes  i^fno" 
toe  quidem,  sed  fructuum  plenos  silvestrium,  qui 
tnnc  quidem  Lucr.  V,  935  —  942.  et  largiores  et 
majores  atqne  generosiores  crescebant.  l/t  post 
nopum  in  Hafniensibus  quoque  libris  deest;  spien* 
deoeere  €$  cadnnt  B$  incipiunt  A.     Ignaroe 


m  ECLOGA  VI.  41—42. 

pro  ignoto9^  exqnisitius  dictnin,  quod  in  Virgilii  est 
Aen.  X,  706  y  Heinsios  in  libro  quodan  Mediceo, 
qnamvis  non  optimo,   et  in  Vaticano  reperit, 

41  —  42*  Origines  rerum  humanarum  ex  Epi- 
curi  quidem  disdplina  Silenus  canere  non  poterat, 
quoniam  hunc  ipsum  Epicurus  cum  omnibus  diis  som* 
nta  esse  censebat.  Fabulae  de  Deucalionis  lapidtbns, 
Saturni  regno  et  furto  Promethei,  ut  et  cum  ante 
dictis  mundi  iuitiis  et  inter  se  apte  cohaereant,  ex 
rebus  varie  et  traditis  et  intellectis  bic  ordo  cogi- 
tandus  sit.  Primo  loco  recens  creati  Krono^  sive> 
quem  Romani  dicebant,  Saturno  rege  Titanio  an- 
reum  saeculum  iiinocentiae  degerunt,  semper  juycnes, 
nullo  labore  et  morbo,  sempiterno  yere  et  fructuum 
8ua  sponte  nascentium  abundantia,  donec  post  ion« 
gam  felicitatem  quasi  sopiti  obierunt.  Froximo  loco, 
Zei^  si?e  Jupiter  quum  regnaret^  gens  erat  argentea, 
jus  post  centum  annorum  pueritiam^  raro  a  justitia 
conventi  juvenes  moerorem  sibi  et  immaturam  mor- 
tem  stultitia  sua  parabant,  dum  nocebant  alter  alteri, 
et  diis  honores  et  sacra  recusabant.  Nunc  factum 
est,  nt  Jupiter,  efferatos  quum  vellet  neeessitate  so- 
lertes  et  honestos  reddere,  Saturniae  felicitatis  ve- 
stigia  a  terra  deleret  ignemque  absconderet  Lb.  I> 
131.  Sed  Titanis  Japeti  filius  Prometkeus  (pm-. 
denter  prospiciens) ,  qui^  una  cum  fratre  Epimetheo 
(sero  sapiente),  homines  e  terra  crescentes  Tiribua 
donaverat,  inepta  misericordia  correptus,  sapiens  Jo- 
vis  consilium  irritum  reddidit;  dum  in  fiingosa  feru* 
lae  medulla,  vaq%ifi%  X,  25.  ignem^  unaque  cum  igni 
artis  scientiam,  aut  e  Vulcani  atque  Minervae  com- 


ECL06A*VI.  41  «-^42.  89 

Mni  officiDa)  «ut  de  Sulis  cDrra  fuitiiii  abstnlit,  et 
ad  amatos  suos  deportavit.  Quod  ad  delictuin  ulcia- 
ceuduin  Jupiter  eum  in  rup^inoDtis  Caucasi^  sub 
extremum  Occidentera  antiqui  orbis  terrarum  Graed, 
revinciriy  et  ab  a^mila  jecur  quotidie  rediDtegratum 
dilacerari  jussit.  Dono  geos  aeoea  plane  corrnpta 
est^  quae,  omni  expulsa  justitia,  fructu  agresti  non 
amplius  vescebatur,  taurum  aratorem  caedebat,  amia 
et  domos  ex  aere  stmebat,  et  bellum  tanhun  et  vim 
moliebatur  Lb.  W-^  536;  douec  postremum  aeneam 
gentem  nefariara  (Apollod.  ly  7,  3.  Schol.  Vill.  11« 
I9  126.)  elnvione  perdendi  Jupiter  ceptt  constlium. 
Promethei  consilio  usi  filius  ejus,  princeps  Phthioti- 
cus  Deucalion^  et  ejus  uxor  Pyrrha^  Epimethei 
et  Pandorae  filia,  in  arca  fugerunt  et  ad  Parnassum 
appulsi  sunt.  Jupiter,  ut  ope  eorum  meliorem  gen- 
tem  humanam  restitueret,  oraculo  iis  praecepit,  ut 
iapiden  supra  caput  jacerent  Lb«  \,  62.  lAde  a 
Deucalione  jacti  fiebant  viri^  a  Pyrrha  feminae :  gemi 
quidem  etiam  tum  dura,  sed  justior  et  melibr  heroum 
et  semideum,  qui  ad  Thebas  et  ad  Trojam  forttter 
factis  gloriam  adepti  sunt,  et  post  mortem  Fortuna* 
torura  insulas  sub  rege  Saturno  in  Oceano  tenue- 
ruot.  Minus  trita  fabula  est,  quam  Etjmologicum 
(fxowo)')  tradit :  post  undas  Deucalioneas  Jovem  Pro- 
metheo  et  Minervae  imperasse,  ut  simulacra  e  limo 
fingerent,  et  ventis^  ut  ad  ea  spirarent  et  ea  viva 
&cerent  Ab  illts  altero  loco  creatis  ferrea  genSy 
qiiae  adhnc  est,  ortum  habet,  quae  singnlis  genera- 
lionibHs  pejor  fit,  et  aliquando,  summe  inquinata» 
anreae  aetati  redeunti  cedet  IV,   4 — 7.     Has  i«s, 


80  ECLOaA  Vl:  49  •*-  44. 

quae  ante  diluvium  erant,  quoniam  Tirgilins  niiB  h»- 
minibus  satis  notas  esse  suspicari  poterat,  qnum  no- 
bis  ruptim  tantum  sint  traditae;  non  raro  consilio 
usns  primum  finem  snum  proposuit)  restitutionem  gfe* 
neris  bumani  a  Deucalione  et  Pyrrha  factam,  postea^ 
a  quo  initio  et  qua  via  homines  ad  diluvium  usque 
pervenerint.  Scrlba  hoc  loco  versum  assuit:  ffimc 
iapide0  Pirre  jitctoty  primordia  rerum,  Amc 
hominum  pecudumque  genue^  Saturnia  regna^ 
€aueasia$^ue  •  .  «  .  ;  et  aliqui  alii:  ffinc  homi" 
num  ^uendam  genus  et  primordia  rerum,  vel 
regum,  Suaves  monacbi  homines  desiderabant  in 
superioribus  creandos,  quod  tantum  „jinima/y  be- 
stia^  «didicerant;  et  poetae  socordiam  sarcire  vole- 
bant. 

43  -*-*•  44.  Post  undas  Deucalioneas  aetas  he» 
roum  erat,  cujus,  uti  par  est,  paucas  tantum  res, 
vel  sua  sponte  vel  temporis  et  loci  respectn  exi* 
mias,  Silenus  eligit.  Elcctamm  quoque  poeta  tam- 
quam  memoriter  tantum  mentionem  facit  Tertia 
aetate  ante  Trojam  eversam  quum  Argonautae 
vellus  Colchicum  petituri  navigarent  IV,  34)  et  in 
litore  Propontidis  ad  Mjsiae  vel  Bithyniae  urbem 
Cium,  quae  post  Prusias  dicebatur,  appellerent;  for- 
mosus  Hylas,  Theodamae  filius  ab  Hercnle  amataa» 
qnum  aquam  haurtret,  a  Njmphis  aut  fontis^  qni  ip- 
sius  nomine  appellatur,  aut  Ascanii  fluvii  abreptos 
est.  Inops  consilii  Hercules  cum  amicis^  in  litare 
silvestri  quaerentes  eum,  frustra  clamabant;  ima|f* 
tautum  voci  resonabat,  sive,  quod  Theoeritus  XIII, 
58.   narrat  dulcius: 


B€LOGA*VI.  45—46.  91 

Ter  chmaTit:  Hyla!  qnam  gnttar  raotat  apertam, 

Ter  paer  aadierat:  tenuis  yox  exiit  andis 

Sed  tamen:  et,  praesens  etiam,  procal  esse  Tidetar. 

Etiam  'sub  Imperatoribus  (Strab.  XII.  p.  564«)  puero 
inter  Deos  relato  a  Pruseasibus  dies  festus  celebra- 
batur^  quum  baccbaates  ia  meatibas  Hjla  clamareDt» 
Ad  fontem,'  Antoniofis  Liberalis  iaquit,  ei  sacrificant; 
post  quod  ter  eum  sacerdos  nomine  vocat/ terque 
imago^voci  resonat.  Alter  versus  argumeotum  aoao 
4KI0  snum  imitatur,  Graeca  ratione  dimeusus;  quun 
extrema  vocalis  a  non  proxima  vocali  liqaescat,  sed 
corripiatur,  praeterquam  in  arsi,  quae,  quamvia  bre> 
via,  producit:    £Fy/d,  Hyla  omne  sonaret. 

45  —  46.     Canit    qnoqne,    infelix    Pasiphm^ 

4|Oomodo  nivei  tauri  amore  solatium  aceeperit.     Poe- 

tice,    solatnr  eam,  quemadmodum  v.  62.  cortice  eir- 

enmdat.      Patiphae,    a   Sole  ^Hkiog)  et  Perse  aive 

Perseide  partn  edita,  soror  Colchiei  regis  Aeetae  et 

Circes;  quod  verisimile  est,  filia  alicajus  principie  ex 

interiore  Asia,  qnae  vix  ad  Persiam  usque  nota  erat^ 

oupsit  Cretico   regi  Minoi^   Jovis  ex  Phoenissa  Eo- 

ropa  filio  et  avo  Idomenei,  bellatoris  Homerici.     Mi- 

nos,  mari  potentissimns,  qnoniam  taurum  a  Neptsno 

creatum,  propter  eximiam  formam,  non  immolaverat» 

«ed,    ut   gregem   nobiliorem   redderet,    deatinaverat ; 

Neptnnus  iratus  taurum  in  furorem  impulit,  et  PasK 

pbaes  tam  acrem  in  eum  concitavit  amorem,  qoalia> 

quo  Europa  olim  permota  faerat,  ut  ex  deo  taiirum 

per   mare  sequeretnr.     Alii  dicunt,   ipsam  Veoeram, 

tit    Solem   proditorem  ulcisceretur,    filias  ejus  turpt 

amore  irretivisse.     Daedali  solertis  in  vacca  lignea 


^  ECL06A  VL  47-^60. 

vod  Pasipbae  compos  facta  est,  et  conjiigi  Minotaii- 
runi  taurino  capite  peperit,  qut  homiDibus  vesceba» 
tur,  et  a  Theseo  Ariadoes  auxilio  vincebatnr.  For- 
tunata,  nisi  — .-  contentione  acriter  pungente,  ex 
qua  altitudine  ad  quam  bqmilitatem  adversa  eam  for« 
tuna  dejecerit.  Candidum  colorem  sacrum,  quen, 
sicut  bic,  ita  in  Propertii  il,  23,  lisfet  in  Pbt- 
lostrati  imagine  I,  16.-  taurus  babet^  ^uctor  Ne- 
ptunus  dederat.  Nam  buic  et  ipsi  non  semper  atri 
tauri  Odjss.  lil,  6>  sed,  laeta  victima,  candidi  quo- 
que  offerebantur^   nt  in  Aeneidis  V,    236: 

Yobis  laetas  ego  hoc  candentem  in  litore  tanmm 
Constitnam  ante  aras  yoti  rens. 

Ita  Bellerophontem  Pindams  01.  XIII ,  98,  ut,  ob 
Pegasum  domitum,  equorum  domitori  Neptuno  MJt- 
didum  taurum^  ravQov  aqyov,  mactet,  bortatnr: 
quem  candidum  tanrum  interpretes  erant,  qniy  a 
schoUaste  in  eum  errorem  inducti,  cum  nigro,  qui 
pinguitudine  niteat,   commutare  vellent. 

47  —60.  Rei  amplificatio.  Verum  quid  causae 
sit,  aliae  fabulae  quum  ornatum  suppeditarent  non 
rainus  auditu  dulcem,  quamobrem  banc  potissimuni, 
Gujus  lascivia  cautionem  requirebat  religiosissimam, 
Sileno  tam  volupe  sit  enarranti?  Finge  tibianimo 
vultuoi  venustae  Najadis,  quum,  a  juvenibus  Satyris 
derisa,  sexus  sui  cavillationem  exaudit;  et  etiam  tnm 
de  senis  irrisoris  facetiis  dubita,  qui  praeter  pro- 
missum  praemium  nonnihil  adjiciens  ante  diem  peiv 
nnmerat.  Nifailo  minns  tamen  non  praeter  fines  de- 
*eori  lattts,  de  amore  tantnm  solatii  adbnc  expertn 
canity    qnem  laniquam   miserabilem  aliquam  demem* 


ECLOGA  VI,  ♦t^  60;  55 

tiam  excDsat.  Pue/ias  et  virgines  Graed  et  Ro- 
mani  uxores  quoque  adolescentes  et  matres,  qualis 
Pasiplifie,  blande  appellaverunt.  Ipse  poeta  et  orator 
C.  Licinius  Calvus,  Catulli  amicus,  de  lo  vitiata  ita 
dixerat :        '  * 

Ah,  yimo  infeiix,  berbis  pasceris  amaris. 

ProetOy  regi  Tiryntbis,  urbis  Argolicae,  cuji|i  Acri- 
sius,  Pers^  avus,.  frater  et  successor  erat,  tres  erant 
fiJtae,  Ljsfppe,  Ipbinoe  et  Ipbianassa:  iquae  quum 
vel  Baccbi  sacra '  vel  Junonem  sprevissent,  porrigi- 
nem  in  capite,  qua  pili  exciderent,  et  licbenes  in 
toto  corpore  babebant,  et  furentes  per  Argos  et  Ar- 
eadiam  discurrebant;*  donec  postremum  Melampus  Lb. 
III,  550,  cujus  de  rebus  poema  Hesiodi  erat,  suffi- 
mentis  et .  lustratioiiibus  iis  medebatur,  et  Ipbianas* 
sam  in  matrimonium  ducebat.  Quod  v^ccat  se  esse 
pntaverint ,  ejns  .  rei  antiquiores  testes  periermit. 
AgroM  agnoscit  Macrobius  SaU  IV,  6.  et  scholiastes 
Statii  Tbeb.  V,  590.  AuraM,  quod  scribarum  vitio 
in  aliquibus  libris  est,  lente  dicitur,  quoniam  Proe- 
tides  tunc  non  per  campos  apparent  discarrentes. 
Levior  terra  vaccis  arahatur,,  quae  jugum  in  cer- 
vicibus  impositum  habebant  Lb.  III,  167.  Levin 
firons  calva  videri  possit;  sed  cornua,  quae  oppo- 
nuntnr,  frontem  desiderant,  quae  sine  cornibus-  sit, 
eaque  et  ipsa  magis  est  decora.  DemenMy  ut  olim 
yiae,  tute  nunc  in  saltibus  vagaris,  ut  taurum  quae* 
ras  amissum,  qui,  te  non  curans,  alicubi  interea  in. 
vmbra  quiescit,  aut  dilectiorem  vaecam  persequitur. 
T^auri  cum  grege  suo  tempore  tantum  admissurae 
pascebantur,  ad  qnod  Graeci  menses  Aprilem  et  Ma- 


34  EGLOGA  VI,  47—60. 

jum  destinare  golebant;  alias  liberi  in  silviA  meabaBt, 

quoties  libebat,  ad  septa  euntes  Lb«  III,  224.    Hune 

insuper   Neptunus    auctor  efferaverat.     Hyaei^tAuMf 

eaeruleus  g^ladiolus  II ^    18.     Versus,   qui  pedem  Io« 

nicum  in  exitu  habent,   Graecis  in  nominibus  Roma- 

nus   amat,   simulque  et   Graecam  confon|ationem  et 

Graecam  metiendi  rationem  sibi  permittit;    qnemad* 

modum   boc  loco  tug  in  fuUuM  producitar  II ,    24. 

Lb.  IV,  1S7.     Hanc  elegantiam  qui  primus  audebat, 

qoid  censetis,  laudatusne  sit?  Candidus  taurus  supra 

purpureum  byacintbum  in   frigore  ilicis  VII,    1.  ex 

viridi    nigrescentis    berbas   ex  viridi  paUentes  quam 

speciose   ruminat!     Ita   ancta   pulchrttudine  flagrans 

enpiditate   Pasipfaae  amatum  sibi  mente  fingit;   isqne 

araorem    ad    aemulam    ex    late   diffuso  grege  aanm 

avertat?  0  Dictaeae  Nymphael  plena  libidinis  ez« 

damat,    claudite  tortuosas  valles  borum  saltoum,   ut 

errans  taams  possit  exquiri,  et,  ubi  exitum  ei  reU- 

queritiB,    inde  aliquibns  vaccis  ad  stabula  Gortjnia 

alliei*    Pari  vebementia  in  Antbologiae  StepA.  L  p. 

27.  Amori  clamat: 

M6nte  yagiuii  ta  me  tsnnim  quod  amaie  doeebasi 
Mogitn  qooqoe  me  doceas  clamare  marito. 

Saltns  X,  57.  In  JDicte  monte  silvestri,  qui  ad 
orientem  solem  in  insula  Creta  spectat,  pascua  a»* 
stiva  armentortttt  Minois  erant^  cujus  sedes  Gnoisns 
erat  interior  in  victna  planitie.  Sed  prope  Oertymm 
^ive  Oertpnamy  urbem  secundo  loco  potentissimam, 
viginti  quinque  miUia  passuum  a  Gnosso  sitam  in  eampo 
Str.  X,  4  p.  372,  ad  quem  Europam  Jupiter  abripneral^ 
pascebatur ,  qaod  Servius  ex  perditis  poetia  re£ert» 


BlCLOGA  VI,    ti.  m 

dM»  anMot»  ^SoK  saeratay  f|iiae  iBmiMitcwMii  coinpel*- 

leli8Dtur,Mq«e,  qvod  ▼arisiinileevtjabliiiJttafliaPariphaS 

castoflita.  Hoc^  ofM^  nt  nauc  amatuni  taonini,  sive  pa9> 

e«s  aire  gregis  appetttns  enm  in  deserta  dednzerit,  posl» 

qaam  devii  tranii  tea  elaiiai  fiieriD  t,  per  aliquai  pukberrinia» 

mm  vaccaram  aNicere  possit.     Institntom  et  eveotum 

arlis  Daedaleae  catrtor  reticet.     Pro  /brt^  Hafn.  C. 

9epe  haket;     et  paulo  post  aut  herba  im  Hridi 

emjnnm^  .^od  Barmaoniis  ex  Medieeo  kerbmm  !•« 

gendimi  esse  snspieakitur. 

61«    jitmlanUnmi   Schoenei  io  Boeotia,    qnod 

aiii  dicDDity  in  ArgeWdm^  aot  in  insula  Scfro  fiHam^ 

veniMtate  et  cderitate  doram,  oracolum  a  matrioNN 

nio  dehoHstum  faerat*    %iare  eam  proeis  pater  Id 

pactmi  9Bt^    ut  cursa  vel   de   nuptim  vel  de  morte 

eertaretor.    Pernmlta,    qoae  pro  tropaeis  in  stadio 

eraDty   deterrebant  capita^  qnum  Hippomemesy  Me- 

garei    Oaehestii    fiKos,    Neptuni  nepos,    odveiiiret 

Venos  mala  ei  aofea  dederal:  quae^  simoiatqae  Ato^ 

^laola  cursu  eom  proeibat,   singula  ia  viom  eonjedlv 

ilkqae  dom  «dinirabilem  froetiim  collegit,   ad  melask 

ipse    approperavit#     VielDr   «otem   qoeoiam  gratias 

reddere  ebliviscebatur,  Venos  eOnf  instlgavlt,  nt  eom 

sponsa  soa  Cybeles  io  saerario  eoncumberet:   qoam 

ad  rem  olcisoendam  severa  dea  leonom  formis  otroaih 

qoe  iodait,  et  jogo  jnnxit     Theocritos  Ul,  40  r 

Hippomenes  qaando  toloit  slbi  dacere  naptam: 
Canum  mala  mana  perfecit  babens.    AtaUmta 
Ut  videlt  at  fiuritl  ot  toto  se  iamiergit  amorel 

Eodem  posterieres  de  Atalanta  fobnlaotor,   herdMi 

Areadiea«  laBi«(losii,  lasieaia)  filiai  qnae  apvo  CSih 

3* 


S0  BCLOGA  Tly    61. 

* 

lydonio    iMigvui    faeta  est,    et  de  Melanione»    ejns 

amatore.     ^esperides^    qaarum  nonina  Apollonins 

Hesperen,    Erytheida  et  Aeglen  dieit^    custodiebanty 

qnod  Hesiodns   dicit»    in    insula  Oceani  sub  occiden- 

tem  solem  sita^   quod  Pherecydes,  in  radice  AtlaotiB 

hjperborei    (sive    Atlantis    praeter    spiritum  Boreae, 

a  montibus  Rbipaeis   contenti,   siti)   in  hortts  Jnno- 

ais^   €furea  mala^   quae  dono  nuptiali  a  terra  data 

fuerant'     Ab   Hercule  in   Graeciam   translata,    haec 

aureay  hesperia  vel,  quod  Athenaens  dicit,  ciirea 

poma,  quae  Citrum  jiurantium,  mrange  nos  di- 

dmus   Lb,  \\,    126,    primum  eb  spectem  tantum  et 

odoris  gratia  ad  serta,    mensas  secundas  et  vestes- 

servandas  adhibebantur,  vel  ad  veneni  vim  depellen- 

dam  sumebantnr;    Plinir  autem  aetate  a   quibosdam 

propter  saporem   diiigebantur.     Vetera  carmina  Dio- 

nysia  Athen.  HI,    7.   Baccho  et  reliquos  frnctns  ar- 

boreos  et  haec  poma  inventa  tribuebant:  quamobrem 

Orpbens  Jr,  XVH.  inter  Bacclii  mysteria  poma.  qno- 

qne  Hesperidnm  canorarum  aurea  refert,  et  Theocri-, 

tns  ea  \\y  120.  Bacchi  poraa  dicit     Ad  quem  locum 

adioliastes   tradit,    Venerem,    quae    arborem  Cjpri, 

Ovidio   auctore    Met.    X,    647,    fulvas  frondes  et 

aureos  fructus  ferentem  habebat,  Bippomeni,  ut  Ata- 

lantam  vinceret,    Bacchi  poma  e  corona  sua  dona- 

visse,    et  hunc  versum,    cni  Casanbonus  medebatnr, 

Philetae  Coi,  poetae  elegiad  Alexandri  aetate^  affert: 

Mala  tnlitqne  sinn,  qaae  Barchi  mnnere  Cypris 
Onondam  aecepta  dedit,  tempora  despolians. 

[ef.  I  p.  69.]     TVnw,  fum  v.  62.  fum  v.  64.     Po^ 
tae  ad  ennmeratioBem  idem  in  prineipio  vocabalnm 


ECLOGA  TI»  62—63.  Sf 

iterare   soleot,    quale  Homems  in  scnto  AchilliB  iy, 
et  Tbeocritas  XI,  45.  ivrL 

62  —  63.  Tum  Phai^thontis  filias  mnscoso  cop- 
dce  vestit,  et  aloos  faetas  erigit:  i.  e.  mntationem 
eamm.  in  alnos  factam  aeque  speciose  cantu  propo* 
nity  ac  si  praesens  ea  fiat  IX,  20.  Cortex  hoc  loco 
Virgilius,  qnod  veteres  observarunt,  sexu  femineo 
ausus  est,  quum  alias  Aen.  VII,  742.  sexu  virili  id 
dixerit  Linguae  custodes,  qui  eadem  aetate  fne- 
mot ,  tale  quid  parum  Latinum  esse  arguehant. 
Pha€th9n<i  lucens,  ^od  ab  Homero  Solis  nomini 
adjicitur,  singulare  posteriorihus  ejui^dem  nomen  erat, ' 
Orph.  /r.  Vli.  Virg.  Aen.  V,  105.  Sil.  XI,  371. 
Val.  Flacc.  III,  213,  et  crebro  apud  Nonnnm,  se- 
eundum  quem  suum  ipsins  nomen  Sol  filio  dederat: 
plane  sic,  nt  PhoebuMy  purus,  Apollini  adjectnm,  > 
postea,  ((uum  aXXtjyoQia  deum  utrumque  misceret, 
Solb  nomen  factum  est  Brgo  PhaSihofUidee  sive 
Phad'ihoniiade$  i  ex  commnni  loquendi  usu,  ftUae 
Pha^ihoniis  sive  Solis,  alias  Heliadee  dictae,  qni< 
busdam  anctorihua  sunt  tres,  aliis  quinqne  vel  se» 
ptem  sorores  juvenis  cognominis,  quem,  e  Solis  cnrm 
delapsum,  ad  Eridannm  lugehant.  Hesiodo  aoetore, 
siquidem  Hjgino  f.  154  fides  habenda  est,  parentes 
erant  hujus  Phaethontis,  qui  perierat,  Clymenns,  So« 
lis  filius,  et  Merope,  nympha  Oceani;  Euripide  Strab. 
L  p.  33«  et  plerisque  anctorihus,  inter  qnos  vel  He- 
siodns  a  scholiaste  Germanici,  a  Didymo  Odjss.  XI, 
325.  et  ah  Lactantto  ad  Ov.  Met  II,  326.  numera-  ' 
tnr,  Sol  erat  et  Cljmene,  nympha  Oeeani,  uxor  Me- 
ropis,    regin  nlterioris  Aethiopiae.     Httne  Phaethon- 


M  EOUOQA  n,  Qt^%S. 

^  Tseteea  laneo  c^.  IV,  ld7.  aKun  ^oeoidBm 
eeee  existimat;  aarigaiii  anteni  aolis  delapam  et  He» 
liades  opioatnr  (eed  oiaiia  h  et  idia  mira  ofMoana) 
Solem  com  Protey  Nelei  fiila,  edidisse.  Tertinai 
aliqaem  PbeetlMintemy  qnem  Pindari  edioliaatae  QL 
VII,  131.  mioimnm  natn  dicnot,  Homeri  sebaiiastes 
autem  Odjss.  XVil,  ^^»  ipenm  •illum  nobilem  esse 
Iradit»  Rbodos  vel  Rbode  nya^dia  «x  8ole  peperit. 
Ab  his  Anrorae  soboles  (fiiins,  teste  Hesiodo  Tk 
966,  ex  Aurora  et  Cepbalo  geoitus  et  Veaeris  aedi- 
limns  factus;  eommdem,  Apollodoro  iente  111,  14$ 
3  9  nepoSy  patre  Titbooo)  ooo  mious  diversa  eoty 
qnam  Maetbon^  Anrorae  equus  jngalis  Odjss.  XXiil, 
346.  —  Fabula  de  Pia^'tkonti9  cut^u  eua  sole 
perfeeto  qnnm  edi  ceqpta  estr^  terea  orbis  adbne  ro* 
tnndns  ot  ab  Oeeaoo  circnmfiMus  esse  videbatur,  8i« 
tns  iile  snb  eoeli  camera  moDtibns  susteotata  et  in 
Cimmeriom  noetem  et  Ineem  Aetliiopioam  divisns  Lb. 
II9  116.  lo  boc  orbe  terrestri,  qua  sianil  ad  «qni- 
lonem  et  ad  4>ceidentem  solem  spectabat,  deflnxit  do 
nNMitibns  Rbipaeis^  citra  qiios  cirea^sinnm  Sardonm 
liigures  {AiyvMg)  babitaboaty  in  Oeeaonm  Bridanna 
sive  post  Rbemis  diotus  Lb.  1,  461.  Kp.  Mytb.  i, 
16.  ll>  12.  (60.)  per  noctem  Cimmeriam»  quao^  post- 
qnam  nd  nltimas  paKes  occideatis  solls  feliees  Hj^- 
perborei  dedncti  fcerant^  aensim  se^inM|ue  nna  cnm 
adilu  ad  ioferos  ad  aqnilooem  verons  protrndebatur 
Bp.  Mjtb.  II,  16.  18  (54.  M.)*  PbaStlionti  ro- 
ganti,  qnod  Hesiodns  cecinlt,  Sot  onrmm  oommisit; 
sed  anngnm  deepicientos,  limilem  eqni  migrabant,  et 
omnia  iacendebant:  Aetbiopes  sive  post  Indi  dioti  od 


ECLOGA  Vl,    62 -^M.  80 


iMfam  partMi  propinqao  sole  nigrMcebaot»  et,  qanH 
Tal  ad  dextnun  versas  «ipra  terraai  carriis  avebere^ 
tnr,  Phaethontem  fnlniinc  Jupiter  in  Eridanam  pro<- 
eellebat.  Ibi  proatratum  florones  reperiebant»  et  mo^ 
rore  in  popnles  nijpras  mntabantur,  qnarnm  lacrymae 
ab  noetn  redeunte  sole  ad  electrnm  (lapidem  soki- 
lem)  sive  suecinam  indurescebant;  et  Cycnus^  vicl- 
mia  princeps  Ligumm,  Pfaaetbontis  cognatus,  qneni» 
Ina  olor  fiebat.  Fabellam  etiam  ante  Homen  aetatem 
(oiim  is  ipse  novit  electrum)  Pboenices  invenisse 
credibile  est,  qui  ab  Eridani  ostio,  Cassiteridibm 
opposito,  pretiosum  snccinum  iu  Graeciam  asporta*- 
bant,  et  mercaturmn^  quam  soli  faeiebant,  dtris 
Oeeaiii  prodigiis,  et,  si  quis,  qualis  Herodotus,  cu*> 
riosior  ad  investigandum  quaereret,  iiteitiay  qiuMi 
praetexebant^  tueri  volebant.  Ab  hac  opinione  or- 
dieiui,  «-si  qais  reliquas,  quae  in  doetrina  de  terris 
£setae  eunt,  mutationes  persequitur:  cnnctae  ei^  quas 
Plinius  {XXXVH,  11,  2  —  3.]  nobis  et  alu  tradide. 
mnt,  Graecomm  de  Ceitico  electro  narrationes  caaf* 
l^nuint,  specie  quamvis  dissimillimae.  Primns  Phe^ 
recy4es,  quod  Hjginus  et  scholiastes  Germanici  rfr- 
feniBt^  Padum,  a  Phocaeis  nuper  detectum,  Eridaniim 
i^i  postea  Rhodannm  quoqae  eumdem  esse  dicebant; 
ita  ut  vel  in  Apollonii  IV,  627.  idem  iuvius  tribiis 
alveis  et  in  septemtrionalem  Oceanum  illic,  et  ia 
aare  lonium  sive  Adfiaticum,  inque  Sardonm  bic 
iBflnat.  Deleta  Poenomm  mercatura  maritima ,  nna 
enm  insulis  Cassiteridibus  Eridaaus  quoqae  electrifer 
amissBs  est,  donec  nomiaibus  aliis  aliaque  specie.de* 
Buo  reperiehantar.     Etiam  oaac  veteris  iwainis  opit 


40  SCL0C2A  yi,  64—73^ 

*  • 

nati  Teatigria  maDebant,  et  in   imperitiflaimo  quoque 

scriptore  firmissima  Lib«   I,    481.>     Nomen   Eridaoi 

autem   Pado  Adriatico,    qui  celebratissimus  erat   in 

erroribus  heroum,  constitutum  manebat:  Strabo  quam- 

quam*,  quoniam  Eridanum  veterum  in  Celticum  Ocea* 

num    influere  yidebat,    tantum   in   yicinia  Padi   eum 

positum  quaerebat.     Nunc  vel  ad  Padum^  vei  in  in- 

sniis   electridibus  ante  ejus  ostium,    vel  ad  vicinum 

aliquod   stagnum  sulphureiim,  silvam  esse  fabulaban- 

tur  arhoruin  electriferarumy    sive   populorum    nigra- 

mm,    sive   alnorum^    quae  ad  Padum  frequentiores 

erant,    sive  laricum   aut  'pinuum,     quarum   Gallicum 

nemen  PadeM  fiuvius  habere  dicebatur:    dum  quae- 

rendi    studiosiores    etiam    tum   originem   succini   ant 

aeptemtrionaii  Oceano,^  ubi  ad  occidentem  solem  spe- 

ctat,   aut  arboribus  resinosis  et  sole  noctu  redeunte 

calentibus»   qnae  ibi  essent,  tribuere  non  deflliterunt 

,    64  —  73.       Inde    Silenus    nemoris^    Oryneiy 

Apoilim  Moerati^  fabulosam  originem  canere  insti- 

tnit;    sed  ipse,    vino  quamquam  elatus, .  qaomodo  id 

vel  elatius  vel  Apollini  jucundius  facere  possit,  quam 

Oaiiuef  Canit  igitur:  Gallus  quemadmodum',  quum 

primum     poetica     auderet,     ad     Helicoqem     pavide 

errans,    ab    una  Musarnm   in  montem  ductus  fuerit; 

onnes    Apollinis    poetae   et  poetriae  futuro   principi 

^praesagientes    honorem    quomodo    habuerint,    et  de 

sede  sua  aurrexerint;  et  Linus,  ayctoritate  gravissi- 

mns,   quemadmodum  a  Musid  jussus  Hesiodi  fistnlam 

ei    tradiderity    ut    nemue    Oryneum^     quo     Oeus 

laetaretnr,    caneret       In    hac    quoque,     ut  in  re- 

lifiib    fabulis,     diligeutiorem    expositionem ,     quae 


ECLOGA  VI,  64—66.  41 

Gaili  ex.  carmine  repetenda  sit,  mente  nobis  poeta 
adjicieDdaiii  reliquit.  Dubito^  an  proposito  invenien- 
dae  eclogae,  in  qua  cum  praedicatione  Galli  poetae 
Y»ri,  bellatoris  Epicurei,  laudes  scite  coojungeren- 
tur^  acutiore  consilio  satisfieri  possit. 

64  —  66.  CornelinM  Gailus^  praenomine  dn» 
bio,  in  urbe  Gallica  Foro  Julii  anno  ab  U.  ۥ 
DCLXXXVIIJ.  natua  est,  et  anno  DCCXXVIH. 
quadragesimum  annum  agens  obiit.  Ex  ignobili  ge- 
nere  tam  mature  prudentia  et  fortitudioe  animi  emer- 
sit;  ut^  quum  minorem  natii  Messalam  yi  74.  trium- 
virt:  metuerent,  ipsum  jam  anno  DCCXI.  Asinius 
Pollio  Cieeroni  tamquam  familiarem  suum  nominaret, 
et  oonsuetudiuem  ei  cum  bilari  sene  invideret.  Belio 
Mutinensi  utrum  cum  P.ollione  M.  Antonium,  an^ 
quooiam  Romae  adesset,  Caesaris  Octaviani  propio- 
res  Y\t0k  sequutus  sit,  nescimus  quidem,  sed  opinaF- 
mnr  posterius.  Anno  DCCXIIL  quum  agri  divide- 
rentur,  quod  Servius  refert,  triumviri  pecunias  eum 
jusserunt  a  municipiis  exigere  Transpadanis,  quorum 
agris  parcebatur.  Uoa  cum  amico  Asinio  Pollione, 
Antooiano  praefecto  hujus  regionis^  et  L.  Alfeno 
VarOy  cui.  a  Caesare  agri  ad  dividendum  commissi 
erant,  cuique  et  ipsi  Gallus,  qnum  tantis  laudibus 
in  carmine  ad  Vari  bonorem  destinato  cumulatus  sit, 
interiore,  quam  mnneris,  nccessitudine  conjunctus- 
esse  debebaty  nunc  quidem,  qnod  Donatus  afBrmat, 
ad  Virgilianum  praedium  servaudum .  conferre  poterat. 
^nvenilibus  quibusdam  carminibus  vires  experiens 
circa  Heliconis  radicem  modeste  adliuc  erraverat,  nu- 
per  vero  Enpborionis  de  neraore   Grjneo,   Apollini 


4S  BCLOfiA  TI,  «4^66. 

iUeato,  fabulain  tom  praeelare  ceciDerat,  ut  non  ae* 
eva  atque  Mosaram  amico,  Hesiodum  ad  seqaendom 
eonaecrato,  Virgilias  ei  gratolari  potaerit.  Ciaria- 
rem  atiam  quatuor  «legiaram  libri^  vennstae  hjap» 
ridi  X,  2.  inscripti,  mox  eum  fecerant,  qaibns  ejoa 
inunortaKtotera  Ovidius  am,  l,  15,  29.  tribuebat: 

€raUas  et  Hesperiis,  et  Grallas  notos  Eois, 
Ec  sua  cam  Gallo  aota  Lycoris  erit 

daamquam  Quintilianas  X.  p.  226«  dunoirem  eum  ia 
isto  genere  esse  putobat,  quam  seqaentes  eiegiaram 
aaetores,  tersum  Tibullum,  et,  quem  alii  praetole* 
rant^  Propertium,  yei  lascivum  Ovidiura.  Traditos 
ejas  habemus,  praeter  longius  carmen  juvenile,  Ci- 
rim  V.  74,  paucos  versus,  qni>s  Virgiiius  X,  46  — 
49.  servavit,  et  vix  aliqnas  reliquias.  Qnae  prius 
ejus  esse  dicebantur,  ea  partim  posterioris  cajttadam 
Maximiani,  partim  fatai  alicujus  sUbjectoHs  sunt. 
Dieendi  facultos,  quae  in  Coruelio  Gallo,  Ciceronis 
et  Asinii  coasuetodine  matare  uso,  fuerit,  uno  ore 
a  pluribus  landator.  Virgilins  ei  postoa  ood  tootam 
decimam  eclogam  inscripsit,  sed  in  Georgicoram  li- 
bro  qaarto  egregiam  qnoqne  ei  laudatiooem  babebat, 
qoam  autera  at  dderet  post  infelicem  amiei  exitam 
eoaetos  'est.  Partbenius  qnoque,  qiii.Graeeis  literis 
Virgilium  institoit,  firotica  sua,  qaae  adboc  aaper* 
sunt,  eidem  eonsecravit.  De  Aegjpto  expugoanda 
GaHns  tom  praeclare  merait,  ut  Caesar  OctoviaBua 
eam  ad  ejus  provinciae  praefecturam  proveherot. 
Anno  DCCXXVIiL  de  tmpradeotibvs  ad  familiarea 
sermonibas  et  de  sospeetis  conatibos  aeeaaatosy  Cae- 
sarls    sententia  et  severo  senataaconaalto   ad  necem 


BCL06A  VI,  M-^M.  48 

i]Nil«u  9sty  ittacrjMiite  ei  Cafaare  in  Senatas 
^ed  libi  aoti  non  Uceret  amiois,  qnatenns  vellet,  irasei 
^net.  Ang.  «6.  Dion.  Cass.  Lill,  33.].  —  Perme^^ 
«M,  Strabone  auotore,  enm  Oimeio  eonjnnctus,  ab 
Hdioone  in  laenm  Copaidem  deflnit.  Hesiodus  Theo* 
goniam  a  narretiiHie  orditnr,  Musas,  undis  Permessi 
f«l  .Hipp^oei^anes  ¥el  Qlmeii  lautas,  in  Helieonis  ver- 
tice  ehoroe  celebrasse,  et  poetam  agfnos  ad  Helieo- 
nem  paseentem  ad  cantnm  excitasse.  in  Propertii 
(pioqiie  H,  10  (IH,  1),  25.  Permessns  iraagine  di* 
eitnr  tenniemm  carminum,  quae  sublimiores  fentes 
nondnm  appetiverrntt 

Nondom  etiam  Ascraeos  nonint  mea  eannina  fontes, 
8ed  modo  Permessi  flamine  ia?it  Amor. 

Aenes  motUeSy   eximie  Heliconis  vertiees,   dicti  ab 

Aonibns  ex-  montanis  popntis  priseae   Boeotiae,    ad 

qnos   cuitnm  Mnsanim  Tbraces  v.  13.  postea  perfe^ 

rebant.     Aene*  in  mentes  ^pro  jianiosf    quod  g%* 

iMs,   Medne  Hydaepee^     Atfne  vire,  quod  Aru* 

simiM  Messins  iegit,    et  qnod,    praeter  atios,    Haf- 

niensis  C  quoqne  refert,  praeferendum  mibi  esse  vi- 

detur,    quoniam  n$  dua:erit  tam  prope  abest,    et 

actns    dedncendi'  et  cnm  sahitatioiie  snrgendi  arete 

conjuncti  sunt     Adsnrgendi  bonos,    qui  initiaiHto 

jvreni  fimnitae  aetaiis  [vire^  propter  futnram  prae- 

stantiam   habetur^    mos   erat  et  Homerici   Olympi  et 

posterioris  Graeciae  atque  Romae.     Sopboeles  senex, 

a  fitiis  snis  quasi  detirans  in  jndicium  voeatus^  quum 

Oedipo  Coloneo,    qnam  nuperrime  perfecerat,    reci- 

tala  renpondisset;  jndices  adsnrrexennit,  magno  poe- 

tae  admirationem  snam  nt  testarentur.     Aecins^  tra- 


44  ECLOGA  YI,  64—65. 

goediannn  scriptor 'Romanus,   MDatori  alicai  nobtli 

J.  Caesari,    quoties  is  in  poetarum  coetnm  venieba^ 

numquam   adsurgere  solebat,    non    iromemor  quidem, 

illius  ordinis,  sed  quoniam  bic,  ubi  de  scriptis,  noa 

de  mnjurum  imBginibus^  certamen  esset,   sibimet  ipsi 

plus  tribuebat.     Virgilio  et  ipsi,   quum  ex  ejus  ver- 

sibus   in   tbeatro  audirentur,    universus  populus  Ro« 

manus  adsurrexit,  et  forte  praesentem  inter  specta* 

tores    poetam    non   secus  atque  Aug^slum  reveritus 

est.     Postremus  versus  e  rarioribus  exemplis  est,  in 

quibus   verhus  incisio   cum   incisione  sententiae  nou 

congruit;    versus   quidem   ad  Phoehiy  sententia  de- 

mum  ad  cAorus  residit;   cf.  111  ^    33.     Eximius  qui- 

dam   poeta^   cujns  praeclara  etiam  in  doctrinam  ver- 

sttum    merita    uemo    me  religiosius  veretur,    ex  bis 

exemplis    colligit,    veteres    versus    bexametros  nulla 

incisione  scribere  sustinuisse,   et.nobis  quoque  prae» 

ceptum   post   longam   vel   brevem  sjllabam*  in   tertio 

ictu,    et  post  loogam    in  quarto  iocidendi  negligere 

licere.     Sed  nemo  Graecus  Romanusve  ante  novissi- 

mos  Byzantiuos   banc  regulam  migravit;   nemo  unus 

versus  bexametros  scripsit^   quibus  vel  volubilior  illa 

mora  «i$o  individuo  f^eM^/i?  retardaretur,  quod 

genus: 

Jetzt,  wie  die  wogende  Meerflat    |    donnerte,   bob 
sich  Poseidon. 

Sane  vero:  . 

Jetzt,    wie   des  wogenden  Meers    |    Flut  doiinerte, 
bob  sich  Poseidon. 

Qualis  versus  bexameter,  quoniam  post  MeerM  lenit 
requies  est,    non  tantum  conceditiir,   sed,   ob  loogi- 


ECL06A  TI,  67—71.  48 

« 

tndinis  depontione  depressae  pundus  Flut^  etiam 
coBiBendatur.  Johannes  Tzetzes  Bjzantinus  primnm 
per  nun  angnstos,  sed  elegantia-  et  gravitate  cir* 
cumscriptoB  limites  Graecae  rbjthmi  agitationis  tam 
saeve  rupit,  nt  novae  post  eum  formae  aut  difficili 
negotio  aut  plane  non  ioveniri  possint.  Nostra  au- 
tem  gloria  ne  sit,  versibus  ad  Bjzantinum  exemplar 
Germauis  contra  Homerum  concurrere,  sed  ad  Grae- 
Gum  esiemfdar  Germanis  cum  eo  contendere. 

67  — 7t.  In  Helicone  monte,  Aganippe  fonte 
ad  laevam  relicto,  Pausanias  ad  'Musarum  nemiis 
recta  adseendens,  primum  imaginem  Euphemes,  Mn- 
sarum  nutricis^  et  postea  lAnum  in  parva  rupe  in 
antrum  excisa  invenit,  cui  qnotannis  aute  Musarum 
sacrificium  inferiae  ferebantur.  Iste  Linus,  quein 
Tfaebaui  a  posteriore,  Ismenio  cognominato  IV,  56, 
Apoilinis  iilio,  Hereulem  instituente,  distingui^bant^ 
ab  Urania  Musa  et  ab  Ampbimaro^  Neptuni  filio» 
originem  duxit;  omnes  homiues  et  ejusdem  et  prio- 
ntmaetatium  cantus  gloria  saperavit,  et  ab  Apolline, 
quocum  se  comparaverat,  uiierfectus  eeL  Ejus  memo- 
riam  cantores  peculiari  poemate,  lAno  sive  Aiiino 
dicto,  colebaot^  quod,  quemadmodiim  fiustatliius  11. 
XVIII,  570*  cx  Euripide  refert,  inter  luctum  et  lae- 
titiam  -canebant,  a  confidentia,  ut  videtur,  nimia 
semet  dehortaturi.     Quare  Hesiodus: 

Uranieqae  Linamcaram  peperit  sibi  prolem^ 
Qaem,  qaotqaot  praestant  homines  canta  cithaniqae, 
Omnes  inqae  chons  plorant  laatia  epalisqae, 
Prindpioqae  Liflom  clamant,  clamant  abeantes. 

Seenndom  fabulas»    quae  perierunt,  Linus,  aeque  ac 


4«  BCLOeA  Vh  t7«M.7t* 

popvlarQs  ejlui  AmphioD  II,  24.  et  HMiodns,  poMtmr 
fuiaM  videtur»  Divimus,  a  deo  oiHicitatiis  V^  45. 
Ex  0/No  (eujut  altera  species  -est  sMWitaaum  apiuai^ 
oreoseiimtm  et  petroMeUnum,  Jipi«m  PetroMeU^ 
num  Lt.;  altera,  palustre  apium,  AeleoseiimMmf 
Apium  Graveoien»  //•  Lb.  IV,  121.)  serta  irete* 
ves  ad  iDferias  adbibebaot;  UDde  suspicari  licet,  Lini 
(|iioque  io  ioferiis  apio  cjus  imagioem  qootaDnis  eo* 
roDtttam  fuisse;  et  amarue^  peracerbos  gustata^ 
quod  adjectum  est,  simul  ad  loetum  quoqne  qttodam- 
modo  respicere.  lo  ludis  Nemeaeis  et  lsthmici% 
qHorum  parentalis  erat  origo,  et  ipsis  cofonae  vi>* 
ctoribns  propouebantiir)  in  iliu  qutdem  hnmMi,  iu  bis 
sicci  apii>  quibns  ibrtasse  palnstre  apiiim,  mdum 
mpium^  et  apium  montattum  sigaificatnr.  AttaswB 
tempoHs  qnoque  ad  iaetioris  coronamenta  apioi  erat 
utile,  propinquae  mortis  memoria  laetitiam  quoniam 
«xcitare  volebant.  Ita  AnaereoB  in  Atben«  XV,  4. 
fipontem  apio  coronatus  diem  festum  Bacchi  agpt* 
ita  in  comissatione  pastor  Theoecitcns  111,  22.  cor»» 
nam  hederaceam  gerit, 

InsernitqQe  rosae  calyces,   fragnuis  apinmqee. 
Atbenaens  XiV,  7.  vulgaris  cnjnsdam  salflfationis,  An« 
thema    dictae,    m^ntioiiem  facit,    ad   quam   imttante 
gestn  cantabatur: 

Sont  obi  rosae? 
Sont  ubi  violaei^ 
Sont  nbi  polchra  apia? 

Et  Horatius,  quando  de  salnte  snmmoilni  amieonun 
Diis  gratias  agit  Od.  I,  36.  II,  7.  IV,  11.  aplo  ae 
ezomat  et  aliis  coronamentis,    volnntatis  indidbHfc 


BOiOC^A  VI,  a7— 71.  47 

Per  Limini  atavum  Gallo  jnyeDi  Musae»  ut  nemnt 
GfjDeun  canai;,  plurium  caiamorum  amndiiiem  me 
iistulam  tradnnt,  qua  senex  olun  Hesiodua,  alter 
OrphiuS)  silvas  ad  se  excantabat  En  aspice  Hafn. 
C,  Kxemplar  majus  aliquod,  quam  recens  Eupborion 
Xy  50  9  cui  fabulam  GaUuSy  sed  non  Grammatice 
doctam  et  obscuram  eloquutionem  debebat»  seuex  illt 
Ascraeus  fuit,  inter  heroieas  personas  Helicous  eul* 
tus;  is  in  carmine,  quod  per  aetatem  periit,  eamdem 
fahttlam  de  Calchantis  et  Mopsi  bariolorum  certaminO) 
quod  Gallus  in  oppido  Grjnio  eollocaverat,  aote  £if* 
pfaorionem  cecinerat,  et  orationem  GaHi  qnasi  modn« 
lattts  erat.  £x  epistola  Farthenii^  fabalis>  qoas 
Gttllo  iUe  epicarum  Barrationum  et  elegiarum  ib  usttm 
oallegerat,  praeposita,  ossa  tantum  Gallum  Graecis 
e  fabulis  exUia  legisse,  easque  sua  ipsius  libidine 
fittxisse,.  diiicimus.  Sincerior  haec .  et  Hesiodo 
ttliquo  non  iiidigna  aiieni  argumenti  tractatio,  BOtt 
obaequioaa  inte/pretatio ,  disertas  Gallo  a  Virgilio  et 
bic  et  in  decima  ecloga  laudes  impetrabat.  Ascra 
yicus  Boeotiae  '  in  aspera  et  montuo^a  regioDe  ad 
dextram  HeUconem  adeuntibus  dicebatur,  quo  pater 
Hesiodi  ex  Cjme  Aeolidis  migraverat.  OrmaSi  ^^^ 
xinus  silvestris,  brevi,  duriore,  quam  caeterae  fra- 
xini,  et  nigriore  trunco^  et  foUis  latioribus^  et  laa- 
reae  frondis  non  dissimilibus,  quae  folia  ad  pecora 
pascenda  non  mbus  utilia  quam  ulmi.  folia  erant, 
JFVajcimus  Oruus  L.  [Colum,  de  arborib.  XVI,  1.]: 
Bttstri  eam,  de  elegantia  nominis  admodum  securi, 
MaunaSsehe  dieunt:  quoniam  manna  (a£(>o/ucAf) 
NeapoU  ex  cortice  sudat,  quod  ventrem  ad  sohreii- 


48  BCLOGA  Tl,  72—73. 

dum  a  medicis  adfaibetar.  Magis  inter  extenios  ex- 
teniam  arborem  (qaemadmodnm  cedrum,  cupressam, 
plataDum)  saum  ipsius  nomen  deceat,  quod  fttctfi  ne- 
gotio  in  uostram  linguam  traosit^  Aeque  incommode 
ad  aures  accidit. 

72 — 73.  Orynion.  sive  Grynia^  apud  Ser- 
Tium  Oryma  et  Orynun^  apud  Stephanum  r^vvoi, 
nrbs  Aeolica  IMjrinaeorum  ad  sinum  Lesbinm  erat 
prius  nobilior^  post  Al^xandri  expugnatioaem  oppi- 
dulum  tantum  cum  portu.  Non  inde  procui  locus 
Apollioi  sacer  et  vetus  oraculum  et  splendidum  tem- 
plum  lapidis  candidi  aberat.  Pausanias  L  p.  19.  c 
21.  aeque  ac  Servius  amoennm  nemus,  quod  cirea 
templum  erat,  admiratur^  in  quo  arbores  fructiferae 
et  non  fructiferae,  suaves  odore  et.adspectu,  viridi 
gramine,  variis  floribus  cujusque  anni  temporis  et 
crebris  fontibus  variatae  erant.  Erat  igitur,  quale 
nustrates  dicerent,  mn  pare;  cujusmodi  Longns 
quoque  1/  prooem,  nemus  njmpharum  Lesbium  fuisse 
dicit:  Jucundum  nemus  erut,  refertum  arbortbus,' ple- 
num  florum  et  irriguuro;  unus  fons  omnia  alebat,  et 
flores  et  arbores.  Ltuci^  Strabo  IX.  p.  412.  inquit, 
quaeque  loca  sacra  a  poetis  diountur,  etiamsi  .arbo- 
ribus  careant.  Etiam  mare  Aescbylus  Per^*  109. 
novTtov  aXaogy  sacrarium  marinum,  dicit.  Talibus 
a  templis  summae  puicbritudinis  et  drgnilatis,  onai 
amoenitate  naturae  circumdatis,  tristi  animo  ad  in- 
furmes  istas,  situ  plenas,  moles  lapideas  respiciamus» 
in  quibus  nos  inter  sepulcra  et  cmces  et  semimta 
monimenta  deum  caritatis  quasi  contentiosnm  aiiqnem 
vindieem  apprecamur..      Veteres  fabalas  de  memore 


BCLOGA  TI,  72—73.  48 

Orymeoy  quas  Gallus  ez  cbiiiadibuB  Euphorioiiis  Chal- 
cidiei,  ut  Hbere  eas  ad  colorem  qnemdain  Hesiodeum 
conformarety  elegil:,  Servius  has  tradidit.  GrynMy 
filius  EurjpjU  Mjsii,,  quem  Telephus,  Herculis  filius, 
genucrat,  contra  hostes  Pergamum^  regem  Epiri,  filinm 
Neoptolemi,  ex  Hectoris  muliere  vidua  Andromacbe 
editum,  advocavit,  et  in  memoriam  victoriae  duas 
urbes  condidit,  quarum  alteram  Pergamum,  Grjnum, 
ex  Apollinis  responso ,  alteram  appellabat.  In  luco, 
quem  ejus  filia  Apollini  conseverat,  Calchas  Homeri- 
cus  fatum  complevit^  quo  ei  moriendum  erat^  quum 
primum  in  yalentiorem  yaticinatorem  incidisset.  Id 
erant,  qui  ita  narrarent.  Vicinus  augur  Calcbantem,  - 
qui,  quod  videtur,  oraculo  praefuit,  vites  io  nemore 
aerentem  Gonspiciens,  vinum  enm  non  gustaturum  esse, 
praedixit.  Yites  crescebant  vindemiaque  fiebat.  Nunc 
Calchas  una  cum  aliis  augnrem  ad  coenam  vocavit| 
et,  quum  diis  in  focum  libare  vellet,  se  oon  aolum 
poturum  esse  dixit,  sed  etiam  diis  daturum  et  con- 
vivis.  Eadem,  quae  ante,  ei  augur  respondit;  ad 
quod^  deridens  eum,  Calchas  adeo  ridere  coepit,  nt 
repente^  intercluso  spiritu,  poculum  abjiceret  Ex 
altera  fiibnla  cnm  Mopso,  non  illo  Argonautarum  angii- 
re,  sed  filio  Apollinis,  aut  Rhacii  ex  Manto,  Thebani 
Tiresiae  filia,  Calcbas  certabat.  Periditabantury  po« 
Bomm  numerumy  quae  in  arbore  essent,  edicere* 
Calchas  Victus  est,  et  aegritndine  periit.  lUud  cer- 
tamen  plerique  Clari,  ,urbe  Colopboniay  quae  oraca« 
lum  Apollinis  a  Manto  institutum  habuit,  alii  in  Cili-^ 
da  coUocabant  Inter  hos  quidem  Sophodem  Strabo 
XIV.  p.  642  9  inter  illos  Hesiodnm  habet,  eujna  hos 


^  Ba.06A  VI,  74— 7T. 

venras  refcrt  Mepms,  in  ¥1011110,  nti  credibile  est, 
oracuU  matemi  babitans,  a  Calchante  peregre  eante 
interrogatus  ests 

Miror  ego  mea  mens  intnsque  stopet,  caprificiis 
doot  grossos  habeat^  graciiis;  nnmeram  mihi  dices. 

Ad  quae  Mopsus  respondet: 

Millenae  nnmero  decies,  modus  estqne  medimnns; 
Tantam  est  nna  snper,  modius  qnam  cogere  nescit. 

Dixerat;  et  nunierua  modii  verus  fuit  iile. 
Calchantemque  simUl  leti  texit  sopor  umbra. 

Pro    Grynei    Hafniensis    D    Cyrnaei   habet    scri- 

bae  vitio»  ' 

74^77.     Ex  his  versibus  tres  posteriores  e 

Ciri  V.  59  —  61  ad  verbum  expressi  snnt,  nisi  quod 

pro  Ah  HmidoSi    ferventiore,   deprenses  ibi  lente 

dicitnr.     Praeterea  alii  quoque    eximii  loci  ejusdem 

poematis  sunt,  quos  Virgilius  in  summa  ipsius  opera 

transtulit.     Quaeritur ,  utrum  ex  suo  carmine  juveni- 

li,.  quemadmodum  plnra  eCJuiice,  in  perfectiora  opera 

«nendatos  transscripserit;  an  ab  alieno  et  a  quenan 

eos  petiverit;  nam  recentiorem  aliqnem  fortivis  colo- 

ribus  tam  incallide  suas  plumas  exornasse,    id  ipsa 

ad  Messalam  inscriptio  redarguit.     Virgilii  autem  vix 

esse  carmen  potest,    quum,    praeter  temerarium  ali- 

qaem  apud  Servium  VI,  .3,  jd  ei  ne  Grammaticus  qui- 

dem  tribuat,  neque  exordium  cum  ejus  aetate  et  rebns 

privatis,  neo  sermo  cum  ejus  snppari  tempore  SGriptis 

congmat.    Auctor  ubi  Messalam  alloquitur  y.  1  —  47: 

^ftuamquam  ab  landis  amore  et  a  fallaci  aura  popidari 

ad  Atlicos  faortos  sapientiae  i.  e.  Epieureae  diseipli» 

aae  ae  convertat,   Messalae  tamen  hoc  mimiis,   ait, 


ECLOGA  Tl,  74— 77^  ^| 


iMnper  se  oiwficere  velle,  anteqiiani  Mmae  snas  tpaeBm 

eere  siDat.     Messala  quidem^   docto  joveDe,   subKnie 

carneD  pbilosopbicvm  dig^ins  fore,  ad  qiiod  elieien- 

dnm  sibi  antem  vires  adbuc  coHigendas  ess^*     Interea 

tradere  se  baec^   quae  possit,   dili^^eDtiora  mdinenta 

juventutis;  exordia  dod  magDarebns  ab  i)lo  gerendia 

praemissa.     Juvenis  ergo  poeta,  qni,  vario  nodo  tn- 

genii  vires  experiens,   ambiebat  gloriam^  nunc  dedi** 

cat,  quum  per  aliqnod  tempns  fipicureae  pbilosopbiae 

se  dediturns  sit,  limatissimnm^  quod  in  juventute  com« 

posneraty  carmen  ingenioso  et  ad  praeclara  facta  ad« 

spiranti  jnveni  Messalae.      M.    Vaierius  Me^saim^ 

Bobiiis  eratevy  dnx  et  patronns  artis  Musieaey  quam 

ipse  exercebaty    anno   ab  U.   C.  DCXCV  simnl  cnm 

Livio  natns  est,    et  anne  DCCXI,    qnum  Antonins 

trinmvir  eum  proscrtberet,  ad  Cassium  et  Bmtum  in 

Macedoniam   transfugit.     Post  pngnam  Pbilippensem 

aano  DCCXll  adolescens  octodeeim  annos  natus  de- 

latum  sibi  imperium  reliquonun  civinm  libertatis  stu- 

diosomm  reensavit,  et  plerosque  permovit»  ut  secum 

ad  Antonium  transirent.     Antonium  constanter  seqne» 

batur,  denec  et  ipse,  non  minus  quam  Asinius  Pollio 

(Arg.  IV),  post  pacem  Brandisinam  anni  DCCXiV  In- 

xnriantis  imperat(M*is  in  Cleopatram  obedientiam  aegre 

ferens,  Caesaris  Octaviani  partes  praeferebat:    quem 

anno  DCCXVlll  in  victoria  de  Sexto  Pompejo,  et  anno 

DCCXXlll  consul  factns  in  victoria  Actiaca  de  Antoni^ 

reportanda  adjuvit.     lUud  carmen  igitnr,  qnod  jnvem 

Messalae  inscribitur,    qni  adbuc  doctrinam  tantnm  et 

facnltatem  ad  res  gerendas  ostenderat,    ante  bellum 

Mntinenge  conscriptum  essse  debet;    nl  etiam  anno 

4« 


ttS  ECLOGA  VI,  74  —  77. 

DCCXII  Yirgilins  versu   quinto  et  undeeimo  secun- 
4ani  edogam  emendans  versus  ejus  208  et  370  imitari 
posset.     £t  cojusDam  magis  id^   quam    Galli  opera 
scribi  potuerit,  qui,  quod  vidimus  v.  64,  anno  DCCXI 
juvenis  22  vel  23  annorum  una  cum  sedecim  vel  sep- 
temdecim  annos  nato  Aiessala  R^imae  vivebat,  et  in- 
g«nio  suo  Asinii  Pollionis  amicitiam  et  ad  senem  Ci- 
ceronem  propiorem  aditum  meritus  erat?  Fieri  non  po- 
tuit  j  quin  duo  tam  strenui  et  eloquentiae  dediti  juve- 
nes,  familiaris  Ciceroni  alter,  alter  eodem  studio  trinm- 
viro  Antonio,  capitali  Ciceronis  inimico,  invisus,  ami- 
dtia  sibi  obviam  venirent.     Singulares  ejusmodi  fabu- 
la8>  quales  erant  de  Scjllae  Nisaeae  conversione  et 
de  nemoris  Grjnei  origine,  plures  Gallus  extfequutus 
ease  debet;   quoniam  Parthenius  ei  Erotica  in   usum 
epiearnm  narrationum  et  elegiarum    ex  instituto  col- 
legit.     Ita  demum  Gallus  Ciris  in  principio  aptissime 
de  se  praedicat:  vario  adhuc  laudis  amore  se  jacta- 
tnm  esse,  nempe  quum  arti  poeticae,  eloquentiae,  arti 
militari   operam  daret;     irritaque    praemia  failacis 
vuigi  se  expertum,  boc  quidem  imprimis,  quum  cau- 
sas  oraret  forenses.     Quae  pauca  Virgilius  ex  boc 
carmine  petiit,  ea  minime  paupertatem  arguunt  nati- 
vae  inventionis  (vere  pauper    rapinam  factam    facile 
immutans  eccultasset) ,   sed  gratum  animum.    Aperte 
id  eclogae  produnt,  in  quibus  depromta  quaeque  in  ae- 
eunda,  tertia,  quarta,  sexta,  octava  et  decima,  ita- 
que  in  talibus  quibusque  leguntur,  quae  cum  respectn 
vel  Asinii  Pollionis,    Galli   amici,    vel    ipsius  Galli 
scriptae  sunt.     Nec  minus  aperti  bonores  sunty  qui  in 
altera  parte  habentor  quarti  libri  Georgicon,  quae  Galli 


BCLOGA  TI,  74—76.  88 

landes  prius  coDtinuit.  Vide  Lb.  lY^  S94.  Mirifice 
autein  Gailo  blandiri  debuit,  quod  boc  quidem  in  loco 
Silenus  animo  elatus  non  tantnm  novissimum  et  matu- 
rissimum  de  nemore  Grjneo  carmen,  laudans  id,  quasi 
mnnere  Alusis  ab  ipsis  sibi  imposito,  cantu  refert;  sed  ' 
etiam  ex  hoc  antiquiore,  quocum  ad  Heliconis  radi- 
ces  Gallus  adbuc  erraverat,  iocum  aliqnem,  leviter 
eum  emendans,  repetit,  ipsique  de  luscinia  fabulae 
T.  81  probabilem  ex  eodem  carmine  versum  infert 
Video,  Gifanium  quoque  et,  post  enm,  Bartbium^  qni 
primum  negaverat,  et  novissime  Fontanini  Italum  Ci- 
rim  Gallo  tribuisse;  verum  eorum  argumentationem 
qnum  non  magis,  quam  Scbraderi  refntationem,  cogni- 
tam  baberem,  mea  mibimet  ipsi  ingredienda  ratio  erat* 
74  —  76.  Quid  referam,  ut  Scjllam  —  — 
deest,  proposuerit,  narraverit  e  versu  78;  quae 
formula  continuationis  Itomanis  admodum  trita  est. 
Quid  loquar^  ut^  quod  liber  Romanus  babet,  legi 
videtur  necesse  esse;  quoniam  Q,uid  loquar  au$ 
Scyiiam  ad  auditoris  animum,  qui  auC  quidem,  quod 
sequitur,  sed  ut  non  aeque  cogitatione  praeeipit,  ni- 
hil  aliud  sit,  nisi:  Quid  de  Scjlla  praeterea  sermo- 
nem  faciam;  quod  illepide  dictum  essei:.  Hafnienses 
omnes  aut  falso  habent,  et  D  quid  ioguor.  -~ 
Scpiiay  cujus  fluctus  pericula  nautis  tum  oram  im- 
perfte  legenlibns  minabantar,  rupes  infami»  Italiae 
ad  fretum  Siciliense,  (sxvXka  i.  e.  cauis  nomen  ab 
undis  invenit  latrantibus,  quae  inter  dentata  saxa  cae- 
cae  scopuli  radicis  rotabantur.  His  nauticae  fabulae  et 
vetera  in  beroos  errores  carmina  monstrum  snperaddi- 
demnt  borribile;  Honero  quidem  auctore  Odjss.  XH, 


54    ,  ECLOGA  H  74  —  76. 

73)  dracaena  erat  sex  Gapiiibus,   qtiae  celao   ex 
tri^  exesae  rapu  -diiodecim  pedes  priores  et  sex  colla 
imiDaois  longitudiBis  porrigeret|    quibus  belluas   ma- 
rinas  piscabatur,    et  sex  bomines  Uljssi  simul  anfe* 
'  rebat.     Posteriores  fioetae  aetatis  Pindaricae  (Epp. 
Mjtb.  I,  33)  paulatim  formam  ejos  mutidiant,  et  po- 
stremnm  njmpham  mariDam  in  radice  rupis  Scjllaeae 
fingebant,    cauda  delpbini  yel   piseis  vel  bjdrae^    el 
cirea  inguina  pbocis  vel  lupis  exstantibus,    quorura 
et  numeriim  et  positionem  ad  suam  unnsquisque  vo- 
luntatem  inveuiebant.     Ortus  quoque  variabat.     Apud 
Homerum  Crataeidis  filia  quum  esse  dieeretur,  paren- 
tes  ab  Hesiodo  Pborbantem   et  Hecaten  accepit;    ab 
Acusilao  et  plerisque  Pborcjn,  patrem  Graearam  et 
GorgoDumy  et  Hecaten  cognomine  Crataeidis;  a  Ste- 
sicboro  Lamiam;  ab  aliis,  quos  Hjgious  et  Eustathiua 
non  nominant,    Tjpbonem   et  Echidnam,    vel  Trito- 
nem,  qui^  quod  videtury  quom  primnm  fabuia  trade- 
retur,    jam  tum  eum  filia   sua  semimarinae   belluae 
imagiae  fingebatur^  Epp.  Mjtb.  H^  33.    Vernm  etiam 
Megarensi  Scyllae^    Nisi  regis   filiae  Lb.  I,   404» 
quae,    quod  Minoem   adamabat^    patri  suo*  capillum 
purpurenm  abscidit,    et,    poenam  ut  solveret,    ciris, 
avis  marina,  facta  est,  Propertius  et  Ovidius  et  enar- 
rator  Ljcopbronis  formam    semiferae   iliios   njmpbae 
marinae  tribunnt,  et  Gallus  in  Ciris  v.  54  auctor  est» 
multomm  et  praeclarorum  poetarum  hane   opinionem 
fuisse.     Enarrator  Ljcophronis  tradidit,  in  mari  qn»- 
que  pulchritudinem  suam  ab  initio  incolumem  servasse, 
et  a  Neptuno  amatam  esse;  sed  invidam  Ampbitriten 
venenis  eflfeciasey  ut  mntaretur  et  sex  singnlaria  ca- 


E€L06A  YI,  74—76.  ^ 

fitBL  Bnitata  haberet.  Bx  retiquiis  carmiDe  a  imiltis 
celebratae  fabnlae  NUaea  JScylloy  postquam  mutata 
fii^at,  primum  ad  Argolicum  proteoatorinm  Scyllaeun 
prope  urbem  Hermionea  babitasse  videtur.  Enarra». 
tor  Eiiripidis  Hippol.  1!200  refert,  postquam  Minos 
eaib,  ad  puppim  navis  religatiMn,  per  sinum  Saroni- 
enm  traxisset,  in  mare  praecipitatam,  bestiam  factam 
ease,  mutata  tamen  non  natura  ejus:  quo  additamento 
monstmm  significatur  cum  parricidae  crudelitate.  Ca- 
daver^  Strabo  ¥111.  p.  573,  Pausanias  IL  p.  77^  et 
Eustathins  Dionys.  422  inquinnt,  fabulas  in  historias 
convertentes^  ad  promontorium  Scjllaeum  prope  Her- 
mioaen,  nbi  sepdiebfttHr^  appnlsum  est.  De  pluribus 
fyusmodi  fabnlis  Hermionii  gloriabantur,  ad  qnas  pe* 
stis  aliqoa  dilacerans  ia  illis  litoribuS)  quae  caecis  sco- 
pnlis  fortasse  prominebant^  non  pamm  qnadrabat. 
lode  enim  ab  iis  breve  iter  ad  inferos  esse  diceba- 
tur;  quare  nihil  pro  vectura  mortuis  addebant.  lidem 
templa  et  aras  deomm  inferoram  babebant,  et  terrae 
monstrabant  voraginem ,  per  quam  Hercules  Cerberam 
eduxerit,  Pluteque  Proserpinam  rapoerit.  Praeterea 
non  tantum  Lncretius  IV,  737.  V,  890  et  Statius 
siiv,  V,  3,  280  Scjllam  plus  unam  agnoscunt  stmu 
marinam,  canibus  succinctam;  sed  ipse  Virgilius  Aen. 
Vi,  286  pkires  in  vestibulo  Orci  posuit:  quas  Servins 
nmbras  Ni%t»eae  et  Phorcyniae  fuisse  interpreta- 
tnr,  qnoniam  et  illa  secundum  quosdam  auctores  in 
piscem  i.  e.  in  belliiam  marinam  conversa  fuerit*  At 
quid  umbrae?  Ipsa  monstra,  quande  fabularam  sedes 
darescerenty  una  cum  sedibus  ad  terraram  terminos 
parum  cognitos  ant  ad  inferos  proferebantur:    Lethe, 


){6  ECL0C4  VJI,  76-— W. 

m 

AverDUSy  EridaDUs*  Qnod  majui  sit,  Orpheni  nib- 
dititin«Arg.  1134  propter  OceaDnm^  {jua  ad  oeGiden- 
tem  solem  et  ad  aeptemtriones  spectat^  ipsam  Hfr- 
mioniam  reperit/  prope  ab  eo,  qni  tnm  erat,  ad  Or- 
cum  aditn.  Qnare  qnid  mirum,  quod^  qna  aetate^ 
quum  saepi|is  litns  Argolicum  navibns  adiretnr^  %i« 
saea  Scylla  biformis  locnm  snnm  non  amplins  tenere 
posset,  poetae  aliqni  in  fabnloso  etiam  tum  freto  Si* 
ciliae  eam  posnerint:  partim  in  vicioia  prope  Home- 
ricam  filiam  Crataeidis,  sive  posteriorem  Phorcynida; 
partim  etiam  pro  illa.  A  Niso,  comminiscebantur  tnm, 
monstrum  originem  dnxisse,  qnpd,  oppositum  Cha- 
rjbdis  gurgitiy  praetervehentis  CJlyssis  comites  non- 
nuUos  canibns  snis  snccingentibns  dilaceraverit. 

76  —  77.  Qnemadmodnm  baec  ipsa  Scylia  et 
origine  et  forma  sua  ab  Homerica  discrepat,  ita  re- 
liquae  quoqne  partes  fabulae.  Nam  Homericns  Uljs- 
ses  neqne  regnabat  Dulichii^  neque  a  Laestrygo- 
nibns  plns  umcam  navem  servaverat  Dm/icAimm 
ex  insnlis  Echinadibns  ad  limosnm  ostinm  Acheloi  11« 
H,  635  erat,  qnanim  princeps  Meges  cnm  quadraginta- 
navibus  adTrojam  proficiscebatnr,  qnum  princeps  Ce- 
phalleniae',  Uljsses,  duodecim  non  amplius  haberet. 
Ipse  Herodotus  H,  10  alteram  partem  Echinadnm  limo 
aggesto  cnm  continenti  terra  continuatam  vidit^  et 
Thncydides  cnnctarum  brevi  tempore  similem  sortem 
futuram  praedixit.  Inter  primas  Duiic/iium  Homeri, 
tritici  ferax  et  herbosnm,  cujns  qninqnaginta  duo 
Dobiles  juvenes  Penelopen  ambiebant,  accrevisse  vide- 
tnr.  Strabo  enim  X  p.  458  reliquas^  quae  qninqne 
vel  qnindecim  stadiis  i.  e.  intra  dimidinm  milliarinm 


ECL06A  V^|76-«-77.  »7 

•  Germaiiicnai  ab  ostio,.  Dumero  adhue  idoneo,  erant, 
asperas  omnes  e{  parom  fertiles  dicit;  itaque  snam 
]p8%  opioionem  refellit,  Dulicbium'^  Qolicbam  adhne 
esse  manentemy  quod  nomen  plures  insulae  a  ]ongi« 
tudine  sua  [<)^oXi/oc]  babebabt,  Spanb.  Callim.  Dian. 
187.*  Pausanias  causam  adjicit^  cur  factuii  sit,  ut 
Achelous  aliquas  adhnc  Echinades  reliquerit;  sed  Eu- 
statbii  aetate  Dionys.  435  omnes  una  cum  Tapbo 
continens  terra  factae  erant.  Uljsses  regnabat  Ce- 
phalhenitis  in  insulis  Ithaca,  Samo  sive  Same,  quae 
postea  cognomen  suum  Cephalleoiae,  quo  ab  aliis  di- 
sting^ebatur,  in  nomeo  accepit,  porro  in  insula  Za* 
cjntbo  et  aliis  qnibusaam  minoribus,  nec  non  in  ista 
Acarnaniae  paeninsulai^  ubi  Nericus  urbs  erat^  quae 
post  Leucas  iosula  Aicta  est;  Dulichium,  quum  ob- 
litesceret,  quemadmodum  Tapbus  ab  aliis,  ita  ab  Hel- 
lanico  (Strab.*  X  p.  456)  eadem,  quae  Cepballenia 
insnla,  fuisse  dicebatur;  a  Pherecyde,  quem  aucto- 
renl  Pausanias  etalii  sequuntur,  eadem,  qoae  Paleis, 
urbs  Cephalleniae ;  ab  Androne  autem,  quocum  scbo- 
liastcs  Homeri  ad  Odjss.  I^  246  consentit,  certe  in- 
sula  quaedam  regni  Cepballenii  esse  pntabatur.  Ipsam 
Ithacam^  erant,  qui  id  esse  censerent:  nam  non  Ser- 

.  vius  tantum  de  Ulyssis  domestica  insula  Dulichio, 
ubi  mons  sit  Itbacus,  sermonem  facit;  sed  etiam  fa« 
bularum  intellig^ens  Propertius  II,  14  [III,  6],  4  et 
ipsam  nomine  Duiichia,  et,  quemadmodum  Ovidius  in 
pluribus  locis  at  Martialis^  XI,  70  [69],  ita  Dulicbium 
omne  vocat  III,  5  [IV,  4]^  17,  quod  ad  Itbacam  per- 
tinet.  Nunc  ipsum  Dolicbia  portus  dicitur  Tbeaki 
iiFe  Itbacae  iosulae  quidam,    qui  ad  orientem  solem 


Sa  ECL06A  yi,  78—81. 

spectaL  Qna  re  Wheeleras  in  eam  erroreiii  indii- 
ctus  est,  ut  hftDc  insulam  DulichinmHomeri,  et^  qiiod 
iion  minus  Odysstsae  repugnat,  Jothako,  rupem^ali- 
quam  procul  remotam,  Jthacam  ease  putaret.  Pro  la^ 
eerasse  in  Hafniensi  D  lacerare  est. 

78-^81.  CoDversio  lusciniae  et  hirandinis^quo- 
modo  facta  sit,  id  diversissime  a  Graecfs  traditur; 
nisi  quod  illa  semper  mater,  quae  partum  suum  ne- 
ceiTerit,  baec  vitiata  illitis  soror  sit.  ApudHomernm 
Odyss.  XIX,  tX%  Aedon^  Milesii  Pandarei  filia,  Ity- 
lum,  suum  filium,  e  Zetho  ediinm,  dum  filium  se 
Niebes,  invisae  suae  adfinis,  ferire  pntat,  interfidt, 
et  Ittscinia  fit  Hanc  fabeliam  lonicam  Boeus.Ant. 
Lib.  Xi  ita  mutatam  habet:  Ephesii  Pandarei  filia 
Aedon  Poljtechno  nubit,  Col#phonio  artifici,  ex 
eoque  Ityn  parit;  maritus  in  Chelidomey  ejns  so- 
rore,  peccat;  sorores  ambae  Ityn  caedunt^  patrique 
eum  in  mensa  apponunt;  post  aliqnas  turbas,  tota 
domo  conversa,  fiunt:  Pandareus  haliaeetos,  uxor 
ejus  alcedo,  Poljtechnns  pelecanus,  a  nikeicvg  secn- 
ris,  Aedonis  flrater  epops,  ipsa  fit  luscinia,  quae/i^ 
lamentatur,  et  Chelidon  hirando.  Ma^is  trita  altera 
fama  Phocidis  et  Atdcae,  propter  Athenis,  quod  r^ 
risimile  est,  editas  in  theatro  fabulas,  factr  est.  Id  « 
his  et  in  Thucydide  II,  29  et  apud  omnes  antiquioreB, 
inter  quos  jam  Hesiodus  Lb. .  568  numerandus  esl 
Ael.  V.  hist  XJI,  20,  ita  historia  fertur.  ProC" 
M,  filia  Attici  regis,  Pandionis  prioris^  qui  ex  Nis» 
isdus  majoribus  fuerat,  nupsit  Tereo^  principi  Thra- 
cnm,  qui  Daulidem  sive  Dauliam  Phocidis  occupave- 
jriuit.    Ejus  filius,   /^«,   quum  adolesceret,  Tereaft 


£CLOGA  \%  IS  —  St.  89 

AthensB  prufisctns  est,  Procneqiie  enm  permovit,  iit 
PhUoiDelam  inde  secum  sororem  addnceret.  in  itinere 
eam  yitiavit,  et  Itnguam,  ne  facinus  palam  fieret,  ei 
exsecuit.  Telam  texens  id  Philomela  sorori  patefe- 
cit;  quo  facto  utraque,  ut  se  ulciscerpntur,  Itjn  m«- 
etatnm  patri  cibo  apposuerunt.  Is  eas^  cognitis  reli- 
quiis,  quum  telo  perscqueretur,  miserationem  illae  a 
Diis  precatae^  omnes  mutatae  sunt.  Procne^  lu- 
Mcinin  facta,  in  silvaB  avolabat,  Ity  miserans;  Phi' 
lomelay  domestica  hirundo,  curto  stridore,  ob  de- 
truncatam  linguam^  Tercu  pipilabat;  et  Tereus/  etiam 
qnum  epops  esset,  P»  sive  Ufoi  exquirens  clamabat. 
Hesiodo  auctore  perpetua  insomnia  luscinia  punita  est^ 
quae  Graecis  in  proverbium  venit;  hirundo^  propter 
levius  crimen,  semisomnis  facta  est.  Gorgias,  quod 
Aristoteles  Rhet.  III,  3  narrat,  quum  ab  hirnndine  oon* 
jiceretur:  Turpiter,  inqniebat,  ejgisti,  Philomela!  Hanc 
Atticam  fabulae  formam,  pauca  immutantes,  ApollO- 
dorus^  Varro,  Pausanias,  Anthologia,  Nonnus,  enar- 
ratores  spectatarum  fabularum  etTzetzes  retinuerunt. 
Aliqui  recentiores  tamen  servabant  quidem  historiam, 
sed  permutato  utrinsque  sororis  nomine:  ita  ut  Phi' 
lomela^  Terei  nxor,  iuecinia^  et  vitiata  Procne 
hirundo  fieret  Haec  exempla  Eustathius  Odyss.  XIX, 
518  seqnitur,  praeterqnam  quod  postremum,  suimet 
ipse  oblitus,  ex  antiquiore  narratione  repugnaatia  no* 
mina  affert  Haec  Virgilius  quoque  et  hic  et  Lb.  IV, 
15  et  511  seqnitor^  ubi  Procne  hirundo^  et  Phi' 
iomela  luMcinia  edt;  haec  Petronius  quoque,  poSta 
Aetnae,  alii.  Haec  opinio  inter  Romanos,  qui  no- 
men  Philomelae  fortasse  de  cantus  amica  interpreta- 


60  ECLOGA  VI,  7«— 81. 

baptar,  regoanie  videtur.  Inde  apparet,  qnare  con- 
yersioDem  utriasque  sororis,  quamquam  maximum  ea 
omatum  dicendi  suppeditabat,  Ovidius  tamen  Met, 
VI,  433  —  674,  cujus  in  narratione,  plane  ad  Atti- 
eam  conformata,  Procne  luscinia  fieri  debebat,  egens 
coDsilio,  ut  dissimulare  nequiret,  et  ambigue  dicens 
dimiserit: 

Petit  altera  silvas, 

Altera  tecta  petit,   neque  adhnc  de  pectore  caedis 
Excessere  notae,  signataque  sanguine  pluma  est. 

Alio  loco  am,  II,  6,  7  — ^  10,  quemadmodum  Virgi- 
lius  et  plerique  Romani,  .  matrem  esse  Ityos  queren- 
tem  Philomelam  facitr 

dnid  scelos  Ismarii  quereris,  Philomela,  tyranni? 
Magna,  sed  antiqni  caosa  doloris  Itys. 

Coutraque  j^«^.  II,  853  —  856,  utroque  uarratiouis 
genere  permixto,  Procnen,  hirundinem,  Terei  autu- 
mat  esse  nxorem,  quae  Itju^peperit: 

Fallimur?    an  yeris  praenuntia  yenit  hirundo; 

Et  metuit,  ne  qna  versa  recurrat  hyems? 
Saepe  tamen,  Provne,  nimium  properasse  quereris; 

Yirque  tno  Tereus  frigore  iaetus  erit. 

Hoc  tertium  Atticam  fabulam  narrandi  genus,  quod, 
servato  utriusque  sororis  nomine,  conTersiones  earum 
£M;tas  permutat,  apud  neminem  Graecum,  sed  apud 
plures  Romanos  ppetas  ego  reperio;  Servius  quoque 
et  Probus  ad  banc  eclogam  afBrmant  cum  Hygino 
XLV,  Procnen,  impiam  matrem,  himndinem  factam 
esse;  vitiatam  Philomelam  Insciniam;  quamyis  Ser- 
yius  ad  Lb.  IV,  15  opiuioDem  vereAtticam  defende- 
rit.     Quarta,    quae  eu%  possit,   fabulae  iismutatio, 


ECLOGA  VI,  78  —  81.  61 

quaPhilomela,  mater,  hirundo  facta  fiierit,  i^iud  ne- 
miDem  est,  quod  ego  sciam.  — -  Videamus  nunc  de 
Virgiliana  imagine,  quae,  ex  secundo  illo  narratio- 
nis  genere,  matrem  PAiiamelam  luMcimum  con- 
stituit,  et  summa  lineamenta  tantum  horrendi  exitus 
eomplectitur.  Philomela^  mater^ltyos  (mater  enun 
quomodo  abesse  possit?),  postquam  Tereu9  conjux 
dapeM  \nodo  finiverat,  caput  ad  eum  et  pedes  ma« 
ctati  filii  dono  projicit.  Dum  Tereus  persequitur,  om- 
nium  fit  conversio;  mater  autem  in  seanimorum  atten« 
tionem  sistit  infelix.  Luscinia  facta  petit  desperaoa 
la^t^r/^tf  desolatorum  nemorum;  ante  mieok^  quam 
illuc;  Ity  suum  miserabile  cantatura,  abit,  impietatui 
suae  matrem  poenitet,  et  supra  tecta  Mua  circum^ 
Tolat.  Vocantem  epopem  et  vagientem  birundinem, 
cujos  pectus  saqguineas  maculas  sive  a  truncata  lin- 
gua  sive  eaedis  a  societate  Lb.  IV,  15  retinet,  poeta 
omisit,  aeque  ac*mutationem'Itjos,  qui,  aliis  aucto- 
ribus^  palumbes,  (pdaaa,  aliis,  prave  intelligentibus, 
phasiana  avis  fiebat.  Daps^  feriatorum  epulae,  sa- 
crificantium  coena;  ex  datg,  davis^  dapt^  queillad* 
modum  m^,  uvisy  ops  X,  19.  CurtuM  pro  voiatue 
est  in  Virg.  Aen.  VI,  194,  Ovid.  am.  II,  6,  11. 
art*  II,  74,  Statii  Theb.  III.  ^63;  de  navis  quoque 
itiiiere  tritum  id  est.  Hoc  quidem  loco  desperantis 
matris  festinationem  imagine  exprimit,  quemadmodum 
yuUfU9  ality  quod.  sequitur,  trepide  matrem  novis 
Insciniae  alis  circa  domum  circumvolitantem  oculis 
suhjicit,  in  qua,  post  tantas  fortunas,  tam  infortu- 
nata  facta  est  Ante^  prius,  antequam  in  deserta 
volabat     Quod  Mancinellns  interpretatus  est»   teeta 


EGLOGA  SEPTIMA. 


MELIBOEUS. 

Jb  arte  sub  arguta  oonse^erat  ilioe  Daphnis; 

ConipuIerant<lue  greges  Corydon  et  Thyrsis  in 

unum: 
Thjrsis  oves,  CorydoQ  distentas  laete  oapellas; 
Ambo  fiorentes  aetatibus,  Arcades  ambo, 
Et  cantare  pares,  et  respondere  parati. 
5Huc  mibi,  dum  teneras  defendo  a  frigore  myrtns, 
Yir  gregis  ipse  caper  deerraverat    Atque  ego 

Daphnin 
Adspicio;  ille  ubi  me  contra  videt:  Ooius,  in- 

quit, 
Huc  ades,  o  Meliboee;    caper  tibi  salvus  et 

haedi; 
lOEt,  si  quid  cessare  potes,  requiesoe  sub  umbra. 
Huc  ipsi  potum  venient  per  prata  juvenci; 
Hic  viridis  tenera  praetexit  arundine  ripas 
Mincius,  eque  sacra  resonant  examina  quercn* 
Quid  facerem?  neque  ego  Alcippen,  necPhji- 

lida  habebam, 
l5Depulsos  a  lacte  domi  quae  dauderet  agnos; 
Et   certamen   erat,    Corjdon   cum  Thyrside, 

magnum. 


BCC06A  SEPTOIilu  6tt 

Paaith^)i>iii  tamen  illoTOin  mea  seria  Indo. 
Allernis  igitur  conteDdere  yersibus  auibo 
Coepere.    Alternos,   Musae,   meminisse  Tole- 

bam ! 
Bos  Corjdon,  illos  referebat  in  ordiae  Tbyrsis.20 
Corydan.    Njmphae,  noster  amor,  Libe- 

thrides,  aut  mibi  carmeD,  • 
Quale  meo  Codrp,  concedite;  proxima  Phoebi 
Yersibus   ille    facit!     Aut,    si.  non   possnmus 

omnes^ 
Hic  arguta  sacra  pendebit  fistulii  pinu. 

ThyrsU.  Pastores,  hedera  nascentem  or-25 

nate  poetam, 
Arcades,  inYidia  rumpantur  nt  ilia  Codro! 
Aut,  si  ultra  placitum  laudarit^  baccare  frontem 
Cingite,  ne  vati  noceat  mala  lingua  futuro! 
C.     Setosi   caput   hoc   apri   tibi^    Delia, 

parvus 
Et  ramosa  Micon  yivacis  cornua  cervi.  dO< 

Si  proprium  hoc  fuerit;  laevi  de  marmore  tota 
Puniceo  stabis  suras  evincta  oothuirno. 

Th.    Sinum  lactis  et  haec  te  liba,  Priape, 

quot  annis  ' 

Exspectare  sat  est;   oustos  es  pauperis  horti. 
Nunc   te   marmoreum   pro   tempore   fecimns;35 

at  tu, 
Si  foetura  gregem  suppleverit,  anreus  esto! 
C.    Nejrine  Galatea^   thymo  mihi  dulcior 

Hjblae, 
Candidior  cycniS)  hedera  formosior  alba: 
Quum  primum  pasti  repetent  praesepia  tauri. 


66  ECL06A  SEPTIMA. 

40Si  qaa  ttti  Corjdonis  habet  te  cura,  Tenito ! 

Th.    Immo  ego  Sardois  videar  tibi  ama- 

rior  herbis, 
Horridior  rusco,  projecta  viiior  alga, 
Si  mihi  uon  haec  lux  toto  jani  longior  anno  estf 
Ite  domum  pasti,  si  quis  pudor,  ite,  juvenci! 
45  C.  Muscosi  foDtes,  et  somno  mollior  herba; 
Et  quae  tos  rara  viridis  tegit  arbutus  umbra; 
Solstitium  pecori  defendite!  jam  venit  aestas 
Torrida,  jam  laeto  tnrgent  in  palmite  gemmae. 
Th.     Hic»  focus   et   taedae  pingpes,    hic 

plnrimus  ignis 
SOSemper,   et  adsidua  postes  fnligine  nigri. 
Hic  tantuni  Boreae  curanius  frigora,  qoantum 
Autnumefum  lupos,  ant  torrentia  flumina  ripas. 
C.     Stant  et  juniperi,    et  castaneae  hir- 

sutae; 
Strata  jacent  passim   sua  qnaeque  sub  arbore 

poma; 
S&Oninia  nunc  ridcnt.     At  si  formosus  Alexis 
Montibns  his  abeat,  videas  et  flumina  sicca. 
.     Th*    Aret  ager;    vitio  moriens   sitit  aeris 

herba; 
Liber  pampineas  invidit  collibus  umbras. 
Phyllidis  adventu  nostrae  nemus  omne  virebit; 
60Juppiter  et  laeto  descendet  plurimus  imbri. 

C.    Populus  Alcidae  gratissima,  vitis  lac- 

cho, 
Formosae  myrtus  Yeueri,  sua  laurea  Phoebo: 
Phyllis  amat  cofulos;  illas  dum  Phjllis  amabit, 
Nec  mjrtus  vincet  corulos,  nec  laurea  Phoebi. 


ECLOGA  SEPTIHA.  ^        67 

TA.    Fraxinus  ia  silvik  pnlcherrima,   pi-65 

nus  in  hortis, 
Populus  in  fluviis,  abies  in  montibus  altis: 
Saepius  at  si  me,  Lycida  formose,  revisas; 
Fraxinus  in  silvis  cedat  tibi,   pinus  in  hortis. 
Haec  memini;  et  Tictum  frustra  contendere 

Ttijrsin. 
Ex  illo  Corjdon  Corjdon  est  tempore  nobis.   70 


6  • 


ECL06A  VH.  EXPLIGATA. 


ARGUMENTI  NARRATIO. 


AB  U.  C.  DCCXVI. 

Ap,     Claudio    PulcAro    C,    Norbano 

Flacco    CosM, 

V  E  R.N  0      T  E  M  P  0   R  E. 

Virgilius  annam  agens  31 — 32. 


Meliboeus  refert,  qni  factum  sit,  nt  vemo  yespere 
caprarius  Corydon  Thjrsin  opilionem»  arbitro  Daph- 
nide,  in  publicis  pratis  Mincii  canendo  vicerit 

Haec  eclog-A.quando  scripta  fuerit,  id  aegre  tan- 
tum  dcfinitur.  Certum  est,  non  ante  qnintam,  in  qua 
Virgilius  per  hyemem  anni  DCCXll  —  DCCXIII  de 
altera  et  tertia  gloriatur,  hujus  ne  mentione  quidem 
facta^  ejus  quamquam  non  pejoris.  Vix  quoque  in 
turbulento  tempore  agrorum  dividundorum;  tunc  enim 
argumentum  tam  hilare  rerum  pastoralium  certe  non 
Ande  in  pago,  aegritudine  confecto,  collocatum  es- 
set.  Veri  simile  est,  postquam  poeta  ejusque  vicini 
sua  securi  denno  tenebant,  pAt  sextam  aestatis*  anni 
DCCXV^  quae  et  ipsa  ad  illas  turbas  pertinet;  qnodsi 


ECLOGA  TII.  ARGUMEINTI  NARRATIO,    «9 

« 

yerni  tenporis  ratiDDem    lia1»emuB,    proxime   miImb»- 
qneDte  anno  DCCXVL 

Caeterae  edogae  (qnamn  e  numero  rix  ipsam 
aiteram  eximamns)  quum  temporam  a  rattooe  •omoes 
▼el  origiiiem  vel  colorem  suum  iiabeant;  hanc  qoi- 
dem  rosticam  esse  imagiDen  censemns,  qna  adam- 
bratur,  quomodo  post  terrores  istos  secura  qnies  et 
cantus  ad  pastores  Andinos  redierit  Allegericas  an- 
ten  qnasdam  in  ea  significationes  frnstra  quaeras. 
Tb«ocriti  idyllinm  octavnm  non  ita  descriptione  dis- 
par  est;  qua  quidem  re  ingeniosae  et  inventionis  et 
expositioDis  laus  nostrae  eclogae  non  magis  minnitnr» 
qimm  Theocriteis  detrimeuto  sit,  si  cnm  perditis  ex- 
eai^aribas  et  ipsa  conferre  possemus. 


1  —  5.  Res  agitnr,  non  secos  atque  io  ter- 
tiae  eclogae  y.  1  —  6,  in  communibus  pascuis  pu- 
bliee  locatis  Andis  pagi,  quae,  ad  palostrem  Mincium 
Tersos  depressa^  plena  sunt  graminnm  alentium  et 
fmticam  et  dispersarom  arborum.  Ibi  nunc  verno 
tempore  inferioris  ordinis  agricolae  pascuot,  qnt) 
quum  nnlla  sua  |>r8ta  habeant,  qualia  Virgilii  pater 
I,  54.  lS.y  9  et  senex  Palaemon  III,  111  bahe- 
bant^  pro  venia  publici  pascui  magistris  scriptu- 
rae .  apud  publicanos  pendunt ;  aestate  pecus  in  sal- 
tus  agitur  I,  49  —  58.  V,  82.  Tres  horum  pa- 
stornm  Gaecae  originis  aliquando  sub   vesperom  ad 


70  ECLOGA  VU,  1  —  6. 

ificem  coDveDeraDt:  TAyrsis,  arrogaDtis  aDrrni  opi* 
lio,  modestnm  CorjdoDem  caprariDm  commoverat, 
ut  hic  ad  certamea  eam  proyocaret;  et  DaphDiSy  bo- 
ves  pascoDB,  sedebat  arbiter.  Quemadmodam  in  ter- 
tia  ecloga,  ita  hic  qaoque  pastores  dod  serri^  sed 
potius  filii  suDt  e  libertiais  coloois  geaiti  i«  e.  e  re« 
demtoribus  yel  pos^esoribus  miuoris  fuudi.  Qnodsi 
servi  esseot  divitiorum  domiDorum,  io  publico  agro 
ii  DOD  pascereDt;  aec  miaus  eruditio  eorum  docu- 
meato  est,  aeque  volnotatem  iis  aec  vires  defuisse, 
ut  ex  coDtemta  servitute  1,  27«  III  ^  5.  16  exireDt, 
liea:^  nQivog,  Querctis  Ilea:  X.,  quercus  est  me- 
ridiaaae  plagae  semper  vireDS,  foliis  serratis  *),  panra 
glaode,  quam  Graeci  axvXov  vocabaot;  Columelia 
VI9  3  siDgularis  cujusdam  geaeris  meotioDem  facit, 
DuHas  spioas  habeotis  {^foliis  integerrimia)  ^*^).  Ar^ 
guta,  susurraas,  veruo  veoto.  Nec  dubium  est, 
quio  Virgilius  e  uatura  eam  petierit,  dod  mious  quam 
IX^  9  veteres  fagos,  quac  ejus  sblum  ad  Miocium  ter- 
miDabaat.  At  prope  MaDtuam,  Castelvetrius  ioquit, 
oeque  ilices  suut,  oec  piDDS^  oec  juDiperi,  oec  ca- 
staDeae.  Id  demum  hodie  ueglectam  esse  utriusqae 
illius  geDeris  culturam  probaret;  juoiperos  autem  et 
castaaeas  ipse  Virgilius  ue  fioxit  quidem  proxime 
Haotuam,  sed  iu  mootibus  procul.sitis  v.  53.  Qai 
eauta  certabaat,  greges  in  unum  sive  eodem  eom^ 
puierant:  vocabalo  pastorum  proprio/  quod  geDOS 
apud  Theocritum  VI,  1  et  NoDDum  XXXIV,  187  dg 

*)  Hoc  Yocabulo  nsns  descripsit  eam  Willdenow  in  Car. 
a  Linn^  spedes  plantaram  tom.    lY  p.  453. 

••)  ib. 


ECLOGA  VII,  i_5.  71 

IV  iXavyuv,  et  in  NemesiaDi  III,  67  conducere  in 
uHumy  uU  est,  domum  cogere.  Ambo  juvenes  Ar* 
eadeM^  Arcadico  genere,  etsi  iidem  indigenae  I,  1 — 5, 
ety  Arcades  qnum  sint,  ad  cantandnm  non  minus, 
quam  ad  respondendum  parati.     Theocr.  VIII,  3: 

Fla¥as  uterque  comis,  puer  impubes  et  uterque, 
Fistalae  uterque  sciens,  cantare  et  doctus  uterque. 

Arcades,   narrat  Polybius  IV,  20^),   leg^  juberi  ad 
tricesimum  annum  usque  arti  muaicae  operara  dare. 
Prima  pueritia  hjmnos  et  paeanes  heroibus  et  dits 
patriis  cjinere;    postea  modos  Pbiloxeni  et  Timotbai 
doceri,    et  quotannis   sacris  Dionysiis  pueros  quidem 
ana  quaedam  certamina,    adolescentes  autem  ea  sal* 
tare,    quae  virorum  dicuntur.     In  conviviis  gaudere 
non  tam  adventiciis  delectationibus ,  quam  invicem  ca** 
nentes.     In  aiiis  artibus  rudem  esse  licere;  in  cantu 
quidem  praeter  leges  id  et  turpe  esse.     Cboreas  quo- 
qne  in  armis  saltantium  publico  sumtu   quotannis  a 
juvenibus  in   theatris  dari.     Poljbius  censet  (utinam 
ejus  sententiam  civitatum  nostrarum  moderatores  ex- 
audiant!),  artem  musicam  legem  operosae  et  asperae 
vitae  Arcadum  ad  lenimentum  destiniavisse,  una  cnm 
feriis  publicis  et  sacrificiis  viromra  et  mulierum,  chi»- 
reis  quoque  virginum  et  puerorum;  et  efferatorum  Cy- 
naethensium  exemplo  Arcades  admonet,    caveant  et 
aapienti  instituto  ne  umquam  minns  obediant.  —  Sed 
inter  elegantiores  homines  tamen  Arcades,  cantns  pe- 
riti,   in  sedum  montanarum  solitudine  sna  ineruditae 
et  stupidae  plebis  instar   famosi  erant     Phiiostratus 


^)  c£  Athen.  Deipnosoph.    XIV,  5  p.  626. 


71  ECL06A  WU,  6  —  15. 

quidem  oljargat  eos,   qaod  porci-  gint,   ^ui  glan" 

MmM  ve9ca«Mtr;  Fulgeotius  deridet  tardes, ^fYr<r* 

dico9  sensus;  apud  Juvenaleffl  {Satyr.  IH,  7»  1#0) 

ali<]ois 

cui  laeya  in  parte  mamillae' 

Nil  salit,  « 

Arcadicf§8  jwenis  dicitur;  et  Erasuius  de  rasto  cras- 
soque  stipite  proverbium  faabet  Id^iSiov  fiXdGTtjfi^, 
Arcadica  foetura,  Res  illa  tenerrima  piarum  Batn- 
rarum  tantum  non  sioe  corpore,  quas  Aomine»  pa- 
Mtoren  gentiM  Arcadicae  dicimus,  veteribus  plane 
^oota  fttit  X,  19.  Ex  Tbeocriti  meotione,  quam 
Arcadum  ultro  facit,  hoc  tantum  comperimns,  ama- 
toria  calluisse^  Panaque,  si  quan4e  parum  is  venati- 
ooi  prospexerat,  alteros  aliquos  Samojedas  factos^ 
male  mnlcasse.  IHud  musieae  studiumy  quod  in  Ar- 
eadibas  erat,  fieri  non  poterat,  quin  eorom  idem  in 
servis  quoque  esset;  quomm  aiiqui,  qnippe  exirtie  pa- 
fcentes,  mercatara  ad  Romanos  dominatores  perveni- 
ebant,  et  com  Arcadicis  moribus  propa^abantur:  quam- 
vis  Philostratus  tfit.  ApolL  ¥111^  7^  11  confirmet, 
non  &cile  venalicios  nec  caeteris  Graecis,  libertatis 
amantibus,  minime  tamen  Arcadibus  appropioqoare. 
Bfummium  quoque,  credibile  est,  postqoam  foedns 
Acbaicum,  cujus  Arcades  studiosissimi  fuerant,  dele- 
Terat,  praeter  infelices  Coriotbios,  Arcadum  idoneum 
nnmerum  in  servitnteni  vendtdisse;  quum  multo.  post 
Strabo  brevem,  quam  de  Arcadia  babet,  narratio- 
nem  communi  iliius  terrae  solitudiney  continuis  beilis 
facta,  excuset* 

6  —  13.    Meliboeus,  qui  iisdem  in  pratis  con- 


ECI^«A  VH,  6^13.  75 

nniibus,  pago  viciao,  capras  «t  agnos  v.  15  pasfe- 
hht  sDpra,  sub  vespenmi  paulam  abierat,  ut  mjrtos, 
proxinis  in  hortis  satas,  contra  nocturntim  frigus 
coDtegeret.  Interea  caper  una  cum  grege  ad  ilicera 
propter  aquas  deerraverat,  ubi  DaphDis  quaerentem 
amicus  ad  cantus  certamen  in  amoena  regione  audien- 
dsm  invttat.  //«»;  ^/^^rr^r^riv^  antiquissimomm  eo- 
4icDm,  quod  solum  sibi  eonstat^  duo  Hafnienses  qno* 
que  B.  C.  prae  se  ferunt;  Aic  vel  ab  iis  natum  est, 
€|oi  cum  d»m  defendo  id  conjungebant^  vel  ab  iis, 
•qiii,  quod  Ascensius,  de  Iwe  tempore  id  iotellige- 
foant*  Inter  coronamenta^  Cato  Vlll,  2  praedpity 
«t  myrti  qnoque  11,  5^  in  hortis  serasftur,  sicubi 
viciAa  urbs  bonum  mercatnm  promittat.  Inde  a  mense 
Februario,  Palladius  III,  23,  2  auctor  est,  nt  m^rrti 
seminaria  excolantur.  In  Transpadaois  oris  asperio- 
ribns  tenera  planta,  quae  vel  «in  ItaKa  teptda  litora 
«fliatiJb.  II) -112,  primo  vere  requirebat,  ut  tecta  a 
getu  noctorno  defenderetur.  Ita  hunc  locmn,  male 
ab  editoribus  habitum,  jam  Mancinellas  et  Ascensius 
foterpretati  sunt.  Praecoces  germinattones^  Piinius 
loquit  XVIl,  2,  evocatae  iodtilgentia  coeli,  sequutis 
frigoribHS  exnruntur;  qua  de  eausa  serotinae  hiemes 
plantis  quoque  noceut  silvestriiius,  quae  intert»  »tra^ 
mento  tenerae  vestiri  nequeunt.  I^um  defendo^  de^ 
0rravera$^  trita  in  dum  eoDJnngendi  ratiene  Lb. 
IV,  56(K  Defendere^  propie  arcere;  a  feno^  fen- 
doy  qood  erat  >^ro  I,  49;  qnare  dicitur  defendere 
yrigme  myrH»  sive  a  myrtis,  et  contra.  Myriue 
pervetustum  pro  myrtoM^  e  libro  Gudiano.  Vagan- 
4emra;irfm,  qoippe  virum  suum,  tutus  fgrea:^  una 


74  ECLdGA  VII,  0—15. 

com  adnixtis  capelliSf  nonsequi  non  potoit.  De^ 
erravermt  contractam,  quale  apud  Lucretium  llf, 
873.  Caprae  mense  Novembri  concipere  et  Afartio 
mense  parere  solebant;  tribus  mensibus  post  capellae 
a  matre  depulsae  vel  solae  pascebantur,  vel  cura  acu- 
leatis  ad  ora  capistris  gregi  admiscebantur.  .  Sed  bis 
parientes  Lb.  II,  150  sub  biemem  quoque  partum 
edebant,  quod  est  in  prima  ecloga  v*  14:  ejusmodi 
capellae  auctumnales  et  hic  et  III,  34  intelliguntur. 
Ecce  ii  tibi,  a  capro  usque  a.d  capellas!  Dapbnis 
exclamat,  dum  demonstrat,  advenienti  Meliboeo  ob- 
viam,  cui  fruticetum  eos  adbuc  occultat.  Quodsi  prae- 
terea  otium  tibi  est,  sine  eos  ibi  pascere,  et  bac  iu 
umbra  a  fatigante  cursu  requiesce.  Paulisper,  quae- 
so,  circurospice,  quam  omnia  amoena  sint!  Tribus 
pastoribus  humi  stratis  quid  consilii  sit,  ex  ipso  or» 
dine  eomm  Meliboeus  auguratur.  Bovee^  qui  po- 
tum  mox  ipsi  venient  (venient^  non  veniun^y  ne- 
minis  esse  alius  possunt,  praeterquam  JDapAnidie, 
arbitri  evocati;  nisi  si  qui  sint,  qui  sine  negotio  eum 
cogitare  malint.  Excusat  se,  cnr  bic  quiescere  pos- 
sit,  bene  institutorum  juvencorum  consuetudine,  qui 
sua  sonte  veniant,  interque  suavia  spectacula  boc 
primum  lande  toliit.  Prata  Andina  ad  Mincium  de- 
scendebant,  qui  drca  Mantuam  in  iacum  difibndebatur/' 
Tenera  arundoy  recens  enata;  post  brumam  caede- 
batur  *^),  et  ad  vites ,  in  Virgilii  patria  ad  tecta  qu<K 
que  adhibebatur.  <  Haec  arundo,  si  cum  arguto  vento 
V.  1  mente  conjungitur,  excitat,  poeta,  qui  atrietln 


•)  Plin.  XVm,  65,  2. 


ECLOGA  VII,  14  —  20.  78 

dicit  III,  55,  id  ne  exprimente  qnidem,  occn1tam*ce- 
gitationem  lenis  snsnrri,  qnem  vetns  versns  Victorini 
II  p*  2530  landat: 

Tale,  qnale  yere  dalce  sibilat  teres  donax. 

Non  ita  procnl  a  sede  ^aercus  erat  alta,  arbor  Jovi 
Dodonaeo  sacray  cujus  e  trunco  cavato  ea:amina 
apum  resonabant.  Hanc  snavem  imagioem  Theocri- 
tus  ita  habet  1,  106: 

Snnt  prope  quercos  estque  cyperos, 

Et  prope  apes  dulce  ad  mellita  alyearia  stridunt 

Virgilii  patria  fertilis  apum  erat,  quamm  mel,  sapo- 
ris  jucnndissimi,  vel  cum  Hjblaeo  poeta  I,  54  com- 
parabat.  Apes  exeunt  ab  ortu  Vergiliarum,  i.  e.  sub 
finem  Aprilis,  usqne  ad  diem  solstitialem.  Ad  ripas 
quidem  viridis  pro  virid^M  otiose  esset  adjectum, 
quum  prati  ripas  liltro  virides  fingamus  animo;  Min- 
cio  autem  speciosins  id  adjicitur,  virenti  variis  plan- 
tis  palustribns,  nnde  Lb.  II,  199  xAee^  flumen  Aer^ 
bosum  nominatnr.  Accedit,  quod  virides  duobus 
tantum  in  libris  scriptis  reperiebatur,  quoniam  reli- 
qui  omnes,  interque  eos  Hafnienses  quoque,  viridis 
Mincius  esse  ponebant* 

14  —  20.  Abiremne  an  manerem?  Agni  a  lacte 
depulsi  ante  vespertinum  frigus  intra  stabulum  cogi 
Yolebant,  nec  aderat  ancillarum  aliqna.  Verumenim- 
yero  qnale  certamen  qualium  poetarum  certantium, 
qnod  audire  poteram!  Consilium  constitit  et  remansi. 
— •  Alcippe  et  Phyllis  Meliboeo  serviunt,  qui  pro 
ordine  sno  satis  opulentus  erat,  unaque  cum  caprb 
oves  qnoque  alebat;    paup^ri  Moreti  colono  Simnlo 


76  ECLOGA  TII,  14—20. 

Afr»  tamen  aniis  servit.  Degener  istud  libri  Medi- 
cei  koedoB^  cui  agno»  iDsaper  adscriptum  est,  nuUo 
loco  Dumcretur;  saepius  enim  fieri  vidimus,  ut  ca- 
pras  tantum  scribae  caprariis  largiri  velleDt  III,  103. 
Meliboeus  pascebat  una  cum  capris  numerum  quoque 
agnorumy  quorum  matres  alibl,  serva  fortasse  cu- 
stode,  pabulabantur.  Agni  mense  Novembri'  et  De- 
cembri  II,  21  edi  solebant^  ct  post  quatuor  menses 
depeilebantur  et  secreti  pascebantur  et  claudebantur. 
Varro  II,  2,  17  pabuli  bonitatem  iis  paciscitur,  et 
curandum ,  ne  quid  vel  frigore  vel  aestu  laborent. 
Tlieocritus  XIII,  25: 

Pleiades  quando  sargunt,  agniqcie  tenelli 
Extremis  in  agris  pascantur',  ver  ubi  vergit. 

Magnum  certamen,  Corydon  et  Thyrsis/  pro  eo, 
quod  dicendum  erat,  inter  duos  illos  cantores  cele- 
bres.  Sententia  est  admirantis  dictioque  sententiae. 
Principia  certaminis  futuri,  quae  Meliboeus  partim  tan- 
tum  conspexerat,  poeta  et  ipse  mente  nobis  adjicienda 
relinquit.  Thjrsis  arrogans  Corydonem  excitat  modice 
de  se  ipsum  sentientem;  btc,  ut  ignominiam  ulcisca- 
tur,  cantatum  provocat;  Dapbnis^  arbiter  evocatus, 
priorem  ordine  canendi  eum  facit,  cui  injuria  illata 
fuerat;  qui  animose  injuriam  intalerat,  is  illico  re- 
spoadere  jubetur:  vide  III,  52.  Quare  uterque  vi* 
cissim  canebant:  date  mibi,  Musae,  ut  alterni  car- 
minis  prpbe  meminerim!  Bo  conclusio  quoque  respi- 
cit  V.  69:  /iaec  memini^  ea  sunt,  quae  recordor* 
Non  secus  Vlll,  62  recordatio  carminis  a  Musis  pe- 
titur*     In  Theocriti  quoque  IX,  28  >  ubi  canens,    si 


ECLOOA  VII,  21—24.  77 

perperaiB  referat,  poenani  mendaeii,  pustulam  in  lin- 
gm  fbturam,  metnit: 

Bacolicae  Masae,  salvete!    et  dicite  carmen, 
Olim  qood  cecini  coram  pa£toribas  illis; 
Excitet  in  lingaa  summa  ne^pastolam  edaceml 

Nam  iBterpretis  qurdem  ad  v»  28  enarratio  argumento 
est,  (pvarj  eum  legisse,  idque  eum  ad  (ida  retulisse. 
Veieifamy  quod  nna  cum  Servio  antiquissimi  libri 
agnoscunt,  prisco  more  scriptum  est  pro  vellem* 
Ita  Plautus  dicit  jisin.  II,  4,  46:  ^ed  si  domi 
esty  JDemaenetum  volebam ;  ipseque  Virgilius  I,  79 
p^teras  pro  posses.  Volebant^  quod  falso  scri- 
ptum  est,  si  ferri  posset,  Servio  id  interprete  levis- 
sime  ferremus:  Musae  altemis  canentium  meminisse 
volebant,  aspirabant  utrique;  praeterqunm  quod  al' 
ternos  tum  variata  potestate  sna  sequitur.  Verum, 
fii  ita  dicatur,  non  magis  id  jejune,  quam  incerto 
eonsilio,  dictum  sit;  nam  idem  esse  ^osset:  Musae 
alterDonim  carminum  ipsae  meifiinisse  volebant;  vole- 

bant,  ut  illi  eornm  memineriot;  volebant,  ut  ego . 

Pro  carminibus  binorum  versuum,  quae  in  tertia  ecloga 
miscentur,  boc  quidem  loco  omnia  quaternorum  ver- 
suum  sunt:  qualia  iilico  invenire  non  facile  cujusli- 
bet  poetae  erat. 

21  —  24.  Corydon  modestiae,  amicitiae  et 
honestae  digoitatis  documenta  edit.  Deas  precatur^ 
ut  sibi,  quum  ipse  parum  valeat,  tale  aliquod  car- 
men,  quale  Codro,  ipsius  amico,  iospirent;  aut, 
ai  minus  e  vulgo  possit  emergere,  renuntiare  plane 
Tult  arti.  Egregii  aliquid  aut  nihil!  Ita  nobiles  ar- 
dfices  sentiunt,    qui,    cum   ingenio  animi  bonitatem 


78  ECLOGA  VII,  21  —  24. 

coDJnng^enteS;  artem  potiiis  qnam  semet  spectant.  — - 
LtibethruM^  LidetAray  Ltibethrum  quoque,  in  fie- 
licoDe  monte  foos  a,ptri  dicebatur,  footi  cuidam  Ma- 
cedonioo  cognominis^  unde  veteres  Thraces  Musa- 
rum  cultum  in  Boeotiam  detulerant  VI,  13.  Mumom 
Graeci  antiqui  Nymphas  omnino  fontium  lymphan- 
tium  dicebant,  quomm  latices  fatidico  terrae  anhe- 
litu  repleti  esse  videbantur  IJI,  85.  X,  1.  10.  55. 
Hinc  varia  de  montibus,  quos  Musae  habitent,  et  de 
fontibus  et  de  numero  ipsarum  narratio.  Ceiebria 
carmina  postquam  novenarium  Musarum  numemm  de- 
finiverant,  secernebantur  cum  aliis  Nymphi*  iym* 
phantihu»  ZAbethrides  quoque  quasi  quaedam  in- 
ferioris  ordinis  X,  1 ;  sed  non  ita  tamen ,  ut  non  ali- 
quando  Njmphae  cnm  Musis  permixtae  faerint.  Ad 
Nymphas  quidem  pastores  Theocriti  V,  149*  VII,  92 
animum  suum  acceptum  referant;  auctorque  est  Tetus 
interpres,  Musas  isto  nomine  a  Lydis  vocari. .  He- 
sjchius  quoque  Njmphas,  Musas  esse,  interpretator. 
De  Njmphis  carmen  in  Apoiliuem  apud  Porphyriom 
{in  antr.  Nymph^  dicit: 

Animantis  sed  aqaae  tibi  fontes 
Struxere  paellae  residentes 
Specabas^  flatibas  alitae  terras^ 
Cantus  ad  yocem  diyinam. 

Haud  secns  apud  Augustinum  de  mnsica  UI  HaMe 
quasi  Njmphae  Hippocrenes  fontis  salutaDtnr: 

Ite  igitar,  Camoenae, 
Fonticokie  puellae, 
Qoae  canitis  sab  antris 
MeUiflaos  sonores; 


ECLOGA  VIi;  21  —  24.  79 

Qnae  lavitis  capillnm 
Parpureom  Hippocrene! 

Et  TertuIIianns  {adv.  Marc.  I,  13),  Jovem^  inquity 

figuraut  isti  fab^larum  interpretes  in  Muhstan-    ^ 

tiam  J^r^idam  (aetherem) ,   Junonem  in  aeream^ 

Vestam  i»  ignem^    Camoenas  in  aquas  et  ma- 

gnam  Matrem  in  terram^    Thalia  Musa  VI,  1  nu- 

trix  erat  agricolis  plantarum  g-erminantium ,    Nympha 

latices  fundens.      Et  Virgilius  queraadmodum  in  Cu- 

lice  V.  18  Musas  quasi  Pierias  Naides  invocat,   vo- 

toque  vitulo  Ecl.  III,  85  pascua  ab  iis  opima  prec»- 

tur:    ita  apud  Calpurnium  VI,    61   cespitem   eaedem 

aquis  suis  exstruxerunt: 

Protinus,  ecce!   tomm  fecere  sab  ilice  Mosae. 

Nostervmw^    quas   nos   omnes   amamus.     CodruSy 

fictum  pastoris  ikomen,  cui  cum  aliis  ejusdem  nominis 

perfiTOnis^  nihii  commupe  est.     Proacima^  deest  car" 

minay  versibus  Phoebi  facit,  quod  Servius  etAscen- 

sius  ex  prioribus  addunt,    et  Burmannus  versu  Aen. 

VIII,    427,   fulmeny    quae  plurima    — ,    suadet. 

Ita  tandem  facere^    noieiv,    dignam   habet  potesta- 

tem.     Quodsi  non  possumus  omnes  istiusmodi  car- 

miDa  invenire,    arti  ego   renuntio.     Hoc    proverbio 

VIII,  63  se  ununi  de  muitis  modeste  esse  fingit.    Qui 

artem    abdicabat  suam,    is  deo  suppellectilem   suam 

suspendit    praesidi.     Ita  fistuiam   Corydon    cuinam 

alii  praeterquam  Pani,  carminis  rustici  II,  31.  IV,  58 

magistrb?  Eidem,  Fauni  VI,  2%  Latiuo  nomine  di- 

cto,  senex  quoque  Nemesiani  Titjrus  I^  14  suam  sus- 

pendit: 

Jam  mea  roricolae  dependet  fistala  Faono. 


80  BCL06A  VII,  25  —  3». 

Pinus  y.  65  Cybelae  non  magis  erat  sacray  quam 
Pani  Prop.  f,  18,  20,  qui,  quod  Geoponici  XI,  10 
fabulantur,  Pityn  Nympham,  prinsquam  pinus  facta 
erat,  amabat,  eaque  de*  causa  eoronam  pineam  gferv- 
bat.  Sil.  XIII,  331.  Apud  Long-um  II  p.  1%  Panis 
simulacrum  sub  pinti  positum  est,  cni  mactati  capri 
pellis  affigitur,  et  primitiae  uvarum  annectnntur;  ibi 
Daphuis  quoque  decedens-  IV  p.  175  fistulam  et  ti- 
biam  Pani  consecrat.  Faunis  sive  Paoibns,  omnibus 
omnino,  apud  Martialem  X,  92  pinus  et  ilices  sacrae 
sunt;  sub  ilice  Pan  apud  TibuIIum  Jl;  5,  27  positus 
est;  Arcadesque,  quod  Pausanias  tradidit,  quert^m 
ei  circa  Tegeam  consecraverant.  ^are  iueptum  qui- 
dem  non^Mt  ^uercu,  quod  legitur,  id  si  in  pluribus 
libriB  scriptis  reperiretur.  Pinus  quoque  sativa  sive 
pinus  Pinea,  Palladius  inquit  XII,  7,  9,  inter  mon- 
tes  et  saxa  vastior  et  procerior  invenitur.  FiHuiae 
modi  II,  36  'singuiis  cantionibus  praeibaot  V^  3* 
Vlil,  21. 

25  —  28.  Arroganter  ferociens  Tbyrsis  re- 
spondet.  Deo  qnamvis  ab  nuUo  adjutus,  in  ipso 
exordio  coronam  bederaceam  ezpetit;  nec  dubinm, 
quin  Codros  ipse  invidia  rurapatur,  aut  malitioBa 
laude  eum  fascinare  velit:  a  quo  malo  tamen  pasto- 
res  Arcadici  ladigetem  suum  defendent.  -'-  Pastores 
genere  Arcadico  v.  4,  cantus  ex  hominibus  agrico- 
lis  peritissimi,  hederam^  praemia,  quod  Horatius  di- 
cit,  doctarum  frontium,  Bacchicum  istum  honorem  lil, 
39.  iV,  19,  qui  in  vates  tantum  altissimorum  spiri- 
tuum  cadit,  incipieuti  poetae  non  tantum  deeer- 
nere,    sed  ipsi  circum  tempora  ligare  jubentur!     Sic 


ECLOGA  VII,  29-32.  81 

exordiens  quomodo  taDdem  la  desinet?     Nascentem 

Servius  habeC  et  aDtiquissimi  quique  libri  scripti,  ad 

quos   Hafn.   A  accedit;    crescentem^    quod   lentius 

dicatur,  interpretameotum  est.     Ipsi  Codro,  qui  paene 

Apoliinis  instar  canit,  p^ae  ittvidia^   quum  a  tirooe 

se  victum  videbit,  ilia  rumpentur,     Humillime  sen- 

sum,    ipsius   ex  animo  in  hominem  frugi  translatum, 

quam    crasse   dicitur!     Non  tantum  sui  jactatio,   sed 

immodica  quoque  ex  aliis  laudatio,  oculus  saepe  ma« 

Iignus   III,     103   ultionem  commovebat  malorum  ge* 

niorum.     Quodsi    malevolus    fortius  laudabat,    quam 

coneordaote  pjectore,    id  est,  uiira  piaeitum;   no- 

cebat:    laude,    sicut  nostrates  quoque  autumaut,   ef- 

fascinaverat,   interemerat.     Tales   fascinatftnes   for- 

mula     depellebant    praefi^cine!     Nemesi    invocata, 

qnasi    insolentiae   vindice,    semet    ipsos   conspuendo 

aliisque    indignitatibus,    quo   snbsidio  apud  Theocri- 

tum  VI,    39  vel  juvenis  Cyclops  voluptatem  ex  for- 

ma    in    mari   conspecta   innoxiam   reddebat,    annexo 

/ascino^  quem  pudor  esset  adspiccre,  aliisque  amn- 

letis,  herbis  quoque  circumligatis  averruncantibus,  ex 

qoibus  itaccar  erat  IV,  19.     Tliyrsis  arrogans  nihil 

minoris    exspectat,    quam    ut   Arcades,    intelligentes 

carminum,   sua  sponte  gam  nunc,  quemadmodum  nn- 

trix  suum  infantem,    ita  poe'iam  suum,  cum  nemiue 

comparaudum,    qni    vaicM    aliquis   illustris  IX,  34, 

Orpheus  vel  Linus,  vel  Amphion,  fleri  destinatus  sit, 

a  fascinatione  tueantnr.  * 

29  —  32.     Diunae  venator  juvenis  primitias  pie 

dedicat,   capturaque  durante  signum  marmoreum  vo* 

▼et.  —  Qui  caotn  certant,  qaod  ad  tertiam  edogom 

6 


eS  ECLOGA  Vlf,  29—912. 

• 

vidimnsy  banc  illamve  rerum  suaram  conditionem 
emeotiuntur,  ita  fastidio  occurrentes  istius  similita- 
dinis,  quae  nune  oostris  hominibus  placet,  quum 
suas  tantom  res  easque  praesentes  dleunt.  Ab  hac 
angusta  limitum  circumscriptione  priscus  Simonides 
debortatus  est: 

Non  errta  Mosa  terminis 
Libat  tantam  praesentia; 
Sed  cuncta  circam  obamboUinB 
Fructas  legit. 

Pastores  Theocriti  \%  6  et  2i  canunt  altemi  al- 
loquium  ad  Polypbemum  irridens  ejosque  responsum; 
alii  ia  secuuda  et  tcrtia  ecloga  puellam  repraesen- 
taot  yeoeficamt  et  amatorem»  qui  comissatum  it. 
jDe/iay  Diaiia«  quam  recentiores  Deli  fabulabantiir 
DDa  cum  Apolline  natam  esse;  Ortjgiam  insulaui, 
quae  contra  Syracusas  posteriores  sita  erat,  aati- 
quiores  ei  taraquam  patriam  sedem  assignaverant. 
Dianae  venatores  praedae  suae  primittas,  capuf, 
pedes,  cernuaj  silvae  ad  arborem  defigere  solebant. 
Hafiiiei|sis  B  capri  pro  apri  exbibet)  qood  exem- 
plum  lectionis,  a  Servio  quoque  commemoratumy  inde 
ortum  est,  quod  erant,  qui  fi0C  productum  duplici  c 
scribendum  esse  censerent,  De  vivacitate  cervi 
He^iodus  fabulatus  est:  Novem  aetatibus  bumanis 
eoroicem  esse  stuperstitem ,  quatuor  cornicibus  cer" 
vum^  tribus  cervis  corvum,  novem  corvis  pboenicem, 
decem  phoenicibus-  Nympbarum  genus.  %itodsi  tam 
bonus  eventus  propriue  ei  i.  e.  sempitemus  comes 
datus  erit;  tum  tu  toia  (uam  cljpei  quoque  erant 
imaginum)   e  marmore  rudro  cotiuruo  ad  vemmm- 


ECLOGA  Vll,  33-36.  85 

dum  fictfi  stabis.  Purporea  amenta  cotliurni  Aeii. 
i,  337  colore  in  marmore  imitabantur.  CotAurnus 
siiigulari  numero  dicebatur  non  minus,  f|uam  IvS^u^ 
Anth,  IV,  12.  p.  341,  Graeciim  nomen  hujus  caU 
ceamer.ti  veiiatDrii,  et  if.ifiagy  aavdukiov,  nidiXov 
Bp.  Mylli.  II,  p.  52.  Galeous  et  Pollux  calceos  ve- 
natorios  quasi  cavoo  calceos  descriiiunt,  nsque  ad 
Media  erura  surgeates,  trajectis  loris  arcte  lig^atos^ 
ut  montibiis  in  asperis  «ommode  curri  etsaliripossit. 
33  —  .S6.  In  sequenti  commissione  pauper  est 
olitor,  qui  sacro  anniirersario  liborum  et  lactis  exi- 
giii  (pomorum-Don  ei  in  meotem  Tenit)  «onturaaciter 
Priapo  satisfacit.  Repente  olitorem  cum  paupertate 
obliviscitur.  Marmoreum  se  eam  pro  ea,  quae  nunc. 
sii  rerun  suanim  conditio,  posuisse;  grex  autem  dei 
ope    simulatque    suppletus  fuerit,    Toyet   —   aureum 

laigoum!  Id,  si  param  superare>  supra  certe  liceri 
est.  —  Lampsaceno  «grorum  deo,  Priapey  antiqai- 
tate   in  inferiore  alibi  quoqae  alicubi,    quasi  qai  ca- 

^pras  et  oves,  apes,  pisces,  imprimis  vero  bortos  foe* 
4SttBdos  fttceret,  booos  babitus  est  Ep.  Mjth.  il,  37. 
Haic  et  Laribua  privatis,  pro  fucultate  rerum,  pri- 
aritiae  Jiorti  et  agri^  flores,  olera,  spicae,  fruges, 
uvae,  cum  iacte^  melJe  et  Ulfis  Calp.  II,  64,  ob- 
latae  sunt.  Nam  Semonibus  quidem  sive  semideiis 
ruslicis,  quibus  Fulgentius  eum  adjungit,  lac  tan- 
tw,  Bon  vioom,  ferendum  erat.  Simts  sive  sitntm^ 
sinuosum  et  rotundum  vas  Graeci  operis  £ctilisy  ad 
vinum  et  lac  adbibitum:  ex  Stvog,  quemadmodum 
ha^ri  ex  idfi^*  Meile  iiba  sacrifica  ex  teneriore 
farina,  lacte,  ovis  et  oleo  tingebaDtur  Lb.  II ^    304. 


84  ECLOGA  VII,  37—40. 

Hafnieoses  omnes  te  liha;  iihi  illud  vulgfaris  esset 
sermonis,  male  sonans.  Sacrilicium  tantum  pauper- 
rimum  ab  liortulo  deus  ei  exspectare  potest ;  parvo 
enim  Miconi  parvuli  aliquid  ipse  volebat  o|i|)ooere. 
Repente  votum  alterius,  qui  prior  cecinerat,  vincere 
lubet,  et  jam  gregem  quoque  deus  ei  custodit.  .  Si- 
gnum  iste  de  futura  felicitate  consecraturus  erat  mar' 
morenm:  ipse  de  praesentibus'  fortunis  idem  modo 
effecit,  quamquam  lignei  alias  Priapi,  iufabre^  sculpti 
et  minio  obducti  X,  27,  inter  bomioes  rusticos  usi* 
tati  erant;  quodsi  grex,  quem  casus  aliquis  minue- 
rat,  foetura  »tippletu9^  oe  auctus  quidem,  erit,  si- 
stet  avreum.  ~  Mious  ridicule  messor  profecto  apad 
Tbeocritum  X,  32  se  jactat: 

O  otinam  mihi  sint,  Croesi  qiiaeciimqiie  fernntar! 
Aureus  in  Veneris  staremos  et  aurea  templo. 

37  —  40.  Corjdoo,  armeotarii  Siculi  perso* 
nam  gereos;  u  Galatea,  oympba  marina,  precatur, 
ut,  bene  si  adbuc  ei  velit,  vesperi  eum  io  casa  sil* 
vestri  cooveniat.  —  Fiogit  se  cum  bobus  suis  sub 
vesperum  io  ora  maritima,  dcamque  modo  coospe» 
ctam,  uti  videtur,  io  undis  jam  rursus  demersam, 
Pbiloxenus,  ex  Cytbera  insula,  Platoni  aeqnalis,  Po« 
Ijpbemi  Cyclopis  io  Galateam  amorem  ex  quo 
commeotus  fuerat;  crebro  b:c  amor  carmioibus  ooii 
solum  rusticis  tractatus,  sed  pulcbra.Nereis  pa^to^ 
rum  quoque  io  familiaritatem  admissa  est*  Moschas 
io  luctu  de  Biooe  dicit  III,  59: 

Flet  Galatea  taam  carmen  qnoqae,  qno  recreabas 
Haerentem  prope  te  toties  a<l  litora  ponti. 
Carmina  non  Cyclopis  enim  fuerant  tua;  pulchra 


ECLOGA  TII,  37— 40.  8tt 

Hiinc  fugtt  Galatea;  ttbi  ped  ab  aequore  risit*). 
Nunc  cleserta  sedet,   fluctns  oblita,  in  arena^ 
Pascere  sola  boves  orbas  gaudens  ab  amico. 

Apud  alium  poetaniy  quem  Himerius  or,  I,  19  lau« 
duty  pastur  ad  Galateam  amaus  canit:  0  camlorem 
et  lac/  ita  alludens  ad  ejusnomen.  Nerine^  Grae* 
cum,  Nerei  filia.  JHybla^  antiquum  urbis  Siciliae, 
Megarae  a  Doriensibus  advenis  dictae,  nomen,  quod 
fama  scrvabatur  Hyblaei  ex  tliymo  mellU.  Ibi  Grae- 
eum  ihymum  V,  77  sive  Satureja  capitata  //• 
suavi  regionem  implebat  odore,  quem  etiam  nunc 
duicem  aerem,  aria  dolce^  Italus  vocat.  Deae 
marinae^  ut  quae  solibus  minus  essent  expositae» 
prue  caeteris  caadidae  existimabantur;  sed,  propter 
coeruleos  oculos  et  vestes^  postea  quoque  ob  colo» 
rem  marinum  et  algam  capillis  inhaerentem,  saepe 
coeruleae  aut  virides  nominatae,  postremum  a  picto« 
ribus  et  poetis,  fingendi  nimiis,  in  cete  coerulea» 
capillis  viridibus,  deformatae  suut  Ep.  Myth.  II,  25* 
De  festa  Aederae  ex  viridi  pailentiB  pulcliritu* 
dine  v.  III,  39.  Per  aestatem  boves  in  septis  sil* 
vestribus^  pastor  antem  in  casa  ad  necessitatem  cou- 
structa  aut  in  antro  ex  rupe  cavato  pernoctabant  I, 
79:  quo  io  hanc  noctem  Corydon  nymphae  sibi 
amantis  societatem  exoptat.  Hafnienses  B,  C  repe» 
tunt  babent.  Amator  modeiite,  suavissimis  usus 
imaginibus,  blandttur^  quae,  sono  modisque  concin« 
uae,  in  leniter  cadens  vemto  esi^euut.  Uujusmodi 
elegantiae  non  tam  possnnt  transferri,  quam  aioiili-' 
bns,  quas  quaeque  linguae  offerunt^  referri* 


*)    al.    —    _    .    salo  to  dalcior  illi. 


86  ECLOGA  Vtl,  41—44. 

41  —  44«  Eamdem  seDteittiaiii  Thyrsis  cum 
fastu  exsequitnr.  Mihi,  tcneris  tuis  et  amoenis  de- 
Hciis,  omnis  apud  te  vcnustas  pereat^  nisi  vesperum 
ego  infinito  destderio  e:xspecfo.  Fesfinate,  festinate 
ad  septa,  hoves,  et  pndor  vobis  sit,  ctiam  unnc 
pascere ,  dnm  Dea  mc  maaet.  -r-  Qnemadmodum  sua- 
visslffiis  Corjdon  comparationihiis  et  sonis  Nymphae 
blandiebatnr,  ita  Tiijrsis  sibimet  insuavissimis.  Her" 
l^m  Sardomam^  Dioscorides  ait,  gcnus  quoddam 
esse  batraehri  sive  ranunculi,  asperius,  quam  vuf^a- 
rem,  caule  longiore,  pluribus  folioruin  incisurrs; 
crebro  in  Sardinia  crescere,  admodum  acre,  apium- 
que  et  ipsum  appellari  silvestre;  mentem  comedenti 
pertnrbare  et  spasmos  alFerre  cum  labris  ringentibus, 
ut  ridere  videatur.  fnde  proverbium  qnoque^  ri^us 
SardoniuMy  natum  esse  dicitur;  quod  tamen  ipse 
Homerus,  quamvis  Sardinia  nohdum  cognfta,  profert. 
Pleraqne  ranuuculi  genera  acrimonia  sunt  mordaci; 
famosissimus  est  Hanunenins  sceleratuM  //..*  fo- 
Ua  babet  apit  instar,  asperitas  tantum  abest  [Plin. 
XXV,  109].  Quare  Martynus  variatum  C.  Buuhinii 
genus^  Itanuneulus  paluatris^  apii  folioy  lanu-^ 
ginofuSy  mavult,  quod  asperitate  ab  illo  et  foliis 
magis  incisis  distingnitur.  Sardoit,  cujus  qnatuor 
Hafniensecr  testes  snnt,  elegantius  dicitur,  quam  Sar- 
doniis^  quamquam  hoc  veteres  libri  scripti  tnentur; 
Thyrsis  videlicei  reraotissimam  quamque  dictionem 
affectat«  ^  Duo  Hafnienses  C.  D  videor  habent. 
MuseuSy  eujus  aculeata  folia,  prope  res  conditas 
positii,  mnres  fugant,  Muscus  est  aculeatus  JL: 
trium   pedum  arbusculae  ad   scopas   et  ad  ligandum 


BCLOGA  VII,  45—48.  87 

«dliibeDtur  Lb.  II ^  4 13.  Algam^  berbnm  marH»» 
nian,  plantaruin  studiosi  ne  definire  qnidem  audevl. 
Plora  ^enera  complectitur  folio  fongo  et  latiore, 
qoorum  f|naedam,  quod  Columella  Vlll,  17,  6  di* 
cit,  petras  vestiunt;  eraf;  etiam  circa  Cretam  insu« 
>]am^  qiiae  rubrum  tingeret.  A  turbato  mari  pro^ 
jecta  ad  involucra  tantum  et  ad  stercorandum  ute- 
bantur.  Cf.  Plio.  XIII,  48.  XXVil,  25.  XXXII, 
22.  Die9  atmum  duranSy  proverbiiim  exagge» 
rans,  quale  istud  apud  Tbeocritum  XII,  2: 
—  —  —  Qni  cupit  ipse,  die  veterascit. 
45  —  48.  Corjdon  vcrnum  argumentum  depin- 
git  ad  fontem  opacum,  ubi  boris  meridianis  frigus 
pastor  post  Vergilias  exortas  captat.  —  Omuia 
pulcbra,  spirantia,  gradatim  ascendentia.  Fontes^ 
quo  plures  fontes  montani  confiuunt,  quales  V,  40. 
X,  42.  Mnsco  saxa  obducta  frigidas  scdes  circum 
praebent ,  et  tenera  herba  mollia  strata  pastori  et 
pecori.  MolHor  somno  proverbium :  quo  usus  apud 
Tbeoeritum  V,'  50  pastor  molles  pelles  agninas,  et 
XV,  125  nundinator  Milesius  et  Samins  purpurea 
tapeta  laudat  et  efiert.  Arbuti  sive  unedonis  III, 
82  frons  ea:  viridi  pallida  ^  quam  Horatius  quo- 
qiie .  in  primo  cannine  viridie  arbuti  nomine  desi- 
gnat,  per  hiemem  durat,  tamen  in  cacuininibus  tan- 
tum  germinum  Plin.  XVI,  33;  reliqua  decidit,  et, 
novella  erumpente,  ista  quoque.  Hoc  in  plerisqua 
arborum  folia  numquam  dimittentium  circa  dieih  sol- 
stitialem  Plin.  XVI,  34  fieri  solebat.  Nnnc  igitur 
Maji  in  mensis  principio  tewuem  tantum  arbor  fron- 
dem  bibernam  babet,  et  pastor,  quem  calor  meridta- 


88  fiCLOGA  VII,  49—52. 

nua  ad  fontem  frig^idiorem  Lb.  111  >  331  jam  de- 
duxerat,  festiuatas  in  .augescentem  aestatem  crebrio» 
rea  umbras  op^at.  Hanc  yenustam,  sed  apud  dos 
vix  arte  bibernantem  arborem  Propertius  1,  2,  11 
et  ipse  ad  antra  funtium  admiratus  est: 

Surgat  et  in  solis  formosius  arbutiis  antris, 
£t  sciat  indociles  currere  lympha  ?ias. 

Orea:  simul  quoniam  in  umbra  quieturus  dicitur; 
urboretum  quoddam  ex  arbuto  meote  nubis  fing-en* 
dum  sit,  quale  circa  fontem  moutanum  iilum  Ovidii 
urt.  III,  689: 

Silva  nemas  non  alta  facit:  tegit  arbotas  herbam: 
Ros  maris  et  lauri  nigTaqoe  niyrtus  olent: 

Nec  densae  foliis  bnxi  fragilesque  myricae, 
Nec  tenues  cytisi  cuUaque  pinns  abest. 

Non  aliter  Plinius  minor  VIII,  8  ctipres^u  de  plu- 
ribus  dicit:  colHs  aatigua  cupressu  nemorosus, 
Solstitium  Lb.  I,  100  bic  est  aestivum,  sive  tem- 
pus  '  circa  diem  longissimum :  quemadmodum  saepe 
meridies  boras  meridianas  declarat.  Hefendere 
V.  6.  Aestas  coepit  Romanis  cum  Vergiliis  sive  Ple- 
jadibus  sub  mensem  Majum  exortis,  vitis  quando 
oculos  emittebat  Lb.  11,  335.  Yites  et  oleae,  Pli- 
uius  inquit  XVI,  25  s.  42,  concipiunt  Vergiliarum 
exortu;  boc  sidus  illarum  est.  £t  Ovidius  y»«A  IV, 
123  de  Aprili  canit: 

Nunc  tumido  gemmas  cortice  palmes  agit, 
In    Virgilii   patria,    ubi   aer  Alpinus   refrigerat^  ali- 
quanto  serius  yitis .  germinabat. 

49  —  62.     Argumentum  contra  advcrsarius  linit 
hiemale  domi  ad  taedas  caligantes,  dum  foris  Aquilo 


ECLOGA  yil>  49—52.  89 

crepat.  —  Thjrsidi  commodttm  est^    omnia  deformia 

ping^ere;  et  quam  exsang^uial  Placidum  ignem  in  tuta 

casa,  animatum    vero  domestica  iodustria  et  gaudio, 

quamyis  Borea  stridente,  Corydon  Gesnerusve  pinxis« 

sent     Romani  neque  in  palatiis  neque  iu  pauperibus 

casis  canales  liabebant  ad  fumum  educendum  munitos 

Lb.    II  ^    242.     Fumus  ^^t  foren  exibat  aut  per  fe- 

nestras     clotbratas,      saepe     per    exi(um    supernum^ 

xanvodoxrjv :  minus  molestus  coctilibus  [v.  Forcellini 

lex.    s.    v.|    sive    ligno    cocto    et  fion  fumante^). 

Tlijrsis  Doster,  pioguiorum  amans,  gaudet  ealigan' 

ti6u8  taedtMy   quarum  fuiigo  noo  tantum  camerae 

coelum^    sed   etiam   ipsos  postes  circumvolutos  tenet 

perpetuo:    securus  ibi  hlbernae  lucubrationis,    quae 

itrenuo  agricolae  facienda  erat  Lb.  l^  291»  Boream 

in  fumo  suo  observat.     Proxima  comparatio  pupuge- 

rit,    si  ita  diceretur:    Quam   parum   lupum  numcrjus 

gregis,    aut  torrentem   ripa  coSrcet;    non  magis  me 

Boreae  frigus  coercet  ab  exterois  negotiis,  a  fructi- 

bus  in  hiemem  colligendis,    a  ligno  caedendo,  a  ve- 

uatione.     Multo    aliter    pastores    Theocriti   in   nona 

ecloga;    alter    v.    12    gravem    aestum^    quem  fugit, 

cum    gravi  'exprobratione    confert    parentum,    quam 

amans  fugit: 

Solstitii  cnro  torrentcm  ego  non  magis  aestnm, 
Quam  dictata  patris  curant  et  matris  amantes. 

Alter  V.  19  prope  ignem,  ubi  tosta  farcimina  epu- 
latur,  duro  gelu  nou  magis  afftigitur,  quam  nucem 
dentibus  carens  prope  pultem  curat: 


*)    y.  notata  ad  Winckelmanni  opera  ed.  Fernow  II. 
p.  253  et  347  si. 


90  ECLOGA  Vll,  53-— 56. 

Laclea  combusta  torreDtor  edulia  gnereu^ 
Arida  fagus  et  ig^ne  nitet;  sic  frigora  spemo, 
Ut  male  dentati  nuculas  spernunt  prope  pultem. 

Hic  iteffaimii  y.  61  acriDs  dicitnr,  quant  kine  tam^ 

tum,  quod  Scrvius  reperit;  sive  id  iDterpreteris  Afjic 

prospieiente^  y    sive  iliepide   qumrey    qmamobrem* 

TorrenSy  rivus  ex  plufia  in  terris  montauis. 

53  —  56.     Mitis  auctumnus  in   montibus:    aii« 

vestres  arbores  et  pomi  pl.enae  matvrorum  fmctuBm, 

rivi  moDtani  pieni  aquarum.     Sed  sine  Alexide  vasta 

BiRt  omnfa  amanti.  —  Quam  sincere  et  vere  dietnmf 

Juniperi  dno  genera  Dioscorides  nomi«aty  majoa  et 

minas,    baccae,.  inquiens,  nucem  magnitndine  partioi 

JBglandem,  partim  Avellaoam  aequant.     Jiinipertts  val- 

garis^  frutex  plerumque,  od  quadraginta  interdnm  pedes 

erigitur  j  major  bacca,  quam  Plinius  ia  HispaDieDsi  laiK 

dat,  Jmniperi  est  thuriferae  /^.,  quae  pyramidata  ad 

triginta    pedes  surgit     Baceae    altero    in   auetRmiK» 

naturescunt.     Castaneae  arbores  Lb.  II,    15  niDlt»- 

tadiDe  sunt  fructunm  liirsutae  in  corticibua  ecliinatis, 

qm  meuse  Octobri  et  Novembri  aperinntttr.     Calpur* 

aitts  II,  82: 

Castaneasqne  nnces  totidein^  qnum  sole  Norembri 
Muturis  nucibus  virides  rumpentnr  ecliini. 

Versus  Virgilianns  Gracca  ratione  vocales  habet  non 
clisas,  et  pedem  Molossom  in  exitu  ad  copiam  in- 
formandaai  Lb.  II,  5.  Libri  scripti  omnes,  Hafoien- 
ses  quoquey  et  Nonius  s.  v.  etratum,  babent  sua 
qnaeque  9ub  ardore,  Novitii  quidam  9ua  fua^ 
ffue  praeoptabant,  interpretatu  facilius.  At  in  Vir- 
gilii   eclogis,    quod   saepe  vidimns  III,     f.  109,  ve- 


BCLOGA  VII,  57—60.  91 

tusta  regnat  oratio;  et  Festos  docet,  ms  ^  Mis^  sos 
Eooium  pro  suaSy  suiSy  suos  dixisse;  sis  Lucre- 
tiiM  quoque  111,  1038;  et  suapte  bisjltabu»  apii4 
priscum  Ciceroois  poetam,  Tusc  II,  5,  qui  EDniiw 
%SA^  Tideior»  Quare  suA  raaoeat,  uoins  sjllabae, 
qnasi  s&.  Praecocem  pomorum  yindemiam  Coi  in- 
siilae  ita  describit  Theocritns  Vli,  143: 

Auctamnom  campi  redolebant,  omnia  messem; 
DecnssiqQe  piri  fnictus  maUqne  jacebant 
Ad  latns  atque  pedes;  rami  fraticamqiie  premebant 
Sternentefl  terram,  pronoram  pondere  onastL 

Omnia  DBoe  rideut  pomis  mnlticoloribDs  Lb.  11,  6> 
simul  quooiam  prima  plttTia  auctumoalis  gramen 
laetificat  Lb,  II,  525,  et  siccos  rivos  implet»  Flu» 
meuy  rifiis  1,  52. 

57  —  60«  Aestuosnm  aBctumoi  iaitium:  i^rt, 
prata,  vineae  et  siiyae  aridae.  Pbjllide  awtem  ad» 
yeniente  omDia  amatori  virescuot  —  Haec  satisf  — 
gravisque  imber  decidit.  Miseram  Pbjllidem!  — « 
Num  magis  jocose  Itcet  seDteotiam ,  deserta  araore 
fieri  caelestia,  exaggeraril  sinnilque  magis  frigere, 
quam  fnget  nngatorie  fucta  contentio  Bacclu  maligDf 
et  Jovis  lai^  dcpluentis?  Qjaam  multo  iut^rius 
earmen  istud  apud  Theocritum  VIll,  41: 

Ubrra  lacte  nitent,  crescunt  et  gramina  larga, 
Fascontur  foetus,  omnia  vere  tepent, 

Qaoqao  polchra  pnella  i^enit:  siroolac  ea  abivit, 
Arent  pastores,  graniina  aqiiam  sitioat. 

Kt  carmeD  comroissum: 

Caprae  cam  geminis,  pecus  atqae  alvearia  circum 
Semper  apes;  quercn»  frondibns  aita  petunt, 


98  ECLOGA  Vlf,  67—60.- 

Pulcber  nbi  Milo  graditur;  simulac  is  abivit^ 
Languet  qui  pascit  cuoi  sitiente  grege* 

Vitium  aeri^^  perniciosus,  pestilens  aestns  sub 
sigoo  caniculae  in  principio  auctumni,  quod  erat  post 
a.  d.  III  id.  Sextil.  Lb.  Ili,  478.  L^iber  cogno- 
men  tunc  erat  Romonum  Graeci  ^iovvaov  sive  Bac- 
cbi,  ex  quo  nomine  libcratorem  quemdam  sive  vio- 
dicem  mente  fingebant.  Verum  antiquitus  inter  Ita- 
los  priscos  deus  erat  lALer  sationis  et  generationis, 
dictus  a  liLare  vetusto,  Xht^uv  (apud  Sabinos  no- 
minabatur  Ltoe/jasin^)  ^  fundere,  rigare,  quae  erat 
origo  verborum  Xiificiv  et  hliadiov,  pratum  irri- 
guum,  yitfivTi  ^  ^<V^  P^^g^A  pluvia,  iiber  ^  infans, 
sui  juris,  nec  non  verborum  lieben^  laben,  leben. 
Simul  cum  LfiOera  et  Cerere  colebatni::  qu.am  JLf- 
beram^  post  Graecas  religiones  illatas,  modo  tam- 
qnam  roatrem  ejus  in  Semelen  sive  Proserpinam 
mjsteriorum,  mo.do  tamquam  uxorem  ejus  in  Ariad- 
nen  transformabant.  Aestu  jam  marcescunt  pampiMi^ 
quorun^  ttmbrae  uvas  ad  apricos  coi/es  maturescen- 
tes  defendere  debebant.  Diebus  enim  canicularibus  vi- 
tes,  maturitatem  ad  accelerandam,  nudari  solebant  a  fo- 
liis  opacantibus,  palmitibus  autem  uvae  locis  in  ca- 
lidissimis  tegebantur ,  et ,  si  parum  pampinosa  vitis 
erat,  sarmentis,  stramento  et  tegctibus  ^).  NemuSy 
proprie  arboretum  pascuum,  tum  locus  quoque  con- 
situs.  Jvpiter  pro  aere,  qui  pluviam  fundit,  ex 
commutata  serius  de  fabulis  opinione  Lb.  11,  325* 
Haec   imago  multo  quam  pro  carminis  rustici  colore 


•)    Col.  V,  6,  14. 


ECLOGA  VII,  61—64.  05 

doctior    (nam    Theocriti    quidem    Jupit^r  plvviuM 

mittit  tantom  pluTiam)  ridicule  Adliibetur :  Plijllis  ad- 

esty  et  Jupiter,  quasi  Danae  aliqua  eum  alliciat,  te- 

nui  se  dejicit  pluvia. 

61  —  64.       Dii    suns    sibi   arbores   eligebant» 

Pbyllis    corjlum.       ipsa    tantum     et    amator  sciunt, 

quamobrem.       Exinde    amatori    corylus    non    minus 

sancta  est,    quam   dei   arlrar.  — >  Ariore*^    I^linius 

inquit,  templa  fuere  numinum;   priscoque  ritu  simpli- 

cia  rura  eliam   nunc  Deo  praecellentem  arborem  di- 

eant;    arboruin   quoque  genera  numinibus  suis  dicata 

perpeluo  servantur:  ut  Jovi  esculus,  Apollini  laurus, 

Minervae  olea»  Veneri  myrtus,  Herculi  populus  Plin. 

XII,    1     s.    2.     Populum  alLam  Herruies  sive 

Alcides    (avus    erat  Alcaeus)    ab   Acheronte   ferebat, 

qnum   ea   coronatus  Cerberum  pertraheret;   ipse  Ho- 

merus  ay^iQwida  eam  appellat.     Inde  flebat,  ut  viros 

pervicaces,  qualem  Teucrum  in  Horatii  I.  od.  7,  23, 

et  juvenes   coronaret  in  Gymnasiis,    quorum  praeses 

Hercuks  erat  in  seriore  antiquitate;  Tbeocr.  II,  121: 

Ramos  po{Mileos,  Alridae  germen,  habebat,  *) 
Purpurei  nodi  stringebant  serta  coronae. 

Hercules  ipse,  quod  TertuUianus  refert,  frondem 
modo  populeam  in  vertice  g^rebat,  modo  oleastrum, 
modo  apium.  Baccho  sive  Jaccho  praeter  vitem 
hedera  quoque  sacra  erat.  Myrtu9  Yeneri  post 
Hesiodum  tandem,  plura  insignia  quum  ars  fingendi 
desideraret,   propria  facta   esse  videtur,   maris  for- 


*)     Ad  Graeca  verba  pres&ius: 
PopulM  ad  caput  alha  fuit,  sacra  HercuHs  arbor 
sed  qois  tale  quid  ferat? 


94  BCLOGA  VII,  65--68. 

lasse  [loteiiti,  qaippe  plaota  pulclira  trat  litorea  Ep. 
Mjth.  11,  2&  Servius  aarrat,  Deaa  a  mari  exe«a- 
teni  in  njrto  Jaluisse,  ae  nudu  conspioeretar ;  et 
Nicander,  Paridi  se  illam  in  corona  myrtea  obtuliflse. 
Utraque  fubula  receas  est»  Nam  in'¥icesinia  tertia 
Olympiade,  Athenaeus  XV,  6  ioquit,  iiaota  ex  Naii- 
crate,  Milesia  colonia  Aegypti,  Paphi  sigoum  Veiie- 
ris  emit;  ei  quum  socii  navales,  orta  tempestaie, 
supplicarent,  Dea  omnia  circum  mjrto  implevit,  et 
sereaitatem  praestitit.  Naucrate  sigoara-nna  cnm 
nyrtis  homo  in  templo  coUocavit,  et  ad  epulas  aa- 
crilicas  vocatos  corona  mjrtea  donavit,  quae  Bian- 
cratica  inde  appellata  est.  Coronam  Naiieraticam 
ipse  Aaacreoo  Atheo.  XV,  3  cum  sertis  roseis  con- 
junxit,  quae  Od.  Llll,  %  Veneri  dicat.  Antiquios 
ego  de  mjrto  Veoeris  testimonium  nescio.  Romani 
BMiture  mjrto  qnamdam  coronatam  Venerem  Mmf^ 
tiam  colehant,  et  incruentum  victorem  in  ovatiooe 
mjrto  coronahant  Vemeris  Victrieie.  JLamrue 
piaculari  Deo  Phoebe  Ap^Uimii  ex  vetustissimo 
tempore  sacra  erat,  quoniam  perpetuo  virens  et  di- 
ras  depellens,  numquam  fulmine  icta,  ad  lustrationes 
adhihehutur.  Corylum  silvae  I,  14.  V,  13  fniatra 
Phjllis  uon  magis  aroahat,  quam  Galatea  111,  64 
salictum,  quum  post  jacta  maia  id  eam  non  aolam 
tegeret.  Deae  instar  columham  illic  Galatea,  hie 
sacram  plantam  Phjllis  accipit. 

65  —  68.  Pulcherrimae  arhores  altas  aliae 
sunt.  Ljcidas  autem  si  saepius  me  revisit;  tunc, 
tunc  tandem  cedet  ei  pulchritudioe  -  —  an  quisque 
juvenis?    minime,    quaeque   arhor.  —  Nimium  quan- 


ECLOGA  y\h  65— M.  95 

tDm  bhmditnr!  FraacinuM^  JFraa^imts  exceiHor 
£i»y  Iniiico  procero  et  ad  trigpesimum  mque  abaiim 
tereti,  fHilcliro  cacamiDe  frondfs  coneinDae,  ovatae^ 
jogfttae  et  fieDdiilae^  ad  altkudioem  saepe  centem  et 
trigiota  pedum  erigitur.  lo  eilvie  natiTam  suam 
pnlcliritudinem  retitiet;  in  agris,  pariter  atque  uW 
iBUS,  ad  Tites  arbnstiyas  putatur,  et  ad  pecora  pa- 
seetida  toadetur  Lb.  11,  446.  Plin.  XVI,  24.  P«- 
mm»  sire  pinea^  apwl  Lianeum  Plnme  Pinea^  pi- 
Bus  quoqiie  satira  a  ireteribus  dicebatnr,  quoniam  ob 
pnkbrttttdiflem  suam  gratosqoe  susurros  et  onces 
gustatn  jucundasy  quas  pineoia*  {pign/oie)  Italus 
irocat,  in  hotiis  colebatur  Lb«  IV,  ti2.  Pinus,  Pal- 
ladins*)  inquit,  omnibus  cooducit,  quae  infra  eam 
■«*untur,  et,  Theoplirasto  auctore,  lauros  quoqne  et 
mjrios  infra  se  fert;  Plinio  **)  quamquam  gramen 
enecare  ridetur.  Non,  uti  pinaster  silvestris  a  me- 
dio,  sed  in  vertice  ramos  dispergit  foliis  capillamenti 
viddo  praetenuibus,  semipedalibus  et  mncrone  aculea- 
tis  Plin.  XVI,  16.,  €um  h}c  pinu  Plinius  minor 
¥1,  16  flammam  Vemivii  confert,  quae,  longissimo 
velut  trunco  elata  in  altum,  quasi  ramis  qnibusdam 
diffuodebatur.     Ovid.  Met  X,  103: 

Et  soccincta  comas  hirsotaqae  vertice  pinos. 
Petronius  131  quoque  diverticulum  ea  ad  rivnm  opa- 
«sm  exoroat: 

Mobilis  aestivas  platanas  diffnderat  ambras, 

Et  circamtonsae  trepidanti  yettice  pinas, 

£t  baccis  rediniita  daphne  tremalaeqne  oapressus. 


•)    Pallad.  XII,  7,  9. 
••)    Piiii.  XVII  8.  IS. 


96  ECLOGA  VI!,  69—70. 

PopulftM^  et  alba  et  nigra)  amat  humorem;  minns 
populus  tremula*  Abien  ^  iXdTtj^  Abies  femina  est, 
pinus  Abies  quoque  et  pitius  alba  dicta,  Pinus  Pi- 
ceaZt,:  quae  centum  et  quinquagiota  pedes  amplins 
frigidis  in  montilfU9  surgit.  Abietes  et  larices,  Pli- 
nius  inquit,  ex  omnibus  arboribus  altissimae  ac  re- 
ctissimae  sunt:  in  malos  et  antenuas  levitatis  gratia 
abies  eligitur;  laudatissimae  sunt  in  Alpibus  etmoote 
Apenniijo  Plin.  XVI,  76.  Cum  his  altissimis  arbo- 
ribus  suo  cum  quaque  in  loco  L^ycidae  venusto  se 
compiirare  licebit,  postquam,  crebro  amantem  suom 
.conveniens,  venustatem  suam  auxerit.  8i  niodo  hoc 
interpretes,  qui  victum  nolebant  Thjrsin  agnoscere, 
Diniis  paene  ridiculum,  quod  committitur,  apud  se 
reputaverint  carmen!  Cedut  merit»  Heinsius  ex  au- 
tiquissimis  libris  scriptis  restituit;  eventum  magts 
etiam  reddit  incertum,  quam  cedet:  quod  praeterea 
cum  revisas  et  ipsum  congruerit  VI,  11. 

69  —  70.  Meliboeus,  IMusis  opem  ferentibus 
V.  19,  horum  tantum  memioit  alternerum  versuum; 
iu  his  autem  non  minus,  quam  in  caeteris,  Thvrsin 
a  Daphuide  urbitro  victum  decliiratum  esse.  Acnte 
poeta  mendosas  Thyrsidis  sententias  sub  poeticae 
eloquutiouis  et  rhythmi  melici  splendore  occultavit. 
Thyrsis  aliqua  tamen  re  speciosa  plehis  favorem  sibi 
conciliasse  debebat,  ut  dignus,  qui  ad  eximiam  lau- 
dem  aspiraret,  videri  posset.  Uaec  tandem  ab  arti- 
fice  Daphuide,  iVleliboeo  consentiente,  direrata  lis 
Corydonis  meritum  toto  in  campo  pascuo  confirma- 
bat..  Quintilianus  X  p.  230  ed.  Bip.  de  eloquentiae 
operibus:    iliey    inquit,    se  profeciise  sciat^    cmi 


ECL06A  VI!,  69—70.  ,     97 

Cicero  valde  placebit.  De  poeseos  opere  enni 
Virgilio,  tam  subtili  et  intelligeDte  mifgistro,  quem 
acerrimi  judicii  Quintiiianus  Vlll  p.  76  fiiisse  aity 
sentire^  non  minus  potest  audentem  facere.  Theo» 
critus  in  octavo  idylUo  ita  certanien  componit: 
Daphnis  et  inter  erat  pastores  maximiis  inde, 
Apud  Virgilium  Corydon^  nomen  ipsum,  honoris  in- 
star  est:  Ex  illo  Corjdon  tanti  a  nobis  aestimatnr, 
ut  CorydoH  sive  eoeimiuM  idem  valeant.  Sinili 
modo  II,  73  Alexis  pro  pulchro  puero  dicitnr ;  et  apud 
Cioeronem  div.  XVII  Verris  nomen  pro  bellua:  Re- 
pente  e  vestigio  ex  homine,  tamquam  aliquo  Circaeo 
poculo,  factus  est  —  Verres!  Coram  nobis  autem 
lis  judicata  si  ita  desioeret:  Ea:  iiio  WieiandiuM 
nobis  Wieiandius  est!  quis  interpretationem  ha-  * 
bere  vellet  aut  haberet?  Non  niulto  ante  illam  de 
Cicerone  censuram  Quintilianus:  Quare  non  imme- 
rito/  ioquit,  ab  honiinibus  aetatis  suae  regnare  in 
judiciis  dictus  est:  apud  posteros  vero  id  cousequu- 
tuSy  ut  Cicero  jam  non  homiois  nomeo,  sed  eio» 
quentiae  habeatur.  Pierius  in  quodam  codice  vi^ 
ctum  et  reperit,  quod  UafiDiensis .  quoque  ^  praebet 


EGL06A    OGTAVA. 


PHARMACEUTRIA. 

A  astornm  Musatn  Damonis  et  Alphesiboei) 
Immemor  herbarum  qiios  est  mirata  juvenca 
Certantes,  quorum  stupefactae  carmine  lynces 
Et  mutata  suos  requierunt  fiumina  cursus: 
5Damoni8  Musam  dicemus  et  Alphesiboei. 

Tu  mihi  seu  magni  superas  jamsaxa  Timavi, 
Siye  oram  lllyrici  legis  aequoris:  en  erit  um- 

quam 
Ille  dies,   mihi  qnum  liceat  tua  dicere  facta? 
En  erit,  ut  liceat  tolum  mihi  ferre  per  orbem 
lOSoIa  Sophocleo  tua   carmina  digna  cothurno? 
A  te  principium,  tibi  desinet!   Accipe  jussis 
Carmina  coepta  tuis,  atque  hanc  sine  tempora 

circum 
Inter  victrices  hederam  tibi  serpere  laurus. 
Frigida  vix  coelo  noctis  decesserat  umbra, 
15Quum  ros  in  tenera  pecori  gratissimus  herba: 
Incumbens  tereti  Damon  sic  coepit  olivae: 

DAMON. 

Nascerei  praeque  diem  veniens  age^  Luci- 

fer,  almum! 


ECLOGA  OCTAVA.  89 

V 

Conjugis  indigno  Nisae  decepius  amore 
Dam  qaeror,  et  divos,  quamquam  nil  testibus 

iliis 
Profeci,  extrema  morienfe  tamen  adloqnar  hora!20 

Incipe  Maenalios  mecum,  meatibia,  versus, 
Maenalus  argutumque  nemus  pinusque  loquen« 

te» 
Semper  habet^  sempef  pastomm  illd  andit  atno- 

res, 
Panaqne,  qui  primus  calamos  non  passus  in« 

ettes, 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  yersus.25 
Mopso  Nisa.  daturl  Quid  non  speremus  aman« 

tes! 
Jnngentur  jam  grypes  equis,  aevoque  seqnenti 
Cum  canibus  tiuii«li  venient  ad  pocula  damae. 
Mopse,  novas  incide  faces!   tibi  ducitur  uxorl 
Sparge^  martte,  nuces!   tibi  deserit  HesperusSO 

Oetam! 
Incipe  Maenalios  mecum^  mea  tibia^  versus* 
O  digno  conjuncta  viro!    dum  despicis  omnes^ 
Dnmque  tibi  est  odio  mea  fistula,  dumque  ca- 

pellae, 
Hirstttumque  supercilium   promissaque  barba; 
Nec  curare  deum  credis   inortalia  quemquaml35 

Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus* 
Sepibus  iu  nostris  parvam  te  roscida  mala, 
Dttx  ego  vester  eram,  vidi  cam  matre  legeo- 

tem. 
Alter  ab  uudecimo  tum  me  jam  ceperat  annus, 
Jam  fragiles  poteram  a  terra  contingere  ramo8,40 


100  ECLOGA  OCTAVA. 

Ut  yidi,  nt  perii,  ut  me  malus  abstulit  ef*ror! 

Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  yersns* 

Nnnc  scio,   quid  sit  Amorl    Duris  in  cotibns 

illum 
Aut  Tmaros,  aut  Rhodope,  ant  extremi  €la- 

ramantes, 
45Nec  generis  nostri  puernm  nec  sanguinis,  eduntl 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus, 
Saeviis  Amor  docuit  gnatorum   sanguine  ma- 

trem 
Commaculare  mannsl  Crudelis  tu  quoque,  ma- 

terl 
Crudelis  mater  magis,  an  pner  improbus  illel 
50Improbus  ille  puerl    Crudelis  tu  quoque,  ma^ 

ter! 
Incipe  Maenalios  mecum,  mea  tibia,  versus» 
Nunc  et  oves  ultro  fugiat  lupus;  aurea  durae 
Mala  ferant  qnercus;  narcisso  floreat  alnus; 
Pinguia  corticibus  sudent  electra  mjricae; 
55Certent  et  cjcnis  nlulae ;  sit  Tityrus  Orpheus, 
Orpheus  in  silviS)    inter  delphinas  Arionl 

Incipe  Maenalios  mecum,  ineatibia^  versus. 
Omiiia  vel  medium  fiaut  maro!  Yivite,  silvae! 
Praeceps  aijrii  specula  de  montis  in  undas 
60DeferarI    extremum  hoc  munus  morientis  ha* 

beto  I 
Desine  Maenalios^  jam  desine,  tibia,  versus. 
Haec  Damon:  vos,  quae  responderit  Alpbesi- 

boeus, 
Dioite,    Pierides;    non    omnia   possumos   om- 

nes. 


ECLOGA  OCTAVA.  lOl 

ALPHESIBOEUS. 

Efferaquain,  etmoUi  cinge  haec  altariayittal 
Yerbenasqne  adole  pingues   et  mascula  tura!65 
Conjugis  ut  magiois  sanos  avertere  sacris 
Experiar  sensus;  nihil  nisi  carinina  desuHt! 

Ducite  ab  urbe  domum,  inea  carmina,  du- 

cite  Daphnin. 

Carmina   yei  caelo  possunt  deducere  iunam; 
Carminibus  Circe  socios  mutavit  Ulixi;  70 

Frigidus   in   pratis  cautando  rumpitur  anguis. 
Ducito  ab  urbe  domum^  inea  carmina,  du- 

cite  Daphnin. 

Terna  tibi  haec  primuin  triplici  diversa  colore 
Licia  circumdo,  terque  hanc  altaria  circum 
Eifigiem   duco:    numero   deus  iinpare  gaudet75 
Ducite  ab  urbe  domum,  mea  carmiua,  du- 

cite  Daphnin. 

Necte  tribus  nodis  ternos,    Amarylli,  colores; 
Necte,  AmarjIIi,  modo:  et,  Yeneris^  dic^  vin* 

cula  necto. 

Ducite  ab  urbe  domiiin,  mea  carmina,  du- 

cite  Daphnin. 
Limus  ut  hic  durescit,  et  haec  ut  cera  liquescitSO 
[Jno  eodemqne  igni:  sic  nostro  Daphnis  amore* 
Sparge    molain,    et  fragiles  incende  bituiiiine 

laurus. 
Daphnis  ine  malus  urit :  ego  hanc  in  Daphnide 

laurum. 
Ducite  ab  urbe  domum,  mea  oarmina,  dii- 

cite  Daphnin. 


lOa  ECLOGA  OCTAVA. 

85Tali8  ainor  DaphDin,  qualia,  quuni  fessa  ju- 

vencutn 
Pcr  neinora  atque  altos  quaerendo  hucula  lu- 

oos 
Propter  aquae  rivum  viriui  procumhit  in  ulva, 
Perdita!  nec  serae  meminit  dece^ere  nocti: 
Talis  amor  teneat;  nec  sit  mihi  cura  mederi. 
90      Ducite  ah  urhe  domum,  mea  carmina,  du- 

cite  Daphuiu. 
'    Has  olim  exuvias  mihi  perfidus  illo  reliquit: 
Pignora  cara   suil    quae  nunc  ego  limine  in 

ipso, 
Terra^    tihi    mando.      Dehent    haec   pignora 

Daphnin ! 
Ducite  ah  urhe  domum,  mea  carmina,  du- 

cite  Daphnin. 
95Has  herhas  atque  hacc  Ponto  mihi  lecta  ve- 

nena 
Ipse  dedit  Moeris;  nascuntur  pluruma  Ponto. 
His  ego  saepe  lupum  fieri  et  se  condere  siU 

yis 
Moerin,    saepe  animas  imis  excire  sepulchris 
Atque  satas  alio  vidi  traducere  mcsses. 
100       Ducite  ah  urhe  domum,  mea  carmina,  du- 

cite  Daphnin. 
Fer  ciner^s,  AmarjIIi,  foras;  rivoqne  fiuenti 
Transque  caput  jace,  nec  respexeris !  His  ego 

Daphnin 
Adgrediar;   nihil  ille  deos,  nil  carmina  curat. 
Ducite  ab  urhe  domum,  mea  oarmina,  du- 

cite  Daphnin. 


ECLOGA  OCTAVA.  105 

Adspice,  corripuit  tremulis  altaria  flamuiis       105 
Sponte  sua^^dum  ferre  moror,  cinis  ipse.    Bo- 

nnm  sit! 
Nescio  quid  oerte  estl  et  Hylax  io  limine  la- 

trat! 
Credimus?  an,  qui  amant,  ipsi  sibi  somnia  fin- 

gunt? 
Parcite,  ab  urbe  venit,  jam,  carmina,  par- 

cite,  Daphnis. 


ECLOGA  Vm.  EXPLICATA. 


ARGUMENTI  NARRATIO. 


AB  D.  C.  DCCXV. 

Z^.  Marcio  Cens  orino  C,  Caitfisio 

Sabino   CosM, 

AUCTUMNI     TEMPORE. 

Virgilins  annum  agens  30—31. 


Oamon  et  Alpliesiboeus ,  arinentarius  uterque,  maDe 
aestivo  in  saltibus  Pindi  v*  3  obviam  facti.  cauunt 
alternis;  iste  quidem  puerum  infeliciter  amantem,  qui 
in  roare  se  praecipitat,  hic  puellam,  quae  magicis 
*artibds  perfidum  amatorem  cupit  retrahere.  Ab  Lu« 
jus  carmine  palmario,  cirjus  Pollio  argumeutum  pro« 
posuerat,  inscriptio  petita  est. 

Annus  quidem  hujus  eclogae  ob  allqquutioBeoi 
V.  6 — 13  factam  prorsus  non  est  dubius.  Nam  qui 
in  illyria  lauros  victrices  meruit,  tragoedias,  quales 
Sophocleae,  scripsit,  et  poetae  in  eclogis  scribendui 
consilia  dedit:  temporym  is  uon  ignaro  tantum  non 
uominatus  est:  proxime  snperioris  anni  consul,  Asi* 
nius    PoHio^    Virgilii  accola  et  post  annum  DCCXII 


ECL06A  Vlll.  ARGUMENTI NARRATIO.  fOIS 

amicus,  etiam  tum  Tragicae  Musae  in  amore  et  de- 
liciis  III,  86,  aoDoque  D€€XV  Parthioorum  io  Illj- 
ria  victor.  Hoc  veterum  meliore^  quique  apud  Ser- 
vium  et  Philargyrium  v.  10  et  12  statuerunt^  quam- 
vis  alii  v^  6  Augustum  somniarent;  hoc  Josephus 
Scaliger,   Taubmdnnus^    Ruaeus,  Martynus. 

Caesar  enim  Octavianus  et  M.  Antonius,  pace 
Brundisina  extremo  anno  D€€XIV  denuo  conjuncti, 
postquam  proximo  vere  anni  D€€XV  cum  Sexto 
Pompejo  pactionem  Misenensem  iniverant;  ultimum 
Asioius  Pollio  in  se  recepit  opus  bellicum  ad  Par- 
thinos  sive  Parthenos  rebelles  domandos,  qui  popu- 
liis,  Bruto  pridem  deditus,  Caesaris  in  provincia 
Dalmatia  erat.  In  hanc  expeditionem,  pro  €aesare 
cum  copiis,  uti  par  erat,  Caesarianis  susceptnm,  ab 
Antonio  quoque  destinati  adversus  Parthos  pars  eK- 
ercitus,  qui  in  Graecia  hiematurus  erat,  additus  est, 
partim  ad  exerceodos  praedaque  inflammandos  mili- 
tes ,  partim  ad  Caesari  habendam  gratiiam ;  ex  iis, 
quae  Pollionis  adhnc,  verisimile  est,  fuerant  legio- 
aes.  Victor  nunc  auctumnali  tempore  Poliio  auxi-' 
liares  Antonii  copius  in  hiberna  dimittit,  et,  Caesa- 
rianis  nonnullis  comitantibus,  navi  in  V^netiam  re- 
dit,  quu  in  proviucia,  pro  Antonio  ante  adiiiinistrata, 
pro  Caesare,  qut  nunc  erat  dorainns,  plura  fortasse 
etiam  tum  uegotia  ordiuanda  habuit;  suoque  Raven- 
nae  uato  filio,  Asinio  Gallo,,  a  capta  urbe  Salonis 
Salonini  cognomen  ex  Dalmatia  refert  cf.  IV  Arg. 
sub  £n.;  et  Romam  brevi  post  ad  decretum  trium- 
phum  proficiscitur ,  quem  extremo  mense  Octobri 
egiU 


106  ECLOGA  VIII,  1---6. 

Poliioy  dum  ID  Venetia  fuerat  annis  DCCXII  et 
DCCXlll,  iinitationem  a  Virgilio  PharmaceutriaeTlieo- 
criteae  petierat.  Redeunti  itaque  ad  lauream  triumphi 
duci  mente  poeta,  nunc  gratuloturus,  ecJogam  suam, 
poeticam  quasi  aliquam  hederam,  obviam  mittit :  igno- 
rans,  an  in  ore  jam  Timavi  fluvii,  an  multo  retro 
in  litore  lllyrico  animus  eum  assequatur. 

Quodsi  proflciscenti  ad  expeditionem  lllyricam 
PoUioni  poema  lioc  domo  misisset  Virgilius,  quam 
egerit  imprudenter  Pollionis  de  rebus  gestis  et  lauro 
victrici  loquens?  quaerit  Ruaeus,  proxime  superiori 
anno  quum  ipsum  Caesarem  OctaviaQum  Pollio,  Vir- 
gilii  nunc  domiuum,  impugnavissety  et  ad  pacem 
Brundisinam  coegisset.  Cum  eo  exercitu ,  praetered 
vix  credibile  e&ty  qui  io  Italia  infcriore  partim  ad 
Orientem  per  Graeciam  ire  destioatus  erat,  Pollio- 
nem  in  oram  adversam,  tam  prope  absentem,  tam 
vastas  ad  Occidentem  ambages  duxisse,  vel  mari,  se« 
cundum  lutosam  et  nautis  formidatam  oram  Italiae, 
vel  terra,  per  totam  Italiam  fame  oppressam. 

Hanc  quoque  in  eclogam  plures  versus  ex  Ciri, 
Galli  poemate,  Virgilius  recepit,  ad  carilateiii  FoU 
lionis  suoque  amico  probaudam;  vide  VI,  74  et  II 
in  argumenti  narratione. 


j4  n  ti  o  t  a  i  a. 

1  —  6.     Poeta  refert,    Damon  et  Alphcsiboeus, 
silvarum  vocalissimi,  quae  carmina  coinmiseriut.    Mane 


ECLOGA  VIII,  1--5.  107 

aestivo  v.  14  in  niontibus  obviam  facti,    Damon  pa- 
storem  ob  amatae  perfidiam  canit  desperantem ;  Alphe- 
Biboeiis,    puella   rustica   volaticum   quomodo   amatum 
puerum  magicis  ad  se  retrahere  artibus  cupit.     Invi- 
tationem     ad    amicum    certamen    po^ta    non    minus^ 
quam^  quae  in  fine  esse  solebant,  gratias  babitas  et 
dona  data  praetermisit;   cf.  v.  62.     Uterque  est  ar- 
mentarinSy   quorum  flagrans   cupidine  cantus  prae- 
sentia  bodie   non    modo  armenta,    scd  feras  quoque 
e   silvis  evocatas^    vel  totam  naturam  inanimam  mo- 
vet.     Hac  veterum  animis,  qui  mag^is  ardiebant,  aliena    . 
non  visa  affectione,  sua  sensa  quoniam  pectore  com- 
motus  naturis  circum  praesentibus  solet  tribuere,  Si- 
leni   quoque  sublimis  animi  elatio  VI ,   27 — 30  Fau- 
nos   et  feras  et  arbores,    postremum  coelum  stellife- 
ram  afficit;  pastoris  quoque  ApoUinis  carmea  VI,  83 
Eurotam    et  colles  lauroram.      Carmen   non   tantttm 
bucolicum,   traditas   de   Orpbeo  et  Ampbione  fabulas 
seqaens,    bestias    animavit  sensibus  V,    25.  Theocr. 
I,  71 — 75;  plebis  quoque  vulgaris  opinio  voluptatem 
iis  ex  sonis  concinnisque  motibus  dedit  Lb.  IV,  64« 
In    bis  fictis  quicquid  blanditiarum  inest,    ad  Pollio- 
Dcm'  id,    qui   argumentum   ad   commovendos  animos 
proposuerat,    redit.      Juvenca  pro   armeuto,    cujus 
major   numeras  vaccae   sunt  Lb.   II!,   63.      Ltyna:^ 
rapax  septemtrionalis  Lb.  III,   264,*  ab  Italia,  quod 
Plinius   ait,   aberat;    quamquam  nunc,   teste  8alisio, 
in  Apulia  reperitur,  deserta  quoniam  saecula  fortasse 
foeturae  ejus  iavebant.     Secundum  fabuias  Ov.  Met* 
V,  649  Lyncus,  rex  Scjtbiae,  ad  quem  frumeutuni 
Triptolemus   aflferebat,    io  lyncem   mutatus  est;    ex 

L 


108  ECLOGA  VIII,  1—6. 

Ijncum  quoque  uriiiu  in  Scjthia  lapis  nascebatur  Ijn- 
curion :  fabulosa  succini  interpretiitio.     8cy thiam,  con* 
stat,   in   tabula  orbis  terrarum  Eudoxi  septemtriona- 
leip  ab  occidente  ad  orientem  solem  arcum  complexam 
esse^   et  Thraciam   saepe   in  se  continuisse.     Xeno- 
phon  dicit  ven,  XI,   ijnces  venatores  cum  ieonibus, 
pardis,  puntheris  et  ursis  in  monte  Pangaco  et  Citto 
supi*a  iVlucedoniam^  in  Oljmpo  Mjsiae,  in  Pindo  et 
Nyse  supra  Syriam  aliisque  mag^nis  montibus  venari. 
Pastor  quoque  Apollo  apud  Admetum,   reg^em  Thes- 
saliae,    quod  ait  Euripides  (^/r«  578),    modis    suis 
maculosas   lyoces   et  leones   de  monte  Othrjso  dele- 
ctabat.     Suot,   qui   lyuceni  Indiae  et  Aethiopiae  tri- 
buant,  Nyse  quonium,  mons  Bacchicus,  iu  seriore  de 
mundo  doctrina  eo  perlatus  est  *").     Callimachus  Dian. 
89  de  lynce  Maemilia  memorat,  quemadmodum  Apol- 
lonius   I,    168   de  urso   Maenario.      Virgilius  igitvr 
hujns    carminis    argumentum    peregre   posuit,     artes 
quoniam    magicae,    fictae    nobilius,    Graecae    erant; 
et   quidcm,     quod   ex   sequentibus   patet   v.  ^i.   30« 
64.  71.  95,  iu   TAesnalia  veoefica,  Pindi  quodam 
in    jugo    silvestri,    ad   Occidentem   ab   Oeta   versns. 
Stnpefactae  carmine   solemnis  est  Virgilii  eompo- 
sitto,    ut  Graecae   fig-urae  carn^ina  diffidere  liceat, 
Mutata  8U0M  cursus^  i.  e.  postquam  proprios  suos, 
adsuetos  cursus  Tib.  IV,    125,  flumina  ad  poelas 
commissos   deflexerant,    mutata  verbo  medio;    con» 
stiterunt    auscultantia.     Gallus    qnidem    Cir.   v.   233 
rapidon  requiescunt  flumina  cursus  habet,  i.  e* 


•)    Heyne:     „L>ncas   vero  iji  tali  carmine,    quod  «d 
Siciliam  pertinet,  nolis  esse  memoratas.** 


ECLOGA  VIII,  6—13.  109 

cursnni  retardaDt;'iiac  aulein  hic  dictione  suos^  ple- 
imm  ponderis,  otiose  infcrciretur.  Hafnieosis  C  lia- 
bet  liquerunt»  Iterata  post  parentliesin  nomina 
non  tantum  vinciunt;  istam  enim  necessitatem  poeta 
mag-is  vitaverit:  sed  animos  quoque  in  cantores  tam 
graves  magis  faciunt  intentos;  cf.  v.  85 — 89. 

6  —  13«  Tu,  sive  jam  praeter  Timavum  sive 
in  ipsa  eiiam  nunc  ora  lllyrica  obviam  mihi  naviges; 
o  praeclare  victuriis  reportatis  ingeniique  operibus 
editis,  quem  cantus  meus,  quaqua  possit  efficere, 
semper  celebrabit:  hoc  tibi  carmen  ne  dfspliccat,  cu- 
jus  .tn  ipse  argumentum  proponebas.  Plenum  tuo- 
rnm  spirituum  forUisse  nou  indignum  %sX^  quod  tuum 
victoris  gaudium  augfat ,  et  hedera  quasi  quaedam 
poetica  laureae  tuae  propinqui  triumphi  iiiiplicetur. 
« —  JMihi ,  cum  Horatiani  istius  ardore :  Quid  mihi 
Ceisus  agit?  Ad  hanc  alloquutioncm,  quae  in  fcr- 
vidam  digrossionem  abit,  accipe  v.  11  nectifur;  mi« 
nime  faveas  aliquod  mente  reservatum,  quod  Ascen- 
sius  invenit,  et  Tuubmannus,  Cerda,  Ruaeus,  Mar« 
tjnus  receperuiit.  Praelentavigantes  tam  sppe^ 
rare  dicuntur  in  simili  loco  Aen.  I,  243  et  saepe, 
apud  Livhim  XXX,  39  (alias .  quoque  eaauperare 
Aen*  Hl,  698);  quam  aefuorU  oram  legere  Lb. 
II,  44.  In  navibus,  quibus  exercitus  a  Brundisio 
trajectus  fuerat,  ad  Venetos  victis  Parthinis  Pollio 
CQm  Caesarianis  quibusdam  revertitur,  triumphara 
suum  roox  Romae  acturus.  Ob  aquas  Italiae  luto- 
88S,  qua  de  re  Woodius  agit  p.  79,  secundum  oram 
DHvigat  lllyrici,  Istriae  et  Tergestini  sinus,  in  quem 
Timavu9  inter  Tergeste  et  Aqnilejam  exit,   donec 


1 10  BCLOGA  VUI,  6—1 3. 

portuni  Venetiae  aliquem  DjHDciscatur.  Plane  ita  Ho* 
Dorius  apud  ClaudiaDum  VII,  119  litora  llljTici  prae- 
tervehttur,  BtriDgeng  agros  Dalmatiae»  Timavi  lacos 
numerans  et  in  Gridanura  intrans.  Anteoor  quoque 
Virgiiii  Aen.  1,    242  idem  iter  ad  Patavium  dirigit: 

Antenor  potnit,   mediis  elapsns  AchiYis^ 
lllyricos  penetrare  sinos  atqae  intima  tatns 
Regna  Liburnornm  et  fontem  saperare  Timayi: 
Unde  per  ora  novem  vasto  cam  raarmare  itiontis 
It  mare  proruptum,   et  pelago  premit  arva  sonanti* 

Saa:m  Timavi  sunt,  qui  boc  in  loco  foos  Timavi^ 
qui  ex  novem  faucibus  montis  se  ^rojicit,  et,  ia 
onam  vix  mille  passuum  longitudine  porrectom  flo* 
men  conjuoctus,    (quooiam   in   iateriore  mari  Adria- 

V  tico,  quod  ait  Claudiauus  XXVIll,  495,  aquae  et 
accedunt  et  recedunt)  maris  occurrentes  fluctus  cum 
impetu  frang-ity  ut  aestus  litore  tenus  ferveant  // 
pror§tptMm^  quemadmodum  Horatius  de  Tiberi  ri« 
pas  excedente,  it  dejectum:  quae  frequeoa  apod 
Plautum  est  verborum  compositio;  prorumpere  po- 
testate  activa  Lb.  1,  ^8.     Exaestuatiooem  istam  ma- 

^  rinam  testatur  Martialis  XII i,  89,  quum  pastos  ad 
ora  Timavi,  salsarum  et  dulcium  aquarum  in  ae- 
stuario,  lupos  delicatissimos  esse  declarat.  loteriora 
maris  Adriatici  quum  prinium  a  Pbocaeensibus  inve* 
stigata  essent,  ut  novis  nautamni  errores  exoroareot 
prodigiis,  poetite  aemulaii  sunt  Epp.  IVIy tb.  I,  15  p* 
89.  Ex  eorumdem  uno  Alurtialis  ^efcrt  IV,  2&» 
Castorem  quoque  cum  Argonautis  eo  venisse,  cujos 
equum  Cyliarum  septenas  aquas  Timavi  bausisse. 
Varius  fontium  numerus  origioem  ex  ioeoostantia  fii- 


ECL06A  VIII,  6—13.  m 

mae  popularis,  et,  si  voles,  naturae  duxit.  Illy^ 
'ricum^  Illyrii^  Illyria  septemtrionalis  ora  maris 
Adriatici  cum  vagis  terminis  dicebatur:  ex  consuetu- 
dine  ad  Occidentem  complectebatur  Libnrniam^  saepe 
cura  Istria  ad  Tergeste  usque  et  ad  Orientem  Dal- 
matiam;  quae,  in  comparatione  terrarum  Brundisina 
ad  Scodram  usque  diducta  (IV  Arg.),  rebelles  Par^ 
thinos  sive  Partbenos  cum  conjurata  urbe  Salonis 
continuit.  Poeta,  dum  unde  et  qno  Pollio  suus  pro- 
ficiscatur,  acrius  cogitat:  Utiuam  umquam,  exclamat, 
carmen  ego  te  dignum,  victore  et  Sopbocle  Romano, 
canere  possim!  Omnes  meas  vires  experiar!  Interea 
bonc,  tuo  jussu  ortum,  cantum  accipe,  bederam  in- 
ter  lauros  victrices!  En  tsm^nam^  quaerens  et  op- 
tans  I,  67.  Pollio,  quod  videtur,  tragoedias  suas 
III,  86  ad  publicura  usum  nondum  collegerat,  sed 
singulas  tantum,  quemadmodum  Virgilins  eclogas 
8uas,  ediderat;  aliquae  in  Venetis  spectatae  fuerant, 
ubi  anno  DCCXil  Virgilii  pastores  eas  laudabant. 
Etiam  post  triumpfaum,  qnum  a  republica  decessisset, 
iii  tragoediis  componendis  tam  erat  assiduus  et  in- 
dustrins,  ut  Horatius  II  od.  I,  9  eum  bortatus  sit, 
nt  a  Musa  severae  tragoediae  aliquantisper  cesset, 
et  demum,  postquam  bistoriam  belli  civilis  perfecerit, 
ad  grande  munus  Attici  cotburni  redeat.  8ervius 
prae  se  fert  scientiam ,  Pollionem  in  utraque  lingua 
tragoedias  scripsisse.  Sola  Sophocleo  digna  co^ 
thnrno  i.  e.  digna,  quae  cum  sublimibus  Sophoclis 
fabulis  conferantur.  Varii  Tlijestes,  quam  Graeco- 
rum  cuilibet  Quintilianus  comparat,  multo  post  nota 
fiebat:  quum  essent,  qni  bereditate  id  opus  a  Cassio 


112  ECLOGA  Vlll,  6—13. 

Pannensi,  post  pugnam  ad  Actium  navalem  necato, 
traditum  csse  autumarent.  Ipse  Hcratius  in  priore 
quodam  carmioe  1  8erm.  X,  42  Pollionem  quasi  uni- 
cum  trag-oediarum  scriptorem  et  Variuro  quasi  epi- 
cum  tantum  poetara  praedicat.  Alte  soleatus  tragi- 
cws  cofAnrnuiy  divcrsus  a  cotburno  venatorum  VI f, 
32 >  apud  Tertullianum  de  ^pectacuHs  cap^  23  p. 
136  ita  laudatur:  Tragoedos  cothurnis  diabolus^  ez- 
tulit;  quia  nemo  potest  adjicere  cubitum  unum  ad 
staturum  suam,  mendacem  facere  vult  Cbristum! 
Primum  et  postremum  Polliooem  canere:  bojus 
proverbii  promissio  Jh  IX,  97.  Tbeocr.  XVII,  1 — 4 
minime  vult  ad  literam  accipi.  Pollio,  qui  rusticam 
Virgilii  Musam  amab^it  III,  84,  imitationem  pbarma- 
ceutriac  T4ieocriteae  optasie  videtur;  Virg^ilius,  imi- 
tator  et  ipse  raveniens,  pueliae  infeliciter  amanti  in« 
felicem  unmtorem  comparabat,  et,  cantionibus  puel- 
lae  concedens  victoriani  v.  6*i,  iuscriptionem  Phar^ 
maceutriae  propositam  cf.  v.  64  retineiKit.  Libera 
Romauuruni  orutio  yiv.r«iy  dicit  optata  quaeque;  nostra 
babet  ex  ordinum  civiiium  gradibus  Befebie,  Bitten,  Ver- 
langcu.  Liiurus  ducis  triumpbantis  coronabat  fron- 
tem  et  fusces,  unde  in  sinum  Juvis  Capitolini-  depo- 
nebatur,  et  militum  victorum  bastas  et  jacula.  He" 
dera  Baccbo  concitanti  sacra  erat  VII,  25,  una  im- 
primis  species  racemis  fructuum  crocatis  III,  39. 
Serpere^  modeste.  Poilio  bunc  Dalmaticum  trium- 
pbum  de  Partbinis  et  8alonis  eodem  auctumno  annt 
DCCXV  egil,  extremo  mebse  Octobri.  CbarisiuB 
iaurus  pro  iauros  legebat:  quae  forma  miDas  usU 
tata  bancque  ob  rem  poetia  dilecta  manii  seript»  libri 


ECLOGA  VIII,  14--^16.  115 

eam  m  praebent,  onnino  anteferetida  est  y.  Brookh* 
Tib.  II,  5,  63. 

14 — 16«  Ezordiani  carminis  committendi*  Vir- 
g^ius  reticens,  animo  qnidquid  intentus  aliquis  adji- 
ciet,  in  brevitatem  cogit  omnia.  Per  aestatem  post 
Verg^ilias  exortas  in  herbosis  saltnum  anfractibus  pe- 
cus  pascitnr,  cbortibus  ibi  aestivis  pernoctans  I,  79. 
Nunc  roris  roatutini  in  frigore  cum  bobus  Damon  el 
Alphesiboeus  in  convalle  Pindi  Tbessalici  2 — 4  irri- 
gUB  obviam  sibi  fiunt.  Certamen  amicum  proponitur 
et  Damon  orditur.  Idem  tempus  poeta  Lb.  III,  324 
ad  capras  ovesque  pastum  agendas  destinat: 

Luciferi  primo  cam  sidere-frigida  mra 

CarpamuB,  dum  mane  novum,  dam  gramina  canent, 

Et  ros  in  tenera  pecori  gratissin^ui  herha. 

In   quatuor  Hafniensibus  e*t  post  herba  non  legi» 

tur :    in  u^  a  seriore  manu  additum  est,     Ros  quum 

cabile  permittat  nullum,    Damon   stat  pedo  V,    88 

innisus,    qnod   saepe   erat  ex  duro  ligno  oleagino^ 

et    tibia  v.   21    canit  ante   carminis  quodiibet  inter- 

vallum.     Ita   caprarius  iste  Thebanus   Cui.   97  vel 

sub  meridiem: 

Talibus  in  stadiis  baeolo  dam  nixus  apricas 
Pastor  agit  curas,  et  dum  non  arte  canora 
Compacta  solitum  modulatur  arundine  carmen. 

JneumbenM  olivae  vix  esse  potest,  ad  oieam  ar» 

borem  reciinatuSy   imprirois  cum  tereti^  quod  ad« 

ditamentum    ad  scipionem  dedocit.     JneumbenM  ba» 

euioy  fuem  dea:tra  gerebaty  Ovidius  faH.  I,  177 

dicit;  et  oiiva  pro  scipioue  oleagino  Met,  11,  681: 

•musgue  /uit  dextrae  eiiveetri^  oiiva:  ubi  ba- 

8 


It4  BCL06A  VIII,  17-*1{0. 

euium  MtiveMtre  Mimistrae^  qnod  Heinsias  recepit, 
depravationis   debilitate   sua  et  malo  sono  ai^uitur. 

-^    —    —    —    Oleastri  dextra  recarram 
Gestabat  clayam: 

Theocritus  quoque  VII,  18  de  Lycida  dicit  caprario. 

17 — 20.     Damon  res  canit  non  suas;  sed,  con- 

suetudine  paiitorum  canentium,  cupidinem  tractat  de- 

sperantis  amatoris,  cujus  perfida  pnella  alii  hodie  nu- 

bet.     Mane  noctu  per  campos  vagatus,  slellam  nunc 

miser  matutiiiam  oriri  videt^  quae  diem  referet  futii- 

rum   amicum,    praeterqnam    ipsi!     Bfane  hoc  orien9 

pastoris    ficti  cum  orto  jam  imitatoris    canentis   ne 

commntetur.     lAte%fer  et  PAoephorue  ^   lucem  fe- 

rens,   Eeue  queque  i,  e*  steila  matutina,  Venus  di- 

citur  nXavfixrig,  mane  quando  ante  solem  oritur;  quodsi 

solem  sequitur  vespertinum,  He»peruSy   Veeperuge^ 

Ve^per^   NocturHU»^   Nectifer^  aiikiog  sive  stella 

cohortalis.     Poetis  solemne  est,  vagam  lianc  stellam 

errantem,  perpetuum  existimare  et  diei  et  noctis  si- 

mnl  praecursorem ,    quod  utrumque,    sed  aliud  aliis 

temporibus  anni,  est     Cinoa  in  fragmento  Smjrnae: 

Te  matntinas  flenteni  conspexit  Eoas, 

Et  flentem  paalo  vidit  post  Hesperas  idem* 

(Servius  ad  Georg.  I,  288.]  Bodem  modo  Statius 
Theb.  VI,   238: 

Roscida  jam  novies  coelo  dimiserat  astra 
Lacifer,  et  totidem  Lunae  praevenerat  ignes 
Mntato  Noctarnua  eqao. 

Senecae,  poetae  tragko,  Hipp.  748  Heaperus  io 
Oceano  reeens  lavatvs,  post  tenebras  dispuUas,  Lih 
eifor  factus,  redit;    el  Oed.   741  Locifer  — toti— ■ 


ECLOGA  Vlll»  %i.  IIS 

proximo  yespere^  Hesperus  factus*  Ita  Melenger  quo^ 
que  JlfiiA.  /r.  LXXIV  de  discedeote  amata: 

Lncifer,  aaroram  re¥ehens^  salve,  et  celer  adsis 

Hesperns,  ^t  r^feras,  qoam  invidns  liinc  abigis! 

His  praemissis,  mirmv  uon  amptilis  videbitur,  Zm^i^ 
fer  nuDC  oriens  %\  brevi  pqst  y.  30,  vesperi  ration^ 
habita^  Hesperus  dicetur.  Pr^eveniem  poelice  dis- 
tractum.  Almusy  uleup,  beneficus:  petitum  id  i| 
sincera  infantia  ad  pietatem  primum  impulsorum  sen^i 

suum.     Hafn.  I7habet  vulgarius;  praefue  (fif 

ortum.  Cenjuapy  amata;  qu9lii«d«lodllin  Apflbi^ae 
cum  Venere  conjunctip  Aen,  III «  47(>  coHjngium 
appellatur.  Indigm  ^more^  meo  aiviori  noq  re- 
gpondeDte,  falso  amore;  impuri^  secundum  ^ervium. 
Hafnienses  B.  C  indignae  h^bent  pedentri  oratiQne« 
quod   Dostris   dicendi  magistris  verius  esse  videbitur. 

JOum  fueror  —  • —  AorUt    Scyllae  sunt  verba 

in  Ciri  Galli  v.  405.  406,  Adloqui  deos,  advo- 
care,  salutare;  Plaut,  Amph.  I,  1,  26;  ^hovq  nQog- 
ameiv  Aeschyl.  Ag.  819  1810].  Impumtas  jurie- 
Jurandi  Venerei  proverbii  instar  erat.  Moriemy, 
moriendi  certus  v,  59.  Adloquar  Leidepsis  pri- 
lillis  et  MeBtelianus  prior  apud  Burmaommi^ 

21,  Carmina  jjoeseos  rusticao  vc*  pftrva  caa^ 
licula  varii  argumenti  sunt,  vel,  unura  longjps  uegp- 
tium  quum  imitando  effingitur,  raptim  erumpentpfi 
impetus  multiformium  commotionum  aniini.  Ppr  ip^ 
tervalla  poeta  rustico  iostrumento  musico  c^nit,  plpr 
Fttmque  simplici  «ruodine  aut  fistula  rouJtorum  Cftlf^- 
merum;  hic  majore  tibia^  cujus  sonum  clausis  et 
npertii   foraminibus  modulatun     Consiliura   ea  in  re 

o 


116  ECLOGA  Vlir,  21. 

extemporaliuin  in  agro  comroentomm ,  quos  arte  ex* 
cultos  coram  Virgilius  producit,  nullum  aliud  facile 
fuerit,  nisi  ut  otium  ita  habercnt  ad  liieditandum. 
Talia  prooemia  a  redeuute  iversu  hujus  argumenti, 
canam^  saepe  ioitium  capiebant,  <et  TiQoaaixa,  nQO" 
avXiov,  n^onvXrjf.ia  y  apud  fidicines  nQoavdxQ8(Tig, 
nQOYA&aQia^a  appellabantur.  Erat  quoque,  ubi  con- 
clusiones  quaedam  finem  imponerent,  hac  praefatione, 
ceciniy  imf.iaXwdrjina  et  emodfj  dictae.  Utraque  hic 
non  minus  sunt^  quam  in  primis  Theocriti  et  Bio- 
nis  idjlliis;  quamquam  Tbeocriti  Thyrsis  carmen  suum 
tnnc  quidem  tantum  repetitum,  non  recen^  inveotum^ 
et  isto  tempore  sine  fistula  decantat,  Panis  reveritus 
iram^  Germaniae  poetis  popularibus  versuum  hoc 
genus  intercalarium ,  quum  consuetudo  illa  popularis 
nobis  non  sit,  concedi  non  posse  videtur;  recte  vero 
uliud  quoddam,  quod  ad  rem  interea  agendam  ali- 
quam  canitur:  quale,  dum  magica  vcrtigo  volvetur 
infra  v.  68  et  apud  Theocritum,  aut  fusi  futales 
apud  Catullum  LXil;  et,  nisi  male  nobis  cedebat 
Gonatus,  dum  tjmpanum  Druidarum  murmurat  prope 
cascae  gentis  viri  fumuium  ^).  Fcnnico  tamen  ali- 
cui  Tlieocrito  prius  quoque  genus  permissum  sit. 
Secundum  Porthani  enim  scriptiones  fie  poM  Feft' 
nica  (Gott.  Anz.  1779  St.  96)  magietri  rhunici  dod 
commentati  fingunt,  emendata  oratione,  trita  fugien- 
tes^  audacibus  figuris  ^t  inversionibus,  et  multis  sub- 
tilitatibus ,  quibus  ars  rhetorica  nomina  iudit. 
Nempe  in  Fennia  correctores  sunt    nulli,  qui  ardo- 


•)    Joh.  Benr,  rossiiidyma.    Regiomonti  1801  p.  171  ss. 


ECLOGA  VIII,  21.  117 

rein  orationis   poeticae  ad  sermonem  usque  vulgaris 

consaetudinis    velint  deprimere.     Poetae   canenti  so- 

cius  additus  eaty  qui  singulos  versus,  in  ultimo  verbo 

sttscipiens,    repetit^   confirmatione   saepe   intercalata: 

profectOy    inquamy    vere   dictum/    Interea  poeta 

novum    versum    commentatur,    quo   socii   postremum 

yerbum  excipit.     Ambo  invicem  aut  oppositi  aut  prope 

sedeut^  genibus  se  tangen tes  et  manu  correpta,  dum 

corpus  invicem  prorsus  motant,  vultu  severo  et  me- 

ditante.     Cantus  admodum  simplex  est;  et  fides  non- 

liumquam   poetae  pro  socio  sunt.  —  Damonis  igitur 

haec    est    sententia :     Carroina    mibi ,     mea    tidia^ 

aspira,  qualia  in  Maenalo  Arcadico  audiuntur.     De 

landata  Arcadum   arte  musica  supra  VII,    4  dictum 

est.      Tiftia^    arundo    multorum    foraminum,    cornu 

continuata,  nostri  bautbois  iustar,  avXhq  Graece  di« 

ctus,  peregre  rem  gestam  non  minus  declarat,  quam 

lynx  V.  3  et  Oeta  ab  Oriente  affinis,     Romanis  enim, 

qunm  arte  expolita  esset,  cavata  ex  osse  asinino  (un- 

de   tidiae   quoque   i.   e.    cruris  nomen)  aut  ex  loto^ 

buxo,   elephanto  et  metallis^    crebro  in  tbeatris,    ad 

gacrificia  et  epulas  quidem  son>ibat;  pastoriam  autem 

Inter   supeliectilem   cannas   tantum  babemus  stridulas 

unius  arundinis  et  fistulas  plurium  calamorum,   num« 

quam   tibias:    quamvis,    Lucretio   auctore   V,    1384, 

inter   rusticos ,   Graecos   dicit ,    tibia  inventa  sit,    et 

nocturno    silentio-  cbordarum    sonos    afllrmnverint  a 

Satjris  fieri,  a  Nympbis  et  a  Faunis  IV.  588: 

—    —    —    dolceisqne  qoerelas, 

Tibia  qoas  fondit^  digiteis  pulsata  canentuin. 

Contra  Tbeocriti  bubulcus  XX,    28  aliter  se  jactat: 


118  ECLOGA  VIII,  22—24. 

Fistala  soave  tonat,  modulor  quoties  ego  cartneD, 
Tibia ,  sive  inflo  rectam  sea  carvam ,  et  lurando. 

Prueter  fistulam  tibiam  quoque  is  novit  {avXog)^ 
-orundiuem  {Swvai),  etiam  curvam  majoris  firtiacii 
tibiam  {TtXuyiavXoc;) ,  ^orrttt  curvo  coiitinuataitt,  qoats 
in  saiiris  matris  Phrygiae  inflabatur.  In  sexto  cjus- 
dem  idjHio  principia  cont^ndentittm  alter  tibia;»  alter 
fistula  cadit.  Longus  quoque  I  p.  6  in  Lesbio  ao- 
tro  Nympharum  tibias  animadvfertit  et  tibias  cufvas 
et  fistuias  et  orundines  {xuXaftoi)  9  a  veteribus 
postoribus  dicatas.  Ab  initio  tibiae  simplices  paocis 
fdraminibus  fiebant  cx  Orchomenia  arundine,  quae 
inde  avX^rix^  sive  ad  tibias  idottea  appellabatur,  et» 
Theophrasto  Plinioque  auctoribus  *) ,  tu  lacu  Copaide 
tt  Cephisso  intfante,  ioundatione  pluriom  aonorttm, 
ad  i^sttetAm  liniplitudinem  acchescens,  diiigenter  cae- 
dekitur  et  apparabatur.  Ejusmodi  aruodinca  nutiius 
ortificii  haec  erat  tibia  v.  24,  quam  pastor  Pindi 
montis  facili  negotio   ex  Boeotia  finitima  impetrare 

potuerat. 

22  —  24.  Versus  cnr  Maenalios?  Qnoniam  10 
Maenalo  monte  eximio  cantii  et  pastorum  anrantum 
et  ipsius  Panis,  qui  primus  ex  calamis  concentus 
eliciebat,  silvae  semper  consonant.  —  Consideratie 
baec,  parum  in  ore  vere  desperantis  verisirailis,  non 
minus,  quam  modi  isti  intercalares  totaque  carminit 
conformotio,  artificis  imitatoris  est.  Argutum  ne« 
mus  et  pinus  ioquenten  minime  hic  de  vcnti  susor- 
ris;   sed,    quod   vtcioae   sententiae  reqoirant,    canto 


•)     Theophr.  h.  pl.  iV,  ti.  Piin.  XVI,  66. 


s. 


ECLOGA  VIII,  )6--30.  118 

wonam^a  «iDt»  Ita  /brum  urgmtum  apud  Ovidiiim 
«rr#.  1,  80^  ^i  vMe*  argm€me  apnd  Colamellaiii 
IX,  d;  ita  Hagnm  l^fuemtia  Aen.  XI,  458.  In 
miMitibiis  Arcadicis  pinastri  tantum  silvestres  sunt, 
Dullae  pians  X,  14.  Hic  quoque  libri  quidam  manu 
scripti  antiquiorem  formam  pinn9  pro  pinos  prae- 
^BTuat.  Dnplicatnm  ^ue  poStice  dicebatur.  Montem 
MmeMaimm^  Pausanias  iMfuit,  Pani  tam  sacmm 
existimant,  ut  accolae  FaDis  ipsius  fistulam  audire 
se  poaedioettt.  De  inventione  org^ani  hnjus  miudci  sil- 
vestris  ex  arundinibus  v.  II,  32.  Damon  autem 
Pana  siiMd  et  nt  inventorem  et  ut  summiim  artifi* 
cem  tilMae  uundineae  vereri  videtur*  Secundum 
Riooem  111,  7  curvam  tibiam  l^an^  rectam  tiiuam 
Miaerva  invenit:  quare  Daplinis  apud  Longiim  IV, 
p*  175  Paai  fistuJam  et  curvam  tibiam,  nKoi.yiov 
uikivy  consecratas  suspendit. 

20 — 30.  Qnum  Mopso  alicui  veMista  se  Nisa 
dedat,  in  amore  connubia  exspeetare  Hcet  Don  mi» 
Dtts  prodigiosa,  quum  coneordia  prodigiosa  sit  inter 
bestias  inimicissimas.'  Age,  fortimate,  ad  nuptias  te 
acciogito!  Hymenaees  stella  surgit  Veneris  tibi  ia* 
tara!  —  JDMur^  dedit  se:  verl»o  medio,  qtiide /■»•«• 
gentnr,  Exiade  aiaxime  ifHaeque  adversaotia  fieat 
amica:  eom  grypho  eodem  se  jugo  equn»  sociaibit, 
eiim  4Hine  dnmae  potam  venient.  GrypAus  fiibii* 
losas,  fera  rapax  erat  ex  meatlbiis  Rhipaeis  Hjper- 
boreorom,  qai  montes  ab  Ocoidente  primum  inkia 
eapiebant,  post  panlatim  ad  aeptemtrioues  protnide» 
iMUitnr.  In  corpore  leonino  aqailae  habebat  capat 
et  alas,    et  pellem  pantherae  macttkMam;    aurumque 


120  ECL06A  Vlll,  26—30. 

eustodiena  cum  Arimaspis  assidue  beBnm  gerebal 
equis  vehentibus:  unde  ioter  ipsum  et  equum  ioimi* 
citia.  Frenum  jugumgue  rer^riirtiMs.quorumdam 
tantnm  deorum  patiebatur  in  fabulis  posterioribus 
Epp.  Myth.  11,  16—19  (54—57).  Proxima  imago 
docet,  jungi  hicpropria  sua  potestate,  minime  de 
coitU)  esse.  Mediceus  liber  Graecam  formam  gry^ 
pe9  habet.  A  Quintiliano  IX,  3,  6  dtHuae  et  /0/- 
pae  virili  genere  Virgilii  inter  audacias  numerantur; 
quas  facile  improbaverit  Maevius.  Poculum^  potus, 
potio ,  ab  antiquo  poo.  Vesperi  sponsa  cum  faci^ 
bu9  pineis,  corneis,  ez  spina  alba  aliaque  materia 
ad  sponsum  deducebatur,  Hafniensis  C  babet  tit- 
cende^  quod  Burmannus  alibi  quoque  animadvertit 
Teinpus  aequare  volebant;  sed  id  ipsum  animi  com« 
moti  argumentum  est,  quod  desperans  tempus  hoe 
matutinum  cum  formidando  vespere,  qui  ei  ante  ocn- 
los  obversatur,  una  complectitur:  Caede  nunc  faces, 
veaperi  ad  te  ducetur;  sparge.tunc  nuces,  conjnx 
futnre,  nunc  ipsum  Hesperus  tuus  futurus  in  Oriente 
micat.  Nuce*  jugiatides  comites  Plinius  XV,  24 
appellat  nuptialium  Fescenninorum.  Obviam  eae  ad« 
venienti  sponsae  spargebantur  saepe  a  sponso,  quo- 
niam  resilientes  et  strepentes  felix  auspicium  facie* 
bant;  saepe  a  pueris,  sponsa  ne  quid  adversi  exau- 
diret,  sive  ad  lusus  desertos,  nisi  occultius  aliquid, 
significandos ;  saepe  ante  thalamum  quoquo  sponsa- 
lem  mittebantur  inter  pueros ,  qui  lascivos  Feseenni- 
nos  canebant,  ut  legentium  tumultu  sponsae  vox, 
virgineo  pudore  renitentis,  opprimeretur.  Theasalo 
Virgilius    an    mores  commodaverit  Romanos?    TaU 


ECLOGA  VIII,  30.  lini 

menda  veteribus  nostroque  ipsi  poetae  pluribus  in  lo- 
cis  Aeaeidis,  peregrina  si  parum  nota  essent,  magis 
idonea  esse  videbantur,  quam  putida  diligentia.  Ve- 
stijgcia  autem  moris  istius  admodum  mutabilis  inter 
Graecos  quoque  babemus.  Atbenienses  enim^  quod 
axoXiaar^g  Aristopbanis  aliiqne  testautur,  novis  fa- 
miliaribus  et  servis,  quando  primum  accedebant,  omni- 
busque  omnino^  quibus  fausta  principia  optabantur, 
spoM^o  quoque  et  sponsae  ad  focum,  mnltiplicia  belia- 
ria  ad  copiam  ostendendam  spargere  solebant:  quae 
xuTuxvaf,iaTa  sive  effusiones  dactjlorum  (palmularum)^ 
operis  pistorii,  ficuum  et  nucumy  servi  domestict  ra« 
piebant.  Ante  thalamum  quoque  spoosalem  vel  a 
ptteilis  Tbeocr.  XVIII  vei  ab  universa  juventute  Long*. 
IV  p.  191  jocosum  xaTaxoififjTtxov  cum  strepitu  et 
tripudio  canebatur,  sponsae  ad  voces,  quas  fore  sus- 
picabantur,  opprimendas;  baec  xrvma  aliquibus  in 
loris  cum  nucibus  spargendis  jungi  poterant. 

30.  Tibi  deserit  Hespems  Oetani:  id  eat^  tua 
causa  Lttcifer  iste  (quem  v.  17  alloquebatur)  in 
Oriente  ab  Oeta  monte  scandit,  ut,  Uesperus  factus, 
bodie  vesperi  tibi  in  occidentali  coeio  appareat.  Lu* 
cifer,  quemadmodum  boc  in  loco  Hesperus  quasi  fu- 
turus,  ita  apud  Horatium  II  Od.  9,  10  appeliatur 
Hesperus  quasi  praeteritus: 

—    -«-    —    —    —    nec  tibi  Vespero 
Sargente  decedant  amores, 

Nec  rapidam  fugiente  Solem. 

UesperuSy  sideris  vespertini  perpetuo  munere  fungens 
V.'  17,  saepe,  quod  opinari  licet,  sponsales  ad  vespe- 
ras  accelerandas  invocabatur.     Jam  Sappbo  cecinit: 


122  BCLOGA  Vlll>  30. 

fiespere,  cancta  Yehic! 
YehU  yinum,  yehis  capram, 
Vehis  matrt  infantem. 

VinBai  ob  rores  fertiies,  caprBm  ab  agro  ad  ttabala. 
Oet0ei  noBtes  praecisis  rupibus  a  sina  Maliaco  du* 
centa  stadia  ad  Occidentem  Fersus  tenduDt,  Piadi 
jugfum  secantes;  altissime  Callidromi  arces  supra 
Tbermopyias  sui^nt,  ubi  ad  mare  angusti  ad  traos- 
itom  calies  ex  Locride  in  Tbessaliam  aperiuntur 
Strab.  IX,  p.  428,  Liv.  XXXVi,  15.  Hespcrus  de- 
9erit0e,tmy  id  proprie  si  dictum  est,  esse  non  pot* 
est:  Hespems  factus  et  solem  aequeas  ad  Oetam 
eccidit;  sed  surgit,  Dimirum,  in  Pindo  pasceoti» 
bus,  ut  fi4iciler,  tempore  matutino.  Ita  Hercules  ia 
jugis  Oetaeis,  ad  Occidentem  versis,  solem  supra  ca* 
cumina,  Orienti  objecta,  apad  Senecam  Herc*  Jmr^ 
133  oriri  videt,  ita  gentes  apud  Silinm  VI,  452 
omnino  occidentales.  Secus  ^ty  quum  in  Culiee 
Virgilii  V.  202  pascentibus  in  -Boeotia,  OrieBtt  ob- 
versa,  Hespenis  supra  Oetam,  occidentali  latere  se» 
ptemtrioois,  ei  sole  decedente  procedit^  sive  coo- 
spidtur: 

Bt  piger  anrato  procedit  Vesper  ab  Oeta. 
Haee  qooque  qutdem  proce^eie  stellae  vespertinae  o 
Varrone  L.  L.  VI  et  ab  Horatio  supra  ertus  dici- 
tur;  quod  majus  est,  apud  Senecam  Hipp.  747 
Hesperus  ex  Oceano  surgit  vel  recens  lotus.  At 
ejusmodi  ortus  ab  Oeta  monte  Hesperi  improprie  di- 
ctus  observatorem  requirebat  sub  Orieote  positum^  ta* 
taque  haec  ecloga,  carmen  imprimis  magicum,  ad 
Pindum  Tbessaliae  pertioet.     Ex  duobus  igitur,  qui 


BCLOGA  VIII,  32—35.  |83 

eise  pot^rant  ortus^  htc  iste  tantum  proprio  dietus 
valet.  LoDge  etiam  secus  est,  qnum  fitesperuS)  quon* 
iaiii  dei  iostor  in  Oeta  moote  et  ab  accolis  Locris 
eommque  coloniis  colebatur,  apud  Catallum  LXII, 
7  et  Statium  *ilv,  V,  4»  8  cum  iampade  Oelaea 
venit.  Nihiio  tamen  ob  hanc  magis  ab  orientaii 
Oeta  gentibus  oeGidentaiihus  Hesperus  oriatur  ne- 
cesse  est,  quam,  quoniam  apud  Claodianum'  XIV,  1, 
Veneris  tamqoam  steUo^  sewel  Mpiend^re*  Idaii^^ 
tollit,  ab  idalio  Cjprio. 

32^35.  0  conJHgem  dignum  scilicet,  Mopsum 
istmn,  fastidiosa  NisO)  cui  paetor  nemo  satisfaciebat» 
cui  ars  mea,  copia  mea,  forma  mea  ludibrio  erat! 
mti,  credo,  Dti  saperbkMi  sunt!  —  irrisionis  pleiitt 
significatio ,  pradatus  mnator  qiUMH  rudis,  eg^ens  et 
informis  sit  D^%piici%  omnen:  indignitete,  quam 
sotoB  foerat  expertus,  communi  facta.  Miseros  ia 
JUtula  modulos  irrisura  spreto  amatori  objecerai; 
«d  egenom  caprarium  tvm  depresserat  oon  minus, 
qu«m  Grolatea  Theocriti  Pofyphemum  Vi,  7;  cjus* 
qiie  in  ore,  quod  virilis  decoris  certameo  non  reibr* 
midabat,  tamquam  birsutum)  vegetom  exprobraverat 
MUperciiiumy  tamquam  immaoem,  l^airLam-  rite  cuU 
tam.  Haec  et  ipsu  in  fictom  tantum  amalorem,  non 
in  fingentfm  po^am  Damonem,  cadunt,  qni  arun- 
dinea  tibia  cancbat,  bovesque  pascebat.  Similfa  op- 
probria  caprarnis  Tbeocriti  iil,  7  ab  Amarjllide  sua 


—    —     —     —    Mene  fiigis  tu? 

Qaam  prope  sam  videorne  tibi  simas,  mea  barlia 

An  proiixa  tfbi'?  cogis  me  frangei^  gottor. 


124  ECLOGA  VUl,  37—41. 

Similibiu  ibi  XX,  8  a  delicata  urbana  amaiis  bu- 
bulcus  repttlsam  fert: 

Qaam  tibi  barba  fiuit  moUis  saavesqae  capilii! 
Ad  quod  justa  ille  fidentia  exelamat  v.  2  ^ : 

Num  mortalein  aliatn  Di  me  finxere  repente? 
In  me  forma  etehim  florebat  nqncmodo  dulcis, 
Troncos  at  cingunt  hederae,  mentam  mthi  spissans; 
Utque  apium  crines  ludebant  tempora  circam. 

Viiio9a  barba^  barha  promisMy  immns^a,  pro^ 
iixay  propeopa,  neglectam  oateadit  eulturam,  quae 
barbam  requirit  eleganter  breviatam,  barbam  attof^ 
samy  qualem  illam  honesti  Titjri  I,  29.  Cf.  Jure- 
nalis  a/ohaaTrjg  8at,  IV,  103.  Rusticus  in  Theo- 
pbrasti  cbaraeteribus  V,  non^  nisi  quum  a  montibus 
ad  urbem  venit,  barbam  et  capillnm  sibi  tonderi  cu- 
rat.  Promis9a^  pro  tritiore  proiiapa^  veteres  le- 
g^bant  Grammatici  Diomedes  et  Servius,  Hafnienses 
qnoque. 

37 — 41«  Tene  mihi  perfidam  esse,  qui  a  pue« 
ritia  tanto  te  ardore  amaverim!  —  Maturi  amoris 
adumbratio  Tfaeocriteae  XI,  26  libera  imitatio  est, 
ubi  jttvenis  Cjclops  ad  Galateam  loquitttr : 

Captns  amore  tut  faeram,  de  monte,  pnella, 
Qaam  primam  cum  matre  mea  fronfdes  hyacinthi 
Yenisses  carptumpduxi  yos  ipse  ego  calles. 

Hie  Ntsa  primae  adhuc  aetatis  mane  auctumnali  ma- 
trem  illius  visit,  ab  eaque  in  hortum  Irugiferum  pre- 
cibus  attrahitur;  pastor  iidolescens  gnarus'  eam  ad 
arbores  cireum  ducit,  ubi  pulcberrima  maia^  ejdo- 
nia  et  grauata,  rore  matutino  adhuc  madentia,  in 
ramis  maturuerant,    hilari   sedulitate  ipse  decerpens, 


ECL06A  VIII,  37—41.  |2S 

quidquid  ex  brachiis  arbonim  dependentibns  potest 
contingere.  Nnniquam  antea  pnllulascentem  virginem 
tam  lepidam^  tam  venustam  viderat;  pectus  concipit 
amorem,  qui  roatnrescente  pulchritndine  ad  fervorem 
usque  insaniae  accenditur^  In  9€pifHt9^  in  liorto 
drcumsepto,  quale  Lb.  IV,  130  in  dumis;  non  in- 
tra  vel  proxime  sepes  ipsas.  Veteres  hortos  suos 
vivis  lubentissime  sepibus  spinpso  vepre  claudebant 
Colum.  'XI,  3,  .3.  JHiaia ,  ii[iulta  complectente  vo- 
cabulo  III,  64,  recenlia  ea:  arbore  carpuntur,  non 
cadentia  aut  decussa  in  roscido  gramine  aut  in  se- 
pibus  colliguntur;  ita  est  mala  legere  II,  5l.  III, 
70.  Pueri  a  matre  ad  g^standum  vicini  filra  in 
bortos  dncitur,  quemadmodum  cum  Poljpbemi  matre 
montes  filii  Galatea  invifiit;  virginis  mater  cum  filia 
sua  vix  sine  parentibus  puerum  in  Iiortum  sequuta 
sit.  Puer  autem  fructus  in  faortis  jncundissimos  sa- 
pore  melius  reperire  didicerat,  quam  ipsius  mater. 
Hoscitla  meila^  legrendi  ratio  insulsa  est;  nam  etsi 
mel  eac  florentibus  scpibus  colligitur,  non  i^ruunt 
tamea  in  sepibus,  nec  fuciles  sibi  a  pueris  mel  rapi 
patiuntur.  Kx  anno  undecimo  piier  modo  in  alte" 
rum  sive  proximum  intraverat:  ita  Ruaeus  interpre- 
tatus  est,  alter  V,  49  coiiato;  qnod  antecesserut, 
id ,  quemadmodnm  in  aliero  die ,  primum  esse  fin-  ' 
gitur.  Annum  decimum  tertinm  quasi  teeuhdum 
pont  undecimum  nominare,  in  ipsa  neeessitate  ver* 
8US,  quae  tam  saepe  arguitur:  nimis  artificiose  di" 
ctum  sit.  Ceperat  pro  eopceperat,  cum  deelaratione 
continuationis ,  magis  videtur  auguste  dictum,  quam 
acceperat^  quod  iduribus  in  Kbris  scriptis  legendum. 


126  ECL06A  Vlli,  43—45. 

praebetur.  JJt  vidiy  ut  —  —  interpretari  fmlent: 
Pontguam  Tidi,  tum  — ;  Homerici  instar  wq,  ini; 
II.  XIV,  294.  XX,  424  et  Thcocritei  II,  82.  III, 
42.  Num  autem  ut^  qQcmadmodum  alterum  oi!^,  pro 
ita  esse  possitl  Cedo  argumeuta,  aut  Non/  Quid 
tum  praeterea?  Aut  cum  Servio:  Ut  (quum  primum) 
vidi,  ut  (quam  valde)  furebam!  Aut,  quod  magis  ar- 
dere  vidctur,  ulramque  ut  oxcltimando:  Quam  vidi! 
quam  fnrebam!   Integer  versus  ex  Ciri  Galli  est  v. 

430. 

43 — 45.  Deus,  qui  vesanum  hunc  mibi  amo* 
rem  inspirabat,  quam  crudelis,  immitia  geniu^!  -^ 
Ita  caprahus  apud  Theocritum  III,  15: 

Nuiic  scio,    quid  sit  Ainor;    gravis  est  deus;   iste 

leaenae 
Manunas  sugebat;  nutribat  roater  aluinnom 
Glan9ibus;  ossa  mihi  qui  carpens  usque  perurit. 

Nune^  ipse  expertus-,  qualem  antea  numquam  eum 
mibi  finxissem.  Proxima  proverbii  instar  snnt,  jam 
apud  Homerum  IL  XVI,  33: 

Immitis !    neqne  eqnes  Peleos  poterat  tuus  ergo 
Nec  Thetis  esse  parens:  genait  te  pontns  opacoa 
Et  cautes  spissae;  mens  est  qaoniam  tibi  dora! 

Qnem  iocum  Virgilius  Aen.  IV,  365-^367  imitator. 
Pro  MaOJOM  universe  montilfus  poSta  eertaas  feroa 
quosdam  montes  regionis  tum  temporia  septemtriona- 
lis  et  australis  nominat,  qui  populari  redeuntium  uau- 
tarum  et  mercatorum  fama  Graeeo  vel  agricolue  oon 
minus  innotnerant  fabulose,  quam  nunc  nostris  agri- 
coiis  Tatarorum  et  Hottentottorum  gentes.  T«Mi- 
ro«  aive   Tomaro9  mom  appallabatur  fipiri,   cujua 


ECL06A  VIII,  47-50.  127 

in  radiee  Dodona  sita  erat,  in  quo  qnercus  Ai^s 
ad  carinam  caesa  fuerat  vaticina.  Aristoteles  et  Ca|- 
limachua  adbuc  ibi  leones  reperiebant,  qui  Libycis  et 
Sjriis  robore  antecedebant.  Male  scribebant  emt 
ftmarus,  versui  medeotes  ftmaru*  scripto,  quon- 
iam  bic  mons  VI,  30  cum  Rhodope  Thraciae  con- 
junctus  est.  Vecsus,  quod  in  nominibus  propriis 
fieri  solct,  Graeca  ratione  structus  est  II,  24.  Gm» 
rmma«U9y  ultra  Gaetulos,  inter  populos  erant  ea^^ 
tremos  antiquae  Libjae  Aen.  VI,  795,  quae^  terra- 
rum  in  tabula  Eratosthenis  ovata,  limbi  instar  an- 
gusti  trium  angulorum,  ab  introitu  sinns  Arabici  sub 
aeptemtrionum  occidentalem  plagam  Europam  versus 
10  verticem  coibat  Lb.  III,  339.-  Post  Ipngum  tra» 
etum  Atri  sive  nigri  montis  Debris  urbs  sita  erat  fa- 
moso  cum  fonte  magico.  Mela  ait,  siogulot  sibi, 
conjugii  quippe  expertes,  cxmixta  turba  liberorum 
secundum  formae  similitudinem,  quos  pro  suis  edu- 
care  velint^  seligere.  JVec  gsneris  noetri  nec  ^mn" 
guiniM  i.  e.  immanis  naturae.  Summae  enim  divi- 
nitatis  S|»ecie8 ,  quam  in  animis  possunt  mortales  iu- 
formare,  quum  bominum  natura  sit  ad  summaro  bu- 
manitatem  ezculta:  inde-  faetum  est,  ut  Graecus  dcos 
aibi  fingeret  forma  mazime  nobHi  liumana,  Distur- 
bata  verborum  compositio  indignationis  deciarat  ve- 
bementiam.  Generts  iiostri,  vocabulo,  quo  cunten- 
tio  fit,  praeposito,  Hafnienses  quoque  babent.  Eduw$ 
pro  ediderunt, 

47  —  50.  Puer  iste  saevus  Medeam  liberiim 
eifecit  parricidam.  —  Colcbici  regis  Aeetis  filia,  Me- 
deay    lasonem.  amaoa  Argo  nave  quomodo  in  Grae- 


198  ECLOGA  VIII,  52--56« 

ciam  sequuta  sit,  Corintfai  autem  postquam  regui  bie 
CreoDtis  filiam  uxorem  elegerat,  duos  ex  lasone  par- 
tos  filios  furiosa  aemulatione  interfecerit,  curru  dra- 
conum  alato  per  aerem  aufugiens:  ea  fabnla  multis 
populi  carmiDibus  et  spectaculis  pastoribus  quoque 
cantus  amantibus  nota  erat.  Ad  cogitationem  mar 
tris^  quae  manus  suas  suorum  filiorum  sanguine  ma- 
cnlaverit,  acerbe  poeta  exclamat:  CrudelU  tu  ^uo^ 
que  es/  Tua  quoque  crudelitas  digna  est,  quae  una 
cum  Amoris  nominetur!  .  .  •  Num^  tantnm  quoquef 
Nonne  ad  fastigium  illa  crudeiitatis  pervenit?  Noai 
desperalus  puer  ipse  crudelior  esse  potest?  Sanecru- 
deiior,  quam  mater  tu  ipsa  immanis,  desperatus  puer 
est!  Tu  tantum  et  ipsa  guoque  crudelis  es!  Pu€r 
improbu9  utrobique  subjectum  est,  ad  quod  mugis 
crudeii*  ent  addatur.  Haec,  Virgilio  judice,  pro 
eruditis  pastoribus  non  nimis  arguta  subtilitas  cun« 
ctis  tamen  interpretibus  erat  subtilior;  nisi  quod  apud 
Servium  tenues  quaedam  meliorum  umbrae  sunt,  quaa 
Dryden  sequutus  esse  videtur. 

52 — 56.  Universa  exinde  convertatur  licebit 
natura!  Meum  constat  consilium:  nempe  moriendi,  ut 
in  primo  initio  v.  20,  et  mox  apertius  in  proximo 
inciso  dicitur.  —  Hujus  ioci  exemplar  in  Theocritea 
adumbratione  morientis  Dapbnidis  est,  I,  132: 

Nunc  babeantqne  rubi  violas^   habeant  et  acantbi; 
luniperi  in  spinis  narcissi  iioreat  aurnmy 
Omnia  mntentnr;  pinnsqne  ferat  pira  ramis, 
Dapbnis  qnum  moritur;  canibus  sit  cerva  timori; 
Luscinias  interque  canat  post  noctna  silvij. 

Aureu  nnUa^    cydonia,   granata,    citrea  III,    71* 


%     s 


ECLOeA  VIU,  58—61.  129 

Nardsms  II 9  46.    Eleetfum^   quod  seqmddm  fiii. 

bnlas  VI,  63  alni  aul  populi  firidaui  sudaut,   destil* 

let  nunc>    ut  pingue  qnoddam  gummiy    ex  seabro 

cortice  myricae  iV,   2.     Elec$ra^   plurali  numero, 

non  minus^  quam  hordea^  ut  parum  Latine  dictum, 

facile    admurmuraverint       De    fabuloso    cycnorum 

cantu   antiquitatis  post  Homerum  Ep.  Mjth.  II,    12« 

13    (50.   51).     Ulula^    Apulejo  auctore,  boris  ve* 

spertinis  anditur  Lb.  1 ,   403.     TUyrue ,   notus  4ili* 

quis  aemulus  in  rusticorum  arte  rausica  fingendus  est, 

qui  infaeetias  suas  arrogantia  compensabat,  Amyntae 

iNe  non  dissimilis  in  quinta  ecloga  v.  8  irrbt   .Iste 

Titynw  Orpfaens  aliquis  continuo  videatur:  sed,  etiam 

acerbitts    adjicit,    Orpheus    aliquis    feris    sHvestribiii^ 

Arion  aliquis  monstris  marinis;   sanis  bominibus  ertl 

Tityrus.     Haec  quoque  irrisoris  petitio  animo  tantua 

excosi^r    imitatrice   arte  mitigato;    vera  desperatio 

in  Nisa  et  in  Mopso  sese  contimiisset,     De  Orpheo 

Lb.  IV,  454.  Epp.  Mytb.  I,  5  p.  32  (34).     Ario»^ 

eitfaaroedus   ex   Metbymna  Lesbi,    Draconi  aequalis, 

inventor  tragicae  eboreae  sive  ditbyrambi,   postqnam 

Sicfliam  et  Italiam  peragraverat,  a  Tarento  nave  0»- 

riBtbta  Gorintbum  ad  regem  Periandrum  redire  vole» 

bat     Opibus  cjus  nautae  stimulati  mortem  ei  minati 

sotit)   tamen   permiserunt,   ut  citbaroedi   babitu  car- 

■Mn  anlea  ordiretnr*     Pott  cantum  peractum  in  mare 

desiluit,    et  a  delphino  sonomm  amaate  ad  Taen»* 

rum  Laconiae   periatns  est,    ubi  abenea  statua  rem 

mirifieam  testabatnr. 

58 — 61.     Vesaniae  amoris,    quam  poeta  com- 

mittens  sub  oculos  snbjicit,  Pindi  repente  circnm  ja- 

9 


150  ECLOGA  VIII,  58—61. 

centes  montes  fluctibus  apparent  marinis  submersi. 
Extremum  hoc  Yale  dictum  sit  siivarum  jngis 
emioeotibus,  et  dc  praeruptis  scopuiis  in  fluctus 
amator  se  praecipitat.  —  Omnia  haec  scilicet  actione 
tantum  imitatrice  fiunt.  Similes  minas  prope  litora 
mente  ficta  ycMfxog  babet  Theocritei  caprarii  III,  24: 

Vae  inihi!    qnid  patior  desperans!  nonne  subaudis? 
Kxutns  tunirain  deinergar  fluctibns  illic, 
Retibos  indidians  tliynnis  ubi  prospicit  Olpis! 
Quamvis  non  moriar^),  viso  laeteris  amata! 

Salttts  desperati  impetus  ordinatione  verbomm  mudi- 

tur  praepostera  et  transitione  dactylica  Deferar  Lb. 

1,    353.     Gallus  in  Ciri  v.  302  dixerat:    Praeceps 

aMi  specuia  de  montis  abisses;   ingeniosi  ado- 

lescentis    absoluturus  imaginem,    Virgilius,    Ritphael 

quasi  aliquis,   Uneamentum  addidit  speciosum,  quem- 

admodum   VI,  77.     Extremum  munus  morteuHs^ 

hie,  quemadmodum  apud  Theocritum,  cum  acerbitate 

gaudium  dieit  desperans,   quod  ez  saltu  puella  cm- 

delis  percipiet.     lisdem  vocabulis  in  Ciri  v.  267  in- 

felix   Nisa  usa  est,  confessioni  suae  praefatum  apud 

BOtricem.     Munus^    honos  quilibet  vel  superioribas 

vel    aequalibus   vel    inferioribus   habitus;    in    linguis 

enim    liberorum    veterum   nulli  sunt  ordioum   gradus 

Lb.  IVy  520.     Non  minus  acerbe  in  Theocriti  XXIII 

idjUio  V.   20  amator  munus  suum  eaetremmm  !«• 

queum  dicit,  quo  se  suspeudit: 

Rastlce,  saeve  poer,  erndelis  alomne  leaenae, 
Saxee,  npn  merite  nt  copiam  te!  mnnera  veni 
Haec  extrema  ferens,  nodos  lios! 

*)<  M.    Quantumyis  moriar. 


ECLOGA  VIII,  64—67.  151 

HafQieBsis  D  mendum  babet  undity  et  C  ketbebo* 
Damon  postquam  cecinerat,  Graecornm  in  silvis  tibi- 
cinum  v.  21  consuetudinem  sequitnr,  et  tibiae  modis 
cantum  concludit^  Prius  Desine  cum  MaenalioM 
cobjungitur;  quemadmodum  incipe  antea^  et  mox 
ducite  a  proxime  subsefjuentibus  excipitur. 

62  —  63.  Damonis  carmen  poeta,  quale  id  in 
Pindi  convalle  quasi  auscultaverat,  sua  sponte  repe- 
tiit^  carmen  autem  ab  Alpbesiboeo  commissum  ut  as« 
sequatur,  numine  ei  adspirante  opus  eat  VII,  19,  et  qui- 
dem  Musis  nou  vttlgaribus  agrorum,  sed  Pieridibue 
Graeeiae  antiquae  VI,  13«  Quod  quautum  Pollionl 
blanditum  sit,  qui  Pbarmaceutriae  argumentum  pro- 
posuerat  v.  ll!  Satis  eiare  Alphesiboeo  bac  re  vi- 
ctoria  decernitur;  ut  curiosiori  indicio  parce  interso- 
nans  in  fine  poeta  se  subducere,  totumque  poema  a 
prittcipali  negotio  PAarmaceutriam  appellare  potue- 
Kit.  Proverbium,  Non  omnia  possumus  omnee, 
ipse  Macrobius  Sat.  VI,  1  apud  Lucilium,  voeabu- 
lis  paulo  aliis  apud  Graecos  Erasmns  animadvertit; 
supra  quoque  Yll,  23,  quod  in  proverbiis  fieri  solet» 
paucis  immutatum  adbibebatur. 

64' — 67.     Thessala  filia  rustica  artibus  magicis 

perfidum    amatorem    suum  cupit  retrabere.     In   anla 

propter  aram  stans  Amaryllida  sociam    appellat,    ut 

necessaria  ad  sacra  magica  e  domo  efferat.  -^  Tbeflk 

saiam  eam  esse  auguramur:  quoniam  poetae  commit« 

tentes  de  domestica  fere  potissimum  magia  cogitave* 

rint,    et,   si  secus  esset,  patria  declarari,  et  Tbes* 

saliae,    magiae  peritae,    v.   71   et  95  obitcr  quidem 

mentio  fieri  debuerit.    Magicum  ipslimy   quod  Pollio 

9  • 


182  ECL06A  VIII,  64—67. 

proposiierat,  arg^meiitaiii  emaDctae  naris  poetam  coe- 

g^t,  ut  rem  peregre  poneret:  et  ubi  tandem  mag^  idoaee, 

quam  in  Thessalia?  Italia  quidem  et  ipsa  Marsas  offere- 

bat  et  Sab<Jlas  mag^as  Hor.  Epod.  XVII,  28 ;  ibi  vero^ 

quoniam  poena  vetabantur  legitima,  humiles  maxime  ve- 

tulae  nef^otium  id  factitabaut  Ovid.  Am,  I,  8.  Fm$.  II» 

571  y  quarum  descriptio  putidas  sordes  nostrarum  vene- 

fiearum  adaequaverit.     In  Thessalia  autem  artificlosius 

id  adoleseentes  quoque  pueUae  et  matronaeettamnobilio* 

res  exercebant;  quodex  Anthipl^giae  epigrammate,  qnod 

ad  V.  68  dabimus,  et  asino  Luciani  magico  apparet. 

fiamdem   ob   rem  Virgilius  suae  Canidiae  nomeo  non 

dedit  domesticum  8aga  sive  anus  venefiea,  sed  Grae- 

eum  Pharmaceutria^  ad  qnod  Romanus  Thessaliae 

imprimis  recordabatur  v.  69.     Uypata  urbs,  ubi  IjU- 

ciano   ut  rem  magicam  suam  collocaret  fama  popul»- 

ris    suadebatj    ab    regione    nostri    eertaminis    nnwici 

non  multum  aberat..    Sophronis  mulierum  Heeatearum 

adumbratio,  quam  Tbfocritus,  ejns  popolaris,  in  al- 

tero  idjHio  imitabatur,  ad  Sjracusas  potius  pertinue- 

rit,  quo  snperstitio  emanaverat  Thessalioa*     Arm  lo- 

cum  requirebat  sub  dio,  et  quidem,  quod  in  Aeneide 

ejsit  IV,   504,   in  ioteriore  ituia.     Huc  ^rcM  appa- 

rattts  magicus  e  domo  portabatur.     Igitur  eJJ^^  non 

nffer   aliquot    librorum    corruptum,    cui  Burmannm 

patrocinatur.     lu    area  subdiali  pharmaceutriae  qoo- 

que   Theocriteae    sedes   est  ioformanda,    qnamqoam 

Don  forat  ea  diaerte  vocabulom  clamare  volebat: 

Thestyli,  philtra  nbi  sunt?  fer,  Thestyti!   fcr  qaoqne 
laoros  I 

Afua   imstraiis  «pargi  aoiebat  io  «acn«  magieia; 


ECLOGA  VIII,  64— 67-  135 

pro  Horatii  Canidia  Epod.   V,    26   et  Dido  yirgilii 

Aeii.  IV,   512   ex  Airerno   ad  speeiem  hausta  erat 

A^aria^    ad   hdstias  adolendas   cum  eapitule  impo- 

sito  V.  105.  V,  66.     Vitta^  fascia  appeUabatur  sa* 

era    Lb.    111,    467,    qua   arae    quoque  cingebantar. 

Propertins  IV,  6,  5: 

Costam  moUe  date,  et  Mandi  mihl  tharis  honores^ 
Terque  focam  circa  lanens  orbis  eat. 

Haec  lanea  fascia  frondibus  et  floribus  jungi  solebat: 
quides  Aen.  III,  64  arae  mortuorum, 

Caenileis  moestae  yittis  atraqoe  capresso; 
et  Aen.  IV,  459  sacellum  Sichaei, 

Velleribas  niveis  et  festa  fronde  reyinctam. 
Theocriti  quoque  pharmacetttria  II,    2  sociam,    quae 
pellecebras  Cupidinis  postulatas  affert,  hortatur: 

Flore  et  OTis  post  parpareo  mihi  pocala  cinge. 

Nam  rubrae  imnae  ad  veneficium  efficacitas  a  Cle- 

mente  strom*  VII   p.   713   et  a  Geoponicis  XV,    8 

annotatur.     Verbena  viridia  appellabantur  quaelibet, 

et  frondes  et  herhae,  quae  sacros  ad  usus  et  ad  me* 

dendum  adhibebantur,    et  efficacem  quoque    Verde" 

nam  qfftcinaiem  JL.   complectebatur,    quae  nomen 

inde  verbenacae  nacta  est,  cf.  Lb.  IV,  131  etDon« 

ad  Ter.  Andr.  4,  3,   11.     Hoc  autem  in  loco  her- 

bae  venenatae  magicae,  pingues^  plenae  succi,  in- 

telligi  videntur,    quales  Canidia  Horatii  Ep.  V,    21 

Colcfaica  ex  ligno  infelici  flamma  urit,  et  Didus  quo« 

que  sacerdos  maga  Aen.  IV,  513  usurpat: 

Falcibas  et  messae  ad  Lanam  qaaerantar  ahenis 
Pabentes  herbae,  nigri  cam  lacte  veneni. 

Aitoierey  angere,  celebrare;  sacra  tum  poteslate,  sa^ 


134  ECLOGA  Vlll,  68. 

crificare,  nrere,  quoniam  infanstas  verbomm  signifi- 
cationes  in  sacris  actionibus  vitabant.  Maacuium 
thu9  sive  aTayovia^y  atjiiianSy  thus  appellabatur 
Arabiae  optimumy  candidum,  granis  natura  rotundis, 
quale  ad  sacrificia  reqnirebatur:  mascuium^  quippe 
eximium,  aut  a  certa  quadam  similitudine  Plin.  Xli, 
32;  feminei  nomen  non  erat  in  usu  cf.  Lb.  II,  117. 
Cenjua:,  amatus,  v.  18.  AverterCy  declinare^ 
aiienare^  amoris  nimirum  ad  insaniam.  Homerus 
dicit  fiXdnjdv  (f^lvag  ilaag  Odjss.  XIV,  178,  XXIII, 
14.  Hafoiensis  D  habet  Conjugis  et  magida  m- 
no8  avertere  ^ensus  experiar  sacris:  praeter 
normam  compositionis  verborum^  secundum  quam  an- 
tecedentibus  adjectivis  substantiva  toa  aequalihi  ordine 
subjungenda  sunt.  Nihii  nisi  carmina ex libro  Vcneto. 
Reliqui  cum  Servio  nihii  hic  nisi  carmina,  Nihiinisi 
carmina  desunt:  reliqua  omnia  praesto  snnt,  incanta- 
menta  modo  carminum  ordiamur.  Et  illico  ca  orditnr. 
68.  Versum  tam  tenuis  argumenti,  devotioni^ 
hus  eum  reducamy  poeta  tam  creber  inventis  si 
potest  vix  frustra  repetisse;  hic  quoqne*non  miuus, 
quam  ad  redeuntem  versum  poStae,  qui,  postquaa 
cantu  praeiverat,  honore  habetur  inferior,  actio  mente 
adjicienda  erit.  Illic  modnli  sequebantur  in  tibia; 
liic  —  quid  aliud  tandem,  quam  ad  volveutem  rotara 
magae  murmurata  formula  devotionis  caecis  sonomm 
anfractibus.  Et  magica  rotula  et  dira  imprecatio, 
quae  erat  ex  peregrinis  et  ineffabllibns  verbis  Plin. 
XX VIII,  4,  tara  constanter  requirebatur  ad  sacra 
venefica^  nt  poeta,  ntriusque  speciera  sua  sponte  sibi 
informatnris  peritis  aequalibns,    ea  sigsificanda  Isd- 


ECLOGA  VIII,  68.  |3S 

tum  hftberet.  Omni  procul  dubio  apud  yirgilii  exem- 
plar,  Theocritum  II,  17,  Abracadabra  efficax,  sive 
quod  aliud  ejusmodi  incaDtameotum  ad  conversiones  tur- 
binis  magici  murmurabatur,  versu  intercalari  inducitur: 

^Jvy^,  %Xhb  tv    Ttjvov  ffiop  tcotI  6ojuci  tov  avSga» 
Dnc,  age,  tnrbo  yirum  propter  mea  limina  volvens. 

Qui  turbo  cum  intenta  iynge  sive  Torquilla,  lynx 
Torqnilla  X. ,  cujus  cauda  cullumque  mobile  in- 
quieti  amoris  imago  esse  videbntur,  etiam  apertius 
in  sequentibus  v.  30  describitur: 

Hic  rbombas  Veneris  monttis  ut  aheneus  errat, 
Erret  ita  iste  fores  ad  nostras  ignibns  ardens. 

Pindari  axoXiaarrjg  PytA,  IV,  380  defigentem  mu- 
lierem  narrat  ijngem  avem  quatuor  radiorum  rotae 
illigare,  quam  cum  carminibus  volvere;  aliis  auctori- 
bus  avis  ilia  extracta  circum  rotam  tetendisse.  Ter- 
tiam  rationem  Tzetzes  apud  Ljcophronem  novit, 
avera  nd  cereum  rhombum  super  carbonibus  lique- 
scere  debuisse.  Michael  Psellus  apud  Seldenum  de 
Diis  Syr,  7,  2  Hecateam  vertiginem  Chaldaeo- 
mm  sapientum  sphaeram  declarat  fuisse  auream,  sap- 
pliiro  medio,  totamque  characteribus  notatam,  quam 
inter  devovendum  loro  bubulo  verti;  tales,  inquit, 
iynget  quoque  appellantur;  vel  sphaericae  sunt  vel 
triangulae  vel  alia  forma.  Rhombam  triangulum 
(tribus,  opinor,  transversis  gradibus,  trochlearum 
nostrarum  iostar),  secundum  axoktaajfjv  Theocriti, 
Atticae  adhibuerunt  magae,^  quoniam  tres  perfectus 
sit  numerus;  nomen  Atticum  QVjufiog  erat,  pro  jnagis 
vulgari  q6f.ifiog^  sive,  quod  axohacTrjg  Apollonii  re- 
fert;  ^vfifiiov.     Ex   epigrammate  Anthologiae  Brun- 


156  BCLOGATIU,  ^8. 

ckianae  III  p.  172  Thessalae  nobiles  turbines  qaoqae 
inagicos  habebant  ex  auro  et  gemma,  filis  rimimii, 
gatos  lanae  purpiireae: 

Nicus  turbo^  yiram  qai  trans  mare  ducere  possit, 
Klicere  et  valeat  de  thalamis  pueros, 

Auro  distinctus,  pellacens  ex  amethysto, 

MaiiQS  hoiioratam,  stat,  Yenus,  ecce^  tibi^ 

Porporei  pecoris  molli  lanugine  cinctos 
Is  Larissaeae  lastis  amantis  erat. 

Anus  quoque  Syria  in  raeretriciis  colloquiis  Luciani, 
quae  flocci  praemio  volaticum  amatorem  redudt^  ro- 
tulam  ex  sinu  promit  (sine  ave  nimirum,  sed  laneis 
tantum  filis  circumvolutam)  eamque  versat^  dum  de* 
vovendi  carmen  barbaris  nominibus  et  horrisonis  vo- 
lubili  lingua  recitat.  Non  aliter  veneficae  agebant 
mulierculae  Italiae.  Horatius  precatur  a  Canidia 
Epod.  XVU,  6: 

Canidia,  parce  vocibos  tandem  sacris, 
Citumque  retro  solve,  solve  turbinem! 

Et  apud  Propertium  II,  28;  35  deficiuntur  aliquando 
suo  successu 

— magico  torti  sob  carmine  rhombi. 

Nisi  quod  haeoce  vertigo»  turbo^  rAombmSj  num- 
quam  neque  avem  uec  ejus  viscera  intenta  habebai^ 
sed  semper » .  qualis  ista  Nicus  Thessaiae,  extremita- 
tes  staminis  telae  relictas,  quas  Romanus  iieium 
nominat.  Ita  Ovidius  am.  1»  8,  7  de  Dipsa,  ano 
naga;  praedicat: 

Scit  bene,  qaid  gramen,  quld  torto  concita  rhombo 
Licia,  qaid  valeat  virus  amantis  eqaae. 


ECLOQA  Till,  68.  -         157 

B«Bdem  Terdginem  stamineiuii  alias  quoqne  Proper- 
tius  III,   6,    26  nnyit: 

Staminea  rhombi  docitar  iile  rota. 
Et  Lucanus  VI,  460: 

Traxerant  torti  magica  yertigine  fiii. 
Habebant  quoque^  pro  Tertigine  ex  aere  Graecorum 
mogica  aut  etiam  nobiliore  materia,  snam  aniculae 
Italicae  saepe  ex  plumbe  tantum;  qnamquam  Macro* 
bius  Saf.  V,  19  auctor  est,  ad  sacra  et  devotione^ 
vasa  imprimis  requiri  ahenea.  Talem  Ovidius  anim- 
advertit  y^#^.  II,  675: 

Tam  cantata  ligat  cnm  fosco  licia  plambo. 
Ubi  rhombo<i  eui  lectioni  Heinsius  favet,  merum  in- 
terpretamentum  esse  videtur,  ad  phtmbo  additum. 
Ex  allatis  exemplis  simul  apparet,  ducere  proprium 
hnjus  disciplinae  fuisse  vocabulum,  a  rhombo  dueendo 
petitum.  Ipse  Pindarus  Nem.  IV,  56  habet:  lynge 
ducor  praecordfa.  Carmen,  formula  dicitur  devo- 
vendi  barbarica,  una  cum  comitante  turbine;  si  vera 
nos  docet  (T/oXiaenr^^  Cruquii  ad  Horatium  XVII 
Epod.  V.  7;  tnrbinem  istum,  dicens,  earmen  voeari 
rkytkmienm^  instrumentum  ad  veneficia  rhjthmi- 
cum,  quod  velocissime  in  se  rotatum  mentem  aman- 
fiam  semper  in  gyrum  videri  peragere.  Lucant  Thes- 
sala  VI,  685  fremitu  defigit  dissono  et  immani,  quo 
portentosissimae  quaeque  ferarum  et  rerum  natnra- 
liam  voces  miscentar.  Aliquas  harum  formularum 
peregrina  sonantium,  IhI  membris  luxatis  medendum, 
Cato  major  nobis  servavit  in  Oeconomico  CLX. 
fitiam  VirgiHanus  versus  JDmciie  ab  wrbe  •  .  .  so- 
ois  ictuum  obtusis  u  ^i  a  horrifemm  magae  fremi- 


158  ECLOGA  VIII,  69—71. 

tuoi  imitatur:  quod  alia  lingua  yix  assequi  possit 
Hafoiensis  C  habet  dudte  carmima, 

69 — 71.  Incantamenta  carminum  in  coelum  et 
in  terram,  in  liomioes  non  minus  quam  in  bestias 
efficacia  suut.  —  JLunam  de  caelo  deducere^  ut 
suas  vires  in  berbas  despumet;  sanguineo  eam  ru- 
bore  suifundere,  aut  pro  libidine  inversam  circum- 
agere,  artificium  erat  magarum  TAessaiarum  pro- 
prium,  quod  contra  nitentem  clamoribus  et  aeribus 
concussis  superstitio  defcndere  opinabatur.  Jam  in 
Aristopbanis  Nubibus  v.  749  aliquis  loquitur: 

VenMcam  ego  niilii  c<5mparem  si  Thessalam, 

Lnnam  de  coelo  diicam  nocta,  tunc  eam 

Ci?ta6  detineam  cdnclosam  intra  circulom, 

Mihi  instar  speculi  quod  sit,  itaque  servem  Iiabens. 

Plato  quoque  in  Gorgia  jocatur,  Thessalis  feminis, 
famam  esse,  ut  lunam  deducant^  inter  famiiiarissimos 
tantum  contingere.  Incredulis  coram  luna  videtur 
Qbstinata  fuisse.  Plinius  XXX,  2  quaerit  admirans, 
quonam  modo  et  quando  ad  matres  Tbessaliae^  quam 
apud  Homerum  Chironis  tantum  arte  medica  et  laude 
bellica  >celebrem  esse,  taota  scientiae  magicae  fama 
pervenerit,  ut  cognomen  earum  diu  in  Italia  quoque 
obtineat  (nempe  illud,  quo  potens  quaeque  venefi^ 
Thessala  nominetur),  ipseque  Menander  fabulam,  qua 
nugae  feminarum  lunam  deducentium  spectaudae  pro- 
ponantur,  Thessaiam  cognominaverit.  Pliitarcbus 
de  orac*  def.  ita  id  interpretari  conatur:  Aglaonio 
cen  Thessalam>  Agetoris  filiam»  rerum  coelestiuii 
peritam,  qnando  futurum  erat,  ut  luoa  deficeret,  mu* 
Ueribus    persuasisse^    lunam    se   de  coelo  devooare* 


ECL06A  VIII,  73—76.  159 

Ad  carinen  Innae  defigendae  turbinem  yersatum  esse, 
Martialis  testatur  IX,  30: 

Tbcssalico  luiiam  dedocere  rhombo. 

Vix  hoc  in  loeo  de  TheMMaiiea  arte  Virgilius  si- 
luerit,  nisi  hic  deTovendi  negotium  in  ipsa  Thessa- 
lia  ageretnr.  Jjuna  l  minuto,  quoniam  non  l>e8, 
sed  ipsam  sidus  intelligitur.  £x  Odjssea  novimus^ 
in  Aeaea  insula  sub  Occidentem  fabulosa  socios  Uiys- 
sis  Circen  Colchicam,  filiam  Solis,  vepeuato  potn  et 
ictu  virgae  magicae  in  bestias  transformasse.  Uii^ 
aseB^  vetus  italorura  pronnntiatio  pro  0dy99€U9^  in 
altero  casu  IJiiwi  sive  Uiiasei  dicehatur.  Jam  ab 
antiquissimis  veneficis,  quod  Bochartus  multis  de- 
monstrat,  UMguee  et  Coiuber  Aspi*  mitigabantur, 
sopiebantur,  veneoo  privabantur,  protrahebantur,  fu- 
gabantur,  in  cursn  sistebantur,  torpidi  sternebantur 
ant  ita  angebantur,  ut  corpus  iis  aut  collum  r4M- 
pereiuTy  et  recantata  frusta  coirent;  nisi  scilicet 
aurem  suam  voci  veneficae  oecluderent  aut  contra 
stridentes  incantamentum  facerent  irritum.  Frigi^ 
due  frigore  naturali  111,  93. 

73 — 75.  Pupa  ternis  filis  liciorum  tribus  co^ 
loribus  diversis  a>  maga  circumligatur,  et  ter  circum 
aram  dncitur.  —  Post  v.  7*2  in  Hafniensi  C  versus 
sequuntur  91 — 93,  quamquam  iofra  suo  loco  iidem 
redeuttt,  et  v.  76  deest.  Proximis  incisis  Amaryl- 
lida  quoque  v.  77  reperimus  aliquid,  quod  Daphnidis 
speeiem  habet,  triplicibus  filis  ter  circumvolventera ; 
et  y.  KO  ai^illaceam  pnpam  et  ceream,  utramque  ni- 
mirnm  ^giem  Daphnidis,  in  flamma  arae  repositas. 
Utram    raaga  nunc  drcumiigat^    Nihil   est,  quod  ad 


140  BCLOQA  Vlll,  73— 7S. 

allerntraiii   dedueal,     Tertiaraiie  igitarf    Ita  videtnr. 
yenefici,  ex  auctore  quodam  aotiquiore  scriba  refert» 
qui   Servium   excerpsit  (nam   ad  y,  80  ipse  obloqui- 
tiir),  amatoris  effigtem  ctrcumfeniot:  unam  ex  lino, 
aHeram  ex  luto^  tertiam  ex  cera.     Canidia  autem 
iloratii  Sat,  1,   8^   30  majorem  imagfinem   proponit 
laneamy    minorem    ceream,    quae>    illam    aiippliciter 
oraiMy  poenam  exspectat  incendii.     Imago  illic  qiiem- 
admodum  lanea  ipsam  Canidiam  significat,  non  aliter 
nostram  ad   magam  prius  circumvoluta  spectat^   siye 
ea   ex  lioo  sit^   qnod  vetus  interprea  volebat,   siTe, 
cnm    HoratianOy    lanea.     Suam  tpsias  ioMgiuem 
non  minus  quam  turbinem  filis  drcumvolvit  ad  iocan- 
tandum  valentibnsy  qnae  plura  Horatii  malefica  v.  49 
apaa  in  brachiia  gerit,   et^   quasi  adorantem,  ter  cir- 
cum  aram  circumagi  jubet.     Duaa  imagioes  Daphni- 
difl    et  ai^illaceam   et  ceream   post  Amaryllidi  com- 
mittit,    circumvoluturae    non    tantum,    sed     Venerii 
qnoque   modi^   illigaturae.      JF%ia   ex    Ueio    laneo, 
dve    extremitatibua    stamime    ad    telam    rescissam, 
trium  colorum   erant.     Lana  ad   sacros  iwiis  impri- 
mia  adhibebatur;    et  Artemidorus   de  somnits   docet, 
'Sertis  laneis  varii  coloris  fascinationes  et  devotiones 
portendl.     Btiam  ad  depellendum  incantamentum  aniu 
Petronii  e   131  licium  protrahebat  ex  sinu  filis  mul- 
tieoloribus  coactum;    et  Plinio  auctore  XXVIII,    12 
lidum,  novem  aut  septem  nodis  iiinexnm,  certis  qni- 
busdam  tumoribus  mederi  dicebatnr.     Tierna^  tripli- 
eia^  tria  esse  Tidentnr  uniuscujnsque  coloris:  secun- 
dum  Servinm  tria  candida^   tria  rosea  et  tria  nigra. 
Haec  fila  ter  terna  GallttB  movena  tUa  dieebat,    in 


ECL06A  Vllf,  TS— 76.  141 

l«eo   Ciri»  v*  971—379,   qoem  emeDdatam  Virgiliiis 
Buaebat:. 

Terque  novena  ligat  tripTici  diversa  colore 

Fila;  ter  m  gFemium  mecam,  inqait,  despae  virgo! 

Deepae  ter^  virgo:  numero  deas  impare  gaodet. 

Circum  ducit  maga  suam  effigiem,  rite  dextrorBom 
eonversa:  quemadmodum  Medea  OTidii  Meif.  VII) 
189  ter  se  convertit;  quae  conversio  ^  ud^rati^^ 
nem  pertinebat  Plio.  XX VIII,  5.  Plaut.  Curc^  1» 
1,  70.  Hanc  ejfflgiem  ex  libro  Longobardie»; 
nam  ad  Aaec  fila,  ad  iemc  efiigiem  anjaHis  inten'^ 
ditur:  Aaee  aharia  soribarum  oriebatur  commnni 
vitto,  prozima  quaeque  quodammodo  oonjungeBtiom. 
Ternariu9  numerua  Pythagoraeis  erat  perfe<^issi« 
mus:  €{ooBiam,  qood  ait  Aristoteles  caelA^  1,  omnia 
ex  tribus  sint,  ex  principio,  medio  et  fioe;  quare 
a  natura  nos  ejos  quasi  legem  aceepisse,  et  nume* 
mm  istum  ad  sa<^ra  adhiberi.  Ascensius  haec  argu* 
menta  ad  Trinitatem  transfert;  eonsensus  certe  iste 
advertat  animos.  Qoilibet  impar  numeru9^  quippa 
iodividuus,  tamquam  immortalis  et  potens  eolebator 
Plin.  XXVIll,  5  et  a  sapientibos  roas,  ab  anAinieti* 
cis  pater,  quemadmodum  par  femina  et  mater,  appel- 
lahatur  ilacrob.  se^n*  Sc,  I,  6.  II,  2.  Pastor  gre- 
gibus  foeturam  impari  numero  dabat  Gcop.  XVIII, 
2;  ova  gallinis  impari  numero  supponebantur  Colum. 
VI 11,  5;  fossarom  latitodinem  miles  iropari  numero 
pedom  metiebatur  Veget.  111,  8;  imparem  numeram 
medicos  observabat,  Celsi  III,  4,  et  ordinator  tem* 
^pomm  Censor.  XX.  Macrob.  JSaf,  I,  13.  Qoisque 
tief0*  igitup  imparem  nomerum  amat;  nocturni  qoo^ 


143  ECLOGA  VI!I,  77—78. 

qne  et  inferi  fantiires  rei  magicae,  quos  Didonis  «a* 
cerdos  Aen.  IV,  5iO  et  Medea  Ovidii  JtFet.  \U, 
±92  invucant;  triceps  non  tantum  videlicet  Hecate. 
77 — 78.  Nunc  puella  venefica  sociae  suae  dnas 
imagines  Dapbnidis  tradit,.arg-illaceam  alteram,  alte- 
ram  ceream,  ut  et  ipsas  novem  ex  licio  trium  colo* 
rum  filis  circumvolvat,  et  terna  fila,  singula  nnoquo- 
qne  colore,  cum  imprecatione  in  nodos  innectat  amo- 
ris;  dnm  ipsa  defigens  turbinem  versat  —  In  Haf* 
niensi  1}  desant  tres  versns  77 — 79;  omnes  habent 
modoy  tamen  A  nodo  habet  «  supra  inscripto:  qna 
lectione  pamm  metrica,  erant,  qui  nescio  qnam  effi- 
cacitatem  sertorum  nodorum  designatam  putarent 
Alacris  repetitio:  Necte  modoj  Amaryiiil  ren  fe- 
stinatam  postulat.  Rarius  bac  potestate  dictum  mo^ 
do  in  Horatii  Sat.  H,  3,  276  ignorabatur,  ubi  9cru* 
tare  modo^  imquumy  i.  e.  age,  scrutare  vero,  in- 
qnam,  legendum  est.  Ita  apud  Plautum.  Trinnm, 
H,  4,  182:  /  modo/  I  vero!  (Alios  locos  Heindor- 
fins  liabet  in  Horatii  locnm  landatnm).  Etiam  aerius 
pharmaceutria  Theocriti  sociam  cafltigat  his  verbis 
socordem  H,  18: 

TJrimns  igne  molam  primnm;   nnnc,   Thestyli,  sparge, 
En,  agel  Infelix,  qoo  mens  anfugit  ineptae? 
Importona^  tibi  num  ludibrio  esse  ego  possim! 
Sparge  simul  dicens:  Haec  Deiphidis  ossa  ego  spargo. 


Ubi  et  ipsum  adumbrata  actionis  trepidatio  interp 
tes  confundebat.  Nodi  amorig  y  ad  illigandoa 
torum  animosy  omnis  babebaatur  generis*  Jam  Pla* 
tonis  legibus  cautum  erat,  ne  devincirent,  ne  dedu- 
cerent^  ne  incantarent  et  similia  veneficia  tractareat 


ECLOGA  VUI,  80—83.  143 

Legg.  XI  p.  683.  F.  Ruhnkcn.  ad  Tim.  I.  p.  114 
s.  Y.  inaytoyal,  Sjnesius  ep,  121  scribit,  se  iucaa* 
tamenta  et  deviuctiones  et  yires  amatorias  Dovisse^ 
'  quibus  Galatea  ne  paulnlum  qnidem  possit  resistcre. 
Ab  Apuleji  Met,  111  p.  137  maga  Thessala  crines, 
qui,  quod  puella  simulaverat,  amato  surrepti  fuerant^ 
trajiciuntur  et  uodantur^  et  cum  multis  odoribus  in 
candentibus  carbonibus  reponuutur,  ut  nidor  ipsum 
adducat:  quo  facto,  ad  fores  sane  miranti,  tonsi  cu- 
lei  caprini  assultant.  Tale  vinculum  magicum,  circum 
effigiem  amati  ligatum,  apud  Propertiitm  quoque  llf, 
69  30  intelligendum  erit: 

Cinctaqne  funesto  lanea  vitta  viro. 
Verba  ad  id  dicenda  pharmaceutria  Theocriti  et  su-' 
pra  poposcity  et  v.  62: 

InspDito  dicens :  Haec  Delpbidis  ossa  pemngo. 
Nempe  fiaGaa),    ex   Ahlwardti  egregia  emeudatione. 

VemeriSj  dic^  vimeula  necto,  \j\j —uw , 

numerus  veteribus  Grammaticis  consilio  electus  esse 
videbatur,  qnoniam  trimeter  Anapaesticus  Cupidiui 
consecratus  sit.  At,  ablato  diCy  longe  alinm  enun- 
tiata   versum  suppeditant^    duobus  looicis  a  minore 

80 — 83.  Innodatam  Dapbnidis  effigiem  arae  ih 
flammis  puella  venefica  reponit  utramque,  molam'  sal- 
sam  sociam  jubens  inspergere,  et  laurea  sarmeota 
cum  bitumine  urere^  —  Igne  quemadmodum  effigies 
iodnratur  argiilaeeay  cerea  liquefit:  oon  secus 
ejus  amore  Dapbnidis  animus  in  alias  (aemula  enim 
eom  averterar)  indurescere,  non  secus  cupiditate  ipsi- 
us  diffluere  jobetur.     Apud  Tfaeocritam  y.  28  phar« 


144  BCLOGA  Vllf,  80—83. 

maeeiitriae  nmini  ex  cera  simiilacraBi  satia  eit,    ia 

qao  samenta  laiirea  urit: 

Aaxiliante  deo  sicot  mihi  cera  liqnescit^ 
Myndiofi  liic  ita  amans  Delphis  sabito  liqaefiat. 

Canidia  quoqae  in  Horatii  sermonum  I>  8  volaticun 
suum  cerea  tantura  imagine  coercet;  Didus  quoque» 
veri  simile  est,  sacerdos  Aen.  IV,  508.  Aliquanto 
cmdelius  Medea  seatit  apud  Ovidium  Ep.  VI,  9  i : 

Devoyet  absautes,  simolacraqae  cerea  figit; 

Et  miserom  tenoes  in  jecor  orget  acos. 

Consonae  voces,  quae  sunt  in  sjUabis  dureadt  •  •  • 
liquescit^  in  derivativis  contendunt  acrius,  quam 
fieri  id  potuerit  in  syllabis  primitivis.  Ihi  carminibus 
devotionum^  quale  Catonis  (i60)  darie»  dardarie» 
astaiaries  et  ista  pista  sista^  vocum  ista  con- 
sonautia  amata  esse  videtur*  U»o  eodem  in  tres 
longitudines  coactum.  Mola^  moiita  erat  ex  hor- 
notino  Tritico  Spelta  JL.y  antiquissimo  iitifliento 
Italorum,  admixto  saie,  mola  saisa  ^  far  ptmm 
plerumque  appellata:  qua  sacrificantes  fronteni  bo* 
stiae,  ^cttltros  et  aras  spargebant.  Ad  sacra  'venefica^ 
quae  sacrificium  exbibebaot  deorum  inferomm,  Dido 
quoque  eam  adhibuit  Aen.  IV,  517.  Mofem  Italum 
Virgilius  et  isti  et  hic  Thessalae  commodasse  videtur 
non  mittus,  quam  alibi  Aen.  If,  132  >  et  Seneca, 
tragoedlarum  scriptor,  in  Oedipo  II^  335,  ipsis  Grae* 
cis  aetatis  Homericae.  Graeci  antiqui  in  sacrificiis, 
ut  prinia  libaminay  anaqyiaX  rwv  dvatwvy  essent» 
hordeum  solidiim>  ovXal  sive  ovXoxvTat,  quippe  ve- 
tustissimum  suum  iructum  agrestem»  spaq^ebant:  ae- 
riores  autem  liba  saepe  tenuia  et  rolanda,   nonava. 


ECLOGii  VIII,  80—83.  i4tf 

sed  saepe,  quod  jam  Ulysses  Od.  XI,  28  Inferis  id 
foveam  emisit,  farinam  quirqtte,  ^A^^ara  .si?e  ^17«« 
jEiaTa,  melle,  tido^  oleo  coBspersam,  offerebant.  Ho« 
meri  sal  »acer  11.  JX,  214  earnem  tantum  coudie- 
bat  ad  edeodum;  iu  sacriflciis  saliem  numquam  repe- 
rimus.  Uude  quis  colligat,  vetustissimos  sacrorum 
in  Graecia  auctores  iUorum  etiam  tum  similes  fuisse 
Od;  XI,  123, 

Gustabant  epulas  condltas  qui  sale.numqaam. 
fitiam  in  seriore  quadam  comoedia  coquns  apud  Athe* 
oaeum  XIV ,^  23  sacronim  scientissimus:.  Nunc  quo* 
que  pristini  aevi  memores,  ait,  viscera  Diis  in  flaai- 
mis  torrere,  9ule  nuiio;  nam  nondnm  ad  id  eum 
inventum  fuisse;  postea  tamen  salem  quoque  esse 
adjectum.  Pbarmaceutria  apud  Theocritum  v.  18 
furinam  tantum  in  priocipio  in  ignem  spargit;  ct 
axo)^iagxrjg  tradidit,  morem  liunc  esse  magarum  so- 
lemnem,  quas  d'v'krif.iaTa  farinam  appellare.  Quam- 
obrem,  salis  quum  nullam  a/oXium^g  mentionem  fe- 
cerit,  Sifia  omnium  librorum  io  prope  sequente  v.  21 
in  uXa  transformare,  multo  sit  auducius.  Maga  Sj- 
ria  cootra  in  Luciani  colloquiis  meretriciis  grana  tan« 
tum  salis  io  ignem  conjicit  nulla  fariua.  SarmefUa 
laurea  urebaotur  in  sacris  Tib.  11,  5,  81  et  devo- 
tionibus  Prop.  11,  28,  36,  ubi  crepitantia  felices 
eventus  portendebant;  non  secus  a  pharmaceutria 
quoque  Theocriti  II,  23: 

Delphis  me  cruciat;  comburo  in  Delphide  laurum. 
Laurufl  ut  haec  crepitat  multumque  exsuscitat  ig;nem, 
Postqnam  llagraTit  dneres  nullique  supersunt; 
Flammis  non  aliter  pereant  haec  Delphidis  ossa. 

10 


146  BCL06A  VUf,  85--89. 

* 

Ibi  laaras  admodum  proprie  in  Dclphide  uritiiry  cHJos 
effigies  cerea,  ib  flammis  ante  depoaita,  proximo  in- 
dao  liquefit:  bic  non  mians  proprie  in  utraque  Da- 
phnidis  effigie.  FrmgilUy  a  framge  ex  frago^ 
Tcteris  ^i^ya>  eloquutione  Aeolica,  sarmenta  hic  te- 
nuiora  designat,  quae  eligebantur,  ut  crepitantia  yc^- 
lociter  flagrarent.  Frustra  Tnrnebus  optat»  uty^ar- 
gilis  per  se  ipsum,  quemadmodum  frager  cog^a- 
tum,  crepitum  declaret.  Lucretii  fragiiia  eoni$u$ 
VI,  iily  strepitus,  qualis  qaum  aridi  aliquid  frangi- 
tur,  non  magis  id  probat,  quam  si  quis  aridas^ 
propter  Virgilianum  aridus  fra^or  Lb.  1,  357>  per 
se  ipsum  sfrepiium  edens  ioterpretari  velit.  Liam^ 
rusy  forma  elegantior,  ex  Hbro  Mediceo.  BUwmen 
siye  Aeplialtue  Lb.  111 ,  451  ad  flammam  magicam 
augendam  a  Canidia  quoque  Uoratii  Epod.  V»  82, 
et  a  Melampode  apud  Diphilum  Ciem^  etr*  VII  p. 
713  ad  lustrandas  Proetidas  adbibebatur.  Alii  ia 
Ciri  V.  369  et  apud  Nemesianum  IV,  65  sulphur 
auteferebant  sacrum. 

85 — 89.  Magici  incendii  utioam  hic  eventus 
sit,  ut  Daphois  fiirat  amore,  de  quo  leniendo  frustra 
me  precabitur!  —  Theocriti  pbarmaceutria  II,  48 
Ubidinem  equarum  ad  comparationem  elegit: 

Hippomanem  dicimt  apad  Arcadas;  eat  ea  planta, 
Qaa  saper  et  puUi,  celeres  furiantar  eqaaeqae: 
Sic  Delphin  videam  6tadioque  oleoqae  relicto 
Has  meum  adire  fores;  totus  furat  ille  et  amore. 

Horatius  suam  Canidiam  Epod.  V,  81  diras  impre- 
cantem  facit,  ut  ita  ipsius  amore  durum  pectus  fla- 
gret,    bitumen   quomodo  atro   ardore.     In  compara- 


ECLOGA  Vlir,  85— 8d,  §47 

timie  Virgtiif,   bovetf,   rec&rdabimnr,  aesttite  tn  salti* 

bus  silvestribus  pastas  esse,  et  taurum^  qui  mensibut 

admiMurae .  liberum    aditum  habebat^  cursu  noDnum* 

quam   decrraYisse  VI,    53.  Lb.  III ^   224«     Bnenla^ 

nomeii   ex  vetere  buM  pro  bo9  diminutum.     Nemus^ 

vlfAO^y  arbores  proprie  ad  pascendam  liumiliores,  con* 

tentione  facta  cum  densis  umbris  altanim  arbornm  ia 

montibns,   silvae^  post   locus  qaoqne  ad  delcctatto* 

nem  coositns.    JLucug,   septum  arboribos  densun  el 

modioe  sble  illnstratum,  qoaiia  circa  tempk  i|aa»la«i, 

religionis  causa,  colebantur;  Graecorutt,  ati  videtur, 

a  pervetusto   Xv^  sive  Xiy.fi,    prima  lux,    unde  hfOf 

•t  fpsam,  eoelum  albesoens,  natum  [Macrob.  Sat,  I, 

17  pf   292   ed.   Bipw}.     Hafn.   D   habei  nemu9^    et 

paifuia  ex  faisO  iDterpretamento  ad  quaereudo  ad<- 

dito.     Dimidiatus    versusi    propter  a^yuae    ritmm^ 

Lncretii  est  11,  30.  V,  1392: 

Propter  aqaae  rivam,  SQb  raraeis  arboris  altae. 

Hafn.    C  habet  rivoe^    ex   pristioo,    verisinile   est^ 

rivom;  nam  propter^   i.  e.  pruxime>    quoque  vetup 

stom  est.     Hivue  a^ae^  ionieB  de  mondbus  jQuen- 

tes,  qoaies  V,   47.     Defessa  quaerendo,   vacca  pra- 

riens^    ad   mitigandom  ealorem,   proximo  aruadi»4^ 

eam  ripam   rivi  montani  strata  jacet,  'et,   desiderio 

obcaecata,    perdita   W,    69,    irrumpente  nocte   ad 

«epta    silvestria   redare  oWiviscitur»     Uiva  est    Tp^ 

pha  latifoiia  et  anguetifoiia  JL.  Lb«  III,   17&. 

Versom,  Perdita  nec  eerae  «  •  .i   poeta,  auctore 

Macrobio   8mt.   VI,    2,     ex  carmino   sumebat  amici 

jam   proximo  anno  ab  eo  kudati,    Varii,   de  obitu, 

ali  videtor,    Julii   Cuesaris   IX,    36;    ubi  aeer  c^ 

10  • 


148  ECLOGA  yill,  91—93. 

nis    venaticus,    cenram    indagans,    egreg^^  desGnbi- 

tnr: 

Non  amnes  illam  [canem]  medii,  non  ardaa  tardant. 
Perdita  nec  serae  meminit  decedere  nocti. 

Nisi  quod  Varius  perdita  coliigabat  cnm  sequenti- 
bus,  Virgilius  autem  gravius  id,  quemadmodum  11, 
59  et  Homericum  v^mog^  prioribus  adnexuit.  Itera* 
tnm  talis  umor  yinxit  orationem,  eam  yerum  au* 
gendo,  quod  genus  v.  1 — 5«  Mederi  non  vult 
puella  misero,  neque  recantans,  nec  mutuo  amore. 
Mtnae  sunt  pamm  seriae,  quae  ex  libidinis.impetu 
oriuntur. 

91—93.  Pignora,  quae  a  Dapbnide  commissa 
habet,  sub  limtne  domus  obruta,  perfidum  ei  redop 
cere  jubentur*  —  Eamviae  dicta  suat,  quaecumque 
ex  Corpore  depooebantur;  quod  genns  vestes  vel  quae- 
libet  bis  praetexta,  arma,  annnli,  calcei,  ipsi  crines, 
quod  solitum  ex  amantibus  donum  erat^  pellisque  ex 
bestiis  detracta.  Ipsius  viri,  anus  Luciani  Sjria  po- 
stulat,  ut  aliquid  praesto  sit,  quale  vcstes  aut  cal- 
cei  aut  crines  aliqui  aut  simile  aliquid.  Calceos  ejus 
relictos,  quos  puella  porrigit,  de  clavo  deinde  su- 
spendit,  Tlijone  eos,  pinu  quadam  odorata,  suffiens, 
dum  salem  in  ignes  spargit,  et  nomina  ad  id  puel- 
lae  et  viri  e£fatur.  Apud  Euripidem  (Hipp*  513) 
pigous  amatoris  de  crinibus  aut  ex  amictu  ad  vin- 
Cttlum  amoris  ligandum  requiritur.  Apud  Apulejum 
Met,  III  p.  137  ejcnviae  crines  dicuntur,  qui  ex 
amatore  esse  praedicabantur,  quos  venefica ,  nodis 
insertos/  cum  multis  sufiimentis  in  carbonibus  repo- 
nit     In  Aeneide  IV,   507  retiquiae  ex  Aenea 


ECLOGA  Vltl,  95—99.  149 

tae)  una  cum  ense  cereaque  e£figie^  cremandae  et 
ipsae  iQ  rogum  inferuntur.  Non  secus  a  pharmaceu« 
tria  Theocriti  v.  53: 

Honc  limbam  chlamydis^  quem  Delphis  perdidit,  ecce, 
Hqrg  ego  discerpeoB  ayldos  demitto  per  ignes. 

Suo  ipsius  Hmim  nihil  fit  ah  ista;  ad  limen  autem 
amatoris  superum  virus  per  sociam  magicum  allim 
curat  V.  58: 

Haec  mala  trita  tibi  potatu  sit  salamandra; 
Thestyli,  nunc  herbas  has  tu  cape;  postibus  atque 
lllius  adde  super;  mea  mens  defixa  tenetar 
Sempcr  quippe  qaibos;  corat  nec  perfidos  ille; 
Inspaito  dicens :  Hic  Delphidis  ossa  perango. 

Virgtlii  maga  pignora  sub  9uo  ipsiu9  iimine  defo- 
dit,  supra  quod  Daphnis  tam  saope  amans  ad  aman- 
tem  ingressus  erat,  ut  arcanis  illa  viribus  vaporum 
terrestrium  enm  attrahant  Quare  a  terra^  rei  ma- 
gicae  adjutrice,  Medea  apud  Ovidium  Met^  Vlf,  197 
auxiiium  precatur.  Anus  apud  Ovidium  fu9t.  II,  573 
etiam  sollertior  tribus  digitis  tria  grana  thuris  sub 
limine  ponit  in  cavo  murts;  quoniam  Graecis  Rorna* 
nisque  mus  divino  quodam  ex  terrae  exhalationibus 
spiritu  afflari  videbatur,  quod  de  Apolline  Smintheo 
dicentes  docebimur.  iDeLent^  quasi  aes  quoddam 
alienum;  Daphnidem  meum  ab  iis,  quasi  a  praedibus 
quibusdam,  repeto. 

95  —  99.  Ad  aram  in  interiore  aula  rediens, 
herbas  nunc  adolet  venenatas  Ponticas,  quarum  vires 
multum  istas  ab  initio  v.  65  ustas  superant.  —  Ipse 
Bioeris,  magnus  in  eadem  regione  magus,  ex  Ponto 
eaa  per  conjanctos  famosi  istitts  terrarttm  angulima- 


150  ECLOGA  Vili,  95—99. 

gos  et  nautas  officiosos  impetravit)  et  amice  cnm  ju- 
yenili  adhuc  socia  artificc  eaa  communicavit.  Pere- 
gripitate  letifer  quoque  pharmaceiltriae  Tbeocriti  v, 
161  succus  commendatur: 

Tot  mala  clausa,  pnto,  servo  medicamina  cista, 
Hos[Hte  ab  Assyrio  didici  quae  quondam,  hera»  cancta. 

PotUuSy  aetate  seriore  terra  appellabatur  fertilis^ 
per  magnum  Mithridatem  famae  celebritatem  nacta, 
sita  illa  ex  mari  Pgntico  sive  Ponto  Euxino>  unde 
nomen  habebat,  sub  plagae  meridtonalis  solem  orien- 
tem,  inter  Halyn  amuem  ad  Occideutcm  et  Colchida 
ad  Orientem,  et  ad  meridiem  montium  jugis  a  Cappa- 
docia  sejnucta.  Inde,  praeter  alias  plantas,  quas 
Romani  transtulerant,  herba  veneno  afferebaturinfamis» 
AiM>nitum  Ponticum  Lb*  II,  152  et  Castoreum  Lb.  I,  58. 
Apud  Ciceronem  autera  pr9  L  Man»  IX  nomen  PonH 
regnum  una  finitimura  Colchidi9  complectitur,  quod, 
Appiano  auctore  belL  Mithr.  XV,  Mithridatis  erat 
in  ditione:  patriam  istam  celebratissimam  Circae  et 
Medeae,  ubi  (pd^jnaxa  sive  venefM^  i.  e.  herbae  et 
aliae  ret  veneficae,  et  noxiae  et  innoxiae,  multae 
nascebantur*  Eodem  Jberiu  quoque  cura  multis  ve- 
nenis  pertinebat  sub  Cancaso,  unde  Canidia  Horatii 
Epod.  V,  21  domum  suam  instruxerat: 

Herbasque,  quas  lotoos  atqoe  Iberia 
Mittit,  yenenoniin  ferax. 

Mihi  lecta^  meos  in  usus  collecta,  quamvis  eo,  qui 
legebat,  de  me  ne  oogitante  quidem ;  ad  dedit  altenim 
mihi  intelligendum.  Piurumn^  positione  vetaata 
et  a  Julio  Caesare  adamata,  ex  libro  Mediceo.  Fa- 
beliae  Graeci  Italique  voigi  de  'ho/.ULvt^^i&miiq  aliisqoe 


ECLOGA  VI]],  101—103.  ItSl 

bestiis  ineantatis  Plin.  VJII,  34,  de  deOxis  Maoibns 
et  animis,  de  evocatis  segetibus  aliisque  tnrbis  datis, 
orbe  in  Buropa  ab  auctoribus  novaruin  religionum  Ro- 
manis  circnmlatae,  cum  reliqua  coborte  Papistica  pau- 
latim  evanescere  videntur.  Imprimis  fabulabantur  Ar- 
cades,  in  pervetustis  bumanis  hostiis  Jovis  Ljcaei  re- 
g-em  non  tantum  Ltyeaonem  Ivpum  factum  esse,  sed 
aiioB  quoque  post  eum  bene  multos;  qui,  si  decem 
annos  carne  humana  abstinebant,  dcnuo  fiebant  homi- 
nes.  Maledictum  quoque  Romanum  ver9ipelli9y  pel- 
lem  mutans,  homjnem  designabat  ex  lopo  factum : 
quemadmodum  apud  Petronium  LXII  aliquis,  postquam 
cum  steliis  loquutus  est,  vestes  exuit,  in  exutas  min- 
git,  ut  lapis  fiant,  et  repente  lupus  faetus  et  ululans 
in  silvas  ruit,  indeque,  pecora  rapturus,  in  aulas  ir- 
rumpit.  Animae  mortuorum  in  sedibus  erant  inferis 
Orci ;  vagaturae  autem  aut  mago  vexQOjtidvTet  respon- 
surae,  ex  imis  9epulehri9  ad  superos  ascendebant. 
Magam  suam  laudat  Tibullus  I,  2,  45: 

Haec  canta  finditque  solnm^  Manefiqae  sepulchris 
Eiicit,  et  tepido  devocat  ossa  rogo. 

Jam  tenet  infernas  magico  stridore  oatervas: 
Jam  jabet  adspersas  lacte  referre  pedem. 

Fmgee  ea:ct$9Uare  serio  in  legibus  duodecim  tabu- 
larum  interdicebatur,  saepeque  in  judiciis  crimini  da- 
batur  Lb.  I,  162.  In  Hainiensi  C  est  me99em: 
mendumne?  an  prior  aliquis  scripserat  e^e  eati^f 
101 — 103.  Extremus  conatus  in  dura  praecor- 
dia  Daphnidis  factus,  qui  nondum  venire  vult.  — 
la  ara  primum  sacra  virgulta  cum  thure,  post  cerea 
eflfigies  eam  mola  salsa,    germinibus  laureis  et  bitu- 


IttS  ECLOGAVlK,  101— lOS. 

iniDe»  postrenram  efficacisstma  quaeque  veneficia  ez 
Ponto  adolebantur*  Hos  cinereB  foris  socia  in  rivum 
flnentem,  retrorsum  nec  respiciens,  demittere  jubetur« 
Quorsum  haec?  Reliquiae  sacrorum  lustralium  et  ci- 
neres  crematorum  portentorum  in  mare  aut  in  aquam 
fluvialem  dejiciebautur)  ad  vestigia  quaeque  dolenda. 
Ergo  puella  crudelis  nibil  sibi  proposuit  minoris,  quam 
ut  Daphnidem  suum  Yeneficio  necet:  ut,  cinis  quem- 
admodum  incantatus  imaginis,  sic  ipse  de  terra  eva- 
nescat.  Sed  priusquam  cinerem  ex  ara  collegit  et  fa- 
mulae  tradidit;  flamma  indicat  elucens,  veneficium 
valuisse^  et  crudele  consilium  omittitur,  Non  minus 
acerbe  pharmaceutria  sentiebat  Theocriti  sub  finem 
actionis  v.  159: 

Philtris  defigam  primum;  ai  taedere  perget, 
Plotonis  faciam,  per  Parcas!  palset  ot  aedes.v 
Tot  mala  clausa,  puto,  scrro  medicamina  cista. 

Tiresias  augur  apud  Theocritum  XXIV,  91^  draco- 
nes,  jubet,  ab  Hercule  infante  su£focatos  sarmentis 
eximiis  cremari: 

Mane  legat  cineres  ignitos  serva  canistrls, 
Trans  fiuviaroqne  ferat^  studiose  spargat  et  omnes 
In  scopulos  scabros ,  trans  iines ;  ipsa  redito 
Non>  se  convertens. 

Et  jn  Euripide  Androm.  293  optatur,  ut  malum  futu- 
rum  mater  Paridis,  infantem  recens  natum,  svpra 
caput  transjecerit  Quonam  alias,  nisi  in  maref 
Quemadmodum  bello  Punico,  Livio  auctore  XX VH, 
37,  Romani  monstruosum  hominis  partum  H^utufimtMy 
procul  a  continentis  terrae  contagioue»  tscUMrrem 
procui  ttrrae  c&ntactUf  alto  mai*i  mergebant*     JR»- 


EBLOOA  Vlll,  105-^108.  |5S 

ffOj  tertio  cmU)  pro  i»  rivum;  quale  eompeiiere 
iidi^co  II 9  30  et  it  elamor  eaelo.  Quod  anti. 
quissimi  libri  MSS.  praebent,  nec^  pro  mendo  ne, 
id  Hafnienses  quoque  prae  se  ferunt.  Non  re^pi^ 
cere  debebant,  ne  numina,  quae  res  accipiebant  pro- 
jectas,  praeter  volnntatem  borrenda  specie  conspice- 
rent  Ov.  faet,  V,  439,  et  spectrum  ayerterent,  quod 
de  Eurjdice  factum  est.  Hi§^  exacerbata  clamat, 
perfidum  Dapbnidem  ulciscar,  quem  neque  verecundia 
deorumi  qui  jurisjurandi  testes  sunt  v.  19,  nec  car^ 
minum'  potentia  valet  reducere. 

105 — 108.     Dum  maga  ex  ara  cineres  corripere 

et  Amarjllidi  eos  in  manus  tradere  vnlt;  ecce,  flumma 

repente  emicat!*  Secundum  omen  accipitur,   et  statim 

cane  latrante  confirmatur.  —  Magam  loqui  perrexisse^ 

Ascensius  jam  agnovit.      Contra  Amaryllidem,   qnam 

Servius  ob  ferre  male   intellectum  postulat,    versus 

pugnat  108;    et  cujus  sit  Parcite  .  •  .?     Secundi 

ominis  quaeque  erat  flamma  post  sacra  peractn  ala- 

crius  elueens  Lb.  IV,   385;  imprimis,  quae  ex  ipso 

einere  et  sine  ulla  nece*sitate  exsurrexit;  non  mi« 

nus,   si,    qnod  in  vetere  testamento  factum  est,   sua 

sponte  ara,  artibus  nimirum  apud  idololatras  papisticis, 

lignum  suum   accendit ,   aut  splendore  apparuit  igneo, 

Inter   conjurationem  Catilinariam ,    refert  Plutarcbus^ 

Ciceronis  uxor  quum  Vestae  sacrificaret,   aram,  ignis 

postquam  jam   consedisse  videbatur,    flammam  ex  ci- 

nere  et  corticibus  erematis  magnam  et  lucidam  emi- 

sisse:  quod  omen  virgines  Vestales  de  lande  et  glo- 

ria  interpretatas  esse.     Altaria^  bic  sua  potestatepro* 

pria  capitnium  arae  impositum  V,  66,  ad  quod  cinis 


IS4  ECLOGA  VIII,  109. 

jam  consideDS  ex  ara  exarde^cU,  Ndn  aliter  Ser- 
vius  id  intelligit:  ultaria  modo  dici,  quae  contio 
neabt  (i.  e.  aram),  modo  quae  contineaDtur  (i.  e. 
impositum  capitulum);  liic  vero  ipsa  esse  imposita. 
Sponte  sua^  motu  proprio^  excitatus  a  nemine. 
Amor^  enim  et  misericordia  moratur^  diros  ad  usus 
cineres  colligere  sive  tollere,  ad  Amarjllidi  eos 
tradendum.  Hanc  quoqne  verisimilem  inesse  senten- 
tiam ,  Manciuellus  jam  ct  Ascensius  repererant 
Ferre^  auferre^  quale  V^  34.  IX,  51.  Cims  ipse^ 
cinis  quamvis  solus  relictus,  prunis  nullis  conspicuis; 
non  ip^e  pro  spowte  sna,  quod  jam  dictum  aderat. 
Exclamantes:  Bonum  sit/  Bene  sit/  visum  aeci- 
pere  solehant  divinum,  omen^  quemadmodmn  apud 
Moscbum  Europa  v.  27: 

Ad  faustuin,  placeat  Dis,  nt  mea  somnia  vertant! 
Nescio  quid^  aliquid,  quidquid  id  demum  sit:  con- 
sueta  dicitur  imminutione  magnus  exitus,  queni  flam-- 
ma  portendit,  quemque  latratus  simul  eanis  custo- 
dis  confirmare  videtur:  adveotus  amati.  In  iimi* 
ne^  sine  dubio  januae,  ubi  pignora  obruta.  flaf- 
niensis  A  babet  certe^  et  est  ab  alia  manu.  Po- 
strema  verj[>a  per  proverbium  dicuntur.  Qui,  Oraeca 
ratione,  cum  sequente  a  non  coalescit,  sed  brevia- 
tur.  Hafniensis  C  l^it  quid,  ex  qui  adamanty 
qtiod  falso,  ut  credibiie  est,  mutaverant. 

109.  Profecto,  non  fallor,  advenit!  Grados 
exaudit  notos,  ipsum  fortasse  venientem  videt,  et 
letale  differt,  quod  modo  mente  conceperat^  vene- 
num.  Pro  jam  parcite^  carmina^  Daphnisf  co- 
dices   babent  antiquissimi  et  Hafuienses   B.    C  D* 


ECLOGA  Vlll,  109.  |S5 

jam^  carmina^  parcite^  Daphnis/  quod  ad  prio- 
rem  in  Ducite  .  «  .  coffipositiooem  aptum  est,  et 
latiore,  quem  parcitCy  cardo  sententiarum,  nanci- 
scitur,  ambitu   gravius  per  se  dicitur. 


EGLOGA    NONA. 


M  0  £  R  I  S. 


Mjyeidas,    Quo  te,  Moeri,  pedes?  au,  quo 

yia  ducit,  in  urbem? 
'     Moeris*     OLjcida!  yivi  pervenimus^  ad- 

Tena  nostri, 
Quod    numquam    yeriti    sunius,    ut   possessor 

agelli 
Diceret:  Haec  mea  suutl  veteres  migrate  co- 

loui ! 
5]Vunc  Ticti^   tristes,  quouiam  Fors  omnia  Ter- 

sat^ 
Hos  illi,  quod  nec  Tortat  bene,  mittimus  hae- 

dos. 
£t,    Certe  equidem  audieram:   qua  se  sub- 

ducere  colles 
Incipiunt,  molliquo  jugum  demittere  clivo, 
Usque  ad  aquam  et  TCteres,  jam  fracta  cacu- 

mina,  fagos 
iOOmuia  carminibus  Tostrum  serTasse  Menalcan, 
M.    Audieras;  et  fama  fult.    Sed  carmina 

tantum 
Nostra  Talent,  Lycida,  tela  inter  Martia,  quan* 

tum 


ECLOGA  NONA.  tS7 

Chaonias  dicmit^   aquila  veniente^   oolambas. 
Quod  nisi  me,  quacumque  novas  inoidere  lites^ 
Ante  sinistra  cava  monuisset  ab  ilioe  oornix;15 
Neo  tuns  hio  Moeris,  nec  viveret  ipse  Menal- 

oas ! 
L^    Heu!  oadit  in  quemquam  tantum  soe- 

lus?  Heu!  tua  nobis 
Paene  simul  tecum  solatia  rapta,  Menalcal 
Quis  oaneret  Njmphas?   quis  humum  florenti* 

bos  herbis 
Spargeret,  aut  viridi  fontes  induoeret  umbra120 
Yel)  quae  sublegi  tacitus  tibi  oarmina  nuper^ 
Quum  te  ad  delicias  ferres,    AmarjUida,   no- 

stras : 
,,Tityre,    dum  redeo,    brcvis  est  via;   pasce 

capellas; 
,,Et  potum  pastas  age,  Tityre;  et  inter  agen* 

dum,    . 
f^Occursare  capro,    cornu  ferit  ille,    caveto!^^25 
'     Jlf*    Immo  haec,  quae  Varo  necdum  per- 

fecta  canebat: 
„Yare>   tuum  nomen   (superet  modo  Mantua 

nobis, 
j^Mantu.a,  vae!  miserae  nimium  vioina  Cremo* 

nae!) 
,,Cantante8  sublime  ferent  ad  sidera  cjcni.^^ 
X«    Sic  tua  Cjrneas  fqgiant  examioa  ta-30 

xbs! 
Sic  cjtiso  pastae  distendant  ubera  yaccael 
Incipe,   si    quid   habes!   £t   me   fecere   poe- 

tam 


IM  ECLOGA  NONA. 

Pierides;   sont   et  mihi  oarinina;    ine  quoquc 

diount 
Vatem   pastores:   sed  non  ego  «redulns  illis. 
35Nam   neqoe   adhuc   Yario   videor  neo  dicere 

Oinna 
Digna,   sed   argutos  inter  strepere  anser  olo- 

res. 
M.    Id   qnidem   ago,    et  tacitos,    Lyoida, 

mecum  ipse  yolnto^ 
Si  valeam  meminisse  .  .  .  Neque  est  ignobile 

carmenl  — 
^,Hnc  ades,  o  Galatea,  qnis  est  nam  ludus  in 

undis? 
40,,[lic  ver  purpureum;  varios  hic  flumina  cir- 

cum 
,,Fun(lit   humus   flores;    hic    candida  populus 

aotro 
jjmminct,   et  lentae  texunt  umbracula  vites! 
,^Ouc  ades;  insani  feriant  sine  litora  fluctus!^^ 
//.    Quid,   quae'  te  pura  solum  sub  nocte 

canentem 
45Audieram?    Nnmeros  memini,   si  verba  tene- 

rem. 
jlf.,  ^^Daphni,   quid  antiquos  signornm  su- 

spicis.  ortus? 
„Ecce  Dionaei  processit  Oaesaris  astrom: 
,,Astrum,  quo  segctes  gaaderent  firogibus,  et 

quo 
,)Duceret  apricis  in  collibus  uva  colorem. 
50»Insere,  Dapbni,  piros;  carpent  tua  poma  ne- 

potes!" 


ECLOGA  NONA.   .  fSO 

Omnia  fert  aetas,  animnin  quoquel  Saepeego 

longos 
Catitando  puerum   memini  me  eondere  soles! 
Nunc    oblita    mibi    tot    carmina!    vox   quoque 

Moerin 
Jam   fngit  ipsa;  lupi  Moerin  videre  priores. 
Sed  tamen  ista  satis  referet  tibi  saepe  Menal-55 

cas. 
Li*    Caussando    nostros    in    longum    ducis 

amores. 
Et   nunc   omne  tibi  stratum  silet  aequor,   et 

omnes, 
Adspice,   ventosi  ceciderunt  murmuris  aurae. 
Hinc  adeo   media  est  nobts  via;   uamque  se- 

pulchrum 
Incipit  apparere  Bianoris.     Hic,  ubi  densas    60 
Agricolae  stringunt  frondes,  hic,  Moeri,  caua- 

mus. 
Hio  haedos  depone>  tamen  veniemos  in  urbem. 
Aut  si,  nox  pluviam  ne  colligat  ante,  vereniur; 
Cantantes  licet  usque  (minus  via  laedet)  ea- 

mus. 
Cantaates  «t  eamus,  ego  faoe  te  fasce  Ievabo.65 
M.    Desine   plura,   puerl   et,  quod  nunc 

instat,  agamus. 
Carmina  tum  melius,  quum  venerit  ipse,  ca- 

nemas. 


EGLOGA  IX.  EXPLIGATA. 


ARGUMENTI  NARRATIO. 


AE  U.  C.  DCCXIV. 

Cn,    Domitio    {M.   F.)    Calvino  II  C. 
A  9  ini  o  P  o  l  lio  ne  C  o  $  m. 

AESTH^O  TfiMPORE. 

Virgilius  aunum  ageus  29 — 30« 


Ad  primam  eclogam  Romae  Virgilium  Fidimus  pro« 
ximo  superiore  annoy  quum  agri  distriboerentur^  a 
PoUione  et  a  Maecenate  commeodatum,  securitatem 
paterni  fundi  Andini  a  Caesare  Octaviano  triumviro 
impelravisse.  lii  ipso  exitu  mensis  Octobris  anui 
DCCXIII,  ind«fensi  quum^  post  Pollionis  ex  Veoe- 
tis  discessum,  Mantuani^  prae  veteranis  ex  descripta 
inter  milites  Creinona  irruropentibus,  cum  rebus  suis 
mobilibus  demcgrarent,  Tityrus,  gentis  Maronicae 
libertus,  securus  boves  suas  patriis  in  saltibus  pa* 
Bcebat. 

Sed  aliquamdiu  post  illam  eclogau  peregre  aeri* 
ptam  coram  et  praesens»  Virgilius  consultum  esse 
duxity  patrimonium  suum  ab  impotentibus  defendere. 


ECLOGA  IX.   ARGUMENTI  NARRATIO.  161 

Praeter  Caesaris  Octaviani  jussa  patrocinio  quoque 
ea  in  re  fantomin  suorum,  qui  erant  inter  agris  di- 
Tidnndis  praepositos^  Vari,  praefecti  militaris,  et 
Comelii  Galli^  quocura  jam  inde  ab  anno  DCCXII 
per  communem  amicum  Asinium  Pollionem  (II  Arg.) 
conjunctus  erat,  confisns  est. 

Frastra;  nara  veterahi^  victoria  superbi  et  ne* 
cessarios  snos  ad  infirmom  triumvirorum  potentiam 
confirmandara  esse  usus  scientcs»  nec  Caesaris  im- 
peria^  neqne  procuratorum  adhortationem  reveriti 
sunt.  Mantua  una  cum  Ande  dividebatur,  et  Virgi- 
lius,  vitae  non  'sine  periculo  v.  16  9  debebat  aufti- 
gere.  Factum  boc  esse^  verisimile  est,  extremo 
vere  anni  DCCXIV,  expeditione  sua  in  inferiorera 
Italiam  snscepta  quum  Asinius  Pollio  consul^  qui, 
dum  bellura  Perasinum  erat,  circum  Ravennam  prope 
abfuerat  I,  11,  nunc  omai  «os  tnrbae  rapads  libi- 
dini  objiceret. 

Hanc  enim  non  nimis  diu  Virgilius,  ad  sua  ser- 
vanda  destinatam,  eclogam  retinuerit;  et  scriptam 
eam,  versus  60  docet,  diebus  esse  longissimis.  Bx 
exsilio  ergo  Sjronis  in  villa,  quo  prope  Romamv« 
4  onm  suis  aufugerat,  ad  Varum  eam  misit  legatum, 
Caesari  Octaviano  per  bnnc  praedii  sui  coramenda* 
turus  saltttera. 

Inventio  autera  simplex  est  et  idonea.     Moeris, 

villicus  Menalcae,  quo  nomine  semet  in  qninta  ecloga 

Virgilius,  landes  quum  canit  Julii  Caesaris,  designat, 

baedoram  par  novo  possessori,  qui  invaserat,   Man-* 

tuam   defert.     Familiaris  ex   regione  Andina  cami- 

niHn   iwHiior,    Lyeidas,    obviam   fit  in  itinere.     De 

11 


le»  BCLaGA  IX,  1. 

Mtfte  coUAqHttDtiir  Menalcae»  locos  ex  ejua  cftmiBN 
bu8  cautaD,tes,  amore  simul  et  dolare  addtto.  later* 
ruptae  quamyis  cantiones  fortuite  esse  vtdeaatur 
elapsae,  eumdem  tamen  omoes  ad  fiaem  speetant, 
ad  quem  quinta  quoque  cum  aecunda  et  tertiaecloga 
ad  Caesarem  Octavianum  prius  iiermissae  (Arg.  V): 
nempe  ad  liunc»  ut  simul  et  de  poeta  et  de  Julii 
Caesaris  admirutore  misericordiam  commoveaBt 


Annotata* 

1.  MoeriSy  praedioli  Alaronid  villScus^  et/j^r- 
cidm^y  juvcnis  ex  pago  propinquo  cantBft  amator, 
obviam  fiunt^  quo  bivium  eonvenit  ad  Ma&tnam  fe« 
rens^  unaque  eunt  colioquentes  et  canentes.  Lyci» 
das  quoniam  hospes  est  Ande,  nondum  is  audiit, 
poetam  quoque  Andioura,'cui  laudes  acceptaa  in  Ju- 
liam  Caesarem  nec  pauca  alia  carmina  debet,  prae- 
diom  snum  nuper  amisisse.  Non  secus  Theocrito  in 
septimo  idyllio,  quum  ad  Cerealia  sacra  Qakvalwv 
migrat»  in  compito  Lycidas  familiaris  occurrit,  ca* 
prarius  Cretensis  itaque  eum  alloquitur  v«  1K1 : 

Sole  pedes  medio  qoo  Simichida  trahis?  edic. 
Q^o  te  pede9$  deest  dncun$:  proverbio  didtar  .de 
atnpido  incessu  et  tarde  promovente.  Pliuius  minor 
VII,  5  scribit  uxori,  ad  dinetam  tuati  ipsi  me>  ut 
venasime  dicitur,  pedes  fhtcmnt*  Idem  sibi  vuU 
Theoeriteum  illud,  nSi  tv  noda  V)miq\  et  Xlli,  70. 
XIV,   42   Herculea  furens  et  mttlier  vapukuui  feoti* 


E€LOGA  IX,  2—6«  I6S 

miDt)    a  noSeg  ayav^    qua  pedes  dueebant*    Mtrttlur 

Igitur    iDlerrogaDS,    quid  bU,   qnod  Moeris  amicus, 

agrieola  tam  diligeos,  in  urbem  babeat  reptandum. 

Hafo.   C  leg^t   au$  ^uo  viay    quemadmodbm  editio 

Veoeta.      An    scriba    fortasse  Aaud  pro  nonne  io 

animo  babuerit? 

2 — 6.     Moeris,  vir  aetate  jam  aliquantum  pro» 

▼eettts  V.  51  >  tam  diu  vixisse  se  lameatatur,  ut  do- 

minos   suos   adveoa  expulerit,    istique  ipse  gr(^uni 

snorum  proventum  in  urbem  deb^t  deferre»  —  Prae* 

sulis  agri,   viiUci^  ad  officia  servum  Columdla  I,  8  , 

requirit   ad  opera  rustica  a  puero  iostilutum  et  pro« 

batttm,  neqne  adolescentcm  adbuc  nec  senem,   intra 

trigesimum   potissimum  et  sexagesimum  annum  aeta* 

lis,  scribendi  peritnm  aut  firma  saltem  memoria,  qui 

neqoe  urbem  ncc  nundinas  adeat,  praeterquam  ai  ne* 

cessarii  aliquid  bttbeat  emendum  aut  vendendum,  pla-* 

cido  animo^  fidelem,  intentum  in  omaia  et  a  super* 

stitione  alienum.     Tivi  pertfenimuSy   ut  «^,  inest, 

eoy  usque  ee^  ut*    Burmannus,  cui  durius  videba* 

tur  eo   omissnm,    recte  existimaverit,    si  venimue, 

ut  dictum  esset     Veteranus,    qui   id   possessionem 

irmperat,   miles   an  advena  fuerit  bae  in  rc^gion^ 

tantum  aut  in  Italia,  an  Arrius  centurio  aut  Clodius, 

quem   alii  agrorum  tantum  vicinum  facinut,  aut  Mt- 

lienus    Toro    primipilaris;    non    magis  id  dijudicari 

nunc  potest,   quam  parum  id  refert     Noetri  agelli, 

qiiale  v.  11  noetra  carmina:  sermo  est  candidae  iq 

herum  pietatis  I,  8.     Fervida  verbomm  trajectio  di^ 

I  ctionem  requirit  alacrem.     Lector  frigens  aut  etiam 

oppmbria  anqnirens,    quidquid  nativi  in   Homero  et 
I  11  «  . 


164  ECLOGA  O,  2—6. 

Virplio  sernonis  est,  sua  tpsiMS  peirerdt  perver- 
■itate.  Jlaee  mea  sum$/  formula  erat  occopatio- 
nis  legitiina.  Coiomus  nniverse  hoe  loeo  pro  agri- 
cola^  a  coiere  qnemadmodoni  vir  bonns,  teste  €»- 
tone  de  re  rmst,  praef.y  a  priseis  Romanis^  qnnm 
Talde  landaretur,  bonus  agricola^  coionms^  diceba» 
tur.  Veteres  coiom:  pater  cum  filiis;  familiam 
enim  cum  omni  instrumento  miles  obtinebat  irmens 
I,  11.  Auctore  Donato  vU*  Virg,  25  Virgiliui' na- 
tn  jam  erat  graDdior,  qnnm  parentes  amitteret, 
quibus  lai^s  in  ungulos  annos  subsidiis  snbvenerat. 
£t  ex  decimo  Catalectornm  carmine,  qnod  snpra  Vl, 
31  laudavimns,  Virgilium,  apparet,  inter  tamoltemy 
qni  de  agris  dividundis  eraty  com  snis,  inter  qoos 
pater  qooqne  ipsios  intererat,  Sjronis  pbilosopbi, 
qui  juvenem  instituerat,  in  villam  citra  Romam  (P4o« 
cae  vita  Virgiiii  t.  63.)  confogisse.  De  for-' 
tuna  queritur,  non  de  potentibns:  cf.  V,  20.  Fors 
sive  jFortuna  ForSy  dea  caecomm  casunm,  Ovid. 
fast.  VI,  773.  Fors  rersat,  i^^t  omnia:  prover- 
bio  dicebatur  Sallust.  Jug.  47.  Tres  Hafn.  A.  C* 
D,  sors  liabeot  mendum.  Pro  non  veteres  non 
tantum  dicebant  ne^  sed,  magis  etiam  aspirato  (qna^ 
lia  pro^  proh!  proacitmts^^  nec:  quod  Pestus,  Ci- 
cero  ieg.  III ,  c.  4  f  10  et  verba  negotinmy  negU- 
genSy  nec  opinatus  et  necdum  v.  26  probaot.  Istod 
nec  tres  Hafn.  habent  B,  C  D.;  et  C  cum  aliis 
quibnsdam  libris,  rariore  verborum  compositione, 
vertat  hene^  quod  in  Terentio  est  Adeiph.  II,  1, 
37.  Phorm.  IV,  3,  73,  et  cujus  melins  hic  ad 
aures    nnmerus   accidit,      Ob   vetnstiorem   verbornm 


ECLOGA  IX,  7—10.  |65 

Gollocfttionem ,  et  versaty  quod  proxime  abest,  vor" 
tat  lego,  quod  fere  semper  scribendo  corhiptum  est. 
Mittere  y^x^  ferre  III,  71.  Quodsi  haediy  quod 
fieri  solebat  V,  12,  turgescentibus  yirgnltis  editi 
fuerant,  nuric  circa  solstitium  v.  60  jam  depulsi 
erant,  et  agi  poterant.  Hi  vero,  quos  Moeris  por- 
tat  V.  62,   ambo  serotini  esse  debent^ 

7 — 10.  Quid?  dominos  vestros  esse  ejectos? 
Tamen  ego  ex  paganis  vestris  affirmantem  €mdie* 
reHHf  vestrnm  Menalcany  juvenem  Virgilium,  qui 
carmen  nuper  iu  mortem  Dapbnidis  verbis  Menalcae 
tam  miaerabile  cecinerat»  totum  fundum  cantu  suo, 
a  cHvo  ad  Mincium  et  veteres  fagos  usque,  vobis 
servBsse.  —  Non  temere  commissum  esse  videtur,  nt 
terminos  agri  paterni  Virgilius  ea^  vicinis  peritum 
deelarare  fecerit.  Nam  ag«r  ei  etiamsi  restitueretur, 
lifflites  certe  veteraaus  vicinns,  qni  irruperat,  ei  co- 
arctare  poterat.  Veteres  Grammatici  litis  mentio- 
nem  faciunt  de  finibus  exortae  inter  Virgilium,  cu- 
jns  agro  tum  adhuc  divisores  pepercerant,  et  inter 
proximos  accolas  bellicosos:  unius  eorum,  Clodii  no- 
mine,  qui  gladio  rem  diremturus  erat,  spisse  atque 
vix  poetam  vim  eifugisse.  Virgilii  ager,  quod  prima 
ecloga  V.  49 — 58  dedarat,  a  rupibus  silvestribus 
molliter  deolivis  ad  prata  palustris  et  in  lacum  dif- 
fusi  Mincii  deprimebatur :  ubi  unius  accolae  limites 
viva  sepe  salicum,  alterius,  quod  bic  apparet,  vete^ 
riifus  jfagis  designabantur.  Hic  quidem  terminus 
incertior  facile  controversus  esse  potuerit,  itaque  di- 
ligentis  indicii  causam  dedisse.  Alii  erant,  qui  agros 
terminarent  suos  Lb.   II,   389  ordinibus  pinorum. 


166  fiCLOOA  IX,  11*-16. 

eopressis,  nlnis  vitiferis,  oleis  quoqoe,  qood  Cicero^ 

■18  iii  oratioDe  pro  Caecina  dicitur;   et  ftpud  Horo» 

tiom  II  Ep«  Hy  170  popolisr 

qiia  fnopulos,   arfsita  certb 

LtmitibuB ,  vicina  reftigit  jorgia. 

Fmgi9  istis  /imieaneis  caeumima  jam  fraepa 
erant,  aetate  et  procellis;  oani  avis  jam  et  proavnf 
limites  testatae  foerant.  Pomponins  et  Aacensius  vi 
eas  hostili  iaesas  automaot.  isti  vero  cacuffiina  nec 
prima  nec  so)a  acciderint;  imo  Ljcidas  limitem  sit»! 
etiam  tum  illaesum  fingit.  Pro  demittere  Hafn.  A 
et  D  dimittere  Jialient;  cuncti  vero  vetere9  fagoe^ 
non  veteri%  fagi  iilepidom.  Ex  crebro  Metrum 
Kbrorom  scriptornm  vera  lectio  comprobalur  VMtram* 
Menaieae  sob  persona  ipsom  po<H»m,  qoippe  qoin^ 
tae  eclogae  de  Julio  Cvesare  ioter  deos  reiato  ao* 
ctorem,  intelligendom  esse:  id  versus  docet  18,  qoom 
istam  eclogam  Lycidas^  qoasi  quamdam  illius  regio* 
Bis  coBsolationem,  laudat.  Ljcidas  igitur  vix  potesl 
assequi,  a  Caesariaais,  praeter  datam  a  juvene  Gae- 
■are  fidem^  Jolii  Caesaris  laodator  qoomodo  spoliaii 
potuerit. 

11 — 16.  Sane  erat  sermo,  Caesarem  Octavia- 
OOB,  ob  carmen  illnd,  agrom  oostmm  e  distribotiooe 
exemisse;  sed  torbae  bellicaei  qoae  proxime  seqoe» 
bantur,  omnia  fecerunt  irrita:  praedium  ereptum  est, 
periculnm  ipsi  subiimos.  —  Ootaviani  imperia,  qood 
Appianus  refert,  parum  o  militibus  in  ngris  dividun* 
dis,  qnum  ejus  potentine  so  esse  snbsidia  sentirent, 
respicicbantur;  ex  finitimis  regionibus  auferebant, 
qoicqoid  iis  aoferre  liberet,  imo  possessiooem  appe- 


ECLOOA  IX,  11—16,  167 

tefoant  omiiiuiii  emtatum  qnae  in  Italia  florebant.  De- 
nwim,  qunm  Pellio,  patronna  Virgiiii,  ex  Venetia 
Bub  finem  anni  DCCXIII;  primura  agena  dementin8> 
post^  asno  DCCXIV,  cum  Domitio  Alienobarbo,  ti^ 
bertatis  stndioso,  eonjunctus,  aperta  contra  Caesa* 
nem  inimieitia  profectus  esset:  tnnc  vel  amicitia  Pol- 
liottis  praeteodi  injuriae  infereiHiae  poterat;  neque 
Varo  Virgilius,  praelecto  militari ,  aut  per  bunc  ipsi 
Caesari,  animus  suus  qui  sit,  denno  asseverare,  in* 
utile  esse  censebat.  Mos€ra  carminai  in  ore  serri 
fidelis,  gtaritatcm  levat  dictorum  risu  quodam  resi- 
duo.  Bafn.  A  babet  ^anii*  Cha^nime  e^immkaef 
ab  oraculo  Dodonaeo  fepiri,  quae  sedes  eiiit  Tetemm 
Cbaonum.  De  dtvinantiam  sanctitate>  qnae  inchisa 
est,  sententia)  ea  carminl  conducit  poStae  ejecti  et 
paventis.  DUmni^  modeste  additum  est  ab  indoeto. 
Qnod  nisi^  quamobrem  nisi,  propter  fuod  Lb«  I, 
155.  II 5  4Q5.  Nisi  monitus  cgo  a  comice  cum  v^ 
terano  a  primo  initio  omni  modo  litem  diremissem, 
planeque  me  ejus  libidini  commisissem:  ipse  non  mi« 
nus,  qnam  nuper  paene  berus  mcus,  essem  oecisus* 
Qnaenn^ne,  deest  tfia  forety  quomodoeumque: 
sero  cx  antiquitate  retentus  dicendi  roodus,  quo  tem- 
pore  guisguis  et  ^uicun^ey  neque  ac  quisque^ 
modo  omnis  omnis^  niodo  omnis^  quilibet  is  de^ 
mum  sit^  declaraverant  III,  109.  In  Hafn.  C  est 
.ea:  qu4teunqu^  mendo  scriptum.  Ineidere^  iufrin- 
gerC)  quemadmodum  plantae  novellae  inciduntur  III, 
11.  Novas  iites  i.  e.  modo  orientes.  Sinistra 
omina,  i.  e*  a  sinistra  ex  oriente  venientia,  Roma- 
iiis  erant,  ad  roeridiem»  quum  auspicarentur,  conver- 


168  .  BCLOGA  IX,  17—25. 

m»,  omino  seGanda.  Hoc  loco  mala»  in  eo  pooi- 
tom  eraty  qnod  qf$ereu9  iiea:  VII,  1,  arbor  ferti- 
lia,  emva  erat;  eormop  aotem  eimisira  nudam  in 
ea  crocitando  nuntiabat  tantum.  Cicero  </«v.  I,  39 
ait,  a  dextra  corvum,  a  sinietra  cornicem  anguriom 
facere  ratnm.  Apud  Plautum  qnoqne  jisin.  U,  t, 
12  picus  et  cornix  ad  sinistram,  corvas  et  pmrrm 
aTCs  ad  de^tram  admissivae  sunt;  tameUy  qnod  ^i- 
cns  uimmm  tandit,    id  anspicanti  porteodit  —  ver- 

bera. 

17 — 25.  Non  siue  horrore  qnodam  aninu  di- 
rnm  facinos  Ljcidas  audit,  Menalcam,  delicias  soas 
inter  poetas,  in  vitae  discrimen  venisse.  Quis  tom, 
o  Menalca}  exdaoMit,  talibns  solatiis  carminom,  qna- 
lis  consecratio  tna  Daphnidis  erepti,  miserias  nostras 
consolatns  sit?  qois  aliis  carminibus  pastoritiis  nos 
exhilaraverit?  —  Lepide  inveotom  est,  carmeo  illod 
oomioi  Memmicae  in  tota  regiooe,  etiam  inter  ser- 
vieotes  agricolas,  gratiam  coociliasse,  totamqne,  quae 
de  Jnlio  Caesare,  benefico  nnmine,  moerobat,  r^o- 
nem  selatum  tsia»,  In  Hafn.  C  haec  est  pro  kem. 
Loci»  ad  qnos  ex  quinta  edoga  Ljddas  respidt,  ez 
ipso  principio  sont  carminis  Ingttbris  v.  20: 

Exstinctam  Nymphae  andeli  faiiere  Daphnin 
Flebant;  vos  corali,  testes,  et  flomina,  Nymphis. 

Et  v.  40: 

Spargite  hnmam  foMis ,  indacite  fontibos  umbras. 
Bx  carmine  autem  commisso,  quo  Julins  Caesar»  in- 
ter  deos  modo  relatus,  qaasi  genius  quidam  vd  post 
mortem  beueficus  laodator,   bac  io  rerom  serie  nibil 
poeta  afferre  poterat»  qoio  suspidooem  subiret  aoer- 


ECL06A  IX,  21—25.  169 

b»e  irriaio&is.  Pro  NymphaB  Hafn.  C  hd[»et  ««/- 
vuB  a  maon  secunda.  In  quinta  edoga  dlcitur»  «i». 
tfueere  fontihf§s  umdraey  ambras  fonti  circamdare; 
bicy  immutata  dictione,  fonte^  indvcere  nmdra^ 
fontes  umbra  circumdare.  Quis  epargeret?  qais 
induceret?  i.  e.  quis  caneret  sparsos,  indnctos?  et 
quidem,  quod  acutus  adjicit  Taubmannus,  ea  alacri- 
tate,  quasi  snb  oculos  actip  subjiceretur ;  cf  VI,  62. 
21  —  25*  Aut  qnis  carmina  nobis  pastoribus 
tam  lepida  caneret,  quale  illud,  quod  ego  nuper  a 
te,  Moeri,  auscultando  auferebam,  quum,  gestu  et 
vultu  imitans,  Tmfiav  tu  pulcbrae  Amaryiiidi  age- 
res?  —  Kaiftog  iste  aut  vere  a  Virgilio  facta  aut 
simulata  tantum  libera  conversio  tertii  idyUii  erat 
Tbeocriti,  ubi  musicus  quidam  silvester,  dum  perso- 
nam  gerit  caprarii»  canit  et  saltat,  quasi  ante  sa- 
xeum  antrum  crudelis  Amaryllidie  precetur  amo- 
rem.     Principium  est: 

Carmina  nunc,   Amarylli,   feram;    pascant  mihi 
caprae 
Per  montes,  et  eas  custodit  Tityrus  illic. 

Tityre,  deliciae  nostrae  ta.,  pasce  capellas; 
Ad  fpntes  adigas  to»  Tityre^  testicolatum 
Sed  Libyoom  servare  caprum  cura;  ferit  ille. 

O  Amarylli  mibi  dulcis;  non  amplius  antro 
Cor  to  prospiciens  me  dicis  amiculum? 

Inde  apparet^  Amaryliidem  apud  Virgfilium  quoque 
fictam  esse  puellam,  cni  fictus  xcjfiog  a  caprario 
DOD  minus  ficto  cantu  et  saltatione  mimica  agitur. 
Serio  poncre,  veram  dominam  amatorio  studio  Moe- 
rin   coBvefiire  senem^  et  rivalem  insidiantemy  Lyci- 


170  ECLOOA  IX,  21—35. 

daoi  (viro  'isti  eyirato  noo  multoin  dimioitlein,  i|ui 
pileum  peiiicifi  snae  amatorculo  furtim  ■urripnit)  ear* 
men  inter  enndum  decantatnm  >  satis  hal>ere  anrilNia 
ab  ep  furari:  dicite,  facetiarum  iotelligentes,  utrnm 
ease  jocosinli.  Quot  carmioa  paatoritio,  terliae  prae- 
sertim  et  septioiae  ectogae,  quot  artificia,  qnae  imi- 
tamina  essent  veritatis,  apud  Uoratium  et  alios  crasae 
ex  litera  interpretes  interpretati  /^unt!  Nuper^  quiim 
fundi  Virgiliani  nondnm  metneretur  distriliutio ,  festo 
quodam  die,  crede,  per  auctumnum  aut  liiemem  ge- 
nialem  Lb.  I,  30  i,  in  agrisj  quo  cantus  amantes 
amici  sic  e  victnia,  nt  ad  praediolum  Boratii  Serm. 
II,  6,  65  ante  Larem  familiarem,  evocati  fuerant^ 
Moeris  alacri  animo  nnum  ex  carminibus  juvenis  Vir- 
gilii  recitaverat,  quod  Lycidas  anscultans  memoriter 
tenelNit.  JSo9tru9  deiiciuBy  nostrnm  amorem, 
fictam  dicit  Ljctdas  AmuryUidiB  speciem:  quoniom 
isto  non  minus  saepe,  quam  Piiylltdis  III,  76.  78. 
107,  nomine  Vcneres  suas  pastorcs  in  carminibus 
significabant  II,  14.  III,  81;  eodemque  nimirum  Ly- 
cidas  quoque  suam  in  versibus  designat,  carniinis 
rustici  magister  v.  32.  Se  ferre^  se  jactare:  ala- 
crem  babitum  pingit  speciose  iacedentis.  Caper  pe^ 
tulcu9^  qni  cx  Tlieocrito  desumtns  est,  est  amplis 
cornibuB,  villis  albis  et  prolixis,  de  genere  caprae, 
quam  nunc  dicnnt,  Angolensis;  Siculi  eam  et  Itaii 
ex  Africa  habebant  Lb.  III,  311.  Ad  expulsionem 
Virgiiii  carmen  boc  nnper  cantatum  non  allusisse 
poterat;  alias  enim,  ut  reiiquaa  ineptias  taceamns, 
non  hodie  demnm  Lycidas  eam  demirans  andisset. 
An  Lycldas  nunc,    locum  hnnc  carmitiis  eligens,   ta* 


fiCLOGA  IX,  26—39.  |71 

cite  ^iiemdan  veUicare  voltterit?  Alietiiiin  id  qttide» 
tton  esse  Tidetur  eb  cjus  ingeuio.  Certe  poeta, 
quom  hac  in  rerom  cootiouatione  locum  laudari  fn* 
ciat,  iion  admodum  cavere  voluisse  videtur,  ne  Va* 
ruB  aut  potiut  Caesar  Oetavianusi  quum  caprom  pe* 
tulcum  legeret,  de  veterano  atrooe  Mibridene  cogi- 
tarel* 

26 — 29.  Aut  potioB,  Moeris  suscipit  severior, 
qnod  gravtus  sit,  quam  lusus  iste  amatorius»  qius 
curmen  tum  nobis  in  Vanim  coeptum  perficeret,  ex 
quo  liaec  eum  caiteBtem  audivi?  — De  Varo^  C»»* 
sarlano  praefecto  miiiteri,  qui  agris  dividundis  prae» 
positus  erat,  et  post  proximum  «nctumnum^  quum 
Asinins  Pollb  dtsoessisset,  smnmam  potestatem  lo 
Virgilii  patHa  babebat,  quae  tradita  suitt  indicia,  ea 
ad  VI,  6  extricare  conati  sumus,  et  JL.  Affenmm 
Vmrmm^  qui  Virgilii  praeceptorem ,  Sjropiem  Epicu* 
reum,  audiverat,  quemdam  quodammodo  effecimus.  . 
Nom  cum  Virgilio  tam  laxe  is  adhuc  conjunetus  fue- 
rit,  nt,  Caesare  jubente^  poetam  innoxium  ut  tuta* 
retnr,  adhortatione  egeret?  Vir,  cujus  animus  tau« 
tnm  frigfuerit,  ne  carmine  quidem  Virgilii  calefactus 
sit;  ad  istios  aninHim  sextae  edogae  insciiptio  blan«> 
de  non  acciderit.  ^uodsi  Varus  noster,  qood  enr 
addnbitem,  nallam  ^;o  video  ralionem,  idem  est,  qot 
Horatii  amicos  Od.  I,  18.  Epod.  V,  ct  iste  a  Quin- 
tiliano  X,  3,  8  et  Pbilorgyrio  Ecl.  11,  70  laudatus 
inferpres  Virgiiiii  posterior  .cjos  cum  ingeniis 
bene  merentibus  consoetudo  et  ipsa  aniroiim  declarat 
misericordem.  F«cit,  qood  facere  poterat,  ab  impeto 
veteranorom  militom  poetam  defensoms;    sed,    ipJHs 


i7S  BCL06A  IX,  26—29. 

qrnnD  dod  «atifl  valeret  poientifr,  imperia  Cacsaris 
cnpiebat  acriora,  qaae  ut  iaipetraret,  anctor,  credo, 
ipse  erat  poetae,  ut  palam  se  edoga  de  fide  ezaol- 
yeoda  appellaret,  quam  Caesar  dederit.  Profecto 
Virgilius  laudationem  in  Varum  poeticam  ne  coepe* 
rat  quidem,  nednm  ipsi,  fretus  familiaritate^  quod 
Servius  opinatur,  incomta  prtncipia  recitaverit.  %iid 
enim  sit,  quod  Moeris  hunc  locum  abrupte  exemerit, 
qui  laudem  tantnm  fnturam  eamque  conditionibus 
astrictam  poUicetur?  Sine  ornatn  poetico  baec  est 
sententta:  Quodsi  tu,  Tare,  Mantnam  nobis  servas, 
Mantuam,  qiiae  sine  noxa  sna  ob  vicinitatem  Cre- 
monae  poenas  luit;  nostris  carminibus  tunm  nomen 
cantabitur.  Fronte  teneriore  qunm  esset  Vi^liusy 
quam  ut  sno  ipsius  cantul  nonnihil  tribuat:  Varo 
senratori,  itaque  Caesari  Octaviano,  cnjus  ille  po- 
tentiam  administrat^  laudes  nunciat  cantomm  circom 
Mantuam,  quibus  etiam  Lycidas  aliquis  v.  32  se  an- 
nnmerat.  Varo,  pro  Varo^  in  bonorem  Vari.  JVee* 
dum^  vetuste  pro  nondum  v.  6*  Hbc  nondmm 
recentius  C,  D  ex  Hafniensibns  babent.  Cremom» 
ad  Padum  iater  urbes  erat  cum  republica  sentientes, 
quas  Caesar  Octavianus^  ex  pacto  triumvirorum,  Yi* 
ctricibus  suarum  partium  legionibus  concedebat.  Ve- 
rum  ferox  miles  quoniam  ubique  fines  suos  migra- 
baty  et  multo  majora,  quam  promissa  erant,  et  op- 
tima  quaeque  rapiebat;  Mmntua  quoque>  qnamvis 
Caesarianos  sectaretur,  agros  snos  amisit.  Nec  Va- 
rum  tantum,  sed  Pollionem  quoque,  verisimile  est, 
in  foedere  Bmndisino  sub  exitnm  anni  eo  contuliase, 
nty  quod  Servius  in  coBunentariomm  suoram  exordio 


ECLOGA  IX,  30--d6.  |73 

tradidity  poetae  praedinm  iDtegmiii,  MftDtuRDia  pars 
aliqua  suomoi  agToram  restitueretur.  Mi9era  Cre'- 
monay  miseratione  magis  quam  accusatione  digna. 
Poeta  erat  honestior,  quam  ut,  de  victis  detrahens, 
blaodiri  voluerit.  Consueta  cyctm9  poeseos  erat 
imago,  qui  post  detectas  a  Phocaeensibus  terraa  oc- 
cidentales,  ab  aetate  Hesiodi,  cantu  suo  ales  Apc^- 
lini  sack^ata  esse  existimabatur  Epp.  Mjth.  H^  1 1 — 13 
(49 — 51).     Ager  circum  Mantuam  Lb.  II,  199, 

Pascit  qni  ntyeos  herboso.  iiamitte  cycnos, 
ad  tritam  aUegoriam  eo  facilnis  deducebat     Pro^* 
rent^    certiuB  promittente,  fertmt  Hafn;  quoque  C 
habet 

30 — 36.  Per  omnia,  quae  agricolae  cara  sunt, 
obsecro  te,  Moeri,  ampHus  eanas  de  Menalcae  car* 
minibns!  Scis,  quantum  ego  bona  carmina  amem. 
Ipse  tantillum  ejus  sum  negotii,  quod  poc^tas  vocant; 
qaamquam,  meo  arbitrio,  cum  veris  artificibus  com* 
paratus,  nugator  tantum.  . —  Virgilius  sni  ipsius  laa« 
dationi,  ad  quam  finis  eum  propositus  coegit,  mode- 
ratur,  partim  rustica  laiidantis  simplicitate :  qui  ejus 
versus  nullam  aliam  ob  rem  tam  lubenter  audtt,  quam 
quoniam  ipse,  qua  socius  hujus  nobilis  versificatio- 
nis,  aliquis  esse  videtnr  agricolis,  cum  celeberrimis 
is  tum  temporis  vatibus,  quamquam  summa  modestia, 
tamen  sic  qnoqoe  se  comparare  ausus;  quomodo 
paene  peritus  allquis  cantor  rusticus  Hendeiiis  et 
Scbulziis  modeste  se  postponat.  Partim,  quod  ver- 
sus  44  probat,  ex  materia  majorem,  quam  ex  tra- 
ctatione,  Ljcidae  tribnit  voluptatem;  ejus  potissimnm 
interest,  pro  Mantua  servanda  habere  carmina.    It»- 


174  BCLOGA  IX,  30**3a. 

qoe  BoliitK  urbanilftte  Ronaniis  Sjraeiinini  ezem^a- 
m  aaan  fecit  sententiam,   Theecr.  VII  ^  S&: 

Unam  et  iter  nobis,   ana,  an  age,  et  hora  diei. 
Rustica  quin  canimas?  socii  socias  juvet  artem. 
Qaippe  ego  Masarum  spirans  os;   me  meiiorem 
Omnibos  in  canta  dicant;  quod  tix  ego  credam. 
Non  eqaidem!  nec  Sioeltdem,  me  jiidice,  yinco 
Ipse^  probam  Samiam;  nec  carminis  arte  Philetam; 
Haad  aliter  sed  enim  contendo  ac  rana  cicadis. 

Sic^  quam  ego  vere  velim/  adjimntis  est;  qnam 
eg-o  vere  velim,  heri  tni  res,  quamm  tn  viUictta  es, 
malis  careant,  honis  affluant.  In  agria  Virgilii^  qui 
a  collibus  silvestribus  ad  prata  Mincii  porrigebantnr 
V.  7,  egregium  erat  mellificium  l^  54.  VII,  13,  et 
rt»  pecoaria  Lb»  II  ^  198.  Taxiy  apibus  inimicae 
Lb.  IV,  47,  C^mei9€  sive  Cor^idae  appelUuitur, 
quoniam  mel,  qund  circa  Mantuam  Uyblaeo  aemula- 
batur  I,  55,  addita  acerbitate  et  veneais  suis  Cor- 
sieo  aequaturae  essent.  Hanc  autem  praeter  acerbi- 
tatem  infamem,  cujns  originem  Diodoms  et  Plinius 
frequeotibus  buxis,  Ovidius  cicntae,  Martialis  tlijmo, 
quod  ibi  erat,  tribuit,  Cymi  sive  Corsicae  multum 
esse  debebat  mellifieium,  quum,  auctore  Livio,  de* 
victae  insulae  Romani  tributum  cerae  impoaerent* 
Hafn.  B  babet  GryueMe.  Tonsa  frans  cfHH  frii* 
ticis  Lb*  II,  431,  tam  virfdis  quam  siccata,  piogue 
pecoris  pabulum  erat,  cujus  cultura  dil^eotem  villi- 
cum  indicaret  I,  78.  JDi^iendauiy  qua  voce  Vir- 
gilius  seinper  utitur,  quatuor  quoque  Hafnienaes 
agnoscunt;  quamquam  i/t«^^ii^Heinsitt8  in  libro  Me- 
diceo  reperit.    Jndpe  — >:  eonaaeta  provocatMi  od 


ECLOGA  IX,  35—36.  iJS 

earaina  rnstica  III,  52.  V,  11.  Fieride^,  veteris 
Graeciae  Alusae,  de  inonte  Thracio,  post  Maceflo^ 
»ieo,  Piero  VI,  13.  Mibi  quoque  poiffico*  tpiri-» 
tme  Muaae  dedetitDt;  ego  quoque  po€mati»  campo 
iUos  probavi;  me  qooque  pastore^^  coran  qnibns 
cecitti,  sacrae  artis  rausicae  magistmm  ap{»ellant  per- 
fectam,  vatem  illustriaedinttm.  Veram  baec  sunt  ni« 
mia!  Tuntus  houos  solnm  poetis  debetur,  quales 
Variue  et  dnrna^  quihuscum  ego  comparatus  ja- 
eeo !  —  Poetae  nomen  .  inferius  sibimet  viodicat  Ly* 
cidas;  vati9  bonorificentiorem  titulom  modeste  a  se 
dedinat;  quemadmodum  TheocritHS  Simwbida  Mflsa- 
rum  quidem  nuncius,  sed  non  lyricen  uans  ex 
optimis  vocari  vult.  Vates^  de  pervetusto  Graeco- 
mm  i]T7iq  pro  (pTjTrjg,  proprie,  qui  ad  carraina  essct 
fiitidica  consecratus,  dicebatur,  quales  celebres  anti* 
quitatis  iidicines.  Auctor  dtttlog-i  Tacito  annexi  Sa- 
li^um  vocat  egregium  poet^im,  aut,  si  hoc  honorifi- 
centius  sit^  praeciariesimwm  vatem,  quasi  verissi- 
mum  •  aftg^urem,  £osdem  gradus  supra  quoque  VII, 
28  Tliyrsis  sequutus  est  superbiens.  Improprie  t^a- 
tee  nonnumquam  aliam  quoque  quamlibet  arteln^  v* 
Cm  jus  et  artem  medicam^  edoctus  nominabatur* 

35 — 36.  CJt  vates  dicaris,  aut  cum  Varii  ar« 
<lore  aut  eam  Cimnae  diligeotia  eanuna  cecijBisse 
debes.  Vario^  pro  eormpto  Varo  manu  scripto- 
ram,  Servitts  et  Craquianus  interpres  Horatii  0d.  I, 
6  legebant,  de  celebri  id  inteliigentes  poeta  Thje- 
stisfabnlae,  post  pugnam  Actiacam  spectatum  editae. 
Et  Tbeocritus  eoim  exemplar  VII,  40  et  sentontia- 
rum  eontinuatio  par  poetaram  reqoirit,   qooram  can- 


170  ECLOGA  K,  35—36. 

tam  olorinam  nemo  Ljcidae  asseqni  posse  videatu« 
yaras  antem,  vir  myitaris  et  pbihosophus,  neipie  hae 
in  eeloga,  neque  in  sexta,  quae,  ipsius  qnum  laudi 
dieata  sit,  Galii  carmen  effert,  quasi  poeta  demnm 
ne  significatur  quidem.  L».  VariuM  vero,  qnem, 
epicum  poetam,  amicns  Horatius,  trag^cum,  Quinli- 
lianus  admiratur,  nisi  interpretem  istum  'Cmquianum 
opinio  fefellit,  eclogis,  pariter  atque  Virgilius,  ante 
carmina  sublimiora  luserat  Has  igitur  fere  impri- 
mis  Ljcidas  designaverit  Certius  est,  Varium  tum 
temporis  carmen  versibus  bexametris  composuisse, 
unde  Macrobius  8at.  VI 3  \,  2  locos  qnatnor  exi- 
mios  affert,  quos  partim  postea  Virgilius  imitabatur, 
partim  proximo  sequente  anno  DCCXV  io  octavam 
ecbgam  v.  88  recipiebat.  Secondum  titnlum,  de 
mortey  et  reliqniarum  argumenta  civilia  carmen  il- 
lud  ad  Julii  Caesaris  necem  pertiduisse  videtur.  Va- 
rii  maturus  in  Caesarianos  amor  ex  eo  et  ipso  ap- 
paret,  quod  brevi  post  pugnam  Philippensem  Maeee- 
nati  ab  eo  HoratiUs  {JSerm.  l,  6,  55)  et  Virgilins 
cbmmendati  sunt.  Heivim9  Cinm$y  Caji  vel  Qninti 
praenomioe,  Catullo  amicus,  poematis  amatoriis  et 
epigrammatis,  imprimis  autem  Smjrna.  saa  celeber 
factus  eraty  carmine  ad  obscuritatem  .usque  doeto 
versibus  faexametris,  quod>  quamquam  modicum  Im- 
g^tudine»  per  novem  integros  annos  elaboraverat, 
Veteres  Grammatici  non  sine  verisimilitudine  asseve- 
rant,  ad  diligentiam  hanc  nondum  tum  temporis  osi- 
tatam  Horatium  in  isto,  nomtm  prematmr  in  an^ 
num,  respexisse*  Et  Suetonius  refert,  Crassitium 
Grammaticum  commentario  suo  in  Smymam  eam  &- 


ECLOGA  iX,  35—36.  §77 

nain  nactum  esse,  ut  Tenibus  celebratus  sit;  ut  vm 
et  multi  et  nobiles,  inter  eos  lulus  Antonius,  trium- 
▼iri  filius  (nam  principes  Romani  doctrinam  revere- 
bantur)  in  ejus  scholam  Tenerint;  et  ut  Yerrio  PJacco 
aequiparatus  sit  Carmen  illud  de  partu  Adonidis 
agebat,  quem  Smjrna  sive  Myrrha  ex  suo  ipsius  pa^ 
tre  edidit,  Hanc  quidem  rem  versus  hic  Prisciani 
VI,  16  p.  277  s.  nullo  modo  addubitari  sinit,  sive 
legatur: 

At  scelas  incesto  Cinyrae  crescebat  in  alvo; 
sive^  quod  emendare  vult  Burmannus,  Smffmae  pro 
€Hnffrae: 

At  scelas  incesto  Smymae  crescebat  in  aUb^ 
Sunt)  qui  Helvium  Cinnam,  tribunum  plebis,  Cinnam 
Dostrum  esse  existiment,   quem,   Caesar  quum  effer- 
retur^    cui  fuerat  amicusy    plebs  seditiosa  et  Corne- 
lium   esse  Cinnam  praetorem  opinata,    necavit.     At 
nomioum   aequalitas  nihil  nos  docere  potest;   quum 
neque  tribunus  a  quoquam  quatttor  historicorum^  qui 
ejns  mentionem  fadunt^  quasi  celeber  ille  poeta,  nec 
oontra  poeta  a  Grammaticis,  tam  eximia  nece  perisse, 
laudetur.     Veri  similius  est,    vel  anni  DCCXV  Par- 
thiuam  Asinii  PoUionis  expeditionem  poetam  vidisse, 
Nam  ex  ejus  Prepemptico  Poiiionie  versus  non- 
nuUi    supersunt    {Gramm.  PmUcA^  p.  99  BariA* 
adv.  IV)  20),  quorum  argumentum  a  precibus  voti- 
vis  in  profectionem  illius  cum  multis  exuviis  ex  bello 
redituri  ducis  plane  non  abhorret*     Nec  dubium  est^ 
quin    Cinnam    diligentem  artifex  foverit  non  minus 
diligentissimus  Asinius  Pollio  III,  86,  qni  etiam  ado- 

lescens  saepe  ilium  apnd  Catullum,  utriusque  amicum 

12 


178  ECLOGA  IX,  55—36. 

(XII,  6 — 9),  noii  Tiduise  noii  poterat.  Dignm 
Varie  et  CHmmay  dig^a,  qiiae  cum  bui  eximiis  com« 
pareiitiir>  paene  qnemadmodum  Vlll,  10«  Itaqne  ex 
ore  Lycidae  sui  Vii^ilius  inter  seg^eges  istes  pau- 
cusimos  nomen  profitetur  snnm,  qui,  auream  Roma- 
nae  poeseos  aetatem  nt  crearent,  destinati,  nativas 
vires  et  incultas  Graeca  ratione  emendatrice  ezcolere 
studebant:  invisi  illi  nativae  simplicitati  eorum,  qni 
versus  snos  sedato  sermone  quotidianae  vitae  sine 
ullo  negotio  fundebant,  et  corrigpenti  turbae  Gram- 
maticorum  novata  quaelibet  reformidantium  III,  90. 
Etiam  postea  quam  aeterna  opera  invidiae  obstabant, 
indignatur  Horatius,  quemadmodnm  de  malignis  lan- 
datoribus  priscae  jejunitatis  Epi9t.  II,   1,   89: 

Ingeniis  non  ille  fayet  plaaditqne'sepiilti9; 
Nostra  sed  impdgnat;  nos  nostraqne  liyidus  odit! 

ita  non  minus  de  futili  opera  novorum  spirituum  A. 
P.  289: 

Nec  Tirtnte  feret  clarisve  potentius  armis, 
Qoam  lingua,  Latinm,  si  non  oifenderet  onam- 
Qnemqne  poetaram  limae  labor  et  mora. 

Lima,  audiatis,  Germani!  lima  pobis  eommendatnr: 
non  crasse  ista  adradens  frigidi  correctoris,  qui, 
quod  Pindams  ait^  nuUo  sensu  ingenito,  traditione 
tantum  quae  accepit,  cum  impetu  effutit;  sed  ilia 
snbtilior  Minervae  ex  ofFicina,  qua  divtnus  iste  Ho- 
merus,  quae  primum  informaverat,  levigabat  ad  in 
animo  insidentis  speciei  summam  usqne  perfectioiiem; 
eadem,  quam  Ovidius  EpiH.  esc  Pente  III,  9,  23 
designabat : 


fiCLOGA  IX,  35-- 36.  170 

Corrig^e  at  res  est  tanto  magis  ardoa,  qnanto 
,  Magnus  Aristarchb  major  Homerus  erat 

AmeriM  MtrepituSi  cojns  asperitas  asperitiite  ver- 
.au8  refertnr,  oieriius  eiaram  vocem  edentidu* 
ita  opponitBr,  queomfliiiodQm  io  Tbeocriti  ¥11 ,  41 
rana  eicadis,  et  crocientes  aves  MuBaram  Homero  y. 

InyisQS  &ber  nt  mibi  sit^  qni  Terticis  instar 
Oromedontis  iners  stmere  altas  andeat  arces: 
Mttsamin  aligeri  qnoqne  sio,  qmcomqne  poSta 
Cum  Chio  certant  strepitn  frostraque  laborant 

Simnl   strepitans   iste   memoriam  affert  Tersificatoris 

miseri  anserino  nomine,   An^er^  quem  Antonius  ob 

laudationem  poeticam  ag^ro  Faiemo   donaverat.     Ad 

quod   etiam  Cicero  in  oratione  Philippica  XIII,    5 

allusit:    JDe   Faierno   aneeree  depeiientur.     An 

yero  ridicuium  ex  ampliibolia?  Ne  miremini!   jRidi" 

cuia   ea:  ampAi&oiia,    Qnintifianus  inquit  TI/  3, 

4S  p.  375,   bene  se  habent,  qnnm  rebus  ipsis^adju- 

yantur.      Gersteubergius   quaerenti,    an    ridicula  ex 

amphibolia  bona  existimanda,  apta  amphibolia  usus, 

respondit:    si  denique  bona  sunt.     Virgilii  a  placido 

animo    male   nominatns  Aneer   fieu^ile    non    magis, 

qnam  compares  ejns  Baviue  et  MaeviuM  III ,    90, 

derisus  fuerit,  nisi  cum  illis  contra  nobiiiores  poStas 

ejusdem  aetatis  infenso  animo  stridisaet     Propertius 

tradidit  II,  34,  83,  posteriora  opprobria  Anseri  im- 

mansueti  Mantuannm  olorem^quod  ejus  maxime  fue- 

rit  secundum  dignitatem,  tacendo  con^msisse.     Haf- 

nlensis  C  legit  eurgutoe  anser  etrepere  inter  oio^ 

ree:  coi  emendalioni  Maeyius  sine  dnbio  adnictassel^ 

12* 


180  fiCXiOGA  IX,  S7--43. 

qnoniam  naturali  ordine  vcwum  —  sareit^  Virgi- 
lius  prbca  ratione  verba  transposnit,  quale  Ennia« 
num  iUttd:  voiat  smper  impetus  undas.. 

57 — 43.  Moeris  aliud  carmen  domini  sui  remi- 
niscitur,  ex  quo  alloquutionis  tandem  Polyphemi 
amantis  ad  Galateam  Nereida  VII  ^  37  reeordatur» 
quae  et  ipsa  imitatio  est  alte  a  Tbeocrito  petila. 
Tam  uobiie  carmeny  semet  inqnit  repreliendens, 
par  erat»  me  non  oblivisci!  Apud  Theocritum 
SI,  42  juTcnis  cjclops,  dum  proceUae  sunt,  yespere 
auctumnidi  in  rupe  prope  litus  sedet,  et  ad  Gala« 
team  nondum  conspectam  canit: 

Ta  sed  ades  prope  me,  nec  qmdqaam  p^os  habebul 
Coemlei  feriant  fremita  sine  litora  flactus; 
Antro  ta  melias  prope  me  sita  nocte  qaiesces. 
Sont  et  ibi  laoras,  ibi  sont  gracilesqoe  capressi; 
Sunt  hederae  nigrae,  Iractas  fert  yitis  amoenos; 
Ambrojuo  gasta  frigentes  sant  mihi  fontes; 
Arboris  Aetna  ferax  candentes  de  niye  mittit. 
Qnis  maris  his  salsos  malit  praeponere  flactas? 

Indeque  v.  62: 

Hoc  Galatea  yeni,  noli^  si  yeneris  nmqaamy 

Post  et  abire  domams  remanens  mecam  rwanente. 

Virgilius  contra  mane  vemum  eligit»  qtto  ourae  spi- 
rant,  quum  Galatea  faciiis»  in  undis  lasdviens,  ab 
amatore  amanter  in  siccnm  cogitnr.  Utraque  confor- 
matio  consilio  suo  apta  est.  Illic  njmpha  noctem  in 
auctamnalem  ad  placidam  quietem  antri  ex  mpe  ea* 
vati  et  lauris  et  cupressis  tuti  invitatur;  nigra  be- 
deralll^  39»  quae  montano  isti  immani  species  esaet 
meiior,  coronas  fert  amataoi  vitia  uvas  gnstatu  su»- 


fiCLOOA  IX,  44— *45.  181 

yisrimas,  et,  qno  Dihil  erae  poBsit  ddieatiiui,  aqnft 
ex  nive  hilarissime  ezundat,  potn  laetimiima.  Hoe 
antem  in  loco  Poljphemna  sensnnm  plenns,  qnos  te- 
neriores  ver  inspirat^  flores  landat  circnm  riTOs  de 
montihns  mentes,  prope  qnos  pascit,  popnlum  albam 
anra  snper  antro  Tentilatam»  et,  calorem  contra  ae- 
stivnm,  nmbracdla  iritinm  per  arboreiB  scandentinm, 
quae  Aetnae*  ad  radlcem  mense  ipso  Aprili  germinant 
Tll,  48.  Quisnamy  divisnm  Lb.  IV,  445.  Ver, 
ezittts  ejns  circnm  Vergilias  exortas  Lb.  I,  313» 
qnnm  Siciliae  jam  Alba  Popnlns  lanngine  frondis  ia- 
feme  eandicante  {foiiis  subHt^  tomeuiosomveis 
Willd.  arb.  227.  Linn^  spec.  plant  IV,  2  p.  8.02) 
splendet,  cf.  Piin.  XVI,  23  s.  35,  et  paimiies 
repunt.  JPurpureum^  candens,  nitens  Lb.  IV,  54. 
In  fitudere  {^Juo^  funoy  fudo  I,  49)  potestas 
inest  geniturae  et  abnndantiae;  quemadmodnm  in 
cognato  x^^^'^}  ^^  prisco  Germanicoram  hominum  ge* 
tan,  gignere  et  egerere* 

44 — 45.  Moeris  sibi  persnaserat,  Lycidam  dul- 
cium  poematioram  plnra  Menalcae,  quaelibet  demum, 
audire  velle.  Lycidas  autem  plura  ex  iis  cupit,  quale 
illnd  in  Varum:  quoram  poematum  argumentnm  sa- 
Ins  sit  agri  Mantnani.  ^id,  ait  propterea,  ex  illis 
yersihus  adhuc  memoria  tenes,  quos  solus  tn  vespere 
quondam  stellante  canebas?  Modos  ego  nnmeroram 
adhuc  ipse  scio,  verba  autem  param«  Simnl,  opina- 
bimur,  modos  eum,  quos  tenebat,  verbis  cum  aliqni- 
bns  abraptis  firemere.  Quid  memiiUsti  (ex  y.  38) 
ea  earminuy  quae*  NoXj  hic  est  incipiens,  sive 
yesper  Lb.  III,  538»    Purm,  a  nnbibns,  nt  novum 


188  BCL06A1X,  46—50. 

«dus,  ettjui  poSma  mentioDem  faciebat,  clore  de  coelo 
coDspiceretur.  Numeri^  quod  comparatio  argfoil^ 
hic  meri  soDorum  modi  «unt,  dinnmerati  et  ictibns 
distincti* 

46—50.  Moeris  versns  aliquoi  ex  carraine  ca- 
nit,  quod  Menalcae  personam  gerens  Vtrgilius  jam 
anno  DCOX  in  novum  Julii  Caesaris  sidus  panxisse 
simulat;  quum  nibil  ipse  a  posteriore  fortunae  vicis- 
situdine  timendum  haberet,  et  sincero  tantum  in  de- 
fnnctum  amore  moveri  posset.  JDaphni  (pastor  fi- 
ctus),  quid  yeteres  tu  stellasBUspicis?  Novum  sidus^ 
Caesaris  anima  lucens,  cursus  illic  coeli  ingressum 
est:  ad  maturitatem  frugibus,  colorem  uvis,  salutem 
pomis  ferendam,  —  Quum  non  multo  post  Caesaris 
necem,  quae  Idibus  fiebat  Martiis  anni  DCCX,  heres 
ejus  Octavianus  Indos  ab  illo  votos  ad  Veneris  Ge- 
oetricis  templum  consecrandnm  ederet;  per  septem 
dies  ad  plagam  occidentalem  septemtriones  versns, 
hora  ante  vesperam,  stella  crinita  apparebat,  magni- 
tudiue  noD  mediocri^  qDam  populus  divi  Caesaris  ani- 
mam  esse  putabat  Lb.  I,  32.  488.  Quamobrem 
Octavianus  Caesaris  statuae  ia  vertice  stellam  figebat,  ' 
et  in  pugna  Actiaca  hujus  stellae  imaginem  in  galea- 
habebat  Aen.  ¥111^  681,  artis  quoqne  in  operibus  et 
cometae  bujus  paterni  et  sideris,  quod  simulabat^  na- 
talitii  sDi,  Capricorni,  insigni  honorabatDr.  Dione^ 
filia  Oceani  et  Tetbjos,  fabulam  secundum  Homeri- 
cam  mater  erat  Veneris,  cujus  a  nato,  Aenea,  per 
lulum  gens  Jolia  fiium  origiDis  saae  dedDcebat  V,  44. 
Posteriores  Dionae  uomen  Veneri  Donnumqnam  ipsi 
dederDDt,  v.  c.  Bion  1«  93;  et  ^vidius,  fabnlas  plane 


ECLOGA  IX,  46^50.  183 

alienas  miscere  solitus,  Bianam  am,  I,  lA,  33  vel 
istam  ipsam  Venerem  dicit,  qnae  (Hesiodo  auctore) 
ex  mari  materno  emergfit,  itaqne  Dionae  illi  ne  affi- 
nis  qnidem  est.  Ipse  Julins  Caesar  qnaestor  amitam 
8uam  defunctam  Juliam^  Marii  majoris  uxorem^  pro 
Rostris  landabat,  quod  genus  ejus  maternum  ab  Anco 
Marcio  rege,  paternnm  a  Venere  oriundum  esset.  Haec 
igitnr  est  sententia.  Vetere^  ortue  signorum  eoe^ 
iestiumy  Daphni,  ne  suspice!  Majoris,  his  adhuc  a 
nobis  observaCis  sidemm  raeatibus,  qui  opera  nobis, 
iempestatem  et  fertilitatem  significabant^  hinc  nobis 
agricolis  nova  ista  stelia  fiet,  quae,  eideria  instar, 
signi  instar  stellarum  plnrium,  astrum^  micans,  in 
alto  suo  cursu  conspicua  exiit,  processit.  Hafn. 
1}  praeeessit  falso  habet.  Destinata  eniiii  est, 
quemadmodum  uunc,  ita  anniversario  reditu  postea 
quoque  Sid /rugee  maturaodaS)'  praecoces  uvas  co- 
lore  tingendas  et  piris  insitivis  opem  ferendam. 
Scriptores  historici  mensem  noa  nominaverunt,  qilo 
stella  crinita  conspecta  ^t^  nisi  quod  ex  Caesaris 
mortem  proxime  sequentibus  fuisse  dicitur.  Recen- 
tiores  nihilo  minus  stellam  in  medio  mense  Januario 
auni  DCCXl  collocaverunt,  quonjam  cum  Capricorno 
eam  conjunctam  esse  volebant.  Hic  vero  locus  no- 
ster  nullum  alium  meqsem  permittit,  praeterquam  Ju- 
iium  anni  DCCX,  cui  Octavianus,  lege  lata,  nomcn 
hoc  pro  Quintili  dedit.  Julium  mensem  veteres  qno- 
que  intelligebant  doctiores,  quos  scriba^  qui  Servium 
excerpsit,  ad  v.  48  ob  oculos  habuit.  Et  propter 
stellam  istam  crinitam  in  Ausonii  Eei.  de  mens^  \  3 
splendet : 


184  ECLOGA  IX,  46—50. 

Inde  Dionaeo  praefulgens  Julios  astro. 

3fessU  ab  hordeo  incipit  circa  diem  aolstitialeni,   et 

in  reliquo  frumento  per  mensem  Julinm  durat  Lb.  I, 

316.     SegeSj    frumentum   satum;    sive  potius  anti- 

quiore  potestate,  quae  agricolis  erat  consueta,  ager 

consitus;   quemadmodum  in  priscis  versibus  apud  CU 

ceronem   {T^seu/,  II >  5):  JStsi  segetem  euMt  in 

deieriorem   datae  /rugeSy  et  apud  Catonem  37 

eegetem   Mtercorant  firugee.    Eztremo  mense  Ju- 

lio  praecoces  uvae  paulatim  eoiorawtur  ^  prope  ca- 

lidiores   rupium  imprimis  parietee  (v.  ad  Lb.  If, 

398).     Virgilii  Copa  v.  21  diebus  canicularibus  jam 

uvas  maturas  babet  cum  moris,  cucumeribus,  prunia 

cereis;   conferatur  Columella  quoque  de  cultu  borto« 

rum  V.  400«    Ducere  eolorem^    de  colore  primum 

inbaerescente,  babet  Ovidius  Met.  III  >  4S4: 

at  Yariis  solet  nva  lacemis 

Dacere  parpaream  nondam  miitara  colorem. 

Pari  potestate  Juveni^is  I>  2,  81  scribit  uva  iivo^ 
r€m  ducity  quod  a^^oUaan^iiq  interpretatur,  varia^ 
i.  e.  versicolor^  fit;  et  Propertius  IV,  2,  13,  va^ 
riat  iiventiifus  uva  racemis,  baccis  coeruleis  uvtt 
pingitur.  Pirus,  Palladins  VIII,  3.  IX,  6  inquit, 
malus  quoque^  Julio  mense  iocie  Aumidie  cum 
successu  ineeruntur;  plerique  tamen  mense  Au- 
gusto  pimm  inserunt.  Memento,  solufn  Mantnii* 
num  Hincio  palustri  rigari.  Cato  quoque  XLI  {Piin. 
XVII,  24)  piros  et  malos  quinquaginta  diebus  poal 
solstitium  aestivum  inseri  jubet,  Jmerere,  quod 
proprie  est  piantae  aHcuhi  ponercy  verbnm  est 
agricolarum  usitatum   de  generosis  SMrcnlis  ex  diui 


ECLOeA  IX,  51—55.  I8S 

arboribus  alias  in  arbores  traditis;  qaaiDquam,  reH- 
(juo  orationi9  colore  limitatum ,  de  alia  quoque 
qnalibet  ratione  plantas  alicubi  ponendi  dici  potest. 
Vemm  faciamus,  quod  ego  non  nego,  inserere  mere 
esse  plantas  ponere,  semina  spargere;  quid  inde  fiet? 
Sere  pirorum  nucleos,  ut  aliqnando  nepotihus  arbo- 
res  fiant  frugiferae!  Scilicet  non  degeneres,-  qnum 
alias  pejores  ezistant  ex  nucleis  Lb.  II ,  59?  Quam 
multo  gravius:  Calamos  nunc  iu  piros  trade^  Dapbni; 
sideris  beneficio  vires  nanciscentur  tam  durantes/ ut 
poma  eomm  non  a  te  solum,  sed  a  filiis  quoque  et 
nepotibus  carpi  possint!  Nam  pacem  quoque,  mente 
apponit,  de  stella  sua  divus  Caesar  demittet  V^  61, 
neque  sinet,  ut  peregrinis  campns  noster  tam  bene 
sit  eonsitus  I,  73 — 74. 

51—55.  Hic  coeptum  carmen  Moeris  interrum- 
pit;  senectutem,  ait,  suam  memoriam  debilitasse;  vel 
vocem  soam  perisse;  ipsum  tamen  Menalcam,  ex  ex- 
silio  reversum,  totum  saepius  Ljcida  coram  carmen 
relatumm  esse.  —  Omnia  fert  metas :  proverbio 
dicebatur.  Ferre,  auferrtf  V^  34.  Vlil^  106.  Ani* 
mu9^  mens,  memoria.  Juvenis  ego  per  integros 
saepe  cecini  dies  aestivos.  Condere  longoa  solee, 
longos  solis  cursus  componere,  ad  finem  perducere, 
traducere;  quale  apud  Horatium  IV  Od.  5,  29: 

Condit  qnisqne  diem  coUibus  in  sois. 
Contra  Ailerni  soles  Lb.  II  ^  481  dies  breviores 
appellantur.  Duodecim  borae  diei  civiles  cum  eo  et 
crescebant  et  decrescebant  Lb.  III,  327.  Ohlita^^ 
quae  ex  memoria  sunt  deleta:  vetere  passivo.  Ipsa 
voXi   tam  dara  olim  et  durans,    nt  Moeridie  no- 


186     ,  E€L06A  IX,  56—65. 

nien  in  poetarum  numero  nominatum  sit,  ea  et  ipsa 
senem  me  aenimnosum  deserit,  et  tam  ranca  fit, 
quasi  me  iupus  prior  viderit.  Fabula  popularisy  si 
quis  repente  Inpum  adspexerit,  ipse  prins  visns,  vo- 
cem  ei  perire»  multo  erat  ante  Theocritum  XIV,  23, 
nbi  in  AvxoVy  juvenis  alicujus,  ea  adspectum  trans- 
fertur: 

Non  loqaeris?  yidifne  lapas  te?  nt  fabula  ladit. 
Jam  Platonis  in  Republica  boc  proverbio  Socrates 
de  feroce  Tbrasymacbo  utitur:  Quodsi  non  prior  eg^o 
eum  vidissem;  voce,  credo,  essem  privatns.  In  Ita- 
lia  quoque,  Pliuius  inquit  VIII,  34,  luporum  visus 
noxins  esse  creditur ,  vocemque  bomini,  quem  prio- 
res  contemplentnr,  illico  adimere.  Hinc  Serviuff  (cf. 
Donat..  ad  7Vr.  Adelph,  IV,  1,  21)  proverbium 
interpretatur:  lupus  infahula;  quoniam  repentinus 
adventus  ejus,  de  quo  loquimur,  ut  obmutescamns, 
facit.  Scilicet  a  Moeride  non  magis,  quam  Socratia 
a  persona,  alienum  fuerit,  salse  repentinom  irmptio- 
nem  rapacis  militis  proverbio  notasse.  Tamen  Me^ 
nalcas  noster,  divi  Julii  Caesaris  laudator,  Moeris 
adjicit,  ab  nominis  baerede  Laris  benefici  restitnetur, 
teque  non  minus,  qnam  caeteros  Caesaris  cultores, 
totius  poematis  crebra  iteratione  laetificabit. 

56 — 65.  An  infirmitatem  memoriae  tu  et  ran- 
citatem  vocis  praetexis?  Jocaris,  meque  morando  can- 
tus  vis  cupidiorem  efficere.  Age,  cane  modo!  Ven- 
torum  silentium  non  magis  blanditur,  quam  parum  id 
est  lateribus  (pulmonibus  v.  Clav,  Ern.  s.  v.)  tuiM 
noxium;  praeterea  paulum  bic  licet  requiescere. 
Quodsi  pluviam  timemus  oborientem,  porro  eamus,  et 


ECLOGA  IX,  59—64.  187 

liaedos  mihi  comniitte  portandos.  —  Lycidam  poeti* 

cum   cantns  decet  amor  ardeDJs;   Caesai^iannm  amor 

in    Caesarem;   jnyenem    ea   humanitas,    qua  nnllam 

Moeridi  senectntis  tribnat  imbecillitatem,  et  cnra,  ut 

ne  quid  illi  noceat  aut  molestnm  sit.     Duo  Hafnien« 

ses  B.  C»  pro  causaando  mendum  habent  eantatt' 

do*    Ab  Ande  ad  Mantuam  via  se  librat  secnndum 

diffiisum  et  paludosum  Minemm^  qui  brevi  ante  cre- 

pitantes  ad  ripam  undas  volntaverat,    nunc  autem, 

vento  nullo,  pianities  factus  depressa^  quod  no« 

strates  dicunt^  speculi  instar  levigatus,   silet.  Paulo 

ante  arbores  et  ulva  fluminea  susurrabant;  nunc,  ad" 

epieef  awrae  epiranti9  murmnrie  omnes  sedatae 

sunt.     Apta  remm   naturalium   adnmbratio  in   argu^- 

menti  tractatione  illigata  est,  brevis  et  cito  gradiens. 

Tibi  iXL  fnvorem,    ut  Inbenter  et  sine^molestia  ca- 

nas.     Stratumi  i.  e.  depressum,  aestum  simul  flu- 

vialemj  qui  prius  fuerat,  designat;  quale  aqud  Theo- 

critum  \\\y  57: 

Halcyones  stement  flactns,  stement  maris  undas/ 
Atqne  Nbtam  cum  Enro,  postremam  qni  movet  algam. 

Cadere^  de  vento,  quiescere  Lb.  I,  354.  Vento- 
sum  murmur^  immodicus  strepitus,  ventus  strepens. 
Hujus  aurae^  i.  e.  lenes  animae  sive  spiritus,  omnes 
jamjam  resederunt:  ita  aurae  Zephyri  Lb.  H.  330; 
ita  graminis  herha  Bcl.  V,  26. 

59  —  64.     Media  via  apud  Theocritum  quoque 
VH^  10  sepulchro  designatur: 

Completaqne  via  nondam  media,  monimento 
Nec  Brasilae  dnm  conspecto. 

Sepeliebantnr  enim  defnncti  lubenter  prope  loca  ce- 


188  EGL06A  IX,  59--64. 

lebria  lateqne  eonspicua  V,  40,  ut,  quod  Varro  tie 
iing.  lat.  T,  p.  64  ed^  Bip.  ait,  praeterenntes  mo- 
nerent,  semet  fuisse,  et  illis  mortem  instare«  Bi§h> 
noTy  quod  ServiuB  tradidit,  priocipis  Etrusci  Ocni 
sive  Aucni  cognomen  erat,  filii  ex  Tiberino  patre, 
fluvio,  et  Manto  fatidica,  qui  Mantuam  sive  condidit 
sive  mnnivity  Aen.  X,  198;  quam  vagam  famam  po-» 
pnlarem,  quales  omnes  sunt  ejusdem  generis,  cnm 
Servio  tamen  Cate  qyoque  in  Originibus  suscepit, 
Mantuam,  dicens  apud  Cerdam,  Ocno  JBianoro, 
principe  Etrusco,  conditore  suo»  nominis  celebritatem 
nactam  esse*  StringerCy  radcre,  abradere,  carpere, 
tondere.  Hac  quidem  postrema  potestate  Nonius  Mar- 
cellus  id  accipit  et  bic  et  Lb.  II,  368,  rarefacere^ 
ea:cindere  id  interpretatus,  i.  e.  aerem  immittere,  ad 
aerem  immittendum  exsecare.  Sermo  est  enim  de 
sectione  frondium  {frondatio)  vitiferamm  arborum 
{ar6wta)f  quibus  agricoia  a  die  longissimo  ad  men- 
sem  usque  Augustum  aut  mane,  aut,  quod  bic,  snl^ 
vesperum  teneras  frondes,  quae  obnmbrarent,  deton- 
tebat,  ad  pabulum  eas  adbibens  I,  57*  Pabnlo,  PIi« 
nius  inquit  XVfll,  68,  uimi  folia  stringie  i.  e.  ton« 
des.  Columella  vetat  V,  6,  16,  ne  quis  germina 
{poiiices)  vel  nimis  promittat,  vel  nimis  prope  ra"^ 
mos  decurtet.  Jubet  quoqoe  Calpurnius  V,  99,  in 
vindemia  arboribus  ad  pabulum  in  biemem  laetius 

— >  — •  —  teneras  snmmatim  stringere  (t.  e.  ddottclcrc) 

yirgas 

Densae  /rondeSy  quibus  uvae  in  altitudinem  repen- 
tes  liberari  debent,  frondationem  istam,  quae  sub 
mensis  Augusti  fiebat  initio,  magis  commnnem  testan- 


BCLOGA  IX,  66—67.  189 

tun    Hic,  in  umbra  hujus  arbusti  nondum  tonsi,  lae- 

tantes  adspectu  fertilitatis  et  operis  rustici,    Lic  re- 

quiescamus  et  canamus :  pro,  requiesce  et  cane*  Man- 

tuam  etiam  sic  satis  mature  perveniemus,  ut  cum  cre- 

pusculo  possimus  reverti.     Quodsi  metus  est,  ne  re- 

pentinum  ventorum  silentium  pluviam  nobis  hac  nocte 

prius  fnturam  indicet;  haedoM  mihi  committe  portan- 

dos,  ut  onere  levatus  tu  intereundum  canere  possis. 

Plinio  auctore  11,  4S  ventus  a  pluvia  mitigatur.  Nu- 

bes  quoque,  quae  oboriunturj  mente  adjiciendae  sunt« 

V^que^  proprie  de  spatio,  inde  ab  witimo  et  e^x» 

tremo  termino,  aut  uitimo  et  ej^tremo  termino 

tenus;  deinde,  ad  tempus  translatum,  unu  perpe* 

tuitatei  quemadmodum  protenue  I,    13.      Quatuor 

Ha&ienses  et  Lengnichii  liber    habent  laedet^    via 

erit  minus  molesta:  quae  idonea  est  sententia;  iae* 

dat  oriebatur  ex  eamu9i  qnod  vicinum  est. 

66  —  67«  Tristi  severitate  Moeris  juvenilem 
ejns  castigat  levitatem,  quod  carminis  delectatiohem 
ludicram  nunc  velit  exposcere,  quum  tale  ofGcinm, 
quaiis  profectio  ad  militem,  animum  suum  sollicitum 
habeat.  Voluptatem  canendi  reditu  tantum  Henalcae 
sui  aibi  renovari  posse. 


EGL06A    DECIHIA. 


6  A  L  L  U  S. 

JCixtreimiin   huno,   Arethiisa,    mihi   eon* 

oede  laborem. 
Panoa  meo  Gallo,  sed  qnae  legat  ipsa  Lyeoris^ 
Carmina  sunt  dioenda.     Neget  quis  oarmina 

GaUof 
Sio  tibi,  quum  fliictus  snbterlabere  Stoanos^ 
5Doris  amara  suam  non  intermisoeat  undam! 
Inoipe;  soUioites  Galli  dioamus  amores, 
Dum  tenera  attondent  simae  virgulta  oapellae. 
Non  oanimus  surdis;  respondent  omuia  silvae. 
Quae  nemora,  aut  qui  vossaltus  habnere^ 

puellae 
lONaiades^  indigno  quum  Gallus  amore  pmbat9 
Nam  neque  Parnassi  vobis  jugay  nam  neque 

Pindi 
UUa  moram  feoere^  neque  Aonie  Aganippe. 
Hlum  etiam  lanri,  etiam  flevere  myrioae; 
Pinifer  iUum  etiam,  sola  sub  rupe  jaoentem, 
i^Maenalus  et  gelidi  fleverunt  saxa  Lyoaei. 
Stant  et  oves  oircum,  nostri  neo  poenitet  iUas; 
Neo  te  poeniteat  peooris,  divine  poeta! 
Et  formosus  oves  ad  flumina  pavit  Adonis! 


BCLOOA  DECIMA.  |91 

YeDit  et  upilio,  tardi  venere  bubulci, 

Uvidus  hiberna  veuit  de  glande  Menalcas.        20 

Omnes,  unde  ainor  iste,   rogant,  tibi?    Yenit 

Apollo: 
Galle,  quid  iosanis?  inquit:  tua  cura  Lycoris 
Perque  nives   alium  perque  horrida  castra  se« 

cuta  est! 
Yenit  et  agresti  capitis  Silvanus  honore, 
Florentes  ferulas  et  grandia^Iilia  quassans.     25 
Pan,  deus  Arcadiae,  venit:  quem  vidimus  ipsi, 
Sanguineis  ebuli  baocis  minioque  rubentem. 
Ecquis  erit  modus?   inquit.     Amor  non   talia 

ouratl 
Nec  lacrimis  crudelis  Amor,  nec  gramina  ri- 

vis, 
Nec   cytiso  satnrantur  apes,  nec  fronde   ca-30 

pellae! 
Tristis  at  ille:  Tamen  cantabitis,  Arcades,  in- 

quit, 
Montibus  haec  vestris^  soli  cantare  periti 
Arcadesl  O  mihi  tnm  quam  molliter  ossa  quie- 

soant, 
Yestra  meos  olim  si  flstnla  dicat  amoresl 
Atque  utinam  ex  vobis  unus,  vestrique  fuissem35 
Aut  custos  gregis  aut  maturae  vinitor  uvael 
Certe,  sive  mihi  Phyllis,  sive  esset  Amyntas, 
Seu  quicumque  furor,    (qnid   tum,    si  fuscus 

Amyntas? 
Et  nigrae  violae,  sunt  et  vaccinia  nigral) 
Mecum  inter  salices ,  lenta  sub  vite  jaceret!  40 
Serta  mihi  Phyllis  legeret,  cantaret  Amyntas! 


192  ECLOGA  DECIMA. 

Hio  gelidi  fontes,  hio  inollia  prata,  Ljoori; 
Hio  nelnus!  hio  ipso  tecum  consnmerer  aevol 
Nuno  insanus  amor  diri  me  Martis  in  arniis, 

45TeIa  intcr  media  atque  adversos  detinet  hostes. 
TU)   procul  a  patria,   (neo  sit  mihi  crederel) 

tantum! 
Alpinas,  ah,  dura,  nives,  et  fiigora  Rheni 
Me  sine  sola  videsl  Ah,  tenefrigora  laedantl 
Ah^  tibi  ne  teneras  glaoies  secet  aspera  plan- 

tasl 

SOlbo,  et,  Chalcidico  quae  sunt  mihi  condita  Tcrsu 
Carmina,  pastoris  Siculi  modulabor  avena* 
Certum  est:  in  silvis,  inter  spelaea  ferarum 
Malle  pati,  tenerisque  meos  incidere  amores 
Arboribus;  cresoent  illae;  cresoetis,  amores! 

55Interea  mixtis  lustrabo  Maenala  Nymphis^ 
Aut  acres  venabor  apros*     Non  me  uUa  veta- 

bunt 
Frigora,  Parthenios  oanibus  circumdaro  saltus* 
Jam  mihi  per  rupes  videor  Incosque  sonantes 
Ire;  libet  Partho  torquere  Cydonia  cornu 

60SpiculaI  —  Tamquam  haec  sit  nostri  medioina 

fnrorisl 
Ant  deus  iile  malis  hominum  mitescere  disoatl  — 
Jam  neque  Hamadryades  rursum  neo  carmina 

nobis 
Ipsa  piacent!  ipsae  rursum  concedite  silvae! 
Non  illum  nostri  possunt  mutare  labor^s; 

65Neo  si  frigoribus  mediis  Hebrumque  bibamus, 
Sithoniasque  nives  hiemis  subeamns  aquosae; 
Neo  si,  quum  moriens  alta  liber  aret  in  ulmo, 


ECLOGA  DECIMA.  |95 

Aetbiopum  versemus  oves  sub  sidere  Cancrif 
Omnia  vincit  Amor:  et  nos  «edamus  Amori! 
Haec,  sat  erit^  Divae,   yestrum  ceoinisse70 

poetam, 
Dum  sedet  et  gracili  fiscellam  texit  bibisco. 
Pierides,  tos  baec  facietis  inaxima  Gallo: 
Gallo,  cujus  amor  tantum  mibi  orescit  in  boras, 
Quantum  vere  novo  viridis  se  subjicit  alnus. 
Surgamus!  solet  esse  gravis  cantantibns  umbra^j^ 
Juniperi  gravis  umbra ;  nocent  et  frugibus  um- 

brae. 
Ite  domum  saturae,  ventt  Hesperas,  ite,  oa- 

pellae. 


13 


BCbOOA  X.  EXPIiICATA. 


ARGUMENTI  NARRATIO. 


AB  U.  C.  DCCXTII. 

M.   Vipsanio   Agrippa  L.  Caninio 

Gallo  Coss. 

VBRNO     TEMPORE. 

Yirgilias  annum  agens  32 — 33. 

De  hujus  carminis  origine  et  anno  nibil  dubilationis 
Virgilius  reliquit  Scripsit  id,  ultimam  eclogarum 
V.  1 ,  a  Gallo  admonitus  v.  3  ^  post  factam  agrornm 
divisionem  amico  VI,  64,  cujus  amor^  Lycoris,  alinm 
amatorem  in  expeditione  v*  23  trans  Alpes  ad  Rhe- 
num  usque  y,  46 — 48  comitabatur,  dum  in  Italia 
ipse  V.  44 — 46  contra  domesticos  hostes  arma  fere- 
bat.  Certo  conspidtur  annus  DCCXVII,  cujns  in 
vere  Caesarem  Galius  oram  Italiae  defendentem  ad- 
juvit  contra  Sezt.  Pompejum  mari  dominantem;  con- 
snle  Agrippa,  qui  aestate  anni  DCCXVI  exercitum 
trans  Alpes  contra  Gallos  et  Germanos  ultra  Rhenum 
duxerat,  cnrsim,  ad  victam  classem  restituendam  et 
portum  Julium  apud  Bajas  condendum,  Italiam  repe- 
tente;  cf.  y.  44 — 49. 

Vii^ilius,  personam  gerens  caprarii>  Gallum,  fadty 


ECLOGA  X.   ARGUMENTl  NARRATIO.  105 

desertam  poetam  y  misericorde  cantn  in  campis  et 
altis  et  hnmilibus  et  in  ipsa  Areadia,  quo  dolor  eum 
coegerit,  a  pastoribns  et  diis  ag^ornm  fletnm  esse. 
Dolore  eorum  commotum  vitae  apud  eos  rusticae  se- 
cnram  e^optasse  clementiam,  Ipse  quum  nnnc  ab  amoris 
simnl  et  belH  crndetitate  vexetur;  verum  etiam  Arca- 
dicis  deleoiraentis,  yel  si  ad  extremos  orbis  terrarum 
fines  Yellet  migrare,  infelicis  se  posse  cnieiatns  amen- 
tiae  moderari  desperasse.  Comraenta  sunt  ad  ornan- 
dum^  non  verae  res. 

Magna  pars  canninis  enim  ]ibera  initatio  est 
Daplinidis  in  primo  idjliio  Theocriti  amore  liquescen- 
tis.  Quare  Martyni  mihi  videtnr  approbatione  digna 
conjectura  esse:  quemadmodom  pharmacentriae  Theo- 
criteae  PoIIionem,  sic  ipsnm  fllius  nomfnatim  idyllii 
Gallum  imitationem  requisisse.  Galli  nimirum^  perituri 
amore^  desperatio,  ipse  quum  perfidam  tamen  Ljco- 
tin  hieme  jam  anni  DCCXVI — DCCXVfl  eo  carmine> 
ex  quo  versus  Virgilins  qnatuor  46 — 49  recepit  ple- 
nos  ardoris,  et  post  qnatnor  libris  elegiarnm  celebrare 
potuerit,  poetice  magis,  quam  serio  et  ad  literam^ 
intelligenda  erit« 


Annotata. 


±  —  g.  Unnm  insnper  pastori  carraen,  candida 
Njmpha,  quae  Theocrito  animos  inspirasti,  pro  Gidlo 
meo  mihi  largire:  in  spretnm  ejns  amorem  carmen, 
qnale  cnpiebat,  mite  et  mansuetnm^  qnod  velLjeoris 


13 


196  ECLOGA  X»  1-^3. 

animo  legat  commota.  Caprae  meae  fruticetU  interea 

pasGuntur,  et  saltus  voci  resonaut. 

1 — 3.  jiret/msa  fons  appellabatur  celeberrimus, 

insulae  Ortygiae,     quae    quartam   partem    Syracusa- 

rum  urbis  tenebat.    Njmpbae  fontium  quum  a  pasto- 

ribus  deae  esse  crederentur  numine  suo  inspirantes 

V.  10.   66.  III,   86.   VII,   21;  ad  Aretbusam  suam 

TbeocrituB  Syracusanus  spiritus  suos  plerumque  acce- 

ptos  referebat.  Moscbus  III,  77  de  Homero  et  Bione 

cecinit: 

Dilecti  pariter  faerant  a  fontibns ;  alter 
Pcgaseos,  alter  biberat  latices  Arethusae. 

Ipseque  Tbeocritus  se  jactabat  Vil,  91: 

—  Lycida  mi,  me  docaere 

Eximia  ad  montes  Nympbae,  qnam  armenta  taerer» 
Malta,  Joyis  soperi  ad  solium  qaae  fama  ferebat. 

Hoc  postremo  loco  mihi  adspira,  Nympha  Theocriti. 
Quando  demum  Virgilio,  ajo,  ita  dicere  licuit,  nisi 
anno  DCCXVII^  quum  majori  operi,  carmini  de  agri- 
cultura  coepto,  totum  se  dare  constituit,  itaque,  uti 
videtur,  eclogat  suas,  id  est,  emendatam  electionem 
passim  editorum  idylliorum,  hoc  novissimo  et  exiremo 
auctam,  in  lucem  emisit?  Meut  Gallut^  ipse  poeta, 
cui  vix  dea  aliqua  poetria  carmen  negaverit,  versus 
expetit  a  nobis,  Aretbusa;  /70im?o«  expetit,  et,  quam- 
vis  animo  laesus^  tamen  mitis,  te  placidam  deam 
decentes^  ut  vel  Lycoris  eos  iegat  resipiscens,  el 
levitatem  suam,  amatorem  tam  tenerum  fugisse,  dam- 
net  De  Corneiio  Gaiio  ad  sextam  edogam  in  ar- 
gumenti  narratione  et  v.  64  diximus.  Tunc  quiden 
aiino  DCCXV  Gallai,  annos  patus  vigioti  aez,  posl 


ECLQ6A  X,  1^3.  197 

javeniles  conatus^  carmine  rastico  primum,  cujus  ma- 
teriam  ex  Enphorione  sumsit,  gloriam  sibi  et  majo- 
rnm  ek^pectationem  comparaverat;  nunc  autem  ardo- 
res  ei  pulchra  Lycorit  carminum  injiciehat,  ex  qui- 
bns  Virgilius  v.  46  nonnulla  babet,    et  quae   multo 
post>  quasi  Galli  opus  maxime  immortale^  cum  elegiis 
TibuUi,  ab  Ovidio  am^  1,  15  laudantur,  Quodsi  scri- 
bae,  quum  veteres  Grammaticos  excerperent,  Cjtheri- 
dem  meretricem  Ljcorin  esse  autumabant,  quae  M« 
Antonium,  nescio  quando^   in  Galliam  sequuta  esse 
dicitur;  non  reputaverant  ii>   quam  facerent  spretum 
Gallnm  adolescentulum.    Antonii  enim  cum  Cjtberida 
consnetudo    annis    erat  D€CV   ad  annum  DCCVII; 
nam  Julio  Caesare  improbante^  qui  hoc  postremo  anno 
Alexandria  redibat,  Antonius^   secnndum  Plutarchum, 
meretricem  dimisit^    et  Fulviam^   uxorem  Clodii^   in 
matrimonium   duxit;   quod  ante  annum  certe  DCCIX 
factum  est.  Amatqr  igiturGallus  proxime  antecedens, 
ad  puernm  deprimeretur  annoram  vix   sedecim;   con- 
tinuo   sequens,    annum  attingeret    ipsum   vicesimum. 
Qni   malus  genius    hos    temerarios  sic  somnio  lusit 
Cjtheridis  famosae,    dnm  Propertius    et  Ovidius   et 
Martialis  Ljcorin  tantum  simplicem  cernebant?  Veram 
de  manu  in  manum  tradere  volebant  interpretes,  Vir- 
gilius,  qui  factum  sit,  nt^  quum  ex  quarto  libro  Ge- 
orgicoram  Gallum  deleverit,  hoc  ei  carmen  relinqueret* 
Si  altitts  intuemur^  Servius  inquit^  vituperatio  inest 
et  Galli,   qui  turpi  amori  servisse  debet,  et  Antonii, 
quem,  contra  morem  Romanum,  Cjtheris  est  in  castra 
comitata.     Haec  tandem  argumentatio  paene  manibns 
prebendi  poterat. 


198  ECLOGA  X,  4—8. 

4 — 8.  Ita  tu  miiiiy  Galli  quuai)  animum  despon- 
dentis,  amorem  caDO»  subvenias:  ut.  salo  tu  non  vi» 
tiata  amaro,  nativa  integritate  tua>  ex  Elide  vis  sub 
raari  Ortjgiam  fuadi!  —  Appellatae  candor  Gandorem 
ezspectari  jubet  carmiDis  et  amoris  carmioe  celebrati, 
Aretbusam  Naidem^  fabula  erat,  ab  Alpheo,  Fluvio 
Elidis,  fugatam^  sub  mari,  sive  per  undas  non  ad- 
mixtas^  sive>  quod  Ovidius  MeUS^  501  ait,  per  ca- 
veroas  subterraneas,  Ortygiam  ferri;  multaque,  in 
Alpbeum  conjecta^  in  Arethusa.comparuisse.  Sicam 
fluctus:  i.  e.  SicuU>  quj  fluctus  maris  louii  nomine 
nominari  solebant;  bomiiies  iS^tc^ffitf^  Homerus  noverat 
jan  ad  oram  orientalem  Siciliae.  Dori^y  Oceanitis,  ex 
fratre  Nereo  Nereidas  sive  Njmpbas  maris  interni 
peperit.  Amaruy  ob  araaritudinem  aquae  raarinae: 
ita  Homenis,  Neptuni  uxorem^  AmpAitrUen  dicit 
ae9tnmntem ,  Amphitrites  Domine  usus  ad  mare  de- 
signaudum»  Odyss.  XIJ,  €0.  07;  non  aliter  Euripides 
in  fine  Cjdopis.  Poeta  personam  sumit  modestam 
caprarii,  qui  pecus  suum  ia  fruticosa  convalle  sub 
jugis  silvestribus  pascit.  /Simi  haedi  apud  Theocri- 
tnm  Vlll^  50  et  apes  VII,  80  appellaiitur.  Regio 
montQua  et  bic  et  in  fioe  carmiais  breviter  iudicatur 
scienti:  quod  secus  est  in  Culice  v«  44^  ubi  gregem 
caprarum,  qui  sub  borridis  cantibus  in  convalle  pas- 
citur,  nostra  inscientium  gratia  non  sine  juvenili 
quadam  redupdautia  express^m  eonspicimus: 

Jam  silvis  duinisqae  yagae,  jam  yallibas  abdant 
Corpora:  jamqne  omni  celeres  e  parte  vagantes 
Scrupea  desertae  perrepont  ad  cava  ropis. 
Tondentur  tenero  viridantia  gramina  morsu»' 


BCLOGA  X,  9—12.  i09 

Peadala  projectis  carpmitar  et  arbuta  ratmis, 
Densaqae  yirgaltis  avide  labrasca  petantar. 
Haec  snspensa  rapit  carpente  cacnmina  morsa 
Yel  salicis  lentae,  vel  qnae  noya  nasdtar  alnas: 
Haec  teneros  fraticam  sentes  rimatar;  at  illa 
Imminet  in  rivi  praestantis  imaginis  vndam. 

Animata  apiid  po§tas  Mva  audit^  quemadaiodnm  flu- 

vios  VI,  85;    discit  eadem  et  voci  re^pondet  reso» 

Dans  1 ,  5*     Catttus  setitariiis  'intimo  animo  pastorem 

probat  condolesGere  v.  73* 

9 — 12.     Qnonam  abienitis,  Nymphae  fontailae, 

qnae  de  Parnasso,  Pindo  et  Helicone  raontibiis  di?i- 

1108  spirittts  poetis  afBatis,  qaod  Qalhim  vestnn»  doq 

inter  amoris  dolores  consolabamini?  Non  aliter  Siee- 

lides    Nymphas  Tbeocritus   iuterrogat,   quum    luctns 

smos  de  Daphnide  orditur  I,  66: 

Vos  ubi,  qanm  Daphnis  tab^ret?  vos  nbi,  Nymphae? 
Penei  Tempe  eobiistiB,  an  ardaa  Pindi? 
Undas  nam  neqne  tam  flavii  tenaistis  Anapi, 
Aetnae  nec  speculam,  latices  aut  Acidis  ndos. 

Nafadesy  Nympbae  .imprimis  appellabaotur  lympba- 

rumfluviaUum  terr»strium  U,  46;  hic  deaesuBtmon- 

tanorum  fcmtium,  quae  mimen  sunm  poetis  inspirant; 

alias  eae  Musae   dicuntur,    quarum  celeberrimae  in 

Parnassoy  Pindo    et  Helicone  morabantur  VH,   21* 

Quomodo    in  Culice  v.   Id  Virgilius  Musas  Pierias 

alloquitnr : 

Quare,  Pierii  latids  decus,  ite,  sorores 
Naides,  et  celebrate  Deum  plaadente  chorea. 

Galltim  igitur  poetam,  qui  post  carmen  illud  ex  Bu- 
phorione  Vl>  64.  72  petitum  assidueMusarum  aliquo 
in  monte  versatur,  Musae»  ejns  amicae»  a  desperatione 


200  ECL06A  X,  9—12. 

amorii  siDe  dnbio  essent  toitae^  nisi  abfaissent.  Sine 
ornatu:  Gallus  obliviscebatur^  dolorem  suum  canta 
lenire  ▼.  50.  Tndigno  amore^  indigne  babito>  qno- 
cnm  noD  fiebatmutoum  VJII^  18.  Vetuslectio,  quum 
peribaty  elegantior  est  et  gravins  dicitur)  propter 
actionis  diuturnitatem.  Inter  scribendas  literas  (puncto 
temporis),  quum  scriSerei;  inter  scribendum  Laoco- 
ontem  (continuato  tempure),  quum  eeribebat.  Idem 
potestatis  inter  perfectum  et  imperfectum  interest: 
Modo  erat  scribens^  9€rip$it;  solebat  scribere»  nerU 
bebat:  tantum  poetae  hoc,  quippe  gravius  dicto, 
pro  iUo  nonnumquam  uti  licet;  quod  geiius  Hor. 
Bp.  I,  10,  49:  contra  raro>  cf.  Serv.  ad  Aen.  11, 
455.  Parna99U9  VI ,  29  fontem  habebat  Castalinm. 
JugUy  ambo  ejus  cacumina*  Pindue^  alti  montes 
erant  Thessaliae,  propter  fines  Macedonioe  et  Epiri. 
Aganippe  fons  de  HelicoAe,  monte  Boeotio  sive 
Aonio  VI,  65  >  in  Permessum  defluit;  ihidem  est 
Hippocrene  quoque.  Aonie  Aganippe  e  Graeco 
jiovlfi:  versus  cum  exitu  lonico  quoniiim  verba  con- 
tinere  solent  non  Graeca  tantum,  sed  edam  ad  Grae- 
cam  rationem  formata  et  mensa  U,  24.  VI »  53,  et 
Silius  XIV,  5)5  Ortygia  Arethuea*  Hinc.  insdi 
ci&ciebant  >  magis  commune,  et  ob  a  duo  continua 
male  sonans  Aonia  Aganippe;  alii  Aoniae  Aga- 
nippe^  Aganippe,  fonsAoniae;  alii  insuper,  qui  Aga- 
uippen  montem  somniabant,  Aoniae  Aganippae  sive 
Aganippes  genitivum  creabant  a  juga  pendentem. 
Quod  Servius  annotavit>  utmmque  esse  nomioativnm 
singularis,  id  Aome  Aganippe  a  dnplici  ae  vete- 
rum  Grammaticomm  defendere  videtnr. 


ECLOGA  X,  1S--15.  201 

13^15«  fpsae  deae,  quanim  spirabat  curmina, 
deserneruiit  afflictum;  quum  vel  colles  lauriferi  et 
vdles  mjrtcarum>  i.  e.  poetae  et  sublimes  ,et  tenuio- 
res,  ejus  raisericordiam  sooarent;  qunm  vel  montes 
Arcadici  a  luctu  streperent  pastorum,  postqnam,  pe- 
tens  ab  iis  solatinm,  defessus  in  antro  recubuerat: 
i.  e.  qnum  vel  ego,  poetarum  bnmillimns,  rogantem 
pastor  carmine  consoler.  —  Theocritus  exprobratio- 
uem  illam,  qni  fieri  potuerit,  ut  Njmpbae  Siculae 
Daphnidem  snum  negligerent,  additamentd  auxit  1,  71 : 

Hnnc  etiam  thoes,  proh!  hanc  flevere  lapiqne, 
Honcqne  leo  gemnit  dometis  £Eitum  obeuntem. 

LMurtu  H,  54,  urbormontana  Lucr.  VI,  151,  Apol- 
lini  sacra  erat  Kcl.  Hl,  63,  cujus  in  sacro  monte 
Parnasso  imprimis  crescebat  Lb.  II,  18;  inde  magni 
poetae  Deiphiea  laura  coronati  sunt,  Hor.  04«  III> 
30.  IV,  2.  Myrica^  plagae  meridionalis  frutex  pa- 
luster,  quem  Basilius  heacaem.  5  quasi  bifariam  vi- 
ventem  appellat,  bis  jam  IV,  2»  VI,^  10  ad  imaginem 
poeseos  bnmilioris  adhibehatun  Hic  tandem  mjricae 
intelligendae  sint  ad  Musamm  montinm  radices.  Cerda 
anctor  est,  Mjricaei  et  Mjricini  cognomina  Apollinem 
babaisse,  rajricaeque  Lesbi  ramum  manu  tenuisse; 
unde  myricam  plantam  appellari  fatidicam.  Ita  gra- 
duum  in  dicendo  est  perpetuitas:  Ipsa  capita  ipsae-  ' 
que  radiees  montium  Musarum  Galli  miseritae  snnt, 
imo,  quod  majus  sit^  cantus  pastorum  Arcadum  etiam 
humilior,  quem  Virgilius  VI,  2  quasi  umbratilem  lusum 
Mnsae  suae  excusat.  Ista  carminum  sublimiomm  et 
tennioram  solamina  tempns  nobis  invcdit.  Ab  ignaris 
regnlae,  caesnram  saepe,  blantes  vocales  ne  liquescant, 


202  ECLOGA  X,  16—69.     16--18. 

vetare,  inter  lauri  et  eUam  modo  iilum  iDterpone- 
batur,  et  inficeta  gravitas  triplicis  istius  ilium  e$imm 
elegans  esse  praedicabatar,  modo  iaurus  etiam, 
raodo  iauri  nec  non  corrigebatur.  Maenaiue  et 
L/t/caeu9y  mons  uterqae  Areadiae^  carmen  desigBaBt 
pastoritium^  cujns  Arcades  erant  artifices  VU,  AJHnus^ 
Pani  coDsecratae  VII,  24»  bic  quidem  Hineetrety 
qnae  solae  secundum  Tbeopbrastom  III,  10  in  Arca- 
dia  nascuntur  >  et  geiidae  rupee  cog^tatioDem  ezd- 
tant  altitndinis;  Gallus,  qui  v.  44  in  patria  iu  armis 
est^  Maenali  deserto  in  antro  bic  requietem  quaerens, 
ne  magis  is  proprie  intelligaiur^  quam  qanm  M nsarum 
in  montihus  versatur.  Nihil  sibi  allegoria  vult,  prae- 
terquam  id,  quod  tertius  versus  indicabat:  Gallus 
bucolicum  a  Virgilio  amico  earmen  petebat  in  amorem 
suum^  et  Virgilius  rem  quasi  in  Arcadia  gestam  po- 
nebat*  Hupet^  magnum  sa&um  abruptum,  huc  su* 
perimmiDens,  v«  58« 

16 — 69.  Narratio  est  eorum^  quae  commttuem 
luctum  in  montibus  Arcadiae  antecedebant.  Poeta, 
amicum  suum,  solatium  sittentem)  comitatus,  simnl 
cum  eo  Maenali  in  rupis  caverna  stratus  jacet.  Ad- 
spectus  et  vox  aegri  oves  allicit  proxime  pascentes 
16;  mox  opilionem  quoque  et  alios  pastores  19;  deos 
ipsos  agrorum  21«  Misericordia  eorum  Gallus  dolore 
non  levatus  queritur,  et  Arcades  rogat,  carmine  ut 
ejus  cruciatus  celebrent  31. 

16 — 18.  Galio,  quum,  sitiens  amore,  cum  Vir« 
giiio  comite  deserta  in  rupis  caverna  Maenali  quiescit» 
oves  primum  appropinquant  non  procul  pascentes, 
fidentes  et  misericordes*   En,  pias>  inquit  poeta,  bes- 


ECLOGA  X,  16—18.  203 

tiolasl    Dos    Don    refomiidaiit.     Tu    quoqne  humilia 

pascua  ue   refonnides ;    vel  ipse  Adonis,    deliciolnm 

Veneris  venustum,  oves  non  dedignatus  est  pascere.  — 

Descriptio,  Gallus  quomodo  in  Arcadia  exceptus  sit, 

praesenti  tempore  orditur  alacrior.  Apud  Tiieocritnm 

l^  74  suae  ipsius  de  Daphnide  boves  lugent: 

Ante  pedes  mnlti  tanri  maltaeqoe  jayencae, 
Multae  sunt  Yaccae  questae  tcistes  Titalaeque* 

Hiyus  loci  compsffatio  indiligens  interpretes  aliquot 
recentiores  in  eum  errorem  induxit,  ut  Gallum  quo- 
que  pastorem  Arcadicum  esse  opinarentur;  pastor 
qumnfnaiii  pecoris  cirennistantis  v.  19  adest,  et  Gal- 
lus  V.  35  non  pastor,  sed  v.  44  heilator  esse  que- 
ritnr*  Pastorem  quippe  Arcadicum  non  Oalli  nomine 
Yirgilius,  sed,  qnemadmodum  Julium  Caesarem  et 
semet  ipsum  in  quinta  ecloga,  rustico  introduxerit 
PoetiiM  m^y  piget  me,  detrecto,  despino  II,  34« 
ClementilMis  ovihus  nostra  uon  displicet  societas;  tihi 
quoque  ne  ovinm  displiceat.  A^ostriy  tui,  o  Galle, 
et  mei,  qui  te  (allegoria  usus)  in  Arcadia  posni 
V.  26.  Tu  quoque  ne  nolis,  tiivime,  snhlimis^  poeta 
V^  45,  mecum^  po^ta  rustico,  inter  greges  versari. 
Pastorum  ordo  non  ita  olim  contemtus  erat;  heroes 
quoque,  Diis  amici,  qualis  AdoniM^  inter  deos  rela- 
tus,  aliquando  pascebant.  Apud  Tbeocritum  Veoerem 
Daphnis  ob  amorem  cavillatul*  Anchisae,  boves  in 
quercubus  Idaeis  pascentis,  baec  adtjiciens  I,  109: 

Floret  Adonis  enim»  pecas  et  costodit  oyile, 
£t  figit  lepores,  alias  seqoitarqae  ferarain. 

Acerba  sane  eavillatio,  adolescentem  ejus  florentem, 
et  oves  pascentem  imbelles,  vel  contra  lepores  auda- 


204  ECLOGA  X,  16**18. 

cem  e8se>  imo  contra  feras  alias !  contra  aprum  v.  g*., 
qoi  (pro  dolor!)  jocari  nesciebat.  jidonin  semideam 
Graeci  post  aetatem  Homeri  ex  Cypro  accipiebant^ 
Sjriis  religioDibus  iilatis,  quae  eum^  saltem  posterius> 
solis  naturaeqne  genitricis  simulacrum  esse  ferebant 
Adon  in  lingua  Phoenicia  qooniam  declarabat  domi* 
num^  inde  factom  est,  ot£irissiveKyri8>  ex  KvQiog^ 
Lacedaemooe  is  appellatus  sit.  Hesiodo  {Apo/Zod, 
III,  14>  4)  ex  Phoenice  et  Alphesiboea  genitus  erat> 
t^anjasi  et  pluribus  auctoribus  ex  rege  As8y.rio>  Tlieia» 
com  filia  Smjrna  sive  Mjrrha,  quae,  secundum  Anto'- 
ninum  {Liiberalem)  y  in  Libano  monte  nata  fnerat. 
Bionis  in  naenia  idem  dicitur  Assjrius  i.  e.  Sjrius 
coDJux  Veneris,  Cinjrae  filius :  qui  in  ipsa  Jliade  Xl> 
20  laudatus  Cinjras,  secundum  ApoUodorum,  proge- 
nies  Tithoni  et  Assjriorum  princeps,  Cjprum  migra- 
vit,  Paphnm  condidit,  et  ex  Jlletharme>  PjgmalioniSy 
regis  Cjprii,  filia,  Adonin  genuit;  vel>  quod  Hjginus 
et  Ovidius  tradant>  ex  soa  ipsios  filia  Smjrna  sive 
Af  jrrha,  quae  in  cognominem  arborem  Arabiae  trans- 
formabator*  In  Cjpriis  poematis,  Pindarus  inquit 
{Pffth.  li>  7.  Nem,.  VIII,  30),  Cinjras,  quasi  prin- 
eeps  indigena,  ab  Apolline  amatns,  et  Veneris  sacer- 
dos,  colebatur;  cujus  nepotes,  Cinjridae,  scholiaste 
auctore,  sacerdotium  hereditate  accipiebant.  Cjpriis, 
secundum  Piinium  VII,  57,  tegulas  invenerat,  metallft 
aeris,  forcipem,  martulum,  vectem,  incudem;  secundum 
Clementem  et  Arnobinm,  mjsteria  Cjpriae,  ex  spuma 
marina  enatae,  Veneris.  Antiquitatem  edocti  non  nes- 
cinnt,    qnam  saepe  sacerdotes  fabulas  peregrinanui 


ECLOGA  Xy  19-^21.  20o 

religioiium  ad  patria  domicilia  templaque  sua  per- 
traxerint,  Ep.  Myth.  II,  36  (74). 

19  —  21*  Post  oves  opilio  quoque  propiuquat 
speculabundus,  et  deinceps  alii  pastores  alter  post 
alterum.  —  Daplinidi  Theocriteo^  qui,  verus  quum 
pastor  esset,  diis  agrorum  familiarius  uti  cousueverat, 
Mercurius  primum  propiuquabat  propitius,  tum  caeteri 
pastores  et  post  alii  dii  rurales  1,  77: 

Mercnrins  primns  veniens  de  monte,  terit  te 

Daplui],  inqnit,  qnis?  dic,  ardes  quem  tam  Tehemeiiter? 

Pastores  venere  bonm,  capramm  oyinmqoe, 
Qnaerebant  omnes,  male  cnr  sit? 

Sapienter  oves  Yirgilius,  quae  hospitibus,  quippe 
cicures,  propinquayerant,  opilionein  continuo  aliosque 
pastores  sequutos  esse  facit,  primumque  deinde  Apol- 
linem,  cui  Gallus  pridem  notus  esset.  Upilioy  exten- 
sum  ex  opilio^  custos  ovium,  pro  ovilio^  quod  et 
ipsnm  reperitur.  Ex  oiq,  opis  in  Italia  fiebat,  addita 
aspiratione  Aeolica;  id,  correptum  in  opsy  quemad- 
modum  dalg,  davis^  daps^  declarabat  dona^  divitiae 
quoniam  ex  pecore  erant,  deamque  divitiarum,  Ops^ 
quae  dea  quaedam  eraft  pastorum  a  prima  origine 
Epp.  Myth.  I,  17.  p.  105  (ifl).  Hinc  factum  est, 
ut  priscum  verbum  opiliOy  quod  in  lingua  tantum 
manebat  rustiea,  de  omnibus  quoque  omnino  pastorir 
bus,  quemadmodum  apud  Apulejum  Met.  VJll.  p.  210 
de  caprariis,  dici  posset.  Bftltvicus^  et  ipsum  ex 
vetusta  lingua  ruricolarum,  rector  proprie  boum  ad 
aratrum  vel  plaustrum;  ita  Coiumella  eo  et  Ovidius 
utuntur:  deinde  pastor  boura;  quale  in  Ausonii  LXII 
epigrammate,    ubi  primara   syllabam  iubus  insnper 


206  ECLOGA  X,  19—21. 

habet  correptam.  Bufmlci  snDt  t&rdi,  qualia  eornm 
armenta;  minime  pastores  sunm,  iuhulci^  librorum 
aliqnot  manu  scrip^orum  yeternm ;  genus  enim  suillum 
incessum  vix  permittat  morantem.  Libris  nostris  mann 
scriptis  est  Apulejns  antiquior,  qui  bis  Virgiliannm 
opilionem  et  buhsequam^  i.  e.  rectorem  bonm,  lau- 
dat,  ad  hnnc  locum  respiciens.  Deniqne,  quid  bic 
sibi  Yelint  subulci?  Menalcas  subulcns  quum  pro- 
ximo  versu  praesto  sit,  Veri  sknile  est^  ad  Meual* 
cas  interpretaturum  addidisse  aliquem  suhulcu^y  ita- 
que  insanae  correctionis  cansam  dedisse.  Utrumque 
istud  vocabulum,  succi  plenum  villatici^  semel  tantum 
Virgilius  boc  in  loco  adhibuit,  et  de  Arcadia!  Nam 
ab  inerte  mollitia,  paene  Sybaritica,  nunc  nostrae 
poeseos  pastoritiae,  tam  longe  ejus  Arcades  aberant, 
ut^  in  poematum  amore  legitimo,  coelum  crassissimum 
et  lafoores  durissimos  tolerarent  VII  ^  4.  Quare  ad 
veritatem  poeta  describens  ne  suhulcum  quidem  faic 
evitavit^  quem  nimis  esse  ignobilem  ad  suos  pastores 
,  adumbratos  Tbeocritus  censuit :  Arcadia  quoniam^ 
quod  supra  memoravimus,  homines  et  snes  multitudine 
glandium  saginabat;  et  Yarro  II  >  4  quoniam^  in 
Arcadia  suem  se  vidisse^  testis  est,  quae,  prae  nimia 
pinguetudine)  surgere  nequiret;  cujus  in  came  sorex 
nidum  fecerat,  et  pepererat  mures.  Crudum  tamen 
auri  Romanae  condonabatnr  suhulcuSy  praesertim 
post  oinoioTiXevTov  huhu/ci,  et  ofHcia  tantum  Me- 
nalcae  uvido  humore  silvae,  glandium  hihernarum 
plenae,  significabantur.  Glans  hihernay  quae,  non 
coUecta,  densis  in  jngis  montium  per  hiemem  jacnerat. 
Ver  enim  nuuc  ipsum  foisse,  id  femlanim  flores  et 


ECL06A  X,  21—23.  207 

« 

lilia  Sihraiii  v.  25  lodicant,  et  Gallica  expeditio  v.  46, 
iiiide  Ag^rippa  bac  ipsa  aestate  rediit.  Qnodsi  Me- 
naleas^  qnod  Servius  proposnit,  glandes  iiabet  ad  hi- 
bemum  pabulum  coUigendas;  aut  est  anctumnus  in 
biemem  vergens  aut  ipsa  faiems,  totaque  ecloga  ever- 
titnr.  Vvida  veste  subulcus  a  grege  redit  e  quer- 
ceto,  ubi  vema  pluvia  et  rores  densis  umbris  diutius 
durabant. 

21—23.  Tel  dii  quidam  agrorum^  carmink  pe- 
riti  et  amoris,  adveniunt,  Gallum  adhortaturi.  Primus 
Apolld,  fautor  ejus  a  collibus  Miisaram ;  post  Silvanus^ 
ejns  popularis;  postremo  Pan  Arcadicus.  —  ApoUo) 
qai  Arcadiam  munere  peragrabat  dei  pastoris  ipse 
pa^cens  V,  35«  Lb.  III,  1,  et  abArcadibus  imprimis, 
quod  ait  Cicero  N*  D.  111,  23,  quasi  Nomion^  pastor 
et  legislator,  colebatur,  non  solum  Gallum  novit,  ve- 
tere  familiaritate,  sed,  quum  esset  faiidicus^  ejus 
qfioque  Lycorin  bujusqne  fiigam.  Placat^onem  animi 
sapiens  deus  a  poeta  postulat  eamdem,  qua  Virgilium 
Horatius  4e  Qnintilio  amisso  consolari  vuit: 

Dnnim!  sed  levias  fit  patientia, 

Qaidqnid  corrigere  est  nefas. 

Daphnin  Theocriteum  I,  81  Priapus,  bono  quodam 
suo  stomacho  usus,  exbilarare  mavult: 

Toncqne  Priapus 

Yenit:  Dapbni^  peris,  dioens,  miser!  ipsa  poella 
Omnes  et  fontes  pedibas  silvas  et  oberrat 
Yestigans;  male  amas  et  es  omnino  male  sanus. 

Liycoris^  €ytheris  nan  est,  mima  infamis  v.  2 ;  minus 
etian  Antonius  est  iHe  ntlmsy  quem  per  fdves  Al- 
pium  et  per  kerrida  em$ru  Galliae  barbaricae  fri- 


208  ECLOOA  X,  24-- 25. 

gore,  quod  fama  ferebat,  septemtrioQes  versus  into- 
lerabiK  eomitabatur  y.  46.  Pcrque — pergue^  eom- 
paratio  poetica.  Romano  enim  et  Graeoo  ornatus 
miDomm  quoque  partium  orationis  non  permittebatur 
tantum,  sed  etiam  iraperabatur:  nostri  dicendi  arti- 
fices  vix  eum  in  nominibus  snbstantivis  ferunt. 

24 — 25.    OiBciosus  adventus  Siivani,  ejus  po» 
pularis,  in  cultu  suo  Italico,  solatii  nonnihil  in  semet 
uno  faabet,  ipse  quamquam  rudis  genius  agromm  ges- 
tus  tantum  et  singulas  quasdam  voces  eflfert,  Graecis 
diis  orationem  relinquens.  «—  Siiv€MM§9y    deus  erat 
pervetusttts    rudium    initiomm    agriculturae    Italicae, 
quum    pastores   silvicolae    prozima   quaeqne  declivia 
sub  jugis    montinm    adore  {TriUcum  Spelta  L^ 
conserere,  plantas  ponere  et  finitimos  agros  limitibus 
disceraere  instituerent.    Hunc  deum  arvoram  pecoris- 
que  Virgilius  Aen.  VIII ,  600  inter  Tyrrbenicos  Pe- 
lasgos  cultum  in  lucis  reperit.     Secundum  Horatium 
pater  SilvanuSy  custos  limitum>  ab  agricola  uvas  ae> 
cipiebat  Bpod.  II,  22;  et  pro  grege  servato  lac  sa 
cris  auctumnalibus  Ep.  11,  1,  143.     Secundum  Cato- 
nem   83   valetudinem  fooum   a  Mmrte  Silvano  «(qui 
Victoris  Hercules  Silvanus  esse  videtur)  in  silva  pre- 
cabantur  sacrificio  facto  farris  adorei,   lardi,  pulpae 
et  vini.  Apud  Juvenalem  V|,  446  porcus  ei  caeditur. 
Lucilius  apud  Nonnum  II,  324  luporum  eum  exacto- 
rem  et  fiilguratorem  arboram  vocat.    Apud  Tibullum 
deo  silvarum,  HlveMtri  deo  {Ei.  11,  5,  30),  fistula 
a    pastoribus   consecratur,    eidemque    deo    culturae, 
agrieoiae  deo,  primitiae  pomoram  (I,  1,  14),  uva- 
ram  quoqne  et  spicaram  festaeqne  mensae  pro  gregibus 


ECLOGA  X,  24-25.  209 

(I^  5»  27)  feruntur.  £x  radice  cupressi^  arborum 
quippe  sator  silvestrium ,  surculum  gerlt  apud  Virgi- 
lium  Lb.  I,  20,  et  apud  Gratianum  eyneg.  20  trunco 
dicitur  laetus  siiyatico,  inculto  termite  gaudens^ 
et  in  inscriptione  quadam  gestator  arborum,  dendro^ 
foro9  Silvanus.  Vetus  Auctor  de  limitibut  pag, 
294  Goes :  Silvanum,  ait,  primum  lapidem  terminalem 
po&uisse;  omnemque  possessiouem  tres  Silvanos  ba- 
bere.  Unum,  domeMticumy  domo  consecratum,  inter 
Lares  baberi  familiares  {Silvanus  sanctus  Larum 
in  inscriptionibus) ;  alterum,  agrestem^  xxx,  arvis  pa- 
storibus  ^si&z  sacrum;  tertium,  orientalem^  i.  e. 
principiis  praefectum,  in  confinio»  unde  duae  vel  plu- 
rea  possessiones  oriantur,  lucum  babere.  Varro  apud 
Augustinum  civ.  D.  VI ,  9  ed.  Bip.  fr,  231  opinio- 
iiis  mentionem  facit  popularis,  quae  Silvanum  aperte 
summo  loco  cuJturae  praeponit.  Alulieri  foetae  post 
partum,  inquit,  tres  Dii  custodes  adbibentur,  ne  Sil- 
vanusDeus  per  noctem  ingrediatur  et  vexet;  eorum- 
que  custodum  significandorum  causa  tres  bomines 
noctu  circumeunt  limina  domus,  et  primo  limen  securi 
feriunty  postea  pilo,  tertio  deverrunt  scopis^  ut  bis 
datis  culturae  signis  Deus  SiLvanus  probibeatur.  in- 
trare,  quia  neque  arbores  caeduntur  ac  putantursine 
ferro,  neque  far  conficitur  sine  pilo,  neque  fruges 
coacervantur  sine  scopis;  ab  bis  autem  tribus  rebus 
tres  nuncupantur  Dii:  Intercido^  a  securis  interci- 
sione,  PilumuuSy  a  pilo,  Deverra^  a  scopis.  APli- 
nio  XXV,  10*  XXX,  24  Faunis,  pro  quibus  Diosco- 
rides^)  iq^idXTog  sive  incubos  nominat,  et  aliis  Diis 

•TlII,  167. 

14 


2t0  BCLOOA  X,  34—25. 

noctb  potentibiis  inqnies  noctunm  tribuitur;  et  Ho- 
mtiiis  111,  Od.  18  a  Fauno  precatur,  ut  agris  suis 
et  f arvis  aluinnis  parcat  Auctor  Romanarum  Origi- 
nnm^  Panem,  Fannum,  Inunm  et  Silvanum,  ait,  deom 
eumdem  tignificare>  et  'Plntardius  in'  Parallelis,  Sil- 
Tannm  esse,  interpretatur,  Aegipanein,  cujus  formam 
semiferam  Probus  ei  et  Pomponius  Lb.  1,  20  addi* 
cunt;  qiiamqnam  cum  Virgilio  nostro  alii  quoque  et 
ipsos  et  eorum  prolem,  Panes  et  Silvanos,  secernunt 
Ep.  Mjrth,  II,  30.  p.  253  (68.  p.  294).  Verum  est, 
non  religionem  publicam,  interpretationem  autem  po- 
steriorem  Silvanum  non  minus^  quam  Faunum^  cum 
Pane  commiscuisse ,  et  in  signum  seminum  (imnium 
rerum  {vXi] ,  ^j/ri»)  transformasse.  Silvanus,  vege- 
tus  senex  Ov.  Met.  XIV,  639,  rtidis  quasi  silvicola 
conspicitur  Hor.  III,  Od.  29,  24,  cujus  vox  potentts- 
sima  noctn '  ex  siivis  resonat  Jul.  Obs.  8 ,  peritus 
pastor  fistulae,  et  frondibus  taedae  coronatus  Calp. 
II,  28.  In  Montefalconio  editionis  Germanicae  t. XXXII, 
f.  7  secundtim  ta  Chausne  specie  effictus  est  nudi 
viri  et  barbati^  in  Capite,  sicut  vfdetur,  corona  silve- 
stris'  est,  &lx  in  dextra,  in  sinistra  ramus,  ante  eum 
canis  sedet  snspiciens;  et  ^^.  9  secundum  Boissar- 
dum  dimidiata  ejns  fonlla  super  columna,  cum  serto 
pineo*  Petula  eommunie  L.^  a  Graecis  va^^^ 
in  Italia  Ferula^  ab  Anglis  fennel  gian$  sive  foe- 
nicnlum  giganteum  dicta,  e  crassis,  ramosis,  intas 
meduUosis  canlibus,  qui  decem  pedes  amplius  sui^nt, 
folia  emittit  foeniculi  et  amplos  corymbos  floris  lutei, 
qui  secnndnm  Plininm  XXI,  9  s.  30  ad  nerta  adhi- 
bebantnr.      Caniea    etiam    nnnc    homines    meridiani 


ECLQGA  Xy  26--50.  8|| 

adbibent  bB^lorom  «d  msu^ii^  et .  secuQ^wn  Saliwjmn  I^ 
p.  24  «d.cbQrtes  qmo^iie  ovil«^^  ^a^iiMy  gf^ijin^m  et  cfi- 
yeas,  et  mefluUiMn»  ^^ui^iNiiStdjyipdMni  oUn^  Pro^etheuis^ 
ad  ,fomitein.  ZMium  majw  II,  4$^  ^qucMl  s^^iinduin 
PUniuni  .ad  .idtitudinem  saepe  sper.yeajt  trii(m  4;u)Mtpr 
jum,  et.in  Italia  ro^ae  coro^  ^est,  fl(|i:^t  <trims  ^^\f^ 
quod  :Plinius  a^  Tbej^fibirasto  rejliiditj  €»mn  >«ei^Qp  niir^ 
eisittQ ;  cf»  v.  {10.  4j5« 

SGTTi^.  Jpsp  jfl^,  f^gi^ator  Arc^dia?,  .ad  nos 
vMit,  cjuaiiiquain  bic  vix  ^^as  mor(;aUbus  .apparet. 
Jp9iy  CMhis  et  eg-o  ?•  16>  irubfW.ejjQs.j^Maw  vidi- 
musy  et  verba  ejys  audiviinqs.  A  Jfane  ily  31,pe^pf- 
ficiase  id  actum  erjat^.ut  bospitibus  coltu  ses^ofesto 
exhiheret;  ^%Hum  apud  Tbeperituin  ne.PapJ^.9i4i.qiH- 
4em,  .i|ui  ei,  dep,siio,tuUlari,  fistjBilain  legMbatinoriens 

I,  123.  128,  rcii»  ^olptii%ariwet,  .prw*<frjq%e  iwi*«w 
uaturam  uftttam  «  p^oribiis  rpfprwidiiretur  I,  .l^: 

. —  .-^  -T-  r-  fist  is.aQeKbus,  . 

Bilis-  sei^per  ei  r^sidetq^oe  ininsicib^s  ^cps, 

Mwdra  jTaeie,  qualis •  hic^  in  lata.4Sxpositioiie  Siiii 
Xlll^  532  Pan  coDspieitur: 

Ac  parra  ernmpnnt  rnbicunda  comna  fronte. 

Plane  ruhentes  secundum  Horatium  I  Sat.  8,  S, 
Ovidium  /ast.  VI,  333  Priapi  erant  imag^ines  rusti- 
cae;  et  Satyri  ruhebant  Philpstr.  icon.  I,  20;  Bac- 
chus  quoque  in  signis  veterihus  Paus.  YII  p.  452. 
VIII  p.  520:  in  ore  idem  et  Diana  Ephesia  in  vete- 
ribus  ex  ligno  signis  Paus.  II  p.  88,  leoque,  argn- 
mentum  Bacchi  Frugiferi  Arnob.  VI  p.  196  ^).    Jovi 

*)  argumerOum  eadem  dicendi  potestate,  qua  apod  Pli- 

14  • 


212  ECL06A  X,  26—30. 

Tarqoinias  PruicDS  in  Capitolio  sig^um  consecraverat, 
quod)  quoniam  fictile  erat,  Censores  et  mnnus  suum 
ineuntes  et  diebus  festis  miniandmm  locabant  Plin. 
XXXIII^  36.  XXXV,  45;  cui  eidem  relationi  Plntar- 
chus  addidit  ^u,  rom.  98^  sigfua  deorum  antiquitus 
rubro  picta  fuisse*  Ipsi  agricolae  in  Racchanalibns 
ora  sua  fucabant,  quemadmodum  faecibus  vini  Lb.  II, 
380,  ita  minio  nonnumquam  Tib.  II,  1,  55.  Trium- 
phantes  quoque,  secundum  Plinium,  nominatim  Camil- 
lus,  minio  olim  tingfebantur,  et  nngfuenta  sempercoe- 
nae  triumpbalis  miscebantur  minio.  Elminm^  Sam- 
hucus  ebniuSy  planta  est  sambqco  similis,  quae  in 
caulibus  humilibus  folia  longa  et  fusca,  et  superne 
corymbos  florum  et  baccamm  colore  sangnineo  fert. 
Baecaey  quibus  Pan  os  sibi  fucaverat,  proximi  sn- 
perioris  anni  sunt*  Minium^  verbum  Hispanicum, 
einnadari  erat  nativum^  genus  quoddam  vivi  ar- 
genti,  venis  sulpbureis  permixtum.  Graeci»  qui  sae- 
culis  id  post  Homerum  noverunt,  afifjLiov  id,  arenam 
rubentem,  nominabant,- et  partim  nomine  quoque  In- 
dicae  cinnabaris,  fructus  ez  Dracaena  Dracone  arbore 
pridem  noti,  xiwdfiaQi:  qna  re  noxii  accidebant  in 
medicina  errores.  Homeri  fxCkTog  erat  rubrica:  quo 
ez  genere  Sinopis,  quae  ex  Cappadocia  primum  per 
Sinopen,  postea  per  Epfaesios  divendebatur,  maxime 
erat  celebris  Plin.  XXXIII,  36  ss.  XXXV,  13.  Pan 
alloquutionem  suam  sermone  ebullit  hominis  morosi, 
qui  et  ipse  insuper,  quum  Sjringa,  Pitjn  et  Echo 
amaret,  acerbitatem  Amoris  esset  expertus.  Similitudi- 

nium  h.  n.  36,  4,  14:  «omtiitem  wrtm  argunmitaf  lacerta 
atqut  rama. 


ECLOGA  X,  31—54.  aiS 

nes,  ab  officiis  petit  sai  miineris,  qanm  pastis  non 
tantnm  quibusque  animalibus,  sed  etiam  feris  bestiis 
et  piscibus  litoralibus  praeesset,  itaque  siae  dnbio 
non  minns^  qnam  Priapus,  dens  agromm  Lampsacenus, 
pro  apibus  quoque  agricolae  curum  gereret,  Quam- 
obrem  in  Antbologia  ^uXicaoog,  motater  apum, 
praedicatar,  et  apnd  Theocritnm  ei  V,  58  non  lacte 
tantum,  sed  etiam  melle  litatur: 

Octo  feram  lactis  Pani  miilctralia'plen8, 
Atqne  fayos  calathis  octonis  melle-  repletos. 

€Jytisi  cultnram  I,  78,  quoque  apnm  in  nsum,  €o- 

Inmella,  Florentinus  commendant,  etqnistandemnont 

Apes,  Plinius  ioquit,  auctore  Democrito  et  Aristoma- 

cbo,  nnsquam  deemnt,  nbi  cytisi  erit  pabnlum.  Seri- 

tnr,  qnod  Dioscorides  tradidit,  circnm  alyearia,  quo- 

niam  apes  aUicit   Florentinus  addidit:  quoniam  nofa 

examina  Inbenter  in  eo  residnnt,    indeqne  in  dot» 

vasa  commodissime  attrabnntur. 

31 — 34«     Gallus  a  Diis,   castigatoribus,  ad 

misericordiam  pastoram  conTersns:    Age,  vemra  sit, 

inquit,  ut  Amor  lachrymis  oon  mitescat;  tamen  vos 

(utinam  faxitis!)    de  me  canere  poteritis,    Arcodes, 

dolorem  menm  qnomodo  aluerim  et  mortuns  sim!  — 

Pari  constantia,  se  animo  suo .  devovendi  certus,  Da- 

phnis  Tbeocriti   neqne  Mercurio  et  pastoribus  per* 

cunctantibus,  neqne  cavillatori  Priapo  aliquid  responsi 

dat,  donec  Veneris  ei  irrisio  bilem  movet;  I,  92: 

NUqae  bubalcas  eb  respondens,  passas  amorem 
Ipsios  est  acrem,  Parcas  passaros  et  tpse. 

De   cantandi    peritia  Arcadnm  ad  VU,   4    diximus. 
MotMbus  vestris,  quasiansenltantibns,  resonantibns: 


214  BCLOGA  X,  35-^41. 

iide.  r.  14,  qui  precatioiiis  ratae  factae  testis  est 
tiaeCy  a  quibus  tamen^  non  desistd:  amorem  menm 
ad  mbrtem  nsque  perinanetitem.  Mors  nbi  snb  bilari 
imagine  somni  fingitur,  fti  rota  placida^  ^uieHs^ 
terrae  snper  ossa  levis;  lapidis  ossa  non^  oggmyan- 
tis  quotidianae  loquendi  formulae  snnt.  Animae  meae 
qnamvis  defuncti  solafio  sit,  si  ad  argumentum  ve- 
strorum  carmiDum,  additis  JUtuiae  modis  siye  tibiae 
ex  pluribus  calamis  II,  37^  meam  amorem  non  mi- 
nus,  quam  celebratnm'  M^hdtdis,  etegeritis.  Vetus 
lectio,  ^ftiescantf  H  didat^  pi>etiatlir  modestins, 
qnam  confidentins  quiesCent^  qnamtiis  id  et  ipslim 
ad  dicat  bene  se  babeat  fV,  58^  VI,  lO^ 

35 — 4^.  Sai  statui^,  a  quof  mo^tiio'  demiim  qnies 
erit,  cum  tranquillitdrte  Avctidiae  coitapar^ticy  optatmn 
ei  excHat,  ut  ips^  Ai^cas^  quattiffi^  ex  iiimls  tantiim, 
fiitiiMe  maHt.  l^tfnc/  ihter  slecliya  rtegllti)»^,  tlmor  ccrte 
non  infelicem  eum  reddidei>il  —  F%$i99ey  nmi  fieri, 
Tult  Gallus,  qoi  morti  se  devovit.^  CustoM  gregis  ant 
peeuHairis  V,  44,  ant  eommissi  Itl,  5.  C^i*  Vlf,  12; 
bic  bbc  potissiinitm,  ob  vinMtem  0«mjfln<^tnm^  qui 
apnd  Columellam  III,  3  est  emtns,  apnd  Plinium 
XIV,  9  conductns:  ut  Ma  Gallus  de^pefans  conditio- 
nem  infimi  Arcadis,  (pai  ant  ege&um  pec^linm  sua 
manu,  ant  bona  aliena  mercenarii  aut  servi  loco  ad- 
ministraret,  silae  anteponeret.  Hoe  quidem  si  cb{ 
iuiquius  esse  yidetnr,  sciat  is,  in  Arcadia  non  minus, 
quam  Romae  antiqoae,  et  postea  >in  oppidis  et  pagis 
incorruptis,  servos  multo  Kberalius,  qnam  nnnc  no- 
stros  plernmque  colonos  aseriptitios,  babitot  esse. 
Arcades,    Tbeopompus   ia    Atbenaei  IV,   13   tradit, 


ECLOGA  X^  S5  —41.  81» 

festas  epulas  do^pb  et  nci^rviii  ^antj  unaiii  mensam 
apparantes  omnibiis,  comiKiinem.  eibum  qmnibus  ap- 
ponentes,  eumdeQiqoe  calipem  omnibus.  miscentes* 
Haec  res  memoriam.  affert  prisci  CatoqM»  qui  semi- 
nudus  cum  servis  suis  certatim  opus  facieb^ti  et  inter 
illos  sedens  cibum  potumqiie  participabat*  —  Inter 
Tos,  Arcades^  ex  infimis».  rebus  quidem  nonnullis  ca- 
ruissem^  sed  certe  indulgentiae  meae  obsequentem 
puellam,  Teniistum,  quamvis  sple  adustuni,  puerum 
repererim.  Rustica  coiiiparatiqi,  (^e,fyscumi  colo« 
rem  Amyntae  e^ens9fte  Tult,  in  11 ,  t9  Tbeocritnm 
X^  28  imitata,  bic  paene  ad  Terbum  couTertitur: 

Nigiae  uimt  nofntiy  s€|:i^ptii8  niger  est  hjapiothns^ 

Nigra  viola  est  Yov  eximie^  dKctnm^  Tiola  nosftra 
odorata  II »  47}  vaceinH  nomen,  aeqne  ac  byaein* 
tbiy  complectitur  et  I>elphiniun»  et  Ivin  II,  i8.  IH,. 
106.  Incisum  post  vioiae^  et  Munt  ad  sequentia;  ita. 
Tersus  et  continuatio  Terborum  spirat  acrlus.  Non 
minus  acute  poeta  Anthologiae  lascam  soamDidymen 
restitnit : 

Nigra  sit  illa  lieet;  qnid  refert?  nigra  favilla  est: 
Spira!  et  utraeqae  nitent  nt  rosei  catyces. 

Sententia  ita  consequitur:  Phjllis  aut  Amyntas  tem- 
pore  meridiano  sub  umbra  ealicum  prope  torrentem 
cnm  pastore  quiescerent  ¥11,  45.  Lb.  IllyaSdl;  cnm 
vinitore  super  toro  frondium  sub  tecto  f^f jpf>  vennste 
inflexae,  v.  Cop.  6»  8^  31.  IlUc  Pbjllis  flores  mihi 
campomm  ad  serta  legeret,  hic  eaneret  ^d  bilarem 
potionem  Amyntas..  Ergo  post  ^aUee^  incidatur. 
Salicea  Titibus  circiim  satis  Colum.  Vf  7  in  palustri 


Q|6  ECLOGA  X,  42—43. 

•  * 

quidem  regione  erant  Galliae  citerioris,  ubi  aliae  ar- 
bores  nullae  crescebant;  vix  in  Arcadia  montaiia. 
Nedum  iaiices  irocabulum  plurali  numero^  sine  dnbio 
salictum^  quale  III,  65,  vitem  unam  ferat,  descriptio- 
nisque  non  debilitetur  sent^ntia.  Calpurnius  III,  26 
puellam  describit,  quae  cum  amatore  suo  calamos 
arundineos  ligat,  et  sub  ilice  canit;  vel  v.  56  Lycidam, 

— • cui  dulcia  saepe  (Phylli)  dedisti 

Osculaf  nec  medids  dnMtasH  rumpere  cantuSy 
Atque  inter  caUunos  errantia  tdbra  petisti. 

42 — 43.  Insomniiim  Phyllidis  Arcadicae,  quae 
cum  eo,  quippe  pastore^  in  salicto  quiescit,  lineamenta 
repente  Lycoridis  suae  assumit.  Fraeclare!  En,  in- 
quit,  o  Lycori,  campos  amoenos  montium,  ubi  cum 
grege  meo  aestu  meridiano  requiesco!  Hic  in  frigore 
opaci  salicti  aliarumque  arborum  plenus  fonsy  qui 
pluribus  ex  venis  rupium  eonfluit:  fent€9  V,  40. 
VII,  45.  Hic  circnm  rivum  ex  alto  serpentem  pra$a 
tnrgent  herbis  recentibus ;  et  prope  viret  arboretum 
paseuum;  nemus  VIII,  86.  Descriptionibus  aeque 
iilicientibus  pastores  Theocriti  ad  opacas  sedes  fon- 
tanas  se  invitant;.  I,  1 : 

Siums  etj  wpUio,  pinus  est  iUe  suswrrus, 
Fontibus^  en!  modulan^  superadstat:  suaviter  ipse 
Infias  et  cdlanws;  post  Pana  eris  alter  hmore. 

E»  V,  31: 

—    —    —    Hac  stiJi  oliva 
Tu  meUora  canes^  h^^s  lucique  sub  umbra; 
Frigora  desiUunt,  en!  fotOis;  nascUtir  herba; 
Qramims  atgue  tori  aunt  Mc;  hquiturquB  locusta, 

Hie,  o  Lycori!  malim  mihi  tecum,  mntuo  amore  con- 


BGLOGA  X,  44—49.  217 

juucto,    supremum  diem  seni  obrepcre;    quum  nunc 

solUeitudine  ego  ob  te  amissiim  immatura  morteabri- 

piar.    Sensum  hoc>  contentione  facta  animos  commo- 

vens,  Penelope  coram  conjuge  suo  profitetur  Odyss. 

XXIII,  210: 

—    —    —    Dederunt  Di  maila  *iobis^ 
Iwidere  domi  nobis  tfui  nos  residere, 
Pubertate  frui^  ta/ndem  gttstare  senectam» 

Aevum^  vitae  spatium,  a  cunabnlis  usque  ad  sepul- 
chrum,  naturales  vitae  termini  Lb.  111,  66.  IV,  206. 
Quare  optatnm  ejus  ad  yerbum  est,  ut  anni  ei  ap^ 
penH  iua  sponte  paulatim  eum  conficiant.  Ita  jam 
Ascensius. 

44 — 49.     Vanum  optatum,  tranquillam  Arcadem 

fuisse  malle,  et  cum  tenella  aliqua  Phyllide,  aut  tecum, 

mea  Lycori,  Titae  terminum  assequutum  esse!  Contra 

nunc  ab  amoris  ego  insania,-  mediis  in  belli  tnmulti- 

bus,  auferor;  tuqne  me  iugis,  vel  trans  Alpes  Boreum 

ad  Rhenum  usque,  o  crudelis,  vemmtamen  amata!  — 

Qui  tptius  continnationem,  non  prozimas  tantum  pe- 

riodos^  r^spexit,  vix  eum  praeterire  poterat,  Gallum, 

qui  V.  35  pastor  Arcadicus  fuisse  mavult,  non  quasi 

pastorem  *vere  Arcadicum,  sed  iraproprie  tantum  in 

Arcadia  collocatum,  adesse.     Falso  opinatus,  pastoris 

eum  induisse  speciem,  Servius  v.  44  mei^eranimum 

menm  interpretatnr :  pectus   meum  Lycorin  sequitur, 

.  vel  ad  castra  bellica;  et  Heumannus  corrigcbat  te: 

te,  Lycori,  amor  insanus  commovet,  ut  rivalem  vel 

ad  bellum   comiteris.  ~  Bellica  Galli  negotia,  dum 

Gallica    expeditio    suam    ei   Lycorin    abstulerat,    ne 

buaerantur  alibi,  quam  in  Italia;  quoniam  peregrina« 


218  ECLOQA  X  44--*49« 

tioDem  amatae  proeul  a  f^airia  GaUus  queritur:  uec 
msi  in  auno  DCCXVII^  qui  solus  bac  in  aetateannus 
hostiles  in  Italiam  incursiones  cum  fama  expeditionis 
ad  MAenum   usque   factae  conjuogit.     Dio  Cassius 
auctor  est,  anno  DCCXVII  Caesarem  Octa?iaiDum  om- 
nibus   viribus   nisum  esse,   ut  classem  suam  proximo 
anno   a  Siexto  Pompcjo  devictam  restitaerety   et  ab 
irruptionibus  victoris  audacis,  qni  ob  felicitatem  suam 
Neptuni  filius  esse  credebatur,  oram  Italiae  defende- 
ret^  Novam  classem  parandam  et  portum  Jttlium  apud 
Bajas  condendum   Lb.   II,    161 9    in  quo^    secundum 
Suetonium,  per  totam  biemem  illa  exereebatnv,  con- 
suli  committebat  ex  Galliis  revocato  Agrippae»    qui 
iUas  rebellantes  modo  sedaverat^  decretum  triumphum 
tantum  propterea,  quod  Caesaris.  in  infbrtuoio  laetari 
ei  indignnm  videbatur,  deprecatua.     Ad  tot  negotia, 
in  ipso  anno  DCCXVU  perfecta>  prima  certe  aestate 
redire  Agrippa  debujlt;  inquietas  GaUias  pacatnm,  jam 
proximo  superkm  a^no  DCCXVI  trans  Aipes  transisse 
^debuerat.    Nam  noo  tantum)  Apptano  auetore,  GaUos 
Aquitanos  vietoria  debellabat^  qua  jacentem  Caesaris 
erexit  animum;  sed  etiam,  Romanorum  ducum,  sicut 
Dio  loquitur  admirans,  alter,  trans  Rbenum  tranait; 
]m6  tunc   temporis,   quod  Strabo   narrat  et  Tacitus, 
Ubios  in  ripam  sioistram  traduxisse  creditury  quorum 
urbs  postea   per  ejus  neptem  Agrippinam  Romanam 
coloniam    nomenque    Coloniae   AgrippinensiB    (bodie 
KoId)  accepit.     Ergo   Gallia,    intestinis  Romanornm 
excitata  discordiis,  a  Pyrenaeis  ad  Rbenum  usque,  cum 
aliqua  parte  Germanicorum   accolarum  arma  ceperat 
in  libertatem  Sfi  vindicatum  Lb.  I^  609«  Motus  autem 


BCLOeA  X,  44—49.  219 

/ 

istos  etiamsi  minores  fiusse  fiDgamus;  AjB^ppa,  si 
vere  demum  aDDi  DCCXVII  Alpes  traDscefiderit^  qai 
fieri  potuit,  ut  post  paucas  dierum  hebdomadaa  totam 
Gadliam  peragraYerit,  certusqlie  triumpbi  tantos  ad 
apparatus  redire '  potuerit?  Quodsi  haec  argumeuta 
eum  hnjus  eclogae  iadiciis  compafamus,  haec  ejnsrei 
coDsequetnr  ratio.  GaUu»  ioter  Caesaris  bellatores 
erat,  qui  inde  a  prdxioie  superiore  anno  Sex.  Pom- 
peji  vim  a  Campania  aliisqoci  oris  Italiae  arcebaiit* 
Aestate  «nni  DC€XVI  ejus  Lycoris  aKum  ducem  itt 
Agrtppae  exereita  in  GaUiaar  ulteriorem  sequuta  esat. 
Per  hiemem  d^  victoria*  Aqnitaniea  et  glorios»  Rheni 
trajedu  Gattu»  audierat,  et  hoc  postremo  argumento 
iu  carmiBie  quedftui  usus  erat^  ex  qao,  seoundum  Ser« 
vium,  qualuor  versuift  46 -^4d  Virgtlius  recepit.  Et 
verfo  tempore,  qunm  jam  Areadiae  ferulae  et  lilia 
florerent,  seripsit  Virgilius  hanc  a  Gatlo  expetitam 
eelogani^  receatis  coHeetioiii»  novissimam;  dum  for- 
tasse  jam  Agrippa,  sed  siae-  exereitu^  rediens  erat  in 
Italiam.  Insanu*  amoTy  vehemens  et  m  perfida 
pueUa  perieDB.  Pro  del»li  et  ob  dura^  quod  sequi- 
tur^  minus  ferendo  duri  MarUM^  lego  ego  diri^ 
quod  liber  tiavs  Lngdiin0-Batavus  et  tres  Ha&ienses 
A.  C*  D*  praebent.  Junctnra  veterum :  j»r9cul 
tantum;  proenl,  et  quidem,  ntinan  id  credcre  ne* 
queam!  tam  longe!  —  mnlto  «st  validissima.  Nam, 
nec  %it  mihi  eredere^  ut  Camerarius  suadebat,  si 
cum  tantum  conjangimus,  (xri  yivoiro  toHto  mareveiv/ 
sibtl  id  declararet  amplius , .  praeterquam  quod  illud 
ipsnm;  modo  fortasse  jejunius.  Aliae  haridationes» 
qualiii  timtum  Alpinas  mvee^  nihfl  praeter  nivea 


I  . 


220  ECLOGA  X,  50—54. 

Alpium,   vix  dig^ae  sunt,   quae  referantttr.     CrimeQ 

ambiguitatis  non  reformidabant  Feteres,   quoties  una 

interpretatio  sententiam  efficiebat  nobilem,  altera  de- 

bilem   aut  stultam;  lectores  sibi  proponebant   anirao 

sapientes  et  benevolos  II,  22.  Me  ut  fiigias^  o  cru^ 

delis^   abis   ex  patria  (importunissima  Romano  co- 

gitatio)   et  tam  long^,    et  usqne    ad   septemtriones 

rigentes.     Non    aetemas    modo  Alpium  nires  cnm 

horrore  incolae  appeUabant  mitis  Italiae;  sed  magis 

etiam  frigus  continenter   nltra  augescens  Galliae  et 

Germaniae,    quarum  terminns,  RhewuMy   sub  vento 

Borea  prope   circulum   Arcticum   v.  65  in  Oceanum 

aquam  effundere,   supraque  se  tennem  arcum  terrae. 

habitabilis  babere  videbatur  Lb.  III,  349— *383«  Hieme, 

Hyginus  inquit  Poet,  astr,  1,  8,  quum  apud  ipsos 

Dos,  soli  ita  vicinos,  nimium  frigut  sit;  quantnm  erit 

frigoris  multo  superius,  ubi,  prope  circufaim  Arcticum, 

braccae   ad  frigus  defendendum  {Gaiiia  braceata) 

aliaqne  velamina  usui  sunt»    Vd  Tasso  XIV,  34  de 

Rheno  loquitur  gelato  prape  poium.  In  campisistis 

glacialibus,  specie  adeo  Sibirica,  Gallns  timebat,  amori 

sno  fidelis,    Lycoridis  ne  pedes  tenelluli  non  illaesi 

ire  possent;  discalceata  qnoniam,  hominum  more  me- 

ridianorum^    levibus   incedebat  soleis:    Ep.  Mjth.  I, 

20.   21.     Idem   ob   snam   pnellam  Propertio  quoque 

h  8,  7  jam  in  IllTria  curae  est:  » 

Tu  pedihus  teneris  positas  fukire  pmttMW? 

Tu  potes  inaoUtaSf  Cynihia,  ferre  tuves? 

50—- 54.  Age,  carpiine  bucolico  dolorem  meum 
leniam,  et,  inArcadia  remanens,  solitudine  ego  amo- 
rem  menm  fovebo!  —  Amata  sna  privatus,  Gallns 


ECLOGA  X,  50*- 54.  SHi 

noD  iD  tarbDlentis  belli  tnmaltibus^  verum  io  Arcadiae 
qaietissfmis  somniis^  solatium  sibi  quaerere  vult:  ita 
plaDe^anima  sitiens  unius  amatae  plena  est.  Carmina 
mea  moduli  Ckalcidici^  post  Euphorionem  Chal^ 
ddicum  a  me  secundo  cantataVI^  64 — 73,  calamos 
ego  inflMis  anindineos  Siculi  pastoris  Tbeocriti, 
edicam  I,  2«  V»  14 ;  i.  e.  in  Tbeocritea  idjllia  trans- 
fbrmabo  illa.  Euphorioy  Chalcide  Euboeae  natus, 
poeta  erat  uberrimus  Alexandrina  aetate»  et  biblio- 
tbecae  praefectus  magni  Antiocbi.  Tum  propter  ab- 
strusas  fabulas,  tum  ob  eloquutionem  ^artificiosius 
comptam  obscurus  a  Cicerone  de  divin  II,  64  appel- 
latus,  a  Tiberio  idem  imprimis  amabatur.  Quintilia- 
uus  X  p.  218,  nonnullos,  ait,  bic  eum  a  VirgiJio 
approbatum  credcre;  ipsi  minus  placere  videtur.  Plane 
autem  integra.  vix  foerit  approbatio;  Gallus  enim,  ad 
quem  proprie  laudatio  respicit,  fabulas  quidem  Eu- 
pborionis,  sed  colore  tractaverat,  qui  simplicitatem 
referebat  Hesiodi  VI,  70:  ut  id  propterea  nonnullae, 
paulttlum  immutatae,  quasi  idjUia  quaedam  Theocriti 
rustice  conformata  videri  possent.  His  autem  blan- 
ditiis,  quas  adsperserat,  Tirgilius  saepius  jam  amico 
plura  idjllia  petenti  facile  respousum  babuerit.  Mo- 
deste  Gallus  tibiam  sibi  elegit  ex  unius  culmi,  tubulo, 
avena  I,  2,  significaturus,.  se  modos  tantum  infimos 
Theocriteae  musicae  aequiparare  velle.  Varietas  me^ 
ditabor  manavit  ex  I,  2*  Praeter  carmen  modo 
tactum  mtserabile  Galhis  tum  temporis  nullasdum  in 
Lycorin  elegias  scripsisse  videtur  v.  9,  quum  Eupbo- 
rionis  tantum  in  Arcadia  fabulas  sibi  canendas  pro- 
ponat.     Certum  est,    turbis  istis  bominum  v^  44  re- 


jUI8  EGLOGAX^  55—58. 

ODiitiare,  p9iim$gme  in  emlHbm  his  soiitwiis,  nib 
Ufstris  BtoLomB,  sitiens  neniii  desideriam  /^a^»  m^ 
men^^  ammtae  in  aisbores  inddere.  Spelaem^ 
an^Xaia,  pro  iniiore  speHumemey  peregrinitatis  caiua 
delectnDi,  ipsins  Galli  in  Ciri  v.  467  exemplo.  In 
montibufl  Arcadieis  non  apri  tantiim  y.  56,  sed  Ijn- 
ces  etiam  et  iarfii  fiuerunt  VIII,  3.  Amatore^  Graeci 
in  parietibas,  in  eorticibus  arhor^m  -et  £bliis  validio- 
ribns  amatae  nomen  delineare  solebant,  pulcfarae  prae- 
dicatiooe  addita,  Kvdlnnfj  xak^y  C^dippe  pmicira, 
Callim.  fr,  Cl ;.  saepe  quoqne,  .si  majorem  ha- 
berent  in  corticibus  seribendi  exercitationem  V^  13, 
longiorem  ^viinv,  qualem  apod  Theocritum  XVIII,  47 
Helenae  comites  in  platano: 

Sculpeiur  sigws  in  cortice,  praeteriens  ut 

Dorica  scripta  legat:  Vereare:  Heleme  haec  egoplanta» 

Amores  dici  potest  amata^  cujus  nomen  cum  arbo- 
ribus  crescit.  Ita  Ovidii  loquitur  OeDone  de  fagis, 
in  quibus  Paris  uomen  ejus  sciderat,  Her,  V,  23: 

Wt  ^onftun  trvmiy  fondim  men  nmana.  ereuMnti 
Cresciief  et  t»  tUulos  wirgUe  recta  meos. 

Sed  usus  Virgilianns  validiori  lavet  sententiae:  ut 
cum  arboribus,  quae  confessionem  ferunt  amoris,  ipse 
mmory  desiderinm  fuga  elapsae,  aecrescat 

55—58.  Oum  vitam  hanc  ago  tranquillam 
Aroadiae  inter  carmina  pastorum  et  desiderium  amoris, 
varians  ego,  modo  bacchante  enm  Oreadibus  idtornm 
montium  cborea,  modo  venatione  robusta,  cnras  dis- 
pellam.  —  Quaravis  amore  periens^  Galius  tnmen  ne 
sic  qnidem  fortitudinem   animi  despondet     Jater 


BCLOGA  X,  55~58.  2fi5 

seiiteBtianim  bic  continiiatioite  potestatem  nanciscitur, 
iftferdffm,  nanfmmfuam^  quam  apud  Siliam  VII, 
395  liM>et.  MiMit  wymphiMy  cum  njmpfais  aocia- 
tifl,  pro  tritiore  mi»tu9^  JAutrare^  qnum  venationi 
opponatur,  ijpaA  alind  demum  eit,  nisi  cum  Njmphis, 
Bacehi  comitiiHis,  ferventes  cfaorcas  ducere?  imago 
anmmae  poSseos  lyricae,  ad  quam  ab  liumili  pasto- 
ram  fistula  Gallus  «e  daturus  est*  Ita  in  Horatii  car- 
mine  ebriolll,  25  in  Bacchnm,  rectorem  Naidum 
et  Bacchamm',  Rhodopen  pedes  barbarici  pulsant: 
iustraiam  IUod^peu*  Apnd  Virgilium  quoque  Jien. 
VII,  ^991,  $e  (SaeeAe)  luetrare  e^ro^  circum  te 
efaoro  vagari;  et  Aen*  X.,  2^24,  Aenean  iuatrant 
ekereia;  item  Clandianus  VIII,  150.  XL,  25.  In 
alio  carmine  II,  19  HorBtiusBacchum  conspexit  ipsum 
Nymphas  suas  et  Satyros  ipsius  ad  modos  saltatum 
dttCentem: 

Bacd^tMfi  «fi  remotis  carmkm  rvfnbus 
Vidi  docentem,  (credite,  posteri!) 

Nymphasque  discentes^  et  aures 

Capripedum  Satyrorum  acutas. 

Et  statim  in  primo  carmine  ad  Maecenatem  gluriatur^ 

se^  consuetudine  cum  Bacchicis  NympAis  supra  sen- 

tiendi  rationem  profanae  plebis  elatum,  carmina  lyrica 

pangere: 

Me  doctarmn  hederae  praemia  frontium 
Dis  miscent  superis.    Me  gelidum  nemus 
Nympharumque  leves  cum  Satijris  chori 
Secemmt  populo:  si  neque  tibias 
.  Euierpe  cohibet;  nec  Pdfyphynma 
Leshoum  refugit  iendere  barhiton, 

Sophocles  quoqne  (Oed.  71  i  106)9   Baccfanm,  ait. 


224  ECLOGAX,  57—63. 

cum  Njmphis  Hdiconiis  nXitara  avfinalt^eiv,  crebras 
choreas  agere.  Orator  Himerius,  qni  multos  flores 
poetarum  deperditorum  sparg^t,  or*  I,  20  ad  fcstum 
diem  agendum  Musas  et  Nereides  et  cboros  Njmpha- 
runt  vocat,  et  sooum  Dryadum  et  salieotes  Satyros, 
Panaque  calamos  inflantem  et  totam  Baccbi  choream* 
Alio  loco  XX  9  2  circum  Apoliioem,  qui  ad  lyram 
canity  non  modo  Musas  saltare  facit,  sed  etiam  Drya- 
das  et  Oreades,  ^uae  tunc  Musarum  mstar  ha- 
bentur:  cf.  v.  1.  10«  FeHaiioaem  sibi  Gallus  be- 
roicus  periculosam  eligit  acris  /eri  apri,  laboriosam 
in  media  Aieme  Lb.  1,  318;  paeatioribus.  pastoribus 
relinquens,  ut  pedo  suo  \y  83,  si  ita  ferat  occasio, 
ad  lepores  feriendos,  7.ay(ofi6)iogy  utantur.  Parthe^ 
mos  sive  Par$henio»y  montes  ultra  Stymphalidem 
paludem ,  qui  ab  agro  Tegeaeo  ad  Argivum  usque 
porrigebantnr.  8altu»y  convalles  silvestres  inter 
rupes  supinas  et  declivia,  qiiorum  angusti  aditus  fa- 
ciie  obsideri  poterant. 

67 — 63.  Cogitatio  venationis  Arcadicae  animum 
Galli  jacentem  paulisper  erigit.  Repente  recordatur, 
hunc  quoque  vix  ejus  cruciatum  lenire  posse.  Itaque 
simul  cum  ea  cboreis  quoque  Nympharum  renunciat, 
et  carminibus  bucolicis,  quae  apud  se  decreverat,  imo 
ipsis  Arcadiae  saitibus.  —  Magnum  animum  nisumque 
contra  animi  libidinem  virilem  indicat^  qnod  venatio 
hiberna,  et  incedere  saxa  inter  praerupta  et  praeci- 
pitia  (rupes)  et  silvas  condensas  (luci  Vlll,  86),  in 
quibus  procella  et  clamor  venaticus  sonai^  cum  telis 
eminus  ferientibus^  tam  ei  laetum  videtur.  Praestan- 
tiae  causa  areum  appelhit  Parthieum^    et  sagittas 


ECL06A  X,  57—63.  '  228 

CydonkMy  ab  iirbe  Cpdonia  sive  Cydonio^  capite 
CjdoDum    inter    Cretenses    sag;-ittarios.     Tela   eDim 
Arcadica,  qnae  pastor  debebat  Arcadicus  gerere,  tan- 
topere  cum  celeberrimis  aemulabantur,  ut  apud  Clau- 
dianum  Vlll,  161  ^\wa9l  Mitenaiios  arcus  ^i  pha- 
retraM  amico  suo  dono  ferat*     Xenophonte  auctore» 
Persae,    parentes    tunc    reformidatorum    Partfaoi^my 
areuB  habebant  permagnos;  erant^   qui   paene  trium 
cnbitorum,  et  sagittas  ultra  duos  cubitos  longitudine. 
Cnr  tandem  hac  una  in  comparatione  Virgilius  non 
acquievit?  Plinius  XVI,  65^  bamatas  sagittas  arundi- 
neas,  ait^  quibus  Orientales  solem  in  pugna  obumbra- 
bant,  ob  levitatem  suam,  diebus  tantum  serenis,  vento 
nuUo  nuUaque  pluvia,  adhiberi  potuisse;  tempestatem 
vel  indutias  fecisse.     Calamus  autem  maxime  ad  m- 
gUtas  idoneus  erat»  praeterqnam  Rheni,  Bononieusis 
amnis,  CreHcwty  qui,  plebus  medullae  et  ponderosus, 
contra  ventum  quoqne  ferebatnr,  insuperque  interno- 
dia  emittebat   longissima,    igneque  flexibilia;    quare 
Theophrastus  IV,  12    calamum    sagittarium    eximie 
Creticum  appellat,     Arcus  igitnr  nominibus  plurium 
populomm  honorari  poterat;  sagittae  ab  loco  tantum 
Cretico;  quemadmodum  Aen.  XI,  772: 

/p«e,  peregrina  famtgine  darua  et  oslrOf 
Sfdcuht  iwquebat  Lycio  Goriynia  comu. 

Spiculum    cuspis    appellatur    et  jaculi  et  sagittae. 

Ante  tamquam  Gallus  pauHsper  se  snstinet,  et  tum, 

converso  sermone,  «ondemnat,  quae  modoplacuerant: 

Perinde  ac  si  hoc sit/   pro,  verum  haec 

non  sunt.     Ita  Horatius  II  Ep.  2,  171:    Tamquam 

Ht  proprium  quidquaml  perinde  ac  si  sit  aliquid 

15 


386  BCLOGA  X,  57—63. 

propriuili!    Haee  pertiDet  ad  miedicinm^  queinailaio- 
dum  Atiee  poiior  eobolee  Lb.  \Wy  100»  et  Tereotii 

• 

jkmec  iUa  miteraUo  eet;  itoque  requirit  ^it^  noii 
»i«$y  quo  haee  ad  proxime  aotecedeng  spieula  re* 
stringeretur.  Deue  est  Amor.  MaUtmy  dura  vita 
silvestris,  qua  ego  usus  contra  aDimi  libidiiiem  aiwi- 
tor:  quale  Lb.  II,  16S  atUueiue  malo  lAgnr. 
Desperans  non  taotnm  saltationes  istas  Oreadum  te$ 
mulentas  deponit,  quibus  y.  55  se  oblectare  voluera^ 
sed  etiam  omnem  cantnm^  quo  y.  50  sibi  blandiebsi^ 
tur^  et  universum  decretum,  Arcudem  fieri  silvicolam. 
Nomen  Hamadryade%y  sive,  quod  idem  valebat, 
Dryadee  (Piut,  Erot^^  pro  Nympbis,  quae  sMnul 
cum  arboribus  commissis  et  fiuat  et  emoriontur,  Ar- 
cadicae  erat  originis.  Arcades,  Pausanias  iaquitVIIi, 
Ay  Dryadum  et  Epimeiiadumy  i.  e.  Njmpbarom 
arborum  et  Njmpbarum  pecudum,  nomioe^  Naides  suas 
sive  Deas  footittm  dicuot;  qimm  Homerus  Njmpbarom 
eximie  Naidum  meotiooem  faciat.  Profecto  HMierttii 
II.  XX,  20  Njmpbas  oemorum,  fontium  fiuvialium  et 
vailium,  et,  quooiam  silvae  et  fontes  in  montibos 
sunt,  Njmpbas  quoque  montium  Odjss.  Vf,  123  sive 
OreMtiaden  11.  VI,  417,  postea  Oreades  dictas,  no- 
vit;  Drjadiim  autem  nomen  et  ipsi  et  omnibus  ad 
Pindari  usque  aetatem  ignotum  est  Hesiodus  quidem 
Nymphis,  quas  cum  Satyris  jam  Arcadicis  sociat 
Sirab»  X  p.  471  >  vitam  tribuit  loogam  et  esMirieD» 
tem,  et,  si  Nympbae  MtXtai  a  fraxinis  nomen  suum 
inveneruut;  aliquibus  quoque  societatem  cum  arbori- 
bus;  et  hymnus  Homeridae  in  Venerem  v.  258  Ore- 
stiades  celebrat,  quae,  longaevae,  ambrosia  nutritae. 


ECLOeA  X,  ,64—69.  S27 

cain  immorMibus  saltant^  aHfereurio  et  Silenis  aman- 
tnr,  et  aeqnales  abietes  et  quercus  Incis  iUaesis  tuen- 
tur:  attamen  Grammatici  iu  Apolloniumy  in  Etjmolo- 
gieo  et  in  Plutarcho,  Hamadryades  interpretaturi,  ad 
Pindarum  tandem  proyocant,  dicentem,  terminum 
iis  aevi  arberes  ^ie^uanHe  datnm  esse;  ita,  nt 
poSta  Orphicus,  in  fajmno  in  N^rmphasl,  13  pueiiae 
Hamadryadee  invoeans,  hae  ipsa  invocatione  juyen- 
tntem  suam  prodiderit  Concedite^  cum  vehementia, 
de  via  decedite!  pro^  vos  ego  deseram. 

64 — 69*  Istum  crudelem  nnlli  nmquam  dolores 
placabunt,  etiamsi  hibernae  glaciei  extremi  Boreae, 
ealori  aestivo  nltimi  meridiei  me  objieiam.  Qnare, 
agi^e,  omnipotentisnnmen  sedateferamus!  —  Labore» 
sunt  eontentiones  istae  postremum  decretae  animi  et 
corporiS)  quibus  amator  remoto  aliijuo  in  angulo  ter- 
rae  earmine  sublimi  et  venatione  hiberna  iRfeliz  de- 
mderium  ex  animo  excussums  erat.  Quae  contentio- 
Bes,  tantum  abest^  ut  prosint,  nt  ne  patientia  quidem 
glaciei  Thraciae  et  aestatis  Aethiopicae  prodesse  pes- 
sit.  Similis  est  locus  Theocriti  Vli,  111,  qui  Pani 
minatur: 

Sive  jugis  lateas  Edonis  fempore  hrtmne 
Hehri  ffrojvtcr  aquam,  sepietn  reyione  TVJonutii; 
Si»e  npiMl  Aefkiopet  fMwcaf ,  aeaiaie,  pmiBfw, 
Sub  saxo  Blem^vm^  NHu»  «o»  mtide  trideitir. 

In    ovata    tabnla  Eratosthenis   arcus    superior   inter 

septemtriones  occidenlis  solis  et  septemtriones  orien-  ** 

tis  solis  Scythia   appeliari  solebat;    saepe  quoque 

nomine  dicebatur   antiqDiomm    tabnlaram    Thraeia^ 

quae   terra   hae    polestate    iimpliMima   Hjperboreos^ 

15  • 


298  EOLOGA  X,  64—69. 

Scythas,  Amazones,  Getas,  GbIodos,  qnasi  gentes 
singttlatim  Thradas,  in  se  continebat  Lb.  II  ^  115.. 
Haec  res^  sed  magis  etiam  veri  circuli  Arctici  sive 
Pelaris^  qui,  ad  frigidam  zonam  definiendam,  a  vete- 
ribus  Geograpbis  ad  gradum  usque  quinquagesimnm 
quartum  porrigebatur,  quae  facta  est  cum  citculo  isto 
Polari  variante  permutatio»  qui,  eo  major  quam  sit, 
qno  altius  polus  assurgit,  gradn  jam  quadragesimo 
quinto  supra  verticem  stringens:  id  vulgari  errori 
originem  dedit,  ut  Thracia  quoqne  prapria  nimis 
propinqua  Septemtrionibus  et  paene  sub  ipso  Arcto 
posita  crederetur;  cui  errori  frigus  ibi  montannm  in- 
snper  favebat»  cf.v.47.  Lb.  III,  351 — 3i83.  Hehru9^ 
flumen  maximum  Thraciae  proprie  dictae,  nunc  Ma- 
rizza,  ex  montibus  oritur  Haemi.  Hiems  eum  quo- 
niam,  quod  dirum  erat  Romanis,  glacie  jngabat  fe- 
rente,  propterea  apud  Horatinm  I  Bp.  3,  3  mivaU 
eempede  tfineUfe  dicitur.  Sitionioe  PJinius  IV,  18 
ultra  Haemum,  qni  ad  Istrum  vergit,  prope  Pontnm 
Kuxinnm  collocat,  genitores  eos  Orphei  poetae  ap- 
pellans;  secundum  Grellium  XIV,  6  Thracia  pridem 
Sithon  nuncnpabatur.  Herodoti  autem  Sithonia  cir- 
cum  Sithonen  oppidum  erat  Macedoniae,  cujns  partes 
snperiores  saepe  Thraciae  ^b&^  existimabantur.  Ro- 
mani,  hiemiiue  assneti  piuviaUbme  Lb.  IV,  234, 
liomines  quoque  septemtrionales  per  longam  hiemem, 
vel  in  zona  frigida  Lb.  I,  236,  caeruiea  giaeie 
eoncreioe  at^me  ia$hri6ue  atrie  sibi  fingebant  Ita 
Horatins  I  Od.  22,  17: 

Pone  fite,  pigris  «ftt  nuXla  campi» 
ArhoT  oenHva  rtereatwr  aura; 


ECLOGA  X,  70—74.  !J28 

Quod  Uttus  mmdi  nehulae  maiuaque 

Jupiter  urget,  , 

VebemeiiB  sane  calor  aesdrus,  quo  frameotum  non 
tantum  et  gramen,  quemadmodum  VII,  57>  cum  nuda 
vite  siti  perit,  sed  vel  intimus  iiber  aitae  nimi 
vitiferae  a^tu  necatur.  Aethiope^  in  fabuloso  orbe 
ierrarum  illius  temporis  a  meridiana  plaga  •  orientis 
solis  ad  meridianam  plagam  occidentis  solusy  plures 
populos  complexi,  extremum  arcum  occupabant  prope 
Oceanum,  qui  ab  exitu  sinus  Arabici  ad  Buropam 
versus  coarctabatur.  In  urbe  Sjene  jam,  quae  sub 
tropico  Cancri  erat,  diebus  longissimis  meridianum 
solem  supra  caput  babebant.  Strabo  eos  plerosque 
Nomades  pauperes  esse  dicit,  qui,  vel  nudi  vel  pelli- 
bus  tecti,  ipsi  exigui  statura,  cum  exiguo  pecore 
avium  capillo  caprino,  caprarum  et  boum,  cnm  ca- 
nibus  quoque  parvis,  sed  pugnacibus,  per  patriaiki^ 
sole  ustam  et  macram,  palantur.  Hps  vagos  errores 
pastorum,  quos  Virgilius  Lb.  III,  339  describit,  ver- 
bum  pingit  ver»are^  saepe  vertere,  circum  agdre, 
nuUa  ratione  babita  Graeci  nokuv:  alias  enim  sae- 
pius  id  legeretur.  Nibil  Amori  resistit:  proverbii 
instar  exclamatio  ex  Ctri  v*  437»  Quare  et  ego  me 
ejus  potentiae  subjiciam*  Cum  hoc  decreto '  Gallus 
Arcadiam  relinquit. 

70—74.  PoSta,  personam  gerens  caprarli  v.  7, 
narrationem  bic  abrumpit,  non  lente  exprimens,  quo- 
modo  Gailus,  numini  se  dedens  Amoris,  ipso  poeta 
comite,  ex  Arcadia  redierit^  et,  ex  voto  suo  v.  32  > 
a  pastoribus  Arcadiis  montis  Maenali  et  Ljcaei  v.  14 
defieCus  sif.     Satis  sit,  haec  eum,  Musarum  beneficio 


830  ECLOGA  X,  70—74. 

animos  inspirantiiiBi  recQrdatain,  «eciniBse.  Recorda- 
tionem  usu  expertorum  in  septima  quoque  ecioga 
V.  19  a  Musis  expetiit,  nec  minus  tamen  v.  69  in 
expositione  maxime  eximii  acquievit.  At  quare  Musae^ 
quum  Arethusa  tamen  ^nimos  essetinspirans?  Scilicet 

■ 

baec  erat>  qnae»  ad  Theocriti  sonnm  inflandum,  im- 
primia  advocabatur;  sed,  ut  cnm  Homero  loquar: 

Sola  nec  iUa;  fu^dae  aderant^  quae  carmina  amahani. 

Quam  saepe  in  advocandis  Mnsis  una  appellatur! 
Soli  Thaliae  in  principio  sextae  eclogae  poeta  se 
dicare  videtur,  et  statim  postea^  pariter  atque  hic, 
cunctae  Pieridcs  praesto  sunt.  CorhcM  aliamque 
supellectilem  texere^  pastorum  commune  negotium 
ernt  II,  71.  Hanc  corbuiam  ex  hibtMco^  de  quo 
H,  30  dictnm  est,  ad  caseos  formandos  caprinos  ca- 
prarius  destinavit:  quemadmodum  apud  Columellam 
et  CalpurDium  casei  vel  in  minoribus  vel  in  majoribus 
corbibus  {fiiicellae,  caiatAi)  formantur.  Etiam  de 
Apolline  pastore  Tibullus  H,  3,  15  canit: 

Tufic  fiscella  levi  deiexta  est  vimim  junci^ 
Raraque  per  neams  est  via  facta  sero, 

Adjectivum  gracilis  designat  tenuitatem,  longitndi* 
nem,  exilitatem  virgarum  ex  hibisco,  nihil  id  alludens 
ad  tenuem  hujus  eclogae  aut  universae  collectionis 
tractationem.  Pieride*  ^o  non  cum  divae  conjungo» 
qnod  fieri  vetant  ioterposita;  sed,  quasi  novam  allo- 
quutionem,  cuoi  sequentibus.  Pteridee  pueiiae  Hl, 
85.  VI  ^  13.  Amor  in  Gallum  eum  adegit»  ut  tri- 
stem  eventum  amici  solus,  a  silvis  tantum  auditus 
V.  8>  caneret,  inque  eo  officio  se  retardaret  v.  75. 


ECLOGA  X,  75—77.  S51 

Amor  erescii  milii  tam  cito  et  tam  TehemeDter,  qoam 
?ere  doto  et  sQCci  pleno  alnt§9  ramos  emittit.  Arbor 
est  facile.  cresceDS,  io  qnam  Tocabula  mridisy  de 
alacri  Tiriditate  receotis  frondia  ¥11,  46>  et  se  sml' 
jicity  snrsum  ae  jactat,  pi^eoe  in  conspectn  nostro 
se  extoUit,  apte  cadiwt.  Horatina  arboria  creacentui 
sirailitudine  1  Od.  12^  45  de  gloria  Blarcelli,  occulte 
quidem,  sed  fortiter  sui^ente,  et  III,  'M,  7  de  sna 
ipsius  nsnsest;  quemadmodnm  Pindams  qnoqne  Nem., 
VIll,  68  de  laudata  praestantia: 

FirlM  vtr»9  m>  a  safnmU^ 

£1  ctiifii  ji$9H»  scnndU  ad  aethera^ 

CoeXum  appetens  ui  surgii  arhor 
Roribus  a  vitreis  rigaia, 

75—77.  Prae  contentione  animi,  in  amici  sor- 
tem  intenlj,  noctem  caprarius  appropinqnantem,  qua 
redenndum  est,  non  obserTavit.  Sui^it,  ne  post  ca- 
lorcm  aestuantis  amore  et-  dolore  carminis  umbra 
juniperi  stupefaciens  frigore  vespertino  noeeat,  et 
capras  de  monte  depellit.  —  Graris,  inquit^  caoeoti- 
bus  saepe  nmbra  est,  juniperi  imprimis;  ipsis  frugi- 
bus  umbrae  qnaedam  nocent.  In  ean$an$ibus  signi- 
ficatio  inest  morae  et  indnstriae;  ut  cunetantibus 
emendatio  sit  infelix.  Lncretius  VI,  783 ,  nmbram, 
ait,  certarum  arborum  tam  graTem  esse,  nt  dolores 
capitb  faciat^  si  quis  super  ea  prostratus  jaceat.  Bt 
Plinius  XVII,  18,  umbram  juglandinm  graTcm  esse 
et  stuprfadentem,  et  noxiam  omnibus  juxta  satis; 
tonsarum  nlmorum  (quae,  Titibus  circnm  satis,  iater 
frumenta  quoque  erant)  lenem  quidem  esse  etiomqne 
nutrientem;  emissas  autem  in  ramos  et  ipsas  suffo- 


8551 


ECLOGA  X,  76—77. 


catnras  esse;  sed,  praeter  juglandes,  piDorum,  picc- 
amm  et  abietis  dod  dnbie  ▼eneonm  esse  (plantis, 
credo,  nozinm).  Praeterea  XVI,  20  in  Arcadia  (Dio* 
scoride  anctore,  in  Gallia  quoque  Narbonensi)  exha- 
latiouem  maris  taxi,  quam  af^tkana  apud  Graecos 
appellari,  tain  praesentis  veneni  esse,  ut,  qui  obdor- 
miant  sub  ea  cibumye  capiant,  moriantur.  Igitur 
de  juniperi  quoque  vel  vera  vel  opinata  noxia,  in 
rore  praesertim  horae  vespertinae,  pastoris  testimonio 
facile  sit  fides  habenda.  De  junipere  v.  VII,  53. 
HesperuMy  sempiternus  poetis  noctis  praecnrsor  VIII, 
17,  venit  sive  ex  lumiois  radiis  conspicuns  exit  VIII, 
30,  quod  et  ipsum  nonnumquam  ortus  appellatur. 


INDEX    IN    NOTAS. 


Abies  VII,  66.  X,  76. 

acanthns  ni,  45.  lY,  30. 

aconitum  Vni,  95. 

adoratio  VUI,  74. 

aes,  in  sacrificiis  VUI,  68.  69. 

aetas»  qnadniplex  III,  89.  VI,  41.  rediens  IV,  8.  Satornia 

IV,  17.  ex  ferrea  ad  anream  transitns  IV,  17.  18- 
afflatns  ex  terra  divini  Vlir,  93. 
agni^  sacrificati  l,  7.  yenditi  I,  21.  agnina,  despecta  I,  Ti, 

auctnmnales,  depolsi  II^  30.  lactentes  III,  6.  VII,  15. 
agolnm  V,  ^88. 
agricolae,  ?.  pastores.  Theocriti  II,  1,  omati  X,  27.  coe- 

lom  observant  III,  40.  longinqoas  regiones  fama  nove- 

mnt  I,  62.  64.  V,  71.  VIU,  44.  Chiam  potant  V,  71. 
agrostema  githago  L.  V,  37. 
ailinos  VI,  67. 
alga  VU,  42. 
alhenna  IT,  18. 

alinngia  V,  17.  . 

alliatam  II,  11.  allinm  U,  11. 
ailnus  VI,  62.  X,  74. 
altare  V,  66. 
alfhaea  U,  30. 

amatores,  dona  ferebant  III,  68.  Graeci  X,  58. 
ambarralia  lU,  76.  V,  67. 
amomum  UI,  89.  IV,  25. 
amoris  nodi  VIU,  77. 
amnletnm  lU,  103.  VU,  28. 
anethum  II,  48. 


254  INDEX  IN  NOTAS. 

Animae  ex  aethere  IV,  7.  V,  56.  roortaonnn  VIII,  98. 

annus.  diei  longissimus  I,  56.  frngei  maturae  I,  34.  37. 
sementis  I,  71.  pluviatis  s.  hiems  I,  79.  X,  66» 

Anser  IX,  36. 

anthema  YI^  68. 

Antonius,  J.  IX,  35. 

Antonios,  L,  I  Asg.  11.  IV  Arg. 

Antonius,  M.  amat  Cytheridem  X,  2«  laudationem  habet 
J.  Caesaris  fnnebrem  V,  56.  amicus  Pollionis  lU,  84. 
Galliam  aocipit  I  Arg.  III  Arg.  84.  rempubticam  se  le- 
stitutumm  simulat  I  Arg.  IV  Arg.  24.  terras  babet  a 
Scodra  orientales  IV  Arg.  contra  Parthos  proliciscitur 
IV  Arg.  36.  Bacchi  et  Osiridis  cuUu  coU  tuU  V,  30.  a 
PoUione  et  Messala  desertus  IV  Arg.  VI,  74. 

antra,  crebra  I,  75.  V,  6.  cubicula  pastofom  1,  79. 

aper  II,  59.  X,  56.  Calydonius  VI,  61. 

apes  I,  54.  VII,  13.  alimenta  X,  30.  quam  diu  examina 
exeant  VII,  13. 

apium  VI,  68.  silyestre  VII,  41. 

ApoHinares  ludi  V^  35. 

Aquila  occidit  II,  21. 

ara  V,  65. 

aratio,  quando  fiebat  II,  48.  66. 

arator  III,  42.  IV,  41. 

aratrum»  conYersum  11,  66.  bos  arator  IV,  41. 

Aratus  III,  40. 

arbores,  vitiferae  I,  40.  IV,  2.  fronde  tiberatae  I,  57.  IX, 
61.  uitro  laesae  III,  10.  limitaneae  IX,  9.  tiorentes  III, 
80.  semper  virentes  VII ,  46.  stramento  a  geiu  serotino 
munitae  VIT,  6.  a  diis  amatae.  VII ,  13.  24.  61.  sUvestres 
a  Silvano  custoditae  X,  24.  peregrinae  patriis  suis  oomi- 
nibus  nuncupandae  VI,  2. 

arbutns  III,  82.  VII,  46. 

Arcturus,  occidit  II,  21. 

arcus,  pastorum  III,  12.  Parthicus  X^  59.  Maenaiius  ib. 

Aron  IV,  20. 


INDBX  IN  NOTAS.  83» 

I 

Arnndo,  de  fistala  qcioqne  VI,  8.  in  Tineii  et  tectis  Ylly 

12.  tibialis  Orchomenia  Yin^  31.  Cretica  X,  59. 
asininnm  cms  ad  tibias  YIII»  21. 
Asinins,  Gallas  ii?e  Saloninas  IV  Arg. 
Aslnios  Pollio  I  Arg.  11.  II  Arg.  III  Arg.  84.  91.  IV  Arg. 

10.  26.  V  Arg.  VI  Arg.  74.  VIII  Arg.  7.  13.  IX  Arg. 

11.  26.  35. 
aspbaltns  VIII,  82. 

assnrgere  alicai  honoris  caosa  VI^  65. 

astrologi  III,  40.  IV,  5. 

atomi  VI,  32. 

aactamnos  VU,  55.  quando  indpiat  VU,  57. 

augnriomj  sinistrom  J,  17.  IX.  15. 

avXoe  Vin,  21 

Anrae,  deoram  nnntiae  III,  73. 

aaris^  memoriae  consecrata  VI^  4. 

Anster,  II,  58. 

aTena,  sterilis  ex  hordeo  V,  37. 

Baccar  IV,  19. 

barba,  tonsa  apnd  Graecos  etRomanos  I,  28.  villosa  VIIT^  34. 

Bavins  lU;  90. 

bellaria,  sparsa  VIII,  30. 

Bianor  IX,  60. 

bibliotheca,  prima  pnblica  Romana  m,  84.  , 

boves,  in  saltibns  pernoctant  I,  79.  domom  redeuntes  II, 

23.  saginatae  lU,  100. 
braccae,  signom  intolerabilis  frigoris  X^  47. 
Bmtns  I  Arg. 
bacdna  IV,  44. 
baphthalmos  II,  50. 

Caesar,  J.  major,  Senator  VT,  66. 

Caesar,  J.  dictator^  qnando  natns  V,  56.  genns  maternom 

dndt  ab  Anco  Marcio,  paternnm  a  Venere  IX,  47.  pnU. 

cher  et  Veneris  cnitor  V,  44.  Galliam  administrat  V,  34. 
^  in  Britanniam  profidscitnr  I,'  66.  Galliam  Transpadanam 


S36  INDEX  IN  NOTAS. 

civitate  donat  V,  34.  50.  Rnbiconem  transitni^  84.  V^  51 
ab  Aiexandria  redit  X,  2«  fitios  Pompeji  ad  Mondam  yin- 
cit^y,  30.  Carthaginem  et  Corintbum  restitait  Y,  27* 
rex  appellari  Tnlt  IV ,  4.  oodditar  V,  40.  IX  ^  47.  eins 
atella  crinita  IV,  5.  IX,  47.  conaecratnr  I,  7.  V,  40.  5(k 
carmen  in  ejas  obitam  IX,  35.  Virgiliam  non  noverat 
V,:50. 

Caesar  Octayianas,  qaando  natna  I,  42.  Apollinis  filius 
existimatur  IV,  10.  bellum  Mutinense  IV  Arg.  triamYir 
I  Arg.  pngna  Philippensis  I  Arg.  IV  Arg.  VI,  74.  leges 
agrariae  I  Arg.  11.  IX  Arg.  11.  27.  bellam  Perasinum 
I,  11.  IV  Arg.  IX  Arg.  pactio  BrundLdna  cam  Antonio 
IV  Arg.  pactio  Misenensis  cum  S.  Pompejo  IV  Arg. 
Vni  Arg.  bellum  Gallicum  X,  44.  pax  Tarentina  IV  Arg. 
bellnm  contra  S.  Pompejnm  redintegratat  X,  44.  dx  eo 
yictoria  I,  6.  VI,  74.  pagna  Actiaca  VI,  74.  IX,  46. 
libros  Sibyllinos  ordinat  ][V,  4.  inter  deos  refertar  I,  6. 
42.  Caesaris  stellam  et  Capricomi  gerit  IX,  47.  yersus 
iacit  IV  Arg.  potestatem  simolat  legitimam  IV  Arg.    * 

calendula  L.  II9  50. 

caltha  IT,  50. 

Calvns^  C.  Licinins  VI,  47. 

Camoenae  III,  59. 

canes,  ex  Inpis,  dgribas  et  canibas  aoreb  L.  nomina  III^  18. 

cantliarus  VT,  17. 

capellae,  Yere  et  aacttimno  I,  14.  11,  30.  m,  34.  82.  V, 
12.  VII,  9. 

caper,  rivaUs  III^  8.  mulgetnr  III,  91.  petalCQs  IX^  25. 

caprae^  quoties  pariant  I,  12.  iii  seminariis  non  ferendae 
I,  44.  tempos  admissurae  Ill^  34.  VII,  7.  Angolensis 
IX,  25. 

caprarii,  itiusi  III,  7.  Vm,  34. 

Capricornus  IX,  47. 

carex  III,  20. 

carmen,  cum  modis  musicis  I,  77.  II^  23.  VIII,  21.  novitate 
placet  III,  86.  feras  et  res  inanimas  movet  VIII^  2.  reci- 


INDEX  IN  NOTAS.  257 

tatar  III,  84.  in  carminibiis  committendii  nt»  prior  111, 

52.  YII,  18.  Syracnsiam  YI,  1.  minns  spirans  YI,  5. 
casae  pastomm  ad  p6moctandam  I,  79*  nnde  fiebant  11,  79. 
caseos  I^  33.  recens  I,  81.  II ,  22*  caprinas  X,  71«  casei 

formae  II^  72. 
casia  II9  49. 

Cassios  I  Arg.  Parmensis  YIII,  10. 
castaneae  n,  52.  matarae  I,  82.  YII,  53.  amygdalis  insitae 

I,  81.  arbores  Vn,  53. 
xaraxva/iaTa  Yllly  30* 

Cato^  signom  libere  sentientiam  IV  Arg.  Y  Arg. 
Cato,  major  X,  36. 
Catollos  m,  84.  IX,  35. 
Cerealia  m,  76.  105.  Y,  74. 
Cerealia  dona  IV,  38« 
cerinom  pranom  11,  53. 
cervi,  longaeyi  VII»  30.  mansnefacti  II,  40. 
cbalcas  II,  50.  ' 

Chaldaei  VIII,  68.  ab  Endoxo  despecti  m,  40. 
cheiranthas  cheiri  L.  II,  47« 
chorea  tragica  Vm,  55. 
chortes  m,  80. 
Christiani,  pridem  barbati  et  nodis  pedibos  I^  28  oracola 

Sibyltina  pangont  IV,  4. 
chrysanthemon  II,  50. 
ciboria  IV,  20« 
eicadae  H,  13.  V,  77. 
Cicero  IV  Arg.  VI  Arg.  64.  74.  IX,  36. 
cicota  n,  36.  V,  85« 

cinis,  ad  deyoYendom  VIIT,  101.  flamma  e^  cinere  VIII,  106. 
Cinna  V,  13.  poSta,  alios  ac  tribonos  plebis  IX,  35. 
cinnabari  (xiyrafiaQi)  X,  27. 
ciris,  aris  marina;  poematis  aoctor  VI,  74. 
dstae  textae  11,  72. 
citrea  mala  m,  70.  VI,  61. 
citrum  aorantiom  L.  m,  71. 
cneoron  II»  49. 


258  INDBX  IN  NOTAS. 

coctilia  Vn,  50. 

Codnw  VII,  26. 

oolocasia  IV,  20. 

Golon]  Illy  1.     ' 

Golor,  candidof  II,  20.  festivnB  IV,  45.  in  scoIptilibQs  111, 

39.  in  simalacris  VII,  32.  X,  27.  niger  amatae  excosa* 

tnr  X,  38* 
oommifsiones  carminam  III,  59.  ¥111,  21.   mnltiplicis  et 

alieni  argamenti  III,  64.  YD,  29.  Vm,  17. 
xafios  II  Arg.  IX,  21. 
compita  III,  26.  Compitalia  T,  67. 
conchylia  IV,^44.  , 

Conon  m,  40. 
corbes,  com  fimgibns  et  frnctibns  ad  dona  11,  46 — 54.  ad 

formas  casei  X,  71. 
oomices,  longaevae  VII,  30.  angnndes  IX,  15« 
Cornifidns  III,  105.  V,  8. 
coronae,  nnde  II,  46.  VI,  68.  cnm  pmnis  aliisqne  fractibns 

II,  54.  ex  apio  ad  fbnebria  VI,  68.  Nemeoram  et  Istb- 

miorom  Indoram  VI,  68.  ex  popalo  alba  VII,  6f.  Nan* 

cratica  Vn,  62.  ovantiam  VII,  62. 
corvns,  longaevns  VII,  30.  angnralis  IX,  15« 
corylns  I,  14«  V,'  3« 
cothornas  VIII,  10.  venatcnias  VII,  32. 
cotonea  mala  II9  51. 
Crematios  Cordas  IV  Arg. 
crinita  stelia  Caesaris  IV,  5.  IX,  47« 
Tnvnia  VIIT,  55« 
Kolkaas  IV,  20. 
cnnabnla  IV,  23. 
cupressus  I,  25. 
cyamos  IV.  20. 
cyathns  m,  36. 
cydonia  mala  III,  71. 
Cytheris  VI  Arg.  X,  2. 
cytisns  I,  78.  IX,  31.  X,  30. 


INDBX  IN  NOTAS.  S30 

Daphne  L.  IJ^  49. 

Delphinus,    ejns  exortns  III,   29.    piscis   sonornm   ainans 

vni,  55. 

deornm  cnltns  cnm  hilaritate  et  pnlchritndine  II,  45.  V,  58. 
73.  VI,  73.  Vn,  4. 

deomm  imagines  mbro  pictae  X,  27. 

deus!  deus!  in  precationibns  V^  64. 

devodonis  carmina  VIII,  68«  80. 

dii  y.  mythicae  res.  ynltnm  conTertnnt  et  appropinqnant 
I,  27.  procnl  invocati  I,  36.  ventis  c^ores  fiunt  III, 
73.  praesentes  I,  41.  tntelafes  VII,  24.  per  intemuntios 
placati  IV,  13.  ab  initio/inter  homines  conspicni  IV^  15. 
pascnnt  II,  60.  imparia  amant  VIII,  75.  arboribus  cnlti 
VII,  60.  vinculis  coacti  VI,  19.  cum  patriis  moribns 
efficti  IV ^  58.  forma  humana  nobiliore  V,  58.  VIII,  45. 
adventns  eoram  et  potentia  concntit  IV,  50.  fortcs,  post 
benigni.  V,  61.  a  philosophis  exculti  IV,  4.  pro  argumento 
animae  mnndanae  IV>  8. 

Diomus,  poeta  ex  pastoribus  Sicnlis  IV,  1« 

dithyrambu^  VHI,  55» 

Domitins  Ahenobarbus  IV  Arg. 

dracaena  draco  X,  ^7. 

Ebrietas,  animunl  ^citans  VI,  15. 

ebulnm  X,  27. 

eclogae,  Virgilii  X,  1.  Varii  IX,  35. 

effigies,  ornatus  causa  III,  40.  cum  liciis  VIII,  73.  argilla- 

cea,  censa  VUI,  73.  80.  Priapi  ligneae  VII,  35.  X,  27. 
eXazri  VH,  66. 

electrnm  v.  succinnm  IV,  45.  VI,  62,  VIII,  3.  54. 
elementa  VI,  32. 

Ennius,  verbomm  vnlgarinm  amans  lU^  88. 
Epicharmns  IV,  1. 

Epienras,  qnid  de  reram  origine  senserit  VI»  31-^40. 
eraditio  juventutis  IV,  27. 
ervnm  III,  100. 
Endoxns  III,  40. 


840  INDEX  IN  N0TA8. 

Eaphorio  VI>  70.  73.  X^  50. 

exordia  Vin,  21. 

extemporalia  camiina  m,  59.  YIII,  21. 

Faces  Yin,  29. 

fiigi  m,  12.  IX,  9. 

falx  vinitoria  IV,  40. 

fascinatio  VII,  28.  &8cini]m  VH,  27. 

feminae  bestiae  ad  gregem  designandnm  II,  21.  Vffl,  21. 

Wa  VI,  42.  X,  25. 

Fescennini  IV  Arg.  VIH,  30. 

ficdlia,  Graeca  lU,  36.  VH,  33. 

filix,  adhibetnr  I,  80.  IH,  39. 

fiatula,  nnin»  calami  I,  2.  stridula  111,127.  Vm,  21.  midto- 

mm  calamomm  ?.  syrinx. 
lioreB,  honorati  H,  45.  speciose  mixti  II,  49.  calix,  neda- 

rinin  II,  48.  qno  ordine  singnli  floreant  III,  56. 
fomes,  ex  ferala  X,  25. 
fontes,  sacri  I,  52.  imprimis  cnlti  li,  59.  prope  sepolchra 

V,  40.  fatidioo  terrae  anhelita  repleti  VH,  21. 
fors  yersat  omnia  IX,  5« 
fraxinas  VIT*  65.  f.  omns  L.  VI,  71. 
irondes,  noyellae  adhibitae  I,  80«  ad  serta  et  canistra  firao» 

tnaria  II,  51.  frondiam  sparsio  V,  40. 
fmmentam,  excantatam  VIII,  99. 
falmine  ictae  arbores  frngiferae  I,  17. 
Falvia  IV  Arg.  X,  2. 
famus,  canalibas  non  ednctas  I,  82.  VII,  50.  lignnm  non 

famans  VII,  50. 
fares,  convicti  III,  19. 

Gallns,  Comelias  VI,  64—74.  X,  1.  47.  cam  Asinio  Gallo 
commntatar  IV  Arg. 

OeograiphUnK  Acheloos  VI,  76.  Acesines  fl.  IV,  20.  Adriali- 
cnm  mare  a  Phocaeis  detectam  VIII,  6.  Aganippe  VI, 
67«  X,  12.  Albis  fl.  Romanis  ignotns  I,  62.  Amyelae  VI, 
83.  Andes>  sitas  I  Arg.  21.  48.  58.  m,   1.  111.  Vn, 


INDBX  IN  NOTAS.  S4l 

6—13.  IX,  7.  Aones  VI,  65.  AqtiHeja  VIII,  6-  Aqnitaiua 
X,  47.  Aracynthus  II,  24.  Araria  fl.  I,  62.  Araxes  I,  63. 
Arcades,  mosld  Vn,  4.  siniplioes  et  mdes  VII,  4.  VIII, 
07.  X,  20.  36.  libertatis  amantes  VII,  4.  Dryadas  noye- 
runt  X,  62.  Ariminum  I,  11.  Ariasa  V»  71.  Ascanins  fl. 
VI,  43.  Ascra  VI,  70.  Asopns  fl.  II,  24.  Assyria  IV,  26- 
Ater  Vni,  44.  Bajae  X,  47.  Bactri  I,  65.  Baetica  V,  30. 
Bononia  IV  Arg  Bmndisiom  11,  25.  IV  Arg.  CaUidro- 
mos  Vill,  30.  Carthago  restitnta  V,  27.  Caspioni  mare 
I,  65.  Castalia  X,  11.  Cancasns  VI,  42.  Cephissos  VIII, 
21.  Cephallenia  VI,  76.  Chalcis  X ,  50.  Chaonia  IX,  13. 
Chios  V,  71.  Cios  VI,  43.  Cittus  VIII,  3.  Clarus  VI, 
72.  Cnossns  VI,  56.  Cdchis  VIII,  95.  Colonia  Agrippi- 
nensis  X,  47.  Copais  lacus  VIII ,  21.  Corinthus  restitnta 

V,  27.  Corsica,  Cyrnus,  melle  abundans  IX,  30.  Cremona 
IX,  28.  Cnma  IV,  5.  Cume  AeoUdis  IV,  7.  VI ,  70.  Cy- 
don  II,  51.  X,  59.  Cynaethenses  VII,  4.  Cyros  il.  I,  65. 
Dalmatia  VUl,  7.  Debris  VIII,  44.  Delos  \U,  29.  Delphi 

VI,  29.  Dicte  VI,  55.  Dirce  H,  24.   Dodona  Vlfl,  44. 

IX,  13.  Dolichium  VI,  76.   Echinades  VI,  76.  Kporedia 

V,  17.  Erythrae  IV,  5.  Euphrates  fl.  I,  6?.  Kurotas  VI, 
83.  Gades  I,  65.  Gallia,  frigida  X,  23.  citerior  civitatem 
accipit  V,  34.  rebellat  X,  47.  Garamantes  VIII,  44.  Ger- 
mani  I,  62.    Gortyna  VI,  60.  X,  59.   Grynon,   Grynns 

VI,  72.   Gythium  VI,  83.  Halys  fl.  VIII,  95.  Hebros  fl. 

X,  65.  Helicon  VI,  13.  67.  Hermione  VI,  74.  Hippo- 
crene  VI,  64.  X,  12.  Hybla  I,  54.  VII,  37.  Hypata  VIII, 
64.  Iberia,  orientalis  VIII,  95.  lUyria  VIII,  7.  Ismarus 
VI,  30.  Ismenus  fl.  II,  24.  Istria  VIII,  7.  Italiae  septem- 
trionalis  ora  lutosa  VIII,  6.  Ithaca  VI  ,,76.  Julius  poitiis 
X ,  47.  Lavinius  fl.  IV  Arg.  Libethroa  VI ,  13.  VII ,  21. 
Liburnia  VIII,  7.  Lugdunum  I,  62.  Lycaeus  X,  15.  Mae- 
naluB  VIII,  22.  X,  15.  Mantoa  I,  21.  VII,  1.  IX,  28. 
60.  Megara  VII,  37.  Melpeia  II,  33.  Mesopotamia  I,  62. 
Methymne  Vm,  55.  Mincius  fl.  I,  21.  VH,  13.  Munda 
V,  30.  Mntina  IV  Arg.  Naucratis  VH,  62.  Nericus  VI, 
70.  Nomii  montes  H,  33.  Nyse  VUI,  3.  Oaxui  I,  65. 

16 


242  INDEX  IN  NOTAS. 

Oeta  Vin,  30.  Olmeios  VI,  64.  Olympus  V,  66.  in  My- 
sia  Vm,  3.  Orchomenus  VIII,  21.  Oitygia  VII,  29.  X, 
1.  Oxus  I,  65.  Padus  VI,  62.  Paphos  X ,  18*  Paleis  VI, 
76.  Pangaei  montes  VIII,  3.  Parnassns  VI,  29.  41.  Par- 
Uienios  X,  67.  Parthi  I,  62.  X,  59.  Parthini  VUI,  7. 
Pergamus  VI,  72.  Permessus  VI,  64.  Perufiia  IV  Arg. 
Phasis  I,  65.  Phocaei  detegunt  mare  Adriaticum  VIII,  6 
et  terras  occidentales  IX,  29.  Phoenices  VI,  62.  Pieria 
III,  84.  VI,  13.  Pimpla  VI,  13.  Pindus  VIII,  3.  Pontus 
VIII,  95.  Prusias  VI,  43.  Ravenna  I,  11.  Rhenus  I,  62. 
65.  X,  47.  Rhenus  Bononiensis  X,  59.  Rhodanos  I,  62. 
VI,  62.  Rhodope  VI,  30.  VIH,  44.  Rubicon  fl.  V,  51. 
Salonae  VIII,  7.  Samos,  Same  VI,  76.  Saronicus  sinus 
VI,  74.  "Sauconna,  Saone  I,  62.  Scodra  IV  Arg.  Vni,  7. 
Scyllaeum  VI,  74.  Sicani  X,  4.  Sicilia  IV,  1.  Sidon  II, 
25.  Sithonia  X,  66.  Stymphalus  X,  57.  Syene  III,  105. 
X,  68.  Syracusae  X,  1.  Taenarus  VIII,  55.  Taphos  VI, 
76.  Tegea  X,  57.  Tergeste  VIII,  6.  Thermopylac  VIII, 
30.  Thessalia  Vm,  3.  Thocnia  V,  66*  Thrada  X,  65. 
Tigris  I,  62.  Timavus  VIII,  6.  Tiryns  VI,  48.  Tmarus 
8.  Tomarus  VIII,  44.  Ubii  X,  47.  Vesavius  VII,  65. 
Zacynthui  VI,  76. 

glandes,   Jovis  sive  Sardianae  II,  52.  Aroadicae  VII,  4* 
X,  20.  I 

glastum  IV,  44. 

OrammaHca^  A  in  AI  sine  linea  transversa  III,  106.  aba- 
cus  III,  36.  40.  acanthinae  vestes  III,  36.  axvlos  VII,  1. 
adloqai  VIII,  20.  adolere  VIII,  65.  adorare  VIII,  74.  ad- 
spice  at  c.  indic  IV,  52.  V,  7.  aedes  I,  7.  aeger  I,  13. 
aeqaiperare  V,  48.  aeqaor  I,  59.  ae.  stratom  IX j  57. 
aereus  m,  69.  aestns  III,  98.  V,  46.  aevam  IV,  11.  X, 
43.  aifxaaia  II,  9.  auav  IV,  11.  aliiatum  H,  11.  almus 
Vra,  17.  aXaos  VI,  73.  altaria  I,  7.  43.  V,  66.  alter 
Vm,  39.  altema  pro  alternatim  Y,  14.  amaras  VI,  68.  ^ 
X,  5.  ambarvalia  I,  7.  ambo  et  dao  in  accas.  VI,  18. 
afi^iov  X,  27.  amor  indignus  X,  10.  amores  X,  53« 
ayafiolrj  V,  19,  anima  VI,  32.  animus  IX  >  51.  animatia 


,      JNDEX  IN  NOTAS.  ^43 

VI,  40.  anser  IX,  36.  ante  I,  69.  VI,  80.  anoxaraaTa^ 
Gig  IV,  6.  apposituni  in  media  oratione  IH,  3.  ara  V, 
65.  Aracynthns  H,  24.  arbusta  I,  39.  73.  III,  10.  V,  64*. 
arbotus,  de  pluribns,  VIII,  46.  argutus  VII,  1.  VIII,  22. 
aridus  VIII,  82.  astrum  IX,  47.  ad  astra  ferre  V,  50.  at 

pro  ac  III,  4.  atque atque  V,  23.  atrium  IV,  62. 

avena  I,  2.  avertere  VHI,  66.  avXtog  VI,  86.  aurae  IX, 
52.  aurae  venti  IX  58.  barba  promissa  etc.  VIII ,  34. 
beatus  VI,  82.  bonus  V,  61^  bonum  sit  VIII,  106.  lu- 
bulcus  X,  19.  bucula  VIII,  36.  fiovXvTog  II,  66.  cadere 
IX,  58.  caelum  m,  38.  calamus  I,  2.  xaXafioi  VIII,  21. 
calaUii  H,  46.  V,  71.   Camoenae  III,  59.  cantharus  VI, 

17.  xanvodo%i]  Yll^  50.  captare  frigus  II,  8.  casa  I,  68. 
castra  horrida  X,  23.  xeiinrjXiOy  III,  43.  ceperat  VIII, 
39.  cervi  II,  29.  cespes  I,  68.  xuiy  IX,  41.  cicuta  II, 
36.  V,  85.  xiyyafiaQi  IV,  45.  codex  V,  13.  colonus  I,  3. 
IX,  4.  colostrum  II,  22.  xcofAos  II  Arg.  compellere  II, 
30.  compita  V,  67.  concedite  X,  63.  conchylia  IV,  44. 
condere  soles  X,  52.  congerere  III,  69.  conjugium  VIII, 

18.  conjux  VIII,  66.  connixa  I,  15.  contubernales  I,  3. 
contubemium  I,  28.  cortex,  feminei  generis  VI,  63.  co- 
rymbus  III,  39.  corymbiata  III,  38.  cothomus  VII,,  32. 
crater  V,  68.  creta  I,  65.  xQiyoy  H,  4S.  cujus,  a,  nm 
ni,  1.  culta  I,  70.  cam,  praepos.,  circa,  drcum  II,  12. 
.cum,  conjonct.,  X,  10.  cura  I,  57.  currite  saecla  IV«  46. 
cursus  VI,  80.  cunrus  arator  III,  42.  custos  X,  36.  cya* 
thus  III,  36.  Cynthus  II,  24.  da  pro  dic  I,  18.  dama, 
virili  genere  VIII,  28.  daps  VI,  79.  dativus  pro  ad  c. 
accus.  II,  30.  VIII,  101.  debent  VIII,  93.  decim  UI,  71. 
deducere  VI,  5.  defendere  VII,  6.  deliciae  IX,  22.  de- 
pellere  I,  21.  dibapba  IV,  44.  ^iyog  Vn,  33.  disjunctio, 
poetica  V,  28.  divinus  X,  17.  Joff  I,  18.  ^Qar  III,  77. 
^(oya^  Vin,  21.  ducere  VIII,  68.  ducere  xolorem  IX, 
49.  dolcis,  dolce  VII,  37.  dum  VII,  6  ecquis  I,  26.  eheu 
II,  58.  eicit  III,  96.  eclogae  X,  1.  electra  VIII»  54. 
efjfiag  VII,  32.  en  umquam  I,  67.  VIII,  7.  ey^qofiig  VII, 
32.  enifieXaj^riftay  ento^tj  VIII,  21.  eo^eiy  m,  77.  nrtfg, 

16  * 


244  INDfiX  IN  NOTAS. 

^riJTfg  1X9  34.  exordia  VI,  33.  extorris  YIII,  10?«  exuTiae 
YIII,  01.  llMere,  i.  e.  mactare,  c  a}>l.  et  acc^  III,  77. 
fiicere  carmina  III,  86.  YII/  t23.  feUax  IV ,  24.  familia 
.  II»  1.  far  piam  VIII,  82.  fendo  VII,  7.  femim,  fenus  I, 
49.  feo  I,  40.  fero  I,  49.  ferre  se  IX,  22.  ferre  pro  an- 
lerre  V,  34.  YIII,  106.  IX,  51.  fidos  I,  49.  figere  cervos 
U,  29.  fiiicata  IIT,  38.  finis  1«,  62.  fio  I,  49.  flos,  i.  e. 
calyx  floria  Y,  38.  florea  H,  58.  flomen  I,  51.  ¥,84. 
foedus  I,  49.  foeta  I^  49.  fontes  IT,  50.  V,  40.  YII,  45. 
X^  42.  forda  I,  49.  Ibvere  III>  4.  fragiUs  VIII,  82.  fran- 
go  YIII,  82.  fraus  lY,  31.  firigidos  III,  03.  frigoi  Y^  70. 
frondare  I,  56   ll^  70.  IX,  61.  fundere  IV,  20.  IX,  41. 
pro  efiiiudere  V,  71.  foo  I,  49«  fuit  pro  fuiHet  II  ^  14. 
for  III,  16.  gemere  I,  58.  geni  lY,  9.  geo,  geno,  gero^ 
genero  I,  40.  gesum  Y,  31.  gigno  I,  49.  gnatui  ¥,22. 
YQaiptiyy  yQiqny  ¥,  14«  graminii  herba  ¥,  26.  gravia  I, 
49.  Graeca  positio  III,  12.   yQumg  ¥111,  27.  hasta  ¥, 
31.  hedera  I¥^  11.  hederata  III,  38.  heUx  III ,  39.  hinc- 
hinc  I,  53.  hifice  pro  hice,  non  his  pro  hi  III,  102.  hocc* 
apri  pro  lioc  apri  ¥11,  29.  jactare  II,  5.  ignarus  p.  igno^ 
tos  ¥1,  40.  imperfectnm  et  perfectum  quomodo  adhibita 
n,  2.  X,  10.  in,  deest  I,  64.  inddere  IX,  14.  inconditos 
II,  4.  incombens  olivae  ¥111,  16.  indignus  ¥111,  18.  X, 

10.  indicatiyus  perfecti  pro  conjunctivo  plusquaniperfecti 

11,  14.  inducere  IX,  20.  iners  I,  27.  infindere  I¥,  33. 
inhre  I¥,  11.  injustus  III,  ^33.  inserere  I,  73.  IX,  50. 
interea  X,  55.  intonsus  ¥,  63.  loy  U,  47.  ipse  I¥,  21. 
iste  I,  28.  it  proniptum  ¥111,  6.  iterare  II,  66.  iteratio 
II,  39.  post  parenthesin  anget  ¥111,  5.  89.  jugum  X»  11. 
juncas  I,  48.  Jussa  ¥111,  11.  ivy$  ¥111,  68.  labores  X, 
69.  lacerti,  virili  genere  II,  9.  Xaya>fioXos  X,  56.  laeva 
I,  16.  lanx  satura  II,  53.  lapis  I,  47.  lararium  I,  7.  laa- 
nis  p.  lauroB  ¥1,  83.  ¥IU,  13.  82.  lavare  I,  28.  lea, 
leaena  II,  63.  legere  mala  ¥IU,  38.  oram  ¥UI,  7  Xii- 
fAtav  ¥11,  58.  Xnqtoy  U,  45.  48.  libare  ¥,  26.  ¥11,  68. 
liber  ¥,  13.  Xifivn  ¥U ,  58.  libom  ¥11 ,  33.  Hdum  ¥ni» 
68.  74.  limes  I,  53.  limosa  palnt  T,  48.  Aii/;  ¥n,  58. 


INDEX  IN  NOTAS.  24^$ 

liqoidas  VI,  33.  litns  Y,  83.  loqaens  Yin,  22.  lacos 
YUI,  86.  Xy  58.  ladere  I,  10.  lados  I,  10.  lapns  in  &- 
bala  IX,  54.  lastrare  X,  55.  lax  Yin,  86.  Xvxriy  ^ivS 
YIII,  86.  Lycisca  III»  18.  lymphati  YI,  13.  magister  IT, 
1.  malam  X,  61.  manales  I,  52.  Mavors  pro  IKIars  X, 
44.  mediam  yerbum  Vlli,  4.  26.  meditari  I,  2.  milu  VIII» 

0.  d5.  miniam  X,  27.  mittere  UI,  71.  IX»  6.  mixtis  Nym- 
phis  X»  55.  mola  VIII»  82.  mollif  i.  e.  matarns  ad  eden- 
dnm  I»  8i.  sine  aristis  acriter  pangentlbas  IV»  28.  mon- 
ieB  intonsi  V,  63.  moretum  II»  11.  malctralll,  30.  man- 
dus  lU»  105.  IV»  9.  mondi  VI»  34.  monns  III ,  44.  VIll, 
60.  marex  IV»  44.  mormar  IX»  58.  myrtas  p.  myrtos 
VII»  7.  nam  disjanctnm  a  qnis  IX»  40.  nardssos,  femlnei 
generls»  ut  rtcQxiaacs  et  vaxiy&os  V,  38.  natora  IV,  9. 
nec  p.  nequidem  lU»  102.  nee  p.  ffon»  necdum  jf»  nondum 
IX»  6.  26.  nemos  VU,  59.  Vill»  86.  X»  43.  nescio  qnid 
VIII,  107.  nomen  proprium  pro  nomine  appellativo  VII, 
70.  noTalia  I^  70.  nox  IX»  44.  nulia  nec  nec  V,  25.  nullo 
cnlta  IV»  18.  nameri  IX»  45.  nuper  III,  2.  natare  IV» 
50.  VI,  28.  rvf4.(pokfjnjoi  VI,  13.  offringere  IT,  66.  olere 
IV»  49.  operari  UI,  77.  opUio  X»  19.  ops  VI»  79.  X» 
19.  orbis  UT»  41.  ortas  sigoorum  IX»  46.  qvXai 
VIU,  82.  Pades  VI,  62.  THxi^m  et  naiCiiy  I,  10. 
pagina  VI,  12.  palnmbes,  haec  et  hic  I»  57.  III  ^  69. 
pampinare  11,  70.  paropinata  III,  38»  Har  II,  31.  parere 
lU»  56.  pateilal,  43.  patrial»  3.  peooraV»  60.  pecaliom 

1,  20.  32.  pecoliares-pecalatoriae  I,  32.  pecus  lU,  101« 
V^  00.  pedes  dacont  IX,  1.  m^doy  VII,  32.  pedom  V^ 
88.  nifinuy  lU,  71.  perditos  U,  59.  VIU,  88.  perqne- 
perqoe  X»  23.  petere  responsa  I,  44.  (faQfjtaxoy  VIII,  95. 
ifarra  lU,  69.  ipvoi  I,  49.  pingere  II»  50.  pingnis  I»  33. 
VIII»  54.  65.  jAnha  p.  pinos  VIII»  22.  ploralis  pro  sin- 
golari  III ,  36.  fjiuruma  p.  plurima  VIII ,  95.  poculam 
YlUf  28.  poeoitet  me  II,  34.  X,  16.  po^ta  IX,  32.  noitiy 
III,  77.  pomam  I,  37.  80  If»  53.  pompa  U,  53.  UT»  71. 
nonaya  VUI»  8^.  posf  I,  69.  fwteroi  p.  posses  I,  79. 
praecipere  lU,  98.  praefiscine  VU,  i7«  praesens  pro  per- 


846  m>EX  IN  NOTAS* 

fecto  I,  16.  Vin,  45.  praetemavigo  VIII,  6.  praevaricari 
III,  42«  praeYenieiiB,  disjfuictoin  YIII,  J7.  prata  X,  42. 
priina  VI,  33.  nQiyog  VII,  1.  TrQoaa/nty  nQouvXtov  VII!, 
21.  prooedere  IX,  47.  propter  VIII,  87.  prornmpere,  act. 
potestate  Vin,  6.  nQognnuv  VIII,  20.  protenaa^  pro- 
tinns  I,  13.  t//v;fij  VI,  32.  puella  VI,  47.  pneri  I,  46. 
pnblicani  pecoarii  III,  1.  pnlyia  emditoa  Ifl,  41.  porpa- 
rens  IX,  40.  porpora  IV,  44.  potare  II  ^  70.  qoi  et  qmi 
pro  coi  IV,  62.  qaadmpes  V,  26.  qoale,  doplicatnai  V, 
46.  qui  p.  quU  I,  18.  absente  est  I,  54.  qaincnnx  I,  73. 
qnis,  qaid,  relativooi  Yetarom  II,  2.  qoisqois,  qoicaaiqoe, 
qoisqoe,  qoandoqoe  etc.  III,  109.  IX ,  14.  ^uod  pro  fro- 
pfer  quod  IX,  14.  qaom  III,  77.  qootiens  III,  72.  radere 
forcipe  I,  28.  radios  HI,  4i.  rapidus  I,  65.  II,  10«  regna 
I,  69.  rejicere  III,  96.  reqoiescere  VIII,  4.  responsom^  I, 
44.  rex  VI,  3.  Qi^iv  III,  77.  risn  cognoscere  IV,  60. 
rivus  aqnae  V,  47.  YIII,  S^.  Qo/ifiog,  QVfifiog  VIII,  68. 
rnpes  I,  56.  X,  14.  rasticns  II,  56.  aacelinm  III,  9.  sa- 
crarinm  IIT,  9.  sacris  I,  7.  saecolom  IV,  5.  salictom  I, 
54.  salionca  V,  17.  saltas  X,  57.  afAvdtxXiov  VII,  32.  sas, 
sis,  sos  VII,  54.  sata  III,  82.  scalpram  III,  38.  sdiola  I, 
10.  scribae  proxima  qoaeque  conjangont  VIII,  74.  scri- 
bere  V,  14.  seges  IX,  48.  semina  VI9  32.  semper  I,  53« 

III,  62.  VII,  50.  sepes  I,  53.  VIH,  37.  in  sepibns  VHI, 
37.  septuro  I,  33.  serero  I,  72.  si  II,  27.  si  certet,  dicit 

IV,  58.  si  legat,  canet  VI,  10.  ad  sidera  V,  43.  sic  IX, 
30.  siccare  II,  42.  silex,  bic  et  baec  I,  15.  sika  II,  31. 
VI,  39.  X,  52.  simns  X,  7.  sinum  VII,  33.  soles  IX,  52. 
speiaea  X,  52.  spicnlum  X,  60.  spineta  II,  9.  spiritus 
IV »  54.  fixayovtng  VIIT,  65.  stamen  VITI,  74.  stirpa, 
haw  ei  Atc  I,  15.  stratns  IX,  57.  stringere  IX,  61. 
stmctora  orationis  VI,  80.  VII,  66.  VHI,  66.  88. 
110.  transposita  I,  67.  76.  IX,  2.  «ihi  sonat  m  VII,  54. 
snbjicere  X,  74.  submittere  I,  45.  soboles  IV,  49.  aooeus 
ITI,  6.  superare  VTII,  6.  tamquam  X,  60.  fMliim  pro 
moA>  VI«  16.  deest,  quantum  VI,  29.  tifAivog  m,  9. 
tempinm  ITI,  9.  tcrra  VHT,  73.  terrae  IV,  14.  tbiasos  V. 


INDEX  IN  NOTA&  247 

30.  d^vfifittTay  O^vXrjftata  yiHy  82.  tollere  ad  astra  Y^  5f. 
tondere  novacala  I,  38.  toreutice  TII^  36.  tomns  III,  38* 
torrens  YII,  52.  tris  ITI,  105.  tristis  11,  14.  triYiom  III, 
126.  tagnrium  I,  68.  tblemnt^  breviatam  IV,  61.  tam^ 
enamerans  YI,  62«  64.  tarbator  I^  12.  tarbo  VIII,  68« 
udum  apiam  VI,  68.  vXri  X,  24.  Ulixi  YIII,  70.  ulva 
yill,  88.  in  unum  VII^  2.  unusqaisqais  III,  109.  upiiio 
X,  19«  vnyov  xmftix  Vj  26.  v7io<prijrig  I,  44.  usque  IX, 
64«  ut-ut  yiTT,  41.  uyidns  X^  20.  yallis  II,  40.  vates  IX, 
34.  vector  IV,  38.  venenum  VIII,  95.  yerbena  VIII,  65» 
yema  I,  1.  yersare  X,  68.  yersipellis  VIII,  97.  yeraus 
VI,  12.  yictima  I,  33.  yitia  I,  82.  II,  1.  yilticus  IX,  1. 
yinea  I,  73.  yiola  II,  47.  yir  VI,  66,  yirgo  VI,  47.  yiri- 
dis  II,  30.  Vn,  12.  X,  74.  yitiarinm  III,  11.  yitta  VUI, 
64.  vcHelnm  pro  vtXiem  VII,  19.  Zav  II,  31. 

gratiamm  actio  V,  67.  qaando  agebantur  V,  70 — 74. 

grypes  Vni,  27. 

Haedi,  a  pueris  pasti  II,  30. 

Hecatea  yertigo  VIII,  68. 

hedera  III,  39.  VII,  32.  Baccho  sacra  IV,  19.  VII,  32.  61. 

Vm,  13.  corona  hederacea  VII,  25. 
helichrysos  III,  39« 
heroes  y.  mythicae  res. 
Hesiodns  VI,  70.  73. 
Hesperus  VI,  86.  sempiterna  stella  yespertina  VIII,  17.  pro 

Lucifero  VIII,  30.  ejus  ortas,  improprie  VIII,  30.  X,  77. 
hibiscns  11,  30.  X,  71. 

horae,  ex  umbra  cognitae  11,  67.  ciyiles  IX,  52. 
hordeum  V,  37.  antiquissimum  frumentom  Graecorum  VITTj  82. 
houlette  V,  88. 
humanitas  yetemm  I,  10.  32.  II,  45.  ni,  52.  IV,  26.  30. 

V,  58.  73.  VI,  27.  73.  VII,  4.  VIII,  2. 
hyadnthas  II,  18.  50.  ni,  106.  X,  39. 
hyems,  tempus  pluyiale  V,  70.  X,  66. 
Ibiscus  y.  hibiscus. 
idyllia  I,  19.  III,  1.  VIH,  21.  ante  Theocritum  IV,  1.  Va- 

rii  VI,  2. 


S48  INDBX  IN  NOTAS. 

ignis,  reoonditns  et  resdtatas  YT,  42« 

ilex  Vn,  1.  IX,  15. 

infantes»  a  fitfciflatione  maniti  III,  108,  rident  40°*^  die; 

mataras  risaa  qaid  signilicet;  a  matre  arrisi  IV,  60. 
intercalarea  versas  VIII>  21. 
irii  II,  50. 
isatis  IV^  44. 

jnglandes^  naces,  in  noptiis  VIII,  30.  arbor  X,  75. 
lulas,  aactor  gends  Joliac  V,  22. 
Jolias  IX,  47. 
joniperaa  VII,  53*  X,  76. 
jusjorandam  III,  73.  Veneream  VIII,  19. 
iynx  Vni,  68. 
Labrosca  V,  7. 
lac^  pressom  I,  81.  recens  II,  22.  a  mercenariis  a?ersam  lll, 

5.  praecipitarlll^  98.  semideu  rasticis  consecratam  VII,  33« 
lacerta,  yiridis  n,  9. 
XayeDpoXoy  V,  88.  X,  56. 
lana,  in  rebas  magicis  VIII,  74.  rabra  VIII,  64. 
larices  VI,  62.  VII,  66. 
laadatiO)  sai  et  maligna  ab  aliis  nocet  VII,  27. 
lauras  U.,  54.  Apollini  sacra  VII  >  62.  triomphantiam  VIIT^ 

13.  asta  VIII,  82.  Belpliica  X,  13. 
lectistemia  IV,  63. 
lentiscos  m,  83. 

leo  U,  63.  V,  27.  VID,  44.  argamentam  Bacchi  X,  27. 
Xfvxoioy  n,  47. 
Liberalia  V.  30.  67. 
lidam  Vm,  68.  75. 
ligastram  11,  18. 

liliam,  candidom  II,  45.  majiis  X,  25. 
limen  janaae^  in  re  magica  VIII,  92. 
limites  consiti  I,  53.  IX,  9. 
Linos,  Ailinos  VI,  67. 
litaas  V,  88. 

Lirias  m,  86.  IV  Arg.  VI,  74. 
loliam,  temalentam  ex  tritico  et  bordeo  V,  37. 


INDEX  IN  NOTAS^  849 

lotos  Vin,  21. 

Locifer  Vm,  7.  17.  pro  Uespero  VIII,  30. 

Inctts  yi,  73. 

ladi  I,  10.  Apollinares  V,  37. 

Lana,  defixa  yill,  69. 

iDpnfl,  piscis  YIII,  6, 

lupns  in  fabula  IX^  54« 

lastralis  aqua  YIII,  64. 

latnm,  herba  lotealY,  44. 

lynx  V,  30.  VIII,  3. 

lyncorion  VIII,  3. 

Maecenas,  Virgiliom  toetar  I  Arg.  paeem  Brondisinam  pa- 

ciscitar  IV  Arg.  fiistidiosas  II,  11. 
Maevios  lU,  90. 

magae  Vin,.  102.  Italicae  et  Thessalicae  VIII,  64.  60. 
magicos  rbombus  VIII,  68.  magicae  herbae  VIII,  65.  Pon* 

ticae  herbae  VIII,  95.  raagica  yis  yisos  III,  103.  in?idiae  VII, 

28.  ad  magicas  ykes  depellendas  VII^  28.  VIII^  72«  90. 
magistratos  sommos  quanam  aetate  aggrediebantor  IV^'48s 
mala,  malti  generis  II,  51.  III,  64.  VIII,  36.  Veneri  sacra 

m,  64.  aorea  m,  71.  VI,  61.  Vm^  53.  dtrea  III,  71. 

VI,  61.  Medica  m»  70«  Ponica  m,  71. 
MarceUos  IV  Arg. 
C.  Marios  V,  30.  VI,  17. 
mathematica  sopellex  m^  40.  matliemattci  palvere  pingen- 

tes  III,  41. 
matrimonia  Romana  I,  28. 
matronae  nebant  VI,  5. 
mel,  ros  aetherios  m,  89.  IV,  20.  V,  29.  Corsicos  IX,  30. 

Hyblaeos  I,  54*  VII,  37.  meUificiom  circom  Mantoam  I, 

54.  VII,  13. 
menses,  magni  (mondani)  IV,  12.  periodici,  synodid  IV,  61. 
mentha  II,  53. 

mereatara^  Indica  I,  65.  Phoenida  VI^  62. 
meridiana  qoies  pastorom  Vm,  45. 
meridionales  gentes,  in  sermone  liberiores  m,  8,  polchra 

acrios  sentientes  III^  56.  59.  VI,  27. 


SSO  INDEX  IN  NOTAS. 

Messala,  M.  Valerias  IV  Arg.  VI,  74. 

messis^  spatium  temporis  IX,  50.  pro  aestate  lil,  4^.  V,  70. 

messores^  qaiescont  meridie  II^  10. 

Meton  ni,  40. 

f.uktog  X,  27. 

minium  IV»  45.  X,  27. 

Mithridates  I^  65.  V,  30.  VIH,  95. 

mola  salsa  in  sacrificiis  VIII,  82. 

mollities  qaaedam  inter  Romanos  I,  28. 

mora  Mori  nigraeL.,  qaando  matura  VI,  22. 

moretam  11,  11« 

mors^  somni  imagine  X.  33. 

mortai,  ubi  sepalti  V.  40.  IX^  59. 

mulctrale  III^  30. 

Mammius  VII»  4* 

mundanas  annas,  varias  IV,  5.  Sibyllinas  in  decem  saeeola 
et  qaatuor  anni  tempora  sive  aetates  descriptos  IV,  5 — 7. 
mundana  aetas,  cui  pareat  IV,  6.  VI>  41* 

tnnhdana  anima  III,  60.  IV,  5. 

Mundi  terrarumque  descriptio*  aetber  supra  Innam  V,  57« 
Aethiopia  VI,  62.  X,  68.  Africa  I,  64.  Araris  fl.  Rhenam 
Rhodannmqoe  conjungit  I,  62*  Arimaspi  VIII^  27.  Arcti- 
cns  circolas  X^  47.  duplici  potestate  X^  65.  Assyria  IV, 
25.  Britannia  l,  66.  Cassiterides  VI,  62.  Cancasos  VT, 
42.  Celtica  et  Scythia  terminis  Incertis  I,  62.  Cimmerii 
VI ^  62.  coelum  circumfiexu  sno  orbem  terraram  tegit 
IV,  52.  V,  43.  VIj  62.  83.  cava  conyexitate  sna  mnndura 
complectitur  IV,  9«  Colchis  IV^  34.  Delphi,  terrarum 
nmbilicus  VI,  29.  Eridanus  VI,  62.  Garamantes  VIII,  44* 
Germani  I,  62.  Hyperborei  VI,  61.  62.  VIH,  27.  Indi  I, 
62.  65.  VI,  62.  Libya  VIII,  44.  Lignres  i^iyveg)  VI, 
62.  mare  mediterranenm  VI,  35.  Morini  I,  66.  Oaxes  I, 
65.  Oceanus  I,  65.  VI,  62.  X,  47.  Oceani  insnlae  I,  65« 
fortanatae  IV,  21.  Olympus,  altitado  coeli  V,  56.  orbis 
terrarum  I,  66.  oYatus  et  rotundns  IV  ^  17.  VI^  62.  in 
partes  tenebricosam  et  sole  illnstrem  s.  septemtriones  et 
meridiem  diyisns  VI,  62.  X,  65.  ejas  termini  I,  61«  Or- 


*  INDEX  IN  NOTAS.  S»i 

Gus,  ejns  aditas  VI,. 62.  74.  ibi  coUoeata  VI ^  74.  Oxus 
I,  65.  Padus  VI,  62.  Parthi  I,  62.  65.  polus  X,  47.  pb- 
laris  X,  65.  Pontos  VIU^  95.  RhenoS  I,  62.  65.  VI,  62. 
X,  47.  Rhipaei  VI,  62.  VIII^  27.  Rhodanns  cum  Eridano 
conjunctus  I,  6^  VI,  62.  Scythia  I,  65.  VIII,  3.  X,  65. 
incerds  terminis  1 ,  65.  Thraciam  complexa  VII ,  3.  Sol, 
noctu  rediens  VI,  62.  citra  Oceani  insolas  I^  66«  Solis 
cnrrus  VI,  62.  Syene  X^  68.  Taprobane  I,  66.  Thracia, 
pro  teiris  septemtrionalibus  X^  65.  tropicos  cancriX,  68, 

mundns  III,  61.  IV,  50. 

morex  'IV,  44. 

mus,  divinans  VIII,  93. 

musica  VI,  28«  feras  alliciens  II^  24.  VIII,  2. 

myrica  IV,  2.  planta  fatidica  X,  13.  myricamm  yalles  et 
colles  lanriferi,  in  similitndine  VI,  10.  X,  13. 

myrtns  II.  54.  tenera  planta  VII,  6.  Veneri  sacra  VII,  62« 

MulMca.  axiqmg  VII,  61.  Achilles  IV  ^  36.  Admetus  VIII, 
30.  Adonis  X,  18.  Aeaea  VUI,  70.  Aedon  VI,  79.  Aeetes 
VI,  46.  Aegle  VI,  20.  Aglaonice  VIII,  69,  agrorum  dii 
Vn,  33.  X,  26.  Ajax  Salaminius  m,  106.  Alcides  VH, 
61.  Alphens  X,  4.  Amphimams  VI,  67*  Amphitrite  VI, 
74.  X,  5.  Amphion  11,  24.  Amyclas  III,  lOO.Anna  Pe- 
renna  III,  87.  Antiope  II,  24.  Apollo,  abest  a  Nuroae 
indice  IV,  10.  ejus  cantus  VI,  29.  82.  Cynthios  VI,  3. 
lustrat  IV,  10.  Myricaeus,  Myrioinns  X,  13.  Nomion  X, 
21.  pastor  V,  35.  VIII,  3.  X,  21.  pulcher  IV,  56.  Smin^ 
theus  VIII,  93..  ttansformatns  IV,  20.  Arcas  II,  34.  Are- 
thusa  X,  1.  4.  Argo  VIII  ,44.  Argonautae  IV,  34.  VI, 
43.  VIII,  6,  Ariadne  V,  29.  VI,  46,  VII,  58.  Arion  VIII, 
56.  Astraea  IV,  6.  Atalanta  VI,  61.  Aurae  UI,  73.  Ao- 
rora  VI,  62.  Bacchns  VII,  61.  cum  Cerere  vsk^e»  homi^ 
ncs  excolit  V,  29.  diyinos  spiritus  afflat  III,  89*  VI,  13. 
poma  inyenit  VI  ^  61.  praeest  Najadibus^  choreas  ^ucit 
X,  55.  sacra  V,  31.  Bona  Dea  IV,  63.  Calchas  VI,  72. 
Callisto  II,  34.  Camoenae  m,  59.  Castor  VIII,  6.  Cer« 
beras  VI,  74.  Ceres,  homines  erudit  Y,  29.  Charybdis 
VI  >  74.  Chelidon  VI,  79.  Chiron  VIII,  69.  Cinyras  IX, 


2S2  INDEX  IN  NOTAS. 

35.  X,  18,  Circe  VI,  46.  VTII,  70.  Ciris,  Cyiis  VT,  74. 
X.  18.  Clymene  VI,  63.  Crataeu  VI,  74.  Caba  IV,  63. 
Cybele  VI,  61.  VlII,  21.  Cycnas  VI,  62.  Cydops  IX, 
39.  Cytlaras  VIII,  6.  Daedalas  VI,  46.  Daplme  III,  63. 
Dai^bnifl  II^  25.  V,  20.  Dardanas  II,  61.  Delia  VII,  29. 
Deacalion  VI,  41.  Deverra  X,  24.  Diana  VII,  29.  Ephe- 
sia  X,  27.  transformata  IV,  10.  diluyiam  VI^  41.  Dione 

IX,  47.  Doris  X,  5.  Dryades  V^  59.  X,  62.  pro  Mnsis 

X,  55.  Edulia  IV,  63.  Epbialtae  X,  24.  Epimeliades  X, 
62.  Epimetheas  VI,  42.  Eapbeme  VI,  67.  Boropa  VI, 
60.  Rarypylas  VI,  72.  Fataa  IV,  63.  Faana  IV,  63. 
Faonus,  Fauni  Yl,  27.  ab  Horatio  car  namqnam  Paa 
Gt  Panes^  a  Virgitio  cur  vix  aliter  appeUentar  VI,  27. 
fontiam  dii  qaomodo  cultl  I,  51.  Fors,  Fortana  IX,  5. 
Gaea  VI,  35.  Vni,  93.  Galatea  VII,  37.  Genlas  lU,  76. 
Grynas  VI,  72.  Hamadryades  X,  62.  Hocate  IV,  10. 
Vni,  75.  Heliades  VI,  62.  Heiios  y.  SoI.  Hercoles  IV, 

60.  62.  VI,  74.  qaa  eoronatus  VII,  61.  Heroes  I,  6.  IV, 
16.  V,  57.  heroica  aetas  IV,  35.  VT,  43«  Hespeiides  VI, 

61.  Heffperns  VIII,  17.  30.  Hippomenes  VI,  61.  Hyadn- 
thns  III,  63.  106.  VI,  82,  HyUs  VI,  43.  lacchos  ▼.  Bac- 
chns.  lapetos  VI,  42.  laSon  IV,  34.  VIII,  47.  Iphides 
IV,  60.  Jnstitia  IV,  6.  Intercido  X,  24.  Innns  X,  24. 
Jnno  l«ndna  IV,  63.  Junonis  hortas  VI,  61.  Jupiter  III, 
60.  VI,  41.  VII,  60.  initia  qnaeqne  primiqne  honores  d 
consecrati  FV,  49.  legato  sno  genns  Instrat  hamannm  IV, 
13.  Itylns,  Itys  VI,  79.  Lamia  VI,  74.  Lara  V,  67. 
Lares  I,  7.  43.  pnbUd  V,  67.  Liber  VII,  58  y.  Bacchas. 
Libertas  I,  27.  m,  84.  Linos  IV,  56.  VI,  67.  Loebasins 
VII,  58.  Ludfer  VIII,  17.  Lndna  IV>  10.  63.  Lnna  IV, 
10.  Lnpercns  VI,  27.  Lycaon  VIII,  97.  Lyncns  Vm,  3. 
Macrobii  Orphei  IV,  5.  Manto  VI,  72.  Mars  X,  44. 
Mars  Silvanas  X,  24.  Marinae  deae  candidae,  postea 
ooemleae  et  comis  yiridibos  VII,  38.  Medea  VIII,  47. 
Melampns  VI,  48.  Merops  VI,  62.  Midas  VI,  19.  Mi- 
ncrra  II,  61.  noXtovxoCy  nvlimty  axQcaa  II,  61.  cjns  of- 
ficina  VI,  42.  tibiam  rectam  inyenit  VIII,  24.  Minos  VI, 


INDBX  IN  NOTAS.  8B3 

45*  Minotaonu  VI,  40.  MoiQat  IV,  47.  Moiisos  VI,  7^ 
Musae,  nymphae  fontiiim  IIT,  84.  VI,  1.  13.  VII,  21.  X^ 
1.  oommonefiiciont  VII,  19«  ona  pro  ploribns  X,  70.  Mii- 
saram  eoUos  ex  Thracia  VI  ^  19,  Vn,  21.  Myrriia  X, 
18.  Najadea  II,  46.  pro  Moaia  X,  9.  55.  Nemeais  VII, 
27.  Neoptolemos  VI,  72.  Neptonos  VI,  46.  Nereicles  If, 
46.  Nereos  VI  ^  35.  Nisas  VI,  74.  Nomion  y.  Apollo. 
Nymphae  II,  46.  X,  62.  Mthai  X,  62.  Dictaeae  VI^  56. 
inspirantes  Vlf^  21.  X^  55,  longaevae  VII,  30.  Oebalns 
W^  106.  Olympos  VI,  19.  Ops  IV,  63.  X,  19.  Oreades, 
Orestiades  X,  62.  Orpheos  III,  46.  VIII  ^  56.  Gjos  ortus 
IV,  55.  Paean  IV,  10.  Pales  V,  35.  Pan  n,  31.  IV,  58. 
VII,  24.  nibra  pictos^  immitis  X,  26.  ferarom  et  apiom 
costos  X,  30.  argnmentom  mondi  II,  31.  inventor  fistu- 
lae  II,  31.  et  tibiae  arandineae  VIII ,  24.  pinos ,  ilices, 
qoercos  ei  sacrae  VII,  24.  Pandareos  VI,  79.  Pandion  VI, 
79.  Paris  II.  61.  Parcae  IV,  47.  PasiphaS  VI,  46.  Pergamus  ^ 
VI,  72.  Perse,  Perseis  VI,  46.  Perseos  VI,  48.  Phaethon,  plora 
significans  VI,  62.  Philomela  VI,  79.  Phoebos,  cognomen 
Apoltinis  posteaqoe  Solia  VI,  62.  Pholos  VI,  14.  Phor- 
eys  VI,  74.  Phrygia  mater  t.  Cybele.  Picomnos  IV,  63. 
Picos  VI,  19.  27.  Pierides  VI,  13.  VIII,  63.  IX,  33.  X, 
72.  Pilamnas  IV,  63.  X,  24.  Pitys  VH,  24.  Phito  VI, 
74.  Polyphemos  IX,  39.  Polytechnos  VI,  79.  Pontos  VI. 
35.  Potica  IV,  63.  Priapos  ni,  65.  V,  74.  VH,  33, 
Proetos,  Proetides  VI,  48.  VIII,  82.  Procne  VI,  79. 
Promeiheos  VI,  42.  ProMrj^na,  mysdca  VII,  58.  Pyrrha 

VI,  41.  Rhodos,  Rhode  VI,  62.  Satornas  IV,  6.  VI,  41. 
8atyri  V,  73.  VI,  13.  X,  55.  Schoeneos  VI,  61.  Scylla, 
duplex  VI,  74.  Selene  IV,  10.  Semele  VII,  58.  Semones 

VII,  33.  Sileni  VI,  13.  Silenqs  VI,  14.  18.  Silvanos  X, 
24.  Smyrna  IX,  35.  X,  18.  Sol  VI,  46.  idem,  qni  ApoUo 
IV,  10.  Phaethon  et  Plioebos  appelkitos  VI,  62.  Ster- 
qoiUnios  IV,  63.  Syrinx  H,  30.  Telephos  VI,  72.  Telhis 

VIII,  93.  Tems  VI,  79.  Thalia  VI,  2.  VII,  21.  Theseos 
VI,  46.  Thetis  IV,  32.  Tiphys  IV,  34.  Tiresias  VI,  72. 
Tithonos  VI,  62.  Triptolenuis  Vm,  3.  Triton  VI,  74, 


254  INDBX  IN  NOTAS. 

Trivia  IV,  10.  Typhon  VI,  74.  BlyMai  Vm,  70.  Urania 
VI,  67.  Venti,  vitam  aspirant  VI,  41.  Venna  V,  23. 
Marda  VII,  62.  avia  gentis  Juliae  IX,  47.  Vertamnns 
U,  45.  Vulcani  et  Minervae  offidna  VI,  42.  Zethns  II,  24. 

Nafdssas,  trinm  temporom  II,  48.  V,  38. 

nardas,  Celtica  V,  17.  silvestris  IV,  19.  { 

ruQ&riC  VI,  42. 

natalis  clies  III,  76. 

nebola,  cadens  VI,  38. 

nectar  V,  71. 

Noctumas  v.  Hesperas. 

nodi  amoris  VIIT,  77. 

Notas  II,  58. 

nova  lana  I,  43. 

novale  I,  70. 

nuces,  Heracleoticae  II,  52.  v.  jaglandeg. 

Nama  II,  70.  ejus  indigitamenta  IV,  10. 

namerorum  in  carmine  effectus  VI,  27. 

namerus,  impar  VIII,  75.  —  II,  19.  IV,  6i. 

naptialia  VIU,  29. 

nymphaea  nelumbo  h»  IV,  20. 

Ocnus  IX,  60. 

Octavia  IV  Arg. 

Octavianos,  v.  Caesar. 

oenantheV,  7. 

olea  I,  17.  oculos  emittit  VU,  48. 

oleaster  III,  83. 

olor,  ApoUini  sacer  IX,  29.  cantas  olorinus  VUI,  55. 

omasum  I,  21. 

omen,  malum  I,  17.  IX,  15. 

Orbitias,  novae  poeseos  contemtor  UI,  90. 

omus  VI,  71. 

ostram,  marinnm  IV,  42. 

oves,  quiescunt  II,  8.  candidae  U,  20.  Aeihiopum  X,  68. 
numerus  gregis  U,  21.  admissnrae  tempus  U,  20.  pasto- 
rem  sequnntur  U,  23.  quando  mulgentur  UI,  5.  stoUdae 


INDBX  IN  NOTAS.  ^ 

m,  05.  nobilior^  amrea  aetate  iV,  45.  qoando  ]^tum 
a€tee  VIII,  16. 

Palatiiim  IV,  4« 

Palilia  y,  35«  74. 

paliiinis  y,  39* 

palmnbes  I,  57.  III,  69. 

papaTer  n,  47. 

pana,  aagnralia  IX,  15* 

Partfaeniiui  VI,  70.  74. 

pascna,  aestiYa  I,  1. 

pastores  t«  agrioolae;  agiicnltQram  et  Tenationem  exercent 
l,  54*  73.  operae  iubseciYae  n,  72.  X^  71.  casae  1 ,  68. 
79.  eruditi  I,  2.  m,  85.  86.  89.  V,  13.  VI,  12.  non 
noTae  foimnlae  Arcadicae  I,  2«  54.  Ill  Aigt  85.  V^  71. 
gregibas  praecedant  II,  23.  pecas  nnmerant  III,  34.  ar- 
mati  n,  29.  bacaliB  ieriant  m^  96.  imparem  nomeram 
obsertant  Vm,  79.  meroede  oondncti  III,  5»  bodierni 
Sidtiae  m,  59. 

pastorum  magistri  n,  1.  literas  docti  tl,  24.  6t. 

patria  I^  3,  X,  46. 

Paasias,  flores  pingeni  11,  50.  .. 

pecoliam  I^  32. 

pedam  V,  88.  Vm,  16. 

perpressa  IV,  19.  '       , 

petroselinam  VI,  68. 

Pbiioxenns,  Polyphemi  in  Galateam  anMnem  inTenit  Vll,  37. 

pbasiana  aTis  m^  82.  VI,  79. 

iftarta  III,  69« 

pboenix  Vn,  30. 

Pbosphoras  t.  Laoifer. 

tpvVLofoha  V,  40. 

picea  X>  75» 

picas,  aagaratis  IX,  15* 

pinas>  Pani  et  Cybelae  sacra  VII,  24.  silvestris  VII,  24. 
X,  14.  umbrae  noxiae  X,  75.  ad  Padam  VI,  62.  satiTae 
8.  j^eae  VU,  24.  65.  non  in  Arcadia  Vm,  22.  X^  15. 

17 


aS6  INDBX  IN  N0TA8. 

plBus  pinea  L.  I,  38.  Vn.  65% 

pinos  picea  L.  VII,  66. 

piras^  qoandb  inseritor  IX,  50. 

piras  Cydonia  II,  51.  III,  71. 

7i),ayiavlog  VIII,  21. 

Piato,  de  anima  bumana  IV,  7. 

Piejades,  ortos  et  occasns  III,  42. 

plavia,  frumento  nocens  III,  80. 

pocula  plura  III,  36.  paria  poc.  HI,  36.  44.  scolpta  cam 

colore  III)  39. 
poetae,  ande  ordiebantur  III,  60.  VI,  67    divini  V,  45. 
ebrii  VI,  15.  a  fascinatione  tuti  VII,  28,  coetus  Romae 
VL  66.  sermo  poeticus  VIII,  21.  v.  Virgilius. 
Pollio  v«  Asinius. 

Pompejus,  Sext.  IV  Arg.  13.  VI,  74.  X,  47.  cf^  Caes» 
Octav. 

Pomponius  Bononiensis  VT,  5. 

populus  VII,  66.  IX,  4i:  alba,  Hercafi  sacra  VH,  61. 

porci,  quando  sacres  Ij  7. 

praedia  II,  1. 

prata,  rigata  III,  111. 

primiti&e  v.  sacrificia. 

proverbia,  ad  literam  nolnnt  intelligi  V,  43.  VII,  43.  VIII,11. 

prunnm,  cerinnm  II,  53.  purporeum  H,  53. 

pueri!  invocatur  senioribus  I,  45.  III,  111.  V,  19. 

pulvis  eruditas  III,  41. 

punica  mala  ni,  71* 

pnpa,  in  sacris  magicis  Vm,  73. ' 

porpora  IV,  44.  marina  IV,  44. 

pnrpurea  uva  IV,  29. 

pyrus  ▼•  pims*  ^ 

Qaercns,  fblmine  icta  I,  17.  Jovi  conseerata  VIT,  13.  melle 
flnens  IV,  30.  q,  ilex  L.  VU,  1.  IX,  15.  Pani  sacra 

vn,  24. 

Quintilis  appellatar  Jafias  IX,  47. 
Quintifias  V  Arg. 


INDBX  1N  NOTAS.  887 

Ranancolas  VII}  41. 

mtri  IV^  40, 

reseda  loteola  L«  IV^  44. 

respicere,  in  deyodonibas  Vni,  102. 

rex,  sermone  Romano  VI,  3. 

rliythmas  VI,  27.  v*  yersas. 

^vf^posy  QOfifiogy  QVfipioy    VIH,  68. 

Romani,  nobiles  doctrinam  sQspicinnt  IX,  35. 

Romanom  imperiam,   qaasi  «M-bis  terraram  IV^  17.  4]aam 

daret  IV,  5. 
nibrica  IV,  45.  X,  27« 
rabna  DI,  89. 
roscaB  Vn^  42« 

Sacrificia  I,  7.  V,  65.  ad  gratias  agendas  I,  33.  hostiae 
sangais  in  aram  sparsos  I,  8.  Diis  fontiam  I^  52.  Nym- 
phis  ill^  65.  primitiae  sacroram  I,  43.  V,  67.  VIT,  33. 
Baccho  et  Cereri  V^  73 — 75.  libatio  V,  71.  res  sacrae 
mntabUes  VIII,  82.  liba  V,  67.  VII,  33.  epnlae  sacrificae 
V,  69.  patella  I,  43.  homines  Diis  mactati  IV,  4.  foci 
ad  Inferis  sacrificandam  V,  65.  vitta  VIII,  64.  yerbena 
VIII,  65. 

aagittae  III,  13.  Cydoniae  X,  59. 

sal,  sacer  VIII,  82. 

salicastram  III,  65. 

sationca  V,  17. 

salix  I,  54.  a  capris  amata  111«  83.  yitibas  consita  X,  40. 
flos  salignQS  I^  .^4.  Balictam  I,  54.  lU,  65.  X,  40. 

SaUastias  UI,  86. 

saltatio^  Satyrica  V,  73.  florom  VI^  08.  sacrifica  \U,  4. 

saltas  I^  2.  79. 

aambacas  ebolas  X,  27.- 

aandaraca  IV,  45« 

sandyxIV,  45. 

sardonia  herba  et  risos  sardonios  VIT,  41. 

sata,  qaid  eo  Romanos  inteilexerit  711.  82* 

Satarnalia  IV,  17. 

17  • 


S»8  INDEX  IN  NOTAS. 

Scribonia  lY,  Arg» 

•cribendi  ars»  pastomm  U,  24.  61.  ni,  S^  V,  IB.  YI,  12. 

IX,  2*  yeteris  Italiae  V^  13.  exploratonim  Y,  13. 
segetes,  cnm  maritatis  nlmis  I^  58. 
sementiyam  tempns  If  71.  pro  hieme  m,  42« 
seminariom  III,  11. 
sepes,  Yiya  I,  53.  II^  9.  YIII,  37. 
sepalcbra  IH,  105.  V,  40.  Vni,  98.  IX,  59. 
serpentes»  anrea  aetate  desnnt  IV,  24*  defignntnr  carmini- 

bns  VIII,  71. 
serpyllam  n,  11. 
senri,  melins  habiti  I^  3«  se  redimebant  I,  20.  30.  oonjogia- 

I,  28.  sab  magistris  II,  1.  Arcadicae  originis  VII,  4. 

herilia  nostra  appellant  1,8«  IX,  3«  11.  cnm  agris  capti 

I,  11. 
Sibylla,  Cnmana,  ejns  Tatidnia  IV,  4.  qnid  intersit  inter 

Tarquinii  et  posteriores  collectiones  IV,  4.  JO. 
silvae^  montanae,  pastomm  pascna  I,  3. 
Sirocco  II,  58. 

sitta!  acdamatio  pastomm  allidens  IU^  95. 
smiiax  X,  75. 
solj  noTos  VI,  37. 

solstitiam,  pro  die  longissimo  VII,  47. 
Sophocles  VI,  66. 
Sophron  VIU,  64. 
sond  n,  50. 

specnlam^  T^temm  II,  25. 

spelta,  antiqnissimnm  framentam  Italiae  VIII,  82*  X,  24. 
•tabnla  in  saltibas  I,  79.  III,  80. 

stellae^  Tires  IV,  5.  IX,  48.  —  UI,  40.  IX ^  47.  stellarom 
.    indices  III,  40. 

sncdnnm  IV,  45.  VI,  62.  Vm,  3.  54. 
•nes  n,  23.  X  20.  feri  V^  76.  subnld  Arcadiae  X,  20. 
snlphnr  VIII,  82. 

•npeUex  artinm,  dtis  tat^laribns  suspensa  VII^  24. 
syrinx  I,  2.  H,  33.  37.  Y,  85. 
Syron  VI,  31.  prope  a  Roma  IX,  4. 


INDEX  IN  NOTAS.  att9 

Tarqninii»  lY,  4»  X,  27* 

taari^  fibere  eantes  VI,  53.  Vin,  85.  ad  saorificia  YI,  46.' 

admiBaarii  UI,  100. 
taxns,  apibns  infensa  IX,  30»  exhalatimiis  noxiae  X^  75. 
tecta  I,  68, 

temarios  nomerus  Pythagoraeomm  YIII,  73. 
theatra^  ab  agricolb  freqnentata  III,  87«  assurgendo  hono- 

rem  habent  alichi  Vl,  66. 
Theocritos^  idyllia  emdit  IV,  1. 
Thessalae,  pro  sagae  VIII^  69. 
thos  I,  43.  Vin,  d3.  masculom  Vm,  65. 
tbymelaea  II,  49, 
ihymns  serpyUhm  L.  II,  11. 
thymns  VII,  37.  Romanns,  Creticos  V»  77. 
thyon  Vni,  91. 
thyrsus  V^  31. 
tibia  Vm,  31. 

tigris  m,  18.  Armenia  V,  39. 
Timoiheus,  auloedns  l,  38«  VII,  4; 
tinus  II,  54. 

toga,  ubi  somta  IV,  49.  '' 

toreutice,  non  a  senris  tractata  m,  37» 
tragoedia  III,  88.  ^HI,  10. 
triumphantes  Vm^  13.  X,  37, 
triticnm  spelta  L.,  antiquissimum  Italiae  frnmentom  Vm, 

8^  X,  34. 
tririnm  III,  37. 
tubae  sambuceae  II,  33« 
Tzetzes,  inficeti  hexametri  VI,  66. 

Ulula  VIII,  55. 

nWa  Vm,  87. 

«Imi,  cum  yitibus  et  tonsae  I,  56*  58.  II^  70.  IX,  61. 

imibrae,  tempus  definiunt  11,  67.  nocent  X,  76« 

nra  purpurea  IV,  39« 

Yaccae  m,  39.  ad  arandom  VI,  50«  T.  boves. 
Tacdnium,  t.  hyadnthos  II|  18.  50.  1II|  106.  X|  39. 


S60  UiDEX  IN  NOTA& 

Varios,  L.  Vin,  88.  IX,  35. 

Varas,  h.  AlfenoB  VI,  7*  IX,  26.  P.  AUenD»,  Q.  Atius 

VI,  7. 
Tasa  scalpta  m,  98.  fictilia  III,  36.  VII,  33. 
\enatio  II,  29.  rete  yenatoriam  III,  75.  primitiae  aCSacae 

vn,  29. 

Vemis,  stella  VIU,.  17.  pro,  amata  in,  68. 

yerbena  officinalis  L.  VIII,  65.  yorbena  VIII,  €5. 

yerborom  lasas  III,  105.  IX,  36* 

Vergiliae  y.  Plejades. 

yeris  imago  III,  55. 

yersipellis  Vni,  97. 

yersns,  imitans  I,  19.  n,  19.  HI,  27.  55.  93.  IV,  49.  V^ 
59.  VI;  44.  Vin,  59.  68.  IX,  36.  pleaas  €vQv&fiw^  III, 
56.  IV,  28.  58.  VII,  37.  ionicas  exitas  ad  Graecam  11- 
bertatem  U,  24.  VI,  53.  VIII,  44.  X,  12.  dactylicus 
transitus  VIII,  60.  Graece  mensas  m,  79.  IV,  51.  VI, 
44.  VII,  53.  Vni,  108.  yocales  apertae  II,  53.  III,  6, 
63.  VII,  53.  X,  13.  caesara  yersas  in  sententiae  continn- 
atione  m.  33.  VI,  66.  dao  ampbibrachi  in  claasala  III,  42« 
58.  in  Jovis  syllaba  primitiya  acaitlir  lU ,  60.  Bysantiol 
hexametri  VI,  66.  Anapaesdciia  trimeter  VIII»  78. 

yersos  intercalares  VIII,  21. 

yestes  acantbinae  m,  38. 

yibornam  I,  25. 

yictimae,  cam  yirtatibas  et  insignibos  potentibus  III,  87. 

yilla,  ejas  sitas  II,  2. 

yillica  I,  28. 

yillicas  II,  1.  IX,  2. 

yinitpr  III,  8.  X,  36. 

yinam,  Ariasiam,  Ghiam,  nectaream  V,  71. 

yiola,  silyestris  et  satiya  11,  47.  V,  38.  nigra  X,  39. 

Virgilias,  nascitar  I  Arg.  Syronis  discipnlas  VI,  31.  IX,  4. 
sabyenit  patri  IX,  4.  odit  snrdas  imagines  V,  4.  7.  poe- 
sin  Romanam  Graeca  arte  excolit  III,  90—91.  IX,  35 — 
36.  trita  projidens  IV,  1.  53.  V,  28.  VI,  63.  VIII,  28. 
X,  23.  vetosta  amans  I,  15.  1«  18.  lU,  1.  VII,  54. 


INDEX  IN  NOTAS.  261 

structora  verbonim  I,  67.  76.  III,  87.  93.  IV,  46.  VIII, 
46.  IX,  2.  36.  modestus  lU,  84.  VI,  2."subtili8  VfArg. 
60.  VI,  47.  Vn,  70.  Vin,  48.  64.  IX, "32.  acris  judicii 
Vn,  69.  non  ambiguus  U,  22.  X,  46.  oppositis  commo- 
vens  animos  X,  43.  breyitatis  studiosus  III,  55.  VII,  16. 
Vin,  1.  14.  62.  X,  7.  70.  creber  argumentorum  sub 
oculos  subjectione  HI,  70.  VII,  45.  IX,  57.  an  a  PoU 
lione  qua  Mantuanus  yituperetur  m,  86,  yerborom  lu&us 
III,  105.  IX,  36.  assurgitur  ei  VI,  66.  versus  a  Gallo 
petit  VI,  74.  Vin,  59.  X,  46.  a  Vario  Vin,  88.  eclogas 
finit  X,  1.  VirgiUi  ager  I,  49-58.  IX,  7. 

visus,  nocet  invidiae  III,  103.  lupi  IX,  54.  Nympharum 
deorumque  silvestrium  VI,  13. 

vitiarium  III^  11. 

vitis  labrusca  L.  V,  7.  y 

vitis,  siWestris  V^  7.  in  salictis  III,  65.  s^d  ubnos.  rellgata 
I,  39.  56,  58.  73.  libera  IV,  38.  saw.Vn,  61.  ©culos 
emittit  VII,  48.  frondatio  VII,  58,  in  Aetna  IX,  42.  a^ 
parietes  rupium  calidiores  IX,  49. 

vitrum,  isatis  tinctoria  IV,  44. 

vitta  VIII,  64. 

vituli  in,  30.  ad  sacrificia  maturi  I,  7.  saginati  m,  85. 

vitula,  quam  cito  pariens  III,  29« 

Xenophanes  IV,  58. 
Zoroaster  IV»  60. 


Ad  emtores. 

Pro  pagina  189  8*  et  215  «•  tomi  prioris  pagina 
189  «•  et  216  «•  in  calce  ejaadeiii  tomi  addita  illi- 
gabitur. 

Pagina  28  jwn  18  tonii  secundi  pro  /$$s  lege- 
tnr  eujuM^ 


11 

.1 
I 


VI 


^-  t      rmit 


.  i,- 


■A