Skip to main content

Full text of "Karlamagnus saga ok kappa hans. Fortællinger om keiser Karl Magnus og hans jævninger. I norsk bearbeidelse fra det trettende aarhundrede"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  Goo%\'S  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


0?     e,     i-j 


Ki  '   '    \ 


KiKLiiiAiie  m  i)K  mn  ms. 


fORTÆLLIHGER 


OM 


KEISER  L\Rl  ll.\fi\rS  OG  HAWS  JÆV\I\6ER. 

I    NORSK    HKAHBEIDKLSE    FRA    DKT 
TRKTTENDE  AARHUNDREDE. 


UDOIVKT 


AF 


C.   R.   IINGER. 


PKOdUAi/    TII.    I.    .sKAjKSTKK    Ml)t'rí|.|\. 


.  A  /■   i'  ,         •■   -  /-  r, , 


CHRI8TIANIA. 

T  R  Y  K  T      ÍT  O  S      If      .T.     J  F  y  .^  K  \ 
1860. 


\> 


^.  1 


rORTALE. 


iJlandt  de  efter  det  Frsnske  i  det  trettende  Aarhundrede  paa 
det  norröne  eller  gammelnarHke  Sprog  oversatte  Romaner,  indtager 
uden  Tvivl  nœrvœrende  den  forste  Plads  med  Heiisvn  til  Storreise 
og  Omfang.  Den  indbefatter  nemlig  en  Samling  af  flere  Fortœllin- 
ger,  eller  Thaatter  (J)œttir),  som  vore  Forfœdre  kaldte  dem,  sam- 
nienknyttede  til  et  Heelt  og  grupperede  omkring  Sugn-  og  Logende- 
Helt^n  KarJ  Magnus,  saaledes  som  denne  levede  i  den  tidlige  Mid- 
delalders  FoJketro,  ganske  forskjellig  fra  den  hisloriske  Karl  den 
Store,  og  ophoiet  til  en  Kristendommens  Aj)03tcl  og  en  Troens  Ud- 
breder  blandt  de  hedenske  Folkeslag,  og  heraf  er  da  fremkommen  den 
religios-romantiske  Saga  om  Karl  Magnus  og  hans  Kjœmper;  derfor 
lyder  ogsaa  Overskriften  i  det  Haandskrift  af  Sagaen,  hvor  Bcgyn- 
delsen  íindes :  I  nafni  guös  byriast  upp  saga  Karlamagnús 
ok  kappa  haus.  En  Original,  der  har  indehoidt  netop  de  samme 
FortœÍHnger  og  vœret  ordnet  paa  samme  Maade  som  denne  Samling, 
har  sikkert  ikke  foreligget  den  norske  Bearbeider;  i  al  Fald  er  nogen 
saudan,  saavidt  bekjendt.,  endnu  ikke  udgiven  eller  paa  Prent  om- 
talt,  og  Ordningen  af  det  Hele  synes  saaledes  ganske  at  skyldes 
denne. 

Sagaen  er  egentlig  forhaanden  i  t^  Bearheidelser,  en  œldre, 
efter  al  Sandsynlighed  fra  det  l3de  Aarhundredes  ferste  Halvdel, 
og  en  senere.  fra  Slutningen  af  det  samme  eller  Begyndelsen  af 
det  nœste  Aarhundrede.  Vi  skulle  nu  forst  kortelii?  omtale  disse  to 
Reeeosionerð  Forhold  til  hinanden  indbvrdes  samt  til  en  dansk  Be- 
arbeidelse  af  Sagaen  fra  det  15de  Áarhundrede,  dernæst,  saavidt 
dette  har  vœret  muligt,  paapege  den  sandsynlige  Kilde  til  de  enkelte 
Foriællinger,  og  tílsidst  omtale  de  Haandskrifter,  som  ere  benyttede 
ved  denne  Udgave. 


IV 


Af  disse  to  Receosioner  kan  man  bekvemmest  benœvne  den 
œldre  Á^  og  den  yngre  Jff,  hver  af  dem  reprœsentere^  ved  to  Haand- 
skrifter,  hvilke  her  i  Udgaven  ere  kaldte  A  og  a^  B  og  b,  A  lie- 
censionen  henpeger  ved  Sted  og  Foredrag*  temmeJig  tydelig  paa 
Haakon  Haakonsons  klassiske  Tid,  eller  den  forste  Halvdel  af  det 
13de  Aarhundrede,  og  eet  af  de  3  Haandskrifter  af  Sagaen,  hvoraf 
der  opbevares  Fragmenter  i  det  norske  Rigsarkiv,  kan  neppe  have 
vœret  yngre  end  Midten  af  det  nœvnte  Aarhundrede.  B  Reccnsio- 
nen,  der  strax  ved  Stilen  og  Sproget  rober  sig  som  tilherende  en 
noget  nyere  Tid,  grunder  sig  vœsenthg  paa  den  œldre  Reccnsion, 
som  dels  her  er  udvidet  ved  Tillœg  hentede  fra  andre  Kilder,  dels 
paa  sine  Steder  forkortet  og  modificeret  eller  tillempet  efter  de  nye 
tilkomne  Kilder.     Jeg  skalanfere  nogle  Exemplcr  paa  dettc. 

I  den  8de  Episode  af  Sagaen,  Kampen  ved  Ronceval  eller 
RoUants  Sangen  (la  Chanson  de  Roland),  er  Erkebiskop  Turpin  med 
i  Striden  og  falder  tilligemed  Roilant  og  Oliver  efter  den  œldre  Re- 
censioQ  il,  hvilket  ogsaa  stemmer  med  det  gammelfranske  Digt. 
Den  yngre  har  her  ved  Siden  af  denne  œldre  norske  Kilde  (thi 
dette  maa  vœre  de  norske  Boger,  Norrœnubœkr,  som  Samleren  be- 
raaber  sig  paa,  s.  nœrv.  Udg.  S.  525  Var.  13),  bcnyttet  Speculum 
Hietoriale  af  Vincent  fra  Beauvais,  i  Fölge  hvilken  Turpin  ikke  var 
med  i  Kampen,  men  selv  samme  Dag  sang  en  Sjœlemesse  paa  en 
deilig  Eng,  hvor  Keiser  Karl  havde  slaaet  Leir.  Paa  Grund  heraf 
har  B  overalt,  hvor  Turpin  nœvnes  i  Recensíonen  A^  indsat  Vaiter 
'  Jarl  i  hans  Sted,  og  saaledes  udelukket  l'urpin  fra  Kampen  og  sparet 
hans  Liv. 

Om  Maaden    hvorpaa  Bearbeideren    af   den    yngre    Recension 

undertiden  sammendrager  og  forkorter  sin  Original,'  vil  Lœseren  kunne 

danne  sig   en  ForestiJling    ved  at   lœgge  Mœrke    til    det   lange   Ote 

Capilel   i   samme  Episode,  sammenlignet   med   Varianten  i  B  og  b, 

Til  lettere  Oversigt  hidsœttes  Capitlet  i  sin  Helhed,  saaledes  som  det 

omtrentlig^  lyder  i  den  yngre  Bearbeidelse,  efter  begge  Haandskrif- 

terne  B  og  b. 

B:  Ok  þá  mælti  kcisarinn:  Hvem  munum  vcr  þangat  scnda?  Kjósit 
einnhvcm  barún  vel  kynjaðan  ok  vcl  at  sér  gervan,  þann  cr  gcrsamliga  segi 
Marsilio  konungi  mín&  orðscnding  ok  greiði  vcl  mína  scndiför,   ok  sé  vel  at 

•)  Som  sproglige  Egenheder  eiendommelige  for  en  œldre  Sprogpcriode  kan 
man  f  Ex.  mærke  dcn  iiœgtende  Endelse  at  f^ict  til  Vcrber:  þrvtrat 
vegand*a  vápn  ncma  hugr  bili  d.  e.  aldrig  mangler  den  Kœmpende  Vaa- 
ben,  naar  hans  Mod  ikke  svigtcr,  S.  406'";  Pammenlign  heruied  Vari- 
anten  20.  ')  Da  jeg  ikke  har  taget  særskilt  Afskrift  uí  B  og  b  paa 
détte  Sted,  kan  jcg  ikke  indestaa  for  at  Texten  overalt  svarcr  verbotenus 
til  Haandskriflerne. 


sér  gerr  í  bftrdaga.  Rollant  sraradi  :*  J^ar  til  er  Gttinelun  jarl  stjúpfaóir  minn. 
t>á  mælii  Karlamagnús  konnngr:  Guinelun  jarl,  segir  hann,  gakk  fram  {)& 
ok  tak  við  staf  xiffnum  ok  glófa,  því  at  þat  vilja  Frankismenn,  at  þú  farir 
þessa  sendifor.  |)á  svaraði  Guinelun  jarl:  |)ví  heíir  Rollant  yUpp  komit,  at 
aldri  man  ek  honum  þat  fyrirgcfa,  ok  sé  ek  nú  herra,  at  þér  vilit  at  ek  fari. 
Nú  ef  þú  ferr  til  Saraguze,  þá  seg  Marsilio  þau  tiðendi,  at  hann  taki  við 
krístni  ok  gerist  minn  maðr  ok  sœki  á  minn  fund  ok  haldi  af  mér  hálft 
iSpanialand,  en  hálft  Rollant.  En  ef  hann  vill  þat  eigi,  |)á  man  ek  vinna  landit. 
Guinelun  skal  fá  í  hendr  honum  bréf  þette  ok  staf  ok  glófa  er  ek  sel  þér. 

b:  |)á  mœlti  konungr:  Hvern  vilit  þér  til  kjósa  at  fara  þessa  sendi- 
ferð,  þann  sem  bæði  sé  vel  borinn  ok  sœmiligr  liöfðingi  ok  kunni  vel  at  flytja 
mitt  órindi  fyrir  Marsilio  konungi?  Rollant  svaraði:  {)ar  er  Guinelun  jarl 
stjúpfaðir  minn.  þá  mœlii  Karlamagnús  konungr:  Guinelun  jarl,  segir  hann, 
gakk  fram  þá  ok  tak  við  staf  mínum  ok  glófa,  því  at  þat  vilja  Frankismenn, 
ttt  þú  farir  þessa  seudifór.  |)á  svaraði  Guinelun  jarl :  |)ví  hefir  Rollant  upp 
koniit,  at  ek  skal  honum  jafnan  muna.  {)á  'sv^rar  Karlamagnús :  Nú  skaltu 
fara  til  Saraguz,  ok  seg  svá  Marsilio  konungi,  at  ek  vil  f)au  boð  þiggja  sem 
sendimenn  hans  sögðu  mér  af  honum ;  en  ef  iiaun  vill  þat  eigi  halda,  þá  man 
ek  vinna  borg  hans,  þá  er  hann  sitr  i.  Tak  nú  liér  bféf  þat  er  ek  sendir 
honum,  ok  þar  með  fær  ek  þér  staf  minn  ok  glófa. 

Til  Sanimeiiligníng  med  den  œldre  Text,  .nœrvœrende  Udgave 
S.  489 — 492,  anferes  nedenfor  det  Stykke  af  det  gammelfrauske 
Digt,  *  8om  svarer  til  ajette  Capitel  i  denne  Episode,  tilHgemed  en 
saavidt  muligt'  ordret  Oversœttelse. 

„Seignurs  barunif,  qui  i  enveieruns, 

En  Sarraguce,  al  rei  Marsiliun?'* 

Respunt  dux  Neimes:   •nJo  irai  par  vostre  dun; 

Liverez  m'en  ore  le  guani  e  le  bastun.** 

Respunt  li  reis :    ^jVos  estes  saives  hom ; 

Par  ceste  barbe  e  par  cest  men  gernun, 

Vos  n'irez  pas  uan  de  mei  si  luign! 

Alez  sedeir  quant  nuls  ne  vos  sumunt! 

i>Seig^ura  baruns,  qui  i  purruns  enveier, 
Al  Sarrazin  ki  Sarreguce  tient?^ 
Respimt  Rollaus:    rJo  i  puis  aler  nmlt  ben.'^ 
—  „Nu  ferez,  certes!  dist  li  quens  Oliver; 
Vostre  curages  est  mult  pesmes  e  fiers: 
Jo  me  crendreie  que  vos  vos  meslisiez. 
Se  li  reis  voelt,  jo  i  puis  aler  [mult]  ben.'' 
Respunt  li  reis :  „Ambdui  vos_  en  taisez ; 
Ne  vos  neu  il  n'i  porterez  les  piez. 
Par  ceste  barbe  que  veez  blanclieer, 
Li  duze  per  mar  i  seront  jugez." 
Franceis  se  taisent,  as  les  vus  aquisez. 
>}  Cbanaon  de  Koland  ud^.  af  Génin,  Paris  18&0,  S.  21—^, 


VI 


Turpins  de  Reins  en  est  levet  del  renc 
E  dist  al  rei:  „Laisez  ester  vos  Francs. 
£n  cest  país  avez  estet  set  ans; 
MuU  ont  oud  e  peines  e  ahans. 
Ðunez  m*en,  sire^  le  bastun  e  le  guant, 
Et  jo  [en]  irai  al  Sarazin  Espan ; 
Si'n  vois  vedeir  alques  de  sun  semblant." 
^Alez  sedeir  desur  cel  palie  blanc; 
N'en  parlez  mais,  se  jo  ne  '1  vos  cumant!" 

Francs  chevalers,  dist  le  empereres  Carles, 
Car  m'eslisez  un  barun  de  ma  marche 
Qu'a  Marsiliun  me  portast  mun  message.^' 
Qo  dist  Rollans:  ^Qo  ert  Guenes  mis  parastre." 
Dient  Franceis:   „Car  il  le  poet  bien  faire! 
Se  lui  lessez,  n*i  trametrez  plus  saive.'* 
E  li  quens  Guenes  en  fut  mult  anguisables; 
De  8un  col  getet  ses  grandes  pels  de  martre, 
En  est  remés  en  sun  blialt  de  palie. 
Vairs  out  [les  iez]  e  mult  fíer  lu  visage, 
Gent  out  le  cors,  e  les  costez  out  larges; 
Tant  par  fut  bels  tuit  si  per  Ten  esguardent. 
Dist  Rollant:   „Tut  fol,  pur  quei  t'esragcs? 
^o  set  hom  ben  que  jo  sui  tis  parastres. 
Si  as  juget.  qu'a  Marsiliun  en  alge? 
Se  deus  ^o  dunet  qiie  jo  de  la  repaire, 
Jo  t'en  muverai  un  si  grant  contraire 
K'il  durerat  a  trestut  ton  edage!*^ 
Respunt  Rollans :    ^Orgoill  oi  jo  e  folage ! 
0*0  set  hom  ben,  n'ai  cure  de  manace; 
Mais  saives  hom  il  deit  faire  message: 
Se  li  reis  voelt,  prez  sui  por  vus  le  face.^' 

Gu^nes  respunt:    j^Pur  mei  n'iras  tu  mic: 
Tu  n'ies  mes  hom,  ne  jo  ne  sui  tis  sire. 
Carles  commandet  que  face  sun  scr>'ise; 
En  Sarraguce  en  irai  a  Marsilie; 
Einz  i  ferai  un  poi  delegerie 
Que  jo*n  esclair  ceste  meie  grant  ire." 
Quant  Tot  RoUans,  si  cumen^at  a  rire. 

Quant  go  veit  Guenes  que  ore  s^en  rit  RoUans, 
dnnc  ad  tel  doel  pour  poi  d'ire  ne  fent; 


vu 

A  ben  pelit  que  il  ne  pert  le  sens. 
£  dit  al  cnnte:    ^Jo  ne  vus  aim  nientl 
Sur  mei  avez  tiimet  fals  jagemcnt. 
Dreiz  cmperere,  vciz  me  ci  en  present; 
Ademplir  voeill  vost'rc  comandement. 

En  Sarraguce  sai  ben  alcr  m'estoet. 
Hom  ki  la  vait  rcpuirer  ne  s'en  poct. 
Ensurquctut  si  ai  jo  vostre  socr, 
Si'n  ai  un  íilz,  ja  plus  bels  ncn  cstoet: 
^o  cst  Baldewin,  50  dit,  ki  ert  prozdocm. 
A  lui  lais  jo  mes  honurs  ct  mcs  fieus. 
Guardez  le  bicn,  ja  ne  U  verrai  dcs  oilz!** 
Carles  respunt:   ^Trop  avez  tendre  coer. 
Puis  que  U  comant,  aler  vus  en  estoet.'^ 

Qo  dist  U  reis:  „6uenes,,venez  avant; 
8i  recevez  le  bastun  et  lu  guant. 
Oit  Tavez,  sur  vos  le  jugent  Franc." 
,.Sire,  dist  Guencs,  [í]qo  ad  tut  fait  RoUans;   , 
Ne  l'amerai  a  trestut  mun  vivant! 
Nen  Oliver  ppr  ^o  qu'est  sis  cumpaun; 
Li  duze'per,  por  [^0]  qu*il  l'aiment  tant; 
Desíi  lcs  eu,  sire,  vostre  oil  vciant." 
Qo  dist  li  rcis:    r.Trop  avez  mal  talant. 
Or  ircz  vos,  ccrtes,  quant  jo  *1  cumant!" 

—  ^Jo  i  puis  aler,  mais  n'i  aurai  guarant: 
Nul  out  Basilies  ne  sis  frcrcs  Basant!'^ 

Li  cmpereres  li  tent  sun  guant,  le  destrc, 
Mais  li  qucns  Guenes  iloec  nc  volsist  estre: 
Quant  le  dut  prendre,  kí  li  caít  a  tere. 
Dicnt  Franctis:  „[£]  Deus!  que  purrnt  90  estrc? 
De  cest  mcssage  nos  avendrat  grant  pertc!'' 

—  ,.Seignur8,  dist  Gucnes,  vos  en  orrtz  nuvelcs. 
Sire,  dist  Guenes,  dnnez  mei  le  cungied; 
Quant  aler  dei,  n'i  ai  plus  que  targer.'' 

^o  dist  li  reis:  „Al  Jhcsu  e  ai  mien!^ 
De  sa  main  destre  Tad  asols  e  seignet, 
pQÍB  U  liverat  le  bastun  e  le  bref. 


VIII 


D.  e.  ^Mine  Herrer  Baroner,  hvem  skuUe  vi  sende  hen  til  Sarragiice  til  Kong 
Marsilius?'^*  Hertug  Neimes  svarer:  y^^g  skal  fare  med  Edera  Orlov;  giv  mig 
derfor  strax  Handsken  og  Staven."  Kongen  svarer:  „I  er  en  klog  Mand;  ved 
dette  Skjeg  og  denne  min  Knebelsbart,  I  skal  ikke  i  Aar  fare  saa  langt,  bort 
fra  mig.  Gaa  og  sid,  naar  ingen  kalder  Eder.  —  Mine  Herrer  Baroner,  sigcr 
han,  hvcm  skuUe  vi  sendc  hen  til  Saracencren,  som  har  Sarraguce  i  sin  Magt?*' 
RoUant  svarer:  ,.Jeg  kan  megct  godt  gaa  dcrhcn.^  r^*-"^  ^^^^  I  saa  sandelig 
ikke,''  siger  Grev  Oliver,  „Eders  Sind  er  altfor  hcftfgt  og  vildt,  jcg  frvgter, 
I  vilde  indvikle  Eder  i  Strid.  Hvis  Kongen  vil,  kan  jeg  gjerne  gm  dcrhcn."' 
Kongen  svarer:  „Tier  stille  begge  to,  hvcrkcn  I  cllcr  han  skuUe  komnie  paa 
de  Veie.  Ved  dette  Skjeg,  som  I  see  bolge  ned  i  hvide  Lokker,  de  tolv  Jœv- 
ninger  viUe  der  mede  en  haard  Vanskjebne."  Franskmœndenc  tic,  og  nu 
hoUle  de  sig  stiUe  og  roUge.  —  Turpin  af  Reins  i*ciste  sig  nu  fra  sin  iMads  og 
sagde  til  Kbngen:  „Lad  Eders  Frankcr  vœre  i  Ro.  I  dctte  Land  liar  1  va^ret 
syv  Aar;  mange  LidcTscr  og  Gjenvordigheder  liave  de  havt.  Giv  mig,  Herrc, 
Stavcn  ogHandskcn;  jeg  skal  gaa  tU  den  spanske  Saraccncr,  jcg  vil  hcn  at  se, 
hvorledes  han  seerud."  Keiseren  svarer  fortrœdelig:  ,,Sœt  Edcr  paa  dcn  hvide 
Atlask  hist  og  tal  eimer  derom,  uden  naar  jeg  befaler  det.'''  —  „Troe  Riddcre.^ 
sagde  Keiser  Karl,  „saa  vœlg  mig  da  en  Baron  i  mit  Land,  som  kan  bringe 
mit  Budskab  til  MarsiUus."  RoUant  sagde:  „Der  er  Guenehin  min  Stcdfader." 
Franskmœndene  sige:  „Ja,  han  kan  godt  udföre  det!  Dersom  I  tillader  ham 
at  reise,  vil  I  ikke  kunne  sende  nogen  klegtigerc."  —  Grev  Guenelun  gribes 
herover  af  stor  Sorg;  af  sin  Hals  kabter  han  sit  store  Maarskinds  Pclsvœrk, 
og  staar  der  i  sin  Silkekaabe.  Livlige  vare  hans  0ine  og  stolt  hans  Aasyn, 
velskabt  hans  Legeme  og  brcdt  hans  Bryst.  Saa  smuk  var  han,  at  han  vakte 
alle  sine  JœvnUges  Beundring.  Han  talte  til  RoUant:  „Din  Tossc,  hvi  raser 
du?  Enhver  veed  jo,  at  jeg  er  din  Stedfadér,  og  du  har  domt  mig  til  at  drage 
tU  MarsUius?  Dersom  Gud  forunder  mig  at  komme  tilbage  dcrfra,  skal  jeg 
betœnke  dig  med  et  Uvenskab,  som  skal  holde  ud  dit  hcle  Liv!*'  RoUant 
Bvarer:  „H\álket  Hovmod  og  Daarskab !  Enhver.  vced  godt,  at  jcg  ikkc  brydcr 
mig  om  Trudsler.  En  forstandig  Mand  maa  ovcrtagc  Sendcfærden,  dcrsom 
Kongen  vil,  er  jeg  beredt  i  Edcrs  Sted."  —  Gucnclun  svarer:  „For  niig  skal 
du  ingenlunde  reise:  du  er  ikke  min  Tjcncr,  og  ikke  jcg  din.  Karl  byder 
mig  at  udfere  hans  Ærinde.  Jeg  skal  drage  til  Sarraguce  til  Marsiliiis;  men 
jeg  maa  fo rst  have  en  Frist,  at  jcg  kan  givc  min  store  Harme  Luft.^'  Da  RoUant 
herte  det,  beg}nidte  han  at  lce.  —  Da  Guenelun  seer,  at  RoUant  leer  ad  ham, 
gjor  det  ham  saa  ondt,  at  han  nœsten  brister  af  Hai-me,  han  cr  nœr  vcd  at 
tabe  Forstanden,  og  siger  til  Greven:  „Jcg  clskcr  Eder  ikkc,  I  har  vpndt  cn 
falsk  Dom  over  mig.  RetfœnUge  Kciscr,  hcr  staar  jeg  for  Edcr,  jcg  cr  bcrcdt 
at  udfere  Eders  Bud.  —  Jeg  vccd  vel,  at  jcg  maa  dragc  til  Sarragucc,  og  dcn 
som  gaar  did  kan  ikke  komme  tilbage.  Naar  alt  konínicr  til  aU  iiar  jcg  Edcrs  Soster 
til  Ægte,  og  jeg  har  en  Sen,  en  pkjonncre  gaves  aldrig.  dct  cr  Baldcvin,  som 
tegner  til  at  blive  en  brav  Mand.  Til  ham  eftcrladcr  jcg  minc  Vœrdighcder 
og  mine  Len;  vaag  over  ham,  jcg  skal  aldrig  sic  liam  med  minc  öinc.'"' 
Karl  svarer:  „I  har  for  folsomt  et  Hjcrtc.  Da  jcg  bcfaler  dct,  maa  I  dragc 
afsted.**  —  Kongcn  sagde:  „Gucnelun,  kom  frem,  og  tag  imod  Staven  og 
Handsken.  I  har  hwrt,  at  Franskmœndenc  domme  Edcr  dcilil."  „Hcrrc," 
sagde  Gúcnelun,  „dettc  er  alt  RoIIants  Vœrk,    og  jcg  vil  hade  ham  mit  hcle 

0  Den  ffamnieirranske  Form  af  Kavnet  er  i  Nominaliv  Uarsilies,   i   oljcctiv  Casus  Marai- 
litto^  8aaledc9  ogsaa  Oucnca,  Ouenclun^  Carlc;,  Carlun. 


IX 


Liv,  og  Oliver,  fordi  han  er  hans  Pœlle,  og  de  tolv  Jœvnlnger,  fordi  de  elske 
ham  saa  heit.  Jeg  trodser  dem  alle,  Herre,  iEdersPaasyn.'^  —  Kongensagde: 
j^tfor  stort  Nag  bærer  I.  Nu  maa  I  afsted,  for  Sanden,  naar  jeg  byder  det.^ 
—  ,.Jeg  kan  drage  derhen,  men  ingen  Beskytter  skal  jeg  have,  ingcn  havde  Ba- 
silieð  og  hans  Broder  Basant.  —  Keiseren  rækker  hara  sin  h^ire  Handske, 
men  Örev  Guenelun  enskede  sig  langt  bort.  Da  han  skulde  tage  den,  faldt 
den  fra  ham  til  Jorden.  Franskmœndene  sige:  y,Gud!  hvad  kan  det  betyde? 
Af  denne  Sendefœrd  vil  stor  Ulykke  komme  over  os!*'  —  „Herrer,''  siger 
Guenelun,  „I  viile  here*  derom.  Herre,  sagde  Guenelin,  giv  mig  Orlov;  da 
jeg  skal  drage  afsted,  har  jeg  intet  mere  at  nole  efti:.*  Kongen  sagde  da: 
^l  Jesu  Navn  og  i  mit!"  Med  sin  liöire  Haand  gav  han  ham  Absolution  og 
Velsignrisen,  dernœst  gav  han  ham  Staven  og  Brevet. 

Lignende  Bortfikjœrelser  eller  Forkortninger  af  den  ældre  Recen- 

»ion  i  den  yiigre,  vil  man  paa  flere  Steder  linde  ved  at  jœvnfyre  den 

irykte  Text  med  Varianterne.     Exempelvis  kunne  anfores:    Udg.  S. 

386**  ok  er  hann  góðr  konungr  til  386^*  veiðimenn  ok  þó 

8jaldan;  422»''  Nú  f jlkir  Karlamagnús  til  422''''yfir  hverju 

100  liði;  449mauglerheleCapitell3;  451"  en  því  nœst  féngu 

ú\  451««    áðra  kaupför;    454?»    En   konungsdóttir   Alfanis 

lil  465*®  létta  um  Oddgeir  at  rœða. 

Undertiden  er  dog  den  yngre  Text  B  rigtigere  og  fuldstœn- 
digere  end  den  œldre,  hvilket  maa  komme  deraf,  at  den  yngre 
Samler  paa  eukelte  Steder  har  vœret  noiagtigere  i  at  udskrive  sin 
Original,  end  Afskriverne  af  ^i  og  a  i  at  copiere  det  dem.  foreliggende 
ældre  Haandskrift.  Saaledes  i  Iste  Part  af  Sagaen,  Cap.  26  S.  24, 
har  B  rigtig  Belisem,  som  den  af  Kongens  Sestre,  der  blev  gift  med 
Keimbald,  ihke  Gilem,  hvilket  ^4  har,  nærv.  Udg.  S.  23.  Ved  Begyn- 
delseu  af  Cap.  3  af  8de  Fortœlling  (Roneeval  Kampen),  S.  485,  hvor 
Koug  Marsilius's  ypperste  Mœnd  uavngives,  svarer  dette  til  deu 
franske  Text;  ligeledes  deu  folgende  Side  486^^— '^^,  hvor  de  12 
Jœvniuger  opregnes ;  paa  begge  Steder  angiver  Haandskriftet  a  blot 
Tallet;  ligesaa  S.  502* — *®  meðau  ek  lifi  —  ok  liði  þeirra 
öllu,  hvilket  alt  maugler  i  a,  I  Fortælhngeu  om  Oddgeir  danske 
har  den  yngre  Recension  enkelte  mærkelige  Afvigelser,  navnligen  i 
Skildringeu  af  Burnament  Cap.  37  S.  108,  og  den  tilfoier  desudeu 
ved  Enden  af  denne  Episode  af  Sagaen  8  Capitler  (47—54)  soiu 
ikkc  findes  i  ^i  og  a.  Alt  dette  synes  at  henpege  paa  et  œldre 
Bearbeideren  af  B  foreliggende  Haaudskrift,  som  her  har  vœret  fuld- 
stændigere  end  det  Afskriveren  af  A  har  beuyttet.  Sproget  heutyder 
hcr  ogsaa  paa  den  œldrc  Tid. 

Mcu  det  mœrkeligste,  hvorved  deu  yngre  Recensiou  adskiller 
sig  fra  den  œldre,  er  dog  Meddelelscu  af  eu  Episodc,  som  ganske 
mangler  i  deu  sidstc,  uenilig  Fortœllingen  om  Fru  Olif  og  hcndes 
Son  Landres.     Sproget  ber  er  sœrdcles  godt,  men  Foredrag  og  Ud- 


tryksmaade  benpeger  paa,  at  don  er  omplantet  paa  norfik  Grund  i 
en  sildigere  Tid,'  hvilket  ogsaa  udtrjkkelig  angives  i  de  Fortœllingen 
indledende  Forord,  livor  dens  Tilbliven  henfores  til  det  13de  Aar-- 
hundredes  Slutning.  Selve  Fortœllingen  synes  ogsaa  snarere  at  ved- 
komme  Sagnkredsen  ora  Kong  Pipin  end  Karl  Magnus,  da  her 
forekomme  lutter  nye  Personer,  fremmede  for  de  andre  Episoder, 
naar  man  undtager  ham  selv,  og  han  fremstilles  ogsaa  her  i  en  yngre 
AJder,  end  han  efter  Sagaens  Begyndelse  skal  have,  hvor  han  ind- 
fores  for  Lœserne  som  32  Aar  gammel.  ,  Samleren  af  den  yngre 
Recension  har  visfnok  ogsaa  folt  dette,  og  derfor  stiilet  den  saa  langt 
frem  i  Bogen  som  muligt,  og  anvist  den  den  anden  Plads,  da  han 
ikke  kiinde  stille  den  íorst,  hvilket  vel  egentlig  havde  været  det 
rimeligste  ved  en  Begivenhed,  der  henhorer  til  Karls  Ungdoms- 
historie,  eller  i  al  Fald  maatte  antages  at  ligge  forud  for  de  ovrige 
i  Sagaen  fortalte.  For  Resten  staa  Episoderne  i  samme  Orden  i 
begge  Bearbeidelser. 

B  Recensionen  er  bevaret  fuldstœndig,  hvilket  paa'Grund  af 
Lacuner  i  Haandskrifterne  ikke  er  Tilfœlde  med  A  Kecensionen,  men 
skjent  denne  saaledes  er  mangelfúld,  er  den  dog  som  den  œldste 
bleven  lagt  til  Grund,  og  dens  Mangler  udfyldte  efter  iff,  og  hvor 
A  ligger  til  Grund,  er  Varianterne  af  B,  saavidt  muligt,  noiagtig 
angivne,  og  hvor  Forakjellen  var  for  stor  hertil,  er  ogsaa  Texten  af 
B  fuldstændig  meddelt.  Dette  var  uundgaai  ligt  ved  den  lange  For- 
tœlling  om  Agulandus  (den  fjerde  Episode  af  Sagaen) ;  thi  ihvorvel 
begge  Redactioner  af  denne,  hvad  Hovedindholdet  angaar,  stemme, 
saa  er  dog  Behandlingen  og  Anordningen  af  StoíTet  i  begge  meget 
forskjellig.  I  .1  synes  det  som  man  har  den  ældste  og  oprindelige 
Form,  saaledes  som  den  skvldes  den  forste  norske  Bearbeider.  For- 
tœllingen  er  her  sammensat  efter  to  fra  hinandcn  moget  forskjellige 
Hovedkilder,  den  ene  áen  saakaldle  Turpins  Kronike,  og  den  anden 
et  gammelfransk  Heltedigt  (Chanson  de  geste),  den  ftn-stc  kort  og 
mere  sammentrœngt,  det  andet  vidlloftigt  og  fuldt  af  de  lor  den 
Carolingiske  Digtcyklus  sædvanlige  Gjentagelser.  Selv  om  ikke  disse 
to  Kilder  kunde  paavises,  er  der  saa  stor  Forskjel  paa  Slili*n,  at 
man  paa  Forhaand,  selv  uden  at  kjende  dem,  kau  angive  Stedet, 
hvor  de  modes.  Den  senere  Bearbeider  af  Sagaen  har  ganske  om- 
arbeidet  denne  Episode,  han  har  bragt  Orden  og  Sammenhæng  i  den, 
og  man  maa  tilstaa,  at  Fortœllingen  under  hans  Hæoider  har  vundet 
sœrdeles  meget  og  faaet  et  fuldkommen  sugamœssig*  Præg  uden  at 
tabe  synderligt  af  sit  vœsentlige  Indhold  og  sin  oprindelige  Udforliglied, 

')   Genitiven  Karlamagnúsar  forekommer  her,    i  den  œldre  Recension  er 
den  hgp  Nominativ,  Karlamagnús  (egentlig  KarlamagnúsB). 


XI 


At  den  danske  Karl  Magnus  skrev  Big  fra  en  gammelnorsk 
Oríginal,  har  allerede  Nyerup*  opdaiget,  og  en  anden  interessant  Op- 
dagelse  vedkommende  samme  Folkebog,  skylder  man  i  senere  Tid 
C.  J.  Brandt,^  der  har  godtgjort,  at  Christiern  Pedersen  ikke,  sora 
hidtil  antaget,  er  Oversœtter  af  dcnne  Bog,  men  kun  Omarbeider  af 
Ghemens  1501  trvkte  Udgave,  og  at  denne  igjen  grunder  sig  paa 
en  Afskrift  af  en  œldre,  Aar  1480  i  Börglum-Kloster  i  Jylland  skre* 
ven  Bog,  8om  nu  opbevares  i  det  Kongelige  P.!)l!otliek  i  Stoekholm. 
Den  Codex,  som  den  danske  Oversœtter  eller  Hearbeider  har  havt 
for  sig^  har  indeholdt  den  œldre  (^4)  Reeension  af  Sagacn.  Over- 
sœttelsen  har  saaledes  ikke  Fortœllingen  om  Landres,  men  deripiod 
Tillœgget  til  Slutningen  af  Sagaens  ferste  Afdelíng,  som  kun  fíndes 
i  A  (S.  40-49).  Et  andet  Tillæg  har  dcn  danske  ved  Endcn  af 
Forta'IIingen  om  Roncevalslaget,  som  nu  mangler  i  den  norske,  da 
Haandskríftet  a  herslipper,  og  Slutningen  af  Sagaen  nu  kun  cr  fojr 
Haanden'i  B  Recensíonen.  Til  Sammenligning  med  Origiualen  ville 
vi  af  den  danske  vœlge  det  samme  Stykke,  som  Nyerup  har  aftrykt, 
nemlig  hvad  der  svarer  til  Cap.  48  i  ferste  Afdeling  af  Sagaen, 
nœrv.  Udgave  S.  42.    (Brandt,  S.  12). 

£n  Dng  stod  Keiseren  paa  Reinsborg  i  et  Vindue  og  saa  ud  paa  Rin, 
hvor  en  Svane  svommede  og  drog  en  lidén  Baad  efter  sig  med  et  Silkebaand, 
og  i  Baaden  stod  en  Mand  vel  vœbnet.  Da  han  kom  til  Lands,  gik  Naiiilon 
til  hannem  og  ledde  hannem  til  Keiseren.  Han  spurde,  hvo  han  var.  hau 
kunde  intet  svare.  Et  Brev  hœngde  paa  hans  Hals.  Keisereii  læste  Brevet, 
der  stod  udi:  Her  er  kommen  Gerard  Svan ,  og  skal  vorde  Keiserens 
Tjenere.  Siden  toge  de  hans  Harniek  af,  og  Ki'iseren  gav  hannem  kostelige 
Klader.  Han  lærde  snart  deres  Tungcmaal.  Keiseren  havde  en  Soster,  som 
hed  Elisa,  hun  var  feder  siden  Pipping  dode,  liende  gav  han  Gerard  Svan. 
Roland  spurde  Keiseren  hveden  Gerard  kom?  Ktiseren  svarede:  Gud  sende 
08  hannem.  Rolnnd  sagde,  det  er  en  mandelig  31and.  Keiseren  gjorde  han- 
nem  til  Hertug  og  gav  hannem  et  Land,  som  hed  Ardena. 

Paa  de  fleste  Steder  er  Fortœilingen  betydelig  sammendragipn 
og  forkortet,  men  paa  eet  Sted  er  den  mærkvœrdig  nok  udforligere 
end  Orifiinalen,  i  al  Fald  saaledes  som  denne  nii  foreligger.  Dette 
er  Tilfœldet  ved  Gjengivelsen  af  Cap.  43  af  Fortœllingen  om  Odd- 
geir  danske,  nœrv.  Udg.  S.  116.  Vi  meddele  ogsaa  det  hertil  sva- 
rende  Afsnit  af  den  danske  efter  Nyerup,  dog,  som  ved  fore- 
gaaende  Stykke,  med  enkelte  Forandringer  efter  Brandts  Udgave 
(jvf.  denne  S.  28). 

*)  Almindelig  Morskabslæsning  i  Danmark  og  Norge  igjennem  Aarliun- 
dreder.    Beskreven  af  Rasmus  Nyerup.     Kjobenhavn  1816.    Side  90  ff. 

*)  Chrístiem  Peders'ena  danske  Skrifter.  Femte  Bind  udgivet  af  C.  J, 
Brandt.  IQebenhavn  1856.  Jvf.  Udgiverens  Anmœrkninger  tii  Karl 
llagniia*0  Krsnike  S.  525—531. 


xn 


Carvel  gik  til  ölger  og  takkede  hannem  for  Bin  gode  Vilje,  og  Ak  han- 
nem  den  bedste  Brynje  i  den  Hœr  var,  og  bandt  en  Hjelm  paa  hans  Hoved, 
den  bedste'  i  alt-  Hedenskabet  var;  i  sammc  sad  en  dyrebar  Sten,  som  hed 
Adamas,  og  havde  saadan  Nature,  at  hvilkcn  hanncm  bar,  lian  blcv  aldrig 
fattig;  han  var  saa  haard,  at  iiitet  Svœrd  bed  paa  hanuem,  udeu  hau  blev 
smurd  med  Bukkcblod;  i  Hjelmen  sad  og  eu  Sten,  lied  Cristallus,  og  gav 
meget  Skin  af  sig,  om  hau  var  sat  i  Guld;  der  sad  og  en  Steu  som  kalles 
Galicia,  han  licdner  aldrig,  eudog  han  laa  i  en  brœudcnde  Hd;  i  Hjelmen  sad 
og  en  Sten,  hed  Abastor,  hau  kolucr  aldrig.  Han  baiidt  et  Svœrd  vcd  hans 
Side,  hed  Curten,  og  sagde:  Dette  Svœrd  giver  jeg  dig,  og  saa  hjælpe  mig 
min  Gud  Mamet,  at  det  skulde  ei  min  egen  Fader  eller  Broder  faa  for  hun- 
drcdc  Puud  Guld;  mcd  dette  Svœrd  haver  Jeg  overvundet  30  Konger.  Dct 
var  hœrd  i  en  Orms  Blod,  som  heder  Basiliscus,  og  laa  flre  Aar  undcr  en 
flygende  Drage  paa  Guld,  thi  skinde  det  altid  som  Guld;  det  havcr  vcl  bidet 
paa  hver  Mand  udcu  paa  dig,  og  det  volder  at  du  har  en  kraftig  Gud. 

Tillœgget  om  de  vidunderlige  Ædelstene  paa  Hjelmen,  sílmt 
om  Svœrdets  Hœrdelse  i  Ormebtod  findes  hverken  i  den  norske  Saga 
eller  i  det  franske  Digt  af  Raimbert  (Ogier  de  Danemarche),  som 
8yne8  at  ligge  til  Grund  for  dette  Afsnit  af  vor  Saga. 

Undertiden  findes  der  Feiltagelser  i  den  danske  Bearbeidelse, 
80m  ikke  godt  synes  at  kunne  forklarcs  uden  ved  Misforstaaelser  af  en 
norsk  Original,  saaledes  hvor  þúsundrað  d.  e.  þúsund  (nœrv.  Saga 
S.  83*®),  oversœttes  med  to  hundrede  (BrandtsUdg.  af den  danske 
Karl  Magnus  S.  19');  ellers  stemme  nœsten  overalt  Talangivelserne 
Doiagtig  i  begge.  Som  Exempel  paa  Overensstemmelse  mellem  begge 
kan  anferes  Stedet  i  Fortœllingen  om  Agulandus  S.  307,  hvor 
Jamunds  Spyd  omtales,  som  var  af  saa  seigt  Trœ,  at  det  ikke 
kunde  briste,  og  hvor  der  tilfoies  :  þenna  við  kalla  sumir  menn 
aiol.  Paa  det  tilsvarende  Sted  har  ogsaa  den  danske  (S.  46^): 
det  Trœ  kajledes  Ayol.  Her  menes  uden  Tvivl  det  gammelfranske 
alier,  nyfransk  alisier,  Asaltrœ.  Tilsidst  kan  jeg  ikke  undlade 
efler  Brandt,  Anmœrkninger  til  hans  Karl  Magnus  (S.  5*21)  at  anfore 
ct  Sted,  som  j)aa  Grund  af  en  Trykfeil  hos  Ghemen  er  bleven  for- 
underHg  forvansket  i  de  senere  Udgaver.  I  vor  Saga  staar  S.  90*^: 
Verði  sá  níðingr  er  liirðir,  blive  den  en  Niding,  som  bryder 
sigom  det.  Dettc  er  uldeles  rigtig  i  det  gamlc  danské  Haandskrift 
gjengivet  ved :  blive  han  en  Niding  som  det  vurder.  Ved 
en  Trykfeil  i  Ghemcns  Udgave  staar:  blive  han  en  indig  soin 
det  vurder.  Dennc  Trykfcil  indig  har  Christiern  Pedersen  reltet 
til  en  tig  (en  Tœvc,  Tispe)-,  dette  forœldcdc  Ord  Tig  har  igjen 
afstedkommet  en  ny  Trykfeil  i  senere  Udgaver  (1787),  hvor  Stcdct 
lyder:  blive  han  eu  Tid,  som  det  vordcr,  hvilket  Ruhbek 
(Alm.  Morskabsiœsning  I  S.  34)  har  rettet  til:  ^mig  lige  meget, 
80 m    dig   lyster,^^     Denne  sidste  Lœsemaade  hpir^da  veeret   dm 


xm 


m 

gjœngse    i   senere    Udgaver,'  indtil   Brandt   opdagede    den    oprinde- 
lige.» 

Vi  skulle  nu  med  nogle  Ord  omiale  de  forskjellige  Episoder, 
hvoraf  vor  Saga  er  sammensat,  angive  deres  sandsynlige  Kilder, 
saavidt  det  har  vœret  muHgt  at  opspore  dem,  og  tillige  meddele 
cnkelte  Prever  af  disse  til  Sammenligning  med  vor  Sagas  Text. 

I. 

Den  förste  Episode  af  denne  Saga  synes  at  gninde  sig  paa 
flere  gammelfranske  Digte  henherende  til  den  CaroUngiske  Cjelus; 
navnlig  have  de  forste  Capitler  1 — 25  Udseende  af  at  vœre  en  tem- 
melig  noiagtig  Gjengivelse  af  et  saadant,  herpaa  hentyde  Foredrag 
og  Bprog,  de  vidtleftige  Navnelister  S.  3—4,  8 — 9,  Opregnelseu  af 
de  forskjellige  Falke  og  Jagthunde  S.  10,  de  hyppige  Gjentagelser 
i  Fortœllingen,  saaledes  omtales  f.  Ex.  Anslaget  mod  Karl  Magnus^s 
Liv  og  de  nœrmere  Omstændigheder  ved  dets  Opdagelse  temmelig 
udforlíg  paa  fem  forskjellige  Steder,  S.  3,  7,  12,  19  og  21.  Dette 
franske  Digt  skal  nu  ikke  lœnger  existere,  men  der  findes  Hentyd- 
ninírer  dertii  i  en  íronike^  af  Cistercienser-Munken  Alberic  des 
Trois-Fontáines  (Albericus  Trium  Fontium),  der  ved  Aar  788  an- 
farer  felgende :  ^Conjuratio  valida  facta  est  ab  Austrasiis  contra 
Karolum  regem  auctore  Harderico  (vor  Sagas  Heldri),  qua  detecta 
multi  aut  membris  truncantur  aut  exiliautur;  itaque  aut  duo  fucrunt 
Harderici,  aut  mendacium  est  quod  Amicus  scribitur  supra  inter- 
fecisse  Hardericum,  et,.  ut  in  cantilena  dicitur,  ad  istam  conspi- 
rationem  cognoscendam  Karolus  maguus  monitu  angeli  ivit  de  nocte 
furari.^  Denne  Cantiiena  (Sang),  som  her  af  Alberic  sigcs  at  om- 
talc  Sammensvœrgelsen  mod  Karl  Magnus,  og  hvorledes  deniie,  for 
at  opdage  samme,  efter  Engelens  Tilskyndelse  begav  sig  ud  at  síjæle, 
maa  have  vœret  en  gammel  Chanson  de  geste.  Det  samme  Emne 
findes  ogsaa  behandlet  i  et  nederlandsk  Digt  fra  Middelalderen, 
Caerl  ende  Elegast,^  hvilket  dog  i  Eukelthedernc  afviger  betyde- 
lig  fra  vor  Saga.* 

')  Den  danske  Karl  Magnus  er  i  dct  17de  Aarhundrede  bleven  oversat  paa 
nyere  Islandsk  (Kongl.  Biblioth.  Kjubenh.  œldre  Saml.  Codex  lOOi-^lOOS 
FoL,  Kongl.  Bibl.  i  Stockholm,  Codox  37  Fol),  og  skal  nylig  i  denne 
Form  vœre  trykt  paa  Islund. 

*)  Udgivet  af  Leibnitz:  Accessessiones  Historicœ,  Hanoverœ  1698.  Vol.  U. 
Denne  Krenike  ender  med  Aar  1241. 

0  Udgivet  af  Hoffmann  v.  Fallersleben  i  hans  Horœ  Belgicœ,  Pars  quarta. 
Lipsiœ  1836.  Jvf.  Geschiedenis  der  middenn<;derland8che  Dichtkunst  door 
Jonckbloet.    Eerste  Deel,  Amsterdam  1851,  S.  265  fT. 

*)   Mœrkeligt   er  det,    at  Tyvens  Navn  i  dcn  danske  Bearbeideltfe  af  Karl 


XIV 


De  felgende  Capitler  (26— -59)  af  Sagaens  ferste  Del  synes  at 
vœre  tilblevne  ved  tJddrag  af  mange  forskjellige  franske  Digte,  og 
Saminenstilling  og  Ordning  skyldes  rimeligvis  den  norske  Bearbeider, 
8om  her  svnes  forelebig  at  have  .villet  indfore  for  Lœserné  de  vig- 
tigste  af  de  i  de  senere  Episoder  forekommeude  Personer,  samt 
fremstille  de  Omstændigheder,  under  hvilke  de  ferst  ere  k  mne  i 
Berorelse  med  Karl  Magnus,  og  endelig  meddele  i  det  sidste  Capitel 
(59)  Navnene  paa  de  12  gjæveste  af  hans  Mœud,  de  saakaldte  Jæv- 
niuger.  At  angive  disse  Kilder  vilde  kun  den  vœrc  i  Stund  til,  der 
havde  Adgang  tii  de  franske  Biblioíheker,  hvor  man  rimeligvi;*  vilde 
kunne  finde  Origiualerne.  En  af  disse  tror  jeg  dog  at  kunne  paapege 
8om  den  saudsyniige  Kildc  til  Fortællingen  om  Karl  Magnus^s  Stri- 
digheder  og  Forsouing  med  Girard  af  Viaua  (Cap.  38 — 42),  nemlig 
det  franske  Digt  om  deune  Helt,  hvoraf  en  stor  Döl  er  meddelt  af 
Bekker  i  Indlcdniugen  til  hans  Fierabras'.  Historien  om  Girard 
Svan  (Cap.  48)  er  udcn  Tvivl  hentet  fra  det  franske  Digt  om  Svan- 
ridderen  (Chevalier  au  cygne),  hvoraf  jcg  kun  kjeuder  et  Citat  fra 
Reiffeuberg ,  Chrouique  de  Philippe  Mouskes^  II  P.  CVI,  hvor 
Riddereus  f^rste  Optræden  beskrives  omtreut  paa  samme  Maade  som 
her  i  Sagacn.  Keiseren  var  omgiveu  af  siue  tappre  Mæud,  disse 
saa  svemmende  opad  Rin  on  hvid  Fugl  (d.  e.  Svaue),  der  om  Hal- 
sen  havde  en  Kjede  og  drog  efter  sig  en  Baad ;  de  saa  tilligc  en 
Hidder  ligge  i  Baaden,  som  havde  sit  Skjold  og  sit  skarpc  Svœrd 
ved   Siden : 

Virent  amont  le  Rin  un  blanc  oiael  noant, 

EI  col  une  caíue  et  uu  batel  trayaut; 

Et  virent  en  la  ncf  j  chevalier  gisant, 

Dalés  hú  son  ebcu  et  s'espéc  trcu^ant. 
I  den  senere  Bearbeideke  af  vor  Saga  (B)  maugler  Slutningen 
af  denne  Episode  fra  Cap.  43;  Grunden  herlil  er  muaske  den,  at 
flere  af  de  her  kortcHg  herorte  Begiveuheder  senere  omtales  udfor- 
ligere  og  med  enkcltc  Afvigelser  audre  Steder  i  Sagaen,  saaledes 
Krigeu  med  Vitakiud,  Saxemes  Kouge  (Cap.  46,  47,  55),  der-oui- 
handies  senere  i  5te  Part  af  Sagaen,  hvor  Vitakiud  kaldes  Guitueliu, 

Magnus  ogsaa  er  Alegast  og  ikke  Basin.  Bom  i  den  norskc.  Skulde  det 
Haandskrift.  som  forelaa  Oversætteren,  have  havt  Navnet  i  denne  Form, 
eller  skulde  maii  ikke  snarere  1  Danmark  denganfj  have  kjendt  en  Kjæmpe- 
vise,  der  handlede  om  samme  Begivenhed,  og  hvorfra  Oversœtteren 
kunde  have  taget  Navnet  Alegast? 

')  Der  Roman  von  Fierabras,  Provenzalisch.  Herausgg.  von  Immanuel 
Bekker.     Berlin  1829,  qv. 

^  Chronique  Rimée  de  Philippe  Mouskii  publiée  par  Le  Baron  de  ReiíTen- 
berg,  II  Tomes,  Bruxelles  1838. 


XV 


ligesaa  Erigen  i  Spanien  (Cap.  45,  53)  i  4de  Part  om  Agulandus. 
Dog  er  ved  denne  Udeladelse  i  B  ad«ki]ligt  ikke  uvæsentligt,  ved- 
kommende  Sagaen  i  dens  Helhed,  gaaet  tubt,  saaledes  Roilants  For-. 
hoJd  til  Guinelun^  og  den  sidstes  indgroede  Had  til  dcn  forste,  som 
endehg  giver  sig  Luft  i  Forrœderiet  ved  Rouceval,  8de  Part  af  Sa- 
gaen,  hvilket  alt  finder  sin  Forkiaring  ved  hvad  her  fortœlles  i 
Cap.  56  om  Rollant  og  Guineluns  Kone. 

n. 

Fortœllingen  om  Olif  og  Landres^  tilherer,  som  allerede  oven- 
for  S.  IX,  }k  anfort,  den  yngre  Recension  af  Sagaen  B,  Hvad  der  i 
Indledningen  til  denne  Fortœlling  anftires,  at  Hr.  Bjarne  Erlingsson 
skal  have  fundet  den  paa  Engeisk  i  Skotland,  hvor  han  opholdt  sig 
oin  Vinteren  efter  Kong  Alcxanders  Díjd  (1284),  for  at  sikkre  den- 
nes  Datterdatter  den  norske  Prindsesse  Margrete  Arvefolgen,  og  at 
han  ved  sin  Hjemkomst  lod  den  oversættc,  maa  vel  antages  at  med- 
fore  Sandhed,  fornemmelig  fordi  Stil  og  Foredrag  henpeger  paa  denne 
Tid  og  ganske  ligncr  andre  Fortœllinger,  som  tilhore  Slutningen  af 
det  13de  eller  Begyndelsen  at  det  14de  Aarhundrcde,  f.  Ex.  Biskop 
Jon  Haldorssons  Eventyr  og  isœr  hans  Oversœttclse  af  Klarus  Keiser- 
sons  Saga. 

Med  Hensyn  til  Overskriften  ved  denne  Afdeling,  saavel  som 
de  senere,  maa  hcr  pjores  opmærksom  paa,  at  de  ikke  ganske  fm- 
des  i  Haandskrifterne  saaledes,  som  de  staa  i  Udgaven :  de  ero 
vœsentlig  formede  efter  Codex  b  med  enkelte  Tillempninger  for  at 
tilveichringe  Overensstemmelser  mcllem  dem.  Codcx  b  har  ved  dcnne 
Fortælliug  fk)Igende  Overskrift:  '  A  nn  arr  þáttr  sögunnar,  af  frá 
Olifer  ok  Landres  syni  hennar.  Codex  J?  har  ingcn  Overskrift 
foran  Indledningen,  men  foran  förste  Capitel  staar  Landres  þáttr. 

Hl. 

Fortællingen  om   Oddgeir  Danske^  grunder  sig  paa  ct  ganimclt 

fransk  Digt  (Chanson  de  Geste)   orn    denne   Sagnhelt,  fra   dct  tblvte 

Aarhundrcde,*    der    udí>J0r    13,056  Vers ,    af  disse   har   den    norske 
')    iSærdeles   interessanle   Oplysninírer   om    dette  Fortœllingsœmnes   Udbre- 
delse  ere  meddeltc  af  Svend  Grundtvig:    Danmarks    gamle    Folke- 
viser,    farste   Deel,    Kjí3l)h.    1853,    S.  177—204,  nærvœrende  For- 
tœlling  vedkommende,  S.  199 — 201,   hvor  ogsaa  gjores  opmœrksom  paa 
en  spansk  Roman  med  samme  Æmne:    Historia  de  Enrique,  fi  de 
Oiiua,    rey   de  Jhernsalcm,    Enperador   de   Constantinopla. 
Sevilla,  1498. 
0   At  Tilnavnet  Danois  er  opstaaet  ved  cn  Forkortning  eller  Misíorstaaelse  af 
Ardenois  cr  af  nyere  Critikere  godtgjort  og  fornemmelig  af  Rothe  i  hans 
Afhandling:  Om  Holger  Danske.    Kjobenh.  1847. 
0  Udgivet  af  J.  Barrois:   La  Chevaleríe  Ogier  de  Danemarche  par  Raim- 
bcrt  de  Faria  Poéine  de  Jkll  siecie,  raris  1842. 


XVI 


Bearbeider  dog  kiin  beujttet  de  f^rstc  3035  eller  Begyndelsen  af 
dette  lange  Digt,  og  fulgt  dettes  Gang  temmelig  neie,  rigtignok  baade 
med  adskillige  Forkortelser  og  Udeladelser,  nien  ogsaa  med  enkelte 
Tillœg  og  Forandringer  hist  og  her,  hvilket  for  en  Del  vel  maa 
grunde  sig  paa  en  anden  Receusion  af  Diglet,  forskjellig  fra  den  der 
iudeholdes  i  de-uu  existerende  Haandskrifter,  i  al  Fald  fra  deui,  der 
ere  benyttede  ved  Udgaven.  Saaledes  liudcr  en  mærkelig  Afvigelse 
Sted  derved,  at  efter  Raimberts  Digt  storme  de  Franske  Rom,  og 
under  dette  fœldes  Ammiral  af  Hertug  Nemes  og  Danamuud  af  Odd- 
geir,  den  st^rste  Del  af  Hedningerne  styrte  sig  i  Havet  og  drukne,  og 
Gloriant  falder  i  de  Kristnes  Hœnder.  Karvél  befinder  sig  endnu  i 
den  fmnske  Leir,  og  Karl  Magnus  foreslaar  ham  at  autage  Krieten- 
dommen,  hvilket  han  dög  stolt  afslaar,  og  drager'  derpaa,  rigelig 
begavet,  med  Gloriant  til  sit  Land.  Paven  holder  sit  Indtog  i  Rom, 
og  Karl  Magnus  vénder  tilbage  til  Paris.  Dette  er  en  Indholds- 
angivelse  af  hvad  der  i  det  franske  Digt  svarer  til  Cap.  46  i  vor 
FortœUing,  som  her  ved  Sammenligning  vil  findes  botjdehg  afvigende 
fra  den  franske  Original.  De  sidste  Capitler  af  denne  Episode, 
47 — 54^  fmdes  ikke  i  de  uu  for  Haanden  vœrende  Haandskrifter  af 
Sagaens  œldre  Receusion  A,  men  have  sandsyuhg  været  tilstede  i  det 
Haandskrift,  som  den  danske  Bearbeider  har  benyttet,  da  de  fiudes 
i  hans  Oversœttclse.  Vi  have  dem  uu  kun  i  Reecnsioucn  J?,  og  i 
dct  franske  Digt  findes  Intct  hertil  svarendc.  Til  Sammenliguing 
med  Sagaen  skal  jeg  meddele  nogle  Uddrag  af  den  franske  Original. 

De  cha  Monjeu  fu  Kalles  herbergiés; 

II  vit  le  graille  e  le  uoif  e  le  giel, 

E  le  grant  roce  contremont  vers  ^e  cicl, 

„E  Dex!  dist  Kalles,  e  car  me  consiUiés 

de  cest  passage  dont  je  siii  csmaiés, 

Car  je  n'i  voi  nc  voie  ne  senticr 

Par  oíi  je  voise  ne  puisse  repairier.'^ 

Dex  ama  Karle  e  si  rayoit  mult  chier, 

Si  li  envoie  un  message  moult  fier: 

Panni  les  loges  vint  uns  cers  cslaissiés, 

Blans  cpme  nois,  quatre  rains  ot  cl  cicf. 

Voiant  Fran^ois,  parmi  Monjeu  se   ficrt, 

E  dist  li  rois;  „Or  aprés,  chevalier!  , 

Vés  le  messafje  (pie  Dex  a  envoié.'* 

Fran^ois  rentendent,  ainc  ne  furent  si  lic ; 

Apri'S  le  cers  aquellent  lor  scnticr, 

Mongieu  passa  li  rois  qui  France  tient, 

Ainc  n*i  perdi  serjant  ne  clicvalicr. 


XVII 

Ne  nml  ne  mule,  palefroi  ne  somier; 
Hnit  jors  i  mist  á  passer  toz  enliers. 

Li  rois  herberge  de  la  outre  Mongis ; 

Grans  sunt  les  os  qui  lc  resne  ontfporpris. 

Li  jogléor  out  lor  vieles  pris, 

Grant  joie  mainuent  devant  le  lil  Pepin ; 

Li  rois  fu  liés,  si  ot  béu  du  vin. 

Ogier  demande,  son  forosté  mescin. 

D.  e.  Paa  denne  Side  af  Mundiiiljeld  havde  Karl  sit  Standkvnrter ;  lian 
saa  llaíjL  Sue  o"^  1.«.  og  det  storc  Bjcrg  kncisendc  mod  Himmelen,  ..Gnd!** 
saj^de  Knrl,  «raad  micr  dog  ved  dennc  Overgaiig.  livorfor  jefí  rœdtles  svart, 
thi  liverkcn  secr  jei^Vei  eller  Sti,  ad  hvilken  jeg  kan  í?aa  cllcr  kommc  frem.'*' 
Oiid  elskcdc  Karl  Oí?  havde  ham  indcrlig  kjær,  og  skikker  hain  et  stolt  Sende- 
bnd.  McUcm  TcUene  kom  en  Hjort  farende  afsted.  hvid  soni  Snc,  fire  Tnkker 
havdc  ílen  i  Hovedct,  i  de  Fraiiskes  Pansyn  styrtcr  den  op  ad  Mundinfjcld. 
Konprcn  udraabcr  da:  ,.Nu  aft?tcd  cflcr,  Riddcrc,  skncr  det  BtidGnd  harsendt." 
De  Franske  iiore  hain,  aldrií  blevc  dc  sna  gladc,  eflcr  Hjorten  banc  de  sig 
Vci.  Kouírcn,  soui  bciierskcr  Frankrig,  dro.2r  da  ovcr  Mundinfjcld,  mistede  der 
Iivcrkcn  Svcnd  eller  Ridiler,  Escl  cllcr  Muh\.Ganger  eller  Kiovhest,  aatte  hele 
Daíje  tilbragtc  han  dermed.  Kongen  har  nii  sit  Kvartcr  pna  hin  Sidc  Mundiu- 
fjcUL  storc  ere  dc  Skarer,  som  liohie  Landet  besat.  öjoglere  liave  grebet  sinc 
Kid!(»r.  stor  Glædc  og  Gammen  ove  <Ic  for  Pipins  Son.  Kongcn  var  glad  og 
havdc  drnkket  sin  Vin,  han  ladcr  bcntc  Oddgcir  sin  armc  Gidsel'. 

Paien  en  Rome  enmainnent  pris  Ogicr. 
La  le  dcsarment  desous  un  olivier. 
A  grant  merveiile  IV'Síjardent  li  paicn:     . 
Li  Tnrc  e  U  Persant  c  li  Aufrisien. 
Li  uns  a  Tautre  Pa  aii  doit  ensignic. 
A  ramiral  comenccnt  bí  hncher : 
..Sirc,  font-il,  or  pensés  du  venger 
Toa  nos  parcns  qu'il  nus  ocistl'autrVr.'* 
Dist  ramirans:  ,.ParMahon  quc  j'ai  chcr, 
Ncl  gariroit  tos  li  ors  desous  cicl 
C^ue  je  nel  pende;  ja  trestorné  n*en  icrt." 
Es  Karaheu  pongnant  tos  eslaissiés : 
Si  ot  osté  son  ehnc  de  son  cicf, 
Par  8CS  espaules  sa  vcntaiUe  d'ormicr. 
\  Tamiral  est  venus  tos  irics,         ^ 
*       Si  Pen  apele  cortoisemcnt  e  bien: 
.v<\mirau8  sire,  mal  m*avés  engignic; 
Je  combatoie  por  la  vostre  amistié 
E  por  la  loi  Maliomet  esaucier; 

t')  fi    Fmn^ke  Uigl  V.  aftí-*^}»0.  nttfrvs>rcu(U>  F<»rtæni««  Cap.  5.  G.  S.  7h. 


XVIII 

Au  matinet  riiec  en  convent  Ogier, 
N*i  aroit  garde  fors  d*un  seul  chevalit*r; 
Pris  Va  V08  lix  e  trai  e  boisié: 
Rendés-le-moi,  li  tenirs  seroit  grief." 
Dist  ramirauH:    ,.Por  noient  en  plaidiés: 
Jc  nel  rendroie  íi  home  desous  ciel.** 
Dist  Karaheus :    (^ue  tant  ne  me  prisiéH; 
MaiS  par  Mahon!  conparé  sera  chier." 
A  ses  herberpes  repaire  tot  iriéí». 

Droit  á  sa  j^ent  vint  Karaheus  pongnant : 
11  lor  escrie  tost  et  isnelemant: 
^dobés-voð,  car  je  le  vos  comant. 
«  Ogier  a  prís  Danemons  li  tirans, 

L^amiraus  dist  nel  me  rendra  niant; 
Ja  rassarrai  en  cel  palais  plus  grant: 
.Ajiqui  verrai  cui  sera  li  bubant." 
Adont  parla  uns  paiens  Kodoans, 
Rois  fu  d'Egypte  une  terre  mult  grant. 
.,£  Karaheus!  por  Mahon.  or  entant; 
Tes  hom  sui  liges  de  tot  mon  lief  tenaiit. 
Ne  maine  mie  Tamiral  malemant ; 
Tu  es  ses  hom,  sel  seis  a  ensciant: 
Mais  anuit  mais  le  nus  laissiés  a  tant. 
*  Dusqu'  k  demain  a  Paube  aparíssaiu 
Fai  V  araisner  por  le  mix  de  ta  geiii : 
Ogier  te  rende  sain  e  saf  e  vivant, 

Se  il  nel  fait,  de  cest  jor  en  avant.  • 

Dont  ne  li  soies  amis  ne  bonvoiUans.*^ 
Dist  Karaheus:    ,,Par  la  loi  Ter^-agnnt, 
A  moi  n^ara  pais  ne  acordemant 
Nulgor  en  terre  se  Ogier  ne  me  rant." 
Dient  si  home:    „Ne  á  nus  ensemciit." 

Or  fu  Ogiers  &  Rome  sous  un  pin; 
Iluec  le  gardent  paien  e  Sarrasin. 
Es  ttloriande  au  gent  cors  signori  .  .  . 

D.  e.  Hedningerne  f^re  Oddgeir  fangen  til  Kom^  der  afvœbne  de  liam 
under  et  Oliventrœ.  Med  stor  Beuudríng  betragte  Hedningerne  ham,  Tyrkeme, 
Perseme  og  Afríkaneme,  den  ^ne  gjorde  den  anden  vedFingerpeg  opmœrksom 
paa  ham.  De  begyndte  derpaa  overlydt  at  tiltale  Ammiralen :  ^Herre,^  sige  de. 
^tttnknu  paa  at  hœvne  alle  vore  Slœgtninge,  som  han  dræbte  for  os  forleden."^ 


XIX 


Ammiralen  siger:  ^Ved  Mahomct  flom  jeg  dyrker,  alt  Guld  i  Verden  skulde 
ei  leskjebe  ham  fra  at  hæng*es  af  mig,  han  sknl  nu  ikke  lœnger  slippe  derfor.'* 
Men  her  er  Karvel  ridende  i  fuld  Fart;  han  havde  taget  Hjelraen  af  sit  Hoved, 
ned  ad  Skuldrene  hang  hans  Visir  af  purt  Guld.  TilAmmiralen  kommer  han 
i  Fyr  og  Flamme,  dog  tiltaler  hau  ham  heílig  og  belevent:  ,.Herre  Ammiral, 
I  har  gjort  mig  en  slcm  Streg;  jeg  kjæmpcde  for  Eders  Venskal^s  Skyld  og 
for  at  hævde  Mahomcts  Lov;  i  Morges  havde  jeg  M^de  med  Oddgeir.  han 
ventede  der  kun  een  Ridder;  Eders  Son  har  fangct,  forraadt  og  sveget 
ham;  giv  mig  ham  tilbage,  at  holde  paa  ham  vilde  være  skjœndigt  "  Ammi- 
ralen  siger:  „Til  ingen  Nj'tte  taler  I  hans  Sag,  jeg  vilde  ikke  give  ham  til- 
bage  til  nogen  i  Verden."  Karvel  siger:  „1  agter  mig  ei  saa  meget;  men  ved 
Mahomet,  det  skal  blive  dyrt  betalt."  Vred  vendcr  han  tilbage  til  sine  Tclte. 
—  Til  sine  Mænd  kom  Karvel  ridende,  han  tilraabcr  dcm  strax  paa  Sland: 
«,Ruster  cder,  jeg  befaler  eder  det.  Tyranncn  Danemund  har  fanget  Oddgcir, 
Ammiralen  afslaar  at  give  mig  ham  tilbnge;  jeg  skal  angribe  ham  i  hans  sterste 
Hal,  endnuiDag  vil  jeg  see,  hveni  dcr  skal  fore  dct  storste  Ord.'*  Nu  talte  en^ 
Hedning  Rodoan,  han  var  Konge  ovcr  Egyptenj  ct  Land  saarc  stort:  „Karvel! 
for  3Iahomets  Skyld,  hor  mig ;  jcg  cr  diu  Vassal  for  alt  niit  Lcn.  Fornffrm 
ikke  Ammiralen.  du  er  hans  Vassal,  det  vced  du  vcl;  mcn  lad  ham  dog 
denne  Nat  over  have  Ro  for  os,  forst  i  Morgen,  naar  Dagcn  brydcr  frcm.  lad 
ham  tale  til  Rette  af  dine  bedstc  Mænd;  han  udlcvcre  da  Oddgcir  frisk  og 
frank  og  i  Live,  gj0r  han  ikke  det,  saa  opsig  ham  fra  denne  Dag  af  Vcnskab 
og  VelviUie.'"  Karvcl  siger:  „Ved  Tcrvagants  Lov,  for  mig  skal  han  aldrig  . 
havc  Frcd  eller  Ro  i  Verdcn,  dcrsom  hau  ikkc  giver  mig  Oddgcir  tilbage.'^ 
Haus  Mænd  sigc:  ,.For  os  ikke  hcllcr.*'"  —  Oddgcir  sad  nu  under  et  Fyrrctrœ, 
der  bevogte  ham  Hedningcr  og  Sararener.  Nu  kommcr  Gloriant  med  Fin  dei- 
lige,  majestœtiske  Skabning'. 

Overskrifteu  til  denne  ForlæJling   lyder  i  A:     J)áttr    danska 
Oddgeirs,  i  b:    Oddgeirs  þáttr,    þriÖi  partr  Karlainagnús 

8ÖgU. 

IV. 
Bom  ovenfor  antydet,  foreh'gger  der  af  FortœllingCn  om  Agu- 
landus  2  forskjellige  Bearbeidelser,  den  ene  i  den  œldre  Rccension 
af  Sagaen  (A),  har  uden  Tvivl  den  Form*,  hvori  F'ortœllingen  oprin- 
delig  er  tilbleven  paa  vort  gamle  Sprog;  den  yngrc  (É)  er  rimelig- 
vis  en  Omarbeidelse  af  den  forste,  hvorved  Bearbeideren  har  bestrœbt 
sig  for  at  udjævne  og  bringe  en  sterre  Overensstemmelse  mellem  de 
forskjellige  og  uligeartede  Dele,  hvoraf  Fortællingen  oprindelig  er 
samniensat.  Noget  er  dog  ogsaa  herved  blevct  udeladt,  navnlig 
Fortœllingen  om  Billedstetten  Salemcades,  (jœvnfor  S.  131  med 
S.  266—267),  og  Rollants  Kamp  mcd  Ferrakut,  S.  277—281,  Cap. 
15 — 22.  Baade  fordi  denne  Omarbcidclsc  (B)  er  levnet  os  fuld- 
stæDdig,  hvilket  ikke  er  Tilfœlde   med   den  forste,   og  fordi    den   er 

•)   Franske  Digt:    V.  2001—2054.  nœrv.  Saga:  Cap.  32,  .33. 

11- 


XX 


udfort  i  et  godt  Sprog,  skjout  iioget  bredt  og  udtvœret,  er  den  ble- 
ven  stillet  i  Spidsen  (S.  126 — 263),  den  œldre  derimod  or  trykt 
bagefter  (264—370)». 

Til  Grund  for  denne  Forfœlling,  i  dens  ældre  Form  {A)  ligger 
to  Kilder,  den  fabelagtige  paa  Latin  skrevne  Turpins  Krouike^  og 
et  gammelfransk  earolingisk  Digt^.  Mau  kunde  fristes  til  at  tro,  at 
det  Exemplar  aí  Digtet,  som  har  foreligget  den  norske  Hearbeider, 
har  været  defekt  i  Begyndelsen,  og  at  han  har  erstattet  denne  Man- " 
gel,  saa  vidt  det  lod  sig  gjorc,  ved  Hjœlp  afKroniken,  skjont  dette 
dog  er  mindre  sandsynligt,  og  nian  maa  vel  snarerc  antage,  at  det 
har  vœret  Oversætteren  magtpaaliggende  at  benyttc  til  denne  Kpispde 
af  Sagaen  saa  meget  som  muligt  af  áen  p«a  hans  Tid  vel  hoit  an- 
seede  og  for  trovœrdig  antagne  Turpinske  Kronike,  og  at  han  forst 
har  tyet  til  det  franskc  Öigt,  da  Kroniken  svigtedc  ham.  Han  har 
dog  i  et  vœsenthgt  Punkt  seet  sig  tvungen  til  at  afvige  fra  denne. 
Agulandus,  Hovcdpersonen  i  det  franskc  Digt,  falder  cfter  Kroniken 
(Cap.  14)  i  det  store  Ncderlag  paa  Saracenerne,  som  omtalcs  i 
denne  Fortœllings  Cap.  13,  S.  276;  dette  maattc,  som  uforeneligt 
med  Digtet,  naturligvis  forandres,  og  Oversættcrcn  har  saalcdes  lodct 
Agulandus  flygte  fra  Slaget  tilligemed  Kongerne  af  Sibil  (Sevilla)  og 
Korduba.  For  Restcn  indeholde  de  forstc  Capitlcr  af  dennc  Epi- 
sode  i  vor  Saga,  Cap.  1-23,  S.  264 — 282,  en  temmelig  noiagtig 
Oversœttelse  af  den  Ttirpinske  Kronikcs  ÍH  forste  Capitler.  Med 
vor  Fortœllings  24de  Capitcl  (S.  282)  bcgynder  altsaa  den  franske 
Kildc.  Dog  lœgger  man  her  Mærke  til  Stilen  i  den  fr')rste  Del  af- 
Bidstnævnte  Capitel,  vil  man  fmdc,  at  dcn  harmonerer  temmelig  noie 

*)  Her  er  ved  Uafrtsomlied  i  (len  fortlHbende  Titeloverskrift  til  venstrc  an- 
vcndt  Öignalnren  Karlamagnus  Saga  IV  b,  skjont  der  heller  bnrde  have 
stoaet  IV^  Lœsercn  bcdes  godhcdpfuld  at  crindrc.  at  hcrvcd  mcnes  den 
œldre  Text  (.4). 

^)  Turpins  Krfmikc,  tfter  Foregivendc  tikrcvct  «f  Erkebiskop  Turpin.  hid- 
rerer  fra  cn  fransk  lieistHtT^  og  maa  vnTc  forfattet  i  Shitningen  af  det 
llte  Aarhnndredc;  den  indcholdcr  i  idt  32  Capillcr.  omtalcr  strax  efíer 
de  Bcgivcnhedcr,  som  vcdkommc  Fortfclliní^cn  om  Aírulandus.  Slaget 
ved  Ronccval,  og  i  Mdstc  Capitcl  Karl  MafrinisV  Dod.  Trvkt  i  Chroni(pie 
de  Philippe  Monskes  I  S.  489—518. 

*)  Dct  franpkc  Digt  *r  ndgivet'af  Immanucl  Bekkcr  cficr  et,  desværre, 
mangclfuldt  Haandskrifl  i  dct  koní^eligc  Bibliothck  i  Berlin  i  ,.Abhandl. 
der  k(>ni^l.  Akad.  dcr  Wisscnsch.  zn  Berlin  1847"  undcr  Navn  af  Dcr 
Koman  von  Asprcmont.  Naar  den  fuldetændi^c  Ud«rave  af  Digtet  en- 
gang  udkommcr  i  den  ^tore  Samlini;  af  de  pramle  franske  Heltedigte: 
•.Les  Ancicns  Poetes  de  la  France,"  (U*r  nu  er  undcr  lUlgivelse  i  Paris 
efter  Keiserens  Foranstaltning.  vil  man  bedre  vn^rc  i  Stand  til  at  dwmme 
om  vor  Sagns  Fniliold  til  dcn  franskc  Original. 


XXI 


med  det  foregaaende,  soni  er  hentet  fra  Kroniken,  men  at  der  ind- 
trœder  en  ForandrÍMg  i  denne  Henseende  ved  Midten  af  Capitelet 
(S.  281^**-)  nied  Ordenc  En  er  lieiftiiiírjar  kómu  ðaman  þeir 
sem    eptir    lifðu,    taka   (J)eir)   herklæöi   af  Jamund   reiðir 

0  k  h  r y  gg V  i  r ,  8  á  r  i  r  o  k  h  u  g8J  ú  k  i  r ,  li vor  Foríællingen  paa 
een  Gans:  bliver  nieíret  udfoHiííere  oi^  fvdelitr  rober  den  franske 
Original,  soni  her  ogsoa  kan  paavií<eri.  Hegyndelscn  af  dette  Capilel 
synes  derfor  at  være  et  af  Oversætteren  redigeret  Tdtog  af  en  fore- 
gaaende  Del  af  det  fronske  Digt,  for  at  danne  en  Slugs  Overgangs- 
liro  melleni  Kroniken  og  dette,  deraf  vel  og»att  denne  phidseiige 
Optræden  af  Jnmund  Aguhmdus's  Son  i  ('apitelets  fíjrste  Linio,  som 
om  han  allerede  skulde  vœre  kjendt  af  Læserne.  noget,  der  er  lige- 
í*aa  usædvanlig  i  de  franske  Heltedigte  honi  i  voro  egne  Sagoer,  hvor  , 
iiiun  altid  pleier  at  gjore  niere  Va^sen  ní  Hovedpersonerne  ved  deres 
forhíe  Optræden.  Fro  Midten  af  Capitelet,  efter  de  ovenfor  anforte 
Ord .  svnes  det  franske  Diirt  temmelii!:  tro  ut  va*re  bleven  fulgt 
ligetil  det  sidste  Copitel.  125,  S.  3()9,  hvori  Oversætteren  sond- 
Hvnligvis  atter   har   givet  et  Udtog    af  det   franske    Digts  Slutning*. 

1  det  franske  Haandskrift,  som  har  været  benvtlet  af  Saíraens  Be- 
arbeider,  har  vel  Digtet  været  inddelt  i  ílere  Afdelinger,  thi  hertil 
synes  vor  Fortœlling  at  henpege,  naar  der  ved  Blutningen  af  enkelte 
Capitler  (S.  203,  302,  315,  334,  344,  359)  stoar,  her  ender  den 
og  den  Bog,  da  Fortællingens  (lung,  soin  deu  foreligger  os,  poa  de 
fleste  af  disse  Steder  ikke  svnes  at  berettiire  til  noiren  wkarpere  Be- 
grændsning  end  ved  de  andre  Copiller^. 

Til    Sammenligning    meddeles    forst    nogle    l'ddnig   nf  Turpins 
Krimike,  og  dernæst  af  det  franske  Digt: 

EpÍMÍola  beati   Turpini  archif^/itcopi  ad  Leopraníluin. 

('ap.  L  Turpiiius.  Dci  jL^ratia  arcliitpiscopus  Kcriien^is.  ac  .^eduius  Caroli 
3ia(i^ui  inipi'ratoris  in  HÍHjiania  consooins.  Lcoprando  tlcnuio  Aqnisgninrn.^i 
salatrm  in  Domino.  t|noniam  nuprr  mandasti.**  mihi  apnd  Viennam.  cicatricibus 
vulnenim  aliquautuhim  ægrotanti.  ut  voi>is  hcrii^ercm  qnaliter  imperator  vester 
fsmosissimuB  Carolus  Magnus  telUirem  Ilispanicam  et  (iallicianam  a  potestate 
Saracenorum  liberavit,  mirornm  j^estornm  ajíicis  ejnsque  laudanda  super 
Ilispanicos  Saracenos  trophœa.  quœ  propriiö  oculis  intnitus  snm.  qualuordecira 
annos  perambulans  Hispaniam  et  (inlliciam  una  cnm  eo:  quod  e.xercitibus 
.««ui»  pro  certo  scribere.  vcslræqtu'  tVaternitati  mitiere  non  amliifío.  Kteuim 
ma^alÍH  divulpfata   íjuæ   rex   in   Hispania  p:essit.    in   S.  Dionysii  Chronici).   ut 

';   Denue   mangler   i    Berliner  Haandskriftei,    ojlt  fwlgelijr  o;,'saa    i    liekkers 

Udjfave. 
*)  H.  dOl  yeá  Siutningeu   af  Cap.   45  staar  feilagtig  i  Haandskrifiet :  ^iefr 

hér  app  hina  fimtu  bók.  hvor  d(r  burde  staa  séttu. 


XXII 


mihi  Bcripsistis.  reperire  plenarie  autoritap  vestra  nequivit.  Igitur  auctorem 
illius  (aut  pro  tantorura  actuum  scrij)tura  prolixa,  aut  quia  idem  absens  ab 
Hispania,  ea  ignoraWt)  intentio  vestra  intelligat  minime  ea  ad  plenum  scrip- 
sisse,  et  nusquam  volumen  ÍPtud  ab  eo  discordasse,  Vivas  et  valeas  et  Domino 
placeas,  Amen', 

l)e  idolo  Mahumeth. 

Cap.  r\'.  Idola  ct  .simulacra  quœ  tunc  in  Hispania  invenit,  penitus  de- 
struxit,  prœter  idolum  quod  est  in  terra  Alandaluf,  quod  vocatur  Salamcadis: 
Cadis  dicitur  proprie  locus  in  quo  est  Isalam,  in  lingua  Arabica  Deus  dicitur. 
Tradunt  iSaraceni.  fiuod  idolum  istud  Malmmeth,  quem  ipsi  colunt,  dum  adhuc 
viveriM,  in  nonune  .siio  pro]>rio  fabricavit.  et  dœmoniacam  It-gionem  quandam 
sua  arte  magica  in  ch  sigillavit:  quæ  etiam  tanta  fortitudine  ilhid  idolum  ob- 
tinet,  quod  a  nullo  unquam  frangi  potuit.  Cum  enim  aliquis  christianus  ad 
illud  appropinquat,  statim  periclilatur.  8rd  cum  aliquis  Saraconus  causa  ado- 
randi  vel  deprecandi  Mahumeth  accedit.  ilh^  incolumis  recedit.  Si  forte  supor 
llud  avis  quælibet  so  dcposuerít,  ilico  moritur.  Est  igilur  in  maris  margine 
lapis  antiquus  opere  Saracenico  optime  sculptus  supra  terram,  deorsum  latus 
et  quadratus,  desursum  strictus,  altissimus,-  scilicet  quantum  solet  volare  in 
Bublime  corvus:  super  quem  elevatur  iniago  illa  de  auro  optimo  in  efíigie  ho- 
miuis,  fusa  super  pedes  suos,  erccta  faciem  suam  tenens  versus  meridiem,  et 
manu  dextra  tenens  quandam  clavam  ingentem.  Q'iœ  scilicet  clava,  ut  ipsi 
Saraceni  aiunt,  a  manu  ejus  cadet  anno  quo  rex  futurus  in  Gallia  natus  fuerit, 
qui  totam  terram  Hispanicam  christianis  legibus  in  novissimis  temporibus  sub- 
jugaverit.  Mox  ut  viderunt  davaui  lapsam.  gazis  suis  in  terram  positis  omni- 
bus,  fugiunt'. 

De  beílo  Ferravuti  Giyantis,  et  ile  optima  disputatione  Holandi. 

Cap.  XVII.  Statimque  nunciatum  eöt  Carolo,  quod  apud  Nageram  Gigas 
quidam  nomine  Ferracutus,  de  generc  Goliad.  advonerat.  de  oris  Syriæ,  quera 
cura  viginti  millibus  Turcoruni  Babylonis  Admiraldus  ad  bellandum  Carolum 
regem  miserat.  Hic  vero  lanceam  aut  sagittam  non  formidabat,  vim  quadra- 
ginta  fortium  possidebat.  Quapropter  Carolus  ilico  Nageram  adiit.  Mox  nt  ejus 
adventum  Ferracutus  agaovit,  ogressus  ab  urbe,  singulare  certamen,  scilicet 
unum  militcm  contra  alterum,  petiit.  Tunc  mhtitur  ei  primum  a  Carolo  Ogerius 
Dacus:  quem  mox  ut  Gigas  solum  in  campo  aspexit,  suaviter  juxta  illum 
vadit,  et  ilico  eum  brachio  dextro  cum  omnibus  armis  suis  amplexatns  est,  et 
deportans  illum  cunctis  videntibus  in  oppidum  suum  levitor,  quasi  esset  una 
mitissima  ovis.  Erat  enim  statura  ojus  quasi  cubiti  duodocim,  et  facies  ejus 
longa  quasi  nnius  cubiti,  et  nasus  unius  palmi  monsurati.  et  brachia  et  crura 
ejus  quatuor  cubiti  erant,  et  digili  tribus  palmis.  Deinde  mÍ8Ít  ad  oum  causa 
belli  Carolus  RainahUim  de  Alba  Spina,  et  detulit  illum  solo  bracliio  ilico  in 
carcerem  oppidi  sui.  Deinde  mittitur  Constantinus  rex  Romanus  ot  Oellus 
comes,  et  ipsos  simul  unum  ad  dexteram  ct  alium  ad  lœvam  carcore  retrusit. 
Deinde  mittuntur  viginti  pugnatores,  scilicot  duo  ínsimul  separatim,  et  illos 
similiter  carcere  mancipavit.  His  itaque  inspectis  Carolus,  cunctis  insuper  ad- 
mirantibus,  neminem  postea  ausus  est  mittere  ad  expugnandum  eum :    Rolaun 

•)  N»rv.  Saga  S.  26i    Cíp    I. 

Ó  N»nr.  8»((t  S.  266-:í«7.  C»p.  {V 


xxin 


diis  tamen  vix  impetrata  licentia  a  rege,  accessit  art  Gigantem  bellatnrus.  At 
ille  Gigas  ilico  rapuit  eum  nola  manu  dextern,  et  niisit  eum  ante  se  super 
equum  suura.  Cumque  illuni  portaret  versus  oppidum,  resumptis  viribus  suis, 
in  Domino  coufisus  arripuit  eum  per  nieutunu  et  statim  evertit  eum  retro  super 
equum,  et  ceciderunt  anibo  siuiul  de  equo  prostrati  solo:  statimque  elevantur 
íi  terra  ambo  pariter.  et  ascenderunt  equos».  Ilico  Rolandus.  spatha  propria 
fvaginata,  Gigantem  occidere  putans,  *equiim  ejus  hoIo  ictu  per  medium  tru- 
ridavit.  Cumque  Ferracutus  pedes  esset,  spatlianique  evagiuatam  manu  tenens 
vi  nimias  minas  iutuiisset.  Rolandus  grua  spatha  in  brachio  quo  spatham  suam 
ÍTÍgas  tenebat.  illum  percussit,  et  minime  eum  læsit.  sed  spatham  ejus  e  manu 
fxcuasit.  Tunc  Ferracutus,  gladio  aniisso,  percutere  putuns  pugno  clauso  Ro- 
landum.  ejus  equum  in  frontem  percussit  et  lœti'iL  et  statim  equus  obiit.  De- 
riique  siue  gladiis  peilites  usque  ad  nonam  pugnis  et  lapidibus  debellarunt. 
l>ie  adveeiperante  impetrabat  treugas  Ferracutus  a  Rolando  usíjue  in  crastinum. 
Tunc  disposuerunt  inter  se,  ut  die  crastiua  iu  bello  siuc  oquis  et  lanceis  ambo 
oonvcnirent,  et,  concessa  ]mgna.  ex  utraque  parte  unusquisque  ad  proprium 
rvmeavit  hospitium.  Crastina  vero  die.  sunimo  diluculo  separatim  venerunt 
pedites  in  campo  belli,  sicut  dispositum  fuei*at:  Ferracutus  tamen  secum  attulit 
spatham,  sed  nihil  ei  valuU,  quia  Rolandus  bacuhini  quendam  retortum  et 
longum  secum  detulit,  cuni  quo  tota  die  illuui  ]iercusf(it,  et  minime  lœsit  eum. 
Percussit  eum  cum  magnis  et  rotundis  la]iidibus.  quibus  campus  abundanter 
erat.  usque  ad  meridiem,  illo  tempore  conveniente,  sed  eum  nullo  modo  lœdere 
potuit.  Tunc  impetratis  a  Rolando  treugis  Ferracutus  somno  prœgravatus  cœpit 
dormire:  Rolandus  verö,  ut  ei*ut  juvenis  alacer.  inisit  lapidem  ad  caput  ejus, 
ut  libentius  dormirct.  Nullus  enim  christianorum  illum  tunc  occidere  audebat, 
ne  ipsií  Rolandus.  Nam  taUs  crat  inter  eos  institutio:  quod  si  christianus 
tíaraceno,  vel  Saracenus  christiano  daret  treugas.  nullus  ei  injuriam  faceret; 
et  si  aliquis  treugam  datam  antc  diftidentiam  frangeret.  statim  interíiceretur. 
Ferracutus  itaque  postquam  satis  dorniivit.  evigilavit.  et  sedit  juxta  eum  Ro- 
landus,  et  cœpit  eum  interrogare,  qualiter  ita  fortissimus  ct  durissimus  habe- 
batur,  quam  ut  gladium  aut  lapidem  aut  baculum  non  forniidabat.  ,,Vulnerari, 
inquit  Gigas,  non  possum  nisi  per  unibilicum.*'  Loquebatur  ipse  lingua  hispa- 
nica,  quain  Rolandus  satis  intcUigebat.  Tunc  Gigas  cœpit  Rolandum  aepicere 
et  interrogare  eum,  dicens:  ,.Tu  autem  (juomodo  vocaris?**  ,,Rolandus.  inquit. 
vocor."^  ,,Cujus  generis,  inquit  Gigas,  es,  qui  fortiter  me  expugnas?^'  ,,Fran- 
conim  genere  oriundus,  inquit  Rolandus.  suni.^*  At  Ferracutus  ait:  ,,Cuju8 
legis  sunt  Franci?^'  Et  Rolandus:  ..Christianæ  legis,  Dei  gratia.  sumus.  et 
Chrísti  imperiis  subjacemus.  et  pro  ejus  liilc  in  quantuni  ]iossumus,  decerta- 
mu8.*"  Tunc  paganus  audito  Christi  nomine  ait:  ,,Quis  est  iUe  Christus,  in 
quem  credis?"  EtRolandus:  ..Filius  Dei  Patris,  inquit,  qui  ex  virgine  nascitur, 
cruce  patitur,  sepulchro  sepelitur,  ct  ab  inferÍH  tertia  die  resuscitatur,  et  ad 
Dci  Patris  dexteram  super  cœlos  regi'editur.*'  Tunc  Fcrracutus:  ,,No8  credi- 
mus.  inquit,  quia  creator  cœli  et  terræ  unus  est  Deus.  nec  íilium  habuit  nec 
patrem :  sed  sicut  a  iiullo  generatus  est,  ita  nemiuem  genuit :  ergo  unus  est 
Deus^  non  trinus.'''  .,Veruni  dicis.  inquit  Rolandus.  quia  unus  est.  Sed  cum 
dicis.  trinus  non  est,  in  fide  claudicas.  Si  credis  in  Patrein.  crede  in  Filio  ejus, 
rt  Spiritu  sancto.  Ipse  enim  Deus  Pater  est.  Filius  et  Spiritus  sanctus  est,  unufl 
Deus  permanerui  in  tribus  personis.'^  „Si  Patrem.  inquit  Ferracutus,  dicis  esse 
Denm.  Fllinm  Deum,  Spiritum  sanctum  Deum :  ergo  tres  Dii  punt.  quod  absit, 
tX  non  iimia  Deus."  .,Nt({uaquam.  inquit  Rolandus,  sed  ununi  Dium  ct  trinum 


XXIV 


prædico  tibi,  et  unus  eet  et  trinus  est.  Totre  tres  personœ  coœternæ  s^ibi  sum 
ct  coœquales.  Qualis  Pater,  talis  Filius.  talis  Spiriius  sanctus;  in  personis  est 
proprietas,  in  esbentia  uiiitas.  et  in  majestate  adoratur  æqualitas.  Trinum 
Deura  et  ununi  angeli  adoraiit  in  cœlitf.  Et  Abraham  tres  vidit.  et  ununi 
adoravit."  ..Hoc  ostende.  inquit  Giííaí*.  qualiter  tria  ununi  .-int."  ..Ostendam 
etiam  tibi.  inquit  Kohindus.  pt  r  humanas  creaturas:  sicut  in  cithara.  cum 
sonat.  tria  sunt.  ars  ecilicet.  chorda*  et 'manus.  ei  una  cithara  est;  8ic  in  Deo 
tria  sunt,  Pater  ct  Filius  et  Spiritus  sanclus.  tl  unus  est  Deus.  Et  sicut  in 
amygdala  tria  sunt,  corium  scilicet.  nucleus  ct  testa.  et  una  tamen  amygdala 
est:  sic  tres  personæ  in  Deo  suut.  et  unuíjDeus  fst.  In  t-ok*  tria  sunt.  candor. 
splendor  et  calor.  it  tamcn  unus  sol  töt.  In  rota  plaustri  tria  sunt,  modiu.s 
scilicít.  brachia  et  circubis,  et  lamen  uua  rota  cft.  lu  lemt-tipso  tria  sunt. 
corpus  scilicet.  membra  et  anima.  ct  tamen  unus  homo  cs.  ^íic  in  Dco  et 
unitas  et  trinitas  csse  perliibetur.**  ..Nunc.  Fi*rracn:us  inquit.  trinum  Dcum  et 
nnum  esse  intelligo:  ^ed  qualiter  Pati*r  Filinin  líenuii.  ijruoro."  ..C'rcílis,  in(|uit 
Rolandus,  quod  Djus  Adani  lecii."*  .,Cred(».  inquit  Oigas.**  (^uemadmotbinu 
iuquit  Rolandus,  Adam  a  nuUo  «;eneratus  c>t.  ei  tamen  tilios  jrcnuit :  sic  Deus 
Patcr  a  imllo  generatus  est.  i-t  tamen  Filium  inelTabiliter  ante  omnia  tempoi*a 
divinitus.,  prout  voluit.  ginuit  a  semetipso.*'  Et  Gifras:  ..Placent.  inipiit.  mihi 
quæ  dicis.  sed  qualiter  homo  eíTectus  est  qui  Deus  erai.  penitus  ignoro."' 
.Jlle,  inquit  Rolandus.  qui  cœhim  et  terram  et  omnia  creavit  ex  nihilo.  ipse 
fecit  liumanari  Filium  in  virgine  tJÍne  semine  humano,  scd  spiramine  sacro 
suo.**  .,In  hoc.  incpiit  Gigas.  laboro.  et  qualiter  sine  Immano  semiue.  ut 
asseris,  nascitur  de  virginis  utero."  Et  Rolantbus  8il:  ,.Deus  qui  Adam  sine 
semine  alterius  formavit,  ipse  Filium  suum  .sine  sennne  hominis  de  virgiue 
nasci  fecit,  et  sicut  de  Deo  Patre  nascilur  siue  matre,  sie  e-\  matre  nascilur 
sine  homine  patre.  Tabs  enim  decet  parlus  Deum.**  ..Vahh*.  inquit  Gigas. 
erubesco,  quomodo  virgo  siue  homine  genuit.*'  ..Ille.  inquit  Rolan(bis.  (jui 
fabœ  gurgulionem  et  arboris  et  glisci  laeit  gignere  vermeni.  et  multos  pisces 
et  vuUureH  et  apes  (t  serpenies  sip.e  mnseiihi  semine  facil  parere  ]»roh'm.  ip.*»e 
virginem  intaciam  absqiie  virili  S(  niine  facit  gigii<  re  Deiim  et  homiuem.  (^ui 
primuni  homhiem  sine  aUeriiis  semine.  ut  (b.xi,  f(eii,  facile  potuit  facere,  ut 
Deiis  homo  factus  de  virgiue  sine  niasculo  concubitu  nasceretur.-'  .,Bene,' 
inquit  Ferracutus,  potest  esse.  quia  de  virgine  naius  fuh:  sed  si  Filius  Dei 
fuit,  nullatenus,  ut  asseris,  in  cruce  mori  potuit.  Xasei.  ut  dicis.  potuit.  sed 
8i  Deus  fuit,  uequaquam  niori  potuit;  Deus  enim  nunquam  moritur.*'  ..Bene. 
inquit  Rolandus.  dixisti.  (]uia  de  virgino  na-íci  j)Otuit.  eece  quia  nt  homo  natua 
fuit.  Si  Jiatus  est  ut  liomo.  igitur  mortuus  est  ut  h^mio;  qiiia  omnis  qui  nas- 
citnr,  moritur.  Si  credendum  est  naiiviiati.  igitnr  credencUim  est  passh)ni.  simul 
et  resurrectioni."*  ..Qu^nnodo,  iiKiuit  Ferraciitus,  erediiKUim  e.^i  resiirrcctioni?** 
,.Quia.  inquit  Rolandus,  is  qui  natcitur.  moritur:  et  qui  moritur.  tertia  die 
vivificatur.'*  Tunc  Gigas  audito  verbo  miratus  est  muUum.  dixitque  ei:  ..Ro- 
lande,  cur  tot  verba  inania  ])rofers?  Impossibile  e.<t  iit  liomo  mortuiis  denuo 
ad  vitam  resurgat."  ..Non  soUim.  inquit  Rolan(Uis.  Dei  liUus  a  mortuis  resur- 
rexit,  vcrum  ctiam  omnes  homines  qui  fuere  ab  iniiio  us(jue  ad  finem.  sunt 
resurrecturi  aule  ejus  tribunal  et  accepturi  meritorum  suoruni  stipendia.  jírout 
gessit  unusquisque  sive  boiiuni,  sive  maUim.  Ipse  Deus  (jui  modicam  arl)orem 
in  sublime  erescere  fecit.  et  grannm  frumenti  mortuum  iu  terra  putrefactum 
reviviscere.  crcscere,  ac  fructilicare  facit,  ille  cunctos  jiropria  carne  et  s])iritu 
de  morte  ad  vitam  resuschabit  in  die  novissimo.  Lconis  mvstieam  tibi  ashume. 


r\T 


xx\ 


Si  die  teriia  leo  catulos  siios  raortuos  auhelitu  suo  vivifieat.  quid  mirum  si 
Deus  Pater  Filium  suura  die  tertia  a  mortuis  resuscitavit.  Nec  uovum  tilii  dobet 
videri.  si  Dei  Filiui*  ad  vitam  rediit,  cura  multi  mortui  ante  ejus  resurrectioncm 
ad  vitam  redierint.  8i  Helias  et  Elisæus  facile  defunctos  resnscitarunt.  facilius 
Deus  Pater  illum  resuscitavit:  fju'ile  a  mortuis  resurrexil.  a  morte  nuUatenus 
lent  ri  potuit,  aute  cujus.  conspectura  mors  ipsa  fugit,  ad  cujus  vocem  mortuo- 
rum  phalanx  resurrexit.  Tunc  Ferracutus:  .,8atis,  inqnit.  cerno  (piæ  dicis.  scd 
qiialiter  cœlos  penetravit,  ut  dixisti.  prorsus  ignoro.''  ..llle.  inquit  Rolandiis. 
qui  de  cœlis  descendit,  pcdos  facile  asceiidit:  qui  facile  por  semetipsum  resur- 
rexit,  facile  polos  penetravit.  Kxempla  multnrnm  reruin  tibi  surae:  vides  rotam 
mulendini  quantuni  ad  ima  de  sui>ens  descendit.  tantum  de  iníimis  ad  sublimia 
ascendit.  Avis  volans  in  aere  quanium  descendit,  tantum  ascendit.  Tu  ipse  si 
forte  de  quodani  descendisti  monte,  bene  potes  iterum  redire  unde  descendisii. 
Sol  ab  Oriente  heri  surrexit.  et  ad  Occidentera  occubnit,  et  liodie  siniiliter  in 
eodem  bn'o  surrexit.  Unde  ergo  íiUus  Dei  venit,  ilhic  rediit.*^  ..Tali  if^itur 
pucto,  inquit  Ferracutus,  tecum  punrnabo;  quod  si  vera-  est  hæc  íides  qnam 
a^seri-í.  ego  victus  sim:  et  si  mendax  est.  tu  viclus  sis:  et  sit  genti  victa? 
jugiter  opprobriura.  victori  autem  laus  et  decus  in  œvuu]."'  ,,Fiat,^^  in(|uit 
Rolandus.  Idcirco  bellum  ex  utroque  corroboratur.  et  ilico  Rolandus  pagamun 
Hírgreditur.  Tunc  Ferracutus  ejecit  ictum  spatha  sua  super  Rolandum.  sed 
ipse  Rolaudus  subsiliit  ad  lævam.  et  accepit  ictum  spathæ  in  baculo  suo. 
luterea  abBcisso  baculo  Rolamli.  irruit  in  eum  et  ipse  Gigas,  et  illum  arripiens 
'leviter  inclinavit  subter  se  ad  terram.  Statim  agnovit  Rolandus.  quod  tunc 
nullo  modo  evadere  poterat.  Coípit  igitur  implorarc  auxilium  lilii  beatæ  Mariæ 
virginis,  et  erexit  se  Deo  juvante  paulatim,  et  revolvit  eum  sul)ter  se.  el  ad- 
juuxit  manum  suam  ad  mucrouem  ejus,  et  ptmxit  ejus  parunq)er  imibilicum, 
et  evasit.  Tunc  nlta  voce  cœpit  Deum  suuni  Gigas  invocare.  dicens :  ,.Maliu- 
uieth.  Mahumeth.  Deus  meus,  succurre  milii.  quia  jam  raorior.*'  Et  statini  ad 
lianc  vocem  accurrentes  Saraceni  sustulerunt  eum,  portante.s  manibus  versus 
oppiíhmi.  Rolandus  vero  jam  incoluniis  acl  suos  redierat.  et  siatim  cliristiani 
una  cum  Saracenis  qui  Ferracutum  deferebant  in  oppidum.  urbem  violento 
impeiu  ingrediuntur.  Sicque.  Gigante  perenipto.  iirbs  et  castra  ca])iuntur  et 
pugnatores  a  carcere  eripiuntur. ' 


Hiamont  sVu  vet  dolenz  et  corecous. 
^       de  ses  sept  rois  li  out  ocis  les  dous. 
molt  a  perdu  li  paien  orguellious. 
paien  se  claiment  chetis  maleurous. 
a  Hiamont  dient  ..sire.  que  feronos?" 
,.glot(ms'*  dist  il,"  moh  iestes  ennuios. 
et  oú  sunt  or  mes  bons  loseuíyoiors. 
qni  ea  Aufrítpie  en  mes  pales  maiors 
me  prametoient  de  France  les  honors. 
et  en  mes  chambres  en  mes  pales  maiors . 
a  mes  puceles  o  Jes  freches  colors. 
qui  vous  donoient  ies  bessiers  par  aniors. 
et  beviez  ile  mes  vins  les  melhors. 

*}  Jvf.  »mr\.  Sftgft  8.  277-281.  Cap.  ID-Í'i. 


XXVI 

\k  esticr  richeíí  conquereors. 
d^partiez  le8  viles  et  lee  bors. 
mes  li  Fran^.ois  ne  sont  pas  poorons, 
einz  fterent  bien  (ie8  lances  et  des  troí». 
mar  i  crei  les  mavés  vantoiorí«. 
por  lor  conHeil  i  pris  ge  icest  cors. 
de  coi  ge  sui  vergondous  et  hontous. 
njCH  en  ma  vie  ne  serui  ia  ioioí^.'"" 
Iliamont  phira:  tant  par  fu  angoisH08. 

Va  f»'en  Hiamont,  forment  a  ip^rHnt  ahan. 
,,ha  hiHl'*  dist  iL  .,e:itré  sm  en  mal  an. 
il  en  apeh'  et  Karré  ct  Bntran 
et  Salmaqnin,  son  neveu  Lanudaii. 
,,ah'z  k  Vost,  que  nn  »ache  A^olan: 
et  8i  me  dites  mon  seneschal  Gorhan 
quMl  me  secore  et  son  pere  Ðalan, 
Triamodes  et  le  roi  Hesperan. 
li  roi  Cador  et  li  roi  Moisan. 
Salatiel  et  li  roi  Boidan.. 
bien  lor  contez  la  honte  et  le  mehaign. 
que  i'ai  perdu  Mahon  et  Teruagan.^' 

,,Baron*^  <iÍ8t  il,  ,,n*alez  mie  tariant; 
á  ceus  de  Tost  alez  hastiuement, 
si  lor  contez  tot  le  destorbemenl, 
qne  i'ai  perdu  Mahon  et  Tcrnagant. 
ma  tor  perdue  que  n'i  ai  mais  naient. 
de  toz  mes  hommes  i  a  mais  pou  viuant. 
dites  lor  bien,  ne  lor  alez  celant, 
c'or  nie  secorent  tost  et  isnelement. 
en  sor  qne  tout  n'alez  mie  obliant 
(monlt  vos  em  pri.    et   si  le  uos  comniant) 
que  ia  nu  sache  nies  pere  Agohuit.^' 
et  cii  responent  ,.tot  k  vostre  commant.'" 

C'hascus  des  mes  est  montez  á  rheuul. 

D.  e.  Hiamont  llyr  bedrovet  ofj  a»rgerlig.  Af  hans  7  Konger  ere  de  to 
drœbte,  meget  har  ^den  stolte  Hedning  mislet.  Hedningerne  kalde  sig  elen- 
dige,  ulykkelige.  de  sige  til  Hiamont:  ..Herre.  hvad  skulle  vi  gjore?*^  ,,iSlug- 
halse,'"  siger  han,  ..saare  plagsomme  ere  I.  og  hvor  ere  minc  herlige  Smig- 
rere,  som  i  Afriku  i  mine  store  Paladser  lovede  mig  Frankrigs  Domœi^er,  ojj 
i  mine  Kamre  i  mine  store  Paladser  (gjorde  Lofter)  til  mine  Piger  mcd  d^\\ 
friske  Ansigtflfarve.  hyilke  skjenkede  cder  Elskovskys?   1  ánik  af  luine  bedsU 


xxvn 

Vinc;  der  rare  I  kjække  Erobrere  og  delte  Steder  og  Bor^e.  Men  de  Franske 
kjende  ÍKke  Frygt^  tvertimod  de  slaa  godt  raed  Spydene  og  Stumpeme.  I  en 
ulykkelig  Stund  troede  jeg  de  onde  Pralere,  efter  deres  Raad  fattede  jeg  denne 
Plan.  hvorover  jeg  blues  og  skammer  mig.  Aldng  i  mit  Liv  bliver  jeg  glad 
mere.*''  Hiomont  græd,  saa  sorgbetynget  var  ban.  -  Hiamont  gaar  -med  svar 
Harm  og  Kummer.  ,,Ak!*'  siger  han,  ,.jeg  er  traadt  ind  i  Ulykken.''  Han 
kaider  Barré  og  Butran,  Salraaquin  og  hans  Brodersen  Lanudan.  .,Gaar  til 
Hæren,  Agolau  maa  ei  vide  det,  og  siger  min  Senechal  Gorhan,  at  han  koni- 
mer  mig  til  Hjælp,  og  hans  Fader  Balan,  Trianiodes  og  Kong  Hesperan, 
Kong  Cador  og  Kong  Moisan,  Salatiel  og  Kong  Bordan.  Fortœller  dem  don 
Skam  og  Krœnkelse,  at  ^es  har  mistet  Mahon  og  Tervagan.'*  —  ,,Baroner,'' 
Biger  han.  ,,n0ler  ikke;  til  dem  ved  Hæren  iler  skyndsomt,  og  fortæller  dem 
det  hele  Vanhehi,  at  jeg  har  mistet  Mahon  og  Tervogant,  mÍHtet  mit  Taarn, 
í^t  jeg  der  har  intet  mere;  af  alle  raine  Mænd  er  der  kun  faa  i  Live.  Siger 
dem  det  rent  ud,  og  skjuler  det  ikke  for  dem,  at  nu  maa  de  hjœlpe  snart  og 
hurtigt.  Fremfor  alt  glemmer  ikke  (meget  beder  jeg  Eder  derom,  ja  befaler 
Eder  det).  at  min  Fader  Agolant  endelig  ikke  faar  det  at  vide.''  Hine  svare: 
,,Alt,  eom  I  befaler.''  —  Enhver  af  Sendebudene  er  nu  stegen  til  Hest. • 

Quant  Gii-ars  voit  Karlon  le  fiz  Pepin, 

vestuz  d*un  paile  esperoné  d*dr  fin, 

d*un  cort  mantel  affublé  ostorin, 

et  en  son  chief  un  chapel  sebelin, 

merN'eille  serable,  prince  de  gentil  lin. 

si  se  repent  qu'einz  le  clama  frarin. 

Quant  s'est  Girars  de  Karlon  aprochié, 
li  roi  li  a  son  braz  au  col  ploié: 
ilec  se  Bunt  andui  entrebesié. 
ainz  que  li  rois  se  fust  a  raont  drerié 
et  de  son  chief  son  chapel  ius  ploié, 
Girars  s'abesse:  si  l'en  a  redrecié, 
profont  rencliue  a  Karlon  le  rendié. 

DevantKarlon  s'estutl'arceveBque  Torpin. 
il  11  remembre  de  Girart  son  cosin. 
qui  li  geta  son  coutel  acerin 
dedenz  Viane  einz  u  pales  marbrin, 
quant  el  message  ala  le  fiz  Pepin; 
,  se  il  peust,  il  l'eust  tret  h  fin. 
il  a  pris  penne  et  encre  et  parchemin: 
si  a  fet  chartre  de  Rommanz  en  Latin, 
si  com  Girars  descendi  el  chemin 
en  contre  Karle,  et  com  ii  li  fist  cliu, 
com  11  tendi  son  chapel  sebelin. 
celui  hommage  ot  Karles  en  la  fin: 

• )  Vfprv^  8«t»  8.  m  c»p.  í». 


XXVIU 

rfirars  covint  qne  fust  eu  l»i  nclin. 
por  ce  dit  on.  qui  a  felon  voisin. 
j)ar  maiutes  foi/.  en  a  inavés  nialin. 

Girart  el  Karles?  <juant  or  snnt  ajirocliiez. 
tot  li  l)nrua'íeH  en  fu  nierueilles  liey.. 
et  (li8t  rúrart  ,.sire  roi.  eheuaucliic/.. 
et  HÍ  soiez  nioult  seurs  el  liez: 
car  de  soixante  niil  honinies  hauberffiez 
as  noeuos  tarjíeH  et  á  coranz  dcstnerf*. 
de  tant  sera  vostre  criz  efToreiez.'' 
Karles  respont.  qui  hien  fu  enseiírniez, 
,.sire  (rirnrt,  granz  nn'rciz  en  aiez." 

D.  e.  Da  (íirard  seer  Karl  Pipins  »Son  khrdt  i  Silkestof,  nied  Sporer  af  linf 
('fuld.  indhyllet  i  en  kort  Kappe  af  Ostorin,  ofr  píva  hans  Hoved  en  Hat  med 
Sobelskind,  beuudrer  han  ham  som  en  Fvrste  af  ædel  Bvrd.  Oír  lian  forirvder. 
at  han  for  kaldte  ham  den  Usle.  Da  (firard  kom  hen  til  Karl,  lajíde  Koníren 
sin  Arni  om  hans  Hals.  op:  begge  kyssede  hinanden.  Fur  Kongen  tik  rettei 
Hig  op.  gled  Hatteu  ned  af  hans  Hoved.  Oirard  boier  sig  ned.  tager  den  oj) 
injen,  bukker  dybt  for  Karl  og  giver  hain  den  tilbage.  —  Na'r  Karl  stod 
Turjnn  Erkebiskop,  linn  mindes  sin  Fætler  (jlirard,  som  kastede  sin  hvasse 
Kniv  pna  ham  i  Viana  íbrdum  i  Marmorj»aladset.  da  han  der  udforte  et  Ærinde 
fra  Pijíins  Stni;  dersom  hnn  havde  knnnet.  havde  han  fýort  af  med  ham. 
Han  tog  nu  Pen.  Blu'k  og  Pcrgament,  gjorde  en  Optegnelset  fra  Romansk  paa 
Lalin  om,  hvorlunde  (Jlirard  j^aa  Veien  sleg  nf  og  kom  Karl  inH>de  og  hvor- 
lunde  han  bnkkede  for  ham  og  rakte  ham  •Sobclhatten.  Denne  Hylding  lik 
Karl  tilsidst,  (Jirard  tilstod,  at  han  havde  boict  nig  for  ham.  Derfor  siger 
man:  den.  soni  liar  eii  (rolos  Nabo.  laar  mnngen  Cfang  en  slem  3Iorgen.  — 
Da  (firard  og  Karl  havdtr  mermet  sig  hinandcn,  bleve  alle  Hovdingerne  gUid 
overraskede,  og  ("lirard  sagde :  ..Herre  Kongc.  rid  nu  afsted  og  va?r  tryg  og 
glad,  thi  af  (50  Tusinde  Mœnd  forsynede  med  nye  Skjokle  og  vælige  Oangere 
skal  nu  Eders  Banner  styrkes.--  Karl  svarer,  den  vel  oplærte:  .,Herr  (.iii*ard, 
hav  stor  Tak  for  det."' 

Som  Overskrift  foran  Iiidkídiiiiigsea])iU'leí  (il  deiine  Afdeling  af 
Sagaeii  liar  B:  Prologiis  Agultindi  j)áttar:  b  har  her  ingen 
Overskrift,  inen  foran  Cap.  J ,  S.  128 :  A  g  u  I  a  n  d  i  þ  á  1 1  r ,  f  j  ó  r  ð  i 
partr  Ka  rlaniagn  ús  sögu.  A  hur  som  Overskrift  til  Turpins 
Brev  Cap.   1,  S.  264:    Qveðj  usen  ding  Turpins. 

V. 

Til  Gruud  for  denne  Epi.sode  af  Karlamagnus  Saga  ligger  nden 
Tvivl  et  fransk  Digt,  skjont  det  ikke  er  Jean  Hodels  Clianson  de8 
Saxon.s,  udgivet  af  Franeisque  Miehel,  Paris  1839,  thi  dette  er  meget 
forskjelligt  fra  vor  Saga.  Dette  Karl  Magniis'ö  Tog  mod  Saxerne  er 
ogsaa  i  dette  franske  Digt  henlagt  til  Tiden  efter  Koneeval-SIaget, 
')'  Nænr'.  Saga  S.  '^,  Cap.  26. 


XXIX 


hvori  Rollant  faldt,  deiine,  soin  i  vor  Sagii  ogsaa  paa  dette  Tog 
spiller  en  vigtig  Rolle,  har  da  iiatnrligvis  Hodel  udelukket  fra  sit 
Diírt.  Der  findes^  i  selve  vor  Fortælling  to  franske  Citater,  8oni 
Oversœtteren  synes  at  have  beholdt  fra  sin  Original.  Det  enc  fore- 
komnu'r  ved  Begyndelsen  af  Cap.  14,  S.  386,  og  er  i  Udgaven  an- 
fort  under  Varianten  21,  og  er  nieningslost  soni  det  staar  i  Haand- 
skriftet,  det  kunde  niaaske  i  den  franske  Original  have  lydt  saaledes : 
Si  porte  un  olifant,  unkes  melur  n^u  t,  d^ine  beste  salvage 
qui  n'at  somme  el  monde  d.  e.  han  bœrer  et  Horn,  aldrig  gaves 
der  et  bedre,  afet  vildtDyr,  som  aldrig  iVerden  t^over.  Oversætteren 
synes  Iier  at  have  havt  en  liden  Spas  fore  med  Læseren  ellor  Til- 
boreren,  hvem  han  et  Oieblik  ligesom  har  villet  forstyrre  i  Lœsniu- 
ííen  ved  de  indskudte  fremmede  Ord,  hvilket  svnes  at  frendyse  af 
det  TiUæg,  hvormed  han  derpaa  indledcr  sin  Oversættelse  af  di'íse 
Ord  :  þetta  mál  viljum  vér  eigi  villa,  vi  vil  ikke  forville  dette  Maal 
d.  e.  forstvrre  Lœseren  vderli«:erc  ved  nooren  læniíere  Afbrydelse. 
Afskriveren  af  Codex  a  har  udeladt  dette.  Det  andct  Citat  forc- 
kommer  allersidst  i  Cap.  27,  S.  402,  eftcr  Ordene  vel  at  sér 
görfum,  og  er  ikke  mcdtaget  her  i  Udgaven,  det  lyder  ordret 
saaledes :  At  vbia  loyt  a  pasce  lardenais  terri  elis  skot 
UÍUimer  ebove  learde.  Dette  svncs  at  være,  hvad  der  af  dcn 
franske  Original  har  svaret  til  Begyndelsen  af  næste  Capitel,  og  det 
niaa  vel  lœses  saaledes :  Adubiet  out  a  pasce  Tardenais  Tcrri 
e  reskot  Gillimer  e  Bove  barbé  d.  e.  Ardeneren  Terri.  havde 
slaaet  til  Riddere  i  Paasken  baade  Skotten  Gillimer  og  Bovc  den 
skjœggede.  Haandskrifterne  B  og  h  har  udeiadt  dette  Citat  tillige- 
med  Beg3'ndelsen  af  Cap.  28. 

Overskriften    til    denne    Foftælling   lyder   i   h:     Fimti    þáttr 
Kariamagnús    sögu    segir    af    Gvitelin    Saxa;    B  har  ingen 
Overskrifk,  i  Á  lyder  den  :    Hcr    hefr   upp  brúargerÖ   fra    .   .   .. 
ok    G   .   .   .   . 

VL 

Originalen  til  denne  Fortœlling  er  ligelcdes  ct  fransk  Heltedigt, 
der  nylig  er  udgivet  i  forste  Bind  af  Anciens  Poetes  de  la  Franee 
under  Titelen :  Otinel,  chanson  de  gestc  publiéc  par  (iuessard  et 
Michelant.  Paris  1859.  Vor  Fortælling  fulger  nogenlunde  tro  Gan- 
gen  i  den  franske  Originaj,  gjengiver  denne  ofte  ogsaa  temmelig 
ordret,  nien  har  dog  forkortet  Slutningen.  Det  Manuscript,  som  har 
foreJigget  Oversœtteren,  synes  enTvelte  Steder  at  have  afveget  noget 
fra  dem  de  franske  Udgivere  have  benyttet.  Til  Sammenligning 
med  vor  Soga  kan  fíjlgencie  Uddrag  af  det  franske  Digt  tjene : 


XXX 


Sarazin  repairent  de  préer, 

Mil  e  cins  cenz,  tant  i  pot  hum  aisnier. 

Oient  les  corns,  les  biisines  suner, 

V^eient  les  heatmes  menii  estenceler. 

E  les  enseines  par  amunt  venteler. 

KoUant  les  veit,  si  comence  á  sifler. 

A  ses  estriers  si  s'aiiche  li  ber. 

Envers  Ogier  prist  li  quons  k  jurer: 

j,Par  cel  Seingnur  qui  Deu  se  fait  clainer, 

S'k  Durendal  me  peusse  k  eus  meller, 

Tant  rae  verrez  occire  e  decolper 

Ke  les  novelcs  irreient  ultre  mer.^* 

—  ,,Öeignurs  barnns,  co  li  dit  Oliver, 

A  sages  hummcs  j'ai  oí  reconter 

Hum  ne  se  pot  de  tut  ses  mals  garder, 

Ne  hum  ne  pot  tuz  jurs  senz  joste  ester, 

E  quant  hum  quide  grant  léesce  encoutrer, 

Idunc  est  il  plus  pres  del  desturber." 

D.  e.  Saracenerne  komme  tilbage  fra  et  Plyndretog,  et  Tusinde  og  fem  Hun- 
drede,  saa  mange  kau  man  regne  dem  til.  Dc  hure  Hornene  og  Lurene  lyde, 
de  see  Hjelmene  idelig  blinke  og  Fanerue  vaic  hoit.  Rollant  seer  dem,  be- 
gynder  at  fleite,  og  Helten  stotter  sig  fast  i  StifrboiU^rne.  Til  Oddgeir  vender 
Greven  sig  svœrgende:  ,,Ved  den  Herre,  som  heder  Gud,  dersom  jeg  kunde 
komme  dem  til  Livs  uied  Dyrendal,  skullc  I  see  mig  dræbe  og  afkutte  saa 
maníj^e,  at  Tidender  derom  skulde  sprede  sig  hin  Side  Havel.'"  ,,HerrRidder,''' 
siger  Oliver  til  ham,  ,,af  vise  Mænd  har  jeg  hort  sige,  at  Ingen  kan  vogte 
sig  Yor  alt  det  Onde,  som  knu  tilstwde  ham,  og  Ingen  kan  altid  være  uden 
Kamp,  og  naar  Nogen  tœnker  at  gaa  en  stor  Olæde  imode,  da  er  han  nœr- 
mest  ved  at  blive  skuffet.*-' 

Overskriften  til  denue  'Fortœlling  lyder  i  b:  Sétti  þáttr 
Karlamagniis  8ögu  segir  af  Otuel;  A  har:  Hér  heí'r  [)átt 
Otuels. 

VII. 

Det  franske  Digt,  hvorpaa  dette  Afsnit  af  vor  Saga  grunder 
sig,  er  udgivet  af  Franeisque  Michel  under  Titel :  Charlemagne  an 
Anglo-Nornicin  Poem  from  the  twelfth  Century,  London  1836. 
Digtet    har    folgende    Overskrift:     Ci  comence    le    Livere    cumment 

')  S.  nœrv.  Udg.  S.  451,  Cap.  15.  En  Rettelse  er  her  foretagen  i  vor 
Sagas  Text,  næstsidste  Linie  S.  451,  i  Felge  den  franske  Original,  der  forst 
kom  Udgiveren  i  Hœnde  under  Revisionen,  saaledes  at  der  iNoterne  ikke 
varLeilighed  til  at  gjore  opmœrksom  paaForandringen.  IStedet  for  þá 
er  maðr  allra  glaðastr  er  vandrœði  eru  nœst,  som  stemmer 
med  Franskeu,  har  a:  þá  er  maðr  allra  óglaðastr  er  vandrœði 
eru  mest,  hvilket  ikke  her  synes  at  give  nogen  god  Mening. 


XXXI 


Charels  tle  Fraunee  voiet  iii  Jerluisftlem  et  pur  parols  sa  feme  á 
Coiistantinoble  pur  vere  roy  Hugou  d.  e.  Her  begynder  Bogen  om 
livorlunde  Karl  af  Frankrige  reiste  til  Jerusalem  og  paa  Grund  af 
sin  Kones  Ord  til  Constantinobel  for  at  see  Kong  Hugon.  Til  Jœvn- 
forelse  med  vor  Saga  kan  anfores  Slutningen  af  Digtfet: 

La  tillcr  lu  rei  Hu^iin  i  curt  tut  á  banduii 
^  Lk  íi  veit  Oliver.   sil  prent  par  sun  gerun: 
..A  vus  ai-jo  tuniet  ma  amistet  e  ma  amur. 
Que  m'enporterez  en  France.  si  m'eu  irrai  od  vus." 
..Bele,  di8t  Oliver,  mamur  vus  abandun. 
Jo  m*en  irrai  en  France  od  muu  seignur  Carléun.*' 

Mult  fu  lied  e  joius  Carlemaines  li  her, 
Ki  tel  rei  ad  cunquis  sanz  bataiUc  campti. 
Que  vus  eu  ai-jo  més  luuc  plait  á  cunter? 
II  passent  les  paiSj.les  estrange  regnez, 
Venuz  sunt  k  Paris.  á  la  bone  citet, 
E  vunt  k  Saint  Denis,  al  muster  sunt  entrez. 
Karlemaines  se  culcget  k  oreisuns,  li  ber. 
(|uant  il  ad  Dcu  preiet,  si  s'en  est  relevet, 
Le  clou  e  la  cornne  si  ad  mis  sur  l'auter, 
E  les  altres  reliques  départ  par  sun  regiiet. 
Uœc  fud  la  réine,  al  pied  li  est  caiet. 
Smi  mautalent  li  ad  li  reis  tut  pardunct 
l'ur  l'amur  dcl  sepulcré  que  il  ad  aiireí. 

D.  e.  Kong  Hugons  Datter  iler  skyndsomt  did,  iivor  liun  seer  Oliver,  og 
griber  ham  ved  Kjortelfligen :  ,,Til  Eder  liar  jeg  vendt  mit  Venskab  og  min 
Kjærlighed^  tag  mig  med  til  Frankrige,  did  vil  jeg  f«lge  med  Eder.''  „Miu 
Skjenne,'"'  siger  Oliver,  ,jeg  skjenker  Eder  min  Kjœrlighed,  jeg  droger  til 
Frankrig  med  min  Herre  Karl.'*  Saare  glad  og  fornoiet  vor  Helten  Karl 
Magnns,  som  havde  beseiret  en  saadan  Konge  uden  Feldtslag.  Men  hvortil 
skal  jeg  vel  yderligere  forlœnge  min  Fortœlling?  De  drage  gjennem  Landene, 
de  fremmede  Riger,  ere  komne  til  Paris,  til  deu  gode  Stad,  begive  sig  til 
St.  Denis,  og  trœde  ind  i  Kirken.  Karl  Magnus,  Helten,  knæler  ned  til  Ben. 
Eflerat  have  bedet  til  Gnd,  reiser  han  sig  op,  og  lœgger  Naglen  og  Kronen 
paa  Altcrct,  og  fordeler  de  andre  Reliqvier  i  sit  Rige.  Der  var  Dronningen, 
han  faldt  ham  til  Fode,  Kongen  har  opgivet  hende  sin  Uvillie  for  den  Gravs 
Skyld,  hvor  han  havde  holdt  sin  Andagt. 

Á  har  til  denne  Episode  Overskriften :  För  Karlamagnús 
til  Jórsala;  B  har:  Geipunar  þáttr;  b:  Sjaundi  þáttr 
Karlamagnús  sögu  kallaðr  geiplur.  Begyndelsen  af  denne 
FortœlIÍDg  lyder  noget  afvigende  i  6,  og  da  denne  Variant  ved  en  For- 
gleminelse  er  bleven  udeladt  S.  466,  meddeles  den  her :  pÁ  er  virðuligr 
herra  Karlamagnús  keísari  hafði  sigrat  ok  yíirkomit  hinn  heiðna  konung 


XXXII 

Garsie  ok  drepit  me.staii  liit  þess  liðs  er  honuni  f}*Igdi,  nieÖr  þeini 
atburðum  sem  nú  liafa  greindir  verit,  bar  sva  til  einn  tíma,  J)á  er 
milli  varð  þcss  ófriðar  cr  bann  átti  við  beiðnar  þjóðir,  at  bann  sat 
í  hinni  ríku  borg  Puris  á  Frakklandi,  ok  átti  þar  síefnu  við  alla 
riddara  sína  þii  er  ríki  béldu  af  bonum  o.  s.   v. 

VIII. 

Med  Hensvu  tij  denne  Foríællin<4  oíí  dens  franske  Kilde  ben- 
vises  Lœseren  til  bvad  ovenfor  S.  IV— IX  er  anfort.  I  denne  Episode 
af  Sagaen  er  der  i  vor  Text  paa  et  Sted  indkommen  en  Feil,  der 
er  af  Intcresse,  da  den  tvdeliír  rober  den  umiddelbare  franske  Kilde. 
Denne  Feil  bidrorer  uden  Tvivl  fra  en  af  Sagaens  rcldste  Afskrivere, 
og  n)aa  fra  bam  bave  forphintet  sIl^  til  senere  Haandskrifter,  oíí  kun 
neppe  lægges  Oversættereu  af  drl  franske  Digt  til  La^t.  Det  lieder 
S.  520'  om  Hlaama^ndene  (Ælhioperne),  at  de  ere  bundredífold 
(hundrað  blutuuí)  sortere  end  andre  Mennesker  (en  aðrir  menn) ; 
der  .siges  altsaa  her,  at  andre  Mennesker  vel  ere  sorte,  men  Blaa- 
mændene  dog  endnu  mangfoldiiíe  Gange  sortere.  Seer  nian  efter  i 
den  franske  Original  paa  det  íijsvareude  Sted  fGéríins  Udgave  S. 
162),  íinder  man  ber:  Rollans  veit  la  eontredile  gení,  qui  plus  sunt 
neirs  que  nen  est  arrement,  ne  n'unt  de  blane  ne  mais  que  sul  ies 
denz  d.  e.  Rollanl  seer  dette  fordomte  Folk  (Æthioperne),  som  ere 
sortere  end  Hlæk,  og  paa  bvem  intet  Hndt  inides  uden  Tænderne. 
Heraf  synes  det  klart,  at  det  har  været  Oversætterens  Mening  at 
bebolde  det  fremmede  Ord  arrement  (atrement)  Hlæk,  og  at 
hans  Afskriver  bar  núsforstaaet  det  og  deraf  gjort  aÖrir  menn; 
Afskriveren  af  Codex  b  bar  gaaet  et  Skridt  viderc  og  skrevet 
a  n  n  a  t    f  ó  1  k . 

Mod  Knden  af  denne  Fortælling  oplinrer  Haandskriftet  a  (S.  531 
Note  4),  Slutningen  baves  altsaa  nu  kun  i  (ien  yngre  Reeension  B 
af  Sagacn.  Heraf  maa  man  rimeligvis  forklare  sig.  at  Fortœllingeii 
om  Audas  Sorg  og  pludselige  Dod  vcd  Efterretningen  om  bendes 
Broder  Olivers  og  Fæstemand  Rollants  Fald  i  Roneeval,  nu  mangler 
i  vor  Saga,  tbi  den  tindes  baade  i  den  franskc  Original  og  i  den 
danske  Bearbeidelsc  af  Karl  Magnus.  bvilken  sidste  man  bar  Grund 
til  at  antagc  hidrorer  fra  et  fuldstændigcre  Haandskrift  af  Reeen- 
sioneii  Á  end  de  nu  for  Haanden  værcnde.  Her  er  ogsaa  cn  anden 
Overensstenmielsc  mellem  den  franske  Original  og  den  danske  Krn- 
nike.  Dct  franske  Digt  ender  med  en  Beretning  ouk  hvorledes  En- 
2:elen  Gabriel  om  Natten  aabenbarer  sig  for  Karl  oíí  bvder  ham  at 
drage  med  sin  Hœr  til  Landct  Ebre  (efter  Genins  Conjektur:  Sirie), 
for  at  understotte  Kong  Vivien,  bvis  Stad  Hedningerne  beleire. 
Kongen  udbryder  da:  j-Hvor  moisommeligl  er  mit  Liv,^'  og  begynder 


XXXIII 

at  grœdc  og  drage  i  sit  hvidc  Skjeg.    Hertil  föies  da  soiii  Slutiiing: 
Iler  eiider  det  Helledigt,  soin  Turoldus  (Tlieraulde)  fortœller: 

^Deus,  dist  li  reis,  si  penuse  est  ma  vie!" 

Plunet  des  oilz,  sa  barbe  blancKp  tiret. 

Ci  falt  la  geste  que  Turoldus  declinet.  « 
Hvorvidt  Kongen  opfyldte  den  ham  paalagte  Mission  nœvnes  altsaa 
ikke  i  dct  franske  Digt.  Den  danske  Kronike  derimod  fortæller 
og.«aa  om  dette.  Her  opfordres  Kongen  paa  samme  Maade  af  En- 
gelen  Gabriel  til  at  begive  sig  til  Libia  Land  for  at  hjælpe  Kong 
Iven  mod  Hedningerne,  dcr  antasíe  hans  Land.  Kongen  (eller  Kei- 
seren,  som  han  her  kaldes)  adlyder  uden  Betænkning,  samler  en 
stor  Hær  i  Rom  og  drager  til  Kong  Iven,  hvis  Land  han  befrier  og 
forjager  den  hedenske  Konge  Gealver. 

Den  danske  Kronike  fortæller  cndvidere  eftcr  deniie  Bedrift  om 
et  nyt  Tog  til  Saxland  imod  Dronning  SybiIIa  og  hendes  Sen  Justan, 
der  har  faaet  nyt  Mod,  da  HoIIant  er  dod.  Keiseren  sætter  shi 
Sösterson  Boldevin,  Olger  Danske  og  Navilun  til  Anf^rere,  disse  an- 
gribe  og  overvinde  Saxerne,  Sybilla  kristnes  og  formæles  mcd  Bol- 
devin,  der  bliver  Konge  af  Saxen.  Keiseren  har  det  nu  roligt  i 
nogle  Aar.  Derpaa  kommer  der  Sendebud  fra  Paven  om  Hjœlp  mod 
en  Konge  af  Afrika,  Amarus,  som  skjænder  og  brœudcr  i  Italien. 
Keiseren,  som  nu  cr  gammel  og  svag,  sœtter  til  H^vdinger  for  Hæ- 
ren  sin  Sen  Carlot  og  Olgcr  Danskc.  Disse  fœgte  öoni  Lever. 
Carlot  vil  nu  kjœmpe  med  Amarus,  Olger  bedcr  om  Lov  lil  at  mode 
deiine,  men  Carlot  vil  selv  have  Priserl  for  at  ovcrviiide  ham.  En- 
den  paa  Striden  bliver,  at  Carlot  kastes  næsegrus  ned  i  et  Dige. 
Olger  kommer  nu  til,  hugger  los  paa  Ainarus  og  kl^vcr  tilsidst 
lians  Hoved  ned  i  Tænderne.  Nu  flygte  Hcdningerue.  Carlot  rider 
nii  mod  Olger  og  overfuser  ham,  fordi  han  ikke  har  villet  unde  hum 
Æreu  af  at  kjæmpe  Kampen  ud  med  Amarus,  han  stikker  til  Olgcr 
nied  8Ít  Glavind,  og  Olger  nodes  til  at  værge  sig,  og  klover  tilsidst 
Carlot  til  Beltestedet,  saa  at  han  styrter  dod  til  Jorden.  Da  Hæren 
kommer  tilbage  til  Frankrige,  bliver  Olgcr  grebeii  og  domt  til  at 
sidde  indmuret  i  Ire  Aar.  Da  de  tre  Aar  cr  omme,  angribcs  Spa- 
nien  af  en  hedensk  Konge,  Maskabrct.  Keiseren  er  nu  ganimel  og 
«yg,  og  kan  ikke  faa  Nogen  til  Hovedsniand.  Tankeii  faldcr  nu 
psii  Olger,  men  Keisercn  mener,  at  han  alieredc  forlængst  cr  död. 
Eu  Ridder  inelder  dog,  at  han  for  trc  Dagc  sitlcn  liar  talt  nicd  liam. 
Keiseren  indvender,  at  han  nu  vcl  er  saa  forhuiigrct,  at  hau  ikke 
kan  bære  Haroísk,  og  at  han,  om  han  komnicr  ud^  rimcligvis  vil  ride 
sÍQ  Vei  og  aldrig  komme  tilbagc.  Hcrtug  Nemes,  der  nu  cr  saa 
gmmmel,  at  han  gaar  med  Krykker,   stillcr  sig  selv   og  alt  sit  Gods 

^  m 


.T*- 


XXXIV 

i  Pant  for  at  Olger  ikke  skal  undfly.  Nu  indestaa  tretten  Hertuger 
for  Olger,  og  de  gaa  hen,  hvor  han  var  indmuret  ved  en  Kirkevæg, 
tale  til  ham  gjennem  et  Hul,  og  sige  Betingelserne  for  hans  Li^sla- 
delse.  Olger  steder  nu  Muren  ud  med  sin  Fod,  og  erklœrer  at  han 
forlœngst  havde  kunnet  komme  ud,  havde  han  villet,  men  at  han 
for  sine  Synders  Skyld  vilde  vente,  indtil  Gud  hestemte  hans  Be- 
frielse.  Hau  gaar  nu  til  Keiseren,  som  træder  ham  imede  og  kysser 
ham,  skjenker  ham  sin  Tilgivelse  og  udnœvner  ham  til  Hertug  og 
Hevedsmand  for  sin  Hœr.  •Olger  drager  mod  Hedningerne,  dræber 
Kong  Maskabret,  og  af  alle  Hedningerne  undkomme  neppe  ti  Mœnd. 
Olger  drager  derefter  hjem  til  Danmark,  hvor  han  bliver  Konge  efter 
8Ín  Fader  Kong  Gottrík. 

Overskriften  til  denne  Episode  i  vor  Saga  lyder  i  6:  Áttundi 
þáttr  Karlamagnús  sögu,  segir  af  Runziovals  bardaga; 
i  B:  Runzivals  þáttr. 

IX. 

Originalen  til  Episoden  om  Vilhjálmr  korneis,  d.  e.  Guillaume 
d'Orange  eller  Guillaume  au  court-nez  (Stumpnœse),  vii  man  maaske 
kunne  fmde  i  det  franske  Digt  om  denne  Helt,  der,  saavidt  vides, 
endnu  ikke  er  udgivet,  og  som  Orderieus  Vitalis  i  sin  Historia  Eccle- 
siastica,  skreven  Aar  1141,  hentyder  paa  i  sin  Meddelelse  af  den 
hellige  Vilhelms  virkelige  Lcvnet ,  hvor  han  siger,  at  Jonglorerne 
havde  en  Sang  om  ham  ,,vu1go  canitur  a  joculatorihus  dc  illo  can- 
tilena." 

Overskriften  lyderift:  Níundi  þáttr  Karlamagnús  sögu 
af  Vilhjálmi  korneis;  i  B:    Vilhjálms  þáttr. 

X. 

Stoffet  til  deu  sidste  Del  af  vor  Saga  findes  i  Specuíum 
Historiale'  af  Vincentius  Bellovacensis  (Vincent  af  Beauveais),  der 
skrev  i  den  sidste  Halvdel  af  det  13de  Aarhundrede.  De  forste.S 
Capitler,  S.  541 — 547,  omhandlende  Karl  Magnus's  Tog  for  at  un- 
derstotte  Jorsalaland  i  Forbund  nied  den  grœske  Keiser,  íindes  i  dette 
Verks  24de  Bog,  Cap.  4,  5;  Biskop  Sallinus's  Jertegn,  Cap.  4,  5, 
S.  547—552,  findes  sammesteds  Cap.  23.  24,  og  vorSagas  to  sidste 
Capitlers  Indhold  findeB  der  i  Cap.  25.  Som  Prove  paa,  hvorledes 
Oversœtteren  har  behandlet  sin  latinske  Original,  anferes  her,  hvad 
der  i  denne  svarer  til  Capitel  3,  7  og  8  i  vor  Saga. 

0  Bibliutheca  Mundi  seu  Speculi  Majorís  Vincentii  Burgundi  ^  prœsulú 
Belloyacensis ,  Tomus  Quartus.  qui  Spcculum  Historíale  inscríbitur. 
Duaci  1624.  folio. 


XXXV 

I 

.Mox  Rex  edictum  proposuit,  ut  omnes  qui  possent  arma  ferre^  irent 
secum  contra  paganos,  et  qui  non  [irent^  ipsi  et  fílii  eorum  servi  quatuor 
nummorum  essent.  Jtaque  maiorem  exercitum,  quam  ante  habuisset  congre- 
gayit.  et  profecti  sunt.  Cum  venissent  autem  Hierosolymam  in  nemus  quod- 
dam,  quod  tíx  duorum  dierum  spatio  solet  transiri,  in  quo  erant  grifones, 
ursi,  leones,  et  tigres^  et  aliœ  ferœ  diversœ:  Carolus  putans  se  illud  transire 
uno  die,  ingressus  est  cum  exercitu.  Adveniente  nocte  et  exercitu  errant«, 
prœcepit  Carolua  castrametari.  Transacto  autem  noctis  silentio  Rex  in  lecto 
8UO  accubans  inchoavit  psalmos.  Et  cum  dicel'et  hunc  versum:  Dedue  me 
domine  in  semita  mandatorum  tuorum^  quia  ipsam  volui,  ecce  evidentius  vox 
ad  aures  eius  cuiusdam  alitÍB  prope  lectum  eius  clamantis  audita  est.  Quam, 
qui  aderant  audientes  experrecti  sunt.  Rex  autem  psalmos  continuavit  usque 
ad  illum  locum :  Educ  de  cuitodia  animam  meam  etc.  Quod  cum  diceret  ales 
iterum  clamavit:  France,  quid  dicis,  France,  quid  dicief  Hanc  alitem  prose- 
cutufl  est  Rex  parvula  semita,  donec  recognoverunt  callem,  quem  die  prœterito 
amiserant.  Peregrini  dicnnt,  quod  ab  illo  tempore  cœperunt  audiri  alites  sic 
loquentes  in  iUa  terra.  Fugatis  paganis,  et  recuperata  terra  petivit  Rex  licen- 
tiam  repatríandi  ob  Imperntore  Constantinopolitano  et  Hierosolymitano  patriarcha. 
Quem  per  ununi  diem  retinuit  Imperator  apud  Constantinopolim,  et  interim 
fecit  parari  ante  portam  civitatis  animalia  diversi  generis  et  coloris,  et  aurum, 
et  gemmas.  Carolus  autem,  ne  inurbanus  videretur,  si  nihil  acciperet,  quœ- 
sivit  consilium  a  proceribus  suis  quid  facere  deberet.  Qui  responderunt  a 
nullo  debere  eum  aliquod  munus  accipere  pro  labore  quem  pro  solius  Dei 
amore  susceperat.  Qui  laudans  consilium,  iussit  omnibus  suis  ut  omnes  res 
appositas  nec  respicere  dignarentur.  Tandem  adiuratus  et  coactus  aliquod 
munus  pro  amore  Dei  accipere,  petivit  de  reliquiis  passionis  Dominicœ.  Inito 
autem  consilio  indictum  est  ieiunium  triduanum  omnibus  nostrís,  et  duodecim 
personia  Grœci^  quœ  electœ  Bunt  ad  hoc  sanctuaríum  dividendum. 


TurpinuM  ubi  supra,*  Eram  apudViennam  in  ecclesia  ante  altare  orans, 
et  cum  raptus  in  extasim  psalmum  Deus  in  adju'orium  cantarem,  vidi  tetrornm 
spirituum  agniina  infínita  prœterire,  et  tendere  versus  Lotharíngiam :  quos  om- 
nes  quidam  similís  Aethyopi  insequebatur  lento  gradu.  Cui  dixi:  Quo  ten- 
ditis?  Aquisgranum,  inquit,  ad  mortem  Caroli,  ut  eius  spirítum  ad  tartara 
rapiamns.  Tunc  ego,  adiuro  te  per  nomen  Domini  nostrí  Jesu  Chrísti,  ut 
peracto  itinere  ad  me  redeas.  Tunc  modicum  morati  vix  expleto  psalmo  ad 
me  redierunt  eodem  ordine.  £t  dixi  novissimo  cui  primum  locutus  fueram: 
Quid  egistis?  Galicianus,  inquit,  sine  capite  tot  ct  tantos  lapides,  et  ligna 
innumera  basilicarum  suarum  in  sua  statera  suspendit,  quod  magis  appende- 
runt  bona  eius  quam  mala,  et  idcirco  animam  eius  nobis  abstulit.  £t  hia 
dictis  evanuit. 

Obiit  autem  3  Calend.  Februaríi,  et  sepultus  est  Aquisgrani  in  ecclesia 
rotanda  Beatœ  Maríœ  Virginis.  Ab  ipso  enim  temporc  quo  ab  Hispania  dis- 
.cessit,  usque  ad  diem  mortis  suœ  assidue  œgrotavit,  et  pro  salute  prœfatorum 
in  Hispania  mortuorum  die  annivcrsaría  eorum  semper  12  millia  uncias  argenti, 
et  totidem  talenta  aurí,  et  yestes  et  cibaria  panperibus  erogavit,  id  est  16 
Caien.  Julii,  et  totidem  psalteria  et  missas  et  vigilias  cantarí  fecit. 

In  hoc  exemplo  datur  intelligi,  quod  qui  ecclesiam  œdificat,  regnum 
Dei  aibi  prœparat. 

0  I>ctte  er  Imm  Viaecnt  udakrevet  af  Turpini  Krenike,  ubi  Muprm  betvder  neinlig  her/n  ekronici$. 


XXXVI 

Chronographus.  Sepiiltus  est  igitur  Aqiiisgrani  formosissiiua  toto  Roma- 
norum  orbe  capella  honoriíiceiitissiine  Carolutí,  supra  cuius  tumulum  extructus 
est  arcus  deauratus.  Interfuerunt  ibi  Leo  Papa  cum  Principibus  Romanis.  et 
Archiepiscopi  et  episcopi  multi.  Duces  etiam  et  comites  et  Abbates  aliiqae 
innnmeri;  corpus  defuncti  vestibiis  imperialibus  quasi  festive  induentes,  anream 
capiti  coronam  imposuerunt;  deindc  super  auream  cathedram  quasi  indicem 
viventem  sedere  feceruut,  ac  super  eius  genua  te.xtum  quatuor  Evangelifítarum 
aureis  literis  scriptum  collocaverunt,  ita  quod  manns  dextra  textum,  sinistra 
vero  sccptrum  tenebat  aureum.  Catenulam  quoque  auream  diademati  con- 
iunxerunt,  et  cathedrœ  super  quam  sedebat,  ne  caput  defuncti  decideret,  afíixe- 
runt.  Sed  et  scntum  aureum  quod  ei  Romani  fecerant,  ante  faciem  eius 
statuerunt,  et  arcum  lapideiim  in  quo  sepultus  erat  preciosis  replentes  aromati- 
bus  monumentum  strenue  sigíllantcs  clanserunt. 

Overskriften  til  deuue  sidste  Part  af  Sagaeu  l^der  16:  Tfundi 
þáttr  söguunar  uni  ýmislig  kraptaverk  ok  jartegnir; 
B  har  blot:    Karlamaguiis    keis. 


Da  de  fuldstœndige  Uaaudskrifter  mau  har  tilbage  af  denue 
Saga  ikke  ere  meget  gamle,  er  dcres  Orthographi  ikke  nuiagtig 
gjengiven  i  Udgaven.  De  vigligste  Afvigelser  ere:  Accenterues 
Tilíoielse  over  Voealerne;  Adskillelsen  af  æ  og  œ;  Ojengivelsen  af 
au  og  o,  8om  Omlyd  af  a,  med  ö ;  Indsœttelseu  af  st  for  z  i  deu 
reflexive  Form  af  Verberne,  samt  i  Superlativerne.  Eukelte  af  de 
orthographiske  Egenheder  viUe  dog  nedenfor  blive  anmœrkede. 

I  eet  Puukt  har  jeg  dog  maattet  folge  Haaudskrifterne,  hvor 
ouHkeUgt  det  eud  kunde  havc  vœret  her  at  l)ringe  Overensstemmelse  . 
tilveie,  det  er  i  deu  forskjellige  Maade,  hvorpaa  Egeunavuene  (So- 
miua  propria)  ere  skrevne,  men  jeg  haaber,  at  den  velvillige  Læser 
vil  undskylde  dette,  uaar  han  betænker,  hvor  vanskeligt  det  er  at 
vide,  hvilkeu  Forui  er  den  rette  af  et  Navn,  der  kau  forekomme  paa 
to,  tre  eJler  flerc  Steder  i  en  lidt  afvigeude  Skikkelse.  Selv  om 
Originalerne  her  altid  havde  været  ved  Haandeu,  vilde  det  havt  sine 
store  Vauskeligheder,  da  de  franske  Haaudskrifter  sjnes  at  være 
ligesaa  uconseqveute  i  dettc  Puukt  som  vore.  Dette  gjælder  dog  i 
Kegelen  ikke  de  hyppigst  forekommeude  Navne;  thi  her  stemmer 
dog  gjerue  hvert  Haaudskrift  med  sig  selv,  skjout  de  kunue  afvige 
noget  fra  hiuaudeu.  Blaudt  de  almiudeligst  í'orekommeude  vakler 
Navnet  Oirard  mellem  deuue  Form  og  Geirard,  uudertideu  Oerard; 
Ouinelun  vexler  med  Oueneluu;  Otuu  i  .4  skrives  Hatuu  i  de  ovrige . 
Haaudskrifter ;  Kamlun  i  .4  heder  Kamulun  i  a,  Naflun  i  B  og  6; 
Nemes  i  A  skrivcs  Kemis  i  a,  og  Nemeus'i  B  o.  s.  v. 

De  Haaudskrifter,  som  ere  beuytíede  ved  deune  Udgave,  tin- 
des  alle  i  den  Arua-Maguæanske  Haaudskrirtsamling  paa  Universitets- 
bibliolheket  i  Kjnhcuhavu.     Arne  Mngnnsson    hur  i  sin  egeuhæudige 


XXXVII 

CataJog  (AM.  435  qv.)  over  Pergament.shaaiidskriftcr,  som  vare  i 
hans  Besiddelse  fwr  Branden  i  Kjobenhavn  1728,  antegnet  6  saadanne 
af  KHrlamagnús  Saga;  af  disse  sex  ere  fire  tabte  i  denne  Brand, 
to  ere  i  Behold,  og  af  to  af  de  brœndte  har  man  Afskrifter  tilbage. 
Man  maa  beklage,  at  det  Haandskrift  i  liden  Folio,  som  Arne  kalder 
gamall  codex,  er  blandt  de  tabte.  Samtlige  disse  Haandskrifter 
havde  han  erhvcrvet  paa  Island.  De  to  Membraner,  man  nii  har 
tilbage,  findes  i  Samlingen  som  Nr.  180c  Fol.,  her  i  Udgaven  kal- 
det  4,  og  Nr.  180a  Fol.,  i  l^dgaven  kaldet  a;  Papirafskrifterne  ere 
Nr.  180d  Fol.,  her  i  Udgaven  kaldct  B,  og  Nr.  531  qv.,  her  kal- 
det  b.  v4  og  a  reprœsentere  da  den  ældre  Recension  af  Sagaen, 
B  og  b  den  yngre.  Med  Hensyn  til  Udgavens  Indretning,  vedkom- 
mende  Varianternes  Forhold  til  Texten,  kan  jeg  henvise  Lœseren 
til  min  Udgave  af  Saga  J^iðriks  konungs  af  Bern,  Christiahia  1853, 
S.  XII,  da  hvad  der  er  sagt  ogsaa  gjœlder  her. 

A  udmærker  sig  fgr  a  ved  en  hoierc  Alder,  dcn  er  rimeligvis 
skreven  i  den  anden  Halvdel  af  det  14de  Aarhundrede,  a  sandsyn- 
ligvis  i  ferste  Halvdel  af  det  15de;  som  F^lge  heraf  har  A  bedre 
Ketskrivning  og  Ordformer  end  a;  men.a  har  paa  den  aiiden  Side 
det  Fortrin  for  A^  at  a  synes,  hvad  Meningen  angaar,'at  have  gjen- 
givet  sin  Text  noiagtigere  og  fuldstœndigere,  da  A  af  og  til  rober 
Tilbeielighed  til  at  forkorte  og  springe  over;  dette  synes  at  frem- 
lyse  paa  de  Steder,  hvor  der  er  Anledning  til  at  jœvnfore  vor  Saga 
med  dens  Originaler.  Havde  a  i  Begyndelsen  vœret  mindre  defekt, 
burde  den  fra  forst  af  vœret  lagt  til  Grund,  dette  er  dog  nu  först 
skeet  fra  Otvels  J^átt  af,  Side  433. 

i4,  en  tospaltet  Foliant,  er  det  eneste  af  Haandskrifterne,  som 
har  Overskrifter  til  alle  Capitler ;  disse,  der  som  sœdvanlig  ere  skrevne 
med  redt  Blæk,  ere  dog  ikke  medtagne  i  Udgaven,  da  de  for  det 
meste  ere  uvigtige  og  kun  i  Almindelighed  navngive  en  og  anden 
af  de  Personer,  der  optrœde  i  vedkommende  Capitel,  f.  Ex.  frá 
RoIIant  ok  Oliver,  frá  Dorgant  njósnarmanni,  frá 
Karlamagnúsi  og  Hgnende;  paa  enkelte  Steder  ere  de  ogsaa  ulæ- 
selíge.  I  dette  Haandskrift  fattes  nogle  Blade  foran,  det  begynder 
nn  ferst  med  Ordene  til  Baldvina,  her  i  Udgaven  S.  15®',  og  er 
fuldstœndigt  indtil  Ordene  Maðkar  ok  S.  280',  hvor  der  mangler 
6  Blade;  dög  er  en  Levning  af  et  Blad  tilbage,  rimeligvis  af  det 
sjette,  hvis  Forsides  ferste  Spalte  begynder  med  Ordene  hendr  ok 
armleggir  8.290",  og  ender  med  vel  váp[naðr]  S.  290®*;  den 
andenSpalte  begynder  med  afNorðmandi  S.  291',  og  ender  med 
Tíldaata  averÖi  S.  29f ;  Bagsidens  ferste  Spalte  begynder  med 
hann  hefst  at  S.  291®S  og  ender  med  Alla  þ&  S.  292^';  den 


XXXVIII 

andeh  Spalte  begjnder  med  drukku.  EnS.  292**,  og  ender  med 
hins  mikla  konungs  S.  293**,  hvorefter  der  atter  indfalder  en 
Lacune  paa  flere  Blad,  maaske  3.  Haandskriftet  begjnder  nu  atter 
med  Ordene  þá  mœlti  S.  302^**,  og  er  nu  fuldstœndigt  indtil  Ordene 
Hugon  konungr  svarar  S.  480*®,  hvormed  det  ender.  Blandt 
de  orthographiske  Egenheder  kan  mœrkes:  aa  bruges  ofte  =  á;  á 
íindes  afvexlende  med  o  efter  v,  svo,  tvá,  váfn  d.  e.  vápn,  dog 
altid  voru  ell.  voro  =  váru,  kvodu  =  kváðu;  Flertalaf  kom 
skrives  komu  og  kvomu,  dog  i  Conjunctiv  kvœmi;  ö  udtrykkes 
ved  o,  au  og  6;  ð  bruges  ikke,  men  derfor  d  og  ofte  þ:  skryda* 
=  skrýðast,  laugþu  =  lögðu;  i  den  reflexive  Form  af  Ver- 
berne  flndes  z,  zt  og  st;  Prœpositionen  fyrir  skrives  saaledes  ikke 
firir;  byskup  oploses  saaledes  et  Par  Steder,  ellers  altid  forkortet 
b^p;  Ordet  orrosta  skrives  saaledes,  samt  dels  orosta  dels  orusta. 
Som  Besynderligheder  maa  mœrkes:  sylfr  undertiden  for  silfr, 
fleyja  paa  to  Steder  íor  flýja,  jargteign  et  Par  Gange  for 
jarteign,  þvít  ikke  sjelden  for  því  at,  oaufusa  nogle  Gange 
for  aufusa,  kongr  overalt  for  konungr.  Paa  et  Sted  findes 
leyfua  (at  rose)  for  leifa  (efterlade). 

Haandskriftet  a,  skrevet  helt  over  Siden,  er  defekt  foran;  dets 
f0rste  Blad  begynder  med  Ordene  en  hann  vann  S.  34*,  og  ender 
med  ef  guð  gœfi  S.  39**,  hvorefter  der  mangler  4  Blade.  Andet 
Blad  begynder  med  Ordene  þeir  váru  S.  82**,  hvorefter  der  atter 
fattes  et  BJad.  Det  begynder  nu  igjen  mcd  Ordet  frœknliga  S. 
92'®,  og er  nu  fuldstœndigt indtil  Ordene  með  miklum  eig^  S.  286^*, 
hvor  2  Blade  mangle,  der  ikke  kunne  udfyldes,  da  netop  paa  dette 
Sted  ogsaa  den  store  Lacune  i  A  indfalder.  Haandskriftet  begynder 
atter  med  Ordene  merki  meft  ymsum*  S.  286''.  Hernœst  er 
Halvparten  af  et  Blad  bortskaaren,  hvorved  to  mindre  Lacuner  ere 
opkomne  S.  300*  og  300*'.  Paa  samme  Maade  er  ogsaa  et  andet 
Blad  bleven  skamferet,  hvorfra  de  S.  315 — 318  nœvnte  Lacuner, 
hvilke  dog  ere  mindre  vœsentlige  her,  hvor  man  har  A  fuldstœndig. 
Herefter  er  a  fuldstœndig  indtil  Ordene  þeir  iuir  S.  356**,  hvor- 
efter  der  mangler  1  Blod.  Det  begynder  igjen  med  Ordene  máttu 
menn  S.  359**,  og  vedbliver  nu  indtil  Ordene  kómu  í  heim  S. 
363*,  hvorefter  der  mangler  2  Blade.  Det  begynder  nu  atter  nied 
Ordene  af  Frakklandi  S.  37P.  og  da  den  everste  Del  af  Bladet 
er  bortskaaren,  indfalder  her  en  Lacune  efter  Ordene  eðr  eigi  S. 
372*^    der    ophorer    med    Ordet    þúsund    S.    373»*    indtil  Ordene 

')  Jvf.  Recensionen  /?,  S.  167". 

•)  En  Ubetydelighed  af  Lacunen  foran  disse  Ord  kan  suppleres  ved  Frag- 
ment  2  i  Rigsarkivet,  se  S.  558. 


XXXIX 

haaka,  mefian  S.  375^,  hvorefter  der  atter  mangler  1  Blad. 
Haandskriftet  begynder  nu  atter  med  Ordene  baða  ok  reið  fram 
8.379*,  og  vedbliver indtil Ordene  ek  þá  staddr  S.  388*,  hvorefter 
der  mangler  6  Blade.  Fra  Ordene  báðu  þeir  allir  S.  413®  er  d 
igjen  fuldstœndig  indtil  úvitrliga  S.  466^^,  hvorefter  der  mangler  2 
Blade.  Med  Ordet  erkibyskup  S.  475**  begynder  Haandskriftet 
atter  og  fortsœtter  nu  uafbrudt  indtil  Ojdet  fjándmunnum  S. 
531',  hvormed  det  ender.  Blandt  orthographiske  Egenheder  kan 
fremhœves :  ö  udtrykkes  ved  au  og  o,  hyppigst  ved  au ;  ie  bruges 
almindelig  =  é:  fiell,  hier,  fiengu;  kom  har  i  Flertal  kuomu, 
8vaf  i  Flertal  soíu;  reyekia  staar  for  rekkja;  zt  bruges  stadig 
íor  8t  i  den  reflexive  Form  af  Verberne  og  i  Superlativerne ;  mig, 
8Íg  8taar  for  mik,  sik,  dog  sœdvanlig  ek,  sjeldnere  eg;  mykli 
og  myskunn  for  mikli  og  miskunn;  Endelsen  um  sœdvanlig  í 
Conjunetív  for  im;  eigi  og  ekki  forkortes  paa  en  forskjellig Maade, 
det  f0rste,  eigi,  ved  e  med  et  overskrevet  i,  det  andet,  ekki, 
ved  ei  med  et  overskrevet  c. 

En  Fordel  ved  Haandskrifterne  B  og  b  er,  at  de  ikke  bavc 
Lacuner  paa  de  samme  Steder,  saaledes  at  de  gjensidíg  overalt  ud- 
íylde  hinanden.  Disse  Papirhaandskrifter  ere,  som  det  syues,  af- 
skrevne  efter  Originalmembranerne  i  Slutningen  af  det  17de  Aar- 
hundrede. 

B  har  bevaret  os  Sagaens  Begyndelse  med  Overskriften : 
J  nafni  guðs  byrjast  upp  saga  Karlamagnús  ok  kappa 
hans.  Ved  Enden  af  Iste  Capitel  findes  en  liden  Lacune,  som 
rimeligvis  hidrorer  derfra,  at  noget  har  vœret  bortrevet  nederst  af 
Oríginalmembranens  forste  Blad;  foruden  de  her  i  Klammer  supple- 
rede  Ord  mangler  maaske  ikke  synderlig  mere  end  Ordet  hertoga 
efter  Videluns;  det  af  samme  Grund  manglende  i  2det  Copitel, 
8.  3**-*',  der  formodentlig  har  staaet  nederst  paa  forste  Blads 
Bagside,  er  udfyldt  efter  b,  En  sterre  Lacune  i  B  begynder  nied 
Ordene  gera  Karla  S.  14^',  og  opherer  med  Ordene  Marie  at 
þér  8.  20**.  En  anden  stor  Lacune  indfalder  med  Ordene  upp 
400  manna  S.  413^,  og  strœkker  síg  indtil  Ordene  sárr  at  heldr 
8.  444^*.  Efter  enkelte  sproglige  Egenheder  i  B  kunde  man  fristes 
til  at  antage,  at  dens  Oríginalmembran  har  vœret  skreven  af  en 
Kordmand  i  Slutningen  af  det  13de  Aarhundrede:  sittia,  lett 
for  sitja,  lét,  vider  lor  viðr,  hvart  for  hvert  (hvorhen), 
mér  og  mit,  Flertal  og  Total  af  ek,  for  vér  og  vit,  hyggr, 
biÖr,  hefir  i  ferste  Person  af  Verberne  for  hygg,  bið,  hefi; 
Omlyden  Ö  skTÍves  almindelígst  a,  sjeldnere  <). 


XL 


I  B  ere  iiogle  af  P^iiisoderiie  oprindeligt  stillede  i  en  andeq 
Orden  end  den  her  i  Udgaven  beíulgte,  som  stotter  sig  til  6.  Slut- 
nings-Capitlerne  7  og  8  af  Xde  Part  S.  553 — 555  ere  nemlig  stil- 
lede  lige  efter  den  IXde  Port  om  Vilhelm  Corneis,  derpaa  folger 
Hden  Part  om  Landres,  derpaa  de  6  forste  Capitler  af  Xde  Part 
S.  541 — 553.  Men  Sagaskriveren  har  solv  gjort  opmærksom  paa 
den  rette  Orden  ved  imellem  det  sidste  Capitel  (6)  af  IXde  Part  og 
det  derpaa  íolgende  7de  Capitel  af  Xde  Part  at  meddele  Lœseren 
folgende  Underretning:  Hér  í  niilli  skal  lesa  af  enu  unna  kverinu 
(af  dct  færdigskrevne  Hefte)  um  ])at  ^r  Karhimagnús  keisari  sótti 
helga  dóma  til  Miklagarðs  ok  af  Sulino  ])yskuj)i,  ok  þá  þessa  tvá 
kapitula  sem  hér  standa  ok  eru  næst  lirir  Landres  þátt.  En  Landres 
þáttr  á  at  standa  nœst  firir  Oddgeirs  jjátt.  Ved  denne  Anvisning 
er  alt  kommet  i  samme  Orden  som  i  b. 

Haandskriflet  b  begynder  med  andet  Capitel  af  Sagaens  forste 
Part.  Det  har  desuden  en  mindre  Laeune  fra  Ordet  nóttina  S. 
18^^  indtil  Ordene  Fvrstir  af  svikarum  S.  20^^^  samt  en  storre 
Laeune,  der^indfalder  efter  Ordene  postola  Jacobi  S.  154^®  og 
ophorer  med  Ordet  gimsteinum  S.  l^^^'^.  Endelig  fattes  Slut- 
ningen  af  Bogcn,  hvorved  de  3  sidste  Capiller  af  Sagaen  mangle, 
og  isteden  derfor  har  man  Begyndélsen  af  en  Beretning  om  et  Jer- 
tegn ,  som  6  har  indskudt  foran  Sagaens  Slutning.  Afskriveren 
synes  at  have  fulgt  sin  Originalmembran  temmelig  omhyggelig,  men 
har  tilladt  sig  en  Frihed  i  Bchandlingen  af  Orthographien  derved, 
at  han  aldrig  har  skrevet  y,  men  overalt  cfter  Udtalen  nu  paalsland 
istedenfor  denne  Vokal  indsat  i. 

Det  staar  nu  tilbage  at  omtale  med  nogle  Ord  de  i  Anhan^et 
S.  556 — 566  trykte  Fragmentcr,  der  ere  Levningcr  af  3  Pergaments- 
codices  af  Karlnmagnus  Saga.  Disse  Brudstykker  ere  fundne  i  det 
norske  Rigsarkiv  og  havc  Ijcnt  som  Rygindfatning  til  Fogedregn- 
skaber  og  Mandtalslister,  der  i  sin  Tid  have  vœret  indsendte  af  ved- 
kommende  Embcdsmœnd.  De  som  Nr.  1,  S.  556—558,  trykte  Frag- 
menter  af  to  Pergamcntsbladc,  indsendte  Aarl62r6  fra  Nordhordeland, 
indeholde  Brudstykker  af  Cap.  5 — 9  af  Sagacns  VHÍde  Part.  Den 
Codex,  8om  vi  hcr  have  Levninger  af,  maa  vœrc  skreven  i  Norge, 
maaske  noget  efter  Midtcn  af  det  13de  Aarhundrcdc;  hver  Side 
har  beslaaet  af  omlrent  82  r.inier,  skrcvne  helt  over  Siden.  De 
under  Nr.  2,  S.  558  -562,  trykle  Fragmenter  erc  12  Pcrgaments- 
stumpcr,  indsendte  fra  Moss  Fogderi  mcllem  Aar  1622  og  1625,  og 
indcholdendc  Brudstykker  af  Sagaens  IVde,  Vlte  og  Vllde  Part. 
Denne  Codex  er  sandsvnlijívis  skreven  af  cn  Islændins:  ved  Begva- 
delsen   af  dct  14de  Aarhundrcde,    den    har   havt   to   Spalter,    hver 


XLI 


paa  omtrent  35  Linier.  De  som  Nr.  3,  S.  562 — 566,  trykte  Frag- 
menter  udgjere  4  Bladstumper,  indsendte  fra  Nordfjord  Aar  1610, 
og  indeholde  Brudstykker  af  Sagaens  Vllde  Part.  Den  Codex, 
hvoraf  vi  her  have  Levninger,  er  sandsynh'gvis  skreven  paa  Island 
noget  Í0T  Midten  at  det  14de  Aarhundrede,  den  har  vœret  tospaltet 
med  40  Linier  paa  Spalten ;  her  har  man  nemlig  to  hele  Spalter  i 
Behold,  saa  at  altsaa  dette  Haandskrifts  Format  med  Bestemthed 
kan  angives.  Disse  Fragmenter  ere  her  aftrykte  saavidt  muligt  noi- 
agtigt,  dog  med  Forkortningerne  oploste  paa  den  Maade  som  Saga- 
skriveren  selv  har  brugt,  naar  han  skriver  Ordene  hclt  ud  ;  byskup 
skrives  overalt  forkortet  b*p,  men  er  her  trykt  mcd  y,  da  denue 
Maade  at  skrive  Ordet  paa  synes  at  være  sœdvanligere  cnd  biskup; 
det  sammenslyngede  Tegn  for  av  har  man  af  Mangel  paa  de  til- 
svarende  Typer  ikke  kunnet  udtrykke.  For  denne  og  lignende 
Mangler  haaber  man,  at  Lœseren  vil  have  nogenlunde  Erstatning  i 
det  Udgaven  ledsagende  Facsimile,  der  indeholder.Prover  af  alle  3 
Haandskrifter. 

Til  Slutning  opfylder  jeg  en  kjœr  Pligt,  idet  jeg  aflœgger  min 
forbindtligste  Tak  til  den  Arna-Magnæanske  Commissions  Medlem- 
mer  samt  Hr.  Professor  P.  G.  Thorsen  for  den  Redebonhed,  hvor- 
med  de  i  sin  Tid  imedekom  mit  Onske  om  at  faa  laant  til  Afbe- 
nyttelse  her  i  Christiania  de  under  deres  Yaretœgt  staaende  Haand- 
skrifter,  uden  hvilken  sjeldne  Liberalitet  Udgivelsen  af  denne  Bog 
neppe  havde  været  mig  mulig. 

Christiania   i   Oktober  1860. 


INDHOLD. 


Ved  Kong  Pipins  Ded  er  lians  S0n  Karl  32  Aar  gammel.  Flere  af  han« 
Faders  Riddere  lœgge  nu  Raad  op  imod  hans  Liv,  men  Gud,  som  havde  be- 
atemt  ham  en  glimrende  Lod  i  Verden,  aabenbarer  ham  ved  sin  Engel  den 
tmende  Fare.  Han  flygter  nu  med  sine  Raadgivere  til  en  tro  Ridder,  Dréfia 
i  Ardena,  8om  ogsaa  lienter  Karls  Sestre  for  at  tage  dem  under  sin  Beskyt- 
telae.  Om  Natten  aabenbarer  en  Guds  Engel  sig  atter  for  Karl  og  byder  ham 
at  lade  hente  Tyven  Basin,  for  sammen  med  denne  at  begive  sig  ud  at  stjœle, 
da  han  derved  vilde  sœttes  i  Stand  til  at  frelse  sit  Liv.  Basin  kommer,  og 
Karl  anbefaler  sine  Riddere  Drefia  og  Namlun  at  tage  sig  af  sine  Sestre,  me- 
dens  han  selv  er  borte  (1).  Karl  og  Basin  begive  sig  nu  afsted  fulgte  af 
Namlun  og  Drefia.  Paa  Veien  paalœgger  Namlun  Basin  ikke  at  nœvne  Karl 
med  hans  rette  Navn,  men  at  kalde  hamMagnus,  for  at  undgaa  hansFienders 
Opmterksomhed.  De  skilles  nu  ad,  og  Karl  og  Basin  drage  midt  igjennem 
Ardena,  og  komme  til  Staden  Tungr,  hvor  Jarlen  Renfrei  har  sit  Slot.  Om 
Natten  ride  de  derhen,  Magnus  bliver  efter  hos  Hestene,  medens  Basin  gaar 
ind  i  Jarlens  Hal  og  forsyner  sig  af  en  Kiste  med  Guld,  S0IV  og  gode  Klœder, 
brínger  dette  alt  ud  til  sin  Kammerat  Magnus,  og  vil  uu,  at  de  skulle  drage 
afsted  igjen.  Herímod  protesterer  Magnus,  da  han  haaber  at  faa  noget  Lys  i 
den  Sag,  han  vil  have  opklaret,  og  Basin  tilbyder  sig  at  gaa  tilbage  med  ham, 
for  at  give  ham  nogen  Anvisning  i  Tyvekunsten.  Efter  at  have  fors^rget  sine 
Heste,  gaa  de  ind  i  Hallen.  Basin  f0rer  nu  sin  Kammerat  hen  til  Jarlen  Ren- 
freis  Seng,  og  lader  ham  blive  staaende  der  mellen\  Vœggen  og  Omhœnget, 
medens  han  selv  gaar  i  Stalden  for  at  tage  Jarlens  Hest.  Hcsten  bliver  urolig, 
henred  vaagner  Jarlen  og  befaler  Hestesvenden  at  see  efter  i  Stalden,  hvad  der 
kan  vœre  paa  Fœrde,  men  denne  opdager  intet,  da  Basin  har  lagt  sig  langs 
en  Bjœlke  over  Spiltouget.  Imidlertid  falder  alle  i  Huset  atter  i  Sovn  undta- 
gen  Renfrei.  Mellem  ham  og  hans  Kone  udspinder  ^der  sig  nu  en  ðamtale, 
hvorí  han  aabenbarer  hende  en  Sammensvœrgelse  mod  Karls  Liv.  Han  og 
hans  11  Medsammensvome  have  ladet  gj0re  12  tveeggede  Knive  af  det  haar- 
deflte  Staal,  hvormed  de  Juleaften  skulle  overfalde  og  ombrínge  Karl  og  alle 
hans  Mænd  i  Staden  Eis,  hvor  denne  da  vil  opholde  sig  i  Anledning  af  sin 
foreataaende  Kroning.  Eíter  fuldbragt  Gjeming  vil  da  Reinfrei  lade  sig  salve 
til  Konge  i  Tongr.'    Jarlens  Kone  formaner  ham  til  at  afstaa  fra  dette  Forsaet, 


XLIV 


men  til  ingen  Nvtte;  iniidlertid  faar  Imn  vide  Navnet  paa  alle  de  Mcdsammen- 
svonie,  der  samtlige  navnjfives.  Renfrei  vil  selv  være  Keiser  i  Rom,  og  hans 
Broder  Heldre  pkal  være  Hertng.  Planen  er,  at  allf.  hver  med  sin  Kniv  skjult 
i  Ærmet.  sknUe  trænf^e  sig  ind  i  Karls  Sengkammer  og  saaledes  fælde  ham. 
Da  hana  Frne  ndbrvder  i  Beklafjelser  over  deres  onde  Forsœt  og  denne  for 
Karl  saa  nværdige  Dod.  bliver  Jarlen  o[d)ragt  og  slaar  hende  i  Ansigtet  til 
Blods.  Hnn  boier  sig  frem  ovor  Sengen  for  ikke  at  blode  paa  Klæderne,  og 
Karl  opsamler  Blodet  i  sin  lioiro  Handsko.  Imidlertid  stiger  Basin  ned  af 
Bjælken  og  sovndysser  alle  i  Hallen  ved  sit  Kogleri,  kommer  til  Jarlens  Seng, 
tager  hans  Svœrd  og  kahler  Magnns  niod  sig.  Han  vil  nn  attor  forswge  at 
lægge  Sadel  og  Bidsel  paa  Hosten.  men  Heston  prnstor  og  er  atter  urolig. 
Men  da  Magrnis  sadlor  den  op.  staar  don  stillc  som  en  Mnr.  Han  stiger  nn 
op  paa  Hesten  (2).  Derofter  gaa  do  lien  til  sine  egne  Heste  og  binde  alt  Godset 
paa  Basins  Hest,  Magnus  rider  pna  JaHons  Hest,  mon  Basin  paa  den  Karl  for 
havde  brngt.  De  ta{;e  ind  til  en  fattig  Mand,  og  lior  aabenbarcr  atter  Guds 
Engel  sig  for  Magnns  i  Sovno.  og  befaler  ham  at  drage  hen  at  troste  sin 
Moder  og  sine  Söstro,  og  underrottor  ham  tillige  om,  at  han^  Moder  er  frugt- 
sommelig  og  vil  fode  en  Datter.  som  skal  hodo  Adaliz.  Han  vaagner  strax 
og  rider  med  Basin  til  Peituborg:  han  blivor  vel  modtagct  af  sin  Moder  og 
forestiller  hende  Basin  som  sin  bcdste  Ven.  I  Samtalens  Leb  kalder  denne 
ham  Magnus,  hans  Moder  ytrcr  sin  Forundring  herover.  Han  siger  hende,  at 
det  var  for  hans  Fionders  Efterstræbolsor.  Paa  liendes  Spíjrgsmaal,  hvorledes 
han  opdagede  disse,  svarer  han,  at  det  skeodo  ved  Guds  Miskundhed,  thi  hans 
Engel  bod  ham  at  stjælo  sanmion  mod  Basin  Tyv.  I  sin  Forfærdelse  sporger 
hun,  om  han  er  Kristen.  Han  svaror.  at  han  er  dol>t,  men  ikkc  confirmeret. 
Da  hun  horer  dctte,  sender  Jiun  strax  Bud  til  Trcvisborg  eftcr  Rozer  Erke- 
biskup.  Dronningen  tilkjendogivcr  at  havo  hontot  ham,  for  at  han  skal  con- 
firmere  hendes  Son  Karl  og  forandre  hans  Navn.  Erkebiskopen  iforor  sig  sit 
Skrud,  og  sporger  derpaa,  om  lian  sknl  hede  Karl.  Dronningen  siger,  at 
dette  er  hans  Dobenavn,  men  at  han  selv  og  Basin  have  forandret  Navnet  og 
gjort  det  til  Magmis.  Erkebisko[KMi  erklærer  da,  at  han  nu  skal  hede  Karl 
Magnus  (Karlamagnús).  og  cónfirmerer  ham  der[>aa  mcd  dette  Navn  (3). 

Karl,  eller,  som  han  herefler  hedor,  Karl  Magnus  (Karlamagnús),  for- 
Begler  nu  et  Brev,  soni  Erkebisj>en  skriver,  hvori  Navnene  paa  de  Sammen- 
Bvorne  ere  optcgnede,  hvilket  Brcv  bcfordres  til  Namlun  og  Drefia  af  Dron- 
ningens  Lol)er  Jadunet  (4).  Dissc  to  begive  sig  nu  til  Pcituborg  og  raadslaa 
sammcn  med  Karl,  Erkebisj>en  og  Dronningen  om,  hvad  Foranstaltninger  der 
skal  gjores  med  Rigs^tyrelsen  efler  hans  Fader.  Erkebispen  raader  ham  til 
at  sende  Bud  til  Videlun  af  Boalver,  Nambins  Fader,  og  Jarlen  Hatun,  og 
tilbydcr  sig  at  reisc  lil  Prumensborg  cflcr  dem.  Disse  glœde  slg  over  at  here 
fra  Karl,  for  hvis  Skjebne  de  ængstede  sig,  og  de  ile  alle  tilbage  til  Peituborg, 
hvor  de  modtagcs  paa  det  hjcrteligste  (5).  Karl  gjor  dcm  nu  bekjendt  med, 
at  hans  Daab  er  bleven  confirmerct,  og  at  han  nu  heder  Karl  Magnus,  og 
anbefaler  Basin  til  dercs  Vcnskab.  Opfordrct  af  Nambm  forelœser  nu  Erkc- 
bispen  Brevet  og  navngiver  alle  Forrœdeme.  Alle  forbauscs  herover,  og  Karl 
maa  nu  atter  fortællc  Maaden.  hvoq»aa  han  har  opdaget  dcres  Anslag,  og 
udvikle  for  sine  Vcnner  den  Plan,  som  er  lagt  for  at  ombringe  ham  ved 
Kroningen  i  Eis.  Som  Bevis  har  han  da  mod  sig  Blodct  i  Handsken  og 
Hesten,  som  han  har  tagct  fra  Renfroi.  Basin  raader  nu  til,  at  man  ftkal  stevne 
sammen   alle  Hf^vdinger  i  Karls  Rige.     Dette  Raad  befindes   at  vœre  godt. 


XLV 


Og  nu  opre^es  ved  Navu  alle  de,  som  skulle  tilkaldes,  og  först  af  dcm 
nævnes  Pave  Milon,  og  alle  skuUe  m0de  i  £is  med  Fulk  ng  Voabeu  som  til 
en  7  Aars  Krig  (6).  Karl  Magnus  lader  nu  Erkcbispeu  opsætte  Breve  tii  dem, 
som  skulle  tilkaldes,  og  bestemmer  Tiden  til  anden  Pintsedag.  Forclabig 
sendes  Jadunet  af  Dronningcn  nied  Brev  til  Erkebiskop  Frere  og  hans  Broder 
Hertug  Herfe,  der  anmodes  om  snarcst  muligt  at  ile  til  Peituborg  med  2  Tu- 
sinde  Mand.  Disse  drage  da  afsted  mcd  3  Tusindc,  istedenfor  to^  og  Hertugen 
tager  40  Lendermœnd  med  sig,  hvoraf  enhvcr  skulde  have  Hog,  eller  Falk, 
eller  forskjellige  Slags  Jagthunde;  Erkebispcn  tager  2  Biskoper,  5  Abbeder, 
15  Klerke  og  halvandct  Tiisinde  Ridderc,  og  alle  deres  Tjenere.  Imidlertid  er 
Erkebiskop  Rozer  dragen  til  Rom,  Basin  til  Bretland,  og  Girard  af  Nuraaia 
til  Saxland  og  Flæmingeiand  med  Kongcns  Breve  (7).  Hertug  HerfeogErke- 
biskop  Frere  og  deres  Fkjlge  frcmstille  sig  for  Karl  Magnus  og  Dronning 
Berta  Morgenen  efter  Ankomsten  til  Peituborg,  og  modtages  med  Velvillie  af 
disse.  Siden  fwrer  Dronning  Berta  sin  San  Karl  Magnus  i  Eenrum,  og  for- 
tæller  ham,  at  hun  i  den  halve  Maaned,  som  nu  er  forloben  siden  Kong  Pipins 
Ded,  ikke  har  befundet  sig  vel,  og  huu  veed  ikke,  hvad  Aarsagen  kan  vœre 
dertil,  hvis  det  ikke  er  Sorg  over  hans  Dod  eller  S^nnens  Fi*avœrelse.  Karl 
Magnus  trester  liende  med  dcn  Aabenbanng,  han  har  havt  af  Guds  Engel,  at 
hun  s'kulde  faa  en  Datter,  hvis  Navn  skulde  vœre  Adaliz.  Alle  ytre  sin  Del- 
tagelse  og  Qlœde  over  danne  Underrctning  (8).  Karl  fortæller  nu  de  Nyan- 
komne-sine  Gjenvordigheder,  gjcntager  hvad  han  allerede  oftere  har  fortalt 
om  Forrœdernes  Plan,  og  hvorledes  den  cr  bleven  opdagct,  og  at  Drcíia  har 
Hesten  han  tog  fra  Hertugcn  i  sin  Varetægt.  Da  Erkebispcn  sperger,  hvor- 
ledes  haD  knnde  tro  Basin  Tyv  saavcl,  sifjcr  Namlun,  at  han  er  en  beleven 
og  dygtig  Mand,  hvem  Karl  næ»t  Gud  skylder  Opdagelscn  af  Forrœdcriet,  og 
at  han  nu  er  hans  Mand  (9).  Hertug  Hcrfe  raader  Karl  Magnus  til  at  befœste 
Eis.  Denne  beder  sin  Moder  Berta  ledsage  sig,  og  drager  da  afsted  den  tredie 
Dag  tilligemcd  Jiendc.  Paa  Veien  tager  hau  ind  i  Ardcnsborg,  hvorhcii  han 
lader  sine  Sestre  hente,  og  anbetror  til  den  ene  af  dissc,  Gilem,  at  forvare 
Hantlsken  med  Blodet.  Om  Morgenen,  eftcr  at  havc  h^rt  Mcssen,  scnder  Karl 
Namlon  og  Drctia  i  Forveieu  til  Eis  for  at  foraustalte  alt  til  sin  Modta- 
gelse  (10).  Karl  Magnus  ankomiper  nu  i  Eis  med  10  Tusinde  Ridderc.  Efler 
at  have  været  paa  Jagt  omkring  i  Eguen  lader  han  hcntc  300  Haatidvs^rkere. 
llan  lailer  nu  omhugge  alle  de  Pœretrœer  som  findes,  og  lader  Temmcrct  hen- 
kjere  for  at  opfBre  en  stor  Hal.  Det  bliver  bestcmt,  at  denne  skal  byggcs 
ved  Vandet,  Kirken  i  Skoven,  til  hoire  Side  en  stor  Borg,  og  til  venstrc  Ilær- 
berger  for  hans  Stormœnd.  Kirkcn  byggcs  nu  og  indvies  af  Erkcbispen. 
Dereíter  velsigner  Erkebispen  Stedct,  hvor  Hallcn  skal  staa,  Tömmcret, 
Skoven  og  Vandet  (11).  En  Mængde  Arbcidsfolk  cre  nu  sandcde  i  Eis,  og 
saa  meget  Sten  og  Temmer  er  der,  at  alle  have  nok  at  bcstillc.  Kirkcn  bliver 
bygget  af  Marmor  og  tækket  med  Mcssing,  Selv  og  Bly,  og  mange  Stcdcr  For- 
gyldninger  anbragte.  Da  dcn  syncs  Karl  nogct  indskrænkct  med  Ilensyn  til 
Plads,  benfalder  han  Gud  om  at  lade  dcu  voxc,  for  at  han  kau  fa^  Rum  til 
liele  siu  Hird,  og  denne  Bon  opfyldcs.  Han  indrctter  12  prœgtigc  Hcrbcr{?er, 
og  i  eu  yndig  græsgroet  Dal  ladcr  han  indrcttc  kolde  og  varmc  Badc  (12). 
Saasnart  Renfrei  og  hans  Brodcr  Hcldrc  crfarc  Karls  Byggcri  i  Eis,  dragc  de  af 
Nysgjerrighed  derhen  med  100  Mæiid.  Han  indbydcr  dcni  da  til  at  overvære 
sin  Kroning  der  Pintsedag,  hvorpaa  dc  dragc  hjcm  igjcn  (13).  Iniidlcrtid 
indtnrffer  Tiden  til  Dronning  Berlas  Ncdkonist,  og  hun  fiídcr  cn  Dattcr,  som 
Erkebispen  deber  med  Navnct  Adaliz  (14). 


XLVI 


Erkebiskop  Rozer  kommer  nu  til  Rom  og  overleverer  sine  Breve  til 
Paven,  og  melder  liam,  hvorledes  Sagerne  staa  med  Karl  Magnus.  Paven  skal 
komme,  og  han  sender  tiUige  Bud  og  Brev  til  sine  Undergivne,  at  de  skulle 
indfinde  sig  i  Eis  (15).  Basin  drager  til  Bretland  i  samme  Ærinde  til  H0v- 
dingcn  Geddon  af  Brettolia  og  derefter  til  Mester  Godfrei  i  Valland  (16). 
Girard  kommer  til  Flæmingjaland  til  Baldvin  i  Arrazborg;  denne  skal  komme 
og  sender  Brev  til  flere  andre  Ridderc,  om  ogsaa  samtidig  at  indtrœffe  i  Eis. 
Derefter  drager  Girard  med  sin  Tilsigelse  til  Saxland.  Vender  derpaa  tilbage 
til  Eis  (17). 

En  Mand  Eim  af  Galiza  begiver  sig  ogsaa  lil  Eis  for  at  overvœre  Kro- 
ningen,  og  trœffer  paa  sin  Vei  Reinbald  fra  Frisland,  disse  indlade  sig  i  Kamp 
med  hinanden,  slutte  derpaa  Broderskab  og  drage  sammen  til  Eis,  hvor  de 
nydc  en  gjestevenlig  Modtagelse  og  faa  godt  Herberge  (18).  Nu  indtrœffer 
ogsaa  Paven  og  alle  de  0vrige,  der  vare  budsendte^  i  Eis,  og  faa  sine  Kvar- 
terer  anviste  afNamlun.  Renfrei  og  de  Sammensvorne  indfínde  sig  ogsaa(19). 
Tilstrœkkelig  Proviant  fares  nu  til  Torvs.  Karl  Magnus  lader  sœtte  en  stor 
0m  paa  sin  Hal  til  Tegn  paa  ^t  Valland  er  ypperst  i  Keiserriget.  Nu  anferes, 
hvorledes  de  Fremmede  ere  fordelte  i  t-ine  Herberger.  Herpaa  lader  Karl 
Magnus  sammensmelte  en  Hob  Jern  og  Stacd  i  Gaarden,  som  ferer  ind  til 
Hallen,  hvilken  Masse  skal  benyttes  til  at  pr0ve  Svœrdene  i.  Han  giver  der- 
paa  Ordre  til  sine  Mœnd  ikke  at  tilstœde  nogen  Adgang  uden  hans  TiUadelse. 
Nu  henter  han  til  sig  Paven  og  de  ypperste  Hovdinger,  hvilke  modtages  med 
Venlighed  af  Karl  og  hansModer  (20).  Karl  Magnus.oplyser  disse  om  Morder- 
planen  mod  ham,  og  hvorledes  den  blev  opdaget.  Maaden,  hvorpaa  Forrœ- 
derne  skulle  paagribes,  bliver  omtalt.  Kad  lader  dernæst  för  altFolkbekjendt- 
gj0re,  at  Kroningen  er  bcrammet  til  den  felgende  Morgen,  og  lader  sætte 
Fred  mellem  alle  Mœnd,  og  den  der  ved  Tyveri  eller  anden  Ondskab  forseer 
sig  herimod,  skal  blivc  hœngt  eller  miste  Hovedct,  hvor  fornem  han  end  kan 
vœre.  Denne  Fred  bcsværge  alle  (22).  Morgcnen  'efter  bliver  Karl  Magnus 
slagen  til  Ridder.  Da  han  hereftcr  var  kommen  op  paa  en  stor  Araber,  syn- 
tes  alle,  at  han  tog  sig  prœgtig  ud  til  Hest,  og  de  takkede  Gud,  at  eri  saa 
liden  Mand,  som  Kong  Pipin  var,  skulde  have  faaet  saa  stor  en  S0n  som  Karl 
Magnus.  Herefter  bleve  lOO  andre  ungc  Mœnd  slagne  til  Riddere.  Öerefter 
foregaar  Kroningen,  hvis  Ccremonicl  omstændelig  beskrives.  Og  efter  et  fest- 
ligt  Máaltid  gaar  Kongen  til  Hvile  (22).  Nu  blive  alle  Forrœderne  paagrebne, 
og  Renfrei  maa  titsidst  gaa  til  Bekjcndclse,  da  Handsken  med  Biodet  og  hans 
Hest  forcs  frcm.  De  blive  nú  alle  kastcdc  i  Fængsel  tilligcmed  deres  Folk  (23). 
Den  næste  Dag  dommes  alle  Forrœdernc  til  at  hœnges,  dog  blive  de  for  Ren- 
freis  Kones  Skyld  benaadede  med  Halshugning  i  Stcden  for  Hœngning  (24). 
Karl  Magnus  kalder  nu  Basin,  og  skjcnkcr  ham  Tungr  og  giver  ham  Renfreis 
Enke  til  Kone.  Rozer  Erkebiskop  skjenker  han  Trivcrsborg,  og  Paven  selv 
takker  ham  for  hans  Gaver  til  Kirken.  Han  givcr  ogsaa  Namlun  store  For- 
leningcr.  Forrædernes  Undergivne  blive  som  uskyldige  i  Sammensvœrgelsen 
satte  paa  fri  Fod  og  tilsværge  Kongen  Troskab  (25). 

Reinbald  af  Frisland  faar  Kongens  Sostcr  Belisent  til  Ægte,  og  forlenes 
med  de  Eiendommc,  som  Forrædcrnc  Tangemar  og  Tamer  have  havt'.  Paven 
overlader  Kongen  flere  Klerke,  blandt  disse  Turpin,  som  blivcr  hans  Cantsler. 
Kongen  opretter  et  Munkekloster  og  Nonnckloster  og  udstyrer  begge  rigeligt. 
Han  opnævner  nu  et  Antal  af  20  Mænd,  som  han  stadig  vil  have  om  sig,  og 
uex  som  sknlle  væi*p  hana  R'^.adfrivrre:   70l)  Riddere  har  han  i  alt   daglig  ho« 


XLVII 

8ig,  og  desuden  Tjenestemœnd  (26).  Han  paalægger  derpaa  alle  Hevdingerne 
at  holde  Fred  i  hans  Rige,  og  melder  Payen,  at  han  om  et  Aar  vil  indíinde 
sig  i  Rom  íor  at  vies  til  Keiser.  Han  takl^er  demœst  alle  for  deres  Nœrvœ- 
relse,  og  enhver  drager  nu  hjem  til  sit  (28). 

Vamer  af  Pirafunt  (Pirapont),  Broder  til  en  af  Forrœderae,  sætter  sig  op 
mod  Kongen,  bemægtiger  sig  ferst  Pirafunt^  demœst  Orliens,  Brettolia  og 
Irikun  (28).  Eim  (Eimar)  af  Graliza,  der  havde  faaet  Irikun,  sender  Mœnd  til 
Varacr  med  Opfordring  at  underkaste  sig  Kongen.  Varner  vredes,  sender 
Eim  et  Brev,  hvori  han  erklærer  Karl  Magnus's  Kroning  for  uretmœssig  og 
kalder  ham  en  Tyv,  og  vil  bevise  dette  ved  Holmgang  imod  £im  eller  Rein- 
bald  af  Frísland.  Reinbald  faar  Lov  at  mode  Varner  i  Tvekamp.  Namlun 
ledsager  ham  med  7  Tj^sinde  Riddere  for  at  sikre  ham  mod  Svig.  De  drage 
til  Irikun,  hvor  de  blive  Natt^n  over  (29).  Om  Morgenen  sender  Namlun 
Folk  til  Varaer  med  Opfordring  til  at  hylde  Kongen^  i  modsat  Fald  skal  han 
miste  sit  Liv.  Varner  vredes  og  ,tmer  at  stikke  Oinene  ud  paa  dem,  som 
senere  skulde  komme  i  lignende  Ærinde.  Han  erklærer  sig  dog  villig  til 
Hohngang  mod  Reinbald,  for  at  bevise  sin  Paastand,  at  Kongen  er  en  Tyv. 
Tirsdagen  skuUe  de  medes  (30).  Reinbald  staar  tidlig  op  Tirsdag  Morgen, 
gaar  til  Skrifte  og  modtager  Sakramentet.  Han  iferes  sine  Vaaben,  bestiger 
en  hvid  Hest,  og  alle  hans  Vaaben  ere  lyse,  og  ligeledes  han  selv  (31). 
Varaer  gaar  ogsaa  til  Skrifte,  hans  Hest  og  Vaaben  ere  sorte,  han  rider  imod 
Reinbald  og  erkiœrer  spottende  at  ville  forliges  med  Kongen,  paa  den  Betin- 
gelse,  at  han  skal  beholde  de  Eiendomme  han  har  tilegnct  sig.  Efter  en  kort 
Ordvexling  begynder  derpaa  Kampen,  som  ender  med  at  Reinbald  gjennem- 
borer  Varaer.  Karl  Magnus  giver  nu  Eim  Varners  Enke  til  Ægte  og  skjen- 
ker  ham  Varaers  Eiendele.  Brylluppet  staar  i  Eis.  Kong  Karl  Magnus  lader  sig 
derpaa  hylde  i  Orliens,  og  sender  Narolun  for  at  bemægtige  sig  Amiens  og 
tage  Indvaanerae  i  £d  (32).  Da  Kongen  kommer  tilbage  til  Eis,  er  Dronning 
Berta  syg,  og  hun  der  8  Dage  efter.  Hun  bringes  til  Ariesborg  og  begraves 
paa  Kirkegulvet  ved  Siden  af  Kong  Pipin.  Reinbald  drager  nu  til  Frisland 
med  sin  Kone  (33). 

Bove  den  skjeglese  af  Viana  kommer  nu  til  Kongen  med  sin  Sen  Girard, 
aom  bliver  slagen  til  Ridder.  Bove  begiver  sig  siden  efter  Kongens  Opfor- 
dríng  tilligemed  Hatun  af  Spolia  paa  Veien  til  Rom  for  at  forberede  hans 
Kroning.  Paa  Hjemveien  bliver  Bove  syg  og  der.  Kongen  paalœgger  Umant 
(Vinant)  af  Lambtfrg  at  serge  for  hans  Sester  Adaliz's  Opdrageise,  den  anden 
Sester  Gilem  anbetroes  til  Makarius  (34).  Kongen  drager  nu  til  Rom  og 
bliver  kronet  der.  Da  Ceremonien  er  fuldfort,  kommer  der  Bud,  at  Bove  af 
Viana  er  ded,  og  ligesaa  Biskoperne  afReins  ogMiliens.  Han  giver  nu  Girard 
Viana  efter  hans  Fader,  og  formœler  ham  raed  Ermengerd,  Datter  af  Varner  af 
Muntasaragia.  Denne  drager  nu  med  sin  Hustru  til  Viana  (35).  Kongen 
giver  nu  sin  Kapelan  Turpin  Erkebispestolei)  i  Reins,  men  sin  Skriver  Rikard 
Biskopstolen  i  Miliens.  Kongen  kommer  nu  tiibage  til  Eis,  og  har  utiila- 
delig  Omgang  med  sin  Sester  Gilem.  Senere  skrifter  han  for  Abbeden  Egidius 
allc  sine  Synder,  undtagen  denne.  Medens  han  synger  Lavmessen,  kommer 
Engelen  Gabriel  og  lægger  en  Seddel  paa  Patenaen,  hvori  denne  Kongens 
S^md  staar  antegnet,  og  at  han  skal  forniæle  sin  Soster  med  Milun  af  Angrs. 
og  Byr  Maaneder  derefter  vil  hun  fede  en  Son,  som  er  hans  (Kongens),  hau 
ikal  serge  vel  for  ham,  ihi  han  vil  trænge  til  ham.  Egidius  tager  Seddelen, 
træder  frem  for  Kongen  og  læser  dcn  for  ham.     Kongen   knsrler  ned  og  gaar 


XLVIII 

til  Bekjendelse,  og  opfylder  scnerc  Brevets  Biid,  gifter  sin  Saster  med  Hilun, 
og  gjor  hani  til  Hertng  i  Britannia.  Syv  Maaneder  efter  bliver  Drengen  fodt, 
og  i  Daaben  kaldet  Rollant,  en  Abbed  sorgcr  for  hans  Opdragelse  og  ^kaffer 
ham  fire  Ammer.  S\'v  Aar  gammel  bringcs  han  til  Karl  Magnus,  hvcm  han 
strax  erkjender  som  sin  Morbrodcr  (36).  Kongen  begiver  sig  nu  til  Orliens, 
hvorhen  ogsaa  Junker  Rollant  fulger  ham  med  sine  to  Fosterfœdrc.  Kongen 
lader  ogsaa  hente  sin  Svoger  Milun  og  sin  Soster,  dcD  begge  lœnges  mcget 
efter  Rollant.  Denne  indfores  nu  af  sine  Fostcrfædre,  ifort  en  Kjortel  af  fint 
Bugskind,  Skjorte  af  bedste  Laírrcd,  og  med  Korduansko  udzirede  med  Löve- 
figurer,  og  ledsaget  af  40  fornemmc  Mænds  Swnner.  Milun  og  Gilem  faar 
Lov  at  tage  Rollant  mcd  sig  hjem  til  Britannia  tilligemed  de  40  unge  Bf œnd  (37). 

Girard  af  Viana  sœtter  sig  nu  op  imod  Kongcn  og  tilföier  ham  alle  op- 
tœnkelige  Krœnkelser.  Kongen  stevner  ham  til  sig,  dcrsom  han  vil  heholde 
Rige  og  Liv.  llan  afslaar  dctte.  Kongcn  samlcr  forbitret  7  Tusindc  Mænd  og 
beleircr  Viana.  Ilcrtug  Milun  gýor  nu  sin  Son  Rollant  til  Ridder  (han  er  saa 
liden,  at  han  maa  hænge  Sværdct  om  llalscn  paa  ham),  og  sender  ham  afsted 
tilligemed  40  Riddere,  og  anbefaler  dem  at  S0ge  Kvarter  og  Raad  hos  Nam- 
lun.  Disse  ankomme  til  Viana  vcd  Middagstid  (38).  En  Ridder  kommer  ud 
af  Staden,  RoIIant  vœbner  sig  og  rider  ham  i  Mede ;  cfter  en  Samtale,  hvori 
det  viser  sig,  at  Ridderen  er  Bernard  af  Averna,  en  Frænde  af  Girard,  kom- 
mer  dct  til  Kamp  mellem  dem,  der  ender  raed  at  Bcmard  o\£rvindes  og  maa 
bede  om  Pardon.  De  ride  nu  begge  til  Teltet,  hvor  Namlun  kommer  til, 
og  gjer  Rollant  opmœrksom  paa,  at  Karl  Magnus  har  forbudt  enhver  at  ind- 
lade  sig  i  Kamp  udcn  hans  Bud,  og  at  Overtrœdelsen  af  denne  Befaling  skulde 
kostc  Livet.  Han  skaffer  ham  dog  Tilgivclsc  hos  Kongen,'  og  denne  tager 
ogsaa  Bernard  til  Naade  og  gjar  hara  til  Jarl  i  Avema  (39).  Viana  beleires 
nu  i  7  Aar.  Rollant  foranstalter  et  Ridderspil,  han  reiscr  et  Trœ,  hvorpaa  han 
hœnger  et  Skjold,  og  mod  dctte  lader  han  sine  Folk  ridc  med  Spyd.  Girard 
og  hans  Sesterson  Olivcr  forstyrre  denne  Leg,  det  kommcr  til  en  Kamp,  hvori 
Oliver  tagcr  Lambcrt  til  Fangc.  Da  imidlcrtid  Kongen  kommer  til  med  helc 
Hœren,  tycr  Girard  og  hans  3Iœnd  tilbage  til  Staden  (40).  Den  fBlgende 
Morgen  opfordrer  Girard  Oliver  til  at  bcgivc  sig  til  Karl  Magnus  tilligemed 
Lanibert  for  at  bedc  om  Naade  og  overbringc  Girards  Erkjendelse  af  hans 
Uret  imod  Kongen.  Karl  3Iagnus  crklærer  Girard  for  cn  Forrœdcr.  Oliver 
vredes  og  vil  gendrive  dennc  Bcskyldning  i  Tvckamp  med  hvcmsomheist. 
RoIIant  o'þlagcr  Handskcn,  og  Kampcn  skal  fiiidc  Stcd  undcr  Vianas  Mure. 
Namlun  pg  Lambcrt  cre  enige  om  at  misbilligc  denne  Tvckamp  (41).  Oliver 
og  Lambcrt  drage  tilbage  til  Girard.  Lambert  raadcr  nu  Girard  til  at  gifte 
Olivers  Soster  Adein  (Auda)  med  Rollant,  og  dervcd  forligc  disse  sammen, 
og  derpaa  at  gaa  Karl  Magnus  til  Haandc.  Lambert  l)cgiver  sig  nn  til  Kongen 
og  fremfurer  dette  Forslag,  som  ogsaa  antagcs.  Dcn  folgcnde  Morgen,  da  de 
to  Kjœmperc  vœbncíle  mode  frcm  paa  Pladscn,  gaar  Karl  Magnns  imcllem  og 
afvœbner  dem;  de  tilsvœrge  hiíiandcn  nu  Brodcrskab,  ogRoUant  lovcr  at  ægte 
Adein  (Auda),  dersom  Gud  vil  forunde  ham  Livct  (42). 

Kongen  og  Ilertug  Girard  erc  nu  vel  forligtc.  Lidt  cftcr  kommcr  Mala- 
kin  af  Ivin  og  bedcr  Karl  Mognus  om  at  slippc  hans  Brodcr  Abraham  udaf 
det  Fængscl,  hvor  han  havdc  siikkct  i  14  Aar,  og  tilbydcr  i  Lnsepenge  3 
yppcrlige  Sværd,  arbcidede  af  Smcdcn  Galant  i  England,   og  for  hvilke  Kong 

>)   Kfier  de  trc  andre  Haandíikrinor  maa  Kollant  dog  nnde  t'v^  i.    for^l    at   fna   Kiis  af  Naralun, 
ug  dcTua>(  &om  ydcrhVcrc  Straf  a(  faa  bine  Nc;:Ic  klippc<to,  forc.nd  ]ian  erholdcr  Tílgi\el5vn. 


XLIX 


Faber  Lavde  aat  ham  i  Pant  7  hundrede  Bypantiner  1  Guld.  Kongen  beder 
Hertug-  Gii*ard  (hvis  Fange  han  synes  at  have  været)  om  hans  Lesgivelse, 
hvilket  denne  villig  indremmer.  Kougen  overgiver  Svœrdene  til  sin  Fœhyrde 
Difa.*  Hver  drager  nu  hjem  tii  ait,  Kongen  til  Eis  (43).  Kommen  hjem  pr0- 
ver  Kongen  disse  Svœrd  i  den  store  Staalmasse  foran  sin  Hal.  Det  ferste 
Sværd  gjer  kun  et  lidet  Indhug  i  Staalet.  Dette  er  et  godt  Svœrd,  siger 
Kongen,  og  det  skal  hede  Kurt.  Derpaa  hugger  han  med  det  andet,  der 
trœngte  en  Haandbred  eller  mere  ind,  det  kalder  han  Almacia.  Dcrnœst 
hugger  han  med  det  tredie,  der  tager  med  sig  mere  end  en  halv  Mandsfod 
af  Staalmassen.    Dettc  kalder  han  Dyrumdale  (44). 

Kongen  faar  Brev  fra  Paven,  hvori  denne  klager  over  de  Forurettelser, 
£tom  Romeme  ere  udsatte  for  af  Lungbarderne  og  Bretlandsmændene.  Kougen 
stevner  de  stridende  Parter  til  sig  i  Moniardal  og  forliger  dem  med  Pavens 
Hjælp.  Om  Katten  efler,  da  Kongen  hviler  i  ein  Seng,  aabenbarer  Engelen 
Gabríel  ham,  at  der  i  hans  Sværd  íindes  herlige  Reliqvier,  en  Tand  af  Aposte- 
len  Peter,  noget  af  Maríæ  Magdalenæ  Haar  og  af  Biskop  Blasii  Blod,  og  byder 
ham  at  skjenke  det  til  RoUant.  Om  Morgenen  efter  drager  Paven  tilbaffe  til 
Rom.  Rollant  og  Oliver  drage  med  200  Tusinde  Mænd  til  Staden  Nobilis  for 
at  beleire  Kong  Ful,  der  var  belavet  paa  at  kunne  forsvare  Staden  i20  Aar  (45). 
Saaðnart  Kongcn  er  kommen  tilbage  til  Eis,  faar  han  h^re  fra  Saxland,  at 
Kong  Vitakind  har  taget  og  brændt  Mutersborg  og  lemlæstct  Biskopen.  Han 
drager  med  Hær  til  Sazland,  men  standses  paa  sit  Tog  af  Rinen,  hvor  der 
hverken  cr  Bro  eller  Baad,  og  hvor  m^  heller  ikke  kan  vade  over.  Han 
samler  líateríale  til  en  Bro,  men  det  gaar  langsomt  med  Arbeidet,  han  ensker 
at  han  havde  Rollant  der,  da  vilde  Broen  snart  være  færdig  og  Kong  Vitakind 
dræbt  (46).  Han  sender  Bud  efter  Rollant  og  Oliver,  disse  tage  fat  paa  Ar- 
beidet,  og  efler  et  halvt  Aars  Forleb  er  Brocn  bygget.  Rollant  og  Oliver 
indtAge  nu  Vesklara  og  fanger  Sævinc,  Befalingduiand  i  Staden.  Derpaa  ind- 
tages  Staden  Trímonie,  hvis  Mure  ved  et  Mirakel  styrte  ned,  Kong  Vitakind 
fœldes  og  Saxland  befríes.    Bove  den  Skjeglese  sættes  til  at  varetage  Landet  (47). 

En  Dag,  som  Kongen  staar  ved  et  Vindue  og  ser  ud  paa  Rin,  faar  han 
0ie  paa  en  Svane,,  der  svemmer  med  en  Silkesnor  om  Halsen,  ved  denne 
Snor  hœnger  dér  en  Baad.  En  væbnet  Ridder  staar  i  Baaden  med  ct  Brev 
om  Halsen.  Svanen  forsvindér,  daRiddcren  kommer  til  Land.  Namlun  fwrer 
ham  til  Kongen.  Han  forstaar  ikke  Sproget,  og  ovcrrækker  Kongen  Brevet. 
Dette  beretter,  at  Girard  Svan  er  konimen  for  hos  Kongen  at  tjene  sig  til 
Laud  og  Kone.  RoUant  ytrer  sig  med  Interesse  om  den  nykomne  Ridder. 
Girard  lærer  snart  Sproget  og  viser  sig  som  cn  god  Riddcr  og  klog  Mand. 
KoDgen  formœler  ham  med  sin  Sester  Adaliz  og  gjer  ham  til  Herlug  af  Ar- 
dena  (48). 

Kong  Karl  Magnus  tager  til  Ægte  Adein,  Hertug  Videluns  Datter  og 
Namluns  Saster.  Efter  to  Aars  Ægtcskab  faa  de  en  Son,  Lfldvcr,  efter  hvis 
Fedsel  Kongen  lover  at  besege  den  hcUige  Grav.  Han  begivcr  sig  afsted  og 
eft^rlader  Girard  Svan  at  styre  Saxland,  Oliver  Kongcriget  i  VaUand,  og 
RoUant  Keiserríget  i  Rom  (49).  Kongen  lœgger  Veicn  tilbage  om  Miklagard,  og 
understetter  Grœkerkongen  mod  hans  Fiender,  og  fanger  Hedningemcs  Hev- 
ding.  Kong  Karl  Magnus  mister  mange  Mœnd,  blandt  dem  sin  Svigcrfader 
Hertug  Videlun.  Den  hedenske  Konge  Miran  bliver  tvungcn  tU  aarlig  at  udrede 
til  Gr»kerkongen  1500  Mœrker  Guld,  10  Muldyr  og  7  Kameler.  Grækerkongen 
tilbyðer  sig  at  vaere  Karl  Magnus'B  Vassal,  hvilket  denne   dog  afslaar,   men 

IV 


iidbeder  sig  nogle  Reliqvier.  Han  faar  blandt  andet  vor  Herres  Svededug, 
Spydsodden,  hvormed  vor  Herres  Side  blcv  gjennemboret,  og  den  hellige  Mer- 
kurius's  Spyd.  Han  drager  nu  hjem  og  lader  forskjellige  af  Reliqvieme  blive 
tilbage  paa  forskjellige  Steder,  Spydsodden  tager  han  selv  og  anbringer .  den 
paa  det  evre  Hjalt  af  sit  Svœrd,  hvilket  han  derfor  kalder  Giovise,  thi  han  (?) 
havde  givet  ham  det;  derfor  raabe  allc  Ridðere,  naar  de  egge  hinanden, 
Mungeoy  (50). 

En  Tid  efter  Kong  Karl  Magnus*s  Hjemkomst  aabcnbarer  Engelen  Gabriel 
sig  for  ham  en  Nat  og  byder  ham  at  drage  til  Spanicn  med  en  Hœr.  Dette 
Bud  efterkommer  Kongen,  befaler  sine'  Mœnd  at  belave  sig  paa  et  lœngere 
Ophold  i  det  fremmede  Land  og  dcrfor  at  medtage  sinc  Koner  og  Bem.  De  faa 
2  Aars  Frist  til,  at  ruste  sig.  Det  tredie  Aar  drage  de  afsted  100,000  Mand 
stœrke,  og  tage  med  sig  mange  Vognladningej  Nedder  og  Kom  til  Udsœd. 
Paa  Veien  komme  de  til  Fioden  Gerund,  hvor  dc  hverken  finde  Vadested  eller 
Baad  at  sœtte  over  med,  Kongen  gjar  Ben  til  Gud,  og  strax  viser  sig  en  hvid 
Hind,  som  vader  over  Elven,  og  hele  Hœren  felger  efter.  Kongen  sender 
Rollant  og  Oliver  i  Forveien  med  de  bedste  Folk  for  at  beleire  Nobilis  (51). 
Kong  Ful  mader  dem  med  mange  Folk.  Kong  Karl  Magnus  har  givet  Befa- 
ling  til  at  spare  Kong  Ful,  jnen  denne  bliver  ikkc  desto  mindre  fœldet  af 
Oliver  og  Rollant,  som  lade  Kamppladsen  tvættc  ög  afterre  eíter  Stríden, 
paa  det  at  Karl  Magnus  ikke  skal  faa  see  Blodet.  Efter  Stadens  Indtagelse 
kommer  Kongen  og  sperger  efter  Ful.  Rollant  siger,  at  han  er  drœbt.  Kon- 
gen  bliver  vred  og  slaar  ham  med  sin  Handske  under  Nœsen,  saa  at  han 
bloder,  thi  han  havde  befalet  ham  at  bringe  Ful  levende  (52).  Nœste  Dag 
drage  de  til  Staden  Mongardig,  som  de  beleire.  Kongen  af  Korder  (Korda) 
rykker  nu  imod  dem  med  en  stor  Hær.  Kong  Karl  Magnus  byder  sine  Mœnd 
hugge  sender  Spydskaftene  og  sœttc  dera  ned  i  Jorden,  strax  voxer  der  ved 
et  Mirakel  Grene  og  Lev  paa  dera,  og  hvor  for  var  bar  Mark  staar  nu  en 
Skov.  Kongen  ílygter  til  sin  Stad  Korda,  og  Karl  Magnus  indtage^  nu  ferst 
Mongardig  og  derpaa  Korda,  hvis  Konge  han  dræber.  Derefter  drager  han 
til  en  Stad  midt  i  Spanien,  Saraguz.  Kongen  i  denne  Stad,  Marsilius,  tilby- 
der  at  undorkastc  sig  samt  antage  Kristendommen,  dersom  han  faar  beholde 
sit  Rige.  Karl  Magnus  antager  dette  Tilbud  og  scnder  Basin  og  hans  Broder 
Basilius  i  denne  Anledning  til  ^íarsilius.  Denne,  der  kun  havde  penset  paa 
Svig.  lader  begge  Bradrene  dræbe,  til  stor  Sorg  for  Karl  Magnus  (53). 

Imidlerlid  kommer  Efterretning  om  Hertug  Miluns  Ded.  Karl  Magnua 
formæler  nu  denncs  Enke,  sin  Swster  Gilem,  med  Guinelun  og  giver  ham 
Jarldom  i  Korbuillo.  De  faa  en  Sen  Baldvin.  Guinelun  elsker  Rollant  som 
sin  egen  Sen,  og  de  tilsvœrge  hinanden  Broderskab.  Nu  opdage  Præsterae, 
at  Guinelun  og  Gilem  ere  beslœgtede  nicd  hinanden  i  fjerde  Led,  de  blive  da 
akilte,  og  Karl  Magnus  gifler  sin  Saster  med  Hertug  Efrard,  med  hvem  hnn 
faar  to  Sonner  Adalraad  og  Efrard.  Guinelun  faar  Hertug  Efrards  Sester  lil 
Ægte  (54).  Hemœst  komme  Sendemœnd  til  Karl  Magnus,  som  melde  om 
Ran  og  Tyveri  i  Frankrige.  Kongen  sender  Rollant  hjem  at  raadc  Bod  her- 
paa.  Fer  disse  sidst  fortalte  Bcgivenheder,  strax  efter  at  Staden  Trímonia 
var  indtaget  og  Vitakind  dræbt,  havde  Karl  Magnus  sendt  en  Skrívelse  til  Dan- 
mark  og  truet  Kong  Jofrey  til  at  tage  sit  Rige  i  Len  af  ham  og  scndc  ham 
Bom  Gidsler  sin  Sen  Oddgeir  og  sin.  Mundskjenk  Erber  (55) 

Da  Rollant  drager  afsted,  befaler  Kongen  ham  at  bringe  med  sig  til- 
bage  Oddgeir  Danskc  og  Sværdenc  Kurt  og  Almacia.     Guinelun  beder   ogsaa 


LI 


RoUftnt  at  lœgge  Veien  om  hans  Hjem  Kastalftndum  og  brínge  hans  Kone 
Geluviz  en  Hilsen.  Rollant  kommer  nu  til  Eis,  freder  Landet,  faar  med  sig 
Oddgeir  Ðanske  og  Svœrdene.  Derefter  reiser  han  til  Kastalandum,  hvor  han 
modtages'paa  det  bedste  af  Geluviz.  Han  siger,  at  hun  vil  sende  en  smuk 
Pige  til  ham  om  Natten.  Rollant  gjer  Indsigelser  herímod,  da  han  har  lovet 
Adein  sin  Tro,  men  til  ingen  Nytte.  Da  den  unge  Pige  forlader  ham  om 
Morgenen,  viser  det  sig,  at  det  har  vœret  Geluviz  selv.  Det  gaar  ham  meget 
nœr,  at  han  har  sveget  sinKammerat.  DaRoUant  kommer  tilbage  til  Spanien, 
træffer  han  Namlun  og  fortœller  ham,  hvad  der  er  passeret  mellem  ham  og 
Geluviz.  Namlun  bad  ham  holde  det  skjult.  Men  Rollant  har  lovet  at  fortœlle 
Goinelan  alle  Misgjerninger,  som  have  gaaet  for  sig  i  hans  Hjem,  og  maa  saa- 
ledes  Bige  ham  denne,  som  var  den  sterste.  Guinelun  forsikrer  efter  denne 
Tilstaaelse  RoUant,  at  han  ingen  UviIUe  nœrer  mod  ham,  da  Skylden  var 
hendes,  men  l;an  bœrer  dog  bestandig  efter  den  Tid  Nag  lU  ham  (56). 
RoUants  og  Oddgeirs  Ankomst  meldes.  Kongen  faar  nu  h0re,  at  aU  er  roligt 
i  Frankríge.  Ved  Bordet,  hvor  han  har  RoUant  paa  sin  ene  Side  og  Guinelun 
paa  den  anden,  sperger  Kongen  om  han  skal  slaa  Oddgeir  til  Ridder.  RoUant 
bilUger  dette,  men  Guinelun  siger,  at  det  var  bedre  at  hænge  ham  op.  Kon- 
gen  sperger  1  sin  Forundring  om  Grunden  til  denne  Mening.  Guinelun  siger, 
at  Oddgeir  elsker  Dronningen.  Herover  bedreves  Kongen.  Efter  MaaUidet 
kaldér  Kongen  Namlun  til  sig  og  siger  ham  Guineluns  Ytríng.  Namlun  beder 
ham  ikke  tro  det^  og  anbefaler  ham  at  sparge  RoUant  om,  hvorledes  Guine- 
luns  Kone  gav  ham  Herberge.  RoIIant  fortœUer  Kongen  det  passerede,  og 
denne  skjenner  nu,  at  det  er  Had  til  RoUant,  der  taler  ud  af  Guinelun  (57). 
Kongen  vœbner  nu  Oddgeir  som  Ridder  og  binder  om  ham  Svœrdet  Kurt. 
Der  feres  nu  frem  en  graa  Hest.  Da  Kongen  seer  denne  Hest,  vil  han  have 
dcn  selv,  og  kalder  den  Tengardus.  Der  feres  nu  frem  en  red  Hest,  som 
Kong  Ful  havde  eiet,  den  faar  RoUant.  En  tredic  Hest  ledes  da  frem,  brun 
af  Farve,  stor  og  smuk  (Brocklafer,  Broiefert),  denne  giver  han  Oddgeir,  og 
tildeler  ham  Ridderslaget.  Turpin  Erkebiskop  forlanger  nu  Vaaben,  for  at 
kjœmpe  mod  Hedningeme.  Kongen  væbner  ham,  giver  ham  Svœrdet  Almacia. 
en  sort  Hest  ledes  frem,  som  han  kaster  sig  op  paa.  Han  ríder  derpaa  fuld- 
rpstet  frem  for  Kongen  og  hilser  ham.  Han  hilses  med  Jubel  af  Valerne  (de 
Franske).  Med  Kongens  TiUadelse  væbner  Roliant  til  Ridder  Teorfa,  Broder 
til  Geofrcy  af  Mundegio,  og  giver  ham  sin  Hest  Kastalein,  og  tildeler  siden 
19  Andre  Ridderslaget  (58). 

En  Dag  som  Kong  Karl  Magnus  sidder  i  sin  Hal  omgivcn  af  sine  Riddere, 
tilkjendegiver  han  dem,  at  han  vil  udvælge  12  af  sine  Mænd  til  Hovdinger  ng 
Forkjœmpere  mod  Hedningeme,  ligesom  Gud  havde  udvalgt  12  Apostle  til  at 
forkynde  sit  Ord  over  hele  Verden.  Disse  tolv  erc  da  felgende:  Rollant, 
OUver,  Turpin  Erkebiskop,  Geres,  Gerin,  Bæríng,  Hatun  (Otun),  Samson, 
Engeier,  Ivun,  Iforías  og  VaUer.  De  skuUe  staa  hverandre  bi  i  enhver  Fare 
og  beiragte  hverandre  som  kjadeUge  Bredre  (59). 

n. 

Den  Saga  som  her  begynder  er  ikkc,  som  andre  Ugnende  FortæUinger, 
digtet  blot  til  Morskab,  men  den  siges  at  medfere  Sandhed.  Hr.  Bjarne  Er- 
iingMen  fandt  den  skreven  paa  Engelsk,  da  han  opholdt  sig  i  Skotland  om 
Vinteren  efter  Kong  Alexanders  Ded.  Kongevœrdigheden  efter  ham  tog  Mar- 
gr«te,  Datter  af  Kong  Erik  Magnussen  i  Norge,  en  Datterdatter  af  Alcxandcr. 

IV* 


LII 


Hr.  Bjarne  blev  sendt  vest  paa  for  at  sikre  og  stadfeste  Riget  under  Jomfnien. 
For  at  Bogen  skulde  blive  forstaaeligere  og  interessantere,  lod  Hr.  Bjame  den 
oversœtte  fra  Engelek  paa  Norsk.  Man  kan  her  se  et  Exempel  paa,  hvorledes 
Guds  Retfærdighed  altid  tilsidst  strafifer  Ondskaben,  om  den  end  fremturer  en 
Stund  med  Djœvelens  Tilsk^mdelse.  Fortœllingen  handler  hovedsagelig  om, 
hvorledes  en  fomem  og  standhaftig  Fme  frístedes  af  den  værste  Skurk,  skjent 
mange  Begivenheder  siden  omtales. 

En  mœgtig  Konge  eller  Hertug,  Hugon,  hersker  over  Dalen  Munon, 
han  mangler  til  sin  fuldstændige  Lykke  kun  en  Köne.  Samtidig  med  ham 
regjerer  i  Frankrige  Kong  Pipin,  han  har  en  Datter  Olif,  der  er  udstyret  med 
mange  fortrínlige  Egenskaber  og  har  nydt  en  omhyggelig  Opdragelse.  Kong 
Hugon  beiler  til  hende,  Faderen,  Kong  Pipin,  giver  sit  Samtykke,  og  alle 
Forberedelser  trœffes  til  Bryllupet.(l)'  Bryllupet  holdes  nu  med  stor  Pragt 
og  Lystighed.  Bmden  indtager  alle  for  sig  og  velsignes  af  alle,  og  efber  endt 
Gjœstebud  drage  alle  Gjœster  vel  tilfredse  hjem.  Efler  nogen  Tid  feder  Dron- 
ningen  en  San,  der  i  Daaben  faar  Navnet  Landres  (2).  Kong  Hugon  drager 
nu  en  Dag  ud  paa  Jagt,  og  ledsages  af  alle  sine  Mœnd,  paa  sin  Hushovmester 
(Stivarð)  nær,  der  skal  blive  hjemme  til  Dronningens  Opvartning  (3).  Den 
onde  Milun,  som  lœnge  havde  nœret  utilladelig  Tilbeielighed  foí  Dronningen, 
benytter  nu  Anledningen  og  tilstaar  hende  sin  Kjœrlighed,  men  afvises  strengt 
af  hendc  og  tmes  med  Galgen;  han  gaar  da  beskjemmet  hjem  til  sitHerberge. 
Han  tager  nu  frem  et  kostbart  Bœger,  hvorí  han  kommer  en  Dvaledrik,  og 
begiver  sig  med  dette  tilbage  tíl  Dronningen,  foregivende  at  det  Hele  kun  har 
vœret  en  Speg  af  ham,  for  at  stille  hendes  Dyd  paa  Preve.  Han  faar  da  strax 
Tilgivelse,  og  beder  Dronningen  til  Bekrœftelse  paa  deres  Forsoning  at  dríkke 
med  ham  af  dette  Bœger.  Han  sœtter  Bægeret  forLœbeme  og  lader  som  han 
drikker,  Dronningen  derímod  dríkker  ud,  og  falder  derpaa  i  en  dedlignende 
Sevn.  Milon  bærer  hende  nu  til  hendes  Kammer  og  lœgger  hende  der  i  hen- 
des  Seng,  derpaa  gaar  han  ud  i  Staden,  hvor  han  træffer  en  Blaamand,  som 
hah  indbyder  med  sig  hjem  og  beværter  ham  kosteligt,  giver  ham  af  Dvale- 
drikken,  og  saa  snart  han  er  falden  i  den  dybe  S0vn,  tager  han  og  bœrer 
ham  ind  i  Dronningens  Sengkammer,  hvor  han  lægger  ham  op  i  Sengen  til 
hende,  og  lœgger  Dronningens  hvide  Hamder  om  hans  sorte  Hals  (4).  Kon- 
gen  koiAmer  nu  hjem  og  fomndres  over  at  Dronningen  ikke  kommer  ham  i 
Mede  efter  Sædvane.  Kongen  sœtter  sig  nu  ferst  tíl  Bords,  og  efler  Maaltidet 
sperger  han,  om  Dronningen  er  drukken,  om  hun  har  Ho^edpine,  eller  om 
hun  leger  med  Landre«,  siden  hun  Ikke  lader  sig  se.  Milun  svarer,  at  hun 
har  faaet  sig  en  ny  Brudgom,  som  beskjæftíger  hende,  og  for  at  overbevise 
Kongen  om  Sandlieden  áf  sit  Udsagn,  fercr  han  ham  til  hendes  Kammer,  hvor 
hun  i  dyb  Sevn  hviler  ved  Blaamandeus  Side.  Milon  forsikrer  Kongen,  at 
han  længe  har  været  vidende  om  dette  Forhold,  men  har  ventet  paa  en  An- 
ledning  tíl  at  kunne  overtyde  ham,  da  han  har  været  bange  for  ikke  at  blive 
troet,  naar  han  ikke  havde  Beviserne  paa  rede  Haand.  Kongen  byder  at  tage 
Dronningens  Hænder  fra  Blaamandens  Hals,  hvorpaa  han  hugger  Hovedet  af 
ham.  Af  hver  hans  Bloddraabe  blev  en  brændende  Voxkjerte.  Kongen  for- 
bauses  herover,  men  Milon  forsikrer  ham  om,  at  hun  er  en  Hex,  og  kan  faa 
Sten  tíl  at  ílyve  og  Fjæder  til  at  synke.  Milun  beder  ham  derpaa  ogsaa  at  af- 
hugge  hendes  Hoved,  hvilken  Anmodning  Kongen  afslaar  (5).  Dronningen  vaag- 
ner  nu  med  Forfœrdelse,  idet  hun  seer  Kongen  staa  med  draget  Sværd  over  sig, 
hun  paastaar  sin  Uskyldighed  og  tilbyder  at  bevise  denne  ved  Guds  Dom,  som 


LUI 


LoY  .var  i  Landet.  Hun  yil  farst  sætte  sig  negen  i  en  ophedet  Kobberkjedel, 
demœst  lade  sig  skyde  op  i  Luften  af  en  Valslynge  for  at  styrtes  ned  paa 
skarpe  Svœrds-  og  Sþydsodder.  Da  ingen  af  disse  Tilbud  antages,  beder  Jiun 
om  at  blive  roet  i  en  Baad  saa  langt,  at  man  ikke  kan  see  Land,  for  der  at 
kastes  ud  og  ved  at  redde  sig  til  Land  bevise  sift  Uskyldighed.  Milun  fore- 
holder  Kongen,  at-hnn  ved  sine^  Troldkunster  kan  flyve  igjennem  Luften  uden 
Yinger,  og  at  alt  dette  altsaa  ikke  kunde  vidne  om  hendes  Uskyld.  Nu  har- 
mea  Dronningens  ferste  Mand,  Ridder  Engelbert  af  Dynhart,  han  farer  op  og 
slaar  til  Milun  under  0iet  saa  haardt,  at  han  styrter  frem  paa  Ilden,  erklœrer 
ham  for  en  Legner  og  tilbyder  sig  at  kjœmpe  uden  Vaaben  imod  ham  blot 
med  en  t^md  Kjep  og  ridende  paa  en  Mule,  Milun  skulde  derimod  vœre  fuld- 
rustet  og  til  Hest.  Kongen  tillader  nu  denne  Guds  Dom  (6).  Disse  to  Rid- 
dere  ruste  sig  nu.  Ved  det  ferste  Sammensted  styrter  Milun  af  Hesten.  Han 
reiser  aig,  gaar  hen  til  Kongen,  og  faar  ham  tii  at  tro,  at  alt  dette  sker  ved 
Dronningens  Trolddom.  Kongen  forviser  nu  Engelbert  fra  sit  Aasyn.  Kongen 
sammenkalder  nu  sine  ypperste  Mænd^  og  byder  dem  at  bestemme  Dronnin- 
gens  Dedsmaade.  Hver  foreslaar  nu  sin  Maade,  tilsidst  raader  Milun  at  op- 
bygge  et  Stenhus  til  hende,  der  er  saa  vidt  stort,  at  hun  kan  staa  og  sidde  i 
det.  Nu  reiser  sig  en  af  Kongens  Riddere  Ameis,  og  gjer  ham  opmærksom 
paa^  at  Dronningen  er  en  Datter  af  Kong  Pipin,  og  at  han  kunde  udsætte  sig 
for  dennes  Hœvn,  han  raader  ham  derfor  til  at  sende  Bud  efter  hendes  Fader 
og  Frœnder,  og  lade  dem  deltage  i  Dommen.  Dette  Raad  felger  KongHugon  (7). 
Kong  Pipin  og  hans  Felge  indfínder  sig  nu,  de  bevœrtes  kosteligen,  og  den 
ferste  Ret  de  ned,  havde  ved  Miluns  Kunster  den  Virkning,  at  alle  glemte  sit 
Venskab  for.Dronningen.  Efter  Maaltidet  feres  Dronningen  ind  i  en  tynd,  ussel 
Klœdning  og  barfodet  og  barhaaret.  Milon  slœber  derpaa  Blaamandens  Le- 
geme  ind,  kaater  det  hen  for  Dronningens  Fedder  og  haaner  hende.  Kong 
Hugon  fortœller  nu,  at  han  fandt  denne  Blaamand  hvilende  hos  hende.  I  sin 
Fortvivlelse  sœtter  hun  sig  ned  ved  sin  Faders  Fedder,  men  han  sparker  til 
hende,  saa  at  hun  styrter  om  og  knækker  to  Ribben.  Milun  farer  nu  op  og 
slaar  Landres  med  en  Kjep  over  0iet,  saa  at  han  siden  bestandig  havde  Ar 
efter.  Hugon  opfordrer  nu  til  at  bcstemme  hendes  Dedsmaade,  alle  forholde 
sig  tanse  (8).  Tilsidst  reiser  sig  hendes  Broder  Karl,  der  siden  blev  Keiser 
Karl  Magnus,  han  bifalder  Miluns  Forslag,  at  sætte  hende  i  et  Stenhus,  hvor 
hun  i  7  Aar  skal  leve  af  et  grovt  Brad  og  et  Kar  daarligt  Vand,  og  dcrsom 
hun  da  endnu  er  levende,  vil  han  holde  hende  for  uskyldig  og  falskelig  an- 
klaget.  Milun  lœgger  til,  at  Huset  skal  fyldes  med  Orme  og  Padder  og  giftigt 
Kryb.  Alle  stemme  for  denne  Dom.  Og  efter  at  have  kysset  sin  Sen  Lan- 
dres  og  paakaldt  Guds  Bistand,  feres  nu  Dronningen  til  Stenhuset,  hvor  hun 
indmures  med  et  grovt  Bred  og  en  Skaal  Vand  (9). 

Da  nu  nogen  Tid  er  forleben,  fordrer  Milun,  efter  Samraad  med  flere 
af  Kong  Hagons  Mœnd,  at  denne  skal  gifte  sig,  for  at  skaffe  Riget  en  (legitim) 
Arring,  i  modsat  Fald  ville  de  stede  ham  fra  Tronen.  Kongen  erklœrer  sig 
▼illig  hertil,  efterat  Milun  har  forsikret  ham  om,  at  Fru  01  if  forlængst  er  ded. 
KongHugon  lader  sig  nu  besnakke  afMilun  til  at  ægte  dennes  Datter,  Aglavia, 
og  holder  Bryllnp  med  hende.  Paa  alle,  som  tale  med  hende,  gjer  hun  et 
ubdiageligt  Lidtryk,  og  enhver  er  gladere  io  fer  han  kan  forlade  Bryilupet  og 
reUe  hjevi  (10).  Kongen  og  Dronningen  faar  en  Sen,  der  blivcr  kaldet  Mala- 
landre*,  som  allerede  tídlig  reber  sin  Vanart,  Landres  derimod  vinder  alles 
geDgiven)ied;    J^r\xi.ðBjg  ^erov^r  sperger  Milun  Kongen,   hvor  længe  han  vil 


LIV 


beholde  hos  sig  dennc  Blaamands  Sen,  og  faar  ved  8ine  Overtalelser  udvirket, 
at  Kongen  forviser  Landres  fra  sit  Aasyn.  Landres  tyer  nu  til  sin  Foster- 
moder,  en  klog  gammelKone  vedNavn  Siliven,  som  bor  tœt  ved  hans  Faders 
Slot,  hun  tager  vel  imod  hara  og  giver  ham  Tilhold  hos  sig.  En  Dag  for- 
tœller  hun  ham,  at  der  den  felgende  Dag  skal  vœre  Lege  paa  Slottet,  og  op- 
fordrcr  ham  til  at  gaa  hen  og  forsege  sin  Djjgtighed.  Landre^  erklœrer  sig 
villig  hertil  (11).  Da  nu  Dagen  kommer,  gj0r  Landres  sig  fœrdig,  siger 
Farvel  til  sin  Fostermoder  og  faar  af  hende  ved  Afskeden  et  0refigen,  med 
den  Formaning,  at  han  ikke  uhœvnet  skal  modtage  et  saadant  af  nogen  Mand 
eller  Kvinde,  undtagen  af  sin  Fader  og  Moder.  Landres  rider  nu  afsted  og 
kommer  til  Murene  af  sin  Faders  Slot,  hvor  han  deltager  i  Legen,  og  det 
lykkes  ham  tre  Gange  at  gribe  den  store  Bold  i  den  tœtteste  Klynge.  Mala- 
landres  meder  ham  nu  og  giver  ham  et  kraftigt  Oreíigen,  Landres  mindes  sin 
Fostermoders  Ord  og  tiideler  Malalandres  et  saa  vældigt  Slag,  at  hans  Kind- 
ben  klevner  og  den  sterste  Del  af  hans  Tœnder  falder  ud  (12).  Landres  bli- 
ver  nu  kaldet  ind  for  Kongen,  der  befaler,  at  han  skal  gribes  og  kastes  1 
Fangehullet,  men  Ligen  vover  at  lœgge  Haand  paa  ham.  Han  gaar  nu  til  sin 
Fostermoder,  tager  Afsked  med  hende,  da  han  ikke  vil  udsœtte  hende  for 
Faderens  Vrede  ved  at  forlœnge  sit  Ophold  der,  og  begiver  sig  afsted  med 
Bue  og  Pile.  Han  er  en  dygtig  Skytte,  men  har  ingen  Ild  at  stege  sit  Vildt 
ved,  og  anraaber  Gud  om  at  stiUe  sin  Hunger.  Han  faar  siden  0ie  paa  fire 
Dverge,  som  sidde  og  spise,  lister  sig  hen  til  dem,  og  fratager  dem  en  fór- 
tryllet  Dug  og  Krukke,  som  han  af  deres  Samtale  herer  altid  kan  skaífe  til- 
stœkkelig  Mad  og  Drikke.  Dvergene  flygte  forfœrdede  (13).  Han  forsyner  sig 
nu  med  Mad  og  Drikke,  og  forserger  Dugen  og  Krukkcn  veL  Idet  hanagter 
at  forlade  dette  Sted,  komme  to  Dverge  ud  af  sin  Bolig,  nœvne  ham  ved 
Navn,  og  bede  ham  nu  at  leveré  disse  Ting  tilbage,  da  han  har  stiUet  sin 
Sult.  Landres  afslaar  det.  Den  ene  Dverg  siger  nu  til  den  anden,  at  han 
har  2  slige  Duge  til,  og  at  Landres  gjeme  maa  beholde  denne,  da  han  snart 
vil  trœffe  sin  ulykkelige  Moder  Olif,  som  sidder  indespœrret.  Landres  herer 
nu  for'  förste  Gang,  at  hans  Moder  er  i  Fœngsel,  og  beder  Gud  at  vise  sig 
Vei  til  hende.  Han  vandrer  nu  om  i  Skoven,  indtil  han  kommer  til  et  merkt 
Sted,  hvor  han  finder  det  lille  Stenhus,  i  hvilket  hans  Moder  er  indespœrret. 
Han  kan  ingen  Der  finde  paa  Huset,  men  i  en  liden  Glug  ser  han  en  Fugl 
sidde,  der  synger  saa  smukt,  at  det  cr  cn  Lyst  at  here.  Han  spœnder  sin 
Bue  og  skyder  med  en  but  Pil  efter  Fuglen,  men  rammer  sin  Moder  i  Brystet, 
der  jamrer  sig  derved.  Der  udspinder  sig  nu  en  Samtale  mellem  Moder  og 
Sen,  hvorunder  de  gjenkjende  hinanden.  Det  lykkes  endelig  Landres  at  faa 
hugget  Hul  paa  Veggen,  saa  at  han  kan  komme  ind,  men  farer  forfœrdet  til- 
bage  for  alle  de  Orme  og  Padder,  som  ligge  omkring  hans  Moder.  Hun  be- 
roliger  ham,  og  fortœller  ham,  at  hun  skylder  disse  Krybdyr  Livet,  da  de  ved 
at-  lœgge  sig  om  hende,  have  holdt  Kulden  borte  fra  hende.  Efter  at  «u  hans 
Moder  har  styrket  sig  ved  Mad  og  Drikke,  som  Dugen  og  Krukken  skafifer 
dem,  beder  hun  Landres  begive  sig  til  hans  Fostermoder,  for  af  hende  at 
faa  Raad,  hvorledes  han  skal  bœre  sig  ad  med  at  befri  Moderen  fra  den  legn- 
agtige  Anklage,  som  saa  lœnge  har  tynget  paa  hende.  Han  kommer  til  Sili- 
ven,  der  lover  at  raade  ham  det  bedste  hun  kan  (14).  Efter  hendes  Raad  skal 
han  begive  sig  til  sin  Morbroder  Karl  Magnus,  da  Pipin  nu  er  ded,  og  for- 
tœlle  ham,  hvorledes  Sageme  nu  staa.  Hun  skafifer  ham  en  god  Hest,  gode 
Klœder  og  Vaabeu.    Paa  Veien  tr^iffer  ban  en  Pillegrim,  der  sidder  o^  spiser, 


LV 


denne  indbyder  ham  til  at  átige  af  8in  Hest  og  deltage  i  hans  Maaltid.  Aldríg 
saa  snart  er  Landres  stegen  af  og  skal  til  at  tage  for  sig,  fer  Pillegrimen  for- 
svinder,  og  med  ham  Landres^s  Hest  og  alle  hans  Vaaben  og  Klœder,  saa  at 
han  sidder  ganske  negen,  som  han  kom  af  Moders  Liv.  Han  har  nu  ingen 
anden  Udvei  end  at  vende  tilbage  til  sin  Fostermoder.  Denne  trester  ham 
med,  at  dette  Uheld,  som  nu  er  vederfaret  hara,  er  ham  paafert  ved  hans 
Stedmoders  Kogleri.  Hun  forsyner  ham  nu  atter  med  Vaaben  og  Klœder, 
et  udmœrket  Svœrd,  Mimung,  og  en  fortrinlig  Hest,  Kleming.  Han  kommer 
nu  paa  Veien  hen  til  en  Slette,  hvor  der  staar  en  liden  Kirke  ved  et  Vand. 
£n  gammel  Mand  kommer  ud  af  Kirken  og  beder  ham  stige  af  Hesten  og  gaa 
i  Kirken.  Landres  rider  hen  mod  Kirken,  og  kommer  pludselig  ud  i  en  strid 
og  dyb  Strem,  hvorfra  han  kun  frelses  ved  sin  Hests  Raskhed.  Da  han  igjen 
kommer  paa  Land  er  Kirken  og  den  Gamle  forsvunden.  Han  rider  nu  videre 
og  meder  en  Flok  Riddere,  en  af  disse,  en  gammel  Mand  i  sort  Rustning, 
opfordrer  ham  til  et  Dystridt.  Da  Landres  rider  imod  ham,  forvandler  han 
8ig  til  en  stor.Orm,  og  Landres  skyider  atter  sin  Hest  sin  Frelse,  da  denne 
knaser  Ormen.  Dette  er  en  ny  Ham,  som  hans  Stedmoder  har  paataget  sig, 
og  da  nu  ogsaa  denne  Gang  hendes  Troldkunster  ere  mislykkede,  lister  hun 
sig  hjem,  underretter  sin  Fader  Milun  og  Malalandres  om  Landres's  Reise  til 
Karl  Magnus,  og  opfordrer  dem  til  at  passe  ham  op,  naar  han  kommer  til- 
-bage,  og  skiile  ham  ved  Livet  (15).  Landres  kommer  nu  til  Kong  Karl  Mag- 
nus,  alle  glœde  sig  over,  at  Fni  Olif  lever  og  takke  Gud  derfor.  Hans  Mor- 
broder  byder  ham  at  begive  sig  den  felgende  Morgen  til  sin  Fader  Kong 
Uugon,  og  melde  hans  (Keiserens)  snarlige  Ankomst  did.  Landres  drager  nu 
afsted  og  kommer  hjem  til  Staden.  Her  trœffer  han  paa  Gaden  Milun  og  Mala- 
landres,  den  ferste  griber  hans  Hest  i  Bidslet  og  lader  som  han  vii  tale  med 
ham,  medens  den  anden  gaar  bag  paa  ham  med  et  skarpt  Svœrd.  Her  skyl- 
der  han  nu  atter  Hesten  sin  Frelse,  thi  denne  slaar  op  med  Bagbenene  og  ram- 
mer  Malalanðres  i  Hovedet,  saa  at  hans  Hjerne  farer  ud.  Milon  slipper  nu 
Bidslet  og  tager  Flugten.  Landres  rider  videre  og  raeder  nu  sin  Stedmoder, 
paa  hvem  han  afhugger  Hovedet  (16).  Keiscr  Karl  Magnus  kommer  nu  med 
sit  Felge  og  modtages  paa  det  bedste  af  Hugon.  Da  de  komme  ind,  íinde 
de  Milon  siddende  paa  en  Stol  paa  Gulvct,  og  saa  snart  han  faar  0ie  paa 
Landres,  beder  han  om  Naade.  Landrcs  lover  at  spare  ham  den  Dag  over, 
hvifl  han  i  aliee  Paaher  vil  tilstaa  sin  Brede  og  rengj0re  Fru  Oiif  for  den 
hende  paadigtede  Beskyldning.  Milon  giver  da  en  oprigtig  Tilstaaelse.  Efter 
Landres  Forslag  bliver  han  indespœrj-et  \  det  samme  Hus,  som  han  selv  havde 
faset  1  Stand  til  Fru  Olif.  Hike  saa  snart  er  han  kommen  derind,  saa  tage 
Ormene  &t  paa  ham  og  œde  Kjedet  af  ham  lige  til  Benene  (17).  DaFruOlif 
kommer  hjem,  gaar  Kongen  hende  i  Mede  og  alle  hans  Mænd.  Hun  bestem- 
mer  8ig  til  at  trœde  i  et  Kloster,  for  at  bevise  Gud  sin  Taknemmelighed  for 
nh  Frelae.  Ikke  lœnge  derefter  der  Kong  Hugon,  og  Landres  tager  Riget 
efter  ham  og  regjerer  vel  og  lœnge  (18). 

m. 

Der  h&r  lœnge  hersket  Uvenskab  mellem  Kong  Karl  Magnus  og  Jofrey, 
Oddgeír  Danakea  Fader,  hvilket  dog  tilsidst  bilœgges  saaledes,  at  Jofrey  sen- 
der  Bin  S011  som  Oidsel  for  Opfyldelsen  af  Fredsbetingelserne.  Det  har  denne 
godt  for  at  gjere,-  da  han  ingen  li^ærlighed  har  til  Sennen.  Aldrig  paa  snart 
tr  Oddgeir  borte,  fer  hane  Fader  drœber  og  hœnger  Karl  Magnus's  Mænd  (1). 


LVI 


Opbragt  herover  kalder  Karl  Magnus  Oddgeir  og  hans  Vogter  til  eig,  og  er- 
klœrer  at  han  ekal  miste  Hænder,  Fedder  og  alle  Lemmer.  Oddgeir  beder 
om  Skaansel,  og  bcraaber  sig  paa  sin  Faders  og  Stedmoder  Belisents  ringe 
Kjœrlighcd  til  ham.  Kongens  gjæve  Mœnd  gaa  i  Forben  for  ham.  AltHil 
ingen  Nytte  (2).  I  dette  0ieblik  komme  to  Sendebud  fra  Rom  med  den  Be- 
sked,  at  Kong  Ammiral  af  Babylon  har  overfaldet  Rom  og  sl^œndct  Kirker 
og  Kapeller.  Kongen  overgiver  Oddgeir  til  sine  Jarler  S^lmund  og  Reiner, 
byder  dem  at  drage  til  Rom  og  paa  Veien  at  hænge  Oddgeir  paa  det  h^ieste 
Fjeld  (3).  Karl  Magnus  €tevner  Folk  fra  alle  Dele  af  sit  Rige,  ingen  maa 
blive  tilbage,  hverken  ung  eller  gammel,  og  med  dennc  Hær  bryder  han  op 
fra  -Paris  og  tager  fwrste  Nattekvarter  ved  Staden  Losena  paa  denne  Side  af 
Mundiuíjeld  (4).  Kongen  forfærdes  over  Fjeldcts  Steilhed,  dets  lis  og  Sne, 
og  anraaber  Gud  om  Hjœlp  til  at  komme  ovcr.  Gud  bonhBrer  ham:  en  hvid 
Hjort  kommer,  Iwber  op  ad  Fjeldet  og  viser  dem  Vei.  De  felge  efter,  ere  6 
Dage  om  Ovcrfarten  og  ta^e  ferst  Natteherberge  paa  den  anden  Side  af  Fjel- 
det,  uden  at  have  mistet  en  Mand  eller  et  Dyr  (5).  Kongen  opslaar  sine 
Telte,  trakterer  sig  og  sine  Folk  med  Vin.  Han  kalder  derpaa  Oddgcir  og 
lover  at  spare  ham,  indtil  de  komme  hjem  til  Paris.  Alle  glæde  eig  over,  at 
Oddgeirs  Liv  skal  skaanes.  Nu  kommer  en  ung  Mand,  Alori  fra  Biterna,  med 
sergelige  Tidender  fra  Rom,  Kong  Ammiral  og  hans  Son  Danamund  have 
besat  Landet  og  taget  Gidsler  over  hele  Apulien.  Kongen  bedraves  over  hana 
Ord,"  byder  sine  Mænd  ruste  sig  og  tage  Veien  til  Lungbardaland  (6).  Fransk- 
mændene  standse  ikke  fer  de  komme  til  Stadcn  Frustra,  der  meder  Karl 
Magnus  Pave  Milon,  der  beklager  sig  over  Hedningcrnes  Odciæggclse  af  hana 
Land.  Kongen  lover  ham  Hævn,  og  stiller  sig  selv  i  Spidscn  for  sine  Mœud. 
Hcrtug  Nemes  beder  om  at  faa  Oddgeir  med  sig,  hvilkct  ogsaa  bliver  liam 
tilstaaet,  naar  han  indestaar  for,  at  han  ikke  lober  bort.  Oddgeir  ytrer  sin 
Glæde  og  Taknemmclighed  i  Bon  til  Gud,  og  lover,  at  saa  længe  han  har  et 
Haar  paa  Hovedet  og  hans  Hest  lcver,  skal  ingen  gaa  længcr  frem  i  Fylkingen 
end  han.  De  drage  nu  afsted  en  stor  Del  af  Dagen  udcn  at  stude  paa  Hed- 
ningcr  (7). 

Danamund,  Hovedkongens  Sen  af  Babylon,  rider  fra  Rom  mcd  20  Tu- 
sinde  Riddere,  diese  have  bemægtigct  sig  Karl  Magnus's  Rige  og  taget  Kvin- 
der  og  Bern.  Folket  paakahlcr  Gud,  og  bedcr,  at  Karl  Magnus  maa  komme 
dem  til  Undsœtning.  En  Speider  undcrretter  Kongen  om,  at  Hedningeme  ere 
beredte  til  at  tage  imod  ham.  Hertug  Nemes  erklærer,  at  det  nu  er  nedven- 
digt  at  hugge  stort  og  at  dyppe  Armene  i  Blod  lige  til  Skuldrene,  og  vise 
Fiendeme  ct  urokkeligt  Mod.  Alorj  faar  Banneret  at  varetage,  men  til  stor 
Skade  for  Franskmændene,  da  der  ikke  fmdes  nogen  sterre  Kryster  i  hele 
Kongens  Land  (8).  Nu  faa  Hedningerne  0ie  paa  Karl  Magnus's  Hœr,  og 
Danamunt  opmuntrer  enhver  til  at  kjæmpe  det  bedste  han  formaar.  Nu  ser 
man  Bannere  af  alle  Farver,  og  de  Franske  skulde  nu  vinde  Scier,  hvis  ikke 
Aloris  Feighed  var  (3)^  De  ride  nu  imod  hinanden,  Hug  vexles  paa  begge 
Sider.  Alori  har  Mærket  i  sin  Haand,  han  gribes  pludselig  af  Skræk,  denne 
smitter  ogsaa  hans  Frænde  Gemublus  fra  Lungbardaland,  og  de  ílygte  begge 
med  100  Mand,  som  fulgte  dem.  Da  Danamunt  ser  dette,  opmuntrer  hansine 
Mœnd,  og  de  tage  nu  til  Fange  Nemes,  Bove  og  Samson,  de  ypperste  Hev- 
dinger,  og  mange  andre  af  Karl  Magnus's  Mænd.  En  Ridder  Solmund  rider 
nu  hen  til  Kongen,  beklager  det  uheldige  Valg  af  Alori  tii  Bannerferer,  og 
pkriver  Ulykken  paa  hans  Regning.   Kongen  opmuntrer  vel  sine  Folk  til  Frem- 


LVU 


gang  i  Kampen^  mcn  de  blive  overmandede  den  ene  efler  den  anden,  indtil 
Kongen  tilsidst  befinder  sig  alene  mellem  tusinde  Hedninger.  Han  paakalder 
Gnds  Hjœlp,  drager  sit  Svœrd,  og  vœrger  sig  bedre  imod  Heduingeme  end 
Vildsvinet  i  Skoven  mod  Hundene,  naar  de  anfalde  det  paa  det  heftigste. 
Imidlertid  kommer  en  Hob  Franske  til  lians  Undsœtning,  skafTer  ham  en  Hest 
og  frelser  ham  (10). 

-  Imidlertid  har  Oddgeir  besteget  en  Hei  og  seer  derfra  Kampen,  han  op- 
dager  Aloris  Flugt,  og  opfordrer  sine  Kammerater  til  at  sœtte  efter  denne  og 
hans  hundrede  Lungbarder,  for  at  hindre  dem  i  at  medtage  sine  Vaaben  og 
Hesie,  og  derpaa  at  ile  Kongen  til  Hjælp.  De  ride  nu  imod  Alori.  Denne 
fortæller,  at  Karl  Magnus  er  fangen,  og  at  de  derfor  flygte.  Oddgeir  erklœrer 
bam  for  en  Lögner,  styrter  ham  af  Hesten  og  beraægtiger  sig  hans  Vaaben. 
Uans  Kammerater  skille  de  0vrige  ved  deres  Vaaben  og  Heste,  og  Oddgeir 
vœbner  dem  til  Riddere  med  Flygtningernes  Vaaben.  Hvor  der  erMangelpaa 
Skjold,  llaa  de  Barken  af  Træerne  og  benytte  den.  Oddgeir  tager  nu  Kongens 
Banner  og  rider  til  Hamppladsen  som  Anf^rer  for  disse  nybakte  Riddere  (11). 
Kongen  er  sted  i  Ned  i  Kampen,  lian  beklager  Aloris  Flugt  og  erklœrer  ham 
for  cn.Forrœder.  Imidlertid  drage  Hedningerne  sig  tilbage  tU  Rom  med  sine 
Fanger,  som  de  fere  bundne  paa  Klovheste.  De  overrumples  af  Oddgelr,  der 
opstaar  stor  Bevœgelse  mellem  Hedningerne,  ogOddgeir  fœlder  under  dette  en 
hedensk  Konge  Falsaron,  til  hvem  Fangerne  vare  anbetroede,  og  siden  fœldes 
mange  Hundrede  af  de  hedenske  Mænd.  Han  begiver  sig  nu  hen  til  Kongen 
med  sine  Mænd,  denne  tror,  at  det  er  Alori,  som  komraer  til  Undsætning,  og 
at  han  har  gjort  ham  Uret  (12).  Kongen  erfarer  uu,  at  det  er  Oddgeir,  som 
har  t&get  Banneret  fra  Alori  og  befriet  de  fangne  Riddere,  han  forfwlger  Hed- 
ningeme  ligetil  Mundiufjeld  og  har  hele  Tiden  Oddgeir  i  sin  Nærhed,  Kongen 
forærer  Oddgeir  en  Hest,  Q0r  ham  til  fornemste  Skutilsvend  i  sin  Hal  og  til 
ttadig  Mœrkesmand  i  sin  Hœr.  En  hedensk  Hevding,  Sodome,  tiltaler  nu 
Oddgeir,  og  undrer  sig  over,  at  den  sararae  Mærkesmand,  som  om  Morgenen 
flygtede,  nu  paa  een  Gang  er  bleven  saa  kjœk.  Oddgeir  oplyscr  ham  om,  at 
han  er  en  ganske  anden  Mand  end  Kujonen  Alori,  som  om  Morgenen  havde 
baaret  Banneret.  Sodome  œsker  ham  til  Tvekamp  med  den  tappre  Ridder 
Karvel.  Oddgeir  tilkjendegiver,  at  han  vil  ra^de  ham  paa  det  Sted,  hvorTve- 
kampe  i  det  Land  pleiede  at  finde  Sted  (13). 

Efter  Kampen  tager  Karl  Magnils  Herberge  \  Staden  Frustra.  Her  an- 
kommer  nu  Karlot,  Kongens  Son,  med  en  Mængde  unge  Mænd;  han  har  nylig 
erholdt  Ridderslaget,  og  modtages  med  Glæde,  da  Kongen  just  trænger  til 
Forstœrkning  paa  Grund  af  det  store  Tab,  han  har  lidt  (14).  Karl  Magnus 
flytter  nu  sin  Leir  saa  nær  Rom,  at  han  seer,  hvad  der  foregaar.  Karlot  by- 
jdcr  den  felgcndc  Nat  sine  Mœnd  vœbne  sig.  En  Mand  sp^rger  om  Oddgeir 
skal  vœre  mcd,  Karlot  svÉurcr,  at  han  selv  og  hans  Mænd  ville  bære  Prisen  i 
dennc  Kamp.  En  Speider  bliver  dem  vaer  og  iler  med  Underretning  til  Kar- 
▼cL,  denne  vœbner  7  Tusinde  hedenskc  Mænd  for  at  m0de  dem.  KarlMagnus 
▼ecd  intct  om  dette  Foretagende  af  Karlot  (15).  Denne  samme  Nat,  som 
Karlot  dragcr  afsted,  har  Karl  Magnus  en  Dr0m:  han  synes  at  vœre  paa  Jagt 
i  cn  Skov  med  Karlot,  Hertug  Nemes  og  Oddgeir ;  som  ^e  have  fældet  et  stort 
Djrr,  styrte  pludselig  3  Lever  ind  paa  dem,  de  overvælde  Karlot  og  Nemes, 
men  Oddgeir  tager  modig  fat  paa  dem,  drœber  de  to  og  jager  den  tredie  paa 
Fhigt.  Idet  Eongen  vaagner,  slukkcs  alle  Kjerter  i  hans  Telt,  Kammertjeneme 
Ue  ben  til  Sen^en.     Kongen  sperger  efter  Karlot,   og  erfarer  nu,  ^kt  han  er 


Lvni 


dragen  i  Kamp  mod  Hedningerne  (16).  Hedningerne  komme  nu  over  de 
Kristne  fer  de  vente  det,  en  heftig  Kamp  opstaar,  de  Kristne  ere  7  Hun- 
drede,  Hedningeme  20  Tusinde.  Karvel  kalder  paa  Oddgeir,  som  ikke  er  til- 
stede,  en  anden  Franskmand  optager  Udfordringen,  de  kjœmpe  længe  med 
lige  Held,  indtil  deres  Mœnd  skille  dem  ad.  En  saaret  3Iand  iler  til  Karl 
Magnus  og  fortœller  Franskmœndenes  mislige  Stilling.  Paa  Kongens  Opfordring 
vœbner  Oddgeir  sig,  hau  drager  afsted  med  7  Hundrede  Riddere,  overfalder 
under  en  Bakke  de  hedenske  Vagter  og  drœber  dem  alle  (17).  Karlot  ansker 
nu,  at  han  havde  Oddgeirs  Hjælp,  og  i  det  samme  faar  han  0ie  paa  dennes 
Banner  og  den  franske  Hœr.  Hedningeme  blive  nu  slagne  paa  Flugt.  Odd- 
geir  rider  mod  Karvel  og  sperger  ham  om  Navn,  han  navngiver  sig  og  stev- 
ner  Oddgeir  til  Holmgang  i  Rom,  seirer  han,  skal  han  faa  Karvels  Kjæreste^ 
den  deilige  Gloriant,  Kong  Ammirals  Datter.  Oddgeir  rider  nu  over  Tiber- 
floden  og  meder  Karl  Magnus,  der  har  en  Stav  i  Haanden,  hvormed  han  vil 
slaa  Karlot  i  Hovedet,  men  hindres  heri  af  to  Hertuger,  og  Karlot  slipper  med 
Skjænd  og  haarde  Ord  (18).  Karvel  foreslaar  Kong  Ámmiral  at  sende  en 
uforfœrdet  Mand  til  Karl  Magnus,  for  at  tme  ham  til  at  drage  tilbage  til  sit 
eget  Rige,  og  tilbyder  at  paatage  sig  dette  Hverv,  thi  han  har  den  TiIIid  til 
Karl  Magnus,  át  hans  Person  som  Sendebud  vil  være  ham  hellig.  Han  ruster 
8ig  og  iforer  sig  prœgtige  Klæder,  bestiger  et  Mulœsel,  og  rider  afsted.  Han 
opfordrer  nu  Karl  Magnus  til  at  lade  Kong  Ammiral  beholde  Rom  i  Fred,  da 
dette  cr  hans  Arveland,  hvortil  Karl  Magnus  ingen  Ret  har,  og  imodsat  Fald 
vil  han  kunne  vente  end  haardere  Kampe.  Han  tilbyder  dog  endnu  en 
Udvei,  at  han  (Karvel)  vil^kjæmpe  med  Oddgeir,  og  dersom  denne  seirer  i 
Kampen,  skal  Ammiral  forlade  Rom  for  bestandig.  Oddgeir  er  villig  hertíl, 
men  Karlot  gj0r  Indvendinger  og  vil  selv  kjæmpe  med  Karvel,  og  forbydcr 
tilsidst  Oddgeir  at  kjæmpe  uden  sin  Tilladelse.  Karlot  lader  sig  dog  sige,  da 
man  giver  ham  Udsigt  til  en  Tvekamp  med  Sodome.  Kong  Karl  Magnus  gjer 
Indsigelser  herimod,  da  Karlot  endnu  er  et  Barn  af  Alder  og  ikke  den  Kamp 
voxen,  men  giver  dog  tilsidst  sit  Minde.  Karvel  kommer  nu  tilbage  og  berct- 
ter  Ammiral  Udfaldet  af  sin  Sendelse  (19).  Karlot  og  Oddgeir  væbne  sig,  ride 
til  Tiberen,  hvor  de  stige  i  Baad  og  ro  over  til  den  0,  hvor  Tvekampen  skal 
foregaa.  Alle  fireKjæmper  ere  nu  komne.  Dog  er  der  lagt  en  svigefuld  Plan 
fra  Hedningernes  Side,  ihvorvel  Karvel  og  Sodome  ere  uvidende  derom  (20). 
Kongesennen  Danamunt  har  nemlig,  frygtende  den  Ulykke  som  vilde  overgaa 
Hedningeme  ved  at  tabe  slige  Kjœmper  som  Karvel  og  Sodome,  ladet  skjule 
vœbnede  Mænd  i  en  Skov  ude  paa  0en,  og  disse  skulle  da  overmande  Karlot 
og  Oddgeir,  dersom  disse  gaa  af  med  Seieren  i  Tvekampen  (21).  Fer  Kam- 
pen  begynder,  gjár  Karvel  Oddgeir  opmærksom  paa  Gloriants  Deibghed,  der 
overvœrer  Holmgangen,  og  tilbyder,  dersom  han  vil  træde  i  Ammirals  Tjc-« 
neste,  at  give  ham  (hende  og)  Landene  Persia  og  Choruskana  og  ak,  hvad 
dertil  h^rer.  Oddgeir  svarer,  at  han  er  sendt  hid  af  Karl  Magnus  for  at  til- 
bageerobre  hans  Arvelande,  og  at  han  for  Gloriants  Skyld  skal  byde  ham  en 
skarp  Dyst.  De  hugge  nu  dygtig  les  paa  hinanden  og  maa  tilsidst  begge 
stige  af  Hestene  og  hvile  sig  (22).  Kong  Sodome  rider  nu  mod'  Karlot  paa 
8in  Hest  Bruant  og  erklærer  ham  strax  for  overvunden,  og  tilfeier,  at  det  er 
en  Taabelighed  af  hans  Fader  saaledes  at  ville  udsætte  Frankrigs  Arving  for 
den  sikkre  Undergang,  Karlot  svarer,  at  Sodome  udtaler  sit  eget  Hjertes 
0n8ke,  men  ikke  den  sande  Sammenhœng,  han  lœgger  til,  at  Oddgeir  vil  vinde 
Qloríant  inden  Aften,  og  han  selv  vil  overvinde  Sodome  uagtet  hans  pralende  Ord, 


LIX 


Sodome  erklœrer  den  for  en  Niding,  som  vil  tro,  at  Oddgeir  og  Karlot  skulle 
seire  over  Kanrel  og  ham,  Karvel,  som  har  beseiret  30  Konger  i  Holmgang, 
og  kniber  det,  saa  kan  han  (Sodome)  nok  hjœlpe  ham.  Karlot  mener,  han 
Yil  faa  nok  med  at  hjælpe  sig  Belv,  og  vil  give  ham  100  Mark  Selv,  dersom 
han  ikke  slaar  Skjoldet  af  hans  Haand  fer  Aften  (23).  Oddgeir  og  Karvel 
fortsœtte  paa  sin  Side  Kampen  til  Fods,  og  Karvel  undgaar,  ved  at  beie  sig 
tilside,  et  edelœggende  Hug.  Efter  en  lœngere  Ordvexling  klever  Karvel  Odd- 
geirs  Skjold,  og  forestiller  ham  det  unyttige  i  at  fortsœtte  Kampen,  da  hans 
Svœrd  er  af  den  Beskaffenhed,  at  dets  Saar  ere  ulœgelige,  opfordrer  ham  til 
at  gaa  ham  til  Haande  og  modtage  Halvparten  af  det  Kige,  han  kort  fer  havde 
tílbudt  ham,  og  dertil  skal  han  faa  Gloriant  med  en  stor  Medgift.  Oddgeir 
svarer,  at  det  vilde  vœre  skammeligt  af  ham  at  svige  Karl  Magnus,  og  at 
Gloríants  Fader  begik  en  Daarskab,  da  han  anbetroede  hende  til  ham,  som 
kun  kan  vœre  hende  til  liden  Hjœlp,  da  han  snart  knap  vil  have  nok  for  sig 
wlv,  og  for  hendes  Skyld  vil  han  givé  ham  kort  Fred,  og  derfor  maa  han  nu 
tage  sig  vel  i  Agt,  da  han  kun  vil  have  kort  Tid  til  at  gjere  Gjengjeld. 
Kamppladsen  oplyses  af  de  Ædelstene,  som  hugges  af  deres  Skjolde  og 
Hjeime  (24).  Kampen  fortsœttes  ligeledes  melleni  Karlot  og  Sodome,  og  den 
férste  hugger  af  den  sidste  den  venstre  Side  af  Ansigtet  fra  0iet  ned  i  Hage- 
benet,  med  den  Ttring,  at  nu  har  han  lettet  hans  Mœnd  Arbeidet,  thi  nu  be- 
heve  de  ikke  herefter  at  rage  hans  Skjeg  paa  den  venstre  Kind,  og  han  vil 
see  fQríœrdelig  ud,  naar  han  i  Aíten  frcmstiller  sig  for  Kong  Ammiral.  So- 
dome  beder  ham  oppebi^  Enden  íer  han  roser  sig  af  Seieren  (25).  Kampen 
mellem  Karvel  og  Oddgeir  er  nu  paa  det  heftigste.  Karvel  erkjender,  at 
Oddgeir  er  den  tappreste  Mand,'  han  har  bekjœmpet,  og  beder  ham  om  Ud- 
ssttelse  med  títriden  til  den  felgende  Dag,  hvorved  han  vil  erhverve  sig  Am- 
mirals  Erkjendtlighed.  Oddgeir  afslaar  dette,  med  mindre  han  vil  erklœre  sig 
ovcrvunden,  overgive  sine  Vaaben  og  falge  ham  til  Karl  Magnus.  Hertil  sva- 
rcr  Karvel  Nei,  og  vil  atter  begynde  Kampen,  da  han  f^ler  sig  raskere  end 
Hyorten  og  grummere  end  Leven.  De  hugge  nu  igjen  las  paa  hinanden,  og 
faa  begge  saa  mange  Saar^  at  de  nœsten  ere  ukampdygtige.  I  dette  Oieblik 
kommer  Kongesennen  Danamund  frem  af  sit  Skjul  i  Skoven  med  30  Riddere 
og  anfalde  Oddgeir  og  Karlot,  men  Karvel  og  Sodome  nedlœgge  Vaabnene, 
og  ville  ikke  deltage  i  dette  Overfald,  der  skeer  imod  deres  Villie  (26).  Karlot 
og  Oddgeir  forsvare  sig  tappert  og  de  íleste  af  de  30  ere  faldne.  Den  bedste 
Ridder  blandt  Hedningeme,  Morlant,  anfalder  Oddgeir  og  er  nœrved  at  over- 
mande  ham,  da  Karlot  kommer  til  Undsœtning  og  hugger  Hovedet  af  Morlant. 
Imidlertid  ríde  atter  40  hedenske  Mœnd  frem  og  fortsœtte  Kampen.  Karlot 
ríder  nu  p^  Opfordring  af  Oddgeir  ud  í  Tiberen,  hvor  han  bliver  optagen  i 
en  Baad  af  Karl  Magnus's  Folk  og  fert  over  Elven  (27).  Oddgeir  roaa  nu 
tOffldfit,  efter  at  have  fœldet  Halvparten  af  sine  Modstandere,  bukke  under  for 
OYermagten  og  tages  til  Fange.  Der  fortœlles  om  Danamund,  at  han  ikke 
tnrde  komme  Oddgeir  nœr,  saa  lœnge  han  havde  sine  Vaaben  i  Haanden  (28). 
Karlot  kommer  nu  til  sin  Fader  og  beretter^  at  Oddgeir  er  svegen  og  fangen 
af  Hedningeme.  Karl  Magnus  beklager  sig  herov-er.  Karlot  trester  ham,  og 
tilbyder  Big  flelv  fjerde  med  udvalgt  kjœkt  Mandskab  at  rive  ham  ud  af  Hed- 
iiÍÐgeme«  Hænder.  Franskmœndcne  ytre  sine  Betœnkeligheder  ved  dette  Fore- 
tagende,  da  Oddgeir  er  omgiven  af  mange  tusinde  Hedninger,  og  mene,  at 
maii  maa  gaa  meget  forsigtig  til  Vœrks.  Hertug  Nemes  og  mange  kloge  Mœnd 
»ed  ham  indmiime  det  íarlige  herved,   da  mange  Hundrede  viiie  opofires  fer 


LX 


man  faar  Oddgeir  fat,   xnen  de  tilraade  dog  den  dristige  Ðaad,    da  Oddgeir 
under  lignende  Omstændigheder  vilde  have  handlet  paa  samme  Maade  (29). 

Hedningerne  bringe  nu  Oddgeir  til  Rom,  aflfere  ham  hans  Vaaben  under 
et  Oliventrœ,  og  alle  hedeneke  Folk,  Tyrker,  Torkobus  og  Friser,  beundre 
hám.  De  fere  ham  frem  for  Kong  Ammiral,  og  forlange  Hœvn  over  ham  for 
alle  deres  Slœgtninger,  som  han  har  drœbt.  Ammiral  svarer,  at  han  ikke  vil 
lade  ham  l0s  for  al  Verdens  Guld.  Karvel  kommer  nu  til  Kong  Ammiral  og 
beklager  sig  over  Danamunds  Forrœderi,  og  beder  Kongen  om  at  lade  Odd< 
geir  i  Fred  drage  hjem  til  Kong  Karl  Magnus.  Da  Ammiral  afslaar  denne 
Ben,  erklœrer  Karvel,  at  han  ikke  ma«  vente  nogen  Bistand  af  ham  eller  de 
tusinde  Riddere,  han  har  under  sin  Befaling,  med  mindre  han  skjenker  Odd« 
geir  Friheden.  Kongen  bryder  sig  kun  lidt  om  hans  Trudsler  (30).  Karvel 
rider  nu  forbitret  til  sit  Telt,  befaler  sine  Mœnd  at  vœbne  sig  for  med  Magt 
at  befri  Oddgeir.  Rodan,  Konge  i  Egypten,  beder  ham  ikke  at  forhaste  sig, 
men  tœmme  sin  Vrede  til  den  felgende  Morgen,  og  forsege  om  Kong  Ammiral 
mulig'^ns  da  kan  have  betœnkt  sig,  men  livis  han  fremdeles  nœgter  Oddgeir 
Friheden,  da  kan  han  opsige  hans  Venskab  og  siden  gribe  fil  de  Midler,  han 
finder  passende,  hvortil  alle  hans  Mœud  viUe  understette  ham  (31).  Hednin- 
gerne  beundre  Oddgeir  for  hans  Belevenhed.  Kongedattereii  Gloriant  kommer 
til  og  taler  venlige  og  opmuntrende  Ord  til  ham,  dérpaa  beder  hun  sin  Fader 
om  at  give  ham  fri.  Danamund,  hendes  Broder,  overfuser  hende  hcrfor,  og 
ytrer,  at  han  skulde  hugge  hende  op  i  smaa  Stykker  med  sit  Svœrd,  h^s  han 
torde  for  Kongen.  Kongedatteren  tiltaler  ham  igj«i  og  beskylder  ham  for 
Praleri  og  Feighed,  uagtet  han  var  saa  mandstærk,  vovcde  han  ikke  at  gaa 
Oddgeir  under  0ine,  saa  lœnge  han  havde  Vaaben  i  Haand.  Kongen  befaler 
to  Skjoldsvende  under  Livs  Fortabelse  at  passe  vel  paa  Oddgeir  (32).  Kai-vel 
kommer  nu  tidlig  om  Morgenen  til  Kong  Ammiral,  erindrer  ham  oni  de  Tje- 
nester  han  har  gjort  ham  i  Krige  og  Tvekampe,  og  beder  ham  at  lade  Odd- 
geir  drage  bort  i  Fred.  Kongen  svarer,  at  han  ikke  fer  slipper  les,  end  Paris 
og  Orliens  ere  indtagne.  Karvel  forestiller  ham  det  uny ttige  i  *  at  nœre  saa 
stolte  Tanker,  og  at  Franskmœndéne  allerede  betragte  ham  som  overvunden, 
og  gjentager  sit  Forlangende  med  Hensyn  til  Oddgeir.  Kong  Ammiral  svarer 
nu,  at  han  den  felgende  Morgen  tidlig  vil  lade  ham  hœnge.  Han  byder  der- 
paa  sine  Mœnd  reise  en  Galge.  Karvel  skynder  sig  nu  afsted  til  den  franske 
Leir,  hvor  man  forbauses  over  at  see  ham  og  forud  glœder  sig  til  at  hœvne 
Oddgeir  páa  ham.  Han  stiger  ikke  af  Hesten  fer  ved  Karl  Magnus^s  Telt, 
hvor  han  tilkjendegiver  denne,  at  han  frivillig  har  indfundet  sig,  for  at  fra- 
lœgge  sig  Mistanken  om  at  have  nogen  Del  i  det  svigefulde  Anslag  mod  Odd- 
geir,  og  at  han  vil  underkaste  sig  samme  Behandling,  som  mai^te  falde  i 
dennes  Lód.  Karl  Magnus  ensker  ham  velkommen  og  anviser  ham  hœderligt 
Sœde  (33).  Hedningerne  ere  imidlertid  blevne  fortvivlede  over  Karvels  Bort- 
fœrd,  mere  end  20  Tusinde  Riddere  begive  sig  hen  til  Kong  Ammiral  og  for- 
dre  Ret  og  Retfærdighed  af  ham,  og  at  han  skal  lade  Oddgeir  drage  til  Karl 
Magnus.  £n  Konge  ved  Navn  Galatien  fraraader  dette,  og  beder  ham  ikke 
slippe  Oddgeir  les,  da  han  altid,*  som  hidtil,  vil  tilfeie  hans  Mænd  Skade. 
Kong  Sodome  derimod,  som  havde  kjæmpet  med  Karlot,  siger  ham  imod,  til- 
f0iende,  at  Kong  Ammiral  har  en  for  stor  IQærlighed  til  Galatien,  der  nylig 
har  ombragt  3  af  hans  ypperste  H^vdinger,  og  lagt  Planen  til  den  brave  Con- 
stants  Drab  og  selv  holdt  Bœkkenen,  da  han  blev  aareladt,  hvilket  voldte 
hans  D0d;   Karvel  er  derimod  saa  œde}  en  Mand,   at  han  heller  selv  y^  )i4^ 


LXI 


Deden  end  svige  Nogeo.  Sodome  gaar  derpaa  hen  og  slaar  tre  Tœnder  ud 
i^  Hunden  paa  Galatíen.  To  Konger  og  fíre  Hertugcr  lœgge  sig  imellem  og 
forhindre  videre  Slagsmaal.  To  Konger,  Rodan  og  den  gamle  Geosner,  og 
alle  de  bedste  Hevdinger  trœde  nu  frem  for  Kong  Ammiral  og  bede  ham  om 
at  kalde  Karvel  tilbage  og  give  Oddgcir  fri.  Ammiral  svarer,  at  om  de  end 
alle  forraode  ham,  skal  han  inden  en  Maaned  have  samlet  ligesaa  stor  en 
Hœr  Bom  dem,  og  han  vil  da  overvinde  Kari  Magnus  og  underlœgge  sig  alt 
hans  Rige  (34).  Karvel  er  nu  i  Karl  Magnus's  Hird  vel  anseet.  Han  opfor- 
drer  Karl  Magnus  til  hver  Dag  at  kjœmpe  med  Hedningeme.  Nemes  giver 
Kanrel  Ret  heri,  Kongen  stemmer  selv  i  med  og  bliver  saa  indtaget  af  Karvel, 
at  han  opfordrer  ham  til  at  tro  paa  Gnd  og  opgive  Hedenskabet. '  Karvel 
Bvarer,  at  han  heller  vil  lade  sig  partere  Led  for  Led,  end  opgive  sin  Gud 
Manmet.  Karlot  ruster  sig  nu  og  sine  Folk  og  drager  mod  Rom  med  40 
Berærker  og  ledsages  af  KarveL  De  standse  ved  en  liden  Skov.  Kongen 
sender  til  yderligere  Forstœrkning  100  Riddere  efter  dem.  Hedningeme  blive 
dem  var  og  ride  dem  i  Mede,  der  opstanr  en  Karap,  hvorí  stort  Mandfald, 
Hedningerae  drives  tilsidst  paa  Flugt  og  flygte  forbi  et  Slot  i  Udkanten  af 
Rom.  Gloriant  seer  herfra  Karlot  forfelge  Danamund,  hun  tiltaler  Karlot, 
iperger  ham  efter  Karvel,  siger  at  denne  var  hendes  Kjæreste,  men  at  liun  nu 
har  alaaet  op  med  ham,  og  at  dette  er  hans  egen  Skyld,  hun  beder  ham  ogsaa 
8igc  Karvel,  at  Oddgeir  er  i  hendes  Varetœgt  og  har  det  godt.  Hun  raader 
ham  derpaa  at  fly,  da  20  Tusinde  Hedninger  snart  knnne  ventes.  Karlot  dra- 
ger  tilbage  med  sine  Folk,  hvilket  han  efter  udfert  Daad  uden  Skam  kan 
gjere.    Danamund  tiiskriver  Korvel  det  lidte  Nederlag  (35). 

Kong  Ammiral  faar  nu  Underretning  om,  at  en  stor  Hœr  er  kommen 
til  Undsætning  af  Folk,  der  kaldes  Robiani  og  Barbarí,  og  en  Konge  Ferídans 
af  Cordes,  samt  en  Heyding  Sveif  (SveO  fra  Mongandium,  de  have  landet  i 
Baor  (Bera)  i  Apulien,  og  have  utallige  Dromunder  og  Galeier,  og  de  ere 
barske  og  uforfœrdedé,  og  deres  cneste  Frygt  er,  at  Kong  Karl  Magnus  ikke 
skal  vove  at  oppebie  deres  Komme.  Danamund  reiser  sig  og  anseer  en  saa- 
dan  Frygt  for  ugrundet,  han  kjender  Karl  Magnus  af  Erfaríng,  han  har  holdt 
3  Btore  Slag  imod  ham  og  i  liver  af  dem  mistet  20  Tusinde,  og  vil  ikke  ind- 
lade  8Íg  paa  det  Qerde,  dct  er  derfor  hans  Raad,  at  hans  Fader  vender  tilbage 
til  sine  Lande  og  ikke  spilder  mere  Blod.  Ammiral  svarer,  at  den,  som  er 
aaa  feig,  kan  ikke  vœre  hans  Son,  og  naar  han  har  erobret  Frankríg  og  Karl 
Magnna's  evríge  Lande,  skal  Danamund  ikke  faa  saa  meget  som  cn  Doit  deraf. 
Danamnnd  fralœgger  sig  nu  Beskyldningen  for  Feighed:  der  ér  en  halv  Maa- 
neds  Fœrd  fra  Rom  til  Mundiufjeld^  ligesaa  langt  derfra  og  til  Paris,  dernœst 
er  det  en  lang  Vei  til  den  hellige  Martins  Borg  og  Briterne  ere  vaabendygtige 
Mænd.  Deraom  han  nu,  tilfeier  han  videre,  befandt  sig  paa  Nordland  ved 
Andres  Stnen  eller  et  andet  godt  Sted,  skulde  han  love  aldrig  at  komi^e  til 
Rom  cller  til  Antiochia,  og  heller  ikke  til  Apulien  eller  Miklagard.  Han  er 
ingen  Ki^jon,  han  har  prevet  de  Franske,  og  veed,  at  ingen  Mœnd  i  Verden 
ere  sterrc  Helte  end  dem.  Under  denne  Tale  indtrœffe  de  Mœnd,  hvis  Ankomst 
er  bleven  forkyndt.  Kong  Amminvl  gaar  u<l  af  Staden  for  at  mede  dcm  og 
takke  for  derea  Komme.  Deres  ferste  Spergsmaal  gjœlder  den  h^ádskjeggede 
Karl  Magnua.  Ammiral  svarer,  at  han  er  fœrdig  til  Kamp.  De  ansee  dette 
íbr  en  glædelig  Tidende,  det  er  intet  de  mere  attraa  end  at  slaas  med  den 
Gamle)  og  han  skal  aldrig  have  havt  en  varmere  Dyst,  hvis  han  holder  Stand  mod 
dem  (96).    Ammirals  Hær  har  nu  faact  en  betydelig  Tilvœxt.     Der  ef  kommen 


Lxn 


en  Konge  Bumament,  der  har  20  Tusinde  Krigere  med  eig.  Han  har  tilbragt 
8it  Liv  i  Krig, '  og  hans  Mœnd  kunne  ikke  undvœre  Strid,  have  de  ingen  ellers 
at  kjœmpe  med,  slaas  de  indbyrdes.  Efter  at  have  bivaanet  '^Ammirals  Hus- 
thing,  gaar  Buraament  til  sit  Telt  og  vœbner  sig.  Det  lyser  af  hans  Brynjc 
som  af  de  heriigste  Ædelstene,  hans  Hest  Bifolen  er  den  ypperste  og  har 
fire  Gange  kastet  sine  Tœnder,  den  svemmer  paa  Vandet  ligesaa  godt,  som 
den  leber  paaLand..  Han  svinger  sig  op  paa  sin  Hest,  og  standser  ikke,  íerend 
han  er  kommen  over  Tiberen.  Imidlertid  have  tre  af  de  franske .  Hevdinger, 
Hertug  Nemes,  Jarl  Edelun  og  Jofrey,  vœret  paa  Jagt  med  Falke  og  have 
fældet  en  heí  Klevbyrde  af  Fuglevildt.  Da  disse  nu  fare  hjem,  meder  Buraa- 
ment  dem,  og  der  begynder  en  Kamp  mellem  ham  og  Jofrey,  hvori  denne 
kastes  til  Jorden  og  mister  sin  Hest.  Nemes  og  Edelun  forfelge  nu  Buraa- 
ment,  men  kunne  ikke  indhente  ham  og  vende  tilbage  til  sine  Telte.  Syv 
Hundrede  unge  Riddere,  deres  Feige,  som  imidlertid  ere  blevne  tilbage  i  Sko- 
ven,  see  nu  Burnament  ride  afsted  med  Jofreys  Hest,  sprœnge  efler  ham  og 
tage  Hesten  fra  ham,  og  han  slipper  med  Ned  og  Neppe  derfra.  Buraament 
meder  nu  paa  sin  Vei  en  ung  Mand,  hvis  Hest  han  bemœgtiger  sig.  Onde 
Vœtter,  rene  Djsftvler,  vare  farae  i  Buraaments  Hest,  og  derfor  kunde  de 
Franske  ikke  indhente  ham.  Han  standser  ferst  i  Rom.  Ammiral  sperger  om 
Nyt.  Buraament  svarer,  at  han  har  drœbt  to  kristne  Riddere  og  taget  to  af 
de  bedste  Heste  i  den  franske  Hœr,  og  vil  nu  vise  ham  den  ene,  da  den  anden 
er  l0bet  fra  ham.  I  sin  Glœde  priser  Ammiral  hans  Tapperhed  og  giver  ham 
sin  Datter  Gloriant,  og  lover  ham  Frankrig,  da  han  seer,  det  vil  være  ham 
en  let  Sag  at  vinde  det.  Burnament  modtager  hans  Handske  som  Pant  og 
takkcr  ham  for  Gaven.  Karvels  Hirdmœnd  beklage,  at  deres  Herre  Karvel 
skal  vœre  uvidende  om,  hvad  her  forcgaar,  og  at  den  danske  Mand  ikke  skal 
vœre  fri,  tlii  han  vilde  ellers  vide  at  haandhœve  Karvels  Ret  imod  Buraament  (37). 
Oddgeir  og  Kongedatteren  spiUe  Skak,  da  en  Hirdmand  kommer  at  berette 
dcm  dette.  Oddgeir  beder  Gloriant  om  at  skaffe  ham  en  Samtale  med  Kon- 
gen,  for  at  han  kan  kundgjíJre  for  ham  og  den  hele  Hær,  hvor  uberettiget 
Burnament  er  til  en  saadan  Gave.  Kongedatteren  begiver  sig  til  sin  Fader  (38). 
Kongen  hilser  sin  Datter  venlig,  og  siger  hende,  at  han  nu  har  bestemt  hende 
for  den  tappreste  Konge.  Datteren  ytrer  Tvivl  om,  at  Karvel  vil  optage  dette 
vel,  og  sporger  derpaa,  hvor  denne  tappre  Konge  er.  Buraament  trœder  da 
selv  frem  og  besvarer  dette  Spergsmaal,  og  lover  hende  i  Morgengave  Frankrig 
og  den  overvundne  Karl  Magnus.  Pigen  erklærer  dette  for  en  god  Gave,  der- 
som  lian  magter  den,  men  fortœller  ham  derpaa,  at  hendes  Fader  har  en  af 
Karl  Magnus's  Mænd  som  Fange,  der  ikke  vil  vige  en  Fodsbred  for  ham  paa 
Kamppladsen.  Buraament  vil  da  udbede  sig  af  Ammiral  Lov  til  at  kjæmpe 
med  denne  Mand,  for  den  Kjærligheds  Skyld  han  bærer  til  hende,  og  lover  at 
bringe  hende  hans  Hoved.  Hvis  han  gjor  det,  samtykker  Kongedatteren  i  at 
giftes  med  ham.  Gloriant  beder  nu  sin  Fadcr  om  at  samtale  med  Oddgeir, 
og  ytrer  Haab  om  at  han  muligens  kan  lade  sig  bevæge  til  at  antage  deres 
Tro.      Kongen   gaar  ind   herpaa   og   sender   syv   Mænd   efter   Oddgeir'  (39). 

*)  B  tilfwier  ffdertigere  om  kam :  H&n  var  8tor  af  Viext  og  ond  af  Sind,  sort  af  Haar  og  Hud, 
han  ffpiser  al  Mad  raa  og;  drikker  sin  Vin  altid  blandet  med  Blod  \  han  havde  gole  0ine  100:1 
Kattcne,  og  mm  bedre  om  Katt«'.n  end  om  Dagen.  Han  var  fuld  af  Galder,  Kogleri  og  Falsk- 
hcd,  og  kom  han  her  til  Norden^  vilde  han  blive  kaldt  et  Trold. 

1)  B  gi9^r  ker  felpende  Skildriný  af  Oddgeir :  Han  var  storre  af  Vcxt  end  andrc  Mœnd^  havde 
et  lyst  og  mandigt  Ansigt^  rodgult  krellet  Haar;  han  var  saa  stœrk,  at  hans  Krœfter  aldrig 
svigtede  ham,  naar  han  havde  med  naturlige  Xennesker  at  bestillc,  han  var  rtsk  og  kjnk  i 
al  Kampfierdighed,  det  Tiere  nu  i  Tumering  eller  Tvekamp. 


Lxm 


Oddgeir  trœder  nu  frem  for  Kong  Ammiral^  og  bebreider  ham  hans  atilberlige 

Fremfœrd   mod*  Karvel,    uagtet  dennes  store  Fortjenester,    og  spaar  ham,  at 

den,  han  har  givet  Gloriant  til,  skal  komme  til  at  betale  hende  dyrt^  og  han 

sely  skal  hœvne  det^  hvis  ingen  andcn  vil.     Bumaroent  byder  sig  nu  ti>  at 

kjœmpe  om  Gloriant  med  ham  paa  den  0,  hvor  Hobngangene  holdes.    Ðctte 

blive  de  da  enige  om,  seirer  Oddgeir,    skal  Karvel  beholde  Gloriant,    seirer 

derimod  Bumament,   skal  Karvcl  opgive  alt  Krav  paa  hende  (40).     Oddgeir 

sender   derpaa   Svenden  Remund  til  Karvel  for  at  underrette  ham  om  Tve- 

kampen  ogdens  Aarsag;  Karvel  udbeder  sig  nuOrlov  af  Karl  Magnus  at  drage 

til  Rom  (41).     Karvel  trœfifer  sine  Frænder  og  Venner,   beklager  sig  for  dem 

oyer  Ammirals  Fœrd.     Ða  han  kommer  til  denne,  bebreider  Ammiral  ham, 

at  han  har  fomœgtet  Maumet.     Karvel  benœgter  dette,  og  udbryder  i  Bebrei- 

delser  inoá  Bumament,  at  han  vil  tage  hans  Fœstcme  fra  ham,  og  spaar  ham 

ilde  derfor.    Burnament  svarer,  at  han  nu  intet  har  med  ham  at  bestille,   da 

Oddgeir  har  overtaget  Kampen  for  ham.    Der  gaar  nu  Bud  efter  Oddgeir  (42). 

Karvel  væbner  nu  Oddgeir  til  Tvekampen  og  giver  ham  sit  Svœrd  Kurtein.     Karl 

Magnus  sender  Mœnd  ind  i  Skovene  ved  Kamppladscn  for  at  forebygge  Svig 

fra  Hedningemes   Side  (43).     Bumament  ruster  sig,    og  saa  snart  han  fuld- 

VKbnet  er  stegen  paa  sin  Hest,  kommer  Kongedatteren  Gloriant  til  og  beder 

bam  at  skaane  Oddgeir.     Han  lover  for  hendcs  Skyld  at  spare  Oddgeir  og 

bringe  ham  levende  til  hende.     Kongedattcren  svarer,  at  i  saa  Fald  skal  deres 

Bryllup  feires.     Da  han  vei  er  reist,    beder  Gloriant  til  Gud,    at  han  aldrig 

maa  komme  igjen  (44).     Tvekampen  begj'uder  nu,  og  de  strides  en  Stund  med 

vexlende   Held,    dog  tilsidst  maa  Burnanicut   bukke  under,    og  Oddgeir  faar 

hans  Hest  og  Svœrd.     Oddgeir  bindcr  Burnaments  Hovcd  vcd  sine  Sadelremme 

og  brínger  det  til  Karvel  og  Kongedatteren  (45).     Karvel  begiver  sig  nu  til 

Kong  Ammiral  og  viser  ham  Hovedet,  han  raadcr  ham  at  drage  hjem  tii  Ba- 

bilon  og  opgive  Striden  med  Karl  Magnus,  han  for  sit  Vedkommende   er  fast 

bestemt  paa  aldrig  at  kjæmpe  mod  dcnne   eller   hans  Mœud,   i  modsat  Fald 

truer  Karvel  med  at  ville  slaa  sig  paa  Karl  Magnus's  Parti   imod  Amrairal. 

Denne  er  viUig  til  at  felge  lians  Raad.     Vcd  Afskcden  erholder  Oddgeir  præg- 

tige  Gaver  baade  af  Ammiral  og  Gloriant,    han   ledsagcs  af  Kan^el  til  Kari 

Xagnus,  og  denne   og  Pave  Milon  mede  ham  i  en  heitidelig  Procession  og 

ferc  ham  til  Leiren  (46).     Paven   bestræbcr   sig  for  at  omvendc  Karvel  til 

Krístendommen,  men  han  vil  dog  ikke  svigtc  Maumet  og  Ammiral,  livoi'vel  han 

indremmer  den  kristeligc  Religions  Fortrin  (47).     Imidlcrlid  kommer  en  Ud- 

sending  med  et  Brev  fra  Gloriant  til  Karvel,    hvori  han.  undcrrcttcs  om,    at 

Kong  Feridan  af  Cordes  med  sin  Hœr  om  Natteu    har  ovcrfaldt    og  myrdet 

hendes  Fadcr  Kong  Ammiral,  og  beder  ham  ilc  Iicnde  til  Iljælp.     Oddgcir  og 

Kmrlot  love  ham  strax  Bistand,   og  han  gaar  nu  at  meldc  Kong  Karl  Magnus 

denne  Tidende  (48).    Kongen  tilbyder  sig  at  drage  afsted  mcd  hele  sin  Hœr. 

Karvel  afslaar  dbg  dcttc  Tilbud,    og  crklærcr  sig   fuldkommcn  tilfrcds  med 

Oddgeirs  og  Karlots  Hjælp.    Han  har  havt  cn  Drem,  hvori  det  forekom  ham,  at 

han  skjed  tre  Pile  mod  Rom,  og  at  allc  trc  faldt  ned  paa  det  heicste  Taam 

af  det  Hus,  hvor  Kong  Feridan   og  hans  mægtigste  Mænd  holdt  til,    og  det 

srntes  ham,  at  Hd  bred  ud  dcr,  hvor  Pilene  vare  faldne,   og  som  han  vaag- 

nede,  spillede  Flammen  over  alle  Huscne.     Denne  Drem  udtyder  han  paa  sig 

Og  fline  to  Yenner.     Med  Kongens  Samtykke  mste  de  ^g  aUe  tre  (49).     De 

ride  nn  afsted  med  3  Skjoldsvende.     Paa  Veicn  faar  dc   Undcrretning   af  en 

Ridder  om^   at  Kong  Ammiral   er  falden,   Kongedatteren  tngcn  til  Fangc  af 


LXIV 


Kong  Feridan  af  Cordes,  og  Ðanamund  haardt  saaret.  Ridderen,  8om  bringer 
denne  Tidende,  styrter  af  Udmattelse  áeá  af  Hesten.  De  ri(íe  nu  raskt  til, 
komme  til  Stedet,  hvor  Slaget  staar,  og  ved  deres  Hjœlp  faar  Ðanamund  nu 
Ovérvœg[ten  over  Kong  Feridan.  En  Mand  fra  Damaskus,  Jaskomin,  havde 
ferst  baaret  Vaaben  paa  Ammiral,  han  har  rost  sig  af,  at  han  aldrig  viger 
for  nogen.  Hans  to  Senner  Zoilos  og  Zabulon  ere  haardfere  og  drabelige 
M»nd  (50).  Mellem  disse  tre  og  Karvel,  Oddgeir  og  Karlot  udspinder  der 
sig  en  Kamp,  hvori  Jaskomin  og  Zoilos  fældes,  men  Zabulon  ílygter  til  Kong 
Feridan  og  beretter  sin  Faders  og  Broders  D^d  (51).  Zabulon  maa  nu  here 
ilde  af  Feridans  Mœrkesmand  Svef  for  sin  Flugt ;  han  tager  til  Gjenmœle  med 
grove  Ord  og  bliver  drœbt  af  Svef.  Kong  Feridans  paalœgger  Svef  at  haáe 
dette  Drab  med  en  eller  anden  Bedrift,  da  han  i  modsat  Fald  vil  frata^e  ham 
Banneret  (52).  Svef  rider  nu  imod  Danamunt  og  fælder  ham.  Karvel  vil 
hœvne  Danamunt  og  opfordrer  Svef  til  Kamp,  men  denne  vender  om  og  vil 
ride  tilbage  til  Feridans.  Karvel  hugger  efter  ham  og  fælder  Hesten  under 
ham,  og  ender  ikke  far  han  har  gjort  af  med  ham  selv  (53).  Oddgeir  fœlder 
nu  Kong  Feridans,  og  dennes  Hœr  flygter.  De  storme  det  Kastel,  hvor  Glo- 
riant  sidder  indespœrret  og  befri  hende,  derpaa  ride  de  ind  i  Staden,  hvor  Kong 
Feridans  Hœr  gaar  Karvel  til  Haande.  Karvel  drager  med  Gloriant  til  Baby- 
lon,  hvor  han  tages  til  Konge.  Oddgeir  og  Karlot  drage  tilbage  til  Paris,  og 
Oddgeir  var  nu  Kong  Karl  Magnus's  Bannerferer,  saa  lœnge  de  begge  levede, 
og  er  der  mange  andrc  Fortœllinger  om  Oddgeir  (54). 

IV.      ^ 

Turpin,  Erkebiskop  af  Reins,  skrev  efter  Opfordring  af  Leofrandus, 
Decanus  af  Achis,  Historien  om  Spaniens  Befrielse  fra  Saracenerne  ved  Keiser 
Karlamagnus.  Da  Apostelen  Jacobus,  som  forst  havde  prœdiket  Kristen- 
dommen  i  Spanien,  var  bleven  h^nrettet  i  Jerusalem,  bragte  hans  Disciple 
hans  afsJH:lede  Legeme  til  Compostella  i  Spanien,  og  understottede  af  hans 
Mirakler  kristnede  de  hele  Landet.  Efter  lang  Tids  Forlob  blev  dette  erobret 
af  Saraceneme  og  Moabiterne,  som  nœsten  aldeles  tilintetgjorde  Kristen- 
dommen. 

Efter  mange  Krige  vii  Karolus  Magnus  for  Fremtiden  give  sis:  og  sit 
Rige  Ro;  men  medens  iian  grubler  over  Synet  af  en  underlig  Syerne,  aaben- 
barer  Apostelen  Jacobus  sig  for  ham  i  Dromme  og  opfordrer  ham  til  at  befri 
Spanien  fra  Hedningerne  og  lover  ham  sin  Bistand.  Keiseren  bcshitter  nu  at 
bekrige  Saracenerne  (1).  Efter  at  have  rustet  sig,  rj-kker  han  ind  i  Spanien 
mod  Pamphilonia.  Han  beleirer  den  forgjœves  i  tre  Maanedcr;  men  da  han 
nu  anraaber  Gud  og  St.  Jacobus  om  Hjœlp,  styrte  Murene  ned.  De  Omboende 
underkaste  sig.  Keiseren  drager  til  Compostella  og  stikker  sit  Spyd  i  Pexo- 
tium  mare.  Derefler  undertvinger  han  det  0vrige  Spanien.  Byen  Lucrina 
falder,  efter  tre  Maaneders  Beleíring,  paa  samme  Maade  som  Pamphilonia. 
Keiseren  lyser  Forbandelse  over  Byen,  hvoreftcr  en  stinkende  Kilde  frem- 
springer  paa  dens  Sted. '    De  af  Spaniens  Indbyggere,  som  ikkc  viHe  lade  sig 

0  A  tilfgter  ker :  KeUeren  ladcr  senderbryde  allc  de  hedrnske  Billeder  lian  fínder  i  Spanien, 
undfagcn  Billedot  Salamcadis  i  Brcn  Cadis.  Dct  staar  paa  Stranden  paa  Toppcn  «f  cnOhclisk, 
og  cr  stobt  af  „Latun**  i  menneskelig  Skikkelsc  med  cn  KoIIe  i  Haanden.  Dettc  BiIIede  har 
ved  Maumcts  djævelske  Kanster  faaet  flere  ovcmaturlige  Egenskabcr:  Aci  kan  ikke  sonder- 
brydes  af  Mcnncskcr;   cn  Kristcn^   der  komraer  i  dets  Nœrhed,  bliver  sy}r,  mon  en  syg  Sara- 

'  cener,  sora  tilbcdcr  det,  bliver  helbredct;  dersom  en  Fugl  sœtter  sig  paa  dct,  dor  den  strax; 
det  niistcr  sin  Kolle,  naar  dcn  Frankerkonge  er  fudt,  som  5kal  krístne  hcle  Landet,  hvorfor 
Saracenernc  fl^^te  fra  Landel,  naar  de  sc  den  faldc. 


LXV 


dflbe,  blivc  dels  drœbíe  dels  gjortc  til  Slavor.  Kfter  tre  Aars  Ophold  i  Landet 
beslutter  Keiseren  at  vende  tilbage  (2).  Keiseren  vendcr  tilbagc  til  Frankrig, 
beslutter  at  bygn^e  en  Kirke  i  i*aris  for  St.  Jacobus  o^  skjænkcr  Gavcr  til 
St.  Dionisii  Kirkc  (3).  Nattcn  dcrefter  vaa^er  Keiseren  i  St.  Dionisii  Kirke 
nðder  Bon  for  de  Faldncs  Sjæle.  Da  han  er  faldcn  i  Sovn,  aabcnbarer  St. 
Dionisius  sig  for  hain  o^  trostcr  hain  nicd,  at  han  vcd  St.  Jacobus's  Forbon 
har  erhvervet  Aflad  for  alle  deni,  dcr  ere  faldnc  cllcr  skuUc  faldc  undcr  Kei- 
serens  Krig  i  Simnien.  -  Kcibcren  opforcr  Kirkcn  for  St.  Jacobus  o^  dragcr  til 
sin  Residentð  Aqvisgranuni.     Ilan  opforcr  ílcrc  Kirker  og  Klostre  (4). 

I  Afrika  hcrsker  Koní?  Agulaiidus,  undcr  hvcm  20  audrc  Kongcr  ere  skat- 
pkyldige.  En  Del  Folkcslag  oprcs^ncs,  som  adlydc  hans  Sccptcr.  Han  har  til- 
8taaet  sin  Son  Jamund  kongelig  Krone  og  cget  Hof,  nicn  udcn  Andcl  i  Rcgjcrin- 
gen  (5).  I  ungdommcligt  Ovcrmod  har  Jamund  lagct  i  sin  Tjcnestc  Mænd,  der 
cre  iigesaa  unge  og  ubcsindige  som  han  selv,  ja  endog  saadannc,  somFadcren 
bar  jaget  af  sin  Tjencste.  Inddlcrtid  crfarcr  Agulandus,  at  Karl  3Iagims  har 
erobret  Spanien.  For  dct  sammcnkaldte  Kand  crklærcr  lian,  at  han  for  at 
skaffe  sin  Son  Jamund  et  egct  Rigc  agtcr  at  crobrc  baadc  Spanicn  og  Italicn 
Qg  gjore  Rom  íil  hans  Ilovcdstad.  Sinc  lirc  fonicmste  Gudcr,  Machon,  Mau- 
met.  Terrogant  og  Jupitcr.  vil  han  modtagc  paa  ToLjct,  mtu  forst  sende  dcm 
til  Arabia  for  at  faa  dcm  udstafl'crcdc  paa  tillíorlig  Maadc.  Stuírk  Akklamation 
i  Raadsforsamlingen  (6).  Agulandus  scndcr  Gudcrnc  til  Aral>ia.  Dcn  utak- 
nemmclií^c  Jamund  har  Intct  imod,  at  hnns  Fadcr  ragcr  Kastanicrnc  af  IMcn 
for  ham;  han  tænkcr  cn(h>g  paa  at  bcnytlc  Fadcrcns  nudigc  XcdcrkaQ:  til  at 
bemægiige  sig  hchí  Riííct,  som  han  mcncr  Fadcrcn  ikkc  undcr  hani  {!). 
Agulandus  gjor  stor  Siads  af  tle  fra  Arabia  tilbngckoiune  Gud»r,  og  indskibcr 
dem  mcd  sin  Ilær.  Janimul  cr  mcd ;  mcn  (U»  cgenlligc  Hærforerc  trc  Kíui- 
fieme  af  Aral»ia.  Alcxandria.  Hugic,  A^'apia,  ^iarab,  Mariork.  Mccquc  og 
öibii  (b).  Agulandus  ankommcr  til  Spanicn  og  udn(bh?r  Kriolcn(h»mmen  i 
Landet.  Grundcnc  liL  at  St.  Jacol>us  ikke  bcdrc  bcvorcr  Spanicn.  som  Kci- 
seren  vcd  sin  Afrcisc  har  givct  i  hans  Væru,  crc:  1)  at  Kciscren  ciidnu  ikke 
har  havt  al  dcn  Moic  for  Spaiut'U,  som  dcn  Kronc  forijcncr,  d»'r  venter  ham 
i  iiimmelcn,  2)  at  cndnu  ikkc  aUc  dc  havc  ofrct  sit  Liv  for  fet.  Jacobus  og 
Krisfi  Hu8,  som  Apostclen  har  b(.'Stcmt,  3)  at  dcr  cv  for  fnblt  af  Ilcdningcr 
i  Afrika,  og  at  dcrcs  Autal  dcifor  bor  fiírmindskcs  (í)).  Kciscrcn  crfarcr  i 
Aqvisgranum  dcn  bcdrovcligc  Tidcndf,  og  sainnicnkaldcr  alic  sinc  Vassalicr 
med  deres  Sfvrke.  Forcnd  cníhiu  allí?  erc  samlcdc,  bcsbittcr  iian  at  rvkkc  ind 
i  Spanien,  for  dcr  at  opptbic  dc  ovrigc,  da  formcntlig  allcrcde  hans  Nærvæ- 
relse  vil  noget  sttmdsc  Hcdnin«;crnfs  Hærtog  i  Lan(h*t  (iO).  Kciscrcn  bryder 
op  med  folgende  Hovdingcr:  Erkcbiskop  Turpin  af  Rcins,  livis  særcgnc  Kald 
det  er  at  dobc,  indvic  Kirkcr  og  lærc;  H(>rtug  Miiun  af  Anglcr,  Kciscrcns 
Svogcr,  6om  Chcf  for  Livtroppcrnc;  Grcv  Rollant  af  Ornonia,  Kciscrcns  Sö- 
sierson;  Grev  Olivcr  af  Gcbcnc:  Kong  Arastagnus  af  Hriitania;  Hcrtug  En- 
giler  af  Aqvitarda:  Oddgcir  danskc;  Hcrtug  Xcmcs  af  HcaUicr;  Kong  Gundo- 
bol  af  FrÍHÍa;  Lanbcrtus  af  Hiiurika;  ilcrtug  Sanison  af  Burgundia;  Grev 
Eysiult  af  Liugunía.  Jtlvá  dissc  rykkcr  Kciíícrcn  ind  i  lU  noua,  hvor  han  vil 
oppelde  Forstærkning  (li).  llndcr  Kciscrcns  Opiiídd  i  Hcnona  givcr  cn  docnde 
Ridder  Romaticus  cn  andcn  Ri(hlcr  d(t  Hvcrv  at  sælgc  hans  Hcst  (3g  give 
Pengene  til  de  Fatlige  for  Romaticus's  Sjæl.  Rid(h>rcn  Síclgcr  Ilcstcn,  mcn 
bruger  selv  Pengene.  Romaticus  aabcnbarcr  sig  for  Riddcrcn  i  cn  Drom  og 
siger,  at  ved  hans  Dod  havdc  Gud  for  hans  Abnisses  Skyld   allcrcdc  tilstaaet 

V 


LXVI 


ham  Syndsforladelse ;  men  da  denne  Almisse  ved  Ridderens  Uredelighed  ikke 
er  kommen  de  Fattigé  tilgode,  saa  har  Romaticus  maattet  vœre  i  Pine  indtil 
da;  nu  har  dog  Gud  bestemt,  at  Ridderen  skal  komme  i  Romaticus's  Sted  og 
denne  i  Paradisets  Hvile.  Ridderen  vaagner  med  Forfærdelse  og  fortœller  sit 
Syn.  Da  forsvinder  han  pludselig,  under  rœdsomme  Toner  fra  Luften.  Efter 
12  Dages  Forfob  gjenfindes  paa  et  Bjerg,  tre  Dagsreiser  derfra,  hans  knuste 
Legeme,  nedstyrtei  af  de  urene  Aander,  der  have  taget  hans  SjœL  Heraf  kan 
man  sc,  hvor  stor  Synd  dct  er.  af  Begjœrlighed  at  bemœgtige  sig  de  Almisser, 
som  Nogen  giver  Klostre  eller  Fattige  for  sin  Sjæl,  idet  Almissen  da  heller 
ikke  kan  komme  Givercn  tilgodc;  og  at  det  er  af  yderste  Vigtighed,  at  den 
bestemte  Sjælegave  udredcs  snarest  muligt,  fordi  Sjælen  maa  pines  saa  længc, 
indtil  Gaven  er  fuldbyrdet  (12).  Agulandus  erobrcr  et  fast  Taarn,  som  Ja- 
mund  skal  tage  i  Forvaring.  For  det  Forste  drager  dog  denne  med  Faderen, 
som  gjor  Holdt  paa  en  stor  Slette  ved  Floden  Segeda.  Her  herer  han,  at 
Keisercn  er  i  Baion.  I  Krigsraadet  stemme  Ulien  og  Madequin  for  strax  at 
rj'kke  imod  Frankcme;  m.en  efter  Balams  Raad  beslutter  Agulandus  at  sende 
en  Gesandt  til  Keiseren  for  at  opfordre  ham  til  Undcrkastelse,  og  vælger  dertil 
Balam  (13).  Balams  Gesandtskab  mislykkes,  mcn  Keisercn  skjænker  ham 
ved  Afákeden  nogle  Heste  (14).  Balam  melder  Agnlandus  Udfaldet  af  sin 
Sendclse  og  ytrer  sin  Beundring  over  Keiseren  og  hans  Krígere.  Da  Agulan- 
dus  herer,  at  hans  egen  Hær  er  dobbelt  saa  talrig  som  Keiserens,  bortsender 
han  Jamund  med  Balam  og  de  fire  Guder  til  det  erobrede  Taarn  (15).  Kei- 
seren  rj'^ker  ind  i  Spanien.  Da  han  nærmer  sig  Agulandus's  Leir,  sender 
han  efter  Turpins  Raad  en  Parlementær  til  Agulandus  for  at  erholde  en  Sam- 
tale.  Agulandus  samtykker  deri;  men  Begge  lade  dog  sine  Hœre  ruste  sig 
som  til  Kamp  (16).  I  Samtalen,  hvori  Keiseren  til  Agulandus's  Overraskelse 
benytter  dct  arabiske  Sprog,  söga  de  Ibrgjæves  at  overtale  hinanden  til  at 
forandre  Religion.  Agulandus  foreshiar  da,  at  de  skuUe  lade  Kampen  afgjere, 
hvis  Religion  der  er  den  rette.  Heri  samtykker  Keiseren  paa  det  Vilkaar,  at 
de  kjæmpe  paa  Holnigangcvis,  1  imod  1,  20  imod  20  o.  s.  v.  Da  nu  tilsidst 
ICXK)  have  kjæmpet  iraod  1000,  og  de  Kristne  stedsc  seirct,  erklærer  Agulan- 
dtts,  at  han  næste  Dag  skal  antage  Kristendommcn  (17).  Agulandus  kom- 
mer  den  folgcnde  Dag  til  de  Kristnes  Leir  og  træíFcr  Keiseren  tilbords  med 
8it  Hof.  Agulandus  undrcs  mcget  over,  at  de  Tilstedeværeude  ere  saa  for- 
skjelligt  klœdte  og  beder  Keiseren  om  Forklaring.  Keiseren  foi'klarer,  at  de 
med  ensfarvede  Klæder  ere  Biskopper  og  Prœster,  hvis  Kald  det  er  at  lære, 
give  •  Absolution  og  Velsignelse ;  de  Sortklædte  ere  Abbeder  og  Munke,  der 
Nat  og  Dag  bcde  for  Hœrcn;  de  Hvidklœdte  ere  Kanniker,  hvis  Levnet  er 
som  Munkenes,  men  som  holde  Messer  ligesom  Presterne.  Agulandus  mener, 
at  der  ikke  kan  vœre  stor  Hjælp  i  at  have  et  sligtSlæng  med,  og  sperger  til- 
sidst,  hvad  det  er  for  Folk,  soni  sidde  yderst  paa  den  blotte  Jord  uden  Bord 
eller  Dug,  raed  knappe  Portioner  af  Mad  og  Drikke,  og  slet  klædte.  Da 
Keiseren  forklarer,  at  det  er  Guds  Mænd  og  Sendebud,  nemlig  Fattige,  af 
hvilke  han  daglig  bespiser  13  til  Erindring  om  Jcsus  og  hans  12  Apostle, 
erklærer  Agulandus  fuld  af  Uvillie,  at  det  maa  være  ^n  daarlig  Tro,  der  til- 
lader,  at.  man  holder  sine  cgne  Folk  i  Prngt  og  Overllod,  men  lader  Guds 
3fœnd  og  Sendebud  fortære  sin  knapt  tilmaalte  Fede  paa  den  blotte  Jord,  og 
at  han  aldeles  ikke  vil  fr)rlade  sin  Tro  for  at  antage  en  saadan  Lov.  Keise- 
ren  seger  vcl  at  forklare  hani,  at  dct  ikke  gaar  an  at  traktere  Almisselemmer 
med  nvcTÍlodige  La»kkerier  og  Stad?;    men   Agulandus    vil   Int»t   here  deroni. 


LXVIÍ 

og  tager  Afsked,   idet   han   udfordrer  Keiseren  til  almindeligt  Slag.  —  Efter 
den  Tid  lader  Keiseren  de  Fattige,  som  felge  Hæren,  nyde  bedre  Behandling. — 
De   Kristne  ruste   sig  lil  Kamp,    og  Aftenen  fer  Slaget  sœtte  de  sine  Spyd  i 
Jorden  udenfor  Teltene.      Om  Morgenen   ere  mange  af  disse  Spyd   beklœdle 
med  Bark  og  Blomster,    og  efterat  Skaftene  ere  afliuggede  lige  ved  Jorden, 
opskyder  der  af  Redderne  en  hel  Skov,    der  isœr  bestaar  af  Askelunde  (18). 
I  det  paafelgende  Slag  ride  de,  som  bœre  de  blomsterklœdte  Spyd,  i  Spidsen. 
De  ere  alle  bestemte  til  deuÐag  at  vindeMartyrkronen;  blandt  dem  er  Hertug 
Vilon.     Keiseren   kommer  i  stor  Fare  i  Kampen,    idet  Hesten  /ældes   under 
ham.    ^Da  Ðagen  helder,  opherer  Slaget.     Hedningerne   have   fanget  Hertug 
Kemcs  af  Bealfuer.    Balam,    som  Jamund  har  sendt  for  at  indhenle  Efterret- 
ninger,  leskjeber  Nemes  og  sender  ham  med  en  hvid  rapfodet  Hest  som  Gave 
til  Keiseren.     Fire  Markier  fra  Rom  ere  komne   til  Baion  med  Hjœlpetropper. 
Balam  vender  tilbage  til  Jamund  (19).     Da  Agulandus  herer,  at  Keiseren  har 
fiiaet   Forstœrkninger,    bryder    han   op   og   besœtter  den  faste  Borg  Agenna. 
Herhen   seger   han  at   lokke  Keiseren  til  et  Beseg.      Denne   lover   ogsaa   at 
komme  og  drager  afsted  med  70  Riddere.     I  Nærheden    af  Agenna  forlader 
han  sit  Falge  og  drager  forklœdt,  alene  ledsaget  af  en  Ridder,  til  Agulandus, 
hvem  han  melder,  at  Keiseren  er  i  Nœrli^den  med  60  Riddere  for  at  tale  med 
ham.    Derpaa  vender  han  tilbage  til  sit  Felge,   uden   at  blive  kjendt  af  Agu- 
Undus,  og  bryder  strax  op  tii  sin  Hœr.     Agulandus  sendcr  7000  Mand  for  at 
faoge  Keiseren;  men  de  maa  vende  tilbage  med  uforrettet  Sag  (20).    Kciseren 
bryder  nu  op  med  Hœren  og  berender  Agenna.     Efter  6  Maaneders  Beleiring 
flygter  Agulandus   en  Nat   ud  af  Byen  og   begiver  sig  til  Byen  Santun  ved 
Floden  Karant.^   Keiseren  folger  efler,    vinder  et  Slag  udenfor  Byen   og  inde- 
slutter  den  undtagen  paa  Flodsiden.     Ad  den  Vei  flygter  atter  Agulandus  ud 
om  Natten  og  kaster  sig  ind  i  Pamphilonia,   som  nu  er  bleven  forsynet  med 
nyc  Mure.    Der  samlcr  han  Forstœrkning  og  oppebier  Keiseren,    men   skam- 
mer  sig  for   at  melde  Jamund  Sagemes  Stilling  (21).     Keiseren    sender  fra 
Santun    en   Anmodning   lil   Paven   om   at   kommé   til  Spanien  og  medbríngð 
Hjælpetropper.     Fremdeies  tilbyder  han  alle  Frankrigs  Trœlle  og  Forbrydere 
Fríheden,  imod  at  de  slutte  sig  til  Keiserens  Hær.     l'aven  drager  fra  Italien 
mcd  mange  Tropper,  der  foreges  underveis.     Da  han  er  kommen  i  Nœrheden 
af  Keiseren,  dragcr  denne  ham  imöde  med  sine  Tropper  og  ledsager  ham  til 
Lciren.     Nu   er  hans   Hær  bleven  saa  stor,    at  den  2   Dagsreiser  í  Længde 
og  Bredde   ganske   skjuler  Jorden,    og  at  man  12    Milc  vidt  kan  höre  Lar- 
men  af  Folk  og  Heste.     Derpaa  drager  Keiseren  med  hele  Hæren  mod  Pam* 
philonia.     Nogle   af  Anförerne   opregnes,     Begge  Parter  ruste   sig   til  Slag; 
Keiseren   har   133,000  Mand,    Agulandus  100,000.     Begge   dele   sin   Hær  i  4 
Afdelinger  (22).      Agulandns   taber  Slaget   og   seiler  tilbage  til  Afríka,   hvor 
han  tager  Ophold  i  Byen  Visa.     Nu  kan  Jamund,  mener  han,   prove  sig  mod 
Frankerne.    2  Konger,  Altomant  og  Ebraus    af  Sibil,    som   ere  undkomne  af 
Slaget,    have  tyet  til  de  nærliggende  Fjelde  med  sine  Folk.     Dei-fra  drage  de 
om  Natten  ned  paa  Valpladsen  og  dræbe  1000  Mand  af  de  Kristne,  som  hcm- 
melig  have  plyndret  de  Faldne,  og  drage  derpaa  til  Corduba  (23).    Keiseren 
holder  Slag  med  Furra,  Herre  af  Nafaria.      Om  Natten   for  Slaget  beder  Kei- 
sereii  Gud  om  et  Tegn  paa,    hvor  mangc  der  skulle  falde  af  hans  Hœr.     Om 
Morgenen  have  aile  de  til  Deden  Indviede  et  rodt  Kors  paa  ökulderen  uden- 
paa  Roatningen.     Keiseren  holdcr  nu  allc  disse   under  Slaget  indespærrede  i 
ait  Orstoríam.     Af  Hedningerne  faider  Furra   og   4000  Miind.    af  dc  Kristne 

V* 


Lxvm 

ingen.  Mcn  da  man  aabner  Deren  til  Oratoriet,  ere  allc  de  Indeflpærrede 
dede  (24).  Kongeme  Ebraus  og  Altomant,  som  ere  undkomne  IraSlaget  ved 
Pamphilouia,  samle  en  stor  Hær  i  Corduba  og  stcvne  Keisercn  til  Komp  vcd 
Byen.  Keiseren  modtager  Udfordringen  og  drager  mod  B^'cn.  I  Slaget  blive 
de  Keiserliges  Ilcstc  skye  ved  Saracenernes  larmende  Krigsmusik  og  selsommc 
Udseendc,  saa  at  hele  Hœren  jages  paa  Flngt,  uden  at  cn  eneste  Franker  fal- 
dcr.  Saracencrne  forfylge  dem;  men  da  Frankerne  liave  indtagct  en  fast  Stil- 
ling  paa  et  Bjerg,  traíkke  Saracencme  sig  tilbage.  Næste  Dag  lader  Keiscren 
Hestencs  Hoveder  ombinde  med  lette  Liudugc  og  dercs  0rcn  fylde  med  Vox, 
og  rykker  attcr  mod  Corduba.  Saracencrnc  modtage  det  tilbudtc  Slag,  men 
lide  Nederlag;  8000  falde,  deriblandt  Ebraus.  Altomant  mcd  2000  Mand 
kaster  sig  ind  i  Corduba,  men  overgiver  sig  dcrpaa  og  lader  sig  debc  med 
hele  sin  Trop  (25). 

Saasnart  Jamund  har  modtaget  Balams  Melding,  besluttcr  han  at  dele 
sin  Hœr  i  3  Afdelinger.  Den  ene  anfercr  han  selv,  og  med  ham  cre  de  4 
Guder;  den  anden  sender  han  lœngere  bort  under  Anförsel  af  Balam  og  Tria- 
modcs;  den  tredie  lader  han  blive  til  Taarncts  Forsvar.  De  2  Korpser  fore- 
tage  edelœggcnde  Strciftog  (26).  Kciseren,  som  er  bcbkjœftigct  paa  en  anden 
Kant  af  Landet,  afsender  ved  Efterretningen  hcrom,  Salomon  af  Bretland  og 
Droim  af  Oaskhunia  med  30,000  Mand  for  at  iagttagc  Jamunds  Bevœgelser. 
Dc  leire  sig  ved  Bjerget  Asprement  og  udstiUe  en  Forpost  paa  10,000  Mand 
paa  den  anden  Sidc  af  Aasen,  hvor  de  kunne  se  Jamunds  Taarn  (27).  Jamund 
vender  netop  tilbage  fra  et  Streifiog  og  stoder  paa  disse  Speidere.  Stolende 
paa  sin  Overmagt  angriber  han  dem,  men  lidcr  ct  frygteligt  Nederlag.  Hans 
Bannerferer  falder,  og  han  selv  slipper  med  Nod  ind  i  Taarnet,  idet  hans  Hest 
ved  en  Ridders  Hug  delcs  i  to  Dele,  saa  at  den  forrcste  Del  med  Jamund 
falder  indenfor  Porten,  den  anden  udenfor  (28).  Seierherremc  bemægtige  sig 
det  rige  Bytte, '  deriblandt  de  4  prœgtigt  smykkede  Guder.  De  opreise  4  hoie 
Stœnger,  binde  Rendesnarer  om  Gudernes  Foddcr  og  hcise  dem  snart  op, 
snart  lade  de  dem  faldc  ned,  for  at  de  Iledningcr,  som  maaske  ere  i  Nær- 
heden,  skuUe  se  dcres  haanlige  Behandling.  De  spytte  paa  dem  og  slaa  dem 
med  Stokke  og  Stene.  Derpaa  vende  de  tilbage  til  Hovcdkorpset.  Her  beslut- 
ter  man,  atKeiseren,  naar  hankommer,  skal  bestemme  Gudernes  Skjebne  (29). 

Den  lOOaarige  Ilertug  Oirard  af  Burgundia  bcslutter  at  kjœmpe  for 
Kristendommcn  i  Spanicn  og  rj'kkcr  ind  med  15,000  Mand.  Iblandt  disse  ere 
hans  4  Siinner,  Bernard,  Aemers,  Milun  og  Girard,  hvoraf  de  ío  forstc  alle- 
rede  ere  Riddere,  og  hans  to  Sostcrsonner,  Boz  og  Clarcs.  Dcsuden  lcdsages 
han  af  en  Mængde  unge  Menneskcr,  som  endnu  ikke  havc  anlapt  Riddcrrust- 
ning.  Han  rykker  frem  mod  Jamunds  Taarn,  og  det  træffer  sig  saa,  at  han 
leirer  sig  for  dct  nctop  Nattcn  eftcr  Jamunds  Kamp  med  Spcidcrtroppen  (30). 
Jamund,  som  anser  Girards  Hœr  for  hin  Spcidcrtrop,  bcsluttcr  at  hcvne  sig 
og  ruster  sig  for  at  gjore  et  Udfald.  Girard,  som  roærker  hans  Honsigt,  giver 
sine  Folk  Ordre  til  under  Jamunds  Angreb  at  lokke  ham  bort  fra  Taarnet  (31). 
Girard  udforer  sin  Plan,  afskjœrer  efterhaandcn  Jamund  fra  Taarnet  <>g  falder 
ham  derpaa  i  Ryggen.  Hedningerne  tabe  Slaget  og  flygtc  til  Borgen  Hamnc. 
Jamund  selv  kastes  af  Ilestcn  af  Giranls  Sostcrson  Clarcs  ocr  frclser  íiis"  med 
Nod  over  den  forbistrommendc  Flod.  Girard  besættcr  Taarnet  (32).  Jamund 
overeser  sine  Riddere  med  Bebreidelser  for  det  tabte  Siag,  og  scnder  Bud  til 
Balam  og  Triamodes,  at  de  strax  skullc  komme  nicd  sin  Hœr  til  Undsæfning. 
Da    Balam    horcr   oni    Jamunds   Nedcrlag  og    Gudernes   Tab,  bcgjTider   han 


LXIX 


at  tabe  Troen  paa  Afguderne,  og  beder  til  de  Kristncs  Gud,  at  han  maa  blivc 
debt,  inden  han  der  (33).  Balam  og  Triamodes  bryde  op,  samle  store  For- 
Btærkninger  og  forene  sig  med  Jamund.  Denne  erkjender  for  Havdingeme  8in 
Ubesindigfied  i  sit  Forhold  til  Faderen  og  hans  Raad.  Han  ordner  sin  Hœr, 
W)ra  ndgjer  700,000  Mand.  De  vigtigstc  Anferere  opregnes,  deriblandt  Kon- 
gerne  Magon  og  Alfriant, '  hvem  han  betror  at  vogte  Hovedbanncret  med 
100,000  Mand.  Han  nœrmer  sig  Asperment  og  slaar  Leir  i  Dalen  neden- 
under  (34).  Droim  og  Salomon,  som  af  Speiderne  erfare  Hedniugemes  Nær- 
melse,  finde  det  nedvendigt  at  scndc  Underretuing  til  Keiseren  for  at  paaskynde 
hans  Marsch;  men  ingen  af  Riddcrnc  vii  fare  den  Færd,  da  de  ause  den  for 
uhæderlig.  Endclig  paatager  Erkebiskop  Samson  sig  Ærcndct  (35).  Keiseren 
meder  Budet  paa  Vcien  og  forener  sig  med  Droim  og  Samson.  De  4  Guder 
overgiver  hau  i  Skjegers  Hændcr.  Disse  sammcuknytte  sine  Str^mpcbaaud, 
gjere  Rendesnarer  paa  dem  og  binde  dem  om  Guderncs  Halse;  derpaa  slœbe 
de  dem  afsted  over  Bjerge  og  Klippcr,  og  tilsidst  iud  i  sine  Telte,  hvor  de 
knnse  dem  med  KoUer  og  dele  imcUem  sig  dct  Guld  og  Solv  og  de  kostbare 
Stene,  hvonned  Gudernc  have  vœrct  smykkede.  Men  saa  mange  ere  der  om 
det,  at  hver  kun  faar  l'/j  Pcnniug  paa  sin  Part.  Kcisereu  beg^ver  sig  med 
Oddgeir  danskc,  Hertug  Ncmes,  en  ílaudcrsk  Grevc  og  Bæring  bretske  op  paa 
Bjergr>'ggen  for  at  undersegc  Fienderncs  Stilling  (36).  Girard,  som  fra  Taar- 
net  har  seet  Jamunds  Mardch,  brydcr  op  for  at  folge  ham,  og  kommer  under 
..Vspermont,  uetop  som  Keisercn  og  lians  Felge  har  forladt  Hærcif  for  at 
speide  (37).  Keiseren  faar  uu  Ovcrsigt  ovcr  Hedningerncs  Styrke  og  StiUing, 
og  nœrmest  ved  sig  ser  han  Girards  Trop.  Da  liau  er  uvidcnde  om  Girards 
Komme,  antager  han  dem  for  Fiendens  Speidcre  og  afsender  Oddgeir  med  tre 
andre  Riddere  for  at  iagttage  dcm  uærmcre.  Girard  scnder  sine  2  Stístcr- 
senner  og  2  ældste  Sanuer  imod  dcni.  Dc  kjaMnpc  först  mcd  Landscr,  hvor- 
ved  Oddgeir  kastcs  af  Hcsten,  dcrpaa  med  Sværd,  hvorvcd  den  flanderske 
Oreve  bliver  saaret.  Da  endclig  Oddgeir  sporgcr  om  sin  Modstanders  Navn, 
opklares  Misforstaaelscn  og  forvnndlcs  til  Glædc  (38).  Girard  tilbyder  at  stille 
8it  Korps  under  Kciscrcns  Bcfaling;  mcn  dcnne  bedcr  ham  solv  kommandere 
det.  Imidlertid  cr  Keisercns  ovrige  Hær  koramcn  efter,  og  Keiscrcu  ordner 
dem  tii  Kamp.  Flerc  Aiifwrere  og  Tropper  opregnes  (39).  Keiscrens  Ud- 
seende  og  Rustning  bcskrivcs  (ÍO).  Kciseren  og  Pavcn  lioldé  Taicr  til  Hærcu. 
Girard  tilbyder  sig  at  agcre  sœrskilt  imod  dcu  ficndtlige  Hovedstyrke  (41). 
Hedningeraes  forreste  Slaglinic  under  Balaui  og  4  andre  Kongcr  brydes  af 
Hnge  Jarl,  RoUant^  Oddgcir  n^r  Jœvningcrne  (42).  Girard  angribcr  Hednin- 
gemes  hoire  FUn  (43).  Oddgcir  og  Arnkctil  nf  Normandi  soge  at  komme  i 
Haandgemæng  med  Janiund,  men  maa  trækkc  sig  tilbagc  (44).  Eftcrat  Slaget 
har  varet  fra.Morgcn  til  Aftcn,  ophorcr  Kanipcn.  En  halv  Mil  er  Jorden  al- 
deles  bedœkket  mcd  Lig  af  Mœnd  og  Hcstc  og  nicd  Rustiiingcr.  Af  de  Kei- 
serlige  ere  2  Kongcr  og  over  40  Grcvcr  og  Hcrtngcr  blandt  de  Faldne  (45). 
De  Kristne  holdc  oin  Nattcu  Vagt  tilhest  i  fuld  Rustning  paa  Valpladsen  for 
ikke  ai  overrumplcs.  Balam  raadcr  Jamuud  til  at  trække  sig  tilbagc  cller 
overgive  eig;  men  Jainund  stolcr  paa  Overinagtcn  (46).  Vcd  Dagcns  Frcm- 
brud  forayer  Jamund  Kampen  og  angriber  de4000Mand,  som  havc  holdt  Vagt 
paa  Valpladsen.-  Oddgcir  opseger  Kciscren,  uicldcr  ham  Sagcrnes  Stilling  og 
raader  ham  til  at  væbne  alle  de  nnge  Mænd  og  Tjenere,  som  erc  i  Lciren. 
KeÍBeren  giver  Ordrc  derom  til  Leircn  og  r^'kker  med  Hovedhœren  frcm  par 
0  Kaldct  fenere  ABper»nt, 


LXX 


Karoppladsen.  Ridder  Samson  fœlder  Kong  Ðordant  og  bemœgtiger  sig  Luren 
Olifant,  men  falder  selv  for  Jamund,  der  hænger  Olifant  om  sin  Hals  (47). 
Hertug  Girard  giver  en  Del  af  sit  Korps  Ordre  til  at  sidde  af  Hestene  for 
bedre  at  komroe  frero  over  de  Faldne,  og  angriber  ímidlertid  selv  med  2000 
Ryttere.  Da  Fodfolket  kommer  til,  kaste  de  den  fiendtlige  Linie  og  trœnge 
frem  til  Hovedbanneret,  som  er  betroet  til  Kongerne  Magon  og  Asperant. 
Disse  ílygtc  ud  afSlaget  uden  at  gjere  Melding  tilJamund,  og  vende  tilbage  til 
Afrika.  Girard  erobrer  Mœrket  og  jager  Forsvarerne  paa  Flugt  (48).  Keise- 
ren  og  Jamund,  der  endnu  ere  uvidende  om  Girards  Kamp,  standse  en  Stund 
Slaget,  medens  Kampen  fortsættes  enkeltvis  af  nogle  Faa,  der  ride  frem  foran 
Linierne.  Jamunds  Frœnde  Triamodes  fœlder  Hertug  Milun,  men  falder  selv 
for  Miluns  Broder  Bœring  (49).  Enkeltkampen  fortsœttes,  og  en  anden  aí 
Jamunds  Frænder  falder.  Jamund  swger  forgjœves  Trest  lios  Balam  og  derpaa 
begyndef  han  atter  Slaget  (50).  En  Ridder  melder  Jaround,  at  Hovedbanneret  er 
nedhugget  og  de  to  Konger  flygtede.  Jaround  sender  friske  Tropper  mod 
Keiseren,  under  Anfersel  af  Kongerne  Salathiel  og  Rodan.  3fange  Franker 
falde  for  Salathiels  Kelle  og  forgiftede  Pile;  men  han  fœldes  endelig  af  Odd- 
geir  danske,  og  Rodan  falder  for  Hertug  Nemes  (51).  Der  sker  atter  Ophold 
i  Slaget.  Af  Keiserens  Hœr  leve  endnu  30,000  Mand.  £n  saaret  og  blodstænkt 
Ridder  melder  Keiseren,  at  Girard  har  slaaet  den  fíendtlige  Bannerfylking 
og  nedhugget  Banneret  (52).  Imidlertid  ankomme  fra  Leiren  de  unge  Mœnd, 
Bom  ha"^  faaet  Opfordring  til  at  deltage  i  Kampen,  sarot  Tjenere,  Kokke  og 
Mundskjænke,  anf^rte  af  Keiserens  Pager  Estor,  Otun,  Engeler  og  Grelent. 
De  vœbne  sig  med  de  Faldnes  Rustninger  og  Vaaben  og  gjere  et  voldsomt 
Angreb  paa  Hedningerne.  Fortvivlet  giver  Jamund  Ordre  til  Tilbagetog ;  men 
paa  den  anden  Side  angribes  han  af  Girard,  og  paa  en  tredie  Kant  mader  han 
Keiseren  (53).  Da  Jamund  ser,  at  han  er  omringet,  seger  han  at  slaa  sig 
igjennem,  og  undkomroer  selv  íjerde.  Keiseren  selv  tiUigemed  RoUant,  Odd- 
geir,  Neroes  og  4  Vaabendragere  forfelge  haro.  Da  En  af  Jarounds  Felge 
bliver  noget  tilbage,  standser  ogsaa  Jamund  for  at  forsvare  ham,  men  maa 
atter  flygte  forfulgt  af  Keiseren.  Ved  dette  Ophold  blive  de  2  af  Jamunds 
Felge  drœbte,  og  den  tredie,  Balam,  fanget  af  sin  garole  Bekjendt  Neroes. 
Rollant  beroægtiger  sig  iroidlertid  Neroes's  hurtige  Hest  og  sætter  efter  Keise- 
ren  og  Jamund  (54).  Jaround  fortsœtter  Flugten  ,forfulgt  af  Keiseren;  mcn 
Jamunds  Hest  er  den  hurtigste.  Da  Jaround  kororoer  til  en  Kilde.  lægger  han 
Sværdet  ned  og  tager  Hjelroen  af  Hovedet  for  at  drikke.  Imidlertid  indhenter 
Kcisercn  ham  og  kommer  imcllem  Jamund  og  hans  Vaaben.  Han  tiUader  ham 
dog  at  tage  dem  igjen,  og  efler  en  Ordvexling.  bcgynde  de  at  kjœmpc.  Ja- 
mund  saares,  men  angriber  dcsto  hidsigere,  og  Keiseren  ndmattes  mcre  og 
mere.  Da  Jamund  faar  se  de  mœrkvœrdíge  Stene  i  Keisercns  Hjelm,  skjenncr 
han,  at  Keiscren  ikke  kan  drœbcs,  saalænge  han  har  den  paa.  Han  faar  ende- 
lig  Tag  i  Hjclmbaandene,  og  lidt  efler  lidt  glider  Hjelmen  af  Kciserens  Hoved. 
Keiseren  holder  fast  i  Baandene  paa  den  anden  Slde;  men  tilsidst  er  Jamund 
nærved  at  vristc  Hjelmen  fra  ham.  Nu  komroer  RoUant  til.  Da  Jaround  scr 
haro,  hæver  han  Sværdet  for  at  klevc  Keiscrcns  blottede  Hoved;  roen  Rollant 
knuser  hans  opleftcde  Arro  med  Stumpen  af  en  Spydstage,  saa  Jamunds  Sværd 
falder  ned,  og  klevcr  derpaa  hans  Hoved  til  Tænderne  (55).  Keisercn  takker 
RoUant.  Dcnne  beroægtiger  sig  Jamunds  Hest,  Sværd  (Dyrurodale)  og  Lur 
(Olifant).  Imidlertid  koromc  de  0vrige  eflcr;  dc  give  Keiseren  Vand  og  terre 
Blodet  af  bftQS  forrevne  Ansi^t.    Perpaa  tildække  dc  Jamunds  Lcgeme  med  ct 


LXXI 


Skjold.  Kei8ei*en  priser  Jamunds  Heltemod  (56).  Keisereii  veiider  tilbage  og 
gaar  ind  i  Jamnnds  pi'œgtige  Telt.  Teltet  beskrives.  Keiseren  og  Paven  til- 
brínge  Natten  der.  Nœste  Dag  lader  Keiseren  Prœsteme  besprænge  Trop- 
peme,  Teltet  og  alle  de  Ting,  som  Hedningerne  liave  havt  underHœnder,  med 
Vievand.  Medens  Keiseren  sidder  tilbords,  forestiUe  Nemes  og  Oddgeir  Balam 
for  ham  og  beder,  at  han  maa  blive  dobt.  Paven  dober  hani  sclv  i  en 
dertil  opkastet  Brend,  og  giver  ham  Navnet  Vitaclin  efler  en  af  Keisérens 
forríge  Hevdinger.  Keiseren  lefler  ham  op  af  Bronden  og  iforer  ham  Klœ- 
deme.  Girard,  der  har  fortsat  Forfelgelsen  til  Murkets  Frembrud,  forer  sin 
8tœrkt  sammensmeltede  Trop  tilbage  til  Taarnet  (57). 

Medens  Kong  Agulandus  sidder  i  Borgc^i  Frisa  (Visa?)  i  Afrika  og  lcger 
Tavl  med  Kong  Bordaut,  komme  de  to  flygtede  Konger  Magon  og  Asperant 
berette  om  sit  Nederlag  og  sin  Flugt,  men  vide  Intet  at  nielde  ora  Janiunds  Skjebne. 
Agulandus  lader  dem  gribe  og  befaler,  at  hans  Hovdinger  skuUe  id^mme  dem 
Straf  (58).  Hevdingerne  ere  uenigc,  idet  Flygtningerncs  Frœnder  siígc  at  faa 
dem  frikjendteeller  Dommen  udsat,  men  de  VoUlsomste  fordre  oieblikkelig 
Henrettelse.  De  Sidste  bringe  ved  Trusler  det  andet  Parti  til  Taushed,  livor- 
paa  Madequin  og  Ulien  melde  Agulandus,  at  dc  to  Konger  ere  d0mte  til  at 
80nderslide8  af  Heste  og  parteres.  Dommen  fuldbyrdes  (59).  Næste  Dag  an- 
kommer  Ridder  Valdibrun  med  1000  saarede  Flygtninger  fra  Slaget  og  for- 
tæller  om  Tabet  af  Guderne  og  om  Hœrens  Skjebne  indtil  det  sidste  Neder- 
lag.,  hvorfra  han  veed  at  Jamund  er  fl^'gtet  selv  fjerde ;  men  om  han  lcver 
endnu,  veed  han  ikke.  Agulandus  indskiber  sin  Kœr  til  Spanien,  og  lander 
vcd  Mundiugen  af  den  Flod,  soni  gjeunemstrommer  Dalen  ved  Aq)crment. 
Dronningen  eflerlader  han  paa  Skibene;  selv  slaar  han  Leir  paa  Land  og 
deler  sin  Hœr  i  5  Afdelinger  (60).  Medens  Keiseren  og  Paven  siddc  i  Jaraunds 
Telt  uden  at  vide  noget  ora  Agnlandus's  Landing,  trœder  Vitaclin  (Balam)  ind 
og  beder  Keiseren  om  en  hcmmelig  Sanitule  med  ham  og  Pavcn.  Han  viser 
dem  nu  en  Egenskab  ved  Teltct,  som  de  ícr  ikke  have  beniærket,  ncmlig  ot 
der  oppe  under  Teltknappcrne  er  en  GulJdrage  med  ct  Speil,  hvori  man  kan 
se  de  Begivenheder,  der  forefald,ti  i  Omegnen.  Deri  se  de  nu  Agulandus's 
Landing.  Keiseren  lader  strax  Hertug  Girard  lienlc,  og  eftcr  at  have  kompli- 
menteret  ham  for  hans  Bedrifter,  viscr  han  ham  Speikt.  Vitaclin  giver  nu 
efter  Speilets  Anvisning  Besked  om  Agulandus's  5  Korpser  og  dercs  Forere: 
Madequiu;  Acharz  fra  Amflor  med  Manuel;  Kalades  af  Orfauic  med  Floriades; 
Kliadas  med  Pantalas;  Agulándus  selv  (61).  Girard  raader  Keiseren  til  at 
^ere  alle  de  unge  3Iœnd  til  Riddere.  Han  antager  Forslaget  og  anmoder 
Paven  om  ogsaa  paa  sin  Side  at  sarale  Tropper.  Paven  forlader  Leiren  for  at 
opfylde  hans  Forlangende.  Keiseren  slaar  alle  de  vaabendygtige  imge  Mœnd 
til  Riddere  og  giver  dem  adelige  Rettighedcr.  hvorimod  de  love  hani  Lydighed 
og  Kamp  for  Krístendoramen.  Anfk»rselen  ovcr  dem  giver  lian  sin  Sestersen 
Rollant.  .  Girard  vender  tilbage  til  Taarnet  ofr  bcshitter  ogsaa  at  give  sine 
UDge  Mænd  Ridderslag^t.  Sinc  to  )'ngste  Sfetuner  sendcr  han  til  Keiseren  med 
Anmodning  om  at  slaa  dem  til  Riddere.  K»iseren  opfyldcr  hans  önske  og 
giver  dem  Sværd,  Rustning  og  Forlening  (62).  Pavcn  konimer  tilbagc  med 
den  samlede  Forstærkning,  hvorpaa  Keiscren  bckjcndtgj^r  for  Hæren  Agulan- 
du8*8  Ankomst,  og  anmoder  Paven  om  at  holde  Mcsse  næste  Dag.  Om  Mor- 
genen  holder  Paven  Messe,  og  hele  Hæren  nyder  Sakramentet  og  faar  Absolu- 
tion,  hyorefler  jPaven  fremtager  det  medbragte  hellige  Kors  og  velsigner 
Tropperne.     Keiseren   deler    sin   Jlper  i    5   Korpser    og    brskikker   Anf^rere, 


LXXII 

Derefter  paalægger  han  Oddgeir  danske  nt  holde   0ie  nied  Rollftnt,    ora  hans 

ubœndige  Mod  skulde  bringe  hans  Liv  1  Fare  (63).      Agulandus    undres  over, 

at  Jamund  ikke  lader  hore  fra  sig.     Efter  eu  Huvdings  Raad  sender  han  Kon- 

gerne  Ulien  og  Galinger  gamle  til  Koiseren  for  at  kræve  Skat  og  Underkastrlsc. 

Galinger  skal  bruge  Overtalelser  og  Ulien  Trusler,  om  det  behoves.     Gesaiid- 

terne.  træffe  Keiseren  tilhost,  idet  han  er  færdig  med  Opstillingen  af  Hæren, 

og   Galinger  fordrer   nu  i  Agulandus's  Navn :    1)   de   4  Hovedgiider  hele  og 

ubeskadigede,    2)   en   Skat  af  1000  Heste   belæssede  med  Guld  og  Solv  samt 

3)  ligesaa  mangc  smukke  Piger,    4)   at  Kciseren  barfodet   og  i  ydmyg  Dragt 

ekal  indfiude  sig  hos  Agulandus,  lægge  sin  Krone  i  hans   Skjod   og  knælcnde 

give^sig  i  hans  Vold.     Hertil  svarer  Keiseren :    1)    at  lian  aldrig  vil  lægge  sin 

Ære  og  sin  Krone  i  Agulandus's  Skjod,  2)  at  saa  mcgct  Guld  og  Solv  íindes 

ikke  i  hans  Eie,  3)  at  de  unge  Piger  erc  forvarede  i  faste  Borge  langt  derfra, 

og  at  dct  desuden  er  utilborligt  at  give  dem  i  Hedningcrnes  Vold,  og  4)  at  de 

4  Afguder  ere  blevue  sondcrknuste  af  Skjoger.     Ulien   truer  nu  med,  at  Agu- 

landus  skal  fore  Keiseren  i  Jernlænker  mcd  sig  til  Rom,   hvor   han   vil   krone 

Bin  Son  Jamund,    og  til   Slutning   gjentagcr  han  utaalmodig  Fordringcn  paa 

Skat.     Keiseren  beder  dem  da  vcnte  et  Oieblik,  mcdcns  han  sporger  sine  Mænd 

tilraads,  og  begiver  sig  til  sit  Tclt.     Efter  Girards   Raad   ladcr  han  hcntc  Ja- 

munds  Hoved  med  Hjelm  og  hoire  Arm  mcd  Guldring,   og   tilkaldcr  Gcsand- 

terne  for  at  modtage  Skatten.      Fornoiede   trœdc    de  nærmcre,    mcn   maa   nu 

modtage  disse  4  Ting   at  lœgge  i  Agulandus's   Skjod  (64),      Da   Galinger  og 

Ulien  nedölagne  vende  tilbage   og  passere  Hedningcrnes  Hærafddingcr,  mod- 

tagcs  de  med  Sporgsmaalene:    ..Hvorledes  lever  dcn   tykkc  Karl   Magnus.   har 

han  sendt  os  vore  Guder?    Have  dc  Kristne   underkastet  sig  vore  Lovc?    Gik 

den  strcnge  Kongc  gladelig  in  i  paa  at  beiaUí  Skattcn,    ellcr  hvorfor.ere  I  saa 

faa  i  Folge?     Vare  ikke  Hcstene  fa^rdigc?     Hvor  ere  de  smukke  Piger?     Vore 

unge  Mamd    glæde    sig  til    deres  Favnctag.'"      Gesandtcrnc    opirrcs    ved    disse 

Spnrgsmaal,   der  lyde  som   Spot.    men  bringc   Sporgcrne   til   Taushed  ved  at 

vise  dcm  Jamunds  Hoved.     Endclig  ankommc   de   til  Hovcdkvarterct  og  frcm- 

trœde  for  Agulandus,  dcr  opfonirer  dcm  til  heit  og  lydeligt  at  berctte  Udfaldct 

af  dcres  Ærindc.      Forst  uicUlcr  Galinger,   at   Kciscren  liar   lovet   at  komme, 

mcn   kun   for  at  liohle  Slag.      Da    dcrnæst    Agulandus    sporgcr    om   Skatten, 

fremtager  Ulien  Jamunds   Hovcd  og  kastcr   det  for  Agulandus's   Fodder,   .,og 

til  ydermere  Bekræftelse,*'  sigcr  han,    „bærer   (Aalingcr  dcr   din   Sons   Arm." 

Agulandus  falder  besvimet  ned  af  sin  Thronc.     Da  han   kommcr   til  sig  sclv, 

8p0rger  hau  efter  sine  4  Guder,  dcrpaa  om  Keisereii    og  hans  Styrkc.     Galin- 

ger  fortæHcr  om  Keiserens  Udseende,   og  livad   han   har  hort  oni  de  Kristnes 

Gud.     Aguhuidus  tager  Sonncns  Hovcd  i  siL  Skjod.     Stor  Sorg  i  Hedningcrncs 

Leir  (65).     Efter  Gcsandtcrncs  Afsked   givcr   Oirard  Keiscrcn  Raad  med  líen- 

syn  til  Slagct:  selv  vil  han  angribe  dcr,  hvor  Lcilighcd  givcs.     Keiscreji  giver 

Troppernc  Signal  til  at  soge   sine   anvisie  Poster.      Pavcn   rider  frem   med   et 

stort  Folge  og  det  helligc  Kors.      Da   hans   Riddcre  nodig  ville   bære   dclte, 

fordi  de  onske   at  deltage  i   Kampen,    tra*der  Erkebiskop  Tnrpin  frcm  i  fuld- 

stœndig  Ridderrustning  og  tagcr  imod  det,  livorpaa  han  strax  bcgivcr  sig  hen 

i  forreste  Slaglinie  til  Rollant  og  Oddgeir,  dcr  modtagc  Korset  nicd  Ærbodig- 

'hed.     I  dette  0ieblik  sendes  eftcr  St.  Jakobus's  Bon  Keiscrcn  Hjælp  fra  Him- 

melen,  idet  3  Riddere  i  skinncnde  Rustninger  og  paa  hvidc  Hcste  fare  ncd  af 

FjeUlet  Asprement  og  tagc  Plads  i  Rollants  forreste  Linie  ved  Siden  af  Odd- 

geir  dauökc.     Paa  Oddgeirs  Sporgsmaal  nævne  de  sig  Georgius,  Demilrius  og 


LXXIII 

Mercnrius.  Da  de  lovc,  at  Rollant  aldrig  skal  fole  Frvgt  i  sit  Hjerte,  beder 
Oddgeir  dem  at  beskytte  Rollant.  Rollant,  som  h^rer  deres  Samtale,  tager 
Plads  imellcm  dem  (66).  Hedningcrnos  forst^í  Slaglinie  rvkker  imod  dem  an- 
fort  af  MHdcquin,  der  rider  frem  for  Fronten  for  at  udfordre  Frankerne.  Paa 
Opfordring  af  Ocorgius  rider  Rollant  imod  hara  og  fældcrliam  mcd  Dyrum- 
dale,  hvorpaa  Oddgeir  og  dc  11  Jævninger  komme  til,  og  Ölagct  bliver  almin- 
deligt.  Da  Turpin  kommcr  med  det  helligc  Kors,  forfærdes  Hedningcrne,  saa 
at  dercs  Slaglinic  oploscr  sig  (67).  Hertug  Girard,  der  imidlertid  har  væbnet 
sin  Trop,  marschercr  bagom  Kciscrcns  Hœr  for  fra  hoire  Side  at  naa  frem  til 
Agulandus's  Hovcdbanncr.  I  cn  Skov  stoder  han  paa  Agulandus\s  Forposter, 
der  traíkke  sig  lilbagc  til  Agnhmdus.  Da  han  bliver  urolig  ved  denne  Efter- 
retning,  lover  Ulicn,  at  han  mcd  2().0(X)  Mand  skal  fæUle  hele  Girards  Trop, 
inden  Solcn  daler:  holdcr  han  ikke  í<it  l^oflc,  maa  hans  Sporcr  sættes  bag- 
vendte  paa  ham,  Toppen  borttagcs  af  hans  Hcst.  og  hwn.  selv  blive  en  Gjen- 
8tand  for  Haan.  Agulandus  lovcr  liam  til  Gjengjcld  Spanicns  Rige  som  Arv 
efter  Jamund.  Da  Girard  scr  dtrcs  Marsch,  danner  han  en  tætshittct  fast 
Kolonne  og  r\'kker  frcmad.  I  Bcgyndclscn  indskrænker  Iians  Trop  sig  til 
under  Frcmrykningcn  at  fældc  dc  nan'ineste  Angribcre:  men  endclig  givcr  han 
Ordre  til  almindcligt  Angrcb,  og  Hedningcrne  lide  fuhlstændigt  Nederlag. 
riien  maa  cftcr  tap[)cr  3Iodstand  trække  sig  tilbage  mcd  Lcvningcrne  af  sin 
Trop  (68).  Eflcrat  Rollant  har  adsplittet  Madequins  Slaglinie,  angriber  han 
anden  Linie,  dcr  anforcs  af  Acharz  af  Amflor.  Dennc  pýor  kraftig  Modstand. 
Iinidlertid  rykkcr  Kciscrcns  anden  Linie  frcmad  i  Stitlicd,  aiifort  af  Kong 
Salomon  og  Grcv  Hugc.  Da  dc  liorc  Kamptummclcn,  ridcr  (jrrcv  Hugc  forud 
mcd  KXX)  af  de  bcdstc  Riddcrc  og  trænge  kjæmpcnde  frcm  til  Oddgeir  danske. 
Medens  Kampcn  rascr  voldsomst,  konimcr  Turpin  njcd  Korsct,  og  dette  gjer 
atter  Udslagct,  idct  Hcdningcrnc  lanimcs  af  Forfærdclse;  og  da  de  ligclcdes 
se  Salonions  Korps  iiærmc  sig.  opU^ses  dcrcs  Shiglinic  i  vihl  Fkigt.  Anfnreren 
Acharz  og  de,  dcr  ikke  erc  faldnc  cUcr  jagcdc  til  Skov  og  FjcUi,  optages  af 
tredie  SlngUnic.  Undcr  F'orftilgclscn  adspredcs  Frankeme  nogct.  Rolla«t,  de 
11  Jævningcr,  (Jddgcir  og  Hugc  og  cn  Dd  af  de  Tapprcstc  erc  forud  for  de 
Ovrige,  og  da  dc  stodc  paa  Agulandus\s  trcdic  Slagliiiie  under  Kalades  af 
Orfanie,  angribe  dc  strax.  Dc  lidc  stort  Tab  vcd  Hcdningcmcs  forgifiede 
Pile,  især  niistc  de  mangc  Hcste;  mcu  nu  komincr  Salomon  til  med  4000  3Iaud 
og  skaíTcr  dcm  Hcstc  fra  faddcdc  Hedninger.  Paa  Rolhints  Opfordring  bane 
de  ungc  Riddere  Grelcnt,  Eslor,  Bæring  og  Othun  sig  Vci  ind  til  Hcdningcrnes 
Banncr  og  ncdhuggc  dct;  Grclcnt  fældcr  Kaladcs.  RoUant  sdv  trœnger  frem 
til  Acliarz  og  fældcr  liam.  Da  (jddgcir  har  tabt  Rollant  af  Sync,  hugger  han 
sig  mcd  Huge  igjcnncm  Trœngsdcn  og  íorener  sig  mc<l  Rollant.  I  dctte  0ie- 
blik  kommer  Turpin  mcd  Korset  og  de  trc  Guds  Riddere;  da  bcgyndc  Hed- 
ningerne  at  vigc  og  tage  omsidcr  FUigtcn.  En  Lcvning  af  dcm  optages  af 
fjerde  Slagliiiie  undcr  EUadas  (69).  Da  RoUant  har  naaet  Agulundus's  fjcrde 
Linie.  ere  inangc  af  hans  Folk  faldne,  og  de  flcstc  Gjcnlevende  saarede  og 
udmattcde.  hvorfor  han  sender  cn  Riddcr  til  Keisercn  for  at  forlange  Forstœrk- 
ning.  Imidlcrtid  ordncr  han  sinc  adspredte  Folk  og  angriber,  mcd  Oddgeir 
og  Ilnge,  i  Spidsen  for  de  ungc  Riddere.  Under  Kanijicn  konimer  forst  Sa^ 
lomon  til,  dernœst  Droini.  Der  faUlc  niang<»  paa  bcgge  Sider,  og  de  af  Fran- 
keme,  der  have  deltaget  i  Kampcn  fra  Morgenen  af,  blivc  mcget  udmuttede, 
Jlen  nu  kommer  Turpin  me<l  Korsct  og  de  trc  Riddere,  hvorpaa  Hedningem© 
vende  sig  paa  Flugt.    Farend  EHadas  tiygter,  fœlder  han  en  af  Jævningeme^ 


LXXIV 

men  saares  aí  Rollant.  Frankeme  forfolge  de  Flygtende  med  soadan  Hidsig- 
hed,  at  Hestene  styrte,  hvorefter  de  fortsœtte  Forfelgelsen  tilfods  og  sanimen- 
drive  og  omringe  en  Flok  Hedninger;  men  de  kunne  ikke  angribe  for  Udmat- 
telse,  og  Hedningeme  vove  heller  ikke  noget  Angreb.  Imidlertid  har  RoUants 
Bud  meldt  Keiseren  Stillingen,  da  han  forlod  Kamppladsen,  og  hvad  der  til 
da  var  udrettet.  Keiseren  takker  Gud  og  St.  Jacobus  og  drager  forud  med 
5000  Mand,  idet  han  befaler  Bannerfereren  Fagon  at  felge  efter  med  Hoved- 
banneret.  Da  Keiseren  kommer  i  Nœrheden  af  Rollant,  forener  denne  sig  med 
ham,  og  Hedningeme  flygte.  Keiseren  speger  med  Rollant  over  hans  Uvirk- 
somhed,  men  erkjender,  at  han  har  Grund  til  at  vœre  træt.  Næste  Dag  vil 
Keiseren  selv  foretage  Angrebet  (70).  Ulien  kommer  ydmyget  tilbage  fra 
Kampen  mod  Girard  og  undskylder  sig  for  Kong  Agulandus;  kun  3000  ere 
tilbage  af  hans  20,000.  Agulandus  g}4)r  ham  bitre  Bebreidelser.  Derpaa  kom- 
mer  den  saarede  Eliadas  tilbage  uied  3000  Mand,  Levningerae  af  hans  50,000. 
Han  raader  Agulandus  til  at  udstille  stærke  Forposter  paa  allc  Kanter  af 
Leiren  for  ikke  at  overrumples  om  Natten.  Agulandus  har  endnu  næsten 
100,000  Mand.  Kong  Amusten,  der  af  Forbitrclse  over  sine  Frœnder  Mngons 
og  Asperants  gmsomme  Henrettclse  lœnge  har  havt  Forrœderi  i  Siude,  gjer 
nu  Aftale  med  sine  Folk;  derpaa  trœder  han  frem  for  Agulandus  og  tilbyder 
8ig  at  overtage  Vagten  paa  Veien  til  Secn,  for  at  ikke  Frankerae  skulle  af- 
skjære  dem  fra  Skibene.  Agulandus  modtager  Tilbudet,  hvorpaa  Amusten 
Btrax  bryder  op  med  sin  Hœr.  Saasnart  Slaget  om  Morgenen  er  begj-ndt, 
gaa  de  ombord,  opbrænde  de  efterladte  Skibe  og  seile  med  Dronningen  tilbage 
lil  Afrika.  Efter  hans  Afsendelse  opstiller  Agulandus  3  andi'e  Hœrafdelinger 
tjl  forskjellige  Sider  og  tilbringer  selv  Natten  ved  Hovedbannerct,  som  er  be- 
skyttet  af  tredobbelte  Vagter  (71).  Keiseren  og  alle  hans  Mœnd  blive  holdende 
til  Hest  om  Natten.  Ved  Daggry  monstrer  Keiseren  sine  Folk;  han  har  kun 
30,000  tilbage*  og  blandt  dem  mange  saarede ;  tre  af  Jævningerae  ere  faldne. 
Keiseren  vil  beg^-nde  Angrebet  med  4000  udvalgte  Riddere  og  beder  Rollant 
at  hvile  saa  længe;  men  denne  forsikrer,  at  han  er  fuldkommen  udhvilet. 
Turpin  beder  Paven  at  bære  Korset,  da  han  selv  ensker  at  deltage  i  den  af- 
gjerende  Kamp.  Ferst  angriber  Keiseren  Gundruns  Korps,  og  sti*ax  indíinde 
Big  ogsaa  de  tre  Guds  Riddere.  Keiseren  trœnger  frcm  til  Gundrun  og  fœlder 
ham.  Hedningerae,  som  kjende  Keiseren,  angríbe  ham  nu  fra  alle  Kanter  og 
fœlde  Hesten  under  ham.  Han  reddes  af  Bœring  bretske,  hvorefter  der  bliver 
et  Ophold  i  Slaget.  Hedningerue,  som  mene,  at  Frankerae  tabe  Modet,  an- 
gríbe  paany  med  stor  Hidsighed  og  Fremgang,  indtir  Paven  kommer  med 
Körset,  hvilket  at^er  gj0r  Vending  i  Slaget,  og  Hedningerae  fœldes  eller  ad- 
spUttes.  Deraæst  kommer  Keiseren  til  den  anden  Slaglinie  underMoadas  (72). 
Hertug  Girard,  der  med  sin  Trop  om  Natten  har  holdt  en  liden  Dal  besat  i 
Nærheden  af  Agulandus^s  Hovedbanuer,  sammenkalder  om  Morgenen  Under- 
anfererae  og  befaler,  at  400  af  de  stœrkeste  og  bedst  bevæbnede  Folk  skulle 
stige  af  Hcstene  og  slutte  sig  tæt  sammen  med  Skjoldene  over  Hovedet,  i  fod- 
side  Brynjer  og  med  fœldede  Spyd,  at  Rytterae  skulle  omgive  dem  i  en  Halv- 
(»|rkel,  og  at  de  saalcde^  skulle  r}*kke  op  ad  Haien  imod  den  Klippe,  hvorpaa 
Agulandus's  Mærke  er,  men  kun  bruge  sine  Vaaben  mod  d^  nærmestc  Angrí- 
þere,  og  ikke  bryde  sin  Stiliing.  Agulandus  antager  dem  f^^rst  for  Am^step 
og  hans  Korps;  n^en  Uiien  gjenkjender  dem  fra  Gaarsdagen,  og  han  sendes 
imod  dem  jneá  20^000  Mand.  Efterat  han  forgjœves  har  forsegt  at  standsi^ 
4er^  Marsct  og  bryde  deres  Linie,  trœkker  faan  Big  tilþage  til  Moadas's  Korps. 


LXXV 

Da  Hertugen  har  naaet  op  under  KUppen,  lader  han  alle  R}iteme  stlge  af 
Hestene,  hvorpaa  de  tanse,  med  Skjoldene  over  sig  og  fœldede  Landser,  be- 
gynde  Opstigningen.  Denne  foregaar  med  Besvœrlighed  og  under  Kamp,  og 
Hange  falde  paa  begge  Sider  (73).  Paa  den  anden  Side  af  Klippen  er  Keise- 
ren  indviklct  i  ^n  biodig  Kamp  med  Moadas's  Korps.  Oddgeir,  Nemes.  Salo* 
mon  og  Bœríng  bretske  br>'de  ind  i  de  íiendtlige  Rækker;  men  Hestene  fœldea 
under  dem,  saa  de  maa  værge  sig  tilfods,  indtil  RoIIant  med  500  Riddere 
trænge  ind,  tage  Oddgeir  og  hans  Folge  imellem  sig  og  skaiTe  dem  derpaa 
Heste  ved  at  fælde  nogle  iiendtlige  Riddere.  Keiseren,  som  imidlertid  har 
fældet  Kong  Abilant,  blœser  nu  i  sin  Lur.  Da  hans  Bannerferer  herer  det, 
rykker  han  frem  til  Undsætning  med  1000  Mand  og  overlader  Banneret  tíl  sin 
Frænde  Remund.  Fagon  angriber  med  Voldsomhed  Hedningemes  enc  Flei  og 
bringer  den  strax  i  Uorden  og  sidcn  paa  Flugt,  efter  at  han  har  fældet  Moa- 
das.  Ulien,  som  forgjœves  Söger  at  standse  de  Flygtende,  falder  omsider  for 
Riker.  I  dette  Oieblik  kommer  Paven  med  Korset  og  de  tre  Guds  Riddere, 
hvorpaa  Hedningerae  dels  adsprede  sig,  dels  trænge  sig  sammen  om  Agulan- 
du8*8  Hovedbanner.  Keiseren  er  nu  kommen  op  under  Klippen  paa  den  ene 
Side,  medens  Girard  har  begyndt  at  bestige  den  paa  den  anden  Side  (74). 
Da  Agulandus  ser,  at  han  er  omrínget,  drager  han  sit  Svœrd  og  forlader 
Mærket  for  at  blande  sig  i  Stríden,  hvorpaa  Girard  trœnger  frem  til  Mærket 
og  nedhugger  det  efler  en  Iieftig  Kamp.  Fortvivlet  S0ger  Agulandus  nu  at 
undkomme  paa  Veien  til  Risa,  men  standses  ved  et  bredt  Dige,  hvorpaa  han 
atter  vender  sig  mod  Kamppludsen.  Girard  forfölger  ham  först  med  en  stor 
Flok,  og  Keiseren  felger  efler.  Hedningeme  stimle  om  Agulandus  for  at  for- 
svare  ham;  men  da  Hesten  fœldes  under  ham,  opfordrer  han  sinc  Folk  til  at 
83ge  Frelse  ved  Flugten:  selv  vil  han  falde  med  sine  Veuner.  Kjœmpende 
tilfods  fælder  han  mangen  br^nijeklædt  Ridder,  indtil  Keiseren  kommer  til. 
Nu  falder  hele  Agulandus's  Fwlge,  hvorpaa  Keiseren  lader  Kampen  standse  og 
byder  Agulandus  at  antage  Kristendommen.  Han  afslaar  det  og  opfordrer  de 
Krístne  til  Angreb.  Klares  saarcr  ham  med  et  Spyd,  og  Girard  klover  hans 
Skulder,  hvorpaa  RoUant  afhugger  hans  Hoved.  De  Krístne  oplefte  Seiers- 
skrig  (75).  Da  Slaget  er  endt,  forsvinde  de  tre  Guds  Riddere.  Keiseren  tak- 
ker  Gud  og  St.  Jakobus  for  deres  underfulde  Bistand.  Da  Hæren  har  hvilet, 
lader  lian  de  faldne  Kristne  begrave.  Derefter  reiscr  han  omkríng  i  Spanien, 
l>efœ8ter  Krístendommen  og  gjenopferer  Kirker  og  Klostre  (767. 

V. 

Karl  Magnus  har  været  paa  Hærtog  i  Spanien  tre  Aar  og  beleirer  siden 
Staden  Nobilis  uden  Held.  Under  denne  Beleiríng  indtfæíTe  Sendebud  fra 
Frankríge,  8om  melde,  at  Saxernes  Konge  Guitalin  har  gjort  Lidfald  i  hans 
Lande,  brœndt  Stadcn  Kaln  og  di*æbt  Biskop  Peter.  Kongen  ytrer  for  RoUant, 
at  han  aldríg  bliver  glad  fer  denne  Skam  og  Skade  er  hœvnet.  Rollant  er- 
klœrer,  at  han  ikke  for  alt  Verdens  Guld  vil  forlade  den  Stad,  de  nu  beleire, 
fer  den  er  indtagen.  Ærgerlig  slaar  Kongen  hans  Næse  til  Blods.  For  denne 
Foraœrmelse  havde  Kongen  komraet  til  at  bede  haardt,  hvis  ikke  RoUant 
havde  taget  Hensyn  til  Slœgtskab  og  den  kongelige  Værdighed.  Rollant  bliver 
efter  for  at  fortsætte  Belciríngen,  Kongen  derímod  rykker  op  med  sin  Hær  og 
kommer  til  Keln,  livor  han  tilbrínger  en  lystig  Jul  (1).  Trettende  Dag  Jul 
eíler  Aílensmaden  kundgjer  Kongen  sin  Hensigt  den  felgende  Dag  at  drage 
over  Riii  for  med  Falke  at  gjere  Jagt  paa  Traner,  Svaner,  Gjœs  og  andre  Fugle  } 


LXXVI 

Saxerkonfyens  Land.  Hertug  Nemes  fraraader  ham  dette,  men  til  ingen  Nytte. 
En  Speider  i  Hœren  iler  afsted  og  underretter  Kong  Guitalin  om  denne  Plan. 
Efter  ferst  at  have  betvivlet  Sandheden  af  dette,  byder  Guitalin  tilsidst  30 
Tusinde  Saxere  at  skjule  sig  i  Skoven  Trabia  (Trobat),  for  der  at  tage  Karl 
Magnus  til  Fange  (2).  Ved  Daggry  staar  Karl  Magnus  op,  herer  Messcn  og 
drager  derpaa  med  Tusinde  Riddere  over  Rin,  hvorefter  de  stige  af  sine  Heste, 
lade  sine  Falke  flyve  op  og  fange  mange  Slags  Fngle.  Iniidlertid  kommer' 
Kong  Guitalin  henimod  Middag  med  sin  Hœr  over  dem,  han  blivcr  rigtignok 
kastet  af  Hesten  af  Karl  Magnus,  og  hans  bedste  Ven  Amahin  faOdes  afHertug 
Nemes,  og  det  ser  en  Slund  misligt  ud  for  ham,  dog  faar  han  en  ny  Heert 
under  sig  og  opretholdes  af  sin  overlegne  Magt.  Han  opmander  nu  sine  Folk 
til  kjœkt  Angreb  og  foreholder  dem,  at  de  for  stedse  ville  blive  til  Spot  og 
Latter  for  Karl  Magnus,  dersom  de  nu  med  hans  ringe  Styrke  lade  ham  slippe 
af  Hœnderne  paa  sig  (3).  Hertug  Nemes  raader  nu  Kongen  til  at  trœkke  sig 
tilbage  til  en  Borg  i  Nærheden.  Dette  Raad  bliver  fulgt,  og  ved  at  undersege 
sine  Folk,  opdager  Karl  Magiius,  at  hau  ikke  Jiar  tabt  en  eneste  Mand  eller 
Hest,  Hund  eller  THog,  men  Guitalin  derimod  har  mistet  fire  Tui<inde.  Guita- 
lin  beleirer  nu  Korgen  og  opbvder  alt,  hvad  hans  Krígskunst  íbrmaar.  Dc 
Beleirede  slaa  hans  Angreb  kjækt  tilbage,  og  saa  langt  fra  Borgen,  som  eu 
Pil  kunde  naa,  bliver  Jorden  bedækket  medhedenske  Lig.  Mod  Aftenen  drager 
Guitalin  sine  Folk  tilbage  til  Teltene  (4).  De  Beleirede  begynde  at  lide  af 
Hunger  og  Torst,  og  Kongen  tagcr  sig  deres  Ulykke  meget  nær,  da  han  maa 
tilskrive  sig  selv  Skylden  derfor  (5). 

En  Dag  stiger  Karl  Magnus  op  poa  Borgtinderne,  tiltaler  derfra  Guita- 
lin  og  beder  ham  at  tilstede  dem  Udgang  af  Borgen.  imod  at  erhohle  Guld, 
Selv  og  Gisler,  og  lover  at  gj0re  Gjengjeld,  livis  Guitalin  en  Gang  skulde 
befinde  sig  under  lignende  Omstœndigheder.  Guitalin  besvarer  haanlig  lians 
Ord,  han  vil  ívire  ham  med  sig  til  Vildefrisland,  kaste  ham  der  i  det  vaírste 
Fangehul,  hvor  han  skal  forsmœgte.  underlægge  sig  hans  Rige  og  paalægge 
hver  Mand  der  Skat.  Karl  Magnus  stiger  nu  ned  fra  3Iurtinderne,  byder  sine 
Mænd  vœbne  sig  for  at  gjore  et  Udfald  og  tik»gne  sig  en  Del  Levnetsmidler, 
som  han  har  opdaget  bliver  tilfort  Fienderne  fra  en  Fjeldfid.  Dctte  Tog  faar 
et  heldigt  Udfald.  til  stor  Ærgrelse  for  Guitalin,  som  just  kommer  tilbage  fra 
Jagten  i  det  Uieblik  Franskmœndene  med  sit  Bytte  drage  ind  i  Borgen  (6). 
Karl  Magnus  begynder  nu  at  tale  om,  at  lians  eneste  Haab  stnar  til  Rollant  og 
hans  Hær,  og  at  denne  uden  Tvivl  vilde  hæve  Beleiringeii  af  Nobilis,  dersoni 
han  vidste,  i  hvilken  Nod  hans  Landsmænd  befinde  sig.  En  Mand  ved  Navu 
Hermoen  (Enueu),  tilbyder  sig  at  brmge  Budskab  til  Rollaut,  og  dette  Tilbud 
modtages  med  Glæ(\p  af  Karl  Magnus.  Hermoen  heises  nu  tilligemed  sin  Hedt 
ned  fra  en  Glug  paa  Borgen,  og  opdages  ikke  af  Hedningerne  for  han  koi)inicr 
til  Ha'ren  (7).  Han  slipper  heldig  igjennem,  og  bemægtiger  sig,  for  han  kom- 
mer  ud  af  Fiendernes  Leir,  en  Ridders  Hcst,  som  lian  sœtter  sig  op  paa,  idet 
han  lader  sin  egen  lobe  los,  rider  over  Rin  og  standser  ikke  for  han  kommer 
til  Keln.  Her  væhker  Karl  Magnus's  Skjebne  niegen  DeUagelsc,  især  lægger 
flrkebispen  sin  Sorg  for  Dogen.  Herniocn  faar  Erkebispeu  til  at  sknve  et 
Brev  til  Rolhint  i  Kong  K«rl  Magnus*s  Navn,  hvori  dennes  Nod  skildrcs  og 
Nodvendighedcn  af  Rollants  Hjalp  fremhœves.  Hermoen  iler  nu  afsted  og 
ptandser  ikke  for  han  kommer  til  Nobilis,  og  har  da  sprængt  7  Heste,  men 
har  sin  egen  i  Behold.  Han  trœlTer  Rollant  i  sit  Telt  spiUende  Skak,  og  over- 
leverer  ham  Brevet.     Rollant   lader  sin  Kapellan   lœse   det.J^Da  han  herer 


LXXVII 

Brevets  Indhold,  skifler  haii  Farve,  bliver  snart  bleg  som  Bast.  Bnart  rod  som 
Blod.  Han  byder  sinc  Mœnd  ruste  sig  og:  anpfi'ibc  Staden,  og  erklœrer,  at 
enten  skuUc  de  indtage  denne,  eller  ikke  konime  levende  derfra  (8). 

Rollant  stormcr  nu  Staden  Nobilis,  og  Indbygnrenie  overgive  sig.     Der- 
efter  brj'der  han  op  med  sin  Hær  og  kommer  til  Koln,   hvor  han  træffer  llcrc 
af  Karl  Magnus's  Riddere.     Paa  Veien  derfra  modc  de  den  Jicdcnske  Hovding 
Penm,  som  med  en  Hær  drager  til  Kong  Guitalin,   han    fœldes  tilligcmed  allc 
lians  Folk.     Nu  stoder  Pave  Mibin  og  Erkel)isp  Turpin   til  Rollant,   og  denne 
lader  im  sammenkalde  et  Hustldng.     Iler  reiser  Turpin  sig  og  takkcr  dem  for 
dén  Hjœlp,  de  viUe  yde  Karl  Magnus;   han  fraraadcr  dem  at  sœttc  over  Rin, 
da  her  hverken  cre  Vadestedor   ellcr  Brocr  at  komme  over  paa,    og   Gnitalin 
desuden  ligger  færdig  til  attageimoddcmmed  sin  storcHœr,  tilraaderdem  der- 
imod  at  angribe  Gcrmasie,  den  storste  Stad  i  Guitalins  Rige,  og  dcrsom  Lyk- 
kén  her  er  dem   gunstig,    ville   de  mcd  Held  kunnc  komme  Karl  3Iagnus  til 
Undsœtning.     Dettc  vinder  RoIIants  Bifald.     Han  ladcr  Guitalin  undcrrctte  om 
8in  Hensigt  at  angribe  Gcrmasie,  da  han  ikke  vil  gaa  lumskt  til  Vœrks.    Kong 
Gaitalin  bliver  forknyt  herover  og  raadforer  sig  med  sin  Dronning  Sibilia  om 
denne  Sag.     Hun  styrkcr  hans  Mod  vod  at  minde  ham  om  dcn  Hjœlp,  han  vil 
kunne  vente  af  sin  Son  og  sin  BroderElmidan.     Guitalin  bliver  attcrtrostig  (9). 
En  Mand,  Margamar,  paatager  sig  at   forsvare  Stadcn  Germasic  mod  Rollant 
og  passe  paa  ved  Vadestedernc,  at  ingen  Franskmand  skal  komme  Karl  Mag- 
nu9  til  Hjœlp.     RoIIant  og  hans  Folk  lave  sig  til  at  angribc  Staden  ved  Dag- 
gry.     Imidlertid  har  Hertug  Reincr  oni  Aftenen  sat  ovcrFloden  med2Tusindc 
tfand.      Disse   overfaldes    af  Hedningernc,    dor   drœbc  15  Hundredc   af  dcm. 
Dorgant  iler  med  dennc  Tidcndc  til   Guitalin,    og  fortæller  ham,    at  de  have 
overvundct  Rollant  og  fældet  saa  godt  som   hele  hans  Hær  og  jaget  de  ovcr- 
levende  ud  i  Rin.     Til  Bcvis  paa  Rigtigheden  af  sin  Berctning,  fnrer  han  med 
8ig  300  Heste  belæssedc   med  Hoveder  af  kristne  Mænd.     Guitalin  er  ude   af 
Big  selv  af  Glæde.      Han   kalder  sin  Dronning  fíibilia   for   at  meddele  hende 
dette  Giædesbudskab.     Dronningen  advarer  ham  mod  at  tro  sin  Ridders  Ord, 
og  beder  ham  dœmpe  sin  Glœde,  forsikrer  ham  om,   at  i  al  Fald  er  RoUant  i 
Behold,    samt  Paven,    Erkebispen   og    mange   andrc   tappre  Mœnd       Guitalin 
slaar  hende  i  sin  Vredc  til  Blods  og  jagcr  hende  ud  af  Teltet.     Ilan  rider  der- 
paa  hen  til  Borgen    og  paakalder  hoit  Karl  Magnus's   Opmærksomhed.     Han 
beretter  ham  dcrpaa  hans  yppcrste  Ridderes  Fald,  og  opfordrer  ham  til  Over- 
givelse.     De  Franskc  gribos  af  Sorg  over  dcnnc  Tidonde,  men  jagc  dog  Kong 
Guitalin  med  Pileskud  fra  Borgon.      Nenies  soger  nu  at  troste  Karl  Magnus, 
cfter  Naturens   Ordcn  skal  jo  Mcnnesket  do,    det  nytter   ikkc   at  sorge,  man 
faar   soge    sin  Trost   i   Ifævnen,    og  han  haaber  paa  gode  Eftcrretningcr   fra 
Rollant  (10). 

Reiner  or  nu  haardt  saarot  kommen  tilbage  fra  sin  Flugt,  modcr  Pave 
Milun  og  fortœllor  ham  sit  Ncdorlag,  hvorlodes  hans  2  Tusinde  bleve  over- 
faldne  af  15  Tusindc  Hedningcr,  og  hvorlcílos  han  mistedc  15  Hundredc  af 
Sinc.  Oliver  skjælder  ham  ud,  fordi  han,  en  gammel  aflægs  Mand,  skulde 
have  faret  saa  uforsigtig  frem  og  paafort  dem  alle  en  Skam.  som  kun  en 
snarlíg  Seier  vil  kunne  aftvætte  (11). 

Rollant  tilskyndcr  nu  sine  Mœnd  til  Anfaldot  paa  Staden,  og  Paven 
holder  en  Tale,  hvori  han  anforcr  mange  opmuntrendc  Exempler,  og  sluttcr 
med  at  lovc  alle,  som  falde  i  Kampen,  evig  Salighed.  Stormcn  gaar  nu  for 
Big^  her  udmœrke  sig  især  RoIIant  og  Oliver.     Staden  indtages  nil.     Foruden 


LXXVIIÍ 

Saxer  vare  der  ogsaa  mange  andre  Folkeslag;  disse  begive  sig  paa  Flugt 
tilligemed  Margamar,  der  ílygter  gjennemboret  af  et  Sværd.  De  Dede  vare 
utallige  (12).  Margamar  kommer  med  dette  Ulykkesbud  til  Guitalin,  de  have 
faaet  at  fornemme,  at  Rollant  ikke  var  drœbt  eller  druknet  i  Rinen,  som  det 
var  bleven  sagt.  Guitalin  er  nu  ligesaa  meget  ude  af  sig  selv  af  Sorg,  som 
fer  af  Glœde.  Dronningen  trester  ham  atter,  saa  godt  hun  formaar.  £n  Hev- 
ding,  Klandare,  underretter  ham  om,  at  han  vcntcr  fra  sine  Lande  en  For- 
stœrkning  af  60  Tusinde  haardfere  Folk,  og  at  han  nærer  det  sikre  Haab  ve<f 
disses  Hjœlp  at  tilbagevinde  alle  de  Lande,  der  nu  ere  dem  berevede,  og  des- 
uden  mange  af  Frankerkongens  egne,  og  ikke  vil  Rollant  da  vove  at  holde 
Stand  (13).  I  dette  0ieblik  kommer  Guitalins  Brodcr  Elmidan  med  utallige 
Tusinde  af  hedenske  Mœnd,  han  er  en  mœgtig  Konge.  Han  har  et  fortrinligt 
Hom,  der  heder  Olivant,  af  et  Dyr  i  •Indien,  der  kaldes  unicornium  paa  Latin 
og  paa  Norsk  einhyrningr.  Dette  Hom  lader  han  lyde  udenfor  den  Borg, 
hvor  Karl  Magnus  har  tyet  hen,  og  blæser  saa  stœrkt,  at  Jorden  skjœlver  af 
dets  Klang.  Karl  Magnus  gribes  af  Rœdsel  ved  denne  Lyd  og  paakaldcr  Guds 
Hjœlp,  og  erkjender  det  for  at  vœre  .Kong  Elmidans  Hom.  Hertug  Nemes 
bemœrker,  at  han  rimeligvis  har  mange  Folk,  og  at  de  snart  kunne  vente  sig 
en  Dyst  med  ham  (14).  Speideren  Dorgant  underretter  nu  Guitalin  om,  at 
Rollant  med  hele  Frankerhæren  er  kommen  over  Rin.  Efter  Samraad  med 
sin  Broder  sender  Guitalin  da  alie  Klenodier,  Koner  og  Bera"  over  Rin,  og 
bryder  derpaa  op  med  sin  Leir.  Dette  volder  Karl  Magnus  og  hans  Mœnd 
stor  Glœdc,  og  de  yngre  Riddere  ville  strax  sœtle  efter  dem  (15). 

Imidlertid  kommer  Hermoen,  som  var  sendt  til  Nobilis,  tilbage,  og 
melder  Karl  Magnus,  at  Rollant  er  kommen  med  saa  stor  en  Hær,  at  ingen 
Mand^  som  kan  bœre  Vaaben,  ligefra  Mundiufjeld  til  den  skotske  Se,  sidder 
hjemme;  at  Rollant  har  indtaget  Nobilis,  drœbt  Hovedsmanden  der,  hvis  Ho- 
vcd  Sendemanden  har  med  sig,  og  at  han  nu  den  foregaaende  Dag  ogsaa  har 
erobret  Staden  Garmasie.  Karl  Magnus  lefter  under  Tak  Hœndeme  mod  Him- 
melen  og  priser  RoUanis  Tapperhed.  Hermoen  fortœller  derpaa,  at  den  fel- 
gende  Dag  vil  Kongcn  have  Anledning  til  at  sporge  Rollant  selv  om  Tidender. 
Alle  drage  nu  ud  af  Borgcn,  forfölge  og  drœbe  en  stor  Del  af  Hedningerae. 
Dog  opgive  de  efler  Hermoens  Raad  snart  Forfolgelsen,  og  Kongen  drager 
RoUant  i  Mode  og  trœffcr  ham  paa  en  fager  Vold  i  en  Fjeldlid,  hvor  Gjen« 
synets  Glœde  er  stor  paa  begge  Sider.  Karl  Magnus  maa  nu  here  Bebreidel* 
ser  for  sin  uforsigtige  Forvovenhcd,  men  lian  takker  Gud,  at  han  ikke  har 
lidt  det  ringeste  Tab,  og  at  tvertimod  hans  Mænd  have  vundet  100  Pund  Selvs 
Vœrdi  af  Hedningernc.  Han  foreslaar  derpaa  at  bygge  en  Bro  over  Rin,  da 
denne  Flod  er  slem  at  vade  over.  Arbeidere  skaffet  nu  tilveie,  og  man  bliver 
enig  om,  at  Broen  skal  bygges  af  Sten,  den  skal  forsynes  med  18  Borge,  i 
hver  af  disse  skulle  íindes  100  Laasbuer,  hvorved  Hedningerae  skuUe  fœldes, 
hvis  de  angribe  Broen.  Rollant  spergcr  nu  efter,  hvor  mandstærk  Guitalin  er. 
Kongen  svarer,  at  han  har  24  Tusinde,  forudcn  sin  Broder  Elmidans  Folk, 
der  ere  slemmc  at  indlade  sig  i  Kamp  med,  hvilket  Karl  Magnus  selv  har 
prevet.  Elmidan  har  ogsaa  et  Horn,  hvis  Lyd  bringer  Fjelde,  Dale  og  Skove 
til  at  bæve,  indgyder  hans  egne  Folk  Mod,  men  slaar  Modstanderne  med 
Rœdsel,  og  dette  Hora  heder  Olifant.  RoUant  faar  strax  Lyst  til  Homet,  og 
erklærer  heUer  at  viUe  miste  Livet  end  gaa  gUp  af  dette.  De  sœtte  nu  Hœren 
i  Bevægelse  og  fare  op  langs  Rinen,  og  gaa  til  Fods  20  Dage,  og  ikke  kunne 
de  have  Rustninger  paa,   saa  slemme  ere  Veiene  (16). 


LXXIX 

.  En  Dag,  som  Turpin  og  Oliver  ride  langs  Rlnen  med  sine  Folk,  finde 
dc  1  en  Dal  en  Eneboer.  De  stige  af  HeBtene,  og  Erkebispen  forretter  sin 
Andagt  i  Eneboerens  Kapel.  Derpaa  hilser  ban  paa  denne.  Eneboeren  ensker 
dem  Velkommen.  De  give  sig  tilkjende  som  Karl  Magnus's  Hirdmœnd.  Ene- 
boeren  fortœller  dem,  at  de  endnu  have  at  drage  100  Mile  lœngere,  fer  de 
finde  en  Bro,  som  kan  fere  dem  over  Floden,  mcn  han  har  samme  Dag  i  den 
tidlige  Morgenstund  seet  en  liden  Flok  Reddyr  fare  over  Rin  paa  et  Sted, 
hvor  Vandet  ikke  naaede  dem  over  Benene.  Herover  glœde  Franskmœndenc  sig, 
og  80ge  hen  til  Vadestedet.  Turpin  rider  ferst  over,  demœst  Oliver  og  alle 
deres  Folk.  Erkebispen  ytrer  sin  Glæde  over  at  have  fundet  et  Vadested, 
som  er  ukjendt  af  Saxerne.  Rollant  kommer  nu  ogsaa  til  med  sine  Folk. 
Erkebispen  vil  nu  sende  Bud  til  Karl  Magnus,  dette  vil  dog  Rollant  ikke  til- 
lade,  men  raader  til  strax  at  vœbne  sig  og  eieblikkelig  at  ride  imod  Hednin- 
geme,  og  tilfeie  dem  al  den  Skade,  de  formaa.  Og  dette  Raad  felges  (17). 
Ouitalins  Sanner  drage  vœbnede  ud  om  Natten  paa  Speideri  og  opdage  RoUant 
og  hans  Folk;  de  skjule  sig  nu  i  Skoven  for  senere  at  falde  Franskmœndene 
i  Ryggen.  Disse  ride  imidlertid  raskt  til  og  overrumple  Guitalin  i  hans  Leir. 
Hedningeme  ere  dog-  sine  Modstandere  overlegne  i  Antal,  ti  mod  een,  og 
Rollant  maa  flygte.  Da  de  iiu  s»ge  hen  til  Vadestcdet  for  at  gaa  over  Floden, 
cre  Guitalins  Senner  komne  iniellem  dem  og  Rinen.  Erkebispen  ensker  nu 
denne  Fœrd  ugjort.  Rollant  og  Oliver  tabe  dog  ikke  Modet,  og  den  ferstc 
rider  imod  den  fiendtlige  Bannerferer  og  fœlder  ham  áeá  af  Hesten,  og  gjcn- 
nemborer  sidén  en  anden  Hevding  med  sit  Spyd.  De  Kristne  maa  dog  give 
efter  for  Overmagten,  og  Hevdingeme  gaa  baglænds  vœrgende  sig  og  sine 
Folk,  og  komme  tilsidst  med  Nod  og  Neppe  over  Rinen  (18). 

Karl  Magnus  sover  lœnge  om  Morgenen.  Da  han^  Skutilsvend  vœkker 
ham,  fortæller  han  en  Drom,  han  har  havt  om  Rollant.  Han  syntes,  at  denne 
var  i  Ardenerskoven  med  fire  Jægere,  og  at  han  havde  fældet  en  stor  Vild- 
basse  og  havt  meget  Besvær  dermcd.  I  det  samme  kom,  syntes  han,  Kong 
Guitalin  og  bortfarte  Rollant.  Dernæst  forekom  det  ham,  som  Turpin  Erke- 
bisp  kom  til  med  400  Riddere  og  fik  taget  RoUant  og  hans  Hest  tilbage. 
Saasnart  Kongen  har  bercttct  sinDrem,  beder  han  hentcRollant,  da  han  ikke 
har  seet  ham  siden  den  foregaaende  Dag.  Dennc  er  ikke  at  finde.  En  ung 
Ridder,  saaret  og  med  ilde  tilredt  Rustning,  kommer  nu  farende  og  melder 
Karl  Magnus  Kampens  uheldige  Udfald.  Kongen  rider  nu  med  mange  Folk 
Rollant  i  Made,  bebreider  ham  hans  Overmod  og  Fremfusenhed.  Rollant 
stoler  paa,  at  Lykken  cn  anden  Gang  vil  være  ham  gunstigere.  Man  henter 
enLœge,  som  skal  forbinde  Rollants  Saar,  der  vække  alvorlig  Bekymring  (19). 
Imidlertid  fortœlle  Guitalins  Senner  sin  Fader,  at  de  have  drœbt  alle  de 
Franskmænd,  som  vare  med  Rollant,  og  saaret  ham  selv  dedeligt,  og  at  dc 
uii  ikke  lœnger  bcheve  at  frygtc  ham.  Guitalin  takker  dem  for  deres  udviste 
Tapperhed  (20). 

Om  Morgenen  staar  Karl  Magnus  op,  og  tilkjendegiver  Roliant  sin  Hen- 
sigt  at  drage  til  Frankrig  igjen  og  opholde  sig  hjemme  cn  Tid,  for  at  spare 
fline  Folk.  Rollant  besværger  ham  dog  at  bie  cndnu  en  Stund,  for  at  han 
kan  erfare,  hvorledcs  det  gaar  med  Hclbredelsen  af  hans  Saar,  han  opfordrer 
ham  tiUige  til  at  nedrive  den  Borg,  hvori  han  har  vœret  beleiret,  og  at  paa- 
btgynde  Brobygningen,  han  nœrer  dcn  Forvisning,  at  hvis  der  paalægges  allc 
Hevdinger  og  Riddere  hver  for  sin  Del  at  udfere  noget  af  Arbeidet,  vil  Broen 
kunne  være  fœrdig  om  en  Maaned.     Kongen  byder  nu  Romerne  forst  at  tage 


txxx 

fat  paa  Arbcidet.  Di^se  brj^de  Borgen  ned,  ferc  Materíalet  paa  Vogne  ned  til 
Floden  og  begynde  paa  Brobygningen.  De  blive  dog  af  Hedningeme  drcvne 
fra  Arbeidet.     Han  bydcr  nu  et  Folk,  kaldet  AMmans,  at  tage  fat,  inen   dem 

.  gaar  det  ikkc  bedre  end  de  andrc,  nogle  af  dem  saares,  andre  drœbes,  og  de 
bedc  sig  fritngne  for  Arbeidct,  og  forladc  ogsna  dcttc  den  næstc  Dag.  Han 
sender  en  Ridder  eftcr  dem  for  at  tvinge  dcm  til  at  fortsættc,  men  ladcr  sig 
dog  af  dcres  Bonner  bevœgc  til  at  skaanc  dcm.  Ku  bedcr  Kongen  Balduin 
dcn  flamske  og  et  Par  audre  Riddcre,  men  disse  ere  ikUc  lieldigere  end  dc 
forrige,  og  maa  flygte  tilbage  til  Kongen  efter  et  Tab  af  5  Hundrede  Maud. 
Kongcn  beklager,  at  Rollant  nu  skal  være  udygtig,  med  hans  Hjælp  vilde 
Arbeidet  gaa  fra  Haandeu.  Hau  beslutter  sig  da  nu  til  at  standsc  Brobygnin- 
gen,  til  stor  Glœde>  for  alle,  som  nu  haabe  at  skullc  tiltrœde  Hjemreisen  (21). 
Nu  indfinder  der  sig  hos  Karl  Magnus  to  unge  Mœnd  fraSpanien,  de  ere 
kunstfæfdigerc  cnd  audre  Mænd  og  kunne  tumle   sig  i  Vandet  soui  Fiske,  for 

,  Venskab  og  gode  Ord  ere  de  viUige  til  at  ledc  Broarbeidet  og  villc  udforc  dct 
til  Trods  for  Saxerne.  Kongen  byder  dem  nok  af  Guld  og  Solv.  Der  bliver 
nu  huggct  Tommer  og  fort  ned  til  Fioden,  derpaa  byggc  de  et  Skib,  hvis  Mage 
ikkc  havde  været  siden  Noas  Ark.  Det  cr  500  Fod  langt,  300  Fod  brcdt,  og 
indeholder  en  Mængde  Taarne.  hvert  af  disse  indesluttcr  100  Riddere  i  fuld 
Rustning.  Disse  Riddere  skulle  ved  at  skyde  med  Láasbuer  hohle  Saxerne 
borte.  Derpaa  gjere  de  to  Stenbucr.  Dernæst  gjore  dc  et  Billedc  af  Marmor, 
der  er  hult  indvendig,  saa  at  en  Mand  kan  staa  deri;  dette  Billede  ligner  liv- 
agtig  Karl  Magnus.  Det  er  ogsaa  indrettct  saaledes,  at  den,  der  befinder  sig 
inden  i,  kan  tage  i  Skjegget  og  ryste  det,  ligeledes  kan  han  bevæge  et  Guld- 
sceptcr,  som  Billcdstotten  har  i  Haanden,  og  truc  ad  Saxenic  dermed.  Dettc 
BiUede  stilles  paa  den  Stenbue,  som  vender  mod  fíaxerne,  og  Manden  lador 
Skjældsord  hagle  ned  over  disse.  Da  nu  Hedningernc  ikke  kunne  faa  sine 
Pile  eller  Kastespyd  til  at  bide  paa  denne  Maud,  som  de  indbilde  sig  at  være 
Karl  Magnus,  tro,  de,  at  det  maa  være  cn  Djævel  og  iiigen  Mand,  og  nære  nu 
ingen  Tvivl  om,  at  jo  Broen  vil  blivc  fuldfort,  og  erklœre  det  for  en  Taabe- 
lighed,  hvis  Guitalin  nu  ikke  vil  flygtc.  Dorgant  sendes  med  denne  Besked 
til  Guitalin.  som  herover  gribes  af  Sorg  (22). 

Guitalin  kalder  nu  til  sig  Kong  Alkaiu  af  Almarieland  og  sporger  om 
Raad.  Denne  vil  paatage  sig  tiUigemed  to  andre  kronede  Konger,  hver  af 
dissc  med  400  Riddere,  han  selv  med  det  dobbeltc  Antal,  at  forbydc  Karl 
Magnus  Broarbeidet,  og  hvis  Franskmændene  drage  over  Rin,  ville  dc  fælde 
dem  i  Hundredevis.  Kong  Margamar  gjor  Nar  af  Alkain  for  hans  Praleri,  og 
tilfoier  tilsidst,  at  deune  sætter  mere  Pris  paa  et  Kys  af  Dronning  Sibilia  end 
6it  héle  Ridderskab.  Margamar  faar  til  Gjengjcld  hore  onde  Ord  for  sin  Feig- 
hed,  da  han  lod  Staden  Garmasic  i  Stikken,  som  GuitaHu  havde  anbetroet 
ham,  og  Alkain  ender  med  at  stcvne  Margamar  til  Holmgang  for  de  legnag- 
tige  Beskyldninger  mod  ham  og  Dronningon  (23).  Dissc  ile  nu  til  sine  Telte 
for  at  rubte  sig  til  Holmgangen,  men  Guitalin  skillor  dcm  ad  og  forbyder  dom 
Tvekampen.  Guitalin  udsporger  derpaa  Dorgant,  om  det  virkelig  er  saa,  at 
Karl  Magnus  bygger  Bro  over  Rin.  Dorgant  sværgcr,  at  lian  har  sagt  Sand- 
hed,  og  at  hver  Mand  kan  se  Karl  Magnus  paa  en  Stcnstolpc  baade  Dag  og 
Nat,  at  alle  Skud  paa  ham  erc  til  ingen  Nylto,  og  at  han  har  svoret  vod  sit 
hvide  Skjog,  at  Guitalin  snart  ikke  skal  have  saa  meget  tilbage  af  sit  Rigc, 
Bora  en  Spores  Vœrd.  Guitalin  vil  nu  selv  hen  at  hore  dette  af  Karl  Magnus's 
cgen  Mund  (24).     Guitalin  drager  nu  hcn  og  sporger  Karl  Magnus,  mod  hvad 


LXXXI 

Ret  han  vil  bemægtige  sig  hans  Lniuie.  Karl  Magniis  paastaar,  at  Saxland  er 
hans  Faderarv,  ligesaa  vel  som  Keln,  thi  hans  Fader  Pipin  eiede  Saxland. 
Guitalin  wdbryder  nu  i  Trudsler  og  Forbahdclser  mod  Karl  Magnus,  og  for- 
tœller  om  ham,  at  han  er  Örnolfa*  Barn,  at  denne  avlcdc  ham,  da  han  var 
kommen  fra  Jagt,  og  at  han,  da  han  var  fodt,  blev  slœngt  for  Kirkedtiren  i 
St.  Denis  og  der  funden  som  et  Almissebarn.  Men  nu  er  han  ved  Djrevelens 
Magt  blevcn  Konge  i  Frankrig,  og  han  maa  takke  sin  Gud,  at  han  kan  faa 
beholde  dette  Land  og  ikke  attraa  andre  Kongers  Eiendom.  SkuUle  nogen 
Ulykke  tilstede  ham  (Guitalin),  har  lian  to  Sonner  eftor  sig,  der  skulle  volde 
Karl  Magnus  end  mere  Besvær,  og  disse  venter  han  snart  med  lOCKTusinde 
Riddere.  Hans  Frœnde  Estorgant  er  ogsaa  i  Vente  med  de  Folk,  som  kaldes 
Ungres  og  Almbrundens,  deres  Antal  er  over  1(X)  Tusinde  (25).  Karl  Magnus 
paastaar  sig  at  vœre  Kong  Pipins  Sf»n  med  hans  ægtevicde  llustru,  men  at 
Pipin  drœbte  Guitalins  Fader  nf  skjcllig  Gnind  og  undcrlagdc  sig  oltSaxhind, 
ÍBrte  Guitaiiu  selv  med  sig  til  Frankrig,  livor  lian  antog  Kristcndommcn  og 
afsvor  sine  Afguder,  og  fik  derpaa  Saxland  at  styrc.  AUlrig  saasnart  var  lian 
koromen  did,  saa  opgav  han  Kristendommen  og  blev  Djœvelens  Tjencr.  Karl 
Magnus  kalder  nu  paa  sine  Riddere  af  St.  Denis  og  byder  dcm  ruste  sig  til 
Kamp,  da  de  nu  skullc  vinde  Saxland  og  ombringe  alle  hcdenske  Mænd.  Da 
GuitaUn  atter  bruger  ovennodige  Ord  og  navnlig  trucr  at  hœvne  sin  Faders  # 
Drab,  svœrger  Karl  Magnus  vcd  St.  Denis,  at  han  skal  erobre  Saxland  elUT 
falde  paa  Kamppladsen  (26). 

Guitalin  lader  nu  by gge  cu  stœrk  Borg  ved  Broendcn,  hvorí  lian  lœgger 

Eaklandart  med  20  Tusinde  Mand,  og  tvingcr  derved  Karl  Magnus's  Mænd  til 

at  standse  Broarbeidet.      RoHant   Ugger  cndnu  syg  af  sinc  Saar  og  gribes  af 

Fortvivlelse,  da  han  herer  den   nye  Ulykke,    som  truer  Brobygningcn,   og  at 

Karl  Magnus  atter  ser  sig  tvungen  til  Flugt.      Trods  sinc  Mœnds  Indsigclset 

reiser  han   sig  fra  Sygeleiet,   vœbncr   sig   og  iler  afstcd   nicd  sinc   3Iænd  og 

meder  paa  Veien  sin  Broder  BaUlvin  (27).     Han  kaster  sig  om  hans  Hals,  og 

de  ile  sammen  hen  for  at  se  Brocn  (28).     De  kaste  sig  paaHcstene  og  kommc 

lykkelig  over  Floden;    tilsammen   8  Hundrede   ride  de  langs   en  FjcUiside  og 

komme  til  en  Skov,  hvor  dc  ovcrruniple  Hcdningcrnc;   de  gj0re  saa  stort  Ne- 

derlag  paa  disse,    at   de  tvingc   dcm  til  Flugt,    men  Franskmændene  selv  ere 

nedte  til  at  flygte  íor  ikke  at  drukne  i  Blodet  af  de  dræl)tc  Hedninger.    Rollant 

80ger  nu  hen  til  Borgcn  vcd  Brocndcn,  tvingcr  Esklandart  til  at  flygte,  mange 

af  de  andre  forfelge  de  Flygtcnde,    og  Baldvin  sn'tter  efter  Eyklandart  og  op- 

fordrer  ham  til  at  kjæmpe  mcd  sig,  hvilkct  dug  dcnnc  afsbiar,   da  han  fnr  er 

gjennemboret  af  Rollants  Svœrd;    Baldvin   folger  dcsungtct  cfter  ham,   og  de 

standse  ikke  fer  de  komnie  hcu  til  GuitaUn,    hvor  Esklandart  styrter   ncd  for 

dennes  Fwdder.     Bnldvin  bcmægtigcr  sig  hans  Hcst,  som  Iian  ridcr  afstcd  mcd, 

forfalges  nu  af  Hedningenie,  mcn  undkommcr  dog  tilsidst  lykkclig  ved  Hjœlp 

af  sin  hurtigc  Hest  (29). 

Dronning  Sibilia  lovcr  Alkain,  Ammirals  Son  nf  Babylon,  sin  Kjærlig- 
hed,  dersom  han  vil  ridc  efter  BaUlvin  for  at  tagc  den  Hcst  tilbngc,  han  har 
berevet  Esklandart.  Alkain  rustcr  sig  og  hans  uliyre  kostbare  Hcst  fores^ 
frem  (30).  Alkain  springcr  op  jjaa  sin  Hest,  rider  til  Dalcn  Sorclandcs  og 
træffer  der  BaUlvin,  og  bcder  ham  vendc  sin  Hcst  og  kjæ.mpc  mcd  ham. 
Baldvin  er  uforbercdt,  han  har,  sigcr  han,  sondcrl)rudt  ait  Spydskaft  og  har 
knn  fdt  Sværd  at  værge  sig  mcd,   og  beder  dcrfor  om  Frist.     Dcttc  vil  ikke 

0  '•    Pipfau  uœ^tc  Karn. 

VI 


LXXXII 

Alkain  indr0mme  liam,  han  skal  bringe  ham  levende  eller  ded  til  Sibilia. 
Efter  nogen  Parlementeren  vender  da  Baldvin  endelig  sin  Hest  og  de  ride  tre 
Gange  imod  hinanden,  og  i  det  sidste  Ridt  kaster  Baldvin  Alkain  af  Sadlen 
og  bemœgtiger  sig  hans  kostbare  Hest.  Alkain  benfalder  ham  om  at  faa 
Hesten  tilbage  for  Dronning  Sibilias  Skyld.  Baldvin  er  ubevœgelig,  og  efter 
at  han  har  paalagt  Alkain  at  sige  Sibilia,  at  hun  er  den  Kvinde,  han  elsker 
heiest  i  Verden,  skilles  de  (31).  Baldvin  rider  nu  sin  Vei  og  har  med  sig 
den  kostbare  Hest,  Alkains  Svœrd  og  Dronning  Sibilias  Guldærme,  som  Alkain 
havde  havt  til  Mœrke.  Han  træffer  sine  Kammerater  og  egger  dem  til  at  holde 
Stand  in^od  den  3axerhær,  som  farer  efter  dem.  De  andre  vise  sig  ikke  min- 
dre  uforfærdede  end  han  selv  (32).  Baldvin  og  hans  Venner  vinde  nu  en 
glimrende  Seier  over  Saxerne  (33).  Kong  Margamar  finder  nu  Alkain  ti.fods, 
og  bebreider  ham,  at  han  saaledes  har  ladet  sig  bereve  de  Gaver,  han  havde 
feaet  nf  SibUia.  Alkain  beder  ham  tage  sig  selv  i  Agt,  thi  der  i  Skoven  er 
en  Mængde  Franskmænd,  og  det  kan  snart  gaa  Jiam  ligesaa  galt  som  Alkain. 
Dc  sætte  nu  Alkain  op  paa  en  Mule  og  fere  ham  til  Giiitalins  Teltc.  Sibilia 
faar  nu  0ie  paa  ham,  og  sporger  hvorledes  det  har  sig  med  Indfrielsen  af 
hans  Lofte,  hvor  Ridderen  er  og  Hesten,  som  han  skulde  bringe  hende.  Al- 
kain  foregiver,  at  Ridderen  er  bleven  borte  for  ham  i  Skoven,  og  at  lians 
Skjoldsvend  har  f0rt  Hesten  hen  at  vande  den.  Sibilia  aner  dog  den  rette 
Sammenhæng,  og  siger,  at  Hesten  er  bedre  anbragt  nu  end  fer.  Efter  at  hun 
stiltiende  har  overfart  sin  Kjœrlighed  paa  Baldvin ,  bortviser  hun  haanlig 
Alkain  (34). 

Franskmændene  ride  nu  til  Karl  Magnus's  Leir,  og  Baldvin  faar  haarde 
Ord  af  RoUant,  fordi  han  har  ladet  sig  se  af  Dronning  Sibilia.  Baldvin  lover, 
at  dct  ikke  oitere  skal  ske.  Karl  Magnus  modtager  sin  Frœnde  Bahivin  vel, 
cperger  ham,  hvorfra  han  kommer,  og  hvem  der  har  givet  ham  Ridderslaget. 
Teri  af  Ardena  har  gjort  ham,  tilligemed  llere  andre,  til  Ridder,  og  han  har 
sendt  dem  til  Karl  Magnus  for  at  yde  ham  Hjœlp  imod  hans  Fiender  (35). 
Man  begynder  nu  atter  paa  Broarbeidet,  som  nu  fuldfares  i  20  Dage.  Bro- 
stolpeme  ere  af  Marmor.  Karl  Magnus  med  alt  sit  Folk  drager  nu  over  Broen, 
og  dette  medtager  en  Uge  (36). 

Guitalin  paa  sin  Side  er  ogsaa  virksom,  han  samler  om  sig  alle  Konger, 
Hertuger,  Jarler  og  fribaarne  Mænd  i  sit  Rige.  En  Hovedkonge  ved  Navu 
Quinquennas  liar  ogsaa  indfundet  sig  hos  ham,  han  hersker  over  Landct 
Sarabla,  udmærker  sig  ved  siue  forskjclligfarvede  Vaaben,  saaledes  er  hans 
Sk^old  rodt,  hans  Brynje  blaa,  hans  Hjœlm  som  Guld  o.  s.  v.  Han  opf0rer 
sig  med  megen  Bram  og  Overmod,  isœr  for  at  veekke  Dronning  Sibilias  Op- 
mœrksomhed,  og  ringeagter  Guitalin.  Han  udœsker  til  Kamp  Berad,  S0n  af 
Teri,  kaster  ham  af  Sadlen,  tager  Hcsten  fra  ham  og  rider  bort  med  dcn  for, 
som  han  siger,  at  vise  den  for  sin  Elskede,  Sibilia  (37).  Paa  Veieu  anraabes 
han  af  Bove  den  skjeglese,  som  beder  ham  vente  paa  sig.  Quinquennas  binder 
den  Hest,  han  har  frataget  Berad,  ved  et  Trœ,  rider  derpaa  imod  Bove  og  kaster 
ham  af  Sadlen,  og  tager  ogsaa  hans  Hest  og  rider  afsted  med.  Gillimer  den 
Skotske  bemœrker  dette,  kalder  paa  Quinquennas  og  beder  ham  vente  sig; 
*de  ride  mod  hinanden.  Her  vilde  Quinquennas  have  kommet  til  kort,  dersom 
ikke  15  hedenske  Mænd  vare  komne  til'  Undsætning,  og  Quin(^uennas  uudslip- 
per  saaledes.  Gillimer  anfalder  imidlertid  den  gjæveste  af  dem,  der  kom  til 
Undsætning,  gjennemborer  ham  og  giver  Bove  hans  Hest.  Dennc  rider  imod 
en  anden  Hedning,  klever  hani  ned  i^ennem  Skuldrenc   og  giver  hans  Hest 


LXXXIII 

lil  Berad.  Disse  íre  ride  nu  sammen  til  Teltenc  og  mede  paa  Veien  Baldvin. 
Berad  fortœller  ham.,  hvorledes  (^iúnquennas  har  skilt  ham  ved  hans  Hest,  og 
at  han  har  rost  sig-  af  Sibilias  Kjærlighed.  Ilerover  bedroves  Baldvin,  og  en- 
sker  Leilighed  til  at  tale  et  Alvorsord  med  denne  Mand  (38). 

Quinquennas   kommer   nu   til  Guitalins  Leir,    hvor   denne  rider  ham  i 
Mode  og  byder  ham  Borge  og  Stœder  med  tilhorcnde  Rij^er  for  hans.  Hjælp. 
Quinquennas    vil    ikke   en   Gang  tage  imod  30  Tusinde  Skjepper  Guld,   men 
fordrer  Dronniug  Sibilias  Kjærlighed  for  sin  Bistand.     Kongen  afslaar  i  Ferst- 
ningen  med  Harme  dutte  Forlangende,   men  gaar  dog  tilsidst  ind  derpaa,  be- 
væget  ved  sine  Mœnds  Bonner,  der  gjere  Knæfald  og  foreholde  ham  Nedven- 
digheden  af  Quinquennas's  IJjælp  (39).     Dronningen   kommer  imidlertid  hjem 
fra  Fuglejagt,  femten  Koní^er  gaa  hende  i  Mede  og  ledsage  hende  til   hendes  , 
Sæde  i  Guitahns  Telt.     Guitalin  omarmer  hende  venligen  og  underretter  hende 
om,  at  han  har  skaffet  hende  en  Elsker,  hvis  Mage  ikke  íindes  i  Verden,  nemlig 
Quinquennas.     Sibilia  tvivler  ikke  om  hans  Tapperhed,  men  beder  ham  vogte 
8ig  vel  for  RoUant  og  Baldvin.     Quinquennas   svarer  hertil,    at  han  vil  give 
hende  sit  Hoved  til  fri  Raadighed,  hvis  iian  ikke  bringer  hende  disse  to  Mœnd 
overvundne  eller  bundue      Quinquennas  og  Guitalin  ere  nu  glade  og  tilfredse^ 
dette  er  ikke  Sibilia,   hun  anraaber  tvertimod  de  Kristnes  Gud,    at   han  skal 
styrke  Baldvin  og  Berad  til  at  overvinde  Quinquennas  (40).     Rollant,  Baldvin 
og  Berad  staa  tidlig  op  en  Morgen  og  ride  hen  i  en  Skov  (Kierovals).     Her 
opdage  de,  at  Quinqnennas  ogsaa  er  paa  Benene   med  400  Tusinde  vœbnedc 
Riddere.      RoUant  vil  nu  diage  paa  Speideri  med  sine  Folk  og  vise  Hednin- 
gerne  sit  Mærke,  og  byder  de  to   andre   holde  sig  skjult  i   Skoven,    idet  han 
tillige   underrettcr  dem  om,    at  lian  vil  give  Dronning  Sibilia   til  sin  Broder 
BaUlvin,  hvilken  Ytring  vækker  alles  Latter  (41).     Rollant  rider  nu  frem  og 
viser  Hedningerne  sit  Mœiké,      Qninquennas    bliver  ham  vaer,   rider  hen  mod 
hara  og  sp0rger,    hvem  han  er.      Rollant  fortæller,    át   han  er  fodt  i  Staden 
Nafari   af  Fadei-en  Vafa,    han  er  af  ringe  og  fattig  Æt,    er  nylig   slagen  til 
Ridder  af  Bove   den  skjeglese,    og  er  stillet  paa  Post   her,    for   at  melde  de 
Kristne,  naar  Saxcrne  nærme  sig,  og  beder  derfor  Quinquennas  om  i  Fred  at 
liUade  ham  at  bringe  sine  Kammerater  disse  Tidender.     Quinquennas  opfordrer 
ham  da  til  at.udltvcre  sin  Hest  og  sine  V^aaben,   som   han   (Quinquennas)  vil 
skjenke  sin  Hestesvend  til  Jul  eller  Paaske.     RoUant   cr  fattig  og  har  vanske- 
ligt  for  at  erstatte  Tabet  af  disse   Ting,   og  vil    derfor   heller   friste   at  taale 
kolde  Vaaben  i  sit  Kjed,    end   uprevet  give   dem  fra  sig.     Da  Quinqnennas 
hörer  ham  bruge  store  Ord,  vil  han  forswge,   hvorvidt  hans  Dygtighed  svarer 
til  hans  Ord  (42).     De  hugge  nu  los  paa  hinanden,  og  Rollant  hngger  en  Del 
af  Hjelmen  og  Skulderbenet  af  Quinquennas.      Denne   besvœrger   ham  nu  at 
8ige  8ig,  ora  han   virkclig  er  den,    han  har  udgivet   sig  for,    eller  en  anden. 
Rollant  vil  da  ikke  længer  skjule  sitNavn  og  giver  sig  tilkjende.     Quinquennas 
beklager  sig  over,  at  han  har  narret  ham,  han  veed,   at  Saar  af  Svœrdct  Dy- 
rumdale  ikke  kunne  læges,  og  overgiver  ham  nu  sit  Sværd,   thi   lian  vil  ikke 
kjæmpe  med  ham,  om  han  end  derved  udsætter  sig  tor  Hirdmœndenes  Spot. 
RoUant  smiler,  da  han  horer  dette,  rider  hen  og  tager  ham  ved  Hjelmvisiret 
og  kaster  ham   af  Hesten,    fyrer  ham    derpaa  overvunden  efter  sig  (43).     De 
Franske  forfolge   nu  efter  en  hefiig  Kamp   Saxerne    lige   til    Guitalins   Telte. 
Sibilia  kommer  den  Dag  hjem   fra  Bad,    hun   gjcnkjender  sin  egen   Hest,   der 
rides  af  en  Frauskmand,  som  forfelger  en  hedensk  Riddcr  og  fælder  ham  nede 
ved  Rinbreddcn.      Sibilia   besvœrger   ham    at   sige  sit  Navn.      Han    giver  8ig 

VI* 


LXXXIV 

tilkjende  som  Baldvin  og  er  redebon  til  hendcs  Tjeneste.  Sibilia  fortæUer 
ham^  at  Gnit-alin  har  givet  hcnde  til  Quinquennas,  og  at  hun  aldrig  kan  skjenke 
Baldvin  sin  Kjærlighed  fer  denne  er  bragt  af  Dage.  Baidvin  mclder  hende  da 
dcn  glædelige  Tidende,  at  Quinquennas  er  RoUants  Pange.  Sibilia  og  Baldvin 
vexler  nu  venlige  Ord,  indtil  Berad  og  Bovc  komme  til  og  bebreide  Baldvin, 
at  han  taler  med  Sibilia,  idet  de  ytre,  at  det  ikke  er  raadeligt  at  tro  en  hc- 
densk  Kvinde  (44). 

Rollant  bringcr  Quinquennas  som  Fange  til  Karl  Magnus,  han  er,  siger 
Rollant,  dcn  raskeste  Mand  og  Sibilias  Elsker.  Karl  Magnus  svarer,  at  lian 
vil  formæle  Sibilia  med  Baldvin,  saasnart  Guitalin  er  ovcrvunden.  Ilcdnin- 
gcnie  flygte  imidlcrtid  hjem  til  Guitalins  Lcir  og  fortælle  Jiam  sit  Ncdcrlag  og 
.  Quinquennas's  Tilfangetagclse.  Guitalin,  dcr  sidder  ved  Skakbordct,  da  han 
faar  denne  Undcrrctning,  overvældcs  af  Sorg.  Sibilia  kommer  undcr  dette 
hjem  og  fordrcr,  saasnart  hun  faar  0ic  paa  Guitalin,  sin  Gave,  dct  cr  Quin- 
quennas  af  Sorabla  (45).  Imidlcrtid  kommcr  Guitalins  Farbrodcr,  den  tappre 
Estorgant.  Guitalin  fortællcr  ham,  at  Karl  Mngnus  har  sat  sin  Villie  igjen- 
nem,  lian  liar  byggct  Broen,  saa  at  hver  3Iand  nu  kan  gaa  over,  og  Oliver 
og  Rollant  have  sagt,  at  Guitalin  ikke  skal  liave  saa  megct  af  sit  Rigc,  soni 
er  vœrdt  en  Penning.  Estorgant  siger,  at  alle  ere  Ðedscns,  som  slaas  med 
ham,  og  i  Morgcn  skal  han  vise  Karl  Magnus  mcre  cnd  100  Tusinde  vœbnedc 
Riddere.  Sendemanden  Dorgant  bringcr  nu  Udfordring  fra  Guitalin  til  Karl 
Magnus,  at  han  skal  lcvcre  ham  Slag  den  felgendc  Dag  eller  imodsat  Fíild 
trække  sig  tilbage.  Dorgant  bcr^mmcr  sine  Folk  og  tvivler  paa,  at  Karl 
Magnus  har  nogen,  som  kunnc  stilles  imod  dem.  Karl  Magnus  ^cndrivcr 
ham,  og  modtager  Kampen  (46).  Dorgant  kommer  tilbage  raed  det  Budskab, 
at  Karl  Magnus  skal  vœre  fœrdig  til  Kampen  den  felgcnde  Morgen,  og  at  hans 
Mænd  crc  mere  lystne  paa  Strid  end  paa  Vin  eller  Mad,  naar  de  cre  mcst 
terste  cller  hungrige.  Éstorgant  spaar  dem  en  brat  Ded.  Sibilia  bedcr  ham 
ikke  givc  sig  af  mcd  at  spaa,  da  Udfaldet  forst  vil  vise,  hvera  der.  kan  rosc 
sig  af  Scieren.  De  gjere  nu  sine  Forbercdelscr  paa  begge  Sider  (47).  Karl 
Magnus  selv  og  hans  Frœhde  Roilant  væbne  sig.  RoUants  Hest  Velantif  f^res 
nu  frem,  hvilket  aldrig  fandt  Sted  uden  under  tvingende  Omstœndighedcr. 
Karl  Magnus  bcstemraer  nu  i  hvilkcn  Ordcn  hans  Tropper  skulle  gaa  i  Kam- 
pen  (48).  Karl  Magnus  har  nu  ordnct  sinc  Fylkinger,  og  givet  hver  Hundred- 
skare  ct  Banner.  Rollant  og  med  ham  20  Tusinde  farer  ind  i  en  Skov  ikke 
langt  fra  Rin.  Dctte  var  dct  yndigste  Sted  i  Verdcn,  en  fortrinlig  Kihle  var 
dcr  og  gr0nt  trindtom  den,  did  pleiede  Saxcmes  Kvinder  at  komme  for  at 
drikke  og  kjele  sig.  Sibilia  og  en  Mœngde  Kvinder  mcd  hende  ere  komne 
hid  for  at  iagttage  Kampcn.  Herhen  kommer  nu  ogsaa  Karl  Magnus  mcd  sin 
Hær,  han  tiltalcr  sine  Mœnd,  og  sættcr  sin  Lid  til  Gud,  som  altid  fer  har 
hjnlpct  dem,  at  han  fremdelcs  vil  holde  sin  Haand  over  dem.  Allc  Fransk- 
mœndcnc  bede  Gud  bevarc  Kongcns  Liv  (49).  Guitalin  talcr  ogsaa  til  sine 
Mænd,  hvis  Karl  Magnus  fanger  ham,  vil  han  Hdelæggc  deres  Land  og.hnggc 
Hovcdct  af  ham  mcd  sit  Sværd  Jovis  (Gaudiola),  men  den  samme  Skjcbne 
skal  ramme  Karl  Magnus,  hvis  Guitalin  faar  fat  i  ham.  Saxeme  svarc,  at  för 
skulle  alle  Franskmœnd  blive  dræbte,  end  nogcn  slig  Ulykke  skal  trœffe  Gui- 
talin.  Kongen  takker  dcm  og  beder  Maumct  og  Terrogant  velsigne  dem  for 
dcrcs  Ord.  Segun,  en  Mand  udmærket  vcd  Stolthed  og  Overmod,  bærer  Gui- 
talins  Banncr,  hvorpaa  der  var  malet  en  gylden  Hanc,  hvornf  dcr  lyste  20  Mií 
til  alle  Kantcr,  naar  Solen  skinncdc  paa  dcn  (50). 


LXXXV 

Kampen  begynder  nu.  Boldvin  er  den  farste,  for  hvem  der  ílyder  Blod, 
han  kaster  en  Hedning  af  Sadlen  og  fælder  ham  ded  til  Jorden.  Der  kjæmpes 
paa  begge  Sider  med  vexlende  Held,  den  stolte  Segun  fældeB  til  Jorden  af 
•Baldvin,  til  ator  Glæde  for  _Frantíkmœndeue.  Kong  Margamar  ridef  derpaa 
imod  en  Franskmand  og  fælder  ham  dod  af  Hesten,  og  bemægtiger  sig  denne. 
Guitalin  takker  ham  herfor,  og  onsker,  at  d«(  maa  gaa  ílere  saaledes  (51). 
Karl  Magnus  moder  i  Striden  Guitalin  og  kaster  ham  af  Hesten.  HansFader- 
broder  E^torgant  kommer  ham  til  Hjœlp  med  mcre  end  10  Tusinde.  Deunes 
mærkelige  Hest  beskrives.  Den  havae  for  ^æret  i  en  Rises  Besiddeise,  den 
var  fodt  i  et  Bjerg,  hvor  en  Slange  havde  opfodt  den  ved  sin  Die.  Den  aad 
ikke  Korn,  som  andre  Heste,  men  friskt  raat  Kjod.  Vikinger  havde  tagetden 
i  Bjerglandet  og  dræbt  alle  dens  Vogtere,  og  siden  havde  de  solgt  den  for 
20  Borge  ©g  20  Stæder  med  alt  tilliggende  Land.  Den  var  paa  deu  ene  Side 
af  Ryggen  sort,  paa  den  anden  Side  abildgraa,  havde  et  smukt  Hoved,  og 
syntes  ligesom  blomsterfarvet  over  hele  Legemet;  dens  Top  var  saa  sid,  at 
den  naaede  ned  under  ílovskjegget,  og  den  syntes  at  vœre  af  Guldfarve. 
Estorgant  rider  hen  til  Guitalin  og  sætter  ham  op  paa  en  anden  Hest,  og  fæl- 
der  derpaa  ílere  Franskmænd,  til  stor  Sorg  for  Karl  Magnus.  Tilsidst  kom- 
mer  dog  Baldvin  til  og  bader  sit  Sværd  i  hans  Hjerteblod.  En  Stund  liave 
nu  attcr  Saxerne  Overhaaitd,  og  50  Riddere  storme  ind  paa  Baldvin,  som  nu 
ogsaa  maa  af  Hesten.  Karl  Magnus  iler  ham  til  Undsætning.  I  en  Kamp 
med  Kong  Margamar  strax  efter  overmander  Baldvin  denne,  springer  op  paa 
hans  Hest,  og  taler  nu  haarde  Ord  til  Hedningerne  og  er  bister  som  en  Love. 
Guitalin  sœtter  Homet  for  Muuden  og  blæser,  og  nu  kommer  hans  Broder 
EUnidan  ud  af  Skoven  med  sin  Hær  og  tudcr  i  sit  Horn  (52).  Ved  denne 
Hornblæst  vækkes  Rollants  Opmærksomhed,  han  aner,  at  Karl  Magnus  beho- 
ver  hans  Hjælp,  og  rider  afsted  til  Kampen,  som  nu  fornyes.  Elmidan  blæser 
i  8it  Honi,  saa  at  alle  Fjelde  i  Nærheden  bæve.  RoUant  faar  Lyst  til  Hornet, 
han  rider  frem  og  moder  Elmidan,  giver  sig  tilkjende  for  ham,  og  en  hefiig 
Kamp  begynder  imellem  dem.  De  styrte  begge  af  sine  Heste  og  kjæmpe  til 
Fods,  og  Enden  bliver,  at  Rollant  hugger  Hovedet  af  Elmidan,  og  tager  hans 
Horu  og  Sværd.  RoUant  sætter  nu  Hornet  for  Munden  og  blæser  3  Gange, 
og  nu  vide  allc  Kristne  og  Hedninger,  at  han  har  overvundet  Elmidan.  Gui- 
talin  flygter,  og  RoUant  forfolger  de  Flygtende  (53).  Baldvin  kalder  trende 
Gange  paa  Guitalin  og  beder  ham  bie.  Guitalin  vender  sin  Hest,  de  ride  mod 
hinanden  og  styrte  begge  af  Hestene,  og  kjæmpe  nu  til  Fods.  Tilsidst  over- 
giver  Guitalin  sig  til  Baldvin  (54). 

Guitalins  Sonner  redde  sig  nu  til  sin  Faders  Leir,  og  skylde  de  raske 
Heste  sin  Frelse.  Sibilia  sporger  dem  om  Tidender.  De  fortælle,  at  Guitalin 
er  tagen  til  Fange,  men  Ehuidan  og  Margamar  dræbte.  Dronning  Sibilia 
flygter  nu  med  sinc  Sonner  ud  af  Landet.  Bnldvin  overgiver  Guitalin  til 
Rollant.  Guitalin  falder  Rollant  til  Fode  og  beder  om  ikke  at  blive  fort  frem 
for  Karl  Magnus.  RoUant  betyder  ham,  at  hau  maa  folge  ri\ed  til  Paris,  for 
der  at  faa  sin  Dom,  om  han  skal  leve  eller  do.  Karl  Magnus  lader  Saxlaud 
kristne  og  iudsættcr  Hovdinge  til  at  styre  Landet.  Ved  Hjemkomsten  til 
Fraukrig  demmes  Guitalin  til  Fœngsel,  en  Lænke  lægges  paa  hans  Fndder, 
der  er  saa  tung,  at  ikke  fire  Mænd  kunne  bevæge  den.  Bedrc  havde  det 
været  for  ham  at  falde  i  Striden,  end  at  leve  med  slig  Skam  og  have  Doden 
i  Vente.     I  dette  Fængsel  lod  han  sit  Liv  (55). 


LXXXVI 

VI. 
Koxxc^  Karl  Magnns  holder  Jul  i  Paris  i  Slottct  Lemunt  med  sine  Jœvnin- 
ger;  der.  kommer  paa  Tale  at  drnge  raed  Ilær  til  Spanien  modKongMarsilins, 
naar  Aaret  er  saa  vidt  freraskredet,  at  Hestene  kunne  finde  det  tilstrækkelige 
Foder  paa  Veicn.  Imidlcrtid  kommer  en  Hedning  fra  Syrland.  Garsia,  ridende 
til  Kongens  Hal  og  moder  paa%Vicn  tre  af  Konfrens  Mœnd,  hvcm  han  spor- 
ger  efter  dcres  Hcrre,  læggende  til,  at  han  tjener  dcn  Konge,  der  ikke  skattcr 
dem  hoicre  cnd  en  Sporc.  Disse  visc  h*m  da  Vei  til  Kongcn,  hvem  hán  kan 
kjende  paa  det  hvide  Skjeg,  og  beskrivc  tilligc  for  ham  RoUant  og  Olivcr, 
som  han  vil  finde  ved  hans  Side.  Hcdningcn  ensker  alt  Ondt  over  Karl 
Magnus  (1).  Han  frcmtrœder  da  for  Kongen,  siger  hvcm  han  er,  og  erklærer 
ingen  Hilsen  at  havc  til  ham  fra  sin  Hcrre,  "udstoder  Forbandclser  over  ham 
og  Rollant,  hvcm  han  œskcr  til  Tvekamp,  vis  paa  at  skulle  ovcrniande  ham. 
Rollant  smilcr  ad  hans  pralende  Ord,  og  tillader  ham  at  brngc  hvad  Ytringer 
han  vil,  da  ingcn  Ovcrlast  derfor  skal  ham  vederfares,  og  tilbydcr  ham  Tve- 
kamp  om  8  Dagc.  Hedningcn  bruger  atter  store  Ord,  og  roser  sig  af  med  sit 
Svœrd  (Curcre,  Cured)  for  8  Maanedcr  siden  at  have  fœldet  tusinde  Frnnsk- 
mœnd.  RoUant  sporgcr,  hvor  det  fandt  Sted  Han  fortœller  da,  at  Rom, 
Karl  Magnus's  gode  Stad,  var  odclagt,  og  utallige  Menncsker  der  vare  dræbtc, 
og  han  selv  havde  brugt  sit  Sværd  saa  godt,  at  hans  Arm  i  9  Dage  derefler 
var  hoven.  De  Tilstedeværende  fare  nu  op,  og  Estor  dc  Langres  styrter  ind 
paa  ham  med  en  Stav,  men  Rollant  tager  sig  af  ham  og  erklærer  sig  som 
Borgen  for  hans  Sikkerhed.  Imidlertid  har  en  Ridder  fra  dcn  hellige  Gilcps 
(Giles)  Stad,  d.  e.  cn  Proven^aler,  lurct  sig  paa  ham  bagfra  og  kaster  ham  til 
Jorden ;  han  er  dog  snart  igjen  paa  Benene  og  hugger  Hovedet  af  Ridderen. 
fiaa  det  triller  frem  for  Kongens  F^dder.  Franskmændene  fordre  nu  hans 
Dod,  og  Hedningen  lavcr  sig  til  at  forsvare  sig  til  det  Yderste,  men  efter  For- 
maningcr  fra  Kongen  og  Rollant,  overgivcr  han  tilsidst  sit  Sværd  til  denne 
sidste,  og  opfordres  af  ham  til  at  fremkomme  racd  sit  egentlige  Ærinde  (2). 
Hedningen  frcmtræder  da  for  Kongcn.  og  erklærer  at  hans  Ærinde  fra  Kong 
Garsia  er,  at  omvende  Karl  Magnus  til  Hedendommcn,  og  dersom  han  falder 
til  Foic,  vil  han  benaade  Karl  Magnus  med  Normandi  og  alle  Havne  i  Eng- 
land,  Rollant  skal  faa  Rusland,  Olivcr  Slavonicn,  men  Frankrig  har  han  be- 
stemt  for  Floriz,  Son  af  Alie  hin  rode  Konge,  denne  skal  have  Frankrig,  og 
hans  Arvinger  efter  ham.  Karl  Magnus  opfordrer  sine  Hovdinger  til  at  ytre 
8ig  i  denne  Anledning,  og  alle  svare  enstemmig,  at  de  aldrig  villc  taale,  at 
Hedningerne  faa  fast  Fod  i  Frankrige,  og  naar  de  ti*æffe  Kong  Garsia  paa 
Kamppladsen,  skal  han  ikke  slippe  derfra  med  Livet.  Herpaa  svarcr  Hednin- 
gen  mcd  Ilaan.  Hcrtug  Nemes  sporgcr  derpaa,  hvor  de  da  skulle  stade  sam- 
men  mcd  Garsia,  og  om  dennc  virkclig  drister  sig  til  at  holde  Slag  med  Kong 
Karl  Magnus.  Hedningen  svarer,  at  Garsia  har  100  Tusindc  tappre,  vel  bc- 
væbnede  Mænd,.  og  at  de  skulle  træfTe  ham  i  Lombardiet  vcd  hans  Stad  Abilia, 
der  ligger  mellem  tvende  Vande,  skjont  han  tvivlcr  paa,  at  mangc  af  Karl 
Magnus^s  Mænd  tor  kjæmpe  for  ham  dcr.  Men  hvad  Nemcs  angaar,  raadcr 
han  ham  som  gammel  og  skrobelig  at  forblive  hjcmme  og  passc  paa  Paris  og 
Bine  andrc  Stædcr  og  Slotte,  at  ikke  Kragcr  og  Skader  og  audre  urene  Fugle 
skulle  antaste  dcm  (3).  De  heftige  Ytringer  af  Otvel  (det  er  Hcdningcns 
Navn)  vække  RoUants  Harme,  og  han  svœrger,  at  han  oicblikkelig  skulde  lide 
Doden,  dersom  han  ikke  selv  var  Borgen  for  hans  Liv.  Otvel  opfordrer 
Rollant  til  at  bcstemrae  dercs  Tvekamp  til  den  falgcnde  Dag,   hvilket  denne 


Lxxxvir 

gaar  ind  paa.  —  Karl  Magnua  vil  vide  Otvels  Slœgt.  Han  nœvner  Bom  sin 
Fader  Kong  Galien  den  kjække^  der  har  drœbt  med  sine  Hœnder  ligesaa 
mange  Mænd,  som  der  findes  Indvaanere  i  hele  Karl  MagTius's  Rige;  Kong 
Garsia  er  hans  Frœnde  og  Fernagnli,  der  raadede  for  Nazaret,  hvem  RoUant 
drœbte,  var  hans  Farbroder,  og  i  Morgen  agtcr  han  at  hœvne  denne,  hvis 
Maumet  vil  staa  ham  bi.  Kongen  beklaírer,  at  en  saa  g^jæv  Mand  ikke  skal 
vœre  kristen.  Karl  Magnus  befalcr  derpaa  sin  Skutilsvend  at  sorge  for  hans 
Herbergc  og  Forpleining,  og  anbefaler  tiliige  tre  af  eine  Riddere  at  tage  sig 
af  ham  (4). 

Karl  Magnus  og  Rollant  bivaane  Messen  om  Morgenen  og  ofre  iKirken. 
Derefter  egj^er  Otvel  i  sin  Hidsighed  Rollant  iil  Tveknmpen.  Tyve  Hertuger 
ifere  nu  Rollant  hans  Rustning  og  Vaaben,  oí^  alle  ledsage  ham,  efter  at  han 
har  modtaget  Karl  Magnus's  Velsignelse,  til  Kamppladsen  mellem  de  to  Floder 
Seine  og  Marne  (5).  Otvel  anmoder  derpaa  Karl  Magnus  om  Vaaben,  Hjejm 
og  Brynje,  Spyd  og  Merke,  thi  Svœrd  og  Hest  har  han,  de  bedste  i  Verden. 
Kongedatteren  Belesent  med  sine  Damer  ifere  ham  hans  Vaaben,  og  formaner 
ham  ved  Afskeden  til  at  forsvare  sig  godt  mod  Rollant.  Oddgeir  danske  og 
Hertug  Nemes  lcdsage  nu  Otvel  til  Kamppladsen,  hvor  Rollant  venter  ]iam  (6), 
Karl  Magnus  stiger  op  paa  Slotstinderne,  hvorfra  han  giverSignal  til  Kampen. 
Kjœmperne  hugge  da  drabeligen  los  paa  hinanden  og  fælde  hinandens  HcBte. 
Karl  Magnus,  i  Ængstelse  ovcr  den  tvivlsomme  Kamps  Udfalíl,  falder  paa 
Knœ  med  Ben  til  Gud-  om  Seier'  for  Rollant.  Rollant  opfordrer  Otvel  til  at 
blive  kristen  og  at  modtage  af  Karl  Magnus  gode  Gaver  og  hans  Datter  Bele- 
sent.  Otvel  erklœrer  den  for  en  Nidding,  som  lader  sig  belære  af  Rollant,  og 
tror  selv  at  være  dennes  Mester.  Striden  fortsœttes  endnu  hidsigere  (7).  Det 
er  nu  kommet  dertil,  at  deres  Forsvarsvaaben  ere  aldeles  senderhugne.  Fransk- 
mændene  kaste  sig  nu  paa  Knœ  med  Bon  til  Gud  om  Hjœlp  for  Rollant.  Gud 
benherer  dem,  og  den  Hellige  Aand  daler  som  en  snehvid  Due  ned  over  Otvel 
og  virker  hans  Omvendelse,  Hedningen  fomægtei>  sine  Guder  og  bekjender 
Kristus,  og  de  to  Kjæmpende  falde  hínanden  om  Halsen.  Karl  Magnus  og 
hans  Hevdinger  ile  med  Glæde  hen  imod  dem.  Rollant  beder  nu  Kongen  om 
at  kristne  ötvel  og  give  ham  Belesent  til  Ægte.  Otvel  debea  i  den  hellige 
Marias  Kirke  af  Erkebiskop  Turpin,  og  Kongen  holder  ham  selv  imder  Daa- 
ben  (8).  I  dette  0ieblik  kommerBelesent  til,  hun  er  deilig  mellem  Kvindeme 
Bom  Rosen  og  Liljen  mellem  de  andre  Blomster.  Kongen  tager  hendes  Haand 
og  trolover  hende  med  Otvel,  o^  giver  ham  i  Medgift  med  hende,  foruden 
mange  andre  Lande,  hele  Lombardiet.  Belisent  giver  gjerne  sit  Samtykke. 
Otvel  beder  om  Udsættelse  med  Bryllupet  til  han  har  erobret  Lombardiet  og 
Attilia  og  fældet  Kong  Garsia  og  alle  dem  af  híins  Folk,  som  ikke  ville  an- 
tage  Kristendommen.  Efter  et  prœgtigt  Aftensmaaltid  begiver  man  sig  til 
Hvile  om  Natten  (9). 

Ved  Daggry  blvaaner  Kong  Karl  Magnus  Ottesangen.  Derefter  stevner 
han  sine  Mænd  til  sig,  og  paa  dette  Mede  bestemmes,  at  man  Bka4  vœre  fær- 
dig  tíl  Toget  mod  Kong  Garsias  ved  Begyndelsen  af  April  Maaned.  Kongen 
eender  imidlertid  Breve  over  alt  sit  Rige  for  at  udbyde  almindelig  Leding,  og 
hver  den,  som  paa  Grund  af  Sygdom  ikke  kunde  komme,  skulde  give  fíre 
Penninge  til  den  hellige  Dionysius's  Kirke  (10).  Der  samler  sig  nu  til  Paris 
bevœbnede  Mœnd  i  Tusindcvis  fra  aile  Karl  Magnus's  Riger.  Den  ferste  April, 
da  Grœsset  var  spiret  frem  paa  Marken,  drager  Kong  Karl  Magnus  afsted  mod 
KoÐg  Garsia,  og  tager  Veien  om  St,  Denis.     Kvjndeme  grœde,   bande  Koag 


LX  XXVIII 

Garsia  o^  bínle  Gud  om  Scier  fo^  Karl  Magiius  (11).  RoUant  og  háns  Folk 
drage  i  Spidsen,  Hcrtug  Nemes  er  tilbage  for  at  vogte  Landet.  Belisent  led- 
sager  Otvcl,  ridende  paa  et  Mulæsel,  der  i  Hurtighed  ikke  stod  mcget  tilbage 
for  en  Galci  paa  Soen.  De  drage  nu  gjenncm  Burgundien  og  ovcr  Mundiu- 
Qeld  og  komme  i  Nærheden  af  Staden  Attilia.  Her  tage  dc  Nattekvartcr,  serge 
for  Hcstene  og  plcie  dc  Sygc.  Karl  Magnus  er  imidlertid  ikke  ledig,  han  la- 
der  slaa  cn  Bro  ovcr  Flodcn.  Mcdcns  andre  efter  fuldendt  Arbeide  gaa  hjem 
til  sin  Aftensmad,  vœbne  Rollant,  Oddgeir  og  Olivcr  sig  og  drage  uden  de 
0vriges  Vidcnde  ovcr  Bropn  ud  paa  Eventyr  (12).  Imidlcrtid  have  ogsaa  paa 
den  anden  Srde  4  Kjœmpcr  vœbnet  sig,  Balsamar  af  Minan  (Ninivc),  Corsables, 
Askancr  og  Klarcs,  og  drage  ud  i  ligncnde  Hensigt,  dc  udstHde  Trusler  imod 
Rollnnt  og  Oliver,  isœr  trues  Rollant  haardt  af  Klares,  som  har  sin  Broder 
Samson  at  hævne  j^aa  ham  (13).  Ðisse  stwde  nu  sammcn  mcd  de  tre  Jœvnin- 
ger,  dcr  opstaar  en  Kamp,,  hvori  Hedningcrne  fældcs  paa  Klares  nær,  dcr  cfler 
forgjœvcs  Forsog  paa  at  liævne  sine  Kummerater  tilsidst  overgivcr  sig  (14). 
Idct  de  nu  drage  afatcd  mcd  sin  Fange,  mode  de  cn  Hær  af  ct  Tusinde,  et 
Hundrcde  og  syv  Riddcre.  ^  De  se  ingen  anden  itdvei  for  sig  end  at  indlade 
sig  mcd  den  store  Ovcrmagt,  og  loslade  iraidlertid  sin  Fange  Klares  (15). 
Der  opstaar  nu  en  hcflig  Kamp,  hvori  de  tre  Jævninger  gjere  Underverker  nf 
Tapperhed  og  fœlde  mange  Hedninger.  Disses  Anforer,  Karmel  af  Sarabia, 
rider  nu  til,  skjœlder  sine  Mænd  ud,  fordi  de  lade  sig  kue  af  3  Mænd,  farer 
'les  paa  Oddgeir,  hvem  han  saarcr  og  kastcr  af  Hcsten.  Rollant  ytrer  sin 
Sorg  herojpcr.  Nu  rider  Hedningcn  Alfage  frem,  en  Frænde  af  Kongedattercn 
Esklavenie,  der  havde  skjenket  ham  et  guldsommct  Mærke,  han  anfalder  Oliver 
og  kaster  ham  af  Hesten,  dog  uden  at  saare  ham.  Denne  springer  rask  op 
paa  sin  Hest  igjen,  og  Kampen  fortsœttes  til  end  mere  Uieilighed  for  Fransk- 
mœndene  (16).  Oddgcir  kjœmper  nu  tappert  til  Fods  med  sit  Svœrd  Kurtein, 
og  bcfinder  sig  i  stor  Forlcgenhcd,  men  frelscs  af  sin  forrige  Fange  Klares, 
der  endog  dræber  Huvding^n  Moables  for  hans  Skyld.  Klares  skaffer  ham  en 
Hest  og  ladcr  ham  ved  tyve  Mænd  ledsage  til  sin  Kjœreste,  den  smukkc  Kongc- 
datter  Alfamis.  Hun  var  med  to  Damer,  Gaute  og  Belamcr,  gaaet  ud  i  sin 
Have  at  drago  frisk  Luft.  Hun  tag'er  vel  imod  Oddgcir,  hendes  Dftmcr  afi'orc 
ham  hans  Vaaben,  de  pleic  hans  Saar,  bringe  ham  til  Scngs,  og  give  liam  af 
de  sode  tJrter,  som  Gud  sattc  i  den  Have,  dcr  heder  Heilivaag.  Han  falder 
treet  i  Sevn  og  vaagncr  sund  og  frisk  (17).  Rollant  og  Oliver  vedligchoide 
imidlertid  Kampcn  med  Hedningeme  og  fælde  cndnu  14  af  dem,  skjont  tvungne 
at  trække  sig  tiibage  for  Overmagten  (18).  . 

O.tvel  har  imidlcrtid  savnet  de  tre  Jævninger,  Rollant,  Olivcr  og  Odd- 
geir,  og  aner,  hvor  dc  cre  (tragnc  hen.  Han  samlcr  sinc  og  Belcscnts  Skarcr, 
7(X)  Mand,  eftcr  at  have  opfordrct  Karl  Magnus  til  at  angribe  Hedningernc,  og 
de  drage  alle  ovcr  Brocn.  Otvel  ridcr  ct  Pileskud  foran  sinc  Mænd,  han  har 
over  sin  Rustning  et  uskatterligt  Klædc  af  fortrinlige  Egenskaber,  som  Ild  og 
Lue  ei  kan  fortœre,  og  som  lagt  paa  cn  dodclig  saarct  Mands  Legemc,  om  ci 
mere  deraf  cnd  cn  Pengcs  Vœrd,  oieblikkclig  hcll)rcdcr  ham.  Han  træffer  nu 
Roilant  vcd  cn  Fiskebæk,  og  irettcsætter  liam,  fordi  han  har  vovet  sig  saa 
faatallig  mod  Hcdningeme,  spargcr  ham,  om  lian  agter  alene  at  fortære  alle 
Hedningcrnc,  han  tror,  at  de  vilde  &kaffe  dcm  begge  nok  at  gnave  paa.  Otvel 
faar  nu  0ie  paa  Oliver,  som  er  haardt  bctrœngt  «f  en  hedensk  Hevding,  liau 
forfwlger  og  fældcr  dcnne.  Hcrefter  opstaar  en  hcftig  Kamp,  hvori  navnlig 
Engiler  udmœrker  sig  ved  at  fœlde  en  Mængde  Hedninger  (19).     En  Hedning 


LXXXIX 

Drafanz  (Arapa)  fra  Florient  egger  Klares  til  Kampen,  denne  fœlder  nu  Fola- 
dralemane  (Drol  af  Alemanne)  raidt  imellem  mange  Franskmœnd.  Arapa  fœl- 
der  derpaa  Girard  af  Orliens,  men  bliver  derpaa  selv  dræbt  af  Otvel.  uagtet 
hau  er  hans  Frœnde.  Kong  Klares  fælder  mange  og  trœnger  sig  iojennem 
Franskmændenes  Hær,  hvor  alt  maa  vige  for  ham,  og  kommer  usaaret  til  sine 
Folk;  han  rider  afsted  med  dem  til  Staden,  og  muder  Hovedkongen  Garsiaa 
Folk,  det  var  20  Tusinde,  og  nu  mon  Kampen  begynde  paa  ny,  dersom  Da- 
gen  strœkker  til.  Klares  hœver  atter  sit  Banner  (20).  Klares  madernuOtvel, 
og  sptirger,  hvem  han  dog  er,  der  i  Dag  har  gjort  slig  Odelæggelse  paa 
Kong  Garsias  Foik.  Otvel  svarer,  at  han  er  Spn  af  Galien  den  kjække,  hans 
Moder  hed  Dia,  og  at  han  har  autaget  Krístendommen,  og  af  Karl  Magnus 
faaet  Lombardiet  og  hans  Datter  Belesent.  Klares  formaner  ham  til  attcr  at 
ty  til  Maumct  og  lover  at  indlægge  et  godt  Ord  for  ham  hos  Kong  Garsia. 
Otvel  afslaar  det  og  erklærer,  hvis  han  kan  fange  ham  eller  Kong  Garsia,  at 
han  skal  hænge  dem  i  den  hoieste  Galge.  Tilsidst  enes  de  om,  ved  Tvekamp 
at  afíqere,  hvis  Magt  er  storst,  Krists  eller  Maumets.  Herefter  skiUcs  de, 
Franskmændene  tage  sig  Natteherberge,  plele  sine  Syge  og  begrave  de  Dede. 
Otvel  iler  nu  til  Karl  Magnus  og  modtages  paa  det  kjærligste  af  Belesent. 
Paa  Karl  Magnus's  Side  holde  Vagt  om  Natten  Hugo  og  Alemannenie,  Hed- 
ningerne  holde  Vagt  paa  sin  Side  og  blæse  i  sine  Horn  hele  Natten  til  Sol- 
opgang  (21).  Kong  Kiares  staar  op  i  Daggry  og  væbner  sig,  lians  forskjellige 
Vaaben  opregnes.  Kongedatteren  Alfamia  ^nsker  Maumets  Velsignelse  over 
ham  veé  Afskeden.  Maumets  Billede  sættes  paa  en  pragtfuld  Marmorvogn  og 
fares  over  Elven.  Klares  kommer  nu  saa  nœr,  at  han  kan  overae  Karl  Mag« 
Ðus^s  Hær,  og  der  overkommer  ham  Ængstelse  for  Kong  Garsias  Skjebne  (22), 
Karl  Magnus  staar  tidlig  op  om  Morgenen  og  begiver  sig  til  Kamp- 
pladsen,  ledsaget  af  Rollant,  Oliver  og  Otvel,  og  en  Mængde  andj;e  Mænd. 
En  Ordvexling  opstaar  mellem  ham  og  Klares,  hvori  denne  fortæller  ham,  at 
han  aldrig  vil  gjense  Frankrig,  og  at  Kong  Garsia  har  skjeuket  hans  Rige  og 
Krone  til  den  tapprc  Ridder  Florient  fra  Subalis.  Otvcl  beder  ham  opgive 
sine  pralende  Ord,  han  skal  værge  Kongens  Sag  med  Vaaben  (23).  Fi*an8k- 
mœndeue  iferc  nu  Otvel  Rustning,  og  de  tolv  Jævuinger  ledsage  ham  til 
Kamppladsen  (24).  Otvel  meder  nu  Klares,  og  er  efter  Aftale  konmien  i 
Tvekanip  at  bevise  Kristi  Magt  over  Mahon  (Maumet),  og  raader  ham  til  at 
tro  paa  Marias  Sen  og  fomægte  Maumet.  Klares  afslaar  dette,  og  begge 
ride  nu  mod  hiuandcn,  og  bcgges  Spydskaft  senderbrydes  i  Sammenstodet, 
og  efter  at  begge  have  tildelt  hinanden  store  Saar,  fældes  Klares  tilsidst  af 
Otvel.  Kong  Garsia  huvdc  sendt  3  Riddere  til  Kamppladsen  for  at  tage  Otvel 
til  Fange,  disse  blivc  overvundne  af  Rollant,  Oliver  og  Knnoen.  Karl  Magnus 
bj'dcr  nu  Franskmændene  rykke  mod  Staden,  Hedningerne  ílygtc.  Kong  Garsia 
og  Otvel  træffe  sammen,  den  sidste  opfordrer  Kongen  til  at  antage  Kristen- 
dommen  og  at  undcrkaste  sig  Karl  Magnus;  da  lian  vœgrcr  sig  lierved,  fælder 
Otvel  ham  i  Kampen.  Faa  ,af  Uedningernc  undkomme  (25)«  Oddgcir  danske 
.skjcnker  Alfanic  Kongedatter  Pardon  og  dem  der  foile  ham  til  Staden,  da 
Hedningerne  tog  liam,  derpaa  iler  han  til  Karl  Magnus,  og  modtages  med 
Glæde  af  ham  og  hcle  Hirden.  Derefter  fcirer  Karl  3íagnu8  Otvels  og  8in 
Datter  Belesents  Bryllup.  Bryllupet  staar  en  halv  Maaned,  og  der  vanker 
Drik  og  Morskab,  som  sjelden  fíndes  i  de  nordiske  Lande.  Derefter  dragep 
Karl  Magnus  hjem  til  Frankrig,  men  Otvel  bliver  efter,  og  med  Uam  en  stor 
Mftngde  Riddere. 


xc 


vn. 

En  Dag  Bpm  Karl  MagTius  har  samlet  alle  Bine  Mtt:nd  om  sig  og  Bidder 
med  Bin  Dronning  under  et  Oliventrœ,  sperger  Iian  hende,  om  hun  vel  veed 
nogen  anden  Konge  i  Verden,  hvem  Krone  og  Rustning  klœder  og  anstaar 
saa  vel  som  liam.  Dronningen  svarer  noget  uforsigtig,  at  hun  veed  En,  der 
er  anseligcre  mellem  sine  Mænd  og  som  bœrer  sin  Krone  hoiere.  Herover 
forternes  Kongen,  og  uagtet  Dronningen  ved  Undskyldningcr  og  Knœfald 
80ger  at  stiUe  hans  Vrede,  truer  han  liende  tilsidst  til  at  navngive,  hvem  hun 
mener.  Ííxm  nœvner  da  Kong  Hugon,  Keiser  i  Miklagard,  hvis  Rige  strœkker 
Big  lige  til  Kappadocien,  og  nyllem  Frankrig  og  Antiochien  kan  ingen  stilles 
ved  Siden  af  ham  undtagen  Karl  Magnus.  Kongen  kalder  nu  sine  Mœnd  til  sig 
og  meddeler  dem  sin  Beslutning  at  drage  til  Jcrusálem  for  at  besoge  den  hel- 
lige  Grav,  og  at  han  tillige  vil  lægge  Veien  om  Miklagard  for  at  trœffe  den 
Konge  Dronningen  har  omtalt  (1).  Karl  Magnus  ^er  sig  nu  rede  med  sine 
Mænd,  de  ifare  sig  Pilgrimsdragt  og  begive  sig  afsted  og  komme  til  Jerusalem. 
Ankommen  der  gaar  Karl  Magnus  og  de  tolv  Jœvninger  med  ham  til  Kirken 
Patemoster,'  hvor  vor  Herre  selv  og  hans  tolv  Apostle  sang  Messe.  Karl 
Magnus  og  hans  Jævninger  sœtte  sig  der  i  Kirken  paa  de  samme  Stole,  som 
vor  Herre  og  hans  Apostle  havde  bcnyttet.  En  Jode  kommer  til  Kirken  og 
,  gribes  ved  dette  Syn  af  Forfærdelse  og  iler  til  Patriarken  med  Bon  at  blive 
debt,  da  han  i  Kirken  har  seet  Gud  selv.og  hans  tolv  Apostle.  Patriarken 
Btœvner  alle  sine  Geistlige  til  sig  og  gaar  i  Procession  til  Kirken,  livor  Karl 
Magnus  ved  hans  Komme  reiser  sig,  gaar  ham  i  Mðde  og  kysser  ham.  Der- 
paa  forklarer  han  Hensigten  med  Bit  Komme,  at  B0ge  Reliqvier.  Patríarken 
0nsker  ham  velkommen,  og  erklœrer,  at  han  nu,  da  han  har  siddet  paa  vor 
Herres  egen  Stol,  herefter  skal  kaldes  Overkonge  over  alle  jordiske  Konger. 
Kongen  faar  da  mange  kostelige  Reliqvier,  som  samtlige  opregnes  (f.  Ex.  den 
hellige  Simeons  Arm,  Lazarus's  Hoved,  af  den  hellige  Stephanus's  Blod,  af 
Jomfru  Marías  Melk).  Han  lader  gjore  et  kostbart  Skrin,  hvor  han  gjemmer 
disse  kostelige  Klenodier,  efter  at  mange  Undergjerninger  i  Forveien  ved  dem 
ere  skeede.  Hernœst  lader  han  en  Kirke  bygge  og  opholder  sig  derefter  fire 
Maaneder  i  Byen.  Han  melder  derpaa  Patriarken  sin  Afreisc,  og  denne  for- 
maner  ham  til  at  vœre  en  stærk  Stotte  for  Krístendommen  mod  Hedningerne  (2). 
Patriarken  ledsager  dem  til  Jerico,  hvor  han  tager  Afsked  med  dem,  og  de 
drage  den  lige  Vei  til  Miklagard.  Paa  Veien  ske  mange  Jertegn  ved  de  Hellig- 
domme,  som  Kongen  farer  med  Big  (3). 

Karl  Magnus  kommer  nu  til  Miklagard,  og  trœflfer  der  Kong  Hugon, 
Bom  er  i  Fœrd  med  at  pl0ie;  hans  Plov  er  af  Guld,  og  han  udf^rer  denne 
Syssel  siddende  paa  en  Guldstol  og  drivende  sine  0xne  med  en  Guldvaand. 
Kong  Hugon  tager  vel  imod  Karl  Magnus,  og  indbyder  ham  til  at  blive  der  et 
Aar  og  at  forsyne  sig  med  sáa  meget  Gods,  som  iian  kan  ^iiske.  Karl  Mag- 
nuB  ytrer,  at  denne  kostbare  Plov  vel  maatte  gjemmes  omhyggeligt.  Hugon 
Bvarer,  at  om  den  end  Ina  der  syv  Aar,  vilde  ingen  forgribe  sig  paa  den. 
Villifer  af  Orenge  (Vilhelm  af  Oranien),  0nsker,  at  han  og  Bertram  havde 
Plovcn  i  Frankrig,  da  skulde  de  nok  ikke  spare  deir.  Hugon  farer  nu  Karl 
Magnus  til  sin  Hal.  Denne  er  overordentlig  pra^tfuld,  Taget  bemalet  med 
forskjellige  Sagaer;  den  er  rund,  en  Stolpe  hœver  sig  1  dens  Midte,  som  hele 
Hallen  hviler  paa,  og  omkring  denne  staa  hundrede  mindre  Stolper,  alle  for- 
gyldte,  og  poa  hver  af  dem  er  anbragt  en  Ðarneskikkelse  af  Kobbcr  med  et 
Klfenbenshorn  for  Mundcn.     Da  Stolpeme  ere  hule  Jnden   i.    trcenger  Vinden 


XCI 


op  i  dera  nedenfra,  og  ved  en  sœregen  Mekanisme  frembrínge  BarnebiUedeme 
vidnnderlige  Toner  gjennem  Homene  og  strække  Fingrene  smilende  ud  mod 
hverandre,  som  vare  de  lcvende.  Karl  Magnus  sanner  nii  sin  Kones  Ord  om 
Kong  Hugon.  Nu  opstaar  en  skarp  Vind,  Hallen  dreier  sig  nu  rundt  som 
et  Mallebjul  under  Toner  som  af  Englesang.  Karl  Magnus  undres  og  forfœr- 
des  over  alt  dette,  og  han  og  hans  Mœnd  kunne  ikke  holde  sig  paa  Benene. 
Hugon  beroliger  dem,  idet  han  forsikrer  dcm,  at  Vinden  vil  sUlle  af  mod  Af- 
tenen,  hvilkct  ogsaa  skcr  (4).  Ved  Aftensbordct  kan  ikke  Oliver  vende  sit 
Blik  fra  Keiserens  Dattcr,  der  er  dcilig  som  en  Rose  og  Lilje.  Der  opvartes 
med  mange  herligc  Retter  af  Dyr-  ög  Fuglevildt,  som  Hjorte,  Vildsvin,  Tra- 
ner,  Gjœs,  Hens,  Paafuglc,  Ænder  og  Svaner,  og  med  Mjed  og  forskjcllige 
Slags  Vin,  og  Gjæstenie  undcrholdcs  mcd  Musik  af  forskjellige  Instrumenter. 
Efter  sluttet  Maaltid  ferer  Kciscren  Kárl  Magnus  og  hans  Jœvninger  til  et 
prægtigt  Kamnxer,  hvor  der  ere  Scnge  af  Kobber  forgyldt,  med  gode  Seng- 
klædcr  (5). 

I  dette  Hus  er  der  en  hul  Stenstolpe,  i  hvilkcn  Keiseren  har  anbragt  en 
Mand,  der  skal  lægge  Mærke  til,  hvad  Franskmœndcne  tage  sig  fore  om  Nat- 
ten.  Saa  snart  de  ere  komne  i  Scng,  bcgynde  Franskmœndene,  efter  sin  Vis, 
at  more  sig  med  lyetig  Skjemt,  og  Karl  Magnus  forcslaar,  at  hver  af  dem  skal 
Tiœvne  en  Idrœt,  som  han  vil  udfore  dcn  folgcndc  Dag  i  3fiklagaard,  og  Karl 
Magnus  gj0r  da  selv  Begyndelscn.  Han  vil  at  Keiséren  skal  ifore  sin  kjæk- 
keste  Ridder  dobbelt  Brynje  og  sœtte  to  Hjœlme  paa  hans  Hoved,  dernœst 
skal  han  sœtte  ham  op  paa  en  fuldkommen  br}'njeklœdt  Hcst,  og  da  vil  Karl 
Magnus  klove  Ridderen  og  Hestcn  og  hugge  Svœrdet  et  Spydskafts  Lœngde 
ned  i  Jord^.  RoUant  vil  faa  Keisercns  Olivanshorn,  med  dette  vil  han  gaa 
udenfor  Stadcn  og  blœse  saa  haardt,  atalle  Porte  og  Dwre  skulle  springe  op, 
og  dersom  Keiseren  ter  kommc  ud,  da  skal  han  blæse  af  ham  Haar,  Skjeg 
og  alle  Klæder  (6).  Oliver  vil  hvile  hos  Keiserdatteren,  og  dcrsom  han  ikke 
hundrede  Gange  paa  ccn  Nat  har  sin  Villie  mcd  hende,  maa  Keiseren  raade 
for  haíis  Liv.  Bcrnard  vil  mode  3  Hcste  i  fuldt  Lob,  lebe  ovcr  de  to  og  op 
paa  den  tredie,  og  kaste  med  fire  Æbler,  medcna  Hestene  ere  i  fuld  Fart,  og 
dersom  nogct  af  dcm  faldcr  ncd,  da  skal  han  give  sit  Hoved  i  Keiscrens 
Vold  (7).  Villifcr  vil  tage  cn  Guldkugle,  som  ellers  ikke  30  Mænd  kunne 
orke,  og  lofte  den  mcd  sin  ene  Haand,  derpaa  vil  han  kaste  den  mod  Stads- 
muren,  saa  at  dcnne  skal  ramle  ned  firc,  40,  Favne  paa  hver  Kant.  Oddgeir 
vil  gribe  om  dcn  Stolpe,  som  holderHallen  oppe,  og  vende  den  om,  saaHallen 
skal  styrtc  ned  (8).  Den  gamle  Ncmes  vil  ifore  sig  to  Brynjer,  med  dem  vil 
lian  hoppe  fire  Favne  h0iere  cnd  Borgens  HBÍde,  og  dcrpaa  sœtte  sig  ned  hos 
Keiseren  og  ryste  sig  saaledcs,  at  alle  Brynjeringene  skulle  springe  fra  hin- 
anden  som  brændt  Halm.  Bæring  vil,  at  Keiseren  skal  tage  alle  de  Sværd, 
som  findes  i  Staden,  og  stikke  deres  Hjalter  ned  i  Jorden  men  sœtte  Oddene 
1  Veiret,  derpaa  vil  han  stige  op  i  det  hfiieste  Taarn  og  lade  sig  falde  ned  paa 
Sværdene,  saa  at  disse  skuUe  senderbrydes,  men  han  selv  skal  slippe  uskadt 
derfra.  Turpin  Erkebisp  vil  bringe  Elven,  der  falder  forbi  Stadcrr,  til  at  over- 
8T0mme  hcle  Miklagard  og  fyldc  hvert  Hus,  hvorvcd  Keiscren  vil  blive  saa 
bange,  at  han  skal  flygte  op  i  det  heieste  Taam  (9).  Ernald  vil  sidde  i  ko- 
gende  Bly,  indtil  det  er  bleven  koldt,  og  derpaa  staa  op  og  rysfe  sig,  saa  at 
ikke  det  mindste  Grand  af  Bly  skal  hœnge  ved  ham.  Eimer  har  en  Hat  gjort 
af  en  80físk,  den  vil  han  tage  paa  sig,  gaa  hen  til  Keiseren,  naar  han  sidder 
ií\  Bords,  og  spise  hans  Mad  og  drikke  hans  Vin  op  for  ham ;  derpaa  vil  han 


XCII 


li8te  sig  bagpaa  ham  og  give  ham  et  Nævehug,  eaa  at  han  skal  falde  frem 
over  Bordet,  og  dernœst  bringe  alle  hans  Mænd  i  Haarene  paa  hinanden  (10). 
Bertram  vil  faa  sig  fire  Skjolde,  med  dem  vil  han  drage  gjennem  alle  Dale 
og  Skove  og  skrige  saa  heit,  at  det  skal  hores  fire  Mii  paa  hver  Kant,  saa  at 
alle  Hjorte  og  Hindc  skulle  flygte  ud  af  alle  Skoveue,  og  ligesaa  Fiskene  af 
Vandene.  Gerin  vll  tage  et  Spyd,  som  er  en  Mands  Byrde,  hermed  vil  han 
skyde  paa  to  Solvpenge,  som  skulle  ligge  paa  Slotstaarnet,  saa  at  deu  ene 
skal  falde  ned,  roen  den  anden  skal  blive  liggende  ubevœget;  derpaa  vil  han 
l0be  saa  raskt,  at  han  skal  tage  Spydet  i  Imften,  for  det  fulder  til  Jorden. 
Naar  Franskmændene  erefœrdige  med  sitSkryderi,  falde  deiSovn.  Speideren, 
som  sidder  skjult  i  Soilen,  har  hele  Tiden  gjort  sine  Bemœrkninger  til  deres 
Ord  (11).  Han  begiver  sig  nu  til  Keiser  Hugon  og  fprtæller  ham  omFransk- 
mændenes  Praleri.  Keiseren  vredes  herover,  og  ytrer,  at  han  har  fortjent 
andet  af  Karl  Magnus  for  sin  Gjœstfrihed  end  Spot  og  Haan,  og  hvis  dc  ikke 
kunne  udf^re,  hvnd  de  have  sagt,  vil  han  hugge  Hovederne  af  dem  (12). 

Den  folgende  3Iorgen  kommer  Kafl  Magnus  fra  Kirke  med  de  12  Jæv- 
ninger.  Keiser  Hugon  gaar  ham  i  Mode,  foreholder  ham  deres  uhoviske  Yt- 
ringer  den  foregaaeudc  Aften,  og  truer  dem  med  Doden,  hvis  de  ikke  udfore 
Biue  Idrœtter.  Karl  Magnus  anforer  til  Undskyldning,  at  de  havde  taget  for 
meget  til  sig  af  Vin,  og  at  det  er  de  Franskes  Sædvane,  naar  de  lægge  sig 
om  Aftnerne,  at  tale  mangt  og  meget,  baade  Visdom  og  Daarskab.  Han  skal 
imidlertid  faa  vide  af  sine  Mænd,  hvad  de  have  talt.  Hugon  klager  over,  at 
de  have  beskjemmet  ham  med  sine  Ord,  og  det  har  været  Takken  for  hans 
Gjæstfrihed,  men  han  vil  sorge  for,  at  de  lade  sligt  fare  for  Eflertiden  (13). 
Karl  Magnus  gaar  med  sine  12  Jævninger  hen  ^nder  et  Oliventræ,  hvor  hau 
beklager  sig  over,  at  Drukkenskaben  saaledes  skal  have  bragt  dem  til  ot  for- 
lobe  sig.  Han  lader  nu  siue  hellige  Reliqvier  frembœre,  kaster  sig  nod  til 
Bon  tiUigemed  de  andre  Franskmænd,  og  beder  Gud  hjœlpe  dem  i  dennc  deres 
Forlegenhed.  Gud  sender  da  siu  Engel,  som  forbyder  dem  for  Fremtiden  at 
spotte  nogen  paa  denne  Maade,  men  beder  dem  dog  at  være  trostige,  da  Gud 
denne  Gang  vil  hjælpe  dem  til  at  udfore  deres  Idrætter  (14).  De  komme  nu 
til  Hugon  og  erklœre  sig  beredte  til  at  staa  ved  sine  Ord,  dog  foreholder  Karl 
Magnus  ham  det  utilborlige  i  saaledes  at  lade  en  Speider  belure  deres  Sam- 
tale.  Hugon  byder  Oliver  fwrst  udfore  sin  Idræt,  hvis  han  ikke  vil  miste  sit 
Hoved.  Han  hviler  da  hos  Keiserdatteren  om  Natten  og  giver  hende  hundrede 
Kys  (15).  Den  folgende  3Iorgen  sauder  Datteren  paa'  Keiserens  Sporgsmaal, 
at  Oliver  har  fuldbvrdet  sin  Villie  med  hende.  ViUifer  udforer  derefter  siu 
Idræt  nicd  Guldkugleu,  han  skyder  dcn  saa  linardt  mod  Stadsmuren,  at  deunc 
styrtcr  ncd  40  Favne  paa  hvcr  Kant.  Hugon  bcklager  denne  Odelœggeise  paa 
sin  Stadsmur,  og  anser  de  Frcmmede  for  Troldmænd.  Karl  Magnus  sporgcr, 
om  han  vil  se  udfort  flere  af  deres  Idrætter.  Hugon  vil,  at  Turpin  skal  fuld- 
byrde  sin  Bedrift,  at  lcde  Floden  ind  i  Staden.  Dette  sker  ogsaa,  Floden 
oversvommer  Eugc  og  Marker,  trænger  ind  i  Stadcn  og  fylder  alle  Huse.  I 
sin  Angst  llygter  Ilugon  op  i  dct  hoicste  Taarn.  Karl  Magnus  og  hans  Jœv- 
ningcr  iiave  taget  Plads  udenfor  Stadcn  paa  en  Vold  undcr  et  Træ.  Hugon 
raaber  til  Karl  Magnus  og  tilbyder  at  blivc  haus  Vassal  og  betale  ham  Skaí, 
dersom  han  vil  frclse  ham  fi-a  den  truende  Fare.  Karl  Magnus  beder  da  til 
Gud,  at  Vandet  maa  iudtage  sit  forrige  Leie,  og  Gud  opfylder  hans  Bon  (16). 
Hugon  indser  nu,  at  Gud  er  med  Karl  Magnus,  og  erklœrer  sig  i  helellærens 
Paah^r  for  hans  Vassal.    Han  ousker  ikke  at  Be  flere  af  Jœvningernes  Idrættcr, 


xcm 


da  de  udferte  ere  ham  fuldkommen  nok.  Karl  Magnus  modtagcrLcnsheilieden 
over  Hugon,  de  gaa  begge  i  en  h^iUdelig  Procession  til  Kirken,  med  sine 
Kroner  paa  Hovedet.  Hugon  bœrer  sin  megct  lavere,  da  Karl  Magnns  er  en 
Fod  og  tre  Haandgreb  höiere  end  Hugon.  Franskmændene  blivc  enige  om, 
at  Dronningens  Ytring  om  Karl  Magnus,  at  nogen  Konge  kunde  stilles  ved 
Siden  af  ham,  var  ubeföiet,  thi  paa  hele  Jordrige  findes  ikke  hans  Lige  (17). 
Turpin  Erkebisp,  som  den  foniemste  af  de  Geistligo,  forretter  den  Dag  i  Kir- 
ken,  og  efler  endt  Tjeneste  begive  alle  sig  til  Hallen,  hvor  et  glimrende  Maal- 
tid  er  anrettct  med  de  herligste  Retter  og  Vine.  Hugon  tilbyder  Franskmœn- 
denc  at  forsyne  sig  af  hans  Rigdomme,  h^'ilket  dog  Karl  Maguus  afslaar,  da 
de  allerede  have  nok.  Vcd  Afskeden  give  de  hinanden  gjcnsidig  Foræringer 
og  holdcr  Hugon  StigboUen  for  Karl  Blagnus,  mcdens  han  bestigcr  sin  Hcst, 
og  de  kysses  til  Farvel.  Kongedattcren  forsikrer  Olivcr  om  evig  Troskab,  og 
ensker  at  felge  med  ham  til  Frankrig,  dog  mcldes  der  ikke,  at  hun  fulgte 
med  ham  denne  Gang.  Efter  mange  Moisommcligheder  og  Strabadser  paa 
Reisen  kommer  Franskmændene  hjem  (18).  Dcr  er  stor  Glœde  i  Paris  ved 
Karl  Magnus^s  Hjemkomst.  Til  Kirkcn  St.  Denis  forœrer  han  Frelscrcns 
Tonickrone  og  den  Nagle,  hvormed  han  blev  korsfa^sti't,  og  mangc  andre 
Helligdomme,  og  andre  Reliqvier  skjenke  han  til  andrc  Stedcr  i  sit  Rige.  . 
Dronningen.  faar  Tilgivclse  for  sine  uforsigtige  Ord  (19). 

VHL 

Hemæst  dragcr  Karl  Magnus  til  Spanien,  hvor  han  i  7  Aar  underlægger 
sig*alt  langs  Havet,  saa  at  der  ikke  findes  cn  Stad  eller  Borg,  som  jo  er  i 
hans  Magt,  undtagen  Saraguze,  der  Ugger  paa  et  Fjehl.  Der  herskcr  den 
hedenske  Konge  MarsiHus  (1).  Denne  kalder  til  sig  sinc  Hertugcr  og  Jarle, 
forestiller  dem  sin  betrœngte  Stilling  og  æskcr  dercs  Raad.  Ingen  svarer  ham 
undtagen  Ðlankandin,  dcr  raadcr  ham  at  sende  Karl  Magnus  kostbare  Gaver, 
at  tilbyde  sig  at  antage  Kristendommcn,  og  i  den  Anledning  indfinde  sig  hos 
ham  til  Michaels  Mcsse,.  da  han  tiUige  skal  hyldc  ham  som  sin  Lenshcrrc,  for 
herved  at  bevæge  ham  til  at  drage  tilbage  til  Frankrig.  Dersom  han  forlan- 
ger  Gidsler,  maa  man  scnde  ti  ellcr  tyve,  iblandt  dem  en  af  Marsilius's  og 
Blankandins  egne  Senncr.  Dctte  Raad  anta^es  (2).  MarsiHus  scnder  nu  ti  af 
sine  klflgtigste  Aend,  Blankandin  'som  deres  Formand,  de  skulle  mcd  OHvcn- 
grene  i  Hænderne,  som  Tegn  paa  Fred  og  Undcrkastclsc,  begivc  sig  til  Karl 
Magnus,  der  belcirer  Staden  Acordics,  og  forkynde  ham,  at  ílarsiHus  víl  an- 
tage  Kristendommen  og  underkaste  sig.  De  dragc  afsted  ridcnde  paa  hvide 
Muler  (3).  Karl  ilagnus  har  just  indtaget  og  edclagt  Acordies,  da  Scnde- 
iuœndene  komme.  Han  sidder  i  en  Have  undcr  Skyggen  af  ct  Trœ,  omgiven 
af  sine  Mænd,  der  more  sig  med  Skak-  og  Brctspil  og  Dystrenden.  Sende- 
mœndene  íremfíire  sit  Ærinde.  Da  Kciseren  har  BetœnkeHghcd  ved  at  tro 
paa  dercg  Ord,  byde  de  Gidsler.  Om  Aftenen  bHve  de  Fremmedc  overfledig 
trakterede  (4).  Den  næste  Morgen  raadferer  Karl  Magnus  sig  med  sine  Ba- 
roncr  om  MarsiHus's  Tilbud.  RoUant  mener,  at  man  ikke  bor  fœste  nogen 
Lid  til  MarsiHus,  som  fnr  har  vist  sig  troles,  da  han  drœbte  Keiserens  to 
Sendebud,  Jarlerne  Basan  og  BasiHcs.  Karl  Magnus  sænkerHovedet  og  stry- 
ger  sit  Skjeg,  og  Franskmændcnc  ere  aUe  tause,  undtagen  GuincHin,  dcr  taler 
for  MarsiHus's  Forslag,  da  den,  der  ytrer  sig  herimod,  ikke  brydcr  eig  om, 
hvad  Ded  Franskmændene  Hde.  Nemes  taier  ogsaa  for,  at  man  bor  vise 
MarsiHus  Skaaneel,  da  han  er  overvunden,  og  raader  at  sende  en  af  Baronerne 


XCIV 


til  ham  (5).  Neraes  tilbyder  sig  at  udfore  denne  Sendefœrd  og  forlanger 
Handske  og  Stav.  Karl  Magnus  afölaar  hans  Tilbud,  ligeledes  tilbagevises 
Rollant,  Olivcr  og  Turpin,  som  dernæst  tilbyde  sig.  Hau  byder  nu  sine  Hov- 
dinger  vœlge  en  af  Baronerne  til  denne  Fœrd.  Rollant  foreslaar  nu  Guinelun, 
8in  Stedfader.  Guinelun  bliver  nu  opbragt  paa  Roliant  og  truer  ham,  nien 
denne  ler  kun  ad  hans  Trudsler.  Han  tilsiger  Rollant,  Oliver  og  alle  Jævniii.- 
gerne  sit  bestandige  Had.  Han  œngstes  for  den  samme  Skjebne,  som  overgik 
Basan  og  Basilies.  Da  Karl  Magnus  rœkker  ham  Brevet  til  Maríjilius,  falder 
dette  af  Haanden  paa  ham,  hvilket  af  Franskmændene  ansees  som  et  ondt 
Forvarsel  (6).  Guinelun  gaar  nu  til  sit  Telt  og  ruster  sig,  binder  Guldeporer 
paa  og  omgjorder  sig  med  sit  Svœrd  Muraglais  og  bestiger  sin  Hest  Taska- 
brun,  medens  hans  Frænde  Guinimus  holder  hans  Ötjgbniie.  Mange  af  hans 
Mœnd  beklage  sig  over  hans  Afreise  og  viUe  ledsage  ham.  Han-  afslaar  dettc 
og  ytrer,  at  det  er  bedre,  at  han  dor  alcne,  cnd  at  hans  Mænd  ogsaa  skulle 
opofrcs  (7). 

Guinclun  ridcr  nu  afsted  tiUigcmed  Blankandin  og  de  ovrige  hedenske 
Sendemænd.  Blankandin  omtalcr  med  Berömmelse  Karl  Magnus's  Bedriftcr, 
men  anser  ham  nu  for  saa  gammel,  at  han  ikke  kan  mangle  meget  i  300  Aar. 
,  Guinelun  stenuner  i  med  i  hans  Lovtaler  over  Karl  Magnus,  men  dadler 
Rollant  for  hans  Overmod,  og  siger,  at  alt  Ondt  hidrerer  fra  ham,  og  han 
er  imod  Forliget  med  Marsilius  og  vil  ikke  endc,  for  han  har  underkuet  alle 
Folkeslag.  Begge  blive  nu  enige  om  Rollants  Dod  (8).  Dc  komme  tii  Sara- 
guze,  og  Blankandin  tager  Sendemanden  ved  Haanden  og  leder  ham  frcm  for 
Marsilius.  Guiuelun  fremferer  sit  Budskab,  at  Marsiiius,  dersom  lian  anta'írer 
Kristendommen,  skal  erholde  Halvdelen  af  Spanien,  men  hvis  ikke,  skal  han 
bringcs  i  Lœnker  til  Frankrig  og  lide  den  forsmædeligste  Dod.  Marsilius 
vredes  og  vil  i  sin  Harme  slaa  Guineluu  med  en  Stav,  han  hoider  i  Haandcn. 
Denne  drager  sit  Sværd  og  vil  forckomme  ham.  Marsilius  lader  sig  dog  bc- 
rolige  af  sine  Mœnd,  og  indtager  atter  sit  Sœde  (9).  Guinelun  erklærer,  at 
ikke  Frygt  for  Dfíden  skal  afholde  ham,  fra  at  rugte  sit  Ærinde.  Han  kaster 
sin  Kappe  af,  holder  sit  dragne  Svœrd  i  Haandcn,  gjentagcr  sit  Budskab  og 
overleverer  Karl  Magnus's  Brcv.  Da  Marsilius  læser  dct,  fœlder  han  Taarer 
af  Ærgrelse  og  dragcr  i  sit  Skjeg,  Brevet  indeholdcr  nemlig  dcn  Fordring,  at 
han  fikal  udíevcre  sin  Farbroder  Langalif,  som  voldte  Bailns  og  Basilies's 
Dod,  i  modsat  Fald  bliver  der  intet  af  Forligct.  Langalif  fordrer,  at  Guinelnn 
ekal  overgives  til  ham,  at  han  kan  give  ham  dcn  fortjente  Dtjd  for  hans  Stor- 
talenhed.  Guinelun  sælter  sig  til  Modvœrge  (10).  Marsiiius  samles  med  sine 
Hevdinger  til  Raadslagning,  og  Blankandin  aabenbarer  ham,  hvad  han  har 
aftalt  med  Guinehm.  Han  heutcr  dcrpaa  dcnnc,  og  Marsilius  undskylder  sin 
foregaaende  Hefiighed,  og  giver  Guinehm  cn  kostbar  Kappe  i  Forœring,  og 
byder  ham  andre  Gaver.  Han  taler  derpaa  om  Karl  Magnus's  hoie  Alder, 
200  Aar,  og  om  háns  Rciser  og  Erobringcr.  Gninelun  ber0mmer  hait  Karl 
Magnus,  hvis  Venskab  han  ikke  vil  miste,  men  saa  længe  Rollant,  Oliver  og 
de  andre  Jœvninger  leve,  vil  han  ikke  slaa  sig  til  Ro  (11).  Marsilius  tror  med 
400,000  Biddere  at  kunne  overmande  Karl  Magnus.  Guiuelun  erklærcr  dctte 
for  en  Umulighed,  det  er  bedre,  at  han  sender  liam  Forœringer  og  Gidsler, 
da  vil  han  drage  tilbage  til  Frankrig  og  lade  RoUant  tilbage  med  20,000 
Maudn  disse  vil  MarsiUus  tilsidst  kunne  faa  Bugt  med.  líaar  RoUant  er  fal- 
den,  da  vil  Spanien  faa  Frcd  og  Ro.  De  sværgc  liinandcn  Eder  paa  Maumets 
Lovbog  (12).     Flere  hcdcnske  llövdingcr  forærc  Guinelun  Vuaben.     Dronning 


xcv 


Ðaiinunde  giver  ham  to  kostbare  Smykker  til  hans  Kone.  Guiuelim  begiver 
sig  paa  Hjemveien ,  medtagende  Gods  og  kosteiige  Gaver  til  Karl  Mag- 
nu8    (13). 

Karl  Magnus  er  nu  kommen  til  Staden  Valtenie.  Da  han,  efler  at  have 
hart  Messen  tidlig  om  Morgenen  tilligemed  Rollant,  Oliver,  Nemes  og  andre 
Hovdinger,  skal  sœtte  sig  til  Bords,  indtræffer  Guinelun.  Han  bringer  Nog- 
lerne  tii  Saraguze,  og  beretter,  at  Marsilius  scnder  store  Rigdomme  og  20 
Gidsler;  Langalif  er  med  100,000  Mand,  for  ikke  at  paatvinges  Kristendonimen, 
flygtet  til  Havet,  hvor  han  har  indskibet  sig,  og  er  total  forlist;  Marsilius  vil 
lade  sig  krístne  og  i  alt  efterkomme  Karl  Magnus's  Villie.  Franskmœndene 
br>'de  nu  op  og  marscherc  til  HUnzival,  hvor  de  tage  Natteherberge.  Hednin- 
geme  forberede  iraidlertid  sin  svigcfuldc  Plan  (14).  Om  Morgenen  cfter  hol- 
der  Karl  Magnus  Husthing  med  sine  Mœnd.  Her  bliver  det  eíter  Guineluns 
Forslag  bestemt,  at  Rollaut  skal  lades  tilbage  at  vogte  Landet,  skjont  Keiseren 
meget  nedig  gaar  ind  herpaa.  Roliant  beder  om  Karl  Magnus's  Bue,  og  lover 
at  den  ikke  skal  falde  af  Haanden  paa  ham,  som  Handsken  (ellcr  Brevct)  faldt 
af  Haanden  paa  Guinelun.  Rollant  vil  lade  sig  n»ie  med  20,0(X)  Mand,  og 
beder  Keiseren  rcisc  og  være  ubekymret  for  hans  Folk  (15).  Rollant,  Oliver 
og  de  12  Jœvninger  med  20,000  Mand  ere  nu  tilbage  i  llunzival,  Valter  Jarl 
stilles  som  Foq)OSt  og  har  en  Fœgtning  med  Kong  Amalre  af  Balverne  (16). 

Kai'l  Magnus  rider  nu  tilbage  til  Frankrig  med  sin  Hœr  ovcr  koie  Fjelde 
og  gjenuem  m^rke  Dalc,  og  saa  trange,  at  i  en  Strækning  af  15  vœlskc  Mil 
kunde  man  hore  Larmen  af  deres  Vaaben.  Vcd  Skilsmissen  fra  Rollant  kunde 
Ingen  tilbageholde  Taarerne,  og  allermindst  Karl  Magnus,  fordi  han  havde  en 
Anelse  om  Guineluiis  Svig.  Hertug  Nemcs  sporgcr  om  Grundeu  til  hans  store 
Kummer.  Han  fortœller,  at  Guds  Engel  havde  vist  sig  for  ham  om  Natten 
og  SBuderbrudt  et  Spydskaft  mellem  haus  Hœnder,  deraf  veed  lian,  at  Rollant 
er  svegen,  og  mister  han  ham,  bliver  det  et  uerstatteligt  Tab  for  ham  (17). 

Marsilius  ruster  sig  nu  og  samler  i  3  Dage  400,000  Maud.  Hans  Soster- 
S0n  faar  Lov  til  at  kjœmpe  med  Rollant,  og  12  Andrc  af  Marsiliuss  Folk 
skuUe  stilles  imod  de  12  Jœvninger.  Der  opregnes  nu  flcre  af  de  Hcdniuger, 
der  brœnde  af  Begjærlighed  efter  Kamp  med  Rollant  og  Jœvningerne  (18,  19, 
20).  Oliver  betragter  Hcdningernes  ovcrlegne  Antal,  og  scr,  at  de  Kristne 
have  eu  liden  Styrke  at  stille  imod  dem,  hau  beder  derfor  Rollant  blæíie  i  sit 
Horn,  for  at  Karl  Magnus  kan  blive  hans  Nod  vacr  og  vcnde  om  mcd  sin 
Hœr.  Han  gjentager  denne  Anmodning  3  Gange,  men  Rollant  afslaar  den 
hver  Gang,  da  han  anser  det  for  en  Skam  at  benytte  denne  Udvei.  Oliver 
mener,  at  det  ikkc  under  disse  Omstændigheder  kan  lægges  nogeu  til  Last, 
da  Hedningemes  Antal  er  saa  stort,  at  alle  Bjerge  og  Daie  ere  opfyldte  med 
dem  (21).  Rollant,  Turpin  Erkebisp  og  Oiiver  holde  opmuntreude  Taler  til 
8ine  Folk  (22).  Marsilius's  Sesterson  rider  frem  og  haaner  Franskmœndene, 
men  fældes  af  Rollant.  Falsaron,  Marsilius's  Broder,  vil  hœvne  sin  Sestersen 
og  rider  imod  Oliver,  men  fældes  af  denne.  Turpin  kastcr  derpaa  Kossables 
ded  af  Sadlen.  Nu  ere  da  3  af  de  ypperste  Heduiuger,  som  havde  bestemt 
sig  til  Kampen  mod  Roliant  og  Jœvningernc,  faldne  (23).  Kampen  fortsœttes 
med  Heftighed,  flfere  hedenske  Hövdinger  fældes,  Rollant,  Oliver  og  Turpin 
ere  altid  i  Spidsen  (24,  25).  Mange  Undertegn  ske  i  Frankrig,  ved  Middag 
bliver  der  merkt  som  om  Natten,  alt  som  Forbud  paa  Rollants  Fald.  Ved 
Ranzival  er  der  saa  mange  Dede,  at  af  100,(X)0  Mand  undkommer  kun  een, 
Margariz,  som  melder  Mafsilius  Hedningerues  Nederlag  (26). 


XCVI 


Nii  begjTider  den  anden  Kamp.  En  Hediiing  Klibanus  fælder  Jarlen 
Engiler,  hvis  Bod  hævnes  af  Oliver  (27).  Nu  falder  ogsaa  Hertug  Sanison 
for  Valdebrun,  som  til  Gjengjeld  blivcr  kl^vet  tvertigjennem  af  RoUant.  Malkus 
fœlder  Angseis  (28).  Denne  senderhugges  af  Turpin.  Nu  falde  fremdelcs  4 
af  JœMiingeme,  Rollant  hævner  dem,  og  iutet  kan  modstaa  lians  Sværd. 
Hcdningerne  maa  atter  sande  Franskmœndenes  Tapperhed,  ílygte  og  melde 
Marsilius  sit  Nederlag  (29). 

Marsilius  ruster  sig  nu  til  den  trcdie  Kamp.,  og  rykker  nd  mcd  cn  Hær, 
bestaaende  baade  af  Spanicre  og  Blaamænd.  Turpin  begynder  denne  Gang 
Striden.  Dc  Kristne  maa  nii  ligge  under  for  Overmagten,  de  have  knn  faa 
Folk  tilbage.  Rollant  siger  nu  til  Oliver,  at  lian  vil  blœse  i  sit  Horn,  for  at 
faa  Karl  Magnus's  Hjœlp.  Oliver  erklœrcr,  at  det  nu  vilde  være  en  Skam  at 
gjere  det,  liavdc  han  f0r  villet  lytte  til  hans  Raad,  havde  det  vœret  en  anden 
Sag;  dersom  han  nu  blœser  i  sit  Hom,  skal  Olivcrs  Sestcr  Auda  aldrig  hvile 
1  haiis  Arme.  Havdc  han  f^r  fiilgt  Iians  Raad,  vilde  ilarsilius  have  værct 
fangen,  Ulykkcn  maa  han  tilskrive  sit  Egensind  (30).  Turpin  herer  dcres 
Ordvexling,  han  forestiller  dem,  at  Hornblæsen  nu  lidet  kan  Igælpe  dem.  men 
at  den  dog  kan  kalde  Karl'Magnus  tilbage  for  at  hœvnc  dem  paa  Marsilius 
og  hans  Folk  og  drage  Omsorg  for  deres  Lig.  Rollant  sœtter  nu  Hornet  for 
Munden  og  blæser,  saa  at  man  kau  hore  det  15  franske  3Iile.  Karl  3Iagnus 
og  hans  Mænd  here  det,  Guinehm  benœgter  dct.  Rollant  blœser  andcn 
Gang,  saa  at  Blodet  flyder  ham  af  Munden  og  hans  Tindingcr  briste.  Karl 
Magnus  bemœrkcr  nu,  at  RoUant  ikkc  vilde  blœse  saaledes,  hvis  han  ikke  var 
stedt  i  Nad.  Guinelun  svarer  spottende,  at  Karl  Magnus  snakker  som  et 
Barn,  skjent  han  er  gammel  og  graa  af  Alderdom.  Nemes  vil,  at  raan  skal 
ile  Rollant  til  Hjælp.  Karl  Magnus  latler  nu  blœse  i  sine  Lure,  og  byder  sinc 
Mœnd  at  ruste  sig.  Han  overgiver  Guinclun  til  sin  overste  Kok,  dcr  sætter 
ham  op  paa  en  Hest,  med  Ansigtet  vendt  mod  dennes  Halc,  og  ferer  liam 
under  Pidske-  og  Nœveslag  til  et  FangchuL  Hcrefter  drage  Franskmœndene 
tilbagc  for  at  komme  Rollaut  til  Undsœtning  (31). 

De  fleste  Kristne  ere  nu  faldne,  og  Rollant  ytrer,  at  det  anstaar  de 
0vrige  at  lade  sit  Liv  ved  Siden  af  dem.  Han  rider  imidlertid  ind  mellem 
Hedningeme  og  dræber  25  efter  hinanden,  og  opfordrer  de  andre  til  Fhigt, 
hvis  de  ikke  ville  dele  hines  Skjebne.  Senere  hugger  han  Haanden  af  Mar- 
silius  og  fæider  hans  Son.  Tíu  flygter  Marsilius  (32).  Paa  Kamppladsen  bli- 
ver  tilbage  Langalif  med  60.000  Blaamænd,  han  hcrsker  over  Kartagia,  Afrika, 
Etiopia  og  Gamaria.  Langalif  rider  mod  Oliver  og  stoder  sit  Spyd  igjennem 
hans  Ryg.  Oliver  har  nu  faaet  sit  Banesaar,  han  hugger  imidlertid  med  sit 
Svœrd  Ataklc  (Hauteclaire)  til  Langalif  i  Hovcdet  og  slœnger  ham  dod  af 
Hesten.  Herpaa  rider  Oliver  frem  mellem  Hedningerne  og  hugger  rascndc  lil 
begge  Sider,  han  meder  nu  RoUant,  hugger  til  dcnne  og  klöver  hans  Hjelm, 
da  han  for  Blod  ikke  kan  se  ud  af  0inene.  Da  Rollant  sporger,  hvi  han 
gjorde  dette,  beder  Oliver  om  Tilgivelsé,  da  han  ikke  har  kunnet  se  hani,  og 
da  lian  ffjler  D^den  nœrme  sig,  stiger  han  af  Hesten,  falder  paa  Knœ  og  beder 
Gud  om  Tilgivelse  for  sine  Synder,  lœgger  sig  paa  Jorden  og  dor.  Rollant 
gribes  af  AfVuagt,  da  han  ser  sin  Vens  D0d,  men  sidder  saa  fast  i  Stigboi- 
leme,  at  han  ikkc  kan  falde  af  Hesten  (33).  AUc  «re  nu  faldne  paa  RoUant, 
Tuq)in  og  Valter  nœr.  Denne  sidste  er  gjcnnemboret  af  mange  Spyd,  men 
han  vil,  siger  han  til  Rollant,  dyrt  sœlge  sit  Liv.  Dissc  tre  fælde  nu  i  kort 
Tid  1000  líiddere.    Imidlertid  faider  Valtor.     Der  blœses  nu  i  1000  Hom,   og 


XCVII 

det  er  Karl  Magniis ,  der  nœrmer  si^  nied  sin  Hœr.  Mange  Hundrede  af 
Hedningerne  storme  nu  iud  paa  RoUant  og  Turpin,  dissc  værge  sig  endnu 
kjœkt  og  drœbe  20  af  dem.  'Hedningerne  berede  sig  nu  til  Flugt,  da  de  here, 
at  Franskmændene  ere  i  Anmarsch,  de  klove  imidlertid  RoUants  Skjold  og 
Br}'nie  og  fœhie  hans  Hest,  og  ílygte  med  den  Ytring,  at  RoUant  har  over- 
vundet  dem  alle  (34). 

Rollant  er  nu  til  Fods,  han  gaar  hen  paa  Kamppladsen  for  at  ops0ge 
eine  faldne  Kammerater,  han  bringer  dem  alle  hen  tii  Turpin  Erkebisp.  Til- 
sidst  finder  han  ogsaa  Oliver,  hvem  han  trykker  til  sit  Bryst,  og  synker  de'r- 
paa  afmægtig  om  af  Sorg.  Turpin  tager  da  Homet  Oiivant  og  vil  ile  efter 
Vand  til  Rollant,  men  kan  paa  Grund  af  Saar  og  Blodtab  ikke  komme  af 
Stedet  og  styrter  ded  om.  Rollant  kommer  nu  til  sig  selv,  da  han  ser  Tur- 
pin  ligge  henstrakt  d^d  paa  Jorden,  hœver  han  Hœnderne  mod  Himmelen  og 
beder  Gud  være  ham  naadig  paa  Dommens  Dag.  Han  mærker  nu  sin  nær- 
forestaaende  Dtjd,  haii  beder  Gud  sende  sig  siu  Engel  Gabricl,  vender  sig  mod 
Spanien,  gaar  op  paa  en  Hoi,  livor  lian  sætter  sig  under  et  Trœ  mcilem  fire 
Marmorgtene,  og  falder  i  Afmagt  (35).'  En  Hedning  ligger  paa  Valpladsen, 
han  har  anstillet  sig  dod,  men  reiscr  sig  nu  op,  gaar  hen  til  Rollant,  giiber 
Svœrdet  Dyrumdale,  sigende  at  han  vil  have  det  med  til  Arabicn,  han  tager 
derpaa  hans  Horn  i  sin  Haand  og  ryster  hans  Skjcg.  Herved  kommer  Rollant 
til  sig  selv,  vrister  Olivant  af  Haanden  paa  Hedningen  og  giver  ham  dermed 
et  Slag  i  Hovedet,  saa  at  lian  styrter  ded  til  Jorden.  Rollant  f^ler  nu  Doden 
nœrrac  sig,  lian  gaar  hen  og  hugger  Dyrumdale  i  Klippen,  men  Sværdet  bli- 
ver  hclt.  Rollaut  roser  dets  Egen«kaber,  Karl  Magnus  har  faaet  det  sendt  aT 
Gud  ved  lians  Engle,  han  opregner  allc  dc  Bedrifter,  han  har  udfort  dermed, 
()g  alle  de  Ilelligdomme,  som  ere  indsluttede  i  dcts  Hefte,  og  vil  derfor  ilike 
at  Svœrdet  skal  komme  i  Hedningernes  Magt.  Tilsidst  strækker  han  Hœndeme 
mod  Himmelen,  beder  Gud  om  Tilgivelse  for  sine  Synder  og  opgiver  sin  Aand. 
Gud  sender  sine  Engle  Michael,  Gabriel  og  JR-aphael  for  at  bringe  hans  Sjœl 
til  Paradiset.  (36). 

Karl  Maguus  kommer  nu  til  Runzival,  livor  han  finder  Jorden  oversaaet 
med  dede  Kristne  og  Hedninger.  Han  kalder  sine  Jævninger  ved  Navn,  men 
ingen  svarer.  Karl  3Iagnii8's  og  hans  Mænds  Sorg  er  stor.  Hertug  Nemesi 
gj0r  nii  opmærksom  pan,  at  man  i  en  Afstand  af  to  Mile  kan  se  Stevet  af  de 
flygteude  Hedningcrs  Marsch.  Karl  Magnus  efterlader  3  Jarler  medlOOOMand 
at  tage  Vare  paa  de  D^de,  og  sætter  efterFienderne.  DaAftenen  nærmer  sig, 
stiger  han  af  Hcsten,  knœler  ned  og  beder  Gud  lade  Dagen  lÆnges  og  Natten 
kortes.  En  Engel  aabenbarer  sig  og  tilkjendegiver  ham,  at  Gud  har  hert  hans 
Ben,  Dagstyset  vil  ikke  svigte  ham  i  Kampen,  og  han  skal  kun  med  Iver 
fuldbyrde  sin  Hævn  paa  det  hedenskc  Folk.  Han  forfelger-nu  Hedningerne, 
og  fœlder  dem  lil  begge  Sider.  Hedningerne  standses  i  sin  Fhfgi  af  en  Flod, 
de  paakalde  sine  Guder  Terrogant,  Apollo  og  Maumet  om  Hjælp,  og  styrte  sig 
i  V^det;  nogle  synke  til  Bunds,  noglc  drive  dede  til  Lands,  og  de  der  ere 
tilbage  blive  drœbte.  Karl  Magnus  kan  ikke  denne  Aften  komme  tilbage  til  Run- 
zival,  og  Franskmændene  tage  sit  Nattelierberge  der,  hvor  dc  nu  bcfínde  sig  (37), 
Karl  Magnus  afferer  sig  ikke  sin  Rustning,  han  har  sit  SUjold  ved  Hovedet  og 
8it  Svœrd  Jouis  om  sig.  Han  faldcr  i  Sevn  af  Modighed,  og  en  Engel  stetter 
bans  Hoved  om  Natten.  Han  dremmer  3  Gange.  Han  synes  at  yœre  ude  i  et 
forfœrdeligt  Uveir,  Storm,  Regn,  Sne  og  Lyn,  og  at  hans  Folk  anraaber  ham 
í  sin  Skrœk  om  Hjælp,  da  deres  Vaabcn  edelægges  af  Uveirct.     Anden  Gang 

VH 


xcvni 

synea  han  at  befinde  sig  midt  imellem  en  Mængrde  vilde  Dyr,  dcr  viUe  fortære 
hftns  Mœnd;  da  han  ilcr  dcm  tii  Hjælp,  angriber  cn  Luvc  linm  og  faar  bc|/gc 
hans  Bcn  i  sin  Mund;  det  forckommer  ham  nsikkcrt.  hvcm  af  dcm  dcr  blivcr 
den  Seirende.  Trcdie  Gang  synes  han  at  vœre  hjcmmc  i  Frankrig  i  sin  Ilal, 
hvor  han  har  Lœnker  paa  sinc  Fedder;  han  scr  30  Mœnd  farc  til  Stadcn  Ar- 
dena,  hvilke  tale  sig  imcllcm  og  aigc,  at  Karl  Magnus  cr  ovcrvundcn  og  vil 
aldrig  herefter  bœre  sin  Krone  i  Frankrig  (38).'  Om  Morgcncn  cftcr  ridcr 
Karl  Magnus  med  Franskmœndcne  tilbagc  til  Runzival,  hvor  han  fmdcr  Rol- 
lant  liggende  mellcni  fire  Stenc,  med  den  heire  Haand  holdcr  han  om  sit  Sværd- 
hefte  og  i  den  venstre  har  han  sit  Horn  Oiivant  Karl  Magnus  stigcr  af 
Hcstcn,  kaster  sig  ned  paa  Jordcn,  kysser  Rollant  og  bcklagcr  sig  ovcr  hans 
Död.  Han  faldcr  dcrnœst  i  Afmagt  og  ligger  som  ded.  Nemcs  staínkcrVand 
1  lians  Ansigt  og  tiltaler  ham  nicd  opmuntrende  Ord,  ingen  maa  dske  cn  Af- 
ded  saa  meget,  at  han  derover  forswmmcr  sig  sclv  lcvende.  Kongcn  rciscr 
É.ig  nu  op  og  bydcr  dcn  stærkestc  af  sine  Riddere  at  bringe  ham  Rollants 
»Sva*rd,  Dennc  er  ikkc  i  Stand  til  at  faa  det  lost.  Han  scndcr  cn  andcn,  mcn 
med  sammc  Udfald.  Endclig  scndcr  han  5,  dcr  skullc  tagc  i,  hvcr  mcd  sin 
Fingcr,  mcn  forgja-ves.  Rollants  Kraft  og  hcrlige  Egcnskabcr  rindc  nu  ntter 
Karl  iíagnus  i  Hu,  og  han  faldrr  paany  i  Afmagt.  Nemcs  bringer  Iiam  vcd 
trBstcnde  Tiltale  atlcr  til  sig  sclv;  hansMcning  cr,  at  mnn  ikkc  vil  fnaSværdct 
fra  ham,  f^r  en  ligesaa  god  Mand,  som  lian  var,  tager  i  Hcfiet.  Karl  Mngnns 
holdcr  nu  cn  lang  Ben,  rciscr  sig  derpaa  og  gaar  selv  hcn  at  tagc  Svœrdcl, 
hvilkct  dft  bliver  lost.  Han  tager  Hcftct  af  for  dc  kosteligc  Hclligdommcs 
Skyld.  og  kastcr  Klingen  ud  i  Vandet  langt  fra  Land,  da  ingen  cr  værdig  at 
bærc  Sværdct  cfter  Rollant.  Han  finder  siden  dc  12  Jævninger,  dcr  allc  ligge 
ved  Siden  af  hinandcn,  saaledes  som  Rollant  liavdc  lagt  dcm  (39).  Han  ladcr 
Jœvningcme  svwbe  i  Liglagen.  men  er  sidcn  mcgct  bekymrct  mcd  Hcusyn  til 
sine  ovrige  Mœnd,  at  han  ikke  kan  adskille  dcm  fra  Hedningernc.  Ncnics 
raadcr  ham  igjen  til  at  henvcnde  sig  til  dcn,  som  altid  hjælpcr  i  Nod,  Gud. 
lían  vaagcr  dcrpaa  om  Nattcn  i  Bon  med*  alle  sine  Folk,  og  be<lcr.  nt  Gud 
vil  aabenbare  ham,  hvilke  blandt  de  faldne  vare  kristnc.  Gud  gjor  da  dct 
Underværk,  at  de  licdenske  Lig  blive  overvoxedc  mcd  Buske,  de  kristne  dcr- 
imod  ligge  utildrokkede.  Hnn  lader  derpaa  de  Kristnc  begrave,  undtagcn 
Rollant  og  dc  12  Jævninger,  dcr  blivc  lagte  paa  Baarcr  og  fortc  til  Arsis, 
Hovedstaden  i  Proventa,  hvor  Ligcnc  blivc  bisatte  og  Sjœlemesscr  sungnc  for 
dem  i  alle  Stadcns  Kirker.  En  stor  Sum  (1200  Mark  veict  Solv)  blivcr  ofrct 
far  dcres  Lig  stcdcs  til  Jorde  og  betydcligt  Jordegods  skjodcs  til  dct  Stcd, 
hvor  de  hvile.  Derpaa  drager  Karl  Magnus  hjem  til  Paris,  og  bærer  Sorg  i 
8it  Sind,  skjent  man  ikke  kundc  mœrke  det  paa  ham  (40). 

Efter  at  have  vœret  hjcmme  nogcn  Tid  og  udhvilt  sig  eíTler  dcttc  Tog, 
kalder  Karl  Magnus  sammen  alle  sit  Riges  Hovdinger  for  at  raadslaa  om, 
hvad  dcr  skal  gjores  ved  Guinelun  for  hans  Forrœdcri  mod  Rollant  og  de 
20,000  3Iand,  som  faldt  med  ham  vcd  Runzival.  Der  bliver  talt  frcm  og  til- 
bage,  men  man  kan  ikke  fatte  nogen  Bestemmelse,  for  Hertug  Nemcs  reiser 
8ig  og  holdcr  cn  lang  Tale,  dcr  slutter  med  det  Raad,  at  GuinelUn  skal  lidc 
den  forsmœdeligste  og  værste  Ded.  Dctte  vinder  Karl  Magnus's  og  alle  evri- 
ges  Bifald.  Guinclun  blivcr  nu  lientet  ud  af  sit  Fængsel,  hvor  han  har  hcn- 
siddct  i  Lœnker,  og  bindes  mcllcm  to  vilde  Heste,  der  slœbe  ham  viden  om 
Frankrig,  saa  at  han  dor  med  et  senderlemmet  Legeme.  Hercller  lader  Karl 
Hagnus  frede  og  styrkc  sit  Rigc.  sætter  Mænd  til  at  styrc  i  sinc  Lande  og  til 


XCIX 


at  iTddc  sine  Fiender  af  Vtien.      Siden    skal   Karl   Magnus  have  havt  mange 
Kampe,  men  eeiret  i  faa,  skjont  han  beholdt  sii  Rige  lil  8in  Dedsdag  (41). 

IX. 

Karl  Ma.n^nus  har  engang  dræbt  en  Konge  og  erobret  haiis  Ötad.  Denne 
Konge  har  efterladt  sig  cn  uiig  og  sniuk  Koue  og  to  Sonner.  Hos  Karl 
Magnus  cr  den  Gaug  eu  hcrlig  Mand  ved  Navu  Vilhjalm  Korucis,  dcr  i  Tap- 
perlicd  kuu  har  8taact  tilbage  for  Rollaut.  Til  dcuuc  hnr  han  skjeukct  det 
crobredc  Rige  og  Kougcuavu  og  givet  ham  dcu  uugc  Drouniug  tii  Ægte. 
Eu  Dag  som  Vilhjalni  faldcr  i  Sovu  med  Hovedct  paa  sin  Koncs  Knæ,  stry- 
gcr  hun  siue  Hícudcr  gjcuncm  haus  Lokkrr  og  op<Uigcr  ct  graat  Haar  i  hans 
Hovcd.  Ved  denuc  Opdagclsc  stodcr  huu  Hovedct  bort  med  det  Udraab:  Fy 
du  Gamle!  Vilhjalm  vangucr  og  spriugcr  op  fortornct  over  disse  Ord,  og  er- 
klærcr.  at  hau  vil  forladc  hcudc  og  sit  Rigc  og  licrcfícr  opofre  sig  til  Guds 
Tjenestc.  Uagtct  hcndes  Undskylduiuger  og  Taarcr  bliver  han  ved  sit  Forsœt, 
og  eflcr  at  have  aubcfalct  hcnde,  at  hun  skal  faa  siu  Broder  Reiuald  til  at  vare- 
tagc  Riget  mcd  sig,  kysser  hau  hcudc  til  Afííkcd  og  ridcr  bort.  Han  kommer 
omsidcr  til  et  Klostcr  i  Sydbiudenc,  livor  liau  tilijydcr  Abbcden  og  Klosteret 
fcln  Tjcucstc.  Dcttc  Tilbud  modlages,  og  han  ombytter  siu  Rustning  med 
Munkehætteu.  Villyalm  uiaTkcr  suart,  at  Muukcue  have  mcre  Intercsse  for 
verdsVig  Fordel  eud  Ordcnsregclcu,  han  gjor  Abbcdcn  opmærksom  herpaa, 
luen  faar  Utak  til  Lou.  Naar  der  komme  Ojæstcr  til  Klosterct,  er  Viihjalm 
altid  for  sig  selv.  hvillict  hinc  antagc  fiudcr  Stcd  páa  Orund  af  Mi8gjcruinger(l). 
En  Viutcr  imod  Jul  cr  dcr  MHugel  paa  Kost  i  Klosteret.  To  Veie  fore  til 
Kjobstaden,  dcn  eue  laug,  deu  audcu  kort  uicu  farlig  paa  Grund  af  Rovere. 
Vilhjalm  tilbydcr  sig  at  udfore  dcrcs  Æriude.  haus.  Tilbud  antages,  og  han 
faar  Lov  at  drage  dcu  Vci,  liau  selv  vil.  Han  sporger,  om  han  faar  Lov  at 
vœrge  Klostcrets  Eicndommc.  Nci,  dct  faar  lian  ikke  Lov  tiK  Skal  han  da 
Iftde  Roverue  tage  Ivlœderue  af  sig  uden  Modstand?  Han  skal  lade  dem  tage 
de  ovrigc  Klæder,  kuu  ikke  Skjorteu.  Hau  ladcr  sig  gjore  et  Brogbelte  besat 
ined  Guld.  Ilau  dragcr  nu  afstcd  den  læugcre  Vei  med  en  Veiviser  og  to 
Aseuer  til  Kjobstadcn,  hvor  dc  gjore  Indkjob  af  MaltogHvede.  Da  de  skulle 
bogivc  sig  paa  Hjcmrcisen,  er  Tidcn  saa  langt  fremskreden,  at  de  ved  at  reise 
den  la'ugcre  Vei  ikke  kunnc  uaa  hjcm  til  Julcu,  dc  vœlgc  derfor  den  kortere 
Vei  og  fortsætte  paa  deune  lige  til  Julcaftcu,  da  de  faa  0ie  paa  Klosterct,  og 
de  tro  nu  at  havc  overstaaet  al  Farc.  Vilhjalm  gaar  foran  med  cn  Stav  i 
Haandeu,  dcu  andeu  gaar  efter  og  driver  Asenerne.  Phidsclig  lober  Veiviseren 
iud  paa  ham  og  siger,  at  Rovcre  foifolge  dem.  Han  bydcr  ham  gaa  i  For- 
veien  til  Klostcret,  hau  vil  ventc  paa  dem.  Tolv  brynjcklœdte  Mæud  indlicute 
ham  nu  og  sporge  liam  om  Navn,  hau  kaldcr  sig  Dartiburt.  De  forlange  der- 
paa  det,  hau  forer  med  sig.  Han  siger,  at  dct  er  Klosterets  Eiendom,  og 
beder  dem  for  Guds  Skyld  vœre  fredsommeligc,  da  dct  cr  til  dcres  egct  Bedste. 
En  af  dem  slaar  ham  uu  ovcr  Ryggen  med  dcn  flade  Sværdklinge.  Vilhjalm 
beder  Jomfru  Maria  om  Taalmodighed  til  at  modstaa  Fristclsen.  De  bemœg- 
tige  sig  nu  alt  det  Gods,  han  har  med  sig.  Abbeden  og  hans  Munke  staa 
ude  og  se  paa  dette.  Vilhjalm  udtaler  sin  Forundring  over,  at  Rovcrne  tage 
Proviauten  fra  ham,  men  ikke  brvde  sior  om  de  Kostbarheder,  han  har  under 
pin  3Iunkehættc.  P'n  nf  Rovcrue  kommer  da  tilbage  og  slider  af  ham  Brog- 
heltet,  8om  han  erkjeudcr  for  cu  stor  Kostbarhcd,  og  slaar  ham  derpaa  om 
^ovedet  mcd  det.     Nu  vrcdcs  Vilhjalm,  han  farer  hen  til  et  af  Aseneme^  rivcr 

VK* 


of  det  dcn  ene  Bov  og  slaar  dermed  den  nœrmeste  Rever  ilijel,  den  samme 
Skjebne  har  en  anden^  og  de  evrige  gribe  Flugten.  Han  gaar  nu  hen  til 
Asenet,  feier  Boven  til,  hvor  han  har  rcvet  dcn  fra,  beder  til  Gud,  og  strax  rei- 
ser  Dyret  sig  op  i  god  Behold.  Da  han  nu  kommer  til  Klostcret,  findcr  han 
Portcne  lukkedc,  han  biyder  dem  op,  opsogcr  Abbedcn  og  Munkcne,  dcr  havde 
skjult  8ig  af  Frygt  for  ham,  og  pisker  dem  til  Gavns,  dcn  cne  eftcr  dcn  an- 
den,  idet  han  bedcr  dem  at  drage  sig  denne  for  dercs  Ugudclighed  vci  for- 
Ijente  Tugtelse  til  Nytte.  Derpaa  gaar  lian  sin  Vci,  og  man  horcr  nu  ikke 
mere  til  hatn  (2). 

Karl  Magnus  har  taget  sig  mcget  nœr  af  Viihjalms  Bortrcise,  og  har 
gjort  mange  frugtesl^se  For80g  paa  at  sporge  ham  op.  Han  sorgcr  nu  ovcr 
Tabct  af  Rollant,  sine  12  Jœvningcr,  Oddgcir,  Otvel  og  Vilhjalm,  da  han 
selv  er  gammel  og  aflægs.  Hans  Fiender  samle  nu  en  Hœr  for  at  hœvne  sig 
paa  ham.  Dcrcs  Anforer.  er  Kong  Madul,  Brodcr  af  Marsilius,  som  kjœmpcde 
med  Rollant  ved  Runzival,  han  falder  nu  ind  i  Karl  Magnus^s  Lande,  hœrjer 
og  edelœggcr.  Karl  Magnus  samler  ogsaa  alle  Konger,  Hertuger  og  Jarler, 
der  vare  liam  lenspligtige,  og  lader  atter  anstille  Efterforskningcr  om  Vilhjalm 
baade  paa  So  og  Land,  men  alt  forgjœves.  Han  rykker  nu  imod  Hedningerne, 
men  har  en  langt  mindrc  Hœr  end  dem  (3). 

Langt  syd  i  Landene  'ved  en  Skov  bor  en  Mand  Grímaldus  med  sin 
Hustru,  han  er  af  mere  end  almindelig  Væxt,  har  stort  Skjeg  men  ikke  syn- 
derligt  Mod,  er  rig  paa  Gods,  Heste  og  Vaabcn,  og  driver  gjerne  selv  sin  Hjord 
til  Skoven.  En  Dag  trœffer  han  i  Skoven  en  Mand  mcd  Munkehœtte  paa,  et 
Hoved  hoiere  end  ham  selv,  som  sperger  cfterNyt.  Grimaldus  fortœller  ham, 
at  stor  Rœdsel  behersker  alt  Folket,  og  Karl  Magnus  er  ligeledes  forknyt,  da 
hans  Hevdinger  svigte  ham,  og  det  ser  ud  til,  at  han  vil  liggc  under  i  Kam- 
pen  mod  sine  Fiender,  han  savner  nu  Villijalm  Komeis  og  kan  ikke  faa  ham 
opspurgt,  alle  have  faaet  Ordre  til  at  slutte  sig  til  ham,  men  ingcn  synes  om 
at  fare.  Den  Fremmede  tilbyder  sig  for  godt  Naboskabs  Skyld  at  drage  i 
Kampen  i  Stcden  for  Grimaldus,  dcrsom  denne  vil  udstyre  ham  med  Hest  og 
Vaaben,  da  hans  Lyst  staar  til  denne  Fœrd.  De  enes  om  dctte,  og  Grimaldus 
skal  ernære  Hcstcn  en  halv  Maaned  med  Korn.  Til  bestemt  Tid  kommer  den 
Fremmcde  igjen,  han  tager  nu  Grimaldus  og  hæver  ham  op  i  Veiret,  og  spor- 
ger,  hvad  Kongen  tager  sig  til.  Grimaldus  svarer,  at  han  agter  at  levere 
Slag.  Den  Fremmede  spergcr  derpaa,  om  Grimaldus  staar  ved  deres  Aflale, 
hvortil  denne  svarer  Ja.  Deu  Fremmede  gaar  nu  hen  til  Hesten  og  sparker 
til  den  med  Foden,  den  rokkes  ikke  derved,  derpaa  r>'kker  hán  i  Sadlen,  og 
Sadelteiet  holder.  Han  crklærer  Hesten  for  god.  Han  tager  nu  paa  sig  et 
sort  Skjeg,  sœtter  Hjelm  paa  Hovedet,  og  ladcr  intet  andet  end  Oinenc  komme 
til  Syne  af  sit  Ansigt,  omgjorder  sig  med  Svœrd,  tager  Spyd  i  Haand  og  stiger 
paa  sin  Hest,  og  ser  ud  som  en  rigtig  Kriger.  Han  kommer  nu  til  Karl 
Magnus's  Hœr  og  indtager  Grimaldus's  Plads.  .  Keiseren  holder  paa  Thinget 
Tale  til  sine  Mænd,  hvori  han  fornemmelig  dvader  ved  Tabet  af  Vilhjalm, 
lover  en  stor  Belonning  i  Guld  til  den,  som  kan  give  ham  Eíterretning  om 
denne,  samt  sin  Dattcr  og  Jarlcværdighed  til  den,  der  tilfoier  Kong  Madul 
Skade,  og  slutter  mcd  at  opfordre  alle  til  at  gjere  sit  bedste  i  Striden.  Gri- 
maldus  (d.  e.  hans  Stedfortrœder)  er  i  Spidscn  for  sin  Skare,  og  alle  undres 
over  hans  Dristighed,  da  han  ikke  er  bekjendt  som  nogen  Helt.  Han  rager 
over  alle  andre  vcd  sin  Heide,  han  rider  saa  rask  forbi  Kongen  og  saa  nær, 
at  dennes  Hest  vakler,   Kongen  helder  sig  til  Siden,  de  se  hinanden   skarpt  i 


CI 


0inene,  og  idet  Grimaldus  sprœnger  frem  i  Hedningernes  Fylking,  smiler  Kon- 
gen.  Han  hugger  til  begge  Sidcr,  fæider  den  fiendtlige  Bannerförer  og  7  an- 
dre  Riddere,  og  tilsidst  nedlægger  han  den  hedenske  Konge,  hvis  Hoved  han 
griber  i  Luften,  og  raaber,  at  nu  ere  Hedningerne  overvundne.  Karl  Magnus 
forfolger  nu  de  Flygtende,  og  kommer  derpaa  tilbage  til  Valpladsen,  hvor  han 
finder  den  hedenske  Konges  Krop,  som  han  lader  bringe  til  sit  Telt,  og  vil 
opfylde  sit  givne  Ord.  Flere  Riddere  komme  nu  med  et  Hoved,  som  de  paa- 
8taa  tilhorer  dette  Legeme,  men  Karl  Magnus  lader  sig  ikke  narre  og  siger, 
at  han  kjender  den,  der  har  drœbt  Kongen  (4). 

Hœttemanden  og  Grimaldns  trœffe  hinanden  atter,  og  hin  byder  nu  denne, 
at  han  skal  tage  Hovedet  med  sig  og  ride  til  Kongen  og  bede  denne.  gj&re  eig 
til  Jarl,  men  han  skal  vœre  sin  Hustru  tro.  Han  skal  ogsaa  være  rede  til  at 
felge  ham  eenere,  naar  han  opfordres  -dertil.  Grimaldus  stiger  nu  paa  sin 
Hest,  kommer  tii  Kongen  og  foreviser  Maduls  Hoved,  der  passer  noie  til 
Kroppen,  og  navngiver  sig.  Kongen  sperger,  hvor  den  Mand  nu  er,  som  han 
for  har  seet  paa  denne  Hest.  Grimaidus  siger,  at  ingen  anden  Ridder  end  han 
har  siddet  paa  denne  Hest,  og  han  gjer  nu  Fordring  paa  dcn  lovede  Belen- 
ning.  Kongen  mœrker  nu,  at  Al  leren  maa  have  svœkket  hans  Syn,  dersom 
Grimáldus  er  den,  som  rokkede  ham  paa  Hesten.  Kongen  vil,  at  han  skal 
sige,  hvem  der  har  udfert  denne  Daad,  han  havde  troet  at  kjende  Vilhjalm. 
Grimaldus  gjer  Paastand  paa  Vœrdigheden,  men  vil  ikke  have  hans  Datter, 
da  han  fer  er  gift.  Kongen  ser  nu  noiere  paa  ham  og  siger,  at  det  er  Fryg- 
ten,  som  den  Gang  har  bragt  ham  til  at  anse  disse  0ine  for  Vilhjalms.  Han 
beder  ham  sige,  hvem  der  har  givet  ham  Hovedet.  Han  svarer,  at  han  tog 
det  i  Luflen,  da  det  fog  af  Kroppen.  Kongen  siger  endelig,  at  den  vel  liar 
anseet  sig  vœrdig  at  raade  i  denne  Sag,  som  har  leveret  ham  Hovedet,  og  han 
sperger  nn,  hvad  han  fordrer.  Grimaldus  forlanger  Jarls  Navn  og  tilhorende 
Værdighed.    Dette  faar  han,  og  er  den  ringeste  af  hans  Jarle  (5). 

Nogle  Aar  herefter  dremmer  Grimaldus  en  Nat,  at  den  Fremmede  med 
Hœtten  kommer  til  ham,  og  beder  ham  begive  sig  til  Karl  Magnus,  for  sam- 
men  med  denne  at  opsege  hans  Lig  i  en  Klippehule,  som  han  betegner  ham, 
hvor  han  har  boet  23  Aar.  Hana  Forlangende  er,  at  Karl  Magnus  der  skal 
bygge  en  Kirke.  Naar  Grimaldus  har  opfyldt  denne  hans  Begjœring,  da  vil 
han  have  betalt  sin  Gjeld  til  ham.  Grimaldus  vaagner  og  fortœller  sin  Kone 
Drommen.  Hun  opfordrer  liam  til  at  efterkomme  denne  Opfordring  uden 
Toven.  Men  han  er  œngstelig  for  at  komme  til  at  forebringe  Kongen  noget 
Falskt.  Han  falder  atter  i  Sevn,  og  den  samme  Mand  viser  sig  igjen,  og  er 
nu  vred  og  beskylder  ham  for  Utaknemmelighed,  det  skal  gjœlde  hans  Liv, 
dersom  han.  ikke  adlyder.  Han  vaagner  og  fortœller  atter  Konen  Drommen. 
Hun  beder  ham  ikke  at  vœre  Befalingen  overherig.  Han  vredes  over  hendes 
Ord  og  falder  tredie  Gang  i  Sevn.  Atter  viser  denne  Mand  sig  for  ham  og 
er  nu  meget  opbragt,  slaar  ham  med  sin  Kjep  i  Hovedet  og  siger,  at  nu  skal 
han  miðte  det  ene  0ie  for  sin  Forstokkethed.  Dremmesynet  forsvinder  der- 
paa.  Deune  Gang  adlyder  Jarlen,  han  iler  tíl  Karl  Magnus  og  fortæller  ham 
omstœndelig  denne  Aabenbaring.  Kongen  bryder  hurtigt  op,  de  begive  sig 
hen  til  det  angivne  Sted,  þvor  de  finde  en  Mand  nylig  ded,  hvisAnsigt  vender 
mod  08t.  En  herlig  Vellugt  dufter  dem  i  Mede.  Keiseren,  som  her  gjen- 
kjender  sin  kjœre  Ven  Vilhjalm  Korneis,  lader  hans  Lig  med  Hœder  begrave, 
og  opbyggpr  der  en  Kirke,  hvortil  han  skjenker  meget  Jordegods  og  andre 
Herligheder.     Herpaa  fratager  han  Grimaldus  Jarlenavnet  og  sætter  ham  til 


Cll 


Forvalter  der,  bg  han   og  hans  Hustni  tjene   der   Gud,   saa  lœngc  de  leve. 
Karl  Magnus  farer  hjem  til  Frankrig  med  sine  Mœnd  (6). 

X. 

Keiser  Konstantinus  i  Miklagard  gribes  af  Ængstelse  overKarl  Mognus's 
Udraabelee  til  Keiscr  i  Roni,  hiiltil  har  Konstantiuopel  vœret  den  eneste  Keiser- 
residents  i  KristeDheden.  Denne  Ængstelse  berolisrer  Karl  Magnus  ved  venlige 
Breve  og  ved  at  befœste  Freden  niellem  Staterne.  Ved  dcnne  Tid  blivcr  Pa- 
tnarken  Johannes  fordrevet  af  Hedningerne  fra  Jerusalem  og  íyer  til  Mikla- 
gard.  han  ledsages  af  mange  gjœve  Mænd.  Miklagardskongen  tager  vel  imod 
ham,  men  ved  at  hore  Beretningen  om  Patriarkens  Fiender  indser  han  strax, 
at  hans  Magt  er  for  lideu  til  at  kunne  yde  denne  nogen  forsvarlig  Bistand,  og 
beder  derfor  Gud  om  Hja?lp  og  Raad..  Om  Natien  i  Dromme  aabenbarer  en 
Engel  sig  for  hom,  han  byder  ham  at  kalde  Frankernes  Konge  Karolus  til 
Hjœlp,  tillige  ferer  han  frem  for  ham  en  fuldvæbnet  Ridder,  hvis  Rustning  og 
Udsetnde  nærmere  beskrives,  læggende  til,  at  dette  er  den  Gud  har  udvalgt. 
Kongen  vaagner  og  takker  Gud  for  dette  Syn.  Johannes  gjores  bekjendt  her- 
med,  og  efter  Samraad  med  ham  skriver  Kongen  ct  egcnhœndigt  Brev  til  Karl 
Magnus,  hvori  han  skildrer  det  hellige  Lands  Nod  og  Patriarkens  Forjagelse, 
og  slutter  Brevet  med  fem  Vers  paa  Latin,  der  gjcngives  i  Oversœttelse. 
Dette  Brev  kommer  Karl  Magnus  i  Hœnde  og  vœkker  hans  dybe  Medfolelse 
for  Herreuö  Grav.  Turpin  Erkebisp  oplœser  det  i  Oversœttelse  for  Folket, 
Bom  strax  ivrig  forlanger,  at  Kongen  hcr  skal  yde  sin  Hjœlp  (1). 

Karl  Magnus  samler  en  stor  Hœr,  kommer  vel  og  lykkelig  over  Havet 
og  op  til  Jorsalaland.  Her  steder  han  j^aa  en  stor  Skov.  farlig  paa  Grund  af 
vilde  Dyr.  Hœrcn  har  ingen  Veiviser  igjennem  denne  Skov,  da  lion  tror  at 
kunne  klare  den  samme  Dag.  De  overfaldes  af  Natten  og  forvilde  sig  i  Mor- 
ket.  Hœren  leirer  sig  nu  under  aaben  Himmel,  og  Kongen  vaager  om  Natten 
i  sit  Telt  og  synger  sine  Salmer.  Under  dette  hurer  han  en  Fugl  pibe  lige 
over  sit  Hvilested,  dens  Stcmme  er  saa  hei,  at  den  horcs  over  hele  Hæren,  og 
hver  Mand  vaagncr.  Kongen  vedbliver  sin  Salmesaug,  og  da  det  l^'scr  af  Da- 
gen  begynder  atter  Fuglen  at  lade  sin  Rost  hore  og  siger  to  Gange  til  Kongen 
de  Ord:  Franskmand,  hvad  siger  du?  Kongen  staar  nu  op  og  klœder  sig. 
Denne  lillc  Fugl  ílyver  nu  foran  og  forer  dem  lien  til  den  Vei,  de  havde  fulgt 
den  foregaacnde  Dag.  Og  nu  ere  de  da  hjulpne.  Pillegrirame  fortœlle,  at 
siden  dcnne  Tid  synge  Fuglene  i  den  Skov  forstaaelige  Ord.  Han  forjoger  nu 
og  edelœgger  Hedningerne,  besogcr  Jerusalem  og  drager  derpaa  nordover  til 
Miklogard.  Hcr  afslaar  Karl  Magnus  de  mange  Gaver,  som  Miklagardskongcn 
byder  ham,  han  har  befriet  Landet  for  Guds  Skyld  og  ikke  for  verdslig  Skjenk. 
Dog  lader  han  sig  cndelig  bevæge  lil  at  modtage  af  den  grœske  Konge  nogle 
Reliqvier  fra  Kristi  Korsfœstelse.  Patriarken  paalœgger  alle  Fi*anskmændene 
3  Dages  Faste  (2).  Karl  ^lagnus  skrifter  den  trcdie  Fastedag  for  Biskop 
Ebroim.  Da  Biskopen  aabner  Æsken  med  vor  Herres  Tornekrone  i,  strommer 
en  soodan  Vellugt  igjennem  Kirken,  at  alle  TilstedevBBrcnde  tro  sig  henílyttede 
tii  Paraditct.  Karl  Magnus  kaster  sig  til  Jorden  og  auraaber  vor  Herre  om 
at  fornye  sine  Miraklcr.  Uopholdelig  cfter  hans  Bon  kommer  Dug  fra  Himme- 
len  ned  over  Tomttrœet,  saa  at  det  beg}'uder  at  blomstre.  Biskopen  klipper 
Blomsterne  af  og  slipper  dem  ned  i  et  Trœkar,  som  Karl  Magnus  har  faaet  i 
Stand.  Medens  Blomí-teme  eprang  ud,  kommer  atter  den  deilige  Di^ft,  saa  at 
alle  Syge  der  i  Kirken  blive  friske ;  blaudt  dem  er  der  f n  Mfind,  som  i  20  Aar 


Cíll 


og  fire  Maancder  liavde  været  stum,  blind  og  dov;  denne  faar  sit  Syn,  idet 
Tornekrouen  tages  iid.  han  faar  Mælet,  da  Blomsterne  springe  ud,  og  faar 
endelig  sin  Herelse,  idet  Biskopen  berorer  Blomsteme  med  Saxen.  Biskopen 
ra-kker  Karret  med  Blomslerne  til  Karl  Magnus,  denne  tommer  dem  ned  i  en 
Handske  og  giver  Karret  tilbage  lil  Biskopen ,  da  han  nu  skal  have  noget  af 
eelveTornen.  Kongen  fæblerTaarer  rart  over  G.uds  Jertegn,  og  idet  han  tager 
imod  Torncgaven  og  har  en  anden  Handske  paa  rede  Haand  til  denne,  vil 
lian  give  fra  sig  den  forste  med  Blomsterne,  rækker  Haanden  nd  og  tror  at 
levere  den  til  Biskopen.  Dennes  öine  ere  imidlertid  ogsaa  blendede  af  Taaref, 
og  ingen  af  dem  ser  klart,  hvad  den  anden  foretager  sig;  Biskopen  tager  saa- 
ledes  ikke  imod  den  ham  rakte  Handske,  og  denne  bliver  paa  en  vidunderlig 
Maade  svævende  i  Luften  en  lang  Stund.  Da  Kongen  helder  Blomsternc  af 
Handsken  ned  i  det  for  dem  bestemtc  Ojemmested,  forvandles  de  til  Manna, 
som  vi  kalde  Himmelmel.  En  Mæugde  Mennesker  stromme  hen  til  Kirken, 
hidkaldte  af  den  sode  Duft,  idet  de  udraabe:  Her  er  Paaskedagen,  her  er 
Herrens  Opstandelse.  Karl  Magnus  fnar  endnu  ílere  Reliqvier,  en  Del  af 
Herrens  Kors,  hans  Svobelsebelte  og  Svededug,  Jomfru  Marias  Serk  og  Simeons 
Arm.  Det  kan  vække  Forundring,  at  disse  Ting  oplu'varedes  i  Mikhigard  og 
ikke  i  Jorsalaland.  men  det  skeedc,  fordi  de  her  vare  mindre  udsatte  for  Ufred 
af  hedenske  Folk.  Mange  i  Grækenland  prise  Karl  Magnus's  Komme  did,  thi 
mangen  drikkor  nu  glad  i  sit  Ghis,  som  for  laa  paa  Sottcseng.  Mange  Jertegn 
ske  nu  paa  lians  Hjcmreise.  Da  han  konimer  til  Frankrig,  forer  han  Hellig- 
doramene  til  den  Stad,  som  heder  Aqvisgranum,  hvilkcn  nogle  kahle  Achis 
eller  Tachin.  Hcr  helbrcdes  ogsaa  mange  Syge.  JJcn  13de  Juni  indstiftedes 
som  Festdag  for  disse  Heiligdomme.  I  Achis  opforcr  Karl  Magnus  en  Kirke 
for  Jomfru  Maria,  som  han  kalder  Maiia  rotunda  (3). 

Speculum  Historiale  fortællcr,  at  paa  Karl  Magnus's  Dage 'forherligedes 
Sallinus'  Biskop  i  Staden  Ambianis  (Amiens).  Denne  Stad  var  anlagt  af  Kei- 
ser  Ántoni(n)u8  Pius,  der  gav  den  Navn  af  en  Elv,  som  ílyder  i  Nærheden,  og 
kaldte  den  Lamboii.  Siden  opslog  Gracianus,  Son  af  Vaientinianus,  sin  Re- 
sidents  der  og  kaldte  den  Ambianis,  da  den  paa  alle  Kanter  omgives  af  rin- 
dende  Vand.  Her  levede  Biskop  Sallinus,  eu  stor  Jertegnsmand.  Samtidig 
med  ham  var  i  Ambianis  Kong  Hisperich,  der  bekjendte  sig  til  Arius's  Sekt, 
han  benægtede  de  tre  Personer  i  Guddommen,  og  siger,  at  han  vil  kuunc  bringe 
Sallinus  til  Enighed  med  sig  i  denne  Tro.  Dcttc  cr  dog  saa  iangt  fra  Til- 
fældet,  at  Sallinus,  saa  snart  han  horer  om  dette  Kongens  Udsagn,  erklærer 
at  ville  eonderríve  og  opbrœnde  den  Bog,  hvoii  dcnne  Lære  íindes.  Dette 
Kjætteris  Afskyelighed  havde  Amphilotup  (Amphilochius).  Biskop  i  Iconium 
oplyst,  der  levcde  paa  Keiserne  Theodosii  og  Arclindii  Tider.  Dreven  af  sit 
Had  til  Arianiterne  kommer  han  til  Keiser  Theodosius,  for  at  bevæge  ham  til 
ved  Lov  at  bestemme,  at  disse  Kjœttere  ingen  Forsamlinger  maatte  holde  i 
hans  Rige.  Keiseren  vil  dog  ikke  gaa  ind  herpaa.  Da  han  er  reisefærdig, 
gaar  han  ind  i  det  Herberge,  hvor  Kongerne  vare,  her  hilser  han  Theodosius, 
nien  lader  som  han  ikke  ser  Senncn  Archadius.  Theodosius,  som  anser  dette 
for  Glemsomhed  af  Biskopen.  raaber  efter  ham.  Biskopen  vender  tilbage  og 
sporger,  hvad  der  vœkker  hans  Misnoie.  Kongen  siger  da,  at  han  ikke  hil- 
^eede  hans  Sen.  Biskopen  siger,  at  han  hœdrede  Theodosius  hans  Fader,  og 
det  maatte  vœre  nok.  Kongen  tilkjcndegiver  da,  at  ingen  hædrer  ham  selv, 
naar  han  ikke  tillige  viser  haiis  Sen  den  skyldige  Ærbedighed.  Da  udbryder 
*)  Spec.  Hiðtoriale  kalder  ham  Salviu5, 


CIV 


Biskopeu:  Kaar  dii^  en  dedelig  Mand^  synes  ildc  om,  at  din  Sen  ikkc  vises 
kongelig  Ære,  hvorledes  maa  da  vel  Gud  Fader  syues  oni,  at  lians  eenbaarne 
Son  mister  den  hani  tilkommende  Ære  i  Arianernes  Vantro.  Heraf  foler  Kei- 
seren  sig  truffen,  og  han  gaar  nu  i  Et  og  Ait  ind  paa  Biskopens  Forlangende 
vedkommende  Arianiterne. 

Denne  Biskop  Amphilotus  var  en  Stotte  for  Sallinus  i  hans  Foragt  for 
Arianerne.  Sallinus  var  ivrig  i  sit  geistlige  Kald  og  drog  viden  om  at  præ- 
dikc.  Overalt  farte  lian  med  sig  en  kostbar  Embedsornat,  den  var  snehvid 
(Jg  gjennemvirket  mcd  Guld,  især  udmærkede  sig  det  hans  Embedsdragt  til- 
herende  Belte,  vœvet  af  rodt  Guld  og  besat  med  kostbare  Ædelstene.  En 
Paaskedag,  da  han  havde  forrettet  i  St.  Martins  Kirke  i  Stadcn  Valent,  bliver 
han  inviteret  til  den  kongelige  Gaardsfoged  Girards  Hns,  hvorlien  han  lader 
bringe  sine  Sager  og  sin  kostbare  Biskopsskrud.  Denne  sidste  vækker  Gerards 
Son  Vinigards  Begjœrlighed,  og  cfter  Samraad  med  Faderen  lader  han  Bisko- 
pen  tilligemed  hans  tro  Tjenestemand  kaste  i  et  nnderjordisk  Fœngsel,  hvor 
han  lader  dem  drœbe  af  en  Trœl.  Dernæst  lader  han  hans  Legeme  grave  ncd 
paa  et  Sted,  hvor  hans  Faders  Kreaturcr  holdtes  inde  om  Nœtternc.  Dog  her 
ske  to  Undervœrker.  En  af  Hjordens  Tyre  tager  sig  fore  altid  at  holde  det 
Sted  rent  og  ryddeligt,  hvorunder  disse  to  Martyre  hvile,  og  holder  alle  de 
Bvrige  Kreaturer  borte  med  sine  Horu.  Dernæst  viser  der  sig  en  lysende  Soile 
over  denne  Kvægstald,  der  kan  sees  langt  bortc.  En  Kvinde  i  en  Landsby 
Berenticum  gaar  hen  til  Stedet  for  nærmere-  at  undcrsoge  denne  Lysning.  og 
opdager  derinde  tvende  Lamper,  derskinne  med  cn  overordentlig  Klarhed.  Hun 
passcr  paa  flere  Nætter,  og  ser  altid  det  samme  Syn,  og  indberetter  dct  da 
til  Prœsteme  (4). 

Hele  denne  Begivenhed  aabenbares  for  Karl  Magnus  3  Nætter  eficr  hin- 
anden.  HanMler.da  til  Staden  Valent,  ladcr  gribe  Gcrard,  hans  Son  Vinegard 
og  Trœllen  Vingar,  og  truer  dcm  til  at  angive  Biskop  Sallinus's  Hvilested. 
Derefter  lader  han  stikke  0inene  ud  paa  dem  alle  tre,  og  lader  desnden  Fod- 
selslemmerne  afskjœre  paa  Fader  og  Son.  Han  lader  derpaa  Helligdommene 
optage  og  lægge  paa  cn  Vogn,  for  hvilken  han  spœndcr-  mange  Oxer,  mcn 
disse  kunne  ikkc  flytte  Vogncn  af  Stedet.  Nu  lader  han  kun  to  af  dem  til- 
bage  foran  Vognen,  og  da  disse  faa  Lov  at  gaa,  hvor  de  selv  ville,  drage  de 
uden  Vanskclighed  Vognen  afsted,  og  standse  foran  St.  Martins  Kirkc,  hvor 
Biskop  Sallinus  sang  sin  sidstc  3Iesse.  Kongen  ser  nu,  at  det  er  Giids  Viilie, 
at  den  hellige  Sallinus  skal  begraves  her.  Medens  Kougen  beíinder  sig  her, 
kommer  en  Kvinde  til  ham,  som  klager  over,  at  hendes  Broder  har  bedraget 
hende  for  hendes  Ar^'clod.  Broderen  benœgter  dctte.  Kongen  befaler  ham, 
at  fralœgge  sig  Beskyldningen  ved  at  aflœgge  Ed  i  St.  Martins  Kirkc  paa 
Sallinus's  Legeme.  Han  er  villig  dertil.  Dog  aldrig  saa  snart  har  han  svoret 
Eden  for  han  revncr  tvert  ovcr,  saa  at  hans  Indvolde  velte  ud.  Om  Gerard 
er  det  at  fortælle,  at  han  angrer  sin  Brede,  hans  Son  derimod  er  íræk  nok  til 
at  S0ge  til  St.  Martins  Kirkc  for  at  bede  Biskopen  om  Hilsebod,  men  da  han 
kommer  ind  i  Kirkeu,  begynder  denne  at  rj'ste  som  af  Jordskjælv,  og  Mand- 
drabercn  flygter  skyndsomt  ud  og  tj^er  til  et  Kloster,  hvor  han  kastes  paa 
Sygeleiet  og  lider  daglig  Kval  for  sin  Misgjeming.  Trœllen  Vingar  flyglcr 
ogsaa  til  St.  Martins  Kirke,  hvor  han  med  Ydmyghcd  beder  Biskopcn  om 
Miskundhcd  for  sin  Bredc  med  Taarer  og  Knœfald,  bekjendende,  at  han  nod- 
tvungen  har  udfcirt  deí  onde  Verk.  Som  Tegn  paa  Tilgivelse  giver  Helgenen 
ham  Synct  tilbagc  paa  dct  cnc  0ie  (5). 


cv 


En  hcllig  Bog  bevidner,  at  Pave  Adrianu8  havde  bkjcnket  Karl  Magnus 
det  Privilegium  at  udnœvne  Kirkens  Formœnd  over  hele  Frankrig  og  Saxland, 
og  hverken  fer  eller  siden  har  Kirken  vœret  saa  vel  beljent.  Det  samme  Pri- 
viiegium  havde  hans  Eftcrfolgere,  dcn  enc  efter  dcn  anden,  indtil  Gregor  den 
S\'^-ende  faudt  det  nodvendigt  at  tagc  det  tilbage  under  Pavcstolen.  Da  Karl 
Maguus  cr  bkven  skrobolig  af  Æide,  bliver  han  syg  i  Aqvisgranura,  og  som 
han  cr  Dwden  uær,  tikb-ager  sig  det,  som  nu  shal  fortælk'S  (G).  Som  Turpin 
Erkebisp  holder  sin  Bon  i  Kirkcn  i  Sladen  Vienna,  kommer  der  en  Dosighed 
ovcr  ham,  og  undtT  dcnne  haj:  han  et  Sj'u.  Han  ser  en  Flok  Djævle  komme 
farende,  og  sidst  meUeiu  dcm  cn  Blaamaiid,  som  synes  at  lede  Toget.  Turpin 
sporger  ham,  hvor  dc  skullc  hen.  Blaamandcu  svarer,  at  de  skuUe  til  Aqvis- 
granum  for  at  hcntc  Karl  Magnus's  Sjœl  til  Ileivedc.  Erkebispen  bedcr  dem 
drage  den  feammc  Vci  hjem  for  at  melde  ham  Udfaldct  af  dcres  Ærinde.  Eíler 
en  ganske  kort  Tids  Forlob  komme  de  urene  Aander  tiU;agc  sanime  Voi  meget 
bedrtjvede  og  ucdslagnc.  Erkebispeu  sporger,  hvoriedes  dct  liar  gaact  dem. 
Blaamanden  svarer,  at  dc  en  Stund  havdc  liaabet  ct  hcldigt  Udfald  for  sig, 
da  Karl  Magnus's  goik  og  on<lc  llandUnger  skulde  veies,  mcn  pludselig  var 
der  kommen  en  hovedlos  Mand  fra  Galicia,  slæbcndc  vn  Massc  Stcn  og  Trœ, 
og  alt  dettc  slœngtc  han  i  Vægtskaalen,  saa  at  dennc  sank  til  Jorden,  deres 
Bestræbelaer  vare  derfor  til  ingen  Nytte.  Erkebispen  komnier  herpaa  til  sig 
selv,  og  takker  Gud,  fordi  Karl  Magnus's  Sjæl  var  frelst.  Turpiu  Erkebisp 
meldcr  nu  Borgcme  i  Vienna  Karl  Magnus's  Dod  (7). 

Keiser  Karl  Magnus  hcnsover  i  Gud  i  en  hoi  Alder  Kalendas  Febniarii. 
Ved  hans  Dod  og  Ligbcgjængelse  erc  tilstcde  dc  ypperste  Mœnd  i  Verden, 
Pave  Leo,  de  gjœvcstc  llövdinger  fra  Rom,  Erkebiskoper,  Lydbiskopcr,  Abbe- 
der  og  en  3Iængde  Menneskcr,  soni  liavde  stimlet  sammen  fra  alle  Kanter  i 
Aqvisgranum  ved  Rygtet  om  Keiserens  Sygdom.  Hans  Bisættclse  forcgaar 
med  en  hidtil  i  Frankrig  uhert  Pragt.  Hans  Legeme  ifores  kongclig  Skrud- 
og  sœttes  paa  en  Guldstol  opret,  ligesom  han  var  lcvende,  en  Krone  af  det 
purcflte  Guld  sœttes  paa  hans  Hoved,  og  fra  denne  Kronc  gaa  to  Guldbaand 
bag  under  Stolbeuene,  hvorved  Legemet  holdes  i  den  opreistc  Stilliné.  De 
fire  Evangeliers  hellige  Text,  skreven  med  Guldbogstaver,  iægges  i  hans  heire 
Haand,  men  den  venstre  læggcs  paa  Skriftcn,  ligcsom  han  sidder  til  Doras, 
pegende  paa  Lovbogen.  Lige  over  for  ham  sUUes  hans  Hærskrud.  Grav- 
mælet,  der  hvælver  sig  som  en  Bue  over  ham,  belœgges  med  Guld  og  lukkes 
paa  alle  Kautcr,  saa  at  ingen  Menncskehaand  kan  kommc  ham  .nœr.  —  Bogen 
slutter  med  gode  0nsker  for  ham,  der  har  skrevet  Sagaen  cUcr  ladct  den 
Bkrive,  for  ham,  der  har  fortalt  den,  og  for  alle  dcm,  der  havc  hort  paa 
den  (8). 


KAllLAMAÍiMS  SA(iA  (IK  KAI'I'A  IIA.\N. 


lá  konungr  hefir  ráðit  fjrir  Frakklandi  erPippiii  hét,  vitr 
kkonuDgr  ok  vinsœll  ok  harðla  rfkr^  hann  álli  eér  áráú- 
rningu  er  Berta  hét,  ok  var  kulluð  Berta  hin  fótmikla. 
"'j)uii  áttu  son  cr  Karl  liét  ok  dœtr  tvœr,  hét  hin  ellri  Gilem, 
eu  Brlesem  hin  yngri.  J)á  hafði  Karl  2  vetr  ok  30,  er 
!íj»^.  i'ippiu  koDungr  andaÖÍst.  En  eptir  dauða  kónunga  vildu  J)eir 
.3?-  nieiiu  Bcm  verit  liöföu  riddarar  hans  drepa  Karl,  en  allsvöld- 
u{-r  ^uö,  sá  er  fyrir  hafði  hugut  þessum  ágæta  konungs- 
eyni  hina  hœstu  soemd  konungligi'ar  sœmdar  1  allri  vcröldunni,  lét 
þst  eigi  fram  fara,  ok  sendi  engil  siun  at  scgja  Karli,  at  þcir 
hðfðu  ráÖit  honum  bana;  ok  |)á  fór  honn  at  hitta  ráÖgjafa  sfna  ok 
sagði  þeim  þcssa  vitran,  En  þeir  urðu  fegnir  vKraninni ,  en  þótti 
mjuh  illa  er  þessi  svik  váru  brugguð,  ok  vissu  þá  cigi  flji'itliga  hvat 
af  skyldi  ráÖa,  fyrr  en  þeir  vissi  hverir  þcir  vœri.  Réðu  þcir  þá 
Karli  fyrst  at  forða  sér,  ok  eptir  þat  fóru  þeir*  brott  leyniliga  allir 
sanian  ok  kómu  I  Ardcnam  tJI  þess  riddara  er  Drcfia  hét,  ok  sögðu 
honum  sfn  erendi.  En  hana  var  góðr  maðr  ok  trúlyndr  ok  mikils 
valds  ok  vel  rfkr,  ok  sagðist  aldri  skyldu  Karli  bregðast.  |>á  spurði 
Karl,  hvert  ráð  bann  skyldi  gera  fyrir  systrum  sínum.  Ea  Drefia 
bað  hanu  senda  cptir  þeim,  ok  ekal  ck  geyma  þeirra,  þvfat  ek  em 
þinn  maÖr  ok  mfnir  ijárhlutir  eru  i  þinu  valdi,  Karl  Bvaroði:  Ek 
hefí  engan  mann  at  senda  eptir  þeim,  ok  bið  ek,  at  þu  sendir  cða 
farir  sjélfr,  ok  þó  leynihga,  svá  at  engi  vilrr  úvin  Terði  vísa  um 
vára  hérvist.  Ok  cptir  þat  fór  Drefia  ok  sótti  jungfrúrnar  ok  aðrar 
tvær  meyjar  með  þeim;  hét  sá  önnur  Oden  ok  var  dóttir  Videluns 
hertoga,  co  i>nnur  hét  Beatrix,  dóttir  Valams  Jarls  af  Alcmavi.  Ok 
þ&  er  þGcr  kómu  þangat,  varð  Korl  feginn  þeirra  komu.  Ok  er  þau 
Táru  mett  at  náttverði,   fóru  þau   at  eofa.    Ok   er  Earl  var  sofnaðr, 


2  KARLAHAOXUS   SAGA.  Cap,   9, 

kom  guðs  engill  einn  til  Tians  ok  bað  hann  upp  standa  ok  fara  at 
stela.  En  honum  þótti  þat  kynligt,  at  cugillinn  bað  hann  þetta 
gera,  eðr  hversu  hann  sk^ldi  at  fara,  er  hann  kynni  ekki  at. 
Engilhnn  mœUi,  at  hann  skyldi  senda  eptir  Basin  þjóf,  ok  skyldi  þeir 
fara  báðir  saman,  fjrir  því  at  af  þessu  efni  mattu  öðlast  ríki  þitt  ok 
hafa  líf  þitt  ok  sœmd,  ok  er  flest  til  þess  vinnanda.  En  er  hann 
vaknar,  segir  (hann)  drauminn,  ok  létu  þeir  þegar  leita  Basins,  til 
þess  er  hann  fannst.  En  í  fyrstu  er  Basin  sá  Karl,  hræddist  hann  \ 
en  hann  stóð  þegar  upp  í  móti  honum  ok  mælti :  Velkominn  Baj^in, 
vit  skulum  vera  kumpánar  ok  förunautar  ok  stela  báðir  samt.  Basin 
svaraði :  Lávarðr,  ek  vil  feginn  vera  þinn  þjónostumaðr.  Karl 
jataði  því,  ok  gerðist  Basin  honum  handgcnginn.  Ok  eptir  þetta 
er  Karl  hafði  tekit  hann  til  triinaðarmanns,  þá  kallar  hann  til  sín 
ráðgjafa  sinn  þann  er  Namhm  hét,  ok  sagði  honum,  at  hann  vildi 
fara  með  Basin  at  stela  sér,  sem  guð  hafði  boðit  honum  fyrir  engil 
sinn.  Nu  vil  ek,  at  þit  Drefia  báðir  samt  geymit  vel  systra  minna, 
meðan  ek  em  í  þessarri  ferð.  J)eir  játuðu  þvi  ok  sóru  við  guð  ok 
[trú  öína]  at  þeir  skyldu  þcirra  [vel  geyma.    Namlun]  þessi  var  son 

Videluns* 

2.  ^Eptir  þat  bjoggust  þeir  Karl  ok  Basin  brott  um  morgininn 
eptir,  ok  fóru  þeir  Namlun  ok  Drefla  á.leið  meðr  þeim  langt  brott 
or*  bœnum,  ok  varaði  Namlun  Basin  við,  at  hann  skyldi  aldri  nefna 
Karl  réttu  nafni  sínu.  En  hann  spurði,  með  hverju  nafni  hann 
skyldi  þá  nefna  hann;  en  Namlun  svaraði:  Magnús  skaltu  nefna  hann, 
þvíat  ef  fjándmenn  hans  verða  varir  viðr  hann,  þá  óttumst  ek  þá.* 
Karl  sagði,  at  þetta  mœtti*  vel  verða.  Namlun  tók  eitt  fingrgull  af 
hendi  sér  ok  fékk  Karli  ok  mœlti  við  hann :  J)at  sem  þér  berr  at 
hendi,  þá  skrifa  bréf  ok  innsigla  meðr  fingrgullinu  ok  send  mér,  þá 
man  ek  kenna.  Síðan  mintust  þeir  viðr  Karl  klökkvandi  ok  skildust 
svá.  Riðu  þeir  nú  um  miðja  Ardenam  til  þeirrar  borgar  er  Tungr 
heitir,  ok  dvöldust  um  daginn  í  skóginum  undir  borginni  í  húsi  hjóna 
tveggja  fátœkra,  en  um  póttina  riðu  þeir  í  borgina  undir  einn 
eyðivegg,  ok  stigu  þeir  þar  af  hestum  sínum,  ok  stóð  Magniis  þar 
eptir  hjá  hestunum,  en  Basin  gékk  í  höUina  jarlsins  er  Renfrei  hét. 
Hann  fór  hljóðliga  ok  [hlýddist  um,  ok*  sváfu  þeir  aJlir  er  inni  váru. 
Hann  gékk  til  kistu  eiunar  ok  lauk  upp  ok  œtlaði  sér  byrði  af 
guUi  ok  eilfrí  ok  góðum  klœðum  ok  bar  þat  til  Magnús  félaga  síns, 
ok  bað'  at  þeir  mundu  brott  fara.  Magnús  svaraði:  Eigi  skal  svá 
vera;  nú  skal  ek  fara  ok  prófa,   hvers   ek  verð®  víss.     J)á   svaraði 

*)  Htr  er  en  liden  Lacune  i  Codex  B,  ')  Her  begynder  Codex  b.  ^)  frá 
6.  -•)  fyrir  hans  hönd  tilf.  b.  *)  mátti  6.  «)  Isaal.  6;  hlýddi  á  B. 
')  kvað  b.     ')  verða  b. 


Cap.  Í.  KARLAIIAGNUS  SAOA.  3 

Basin :  Ek  skal  fara  með  þér,  þvíat  þu  stalt*  aldri  enn,  ok  vil  ek 
þat  nú  kenna  þér.  J)eir  fœrðu  þa  hesta  sína  í  eitt  leyni  lang^;  í  brott, 
9vá  at  eigi  skyldi  heyra  til  |)eirra;  síðan  géngu  þeir  inn  í  höllina. 
J)á  mœlti  6a»in  við  hann :  Stattu  hér  scm  ek  býð  þér  ok  hrœr 
þik  hvergi,  til  þess  er  ek  kem  aptr  til  þín.  Síðan  leiddi  Basin  hann 
til  hvílu  Renfreis  jarls  ok  lét  hann  standa  miilum  þils^  ok  tjalds. 
Basin  gengr  þá  til  hestahilss  Renfreis  ok  vildi  taka  hest  hans.  En 
er  hestrinn  varð  varr  við  hann,  þá  tók  hann  at  frýsa  ok  at  hristast, 
ok  gerði  mikit  um  sik,  svá  at  Renfrei  vaknaði  við  ok  bauð  hest- 
asveininum  at  forvitnast  hvat  hestinum  vœri.  En  er  Basin  hevrði 
þat,  þá  réð^  hann  upp  á  bitann  ok  lagðist  þar  endilangr.*  En 
hestasveinninn  gengr  til  hestsins,  ok  vildi  hann  aldri  kyrr  vera,  fyrr 
en  allir  vöknuðu  þeir  er  inni  váru.  [Renfrei  jarl  spurði,  hvat 
hestinum  vœri,  en  hann  varð  við  ekki  varr.  Fór  sveinninn  í  hvílu 
sína,  ok  sofnuðu  allir*  nema  jarl,  hann  mœlti  við  [frú  sína :  Sjá  er 
einn  lutr,  frú,  er  ek  vii  segja  þér,  ok  skaltu  honum  vel  leyna. 
Herra,  segir  hon,  skyld  em  ek  þess.  Hann  mœlti:*  J)ú  veizt  nú, 
at  Pippin  konungr  er  andaðr,  en  hann  é  eptir  einn  son  er  Karl 
heitir.  Hann  er  svá  ágjarn  maðr,  at'hann  vill  allar  þjóðir  undir 
sik  leggja;  hann  œtlar  at  láta  vígja  sik  til  konungs  at"^  jólum  í 
Eissborg  ok  bera  kóróuu.  En  vér  12  er  ríkastir  erum  í  konungsins® 
veldi,  höfum  svarit  eið,  at  vér  skulum  hann  sigra  ok  eigi  hans  ofsa 
né  yfirgang  yfir  oss  hafa;'  ok  svá  skulum  vér  at  honum  vinna,  sem 
nú  man  ek  þér  segja:  Vér  höfum  létið  gera  12  knífa  tvíeggjaða 
af  hinu  harðasta  stáH,  ok  á  jólakveldit,  er  hann  heflr  haldit  hirð 
sína,  skulu  vér  drepa  hann  ok  alla  menn  hans.  Síðan  skulum 
vér  saman  samna  öllum  várum  vinum,  ok  skal  vígja  mik  til  konungs 
hér  í  Tungr.  J)á  svaraði  frúiu:  Herra,  segir  hon,  ekki  steudr  yðr 
svá  at  gera,  fyrir  því  at  þú  ok  þínir  œttmenn  hafa  œflnliga  þjónat 
hana  foreldrum,  ok  því  átt  þú  hans  þjónostumaðr  at  vera,  ok  ger 
eigi  þetta  hit  iUa  verk,  ver  heldr  vin  hans  traustr,  ella  geldr  þú 
þess  ok  þitt  afsprengi.  J)egi  fól,  segir  hann,  svá  skal  vera  sem 
ráð  er  fyrir  gert.  Frúin  mœlti :  Hverir  eru  þessir  þínir  vinir,  er  þú 
trúir  svá  vel  til  sííkra  stórráða,  at  þér  skulut  ganga  móti  réttura 
konungi,  þeim  sem  borinn  er  til  ríkis  ok  tignar?  Hann  mœlti :  J)ar 
er  fyrstr  maðr  Heldri  bróðir  minn,  annarr  Annzeals  af  Hoenborg, 
þríði  Jsinbarðr   af  Jref,  **^   ok   með   honum   kumpán   hans  Reiner," 

*)  »aaL  b;  siéÍT  B,  ')  þilis  6..  ^)kleif6.  ^j  á  sem  hann  var  langr  6.  *)  [ok 
jarl  forvitnaðist  sjálfr  hvat  hestinum  vœri,  ok  lét  tendra  kerti ;  en  er 
hannsá,  at  þarvar  ekki,  fórhaun  i  hvílii  sina,  ok  sofnuðu  þegar  allir 
ríddarar  i  höllinni  b.  ^)  [saal.  6;  Lacune  iB,  '')  é>  b.  ^)  keisarans  6. 
»)  lída  6.     »«)  Tref  b.     ")  Remus  6. 

1*' 


4  KARLAMAGNU8   SAOA.  Cap,   2. 

hinn  fjórði  Sogbert  af  Salimborg:  með  þeirra  fulltingi  skuliim  vér 
eignast  Bealfer  ok  Alemanniam  ok  LangbarÖaland ;  *  þá  er  hinn  sétti 
Tankemar  af  Vensoborg  ok  Tamr^  bróðir  hans,  átti  Jngelrafn  af 
Rodenborg:  meðr  þeim  þremr  skal  ek  eignast  Danmörk  ok  FríslÍBtnd ; 
hinn  9di  Rozer  af  Orlaneis,  hinn  lOdi  Folkvarðr  af  Pirapont,  hinn 
llti  Rezer  af  Jrikum,  hinn  12ti  Valam^  af  Brittollis:*  meðr  (þessum 
Qórum^  skulu  vér  eignast  Peitu^  ok  Nordmandi,  Bretland  ok  Angiam' 
ok  Meniam,  Bealfes  ok  Dukames,®  Hia,  Paris  ok  Leons  ok  alla  Kart- 
aginem.  Heldri  bróðir  minn  skal  vera  hertogi,  en  ek  keisari  í 
Rómaborg.  Frúin  mœlti :  Herra,  segir  hon,  hversu  hafi  þér  þetla 
ráö  staðfest?  Hann  svaraði :  Svá,  segir  hann,  at  vér  höfum  svarit 
eiða  við  alla  guðs  helga  menn,  at  vér  skulum  alUr  at  einu  [róði  vera 
ok®  drepa  Karl  á  þann  sama  dag  sem  hann  er  vígðr.  Skulu 
vér  ganga  inn  í  svefnhús'*^  hans,  ok  hafa  sinn  kníf  hverr  várr  í  sinni 
ermi,  ok  þá  skulu  vér  vega  at  honum  alHr  í  senn.  Herra,  segir 
hon,  ilt  ráð  ok  armt  haíi  þér  meðr  höndum,  þar  sem  þér  várut  allir 
handgengnir  íoður  hans  Pippin  konungi,  en  hann  gerði  yðr  ríka 
menn,  skemmiliga  launi  þér  honum  fagrar  sœmdir.  Hó  hó,  Karl, 
mikill  harmr  er  þat,  ef  þú  skaJt  svá  úvirðuhga  deyja.  En  jarl  varð 
reiðr  mjök  ok  laust  meðr  hnefa  sínum  á  munn  hennar^'*  ok  nasir, 
8vá  at  hvártveggja  blœddi.  En  hon  laut  fram  or  hvílunni  ok  vildi 
eigi  láta  blœða  á  klœðin.  En  Karl  sópaði  blóðinu  í  glófa'^  sinn 
hœgra,  en  hon  lagðist  þá  aptr  upp  í  hvíluna.  En  Basin  sté  þá 
hljóðhga  niðr  af  bitanum  ok  gékk  um  hðllina  í  hring^*,  ok  gat  svá 
gert  með  sínum  klók«kap,  at  allir  menn  [í  höllinni.sofnuðu**.  Síðan 
gékk  hann  tiP*  hvílu  jarls  ok  tók  sverð  hans^  ok  kom  eptir  þat 
til  Magnús  ok  kallaði  hann  til  ferðar  með  sér,  .sagði  hann  þá  jarhnn 
sofa  ok  alla  menu*'  aðra.  Basin  tók  þá^®  söðul  ok  beisl  er  jarHnn 
átti  ok  fór  enn  til  hestsins  ok  ætlaði  at  taka,  '•  en  hestrinn  frýsti^®  sem 
fyrr  ok  lét  illa,  ok  mátti  Basin  eigi  nœr  honum  koma,  ok  varð  hann 
þessu  mjök  reiðr  ok  lét  sem  hann  vildi  höggva  hestinn  með  sverðinu. 
En  Magnús  stöðvaði  ok  tók  af  honum**  beislit  ok  lagði  við  hestinn, 
ok  síðan  söðlaði  hann  hestinn.  Stóð  hann  þá  svá  kyrr  sem  hann 
vœri  graíinn  niðr.  Síðan  sté  hann  ábakhonum.  J)á  vaknaði  friiin 
ok  sá  Ijós  mikit  í  höllinni,  ok  vakti  hon  jarliun  ok  sagði  honum;  en 
hann  hljóp  upp  við  ok  í  dyrrnar,  ok  þótti  þetta  þó  kynligt.  En 
Basin  hafði  lokit  upp  höUinni,  ok  váru  því  opnar  dyrr  hennar. 

»)  Lnngbarðaland  b.  «)  Tanir  6.  »)  Valalin  b,  *)  Bitollia  b.  '*)  [þeim  6. 
•)  saal.b;  Petta  B.  ')  Angliam  6.  •)  Dukamel  6.  »)  Isaal.  b;  at  ^.  •") 
svefnhöll  6.  ")  er  b.  '^j  i^enni  b.  ")  saal.  6;  lófa  B.  ")  kring  b. 
'*)  [sofnuðu,  þeir  sem  þar  váru  inni  6.  *•)  at  b.  ")  tilf.  b.  '*)  nú  b. 
'»)   hann  tilf.  b.     »•)  enn  tilf.  b.       ")  flverðit  ok  svá  tilf  b. 


Ca^  B,  KARLAMAGNUS   SAGA.  5 

3.  ^ptir  þetta  géngu  þeir  til  hesta  sinna,  ok  bundu  íjárluti 
[síua  á  hest*  Basifls,  en  Magnús  reið  jarls  hesti,  ok  Basin  þeim  sem 
Karl  hafði  riðit  áðr.  J)eir  fóru  nú  til  húsa  fátœka  manns,  er  þeir 
höfðu  fjrr  með  verit,  ok  dvöldust  þar  um  hríð.  Gejmdi  fátœki 
maðr  hesta  þeirra  ok  þiuga.  Ok  er  þeir  váru  mettir,  fóru  þeir  át 
sofa;  fátœki  maðr  lauk  aptr  dyrum.^  fOk  Qwtv^  vitraðist  Magnúsi 
guðs  engill  ok  mœlti  viðr  hann :  Farðu  sem  skjótast  ok  hugga  móður 
þfna  ok  sjstr,  þvíat  þœr  eru  mjök  hryggvar  af  þínu  brotthvarfi. 
En  móðir  þín  er  með  barni,  þvíat  hon  varð  hafandi*  nökkuru  áðr 
en  faðir  þiun  andaðist,  ok  man  hon  m^jbarn  fœða,  ok  skal  hon 
Adaliz  heita.  Ok  eptir  þat  vaknaði  hann  ok  þakkaði  guði  vitran 
þessa,  ok  vakti  Basin  ok  bað  þá  búast.  En  hann  spurði,  hvert  þeir 
skyldu  þá  fara.  Til  Peituborgar*  til  móður  minnar.  Síðan  fóru 
þeir  þaðan,  ok  gáfu  fátœka  manni  mikit  af  íjárlutunum,  ok  fóru  alla 
þá  nótt.  Ok  at  miðjum  degi  kómu  þeir  til  borgarinnar  ok  riðu 
fram  fyrir  hallardyrr  móður  hans,  ok  stigu  þar  af  hestum  sínum. 
Ok  stóð  Basin  úti  ok  hélt  hestum  þcirra,  en  Magniis  gékk  iun  í 
höllina  til  dróttningar,  þar  sem  hon  lá.  En  henni  þótti  kjnligt,* 
hví  hann  fór  einnsaman,  ok  stóð  upp  í  móti  honum  ok  kjsti  hann. 
Síðan  settust  þau  niðr  í  hvíluna,  ok  bað  hon  hann  fara  af  kJœðum 
sínum.  Hann  bað  fjrst  láta  hesta  þeirra  á  stall  ok  ganga  eptir  félaga 
sínum.  En  hon  bauð  Berarði*^  hestasvcini  sínum  gejma  hestanna  ok 
varðveita  vel.  J)á  vildi  Karl  ganga  eptir  Basin,  en  dróttning  spurði, 
hverr  Basin  sá  vœri.  En  hann  sagði,  at  hann  væri  hinn  bezti  vinr 
hans.  Dróttning  bað  Huga  þjonoatumann  sinn  ganga  eptir  honum. 
Ok  þá  er  Basin  kom  inn,  stóð  Karl  upp  í  móti  honum  ok  bað  hann 
sifja  hjá  sér  í  hvílunni.  Dróttning  mælti :  Er  þessi  félagi  þinn?  sagði 
hon.  Já,  sagði  hann,  þessi  er  minn  bezti  kumpan  ok  vinr.  Basin 
mœlti :  Magnús,  sagði  hann,  skulum  vit  hér  dveljast  í  nótt?  Seg  vinr, 
kvað  [hon,  gefr  þú®  Karli  þetta  auknefni?  En  hann  svaraöi :  J)es8a 
nafns'  hefir  hann  allmjök  þurft  fjrir  livinum  sínum,  er  luinn  vilja  svík- 
ja.  En  hon  spurði  hann  þá  sjiilfan,  hversu  hann  jröi  þess  víss?  En 
hann  svaraði :  Með  guðs  miskunn,  þvíat  engill  hans  bauð  mér  at  stela 
með  Basin  þjóf.  En  hon  varð  felmsfuU  viðr  þetía,  ok  spurði,  ef  hann 
vœri  kristinn.  Eu  hann  kvazt  vera  skírðr  en  eigi  bjskupaÖr.  Ok  er  hon 
heyrði  þat,  þá  sendi  hon  þegar  menn  til  Trevisborgar'®  eptir  Rozeri 
erkibjskupi,  at  hann  skjldi  koma  til  móts  viðr  hana.  Ok  þá  er 
erkibjskupinn  kom,  varð  hann  feginn  aptrkvámu- Karls.  Dróttning 
mœlti  við  erkibjskup :  J)ví  senda   ek  eptir  jðr,    herra,    at  ek  vilda, 

»)  [á  bak  h,  ')  durum  h,  »)  [þá  6.  .")  at  þvi  tilf.  h.  *)  saaL  h',  Pettia- 
borgar  B.  «)  undarligt  6.  ')  Berarin  6.  «)  [dróttning,  gaftu  6.  •)  þetta 
nafn  6.     ")  Triverisborgar  6. 


6  KABLAMAQNUS   SAQA.  Cap,  4,  ó. 

at  þér  fermdit  Earl  son  minn  ok  snerit  nafni  hans.  Erkib^skupinn 
sagði  svá  vera  skyldu  með  guðs  vilja.  Skrýddist  hann  þá  þegar 
svá  sem  til  messu,  ok  spurði  síðan,  ef  hann  skyldi  Earl  heita.  Hon 
sagðí  hann  með  því  skírðan  hafa  verit,  en  þcir  Basin  hafa  nú  snúit 
nafni  hans  ok  segja  hann  nú  Magniis  heita.  Erkibyskup  mœlti : 
Yel  má  hann  nú^  Karlamagnús  heita.  Ok  fermdi  hann  síðan  meðr 
þessu  nafni  ok  blezaðÁ 

4.  Nú  eptir  þessa  luti  fylda  géngu  þau  á  eintal  Rozer  erkibyskup 
ok  dróttning  ok  Earlamagnús,  ok  þá  mælti  dróttning :  Ljúíi  son, 
sagði  hon,  nú  heitir  þú  með  guðs  vilja  Karlamagnús;  seg  nú  mér 
ok  herra  erkibyskupi,  hvar  þu  hefir  verit  um  hríð.  Hann  hóf  þá 
upp  alla  sögu  ok  segir  alt  um  sína  farlengd,  svá  sem  verit  hafði. 
En  dróttning  bað  hann  senda  eptir  Namlun.  En  hann  svaraði  því, 
at  haun  vildi  engan  mann  láta  þat  vita,  at  hann  var  þar  kominu. 
En  erkibyskup  sagði,  [at  hann  skyldi^  þar  at  sinni  á  laun  vera,  ok 
skal  dróttning  senda  eptir  Namhm.  Kallar  hon^  þá  til  siu  Jadunet 
rennara  ok  bað  haun  fara  meðr  bréfi  Karlamagnús.  En  erkibyskup 
skrifaði  bréfit  ok  setti  þar  á  nöfn  allra  svikaranna  [:  Renfrei  ok 
Heldri,  Andeals  ok  Jsinbarðr  félagi  hans,  Segbcrt,  Tankemar  ok 
Tranr,  Jngilrafn  ok  Rozer,  FolkvarÖr,  Rezer  ok  Vadalin.*  Karl- 
amagnús  spurði,  ef  Jaduneth  væri  tryggr,  cn  nióðir  hans  sagði,  at 
eigi  nmndi  annarr  maðr^  tryggvari.  J)á  tók  Karlamagnús  bréfit  ok 
innsiglaði  meðr  fingrgulli  Namluns,  ok  fékk  síðan  rennaranum  brétit. 
En  hann  fœrði^  Namluni  ok  Drefiu,  ok  bað  þá  fara  sem  tíðast  á  fund 
erkibyskups  ok  dróttningar.  En  þá  er  Namlun  sá  ritit,  kendi  hann 
innsiglit  ok  braut  síöan  upp  bréfit.  Ok  er  hann  sá  nöfn  svikaranna, 
þótti  honuni  mjök  undarligt,  at  þeir  skyldu  vilja  svíkja  hann,  sem' 
faðir  hans  hafði  gcrt  ríka  mcnu. 

5.  Ríða  þeir  síðan  til  Pcituborgar  ok  fundu  þai;  Karlamagmis, 
ok  gcngu  þcir  þegar  a  einmœh',  ok  Rozcr  crkibyskup  ok  dróttning, 
ok  spurði  Karlamagniis  þa  þau  öll  samt,®  hversu  hann  skyldi  þa 
breyta  um  ríkisstjórn  eptir  íoður  sinn.  J)á  mœlti  erkibyskup,  at 
hann  skyldi  scnda  eptir  Videlun  af  Bealfer  föður  Namhms  okjarhnum 
Hatun,  þcir  eru  œztir  höfðingjar  af  Almannia,  vitrir  menn  ok  heilráðir. 
Bauð  erkibyskup®  Karlamagnúsi  at  fara  þcssa.  ferÖ,  en  hann  sagðist 
þat  gjarna  vilja,  ok  bjóst  erkibyskup  í  stað  ok  reið  síðan  til  Prum- 
ensborgar.  Ok  váru  þeir  þar  báðir  fy rir  hertoginn  ok  jarlinn,  [ok 
váru  báðir'®  hugsjúkir  um  Karl  lávarð  sinn  ok  systr  hans  ok  dœtr 
BÍnar  meðr  þeim,  er  þeir  þóttust   þá  náhga  tapat  hafa.      En  mcðan 

*)  ok  Hlf.  b.  ')  [hann  skyldu  b,  ')  saal,  b;  hann  B,  *)  [þeirra  sem 
fyrr  váni  nefndir  b.  *)  vera  tilf.  b.  •)  þat  tilf.  b.  '')  er  b.  ■)  saman  b. 
•)  hann  þá  6.     ")  [mjök  b. 


Cap,    ð,  KABLAMAGNUS   SAG4.  7 

{>eir  rœddust  þctt^  við,  kom  Rozer  erkibyskup,  ok  var  þeim  mikill 
fagnaðr  í  lians  þarkvamu,  ok  stóðu  upp  í  móti  hoiium  ok  miutust 
við  hann;  [settust  síÖau  niðr  allir  saman,  ok  spurði*  Hatun  jarl, 
hvaðan  kómu  þér  til,  herra?  sagði  hann.  Erkibyskup  svaraði :  Ek 
kom  af  Peituborg  frá  dróttniugu  Bertu  ok  KarH  syni  hennar,  ok 
þau  sendu  yðr  guðs  kveðju  ok  sína,  ok  báðu  þess,  at  þit'  skyldut 
til  þeirra  koma  sem  skjótast.  J)eir  urðu  þessum  tiðendum  fegnir  ok 
fóru  í  stað  ok  kómu  á  fund  Kíirlamagnús,  ok  varð  þar  mikill  fagn- 
afundr  meðr  þeim,  mintust  þeir  [ok  báðir  við  Beisin  eptir  boði 
Karlamagnús:* 

6.  Síðan  géngu  þau  öU  í  eitt  herbergi,  þii  mælti  Karlamagnús :  Ek 
em  nú  vel  kristinn  ok  heiti  ek  Karlamagnús,  þvíat  ek  var  meðr  því 
byskupaðr,  ok  vil  ek  at  þér  vitit  þat.  En  nú  bið  ek  yðr,  at  þér 
séð  vinir  Basins.  Ok  þeir  hétu  því  allir.  J)á  tók  Namhm  bréíit  ok 
fékk  erkibyskupi,  ok  bað  hann  lesa.  Ok  hann  gerði  sva,  ok  ueTndi 
þé  alla  á  nafn  er  svíkja  vildu  Karlamagniis,  ok  svá  hversu  þeir 
ætluðu  hann  af  [lífi  at  taka.*  Öllum  þeim  þótti  þetta  undarhgt,  er 
þessir  menn  vildu  svíkja  hann,  er  honum  áttu  beztir  at  vera.  Hatun 
jarl  spurði,  hversu  hann  varð  þessa  víss.  En  hann  svaraði :  MeíS 
guðs  miskunn,  -kvað  hann,  ok  meðr  brögðum  Basins.  Ok  sagði  þá 
alian  atburð,  hversu*  þeir  fóru  at  stela,  ok  hversu  þeir  urðu  vísir, 
at  þeir  höfðu  látit  gera  12  knífa  at  drepa  hann  með,  Renfrei  skyldi 
vera  konungr  yíir  Vallandi.  J)á  spurði  Videhiu  :  Muiju  þeir  nökkurn 
kost  eiga  undan  at  fœrast.  Karlamagnús  kvað  þá  engan  kost 
eiga*  á  því^  þvíat  sjálíir  dœmdu  þeir  sik.  Lávarðr,  sagði  hann, 
hversu  vartu  þessa  víss?  Af  konu  Reufrei,  kvað  hann,  hon  mælti 
móti,  en  hann  varð  reiðr  ok  luust  hana  hnefa  síuum  á  tenn  henni,' 
svá  at  blœddi,  en  ek  tók  bh)ðit  ok  lét  ek  í  glófa  minn  af  hœgri 
hendi.  En  þá.  er  ek  fór  brott,  tók  ek  hest  hans,  svá  at  hann  sá 
á  sjálfr,  en  þat  vissi  hann  eigi,  hverr  tók.  J)á  spurði  Namhm,  hvárt 
þeir  mundu  í  gegn  ganga.  Karlamagnús  kvað  þa  eigi  dylja  mega, 
fyrir  því,  sagði  hann,  at  þá  er  ck  kem  í  Eiss  at  láta  kóróna  mik, 
ok  lið  mitt  er  þar  komit,  'ok  ek  sit  í  hásœti  í  höll  minni,  þá  koma 
þeir  allir  til  mín  sem  í  hljðni,  svá  sem  við  fóður  minn,  ok  ætla 
þá  til  mín  at  ráöa,  er  ek  em  einnsaman  ok  Hð  mitt  er  brottu  frá 
mér,  en  þeir  hafa  Hð  mikit  meðr  sér.  Namlun  mælti :  Ráð  verðu 
vér  hér  móti®  setja.  Basin  mælti:  Ek  man  ráða  yðr  heilt,  gerit 
eptir  öllum  höfðingjum  þeim  sem  í  yðru  ríki  eru,  ok  látit  þá  hér 
koma  með  miklu  Uði  hvern  þeirra,  ok  gerit  síðan®  ráð  aUir  saman. 

*)  [þáinœlti6.  ')  þér  b,  ')  [báðir  vid  Karlamagnús  eptir  boði  hana  6. 
*)  [saal.  6;  Ufa  B.  *)  þá  er  6,  «)  skyldu  tilf,  h.  'jhennar  6.  ■)  at 
tilf.  h.    •)  yðart  6. 


8  KARLAMAGXUS   SAGA.  Cap,    6, 

Nanilun  sagði  þat  gott  ráð,  ok  er  [gott  um  örugt  at  búa.  Karl- 
amagnús  spurði,  hverjum  fyrst  skyldi  bjóða.*  En  erkibjskup  nefndi 
þar  til  Milonem  páfa  ok  rómverskan  lýð  með  honum.  Namlun  spurði: 
Nœr  vili  þér  [láta  vígjast,^  herra?  sagði  hann.  Karlamagnús  svaraði: 
Á*  þriggja  missara  fresti,  sagði  hann,  á  hvítasuunudegi,  ef  guð  lofar 
ok  yðr  þikkir  þat  falHt  vera,  þvíat  þá  er  [nóg  stund*  eptir  hði  at 
senda,  eða  hvern  skal  ek  senda  til  Rómaborgar  at  kalla  til  vár* 
páfann  ok  Rómverja?  Rozer  erkibyskup  bauzt  til  þeirrar  ferðar. 
Karlamagnús  þakkaði  honiim,  ok  bað  hann  bjóða  öllum  lcndum 
mönnum  sínum  þangat  at  fara,  bið  koimi  Ranzeon  af  ^^zstur,*  hann 
er  ágœztr'  af  mínum  vinum,  Huga  af  Langbarðalandi ,  Peuin®  ok 
Marter  af  Bonifatius  borg  ok  Huga  af  Moren,  ok  Milon  hertoga  af 
Pul,  ok  Maurum  af  Mundio,  Gimen  ok  Toteam,®  Dreíi^*^  konung  af 
Petturs^*  borg,  Herburt  sterka  af  Burgoins*^  ok  Vildimer'^  bróður 
hans,  Bjarnarð**  jarl  af  Markun'*  ok  Huga  bróðurson  hans,  Yilhjálm 
jarl  af  Clerimunt'*  ok  Estvendil*'  jarl.  Bið  þá  [svá  koma^®  meÖ 
liði  ok  vápnum,  sem  þeir  skuli  7  vetr'®  samt  berjast.  Erkibyskup 
[spurði,  hvert  þeir  skyldu  koma?  Til  Eiss  segir  hann.  J)á^°  spurði 
Karlamagnús,    hvern   hann    skyldi    senda    til   Bretlands.      En   Basin 

'  bauzt^*  at  fara.  J)á  nefnir  Karlamagnús  hötöingja  -til  ferðarinnar: 
fyrstan  Geddon  af  Brettollia,  ok  Jui^^  son  hans,  ok  Theobaldus 
brœðrungr*^  hans,  ok  Hoel  jarl  af  Hontes,^**  [Heimir  hertogi^^  af 
Angels,  Jofreyr  jarl  af  Suz  ok  Valtir  jarl  af  Beis^*  borg,  Rozer  jarl 
af  Andror,**^  [Bernarðr  af  Gunels^®  bœ,  Tcbun  af  Mansel,  ok  Bald- 
uini  frœndi^^  hans,  Roser  af  Orliens,  Vaduin  af  Beðuers,  Guazer 
af  Terus  ok  Venelun,  Hugi  hertogi,^*^  Folkvarðr^*  afPirapont,  Rozer 
af  Nido,  Sebert  af  Brittollia,  Rozalin  af  Bialfcr  ok  Rikarðr  gamH^^ 
af  Norðmandis  ok  jarl  af  Akrsborg,  Saer  hertogi^^  af  Romenia  ok 
Konstantinus  af  Dullo,  Varin  af  Poer  ok  Bcluin  jarl  af  Flœmingjalandi, 
Jngelrafn  af  Rodenborg,    Tankemar  Veisus^*  ok  Tanier  bróðir  hans, 

'  ok    Vazier    af  Holandi,    Reimbaldr    frfski    ok    Löðver    af   Uterkr,^* 

Folkuini^*  af  Testanbrand,  Geirarðr  af  Homedia,  Rozer  jarl  ok  Gcirarðr 

jarl   af  Drefia,    Rensahn  jarl   af  RaseF'   ok  Herfi   hertogi   af  Kolni, 

• 
*)  [um  önigt  bezl  at  binda(!)  h.  ')  [kórónast  lúta  6.  ^)  At  b.  *)  [uógr 
tími  6.  *)  mín  6.  •)  Vizir  h.  ')  ágœtastr  h,  ®)  Penm  b.  ®)  Roceam  h. 
">)  Drefa  6.  ")  Petra  b.  '^)  Burgonia  h.  '=»)  Vallimar  6.  '^)  Bjai-na  h. 
'*)  3Ialkun  6.  '*)  Olerimunt  6.  ")  Ostoendis  b.  '*)  [liér  koma  h. 
»*)  ár  í  6.  »«>)  [tilf.  b.  '•)  baud  6.  ")  Jun  h.  ''')  Theobaldum 
brœðrung  6.  **)  Hantes  b.  **)  [Hœnin  hertoga  b.  ^^)  Boris  h. 
")  Andros  6.  ^*)  [Beruard  af  Gimels  6.  ")  Baldvina  frœnda  6. 
»<•)  Iluga  hertoga  6.  ")  Folkvarð  6.  '^)  Richarð  gamla  h.  ")  hert- 
oga  h.    «*)  Veisu  b.    ")  Utrekt  6.     =«)  Folkvarð  b.     '^)  Tasel  h. 


Cap,    7,  KARLAMAGNU8  SAOA.  " 

Hollonin*  jarl  af  JniUa,*  ok  Bartholemeus  jarl  ok  GiUibert  jarl  af 
Kasena,  Vazalin  jarJ  af  Trekt,  ok  Herman  jarl  af  Los,  Renfrei  af 
Tunger  ok  Helldri  bróðir  bans,  Reiner  iarl  af  [Brusalz  af  Lofagio, 
hertoginn^  af  Lens,  Friðmundr*  ok  Talmer  bróðir^  hans ,  Markis* 
af  Tabar,  Vazalin  af  Flecken*^  ok  Folkvin  Jarl  af  Kretest,  Jofreyr 
jarl  af  Thuns®  ok  Vigardr  jarl  af  Dyrbo,  Reinir  af  Fialli  ok  Erpes' 
jarl  af  Eysu,^°  Balduini**  jarl  af  Vino,  Arnulfus  af  Blancea,  Sœuini^* 
jari  af  Dara'^  ok  Fulbert  jarl  af  Tangber,'*  Philippus  af  Misera 
[frœndi  haus,  Roðbert*^  af  Klerimunt  ok  Lambert  af  Munfort,  Reim- 
undr**  af  Tolosa,  Rikarðr'*^  jarl  af  Provinzia,  Geirarðr  gamli  af 
Rosilia  ok  Fremund  gamli  af  Rauðafjalli,  Engiler  af  Gastun,^®  [Jfori 
ok  Jvi,  Boui  hinn  skegglausi'*  ok  Landres  hertogi  af  Anzeis,  Varun 
jarl  af  Means,  Segbert  af  Salernisborg  ok  Anzcals  af  Hoenborg, 
Jsenbarðr^o  j^f  Trifers.^* 

7.  Karlamagnús  bað  nií  erkibyskup  gera  bréf  ok  nefna  alla  þessa 
menn,  ok  svá  at  Milon  páfi  skyldi  erkibyskupa  ok  Ijóðbyskupa^^  láta 
þangat  kama  ok  alla  Rómverja  sterkliga  biina,  þvíat  ek  þarf  nú  lið- 
veizlu  þeirra,  ok  ef  guð  vill  mik  heQa,  þá  skal  ek  heQa  helga  kristni 
ok  efla  fátœka  byskupstóla,  ok  klerka  hans  [þá  er  hann  vill'^^  skal  ek 
gera  kappa  mína  ok  kapiilína  í  Valhmdi.  Karlamagnús  bað**  setja 
kveðju  á  öll  bréfin  ok  vináttumál^^  mikil,  ok  bið  [at  þeir  komi 
allir**  til  mín  at.  öðrum  hvítasunuudegi,  svá  biíinn  hverr  sem  bezt 
má  at  liði,  vápnum  ok  klæðum,  ok  vil  ek  þá  vera  kórónaðr  [til 
konungs.*'  En  erkibyskup  gerði  bréfin  svá  sem  hann  bað,  ok  setti 
nöfnin  öll  á.  En  þá  er  ger  váru  bréfin,  bað  erkibyskup  hann 
innsigla,  ok  váru  innsigluð  öll  með  innsigH  dróttningar  ok  fingrgulli 
Namluns.  Tók  erkibvskup  síðan  þau  er  hann  skyldi  hafa  með  sér 
ok  geymdi,  en  Basin  þau  sein  honum  heyrðu  til.  J)á  bauzt^®  Namlun 
at  fara  til  Saxlands,  en  Karlamagmís  vildi  þat  eigi.  I)a  bauð  [DreQa 
at  fara,^®  en  hann  kvað  þá  heima  skyldu  vera  báða  at  varðveita  systr 
hans,  en  [ek  veit^®  eigi,  sagði  hann,  hvern  ek  skal  þangat  senda. 
En  Hatun  bað  hann  senda  eptir  Gerarði  af  Numaia,  hann  er  góðr  ridd- 
ari  ok  vitr^*  maðr  ok  vin  þinn.  En  Namlun  kvað  því^^  vel  ráðit,  ok 
svá  var  gert,  ok    kom    hann.      Eptir   þat   seudi    dróttning   Jadunech 

')  Hervin  b.  ')  Jiiilla  6.  ^)  [Brusial,  liertogann  h.  ")  Fridmnnd  h.  *) 
bróður  b.  «)  Bíarskos  h.  ')  Fleskin  6.  »)  Chims  6.  »)  Apeé  b. 
'»)  Eisu  b.  ")  Baldvina  b.  •'*)  Sævina  b.  '^)  Vara  b.  '*)  Langber  6. 
'*)  [ok  Rodbert  frœnda  hans  b.  •«)  Reimund  b.  ")  Rikarð  b.  '») 
Gaskun  b.  '^)  [  Jva  ok  Jvore,  Bova  hinn  skegglausa  6.  ''*')  Jsenbarð  b. 
")  Trivers  b,  ")  lýðbyskupa  b.  ")  \mfjl.  h.  ^*)  hann  tilf,  b.  ") 
vináttuorð  b.  ")  [þá  koma  alla  b.  ")  [ok  til  konnngs  vígðr  6.  ") 
bauð  6.     »)  [saai.  b;  Dref  B.     ^°)  [þóveit  ek6.     »•)  trúr  b.     *')  þat  6. 


10  KABLAHAGNUS    SAOA.  Cap.    T. 

rennara  til  Puleis^  borgar  með  bréfum.  Fór  hann  ok  fram  kom, 
fann  [hertogann  heima^  ok  fékk  honum  bréfit.  En  hann  lét^  Vilbald 
kapalín  sinn  ráða.  £n  þat  hljóÖaði  svá:  Karl  Pippins  son  ok  Berta 
dróttning  senda  kveðju  guðs  ok  sína  Frera  erkibyskupi  ok  Herfa* 
bróður  hans  frœndum  aánum  með  vináttu.  Sú  er  bœn  vár,  at  j)ér 
komit  sem  skjótast  á  várn  fund  [ok  verit  oss  at  hði  meðr  2 
þúsundum,  ok  svá  búnum  sem  móti  heiðnum  lýð  skuli  berjast.^ 
Lifit  í  guðs  friði.  Hertoginn  tók  þessu  vel,  en  Freri  erkibjskup 
talaði  svá:  [Senniliga  eigu  vér  koma,^  sem  Karl  beiðir;  hann  sendir 
oss  orð  um  2  þúsundir  manna,  en  vér  skulum  koma  með  þremr.  En 
jarlinn  sagði,  at  hann  skyldi  hafa  40  manna  lcndra  vel  búna;'  hvcrr 
þeirra  skal  hafa  annat  tveggja  val  á  hendi  eða  gáshauk  eða  sparhauk 
eða  af  beztum  fughim®  þrímutaðum  ,  otrhunda  fagra,  smárakka  ok 
fljóta®  vilHsvína  hunda.  J)á  mœlti  erkibyskup:  Ek  skal  hafa'®  meðr 
mér  2  byskupa  ok  5  ábóta,  15  klerka,  ok  skuhialhr  vera  fríðir  menn 
ok  fagrir,  ok  halft  annat  þúshundrat  riddara  ok  alla  þjóna  þcirra,  ok 
alla  hestasveina  mína  ok  [íjóra  tigí''  kertisveina,  ok  skutilsveina  ok''^ 
vínbyrla  ok  garðvörðu,  ok  skal  ek  hafa  allan  kostnað  sjálfr,  svá  at 
Karl  skal  eigi  kosta  eitt'^  hestverð.  En  hcrtoginn  sagði:  Vci  hefir 
þú  til  fundit,  ek  skal  ok  hafa  hálft  annat  þúshundrat  riddara  með 
alvæpni  ok  hestum,  ok  alla  þjóna  þeirra  ok  hestasveina  ok  byrla 
ok  constafla  ok  bogmenn  10  ok  alla  veiðimenn  mína  ok  öll  kyn  af 
hundum  mínum,  ok  fim  leikara  þá  sem  skemta  skuiu  hirðinni  ok  oss. 
Ok  eptir  þetta  bjoggu  þeir  fcrð  sína,  eptir  því  sem  þeir  höfðu^*  nú  rað 
fyrir  gert,  báðu  síðan  Hfa  í  guðs  friði  húsfrúr  sínar  ok  heimamenn, 
lyptu  síðan  ferð  sinni  í  veg  ok  riðu  brott,  létu  nii  þeyta  lúðra  sína,  ok 
fylgðu  þeim  á  leiðina  10  þúsundir  riddarar,  en  af  áb(Stum  ok  munkum, 
klerkum  ok  ungum  mönnum  ok  gömhmi  kunni  engi  at  telja.  En 
þá  er  þeir  váru  komnir  Qórar  míhir  brott  af'*  borginni,  stöðvaði 
hertoginn  hestana  ok  bað  lýðinn'*  aptr  snúa,  én  sendi  hestasveina 
þeirra*''  at  taka  þeim  herbergi.  Erkibyskup  sté  niðr  af  sínum  hesti 
ok  tók  stolam  ok  kross  ok  blezaði  lýðinn  áÖr  aptr  hyrfi,  en  þeir 
herbergðu^®  í  Mystrs  borg.  En  sncmma  um.  morgininn  eptir  söng 
erkibyskup  messu  ok  fór  síðan  til  Pcituborgar,  ok  var  þar  fy  rir 
Karlamagnús  ok  móðir  hans  ok  aU  lið  þcirra.  En  þá  var  Rozcr^® 
erkibyskup  farinn  til  Rómam,  Basin  til  Bretlands,  en  Geirarðr^®  til 
Saxlands  ok  Flœmingjalands. 

')  Paleis  6.  ^)  \saaL  b ;  hann  B.  «)  hét  b.  *)  hertoga  tilf.  b.  *)  [með  tvær 
þúsundir  riddara  ok  verðit  oss  at  liói,  ok  verít  svá  búnir  sem  berjast 
skuli  móti  heiðnum  lýð  b.  *)  [Sannliga  eigum  vér  gera  6.  ')  [bu(i)nna  b. 
•)  haukum  b.  ^)  fleiri  b.  *'')  Hlf.  b.  ")  [mgl.  b.  ")  40  tilf.  b.  •»)  einn(!)  6. 
")  hafa  b.  '*)  frá  b.  ••)  þá  b.  ")  sína^yrir  6.  "»)  herbergjudust  b. 
"»)  tilf.  b.    ^*)  Girarð  b. 


Cap.    8.  KAKLAMAGXUS   8AQA.  '  11 

8.  Herfi  hertogi  ok  erkibyskup  herbergðust*  sœmiliga  í  Peitu- 
borg  um  náttina,  ok  alt  lið  þeirra.  £d  um  morgininn  eptir  hlýddu 
|>eir  messu,  ok  bauð  hertoginn  ok  erkibyskupinn  'uUum  sínum 
mönnum,  at  þeir  skyldu  sœmiliga  þjóna  Karlamagniisi,  ok  géngu 
síðan  til  þeirrar  hallar,  sem^  hann  sát  i  ok  Berta  dróttning  móðir  hans 
ok  Qöldi  liðs  þeirra,  kvöddu  þeir^  hertoginn  ok  erkibyskupinn 
Karlamagnús  sœmiliga  ok^  dróttningina,  ok  varð  þar  meðr  þeim  mikill 
fagnafundr.  En  dróttning  tók  í  hönd  erkibyskupi,  en  Karlamagnús* 
f  hönd  hertoganum,  ok  settust  niðr  í  svefnhöUinni.  En  Hatun  ok 
Videlun,  Namlun  ok  Drefia  ok  byskup  af  Mystr  ok  herra  Valtir  byskup 
af  Jntreitt,^  ok  þeir  sem  kómu  af  Saxlandi  með  erkibyskupi  af 
Kolni,  5  ábótar  ok  15  klerkar,  géngu  allir  inn  í  höllina  meðr  þeim. 
J)á  mœlti  erkibyskup :  Karlaniagnús  ok  dróttning  hafa  sent  orð,  at 
vér  skylim  honum  at  Jiði  verða  með  2  þiisundir  manna,  en  vér  erum 
nú  komnir  með  þrjár  yðr  til  sœmdar,  ok  viljum  vér  yðr  þjóna  með 
öllum  várum  styrk,  fyrir  því  at  þú  ert  réttr  kouungr"  yfir  þíuum 
lýð.  En  dróttniug  þakkaði  honum  alla  þá  sœmd  ok  virðing,  sem 
þeir  veittu  Karlamagnúsi  hennar  syni :  En  sii  er  bœn ,  mín  til  yöar, 
segir  hon,  at  þér  séð  honum  heilróðir,  þvíat  þess  þarf  hann  mcst. 
J)á  stóðu  þeir  upp  búðir  Heríi  hertogi  ok  erkibyskup  ok  géngu  til 
handa  Karlamagniisi,  ok  allir  þeir  menn  er  inni  váru  gerÖust  hans 
menn;  en  síðan  géngu  þeir  út  í  hí^llina,  þar  seni  riddararnir  váru. 
Ok  stóð  Karlamagnús  upp®  á  einu  borði  ok  fagnaði  ölhim  lýð,  er 
þar  var  kominn,  ok  þakkaði  þeim  ölhim  góðvilja,  er  honum  sýndu 
hann.  En  síðan  mœlti  hann  við  þá  aila  sanian :  Ek  vil  at  þér  vitið, 
at  ek  em  bæði  skírðr  ok  byskupaðr,  ok  heiti  ek  nú  Karlamagniis; 
nú  vil  ek  at  þér  gangit  aUir  sonn  til  handa  niér.  Ok  svá  gerðu 
þeir.  Hét  hann  þeim  [þar  í  móti^  sínu  trausti  ok  vináltu,  meÖan 
hans  ríki  stœði.  Síðan  bað  honn  þá  ganga  til  herbergja  sinna,  er 
þeir  váru  móðir.  En  Ilerfi  hertogi  ok  erkibyskup,  Videlun  ok  Hatun, 
Namlun  ok  Drefia,  Vilhjáhnr  byskup,  ok  Valter  byskup  af  Nasten 
dvuldust  eptir  meðr  Karhimagniísi.  Dróttning  Herta  tók  þá  í  hund 
Karlamagnúsi  ok  leiddi  hann  á  eintal,  ok  niœlti  síöan  við  hann : 
Ek  veit  eigi,  kvaö  hon,  hví  þat  sætir;  [þat  var  nii  fyrir  hálfum 
mánaði,  at  faðir  þinn  andaðist  Pippin  konungr,  ok  síðan^®  heíir  mér 
verit  ekki  létt,  stundum  varmt,  stundum  kah,  neytt  lítt  matar  ok 
mungáts,  hvárt  sem  þat  er  sakir  andláts  hans  ok  [liarina  þeirra**  er 
ek  hefi  af  brotthvarfi  þínu  eða  af  uðru.  Karlamagniis  svaraöí :  Móðir 
mín,  sagði  hann,  ver  eigi   ligluö,    þvíat   engiU  guðs  kom  til  mín,  sá 

*)  berbergjuðust  6.  *)er6.  ^)  saal,  6;  hann  B.  ^)  svá  tilf.  b.  *)  konungr- 
inn  6.  «)  Jntrent  b.  ')  keisari  b.  »)  uppi  6.  *)  tilf.  b.  '")  [at  þenna  hálfan 
mánað,  síðan  Pppin  konungr  faóir  þinn  andaðistd.  ")  [hfikrms  þess  b. 


12  KARLAMAGNUS  SAGA.  Cap.    9,   10 

er  mér  sagði,  at  þú  mundir  meybarn  fœða,  ok  sagði  hann,  at  sú 
mœr  skyldi  Adaliz  heita,  ok  man  þat  vera'  J)ér  sýn  huggan,  ok  vil 
ek,  at  Yit  segim  þat  vinum  okkrum.  Ok  svá  gcrði  hann,  ön  þeir 
þökkuðu  guði. 

9.  Eptir  þetta  leitaði  hann  'ráðs  við  þá,  h^ersu  hann  ^kyldi 
breyta  sínu  ráði,  ok  sagði  þeim  sín  vandrœði,  þau  er  hann  átti  viðr 
at  sjá.  Erkibyskup  spurði,  hvaðan  hann  frétti*  þessa  luti.  En  hann 
Bvaraði,  at  Reinfrci  sagði  honum  sjáifr.  J)á  spuröi  Valtir  byskup, 
hvar  hann  sagði  honum.  J  höll  sinni,  sagði  hann,  um  nótt  er  ek 
var  geuginn  at  stela  ok  vit^  Basin;  haun  tók  byrði  af  fé  hans,  en 
ek  tók^hest  hans  ok  blóð  cr  rann  af  nefi  konu  hans  ok  munni;  en* 
hann  laust  hana  fy rir  þat  at^  hon  tók®  orðum  fyrir  mik,  ok  hefi  ek 
hér  glófann,  [sem  í  fór'  blóðit.  Ok  [er  ek  fór  brott,  sá  hann  á, 
þó®  at  hann  vissi  eigi,  hverr  vœri.'  Erkibyskup  spurði,^®  ef  hann 
hefði  [at  geyma  hestinn.  Já,  sagði  hann,  geymdr  er  hann;  Drefia 
konungr  lét  taka  hann^*  í  sína  varðveizlu,  en  Heríi  hertogi  bað 
Karlamagnús  senda  eptir  liði,  en  hann  -  kvazt  svá  gert  hafa,  ok 
sagði  honum,  .at  Rozef  *'  erkibyskup  fór  til  Róms  eptir  páfanum  ok 
Rómverjum,  en  Basin'^  tii  Bretlands,  en  Geirarðr  til  Saxlands  ok 
Flœmingjalands  eptir  höfðingjum  mínum,**  er  ek  ætla  at  hór  skyli'* 
koma  á*®  hvítasunnudegi.  En  Freri*'  erkibyskup  spurði,  hví  hann 
trúði  Basin  svá  vel  þjóf  þeim.  En  Namlun  sagði  liann  vera  kurteisan 
mann  ok  mikinn  skörung,  ok  með  [hans  viti  ok  ráði  með  guðs 
miskunn  er  hann'*  þessa  víss  orðinn,  ok  [hann  er*'  hans  maðr. 

10.  J)at  var  einn  dag,  at  Herfi  herlí>gi  talar  við  Karlamagnús: 
Vér  skulum*®  til  Eiss  ok  styrkja  hana  mcð  kastalum  ok  torghúsum 
ok  borgarveggium,  ok  erum  vér^*  þá  nœr  Rómaborg  alfregua  hvat  títt 
er,  þvíat  eigi  er  betra  lið  í  ríki  þínu,  ok  munu  þá  landsmenn  ílytja 
þann  veg  vín  ok  mat  ok  [alt  þat^'*  er  nauðsynligt  er.  En  Karlamagnús 
bað  móður  sína  fara  meðr  sér.  Ok  bjoggust  þau  ok  fóru  á  þriðja 
deginum  með  öllu.^^  Dróttning  bauð  Bartholomco  greifa  at  varöveita 
borg  sína  eptir.  En  Dreíia  fór  með  hestinn  leyniliga  um  náttina  til 
borgarinnar  Prumeth,  ok  baö  Roðbert  bróður  sinn  svá  geyma  hest- 
inn,'**  at  engi  yrði  varr  við.  En  Hatun  jarl  fór  heim  ok  Videlun  at 
varðveita  turna  sína  ok  aðra  fjárluti,    ok  bjoggu  ferö  sína  í  tíma  tii 

')  verða  h.  ^)  taal.  b;  spyrði  B.  *)  saal.  6;  vitar  (?  vit  tveir)  B.  ^)  þá 
er  b.  *)  er  b.  «)  svaradi  b.  ')  [ok  í  b.  »)  rett,  f.  þatt  B,  »)  [sá  haiin 
á,  er  ek  fór  brott,  okvissiþó  eigi  hverr  var  b.  '")  þá  ít//'.  6.  ")  [saal. 
b;  blódit  at  geyma.  Já,  sagði  hann;  Drefia  konungr  lét  tak(a)  hcst- 
inu  B.  '»)  tilf.  6.  '»)  fór  tilf.  b.  '*)  í  mínu  ríki  b.  '*)  skuhi  b. 
'•)  at  ödrum  b.  '^)  tilf.  b.  ")  [guós  miskunn  er  hann  fyrir  hans  vit 
ok  ráð  b.  '»)  [er  nú  6.  »«)  fara  tilf,  6.^')  tUf,  b.  *^)  [saal.  6/  í  öllu 
því  É.     ")  Uði  sínu  tilf.  6.    ^*)  hann  b. 


Cap.   1Í.  KARLAMAQNUS    8A6A.  13 

Karlamagnús  bœði  með  riddarum  ok  bogmönnum  ok  þjíSnostumönnum, 

[trésmiöum   ok  járnsmiöum,    ílytjandi   spjót*   ok   sverð,    brynjur   ok 

iijáima  ok  skjöldu,  korn  ok  kjöt,  vín  ok  klœði,  ok  þá  reiðu  aÖra  er 

þeir  þurftu   at  hafa.    Síðan  sendu  þeir  eptir  riddarum  sínum,  svá  at 

þeir  höfðu  nær  þremr  hundruðum  báðir.    J)á  báðu  þeir  konur  sínar 

varðveita  jörðum  sfnum  ok  svá  öðrum   fjárlutum   með   umsjón*  vina 

sinna  þeirra  sem  heima  váru.^    Ok  blésu  [jarls  menn*  í  horn  sín  ok 

hiðra,   ok    léttu    eigi   fyrr    en  þeir    kómu    á   fuud    Karlamagnús,    en 

borgarmenn  fylgðu  þeim  á  leið    tii  vatns   þess   er  Ermasteis*  heitir, 

ok  fóru  yfir  vatnit  ok   svá    um   mitt   landit    til    Ardens®  borgar  ok 

sendu   Gothsvin   fyrir   at   búa'^  þeim    herbergi.     En  sem  þeir  kómu 

til    borgarinnar,    þá    váru   þar®   Karlamagnús    ok     dróttning  fyrir  ok 

lið  þeirra.     Lét  [Karlamagnús  þá  senda  eptir  systrum  hans.    Fór  þá 

Namlun  ok  50  riddara  með  Jionum  ok  sótti  jungfrúrnar,  ok  fóru  þœr' 

til    fundar  við  móður  sína    ok    bróður,    ok  varð    meðr  þeim    mikiU 

fagnafundr,  [svá  at  Karlamagnús   ok  móðir  hans  géngu  úi  á  móti'® 

þeim  ok  kystu  þœr  nieðr  mikJum  fagnaði,  ok  dvöldust'*  þar  öU  samt 

um  náttina.    KarJamagnús  mæiti  við  Gilem  systur  sína,  at  hon  skyldi 

varðveita  giófann  hans,  ok  hon   tók  við^*   ok  hélt  í  hendi  sinni,  ok 

spurði  hvat  í  vœri,  [ok  þótti  henni   þetta   vera  kynhgt.*^    En   hann 

kvað  hana  vísa  mundu  verða  þess  síðar;    ok  hon  lœsti  hann  í  silfr- 

kistli   sínum,  ok  fékk  dóttur  Videluns  jarls  at  varðveita  lykilinn,  ok 

bað  hana  fá  sér,  þá  er  þœr  kœmi  til  Eiss.    Um  morgininn  eptir,  er 

þau  váru  klœdd,  géngu  þau  til  kirkju,  ok  söng  erkibyskup  sjálfr  messu 

ok'^  tók   kross   sinn  ok  blezaði   alt   fólkit.     Karlamagnús  kallaði   þá 

tii  BÍn  Namlun  ok  Drefíu  ok  alla  þiónostumenn,  ok  bað  þá  fara  fyrir 

í  Eiss  at  búa    þeim    tjöld    ok    herbergi    ok  [mæla  við  Maeharium'* 

brytja  ok   Vinant,    at  þeir  búi   œfnar   vistir  liðinu.^®    Ok  þeir  fóru 

fyrir  með  300  manna,  ok  gerðu  alt  s'em  þeim  var  boðit. 

11.    Um    morgininn    kom  Karlamagmís  í  Eiss   meðr  lið  sitt  alt, 

en  þat  váru  10  þúsundir  riddara,  var  þar  vel  fyrir  búizt  ok  ríkuliga ; 

[átta  daga  bjoggu  þeir  tiP'^  herbergi  sín.  En  Karlamágnús  fór  á  veiðar 

ok  reið  um  heraðit  at  sjást  um,  ak  sýndist  mjök  skemtiligt  ok  kvazt 

þar  skyldu    opt*®  vera.    Síðan  sendi  hann   eptir  trésmiðum  ok   stein- 

smiðum  þeim  er  hagir*'  váru,  ok  þar  kómu  300  smiða  meðr  öllum 

sínumsmíðartólum.*®  J)á  mœltiKarlamagnús  við  Vinant  ok  Maeharium, 

*)  [saaL  6;  trésmida  ok  jámsniióa  flytjandi  þar  með  B.  ')  umsjó  6.  *)  eptir 
tilf.  b.  *)  [þeir  nú  6.  *)  Miistela  b,  *)  Ardenam  6,  ')  taka  b.  «) 
þau  6.  *)  [hann  þá  Namlun  sœkja  systr  sínar,  ok  200  riddara  með 
þeim.  Kómu  þá  jungfrúmar  b.  '")  [géngu  þau  Karlamagnús  ok  drótt- 
ning  út  í  móti  b.  ")  þau  tilf.  b.  ")  med  b.  ")  [mgl.  b.  ")  hann  b. 
'*)  [segja  svá  ilachario  b.  '*)  lýónum  b.  ")  [$aal.  b\  Um  morgininn 
bjoggu  þeir  B.    "»)  jafnan  b.   **•)  hagastir  6.  ^®)  iaal.  6;  smiðatólum  JST. 


14  KARLAMAGyUS  SA6A.  Cap.  12,   13, 

at  þeir  skyldu  láta  höggva  perutré  þau  öll,  cr  þeir  fundu,*  ok  ílytja 
þangat  öll  í  vögnum-,  ok  alian  þann  [bezta  viÖ  er  vér  fám*  fljtit 
til  vár;  ek  skal  láta  reisa  eina  stóra  höll.  Síöan  spuröi  hann  ráðgjafa 
sína,  hvar  höllin  skyldi  standa.  En  Kamlun  bað  setja^  við  vatnit, 
kvað  þar  vœnst*  at  gcra^  herbergi  upp  með  berginu  ok  ánni,  en 
kirkjuna  í  skóginum,  en  á  hœgra  veg  borg  mikla,  cn  á  vinstra  veg 
herbergi  þau  er  ríkir  menn  skulu®  í  vera,'  er  jafnan  váru  mcð 
honum.  Ok  svá  lét  hann  gera.  Ok  þá  er  kirkjan  var  aJger,  fór 
erkibyskupinn  til  með  kennimönnum  ok  vígði  hana  til  dýrðar  hcilagri 
Maríu,  ok  hann  fyrirgaf  af  guðs  hálfu  öllum  þeim  mönnunri  er  at 
kirkjuvígslunni  váru,  ok  hvcrr®  þar  kœmi  meðr  trú  innan  nœstu 
12  mánaða,  allar  syndir  [er  þeir  hcfði'  gert  síðan  þeir  váru  skírðir. 
En  hverr  sá  klerkr  cr  þar  var  skyldi  syngja  hvern  dag  öllu  kristnu 
fólki  til  hjálpar  á  þeim  12  mánaðum  Gredo  ok  Pater  noster  ok  7 
psálma,  ok  sungu  Tedeum.  En  siðan  fal  hann  á  hcndl  Karlamagnúsi 
ok  dróttningu  kirkjustöðuna,  at  þau  haldi  upþi*®  ok  bœti;  siðan 
kallaði  hann  þá  sjálfsetta  i  bann  er  þangat  kœmi  með  svikum.  Eptir 
þat  fóru  þeir  þangat  sem  höilin  skyldi  standa,  ok  blezaði  erkibyskup 
hallarstaðinn  ok  garðsefnit  ok  skóginn  ok  vatnit. 

12.  Svá  er  sagt  at  nú  vœri  saman  komit^*  í  Eiss  své  mikit  grjót 
ok  viðr,  atsmiðirok  verkmenu  allir  hefði**  (i)  nóg  at^*  gera.  Karla- 
magnús  skipaði  þeim  öllum  starfa;  stóðu  þá  menn  i  miklu  starfí. 
Svá  er  sagt  at  kirkjan  vœri  af  engu  öðru  ger  en  marmaragrjóti, 
þökt  með  mersing  ok  silfr  ok  blý,  víða  gylt  þar  er  bœta  þótti. 
Karlamagnús  sá  á,  ok  þótti  kirkjan  Jitil  istöðu,  ok  bað  til  guðs  at 
hann  léti  vaxa,  svá  at  hirð  hans  öll  mætti  rúmliga  inni  vera  at  biðja 
sér  miskunnar,  ok  svá  varð  með  guðs  vilja.  Siðan  héldu  þeir  á  smíð 
sinni,  ok  lét  Karlamagnús  gera  12  hcrbergi  harðla  sœmihg.  Svá  er 
sagt,  at  þar  vœri  einn  harðla  vœnn  grasdalr,  ok  þar  lét  hann  gera 
laug,  svá  at  vera  mátti  hvárt  sem  viidi  köld.eða  heit,  ok  um  raarm- 
araveggi.  Hann  bað  smiðina  vel  gera  ok  sagðist  þeim  lúka  muudu 
leiguna  þvi  betri. 

13.  í)á  er  Rcinfreir  ok  bróðir  hans  Hcldrí  spurðu,  at  Karlam- 
agnús  lét  svá  sœmiliga  húsa  i  Eiss,  fóru  þeir  þangat  með  100  manna 
at  sjdst  um,  ok  riðu  til  landtjalds  Karlamagnús  ok  heilsuðu  honum. 
En  hann  bað  hjálpa  þeim  guð,  cptir  þvi  sem  þeir  vœri  hans  trúir  vinir, 
ok  spurði  ef  þeir  vœri  hans  menn.  En  þeir  sögðu  svá  vera.  Hann 
mœlti  þá:  Ek  skal  vigjast  undir  kórónu  hér  i  Eiss  at  hvitasunnudegi, 

')  fyndi  6.  ')  [vid  sem  beztan  kann  fá,  ok  6.  *)  slanda  h.  *)  gott  vera  6. 
«)  önnur  tilf.  b.  «)  skyldu  b.  ')  þcir  tilf.  b.  «)  þeim  er  b.  »)  [þœr 
sem  þeir  höfðu  b.  '")  upp  b.  ")  saal.  b;  kouiiiir  B.  '')  höfóu  b. 
")  Uer  indfalder  e^i  större  Lacune  i  B,  der  er  udfyldt  efter  b. 


Cap,   14^Í7.  KABLAMAGXU8   SAQA.  15 

ok  vil  ek  at  þit  séð  hér  þá  báðir,  þvíat  engir  menn  eru  ríkari  en 
þit  í  mínu  ríki.  Reinfreir  stóð  þá,  hugsaði  sik  ok  svaraði  engu. 
En  Namlun?  leit  tii  Hcrfa  hertoga,  ok  hvárr  til  annars.  Karlamagnús 
mælti:  Haíit  enga  öfund  tii  mín,  þvíat  allan  yðarn  illvilja  má  ek 
ambana.  En  Heldri  svaraði :  Herra,  koma  skulum  vit  ok  gera  svá 
alla  luti  sem  þér  bjóðit.    Síðan  tóku  þeir  orlof  ok  fóru  í  biott. 

14.  Nú  er  komit  at  þeim  tíma,  er  dróttningin  skyldi  barn  fœða, 
ok  með  guðs  vilja  fœddi  hon  meybarn  vœnt.  {>at  var  sagt  Karl- 
amagnúsí,  kom  hann  til  at  sjá  barnit,  ok  með  honum  erkibyskupinn 
ok  Heríi  hertogi  ok  uU  hirðin.  J)ökkuðu  nú  allir  samt  mjúkhga 
guði.  Erkibyskup  skírði  barnit,  en  Videhm  jarl  ok  ein  harðla  sœmilig 
frú  vdttu  því  guðsifjar,  ok  var  si'i  mær  nefnd  Adaliz. 

15.  Rozer  erkibyskup  er  nú  kominn  til  Rómaborgar  tiJ  páfans, 
ok  bar  honum  kveðju  Karlamagnús  ok  dróttningar.  Hann  segir  honum 
alla  atburði,  þá  sem  fram  fóru  um  háttu  Karlamagnús,  ok  fékk  honum 
bréfit,  en  páfínn  las  ok  kvazt  svá  mundu  gera  sem  þau  beiddu. 
Hann  sendi  bréf  sín  12  lendum  mönnum  í  Rómaborg  ok  bað  þá 
búafit  vel  ok  tigulega  með  honum  at  fara  at  kóróna  Karlamagnús  í  Eiss 
á  bvítasunnudag,  ok  þar  til  nefndi  hann  6  þúsundir  riddara,  iegata, 
lýðbyskupa,  ábóta  ok  einkannjiga  eardinales  ok  erkibyskupa,  ok  biðr 
þá  komna  vera  alla  í  Eiss  áðr  hann  kemr  þar.  J)eir  gerðu  allir  svá 
sem  páiinn  bauð.  Tók  þá  Rozer  erkibyskup  orlof  af  páfanum  í 
brott  at  fara;  en  páfinn  tók  stólam  ok  kross  ok  blezaði  hann  með 
guðs  blezan  ,ok  heilags  Petri  postola,  en  erkibyskup  kysti  hönd  hans 
ok  fór  til  herbergis  ok  bjóst  síðan  brott. 

16.  Nú  er  at  segja  af  ferðum  Basin.  Hann  kom  til  Bretlands 
ok  fann  þar  Geddonem  mikinn  höfðingja  ok  fékk  honum  bréf  ok 
innsigli  konungs  ok  dróttningar,  en  hann  fékk  til  ferðarinnar  6  jarla 
ok  sik  hinn  7da.  Erkibyskup  fór  einn  með  honum  ok  12  aðrir 
byskupar,  eptir  því  sem  páfinu  hafði  skipat,  ok  15  þásundir  riddara, 
sem  Karlamagnús  hafði  boðit  í  bréfum  sínum  með  Basin.  Síðan  tók 
bann  leyfi  ok  fór  þaðan  til  Gajadum  ok  fann  Godfrei  meistara  í 
Vallandi ;  hann  afhendi  bréfin  öUum  höfðingjum  sem  honum  var 
boðit.  Ok  svá  bjoggust  þeir  hverr  eptir  sínum  mœtti,  nema  Varner 
af  Pirapunt,  hann  brást  sjúkr  af  ráðum  Folkvarðs,  ok  Rozer  af  Rikon 
ok  Vazalin  af  Brettollia. 

17.  Geirarðr  af  Numaia  er  uú  kominn  til  FlœmingjaJands  *til 
Baldvina  [Serens  i  Arraz  borg,  ok  fann  hann  þar,^  ok  bar  hojium 
kveðju  Karlamagnús  ok  dróttuingar,  [svá  sem  vin  sínum  skyldi,*  at 

')  Detíe  Navn  skrives  overalt  Naflun  t  B  oj  6,  men  er  rettet  overensstem^ 
tnende  med  Skrivemaaden  i  Á  og  a.  '^)  Her  hegynder  Á<,  som  nu  latgyes 
til  Grund.      ')  Imgl.  b,     *)   [ok  bað  6. 


16  EABLAMAGNUS   SAGA.  Cap.   ÍS. 

liann  skyldi  koma  þangat  til  vígslu  hans  jneð  þeirri  ást  sem  hann 
haföi  [við  Pippin  konung*  föður  hans,  [er  honum  gipti  systur  sína. 
Ok  fékk  honum  ritit,  en  Fremundr  kapalín  hans  réð.  Hann  svaraði, 
at  hann  skyldi  fara,  en  íjölmennari  en  honum  var  boðit,  ok  kvezt 
mundu^  hafa  3  byskupa  ok  10  ábóta  eptir  boði  páfans  ok  50*  þásunda 
riddara:  Karlamagniís  er  bróðurson  konu  miunar,  ok  vil  ek  [honum 
fegiun*  þjóna.  Ek  á  tvá  sonu  hans  frœndr,  Örnolf^  ok  Baldvina, 
[þeir  skuiu  mér  fylgja  ok  honum  þj?)na,  ok  af  hans  valdi  munu  þeir 
ríkir  verða.®  Sendi  síðan  2  riddara  með  riti  ok  innsigli  sínu  til 
jarlsins  af  [Buluina,  ok  jarlsins  af  Gines  ok  jarlsins  af  Palsborg,' 
ok  Roðbert  af  Perun  ok  Bertram^®  af  Henaug'  [ok  tiP®  byskupa 
ok  ábóta  af  sínu  ríki,  at  þeir  farí  ríkuliga,  sem  Karlamagnús  heíir 
þeim  boð  sent.  Geirarðr  t(ik  leyfi  ok  fór  til  Saxlands  eptir  öðrum 
höfðingjum,  svá  sem  honum  var  boðit,  ok  fékk  sitt  rit**  hvcrjum. 
Ok  [var  þá  er  saman  kom  í  Eiss  alt  hðit  400  þúsunda  riddara'* 
fy rir  utan  Uð  páfaus.  En  Geirarðr  fór  heim  til  [Numaia  ok  bjóst 
þaðan  kurteishga'*  ok  fékk  20  þúsundir  riddara  ok  fór  til  Eiss  ok 
kom  mánaði  fyrr  en^*  annat  hðit. 

18.**  Maðr  er  nefndr  Eim  af  Galiz,  einn  góðr  maðr,  hann  fór 
á  fund  Karlamagnús,  þegar  hann  frá  at  hann  skyldi  vera  kórónaðr. 
Hann  fór  til  Eiss  með  60  riddara.  Moysa  hcitir  á  sú  er  á  veg  hahs 
var,  þar  var  ekki  vað  a  ok  engi  brú  ok  engi  farkostr;  þá  urðu  þeir 

')  [til  Pippins  konungs  b.  ^)  [þá  er  hann  gipti  honum  systur  sína  ok 
fékk  honum  ríki.  Geirarðr  fékk  honum  bréfit,  en  háVm  lét  kapahn 
sinn  lesa.  Ok  þá  er  liann  vissi  hvat  á  bréfiuu  var,  þá  sagói  hann 
svá:  Gud  veit,  at  ek  skal  koma  fjölmennari  en  hann  hefir  ord  til  sent, 
ek  skal  b.  ^)  4  b.  *)  [gjarna  honum  6.  *)  Arnulf  b.  ^)  IsaaL  b;  ok 
verða  þeir  ríkir  af  hans  valdi  A.  ')  [Pulsborg  b.  ')  Bertum  b. 
»)  Henog  b.  ">)  [tilf.  b.  ")  bréf  b.  >^)  fváru  þá  er  allir  kvámu 
saman  í  Eirs  taht  6  þúsundir  100  ok  10  riddarar  b.  '*)  [Numas  eptir 
sínu  hði  b.  **)  alt  iilf.  b.  '*)  Da  dette  Capitel  lyder  noget  afuigende  i 
6,  trykkes  det  fuldstœndig  nedenunder  efter  denne  Codex. 


18.  Reimbaldr  fríski  tók  sér  40  riddara  ok  fór  til  Karlamagnús  1  Eirs. 
En  Heimar  af  GaHzu  einn  góðr  maðr  bjóst  með  gáshauka  ok  sparhauka 
rétta  götu  í  Eirs.  Moisa  heitir  á  ein  mikil,  á  henni  var  engi  brú  ok  ekki 
vað  ok  engi  farskostr,  þvi  urðu  þeir  at  fara  af  leið  sinni,  ok  mœttust  þeir 
Reimbaldr  ok  Heimar,  þar  sem  þeir  skyldu  yfir  fara  ána.  J)á  mælti  Ueimar 
við  Reimbald:  J)ú  maðr,  lát  mik  fyrri  yfir  fara  ána.  Reimbaldr  svarar:  Hvat 
manni  ertu  þess,  at  ek  muna  þik  láta  fyrri'yfir  fara?  Sá  maðr  er  ek,  segir 
Eimar,  atek  man  ráða  hálfri  stöngu  við  þik.  Rcimbaldr  segir  at  haun  mundi 
eigi  fara  at  öllu  úreyndu.  En  Eimar  bað  hann  víkja  aptr  nökkut  með  Hð  sitt, 
ok  ek  man  svá  gera,  ok  gefum  rúm  gott,  ok  sé  riddarar  okkrir  kyrrir,  en  vit 
ríðumst  at  tveir.    Reimbaldr  snöri  þá  aptr  hesti  sínum  um  tvau  ördrög.   Báðir 


^        ^g  KARI.AMAQNUS   8AGA.  #»7 

at  fara  langf  af  leið    sinQÍ  it  ytra.     J)ar   mœttu    þeir  þeim    manni 
er  Rcinbaldr  rrí.ski  hét.    En  er  Jjeir  fundust,  spurði  Keinl)aldr  formann 
þeirra  at  nafni.    Eim  svaraÖi :  Sá  einn  eni  ek,  at  ek  mun  ráða  hálfri 
Htöngu  við  þik.    Reinbaldr  kvað  hann  eigi  mundu  fyrr  ríða  sína  leið 
eu  þeir  hefði  áðr  reynt   með    sér,  hvárr   annan  bteri  afli.    J)á  mælti 
Eím  at  hann  skyldi  ríða  aptr   nakkvat   með  lið  sitt,  ok  ek  mun  ok 
svá  gera,  ok  gefum  rinnyOk  sé  riíldarar  okkrir  kyrrir,  en  vit  ríðumst 
at  ok  freistum  hvárr  okkarr  meira  má,  eignist  sá  okkarr  annan  sem 
meira  má.    Reinbaldr  hvarf  aptr  um  tvau  örskot,  báðir  váru  þeir  vel 
vápnaðir   ok    lustu    hesta   sína   sporum   ok   riðust    at,    lagði   hvarr   í 
annars  skjöld,    svá  ski'iptin   géngu   í    sundr;    þá   drógu   þeir  sverðin 
or  slíðrum,   ok   hjó   hvárr  í   höfuð   öðrum ,    svá    í    hjálmunum   nam 
staðar.     J)á  er   Reinbaldr   sá   at    Eim  var   slíkr   riddari,   þá   gerðist 
honum  vingan  við  hann,  ok  dróst  á  bak  aptr  Qóra  tigi  feta,  ok  spurði 
hvat  hann  iiét.    Hann    svarar:    Ek  heíti   Eim   af   Galiza,  ok  lát  mik 
ríða  yíir  ána,  ek  vil  vera  þinn  vin  ok  mínir   riddarar,    þvíat  ek  vil 
fara  á  fuud  Karlamagnús  til  Eiss.    Reinbaldr  svarar:  Ek  vil  ok  þangat 
fara.    Eim    niœlti,    at  þeir   skyldu   sverjast  í  brœðralag ;    þeir  gerðu 
Bvá,  lögðu  niðr   vápn    sín   ok   settust   niðr   ok   rœddust   viö.     Síðan 
fóru  þeir  til  Eis,  ok  sendu  tvá  riddara  fyrir  til  Karlamagnús  at  taka 
þeim  herbergi.  llann  sendi  þii  til  Namluns  ok  Dreíiu  til  herbergis,  ok 
þeir  herbergðu  þá  vel    ok  tiguhga.     Siðan  fóru    þeir  á    fund    Karla- 
magnús  ok  fylgöi  Nanilun   þeim  til  landíjalda  hans,  ok  bað  at  hann 
skyldi  taka  viö  þeini  ok  tigna  þa.     Hann   gerði  svá,  en  þeir  géngu 
til   handa  honum,   hann   kvezt  slíka  sœmd   þeirra  gera   skyldu,  sem 
hann  féngi  ráðgjafa  sinna  ráð  til.     Síöan    túku  þeir  leyfi  ok  fóru  til 
herbergis  síns.  ' 

19.  Milun  páfi  sendi  [fyrir  menn  sína  á  íund  Karlamagnús*  at 
taka  sér  herbergi,  en  [hann  vísaði  þeim  til  Namluns  ok  Dretiu.  J)eir 
tóku  bonum  fagran  vöU  til  herbergis  ok  Dreia  konungi  af  Peitrs  þar 

')    P  byskupa  fyrir  til  Eirs  b. 


váru  þeir  vápnaðir  vcl.  Lustu  þeir  BÍðan  liesta  sína  sporum  ok  riðust  at, 
lagði  hvárr  til  annars,  svá  at  spjótsköptin  géngii  í  sundr,  En  er  Reimbaldr 
sá,  at  Eimar  var  slíkr  riddari,  þá  mœlti  hann  vináttuliga  með  hann  ok  spurói 
hvat  hann  héti.  Hann  sagðist  lieita  Eimar  af  Galizuborg,  ok  spurói  i  móti 
hvat  hann  héti.  Ek  heitir  Reimbaldr  hinn  fríski,  sagði  hann.  {>á  mœlti  Eimar, 
at  þeir  skyldu  gerast  félagar  ok  sverjast  í  fóstbrœðralag,  ok  svá  gerðu  þeir. 
Fóru  siðan  til  Eirs  ok  sendn  vini  sína  2  at  taka  þéim  herbergi.  En  Karl- 
amagnús  sendi  þá  til  Nafluns  ok  Dreíiu  til  herbergis,  ok  þeir  herbergðu  þá 
vel  ok  tigaliga.  Siðan  fóru  þeir  til  Karlamagnús  ok  Naflnn  með  þeim  ok 
gerðnst  hans  menn.      Siðan  tóku  þeir  leyíi  ok  géngu  aptr  til  herbergis  sins, 

2 


18  KARLAMAONUS  8AGA.  ^op.   ZO, 

í  hjá,  ok  nú  ferr  páíiiin  nieð  honuni  ok  þeir  af  Veskunia*  ok  alt  lið 
|)at  erafþeirri  hálfa'*  koni;  [þar  nœst^  Geddon  afBrettania  ok  |han» 
liði,  þá  Baidvina  Serins  ok  öilum  Flæminginm  ok  Söxum  ok  þeirra 
hði,  j)á  Rikarðr  gamli  af  Norðmandi  ok  öllu  hans  liði.*  En  Namlun 
vísaði  [hvcrjum  í  sinn  stað  sem  vera  skyldi.^  {)á  kom  Renfrei  ok 
Heldriö  ok  þeir  tólf  félagar.'  ok  100  þásunda  riddara.®  Namlun 
skipaði  þeim  öUuin  í  miðjan  völhnn  ,*  en  þeir  héidu  [sinni  œtlan, 
at  þeir  skyldu  því  fram  koma  seni  þeir  vildu.*® 

20.  Nú  er  ölhi  liðinu  skipat  ok  [er  œfar  mart. "  {)ar  kómu 
landsmenn  til  markaðar*^  meö  allskonar  vistum,  svá  at  eigi  skorti. 
Um*^  nóttina  hvíldi  Karlamagnús  alt  til  dags,  þá  stóð  hann  upp  ok 
f(Sr  til  hallar  sinnar,  hon  var  þá  fullger,  ok  lét  setja  ara  á  höHina 
mikinn  mcð  þeirri  jarteign,  at  Valland  er  hœst  í  keisara  rfki.  Ok 
þau  tólf  hús  eru  öll  ger  er  hann  bauð  :  í  einu  er  dróttningar  herbergi, 
í  öðru  er  Heríi  hertugi  af  Kolne,  í  þriðja  Videlun  af  Bealver,  í 
íjórða  Hatun^*  af  AHmania,  í  fimta  Balduini  Serins,  í  sétta  Dreia  kon- 
ungr  af  Peites,  í  7da  Geddon  af  Brettania,  f  átta  Geofrey  af  Ald- 
egio,  í  níunda  Rikarðr  gamH  af  Norðmandi,  í  lOda  Rozer  erkibysk- 
up,  í  llta  Milun  páti ;  en  Karlamagnús**  sjálfr  f  höHinni  miklu,  ok 
með  honum  Namlun  ok  Drefia,  Reinbaldr  fríski,  Eim  jaf  GaHza,  Geir- 
arðr  af  Numaia.  Um  aptan  kom  Basin  ok  fór  til  Karlamagnús,  þvfat 
hann  var  hans  niaðr.  {)á  bauð  Karlamagnús  öllum  járnsmiðum  sfnum, 
at  þeir  skyldu  gera  haug  af  stáli,  at  sveinar  skyldi  reyna  sverð  sín 
í.  J)cir  fœrðu  þangat  tvá  staíi  af  niarmarasteini  ok  lögðu  umhverfis, 
tóku  síöan  stál  ok  báru  þar  a  ok  brutu  sniátt  ok  lögðu  milH  staf- 
anna.  Síðan  fœrðu  þeir  þangat  vagna  10  hlaðna  af  kolum  ok  tóku 
eldingarsteina  ok  lögðu  umhverfis  ok  báru  til  eld  ok  Jögðu  í,  tóku 
sfðan  20  bhístrbelgi  ok  lögðu  umhveríis  ok  blésu,  ok  varð  þar  mikiH 
eldr,  ok  tók  alt  stalit  at  vella  ok  rann  í  cinn  haug  fyrir  garðínum 
sem  inn  skyldi  ganga  í  liíilHna.  J)á  mœlti  hann  við  menn  sína,  at 
þeir  skyldi  varðveita»hölHna,  sva  at  engi  kœmi.inu  fyrir  utan  hans 
leyfi.  Síðan  scndi  hann  eptir  pávanum  ok  öHum  hinum  mestum 
höfðingium,  ok  bað  þá  koma   til   heilrœðis   við   sik   ok  móður  sína. 

*)  (Karlamagnús  bauð  Nafliin  ok  Drefm  at  taka  pávanum  ok  hans  hoffólki 
vœnan  herbergisstad.  þeir  gerðu  svá,  ok  völdu  þar  til  einn  fagran  völl,  ok 
þar  1  hjá  var  Drefi  konungr  af  Pells  ok  þeir  af  Valkuma  6.  ^)  saaL  b;  álfu  A, 
')  [þá  kom  6.  *)  [alt  Hd  af  þeirri  hálfu,  Rikarðr  gamH  af  Norðmandi 
ok  alt  hans  lió,  síðan  Baldvini  ok  alUr  Flœmingjar  ok  Saxar  allir  h. 
*)  [þeim  (iHura  i  þá  staði  sem  þeim  váru  fyrirbúnir  b.  *)  bróðir  hans 
tilf.  b.  ')  kompánar  6.  »)  með  þeim  tilf.  b.  »)  herinn  6.  •»)  [hinni  sömu 
sinni  œtlan  at  svílya  konunginn  6.  ")  [var  harðla  mikit  d.  ")  markn- 
aðar  6.  **)  líer  indfa  er  n  Laoune  i  b.  ")  Otun  A^  her  og  wnere. 
")  iaaL  rett.f  kom  A. 


Cap.   -t/,   ZZ^  KARLAXA0NU8  8AGA.  19 

Ok  þá  er   þeir  kómu  þar,  kystust  J)au  öll,  ok  varð  þar  fagnafundr 
mikill. 

m 

21.  |)á  mœlti  Karlamagnús:  G/íðir  vinir,  segir  hann,  mikla 
sœmd  hafit  þér  mína  gerva  í  hingatkvámu  yðvarri.  Nú  vil  ek  segja 
yðr  ieynda  hluti :  hér  eru  þeir  nienn  komnir  er  líf  mitt  vilja  hafa 
á  morgin,  þeir  er  ríkir  eru  ní  föður  míns  veldi.  Páfinn  spurði, 
hverir  þeir  vœri.  En  hann  nefndi  þá  alla.  J>á  signdi  páíinn  sik  ok 
8purði,  hversu  hann  yrði  þess  víss.  Hann  sagði  honum,  at  þeir 
höfðu  svarizt  saman ,  ok  skyldi  hverr  þeirra  hafa  ívíeggjaðan  kníf 
af  stáii  gervan  í  ermi  sinni,  er  þeir  kœmi  þar  at  drepa  mik  með; 
nú  vil  ek  at  þér  ráðit  mér  heilt.  Geofrey  af  Andegio  mœ]ti,  at 
Namlun  skyldi  taka  þá  alla  í  þá  höndina,  er  knífrinn  var  í,  ok  leiða 
í  klefa  einn,  ok  beri  knífana  fram  fvrir  þik ,  síðan  haf  við  róð  vina 
þinna,  hversu  þú  skaltgera.  j)etta  var  svá  gert  sem  hann  réð.  Síðan 
sendi  hann  menn  at  segja  öHum  ]ýð,  at  liann  skyldi  til  konungs 
vígja  um  morguninn  eptir,  ok  lót  frið  setja  a]lra  manna  millum ;  en 
ef  nökkurr  stœli  þar  eða  gerði  aðra  iUsku,  þá  vœri  hann  aldri  svá 
ríkr,  at  hann  skjldi  eigi  uppi  hanga  eða  höfuð  af  höggva.  J)á  - 
fivarðu  allir  eiða,  at  þeir  skyldi  þenna  frið  vel  at  öllum  hluíum 
halda. 

22.  Um  morguninn  eptir  var  Karlamagnús   dubbaðr  til  riddara. 

Páfinn  skrýddi  hann    með  góðum   klæðum,    sem  bezt   samdi;    Dreia 

konungr  af  Peitrs  dubbaði  liann  til   riddara   ok   fœrði  hann  f  brvnju 

ok   setti   hjálm    á   höfuð    lionuni   ok    gyrði   hann    sverði ,    ok   Iiengdi 

ekjöld  blán  á  háls  honum.     f)á  tók  hann   hest  einn  mikinn  rabít  ok 

setti  hanu    þar    á,    ok  syndist    hann    ölluni    jnikill    á    hestinum,    ok 

þökkuðu    guði,    at    svá  lítill    maðr    sem    Pippin    konungr  var  skyldi 

eiga  8vá  mikinn  son   sem   Karlamagnús  var.     J)á   mælti    Dreia  kon- 

ungr:  Nú  ertu  riddari,  sagði  hann,  guð  haldi  þik  nú  vel.  Síðan  gerði 

(hann)  100  riddara  annarra  ungra  með  honum.    Síðan  skryddist  páfinn 

til  me8su  ok  allir  lærðir  menn  hans ;    síðan  tól^  hann   kross  sinn  ok 

8Ígndi  alla  riddarana  með    vápnum    á   héstum    sínum    ok    mælti  við 

Karlamagnús,  at  hann  skyldi  halda  vel  guðs  lög.     Karlamagnús  tók 

spjót  8itt  ok  skaut  í  brott  ok  mœlti  við  Geoírey  af  Andegio,  at  hann 

skyldi  varðveita  nierkisburð  hans  jafnan  í  móti  heiðingjum  ok  styðja 

kristindóm.     Geddeon  af  Bretolia  fékk  hann  skjöld    sinn,  Hatun  jarl 

tók  brynju  hans,  Baldvini  Serius  tók  sverð  hans,  Vidclun  af  Bealver 

fékk  hann  hjálm'sinn.    Dróttning  gerði   Namlun  ríkan  jarl   með  loíi 

Karlamagnús.   |)á  vigði   páfínn   konungsklæðin  ok  kórónu  af  Franz, 

ok   fœrðu  Karlamagnús  í.     Rikarðr  gamli    af  Norðmandi  ok   Hugi 

hertogi  af  Paris  géngu    á   8Ína   hönd    honum  hvárr.     Karlamagnúa 

offraÖi  40  þorpa  inni  helgu  Maríu   til  upphalds  kapellu  sinni  í  Eis8. 

2' 


20  karUlMAgnus  saga.  Cap,  M. 

Síðan  oííraði  hanii  páfaniim  höfiið  sitt  ok  hyggju  ok  allan  sik  ok 
þar  nieð  helgum  anda  at  halda  kristindóm  ok  guðs  lög.  Síðan  leiddu 
þeir  hann  tii  sætis.  Dreia  konungr  sat  fyrir  honum  ok  Herfi  hertogi 
af  Kohie,  en  páíihn  sjáifr  söng  mes^u,  Rozer  erkibjskup  af  Triuers 
las  pistil,  Freri  erkibyskup  las  guðspjaJl,  ok  váru  báðir  skrýddir, 
ok  Bjarnarðr  af  Romeis  ok  erkibyskup  af  Reins  báru  kertistikur, 
en  crkibyskupar  ok  Ijóðbyskupar,  kardinálar,  legátar,  ábótar  ok  allir 
klcrkar  sungu  vel  ok  tiguHga.  Konungrinn  oflraði  ok  7  hundruö 
þúsunda  riddara  hans^  ok  var  alhnikii  offerenda  at  messu  páfans. 
J  messunni  gékk  páfinn  á  kór  upp  ok  íjórir  tigir  af  lœrðum  mönuum 
hans  hinum  ágœtustum,  en  aUir  menn  aðrir  þeir  sem  inni  váru  sátu 
hljóðsamir.  Páfinn  mælti  þetta  ok  mart  annat  vitrliga:  Ek  byö  yðr 
öllum  í  guðs  nafni  ok  heilags  anda  ok  sanete  Marie,'  at  þér  [séð 
hlýðnir  Karlamagniisi  konungi  ok  haldit  hanu  vel,-  þvíat  hann  er  réttr 
keisari  um  alian  heim.  [Ok  blezaði  þa  alla^  ok  fyrirgaf  þeim  allar 
syndir  er  þeir  höfðu*  gert  síðan  þeir  váru  skírðir,  ok^  með  réttri 
trú  váru  þangat  komnir,  ok  öllum  þeim  er  þar  kœmi  fyrir  trú  sakir 
innan  tólf  mánaða.  Siðan  [bannsetti  hann  alla  þá  er  með  illum  vilja 
eða  svikum  váru  þangat  komnir  ok  eigi  vildu  Karlamaguúsi  kpnungi 
tryggir  vera,  ok  kastaði  þrysvar  kertinu  or  hendi  sér  loganda,  gékk 
síðan  til  altaris  ok  söng  messu  þar  til  ef  lokit  var.  Siðan  fór  hann 
or  messuf[')tum  ok  tók  i  hönd  Karlamagnúsi  konungi  ok  leiddi  hann 
til  altaris.®  Frcri  erkibyskup  af  Kolue  tók  kórónu  af  höfði  honum 
ok  hirði  ok  öil  kórónuklæði,  [ok  lagði  yfir  hann  hvít  skinn;'  géngu 
síðan  [inn  í  höllina  ok  stigu  upp  yfir  borð  til  matar  síns.  Páfinn 
signdi  matinn.  Síðan  gékk  konungr  í  hvíluhöllina,  er  hann  var 
mettr,  ok  ríkismcnn  hans  með,  ok  lét  varðveita  höllina.® 

23.  Nii  váru  menn  greiddir'  til  at  taka  þá  svikarana  [œ  sem 
þeir  kœmi  inn.^**  [Fyrst  kom*^  Renfrei  ok  Heldri,  Namlun  ok  Mak- 
arias  tóku  þá  báða  ok  knífa  þeirra;  þá  kom  Jsinbarðr  ok  Askalin/* 
þá  tók*^  Drefia  ok  Basin.    [Síðan  váru  menn  til   fengnir  at  taka  þá 

')  Her  begynder  atter  B.  ^)  [haldit  hlýðni  við  Karlamagnús  konung  B. 
^)  [Síóan  blezaði  hann  allan  lýd  B,  ^)  hefði  B.  *)  öllum  þeim  er  B. 
*)  fvar  sungin  át  messa,  ok  eptir  þat  afklœðist  herra  páfinn  messuklæð- 
um,  ok  allir  aðrir  hans  þjónostmnenn,  ok  var  Karlamagnús  þá  leiddr 
til  sœtis  af  sjálfura  páfanum  B.  ')  \mgl.  B.  *)  [til  borða.  Pófínn 
sjálfr  blezaði  mat  ok  drykk,  átu  síðan  ok  drukku  með  mikiUi  skemtan. 
Ok  er  borð  váru  upptekin,  þá  gékk  Karlamagnús  konungr  ok  páfínn  ok 
allir  aðrir  í  svefnhöllina  B.  ')  fengnir  B.  '")  [svá  hvem  sem  inn 
kœmi  if;  herbegynder  atter  b.  *')  [Fyrstir  af  svikarum  géngu  inn  B,  b. 
•*)  Andeals  B}  Aiszetils  b.      ")  tóku  þeir  B,  b. 


Cap.   Z8,  KARLAMAGNUS  8AGA.  21 

höndum  alla,'  ok  leiddii  þá  fyrir  koming*  ok  liÖ  hans  ok  tóku  or 
%rmum  þeirra  knífa  tvíeirgjaða  ok  syndu ,  ok  [víhsu  eigi^  hverju 
svara  skyldu.  þa  niælti  Namhm :  Hér  megit  jjér  sjá  svikaraua  ok 
knífa  þeirra  [með  þeim,*  er  þeir  viklu  drepa  Karlamagnús  konung 
með.  Kenfrei  kvað  hann  Ijúga.  Karlamagnús  svarar:  Ek  skai  reyna 
yðr,  sagði  hann ,  ok  lét  kalla  systur  sína  Gelem.^  Hon  fékk 
honum  glófann  með  bh)ðinu.  J)á  spurði  [Karhimagnús  Renfrei''  eF 
hann  kendi  blóðit.  Renfrei  kvað  hann  undarliga  n^œhi.  Karla- 
magnús  svarar:  Undarhgar  heíir  þii  gert,  þetta  er  bk)ð  konu  þinnar. 
Hann  kvazt  aldri  hafa  sét  blóð  lieunar.  Karlamagnús  mœhi:  Ren- 
frei,  sagði  hann,  [kemr  þér  eigi  í  hug  þá®  er  þii  látt  heima  í 
hvílu  þinni  í  Tuugr,  er  þú  kvezt*  skyldu  drepa  mik  at  jólum  með 
þessum  knífum,  ok  bróðir  þinn'®  Heldri  ok  J^essir  10,  er  hér  [eru 
með^'  þér,  ok  alla  hirð  mína,  ok  fara  síöan  [til  Tungrs  ok  vera 
þar  vígðr  til  konungs ;  ok  skyldir  þú  vera  keisari,'*  en  Heidri  bróðir 
þinn**  hertugi  í  Megenz^*  ok  Bealver.  En  konu  þinni  þótti  illa  ok 
bað  þik  nefna  þá  féiaga  þína,  er  þér  réðu  þctta,  en  þii  nefndir  þá 
alla  sem  nó  eru  hér.  Hon  [bað  þik  hætta  þeirri'^  illsku,  en  þú 
vart  reiðr  ok  laust'hana,  svá  blœddi,  [en  ek  var  j)ar  ok^*  lct  ek 
blóðit  í  gh)fa  miun.  En  Renfrei  kvað  konu  sína  hafa  svikit  sik.  En 
Karíamagnús  sór,  at  hann  laug,*''  þvíat  ek  var  þar,  þá  er  Basin  tók 
fé  þitt  ok  sverð,-  en  ek  tók  [blóðit  ok'®  hest  þinn.  Renfrei  svaraði: 
Skömm  hugða  ek  (at  þér  mundi'*  þikkja  at  stela.  Karlamagnús  bað 
Dreíiu  taka*°  hestinn.  Hann  gerði  sva.  J)á  spurði  Karlamagnús,  eí 
Renfrei  kendi  hestinn.  Hann  gékk  þá  í  gegn  öllu.  [Herfi  hcrtugi  bað 
kasta  þeim  í  myrkvastofu  ok  hengja  um  morguninn.  Namhm  kvað  þé 
hafa  mikit  hð  í  hirðinni,  ok  sagði  þá  eigi  lausa  skyldu  fara.  Karl- 
amagnús  spurði,  hverr  þeim  vildi  varðveita.  En  Baldvini  Serius  ok 
Dreia  konungr  af  Peitrs  ok  Geddeon  af  Brettannia  kváðust  mundu  taka 
þá  á  sitt  vald.    Eptir  þat  fór  Herfi  hertugi  til  með  Hð  þeirra  allra** 

')  [þá  kom  Segbert  ok  Tankimar,  þá  tók  Reinbaldr  ok  Eimar;  þá  kom 
Tanir  ok  Jngilrafn,  þá-tók  Videliin  ok  Hatun;  en  Rozer  af  Jrikun  ok 
Folkvard  þá  tók  Herfi    hertogi    ok  Geirarðr;    þá   kom   Rozer  af  Orlan- 

,œi8  ok  Vadalin,  þá  tók  Baldvini  ok  Vinant  B,  h.  ')  keisarann  6. 
»)  [vi88i  engi  þein-a  B,  b,  <)  [mgl.  b.  *)  Gilem  B,  b.  '')  [tilf.  B,  b. 
^)  hvárt  B,  b.  ")  [mantu  niikkut  til  þess  B,  b.  ^)  sagdist  B,  b.  '*>) 
saal.  B,  b;  hans  A.  ")  [standa  nú  hjá  J9,  b.  ")  [heim  í  Tungr  ok  léta 
taka  þik  til  keisara  B,  b.  '»)  skyldi  vera  tUÍ>  B,  b.  ••)  Meginzu  B. 
'*)  [latti  þik  slíkrar  /?,  b.  '*)  [ok  laut  hon  fram  af  hvíhmni  meðan,  en 
ekl?,  b.  ")  eigi  tilf.  B;  þat  tHf.  b.  '*)  [m(//.  B,  b.  ")  [þér  mundu  J9 
'^)  leiða  fram  J?,  b.    ^')  [Varþeim  þá  öllum  kastatí  myrkvastofu.   Naflun 

•  kvað  þá  hafamikit  Hð  í  hiróinni,  ok  bað  hanu  Karlamagnús,  at  þvi  mundi 
eigi  laususlegit.  En  Karlamagnús  baó  þáBaldvina  okDrefiu  konung  ok 
Geddon  taka  þá  meó  sínu  liði,  ok  Heríi  hertogi  fór  með  þeim  B,  b. 


22  KARLAMAGNUS  SAOA.  Cap.    94, 

ok  t()k  hvern  jjeirra  í  sínu  herbergi,'  þvíat  þá  keudi  hahn  J)á  aJla. 
Eu  þeir  hugðu  át  |jeiui  vœri  leiks,  ok  spurðu  hví  |jeir  tœki  þá*. 
Heríi  sagöi,  fat  lávarðr  þeiiTa  var  tekinu ,  sakir  þess  at  þér  haíit 
Bvikit^  Karlauiaguiis  konung.  En  þeim  þótti  iUa  at  þeir  vissu  þat 
eigi  fyrr,  ok  niuudu  þeir  þá  eigi  láta  tukast. 

24.  Urn  niorguninu  gékk^  páfinn  ok  Karlauiaguús  konungr  til 
kirkju  ok  liÖ  þeirra,  ok  [lét  hann  legata  sinn  syngja  messu,  góðan 
mann  ok  trúfastan,  er  hét  Gilia  ok  var  fœðingi  í  Provincia.*  En 
páíiun  gaf  þeim^  blezan,  ok  géngu  síðan  [inn  í  höllina.®  J)á  gaf 
Karlaniagnijs  konuugr  höfðiugjum  síuum  jarðir  ok  aðra  fjárhluti  ok 
þakkaði  þeim  sinn  góðvilja.  Páfiun  [mœlti  mörg  vináttumán  við 
Karlauiagnus  konung  ok  setti  hann  í  hásæti®  sitt  ok  bað  hann  vel 
varðveita  kristiu  lög.  [Síðan  talaði  Karlamagnús  konungr  eintal  við 
páfann  ok  alla  aðra  ina  stœrstu  höfðingja,  þá  er  þar  váru  komnir, 
ok  bað  þá  heilræðis,  hversu  hann  skyldi  fara  við  þá  svikarana, 
sagðist  þá  sét  iiafa  alla,  at  þeir  höfðu  hér  knífana  er  þeir  viidu 
haun  af  lífi  taka  með,  heyrðut  ér  at  þeir  géngu  í  móti  illsku  sinni, 
ok  megu  þér  sjá  hér  nii  kuífaua,  dœmit  þeim  nú  af  því  réttan 
dóm.  En  allir  svaruÖu,  at  þeir  vildu  at  hann  sjálfr  dœmdi,  eptir 
því  sem  þín  eru  saynendi  til.  J)á  ncfndi  hann  til  einn  höfðingja 
af  Hði  sínu  med  400  riddara  at  hengja  þá  tólf.  J)eir  bundu  hendr 
þeirra  á  bak  aptr  með  hjartarleðrs  þveng  ok  leiddu  þá  s^m  þjófa,' 
at  þeir  sk^idu  eigi  í  braut  hlaupa.  J)á  kom  Karlamagnúsi  konungi 
í  hug,  at  kouu  Reinfreis  þótti  illa  ráð  þeirra,  ok  [bað  þá  hálshöggva 
en  eigi^®  heugja.  J)eir  gerðu  svá,  ok  létu  þá  liggja  þar  alla  eptir, 
géngu  í^  brott  síðau  ok  aptr  til  konungs.**  J)á  spurði  Karlamaguús'' 
hvat  gera  skyldi  við  [þá  er  þeim  hefði  fylgt.'^  Namlun'*  mælti, 
at  hann  skyldi  láta  varÖveita  þá.'^ 

')  riíini  Bj  b,  ^)  flávarða  þeirra  tekna  fyrir  svik  við  Ð,  b.  ')  eptir  géngii 
Nafhin  B,  b.  ^)  [söng  legátinn  messu,  góí^r  maðr  ok  tnifastr  B,  b. 
*)  H'ónura  B,  b.  ®)  jheim  til  hallar  B,  b.  ')  [talaói  mörgiim  sœmd- 
arorðum  B,  b.  *)  sæti  /?,  b.  ^)  [En  Karlamagnús  þakkaði  herra  Milonl 
páfa  ok  öllnm  öórum  höfóinfgum  sina  þangatkomu.  ok  baó  menn  ráð 
til  gefa,  hversu  gera  skyldi  við  svikarann.  En  jarlinn  af  Fiœmingja- 
landi  svaradi,  at  fyrír  þat  at  allir  liufðu  sét  knífana,  þá  er  þeir  vildu 
svíkja  Karlamagnús  med,  ok  svá  heyróu  allir,  at  þeir  géngu  með  illsku 
sinni,  ok  dœmit  nií  rett  af  þeim  (þá  dœmit  þeim  nú  réttan  dúm  b).  En 
þá  œptu  allirsenn^á  Karlamagnús  konung,  athann  skyldi  dœma  réttiliga 
(dœma  þá  eptir  maklegleikum  b).  En  Jiann  bad  leyfis  til,  ok  því  játuðu 
allir.  Karlamagniis  nefndi  þá  til  fjóra  höfðingja  með  fjórum  hunóraóum 
ríddara  at  hengja  þá  12  svikara,  ok  váru  þá  bundnar  hendr  þeirra  á  bak 
aptr  ok  leiddir  sem  þjófar  B,  b.  '")  saal.  rett.-,  einn  A.  ").  [fyrír 
hennar  sakir  bað  hann  hálshöggva  þá,  ok  var  svá  gert  B.  ")  Naflun  b, 
")  [lið  þeirra  B.     '*)  Karlamagniia    b.     '*)  ok  svá  var  gert  tilf.  B,  b. 


Cap.   M,   Z6.  KARLAMAGNUS  SAOA.  23 

25.  Karlamagnús  kallaði  Basin  ok  fékk  honiim  glófa  sinn  af 
hœgri  hendi  ok  mœlti :  J)ii  skalt  hafa  Tungrs^  ok  konu  Renfreis  ok 
jarldom  ok  fé  hans  alt.  Basin  gékk  fram  ok  tók  gh')fann^  ok  kjsti 
fót^  hans.  Rozeri  erkibyskupi  gaf  hann  Triversborg,  en  póíinn  [sjálfr 
þakkaði  honum  ölmosu  þá  er  hann  geröi  kristninni.*  Namlun  gaf 
hann  Ozborg*  ok  Salenboi^®  ok  alt  fylkit  með  ok  [20  þúsundir 
ríddara  í  sínu  veldi.  Hann  tók  gjöfina  ok  gékk  til  fótar  hans,  ok 
Videlun  faðir  hans  ok  jarhnn  af  AUmania,  Reinbaldr  fríski,  Eim  af 
Galiza,  Basin  jarl,  Dreia  prófastr,  ok  300  riddam,  allir''  fyrir  ástar 
sakir  við  Namlun,  ok  gerðist  konungr  glaðr  við.  Namlun  bað  konung- 
inn  gefa  sér  QalHt  milJi  Muso®  ok  Sambr  at  gera  kastala  í,  ok  er  Franz 
at  rfkari.  Hann  gaf  honum  ok  skóginn  með,  ok  [hann  gaf  honum 
Foma  ok  skógiini  allan  ok  Faumana  með.  Ek  skal  gera  þér,  sagði 
Karlamagnús,  3  kastala  í  millum  Moysa  ok  Ardena.  Kamlun  gaf  þeim 
uafn  sitt  meÖ  leyti  Karlamagnús  Namluni  til  virðingar.  Karlamagnús 
gaf  honum  spjót  ok  hvít  merki  ok  með  jarlsdóm,  ok  kallaöi  kasfc- 
alann  Namrus.  J)á  mælti  Karlamagniís :  Sér  þú  nú  at  mér  er  ást  á 
þér?  Hann  þakkaði  honum ,  ok  bað  hann  gefa  sér  þá  menn  er 
hann  hélt  í  prísund  af  hans  landi ,  þvíat  þeir  eru  enskis  veröir  af 
illráðum.  Hann  gerði.svá.  Basin  gaf  hann  sína  menn,  Rozere  erk- 
ibjðkupi  gaf  hann  sína  menn.  J)eir  þökkuðu  honum  ok  tóku  þá  út 
or  myrkvastofunni  ok  létu  þá  sverja  eiða  Karlamagniisi  konungi. 
Km  af  Galiza  gerði  hann  konstabl  sinn  ok  lét  honn  varðveita  knífa 
þeirra  svikaranna,  hann  lét  ok  idla  aðra  ganga  or  myrkvastofunni 
á  sitt  vald.' 

26.'®  Reinbaldr  fríski  hóf  bónorð  sitt  ok  bað  Gelem  svstur 
Karlamagnús  konungs.  En  sakir  þess  at  konungi  var  áðr  kunnikt 
bœði  œtt  hans  ok  atferð,  f)á  var  þat  af  tekit,  at  hon  var  honum 
gift    með    miklu    landi   er   Veisa    heitir,    þat  hafði  átt  Tangemar,  ok 

*)  Tun^rborg  ^,  b.  ^)  nieð  glótanum  6.  *)  hönd  i^,  6.  *)  f  þakkaói  honum 
vel  ok  allir  adrir /?,  b.  *)  Orzborgi?;  Oezborg  b.  ")  Salenamborg  /?,  6. 
')  [sknltii  hafa,  kvad  hann,  20  þúsnndir  riddara  i  þínu  valdi.  En  hann 
gékk  til  ok  kysti  hönd  lians  ok  þakkaði  honum  gjötina,  ok  þar  með 
Videlnn  hertogi  fadir  hans  ok  allr  lyór  »f  Allinjania  ok  Reinaldr  fríski 
ok  Eimir  (Eimar  b)  af  Galizu  ok  Bnsin  jarl  af  Tungrs  ok  300  riddarar 
if,  b.  *)  Musus  B;  3ÍU8U  b.  ^)  (bad  hann  gera  kastala  3  millum  Moia 
ok  Ardenam,  ok  síðan  gerdi  Naflun  kastala  þann  er  Nafrus  er  nefndr. 
I>á  bað  Naflun  Karlamagniis  gefa  sér  þá  menn,  er  hann  hafói  í  prísund, 
ef  þeir  eru  engis  af  valdir  svikroedum  vió  ydr.  En  hann  gaf  lionum 
þegar.  ok  svá  gaf  hann  Basin  þá  menn,  er  Reinfrei  höfðu  þjónat. 
þökkuðu  þeir  lionum  báðir  ok  leyytu  þá  nf  myrkvastofu,  ok  sóru  kon- 
jingi  eið,  at  þeir  höfðu  í  engum  svikrœðum  verit  við  hann  B,  b. 
'•)  Ða  Capp.  26-^80  lyde  nogeí  afvigende  í  B  og  6,  gives  de  nedenfor 
fuldstœndig  ,efter  disse. 


24  KABLAMAGNU8  SAGA.  Cap.   Z6. 

alla  hans  eigu   ok  eigu   bróftur  hans  Tamerfl,  ok  fjóra  jarldóma  með 
ölhi  ríki  ok  alt  Jjingeraf,  ok  alt  laudit  fra  Flæuiingjalandi  til  Dunmerkr, 
ok   þrjú    spjót   með    hvítuni   merkjum.     Karlamagniís    bað  páfann  fá 
sér  klerka  sína  uökkura  til  kapalína.    Hann  gaf  honum  GiUiam  góöau 
mann    ok   trúfastan,    hann   var   legatus   af  Rómaborg,    annan  Turpiu 
bróður  Hatuns  jarls,   hann  skyldi    vcra  kanziler  konuugs;    tvá  menn 
gaf  (hann)  til  at  jjjóna  at  kapellu  hans,  annarr  hét  Vibald,  eu  annarr 
Balduini.    Ok  þakkaði  Karlamagnús   kcmungr  honum  vel.     J>á  mœlti 
hann  við  Freri  erkibyskup,  at  hann  skyldi  setja  kauunka  til  kapellu 
hans  svá  marga  8em|)arf.  Hann  skipaðiþar  til  40kanunka  ok  Q/^rapresta. 
Karlamagnús   konungr   gerði  munklífi    ok  nunnusetr,   ok  hvártveggja 
auðigt  at  fé.    Síðan  dubbaði  hann  til  riddara  80  sveina,  þá  sem  farit 
höfðu  með  Freri  erkibyskupi  ok  Herfa  hertuga.  J)á  kaus  Karlamagnús 
konungr   eptir  hjá  sér  Bofa  inn  skegglausa,    Jforia  ok  Jvin,  Engeler 
af  Vaskunia,  Bæring  af  Hatun,  Gelin  ok  Gerer,  Samson  ok  AnseHn, 


26.  Karlama^iis  keisari  kalláði  J)á  enn  til  sín  alla  höfdinoja  sína  ok  hóf 
svá  shia  rœðu:  Góðir  herrar,  engði  baiin,  ek  á  tvær  systr  fyrir  nt  sjj^,  ok  nti 
vil  ek  gipta  aðra  með  yðru  rúói  röskiim  itianni  Reinaldi'  fríska.  Öllura 
|)eim  þótti  þetta  vel  i*á(Mt.  Síðnn  gipti  hann  Belisem  ^ystur  eína  Reinaldi  fríska 
með  miklu  ríki  ok  cignum,  |)víat  þau  skyldu  eignnst  öll  þau  ríki  sem  Tank- 
emar  ok  Tamar"^  bróðir  hans  höfðu  átt  ok  4  jarldóma  með  ölhi  rikinu  ok  allt 
Lingerafn.  En  þetta  ríki  var  alt  af  Fiœmingjalandi  til  Danmerkr.  Ok  hér 
meðr  gaf  hann  honum  3  spjót  með  hvítum  merkjnm.  Ok  þá  gerði  (liann) 
Eimi  af  Galizu  C(mstafl  sinn,  ok  lét  hann  gcyma  knífa  þeirra  svikaranna.  Síðan 
váru  þeir  allir  leystir  af  myrkvastofimni  sem  meðr  svikarnm  höfðn  verit,  ok 
BÓni  þeir  allir  Karlamagnilsi  eiða,  at  þeir  skyklu  honum  vera  dyggir'  ok  tniir. 
Herra  Millon  páíi  fékk  nökkura  klerka  sína  Karlamagnúsi  til  fylgdar  ok 
sœmiligrar  þjónustu :  var  cinn  af  þeim  Gileas  góðr  maðr  ok  rcttlátr,  hann 
var  legatus  áf  Rómaborg,  skjOdi  hann  vcra  kapalín  keisarans;  annarr  var 
Turpin  bróðir  Hatuns  jarls,  hann  skyldi  geyma  innsigli  hans  ok  hafa  brófa- 
gerðir,  ok  því  má  vel  nefna  hann  konungsins  kanceler.  Tvá  aðca  klerka 
gaf  pávinn  honnm  at  þjóna  í  kapelhi  hans.  Síðan  skipaði  Karlamagnús  með 
herra  páfans  ráði  ok  erkibyskupa  eamþykki  fjóra  tigi  kanunka  til  kapellunnar, 
þvíat  þat  sýndist  þeim  vel  nœgjast.  Svá  lét  hann  ok  sctja  svartmnnkaklaustr 
í  öðrum  stað  ok  nunnnklanstr  í  þriðja  stað.  Sveina  þá  alla  sem  kómu  af 
Kolui  með  hertoganum  ok  erkibyskupinum  gerði  hann  at  riddarum,  en  þeir 
váru  nœr  80.  En  þessa  kjöri  hann  meðr  sér  at  hafa :  Bofa  hinn  skcgglausa, 
Jvora  ok  Jva,  Engilcr  afGastun/  Bœring  ok*Hatun,  Gcrin  ok*  Gcrcs,  Samson 
ok*  Anzilin,  Valltara  af  Akarð  ok  Hoel,  Geofrcy  ok  Hatun,  Gnenehm  af  Kast- 
alundum  ok  Amald  ok  Berarð.  Oduin  ok  Vaskcr.  Tólf  riddara  af  þessum 
hafði  hann  jafnan  með  sér,  þvíat  þeir  váru  góðir  drcncnr.  En  Videhm  ok 
Naflun,  Hatun  ok  Reinald  fríska,  Turpin  ok  GiHam  hafði  hann  sér  at  ráðgjöfum. 
7  hundruð  riddara  hafði  hann  dagUga  með  sér  ok  umfram  þjónastumenn  í  síu" 
um  herbergjum.  Ok  nú  heíir  hann  s}'st®  sér  Hð,  sem  hann  vill  hafa. 

0  Reimbaldi  b,    T)  Tanir  *.    3>honir  b.     f)  Uaficiin  *.    ^  .if  b.    ^)  valit  b. 


Cap.   t?,íS.  KARLAMAQNC8  SAOA.  25 

Valter  af  Terins,  Akarð  af  Mesines,  Hoel  af  Naauaz,  Geofrey  af  • 
Orliens,  Hatun  af  Kampaneis,  Veneluu  af  Kastalandum ,  Arned  af 
Bollandi,  Beirarðr  aí  Peduers,  Odun  af  Marke,  Vaker  af  Kornelia. 
J>e8Ra  20  riddara  Fiaföi  hann  jafnan  með  sér,  þvíat  þeir  váru  góðir 
drengir.  Videlun^  Namlun,  Hatun,  Reinbald  fríska,  Turpin,  Gilliam, 
þá  hafði  hann"  sér  at  ráðgjöfum.  Sjau  hundruð  riddara  hafði  hann 
með  sér  hvern  dag,  þá  tók  hann  sér  þjónustumenn  at  hafa  í  herberg- 
jum  sínum.  Roðbert  bróður  Dreiu  gerði  hjinn  meistara  yíir  hest- 
asveina  sína.     Nú  hetir  hann  sýst  sér  alt  lið  sem  hann  þarf. 

27.  Síðan  bauð  hann  öllum  höfðingjum,  er  þar  váru  komnir, 
at  halda  frið  f  landi  hans;  þar  með  bað  hann  páfann  ok  alt  lið 
hans,  at  þeir  skyldu  vera  í  Rómaborg  á  tólf  mánaða  fresti  ok  sagðist 
þá  vildu  vera  vígðr  til  keisara.  Hann  hét  því  þegar.  Síðan  þakkaði 
hann  þeim  ölium  þangatkvámu  sína,  ok  gaf  þeim  leyíi  at  fara  hcim 
hverjum  tij  síns  ríkis.  Páíinn  ^k  þá  stólu  sína  ok  fingrgull  ok  kross 
ok  blezaði  þá  alla  ok  bað  þá  alla  vera  hlýðna  Karlamagnúsi  konungi, 
ók  fór  brott  eptir  þat  hverr  til  síns  lands.  En  Karlamagnús  konungr 
dvaldist  eptir  ok  fyidi  kirkjugerð  sína  ú\  þess  er  lokit  var.  Namlun 
fór  heim  at  styrkja  kastala  sína  ok  varðveita  land  sitt.  Eim  af  Galiza 
fór  í  Jrikun  með  300  riddara  at  varðveita  kastalann  ok  alt  fylkit, 
ok  Hugi  hertugi  af  Paris  fór  með  honum  aptr  í  sitt  land,  cu  Eim 
fór  til  Jrikun  með  liði  sínu. 

28.  Nú  hefir  Varner  af  Pirafunt  fregit,  at  Karlamagnós  var  til 
konungs  tekinn  ok  hann  hafði  drepa  lálit  þá  er  mót  honum  váru,  þá 
kom  honum  í  hug,  at  hann  þóttist  mikit  mcga  ok  vera  sterkr  maðr 
ok  eiga  marga  kastala  ok  sterka  ok  þrjár  borgir  Reins  ok  Loun  ok 
Anuens,  ok  hann  var  höfðiugi  af  ölJum  þeim  Jöndum,  er  um  þœr 
borgir   eru.     Hanu   heyrði  sagt,   at    konungr   hefði   tekit  Jrikun,  ok 


27.  Ölhim  sínum  höfdingjiim  bauð  hann  frið  at  halda  hverjum  við  annan 
um  alt  fíitt  ríki.  Síðan  birti  hann  hcrra  páfanum,  at  á  12  raánaóa  fresti 
œtlaði  hann  sér  tii  Rómaborgar  at  vígjast'  þar  til  keisara,  ok  herra  páfinn 
hét  houum  þar  at  yera  meðr  allan  sínn  skara.  Ok  eptir  þat  þakkaði  haun 
mikiliga  páfanum  ok  öllum  öórum  sína  þang'atkvámu  ok  gaf  þeim  ölhim  leyfi 
at  fara  i  eitt  ríki.  En  herra  páíinii  stóð  upp  ok  blezaði  [þá  alla'  ok  bað  þá 
hiyðna  vera  Karlamagnúiii  konungi.  Fóru  siðan  heim  1  sitt  ríki.  En  Karl- 
amagnús  dvaldist  eptir  ok  lét  gera  kirkjuna  til  fulls;  en  Naílun  fór  heim  at 
styr^a  kastala  sína  ok  geyma  ríki  sín,^  en  Eimir^  af  Galizu  fór  í  Jríkun  með 
300  riddara  ok  með  honum  Hugi  liertogi. 

28.  Nú  heíir  Varner  af  Pirapont  fregit,  at  Karlamagnús  er  vígðr  ok  hann 
hefir  drepit  þá  alla  sem  í  móti  honum  stóðu,  ok  þóttist  hann  vera  gildr 
fyrir  sér  ok  mikill  kappi,  þvíat  hann  átti  marga  kastala  sterka  ok  þrjár  borglr 
n^jök  Qölmennar.    Hann  heyrði  þá  sagt,  at  Karlamagniis  hafði  látið  taka  Jrikun 

0  láto  takA  0lk  b.    >)  [aUan  lýð  b.    f)  sitt  b.    0  Eimar  b. 


26  KARLAMAGNUS  SAGA.  Cap.   29, 

þótti  honiim  þat  illa.  Hann  stóð  upp  einn  morgin  ok  fór  með  100 
riddara  til  Pirafunt  ok  tók  kastalann  ok  setti  lið  sitt  í,  ok  sendi 
BÍðan  eptir  liði  í  land  sitt  ok  fékk  tvœr  þiisundir  riddara;  fór  síðan 
til  Orliens  ok  bygði  kastalann  ok  tók  borgina  ok  styrkti,*  ok  lét 
borgarmenn  sverja  sér  eiða  ok  allan  landslýðinn  ok  lét  gœta  kastalans. 
Síðan  fór  hann  til  Brettolia  ok  gerði  slíkt  it  sama  ok  svá  í  Jrikun, 
ok  ætlaði  at  standa  móti  Karlamagniísi  konuugi,  sagðist  hann  fyrr 
skyldu  hafa  þessar  borgir  allar  ok  landit  með,  en  hann  skyldi  honum 
til  handa  ganga. 

29.  Eim  af  Galiza  spyrr,  at  þat  land  var  alt  tekit  er  hann  hét 
konstabl  (yfír).  Hann  sendi  þá  menn  til  Varnis,  at  hann  skyldi  ganga 
til  handa  Karlamagniisi  konungi  ok  hafa  síðan  land  sitt.  Varner  varð 
reiðr  við  þat,  ok  sendi  Eim  rit  sitt  ok  innsigli,  ok  sagði  at  Karla- 
magnús  var  rangliga  til  konungs  tekinn ,  þvíat  (hann)  var  þjófr,  ok 
skal  ek  ganga  með  því  sannmœli  á  hólm  móti  Eim  eða  Reinbaldi 
fríska.  Eim  tók  rit  þetta  ok  fœrði  Karlamagniisi  konungi.  Hann 
spurði:  Byðr  Varner  mér  þetta  ok  kallar  mik  þjóf,  illa  gerir  hann 
þat.  Reinbaldr  spurði,  hver  orð  Varner  hefði  sent.  Hanu  hefir 
tekit  borgir  mínar  ok  kallar  mik  þjóf  ok  rangtekinn  til  konuugs,  ok 
vill  þar  fyrir  bjóða  mér  hólmgöngu  eða  mönnum  mínum.  Reinbaldr 
mælti:  Gef  mér  eina  gjöf!  Konungr  spurði,  hvat  gjöf  þat  væri. 
Reinbaldr  svaraði:  Lát  mik  ganga  í  mót  honum.     En   Karlamagnús 

')    r.  f,  styrgdi. 


ok  líkaði  honum  þat  illa,  ok  fór  þegar  uni  morgininn  til  Pirapont  medr  bund- 
raði  riddara  ok  setti  lið  sitt  i  kastalann,  en  samnaði  síðan  at  sér  liði  ok  fékk 
sér  tvœr  þúsundir  riddara,  fóm  síðan  til  Orliens  ok  tóku  borgma  ok  bygðu 
kastalann  ok  styrktu,  létu  síðan  borgarmenn  sverja  sér  eiða  ok  allan  landsl^'^ð ; 
slikt  hit  sama  fór  hann  til  Brettolliam  ok  tók  hana  á  sama  hátt,  ok  svá 
Jrikun,  ok  aagðist  skyldu  standa  á  móti  Karlamagnúsi  með  allan  siun  styrk 
ok  afla,  en  aldri  honum  á  hönd  ganga,  meðan  lif  vœri  með  honum. 

29.  {>etta  fréttir  Eimir  at  Varnir  helir  nndir  sik  tekit  öU  þau  lönd  sem 
hann  var  constaíl  yfir,  ok  sendi  hann  menn  sína  til  hans  ok  bað  hann  ganga 
á  hönd  Karlamagnúsi  konunpj^i  ok  hafa  siðan  lönd  sín  í  friði  En  hann  varð 
mjök  reiðr  við  ok  sendi  Eimi  bréf  sitt  ok  kvað  Karlamagnús  rangtekinn  til 
konungs,  því  at  hann  er  þjófr,  ok  skal  ek  þat  sanna  meðr  minni  hólmgöngu 
viðr  þik  Eimir  eðr  Reinald  fríska.  En  Eimir  tók  þessi  bréf  ok  fœrði  Karl- 
amagnúsi  konungi,  ok  er  hann  sá  bréfit,'  mœlti  hann:  B^-ðr  Varnir  þetta 
ok  kallar  mik  þjóf,  illa  gerir  hann  þat.  En  6,einbaldr  spurði,  hver  orð 
hann  hefði  send.  Karlamagnús  svaraði:  Hann  hefir  tekit  borgir  mínar  ok  ríki 
mitt,  en  kallar  mik  þjóf  ok  segir  mik  rangliga  tekinn  til  konungs,  ok  b\'ðr 
mér  eðr  mínum  mönnum  hóhngiingu.  Reinbaldr  sagði :  Gef  mér  herra  eina 
gjöf !  Konungrínn  spjirði,  hver  sú  vœri.     Látið  mik  ganga  á  hólm    við  hann. 


Cap,   90.  KABLAMAQNU8  SAGA.  27 

lofaði  honum  at  vinna  þat  sœmdarverk,  ok  bað  guð  at  hann  skyldi* 
hefíj)ahann  lilþess.  Síðan  fór  Rcinhaldr  fil  fundar  við  Eim,  ok  fnru 
báöir  Haman  með  400  riddara,  ok  Turpin  með  þeim,  til  Namluns  ok 
sögðu  honum  at  Reinbaldr  skyldi  ganga  á  hóhn  við  Varni.  En 
Namhiu  lét  kynlig^  yílr,  ok  spurði  cf  tekiu  væri  hólmgangan  með 
þeim.  Reinbaldr  sagði,  at  ma^Jt  var  (il.  J)eir  tóku  leyíi  ok  vHdu 
fara.  Namlun  svaraði:  Ek  skal  fara  með  ýör  með  7  þúsundir  ridd- 
ara,  at  hann  svíki  yðr  eigi.  iþaöan  fóru  þeir  aHir  saman  til  Jrikun 
ok  váru  þar  um  nóttina. 

30.  Um  morguniun  sendi  Namlun  menn  til  Luon  »i  fund  Varnis, 
at  hann  skyldi  fara  til  Eiss  ok  ganga  til  handa  konungi,  en  ef  hann 
vill  þat  eigi,  þá  skal  hann  Iffit  láta.  J)á  er  Varner  heyrði,  þá  varð 
hann  reiðr  ok  sór  við  krapt  guðs ,  ef  hann  sendi  optur  níikkura 
menn  slíkra  eyrenda,  þá  skyhli  út  stinga  bæði  augu  þeirra.  Sendi- 
nienu  spurðu,  ef  hann  vildi  ganga  a  hólm  á  móti  Reiubaldi  fríska 
um  þat  at  konungr  vœri  rangvígðr  eða  þjófr.  Hann  gékk  í  gegn, 
at  hann  kallaði  hann  þjóf.  En  Geirarðr  af  Numaia  var  sendimaðr; 
þá  er   hann   heyrði   þetta,    þótti    honum   svá   iUa,    at   hann   fýsti  at 

.  bregða  sverði  sínu,  en  hann  vikli  þat  eigi,  fyrir  því  at  þat  mundi 
kallat  heimskuverk,  ok  tók  með  þeim  hólmgönguna.^  Geirarðr  spurði, 
nær  þeir  skyldu  saman  ríða.  Varner  svarar:  A  týsdaginn  undir 
Pirafuut,  ok  einn  í  mót  einum.  Hann  sagði  þeim,  er  hann  kom  aptr. 

31.  Reinbaldr  stóð  upp  snemma  um  morguninn  á  týsdaginn 
ok  bjóst   vcl,   gékk    til   skripta  ok    tók   húsH   ok  blezan,  en  Turpin 

')    gii^s  líkama  1?,  h. 


Já,  sagði  konnngTÍnn,  t(iic1  styrki  þik  til  at  vinna  þat  sœnidarverk.  þeir 
•  Reinaldrok  Einiirfórusídan  meðr  6  hundra<1  manna,  ok  Turpin  moðr  þeim,  til 
Natluns,  ok  sögðu  lionum  at  Rcinaldr  8kyldi  ganf»'a  a  liólm  við  Varner,  en 
Kaflun  lét  kynliga'  yfir  því,  ok  spurði  ef  tekin  væri  hólmírangan  með  þeim. 
En  Reinaldr  kvað  fmœlt  til.^  J^eir  tóku  þit  orlof  ok  viklu  fara,  en  Naflun 
sagði :  Ek  skal  fara  medr  yðr  með  7  þúsundir  riddara,  at  hann  svíki  yðr 
eigi.     Nii  fóru  þeir  til  Jrekun  ok  váru  þar  uni  niUtina. 

30.  En  Namlun  sendi  mann  tii  A^'arners  a  laun  ok  bað  hann  fara  til  Eirs 
ok  ganga  á  hönd  Karlamagnúsi  koinmgi,  en  ef  hann  vill  þat  eigi,  f}á  skal 
hann  lífit  láta.  Ok  er  Vanier  heyrði  þetta,  sór  hann  við  guðs  krapt,  at  ef 
sendir  verða  fleiri  menn  þessa  örendis,  skal  þeim  augun  út  stinga.  Eu 
scndimaðr  spurði,  hvárt  hann  vildi  á  liólm  ganga  móti  Reinaldi  fríska  um  þat 
at  kommgrínn  væri  rangtekinn  eðrþjúfr.  En  hann  gékkmeðþví,  at  hann  kall- 
aði  hann  þjóf.  En  Geirarðr  af  Numax  var  sendimaðr,  ok  er  hann  hcyrði 
þetta,  þótti  honum  iUa  ok  rcð  at  bregða  sverði,  en  því  fgerði  liiinn  þat' 
eigi,  at  þat  mundi  kaUat  ht'imskuverk,  ok  tók  hann  með  þeim  liólnigöngu  á 
týsdag  undir  Pirapont,  einn  einum  móti.  Ríðr  hann  aptr  ok  sagði  at  tekin 
var  hólmgangan. 

0  nndariiga  b.    ^)  [vera  mtvlt  (il  'nieð  f>eim  b.    3)  [hjó  hann  hnnn  b. 


28  KABLAHAGXUS  SAGA.  Cap,   82. 

• 

bauð  honuin  af  guðs  hálfu*  at  ganga  á  hólm  fyrir  Karlainagnús 
kouung.  Síðau  [veitti  hann  tíðir  sínar  ok  kjsti^  Heinbald  í  [þá 
minning*  er  guð  kysti  postula  sína,  er  hann  hafði  sigrat  helvíti. 
Síðan  blésu  þeir  í  lúðra  sína  ok  fóru  í  brott  af  Jrikun  fjórar 
mílur  um  skóg  þann  er  Eisa*  heitir,  [ok  þar*  fór  Reinbaldr  í 
brjnju  sína.  Turpin  setti  hjáhn  á  höfuð  honum,  Namlun  gjrði  hann 
með  sverði,  en  Eim*  hengði  skjöld  á  háls'  honum,  Geirarðr  fékk 
honum  spjót.  Ljóp  hann  þá  á  hest  sinn,  [Turpin  hélt  ístigi  hans,® 
hestr  hans  var  hvítr  ok  öU  hans  vápn ,  sjálfr  hann  var  ok  hvítr, 
mikiU  ok  styrkr.  Geirarðr  tók  skjöld  hans  ok  spjót  ok  gékk®  til 
staðarins,  þar  sem  þeir  skyldu  berjast.  [Namlun  hafði  vápnat  hest 
sinn  ok  reið  í  skóginn,  svá  at  engi  maðr  mátti  sjá  hann,  sem  hann 
mœtti  nœst  komast.*® 

32.  [Varner  er  í  Pirapunt  ok  haföi  hejrt  messu  ok  tekit  skript 
ok  húsl.  Hann  er  svartr,  ok  svá  hestr  hans  ok  öll  vápn  hans  ok 
klœði  ok  merki,"  ok  reið  móti  Heinbaldi  fríska,  ok  spurði  ef  hann 
vildi  sœttast  við  hann  af  hendi  Karlamagnús  konungs  at  þeim  kosti,  at 
hann  hefði  allar  eigur  sínar  ok**  Pirapunt  ok  Orliens  ok  Brettoliam,  [ok 
hœddi  at.*^  Reinbaldr  svaraði :  ]þú  hefír  talat  heimsliga,  **  segir  hann, 
þú  kallaðir  konunginn  þjóf,**  ok  er  af  því  nefnd  hólmganga  meÖ 
okkr,  [ek  skal  vera  verndarmaðr  lávarðs  míns  Karlamagnús  konuugs** 
.  með  guðs  miskunn ;  ella  far  þú  til  Eiss  [ok  gerst  maðr  Karlamagnús 
konungs  ok  þigg  hans  miskunn.  En  Varner  svarar  því  háðuliga  ok 
kvezt  aldri  hans  maðr  vera  skyldu.  Eptir  þat  tóku  þeir  til  vápna 
sinna  ok  riðust  at,  ok  lagði  Varner  hann  af  hestinum  þegar  ok  mœlti 
við  hann,  at  hann  skjldi  gefast  upp  ok  segjast  jfirkominn.  Reinbaldr 
sagðist  þat  eigi  gera  mundu.  Síðan  lagði  Reinbaldr  spjótinu  'í  lœr 
Varni  svá  fast,  at  stóð'í,  ok  brá  síðan  sverði  sínu.  En  Varnir  laut 
niðr  ok  tók  spjót  sitt  ok  laust  Reinbald  á  hœgri  hönd.  Reinbaldr 
tók  til  ok  laust  í  höfuð  honum,  svá  at  hann  féll  af  hesti  sínum  í 
svima.    Síðan  lagði  hann    sverðinu  undir   brjnju  Varnis  til  hjartans, 

')  saaL  1?,  6;  álfu  A.  ^)  [sungu  þeir  tídir  allar,  eptir  þat  kysti  hann  1?,  b. 
')  [minning  þess  b.  *)  Frisant  B^  b.  *)  [þeir  tóku  hvíld  ok  etiíj^u  niðr  af 
hestum  sinum,  ok  síðan  B^  b.  ®)  Eimir  B^  Eimar  b.  ')  hlið  B^  b.  *)  Imgl. 
B,  b.  ")  bar  B,  b.  '")  [Naflun  var  ok  á  hest  kominn  með  7  hundrat 
(6  þúsundir  6)  riddara,  ok  riðu  í  skóginn  sem  nœst  hólmgönguuni,  ok 
leyndust  þar  B,  b.  ")  [1)4  er  Varnir  í  (af  6)  Pirapont  hafði  lilýtt  messu 
ok  tekit  húsl,  herklœddist  hann  með  ölhim  svörtum  herfórum,  ok  svá 
var  hans  hestr  ok  hann  sjálfr  svortr  á  hár  ok  hörund,  hljí3p  hann  nú 
á  hest  sinn  B,  b.  ")  mgl.  b.  '*)  [mgl.  B,  b.  '*)  heimsku  If,  b.  '*)  ok 
sagðir  hann  rangliga  tekinn  til  konungs  tilf.  B,  b.  '")  [at  ek  skal 
verja  lávarð  minn  B,  b. 


•t. 


rap.  88,  84,      ^  KABLAMAQNUS  SAOA  29 

ok  hafði  hann  bana.^  En  GeirarÖr  tók  spjót  hans  ok  skjöld  ok  hest 
ok  fór  brott  með,  en  Nanilun  tók  líkit  með  [vápnum  ok  öUum  klœðum 
til  Karlamagnús  konungs^  í  Eiss,  ok  báru  iim  fyrir  konung.  J)á  er 
Karlamagnús  konungr  sá  þá,  þakkuði  hann  guði.^  Um  morguninn 
snemma  sk^ð  Reinbaldr  upp  ok  10  þúsundir  riddara,  ok  fóru*  til  Leunz 
ok  [sögðu  Manases^  jarli  toður  konu  Yarnes,  at  hann  skyldi  [taka 
dóttur  sína  Aein  ok  fara  með*  til  Karlamagnús  konungs.  Hann 
gerði  svá.  [En  Karlamagniís  tók  í  hönd  Aeiu  ok  gaf  hana  Eim  af 
Galiza  ok  allar  eigur  Varnes,  Jrikun  ok  Pirapunt  ok  land  sitt  sjálft 
Galíza,  ok  hann  fókk  hennar  þar  í  Eiss.  En  Karlamaguús  konungr 
fór  til  Orliens  ok  bar  þar  kóróuu,  en  sendi  Namlun  til  Ammiens- 
boi^ar  at  taka  hana,  ok  lét  þá  alla  sverja  sér  eiða,  at  þeir  skyldu 
vera  konungi  hljðnir.    En  Karlamagniis  fór  aptr  til  Eiss.'' 

33.  [{)á  er  Karlamagnús  kom  í  Eiss,  þá  var  dróttning  sjúk 
ok  lifði  étta  nœtr  síðan.  En  er  Namlun  kom  heim,  þá  þótti  honum 
mikit  andlát  dróttningar.  Karlamagnús  konungr  varð  ok  úglaðr,  ok 
lögðu  líkit  á  börur  ok  bjuggu  vel  um  ok  báru  til  Arieborgar  ok 
jörðuðu  á  miðju  kirkjugólllnu  hjá  legi  Pippins  konungs.®  Karlam- 
agnús  konungr  setti  til  30  kanoka®  ok  íjóra  presta  at  veita  sálutíðir 
fyrír  sálum  þeirra,  ok  fór  aptr  til  Eiss  síðan.  Reinbaldr  tók  konu 
sína  Belisent  ok  fór  til  Fríslands  með.^® 

34.*'  J  þetta  mund  kom  Bofí  hinn  skegglausi'^  af  Viana  tilhirðar 
Karlamagniis  konungs^    ok    son   hans   me'ð   honum ,   við  100  ríddara 

')  [ok  sœttizt  þit  Karlamagnús,  ok  legg  alt  þitt  mál  á  hans  vald,  s& 
man  þér  beztr  kostr.  Vanier  svarar  hœdiliga  ok  sór  nm,  at  sín  mál 
skyldi  hann  aldri  undir  Karlamagnús  leggja  ok  aldri  honum  þjóna.  {>á 
reiddist  Reinaldr,  ok  riðust  at  djarfliga,  ok  lagði  Reiualdr  spjóti  sínu 
Í  lœr  Varners,  svá  at  fast  stód.  En  síðan  brá  hann  sverðinu  ok  lagði 
undir  bryiýuna  til  hjartans,  ok  lét  Vamer  þá  líf  sitt  með  litlum  orðstir. 
By  6.  ')  [öllum  herklæðum  (herfórum  b)  ok  /œrði  Karlamagnúsi  kon- 
nngi  B,  b.  ')  ok  Pétrí  postula  tilf.  B,  b.  *)  fór  B,  6.  *)  [bauð 
Manase  B,  b.  ^)  [fara  með  dóttur  sinni  B,  b.  "^)  [Gaf  hon  (hann  b)  sik  ok 
sitt  góðz  i  vald  konungsins.  £u  hann  tók.  því  harðla  vel  ok  gipti  hana 
Eimi  af  Galizu,  ok  lét  henni  fylgjft  allar  eigur,  þœr  sem  Yamer  hafði 
átt,  Jríkun,  Pirapunt  ok  margar  aðrar  eiguir.  £n  lið  þat  sem  Yarair 
hafði  fylgt  sór  Karlamagnúsi  eiða  B,  b.  ®)  [Brátt  eptir  þetta  tekr  Berta 
dróttniug  sótt,  ok  lifði  7  nœtr  upp  frá  því  ok  andaðist  síðan.  £n  Karl- 
amagnÚB  konungr  ógladdist  mjök  við  þat,  ok  bjuggu  um  likit  sem 
prýðiligast  ok  báru  til  Ariesborgar,  ok  var  hon  (þar  tilf.  b)  jörðuð  á 
miðju  kirlgugólii  hjá  Pippin  konungi  B,  b.  ')  kanunka  B,  b.  ''^)  hana 
Hlf  B,  b.  '')  Ðette  Capitel  anföret  fuldstœndig  nedenfor  efter  B  og  6. 
**)  Dette  Ord  er  i  A  underprikket^  og  i  Margen  skrevet:  skeggmikli. 


34.     Bovi  hinn  skegglausi  af  Viana,  kom  til  hirðar  Karlamagnús  konungs 
með  hundraði  riddara  ok    son  sinn  ok  hundrað  sveina  með  honum;  hann  var 


30  XABLAIIAQKUS  6A6A.  Cap,   35. 

ok  hundraÖ  svcina,  ok  bað  konung  at  hann  skyldi  gera  son  hans 
riddara.  Karlamagnús  gerÖi  svá,  ok  alla  sveinana  nieð  honum  fyrir 
hans  sakir.  þá  bað  Karlamagnús  Bofa  hertuga,  at  fara  til  Rómaborgar 
ok  biðja  Uatun  konung  af  Spolia  at  fam  með  sér  at  hvítasunnudegi, 
ok  sagðist  þá  skyldu  vera  kórónaðr.  En  Bofi  hertugi  fór  |)egar  sem 
konun<5:r  bauð,.  cn  Geirarðr  son  hans  var  eptir  n>eðan.  Bofi  hertugi 
kom  til  fundar  við  Hatun  konung  ok  sagði  honum  orðsending  Karl- 
amagniis  konungs.  En  Hatun  konungr  hét  ferðinni.  En  er  Bofí  hertugi 
var  aptr  á  leið,  þá  tók  hann  sótt,  þá  cr  hann  leiddi  til  bana.  En 
Karlamagnús  konungr  bað  Umant  af  Lamburg,  at  hann  skyldi  fóstra 
Tel  AdaHz  systur  hans,  en  hann  fékk  Gelem  systur  sína  í  hendr 
Makario,  at  hann  skyldi  hana  vel  varðveita. 

35.  [Eptir  þat  bjó  Karlamagnús  konungr  ferð  sína  til  Róms 
ok  hafði  af  Saxlandi'  100  |)Ú8unda  riddara  ok  hirð  sína,*  ok^  kómu 
til  Rómaborgar  með  öUum  höfðingjum  af  Saxlandi.  [Roðbert  erk- 
ibyskup  af  Reins  ok  byskupino  af  Miliens  önduðust  í  þessi  ferð.*  En 
Karlamagnús  konungr  var*  með  hirð  sína  tii  Pétrs  kirkju  ok  lét  sik 
þar  kóróna.  Páfínn  var  skrýddr  ok  tók  kórónu  ok  setti  á  höfuð 
honum  ok  blezaði  hann,  Hatun*  konungr  af  Spolia  bar  sverð  hans, 
Dreia  konungr  af  Peitrs''  bar  spjót  hans,  hertuginn  af  Brettania  ok 
hertuginn  af  Bealver  géngu  á  tvœr  hendr  honum,  cr  hann  gékk  til 
altaris  at  ofifra  guði  sjálfai}  sik.  Síðan  leiddu  þeir  hann  til  sœtis 
BÍns,  ok  sitr  hann  í  sœti  Pétrs  postula.  En  páfínn  gékk  á  kór  upp 
ok  predikaði,  ok  þakkaÖi  þeim®  þangatkvámu  ok  bauð  þeim  í  guÖs 
hlýðni®  ok  sancte  Marie  ok  Pétrs  postula,  at  þeir  skyldu  halda  vel 
frið  [ok  kristni*®  við  Karlamagnús  keisara  af  Rómaborg.  [Síðan  gékk 
hann  til  altaris  ok  söng  messu,**  þá  tók  hann  kórónu  af  höfÖi  Karl- 

*)  [Karlamagnúa  konungr  bjóst  þá  til  Róraaborgar  af  Saxlandi  ok  haföi 
B,  b.  ')  umfram  tUf.  B,  b.  *)  þeir  6.  ^)  fok  með  honum  var  i  ferð 
Roðbert  erkibyskup  af  Rcins  ok  annarr  byskup  af  Reinssand  B^  6. 
*)  gékk  B,  b,  •)  saal.  B,  b;  Otun,  A  her  og  overalt.  ')  Petinsborg  B, 
Petrsborg  6.  •)  fólkinu  B,  6.  «)  nafni  B,  b.  »»)  [  myl,  B,  b.  »')  [ok 
8öng  siðan  út  messuna  til  lykta,  en  B,  b. 


hertogi,  ok  bað  son  sinn  gerast  riddara  ok  alla  sveina  hans  með  honum  fyrir 
ástar  sakir  viðr  hann.  Ok  þetta  veittí  Karlamagnús  honum,  at  hann  dubb- 
aði  þá  alla  til  riddara.  Karlamagnús  bað  Bova  fara  til  Spoliamborgar  til 
Hatuns  konungs,  ok  bað  þá  koma  báða  saman  til  Rómaborgar  at  hvítasunn- 
udegi:  £k  skal  þá  vera  kórónaðr.'  Ok  hann  fór  ok  fann  Hatnn  konung, 
ok  hét  hanu  ferðínni;  Geirarðr  son  Bova  var  eptir  með  Karlamagnúsi.  Ok 
í  þessi  ferð  andaðist  Bovi,  en  Karlamagnús  bauð  Vinant  af  Landber^  fóstra 
son  hans. 

0  til  konanp  tekiim  é.    V)  Lamber  ». 


••# 


Cap,    86.  KAKLAMAONUS  ÖAQA.  31 

amagnúsi  keisara  ok  öll  kóróiiuklæði  ok  iiirÖi,*  en  spjótit  ok  sverÖit 
geymdi*  Nanilun.  Géngu  BÍðan  allir  inu  í  höllina.  En  er  þeir  liöfðu 
af  sér  lagt  klœði  sín,  Jjá  kom  niaðr  ok ,  sagði  andlát  Bofa  hertuga 
ok  þeirra  bvskupanna.*  En  KarlaniaguÚHÍ  konungi  þótti  þat  mikill 
skaði,  ok  gaf  þá  Geirarði  syni  hans  Vianam*  eptir  [hann  ok  hertuga- 
ríkit  ok  jarldóm  með  tveim  sveitum  ok  hvítum  merkjum.*  Síðan 
gipli  hann  honum  Ermengerði  dóttur  Varnes  af  Muntasaragia.  Síðan 
gékk  hann  til  Karlamagnús  konungs,  ok  Hatun  konungr  með  honum 
ok  Dreia  konungr  af  Peitrs ,®  ok  [kystu  hönd  konungs  ok  þökkuðu 
honum  þá  sœmd,  sem  hann  hafði  honum  gert.*^  Síðan  fór  GeirarÖr 
til  Muntasaragiam  ok  tók  konu  sína®  ok  fór  til  Vianam®  með  hana. 
36.  Síðan  kallaði  Karlamagnús  konungr  til  sín  Turpin  kapalín 
sinu^®  ok  gaf  honum  erkibyskupsstóHnn  í  Reins ,  en  Eikarði  ritara 
BÍnum  byskupsstólinn  í  Miliens.**  Pófínn  vígði  þá  báða,  ok  tóku  síðan 
allir  leyfí  ok  fóru  heim.  Karlamagnus  konungr  fór  til  Eiss  ok  fann 
þar  iielem'*  systur  síria  ok  leiddi  hana  [í  svefnhöll  sína,  ok  svaf 
hann  hjá  henni,  svá  at  hann  lagði  ást  við  hana,  til  þess  er  lag 
þeirra  varð.*^  Síðan  gékk  hann  til  kirkju  ok  [gékk  til  skripta  við 
Egidium  fyrir  allar  syndir  sínar**  nema  þessa.  En  Egidius  blezaði 
hann  ok  fór  til  messu.'  En  er  hann  söng  lága  messu,  kom  Gabriel 
engill  guðs  ok  lagði  rit'*  á  patenuna.  En  þat  [var  á  ritinu/®  at 
Karlamagnús  konungr  hafði*'  eigi  til  skripta  gengit  fy rir  allar  syndir 
sínar:  hann  hefír  legit  með^*  systur  sinni,  ok  mun  hon  fœða  son  er 
heita  skal  Rollant.  Ok  skal  hann  gipta  hana  Miluni  af  Angrs,'®  en 
eptir  sjau^®  máuaði  skal  hon  verða  léttari  síðan  þau  kómu  bœði  í 
eina  hvílu,  ok  skal  [hann  þat^*  vita,  at  hann  er  hans  sun,  [ok  þó 
systur  sinnar,**  ok  láti  hann  vel  varðveita  sveininn,  því(at)  hann 
mun  hans  þurfa.  Egidius  tók  ritit  af  patenunni  ok  gékk  þegar 
skrýddr^*  til  Karlamagnús  konungs  ok  las  fyrir  honum.  Hann  gékk 
við  því**  ok  féll  til  fóta  honum  ok  bað  fyrírgcfuingar^*  ok  hét  því, 
at  hann  skyldi  aldri  optar  þá  synd  gera,  ok  tók  skript  ok  gerði  alt 

*)  váru  þau  geymd  B,  b,  ')  varÓveitti  B,  6.  ^)  Roðberts  af  Rcins  ok 
byskups  af  Reinssand  tilf.  B,  b.  ^)  Viennara  b.  *)  [föður  sinn  ok  her- 
togadóm  meðr  tveimmerkjum  hvítumi?,  b.  •)  Petrs  b.  ')  [60  hertoga 
ok  200  jarla  fyrir  elsku  sakir  vlð  Geirarð,  ok  þakkaðu  Karlamagnúsi 
keisara  þessa  ]gjöf  ok  allau  heiðr,  er  hann  veitti  Geirarði  B^  b.  ")  Erm- 
ingerði  tilf.  B,  b.  »)  Viennam  b.  ")  bróðir(!)  Hatuns  jaris  af  Ale- 
mannia  tilf.  B.  ")  NUenis  By  b.  ")  Gilemií,  b.  ")  [til  herbergis  síns 
ok  lagði  ást  viðr  hana  til  lags  ok  samvistu  B,  b.  **)  [játaði  syndir 
Bínar  fyrir  Egidio  ébóta  allar  B,  g.  '*)  bréf  B,  b.  '«)  [stóð  þar  á  B,  b. 
")  hefði  B,  b.  '•)  Gilem  tilf.  B,  b.  '»)  Angres  B,  b.  •"•)  saal.  B,  6; 
tólf  A.  ")  [hon  B,  b.  ")  [iwy/.  B.  «)  með  tilf.  B,  b.  »*)  öllu  tilf.  B. 
^)  haim  fyrirgefa  eér  B,  b. 


32  '  KARLAMAGNUS  SAGA.  Cap.   87, 

sem  ritit  bauÖ  honum,  gipti  systur  sína  Miluni  ok  gerði  hann  hertuga 
yíir  Brettanna.'  En  sveinninn  var  fœddr  7  mánuöum  síðar.  Karl- 
amagniis  sendi  NamUm  ok  GiHam  eptir  sveininum^  ok  báru  til 
kirkju  í  Eiss.  En  [Ligger  ábóti  skírði  ok  kaliaði  Rollant  ok'  fékk 
kanunkum  ^t  fœða  liaun  upp,  ok  bað  ábóta  guðföður  hans,  at  hann 
skyldi  vel  varðveita  liann  ok  kenna  honum  á  bók.  Abótinn  tók  við 
ok  fékk  honum  4  fóstrur.^  En  er  hann  var  7  vetra  gamall,  þá  fœrði 
ábóti  hann  Karlamagnúsi.  Konungrinn*  sá,  at  hann  var  vænn  ok 
mikiU,  ok  gladdist  hann  mjök  við,  ok  kallar  Rollant  til  sín  ok  spurði 
hann :  kennir  þú  mik,  sagði  hann.  Sveinninn  svaraði:  Kenni  ek  þik, 
lávarðr,  segir  hann,  þii  ert  móðurbróðir  minn.  J)ii  er  Karlamagnús 
heyrði,  pá  h\ó  hann  at  [ok  mœhi  til  Dreiu*  prófasU  ok  Geirarðs 
af  Numaia,^  at  þeir  [skyldu  varðveita  hann.'  En  Namlun  baÖ  þá 
koma  opt  með  sveininn  til  herbergja  hans,  því(at)  ek  em  fóstrmeist- 
ari®  hans. 

37.  Eptir  þat  fór  Karlamagnús  konungr  til  Orliens  [ok  með 
honum  jungherra  Rollant  ok  varnaðarmenn  sveinsins  báðir.®  En  síðan 
lét  konungr  senda  eptir  Miluni  mági  sínum  ok  Gelem^®  systur  sinni, 
at  þau  skyldu  koma  til  hirðar,  en  þau  kómu  [með  7  þúsundum^* 
riddara,  ok  fundu  þar  Rollant,  er  þau  lönguðu  mest  eptir,  **  þvíat 
þau  áttu  [ekki  barn  nema  hann.*^  Karlamagnús  konungr.  kystu^*  þau 
bœði  ok  setti  þau  [í  hásœti'^  hjá  sér  ok  lét  kalla  til  sín  Rollant. 
J)eir  fóstrar  hans  leiddu  hann  þangat  [vel  klœddan  í  kyrtU,  var  af 
kviðhlutum  góðum,  ok  í  sk}Ttu  undir  af  inum  bezta  líndúki,  ok  kor- 
dúnaskúar  mœrðir*®  með  dýrinu  úarga.  Geirarðrok  Dreia  leiddu  hann 
miUi  sín,  en  40  ríkra  manna  sonu  lét  Karlamaguús  kouungr  ganga 
með  honum  til  skemtanar  ok  virðiqgar;  þessi  eru  nöfn  þeirra:*' 
Balduini  ok  Aurnolfr^®  systrungar*®  Karlamagnus  konuugs,  ViUijálmr 
8on  Dreia^®  konungs  af  Peitrs,^*  ok  [Estant  son  Hatuns,  ok  AnheiTÍ 
af  Burgunia,**   Reinar  son   hertuga   af  Paris ,    Hugi   son  [Taltirs  af 

»)  Brittannia  B,  6.  ^)  baminu  B,  b.  ')  [ábóti  einn  skírði  hann  ok  kaU- 
aói  RoUant  ok  fékk  kanunkum  at  vardveita;  en  Varin  ábóti  tók  vel 
vid  sveininum  ok  lét  kenna  bonum  á  bók  okfékk  honum  fjórar  fóstnir. 
By  6.  *)  fagnaði  vel  sveininum  ok  tilf.  B,  b.  *)  [kallandi  sveininn 
(RoUant  b)  til  sín  ok  mæUi  vió  Drefion  B^  b.  *)  Numax  B,  Numae  b. 
')  [varðveitti  sveininn  B,  b.  •)  hinn  fyrsti  meistari  B,  b.  ^)  [borgar  ok 
Drefion  prófastr  okGeirarðr  afNumax  ok  höfðu  sveininn  með  sér  B,  b. 
'»)  GUemir,  b  herog  fremdeles.  ")  [ok  með  þeim  7  hundrutlf,  b.  ")til^. 
'»)  [þá  engi  böm  fleiri  B,  b.  ")  mintist  við  B,  b.  '*)  [niðr  B,  b. 
*•)  mder  Á.  ")  [Geirarðr  ok  Drefion  vel  klœddan  ok-  gékk  undir 
sína  hönd  honum  hvárr  þeirra,  ok  40  ríkra  manna  synir  (með  tilf.  B) 
honum  til  virðingar  By  b.  '«)  Amulfr  B,  b.  '»)  systursynir  B,  b.  ^^) 
Dregvi  B,  Drefiu  b.      ^*')  Pettes  B,  Petrs  b.      ")    [son  Ilatuns  ok  B,  6. 


Cap.    88.  KABLAMAONUS   8AQA.  33 

Ternis  ok  Valtir  bróðir  hans,  Bertram  ok  Eimund  af  Burdelia, 
Auraeri  af  Berin  ok  Lambert*  bróðir  hans,  Manaser'  son  jarls  af 
[Deremunt,  Veler^  af  Bealfer  bróðir  Namluns,  Pippin  ok  Karl  bróðir 
hans  synir  hertugans  af  Kolne ,  Jozelin  af  Proveneia ,  Baldvini  af 
Blesborg,  Bernarðr*  son  [Otram  af  Pursals,  Joeeram  son  Ralfs  af 
Vtrefs,*  Rikarðr  son  Rikarðar  gamla  af  Norðmandi,  Benzalin  son 
Huga  af  Puntis*  ok  [Todbertr  bróðir  hans,  Thedbaldr  son  Segrins  af 
Aspremunt,  Roðbert  son  Roðberts  af  Angeo,  Hugi  son  Huga  af  Nenzu 
ok  Reinar  bróðir  hans,  Vazer  son  Geofrey  af  Korliu,  Makin  son 
hertuga  af  Ansers,  Geirarðr  *ok  Teorfi  bróðir  hans,  "Aurnolfr  son 
Geirarðar  af  Defa,  Ornolfr  son  jarlsins  af  Los  ok  Lödfer  broðir  lians, 
Gudifrey  son  jarlsins  af  Brusela,  Fromundr  son  Aflens,  Pétr  son 
Roðberts  af  Seruni,  Segun  son  jarls  af  Vegia,'  Folkvini  son  konungs 
af  Spolia.®  J)e88ir  allir  fylgðu  Rollant  [fyrir  Karlamagnús  konung.' 
Milun  stóð  upp  í  móti  houum  ok  tók  hann  í  fang  sér  ok  kysti  hann, 
ok  bar  til  Gilem  ok  [setti  hann  niðr  á  miUi  þeirra,  ok  sátu  svá 
meðan  veizlan  stóð.  En  at  veizlu  liðinni  bað  Gilem  konung,  at  hann 
mundi  leyfa  at  Rollant  fœri  með  þeim  í  Brittaniam  ok  láta  menn 
þar  ná  at  kenuast  við  haun.  En  hann  veitti  henni  þegar  þat  er  hon 
bað.  Síðan  tóku  þau  heimleyíi  ok  fóru  síðan  heim,  ok  allir  þessir 
40  hinir  ríkustu  manna  svnir  með  RoUant  í  Vallandi.  En  er  Milun 
kom  heim  til  Auglers  ok  Gilem,  ok  Rolhmt  með  þeim  ,  þá  var  þar 
skemtan  mikil,  ok  létu  varðveita  hann  ok  alt  lið  hans  með  inni 
mestu  sœmd  er  til  mátti  fást.'®  Eu  Karlamagnús  konungr  fór  aptr 
til  Eiss. 

3S.  Nú  tckr  Geírarðr  af  Viana  [niikil  úskil  tíl,  ok  tók  hvervetna 
at  gera  í  mót  Karlamagnúsi  konungi  lávarði  sínum  ok  hans  niönnum. 
En  er  Karlamagniís  konungr  varð  J)essa  varr,  þá  sendi  hann  honuni 

')  [VahcrÍB  ok  Berti-am  ok  Eimiind  Amon  af  Bern  ok  Landbert  By  b. 
')  Manasesi^,  6.  ')  [Slaremont,  Vildri^;  Klaremunt.  Veldre  6,  *)  Bjam- 
arðr  B,  b.  *)  [Otrams  ok  Jozdram  (Jozaram  6)  son  Rolfs  jarls  B,  b. 
*)  Puntif  B,  b.  ^)  [Theobaldus  bróðir  hans^ok  Theobaldus  son  Segnis 
af  Fenizu  ok  Reinir  bróðurson  hans,  Gerpes  af  Giraunar  Qalli,  Valller 
6on  Geofreifi  (Gudefreis  6)  afTorlin  (Korlin  6),  ok  Makin  sonr  herlugans 
af  Anteis  (Anzeis  6),  Geirarðr  ok  bróðir  hans,  Arnulfr  sonr  Geirarðar 
ok  Arnulfr  son  jarls  af  Clos  ok  Lödver  bróðir  hans,  Gudifreyr 
8on  jarla  af  Bnisela  ok  Fromundr  Fromundar  son  ok  Petr  Roð- 
bertfl  son,  Segun  jarls  son  af  Fria  By  b.  ■)  ^uWia  b.  ')  Imgl.  B,  b. 
'*)  [settu  f)an  hann  niðr  millum  sín ;  bað  hon  þá  Karlamagnús  at  sveinn- 
inn  fœri  með  þeim  ok  kendist  þar  með  fólk,  ok  munu  menn  at  betr 
unna  honum.  Hann  lofaði  þat  þegar,  ok  tóku  ^au  siðan  orlof  ok  fóru 
heim  allir  þessir  40  hinna  ríkastu  manna  synir  í  Valland  með  honum. 
En  er  Milon  kom  hoim  til  Angvers  (Angres  b)  ok  Gilem  frú  hans  ok 
Rollant  meðr  þeim,  þá  mátti  þar  sjé  mikla  gleði  í  heimligrí  mekt  B,  b. 


34  KABLAMAGNUS   SAGA.  Cap.   88, 

\ 

• 

orö ,  at  hann  skyldi  konia  á  hans^  fund  til  Eiss  eða  Leons  eða 
Orliens,  ef  hann  viU  hafa  Viananx  eða  fé  sitt  eða  lif.  En  er  þessi 
orð  kómu  til  Geirarðs,  þá  svaraði  haun :  Faðir  minn  átti  Yianam  ok 
tók*  eptir  Gundeblif*  bróður  sinn ,  en*  hanu  vann  af  heiðnum  mönn- 
um  ok  kom*  aldri  í  konungs  eign ,  ok  eigi  mun  ek*  koma,  [höfum 
vér'  kvnsmenn  átt  vel  30  vetra.®  En  Karlamagnús  varð  reiðr  mjök' 
ok  samnaði  hði  ok  fór  til  Vianam  ok  hafði  [7  þúsundir'®  riddara, 
ok  sátu  um  borgina,  svá  at  [komast  mátti  engi  maðr  or  borgiuni,'' 
ok  hanu  lét  kalla  ok,bIása  um  allan  herinn,  at  engi  fœri  brott  fyrr 
en  hann  hefði  tekit  Vianam,*'^  ok  bauð  öllura  [at  varðveita  boðorð 
sín'^  ok  gœta  vápna  sinna  ok  sjálfra  siuua,  svá  at  engum  stœði  mein 
af,  nema  hann  mœlti**  þat  ok  sór  at  skeggi  sínu,  at  sá  skjldi  dýrt 
kaupa,  ef**  eigi  héldi  þat,**  ok  setli  grið  síðan  allra*'  manna  í 
miUum.  [En  Milun  hertugi  gerir  nú  RolJant  son  sinn  riddara  ok  40 
riddara  með  honum,  ok  vápuaði  þá  vel  alla  ok  gyrði  sverði.  En 
Rollant  var  svá  ungr  ok  lítill,  at  hanu  hengdi  sverðit  á  háls  honum. 
Hann  fékk  þeim  4  mcistara  yfir  þjóua  síua:  einn  varðveitti'®  mungát, 
annan  hússýslumann ,  3  biisýslumanu  ^  fjórða  konstabl;^®  ok  fékk 
þeim  mikit  fé  ok  sendi  þá  til  Karlamaguús  konuugs  ok  bað  þá 
herbergjast*®  hjá  laudtjaldi  Namluns  ok  enga  sýslu  aðra  hafa'*  en 
þá  er  hann  réði  þeim,  ok  hafa^^  hann  at  ráðgjafa.  Síðan  bundu 
þeir  klœði  sín,  ok  kj'sti  Rollaut  föður  sinn  ok  móður,  ok  blésu 
síðan  i  lúðra  sína  ok  hljópu  á  hesta  sína,  ok  txSku  leyíi  ok  fóru 
brott  af  Angler  ok  kóniu  til  Vianc  at  miðjum  degi.^^ 

')  [^t  gcra  úskil  mikil  Karlamagnúsi  konungi  ok  mönuam  hans  ok  ofbeldist 
uú  svá  móti  herra  sínuni.  Ok  er  Karlamagnús  spyrr  þat  býÓr  hann 
honum  á  sinn  B.  -)  hana  tilf.  B,  b,  ')  Gundilibolf  B,  b.  *)  Iher  be- 
gynder  hte  Blad  af  a,  *)  lion  tilf.  a,  B,  b.  *)  hon  enn  B.  b.  ')  ok 
várir  tilf.  a.  •)  [mgl  B,  b.  *)  er  hann  spurÓi  þat  tilf.  B,  b.  '•)  [»aaL  a, 
B,  b;  700  þúsunda  A.  ")  [engi  maðr  mátti  út  komast  né  inn  a,  B^  b. 
")  borgina  «.  '^)  sitt  a.  ")  lofaói  a.  '*)  er  a.  '•)  [sínum  mönnum, 
at  þeir  gerði  engum  manni  mein  fyrr  en  hann  byði  þat,  ok  sór  við 
skegg  sitt,  ef  þeir  héldi  þat  eigi,  at  sá  skyldi  lif  láta  B.  ")  allra  sinna 
a;  sinna  B,  b.  .'*)  at  varðveita  a.  '")  constabulum  a.  *")  herbergja 
sik  a.  '^')  með  honum  tilf.  a.  '')  hafit  a.  ^')  [Milon  hertogi  gerir  ná 
RoUant  son  sinn  út  af  rikinu  til  fundar  viðr  Karlamagnús  keisara,  ok 
þá  40  sveina  meðr  honum,  sem  honum  höfðu  þangat  iylgt.  Haun  fékk 
þeim  öllum  sæmilig  vápn.  {>ó  var  Rollant  þá  svá  ungi*,  at  hann  fékk 
varla  vápn  borit;  fjóra  röska  menn  fékk  hann  til  fylgdar  við  þá,  einn 
at  geyma  drykkf  annan  geyma  (at  fara  með  b)  kost,  þriðja  at  taka  þeim 
herbergi,  fjórða  constaíl.  Hann  fékk  þeim  mikit  fé  ok  bað  þá  taka 
herbergi  hjá  landtjaldi  Nalluns.  Síðan  kysti  RoUant  föður  sinn  ok 
móður,  ok  tóku  ieyfi  blásandi  í  lúðra  sína,  komandi  at  kveldi  dags 
til  Vianam  B,  b. 


Cap.   89,  KABLAMAGNUS   SAGA.  35 

39.     [A  þeirri  tíð*  kom  riddari  einu^  ok  reið  [yfir  Peitenam^  á 
mót  þeim,  ok  sá  RoUant  at  hann  [herbergðist*  með  öðrum  riddurum.* 
Rollant  bað  fá  sér  vápn  sín,  hann  vápnaðist  skjótt,  tók  skjöld  sinn  ok 
spjót  sitt  ok  merki  ok  sté  á  host  sinn  ok  [reið   or  borginni*  at  sjást 
um.'    Hann  spurði  hvers  þessi  riddari   leitaði  eða  hvat  hann  heitir.® 
Hann  kvezt  heita  Bernarðr  af  Averna®  frændi  Geirarðs  hertuga,  [eða 
hvert  er  þitt  heiti.*®    Hann  svaraði :  Ek   heiti  RoUant  systurson  Karla- 
magnús  konungs,    [ok   genim   svá   vel,    at   kostgœfum   at  sœtta*'  þá 
Karlamagnús  ok  Geirarð,    ok   gefi   hann'*   upp  Vianam.     Bernarðr'^ 
svaraði :  Mæl  eigi  þat,  sagði  hann,    því   at  Geirarði  er  [engi  tíðkan 
á  at  sœttast,**  eða  komtu   [til  þess  hingat?**   Nei,  segir  Rollant,  ek 
kom  til  þesö  at  vifa,    hvat  ek  ma.     Bernarðr  svarar:    [J)ú   mátt  nú 
reyna  þik.^*     RoUant  hafði  numit   [í  Brettania*'   at  skylmast.     ]þeir 
hjuggu'®  síðan  hesta   sína   sporum    ok   hleyptust   at,    ok  lagði  hvárr 
[til  annars,'*  svá  at  spjótsköptin  brotnuðu,  ok  [féll  hvárgi^®  af  hest- 
ÍDum.     Rollant  tók  þá  sverð   af  hálsi  sér  ok  brá.     Bernarðr  brá  ok 
sínu  sverði,  er  hann    var   gyrðr   með.     En^*   Rollant   laust   [hann    í 
höfuðit,    svá   at   Bernarðr*^   féll   af  hestinum    ok    vissi   ekki   til   sín. 
[Síðan  Ijóp  Rollant  af  baki   ok  laust   hann   svá   annat  sinn,  at  hann 
vissi  lítið  í  þenna  heim,  ok  gaf^^  upp  sverð  sitt   ok   gékk  til  handa 
Rollant  ok  bað  [sér  grið(a).    Rollant  hét  því  ok  sté  á  hest  sinn,  en 
Bemarði  gaf  hann  grið.**    En  allir  Valirnir^*  [undruðust,  hvat  manna 
8já  mundi   vera,    er   með   Rollant   reið    til   tjalds.      J)eir  stigu  þá  af 
hestum  sínum.    Rollant  bað  Bernarð  fara  af  brjnju  sinni.    Litlu  síðar 
kom  Namlun  á  fund   Rollants   ok   heilsaði    honum    ok   bað  hann  vel 
kominn.    En  svá  er  háttat,  góði  félagi,  segir  hann,  at  þú  hefir  brotit 
boðorð  Karlamagnús   konungs  frænda  þíns^    þau  scm  hann  hefír  sett 
ok  svarit  við  skegg  sitt,  at  ef  nökkurr  maðr  yrði  svá  djarfr,  at  hann 
misþyrmdi   nökkurum   manni    fyrr   en   hans   boð    kœmi  til,    at  hann 
skyldi  engu  fyrir  týna  nema   lífinu;    þikki  mér  ván,    at  haun  sé  þér 

')    [þessn  jafnfram  a.      ')    or   kastala  (borginni   1?,    b)    a,    B,  b.      ')    [mgl. 
B,  b.  *)  ekki  tilf.  a.  *)  [var  hcrklœddrfr.    «)  tjaldbúðunum  a.     ')    [mœtti 
ríddaranum  B,  b.     *)  héti  a,  B^  b.     *)   Auvema  a.      "•)  [en  hvat  Íieitir 
þú,  segir  hann  a;  ok  spurði  RoUant  á  móti  at  nafni  B.,  b.     *')  [kostum 
ok  gerum  svá  vel,  at  vér  sættuma;  ok  viltu  prófa,  at  mit  sœttim  (fáim 
aœtt  6)  B,  b.       '0    Geirardr  B,  b.      •»)  Riddarinn  B,  ,b.       ")  [þat  engi' 
sœmd  B^  b,     '*)  [fyrir  þat  hingat  at  leita  þessa  B,  6.     '•)  [Reynum  at 
því  B,  b.     '•)  [mgl  B,  b.     •»)  Instu  B,  b.     •")  [í  annars  skjöld;  a,  B,  b. 
*•)  [#aa/ a;  féllubáÓirií.    ^')  [brugðu  þeir  þá  sverÓum  sínnm  JP,  b.     '")  [í 
höfuð  riddarannm,    svá   at  hann  B^  b.     '*)    [Ok  er  hann  vitkaðist.  •  gal 
hann  B,  6.     **)  [hann  ei^  drepa  sik.  Rollant  sagðist  eigi  mundn  drepa 
hann  ok  sté  á  best  sinn  ok  fékk  Bemarði  sinn  hest  a,  B,  b.     ^*)  Isaal 
ogs.  a;  mgl.  B,  b. 


36  KABLAIIAQKUS  8AQA.  Cap.   39. 

reiðr  vorðinn.  Nú  skulum  vit  fara  á  fund  Karlamagnús  konungs  ok 
freista  at  þit  sættizt.  Eptir  þat  gékk  Namlun  á  *funcl  Karlamagnús 
konungs  ok  baÖ  hann  gefa  sér  gjöf  eina.  Konungr  spurði,  hver  sú 
var.  Namlun  svaraði:  Fyrirgef  RoUant  frœnda  3'ðrum  ina  fyrstu  sök, 
er  hann  braut  boð  jðvart;  hann  heíir  unnit  Beriiarð  af  Aferna. 
Karlamagnús  bað  hann  ganga  eptir  hoiium  sem  skjótast.  Síðan  gékk 
Namlun  ok  leiddi  þá  alla  á  konungs  fuud.  Kollant  hafði  Bernarð 
roeð  sér.  Namlun  Jeiddi  Rollaut  fyrir  konung  ok  mælti :  Sé  hér  nú 
systurson  þinn,  tak  nú  við  honuni  ok  fyrirgef  honum  þetta  verk. 
Karlamagnús  kysti  hann  ok  varð  feginn  ok  mæUi :  Ek  fyrirgef  þér, 
góði  systurson,  þessa  sök.*  Síðan  setti  hana  þá  alla  hjá  sér,  ok 
spurði  hvárt^  þeir  vœri  herbenrðir.  Rolhuit  sagði,  at  þeir  vœri  her- 
bergðir  hjá  Namhm.  Karlamagniis  bað  Namlun  [sjá  fil  hags  þeirra.*'' 
RoIIant  tók  Bernarð  ok  fékk*  konungi,  ok  bað  hanu  þó*  eigi  drepa 
hann.  Karlamagnús  mælti :  Bernarðr  skal  vera  með  [mér  ok  eigi 
drepinn,^  þvíat    [þú    hoíir   unnit   hann,*   heldr   skal    ek    gefa   honum 

')  [uiidruðn  hvat  maniii  (hvut  iiiaima  B)  þeila  mundi  vfi*a.  Síðan  ric^ii 
þeir  til  Ijalds  ok  löí(ón  nii^r  vápn  sín,  íik  bað  RoUant  Bernaró  fara  af 
biynjn  sinni.  þá  kom  Namulun  (Nallun  B,  b)  hleypandi  til  RoUants  ok 
spurði,  livat  hami  héti.  Hann  kvazt  heita  Rollant  systurson  Karlamagnús. 
Namulun  bað  hann  fara  með  sór  til  tjalds.  Hann  gerði  svá.  Namuhin 
ávitaði  RoUant  mjök,  tit  hann  hefði  broiit  boðorð  Karlamagnús,  hanii 
heíir  svarit  við  skeggit  hvíta  (skegg  sitt  B^  6),  ef  nökkuiT  riddari  tœki  vápn 
sin,  at  hann  sjálfr  skal  (pf\t  tilf.  B^  b)  rétta,  ok  mun  ek  núskapa  þér  víti 
fyrír,  ek  skal  ni'i  hýðaþik.  Hann  fór  or  fijtum  (klæðum  1?.  6)  sínum  ok 
lagðist  í  hvilu  hans  (ok  hann  barði  hanii  tilf.  B.  b).  £n  Namulun  gékk  til 
Karlamagnús  ok  bað  hann  gefa  sér  gjöfeina.  Konungr  spurði^  hver  sú 
var  (væri  B,  6).  Hann  mælti :  Fyrirgef  þeim  manni  er  braut  boðorð  þitt 
(grið  yður  B,  b).  Konungrinn  fyrirgaf  (gerði  þat  B^  b)  þegar.  J)á 
sagði  Namuhm,  at  þat  var  systursoii  hans  Rollant  (liann  tók  Bernarð 
til  sin  tilf.  a);  ok  þó  skal  hann  eigi  vitislauss  undanganga  (vera  1^^  b), 
lát  skera  negl  hans  (eptir  dóini  þ(num  tilf.  a).  Konungr  kvað  því  vel 
ráðit,  (t>á  sagði  Karlamaguús :  vel  heiir  þú  or  ráðit  ok  þat  skai  vera 
B^  b)  ok  gakk  þegar  eptir  honum.  Namulun  leiddi  hann  þangat  ok 
alla  þá  (hans  B^  b)  félaga.  Rollant  hafði  Beniarð  með  sér.  Namuhin 
leiddi  hann  fyrir  Karlamagnús  ok  mælti:  Sé  hér  nú  frœnda  þinn,  kon- 
iingr.  Kariamagnús  kallaði  sveininn  til  sin  ok  kysti  hann^  ok  varð 
feginn  ok  mælti  við  Namulun:  Nu  er  Rollant  dœmdr,  ger  nú  sem  þú 
dœmdir.  Namulun  skar  af  nöglum  (negl  B,  b)  hans  ok  mælti  svá:  Nú 
er  dómrinn  gjörr  (goldinn  B,  6),  kalla  nú  systiirson  þinn  ok  fyrirgef 
hnnum  (gef  honnm  upp  þessa  sök  B,  b),  Konungr  mœlti :  Góði  syst- 
urson,  ek  fyrirgef  þér  þessa  sök  (gef  þetta  upp  By  b)  ok  ek  tek  af  þér 
^  reiði  mína.  <i,  B,  b.  *)  ef  «;  hvar  b.  *)  [hugsa  til  þeirra  hags  «;  sjá 
um  þeirra  hng  B,  b.  *)  gaf  o,  B.  b.  *)  mgl.  «,  J?,  b.  ®)  [oss  vel- 
kominn  B,  b.  ')  [minn  systurson  vann  hann.  yfirkominn  mér  til  handa 
B,  b. 


Cap,   40,  KABLAMAGNU8   8AGA.  37 

Aufernam  ok  þar  ineð  jarldóm.  Síðan  gékk  Bernarðr  á  hönd  Karla- 
magnúsi  konungi,  ok  gaf  konungr  honum  hvítt  merki  ok  spjót  ok 
jarldóm  með  Jdremunt'  ok  alt  Auernaland,  ok  bað  hann*  vera  meÖ 
RoUant  ok  styrkja  lið  hans. 

40.  [Um  morguninn  eptir  gékk  Rollant  á  fund  Karlamagnús 
konungs  frœnda  síns  ok  mœlti :  Gerum  svá  vel  ok  förum  at  herklœða 
lið  várt,  ok  fíjrum  til  Vianeborgar,  ok  freistum  at  vér  megim  vinna 
haua.  Kouungl'  segir  svá  vera  skulu.  Eptir  þat  var  blásit  í  lúðra 
ok  sótti  liðit  at  borginni.  En  hou  var  svá  sterk,  at  þeir  sátu  um 
hana  7  vetr  í  bili,  ok  gékk  engi  sa  dagr,  er  þeir  berðist  eigi.^ 
Rollant  gerði  einn  leik,  hann  reisti  upp  eitt*  tré  ok  hengdi  þar  á 
[einn  skjöld,*  ok  lét  Hð  sitt  ríða  at  með  spjótum  [at  skildinum.®. 
Geirarðr  ok  Oliver  [systurson  hans  sáfu  í  borginni  með  miklu  liði. 
Einn  tíma  riðu  þeir  iit  ní^  borginni  með  10  þúsundum  riddara  [at 
8Já  leikinn.  KoIIant  hafði  skipat  undir  borgarveggjunum®  með  alvæpni 
10  þúsundum  riddara.  Geirarðr  ríðr  nii  til  með  alvæpni  ok  höggr 
ofan*  ieikinn  fyrir  háðungar  sakir.  RoIIant  ríðr  |nú  til  með  sitt  liÖ 
ok  slœr  þegar  í  hinn  mesta  bardaga.*®  Oliver  ríðr  at  þeim  manni  er 
Lambertr  hét  ok  feldi  hann  af  hesti  sínum  til  jarðar. ''  Geirarðr  var 
góðr  riddari  ok  brá  sverði  sínu  ok  [drap  margan  mann  en  elti 
sunia.'^  En  RoIIant  tók  þá  at  [kalla  úskjélfandí  röddu  ok  styrkti  síðan 
liðit,  ok  riðust  þeir  at  ok  gerðu  mikla  orrostu'^  Rollant  hjó  þann 
mann  er  bar  merki  Geirarðs  á  hjálminn  aptan  í**  hnakkann  með 
sverði,  8vá  at  staðar  nani^*  í  nösum.  ]þá  vápnaðist  Karlamagnús 
konungr  ok  allr  herrinn  ok  {œtluðu  til  at  ríða.**  En  er  Geirarðr 
sá  þat,  ríðr  hauu  aptr  í  borgina,    [ok    féllu  19  riddarar  af  liði  haus 

')  sttal,  ogs.  a;  Klarimont  1?,  h.  ^)  jafiian  síáan  tilf.  lí,  6.  *)  [RoIlRnt 
bað  konung  yeila  sér  eina  bœn.  Hann  játaði  því.  Lát  lið  þitt  alt 
vápnast,  ok  foru(m)  til  borgarinnar,  ok  vitum  ef  vérmegiim  taka  Vian- 
am.  Siðan  fóm  þeir  til  borgarinnar  ok  váru  um  bana  7  vetr,  ok  gékk 
engi  dagr  svá,  at  þeir  börðust  eigi  a;  [Rollant  mœlti :  Látið  vápnast 
lið  yðvart,  herra,  ok  göngum  fast  at  borginni,  ok  vitum  ef  vér  getum 
unnit.  Karlaroagnús  sagði,  at  svá  sloMdivera;  ok  svá  er  sagt,  atKarla- 
magnns  konungr  berðist  með  liði  sínn  á  þessa  borg  sjan  vetr  i  samt, 
ok  gékk  (kom  b)  engi  sá  dagr,  at  þeir  berðist  eigi  B^  b.  ^)  stórt  1?,  b, 
•)  [slgöldn  a;  skjöld  sinn  B.  •)  \saal.  B^  6,  at  skjöldunum  .4;  ok 
skjöldum  fl.  ')  fváru  í  Viana  ok  riðu  út  or  a;  frœndi  hans  í  Viana 
riðu  út  dagliga  af  lí,  b.  •)  borgarvegginn  a.  ")  [alvápnaðra.  |)eir 
hjuggii  niðr  B,  b.  '')  [á  mót  með  lið  sitt  ok  barðist  við  þá  n,  B^  b. 
*')  ok  tók  hann  piðan  ok  leiddi  hann  inn  i  borgina  tilf.  a,  B.  ")  [elti 
þároarga  Valina  (hina  völsku  b)  a,  B^  b.  '^)  [saaL  a;  á  nýja  leik  ok 
gerðu  miklo(!)  orrosto  A^  œpa  hárri  röddu  ok  styrkti  liðit.  ok  riðust 
þeir  at  allsnarpliga  B^  b.  '*)  saal.  a;  i  B;  ok  .4,  6.  '^)  gaf  B,  b, 
••)  [nðu  til  a,  B,  b. 


38  KARLAMAOKUS    SAGA.  Cap,  41^  4Z, 

áÖr  þeir  nœði  borginni.  Oliver  tók  Lambert  ok  flutti  meÖ  sér  ^í 
borgina*  ok  skildust  at  kveldi,  ok  báru  [hvárirtveggju  sína  menn* 
til  grafar.  Karlamagnús  konungi  þótti  fmikill  skaði  er  Lambert*  var 
tekinu. 

41.  Snimma  um  morguninn  stóð  Geirarðr  upp  ok  kallar  Oliver 
systurson  sinn,  ok  mœlti :  J)ú  skalt  fara  á  fund  Karlamagnús  konungs 
ok  hafa  með  þér  Lambert  Berfer*  at  biðja  oss  miskunnar,  ok  vil  ek 
[gefast  (í)  hans  vald  ok  miskunn,*  þvíat  ek  em  hans  maðr,  ok  hann 
dubbaði  mrk  til  riddara  ok  gaf  mér  veldi  ok  ríki,  ok*  vil  ek  eigi 
halda  frœnda  hans  hér.  [Hann'  fór  ok  bar**  konunginum  þau  tíðendi. 
Karlamagnus  svaraði,  at  Geirarðr  var  sannr  svikari.  Oliver  [varð 
rciðr  mjök  ok  kvað  engan  þann  mann  er  hann  vildi  eigi  hólmgöngu 
reyna  við  fjrir  þat  at  hann  var  eigi  sannr*  svikarí.  Rollant  varÖ 
svá  reiðr,  [at  allar  œðar  pipruðu  móti  Oliver,*®  ok  sór  at  Geirarðr 
hafði  fjrirlogit  trú  sinni.  Ohver  svaraði :  [Ek  skal  gera  þik  Ijótliga 
aptr  at**  þessu,  ok  megum  vit  reyna  með  okkr.  Síðan  tóku  þeir 
með  sér  hólmgöngu  undir  borgarveggjum  Viane."  Lambert  jarl 
kallaði  Namlun**  ok  sagði,  at  [sú  œtlan'*  var  illa  við  komin,  þvfat- 
Rollant  er  systurson  Karlamagnús  kouungs,  en  Oliver  er  systurson 
Geirarðs,  ok  vœri  betr  at  þeir  sœttist,  ok  hefði^*  Geirarðr  Vianam 
ok  allar  eigur  ok  ríki  af  völdum  Karlamagnús  konungs.  Namlun 
sagði,  at  þat  var  vel  mœlt.  [Hann^*  bauzt  at  far^íil  Vianam  at  íinna 
Geirarð.*'' 

42.  Síðan  fóru  þeir  báðir  OHver  ok  Lambert  [á  fund  Geirarðs. 
Hann^®  spurði,  hvat  þeir  höfðu  sýst.  Oliver  kvað  hann  vera  kallaðan 
lygimann  ok  tryggrofa,  en  ek  skal  [vera  mótstöðumaðr  þess  máls,^® 

')  fen  þeir  Karlamagnús  riðu  til  borgarinnar  ok  börðust  við  þá,  ok  féllu 
^ítján  riddarar  af  liði  Kariamagnús,  en  11  af  Geirarð  a,  B^  b.  ')  [líkin 
a,  B,  b.  ')  [illá  (mikit  B)  um  Lambert,  er  haun  a,  B.  ^)  af  Berfer 
a;  frœnda  hans  B^  b.  *)  [ganga  til  handa  honum  a,  JP,  b.  •)  því 
tilf.  b.  ')  Oliver  B^  b.  ')  [J^eir  fóni  ok  báru  a.  *)  [reiddist  við  hann, 
ok  kvað  engan  þann  riddára,  at  hann  treysti  sér  eigi  við  at  heyja 
hólmgöngu  fyrir  þat  at  hanu  vœri  eigi  a£  reiddist  við  þat  ok  kvaðst 
enganþann  ríddara  vita  með  Karlamagniisí,  at  Iiann  niundi  spara  hólm- 
göngq  við  at  eiga,  ok  sýna  (sanna  b)  meðr  því,  at  Geirarðr  væri  eigi  B^  b. 
í')  [í  móti  Olivpr,  at  allar  hans  œðar  pipniðu  a;  [mgl.  B.  ")  af  a. 
'')  [at  RoUant  skyldi  aptr  at  því  ganga,  ok  reynum  með  okkr  tveim, 
ok  leggjum  hóimgöngustað  hér  undir  borginni.  Ok  Rollant  játtaði  þvir 
:By  6.  •*)  til  sín  tilf.  B,  6.  '^)  [þessi  rœða  B^  þessi  ráðfigerð  b. 
'*)  haldi  B,  b.  '«)  Lambert  a.  •')  [Landbert  mœlti :  Förum  mi0  báðir 
samt  með  Oliver  ok  finnum  Geirarð,  ok  vitum  hvat  hann  segir.  I>eir 
gerðu  svá.  JP,  b.  '•)  [kón^u  í  borgina  ok  fundu  hertoganu  ok  heilsaðu 
hann.    Hann  tók  þeim  vel  ok  B,  b.      ")    [verja  þat  (þitt  ^,  b)  mál  a, 


Ca^,   49,  ^ABLAMAONUS   8AOA.  39 

ok  heft  ek  [tekit  hólmgöngu  móti  systiirsyni  Karlamc^niis  konimgs.* 
Lambert'  svaraði ;  [Látiim  liggja^  ])á  heiniHku,  segir  hann,  þú  [átt 
þér  sjstur,  er  heitir  Adein,*  gipt  hana  RoUant  ok  verið  vinir; 
gangit^  til  handa  Karlamaguiisi  ok  geíit®  honum  borgina.  Geirarðr 
mœlti ,  at  hann'  skyldi  fara  aptr  ok  koma  af  hólmgöngunni ;®  ef 
RoUant  er  af  líft  tekinn,  þá  mun  Karlamagmisi  illa  [þikkja;  en  ef 
ek  missi  systursonar  mins,®  þá  verð  ek  aldri  glaðr.  [Fái  hann  Adeini 
8y8tur(dóttur)  minnar  ok  verum  vinir,*®  hon  er  dóttir  Rehialds  jarls 
af  Laramel^  en  ek  hafi  Yianam  ok  alla  sœmd  af  konungi,  ok  hans 
maðr  vil  ek  vera.*'  [Lambert  jarl  fór*'  á  fund  Karlamagnús** 
ok  bað^*  feUa  hólmgönguna  með  þeim  kosti,  at  RoIIant  fái  syst- 
urdóttur  hertugans  Adeini,**  ok  gerist  þeir  Oliver  vinir,  því  þeir  eru 
báðij  góðir  drengir. '  [Namluu  kvað  þat  vera  gott  sóttmál.'*  Kon- 
ungr  svarar  þá:  [Bjiíit  svá  fyrir,^'  at  systurson  minn  sé  vel  sœmdr 
af.  Namlun  svaraÖi :  [þér  skulut  fara  til  vígvaUarins,  þá  er  þeir  eru 
bónir  at  berjast  ok  á  völl  komnir,  ok  taka  af  þeim  spjótin,  því  at 
til  þeös  hafi  þér  vald.  Farið  síðan  til  Viane  ok  sœttumst  at  heilu. 
Lambertr  fór  nii  ok  sagði  Geirarði  þessa  fyrirœtlan.  en  hann  játaði 
því.  Um  morguninn  eptir  váru  þeir  Rollant  ok  Oliver  báðir  vápnaðir 
ok  á  völl  komnir.  J)á  reið  til  Karlamagni'is  konungr  sjálfr  ok  tók 
spjótin  af  þeim,  ok  fór  síðan  í  Vianam.  En  Namlun  ok  Lambert 
leiddu  þá  Rollant  ok  OJiver  íyrir  konung  ok  kystu  báðir  hann  ok 
BÓrust  síðan  í  brœðralag.  Rollant  sór  ok  Adeini ,  at  hann  skyldi 
hana  eiga  at  konu,  ef  guð  gæfi'®  honum  líf  til.  En  hon  sór  at  eiga 
Rollant,  ok  með  henni  Geirarðr  ok  Oliver.*' 

*)  [tekit  hólmgöngu  með  þeim  n:  lagt  hólmgöngu  við  systurson  Karla- 
magnús*!^,  6.  ^)  saaL  a,  B^b;  Namlun  .4.  ^)  [látit  um  liða  Ð,  6.  *)-[6eir- 
arðr,  átt  frœndkonu  vœna  mey  er  jungfrú  Anda  heitir  B^  b.  *)  gakk  a, 
B,  b.  •)  gef  a,  i?,  b.  ')  saal,  n,  B,  b:  NamUm  A.  ■)  ek  veit  tilf,  a; 
fyrir  þvi,  segir  hann  tilf.  B.,  b.  •)  [líka;  svá  ok  ef  Oliver  fellr  B^  b, 
'•)  [Eígnist  Rollant  Ardein  ok  verum  eátlir  a.  ")  [Ok  þvi  vil  ek  gefa 
Rollant  jungfrú  Audu  (Audam  b)  systur  OUfers  til  heilla  sátta,  en  hon 
er  dóttir  Reinars  jarls  af  Kaliber,  at  þá  munu  þeir^ollant  ok  Olifer 
hjartanliga  elskast  þaðan  af  alla  tíma  síns  Hfs;  en  ek  vil  halda  Vianam 
ok  allrí  (alla  b)  sœmd  af  Karlamagnúsi  konungi,  meðan  við  lifum  báðir 
^i  ^*  ")  iMaL  a,  B^  b;  Namlun  ok  Lambert  fóru  A.  '*)  ok  wigði 
honom  öll  orð  Geirárðs  tilf.  B,  b.  •*)  saaL  a,  B,  6;  báðu  A.  '»)  af 
Ardein  a;  mgL  B.  '•)  [tilf.  a,  B,  b^  ")  [Cfjörum  svá  at  því,  er  þit 
sjáit  a.  '•)  Her  mgL  4  Blade  i  a.  '•)  [at  þeir  skyldu  koma  til  Iiólms 
biðir  vápnaðir  Oliver  ok  RoUant,  þá  skulu  þér  ríða  til  ok  taka  af  þeim 
vápnin,  þyíat  yðvart  vaid  er  á  því,  hvárt  þeir  berjast  eðr  eigi.  Farit 
siðan  í  borgina,  þvíat  hon  er  yður.  Landbert  fór  þá  í  borgina  ok  sagði 
Geirai^i  hvar  komit  var.  En  hann  játtaði  því  blíðliga.  Oliver  ok  Rollant 
era  nú  báðir  vápnaðir  ok  á  völl  komnir.    H^ið  Kaclamaguús  þá  til  ok 


40  KABLAMAGKUS  SAQA.  Cap.   48^M, 

43.  Nú  er  Karlamagniís  konungr  komiun  i  Vianam,  ok  þeir 
Geirarðr  hertogi  alsáttir.  En  litlu  síÖar  kom  þar  Malakins  af  Jvin 
ok  bað,  at  Karlamagnús  konungr  mundi  gefa  kkusn  Abraham  bróður 
haus,  þar  sem  hann  hafði  í  prísund  .verit  meir  en  14  vetr,  en  ek 
heíi  þrjú  sverð  er  bezt  munu  vera,  Galant  smiðr  af  Englandi  hefir 
gert  ok  veldi  7  vetr  í  afli,  en  Faber  konungr  lagði  mér  at  at  veði 
7  hundruð  bisunda  guUs;  sverðin  váru  góð  ok  heilög.  Nú  vilda  ek 
gefa  þér  sverðin  ok  biðja  þik,  at  þú  leystir  bróður  minn.  Karla- 
magnús  játtaði,  ef  sverðin  vœri  svá  góð  sem  hann  seigði.  Malakin 
kvað  þau  en  betri,  því  engi  keisari  bar  þvílík  sverð  fyrr.  j)á 
kallaði  Karlamagnús  konungr  á  Geirarð  hertuga  ok  mælti:  Gef  mér 
eina  gjöf.  Geirarðr  svaraði:  Sá  er  engi  hlutr  í  Viana,  at  ek  man 
synja  þér.  Karlamagnús  mœlti:  Gef  mér  Abraham  af  Jvin.  Geir- 
arðr  ok  Oliver  géngu  eptir  honum  ok  leiddu  hann  fyrir  konung.  En 
konungr  þakkaði  honum  vel  ok  fékk  hann  í  hendr  Malakins.  Hann 
gékk  til  konungs  ok  þakkaði  honuln  vel,  tók  síðan  sverðin  ok  fékk, 
honum,  fór  heim  eptir  þat.  En  konungr  fékk  Difu  féhirði  sínum  at 
varðveita.  Síðan  lét  hann  blása  í  lúðra  sína,  ok  fór  hverr  heim  til 
síns  lands,    en  Karlamagnús  fór  heim  til  Eiss. 

44.  ^egar  Karlamagnás  konungr  kom  heim,  þá  kallaði  hann 
til  sín  Namlun  ok  bað  hann  fœra  sér  sverð  þau  er  Malakins  af  Jvin 
fékk  honum.  Síðan  dró  hann  sverðin  or  slíðrum  ok  leit  á,  ok  sýndust 
góð.  Eptir  þat  gékk  hann  til  stálhaugs  fjTÍr  höll  sinni  ok  hjó  einu 
sverðinu  í  handar  breitt,  ok  varð  í  lítið  skarð.  Menn  veit,  segir 
konungr,  þctta  er  gott  sverð,  ok  skal  þetta  Kurt  heita.  Síðan  hjó 
hann  í  öðru  handar  breitt  eða  meira,  ok  kaJlaði  þat  Almaciam  ok 
kvað  þat  gott  at  höggva  heiðna  menn  með.  Hann  hjó  þá  inu  3,  ok 
hraut  af  meir  en  hálfs  fótar  manns,  ok  mœlti:  {>etta  sverð  skal 
heita  Dyrumdali,  ok  hafði  þat  með  sér,  því  at  þar  var  honum  mikil 
elska  á. 

45.  Nú  er  Karlamagnús  konungr  heima,  þá  kom  rit  páfans  til 
hans  ok  sagði,  at  úfriðr  var  mikiU  af  Lungbörðum  ok  Bretlands  mönn- 

t45k  af  þeim  epjótin  ok  fyrirbauð  þeim  at  berjast.  Fóni  siðan  allir  saman 
f  Vianara.  Naflun  leiddi  Rollant  en  Lanbert  Oliver,  ok  kystu  báðir  kon- 
unginn  ok  gerðust  svaribrœðr.  Geirarðr  hertogi  bað  af  sér  reiði  Karla- 
magnús  konungs^  ok  gékk  þat  alt  vel  til,  ok  sœttust  heilnm  sáttum. 
Rollant  sór  jungfrú  Audu  eið,  at  hann  skyldi  enga  konu  eiga  aðra  en 
hana,  ef  guð  gœíi  honum  líf  til ;  en  hon  hét  honum  sinni  trú,  at  hon 
ekvldi  hann  eiga  en  engan  annan  mann  með  samþykki  frœnda  sinna 
Geirarðs  ok  Olifers.  Er  Karlamagnús  nú  í  Vianaborg,  meðan  honuni 
vellíkar,  ok  hélzt  vel  þessi  sœtt  síðan  allra  þeirra  í  miUi  meðan  þeir 
lifðu  J?,  b;  her  ilutter  ftSrste  Del  af  Sagaen  •  Haandskrifteme  B  og  6, 
de  fölg.   Capp.  48^59  findeM  kun  i  .4. 


Cap.  4B^  47,  kari.amagkus  saqa.  ^ 

um,  ok  gera  mikit  ilt  Rómverjum.  Konungr  iigladdist  mjök  viÖ  þat, 
ok  gerði  rit  ok  bað  þá  alla  er  úsáttir  váru  koma  til  sfn  i  Moniardal, 
ok  sór  við  skegg  sitt,  at  sá  er  eígi  vildi  koma  til  sáttar  skyldi  uppi 
hanga.  Hauu  fór  í  brott  ok  lét  blása  í  lúðra  sína.  En  er  hann  kom 
í  Moniardal,  þá  váru  þeir  allir  þar  komnir  sem  hann  bafði  orð  sent. 
Hann  bað  þá  alla  sœttast^  ef  þeir  vildi  líf  sítt  hafa,  ok  bauð  páfanum^ 
at  hann  skyldi  rétta  með  þeim  þat  sem  þá  skildi  á.  Um  nóttina 
eptir  er  Karlamagnús  lá  í  hvílu  sinni,  kom  Gabriel  engill  til  hans 
ok  sagði^  at  heilagr  dómr  dýrhgr  var  í  sverði  hans:  þar  er  í  ein 
tönn  Pétrs  postula,  ok  af  hári  Maríe  Magdalene,  ok  af  blóði  Blasii 
byskups,  ok  skaltu  gefa  Rollant  frænda  þínum  sverðit,  þá  er  vel 
niðr  komit.  Karlamagnús  gerði  sem  engillinn  bauð  honum ,  íékk 
Kollant  sverðit  ok  gyrði  hann  með  ok  laust  á  háls  honum  ok  mœ]ti: 
Góði  systurson,  haf  nil  Dyrumdala  ok  njót  manna  bazt  í  þá  minning 
sem  guð  gaf  postulum  sínum  paradísar  vist.  Um  morguninn  eptií 
fór  páíinn  til  Róms  at  sœtta  þá  sem  úsáttir  váru.  En  Karlamagnás 
konungr  sendi  þá  Ij^ollant  ok  Ohver  til  Nobilisborgar  at  sitja  um  Ful 
konung,  ok  fékk  þeim  200  þúsunda  ríddara.  f)eir  fóru  ok  sátu  um 
borgina,  þar  var  úfríðr  mikill  miUi  Spania  ok  kristinna  manna,  en 
Fulr  konungr  bjóst  við  20  vetra  vörn  í  borginní. 

46.  En  er  Karíamagnús  konungr  var  kominn  héim  til  Eiss^ 
kómu  honum  orð  af  Saxlandi,  at  Vitakind  konungr  hafði  tekit  Mut- 
ersborg  ok  brenda  alla  ok  tekit  byskupinn  ok  meiddan.  En  Karla- 
magnúsi  konungi  þótti  þat  svá  ilia,  at  hann  varð  aldrí  svá  úglaðr 
síðan  móðir  hans  andaðist.  Hann  sendi  þegar  eptir  Uði  ok  fór  til 
Saxlands.  En  er  hann  kom  til  Rínar,  þá  mátti  hann  eigi  yíirkomast, 
þvfat  hon  var  eigi  œð,  ok  engi  var  brú  eða  farkostr  yflr.  Sfðan  lét 
hann  mœla  hversu  breið  áin  var,  ok  bauð  herínum  at  gera  brú  yflr. 
jþeim  Lungbörðum  ok  Pizaramönnum  bauð  hann  at  telgja  steinínn 
ok  fœra  til,  en  Burguníarmenn  gerðu  tóhn,  en  þeir  af  Bealver  hjuggu 
eiki  ok  fœrðu  til,  en  Ardenamenn  skyldu  gera  brúna,  en  allir  aðrir 
veita  lið  at,  ok  höfðu  nú  sýslu  á  ok  váru  þar  3  vetr,  ok  var  ekki 
at  gert  nema  fengit  til.  {)á  mœlti  konungr:  Mikils  er  einn  góðr 
maðr  verðr,  segir  hann,  ef  Rollant  hefði  hér  verít,  þá  vœrí  nú  ger 
brúin  ok  drepinn  Vitakind  konungr. 

47.  Sfðan  iét  hann  senda  eptir  þeim  béðum  fóstbrœðrum  RoU- 
ant  ok  Oliver  ok  liði  þeirra.  |)eir  fóru  þegar  ok  fundu  Karíamagnús 
koDung,  ok  varð  þar  fagnafundr,  ok  bað  þá  láta  gera  brúna.  {)eir 
fóni  þegar  til  ok  létu  telgja  grjótit  ok  fœra  f  ána,  ok  lögðu  hverq 
steín  á  annan  ofan,  ok  létu  steypa  blýi  á  millum  grjótsins  ok  höfðu 
þat  fyrir  límit,  ok  gerðu  járnrekendr  tvá  vega  brúarinnar  um  þvert 
ok   festu    endana    á    landi;    ok    fékk  RoUant   ok  Oliver  gert  ^  eíau 


42  KABLAMAGNUS   SAGA.  ^«P-  ^^- 

inisseri,  svá  at  allr  herrinn  mátti  vel  3'fir  fara.  Síðan  fóru  þeir  Rollant 
ok  Oliver  yfir,  ok  alt  lið  þeirra,  ok  létu  skera  díki  mikit,  at  Saxar 
skyldu  eigi  mega  með  her  yíir  komast  til  Karlamagnús  konungs,  ok 
létu  gera  herbergi  sín  umhverfis.  |)á  fór  Karlamagniis  yfir  brúna 
með  her  sinn  til  Vesklaraborgar.  En  Vitakind  konungr  var  þar  ok 
þorði  eigi  at  bíða  þeirra  ok  fór  til  Triverisborgar  ok  sat  þar  um 
þrjá  vetr.  J)á  fór  RoUant  ok  Oliver  jarl  ok  Bovi  inri  skegglausi  til 
Vesklara  með  300  þusunda  riddara,  ok  seiyli  Rollant  Bofa  til  borg- 
arhliðsins  með  10  þúsundir*  riddara.  En  sá  maðr  er  yfir  var  skip- 
aÖr  borgina  hét  Sœvini,  hann  fór  í  mót  með  borgarlýðinn .  En  er 
Roliant  sá  þat,  þá  hleypti  hann  til,  ok  féngu  unnit  borgina  en  tekit 
Savina  höndum.  Síðan  setti  Rollant  Bofa  eptir  í  borginni  til  geymslu 
með  20  þúsundum  riddara,  en  hann  sjálfr  ok  Oliver  fóru  aptr  til 
Trimonieborgar,  ok  fundu  þar  Karlamagnús  konung  ok  sögðu  honum, 
at  þeir  höfðu  unnit  Vesklaram,  ok  féngu  honum  Sœfina  í  vald.  En 
konungr  þakkaði  þeim  ok  bað  þá  fara  til  Trimonieborgar  ok  vinna 
hana  en  drepa  Vitakind  konung.  RoUant  varð  við  þat  glaðr  mjök, 
ok  bléau  (í)  láðra  sína.  En  guð  gerði  mikla  jartegn  fyrir  sakir  Karla- 
magnús  konung»,  at  borgarveggrinn  féll  allr  niðr.  En  Karlamagnús 
fór  í  borgina  ok  alt  UÖ  hans,  ok  drópu  Vitakind  konung  ok  frelstu 
Saxland,  ok  fóru  síðan  til  Vesklara  ok  váru  þar  um  nóttina,  ok  setti 
Karlamagnás  konungr  Bofa  hinn  skegglausa  til  varðveizlu  landsins 
eptir  ok  100  þúsunda  með  honum.  Karlamagnús  konungr  sendi 
Geirarð  heim  til  Numaiam  a(t)  búa  veizlu  í  móti  sér,  því  at  hann 
œtlaði  þar  at  vera  at  hvítasunnudegi,  en  hann  sjálfr  fór  fyrst  heim 
til  Eiss. 

48.  J)á  er  Karlamagnús  konungr  stóð  við  glugg  einn  í  höUinni 
ok  sá  út  á  Rín,  leit  hann  hvar  svanr  einn  kom  upp  í  vatninu  ok 
haíði  silkistreng  um  háls  sér,  ok  hékk  þar  á  bátr  einn.  En  á  bátinum 
var  ríddari  einri  vel  vápnaðr  ok  hafði  rit  eitt  á  hálsi  sér.  En  er 
riddarinn  kom  at  landi,  þá  fór  svanrinn  út  aptr,  ok  sá  engi  maðr 
hann  síðan.  Namlun  gékk  á  mót  manninum  ok  tók  í  hönd  honum 
ok  leiddi  hann  fyrir  konung.  |>á  spurði  Karlamagnás  konungr  þenna 
mann  at  nafni.  En  hann  kunni  eigi  máli  ok  fékk  honum  ritit.  En 
ritit  sagði,  at  Geirarðr  svanr  var  kominn  at  þjóna'honum  til  lands 
ok  konu.  Namlun  tók  vápn  hans  ok  klæði  ok  hiiði.  En  Karlamagnús 
konungr  gaf  honum  skikkju  góða  ok  gékk  sfðan  til  borðs.  En  er  RoII- 
ant  sá  þenna  hinn  nýkomna  riddara,  þá  spurði  hann,  hvat  nianna 
sá  yœri.  Karlamagnús  konungr  svarar,  at  þann  riddara  hafði  guð 
sent  honum.    Rollant  spurði,  hvat  hann  hét.     Karlamagnás  sagði,  ^t 

'}  |>Ú8unda  Af 


Cap,   49,   50,  KARLAMAQNU8  BAQA.  43 

hann  hét  Geirarðr  svanr.  Rollant  svarar:  VÍ8t  er  sá  maðr  höfðing- 
ligr.  Konungr  bað  þjóna  honuni  vel.  Geirarðr  var  vitr  maðr  ok 
þjónaði  vel  Karlamagnúsi  konungi,  ok  þótti  hverjum  manni  hanu 
góðr,  ok  nam  skjótt  mál  ok  var  góðr  riddari  ok  vœnn  maðr.  Karl- 
amagniis  konungr  var  honum  ráðhoUr  ok  gipti  honuni  Adaliz  systur 
sfna  ok  gerði  hann  hertuga  yfir  Ardena. 

49.  Litlu  síðar  sendi  Karlamagnús  konungr  orð  Videlun  her- 
tuga  af  Bealfer  ok  bað  hann  koma  á  sinn  fund  til  Eiss.  En  er  hann 
kom^  tók  Karlamagnús  við  honum  með  fagnaði  ok  kallaði  hann  á 
málstefnu  ok  RoUant  frœnda  sinn,  ok  OJiver  ok  Geirarð  svan,  Herfa 
hertuga  af  Kolne  ok  Freri  erkibyskup,  Turpin  erkibyskup  ok  bysk- 
up  af  Trivers,  Eim  af  Galiza  ok  Hatun  jarl,  konunginn  af  Peitrs, 
hertugann  af  Paris,  jarlinn  af  FJœmingjalandi.  J)á  mœlti  KarJa- 
magnás  konungr:  Góðir  ^ánir,  segir  hann,  ek  em  nu  með  guðs  misk- 
unn  konungr  í  Franz  ok  keisari  í  Rómaborg ;  nú  með  yðru  ráði  vil 
ek  kvángast  ok  fá  dóttur  Videluns  hertuga  af  Bealver  Adeini  systur 
Namluns.  En  þeir  svöruðu  alhr,  at  þeim  þótti  því  vel  ráðit.  Síðan 
gerði  Karlamagnús  konungr  til  hennar  brullaup^  ok  fe'Bti  hana.  Erki- 
byskupar  þrír  vígðu  þau  saman.  En  er  þau  höfðu  verit  á  samt  tvá 
vetr,  þá  áttu  þan  son  saman,  er  kallaðr  var  Löðver.  En  er  sveinn- 
inn  var  fœddr,  þá  hét  Karlamagniis  Jórsalafc^r  at  sœkja  gröf  dróttins 
várs  ok  biðja  sér  miskunnar  ok  syndalausnar.  Hann  bjóst  ok  réð 
til  ferðar  með  sér  Videlun  hertuga  mág  sinn,  Hatun  ok  Namlun, 
Turpin  erkibj-skup  ok  Geirarð  af  Numaia,  Gilíam  kapalfn  sinn  ok 
þjóna  sfna  ok  300  riddara,  oIí  bauð  Bova  inum  skegglausa  ok 
Geirarði  svan  at  varðveita  Saxlandi,  en  Oliver  konungsríkit  f  Vall- 
andi,  en  Rollant  f  Rómaborg'  keisaraveldit. 

50.  Sfðan  fór  Karlamagnús  kouungr  út  til  Jórsala  ok  aptr  um 
Miklagarð.  Tyrkir  ok  heiðit  fólk  börðust  við  Grikkja  konuug  f 
þenna  tfma  til  gersima  hans.  En  er  Grikkja  konungr  sá  Karlamagnús 
konung,  þá  varð  hann  feginn  ok  bauð  þeim  öllum  til  sfn,  ok  baÖ 
Karlamagnús  konung  veita  sér  lið  at  berjast  móti  heiðnum  I^'ð.  En 
Karlamagnús  sagðist  eigi  fyrri  heim  koma  en  þar  vœri  siðat  ok  friðr 
góðr.  Keisarinn  girzki  kunni  honum  fyrir  þat  mikla  þökk,  eu  heið- 
ingjum  þótti  þat  enslds  vert,  ok  bjuggust  mót  þeim  djarfliga  ok 
börðust,  ok  féll  mestr  hlutr  af  heiðnum  lýð.  Karlamaguús  konungr 
ok  Namlun  ok  Hð  þeirra  tóku  höfðingja  dla  heiðinna  manna  ok 
fcerðu  Grikkja  konungi.  Hér  fór  Karlamagnús  konungr  mikinn  skaða 
af  manna  tjóni;  þar  féll  Videlun  hertugi  mágr  Karlamagnús  konungs 
ok  50  ríddara  með  hoqum  ok  þr(r  aðrír  ríkir  menn.    Miran  hét  inn 

•)  braftllaup  A,     ^)  ok  tilf,  A, 


44  KARLAMAONUS   8AGA.  Cap,   Ól. 

heiÖDÍ  konungr,  hann  vann  Gríkkja  konungi  eiða,  eptir  því  sem 
Karlainagnús  konungr  skildi  fyrir;  hann  skyldi  fá  honum  á  hverjum  12 
mánuðum  fímtán  hundruð  marka  gulls  ok  10  múla  ok  7  úlfalda.  Síðan 
tók  Karlamagniis  leyfí  til  heimferðar,  en  Grikkja  konungr  bauð  at  gefa 
honum  Miklagarð  ok  gerast  hans  undirmaðr.  Karlamagnús  konungr 
svaraði :  Guð  bjóði  mér  þat  cigi  at  gera,  þar  sem  þú  ert  keisari  ok 
höfðingi  allrar*  kristni;  vil  ek  biðja  yðr  heldr,  at  þér  gefit  mér 
helga  dóma  nökkura  at  hafa  með  mér  heim  í  Valland.  En  keisar- 
inn  kvezt  þat  gjarna  vildu.  Hann  gaf  honum  af  sveitadúk  dróttins 
várs,  er  hanu  þerði  sér  með  er  hann  hafði  talt  fyrir  fólki,  ok  hosu 
hans,  af  krossinum  helga,  ok  oddinn  af  spjótinu  er  lagt  var  í  síðu 
lionum,  ok  spjót  hins  helga  Merkurii.  Karlamagnús  konungr  laut  til 
jarðar  niðr,  svá  at  hendrnar  tóku  gólfít,  ok  tók  síðan  lej^fi  ok  fór 
feginn  heim  aptr  lofandi  guð.  En  Grikkja  konungr  fylgði  honum  á 
leiðina  til  borgar  þeirrar  er  armleggr  ins  helga  Gregorii  er  í,  ok  kyst- 
ust  ok  skildust  síðan,  ok  fór  Karlamagnús  aptr  til  Franz,  ok  kómu 
til  Triverisborgar  ok  fóru  þaðan  til  Eiss,  ok  létu  þar  eptir  hosuna, 
en  dúkinn  í  Komparins,  krossinn  helga  í  Orliens;  spótit  ok  spjóts- 
oddinn  hafði  hann  með  sér  ok  lét  koma  uudir  hjaltit  efra  á  sverði 
sínu,  fyrir  því  kallaði  hann  þat  Giovise  því  at  hann  hafði  gefit  honum, 
því  kalla  allir  riddarar,  er  þeir  eggjast  á,  mungeo}-. 

51.  Nökkurri  stundu  síðar  en  Karlamagnús  konungr  var  heim 
kominn,  lá  hann  í  hvílu  sinni  um  nótt  heima  í  Eiss,  (þá)  kom  Gabriel 
engill  til  hans  ok  bað  hann  bjóða  út  hði  um  alt  land  8itt  at  stefna 
í  Spanialand.  En  Karlamagnús  konungr  gerði  sem  guð  bauð  honum; 
hann  sendi  boð  um  alt  jandit,  ok  lét  svá  við  báast  sem  þeir  skyldi 
í  braut  vera  œ  ok  œ  ok  hafa  með  sér  konur  ok  börn.  Valirnir 
kómu  til  Karlamagnús  konungs  ok  báðu,  at  konur  þeirra  ok  dœtr 
skyldu  heima  vera,  at  eigi  hefði  menn  at  háðungu^  dœtr  þeirra  í 
herinum.  En  Karlapnagnús  konungr  sór  við  skegg  sitt  hvíta,  at  aldri 
lœgi  svá  ríkr  maðr  með  úríks  manns  dóttur,  at  hann  skyldi  eigi 
eiga  hana;  en  ef  sá  újafnaðr  er  á,  at  hann  metr  sik  eigi  verðan  at 
fá  hennar,  þé  skal  ek  dœma  yfir  með  þeim.  Síðan  gaf  hann  þeim 
tveggja  vetra  frest  at  búast  við.  A  þríðja  ári  váru  þeir  búnir  10 
hundruð  þúsunda  riddara,  ok  bað  þá  Karlamagnús  konungr  sína  menn 
hafa  marga  vagna  hlaðna  af  hnotum  ok  af  kornum  at  sá  í  Spania, 
ok  sagði  þat  upp  skyldu  vaxit  áðr  þeir  hyrfi  aptr,  ef  þeir  féngi  eigi 
krístnat  landít.  |)á  fór  Karlamagnús  á  ferð  með  sitt  lið  ok  kom  til 
ár  þeirrar  er  Gerund  heitir,  ok  fundu  þar  hvárki  vað  né  annan 
farkost,  ok  vissu  eigi  hversu  þeir  skyldu  yfir  komast.  J)á  fé\\  Karl^- 

')  allarar  A.     ^)  háðungi  A, 


Cap.   51,  5J.  KARLAMAGNUS  SAGA.  46 

magnús  konungr  tíl  bœnar  ok  bað^  at  guð  skjldi  greiða  för  þeirra 
yflr  ána,  ef  hann  vildi  för  þeirra  í  Jspaniarn.  En  guð  gerði  þá  jar- 
teign  fyrír  Karlamaguús  konung,  at  hind  ein  hvít  óð  yAr  þvera  ána, 
en  þeir  riðu  þar  eptir.  J)á  seTidi  Karlamagnús  konungr  þá  Rollant 
ok  Oliver  fram  fyrír  ok  alla  hinu  beztu  drengi  með  þeim  at  sitja 
um  Nobilis. 

52.  En  er  þeir  kómu  þar,  þá  hafði  Fulr  konungr  skipat  mikit 
lið  atmóti  þeim.  J)á  mœlti  RoUant  við  Oliver:  Vilt  þú  heyra  heimsku, 
félagi,  segir  hann.  OHver  svarar:  Ek  heíi  œrna  heyrða,  eða  hvat 
er  þat?  Rollant  svarar:  Karlamagnús  frœndi  minn,  sagði  hann,  bað 
088  eigi  drepa  Ful  konung^  er  enn  er  lUekinn.  Oliver  svarar :  Undrum 
verði  sá,'  segir  hann,  er  hann  hirðir,  ef  ná  ma  honum.  Síðan  vápn- 
uðust  þeir  ailir  ok  skipuðu  liði  sínu  í  þrjár  fylkingar,  100  þásunda  í 
hverja,  Rollaut  ok  Oliver  váru  í  fjórða  stað.  Fulr  konungr  var  með 
7  þúsundir  riddara,  ok  allir  vel  vápnaðir  ok  skipaðir  í  7  fylkingar. 
RoUant  ok  Oliver  hjuggu  hesta  sína  sporum  ok  hleyptu  fyrstir  fram 
or  fylkingunni  á  mót  Fui  konungi.  En  Fulr  konungr  laust'  í  skjöld 
Olivers  spóti  sínu,  svá  at  fast  var.  En  RoUant  hefndi  hans  vel  ok 
lagði  í  miðjan  skjöid  konungs  spjótinu  í  gegnum  skjöldinn  ok  í  síðu 

9  

honum  ok  bar  harin  af  hestiuum.  I  því  biU  hjó  OUver  til  Ful  kon- 
unga  með  sverði  sínu  í  hnakkann  í  gegnum  hjálminn  ok  höfuðit, 
svá  í  hökunni  nam  staðar.  Síðan  kom  til  alt  Uð  þeirra,  ok  var  drep- 
inn  mikiU  hlutí  af  heiðnum  lýð,  ok  jafnvel  þá  sem  í  borginni  váru, 
ok  tóku  boirgina  ok  gættu  tíl  handa  Karlamagnúsi  konungi.  Síðan 
fóru  þeir  RoUant  ok'  OJiver  ok  alt  Uð  þeirra  ok  þógu  ok  þerðu  allan 
vígvöUinn,  at  'Karlamagnús  konungr  skyldi  eigi  sjá  blóðit  er  hann 
kœmi.  |)á  kom  hann  at  borginni  tekinni  ok  spurði  hvar  Fulr  kon- 
ungr  var.  RoUant  sagði,  at  hann  var  drepinn.  Konungr  varð  reiðr 
ok  laust  glófa  sínum  á  nasar  honum,  svá  at  blœddi,  þvíat  hann 
hafði  boðit  þeim  at  fœra  sér  hann  Ufanda. 

53.  Annan  dag  eptír  fóru  þeir  til  Mongardigborgar  ok  sátu 
um  hana.  £n  er  konungrínn  af  Kordrs  heyrði,  at  Fulr  konungr  var 
drepinn  en  borgin  NobUis  unnin,  ok  keisarinn  af  Rómaborg  fór  at 
þcim  með  her  ok  sat  um  Mougardig,  ok  skipuðust  viÖ  ok  fór  mót 
þeim  með  her  miklum.  En  er  Karlamagnús  konungr  írá  þat,  þá 
bað  hann  lýðinn  höggva  sundr  spjótsköptín  ok  setja  niðr  í  jörðina 
alla  hlutína.  |)á  (gerði)  guð  þá  jartegn,  at  þar  uxu  af  kvistír  ok 
lauf,  ok  varð  þat  at  skógi  sem  áðr  var  vöUr.  Siðan  vápnuðust 
þeir  þar  ok  riðu  at  móti  þeim  ok  drápu  mikiun  Qölda  af  heiðing- 
jum.  En  konungr  flýð^  ^^  borgar  sinnar  Kordu,  en  Karlamagnús 
fór  tíl  Mongardig  ok  tók  borgina.    Síðan  fór  hann  til  Kordu  ok  braut 

0  hlaoat  A. 


46  KARLAMAGNUS  SAGA.  Cap.   64^6. 

borgina  ok  vann  hana  ok  drap  konunginn.  {)aðan  fór  hann  til  borgar 
einnar  á  niiðju  Spanialandi^  hon  heitir  Saraguz.  Konungr  sá  er  nefndr 
Marsilius  er  fyrir  réð  borginni:  hann  sendi  menn  á  fund  Karlamagnús 
keisara,  ok  sagðist  vildu  ganga  undir  kristni  ok  honum  til  handa, 
ef  hann  vill  mik  láta  halda  ríki  mínu.  Karlamagnús  konungr  varð 
feginn  ok  þakkaði  guði,  ok  spnrði  hvern  hann  skyldi  senda  at  reyna 
vilja  hans.  RoUant  bauzt  til  fararinnar.  Konungr  vildi  þat  eigi  ok 
sendi  Basin  ok  Basilium  bróður  hans  þessa  eyrendis.  En  er  þeir 
kómu  á  fund  Marsilii  konungs,  sögðu  þeir  honum  orð  Karlamagnús 
kouungs,  at  haun  skyldi  hafa  laud  sitt,  ef  hann  vildi  kristnast. 
Marsilius  konungr  varð  við  þetta  mjök  reiðr,  ok  lét  taka  þá  b^áða 
brœðr  ok  drepa.    En  Karlamaguiis  konungr  kunni  því  verki  stórilla. 

54.  |>á  kom  maðr  einn  ok  sagði  Karlamagnúsi  konungi  andlát 
Miluns  hertuga  af  Anglers.  En  kouungi  þótti  þat  mikili  skaðí,  ok 
spurði  hverjum  hann  skyldi  gipta  Gelem  systur.sína.  En  Namlun 
réð  honum  at  gipta  hana  Guenelun,  því  at  áðr  hafði  hann  htlu  mist 
kouu  sinnar.  Síðan  fékk  hann  Gelem,  ok  gaf  Karlamagnús  konungr 
honum  jarldóm  í  KorbuiUo.  |>ví  nœst  áttu  þau  son  saman,  er  hét 
Baldvini.  Guenelun  unni  Rollant  sem  syni  sínum,  en  Rollant  unni 
Guenelun  sem  feðr  sínum,  ok  sórust  í  brœðralag.  En  síðan  fundu 
lœrðir  menn  frœndsemi  milli  þeirra  Gueneluns  ok  Gelem  at  Qórða 
manni  hvártveggja,  ok  váru  síðan  skild,  ok  gipti  Karlamagnús  hana 
þá  Eírarði^  hertuga,  ok  áttu  þau  tvá  sonu  Aðalrað  ok  Efrarð.  Eu 
Guenelun  fékk  systur  Efrarðs  hertuga. 

55.  |>essu  nœst  kómu  sendimenn  til  Kariamagnús  konungs  af 
Vallandi,  ok  sögðu  þaðan  mikil  rán  ok  þjófnað.  En  Karlamagnús 
konungr  sendi  heim  Rollant  at  siða  landit.  |>at  haíði  verit  fyrr  þá 
er  Karlamagnús  konungr  haíði  unnit  Trimoniaborg  ok  drepit  Vitakind 
konung,  þá  sendi  hann  rit  til  Danmerkr  á  fund  Jofreys  kouungs,  at 
hann  héldi  af  honum  DaumOrk^  ok  skyldi,  hann  senda  honum  í  gísling 
Oddgeir  son  sinn  ok  Erber  byrla  sinn;  ef  hann  vill  þat  eigi,  þá  verðr- 
hann  þola  her.  |)á  er  Jofrey  heyrði  þetta,  trej^stist  hann  eigi  at  • 
móti  mæla,  ok  sendi  þá  til  Eiss  ok  bað  Karlamagnús  ok  dróttningu, 
at  þau  skyldn  vera  vel  til  þeirra,  ok  þau  játuðu  því  blíðliga. 

56.  Þ^  ^^  RoUant  fór  heim  til  Eiss,  bað  Karlamagnús  konungr 
hann  bera  kveðju  sína  dróttningu  ok  Löðvi  syni  sínum,  ok  vil  ek, 
at  þú  fœrir  mér  Oddgeir  danska  ok  sverð  mín  Kurt  ok  Almaeiam, 
ok  friða  vel  landit.  Guenehm  bað  RoUant  koma  til  heimilis  síns  í 
Kastalandum  ok  bera  kveðju  hans  Geluviz  konu  hans.  RoUant  tók 
leyfi  ok  fór  til  Eiss  ok  friðaði  landit,  ok  bar  dróttningu  kveðju 
Karlamagnús  konungs,  ok  bað  fá  sér  Oddgeir  danska  ok  sverðin  at 

>)  Efreði  A. 


Cap,   S7.  KABLAMAGKUS   SAGA.  47 

fœra  konungi.  Síðan  tók  Rollant  le}  íi  ok  fór  til  Kastalandum.  Honum 
var  þar  vel  fagnat,  ok  fríðaði  þar  sem  houum  var  boðit,  ok  bar 
frúinni  kveðju  Gueneluns.  |>á  er  þau  sátu  bœði  saman  ok  drukku 
Rollant  ok  Geluviz,  þá  sagði  hon  honum,  at  Guenelun  haföi  boðit 
henni,  at  hon  skyldi  honum  vel  fagna:  Nú  vil  ek  senda  til  þín  í 
nótt  eina  mey  vœna,  er  ek  á^  ok  dýrligrar  œttar;  ok  mun  hon  eigi 
fyrr  koma  en  sofnat  er  alt  liðit,  ok  skaltu  eiga  kost  at  leika  við 
hana  slíkt  sem  þú  vilt.  Rollant  svaraði:  |>ess  bið  ek  þik  eigi,  þv'í 
at  ek  hefi  svarit  Adeini  systur  Olivers,  at  ek  skal  enga  konu  eiga 
nema  hana,  ok  ef  guð  viJi,  at  ek  koma  heill  or  Bpania,  þá  skal  ek 
fá  hennar.  En  hon  kvezt  at  vísu  mundu  senda  honum  hana.  Haim 
bað  hana  gera  sem  henni  sýndist.  Eptir  þat  géngu  menn  at  sofa. 
En  RoUant  var  mœddr  ok  sofnaði  þegar.  |)4  er  alJir  menn  váru 
sofnaðir^  þá  stóð  upp  Geluviss  ok  tók  möttuJ  sinn  ok  gékk  tii  hvílu, 
þar  seni  Rollant  svaf  í,  ok  þreifaði  um  fœtr  honum  alt  upp  til  knjá, 
en  hann  hrœrðist  hvergi  við.  Síðan  fór  hon  í  hvíluiia  ok  lagðist 
sem  hon  var  löng  í  hjá  houum^  ok  tók  at  kJappa  honum  ok  kyssa 
hann.  Hann  snerist  til  hennar  ok  átti  lag  við  hana  tysvar.  Hon 
talaði  við  hann  ok  kvezt  mikit  uuna  honum,  ok  skal  ek  gera  alt  þat 
sem  þú  vill.  Honum  þótti  þat  illa,  er  hann  hafði  svarit  Adeini,  ok 
þakkaði  henni  siuu  góðvilja.  Síðan  spurði  hanu  hana,  hvat  hon  hét. 
Hon  sagði,  at  þar  var  Geluviz  kona  Guineluns,  ok  mátt  þii  hafa  af 
mér  þat  alt  er  þú  vill.  Hann  stóð  upp  ok  iðraðist,  er  hann  hal'ði 
svikit  félaga  sinn,  ok  bað  hana  fara  í  brott.  Hann  stóð  upp  snemma 
um  morguninn  ok  fór  í  brott  ok  tók  eigi  leyfi,  ok  fór  til  Orliens 
ok  þaðan  í  Spanialand,  ok  kom  til  Namluns,  ok  sagði  honum  öU 
tíðendi,  ok  svá  þat  er  konan  hafði  svikit  hann.  Namlun  bað  hann' 
leyna  vel  ok  ganga  til  skripta,  ok  sagðist  hami  skyldu  fasta  með 
honum.  RoUant  kvezt  skyldu  segja  honum  sjálfr,  því  at  ek  hét  at 
segja  honum  öU  misverk,  þau  er  ger  vœri  at  heimili  hans,  ok  er 
engi  jafnmikil  sem  þessi  er  ek  ger(ð)a.  Namlun  þótti  þat  iUa.  Siðan 
sagði  RoIIant  Guinelun  einum  saman  allan  atburð.  Guinelun  bað 
hanu  leyna  vel  ok  sagðist  ekki  mundu  honum  fyrir  þetta  reiðr  vera, 
þar  sem  hon  olU  sjálf.  jþaðau  af  gerðist  hugr  hans  iUr  til  RoUants, 
ok  þóttist  aldri  mundu  verða  glaðr,  meðan  hann  Ufði,  fy rir  þá  sví- 
virðing  er  haun  hafði  honum  gerva. 

57.  Eptir  þat  géngu  þeir  Namiuu  ok  Guenelun  til  Karlamagnús 
konungs  ok  sögðu  honum  at  RoUant  ok  Oddgeirr  váru  komnir.  Karl- 
amagnús  bað  ganga  eptir  þeim,  ok  svá  var  gert.  En  er  þeir  kómu 
fyrír  konung,  kvaddu  þeir  hann.  Síðan  spurði  hann  þá  tíðenda. 
{>eir  sögðu  alt  kyrt.  RoUant  sagðist  sýst  hafa  þat  sem  honum  var 
boÖit.     Konungr  þakkaði   honum  þat.     En  er  Karlamagnús  konungr 


48  KARLAMAGKUS  8AGA.  Cap,   S8,  59, 

sat  undir  matborði,  ok  Rollant  á  aðra  hönd  honum  en  Guinelun  á 
aÖra  hönd  honnm ,  f?á  spurði  Karlamagnús  ef  hann  skyldi  dubba 
Oddgeir  til  riddara.  Rollnnt  kvað  þat  vel  fallit,  þvíat  hann  er  bœði 
mikill  ok  sterkr.  J)á  svarar  Guenelun  ok  bað  hann  heldr  uppi  hanga. 
Konuugi  þótti  petta  kynligt,  ok  spurði  hverja  sök  at  hann  hefði  til 
J)e88.  Guenelun  sagði  hann  unna  dróttningu.  Konungr  varð  við  þat 
úglaðr.  En  er  konungr  var  mettr,  J)á  kallaði  hann  Namlun  á  eintal 
ok  sagði  honum  hvat  Guenelun  hafði  mœlt.  |)á  svaraði  Namlun : 
J>i'i  skalt  því  eigi  trúa,  ek  veit  annat  sannara.  Konungr  spurði,  hvat 
þat  væri.  Namlqn  bað  hann  leyna.  Könungr  kvað  engan  vita  skyldu. 
NamUin  mœlti :  Spyr  at  RoUant,  hversu  kona  Gueneluns  herbyrgði 
hann.  Karlamagnús  spurði  Rollant,  en  hann  sagði  honum  hit  sann- 
asta.  Konungr  svaraði?  Menn  veit,  segir  hann,  Guenelun  hatar  RoU- 
ant.  Namlun  mœlti :  Trú  honum  eigi  ok  dubba  danska  mann  til 
riddam.     Konungr  kvað  svá  vera  skjidu. 

58.  Eptir  þat  bað  konungr  fá  sér  brynju  ok  hjáJm  ok  tók 
sverð  sitt  Kurt  ok  gyrði  Oddgeir  með  ok  hengdi  skjöld  á  háls  lion- 
um.  Síðan  bað  hann  fá  sér  hest  nökkurn;  honum  var  fœrðr  hestr 
grár  at  lit,  er  hann  hafði  fengit  f  Spania.  En  er  konungr  sá  þenna 
hest,  þá  mœlti  hann:  |)enna  hest  skal  ek  hafa  sjálfr,  ok  skal  hann 
heita  Tengardus.  f)á  var  fram  leiddr  rauðr  hestr  mikill,  er  átt  hafði 
Fulr  konungr,  ok  gaf  hann  Rollant.  Jnn  þríði  hestr  var  fram  leiddr 
brúnn  at  lit,  mikill  ok  fríðr  brokkari,*  þann-  gaf  hann  Oddgeiri  ok 
laust  hann  hálsslög,*  ok  fékk  hann  síðan  riddaraklœði.^  Turpin  erk- 
ibyskup  bað  Karlamagnús  konung  fá  sér  vápn  at  berjast  mót  heið- 
num  lýð-  Hann  kvezt  þat  gjarna  vildu.  Síðan  fœrði  konungr  hann 
í  brjnju  ok  setti  hjálm  á  höfuð  honum  ok  gyrði  hann  með  Alma- 
ciam  sverði  sínu.    Síðau  var  leiddr  til  hans  hestr  svartr,  er  átt  hafði 

.konungr  af  Kords.  Turpin  erkibyskup  Ijóp  þá  á  bak  hestinum.  En 
Rollant  fékk  honum  spjótit.  Síðan  reið  hann  fyrir  Karlamagnás  kon- 
ung  með  vápn  sín  ok  kvaddi  konung  ok  laut  honum.  En  alHr  Val- 
irnir  œptu  senn  ok  mœltu :  Almáttigan  klerk  eigum  vér  oss.  J)á 
spurði  Rollant  Karlamagnus  konung,  ef  hann  vildi  lofa  honum  at 
dubba  til  riddara  Teorfam  bróður  Geofrey  af  Mundegio.  Karlamagnils 
konungr  svarar:  Góði  systurson,  ger  sem  þér  líkar  bezt.  Síðan  gaf 
Rollaut  Teorfu  hest  sinn  Kastaiein,  sá  var  beztr  í  öllu  Vallandi, 
með  þvílíkum  hætti  gaf  hann  honum  riddaraklœði,  ok  dubbaði  hann 
með  honum  aðra  riddara  19  ok  alla  tiginborna. 

59.  Einn  tíma  þá  er  Karlamagnús  konuugr  sat  í  höll  sinni  ok 
eignarmenn  hans  með  honnm ,  talaði  hann  til  þeirra :  Með  guðs 
miskunn  ok  yðrum  vilja  þá  vil  ek  velja  mér  12  hðs  höfðingja   fyrir 

*)  brockiftfer  Á.    ^)  halsslaugu  A.    *)  R'  A. 


Cap,   59.  KARLAMAGNUS  SAGA.  49 

her  mínum  ok  (til)  framgöngu  öruggrar  móti  heiðingjum.  En  allir  svör- 
uðu  ok  báðu  hann  fyrir  8Já.  J)á  mœlti  konungr:  J)ar  vil  ek  fyrst 
telja  RoUant  frœnda  minn^  annan  Oliver,  þriðja  Turpin  erkibyskup, 
fjórða  Geres,  íimta  Gerin,  sétti  Bæringr,  sjaundi  Hatun,  átti  Samson, 
níundi  Engeler,  tíundi  Jvun,  ellefti  Jforias,  tólfti  VaJter.  {)es8a 
höfðingja  set  ek  til  stjórnar  móti  heiÖnum  lýð  í  þá  minning  sem 
guð  skipaði  12  postulum  sínum  at  pre^i^a  guðs  eyrendi  um  allan 
heim ;  ok  svá  vil  ek ,  at  hverr  yðvarr  styrki  annan  ok  styði  í 
hverigum  háska ,  sem  þér  séð  holdligir  brœðr.  En  þeir  játtuðu  því 
blíðhga.     Lýkst  hér  nú  inn  fyrsti    hlutr  sögu  Kariamagnús  konungs. 


A,\iMR  l'AKTIl  KAKLUIAVMS  SiXil  AF  rRI  OLIF  Ok 
lAJiURES  SVM  HE^.VAK. 


I'agn  þessi'  er  hér  bjrjast  er  eigi  af  lokleyau  J>eirri,  ec 
itiQn  gura  sér  til  gamans,  heldr  er  lion*  sögð  með 
iiinendum,  bciu  slðar'  maii  birtast.  [Fann  þeasft  aögu 
^^^rni  HjarnÍErlingsson  or  Bjarkey*  rilaða  ok  sagða  f  ensku 
f  SkotlandL  þá  er  bttnn  í>at  þar  nni  TetrÍDu  eptir  fráfall 
AK'xaiidrÍkonungs.  En  honungdóminn  cptir  hann  tók  Hat^ét 
dúttir  vii-ðulige  herra  EÍreks  kouungs  f  Norcgi,  eonar  Magnús 
konuugs,  eu  uefnd  Maj^rét  var  diúlturdóttir  Alexaudri.  Var 
fyrír  því  berraBjarni  vcstr  seudr  at  tryggva  ok  staðfesta  rfkit  undir 
jungfrúna.  En  at  mtínnum  [né  þvf  Ijúsarí  ok  mcgi  þvf  meiri  nytsemi 
af  halU  ok  skcmtan,''  þé  !ét  herra  Bjarni  [han(a)  suara*  or  eusku  máli 
f  norrœnu.,  Megu  menn  ok  hér  f  Hnna,  hversu  mikit  skÍIJa^  má  at 
vera  dyggr  ok  staðfastr  til  guðs,  eðr  hverja  ainban  sá  tekr  er  reynist 
[f  svikum*  f  ölJum  greinum,  eðr  hversu  jmt  endist  út  þi'iat  um  stund 
þolist  með  djðfuligri  áeggjan.  Er'  þessi  saga.gör  einkanliga  af  þeirrí 
hœverskustu  f'rú,  er  staðfiistust  helír  verít  í  þann  tfma,  ok  af  þeim 
versts  nfðingi,  er  til  hefir  vcrit  ok  hennar  freistaði  mikiliga,  {^at  f 
tnarga  atburði  greinist  sfðar.  "• 

1.  [Saga  þcssi  byrjast  af  einum  ágœtum  konungi  ok  rfkum, 
cr  Ilugon  er  ncfndr"  ok  þó  öðru  nafni  kallaðr  bertogi  af  þeim  dal 
er  Munou  bét.  Jiessum  konungi  þjíinftðu  margir  rfkir  menn,  jarlar, 
barúuar  ok  riddarar  ok  aðrír  mikils  háttar  menn.  ^essi  konungr 
Hugon  var  vei  krístinn  ok  flestir  hans  menn.      Sá   var  einn   ríddarí 

')  [þesai  þáttr  b.i  denne  Fortælling  findtt  knn  i  Haandskrifume  B  og  b. 
')  sngau  6.  *)  síi^an  b.  ')  [þvf  at  herm  Bjarni  Erliiigsson  or  Bjsrkey 
fHnii  hnna  b.  ')  [mœtti  því  Ijóaara  verða  ok  mpiri  nylB»md  liora  til 
ekenitaDGu-  b.  ')  [eetja  liuna  6.  ')  taal.  b.i  skoli  B.  *)  [svikari  6. 
*)  Var  b.     '°)  Bið&n  6.     ")  [Einn  igeetr  kooungr  er  nefndr  Uugon  t. 


Cap.   Z,  AF  FRb  OLIF  OK  LAKDRB8.  51 

• 

með  konunginum,  er  Milon  er  nefndr  ok  bókin  segir  at  guðs  bann- 
Betning  hafi  fengit  af  prestum  ok  persónum  [ok  öllum  þeim*  er 
krúnur  bera.  |)e88i  konungr  hafði  fullsœlu,  utan  þat  at  hann  var 
eigi  kvángaðr  ok*  engan  erfingja  sér  getit.  I  þenna^  tíma  réð 
fyrir  Frakklandi  virðuligr  herra  Pippin  konungr,  hánn  átti  dóttur 
þá  er  Olif  hét;  hon  var  skrýdd  ok  prýdd  mörgum  góðum  lutum 
einkanliga  tryggleik  ok  þolinmœði  [í  þeim  raunum*  er  hennar  lík- 
ami  þoldi,  sem  síðar  meir  ní^n  birtast  í  sögunni.  Ohf  var  með 
mikilli  tign  upp  fœdd,  svá  sem  til  heyiði.  J)es8Í  ríki  konungr 
Hugon  er  vér  byrjaðum  söguna  af  spurði  til  þessarrar  jungfrúr* 
hinnar  ágœtu  Olif;  því  gerir  hann  sendiboða  til  Pippins  konungs 
þess  erendis  at  biðja  sér  til  handa  jungfrúinnar*  Olif.  Ok  er  þeir 
fram  koma  fyrir  Pippin  konung,  birta,þeir  honum  sín  erendi,  hverjum 
hann  tekr  sœmihga  ok  birtir  sendiboðum,  at  hann  viU  at  Hugou 
konungr  komi  sjálfr.  Fara  sendiboðar  aptr  ok  birta'  þetta  konungi. 
En  hann  b^T  þegar  sína  ferð  meðr  sœmiligu  föruneyti  ok  ríðr  ríku- 
liga  til  Pippins  konungs,  ok  er  honum  þar  fagnat  meðr  allri  tign 
ok  virðing.  Ferr  Hugon  konungr  eigi  fyrr  þaðan®  en  hann  hefir 
festa  jungfrá  OHf  dóttur  Pippins  konungs.  Síðan  ríðr  hertoginn  ok 
býst  við  sínu  brúðkaupi  ok  sparir  þar  til  enga  luti,  þá  sem  hans 
sœmd  var  þá  meiri  en  áðr.  Býðr  hann  nii  til  þessarrar  veizlu  múg 
ok  margmenni  um  alt  sitt  ríki  svá  vítt  sem  þat  var,*  ok  koma  þeir 
menn  allir  sem  boðnir  váru  í  nefndan  tíma. 

2.  Pippin  konungr  af  Frakklandi  ok  hans  ríkismenn'®  koma 
at  ákveðinni  stundu  á  hertogans  garð,  er  þar  í  ferð  jungfrúin  OJif. 
Ríðr  ná  hertoginn  út  í  móti  þeim  með'*  sínum  vildarmönnum,  heilsar 
hann  Pippin  konungi  harðla  heiðarliga'*  ok  þeirri  ágœtu  jungfrú 
Olif,  [er  þcu:  var  þá  komin.*^  Glöddust  allir  góðir  menn,  er  hennar 
andlit**  sá  með  blíðu  yfirliti,  heilsaði  hqn  "öUum  fagrliga  ok  blíðliga 
meðr  kurteisligum  orðum,  ok  því  Jögðu  aJJir'*  menn  guðs  biezan 
á  hana.  Meðr  Pippin  konungi  váru  ok  í  fyJgð'*  margir  aðrir  góðir 
menn,  margir  erkibyskupar  ok  Ijóðbyskupar,*'  jarlar  ok  barúnar. 
Var  þetta  hoffóJk  alt  saman  heiðarJiga**  höndJat  ok  sœmiJiga  sett,  ok 
var  nú  þetta  hit  bezta  bruðkaup  fy rir  aJIra  Juta  sakir.  Engi  maðr 
var  þar  svívirðr  eðr  skemðr,  heldr  váru  þar  aJJir  sœmdír  í'®  stórum 
gjöfum.  Margr  leikari  var  þar  kominn,  ok  þar  mátti  sjá  mörg 
kJœði  gefin,  ok  mai^  dýrr  réttr  kom  þar  inn ,  trönur  ok  elptr  ok 
páfuglar  ok  margar  fagrar  viIJibráðir  aðrar,  fyJgjandi  sœmiligr  drykkr, 

•)  [þeim  öllum  h,  ^)  hafói  tilf.  b.  =»)  þann  b.  ')  \Hlf.  b.  *)  jimgfrá  6. 
•)  jungfrár  b.  ')  segja  b.  »)  brott  6.  »)  er  6.  '•)  menn  b.  »')  öllum 
Ulf.  b.  ")  heidrliga  b.  ")  [mgl.  b.  ")  laa/.  6;  álit  B.  •»)  góðir  tUf.  h, 
'•)  ferð  b.     ")  lýðbyskupar  6.     '■)  méð  6. 


52  KARLAMAGNUS  SAGA  II.  Cap,   8,  4. 

í  stórum  gullkeruin  inn  berandi^  hœverskir  skutilsveinar,  [margar 
tortísar*  ok  önnur  kerti  mátti  þar  sjá.  Ok  er  menn  váru  sem 
glaðastir  ok  á  leið  kveldit,  var  frú  Olif  lil  hvílu  fylgt,  slógu  þá 
ungír  menn  fagra  danza  bœði  í  hallinni  ok  í  svefnhúsinu.  Gékk  þá 
ok  hverr  annarra*  til  síns  herbergis  meðr  mikilli  gleði..  Endaðist 
sjá  veizla  með  mikiili*  prýði,  fór  síðan  hverr  heim  til  síns  garðs, 
skiljandist  meðr  mikilli  vináttu.  Kouungrinn  ok  dróttningin  váru 
litla  hríð  ásamt,  áðr  þau  gátu  sér  ^n,  [ok  er  at  þeim  tíma  kom, 
fœddi  hon  sveinbarn  mikit  ok  frítt.*  Urðu  allir  menn  glaðir  bœði 
innan  hirðar  ok  utan  af  þessum  getnaði,  ok  þessu  nœst  var  sveinn- 
inn  til  kirkju  borinn  ok  skírðr  ok  kallaðr  Landres  at  nafni.  Ok 
er  hann  kom  heim  til  mœðr*  sinnar,  varð  hon  mikiliga  glöð  ok 
mælti :  Landres  son  minn,  segir  hpn,  nú  ertu  kominn  frá  skím  ok 
guði  signaðr,  nú  gef  ek  þér  alla  mína  blezan.  En  þat  þótti  mönn- 
um  gott  þann  tíma  at  gefa  harni  sínu  blezan  til  góðra  luta.  Líða 
nú  svá  íram  nökkur  ár. 

3.  Svá  er  sagt  [eitthvert  sinn,  at  Hugon  konungr  sat  yfir 
borðum  einnhvern  dag,''  talaði  hann^  svá  til  sinna  manna,  er  í  höll- 
inni  váru:  Ek  vildi  fá  einn  þann  mann  í  minni  hirð  at'  út  fœri  í 
dag  í  skóg  at  veiða  mér  eina  hind,  en  utan  alt  kalJs  vil  ek  at  þór 
vitit,  at  sakir  skemtanar  man  ek  fara  sjálfr  í  morgin,  ok  þeir  menn 
með  mér  sem  þat  þykkir  betra  en  at  vera  heima  ok  boga  kunni**' 
benda  ok  örum  skjóta.  Sem  hertoginn  hafði  svá  mœlt,  stóð  upp 
einn  ríkr  riddari,  er  Jngelbert  hét,  hann  var  dróttningar  hinn  œzti 
vörðr  [ok  mœlti":  Herra  konungr,  ef  ek  skal  með  yðr  tíl  skógar 
fara,  hverr  skal  þá  þjóha  minni  frú  dróttningunni  ok  geyma  hennar, 
er  þér  elskit  um  alla  luti  fram.  Konungrinn  mœlti:  Herra  Jngelbert, 
segir  hann,  þú  veizt  at  ek  heíir  einn  stivarð,  er  geymir  allar  mínar 
féhirðslur,  hann  heitir  Milon,  guðs  reiði  haíi  hanu,  segir  bókin,  er 
hann  skal  þjóna  dróttningunni,  hann  hefir  ek  jafnan  reynt  at  dygg- 
um  dreng,  segir  konungr.  En  um  morgininn  þegar  er  Ijóst  var, 
'y^^g^st  aUir  riddarar  ok  sveinar  tiJ  þessa  leiks  í  konungsins  skóg 
til  hans  tigins  veiðiskapar,  ok  svá  görsaniliga  fór  nú  allr  lýðr  í 
brott,  at  engi  maðr  dvaldist  eptir  heima  at  þjóna  dróttningu  utan 
einn  Milon  svikari. 

4.  En  svá  sem  konungrinn  var  brott  farinn,  verðr  hér  sem  víðar,^* 
at  ilh*  eldr  ok  vándr  reykr  má  eigi  svá  lengi  [hirðast  inni,**  at  eigi 
birtist   [nökkut   út   af^*  um   síðir.      Svá   var  ok    þessum   vándum" 

')  tilf,  b.  *)  [marga  tortísa  6.  *)  maðr  6.  *)  allskonar  h.  *)  [var 
hann  bœdi  mikill  ok  fríór  b.  •)  móður  b.  ')  [at  einhvem  dag  er 
Hugon  konungr  sat  yfir  borðum  6.  ®)  tilf.  b.  »)  er  6.  »•)  kunnu  b. 
")  [Hlf  b.     ")  víða  b.     •»)  [kynast  b.     ")  [hann  6.     '»)  vánda  b. 


Cap,   4.  AF  FBU  OLIF  OK  LAÍ«)RE8.  58 

svikara  Milon,  er  hugsaði  um  þessa  stund   at  hann  féngi  sínum  vél- 
um  fram  koniit.      En  guð  er  aldri  fyrirlœtr  sína  menn,  geymdi  [ok 
varðveitti^  þessa  hina  góðu  dróttning  frá  allri  veraldligri  skömm  þeirri 
sem    sjá   hinu   vándi   níÖingr    vildi   gört   hafa.      Milon   hitnar   nú   af 
sinni  illsku  ok  gengr  til  þess  herbergis  er  dróttning  var  inni^  ok  er 
haon   finur  dróttuingina ,  mýktist^  hann   í   knjánum  ok  beygði  þau,* 
eu  hjartat  olt  vilinn  [var  upp  yfir*  fult*  undirhyggju.     Hann  heiJsar 
upp  á  dróttninguna  með  þessum  orðum  :    Sitit    heilar,  mín  frú  Olif, 
tryggust  allra  kvenna   ok   hin    fegrsta  er  nökkurn   tíma  var  fœdd  af 
holdi  ok  blóði.      Lengi    hefir   ek   yðr  þjónat  ok  mikils  hafi  þér  mik 
metit,  eu  ek  man  yðr*  eigi  .svá  lengr  þjóna,  þó  at  þat  vildi  yðvarr 
húsbóndi,  er  uú  er  gamall  riddari,  svá  at  hann  má  yðr  ekki  gleðja 
hvárki  nœtr  né  duga.     En  þér  sjáit,    at  ek  er  ungr  ok  listugr  ridd- 
ari,  ok  þér  erut  [ungar,  frii  mín,'  mikil   gleði   vœri  okkr   saman    at 
búa^  ^skulu  þér  ok  vita,   at  ek  hefi  undir  minni  hendi  15*  riddara, 
ok  svá  mikit  gull  ok  silfr   á   ek   í    mínum    fjárhirðslum,**'  at  ek  má 
eigi  vita  marka  tal.      J)essa  alla   hluti  vil  ck  yðr  gefa,  [þar  tiP*  at 
þér  séð    mín  unnosta*^  ieyniliga.      Heyrit    nú    andsvör    dróttningar: 
Hvárt   ertu    Milon    œrr   orðinn    eðr   kantu    ekki   gott  hugsa?      Jesus 
Kristr  Maríu  son  gefi,    at   ek  heyrði  slík  orð  aldri  af  þínum  munni, 
ok   þát  skal   guð  vita,    at    í'^    dag   skaltu   hengd^  vera   fyrir   mínu 
garðshliði.      Ok  enn  mœlti  hon :    Dróttinn    Jesu  Kriste,    þú  veizt  at 
ek  hefi'*  meira  guU  ok  silfr  en  ek  megi   á  [vág  fœra,^*  hví  skylda 
ek   svikja  minn    kæra   unnusta   hertoga   Hugon    við   verra   mann  en 
haun  er,  ok  aldri  man  hann  slíkr  verða  sem  sjá  illi  þrjótr.      Ok  er 
MiloD  trúðr  heyrði  þvílík  orð  dróttningar,    gékk    hann  brott  sueyptr 
ok  svívirðr,  sem  verðugt  var,    heim    til   síns  herbergis.      Hann  lauk 
upp  einni  kistu  sinni,    þeirri   sem    í   var  gull  ok  gersemar,  hann  tók 
trpp   eitt   mösurker  fagrt   meðr   loki.      I   þetta    ker   lét   hann    koma 
[þess   háttar**   drykk   er  kalla   má   iilyfjan,    ok   er   hann   hafði   um 
þenua   drykk   búit,    sem    honum   líkaði,   gengr   hann   þegar   aptr   til 
dróttniugar   ok    fellr  á   kné   fyrir  hana  ok  hvíslaði  með^'  hana  mcð 
sömum  orðum    sem    fyrr  hafði  hann  niœit.      En   hon    frúin    nú    sem 
áðr  snubbaði  hann    af  sinni  vándri  eptirleitni.*®     Hann  umvendi  þá 
sinni  tölu  ok  mælti :  Mín  sœta  frú,  ek  biðr  yðr  fyrir  guðs  sakir,  at 
þau  fólskuorð  er  ek  talaði    til  yðvar   áðan  fyrirgeti  þér,    því  at  svá 
má  ek  þrífast,    at   ek   görða   þat   eigi   fyrir   öðru    en   at  reyna  yðra 
[staðfasta  elsku.**     Ok  er  dróttning  Olif  heyrði  þessi  hans  orð,  þé 

')  [svá  6.  ')  mýkist  6.  ')  saal.  6;  þær  B,  *)  fyfir  uppi  var  6.  *)  með 
tilf.  6.  •)  þér  b.  ')  [ung  frú  b.  «)  þat  Mf.  b.  «)  1500  6.  ••)  iaal.  6; 
hirzskum  B.  ")  ftil  þees  b.  ")  unuasta  6.  ")  þenna  b.  **)  h  b.  '*)  taal.  b ; 
Ipið  koma  B.     "^)  [þaim  6.    ")  vid  b.     •»)  eptirleitan  b.     '»)  [staðfesti  b. 


&4  KARLAMAOinJS  SAOA  U.  Cap.   4, 

hló  hon  ok  mœlti:  Milon,  segir  hon,  ef  þu  görðir  þat  fyrir  ekki 
annat  en  at  freista  mín  með  skemtan,  þá  vil  ek  blíðliga  fyrirgefa 
þér.  Ok  er  þessi  vánái  falsari  heyrði  þessi  orð  dróttningar  neytti 
hann^  í  huganum  sinnar  illsku,  ok  mœlti:  Nú  hafi  þér,  mín  frú, 
fyrirgeftt  mér  þessi  fólðkuorð,  ok  af  því  biðr  ek  yðr,  at  þér  sýnit 
mér  yðvart  lítilœti  ok  drekkit  meðr  mér  af  þessu  keri,  ok*  þá  veit 
ek,  at  þér  vilit  eigi  hrópa  mér^  fy rir  konunginum,  er  bœði  er  hœv- 
erskr  ok  mikils  háttar.  Dróttningin  svarar:  Vit  þat  Milon,  segir 
hon,  at  ek  kann  enga  pretta,*  ok  því  vil  ek  gjarna  drekka  með  þér 
af  þessu  keri,  tll  þess  at  þú  heptir  þik  at  tala  slíka  íólsku  með^ 
mik  optar.  Milon  mælti :  Drekkit  nú  hálft  til  mín^  fiú^  en  ek  man 
síðar  drekka  okkr  til  sátta.  Dróttningin  bað  hanu  fyrri  drekka. 
Ok  þá  tók  MiJon  kerit,  lypti  sér  til  mnnns  ok  lét  sem  hann  vildi 
drekka,  ok  kom  honum  þó  ekki  innan  tanna  þat  er  í  var.  Hann 
fœr  dróttningu  kerit  ok  biðr  hana  drekka,  sagðist  nú  hálft  hafa 
-  drukkit.  Dróttning  tók  með  keriml  báðuni  höndum ,  en*  ekki  var  » 
hugsandi  nema  gott,  .setr  á  munn  sér  ok  drekkr  af.'  Ok  [sem  hon 
hefir  af  drukkit,**  feJlr  á  hana  dauðasvefn  svá  harðr*  ok  þungr,  at 
hon  vissi  ekki  til  sín,  ok  engan  sinn  lim  mátti  hon  hrœra.  Síðan 
tekr  Milon  dróttningu  ok  fœrir  hana  af  öllum  klæðum,  ok  svá  var 
hon  nökt  sem  móðir  bar  hana  í  heim.  Ok  eptir  þat  tekr  hann 
hana  upp  í  fang  sér  ok  berr  hana  í  þat  svefnherbergi,  sem  kou- 
ungssœngin  var.  Sú  sœng  var  með  ríkum  klœðum  biiin,  svá  sem 
tíl  heyrði  þeim  fagra  ifkama  er  Olif  bar*°  ok  nú  vildi  svikarinn 
svívirða.*^  En  sakir  guðs  gæzlu  þá  kom  hann  því  eigi  fram  nú 
heldr  en  fyrr,  ok  af  þessu  öllu  saman  fékk'*  sá  vándr*^  truðr  bœði 
skömm  ok  harm.  Hann  gengr  nú  ofan  af  herbergi  ok  út  í  kaup- 
staðiun  ok  mœtir  þar  einum  fátœkum  manni  þeim  er  eigi  var  fagr 
yfirlits,  sakir  þess  at  hann  var  allr  kolblár  á  sinn  líkama.  Milon 
mœlti  til  hans  r  J)ú  fátœki  sveinn,  segir  han,  gakk  með  mér,  ok 
gef  ek  þér  ríka  amban,  svá  fagrt  rautt  gull  sem  legit  hetir  bezt  í 
konungs  féhirðslu,  ok  hér  með  fegrstu  frú  þér  til  unnostu  er  nökk- 
urn  tíma  var  fœdd.  J)á  svarar  sjá  bláleiti  mann,'*  er  engi  lutr  var 
hvítr  á  utan  tenn  ok  augu :  £f  nökkurir  dugandi  manna  synir  líta 
mik  hafa  gull  mikit,  þá  láta  þeir  mik  skjótt  moldu  ausa;'^  cru  nú 
ok  meir  en  7  dagar  liðnir  síðan  ek  kendi^*  mat  eðr  drykk,  ok 
Ijilfarí  er  mér  nú  ein  fylli'''  matar  ok  drykkjar,  en  nökkut*®  gull 
eðr  kona.     Milon  tekr'^  nú  þenna  blámann  meðr  sér  til  síns  kastala, 

')  þegar  Hlf.  h,  »)  því  at  6.  «)  mik  b.  *)  prettu  6.  *)  vid  b.  «)  er  b. 
')  alt  tUf.  b.  •)  [eptir  þat  6.  »)  fastr  b.  '•)  hafdi  6.  ")  enn  sviviróa 
hana  b.  ")  $aaL  b\  gekk  B.  ")  vándi  6.  '«)  maðr  b.  '*)  hul 
inn  b.     •*)  á  tilf.  b.     ")  fyUr  b.     •*)  mikit  6.     '")  leiðir  6, 


Cap,   5,  AF  FRU  OLIF  OK  LANDBES.  ^55 

gefr  honum  síðan  þann  sœtasta  mat,  er  hann  mátti  fá.  Síðan  tekr 
Milon  þat  sama  ker,  er  dróttningin  haíði  áðr  af  drukkit^  ok  með 
þvflíkum  drvkk  íveranda,  ok  gékk  tiJ  blámannsins  ok  mœlti  þess- 
um  orðum :  Fátœki  sveinn,  ver  heill.  af  [þessu  keri  drekk*  ek  hálft 
til  þín.  Blámaðr  svarar:  Guð  þakki  yðr  herra,  at^  þér  virðizt  at 
drekka  til  mín  fátœks  sveins.  Milon  setr  nú  kerit  á  munn  sér  ok 
lœtr  sem  hann  [drykki  fyrri,^  fær  síðan  blámanninum,  [ok  hann  við- 
takandi  kerinu  sínum  svörtum  höuduni*  setr  síðan  á  munn  sér  ok 
drekkr  alt  af,  því  at  hann  var  sárHga  þyrstr  ok  drakk  því  svá 
mikit.  Ok  er  kerit  var  frá  munninum,  féll  þá  þegar  á  hann  dauða- 
svefn,  svá  at  hann*  vissi  engan  hit  til  sín,  ok  eigi  [mátti  hann*  þaðan 
ganga  né  upp  rísa.  Milon  lætr  eigi  minka  sína  illsku  ok  údáðir,  tekr 
hann  nú  blámanninn  ok  flettir  hann  klœðum ,  ok  svá  var  hann  nöktr' 
sem  móðir  bar  hann.®  Ok  siðan  tekr  hann  þenna  aumliga  mann  ok 
berr  hann  í  þat  herbergi  sem  dróttningin  svaf  í,  ok  leggr  þenna 
blámann  upp  í  sœngina  hjá  dróttningu,  ok  tekr  hans  svörtu  hendr 
.ok  leggr  um  hinn  hvíta  hólír  fráinnar,  hann  tekr  ok  hinar*  hvítu 
hendr  frúinnar  ok  leggr  uni  hinn  svarta  háls  blámannsins.  Látum 
þau  nú  þar  liggja  bæði  sem  dauð,  en  tölum  nökkut  ura  Hugon 
konung. 

5.  Konungrinn  kemr  nú  heim  farandi*"  til  staðarins  ok**  til 
sinna  herbergja  [berandi  mikinn*^  prís,  lœtr  nú  frambera  fyrir  sínar 
hallardyrr  allskyns  dýr,  er  hann  heflr  tekit'.^^  EÍn  þat  váru  þar  lög 
í  landi,  er  enn  vilja  halda  ríkir  menn  [sumir  ok  fátœkir,^*  at  ef 
einn  riddari  kemr  heim  nieð  nökkurn  veiðiskap,  þann  er  hann  hefir 
veitt,  skyldi  hans  unnusta  vera  fyrir  houum  ok  taka  við  hans  örum 
ok  boga ;  en  ef  hann  kœmi  or  annarri  herferð ,  þá  skyldi  hon  taka 
með^^hans  spjóti  ok  skildi.  Nú  niissir  konungrinn  sinnar  frú  Olif,  þvíat 
hon  var  vön  at  mœta  honum  jafnan,  er  hann  kom  heim.  J)á  mœlti  kon- 
ungrinn  Hugon :  Hvar  er  Olif  mín  sœta  frú,  hví  kcmr  hon  eigi  inn  í 
höUina  milhim  annarra  manna  at  fagna  várri  tilkvániu.^*  {)á  svarar 
Milon:  [Gangit  til  herra  ok  takit  handlaugok*' síðan  til  borös;  þá  er 
tími  at  ganga  til  dróttningar ,  er  þér  erut  mettir.  Konungrinn  tók  þegar 
handJaugar,  ok  sté*®  iindir  borð  ok  allir  hans  menn.  Ok  af  fyrsta  rétt 
er  konungrinn  kennir  af  mat,  þá  gleymdi  hann  alJri  ást  viÖ  dróttning- 
una,  ok  [flestir  menn  gleymdu  elsku  með  hana,'®  þeir  sem  í  höll- 
inni  sátu.      Ok  er  konungrinn    var   mjök  svá  mettr,  þá  mœJti  hann, 

')  \$an1.  6;  þessum  drj'kk  B.  ^)  er  b.  ^)  fdrekki  6.  *)  [hann  tekr  vió 
kerinii  ok  6.  *)  {Hlf.  b.  «)  [«//".  b.  ')  naktr  b.  «)  í  beim  tilf.  b. 
»)  $aal  6;  þær  B.  '«)  mgl.  b.  ")  gékk  txlf.  b.  ")  fmoð  miklum  6. 
•*)  veitt  b.  •*)  imijl.  b.  '*)  vió  6.  '«)  komu  b.  '^)  [Takit  liandlaugar, 
herra,  ok  farit  6.     "*)  $aal.  b\  svá  B.      "*)  [svá  flestir  menn  aórir  6. 


56  KABLAHAGNUS   SAGA  U.  Cop*   ^* 

8vá  at  allir  heyrðu :  Hvar  er  Olif  dróttning  mín ,  hví  kemr  hon 
eigi*  til  vár,  eðr  er  hon  víndrukkin  eðr  virkir  hana  í  höfuð,  eðr 
leikr  hon  við  Landres  son  minn,  svá  at  hon  má  eigi  fjrir  því  af 
sínu  herbergi  ganga.  Milon  mælti :  Eigi  er  hon  víndrukkiu,  ok  eigi 
virkir  hana  í  höfuð  ok  eigi  leikr  hon  við  Landres  son  þinn,  svá  at  eigi 
megi  hon  fyrir  því  til  yðvar  ganga,  en  Jesus  Kristr  Maríu  son  veit,  at  hon 
heíir^  aunan  brúðguma  en  yðr.  Eu^  éf  þér  trúit  mér  eigi,  þá  komit  til 
ok  sjáit.  Milon,  segir  konungrinn,  má*  ek  trúa  þér  af  þessarri  sögn, 
er  þú  segir  mér?  ok  þat  veit  guð,  ef  þú  lýgr  þetta,  at  ek  skal  láta 
hengja  þik  við  hit  hœsta  tré.  Ok  þegar  í  stað  skýtr  konungrinn 
fram  borðinu  frá  sér  svá  hart,  at  öU  kerin  ok  silfrdiskarnir  hrutu  á 
gólíit  fram.  Hann  tekr  sitt  hit  bitra  sverð  sér  í  hönd,  ok  gengr 
með  honum  bannsettr- Milon  hinn  beinasta  veg  til  þess  herbergis  er 
dróttningin  svaf  í.  Ok  er  þeir  koma  fyrir  sœngina,  Ijpti  Milon'upp 
silki  er  la  yíir  andliti  dróttningar  ok  mœlti :  Sé  nú  herra,  hversu 
þau  hggja  hér  ok  sofa.  Ok  er  konungrinn  sá  þat,  mœlti  hannf 
Hér  er  undarliga  helmingat  af  þessum  Ijóta  blámanni  ok  þessi  fögru 
frú  er  hér  liggja,  ok  ekki  trueg*  at  þessi  blámaðr  hafi  löngu  komit 
til  hennar  sœngr.  Milon  svarar:  Herra,  segir  hann,  haun  hefir  opt 
til  hennar  sœngr  komit,  en  eigi  þorða  ek  fyrr  at  segja  en  þér  sjálfir 
mœttit  sjá,  því  at  ek  hugði  yðr  eigi  mundu  elligar  trúa  mér  utan 
þér  sœit.  Konungrinn  mœlti:  Hví  munu  þau  svá  fast  sofa,  at  þau 
kunnu  ekki  vakna?  Herra,  segir  Milon :  Arla  váru  þau  uppi  ok 
géngu  út  at  skemta  sér,  þá  tóku  þau  soppu  af  víni  ok  síðan  géngu 
þau  til  sœngr  ok  skemtaðu  sér,  því  at  þau  hugðu  yðra  heimkvámu 
eigi*  svá  skjóta.  vera.'  Olif,  segir  konungrinn,  mikit®  hefir  ek  þik 
elskat,  en  illa  hefir  þií  þat  launat  mér,  en  þó  skal  ek  eigi  í  dag 
þinn  banamaðr  verða.  Milon,  segir  konungrinn,  tak  nú  þessa  hvítu 
handleggi  ok  legg  frá  þessum  svarta  hálsi,  því  at  nú  í  stað  skal  ek 
höggva*  þetta  svarta  höfuð.  Milon  görði  svá.  En  konungrinn  hóf 
U|>p  sitt  hit  bitra  sverð  ok  hjó  höfuð  af  blámanninum  ^  ok  er  blóðit 
út  springr  af  sviranum,  sér  konungrinn  af  hverjum  blóðdropa  tendrast 
vaxkerti  brennanda.*®  Ok  þá  mœlti  konungrinn:  J)at  veit  guð, 
Milon,  segir  hann,  at  þú  hefir  látit  mik  gera  hann  helgan  af  röngu. 
Nei,  þat  veit  guð,  segir  Milon,  hann  er  eigi  heilagr  maör,  heldr  er 
hon  svá  mikil  görningakona,  at  [grjótít  fljóti  en  Qaðrar  sökkvi"  til 
grunna.  Ok  af  því,  herra,  at  yðvart  sverð  er  út  dregit,  höggit  af 
henni  sem  fyrst  höfuðit.     Eigi  skal  svá  vera,  segir  konjingrinn. 

•)  inn  tilf.  b.  2)  sér  tilf.  b.  «)  Ok  b.  *)  man  b.  *)  trúir  ek  b.  «)  mundu 
tilf.  6.  ')  verða  b.  •)  nijök  b,  »)  af  slá  6.  •")  Ijómanda  6.  ")  [íon 
má  láta  grjótit  fljóta  en  Qaðrar  sökkva  6. 


Cap.    ð,  AF  FBU  OLIF  OK  LANDRES.  57 

6.  Nú  viðr  þe88i  orð  svikaran8  vaknar  frúin  Olif  viðr,  þrjá 
illa  atburði  sjándi  ok  hina  verstu  er  vera  máttu:  [þat  hit^  fyrsta, 
at  hon  8á  sín  sœngrklæði  öll  af  blóði  roðin;  [þat  annat,*  at  hon 
sá  blámanninn  liggja  dauðan  í  sinni  sœng  ok  afhöfðaðan  meðr 
IftíUi  prýði ;  [þat  þriðja,^  at  hon  sá  sinn  herra  ok  húsbónda  'standa 
yfir  sér  meðr  brugðnu  sverði  ok  búinn  at  höggva  hana;  eðr  hverr 
mœtti  'hann  um  þat  ávíta?  En  nú  munu  þér  heyra  orð  dróttningar 
hin  fyrstu  er  hon  vaknaði:  Kristr  Jesus  blezi  oss  ok  hjálpi!  eðr 
hvf  er  þessi  blámaðr  hér  í  minni  sœng?  J)at  veit  guð,  segir  Milon, 
vánd  púta,  at  þessi  er  þinn  brúðgumi,  ok  þú  hefir  langan  tfma  minn 
herra  konunginn  svikit.  Dróttningin  svarar:  f>at  veit  guð  herra 
himinríkis,*  fyrir  hverjum  ekki  leynist,  at  þú  segir  á  mik  mikinn 
hégóma.  Eru  hér  ok  selt  lög  í  landi ,  at  konur  skulu  til  skírslu 
ganga  ok  undanfœrslu^  ef  á  þœr  verðr  logit.  Herra  konungr,  segir 
hon,  ek  man  gera  þá  undanfœrslu ,  [at  Milon  hefir  logit  á  mik : 
látít*  gera  mikit  bál  ok  heitt  af  kopar  þeim  heitasta  sem  verit  hefir, 
en  ek  skal  vera  nökkvið  sem  móðir  bar  mik  í  heim ;  látit  mik  sitja 
þat  bál,  svá  djúpt  at  taki  undir  höku  mér,  ok  eigi  fyrri  þaðan 
ganga  en  sá  málmr  er  kaldr  allt*  um  mik.  Nú  ef  ek  komumst  or 
því  báli  úbrend  ok  minn  líkami''  iiskemdr,  þá  megi  þér  sjá,  herra,  at 
logit  er  á  mik  ok  ek  er  trygg  kona.  Konungrinn  var  optast  vanr 
at  játta  því  sem  íJróttning  bað ,  en  þetta  vildi  hann  þó  með  engu 
móti  göra  eptir  vilja  hennar  sakir  hins  vánda  Milons.  Ok  er  dróttn- 
ing  sá,  at  hon  kom  éi^i  þessu  fram,  mœlti  hon :  Herra  minn,  segir 
hon,  nú  hefir  ek  boðit  eina  undanfœrslu,  ok  þér  vilit  hana  eigi  taka, 
en  nú  vil  ek  aðra  bjóða.  Yðrír  hallarturnar  eru  mjök  háfir,  látít 
þagat  bera  eina  digi-a  valslöngu,  en  út  á  völlinn  í  frá  látit  setja  niðr 
sem  þykkvast  sverð  ok  spjót,  ok  horfi  upp  oddarnir;  síðan  látit 
kasta  mér  niðr®  af  þessum  turn  á  þann  sama  völl  yfir  þau  sverð 
ok  spjót.  Má  ek  svá  fara  á  grasit,  at  mik  saki  ekki  ok  minn  [lík 
ama  þessi  vápn,  ok  rísa  ek  heil  upp,*  þá  megi  þér  sjá,  herra  minn 
at  ek  er  trygg  kona  ok  á  mik  er  logit.  Ok  enn  fór  svá  at  kon 
ungr  vill  með  engu  mótí  sakir  hins  vánda  Milons,  er  hann  aftaldi 
Ok  er  dróttning  sá  þetta,  vildi  hon  [með  engu  mótí^°  upp  gefast 
Hon  mœlir:  Herra  konungr,  segir  hon,  nú  hefir  ek  tvennar  undan 
fœrslur  boðit,  ok  viH  þér  hváriga  taka,  en  nú  býð  ck  yðr  hina 
þriðju,  þá  at**  engri  hœverskri  konu  var  nökkurn  tíma  boðin  at 
gera  þvílíka.     Látít  taka  bát  einn  góðan  ok  fáit  þar  menn  til,  kastít  ' 

')  [þann  hinn  b.  ^)  [þann  annan  b.  ')  [ok  hinn  þriðja  b.  ^)  himna- 
ríkÍB  6.  *)  [fyrir  þat  er  Milon  hefir  logit  á  mik,  at  þér  látit  b, 
•)  aUr  b,  ')  sé  tilf.  b.  »)  út  b.  »)  [líkamr  sé  heill  b.  ")  [þó  eigi  6. 
»•)  er  6. 


{!£  KABLAMAaKUS  BABA  U,  Cap,    7. 

mér  á  þenna  bát  ok  látit  róa  með  mik  langt  á  haf  út,  svá  at  hvergi 
megi  til  landa^  sjá.  Síðau  sé  mér  kastat  í  þann  salta  sj^,  en  þeir 
röi  aptr  til  lands  frá  mér  á  þeim  sama  báti.  Ok  ef  ek  má  heil  til 
lands  komast  or  þessu  hafi  utan  nökkurs  farkostar^  þá  megi  þér  sjá 
fjrir  guðs  miökunn ,  at  ek  hefi  yðr  trúliga  elskat  ok  Milon  hefir 
á  mik  logit  sem  leiðr  svikarí.  Konungrlnn  vildi  þetta  með-  engu 
móíi  heyra,  at  hon  vœri  trygg.  J)á  mœlti  hinn  illi  Milon:  Hlýðit 
ekki  á,  herra,*  at  hon  geri  slíka  undanfœrslu ;  ek  vil  segja  yðr,  at 
hon  er  hin  mesta  görningakona ,  svá  at  hon  ílýgr  í  lopti  utan 
nökkurra  fjaðra,  ok  þó  með  engri  dvöl  at  fam  svá  skjótt*  sem  [hon 
vilL*  J>á  hljóp  upp  einn  riddari  sem  hét  Engilbert  af  Dynhart,  hann 
var  dróttningarinnar  hinn  œzti  vörðr;  hann  slœr  Milon  fiilan  níðing 
við  augat  svá  hart,  at  hann  féll  [á  miðjan  eldinn,*  ok  var  því  verr 
at  hann  komst  upp ,  ok  mœlti :  pú  vándr  níðingr,  segir  hann,  þú 
lýgr  á  mína  frú  sem  leiðr  háls,  hon  er  eigi  görningakona ,  sem  þú 
segir,  ok  þar  til  býðr  ek  mik  at  gera  þessa  undanfœrshi  fyrir  mína 
frú®  nii  í  stað.  Milon,  segir  Jngelbert,  [gakk  uú  beint  ok'  bú  þik 
sem  bezt  með  járni  ok  stáli  ok  öllum  hinuni  beztum  herklœðum, 
stíg  upp  á  þinn  bezta  hest,  at  pvi  djarfligar  megir  þú  at  ríða.**  En 
ek  skal  koma  þar  í  móti  á  einum  múl  utan  allra  herklœðá,  ok  vil 
ek  hvárki  hafa  hosur  né^  skúa,  ok  er  þat  þó  hugkvœmligt  einum 
riddara.  Ek  vil  ok  á  minum  líkama  ekki  hafa  nema  skyrtu  ok 
brœkr,  ok  eigi  húfu  é  höfði  nema  með  lausu  hári.  Ek  skal  engan 
lut  í  hendi  hafa  utan  einusaman  [vaxinn  teinvönd***  af  viði.  Ok  ef 
mit^^  komum  saman  ok  má  ek  feila  þik  af  þínum  hesli,  svá  at 
minn  herra  ok  hans  riddarar  megi  þat  sjá,  þá  má  hverr  maðr  þat 
vita,  at  mín  frú  er  frjáls  af  þessarri  lygi.  Ok  er  konungrinn  heyrði 
þetta,  ma*lti  haun :  jþenna  leik  vil  ek  sjá,  ok  skulu  þit  reyna. 

7.  Nú  fara  þessir  tveir  riddarar  ok  búa  sína  burtreið  eptir 
því  sem  áðr  var  fyrir  sagt.  Ok  er  þeir  konia  út  á  völlinn  undir 
kastalann,  ríðr  Hugou  konungr  út  til  þeirra  ok  hans  riddarar,  en 
annat  fólk  gengr  i  turna  ok  í  vígskörð  at  sjá  þessa  atreiö.  Milon 
[hyggst  nú  skjótt  munu^*  sinn  vilja  gera  ok  setr  fast  spora  [at  hest- 
inum^^  ok  ríðr  fram  sem  harðligast,  en  herra  Jngelbert  [móti  stað- 
fastliga'*  á  guð  trúandi.  Ok  svá  varÖ  hér  sem  í  ölhim^*  stöðum, 
at  sá  sém  á  guð  trúir'*  örugghga  ok  réft  fær  jafnan  sigr;  því  at  í 
fyrstu  samkvámu  er  þessir  riddarar  kómu  saman,  görði  guð  svá 
[meÖ  sinni^''  miskunn,  at  Milon  varð  at  steypast  til  jarðar  af  síuuni 

»)  landö  6.  ^)  þetta  h.  »)  snart  b.  *)  taal.  b ;  ek  vil  B.  *)  [vió  6.  ^)  ok 
tilf.  6.  ')  [^ngl.  b.  »)  ráóa  b.  »)  taal.  b;  ok  B.  '»  [teinvöiid  vax- 
inn  6.  ")  vid  b,  'O  [hyggr  nú  skjótt  6.  •*)  [hesti  sínum  b.  '*)  [ríðr 
etöóugliga  6.     '*)  öðrum  b.     '*)  treystir  6.     '")  [mikla  b. 


Cap,    T,  AF  FEU  OLIF  OK  LAKDBES.  69 

hestí,  sneyptr  ok  svívirðr  af  öllum  mönnum.  Ok  er  hann  stóð  upp, 
gékk  hann  [til  konungs^  ok  mœlti  til  huus :  Herra,  segir  hann,  nú 
megi  þér  sjá  þat  er  ek  sagÖa  yir,  hversu  mikil  görningakona  hon 
er,  þar  sem  ek  gat  eigi  einn  tíjna  mfnu  sverði  út  brugðit  at  höggva 
þenna  níðing,  ok  varð  ek  niðr  falla  á  jörð ,  þar  sem  ek  hefig^  opt 
mik  reynt  millum  röskra  riddara  ok  sigr  haft^  sem  þér  hafít  optliga 
sét  ok  sögn  [haft  til.^  Svá  getr  sjá  hinn  vándi  uíðingr  af  talt  fyrir 
konunginum  [meðr  svikum  þeiui  sem  hann  hafði  áðr^*  gört,  at  þenna 
góÖa  riddaraJngelbert[gerirhanu^iitlægjan  ok  fyrirbauð  honum  atkoma 
í  augsýn  sér.  Kú  lætr  konungr  til  sín  kalla  hiua  beztu  menn  er  þá 
váru  í  staðnum,  ok  biðr  þá  alla  um  dœma,  hvern  dauða  drótt- 
ningin  skyldi  hafa,®  því  at  konungriun  vill  þat  alt  fyrir  satt  liafa 
er  bannsettr  Milon  hafði  sagt.  Ok  sakir  hrœzlu'  við  konunginn  þorði 
engi  annat  dœma  né  mæla  [eu  hann  vildi^^  báðu  nú  sumir  brenua  hana 
á  báli,  sumir  hálshöggva,  sumir  báðu  draga  hana  kvika  sundr ;  sitt  lagðí 
hverr  til,  en  fáir  gott.  |>á  stóð  upp  hinn  iUi  Milou,  er  guð  gefi 
bœði*  skömm  ok  svívirðing,  ok  mœlti  svá :  Kngan  þcnna  dóm  skal 
hon  hafa,  er  þér  hafit  nú  nefut,  heldr  biðr  ek,  kouungr,  at  þér  látit 
gera  steinhús  eitt  með  [lími 'ok  grjóti,'*^  svá  rúmt  ok  mikit  ok  hátt, 
at  hon  megi  vel  bœði  sitja  ok  standa ,  lát^*  hana  síðan  þar  í,  ok 
leiðum**  Bvá  öðrum  frúm  at  svíkja  sína  herra.  |>á  stóð  upp  einn 
riddari  konungsins,  sá  er  Arueis  hét,  hanu  var  vitr'^  ok  hraustr  til 
allra  luta,  hann  mælti  til  kouuugs :  Ek  er  skyldugr,  herra  ^  at  ráða 
yðr  heil  ráð,  sakir  þess  at  ek  er  yðarr  riddari.  Drepi  þér  eigi 
dróttuingu  daglangt  með  þessum  ráðum  sem  nú  [er  til  lagit,** 
hyggit  [görla,  at'^  hou  er  komiu  af  mikilli  œtt,  Pippin  konuugr  er 
hennar  faðir,  er  bæði  er  gildr  ok  ríkr,  eu  Berta  dróttning  er  heuuar 
móðir,  Magnús  er  henuar  bróðir,  ok  margir  aörir  góðir  meun  eru 
henni  skyldir  mágur  ok  viuir.  Nú  ræð  ek  yðr  þat,  herra  konungr, 
at  þér,  [segir  Arueis'*,  sendif  eptir  þeim  ölluui  ok  biðit  þá  konia 
til  yðvar  sakir  viuáttu  ok  hœversku ,  ok  fáit  þur  til  góða  seudiboða 
at  gera  þetta  ereudi.  Ok  ef  þeir  koma  ullir  Hauiuu  í  yðra***  höll, 
látit  þá  framfara  |eptir  því  sem  þesnir  góðu  meuu  legjija  lil  ráðs.** 
En  ef  þér  drepit  dróttniugu ,  þá  haíi  þér  úvináttu  af  þessum  öllum 
hennar  frœndum.  Mú  seui  kouungrinn  heyröi  orð  ridiiarans,  tekr 
hann  þat  til  ráðs,  sem  sjá  tryggi  maðr   [réð  honum,'**  ok  lét  þegar 

•)  [fyrir  konung  6.  ^)  hetír  6.  ')  (til  heyrt  b.  *)  [ok  með  svikum  sín- 
^  um  b.  *)  Itilf,  b.  «)  þola  b.  ')  óttá  6.  ")  \tUf.  b.  *)  at  haíi  b. 
»•)  [iím  ok  grjót  b.  ")  latit  6.  '')  leióit  b.  ")  maðr  tilf.  b. 
'«)  [eni  til  lögð  6.  '•'»)  |ut  f^^örla,  b.  '«)  [wgl.  b,  ")  iaal.b;  sendir  B. 
*•)  eina  6.  *•)  [sem  þeir  góðir  menn  gefa  ráð  tii  b.  '")  [lagði 
tU  6. 


60  KABLAMAGNU8  8AÖA  U.  Cap.    8. 

bréf  skrifa  til  Pippiiis  konungs  ok  allra  þeirra  er  nefndir  váru,  ok 
biðr  þá  fagrliga  með  blíðum  orðum  til  sín  koma  ok  segist  mikiliga 
þurfandi  þeirra  tilkvámu,  en  um  hvat  þat  var  vildi  hann  þeim  eigi 
[birta  fjrr  en  þeir  kœmi  sjélfir.*  Með  þessum  orðum  gerir  hann 
8Ína  sendiboða,  ok  gátu  þeir  allan  sinn  viJja  sýslat  í  þessarri  ferð. 
8.  Hertugi  Hugon  lœtr  nú  búa  til .  mikillar  veizlu  móti  öllu 
þessu  liði  ok  stórmenni.  Ok  er  sé  tími  kom  er  þessir  allir  véru* 
komnir,  ríðr  konungrinn  lít  í  móti  þeim  með  öllum  sínum  mönnum, 
ok  leiddi  hann  Pippin  konung  ok  alt  hans  föruneyti^  sœmihga  í  sinn 
garð.  Ok  er  þeir  váru  þar  komnir,  var  höllin  sœmiliga  skipuð,  borð 
sett  ok  allr  matr  til  i'eiðu.  ]þar  næst  tók  konungarnir  handlaugar  ok 
settust  upp*yfir  borðin,  var  þá  höllin  skipuð  sem  þröugast  mátti  af 
hinum  rikastum  ^nönnum.  |>ar  var  inn  borinn  [aUs  kyns  drykkr 
skenktr*  f  stórum  gullkerum  ok  dýrir  réttir  [framsettir  af*  sœmiligum 
þjónostumönnum,  piment  ok  clare  [ok  hit  bezta  vín'  skorti  þar  eigi, 
ok  af  fyrsta  rétti  [af  mat®  er  þeir  átu,  görði  sjá  hinn  vándi  Milon 
svá,  at  alHr  gleymdu  sínum  vinskap  er  þeir  höfðu  haft  til  drótt- 
ningar  OHf.  Ok  er  konungarnir*  váru  mjök  svá  mettir,  [ok  allir 
aðrir  er  í  váru  höUinni,^®  þá  mœlti  konungr  Pippin :  Hvar  er  vár 
dóttir  frú  Olif,  hví  kemr  hon  eigi  inn  í  hölhna  at  tjá  sik  ok  gleðja 
þetta  fólk,  er  hér  er  komit?  Ok  er  hinn  illi  Milon  heyrði  þessi 
orð ,  gékk  hann  út  um  dyrr  ok  dvelst  um  stund.  Ok  er  Pippin 
konungr  vœnti  at  frú  Olif  mundi  koma  með  sœmiHga*^  meyjaskara, 
þé  kom  hon  í  hölHna  einsaman,  [nii  megi  þér  hlýða  hvat  ek  segir 
yðr,  hon  kom  vist  einsaman  inn ,  svá^*  sem  hon  vœri  sprungin  út 
or  steini.  Hon  var  í  einum  þunnum  kyrtH  af  kamelet,*^  at  menn 
mœtti^*  kenna  at  þat  var  einnar  hœvcrskrar  konu  líkami,  hon  var 
berfœtt  [á  því  sama  grjóti  sem  höHin  var  þiHn  með,**  hennar  hár 
var  vafit  um  höfuð  utan  skaut  eða  húfu.  Frú  OHf  stóð  á  hallar- 
gólfinu  svá  sem  hon  vœri  til  þess  rekin'*  at  vera^'  fól  öllum^®  til 
hlátrs.  Milon  trúðr  vaktar  enn  sína  illsku,^^  ok  gengr  þar  til  sem 
hann  vissi  blámannsins  líkam  Hggja,  tekr  hann  upp  ok  berr^®  inn  í 
höUina ,  þar  scm  frúin  stóð ,  ok  kastar  niðr  fyrir  fœtr  henni  svá 
hart,  at  aUar  œðarnar  brustu  upp  með  bh'^ðrás.  J)á  mœlti  sá  útryggi 
hálsMilon,  [sem  guð  gefi  skömm:^*  J)at  veit  guð,  segir  hann,  vánd 
piita,  at  þessi  var  þinn  brúðgumi,  ok  loyndir  þú  lengi  minn  herra 
kouuuginn   þessu   úráði.     Ok   er   þetta   heyrðist  í  hölHnni,  þögnuðu 

»)  [at  sinni  birta  b.  ^)  at  Ulf.  6.  »)  fólk  h.  *)  mgL  b.  *)  [hinn  bezti 
dn'kkr  ok  skenkt  b.  '')  [saal.  h\  meó  B.  ')  [mgL  b.  ')  [matar  6, 
»)  menn  b.  "')  [mgl.  b.  ")  sœmiHgiim  b.  '04*'*Í7'-  ^-  ")  kalamet  6, 
»)  máttu  b.  '*)  [mgl,  b.  '«)  tokin  6.  ")  citt  tilf.  b.  '»)  mönnura  tilf  b, 
")  þjónustu  iHakufuUrar  undirhyggýu  b,     ^®)  hann  tilf.  b.     •'){ingl.  b. 


Cap.    9,  AF  FRU  OLIF  OK  LANDBES.  61 

allir  menn  ok  hugðu  þetta  satt  vera.  J>á  mœlti  Hugon  konungr: 
Hér  er  mörgum  góðum  mönnum  skipat  í  þessa  höU  ok  hingat  koranir 
eptir  mínu  boði.  ^Segir  ek  yðr  þat  með  sannindum,  at  þenna  blá- 
mann  fann  ek  liggjanda  í  sæng  hjá  Olif  yðvarri  dóttur,  Pippin  kou- 
ungr,  ok  vil  ek  yðnr  ráð  við*  hafa  ok  allra  annarra  góðra  manna, 
hvem  dóm  hon  skal  hafa.  [Betr  heíir  sá,  segir  bókin,  er  gott  efni 
kann  til  handa  bera  ok  eigi  verðr  fyrir  lognu  af  váudum  mönnum; 
en  þó  er  sá  sœll  er  rétta  sök  heíir  at  verja  ok  guð  er  með,  því  at 
œ  kemr  upp  um  síðir,  hvat  seni  maðr  gerir  gott  eðr  ilt,  þó  at  nökk- 
ura  stund  þolist.  Nú^  þcir  frændr  [sem  Olif*  sá  hötuðu  hana  aUir, 
ok  sá  er  áðr  var  hennar  faðir  vildi  nú  eigi  vera  hennar  frœndi,  ok 
allir  hennar  náskyldir  frœndr  kallast  nii  enga  ætt  [við  hana^  eiga 
at  telja.  Svá  var  hon  nú  öllum  leið ,  at  engi  maðr  vUdi  henni 
nökkura  huggan  gera.  J>essi  trygga  kona  frú  OUf  sá  nú  görla,  at 
aUir  hennar  fi*ændr  ok  vinir  hötuðu  hana,  ok  vissi  hon  eigi  hvat 
hon  skyldi  at  hafast.  Gengr  hon  þó  innar  ok  sezt  niðr  fyrir  fœtr 
fbÖur  síns  Pippins  konungs.  Ok  er  hann  sá  þat,  varð  hann  svá 
reiðr,  at  hann  skaut  henni  með  síuum  fœti  svá  hart  á  haUargólíit, 
at  sundr  géngu  tvau  rif  í  hennar  síðu.  Landres  son  hennar  var  þá 
ok  inni  í  hölUnni  ok  lék  sér  á  gólfmu.  MUon  sá  hvat  Pippin  kon- 
ungr  görði,  at  hann  skaut  OHf  hart  frá  sér  á  gólfit,  hann  vildi  eigi 
þá  8Ína  iUsku  hepta,  ok  gengr  at  sveininum  Landresi  ok  sló  með 
einu  refði*  á  brún  honum^  svá  at  hon  sprakk  í  sundr,  ok  æfinU*ga 
mátti  sjá  þat  örr'  meðan  hann  hfði.  Nú  biðr  enn  Hugon  konungr, 
at  aUir®  skuU  hér  um  dœma,  hvern  dauða  hon  skyldi  hafa.  En 
alUr  þögðu  ok  þótti*  vant  til  at  leggja. 

9.  J>á  mælti  Karl  bróðir  hennar,  er  síðan  varð  Karlamagniís 
keisarí,  haun  var  vitrastr  aUra  þeirra:  J)at  rœð  ek  þér,  Hugon  kon- 
ungr,  at  þú  lát^^  flytja  hana  i  þat  sama  steinhús,  sem  þit  Milon 
hafít  látit  gera,  12  mílur  brott  af  borginni.  Ekki  skal  henni  tU 
fœðu  fá  utan  einn  sáðahleif  ok  eitt  ker  með**  vatn,  látit  þetta  vera  mjök 
vánt  hvártveggja.  Síðan  látit  hana  þar  sitja  eina  samt  sjau  ár  fuU 
eÖr  meir ,  ef  guð  viU  at  hon  Ufi ,  ok  er  þessi  tími  er  út  Uðinn ,  ok 
sé  hon  þá  lifandi  ok  vel  fœr  kona,  þá  veit  þat  guð  ok  góðir  menn, 
at  ek  hygg  [yðr  hafa**  logit  á  hana.  f>á  segir  hiun  UU  Milon :  |)essa 
tillögu  vilju  vér  hafa ;  en  þó  vantar  enn  nökkut,  [þagat  skal  samna  til 
þessa  húss  öUum^^  ormum  ok  pöddum  ok  eitrkykvendum,  [ok  skolu  þau 
öU  vera  inni  hjá  henni,  hvar  sem  þau  finnast  í  holtum  eðr  skógum  eðr 

»)  Nú  Hlf.  6.  ^)  til  b.  »)  [mgL  b.  *)  [OHf  sem  hana  6.  *)  [til  hennar  b. 
•)  maL  6;  refsi  B.  ')  á  honum  b.  ")  menn  tilf.  b,  *)  hér  tilf  b. 
»•)  látir  6.  '»)  tilf.  b.  ")  taal.  6;  þá  hafi  þér  B.  '»)  [tii  þeesa  húss 
skal  samna  6. 


62  KABLAMAQNUS  SAQA  H.  Cap.   10. 

hreysum.^  Ok  allir  játttíðu,  at  svá  ókjldi  vera,  [ok  síðan  var  til 
farit  at  gera  húsit  með  sterkum  steinum  ok  lími.*  Ok  er  [þat  var 
albúit*  ok  dróttiiing  skyldi  til  vera  leidd,  þá  mœlti  hon  til  konungs: 
Herra,  segir  hon,  nú  œtli  þér  mik  til  þessa  húss  at  flytja,  sem  þér 
hafit  gera  látit,  ok  mik  þar  í  setja,  ok  því  biðr  ek,  at  þér  látit  mik 
ná  at  kyssa  Landres  son  minn.  Konungrinn  veitti  henni  þetta. 
Síðan  kyssir  hon  son  sinn  ok  mœlti  svá:  Vei  er  mér,  Ijúíi  son,  at 
ek  skal  skilja  við  þik,  ok*  þat  er  mér  nú  mestr  harmr.  En  ef  svá 
má  verða  með  guðs  vilja,  at  ek  sjái  þik  nökkurn  tíma,  þá  má  ek 
þik  fuUvel  kenna,  sakir  þess  at  þitt  brúnarbein  er  nú  lamit,  er  mér 
er  útkastat.  Hinn  illi  Milon  mælti  við  konunginn :  Látit  þessa  konu 
eigi  dvelja  stundina  ok  tala  við  Landres  son  sinn  i  allan  dag.  Drótt- 
ning  mœlti:  Nú.hafa  alhr  mínir  frœndr  ok  vinir  mik  fyrirlátit,  hvert 
man  ek  flýja  nema  til  þín,  dróttinn  Jesu  Kristr,  er  engan  fyrirlœtr* 
þann  er  þik  elskar*,  þér  eru  kunnigar  mínar  sakir,  þœr  sem  á  mik 
eru  bornar,  dœm  þú,  dróttinn  minn,  alt  mitt  mál,  ok  Ját  hit  sanna 
upp  koma  um  minn  hag  fyrir  þitt  heilaga  nafn,  svá  at  ek  megi*  eigi 
undir  fótum  troðast  þessa  illa  svikara  Milons  né  mitt  afspringi.'^  Lát 
hér  svá  fullan  dóm  á  koma,  at  þitt  hit  dýra  nafn  lofist  því  öllu® 
meir,  sem  þetta  [spyrst  ok  sannprófast*  víðara  um  kristnina.  Ok 
er  hon  hafði  þetta  mælt,  var  hoö  fœrð  til  hússins  ok  þar  innsett  í, '® 
henni  var  fenginn  einn  hleifr  af  hinum  verstum  sáðum,  ok  eitt  ker  af 
váftdu  vatni  fult.**  Síðan  var  húsit  aptr  byrgt  sem  sterkligast,  váru 
þar  engar  dyrr.  Látum  hana'  nii  hggja  þar  sem  dauða,  meðan  guð 
lofar,  en  vfkjum  rœðunni  til  Hugons  konungs  ok  hins  illa  Milons. 

10.  Litlum  tfma  héðan  frá  liðnum  lœtr  Hugon  konungr  til  sfn 
kalla  alla  mest  háttar  menn  sfns  rfkis,  ok  sem  þeir  eru  þar  komnir, 
talar  konungrinn  við  þá  um  lög  ok  landstjórn.  En  Milon  hugsar 
nú  enn  meðan^^  sinn  vándskap;  hann  kallar  einn  dag  alla  þessa 
ráðgjafa  konungs  er  þar  váru  komnir  í  sitt  herbergi,  ok  talaði  svá 
við  þá:  Góðir  herrar,  kvað  hann ,  [yðr  er  nú'*  kunnigt,  at  minn 
herra  konungrinn  er  nú  kvánlauss,  ok  er  þat  mitt  ráð,  at  vér  segim 
honum,  at  hann  fái  sér  dróttningu  sem  fyrst,  ella  skiljumst  vér  við 
hánn.  f>etta  ráð  samþyktu  þeir,**  ok  báðu  þann  iUa  svikara  fram 
bera  af  þeirra  hálfu.  Ok  einn  dag  er  konungrinn  hafði  kallat  þá 
f  eina  stofu,  stendr  Milon  upp  ok  mœltí  til  konungs :  Herra,  segir 
hann,    þessir  góðir  menn,    sem   hér  sitja,    hafa   beðit   mik   tala   sitt 

')  [hvar  sera  finnast  kunna  í  holtum,  skógum  eóa  hreysum,  ok  skulu  þan 
öll  vera  inni  hjá  henni  b.  *)  [mgL  b,  ')  [þetta  var  svá  gört  b. 
*)  þvíat  b.  *)  fyrirlítr  6.  •)  mega  b.  '')  afsprengi  b.  ')  mgi.  b. 
•)  [birtist  framac  ok  þat  spyrst  b.  '•)  mgl.  b.  ")  mgl,  b.  '^)  um 
Hlf.  b.     '»)  [þat  er  yðr  b,     »*)  allir  tilf.  b. 


Csfl.    1Í.  AF  PRU  OLIF  OK  LANDBB8.  63 

erendi  ok  segja  svá,  at  þeir  yi^a  við  yðr  skiljast  utan  þér  fáit  yðr 
dróttnÍDgu  sem  fyret,  því  at  landit  stendr  erfingjalaust,  ef  þér  kunni^ 
frá  at  falla.  jþá  svarar  konungrinn  Hugon:  £k  mundi  víst  þat  ráð 
taka,  ef  ek  vissi  at^  frú  Olif  vœri  dauð.  Svikariun  sór  um  at  hon  var 
löugu  dauð.  En  ek  vil  at  þér  vitit,  at  ek  á  eiua  dóttur,  hon  hefír 
ágœtt  fóstr,  [hon  er  harðla  fögr^  jungfru  er  nökkurn  tíma  var  sköpuð 
af  holdi  ok  blóði,  hon  heitir  Aglavia;  geíi  guð  henni  skömm,  segir 
bókin;  ek  hefi  undir  minni  hendi  15  [riddara  land,^  ok  svá  mikit 
gull  ok  silir  at  ek  veit  eigi  sjálfr.^  Vil  ek,  minn  herra,  þetta  gefa 
alt  með'minni  dóttur.  Svá  gat  hinn  iili  Milon  um  talit^  fyrir  kon- 
unginiím,  at  hann  hlýðir  á  ok  samþykkir  [þessu  úráði,^  festir  hana 
ok  heim  leiðir  úforsyiýu.  Allir  þeir  er  við  hana  töluðu  géngu  með 
illum  orskurð  frá  henni,  ok  er  hon"^  kom  til  staðadns,  lögðu  allir 
iUa  blessan  á  hana.  Nú  lœtr  Milon  búa  til  bruðlaups^  þess  hins 
versta,  er  frá  hefir  verít  sagt,  því  at  alhr  þeir  er'þangat  kómu  váxu 
mikiliga  skemdír,  pk  er  at  kveldi  kom  géngu  konungr  ok  dróttning 
í  sina  sœng,  ekki'  eptir  því  scm  guðs  lög  buðu  heldr  epíir  ráðum 
hins  illa  Milons.  |)ar  þóttust  allir  oflengi  dveljast  at  því  brúðkaupi, 
ok  varð  því  hverr  feginn,*  er  fyrr  kom  heim  til  sinna  heimkynua. 
11.  Konungr  ok  dróttning  váru  lítla  stund  [áðr  ásamt^®  en 
þeim  varð  sonar  auðit,  ok  var  sá  engi  [at  þat  lofaði  eða  vel  þœtti** 
í  konungs  húsi.  Sjá  sveinn  var  til  kirkju  borinn  ok  skírðr  ok  kall- 
aðr  Malalandres  at  nafui.  {>at  þótti  öllum  skaði,  at  sú  skrœfa  vóx 
skjótt  ok  þróaðist,  ok  er  hann  var  missaris'^  gamall,  görðist  haun 
undarliga  kyndugr,  hann  skreið  aptr  ok  i'ram  með  stokkum  ok  beit 
í  fœtr^  mönnum  ok  leggi,  ok  svá  sem  hann  var  ellri,  var  hann  œ 
því  verri,  við  ríkra  manna  sonu  vildi  hann  eigi  dagliga  berjast,  en 
við  fátœkra  manna  sonu  vildi  hann  jafnan  ilt  eiga,  ef  hann  mœtti'^ 
því  fram^*  koma.  Jafnan  kunui  haim  at  klóast^*  um  ok  svá  at  bíta, 
alt  þat  er  hann  sá  með  sínum  augum  þá  vildi  hann^®  ^ig^?  s^^ 
yandist  [sjá  skrœfa^''  lítt  í  ölluni  lutum.  Nú  vaxa  þeir  báðir  upp 
konungs  synir  í  hans  garÖi  Landres  ok  Malalandres,  ok  líðr  svá 
fram  nökkura  tíma.^®  Ok  þut  bar  til  einn  dag,  sem  opt  kunni  til 
bera,  at  Hugon  konungr  sat  í  höllinni^^  með  FÍnum  riddarum,  en 
Milon  trúðr  gengr  aptr  ok  frain  at  gleðja  fólkit,  ok  var  hann  spurðr, 
hvárr  af  konungs  sonum  vœri  röskari  eða  ellri.  Milon  segir  Landres 
ellra  en  Malalandres  sinn  dótturson  röskara.    Milon  heyrir  at  Landres 

')  tilf.  b.  ')  [ok  er  hin  fegrsta  b.  ^)  [himdnið  riddara  b.  *)  markatal 
á  tilf.b.^  *)  talat  b.  "^lþetta  úráði(!)  b.  ^)hann(!)  6.  »)brúdkaup8  b. 
•)  fegnarí  b.  '<•)  [sainan  áðr  6.  ")  [er  þat  kallaói  vel  eðr  iofaði  b. 
")  mifiseris  b,  '^)  mátti  b.  '*)  við  b.  '*)  klórast  b.  '•)  sjá  skrœfa  b. 
'T  [hann  b.     '•)  nökkurn  b.     '»)  höll  sinni  b. 


64  KABLAMAGIÍUS  SAÖA  U.  ^^'   ^^' 

er  meir  lofaðr  í  öllum  lutum  en  hans  dótturson,  ok  eirir  honum  þat 
iUa.  Ok  einn  dag  gengr  hann  til  konungs  ok  mœlir:  Hversu  lengi 
vili  þér  þenna  blámanns  son  uppfœða  á  yðrum  garði?  Svá  hjálpi 
mér  guð,  at  hann  var  aldri  af  yðr  getinn,  ok  rœð  ek  af  því  at  þér 
látit  hann  brott  frá  yðr,  ^þér  niegit  vel  glaðir  vera,  meðan  Mala- 
landres  jðvarr  son  Hfir.  Svá  gat  sá  hinn  vándi  níðiugr  talat  fj'rir 
konuuginuo),  at  hann  biðr  Landres  sou  siun  í  brott  verða  or  sinni 
augsýn  ok  eigi  aptr  koma.  Ok  er  haun  heyrir  þessi  orð  foður  síns, 
varð  hann  mjök  hryggr  ok  gengr  út  af  höllinni,  hugsandi  hvert* 
hann  skyldi  fara.  Hann  minnist  nú  á  sína  fóstrmóður,  þá  er  hann 
hafði  fóstrat  fyrr.  Hon  var  ein  gömul  kona  vitr  ok  margkunnig, 
hon  [var  kölluð^  Siliven  at  nafni,  átti  hon  einn  garð  ok  gótz  mikit, 
var  sá  garðr  nálœgr  konungs  halliuni.  Hann  snýr  þahgat  nú  ferð- 
inni  ok  fram  komandi  til  sinnar  fóstrmóður  heilsar  hann  upp  á  hana 
með  þessum  orðum :  Guð  geymi  yðvar,  Siliven  mín  fóstrmóðir.  Ek 
vil  yðr  kunnigt  gera,  at  konungrinn  faðir  minn  hefir  mik  frá  sér 
rekit  ok  fyrirboðit  mér  optar  í  sína  augsýn  at  koma.  Ok  er  hon 
heyrði  þetta,  mœlti  hon :  J>ú  ert  velkominn  Landres,  segir  hon,  minn 
fóstrson,  ok  alt  þat  gott  sem  ek  má,  skal  ek  þér  veita,  ok  þvf 
yrðag*  fegnust,  at  þinn  þroski  yrði  sem  mestr  ok  þik  mœtti  margt 
gott  henda.  Landres  dvaldist  þar  nú  um  7  ár  fuU,^  ok  görði  Siliven 
alla  luti  [eptir  því,®  sem  honum  mátti  bezt  líka.  Ok  einn  morgin 
er  Landres  snemma  uppi  ok  œtlaði  at  skemta  sér  at  riddaraskap, 
því  at  hann  kunni  hann'  harðla  vel,  ok  er  hann  var  út  kominn, 
mœtti  honum  Siliven  hans  fóstrmóðir.  Hon  heilsaði  honum®  fagrliga 
ok  mœUi :  Ljúft  fóstrson  Landres,  þú  ert  fagr  maðr  ungr*  ok  vitr 
ok  hinn  fríðasti,  er  [nökkut  sinn^®  sá  manns  auga,  gjarna  vilda  ek 
gott  til  þfn  vita  [ok  hvat  manna  þú  mant  verða.**  Ek  man  segja 
þér  tfðjndi:  á  morgun  skal  vera  leikr  undir  kastala  foður  þíns,  þar 
skulu**  saman  koma  margir  ungir  menn.  |>eir  hafa  einn  svöpp^^ 
at  leika  með,  ok  sé  sem  rekit^^  fœr  þrysvar  f  samt  þenna  svöpp,** 
své  at  engi  nái  í  milli,  hann  berr  prfs  ok  heiðr  af  öllum.  Ok  þar 
skaltu  Landres**  til  fara  ok  reyna,  hvert  hjarta  þú  hefir  eðr  hraust- 
leik.  Ok  er  Landres  heyrði  þetta,  mœlti  hann  [svá:  Hjálpi"  mér 
guð,  fóstrmóðir,  at  ek  skal  á  morgin  koma  til  þessa  leiks  ok 
reyna  mik. 

12.     Nú  leið  dagr,    en  nóttin  kom,   ok  ferr  hann  í   sína   sœng 
at  sofa.    Ok  er  dagrinn  kom,  reis  hann  upp  f  sín  klœði  ok  býr  sik 

»)  þvíat  tilf.  b.  -)  taal.  b;  hvart  B.  ^)  [hét  6.  *)  yrða  ek  b.  *)  mgl.  b.  «)  [mgl.  b. 
»)  þat  b.  •)  hann  6.  »)  taal,  6;  iungr  B.  '<>)  [nökkum  tíma  b. 
•>)  Imgl.b.  '')  munu  b.  •«)  böll  b.  '«)  tekit  6.  ")  böll  b.  '«)  mglb. 
'»)  [:  Svá  hjálpi  b. 


Cap.  19.  AF  FBU  OLIF  OK  LANDRB8.  65 

til  leiksins.     Ok    er   hann  var   búinn,   gengr    bann   til   sfnnar    fóstr- 
móður  ok  gaf  henni  góðau  dag,   ok  mœlti  8Íðan:    Kæra  fóstrmóðir, 
segir  hann,    ek   vil   nú   fara    til   leiks   þess    er  J)ér  sögðut  mér  frá  í 
gœr,  man  ek  koma  þegar  aptr   er   ek  má.      Hon   gékk  þá  brott  frá 
honum  litla  stund,  ok  Lþ^g^  ^^^^  ^^^^  ^P^^  ^^  ^^^  hann  bíða  sín. 
Hann   snerist'  þá   við   henni.     Hon   mælti  þá:    Svá  vil  ek   þrífast, 
Landres,    segir   hon,    at   þú   skalt   haíá  erendi  jnitt   til  leiks   þessa. 
HoD  hefir   þá   upp   sina   hœgri   hönd   ok  setr  þann  pústr  undir  hans 
vanga,^  at  hann  hugði   sín   bœði'*   augu    út   mundu  springa,  svá  var 
hann  mikiU.     Hon  mœlti:    Til  þess  gaf  ek  þér,  Landres,  segir  hon, 
þessa  minning,    at  ek   býðr   þér  í    nafni  guðs  ok  frú  sancte  Marie, 
at  þú  takir  aldri  pústr   af  karhnanni   né  konu  utan   föður  þínum  ok 
móður.    En  ef  nökkurr  annarr*  dirfíst  þvílíks*  at  gera,  þá  gjalt'  grim- 
liga  ok  gör  þat  í  mína  minning.     Landres  ferr  nú  heiman   frá  sinni 
fóstrmóður  ok  léttir  eigi  fyrr  en  hann  kemr  undir  kástala  föður  síns 
á  þá  völlu  sem  þar  véru.    Hann  sér  þar  fjrir  sér  marga  sveina  leik- 
andi   meðr  [einum   digrum    sveppi.®     Landres    stígr    niðr    af  sínum 
hesti  ok  bindr  hann  viðr  eitt  tré,  gengr   síðan   fram   til   leiksins  ok 
þröngvist  fram    á  meðal^   nianna,   ok   kemr    þar  nú   sem   mest   var 
þröngin  um  svöppinn,^®  ok   eigi   léttir  Landres   fyrr   en   hann  kemr 
höndum  á  svöpp"  þenna   ok   berr   út   frá  þeim.     Ok  er  hann  hafÖi 
þetta  gört,    kastar  hann  annan  tíma  inn  í  miðja  þröngina  ok  hleypr 
eptir    sjálfr  ok  getr    enn    náð    [annat   sinn.'*     J)á   mælti   Landres : 
Hefða  ek  brolt  haft  svöppinn "^  fyrsta  sinu,**  er  ek  fékk  hann,  mœtti 
þér  hafa  sagt,  at  ek  hefða  rangliga  unuit  þenna  leik,    því  at   ek  er 
úkunnigr  yðr   flestum    öllum ,    en    nu   hefir   ek   unuit  leikiun    tveim 
sinnum;    því   vil   ek  honum  enn  iun'*  kasta  miUum  allra  yðvar,  ok 
ef  ek  fœr  hann  [fengit  hit**  þriðja  sinn  hér  út  frá  yðr,    þá  viti  þér 
allir,    at   ek   hefir   unnit   leikinn    meðr  réttu   en  eigi  með  falsi.     Nú 
kastar  Landres   þriðja   sinn   inn  þessum  sveppi,^'  þar  sem  mest  var 
þröngin,  ok  á  lítilli   stundu   getr  haun    houum    náð   ok   út  borit  frá 
þeim,  ok  varð  nú  harðla  glaðr.     Ok  svá  sem  Landres   er  útkomiun 
af  mannþrönginni,   mœtir  honum  Malalandres   bróðir   hans   ok-þótti 
iUa  er*^  hann   gat   tekit   böUinn,    [ok  hefir^*   upp   sína   hœgri  hönd 
ok  slœr  Landres  bróður  sinn  svá  gildan  pústr,  at  honum  þótti  syugja 
at  eyrunum.     Hann  mintist  þa  hvat  fóstrmóðir  hans  hafði  mœlt  við 
hann  ok  gört,  áðr  hanu  fór  heiman,    ok   nú   heíir  Landres  upp  sína 

')    [kom  skjótt    b.       ^)  mintist   fr.      ')  kinnbein  b.  *)  mgl.  b.      *)  tUf,  b. 

•)  slikt  b.      ')  þat  tiJf.  b.      •)  rctt.  for  svöppi  B;  [einn    digran   böll    b. 

•)  milli  b.     '^)  böUinn  6.     ")  böll  b.      '^)  [annan  tíma  b.     »')  böllinn  b. 

")  tíma  b.       '*)  saal.  b-^  nú  B.      '<*)  [unnit  í  b.  ")  rett.  for  svoppi  B; 

bolli  6.     *•)  vera  at  b.     '^)  [hann  hefr  b. 

5 


66  KARLAMAONUS  8AÖA  U.  Cap.   18. 

hœgri  hönd  ok  slœr  Malalandres  svá  hart,  at  [alt  hans  kinnarbein* 
klofnar  í  sundr,  ok  svá  sterkr  var  sá  pústr,  at  mestr  þori  tannanna 
er  í  hans  höfði  varu,  féllu  niðr  á  jörðina.  Ok  þá  mœlti  Landres : 
J>at  veit  guð,  bróðir,  segir  hann,  at  þessi  pústr  er  ek  gaf  þér,  er 
verðr  við  hina  þrjá  *er  þú  gaft  mér. 

13.  Konungrinn  ok  hans  riddarar  stóðu  upp  í  kastalanum  ok 
sá  ofan  til  leiksins,  ok  þótti  vera  hin  mesta  skemtan.  f>ar  var  ok 
hinn  bannsetti  Milon  hjá  konunginum  ok  sér  á  þeirra  viðrskipti 
brœðranna,  ok  haiin  mœlti*  til  konungs :  Herra,  segir  hann,  sjái 
þér,  at  yðvarr  hjákonuson  sló  jðvarn  eiginkouuson,  nú  látit  kalla 
þá  báða  fyrir  yÖr  sveinana,  síðan  látit  taka  þann  vánda  mann,  er 
yðvarn  son  sló,  ok  setja  í  myrkvastofu.  Konungrinn  lœtr  kalla 
Landres  ok  með  honum  aðra  sveina,^  ok  er  hann  kom  inn,  mœlti 
konungrinn  til  sveina  sinna:  Upp  skjótt,  segir  hann,  ok  takit  þenna 
níðing  ok  leggit  í  bönd,  síðan  kastit  honum  í  myrkvastofu.  J)á 
mœltu  sumir,  at  hann  skyldi  taka,  en  sumir  mœltu  í  móti,  at  hann 
skyldi  pína.  Landres  mœlti  þá,  er  bœði  var  vitr  ok  fagr:  J)at  veit 
guð  Maríu  son,  ef  þér  talit  þatr  lengr  faðir,  segir  hann,  at  ek  skuli 
fara  í  myrkvastofu,  at  fyrr  skal  ek  taka  þér  í  skegg  svá  hart,  at  í 
minni  hendi  skal  þat  eptir  dveljast  ok  [í  brott*  fy Igja  svörðrinn. 
Ok  því  nœst  gengr  Landres  út  um  dyrr,  svá  at  engi  maðr  þorði 
hendr  á  honuni  at  festa.  Lét  þá  faðir  hans  segja  honum  [annat 
sinn,*  at  hann  skyldi  eigi  optar  í  hans  augsýn  koma.  Ferr  nú 
Landres  brot  þaðan  ok  til  sinnar  fóstrmóður,  heilsar  henni  vel  ok 
sagÖi:  Eigi  þori  ek  lengr  hér  at  vera,  því  at  faðir  minn  er  mér 
reiðr,  ok  vil  ek  eigi  at  þú  verðir  þess  gjaldandi,  ef  hann  spyrr  at 
ek  dveljumst  hér.  Sveinninn  tekr  nú  boga  sinn  ok  örvar  í  hönd 
sér  ok  kyssir  síðan  fóstru  sína.  En  hon  var  mikihga  harmandi  hans 
vesöld  ok  biðr  hann  ná  vel  fara,  iðugliga  grátandi  ok  dróttiu  biÖ- 
jandi,  at  hann  vísaði  honum  þangat  sem  honum  vœri  mestr  fagnaðr  í. 
Sveinninn  gengr  nú  brott  á  skóg  ok  ferr  nú  aptr  ok  fram  um  skóg- 
inn  ok  finnr  engau  mann  ok  enga  bygð,  ok  í  þeim  klœðum  sem 
hann  gékk  á  daginn  i  þeim  lá  hann  á  nóttina.  [Eina  íþrótt  hafði 
þessi  ungi  maðr,  þá  sem  ek  vil  nökkut  af  segja,  hann*  kunni  vel 
skjóta  fugla  til  matar  sér.  En  þá  er  hann  skyldi  þessa  matar  neyta, 
þá  hafði  hann  engan  eld  at  steikja  fyrir  sik.  Nú  þó  at  hungrinn 
gengr  fast  at  honum,  þá  vildi  hann  þó  eigi  hrátt  eta,  því  at  hann 
hafði  því  eigi  vanizt.  Hann  mœltist  þá  við  einnsaman :  Hvat  skal 
ek  nú  at  hafast,  Ijúfari  vœri  mér  nú  ein  fylH''  matar  ok  drjkkjar 
en  alt  þat  gull  sem  liggr  í  míns  feðr  garÖi.     Heyr  mik  ná,  dróttinn 

•)    [haiis  kinnbein  b.      «)  þá  tilf,  h.     »)  sveinana  b.      ^)  fþar  með  skal   6. 
*)  [mgl.  b.  "«)  [þessi  iingi  maðr  b.     ')  fyllr  b. 


Cap,   14.  AF  PRU  OUF  OK  LAin)RB8.  67 

roina  almáttigr,  ok  leys  mik  af  þessum  vanda,  ok  lát  mik  eigi  lengr 
pínast,  heldr  vísaðu*  mér  í  nökkurn  þann  stað,  at  ek  megi  hjálpast 
af  þessum  hungri.  Sveinninn  gengr  nii  [brott  ok^  fram  í  skóginn. 
Hann  kemr  f)á  fram  í^  háfan  skóg,  ok  mátti  þar  sjá  langt  ífrá  sér, 
því  at  þar  var  einn  sléttr  völlr  undir  niðri.  Ok  er  hann  kemr  undir 
eitt  hátt  tré ,  heldr  hann  upp  hœgri  hendi  fyrir  augu  sér,  því  at 
sóhn  skein  [á  móti*  honimi.  Hann  sér  þá  fram  á  vöUinn  fyrir  sik, 
hvar  sátu  Qórir  dvergar  ok  niötuðust,  \ok  er  hann  hafði  þat  sét,* 
varð  hann  harðJa  ghiðr,  því  at  haun  vœnti  sér  þar  af  nökkurs  bata. 
StiUir  nú  fram  sem  hógUgast  [tré  undan  tré,*  ok  nemr  stað  skamt 
frá  þeim.  Hann  heyrir  þti  einn  dvergiun  mæla  til  annarra  kouipána 
sinna :  Etit  íast,  mínir  vinir,  því  at  af  þessu  handklæði  má  ek  gefa 
08S  allan  þann  bezta  kost  er  vér  kunnum  beiðast,''  ok  or  várum 
potti  allan  þann  drykk  sem  vér  viljum  beztan  hafa.  Landres  mœlti 
þá:  f>essir  lutir  eru  mér  nú  alhiytsamHgir,  dróttinn  minn,  segir  hann, 
at  hafa  ok  eiga.  Hugsar  nii,  at  annathvárt  skal  hann  hafa  nógan 
mat  eðr  skj^tan  dauða  fyrir  þessum  dvergum.  Herðir  nii  hug  sinn 
ok  hleypr  sem  harðast  fram[.  Sem  hann  kenir®  at  dvergunum, 
grípr*hann  sinni  hendi  hvárt  handklœðit  ok  pottinn.  Ok  er  dverg- 
arnir  líta  hann  þar  kominn  [svá  skjótt^  sér  á  úvart,  urðu  þeir  svá 
hrœddir,  at  hverr  hljóp  í  sína  hohi,  ok  ílýðu  brott  af  augliti  Landres. 
14.  Svá  sem  Landres  hafði  náð  sögðum  potti  ok  handklœði, 
þá  vissi  hann  görla  hvat  hann  skyldi  at  hafast.  Settist  hann  þá 
niðr*®  ok  lagði  fram  fyrir  sik  handklœðit;  [allr  sá  matr**  er  hann 
vildi  hafa  ok  hann  til  lysti  var  honum^*  til  reiðu  á  því  handklœði, 
svá  ok  eigi  síðr  [allr  sá  drykkr  er*^  hann  vildi  hafa  var  honum 
til  reiðu  f  þeim  potti.  J)ikkist  hann  nú  hafa  vel  sýst**  ok  er  harðla 
glaðr  í  hjartanu.  Ok  er  hann  er  vel  mettr  ok  drykkjaðr,  brýtr 
hann  saman  handklœðit  sem  bezt  ok  knýtir  í  skyrtublaði  sínu,  en 
pottíun  bindr  hann  úndir  belti  sér,  fyrir  því  at  hann  mau  hans  optar 
þurfa.  Ok  er  hann  œtlaði  brott '  at  ganga,  kómu  út  af  sínu  inni 
tveir  dvergar  ok  œptu  á  hann:  Heyrðu  Landres,  fagr  maðr  ok  vitr, 
gef  oss  aptr  handklœði  várt  ok  pott,  fyrir  því  at  þú  ert  nú  fullvel 
mettr  ok  drykkjaðr.  Nei,  segir  Landres,  [viti  guð,**  at  þér  fáit 
hvárki  af  mér  þetta  handklœði  né  pott,  ef  ek  má  ráða.  J>á  segir 
annarr  dvergrinn  til  annars :  Ljúíi  bróðir,  segir  hann,  látum  hann 
íara  veg  sinn,  því  at  ek  hefir  enn  önnur  2  handklœði  ok  aðra  tvá 
potta.     En  ek  veit,  segir  dvergrinn,  at  hann  kemr  skjótt  til  þeirrar 

»)  vísa  I  ú  6.  »)  [mgl.  h.  »)  einn  tilf.  b.  ')  [í  augii  6.  »)  [við  þat  b. 
•)  andan  trénu  b.  ')  beiða  6.  *)  [mgl.  b.  •)  Imgl.  6.  '•)  á  völHnn 
tilf.  b.  '0  [saal.  6;  aHan  þann  mat  B.  '^)  taal.  6;  hann  B.  '')  [taal.  b\ 
allan  þann  drykk  sem  B.     **)  sýsíat  6.     '*)  [guð  veit  b. 


68  KABLAMAGNUS  8AQA  II.  Cap,   14. 

yúfastu  konu  er  nökkurn  tíma  var  fœdd.  Hver  er  sú?  sagði  annarr 
dvergr.  Hon  heitir  frá  Olif,  segir^haun,  hin  tryggasta  kona  ok  er 
móðir  Landres.  Ok  er  sveinninn  heyrÖi  þetta  nafn ,  vissi  hann  er 
hann  vóx  upp  heima  móður  sína  svá  nefnda,  en  þat  vissi  hann 
aldri/  at  hon  sœti  í  styrkri*  myrkvastofu.  Landres  mælti  þá:  J)ér 
er  kunnigt  Jesu  Kriste,  at  ek  vissi  þat  eigi  fyrr,  at  mín  móðir  [vœri 
svá  nauðugliga  stödd,  at  hon  [vœri  í  nökkurri^  myrkvastofu.  Nú 
biðr  ek  þik,  dróttinn  minn,  sakir  þíns  heilaga  nafns,  at  þú  vísír 
mér  til  hennar  í  dag  ok  til  þess  sama  húss,  er  hon  er  í*  sett. 
Landres  gengr  nú  or  þtim  stað  ok  í  þann  mikla  skóg,  válkast  þar 
nú  aptr  ok  fram.  Hann  kom  þar  niðr®  um  síðir,  sem  hann  leit 
einn  myrkvan  stað  ok  þar  fínnr  hann  eitt  hús  af  steini  gört  ok  lími, 
elíkt  sé  hann  aldri  fyrr  jafnmyrkt.*  Hann  gengr  umhverfis  húsit  ok 
hyggr  görla  at  ok  fmnr  engar  dyrr  á  því,  svá  var  þat  sterkhga 
aptr  byrgt.  Hanu  sér  at  hér  er  ekki  opit  á  utan  einn  lítill  gluggr,' 
hann  sér  í  þessum  sama  glugg  sitja  einu  lítinn  fugl  ok  syngja  harðla 
fagrt,  svá  at  lysti  á  at  heyra.  J)etta  hafði  verit  öU  hennar  gleði 
[er  hon  hafði  haft,®  síðan  hon  var  sett  í  þetta  hús.  Landres  bendir 
nú  boga  sinn  ok  ætlar  at  slá  fugHun.  Hann  skýtr  inn  í  glugginn, 
er  á  var  húsinu,  ok  kom  á  brjóst  móður  hans  kólfrinn  svá  hart,  at 
hon  kvað  við  ok  œpti:  [Jesus  Kristr  miskunna  mér,  segir  hon,*  eðr 
hverr  er  þessi  er  mik  slœr  svá  sárhga,  at  aldri  fékk  ek  slíkt  skot. 
Oflengi  hefir  ek  nú  verit  í  þessum  skógi,  at'®  maðr  skal  hafa  mik 
fyrir  skotspán,  ok  skýtr  at  mér  með  boga  ok  kólíi.  Ok  er  Landres 
heyrði  þessi  orð,  mælti  hann  til  heunar:  Hvat  manna"  ertu,  .er  hér 
'  liggr  inni?  þú  mant  lifa  hér  við  lítinn  mat  [bæði  fœðslu  ok  drykk- 
jar.**  En  ef  þá  ert  kominn  af  nökkurri  góðri  œtt,  þá  kasta  út 
kólfi  mínum.  Ok  þá  mælti  friiin:  Ek  biðr  at  þú  segir  mér  fyrir 
þína  kurteisi,  hverr  þú  ert  eðr  hverrar  œttar,  ok  ef  þu  segir  mér,*^ 
þá  vil  ek  senda  þér  út  kólfinn.  Landres  mælti  þá:  J>ú  biðr  mik 
fyrir  kurteisis  sakir**  segja  þér  hvaðan  ek  er,  en  ek  vil^*  því  eigi 
leyna.  Ek  er  af  húsi  hertogans  Hugoiis,  er  á  dalinn  Munon,  ok  af 
hans  herskap  flýða  ek  hingat.  Ljúfl  maðr,  segir  frúin,  ef  þú  ert  af 
þess  hertoga  húsi,  þá  biÖ  ek,  at  þú  segir  mér,  ef  son  hans  lifir,  sá 
er  Landres  heitir,  ok  at  þú  heilsir  hann^*  fuUkomliga  af  minni 
hálfu,  því  at  hann  er  minn  eiginn  son,  ok  seg  honum,  ef  ek  mætti 
jafnvel  frjáls  vera  ok  liðug  ganga  sem  hann,  skyldag*'  sjá  hann 
með  minum  augum.     J)á  segir  Landres :    Svá  vil  ek  vera  utan  allra 

« 

')  eigi  6.  ^)mgLb.  ')  [sœti  i  fr.  <)  inn  6.  *)framfr.  «)mo/.  6;  jammikit  ^. 
')  ok  tilf,  b,  •)  [mgl,  b.  »)  [ok  mœlti:  Jesus  Kristr  miskunna  þá 
mér  b.  ")  er  b.  ••)  manni  b,  ")  [ok  drykk  6.  ")  þat  tilf.  b.  '<)  at 
tilf.  b.     »*)  þik  tilf.  b.     '•)  honum  b.     ")  skyldi  ek  b. 


Cap,   14,  AP  FRU  OLIP  OK  LAKDRBS.  69 

skemda,  at  ek  vil  eigi  mínu  nafni  leyna  fyrir  þér.     Menn  kalla  mik 

Landres  son  Hugons  konungs.    Frúin  mœlti :  FuUvel  mœtta  ek  kenna 

þik,   ef  þú  vœrir   minn   son,    fjrir  J)ví  at  þá   er   mér   var  hér  inn 

kastat,  var  lamit  brúnarbein  hans^   af  hinum    vánda  Miloni.    Ok  svá 

sem  Landres  heyrði  þetta,    [ok   skildi   at  hon*  var  hans   móðir,  er 

þar  var  inni  í  þessu  húsi,    hugsar   hann  um  hvat  hann  skal  til  taka 

eÖr  hversu  hann   skyldi®  henni   þaðan   í   brott  koma;    því   at  hann 

hafði  hvárki  járn  né  sleggju  eðr  þau  önnur  tól,  at  steinsmíði  mœtti 

fyrirkoma.     Hann    gengr    þá    út    í   skóginn  ok  leitast  um,    ef  hann 

mœtti  finna  þat  tré  er  linore*  kallast,  en   þat   er   svá  'hart  sem  [hit 

harðasta  járn.*    Gengr  hann  nú  í  einn  myrkvan  stað  ok   finnr  skjótt 

þetta  sama  tré  ok  gerir  þat  til  feginsamliga  með  sfnum  knífi,  gengr 

síðan  aptr  til  hússins  er  móðir  hans  sat  í,  rœðr  þegar  til  ok  pjakkar 

sem    hann    getr    fastasjt    vegginn,    þar   til    er  hann    kemr   or  einum 

steini,*  ok  síðan  hvern'eptir  annan,   þar  til  at  hann  gat  sét  móður 

sína  ok  í  nóg  var  Ijóst  í  myrkvastofunni.     Ok  nú  er  hann  vildi  inn     • 

ganga,  sér  hann    marga  orma  ok   pöddur   ok   önnur   eitrkykvendi   í 

húsinu  hjá  móður  sinni,   at^  haun   þorði   at   síÖr   ínn   at  ganga,    at 

hann  [þorði  varla*  sjá   sína  móður   sakir    þessarra  citrkvikvenda,  er 

umhverfis   hana  lágu.      Hon    mœlti    þá   til   Landres:    Ljúfi   son,    ver 

el  ki*®  hrœddr  fyrir  þessum   eitrkykvendum,    [þau  vilja^*  þér  engan 

skaða  gera,  [því  at  þessir  ormar  er  hér  eru,  bœði  hingir  ok  smáir,*' 

ok  önnur  eitrkykvendi   er  hingat  váru   til   mín    send    mér  til  skaða, 

þá  er  ek  var  í  þetta  hús  sett,'^  nii  [skaltu  vita"  fyrir  víst,    at  guð 

hefir   veitt   mér  svá    mikla   miskunn   [af  þessum   kvikendum,  at  um 

daga  hafa  þau^*  kropit   út   f  gras  sér  at  niat,  en  um  nœtr  hafa  þau 

lagzt  umhverfis  mik  ok  hulit'*  minn   líkama  frá  Ollum  kulda,   ok   ef 

þessir  ormar  hcfði  hér  eigi  verit,  munda  ek  fyrir  löngu  dauð.    Drótt- 

ningin  stóð  þá  upp  ok  gengr  til  sonar  síns  ok  kyssir  hann  'ok  mælti: 

Landres,    segir  hon,  vel  crtu  kominn  minn*''  son ;  hvat  hefir  þá  hér 

gört   í   þessum'®  skógi ,    er    þú    ferr  svá   einnsanian    utan    [nökkurs 

sveins.*®     Landres   svarar:    Mín    kœra  móðir,  ek  vil  eigi  leyna  þik, 

hvat  því  veldr.     Faðir  minn  hefir   lUlœgt   mik  af  sinni  augsýn ,    ok 

því  þorig'®  eigi   þar  at  vera.     Frúin    mælti:    Ljúfi   son,    segir  hon, 

gjarna  vilda  ek  nií  fá  mat*^  ok  drykk,  ef  til  væri.    Mín  kœra  móðir, 

segir  hann,   þat   má   ek^^  mcð  guös  lofi  veita  þcr,   því   at   ek   gat 

')  mgl  6.  ^)  [skildi  hann  at  þessi  6.  >)  mætti  h.  ')  livore  6.  *)  [stál  h. 
•)  steininum  h.  '')  hverjum  h.  ')  mgl,  b.  ^)  [treysti  varla  at  b. 
»•)  eigi  h,  ")  [þvíat  þaii  munu  h,  '*)  rett.  f,  smnre  B.  '")  [ok  þá  er 
ek  var  í  fetta  hús  sett,  váru  þau  hingat  send  mér  tiJ  meins  b,  ")  [vit 
þat  b,  '*)  [at  fessi  kvikindi  hafa  ura  daga  b,  '•)  varðveitt  b.  '')  eig- 
inn  tilf.  b.  '•)  þykka  tUf  b.  ")  [nökkurn  svein  h,  «•)  þorir  ek  b, 
")  vist  b.     »0  nú  tilf,  b. 


70  KABLAlf AQNUS  SAOA  H.  Cap.   16. 

fengit  í  dag  af  dvergum  nökkurum  eitt  handklœði  ok  þar  meðr  einn 
pott,  er  yðr  skal*  fullvel  fœða.  Leggr  hann  þá  fram  handklœðit 
ok  svá  pottinn  fyrir  sína  móður  frú  Olif,  ol^*  allra  handa  kostr  meðr 
vœnasta  drjkk  [var  þar^  til  reiðu,  ok  harðla  sœmih'ga  matgört.  Ok 
er  fráin  var  vel  mett  ok  drykkjuð,  talar  hon  við  Landres  son  sinn : 
Nú  vantar  mik  klœði,  sonr  minn,  segir  hon.  Móðir  mín,  segir  hann, 
ek  skal  fá  þér  minn  kyrtil  ok  syrkot,  ok  öll  mín  klœði  önnur  vil 
ek  þér  fá  nema  skyrtu  ok  [svá  brœkr,*  þat  skal  ek  eptir  hafa. 
Megi  þér  hér  af  gera  y0r  klœði,  ok  fá  betri  [þá  er*  guð  vilL  Ok 
er*  frúin  hafði  meðr  tekit'  nefndum  klœðum,  þá  mœlti  hon:  Sonr 
minn,  segir  hon,®  hfir  Siliven  þín  fóstra?  Já,  guð  veit,  [segir  hann,* 
hon  lifir  vist  ok  hefir  gört  mér  margt  gott,  ok  hjá  henni  hefir  ek 
verit  um  mörg  ér.  Minn  góði  son,  segir  frúin,  far  nú  aptr  sem 
tíðast  til  þinnar  fóstrmóÖur  ok  heilsa  hana  sem  bezt  minna  vegna, 
ok  seg  henni  at  ek  [em  lifandi*^  ok  bið  hana  kenna  þér  [nökkur 
góð*^  ráð  af^^  þessi  álygi,  er  vér  erum  í  stödd.  En  ek  m$.n  [hér  við 
hafast,'*  meðan  þú  ferr  sem  verða  má.  Gjarna  vil  ek,  se'gir  Landres, 
alt  þat  gera  eptir  yðrum  vilja.  Hann  leggr  nú  eptir  hjá  móður 
sinni  hvártveggja  handklœði  ok  pott,  ok  bað  hana  vel  lifa.  Síðan 
tekr  hann  boga  sinn  ok  gengr  brot  ok  léttir  eigi  fyrr  en  hann  kemr 
aptr  til  sinnar  fóstrmóður,  heilsar  henni**  þegar  með  bh'ðum  orðum. 
Ok  er  hon  sá  hann,  varð  hon  harla  fegin  ok  glöð  við  hans  kvámu, 
ok  þá  mœlti  La'ndres :  Olif  mín  sœta  móðir  bað  mik  heilsa  þik 
mikiliga  af  sinni  hálfu,  svá  bað  hon  ok  at  þú  skyldir  nökkut  ráð 
á  leggja,  at  hon  mœtti  frelsast  af  þeirri  Ijótu  lygi,  er  hon  hefir  fyrir 
Torðit,  ok  at  þat^*  mœtti  af  þvást  um  síðir.  Kœri  fóstrson,  segir  hon, 
þegi  þú  skjótt,  ok  ger  þik  cigi  galinn,  svá  má  ek  heil  vera,  at  þú 
minnir  mik  á  þá  sorg,  sem  ek  hefir  mesta  beðit  á  mínum  lífdögum, 
fyrir  því  at  fyrir  mörgum  árum  var  hon  dauð.  Fóstrmóðir,  segir 
Landres,  ek  segir  þér  með  sannendum ,  at  hon  hfir  ok  er  heil,  en 
ef  þá  trúir  mér  eigi,  far  ok  sjá  hana  með  þínum  augum.  Fóstrson 
minn,  segir  Siliven,  af  því  at  þá  segir  þetta  með  svá  miklum  sann- 
indum,  þá  vil  ek  trúa  þér,^®  ok  ek  skal  góð  ráð  á  leggja^''  sem 
framast  kann  ek. 

15.  Nú  skaltu  búa  þína  ferð  sem  skjótast  til  Karlamagnúsar^® 
konungs  móðurbróður  þíns,  því  at  nú  er  dauðr*®  Pippin  konungr 
móðurfaðir  þinn,  ok  létt  nú  eigi  fyrr  en  þú  finnr  Karlamagnús,  ok 
seg  honum  at  þín  móðir  frú  Olif  lifir   ok   þú  hefir  hana  fundit,  seg 

•)  kann  b.  ')  var  þá  txlf.  b.  ')  [þar  þegar  b.  *)  [línbrœkr  b.  *)  [þegar  6. 
«)  »aal.  b;  ef  B.  ')  tilf.  b.  "j  hvárt  tilf.  6.  »)  Itilf  b.  '^)  [lifi  b. 
»')  [nokkut  gott  b.  ")  móti  b.  •»)  [«aa/.  6;  hefast  B.  '^)  hana  b. 
'*)  txlf  b.     •«)  því  b.     ")  meó  þér  tilf.  b.     '•)  Karlam.  b.     ")  andaðr  b. 


Cap,   1ð.  AP  FRU  OLIP  OK  LAKDRKS.  71 

honum  ok  grein  á  öllu  hvat  fram  hcfir  farit  síðan.  Ek  skal  gefa 
þér  eitt  fagrt  ers,  þar  tiP  góð  klæði  ok  góð*  vápn,  at  þú  megir 
þitt  erendi  gera  vel  ok  skjótt.  Ok  sem  Landres  er  búinn,  tekr 
hann  sitt  ers  ok  biðr  vel  lifa  fóstrmóður  sína,  ok  ríðr  þar  til  er 
hann  kemr  í  einn  villiskóg  syngjaiidi  ok  gleðjandi  sik  mikiliga.  Ok 
er  hann  kom  fram  á  eitt  fagrt  láð  hjá  einu  stöðuvatni,  sér  hann 
[fram  fyrir  sik^  sitja  einn  pílagrím,  ok  sýnist  honum  [at  vera  líkr 
•  Jórsalafara,*  því  at  palmr^  hans  lá  þar  hjá  honum.  Pílagrímr  sjá 
mataðist,  ok  er  Landres  kom  fram  at  honum ,  mœlti  pílagrímrinn : 
Fagr  sveinn,  sagði  hann,  stíg  niðr  af  þínu  ersi  ok  sit  hjá  mér,  ok 
snœðum  báðir  samt,  en  ers  ]^itt  má  vel  bíta  meðan.  Landres  hugði 
alt  J)etta  prettalaust®  ok  sté  niðr  af  sínu  ersi  ok  sottist  hjá  pílagrím- 
num^  sakir  J)ess  at  hann  var  ekki'  mettr  ok  ])ó  lystugr,®  Nú  er 
Landres  skyldi  til  matar  taka,®  var  ])essi  pílagrímr  allr  í  brott  af 
hans  augsyn,  svá'®  allr  matrinn  ok  hans  góða  ers,  er  j)ar  hafði 
staðit  hjá  honum.  Eigi  síÖr  A'ar''  í  brottu  öll  hans  klæði,  ok  sVá 
nöktr  sat  hann  eptir  a  A'elHnum  sem  móðir  bar  hann  í  heiminn. 
J)á  mœlti  Landres :  Nii  hefir  mik  {)á  mestu  skömm  hent,  sem  nökkurn 
tíma  hefir  [mann  hent,''*  ok  ef  nú  kœmi  til  mín  einn  vœndismaðr 
ok  hefði  lurk  í  hendi,  |bann  mœtti*^  reka  mik  um  alt  land  ,  fyrir 
því  at  ek  hefir  engi**  klœði  né  vópn.  Nú  meðr'^  því  at  Landres 
hafðí  lítit  til  at  taka,  [)á  sneri  hann  aptr  til  fóstrmóður  sinnar,  J)vf 
at  þar  af  hafði  hann  jafnan  huggan  fengit.  Hann  [stendr  þá  upp 
ok  snýr  aptr  ok  kemr  heim'^  til  hennar  ni'i  nökkviðr,  en  áðr  hafði 
hann  riðit  brott  sœmiliga  klœddr  ok  á  fögrum  hesti.  Ok  er  hann 
ferr  at  garði,  sitr  Siliven  lUi  í  dyrum''  ok  sér  Landres  kominn  sinn 
fóstrson.  Hon  talar  til  hans:  Gef  þér  ekki  um,  fóstri  minn,  því  ek 
veit  þetta  miklu  gör  en  'þú,  hverr  þik  hefir  gabbat,  ok  svá  alla  at- 
burði.*®  Nú  bið  ek*®  þik  eins  hhitar  ok  haf  þat  jafnan  í  þfnu 
niinni,  lát  aldri  vin  þinn  eðr  frœnda,  ef  þér  þikkir  hann  góÖr,  fast- 
andi  frá  þér  fara,  [fyrir  því  þat  má  þik  eigi  gabba  þá.^°  En  þessi 
fýla  er  þik  gabbaði^'  var  þín  stjúpmóðir,  sú  er  [í  nóg  kann  mart^* 
í  kyndugskap,  gefi  guð  henni  skömm.  Nii  vil  ek  geía  þér  eitt  ers 
gott,  þat  sem  þér  skal  vel  duga  í  allar  þrautir,  ok  þar  með  góð 
klœði  ok  góð  vápn,  sverð  at  gyrða  þik  meðr,  er  Mimungr  heitir, 
en  ersit  heitir  Klemingr.    Nií  ef  þú  ríðr  á  strœti  eðr  annan  veg,  ok 

*)    með  6.     ')8œmiligft.     ^)\mgl.b.     *)  [hann  vera  Jórsolafari  6.     *)«aa/.  6; 
palmar  B.    «)  vera  tilf.  b.   ')  eigi  b.   »)  matlystngr  b.    »)  fara  b.    •«)  ok  tilf.  6. 
")  váru  ok  b.     '0  [maðr  fengit  b.     '')  Tþ^  mætti  hann  b.     •<)  hvárki  b. 
X  «*)  fyrir  6.      '«)  [kerar  b.      ")  durum  b.      '•)  þar  um  tilf.  b.     '»)  tilf.  b. 

»•)  [því  at  þá  má  hann  eigi  fyrir  þat  gabba  d.     '")  dáraði  b.     »*)  [kann 
nógu  margt  6. 


72  KARLAXAGKUS  SAOA  U.  Cap,   16. 

vill  nökkurr  léttr  maðr  [við  J)ik  tala  eðr*  J)ik  dvelja,  þá  tak  í 
beisl  J)itt  ok  snú  ersi  J)ínu,  svá  at  þú  megrr  sjá  hvat'  kyndugum 
meistaramanni  [þat  man  vera,^  ok  ef  ers  vill  gnaga  beislit  fast  með 
sínum  tönnum,  gá  þess  sem  bezt,  ok  lát  þat  lilaupa  sem  vill,  en 
drag  sverðit  or  skálpinum,  ok  ef  sú  vánda  vœttr  sér  þat,  sú  er  þér 
vill  mein  gera,  [allr  hennar  kraptr  man*  at  engu  verða.  Nú  tekr 
Landres  með  því  góða  ersi  ok  þeim  fogrum  klœðum,  er  fóstra  hans 
gaf  honum,  ok  ríðr  brott  annat  sinn  harla  glaðr.  Hann  kemr  um 
síðir  fram  á  einn  mó,  þar  var*  eitt  djúpt  vatn,  hann®  sér  standa 
eina  kirkju  litla  hjá  þessu  vatni  ok  kór  fagran  af  görían,  einn  gamall 
karl  gengr  út  .af  kirkju  á  móti  honum  í  svörtum  slagningi.  Hann 
mœlti  til  Landres:  Viltu  taka  af  ersi  þínu  ok  létta  þér  svá  at  ganga 
í  kirkju  ok  hafa''  messu,  ekki  man  þér  at  verr®  til  takast  um  þína  ferð. 
Sem  Landres  hafði  heyrt  orð  þess  gamla  manns,  tekr  hann  í  beisl 
sitt  ok  hlejpir  fram  at  kirkju  sem  hann  gat  mest,  ok  er  hann 
hugðist  at  kirkju  kominn  á  sínu  góða  ersi,  var  hann  kominn  heldr 
fram  í  einn  stríðan  straum  ok  djiipan,  svá  at  þaðan  hefði  hann  aldrí 
til  lands  komizt,  ef  eigi  hefði  hans  ers  svá  sterkt  ok  frœkit  verit. 
Ok  er  hann  kom  á  land ,  er  horfin  kirkja  ok  svá  karlinn,  ok  ekki 
sá  hann  þar  þá  utan  sléttarl  völl.  Hann  ríðr  nii  brott  þaðan  ok 
kemr  um  síðir  á  fagra  vöUu,  hann  mœtir  flokki  riddara  ok  finnr 
þar  fíigra  skjöldu  lagða  niðr  á  vöUinn.  Riddararnir  buðu  honum® 
þar  at  vera,  en  þeir  riðu  at  honum  or  öllum  áttuni,  sumir  fót'u  at 
honum  austan,*®  sumir  vestan,  sumir  norðan,  ok  um  síðir  kom  einn 
gamall  karl  móti  honum ,  ok  var  hann  í  svörtum  búningi.  Hann 
sat  á  hesti  svörtum  ok  öll  hans  vápn  váru  svört,  hann  bar  í  sinni 
hendi  eitt  digrt  tré  ok  langt.  Sá  gamli  karl  mœlti  til  Landres :  Svá 
séðu  heiU,  turna  þínu  ersi  til  mín^*  ok  halt  eitt  dust*^  með*^  mik,  þá 
mantu"*reynahverrrey8timaðr  þú  mant  veröa  eptir  okkart  viðskipti.^* 
Landres  tekr  nú  þegar  í  sitt  beisl  ok  snýr  sínu  ersi  at  þeim  gamla 
karli  at  sjá  hvat  [kyndugum  meistaramanni'^hann  vœri.  Ersittekrnú 
þegar  tönnum  beislit,  hleypr  sem  skjótast  at  karhnum  gamla;*'  því 
at  þessi  skrœfa  var  yfrit  klók  ok  kunni  hölzti*®  mart,  bregðst  hon 
or  þeirri  mannligri  líkneskju,  er  áðr  var  hon  í,  ok  varð  nú  at  einum 
digrum  ormi,  ok  hafði  svá  œtlat  at  drepa  Laudres.  En**  því  at 
hans  ers  var  svá  gamalt  í  sínum  vitrleik,  ok  guð  hafði  scnt  honum 
þat  til  hjálpar  móti  þessum  görningum,    steðjar  ersit   sem   fastast   á 

»)  [mgl.  b.  ^)  saal.  6;  hvar  B,  »)  [sjá  er  6.  *)  [þá  mun(n)  allir 
hennar  krapfar  6.  *)  saaL  h\  fra  Jí.  «)  saal,  b;  hjá  B.  ')  hlýða  b. 
•)  tilf,  b.  *)  allir  tilf.  b.  ")  saal  b;  utan  B.  ")  saal.  6;  þín  B. 
")  dyst  b.  ")  við  6.  '*)  máttu  b.  •*)  tilf.  6.  '«)  [saal.  b ;  kyndugr 
meistari  at  B.     ")  ok  af  tilf.  b.     ")  hellzti  6,     •»)  af  tilf.  6.    . 


Cap.  ÍS,  AF  FBU  OLIF  OK  LAXDBB8.  73 

orminn  ok  lemr  í  sundr  öll  hans  bein  með  sínum  fótum.  Ok  þá 
hafÖi  þessi  bannsetta  kona  ekki  annat  efni  en  heim  at  krjúpa  ves- 
aliga^  sem  [verðugt  var,*  til  sinna  herbergja,  ok*  þá  kallar  hon  á 
Hilon  föður  sinn  ok  Malalandres  son  sinn  ok  mælti  við  þá :  Ek  heflr 
at  segja  ykkr  mikil  tíðendi  ok  ill,  því  at  ek  er  svívirðliga®  ieikin 
af  Landresi,  sem  nú  megi  þit^  sjá,  ok  mikit  ilt  man  hann  oss  gera 
öUum,  ok  hugsa  um  þat  faðir,  at  þú  megir  halda  lífínu,  því  at 
Landres  er  nú  farinn  at  fínna  Karlamagnús  konung  frœnda^  sinn  ok 
alla  sína  beztu  frœndr,  af^  því  gerum  ráð'  at  hann  verði  drepinn®  þá  er 
hann  vitjar  hingat,  ok  gangit  báðir  móti  honum  á  stræti  ok  látit  hann 
eigi  fram  komast.  Gakk  þú  faðir  þá  framan  at  honum  ok  halt 
beislinu  fast,  ok  lát  sem  þú  vilir  tala  við  hann,  en  Malalandres 
gangi  at  aptan  ok  höggi®  svá  snart,  at  Landres  standi  aldri  síðan 
upp.  Látum  nu  þessar  skrœfur  með  talust  þat  er  þeim  líkar,  en 
víkjum  til  Landres  þar  sem  hann  gerir  sín  erendi. 

16.  Nú  ríðr  Landres  þar  til  er  hann  finnr  Karlamagnús  konung 
móðurbróður*®  sinn,  ok  tekr  konungrinn  sœmih'ga  við  honum.  Scgir 
Landres  frœnda  sínum  Karlamagniisi  öll  sín  erendi.  En  hann  kallar 
til  sín  marga  góða  menn  ok  mikils  háttar,  birtandi  þeim  þau  tíð- 
endi,  sem  Landres  frændi  hans  hafði  honum  flutt,*^  at  frú  Olif  lifir. 
Ok  er  menn  heyrðu  þetta,  þökkuðu  þeir  mikiliga  guði  sína  heilaga 
miskunn,  ok  báðu  nú  konunginn  gott  ráð  á  leggja  með  sínum  frœnda. 
Karlamagnús  konungr  játtaði  því  ok  mælti  svá :  Landres  frændi  minn 
man  eiga*'*  htla  dvöl  hjá  oss  at  sinni  ok  skal  ríða  snemma  í  morgin 
heim  til  fbður  síns  ok  birta  honum  mína  þarkvámu,  en  vœr  skolum 
ríða  Htlu  síðar  allir  samt  til  [Hugons  konungs.*®  J)egar  um  morg- 
ininn  er  Ijóst  var,  stóð  Landres  upp  ok  klœddist  ok  bjóst  til 
brottreiðar.  Ok  þegar  hann  var  mettr  ok  búinn  at  öUu  tekr  hann 
orlof  af  Karlamagnúsi  keisara,  þiggjandi  af  honum  sœmiligar  gjafar. 
Stígr  hann  síðan  upp  á  sitt  góða  ers  ok  ríðr  brott  af  garðinum, 
mai^r  sœmiHgir  menn  fylgdu  honum  í  veg  ok  skildust  svá  með 
hann.  En  Landres  ríðr  nú  sem  fljótast  má  hann  ok  léttir  eigi  fyrr 
en  hann  kemr  heim  í  staðinn,  þar  at  riðandi  sem  þeir  standa  fyrir 
frændr  Milon  ok  Malalandres  á  stræti.  Ok  er  Landres  kom  at  þeim, 
gengr  Milon  trúðr  at  honum  ok  tekr  í  beisl  hans  ok  segist  vilja  tala 
með  hann,  en  Malalandres  gengr  at  aptan  með  hvössu  sverði  ok 
ætlar  at  höggva  hann.  Nú  var  sem  fyrr,  at  þat  góða  ers,  er  guÖ 
hafði  sent  honum,  hóf  upp  sína  báða  fœtr  eptri  ok  sló  Malalandres 

')  [var  þó  langt  6.  *)  er  hon  kom  heim  tilf.  b,  'j  svá  sárliga  b.  *)  saal. 
b\  þér  B.  *)  módurbróóur  sinn  6.  •)  ok  6.  ^)  um  tilf.  b.  •)  tilf.  b.  ») 
höggvi  6.     '•)  frœnda  b.     ")  sagt  b.     '"')  hér  tilf,  b.     ")  [mágs  míns  6, 


74  KABLAMAGKUS  8AOA  H.  Cap,   ÍT. 

svá  hart  í  hans  höfuð,  at  haussinn  brotnaði,  en  heílinn  or  hans 
höfði  lá  á  fótum  ersins.  Ok  er  Milon  sá  þetta,  lét  hann  laust  beislit, 
ok  varð  svá  hrœddr,  at  hann  hljóp*  í  sín  herbergi.  En  Landres 
eptir  þessa  atburði  hlejpir  fram  eptir  strœtinu  ok  mœtir  þar  nœst 
sinni  stjúpmóður,  hefir^  upp  sverðit  ok  slœr  af  henni  höfuðit,  ok 
mœlti:  Guð  veit,  segir  hann,  at  aldri  optar  skaltu  mik  svíkja. 

17.  Karlamagnús  keisari  kemr  nú^  meðr  sinn  skara.  Heilsar 
Landres  konunginum  sœmiliga  ok  ganga  síðan  til  hallarinnar,  ok  þar 
mœtir  Karlamagnús  Hiigon  mági  sínum  með  nökkurum  riddarum.  Ok 
er  þeir  fundust,  heilsar  hvárr  öðrum  blíðliga  ok  bauð  Hugon-  hertogi 
Karlamagnúsi  þar  dveljast  svá  lengi  sem  honum  gott  þœtti,  géngu  nú 
síðan  inn  i  höllina  báðir  samt  með  sínum  mönnum.  Ok  svá  sem 
þeir  váru  inn  komnir,  fundu  þeir  þar  si(jandi  Milon  trúð  á  einum 
stóli  á  hallargóltinu,  ok  þegar  hann  sá  Landres,  kallar  hann  hárri 
röddu  ok  mœlti:  Miskunna  mér  Landres  ok  drep  mik  eigi  í  guðs 
nafni  ok  frú  sancte  Marie.  J)á  mœlti  Landres:  Milon,  segir  hann, 
ek  játtar  þat  guði,  at  þú  skalt  grið  hafa  fjrir  mér  ok  öUum  öðrum 
daglangt.  En  þat  vil  ek,  at  þú  segir  at*  öllum  áheyrandum,  hversu 
til  hefir  borit  um*  þá  miklu  álygi,  er  mín  móðir  hefir  aí  þér  fengit, 
eðr*  hversu  þat  byrjaðist  í  fyrstu.  Ok  þá  gáfu  allir  menn  hljóð  í 
höUinni,  ok®  Milon  hóf  upp  sanna  sögu  'ok  sagði  alt  [svá  sem''  farit 
hafði  í  fyrstu,  Iiversu  hann  vildi  lokka  dróttningu  til  saurlifnaðar 
við  sik,  ok'hver  andsvör  hon  gaf  þar  í  mót;  því  nœst  frá  því  at® 
hann  sveik  hana  í  drykk,  ok  þá  hversu  hann  lagði  blámanninn  í 
sœng  hjá  henni.  Ok  er  hann  hafði  upptalt  allan  sinn  vándskap, 
þann  er  sá  leiðr  svikari  hafði  gört  við  dróttninguna,  þá  bað  Karlamagnús 
alla  þá  menn  er  inni  váru  um  þat  dœma,  hvat  við  þenna  vándi^ 
svikara  skyldi  gera.  Sumir  báðu  brenna  hann,  sumir  hengja,  sumir 
hálshöggva,  sumir  báðu  at  hann  vœri  dreginn  kvikr  í  sundr,  en  allir 
samþyktu  þat  at  hann  skyldi  hinn  versta  dauða  þola,  er  finnast 
mœtti.  í)á  mœlti  Landres:  Góðir  herrar,  ek  vil  at  Milon  hafi  engan 
þenna  dauðdaga  er  þér  hafit  enn  um  rœtt,  hvárki  af  mér  né  öðrum 
mönnum,  heldr  vil  ek  at  hann  hafi  þann  sama  dóm,  er  hann  gaf 
minni  móður,  ok  skal  flytja  hann  í  [þá  sömu  myrkvastofu*  er  mín 
móðir  hefir  í  setit,  er  honum  gott  eðr  ilt,  í  þá  sömu^"  skal  hann 
fara  ok  þar  sitja  sjau  vetr  eðr  betr,  ef  hann  man**  svá  lengi  lifa, 
síðan  skal  hann  festa  upp  á  gálga.  Ok  þetta  samþyktu  allir,  er 
inni  váru.  Var  ná  Milun  leiddr  í  hörð  járn  ok  fœrðr  síðan  til 
[myrkvastofu  þeirrar  er  var  12  mílur  brott  frá  staðnum,*'^  ok  er  þeir 

•)   heim  tilf,  6.     »)  hefr  6.     »)  ríðandi  tilf.  h.     ')  fyrir  6.     *)  ok  6.     •)  en  6, 
')  [hve  6.     •)  er  b.     »)  [þat  sama  hús  6.    ")  myrkvastofu  tilf.  6.    ")  má  6. 
")  [myrkvastofunnar  6. 


Cop.   18.  AF  FBU  OLIF  OK  LAKDBB8.  75 

koma  þar,  finna  J)eir  [þar  hina  tryggva^  konu  frú  Olif,  svá  vel 
hafða^  8em  þann^  tíma  er  hon  kom  þar  eðr  betr.  þeír  taka  nú  þá 
hina  [tryggva  konu*  dróttning  Olif  vel  ok  sœmiliga,  ok  þökkuðu 
guði  mikiliga  sem  vert  var,  at  þeir  máttu  ílnna  hana  heila  ok 
ÚBkadda^  fjrir  svá  mörgum  eitrkykvendum  sem  þar  váru.  J)eir 
tóku  þá  Milun  trúð  ok  setja  hann  í  myrkvastofu  ok  byrgýa  síðan 
aptr  sem  fastast.  Ok  áðr  þeir®  fóru  í  brott  frá  myrkvastofunni, 
heyrÖu  þeir  Milon  œpa  hörmuliga  ok  segja,  at  þá  lögðu''  eitrkyk- 
Tendin  at  honum  ok  átu  hold  hans  niðr  at  beini,  ok  lýkr  þar  nú 
frá  Miloni  at  segja* 

18.  jþeir  taka  nú  þá  tryggu  dróttningu  ok  fœra  hana  heim 
með  mikilli  gleði  til  konungs  herbergja  þess  er  hennar®  fékk  í  fyrstu 
meyjar.  Ok  er  frúin  kom  í  garðiun,  gengr  konungr  sjálfr  móti  henni 
ok  allir  hans  menn  meðr  mikilli  blíðu,  ok  er  þau  frúin  ok  konungr 
fundust,  mælti  hann  :*  Olif,  segir  kann*^  svá  feginn  verðr  ek  þér, 
sem  ek  mœtti  þá  verða,  er  guð  sjálfr  kœmi,  ok  mikiliga  eigu  mið 
honum  at  þakka,  at  hann  heíir  okkr  ]eyst  or  þvílíkum  vanda,  því  at 
eigi  munu  dœmi  tii  finnast^  at  svá  haíi  mönnum  verit  fyrr  gört  sem 
okkr  báðum.  Ok  þá  svarar  frúin :  Lof  sé  guði  allsvöldugum  ,*°  at 
hann  hefir  mik  leyst.  En  eigi  fór  yðr  þat  herraliga,  at  þér  trúðut 
framar  svikaranum  en  mér,  ok  [heföi  dróttinn  miun  eigi  framar  sýnt 
mér"  miskunn  en  þii,  vœra  ek  löngu  dauð,  hefir  nú  ok  Landres 
son  minn  með  guðs  vilja  rckit  minna  harma.  Nú  vil  ek,  at  [þat 
viti**  herra  Karlamagnús  minn  kæri  bróðir  ok  minn  Ijúfi  son  Landres 
ok  allir  aðrir,  þeir  sem  heyra  mitt  mál,  at  ek  ætlar  at  ráðast  í 
klaustr  ok  þjóna  þar  guði,  meðan  ek  lifir,  ok  launa  [þar  guði  þat*' 
frelsi  sem  hann  hefir  niér  gefit  af  þeirri  lygi,**  sem  á  mik  var  login, 
gera**  slíkar  ölmusur  sem  guð  skýtr  mér  í  hiig.  Fór  þat  ok  svá 
ti],  at  frú  Olif  gékk  í  nunnuklaustr  ok  endaði  þar  fagrliga  sina  œfi. 
£n  Karlamagnús  konungr  fór  heim  í  sitt  ríki  með  sœmd  ok  sóma  gœdd  * 
góðum  gjöfum.  En  Hugon  konungr  andaðist  htlu  síðar,  ok  tók 
Landres  ríki  eptir  hann  ok  stýrði  vel  ok  lengi  ok  þótti  ágœtasti 
höfðingi,  ok  lýkr  hér  nú  þessarri  frásögu'*  [meðr  þeim  formála,  at 
Jesus  Kristr  signi  þann  er  skrifaði  ok  svá  þann  er  sagði  ok  alla  þá 
sem  heyrðu  ok  sjé  ok  gaman  vilja  sér  hér  af  fá.*'' 

»)  [þá  hina  tryggu  b.  ')  til  reika  b.  ')  fyrstan  6.  *)  [tryggu  6.  *)  úsak- 
aða  b.  •)menn  b,  ')lögdn8t  b.  ^)saal.b;  hh  B,  *)svátil  hennar  tiíf,b. 
*•)  allsmektugnm  6.  ")  [ef  dróttinn  minn  hefói  eigi  sýnt  mér  meiri  6. 
»«)  [þér  vitit  b.  ")  [honura  svá  fyrir  b,  ")  álygi  6.  ")  ok  tilf.  b. 
*•)  frásögn  b,     ")  [mgl.  b. 


IIKKII  l'AKTK  ktKLAtlAiatS  Sllia   AF  llililliEIKI  DANSkA. 


skal  segja  iitijtkura  slund  fré  viðskiptum  J)eirra  Karl- 

lamagnús  konungs  ok  Oddgeirs  danska.'  Jofiey  faðirOdd- 

Igeirs    daiiska  vnr  [óvinsœll    við  Karlumugnús  konung,* 

^  fjrir  [jvl  at  hann  hofðí  opt  bundit   sœ(t  við  hann   ok   hvcrrn 

tfma  itillt;  en  [it  siðarsta  sinn'  kom  þat  (  sœttaigerð  þeirra,* 

at  Karlamagnús  konungr  skjldi  hafu  Oddgeir  son  hans  I  gis!- 

Ea    Jofrey    hafði    litla    ást    á    sjni    sínum    fyrir    sakir 

ts^fipmóður  hans,   ok  játti   hann   af  þvf  blfðliga.'     En  jafn- 

'  skjiUt  sem    Oddgeír  var  f  brolt    furínn,    lét   faðir   huus    taka 

menn   Karlamaguús  konungs   ok  drepa^   suma   en'suma  hengja^   ok 

alt   ])at    sem    hann    mðtfi    Karlamaguúsi    konungi    til    ekemdar   gera, 

£þíi  gerði  hann.* 

2.  Nú  slóð  Karlamagniis  konungr  upp'  etnn  morgun  ok  gékk 
lil  kirkju  ins  helga  Ordines'"  ok  hlýðir  measu.  En  síðan  gékk  hnnn 
I  [kastala  sinn"  ok  lét  katla  til  sín  Oddgeir  danska  ok  Guenelun'" 
gæzlumann  hans  [ok  alla  ína  ríkustu  menn  sína.'^  Sfðan  mœlti  hann 
við  Oddgeir:  Jlla  hefir'*  faðir  þinn'*  gört  viÖ  mik  ok  við  nienn 
mina;  nú  skalt  þú  þess  gjalda,  bœði  láta  hendr  ok  fœtr  ok  alla 
limu  þfna.  Oddgeír  svaraði :  '*  Með  guðs  vilja  ok  [þínum  þá  muntu 
betr  gcra  en  nú  er  heitið,  fyrir  þvl  at  þá  vcizt  at  þér"  er  Iftilræði 

')  A  titf.  fter,-  Oddgeir  Stti  eor  er  Baldvini  hít,  þflnti  mann  er  vœnstr 
hefir  verit  á  öllu  Freklnndi  ok  Tinaælastr  ámcðan  liann  lifði;  hvilM 
mgl.  i  B  ag  b.  ')  [hinn  mesti  ÚTÍn  Karlnmngnús  fi,  b.  ')  [at  slðsrstu 
B,  b.  ')  é.  milli  tilf.  B,  b.  ')^s1ii>?  B.  t.  *)  [konu  fiinnar  sljúpmóður 
Oddgeirs,  ok  játt&ði  af  [ití  blíðliga,  st  eoii  hana  sasti  I  gÍBlinganni  B,  b. 
')  höggvft  B,  b.  ')  ynf.  B,  b.  •)  snemma  tilf.  B,  b.  ")  Andomari 
S,  b.  ")  (sina  málstofU  með  sinnm  Tildarmönnum  jr,  b.  ")  Guin-  B; 
Gilimer  b.  ")  [mgl.  B,  b.  ")  Jeofrej-r  tílf.  B.  ")  enn  tilf.  8,  b. 
"^  m6U  konungs  tilf.  B,  b.  ")  [yárum  berradómi  munu  (lér  betr  gera 
en  |iér  beitið  nú,  fyrir  því  ftt  yðr  B,  b. 


Cap.  S^  4,  AF  ODDOEIRI  DAN8KA.  77 

í  at  spilla  mér.  En  faðir  minn  sendi  mik  því  í  {)es8a  gisling,  at 
hann  heíir  litla  ást  á  mér,  ok  er  J)at  alt  [fyrir  sakir  Belisent*  stjúp- 
móður  minnar.  En  síðan  hét  Oddgeir  á  göfugmenni  konungs  sér 
til  liðveizlu,*  ok  biðr  þá  árna  sér  griða  ok  líknar^  af  konungi.  En 
J)eir  játtuðu*  J)ví  blíðhga,  ok  féllu  á  þeirri  stundu  tólf  jarlar  [til 
fóta  konungi^  ok  báðu  allir  Oddgeiri  miskunnar.®  En  konungr  [sór 
við  skegg  sitt,''  þótt  alt  veraldar  guU  vœri  á  mót®  boðit,  þá  [skyldi 
hann  eigi  grið  fá.® 

3.  Á  þeirri  etundu  kómu  inn  farandi*®  tveir  riddarar  vœnir  ok 
harðligir,  þeir  váru  sendimenn*'  af  Rómaborg.  En  konungr  kendi 
þá  þegar  ok  heilsaði  þeim  ok  spurði  þá  tíðenda.  En  þeir  sögðu** 
mörg  ok  mikil :  Ammiral  konungr  af  Babilon  heíir  sezt  í  Róma- 
borg,  segja  þeir,  ok  engi  er  sú'*  höfuðkirkja  né  kapella,  at  eigi 
[haíi  hann  niðr  látít  brjóta.^^  Við  þessa  tíðendasögn  úgladdist  mjök 
Karlamagnús  konungr  ok  kallar  tii  sín  jarla  tvá,  Sölmund  ok  Reiner^^ 
ok  fékk  Oddgeir  danska  þeím  í  hendr  til  varðveizlu,  ok  bað  þá 
fara  til  Rómaborgar  at  stefna  saman  göfugmenni ,  **  ok  reisa  upp 
stóra  stólpa  á  hinu  hæsta  QaÐi  er  þar  vœri,  ok  skal  þar  við  hengja 
Oddgeir,  ok  svarði*''  við  hinn  helga  Dionisium  lávarð  sinn,  at  [hann 
skjldi  vara  annan  við  at  forgisla  son  sinn.*® 

4.  Eptir  þetta  [lét  Karlamagnús  konungr  berá  fram  innsigli  sín 
ok  gera  rit  ok  jartegnir**  um  öll  þau  fylki,  frá  borgarhði  því  er 
Orient  heitir  ok  til  Kormilie,*®  ok  frá  MundíuQalli  til  [borgar  þeirrar 
erLeutiza  heitir,  svá  mœlandi:^*  Siti  engi  maðr  [eptir  sá**  er  vápnum 
má  valda,  hvárki  ungr  né  gamall.  En  þá  er  þetta  lið.  var  komit 
alt  til  Parísar  á  fund  Karlamagnús  konungs,  ok  svá  búit  at  vápnum 
sem  [til  bardaga  vœri^  Karlamagnús  konungr  fann  þar  Elou  inn 
bœverska,  hann  var  af  landi  því  er  Nautol  hét,  ok  arl  Simon  ok'® 
20  j)ásuudir  hermanna;  þá  spurði  Karlamagnús  konungr  hvárt  þeir 
yildi  verða  honum  at  liði  eða  eigi.  En  þeir  mœltu^  sem  eins  manns 
munni,  ok  kváðust  allir  honum  liðveizlu  veita  skyldu  ok  sögðust 
ok  aldri  honum  bregðast  skyldu :   þvi  at  vér  erum  þínir  menn  allir. 

*)  [sakir  öfundar  ok  illra  orða  Belisentar  B^  b.  ')  dugnaðar  B^  6.  *)  misk- 
nnnar  B^  b.  *)  honum  tilf.  B,  b.  *)  [fram  fyrir  Karlamagnús  (kon- 
unginn  6)  B^  b.  •)  friðar  Bj  b.  ')  [vann  eið  B^  b.  •)  honum  tilf.  b. 
*)  [féngi  hann  eigi  grið  því  heldr  B^  b.  ")  fyrir  konunginn  tilf.  B,  b, 
")  sendir  B,  b.  ")  kváðust  eegja  H,  b.  »»)  sá  staðr  B,  b.  **)  [sé 
niðr  brotin  By  b.  '*)  Remiind  B,  b.  '•)  miig  ok  margmenni  B. 
")  sór  J9,  b.  '*)  [svá  skyldi  hann  leiða  öðrum  at  forgisla  sina  sonu 
B^  b.  ")  [váni  bréf  gör  ok  innsighið  oIí  send  B^  b.  '•)  Kormialr  B\ 
Konniale  6.  ^')  [hiunar  miklu  borgar  er  Letiza  heitir,  ok  B,  b.  ^)  [sá 
heima  lir,  6.  ^^)  [þá  skyldi  þegar  til  bardaga  búast.  þá  var  þar  kom- 
-  inn  Elon  konungr  hinn  beverski  er  réð  landi  þvi  er  Navtes  er  kallat 
ok  Simon  jarl  meðr  B,  b.    '**)  allir  ttlf.  B^  b. 


78  KABLAMAaNUS  8AGA  m.  Cap,   5,    ú, 

En  síðan  létu*  þeir  út  af  Paris  úvígjan  her,*  ok  tóku  eigi  fyrr  nátt- 
stað  en  í  borg  J)eirri  er  Losena®  heitir,  þessum  megin  MundíuQalls. 
J)ar  tók  Karlamagnús  konungr  náttstað  með  20  þúsuudir  hermanna, 
en  hð  hans  dreifðist  víða  um  landit  ok  gerði  sér  herbúðir  ok  lauf- 
skála. 

5.  J)á  hugði  konungr  at  Qallinu ,  ok  þótti  honum  [ógurligt 
yfirfarar  fyrir*  sakir  bjarga  ok  háleika,  frosts  snœfa^  ok  jökla.  Síðan 
kallaði  hann  á  guð  himneskan  ok  mœlti  svá:  Faðir  dýrðar,  [ertu 
ey  ok  ey*  vart  ok  vera  munt,  hjálp  þú  niér''  at  ek  mega  komast 
yfir  Qall  þetta,  [er  ek  em  svá  hugsjúkr  um.®  En  guð  heyrði  bœn 
hans  ok  vissi  '[hvat  hann  þurfti,®  ok  sendi  honum  skjótt  mikla  hjálp 
ok  góðan  leiðtoga.  1  miðjan  herinn  kom  hlaupandi*®  einn  hjörtr 
hvítr  sem  snjár,*^  ok  hatði  Ijóra^*  geisla  á  höfði  sér  at  augsjánda*^ 
öllum  herinum;  en  síðan  rann  hann  í  Qallit  upp.  En  Karlamagnús 
konungr  vissi  þegar,  at  [þeim  mundi  þat  til  hjálpar  sent.  Lét  kon- 
ungr  þegar**  taka  upp  landtjöld  sín  ok  báðir,  lét  ok  klyfja  hesta 
sína  ok  múla,  ok  bjuggust  þá  til  ferðar**  yfir  Qalht.  Síðan  fóru 
þeir  um  QaUit  6  daga  alla  samfasta,*^  ok  týndu  hvárki  hestum  né 
múlum,  skjaldsveinum  né  embœttismönnum,*''  ok  er  eigi  náttstaðar*® 
þeirra  fyrr  getið  en^®  fyrir  sunnan  Qallit. 

6.  Nú  hefír  Karlamagnús  konungr  látit  slá  landtjöldum  sínum, 
ok  alt  lið  hans,  ok  drakk^®  vín  gott  ok  gladdi  [svá  alt  lið  sitt.*^ 
J)á  kallar  hann  til  sín  Oddgeir  gisla*'*  sinn;  [en*er  þeir  fœrðu  hann 
konungi,  sem  varðveittu  hann,  konungr  mœlti  þá  \^^  Jlla  hefir  faðir 
þinn  gört  við  mik,  segir  hann,  en  þó  skaltu  í  griðum  vera,  til  þess 
er  [ek  kem  heim**  til  Parísar.  Síðan  glöddust  allir  menn  við  [þau 
orð,  er  konungr  mœlti  við  Oddgeir,  at  hann^*  skyldi  þiggja  líf  sitt 
af  honum.  [1  þessu  bili*®  kom  farandi  einn  ungr  maör,  er  Alori 
hét  [af  borg  þeirri  er  Biterna  heitir;'*'  hann  mœlti  skjótt,  þegar  at*® 
hann  sá  konunginn,  ok  talaði  á  þessa  luiid[:  Tíðendi  mikil  ok  ill 
eru  yðr  at  segja,  herra,  segir  hann,  at  um  alt  Rómaborgar  ríki 
máttu  fínna  heiðinn   lýð ;  Ammiral  höfuðkonungr  ok  Ðanamund  son 

')  leiddu  J9,  h.  ^)  þenna  hinn  mikla  J9,  6.  ')  Lutina  B;  Lucina  b. 
*)  [óyfirfœriligt  B,  6.  *)  snjófa  B,  6.  •)  [er  jafnan  B,  h.  ')  nú  tilf. 
B^'h.  •)  [því  at  ek  (em)  mjög  óttafenginn  um  at  ek  megi  framkomast 
B.  6.  *)  [göria  hvers  hann  þurfti  við  -fi,  6.  ">)  bráðliga  B.  ")  snjór 
B.  '*)  7  if,  b.  ")  ásjánda  if,  6.  '^)  [þessi  hjörtr  mundi  vera  þeirra 
(hans  6)  leiðtogi  ok  lét  B,  h.  '*)  at  fara  tilf.  B,  b.  '•)  sarafast  B,  b. 
")  þjónusturaönnum  b.  ")  náttstaða  Jí,  6.  '»)  þeir  váru  tilf.  B. 
?•)  drekka  þá  (nótt  tilf.  b)  B^  b.  ")  [hann  svá  menn  sína  B,  b.  ")  saal. 
ogsna  B;  gisi  6.  *')  [ok  mœlti  til  hans  B^  b.  ^*)  [vér  komum  aptr  1?,  6. 
**)  [þessi  orð  keisarans,  at  Oddgeir  B,  b.  '•)  [En  á  þessi  stundu  lí,  6. 
»')  [mgl.  B,  6.     ^»)  mgl.  B,  6. 


Cap,    7,  AF  ODDGEIRI  DAKSKA.  7ð 

hans  hafa  sezt^   í  ríki  þitt  ok  hafa  tekit  gisla  um  alt  Púlsland.     En 

er  konungr  he^'rði   orð   hans,    J)á   úgladdist   hann  mjök  -við,  ok  hét 

þegar  á   lið  sitt,    ok  bað  þá*  búast   hvatliga   til   herfarar.     En   þeir 

herklœddust  þegar  með  góðum  brynjum  ok  allskonar  vápnum.    J)ar 

mátti  sjá  margskonar  gersimar  saman  [komnar,  ok  snerust  til  Lung- 

barðalands.^ 

7.     Nú    ríða   Frankismenn   frœknliga   ok    harðliga    ok  léttu  eigi 

fyrr  en  þeir  kómu  lil  borgar  þeirrar  er  Frustra*  heitir.    En  þar  kemr 

í  móti  Karlamagniisi*  Milon  páfi,  ok  hafði  með  sér  helgan  dóm  Pétrs 

postula  ok  marga  aðra.    En  konungr  ok  [alt  hð  haus  hnigu®  honum 

ok  þökkuðu  honum    vel   þangatkvámu  sína.     Milun   páfi  sagði  Karl- 

amagnúsi  þau  tíðendi,  at  heiðingjar  höfðu  eytt  mikinn  hlut  af  landi 

hans.     Konungr  svaraÖi :    Guð  hefni  þeim,'  ok  hefna  skal  ek  þeim, 

ef  ek  má.     Nú   kalJar   konungr   til    sín   höfðingja   þá   er  svá  heita: 

[Solmundrok  Reiner,®  Fremund   hertuga,  Nemes  hertuga,  Jofrey  af 

Bordela,®  RiKarð    af  Mens,*°  [Guenelun  A'alska;*'    þessir  eru  mestir 

höfðingyar   í    [liði   hans    allra   hertuga.*^     Góðir  menn,    segir   Karl- 

amagnús  konungr,  vér  skulum  búast*^  at  móti  heiðnum  lyð,  ok  skal 

ek  sjálfr  vera  [höfðingi  ok  leggja  mitt  líf  í  ábyrgð.^*    Nemes  hertugi 

mœlti  þá:    Herra,  segir   hann,    lé*^  mér  Oddgeir  danska,   gisl  þinn, 

at  bera  vápn   mín  ok  vera   skjaldsveinn  minn  í  dag,  því  at  Guada- 

munt**  systurson    minn    er  sjiikr   ok    má  eigi   fylgja  mér.     Konungr 

svaraði;    Hann  er  forgisl   minn,    ok   er  glœpr   í  ef  hann  hleypr  frá 

mér.    Nemes  hertugi  svaraði:    Ek  skal  ábyrgjast  hann  Irii  minni  ok 

öllu  því  ríki  er  [horíir  til    handa  mér.*''     Svá  skal  vera,  segir  kon- 

ungr.    Síðan  mœlti  Nernes  hertugi[:  Oddgeir,"®  bii  þik,  [síðan  skaltu 

fylgja**  mér.     En   er   Oddgeir  heyrði   orð    hans,    þá  gladdist  hann 

mjök  við   ok    [talaði   síðan^®   á   þessa  lund :    Lofaðr   sér   þú ,    faðir 

himneskr,  er  [ey  ok  ey^*  vart  ok  vera  munt  án  enda,  at  [mál  mitt 

er  svá  til  enda'^*  komit,    at   ek   skal   nú   vera   í   fylgd   með   góðum 

mönnum  bk  [konungi  sjálfum  í  heríor.^®    En  ek  skal  því  heita,  sem 

ek  skal  efna,  at  [hvargi  er*^  vér  komum  saman  ok  heiðingjar,   at'* 

')  [til  hans:  Um  alt  Rómaríki,  herra,  segir  hann,  máttu  (mnntu  6)  finna 
heiðinn  lýð,  er  konungrinn  Amiral  ok  Danamunt  son  hans  hafa  sent 
(sezt  h)  B^  h.  ')  menn  h,  ')  [safnaðar,  ok  snörust  þeír  þá  sidan  til 
Langbarðalands  -fi,  6.  '')  Sustra  ^,  h.  *)  keisaranura  1?,  h.  •)  [ailir 
aðrir  lutu  B,  h,  ')  þess  B.  *)  [Sölmund  ok  Remund  B,  h.  *)  Borddal 
B,  h.  •«)  Mars  B,  h.  ")  [Guarin  hinn  vaska  B,  6,  '')  [hirð  hans  B,  6. 
")  ok  fara  tilf.  B^  b.  '^)  [böfuðsmaðr  ok  leggja  líkama  minn  í  hœttu 
B,  h.  '*)  saal.  ogs.  h;  \]áB.  '«)  Guaramund  6.  '*)  [mér  til  heyrir  B,  b. 
'•)  [við  Oddgeir:  B,  6.  '»)  [því  at  þú  skalt  vera  í  ferð  með  B,  b. 
»•)  [mœltist  við  einnsaman  B,  h.  ^')  [jafnan  B,  h.  ")  [mínu  máli  er 
nú  svá  tii  leiðar  B^  h.  ^^)  [með  keisaranum  sjálfum  i  her  fara  b. 
'*)  [lívar  sem  B,  h.     ")  ok  B,  h. 


80  .  KARLAMáLONUS  SAGA  m.  Cap,   8—10. 

meðan  ek  heíi  eitt  hár  á  höfði  eða  hestr  [minn  lifir,^  at  engi  skal 
framar  í  fylkingu  en  ek.  Nú  er  konungr  búinn  ok  alt  lið  hans,  ok 
ríða  þeir  mikinn  hluta  dags  svá,  at  þeir  verða  ekki  varir  við  heið- 
inn  lýð. 

8.  Nú  skulu  J)ér  heyra  ofmetnuð  heiðinna  manna.  Son  Am- 
miral  höfuðkonungs  af  Babilon,  sá  er  Ðanamund  enn  frœkni  hét, 
hann  ríðr  af  Rómaborg  með  20  þúsundir  riddara;  þeir  inir  sömu 
hafa  [tekit  mikit  af  ríki  Karlamagnús  konungs  bœði  konur  ok  börn 
ok  meyjar.*  J>etta  hit  auma  fólk  kallar  á  guð'  sér  til  hjálpar.  ok 
biðr  þess  at  Karlamagnús  konungr  skuU  koma  at  leysa  [þat  af  píslum 
heiðinna*  manna.  Nú  kemr  maðr  til  konungs,  sá  er  hann  hafði  é 
njósn  sendan ,  ok  mœlti  á  þessa  lund :  Orugt  segi  ek  þér,  herra, 
segir  haun,  at  heiðnir  menn  eru  [i  landi  þínu  ok  eru  búnir  at  halda 
í  móti  þér  orrostu.*  J)á  spurði  konungr  Nemes  hertuga  ok  aðra 
höfðingja,  hversu  [hátta  skyldi.®  En  Nemes  hertugi  svarar  fyrstr 
[allra  höfðingja'  ok  mœlti  hárri  röddu:  Vér  skulum  búast  til  bar- 
daga  skjótt  ok  á  þat  eina*  l^Jggjö.  at  [höggva  stórt®  ok  at  gera 
blóðgar  báðar*®  hendr  til  axlar  upp,  ok  láta  heiðna  menn  engan 
bilbug  á  oss  fá.^^  Alori  [sá  sem  fyrr  var  getið  bauzt*'*  at  bera 
merki  Karlamagnús  konungs  í  orrostu,  en  hann  játti  honum,/^  ok  er 
þvi**  iUa  ráðit,  fyrir  því  at  engi  er  meiri  regimaðr  í  allri  [landeign 
konungs,**  fyrir  sakir  hans  eru  Frankismenn  spiltir**  ok  á  marga 
vega  iUa  haldnir. 

9.  Nú  sjá  heiðnir  menn  Uð  Karlamagnús  konungs  ok  merki 
hans  í  dœW  einni  á  hœgri  hönd  sér  ok  20  þúsundir  riddara  vápn- 
aða*®  í  hjá.  En  Danamunt  konungs  son  inn  heiðni  mœUr  við  hcr 
sinn:  Hér  kenni  ek  merki  Karlamagnús  konungs,  sœkjum  nú  fram 
sem  ákafligast,*®  ok  vinni  hverr^®  þat  sem  má.  Nú  mátti  þar  sjá 
mörg  merki  bœði  rauð  ok  blá  ok  með  allskonar  Utum,  ok  mundu 
Frankismenn  þann  dag  hafa*^  sigr,  ef  eigi  [yldi  ragskapr  Alora.*^ 

10.  Frankismenn  ríða  nú  með  her  sinn  [í  móti  heiðnum  mönn- 
um,  ok  svá  þeir  at  móti.'*^   J)ar  mátti  sjá  mörg  högg  með  sverðum 

')  [Hfir  undir  mér  B,  ')  [eytt  mikinn  luta  af  landi  Karlamagnús  konungs 
ok  tekit  mikit  man  (mart  manna  6)  bϗi  karla  ok  konur,  unga  sem 
garala  B,  6.  •)  almátkan  tilf,  B.  b.  *)  [þá  frá  píslum  vándra  B,  b. 
*)  [eigi  langt  béðan  ok  eru  nú  búnir  at  beyja  orrostu  á  mót  þér  B,  6. 
•)  [þá  skyldi  með  fara  B,  b.  »)  [máli  bans  B,  6,  •;  eitt  B,  b.  *)  [veita 
heióingjum  stór  bögg  B,  b,  '»)  várar  6.  ")  sjá  Jí,  6.  ")  [bét 
einn  ríkismaór  (ríkr  maðr  6)  af  Udi  konungs,  bann  býzt  til  B,  b. 
")  því  B,  b.  '')  þat  b.  »)  [fylgó  konungs  B,  b.  '")  ok  ósœmdir 
^tilf.  B,  b.  ")  lœgð  B.  b.  ••)  alvápnadra  B,  mgl.  b.  '»)  kappligast  B. 
«»)  maðr  B,  b.  »')  vinna  fagran  B,  b.  ")  [vœri  Alori  í  ferð  B,  b. 
")  [á  móti  beiðingjum,  en  beiðnir  menn  á  móti  þeim  Jí,  b. 


Cap.  ÍO,  AF  ODDOSIBI DAK8XA.  ðl 

höggvin,^  marga  skjöldu  klofna  ok  brjnjur  slitnaf,  mörg  spjót  brotin 
ok  pálstafi*  ok  allskonar  skotvápn.  Nú  heíir  Alori  merki  í  hendi 
sér  ok  rœÖist  við  einnsamau  sem  illr^  dróttins  sviki  :•  jþessir  heiÖ- 
ingjar  eru  Dlir  ok  harðir  við  at  eiga,  ok  [hér  er  ills  eins*  ván, 
Síðan  kallar  hann  til  sín  höfðingja  einn  ríkan  frœnda  sinn,  sá  er 
heitir  Gemublus,*  hann  var  œttaðr  af  Lungbarðalandi.''  Alori  segir 
honum  œtlan  sína:  |)at  rœð  ek,  segir  hann,  at  vit  ílýim  undan  meÖ 
liði  okkru,  fyrir  J)ví  at  auðsýnt  er  nú,  at  [engi  man  af  oss®  sigrast 
í  þessi  orrostu.  Síðan  flýja  þeir  undan  með  [rögu  hjarta,  ok*  100 
liðs  þat  -er  þeim  fylgdi.  Nú  er  Danamunt  sá  þetta,  þá  œpti  hann^® 
á  menn  sína  ok  mœlti:  Sœkjum  fram  harðliga,  nú  flýr  merkismaðr 
Earlamagnús  konungs,  af  því  megum  vér  sjá  at  [þeir  ílýja  nú  skjótt 
allir.  Ok  því  nœst**  tóku  þeir  höndum  Nemes  hertuga,  [ei>n  bezta" 
höfðingja  af  liði  Karlamagnús  konungs,  ok  annan  mann  er  Boíi^® 
hét,  ok  Samson  inn  [þriðja  höfðingja,  ok  marga  aðra  af  liði  Karl- 
amagnús  konungs.^*  Heiðair  menn  veittu  Frankismönnum  harða  at- 
sókn,  en  þeir  vörðust  vel  ok  drengiliga.  A  þessi  stundu  kom  til 
konungs  góðr  riddari,  sá  er  Söhnundr  hét,  [hann  bar  þegar  skjöld 
fyrir  konunginn  ok  mœlti  síðan:  Misrœði  gerðir  þú  þá,  konungr,  er 
þú  fékkt  Alora  merki  þitt  at  bcra,  hinum  yersta  manni  er  í  þínu 
hði  sé,^*  ok  œtla  heiðnir  menn,  at  vér  munum  flýja  undan,  en  vér 
skulum  hér  annat  tveggja  bíða  [sigr  eða  fá^®  bana.  Síðan  mœlti 
Karlamagnús  konungr:  Mikla  úgleði  hefi  ek  [eptir  höfðingja  þá*''  er 
heiðnir  menn  hafa  frá  oss  numit,  Nemes  hertuga  ok  aðra  þá  er 
honum  fylgja.  Síðan  mœlti  konungr:  Ríðum  fram  harðliga^®  ok 
vinni  maðr  meðan*®  má.^®  En  heiðnir  menn  eru  móti  bœði  margir 
ok  harðir  ok  fella  á  þessi  stundu  [þann  höfðingja  er  AsketiU  hét*^ 
ok  Dorunt  inn  gamla  ok  enn  þriðja  Morant  bróður  hans,  ok  svá 
görsamliga  fella  þeir  þat  lið  er  með  konungi  var,  at  hann  varÖ 
einnsaman  staddr  á  fœti  í  millum  þúsundraða  heiðinna  manna,  en 
Biðan  hét  hann  á  guð  til  hjálpar  sér  ok  brá^'*  sverði  sínu  ok  hlffÖi 
sér   með    skildi   sínum   ok   varðist    betr  fyrir  heiðnum   mönnum   en 

»)  ok  öxum  B,  6.  «)  saal.  B^b;  pálstafir  iá.  *)  argr  6.  *)  svikari  B,  b,  »)  [er 
illfl  af  þeim  B,  b.  •)  Genob  B,  b.  ^)  Langbarðalandi  if,  6.  •)  [eigi 
munum  vér  B,  b,  ')  [mgl.  B,  b.  '")  hárri  röddu  tilf.  B,  6.  ")  [flótti 
brestr  í  liði  þeirra.  Ok  í  þeirri  hríð  B,  6.  ")  [mikinn  B,  b.  •»)  Boven 
B,  b,  ")  [rika  hertuga  ok  fjölda  annarra  manna  if,  b.  ")  [ok  sagði 
svá  til  hans :  Ofmjök  missýndist  yðr  berra,  at  þér  féngut  Alora  hinum 
ragasta  manni  í  hönd  merki  yðvart  í  dag  B,  6.  '•)  [bót  eða  B,  b, 
")  [nú  fengit  af  missu  höfðingja  minna  B^  b.  '■)  ok  befnum  þeirra 
tUf.  B,  b.  '»)  þat  er  B,  b.  ^®)  ok  svá  gera  þeir  tilf.  B,  b,  «•)  [þann 
mann  gildan  böfðingja  J9;  gildan  böfðingja  6.     ^')  bjó  með  B.  b, 

6 


82  KÁXLAXÁAISÍUB  BáLQÍL  UL  Cap.  11. 

Yilligöltr  í  skógi  fvrir  smárökkum,^  þá  er  þeir  sœkja  hann  ákafligast. 
|)yísa  nœst  koma  7  hundruÖ  manna  til  Earlamagnús  konungs  meÖ  al- 
yœpni  af  Frankismönnum  ok  skutu  um  hann  skjaldborg,  ok  féngu 
honum  góÖan  hest  at  sitja  á,  sem  maklikt  yar,  ok  óttaðist  hann* 
ekki  at  sér,  þyí  at  hann  [treystist  þá^  yel  liði  sínu. 

11.  Nú  yerðr  at  geta  Oddgeirs  danska;  hann  yar  öðrum  megin 
undir  skógarnefi  nökkuru  skamt  frá  bardaganum,  ok  með  honum  þús- 
undrað^  skjaldsyeina.  Hann  gekk  á  hœð  nökkura  ok  sá  til  orrostunnar, 
hann  sá^  fámenni  mikit  með  konungi,  hitt  sá  hann  annat  at  Alori 
flýði  undan  með  merki  konungs  ok  100  Lungbarða  með  honum. 
Síðan  skyndi^  Oddgeir*^  til  lagsmanna  sinna  ok  sagði  þeim  þau  tíðendi 
er  hann  sá:  Nu  [ef  ek  rœð,  þá  munum  yér  fara  at  móti  Alora 
ok  láta  þá  eigi  héðan  hafa  yápn  eða  hesta ;  síðan  skulum  yér  yerða 
konungi  at  hðveizlu  ok  bíða  annat  tveggja  bót  eðr  bana.®  J)eir 
játtuðu  þyi  glaðliga.®  Síðan  riðu  þeir  at  móti  flóttamönnum,  ok 
þegar  þeir  fundust,  spurði  Oddgeir  Alora,  hyí  [þeir  flýði  eða  hvat 
þeim  yœri^®  orðit.  En  Alori  svaraði:  Karlamagnús  konungr  var 
höndum  tekinn  ok  lið  várt  fallit,^*  ok  verðum  nú  undan  at  flýja." 
Oddgeir  svaraði  honum:  Jllmannliga  lýgr  þú,  ok  er  hitt  heldr,  at 
þú  þorðir  eigi  við  at  haldast,*^  ok  ert  þú  sannr  dróttins  sviki. 
Síðan  greip  hann  til  hans  ok  stejpti  honum  af  hesti  sínum,^^  ok 
rak  hnefa  sinn  á  háls  honum  ok  fletti  hann  af^*  brynju  sinni,  ok 
tók  skjöld  hans  [or  hendí  honum^^  ok  sverð  af  linda  honum  alt 
gullvafit.^''  Síðan  hét  Oddgeir  á  sína  lagsmenn,  [þeir*®  váru^*  þúsund- 
rað  skjaldsveina:*®Tökum  þá,  segir  hann,  ok  flettum  þá  af  klœðum,** 
látum  þá  hafa  hvárki  héðan  [hervápn  eða*'*  hesta.  Síðan  gerðu 
þeir  svá  sem  hann  bauð.  En  eptir  þat  dubbaði  hann^^  þá  til  riddara 
með  vápnum  flóttamanna.  En  þar  sem  skjöld  [skortir  Ijósta^*  þeir 
börk  af  trjám  ok  höfðu  sér  f^^rir  hlífar.  Oddgeir  tók  merki  konungs  í 
hönd  sér,  ok  riðu  síðan  til  yígvallar.  Oddgeir  gerðist  höfðingi  fjrir 
því  liði,  er  þá^®  höfðu  riddarar  görzt  [af  skjaldsveinum,  ok**  mörgum 
öðrum  riddurum.^' 

>)  veiðihundum  B,  b.  ^)  nú  tilf.  B,  b,  »)  [trcysti  nú  B,  b.  *)  10  hundrat 
B,  b.  *)  gat  at  líta  Jí,  6.  •)  skundar  B,  b.  ')  aptr  tilf.  B,  b.  •)  [vil 
ek,  segir  Oddgeir,  at  vér  farim  móti  Alora  ok  hans  liði,  ok  látum  hann 
hvárki  hafa  héóan  vápn  né  hlifar  né  hesta;  siðan  skulum  vér  verða 
konungi  várum  at  liði  ok  hafa  aUir  síðan  héðan  (hafa  hér  annathvárt  6) 
gagn  eða  bana  ella.  B^  b.  ')^allir  at  gera  hans  vi^a  B,  b.  '^)  [ílýr  þú 
undan,  Alori,  hvat  ejr  yðr  B,  b.  ")  flýit  B,  b.  ")  halda  B,  b.  ")  standa 
B,  b.  »<)  mgl.  B,  b.  '*)  mgl.  B,  b.  '•)  Itilf.  B,  b.  ")  gullbúit  B,  b. 
*•)  herbeg.  Zdet  Blad  i  a.  ")  saman  tílf.  a.  ")  [mgl.  B,  b.  »')  fótum  a. 
«•)  [fót  (herfórur  B,  b)  né  a,  B,  b.  «»)  Oddgeir  a,  B,  b.  «*)  [skorti 
leystu  (lufitu  B,  b)  a,  B,  b.    *•)  nýliga  B^  b.    *•)  yfip  Hlf.  B.    ")  [my/.  b. 


C&p.  1M,  18.  AF  OÐDOSnU  ÐAV8KA.  8S 

12.  Nú  er  Karlamagnús  konungr  nauðugliga^  staddr  f  bardaga, 
ok*  heiðnir  menn  sœkja  hann^  ákafliga.  ,  Síðan  mœlti  konungr  Yið 
sína  menn :  Sýnt  er  þat  nú,  segir  haun,  at  Alori  hefir  [ijla  reynzt,^ 
því  at  hann  er  sannr  dróttins  sviki.  En  ef  [guð  lofar,  at  ek  kom- 
umst^  til  Fraklands,  þá  skal  hann  eigi  svá  mikit  hafa  af  ríki^  mínu, 
at  vert  sé  [eins  penings,''  ok  engi  af  hans  œtt.  En  nú  skulum  vér 
duga  sem  drengir,  [ok  vinni  maðr  sem  má^  meðan  nökkurr  stendr 
upp.  En  [í  því  biii*  viku  heiðingjar  [til  Rómaborgar  undan.*®  En 
[Danamunt  hefír  tekit  Nemes  hertuga  ok  Edolon  iun  gamla,  inn 
þriðja  Samson  hertuga,  ok  hefír  þá  bundna  með  sér  setta  á  klyQa- 
hesta."  En  Oddgeir  danski  var  nœr  staddr,**  ok  urðu  þeir^*  eigi 
fyrr  varir  við  en  [þeir  œptu^*  heróp  á  þá.  Nú  gerðist  st^kkr**  í 
liði  heiðinna  manna  við  óp  Frankismanna.  Síðan  reið  Oddgeir  at 
heiðnum  konungi  einum  er  Falsaron  hét,  [sá  varðveitti  þá  höfðing- 
jana,  er  teknir  váru  af  Hði  KarJamagnús  konungs.^^  Oddgeir  lagði 
Bpjóti  sínu  at  honum  ok  bar  hann  af  hesti  sínum  ok'kastaði  honum 
dauðum  á  jörð.  Eptir  þat  [nálgaðist  hann  höfðingja  þá  sem  her- 
teknir  váru,  ok  feldu  þeir  mörg  hundruð^'^  heiðinna  manna.  Síðan 
sneríst  haun  aptr  til^^  Karlamagnús  konungs  með  5llu  liði  sínu. 
]þá  er  Karlamaguús  sá  [hvar  fram  brunaði^'  merki  sitt,  kallar 
(hann)  til  sín  Sölmund  [ok  Reiner^^  ok  mœlti  síðan:  Usynju  ámœlt- 
um  vér  Alora,  nú  er  hann  hér  kominn  með  [liði  sínu'^  oss  til 
hjáJpar. 

13.  Síðan  rann  fram  einn  ungr  maðr  sá  er  Oddgeir  hafSi 
[nýdubbaðan  til  riddara.'^^  En  Karlamagnús  konungr  kendí  hann 
görla,  ok  kallar  hann  hárri  röddu :  Seg  mér,  riddari,  hvaðan  eru 
þessir  [liðsmenn  komnir?^^  segirhann.  En  sveinninn  svaraði  konungi: 
jþetta  er  Oddgeir  danski  forgisl  þinn,  hann  hefír  dubbat  þúsundrað 
skjaldsveina  til  liddara,  ok  er  hann  nú  hér  kominn  þér  til  liðveizlu. 

0  nauðuliga  B,  b,  ')  því  at  b.  ')  nú  at  B,  b.  *)  [o8s  iUa  gefizt  a,  Jí,  b, 
*)  [ek  kem  (heim  tilf.  B,  b)  a,  B,  b.  •)  gódsi  a.  ')  [þvers  fótar  a,  B, 
•)  [tilf,  a,  B,  b.  »)  [litlu  sídar  a.  ")  [undan  ok  (á  leið  a)  tíl  Rómab. 
a,  J9,  6.  ")  [Danamunt  konungsson  heíir  sett  alla  hertekna  menii  upp 
á  kiyfjaheata  ok  hefir  þá  bunna  med  sér  a;  [Nemes  hertogi  var  í  ferð 
með  þeim  ok  Edulon  jarl  hinn  gamli  ok  hinn  þriði  hertogi  Samson, 
yáru  þeir  allir  bundnir  ok  settir  upp  á  klyfjahesta  þeirra  B^  b.  ")  þar 
sem  þeir  fóru  tilf.  B,  b.  '«)  heiðingjar  o,  B,  b.  ")  [þeir  Oddgeir 
œptu  B,  6;  hann  œpir  a.  ")  mikill  tilf.  a,  B^  b.  ")  [er  geyma  skyldi 
Nemes  hertoga  ok  hans  kumpána  J9,  b.  ")  [leysti  hann  höfðingjana 
ok  frelsti  þá  af  klandi  heiðinna  manna.  Siðan  riðu  þeir  fram  ok  feldu 
mörg  hundrat  B,  b.  '•)  bardagans  til  liðs  við  tilf.  A.  .  *•)  [mgL  a,  B^  b, 
»•)  Imgl.  B,  b.  ^')  [lið  sitt  alt  a,  B,  b.  »')  [nýliga  gervan  riddara  a; 
Dýgervan  riddara  af  skjaldsveinum  J9,  b.  ^')  [menn  a;  menn  sem  nú 
eru  komnir  til  dugnaðar  viðr  oss  B^  6. 

6* 


84  KABLAlCAaKtTS  SAGA  tn.  Cap.   Í9. 

Hann  hefir  sótta^  höfðingja  þína,  þá  sem  heiðnir  menn  höfðu  tekit*  ok 

.þér  hugðut  [fallna  mundu;^  hanu  hefir  ok    ytírkomit  Lungharða  alla 

þá  er^  flýðu   með   Alora   merkismanni   þínum.      |)a  svaraði  Karla- 

magnús   konungr:     Guð   sé  lofaðr    [þessum   tíðendum.^      Vel   hefir 

Oddgeir  hólpít^  mér  ok   minum    mönnum   með   guðs    miskunn;    nú 

skulum  vér  ríða''  ákafliga  ok  verða  skjaldsveinum  at  liðveizlu.^    Síðan 

ferr  Karlamagnús  konungr  með  her   sinn   ok   rekr  heiðna   menn   alt 

til  Mundíufjalls.     En  Oddgeir  fylgdi  konungi  jafnan  hit  nœsta.'     |)á 

mœiti  konungr  við  Oddgeir:    Tak  hér  sœmiHgan  hest,*°  ok  þá  [virð- 

ing  skal  ek  gefa  þér  með,  at  þú  sér^^  höfuðskutilsveinn  minn  í  [húsi 

mínu,**  ok  ráða  ^ví  öUu  með  mér  sem  [þú  vilt  ráðit  hafa,^^  ok  þú 

skalt   merkismaðr    minn   vera   um   alla   daga    þína   síðan.      Oddgeir 

þakkaði  konungi  [gjöf  sína^^  ok  vildi  falla  til  fóta  honum.    En  kon- 

ungr  tók  í  hönd  Oddgeiri  ok  reisti  hann  upp  ok  vildi  hann  eigi  [láta 

hníga  sér.^*      Nú   [snýst  aptr^*  einn   höfðingi,    sá  heitir  Sadome,*' 

ok  mœiti  við  Oddgeir:    Hverr  ertu  drengr,  segir  hann,  á  þeim  inum 

góða  hesti,    er  svá  fylgir  þráliga  flóttamöunum,    [kynligt   þikki   mér 

um^®  merki  þat  er  þú  berr^®  í  hendi   þér;    í   morgin  snimma   dags, 

þá  er  vér  kómum  til  orrostu,  þá  snerist   þat  merki  undan,    ok   allir 

þeir  er  undir  váru,  en  síðan  kom  þat  í  annat  sinn,  ok  var  þá  bardagi 

miklu  ákafarí   en  áðr,  ok  verðum   vér   nú  at  flýja  undan.      Nú  bið 

ek  [þess  við   guð   þann*®  er  þú  trúir  á,  at  þú  seg*^  mér*^  hví  þat 

sœtir.     J>á  svaraði  Oddgeir:    Alori  hét  maðr  sá  er  merkit  bar  fyrst 

f  morgin,  ok  snaraðist*^   hann   undan   fyrir   sakir  hugleysis  ok  ríig- 

skapar;  en  vér  várum  skamt-frá**  þásundrað  skjaldsveina,  ok  spurð- 

um  vér  þá  [at  tíðendum,**  en  þeir  sögðu  oss  hörð,*®  ef  sönn  vœri: 

Karlamagnús  konung  höndum  tekinn,  en  lið  hans  [alt  fallit.^^    Siðan 

fœrðum*®  vér  þá  af  klœðum**  sínum  ok   tókum    [alt  þat  sem  þeir 

höfðu  fémœtt,   hesta  ok  hervápn^®   ok   svá   merki  þetta  ok  bárum^* 

aptr  til  vígvallar,   ok  höfum   síðan   gert  yðr   mikinn   skaða.'*      J)á 

avaraði  Sadome:    |)essi  tíðendi  skal  ek  beraAmmiral  höfuðkonungi, 

')  frelsta  B^  b,  ^)  hertekna  B^  b.  *)  [at  fallnir  vœri  a,  B,  b.  *)  undan 
tilf,  a,  B.  *)  [þessa  tíðenda  Jí;  fyrir  þessi  tíóendi  b,  •)  hjálpat  Jí,  b. 
*)  fram  tilf,  B,  b,  •)  liði  a,  By  6.  »)  í  þessarri  atlögu  tilf  B,  b. 
10)  sœmiligan  (sœmiligra  6)  hest  en  þann  er  þú  sitr  á  B^  b.  ")  [tign 
gef  ek  þér  hér  með,  at  þd  skalt  vera  a,  b,  ")  [minni  höii  a,  6. 
*')  [ek  vil  ráða  b,  ")  [þessa  veizlu  B^  b.  ")  [léta  hneigja  sér  a;  at 
hann  hneigði  honum  B^  b.  '*)  [sncri  aptr  hesti  sinum  B^  b,  ")  Soddome 
o.  »•)  [kynliga  þikki  mér  fara  b.  »»)  hcfir  a,  »,  b,  '*•)  fþik  fyrir 
guðs  sakir  þcss  B^  b.  *')  segir  Jí,  6.  '»)  satt  tilf.  a,  B^  b.  ")  snerist 
a;  flýði  B,  b.  ")  með  tilf  a,  b.  ")  [tíðenda,  a,  B,  b.  ")  bœði  hörð 
ok  mikil  a.  ")  [höndum  tekit  ok  flest  alt  drepit  a.  ")  feldum  6. 
*•)  hestum  a,  Jí,  6.  »«)  [öU  vápn  þeirra  a,  •')  [vápn  þeirra  öU  ok 
bárum  siðan  merki  þetta  B^  b,    **)  mannskaða  H,  b. 


Cop.   14,  15,  AF  ODDGEIBI  DAK8KA.  85 

en  ek  býð  |)ér  hólmgöDgu  í  móti  konungi  J)eim  er  Karvel  heitir, 
hann  hcflr  [fjölda  liðs  mikinn*  allskonar  þjóðir,  ok  hann  er  virkta* 
góðr  riddari.^  J)á  svaraði  Oddgeir:  Alls  þú  lofar  hann  syá  mjök 
at  hreysti  sinni,*  j)á  skunda  þér*  til  hans,  ok  bið  hann  koma  til 
J)es8  staðar,  er  hólmganga  er  lOgð  [í  þessu  landi  með  mönnum.^ 
En  ef  hann  vill  berjast  við  mik,  J)á  komi  hann  þar;  ok  haíi  sá 
okkarr  gagn  er  guð  vill, 

14.  Frustra''  hét  borg  sú  er  Karlamagnús  konungr  tók  herbergi 
at  [eptir  orrostu  þessa.®  Hann  rœðir  við  menn  sína  ok  spurði  þá 
ráða,  hversu  [hann  skyldi  J)á  haga.*  Sumir  eggjuðu  at  [þeir  skyldu^** 
fara  til  orrostu  í  annat  sinn,  en  sumir  [eggja  at  fá  skuli  Oddgeir 
einn^^  í  móti  Karvel  konungi.  En**  þá  kom^^  farandi  Karlot  sun 
Karlamagnús  konungs  ok  með  honum  íjöldi  ungra  manna  sjáligra^^ 
af  Frakklandi.  Karlamagnús  konungr  gékk  sjálfr  í  móti  honum  ok 
[hvarf  til  hans**  ok  spurði  síðan:  Hve  nœr  komtu  her^®  til  landa 
frœndi,  segir  hann,  eða  fyrir^'^  hversu  löngu  vart  þú  dubbaðr  til 
riddara?  Fyrir  sex  vikum,  segir  Kariot;  enn  fyrsta  páskadag  þá  gaf 
mér  Terri  hcrtugi  af  Ardena  vápn^®  þessi  ok  bað  mik  síða^r  fara  á 
yðvarn'*  fund  með  liði  því  er  ek  mœtta'*®  fá.  Guð  þakki  honum  ok 
svá  þér,  segir  haruj,^*  þörf  er  oss  nú  góðra  drengja,  fyrír  því  at 
heiðnir  mcnn  hafa  felt  fyrir  oss  mikit  lið.  Nú  svarar  Karlot  [foÖur 
sínum:**  Ek  skal  áðr*^  miðr  dagr  sé  á  morgin  bera  vápn  mín  tál 
Rómaborgar,  ok  [skulum  freista  ok  míuir  menn**  við  heiðingja,  hvárir 
Bigrsælli  sé.^* 

15.  Nú  er  at  rœða  um  Karlamagnús  konung  sjálfan  ok  lið  hans. 
Hann  flytr  nú  [náttstað  sinn^®  svá  nœr  Rómaborg,*'  at  hann  sá  öll 
tiðendi  þangat.  En  um  nóttina  nœstu  eptir,  þá  hét  Karlot  á  lið  sitt 
ok  mœlti :  Búit  yðr  sem  skjótast  ok  herklœðizt  ok  förum  til  fundar 
við  heiðna  menn.  Sa  maðr  svarar  konungs  syni  er  Guibilin*®  hét: 
Köllum  Oddffcir  danska  með  oss.  Karlot  svarar:  Verði  þat  aldrí, 
at  hinn  danski  maðr  beri  lof  af**  orrostu  þessi,  ek  vil  eiga*<*  þessa 
orrostu  ok  mitt  lið.     En  þegar  þeir  váru  brott  farnir,  þá  mœttuþeir 

0  [mikinn  fjölda  lids  a;  lið  mikit  B,  6.  «)  harðla  B,  *)  sjálfr  tilf.  a,  B, 
*)  ok  lið  hans  tilf.  a,  B,  b.  *)  þú  a,  B^  b.  •)  [raeð  mönnum  hér  á 
landi  ö,  B^  b.  ')  Sustra  H,  b.  ■)  Imgl.  a,  J?,  b.  •)  [vera  skyldi  a^B\ 
þá  skyldi  at  hátta  b.  "")  [þá  skyldi  6.  <>)  [báða  at  fá  Oddgeir  einn 
a;  biðja  þess  at  Oddgeir  einn  ekyldi  B^  b.  ")  er  þeir  höfðu  þetta  at 
rœða  tilf  B,  b.  '»)  þar  tilf  B,  b.  '*)  mgl.  B,  b.  '*)  fmintist  við  hann 
B^  b.  *•)  hegat  B\  liingat  6.  •')  mgl  o,  ^,  b.  »•)  hervápn  -»,  b. 
«)  þinn  a,  B,  b.  ")  til  tilf.  a,  Jí,  b.  «')  konungr  a,  B,  b.  «)  [kon- 
nngs  son  H,  b.  *')  en  tilf  a.  '*)  [skal  ek  ok  mínir  menn  freista  a\ 
sknlum  vér  freista  B,  b.  '*)  eru  a ;  verði  ií,  6.  *•)  [landtjöld  sín  B,  b, 
-^)  borginni  a.     ")  GuiddiUn  a;  Guibel  B,  b.    «»)  or  B.    ^)  heyja  B,b. 


86  KABLAMAOOTS  8AGA  in.  Cap.   Ið^  íf, 

heiÖingja  einum,  sá  var  njósnarmaðr  af  liði  þeirra;  hann  leit  lið 
Earlots  ok  skjndi^  aptr  til  Earvels  ok  sagði  honum  þessi  tfðendi, 
at  kristnir  menn  váru  búnir'  á  hendr  þeim  at  beijast  við  þá.  En 
[er  Earvel  heyrði  þau  tíðendi,  lét  hann'  kalla  til  sí^  tvá  höfðingja 
Masan  ok  Susabran^  ok  bað  þá  búa  her  sinn  ok  fara  í  móti  Earlot 
konungs  sjni.  En  þeir  herklœddust  þegar  7  þúsundir  [heiðinna 
manna  ok  bjuggust^  at  halda  orrostu  mótí  kristnum  mönnum.  En 
eigi  vissi  Earlamagnús  konungr  œtlan  sonar  síns/  því  at  Earlot  vildi 
[hann  eigi  láta  varan  við  verða.* 

16.  Á  þeirri  nótt  er  Earlot  var  í  brott  farinn,  þá  [var  Earla- 
magnús  konungr  í  landtjaldi  sínu  ok  drejmdi  draum^  um  sjálfan  sik 
ok  Earlot  son  sinn  ok  Nemes  hertuga  ok  Oddgeir  danska.  Honum 
JxStti  sem  þeir  vœri  staddir  Qórir  í  skógi  eínum,  ok  [höfðu*  farit* 
at  dýraveiði,  ok  hefði*®  þeir  þá  banat  Ijórir  miklu  dýri.  En  þá  sá 
þeir  fara  at  sér  oesiliga  dýrin  úörgu  þrjú,  ok  sóttu^^  at  þeim  ákafliga; 
en  þeir  vörðust  vel  ok  drengiliga.  En  um  síðir  sýndist  honum  sem 
dýrin  bœri  af  Earlot  sjni  sínum,**  en  síðan  þar  nœst  af  Nemes  her- 
tuga.  {}n  þá  þótti  honum  sem  Oddgeir  danski  sœtti^'  vel  fram,  ok 
í  þeirri  framgöngu  feldi  hann  tvau^*  dýrin,  en  it  þríðja  fljði  undan, 
ok  rœki^*  hann  þat  langt  í  brott.^*  En  í  því  er  konungr  vaknaði, 
sloknuðu  öll  stafkerti,  þau  er  f  landtjaldinu  váru  ok  áðr  brunnu, 
[en  7  rekkjusveinar  hans^'  hljópu  upp  kvikliga  ok  géngu  til  hvílu^* 
hans.  J)á  svaraði'*  konungr:  Mart  hefir  fjrir  mik  borit*®  nú  um 
hrfð,  segir  hann.  Sfðan  spurði  hann  þá:  Hvar  erEarlot  son  minn, 
segir  hann.  |)eir  sögðu  hann  farinn  á  fund  heiðinna  manna,  ok  þat 
tétlum  vér,  at  hann  muni  fjrr  þurfa  liðveizlu  [þinnar  en  þú  hafir 
sýn  af  honum,  fjrir  þvf  at  nú  munu  heiðnir  menn  ok  hann  hafa 
bardaga.^^ 

17.  [Heiðingjar  rfða  nú  harðliga,  ok  verða  eigi  kristnir  menn 
varir  við  fjrr  en  heiðingjar*'*  œptu  heróp  á  þá.  En  sfðan  [bar  saman 
fund  þeirra,  ok  tóku  þá  at  beijast  ákafliga.  A  leið  dagiSn  f  hverri,'' 
en  svá  er  sagt,  at  eigi  hafi  harðari  sókn   verit  á  einum   degi  en  sú 

')  skundaði  a,  B^  h.  ')  komnir  B,  b,  *)  [jafnskjótt  lét  Karvel  a,  B,  b. 
*)  Kusabran  B,  h.  ')  [heiðinna  manna  B,  b ;  hermanna  a.  ^)  [eigi  gera 
hann  varan  við  a,  B^  h,  ^)  [dreymdi  konung  draum  mikinn  a.  ')  mgl. 
a.  »)  [váni  þá  famir  B,  h.  ••)  hafa  B,  ")  »aal.  a,B,h;  sótti  A.  ")  hans 
a,  B^  b.  '*)  sœkti  i4,  a,  6 ;  setti  B.  '^)  taal.  6 ;  2  a,  i? ;  tva  i4.  '^)  rak  a,  B,  b. 
'•)  á  ejðimörk  tilf.  By  b.  '')  [þetta  sá  rekkjusveinar  hans  ok  B,  b. 
»•)  rek^u  a,  B.  '•)  mœlti  o,  B,  b.  ")  tilf.  a,  B,  b.  ")  [jðra  (en  þér 
sjáit  hann  tilf.  B)^  þvíat  nú  man  hann  beijast  við  heiðna  menn  B^  b. 
^)  [Nd  er  þar  til  at  taka,  at  heiðingjar  ganga  harðliga  fram  móti 
kristnom  mönnnm,  ok  eigi  varð  Karlot  fjrr  varr  við  en  heiðnir  menn 
B,  6.    »»)  hveiju  a. 


Gsp.   ÍT,  AF  ODDGEIBI  DAN8EA.  87 

er  FrankisiKienn  gerðu.  {)eir  höfÖu  7  hundruÖ  manna,  en  heiÖing- 
jar  höfðu  20  þúsundir  riddara.^  |)ar  mátti  sjá  spjótsköpt  brotna* 
en  hjálma  klofna,'  [skildlr  högnir*  en  brjnjur  rifnar.*  En  í  því  bili 
kom  Éarvel  ríÖandi  ok  œpti  hárri  röddu  ok  talaði  á  þessa  lund: 
Hvar  ertu  Oddgeir  inn  frœkni  af  Danmörk,  ríð  nú  fram^  sagði  hann, 
at  móti  mér  ok  freistum  riddaraskaps®  okkars.  |)á  svarar  honum 
hertugi  sá  er  Erlant''  hét  inn  vitri :  Góðr  maðr,  segir  hann,  eigi  er 
[hér  sd  maðr,  er  eptir  spyrr  þú;  en  hvat  fyrir  J)ví  þó  hefir  hann 
þann  mann  settan  fyrir  sik,  er  til  býst  at  reyna  við  þik.®  Síðan 
lustu  þeir  hesta  sína  sporum,  [hleypti  þá  hvárr  þeirra  at  öðrum,  ok 
brustu  í  sundr'  spjótsköpt  þeirra,  ok  kom  hvárgi  öðrum  af  hesti. 
Síðan  riðust  þeir  at  í  annat  sinn,  ok  klauf  hvárr  [fy rir  öðrum  gylta 
skjöldu,*®  ok  léku  svá  lengi,  at  hvárgi  kom  öðrum  [á  flótta*,*^  en 
um  síðir  skildu  [þá  menn  þeirra.^'*  [J)aðan  af  fór  svá  viðrskipti 
þeirra,  at  Frankismenn  týndu'^  á  þeim  degi  mörgum  góðum  dreng- 
jum  með**  vápnum  ok  hestum.  Nú  varð  riddari  einn  af  liði  Kar- 
lots  sœrðr  til  ólífis  ok  skildist  [svá  þaðaíi,**  ok  létti  eigi  fyrr  en 
hann  [kom  fyrir**  Karlamagnús  konung.  Nú  mœlti  riddarinn :  Herra, 
segir  hann,  [í  nótt  fyrir  dag*''  fórum  vér  héðan  7  hundruð  riddara 
með  Karlot  syni  þínum  á  hendr  heiðnum  mönnum,  ok  [varir  mik 
nú  þess,*®  at  fátt**  lifi  eptir  af  þeim.  En  er  Karlamagnús  konungr 
heyrði  þessi  tíðendi,  þá  hét  hann  á  Oddgeir  danska,  [ok  bað'*®  at 
hann  skyldi  verða'  Karlot  at  liði.  En  Oddgeir  svaraði  honum :  Ek 
vil  fúsHga  fara'^  hvert  sem  þér  vilit^*  senda  mik.  Síðan  bjóst  hann 
[ok  herklœddist^*  ok  lét  taka  merki  sitt  ok  bera  fyrir  sér,  ok  reið 
í  brott  síðan,  ok  með  honum  7  hundruð   riddara,   ok  létti  eigi  fyrr 

*)  [hlupust  þeir  á  (hlejrptu  þeir  at  b)  meðr  ákafri  orrostu  ok  börðust  lengi, 
svá  at  á  leió  daginn^  ok  er  svá  sagt,  at  eigi  baíi  önnur  sókn  barðari 
verit  á  einn  dag  en  sú  var  er  Frankismenn  görðu  þó,  ok  böfðu  þeir 
eigi  meira  lið  en  7  bundruð  manna,  en  beiðingjar  7  þúsundir.  B^  6. 
*)  saal.  ogs.  B;  brotin  a,  b,  ')  bögna  B,  b.  *)  [skjöldu  bögna  (klofna 
B^  6),  a,  B,  b.  *)  rofnar  a;  rifna  b.  *)  riddaraskapars  (!)  a;  riddara- 
skapar  Íí,  6.  ')  Erlon  b.  *)  [bann  bér  nú,  en  þó  er  bér  maðr  í  stað 
bnns,  er  nú  mœlir  við  þik,  ok  fyrir  vináttu  sakir  bans  bjóðumst  ek  í 
móti  þér  a;  Oddgeir  bér  at  sinni,  en  þó  alt  eins  er  bér  sá  maðr  í  bans 
etað,  er  fyrir  vináttu  sakir  viðr  bann  viU  ríða  móti  þér  B,  b,  •)  [ok 
ríðust  at  snarpliga,  svá  at  sundr  brustu  B,  b,  ^^)  [annars  skjöld  B^  b. 
*»)  [af  besti  B;  af  baki  né  á  flótta  a.  ")  [menn  þá  a,  B,  b.  ")  [Nú 
er  orrosta  bin  snarpasta  ok  týndu  Frankismenn  B^  b.  **)  mgl.  a,  B,  b, 
»)  [vtð  bann  a.  »•*)  [fann  B,  b.  ")  [í  morgin  éria  B,  b.  ")  [œtlaek 
a;  bygg  ek  B,  b.  ")  fáir  B,  b.  '•)  [mgl.  a,  B,  ")  ok  allar  nauð- 
synjar  yðvarar  tilf,  a.  ")  her  mgl,  í  Blad  i  a.  ")  [skyndiliga  meðr 
góðum  herklœðum  27,  6. 


88  KABLAMAQNUS  SAGA  m.  Cap.  18, 

en  hann  kom  undir  hœð  nökkura  ok  tók  þar  þegar  yarðinenn  heiÖ- 
inna  manna  ok  lét  drepa  alla. 

18.  Nú  heitr  Karlot  [á  lið  sitt  ok*  á  guð  allsvaldanda  ok 
mœlir  svá :  Faðir  dýrðar  [(er)  ey  ok  ey  vart  ok  vera  munt,*  hjálp 
mér  ok  mínu  liÖi  fyrir  sakir  þíns  mikilleiks,  at  vér  mœttim  yfirstíga 
úvini  vára  [á  þessum  degi ;'  vildi  guð  at  Oddgeir  danski  vœri  hér  [ 
J>ví  nœst  varð  honum  litið  til  hoegri  handar  sér  ok  sá  fram  koma 
or  skógi  [í  dal  nökkurn*  merki  Oddgeirs  ok  Frankismanna  lið.  En 
síðan  er  Oddgeir  var  kominn  til  orrostu,  þá  urðu  heiðnir  menn 
felmsfullir,  ok  var  svá*  sem  þeir  vœri  hamstola,  ok  váru®  þá  illir  yíir- 
sýndar.  En  Frankismenn  riðu  fram''  harðliga,  lögðu  með  spjótum 
ok  hjuggu  með  sverðum  ok  íeldu  Qölda  heiðinna  manna,  ok  [vánum 
bráðara®  brestr'  flótti  í  liði  þeirra  heiðingja.  í  þeim  flótta  flýði 
undan  Karvel,  því  at  hann  sá  [óvœnni  ván  sinna  en  kristinna  manna. 
Oddgeir  reið  þá  ákafliga  at  Karvel  ok  mœlti*®  við  hann :  Hverrertu, 
riddari,  segir  hann,  er  fellir  lið  várt  mikit,**  eða  hvert  er  nafn  þitt? 
hví  snýr  þú  nú  undan  ok  bíðr  mín  eigi?  En  hann  svarar:  Elí  heiti 
Karvel,  ok  ef  þú  vilt  eiga  vápnaskipti  við  mik  einn  saman,  þá  stefni 
ek  þér  til  Rómaborgar  [at  ganga"  á  hólm  við  mik.  Höfuðkonungr 
várr  á**  dóttur  eina,  er  Gloriant  heitir,  hon  hefir  Ijóst  andlit  ok 
fagrt,  hon  er  unnasta  mín  ok  festarmœr,  ok  hon  skal  vera  nœr  [okkru 
viðrskiptí  at  sjá^*  leik  okkarn.  En  ef  þú  sigrast  á  mér,  þá  skal  ek 
því  valda^*  við  Ammiral  kohung,  at  [þú  skalt  hafa^®  meyna,  ok  skal 
engi  því  í  móti  mœla.  Ef  þu  vilt  at  þat  sé,  segir  Oddgeir,  þá 
skal  ek  áðr  fara  á  fund  Karlamagnús  konungs  at  taka  leyfí  af  honum 
fararinnar.  *''  En  ef  [ek  fœ  leyfi  af  honum,  þá  skal  þat  víst  vera, 
er  þú  beiðist.*®  Síðan  skildust  þeir  ok  fór  Karvel  í  brott  með  liði 
sínu,  ok  léttu  eigi  fyrr  en  þeir  kómu  fyrir  Ammiral  konung,  ok  sögðu 
honum  at  þeir  váru  yfirkomnir.  En  því  nœst  kom  Oddgeirr  til  ár 
þeirrar  er  Tifr  heitir,  ok  fór  hann  yfir  ána  ok  mœtti  þar  Karlamagnúsi 
konungi.  En  konungr  reið  í  gegnum  lið  þeirra  ok  létti  eigi  fyrr  en 
hann  fann  Karlot  son  sinn.  Konungr  hafði  sér  [sprota  einn^'  í  hendi 
ok  vildi  Ijósta  í  höfuð  [honum,  ok  mundi  hafa   fram   komit,    ef  eigi 


0  ['"^9^'  ^^  b.  ')  [dróttinn  Je^ns  Kristr  B^  b.  ')  [í  þessum  bardaga  B^  b. 
*)  [nökkurum  B,  b.  »)  því  líkt  B,  b.  «)  urðu  B,  b.  ')  tilf.  B.  b. 
•)  [vánu  skjótara  B,  b.  »)  varð  B^  b.  '•)  [lítinn  sigr  sinn  (verða  tilf. 
6),  síðan  Oddgeir  var  til  kominn  (Oddgeir  kom  til  orrostu  6).  Nú  mœtt- 
U8t  þeirKarvel,  ok  mœlti  Oddgeir  B^  b.  *')  svá  mjök  B.  ")  [ok  gakk 
þar  B^  b.  >»)  eér  tilf.  B,  b.  **)  okkarri  hólmgöngu  ok  sjá  á  B,  b. 
")  ráða  B.  b.  •«)  [hann  ekal  gipta  þér  B^  b.  ")  til  hólmstefnunnar 
B^  b.  *•)  [hann  gefr  orlof,  þá  skal  ek  víst  vera  búinn  þess  er  þú  beiðir 
-»,  6.     ")  [staf  B,  6. 


Cap.  19.  AF  ODDaEIEU  DAKSKA.  89 

• 

bannaÖi  tveir  hertugar,  ok  mœlti  við  hann:  Jlls^  manns  efni  ertu, 
illa  heíir  þú  sét  fyrir  liÖi  mínu;  uú  munu  heiðingjar  hœlast  ok 
gleðjast,  at  þeir  hafa  þik  yfirkomit  [ok  skemma*  oss.  En  Karlot 
svaraði  foður  sínum :  Vér  höfum  sigr  fengit,  en  heiðnir  menn  flýðu 
undan,  ok  ver  fyrir  því  eigi  reiðr. 

19.  [Nú  er  at  rœða  um  Karvel,  hann  rœðir^  við  Ammiral 
konung :  Ek  vil  ráða  þér  heilt  ráð  konungr,  segjr  hann,  gör  sendi- 
mann  til  Karlamagnús  konungs,  þann  er  bœði  sé  [hraustr  ok  orðfimr 
ok  sem  úblauðastr  at  öllu^;  ok  bið  hann  þess,  at  [hann  uni  riki 
fiínu  ok  haíi  ekki  af  þínu  ríki,  eða^  ella  þoli  hann  her  þinn.  Kon- 
ungr  svaraði :  Hverr  mun  minna  manna  vilja  fara  slíka  háskaferð? 
J)á  svarar  Karvel :  Ek  vil  fara,  ef  þú  vilt  konungr.  J)á  mœlti 
Ámmiral  konungr:  Ekki  þikki  mér  [þat  skaph'gt,*  því  ek  uggi,  at 
þér  verði  misþyrmt.  Karvel  svarar :  Karlamagnús  konungr  er  svá 
góÖr''  höfðingi,  at  eigi  vill  hann  vita  á  sik,  at  mér  sé  misboðit 
heldr  en  einhverjum®  lim  sínum.  En  því  nœst  tók  Karvel  at  búast, 
hann  klœddist  ok  með  inum  bezta  guðvef,  en  í  yfírskikkju'  vissi 
engi  hvat  klœði  í  var,  en  þat*°  finnst  í  ey  einni  í  enum  syðra  hluta 
heims  okwerðr  af  náttúru  orma.  J)ví  nœst  var  fram  leiddr  múU 
einn  söðlaðr,  sá  var  beztr  í  öllum  [her  Ammirals  konungs.**  Hann 
Ijóp  á  bak  honum  ok  reið  leiðar  sinnar  ok  [létti  eigi**  fyrr  en  hann 
kom  fyrir  Karlamagnús  konung,  ok  heilsaði  honum  vel  ok  kurteb- 
liga:*^  Sá  sami  guð,  er  Frankismenn  trúa  á  ok  himna  dýrð  stýrir, 
blezi  ok  varðveiti  Karlamagnús  konung  ok  alt  hans  rfki  ok  [veldi 
ok  yfir  alt^*  fram  Oddgeir  danska.  Ammiral  höfuðkonungr'*  várr 
sendi  mik  hingat  [með  því  boði,'®  at  þú  látir*''  hann  hafa  Rómaborg 
í  friði,  því  at  hon  er  erfðaland  hans,  [ok  áttu  enga  tiltölu  til  hennar.*® 
En  ef  þú  vill  eigi  þat,  þá  sver  ek  við  trú  mína,  at  þér  skulut  eiga 
ván^*  orrostu  af  Ammiral  konungi  ok  hans  liði,  ok  [muntu  þá  reyna,*® 
hvárir  réttara  mœla.  [Enn  mœlti  Karvel :  Ek  á  mál  við  Oddgeir 
danska,  okgefhonum  leyfi,  konungr,  atganga  til  einvígis  við  mik;  ok 
ef  svá  berst  at,  at  hann  komist  yfir  mik,  þá  skal  Ammiral  konungr  flýja 
af  Rómaborg,   ok  skaltu  ey  ok   ey  hafa  frið  fyrir  hans  mönnum  um 


')  [syni  sínam,  en  hertogar  2  léta  hann  þvi  eigi  fram  koma. .  Konungr 
mœlti:  Jlt  B,  h.  '')  [en  skemda  B,  h.  ')  [Karvel  talar  nú  l^,  6. 
*)  [merkr  ok  sterkr,  orðfimr  ok  óhrœddr  B,  b.  *)  [hvárr  ykkarr  hafi 
Bitt  riki  l^,  b.  ^)  [þér  sjá  ferð  háskalaus  B^  b.  "^)  drengr  ok  mikill 
tilf.  B,  b.  »)  einum  hverjum  B.  »)  banfl  ttlf.  B,  b.  *•)  tilf  B,  b. 
")  [hemum  B^  h.  '"')  [stöðvaði  eigi  hest  sinn  B-^  létti  eigi  ferð  Binni  6, 
")  á  þessa  lund  tilf.  B,  b.  '*)  [riddara  ok  yfir  alla  B,  b.  '*)  taal  -», 
6;  höfðingjakonangr  A.  '*)  [þess  erindis  ^,  b.  ")  lát  B.  ")  Imgl. 
B,  6.     ")  á  tilf.  B.     «•)  [man  þá  sýnast  B.  b. 


90  KASLAXAOKUS  SAGA  m.  Cop.   Í9, 

alla  lífsdaga  þína.^  Oddgeir  svarar:  Búinn  em  ek  til  at  fremja*  þá 
hólmgöngu.  En  Karlot  mœlti  við  Oddgeir:  Mikla  skömm  [heíir  þú  mér 
gert,  því  at  þessa  hólmgöngu  hafða  ek  mér  œtlat  at  heyja'  en  eigi  þér. 
J>á  svaraði  Karvel :  Mjök  ertu  [öfundsjúkr,  en  þat  segi  ek  þér,  at  móti 
J)ér  hefi  ek  eigi  orrostu  né  minn  skjöld*atberjast  við  þik.  |>á  mœlti 
Karlot  við  Oddgeir:  Ek  fyrirbýð  J)ér  at  berjast  við  heiðingja  fyrir 
utan  leyfl  mitt.  J)á  mœlti  Karvel  við  Karlot :  Hver  er  œtlan  þín ;  en  alls 
þú  þrást  é^  hólmgöngu  þessa,  þá  skal  ek  fá  mót  þér  konung  kórón- 
aÖan  er  heitir  Sodome;®  þit  skuluð  eiga  hólmgöngu  ykkar  í  miUum.' 
J>at  [er  mitt  ráð,  segir  Karlot,  ef  Oddgeiri  sýnist  svá  vera  mega.® 
Oddgeir  svarar :  Góðan  vilja  legg  ek  til  þess,  ef  Karlamagnús  kon- 
ungr  [leggr  sitt  leyfi  til.'  J)á  svarar  konungr:  jþat  [þikki  mér  vel 
skapfelt,  at  Oddgeir  gangi  móti  Karvel  til  einvígis,  en  eigi  þikki 
mér  þat  jafnmœli,  at  son  niinn  gangi  í  móti  Sodomam,  því  at  hann^® 
er  barn  at  aldri,  ok  má  hann  trautt  [vápn  bera  eða  herklœðum 
valda."  J)á  svarar  Karlot:  Lítt  hœlir  þú  mér  faðir,  þar  er  þú 
heldr  mik  fyrir  úmannan ;  **  en  ek  sver  við  hinn  helga  Pétr  postula, 
at  ek  skal  eigi  fyrr  aptr  koma  en  ek  mœti  Sodoma'*  á  vígvelli,  ok 
hafi  sá  okkarr'^  gagn  sem  guð  vill.  |)á  mœltí  Karlamagnús  kon- 
ungr  við  Karvel :  [Hvat  sé  þá  annars  en  þér  finnizt.  Siðan  fór 
Karvel**  í  brott  ok  létti  eigi  fyrr  en  hann  kom  til  Rómaborgar. 
En  móti  honum  fór  allskonar  lýðr  ok  spurðu,  hversu  honum  hefði 
farizt.  En  hann  sagði  Ammiral  konungi:  Bardaga  skulum  vér  hafa^* 
ek  ok  Sodome,  en  at  móti  okkr  skulu  vera  tveir  góðir"  drengir 
Karlot  son  Karlamagnús  konungs  ok  Oddgeir  danski.  En  ef  þeir 
[sigrast  á  oss,  þá  skaltu  Ammiral  konungr  undan  flýja  ok  vera 
aldri  andbrotsmaðr  Karlamagnúsi  konungi.  ]því  nœst  herklœddust 
þeir  báðir  ok  váru  búnir  til  bardaga.*® 

')  [Hinn  er  kostr  annarr,  at  þér  gefít  Oddgeiri  danska  leyfí  til  at  ganga 
á  hólm  við  mik^  ok  ef  bann  vinnr  mik  yfír,  þd  skolu  þér  hafa 
fríð  fyrir  Ammiral  konungi  ok  öUu  hans  liði  um  alla  yðra  lifsdaga  B^  b. 
')  reyna  B^  6.  ')  [gerir  þú  til  mín,  ek  œtlaða  mér  at  heyja  þessa  hólm- 
göngu  H,  6.  *)  [framgjarn  maðr,  en  þat  segir  ek  þér,  at  á  vígvöll  kem 
ek  eigi  til  þess  B,  b.  *)  þrár  svá  mjög  B^  b.  •)  Sadome  5,  b, 
')  miðil  B.  •)  [vil  ek,  segir  Karlot,  ef  yðr  sýnist  þat  ráð  J?,  b.  ')  [vill 
þat  .lofa  H,  6.  '•)  [sýnist  mér  jafnaðarmál,  at  þeir  Karvel  ok  Oddgeir 
beríst,  en  Karlot  son  minn  B,  b.  ")  [vápnum  valda  né  herklœði  bera 
móti  slikum  kappa  sem  Sadomi  er.  B,  b.  '^)  þat  úmannan,  at  ek  geti 
varia  vápn  borit  B,  b.  »»)  Sadomi  B,  b,  **)  þaðan  tilf.  B,  b.  '*)  [Seg 
svá  Ammiral  konungi,  at  ek  lofar  hólmgöngu  meðr  þeim  skilmála,  sem 
þér  hafit  fyrir  sagt.  Sfðan  reið  hinn  heiðni  maðr  B^  6.  '•)  heyja  B^ 
ciga  6.  ")  röskir  J?,  vaskir  6.  ")  [sigra  okkr,  skoln  þér  afleggja  stríð 
móti  Kariamagnúsi  konungi  ok  fara  heim  í  ríki  yðvart,  en  ef  mið  sigrum, 
þá  eignizt  þér  Rómaborg  ok  þetta  ríki  B^  b. 


Cmf,  Mð.  AF  OÐDaEIRI  DAV8KA.  91 

20.  Nú  er  at  segja  frá  Earlot  konung^  syni,  hann  býst  Yið' 
flmliga  ok  herklœðist.'  En  Nemes  heftugi  klœddi^  Odd^eir  danska, 
fyrst  með  tvefaldri  brjnju,  en  síQan  setti  hann  hjálm  á  höfuð  honuro, 
þann  er  gerr  var  af  inu  beztu  stáli,  [umgjörðin  er  á  var  hjálminum 
Tar  verð  10  punda^  silfrs.  J>á  var  fram  leiddr  hestr,  sá  var  beztr 
í  liði*  Karlamagnús  konungs.  Oddgeir  sté*  á  bak  hestinum,''  tók 
spjót  sitt  í  hönd  sér  ok  merki  [sitt  er  Gafers  het.®  Nú  er  hann* 
vel  vépnaðr,  en  Karlot  [enn  betr,  ef  þat  mátti.^®  Síðan  riðu  þeir 
fram  til  Tifr  ok  stíga"  á  skip  ok  fluttust  til  eyjar  þeirrar  er  hólm- 
stefna  var  í  lögð.  Nú  eru  þessir  fjórir  kappar^*  komnir  til  vígvallar. 
En  eigi  var  þó  alt  svikalaust  með  heiðingjum,  en  þat  var  at  [úvit- 
undum  þeim  Karvel  ok  Sodome.*^ 

21.  Nú  er  at  segja  frá  Danamunt  [konungs  syni.**  Hann  gengr 
til  [landtjalds  síns^^  ok  segir  liði  sínu  œtlan  sína:  Misgert  heíir 
Karvel  við  oss,  er  hann  hefir  flutt'®  með  sér  Gloriant  systur  mína 
til  hólmstefnu  at  úleyfi  mínu;  en  [þat  veit  ek*''  at  þat  er  fyrir  ástar 
sakir  [þeirra,  ok  mér  þikkir  þat  þó  eigi  allilla  fyrir  þess  sakir,*®  at 
engan  dreng  höfum  vér  jafngóðan  sem  Karvel  í  öllu  [Ammirals  kon- 
ungs  riki,  ok  vér  höfum  mikit  i  hœttu,  ef  vér  látum  þá  tvá  berserki 
sem  vaskastir  eru,  ok  mun  oss  eigi  hlýða  at  eiga  bardaga  við  Karla- 
magnús  konung  síðan.**  Nú  er  þat  mitt  ráð,  at  [vér  hafim^®  liÖ 
várt  f  ey  þá,  er  þeir  eiga*'  hólmgöngu  í,  ok  skulum  vér  leynast 
þar  í  skógi  hjá;  en  ef  vér  sjám  at  várir  menn  [verði  halloki,**  þ& 
skulum  vér  [verða  þeim  at  liði,*^  ok  míinu  várir  andskotar  brátt** 
yfirkomnir.  Riddarar  Danamunts  játuðu  [ráðum  hans'**  ok  fóru 
síðan  til  eyjarinnar  ok  leyndust  þar  í  skógi  hjá.  En  þat  var  skaði,** 
at  þeir  Oddgeir  ok  Karvel  vissu  þat  eigi,  [því  at  þeir  mundu  þeirra 
svika  hefnt  hafa.*' 

22.  Nú  eru  þessir  kappar  4  á  vígvelli  ok  búnir  til  bardaga. 
J>é  lýstr  Karvel  hest  sinn   sporum,    [hann   er   fimari*®  en   frá   megi 

*)   um  B^  b.     ^)  herklæðir  hann  konungr  einn.  B^  b,     •)   herklœddi  B,  b. 

'  *)  [þenna  hjálm  kostaði  10  pund  B^  b.  *)  öllum  her  B,  b.  «)  hýóp 
B^  b.  ')  8vá  at  hann  studdist  hvárki  við  ístig  (stigreip  6)  né  söðulboga, 
ok  tilf.B.b.  •)  [þater  gört  liafði  dóttir  Ginuers  (Gimners  6)  konungs  lí. 
•)  Oddgeir  B,  b.  '»)  [sýnu  betr,  ef  svá  mátU  vera  B,  b.  ")  þar  tílf. 
B,  6.  ")  riddarar  B^  b.  ")  [óvilja  Karvels  ok  Sadoma  ok  at  þeim 
óvitandum  B^  b.  ")  [syni  Amirals  konungs  B^  b.  **)  [landtjalda  sinna 
B.  ")  fœrt  B,  b.  •')  [ek  veit  B,  b.  '»)  Imgl.  B.  "')  [ríki  feðr  míns, 
en  vér  höfnm  mikit  í  ábyrgð,  ef  týnast  riddarar  báðir,  ok  þá  man  oes 
illa  hlýða  siðan  at  halda  orrostu  móti  Karlamagnúsi  konnngi.  B^  b. 
«•)  [fœra  B,  b.  '•)  eigu  B.  ")  halloka  B;  [megi  minna  b.  »»)  [þeim 
við  hjálpa  B,  b.  »*)  verða  tilf.  B,  b.  ")  [þessu  B,  b.  »•)  illa  B,  6. 
^)  [at  þeim  váru  svik  gör,  fyrir  því  ef  þeir  hefði  vitað,  mandi  lengi 
uppi  vera,  hversu  þeir  hefði  þess  hefnt.  B,  6.    ^)  [þann  er  fimari  var  B, 


92  KABLAMAaKUS  SAQA  lU.  Cop.  ZB. 

segja.  HanD  ríðr  at  Qddgeirí  ok  mœlti  við  hann :  Sýna  skal  ek  þér 
unnustu  mína,  þá  sömu  er  ek  heíi  hœlt  fyrir  þér.  Sér  þú  [olifa- 
tré*  eitt  fagrt,*  er  hér  er  í  skóginum,  þar  sitr  hon  undir.  Nú  ef 
þú  vilt  ganga  af  hendi  guði  þínum  ok  gerast  maðr  Ammirals  kon- 
ungs,  segir  hann,  J)á  mun  ek  gefa  þér  land  þat  er  [heitir  Persift  ok 
Choruskana^  ok  allar  eigur  þær  er  til  liggja.  J)á  svarar  Oddgeir: 
Nú  hefir  þú  mœlt  mikla  fólsku^  ok  údrengskap.  Karlamagnús  kon- 
ungr  sendi  mik  hingat  af  hendi  sinni  at  halda  upp  lögum  hans  ok 
sœkja  svá  erfðalönd  hans  til  handa  honum  ok  at  móti  mœla  jðru 
ranglœti  ok  ágirni.  En  unnasta  þín  sýnist  mér  einkar  vœn  ok  kurteis, 
sem  ván  er  at  konúngs  barn  muni  vera,  ok  skal  ek  fyrir  hennar  sakir 
í  dag  ganga  litlu  firr  þér  en  brynja  þín,  ok  skaltu  nú  verða  varr  við 
þat,  at  þú  hefir  eigi  átt  vápnaskipti  við  mik  fjrr.*  Nú  [þreytir 
hvárr  þeirra  hest  sinn  sporum®  ok  eigast  hart  við  langa  stund,  gefr 
hvárr  öðrum  stór  högg  á  gylta'  skjöldu.  Svá  lengi  eiga  þeir  þetta 
viÖskipti,®  at  hvártveggi  verðr  af  hesti  sínum  at  ganga,  ok  eru 
báðir  á  fœti  staddir,  ok  léttu  þeir'  því  sinni  ok  hvíldust. 

23.  Nú  sá  Sodome'"  koilungr,  at  þeir  Karvel  ok  Oddgeir  éttust 
hart  við.  Hann  laust  hest  sinn  með  sporum,  er  var  kallaðr  Bruant, 
reið  [harðliga  á  fund  Karlots,**  en  konungs  son  at  móti  frœknliga,  ^^* 
ok*^  lögðu  nú  með  spjótum  ok  hjuggu  með  sverðum,  ok  var  nú 
hart  viðskipti  þeirra.  Nu  mœlti  Sodome  inn  heiðni  konungr  við 
Karlot:  Gef  upp  nú  vápn  þín,  því  at  ek  sé  þik'*  yfirkominn,  ok 
gerÖi  faðir  þinn  [mikla  fíflsku,**  er  hann  sendi  þik'®  til  eyjar  þess- 
arrar  at  berjast  við  mik;  eptir  hans  daga  er  Frakkland  erfíngjalaust 
fyrir  [þínar  sakir,''  því  at  svá  skulum  vit^®  okkrum  leik  lúka,  at 
þú  verðr  aldri  síðan  [erfingi  at  löndum.*'  J)ú  [mœlir  hvassliga  ok 
heimsliga,^®  segir  Karlot,  þú  mœlir  þat  er  þú  vildir  at  vœri,  en  eigi 
þat  er  verÖa  mun;  þú  hefir  [lítt  freistat^'  af  höggum'*^  Frankismanna. 
Sér  þú  Gloriant  konungs  dóttur,  er  hér  sitr  hjá  okkr  undir  því  inu 
fagra  olifatré,  hon  er  bœði  fbgr  ok  kurteis;*^  en  svá  góðr  er  riddara- 
skapr  Oddgeirs,  at  hann  man  sótt  fá  hana  [áðr  en  aptann^^  komi 
ok  fulla  ást  af  henni  hafa.  Svá  [hefi  ek  treysta  drauma  mína  ok 
af  inum  helga  Petro  postula,^^   at   ek   mun   yfir  þik  stíga,  ok  munu 

•)  olifutré  B.  «)  [þat  fagra  tré  h.  »)  [Persida  heitir  ok  þá  borg  er  Cho- 
niscana  heitir  lí,  h.  *)  fíflsku  lí,  h.  *)  en  nú  tilf.  B,  h.  •)  [þreyta 
þeir  ákafliga  B,  h.  ')  gylda  -»,  6.  «)  vápnaskipti  B,  6.  »)  þá  af  B. 
'»)  hinn  heiðni  tilf.  B,  h.  »•)  r.  f.  Karvels  A.  »»)  [hart  at  Karlot,  en 
Karlot  í  móti  röskliga  B,  6.  ")  her  hegynder  atter  a.  '*)  vera  tilf.  a,  B. 
»*)  heimsku  a ;  [undarliga  B,  h.  '«)  hingat  Hlf.  a.  •')  [þína  skyld  a.  ")  mit  B. 
**)  [aríi  hans  at  löndum  a ;  hans  erfingi  B,  b.  ")  [talar  sem  ofdrukkinn 
madr  B,  b.  '»)  [lítið  kent  B,  h.  «)  várum  tilf  B,  h.  ")  vœn  B,  h. 
")  [um  þat  kveld  lí;  áðr  kveld  h.    **)  [hefir  mik  ok  dreyint  B^  h. 


1 

Cop,   94.  AF  ODDGBISI  DAKSEA.  93 

hót  j)ín  [J)ér  fyrir  ekki  konia.^  J)á  svarar  Sodome:*  Verði  sá 
níÖingr,  segir  hann,  er  því  vill  triia,  at  [þit  skulit  bera*  af  okkr/ 
fyrir  því  at  Karvel  er  svá  mikill  skörungr  ok  góðr  drengr,  at  hann 
hefir  einn  áðr  jíirkomit  30  konunga  allhrausta  ok  borít  sigr  af 
hólmi.  En  ek  sé  nú  [at  Karvel  sitr*  á  hesti  sínum  vel  ok  fimh'ga,* 
ok  óttast  hann  ekki  at  sér,  nema  [þat  ef  mér  verðr  nakkvat;''  en 
ek  skal  honum  við  hjóJpa,  ef  þörf  gerist.  þá  svaraði  Karlot:  [Ekki 
munt  þú  honum  mega  við  hjálpa,  því  at  þú  mant  eigi  fá  hólpit^ 
sjálfum  þér,  ok  ef  ek  felli  eigi  skjöld  þinn  á  jörð  áðr  [aptann  sé,* 
þá  gef  ek  þér*®  100  marka  silfrs.  J)á  svarar  Sodome :  Hafa  skalt 
þú  áÖr  blóðga  síðu"  en  ek  Játa  [skjöld  niinn  fyrir  þér.*^ 

24.  Nú  er  at  rœða  um  Oddgeir  ok  Karvel.  J)eir  taka  nú  í 
annat  sinn  at  berjast,  ok  eru  nú  allir^^  á  fœti  staddir  ok  ganga  í 
höggorrostu.  J)ar  er  hörð  sókn  ok  áköf,  ok  veittar  litlar  hvíldir, 
sumir  hlífa  en  sumir  höggva.  Oddgeir  höggr  til  Karvels  ofan  í 
hjálminn,**  ok  festi  eigi  at  sinni  högg  í'*  hjálmi  hans,  en  þat  nam 
f)ó  staðar  í  skildi  hans,  ok  klofnar  ofan  til  mundríða,  ok  mundi  ofar 
hafa  fest,  ef  [eigi  lyti  KarveP®  undau.  J)á  mœlti  Oddgeir:  Heyrðu 
Karvel,  nœrri  skaltu  ganga  efþú  vill  hefnaþín,*^  [eða  þikki  þér  nökk- 
urrar*®  hefndar  vert  vera  þetta  högg.  **  J)á  mœlti  Karvel :  Enn  em 
ek  heiU  ok  herfœrr,  ok  at  því  skal  þér  verða  áðr  [lúki^®  leik  okk- 
rum'*.  J)á  svaraði  Oddgeir:  Enn  erum  vit^^  eigi  skildir,  ok  þat 
skaltu  vita,  at  Gloriant  konungs  dóttir  sendi  mér  [kveðju  sína  í  dag, 
ok  fyrir  hennar  sakir  skaltu  hljóta  af  mér  enn  gildara  högg  en  áðr 
heflr  þú  fengit.  En  þat  skaltu*^  vita,  segir  hann,  at  sýnt  er  á** 
hjálmi  þínum,  því  at  af  hefi  ek  höggvit  allan  búnaðinn^*  er  á  var, 
bœði  gull  ok  silfr  ok  gimsteina,  ok  ef  hann  vœri  eigi  af  [hörðu  stáli,** 
þá  munda  ek  nú  hafa  skilt  höfuð  þitt  við^'  búk,  ok  mundir  þú*"* 
lítt  þurfa  at   hrósa*'   Gloriant   konungs   dóttur  hvárki   fyrir  niér  né 

*)  [ok  hégómi  at  engii  veróa  a,  B^  b.  ^)  Sadomi  B  overalt.  ')  sigr  tilf.  a, 
*)  [þú  munir  yfir  mik  stíga  eðr  Oddgeir  muni  af  Karvel  bera  i?,  6. 
*)  [Karvel  sitja  a,  5,  6.  *)  framaliga  a;  frœknliga  B^  b.  ')  [mérverði 
nökkut  (til  meins  tilf.  b)  ^a,  B^  b.  ')  [Eigi  trú  ek  at  þú  hjálpir'  honum 
mikit,  er  þú  mant  lítit  hjálpa  B.  »)  [dagr  er  ailr  B,  b.  ")  tilf.  a, 
B^  b.  *0  liðu  b.  *0  [falla  skjöld  minn  a;  skjöld  minn  (falla  í  gras 
tilf.  B)  B,  b.  ")  fjórir  tilf  B,  b.  »•)  hjálm  hans  a,  B,  b.  ")  á  a, 
B,  b.  '«)  [Karfel  hefði  eigi  lotit  a.  »0  tilf  a,  B,  b.  »•)  nökkut  a. 
»»)  [mgl.  B,  b.  «)  vit  (skiljum  ok  tilf  B)  léitiim  a,  B.  ")  [við  skil- 
jum  okkam  leik  b.  ")'  mið  B.  ^^)  þó  ttlf  a.  '0  saal.  a-.BÍA.  «)  [í  dag 
heilendis  kveðju  ok  bað  mik  lilifa  unnusta  sinuni  fyrír  hennar  sakir,  ok 
Bkaltu  fyrir  hennar  skyld  eigi  hljóta  stœrri  högg  af  mér  en  nú  hefir  þú 
fengit.  En  auðsét  er  þat  é  hjálmi  þínum,  at  hann  hefir  hörðu  mœtt, 
þvi  at  af  hönum  er  höggvinn  búnaðr  allr  sá  j?,  b.  ^*)  [af  harðasta 
stáli  gerr  B,  b.    '0  frá  B,  b.    ^^  þá  tilf.  B,  b.     «0  fegrð  tilf.  B^  6. 


94  KABLAlUairUS  BAaA  HL  ^V*  ^^- 

« 

ððruin.  |)á  syarar  Earvel:  MisEnœlir^  þú  irú;  úsjoju  skalt  þú  hœlzt 
hafa  þessu  höggyi,  því  at  þér  skal  skamt  vera  til  annars  meira,*  ef 
ek  má  nú  því  fram  koma  [sem  mér  býr  í  skapi.®  J>á  hjó  Karvel 
til  Oddgeirs  [ok  af  flestan  búnaðinn^  skildi  hans^  ok  klauf  í  því 
höggvi  allan  skjöldinn  niðr  i  mundriða,  ok  nam  sverðit  [eigi  fjrr 
staðar  en  í  jörðu.®  J)á  mœlti  Karvel  við  Oddgeir:  Ósynju  komtu 
hingat,  þvi  at  ek  sé  nú  þat  á  þér,  at  þú  munt  nú  eigi  [undan  kom- 
ast,  ok  af  því  veit  ek  þat,  at  hverr  er  sárr  hefir  vorðit  af  sverÖi 
þessu,  þá  fylgir  sú  náttúra  því,  at  eigi  fást  þeir  menn  er  þat  megi 
grœða.^  Ek  em  konungr  af  Rabitalandi,®  ok  [segst  yfirkominn,  tak 
ráð  af  mér,  gef  upp  vápn  þín  ok  gakk  á  hönd  mér,  þigg  þá  af 
mér  helming  ríkis  þess  sem  ek  nefnda  áðan.  Jlt  þikkí  mér  at  týna 
lífdögum  þínum,  jafngóðr  drengr  sem  þú  ert;'  ok  á  þat  ofan  skaltu 
hafa  Gloriant  konungs  dóttur  með  mikilli  heimanfylgju.  |)á  svarar 
Oddgeir:  ^^Ódrengsskap  mœhr  þú  nú,  er  þú  biðr  þess,  at  ek  skula 
gerast  dróttins  sviki.  Gloríant  konungs  dóttir  er  fögr  ok  mikiU  skör- 
ungr,  ok  [gerði  faðir  hennar  mikla  heimsku,^^  þá  er  hannfékkhana 
þér  tii  varðveizlu,  þvl  at  litla  hjáJp  mantu  henni  veita  mega,  [þar 
sem  þér  mun  ekki  af  ganga  áðr  skamt  iíði  héðan.  En  fyrír  hennar 
sakir  mun  ek  gefa  þér  litinn  fríð,  gœttu  þín  nú  vel  héðan  í  frá, 
þvi  at  þér  mun  skamt  til  gjalda.^^  Siðan  hjó  Oddgeir  tii  Karvels 
með  þvi  inu  góða  sverði  sem  Nemes  hertugi  fékk  honum,  ok  klauf 
hjálm  hans  i  sundr,  své  at  staðar  nam  i  herðarblaðinu,  ok  veittí 
honum  mikit  sár.  Nú  sá^^  njósnarmenninir  er  i  skóginum  váru,  ok 
sóru  við  guð  sitt**  Maumet,  at  þá  sá  þeir  fall  Karvels.  Nú  lýsir 
allan  vigvöllinn  af  gimsteinum  þeim  er  [þeir  hafa  höggvit  af^^ 
skjöldum  ok  hjálmum. 

25.     Nú  verðr  nakkvat  at  geta  viðskipta  þeirra  Karlots  ok  So- 
dome.     ]þeir  sœkjast  at    í    öðrum    stað.      Nú    höggr   konungs    son 

*)  mismœltir  a.  ^  ok  skal  þat  vera  sýnu  gildara  tilf.  a.  •)  [eptir  vi^ja 
B^  h.  *)  af  tilf.  a.  *)  [mgl.  B,  b.  *)  [þá  staðar  (þvi  at  mundriðinn 
var  af  stáli  görr,  elligar  hefði  hann  klofít  skjöld  hans  allan  tilf.  B,  6) 
a,  B^  b.  ^)  [á  brott  komast  héóan,  því  at  hverr  sá  er  sárr  verór  af 
sverði  minu,  þá  fœr  hann  engan  þann  lækni  at  þat  sár  grœði.  B^  b. 
*)  saal.  a ;  Tabitalandi  A ;  Persidalandi  B ;  mgl.  b.  *)  [tak  ráð  af  mér,  gef  upp 
vápn  þin  ok  gakk  á  hönd  mér  ok  segst  yíirkominn,  ok  þigg^  i  gjöf  at 
mér  helming  rikis  mins,  því  at  mér  þikkir  ilt  at  týna  lifi  þÍDn,  svá 
góðs  drengs  B^  b.  *")  ofmikinn  tilf.  B^  b.  **)  [sýndi  faðir  hennar 
mikla  úvizku  B.,  b.  ^^  [þar  sem  þér  mun  ekki  af  veita  áðr  en  skamt 
líði  héðan.  En  fyrír  hennar  sakir  mun  ek  gefa  þér  litinn  frið.  Gœt 
þin  nú  vel  héðan  i  frá.  £n  fyrir  hennar  sakir  mun  ek  gefa  þér  lítit 
slag  a\  [þvi  at  þér  man  ekki  af  ganga  er  skamt  liðr;  en  gœttu  þin  nú 
vel,  þvi  at  fyrir  hennar  sakir  mun  ek  gefa  þér  lítinn  frið.  l^,  6.  *')  þetta 
tilf.  B^  6.     »0  8inn  a,  B,  b.     ")  [hrutu  or  6. 


Cúp.  M4.  AF  ODDOBIBI  ÐAN8KÁ.  95 

tíl'  ins  heiÖna  konungs  ok^  af  honum  [ín(um)  vinstra  megin  alt^  ofan 
frá  augunum,^  svá  at  staðar  nam  í  hökubeininu,  ok  mundi  þá  alt 
hafa  af  gengit,  ef  eigi  hefði  hann  undan  skotizt.^  Nú  mœlti  Karlot 
viÖ  Sodomam :  Nú  veitta  ek  þér  þat  [skamma  stimd,®  er  ek  hét  þér, 
ok  tók  ek  nú  erfiði''  af  mönnum  þínum,  at  eigi  þurfu  þeir  raka^ 
skegg  þitt  inum  vinstra  megin  [um  alla  daga  lífs  þíns,^  ok  muntu 
ferligr  þikkja,  ef  þú  kemr  þvílíkr*"  fyrir  [höfuðkonung  yðvarn,** 
sem  eigi  mantu  héðan  koma  áðr  aptann  sé.^^  ]þá  skript  skal  ek 
veita*'  þér,  at  Jítið**  skal  þér  at  haldi  koma  ván  sú,  er  þú  segir  at 
Maumet  ok  önnur  skurguð  yður  munu  duga  þér.  ]þá  mœlti  Sodome : 
Hrósa  [eigi  þú  skilnaði  okkrum  enn,  mun  þat  sýnast,^^  hvárr  okkarr 
berr  hœrra  skjöld. 

26.  Nú  er  þat  at  segja,  at  þeir  Karvel  ok  Oddgeir  taka^*  at 
berjast,  ok  var  sjá  [einna  hörðust.*''  J)á  mœltiKarvel:  Víst  er  þat, 
at  þú  ert  fuUhugi,  því  at  ek  hefi  felt  30  konunga  é  hólmi,  ok 
var  hverr  þeirra  öðrum  frœknari,  ok  skipta  ek*®  vápnum  þeirra  [ok 
klœðum,^^  ok  var  engi  þeirra  þinn  jafningi  hvárki  at  hug  né  riddara* 
skap.  Nú  vii  ek  þess  biðja  þik,'^  at  vit  hœttim  aptanlangt^^  ok 
takim  til  snimma  á  morgin,  ok  muntu  nálgast^^  vináttu  Ammirals 
konungs,  ef  þú  gerir^^  svá  sem  ek  bið,^*  ok  mun  hann^*  gefa  þér 
góðar  gjafir.  Oddgeir  svaraði :  Nú  [it  fyrsta  heyri  ek  þik  mœla 
údrengskap,  því  at  ek  kom  hingat  í  embœtti  Pétrs  postula  ok  Karla- 
magnús  konungs,  ok  vœra  ek  þá  dróttins  sviki,  ef  ek  eirða  þér 
nakkvat  í  því  sem  til  riddaraskapar  heyrir.^®  En  ef  þú  játtar  því, 
at  þú  sér  yfirkominn,  þá  gef  upp  vápn  þín  ok  [skaltu  fylgja^^  mér 
[fyrir  Karlamagnús  konung.*®  J)á  svarar  Karvel:  Aldri  skal  ek  & 
hönd  þér  ganga,  meðan  ek  má  [anda  ok^'  upp  standa,  ok  engum 
öðrum.  Hver  er  œtlan  þín,  segir  Oddgeir,  at  vísu  segi  ck  þér,  at 
eigi  skulum   vifc  fy rr  leik   okkrum  létta,^®   en   annarr  hvárr  okkarr 


»)  Sodome  (Sadome  B)  tilf.  a,  B,  «)  tilf,  a,  B,  b.  »)  [andlítit  alt 
(andlit  bans  alt  hinum  6,  B)  vinstra  megin  a,  B,  b.  *)  auganu  B,  b. 
»)  skorizt  B.  *)  [litla  stund  a ;  bögg  B,  b.  ')  starf  j?,  b.  »)  saaL 
a,  -»,  6;  taka  A.  »)  [meðan  fAi  lifir  B,  b.  '»)  svá  búinn  a.  >•)  [Am- 
miral  konung  a,  B,  b.  •')  komi  B,  b.  '»)  setja  B,  b.  »*)  lítt  a,  B,  6. 
'»)  [þú  eigi  8vá  brátt  okkrum  skilnaði,  þat  man  enn  sýnast  áðr  kveld 
komi  B,  b.  '^)  nú  hit  þriója  sinn  tilf.  a,  B^  b.  ")  [allra  ákafastr  a; 
eamkoma  þeirra  allra  áköfust  B,  b.  •«)  tilf.  a,  i?,  6.  »»)  Itilf.  a,  B^  b. 
»•)  er  okkr  berr  vel  báðum  tilf  a,  B,  b.  ^*')  kveldlangt  i?,  b.  ")  eignaet 
B;  öðlast  b.  ")  breytir  B,  b.  ")  vil  a,  B,  b.  ")  ek  a.  ««)  [heyrir  ek 
þik  tala  nœsta  œðru;  ek  em  hér  kominn  at  beijast  sakir  Karlamagnús 
konungs  ok  í  hans  þjónustu,  ok  er  ek  dróttins  sviki,  ef  ek  eiri  þér 
nökkut  í  því  sem  riddaraskap  okkrum  til  heyrir.  B,  b.  ^)  [fylg  B,  6. 
**)  [til  Karlamagnús  konungs  a,  B,  b.     >»)   Imgl  B^  b.     *•)  lúka  B,  b. 


96  KABLAXAQimS  SAGA  m.  Cap.  ÉT^  M8. 

liggr  eptir.  {>á  svarar  Earvel:  Tökum  nú  et  þriðja'  sinni  til  at 
berjast,  því  at  ek  em*  fimari  en  hjörtr*  ok  grimmari  en  dýrit  úarga. 
Nú  berjast  þeir  ákafliga,  ok  eru  högnar  af  þeim  allar  hlífar,  hjálmar 
brynjur  ok  skildir.  Síðan  [höggvast  þeir  nú  ok  eru  mjök  sárir,* 
svá  at  skamt  er  benja  á  milli,  ok  [er  nú  lítið  hvárum  til  úfœru.* 
En  {  því  bili  kom  Ðanamund  son  Ammirals  konungs  fram  or  skógi 
ok  30  riddara  með  honum,  ok  sóttu  [jafnskjótt  á  hönd  Oddgeiri, 
ok  er  hann  nú  á  fœti,®  því  at  hann  náði  eigi  hesti  sínum.  Enjafn- 
skjótt  sem  þeir  sá  þat  Karvel  ok  Sodome,  þá  lögðu  þeir  vápn  sfn 
ok  vildu  eigi  [sœkja  á  hendr  þeim  Karlot  ok  Oddgeiri,''  því  at  þat 
var  at  úvilja  þeirra  gört,  ok  kunnu  þeir  þeim  [illa  aufásu®  fyrir 
þetta. 

27.  Karlot  ok  Oddgeir  eru  nú  illa  staddir,  en  þó  verjast  þeir 
vel  [ok  drengiliga*  ok  feidu  mart  [heiðingja  um^®  sik,  ok  gerðu  sér 
byrgi  af  þeim  dauðum;  ok  eru  nú  fallnir  flestir  allir  af  þeim  30, 
en  þeir  sem  eptir  lifa  eru  mjók  sárir.  J)á  kemr  berserkr  einn  mjök 
svá  inn  bezti  riddari^*  af  heiðinna'*  manna  liði,  cr  Morlant*^  hét; 
hann  sœkir  Oddgeir  ákafliga,**  ok  er  nú  [litla  hóta'*  áfátt  um  viÖ- 
skipti  þeirra.^®  Svá  gengr  sjá  fjándi  nœr  honum,^'  at  allr  váði  er 
at.  Nú  sér  Karlot  viðskipti  þeirra  ok  ríðr  nú  fram  at  Morlaht***  ok 
skýtr  til  hans  spjóti  sínu  ok*'  í  gegnum  hann  miðjan  ok  höggr  af  honum 
höfuð  síðan.  "því  nœst  koma  ríðandi  40^^  riddaraaf  heiðnum  mönnum 
ok  lögðu  þegar  at  þeim  harðliga.^^  J)á  mœlti  [Oddgeir  við  Karlot:** 
Sœk  undan  við  svá  búit   [á   fund   Karlamagnús   konungs,^'   ok   seg 

,  honum  at  mik  mun  ekki  saka.  I  því  bili  varð  Karlot  at  flýja  undan 
á  ána  Tifr,  en  hestr  hans  svam  undir  honum,  en  guð  hlífði  [ok  sá 
hjálp  koma  at  móti  honum  tvá  menn  af  liði  Karlamagnús  konungs,** 
ok  fluttu  hann  yfír  ána. 

28.  Nú  er  at  segja  frá  Oddgeiri.     Hann  er  nauðuliga  staddr  á 

milli  40^**  heiðingja,   ok  höggr  á  báðar  hendr*®   ok   feldi    [af  þeim 

fleiri  en  hálfa,  til  þess  at  þar  kemr,   at  hann  er  svá  móðr,  at  hann 

»)  fjórða  «,  B,  6.  *)  nú  tilf.  a,  B,  b.  »)  bjöm  B,  b.  *)  [sœrast  þeir 
mjök  B,  b.  *)  [eru  nú  allmjök  (gerast  þeir  fast  b)  mœddir  j?,  6. 
*)  [þegar  at  Oddgeiri  ok  þeim  Karlot.  En  Oddgéir  var  á  fœti  staddr 
B,  b.  ')  [berjast  B,  6.  •)  [saal.  a;  iUa  oaufuso  A ;  enga  þökk  I?,  6.  ')  [tilf. 
a,  j?,  b.  *•)  [heiðinna  manna  umhverfis  a,  B^  b.  ")  tilf.  a,  B,  b. 
")  saal.  a,'  B,  b ;  heiðna  A.  »«)  Mordant  a.  >^)  í  ákafa  B.  '*)  [littla  bóta  a. 
'•)  [lítilla  bóta  ávant  um  þeirra  skipti  B\  þeina  viðskipti  mjök  hart  6. 
")  Oddgeiri  a,  B,  b.  »»)  Mordant  a.  '*)  Hlf  a,  B,  6.  =•)  saal.  a,  B,  b\ 
30  A.  •-")  sem  harðast  a,  B.  b.  ")  {saal.  a,  B,  b\  Karvel  A.  ")  [til 
fundar  við  fóður  þinn  j?,  b.  '*)  [honum,  ok  sá  hann  hjálp  koma  á 
móti  sér,  eintrjánung  einn,  ok  váru  á  menn  2  af  liði  Karlamagnús  a; 
[honum,  svá  at  þá  kom  honum  hjálp,  eitt  litit  skip  ok  á  tveir  menn, 
þeir  váru  af  liði  föður  hans  i?,  6.     '*)  margra  B.  6.     »•)  sér  Hlf.  a. 


Cd|».  M9.  AF  ODÐGEXRl  DAN8KA.  97 

varÖ  at  leggja  vápn  sín  bœði  af  sárum  ok  mœði,*  þótt  honum  þœtti 
mikit  fyrir.  En  svá  fór  þar*  sem  mœlt  er,  at  eugi  má  við  marg- 
num.  En  þat  er  sagt  fráDanamund,  at  hann  vildi  eigi  svá  nœr  koma^ 
Oddgeiri,  meÖan  hann  hafði  vápn  sín  í  hendi,  at  oddrinn  af  sverði 
hans  tœki  til  hans.  []þá  varð  Oddgeir  handtekinn  ok  er  hann  nú 
undir*  valdi  heiðinna  manna. 

29.  [Nú  er  tveim  sögum  fram  at  fara.*  Karlot  [er  nú  kom- 
inn  til  föður  síus,®  ok  segir  honum''  tíðendi  er  í  höfðu  gerzt,  at 
heiðingjar  hafa  svikit  þá  í  griðum  ok  [höndum  tekit  Oddgeir,^  en 
ek  kómumst  undan  með  beggja  okkarra  ráðum  at  segja^  þessi  tíðendi. 
En  [Karlamagnúsí  konungi  þótti  mikill  skaði  at  Oddgeiri,  '^  ok  mælti : 
Mikill  missir**  þikki  mér  vera  [at  Oddgeiri,*^  segir  hann,  því  at 
engan  [dreng  höfum  vér  jafngóðan  í  öUu  ríki  váru,*^  ok  eigi  er  þat 
sýnt  at  annarr  fœðist  upp  jafngóðr  riddari  í  Franz  um  aldr.  J>á 
svarar  Karlot :  Ver  eigi  úglaðr,  faðir,  segir  hann^  vér  skulum  hefna 
haus,  Nemes  hertogi  ok  Tere  af  Vidon^*  ok  enn  þriði  Videlon**  jarl, 
en  ek  skal  vera  inn  Qórði  [til  farar  ok  velja  ina  frœknustu  menn  lil 
fararinnar,  ok  skulu  vér  eptir  sœkja'®  ok  létta  eigi  fyrr  en  vér  nám^' 
Oddgeiri  af  heiðingjum,  hvárt  sera  þeim  þikkir  [vel  eða  illa, '*  með 
frœknleik  várum.  þá  svara  Fraukismenn :  Eigi  sjnist  oss  þat  ráð 
at  sœkja  Oddgeir  á  þessa  lund,  því  at  hann  mun  nú  staddr  vera  í 
millum  margra  þúsundraða**  heiðingja,  ef  hann  lifir  [heldr  en  eigi,*® 
ok  mun  oss  dýrt  verða  eins  mauns  líf,  ef  vér  týnum  [margra  fyrir 
þat;^'  hœfir  oss  at  fara  vitrliga  með  þessu  máli  ok  leita  svá  fremi** 
við  hefnd  þessa,  at  vér  komim  framar  niðr*^  en  gerast  til  at  eins; 
[ok  er  svá  ilt^*  at  hlaupa,  at  maðr  setist^^  aptar  niðr  en  hann  ríss** 
upp.  J)á  mœlti  Nenies  hertugi  [ok  íjöldi  annarra  manna,  er  vitrir 
váru  í  hirð  Karlamagnús  konungs,  at^^  meir  en  400  skjalda  skulu*® 

')  erfiói  a.  ')  [þá  20  af  þeim,  ok  þa  var  svá  komit,  at  hann  var  evá 
móðr,  at  hann  gat  eigi  varizt  bœði  sakir  sára  ok  mœói,  enda  er  þat 
satt  (kom  þat  fram  6)  Íí,  6.  ')  ganfja  a.  •)  [Varð  Oddgeir  nú  hand- 
tekinn  ok  verðr  nú  fyrst  at  vera  í  B,  b.  •)  Imgl.  a^  B;  a  ttiller  Cap, 
29  foran  28.  *)  [ferr  þar  til  er  hann  finnr  föður  sinu  a;  kemr  nú  til 
fundar  við  Karlamagnús  konung  i?,  6.  ')  þau  tilf.  a,  By  6.  *)  [hand- 
tekit  Oddgeir  a;  Oddgeir  var  handtekinn  B,  b.  ')  þér  tilf.  a;  yðr 
tilf.  B,  b.  '®)  [Karlamagnús  konungr  varð  þessi  sögu  úfeginn  a,  B^  6. 
")  skaði  a,  B,  b.  '^)  [um  Oddgeir  a,  B,  6.  '^)  [höfum  vér  jafnröskan 
dreng  eptir,  ef  vér  missum  hans  B^  b.  **)  Vtrent  B,  6.  '*)  Edelun 
a,  B\  Odeiun  6.  '^)  [ok  síðan  skolu  vér  velja  hina  frœknustu  menn 
til  farar  með  oss  af  yðru  iiði  if,  6.  ")  náim  lí,  6.  '•)  [betr  eða  verr 
a,  B,  b.  •")  þúsunda  B,  b.  =»•)  [mgl.  By  6.  »')  [mörgum  váram 
mönnum,  en  náim  honum  þó  eigi  heldr  en  áðr;  fyrir  því  /?,  6.  '')  mgL 
«,  B,  b.  ")  á  leið  B,  b.  '•)  [en  ilt  er  svá  fram  a,  B,  b.  ")  konú 
B,  b.    ^*^)  reis  B.     '*')  [m<//.  B^  6.     *)  munu  a,  -»,  b. 

7 


96  KABLAXAGNUS  SAQA  m  Cap.  ðO. 

vera  klofnir,  ok  þeir  drepnir  er  bera,  fvrr  en  [vér  náim   eigi   Odd- 
geiri   danska;^    en   J)ó    letjum   vér  eigi  [at  þessi  ferð  sé  farin,  segir' 
Nemes,  því  at  hefna  mundi  hann  slíkra  svika,*  ef  hann   œtti  þenna 
hlut  máls  sem  vér  eigum,  ok  fýsum^  vér  heldr  þessarrar  ferÖar. 

30.  Nú  er  at  segja  frá  Oddgeiri,  at  heiðingiar  hafa*  hann  til 
Rómaborgar  ok  [kómu  at  skógarhorni  einu,  þar  sem  fagrt*  var,  ok 
settu  hann  þar  niðr  ok  tóku  af  honum  öll  hans  hervápn  er  hanu 
hafði  undir  því  tré  er  olife  heitir,  *ok  þótti  þeim  hann  hafa  vel 
varizt,  ok  mœlti  hverr  við  annan :  Vili  þér  sjá  Oddgeir  danska  inn 
bezta*  riddara  er  verit  hefir  í  Franz.  J)ar  kom  margskonar  lýðr, 
ok  undruðust  liann  Tyrkir  ok  Torkobus,'  Frísir  ok  allskonar®  heiðit 
fólk.  Síðan  fœrðu  þeir  hann  fjrir  Ammiral  konung,  ok  mœltu  aUir 
sen^  eins  manns  munni :  Konungr,  lát  þér  hugkvœmt  vera  þessum 
manni  at  hefna  þat*  sem  hann  hefir  við  þik  misgert  ok  við  oss. 
Hann  drap  inn  fyrra  dag  þann  mann  er  beztr  var  í  œtt  várri,  ok 
feldi  íjölda  annarra  manna,***  þeirra  er  vér  œttim**  allra  vel  at  hefna. 
J)á  [svarar  An«miral  konungr:*^  J)ó  at  alt  veraldar  gull  vœri  við*^ 
honum  boðit,  þá  skyldi  hann  [eigi  lauss  verða,  heldr  skal  ek**  lejsa 
hann  í  liðum  sundr  kvikan.  En  í  því  bili  kom  Karvel  [ok  nefndi 
konunginn  á  nafn:**  Herra  konungr,  se^ir  hann,  ek  gékk  til  ein- 
vígis  [fyrir  þik^*  at  koma  löndum  undir  þik  ok  halda  lögum  goða 
várra  Maumet  ok  margra  annarra;^''  eu  son  þinn  hefir  mik  háðuliga 
gabbat  [ok  fœldan,*®  ok  mun  ek  heita  af  Frankismönnum  únýtr 
drengr  ok  sakamaðr.**  [En  síðan  er  lið  hans.kom  til  vígvallarins 
með  ofmetnað  sinn  at  líboðnu  eyrendi  nauðsynjalaust,  þá  tóku  þeir 
i  braut  Oddgeir  inn  góða  dreng  með  svikum  ok  engum  drengskap. 

*}  [^eir  fái  8Ótt  Oddgeir  danska  á  þessa  lund  a;  yér  getim  sótt  Oddgeir  á 
þessa  leið  B^  b.  ^)  [at  heldr,  segir  Nemes  hertugi,  þessarrar  farar,  ok 
8vá  munum  vér  þessu  lúka  (svályk  ek  mínu  máli  B^  b)  at  enskis  munu 
vér  hefna  (heiðingium  tilf.  B)^  ef  vér  hefnum  eigi  þessarra  svika,  þvi 
at  hefna  mundi  hann  (vár  tilf.  B.,  b)  a,  i?,  b.  *)  hvetjum  a.  *)  fœra  a; 
llytja  B^  b'^  a  forb.  dette  Cap.  (SO)  med  Siutn.  af  Í8  saal.:  undir  valdi 
heiðinna  manna  ok  fœra  hann  til  Kómaborgar  ok  koma  o.  s.  v.  ^)  einn 
fngr  staðr  a.  ')  [settu  hann  síðan  niðr  í  einum  fögram  stað  ok  tóku 
af  honum  öU  hans  hervópn ;  sat  hann  þá  undir  einu  olifatré,  ok  tölaðu 
menn  mart  um  hans  ágæta  vörn,  ok  mœlti  svá  hverr  viðannan:  Göng- 
nm  til  ok  sjám  Oddgeir  hinn  danska  hinn  ágætasta^,  b.  ^)  Torkubus  a; 
mgl,  B.,  b.  ')  mart  annat  1?,  6.  ^)  saal.  ogs.  a,  B,  b.  '")  þinna  tilf.  a. 
")  áttum  a.  *')  [sór  Ammiral  konungr  við  goð  sín  j?,  b.  ••)  móti  B^  b. 
'*)  [dauða  fá  ok  B,  b.  '*)  [í  þungimi  hug  ok  mœlti  B,  b.  '*)  þ^nar 
eakir  a.  ")  [við  þenna  mann  fyrir  yðra  skyld  til  þess  eins  at  sœkja 
lönd  undir  yðr,  ok  veitta  ek  Oddgeiri  trj'gðir  ok  grið  yðvarra  vegna, 
Bvé  at  honum  skyldi  engi  maðr  granda  B^  b.  '•)  Imgl.  B.  b.  *•)  svika- 
maðr  a;  svikari  J7,  6. 


Cmp.  91,  AW  ODDOSIRI  DÁK8KA.  99 

En  ná  herra  konungr  þá  vil  ek  biðja  J)ik  fjrir  vináttu  sakir,  er  í 
miUuin  okkar  hefir  verit,  at  þú  gefir  Oddgeiri  inum  frœkna  dreng 
leyfi  brott  at  fara  í  friði  heilum  ok  úsköddum  heim  til  móts  við 
Karlamagnús  konung,  ok  mun  þat  vera  vel  virt  fyrir  þér,  konungr, 
ef  þú  gerir  svá  sem  ek  bið.*  Síðan  svarar  Amuiiral  konungr: 
Líða  nmn  [áðr  þessi  mánuðr  en  ek  leyfa  þat;  ok  þat  segi  ek  þér, 
at*  fyrir  alt  veraldar  ríki^  lœt  ek  hann  eigi  lausan.  J)á  svarar 
Karvel:  Eina  sögu  mun  ek  segja  þér,  ok  skal  sú  vera  sönn,  [höfð- 
ingi  em  ek  yfir  her  þessum  þúsundruðum  riddara,  en  til  mín  ok 
mins  liðs  þá  segi  ek  þér  enga  ván,  hverigar  nauðsynjar  er  þér  gerast 
á  hendi,  nema  þú  gefir  Oddgeiri  frelsi  at  fara  hvert  sem  hann  vill 
með  öUum  búnaði  sínum  ok  herklœðuni.  Konungr  svarar:  Yeröi  sá 
niðingr  er  hirðir,  þótt  þú  hefnir*  þat  er  þú  hœtir.^ 

31.  Síðan  varð  Karvel  reiðr  mjök  við  ovð  konungs  ok  reið* 
til  landtjaMs  síns.  En  at  móti  honum  géngu  inir  beztu  [hans  nienn,' 
ok  spurðu  hann  hversu  lionum  heföi  farizt.  En  hann  sór  við  Mau- 
met  guð  sitt,  at  honum  heföi  illa  farizt:  Oddgeir  er  svikinn  í  trygð- 
um,  ok  hefir  þat  gert  Ðanamund  son  Ammirals  konungs  ena  blauðasti 
maðr  í  öUu  Hði  váru;  herklœðizt®  sem  skjótast,  ok  sœkjuni  Odd- 
geir  ok  drepum  þá  alla  er  fyrir^  standa,  hvárt  sem  [nieira  kemr 
til  eða  minna.*®  Sá  konungr  svarar  honum  er  nefndr  er  Rodan,** 
hann  réð  fyrir  Egiptalandi,  þat  liggr  langt^^  fyrir  utan  Jórsalaland : 
Uóðr  konungr  ertu,  Karvel,  segir  hann,  ok  frœkn,  ger  eigi  Ammiral 
konung  reiðan,  [lát  standa  nótt  fyrir  bræði*^  ok  gcf  ró  reiði  þinni; 
en  á  morgin  snemma  dags  þá  skaltu  eiga  hiisþing  [ok  stefna  öllum 
inum  beztum  mönnum  þínum  til  þíu,**  ok  gör  síðan  sendimenn'* 
til  Ammirals  konungs,  ok  biÖ  þess  at  [hann  láti  hendr  af  Oddgeiri;** 
cn  ef  hann  vili  eigi  þat,  þa  skaltu  [slíta  vináttu  þinni*'  við  kon- 
ung  ok  öllum  sœttum,^®  ok   höfumst  at   síðan  [þat  sem    þér  þikkir 

')  [ok  kom  hann  með  lið  sitt  ofbeldisfullr  til  vígvallar  ok  at  mér  iivit- 
anda  ok  tók  Oddgeir  gódan  dreng  brott  med  svikum  ok  engum  dreng- 
skap.  En  nú  biðr  ek,  herra  konungr,  at  þú  geíir  Oddgeiri  írið  ok  grið 
sakir  okkarrar  vináttu  at  fara  heim  til  Kariamagnús  konungs,  ok  man 
þat  vel  virt  fyrir  þér  þegar  af  öllum  lýð,  bœði  af  kristnum  ok  heiönum. 
^í  *•  ^)  [þessi  niánaðr  áðr  þat  fœst  ok  B,  b.  ')  giiil  a.  *)  endir  a. 
*)  heitra;  [ek  em  kallaðr  riddari  yfir  þúsund  riddara  ok  skolu  vér  yðr 
at  engu  liði  verða,  ef  þér  gefit  eigi  Oddgeiri  grið,  hvers  (hvar  6)  sem  þér 
þurfít  við  (vár  b).  "þi  svarar  Ammiral  konungr:  Verði  sá  níðingr  at 
annzar  til  hvert  þér  farit  j?,  6.  *)  veik  aplr  J?,  b.  'J  [menn  af  liði 
hans  i?,  b.  »)  þér  lilf.  B.  ')  í  móti  a;  fyrir  (honum  tilf.  b)  vilja  ^,  6. 
*")  [hann  er  mejri  maðr  eða  minni  6.  '*)  Roduam  a;  Roddan  J?,  6. 
")  mgl.  B,  b.  '^)  [mgL  B,  b,  '*)  [við  alla  þína  menn  B,  6.  »*)  sendi- 
mann  B,  b.  '«)  [Oddgeir  danski  hafi  grið  -»,  6.  ")  þína  a.  '»)  [segjast 
or  (fylgd  ok  tilf.  B)  fylgi  við  hana  ok  vcita  honum  aldrí  síðnn  lið  i?,  b. 


1" 


100  KARLAMAQKUS  SAOA  UI  Cop,  ðZ. 

ráÖ,*   fyrir  því  at  meÖ  þér'*  viljuin  vér  bœði  liía  ok  deyja  [allir,  ef 
þess  gerist  kostr.® 

32.  [Nú  er  at  segja  frá  Oddgeiri.  Heiðingjar  undrast  hann, 
gékk  annarr  ílokkr  til  eu  annarr  frá,  ok  mœlti  hverr  við  annan:^ 
afburðar^  kurteiss  er  þessi  enn  dauski.  En  þar  nœst  kom*  Gloriant 
konungs  dóttir;  [hon  mœlti  síðan  til  Oddgeirs'  blíðuni  orðum 
kurteisliga,  ok  bað  hann  eigi  vera  [úglaðau,  því  at  lígerla  veit  ek 
nœr  batna  má  um  hag  þinn.®  J)á  mœlti  hon  við  föður  sinn:  Kon- 
ungr,  segir  hon,  þessi  inn  dýri  drengr  er  ná  kominn  á  miskunn  þína, 
[skipa  nú*  vel  við  hann,  því  at  hann  á  engau  frœnda  í  hirð  Karla- 
niagnús  konungs,  ok  mun  fám  þikkja  undir,*®  þótt  honum  sé  mis- 
þyrmt,  hann  hefir  hafízt  af  mörgum  snildarverkum^^  sínum  ok  svá  it 
sama  af,  margskonar  [drengskapar  brögðum,'^  ok  engan  mann  vitum_ 
vér  nií  frœknara  eu  hanu.  En  Karvel  vin  þinn  er  nú  harðlá  hug- 
sjúkr  um  þat,  er  Oddgeir  cr  í  höptum  [ok  at  honum  tjór  ekki  fjrir 
honum  at  biðja.  ^^  Ger  svá  vel  faðir,  geí  honum  frið'*  fyrir  [mínar  sakir, 
lát  hann.fara^*  heilan,  ok  niun  þat  vel  virt  vera  fyrir  þér,  svá  víða 
sem  þat  spyrst.**  En  Danamund  var  við  staddr  ok  varð  reiðr  mjök 
orðuni  hennar  ok  mælti :  Jlt  pútuefni,  segir  hann,  til  margt  hefir  þú 
rausat,*'  lál  af  nii  þegar  í  stað ;  ek  sver  við  Maumet  guð  várt, 
[ef  eigi  vœri  hér  dómr  konungs,.þá  munda  ek  nú  saxa  þik  í  sundr 
í  smá  hluti*®  með  sverði  mínu.  En  konungs  dóttir  varð  klökk** 
við  orð  hans  ok  bliknaði  ok  mælti  á  þessa  lund:  Danamund  bróðir, 
segir  hon,  þú  e  t  til  mikill  ofmetnaðarmaðr  ok  ætlar  þú  engan  mann 
mega  með^®  þik  jafnast,  en  [ríki  þitt  mun  eigi  vinnast  jafnan;**  at 
þarílausu  var  þér  at  halda'*^  vörð  á  góðum  drengjum,  ok  fór  þér 
[þá  makliga  at,  er^^  þú  týudir  30  riddara,  er  þar  lágu  eptir,  en 
þú  ílýðir  undan    [af  hugleysi^*  at   því   sinni.      Síðan  féktu   þér  40 

')  [sUkt  (hvat  6)  sem  yár  lízt  i?^  6.  ^)  saal.  a.^  B.,b;  sér  A,  ')  [mgl.  a,  B^  6. 
*)  [Oddgeir  danski  er  uú  fyrir  Ammiral  koiiimgi,  ok  fi^engr  margr  til  at 
undrast  hann,  ok  töluðu  allir  eitt  at  i^,  b.  ^)  saal.  a.,  B^  6;  aburðar  A. 
«)  farandi  tilf.  a,  B;  þar  tHf.  b.  0  [kou  sá  Oddgeir  uglaðan  ok  mælti 
við  hann  a,  6;  oþ  sá  Odgeir,  úgladdist  hon,  ok  mœlti  kon  vió  hann 
BÍðan  B.  ')  [hugBJúkan,  úgjörla  vcit  (eh  tilf,  a)  enn  nær  batna  skal 
(nœr  batnar  i^,  6)  þinn  hagr,  a,  if,  b.  *)  [ok  er  þat  nu  konungligt  at 
gera  (skipa  6)  B^  b.  '")  ekipta  a,  B^  b.  ")  snildarbrögðum  a,  if,  6. 
")  [drengskap  a,  lí,  b.  ")  [ok  lionum  tjóir  ekki  at  fá  hann  a;  hafðr 
ok  þér  vilit  eigi  fyrir  hans  orð  gefa  þenna  mann  liðugan  j?,  6.  '^)  grið 
a,  B,  6.  '*)  heim  tilf.  a.  '")  [mín  orð,  ok  inan  þat  vel  rómat  verða 
fyrír  þér  bæði  utanlands  ok  innanlands,  ok  svá  víða  sem  þat  fréttist 
B^  b.  ")  mœlt  a.  '•)  [at  þú  vœrir  þess  verð,  at  ek  saxi  þik  sundr  í 
smátt  B,  6.  '^)  nökkut  óttafull  B,  6.  *•)  við  a,  B,  b.  ^')  [ofríki  þitt 
mun  eigi  jafnan  (alla  6)  yfirvinna  B.,  b.  ")  njósn  ok  ttlf.  a.  ^*)  [sem 
makligt  vor,  at  J?,  b.    ^*)  Imgl.  a,  B^  b. 


Cap.   39,  AF  ODDQEIRI  DANSKA.  101 

ríddara  ok  týndir  þeim  hálfum^  ok  gálii  þér  þó  trautt  [sótt  einn 
mann^  enda  þorðir  þú  uldri  at  honum  at  ganga,  meðan  hann  bar 
vápn  sín  á  lopti,  eptir^  því  sem  mér  sýndist.  Ammiral  konungr 
kaliaði  þá  á  tvá  skjaldsveiiia*^  sína  Elfidan^  ok  Sobin,*  ok  mœlti 
við  þá:  Varðveitið  Oddgeir  til  morgins,  en  ef  hann  kemst  frá  jkkr, 
þá  [týnið  þit  lífdögum  ykkrum.*  Herra  kouungr,  segja  þeir,  vit 
skulum  [svá  gæta  hauK,  nt  honum  sknl  lítil  ván  í  brott-  at  komast.^ 
J)á  mœlti  Gloriaut  konungs  dóttir  við  þa  leyniliga:'  Góðir  riddarar, 
segir  hon,  ek  bið  [ykkr  fyrir  míuar  sakir,  at  þit  varðveitið  vel 
Oddgeir  danska®  ok  [misgerit  ekki  við  hann.**  En  þeir  játtuðu 
henmV*^  at  þeir  skyldu  [hans  vel  gœta  sem  sín  sjálfra.^* 

33.  Nú  skal  segja  frá  Karvel.  Hann  ríss  upp  snimma  um 
moi^ininn  í  dagan  ok  fór  á  fund  Ammirals  konungs,  ok  mælti  síðan: 
[J)á  veizt^*  þat,  konuugr,  [hvat  ek  hefi  fyrir  þínar  sakir  uunit,^'  mörg 
lönd  sótt  til  handa  þér  ok  marga  hólmgöngu'*  framda.  Nú  vil  ek 
þess  biðja  þik,  at  þii  [látir  Oddgeir  inn  góða  dreng  lausan  ok  í 
brott  fara^*  í  friði.  Ammiral  konungr  svarar:  J)e8s  er  ván  engi, 
at  haun  verði  [iunan  mánaðar'^  lauss,  ol>  þat  segi  ek  þér  heldr,  at 
hann  verÖr  aldri  fyrr  lauss  en  ek  hefi  París  sótta  ok  Orliens.  J)á 
svarar  Karvel:  J)at  segi  ek  þér,  at  [þii  sœkir  aldri  París,  nema  þú 
njótir  anuarm  manna  frœknleiks,  hvárki  né  Orliens.^'  Sér  þú  eigi, 
konungr,  at  Karlamagnús  konungr  er  [kominn  hér;^®  ok  áttu  nu 
þegar  eigi  kost  at  komast  or  Rómaborg  né  menn  þínir,  þó  at  [þeir 
vildi,  ok  hafa  Frankismenn  já  hugsan,^^  at  þú  sér  nú  yfirkominn, 
En  nú  vil  ek  vita  um  mál  Oddgeirs,  hvárt  [ek  skal  geta  bœn  mína 
eða  skal  ek  enga  ván  eiga.'^°  J)á  svarar  Ammiral  konungr:  [J)e88 
er  lokiu  ván,  því  at  á  morgin  er  dagr  kemr  þá  skal  ek  láta  hengja 
hann,  ok  eigi  fy rir  iun  mesta  dal  fullan  af  gulli  þá  vildir  þú  ^eigi 
hafa  slíkan  dóm^^  sem  hann  skal  hafa.     Síðan  kallar  Ammiral  kon- 

')  [sóttan  einn  riddara  á  fœti,  at  er,  P,  6.  ^)  skutilsveina  B^  b,  ^)  Elfi- 
dalin  a,  B^  b,  0  Sodin  a;  Sobim  B\  Sobni  6.  *)  [er  þot  ykkarr  bani 
^•.  ^'  ^  [gcynia  hann  eem  sjálfa  okkr  B.  b,  0  ^9^-  ^^  ^i  ^-  ")  [*t 
þit  vaktit  hann  vel  fyrir  minn  bcBnastað  (raín  orð  6)  B^  b.  J)  [rais- 
þyrmit  honum  eigi  (í  engri  grein  B^  b)  a,  B^  b.  ")  því  tilf.  a,  ")  [hann 
vel  plaga  ok  gera  meó  hann  sem  þeir  kynni  bezt  B^  b.  '^)  [görla 
veiztu  a.  '')  [at  ek  hefi  B,  b.  '*)  orrostu  ií,  h,  '*)  [gefir  Oddgeir  lið- 
ngan  ok  lát  hann  fara  héðan  B^  b.  '")  [þenna  enn  næsta  mánuð  a, 
^i  ^*  ")  [þ'i  8.  a.  París  nema  þú  n.  an.  m.  frœknleiks  ok  eigi  heldr 
Orliens  a;  hvérki  mantu  sœkja  París  né  Orliens,  nema  þú  njótir  ann- 
arra  við  B.  b.  ")  [kominu  með  her  o;  Íiér  kominn  mcð  múga  manns 
B,  b.  '  )  [þér  vilit.  ok  þat  hugsa  Frankismenn  B,  b.  ^®)  [hann  skal 
lausB  verða  B.  b.  ^')  [engi  er  þess  ván,  því  at  í  dag  skal  hann  hanga, 
ok  eigi  fœst  hann  fyrir  hinn  mesta  dal  fullaQ  af  guUi|  ok  aldri  vildir 
|>ú  íá  plíkan  dauða  B^  6, 


102  KABLAMAQVU8  SAGA  m.  Cap,   S4. 

ungr  [menn  sína  ok  mœlir^  at  þeir  skyli'  reisa  gálga.  En  Karvel 
konungr  úgladdist  mjök  við  orð  þau  ok  skildist  við  konung  ok  fór 
til  sinna  manna.  Síðan  seinkaði  hann  eigi  œtlan  sína  ok  hljóp  á 
hest  sinn  ok  hleypti  á  brott  skyndiliga,  ok  létti  eigi  fyrr  en  hann 
kom  til*  Karlamagnús  konungs.  En  Frankismenn  urðu  þegar  varir 
við  kvámu  hans,  undruðust  ok  allir,  bœði  af  Peitu  ok  brezkir*  menn 
ok  þeir  af  Norðmandi  ok^af  Angio,  ok  mœlti  hverr  við  annan: 
J)essi  inn  sami  berserkr  er  hér  nú  kominn  [er  barðist  við  Oddgeir 
á  hólminum,  þat  er  nú  vel  at  hann  er  hér  kominn*  ok  skulum  vér 
nii  týna  honum.*  Hann  reið  ákafliga,  ok  mátti  engi  maðr  festast* 
við  hann ,  ok  sté  eigi  af  hesti  sínum  fyrr  en  hann  kom  [tíl  land- 
tjalds^  konuugs,  ok  heilsaði  honum  vel  ^ok  kurteisliga  ok  mœltí  viÖ 
hann  síðan:  Eigi  skaltu  þat  reyna,  at  ek  hafa  svikit  Oddgeir;  nú 
em  ek  kominn  hingat  [til  þinnar  tígnar  ok  ríkis  með  þeirri  skipan, 
at  þat  skaltu  vita  ok  allir  menn  þínir,  at  ek  em  hér  kominn  at 
vilja  mínum  ok  sjélfrœði,  ok  skaltu  fá  mér  slíkan  dauðdaga,^  sem 
þú  spyrr  at  Ammiral  konungr  fœr  Oddgeiri,  fyrír  því  at  ek  vil  hvérki 
at  þii  né  menn  þínir  mistrúi  mik  um  þat,  at  eigi  hafi*  ek  v©Idit** 
svikum  þeim  sem  við  Oddgeir  váru  höfð;  ok  eigi  skulu  heldr  várir 
menn  œtla  þat,  því  at  eigi  vildi  Oddgeir  mik  [svfka  heldr  en  ek** 
hann.  f)á  svarar  Karlamagnús  konungr:  |)ii  skalt  vera  velkominn 
vinr.     Ok  vísaði  honum  til  góðs  sess  sem  vert  var.*' 

34.  [Nii  skal  segja  frá  heiðingjum.  J)eir  urðu  illa  viÖ  brautför 
Karvels  konungs  síns  ok  lánardróttíns,  ok  samnaðist^^  saman  meir 
en  20  þúsundir  riddara,  ok  géngu  allh*  fyrir  Ammiral  konung  ok 
mœltu:  Herra,  [sögðu  þeir,  haf  rétt  mál  við  oss;**  Karvel  var  í 
handsölum  við  Oddgeir,  en  Danamund  son  þinn  tók  hann  með  svikum 
ok  údrengskap  frá  Karvel  konungi.  Nú  ger  vel  konungr,  gef  [Odd- 
geirí  gang  ok  frið^^  ok  lát  hann  fara  tíl  Karlamagnús  konungs  herra 

0  [á  8ína  menn  ok  biðr  þá  (bað  B)  a,  B^  b.  ')  hers  tilf.  a.  *)  ebrcfikirlí. 
*)  [tilf.  B^  b.  *)  fra  f>es8i  inn  osv.  har  a :  þenna  eama  berserk  er  veldrkvölum 
Oddg.danskaskulum  vérnú  drepa  hann.  •jfestaorða.  ^)  [íyrirlandtjald. 
fl,  B.b.')  dauða  a.  •)  hefi  a.  ")  valdit  a.  ")  fsvíkjo,  vat  þat  því  eigi  rétt, 
at  ek  sviki a.  ")  fra  [til þinnar  tignar  osv.  har B^b:  Á  yðrar  náðir  mcð 
þeim  viija,  sem  þér  skulut  heyra,  at  þvilikan  dauða  sem  þér  heyrit  sagt  at 
Ammiral  konungr  lœtr  fáOddgeirí,  slikan  dauða  fái  þér  mér;  íyrírþvíat 
ek  vil  hvárki,  at  þér  ná  yðrír  menn  mistrúi  mik  um  þat,  at  ek  hafi 
valdit  svikum  við  Oddgeir,  ok  eigi  munu  várir  menn  þat  tala,  því  at 
þat  værí  eigi  réttligt,  at  ek  hefði  hann  svikit.  Karlamagnús  konnngr 
mœlti :  Vel  ferr  þér,  góðr  drengr,  segir  hann,  ok  skaltu  vera  velkominn 
með  088,  meðan  þú  vill  hér  vera.  Ok  visaði  honum  til  sœmiligs  sœtis, 
8vá  sem  vert  vor.  ")  [Svá  segist  at  þjónustumenn  ok  alt  þat  fólk, 
8cm  Karvel  var  höfðingi  yfir,  bar  mikla  hrygð  af  hans  brottfcrð,  ok 
söfnuðust  B,  6,     ")  [hugsit  um  bvat  rétt  er  B^  6.    »»)  [upp  Oddgeir  a. 


Cop.    S4.  AF    ODDaBIBI  DAK8KA.  103 

sfns.*  En  konungr*  einn  niœlti  í  móti  því,  sá  er  nefndr  er  Gala- 
thien,^  at  Oddgeir  skyldi  or  höptum  lauss  vera.  Hann  mœlti  viÖr 
Ammiral  konung:  Eí'  \m  vilt  heilt  ráð  af  mér  hafa,  þá  láttu  Odd- 
geir  aldri  undan  komast,  því  at  cngi  maðr  hefir  jafnilt  gert  á  })ér 
ok  þínum  mönuuni,  ok  svá  mun  enn,  ef  hann  [kemst  í  brott.*  En 
Sodomc,*  konungr  sá  er  á  hóhn.  haföi  gengit  við  Karlot  son  Karla- 
magnús  konungs^  hana  [kunni  honum  illa  aufiisu®  fjrir  orð  8Ín,^ 
ok  mœlti  við  Galathieu :  Mikiun  údreugskap  mælir  þú,  segír  hann, 
er  þú  mœhr  at  móti  at  gefa  grið®  Oddgeiri  danska,  ok  hefir  Ammi- 
ral  konungr  of  mikla  ást®  á  þér,  Galathien,  því  at  fyrir  skömmu 
draptu  þrjá  ina  beztu  höfðingja,  er  í  váru  ríki  hans,  ok  alla^*^  frœndr 
bans,  ok  þín  ráð  [váru  um  dráp  Constanti  ens^^  kurteisa,  ok  þú 
hélt*'  munlaugu,  J)á  er  houum  var  bh)ð  látið  ok  hann  hafði  bana. 
En  Karvel  er  svá  góðr  drengr  ok  kurteiss,  at  heldr  vill  hann  fá 
bana  en  svíkja  meun  í  trygÖum.^^  Ok  [Sodonje  gékk  þá  fram  at 
Galathien  ok  laust  á  tenn  honum,  svá  at  þrjár  géugu  or  höföinu,  en 
blóð  nain  staða^  í  serk  honum.^*  f)á  hljópu  upp  tveir  konungar  ok 
fjórir  hertugar,  ok  [  stiSðu  á  milli  þeirra  ok  létu  þá  eigi  ná  at  berjast 
ok  gerðu  þegar  sœtt  í  millum  þeirra,  svá  at  eigi  varð  Ammiral  kon- 
ungr  varr  við.^*  Nú  standa  upp  tveir^*  konungar  Rodan^^  ok  inn 
gamli  Geosner,'®  ok  [allir  inir  beztu  höfðingjar  er  í  váru  liði  ,heiÖ- 
ingja,  ok^*  géugu  fyrir  Ammiral  konung  ok  mœltu  við  hann:  Jlla 
[þikkir  08S  þat,  er  þi'i  skalt  svá  hafa  tynt  Karvel  jafnfrœgjum**^  dreng, 
at  hann  verðr  aldri  fulllofaðr.  Nú  viljum  vér  leggja  til  þess  ráð,  at 
Karvel  komi  aptr  til  vár,  en  brottferð  sé  leyfð  Oddgeirí  danska. 
Ammiral  konungr  svarar  ok  lézt  illa  aufúsu  kunna  þeim  fyrir  sitt 
eyrendi,  er  þeir  höíðu  þá  mœlt,  en  þó  at  þér  bregðizt  mér  allir,  þá 
mun  ek  hafa  fengit,  áðr^^  inánuðr  sé  liðinn,  svá  mikinn  her  sem  þér 

')  liðngan  ok  frjólsan  með  ÖHnm  sínum  eignm  tilf.  B^  b.  ')  maðr  B^  b, 
')  Galadirin  B,  Galaditin  b,  her  og  senere.  *)  [verðr  lanss  B.  b.  *)  Sadomi 
B^  b.  •)  mikla  onosn(!)  a.  ')  [gaf  liér  til  orð  B\  varð  reiðr  við  orð 
hans  b.  ■)  ok  gang  tilf.  a.  •)  saal.  B.,  b\  elsku  a;  mgl.  A.  '")  váni 
allir  a,  ií,  b.  ")  [drápu  ok  Constant  hinn  fr,  B.,  b.  '0  »«o''  og»aa  a, 
B\  hélzt  b.  •»)  griðum  B,  b.  '*)  [eptir  þetta  hljóp  Sadome  at  Gala- 
dirin  ok  sló  með  nefa  sínnm  á  hans  munn,  svá  at  or  géngu  3  tennr, 
ok  kom  blóðit  niðr  miIU  klæða  honum  B^  b,  '*)  skildu  þá  ok  sœttu 
þA  skiótliga  B,  b.  '«)  3  1?,  b.  a.  '')  Rodvan  a;  Roboas  B\  Rodoas  b, 
")  Geo8M|  (Geofreyr  B,  b)  ok  Bladan  a,  B^  b.  ••)  [allir  hinir  ellztu  menn 
af  heiðin^nm  a ;  mgl.  B,  6,  '*•)  jafnfrœknnm  höfðingja  ok  góðuro  a. 
")  hálfr  tilf.  a.   //. 


104  .  KA&LAJfAONUS  SAOA  lU.  Cap.    36, 

t 

haíit,    ok  skal   ek   þ&  fara   ok   taka  Karlamagnús  konung  ok  undir 
inik  4eggja  alt  hans  ríkiJ 

35.  Nú  er  at  segja  frá  Karvel.  Hann  er  nii  í  hirð  Karlamagnús 
konungs  vel  metinn*  ok  hefir  þar^gott  jfirlœti  af  Karlamagnúsi  kon- 
ungi.*  Nii  mœlir  Karvel  við  Xarlaniagnús  konung:  Hví  gefr  þú 
heiðingjum  [svá  miklar  náðir.*  Tak  ráð  mitt,  lát  fara  menn  þína 
hvern  dag*  [á  hendr  heiðingjum.*^  J)á  svarar  Nemes  hertugi  ok 
þeir  Edelun  jarl :  Satt  segir  þú,  Karvel,  segja  þeir;  ok  svá  sannaði 
konungr  sjálfr  orð  þeirra  ok  lézt  aldri  hafa  sét  hans  maka,^  ok 
mœlti  við  Karvel :  Góðr  vinr,  segirhaun,  trú  á  guð  ok  [lát  af  fíflsku* 
ok  gerst  minn  maðr,  ok  skal  ek  gefa  þér  borg  þá  erheitir  Munto- 
lim.*®  Karvel  svarar:  Fyrr  skal  ek  láta  leysa  hvern  lim  frá  öðrum 
á  mér  [heldr  en  ek  hafna  guði  mínum  Maumet  eða  fella  ek  lög  hans 
niðr.^*  Síðan  tók  Karlamagnús  konungr  ráð  Kervels  ok  mœlti  við 
Karlot  son  sinn :  Bú  þik  |skj()tt  ok  hð  þitt  með  þér*^  ok  ríðáhendr 
heiðingjum.  [Ok  því  nœst  var  Karlot  búinn  ok  hafði  með  sér  eigi 
meira  lið  en  40  berserkja.^^  Síðan  riðu  þeir  [leið  sína^*  til  Róma- 
borgar  ok  kómu  undir  [skt'garnef  nökkurt.^*  J)á  herklœddist  Karlot 
ok  alt  lið  hans  með  góðum  brynjum  ok  hjálmum.  En  Karlamagnús 
konungr  sendi  eptir  þeim  hundrað  riddara,  fyrir  því  at  honum  þóttu 
þeir  [of  fámennir.*®  Heiðnir  menn  héldu  vörð  á  sér  ok  urðu  þegar 
varir  við  þá,  ok  herklœddust  þegar  ok  riðu  í  móti  þeim.  Siðan 
tóku  þeir  at  berjast,  ok  mátti  þá  sjó  stór  högg,  er  Frahkismenn  gáfu 
ok  heiðingjar.  Frankismenn  eru  frœknir  ok  fimir,*^  en  heiðingjar 
eru  sterkir  ok  liforsjálir.  J)ar  gerðist  nú  mannspelP*  mikit.  En 
svá  luku  þeir  sínu  viðrskipti,  at  heiðingjar  flýðu  undan  ok  sá  [sinn 
kost  engan  vœnna,*'  ok  fóru  svá  fram  íhjá  kastala  þeim,  er  [liggr'® 
í  utanverðri  Rómaborg.*^     En  Gloriant  konungs  dóttir  var  í  þessum 

')  [likar  oss  er  þú  hefír  t}'nt  vináttu  Karvels  þess  höfðingja  er  froBknaatr 
er  með  oss  ok  bezt  at  sér.  Nú  vilju  vér  leggja  á  með  yðr  heil  ráð,  at 
Karvel  komi  aptr  en  Oddgeir  fari  lauss  ok  liðugr.  Ammiral  konungr 
lézt  þeim  úþökk  kunna  fyrir  þessa  málaleitan,  ok  þó  at  þér  bregðizt 
mér  allir,  þá  man  ek  fengit  hafa  jafnmikinn  her  um  þat  (áðr  en  6)  hálfr 
mánaðr  Uði  héðan^  ok  skal  ek  drepa  Karlamagnús  konung  ok  leggja 
andir  mik  alt  hans  riki  B^  6.  ^)  virðr  B^  h.  ')  góðan  gang  ok  tilf. 
a,  B^  b.  *)  ok  af  allri  hirð  hans  tilf.  a,  B,  b.  *)  [ró  a\  frið  j?,  b. 
•)  at  herja  tilf.  n.  ')  f  at  beriast  við  þá  þvi  at  þess  eru  þeir  verðir  B^  b. 
•)  né  vitat  tilf.  B,  b.  »)  [kasta  heiðni  B,  b.  '»)  Muntoloim  a;  Min- 
thoim  P,  6.  ")  fen  ek  bregðist  Maumet  guði  mínum  ^P^  ^k  hafni  hans 
lögum  B,  b.  •')  [með  miklu  liði  B,  b.  >»)  [tilf  a,  B,  b.  '*)  [sem 
leið  lá  B,  6.  •*)  [skóg  nökkurn  P,  b.  '«)  [vera  of  féir  a ;  áðr  of  fáUðir 
B,  b.  ")  saal.  a.  B,  b;  fímar  J.  "^)  mannfalli^,  b.  '^)  [eigi  annat  likara 
B.    '•)  utan  borgar  tilf.  a.     "}  [stóð  mjök  utarliga  í  borginni  Bi  b. 


Cap,   ^6.  AF  ODDGEIRI  DAVSKA.  105 

kastala  ok  var  gengiu  í  vígskörð  at  litast*  um,  ok  varð  henni  litið 
til  viðrskiptis  þeirra,  ok  kennir  þar  Danamund  bróður  sinn,  ok  sá 
at  Karlot  son  Karlamagniis  konungs  elti  hann.  Síðan  kallar  hon  á 
Karlot  blíðliga  ok  mœlti :  Hverr  riddari  ertu,  er  svá  [ert  djarfr*  at 
þú  þorir^  at  elta  son  Ammirals  konungs,  ok  auðkendr  hefir  þá  verit 
í  dag  í*  öllum  herinum.  En  Karlot  nam  staðar  ok  svaraði  henni: 
Hver  ertu,  in  fagra  mœr,  er  [svá  ákafliga*  mœlir  til  mín,  ek  hefi 
lengi*  hlýtt  til  orða  þinna.  Hon  svarar :  Ek  em  Gloriant  konungs 
dóttir,  ok  vil  ek  at  þú  segir  mér,  ef  nökkurr  er  sá  maðr  í  hirð 
Karlamagniis  konungs,  er  Karvel  heitir;  hahn  var  unuasti  minn  um 
[hríð,  ok  vil  ek  at  þú  berir  honum  orð  mín,  ok  segir  at  ást  sú  öll 
er  vit  höfðum  okkar  í  millum  at'  hann  hefir  nú  halia  endaða,  ok 
tel  ^ek  hans  völd  í  því  en  eigi  mín  ;  seg  honum  þau  tíðendi  önnur, 
at  ek  hefi  Oddgeir  inn  danska  í  minni  varðveizlu ,  ok  er  honum 
enskis  áfátt.®  Nú  rœð  ek  þér  heilt,  ríð  nú  undau,  fyrir  því  at 
nú  [eru  hingat  á  för  meir  en  20  þúsundir  heiðingja,  ok  áttu  enga 
viðstöðu  móti  þeim.'  Ok  þá  veik  Karlot  undan  með  lið  sitt  [ok 
(kom)  farandi  í  Franz,  ok  var  sá  beztr,  fy rir  því  at  þá  var  úsóma- 
laust  undan  at  flyja,  ok  hann  hafði  þá  unnit  sigr  á  heiðingjum,  en 
lítil  ván  ef  hann  hefði  lengr  við  haldizt  at  hann  I.efði  með  lífi  brott 
komizt.*®  En  [Ammiral  konungr  flýði  undan  til  Rómaborgar,  en  at 
móti  honum  kómu  20  konungar,  ok  spurðu  allir  hversu  honum  hefði 
farizt.*^  Hann  svarar:  Jlla  hefir  mér  farizt,  vér  flýðum  undan  ok 
höfðum  týnt  af  liði  varu  mörgum  fjölda  riddara,  ok  eigum  vér  þat 
engum  manni  at  kenna  nema  Karvel,  því  at  hann  hefir  gert  mér 
mikla  skömm  ok  hefir  oss  selt  alla  af  hendi  sér.^^ 

36.      í  því  bili  kómu  fram  farandi  7  sendimenn   fyrir  Ammiral 
konung,  ok  stigu  af  hestum   sínum  allir  ok  mœltu   heiTsandi:    Herra 

>)  sjástJ?,  6.  *)  [mikla  dirfð  berr  á  þik  a.  *)  laa/.  a.  P,  6 ;  þorðir^.  *)afi?,6. 
*)  [^U^-  ^í  ^'  *)  ^^  liríðar  sakir  a;  um  hríð  B^  h,  ')  saaL  a\  ok  ^. 
•)  [stund.  En  seg  honum  þau  mín  orð  nú.  at  enduð  er  ást  með  okkr, 
ok  tel  ek  hann  því  valda;  seg  honum  ok,  at  Oddgeir  danski  er  í  minni 
í^eymslu,  ok  likar  honum  nú  vel  fc,  B.  •)  [sœkja  eptir  þér  20  þúsundir 
heiðingja  ok  máttu  enga  mótstöðu  veita  B.  b.  '•)  [ok  kom  farandi  til 
Franz,  ok  var  þá  ósómalaust  undan  at  flýja,  því  at  hann  hafði  þá  sigr 
annit  á  heiðingjum  þann  dag,  ok  hann  hafði  gefít  pipar  blóði  blandinn^ 
ok  fór  síðan  til  Karlamagnús  konungs  a ;  [yfir  ána  Tifr,  ok  var  honum 
þá  ámœlislaust  aptr  at  leita,  því  at  hann  hafði  unnit  á  þeini  degi  fagran 
sigr;  kom  hann  síðan  aptr  til  Korlamagnús  konungs  P,  6.  '•)  til  tekizta. 
•^)  [Danomunt  konungs  son  reið  til  Rómaborgar  meó  því  liði  sem  undan 
komst,  ok  til  móts  við  Ammiral  konung  föður  sinn^  ok  sagði  honum, 
hvat  Í  hafði  gerzt.  Konungr  lét  lítt  yfír  þeirra  ferð  ok  sagði  þetta 
cngnm  manni  mega  kenna  nema  KarveU  þvi  at  hann  hefir  088  brugðizt 
ok  gengit  á  sína  trú.  B,  b. 


106  KABLAMAGNUS  8A0A  UI.  Cop.   36. 

konuÐgr,  ver  kátr  ok  glaðr,  þvi  at  vér  höfum  góð  tiðendi  þér  at 
segja,  þau^  at  liðveizla  kemr  þér  mikil  utan  af  löndum  af  mönnum 
þeim,  er  kallaðir  eru  Robiani,*  ok  þeirra*  er  hrita  Barbare,  en  kon- 
ungr  sá  er  [nefndr  Cordes,*  ok  sá  höfðingi  [annarr  er  Sueifr,*  hann 
er  af  landi  því  er  Mongandium  heitir.  £n  lýðr  þessi  var  búinn  tO 
ferðar  inn  fyrsta  dag  [aprilis  mánaðar,^  þat  köllum  vér  einmánuð. 
Eru  þeir  nú  komnir  til  borgar  þeirrar  er  Baor  heitir,  hon  stendr  4 
Púlslandi,  þar  skildumst  vér  við  þá  með  svá  mörgum  drómundum  . 
ok  galeiðum,  at  engi  má  tali  á  koma^  ok  er  þat  fólk  svá  ilt  viðr- 
eignar,  at  síðau  Gondoleas  risi  var  í  heimi  þá  hafa  engir  |jafnhvatir 
verit'  sem  þessir  eru,  ok  því  eiuu  kvíða  þeir,  at  Karlamagnús  kon- 
ungr  þori  eigi  at  bíða  þeirra,  ok  œtla  þeir  hann  munu  þegar  flýja^ 
er  hami  spyrr  [at  þeir  eru  komnir  til  móts  við  yðr.®  En  er  sendi- 
menn  luku  sínu  eyrendi,'  þá  stóð  upp  Danamund  son  Ammirals 
konungs  ok  talaði  sitt  eyrendi  á  þessa  lund :  Rangt  hafa  þeir  spurt, 
segir  hann,  er  þeir  œtla  þat  sem  eigi  man  vera,  at  Karlamagnús 
konungr  muni  eigi  þora  at  bíða  þeirra.  Ek  heíi  [átt  i  móti  honum 
þrjár  fólkorrostur,  ok  týnda  ek  i  hvert  sinn  meir  en  20  þúsundum, 
en  umfram  þei*  bardagar  er  smáir  váru  í'®  mörgum  sinnum;  en 
því  mun  ek  heita  ok  þat  efna,  at  ek  mun  eigi  heQa  ina  Qórðu  i 
móti  honum,  ok  þat  ráð  viljum  vér  eiga  með  feðr  várum,^'  at  hann 
[viti  til  landa  sinna  aptr  ok  týni^^  eigi  fleira  af  liði  sínu  en  nú  heíir 
hann  áðr  týnt,  þvi  at  þat  þikki  mér  meiri  ván,  at  engum  manni 
muni  þat  hlýða  at  halda  orrostu  i  móti  Karlamagnúsi  konungi.  £u 
ef  hann  vill  eigi  vár  ráð  taka,  þá  mun   hann   fá'^  sér   stór   lýti  ok 

*)  því  a.  ')  Robians  a.  ')  þeim  a  *)  [af  landi  þvf  er  Cordes  heitir  a, 
*)  [með  her  8Ínum  er  Sueipr  heitir  a.  ^)  \i  mánaði  þeim  er  aprílis 
heitir  a.  ')  [$aal,  a;  jafnhvata  A.  ■)  [kvámu  þeirra  til  þín  a.  •)  Be~ 
gyndelsen  af  dette  Capitel  hertil  lyder  i  B  og  b  eaaledet:  Ok  i  því  er  þeir 
höfðu  þetta  at  tala,  kómu  fyrir  konunginn  7  menn^  þeir  stigu  af  hestum 
sinum  ok  kvöddu  hann  sœmiliga.  ok  eptir  þat  báru  þeir  fram  sín  erendi 
ok  mœltu:  Vér  höfum  herra,  sögðu  þeir,  at  segja  yðr  góð  tíðendi, 
konungr  af  Cordes,  er  Feridan  heitir,  ok  Svef  konungr  af  Moódangim 
koma  hér  skjótt  til  liðveizlu  við  yðr;  þeir  hafa  úílýjanda  her,  ok  váni 
þeir  albúnir  heiman  fyrata  dag  apriiis  mánaðar,  en  vér  skildum  á  Páls- 
landi  i  borg  þeirrí  er  Bera  hét;  þeir  hafa  galeiðr  ok  drómunda  svá 
mart,  at  eigi  má  taii  á  koma^  ok  er  þat  fólk  svá  ilt  viðreignar,  at  eigi 
munu  grímmarí  menn,  ok  því  einu  kvíða  þeir,  at  Karlamagnús  konungr 
þori  eigi  bíða  þeirra,  ok  œtla  þeir  hann  þegar  flýja  ronnu,  er  hann 
spyrr  þeirra  tiikvámu.  '®)  í  mgl.  a.  ")  [báit  við  Frankismenn  þijór 
fólkorrostur,  ok  týndum  vér  i  öllum  allmikiu  liði,  ok  hefí  ek  varia  fyrír 
fundit  röskara  fólk,  ok  því  man  ek  heita  ok  þat  efna,  at  minn  skjöld 
ber  ek  eigi  hit  fjórða  sinn  móti  Karlamagnúsi,  ok  þat  ráð  gef  ek  föður 
minum  17,  b.  *^)  [viki  heim  til  landa  sinna  ok  ríkis  ok  týndi  a.  *')  4 
tilf.  a. 


Cap,  86,  AF  ODDGBIBI  DAKSXÁ.  107 

ðllu  liÖi  sínu.  Ammiral  konungr  svarar  syni  sínum :  |)at  veit  ek 
YÍst,^  segir  hann,  at  hvatki  er  menn  segja,  þá  ertu  aldri  minn  son, 
því  þú  ert  œðrufullr  ok  [iUr  raunar,^  ok  aldri  á  konungs  son  svá 
at  vera,  ok  þat  segi  ek  þér  víst,  at  þegar  er  vér  höfum  lagtFrakk- 
land  undir  oss  ok  mikit  annat  af  ríki  Karlamagnús  konungs,'  at  eigi 
skaltu  hafa  své  mikit  af  því  ríki  [at  vert  sé  eins  pennings*  [þess 
er  proentun*  heitir.®  {)á  svarar  Danamund :  [Slíka  heimsku  heyrða 
ek  aldri  fyrr  mœlta;  héðan  er  hálfs  mánaðar  ferð  til  MundíuQalls, 
segir  hann,  en  annat  slíkt  til  Parísar  í  Franz,  ok  þat  skaltu  vita,  at 
síðan  er  enn  löng  leið  til  kastala  ins  helga  Marteins,  en  breskir^ 
menn  eru  vápnslœgir,  ok  vill  engi  yðvarr  eiga  viö  þá  fleira  en  ek 
heíi  átt.  En  ef  ek  væra  nú  staddr  á  Norðrlandi  at  Ándres  stofu 
eða  í  öðrum  stað  góðum,  því  skylda  ek  heita,  at  ek  skylda  aldri 
koma  til  Rómaborgar  eða  til  Ántiochiam,  ok  eigi  heldr  til  Púlslands 
né  Miklagarðs.  En  eigi  em  ek  regimaðr  eða  hugblauðr,  þó  faðir 
minn  segi  þat,  fyrir  því  at  ek  heíi  reynt  hug  Frankismanna  ok  ridd- 
araskap,  ok  veit  ek  eigi  lifandi  menn®  betri  drengi  en  þeir  eru. 
Ok  meðan  þeir  höfðu  þetta  at  tala,  þá  koma  þar  farandi  þessir  menn, 
sem  éðr  eru  nefndir.  Ok  jafnskjótt  sem  Ammin  1  konungr  spurði 
þeirra  kvámu,  þá  gékk  hann  út  af  borginni  í  móli  þeim  ok  fagnaði 
þeim  vel  ok  þakkaði  þeim  þangatkvámu  sína.  Ok  jafnskjótt  spurðu 
'  þeir  hann,  hvat  hann  vissi  til  Karlamagnús  konungs  hvítskeggs.  En 
Ammiral  konungr  svarar:  Hann  er,  sagði  hann,  á  för  ok  vill  eiga 
við  oss  orrostu.  f)eir  mœltu :  |)at  eru  góð  tíðendi,  því  at  enskis 
erum  vér  jafnfúsir  sem  at  berjast  við  enn  gamla,  ok  þat  skal  hann 
segja,  at  hann  fékk  aldri  jafnharða  sókn  sem  sjá  skal  vera,  ef  hann 

bíðr  vár.* 

»)  [fari  heim  aptr  til  ríkis  síns,  ef  hann  vill  eigi  týna  sínu  lífi  ok  sinna 
roanna^  því  at  engum  man  hlýða  at  halda  stríð  móti  Karlamagnúsi  kon- 
un^,  En  ef  faðir  minn  vill  eigi  þessi  ráÓ  þekkjast,  þá  mun  hann  íi 
miklu  meira  skaða  en  hann  hefir  áðr  fengit.  Ammiral  konungr  svarar 
syni  sínum  af  reiði  mikilli :  f^at  veit  hinn  helgi  Maumet  J?,  6.  ')  fdáð- 
lausfi  drengr  1?,  b,  ')  slíkt  sem  vér  viljum  tilf.a,  *)  fsem  eittfótmál6. 
*)  proventum  a.  «)  [mgl.  B,  b.  ')  berskir  a,  •)  í  dag  tilf.  a,  •)  [Mjök 
úheyriliga  talar  þú.  faðir,  aegir  hann,  því  at  ek  hygg,  at  eigi  þá  ok 
engi  þinna  manna  hirði  fleira  at  skipa  (skipta  b)  við  Frankismenn  en 
ek;  ok  Frakkland  munu  þér  aldri  vinna  eða  önnur  ríki  Karlamugnús 
konungs,  því  at  þegar  er  þú  sér  merki  Karlamagnús  konungs,  þá  þorir 
þú  eigi  svtt  langt  fram  at  ganga,  at  þat  sé  þverr  fótr  (þvers  fótar  b), 
En  ek  vœnti  þe88,  at  fleira  mnn  við  þurfa  en  dul  ok  hól,  ef  þá  sigrast 
á  þeim.  ok  man  þat  at  sönnu  verða,  at  stóryrði  þín  munu  meira  mega 
í  sessi  en  á  hesti.  En  þóat  ek  hafi  opt  úsigr  farit  íyrir  Frankiamönnum, 
þá  er  þat  meir  af  vaskleik  þeirra  en  af  hugleysi  mínu,  ok  man  ek  þat 
ætla  ok  mœla,  at  eigi  sé  til  traustarí  menn  en  þeir  em.  £n  þá  er  þeir 
tölaðust  þetta  við^  þi  kóma  þeir  sömu  konaDgar  sem  aðr  er  af  sagt. 


108  KARLAlIAaKUS  SAGA  lU.  Cop.   ST. 

37.'  Mú  [hefir  mikit  vaxit  lið  Ammirals  konungs.  ]þar  er 
kominn  til  hans  konungr  sá  er  Burnament*  heitir,  hann  hefír  meÖ 
sér  20  þúsundir  hermanna,  hann  ræðr  fy rir  engum  löndum,  því  hann 
vill  eigi;  hann  liefír  allan  sinn  aldr  verit  í  bardögum  ok  verít  hcr- 
konungr  mikill,  en  þat  lið  sem  honum  fylgðu^  má  aldri  vera  fyrir 
utan  bárdaga^  ok  ef  eigi  eru  aðrir  til,  þá  berjast  þeir  sjálftr.  En 
jafnskjótt  sem  þessi  maðr  kom  til,  þá  átti  Ammiral  konungr^  hús- 
þing  við  allan  her  sinn  ok  sagði  þeim  œtlan  síua.  Ok  er  því  var 
lokit,  fór  Burnament  til  landtjalds  síns  ok  herklœddist,  fór  fyrst  í 
brynju  sína,  þá  er  lýsti  af  sem  af  inum  dýrstum  gimsteinum,  ok 
gyrði  sik  sverði  sínu.  En  menn  hans  leiddu  fram  hest  hans,  ok 
höfum  vér  eigi*  heyrt  sagt  frá  betra  hesti,  hann  er  nefndr  Bifolen,* 
hann  hefír  kastat  femum  tönnum.  Burnament  hljóp  á  bak  honum 
[ok  reið  í  brott  leið  sína  einn  samt,'  ok  nam  eigi  fyrr  stað  en  hann 
kom  yfir  ána  Tifr.  Hestr  hans  var  [þeirrar  náttúru,®  at  honum  var 
jafnkringt  at  svima  [með  hann  á  sjá  ok  á  vatni^  sem  renna  á  landi. 

En  Animiral  konungr  stóð  þegar  upp  í  inóti  þeim  ok  fagnaði  þeim  vel 
ok  þakkaði  þeim  mikilliga  sína  þarkvámu.  £n  þeir  sparðu  þegar,  hvar 
hinn  hvíthári  vœri  Karlamagnús  konungr.  Ammiral  konungr  svaraði : 
Hann  er  nú  á  ferð  kominn  hingat  ok  vill  berjast  við  oss.  |)at  er  góð 
saga,  sögðu  þeir.  þvi  at  vér  ugðum  þat  eitt,  at  hann  mundi  eigi  þora 
at  bíða  vár^  en  þó  gerði  hann  sem  fóU  er  hann  ílýði  eigi  þegar  hann 
spurði  til  várra  ferða,  ok  skal  hann  þat  sanna,  at  þá  hit  fyrsta  skal  hann 
íengit  hafa  bardaga,  er  vér  finnumst.  En  viðr  þessi  orð  varð  Ammiral 
konungr  svá  kátr^  at  hann  vissi  varla,  hvárt  hann  hafði  sik  eða  aðra  B^  b, 
')  Da  Capp,  37  og  S8  afvige  betydelig  i  B  og  b,  anförei  ae  fitldstœndig 
nedenfor  efterdisse  fíaandskrifter.  ^)  [er  kominn  til  liðs  við  Ammiral 
konung  sá  maðr  er  Bumement  a.  »)  fylgði  a.  *)  þegar  tilf,  a.  *)  tilf. 
a.  *)  Berfolinn  a.  ')  Imgl.  a.  •)  [með  þeim  hœtti  a.  »)  [undirhonum 
á  sœ  eða  vötnum  a. 


37.  Nú  skal  frá  því  segja  at  sá  maðr  kom  til  Rómaborgar  erBumament 
hét.  Hann  hefir  með  sér  30  þúsunilir  riddara,  )iann  réð  fyrir  engum  löndum 
ok  bar  þó  konungs  nafn.  En  þat  lið  er  honum  fylgir  má  aldri  [án  vera' 
bardaga,  ok  ef  eigi  em  aðrir  til,  þá  berjast  þeir  sjálfír.  En  Burnament  hefir 
um  allan  aldr  verit  i  bardögum,  hann  ^var  mikill  vexti  ok  illr  kosti,  svartr  4 
hár  ok  hörund;  hann  má  engan  mat  eta  ncma  hrán'  ok  eigi  vin  drekka  nema 
blóði  vœri  blandat;  hann  hafði  gu\  augu  eem  kettir,  ok  þó  enn  skygnri  um 
nœtr  en  daga.  ■  þessi  maðr  var  fullr  galdra  ok  gerninga  ok  flœrðar,  ok  mundi 
hann  tröll  kallaðr  vera,  ef  hann  kœmi  norðr  hingat  í  lieim.'  En  þegar  er 
þessi  maðr  kom  til  konungs.  þá  hafði  hann  þing  viðr  menn  sina  alla  hina 
vitrastu.  Ok  þegar  því  var  lokit,  þá  gékk  hann  til  landtjalda  sinna  ok  her- 
klœddi  sik,  ok  fór  í  biynju  þá  er  svá  birti  af  sem  af  gimsteinum  hinum  beztum ; 
hon  var  með   átján   litum.      Síðan   gyrði  hann   sik   sverði,    því  er  átt  hafði 

I)  [m  án  h.    3)  hrátt  k.    >)  lönd  k. 


Cop.   ST,  AF  ODDGEIBI  DANSKA.  109 

En  þá  tókst*  illa  til  kristn^m  mönnum,  er  verr  var.  Nemes  hertugi 
ok  Edelon  jarl  ok  Jofrey  inn  þriði,  hann  var  ok  mikill  höfðingi^ 
þessir  höfðu  farit*  á  veiðar  með  haukum^  ok  höfðn  svá  vel  veitt, 
at  [þar  af  var  klyljaðr  hestr  með*  fuglum  þeim  er  þeir  liöfðu  tekit.*^ 
Kú  er  þeir  fóru®  heim  til  iBudtjalda  sinna,  þá  kom  at  þeim  farandi 
Burnament  ok  œpti  hárri  röddu  á  þá  ok  bað  [at  þeir  mundi  bíða 
hans.''  En  Jofrey  var  aœst  honum  staddr,  ok  sneri  aptr®  í  móti 
Burnament,  ok  áttust  þeir  við  um  hríð,  en  svá  lauk  viðrskipti  þeirra, 
at  Jofrey  hneig  til  jarðar,  en  Burnament  tók  hest  hans.  Nemes  reið 
þeim  hesti  er  Mores  hét,  hann  reið  eptir  Burnament  ok  þeir  Edelon 
báðir.  En  Burnament  reið  þess  at*  ákaíligar  undan,  en  hestar  þeirra 
máttu  ekki  [fara  svá  mikit  scm  hestr  Burnaments.  En  er  þeir  sá  at 
þeir  máttu  ekki'^  at  fœrast,  þá  ríða  þeir  aptr  til  landtjalda  sinna. 
En  lið  þeirra  hafði  dvalizt  cptir  í  skóginum  700**  riddara  er 
nýliga  höfðu  verit  dubbaðir  til  riddara.  Nú  er  þeir  sá  Burnament 
ok  kendu  [at  hann  hafði  hest  Jofreys  meÖ  at  fara,  þá  hleyptu  þeir 
eptir  honum  or  skóginum  ok  tóku*^  af  lionum  hestinn,  en  hann  komst 

'j  saaLa\  tók  J.  ^)  víða  tUf.  a.  ')  hauka  a.  *)  [þeir  höfdu  klyQadan heflt 
af  a.  *)  veitt  a.  *)  vildu  fara  a.  ')  fþá  biða  a.  ■)  hesti  sínuni  tilf.  a. 
')  mgl.  a.  •")  [tilf.  a.  »')  7  hundi-ud  a.  ")  [heet  Jofreys,  þé  tóku 
þeir  eptir  honum  or  skóginuni  ok  a. 


Nabogodonosor  konungr.,  þat  var  faðms  langt  á  miHi  hjalta  ok  höggstaóar, 
þat  hafói  aldri  numit  í  höggvi  staó.  þá  var  fram  leiddr  hestr  hans,  sá  er 
BefoU  hét,  eigi  hefig  hcyrt  sagt  of  betra  hesti,  ef  hann  vœri  eigi  svá  tryldr 
Bcm  hann  var.  {)esí.i  hestr  hafði  fjórum  sinnum  kastat  öllum  sinum  tönnum. 
Nú  sté  Burnament  á  |hest  sinn'  ok  reid  fram  til  árinnar  Tifr.  Hestr  hans  var 
með  þeim  hœtti,  at  haun  kunni  jafnvel  at  svimma  undir  manni  á  sjó  ek  vatni 
Bem  renna  á  landi.  En  nú  skal  segja  af  Nemes  hertoga  at  hann  hafði  farit  á 
veiðar  ok  Edelun  jarl  ok  Jofreyr,  ,sá  var  einn  ríkr  maðr.  f)eir  höfðu  veitt 
8vá  vel,  at  þeir  höfðu  klyfjaða  hesta  sína  af  fuglveiði.  En  þá  er  þeir  vildu 
heim^  með  veiðina,  kom  Bumament  riðandi  at  þeim  ok  bað  þá  bíða.  En 
Jofreýr  var  þá  nær  staddr  ok  snjr  aptr  hesti  sínum  i  móti  honum,  ok  lagði 
Jofreyr  spjóti  til  hans,  en  Burnament  var  þuiigr  fyrir,  ok  gékk  í  sundr  spjót- 
skaptit'  í  skildi  hans.  En  Burnamcut  lagði  sverði  sinu  i  lær  Jofreys  ok  lypti 
honum  or  söðlinum  ok  kastaði  honum  aptr  yfir  herðar  sér  svá  hart,  at  [brot- 
naði  i  honum^  hvert  beiu^  er  hann  kom  á  jörð.  Burnament  tók  þá  hest  hans 
ok  reið  í  brott  með.  En  þeir  Nemes  hcrtogi  ok  Edelun  jarl  riðu  eptir  honom 
ok  gátu  eigi  tekit  hann,  ok  fóru  aptr  við  svá  búit  til  Karlamagnús  konungs. 
£n  þeirra  hð  var  sumt  í  skógi  þann  dag,  ok  kendu  þeir  hest  Jofreys,  er 
Burnament  reið  hjá  þeim  fram,  ok  nú  riða^  þeir  allir  samt  á  Bumament  ok 
taka  af  honum  hestinn.  svá  ríðu  þeir  at  honum  hart.  En  Bumament  reið  þá^ 
8vá  fljótt,  at  á  einu  augnabragði  var  hanu  or  aagsjn  þeim,  ok  þá  mœtti  hann 

0  [bak  honom  k.    ^)  snúa  tUf.  b.     >)  Jofreys  tHf.  b.    <)  [bAOMÍnn  br.  i  honum  ok  b.    ^  w 
Umit  Ulf.  b.    <>)  n  ðft  b.    ^  undan  lilf.  b. 


110  KÁBLAMAOinJS  SAaA  m.  Cap.   ST, 

nauðuliga  undan.  En  er  hann  reið  fram  hjá'  þeim,  kom  at  móti 
honum  ungmenni  eitt,  er  riðit  hafði  frd  borg  þeirri  er  Tokum  hét. 
Burnament  reið  at  honum^  ok  tók  hest  þann  er  hann  hafði  með  at 
fara.  En  þat  er  at  segja  frá  hesti  Burnaments,  at  þar  váru  hlaupnar 
i  meinvœttir,  djöflar  kvikir,  ok  fyrir  þœr  sakir  var  hann  svá^  fimr, 
at  Frankismenn  máttu  [engum  kosti  hans  fund  nálgast.^  En  hann 
létti  eigi  fyrr  en  hann  kom  tiJ  Rómaborgar.  Ammiral  konungr  gékk 
i  móti  houum  ok  spurði  hann  tíðenda.  Hann  lét  vel  yfir  ferð  sinni 
ok  sagði  konungi,  at  hann  hafði  drepit  tvá  riddara  af  krístnum 
mönnum  ok  tekit  tvá  hesta  [ina  bezta  er  í  eru  her^  Karlamagnús  kon- 
ungs,  ok  uá  hefi  ek  sýnt  Frankismönnum  frœknieik  minn,  en  nú  vil 
ek  sýna  þér  hest  þann  er  ek  tók  af  þeim,  en  annarr  komst  undan. 
^á  svarar  Ammiral  konungr  ok  mælti  við  Burnament :  Nú  má  sjá 
hverr  drengr  þú  ert  ok  mikill  höfðingi;  nú  gef  ek  þér  Gloríant 
dóttur  mína,  ok  þitt  skal  Franz  vera,  því  at  ek  sé,  at  þér  mun 
lítit  fyrir  verða®  at  vinna  þat.  Nii  svarar  Burnameut :  ^etta  it  sama 
.  var  ok  eyrendi  mitt  hingat,  en  ekki  annat.  Ok  tók  síðan  glófa 
konungs''  ok  þakkaði  honum  gjöána.^     En  hirðmenn  Karvels   mœltu 

')  $aal.  a ;  frá  A,  ')  þeim  manni  a.  ')  kvikr  ok  tilf.  a.  *)  [eigi  koma  saman 
við  iiann  a.  *)  [er  beztir  váru  í  öllam  herinum  a.  •)  mgl,  a.  ')  hansa. 
•)  vel  a 


ungum  manni  einum,  er  riðit  hafði  hesti  lávarðs  síns  til  brunns.  Hann  reið 
at  honum  ok  rak  linefa  sinn  við  eyra  honum,  svá  at  haussinn  brotnaði  alir  í 
smátt.  *  Síðan  túk  hann  hestinn  ok  létti  cigi  fyrr  en  bann  kom  til  Róma- 
borgar.  £n  Ammiral  konungr  stoð  upp  í  móti  honum  ok  spurði  tíðenda. 
£n  hann  lét  vel  yiir  ferð  sinni  ok  kvaðst  drepit  hafa  2  riddara  af  kristuam 
mönnufti  ok  tekit  2  besta  þá  sem  beztir  eru  af  hestum  Karlamagnús  konangs^ 
ok  megi  þér  sjá  hér  annan.  |)e8su  varð  Ammiral  konungr  feginn  ok  mœlti 
síðan:  Nú  má  sjá^  hverr  afreksmaðr  er  þú  ert  ok  höfðingi;  nd  gef  ek  þér 
Gloriant  dóttur  mína  ok  þar  með  alt  Frakland,  þvi  at  ek  sér  at  litit  verðr 
þér  fyrir  at  vinna  þat  af  Karlamagnúsi  konungi.  |)á  svarar  Bumament:  |)at 
var  bk  belzt  erendi  mitt  hingat^  segir  hann,  því  at  mér  sýnist  engis  vert 
röskum  mönnum  at  berjast'viðr  Karlamagnús  konung  ok  við  menn  hans,  ok 
hefir  honum  dregit  til  mikillar  úgiptu,  at  hann  dró  þá  dul  á  sik  at  biða  mln 
heima.  Nd  fékk  Ammiral  konungr  honum  glófa  sinn^'  at  þetta  skyldi  dú 
haldast  sem  þeir  höfðu  talat.  £n  þar  váru  við  staddir  hirðmenn  Kanrela 
koDungs,  ok  mœlti  hverr  við  annan:  {)at  er  nú  skaði,  sögða  þeir,  at  herra 
várr  Karvel  veit  nú  eigi  hvat  tiP  er^  at  Gloriant  konungs  dóttir  unnosta  haDS 
er  nú  játtuð  öðrum  m'anni,  ok  meiri*  ván  ef  hann  vissi,  at  hann  mandi  lauDa 
hoDum  glófaun  eigi  hœgliga  áðr  hann  kœmi  á  hennar  faðm.  |)á  mœlti  eÍDn 
þeirra:  Segjum  hÍDum  daaska  til,  ok  vitum  ef  haoD  vill  Dökkat  at  gera 
Karvela  koDuugs. 

1)  smá  mola  k.     >)  lil  vitniá  tUf.  b.     >)  um  *.    4)  v«ri  h. 


Cop.  86,  AF  OÐDOSIBI  DAK8KA.  IU 

hverr  við  annan:  Skaði  er  þat  mikill,  er  Karvel  höfðingi*  várr  veit 
eigi  þau  tíðendi  er  nú  gerast,  at  Crloriant  konungs  dóttir  unnasta 
hans  er  nú  geíiu^  öðrum  manni.  En  þnt  vitum  vér  víst,  ef  hann 
vœri  lífs  ok  lauss,*  at  hann  mundi  gefa*  honum  ilt  faðmlag,  [ef  þeir 
hittast.  Vœri  svá  vel  at  in;i  danski  væri  lauss  or  myrkvastofu,  þá 
mundi  hann  gera  þat  drengskaparverk  fyrir  sakir  Karvels,  ef  hann 
spyrr  þetta,  at  verja  konungs  dóttur  íjrir  þessum  vánda  manni 
Bumament.* 

38.  Nú  er  svá  komit,^  at  þau  Oddgeir  ok  konungs  dóttir  léku 
at  ekáktafli.  En  þar  kom  farandi  hirðmaðr  einn  ok  sagði  þeim  þessi 
tíðendi,  hversu  hverft  Ammiral  konungr  hafði  ráöit.  En  þau  urðu 
við  þat  eyrendi  bæði  iUa.  J)á  mælti  Oddgeir  á  þessalund:  Karvel 
vin  minn  ok  inn  bezti  drengr  ok  inn  kurteisasti ,  illa  iiefír  nú  til 
tekizt,  ef  annarr  maðr  skal  hafa  unnu.stu*^  þína,  cn  eigi  þú.  En  þfit 
er  þó  alt  fyrir  sakir  trvggleiks  þíns  ok  drengskapar,  er  þú  lýstir  við 
mik.  En  nú  vilda  ek,  konungs  dóttir,  at  þú  gætir  þat  afföðurþínum, 
at  hann  lofaði  mér  at  ek  [talaða  nakkvat®  orð  við  hann,  ok  vilda 
ek  lýsa  fyrir'^  ölhim  her  hans,  at  þessi  maðr  Bumament  hefir  þegit 
rangliga  þessa  gjöf,  ok  a  þat  eigi  at  vera  at  nökkurr  maðr  fái  ann- 
ars  manns  festarmey  utan*°  dauði  hans  sé  spurðr.  Konungs  dóttir 
svarar:  Ek  skal  þat  sýst  geta,  því  at  eigi  er  mér  þat  síðr  í  hug  en 
þér.  Oddgeir  þakkaði  henni.  Eptir  þat  reis  hon  upp  þegar  jafnskjótt 
ok  gékk  at  finna  Ammiral  konung  föður  sinn. 

*)  dróttinn  a.  ^)  œtlud  a.  ')  ok  úbundinn  maðr  tilf.  a.  *)  gera  a, 
*)  [En  þat  uggura  vér  nema  hinn  danski  geri  drengskaparverk  fyrir 
sakir  Karfels,  ef  hann  spyrr  þetta,  ok  svá  vel  at  haun  vœri  þá  stund 
cr  myrkvastofu  a,  •)  nxgl.  a.  ^)  festarkonu  a.  •)  [mœlta  nökkur  a. 
•)  mgl.  a.     •**)  nema  a. 


38.  Ok  þá  gékk  eá  sami  maðr  til  herbergja  konungs  dóttur,  ok  sátu' 
þaa  Odgeirr  at  skáktaíli.  £n  konungs  dóttir  spurði  þenna  mann  tíðenda. 
£n  hann.svarar:  Skamt  verðr  nú  tíðenda  í  millum,  þeirra  sem  ili  eni.  Hver 
em  þau  nú,  segir  hon,  er  Karvel  dauðr?  Heldr  mundi  hann  vilja  dauðr  vera 
en  þat  vita,  at  annarr  maðr  skyldi  eignast  festarmey  hans.  Konnngs  dóttir 
roðnaði  mjök  við  þessa  sögu,  ok  varð  því  likust  sem  þá  er  roðar'  fyrir  app- 
rennaÐdi  sólu  í  hinu  fegrsta  heiði.  £n  Oddgeir  skaut  taílborðinu  af  knjám  sér 
ok  mœlti.*  Jlla  er  þat,  Karvel  konungr  hinn  bezti  drengr,  at  annarr  maðr  skal 
eignast  festarmey  þíua,  ok  ef  ek  hefði  nú  liðugan  gang,  skyldi  þessi  maðr  f4 
eitt  högg  af  sverði  minu  ok  lag  af  spjóti  minu,  áðr  þetta  [yrði  frnmgengt." 
£n  nú  biðr  ek,  konungs  dóttir,  at  þd  þiggir  af  föður  þinum,  at  hann  lofi  mér 
at  tala  nökkut  við  sik,  ok  man  ek  segja,  at  sjá  vándi  maðr  hefir  þik  rangliga 
féngit,  ok  þat  á  eigi  haldast,  at  neinn  maðr  taki  festarmey  annars,  nema  sá 
sé  dauðr.  Konungs  dóttir  svarar:  £k  skai  þat  fá  af  honam  at  vísu.  Ok 
stóð  upp  þegar  ok  gékk  til  föður  síns. 

*)  léku'}.      3)  himinn  roðnar  b.     3)  [féngi  frsungang  k. 


112  KABLAMAQKUS  8A0A  III.  Cop.   89. 

39.  Konungr  fagnaÖi  vel  dóttur  sinni'  ok  inœlti  vi6  hana  á 
þessa  lund:  Dóttir,  segir  hann,  ek  heíi  [geíit  þik  konungi^  þeím  er 
frœknastr  tekr^  til  hjálms  ok  brynju,  ok  eigi  gyrðir  sik  sverði  betei 
drengr.*  J)á  svarar  konungs  dóttir:  [J)at  er  minn  fullr  viii,*  at  J)ú 
sjáir  fyrir  [mér  þat  sem  sœmiligt  þikkir  vera;®  en  þat  œtla  ek^  at 
hann  muni  mik'  dýrt  kaupa,  ef  Karvel  spyrr  þetta ;  eða  hvar*  er 
sjáinn  frœkni  konungr  er  þii  æilar  mér,  faðir?  {>á  svamr  Burnament:' 
Hér  máttu  sjá  þaun,  konuugs  dóttir,  er  [þér  er  œtlaðr,'^  ok  skal 
ek  gera  brullaup'*  til  þíu  til  [virðingar  Maumet**  guði.várum,  ok 
skal  ek  gefa  þér  [a(t)  morgingjöf*^  Franz,  [ok  Karlamagnús  konung 
yfirkominn  skal  ek  fá  þér  í  liöndJ*  J)á  svarar  mœrin:  Góða  gjöf 
gefr  þú  mér  ok  ágœta,  ef  svá  verðr  sem  þú  segir;^*  en  þó'®  mun 
ek  segja  þér  sannyrði  oitt,  [ef  þú  verðr  eigi  illa  við:*'  Faðir  minn 
heíir  í  myrkvastofu  mann  einn  af  hði  Karlamagnús  konungs,  [ok  œtla 
ek,  at  hann  muu*®  eigi  fara  á  hœl'*^  á  vígvelh  fyrir  þér  svá  langt 
at  þvers  fótar  sé.  J)á  svarar  Buruament :  [J)at  skulum  •  vit  reyna, 
því  at  ek  skal  fá  leyíi  af  Ammiral  konungi  til  þess  at  vit  skorimst 
á  hólm  fyrir  sakir  þeirrar  ástar  er  ek  heíi  við  þik  lagða;  ok  skal 
ek  heita  þér  því,  at  ek  skeJ  fœra  þér  höfuð  hans  hingat  með  mér 
af  vígvelli  ok  fá  þér  í  höud.  Konungs  dóttir  svarar:  Vel  segir  þú, 
ef  svá  efnist  sem  nú  er^®  heitið.  En  þegar  þift  er  sýnt,  þá  skal 
skjótt  samgangr  okkarr  verða.  J)á  mœlti  Gloriant  við  ftiður  sinn: 
Oddgeir  danski  viU  tala  við  yðr,  ef  þér  vihð  leyfa  honum,  ok  vœri 
vel,  ef  vér  kvœmim  houum  til  várrar  trii,^*  ok  yrði  þér,  faðir,  síðan 
vel  [til  hans.^*  Konungr  játtaði  henni  því,  ok  lét  senda  eptir  honum 
7  menn,  en  þeir  f^ögðu  honum  at  konungr  leyfði  honum  at  ganga  • 
til  tals'^^  við  sik.  Oddgeir  gladdist  við  þat,  ok  fór  síðan  á  konungs 
fund  ok  bjóst  um  áðr  vel  ok  íimliga,**  sem  honum  stóð.** 

')  setti  hana  niðr  kjá  sér  tilf.  B^  b.  ')  [gipt  þik  manni  i?,  6.  ')  »aaL  a, 
l^,  b ;  telz  Á.  ^)  en  hann  tilf.  B^  b.  ^)  [þvi  vil  ek  eigi  á  móti  mœla  a,  B^  b, 
•)  [koBti  mínum  slíkt  er  þér  likar  B^  b,  ')  þat  6;  mgl.  B.  ®)  hverr 
B^  b.  ^  Burmant  her  B.^  ellers  Bumament.  '°)  [þú  skalt  eiga  i^;  þik 
skal  eiga  6.  ")  brúðkaiip  B.  '^)  [tignar  Terogant  ií,  b.  '*)  [é  mor- 
gin  at  gjöf  a;  at  bekkjargjöf  17,  6.  '*)  fok  Parisborg  ok  KarlamagnÚB 
konung  bundinn  ok  yfirkominn  ií,  b.  '*)  heitr  B.  '*)  nú  B.  ")  [mgl. 
B^  b.  '*)  muni  a.  '")  [þann  er  eigi  man  á  hœl  hopa  if,  b.  '•)  hefir 
þú  a.  ")  trúar  a.  ")  [við  hann  a.  ^')  viðrœðu  a.  ^*)  kurteisiiga  a. 
^^)  fra  [|)at  skulum  vit  reyna  har  B  og  b:  Reynt  skal  þat  verða,  ef  ek 
em  heill,  ok  skal  ek  fá  lof  af  Amiral  konungi,  at  hann  fari  út  af  myrkva- 
stofunni  meðan  vit  berjumst,  ok  skolum  mið  (við  6)  fremja  bardaga 
sakir  ástar  þeirrar  sem  ek  hefir  á  þér,  ok  ef  ek  fœri  þér  eigi  höfuð 
hans  í  hendr  af  vígvelli,  þá  lát  þú  kasta  mér  í  hina  fúlustu  myrkva- 
stofu  er  í  R<''mabor{(  er.  *  þá  mœlti  konungs  dóttir  við  föðursinn:  Odd- 
geir  dauski  vildi   tala  með  yðr,    ef  þér  gœlit  orlof  til,   ok  vœri  mikit 


CaV'   ^^'  AF  ODDGEIEI  DAK8KA.  113 

40.^     Ed    er  hann   kom    fyrir   Ammiral   konung,    mœlti  henn: 

Herra  konungr,  segir  hann,  illa  hefir  þú  hagat  fyrir  dóttur  þinni,  er 

þú  hefir  [hana  heitit*  þessum  manni  en  tekit  fra  Karvel,  jafnhvatum 

dreng  sem  hann  er,  ok  gert  honum   svá    mikla  skömm   ok  úsœmd ; 

en  þii  œttir  þat  eigi  at  gera  við  hann,  fyrir  því  at  hann  hefir  mörg 

lönd  þér  til  handa  sótt,  ok  þat  skaltu   til   segja,    at   sá   er  þú   hefir 

hana  gefit,^  hann  skal  hana  hafa  dýrt  keypt  áör  [skamt  líði  héðan.* 

En  þó  at  eiigi  hcfni  þess  nema  ek,  þá  skal  þó  hefnt  verða.     En  er 

Burnament  heyrði  orð  hans,  þá  varð  hann  illa  við  ok  mœlti  síðan : 

Hlyttu  mér,  segir  hann,  ákafliga  verr  þú  þetta  máh     En  ek  hefi  þat 

spurt,  at  þit  eruð  félagar  [Karvel  ok  þú  ok  jafnir  kappar,*  ok  fyrir 

þœr  sakir  fór  ek  utan  um  haf,  at  ek  hcyrða  þat  sagt,  at  engi  ridd- 

ari   [þyrfti   at®   bera  skjöld  sinn   í   móti   þér;    en   ef  þú   treystist   at 

berjast  í   inóti    niér    ok    vcrja    unnustu    Karvels    fyrir    vináttu    sakir 

ykkarrar,  þa  stefni  ek  þér   at   ganga   a   hólm    við    mik,    ok  skal  ek 

happ  í,  ef  hann  vildi  taka  við  trú  várri,  sem  mik  grnnar  at  vera  muni. 

Amniiral  konungr  játtaði  því  skjótt,  ok  var  þá  Oddgeir  danski  framleiddr 

fyrir  haijn.     En  Oddgeir  var  sem  fyrr  segir  meiri  vextl  en  aðrir  menn. 

ok  hafði  bjart  andlit  ok  karimannligt,  liar  hafði  hann  rauðgnlt  ok  Hðað' 

ist  alt  í  lokka;   hann   var  svá  sterkr   at  aíli,  at  honum   varð   aldri   nœr 

aflafátt,    ef  hann  átti  við  mennska  menn,  fimr  ok  frœkn   til  allrar  víg- 

limi,    hvárt   sem    reyna  skyldi  í  burtreið   eða  einvígi.      (Jddgeir  var  þá 

fagrliga  klæddr  ok  vel  til  reika,  svá  hafði  Gloriant  konungs  dóttir  við 

hann  búit. 

')    Cupp.   40  og  4Í  anföres  fuldstændig  nedenfor  efter  b  og  b.       ^)    [heitit 

dóttnr  þinni  «.      ^)    œtlat  a.      *)    [en   héðan.  sé   skamt  liðit  a.      *)    [ok 

jafningjar  a.     ")  [mœtti  a. 


40.  Hann  kvaddi  konunginn  vel  ok  knrteisliga  ok  mœlti  siðan :  Herrn, 
segir  hann,  illa  hefir  yðr  nú  til  tekizt,  er  þér  heitið  dóttur.  yðvarri  þeini 
roanni  er  varla  má  maðr  kallast  sakir  margrar  iUrar  náttúru,  en  brugðit 
einkamáhim  við  konunginu  Karvel  er  vér  vitum  beztan  dreng;  ok  œtti  þér 
þat  eigi  at  gera,  svá  þarfr  maðr  sem  hann  hefir  yðr  verit  langa  œfi  ok  unnit 
undir  yðr  m.eð  sínnm  frœknleika  mörg  konungaríki;  ok  ef  þér  vilit  lofa  mér 
at  ganga  á  hólm  við  þenna  mann  fyrir  hönd  Karvels,  þá  skal  hann  dx'rt 
kanpa  áðr  hann  fái  hana.  Burnament  heyrði  hót  Oddgeirs  ok  mœlti  tilhans: 
Ákafliga  verr  þii  þetta  múl.  Ek  liefir  spurt  at  þit  Karvel  ernt  kumpánar  ok 
jafningjar,  ok  fyrir  þá  grein  fór  ek  mest  utan  um  haf,  at  ek  heyrða  sagt,  at 
engi  féngist  slíkr  riddari  sem  þii;  ok  ef  f)ú  treystist  at  berjast  við  mik  ok 
veija  Gloriant  konungs  dúttnr  fyrir  vi.iáttu  sakir  ykkarrar  Karvels,  þá  stefnig 
þér  til  hóhns  at  berjast  við  niik,  ok  skðl  ek  fá  af  Ammiral  konungi  at  hann 
lofi  þér,  ok  ef  þii  sigrar  mik,  þá  skaltu  fara  lauss  ok  liðugr  af  þeim  fundi,* 
hvert  sem  þér  Hkar.  Ok  tak  vápn  þín  ok  berjumst  í  hólmi  þeim  eðr  ey  sem 
hólmganga  er  H)gð.  Jiá  svarar  Oddgeir:  Koma  man  ek  lil  hólms  eptir  því 
sem  mið'  höfum  talat. 

•)  brnít  tilf.  b.     '1  vii^  h. 

8 


114  KABLiOIAGKUS  SAQA  lU.  Cap,   41. 

geta  leyfi  af  Ammiral  konuDgi  til  þessarrar  hólmstefpu,  ok  þat  með^ 
at  þú  skalt  fara  í  friði  fyrir  Ammiral  konuDgi  ok  öUum  heiðingjum, 
hvert  er  þú  vilt,  ef  þú  kemst  yfir  mik  í  okkru  viðrskipti.  [Gakk  ok 
tak  vápn  þín,  ok  skulum  vit  herklœðast  i  ey  þeirri  er  hólmganga  er 
mörkuð.^  í)á  svarar  Oddgeir :  Jafnmœli  skal  með  okkr  vera,  segir 
hann.  Nú  ef  þú  hefir  hœrra  hlut  í  okkru  viðrskipti,  þá  skaltu  hafa 
meyna,  ok  skal  Karvel  enga  ván  eiga  eða  tilkall  síðan  til  hennar. 
41.  Nú  kallar  Oddgeir  skjaldsvein  [Gloriant  konungs  dóttur,* 
þann  er  nefndr  er  Remund  ok  mœlti :  Far  sem  skyndiligast*  oklegg 
á  söðul  á  hest^  ok  far  til  hirðar  Karlamagnús  konungs,  ok  létt  eigi 
fyrr  en  þú  hittir  Karvel  at  máli.  Seg  honum,  at  ek  hefir  skorast  á 
hólm  fyrir  hann  í  móti  þessum  manni  er  Burnament  heitir;  höfum 
mit  þat  svá  skilt,  at  eigi  skulum  vit  þaðan  komast  báðir  kvikir; 
en  þat  er  fyrir  þá  sök  at  hann  œtlar  sér  Gloriant  konungs  dóttur, 
en  oss  vœri  þat  leitt,  ef  vér  [mœttim  nökkut  at  gera,  at  annarr  maðr 
féugi  unnustu  hans.®  En  Remund  dvaldi  eigi  ferð  sína  ok  létti  eigi 
fyrr  en  hann  kom  til  landtjalda  Karlamagnús  konungs.  En  þeir  er 
vörðinn  héldu,  spurðu  [þeir  hverra  eyrenda  hann  fœri.'  Hann  kvezt 
eiga  eyrendi®  við  Karvel.  Nú  var  honum  fy Igt  á  Karvels  fund,  ok 
bar  Remund  fram  kveðju  konungs  dóttur  ok  Oddgeirs,  ok  sagði 
honum  þau  tíðendi  er  hann  hafði.  En  Karvel  var  úglaðr  við  þat, 
er  Ammiral  konungr  hafði  brugðit  við  hann  þeim  máldaga  er  mœltr 
hafði  verit  þeirra  í  milluni.  Síðan  gekk  hann  fyrir  Karlamagnús 
kouung  ok  bað  hann  le^-fis  at  fara  til  Rómaborgar  ok  kvezt  eiga 
þangat  skylt  eyrendi.  Tíonungr  svarar:  Far  heill  ok  vel  ok  kom 
[til  vár  er'  þú  vilt. 

*;  skal  þiggja  af  konungi  a.  ')  [iilf.a.  ^)  [sinn  a.  ^)  harðasta.  *)  minn 
tilf.  a.  *)  [féngim  nökkut  at  gcrt,  at  hann  liefði  unnustu  þína,  Karfel  a. 
^)  [hvat  tióenda  hann  hefði  a.     *)  tíóendi  a.    •)  [hingat  þegar  a. 


41.  Oddgeir  kallar  nú  til  sín  skjaldsvein  sinn,  þann  er  Kemund  hét,  ok 
mœlti  við  hann:  Legg  sem  skjótast  söðul  á  hcst  ok  ríð  til  hirðar  Karlamagnús 
konungs  ok  seg  Kars'cl,  at  ek  heíir  játtat  mik  á  hólm  fyrir  hann  viðr  þann 
mann  er  Bumaraent  heitir,  ok  hefir  hann  þat  mœlt,  ot  mið'  skyldum  eigi 
þaðan  komast  baðir  lifs;  en  sú  cr  sök  til,  at  hann  œtlar  sér  Gloriant  kon- 
ungs  dóttur,  en  mér  [finnst  ekki  til  þess,'  ef  ek  féngi  nökkut  at  gert,  at  hann 
tœki  iinnostu  Karvels.  En  Remund  dvaldi  ekki  ok  fór  til  hirðar  Karlamagnús 
konungs,  ok  fann  skjótt  Karvel  at  máli  ok  sagði  honum  þessa  nýjung  ok  þar 
með  kveðju  Oddgeirs  ok  konungs  dóttur.  Karvel  varð  úglaðr  viðr  þetta,  at 
Ammiral  konungr  hafði  brugðit  einkamáhim  þeirra  á  millum,  ok  sagði  siðan 
Karlamagnúsi  konungi,  at  hann  œtti  skylt  erendi  at  fara  til  Rómaborgar,  ok 
bað  hann  leyfis,  en  hann'  játtaði  þegar  ok  bað  hann  vel  fara. 

0  Tið  b,      3)  [þikir  þat  illa  h.     3)  konungr  b. 


Cap,   42,  AF  ODDQEIRI  DAN8KA.  115 

42.  Sfðan  [fór  KarveP  skyndiliga  til  Rómaborgar.  En  í  móti 
honum  [fóru  af  borginni  meir  en  20  þúsundir  hans  frœnda  ok  vina,^ 
ok  spurðu  allir  hversu  honum  hefði  farizt^.  En  hann  sagði  sem  var, 
at  honum  hefði  vel  farizt^,  ok  Karlamagnús  konungr  hafði*  gefit 
honum  leyfi  at  fara  hvert  sem  hann  vildi.  En  þat  þikki  mer  [sem 
Ammiral  konungr  hafi*  eigi  gert  höfðinjghga,*  er  hann  hefir  heitit' 
öðrum  manni  festarmey  mína,®  ok  víst  er  þat  í  móti  mínum  vilja. 
[Ætlan  þá  sögðu  honum  liðsmenn  hans  sjálfs,  at  engi  kostr  vœri 
annarr  af  Ammiral  konungi:  en  Oddgeir  inn  bezti  drengr  sem  ván 
var  skoraðist  á  hólm  við  Burnament  fy rir  þína  skyld,  ok  vildi  verja 
Gloriant  til  handa  þér  ok  leggja  líf  sitt  í  ábyrgð.®  Karvel  svarar: 
Gott  verði  góðum  dreng  jafnan;*°  ek  skal  vera  brjóst  hans,  ok  em 
ek  sjálfr  makligastr  til  at  heyja  þessa  hólmgöngu.  Síðan  gékk  hann 
fyrir  Ammiral  konung,  en  allar  þær  þjóðir  er  þar  váru  undruðust 
hann.  En  konungr  ávítaði  hann  nijök  ok  mœlti :  Jlla  hefír  þú  gert 
Karvel,  segir  hann,  er  þú  hefir  neitat  Maumet  guði  várum  ok  trúir 
á  guð  kristinna  mauna.  Karvel  svarar:  Eigi  hefir  ek  þat  gert  enn, 
segir  hann ;  en  [þat  er  annat  mál,  konungr,  við  vin  þinn  Burnament, 
hann"  hefir  dregit  á  sik^^  of  mikla  dirfð,  þar  sem  hanp  hefir  œtlat 
sér  festarmey  mína  at  úvilja  mínum;  ok  œtla  ek  honum  þat  munu 
illa  hlýða,  [því  at  ek  hugða  þat,'^  at  engi  mundi  svá  djarfr  gerast, 
at  þora  mundi  at  berjast  við  mik  á  vígvelli.'*  Burnament  [heyrði 
orð  hans  ok  stóð  upp  ok'^  niœlti:  Karvel,  segir  hann,  [^sœmd  þín 
er  brotin,  ok  á  ek  við  þik  ekki  mál,  því  at  niaör  sá  bauzt^^  í 
móti  mér,^®  er  Oddgeir  heitir,  [ok  hljópjiann  í  sýshi  þína,*®  ok 
vil  ek  þaun  leik  fremja  móti  honum,  sem  mœlt  er,  ef  þú  vilt  vera^® 
í  borgan  fyrir  hann.  J)á  svarar  Karvel :  011  lönd  ok  ríki  er  ek  held 
af  Ammiral  konungi  vil  ek  í  veð  setja,*'  at  hann  skal  eigi  því  bregða, 
er  [þit  hafið  mælt  ykkar  í  miUi.^^  Síðan  sendi  Karvel  Ijóra*^  menn 
eptir  Oddgeiri  ok  [bað  hann  koma  til  sín.  En  jafnskjótt  sem  þau 
boð  kómu  til  hans,  þá  fór^*  hann  þegar  þangat  sem  Karvel  var, 
ok  [var  þegar  þat  sýst  er  áðr  var  talat."* 

')  [bjóst  Karvel  ok  fór  a,  By  b.  ^)  [gékk  Qöldi  manns,  frœndr  hane  ok 
vinir,  eigi  fœrra  en  20  þúsundir  B^  b.  ^)  at  farit  B,  b.  *)  befði  By  b. 
*)  saal.  a;  hafði  A.  *)  konungliga  a.  ')  [Amrairal  konungr  hafa  gcrt 
límerkiliga,  er  hann  hefir  játtat  ií,  b.  ■)  minni  a,  P,  b.  »)  [|)á  Begja 
honum  menn  hans,  at  Oddgeir  danski  hinn  bezti  drengr  hét  sik  á  hólm 
móti  Burn.  fyrir  þik,  ok  vildi  leggja  líf  sitt  í  hœttu.  B,  b.  ••)  fyrir  tilf.  a, 
")  [vinr  þinn  Burnament  B,  b.  '^  ««ö^-  ^i  ^>  *;  þik  J.  ")  (en  þat  hugða  ek  a, 
")  [ef  ek  má  ráða  B^  b.  '*)  [tngl.  1?,  b.  ^^)  [stafr  þinn  er  brotinn  ok 
'  á  ek  af  því  þetta  mál  ekki  við  þik  B,  b,  ^')  saal.  a,B,b\  buast  ^.  •■)  til 
einvígis  fyrir  þik  tilf.  B,  6.  »=)  Imgl.  B,  b,  ")  gangaa,  B,  b.  «•)  leggja 
a,  B,  b.  *^)  [hann  hefir  talat  B,  b.  ")  sína  B^  b,  *<)  [kom  B,  6, 
**)  [váru  þar  framborin  mjök  góð  herklæði  B.,  b. 

8» 


116  KARLAMAONUS  SAGA'm.  '  Cap.  48, 

43.  Karvel  gékk  þá  fi-am  ok  herklœddi  Oddgeir  með  inum 
beztum  vápnum  er  vera  mátti,  fyrst  með  góðri  brynju,  en  síðan 
setti  hann  hjálm  á  höfuÖ  honum  allan  [settan  gimsteinum/  ok  mœlti 
við  hann :  Ek  gef  þér  sverð  mitt  [ok  sé  ek^  at  þér  sómir  at  bera 
þat,  ok  sver  ek  við  trú  mína  ok  Maumet  guð  várt,  at  ek  gœfa  þat 
eigi*  bróður  mínum  né  öðrum  frœndum  mínum,  þótt  þeir  byði  fram 
Qóra  vagna*  af*  guUi.  Sverð  jjat  heitir  Kurtein,  hafðu  þat  ok  njót 
vel.  Oddgeir  tók  við  sverðiuu  ok  þakkaði  Karvel  gjöf  þá,  hljóp 
síðan  á  hest  sinn  ok  reið  til  Rómaborgar  ok  til  ejgar  Jjeirrar,  er 
hólmstefna  var  lögð  í.  En  Karlamagnús  konungr  [hafði  hönd  at 
sýslu  ok  sendi  menn  inn  í  skóga  \m  er  váru  í  nánd  hóhnstefnu  þeirra, 
ok  bað  \)é.  við  því  stauda,  at  hciðnir  menn  œtti  nú  eigi  kost  á 
Oddgeiri,  sem  þeir  höfðu  fyrr  farit  með  svikum.* 

44.  Nú  var  Oddgeir  til  hólmstefnu^  kominn  ok  [hafðist  þar 
við.®  En  Burnamcnt  herklœddist  vel  ok  skjótt,  fór  fyrst  í  brynju 
8Ína®  ok  setti  hjálm  á  höfuð  sér,  þann  er  att  hafði  [Nabagudunosor 
konungr,*^  ok  hann  gyröi  sik  meÖ  ^verði  því  er  átt  hafði  [Eleon^* 
inn  sterki.*^  Eii  þat  sverð  var  faðms  langt  í  millum  hjalts^^  ok 
höggstaðar,  ok  hafði  þat  aldri  numit  í  höggvi  staðar,  hvat  sem  fyrir 
varð.^"*  En  síðan  var  fram  leiddr  hestr  hans  Berfolen^*  allr  albryn- 
jaðr, *^  ok  stcig  hann  a  bak  honum.^'  En  þá  kom  Gloriant  konungs 
dóttir  þar  farandi  ok  mœlti  við  hann :  Bumament,  segir  hon,  mikiU 
skörungr  ertu,  [kosta  nu  ok  gefst  vel  ok  lát  þat  spyrjast,  ok  eirþú^® 
Oddgeiri  enum  danska.^^  J)á  svarar  Burnament:  At  vísu  [konungs 
dóttir,  segi  ek  þér  þat,  at  ek  skal  eigi  drepa  hann ,  en  fyrir  bœn 
yðra  þá  skal  ek'^**  fœra  þér  hann  kvikan.  Konungs  dóttir  svarar : 
Vel  mæhr  þú  nii,  Burnament,  segir  hon,  þá  skal  vera  samgangr 
okkarr,  er  þat  er  sýst.  Síðau  reið  hann  [í  brott  til  hólmstefnu. 
J)á  hét  Gloriant  á  guð  sinn,  ok  bað  þess  at  hann  skyldi  aldri  aptr 
koma.^* 

')  [gyldan  ok  víða  girastcinum  settan  a,  B,  b.  ')  [fví  at  ek  sé  B^  b. 
^)  sambornum  tilf.  B,  b.  *)  hlaðna  tilf.  b.  *)  rauðu  tilf.  lí,  b.  *)  [sendi 
þúsund  riddara  í  þann  skóg  sem  næstr  var  hólmstefnunni,  ok  bað  þá 
koma  (geyma  6),  ef  Oddgeir  féngi  sigr,  at  eigi  mœtti  heiðnir  menn 
optar  fá  vald  á  honum  með  svikligum  umsátum  B,b.  "^)  hólms  a,  B,  b, 
")  [beið  nú  þess  er  at  höndum  kom  -5,  b.  •}  víða  ok  síða  B.,  b. 
*")  [Helenus  hiun  sterki  B,  b.  **)  Elon  a.  ")  [Nabogodonosor  konungr 
B,  b.  '»)  bjalta  b.  ")  var  a,  B,  b.  >»)  Befolen  a;  Befoli  B,  b.  •«)  taal. 
ogsaa  a;  brj^njaðr  lí,  b.  '*)  ok  reið  síðan  til  vígvallar  tilf.  B,  b. 
'*)  þó  a.  ")  [herra,  segir  hon,  ok  lát  þat  nú  til  spyrjast,  at  þú  gangir 
vel  fram  í  dag,  ok  hhí  þó  hinum  danska  fyrir  mína  skuld  lí,  b.  ")  [frú, 
segir  hann,  ek  veit  at  ek  má  drepa  Oddgeir  í  fyrsta  höggi,  ef  ek  vil, 
en  fyrir  þína  bœn  skal  ek  þyrma  honum  ok  J?,  b.  ^^)  [til  hólms,  ok 
þá  hét  Gloriant  á  guð  all^ivaldanda  svá  mælRndi:    Heyrðu  hinn  máttugi 


Cap,  45,  AF  ODDOEIRI  DAN8KA.  117 

45.  [Ðví  nœst  sá  Burnament  fjrir  sér  hvar  Oddgeir  var,^  ok 
œpti  hárri  röddu  ok  mœlti:  Jllu  heilH  komtu  hingat,  fyrir  því  at 
ek  sé  DÚ  feigð  á  þér,  [ok  meÖ  sverði  mínu  skal  ek  bana  þér.  En 
ef  þú  vilt  gefa  upp  vápn  þín  ok  neita  guði  þínum,  ok  segst  jíir- 
komínn  sem  þú  ert,  þá  skal  ek  gefa  þér  líf  fyrir  sakir  konungs 
dóttur,  því  at  hon  hefir  árnat  þér  miskunnar  við  mik ,  ef  þú  vilt 
þiggja.'  Ed  Oddgeir  [þakkaði  honum  ok  bað  hann  taka  þau^  laun 
er  honum  þœtti  mestu  skipta;  en  þó  vil  ek  freisía  vápna  þinna 
nakkvat  áðr,  ok  segjast  eigi  fvrr  yfirkominn  en  þat  er.*  Síðan  lustu 
þeir  hesta  sína  með  sporum,  ok  reið  hvárr  þeirra  at  öðrum,*  ok 
legði  hvárr  til  annare  með  spjóti,  ok  brustu  spjótsköptin  bœði*  í 
sundr,  ok  kom  hvárgi  þeirra  öðrum  af  hesti.  Síðan  drógu  þeir 
sverð  sín  or  slíðrum,  ok  hjó  Burnament  til  Oddgeirs  ok^  af  mikinn  hlut 
hjálmi  hans.  En  Burnament  fylgdi  eigi  mjök  höggvi  sínu,  en  Odd- 
geir  laut  undan,  ella  mundi  hann  hafa  drepit  hann.  En  Frankismenn 
ok  heiðingjar  er  [varðhald  höíðu®  á  þeim,  sá  athæfi  þeirra  ok  ugðu 
hvárir  [sínum  manni.^  Oddgeir  reiddist  við  högg  þat,  sem  Burna- 
ment  hafði  veitt  honum,  ok  þóttist  þá  vita,  at  hann  var  hraustr 
drengr  ok  vápnfimr,^**  freistaði  hann  þá  sverðs  síns  ok  [vildi  vita, 
hve  gott  var  at  höggva  með  Kurlein,^'  ok  hjó  til  Burnaments  ok'^  af 
honum  hjálminn  allan  hœgra  megin,  svá  at  briinin  fvlgdi  [í  brott 
hjálmsbrotinu,^^  ok  dugði  honum  lítt  Maumet  í  því  sinni,  ok  nam 
sverðit  [eigi  fyrr  en  í  mundriða  staðar.^*  Nú  mælti  Burnament: 
Bölvat'*  verði  þitt  líf  ok  svá  líkamr  it  sama;  en  aldri  fann  ek  [þann 
riddara,  er  mér  gerði  fyrr  stóTu^®  siírara  en  þú.  Oddgeir  svarar: 
[Skamt  skaP'  þér  til  verra,  [lítit  er  þetta  enn  af  öðru,  ok  skal  þat 

ok  mildi  guð-  er  skapat  hefir  jörð  ok  sjó  (hiniin  ok  jörð  h)  ok  alla  luti, 
þá  er  á  jörðunni  alast  undir  himni,  ok  stýrir  ok  styrkír  með  margfaldri 
miskunn  góðs  manns  vilja  til  framkvæmdar,  en  niðror  ok  lœgir  of- 
metnað  ok  illskn  vándra  manna,  steyptu  hinni  ógorligetu  reiði  þinni  yfir 
þessa  mannfýlu  hinn  vánda  tíurnament,  ok  lát  hann  aldrí  aptr  koma, 
nema  honum  sé  þat  til  hinnar  hœðiligstu  höfuðskemdar  ok  hinnar 
sneypiligstu  svívirðingar  B,  b. 
')  [Nú  ríðr  Burnament  til  vígA-alIar  ok  sá  þegar  hvar  Oddgeir  stóð  B^  b. 
^)  [Nji  segst  yíirkominn,  sem  þú  ert,  ok  gef  upp  vápn  þín,  því  at  ek 
vil  þér  h'f  gefa  fyrir  sakir  Glorinnt  konuugs  dóttnr,  því  at  hon  bað  mik 
þyrma  þér  jP,  b.  ^)  þá  a.  ^)  [svarar:  Varla  kann  ek  upp  at  gefnst  at 
öllu  úreyndu,  ok  munu  vit  prófa  hversu  til  vill  takast,  því  at  vel  má 
ek  sjá,  hversu  sverð  þat  (þitt  6)  bítr,  þó  at  þat  sé  mikit.  lí,  h,  *)  sem 
harðast  tilf.  a,  B,  b.  «)  senn  tilf.  «,  B,  b.  ^)  tilf,  a,  B.  »)  [héldu 
vörð  o,  B,  b,  ^)  [um  siiin  mann  a.  ")  vígfimr  a.  ")  [viU  nú  prófa, 
hversu  Kurteinn  dugi  i?,  b.  '^)  tilf,  a,  B,  b.  ")  [hjálmbrotinu  lí,  h, 
'*)  [staðar  í  mundriða  skjaldarins  B,  b,  '*)  burtskamt(!)  «.  '")  [þat 
^verð  fyrr  at  mér  gerði  s^rara  ^,  ö.      ")  [Skjótt  (Skamt  h)  man  B,  h. 


118  KABLAMA0NU8  8AGA  IIL  Cap,  4$. 

gert  vera  í  þökk  við^  Gloriant  konungs  dóttur,  er  þú  œtlar  unnu8tu 
þína  vera  skulu.  J)á  svarar  Burnament:  Ymsir  skulum  [vér  eiga,* 
8egir  hann.  Síðan  hjó  hann  til  Oddgeirs  ok^  af  honum*  nefbjörgina, 
ok  ko.m  þá*  eigi  sári  við  hann  at  því  sinni.  J)á  œpti  Burnament 
hárri  röddu  ok  mælti :  Dauðr  ertu,  Oddgeir,  ok  er  nú  konungs  dóttir 
laus  frá  þinni  gœzlu.  Oddgeir  svarar:  Fíílsku*  talar  þú^  nú,  ok 
hjó  síðan  til  hans  á  hjálminn,  ok  spratt®  sverðit  af  hjálminum,  sem 
verr  var,  ok  nam  í  jörðu  staðar,  ok  [kom  eigi  sári  við  hann  at  því 
sinni.^  [J)á  höggr  Burnameud  til  Oddgeirs  ok^**  af  honum  allan  hjálminn 
ok  alt  hárit  [við  svörðinn  öðrum  megin,^^  ok  barg  guð  er  eigi  nam^' 
djápara,  ok  rann  þá  blóð  um  hann  allan  niðr.  En  hann^®  reiddÍ8t 
mjök  við  högg  þat  ok  hjó  til  Burnaments,  ok  klauf  í  sundr  hjálm 
hans  ok  alt  ofan  i  herðar  ok  [gékk  frá^^  honum  dauðum.  {)á  mœltu 
heiðingjar:  Nú  er  Burnament  fallinn,  en  Oddgeir  hefir  hest  hans 
ok  sverð.  Ok  var  þeim  öllum  á  þessum  gripum  in  mesta  elska. 
Nú  ferr  hverr'*  þeirra  heim  síns  vegar.  En  Milon  páíi  kom  þar 
farandi  með  tvœr  þúsundir  riddara,  ok  gékk  í  móti  honum^*  með 
processíu  ok  hafði  með  sér  armlegg  Pétrs  postula  ok  marga  aðra 
helga  dóma.^'  Síðan  tók  Oddgeir'  höfuð  Burnaments'®  ok  batt  viÖ 
[slagálar^®  sér'**'  ok  reið  á  fund  Karvels  ok  konungs  dóttur  ok  fœrði 
þeim  höfuðit.     En  þau  þökkuðu  honum  vel  þá  fórn. 

46.^*  Síðan  gékk  Karvel  fyrir  Ammiral  konung  ok  sýndi  honum 
höfuðit  ok  mœlti  svá:  Herra,  segir  hann,  tak  af  mér  heilt  ráÖ  ok 
trútt,  bú  ferð  þína  sem  skjótast  heim  til  Babiloniam  ok  berst  eigi 
lengr  til  ríkis  annarra  konunga,  því  at  ek  heíir  því  heitit  fyrir  mér, 

')  [ok  gerðag  þelta  fyrir  skyld  B,  b.  ')  [vit  (mið  B)  höggva  a,  B,  b, 
•'»)  tilf.  a,  B,  b.  *)  hjálminura  J?,  b.  *)  þó  a,  B,  b,  «)  saal.  a;  filmsku^; 
mikla  fólsku  B^  b.  ')  gaal.  a.^  B^b;  þó  A.  »)  hraut  a;  stökk  B^  b,  •)  [varð 
hann  ekki  sárr  jP,  b.  '*)  [en  hinum  heiðna  vfeirð  þat  högg  jarðgengt 
mjök,  ok  hjó  siðan  til  hans  ok  a.  '^)  [öðrum  megin  með  sverðinum 
B,  b.  »0  tók  B,  b.  '»)  Oddgeir  a,  B,  b.  •*)  af  a.  ••*)  saal.  a;  hvárr  A. 
••)  Oddgeiri  a.  ")  [féll  þá  Bumament  dauðr  til  jarðar.  Ok  er  heið- 
ingjar  litu  ^at  urðu  þeir  hræddir,  ok  flýði  síns  vegar  hverr.  En  krist- 
nir  menn  œptu  sigróp. -5,  6.  ")  saal.B.,b\  Burnamcnd-4;  B  a.  ")  slag- 
ólar  a.  ")  [söðui  ainn,  hann  tók  ok  hest  hans  B^  b.  ")  Dette  Capitel 
og  de  övrtge  til  Slutningen  af  denne  Fortælling  ere  tagne  af  B,  b;  Cap, 
46 f  hvormed  denne  Episode  af  Karlamagnús  Saga  slutter  i  Aoga,  meddeles 
nedenfor  efter  disse  Haandskrifter, 


46.  Síðan  fór*  Karvel  til  fundar  við  Ammiral  konung  ok  fœrði  honum 
höfhðit,  ok  meelti  eíðan:  {)at  er  mitt  ráð,  herra,  segir  hann,  at  vér  farim 
[heim  til  rikie  várs  ok  landa,  ok  berjumst'  eigi  lengr  til  annarra  konunga  rikis, 

t)    reið  «.     3)  [tll  Unda  vám  ok  siðaa  beim  til  ríkis  Társ,  ok  berizt  a. 


Cap,   4$.  AF  OI>DOEIRI  DAN8KA.  119 

sem  ek  man  efna,  at  ek  skal  aldri  berjast  móti  Karlamagnúsi  konungi 
eðr  ifiönnum  hans.  En  á  hvern  konung  annan  sem  þú  vill  herja, 
þá  bjóðumst  ek  til'  með  mína  menn.  En  ef  þú  vill  eigi  hlýða 
mínuni  ráðum,  man  ek  fara  til  Karlamagnús  konungs  með  a]t  þat 
fólk  er  mér  vill  fylgja,  ok  munu  vér  þá  allir  samt  herja  á  þik,  ok 
létta  eigi  fjrr  en  vér  fáim  aptr  unnit  Rómaborg  ok  lagt  undir  hann 
alt  [Babilonia  ríki.'*  J)á  svarar  Ammiral  konuugr:  Karvel,  segir 
hann,  þú  þarí);  eigi  at  mæla  svá  ákafliga,  því  at  ek  vil^  þínum  ráðum 
fylgja  við*  alla  hiti,  ok  ek  sé  þat  at  þú  ert  mér  öruggr  í,alla  staði, 
en  ek  bíð  þess  aldri  bœtr,  ef  þú  ferr  brott  frá  mér.  J)á  mœlti 
Karvel :  j)ess  vil  ek  biðja,  segir  hann,  attu  gef*  Oddgeiri  danska 
leyíi  at  fara  til  Karlamagnús  konungs  við  vináttu  þinui,  ok  leys  hann 
vel  af  hendi  með  góÖum  gjöíum  ok  gersemum,  sem  vert  er,  því  at 
hann  hefir  unuit  þér  mikla  sœmd  ok  gœfusamliga,  er  hann  rendi 
þessu  enu  illa  ráði,  er®  þú  skyldir  gefa  dóttur  þína  Gloriant  hinum 
vánda  gerningamanni.  J)á  lét  Ammiral*  kouungr  íjóra  úlfalda  klyf- 
jaða''  af  allskonar  gersimum  bæði  af  hinum  dýrustu  perlum  ok  hiniAn 
ágœtligustu  náttúrusteinum,  ok  gaf  Oddgeiri,  ok  bað  konungr  hann 
fara  í  sínu  leyíi  hvert  er  liann  vildi.  Oddgeir  þakkaði  konungi  vel 
gjafir  sínar,  ok  bað  nú  hverr  þeirra  annan  vél  fara.**  Síðan  gékk 
Oddgeir  til  Gloriant    konungs    dóttur  ok    tók    af  henni   lof  til  brott- 

»)  þess  tilf.  b.     ')  [Serkland  h.     ^)  tilf.  b.     ")  um  b.      *)  gefir  b.    •)  at  6. 
')  klyfja  b.     *)  lifa  6. 


því  at  skjótt  sogi  ok  y(^r  mína  ætlan.  at  aldri  eigum  vér  síðan  orrostu  í  móti 
Karlamagnúsi  konungi.  En  á  hvert  land  annat,'  sem  þér  vilit  fara  með  her- 
ekildi,  þá  bjóónmst  ek  til  meó  mínum  mönnnm.  [f)e86  vil  ek  biðja  ok,'  at 
þii  gefir  Oddgeiri  grió^  ok  leyíi  at  fara  heim  til  Karlamagnús  konungs  okmeð 
vináttu  yðra,  ok  leys  hann  vel  af  hendi  sem  góðan  dreng  skyldi  með  gjöfum 
ok  góðum  gersimum.  En  Ammiral  konungr  hlýddi  öllum  orðum  þessum,  [at 
hanu  leysti  Oddgeir  .vel  af  hendi  með  sœmiligum  gýöfum.*  Siðan  gerði  Karvel 
fór  Oddgeirs  í  brott  sœmiliga*  ok  heilsaði**  vel  ok  kurteisliga  Ammiral  kon- 
ungi.  En  Karvel  ok  [konungs  dóttir  gœddu  Oddgeir  mörgum  góðum  gersi- 
mum.'  Síðan  fór  Karvel  með  Oddgeiri  ok  fann  Karlamagnós  konung  ok  tók 
af  honum  leyfi  ok  vináttu  ok  öllum  hansmönnuni,  ok  hafói  þó  umfram*góðar 
gjafír  ok  margar  gersimar.  [Eptir  þetta  sneri  Ammiral  konungr  heim  aptr 
til  Babilonar  með  öllum  her  sinum,  ok  er  ekki  getið  at  þeir  Karlamagnús 
konungr  hafi  optar  orrostur  áttar,  svá  at  í  þessi  sögu  sé  rítað.  En  Karla- 
magnús  konungr  fór  hcim  til  Frakklands,  þá  er  hann  hafði  siðat  ok  i  lag 
fœrt  Rómaríki  eptir  þann  mikla  hernað  sem  áðr  hafði  þar  á  legit  um  stundar 
sakir,  ok  sat  þá  í  náðum  nökkura  stund.  Fellr  hér  lykt  á  annan  þátt  sögu 
Karlamagnús  konungs.'  w* 

0  annarra  a  «)  [^«  ^íl  «k  bidja  þlk  þcsa  er  vera  skal  a.  «)  gang  o.  <)  [mgl.  m. 
S)  i  rríði  a.  «)  hann  tilf.  a.  0  [Oddgcir  skildust  með  vináttu,  ok  gáfu  þau  konunga 
dótjir  honttm  sœmlllgar  gjaflr,  ok  ítí  Ammiral  konungr.  ^^.    »)  aðrar  tilf.  «.     »)  [mgl.   a. 


,  120  KABLAMAGlíUS  8AGA  m.  ^ajp.  47,  48. 

ferðar,  en  hon  gaf  honum  góðar  gjafir.  En  eptir  þat  fóru  |)eir 
Oddgeir  ok  Karvel  á  fund  Karlamagniis  konungs.  J)á  lét  TVIilon 
páfi  gera  processíu^  á  móli  Oddgeiri  með  helgum  dómum  ok  lof- 
söngum  ok*  gékk  á  móti  honum  allr  herr  Karlamagnús  konungs,  ok 
leiddu  þeir  hann  pávinn  ok  Karlamagnus  konungr  heim  til  laudtjalda 
sinna. 

47.  J)á  tók  Milun  páfi  at  telja  trú  fyrir  Karveli^  konungi,  ok 
roeddi  þar  um  mörgum  fögrum  orðum.  En  þá  er  páfinn  lauk  sinni 
rœðu,  þá  svaraði  Karvel  á  þessa  leið:  í)ú  liefir  mælt  fagrt  erindi 
ok  snjalt,  ok  sé  ek  at  mikil  náttúra  fylgir  yðr  kristnum  mönnum, 
ok  veit  ek  at  átrúnaðr  yðarr  er  bœði  betri  ok  fegri  ok  hreinligri 
ok*  betra  krapti  en  várr  átrúnaðr,  ok  man  ek  því  ávalt  vera  vinr 
kristinna  manna,  þar*  sem  ek  em  staddr.  En  með  því  at  ek  [hefi 
þat  nafn  í  sið  várn  borit,  at  ek®  hefir  drengr  verit  kallaðr,^  þá  þurfi 
þér  eigi  trú  yðra  at  telja  fyrir  mér,  [ok  ek  veit  áðr,®  at  [sú  er* 
betri.  En  þó  vil  ek  eigi  at  svá  Htlu  leggja  drengskap  minn  at  ganga 
af  hendi  Ammiral  konungi  ~ok  neita  Maumet  guði  mínum,  sem*** 
bœði  hefir  faðir  minn  ok  alUr  frœndr  mínir  tníat  á,  ok  með  því  at 
ek  hefi^^  mœlt,  at  ek  skal  engum  manni  bregðast  fyrrí^^  vináttu,  þá 
sýnist  mér  at  þat  man  eigi  vel  sama,  at  ek  bregðist'^  guði  mínu,^* 
þó  at  ek  viti  annan  meira  ok  mátkara  en  hann.  En  þat  er  mœlt 
með  oss,  at  þat  þikki  drengs  bót  vera,  at  maðr  sé  þeim  *í  liösinni 
sem^*  minna  má,  ok  [fyrr  vil  ek  segja  yðr  it  sanna  til  í  einu  orði, 
svá  sem  mér  er  gefit,^^  þa  man  ek  heldr  láta  brenna  mik  í  eldi 
kvikvan^'',  en  ek  vilja  neita  Maumet  guði  míuum  ok  Ammiral  konungi. 

48.  En  þá'®  er  þeir  töluðust  þetta  við,  þii  kom  raaðr  hlaup- 
andi,  ok  var  honum  gefit  orlof  at  ríða'®  fram,  því  at  þeir  sá,  at 
hann  var  eyrendamaðr.  Hann  gékk  þegar  til  tjalds^®  þess  er  Karla- 
magnús  kouungr  var  inni.  Hanu  var  spurðr  tíðenda,  en  hann  spu/ði 
hvar  Karvel  vœri.  J)á  var  honum  sagt.  Haun*^  gékk  þá  inn  í  land- 
tjald  ok  þangat  sem  Karvel  var,  ok  bar  honum  kveðju  Gloriant  kon- 
uugs  dóttur  ok  fékk  honum  bréf  í  hendr,  en  hann  braut  þegar  inn- 
siglit  ok  ]as  bréfít.  En  þat  sagði  svá:  Hinum  kurteisa  konungi 
Karveli  vin  sínum  sendir  Gloriaut  dóttir  Ammirals  konuugs  allra  góða 
kveðju  með  fullkominni  ástsemd.  Síðan  er  þit  Oddgeir  fórut  á  brott 
héðan,  þá  hefir  oss  at  hendi  borit^*  bráðhg  úgipta  ok  margföld 
öfundar  áhyggja  af  svikafullri  flœrð  konungs  af  Cordes  ok  þeirra  er 

*)  processionem  h.  ^  saal,  6;  a  lí.  ')  Karvel  6,  ^)  af  ii\(.  b.  *)  hvar  6. 
•)  [wiflf/.  b.  ')  í  várnm  löndum  tilf.  6.  *)  [en  veit  ek  þó  b.  *)  saal. 
6;  þeirern^.  '«)  þeim"er6.  ")  þat  tilf.  b.  ")tilf.b.  ")  bregðumst  ft. 
'*)  mínum  b.  '*)  er  b.  '*)  [skjótt  at  segja  yór  með  einu  orði  b,  *')  kvikan  6. 
")  í  þvíft,     ■'»)  far^6.    ")  landtjalcU  6/  ^')  saal,  b,  fá  B^    ")  komit6, 


Cap,  49,  AF  ODDGEIBI  DAKSKA.  121 

í  ráðum  hafa  verit  með  honum   um    úráð  f)at   er   þeir  hafa  lengi  á 

legit.    En  nú  er  at  fullkominni  framkvœmd  orðit,  ^  því  at  á  hinni  fyrstu 

nátt  er  þit  Oddgeir  várut  á  brott  farnir,  þá  fóru  þeir  með  öllum  her 

sínum  [til  herbergis  þesá,'*  er  inni  var  Ammiral  konungr  faðir  minn* 

ok  svaf,  ok*  brutu  upp  hurðir*  ok  drápu  konunginn  ok  alla  þá  menn 

er  inni  váru.     En  ek  var  höndum  tekin  ok  em   ek  nú  í  valdi  Feri- 

dans  konungs  af  Cordes,    ok   búa   þeir  nú   ferð   sína   hvern   dag  ok 

œtla  heim®  til  fóstrlanda  sinna  með  þcssu  herfangi,    er  þeir  hafa  nú 

fengit.     En  ef  þú  heíir  eigi  gleynjt  nafni  [Gloriant  konungs  dóttur,^ 

þá  vil  ek  þess  [nú  biðja  þik,®  at  þú  skyndir®  ferð  þinni  sem  mest,  því 

at  þat  veit  hinn  máttugi   Maumet,    at   ek   vii  heldr   vera   höggvin  á 

háls  með   hvössu  sverði,   en    ek    [vilja   annan   mann   eiga'**  en  þik. 

Ok  svá  [mjök  þori  ek  at  mœla,^^  at  fyrr   skal    öU   skepna   ganga  á 

raóti  náttúru  sinni  en  ek  skyli  þér  hafna.     Lifit^*  vel.      En  er  hann 

hafði   lesit  bréfit,    þá   gerðist"  hann   harla^*   Htverpr.     En  Oddgeir 

var  þá  nœr  staddr  ok  spurði  hvat    hann  hefði*^   tíðenda   frétt.     En 

hann  sagði  slíkt  sem  [hann.  hafði  af  bréfinu  lesit.^*    J)á  mœlti  Odd- 

geir:    Félagi,  segir  hann,  ver  eigi  úglaðr,  [fyrir  þá  sök  at^'  ek  man 

heita  þér  því,  sem  ek  skal  efna,  at  ek  man  eigi  fyrr  mat  minn  eta, 

en  [annathvárt  er  at  þessar  skemdar  verðr^®  hefnt,  ella  bíða  ek  bana. 

J)ar  var  ok  þá  viðstaddr  Karlot  konungs  son  ok  mælti   til  Oddgeirs 

á  þessa  leið:    J^ess^®  sver  ek  við  trú  mína  ok  fyrir  enn  helga  Dionis- 

ium  í  Frakklandi,  at  ek  skal   fylgja   þér  í  þessa  ferð   ok    eigi  við*** 

skiljast,  meðan   líf  er   í   brjósti   mér   ok   báðum  okkr.      En    Karvel 

þakkaði  þeim  vel  orð  sín,  ok  gékk  siðan    til  Karlamagnús   konungs 

ok  sagði  honum  tíðendin. 

49.      En   konungr  bauð   honum   at  fara  við   allan   her   sinn   at 

hefna  þessar  svívirðingar.     [J)á   svarar  Karvel    því,  at  verðr  seint'* 

at  þeysa  svá  margan  mann   ok   mikinn  her,    ok   megu   vér  þat  eigi 

fyrir  þeim^*  sökum,  at  Oddgeir  hefir  þat   mœlt,    at   hann    skal  eigi 

fyrr  mat  eta  en  þessa  er  hefnt.     En  nú  vil  ek  fara  í  þínu  leyfi,  ok 

Karlot  son   þinn,    ok    œtla   ek   annathvárt    at  oss   muni   auðit  verða 

[við  gœfu  þína**  at  hefna  þessa,  eðr  ella  nian  ekki  af  verða  hefnd- 

inni,  því  at  mik  dreymdi  í  nátt,  at  ek  skyta  örum'  3  til  Rómaborgar, 

ok  þótti  mér  sem  allar  kœmi  niðr  í  enn   hœsta    turn    er  á  var   husi 

því,  er  Feridans'*'*  konungr  var'**  inni  ok  allir  hinir  ríkustu  menn  hans, 

«)  saal.  b ;  framkvœmdit  B.  »)  [í  herbergi  þat  b,  ')  hann  lá  tilf,  b.  *)  þeir  6. 
*)  hurðina  b,  «)  á  leið  tilf,  b.  ')  [mínu  b.  »)  [iaal.  6;  um  biðja  H. 
•)  skundir  b.  '•)  [eiga  annan  mann  b.  ")  [vil  ek  segja  b.  *')  Lif  6, 
•»)  varð  b.  '<)  harðla  b.  «*)  hafði  b.  •«)  [á  bréfinu  stóð  b.  ")  [mgl.  6. 
»•)  [þessa  er  b.  '")  þat  b.  '»»)  þik  tHf.  b,  *')  [Karvel  þakkaði  konungi 
vel  boð  eitt,  cn  segir  þó  seint  b.  ")  saal.  b\  beina  B,  '•)  [með  geBÍU 
f  inni  6.    ")  Feridan  b.    ")  tilf,  b. 


122  KABL^XAGKUS  SAQA  m.  Cap.   60, 

m 

ok  sýndist  mér  svá  sem  eldr  kœmi  upp  eptir,  þar  sem  örvamar 
höfðu  niðr  komit,  ok  vaknaða  ek  í  því  at  logi'  lék  yfir  öllum  húsum^ 
ok  veit  ek  fyrir''  því  at  þar  munum  vér  3  vera  við®  þínum  réðum 
ok  koma  þeim  eldi  á  þá,  er  þeim  man  at  fuUu  vinnast.^  [Nú  lagði 
konungr  þat  ráð  til,  at  svá  skyldi  vera*  sem  hann  vildi.  [En  nú 
er  at  segja  frá  því,  at  þeir  búast*  Oddgeir  ok  Karvel  ok  Karlot,  ok 
[þarf  ekki  at  segja  frá  búnaði  þeirra  nema  þat,  at  svá  bar  búnaðr 
þeirra  af  annarra  manna  búnaði  sem  þeir  váru  framar  ok  hraustari' 
en  aðrir  menn  þeir  er  í  þann  tíma  váru  í  veröldunni. 

50.  Nú  ríða  þeir  leiðar  sinnar  ok  höfðu  eigi  meira  lið  með 
sér  en  3  skjaldsveina.  Ok  er  nú  ekki  sagt  frá  ferð  þeirra  fyrr  en 
þeir  koma  at  skógi  einum;  þá  kom  þar  maðr  hlaupandi  ámótiþeim, 
sá  var  riddari  einn  af  hði  Karvels  konungs.  En  hann  [var  sárr 
mjök,  ok  sá  þeir  þegar,  at  hann®  var  nýkominn  or  bardaga.* 
[Jieir  spurðu  hann  tíðenda  eða  hvaðan  hann  kœmi  eðr  hví  hann^**  vœri 
svá  búinn.^^  En  hann  sagði  at  Ammiral  konungr  var  falHnn  en 
konungs  dótíir  í  valdi  Feridans  konungs  af  Cordes.  En  þá  er  Dana- 
munt  son  Ammirals  konungs  varð  varr  við,^*  þá  samnaði  hann  liði, 
ok  váru  vér  þar  allir  þínir  menn  með  honum  ok  fórum  at  þeim. 
En  þeir  urðu  þegar  varir  við  oss  ok  riðu  á  móti  með  öUum  her 
sínum,  ok  tókum  vér  þegar  at  berjast  í  morgin  er*^  vígljóst  var, 
ok  var  þá  fallinn  meir  en  helmingr  af  váru  liði,  en  ek  flýða  undan, 
en  Danamunt  var  sárr  mjök.  En  nú  skundit**  ferð  yðvarri,  ef  þér 
vilit  [nökkurri  hjálp  at  þeim**  koma,  er  þar  eru  staddir.  Síðan 
vísar  hanft  þeim  til  hvar  bardaginn  var.  Ok  þegar  er  hann  hafði 
þetta  mœlt,  þá  féll  hann  af  hestinum  ok  kom  dauðr  á  jörð.  {)á 
mœlti  Karvel:  Fyrir  sakir  [slíks  manns'*  fékk  ek  mikla  sœmd  af 
Ammiral  konungi.  Nú  ríða^^  þeir  ákafliga  ok  létta  eigi  fyrr  en  þeir 
kómu  þar  sem  bardaginn  var.^®  Ok  [er  svá  sagt,  at  riðu**  þegar 
fram  í  her  heiðingja  ok  tóku  sér  þar  stað  alHr  samt  ok  feldu  á  lítilli 
stundu  svá  mikinn  fjölda  af  þeim,  at  þat  mundi  útriíligt  þikja,  [ef 
talit  vœri.***  En  þegar  er  Danamunt  varð  varr  við  sína  menn,  þá 
eggjaði  hann  herinn^^  ákafliga,  ok  varð  þá  hinn  harðasti  bardagi, 
féll  nú"  af  hvárratveggja    Hði   ok  þó   fleira  af  Feridans**  konungi. 

*)  eldr  logandi  6.  ')af6.  ')  með  6.  *)  vinnaft.  *)  [KoniingrbaóKárvelsvá 
með  fara  b,  •)  [Nú  búast  þeir  b.  ^)  [bar  evá  búnaðr  þeirra  af  annarra 
manna  búnaði  sem  þeir  váru  framar  b,  •)  [mgl.  6.  ')  ok  sárr  mjök 
tilf.  b,  '")  [saal.  b;  Karvel  segir  hann  til  bœði  hvaðan  hann  kœmi  eðr 
hann  B.  ")  leikinn  b.  ")  svikin  tilf.  b.  •»)  saal.  6;  ok  ^.  »•)  þér 
tilf.  b.     '*)  [þeim  at  nökkurrí  bjálpft.     '•)  [slíkra  manna^.     ")  taal.  6; 

.  reða  B.  ••)  hafði  verit  b.  "»)  [hleyptu  b.  «'»)  [mgl.  b.  '»)  hina  6, 
")  mikit  tilf.  b.    «0  Feridan  b. 


Cof.   61y    69,      "  AF  ODDQEIRI  DANSKA.  123 

Maðr  hét  Jakomm^  hann  var  œzkaðr*  af  Damasko  borg,  ok  yar 
[mælt,  at  engi  vœri  betri*  riddari  í  allri  Damasko.  En  þessi  maðr 
hafði  fyrstr^  allra  manna  borit  vápn  á  Ammiral  konung,  ok  hann 
hefir  þat  mœlt,  at  hann  skal  aldri  renna  fyrir  einum,  hann  á  2  syni* 
ok  heitir  annarr  {)oilos®  en  annarr*  Zabulon,  þeir  váru  báðir  harðir^ 
ok  iUir  viðreignar. 

51.  {>&t  er  nú  at  segja.  at  Jaskomin  kom  at  ríðandi,  þar  sem 
fyrir  var  Oddgeir,®  ok  lagði  til  hans  spjóti.  En  Oddgeir  brá  fyrir* 
skildi,  ok  gékk  í  sundr  spjótskaptit  í  skildinum.  |>á  lagðí  Oddgeir 
tí!  hans  ok  í  gegnum  skjöld  hans  ok  brynju,  ok  svá  at  á  hol  gékk 
kesjan.  En  J^oilus^**  son  hans  var  nœr  staddr  ok  hjó  til  Oddgeirs 
ok  klauf  Qórðunginn  af  skildi  hans  ok  í  sundr  spjótit.^^  |>á  sá 
Karvel  þetta,  ok  sneri  at  hesti  sínum  ok  hjó  til  {)oilis*'  ok  kom  á 
öxlina  hœgri,  svá  [af  fauk^^  höndin,  en  sverðit  rendi  ofan  með  síðunni 
ok  kom  áfótinn  fy rir  ofan  kné,  ok  tók^*  þar  af.  En  þá  féll  í^oilis^* 
áf  hesti  sínum  ok  stóð  aldri  upp  síðan.  Nú  kom  Zabulon  þar  at 
ok  sá,  at  faðir  hans  var  sœrðr  mjök  en  bróðir  hans  drepinn,  þá 
hjó  hann  til  Karvels.  En  Karlot  konungs  son  var  þar  nœr  staddr 
at  baki  honum  [ok  hjó  4  höndina,  þá  er  hann  reiddi  upp  sverðit, 
ok  beit  af  höndina,^*  en  Zabulon  kom  eigi  sári  á  hann.*'  En  Jas- 
komin  sat  á  hesti  sínum,  því  at  hann  var  sárr  mjök.  Hann  sér 
nú  á  úfarir  sona  sinna,  ok  er  þat  sagt,  at  hann  hjó  til  Karvels  ok 
klauf  sundr  allan  skjöld  hans,  ok  sverðit  hljóp  í  lœr  honum,  ok  varð 
KarveP®  sárr  mjök.  j)á  hjó  Oddgeir  til  hans,^*  ok  kom  á  hálsinn, 
svd  at  af  beit^®  höfuðit  bœði  af  honum  ok  svá  af  hestinum,  er  hann 
sat  á,  ok  mœlti:  Yesöl  vanmenna,  segir  hann,  hvaðan  kom  þér  svá 
mikil  dirfð,  at  þú  þorðir  at  bera  vápn  þín  á  móti  mér.  Nú  er  Za- 
bulon  einn  eptir  af  þeim  3**  feðgum,  ok  veik  þá  undan  ok  þangat 
til  sem  Feridans^*  konungr  var  fyrir,  ok  sagði  honum  fall  fbður  síns 
ok  bróður. 

52.  [Sé  maðr  er  nú  til  nefndr  er  Svef  heitir,  hann  er   œzkaðr 

af  landi  því  er  heitir  Montagandim,  hann  er  náfrœndi  Feridans  kon- 

ungs'*  ok  merkismaðr  hans.     Svef  mœlti  til  Zabulons  á  þessa  leið: 

Gnœgrihöfðu  þér  frœndr  kávísi'*  ok  lutdeilni,  segir  hann,  en  dreng- 

skap  ok  hreysti,  ok  kom  sjá  svívirðing  yðr  til  handa  mörgum  dögum 

síðar  en  líkligt  var,  ok  veit  ek  þat  víst.,  ef  Feridans  konungr  hefði 

')  Jaskomin  6.  ')  œttaðrfr.  •)  [hann  kallaðr  beztr  6.  *)  »aal,  6;  fyrskt  Jí. 
•)  8onu  6.  «)  Zoilas  6.  ')  menn  tilf,  b.  •)  danski  tilf.  b.  »)  við  6. 
'•)  Zoilas  b,  ^  ••)  skjótskapt  hans  b.  '«)  Zoilas  b.  »)  [at  af  gékk  6. 
'*)  tílf.  b.  '*)  Zoilae  b.  •«)  [þá  er  hann  reiddi  upp  everðit,  ok  í  því  hjó 
hann  af  honum  höndina  b'.  '')  Karvel  6.  '•)  Karlot  6.  »•)  Jaskomin  b. 
'•)  fauk  6.  ")  mgl.  b.  '')  Feridan  6.  »•)  [Suef  konungr,  cr  fyrr  var 
getit,  var  náfrœndi  Ferídan  konungs  af  Cordes  b.    **)  taal.  ^aaa  b. 


124  EABLAMAaKUS  8AaA  m.  Cap,   68. 

eigi  svá  mikla  virðing  á  yðr  lagt,  at  fyrir  löngu  skylda  ek  hafa  gert 
yðr  J)á  skömm,  at  sjá  vœri  enkis^  verÖ  hjá,  er  nú  hafi  J)ér  fengit, 
því  at  þér  várut*  fullir  flfcrða  ok  svika  ok  undirhyggju,  illsku  ok 
údáða.  J)á  svarar  Zabulon:  Svei  verði  oflangri  tungu  ok  skemdar- 
fuUu  höfði !  hvar  keyptir  þú  þér  þá  dirfð,  er  þú  þorðir  slíkt  at  mœla 
við  oss  frœndr;  því  at  þú  veizt  þat  á  þik,  at  fánýtri  maðr  fœðist 
aldri  á  jarðríki  en®  þú  ert,  bœði^  illr  raunar  ok  ásýndar,  þú  ert 
huglauss  ok  hjartablauðr,  údyggr  ok  illgjarn,  svikall  ok  sárorðr, 
fláráðr  ok  flœrðsamr,  ok  á  alla  vega  samankallaðr^  af  hinum  herfí- 
ligstu  höfuðskömmum,®  ok  [veiztu  þat  at  þii  þorðir  aldri'  slíkt  at 
mæla,  meðan  vér  várum  allir  frœndr  heilir  ok  vápnfœrir,  sem  þú 
mœltir  ná  um  hríð.  í)á  segir®  Svef:  Verða  ek  slíkr  sem  þú,  efek 
hefni  þér  eigi  þessarra  orða.  Ok  þá  hjó  Svef  til  Zabulons,  ok  kom 
á  [háls  honum*  ok  beit  náliga  af  höfuðit.  J)á  mœlti  Feridans  kon- 
ungr :  Mikinn  skaða  hefir  þú  nú  gert  mér,  Svef,  segir  hann,  ok  ef 
þú  bœtir  mér  þetta  eigi  með  nökkuru  snildarverki,  þá  skaltu  aldri 
bera  merki  mitt  síðan.  J)á  svarar  Svef:  Ok  eigi  er  ek  verðryðvart 
merki  at  bera,  ef  ek  bœti  eigi  þetta,  svá  at  þér  líki  vel.  Nú  er  þar 
ákafr  bardagi,  ok  féll  mart  af  hvárumtveggium,  en  þó  eru^®  þeir  auð 
kendir  Oddgeir  [ok  Iians  félagar.^* 

53.  En  nú  er  at  segja  frá  Svef,  at  hann  ríðr  fmm  þar  til  er 
hann  mœtti^*  Danamunt'*  konungs  syni.  En  þegar  er  þeir  mœttust, 
þá  lagði  Svef  til  Danamunt  með  spjóti,  en  Danamunt^*  brá  fyrir  sik 
skildi  ok  varð  ekki  sárr  at  því  sinni.  Danamunt  hjó  þá  til  Svefs** 
[svá  hart,  at  sverðit  gékk  í  simdr  undir  hjaltinu  fremra  í  hjáhninum. 
En^®  Svef  varð  ekki  sárr  at  því  sinni.  J)á  mœlti  Svef:  Nú  hjóttu 
í  hönjd  mér  merki  Feridans  konungs.  Eptir  þat  hjó  Svef  til  Danamunt 
ok  klauf  allan  hjálm  hans  [ok  höfuð,^'  svá  at  í  tönnum  nam  staðar. 
J)á  œpti  Svef  hátt  ok  mœlti :  Sœkjum  ná  fram  vaskh'ga,  fallinn  er 
Danamunt  konungs  son.  En^®  Karvel  heyrði  óp  hans  ok  skildi  hvat 
hann  mœlti,  þá  segir  Karvel:'^  Vili  eigi*^  Maumet  guð  miuu,  at  ek 
njóta  Gloriant  konungs  dóttur,  ef  ek  skal  eigi  hefna  bróður  hennar. 
Ok  veik  þá  hesti  sinum  at  Svef  ok  kallaði  á  hann  ok  mœlti:  Ef 
þú  hefir  heldr  karlmanns  náttúru  en  konu,  þá  bíð  þú  Svef.  En 
hann  sneri  undan  ok  þangat  til  sem  fyrir  var  Feridans  konungr.  J)á 
hjó  Kurvel   eptir  honum    ok   náði   eigi   til  hans   ok   kom    á   hömina 

')  engis  6.  ')  saal.  h ;  væri  B.  ')  svá  sem  tilf.  b.  *)  ertu  tilf.'b,  *)  samanballaðr  6. 
*)  höfuðklækjum  b.  y)  [aldri  þordir  þú  6.  •)  svarar  6.  •)  [hálsinn  6. 
")  váru/,.  ")  [Knrlot  ok  Karv-el  b.  ")  mœtirft.  »*)  saaL  b;  Damunt  ií, 
saal.  ogsaa  senere.  '*)  hann  b.  •*)  Suef  6.  '"*)  [í  hjálminn  svá  hart,  at 
everðit  gékk  í  sundr  undir  fremra  hjáltinu,  ok  ^.  ")  ImgL  b.  ")  er  tilf.  b. 
")  hann  ^vá  b,    »•)  tilf.  6, 


Cap.   ðd,  AF  ODDGEIRI  ÐANSKA.  125 

hestinum,  svá  at  hann  féll  undir  honum.     En   Karvel  lét  þá   skamt 

höggva  á  millum,    ok  létti   eigi  fy rr  en  hann  gékk  af  Svef  dauðum. 

54.     En  nu  er  at   segja  af  Oddgeiri    danska.      Hann   sitr   nú  á 

hesti   sínum   ok   ríÖr    nu    at  Feridans   konungi,   en   konungr   á  móti 

honum,  ok  börðust  þeir  lengi  svá,  at  hvárgi  kom  sári  á  annan,  því 

at  konungr  var  allgoðr  riddari.    J)á  mœlli  Oddgeir:     Annathvárt   er 

nú,  at  þú  ert  eigi  svá  góðr   kosti  Kurtein,^   sem  Karvel  sagði,    eða 

ella  heíir  ek   ekki    triitt^   at  fjlgt   hér  til,   svá  sem  ek  heli  fong  á, 

enda  skal  nú  reynt  verða,  hvárt  heldr  er.     J)á  hjó  Oddgeir  til  Feri- 

dans  konungs  ok  klauf  haun  í  sundr  í  miðju,  svá  at  í  söðlinum  nam 

staðar.    J)á  mœhi  Oddgeir :    J)ess  var  ván,  segir  hann,  at  eigi  inundi 

Karvel  þetta  sverð  borit   hafa,    nema   hann   vissi  at  bíta  kynni.     En 

er  konungr  var  fallinn,  þá  ílýði   allr   herrinn    (undan,    sá   er  honum 

hafði  fylgt.*     En  Karvel    [mœlti,    at  ekki  skyldi'*  reka  tlóttann,  því 

at  þetta  er*  alt  [niínir  menn  ok  várir,^  ok  allr  sá  herr  er  fylgt  hefir 

Ðanamunt  kouungs  syni.    J)á  snerust^  til  þeirra  Oddgeirs  ok  Karvels  aUir 

þeir  sem  grið  vildu  hafa.     Ok  ríða  þeir  nú  til  kastala  þess,  er  Gloriant 

konuugs  dóttir  var  [la;stí,®ok  brutu  upp  þegar  kastalanu  ok  tóku  hana 

þaðan  á  brott.      En   síðan   ríðu  þeir  inu  í  borgina,    ok   gékk  þá  til 

handa  Karvel  allr  ^jerr  Feridans  konungs.    J)á  gaf  Karvcl  þeim  Odd- 

geiri  ok  Karlpt  margar  gjafir  cnn  [á  nýjan  leik,®  ok  svá  Gloriant  kon- 

ungs  dóttir,  ok  fara  þeir  við  þat  aptr  til  Karlamagnús  konungs.    En 

nú  býr  Karvel  ferð  sína  ok  fór   með   her  sinn  út  á  Pul,   ok  svá  út 

yfir  haf  þar  til  er  hann  kom  í  Babiloniam,    ok   var  þar  til  konungs 

tekinn,  ok  er  mikil  konungaœtt  [frá  Karvel  komin  ok***  Gloriant  kon- 

ungs  dóttur.     En  þeir  Oddgeir  ok  Karlot  fóru  aptr  til  Parísborgar  í 

Frakkland    með   Karlamagnúsi  konungi,  ok  var  Oddgeir  merkismaðr 

haus  œ    meðan   [hann  lifði  ok  konungr,    ok  eru  margar  aðrar  sögur 

frá  Oddgeiri.     En  vér  lúkuui  hér  nú  þessarri  sögu.** 

*)  Kurteinn  b.  ^)  mgl.  h,  ')  [mgl,  b.  *)  [bað  eigi  b.  *)  eru  b.  *)  [várir 
menn  b.  ^)  saal.  b;  snýst  B.  ®)  [inni  læst  6.  *)  [af  nýju  b.  ")  (komin 
Trá  þeim  6.  ")  [þeir  lifðu  báðir,  ok  er  hann  því  jafnan  vid  sögu  Karla- 
magnÚB  konungs.     £n  nú  lúkum  vér  hér  þessum  þætti  b. 


FIOKOI  rAKTK  HARLAHAnM  8  SÖCl  A>  Ar.ri;ANnO  HOMINOI. 


X    ,  ■  .  >W     DaTDÍ  dróttins   váre  Jesu  KrisU'  bjrjar  hér  einn  part 

't^r  ,-- TiS     ^'^S"   *"''8   freegasta  herrft  Karl&m^niia  keisara  sonar 

■»  -^,  \^>-|'    PÍppins  Frakka  konungs,   í   hverjum  greiailiga  eegir, 

..   .i.J     - —        hverau  sagðr  keisari  EarlamagnÚB  fijálsaði"  meðr  guÖ- 

l^tsi','.  ''»"    '"ll'íigi    ok    árnaðarorði    Bœl8*   Ja^obi  Hispaniam   ok 

/<U«V  ^■=^^'<^<'^n'i  ^  valdi  Saracenorum  ok   Affríkanorum.     £d   fyrir 

'f^'     þvi  frelBtÍ  guð  ineÖ  etyrkuin  armlegg  HÍBpaniam,  at  þat  rfki 

■ ;!  S    hofði   hann    fyrirœtlat  til  einsligrar   ok   œvinligrar  virðingar 

sinum  BÍgnaÖa  vin  Jacobo  postola  Jóns   bróður.     Ok   meðr  þvi   at 

herra  Karlamagnúa  bauð  mikíliga,  at  þau  frsgðarverk  er  guð  virðist 

á  hans  tfmum  vinna  fyrír  af na  miakunn  ok  drengiliga  framgöngu  krist- 

inna  manna,  skjldu  minniliga  haldast  guði  til  lofs  ok  dýrðar  ok  öllum 

eptirkomandum    mönnum  f  veröldina  til  Bannrar   kynningar  ok  dag- 

ligTBF  skemtanar,  akrifaði  af  fijálaing  Hispanie  binn  heimuligsti  keis- 

arans  vin  ágtetr  herra  Turpin  Rensborgar  erkibyskup.     V&ttar  b;sk- 

upinn  f  þvf    bréð   er  bann    skrífar   til  Leofrandum   decanum   Achia- 

boigar  sik  hafa  verit  nálægan  þeim   stórtáknum,  er  guð   opinberliga 

[framdi  fyrír*  sfnum  lýð  fyrir  bœn  ok  verðleika  blezaða  Jacobi,  favert 

byBkupBÍns  bréf  heldr  þvflfkan  framburð  sem  hér  fylgir. 

Turpin  meðr  guÖs  mÍBkunn  faðir  ok  foreljArí  Renensis  krístni, 
ok  samfélagi  hina  frœga  herra  Karoli  Magni,  sendir  Leofrendo  Achis- 
borgar  decano  ástsamliga  kveðju  guðs  Bonar  Jesu  Krísts.  Meðr  þvf 
at  þér  gerðut  mér  orð   þann  tima  eem  ek   var  staddr  nökkut  sjúkr 

')  Jn  noiniiie  domini  b.  Da  FortaHingen  om  Agutandui  er  meget  afvigende 
i  de  to  BecenMÍontr  Áa  og  Bb,  er  det  nOdvendigt  at'  give  Ai>#r  for  tig;  og 
da  Aa  paa  Grund  af  udrevna  Blade  paa  enkette  Steder  er  defekt,  nuddelu 
om  fiíUitandig  fHrtt.     <)  frelsBði  b.    ■)  Bœlafr.     *)  [Býndi  6. 


AF  AQULANDO  KONUITOL  127 

af  sárum  í  borginni  Yehenna,  at  ek  mundi  skilvísliga  skrifa,  hversu 
hinn  völdugasti  herra  Karlamagnús  vann  Hispaniam  undan  valdi 
Saracenorum,  en  sakir  þess  at  ek  var  þann  tima  nökkut  tálmaðr, 
hvar  fjrir  ek  þóttist  eigi  mega  yðvarn  bœnastað  fullgera,  þá  minnist 
ek  nú  þessa  verks  fyrst  fyrir  guðs  skyld  i  himinríki  sœmd  ok  œru 
heilags  Jacobi  hverium  einkanliga  til  heyrir  þetta  efni  til  œvinligrar 
frœgðar  Karlamagnúsi  keisara.  Ok  fyrir  því  at  ek  skil  yðra  góðfýsi 
þessa  beiða  sakir  ástar  við  guð,  elsku  við  Jacobum  postola,  kœrleiks 
við  keisarann,  set  ek  í  upphafii  minnar  framsagnar  með  hvílíkum 
hœtti  þetta  efni  byrjaðist,  þar  nœst  greinandi  nefniliga  sérhverja  at- 
burði,  er  á  þeim  tíma  gerðust  in  Hispania,  ok  þau  frœgðarfullu 
stórmerki  er  guð  dróttinn  opiuberaði  til  styrkingar  sinni  kristni.  þar 
með  þann  lofsamliga  sigr  er  keisaranum  veittist  á  guðs  úvinum  ok 
sínum,  þó  at  með  stórrí  mœÖu  ok  blóðs  úthellingu  sinna  manna, 
ok  þau  dygðaverk  sem  keisarinn  framdi  guði  til  heiðrs  ok  œru  viÖ 
hinn  signaða  Jacobum  postola  í  uppsmíði  kirkna  ok  heilagra  raunk- 
lifa,  þau  Qórtán  ár  er  hann  dvaldist  in  Hispaniis,  ok  þá  hluti  sem 
ek  sjálfr  sá  mínum  augum  sendir  ek  yðrum  félagskap  letri  samsetta. 
En  þar  sem  þér  skrifaðut,  at  þeir  hlutir  sem  fram  fóru  miðil^  krist- 
inna  manna  ok  heiðinna  iu  Galicia  finnast^  eigi  fylliliga  skrifaðir^ 
þeim  annál  er  liggr  í  staðnum  Sendine,  má  þat  vel  til  bera,  at  sá 
sem  sagðan  annál  hefir  samsett,  vœri  eigi  nálœgr  þeim  hlutum  er 
þar  gerðust,  ok  eigi  heyrt  svá  skilríkra  manna  framburð  þaðan  af 
sem  honum  þótti  eptir  skrifanda;  en  ek  vœntir  guði  til  sjánda,  at 
eigi  muni  minn  þessi  framburðr  við  sagðan  annál  discordera.  Gœti 
yðvar  sannr  guð  ok  styrki  yðvarn  mátt  ok  góðan  vilja.  Svá  segir 
Turpin  erkibyskup  byrjandi  þessu  nœst  sinn  framburð  af  greindu  efni, 
Agœtr  postoli  dróttins  virðuligr  Jacobus  son  Zebedei  predikaði 
fyrstr  guðs  eyrendi  vestr  in  Hispaniis,  birtandi^  dimmum  hugskotum 
skœrt  Ijós  sannrar  trúar,  en  mikiU  harðleiki  ok  stirðr  langrar  úvenju 
landsmanna  skipaðist  lítt  til  mýkingar  fyrir  postolans  áminning,  ein- 
kannliga  sakir  þess  at  allir  ríkisins  mestháttar  menn  risu  snarpliga 
móti  sinni  sáluhjálp  meðr  öUu  fy rirlitandi  hans  kenning.  Ok  meðr 
því  at  háleitr  guðs  ástvin  Jacobus  skilr  sitt  starf  ok  mœðu  öðlast 
lítínn  ávöxt  í  þann  pungt,  vendir  hann  aptr  meðr  sínum  lœrisveinum 
til  sinnar  fóstrjarðar,  þat  er  Jórsalaland,  þess  eyrendis  at  fylla  þar 
með  guðs  vilja  fagran  sigr  dýrðarfuUs  píslarvœttis*  fyrir  harðan  grim- 
leik  hatrsamra  Gyðinga,  þolandi  fyrir  guðs  ást*sáran  dauða  meðr 
pinu  snarpeggjaðs  sverðs  undir  glœpafullum  konungi  Herode  Agriþpa. 
En  at  fyldum  postolans  sigri  leiddi  guð  dróttinn  hans  helgasta  likam 

*)   miilum  6,  her  og  $enere.    *)  finnist  b,    *)  þar  Hlf.  6.    *)  pinslarvœttis  6. 


128  KARLAHAQNUS  6AQA  IT.  Cop.    í. 

meÖr  sjau  lœrisveinum  mjök  stórmerkiliga  brott  af  Jórsölufti^  fram  til 
Hispanias,  skipandi  svá  með  sínu  einvaldi,  at  sú  hin  sama  þjóð,  sem 
fyrr  hafnaði  sœtri^  kenning  postolans  lifanda,  skyldi  nú  við  taka 
sannri  hjálp  fyrir  nálœgð  hans  andaðs  líkama,  ok  at  þau  lönd  ok 
ríki  sem  postolinn  merkti  sér  meðr  líkamligri  navistu,®  skyldu  hans 
vera,  svá  lengi  sem  veröldin  byggist.  Ok  fagrliga  fyldist  sannleiksins 
fyrirœtlan,  því  at  guðs  miskunn  samvinnandi  háleitisjartegnum  Jacobi 
meðr  hjálpsamligri  predikan  hans  lœrisveina  snerust  allar  hálíur  Hi- 
spanie  til '  kristiligrar  trúar  heiðrandi  meðr  allri  sœmd  guðs  vinar 
líkama  ok  fagrliga  leiddu  i  þeim  stað  er  landsmenn  kölluðu  [á  þeim^ 
tima  Librarum  Domiui  en  nú  nefnist  Compostella.  Blómgaðist  síðan 
vel  ok  fagrliga  heilög  'trúa  in  Hispaniis  um  langa^  tíma,  þar  til  at 
guðrœkir  Saraceni  ok  Moabite  hermannliga^  grimmaðust  með  ránum  ok 
manndrápum  upp  á  fyrr  greind  ríki,  brennandi  bœði'  borgir  ok  kastala, 
niðr  brjótandi  kirkjur  ok  aðra  heilaga  staði,  hvern  mann  drepandi 
er  eigi  vildi®  neita  sínum  guði,  ok  svá  görsamHga  eyddu  þeir  fjánd- 
ans  limir  heilagri  kristni,  at  nœr  fannst  sá  engi  staðr  í  þeim  heroð- 
um,  er  sönnum  guði  veitti  [makliga  sœmd®  ok  hans  signaða  vin 
Jacobo,  héldu  Saraceni  Hispanias  undir  sínu  svívirðiHgu  valdi  alt 
fram  á  ofanverða  dagaKaroli  Magni,  ok  sakir  þessar  fúlastu  þoku  er 
á  þeim  tlmum  yfirgnœfði  öllum  fyrrgreindum  löndum  bk  upp  gékk 
af  þeirri  guðrœkiligu  þjónostu  er  hvervitna  dagliga  framdist  í  herfi- 
ligri  fágan  bölvaðra  skurgoða***  fálust  bjartir  geislar  skínanda  gim- 
steins,  þat  er  ágœt  frœgð  ok  jartegna  blóm**  heilags  Jacobi,  hverr 
mœtari  er  hverjum  veraldligum  thesaur  ok  á  þeirri  jörðu  hvíldist 
bœði  lágt  ok  leyniliga,  svá  lengi  sem  guðlig''*  forsjá  skipaði.  Nú 
er  um  runnit  með  skömmu  máli,  hversu  bölvaðir  Saraceni  féngu 
vald  yfir  Hispanie  ok  Galicie,  því  byrjar  hér  nœst  greina  meðr  hverri 
atferð  almátdgr  guð  sníðr  brott  þyrna  meðr  illgresi  af  akri  síns 
elskuligasta  vinar  virðuligs  Jacobi. 

1.  Með  því  at  hinn  frœgasti  herra  er  verit  hefir  á  Norðrlöndum 
Karohis  Magnus,  hverr  fyrstr  alh'a  Frakka  konunga  hélt  rómverskan 
keisaradóm,  mundi  hafa  mörg  lönd  ok  stór  konungaríki  in  Italia  lagt 
undir  sik  meðr  herskildi,  Angliam,  Franciam,  J)ýverskuna,  Burgun- 
diam,  Lotaringiam  ok  önnur  fleiri  er  liggja  miðil  tveggja  sjófa,  þar 
með  útalligar  borgir  á  valdi  Saracenorum  undirokat  rómverskan 
keisara,  þá  hugðist  hann  létta  hernaði  en  taka  hvíld  eptir  mikit  erfiði 
ok  hœtta  eigi  lengr  sér  ok  sínum  mönnum  í  orrostum  ok  úfriði. 
Nú  sem  keisarinn  hefir  sagða  œtlan  staðfesta   með  sínu   hjarta,  gefr 

')  saal.  6;  Afsolum  B.  ^)*saal.  6;  sœta  B.  ')  návist  b.  *)  [í  þann  6. 
*)  langan  6.  *)  iaal.  b\  harmanliga  B.  ')  »aal.  b\  beyi  B.  *)  saal.  b\ 
vildu  B.    9)  [makligt  lof  b.     '«)  skurðgoða  b.     '•)  blómi  6.     ")  guðs  b. 


Cap,   1,  AF  AGULAKDp  KOKUNOI.  129 

honum  líta  á  nökkurrí  nátt  útganganda  af  sínni  sæng  einn  stjörnuveg 
uudarJígft  mikilleika^  hverr  upp  ríss  af  sjó  Frisie  ok  veittist  miðiP 
Theothoniam  ok  Galliam.  Jtaliam  ok  Akvitaniam^  ok  síÖan  rétta  leið 
yfir  Gaskuniam,  Baldam  ok  Nafariam  alt  vestr  til  Hispaniam  ok  Ga- 
liciam.  Herra  Karlamagniis  sem  hann  sér  greindan  stjörnugang^  opt-  , 
liga  um  nœtr,  hugsar  sem  vitr  maör,  at  svá®  sjaldsénn  hlutr  muni 
hafa  nökkut  mikit  at*  merkja.  Ok  sem  hann  studerar  optliga  af  þessu 
efni,  birtist  honum  eina  nutt  í  svefni  virÖuligr  maðr  fagrliga  klæddr 
með  bjartri  ásjánu  ok  biíðu  viðbragði,  hverr  til  keisarans  talar  meðr 
kœrligum  oröum  svá  segjandi:  Son  minn  sœti,  segir  hann,  hvat 
gerir  þú?  Kcisarinn  sem  hann  heyrir  sik-svá  vel  kvaddan  með  svá 
blíðu  orðtaki,  virðist  meðr  engum  hætti  þegjandi  í  móti,  hvar  fyrir 
hann  svarar:  Hverr  ertu,  góði  herra,  er  mik  kveðr  svá  kœrliga.* 
Fríði  maðr  svarar:  Ek  em  Jaeobus  postoli  fóstrson  herra  Jesu  Krists, 
son  Zebcdei,  bróðir  Johannis  evangeliste.  Mik  kallaði  Jesus  son 
heilagrar  Marie  meyjar  til  sín  á  sjó  GaHlee  fyrir  sína  úumrœðiliga 
mildi,  en  Herodes  hinn  úmildasti  konungr  lét  hálshöggva  mik  með 
sverði.  Líkami  miiin  liggr  in  Hispaniis  ílestum  mönnum  úkunnigr  í 
hálfum  Galicie,  hver  ríki  nii  haldast  |  undir  háðugligu®  valdi  Sara- 
eenorum  ok  Moabitarum.  En  mjök  þiki  mér  undarligt,  er  þú  frclsar 
eigi  land  mitt  af  þcirra  valdi,  sva  mörg  ríki  borgir  ok  bœi  sem  þú 
hefir  undir  aflat  rómverska  kristni.  Ok''  því  skaltu  vita,*  at  svá  sem 
guð  hefir  gert  þik  völdugara  en  nökkurn  konung  í  veröldu,  svá  hefir 
hann  ok  skipat  þik  til  þess  at  frjálsa  eign  mína  undan  heiðnum 
þjóðum ,  at  þar  fyrir  takir  þú  bjarta  kórónu  cilífrar  dýrðar.  J)at 
hefir  ok  sýnt  sá  stjörnuvegr  cr  þcr  birlist,  at  þú  munt  fara  af  þessum 
lundum  meÖ  þinn  mikja  her  friun  til  Hispanias  ok  eyða  þeirri  vándu 
þjóð  ok  lcysa  þau  löiui  af  hæöiligum  þrældómi  heiðingja,  þar  með 
[m,un  þú^  góöfúsliga  vitja  mins  legstaöar  cfhi  ok  uppreisa  mína 
kapellu.  Eptir  þik  munu  þangat  fara  allir  lýðir  Jtalie  pílagríms  ferð, 
þiggjandi  af  guði  þar  fyrir  lausn  allra  syuda,  lýsandi  með  guðs  lofi 
þeim  stórtáknum  ok  fáheyrðum  jartegnum,  sem  hann  virðist  fyrir 
Binn  almátt  vinna;  man  þessi  ferð  haldast  alt  til  heimsins  enda.  Nú 
far  sem  skjótast,  segir  Jaeobus  postoU  til  Karlamagnús  keisara,  því  at  ~ 
ek  skal  vera  þinn  styrktarmaðr  ok  þér  fullting  veita  í  þessarri  ferð 
ok  þínum  nauðsynjum,  ok  þitt  starf  skal  ek  ávaxta  í  guðs  augliti 
ok  þiggja  af  honum  þér  til  sœmdar  eilífa  dýrð  himinríkis,  ok  þitt 
nafu  skal  œ  lofast  ok  svá  lengi  uppi  vera  sem  veröldin  byggist. 
Eptir  þessi  orð  líðr  postolinn  brott  af  keisarans  augJiti,  en  hann 
vaknar  hugsandi  greinda  sýn  með  raiklum  fagnaði;    dvelr  þó^®  ferð 

')   miUum6.    ')  stjömuveg  6.     ^^sjáft.     *)  tilfh.   *)  kurteisliga  6.   •)  [háðug- 
liga  undir  véndu  b.    ')  Af  h.    »)  tilf  h.    »)  muntu  h.     »•)  þá  6. 

9 


130  KARLAHAaKUS  8AGA  IV.  Cap,  9. 

HispaDÍe  um  lítinn  tíma  vœntandi  framar  at  styrkjast  af  postolans 
fyrirheiti,  hvat  er  hanu  öðlast,  því  at  annat  sinn  ok  þriðja  birtist 
honum  Jacobus  postoli  meðr  sama  hœtti  ok  fyrsta  tíma.  En  keisarinn 
styrktr  þriðju  postolans  vitran  vill  meðr  engu  móti  lengr  dvelja  sína 
ferð  ok  gerir  boð  um  öll  nálœg  heröð,  stefnandi  til  sín  mörgum 
mikils  háttar  mönnum,  miðil  hverra  er  var  ágœtr  herra  Turpin  erki- 
byskup  af  Rensborg,  er  þessa  hluti  heíir  fyrst  saman  setta;  hér^ 
með  kallar  keisariun  eigi  síðr  mikinu  almúgans  íjölda,  ok  öllum  í 
einn  stað  samankomandum  boðar  hann  greiniliga  alla  vitran  Jacohi 
postola,  váttandi  þar  með,  at  hann  ætlar  haldu  sínum  her  til  landa 
Hispanie  ok  eyða  því  bölvaða  illþýði,  sem  oftengi  hefir  í  legit  akri 
dróttins.  ok  hans  blezaða  vinar  Jocobi,  hvat  alhi-  heyrandi  meun 
samþykkja  gjarna  lofandi  guð  fyrir  sína  mildi. 

2.  A  tiðrkœmiligum  tíma  sem  virðuHgr  herra  Karlamaguús  keisari 
hefir  vel  ok  kurteisHga  búit  sinn  her,  lyptir  hann  sinni  ferð  lit  af 
Francia,  farandi  þar  til  er  haun  kemr  inn  í  heröð  Hispanie  til  þeirrar 
borgar  er  kallast  Pamphilonia^  hou  er  mikil  borg  meðr  hinifm 
sterkuötu  múrtim.  Um  hana  sitr  Karlamagnús  þrjá  mánaði,  en  sakir 
mikils  borgarinnar  sterkleika  verðr  hon  meðr  engri  hst  unnin  né 
nökkurskonar  vígvélum.  Ok  er  keisarinn  sér,  at  í  þessum  staÖ  vinnr 
ekki  mannhgr  klókleiki,  snýr  hann  til  fulltings  alniáttigs  guðs  í  liimin- 
ríki  svá  segjandi :  Dróttinn  Jesu,  heyr  bœn  mína  ok  ^eí  þessa  borg  í 
mitt  vald  til  tignar  þíns^  blezaöa  nafns,  því  at  sakir  þinnar  trúar  kom 
ek  í  þessor  lönd  at  leysa  þau  undan  svívirðuhgu  yíirboði  heiðinna 
þjóða.  Hér  með  kallar  ek  tii  [þín,  virðuhgr  Jacobus,^  biðjandi 
at  þii  hjálpir  nú  til  ok  standir  vel  frammi,  ok  ef  þat  er  satt,  at  þii 
birtist  mér,  þá  brjót  niðr  sterka  niiira  Pamphilonie.  Ok  eptir  þessor 
keisarans  orð  sjá  aHir  nœrverandis  menu,  at  hinir  harðastu*  múrar 
borgarinnar  falla  niðr  á  eiuu  augabragði.  svá  at  nii  gefst  keisarauum 
liðugr  iungangr  meðr  sínum  mönnum.  Yerða  nii  vándir  Saraceni 
borgina  upp  at  gefa  nauðgir,  þótt  þeir  vildi  eigi.  Gerir  Karlamagniis 
keisari  þeim  nii  tvá  kosti,  taka  trú  rétta  ella  þola  skjótan  dauÖa. 
Öðlast  þeir  sœmd  ok  frelsi  sem  trúnni  játa,  en  hina  lœtr  hann  alla 
hálshöggva  unga  menn  sem  gamla.^  Ok  er  Saraceni  þeir  sem  byggja 
í  nálœgum  stöðum,  frétta  hversu  miirar  Pamphilonie  hafa  stórmerki- 
liga  niðr  hrunit,  ok  hennar  alt  hit  fy rra  afl  skjótliga  fy rirvorðit, 
skelfast  þeir  stórhga  mjök  í  sínum  hugskotum,  svá  framt  at  sakir 
þess  mikla  ótta  er  guð  lœtr  ná  yfirkoma  þeirra  hjörtu,  fara  þeir  út 
af  sínum  herbergjum  rennandi  fram  á  veg  fyrir  keisarann,  berandi 
með  sér  skyldir  ok  skatta,    gefandi   sjálfa   sik   ok   alt   þat   sem   þeir 

')   »aal.  h\    hvar  B.      «)   »aal.   6;    síne   B.      »)    [»aal.  b\    mín  virðugligan 
Jacobum  B.     ^)  gt^rkustii  b. 


Cap,   1.  AF  AQULAKDO  KONUNGl.  I3l 

höfðu  at  lialda  upp  undir  hans  vald  ok  vilja.  Mjök  [undraðist  heiðin 
|)jóð*  herhð  Karoli  sakir  fríðleika  ok  ágœts  klœðabúnaðar  ok  allrar 
kurteisi^  hvar  fyrir  þeir  tóku  þessa^  hans  menn  vel  ok  sœmihga  at 
uppgefnum  síuum  Vjápnum  mcðr  bezta  friði.  Ferr  hanu  nú  skyndi- 
liga  hinn  beinasla  vcg  fram  til  legstaðar  heilags  Jacobi  í  Coinpo- 
stellam,  hver  á  þeima  tíma  var  eitt  harðla  lítit  ok  fornfágat*  borgar- 
reysi.  Compostclla  stendr  á  vestanverðu  landi  Galicie  mjök  nœrri 
því  hati  er  kallast  Perxotium**  mare.  J)ví  ferr  keisarinn  til  hafsins 
leggjandi  sínu  hvussa  spjóti  í  sjóinn,  þakkir  gerandi  ahnátkum  guði 
ok  blezuða  postola  Jacobo  fyrir  þat  er  hann  hefir  sinn  mikla  her 
8vá  langt  leitt  í  þá  heimsius  hálfu,  sem  honum^  framast  byrjaði. 
Eptir  þetta  snýr  Karlamagnús  sinni  fcrð  aptr  á  k'ið  frelsandi  síðan 
alt  land  Hispanic  ok  GaHcie  af  heiðnum  mönnum.  Var  á  þessum 
tímum  í  Gahcia  þrettán  borgir  með  Compostella,  en  sex  ok  tuttugu 
in  Hispauiis,  miðil  hverra  er  var  ein  borg  er  kallaðist  Atennoa,®  í 
þeirri  hvíhr  agætr  guðs  píiislarváttr  Torkvatus,*^  er  vcrit  hafði  forðum 
þjónustumaðr  hcilags  Jacobi  postola,  hvcrjum  til  sœmdar  sva  er 
sennihga  skrifat,  at  þat  oHAitré  sem  stcndr  viö  pínslarváttsins  gröf 
Uómgast  á  hverju  ári  huus  hátíöardag  logru  bhnni  með  fulhim  ávexti 
fjrir  guðliga  gjöf.  (jrcindar  borgir,  þar  mcö  öH  nálœg  heröð,  lönd 
ok  ríki,  þorp  ok  kastala  lagði  kcisarinn^  undir  sik,  sum  mcðr  auð- 
vehli  ok  góÖum  friöi,  sum  mcö  Hst  ok  vitrHgum  klókskap,  sum  með 
miklum  háska  ok  stóru  crfiði ,  sem  cinkanliga  Qórar  svá  heitandi 
borgir  Venzosam,  Kapariam,  Bonoram  ok  Odam,  ok  hina  fnntu  til* 
er  kaUast  Lucrinam,  hver  slendrinVaHc  vcride,  liverja  hann  umsitr 
þrjá  mánaöi  í***  síðastu,  ok  fckk  meðr  cngarri  list  né  nökkurskonar 
harðfengi  hana  unnit,  þar  til  cr  hann  kaHar  til  fullthigs  hcilagan 
Jacobum,  biðjandi  at  sva  lemi  hanu  styrkleik  Lucrine  sem  fyrrum 
Pamphilonic,  livat  cr  svá  gejist  seuniHgu,  at  engir  sterkir  borgar- 
veggir  mega  móti  öílgast  tilkvámu  guðs  postohi.  Ok  sakir  þess  stóra 
eríiðis  er  Karlamagnús  þoldi  fyrir  þcim  borgum,  bölvar  hann  þeim 
meðr  síuum  grundvöJlum,  hverja  hans"  gcrð  guð  styrkir  svá  at  ein 
fúlasta  kelda  hafandi  í  sér  svarta  íiska  ok  iHiHga  sprettr  upp  í  greindri 
Lucriua,  ok  engi  maðr  þorði  síðan  byggja  þessar  fmim  boi^ir  sakir 
keisaraus  ummœla.  Ok  þau  skurguð,  hof  ok  hörga  er  keisarinn  fann 
iu  Hispanns,  lét  hann  brenna  eyða  ok  niðr  brjóta,  ok  allan  heiðing- 
ligan  lýð  er  frá  viidi  snúast  fyrri  vantrú  skírði  ágœtr  herra  Turpin 
erkibyskup  meðr  keisarans  ráði,  enn  aptr  snúandi  alla  þá  til  fyrra 
siðar  er  fyrirlátit  hölðu  sína  trú  er   forðum   viÖtóku   þeir  fyrir  lœri- 

»)   [undraðust  heiónir  menn  6.    *)  hann  ok  6.    ')  forfégat  6.    *)  Perocium  6. 
*)  þeim  6.      •)  Acennoa  6.      'j  Torqilatus  6.      •)  hann  b.      •)  mgl.  6. 

»•)  mgl.  b. 

9^ 


132  KARLAMAONUð  8AGA  IV.  Cap,   S^  4, 

sveina  Jacobi.  En  þeir  allir  er  svá  váru  fagnaðarlausir,  at  heldr 
vildu  þola  skjótan  dauða  en  taka  trú  rétta,  varu  drepnir  eða  í 
þrœldom  teknir.^  At  þessum  hlutum  fagrliga  fyldum  snýr  Karla- 
magnús  vestr  til  Compostella  samanlesandi  alla  smiðu  af  sínu  landi 
ok*  hagastir  máttu  tinnast,  ok  lét  reisa  eitt^  stórt  mustari  með  góðum 
kosti  í  þakklœtis  gerÖ  viðr  heilagan  Jacobum.  En  er  kirkjan  er 
alsmíðuð,  sœmir  hann  hana  margri  prýði,  klokkum  góðum,  fríðum 
bókum,  sœmiligíim  skrúða  með  öðrum  bezta  bi'inaði,  skipaöi*  henni 
til  dagligrar  þjónostu  hreinlífra  manna  samnað  eptir  reghi  heilags 
Ysidori,  leggjandi  svá  mikit  gótz  þangat  til  í  föstu  ok  lausu  sem  þar 
þjónandi  menn  gnógligast  hafa  þurftu.  Hér  með  lœtr  hann  eigi  síðr 
víða  um  landit  heilagar  kirkjur  uppreisa,  örliga  veitandi  til  þvílíkra 
gerða  þat  mikla  gull  ok  silfr  sem  honum  höfðu  otfrat  konungar  ok 
aÖrir  höfðingjar  Hispanie.  Sem  Karlamagniís  hefir  þrjá  vetr  dvalizt 
í  þessum  löndum  ok  starfat  þvílíka  hluti  sem  nú  hafa  mátt  heyrast, 
birti  hann  fjrir  sínum  mönnum,  at  hann  œtlar  til  Franeiam  heim  at 
ferðast,  en  gefa  Hispanias  til  varðveizlu  allsvaldanda  guði  'ok  undir 
djggiliga  forsjó  hins  heilaga  Jacobi. 

3.  At  frelstu  ríki  Hispaniurum  ok  í  góða**  stétt  skipaðu  heldr 
ágœtr  herra  Karlamagnús  keisari  brott  af  Hispania  með  sínu  liði, 
hafandi  með  sér  mikit  gull  ok  silfr  aptrí  6aliciam(!),  heim  sœkjandi 
heilagan®  guðs  vin  Dionisium  er  hvílir  í  frœgri  borg  París,  kallandi 
saman  allan  boi^rinnar  lýð  ok  af  nálægum  stöðum  ok  gerir  þeim 
[kunnigt'þann^  frœga  sigr,  er  allsvaldandi  guð  hefir  veitt  fyrir  áman 
heilags  Jacobi  í  frjálsing  Hispanialands,  segir  þat  móti  líkendum 
sakir  þess  litla  mannskaða  er  þeir  féngu  við  svá  mikinn  múg  Sara- 
cenorum  sem  landit  höfðu  at  halda,  því  eggjar  keisarinn  á  at  allir 
þvílíka  hluti  heyrandi  gefl  lof  údauðligum  guði  ok  hans  elskuligsta 
vin  Jacobo  postula  höfðingja  Hispaniarum ;  segir  ok  at  í  þakklœtis 
[merki  ok  elskubragð®  Jacobi®  œtlar  hann  kirkju  reisa  láta  honum 
til  dýrðar  í  borginni  Parfs  áðr  _hann  fœri  brott;  þar  með  birtir 
hann  eigi  sfðr,  at  hann  vill  auka  sœmd  hins  heilaga  Dionisii  ok  hans 
kirkju  f  sjélfri  París  á  þeim  tfma,  ok  ambana  honum  svá  þat'^  fuU- 
ting  er  hann  tróir  Dionisium  sér  hafa  veitt  f  þessarri 'ferð.  Ok  svá 
gerir  hann,  þvf  at  allr  lýðr  gaf  gott  samþykki  til  alls  þess  er  keisar- 
inn  vildi." 

4.  Nœstu  nótt  eptir  þessa  hluti  sem  nú  váru  greíndir,  [var 
Karlamagnús  keisari  genginn^'  inn  f  kirkju  Dionisii,  ok  vakir  þar  um 
DÓttina  biðjandi  sér  hjálpar  af  guði  [ok  öðrum,*^  biðr  keisarinn  þess 

0  reknir  6.  «)  sem  6.  »)  harðla  tilf,  b.  *)  hann  tilf.  6.  *)  góðan  6. 
•)  héleitan  6.  ')  [kunnan  hinn  b.  •)  [bragd  ok  elskumark  b,  *)  Jacobo  6. 
")fyrir6.   »')  ▼eralátaíi//'.  6.    »)  [gengr  Karlamagnús  keisari  6.    '*)  [my/.  6. 


Cap.   6,     *  AF  AGULANDO  KONUNOI.  133 

ok  einkaiiliga  með  góðfúsu  hjarta,  at  heilagr  Dionisius  þiggi  af  guÖi 
þeirra  manna  sálum  aflausn  synda,  sem  faUit  höfðu  in  Hispaniis  fyrir 
vapnum  heiÖingja.  Ok  eptir  bœn*  algörva  sofnar  keisarinn,  ok  þegar 
birtist  honum  heilagr  Dionisius  talandi  svá  til  hans  meðr  blíðum 
orðum:  Karole,  segir  hann,  heyrð  er  bœn  þín,  því  at  ek  heíir  þegit 
af  guði  fyrir  meðalgöngu  vinar  þíns  Jaeobi,  at  allir  þeir  sem  þínum 
áminningum  hlýða  ok  failit  hafa  á  þessum  tímum  in  Hispania^  ok 
falla  munu,  skolu  öðlast  fyrirgefning  allra  sinna  misverka  meiri  sem 
miuni.  Eptir  þetta  hverl'r  Dionisius  á  brott,  en  keisarinn  vaknar 
þakkir  gerandi  aímátkum  guði,  ok  þegar  um  morgininn  eptir  birtir 
hann  vitranina.  En  allir  heyrandi  mcnn  lofa  lallsvaidanda  guð  fyrir 
þvílíka  miskunn.  Síðan  lœtr  keisarinn  reisa  eina  kirkju  í  París  til 
dýrðar  Jacobo.  Eptir  þat  gert  ferr  keisarinn  brott  af  París  til 
Aqvisgranum,  í  hverjum  stað  hann  sat  optast,  þá  er  hanu  var  heima 
í  Franz,  því  lœtr  hann  þár  reisa  eina  kirkju  haröla  mikla  meÖ 
fríðasta  kosti  er  fá  kunni  til  heiðrs  ok  œru  virðuligrar  guðs  móður 
jafnan  meyjar  sancte  Marie.  1  þessum  stað  lœtr  keisarinn  upp  smiða 
aðra  kirkju  til  virðingar^  Jacobo  postula,  [þriðjá  kirkja*  Jacobi 
smíÖast  við  borg  Tholosam,  íjórðu  kirkju  lœtr  Karlamagnús  uppreisa 
til  sœmdar*  Jacobo  miðil  borgar  Azam  ok  staðar  hins  heilaga  Johan- 
nis  er  kallast  Sordue,  hjá  þeirri  kirkju  liggr  eitt  strœti  er  nefnist* 
Via  Jacobita  Hér  með  gerir  hann  víða  klaustr  guði  til  lofs  ok  heil- 
ögum  Jacobo.  Nú  sem  Karlamagnús  keisari  starfar  þvílíkt  fyrir 
íblástr  heilags  anda  sér  ok  öðrum  til  sáluhjálpar,  skal  heyra  þessu 
nœst  hvat  annarr  höfðingi  af  iilíkum  anda  uppkveiktr  vinnr  sér  til 
frœgðar. 

5.  A  þessum  tíma  var  yfir  Affrica  sá  heiðinn  konungr  er  hét 
Agulandus  mikiU  ok  sterkr.  Hann  átti  sér  eina  frú  stórrar  œttar, 
eptir  því  sem  þvílíkum  konungi  byrjaði,  hon  var  vitr  kona,  kurteis 
ok  harðla  vœn,  svá  at  engi  mátti  fríðari  fínnast  í  öUu  ríki  Affrice. 
|)au  Agulandus  áttu  einn  son  er  hét  Jamund,  hann  var  ungr  maÖr 
fullr  af  drambi  ok  metnaði,  stinnr  ok  sterkr,  harðr  ok  vápndjarfr, 
sem  síðar  mun  birtast.  Agulandtis  konungr  var  stórliga  ríkr,  svá  at 
einum  heiðnum  konungi  byrjaði  eigi  meira  ríki  at  eignast,  því  at 
meii'  en  tuttugu  kórónaðir  konungar  váru  undir  hann  sKattgildir,  ok 
réðu  þó  sumir  af  þeim  mörgum  ríkjum.  ]þeir  höfðingjar  erí  þcnna^ 
tíma  ríktu  í  Affrica  váru  margir  frœndr  Agulandi  mjök  nánir,  sumir 
hans  heimuligstu  vinir.  Margar  þjóðir  útöluligar  géngu  undir  bsQa 
rikdóm,®  þótt  hér  ncfni  fár,  þat  er  at  skilja:  Saraceni,  Mauii, 
Moabite,    Ethiopes,  Nardi,   Affricani,   Perse;   ok   svá  segja  vitringar 

')  bcenina  6.     ^)  Hispaniis  6.     ^)  dýrðar  6.     ^)  [iaal.  h\  þrfðju  kirkja  B, 
•)  dýrðar  6.     «)  kallast  b.     ^  þann  b.    •)  rikdómi  6. 


134  ,  KARLAMAGKI7S  8AGA  IV.  •    Cop.   0. 

heiðingja  at  þótt  enn  fljótasti  múll  til  tekinn  af  Jórsalalandi  fœrí  út 
sumarfullum'  dagleiðum  muni  hann  eigi  fá  hans  ríki  umkringt.  Ja- 
mund  son  Agulandi  var  manna  mestr,  fríðr  sýnum,  vel  á  8ik  kominn, 
ok  sakir  |)eirrar  elsku  er  Agulandus  hafði  á  syni  sínum  gaf  hann 
honum  kórónu  ok  veitir  honum  til  þjónastu  marga  höfðingja,  en 
[skyldi  ríki  taka  eigi  fyrr  til  stjórnar*  en  eptir  hann  dauðan. 

6.  Nú  sem  Jamund  hefir  þvílíka  sœmd  fengit,  digrast  hann 
undir  höndum  ok  samnar  saman  sér  til  fylgdar  unga  menn  ok  úráðna, 
hverra  félagskap  Jamund  sœkir  ok  þeirra  ráðum  gjarna  hlýðir,  er* 
hvérki  kunnu  honum  góð  ráð  né  sér  sjálfum.  Jwí  ferr  hann  ná 
mörgu  fram,  er  Agulando  þikkir  mjök  í  móti,  því  at  þá  menn  tekr 
hann  undir  sína  vináttu,  sem  fj^rir  fuUa'  sök  rákust  brott  af*  fbður 
hans  þjónastu.  En  sakir  þeirrar  ástar  er  Agulandus  hefir  á  syni 
fiínum  ok  þess  mikla  ótta  er  af  honum  stendr,  þorir  en^i  [nökkut 
til  leggja*  hans  framferða.  f)ví  stendr  svá  búit  hans  niál,  þar  til  er 
Agulandus  fréttir  þat  sannH^a,  hversu  Karlamagnús  keisari  hefir  frelst 
Hispanias  með  styrkri  hendi  af  Saraeenis,  hvaðan*  af  hann  reiðist 
ákafliga  ok  kallar  saman  alla  spekinga  ok  mest  háttar  menn  í  einn 
stað,  ok  talar  svá  sem  hér  má  heyra :  Góðir  höfðingýar,  segir  hann, 
ek  trúi  öllum  yðr  kunnigt  orðit,  at  þat  várt  skattland  er  kallast 
Hispania  ok  várar  þjóðir  hafa  langa  tfina  haldit,  er  nú  undan  gengit 
váru  valdi  fyrir  ofmikinn  uppgang  kristinna  manna;  því  at  svá  er 
sannHga  flutt,  at  sá  þeirra  höfðingi  er  Karlamagniis  heitir  hafi  dirfzt 
til  þeirrar  úvináttu  við  oss  ok  guði  vára  at  herja  upp  á  Hispanias, 
ok  drepit  niðr  mennina,  eytt  borgirnar,  hofin  niðr  brotit,  guðina 
sundr  lamit  ok  allri  þeirra  fágan  görsamhga  fy rirkomit,  en  alt  land 
undirokat  þann  sið  er  mínu  hjarta  er  mjök  úþekkr.  Nú  þá  er  ek 
heyrði  þvíHka  hluti,  óttast''  nökkut  minn  hugr,  því  at  ek  veit  eigi 
8vá  görla  hvat  yðr  sýnist  ráðHgast,  en  þess  vilda  ek  nú  víss  verða. 
]þvf  nœst  stendr  upp  einn  konungr  UHen  at  nafni,  hann  var  þykkr® 
ok  sterkHgr  ok  f  sfnum  framburði  mjök  ákafr  ok  fljótr  til  reiði,  ef 
nökkut  gerðist  honum  f  móti,  digraðist  hann  af  miklum  rfkdóm  ok 
stórri  œtt,  því  at  hann  yar  systurson  Agulandi,  hvar  fy rir  hann  talar 
djarfliga  ok  segir  svá :  Agulande,'  eigi  byrjar  yÖr  svá  rfkum  kon- 
ungi  mikils  at  virða  þótt  fátœkasta  land  Hispania  hafí  undan  gengit 
yðvarri  tign ,  fyrir  þat^®  at  svá  skjótt  sem  þér  viHt  má  þat  aptr 
vinna,  ok  hvat  annat  af  eigu  kristinna  manna  sem  þér  kjósit,  ok 
margir  af  yðrum  köppum  munu  þikkjast  betri  riddarar  en  ek,  ok  veit 
þat  Makon,  at  engi  skal  svá  mikiU  f  Frankismanna  Hði,  at  eigi  gangi 

»)  til  ejáfar  fuUum  6.  ')  ^[eigi  skyldi  hann  riki  taka  til  stjórnar  fyrr  b. 
*)  saaL  6;  ok  B.  <)  or  6.  *)  [til  at  legpýa  nökknt  b.  «)  saal.  &; 
hveðan  B.     0  óttaðist  b.     •)  digr  b.     ")  mgl.  b.     •")  því  6. 


Cap.    T.  AF  AGULANDO  Kí>NUNGl.  135 

ek  djaríliga  í  móti  tveimr  eða  þremr.  Óttizt  ekki,'  herra,  at  leiða 
yðvarn  her  til  Hiapanias,  ek  játti  yðr  senniliga,  at  alt  þeirra  megn 
skal  eigi  meira  standast  en  þessi  litla  hálmvisk,  er  ek  saman  þröngi 
minni  þykku  hendi.  Svá  tah\r  hinn  drambvísi  rUen,  er  ilgörla  veit 
hvat  hann  segir.  Agulandus  svarar:  Vel  talar  jji^-Ulien  frændi,  ok 
Bvá  mun  beint  vera;  framarla  nm  ek  treysta  pínum  riddaraskap  ok 
annarra  kappa  minna.  Ok  meör  því  at  Jamund  son  minn  er  höfð- 
ingligr  maðr,  byrjar  honum  héöan  af  al  halda  mikhi  ríki,  en  ek  vil 
með  engu  móti  niínu  veldi  sundr  skipta.  ]){i  ælla  ek  vinna  eigi  at 
eins  Hispanias  lieldr^  þar  með  alla  JtaHani  honum  til  handa  ok  setja 
hans  sœti  í  Róma,  er  beztr*  titaÖr  kollast  í  þeini  h'mdum.  Ok  til 
þess  at  svá  gerist.  skolu  vér  at  hyllast  sjálfa  guÖino,  ut  þeir  meðr 
08S  frammi  standi  ok  hefni  síns"*  skaða  á  várum  úvinum  ok  sínum. 
Eu  þótt  margir  várir  guðir^  sé  mikhr,  hafa  alt  eins  meslan  höfuðburð 
Qórir  af  þcim,  þat  er  at  skilja,  hinn  máttugi  Machon  ok  enn  völdugi 
Maumet  ok  digri  Tcrrogant  ok  sterki  Jupiter:  \m  Qóra  skohi  vér  láta 
meðr  oss  í  fí>r  verða.  Ok  lil  þess  at  þeir  leggi  fulla  alvöru  fram 
í  várt  fullting,  skolu  vér  þann  niesta  heiðr  þeim  til  sœmdar  vcita, 
Hcm  vér  erum  skykhigir,  þat  er  at  húa  ]n\  alla  uieÖ  skœrasía  gulh. 
setja  dýrastum®  gimsteinum.  ok  graía  mcð  frtihaM-um  hagleik.  Ok 
sakir'  þess  at  í  allri  Aírríka  íinnast  hvárki  svá  Hslugir  meistarar  né 
sá  dýri  kostr  sem  tilheyriiigr^  sé  sjálfuni  guðunum,  skal  þa  senda 
fram  í  Arabiam,  er  gnóghga  grœðist"  ölhnn  dýrastum  auðœfum, 
gulH  ok  gimsteinum,  til  þeirra  hagaslu  smiða  cr  í  því  landi  eru,  at 
þeir  pr^'ði  vára  guða  með  J)eim  fríðasta  kosti,  er  þar  kann  fá,  því 
at  senniliga  byrjar,  at  svá  scm  vér  crum  meira  ríkdóms  en  nökkurr 
annarr  konungr  í  vcröldinni,  svú  sé  ok  þeir  guðir'**  sem  vér  dýrkum 
hveijum  guðum  gla^sihgri  ok  mcð  meira  kosti.  Sem  konungrinn 
hœtti  sinni  rœðu,  hhipu**  alhr  upp  með  einu  háreysti  ok  segja  svá: 
Öll  guðin  hjálpi  yðr,  góði  konungr,*^  ok  laði  til  sinnar  vistar  fyrir 
8vá  mikla  sœmd,  sem  þér  veitit  þeim  til  virðingar.  Síðan  slítr  kon- 
ungr  þingit,  ok  íerr  hverr  til  sinna  staða. 

7.  Nú  gerir  Agulandus  sendimenn  til  Arabiam  með  guði  sína, 
dveljast  þeir  svá  langan  tíma  í  þessarri  ferð  sem  Hkindi  váru*'  á. 
En  f  þeirra  brottferðar  tíma  géngu'^  margir  vinir  Agulandi  fram 
eggjandi  at  sem  fyrst  haldi  hann  sínum  her  til  Hispaniam,  hverra 
orðum  hann  tekr  harðla  vel,  ok  scgir  at  svá  framt  guðin  koma  heim, 
skal  hann  sinn  her  biia.  Hér-með  er  eigi  síðr  Jamund  áeggjaðr 
af  sínum  vinuni,    at    hann    standi  nii    langt^*  fram  með  fóður  sínum 

')  eigi  6.  ')  ok  tilf.  b.  »)  hæstr  b.  *)  várs  6.  *)  guðar  b.  «)  með 
dýrmœtum  b.  ')  sökum  b.  *)  tilhœíiligr  b.  ')  iaal.  6;  greiðist  B. 
'^gudarft.   '')    hljópii  6.     ")  herra  6.     ")  eru  6.     '*)  ganga6.     ")  vel  6. 


136  KABLAMAONUS  SAOA  IV.  ^«P-   ^* 

ok  afli  sér  ríkis.  En  hanu  gefr  sér  um  fátt,  lœtr  Agulandum  einn 
bera*  straum  fyrir  þessarri  ferð,  þikkir  eigi  mjök  miklu  varða,  þótt 
[hann  fái  nökkura  sneypu  ;^  ok  ef  svá  verði,^  œtlar  hann  sakir  mik- 
illar  drambsemi  ganga  fram  djarfliga  ok  vinna  alt  ríki  undir  sik 
með  tilstuöning  sinna  manna,  því  at  hann  þikkist  þat  skilja,*  at 
Agulando  gengr  þát  mest  til  at  berjast  ftil  ríkis*  viÖ  kristna  menn, 
at  koma  honum  brott  or  Affrika,  ok  virðir  svá  sem  faðir  hans  vili 
rœna  hann  sinni  föðurleifð. 

8.  Nú  sem  sendimenn  nálgast  heim,  ríðr  Agulandus  Ititngt  á 
vegiun  móti  þeim  með  miklum  prís  til  virðingar  við  goðin,  því  at 
mikil  forvitni  er  honum  á,  hversu  þeirra  frœgð*  ok  prýði  hefir  skip- 
azt.  En  þegar  sem  hann  lítr'  þá  svá  glœsiliga,®  sem  engir  máttu 
finnast  þvflíkir,  gengr  hann  nœr  or  vitinu  sakir  þeirrar  vanstiltrar 
gleði  er  hann  fékk  í  hjartanu,  því  at  svá  sögðu  spakir  menn  heiÖ- 
inna  þjóða,  at  með  þeim  dyrastu  gimsteinuon,  gulli  ok  silfri,  er 
þessi  bölfaðu  skurgoð  vœri  með  prýdd,  mattu  auðveldUga  kaupast 
sjau  hinar  sterkastu  borgir.  Sem  Agulandus  kemr  aptr  til  sjálfs  síns, 
er  verr  var,  talar  hann  svá  til  þeirra  er  hjá  standa:  Hverr  sá 
nökkura  guði  svá  völduga  sem  þessa?  Nei,  nei,  víst  alls  engi.  Ok 
ef  þessir  líta  til  sinna  úvina*  ok  várra  reiðum  augum  ok  ygldum 
brúnum,  mun  alt  þeirra  afl  í  fölska  niðr  falla;  þvf  at  nú  hafa  þeir*® 
þegar  þat  unnit  í  ömbun  várrar  gerðar,  at  Karlamagnús  hefir  brott 
farit  af  Hispania  til  sinna  landa,  stendr  þat  ríki  eptir  höfðingjalaust, 
ok  því  þarf  eigi  annars  en  vér  sýnim  Karlamagnúsi  ok  Hispania- 
landi  nökkurn  lítinn  hlut  af  yárum  ríkdómi'*.  En  ef  nauðsyn  biðr*' 
meira  afls,  sem  goðin  láti  eigi  vera,  þá  er  gott  af  gnógu  at  taka. 
Allir  segja  at  svá  er  geianda.  Lœtr  Aguhindus  nú  blása  hvellum 
lúðrum  ok  samnar  saman  miklum  manníjölda  af  nálœgum  borgum, 
velr  þar  af  síðan  svá  margt^^  sér  til  fylgdar  sem  honum  líkar.  Sem 
herrinn**  er  búinn  ríðr  Agulandus  út  af  sinni  borg  með  miklum 
heimsins  metnaði  fram  til  sjófar.  Eru  þá  búin  skjótliga  skip  bœÖi 
mörg  ok  stór  hlaðin  meðr  vœnasta  kosti  er  hafa  þurfti,  vist'*  ok 
drykk,  gulli  ok  silfri,  hestum  ok  klœðum  ok  alls  háttar  gœðum. 
Stfgr  síðan  hverr  ok  einn  út  í  þat  rúm  sem  œtlat  var.  Drambar 
Agulandus  konungr  mjök^®  af  sínum  styrk,  því  at  hann  þóttist  nu 
öruggr  um,  at  engi  hlutr  megi  honum  bella,  því  at  í  sinni  fylgd 
hefir  hann  fyrr  greinda  guði  íjóra,  er  hann  vœntir  sér  af  alls  full- 
tings,  hvat  því  verr  man  gefast  sem  meir^^  er  treyst.    ]þar  er  Jamund 

*)  brjóta  b.  *)  [faðir  hana  fari  nökkiira  sneypiiferð  b.  *)  verðr  6. 
*)  vita  6.  »)  Imgl.  b.  •)  fegrð  6.  »)  sá  6.  ^  vel  biina  b.  »)  saaL  b ; 
vina  B.  ••)  þau  b.  ")  ríkjum  6.  •«)  beiðirft.  '^)  lið  tilf.  b.  •*)  þessi 
herr  b.     '*)  niat  6.     '«)  nú  mikit  6.     "^  meira  b. 


Cap,    9.  AP  AGULANDO  KONTOQI.  ^        137 

80U  hans  ok  margir  aðrir  höfðingjar,  konungar,  jarlar,  hertogar  ok 
barúnar.  En  þessir  eru  einkanliga  hersins  foringjar  sem  hér  greinast : 
Gezbin*  konungr  af  Arabia,  Baeales  konungr  af  Alexandria,  Avit 
konungr  afBugie,  Aspin  konungr  af  Agapia,  konungr  Famni^  af  Marab, 
Alfingr  konungr  af  Mariork,  Manio  konungr  Meeqne,  Ebravit  af  Sibil. 
Með  þessum  siglir  konungr  Agulandus  brott  or  Aíírica,  er  hans  ferð 
hin  skrautligasla,^  þvf  at  víða  leiptrar  af  a  sjóinn  brott,  þá  er  sóHn 
fagrt  skein  á  búnar  snekkjur,  gyld  drekahöfuð,  glóandi  veðrvita,  segl 
einkar  sœmilig  með  ýmissum  litum,  rauðum  sem  blóð  eÖr  hvítum 
sem  snjór.  Ok  ef  Agulandus  heldr  meðr  [svá  mikilH*  mekt  heim 
til  Affricam  vegnar  honum  [vel  ok^  betr  en  skyldi. 

9.  En  þegar  þessi  guðs  úvinr  kemr  in  Hispanias  með  sínum 
þjóuum,  gerast®  skjótt  umskipti,  því  at  Karlamagnús  keisari  er  eigi 
nœrri'  en  heima  í  Frans,  en  landit  höfðingjalaust,  hvar  fyrir  þessir 
Qándans  limir  stríÖa  upp  á  guðs  hjörð  ok  [hans  helgasta  postola® 
meðr  miklum  herskap,  brjóta  niðr  alla  kristni,  drepandi  kristna  menn 
eðr  brott  reka  í  lUlegð,  en  skipa  í  staðinn  svívirðihga  heiðni  með 
djöfulligrí  þjónkan  bölvaðra  skurgoða.  En  hvat  munum  vér  œtla 
mega  fyrir  hverja  [skynsemdar  grein*  blezaðr  guðs  postoli  Jacobus 
[rœktar  þanneg^®  geymslu  Hispanie,  hverja  hann  viðrtók  þann  tíma 
er  Karlamagnús  fór  heim  i  Franz,  at  hann  lœtr  enn  sitt  land  undir 
gefast  vald  ok  yfirboö  bannsettra  heiðingja  ok  leyfir  at  niðr  brjótist 
kirkjur  en  hof  með  hörgum  upp  reisist;  því  at  görla  veit  Jacobus, 
at  engi  sœmd  veitist  hans  Ijúfa  meistara  Jesu,  meöan  sjnir  Heli  yfir- 
bjóða.  Nú  þá  hvat  mun  honum  til  ganga  svá  mikiUar  þolirimœði, 
utan  þat  at  honum  þikkir  Karlamagnús  keisari  meðr  minni  mœðu 
strítt  hafa  fyrir  Hispanialandi  en  honum  virðist  tilheyriligt  þeirri  krúnu, 
er  keisarans  bíðr  í  himinríki;  þat  annat,  at  enn  hafa  miklu  fœrri 
gefit  sitt  líf  fyrir  frelsi  Jacobi  af  húsi  Krists  ok  Karlamagnús  en 
postolinn  hefir  œtlat,  ok  því  vill  hann  a,t  eflist  styrkar  orrostur  ok 
hann  megi  alla  þá  með  sér  til  himinríkis  laða,  sem  honum  líkar  ok 
hans  land  verja;  þat  þriðja  má  honum  vel  til  ganga,  at  suðrhálfan 
þröngist  stórliga  mjök  af  fjöld  ok  forzi  bölvaðra  heiðingja,  ok  því 
er  nauðsyn,  at  þeir  rými  nökkut  veröldina  ok  sœki  heim  til  helvítis 
vini  sína  Makon  ok  aðra  fulltrúa.  Fyrir  þvílíkar  greinir  guðligra 
skipana  gerir  Jacobus  postoli  svá  ráð  fyrir,  at  Karlamagnús  konungr 
verðr^*  víss  hins  sanna  hvat  Agulandus  konungr  af  Affrika  ferr  fram 
móti  guði,  ok  móti  þeini  tiðendum  skipar  hann  sér  á  þann  hátt  er 
nú  skal  segja. 

»)  Texbin  6.  *)  Fantin  b.  ^)  sköruligsta  b.  *)  rjafnmikiHi  6.  »)  [mgl.  b. 
•)  þar  tílf.  b.  ')  nœr  b.  ■)  [hins  helgasta  postula  Jacobi  6.  •)  fgrein 
Bkynsamliga  6.     *°)  [lœtr  þann  veg  rœktast  6.     ")  verði  b. 


138  RABLAMAONU8  SAGA  IV.  Cap.   10. 

10.  J)enna  'tíma  er  þvílfkir  hlutir  fara  frara  in  Qispaniis,  sem 
nú  hafa  verit  greindir,  siLr  ágætr  herra  Karlaraagnús  í  Aguisgranum 
í  Franz,  ok  er  hann  fréttir  þau  hörmungar  tíðendi  hryggist  hann 
mjök  i  sínu  hjarta  ok  kveikist  meðr  miklu  kappi  guðligs  vandlœtís, 
sendir  þegar  boð  ok  bréf  hvervitna  út  í  ríkit,  bjóðandi  at  allir 
höfðingjar  meðr  sínum  styrk  komi  til  Aquisgranum  sem  íljótast. 
En  sakir  þeirrar  miklu  elsku  ok  sannrar  hlýðni  er  keisarans  undir- 
menn  höfðu  viðr  sinn  herra,  flýtir  hverr  ok  einn  sinni  ferð  eptir  hans 
boði,  meiri  maðr  sem  minni,  fram  í  þann  stað  sem  ákveðinn  var; 
koma  þeir  fljólast  er  nálœgastir  váru.  Ná  sem  margir  stórhöfðingjar 
Frankismanna  eru  samankomnir  í  nefndan  stað,  en  þó  hvergi  nœr* 
þeir  allir  sem  kallaðir*-'  váru,  ríss  sjálfr  keisarinn  upp  ok  talar  svá: 
Guð  ömbuni  yðr,  góðir  höföingjar,  þá  auðmjúkju  undirvorpning,  er 
þér  veitit  mér  fyrir  guðs  skyld,  því  at  ek  játti  at  margir  af  yðr 
væri  betr  til  fallnir  en  ek  þvílíkrar  tignar  sem  ek  stendr  í,  er  þér 
gcrit  yðr  liðuga  nótt  með  degi  mínum  vilja  ok  yíirboði,  svá  at 
jamglaðUga  leggi  þér  fram  yðvart  líf  íirir  guðs  ást  ok  vúra,  sem  alt 
annat  er  þér  haíit  halda,  hvaf  yðr  gjaldi  sannr  guð  ömbunari  allra 
góðra  hhita.  En  fyrir  hverja  sök  ek  heíi  nú  kallat  yðr  saman,  skal 
ek  birta.  Mikit  hrygðarefni  er  at  komit  mínum  eyrum,  því  at  senni- 
hga  s^gist  þat,  at  sú  kristni  er  land  Hispanie  eign  vinar  míns  heilags 
Jacobi  viðr  tók  guði  samvinnanda  meðr  várri  atgöngu,  sé  nú  gör- 
samliga  eydd  ok  fóttroðin  af  hundheiðuum  konungi  AfFrice  Agulando 
at  nafni.  Ok  meðr  því  at  ek  skil  at  blczaðr  Jacobus  mun  svá  til 
œtla,  a^  ek  ok  mínir  menn  skylim  enn  frammi  standa  háns  jörðu  til 
lausnar,  sér  til  sœmdar,  en  oss  til  sálubótar,  þá  heyrit,  mínir  góðu 
vinir,  at  þessum  her  skal  ek  halda  til  Hispanialands  ok  öðlast,  hvárt 
sem  guðhg  forsjó  vill  skipa,  fagran  sigr  eða  skjótan  dauða,  því  at 
ek  trúir  at  heilögum  Jacobo  þiki  vér  allvel  lengi  hafa  haldit  kyrr- 
setuna.  Nú  þó  at  eigi  sé  allir  þeir  hér  komnir  sem  guð  mun  óss 
til  liðveizlu  senda,  skolum  vér  alt  eins  búa  þetta  várt  Hð  sem  bezt 
at  hestum  vápnum  ok  klœðum,  ok  flytja  várn  her  fram  í  þann  stað 
Hispanie,  sem  oss  sýmst  viðrkœmiligr  at  bíða  þeirra  Hðsmanna,  sem 
sfðar®  kunna*  til  koma.  Vœntir  ek  ok  þess,  ef  heiðingjar  frétta  at 
vér  sém  þeim  nálœgir,  at  þeir  muni  údjarfligar  landit  yfirganga. 
Alhr  er  heyrðu  þvílík  orð  keisarans,  svöruðu  sem  einni  •  röddu : 
Góði  herra,  segja  þeif,  gjarna  viljum  vér  yðrum  ráðum  framfylgja 
í  þetta  sinn  ok  hvert  annat,  svá  lengi  sem  guð  lér  oss  lifa,  því  at 
langa^  tíma  hefir  yður®  forsjó  vel  dugat  bœði  til  andar  ok  líkama, 
ok  svá  trúum  vér  enn  verða  meðr  guðs  vilja  ok  fulltingi  heilags 
Jacobi  postola. 

0  nœrri  6.     ^)  nefndir  6.     •)  siðan  b.     *)  kunnu  6.     *)  laugan  b,     ■)  oss  þín  b. 


Cap,  11^    12,  AP  AOULAKDO  KOKUWOL  139 

11.  Eptir  |)etta  býr  Karlamagnús  keisari  sinn  her  vel  ok  kur- 
t€Í8liga^  sem  engi  um  aldr  þurfti  honum  lýti  fjrir  gefa,  lyptir  síðan 
sinni  ferð  brott*  af  Frans  meðr  svá  prúðum^  flokki,  [at  engi  var 
þvílfkr  annarr  í  allri  Jtalia.*  1  þessum  her  váru  dýrir  höfðingjar, 
9vá  at  eigi  váru  vildri  til.  Var  einn  af  þeini  fy rstr  ok  fremstr  ágœtr 
herra  Turpin  erkibyskup  af  Rensborg,  er  fyrr  var  nefndr,  hverr  ein- 
kanliga  var  til  þess  skipaðr  af  guði  ok  keisaranum  at  skfra  menn 
vígja  kirkjur  ok  hafa  fram  fyrir  lyðnum  hjálpsamhgar  éminningar. 
Annarr  höfðingi  var  Milun  hertogi  af  Angler  mágr  keisarans,  hverr 
á  þessum  tíma  er  höfðingi  yfir  hans  herliði.  J)riði  kappi  varRollant 
systurson  Karlamagnús,  hann  var  þa  jarl  Omonianensis  borgar  ok 
hafði  íjórar  þúsundir  hinna  frœknastu  riddara.  Fjórði  höfðingi  var 
Oliver  jarl  Gebenensis,  hann  var  son  Rameri  jarls  ok  hafði  þrjár 
þúsundir  vaskra  riddara.  Fimti  kappi  var  Arastagnu?  konungr  Brit- 
tanie  meðr  sjau*  þi'isundum  riddara.  Sétti  höfðingi  var  Engiler  her- 
togi  Aquitanie  borgar.  J>e8sa  borg  Aquitaniam  lét  fyrst  reisa  Aug- 
iistus  keisari  eptir  sögn*  fornra  manna;  undir  hana  liggja  mörg 
heruð  með  stórum  borgum,  ok  taka  nafn  af  borginni  ok  kallast 
Aquitania.  Engiler  fylgdu  fjórar  þúsundir  hermanna,  er  kœnastir 
iirðu®  til  alls  vápnaburðar,  en  þó  einkar  bezt  kunnu  þeir  af  bogum 
flkjóta.  Sjaundi  var  Oddgeirr  danski  með  tíu  þiisundir  góðra  ríddara. 
Áttandi  Nemes  enn  kurteisasti  hertogi  af  Bcaluer  með  fím  þúsundir. 
Nfundi  Gundabol''  Frísa  konungr  með  fjórar  þúsundír.  Tíundi  Lan- 
bertus  af  Biturika  ríkr  höfðin^  með  tveim  þúsundum.  Ellepti  Sam- 
son  hertogi  Burgundionensis  með  tvœr  þúsundir.  Tólfti  var  Eystult® 
jari  af  Lingunia  með  þrjár  þósundir  vígra  manna.  Með  þessum 
greindum  ok  mörgum  öðrum  ferr  herra  Karlamagnús  þar  til  er  hann 
kemr  fram  f  þann  stað  eðr  borg  er  Benona  heitir,  þar  dvaldist  hann 
meðr  sfnum  her  nökkura*  biðstundar  tíma  þeirra  höfðingja  er  sfðar 
f6ni.  Hvar  fyrir  greina  skal  þessu  nœst  þann  atburð,  er  í  þessum 
stað  gerðist  meðr  þeim  hœtti  sem  greindr  Turpin  erkibyskup,  er 
þetta  efni  heíir  samsett,  ritaði  'með  sfnum    framburði  ok  svá  byrjar. 

12.  Sem  Karlamagnús  keisari  dvaldist  f  borginni  Benona,  sýktist 
einn  riddari  af  herinum  Romaticus  at  nafni,  þar  til  er  hann  nálœgr 
dauða  skriptast  ok  t«kr  dróttinligan  likama  með  annarri  guðs  þjónastn. 
Ok  eptir  þetta  kallar  Romaticus  til  sín  einn  riddara  sér  skyldan 
nðkkut  lítt  ok  segir  svá :  J)á  góði  vin,  segir  hann,  tak  þann  fríÖa 
hest  er  ek  á  ok  sel  fyrir  fuUa  peninga  ok  gef  alt  verðit  fátœkum 
mönnum  mér  til  sáluhjálpar,  þegar  sem  ek  er  dauðr.  Siðan  sélast 
Romaticus,  en   riddarinn   selr   hcstinn   fyrir  hundrað    skillinga  tilfrs, 

»)   út  b.     ')  fríóum  b.  '  =»)  [mgl.  b.     ')  4  b.     *)  sögu  b.     «)  váru  6.     ')  Gun- 
debol  b.     •)  Gistiibert  6.     ^)  nökkum  b. 


140  KARLAIIAGKUS  SAGA  IV.  Cúp,   1M. 

hvat  er  hann  tekr  til  sín  ok  gefr  eigi^  fátœkum  mönnum,  heldr  eyÖir 
hann  öllu  reiðakjótans  verði  á  fám  dögum  fyrir  drykk  mat  ok  klœði, 
en  œtlar  eigi  nökkut  minnsta  einum*  fátoekum.  Sem  liðnir  eru  þrfr 
tigir  daga  frá  andláti  Romatiei  birtist  hann  greindum  riddara  í  svefni 
ok  talar  svá  til  hans  með  stuttu  yfirbragði :  J)ar  liggr  þú  ok  hefir 
illa  gört  við  mik  fyrir  þína  ágirni,  því  at  þat  skaltu  vita,  at  svá 
sem  ek  leið  á  brott  af  þessu  lífí,  hafði  lausnari  minn  fy rirgefit  mér 
allar  syndir  meðr  sinni  mlldi,  fyrir  þat  er  ek  gaf  minn  hest  hans 
limum  til  hugganar;  en  sakir  þess  at  þú  tókt  meðr  rangri  ágimi 
undir  þik  þá  ölmosu,  ok  mistu  guðs  fátœkir  menn  þeirrar  hugganar 
er  ek  gaf  þeim  mér  til  sáluhjálpar,  þá  hefir  ek  þolat  margar  pínslir 
þessa  stund  alla,  er  frá  er  liðin  mfnu  andláti.  En  nú  skipar  své 
guðHg  mildi,  at  þú  skalt  á  morgin  koma  f  minn  stað,  en  ek  man 
leiðast  f  hvfld  paradfsar.  Síðan  vaknar  riddarínn  felmsfuUr  ok  birti 
þegar  hvat  fyrir  hann  heíir  borit  um  náttina.  En  öllum  áheyi-andum* 
þikir  undarligr  hlutr  ok  mjök  óttanligr,  ok  sem  þeir  tala  [þetta  efni 
miðil  sfn,*  heyra  þeir  er  hjá  standa  upp  f  loptit  mikinn  úkyrrleik 
með  miklum  illum  lœtum,  þvf  Ifkast  sem  leones  rautaði  eða  úlfar 
þyti  ok  graðuugar  geldi,  ok  rétt  f  því  grfpst  þessi  riddari  brott  af 
manna  augliti,^  svá  at  aldrí  [sást  hann  sfðan^  lifandi.  Ok  er  þessi 
fáheyrði  hlutr  flýgr  ura  herinn,  fara  margir  hans  at  leita  bœði  á  fœti 
ok  hestum  fjóra  daga  f  samt,  ok  finnst  [meðr  engu  móti.'^  En  tólf 
dögum  sfðar  hittist  hans  Ifkami  laminn  f  sundr  á  einu  bergi  þijár 
dagleíðir  brott  frá  þvf  er  hann  hvarf  f  fyrstu.  Gaf  nú  öllum  skilja, 
at  sá  loptsins  úkyrrleiki  sem  heyrðist,  var  af  úhreinum  öndum,  hverra 
grímleikr  f  þeim  stað  hafði  niðr  kastat  þess  vesla  manns  Ifkam,  en 
dregit  sálina  með  sér  f  fyrírskipaðan  stað  til  eilffra  kvala.  Af  þessum 
hlutum®  auðsýniliga  birtist,  hvers,u  þungr  löstr  þat  er  f  guðs  augliti 
at  draga  undir  sik  meðr  ágirni  þœr  ölmosur  sem  góðir  menn  gefa 
fyrír  sinni  sál,  hvárt  sem  þat  gera  heldr  skyldir  menn  eða  áskyldir, 
þvf  at  eigi  geldr  maðr*  þeirrar  gerðar  með  þvf  at  sá  verðskyldar  sér 
mikinnglœp  er*°gerír,  en  heilög  kirkjaéða  fátœkir  mennþarnast^^sinnar 
eignar ;  þar  meðr  geldr  senniliga  sál  hins  andaða,  þvf  at  þat  sem  hon 
hugði  sér  til  hugganar  snýst  henni  til  mikiUar  hrygÖar.  Hér  af  má  [þat 
ok^*  skilja,  at  hvat  sem  krístinn  maðr  gefr  lifandi**  fyrir  sál  sinni  eÖa 
annarr  eptir  hann,  þá  er  höfuðnauðsyn  at  sem  fyrst  lúkist,  þvf  ^at  svá 
lengi  sem  góðgörningrínn  dvelst  nytr  sálin  þess  eigi  algörliga,  þar 
sem  hon  kvelst  f  pfnu  fyrrum  en  þat  er  veitt  sem  játtat  var.  Lýkst 
hér  þetta  mál,  en  þessu  nœst  skal  vfkja  aptr  til  Agulandum. 

')  ekki  b.  ^)  hinum  6.  ')  saal.  b;  áheyranda  B.  *)  [millum  sín  af  þessa 
efni  6.  *)  augsýn  6.  •)  [síðar  sást  hann  6.  ')  [hann  eigi  b.  •)  lut  b, 
»)  einn  b.     '•)  þat  tilf.  b.     ")  þarfnast  b.     ")  [ok  þat  b.     ")  imgl.  6. 


Cap,    Í9.  AF  AOULANDO  KONIJKQI.  141 

13.  Nú  er  at  segja  af  Agulando  konungi,  at  hann  gengr  yfir 
land  alt  Hispanie  með  herskildi,  ferr  borg  afborg,  kastala  af  kastala, 
brýtr  niðr  kristni^  en  skipar  í  staöinn  heiðni,  eptir  því  sem  fyrr  var 
sagt.  Hann  vinnr^  einn  stóran  turn  af  kristnum  mönnum  meðr  svá 
þterkjum  vígjum,^  at  ef  vaskir  drengir  vœri  honum  til  geymslu 
skipaðir,  mundi  varla  svá  mikit  aíl  boðit^  at  hann  vyrði  unninn. 
^enna  turn  tekrJamund  son  Agulandi  til  verndar  meðr  sínum  mönn- 
um,  en  ferr  þó  framleiðis  meðr  Agulando  þar  til  at  á  þeim  tíma 
er  Karlamaguús  keisari  sitr  i  Baion,  konia  þeir  fraui  á  slétta  völlu 
ok  víða,  er  liggja  meðr  þeirri  á  er  kallafft  Segia*  ök  setja  þar 
sfnar  herbúðir.  En  þegar  Agulandus  hefir^  af  sanna  frétt,  at  Karla- 
magniis  er  i  Baion,  kallar  hann  þegar  saman  alla  sína  spekinga  ok 
eegir  svá :  Góðir  höfðingjar,  segir  hann,  nú  þurfum  vér  eigi  við  þat 
at  dyljast,  at  kristinn  konungr  Karlamagnús  setr  þá  dul  sér  yfir 
hdfuð  at  fara  til  fundar  við  oss,  en  mjök  undarlig  þikki  mér  hans 
œtlan,  ef  hann  hyggst  þetta  land  eignast  ok  reka  oss  brott  meðr  skömm ; 
en  því  man  hann  slíkt  hugsa,  at  honum  er  úkunnigr  várr  styrkr 
ok  mikiD  almáttr  guða  várra.  En  hvat  nú  er  bezt  til  framfara,  þá 
leggH  ráð  til.  Sem  Agulandus  leitar  ráðs  [til  sinna^  höfðingja,  leggja 
þeir  mjök  misjafnt  til,  sumir  segja  at  ekki  sé  annat  ráð  til  en  halda 
öllum  herinum  sem  fijótast  móti  Karlamagnúsi  ok  reka  hann  nauðgan 
aptr  í  sitt  ríki  eða  drepa  hann  ella,  segja  at  þá  tekr  hann  makliga 
ömbun  sinnar  dirfðar.  Eru  fremstir  í  þessu  tillagi  tveir  höfðingjar, 
Ulien  er  fyrr  var  nefndr  ok  Madequin  hinn  sterki,  hann  var  svá 
mikill,  at  líkari  mátti  hann  segjast''  risa  en  alþýðligum  manni.  En 
þeirra  í  miðil  stendr  upp  sá  konungr  er  hét  Balam;  hann  var  maðr 
drenglundaðr,  vitr  ok  einarðr,  djarfmæltr  ok  snjallr  í  framburði. 
Hann  talar  svá  til  Agulandum :  Hinn  völdugasti  höfðingi,  segir  hann, 
öUum  er  þat  kunnigt,  at  yðrum  herradónii  er  lítilrœði  í  at  drepa 
þann  litla  flokk  kristinna  manna  er  Karlamagnúsi  man  fylgja,  en 
þat  yki®  yðra  sœmd  ok  tign  at  lokka  hann  meðr  fiigrum  heitum  ok 
blíðum  orðum  undir  yðvart  vald,  ok  sýnit®  í  því,  at  yðr  þikir*®  til 
engis  vera  honum  móti  stríða;  ok  ef  hann  er  vitr  maðr,  sem  ek 
vel  trúir,  þá  mun  hann  kunna  öjá  yðvarn  svii  mikinn  góðvilja  ok 
taka  yðra  gerð  með  þökkum,  gefa  sik  ok  sitt  ríki  upp  í  yðra  forsjá. 
Vili*^  hann  þat  eigi,  er  vel  ok  makligt,  at  hann  komi  hart  niðr. 
þvi  er  8Ú  tillaga  mín,  at  þér  gerit  sendimann  til  keisarans  djarfan 
ok  smásmuglan,  þann  er  einarðliga  beri  fram  yðvart  eyrendi,  hvárt 
sem  likar  betr  eða   verr,    ok   glöggliga  skili  orð   keisarans  ok  hans 

*)  kirkjur  b.  ^)  vann  h,  ^)  [styrkum  veggýum  6.  *)  Seggja  b.  *)  þar  tilf.  b. 
•)  [við  Bína  b.  ')  þikja  6.  •)  megnaði  6.  »)  synist  6.  '•)  þiki  6. 
")  ViU  b. 


142  KABLAHAGKUS  SAGA  IV.  Cop,  14, 

manQa.  Agulandus  Bvarar :  þetta  er  ráð  hít  bezta,  ok  svá  skal  gera. 
En  engan  sér  ek  til  þessarrar  ferðar  jamvel  feldan  sem  þik  Balam, 
ok  því  skaltu  fara,  ok  tak  svá  niarga  menn  til  fylgdeur  sem  þér  bezt 
líkar,  skoða  sem  görst  hversu  mikinn  her  eðr  styrkligan  þeir  hafa, 
ok  hvat  annat  er  þu  sér  oss  varða.  Balam  segir  þá:  Herra,  ek  er 
yðvarr  undirmaðr  ok  skyldr  yðru  boði  hlýða,  því  skal  ek  gjama 
gera*  þessa  ferð  eptir  [yðruni  vilja.^ 

14.  Síðan  býr  Balam  sik  ok  sína  menn  með  fríðasta  búnaði 
vápna  ok  klœða,  ferr  þar  tii  er  hann  kemr  í  Baion,  stígr  af  hesti 
ok  gengr  fyrir  keisarann,  þegar  sem  hann  fœr  orlöf.  En  þó  ,at  Ba- 
lam  hefði  eigi  f}Tr  sét  Karlamagnús  keisara,  kennir  hann  görla  hvar 
hann  sitr  miðil  annarra,  því  kveðr  hann  keisarann  ok  segir  svá: 
Sitit  í  friði  ok  góðum  náðum,  hinn  vaski  höföingi  kristinna  þjóða. 
Keisarinn  tekr  honum  vel  eptirspyrjandi  hverr  hann  sé.  Uann 
svarar:  Ek  heiti  Balam  þjónóstumaðr  hins  öflugasta  konuugs  Agu- 
landi,  sendr  aí  honum  til  yðvars  hers  orð  ok  eyrendi  fram  bera.  J)ví 
at  svá  sem  he.rrádómr  hans  frétti  yðra  nólœgð,  þóttist  hann  eigi 
uudirstanda  yðvart  eyrindi  annat  en  sœkja  sinn  fund  með  litilœti, 
sem  yðr  byrjar.  Ok  meðr  því  at  honum  þótíi  þat  vera  mega,  svá 
sem  þér  keudut  yðr  houum  meingerð  hafa  veitta,  at  varla  bœri  þér 
traust  á  at  biðja  hann  miskunnar,  hvar  fyrir  hann  bað  mik  þat 
segja,  at  gjarna  vilJ  hann  yðr  þat  upp  gefa,  [þótt  þér  gripit^  His- 
panias,  hver  at  réttu  þikir  honum  sín  eign  vera,  ok  eigi  at  eins 
virðir  hann  engis  þá  mœðu,  er  þar  fy rir  þolir  hann,  heldr  bauð  hann 
þar  með,  at  svá  mikit  gull  ok  silfr  skyldu  þér  út  ta,ka  af  hans  ríka 
thesaur,  sem  yðr  bezt  þœtti,  ef  þér  vildit  nú  glaðliga  undir  ganga 
hans  vald  meðr  auÖveldi  ok  bœta  svá  yfir  fyrra  afbrigði.  En  ef 
þér  viht  svá  friðboð,  sem  engi  öÖlaðist  fyrr  af  þvílíkum  höföingja, 
eigi  taka  meðr  þökk  ok  reisast  nieðr  olbeldi  móti  hans  herradóm, 
þá  trú  orðum  mínum,  at  engi  s(aðr  í  allri  Hispania  er  svá  öruggr, 
at  yðr  viðrhjáJpi  fyrir  hans  valdi,  ok  þó  at  þér  vœrit.mikJu  sterkari 
ok  hefðit  háifu  meira  lið  en  uú,  þá  stœðizt  þér  eigi  at  heldr  hálfu 
.  ríki  Aguiandi.  Sem  Balam  hefir  þvilíka  hluti  talat,  svarar  keisarinn 
hógliga,  sem  hann  var  vanr,  þótt  honum  vœri  nökkut  snarpt  talat 
móti,  ok  segir  svá:  Vel  ok  einarðliga  berr  þú  íram  eyrendi  þíns 
höfðingja,*  ok  því  dvelst  hjá  oss*  lítinn  tíma  ok  hvíl  þik.  En  seg 
mér,  góði  vin ,  hvar  er  Agulandus  meistari  þinn?  Balam  svarar: 
Rétt  á  þeim  slétta  velli,  er  liggr  við  á  þá  er  kallast  Segia,  ok  bíðr 
þar  yðvarrar  tilkvámu.  Keisarinn  segir  þá:  Lof  sé  almátkum  guði 
ok  blezaðum  Jacobo,  því  at  þagat  œtla  ek  sem  f}  rst  [lofar  guð  mér.® 

*)  fara  h.    *)  [ydru  bodi  b,     «)  [er  þér  griput  b.     *)  herra  6.    *)  um  Hlf.  b. 
*)  [þegar  guó  lofar  mér  b. 


Cap,   16.  AF  ÁOULANDO  KONUVQI.  143 

En  eigi  hefír  Agulandus  |)at  rétt  hugsat,  at  ek  muni  eigi  |)ora  at 
biðja  mér  miskunnar  þann  sem  ek  móti  geri,  en  þó  eigi  Agulanidum, 
heldr  dróttin  minn  Jesum  Cristum,  hverjum  ek  vœri  skyldugr  at 
þjóna  8vá  vel  sem  ek  kynni  bezt,  því  at  honum  hefir  ek  mart  ok 
stórt  móti  gert,  en  alls  ekki  Agulando.  Siðan  skilja  þeir  sína  rœðu, 
ok  dvelst  Balam  litla  hríð  meðr  Karlamagnúsi,  hugleiðir  meðr  sér 
háttu  ok  framferði  kristinna  manna,  ok  feJlst  honum  þat  vel  alt  í 
skap,  þikist  þat  skilja,  at  mikJu  er  merkiligri  þeirra  siðr  en  heiðinna 
þjóða.  Ok  sem  hann  hefir  alla  þá  hRiti  forvitnazt,  er  hann  fýsir,* 
býst  hann  til  brottferðar.  Ok  er  keisarinn  veit  þat,  lœtr  hann  fram 
leiða  marga  hesta  væna  ok  vel  búna^  ok  segir  þá  til  Balam :  ^ú 
góði  viu,  segir  hann,  tak  hér  af  svá  marga  sem  þú  viU,  en  ber 
þau  orð^  mín  Agulando  kouungi,  at  ek  ætla  svá  mikit  gull  ok  silír 
af  haus  féhirzhi  út  taka,  scm  honum  sjálfum  þikir  í  gnóg,*  ok  veita 
enga  sœmd  honum  í  móti. 

15.  Balam  ferr  nú  þar  til  er  hann  kemr  til  herbúða  Agulandi, 
stígr  af  sinum  hesti  úti  fyrir  konungsins  landtjaldi,  gcngr  fy rir  Agu- 
landum,  kveðr  hann  ok  segir  svá:  Karlamagnús  kristni  konungr  bar* 
yör  þá  kveðju,  at  þér  skyldut  bíða  hans  í  þessum  staö,  ef  hugr 
bilaÖi  eigi.^  Agulandus  fullr  af  reiði  talar  þá:  Sáttu  þann  inn  digra 
Karlamagnús?  At  vísu,  segir  Balam,  hcilan  ok  kátan  fyrir  aUar 
greinir  utan  þat,  honum  þótti  ofiengi  ykkra  fundi  sundr  bera.  Engan 
mann  leit  ek  honum  merkiligra,  ok  yðr  satt  at  segja,  hefir  hann 
harla  fátt  lið  hjá  yör,  en  enga  veit  ek  þeim  vaskari  né  betr  at 
öUum  herskrúða  biína;  en  þat  eitt  heyrða  ek  þá  óttast,  at  þér 
þyrðit  eigi  bíða  þeirra.  J)ví  væri  þat  mitt  ráð,  at  [eigi  hœtti  þér 
á*  orrostu  viðr  þá,  því  at  eigi  verðr  þessi  minn  framburðr  athégóma,' 
•  aldri  um  aldr  fái  þér  þeirra  ríki  unnit  nó  komit  þeim  á  flótta.  Sem 
Agulandus  ok  hans  menn  heyra  þvílíkan  framburð  sendimanns,  œðast 
þeir  meðr  mikilli  ákefð  honum  í  móti,  ok  segja  svá:  Seuniliga® 
ertu  verðr  mikiUar  hegndar  fyrir  þína  údygð,  því  at  þú  hefir  svikit 
þinn  höfðingja  Agulandum,  en  tekit  mútur  af  kristnum  mönnum  ok 
gerzt  þeirra  vin,  því  skal  engan  gaum  gefa  at  þínum  framburði.  En 
8eg  nú,  hversu  mikinn  her  Karlamagniis  hefir.  Balam  svarar:  Hvat 
tjóar  mér  at  segja  yðr  nökkut,  þar  sem  þér  vilit  því  eina*  trúa,  er 
yðr  sýnist.  Nú  vitit  þat  vera  satt,  at  raeir  en  hálfu  minna  lið  hefir 
hann  en  Agulandus,  en  þó  mun  yðr  at  fuUu  vinnast.  Sem  Agu- 
landus  heyrir  þetta  kallar  hann  til  sín  Jamund  son  sinn,  ok  talar  svá 
til  hans :  Nú  er  ek  viss  vorðinn,  at  kristnir  menn  hafa  engan  hðsáfla 
hjá  því  sem  vér,  ok  því  skaltu  fara  brott  meÖ  lið  þitt  til  þess  sterka 

»)  fýsist  6.     ')  boð  h,     ^)  í  nóg  6.     *)  sendi  6.     *)  mgl  6.     «)  ffér  hœttit 
eigi  tU  6.     ^)  ok  tilf.  b.    ")  sannliga  6.    *)  einu  6. 


144  KARLAMAGNUS  8AGA  IV.  Cðp.  Íð. 

húss,  er  [þá  tókt^  til  geymslu,  ok  varðveit  þat  sem  bezt  kant  f)ú. 
Meðf'  þér  skal  fara  Balam  sendimaðr  ok  íjórir  guðir*  várir,  því  at 
ek  sé  at  Karlamagnúsi  vinnr  þörf  hirðsveit*  mín  einsaman.  Svá 
gerist  sem  nú  var  sagt,  at  Jamund  ferr  brott  fra  feðr  sínum  ok  sér 
hann  aldri  fyrr  en  hcima  í  dirama  heraði  í  sjálfu  helvíti.  Sitr  Agu- 
landus  nú  eptir  meðr  sinum  mönnum  á  sögðum  völlum. 

16.  Eptir  þat  er  Balam  sendimaðr  var  brottfarinn  or  Baion, 
kallar  keisan  Karlamagnús  saman  sína  höfðingja  ok  talar  til  þeirra 
svá  segjandi:  Vér  höfum  nökkurn  tíma  dvaHzt  í  þessum  stað  ok 
beðit  várra  liðsmanna,  en  þeir  koma  enn  eigi,  ok*  meðr  því  at  ek 
trúir  þat  Agulando  kunnigt  vorðit  um  várar  ferðir,  er  eigi  úlíkligt 
at  hann  haldi  hegat  til  móts  við  oss  sínum  mikla  her,  ok  at  eigi 
byrgimst  vér  hér  inni  sem  melrakkar  í  greni,  skolum  vér  héðan  brott 
halda  þagat  sem  guð  vísar  oss  ok  blczaðr  Jacobus.  Svá  gerist,  at 
þeir  fara  meðr  alt  sitt  lið  út  af  borginni  ok  leita  Agulandum  mjök 
listuhga,  þar  til  er  þeir  koma  fram  á  slétta  völlu  ok  fagra.  A  þessura 
völlum  sjá  Frankismenn  lierbúðir  heiðingja  harla  skrautligar*  með 
allskyns  Jitum.  Ok  þegar  Karlamagniis  lílr  þat,  gerir  hann  þakkir 
almátkura  guði  ok  blezaðum  Jacobo,  svá  segjandi:  J>ér  sé  lof.ok 
dýrð,  háleitr  guð,  er  várn  her  hetir  leitt  réttan  veg  til  fundar  þinna 
úvina  fyrir  fuUting  þíns  blezaÖa  postola,  hvar  fyrir  ek  heit  þér, 
dróttinn  minn^  at  á  þessum  vöUum  skal  ek  láta  kirkju  reisa  þér 
tiJ  sœmdar,  ef  ek  fær  þetta  land  af  heiðuum  mönnum  hreinsat. 
Hvert  keisarans  fyrirheit  harla  vel  fyldist,  því  at  þar  reistist  upp 
síðan  harla  fagrt®  musteri  meðr  kcisarans  fuUtingi,  ok  vígt  tveimr 
guðs  píslarváttum  Facundo  ok  Primitivo.  Hcr  lœtr  Karlamagnús 
tjalda  búöir'  ok  at  því  gerfu  spyrr  hann  eptir  vitrastu  meun,  Turpin 
erkibyskup  ok  Rollant  frænda  sinn  ok  Miluu  hertoga,  hvat  nú  sé 
framfaranda.  Turpin  crkiby.skup  svarar:  Herra,  segir  hann^  engi 
maðr  þarf  yðr  rað  at  kenna,  en  segja  má  ek  minn  vilja.  J)at  þœtti 
mér  vðr  bezt  sama  ok  mest  vinna  at  koma  á  stefuu  til  samtals  viðr 
hinn  heiðna  konung,  ok  prófa  ef  hann  \ill  taka  trú  rétta  eða  gefa 
upp  landit  ok  fara  heim  við  svá  búit  til  sinua  ríkja.  Vili  hann 
hvárngan  þenn^  upptaka,  þá  er  kostr  at  reyna  þeirra  harðfengi  með 
bardaga.  Keisariun  segir  at  svá  skal  gera.  Fara  nú  menn  til  Agu- 
landum  með  þessum  eyrendum.  En  þegar  sem  Agulandus  veit,  at 
Karlamagnús  er  kominn,  verðr  hann  glaðr  ok  hugsar  at.nú  man  hann 
skjótt  vinna  þat  er  hann  viU,  býðr  síðan®  öllum  herinum  at  vápnast 
ok  búa  sik  sem  bezt  til  bardaga,  segir  at  nú  skolu  hans  mcnn  viuna 
sér  til  handa  guU  ok  silfr,  lönd  ok  lausa  aura.    En  er  þau  boð  koma 

*)  [þér  tókut  6.     *)  guðar  6.     *)   hin  sveit  b,     *)  Nú  b,    *)  sköruligar  b, 
*)  sœmiligt  b,    '')  bdð  b,    ')  þegar  6. 


Cap.   ÍT.  AP  AQlTLAVbO  KOinJlfQÍ.  145 

fyrir  Agulandum,  er  keisarinn  býÖr  at  eiga  stefhulag  viðr  hann  meÖr 
friði,  þikir  honum  líkligt,  at  því  geri  Karlamagnús  þat,  at  hann  vill* 
gefast  upp  í  vald  hans,  því  játtar  hann  þessu.  Koma  þeir  aptr  til 
keisarane,  sem  þetta  eyrendi  báru,  ok  segja  hvat  títt  var  með  Agu- 
lando,  at  hann  bjó^  lið  sitt  til  orrostu,  en  játtaði  þó  stefnulagi. 
Keisarinn  lœtr  herklœðast  sína  menn  ok  skorti  þar  eigi  hinn  fríðasta 
herskrúða,  eptir  því  sem  hverr  viidi  hafa.  Segir  keisarinn  at  þeir 
skolu^  ríða  friðsamliga  á  stefnuna  en  vera  búnir*  hvat  sem  at  hendi 
kann  koma. 

17.  Nú  sem  hvárirtveggju  eru  biinir,  rfða  þeir  fram  á  völluna 
er  lágu  miðil  herbúðanna.  Ríðr  Karlamagnús  keisari  frammi  fyrir 
liÖi  sínu,  en  Agulandus  af  annarri  hálfu  rétt  gagnvert  honum  í  móti, 
því  at  hvártveggi  þeirra  var  auðkendr  frá  herinum  sakir  vaxtar  ok 
vépnabánaðar.  Ok  sem  þeir  koma*  svá  nœr,  at  hvárr*  má  görla 
skilja  annars  orð,  talar  Karlamagnús  keisari  til  Agulandum  ok  segir 
8vá :  Mikit  hefir  eK  á  þik  at  kœra,  Agulande,  fyrir  þat  er'  þú  hefir 
tekit  af  mér  meðr  prettum  rangrar  ágirni  lönd  mín  Hispanias  ok 
Gaschuniam,  þar  með  drepit  alla  kristna  menn  er  þú  máttir  ok  á 
mitt  vald  vildu  flýja,  borgir  mínar  ok  kastala  hefir  þú  niðr  brotit  ok 
eytt  meðr  eldi  ok  járnum  alt  þetta  land,  er  ek  hafði^  meðr  guðs 
styrk  ok  heilags  Jacobi  unnit  ok  undir  kristin  lög  snúit.  En  er  Agu- 
landus  heyrði  Karlamagnús  tala  á  þeirra  tungu  Arabiamanna,  er  hann 
sjálfr  bezt  kunni,  gleðst  hann  harðla  mjök  ok  mælti  svá  til  keisarans : 
Ek  biðr  þik,  hinn  kristni,  at  þú  segir  mér,  fyrir  hverja  sök  at'  þú 
tókt  þat  land  undan  várri  þjóð,  er  hvórki  áttir  þú  né  þinn  faðir, 
ok  eigi  föðurfaðir  þinn.  Karlamagnús  svarar:  |>ví  at  almáttigr  guð 
leysti  þetta  land  brott  af  yðru  valdi  heiðinna  manna,  skipandi  þat 
undir  kristin  lög,  en  þér  rœntut  hann  sinni  eign,  hvar  fyrir  ek  var 
skyldugr  at  snúa  því  aptr  til  kristinnar  þjóðar,  ok  hvert  land  annat 
er  ek  mátti,  því  at  allar  heiðnar  þjóðir  eiga  meðr  réttu  til  at  láta 
▼árra  laga.  Agulandus  segir  þá:  Mjök  er  þat  úverðugt,'®  at  vár 
lönd  liggi  undir  valdi  yðvarra  þjóða,  því  at  vér  höfum  miklu  mœtari 
lög  en  þér.  Vér  dýrkum  enn  máttuga  Maumet  guðs  sendiboða,  ok 
hans  boðorð  höldum  vér,  ok  þar  með  höfum  vér  almáttig  guÖ,** 
þau  er  óss  sýna  meðr  boði  Maumets  úvorðna  luti;  þau  dýrkum  vér 
ok  tignum  ok  af  þeim  höfum  vér  líf  ok  ríki,  ok  ef  þú  sér^*  þau, 
mundi  þér  mikit  um  finnast.  Karlamagnús  svarar  þá:  Senniliga 
villist  þú,  Agulande,  í  þessarri  þinni  trú,  því  at  vér  höldum  guÖs 
boÖorð,  en*^  þér  haidit  lygiligan   átrúnað.     Vér  trúum  á  einn  guÖ, 

•)  vili  b.  ')  8ik  ok  tilf.  b,  »)  skuli  6.  *)  við  búnir  b.  »)  komast  6. 
•)  hverr  b.  »)  at  b,  •)  hafða  b.  »)  mgl.  b.  »•)  úrétt  b.  ")  goð  6. 
")  sœir  6.     ")  saal.  6;  eem  Ð, 

10 


146  KARLAMAOKU8  8AOA  IV.  Cop.   Í9, 

föÖur  8on  ok  heilagán  anda,  en  þér  tróit  á  djöful  þann  er  byggir 
í  skurgoðum  yðrum.  Sálur^  várar  koma  eptir  [þann  líkamliga* 
dauða  til  eilífs  fagnaðar,  ef  vér  höldum  rétta  trú  meðr  góðum  verkum, 
en  yðrar  sálur,  er  á  skurgoðin  trúit,  fara  til  eilífra  písla  brennandi 
án  enda  í  sjálfu  helvíti;  ok  má  þaðan  af  skilja,  at  vár  lög  eru  betri 
en  yður.  J)ví  kjós  nú  um^  2  kosti,  lát  skírast  með  öllu  Kði  þínu  ok 
hjálp  8vá  þínu  lífi,  ella  kom  þú  til  bardaga  viðr  mik,  ok  [mun  þú* 
fá  þá  iUan  dauða.  Agulandus  svarar:  þat  skal  mik  aldri  henda, 
at  ek  láti*  skírast  ok  neita  svá  Maumet  vera  ahnátkan;  heldr  skal 
ek  ok  mitt  fólk  berjast  viðr  þik  ok  þína  menn  meðr  þessum  skil- 
daga,*  at  þeirra  tri'i  dœmist  betri  sem  sigr  fá,  ok  sé  sigrinn  þeim  ú\ 
eilífrar  sœmdar,  sem  hann  öðlast,  en  hinum  til  eilífrar  skemdar,  sem 
hans''  missa.  Ok  ef  ek  verðr  lifandi  sigraðr,  skal  ek  ok  allr  minn 
herr  taka  skírn.  J)á  svarar  Karlamagnús :  Harðla  vel  líkar  mér,  at 
8vá  standi;  en  til  þess  at  eigi  kallir  þú  vérn  sigr  framar  gerast  af 
mannlígum  styrkleik  en  krapti  heilagrar  trúar,  skal  þessi  bardagi 
hafa  á  sér  hólmgöngu  hátt,  svá  at  eínn  gangi  móti  einum,  tuttugu 
móti  tuttugu,  ok  þann  veg  síðan  svá  lengi  sem  fullprófat  þiki  vera. 
Agulandus  samþykkir  at  svá  gerist.  Síðan  sendir  Karlamagnús  tutt- 
ugu  riddara  fram  mótí  20  heiðingjum,  ok  lauk  svá  þeirra  leik,  at 
heiðingjar  féllu  allir.  J)ví  nœst  géngu  fram  Qórirtigir®  af  hvárum, 
ok  féllu  enn  allir  heiðingjar.  [Eptir  þat  riðu'  hundrað  móti  hundraði, 
ok  fór  sem  fyrr,  at  heiðingjar  féllu.  Síðast  reið  fram  þúsund  móii 
þúsund,  ok  féllu  flestir  heiðingjar,  en  sumir  ílýðu.  Sem  hér  var 
komit,  lofuðu  allir  kristnír  menn  sinn  dróttin,  sem  verðugt  var.  En 
Agulandus  gékk  til  Karlamagnús  at  settum  gnðum,  ok  sannaði  auð- 
sýniliga  birtast  í  þessum  hlut  at  kristin  lög  váru  meir  virðandi  en 
átrúnaðr  heiðinna  þjóða,  hvar  fyrir  hann  játtar  at  [nœsta  morgin*" 
eptir  skal  hann  koma  ok  taka  trú  rétta.  Skilja^^  þeir  við  svá  búit 
ok  fara  hvárir  til  sinna  herbúða. 

18.  Sem  Agulandus  kemr  til  sinna  herbúða,  tjár.hann  þeim  er 
þar  váru  alt  hversu  farit  hafði  meðr  þeim^Karlamagnási,  ok  hvar 
nú  var  komit  hans  máli,  at  hann  œtlar  skírn  at  taka,  ok  bað  sína 
menn  svá  gera.  Játtu  því  margir,  en  sumir  neittaðu.  Ok  þegar  á 
nœsta  degi  eptir  ferr  Agulandus  fram  til  herbúða  Karlamagnús  ok 
kemr  þar  rétt  á  þeim^*  tíma  sem  hann  sat  yfir  borðum  meðr  sínum 
sveitum.^'  En  er  Agulandus  gengr  inn  í  keisarans  landtjald,  Iftr 
hann  umbergis  borðin,  ok  meðr  því  at  alls  háttar  stéttir^*  sátu  upp 
meðr  keisaranum,  byskupar,  klaustramenn,  kanokar,  prestar,  riddarar, 

')  Sálir  b,  ')  [líkamligan  6.  »)  tilf,  b.  ")  [maiitu  b.  *)  láta  6. 
•)  Bkilmála  b.  ')  hann  6.  »)  40  b.  »)  [Síðan  reið  fram  b.  '•)  [á  nœsta 
morgm*  b.     ")  Skiljast  6.     ")  þann  b.     '*)  sveinum  b.     '*)  sveitir  b. 


Cíip.   Í6.  AP  AGULANDO  KONUKGI.  147 

undrast  hann  mjök,  at  þat  fólk  er  með  svá  ýmisligum  búnaði;  því 
spjrr  hann  inniliga  eptir  keisarann,  hvat  manna  hverir*  vœri.  Karla- 
magnús  greinir  fyrir  honum  eérhverja  hluti  ok  segir  svá:  J)eir  menn 
sem*  þú  sér  hafa  einlit  klæði  sœmilig,  eru  byskupar  ok  prestar  ok 
kallast  lœrifeðr  [laga  várra,^  þessir  leysa  oss  íyrir  miskunn  guðs  af 
vérum  syudum  ok  veita  guöliga  blezan;  en  þá  sem  þú  sér  í  svörtum 
klœðum  eru  ábótar  ok  munkar,  þeir  biðja  fyrir  oss  nótt  ok  dag; 
en  þeir  er  hvítum  klœðum  skrýðast,  kallást  kanokar  ok  eru  líkir  í 
siðsemd  hinun)  fyrrum,  en  hafa  tíðir  sem  lœrðir  menn.  Ekki  skilst 
mér  af  þvílíku,  segir  Agulandus,  ok  eigi  munda  ek  þikkjast  liðsinni 
at  nœrri,*  þótt  slíkt  dragsaðist  með  mér.  Eu  seg  mér  nú,  hvat 
manna  eru  þeir  er  yztir  sitja  á  berri  jörðu  ok  hafa  hvárki  fyrir  sér 
borð  né  dúka,  en  lítiliga  mat  ok  drykk,  búnir  mjök  herfiliga  hjá 
því  sem  aðrir.  Karlamagnús  svarar :  J)etta  eru  sendiboðar  várs 
herra  Jesu  Kristi  ok  kallast  einkanliga  limir  guðs,  ok  svá  marga 
þrettán  at  tölu  höfum  vér  dagliga  í  váru  boði  í  minning  várs  lausn- 
ara  ok  þeirra  tólf  postola,  er  meðr  honum  váru  þann  tíma  er  hann 
ferðaðist^  hér  ú  jarðríki.  Agulandus  segir  þá:  Allir  þeir  er  upp 
sitja  með  þér  ok  þú  kolJar  þíua  menn  hafa  gnógan  mat  pk  drykk 
ok  sœmiligstu  klœði,  en  þeir  sem  þú  kallar  einkanliga  guðs  menn 
ok  hans  sendiboða  lœtr  þii  á  jörðu  sitja  langt  frá  þér  brott  háðuliga 
haldna  bœði  at  mat  drykk  ok  klœðum.  Undarlig  gerð,  ok  iUá 
þjónar  sá  sínum  herra,  er  svá  háðuliga  tekr  haus  sendiboða,  hvar 
fyrir  ek  kallar  lög  þín  ill,  þau  er  þú  lofar  ok  kallar  góð,  ok  vei 
verði  mér,  ef  ek  lœt  minn  fyrra  átrúnað,  til  þess  at  leggja  mik 
undir  þvílík  lög.  Karlamagnús  svarar:  Agulande,  segir  hann,  lát 
þik  eigi  þenna  hlut  frá  draga  góÖri  œtlan,  því  at  þat  er  guðlig 
Bkipan  en  eigi  fyrirUtning  hans  boðorða,  at  fátœkir  menn  hafí  svá 
mat  ok  klœði,  at  þeir  megi  lifa  við,  en  seðist  eigi  dýrum  krásum 
ok  gnógligum  eðr  gangi  í  ágœtum  klœðum,  því  at  ef  svá  vœri,  mœtti 
þeir  eigi  fátœkir  kallast,  ok  eigi  bœri  þeir  þá  n>ynd  á  sér,  sem  sjálfr 
litílœtis  meistarinn  vírðíst  at  bera  í  þessum  heimi  ok  hans  lœrisveinar. 
£n  til  þess  skipaði  hann  svá,  at  þeir  skyldu  halda  satt  lítilœti  með 
fátœktinni,  en  dramba  eigi  af  miklum  ríkdómi  ok  sœllífi.  Ekki  vildi 
Agulandus  þvílíku  gefa  gaum,  heldr  biðr  hann  sér  ná  orlofs  til  brott- 
ferðar  ok  býðr  þar  með  Karlamagnúsi  almenniligan  bardaga,  ríÖr 
BÍðan  brott  aptr  til  sinna  herbúða.  En  Karlamagnús  keisari  lét  gera 
betr  við  fátœka  menn,  þá  sem  fylgdu  herinum  þaðan  af.  Hér  með 
biðr  hann  hð  sitt  búa  vápn  sín  ok  hesta  sem  bezt.  Svá  gera  þeir. 
Ok  sem  allir  eru  vel  búnir,  setja  þeir  sín  spjót  niðr  í  völlinn  úti 
fyrir  herbúðunum  nœsta  kveld  fyrir  orrostuna.  En  um  morgininn 
')  saal.  6;  hverr  B.     ')  er  6.     ')  [saal,  b;  vára  B.    *)  nœr  b.    »)  var  ö. 


148  KABLAMAOimS  8A0A  IV.  Cop.    19. 

eptir  sem  kristnir  menn  ganga  til  ok  taka  hverr  sitt  spjót,  véru  mörg 
af  þeim  gróin  meðr  börk  ok  nœfrum  ok  fegrsta  blóma.  En  allir  er 
þenna  atburð  sá,  undraðust  mjök  ok  eignuðu  þetta  guðligrí  miskunn, 
höggvandi  síðan  upp  spjótsköptin  sem  nœst*  máttu  þeir  jörðinni. 
En  svá  segist  senuiliga,  at  af  þeim  rótum  upphöggvinna  spjótskapta, 
er  eptir  stóðu  í  jörðinni,  runnu  upp  fagrir  lundar  réttir  sem  sköpt 
meðr  mörgum*  kvistum  ok  fögru  lauíi  sem  sjá  má.*  Váru  þessir 
lundar  flestir  af  aski,  er  af  skaptunum  upp  runnu,  en  svá  mörg  véru 
spjótin  blómguð,  sem  íjórum  þúsundum  manna  gnœgði. 

19.  Nú  sem  hvárirtveggju  kristnir  menn  ok  heiðnir  höfðu  skipat 
sínar  fylkingar,  riðust  þeir  at  með  miklum  gny  ok  vápnabraki,  þvf 
at  þar  var  hvártveggja  þe^^tt  horn  ok  láðrar.  Mátti  hér  líta  snarp- 
ligt  vápnaskipti.  Ríða  þeir  fremstir  í  liði  Karlamagnús  sem  báru 
þau  blómberandi  spjót  sem  fy rr  váru  greind,  hafði  guð  dróttinn  svá 
skipat,  at  þeir  allir  skyldu  á  þeim  degi  fagrliga  kórónast  meðr  pfsl- 
arvœtti.  Var  mest  háttar  maðr  af  þeim  Milon  hertogi  af  Angeler, 
er  f  þeim  bardaga  fóru^  til  guðs.  Karlamagnús  reið  djarfliga  fram 
í  fylkingar  heiðingja  ok  drap  margan  mann  með  sfnu  sverði  er 
Gaudiola  hét.  En  svá  sóttu  Saraeeni  at  keisaranum,  at  þeir  drápu 
hestinn  undir  honum.  Varðist  haun  þá  vaskh'ga  meðr  tveimr  þús- 
undum  sinna  manna  miðil  margra  Saracena.  En  með  guðs  forsjó 
ok  heilags  Jaeobi,  komst  hanp  heill  ok  úskaðaðr^  aptr  til  sinna  fy]k- 
inga.  Féllu®  á  þeim  degi  Qöldi  heiðingja,  en  svá  margir  af  kristnum 
sem  áðr  váru  greindir.  Ok  er  á  leið  daginn  gefst  upp  bardaginn, 
fara  hvárir  heim  til  sinna  herbúða.  Höfðu  heiðingjar  þá  handtekit 
hinn  vaskasta  höfðingja  af  liði  Karlamagnús  Nemes  hertoga  af  Bealf- 
uer.  En  rétt  á  þenna  tfma  kemr  Balam  seudimaðr,  er  fyrr  var 
nefndr,  til  Agulaudum,  ok  var  sendr  af  Jamuud  er  þá  bjó  í  turninum 
at  forvitnast,  livat  fram  fœri  miQil  kristinna  manna  ok  heiðinna,  ok 
er  hann  varð  viss  hins  sanna,  hvat  nú  hetir''  skemstu  at  borizt,  at 
Karlamagnús  heflr  Mtit  sinn  bezta  hest  f  bardaganum,  en  Nemes^ 
einn  af  hans  köppum  er  nú  haldinn  af  heiðingjum,  kemr  honum  til 
minnis,  hversu  vel  Franzeisar  tóku  við  honum  ok  hversu  herraliga 
keisarinn  gerði  hann  af  garði,  þá  er  hann  var  sendr  til  þeirra  af 
þeim  feðgum,  því  þikist  hann  skyldrat  gjalda  velgerning  móti  þeirra 
hœversku,  ef  hann  má  viðr  komast,  ok  svá  gerir  hann.  J)vf  at  svá 
sem  Agulandus  er  kominn  f  sitt  landtjald  ok  Nemes  hertogi  er 
leiddr  fyrir  hans  kné  ok  dœmdr  af  honum  at  þola  skjótan  dauða, 
gengr  Balam  meðr  sfnum  fylgdarmönnum  fyrir  Agulandum  ok  segir 
8vá :    Herra,  segir  hann,  hugsit  um,  á  hvern  hátt  Karlamagnús  gerði 

')  Mal  6;   mest  B,     ')   fögruin  b.      »)   mátti  6.      *)   fór  6.      *)  iieakaðr  6. 
•)  féll  b.     0  fyrir  ttlf.  b.    ^)  hertogi  tilf.  b. 


Cap.    19.  AF  AaULANDO  KONUNai.  149 

viÖ  mik,  sein  ek  var  af  yðr  sendr;  kost  átti  hanu  at  láta  drepa 
mik,  ef  hann  hefði  viljat.  Nii  gerit  8vá  vel  fyrir  jðra  dygð,  látit 
þenna  vaska  mann  ná^  sínu  lífi  ok  seudit  hann  heilan  aptr  sínum 
höfðingja  ok  sýnit  í  því  yðra  mikilmensku.  Agulandus  svarar: 
Nei  Balam,  scgir  hann,  þat  gerist  eigi  fyrir  þín  orð  einsaman  at  láta 
þenna  mann  lausan.  Balam  segir  þá:  Nú  þótt  þér  vilit  hann  eigi 
upp  gefa  fyrir  orðin^  einsaman,  skal  eigi  spara  fé  honum  tiJ  undan- 
lausnar.  Takit  svá  mikit  gull  ok  silfr,  hesta  meðr  vápnum  ok  dýrum 
klœðum  fyrir  þenna  mann  sem  þér  vilit  sjálfir.  Ef^  þetta  tjóar  eigi, 
þé  vitit  þat,  at  margir  yðrir  menn  skolu  rauðu  eiga*  snýta  aðr  þessi 
maðr  sé  drepinn.  Ok  er  Agulandus  heyrir  svá  fögr  orð  ok  þar  með 
einarðliga  hótan  Balams,  talar  hann  svá:  Tak  mann  til  þín,  Balam, 
ok  greið  oss  slíkt  fé,  sem  þú  játtaðir.  Svá  gerir  hann,  tekr  Nemes 
hertoga  á  sitt  vald,  en  lœtr  svá  mikit  góz  í  staðinn  sem  Agulando 
líkaði.  J)ví  at  þótt  hann  vœri  nú  þann  veg  kominn  til,  skorti  eigi 
gnógan  ríkdóm  í  hans  ferð  einum  manni  til  lausnar,^  á  hvern  hátt 
9em  helzt  vildi  hafa,  enda  var  hann  svá  vinsœll,  at  hvat  var  til  reiðu 
sem  hann  vildi  kreíja.  Eptir  þat  gert  talar  Balam  til  Nemes  hertoga : 
Nú  far  til  Karlamagnús  ok  ber  honum  kveðju  mína,  ok  meör  því  at 
ek  heyrða  hann  hafa  látit  hest  sinn,  þá  haf  meðr  þér  þenna  hvíta 
heet,  er  ek  vil^  gefa  honum ;  vænti  ek  þess,  at  eigi  sé  annarr  betri 
f'  her  heiðingja  eðr  betr  kunni  fara  með  sér  í  bardaga.  þakkar 
Nemes  honum  sína  framstöðu,®  sem  vert  var,  ok  ferr  síðan  á  fund 
Earlamagnús^  ber  honum  kveðju  Balams  meðr  hestinum,  ok  segir 
bversu  drengilig-a  hann  stóð  frammi  honum  til  frelsis.  £n  keisarinn 
verÖr  glaðr,  er  hann  sér  Nemes,  því  at  mjök  hafði  hann  hrygzt  af 
hans  brotthvaríi,  ok  segir  svá:  Lof  sé  guði  ok  heilagum  Jacobo,  er. 
þik,  góöi  vin,  frelsti  af  valdi  Saracenorum,  ok  ef  þat  vœri  þeirra 
vili,  bið  ek  at  aldri  komir  þú  i  svá  harðan  pungt  nökkurn  tíma. 
En  mjök  er  þat  harmanda,  at  svá  hraustr  drengr  skal  eigi  kenna 
skapara  sinn,  sem  Balam  er.  Sem  þeir  talast  við  þvílíka  hluti, 
segist  keisaranum ,  at  íjórir  markeisar  af  Róma  eru  komnir  [honum 
ftil  liÖveizlu,*  ok  hafa  Qórar  þúsundir  hinna  beztu  riddara,  þessarra 
beiÖ  Karlamagnús  í  Baion.  Yerðr  keisarinn  nú  glaðr  af  öllu 
saman  frjélsing  Nemes  ok  þeirra  tilkvámu.  En  af  Balam  er  þat 
segjanda^  at  hann  ferr*°  skyndiliga  frá  her  Agulandi,  sem  Nemes 
verðr^*  brottu,  þar  til  er  hann  fann  Jamund,  ok  sagði  honum 
þat  sem  hann  varð  víss  af  um  viðskipti^^  kristinna  ok  heiðinna 
manna. 

>)  halda  h.  ')  orð  6.  ^)  En  ef  h.  *)  mgl  h.  *)  útlausnar  h.  «)  man  h. 
')  öUum  tilf.  h.  ■)  frammistöðu  6.  ')  [til  liáveizlu  við  hann  h. 
>")  fór  h.     '*)  var  6.     '»)  skipti  h. 


150  KABLAMAONUS  SAGA  IV.  Csp.  94^, 

20.  Sem  Agulandus  fréttir  at  fjórir  höfðingjar  meÖ  miklu  liÖi 
eru  til  fulltings  komnir  við  keisarann,  þikir  honum  eigi  sinn  Klutr 
líkari  en  áðr.  J)ví  snýr  hann  brott  með  8Ínum  her  ok  ferr  til  þeirrar 
borgar  sem  Agenna  heitir,  því  at  betra  virðist  honum  þar  viÖ  at 
eiga,  sem  minna  afl  er  fyrir.  En  þó  at  þessi  borg  Agenna  vœri 
meðr  sterkum  múrum,  var  þar  engi  afli  til  mótstöðu,  hvar  fyrir  Agu- 
landus  vinnr  hana  ok  se^t  þar  síðan  meðr  sinn  her;  þikist  hann  nú 
hafa  fengit  svá  öruggan  stað  til  verndar,*  at  engi  man  svá  ríkr  til' 
koma,  at  né  eitt  it  minsta  mœtti  þeim  granda,  ok  svá  er  hann  nú 
stappaðr  upp  af  dul  ok  drambvísi,  at  nú  ætlar  hann  sér  alt  auÖ- 
veldliga  ganga  eptir  sinni  fýsi.  J)ví  gerir  hann  menn  til  Karlamagnús 
ok  býðr  honum  til  sín  at  þiggja  mikif  gull  ok  silfr,  til  þess  at  gefa 
upp  ríki  sitt  ok  gerast  hans  maðr.  En  er  keisarinn  heyrir  þessi  boð 
Agulandi,  tekr  hann  því  eigi  fjarri,  segir  þat  líkara  at  hann  muni 
koma  eptir  hans  boði.  Fara  sendimenn  aptr  við  svá  búit  ok  segja 
Agulando,  at  Karlamagnús  tók  vel  þeirra  eyrendum,  en  ha'nn  verðr 
geysi  glaðr  við  þá  .sögu,  því  at  ná  þikist  hann  hafa  alt  hans  ráð 
sér  í  hendi,  ef  þeir  finnast.  En  er  sendimenn  váru  brott  famir, 
smíðar  ágœtr  herra  Karlamagnús  nýjar  ráðagerðir,  því  at  senniliga 
skilr  hann  fyrir  þann  háleita  meistara,  er  hann  lœrði  til  sinna  fram- 
ferða,  át  þetta  boð  Agulandi  var  bruggat  af  údyggu  hjarta.  Hvar 
fyrir  hann  tekr  þat  ráð,  sem  guð  kendi  honum,  ríðr  brott  frá  her- 
inum  meðr  sjautigi  riddara  leyniliga,  þar  til  er  hann  kemr  upp  á 
þat  fjall,  er  svá  stóð  nœrri^  borginni  Agenna,  at  þaðan  mátti  görla 
sjá  fram  í  staðinn.  Hér*  stígr  hann  af  baki  sínum  hesti  ok  leggr  af 
sér  allan  konungligan  skrúða  ok  klæðist  öðrum  búnaði,  tekr  spjót 
sitt  af  skapti  en  leggr  skjöldinn  miðil  herða  sér,  ok  býr  sik  at  öllu 
upp  á  sendimanna  hátt,  hafandi  einn  riddara  sér  til  fylgdar,  gengr 
síðan  ofan  af  QaUinu  frá  mönnum  sínum,  en  biðr  þá  bíða  sín  í  þeim 
stað.  Senniliga  var  þessi  [ferð  Karlamagnús*  af  öruggri  trá  ok  miklu 
trausti  guðligrar  miskunnar,  at  hann  skyldi  ganga^  við  annan  mann 
sjálfkraíi  í  hendr  sinna  úvina,  þar  með  vissi  hann  við  h'ggja  sœmd 
ok  frelsi  heilagrar  kristni,  at'  honum  tœkist  greitt  sín  ferð,®  ok  vel 
er  [því  trúanda,'  at  hinn  heilagi  Jacobus  haíi  eigi  verit  þenna  tfma 
keisaranum  fjarri,  því  at  djarfliga  gengr  hann  fram  til  staðarins. 
Renna  þegar  varðhaldsmenn  út  af  borginni  móti  honum  ok  spyrja 
hvat  manna  þeir  vœri.  En  þeir  kváðust  vera  menn  Karlamagnús 
keisara  sendir  til  Agulandum.  Ok  þegar  sem  þat  heyrist,  eru  þeir 
leiddir  í  þá  höU  sern^®  Agulandus  sat  ok  hans  höfðingjar,  ok  sem 
þeir  koma  fyrir  konunginn,    kveðja  þeir   hann  ok    tala   svá  síðan : 

»)  Bér  tilf.  b.     ')  at  b.    »)  nœr  6.      *)  þar  b.     *)  [ráðagerð  b.      •)  fara  6. 
')  ef  b.    »)  atferð  b.    »)  [|)at  merkjauda  b.     '•)  er  b. 


Cap.  Mí.  AF  AGULANDO  KONUNGI.  151 

Vit  erum  sendir  til  yðvar  af  hendi  Karlamagnús  með  því  eyrendi 
at  segja  yðr,  at  hann  er  kominn  1  þenna  stað,  er  svá  heitir,  meðr 
sextigum  riddara  ok  vill  gjarna  gefa  upp  sitt  ríki  ok  gerast  yðvarr 
maðr,  hvar  fyrir  hann  biðr,  at  \)év  komit  til  tals  við  hanh  með  aðra 
sextigi  riddara.  Ok  er  Agulandus  heyrir  þetta,  talar  hann  svá:  Vel 
haíi  þit  gert  ykkart  eyrendi;  en  segit  þat  Karlamagnúsi,  at  hann  bíði 
vel,  því  at  ek  skal  at  vísu  koma.  Gengr  keisarinn  eptir  þat  út  af 
borginni  ok  hyggr  gersamliga*  at,  hversu  auðveldast  vœri  [borgina 
vinna,*  því  at  þat  var  hans  eyrendi  mest  til  'Agennam.  Ferr  síðan 
út  af  staðinum  upp  á  fjalUt  til  sinna  manna,  stígr  á  hest  ok  ríðr 
sem  skjótast  aptr^  til  herbúða.  En  hvat  er  þat  sem  ná  heyrðum 
vér  utan  verk  almáttigs  guÖs,  at  Karlamagnús  kendist  eigi  af  Agu- 
lando  ok  talaði  þó  við  hayn,  en  hafði  fyrir  litlum  tíma  áðr  hann 
sét,  sem  fyrr  var  sagt.  Lofaör  sé  guð  fy rir  þat  ok  öU  önnur  sín 
verk,  er  hann  dásamhga  vinor  móti  líkendum  nieð  sínum  almœtti. 
Ok  þegar*  Karlamagnús  var  farinn  út  af  borginni,  kallar  Agulandus 
konungr  saman  mikinn  her  ok  ferr  með  sjau*  þúsundir  riddara  til 
þess  staðar,  sem  hann  hugði  Karlamagnús  fyrir  vera  meðr  fá  menn, 
ok  ætlaði  drepa  keisarann.  En  er  hann  kemr  í  nefndan  stað,  fœr 
hann  þar  makliga  kaupferð,  grípr  á  mis  Karlamagnús,  en  hefir  sik 
opinberat  í  údygð  ok  trúroíi.  J)ví  snýr  hann  aptr  til  borgarinnar 
meðr  skömm  ok  svívirðing,  er  honum  nii  miklu  verra  í  hug  en  áðr 
sem  makhgt  er,  hvat  eigi  skipist  nema  versni,  ok  bíði  svá.  þess  sem 
honum  skal^  skjótt  til  handa  koma  fyrir  sinn  údrengskap. 

21.  J)egar  sem  Karlamap:nús  kemr  til  sinna  landtjalda,''  býðr 
hann  herinum  at  búast  sem  hvathgast,  ok  heldr  síðan  til  borgar 
Agennam.  En  meðr  því  at  hon  var  sterkh'ga  máruð  en  hafðí  mikit 
afi  fyrir  innan  sér  til  fylgdar,  sitr  hann  sex  mánaði  um  borgina  ok 
fœr  ekki  at  gert,  ok  á  sjaunda  mánaði,  sem  allar  þœr  listir  ok 
amiðvélar  sem  höfðingjar  eru  vanir  borgir  ok  kastala  meðr  at  vinna® 
váru  vel  ok  listuliga  til  búnar,  kallar  keisarinn  á  heilagan  Jaeobum 
postola,  at  hann  virðist  veita  kristnum  mönnum  sitt  blezat^  fullting, 
8vé  at  þessi  borg  verði  unnin  þeim^^til  dýrðar,  en  dreifist  sá  úaldar- 
flokkr,  er  hana  hetir  rangliga  at  halda.  Ok  senniliga  heyrði  postol- 
ion  keisarans  bœn,  því  at  svá  harða  atgöngu  veittu  Frankismenn 
meðr  postolans  atstöðu,  at  Agulando  sýndist  engi  annarr  vœnni,** 
ef  lífinu  skyldi  ná,^*  en  flýja  brott  or  borginni  meðr  sinum  höfð- 
ingjum  ok  öllu  Hði*^  er  því  mátti  við  koma.  Ok  svá  gerist  at  hann 
flyr  brott  or  borgin;ii  eina  nátt  með    [öUum   sínum  her**  farandi  út 

»)  görla  b,  *)  [hana  at  vinna  b,  »)  mgl.  b.  *)  sem  tilf,  b.  *)  4  b. 
•)  kann  b.  ^  herbuða  b.  ■)  brjúta  6.  *)  blezaða  b,  ")  honum  6. 
")  $aal,  6;  grein  B.     ")  halda  b.     •»)  heriiði  6.     ")  [öllu  sínu  liði  h. 


152  KABLAHAaNUS  SAGA  IV.  d^.   Jl 

um  hinar  laegstu  smáttur  staðarins  til  þess  staðar  er  Santon*  heitir, 
strengír  sik  þar  inni  sterkliga,  þikir  honum  nú  þegar  vel,  sem  hann 
kemst  undan  ágangi  Franzeisa.  En  er  Earlamagnús  veit  þat,  at 
Agulandus  er  út  flýðr^  af  borginni,  gengr  hann  inn  meðr  mikinn* 
prís  ok  fbgrum^  sigri,  lœtr  drepa  alla  Saraeenos,  er  eigi  vildu  taka 
skím  ok  gerast  hans  menn.  Dvelst  Karlamagnús  í  borginni  lítinn 
tíma  áðr  hann  verðr  víss,  hvar  Agulandus  sitr  með  Saracenis.  Heldr 
hann  þangat  tíl  móts  viðr  hann  sínu  liði  ok  sezt  um  staðinn.  ^essi 
borg  Santun*  stendr  mjök  nœrri*  þeirri  á  er  Karant  heitír,  svá  at 
hon  geymdi  einn  veg  hjá  borginni.  Keisarinn  gerir  tvá  kosti  Agu- 
lando,  at  gefa  upp  borgina  eða  berjast  ella.  En  Agulandus  viU  heldr 
eiga  bardaga  við  Karlamagnús  en  gefa  upp  borgina  at  úreyndu :  J)ví 
búast  hvárirtveggju  til  orrostu.  Ríðr  Agulandus  út  af  staðnum,  en 
keisarinn  í  móti,  gerðist  bardagi  þessi  hinn  harðasti  ok  féll  mart 
manna  af  hvárumtveggjum.  En  meðr  því  at  blezaðr  Jaeobus  postoli 
stóð  með  sínum  húskörlum,  sneri  mannfallinu  upp  á  Saracenos,  svá 
at  fjöldi  hnígr  af  þeim,  því  at  hvar  sem  RoUant  með  sínum  kum- 
pánum  snerta  þá.  sínum  vápnum,  þarf  eigi  umbönd  veita,  hvar  fyrir 
heiðingjar  eru  bœði  skjótt  hrœddir  ok  móðir  ok  flýja  inn  aptr  í 
borgina,  lykja  síðan  aptr  sterkliga.  Setga  kristnir  menn  nú  sfnar 
herbúðir  umbergis  borgina  utan  þar  sem  áin  var.  Ok  er  Agulandus 
skilr  sik  eigi  geta  borgína  haldit,  flýr  hann  [eina  nátt^  út  yflr  ána, 
því  at  engi  vegr  sýnist  honum  annarr  kjörvísligri  tíl  undankvámu. 
En  þegar  Frankismenn  vita  þat,  hlaupa  þeir  á  þá  meðr  miklu  afli 
ok  drepa  konung  af  Agabia  ok  konuQg  Bugie  ok  nœr  Qórum  þús- 
undum  heiðingja.  En  Agulandus  flý^r  undan  með  hð  sitt  alt  til  borgar 
Pamphiloniam,  er  fyrr  var  nefnd.  Hafði  Karlamagnús  hana  látit  upp 
reisa  í  annan  tíma  ok  sterkliga  múra  eptir  þá  miklu  niðrrapan,  er 
hon  þoldi  fyrir  atgöngu  Jacobi,  svá  sem  áðr  er  greint.  Ok  meðr 
því  at  Agulandus  skilr  þessa  borg  mjök  sterka,  hugsar  hann  hér 
fyrir  at  búast.  J)ví  gerir  hann  nú  [sína  menn'^  þter  hálfur  sem 
honum  þóttí®  líkast  til  liðveizlu,  því  at  í  þeim  þremr  samkvámum, 
er  gerðust  miðil  Franzeisa  ok  Saracenos^  hefír  hann  látít  margt  liÖ 
meðr  mörgum  sínum  kempum,  ok  af  því  stefnir  hann  tíl  sín  miklum 
her,  hvar  sem  hann  kann  fá.  En  sakir  þeirrar  drambsemi  er  honum 
bjó  í  hjarta,  skal  engi  þora  at  gera  Jamund  nökkut  kunnigt,  hvat 
fram  fari^®  um  hans  efni,  því  at  eigi  þikir  honum  þat  lítíl  skömm, 
ef  hann  svá  gamall  ok  roskinn  skal  þiggja  liðsemd  af  þessum  yng- 
Ung,**  ok  betra  virðist**  honum  at  prófa  enn  í  Qórða  sinn,   hversu 

*)  flj'inn  b.  *)  miklum  6.  •)  feognum  b.  *)  Samtim  her  og  $enere  b. 
•)  nœr  b.  •)  [mgl.  b.  '')  [sendimenn  6.  •)  sér  Hlf.  b.  •)  Saracena  b. 
'•)  fór  b.     »)  yngUngi  b.     •«)  þikir  b. 


C^P-  99*  AP  AGULAKDO  KOKUNGI.  163 

Yiðskiptín  fara  miðil  hans  ok  kristinna  manna.  {)ví  gerir  hann  orð 
Karlamagnúsi  ok  segist  bíða  munu  hans  tilkvámu  i  boi^  Pamphilonia. 
22.  Karlamagnús  keisari  sitr  nú  í  greindri  borg  Santun  ok 
fréttír,  hvar  Agulaudus  er  niðr  kominn,  ok  dregr  at  sér  mikit  lið. 
Qk  af  því  at  heilagr  postoli  Jacobus  hefir  mörgum  Franzeisum  boðit 
til  sín  af  þeim  her  sem  keisaranum  fylgdi  tíl  Hispaniam,  gerir  hann 
menn  [meðr  bréfum*  tíl  Rómam,  biðjandi  at  postoligr  herra  sjálfr 
pávinn  virðist  fyrir  guðs  skyld  at  lypta  sinni  ferð  af  Róma  tíl  frelsis 
heilagri  kristni  in  Hispanía  með  þann  mesta  liðsafia  er  fá  kann  i 
Frakklandi.  Hér  meÖ  býðr  hann  at  allir  þrœlar  ok  þjónostumenn  í 
Franz  skolu-  frjálsast  meðr  sínu  hyski  af  öllum  þrœldómi,  ok  þeir 
eem  í  höptum  haldast^  eöa  myrkvastofum  vœri  leystír  ok  liðugir 
gerfir,^  en  þeir  sem  áðr  höfÖu  í  gengit  keísarans  misþykt  ok  úblíÖu 
fyrir  gnógar  sakir  bauð  hann  nú  aptr  kallast  í  sína  vináttu ;  þar  með 
skyldu  alKr  spellvirkjár  ok  ránsmenn  ganga  aptr  í  frið  ok  náðir,  ef 
þeir  vildi  fyrirláta  sína  framferð  ok  ráðast  í  fy Igd  guðs  riddara, 
heitandi  þeim  at  gjalda  aptr  sínar*  eignir,  er  áðr  höfðu  tnist,  en 
gera  fátœka  ríka ;  ok  meðr  skjótum  orðum  yfír  renna,  kallar  hann 
iil  þessarrar  feröar  bœði  vini  ok  úvini,  [innlendska  ok  útlendska,* 
lœrða  ok  úlærða,  unga  menn  sem  gamla,  heitandi*  at  þeir  skolu' 
taka  af  honum  [tímaligar  sœmdir,®  en  eilífa  ömbun'  af  sjálfum  guði, 
sem  vel  víkiast  undir  [þetta  hans  boð,*°  at  meðr  guðligum  styrk  ok 
þeirra  liðveizlu  megi  hann  því  auðveldligar  fyrirkoma  guðs  livinum 
in  Hispania.  En  þegar  sem  þessor^^  keisarans  boð  koma  herra 
páfanum,  játtar  hann  gjarna  keisarans  bœn,  ok  býðr  at  þessi  haus 
boðskapr  fari  sem  skjótast  yfír  Jtaliam,  en  tekr  sér  til  fylgdar  marga 
burgeisa  af  sjálfri  Róma,  var  höfðingi  yfír^*  þeim  Constantinus  pro- 
sectus.**  Hér  með  tekr  heiTa  pávinn  þann  hluta  dróttínligs  kross, 
sem  dýrkast  ok  vegsamast  í  sjálfri  Róma,  ok  œtíar  með  sér  at  hafa 
fram  til  fulltíngis  viðr  kristna  menn,  heldr  síðan  út  af  Róma  með 
sœmiligri  fylgd,  sem  þvílíkum  herra  tíP*  heyrði.  Koma^*  margir 
höfðingjar  dagliga  til  fylgdar  við  herra  páfann,  því  at  svá  skjótt  sem 
þeir  heyrðu  keisarans  boð  ok  vilja,  bjó  hverr  sik  ok  sitt  lið  sem 
Bkjótast  mátti.  Ferr  herra  páfínn  þar  tíl  er  hann  kemr  meðr  sínu 
fbruneyti  í  nálœgð  viðr  keisarann.  En  þegar  sem  Karlamagnús  verðr 
▼arr  við  tílkvámu  postoUegs  herra,^*  lofar  hann  allsvaldanda  guð  ok 
ríÖr  út  af  þeim  stað,  sem  hann  sat  meðr  sínu  liði,  mótí  herra  páf- 
anum   ok   fagnar  honum    með    fullri   ástsemd   ok  gleði,   leiðir  hann 

*)  [^^-  *•  ')  héldust  b.  ')  gefnir  6.  *)  þeirra  b.  •)  [mgl.  b.  •)  játandi  b. 
^)  fikyldu  6.  ')  [mikla  sœmd  6.  *)  miskunn  b.  '®)  [hans  þessi  oró  b. 
'")  þesBÍ  b.  ")  fyrir  b.  •»)  perfectus  b.  ")  tngl.  b.  »»)  Kómu  b. 
'•)  föánr  ö. 


154  KAHLAllAOKnS  8AQA  IV.  C^»  M. 

lieim  til  sinna  landtjalda  m^ðr  miklum  prís  ok  fagnaöi,  Begir  honam 
greiniliga  alt  hversii  fram  hefir^  farit  miðil  þeirra  Agulandum)  þar 
til  sem  nú  ér  komit.  Sem  allr  herr  keisarans  kemr  saman  í  einn 
stað,  var  þat  mikiU  Qöldi,  því  at  svá  er  senniliga  skrifat,  at  tvœr 
dagleiðir  á  lengd  [ok  breidd*  huldi  hans  herr  jörðina,  en  tólf  míljir 
at^  lengd  mátti  heyra  manna  kný*  ok  hesta  gang.*  jþessum  her 
öUum  heldr  keisarinn  til  Pamphiloniam.  Fór  fyrstr  sá  höfÖingi  er 
hét  Arnald  af  Berid  meÖ  sínu  liði;  þar  nœst  Ejstult*  jarl  meÖr 
sínum  her.  Eptir  þat  Aragstanus''  konungr  af  Brittania,  þá  Arinald' 
de  Albaspina  með  sinni  fylgd,  þyí  nœst  Gundilber^  Frísa  konungr 
með  sinni  hirð,  þa  Oddgeir  danski,  ok  síðan  hverr  höí%ingi  eptir 
annan,  en  siðast  keisarí  Karlamagnús  ok  herra  páfínn  o!i  allr  almúg- 
inii.  Sem  Karlamagnús  kemr  til  Pamphiloniam,  vill  hann  enn  prófa 
tiP®  í  fyrstu,  ef  Agulandus  vill  upp  gefa  borgina,  ok  ef  hann  vill 
eigi  þat,  býðr  hann  bardaga.  En  Agulandus  kýss  heldr  orroatu, 
en^*  biðr  Karlamagnús  bíða  sín  [lítinn  tíniai,**  meðan  hann  byggi 
Uð  sitt  til  bardaga,  ok  þat  þiggrhann.  Skipar  keisarínn  fím  fylkingar 
ok  gerír  höfðingja  fyrstu  fylkingar  Arnald  af  Berid.  Haíði  keisarinn 
meira  Hð  ok  betr  búit  en  heiðingjar,  ok  því  gerði  Agulandus  Qórar 
fylkingar  af  sínum  her,  því  at  svá  segist,  at  hann  hefði^'  hundrað 
þúsunda,  en  kristuir  menn  hundrað  þúsunda  þrjátigi  ok  þrjár. 

23.  !Nú  sem  Karlamagniis  hefír  skipat  fylkingum  eptir  sfnum 
vilja,  eggjar  hann  herínn  mörgum  orÖum,  at  hverr  ok  einn  dugi 
sem  drengr  er  til  ok  afli  sér  bœði  samt  auðœfa  þessa  heims  meÖ 
sœmd  ok  góðan  orðstír,  en  af  konungi  konunga  eihfa  ömbun  án 
enda.  J)ví  nœst  gengr  fram  herra^*  páfínn  ok  blezar  allan  lýðinn 
heitandi  þar  með,  at  allir  þeir  sem  nii  ganga  drengiliga  fram  undir 
keisarans  merkjum  skolu^^  þigpj^  afíausn  synda  sinna,  gefandi  alt 
saman  líf  ok  líkama*®  upp  undir  vernd  almáttigs  guðs  ok  Ifans  blez- 
aða  postola  Jacobi,"  fyrir  hvers  skyld  þessi  herr  er  í  þenna  stað 
saman  kominn,  ok^®  allir  játta  svá  gera  sem  þeir  váru  eggjaðir. 
|)egar  Agulandus  hefír  búit  sinn  her,  ríðr  hann  út  af  borginni  á 
slétta  völlu.  Má  nú  heyra  hark  ok  mikit  vápnabrak,  því  at  hvárigir 
spara  at  þeyta  sína  lúðra  með  hvellum  hornum,  œpandi  stór  heróp, 
svá  at  langt  ok  víða  skalf  jörðin  umbergis  í  þeirra  samkvámu.  Gerir 
Arnald  af  Beríd  ena  fyrstu  atreið  í  þessum  bardaga  meðr  siani  fylk- 
ing  ok  ríðr  djarfliga  fram  móti  fremstu  fylking  Saracenorum.  Var 
hann  hinn  vápndjarfasti  maðr,    ok   öll   hans   fylgd   stórliga   vel  búin 

')  hofói  b.  »)  ImgL  ö.  »)  á  6.  ")  gny  6.  *)  gnegg  6.  •)  Eistul  6. 
')  Arastagniis  6.  »)  Reinald  b.  »)  Gundebol  6,  >»)  mgt.  b.  ")  ok  6. 
")  Ifngl.  b.  •»)  hafói  b.  ")  hjá  b.  ")  skuli  6.  »«)  líkami  b,  ")  her 
indfalder  en  stor  Lacune  i  6.     ")  at  B. 


Cap.  2ð.  AF  AauLAinx>  kokungi.  155 

bœði  at  vápnum  ok  klœðum.  J)ví  höggr  hann  til  beggja  handa, 
þegar  sem  herrinn  mœtist  ok  ryðr  sér  veg  í  miðjan  flokk  heiðingja, 
veitir  tnörgum  manni  bana,  ok  svá  snarpliga  gengi*  hann  fram  meðr 
sínum  fylgdarmönnum,  at  skjótt  rjiifa  þeir  fyrstu  fylking  Aflfricano- 
rum.  Ríðr*  þá  þeim  í  móti  önnur  fylking  Agulandi,  ok  síendr  við 
lítinn  tíma  áðr  hon  ferr  þvílíka  leið  sem  hin  fyrri.  Ok  er  Agulaín- 
dus  sér  mikinn  iisigr  sinna  manna,  reiðist  hann  í  hjartanu  ok  heldr 
öUu  liðinu  í  senn  í  bardagann.  En  er  Frankismenn  líta  þat,  vilja 
þeir  nú  eigi  spara  sik  til  framgöngu  ok  halda  vígvöUinn  drengiliga, 
8vá  at  þeir  hringja  með  sínum  her  umb'ergis  ok  drepa  margau  heið- 
ingja,  höggva  meðr  sverðum  en  leggja  spjótum  ok  kvista  hvern  niðr 
hjá  öðrum  sem  hráviði,  þar  til  at  mikil  hrœzla  kemr  yfir  Agulandum, 
því  hann  sér  kristna  (menn)  fá  mikinn  framgang  í  þessum  bardaga, 
en  alla  vöUu  hulda  af  líkum  sinna  manna,  en  þá  sem  Hfa  skjálfa  ok 
pipra  af  hrœzlu,  ok  biína  brátt  at  flýja  hvern  sem  fyrr  mátti  við 
koma.  J)ví  skilr  hann  at  ekki  er  til  annarr  en  freista  brottkvámu. 
Ok  svá  gerir  hann,  flýr  nil  undan  meðr  þat  litla  lið  er  honum  mátti 
fylgja  til  skipa  sinna,  ok  siglir  hann  til  Affrieam  meðr  lítilli  sœmd 
en  mikilli  hræzhi.  |)ikir  honum  nú  vel,  þó  at  Jamund  son  hans 
prófi  sína  karlmensku  við  Frankismenn,  því  sezt  hann  í  þá  borg  er 
Visa  heitir  meðr  drottning  sinni  ok  öðru  liði.  En  þegar  Franzeisar 
kenna  flótta  heiðingja,  sœkja  þeir  vaskliga  eptir  ok  drepa  svá  títt, 
,at  fátt  eina  komst  undan  af  heiðingjum.  Svá  miklu  blóði  var  út 
helt  á  þeim  degi,  at  tók  í  ökla.  Altomant  konungr  ok  Ebraus  af 
Sibil  flýðu  brott  með  litlu  liði  ok  le'yndust  í  nálœgum  QöIIum*,  sumir 
leitaðu  í  borgina  Pamphiloniam  sér  til  hlífðar,  en  þeim  varð  þat  at 
lítiUi  hjálp,  því  at  svá  sem  orrostan  laukst,  gékk  Karlamagnús  inn 
i  borginaoklét  drepa  hvert  manns  barn  af  Saracenis  er  finnast  mátti. 
Eptir  þenna  bardaga  ok  fagran  sigr,  er  guð  ok  heilagr  Jacobus  veitti 
Karlamagnúsi,  fór  hann  meðr  herinn  til  Argue  brúar  takandi  þar 
náttstað.  En  é  þeirri  sömu  nótt  leyndust  nökkurir  brott  at  úvitanda 
keisaranum.  þagat  til  sem  valrinn  var  sakir  ógirni,  ok  gerðu  sér  miklar 
byrðar  af  gulli  ok  silfri,  er  í  nóg  Já  um  völluua,  ok  öðrum  ger- 
8imum,  ok  sem  þeir  eru  aptr  á  veg,  koma  at  þeim  at  úvöru  tveir 
fyrr  greindir  konungar  Ebraus  ok  Altomant  meðr  Saracenis  er  undan 
kómust,  ok  sœkja  at  þeim  ok  drepa  svá  görsamliga,  at  nœr  þúsund 
kristinna  manna  féllu  þar.  En  heiöingjar  þóttust  allvel  hafa  ieikit  ok 
riðu  brott  um  nóttina,  léttu  eigi  vsinni  ferð  áðr  þeir  kómu  til  Cordu- 
bam.  En  keisarinn  sem  hann  vissi  hvat  gerzt  hafði,  lét  iUa  yfir  þeirra 
ferð,  at  Saraceni  skyld'ii  fyrir  eina  saman  heimsku  ok  fjárágírnd 
aiiina  manna  svá  míkit  skarð  hafa  höggit  í  þeirra  flokki. 
')   Ríða  B. 


156  KAELAMAQNU8  SAGA  IV.  Cap.  M4,  U. 

• 

24.  Nœsta  dag  eptir  þenna  bardaga,  er  ágœtr  herra  (Karla- 
magnús  keisari)  átti  viö  Agulandum,  er  nú  var  brottflýðr  at  sinni  af 
Hispania,  spurði  keisarinn,  at  einn  höfðingi  af  Nafaria  er  hét  Furra 
var  kominu  undir  þat  fjall,  sem  landsmenn  kalla  Garzdin.  jþessi 
höfÖingi  vildi  fyrir  eins  íinna  Karlamagnús  ok  eiga  bardaga  viÖr 
hann,  því  at.Furra  sem  hanu  heyrði  keisarann  kominn  í  Galieia, 
óttaðist  at  hann  mundi  fmna  sitt  ríki  Nafariam,  þvi  haíði  hann  liÖi 
samnat  ok  œtlaði  at  halda  til  fundar  við  Karlamagnús  ok  sigra  hann 
í  bardaga,  ef  svá  fœri  sem  hana  vildi.  Ok  er  keisarinn  fréttir  þat, 
heldr  hann  þegar  til  Qailsins  sínum  her  ok  býðr  Furra  at  gefast  upp 
í  sitt  vald.  En  hann  býör  bardaga  í  móti.  í)ví  búast  hvárirtveggju 
til  orrostu,  en  á  nœstu  nótt  fyrir  bardagaun  vakir  keisarínn  í  sínu 
landtjaldi  ok  biðr  guð  með  góðfúsrí  bœn  ok  hinn  heilaga  Jacobum 
postola,  at  hann  féngi  sigr  í  þessum  bardaga,  o.k  þess  biðr  hann  hér 
með,  atguð  auðsýndi  þat  með  marki  sinnar  miskunnar,  hversu  margir 
af  kristnum  mönnum  skyldu  í  þessu  stríði  dauða  þola  fyrir  heið- 
ingjum.  En  þessa  bœn  keisarans  virðist  almáttigr  guð  stórmerkiliga 
birta,  því  at  uni  morgininn  sem  herrínn  var  búinn,  sást  rautt  kross- 
mark  á  þeirra  manna  herðum  utan  yíir  herklæðunum,  sem  guðlig 
forsjó  skipaði  feiga.  Ok  er  Karlamagnús  keisarí  sá  svá  háleitt  mark, 
at  eigi  mátti  við  dyljast  hversu  margir  falla  mundu  fyrir  vápnum, 
ef  þeir  kœmi  í  orrostuna,  vill  hann  prófa,  hversu  þeirra  mál  skipist, 
ef  annat  ráð  gerist  fyrir  þeim,  ok  lœtr  samna  saman  öllum  í  sitt 
oratoríum  er  þvílíku  marki  váru  merktir,  ok  lykja  aptr  síðan,  en  ferr 
eptir  þat  til  bardaga  móti  Nafaris;  ok  er  skjótt  at  segja  af  þeirra 
viðskiptum,  at  Furra  fellr  ok  fjórar  þúsundir  heiðingja  með  honum, 
en  engi  af  krístnum  mönnum.  En  er  kveldar,  víkr  keisarínn  til 
sinna  landtjalda  ok  lýkr  upp  því  herbergi,  sem  riddaramir  váru  inni 
byrgðir,  ok  sér  þar  guðliga  skipan  fagrliga  fylda,  sva  at  þeir  sem 
þar  váru  heilir  ok  hraustir  um  morgininn  innsettir,  íinnast  ná  allir 
dauðir  sem  til  er  komit.  Birtist  þat  í  þessum  hhit,  at  engi  má 
umganga  þá  dauðastund  sem  guð  skipar  hverjum  til  handa.  Vinnr 
Karlamagnús  síðan  undir  sik  Naíariam  meðr  þeim  heröðum  er  þar 
liggja  í  nánd. 

25.  Litlum  tíma  síðar  en  þeir  tveir  konungar  Ebraus  ok  Alto- 
mant,  sem  brott  kómust  or  þeim  bardaga  er  Karlamagnús  átti  v^ð 
Agulandum  síðast,  váru  komnir  í  borg  Cordubam,  sem  áðr  var  sagt, 
hugðust  þeir  hefna  skyldu  þeirrar  svívirðu,  er  Agulandus  hafði  farit 
fyrir  Karlamagnúsi,  ok  því  samna  þeir  saman  mikhi  ]iði  af  heiðnuni 
þjóðum  ok  ríkum  konungum.  J)ví  mjök  margir  váru  þeir  at  eigi 
treystust  sjálíir  at  striða  mót  keisaranum,  en  sakir  þess  at  vilí  vai? 
í  gnóg,  styrktu  þeir  hvern  eptir  megni,    er  til  þess   bar  þoran   at 


Cap,  MS,  AF  AGULAKÐO  KONUNGI.    •  157 

halda  stríð  við  hann.  þyí  gera  greindir  konungar  orð  Karlamagnúsi, 
at  þeir  bíða  hans  iilkTámu  við  borgina  Cordubam.  En  þegar  keis- 
arínn  heyrir  þat,  vendir  hann  þagat  sínum  her^  ok  sem  hann  kemr 
f  nánd  boi^nni,  halda  konungarnir  út  í  móti  honum  um  þrjár  mílur 
ok  fylkja  þar.  Frammi  fyrir  liðinu  skipa  þeir  fótgangaudi  menn 
búna  mjök  undarliga,  höfðu  þeir  svört  skegg  ok  síð,  af  þeirra  höfðum 
stóÖu  horn  hvervitna,  þeir  váru.  illiligir  hvar  sem  þá  leit,  svá  at 
líkari  váru  þeir  djöflum  eða  öðrum  hrœðiligum  skrimslum  en  mönn- 
um.  J)e88Ír  sérhverir  höfðu  í  ^ínum  höndum  stórar  trumbur  ok 
holar  bumbur,  þar  með  hljóðbjöllur  smár  ok  hvellar.  Svá  bíða 
þessir  keisarans.  En  þegar  hann  kemr  svá  nœrri  sem  mátuligt'þótti, 
skipar  hann  þrjár  fylkingar  af  sínum  her,  setjandi  fyrstu  fylking  af 
frœkuustu  mönnum  ok  ungum  ok  góðum  hestum,  aðra  gerir  hann 
af  fótgangandi  mönnum,  þriðju  af  riddarum.  Ok  er  fyrstu  fylkingar 
hvárra  megin  koina  saman,  taka  greiudir  heiðingjar  til  sinnar  þjónostu, 
hlaupa  fram  móti  Franzeisum  með  miklu  ópi  ok  blístran,  grenjan, 
bölvah  ok  allskonar  illum  lœtum,  berjandi  á  sínar  bumbur,  hristandi 
hljóðbjöllur,  þeyta  þar  með  horn  ok  trumbur,  en  berja  á  tabur.  Ok 
Bvá  sem  hestar  kristinna  manua  heyrðu  svá  bölvuð  lœti  þessarra 
skrimsla  ok  litu  þeirra  hrœðiligu  ásjánur,  kasta  þeir  sér  um  þegar  í 
stað  ok  flýja  sem  œrir  ok  gahiir,  svá  at  riddarar  féngu  þeim  með 
engu  móti  aptr  snúit  til  bardagans.  Ok  svá  gera  þessir  úvinir  mikit 
af  sér,  at  hverr  ok  einn  maðr  er  á  hesti  sitr,  verðr  nú  at  flýja  þótt 
nauðigr;  því  at  svá  hrœðiligan  gný  ok  hark  ok  háreysti  gerðu  þessir 
bölvaðu  úvinsins  limir,  at  engi  þóttist  þvílíkt  undr  hafa  fyrrum  heyrt. 
En  hvat  þarf  hér  lengra  um  at  gera,  en  svii  reka  heiðingjar  þrjár 
fylkingar  Karlamagnús,  at  aldri  er  hann  svá  gihdr  ok  mikill  fyrir 
sér,  at  né  eina  mótstöðu  megi  nú  veita,  ok  svá  elta  Saraceni  Franz- 
eisa  sem  aðra  flóttamenn  upp  á  þat  fjall  er  stendr  tvær  mílur  brott 
frá  borginni.  Gerðu  þá  krislnir  meun  fjallit  sér  at  vígi  ok  bjuggust 
til  viðtöku,  ef  heiðingjar  vildu  at  þeim  sœkja.  Ok  er  þat  sá  Sara- 
ceni,  vendu  þeir  aptr  til  borgarinnar.  Settu  kristnir  menn  eptir  þat 
landtjöld  8Ín«í  íjallinu  ok  biðu  svá  morgins.  En  svá  hafði  guð  ok- 
heilagr  Jacobus  vel  geymt  sinna  manna,  at  engi  lét  sitt  líf  á  þeim 
degi  fyrir  heiðingjum.  Um  morgininn  árla  kallar  keisarinn  saman 
,  hina  vitrastu  ráðgjafa  ok  spyrr  þá  eptir,  hvat  nú  sé  til  ráða.  En 
allir  segja  at  eigi  sýnist  þeim  mart  til  útvega,  en  kveðast  því  öllu 
skolu  gjarna  hlýða,  sem  hann  vill  til  leggja.  Keisarinn  býðr  at  allir 
ríðandi  menn  í  herinum  láti  vefja  höfuð  á  hestum  með  líndákum 
léttum,  at  eigi  megi  þeir  sjá  fásén  býsn  ok  Ijót  ferlíki  Saracenorum. 
En  þar  með  skolu  þér  fy lla  eyru  hestanna  meÖ  vaxi  eÖr  einhverju 
öðru,  evé  at  eigi  heyri  þeir  hark  heiðingja  ok  ill  lœti.    Ok  eem  svá 


168  •        KARLAMAGNUS  SAGA  IV.  Gip.  M. 

var  gert  ríða  krístnir  menn  djarfliga  ofan  af  Qallinu  tíl  móts  viÖ 
SaracenoB.  Verða  þeir  glaðir  við  þat,  því  á  einu  hátt  œtla  þeir  ai 
leika  við  Frankiemenn  sera  fyrra  dag.  En  þat  gengst  þeim  eigi,  því 
at  þótt  þeir  hleypi  nú  fram  sínum  skrimslum  með  verstum  lœtum  er 
þeir  máttu  við  komast,  standast  hestar  krístinna  manna  vel  þeirra 
umfang.  |)ví  gerist  nú  s'tóríiga  orrosta,  því  at  skjótliga  sem  Frank- 
ismenn  mega  vápnum  við  koma^  þikir  þeim  vel  at  fara,  gjalda  nú 
þat  drengiliga  er  þeir  þóttust  heiðiugjum  ömbuna,  því  at  þat  var 
þeim  í  hug  fyrra  dag,  þá  cr  þeir  nauðgir  undan  héldu,  at  hvárki 
skyldu  þeir  spara  höfuð  né  bol  heiðingja,  ef  guð  gœíi  þeim  fœrí  á 
i  annan  tíma.  Fellr  nú  stóríiga  margt  af  Saracenis,  en  hverr  er  má 
leitar  undan  viðrskipti  Frauzeisa,  ok  þyrpast  fram  undir  höfuðmerki 
heiðiugja.  £n  um  þat  var  svá  búit,  at  einn  vagn  stórliga  veL  búinn 
stóð  í  miðjum  herinuni,  fyrir  honutn  (váru)  átta  yxn,  en  or  vagn- 
inuni  stóð  upp  eítt  rautt  bauel  með  hárri  merkistöng.  En  þat  var 
siðvuni  Saracenorum  at  flyja  eigi  or  bardaga,  meðan  þeir  sœi  merkit 
standa,  ok  er  keisarinn  vissi  þat,  ríðr  hann  fram  í  her  helðingja 
styrktr  guðhgum  krapii  á  þeim  hvita  hesti  er  Balam  sendi  honum, 
ok  ryðr  sér  rúman  veg  alt  undir  höfuÖmerkit  sveiflandi  sínu  góða 
sverði  til  vagnsins  ok  sníðr  sundr  merkistöngina,  fcHr  þá  niðr  merkit 
sem  ván  var,  lieldr  þá  síÖau  aptr  í  sína  fylking.  Eu  jamfram  ok 
Saraceni  líta  sitt  liöfuðmerki  niÖrfallit,  verða  þeir  felmsfullir  ok  flýja 
án  dvöl.  En  krístnir  menn  sœkja  eptir  með  ópi  ok  áeggjan  ok  fella 
hvern  heiöingja  ofun  á  annan,  svá  at  a  þeim  degi  drápu  þeir  átta 
þúsundir  lieiðingja  ok  konunginn  af  Sibil.  En  Altomant  komst  inn 
í  borgina  Cordubam  meö  tveim  þúsundum,  aptr  lykjandi  öll  port. 
En  um  morgininn  eptir  segir  hann  möunum  sínum,  at  þat  eitt  sé 
þeim  til  at  gefast  i  vald  keisaranum  ok  gerast  hans  menn,  ok  því 
játta  aUir,  því  at  nii  var  engi  aunarr  líkari.  Síðan  gefr  Altomant 
upp  borgina  Karlamagnúsi  meÖr  þeim  skilmála,  at  hann  ok  allir  er 
honum  fylgja  skolu  skírast  láta  en  halda  síðan  borgina  af  keisaranum^ 
svá  lengi  sem  Altomant  lifði,  ok  styrkja  keisaranu  í  öUu  því  er  hann 
mœtti.  Fór  þá  svá  fram.  Nú  hetir  verit  sagt  um  hríð^  hversu  viðr- 
skipti  hafa  farít  miðil  Karlamagnús  ok  Agulandum,  en  hér  nœst  skal 
á  líta  hvat  fram  ferr  í  öðrum  hálfum  Uispanie  á  þessum  tímum. 

26.  Nú  skal  þar  til  taka  er  Jamund  son  Agulandi  skildi  við 
fí>ður  sinn  ok  fór  at  búa  í  turninum,  at  hann  gerði  Balam  sendi- 
mann  eptir  lítinn  tíma  aptr  til  Agulandum  at  forvitnast,  hvat  með 
honum  fœrí  fram,  eptir  því  sem  fyrr  í  sögunni  mátti  heyrast.  Ok 
er  Balam  kom  aptr  ok  sagði  Jamund  þat  sem  hann  hafði  víss  vorðit, 
vildi  Jamund  með  engu  móti  svá  fram  fara  lengr  at  sitja  í  sama 
stað  með  svá  mikinn  her  sem  hann  hafði.     ^vi   skiptir  hann   sínu 


Cap.  9T,  AF  AQULAKDO  KOXUKOI.  159 

lifti  sundr  í  þrjá  staði,  tekr  einn  hluta  sér  (til)  fylgdar,  váru  í  þeim 
flokki  tuttugu  þúsundir;  fyrir  annan  hluta  liðs  skipar  hann  tvá  höfð- 
ingja,  óptnefndan  Ba]am  ok  Triamodem  konung,  frœnda  sinn  meðr 
mörgum  konunguni^  hertogum  ok  jörlum;  þeir  hafa  mestan  hluta  liðs 
meðr  sér,  því  sendir  Jamund  þá  ut  af  turninum  í  þann'hluta  ríkis- 
ins  er  firr  stóð ,  en  hann  ferr  sjálfr  í  þá  staði  er  meir  váru  í  nálœgð 
við  Karlamagnúsj  hann  hefir  með  sér  fjóra  höfuðguði  sína,  er  fyrr 
váru  greiudir,  undir  hverjum  at  var  alt  traust  þeirra,  hvar  fyrir 
Jamund  skipar  sitt  lið  mest  af  úvönum  mönnum  ok  ungum  til  stríðs 
ok,  bardaga ;  þriðja  hlut  síns  liðs,  ok  er  sá  minstr,  setti  hann  tii 
geymslu  viðr  turninn.  Fara  nú  þessir  illskuflokkar  víða  um  His- 
panias,  ok  er  þeirra  yfirferÖ  allúþörf  guðs  hjörð,  því  at  þeir  dr^pa 
kristna  menn  en  ræna  fé,  hvar  sem  þeir  mega.  En  sakir  þess  at 
Jamund  er  foringi  þessa  liðs,  skal  af  hans  ferðum  einkanliga  greina, 
|)ví  at  hjá  honum  er  líkast  til  nökkurra  tíðenda. 

27.  J)egar  sem  Jamund  fór  út  af  turninum,  gengr  hann  at 
með  miklu  kappi  (at)  svívirða  kri&tna  menn  ok  niÖr  brjóta,  svá  at 
engi  reisir  rönd  viÖ  honum,  vinnr  hann  undir  sik  margar  borgir  ok 
kastala  með  eldi  ok  vápnum,  ok  svá  var  hann  grimmr  ok  illgjarn 
í  sínum  framferðum,  at  svívirðiliga  lét  hann  drcpa  hina  vöskustu 
menn,  er  eigi  vildu  níðast  á  guði  sínum  ok  lúta  bölfaðum  skur- 
goðum,  en  af  konum  bauð  hann  brott  sníða  brjóstin,  ef  þœr  sam- 
þyktist  eigi  þeirra  fúlum  illvilja,  hvar  fyrir  margir  snerust  til  skurgoða 
viilu.  Hér  með  aflar  hann  svá  mikit  guU  ok  silfr  ok  aðrar  gersimar, 
sem  eigi  mátti  telja.  lín  með  því  at  þessi  ofsókn,  er  Jamund  gerði, 
fór  víða  um  landit,  fréttir  Karlamagniis  keisari  þessor  tíðendi  þar 
sem  hann  er,  ok  sakir  þeirra  únáða  sem  hann  átti  á  þeim  tímum  í 
at  atanda  ok  áðr  var  sagt  þóttist  hann  eígi  mega  halda  til  móts  við 
Jamund ;  því  kallar  hann  til  sín  tvá  konunga^  þá  er  annarr  hét  Sal- 
omon  ok  var  höfðingi  ytir  Bretlandi  en  annarr  Droiin  er  stjórnaði 
Gaskhuniam.  Til  þessarra  talar  keisarinn  svá:  Meðr  því  at  ek  má 
e^  svá  skjótt  sem  þyrfti  koma  til  fundar  við  Jamund  son  Agulandi 
ok  rísa  móti  þeim  i'ifrið  er  hann  gerir  landi  vinar  míns  Jacobi,  skipar 
ek  ykkr  höfðingja  þess  liðs  er  sendast  skal  á  njósn  fram  fyrir  Ja- 
mund,  at  hann  geysist  eigi  at  úvöru  hingat  á  oss;  ok  ef  svá  berr 
til,  at  þér  mœtit  nökkurum  riðli  eigi  mjök  miklum  af  þeirra  fiokki, 
þá  haPit  þvílíkt  lið  með  yðr  sem  þér  þikkizt  vel  mega  móti  taka, 
en  gerit  oss  sem  skjótast  orð,  þegar  þörf  gerist  ok  yðr  sýnist  své 
betr  standa.  {)eir  samþykkja  þessu.gjarna,  taka  sér  til  fyigdar  meir 
en  þrjátigi  þúsunda  ok  fara  síðan  þar  til  at  þeim  verðr  kunnigt  af 
ferðum  Jamundar.  því  reisa  þeir  sínar  tjaldbúðir  í  nánd  einu  Qalli 
er  heitir  Asprement  ok  gera  síðan  tíu  þúsundir  lengra  fram  á  vörðinn ; 


160  KABLAMAGNU8  8AOA  IV.  Cop.  MS. 

váru  þeir  harðla  vel  búnír  at  öllum  herskrúða^  ríða  þeir  upp  á  þann 
háls  er  gekk  undan  Qallinu,  ok  svá  ofan  öðrum  megin  í  hlíðina  ok 
nema  þar  staðar,  því  at  þaðan  mátti  víða  sjá,  litu  þeir  ok  þá  tum 
Jamundar,  skipa  þeir  liði  sínu  i  fjlkingar  ok  vildu  búnir  vera  þess 
er  at  höndum  kynni  koma. 

28.  Rétt  á  þessum  tíma  er  njósnarmenn  keisarans  váru  á  ferÖ 
komnir,  sitr  Jamund  um  eina  borg,  er  sá  konungr  hafði  (at)  halda, 
sem  Kalabre  hét,  ok  vinnr  hana  en  drepr  kouunginn.  En  eptir  þat 
vendir  hann  aptr  á  leið  til  turnsins  með  sínum  mönnum,  hœlastþeir 
mjök  ok  þikkjast  vel  hafa  leikit,  því  at  mörgum  manni  hafa  þeir 
snáit  til  sinna  guða  en  drepit  þó  miklu  fleiri,  þar  með  er  svá  mikit 
fé  í  þeirra  ferð  sem  eigi  þurfti  meira.  J)eir  fara  nú  veg  sinn,  þar 
til  er  þeir  finna  þá  Frankismenn  fyrir  sér,  er  á  vörð  sátu  í  hlíðinni 
fjallsins,  sem  áðr  var  getit.  Jamund  sér  at  þeir  hafa  fjlkt  liði  sínu, 
en  eru  miklu  færri  (en)  hans  menn,  því  eggjar  hann  höfðingja  tíl 
franigöngu.  En  krístnir  menn  sem  þeir  líta  ferð  Jamundar,  hafa  sik 
kyrra  ok  staðfasta,  breyta  meðr  engu  móti  sinni  stöðu,  œtla  heiÖ- 
ingjum  atgöngu  veita,  ef  þeim  líkar,  en  sér  taka  drengiliga  í  móti 
ok  standa  fast  ok  þrifliga.  Ok  af  því  at  Jamund  kemr  eigi  í  hug 
at  þessi  flokkr  muni  þeim  nökkut  móti  stríða,  ef  til  prófar,  lœtr  hann 
fram  í  fyrstu  bogmenn  ok  biðr  þá  skjóta  Franzeisa  [hart  ok  tíðíim,* 
þar  með  ríða  at  ungir  menn  með  digrum  spjótum  leggjandi.  En 
Frankismenn  hafa  svá  öruggar  hlífar,  at  engi  hlutr  gengr  á  þá  hvárki 
spjótlög  né  þykk  örvaflaug.  Ok  er  Jamund  sér  þetta  ekki  tjóa, 
eggjar  hann  riddara  sína  ok  biðr  þá  gera  harða  atsókn.  En  er  krís^ 
nir  menn  sjá  þat  at  Jamund  lœtr  þat  í  fram  sem  til  er,  bregða  þeir 
sverðum  en  leggja  með  spjótum,  ok  gera  svá  hart  móttak,  at  þegar 
brestr  flótti  á  heiðingjum,  því  at  vápn  þeirra  váru  bœði  stinn  ok 
örugg,  svá  at  engi  hlíf  stóð  við.  Snýr  þá  mannfalli  í  Hð  heiðingja, 
því  at  Franzeisar  hleypa  með  svá  miklum  ákafa  ofan  or  hlíðinni,  at 
hverr  sem  fyrir  varð  tók  sKjótan  dauða,  ef  hann  vildi  eigi  flýja. 
J)ví  snúa  þeir  fyrst  á  flótta  er  fremstir  standa,  en  sakir  þess  at  þeir 
stóðu  vel,  sem  eigi  höfðu  enn  kent  hversu  sért  vápn  Franzeisa  kunnu 
bíta,  varð  í  fyrstu  þeim  sem  bleyddust  mjök  úgreitt  um  flóttanu, 
því  at  aðrír  géngu  at  þeim  framan,  en  aðrír  stóðu  at  bakinu,  ok 
þeir  þar  í  miðil.  Hvaðan  af  nú  gafst  guðs  ríddarum  fœrí  at  sníöa 
höfuð  ok  hendr  heiðingja  brott  af  búkum  þeirra.  Ok  svá  gangaþeir 
njósnarmenn  Karlamagnús  snarpliga  fram,  at  þeir  koma  rétt  í  fylking 
Jamundar  ok  drepa  merkismann  hans  er  hét  Estor,  en  reka  hann  af 
hesti  mjök  svívirðliga.  En  er  Afrikamenn  sjá  þessor  tíðendi  öU 
saman,  bíðr  nú  engi  annars,  heldr  flýr  hverr  sem  búinn  var,  sumir 
')  [banz  tíðum  B, 


Cof,  ÍB.  Ar  AQULAKDO  KOITUNQI.  161 

i  íjijill  í  brott,  aÖrír  leituÖu  at  komast  í  turnÍDn,  en  íleatír  hlupu  út 
i  þá  á,  er  féil  i  gegnum  dalinn  nálœgt  bardaganum.  £n  af  Jamund 
er  þat  segjanda,  at  eptir  mikla  bakfall  er  hann  fékk  reis  hann  skjótt 
upp  ok  gat  náÖ  hesti,  er  hijóp  um  vOlIinn,  sté  síðan  á  bak  ok 
hlejpti  brott  or  orrostunni  sem  mest  mátti  aftaka,  fyrírlátandi  hœði- 
iiga  sjálfa  guðiua  ok  allan  þann  ríkdóm  sem  áðr  haí^i  hann  rang- 
liga  aflat,  stefnir  sinni  ferð  til  turnsins  ok  vildi  fyrir  eins  honum  ná. 
Ok  er  þat  sér  einn  frœknasti  ríddari  Frankismanna,  rennir  hann 
eptir  Jamund  meðr  brugðnu  sverði  þeim  skjóta  hesti  er  hann  sitr  á, 
ok  eltir  hann  alt  at  turninum.  Ok  rétt  í  því  er  Jamund  hlejpr  í 
hlið  virkisins,  kemr  riddarínn  at  utan  ok  höggr  eptir  honum,  kemr 
sverðit  á  hestiim  fyrir  aptan  söðulboganu;  Jamund  steypir  sér  fram 
af  hestinum  í  því  er  hann  heyrði  sverðit  ríða;  var  þat  högg  svá 
mikit,  at  ekki  hefði  hann  þurft  fleiri,  ef  þat  hefði  honum  komit  í 
böfuð  sem  riddarínu  œtiaði,  því  at  hestinn  tók  sundr  í  miðju,  své 
at  fremri  hlutr  fylgdi  Jamund  iiin  í  garðinn,  en  eptri  féll  út  á  völl- 
inn.  Skildi  svá  meðr  þeim,  at  riddarinn  rcið  aplr  til  sinna  manna, 
en  Jamund  sat  eptir  með  skömm  ok  skaða.  Höfðu  kristnir  menn 
drepit  þá  hvern  er  þeir  máttu  en  alia  rekit  á  ílótta,  svá  at  vígvöll- 
rinn  var  með  ullu  frjáls  ok  líðugr  af  liði  heiðingja. 

•  29.  Géngu  Frankismenu  siðan  til  skreYtt(r)a  vagna,  er  hlaðnir 
váru  með  gulli  ok  siirrí  ok  öðrum  dýrum  gersimuni,  er  nú  stóðu 
geymslulausir,  áttu  þelr  nú  at  skipta  miklu  herfangi  ok  íríðu.  Kríst- 
nir  menn  sjá  nú  einn  vagn  frábœran  öllum  öðrum,  því  at  þar  var 
yiirtjaldat  dýrastum  pellum  ok  búit  víða  með  rauðu  gulli.  |)ví  ganga 
þeir  hér  til,  lypta  tjöldum  ok  íinna  þar  Qóra  fjándr  saman  í  flokki, 
stendr  hverr  bjá  öörum,  þat  eru  þeir  fjórir  guðar  heiðinna  þjóða, 
er  Agulandus  lél  tii  búa  meðr  mestu  mekt  áðr  hann  fór  til  His- 
paniam,  eptir  því  sem  fyrr  má  finnast  skrifat.  Sem'  Krísts  ri^darar 
ejá  þessa  ávini,  þikkir  þeim  fara  at  harÖIa  vel,  taka  til  þeirra  úþarf- 
samliga  ok  steyta  þeini  ut  or  vagninum  niðr  á  jörðina.  Finna  þeir 
eigi,  at  svá  mjök  bregði  þeim  við,  þó  at  þeir  Uti  í  augu  þessum 
skrímslum,  sem  Agulandus  hrósaði  þann  tíma  er  þau  kómu  heim  til 
hans  af  Arabia,  því  at  þat  kvazt  honum  þikkja  líkligt,  ef  krístnir 
menn  Utu  þeirra  reiðuliga  ásýnd,  at  öil  þeirra  hugdirfð  mundi  at 
engu  verða;  en  þat  prófast  nú  alt  öðruvís,  því  at  krístnir  menn  reisa 
upp  fjóra  staura  mjök  háfa  en  reka  rúmsnöru  at  fótum  guðanna,  ok 
draga  þá  stundum  upp  en  láta  stundum  detta  langt  niðr.  En  til 
þess  fara  þeir  þann  veg  við  þá,  at  ef  nökkurír  heiðingjar  vœrí  ni- 
lægir,  skyldu  þeir  sjá  me^  þeirra  hrakferÖir.  Uér  meÖ  hrœkja  þeir 
i  þi  ok  berja  með  trjám  ök  steinum  farandi  meÖ  þi  mjök  svívirði- 
liga  ok   þó    makliga.     Varð   Fi*anzeisum   af  því  öUu   saman  er  guð 

11 


162  KARLAJIA&NUS  AAOA  IV  Céj^  M 

veittí  þeim  nú  mikil  gleÖi,  venda  síÖan  aptr  tíl  fyrrgreÍDdra  koniuiga 
Droim  ok  Salomonem,  hafandi  meÖ  sér  guðina  ok  öU  önnmr  auðœfi 
er  þeir  aflaÖu  í  þessarri  ferð.  Birtu  þeir  greiniliga  alt  viÖrsliiptí, 
hversu  gengit  hafði  miðil  þeirra  ok  Jamundar,  sýndu  þeim  gtfÖina 
ok  báðu  þvílíkt  af  gera  sem  þeir  vildi.  £n  þat  samþjktí  öUum,  at 
goðin  biði  tílkváinu  KarlamaguÚH  keisara,  ok  gerÖÍBt  sá  útv^  á 
þeirra  máli  er  honum  bezt  líkaði.  Skolu  njósnarfyUcingar  keisarans 
hér  hvUast  Utinn  tíma,  eu  segja  þeasu  nœst  af  einum  ágœtum  herra, 
er  almáttigr  guð  ok  heilagr  JacobuB  virðust  senda  tíl  frelsis  sfnu 
landi  eu  styrks  ok  fuUtíngg  við  Karlamagnús  keisara. 

30.  A  þessum  tíma  er  þvílíkir  hlutir  fara  fi-am  í  kristni  guðs, 
sem  um  stund  hafa  verit  grcindir^  rcð  fyrir  Borgundia  sá  höfÖingi 
er  hét  Oirarð  son  Bonivi  konungs.  Herra  Girarð  sat  í  þeiro  stA 
er  kaliast  Freriborg,  hann  var  mikils  háttar  höfðingi,  svá  at  um  hans 
daga  faunst  engi  vildri  herra  í  þeini  lönduui,  því  at  hann  gékk  um- 
fiam  ílesta  konunga  bœði  at  ríki  ok  vitrleik.  Hann  var  hinn  drengi- 
iigstí  maðr,  harðla  vei  á  sik  kominn^  þrckligr  ok  ekki  háx,  hœveskr 
í  meðfcrði^  blíðr  ok  ástsamligr  góðuin  niönnum  en  grímmr  ok  stór- 
liga  harðr  mótí  úvinum.  Herra  Girarðr  var  nú  mjök  hnígamli,  svá 
at  hann  hafði  hundrað  vetra  &íiis  aidrs^  cn  áttatígi  vetra  hafði  hann 
ríddaraligum  búnaði  þjónat;  imiiu  var  hinn  vápndjarfastí,  ok  hafði 
átt  mai^r  orrostiir,  en  svá  [mikla  gœfu^  ok  sigrsœli  veittí  guð 
honum,  at  á  engaii  vigvöll  kom  hann  þann  at  eigi  féngi  hann  fagran 
ðigr.  Hann  átti  scr  ríka  frii  ok  íjóra  syni,  váru  tveir  á  þessum  tíma 
frœgir  ríddarar,  héí  hiun  eilri  BcrnarÖr  en  yngri  Aemers ;  þríði  sona 
Girarðe  hét  Mihui,  eii  hiun  íjórði  Girarð,  váru  þeir  ungir  ok  höfÖu 
enn  eigi  tekit  herklœði.  Herra  Girarð  átti  sér  eina  systur,  en  þeirrar 
fékk  sá  höfðingi  er  Milun  hct,  gátu  þau  tvá  sonu  Boz  ok  Klares, 
þessa  tók  herra  Girarð  til  sfu  unga  at  aldri,  fóstraði  vel  ok  heiÖr- 
Uga,  kennandi  þeim  margar  listír  ok  hœvesku,  þar  tii  er  hann  gerði 
þá  ríddara  ok  settí  höföingja  fy rir  mikiu  liði.  Nil  sem  herra  GirarÖ 
fréttír  þœr  únáðir  sein  Aírrieainenn  reisa  upp  in  Hispauia,  ok  þat 
með  at  liinn  frœgasti  hcrra  Kariamagniis  keisari  er  farínn  þagat 
kristni  tíl  frelsis  með  öUum  þeim  afla  er  hann  fá  máttí,  hugsar  hanu 
at  þat  mundi  vera  gott  verk  fyrir  guði  at  fara  þagat  mcð  sínum 
styrk  tU  fuUtíngs  við  keisarann  í  endadögum  síns  aldrs  ok  striða 
fyrír  guðs  skyld  mótí  heiðnum  þjóðum.  Ok  með  því  at  ógœtr  herra 
Jacobus  postoli  sér  nauðsynliga  landi  síiui  hertogans  tílkvámu,  styrkist 
þetta  svá  meðr  herra  Girarð,  at  hann  kallar  saman  frítt  Uð  ok  mikit 
ok  býr  ferð  sína  tíl  Hispanialands,  veljandi  af  sínu  ríki  fimtán  þús-^ 
undir  hermanna  með  hezfa  hiinaði  vápna  klæða  (ok)  hesta  meðr 
')   fmikil  (^ftt  B, 


7ap.   91,  KÝ  AOULAKDO  KOIfVKai.  163 

ýSmm  nauÖBynligum  hlutuin,  þar  meÖ  ferr  Qöldi  ungra  manna  þeirra 
rt  eigi  höfCu  enn  tekit  ríddarabúnað ;  í  þessarrí  ferð  véru  tveir 
ijsturBjnir  hertogans  ok  Qórír  sjnir  hanfl,  er  áðr  eru  nefndir,  ok 
nargir  aðrír  ríkir  menn.  Ferr  herra  Girarð  meÖr  flokki  sínum  þar 
il  (er)  hann  kemr  in  HÍRpania.  Ok  þegar  sem  hann  kemr  þar  flýgr 
lonam  fyrír  ejru  hversu  grímmliga  Janiund  Hon  Agulandi  fóttreðr 
irístinn  ]ýð^  fréttir  hann  þat  eigi  fiför^  at  þann  sterkasta  turn  er  í 
irar  ríkinu  hafði  hann  at  halda,  en  Karlamagnúfi  keisarí  var  í  öðrum 
^OÖum  mjök  íjarri.  Ok  fyrír  þat  at  herra  Girarð  þikiðt  þat  skilja, 
it  þar  mun  vera  höfuð  ok  upprás  allra  heiðinna  manna  afls  sem  er 
lamund^  viU  hann  í  engum  stað  fyrrí  re^na  sína  framgöngu  en  þar 
jcm  forínginn  er  fyrír,  því  snýr  hann  siuni  fylgd  til  turns  Jamundar. 
Bd  honum  berr  svá  giptuliga  til^  at  á  uæBÍu  nótt  eptir  þá  miklu 
jvfvirðing  er  Jamurid  fór  fyrir  njósnarmönnum  keíiBarans  ok  fyrr  var 
)agt,  kemr  hann  með  sínu  liði  svá  nœrri  turninum,  at  eigi  var  lengra 
miÖil  en  eitt  örskot;  reií^a  þar  síðan  herbúðir'sínar  umbergis  hjá  ok 
í)fÖa  svá  morgins.  En  á  nœsta  dag  eptir  Jœtr  hertoginn  herklœða 
16  sitt  ok  biÖr  Qt  hverr  sé  búinn  til  viðrtöku.  ef  Jainund  leitaði  (\i 
3r  turninum,  ok  svá  er  gört. 

31.  En  af  Janiuhd  er  þat  segjanda,  at  honum  líkar  stórum 
iUa,  þar  sem  hann  sitr  í  turninum,  sakir  þeirra  sneypu  er  hann  fékk 
etf  fundi  kristinna  manna  í  fyrsta  tíma  er  hann  átti  vápnaskipti  viðr 
þá,  heíir  iátít  guðina  sjálfa  ok  mestan  hluta  þess  liðs  er  honum 
fylgdi.  Ok  sem  honum  er  sagt,  at  kristnir  menn  luifa  reist  sínar 
báÖir  rétt  hjá  eínu  herbergi,  batnar  honum  lítit  í  hug  viðr  þessa  sögu, 
heldr  fyUist  hann  nú  upp  niikiUar  reiði,  ámœUr  mönnum  sínum  á 
marga  vega  ok  keimir  þeirra  bleyði  ok  ragskap  þá  svfvirðing  sem 
iiann  heíir  farit,  virðir  hann  svá  sem  Frankismenn  hœlist  viðr  hann, 

• 

Dk  8etti  þvf  sína  bygð  svá  nálægt,  at  þeir  þikist  alt  ráð  hafa  sér  í 
hendi,  því  at  eigi  kemr  honum  í  hug  at  nökkurír  aðrír  muni  hans 
tumi  umsátir  veita^  en  þeir  sem  fyrra  dag  ráku  hann  á  flótta  mjök 
haeðiUga.  Hvar  fyrir  hann  œtlar  nú  at  hefna  þeirra  hrakfara  ok  ríða 
á  Frankismenn  djarfliga  ok  reka  þá  brott  meðr  harðri  hendi,  því 
biÖr  hann  at  ailir  þeir  seni  turninn  byggja  bili  sik  til  atsóknar,  ok 
svá  geríst.  En  herra  Girarö,  sem  hann  verðr  vfss,  at  Jamund  œtlar 
at  hleypa  á  þá  sfnu  Uði,  talar  hann  sWl  til  sinna  manna:  Góðir 
vioir^  segir  hann,  farít  fram  mfnum  ráðum,  ok  mun  þá  vel  duga.* 
í  fyrstunni  sem  þeir  gunga  at  yðr  <ú  af  virkinu,  skolu  þér  ekki  taka 
harl  f '  mót,  utan  hlffa  yðr  sem  bezt  viðr  þeirra  áhlaupi,  ok  gefa 
gott  rúm  at  þeir  gangi  sem  lengst  brott  frá  tuminum,  þvf  at  hann 
vilda  ek  geta  af  þeim  unnit  á  þessum  degi  með  guðs  vilja,  ok  þvf 
skohmi  yév  þess  í>e^ma,  at  draga  oss  æ  svá.  a(t)  tuminum,  sem  þeir 

11 " 


162  KARLAMACfNUS  SAOA  IV  Cáj^   M. 

veittí  þeim  nú  mikil  gleÖi,  venda  síÖan  aptr  iíl  fyrrgreindra  koniuiga 
Droim  ok  Salomonem,  hafandi  með  sér  guðina  ok  öU  önnur  auðœfi 
er  þeir  aflaðu  í  þessarri  ferð.  Birtu  þeir  greiniiiga  alt  viðrsl^ptí, 
hversu  geugit  hafði  miðil  þeirra  ok  Jauiundar,  sýndu  þeini-  gtfðina 
ok  báðu  þvílíkt  af  gera  sem  þeir  vildí.  En  þat  samþykti  öUum,  at 
goðin  biði  tilkvámu  KarlamaguÚH  keisara,  ok  gerðiet  sá  útv^pr  á 
þeirra  máli  er  honum  bezt  líkaði.  Skolu  njósnarfylkingar  keisarans 
hér  hvílast  lítiun  tíma,  eu  segja  þessu  nœst  af  einum  ágœtum  herra^ 
er  almáttigr  guð  ok  heilagr  Jacobus  virðust  senda  til  frelsis  sfuu 
landi  en  styrks  ok  fulltings  við  Karlamaguús  keisara. 

30.  Á  þessum  tíma  er  þvílíkir  hhitir  fara  fram  í  kristni  guðs, 
sem  um  stund  hafa  verit  greiudir,  réð  fvrir  Borgundia  sá  höfðingi 
er  hét  Oirarð  son  Bonivi  konungs.  Herra  Girarð  sat  í  þeim  stft 
er  kallast  Freriborg,  hann  var  mikils  iiáttar  höfðingi,  svá  at  um  hans 
daga  fannst  engi  vildri  herra  í  þeini  löndum,  því  at  hann  gékk  um- 
fiam  Hesta  konuuga  bœöi  at  ríki  ok  vitrleik.  Hann  var  hinn  drengi- 
ligsti  maðr,  harðlu  vel  á  sik  kominu,  þrekh'gr  ok  ekki  iiar,  hœveskr 
í  meðferði,  blíðr  ok  ástsamligr  góðuin  niönnuni  en  grímmr  ok  stór- 
liga  harðr  móti  úvinum.  Herra  Girarðr  var  nú  mjuk  hnígamli,  svá 
at  hann  hafði  hundrað  vetra  síuk  aldrs,  en  áttatigi  vetra  hafði  bann 
ríddaraligum  búnaði  þjónat;  hauu  vur  hinn  vápndjarfasti ,  ok  hafði 
átt  mai^r  orrostur,  en  avÁ  |_mikla  gœfu^  ok  sígrsœli  veitíi  guð 
honum,  at  á  engaii  vígvöll  koin  hann  þann  at  eigi  féngi  hann  fagran 
sigr.  Hann  átti  sér  ríka  frú  ok  íjóra  hjuí,  váru  tveir  á  þessum  tíma 
frœgir  ríddarar,  hét  hiun  ellri  Bernarðr  eu  yngri  Aemers ;  þríði  sona 
Girarðs  hét  Mihiu,  en  hiun  íjóröi  Girarð,  váru  þeir  ungir  ok  höfðu 
enn  eigi  tekit  herklœði.  Herra  Girarö  étti  sér  eina  systur,  en  þeirrar 
fékk  sá  höfðiugi  er  Mihui  hét,  gáhi  þau  tvá  sonu  Boz  ok  Klares, 
þessa  tók  herra  Girarð  til  sfu  unga  at  aldrí,  fóstraði  vel  ok  heiðr- 
liga,  kennandi  þeim  margar  listir  ok  hœvesku,  þar  til  er  haun  gerði 
þá  ríddara  ok  setti  iiöföingja  fyrir  mikhi  liði.  Nú  sem  herra  Girarð 
íréttir  þœr  únáðir  sein  AíTrieamenn  reisa  upp  iii  Hispania,  ok  þat 
með  at  hinu  frœgasti  herra  Karlamagnús  keiflari  er  farínn  þagat 
krístni  til  frelsis  ineð  öllum  þeim  afla  er  hann  fá  mátti,  hugsar  hami 
at  þat  mundi  vera  gott  verk  fyrir  guði  at  fara  þagat  með  sínum 
styrk  til  fulltings  við  keisarann  í  endadögum  síus  aldrs  ok  striða 
fyrír  guðs  skyld  móti  heiðuum  þjóðum.  Ok  með  þvi  at  ógœtr  herra 
Jacobus  postoli  sér  nauðsynliga  landi  sínn  hertogans  tiikvámu,  styrkist 
þetta  svá  meðr  herra  Girarð,  at  hann  kallar  saman  frítt  hð  ok  mikit 
ok  býr  ferð  sína  til  Hispanialands,  veljandi  af  sínu  ríki  fímtán  þús-, 
undir  hermanna  með  bezta  biinaði  vápna  klæða  (ok)  hesta  meðr 
')  [niikil  (jrfpfti  B^ 


rap.  91,  KÝ  AOULAKDO  KOKUXGI.  163 

)6rain  nauÖBynHguin  hlutuin,  þar  meÖ  ferr  Qöldi  ungra  manna  þeirra 
^  eigi  höfCu  enn  tekit  riddarabúnað ;  í  þessarri  ferð  véru  tveir 
^jstursjnir  hertogans  ok  íjórir  sjnir  haus,  er  áðr  eru  nefndir,  ok 
uargir  aðrir  ríkir  menn.  Ferr  herra  Girarð  meðr  flokki  sínum  þar 
il  (er)  hann  kemr  in  HÍRpania.  Ok  þegar  seni  hann  kemr  þar  flýgr 
íionnm  fyrir  ejru  hvereu  grimmliga  Janiund  Hon  Agulandi  fóttreðr 
jLTÍstiun  ]ýð)  fréttir  hann  þat  eigi  fiíör^  at  þann  sterkasta  turn  er  í 
rar  ríkinu  hafði  hann  at  halda,  en  Karlamagnús  keisari  var  í  öðrum 
UOÖum  mjök  íjarri.  Ok  fyrir  þat  at  herra  Girarð  þikist  þat  skilja, 
iX  þar  mun  vera  höfuð  ok  upprás  allra  heiðinna  manna  afls  sem  er 
lamund,  vill  hann  í  engiim  stað  fyrri  reyna  sína  framgöngu  en  þar 
jem  foringinn  er  fyrir,  því  snýr  hann  sinni  fylgd  til  turns  Jamundar. 
Bd  honum  berr  svá  giptuUga  til^  at  á  nœslu  nótt  eptir  þá  miklu 
?vívirðing  er  Jamund  fór  fy rir  njósnarmönnum  kei'sarans  ok  fyrr  var 
sagt,  kemr  hann  meö  sínu  liði  svá  nærri  turninum,  at  eigi  var  lengra 
miðil  en  eitt  örskot;  rei^^a  þar  síðan  herbúÖir'BÍnar  umbergis  hjá  ok 
biða  svá  morgins.  En  á  nœsta  dag  eptir  lœtr  hertoginn  herklœða 
liÖ  aitt  ok  biÖr  at  hverr  sé  búinn  til  viðrtökn.  ef  Janmnd  leitaði  (\i 
3r  turninum,  ok  svá  or  gOr(. 

31.  En  af  Janiubd  er  þat  scgjanda,  at  honuni  líkar  stórum 
iUa^  þar  sem  hann  siir  í  turninum^  sakir  þeirra  sneypu  er  hann  fékk 
af  fundi  kristinna  manna  í  fyrsta  tíma  er  hann  dtti  vápnaskipti  viðr 
þá,  heíir  látit  guðína  sjáifa  ok  mestan  hluta  þess  liðs  er  honum 
fjlgdi.  Ok  seni  honum  er  sagt,  at  kristnir  menn  hafa  reist  sínar 
báðir  rétt  hjá  sínu  herbergi,  batnar  honum  lítitíhug  viðr  þessa  sögu, 
heldr  fy]1ist  hann  nii  upp  nukillar  reiði,  ámælir  mönnum  sínum  á 
marga  vega  ok  kennir  þeirra  bleyði  ok  ragskap  þá  svfvirðing  sem 
liann  heíir  farit,  virðir  hann  svá  sem  Frankismenn  hœlist  viðr  hann, 

• 

ok  setti  því  sína  bygð  svá  nálægt^  at  þeir  þikist  alt  ráð  liafa  sér  f 
hendi,  þvf  at  eigi  kemr  houum  í  hug  at  nökkurir  aðrir  muni  hans 
tumi  umsátir  veita,  en  þeir  sem  fvrra  dag  ráku  hann  á  flótta  mjök 
haeðiliga.  Hvar  fyrir  hann  ætlar  nú  at  hefna  þeirra  hrakfara  ok  rfða 
á  Frankismenn  djarfliga  ok  reka  þá  brott  meðr  harðri  hendi,  þvf 
biðr  hann  at  allir  þeir  seni  turninn  byggja  bdi  sik  til  atsóknar,  ok 
8vá  gerist.  En  herra  Girarö,  sem  hann  verðr  vfss,  at  Jamund  œtlar 
at  hleypa  á  þá  sínu  liði^  talar  hann  sWl  til  sinna  manna:  Góðir 
vÍDÍr,  segir  hann,  farit  fram  mfnum  ráðum,  ok  mun  þá  vel  duga.' 
í  fjratunni  sem  þeir  ganga  at  yðr  út  af  virkinu,  skolu  þér  ekki  taka 
hart  f '  mót,  utan  hlffa  yðr  sem  bezt  viðr  þeirra  áhlaupi,  ok  gefa 
gott  rúm  at  þeir  gangi  sem  lengst  brott  frá  tuminum,  þvf  at  hann 
vilda  ek  geta  af  þeim  unnit  á  þessum  degi  með  guðs  vilja,  ok  þvf 
skolum  v<^r  þess  fie^ma,  a(  draga  oss  æ  svá  a(t)  tuminum.,  sem  þeir 

11" 


1C4  KABLAVAOKUB  8AOA  XV  Cflpu  M. 

iirrastv  ok  ef  evá  verÖr,  at  vér  komumst  miÖil  þeirra  ok  tiini8ia&, 
skal  hverr  ok  einn  nejta  sinna  vápna  sem  drengiligast.  AUir  jitta 
8vá  gera  8em  hann  biðr,  ok  segjast  gjarna  hans  ráðum  vi^a  hlýÖa 
ok  spara  eigi  hold  ok  bein  heiðingja. 

'  32.     Jamund  sem  hann  er  búinn,  heldr  (hann)  út  (af)  tuminum 
6llu  liðinu  ok  hlevpir  fram  at  kristnum  mönnum  meðr  mikillí  ákefS) 
skjóta  heiðingjar  af   tyrkneskum    bogum    8táihörðum    örum,    leggýa 
spjótum   en   höggva   sverðum,   ok    ætla  þegar  í  fyrstu   atreiÖ   koma 
Franzeisum  fyrír.     En   menn    herra   Girarðs  hafa   þau   ráð  er  ^^m 
váru  kend,  verjast  vel  ok  standa  fast,  láta  líttat  hörfa,  til  ^>e88)  at 
því  djarfligar  gangi   heiðingjar  fram,   sem    þeir  íinna  nökkut  vikna 
fyrir,  ok  svá  ferr  um   stund^    at  Affncamenn   sœkja  með   ákafa  eo 
vinna  þó  álls  ekki,  þar  tH  at  heira  Girarð   íœr   þeim   ekki  hagligan 
bakjarl ;  því  at  meðan  þeir  hafa  fengizt  í  sókninni  sem  harðast^  hefir 
hann  dregit  sik  at  turninum  með   mikinn   flokk    manna  ok  kemr  nú 
lieiðingjum  í  opna  skjöldu  eptír  mikit  heróp  ok  eggjar  menn  BÍna  til 
framgöngu,  ok  a]lir  er  þat  heyra  gera  skjótt  umskipti,  bregða  sverÖum 
ok  höggva  bœði  ótt  ok  tíðum,  at  eagi   hlíf  stendr  við.      Ok  þ^ar 
heiðingjar  kenna  sár  ok   svíða   snarpeggjaÖra  -sverða,   er'  eigi  langt 
at  bíða  áðr  flótti  brestr  í  þeirra  liði,  ok  heldr  hverr  undan  ok  varð 
feginn  er  því  mátti   ná,   eigi   siðr  Jamund   en    aðrír,    slefna  þeir  til 
þeirrar  borgar  er  Hamne  kallast.      En    krístnir   menn   reka   djarfliga 
flóttann  ok  drepa  margt  af  heiðnum   mönnum,   eru  fremstir  í  flótta- 
rekstrínum  tveir  systursynir  herra  Girarðs,  er  fyrr  váru  nefndir,  Boi 
ok  Clares,  ok   brytja   einkar  stórt  lið   heiðingja.     En   herra   Girarð 
verr  turninn  fyrír  þeim   er   þagat   vildu   hjálpar  leita.     Jamund  sem 
hann  sér  menn  sína  drjúgum  falla,  h(r)yggist  hann  bæði   ok   reiðiat 
ok  þikir  illa  at  fara,  snýr  þeim  hvíta  hesti   er  hann   reið,   ok  ætlar 
at  hefna  þeirra  sem   dauðir  váru,    snamr  at   sér  sinn   sterka  .akjöld 
sem  fastast  en  tvíhendir  þat  digra  spjót  sem  hann  héit  á,  ok  keyrir 
hestinn  sporum  rennandi  fram  at  einum  dygðugum   riddara  ok  leggr 
til  hans.     En  þessi   ríddarí  var   Clares  systurson  Girarðs,    ok  meðr 
því  (at)  hann  sér  ákafa   atreið  Jamundar  ok   skilr  at  hann  er  bœði 
mikill  ok  sterkr,  leitar  h'ann  sér  ráðs  ok  hleypir  sínum   hesti  hart  i 
mótí^  heldr  spjótinu  fimliga  til  lags,  ok  er  þeir  mœtast,  leggr  Jamund 
sem  fyrr  sagði  til  Clares,  ok   kemr  sverðit  á  utanverðan  skjöldinn. 
En  Clares  víkr  hestinum   út  af,   ok  stökkr  spjótit   út  af  skildinum) 
8vá  at  hann  verðr  ekki  sárr.     En  Clares  leggr   í  því   til  Jamundar 
meÖr  svá  miklu  afli,  at  hann  fellr  mjök  hneisuliga^  af  baki,  ok  flekk- 
aðist  þá  sá  hinn  fagrí  hjálmr  er  hann  bar  á  höfði  bæði  af  moldu  ok 
saurí.     En  er  Jamund  hleypr  upp  sér  hann  engan   útveg  Ifkara  en 

')   ok  B.     *;  snesuliga  B. 


Cmp.  99.  AF  AouLAirix)  KONDirai.  195 

imnD  fleygir  sér  út  á  þá  á^  er  fellr  rétt  hjá  ok  fyrr  var  getit,  ok 
kemst  yfir  hana  þó  at  Dauðugliga,  ok  skilr  svá  með  |>eim,  at  Clares 
tekr  þaiin  hvíta  hest  er  Jamund  féll  af.  £ptir  þat  er  alt  lið  heið- 
ÍDgja  er  drepit,  en  sumt  dreift,'  snýrClares  aptr  til  tumsins.  Hafði 
herra  Girarð  tekit  hann  þá  í  sitt  vald  ok  drepit  þá  alla  heiðingja  er 
þar  fuiidust.  Skorti  þar  hvárki  viet  né  drykk  ok  önnur  auðœíi,  þat 
gnœgst  sem  hverr  kunni  kjósa.  Gerist  uú  mikil  ^eði  í  liði  Girarðs, 
þTÍ  at  honum  þikir  sér  vel  haí'a  fallit  it  fyrsta  sinn,  er  þeir  áttu 
vápnum  skipta  við  Affrieanos. 

33.  £n  af  Jamund  er  þat  at  segja,  ut  þegar  sem  hann  komst 
af  ánni,  fl^'ði  hann  í  þanu  stað  sem  honum  þótti  vel  duga.  Dreif 
skjóilíga  til  hans  þat  lið  sem  flýð  hafði.  Var  Jamund  stórliga  reiðr, 
en  flestir  hans  menn  hryggir  hugsjúkir  ok  sárir,  ok  sögðu  svá  miðil 
annarra  hluta:  Aumir  erum  vér  ok  vesHr  sakir  þeirrar  úhamingju, 
er  oss  berr  til  handa.  höfum  látit  guði  vára  alla,  guU  ok  silfr  ok 
mestan  hluta  þessa  liðs  er  Jamund  fylgdi,  hér  með  bœði  konunga, 
jaria  ok  aðra  mikils  háttar  menn  af  váru  ríki,  eða  hvat  munum  nú 
et  hafast?  SíÖan  ganga  þeir  þar  til  er  Jamund  sitr  meðr  bleiku 
^andliti^  ok  fœra  hann  or  herklœðum.  þvf  at  bæði  var  hann  móðr 
ok  vátr.  £ptir  þat  segja  þeír  svá  (il  hans:  Herra,  hvat  er  nú  til 
ráða?  Hann  svarar  af  miklum  móði :  Vei  verði  yðr^  segir  hanUn 
hvat  þuríi  þér  at  spyrja  mik  at  ráðum.  Aldri  meðan  ek  lift,  verðr 
ek  huggaðr  af  þeim  harmi,  er  (ek)  hefir  fengit  fyrir  yðra  údygð. 
]þér  hrósuðut  yðrum  riddaraskap  heima  í  höllum  mínum  ok  loptum, 
þá  er  þér  sátuð  glaðir  ok  drukkut  it  bezta  vín  mitt,  sögðuzt  þér 
skyldu  eignast  Frakkland  ok  skipta  miðil  yðvar  allri  eigu  krístinna 
manna,  en  drepa  þá  eða  reka  í  útlegð.  Usynju  trúða  ek  yðr  hug- 
lausum  hrósarum  ok  þeirra  arm(r)a  fortölum  er  mik  eggjuðu  at  fara 
til  þessa  lands  með  mikinn  her  ok  fríðan,  þvi  at  nú  hafa  þeir  svikit 
mik  ok  gert  mér  svá  mikinn  skaða,  at  AíTrika  fœr  eigi  bœtr.  Sem 
Jamund  hefír  þvflíka  hluti  talat,  kallar  hann  til  sfn  þann  mann  er 
hét  Butram  ok  segir  svá:  Btfg  upp  á  þann  fljótasta  hest  sem  þú 
finnr  f  várum  her,  ok  ríð  hvatíiga  þar  til  er  þú  kemr  fyrir  konunga 
Tira  Balam  ok  Triamodem,  ok  seg  at  þeir  komi  sem  fljótast  til  mót9 
viÖ  088  meðr  alt  þat  lið  er  þeim  fylgir,  ok  samni  hvar  við  er  þeir 
mega,  seg  ok  greiniliga  öll  þau  tfðendi  er  oss  hafa  at  borizt.  Sendi- 
maðr  gerir  sem  honum  var  boðit,  stfgr  á  hest  sinn  ok  ríðr  dag  ok 
nótt  um  fjöll  ok  dali,  til  þess  er  hann  kemr  f  her  heiðingja,  ok 
kemr  fyrst  at  landtjaldi  Goram  rœðismanns,  ok  segir  honum  alla  þá 
úgœfu  er  Jamund  hefir  til  borit.  Ferr  þessi  sögn  skjótt  um  herinn. 
Hvar  fyrir  saman  koma  allir  hersins  höfðingjar.  ok  aegir  Butra 
•)  drept  Ð, 


166  KÁÍULAIIAQKU8  SAOA  IV.  Cftp.   M. 

greinlliga,  hvat  fram  heflr  farit  siÖan  þeir  skildu,  ok  svá  sí  Jamuiid 
biÖr,  at  þeir  komi  á  hans  fund  með  svá  mikinn  afla  eem  meaftan 
kunna  þeir  fá.  Sem  Balam  heyrír  þenna  framburð  Butra^  hugsar 
hann  með  sjálfum  sér^  hversu  falsliga  er  átrúnaðr  bölvaðra  skui^^oða, 
en  styrk  ok  mikil  trúa  krístinna  manna,  hvar  fyrír  hann  kemsl  við 
í  sínu  hjarta  fyrír  vitjan  heilags  anda,  því  at  allsvaldandi  guð  heflr 
hann  fyrírœtlat  sinni  miskunn  fyrir  þann^  velgerning^  er  fyrr  var 
greint  at  hann  góðmannliga  framdi  við  Nemes  hertoga,  þá  er  hann 
var  í  valdi  Agulandi  ok  dœmdr  af  honum  til  dauífa.  því  biðr  hann 
optligrí  bœn  til  guðs  leyniliga  meðr  viðkomuu  hjarta,  sem  hér  má 
heyra :  |)ú  hinn  hœsti  faöir  aiináttigi  guð,  er  krístnir  menn  makliga 
dýrka  ok  vegsama,  ek  játti  þik  vera  konung  allra  veralda  ok  ski^)- 
ara  allra  hluta;  ok  meðr  því  at  ek  trúi  senniliga,  at  þeir  hlutir, 
sem  nú  heíir  ek  heyrt,  hafa  nú  oröit  fyrír  þinn  krapt  mótí  líkendum, 
at  fáir  menu  stigi  yíir  svá  mikinn  Qölda,  þá  bið  ek  þína  hina  mild- 
astu  ástsemd^  at  eigi  komi  yíir  mik  syndugan  ógurlig  þin  reiði  eptir 
miuum  makligleikum,  heldr  bíð  þú  mín  miklu  þolinmœði,  ok  lát  eigi 
fyrr  mina  önd  takast  brott  or  likamanum,  en  ek  er  skirðr  ok  þér 
signaðr.  Svá  segir  hann  meðr  társtokknum  augum,  hveija  bœn  go4 
heyrír  gjarna  ok  iœtr  fyllast  eptir  því  sem  siðar  birtist  i  söguoni. 

34.  Sem  Butran  sendimaðr  heíir  birt  heiðingjum  boð  ok  vi^a 
Jamundar,  víkjast  þeir  vel  við,  svipta  landtjöldunum  ok  fara  tíl 
fundar  við  haun  meðr  alt  lið,  en  senda  menn  i  þá  staði  sem  þeir 
vissu  nökkurs  afla  ván  sér  til  styrktar.  Kemr  þar  saman^  sem  Ja- 
mund  sitr  fyrir  hryggr  ok  reiðr,  út<)luligr  Qöidi  heiðingja  af  ýmia- 
ligum  þjóðum^  ok  er  Jamund  veit  at  þeir  eru  komnir,  riðr  hann  i 
móti  þeim  með  sinum  höfðingjum,  er  hjá  honum  váru,  ok  talar  til 
þeirra  hátt,  biðr  at  allr  herrínn  nemi  staðar  á  vöUunum.  Eptir  þat 
kaliar  hann  til  sín  kouunga  ok  jarla^  hertoga  ok  alla  hersins  höfð- 
ingja  ok  riðr  fyrir  undir  skugga  eins  álnilrés  er  nálssgt  stóð,  stígr 
þar  af  hesti  ok  sezt  niðr  i  einn  háfan  stól.  Hann  var  þá  bleikr 
ok  litlauss,  svá  at  horíiu  var  öll  fy rri  frœgð  hans  ásjónu.  Siðan 
eegir  hann  til  allra  er  heyra  máttu :  Röskír  höfðingjar,  ek  heflr  yðr 
mikil  tiðendi  at  segja,  þvi  at  ek  heíir  rutu.t  mikil  vandrœði,  þvi  at 
þá  er  vér  skildum,  fór  ek  út  af  turniuum,  er  faðir  minn  gaf  niér  í 
vald  meðr  mikit  lið,  ok  höfðum  vér  guði  vára  til  styrkingar.  Vildi 
oss  svá  vel  um  tíma,  at  vér  snerum  mörgum  lýð  til  þjónostu  við 
guðina,  ok  tókum  harðla  mikit  fé  gull  ok  silfr  með  öðrum  gersemum. 
En  eptir  mánuð  liðiim  héldum  vér  aptr  á  leið  ok  mœttum  vér  njósn- 
armönuum  Karlamagnús,  tóku  þeir  svá  snarpliga  móti,  atvér  féngum 
enga  viðrstöðu  veitt,  drápu  þeir  merkismann  minn  Estor  enn  vaskasta 
ríddara  ok  marga  aðra,  ok  aldrí  heyrða  ek  (segja)  fyrr  mítt  forellri, 


Cup.    ð4.  AV  AUULANiMi  KONL'KUl.  WI 

Bí  fáir^  inenn  rœki  á  flóttH  »vá  uiikinn  Qölda  sem  vér  vánim.  Ek 
kómumst  þá  mjök  nauðugliga  undan,  því  at  þeir  drápu  minn  vildasta 
vápnhest  er  ek  reíð,  en  feldu  mik  háðuliga  af  baki,  ok  þegar  sem 
ek  fékk  annan,  skundaði  ek  í  tuminn  fyrirlátandi  guÖina  ok  öll 
ðnuur  auðœfl.  £n  þeir  eltu  mik  alt  til  þess  er  ek  hljóp  undan  því 
höggi,  er  mér  var  œtlat,  inu  í  turninn,  eu  liestrinn  hlaut,  ok  svá 
mikilli  hrœzlu  kómu  þeir  á  n)ik,  at  aidri  komst  ek  svd  nauðugliga 
undan  dauða  8Íðan  ek  kunni  vúpn  aí  beru.  £n  sakir  þeas,  at  ek 
flýði  brott  frá  Maumeth  ok  guðuuum.  iögðu  þau  á  mik  sína  reiði 
ok  leyíðu,  at  krÍBtnir  menn  taki  ðér  náttstað  varla  frá  turninum  mér 
til  hermdar  ok  sorgarauka.  £n  er  ek  vissi  þat,  róðum  vér  á  þáok 
œtluðum  hefna  várrar  svívirðu,  en  því  síðr  vannst  nökkut  léttir  á 
váru  máii,  at  oss  veitti  þá  hvat  þyngra  eu  fyrra  tíma^  því  at  margr 
góðr  drengr  lét'þar  sínu  líli,  ok  þar  með  reknir  brott  af  turninum, 
8vá  at  aldri  síðau  eigum  vér  hans  vánir;  flýðum  síðan  undan  bast- 
▼esœUr,  ok  var  ek  þá  enn  hrundinu  af  baki  svá  hneisuliga,  at  minn 
bjarti  hjáJmr  saurgaðist  alt  upp  til  uefbjargar,  fékk  ek  ekki  annat 
fangaráð  en  ek  fleygða  mér  út  á  ána  er  nálœgt  féll,  vöknaða  ek  þá 
allr,  ok  enga  viðhjálp  fékk  ek  fyrr  eu  ek  kómumst  yflr  hana  viðr 
allan  leik  meðr  niiklu  vási.  þvílíka  úgœfu  ^hefir  borit  tU  sem  nú 
hafl  þér  mátt  heyra,  dugandis  menn,  ok  mjök  makiiga,  þvi  at  faðir 
minn  gat  aldri  refsat  mér  niarga  úlilýÖni  er  ek  veitti  honum;  hann 
vildi  jafnan,  at  ek  þýddumst  ráð  hinna  beztu  œttmanna  minna,  en 
ek  lét  þá  flrsl  mér  ^r  beztir  uienn  váru,  en  ek  hefír  dregit  at  mér 
vándra  manna  souu  ok  gefít  þeim  sœmdir  ok  sælu,  gipt  þeim  ríkar 
konur  meðr  mikium  eignum.  £u  þat  hafa  þeir  mér  illa  launat;  því 
at  tveim  sinnum  reynda  ek  þeirra  þjónostu^  ok  prófaðist  mér  illa  í 
hvártveggja  siun.  £n  ef  ek  kemr  heim  í  ríki  mitt,  vœntir  mik  at 
ek  skal  makhg  gjöid  þeim  veita,  því  at  fyrir  þeirra  údrengskap  heflr 
ek  látit  fjóra  guöi  míua,  ok  því  býr  mikil  harmsút  ok  syngr  mér  í 
brjóstin  ok  eigi  vil  ek  héðan  af  laufgjörð  bera  á  mínu  h6fði,  ok 
eigi  skal  ek  heyra  framleiðis  fagran  fuglasöng  né  skemtanr  Ustugra 
streugieika^  hvárki  líta  hauka  flaug  ué  veiðihunda  rás  ok  eigi  beiðast 
kvenna  gleðiligan  ástarþokka^  því  at  ek  heflr  týnt  ok  tapat  mínum 
máttugustum  herrum  Maumet  ok  Terrogant.  Ok  meðr  því  at  ek  mun 
•Idri  þá  héðan  af  sjá  mega^  utan  yðvarr  reyndr  riddaraskapr  dugi 
til,  þá  biðr  ek,  at  þér  sœkit  þá  aptr,  ok  ef  þat  verðr  unnit^  [þá 
akal^  hinn  fátœkasti  af  yðr  eignast  gnóga  fuUsœlu.  Höfðingjar  svara 
þá:  Herra  Jamund,  segja  þeir,  berit  yðr  vel  ok  karlmannJiga,  sorgir 
gefa  yðr  slika  hiuti  mœla^  en  vitit  þat,  at  alUr  kristnir  menn,  þeir 
^em  djörfung  bera  tii  móti  oss  at  stríða^  skolu  eptir  lítinn  tíma  dauðir. 
»)  fari  B,    ^)  |at  B. 


168  KAELAMAONU8  8A0A  IV  CqP.   94. 

ok  þú  8jálfr  skalt  þat  mega  sjá  |)íhuin  augum,  at  vér  þonim  drepa 
þá,  því  dvelit  eigi,  búit  sem  fljóta8t  yÖvam  her.,  Jamund  þakkar 
þeirra  fögrum  heitum  ok  stígr  á  sínn  ^kjótasta  vápnhest,  er  Agu- 
lánduB  faðir  han8  átti,  skipar  síðan  fylkingar  ok  setr  liðs  höf5iÐg)a. 
Fjrir  fyrstu  fylking  gerír  hann  foringja  Balam  sendimann,  ok  meðr 
honum  Qóra  konunga,  þeir  höfðu  sextigi  þúsunda  liÖsmanna,  þetr 
váru  margir  vel  búnir  at  vápnum,  en  aðrir  höfðu  engar  brynjur  utan 
leðrpanzara  sterka;  margir  váru  bogmenn  í  þeim  flokki  bœði  stórír 
ok  sterkir  meðr  stinnastum  skeytum.  Annarri  fylking  stjórhaði 
Triamodes  systurson  Agulandi.  Hann  hafði  með  sér  stórhga  roikinn 
fjölda  ok  örugga  menn  til  vópna,  í  hans  fylking  mátti  líta  mjOk 
bitrlig  sverð,  góða  panzara.  öruggar  brynjur,  fagra  hjálma,  stinna 
boga  tyrkneska  meðr  velbúnum  skeytum ;  hverr  þeirra  hafði  hang- 
andi  öxi  viðr  söðulboga.  £n  þó  þeir  láti  nú  gildliga  ok  œtla  skoða 
njósnar(menn)  Frankismanua,.  munu  þeir  eigi  hrósa  eíga  sínum  hluta. 
|)riðju  fylking  geymdu  tveir  konungar  Rodan  ok  Salatiel  með  rfkjum 
höfðÍDgjum,  þeir  höfðu  sextigi  þúsunda  vel  búnaða:  þar  váru  hjálmar 
settir  gulliok  gimsteinum,  skildir  steindir,  digr  höggspjót  meðr  goU- 
saumaðum  merkjum,  fríÖir  hestar  meðr  vel  búnum  reiÖa.  Fjórðu 
fylking  stýrði  Kador  konungr  ok  hans  félagi  Amandras,  ok  meÖ  þeim 
60  þúsundir;  þeir  báru  gylda  hjálma  (með)  silfrligum  brynjum  ok 
smeltum  söðlum  ok  búnum  bitlum  ;  þar  var  margr  heiÖingi  mikilátr 
af  drambi  ok  ofmetnaði,  hrokaðir  af  hégómligri  hrósan^  svaðaðir  upp 
í  kurt  ok  veraldligt  skart;  en  svá  miklir  sem  þeir  þikkjast^  man 
þeirra  ofstopi  skjótt  lœgjast.  Fyrir  fimtti  fylking  váru  tveir  höfð- 
ingjar  Baldam  konungr  ok  Lampas;  þeir  höfðu  bæði  mart  liÖ  ok 
vel  búit  at  öllum  herskrúða,  vápnum,  hlífum,  hestum  ok  klœÖum. 
Séttu  fylking  tóku  til  geymslu  tveir  konungar  Magon  ok  Alfreant, 
þeir  váru  ríkir  ok  frœndgöfgir.  Ok  meðr  því  at  Jamund  viU  eigi 
binda  sik  f  nökkurrí  umhugsan  sérhverra  hluta,  þvf  skipar  hann 
þessum  konungum  at  geyma  sitt  höfuðmerki,  er  mest  varðaÖi  at 
bezt  varðveitt  sé.  Skipaði  hann  þeim  til  styrktar  hundrað  þásunda 
alla  vel  bána  upp  á  þeirra  hátt.  en  hann  ætlar  sér  {lar  helzt  fram- 
göngu  veita  sem  honum  Ifkar.  Hér  með  er  greinanda,  at  hann  heflr 
þat  sverð^  er  bezt  var  borit  f  þann  tíma,  er  Dýrumdali  kallaðist, 
þar  með  hinn  hvella  láðr  af  horni  Olifant,  hvat  er  Rollant  fékk 
hvártveggja  eptir  hann  dauðau.  Sem  höfðingjum  er  skipatj  herínum. 
ríðr  Jamund  fram  ok  greinir  hverja  fylking  frá  annarrí,  ok  flytja 
herínn  til  þess  er  þeir  koma  f  dalinn  er  liggr  undir  Qalli  Asperment; 
váru  þar  sléttur  miklar,  mátti  langt  sjá  tU  þeirra,  því  at  stórUga 
vftt  land  þurfti  allr  þeirra  herr  á  at  standa,  ok  svá  er  sagt,  at  þeir 
hefðí  eigi  minna  lið  meðr  öUu  sanian  en  sjau  sinnum  hundrað  þásunda. 


Cúp,   96,  AF  AOULAVDO  KOKtmOI.  169 

Hér  lœtr  Jamund  reisa  landtjöld  vœn  meðr  gnógum  kösti,  því  at 
BTá  var  roikill  ríkdómr  heiðingja,  at  engan  þurð  eða  lítinn  sá  á, 
þótt  Jamund  heffti  tveim  sinnum  áðr  verit  sviptr  miklum  auðœfum, 
þyf  at  þat  alt  höfðu  þeir  gripit  frá  kristnum  mönnum.  En  meðr 
hvílíkum  virktum  landtjald  Jamundar  var  gert  er  síðar  greinanda. 
Ed  nú  skal  birta  hvat  fram  ferr  meðr  njósnarmönnum  Karlamagnús, 
er  fyrr  var  írá  sagt. 

35.  Eptir  þann  fagra  fligr,  sem  greint  var  at  kristnir  menn 
þeir  sem  á  vörð  sátu  féngu  á  Jamund ,  fóru  þeir  til  fundar  við 
Droim  konung  ok  Salomon  ok  sögðu  þeim  af  sinni  ferð.  En  meðr 
þvf  at  öllum  þótti  líkendi.  at  Jamund  drœgi  saman  her  úvígjan,  ef 
hann  mœtti.  gerðu  þeir  njósnar(menn)  eptir  [lítinn  tíma^  upp  á 
fjallit  Asprement,  at  eigi  kœmi  heiðinejar  þeim  úvart.  Ok  skjótliga 
aem  þeir  koma  á  vörðinn,  gefr  þeim  líta  víða  völlu  þakta  af  her 
heiðingja,  þar  með  sjá  þeir  riðul  harÖIa  vel  búinn  nœrrí  íjallinu  en 
annan  herínii,  ok  sakir  þess  at  þeir  höfðu  enga  vissu  af  þarkvámu 
herra  Girarðs,  hugsa  (þeir)  vera  njósnarmenn  heiðingja.  Hér  með 
b^yra  þeir  mikinn  úkyrrleika  til  hersins.  J)ví  ríða  þeir  ofan  af 
QalHnu  ok  stefna  at  landtjaldi  Salomons,  ok  mœlti  þeirra  foríngi 
til  konungs:  J)at  veit  trúa  mín',  segir  hann,  at  nú  munu  vér  at  vísu 
eiga  bardaga  fyrir  hendi,  því  at  vér  sám  her  heiðingja,  ok  er  þat 
Bvá  mikill  Qftldi,  at  víða  eru  vellir  þaktir  af  þeim,  ok  oss  mjök  ná- 
lœgir.  En  er  þessor  tíðendi  kómu  fyrir  kristna  menn,  gaf  mai^  nú 
skjótt  mark  hvílíkr  dfengr  hverr  var,  því  at  þeir  sem  harðir  váru 
ok  hugsterkir^  glöddust  í  sínu  hjarta  at  þeir  skyldu  mœta  heiðnu 
liÖi,  en  aðrir  bliknuðu  ok  hrœddust  þegar  fyrirfram.  Droim  konungr 
sem  hann  heyrir  heiðingja  nálœga,  kallar  hann  til  sfn  Salomoneih  ok 
segir  svá:  Herra,  segir  hann,  gerum  sendimann  til  Karlamagnús 
konungs,  þann*  er  honum  boði  hvat  um  er,  nii  þarf  eigi  dyljast  við, 
at  heiðingjar*  œtla  vinna  undan  honum  landit,  ef  hann  flýtir  eigi  móti 
at  rfsa,  ok  sakir  þess  at  allir  munu  þér  hlýðni  veita,  þá  kjós  þann 
tíl  þeirrar  ferðar  sem  þer  líkar.  Salomon  svarar,  at  þetta  ráð  sé 
takanda.  Eptir  þat  víkr  Salomon  at  þeim  riddara  er  Riker  hét  ok 
talar  svá :  Dugandi  drengr ,  segir  hann ,  ger  vára  nauðsyn  ok  seg 
Karlamagnúsi,  at  hann  komi  sem  fljótast  til  fulltings  viðr  oss,  þvf 
engi  maðr  er  einhverr  kœrri  keisaranum  en  þú.  Riker  heyrandi 
þesaor  orð  roðnar  nökkut  lítt  meðr  sjálfum  sér  ok  |)rýstir  undir  sik 
kjrtlinum,  er  lá  f  söðlinum,  ok  svarar:  Vei  verði  mér  hundrað 
sionum,  ef  ek  fer  at  tali^  þínu,  Salome,  ok  hlaupa  brott  or  þessum 
staÖ,  þar  sem  ek  skal  heita  riddari,  þvf  at  þessi  ferð  byrjar  þeim 
8em  enga  hjálp  kaun  veita ,  þótt  hér  þurti  nökkurs  viðr,  ok  spara 
')   [litima  B.     »)  hann  Ð,     =»)  fali  B. 


170  KABLAMAUKU6  8AUA  IV.  Cap,  M. 

viU  líkam  siun  ok  líf.  Eu  ef  ek  tapar  aál  minui  Bakir  þuifkar  viÖr 
minn  likam,  má  ek  lítit  ok  illa  hrósa^  fyrir  guÖi  ok  hana  helgum 
möunum,  hvar  fyrir  er  ek  skal  [eigí  amast*  undan  víkja,  heldrviona 
hvat  ek  kann  ok  herbergja  mfna  eál  með  guðs  postolnm  ok  eÍDkan- 
liga  Jacobo  postola,  fyrir  hvers  Hœmd  ek  ok  allir  dygðugir  nieon 
skolu  drengiiiga  standa,  þvi  at  þar  únáðar  mik  eigi  huglauss  maÖr. 
Bvá  segir  Riker,  en'  Salomon  kallar  einn  góðan  riddara  af  þeirri 
Bveit  er  Manri  kallast,  hanu  var  vitr  maðr  ok  kurteÍBS,  fœÖingi 
þeirrar  borgar  er  Birra  hét,  til  þess  aegir  Salomon:  þú  kurteiaaati 
riddari^  ríð  til  keisarann  ok  ger  vára  sendiferð.  Hanií  avarar: 
Heyr  þat,  kouungr,  er  ek  Hegi  þér;  í  þat  mund  seni  brynja  mín  er 
brostin,  skjöldr  minu  kloílnn,  spjót  mitt  brotit^  sverð  mitt  evá  alœtt 
at  þat  kunni  eigi  bítif,  líkami  miun  svá  vanmegn  ok  allr  farimi)  at 
ek  megi  eugan  dugnað  veita,  þá  skal  ek  fara  þessa  ferð;  en  ef 
þú  vill  þyrma  líkama  þíuuui,  þá  far  sjálfr  þangat  sem  þú  visar  mér. 
Eptir  þat  kallar  Salomou  Gudifrej  gamla  ok  talar  ú\  hans:  (ióði 
félagi,  segir  hanu,  tak  skjótt  til  ráðs  ok  ríð  þeim  íljóta  hesti,  er  (þú) 
Bitr  á,  tíl  keisarans  með  eyrendi  váru.  Hann  svarar  stýótum  orÖum: 
|)at  veit  trú  mín,  at  þat  gerí  ek  með  engu  móti ;  sér  þá  eigi  at  ek 
hefi  góð  herklœði  ok  fríðau  hest,  ok  ef  guði  líkar,  skaJ  ek  djarfliga 
verja  þat  er  guð  gaf  mér  til  nieðfer^ar,  ok  oífra  honum  alt  aaman 
sál  míua  ok  líkama,  ef  hann  viU  svá  skipa;  en  ef  þú  Salomon 
hrœðist  dauða  þinn,  þá  íorða  þér  með  þessarrí  sendiferð.  Sem  8a- 
iomoui  heyrír  þvilík  audövOr,  þikir  houum  sendiferð  eigi  ganga  greið- 
liga,  viU  þó  prófa  iengr  ok  hugsar  at  glaðligar  mundi  undir  gengit, 
ef  fé  liggr  í  skauti.  |)ví  talar  hann  við  þann  mann  er  hét  Antilin 
rauði,  haun  var  við  aldr,  ok  negir  til  hans  meðr  þvíiíkum  orÖum: 
{>ú  Antiliu ,  far  ok  seg  kouungi  várum ,  at  hann  hjálpi  obs  við. 
Antilin  Hvarar  nieðr  stuttu  máli:  Hverjar  viðhjálpir  þarftu  við  at 
sinni?  eegir  hann.  Salomou  Hvarar:  Veiztu  görla.  góði'vin,  at  eogan 
styrk  höfum  vér  í  tffóti  ofretli  heiðiugja,  utan  haun  komi  til  fulltings 
viðr  088;  en  ef  þú  gerir  uiiun  vilja  ok  farir,  skal  ek  gefa  þér  ka- 
stala  ok  alt  fylkí  er  liggr  umbei^s  ok  fleira  en  tim  hundruð  ríddara 
þér  til  fylgdar.  Antelin  segir  þá :  Stóríiga  ríkr  konungr  mantu  vera, 
meðr  því  at  þú  ert  svá  gjafmildr,  eu  rangt  hugsaðir  þú,  at  ek  mundi 
til  þess  hingat  kominn  at  kaupa  svívirðiugarnafn  með  fémútu  þinni, 
ok  heyra  af  kumpánum  mfnum  ok  jafningjum  at  ek  flýði  sakir  bleyði 
héðan  brott.  Nei  meðr  engu  móti  skaltu  8vá  leika,  ek  er  þér  ekki 
handgenginn,  ok  eigi  kom  ek  i  þenna  stað  eptír  þíi^ni  bœn  eða  vi^a^ 
heldr  at  þjóna  almátkum  guði  fyrír  eiginligan  vilja,  ok  því  œtlar  ek 
þar  þvílíkt  fyrír  taka  með  mínuni  löguuautum  sem  hann  vil]  oss 
')  rossa  B.    ^)  [enghe  œmmast  B.    ')  at  B. 


Cmp,   #f .  AV  AOULAVDO  KONUNaí.  171 

akipa  tíl  hauda.  En  ef  þú  hreeðist  dauða,  þá  Úý  brott  sem  skjótast 
nú  meöaQ  þú  mátt  sjálfráÖi  forða  þér^  at  eigi  beri  síðar  svá  þung- 
iiga  til,  at  þú  megir  eigi  en  vilir  gjarna.  Salomon  sem  hann  heyrír 
þessor  orð  Antelins,  reiðist  hann  nökkut  iítt  meðr  ajálíum  sér  ok 
viU  eigi  at  heldr  enn  upp  gefa,  því  heitr  hann  í  íimta  sinn  á  Bert- 
ram  af  Mutirboi^  ok  segir:  pú  hinn  hœveski  riddari  verðr  at  vísu 
fara  ok  segja  Kariauiagnúsi  konungi,  at  lianu  láti  án  dvöl  koma  til 
fuUtíngs  viðr  oss  tuttugu  þúsundir  vápnaðra  riddara,  en  fari  síðan 
meÖ  alt  lið  sitt;  eu  ef  hailn  dylst  við  ok  hafnar  þessu  ráði,  fœr 
haon  ok  ailir  vér  þanu  skaða^  at  hann  man  seint  aptr  bœta.  Bert- 
ram  svarar:  Herra  Salomon,  segir  hann^  þii  skyidir  áðr  hafa  hugsat 
en  þú  bautt  mér  þessa  sendiferð,  hvért  ek  var  þinu  þrœU  eða  eigi; 
{>vf  at  þeim  byrjaði  þér  þvílíkt  bjóða^  sem  undir  þik  eru  okaðir  ok 
[hefði  eigi^  þoran  tíl  niód  at  mœla,  eu  ekki  mér^  því  at  ek  vil 
engan  veg  uudau  skjótast  fyrr 'eu  þessi  orrostu  er  lokit,  sem  likligt 
er  at  skjótt  verði.  £n  hvat  er^  Salomou,  mun  þat  ekki  til  sem 
mér  sýnist,  at  þú  sér  bleikr  ok  blóðlauss,  föir  ok  litiauss  af  hrœzlu, 
ok  fœtr  þínir  báðir  skjálíi  ok  pípri  af  hugleysi?  Nú  ef  þúþorír  eigi 
beijast^  forðii  þér  meðr  þessi  ferð  sem  þá  kaut  bezt.  Viðr  þessi 
svfvirðingarorð  reiðist  Salonion  at  uiarki,  grípr  til  vápna,  ok  svá 
riddarínn,  er  nú  búit  með  þeim  til  váða.  f)etta  sér  einn  erkibyskup 
Samson  at  nafni,  ríðr  fram  djarfliga  at  þeim  ok  mœlir :  Góðir  vinir, 
kvað  hann,  látít  eigi  svá  ferliga,  haíit  frammi  vizku  ok  berizt  eigi,  því 
at  þit  erut  brœðr,  kristnir  menn  báðir.  Heyrit  heldr  hvat  ek  segi, 
þvf  at  gjarna  vil  ek  leysa  þat  vandrœði  sem  ykkar  stendr  miðil  ok 
fÍNra  sendiferð  þessa,  er  eigi  vill  annarr,  því  at  ek  nam  aldri  at'bera 
kurteisliga  riddarlig  vápn,  ok  eigi  nökkurn  tíma  vann  ek  maim  é 
vfgvelli.  f)eir  þekkjast  boð  erkibyskupsins  en  setja  niðr  allan  úfrið. 
36.  Sein  erkibyskup  Sainson  er  búinn,  stígr  hann  upp  á  fríðan 
hest  ok  ríðr  einnsamt  brott,  þar  til  er  hann  kemr  f  þann  stað  er 
Karlamagniis  keisari  hafði  reisa  látít  sín  landtjöld.  pví  at  þegar'sem 
léttí  þeim  úfriði  sem  hann  áttí  mótí  standa  f  þeim  hluta  landsins  ok 
fyrr  var  uökkut  af  sagt,  hélt  hann  herinum  eptír  njósnarfylkingum^ 
er  hann  sendi  mótí  Jamund.  Ok  er  Samson  ríðr  at,  stendr  keis- 
arino  úti  fyrir  sínu  landtjaldí  ok  festí  eítt  vœnt  merki  viðr  sitt  spjót- 
akapt.  Samson  stígr  af  hestinum,  sem  þá  var  nijök  mœddr,  ok 
gengr  fyrir  Karlamagnús  ok  kveðr  hann  svá  segjandi:  Góðan  dag^ 
herra.  Droim  konungr  ok  Salomou  konungr  meðr  allri  sinni  fylgd 
sendu  yðr  kveðju  guðs  ok  sína,  ok  báðu  at  þér  kœmit  tíl  þeírra 
sem  fyrst  mætti.  Keisarinn  lítr  tíl  hans  blíÖrí  ásjánu  ok  segir  svá: 
&UÖ  fagni  þér^  Samson  erkibyskup,  ok  öUum  guðs  vinum  ok  mfnum. 
')   [hefdu  B. 


172  KAftLAMAOyUð  8AOA  IV.  Cép.   M. 

En  hvat  kantu  tfÖenda  at  segja^  er  þú  heflr  8vá  fast  gaddat  þÍDii 
hest  meÖ  sporum,  at  hann  er  víða  blóÖugr  þaÖan  af?  Herra,  segir 
hano,  mart  er  segjanda,  ef  tóm  vœri  til^  en  trúit  mér,  þvf  at  e^ 
skal  ek  Ijúga  at  yÖr.  Heíðingjar  eru  mjök  nálœgir,  ok  búist  svá 
við,  at  ekjótt  eigu  þér  ván  bardaga  ok  jðrír  menn.  Keisarínn  segnr 
þá:  Ahnáttigr  guð  sendi  oss  þagat  sem  fyrst,  ok  man  þá  enn  gott 
til  góðra  ráða  með  fulltingi  viiiar  míns  Jacobi.  En  þó  at  heiÖingjar 
vili  rœna  þeirri  sœmd  ok  œru.  er  guð  veitti  honum  á  jarðríki,  mun 
þeim  eigi  þat  ganga,  því  at  meðan  gut)  geír  mér  Iff  ok  mðnnam 
mínum^  skal  ek  aldrí  uppgefa.  svá  lengi  sem  þOrf^  geríet,  hans  laod 
ok  ríki  at  verja  fyrír  úvinum ,  því  búi  hverr  sik  til  ferÖar  er  vápn 
má  bera  í  váru  liði.  Mátti  nú  skjótt  heyra  stóran  lúðragang.  Her* 
klœðast  nú  allir  ok  stíga  á  hesta  sína  eptir  keisarans  boði,  ríÖr  si 
fremstr  er  fyrstr  var,  en  þá  hverr  flokkr  eptir  annan;-  sfðast  fóm 
ungir  menn  ok  þjónustusveinar  meðr  landtjöld  vist  ok  drykk  ok  aðra 
þá  hluti  sem  herinum  til  heyrði.  Ferr  keisarínn  til  þess  er  hann 
kemr  f  þann  dal  er  liggr  öðrum  megin  undir  Qalli  Asprement,  váru 
þar  fyrír  Droim  ok  Salomon,  varð  "þar  mikill  fagnaðr  f  þeirra  fundi. 
Lœtr  keisarinn  þar  nema  herínn  staðar  ok  fréttir  eptir,  hvárt  nðkkut 
hafi  gerzt  til  tíðenda  f  þeirra  ferð,  sfðan  þeir  skildu.  En  konung* 
arnir  segja  hvat  fnim  hefir  farít  miðil  njósnarmanna 'ok  Jamundar, 
at  Frankismenn  svá  margir  sem  áðr  er  greint  mœttu  heiðingjum 
miðil  Qallsins  ok  drápu  mikinn  Qölda  af  Jamund,  en  ráku  hann 
svfvirðiiga  á  flótta  ok  fé'ngu  stórt  herfang  ok  guði  Qóra  er  heiðingjar 
göfgaðu,  flýði  Jamund  þá  f  tuminn,  er  stendr  öðrum  megin  fjalls 
þessa,  ok  hefir  síðan  dregit  saman  útöluligan  Qölda  heiðingja.  Ok 
er  keisarínn  heyrír  þetta  ult  saman.  gerir  hann  þakkir  almátkam 
guði  svá  segjandi:  Lof  sé  þér  ok  dýi'ð,  Jesu  son  Marie  meyjar, 
fyrír  þín  miskunnarverk ,  þvf  at  senniliga  játtir  ek ,  at  eigi  hefði 
heiðinn  lýðr  þvflíkan  slag  mátt  fá  af  svá  litlum  flokk  þinna  ríddara, 
utan  þá  viðr  hjálpaðir  ok  sendir  þeim  til  styrks  þann  lofsamligan 
herra  Jacobum  postula,  er  þetta  ríki  hefir  eignazt  meðr  þínum'  vilja 
ok  man  eignast.  Sfðan  talar  hann  enn :  Góðir  vinir,  segir  hann, 
hvern  útveg  hafi  þér  gört  fyrír  bölvaðum  skurgoðum?  J)eir  evara: 
Herra,  engan  annan  en  vér  létum  þá  bfða  yðvarrar  tilkvámu.  Haiit 
þökk  fyrír  þat,  segir  keisarínn;  berít  þau  nú  fram  ok  látit  oss  ejá. 
Své  er  gört.  Ok  er  keisarínn  lítr  þau  svá  glœsilig  sem  váru,  talar 
hann:  Jlla  er  kominn  sá  fríði  kostr,  er  prýðir  þessa  dólga,  ok  of 
mjök  blindar  Qándinn  þeirra  hjörtu  er  þvflfkt  halda  sér  fyrír  guÖa. 
Ok  fyrír  þvf  at  þeir  eru  eigi  svá  mikillar  virðingar  verðir,  at  þeir 
uundr  brjótist  fyrir  hendr  gildra  karlmanna,  taki  meðr  þeim  pútur 
•)  þorg  B. 


Cap.   9f.  AP  AOOLAI^O  KOKUKdl.  l73 

ok  skoekjur  ok  geri  af  þvilíkt  sem  þœr  vilja,  aflandi  sér  guU  ok 
silfr  ok  dýra  steina,  své  mikit  sem  þau  kunna  þeim  lána  af  sínum 
búnaði.  Ok  svá  gerist.  £n  er  guöin  váru  koroin  i  þeirra  vald, 
vurÖu  þœr  glaÖar  ok  þótti  sér  mikil  vegsemd  veitt,  tóku  síðan  sín 
leggjabönd  ok  brugðu  saman  gerandi  rúmsnöru  á  endunum  ok  knýttu 
um  háls  guðunum,  drógu  eptir  þat  [um  berg  ok  hamra  ok  um  síðir 
f  sínar^  búðir,  ok  at  því  gerfu  tóku  þær  stórar  klumbur  ok  Jömdu 
þá  eundr  í  smá  mola,  fóru  þá  at  skipta  herfangi.  Ok  svá  váru 
margar  í  þessu  verki,  at  eigi  fékk  einhver  meira  í  sitt  hlutskipti  eh 
verð  hálfs  annars  peníngs.  At  þessu  lyktaðu  lætr  keisarinn  bláða 
herínum  saman,  er  mjök  var  áðr  dreifðr,  ok  kallar  til  sín  Fagon 
nierkismann.  J)es8Í  Fagon  var  vitr  maðr  ok  vápndjarfr,  því  stjórnaði 
hann  mikinn  flokk  góðra  ríddara,  hann  hafði  þá  verít  merkismaðr 
keisarans  þrjá  vetr  ok  þrjátigi,  kuuni  hann  vel  at  þjóua  sínum  herra^ 
því  var  keisaranum  kært  (il  hans.  Hvar  fjrir  hann  talar  svá:  Herra 
Fagon,  segir  Karlamagnús,  sé  þetta  Jið  hversu  frítt  lið  ok  mikit, 
þat  fœ  ek  í  dag  f  guðs  stjórn  ok  þína  unisjó ,  (ak  nú  víð  guUara^ 
höiuðmerki  mfnu,  en  ek  skal  rfða  upp  á  háisinn  ok  líta  yfh:  her 
úvina  várra,  en  þú  halt  hér  eptir  liðinu.  Svá  gerir  keisarinn,  at 
hann  ríðr  brott  or  herínum,  takandi  sér  til  fylgdar  Oddgeir  danska, 
Nemes  hertoga,  jarl  einn  flœmskan  ok  Bæríng  brezka  með  öðrum 
fleirum.  En  áðr  Karla.magnús  kemr  yfir  hálsinn  ok  sér  hvat  öðrum 
megin  fjaUsins  býr,  er  nauðsynligt  at  greina,  hvat  þeir  hafast  at  á 
þessum  tfma  sem  turninn  bygpja. 

37.  Greint  var  hversu  herra  Girarð  náði  turninum  af  Jamund 
ok  rak  hann  á  flótta,  en  settist  sfðan  f  turninn  at  geyma,  ok  sakir 
þess  at  hann  trúði  iftt  heiðinojum ,  lét  hann  halda  sterk  varðhöld 
áú%  ok  nótt.  Ok  einn  dag  sem  hans  menn  eru  úti  at  skemtan  sinni, 
heyríst  um  langt  trumbur  ok  Idðrar  heiðin^a,  þvf  næst  sjá  þeir 
moldreyk  stóran  legi^ja  upp  undan  þeirra  hestafótum  ok  mikinn  Ijóma 
yfir  koma  jörðina  af  gyldum  bíinaði  sinna  herklœða.  |>at  er  nú 
sagt  herra  Girarð  þessor  tíðendi,  en  hann  lætr  sfðan  blása  sextigum 
iúðra  ok  samnar  Hði  sfnu  út  af  turninum  á  sléttan  vöU  ok  vfðan. 
Váru  þá  framborín  aUs  háttar  herklœði,  brynjur  með  öru^u  trausii, 
/agrar  at  sjá  en  betri  at  reyna,  harðir  skildir  með  ýmissum  hœtti 
geriir,  guUsettir  hjálmar  gimsteinum*  prýddir,  sverð  bitrUg  grœn  at 
Uta  af  siíarprí  herðu,  digr  spjót  meðr  ibgrum  merkjum  ok  siðum. 
Hestar  fríðir  leiddust  ok  fram  meðr  kurteisUgum  ok  tilheyríUgum 
fórum,  einkar  vei  til  bardaga  tamdir.  Bjó  hverr  sik  eptir  efnum, 
settust  sfðan   upp  yfir  gylta  söðla.     Herra  Girarð  býr  sik  á  þann 

')   [iaal.  rettet;  hín  én  hardra  lun  siðar  B.    ')  gallara  B.    ')  med  dette  Orá 
béffynder  atter  h. 


174  KAÍIL4XAQ1IUB  SAGA  IV.  C^    M. 

m 

háit,  at  hann  ferr  af^  sínum  undirkyrtli,  en  klœÖist  þykkum  leÖr- 
panzara,  steypandi  þar  yfir  utan  brynju  fótsíÖri,  hon  var  Bvá  [góðr 
grípr,^  at  aldri  bilaði  hon  nökkurn  tíma;  'hjálm  seití  hann  á  hðfuð 
sér,  en  gyrÖir  8ik  með  sverði,  tekr  spjót  í  hönd  sér,  Biígr  BÍðan  á 
gildan  vápnhest.  Eptír  þat  kallar  hann  hárri  röddn  á  lýðinn,  er 
nú  gerðist  mjök  úkyrr,  ok  biðr  þá  hlýða  því  sem  hann  viU  tala, 
hvat  er  skjótt  gerist,  því  at  8vá  var  hann  viusœll,  at  hverr*TÍldi 
bœði^  Bitja  ok  standa  sem  honum  vissi  bezt  líka.  Þvi  talar  herra 
Girarð  svá  til  allra  sinna  manna:  Heyrit  dýrligir  drengir,  Begir  hann, 
sœmiligir  ok  Bignaðir  almátkum  guði !  ek  hefír  nú  átta  tígi  ára  ok 
vel  at  því  borít  skjöld  ok  Rverð  sem  einnhVerr  annarr  ríddarí,  hefir 
ek  optíiga  háð^  orrostur  fyrír  sakir  minnar  sœmdar  ok  heimsligB 
metnaðar.  En  guð  skapari  allra  hluta  veitti  méi;  svá  mikit,  at  þetta 
sama  nierki,  er  mínir  frœndr  ok  forellrar  báru,  hvert  nú  er  i  várrí 
ferð,  kom  á  engan  vigvöll  þann,  at  eigi  hefði^  ek  sigr.  Ok  fyrír 
þat  at  allan  minn  []iðinu  aldr^  stóð  ek  djarfliga  frammi  mér  tíl  heiðrs 
ok  mínu  ríki,  skil  ek  svá,  at  því  muni  guð  hafa  mik  hingat  sent, 
at  liann  viU,''  at  ek  þjóui  honum  í  endadögum  lífs  mfns  í  ömbun 
þeirra  hluta,  er  haun  hefír  mér  veitt  um  þat  fraip  sem  mörgum 
öðrum.  Hér  meðr  vil  ek  þakka  yðr,  mínir  gúðir  vinir^  alla  hlýðni 
ok  góðvijja,  er  þér  veíltut  mér  alla  tíma,  sfðan  ek  áttí  yðr  yfir 
bjóða,  ok  þar  á  ofan  biðr  ek,  at  hverr  standi  nú  frammi  eptir  megni, 
því  at  senniliga  er  þat  iíf  sœlt  er  guði  þjónar  trúliga;  því  tökum 
glaðliga  hvárt  sem  hanu  skipar  oss  líf  eða  dauða^  ok  góða  ömbun 
eiga  þeir  fyrír  heudi  er  sítt  líf  gefa  út  fyrir  guðs  skyld  í  himiríki. 
En  ef  honum  líkar,  at  vér  komum  aptr  með  sigrí  í  ríki  várt,  þá 
heflr  ek  gnógan  ríkdóm  þar  með  fríðar  jungfrúr  yðr  at  gefa  meðr 
hinni  mestu  sœmd  sem  hverr  vill  kjósa.  Aliir  þakka  honum  miki- 
liga  sín  íbgr  heit. '  Síðan  skipar  herra  Girarð  Uði  sínu  í  þrjár  fylk- 
ingar,  setr  hann  fyrir  eina  tvá  systursyni*  sína  Boz  ok  Klares,  en 
fyrír  aðra  souu  sína  Bernarð  ok  Reiner,  en  stjórnar  sjálír  þríðju. 
Hér  meðr  lœtr  hann  alla  sverja  ok  taka  höudum  saman,  til  þess  at 
engi  dirfíst  i)rott  hverfa  or  þeirrí  stöðu  sem  honum  var  skipuð  án 
hertogans  orlofí,  rfða  svá  búnir  brott  frá  turuinum  ofan  eptír  dalnum, 
tU  þess  at'  þeir  koma  á  þá  sléttu  völlu,  er  liggja  undir  QalU  Asper- . 
ment,  rétt  þann  tíma  sem  Karlamagnús  keisarí  fór  meðr  Oddgeiri^^ 
danska  ok  öðrum  brott  frá  herínum  at  forvitnast  um  Uð  heiðingja, 
sem  litíu  áðr  var  greint  ok  nu  skal  hverfa  aptr  til. 

Si8.     Nú  er  af  Karlamagnúsi  keisara  þat  greinanda,  at  hann  ríðr 
upp  á  þá  brekku  eða  háls,  er  fy rr  var  getít,'^  ok  þar   kominn  sér 

>)  or  b,     »)  TRÓð  6.      »)  Qarna  svá  b.     *)  háið  b.     *)  hefða  6.     •)  [aldr 
nnili^inn /í.     ")  vili  6.     *)  systnrsonu  6.    ®)pr6.     '")  Oddgfeir  6.    ")  írreind  6. 


€kip.    S^.  AP  AOULANDO  KOKCTNOr.  175 

« 

hftnn  her  heiðingja^'  þar  með  tuminn  er  Girarð  hafði  varðveita, 
sér  hann  þá  ok  eigi  síðr  merki  heriogans,  ok  hafði  hann  þá  fjlkt 
liði  Binu  umbergi8  merkit.  Ok  Bakir  þess  at  keisarinn  vissi  enga 
ván  hertogans  tilkvámu,  œtlar  hann  at  sá  flokkr  sé  af  heiðnum 
mönnum  ok  talar  svá :  Dróttinn^  veri^  lið  sitt  ok  varðveiti,  sann- 
liga  sér  ek^  nú  heiðingja,  ok  þessir  munu  vera  sendir  af  þeim  at  njósna 
uni  [vára  hagi,^  sem  hér  sitja  é  hestum  uudir  hlíÖinni,  þeir  láta 
mjök  ríkuliga;  því  ríð  til,  Oddgeir  dauski,  ok  prófa  hvers  háttar 
standi  þeirra  ferð,  segir  keisarínii.  Ojarna  herra  eptir  jðrum  vilja, 
segir  Oddgeir.  Lýstr  síðan  hestinn^  sporum;  Nemes  hertogi,  jarl 
flœmski,  Bœringr  brezki  fara  með  honum,  snara  fast  at  sér  skjölduna, 
rétta  fram  digr  spjót  meðr  breiðum''  merkjum.  En  herra  Girarð 
sem  hann  lítr  þes8ari*a  tnanna  atreið^  kallar  hann  Boz  ok  Clares^ 
þar  með  tvá  sonu  síiia  Bernarð  ok  Keinir^  ok  tekr  svá  til  orða : 
Mínir  kœrastu®  frœudr,  segir  hann,  uú  er  tími  kominn  at  byrja  upp 
guði  at  þjóna;  sjáit^  Qóra  riddara  at  oss  ríðandi,  senniliga  munu 
þeiraf  heiðingjum  eigi  hinir  minstu,  ok  ef  þér  kœuiit  þeim  af  hestum, 
vœri  þat  góðr  riddai*askapr  ok  einkanlig  frœgð,  því  ríðit  fram  í  guðs 
nafni.  f>eir  svöruðu :  Gjarna  viijum  vér  þetta  gera,  sem  þér  beiðit, 
þó  at  dauði^^  vœri  handvíss;  en  þeirra  hUiti  sýnist  oss  aidri  líkligri 
eu  várr,  þvi  verði  guðs  vilí.  Kíða  þessir  Qórír  ríddarar  djarfliga 
fram  at  hinum  með  harðasta  atreið.  Hlýzt  svá  til  at  Clares  mœtir 
Oddgeirí,  en  hinn  danski  [leggr  spjóti^^  til  Clarcs  neðan  undir  mund- 
ríÖa  skjaldaríns  svá  liart^  at  þar  stökk  sundr,  koma  hlutimir  hvar 
Qarrí  uiðr  á  vöUinn;  en  Ciarcs  lagði  til  Oddgeirs  í  skjöldinn  fyrír 
ofan  mundríðann  ineö  svá  iiiiklu  afli,  at  skjöldrínn  braKt,  en  í  bryn- 
junni  gnast,  ok  bilaöi  hon  þó  eigi.  Ok  þó  at  Oddgeir  félli  sjaldan 
af  baki  í  burtreiðum,  hné  hanu  eigi  at  síðríþat  sinn  af  sínum  hesti. 
J>vf  hleypr  Clares  af  baki,  ok  bregða  þeir  báðir  sínum  sverðum  ok 
eigast  við  vápnaskipti.  Kn  cr  Boz  sér  hvat  Clares  hefst  at,  hleypir 
hann  at  jarli  flœni^ka,  koma  þeir  svá  hart  sanian,  at  hvárrtveggi 
þeirra  fellr  af  baki,  bregða  sveröum,  ok  höggr  Boz  jarHnn  stórt  högg 
oian  í  hjálminn,  stökkr  sverðit  út  af  ok  niör  á  öxh'na,  spríngr  bryn- 
jaa  ok  verðr  hann  mjök  sárr,  svá  at  síðan  mátti  hann  eigi  vera  f 
nœata  bardaga.  jþví^'  nœst  ríÖr  Nemes  hertogi  at  Keiner,  en  Bœríngr 
at  Bernarð ;  lýkr  svá  mcð  þeim,  at  Bemarð  ríðst  af  hesti,  en  Bœr- 
ingr  stfgr  or  söðlinum  ok  bregðr  sínum  vápnum,  ok  eigast  við  hart 
vápnaskipti.  Nemes  ok  Reiner  gangast  fast  at,  var  þar  annarr  ungr 
en  annarr  nökkut  hniginn,  svá  gengr  hvárr  þesearra  jdrengiliga  íram, 

»)  Jamundar  b.  ^)  Oud  b.  ^;  nú  lilf.  b.  *)  iUf.  b.  *)  [oss  b.  •)  hest 
sinn  b.  ^)  gildum  b.  *)  vinir  ok  tilf.  b.  •)  sjái  þér  b.  »•)  dandinn  b, 
")  fKPtr  ppjótit  b.     ")  f>nr  fc.  » 


1-76  KA&LAMAOKÐS  SAOA  IV.  C^   J#. 

at  engi  sparir  annan.  Þegja  um  stund  hverr  at  öðrum,  horflr  þeim 
mál  til  mikils  váða,  ef  eptir  því  géngi  sem  nú  var  Btefnt,  en  svá 
gœtti  guÖ  sinna  manna,  at  þótt  hvárirtveggju  hefði  fullan-  YÍ]|ja  til 
öðrum  ^  fyrirkoma,  at  eugi  fékk  gert  nökkut  meira  mein,  en  áðr  var 
greint  af  jarlinum.  Nú  með  því  at  guðs  miskunn  lítr  þá,  kemr 
Oddgeiri  danska  í  hug  at  spyrja  nökkurs  sinn  leikfélaga,  ok  talar 
svá:  Hvat  manna  ertu,  riddari?  segir  hann.  Riddarínn  svarar:  £k 
heitir  Clares  sjsturson  hins  frœga  hertoga  Girarðs  af  Borgunia,  ^ 
hegat  kom  undir  Asprement  fyrir  fám  nóttum  at  þjóna  almátkum 
guði  ok  drepa  heiðingja;  en  hvat  manna  ertu?  segir  Clares.  Hann 
svarar:  Ek  heiti  Oddgeirr  fóstrson  Karlamagnús  keisara.  Claree 
segir:  Minn  góði  vin,  segir  hanu,  [vertu  vel  kominn.*  Okflejgirfri 
sér  sverðinu  ok  gengr  at  honum  meðr  fullu  lítiiœti,  en  Oddgeir  rennr 
í  móti,  ok  kyssast  með  fagnaði.  I  annan  stað  spyrr  Nemes  hertogi 
siun  lagsmann,  hverr  hann  sé.  Ungi  riddari^  svarar:  £k  er  son 
herra  Girarðs,  en  nafu  mitt  kalla  meun  Keiners,*  kómu  vér  fyrir 
nökkurum  dögum  undir  fjallit  at  bera  [vára  skjöldu^  móti  heiðingjum. 
f>á  segir  Nemes :  Leggjum^  af,  góði  vin^  þessum  leik,  því  at  ek  er 
hinn  heimoligsti  vin  Karlamagnús.  Eptir  þat  kasta  þeir  frá  sér 
sverðunum  ok  ganga  báöir  saman,  haldandi  upp  höndum  til  vitnis 
góðs  friðar.  þanu  veg  gera  þeir''  riddarar  allir.  Ok  er  keisarinn 
ok  Girarð  er  sét  höfðu  á  þeirra  leik  [líta  þetta,^  undra  þeir  mjök 
ok  hleypa  fram  hvárr  frá  sínum  her,  ok  sem  þeir  mœtast  ok  viÖr 
kennast,  gerðist  mikiil  fagnaðr  í  þeirra  fundi  af  hvárratveggja  hendi. 
39.  Skjótliga  sem  þeir  hittust  Karlamagnús  ok  Girarð,  spjrr 
keisarinn  hvat  hertoginn  kunni  segja  tiP  heiðingja.  £n  hann  svarar: 
Ekki,  herra,  utan  þat  sem  yðr  er  kunnigt,  at  þeir  hafa  dregit  saman 
úflýjanda  her,  ok  þar  með  vil  ek  segja  yðr,  at  turn  þenna'®  er  þér 
megit  lita  ok  Jamund  sat  í  um  siund,  er  í  mínu  valdi,  ok  því  gef 
ek  hann  ok  (imtán  þúsundir  góðra  riddara  harðla  vel  búna  upp 
undir  yðra  forsjá.  Keisarinn  þakkar  hertbganum  fagra  görð,  spyr- 
jandi  með  hverjum  hætti  hann  [komst  at'^  turninum.  £n  liann 
segir  alt  it  sanna.  Karlamagnús  talar  þá:  Lof  sé  guði  ok  sælum 
Jacobo ;  en  svá  lízt  mér,  at  engi  kunni  betri  forsjá  veita'^  yðru  liði 
en  sjálfr  þú;  vil^^  ek  Ijá  þér  turninn  ok  þá  iiluti  sem  honum  fylgjfl^ 
svá  lengi  sem  þú  dvelst  hér.  Girarð  þiggr  þat.  í  því  kemr  Fagon 
merkismaðr  meðr  öllum  herinum,  gerðist  þá  mikiU  kliðr  ok  háreysti, 
er  svá  margr  maðr  koni  saman  í  einn  stað.  Keisarinn  ríðr  þá  upp 
á  eina  hæð  ok  talar  hárri  röddu  svá  segjandi:    Allir  guðs   vinir  ok 

»)  at  tUf.  b.  «)  {tilf.  6.  »)  maðr  6.  ^)  Remer  h,  *)  fvám  skjöld  6. 
•)  Látum  6.  0  þessir  b.  ■)  itUf  b.  ^)  af  atferði  6.  »°)  þessi  b. 
•»)  [náði  6.     '»)  fyrir  bera  b.     »»)  því  vil  b. 


Cmp.    80,  AF  áUULANUO  KOMUKGt  Iff 

mínir^  gefl  h]jóÖ  orðum  mínum.  Senniliga  heíir  allsvaldandi  guð  hér 
saman  lesit  [mikit  íjölmenní^  af  ýmissum  stöðum  sakir  elskuligsta 
BÍns  vinar  Jacobi  postola,  til  þess  at  frelsa  lönd  hans  undan  iUum 
yfirgang  Affrieanorum,  ok  veit  ek  at  margir  eru  komnir  bfcði  fyrir 
guÖs  skyld  ok  mína,  en  sumir  fyrir  eina  saman  ástsemd  guðs  í 
himinríki,  vi]ja  þó  margir  nú  gefa  sik  upp  undir  mina  forsjó  ok 
höfÖingskap,  hvar  fyrir  vér  eígum  þess  biðja,  at  guð  láti  oss  þat 
vel  gegna  ok  hans  sœnid  aukíst  þaðan  af  en  minkist  hvergi.  En  ef 
ek  kemr  heim  í  Franz  meðr  sigri,  skal  hverjum  ömbunast  sitt  starf 
eptif  tilverkan.  Herra  Girarð  svarar:  Gjnrna  viljnm  vér,  frœgi  herra, 
yÖrum  herradómi  hlýða,  ok  vœntum  þess  at  þat  gagni  oss  vel  bœði 
líl  sálu^  ok  likama.  |)cssu  næst  skipar  keisarinn  liðinu  í  fylkingar, 
véru  í  fyrstu  fylking  Qórar  þúsundir,  fyrir  þessi  váru  höfðingjar  Sa- 
lomen  konungr,  Jofreyr  ok  Ankerin  ok  Hugi  jari  af  Eleusborg.* 
jþeir  höfðu  tvau  merki  [hvít  sem  snjór,*  váru  þeir  stórliga  vel  búnir 
ai  hestum,  vápnum  ok  klæðum.  |)eir  taka  allir  höndum  saman,  at 
fyrr  skulu^  þeir  liggja  dauðir  en  flýja.  I  annarri  fylking  váru  sjau 
þúsundir,  því  liði  stýrði  Gundilber'  Frísa  konungr.  J)a»  mátti  sjá 
möi^  merki  með  ýmissum  litum ,  hvítar  brynjur,  skíra  bjálma, 
gljándi®  sverð  með  gulihjöltum,  ok  rauða  skjöldu.  I  þríðju  fylking 
véru  íimtán  þúsundir,  þar  váru  liöfðingjar  Kemes  hertogi,  Lampart 
ok  Riker  hrausti  riddari;  þessir  höfðu  meðr  öllu  góð  herklœði  búin 
víÖa  meðr  hrcinasta  gulli,  grœna  skjöldu,  digr  spjót  meðr  blakandi' 
merkjum.  I  Qórðu  fyiking  skipaði  hann^  tuttugu  þúsuudir  hraustra 
riddara,  var  hér  foringi  góðr  hen'a  ok  dygðugr  Vemes  meðr  öðrum 
fleirum;  í  þeirra  Hði  váru  stálharðir  hjáhnar  ok  silfrhvílar  br^'ujur 
meðr  gulum  merkjum  ok  rauðum.  jþrír  tigir  þúsunda  stóðu  í  timtu 
fylking,  þeirra.  höfÖingjar  skipuðust  tveir  konungar,  einn  hertogi  ok 
iVeir  jarlar,  ok  er  líkligt  at  Jamund  þuríi  báðum  höndum  til'®  taka 
áðr  þeirra  flokkr  sé  rofinn.  Séttu  fylking  stjórnaði  gamall  höfðingi 
ok  vitr,  Droim  konungr  af  Gasehunia,  ok  liaíði  fjóra  tigi  þúsunda; 
hans  Jið  var  stórliga  vcl'  búit  at  herklœðum  ok  hiWðu  frá"  því  fljóta 
hesta  sem  flestir  aÖrir,  ok  allr  þeirra  búuaðr  var  sterkligr  ok  þó 
kurteiss;  stóðu  í  þeirri  fylkingu  sjau  hertogur  allir  öflugir  ok  vápn- 
djaríir.  Hina  sjaundu  fylking  skipaðu  margar  þjóðir,  Baxar  ok  Suðr- 
ihenn,  Franzeisar  ok  Flœmingjar,  Lotaringi  ok  meðr  þeim  riddarar** 
af  Púl  ok  Cicilia;  hcr  vur  Fagon  merkismaðr  [ok  annarr  Oddgeir^*  or 
Kastram ;  í  þessarri  lylkingu  váru  scx  tigir  þúsunda.     En  'þessu  liði 

•)  saaL  b;  HÍnir  B.  ^)  [saalb;  ankit  fjölmennis  B.  *)  sólar  6.  *)  Oleans- 
borg  b.  *)  [snjóhvít  b.  ")  Bknli  b  ^)  (iundibol  b,  ")  glóandi  6. 
»)  blakandiimft.  •»)  vol  fram  b.  ")  saal.  b-,  fyrir  B.  •«)  höfóir-jar  b, 
'^)  [keisanuis  ok  p.nnnrr  riíUiori  b. 

n 


178  KARLAMAGNUS  8AtiA  IV.  fop.  40. 

skjldi  stýra  hinn  frœgasti  herra  Karolus  Magnus  son  Pippins  Frakka 
konuugs;  stóðu  hér  frunimi  niargir  ríkír  höf5ingjar^  hertogi  RoUant, 
Oddgeir  danski  ok  aðrir  þvílíkir  þeirra  jafningjar.  Nu  hefir  verii 
greindr  herr  kristinua  manna;  mun  Jamund  ok  faðir  hans  Agulandas 
þat  prófa,  at  betra  væri  þeim  heinia  Bitja;'  því  at  svá  leugi  sein 
guð  lofar,  munu  þessir  djaríiiga  móti  þeim  fram  ganga,  svá  at  ðll 
þeirra  ván  man  görsamliga  fyrir  verða,  ok  svá  harÖan  slag  mann 
þeir  við  taka  fyrir  sína  ágirui,  [at  þens  eins  man^  þ&  fýsa  at  bölva 
þeim  ok  illa  viðrmæla,  cr  þá  eggjuðu  til  þessarrar  ferðar. 

40.  Sem  Karlamagnús  hefir  fylkt  liði  sínu,  stígr  hann  af  hesti 
ok  gengr  undir  einn  við,  er  var  með  mörgum  kvistuni  ok  gaf  af 
sér  mikinn  skugga.  Hann  var  þá  svá  búinu,  at  einn  dýran  kyrtil 
af  vildasta  klœði,  er  eximi^  kallast,  hafði  hanu  ok  þar  jtir  rauÖa 
skikkju  af  hiuu  i'egrsta  cicladi,  samdregua^  snjáhvítum^  skinnum; 
hött  eða  hiifu  af  skinuum  sabelín  hafði  hann  á  liöfði  görfan  uppá 
hœversku  Frauzeisa  með  síðum  böndum  eða  tuglum  unninn  ineð  mestu 
virkt;  en  skaptit  upp  af  hcttiuum^  var  með  gvltum  knappi  meistar- 
hga  görfun^  hosur  hans  váru  af  bezta  purpura  biinar  meÖr  bezta^ 
guUi,  þar  með  huldi^  hans  breiða  fœtr  kurteisir  skiiar'  sœmiiiga 
samdir.  Karlamagnús  leggr  af  sér  skikkjuua,  en  steypir  yfir  sik 
öruggustu  brynju  görfa  með  miklum  kosti,  því  at  hon  var  skœr  ok 
hvít  af  hreinastu'^  silfri ;  Bum  var  hou  rauð  grœn  eða  gul,  eigi  haifti 
hon  uökkuni  tíma  bilat;  þar  yfír  utau  skrýddist  hann  þykkum  le6r- 
panzara.  JHIjálmr  var  houum  settr  á  höfuð,  svá  mikíl  gersemi  at 
engan  fann  þvílíkan  hvárki  í  ber  kristinua  manua  né  heiðinua ;  liann*' 
var  gön*  af  því  stáli  er  harðast  mátti  smiðrinn  íinna,  ok  grœnn  at 
Ut,  ein  gerð'^  lá  um  þveran  lijáluiiun  graíin  meðr  íliirum  ok  laufuui, 
ok  víða  settr  dýrastum^^  gimsteiuum.  1  Iijálminum  stóðu  svá  miklir 
uáttúrusteinar,  at  engi  þurílti  siiui  dauða  at  óttast,  meðan  hann  hafði 
hann  á  höfði.  Síðan  var  haun  gyrðr  sveröi  er  lieitir  Jouise;**  þat 
sverð  var  stórliga  vænt  bæði  niikit  ok  sterkt,  ok  ritat  nieð  gull- 
stöfum  fram  eptir  eggteinunum.  Svá  biiinu  slígr  keisarinn  upp  á 
þann  hvíta  vápnhest,  er  Halam  sendi  bonum.  Héldu  margir  ríkír 
menn  í  hans  ístig,  riðr  hann  fram  í  miðjan  herinn.  En  margarþús- 
undir  hugðu  at  keisarauum,  sem  hann  var  berklæddr  a  hest  kominn^ 
því  at  maðriun  var  stórhölðingligr,  kurteiss  at  líta,  ok  þó  hermann- 
ligr,  mikilleitr  ok  fríðr  í  ásjcuMu  meðr  snörun^  augum,  breiÖr  i 
herðar,    digr   í  öllum   vexti    ok   þrekligr.    liinn    ötíugasti.    ok    kunoi 

')  setit  6.  '}  ItaaL  6;  en  þess  eiusanian  ^.  ')  saal.b;  esterin  i7.  ^)  lued 
tilf.  b.  *)  si^óhvitum  6.  •)  hattinnni  b.  ^)  hreinu  b.  •)  huldu  6. 
•)  skór  b.  ••)  hreinasta  b.  ••)  þesgi  hinn  góói  keisarans  hjálmr  *. 
")  giörd  h.     '^)  (Urmætnm  A.     •')  (»«»»dioln  /!». 


^Ví^.   4l.  XF  AOULAXfx)  KONITN'UI.  179 

einkar  vel  at  bera  Rinn  skjöld.  Ok  er  Girarð  Iftr  keisarann,  talar 
hann  til  þeirra  er  lijé  honum  stóðu :  Eigi  er  {kíssí  herra  nieðalhöfð- 
ÍDgi,  at  dönnu^  má  hann  heita  keisari  krÍHtinna  manna,  f>ví  at  eigi 
man  þvílíkr  áðr  verit  hafa  ok  Ifkligt  at  eigi  verði. 

41.  Karlamagnrts  keisari  seni  hann  sitr  á  hesti  húinn  til  bar- 
daga,  ok  herrinn  umbergis  avá  vel  ok  kurteish'ga  herklœddr',  at  rétt- 
liga  var  þeim  í  mikil  pr(ði  er  sitt  Hð  jammart  bjó  þann  veg,  því 
engi  var  8á  af  þeim  mikla  flokki,  at  eigi  heföi  brynnöttii*  undir 
hjálmi,  þikist  hann*  nú  vita,  at  skjótt  man*  orrosta  takast;  því  vill 
hann  enn  BÍna  mcnn  áeggja®  ftígrum  fortölum,  þeim  til  stvrktar 
beeði  til  Bálu  ok  ]íkama,  ok  talar  sva :  Öllum  yðr  er  vel  kumiigt,  at 
almáttigr  guð  sendi  sinn  eingetinn  son  hegat  lil  jarðríkis,  ok  hann 
fœddist  af  heilagri  frú  ok  hreinni  niey  Marie'  í  þessa  veröld  til 
hjálpar  öllu  nmnnkyni,  er  áðr  var  glatat  í  synd  fyrsta  feðrs®  Adams, 
hann  atferðaðist  bér  þrjá  vetr  ok  þrjátigi  ok  tók  heilaga  skírn  af 
Johanni*  baptií*ta,  hverja  haiin  bauð  veitast  ölhiin  er  hans  þjóriar 
vildu  gerast,  heitandi  þeim  er  hans  boðorðum  fvlgja  svá  mikla  ömbun 
áþrotnandi  sæhi,  at  engi  maðr  dauðligr  fær  tjáð  nc  talit,  en  hótandi 
þeim  hrœðiliguin  píshim  eilífs  bruna,  er  þau  viH**^  fyrirlíta  en  rœna 
hann  sinni  eign,  hcilagri  kristni,  hverja  liann  merkti  sér  í  úthelling 
BÍns  dreyra;  en  nú  cr  öllum  auðsynt,  at  tveir  heiðnir  höfðingjar 
Agulandus  ok  Jamuiid  hafa  nú  til  þess  hingat  sótt  á  hendr  oss  iitan 
af  Affríka  at  brjófa  niðr  kristin  lög  ok  svívirða  heilaga  staÖi  guðs 
en  drepa  oss  eða  reka  í  útlegð  ok  setjast  sfðan  í  erfð  Krists  ok 
þat  lán  sem  hann  veitir  oss  HÍnuin  börnum ,  ok  mcðr  því  at  hann 
hefir  sent  oss  hepat  at  verja  hans  sœind  ok  æru,  þá  látum  oss  í  hug 
koma  at  yér  eigum  honum  at  þjóna  cða  hvcrsu  mikit  vcr  eigum 
hoDum  at  ömbuiia.  Hanii  tók  á  sik  mart"  vás  ok  erbiði'*  sakir 
várrar  hjélpar,  cn  hér  a  ofun  háð  ok  brigsH  [ok  álcitni^  sór  ok*^ 
kvöl  ok  krospins  pínu ,  h»yfði  hann  sínar  hendr  ok  fœtr  gcgnum 
grafast  digrum  járngöddum,  rann  or  þcim^*  sárum  it  skærasta  bK')ð: 
Ihnta  sár  þoldi  hann  á  sinni  Hœgri  síðu  af  hvassa^*  ppjóti,  or  hverju 
fram  flaut  Wóð  nieðr  vatni ;  cn  sá  sem  spjötinu  lagði,  tók  þegar 
skæra  sfui  sem  hendr  hans  dreyrugar  snurtu  hans  augu,  sem  áðr 
var  sjónlauss.  Sé  góðir  vinir,  þvílíkt  ok  svá  mikit  vann  várr  lausnari 
088  til  hjálpar,  ok  fyrir  því  skolum  vcr  glaðliga  ganga  fram  móti 
han8  úvinnm  ok  setja  várt  líf  fynr  heilaga  kristni  ok  dauða  taka  af 
vapnum  heiðingja,  cf  þat  er  giiðs  vili ;  ok  ef  svá  geri  þér,  bíðr  vár 

*)  taal  6;  sýiiuin  B,      ')  sanl,  b\   fóstraðr  B.      *)   br>'nhött  6.      *)  tilf.  6. 

»)  muni  b.     •)  eggja  b.  ")  Mariii  b.     ")  fec^r  b,    *)  Joanne  b.     '•)  \\\\b. 

")    vírt  b.       '0    erfK^i  //.       ")    |nie(^    nlritfln.    sám  6.       *')    fessum  6. 
'*0  hviíssn  b. 


l80  KABLAMAOiroö  8AGA  IV.  d^.  4§. 

(')mbun  eilífrar  sælu,  munu  vér  þá  skína  í  mikilli  birtu^  ok  gleðjaRt 
ullir  saman  fyrir  almátkum  guði  án  enda.  £ptir  þessi  keisarans  or6 
ríðr  fram  herra  páíinn  ok  talar  svá:  Hlýðit  mér,*  synir  mínir^  ek 
er  faðir  yðvarr  skipaðr  af  guði  góÖr  lœknir  sáhim  yðrum,  því*  tráit 
mér,  ek  skal  eigi  Ijúga  at  yðr.  Herra  várr  JesuB  Kristr  verandi  í 
þessum  heimi  valdi  sér  til  fylgdar  tólf  postola,  var  þeirra  höfSingi 
Pétr  postoli,  hverjum  guð  veitti  svá  mikit  vald ,  at  þat  skyldi  lauat 
ok  bundit  á'  himni  ok  jörðu^  sem  hann  b^^ndi  eða  leysti.  VitiÖ  Án 
efa,  at  hann  stendr  biíinn  at  [styrkja  yðr  ok  láka  upp  porti*  himn- 
eskrar  paradísar,  ef  þér  djarfliga  gangit  fram  undir  keisarans  merkjum, 
einkanliga  þeim  er  nú  vilja  iðrast  sinna  synda;  ok  til  þess  al  af 
dragi  allan  ifa  yðrum  hjörtum,  þá  leysi  ek  yðr  af  öllum  syndum 
meðr  því  valdi,  er  guð  hefir  mér  veitt  fy rir  blezaðan  postola  Petrum, 
setjandi  yðr  þá  skript  at  höggva  heiöingja  sem  stœrst^  spara  hvérki 
hendr  né  fœtr,  höfuð  eða^  bol,  takandi  þar  fyrir  satt  verðkaup  með 
sjálfum  guði.  Allir  játta  fegiusamliga  þessum  kosti  ok  styrkjast  mjök 
af  herra  páfans  fyrirheitum,  þakkandi  honuni  ok  keisaranum  sfnar 
fagrar  áminningar.  Lyptir  herra  pátiun  upp  [sinni  hoegri  heudi*  ok 
blezaði  allan  herinn,  ok  ríðr  brott  sfðan  klökkvandi.  Herra  GirarÖ 
rfðr  at  keisaranum  ok  talar  til  hans  svá  segjandi :  Nú  megi  þér  Ifta, 
herra,  görla  her  heiðingja;  því  leiðit  fram  yðra  fyrstu  fylking  þeim 
f  móti,  en  ek  skal  halda  fram  mfnu  liði,  þvf  gjarna  vilda  ek  komaat 
f  miðja  fylking  heiðinna  nianna,  ef  þat  vœri  guðs  vili,  ok  prófa  hvat 
þar  kunui''  ek  ok  nifnir  menn  at  hafast.  Keisarinn  svarar:  Far  f 
guðs  signan,  góðí  viu,  ok  finnumst  heiUr,  ef  guð  vill.  Heldr  keis- 
arinn  liðinu  ofan  f  dalinn  neðanverðan  ok  bfðr  þar  þess  sem  at 
höuduni  kann  koma,  alvörusamliga  kallandi  á  guðs  uiiskunn  ok  full- 
tiug  sfns  blezaða  herra  Jacobi  postola. 

42.  ]þessu  næst  skal  hér®  segja  af  heiöin^um,  at  svá  sem  þeir 
Ifta  her  kristinna  nianna  uálægan,  þá  rför  íram  fyrsta  fylking,  er 
Balam  var  stjórnari  fyrir,  ok  gerðu  þeir  svá  mikinn  guý  ok  þyt  at 
vfða  heyrði,  blásandi  hvellum  lúðrum,  stórum  hornum  ok  digrum 
trumbum,  berjandi  á  tabur  ok  skjöldu;  útallig  merki  létu  þeir  blása 
með  ymsum  Htum  fyrir  vindinuni,  þar  nieð  glóaði  þeirra  bánaðr, 
gyltir  hjálmar,  silfrhvftar  brynjur,  skfnandi  skildir,  svá  at  strandimar 
birtust  á  tvœr  hendr  af  þeirra  vápnum.  Frauimi  fyrir  brjóstinu  ríðr 
optnefndr  Balam,  hafði  hann  steypt  utan  yfir  siua  brynju  [einum 
hjúp  af  hinu  bczta'  purpurapeHi  til  auðkennis.  Meðr  honum  riÖu 
fram  fjórir  konungar,  er  því  höfðu  heitit  upp  á  sfna  trú  at  sœkja 
aptr  Qóra  höfuðguði  Maumet  Machon  Terogant  ok  Jupiter,  eða  koma 

.     •)  birti  6.     ')  allir  tilf.  b.     »)  þér  b,     *)  [lúka  npp  fyrir  yðr  port  6.    *)  né  6. 
•)  [sína  hœgri  hönd  b.     ^)  kunna  h,     «)  mgl,  b.     ")  Imgl.  b. 


€ðp/4S,  AF  AOULAKDO  KOionrGi.  181 

eigi  aptr  ella.  f>ví  hábrókast^  þessir  mikit  svá,  at  allr  þeirra  búnaÖr 
var  ijóðr'  af  gulli.  En  þei?»r  sem  fylkingar  koma  mjök  saman, 
þejta  kristnir  menn  hvelt  heróp,  ok  eggjar  hverr  annan  til  íram- 
göngu.  En  í  því  kemr  mikill  ótti  í  lið  heiðingja,  svá  at  mai^r  þeir 
sem  fjrir  lithi  hugðyist  hvetvetna^  mega  vinna,  skulfu  nú  á  beinum 
ok  kvíddu  sér,  ok  ef  þ«ir  ganga  þanu  veg  hrœddir  mótiFranzeisum, 
munu  þeir  fá  skjótt  makliga  gisting.  Hugi  jarl  er  fyrir  var  fyrstu 
fylking  Karlamagnús  ok  hans  fjórir  kumpánar  ríða  fram  djarfliga  or 
sinni  stöðu  móti  ÍJórum  konuiigum,  er  [fyrr  váru  greindir,*  ok  upp- 
kveiktir  mik]u  kappi  fjrir  góðan  anda  skjóta  þeir*  svá  styrku  skeyti 
í  þeirra  flokk,  at  þrír  koniingar  liggja  dauðir  á  vellinum.  En  Balam 
]agði  til  Huga  jarls  ok  rak  hann  af  baki,  en  sakir  þess  at  guð 
bannaði  mátti  hann  eígi  koma  blóði  út  á  honum.  Fynr  þetta  sigr- 
mark  er  guð  ok  blezaðr  Jacobus  veitti  sínum  lýð  f  fyrstu*  athlaupi 
styrktust  Franzeisar  mjök  ok  glðddust,  hlupu  fram  nieð  miklum  ákafa. 
Hófst  þá  bardagi  at  marki,  gerðist  mikill  gn^T  ok  úkyrrligt  hark, 
brak  ok  brestir  í  þeirra  atreiðum,  þvi  at  Frankismenn  hjuggu  svá 
atórt,  at  eigi  var  huglausum  gott  fyrir'  verða;  svá  lOgðu  þeir  hart 
meðr  hvössum  spjótum,  at  engi  hlíf  stóð  við.  Margr  dramblátr 
drengr  féll  níi  svívir(ð)liga  af  hesti,  svá  at  aldri  reis  hann  upp  á  sína 
fœtr;  söðlar  týndust,  en  hestar  hlupu  er  glatat  höfðu  sínum  herrum, 
hjálmar  meðr  hausnum  klofnuðu,  hendr  ok  fœtr  [bdkunum  af  fu'  u.® 
8vá  gékk  Franzeisum  nil  vel,  at  þeir  sem  áðr  höfðu  nökkut  bleyðzt* 
g:er6ust  nú  svá  snarpir  ok  miklir  fullhugar,  at  engir  váru  nú  djarfari 
í  sinni  framgön^i.  J>ví^"  féll  almeuniliga  þat  bölvaða  fólk,  þar  til 
at  þeir  kómu  þar  sem  stóðu  boguienn  heiðingja,  þessir  vándu  hundar 
taka  snarpt  í  móti^  skjótahdi  bœði  hart  ok  tíðum  af  tyrkneskum 
bogum,  své  at  biíinn  var  váði  fyrir  hendi,  en  í  því  kom  at  fram 
hinn  kœrí  keisarans  frændi  RoUant  ok  Oddgeir .  danski  með  sínum 
jafningjum  ok  réðu  þegar  svá  drengiliga  móti  bogmönnum,  at  þeir 
rákust  eigi  skemra  aptr  or  sinni  stöðu  en  fjttgur  Örskot,  stoðandi 
þeim  hvárki  stinnir  bogar  né  stálhörð  skeyti,  þvf  at  Rollant  verðr 
þeim  stórhöggr,  hvar  fyrir  drjúgan  fellr  af  heiðingjum,  en  nökkut  af 
krístnum  mönnum  ok  þó  fátt  hjá  þvf. 

43.  En  af  herra  Girarð  er  þat  segja,  at  svá  sem  hann  hafði 
búit  sitt  liÖ,  stefnir  hann  til  atsóknar  f  hinn  hœgra  fylkingararm 
Afrrícamanna,  ok  er  auðvíst  at  eigi  gefst  þeim  setuefni,  sem  þar  eru 
fyrír.  Herra  Girarð  talar  þvílíkum  orðum  til  sinna  manna:  Höggit 
stórt,  þegar  þér  mœtit  herinum,    ok  prófit  hvárt  nökkut  [kunni  þau 

')  dffttnba  b.  ')  ranðr  fc.  »)  hvervetna  6.  ^)  [frrrigreÍTidnflt6.  •).  mflf/.  6. 
•)  fyrstft  6.  ')  at  tilf.  b,  •)  [búkinuro  af  flugu  6.  »)  dignat  b, 
"•)  t)é  b. 


182  KAaLAMAUNUS  SAGA  IV.  CíV*  4íf 

Bömu  8verð  at^  bíta  digrhálsana^  heiðingja,  sem  ek  befír  jðr  til  búit, 
óttizt  alls  ekki,  því  at  ek  er  Girarð,  er  yðr  skal  drengiUga  fram« 
fjlgja,  því  at  sá  er  sæll  er  guði  þjónar  bœði  uú  ok  at  eilífu.  {>eúr 
Bvara:  {)at  akolu  þér  8já  mega,^  at  reyna  mau  hvárt  [fyrri  dignar,^ 
vér  eða  vápnin.  I  þessu  hleypir  fraui  herra  Clarei^  rekjandi  aitt 
merki  af  digru  spjóli,  er  hanu  hélt  sinui  ho^gri  hendi,  keyrir  hestian 
sporum,  þann  sem  haun  tók  af  Jamuud,  ok  rennir  at  einum  ríkum 
konungi  af  AfTriea  Guilimin  at  nafni,  leggr  til  hans  gegnum  skjöldipa 
brjnjuua  ok  búkinn,  skjótandi  honum  dauöum  á  jörð,  ok'kallar 
hárri  röddu  svá  talandi :  Góðir  félagar,  lítit  hérna !  þessi  hinn  dramb- 
víöi  merkti  oss  yöU  meÖ  sínu  hjartablóði-,  sœkit  at  djaríliga,  eigi  er 
öðrum  at  fírr,  launum  í  dag  þat  brauö  ok  víu,  er  guð  seðr  oae  með 
dagliga,  sníðum  hold  meö  beinum,  eii  blúði  útsteypum  ok  gefum 
œrit  tafn  hrafuí  ok  vargi,  því  at  vér  mununi  öðlast  sœmd  ok  sigr. 
Svá  gera  þeir  sem  hann  eggjar,  bregða  sverðum  ok  veita  heiöingjum 
stór  högg  ok  gildau  slag,  meðr  engu  móti  eptir  spyrjandi,  hvárt  si 
er  konungr  eðr  þrœll  sem  fyrir  verðr.  I  þessum  svifum  snarar^ 
gamli  Girarð  at  einum  miklum  riddara,  er  áðr  hafði  drepit  marga 
krístna  menn,  stautar  á^  honum  spjódnu  ok  lyplir  houum  .  or  söðl* 
inum,  fleygjandi  á  jörðina  meðr  þvílíkum  orðum :  ]þat  veit  sá  er 
mik  skóp,  at  aldrí  héðan  af  drepr  þú  míua  menn.  Riðr  svá  síÖan 
karlmannliga  fram,  at  hverr  ok  eiuu  sá  er  honum  mœtir  verðr  hníga.7 
Verðr  í  þessarri  hálfu  bardagans  mikit  mannfall,  svá  at  bœði  drep* 
ast  niðr  menu  ok  hestar,  fellr  ok  [nökkut  niðr®  af  liði  hertogans* 
f>vi  skal  héðan  frá  snúa  at  siuui  ok  geta®  nökkut  af  ferðum  Ja- 
mundar. 

44.  Sem  bardagiun  hófst  um  morguninn  hefír  Jamund  sik  fram 
uudan  höfuðmerkinu  í  niiðjar  fylkingar,  bregðandi  sverðinu  Dýrum- 
dala,  ok  höggr  kristna  menn  á  báðar  hendr  meðr  svá  miklu  afii,  at 
hvárki  hlífír  skjöldr  né  brynja,  því  at  sverð  hans  klauf  jamvel  stalla'® 
ok  steina  sem  hold  ok  bein.  Hvar  fyrir  haun  vinnr  stóran  skaða  í 
keisarans  sveit;  því  at  svá  sem  hann  sér  sínar  fylkingar  hníga^  ok 
vikna,  œðist  hann  œ  því  meir  ok  grímmist.  þetta  getr  líta  Oddgeir 
danski  ok  talar  svá:  Almáttigr  guð,  mikill  harmr  er  mér  þat^  er 
þesBÍ  vándi^^  heiðiugi  skal  svá  lengi  lifa  ok  drepa  margan  duganda 
dreug.  Hér  með  snýr  hanu  hestinum,  heldr  at  sér  skildinum  ok 
stýrír  spjótinu  til  lags,  skundandi  þagat  sem  Jamund  var  ok  eián 
ríddarí  meðr  honum  Arnketill  or  Norðmaudi.  En  er  Jamund  sér  þat, 
mœlir  hann  til  Moram  móðurbróður  síns:    Hér  ferr  einn   maðr  litill 

')  [kunnu  þau  sverð  b,  ^)  digrhálHftða  6.  ^)  herra  tilf,  b.  *)  [saal.  b: 
digna  B  «)  fram  tilf.  6.  *<)  at>.  ')  Moai.  6;  gpiga  B.  "")  [mikit  6. 
")  segja  6.     "»)  8tál  b.     ")  vándr  6. 


C^.  4ðj  4$,  AF  AÚULANDO  KOXUXtíl.  183 

vexli  at  okkr,  frœndi,  hvat  mun-  hann  œtla  utan  leita  dauðans?  hann 
8kal  honum  skjótt  koma.  f)ví  [ríðr  hanu^  móti.  ok  þegar  hestamir 
mœtast,  leggr  hvárr  í  Bkjöld  annars  hörðum  lögum  með  svá  miklu 
afli,  at  hvárgi  mátti  sínum  hluta  hrósa,  því  at  báðir  koma  þeir  hvar 
fjarrí  niðr  hestunum.  Oddgeir  bregðr  sínu  sverði,  en  Jamund  Dyrum- 
dala,  má  nu  senniliga  Oddgeirr  synast  uppgetinn ,  uema  guð  hjálpi 
honum.  £n  í  því  ríðr  ArnketilJ  at  einum  miklum  höfðingja  ok  ríkum 
er  hét  Boland^  ok  hjó  til  lians  ofan  í  hjáiminn  svá  hart,  at  haussinn 
kkifnaði  niðr  í  tennr,-  hrindr.  honuni  dauðum  niðr  á  jörð^  en  grípr 
heetinn  þanu  sem  hanu  reiö  ok  fær  Oddgeiri,  á  hvern  hann  stígr 
upp  bæði  skjótt  ok  íimliga.  Skilr  svá  með  þeim  Jamund,  ríða  nú 
hvatliga  aptr  til  sinna  manua. 

45.  Nú  er  l)ardagi  stórliga  harðr  ok  mannskœðr,  en  þó  er  œ 
í  þá  hálfu  mest  hark  at  heyi*a  sem  Rollant  ryðst^  um  meðr  sínum 
jafningjum,  því  stórliga  kœnir  váru  þeir  sundr  sníða  hold  með  beinum^ 
hvar  fyrir  hlifar  spellasty  riddarar  meiðast^^  hestar  þreytast,  A£frikar^ 
bleyÖast  ok  vilja  undan  halda,  því  at  þeirra  lið  tekr  þúsundum  falla, 
en  veUirnir  eru  af  manna  búkum  hestum  ok  klæðum®  víða  þaktir, 
srá  at  þat  var  eigi  minnr  en  hálf  röst,  at  hvárki  maðr  né  hestr 
mátti  sínum  fœti  á  bera  jörð  stiga.  En  hvat''  má  hér  framar  af 
segja,  eu  þann  dag  allan,  frá  því  er  orrostan  héðist  árla  um  morg« 
uiiioD,  stóÖ  æ  hin  sama  hríð^  alt  til  þess  er  náttaði.  Bauð  hinu 
belgi  Jacobus  postoli  mörgum  kristnum  mönnum  heim  til  mikiis 
sællífis  á  þeim  degi  af  liði  Karlamagnús^  ömbunandi  þeim  stinnum 
mála  í  eilífri  gleði  fy rir  sitt  dagsverk.  Nú  scm  kvelda  tekr  ok 
dimma,  léttir  höggorrostu,^  ríðr  keisarinu  ofan  í  eitt  dalverpi  með 
nOkkurum  mönnum,  er  hann  þá  nijök  angraðr,  því  at  tveir  konungar 
hafa  látit  sitt  líf  ok  meir  en  íjórir  tigir  jarla  ok  hertoga  ok  margt 
aanarra  manna.  Eigi'®  angraði  hann  fyrir  þá  grein  þeírra  dauða,'^ 
at  hann  þœttist  eigi  þeirra  ömbun  fyrir  vita,  heldr  fyrir  þat  at  því 
fœrrí  stóðu  upp  landinu  til  verndar  sem  fleirí  fóru  til  guðs. 

4d.  Herra  Girarð  tekr  sér  nátt^itað  uudir  einum  hamrí,  liafði 
hann  látit  þrjár  þúsundir  sinna  manna,  en  allir  vildastu  riddarar  sátu 
á  hestum  [í  öUum  heiklœðum  mjök  móðir  af  erfíði  ok  þorsta;  en 
aðrir  kristnir  menn  sátu  á  hcstum  sínum  á  miðjum  vígvellinum^^ 
ofan  á  ds^uðum^^  manna  búkum.  Engi  var  nii  sva  ríkr  né^^  mikils 
háttar^  at  eigi  héldi  sínum  hesti  með  beisli,  en  sverð**  annarrihendi; 

')  Iríðast  þeir  6.  -)  tenii  6.  =»)  nðr  b:  ♦)  mœðaöt  6.  *j  AflPricani  b, 
•)  herklœðnm  b,  ^)  hverr  6.  ")  mgL  b,  »)  höggorroBtuimi  b.  '•)  En 
eigi  6.  "j  daiidi  b.  ")  Isíniim  á  miðiiim  vígyellinQm,  nýök  móðir  af 
erfiði  ok  þorstA ;  en  aórir  krístnir  luenn  sátu  i  herklœðum  á  heftnm  6. 
•»)  dauðra  h.     ")  eór  h.     '^)  í  titf.  h. 


184  KABLAM A0inJ8  8AQA  IV.  f«p.   4$. 

eogi  fékk  svá  mikil  hœgindi  at  hann  leysti  hjálminn  sér  af  hlSfbi^ 
bvárki  maÖr  né  hestr  át  né*  drakk,  engum*  kom  8vefn  á  aogft,*  {^tí 
at  a]lir  þóttust  skyldir^  Rjálfs  sín  at  geyma  hesta  ok  vápna,  |>ví  at 
ein  lítil  slétta  lá  í  míðil  þeirra  ok  heiÖingja;  aUir  sátu  þessa  nótt 
meÖr  ugg  ok  ótta.  Af  heiðingjum  skal  segja  þessu  næst,  at  8vá 
sem  á  leið  daginn  ok  myrkti  af  nótt,  gerðust  margir  lausir  á  velli, 
lögðu  skjöldu  á  bak  sér  ok  flýðu.  En  er  Jamund  sér  þat,  reiðist 
hann  [ok  kallar*  á  þé  ok  mœlti:  Vei  verði  yðr,  vándir  þrœlar, 
sennib'ga  haíi  þér  svíkit  mik,  snúit  aptr  ok  fyrirlátit  mik  eigi;  þvf 
at  yður  ráð  eg^uðu  mik  á  þat  svel]  at  berjast  til  ]ands  þessa.  En 
þó*  Jamund  aé  mikiU  pk  kalli  hátt,  vilja  þeir  m\  eigi  aptr  hverfa, 
því  at  8vá  hefir  þeim  at  getizt  vápnum  Franzeisa  um  daginn,  at 
aldri  utan  ofríki  gangi  at  munu  þeir  girnast  þeirra  viðrskipta.  í  því' 
kemr  Balam  seudimaðr  fyrir  Jamund  ok  styðst  á  hjaltit^  sverðsios, 
er  hann  hélt  á,  ok  talar:  ]þetta  ráð  liefðir  þú  upptekit  JamuDd,  ef 
ek  befði  ráðit,  at  tráa  mínum  orðum,  er  ek  kom  frá  Earlamagnási, 
þá  er  þér  sendut  mik  at  forvitnast  um  Uð  kristinna  manna,  heldr  en 
þola  slíka  svívirðing,  sem  þil  heflr  fengit  í  dag;  því  at  þat^  ékaltu 
vita,  at  öU  fyrsta  fylking,  er  þá  fram  hélt  í  morgin,  er  gersamliga 
niðr  drepin,  ok  þó  annat  litlu  minna,'-  en  sumt  flýit  undan.  Nd 
hefir  svá  gcngit  sem  ek  sagða;  bað  ek  þá  at  þú  skyldir  varast,  en 
þú  ok  menn  þínir  vildu  því  síðr  vcita  nökkurn  tránað  mfnum  fram- 
burði,^®  at  þér  sögðut  mik  til  þess  hafa  tekit  fémátur  af  kristnum 
mönnum  at  svíkja  yðr,  en  nú  hefir  þú  nökkut  varr  vorðit,  hvárir 
flannara  tðluðu  ek  eða  þeir  hrósarar  ok  niikilátn  drambsmenn,**  er 
sér  í  hendi.kváðust  hafa  alt  þeirra  ríki,  ok  nú  prófar  þú  hversú 
mikit  þeir  afla*'*  þér.  Jamund  svarar:  Satt  er  þat,  Balam,  oflengi 
hefir  ek  þeim  trúat,  eu  hvat  er  nii  ráðligast,  góði  vin?  Balam  svarar: 
Tveir  eru  kostir  fyrir  höndum ;  sá  annarr  at  halda  undan  eða  geftt8t 
upp  á  vald  keisarans,  ok  œtla  ek  öUum  munu  þat  betr  gegna;  hinn 
er  til  annarr^^  at  standa^^  karlmannliga  ok  þola  hér  dauða;  því  at 
eigi  yerðr  þat  fals  scm  ck  segir,  at  Frankismenn  stígr  þú  eigi  yfir, 
ok  engi  þjóð  er  þeim  jöfn  ftil  hreysti  ok  riddaráskapar,**  því  at  sjá 
máttu,  at  þeir  sitja  á  hestum  sínum  ok  bíða  yðvar.^®  Jamund 
svarar:  J)at  skal  mik  aldri  henda  at  gefast  upp  eða  brott  flýja, 
meðan  vér  höfum  miklu  fleira  lið  en  þeir.  Eptir  f)etta  skilja  þeir 
sitt  viðrtal. 

•)  eðr  6.       0  maniii  tilf,  h.       »)    angru  6.       ♦)  til  tilf.  b,      *)  [knllandi  6. 

«)  þótt  b.  ')   bili  tilf.  b.      •)   hjalt  b,      »)  lid  tilf.  b.       '•)    ordum  6. 

*')  saal,  6;  drembumenn  B.       ")    vinna  6.  ")    enn   þriði  6.       ")  ok 

verjast  tilf.  b.     *^)  [i  hreysti  ok  riddaraskap  b.     ••)  svá  tilf.  b. 


<VP-  ^^-  A7  AQULAKDO  KOKUKOI.  165 

• 

47.  Aria  um  nfiorguninn  þegar  sem  dagr  tekr  npp^  renna,  gerir 
mikinn  hélukulda  móti  sólarinnar  uppr&s.  Bjó  Jamund  f)á^  fjlking 
til  fyrstu  atlögu,  eríváru  tuttugu  þúsundir,  ok  fylgir  sjálfr;  en  þcim 
móti  fara  ijórar  þfisundir  Franzeisa,  ok  eru  \ieir  senniliga  of  liÖfáir. 
Hófst*  þegar  bardagi  með  miklu  ópi  ok  háreysti,  váru  margir  mjök 
[ðtirðir  af  kulda  ok  sárum,^  en  féngu  þó  at  sinni  úmjáka  lækning, 
hvar  fyrir  kristnir  menn  kölluÖu  á  sinn  skapara  sér  til  fulltings,  því 
at  senniliga  hrvgðust  þeir  af  falli  sinna  félaga.  X^egar  sem  bardaginn 
tekst,  ríðr  Jamund  grimlíga  fram  í  lið  kristhma  manna  ok  œtlar  at 
hefna  þess  skaÖa,  er  hann  þóttist  fengit  hafa  hinn  fyrra  dag,  leggr 
sfnu  digra  spjóti  til  Anzelin  or  Varegniborg  í  gegnuni  skjöldinn  bryn- 
juna  ok  búkinn,  fleygjandi  niðr  af  hestinum ,  ok  hiröir  meðr  engu 
móti,  hverr  hans  fall  eðr  dauða  kœrir.  J>ar  nœst  ríðr*  fram  Balam 
ok  leggr  einn  góðan  dreng  gegnum  skjöld  hans  ok  brynju.  En  í 
því  kemr  at  fram  Oddgeirr  danski  meðr  mikinn  flokk  riddara.  En 
er  Balam  sér  þat,  kippir  hann  at  sér  spjótinu  ok  vendir  aptr  til  sinna 
manna.  En  sá  er  lagit  þoldi  varð  lítt  sárr.  Oddgeirr  gengr  nú 
djarfliga  fram,  höggr  til  beggja  handa;  sér  hann  at  nú  fellr  fjöldi 
krístinna  manna,  því  hvíHst  hann  ekki  við,  gengr  f  miðjar  fylkingar 
héiðingja,  ok  í  þessarri  sókn  fœr  hann  handtekit  Butram  er  fyrr  var 
nefndr.  Eptir  þat  ríðr  hann  aptr  í  sína  fylking  ok  fréttir  túlkinn, 
hvat  hann  knnni  segja  um^  fyrírætlan  Jamundar.  En  hann  segir:^ 
Jamund  œtlar  með  þvílíku  liði  vinna  Earlamagnús  sem  ná  hefir 
hann  ok  þér  megit®  sjA.  Ok  er  Oddgeir  heyrir  þat,  hleypir  hann 
þar  til  er  Karlamagnás  var  meðr  sinni  fylgd ,  var  hann  þá  enn  eigi 
kominn  í  bardngann,  því  at  þeir  byrjuðn  fyrst  bardagaun*  er  á  víg- 
velHnum  váru  um  náttina.  I>egar  er  keisarinn  Iftr  Oddgeir,  heilsar 
bann  honum  fyrr  ok  spyrr,  hversu  ná  gangi.*®  Hann  svarar:  Vel 
meðr  guðs  vilja,  herra;  en  þó  fáit  þér  nú  mikinn  skaða,  því  at 
margr  dugandi  riddarí  lætr  sitt  líf;  en  vér  kumpánar,  ei  fram  riðum 
í  morgin,  höfum  fengit  tfilk  Jamundar,  ok  segir  hann  svá,  at  fyrr 
œtli  Jamund  lóta  hendr  ok  fœtr  en  gefast  upp  eða  gera  nðkkur  orð 
Agulando  feðr  sínnm.  J)ví  sendit  til  herbáða  yðvarra  ok  stefnit 
hingat  öllum  ungum  monnum,  ok  ef  þeir  kóma  vel  bi'mir,  -þá  væntir 
mik,  at  heiðingjat  verði  ryrír:  því  at  þótt  þeir  sé  margir,  þá  eru 
þeir  bœði  lítt  herklœddir  ok  illir  raunar,  þegar  með  harðfengi  er  at 
þeim  gengit,  en  menn  yðrír  eru  margir  sárír  ok  móðir  ok*'  sœkja 
Bvá  meðr  kappi,  at  margir  heiðnir  falla^^  um  einn.  Ok  er  keisarínn 
heyrír  orði  Oddgeirs,  hryggist  hann  í  sínu  hjarta  ok  segir  svá:    |)ii 

•)  at  tílf.  b.  ')  fyrstn  tiff.  b.  »)  þar  ttlf  b.  *)  [sárirokstirðiraf  knlda  6. 
*)  saal.  b;  leprí^r  B.  *)  af  b.  ')  at  tilf.  b.  •)  megiit  6.  •)  orro8tuna6. 
»»)gengr  6.     ")  at  b.     'O  falli  b. 


tM  KARLAXAQKU8  8A0A  IV.  ^«  4^ 

• 

hinn  dýrlígi  herra  almáttigr  gu6,  undir  hvers  valdi  ok  yfirbo6i  allir 
skapaðir^  hlutir  stauda,  mikill  harmr  er  mér,  at  þat  fólk,  sem  þú, 
dróttinn  minn,  gaft  mér  til  stjómar,  skal  drepast  niðr  í  mínu  auglití 
af  þínum  úviuum,  þeim  er  aldri  höfðu  ást  á  þér  ok  jafnan  hata  þá 
heilaga  trú,  er  þii  bautt  halda  ok  hafa,  en  vilja  uú  fjrirkoma  þinni 
sœmd  ok  grípá  undir  sitt  uíðingligt  va]d  þat  ríki^  sem  þá  átt  ok* 
þínir  vinir.  Nú  er  at  velli  lagðr  mikiU  Qöldi  þinna  þjónoatumaaDa, 
þeirra  sem  til  þess  váru  œtlaðir  at  refsa  þeim  sinn  úsóma  ok  hreinsa 
heilaga  kristni  af  þeirra  jfírgangi,  því  bið  ek  þíuá  miskunu,'  at  þá 
styrkir  oss  en  kastir  þinni  reiði  yíir  þessa  úviui.  Hér  meÖ  kallar 
ek  til  þín.  hinn  háleiti^ .  guðs  postoli  Jaeobe,  biðjandi  at  eigi  víkír 
þú  frá  oss  því^  fulltingi,  sem  mörgu  sinni  hefir  þú  vel  veitt,  síÖan 
vér  kómum  í  þíua  þjónostu,  því  at  þat  veizt  þú,  at  þá  ert  efni  ok 
upphaf  minnar  higatkvámu^  ok  ef  þú  lœtr  hér  drepast  niðr  alla  mína 
hirð,  þá  mun  eigi  þat  verða  framgeugt  er  þu  [fyrirhéKt*  þann  tíma 
er  þú  birtist  mér,  at  þín  sœmd  skyldi  fyrir  mína  framgöngu  aakast 
í  þessu  landi.  Nú  veittu  þíuutn  riddarum  öriiggan  hug  ok  ateyp 
bðlvaÖum  heiðingjúm  með  styrkleik  þíns  mikla^  máttar,  at  þar  fjnrir 
loA  allir  miskunn  guðs  ok  þína  vernd  án  enda.  Sem  keisarinn  hefir 
endat  sína  bœn,  talar  hann  til  Oddgeirs  danska:  {)at  ráð  sem  þá 
lagðir  til  skal  hafa,  at  senda  eptir  öllu  því  liði,  er  at  várum  her- 
búðum  dvelst,  því  kalli  til  iníu  Droim  konung  ok  Andelfreum'  unga. 
Ok  þegar  þeir  koma  fyrir  keisaranu.  segir  hanu:  {)it  góðir  vinir, 
farit  skjótliga  til  herbúða  ok  segit  þat  iniun  vilja^  at  allir  ungir  mcna 
ok  þjónostusveinar  búi  sik  til  bardaga  ok  komi  síðan  á  nunn  fund* 
|>eir  játtu^  því  gjarna  ok  riða  brott  til  herbúða  ok  gera  keisaraus 
eyrindi,  eptir  því  seni  síðar  greinist.  £u  fkeisariun  býr  ná  síoar 
fylkingar  frain  til  bardagans  ok  haíði^  þá  enn  mikit  lið  ok  frítt,  lœtr 
hann  upp  setja  sitt  höfuðmerki,  var  þar^®  Rollant  ok  margir  aÖrir 
höfðingjar.  Ok  er  Jamund  sér  guliara  keisarans,  talar  hann  til  ainna 
manna:  Nú  megi  þér  líta  metuað^^  Karlaroagnús,  at'*  hann  heldr 
enn  til  bardaga  með  liði  sínu,  ok  man  ætla  oss  at  sigra ;  því  sœkjum 
vér''  djarfliga,  því  at  eigi  man  enn  minni  liðsmunr  en  Qórir*^  móti 
einum,  ok  þat  lízt  mér,  at  þeir  menn  haíi  meira  kapp  en  forsjá,  ef 
þeir  þikkjast  várum  fjölda  mega  fyrirkoma.  Karlamagnús  sem  hano 
kemr  at  bardaganum,  ^ggjftr  lið  sitt  at  hefna  sinna  kumpána,  er  þar 
lágu  dauðir  á  vellinum.  Riddari  Salomon  byrjaði  fyrstr  atreiÖ  af 
keísarans  liði  ok  leggr  spjóti  til  þess  konungs,  er  Bordant  hét.    |>e88Í 

')  mgl.  b.  ')  eðr  b.  •)  miskunnsenii  6.  *)  lieilagi  b.  *)  þínii  6.  •)  hétst 
fyrír  b.  ^)  blezaða  é.  *)  játa  b.  *)  [keisarans  fylkingar  búast  frani  til 
bardagfanfl,  hafði  hann  6.  *•»)  meó  aif.  b.  •*)  ofmetnað  b,  *')  er  b. 
'•»)  framm  b.     '*)  sé  tilf.  b. 


C^'  48,  AF  AOULAXDO  KOXUNOI.  187 

Bordant  hafðí  sér  á  hálsi  einn  hvellan  lúÖr  Olii'ant,  ok  þó  at  [hann  vœrí^ 
mikill  at  vexti  ok  vel  búinn,  féngu  herklœðin  eigi  hjáipat  honuni^ 
oJl  skýtr  Salonion  houuin  dauðum  á  jörð,  en  grípr  til  hornsins  i  því 
ok  fœr  náð.  Seni  Janiund  litr  konunginu  fallinn,  eu  lúðrínn  brott 
tekinn,  angrar^  haun  mjök  ok  hleypir  eptir  Salonion  8vá  Regjaudi: 
Betra  vœrí  þér,  riddari,  at  hafa  eigi  verit  fœddr,  því  at  nú  skaltu 
tapa  þínu  líti,  hetir^  þar  með  sverðit  Dýrumdala  hátt  upp  ok  höggr 
i  hjálminu  kljúfandi  hann  i  herðar  niðr,  tekr  Olifant  ok  knytir  um 
h&ls  Bé¥.  £n  i  því  kemr  at  farandi  góðr  riddarí  Ankerin  at  nafni 
ok  œtlar  hOggva  til  Jamundar.  En  haún  snarast  um^  fast  ok  klýfr 
Ankeriu  í  herðar  niÖr  ok  talar  svá :  Nei,^  kristinn,  segir  hann,  eigi 
var  þat  þitt  at  viuna  mér  skaða.  Ok  er  Frankismenn  sjá  svá  stór 
högg  Jamundar,  vilja  ílestir  leita  sér  létlara  en  fást  við  hann.  Nú 
gerist  bardagi  stórliga  snarpr.  Ok  er  keisarinn  vissi  Ankerin  faliinn, 
talar  hanu :  Guð  drepi  þann  heiðiugja  sem  þik  drap,  minn  góði  vin, 
ok  gjama  meðr  guðs  vilja  vilda  ek  þín  mega  á  honum  hefna,  því 
at  þú  vart  minn  elskuligasti  fóstrson  af  bernskutímanum  mér  trúUga 
þjónandi;  gleði  guð  ná  þíua  sál,  en  vér  er  eptir  lifum  skolum  þvi 
djarfligar^  framganga  sem  fœrri  eru  [til  skipta."^  Meðr  þessum  orÖum 
kemst  hann  við  í  sínu  hjarta,  eu  fyllist  þó  jamfram  meðr  guðligu 
kappi  ok  kallar  KoUant  frændá  sinn  svá  segjaudi :  Trejstum^  nú  í 
guÖa  miskunn  ok  gerum  heiÖingjum  svá  harða  hríð,  at  þeim  taki 
um  alt  bak.  Hleypr'  fraui  síðan  með  brugðnu  sverði  ok  sníðr  sundr 
heiÖingja.  Hér  með  sœkir  RoUant  at  Oðrum  megin  meðr  sinum 
lagamönnum,  snýr  skjótt'^  í  þessum  stað  orrostunnar  mannfalli^^  í 
hei$ingja.  Nú  sjá  þeir  hvasba  hildarvöndu  gegnum  smjúga  þeirra 
hjörtu,  hvar  fvrir  blóðit  tekr  or  undum  reuna,  sárín  svíða,  brjiyur 
sundrrífua,  en  seggir  hniga,^^  ok  meðr  þvi  at  fuUting  Jacobi  stendr 
raeð  krístnum  mönnum'^  i  þessarri  hálfu  orrostunnar,  skal  héðan 
frá  hverfa  en  rjðja  annarstaðar  til  frásaguar. '^ 

48.  Nú  bjrjar  at  segja  nökkut,^^  hvat  hinu  góði  hertogi'^  hefst 
ai^  þvi  at  eigi  er  þat  œtlauda,  at  hann  sofi  eða  geri  ekki  til  gagna, 
þá  er  þvílíkt  er  at  hrœra.  Snemma  um  morguninn  sem  litt  er  Ijóst 
af  deginum,  kallar  hann  til  sin  frœndr  sina  Boz  ok  Klares  ok  aÖra 
höfðingja,  er  um  nóttina  dvöldust  sem  'áðr  sagðist  undir  hamrínum, 
ok  talar  svá  til  þeirra:  Minir  kœru  frœndr  ok  vinir,  segir  hann, 
hvat  munu  vér  nú  fá  at  gört,  höfum  látit  mikit  af  várum  liðsmönnum^ 
en  harðr  bardagi  fjrír  hendi^  utan  þat  at  gefa  oss   alla   undir  guðs      ^ 

«)  [tilf,  b.  «)  angraat  b.  »)  hefr  b.  *)  við  b.  »)  Vei  6.  •)  snarpligRr  6. 
')  [eptir  6.  •)  Treystnmst  6.  »)  hleypir  b.  »•)  nA  6.  ")  tiif.  b. 
>«)  iaal.  6;  gniga  B.  '^)  sótt  faU  tilf.  B.  ")  $aaL  b\  faagnadar  B. 
»*)  frá  tilf.  b.     '•)  Oirard  b. 


188  KABLAM A0KU8  8A0A  IV.  Csp.  4S. 

forsjá  ok  vera  biinir  at  setja  várt  líf  út  í  dauða  fjrir  hans  skyld,  8vá 
Bem  hann  virÖist  háleitr  ok  heilagr  at  þola  dauÖa  fyrír  várar  sakir; 
því  rfðum  djarfliga  móti  údyggum  lýð  heiðinna  manna,  ok  meðr  j)ví 
at  völlrínn  er  víða  fmktr  af  búkum,  svá  at  eigi  má  hestum  fram 
koma,  skolu  íimm  þi'isundir  várra  manna  léta  hér  eptír  sína  reið- 
skjóta  en  ganga  i  bardagann,  ok  veita  oss  þvílíkt  gagn  er  ríðum 
sem  þeir  viðkomast.  Allir  Játta  svá  gera  sem  hann  vill  standa  Mta: 
Eptir  þetta  rfðr  herra  Girarð  .til  bardagans  ok  hefir  eigi  meira  liÖ  í 
fyrstu  en  tvœr  þúsundir;  hann  slœst  í  liö  fram  [á  hœgra  veg  fylk- 
ingaramis*  keisaransok  rœðst  mótiþeim  tuttugu  þásundum  heiðingja, 
er  þar  höfÖu  fylkt,  var  hans  atreið  hin  harðasta,  því  at  hvárki  var 
oddvitinn  huglauss  né  þeir  sem  honum  fylgdu.  8em  Aífríkamenn 
litu  tilkvámu  hertogans,  grúfa  þeir  niðr  undir  hjálma  sfna  ok  brynjar. 
Skjótliga  hleypa  krístnir  menn*  góðum  hestum  ok  öruggum  her- 
klœðum  búnir,  lögðu  mcð  spjótum  en  hjuggu'  með  sverðum  svá  hart 
ok  stórt,  at  heiðingjar  máttu  ekki  annat  en  hlffa  sér  við  þeirra 
áhlaupi.  En  þeir  sem  firr  stóðu  skutu  með  stinnastum  skeytum)  en 
hertogans  menn  hirðu  þat  eigi,  þvf  at  svá  váru  þeir  nú  styrktir  <if 
guði,  at  engi  hinn  fírsti  stóð  f  móti  þeim,  því  at  svá  váru  ^ir 
geystir,  at  hverjum  þótti  þvf  betr  [at  hengra  kom  sér*  fram  f  IIÖ 
heiðingja ;  því  geymdu  þeir  eigi  þar  fyrír  sinnar  stöðu  ok  fóru  sem 
lausir.  Eu  herra  Girarð  þat  sjándi,  kallar  hárrí  röddu  ok  segir: 
Frœgir  ríddarar,  geymit  yðvar  vel  ok  bindizt  eigi*  meðal  véndra 
heiðingja,  höldum*  saman  sem  bezt,  svá  at  hverr  styði  annan  fyrir 
utan  þeirra  fylking,  ok  hendum  þat  sem  oss  stendr  nœst,  látum  þá 
hörfa  undan,  ok  sœkjum  þvf  fastara  eptir  sem  þeir  linast  meir.  Eptir 
þesBor  orÖ  lýstr  hanu  sinn  sterka  vápnhest  sporum,  hristir  spjótit  ok 
leggr  ríkan  höfðingja  er  \iH  Malehabrun  f  gegnum  skjðldinn,  pans- 
arann,  brynjuna  ok  búkinn,  skjótandi  honum  dauðum*  á  jörðina 
Qarri  hestirium,  yppir  síðan  merkinu  svá  segjandi:  Lítit,  heiðingjar, 
þenna  lagsmann  yðvam,  er  lúta  varð  fyrir  mér  öldruðum.  J)ar  með 
talar  hann  til  sinna  manna :  Höggvit  stórt,  guð  man  styrkja  armleggi 
yðra,  at  mega  djarfliga  sverðunum    beita,    ná  gengr   at  málefnom,* 

0 

senniliga  birtist  at  vér  hðfum  réttara  at  mæla.  I  þenna  tfma  koma 
þær  fímm  þitsundir  f  bardagann,  sem  hertðginn  bauð  af  stíga  sfnum 
hestum.  Váru  þeir  herklæddir  beztum  vápnum,  gáfu  þeir  heiðingjum 
stór  hðgg  með  hðrðum  spjótlðgum,  snfða  hðfuÖin  af  bolunum,  kljúía 
suma  í  herðar  niðr  ok  kvista  hendr  ok  fœtr^  þvf  he^'rast  ná  ill  læti 
til  heiðingja,  því  at  vápnlausir  hnigu®  skjótt  fyrjr   þessum    riddarum 

*)  [hjá  hœg^  fylkiiif^rarmi  b.  ^).  með  Wf  b.  ')  [er  eér  kom  lengra  6. 
*)  engri  b.  »)  088  tilf.  b.  ")  niðr  hlf.  b.  ')  málftefiium  b.  •)  saal.  b\ 
géngu  B. 


Cap,  48.  AP  AOULAKIK)  KOMUNOI.  1S9 

Dýkomnuin,  þorír  engi  optar  en  um  sinn  at  leggja  sinn^  feitan  búk 
[ondir  þeirra  vápn.^  Hér  nieð  skal  greina,  at  herra  GirarÖ  snýr 
atsókninni  þar  til  at'  stóÖ  höíuðmerki  Jainundar,  ok  sakir  hvárs- 
ÍYeggja  at  Aiírícamenn  líta  atgöngu  Btórliga  snarpa,  svá  at  nú  þikk- 
jaat  þeir  at  raun  komast,  hversu  gott  ok  gleÖiligt  þat  er  at  reyna 
vápnaskipti  Franzeisa^  stökkr  hverr  undan  er  má,  því'at  þeir  staÖir 
Bem  uökkurrí  BÓku  eða  vörn  mátti  viðkoma  váru  af  þeim  haldnir^ 
en  heiðingjar  þyrptust  samon  upp  á  þá  hina  dauðu,  sem  þykkvast 
fóngu  þeir  staðit.  Sem  hertoginn  er  at  kominn  mjök^  þeirrí  fylkiug, 
eem  stóð  unibei*gÍ6  merkit,  ríHU  þeir  fast  móti  um  stundar  sakir^  ea 
þegar  at^  hertogans  nicnn  koinast  at  ölluni  megin,  þá  viknar  skjótt 
fylkingin.  Ok  sem  koiiungarnir  Magoii  ok  Asperant,  er  fyrr  váru 
nefndir,  í  hverra  vald  ok  gcymslu  Jamund  gaf  höfuðinerkit,  líta  her- 
togann  svá  nálasgt  en  sína  menn  falla  hvern  um  annan,  tala  þeir 
sfn  í  miðil  þvílíkt  sein  hér  má  heyra:  Satt  prófast  þat  nú,  sem 
Balani  forðum  sagði  af  Frankismönnum,  at  engir  munti  þeim  vcra 
jafnir  at  hreysti,  því  at  svá  miklír  kappsmeun  eru  þeir,  at  aldrí 
meÖan  litit  er  í  þeirra  brjósti'munu  þeir  siun  hlut  láiá.  En  Jamund 
gerír  nú  opinbert  sitt  dramb  ok  mikilœti  meðr  fáheyrðri  heimsku,  at 
hann  dirílst  þess  at  halda  viðr  þá  bardaga  án  [Agulando  feðr  sínum,^ 
er  þat''  ok  llkara,  at  þessi  hans  ofmetnaðr  stígi  honum  sjálfum  í 
höfuð,  ok  alhr  er  lians  ráðum  fylgja  munu  þvílíkrur  heimsku  gjalda. 
£n  at  VÍ8U  mcguui  vér  fól  kallast,  ef  vér  œtluni  nökkut  vinna  í 
þeMum  stað,  þar  sem  Jamuiid  þorír  eigi  kouia  hingat  oss  til  hjálpar. 
EúOL  hvers  bíðum  vér  hér  utan  dauðans?  ok  meðr  því  at  haun  af- 
raðkÍBt  Bitt  höfuðnierki,  þá  tjóar®  ekki  þótt  vit  standim;  því  er  þat 
mik]u  betra  at  leita  brott  or  þessum  nauðum  ok  sœkja  fund  Agu* 
landi  ok  gera  honuin  kunnigt  livat  fram  ferr.  Hvárt  sem  þeir  tala 
hér  um  langt  eðr  skamt,  kemr  þat  saman  meðr  þeim  báðum,  at 
þeir  ríða  brott  undan  merkinu  gerandi  Jamuud  enga  vissu  af  sinui 
gerÖ,  komast  brott  or  bardagu  mjök  nauðuhga,  hley])tu  hestum  seni 
meat  gátu  aflekit,  ok  er  af  þeirra  ferð  [framar  ekki*  segjanda.  Herra 
GirarÖ  ryðr  nú  breiða  götu,  fylgja  honum  næst  HysturBynir  huns 
Bos  ok  Klares  ok  aðrir  mest  háttar  höfðingjur,  en  síðan  hverr  haiis 
mauna  eptir  annan,  ok  höggva  til  beggja  handa,  svá  at  valköstrínn 
hieÖst^^  hátt  upp  hjá  þeim  tveim  inegin,  svil  gaiiga  þeir  frain  undir 
merkit.  Sein  hertoginn  er  þar  kominn,  talar  hann  til  sinna  manua: 
Uöggum  djaríhga^  Aíírika  kouungr  hyggst  nú  hafa  unnit  yðr  ok 
eyÖa^'  laud  várt  ok  ríki,  eu^^  reka   oss  í  útlegð   eða   selja  hörðum 

•)  tUf.  6.  ')  [ianl.  6;  þeirra  vápnnm  B.  *)  er  6w  *)  myl.  b.  *)  mgl.  b. 
•)  [Agulaudi  fedr  sins  6.  ')  þvi  6.  •)  þat  íilf,  b.  ^  [tt  sinni  ekki 
framar  b.     '*)  hlóðst  b.     ")  eytt  b.     ")  œtlar  at  lilf.  b. 


192  KAIULAIÍAGNUS  8AUA  IV.  Cqp.  áÍ, 

9 

ftvá  hjuggu  kristnir  meun  niðr  Iieiðil  fólk  scdi  báfé,  því  gengr  þeUa 
alt  Baman  nijök  á  Jaoiuud,  svá  at  luiua  á.sjáua  sortnaði,  kaUaadi 
Balam  til  sín  meðr  stóru^  andvarpi  svá  segjandi:  At  söunu  var  ek 
þá  beimskr,  er  ek  trúða  eigi  þvi  sem  þú  sagðir  mér  satt.  Hvat  mun 
nú  af  mér  verða,  falJuir  eru  tveir  frændr  mínir,  er  mik  eggjuðu  til 
þeí<8a  lands  at  fara,  hugðuuiBt  ek  treysla  mega  þeirra  ríddaraikap, 
en  nú  liggja  þeir  dauðir;  því^  góði  vin,  legg  tii  gott  réð,  því  ai  eigí 
veit  ek  hvern  enda  eiga  mun  m(n  úhamiugja  um  siðir.  Balam  avar- 
aði:  Hvat  undrast  þú,^  þótt  þér  farí  þann  v^  fram?  því  at  aldri 
mun  þat  vel  út  seijast,  hvárki  [meðr  þér  né  nökkurum^  öðrum,  at 
una  eigi  því  ríki  sem  [bann  á  at^  réttu,  ok  ágirnast  miklu  lueÍFa 
en  hófínu  gegui  ok  rœnast  til  meðr  röngu  ok^  grípa  annarra  eign. 
En  fyrir  þat  at^  þú  hefir  ágirnina,  þá  byrjaði  þér  þat  með,  ok  öiliun 
þeim  er  liöfðingjar  þikkjaat  vera,  at  gera  sik  JBtyrka  ok  stöÖuga,^ 
kunna  vel  því  sem  at  höudum  kemr,  gleðjast  eigi  of  mjök  þótt  þeir 
mikils  afli,  enda  bera  karhnannliga  þótt  nökkut  misfalli.  En  sakir 
þess  at  ek  iagði  tii  þau  ráÖ  er  ek  kunni  bezt  með  yðr,  ok  vildu 
þér  þau  at  engu  hafa,  þa  kann  ek  nú  ckki  til  leggja,  mun  eigihverr 
fai*a  fram  sínum  ráðum  sem  líkar,  en  aldrí  muutu  krístna  meuo  yGr- 
stíga.  Jamund  svarar:  Hversu  sem  aðrir  gera,  trúir  ek  aldri,  at 
þú  bregðist  mér.  þrífr  siðan  lúðrínn  er  l.ann  hafði  á  hálsinum  ok 
þeytir  meðr  svá  mikhi  afH,  at  víða  kendist  jörðin  dynja  umbergiS) 
eu  bregðr  sverði  sínu  Dýrumdala  keyrandi  liestinn  sporum  ok  riðr 
at  bardaganum  fram  at  einum  krístnum  manni)  höggr  til  haus^  sverð- 
ínu  ofan  í  hjálminn  ok  klýfr  niðr  í  búkinn,'  ok  gerír  hér  á  ofau 
harðastu  sókn. 

51.  Hefst  orrosta  nú  at  uýju.  Ok  meÖr  því  at  almáttigr  guð 
vill  liepta  Jamund  at  gera^^  skaða  á  síuum  sauðum,  vili  lianu  ok 
táima  lians  tröllskap  um  líma^^  ok  láta  frétta  þat  sem  hertogi  Girarð 
hefir  svinkat,  at  þaðan  af  versni .  liouum^^  í  liug  lieldr  en  batui. 
því  kemr  eiun  heiðinn^^  riddarí  á  flugskjótum  hestí  þar  at  Bem 
Jamund  sœkir  at  seni  liarðast,  ok  leiðir  hann  brott  or  mestu  þrung, 
byrjandi  sitt  mál  svá :  Ho,  ho,  lierra  Jamund ,  segir  hann ,  mikil 
úhamingja  þröngir  oss  á  alla  vega;  niikii  skömm  ok  svívirðing  hefir 
þér  ok  öUum  þínum  mönnum  í  dag  ti]  borít.  Ek  er  nú  eiun  af 
þeim  mörgum,  er  þitt  hOfuðmerki  skyidu  geyma,  en  í  niorgin  kom 
at  oss  eiun  flokkr,  er  stóríiga^^  matti  litill  sýuast;  þeir  váru  fleatir 
á  fœti,  frá  því  betr  liérklœddir  en  nökkurir  aÖrir,  allar  þeirra  bryn- 

')  þnngu  6.  ')  þat  tilf.  b.  ')  fþér  né  6.  *)  [maðr  á  með  6.  *)  at  b. 
•)  er  6.  ')  \»aal.  b\  styrkan  ok  stöðugan  B.  ")  með  Wf.  b. 
•)  kviðinn  6.  '*)  mikinn  Wf.  b.  •')  »aal.  b;  litíma  B.  '^)  Jamund  6. 
•')  mgl.  b.     •«)  Bérii^  6. 


^.  SL  AF  AGULAKDO  KUKDKUl.  I9ð 

jur  váru  tvíseUar  eÖa  meir,  hvitar  sem  skærasta  silfr,  8v^  öruggar 
ai  varla  kunni  spiUaBt,  engi  var  sá  hjálmr  á  þeirra  höfSum,  at  eigi 
vœri  gyltr  ok  settr  gimsteinum,  sverðin  váru  grœn  af  8táli  semgras; 
légr  maÖr  [ok  þjkkr'  gékk  þar  fyrir  meÖ  miklu  kappi,  hvem  ek 
trúir  verit  hafa  þeírra  foringja;  ok  svá  leika  þessir  við  vára  menn, 
at  á  lítilli  stundu  drápu  þeir  meir  en  tíu  þúsundir./  Sem  hér  er 
komit,  vill  Jamund  eígi  bíða  lengr  ok  talar  svá:  þegi-þú,  vándi^ 
maÖr  ok  hinn  saurugi  þrœll,  því  at.  þú  veizt  eigi  hvat  þú  segir. 
Hun  ek  nökkut  trúa  framburði  þeim,  at  sœmd  niíns  höfuðmerkis  sé 
minkuð)  þar  sem  þat  tóku  til  geymslu  tveir  konungar,  er  ek  bezt 
trúða,  ok  eigi  minnr  en  himdrað  þúsunda  styrkra  manna.  Hvárt 
aem  þér  Ifkar  betr  eða  verr,  ska]tu  enn  heyra  þaðan  af  meira:  þeir' 
konuiigar  eru  báðir  brott  ílýðir,  en  drepnir  þeirra  liðsmenn  flestir, 
höfuðmerkit  niðr  brotit  ok  komit  í  vald  kristinna  manna;  nú  trú, 
ef  þú  vill^  þetta  verðr  þér  at  sönnu.  Ok  er  Jamund  þikist  eigi 
TDega  við  dvljast,  fcUr  svá  mikil  hr^'gð  honum  í  hjaría,  at  nœsta 
fellr  hann  í  úvit.  En  eptir  tíma  kallar  hann  til  sín  tvá  konunga 
heiðna  Salatiel  ok  Rodan,  svá  til  þeirra  talandi  með  harmsfuUu  yfír- 
bragði:  Góðir  herrar,  segir  hann,  svívirðh'ga  eru  vér  útleiknir  á 
niarga  vega,  höfum  látit  Qóra  guði  vára,  drepinn  er  mestr  hluti 
[várs  Qölda,*  en  á  þetta  ofan  eruni  vér  rœntir  sjálfu  höfuðmerkinu, 
er  faðir  minn  gaf  mér  sakir  mikiUar  elsku.  Nú  meðr  því  at  þit 
hafít  lítt  eða  ekki  komit  í  bardaga,  en  haíit  gott  líð  ok  vel  búit,  þá 
dugit  nú  sem  drengiligast,  því  at  Hð  kristna  konungs  er  drjúgum 
fallit,  en  mart  sárt  ok  mótt  ok  til  lítils  fœrt,  hvar  fyrir  þér  munut 
auÖVeldliga  stíga  þeim  yfír  höfuð;  en  ef  þat  gerist,^  skal  ek  ykkr 
niest  háttar  setja  allra  miuna  höfðingja  í  þessu  ríki.  {)á  svarar 
Salatiel:  Herra  Jamund,  óttizt  ekki  vœtta,  því  at  áðr  kveld  komi, 
muDtu  sjá  Frankismenn  alla  dauða.  Jamund  segir:  Vel  þeim  augum 
er  þat  liti,^  því  at  allr  tregi,  harmr  með  sút  hreinsaðist  þá  f  brott 
or  mÍDU  brjósti.  Salatiel  dubbar  sik  nii,  tekr  vápn  sfn,  boga  ok  ör- 
vuiæli,  rfða  eptir  þat  fram  til  orrostu  með  fylktu  liði,  ok  œpa 
mikít  heróp.  Eiga  guðs  riddarar  enu  at  nýju''  heyja  harðan  hildar 
leik.  Gerist  þá  mikill  mannskaði  i  hvárratvegpja^  liði,  hnfgr  nú 
sýnt  á  Frankismenn,  því  at  þessi  heiðni  konungr  Salatiel,  er  var 
bœÖi  harðr  viðfangs  ok  ramr  at  afli,  fór  um  it  ytra  sem  einn  veiði- 
maðr,  gerandi  ýmist,  at  hann  lamdi  hlffar  en  braut  bein  meðr  þeim 
stóra  lurk,*  er  hann  hafói  sér  fyrir  spjót,  eða  af  boganum  skaut  sem 
tfÖaat,  þvf  at  f  öllum  herinum  var  engi  boguiaðr  þvílíkr;  hvárki 
akjöldr  ué  brynja  stóðst  hans  skeyti,  þvf  at  allir  broddar  hans  örva 

»)  [íilf.  6.     *)  rauðr  b.     »)  taal.  b\  því  at  B.     0  [h^8  várs  b^    »)  gerit  6. 
•)  Hta  6.     ')  at  tUf.  b.     «)  hvárratveggjn  b.    »)  lurki  b. 

13 


194  KASLAMAOKUB  SAOA  IV.  Ctp,  MÉ. 

véru  eitraðir,  hvar  fyrír  hverr  fékk  bana,  er  hann  kom  blóÖinu  út  i. 
Svá  berr  til,  at  Oddgeir  danski  getr  líta  framferÖ  Salatiels,  hvat 
hann  harmar  mjOk,  ok  treystandi  á  guÖs  miskunn  fýsist  haon  gjarna 
at  koma  í  leik  viðr  hann,  rennir  heetinum  sem  snarast,  ok  þegar 
hann  mœtir  honum,  leggr  hann  spjóti  í  hans  harÖa  skjOld,  ok  me6r 
því  at  guð  8á  til  með  honum,  flýgr  gegnum  skjöldinn)  brynjuna  ok 
búkinn,  stevtandi  honum^  síðan  dauðum  á  jörð.  En  f  þessu  hle jpti 
fram  Nemes  hertogi  virðuliga  klœddr,^  sitjandi  á  enum  vœnasta  heati 
ok  mœtir  Rodau^  konungi,  höggvandi  ofan  í  hjálminn  svá  hart,  at 
engi  hlíf  gat  hólpit,  klauf  hann  í  herðar  niðr,  hrindr  honum  aíöaD 
af  hestinum.  Snúa  þeir  báðir  aptr  í  sína  tyiking  Oddgeir  ok  Kemes, 
en  Jamund,  seni  hann  sér  þessa  tvá  falla,  talar  hann:  Fœrri  em 
vér  nú  [en  fyrir  litlu.*- 

52.  Eptir  fall  Salatiels  gerist  hvíld  ábardagonum.  Stígr  Karla- 
magnús  keisarí  af  hesti  sínum  ok  sczt  uiðr,  samankallandi  þá  hOf5« 
ingja,  scni  eptir  lifðu ,  Kollant,  Oddgeir,  Nemes,  SaJomon,  Huga, 
Riker,  talandi  své.  Ul  þeirra:  Mínir  góöir  vinir,  hversu  mikit  116 
amn  nú  standa  undir  várum  merkjum?  |)eir  svara:  Eigi  vitum  vér 
þat  gerla  herra,  segja  þeir,  cn  þat  truum  vér,  at  eigi  sé  fœrra  en 
þrír  tigir  þiísunda.  Keisarinn  segir:  |)at  veit  guð,  at  þat  er  fátt 
hjá  því  sem  þyrfti,  en  hvat  mun  Jíkast  til  framferða? .  Jiá  svarar 
Rollant  ok  Oddgeir:  |)at  at  sœkja  sem  bezt  ok  höggva  heiðingja 
svá  stórt,  at  engi  hlíf  standist,  ok  ef  almáttigr  guð  sér  til  kríbtni 
sinnar,  sem  vér  trúum,  þá  mun  hann  gefa  oss  sigr  á  heiöingjum. 
Sem  þeir  talast  við^þvílíka  hluti,  kemr  þar  einn  ríddarí,  sitjandi  á 
góðum  Gaskuuia  hesti;  hanu  var  svá  búinn,  at  eitt  digrt  spjótbrot 
stóð  i  gegnum  skjöldinn  með  fríðu  nierki  ok  síðu  svá  at  tuglamir 
drógust  um  jörðinu,  brynja  hans  var  víða  brostin,  panzarinn  slitino, 
hjálmrínn  brostiun,  blóð  rann  fraui  undan  hans  brynstúkum,  því  at 
eitt  mikit  sár  hafði  haim  miðil  herða,  hvar  f^rír  söðullinn  var  fuUr 
af  blóði.  Riddariun  kveðr  keisarann  vel  ok  kurteisliga,  svá  segjaadi : 
6uð  signi  yÖr  ok  styrki,  hiun  góði  herra  Karlamagnús  keisarí.  - 
Karlamagnús  lítr  við  houum  ok  svarar:  Guð  hjálpi  þér,  eða  hverr 
ertu,  ek  kenni  þik  meðr  eugu  móti.  Ek  heiti  Valteriis  or  borg 
Salastis,  veraudi  einn  af  fylgdarmönnum  herra  Girarðs,  er  mik  sendi 
til  yðvar,  en  hanu  sendi  yðr  guðs  kveðju  ok  sína  ok  alUr  hana 
menn.  Almáttigr  guð  gleði  þann^  gamla  herra,  en  hvar  er  sá  gó6í 
vin?  Rétt  uudir  höfuðmerki  heiðiugja,  segir  Vulterus,  svá  fimr  sem 
fiskr,  snarpr  sem  leó,  kátr  sem  kið,  hann  hefir  niðr  höggvit  merkit, 
[drepit  suma,^  en  rekit  alla  á  flótta,   þá.sem  þat  höfðu''   varÖveita. 

')  tilf.  b.      «)   herklœddr  6.      •)  saaL  b;  Alfann  B.      *)    [eptir  en  Áir  b. 
»)  hann  6.     «)  [mgl.  b.     ')  at  tilf.  b. 


Atf*.  SÍ,  AÝ  AOULAHtíO  KOlllTKOl.  l^ 

Keisarinn  lofar  allsyaldanda  guÖ,  ok  þikir  nú  fara  vel  at[.  En  meÖ 
tíbtuÖningi  Jacobi  mun  nú^  skjótt  um  batna.  þvf  skal  þessu  næst 
segja,  hvat  þeir  fara  fram  Droim  konungr  ok  Andelfrei,  er  sendust 
til  herbúÖa  keisarans,  sem  áðr  var  getit.  En  Karlamagnás  skal  tala 
viÖ  Valterum  ok  hvílast  meðan. 

53.     |>egar  Droim    konungr  kom  til   keisarans  landtjalda,    var 
sögð  orðsending  keisarans,    at   allir  þeir  er  nökkiit  lið   megi'*  veita 
skyldu  búast,  sem  bezt  vœri  föng  á,  ok  koma  til  fulltings  við  [keis- 
arann  ok^  kristna  menn,  svá  herramenn  sem  riddarar,  ráðsmenn  ok 
þeírra  sveinar,  steikarar,  bvrlarar,*  innverðir  ok  lUverðir,    ok  hverr 
er  vápnum  gat*  valdit.      En    viÖ   þetta   urÖu   fleslir  glaðir,    því  at  í 
þessu  liði  var  Qöldi  ungra  manna,    þeirra  er   mikil  forvitni  var  á  at 
5»já  skipaðar  fylkingar  ok  prófa  sína  hreysti.     Gerðist  nii  mikit  hark 
ok  skjótt  umskipti  f  herbiiöum,  greip   sá   beztau   hest  með   vápnum 
er  fyrst  náði,  aðrir  stigu  upp  a  stirða  vetrfáka;  hér  með  skaru  þeir 
fbgr  klœði,  pell  ok  silki  eða  hvíta   líndiika,    gerandi   þar   af  merki, 
hverr  bjó  sik  eptir  því  sem®  mátti,  stíga  eptir  þat  á  síria  reiðskjóta. 
Margir  af  þeini  váru   sterkir  ok   miklir,    eni    fremstir  af  þeim   fjórir 
fóstrsynir  keisarans,  er  honum  þjóiiaðu  daghga  at  borÖi  ok  sœng,  er 
8vá  heita,  Estor,  Otun,  Engeler  ok  Grclent.    Jjessir  [rf ða  fyrst' fram 
á  brekkuna,  er  miðil  lá  búðanua  ok    bardagans,    ok  áðr  þeir  kómu 
til  valsins  ríða  þeir  Droiin  ok  Andelfreus''   fram    fyrir  ok   koma.rétt 
f  þann  tíma  firir  keisarann,  sem  hann  talar  við  Vaherum,  ok  kveðja 
hann  upp  á  hátt  Franzeisa,  svá  segjandi :    Guð    signi   yðr,    frœgasti 
herra  Karlauiagnús    keÍHari,    son   Pippins   Frakkakonungs.     En  hann 
tekr  þeim'  brosandi   ok   spyrr    sfðan :    Eru     komin    ungmenni    vár? 
At  vísu,  herra,  sejija  þeir.    Hversu  niikill  afli  er  þat,  segir  keisarinn. 
jþeir   svara:     Nœrri*®    fjórum    tigum    þúsunda.      Sein    keisarinn    þat 
heyrandi,  heldr  höndunum    nieð  upplyptum    augum    til   himihsins  ok 
þakkir  gerir  guði  nieð  þvflíkum  orðum :    Loí'  s6  þér,   eilífr  konungr 
dýrðar,  ok  þfnum  elskara  sæhim  Jacobo  postola,  því  at  nú  þikjumst 
ek  vita,  at  skjcStt  umskipti  nian^'  á  váru   máh    veröa,   þá  er  þessir 
allir  koma  á  móti  Hði  heiðingja;    því  köstum  niðr  öUum^*  angri  ok 
ótta,  því  at  oss  man  guð  veita  sitt  blezaða  fulhing.    Eptir  þat  býðr 
hann  Droim  konungi  víkja  aptr  móti  unguin  mönnum  ok  segja  þat,** 
at  hverr  taki  þat  af  vápnuin  ok  hcstum ,  þeim  sein  gnóghga**  mátti 
á  vfgveUinum  fá,  sem  [þœtti  sér  henta.**    Ok  svá  gera  jK?ir,  kasta^* 
nú  margir  þeim  búnaði,  sem  áðr  höfðu  þeir,    [en  skrýðast*'  nyjum 

*)  [ok  hugsargottlil,  at  nökkiitmiuii  A.  *)  mœtti  6.  ')  Imgl.  b.  *)  byrlar6. 
»)  fékk  b,  •)  bezt  tilf,  b,  ')  [ráða  fyrstir  b,  »)  Andelfrei  b,  »)  saal.  b : 
honum  B.  '•)  ««a/.  6;  herra  B,  ")  muni  b,  '*)  ölhi  b.  '*)  mgl.  b. 
")  nógliga  b.   '*)  [honnm  þa.'tti  8ér  heyra  b.   '*)  hnfna  b.  ")  [skrýðandi  sik  b, 

13^' 


196  RAItr.AXAOKUd  SAOA  tV.  Cap.  Sé, 

herekrúÖa,  takandi  þar  með  fríÖa  hesta,  er  látít  höfSu  sína  henra. 
Sem  allir  eru  vel  búnir  at  vápnum  ok  klœÖum:  hleypit  nú  fram 
drengíhga,  segir  Ðroim  konungr,  ok  sœkit  gnarpliga,  því  at  gnógr^ 
er  tími  at  hefna  vina  várra  áðr  kveld  komi.  þeir  gera  svá,  hlejpa 
fram  at  bardaganum  meðr  miklum  geysingí.  En  er  heiÖingjar  Uta 
þessarra  manna  atreið,  œðrast  þeir  at  marki  í  sínum  hjörtum,  ok 
segja  svá:  £ngi  hefir  oss  sannara  sagt  en  sendimaðr  Balam,  þetta 
laud  verðr  aldri  unnit^  því  at  hér  þejsir  nú  at  oss  þat  folk  sem 
eigi^  hefir  áðr  i  bardagaun  komit,  ok  mun  eigi  gott  [fjrir  verða 
þeirra  atgang.^  Ok  er  ungu  menn  koma  til  orrostunnar,  má  þar 
heyra  niikinn  gný,  óp  ok  háreysti,  því  þótt  þessir  vœri  eigi  dubbaÖir 
riddarar,  kuunu  þeir  alt  eins  djarfliga^  beita  bitrum  brandi.  Hallaðist 
bardaginn  þegar  í  lið  heiðingja,  svá  at  hverr  fellr  um  annan,  er* 
ni'i  ekki  móttak,  verðr  þeini  nii  rétt  eptir  því  sem  þeir  hugðu  til. 
Jamuud  sem  hann  sér  hvat  nú  ferr  fram,  at  kristnir  menn  Qölgast 
mikit  en  hans  lið  geríst  nœr  ait  drepit^  örvihiast  hann  í  hjartanu^  at 
hann  muni  fá  sigrínn.  |)ví  Htast  hanu  um,  hvar  líkast  sé  tíl  brott- 
kvániu,  ok  er  hann  œtlar  hneigjast  til  hœgrí  handar,  er  þegar'  á 
ferð  herra  (iirarð  með  tfu'  þúsundir  vaskra  ríddara;  því  þikir  Ja- 
inund  meðr  engu  móti  þar  greiðHgt  fyrír,  'ok  brýtr  fylkiug  sfna  á 
bak  eigi  skeinra  en  þrjú  örskot.  En  er  þat  sér  herra  Girarð,  sn^^r 
hann  þar  til  nieð  mikinn  flokk,  ok  kemr  á  bak  honum^  þunguhlassi^ 
drepr  enn'  sem  tíðast.  Ni'i  sér  Jamund  at  ekki  er  til  hjálpa,  dregr 
hann  sik  aptr  a  leið,  ok  er  þar  fy rir  Karianiagnús  keisarí  með  sfnum 
möunum. 

54.  Beui  kristnir  menu  hafa  tckit  alt  umbergis  Jamund,  ok 
drepa  svá  gersamliga  heiðíngja,  at  fátt  stóð  upp,  en  þat  flýðí  sem 
þvf  náði,  þikist  Jamund  illa  staddr,  eii  hvat  sem  kostar,  vill  hann 
lífs  gjarna  uudan  komast,  eP^  mœttí.  J)ví  leitar  hann  til  einhvers'* 
staðar  þar  sem  þynst  stóðu  kristnir  menn  ok  [hélzt  bardagian,^' 
kemst  þar  iit  með  nauðum  ök  með  honum  2  konungar  Goram  ok 
Mordoam;  ok  cf  hann  getr  f  þetta  sinn  forðazt  hendr  Franzeisa,  má 
hann  vel  yfir  láta  ok  réttliga  segja,  at  aldrí  fyrr  kom^*  hann  or 
þvflíkum  önguni.  Flýr  Jamuud  nú  sem  sá^^  frfði  hcstr  máttí  aflaka, 
rfðaiidi  ofan  með  eiuum  litluiii  hainri ,  ok  hefir  með  sér  lúðrinn 
hvella  ok  sverðit  góða  ok  et^*  digrasta  spjót,  svá  seigt  ok  hart,  at 
eigi  kunni  at  brotna,  segist  at  skaptit  værí  af  þeim  viði  er  Olr  kall- 
ast.  Hann  ríðr  þriUinn  af  harmi,  kœrandi  sfn  vandrœði,  þegar  frá 
bar  mönnunum,  ok  segir  svá:    Aunir  ok  vesæll   er  ek  vorðinn,  svá 

')  nógr  b.  *)  ekki  b.  *)  [at  verða  fyrir  þeirra  ágangi  b.  *)  snarpliga  6. 
*)  var  b.  •)  þangat  6.  ^  20  b.  »)  þeini  b.  »)  heiðingja  œ  6.  >^)  hann 
iilf.  b.     ")  einnhverB  6.     ''*)  [mgl.  b.     '^^koinstfr.     •«)  han8  6     ")  hit  6. 


Cap,   64,  ^  AF  AUULANDU  KONUNUl.  197 

I 

miki]!  ok  niáttigr  seiii  ek  þóttist'  vera,  því  at  þat  luigÖa  ek^  at  engi 
mundi  sigr  á  mér  vinna,  en  [eigi  hefir  mér*  at  því  orðit  í  dag. 
Betr  mœtti  ek  við  una,  at  hafa  legit  heima  i  ríki  Aifnca  ok  oi'metn- 
azt  eigi  upp  á  móti  ráðum  íoður  míns.  Benniliga  gerða  ek  mik 
ofdigran,  þá  er  ek  lét  ekki  annat  mér  h'ka  eu  bem  kórónu  á  höfði 
at  feðr  mínum  lifanda.  Barn  var  ek  ok  illa  vanit.  er  ek  hlvdda 
ráðum  úvita.  Fjrir  þetta  alt  saman  kom  yfir  mik  sorgar  dagr  meðr 
8vá  mikilli  bernsku,  at  aldri  mun  niðr  leggjast,  Balam  heyrir  gerla 
hvat  Jamund  muölar  ok  tekr  wvá  til  orða:  Jjesft  háttar  ummeeli 
sem  þú  heflr,  Jamund.,  vœri  konu  hlautrar  náttilru,  þeirrar  er  harms- 
full  gréti  [sinn  bónda  eða^  dauða  síns  eingetins*  erfingja.  En  of 
síð  sátt  þú  þat^  at  metnaðr  meÖr  mikla  kappi  ok  af  annarri  hálfu 
fávizka  meðr  úgæfu  eru  eigi  samkvœmiligir*  hlutir  sín  í  miðil,  en 
hvat  sem  þú  kœrir,  stendr  nú  svá  sem  vorðit  er.  En  ef  þií  lítr  á 
bak  þér  aptr,  mun  þér  annat  sýnast  Hkara  en  kœra  sem  mest,  því 
at  átta  menn  af  Franzeisum  elta  þik  ok  vilja  fyrir  eins  ná  lífi  þínu. 
Jamund  sér,  at  svá  er  satt  sem  Balam  segir,  því  at  Karlamagnús 
bðfði  vorðit  varr  brottkvámu  þeiira  ok  hleypti  eptir  sínum  fljóta 
hesti.  Fylgdu  honum  í  fyrstu  Kofiant,  Oddgeir,  Nemes  ok  Qórir 
akjaldsveiuar.  Ríða  nu  hváriritveggju  eptir  megni,  þar  til  at  hestr 
Mordoans^  konungs  þreytist  meðr  öllu,  svá  at  hvárki  gengr  hanu 
fyrir  sporanna  ístangan  né^  höggum  þungra  spjótskapta.  þá  mœlti 
Jamund :  Hvat  er  nú  til  ráða,  eigi  má  ek  þat  þola  at  láta  hér  eptir 
meistara  minn  Mordoan  konung,  því  snúum  karlmannliga  móti  þeim 
er  eptir  ríða,  ok  rekum  þá  af  baki,  fám  svá  hest  kumpáni  várum. 
£igi  man  þér  þann  veg  af  verða  meðr  öHu,  segir  Balam,  forða  lífi 
þínU)  meðan  þu  mátt,  en  lát  þann  deyja  sem  dauðr  er.  Jamund 
gefr  ná  engan  gaum  at®  orðum  hans,  snýr  aptr  hestinum  fulir  af 
reiði,  snarar  at  sér  skjöldinn  en  hristi  spjótit,  ok  með  því  at  Nemes 
hafði  skjótastan  hest  annarr  en  Karlamagnús,  þá  mœtir  Jamund 
hoDum  fyrstum,  ok  leggr  til  hans  spjótinu  í  gegnum  skjöldinn  ok 
panzarann,  er  hann  hafði  utan  yfir  brynjunni.  En  sakir  þess  at 
meðr  guðs  forsjó  bilaði  hon  eigi,  þá  féll  Nemes  af  baki  fyrir  mikil- 
]eika  lagsins.  £n  í  því  er  Nemes  er  af  baki  falHnn,  kemr  at  Odd- 
geir  danski  ok  höggr  til  Goram  ofan  í  hjálminn  meðr  svá  öflugri 
hendi,  at  höfuðit  klofnar  ok  nemr  eigi  sverðit  fyrr  staðar  en  í  kviÖ- 
inum,  hrindr'  honum  síðan  dauðum  [af  baki.*®  En  er  Jamund  sér** 
Goram  faHinn,  bregðr  hann  sínu  bjarta**  sverði  ok  stefnir  ofan  í 
miðjan  hjálm  Oddgeirs.     En  hann   víkr   sér  undan,  ok  kemr  höggit 

0  þóttumst  6.  *)  [nú  hetír  mér  eigi  6.  »)  [tHf.  b,  *)  saaL  6;  getins  B. 
*)  $anl.  6;  samkenniHgir  B.  •)  Mordoan  b.  ')  fyrir  tilf.  b.  ■)  mgl.  b. 
•)  Moal.  ft;  hrindum  B.     ")  [á  jörð  b.     ")  Htr  6.     «)  bitra  6. 


198  KAOLAMAUNUS  SAtiA  IV.  ^  C«p.  S4. 

frainar  niðr  en  Jamund  œtlaði,^  sncrtr  sverðit  hestína  fyrir  framMi 
Böðiilinn  ok  tekr  þar  suudr  í  miðju,  fjlgii*  Oddgeir  enum  eptra  hlut  tíl 
jarðar.  £n  senniliga  gætti  guð  síns  riddara,  því  at  ef  þat  högg 
hefði  staðar  numit  honum  í  höfði,  mundi  Jamund  vel  hafa  hefnt 
Goram.  Jamund  víkr  uú  hestinum  ok  vill  eigi  við  haldast  lengr, 
snúandi  undan  hvatliga,  því  at  KarlamagnÚ8  var  þá  at  kominn. 
Sem  hann  ríðr  brott,  víkr  Balam  aptr  reunandi  hestinum  eem  snar- 
ast,  tviheudir  spjótit  ok  œtlar  at  leggja  til  þess  kurteisasta  keisara. 
Karlamagni'is.  Ok  er  hann  getr  þat  lita,  lýstr  hann  sinn  hvíta  hest 
sporum,  ok  berr  hann  bráðara  at*  en  Balam  varði,  leggjandi  fyrr 
til  hans  meðr  svá  stjrkri  hendi,  at  Balam  fellr  af  baki,  þótt  haon 
vildi  eigi.  En  keisarínn  hleypir  þegar^  eptir  Jamund,  en  Balam 
stökkr  skjótt  upp  ok  fímliga,  ok  œtlar  ná  hesti  sínum,  en  ná  er  eigi 
þess  kostr,  því  Nenies  hertogi  er  þar  kominn  ok  verr  hestínn,  své 
at  hann  uáir  honum  meðr  engu  móti,  bregðr  hvárrtveggi  sverÖum, 
ok  hefst  þar  hin  harðasta  atganga,  'höggr  hvárr  til  annars  svá  stórt^ 
at  flýgr  eldrínn  í  móti  or  þeirra  hlífum,  er  stórliga  nœrrí  um  þeirra 
riddaraskap.  £n  er  Oddgeir  sér  þat,  ílýtir  hann^  at  ok  vill  veiia 
Nemes  lögimant  sínum.  £n  Balam  þat  sjándi  skilr  eigi  svá  búit 
duga,  því  talar  haun  þvílfkum  orðum.  til  Nemes :  Góði  riddari,  gef 
upp  at  sœkja  lengr,  því  at  stórlítit^  sigrar  þú  í,  þó  at  þú  drepir 
mik  við  annan  mann,  en  ek  játti  þat  þeim  er  mik  skóp,  at  gjama 
vilda  ek  taka  skírn  ok  merkjast  heilagri  trii ;  ok  ef  Nemes  hertogi 
af  Bealfer  vœrí  svá  nálægr,  at  ek  raætta  tala  við  hann,  þœtti  oiér 
váu,^  at  á  þessum  degi  kœmi  hann  mínum  hag  til  góðrar  hjálpar. 
J)á  mœlti  Nemes :  Hverr  [er  þú'  ríddari  eða  hvat  á  Nemes  þér 
varlaunat?^  Hann  svarar:  Ek  heití  Balam,  mik  sendi  Agulandus  til 
Karlamagnás  at  [forvitna  herlið'  hans,  þá  er  hann  var  staddr  í 
Baion,  en  engan  velgeming  á  ek  at  Nem'es  framar  en  hann  vill  geii 
hafa.  Nemes  segir^^  þá :  {)akkir  sé  almétkum  guði,  er  [mik  Tar6- 
veitti''  svá,  at  ek  gerða  þér  euga  smán  eða^^  skaða.  Sem  þeir 
talast**  viÖ,  kemr  Oddgeir  at,  hristir  digrt  spjót  ok  œtlar  því  gegnum 
Balam.  En  Nemes  þikkist  ofseinn  ok  grípr  skaptit^^  fyrír  framan 
hendrnar  svá  segjandi :  Fyrír  guðs  ðky]d  ok  mína  bœn  ger  þeim 
mánni  ekki  mein.  því  at  engi  mátti  öðnim  meir  at  gagui  koma^^  en 
þessi  ríddarí  kom  mór,  ef  hann  er  sá  sami  Balam,  er  forðum  gékk 
svá  drengiliga  fram  mér  til  hjálpar,  þann  tíma  er  ek  var  handtekinn 
af  heiðingjum  ok^®  leiddr  fyrír  Agulandum   ok   dœmdr  af  honum  til 

•)  til  tUf.  6.  0  tUf.  b.  3)  fram  tilf.  b,  *)  sér  ttlf.  b.  *)  stórliga  lítit  b. 
^)  tilf.b.  ')  [ertu6.  ")  vanlaunat  6.  *)  [forvitnast  herbúðirð.  »")  mœlti  ft. 
")  [haiin  varðvcitti  mik  b.  »«)  né  6.  ")  f)ettB  tilf.  b.  *»)  spjótit  6. 
'*)  iaal.  6;  verða  Ð.     '•)  saal.  6;  var  ek  B. 


Cm».  M.  AF  AUULAXDU  KONUNtíl.  199 

dauða,  f>YÍ  at  eigi  at  eiiis  bauÖ  hann  sitt  fé  mér  til  hjálpar,  heldr 
▼ar  bann  búinn  at  setja  sitt  líf  út  fyrir  mína  skyld,  ef  þess  hefði 
þurft.  *,  {>ar  með  gaf  hann  keiearanum  þann  hvíta  hest,  er  nú  sitr 
faano  sjálfr  á ,  ok  því  er  ek  senniliga  skyldr  at  veita  honum  þat 
gagn,  sem  framast  niá  ek  ok  hann  vill  'gjarnast  þiggja.  Balam 
þakkar  hertoganum  sín  orð,  játtandi  fyrir  þeim  at  með  pllu  vildi 
hann  neitta  fyrri  villu.  Ok  er  svá  er  koniit  þeir.a  máli,  hleypir 
RoUant  at  þeim  ok  sér  standa  hest  Nemes  á  vellinum  fyrir  sér, 
fyllist  hann  upp  af  niiklu  kappi,  því  at  þat.  hugsar  hann  athertoginn 
sé  drepinn,  því  grípr  hann  hestinn  ok  stígr  á  bak,  hleypandi  fram 
eptir  veginum,  en  sá  féll  dauðr  niðr  af  mœði^  sem  [haim  áðrreið.* 
55.  Nú  er  þar  til  at  taka,  at  Karlamagnús  ok  Jamund  ríða 
langt  frá  öðrum  mönnum,  hleypir  Jamund  fyrir,  ok  er  nú  skipt  við 
hann  sœmdunum,  því  at  fyrra  dag  árla  fylgdi^  honum  eigi  minnren 
qau  sinnum  hundrað  þúsunda,  en  nú  er  eigi  eptir  einn  skjaldsveinn 
honum  til  þjónostu.  Ok  meðr  því  at  hestr  Jamundar  var  hinn 
•kjótasti,  er  þat  um  stund  at  keisarinn  kemst  eigi  eptir,  þar  til  er 
Jamund  ríðr  fram  undir  einn  lítinn  álmviðar  skóg.  {)ar  sér  hann 
keldu  litla  með  skœrasta  vatni,  er  upp  rann  undan  rótum  [þess 
olifatres'  er  þar  stóð,  ok  sakir  mikiUar  mœðu^  ok  erfiðis  fýsir  hann 
at  drekka,  ok  eigi  var  þat  án  líkendum,  því  at  meir  en  þijú  dœgr 
hðfðu  svá  liðit,  at  hvárki  át  hann  né  drakk,  ok  engi  annarr  sá  er 
í  bardaganum  var,  ok  eigi  þorði  hann  nökkut  sinn  á  þeim  tíma 
lyálminn  taka  sér  af  höfði;  hvar  fyrir  hann  stígr  nú  af  baki,  tekr 
af  sér  hjálminn  ok  skjöldinn,  leggjandi  niðr  hjá  olifaviðinum,^  leggst 
eptir  þat  niðr  at  vatninu  ok  drekkr.  En  fyrr  en  hann  rísi  upp  írá 
brunninum  kemr  Karlamagniís  at  öðrum  megin  svá  skyndilíga,  at 
Jamund  *náir  eigi  sínum  vápuum ,  því  at  keisarinn  tekr  þau  geyma, 
[þótti  honum  þat  at,  er  hann  hafði  þann  veg  vangeymt  sín.^  Karla- 
magnús  talar  þá:  Tak  vópn  þfn  ok  stíg  á  hest,  því  at  engi  móður 
8on  skal  því  bregða  mér,  at  ek  drepi  vápnlausan  flóttamann,  en  vit 
þat,  at  þenna  úsynjudrykk  skaltu  dýrt  keypt  hafa.  Jamund  gerir 
ává,  klœðist  ok  stfgr  á  hest,  snarandi  sér  at  brjósti  skjöldinn  scm 
ftMtast,  en  heldr  spjótinu  til  laga.  Ok  af  þvf  at  hann  varungrmaðr^ 
rann  af  mesta  mœði  hans  hjarta  viÖr  þat  er  hann  drakk,  svá  at  nú 
þótti  honum  ekki  vœtta  sér  mega  granda,  hvaðan  af  hann  talar  svá: 
p%t  veit  Maumet,  segir  hanu,  at  eigi  hefir  þú,  riddari,  þann  mann 
^rir  fundit,  [at  renni  fyrir'  þí'r  einum,  en  furðuliga  skjótan  hest 
hefir  þú,  er  svá  langt  bar  þik  brott  frá  þfnum  lagsmönnum,®  ok 
stórliga  vel  ertu  búinn  at   vápnum,    þvf   at  brynja  þfn   er  evá  fbgr 

')  [áðr  reið  hann  b.    ^)  fylgdu  b.    •)  [olivotrés  6.     *)  mœði  b.    *)  olivovið- 
iniun  6.    •)  Imgl,  b,    ')  lei'  renni  imdan  b,    •)  mönnum  6. 


200  KARLAXAðKU8  8AGA  IV.  C^«  M. 

sem  apaldrs  flár,  en  hjálmr  þinn  er  svá  góðr  gripr,  at  hverr  er 
elíkan  vill^  fá,  mundi  honum  gjarna  móti  leggja  þijár  rikastu  borgir^ 
ok  þú  munt  vera  mikils  háttar  maÖr,  því  at  senniliga  heflr  þu  eýnt 
mér  þat,  at  aldri  {var  þú'.  af  meðalmauni  getinn  eðr  or  litlu  kjni 
kominn,  þar  sem  þú  þyrmdir  mér  vápnlausum  ok  gerðir  -  mér  8v4 
mikla  hœvesku,  at  þú  gaft  mér  aptr  mín^  herklæði,  hafandi  þau  áðr 
í  þínu  valdi,  ok  þat  skal  ek  þér  góðu  launa ;  því  kjós  um  tvá  kostí^ 
fá  mér  vápn  þfn  ok  einkanliga  hjálminn  góða,  ok  far  í  mínu  leyfi 
aptr  til  þinna  manna  sjálfráör/  eu  ef  þú  vill^  neita  guði  þínum  ok 
gerast  minn  maðr,  skaltu  fá  miklu  vildara,  því  at  allir  œttmenn 
þfnir  ok  vinir  skolu  vera  sœlir  af  þér  einum  ;  vœri  þetta  kostaboÖ 
af  minni  hendi  engum  til  reiðu  utan  þeim  sem  svá  vel  iil  mín  gerði 
sem  þú.  Karlamagnús  svarar:  Vel  ferr  þér,  Jamund,  en  eigi  man 
ek  at  öUu  úreyndu  miðil  okkar  þessum  kosti  játta.  Jamund  talar 
þá  nökkut  stutt :  Hverr  ertu,  er  svá  slíjótt  neitar  þvflíku  boði  mfnu, 
seg  mér  nafn  þitt.  Keisarinn  svarar:  Fyrir  ekki  kemr  mératdyljaat 
fyrir  þér,  Karlamagnús  heiti  ek  son  Pippins  Frakkakonungs,  keisarí 
kristinna  þjóða.  Jamund  sem  hann  heyrir  þat,  þagnar  hann  Ifttat,^ 
.svá  sem  varla  try^  hann  hans  orðum,  ok  talar  sfðan:  Sé'þat  satt, 
'  sem  þú  segir^  þá  fellr  mér  nú  eptir  þvf  sem  ek  mundi  OBskja,^  ok  eigi 
virði  ek  allan  minu '  skaða  eins  hálfs  penings,  þvf  at  á  þf num  Ifkama 
skal  ek  hefna  þeirra  harma,  er  marga  vega  hafa  til  komit  mfnu  hjarta 
af  þér  ok  þfnum  mönnum,  en  þó  alt  eins  sé  ek,  at  góð  fylgd  er  í 
þér,  ok  þvf  vil  ek  enn  minnast  þeirrar  hœvesku  er  þú  gerðir  mér. 
Legg  nú  upp  f  mitt  vald  f  yíirbót  minna  skaða,  en  þér  til  frelsis  ok 
náða,  Parfs,  Rómarfki,  Piil  ok  Sikiley,  Lotaringiam,  Frakkland  ok 
Borgundiam,  Brittaniam  ok  alla  Gaskuniam.  Kadamagnás  svarar: 
|)at  veit  guð,  segir  hann,  át  þil  vill^  vera  stórliga  rfkr  mahgárí,  ok 
meðr  engu  móti  samir  þér  at  stjóma  svá  miklu  rfki,  þvf  at  þú  kant 
eigi  haga  þvf,'  en  þess  vœntir  mik,  at  guð  skipti  rfkjum  sínum** 
eptir  sinni  vild  áþessum  degi,  er  ok^^  Ifkara  at  fleira  þuríir  þá  við  en 
orð  einsaman.  Jamund  keyrir  ná  hestinn  sporum,  rennandi  at  eptir 
endilöngum  vellinum,  komandi  saman  meðr  svá  hörðum  lögum,  at 
hvárki  fstig  né  söðulgjarðir  fá"  haldit,  því^*  falla  þeir  báðir  á  jðrÖ. 
Sprettandi  skjótt  upp ,  bregðandi  sverðutn  hátt**  ok  fímliga,  sœkir 
hvárr  at  öðrum  með  mestu  karlmensku,  gerðist  svá  harðr  leikr  þeirra 
á  millum,  at  eigi  var.  þvflfk  sókn  af  tveim  mönnum.  Var"  eigi 
alt  eins  ná  jamkomit  á  meðr  þeim,  því  at  keisarinn  var  mjök  hnign- 
aðr  af  elli,  en  Jamund  ungr,  harðr*®  ok  hinn  sterkasti  at  afli.    SvA 

•)  vildi  b.  ')  [vartu  b.  »)  vápn  mín  ok  b.  *)  ejálfráði  b.  *)  vilt  b. 
•)  lítt  við  þat  h.  ')  vilja  b.  •)  vilt  b.  »)  þér  b.  '•)  mgl.  b.  ")  tilf.  6. 
")  saal.  K;  fœr  B.     »)  |)ar  6.     •<)  hart  b.     •*)  {)ó  tilf,  b.     •<)  herra  6. 


Cmp,  ðð.  AF  AOULANDO  KONUHOI.  801 

Btór  höggveita  þeir^  at  íjórðungum  heilum  snfÖst  brottafgkjöldunum. 
f)yf  \paB8t  stígr  keisarinn  fram  sínum  hœgra  fœti^  en  hefr  upp  hátt 
sverðit  ok  œtlar  ofan  1  hjálminn.  £n  í  því  víkr  Jamund  undau 
höfðinu,  ok  kemr  hðggit  niðr  á  hœgri  öxlina  8vá  hart,  at  brjnjan 
brast  ok  varð  Jamund  mjök  sárr.  En  er  hann  kendi  sársauka^ 
reiðist  hann  mjök  ok  veitir  sókn  því  harðari.  Karlamagnús  kennir 
þat,  at  jafnan  er  sóknin  linaðist  rennir  Jamund  augum  til  hjálmsins^ 
er  hann  bar  á  höfði,  hvar  fvrir  hann  skilr,  at  honum  vildi  hann 
gjama  ná.  Ok  þat  var  satt,  því  at  því  optar  sem  Jamund  ]eit 
bjálminn.,  þá  girnist  hann  því  meir  at  fá  hann,.hvaðan  af  hann  talar 
8vá :  Mjök  virði  sá  þik^  hinn  kristní,  er  þvilíkan  hjálm  samdi  þínu 
höfði,  því  at  í  honum  eru  þeir  náttúrusteinar,  at  ek  má  eigi  drepa 
þik,  meðan  þú  berr  hánn ;  en  senniliga  ertu  klókr  ok  kœnn  í 
geymslu  við  þinn  góða  hjálm,  ef  ek  fœ  hvárki  lypt  honum  né  spilt 
eÖa  meðr  öllu  af  þér  svipt^  ok  þat  veit  Makon,  at  eigi  skaltu  svá 
vel  leika,  því  at  fyrir  engan  mun  skal  hann  vera  lengr  þinn,  ef  ek 
má  8já]fr  ráða.  Keisarinn  segir:  þat  veit  guð,  at  hann  skal  eigi 
þinn  verða^  ok  mjök  er  sá  svívirðandi  sjálfan  sik,  er  hann  gefr  þér 
upp.  Eptir  þessor*  orð  fleygir  Jamund  [frá  sér*  skjaidarbrotinu  ok 
œtlar  at  reyna  afl  við  jieisarann,  heldr  annarri  hendi  sverðinu  en 
Yili  grfpa  annarri  til  hans.  En  af  því  at  KaHamagnás  kennir  sik 
mjök  mœddan  en  Jamund  sterkan,  víkr  hann  sér  undan  kœnliga,  ok 
misBÍr  Jamund  jafnan,  er  hann  grípr  ti]  hans.  Ok  svá  fór  nökkurum 
Binnum,  þar  til  at^  Jamund  gat  gripit  1  skjaldarsporðinn  ok  kippir, 
en  [er  þat  tjóar  honum  eigi,^  g^ipi^  hann  bön'^in  hjáJmsins  ok  togar, 
en  keisariun  tekr  f  öðrum  megin  ok  heldr,  gerast  nú  harðai'  svipt- 
ÍÐgar,  f  hverju^  er  hjálmrinn  skriðnar  af  höfði  keisaranum.*  Togast 
þeir  nú  þann  veg  um  hann,  at  hvárr  heldr  í  bðndin.  Nú  sem  þeir 
eigaft  við  þvílíkan  leik,  skilr  keisarinn  sik  munu  verða  yflrstiginn, 
ef  þeir  sjóst  tveir  ó,  því  angrast  hann  f  hjartanu  rennandi  huganum^ 
tíl  guðs  f  himinríki^  at  hann  sjái  nú  til  með  honum ,  at  eigi  týnist 
öl]  heiiög  kristni  ok  le^st  undir  úvina  vald,  einkanliga  treystir 
hann  á  sinn  kœra  vin  Jacobum  postoia,  at  hann  hjálpi  til  f  svá 
mikiUi  hans  nauðsyn.  Ok  senniliga  h^yrist  hans  bœn  ok  ákall,  at 
eilffr  guð  fái  eigi  þvf]fkan  skaða  sem  nú^  horfði  ti],  heidr  sendirhann 
keisaranum  gott'  fu]]ting  meðr  þeim  hœtti,  at  rétt  þann  tfma  sem 
Jamund  hafði  mjök  brottsnarat  af  honum  hjálminn,  kemr  at  fram 
RoUant,  hafandi  [einn  stóran  spjótkurf  ok  digran/®  stökkvandi  af 
hestinum  sem  fljótast,  ok  hefr  upp  lurkinn  Ijóstandi  stórt  högg  ofan 

')  þessi  6.  ')  [mgl.  b,  ')  er  6.  *)  [þat  tjóar  ekki  b,  *)  Iiverjum  6. 
•)  lceisarans  b.  ')  liiiginum  b.  •)  tilf.  b,  »)  foaí.  6;  þat^.  '•)  [eitt 
stórt  spjótskaptsbrot  ok  digrt  6. 


KABLAXAaKUS  BAeA  IV.  GqP.  M. 

í  hjálmÍDn  Jamundar.  En  er  Jamund  sér  UoUant,  bregÖr  hann  ekki 
mjök  við  hans  högg,  utan  talar  þann  veg  til  þeirra  beggja  þrútinn 
albr  ok  bólginn  af  roóÖi :  |)at  sver  ek  viÖ  Makon  ok  Teroganfc  ok 
allan  mátt  guÖa  várra.  at  mjök  er  guö  jkkarr  kröptugr  umfiraDi 
alla  guði  aðra,  ef  þit  komizt  báðir  heilir  írá  mér.  Hefír^  síðan  npp 
sverðit,  er  hann  hélt  á,  ok  œtlar  höggva  ofan  í  bert  hö/uð  keisarana. 
£n  i  því  er  hanu  berr  upp  höndina,  lýstr  RoUant  öðru  sinni  meðr 
lurkinum  með^  öUu  afli  á  handlegginn  svá  hart,  at  sverðit  hrýtr  niðr 
or  hendinni,  hvert  RoUant  grípr  ok  lœtr  nú  skamt  miðil  höggva, 
höggr  i^  hjálminn  ok  klýfr  sundr  í  miðju  ok  þar  með  hðfuðit,  avá 
at  í  neðri^  tönnum  nam  staðar.  Féll  Jamund  [þá  áfram  alt^  tíl 
'arðar  ok  stóð  aldri  upp  BÍðan^  á  sína  fœtr. 

56.  {)egar  Jamund  er  falHnn,  sezt  Karlamagnús  keisaii  niðr  i 
vöUinn  yflrkominn  af  mœði,  ok  talar  til  RoUants  þvflíkum  orðuni: 
{)akkir  geri  ek  þér,  almáttigr  guð,  at^  þú  sendir  mér  þvUíkan  dugn- 
aðarmann,  ok  mikUl  giptumaðr  vartu  nú  RoUant  frœndi,  þvf  at 
Jamund  hefði  at  víbu  stigit  yfir  mik,  ef  þá  hefðir  lengr  dvalizt. 
RoUant  tekr  [hest  Jamundar,  sverð®  ok  láðr  til  sín.  Kómu  þá 
Frankismenn  Oddgeir  ok  Nemes  með  sínum  félögum  ok  lita  Karla- 
magnús  mjök  móðan  ok  Jamund  dauðan.  Sem  Nemes  kemr  fyrír 
keisarann,  tekr  hann  svá  tíl  orða:  Oóði  herra,  lofaðr  sé  guð,  er 
ek*  sé  þik  heilan  [á  líf!,'  en  úforsjáliga  var  þat  görtatreka  þvíUkan 
kappa  einn  samt,  sem  Jamund  var^  því  at  [þér  máttut^®  sjá)  hversn 
úflóttamannliga  hann  skildist  við,  feUandi  mik  til  jarðar,  en  hjó  í 
sundr^'  hest  míns  góða  kumpáns  Oddgeirs  danska,  gerandi  svá  báða 
okkr^^  at  göngumönnum  ok  til  engis  fœra.  Keisarinn  svarar:  Mion 
góði  vin,  ger  þér  glatt  í  hjarta,  ok  þökkum  þat  guði  ok  hans  helgnm 
mönnum,  er  betr  er  vorðit  en  mér  þótti  líkendi  [um  hrfð,'*  því^at 
svá  harða  sóknveitti  mér  þessi  heiðingi,  sakir  þess  hjálms  ^r  ek 
bar,^^  at  ek  þóttumst  með  öUu  uppgefinn,  ef  guð  hefði  eigi  sent  mér 
RoUant  frœnda  minn.  Eptir  þat  [ganga  þeir  til  ok  taka^^  hreint 
vatn  ok  gefa  keisaranum  at  drekka,  þvá  síÖan  blóð  ok  sveita  af 
hans  andliti,  því  at  svá  hafði  Jamund  við  leikit^  at  víða  var  afhniflat 
keisarans'*  andUti,  er  böndin*^  hjálmsins  höfðu  inn  gengit.  8í6«b 
fóru  þeir  þar  til  er  bákr  Jamundar  lá  ok  líta  sundrbrotinn  bans 
hcegra'®  amilegg,  en  hausinn  meðr  hjálminum  kloíinn  niðr  í  tennr. 
Hvaðan  af  Nemes  talar  til  Rollans  meðr  miklum  kœrleik :    Guð  stjrki 

•)  hefr  b,  , »)  af  6.  ^)  tilf.  6.  *)  miójum  b,  *)  [þegar  fram  aUr  6. 
•)  þaðan  af  b.  ')  er  b.  ")  fþá  sverð  Jamundar  b,  *)  [ok  lífs  6. 
")  [þat  máttöt  þér6.  ")  í  miðju  fi//".  b.  •"•)  íi7/"..6.  »)  [á  umBtundiró. 
'♦)  ber  b.  "*)  [taka  þeir  b,  '*)  $aal.  6;  konungsins  B,  ")  »aal,  b; 
borðin  B.     '")  mgl,  b. 


CmP*   47.   «  AF  AaULANlK)  KONUNQl.  8ðS 

þá  bönd,  er  8vá  sterk  högg  veitti  þessum  hundingja;  þvi  tak  þér 
tíl  eignar  þat  af  herfórum  Jamundar  sem  þú  vill,  því  at  vér  játtum, 
at  þá  ert  verðugr  at  njóta  þess,  er  þu  sóttir  svá  drengiliga.  Líkama 
Jamundar  snúa  þeir  á  grúfu  ok  fœra  upp  undir  olifatré/  kastandi 
vfir  hann^  skihli,  ok  stíga  eptir  þat  á  heata.  En  áÖr  þeir  riðu  brott, 
vikr  keisarínn  at  þeim  Oddgeir  ok  Nemes  svá  segjandi:  Ef  þessi 
maðr  befði  verít  kristinn,  fœddist  engi  drengr  í  heiminum  honum 
gildari.  Nemes  svarar:  \^i  ok  svei  sé  feðr  hans,  ok  móÖur  er 
hann  fœddi,  ok  öUum  þeim  er  hann  [gráta  ok  sýta,^  þar  sem  hann 
er  nú  gefinn  at  eilífu'  öllum  djöílum. 

57.  Keisarinn  ríðr  nii  aptr  til  sinna  manna.  Var  alt  krístit 
fólk  meðr  mikilii  hrygð  ok  harmi,  sakir  þess  er  þeir  [mistu  ok^ 
vissu  eigi  hvat  um  leið  keisarann  ok  bans  fylgdarmenn.  Var  þá 
rekit  á  flótta  lið  heiðingja,  er  lífít  kunnu^  fá.  f>ví  ríðr  Karlamagnús 
til  þeirra  landtjalda  er  þeir  höfðu  átt,  stíga  af  hestum*  úti'fyrir  því 
stóra  landtjaldi,  er  Jamund  átti,  geugr  þar^  inn  með  sínum  kempum. 
Var  þar  barðia  vel  fjrir  búit,  því  at  [hvatki  var®  þar,  gnógar  vistir 
ok  binn  vildastí  drykkr  er  hverr  kuuni  sér  kjósa,  þar  skorti  eigi 
guU  ok^  silfr  meðr  dýrum  steinum,  góðan  borðbánað  smíðaðan^® 
beeði  eptir  gömlum^^  hagleik  ok  nýjum  ;  i  gnóg  váru;þar  bin  dýrustu 
klœði,  skorín  ok  úskorín,  svá  mikil  völ  var^^  þar  á  allsbáttar  her- 
akrúða,  sem  eigi  er  auðvelt  at  telja.  {)ótti  Frankismönnum  hér^^ 
gott  at  hvílast  eptir  langa  mœðu  ok  mikit  erfíði.  Settist  Karlamagnús 
i  6œti  ok  allir  hans  vildarmenn.  Herra  pávinn  meðr  lœrðum  mOnnum 
aai  hjá  keisaranum  í  þessu  landtjaldi,  lofandi  guð  eptir  þann  sigr  er 
kann  bafði  veitt  sinum  þjónum.  Náðaðu  Franzeisar  sik  nú  vel  meÖr 
vist  ok  drykk,  er  i  gnóg  var  skemtiligr;  gerðist*  þá  mikil  gleði  i 
guðe  fólki.  {)etta  landtjald  er  Jamund  son  Agulandi  hafði  flutt  or 
riki  Affríca  var  gört  meðr  svá  miklum  fiagleik ,  at  Frankismenn 
þóiiust  aldrí'^  þvilika  gersemi  hafa  séna;  þar  máttu  rúmliga  inni 
ðitja  þúsund  ríddara,  at  fráteknum  skutilsveinum  ok  þjónostumönnum. 
.Sjáift  tjaldit  var  af  dýrastum  vefnaði^^  saumat  meðr  guU  ok  silfr, 
framan  i  bijóstinu  váru  settir  Qórír  karbunkuli,  af  þeim  lýsti  um  alt 
land^aldit,  svá  at  eigi  þurfti  þar  kerti  brenna  um  nœtreða'®  kveldum, 
heyrðust^'  þar  fagr  íuglasöngr  ok  pípnabljómr,  þar  sýndust  töfl  sjálf*® 
leikast  öðrum  til  skemtanar.  Svá  mikil  birti  gékk  út  af  þeim  fyrr 
greindum  carbunculis,  at  umbergis  dalinn  lýsti  af,  svá  at  þeim  sem 
vörð  héldu  mátti  ekki  á  iivart  koma,  keisarans  menn  höfðu  ok  œrít 

')  olivolréilA.  ^)  einum  tilf.  b.  *)  [«aa/.  6;  grœtr  eða  sýtir^.  *)  [mgL  b. 
*)  kunni  6.  •)  saaL  6;  hesti  B.  ')  keisaripn  b.  ■)  [bœði  váru  L  •)  né  6. 
»•)  saal.  6;  smíðaðr  B.  ")  fomum  6.  ")  vira  6.  ")  þar  b  '*)  eigi 
fyrr  6.     •*)  vefjum  b.     >^)  um  tilf.  b.     ")  heyrðist  6.     »")  tngl.  b. 


2M  1UELA1IAUNU8  SAUA  IV.  C^.  ðf. 

Ijós  til  sinna  framferÖa.  í  þessu  landtjaldi  sefr  keisarinn  [meðr 
herra  páfanum  um  nóttiua.^  Um  morgininn^  býðr  keisarinn,  at  votn 
vígist  af  keunimönnum  ok  dreifist  á  alt  liÖit,  síðan  um  tjaldit  utan 
ok  innan,  ok  þá  hluti  aðra  sem  heiðnir  menn  höfðu  áðr  með  höndum 
haft.  Eptir  þat  gert  gengr  keisarinu  með  öllu  sínu  liði  til  borÖs, 
sitja  ok  drekka  [um  daginn^  vel  glaðir.  Ok  áðr  borð  váru  upp- 
tekin  gauga  fyrir  keisarann  þrír  nienn,  Nemes  hertogi  ok  Oddgeir 
danski  leiðandi  Balam  seudimanu  miðil  ^ín,  ok  kveðja  hann^  vel  ok 
kurteisliga.  Keisarinu  tekr  þeim  blíðliga  eptir  spyrjandi,  hverr  aá 
þrifligi  maðr  sé,  er  þeir  leiða.  Hann  svarar :  Ek  heiti  Balam,  er 
forðum  var  sendr  af  Agulando  ok  Jamuud,  þann  tíma  sem  þér 
dvölduzt  í  borgiuni  Bniou,  ek  seudi  yðr  einn  hest  hvítan,  ok  nú 
skemstu,  svá  sem  ek  fyldumst  upp*  þeirrar  dirfðar  at  ríða  yðr  á 
móti,  feldu  þér  uiik  af  baki.  Ok  meðr  því  at  ek  gurla  uudinslendr^ 
fyrir  þá  hluti  marga  sem  frain  hafa  farit  vár  í  millUm,  at  sá  siðr 
sem  heiðuir  menn  hafa  má  heldr  kallast  villa  en  nökkur^  trúa,  ok 
því  vil  ek  uii  meðr  öllu  hana  fyrirláta  ok  taka  trá  rétta  meðr  skirn, 
ef  þér  viHt  þat  veita  mér;  eu  þat  skohi  þér  vita  undir  vitni  guÖs 
yðvars,  at  þetta  sama  hefir  löngu  áðr  verit  með  mínu  hjarta,  þótt 
ek  fylgdi  mínu^^i  lagsmöunum  alt  higat  til.  Kouungrinn  svarar:  Ef 
þér  er  þetta  alvara,  [sem  þú  talar,  þá^  vil  ek  eigi  úgjarnari  láta  # 
veita  þér  heilaga  skírn  en  þii^  viðr  taka.  Hann  svarar:  GuÖ  er 
váttr  yfir,  at  þetta  er  minn  hjartaUgr  viH.  {)ví  næst  segir  keisarinn 
hvar  komit  er  máU  Balams  sendimanns.  En  herra  'páfinn  iofar  al- 
mátkan  guð  ok  segir  svá  til  keisarans:  Dvelitv  eigi,  herra,  at  fult- 
gera  hans  beiðni,  því  at  hverr  er  sá  góðr,  er  guð  virðist  brott  dragm 
or  fjándans  kverkum  til  siníiar  kynningar.  Keisarinn  býðr  þegar, 
at  nökkurir  Frankismenn  búi  tii  djúpan  brunn,  ok  svá  gerist.  Faia 
tii  síðan  Qórir  byskupar  með  öðrum  klerkum  ok  vígja  brunn  þenna^ 
ok  at  honum  vígðum,  bað  keisarinn  [at  herra  páfinn'  virðist  þesaum 
manni  skírnarþjónostu  veita,  hvat  hann  gerði  gjarna,  ok  skírði 
B^lam  1  nafni  heilagrar  þrenningar  gefandi  honum  nafii,  ok  kallaði 
hann  Vitaclin  eptir  einum  ríkum  herra  Karlamagnús  keisara,  er  litlum 
tfma  áðr  hafði  andazt.  Keisarinn  lypti  honum  or  skfrnarbrunni  ok 
kiæddi  hann  sjálfr  beztum  klœðum,  gefandi  honum  þar  með  eina 
dýrastu^^  skikkju  ok  lagði  yflr  herðar  honum.  Sýndist  öllum  þesai 
maðr  hinn  þrifligasti ,  þvf  at  hánn  var  fríðr  sýnum ,  mikill  vezti, 
sterkr  at  afli  ok  kurteiss  í  meðferði.  Er  nii  liti  at  segja  frá  Vitaclin 
fleira  at  sinni,  en  nú  skal  geta  f  fám  orðum   ágæts^^  herra  GirarÖs 

')  [um  náttina.  ok  svá  her/a  pávinn  h.  ^)  sem  timi  var  kominn  tilf.  b. 
»)  [mgL  6.  *)  keisarann  b,  *)  mgl,  b.  •)  rétt  tilf.  b.  ')  [er  nú  talar  þá  b. 
»)  vill  tilf  b.     »)  [herra  pávann,  at  hann  6.     ••)  fríðustu  b.     ")  mgL  b. 


Cap.   5^.  AF  AGULANDO  KONUKOT.  S05 

gamla,  því  at  eptir  þat  er  hann  hafðí  unnit  höfuðmerki  Jamundar, 
snerí  hann  til  bardagans  annat  sinn,  sem  fyrr  Bagðist,  ok  svá  framt 
sém  hann  vissi  at  Jamund  flýði,^  en  Karlamagnús  sœtti  eptir,  gerði 
hann  hina  snarpaRtu^  sókn  ok  eggjaði  sína  menn  tii  framgöngu,^ 
rekandi  [flótta  heiðingja^  langt  um  þat  fram  sem  aðrír^.  En  er 
dimma  tók  af  aptni,  snýr  hann  sínu  liði  til  þess  sama  tums,  sem 
hann  vann  af  Jamund,  ok  keisarínn  gaf  upp  í  hans  vald,  svá  lengi 
sem  hann  stœði  í  stríði  á  Hispanialandi.  Var  þá  drjúgan  fallit  af 
hans  sveitungum,  en  mart  sárt,  en^  alt  mótt  bœði  .samt  af  hungri 
erflði  ok  þorsta,  tóku  nú  allir  á  sik  hvíld  ok  náðir  um  nóttina. 
Skal  herra  Girarð  hvílast  í  turni  sínum  nieð  nienn  sína,  en  herra 
Karlamagnús  skal  sitja  í  landtjöldum  með  sínulíði,  ok  láta  mœðu'' 
renna  af  heilum  mönnum,  en  grœða  sjiika  ok  sára,  ok  búast  þann 
veg  við  þeim  lutum  scm  síðar  kunnu  at  höndum  koma.  En  þessu 
nœst  veifir  nökkut  at  segja  af  Agulando,  hversu  vel  ok  drengiliga 
hann  tekr  við  þeim  tveim  konungum  Magon  ok  Asperant,  er  brott 
flýðu  undan  höfuðmerki  Jamundar  sonar  hans^  þá  er  þeir  koma  á 
hans  fund. 

58.  Sem  þvílíkir  likitir  fara  fram  in  Hispanis,  er  xiú  hafa  verít 
greindir,  sitr^  Agulandus  konungr  nieðr  mikhun  her  í  þeirrí  borg 
ríkis  Affríce  er  Frísa  heitir,  ok  fréttir  ekki  hvat  geríst  miðil  Karla- 
magnús  keisara  ok  Jamundar.  |)ví  heldr  hann  nú  mikinn  prís  ok 
gleði,  fyrír  þá  sök  at  tveir  ríkir  konungar  eru  komnir  til  borgarínuar 
með  stóran*  skipafiota^  hét  annarr  Bordant  öflngi,  er  stjórnaði  því 
ríki  er  liggr  f)'rír  utan  Jórsalaland,  en  annarr  Modal.  Ok  einn  dag 
þeirra  þarvistar,  leika  konungarnir  skáktafl  Agulandus  ok  Bordant, 
ok  sem  þeir  hafa  lengi  leikit,  hallar  taflinu  á  Agulaiidum,  hvat  hanii 
þolir  lítt  ok  talar  svá  með  rciði:  Gef  upp  taflit,  segir  hann,  því  at 
þótt  ek  leggi  viÖ  [alt  Pi'il,*"  féngir  þú  þat  vfst  eigi  unnit.  Konung- 
rínn  svá  sem  brosandi  líttaf  af  gráleik  talar:  Eigi  er  svá,  herra, 
því  at  því  síðr  legða  ek  ríki  út ,  ef  ek  sœti  í  yðru  rámi ,  at  mér 
þœttí  betrí  glófí  minn  en  vón  taflsins.  Beni  þeir  talast  þessor  orð 
viÖ,  koma  greindír  koiiungar  Magon  ok  Asperaiit  til  hallaríiinar, 
stíga  af  hestum  ok  ganga  síðan^^  fjrír  Agulandum,  þar  sem  hann 
sitr  at  taflinu  ok  kveðja  hann.  En  hann  lítr  við  þeim  ok  kennir  þá 
görla  ok  spyrr,  hvat  þcir  kunni  segja  tíðenda.  {)eir  svara:  Herra, 
mikil  eru  tíðendi.  Hvcr  þá,  segir  Agulaudus,  heflr  Jamund  son  minn 
unnit  Hispanialand,  en  drepit  konung  krístinna  manua  eða  rekit  á 
flóita?    Eigi  er  þann  veg  meðr  öllu,  segja  þeir,  son  þinn  hefir  barízt 

*)  vftr  flýinn  6.  *)  snörpustu  b.  *)  atgöngu  b.  *)  [heiðingja  d  flótta  6. 
*)  áðr  b.  *)  ok  b.  ')  mœði  b.  •)  saal.  6;  sér  B.  •)  Btórnni  b. 
*•)  [BnaK  b;  Fnl  ».     ")  Htt  fnt  b.     «)  inn  titf.  b. 


206  KARLAM AOKU8  8A0A  IV.  Cop.  ð9. 

við  Karlamagnús,  ok  tráum  vit^  at  flest  f)at  lið  er  þú  fékt  honum 
tíl  fylgdar  sé  drepit;  en  hann  fékk  okkr  til  gejmslu  8itt  hðfnðmerki 
ok  eigi  fœrra  ]ið  en  hundrað  þásunda,  en  annan  dag  sem  bardagínn 
tókst,  kom  at  oss^  úvart  eitt  fólk  undarligs  snarpleika,  rar  þer  foringi 
lítílP  maðr  vexti  ok  þjkkr,  ok  drap  alt  lið  várt  ok^  rak  okkr  á  flótta,' 
veittí  Jamund  enga  vemd  sínu  merki  né  okkr.  Höfum  vit  íarít  afðan 
nótt  ok  dag  til  þess  sem  nú  er  komit.  Agulandus  spyrr  þá  með 
reiði  Asperant:  Hvat  kantu^  segjft  mér  tíl  Jamundar?  Hann  svarar: 
]þat  veit  trú  min,  at  ek  kann  eigi  framar  segja  en  nú  hefír  ek  greínt. 
Agulandus,  sem  hann  hejrir  orð  konungsins^  leypr  upp  meðr  bólg- 
inni  reiði,  hrindr  fram  á  gólíit  taflinu,  en  grípr  upp  einn  stóran  fork 
ok  œtlar  setja  (í  höfuð)  konunginum,  en  hann  víkr  sér  undan,  ok 
kom  höggit  á  einn  steinstólpa  svá  hart,  at  hann  brotnaði  sundr. 
Agulaudus  talar  þá:  J)it  vándu  svikarar  skohit  í  etað  veröa®  teknir 
ok  hengdir  á  gálga  sem  hinu''  verstu  þjófar,  eðr  þola  annðn  dauða 
svívirðligra®  fyrir  þann  útrúnað,*  er  þit  hafit  framit  við  son  minn  ok 
món  mér  konungi  ykkrum.  Asperant  svarar:  Aukast  man  þfn  sví- 
virðing  því  meir,  sem  niakligt  er,  þótt  þú  látír  drepa  okkr  fyrir 
enga  sök  rétta,  en  hvárki  þú  nó  Jamund  þuríit  þá  dul  ykkr  at 
œtla  at  vinna  Karlamagnús.  |)vf  næst  eru  konungarnir  gripnir  eptir 
konungs  boði,  cn  hann  gengr  inn  f  eína  stóra  höH  ok  kallar  til  sfn 
'alla  höfðingja  er  váru  í  liði  heiðingja,  ok  talar  sva:  Góðir  höfð- 
ingjar,  öUum  yðr  sé  kunnigt,  hversu  niikinn  ildrengskap  þe»sir  tveir 
konungar  hafa  gert  við  mik,  svíkit  son  minn  ok  flýit  brott  undan 
hans  höfuðmerki  sakir*®  bleyði  ok  ragmennsku.  Nú  tíl  þess  at  engi 
þori  þvflfka  údygð  at  vcila  sínum  höfðingjum,  býð  ek  yðr  upp  á 
yðvart  líf,  at  fyrir  þat  yíirboð  er  ek  á  öUum  yðr  veita,  at  þér 
dœmit  þessum  svikarum  réttan  rcfsingardóm  ok  skjótan,  at  eigi 
standi  lengi  þeirra  gerð  úhegnd.  Höfðingjar  svara:  Engi  úhlýðni 
skal  f  þessu  máli  birtast  af  oss  við  yðr  sakir  nökkurrar  úeinarðar. 
Ganga  sfðan  brott  or  höllinni  tuttugu  konungar  f  eina  skcmmu,  váru 
margir  af  þeim  bæði  frœndr  ok  vinir  þeirra  tveggja  konunga,  er  nú 
sátu  bundnir.  {)vf  var  hér  sem  opth'ga  kann  til  bera,  þar  sem  um 
vönd  mál  er  at  tala,  at  eigi  sýnist  öllum  einn  veg,  mœla  sumir  með' 
konungunum  ok  vilja  þeirra  efni  leiða  tíl  meiri  miskunnar,  en  aÖrír 
standa  á  móti  ok  vilja  gera  eptir  þvf  sem  Agulando  niœtti  helzt  Ifka, 
ok  atskiljanligr  verðr  þeirra^^  framburðr.  Skal  nú  greina  með 
skömmu  m&li  hvat  [hverr  leggr  tíl.** 

»)  vér  6.  «)  á  tilf.  b,  *)  lágr  6.  *)  on  6.  *)  ftt  tiif.  b.  «)  vera  6. 
")  hiuir  b,  •)  evívirdiligan  6.  •)  vantrúat(!)  b.  '•)  sinnar  tilf.  b. 
")  sanl.  6;  hvarar  B.     ")  [hverir  til  lef^oja  b. 


Aqi.  St,  A9  AaULAKDO  KONUKai.  807 

69.  Nú  8ein  greindjr  konungar  eru  í  einn  8ta6  saman  komnir, 
stendr  npp  í  fyrstu  Amnsiene  kgnungr,  því  at-  hann  var  allra  þeirra 
meat  háttar,  ok  haf5i  í^  forrœði  tuttugu  þúsunda  herliðs,  bann  'átti 
trá  Bonu  vel  til  manns  komna,  var  hann  náfrœndi  konunganna,  ok 
þTÍ  vill  hann  8Ína  rœðu  byrja  þeim  til  létta,  [ok  talar  svá*  með 
nD||öllum  orðum:  Meðr  því'  at  hér  eru  inni  vitrir  meim  ok  spakir, 
þá  er  þat  til,  at  hverr  heyri  annars  framburð  meðr  atliuga,  ok  berí 
þolinmóðliga  þat^  sem  talat  verðr;  tökum  þat^  af  hvers  tiUögum, 
sem  bezt  er  ok  skynsamligast,  látum  brott  reiði,  heimsku  ok  ákafa, 
en  kjÓ8um  oss  til  handa  vizku  með  hógvœri.  En  sakir  þess  at  Magon 
ok  Asperant  eru  systursyuir  mínir,  byrjar  mér  eigi  margt'  tala  aí 
þeirra  efni,  en  þess  vœntír  mik,  at  engi  8é  sá  kojninn  á  þessa 
stefnu,  er''  þá  vi]i  með  sínum  dómí  framar  angra  en  rétt  er,  því  at 
ek  hrœðumst,  ef  þeini  verðr  nökkut  misþyrmt,  at  allr  þessi  herr 
starlist  eigi^  lítt.  Eptir  svá  talat  sezt  Amustene  niðr,  en  upp  stendr 
Aquin  konungr  ok  talar  með  hörðum  anda:  StórHga  mikit  [tekst 
þú*  á  heudr,  herra  Amustene,  ef  þú  œtlar  því  við  koma  með  glys- 
ligum  orðum,  at  menn  .þessir,  þótt  þeir  sé  frœudr  þínir,  sé  með 
engum  dómi  angraðir,  því  at  mér  virðist  at'®  sjáifra  þeirra  orð  gerí 
þá  dauðans  verða,  þar  sem  þeir  vátla,  at  Jumund  tignaði  þá  svá 
mjök,  at  8Ítt  Iiöíuðmerki  seldi  hann  þeim  f  vald  meðr  miklu  liði, 
en  allir  vér  megum  nú  sjá  þá  hér  komna,  ok  eru  hvergi  sárír  á 
sfnum  líkama,  eigi  eru  skildir  þeirra  höggnir  né  panzarar  slitnir, 
hvárki  er  hjálmr  þeírra  stokkinn  ué  brynja;  hvar  fyrir  auðsýut  en 
at  þeir  hafa  brott  flýit  sakir  bleyði  ok  hugleysis.  Yér  sendum  þagat 
80nu  vára  ok  frœndr,  ok  megum  vér  senniiiga  um  þeirra  haghrœddir 
vera,  en  þú  Amustene  hyggst  verða^^  glaðr  ok  feginn  f  aptrkvámu 
þinna  frœuda;  en  þér  skal  at  öðru  verða,  þvf  at  rétt  f  [þfnu  aug- 
liti^'  skipar  ek  þá  undir  þanu^^  dóm,  scni  ailra  várra  harma  sé 
hefnt  f  þeirra  svfvirðligum  dauða.  [Svá  segir  Aqvin  ok  sezt  niðr 
eptir  þat.^^  ]þes8u  nœst  steudr  upp  mikiU  hufðingi  Galinger  gamli^ 
haon  stjórnaði  miklu  rfki  ok  réð  fyrir  mikilii  boi^  er  Sebastia  heitir, 
haon  var  skrautligr  maðr  ok  hafði  yfir  sér  eina  skikkju  af  dýrastu*^ 
klœði,  skegg  haus  var  Iivftt^'^  ok  tók  niðr  á  bríngu,  ok  sem  hann 
bjóst  nökkut  at  tala,  gáfu  aHir  hljóð,  þvf  at  hann  var  hinn  mál- 
siyaUastí  f  öHum  her  heiðintga,  hógvœrr  ok  úáleitinn  ok  virðr  mikils 
af  öUum.  ]þvf  byrjar  hann  svá  sitt  eyreudi:  Göfgir'  herrar,  segir 
hann,  segja  vil*  ck  yðr  livat  niér  Uzt  um  mál  þetta;  konnngar  þesdr 

>)  mgl.  b.      ^)[fngl  b.      ')  scgir  hnnn  tiif.  b.     *)  hvat  b.     »)  því  b.     •)  at 

Mf.  b.    ')  at  b.    »)  saal.  6;  ok  B.    »)  [takizt  þér  6.     '•)  sem  b.     »»)  vera  b. 

")  [þinni  auf?8<n  b.     ")  þvílíkan  b.  ")  ímgl.  b.     '»)  dýmta*.     »«)  sítt 
ok  flftgrt  b. 


206  KARLAMAGNUð  SAOA  IV.  Cb|l.  M. 

eru  inikillar  tignar,  hraústir  menn  ok  vápndjarfir)  nil  ef  þér.YÍlit  at 
nökkorr  dómr  falli  m«ð  réttu  lögm^li  á  þeirra  sök,  þá  virÖist'  mér 
þat  betrstanda,  at  þeirra  mál  bíði  þar  tíl,  er  vér  verÖum  sannleiks- 
ins  vísir,  hversu  mjök  þeir  eru  sekir.  Kemr  Jamund  aptr  heiU  meðr 
8Ínu  fbrunejtí,  dœmi  hann  svá  mikla  þeirra  sök  sem  honum  líkar, 
en  ef  Makon  gœtir  eigi  síns  höfðingja  ok  fellr  Jamund  eða  verðr 
sœrðr  tíl  úlífis,  dœmit  þa  sem  [yðr  sýníst^  sannast.  Vili  þér  hafna 
þessu  mínu  ráði,  mun  ek  aHs  ekki  hhitast  tíl  yðvarra*gerða;  þér 
Yitít  sjálfír,  at  hvárki  á  þetta  mál  dœma  meðr  hrapan  eðr  ofniíklum 
skunda  án  lögUgu  próíi  né  nökkurt  annat,  skal  ek  ok  engis  manns 
vilja,  hvárki  nieira  né  minna,  í  því  þjóna  at  dœma  öðruvís  en  mér 
sýnast^  réttindin  segja^  ok  þó  at  niér  vœri  boðit  annat  ríki  jammikit^ 
sem  nú  stjórna  ek^  veera  ek  nieðr  öUu  eigi  verðugr  at  sitja  í  minni 
sœmd,  ef  ek  dœmdi  rangt  þat  mál,  sem  mér  tíl  heyrði  yíir  at  segja. 
Tali  sá  hér  fleira,*  sem  betr  heyrist,  en  þegja  man  ek  at  sinni. 
Siðan  stendr  upp  Mordanturus  konungr  ok  talar:  UndarUga  [sjnist 
hér  taka,^  at  sá  maðr,  sem  ek  hugði  at  kominn  vœri  tíl  fullrar 
skynsemdar  fyrir  aldrs  sakir,  skal  nú  vorðinn  Utlu  betri  en  örvita,* 
en  svá  ferr  þér,  GaUnger,  sem  vitriugrinn  segir,  at  svá  kóhiar  hjartat 
brott  af  samvizkunni  sem  Ukaminn  þornar  af  elUuni.  Undra  ek  þat, 
hví  þér  sýuist  at  dve]ja  eða  leugja  dóms  atkvæði  þessarra  konunga, 
þar  sem  þeir  eru  eigi  at  eins  sekir  við  Agulandum  ok  Jamund  son 
hans,  heldr  ok  jamvel  við  forna'  setniug  hinna  fyrri  hervíkinga,  þvf 
at  svá  er  skipat  í®  hernianna  lögum,  at  engi  nýtr  drengr  skyldi 
dirfast  lengra  flýja  or  orrostu  en  fram  undir  höfuðmerkit  ok  þola 
þar,  hvárt  sem  heldr  kynni  til  bera  líf  eða  dauði.  Hefði  þessir 
konungar  verit  skipaðir  í  broddi  fylkiugar  ok  flýit  brott  or  bardaga, 
svá  at  þeir  hefði  eigi  geymt  höfuðmerkis  sakir  felnis^  ok  hrœzlu, 
mœttí  á  þetta  lita  meðr  miskunn,  en  nú  nieðr  engu  mótí,  þar  sem 
þeir  vátta  sik  hafa  verit  setta  stjórnara  nierkisins,  ok  síðan  þat  fyrír- 
látít  ok'  svikit  á  þann  veg  sinn  meistara.  |)ví  játta  ek  þá  sjálf- 
dœmda  tíl  hæðiligsta^^  dauða.  Eptír  þessi  orð  gengr  liann  tíl  sætis. 
En  þessu  nœst  ríss  upp  Gordiant^^  or  Galacia,'^  Uggr  sú  út  í  Gar- 
sant,  hann  var  stórliga  ríkr,  skegg  hans  ok  hár  var  hvítt  af^^  hœru, 
breiðr  var  hann  í  herðuin  meðr  digruni  armleggjum,  rfkuiiga  klœddr 
ok  höfðingUgr.  Hanu  mœUi  hárri  röddu :  Göfgir  herrar,  þér  Yitít 
at  hvárki  er  ek  barn  at  aldri  né  vjtsmunnum ,  ok  því  megi  þér  -vel 
hlýða  [mfnum  ráöum.'*  ^þessir  konungar  er  vér  erum'ná  yfirskipaÖir 
eru  góðir   riddarar,    ok  því   er  þat  ofskaði   at   dœma  þa  til  dauða, 

')  sýnist  h.  «)  [þér  sjáit  6.  »)  sýnist  6.  *)  um  tilf.  b.  *J  fsiiýr  hér  i\\  b, 
«)  örvití  6.  ')  mgL  b.  »)  fomum  tilf.  b.  ^)  felmts  b.  •")  mgl.  /i. 
*')  Gordant  h.     ")  Gnlizia  h.     ")  fyrir  h.     '*)  fminni  rϗn  b. 


Cap.   69,  AF  AGULANDO  KONUNai.  209 

látit  þat  aldrí  verða  utan  sjálfr  Agulandus  dœmi,  alira  helzt  meör 
því  at  vér  vitum  eigi  hverja  rauu  á  beri^  þeirra  máli.  En  þó  at 
Jamund  hefði|mörgum  hlutum  mótstaðligr  verit  vilja  foÖur  síns  ok 
0S8.  [haus  höfðiugjum,^  þá  eiguni  vér  alt  eins  viiða  hann,  þar  sem 
hann  er  einga  son  höfuðkonungs  várs,  ok^  bið  ek  alla  forðast  at 
gera  þvílíkan  hlut  [við  hann*  hóðan  af.  Nú  hvat  ek  tala  cða  ek 
vildi  at  vœri,  þikki  mér  líkligt,  at  sá  verði  endir  þessa  máls,  sem 
öllum  horíi  til  mestu*  vandrœða,  ok  því  man  ek  uppgefa  ok  tala 
eigi  lengr  at  sinni.  Sem  Ulien  fræudi  Agulandi  hcyrir,  hvcrsu  sundr- 
leitan*  framburð  kouungarnir  hafa,  vili  hann  eigi  lengr  þegja,  ríss 
upp  ok  hristir  sik,  talandi  með  liörðum  anda,  sem  hann  var  oplliga 
vanr:  Heyrit  görla,  hvat  er  ek  •segi.  Berliga  sér^  ok,  at  þér  verðit 
eigi  til  fulls  ásáttir  þcnna  dóm,  er  konungr  várr  Agulandus  hcfir  oss 
öllum  til  komit,  hvers  boÖ  vér  erum  skyldir  at  fullgera,  því  at  sjálf 
guðin  hafa  skipat  hann  várn  yfirliöföiugja.  Játir^  ek ,  at  þat  var 
mikit  úvizkuráð,^  er  Agulandus  gaf  Jamund  syui  sínum  kórónu,  ok 
staðfesti  sva  með  honum  dramb  ok  ofbeldi  uióti  sjálfum  sér  ok 
öUum  hans  vinum.  En  þó  at  vér  gæfun  þur  cigi  ráð  til,  þá  verðr 
þat  nú  at  standa  sem  hann  skipaöi,  hvar  fyrir  þcr  megit  álíta,  góðir 
höfðingjar,  hvílíka  svívirðu  þcssir^  konungar  hafa  framit  honum  í 
móti,  fy rirlátit  lierra  sinn,  hufnat  ok  útkastat  ok  svá  illmannliga,  við 
hann  skilit,  at  þá  cr  þeir  váru  ofinjök  tignaðir  um  aðra  fram  ok 
tóku  til  geymslu  hans  höfuðmerki,  ílýðu  þeir  brott  með  iUsku  ok 
ragskap  ok  sviku  þann  vcg  sinn  meistara,  því  dœmi  ck,  at  þeir  hati 
fyrirgert  líti  ok  liuiuni.  Nú  cí  nökkurr  er  svá  djarfr  hér  inni,  at 
þenna  minn  dóm  lialli  rangan,  taki  hunn  vápn  sín  án  dvöl  ok  her- 
klœðist  si6an  móti  mcr,  cn  ck  skal  rctt  í  stuð  sníða  af  honum 
höfuðit  ok  sanna  svá  minn  dóui  réttan.  En  cf  ck  geri  eigi  cptir 
því  sem  [talat  cr,*®  sc  nicr  kastat  niör  í  djiipa  dýtlizu,  ok  svelti*' 
mik  þar  til  bana.  Við  þcssor  orð  Ulicns  þö«rnuöu  konungar,  ok 
leit  hverr  til  annars.  Eu  hann  scttist  niðr  ok  vcik  at  þcim  konungi, 
er  Pharaon  hct,  svú  scgjandi:  Nii  þikkjunist  ck  hafa  vcl  fram  haldit 
vilja  Agulandi,  at  cngi  þorir  móti  mœla  mínum  franiburði.  Scm  þögn 
hefir  staðit*^  lítinn  tíma,  stcndr  upp  Pantalas  konungr,  hann  var 
með  reiðuligri  ásýnd ,  fyrir  þat  at'^  frændr  haus  vúru  til  dauða 
dœmdir,  því  talar  hann  nicör  hvcllri  röddu,  svá  at  vel  ináttu  allir 
inni  sitjandi  menn  hcyra:  Mikil  djörfung  fcrr  fram  af  munni  þínuni 
Uh'en,  segir  hann,  attu*"*  ciun  um  alhi  fram  gcrir  þik  opinbcran  í 
því,  at  dœma  svú  hrausta  drcngi  til  dauða  sem  eru  Magon  ok  Asperaut. 

»)  berr  6.  ')  [höfí^inrýiiTiuni  b.  ^)  því  tiif,  b.  *)  [fyrir  hans  menn  6.  *)  mestrft 
b.  •)  Mal  6;  sundrligan  B.  ')  iaaL  b;  segi  B.  «)  játar  6.  *)  tveir 
tUf.  b.     "»)  [ek  talar  6.     ")  svdt  6.     ")  um  tilf.  b.     '«)  er6      ")  atj:ú6. 

14 


210  KARLAMAGNUS  SAGA   IV.  Cap,   69. 

En  þessu  viltu  ömbuna  Agulando  þat  dýra  vín,  er  þii  treðr  þik  með 
dagliga,  at  gera  þat  eptir  hans  vilja,    seni   báðum  ykkr  mun^  verÖa 
miki]  vanvirða.     Nú  hverjum  sem    þat   líkar   eða   mis^íkar,    man  ek 
segja  hvat  mér  sýnist   líkast   um   þetta  mál,    at  Agulandus  konungr 
várr  bíði  til  þess,  at  Jamund  son  hans  kemr  aptr   eða   hann    fréttír 
sanuleik,  hvárt  þeir  hafa  brott  flýit   or   bardaga  fyrir  fulla  sök  eÖa 
sakir  bleyði  einnar  saman,   því    at  þat  veit  Makon ,   at  hvárki  Agu- 
]andus  né  þú  Ulien  ok  engi  annarr  má  þetta  mái  at  réttu  fyrr  dœnia, 
ok  ef  ek  œtta  va]d^  svá  mikils  hers,    sem  liér  er  nú  saman  komínn 
í  þessarri  borg,    skyldi    eugi  sva  djarfr,    at   þa  þyrði  i'inóða  at  öHu 
úprófaðu.     Svá  segir  Pantalas   ok   gcngr    til   sœtis.      Hér   eptir^  ríss 
upp  Gundrun  konungr  hinn  karueski,'*    liann   var   forráÖsmaðr*   þess 
ríkis,  er  átti  Tcmprer  konungr   ok    kallat   var  Biraugri,*   mikit   land 
ok    vel   b^'gt,    snjalJr   maðr   í    framburði,    stórliga   frnðr  í   lieiðingja 
lögum  ok  liöfuðráðgjafi  Agulandi  konungs.    Gundrun  styðst  við  einn 
stólpa  ok  talar:    Eigi  samir  oss  at  liafa  fyrir  ekki  orÖ  ok  vijja  liöfuÖ- 
konungs  várs  Agulandi,  þar  scm  hann  bauð  meör  sínu  valdi,  at  vér 
dœmdini   Imrðan   refsingardóm  ok  rcttan  þeim  tvcim  svikarum,   scm 
hér  standa  [ok  þat  heimsliga  hugsa,*^  at  oss  muni  vcl  líka  sú   mikla 
svívirðiug,  er  þcir  flýðu  vándir  þrœlar  ok  huglausir  frá  sínum  licrra 
Jamund,    er   vald    gaf    þeim    ylir  sínu    höíuÖmcrki    sem   hugdjörfum 
kempum,  ok  mcðr  því  at  þeir  prófaðust^  fullir  af  údáð  ok  svikum, 
þá  dœmi  ek,  at  þeir  sé  hcngdir  scm  dáh'gir  þjófar,  ok  síðan  breudir 
líkamir  þeirra  á  báli,  því  at  svá   sómir   at   gera   við  vánda  svikara. 
En  þó  at  Pantalas  frœndi  þcirra   vili   únVla   vára   dóma,    þcgar  þeir 
ganga  fram  móti  hans  vijja,    ^eí  ck   cigi    cinn    íVjálsan    ucning   fyrir 
lians  dramb  ok  metnað.     En  ef  hann  þorir,  taki  hann  sverð  sitt  ok 
berist  viðr  mik,  ok  ef  ek  kvista  eigi  skjótliga  sundr  hans  búk,  brenni 
mik  í  eldi  ok  kasti  öskunni  út  í  vind,    cn   rcki   brott   arfa   mína  af 
sínu  fóstrlandi.     Eptir  sva  talat  sczt  hann  niðr.     J)á  stóð  upi>  kurt- 
cÍBS    höíðingi   Aeliarz®  or  Aniflor,    hermaðr    mikill,    ok   talar   svá: 
Höldum  þat  scm  í  fyrstu  var  talat,  at  cngi   þótti   né  ofrkapp   gangi 
inn  vár  í  miðii  um  þetta*°  mál,  heldr  tölum  meðr  hógsemd  þat  sem 
088  virðist  satt  vera.     En  bctra  hcíði  Agulando   verit  at  sitja  heima 
í  friði  ok  náðum  í  ríki   sínu    Aflrica,    cr   svá   cr    vítt   ok    mikit,  at 
liverjum  einum  konungi  cr  í  gnóg,    en  sœkja**    nicð   ágirni   til  þess 
ríkis  annarra  konunga,  sem    cigi  cr  gagn  í  at  haía,  ok  fa  þaðan  af 
tjón  Qar  ok  manna.     Var  þat  ok  ofmikit  sl^jótrœði,  at  hann  skipaði 
Jamund  son  sinn  höfðingja  svá  margra  góðra  drcngja,    því  at  öilum 

')  í  tilf,  6.  ^)  ráð  t.  ^)  næst  6.  ^)  kariieski  b.  *)  forráðnmaðr  6. 
•)  Hiangri  6.  ')  [er  ok  þat  lieimskligahugsat^.  *)  prúfast  6.  *)  Achaz 
her  og  senere  &.     '")  {:eirra  b.     ")  seilast  eigi  6. 


Cap,   S9.  AF  AGULANDO  Kt)NUXQI.  211 

má  líkligi  j)ikkja,  er  hans  ákefð   er   kunnig,   at   eigi   at   eins  muni' 

])e88Ír  tveir  konungar  kenna  paÖan   af  mikils  kulda,    heldr  aUir  þeir 

sem  hans  ráðleysi^   O'^rJ*-     ^^^    sakir   þess   at   Magon   ok  Asperant, 

hverja  þér   dœmit^   dauöa   verða,    eru   góöir   höfðingjar   ok   optliga 

rejndir  í*   trúleik   ok   öruggum   riddaraskap,    hýð   ek   mik  ok  mína 

peninga  í  vörðslu  fyrir  þá,    at   þeir   nái^  lífi  ok  hmum  fyrst,  þar  til 

er  Jamund  kemr  aptr,    en    ef  þér   vilit   eigi    taka  þenna  kost,  segist 

ek  or  allri  tillögu  um  þetta^  mál.    Svá  lýkr  Acharz  sinni  rœðu.    En 

Abilant^  konungr    hinn   öflugi    svarar    hans    framburð®   sem    hér   má 

heyra :    Senniliga  ertu   Acharz ,    segir   hann ,    eigi    meðr  lymskligum 

orðum    áminnandi    heldr   opinberri    ásakan   snarpliga    hirtandi,  ok  ef 

makliga  vœri®  g^rt,    ættir   þii   aldri   at   koma  í  auglit  Jamundar  eða 

nökkurs  virðr  vera   af  haus   feðr  Agulando,    þar   sem   þú  œtlar  svá 

fyrirkoma'®  þínum  glysligum.  boðum,  at  vér  brytim  boðskap  konuugs 

várs  ok  svikim  hann  svá.     Hygg  af  því  ok  gakk  í  brott  í  stað  utar 

í  loptit  frá    [váru    augliti^^    ok   hvískra   þín   ráö  þeim  í  eyra,*'*  sem 

þér  eru  líkir,  en    vit   þat  at  eigi    um    uldr   skulu   heyrast   þín   tillög 

þessum  konungum  til  hjdlpar,  því  at  cigi  samir,  at  þeirra  mál  standi 

lengr  úpínt  fy rir  nökkurs  manns    bœn  eÖa  vilja,  ok  nú  beint  í  þínu 

augliti  skulu  þeir  vera  bundnir  ok  barðir,  ok  eigi  eitt  it  minsta  skulu 

þínar  hendr  þeim  mega  við  hjálpa,  hcldr   skulu  fimtán  skjaldsveinar 

þeim  refsa  sína  údygð,  sva  at  hvcrr  þeirra  hafiísinni"  hendi  stirðan 

hestavönd  samanknýttan  meör  stirðum  álstrcngjum  ok  berja  þá  meðr 

afli,  en  hverr  þeirra  sem  eigi  kemr   blóði  út  á  þeirra  baki  fyrir  sitt 

högg,  skal  þegar   hljóta   annat   högg   af  minni    hœgri   hendi.     Siðan 

þessir  svikarar  eru  þann    veg   lei  nir,    skal   þá   [hengja   eða  binda  í 

tsgl  ok  draga  um  hóla**  ok  steina  ok  lemja  þá  þann  veg  sundr,  en 

brenna  síðan  á  báli  ut  köldum  kolum.    ]þetta  er  minn  dómr  ok  allra 

þeirra  er  mér  vilja  fylgja.     En    þér   Acharz  ok'^  þeim    öðrum,    ^r 

þeim  vilja  fylgja  eða  kalla   þetta   rangt   vera,    skulum   vér   djarfliga 

þvílíkan    dóm    dœma,    því    at   alla   yðr   tel   ek    sekja^*   af   samþykt 

[þeirra  svika.^^     Tali  nú  hátt  ok  framliga,  ef  nökkurr  berr  þoran  til 

at   tala   á   móti   mínu    atkvœði.     Melkiant   konungr  stendr   þá   upp, 

djarfr  raaðr  í  framburði   ok  cinka   vin  Amustcni   konungs,   ok   talar 

»vá:    Bæði  er  þut,  [Abilant,  er*®  þú  crt  mikill  ok  digr,  enda  þikkist 

þú  nú^'  svá,  þar  scm  þú  hyggr,  at  engi  þori  sína  tungu  hrœra  móti 

þér.    En  til  þess  at  þii  kcnnir  sjálfun  þik  eigi  til  sva  mikils  kominn, 

')   munu  b.     ^)  fram  tilf.  b.     ^)  nú  íilf.  b.     *)  at  6.     *)  haldi  6.     •)  þeirraft. 

')  Adilant  b,       ")  frambiirt^i  b.       »)  cr  b.       "»)  viðkonia  6.       ")  [váruni 
-    aagum  b.     •')  eyru  b.     '')  mgl.  b.     '*)  [drnga  bundna  í  taf^li  um  holt  6. 

•*)  eðr  b.       '®)    sckla  b.       '")    [Jiessarra  svikara   6.       '?)  [Adilant,  at  b. 

A  ok  tUf.  b. 

14* 


212  KARLAHAQNnS  SAOA  IV.  Cap.   59. 

mun  ek  úskjálfandi  .  tala  þat  sem  mér  líkar,  svá  at  þú  ok  þínít 
lögunautar  megi  gerla  heyra.  J)agat  hefir  ek  um  stund  ok  heyrt, 
hvat  hér  hefir  verít  talat,  ok  virðist  mér  sem  þeir  þykist  vitrctótir, 
er  mest  þyngja  mál  konunganna,  en  þeirra  dóm  skil  ek  fram  ganga 
meðr  ákcfð  ok  iUri  úeinurð  við  Agulandum,  sem  þá  kalla  dauða 
verða  fyrir  þat,  þótt  þeir  leitaðu  brott  or  bardaga  síðan  dauðinn  var 
handvíss ;  stóðu  þeir  eigi  lengi  ok  börðust  djarfliga,  til  þess  at  fallit 
var  alt  þeirra  lið?  mundi  nökkut  tveggja  manna  snarplig  vörn  mjök 
mikit  í  þeim  stað  vinna,  cf  áðr  gatu  ekki  at  gert^  hundrað  manna? 
Biðu  þeir,  ok  kom  ekki  Jamund  ok  engi  annarr  þeini  til  viðrhjálpar. 
Nú  þá  segit  einarðliga,  hverr  yðvarr,  cr  nú  sitr^  hér,  mundi  svá 
snjallr  ok  mikill  fullhugi,  at  þann  tíma  sem  honum  þœtti  sér  ráðinn 
dauði,  at  hann  liti*  eigi  um  sik  alla  vega,  hvar  líkast  vœri  til  brott- 
kvámu?  Ek  man  svara  mér  sjálfr,  víst  engi.  Ok  því  siðr  gefi  þér 
gaum  at  úskyldum  manni,  þótt  hann  vœri  yðvarr  höfÖingi,  at  eigi 
mundu  þér  hugsa  um,  þótt  faðir  yðvarr  eða  móðir  væri  eptir  í 
úvina  valdi,  ef  því  heldr  gœti  þér  forðat  yðru  lífi.  J)at  mœtti*  ok 
hugleiða,  ef  nökkut  skyldi  at  skynsemi  leita,  hvcrsu  opthga  kann  til 
bera  þeim  sem  í  orrostu  veröa  staddir,  at  svá  mikill  ótti  kemr  yfir 
þeirra  manna  hjörtu,  sem  áðr  eru  mörgu  sinni  reyndir  at  hugdirfð, 
at  engis  fýsir  þá  annars  en  snúa  undan  \  eu  þegar  þeir  eru  hólpnir 
við  mestu  hættu,  undra  þeir  sjálfa  sik,  hví  þeir  urðu  svá  sigraðir  at 
flýja  undan  vápnum  sinna  iivina,  vildu  þeir  gjarna*  mikhi  heldr  hafa 
þá  þolat  skjótan  dauða  en  þolat®  þvílíka  fiihian  sinnar  fyrri'  hreysti; 
fyrir  hvat  skiljanhgt  verðr,  ef  rétt  skal  álíta,  at  þeirra  flótti  varð 
eigi  af  hugbleyÖi  heldr  váveifligum  atburð.  I  þcnna  atburð  virðast 
mér  þessir  kónqngar  hafa  ratat :  þcir  leitaðu  brott  síöan  þeir  sá 
engan  annan®  grœnna,  ok  fálust  eigi  í  helhim  eÖa  öðrum  jarðar- 
holum  sem  hrœzlufulHr  flóttamcnn,  heldr  sóttu  þcir  á  fund  sjálfs 
höfuðkonungsins ,  því  at  þeim  þótíi  cngi  aunarr  h'kari  at  veita  Ja- 
mund  fuUting  en  Agulandus  faðir  huns,  öíöan  hann^  vissi,  hvers  hann 
þurfti  við.  Nú  dœmi  ek  þá  því***  síðr  dauðans  vcrða  fyrir  þessa 
gerð,  at  mér  þœtti  þeir  makligir  góðra  ömbuna.  Sva  Jýkr  Melkeant 
sínu  máh  ok  sezt  niðr.  J)á  ríss  upp  mikill  höfðingi  ok  ríkr,  er  hét 
Sinapis  hyggni,  hann  sljórnaöi  stóru  ríki  er  AJpre  kaJIast,  var  Sina- 
his  mcsti  vin  Agulandi  ok  hafði  fóstrat  langan  tíma  Jamund  son 
pans,  hánn  talar  á.  þenna  hátt:  J)inn  framburör,  Mclcheant,  má 
sýnast  skynsamligr,  ef  skjótt  er  álitit  af  úvitrum  mönnum,  en  ef 
hann  er  vitrliga^*   skoðaðr,    finnst   fátt   hœft   í,    því   at  hann   gengr 

')  mörg  tilf,  6.  2)  gjjjt  ^  3)  ggpi  ft.  4j  uiœttit  þér  b.  *)  mgl,  6. 
«)  fengit  6.  0  mgl.  b,  «)  sinn  kost  b.  »)  sanl.  6;  til  B,  "^)  þcss  6. 
")  inniliga  b. 


C&p.   59,  AF  AGULANDO  KONUNOI.  213 

fram  af  þeirri  öfmikilli  vináttu,  er  [allir  vér  vituin,  at*  þú  hefir  við 
paun  svikla  konuiig,  er  ek  8Ó  sitja  þar  lijá  steinstólpanuin  klœddr 
rauðu  klœöi  mjök  at  úveröu,  j)ví  at  Iianu  liefir  alla  götu^  lífs  á  illu 
fletit  ok  jafnan  verit  údyggr  HÍnum  höfuðkonungi,  en  ek  hefir  œ  fylgt 
Agulando  konungi  meör  fullri  dygð  ok  lieilleika;  en  þat  er  undar- 
ligt,  at  svá  vitr  maðr  sem  Agulandus  er,  þolir  honuin  þat^  sem  hann 
ferr  fram,  því  at  nú  vildi  haun  undan  koma  þessum  svikarura,  er 
hann  kallar  sína  systursonu,  réttum  dómi,  eigi  at  eins  fyrir  sik,  heldr 
ok  aðra  sína  jafningja;  því  va^ri  {)iU  sannr  vili  minn,  at  Agulandus 
rœki  brott  or*  sínu  riki  fy rst  þann  sem  er  upphaf  Jymsku  ok  undir- 
hyggju  ok  alla  lians  œttingja,  þa  sem  nú  opinbera  sína  líhlýðni  við 
hann  í  þeBSu  máh.  En  þá  Mugon  ok  Asperant  dœmi  ek,  at  þoli 
þann  Kœðiligsta^  dauða,  sem  vér  megum  þeim  verstan  fá;  eigi  skal 
þá  meðr  vápnum  drepa  sem  nýta  drengi,  ok  eigi  þola  gálga  sem 
hreinir  þjófar,  heldr  skolu  þeir  bundnir  vera  í  tagl  harðreiðastu  hesta 
ok  dragast  um  öll  slræti ,  ok  síðun  niðr  verpast  í  fúlan  pytt,  at 
þeirra  sekt  verði  öllum  opinber,  ok  at  eigi  frétti  Jamund,  at  vér 
haldim  hans  svikura  í  friði  meör  oss.  Skal  þenna  dóm  sem  fyrst 
er  tími  tii.  fullgera.  En  þó  at  þessi  minn  dómr  þikki  þér,  Amustene, 
rangr,  skal  svá  búit^  standa,  ok  gerla  skil  ek,  at  þér  líkar  stórilla 
minn  orskurðr,  því  at  þi'i  bliknar  allr  ok  sortnar  svá  sem  jörðin; 
fyrr  muntu  þriítna  ok  digr  gerast  af  bólginni  reiði  en  þú  fáir  þína 
vini'  frelsta  af  várum  dómi,  því  at  [eigi  9yn(j)a  ek,  þótt  þú  kallir® 
þenna  dóm  rangan,  skal  ek  sníða  af  þér  þitt  flœrðarfulla  höfuð  ok 
hverjum  öðrum,  er  þessu  mæla  móti.  Scm  hér  er  komit  máli'  Si- 
napis,  talar  Madequin  sterki:  .Eigi  er  þörf,  at  um  þetta  mál  taHst 
fleira  at  sinni,  því  at  þessu  öllii  vil  ek  samþykkja,  sem  Sinapis  hefir 
dœmt.  Stendr  upp  ok  gengr  þar  til  er  Ulien  sitr,  ok  tekr  í  hönd 
honum  svá  segjandi :  Göngum  fyrir  Agulandum  ok  birtum  honum 
hvílíkr  endir  á  er  fallinn  konunganna  mál.  J)eir  gera  svá  ok  finna 
konunginn  sitjanda  í  höll  sinni  á  einni  silkidýnu  ,  kveðja  hann,  ok 
lalar  Ulien  síöan:  Rýinit  brott  þungum  hanni  af.  [yðru  brjósti,  því 
at^®  tveir  svikarar  hafa  rétt  þvílíkan  dóin,  .í?em  yðarr  vili  stendr  til. 
Agulandus  svarar:  Eru  þeir  ti^dauða  dœmdir?  At  vísu  herra,  segjá 
þeir,  ok  fyrir  þat**  hitit  þa  ún  dvöl  taka  ok  binda  miðil  tveggja 
hesta  ok  þenja  j)eirra  líkama^^  sem  mest  í  sundr,  látit  síðan  hleypa 
eykjumim  um  hvert  strœti  l)orgarinnar  ok  grjót  ok  hörga,  síðan  latit 
brtfja  þa  í  sma  stykki  ok  niðr  sökkva  í  hinn  fúlasta  pytt.  Agu- 
landus  sem  hann  heyrir  orð  Uliens,  gleftst  hann  nökkut  lítt  ok  býðr 

')  \mgL  h.  ')  síns  tilf.  b,  ^)  hviit  h,  *)  frf  h,  *)  háðugligasta  6. 
«)  búinn  6.  ')  frændr  6.  «)  [ef  þu  kallar  b,  «)  tilf,  h,  '«»)  [hjarts 
þínn,  þeir  6.     ")  þvi  6.     '^)  líkami  h. 


214  KABLAMAGNU8  8AGA  IV.  Cap.    éO. 

svá  gera  við  konungana,  sem  uú  var  greint,  at  þeir  váru  dregnir 
mjök  grimmlíga  í  auglifi  karla  ok  kvenna,  svá  at  hoid  þcirra  ok  blóð 
lá  víÖa  eptir  á  strætum  ok  steinum.  þótti  flestum  þessi  dómr  [mjök 
harðr,*  þó  engi  þyrði  þat  opinberliga  tala;  gerðist  af  þessu  efni  mikit 
sundrþykki  í  her  hciðingja. 

60.  Nœsta  dag  eptir  þessa  hhiti,  sem  Agulandus  sitr*  yfir 
borðum,  koma  í  borgina  þúsund  flóttamanna  af  liði  Jamundar,  fannst 
engi  sá  í  þeim  flokki,  at  eigi  vœri  mjök  sárr.  Var  höföingi  þeirra 
einn  riddari  Valdibrun  at  uafni,  hann  gékk  fyrir  inn  í  höllina  stórum 
sárum  sœrðr,  [hafði  hann  verit^  lagðr  meðr  kesju  gegnum  brynjuna 
ok  panzarann,  svá  at  í  beini  nam  staðar,  flóði  or  því*  sári  ok 
mörgum  öðrum*  blóð  á  hallargólfit,  þar  sem  hann  gékk.  Hann 
kvaddi  Agulandum  með  lágri  raust  ok  móðri  af  mikilH  blóðrás  fok 
langri,®  svá  segjandi:  Öll  yður  guð  styrki  yðvart  ríki,  en  af  miklu 
tómi  hugsi  þér,''  hvat  um  líÖr  Jamund.  Hví  ertu  þanu  veg  leikinn, 
góði  vin,  segir  Agulandus,  eÖa  hvat  segir  þú  tíðenda?  Valdibrun 
svarar:  Mikil  tíðendi  hafa  vorðit  síðau  vcr  skUdum,  því  at  þá  er 
Jamund  hafði  tekít  til  geymslu  af  yðr  turnínn  sterka,  þótti  oss  um 
tíma  horfast  á  vœnliga,  því  at  í  fyrstu  sem  Jamund  fór  út  af  turn- 
inum  með  tuttugu  þúsundum  ungra  ok  hraustra  hafaudi  til  styrktar 
guðina  sjálfa,  varð  bœöi  gott  til  íjár  ok  manna,  snerist  þá  margr 
kristinn  lýðr  til  annarrar  trúar,  brcndum  vér  borgir  en  píndum  konur 
ok  karla.  Ok  sem  þanu  veg  gékk  farsœlliga  várr  hagr,  vendi  Ja- 
mund  aptr  [til  turnsius®  mcð  miklu  herfangi,  mœttum.vér  þá  njósn- 
armönnum  Karlamagnús  i  íjallshlíð  einni,  hugðum  vér  einn  veg 
gera  [þeirra  scm  annarra  manna,'  rœna  lífi  ok  cignast  fé,  en  þat 
fór  alt  annan  veg,  því  at  svá  snarpliga  géngu  þeir  í  móti,  at  sú  var'® 
endalykt  várs  fundar,  at  þeir  drápu  Ijölda  cn  níku  Jamund  ok  alla 
oss  á  flótta,  tóku  gull  ok  silfr  svá  gersamliga,  at  eigi  einn  minsta 
peuing  œtluðu  þeir  pss,  þar  með  [guðina  sjálfa.*^  En  í  annan  tíma 
sem  Jamund  reið  út  með  lið  sitt  af  turninum  at  hefna  fyrri  svívirð- 
ingar  ok  vinna  aptr  guðin,  lirðum  vér  svá  háðugliga  brottreknir,  at 
turninn  var  af  oss  tekinn,  svá  at  vér  áttum  þangat  aldri  skjóls  leita. 
Síðan  samnaði  Jamund  saman  úvíjfum*'^  her  ok  fór  til  stríðs  við 
sjálfan  keisarann,  ok  er  þat  skjótt  at  segja,  at  vér  börðumst  þijá 
daga,  ok  þó  at  kristnir  menn  vœri  fáir  hjá  várum  fjölda,  þá  þröngdu 
þeir  svá  at  oss  um  síðir,  at  þat  vissa  ek  síðast  til ,  at  þeir  ráku 
Jamund  k  flótta  með  þremr^^  konungum,  en  drápu  hvert  manns- 
barn,  svá  at  eigi  einn  komst  undan.     J)vílík  eru  mín   tíðendi,    segir 

')  [of  harðr  h.  ')  sat  6.  ')  [hann  var  6.  *)  þessu  h.  ^  mikit  tUf.  h. 
•)  [mgl.  b.  ')  um  tilf.  h.  •)  [mgl.  h.  *)  [saal.  6;  sem  annarra  B. 
'•)  vard  h.     ")  [guðin  sjálf  6.     '*)  úvígan  h.     ")  þrimr  h. 


CaP'    60,  AF  AGULANDO  KONUNOI.  215 

t 

Valdibrun.  Agulando  þvílíka  liluti  lioymndi  batnar  lítit  í  sínu  lijarta, 
ok  aí'  mikilli  sorg  lætr  liann  sem  ei*»i  Iiaíi  hann  gerla  heyrt,  hvat 
Valdibrun  talaöi  ok  talar'  svá :  Ei«^i  mun  ek  rétt  skiht  hafa  þín  (u-Ö, 
riddari^  segir  hann,  en  svá  heyröist  mér  sem  \m  segðir,  at  þau  glœs- 
iligu  guð ,  sem  ek  luigði  oss  mega  veita  mestan  styrk,  vœri  her- 
tekin  af  kristnum  mönnum.  Valdibrun  svarar:  Kétt  heyröist  yðr 
þat,  herra,  ok  því  heldr  gripust  Jmu  brott  or*  varu  valdi ,  at  vér 
sám  um  hmgt,  hversu  [undarliga  var  meö  þau^  larit  ok,  hér  meðr 
með*  mikiUi  sneypu  ok  sviviröu  ráku  kristnir  menn  þau  ofan  á 
jöröiua  or  þeim  viröuliga  vagni,  sem  þau  áör  sátu  í,  ok  géngu  á 
þá^"  ok  tróðu^  undir  fótum,  hrœktu  í  gullbúin' skegg  þeirra  ok  kampa, 
berjandi®  lurkum^  ok  steinum,  hengjandi  jjá®  upp  at  fótunum  sem 
hæst  oss  til  skapraunar.  En  aldri  sa  ek  J)au  þar  sýna  krapt  sinn 
ué  mátt,  hvárki  meira  né  minna,  ok  alla  tel  ek  þá  svikna,  er  á 
þvílíka^**  guöi  trúa,^  því  at  öllum*^  er  auðsýnt'  at  eigi  munu  þau 
mikit  hirða  um  annarra  þurít,*^  er  þau  máttu  eigi  íorÖa  sér  við 
þvílíkrí  sneypu.*^  Agulandus  svarar  þá''*  meðr  miklum  móði :  Hvat 
kantu  segja  mér  af  Jamund  syni  mínum,  hvárt  hann  muni*^  vera 
lífs  eða  dauðr?  Valdibrun  svarar:  Eigi*®  veit  ek  til  þess,  segir 
hann,  en  líkast  þikki  mér,  at  hann  hati  leitat  undan  til  Benaris 
borgar  meðr  öðrum  flóttamönnum,''  því  at  eigi  kann  ek*®  œtla,  at 
nökkurr  hafi  upp  fyllzt  þeirrar  djörfungar  at  drepa  Jamund  son  yð- 
varn,  en  þó  má  eigi  alls  of^**^  ^yííju-  hvat  Frankisrnenn  gera,  því  at 
aldri  fmnast  þeim  írœknari  drengir,  ok  frá  því  vel  biinir  at  vápnum 
sem  nökkur  þjóð  önnur.  MikiII  harmr  er  þat  hjarta  mínu,  segir 
Agulandus,  at  ek  veit  eigi,  hvat  af  Jamund  er  vorðit,  en  hvert  ráð 
skolum  vér  nú  upptaka?  Vaidibrun  svarar:  Annathvárt  at  setjast 
um  kyrt  ok  hætta  eigi  sér  né  liði  sínu  undir  vapn  Franzcisa  eða 
halda  sem  skjótast  á  hendr  þeim  með  þann  mesta  her,  sem  þér 
kunnit  fá.  Agulandus  svarar:  {3at  veit  Maumet,  at  aldri  skai  mik 
þat  henda  at  gefa  upp  þat  land  ok  ríki  at  sœkja,  sem  þeir  hafa 
gripit  undan  mínu  valdi,  heldr  man^*'  ek  halda  til  móts  við  þá  ok 
drepa  hvern  mann  ok  ieggja^*  svá  undir  mik  öll  þeirra  ríki.  Ok 
þegar  borðin  eru  uppi,  býðr  Agulandus  saman  stefna  öllum  kon- 
ungum  ok  ríkum  höfðingjum  af  borgum  ok  nálœgum  þorpum,  ok 
segir  svá  til  þeirra  allra,  er  luiiis  orð  máttu  heyra :  Affríka  höfuð- 
konungar,  heyrit  orð  mín  ok  linit  harmi  mínum,  biii  hvcrr  sik  sem 
Hjótast,  bleyðizt  eigi,  blásit  horuum  yðrum  ok  hvellum   lúðrum,   ok 

')  se^r  b.  ^)  af  b.  =»)  [med  þau  var  ft.  *)  tilf.  6.  *)  þaii  6.  «)  tráðu6. 
')  gulli  búin  6.  »)  þau  mcd  tilf.  b.  »)  þaa  b.  '»)  slíka  6.  ")  088  6. 
'0  þörf  6.  '3)  Bmán  b.  '*)  þó  6.  '*)  man  6.  '«)  Ekki  b.  ")  fleiri 
mcinimm  6.     '^)  at  tilf.  b.     '")  nm  b.     ^"^)  skal  b.     ^*)  koma  6. 


216  KARLAHAONUS  SAOA  lY.  Cap.    ے, 

«tefnit  til  ökipa  öllu  liði  váru,  j)ví  at  vér  skulum  ríða  at  Frankis- 
mönnum  ok  lœgja  þeirra  dramb  ok  ofbeldi  ok  hefna  þeirrar  svívirðu, 
er  þeir  iiafa  oss  á  marga  vega  veitt,  ef  þeir  þora  bíða  várrar  til- 
kvámu.  Madeqvin  svarur  orðum^  konungs :  J)at  veit  Makon,  segir 
hann,  at  ef  ek  liíi  langa  stund,  eru  kristnir  menn  skjótt  dauðir. 
J)á  svurar  Valdibruu :  Eigi  þarftu  Madeqvin  svá  mjök  fýsast  fund 
Karlamagnús,  því  at  eigi  munu  þér  úgjarnari  yðvarri  ferð  létta,  þótt 
þar  haii  þeir  eina  þúsund  en  þér  eina  ok  tuttugu.  .  |)essu  nœst  má 
heyra  [um  alla  borgina^  margan  h'iðr  þeyttan,  mikit  hark  ok  há- 
rejsti,  því  at  hverr  býr  sik  ok  sína  sveit  at  hestum  ok  vápnum  seni 
líkast  mátti.  Ok  at  Olhim  her  Agulandi  saman  komnum,  heldr  hann 
út  af  borg  meÖr  útöiul.gan  íjöJda  ofan  til  skipa,  .settist  í  fríðasta* 
lypting  meðr  dróttning  sinni,  siglandi  blíðan  byr  þar  til  er  hann 
kemr  sínum  skipaflota  í  fríða  liöfn  Hispanie,  er  gengr  upp  í  þá  stóru 
á,  sem  íellr  ofan  eptir  dalnum,  er  fyrr  var  greint  at  lœgi  ofan  undan 
IjalH  Asperment,  í  hverjum  þeir  börðust  Karlamagnús  ok  Jamund. 
Ok  þegar  tími  var  til,  gengr  Agulandus  af  skipum*  meðr  alt  liðit, 
en^  lœtr  reisa  iandtjald  bæði  mikit  ok  frítt.  [Dróttningu  sína  lœtr 
hann  at  skipum  dveljast,*  ok  fær  henni  til  geymslu  marga  menn 
ok  kurteisa.  En  meðr  því  at  hann  hafði  nökkura  vissu  af  þeim  sem 
brott  kí^must  or  bardaganum,  at  Karlamagnús  mundi  í'þeim  stöðum 
nálœgr  vera,  þá  skiptir  hann  Jiði  sínu  öUu®  í  fim  fylkingar,  ok^skipar 
fy rir  hverja  fy Iking  þvílíkum  höfðingjum  sem  síðar  greinist.'  En 
hversu  cnn  frægi  herra  Karlamagnús  verðr  víss  tilkvámu  Agulandi 
er  þessu  nœst  segjanda. 

61.  Karlamagnús  sitr  í  landtjaldi  Jamundar  meðr  herra  páfanum 
ok  ööru  stórmenni,  en  annat  lið  er  í  tjöldum  umbergis.  Hefir  keis- 
arinn  enga  vissu  a'f  meðferði*^  Agulandi,  þar  til  at  þann  sama  dag 
sem  Aírríkameun  taka  höfn  skamt  frá  herbúöum  Franzeisa,  gengr 
herra  Vitaclin,  er  áðr  hét  Balam  ok  skírðr  var  af  Karlamagnúsí, 
sem  áðr  sagðist,  fyrir  Karlamagnús  keisara,  kveðjandi  hann  vel  ok 
kurteisliga,  ok  talar  síðan  leyniliga  svá  segjandi :  Göfugr  herra, 
segir  haníi,  ek  bið,  at  þií  ok  herra  páfinn  gangit  með  mér  brott  frá 
öðrum  mönnum.  Keisarinn  gerir  svá,  tekr  í  hönd  herra  pafans, 
ok  ganga  þrír  samt  út  or  tjaldinu,  en  aðrir  silja  eptir.  Vitaclin 
tekr  svá  til  máls :  Meðr  því  at  þat  er  nii  vorðit,  sem  ek  hugsaÖa 
löngu  áðr,  at  gerast  guös  maðr  ok  taka  heilaga  trii,  þá  sem  ek  er 
héðan  af  gefinn  undir  vald  guðs  ok  yðvart,  Karlamagnús  keisati, 
því"  byrjar  mér  eigi  at  leyna  yðr  þeim  hlutum,  sem  ek  skil  nauðsyn 

•)  máli  b.  «)  \mgL  ft.  »)  frídustu  b.  *)  sínum  tilf.  b.  *)  ok  b.  «)  f  Drótt- 
ningin  skyldi  eptirdveljastáskipum  6.  0  fngl.  b.  •)  mgl.  b,  ')  greinirft, 
»•)  ferðum  b.     *')  ^Á  b. 


Cap.    €1,  AF  AGULANDO  KONUNQI.  217 

til  bera,  at  þér  vitiö,  en  ef  ek  gerði'  þat,  vœri*  ek  sánnr  svikari. 
Ek  vil  segja  yðr  J)á  »eina  list,  sem  þér  ok  engi  yðvarr  maðr  heiir 
gey nit,  at  þessii  landíjaldi  fylgi.  Lítit  upp  undir  knappana  ok  munu 
j}ér  sjá  í  oíanverÖu  brjústinu  einn  dreka  gerfan  af  gulli,  í  drekanum 
megi  þér  líta  eitt  specuium,  þat  er  þeirrar  náttúru,  at  ef  maðr  lítr 
í  þat  meðr  staðfastri  sýn,  sér  liann  þau  tíðendi  sem  gerast  á  sjó 
eða  á  laudi  í  nálægum  stöðum.  Nú  góði  herra,  sjáit  í  skuggsjana, 
ok  munu  þér  skjótliga  sjá  sigla  at  landi  útöluh'gan  skipastól,  dróm- 
unda  þunga,  snekkjur,  galeiðr  meðr  stórum  langskipum,  þar  er 
kominn  Agulandus  konungr  meðr  livígjan^  her,  takandi*  höfn  skamt 
frá  yðrum  búðum.^  {)ar  með*  megit  þér  sjá,  ef  þér  vilit,  at  hann 
gengr  frá  sjd'  meðr  allan  sinn  her,  ok  lœtr  landtjöld  reisa  ok  skipar 
liði  sínu  í  Qórar  fylkingar,  en  œtlar  sér  til  stjórnar  ena  íimtu,  ok 
er  auðsynt  at  eigi  man  hann  fyrr  aptr  sniia  til  sinna  ríkja  en  þér® 
haflt  fundizt.  Keisarinn  gengr  at  ok  sér  þessa  hluti  alla  sanna  sem 
Vitaclin  sagði,  hvar  fyrir  hann  mælti  svá :  Lofaðr  sé  guð,  er  hana 
þvílíkan  manu  skapaði  sér  til  þjónostu,  sem  þú  ert,  Vitaelin  \  en 
geri'  nií  skjótt  sendimenn  til  hertoga  Girarðs,  at  hann  komi  á  minn 
fund.  Svá  er  gert,  at  menn  eru  sendir  til  turns  hertogans.  Ok 
þegar  er  herra  Girarð  heyrir  orðsending  keisarans,  býr  hann  sik  ok 
kallar  sér  til  fylgdar  systursonu  sína  Bbz  ok  Claies  ok  syni  sína 
tvá,  er  fy rr  váru  nefndir,  ríðr  veginn  fram  til  herbiiðanna.  Ok  er 
keisarinn  veit,  at  h^-toginn  er  kominn,  gengr  hann  móti  honum  meðr 
mikilli  gleði  ok  minnist  við  hann,  takandi  sjálfr  í  hans  hœgri  hönd, 
en  tveir  lendir  menn  ena  vinstri,  ok  leiða  hann  svá  miðil  sín.  Karla- 
magniis  talar  þá:  Guð  launi  yðr  mikla  mœðu,  sem  [þú  hefir^®  nú 
þolat  skemstu  í  [drengiligri  frammgöngu  ok**  fulltingi  við  hanskristni; 
en  undra  ek  þat,  hví  [þú  hetir^^  eigi  viðr  tekit  [konungliga  sœmd,*^ 
þvílíkr  höfðingi.  Hertugi  Girarð  svarar:  Eigi  vilda  ek  bera  kon- 
ungs  nafn,  því  at  ek  þóttumst  eigi  vera  makligr  þeirrar  tignar,  en 
þótt  ek  sé**  einn  hortogi,  fœr  ek  vel  meðr  guðs  fulltingi  haldit  ríki 
mínu  í  frelsi  ok  náðum  bœði  fyrir  kristnum  víkingum  ok  heiðnum. 
En  þeim  einum  sómir  réttiliga  at  bera  tignarkórónu,  sem  guði  líkar, 
at  vaxi  til  þess  at  jgóna  honum  því  framar,  styðja  heilaga  kristni 
ok  styrkja  lög  ok  réttindi,  en  únýta  ok  fyrirsmá  ranga  hluti  ok  guði 
mótstaðliga,  hafa  ættgóÖa  menn  sér  næsta,  ok  þiggja  af  þeim  gjarna 
heil  ráð,  sem  hann  kennir  scr  tnia.  Konungi  byrjar  miklu  stjórna 
ok  geía  stórum,  sá  er  eigi  vill    þann    veg   vera,    honuni  samir  [fyrir 

*)  gcrða  h.  ,  ^)  væra  b.  ^)  úílyjanda  b.  *)  liór  tilf.  h.  *J  herbúðum  6. 
•)  mgl.  b/  ')  skipiim  6.  «)  þit6.  »)  ger  6.  '»)  [þérhafitð.  ")  [dreng' 
iligu  6.     '^)  [þcr  haíit  6.     '^)  [konuiigs  nafni  b.     '«)  tilf.  b. 


218  KABLAHAQKU8  SAQA  IV.       .  Cap.   6Í. 

cngan  mun*  konungs  nafn  bera.  Keisarinn  talar:  Rétt  segi  þér, 
hertogi  Girarð,  en  þat  trúir  ek,  at  þessa  hluti  hafir  \m.  Síðan  ganga 
þeir  íjórir  sainan  í  einn  stað,  Karlamagnús,  herra  páíhin,  hertoginn 
ok  Vitaclin.  Segir  keisarinn  þá  hertoganum  alt,  hvar  komit  er. 
Hertoginn  sér  þegar,  er  hann  h'tr  í  speculum,  herlið  Agulandi  ok 
skipt  sundr  í  íim  fylkingar.  Hann  taUxr  þá  til  keisarans:  At  vísu 
mun  Agulandus  hér  komiun,  ok  er  líkara,  at  hann  ætli*'*  hefna  Ja- 
mundar  sonar  síns,  en  þó  at  þeirra  lið  sé  útöluHgr  íjöldi ,  þá  er  guö 
vérr  svá  máttigr,  at  þat  ma  hann  gera  fyrir  árnaðarorð  heilags  post- 
ola  síns  Jacobi,  at  svá  dreifist  þeirra  hundheiðna  fólk  fyrir  vápnum 
sínna  sauða  nú^  sem  fjrr;  en  vei  verði  þeim,  er  í  þessarri  nauðsju 
skilst  við  ýðr,  segir  hertoginu  til  keisaraus,  heldr  skal  ek  ok  niínir 
menn,  þó  at  vér  sém  nu  alls  til  fóir,  svá  harða  hríð  veita  heiðing- 
jum,  at  mörgum  skal  fult  vinna.  Keisarinn  þakkar  hertoganum  síu 
orð,  en  mœhr*  síðan:  Bróðir  Vitachn,  þú  helir  verit  lengi  meÖ 
Aftrikamönnum,  því  seg  oss  Ijósh'ga  frá  höfðingjum  þeirra  ok  búnaði, 
ok  hverja  formenn  Agulandus  mun  skipat  hafa  fyrír  sínar  fylkingar. 
Vitachn  svarar:  Sanuh'ga*  er  mer  kunnigt  höfðingja  val  Agulandi, 
ok  því  skal  ek  yðr  réttihga  greina  hvers  þeirra  búnað  áÖr®  kveld 
sé  úli,  en  þér  hugsit  um,  hvat  [er  ek  kann''  yðr  segja.  Keisarínn 
segir,  at  sva  skal  vera.  Vitaclin  tekr  þá  til  máls :  J)ér  sjáit,  herra, 
at  nœst  oss  uudir  einum  skógi  standa  landtjöld  niörg  smá  af  hvít- 
astu®  léreptum  eða  bezta  silki,  ylir  hinu  mesta  ítindljaldi  mantu  sjá 
eitt  stórt  merki  af  rauðum  purpura,  þat  á  enn  öflugi  Madeqvin,  í 
öllu  ríki  Aflríkanorum  flnnst  honum  engi  meiri  ok  sterkari;  hann 
heflr  sterka  menn  ok  vígkœna  í  bardaga.  En  öðruin  megin  við  ána 
gagnvert  tekr  iierbergi  önnur  fylking  Agulandi  með  kurteisuni  tjöldum, 
stýrír  þeirri,  sem  ek  hygg,  völdugr  höföingi®  Acharz  or  Amflor  ok 
hans  frœndi  Manuel,  þekki  ek  þeirra  biinað  gerla,  því  at  optliga  var 
ek  í  ráðum  meðr  Acharz,  ok  vil  ek  þat  segja  yÖr,  at  alla  þa*® 
harðfengnustu  menn  sendi  hann  til  Jamundar  af  sínu  hði.  Upp 
undir  þann*^  stóm  skóg  ok  dimma  mantu  sjá  stór  tandtjöld  ok  ekki*'^ 
mjök  skrautbúin,  þau  byggja  undaríigt  fólk,  þeim  verða  engir  ill- 
gjarnari  ok  verrí  viðreignar,  af  flestum  dugandis  mönnum  ei'u  þeir 
hataðir  ok  fyrírUtnir,  svá  at  engi  aiin  þeim ;  þeir  una*^  við  Htit 
brauð  ok  þó  lívandat,  matast  jafnan  síðla  sem  lidygðarmenn ,  engis 
virða  þeir  hesta  ué  góð  herklœði,  fuglar  ok  dýr  er**  þeirra  matr, 
engir  verða  þeim  bctri  bogmenn,  því  at  engi  fœr  forðazt  þeirra 
skeyti,  eigi    trevHta   þeir   sínum**   spjótum,  iítit   vapn   þikkir   þeim  í 

')   [með  engii  móti  b.     ^)  at  tilf.  b.     ^)  tilf,  b.     *)  talarft.      *)  Senniliga  6. 
*)  en  tilf.  b.     ')  |ek  kurni  6.     •)  hvítiistum  b.     »)  herra  b.     ")  hina  6. 
%    "j  þeim  b.     '0  tiigi  6.     '•»)  lifa  b,     ">  eru  b.     '*)  slinnuni  b. 


Cop.    6Z.  AF  AGULANDO  KONUNGL  219" 

sverðuni  eða  öxum ;  þeir  eru  stá  fljótir,  at  engi  hestr  stendst  þeiin; 
reki  þeir  ílótta,  þikkir  þeini  vel  at  fara,  en  ef  þeir  flýja,  5'^*  þ^i'' 
scm  hundar  ok  veröa  skjótt  yflrstiguir;  þeirra  foringi  er  ríki*  kon- 
ungr  Kalades  af  Orfanie^  ok  anuarr  Floriades.  [Upp  meðr**  þeim 
hamri  er  gengr  upp  meÖ  ströndiuni  öðrum  megin  standa  stórliga 
mörg  iandtjöld  með  gyldum*  knöppum,  sá  lýðr  er  þau  byggir  er  af 
cinu  landi,  þeir  alast  við  betra  vín  ok  brauð  en  aðrar  þjóðir,  þeir 
hafa  gnœgð  gulls  ok  silfrs  meðr  dýrum  steinum,  fríðir  eru  þeir  sýnum 
ok  kurteisir  í  sínum  háttum,  vel  búnir  at  öllum  herskriiða  ok  öruggir 
til  bardaga;  þeim  stjórna  tveir  höfðingjar  ok  kappsmenn  .miklir 
EHadas^  ok  Pantalas.  I  fimta  stað  munu  þér,  herra,  glöggliga  kenna, 
hvar  upp  er  reist^sjalft  höfuðmerkit  Agulandi,  tnii  ek  þar  undir 
skipaða®  honum  til  verudar  marga  konunga  ok  ríka  höfÖingja,  ok  svá 
gersamliga  œtla  ek  hér  komna  ríkismenn  or  Alfrika,  at  fáir  siti  eptir. 
Nú  hefir  ek  sagt  yðr  sem  ek  veit  sannast,  en  þessu  nœst  eigu'  þér- 
at  hugsa,  hvat  þér  vilit  upp  taka,  en  tveir  sýnast  mér  nú  til,  annat« 
hvárt  at  þér  geíit  ríkit  í  vald  Agulandi  eða  verja  meðr  karhnensku, 
[eptir  því  sem®  gefr  yðr  styrk  til.  Karlamagnús  svarar:  Nei,  minn 
góði  vin,  eigi  meðan  guð  gefr  mér  at  Hfa  skai  ek  upp  gefa  mitt 
ríki'  heiðingjum ;  en  haf  Vitachn  mikla  þökk  fyrir  þá  dygð  er  þu 
sýnir  oss. 

62.  Sem  Karlamagnús  keisari  er  vorðinn  víss  hins  sanna  af 
her  Agulandi,  talar  hann  til  herra  Girarðs :  Legg  til  ráð,*®  herra 
Girarð,  á  hvern  hátt  vér  skolum  fram  fara,  því  at  nú  vitum  vér,  at 
Agulandus  man  skjótt  koma  li  hendr  oss  með  úfriði,  svá  at  ^igi 
verðr  tími'^  at  senda  heim  í  várt  ríki  eptir  Jiði;  en  þó*^  ek  hafi 
lítit  herlið,  œtlar  ek  eigi  undan*^  flýja-  Hertoginn  svarar:  [Herra, 
segir  hann,'*  guð  mau  ^yrkja  yðvarn  góðan  vilja  ok  hans  postoli 
Jacobus;  eii  meðr  því  at  þér  haflt  marga  unga  menn  líkhga  til 
framgöngu,  þá  scm  eigi  prófaðu  sik  í  liöggorrostu,  fyrir  þá  sök  Játit 
biása  um  aJJan  herinn  ok  kallit  til  yðvar  hvern  ungan  mann,  er 
vápn  má  bera  ok  sik  kann  herklœðum  skrýða,  meira  háttar  sem 
minna,  ok  geíit  öllum  herkJœði.  Keisarinn  sendir  í  alla  nálœga  staði 
dygga  menn  ok  stefnir  saman  lœrðuin  sem  leikum,  rikum  seni  fá- 
tœkuin :  látit  engan  eptir  sitja  þann  sem  yðr  má  hökkura  viðrhjálp 
veita,  hvílíks  stéttar,  vaJds  eða  tignar  liverr  er.  Keisarinn  þakkar 
honum  sín  íáð,  J)vi  taJar  hann  síðar*^  til  herra  páfans :  Meðr  því 
at  ek  veit  engan  af  váru  liði  heitari  ást  ók  meiri  hafa  til  frelsis  heilagrí** 

')   ríkr  b.     ^)  Orfama  6.  »)  [  Undir  b.     *)  gyltum  6.     *)  Abadas  6.     «)  saal.  b ; 

skipati?.     0  eigitft.,  »)  fsem  gud  6.     »)  fyrir  tilf,  b,      '•)  mgl.  b.     ")  til 

tiíf.  b.      '^)  þótt  b,  «3)  at  tilf.  b,      ")  [mgl.  6.      '*)  sióan  6.      '•)  heil- 

agrar  b.  •                      % 


220  KABLAMAQNU8  SAGA  IV.  CöJI.    M. 

kristni  en  yðr,  heilagr  faÖir,  þá  biðek/  at  þér  takit  yðr  sœmiljga 
fylgd  ok  kallit  til  guÖs  bardaga  alt  þat  fólk  scm  þér  megit  við* 
komast,  ok  biiit  til  orrostu  eptir  yðvarri  vild,  því  at  allir  eigu  yÖru 
boði  at  hlýÖa.  Herra  páfinn  játtar  gjarna  keisarans  bœn,  gerandi 
sína  ferð  meðr  lœrðum  niönnum.  En  þegar  hann  er  brottu,  kaUar 
keisarinn  fjóra  lúörþeytara  ok  biðr  þá  blása  um  allan  herinn  fy rir 
hverjum  manni^  meðr  greindum  boðskap.  Ok  þegar  þessi  tíðendi 
flugu  um  herbúðir,  kómu  þeir  flestir  á  kcisarans  fund ,  sem  í  fyrra 
bardaga  höfðu  verit,  vel  búnir  at  vápnum.  Eptir  þat  skundaði  hverr 
fy rir  annan,  þótlist  sá  bezt  leika  er  fljótastr  varð,  svá  at  á  lítilli 
stundu  var.  mikifl  Qöldi  ungra  nianna  kominn  fyrir  keisarans  land- 
tjald.  Karlamagnús  talar  þá  hárri  röddu :  Lof  sé  almátkum  guði, 
segir  hann,  þessi  flokkr  er  mikill  ok  líkligr  til  góös  hlífskjaldar  móti 
úvinum.  En  meðr  því  at  feðr  yðrir  eru  nii  margir  dauðir,  en  þeilr 
sem  lifa  eru  þungaðir  bæöi  af  elli  ok  mikhi  erfiði,  viljum  vér  at  þér 
rísit  upp  í  stað  þeirra  ok  gerizt  riddarar  ok  takit  þvílíka  sœnid  sem 
hverr  er  um*  kominn ;  vili  þér  þessu  glaðliga  játta,  skal  ck  gera 
yðr  svá  vel  ríka,  at  þaðan  af  skulu  yðrir  frœndr  fullsœlu  eignast, 
ef  guð  gefr  oss  [heila  aptr  til  várra*  fóstrlanda.  Hinir  ungu  menn 
urðu  glaðir**  keisarans  fyrirheitum  ok  játtaðu  at  gera  hans  vilja. 
Karlamagnus  segir:  fNú  þá,^  farit  þar  til  sem  valrinn  liggr,  ok  taki 
hvcrr  sér  þann  hcrskrúða  meðr  hcstum  ok  öðrum  riddaraligum 
fórum.®  Jþeir  gera  svá,  ríða  þagat  sem  bardaginn  hafði  verit,  [gangá 
í  vaht,'  fundu  þar  mjök  fríð  vápn,  gylda^®  hjálma,  silfrhvítar  bryn- 
jur,  harða  skjöldu,  sverð  hin  beztu,*^  þurftu  þeir  eigi  meira  kosta 
þvflíka  gripi  at  fó,  en  fletta  þá  hina  dauðu  er  þar  higu.  |)ar  með 
taka  þeir  sér  fríða  hesta  meðr  smeittum  [bitlum  ok  gyldum  söðlum,^* 
ríða  eptir  þat  tii  herbúða  ok  gáfu  hestum  sínum  œrit  korn  um  nótt- 
ina.  Enn  nœsta  morgin  tók  hverr  sínar  fórur  ok  stigu  á  hesta, 
ríðandi  allir  senn  til  landtjalds  keisarans.  Váru  fremstir  af  þeim 
Qórir  skjaldsveinar  Estor,  Bœringr,  Otun  ok  Engilcr,  heyrðu  þeir 
einkanliga  til  hertoga  Rollant  unga  systursyni  Karlamagnús,  hvarfyrir 
hann  dubbar  þcssa  fyrst  alla  til  riddara  sakir  clsku  við  sinn  frœnda, 
en  síðan  hvern  eptir  annan.  Tókust  nú  allir  þeir  er  vápnin  þágu*^ 
or  þjónostu,  en  skipaðust  frelsi  ok  sœmdum  þeim  sem  riddarum  til 
heyra,  þat  er,  at  vera  undanteknir  öllum  sköttum  ok  skyldum  lýð- 
manna  eða  pyndingum  valdsmanna.  Ok  at  þessu  görva  játtu^*  sik. 
alUr  undir  guðliga  hlýðni  viðr  hcilagan  postola  Petrum  ok  keisarann, 

')  yðr  tilf.  b,  ')  til  6.      ^)  tilf.  b.      *)  til  b.     *)  [nptr  til  yðvarra  b.    •)  af 

tilf.  b.       ')  [mgl.  b.      »)    riðit  síðan  aptr  svá  búnir  íilf.  b.       ^)    [ok  b. 

")  gilda  b.  ")  géngu  ná  ívalit  tilf.  b.     ")  [söólnm  ok  bitlum  gyltum  6. 

«    ")  höfðu  b.  ")  játuðu  b. 


Cáp.    €M.  AF  AQULAKDO  KONUNGI.  221 

kjBtu  eptir  þat  á  hœgri  hönd  keisarans,  gerandi  sik  honum  hand- 
gengna,  heitaudi  at  f>lgja  hans  boði  ok  vilja  ok  styrkja  heilaga 
kristni  eptir  megni.  {)á  kallar  Karlamagniis  tíl  sín  Rollant  ok  tekr 
i  hönd  honum  ok  [minnist  til  hans^  meðr  mikilH  ástsemd  ok  segir 
8vá:  Senniliga  œtta  ek  þik  at  elska  ok  framari*  sœma  en  nökkurn 
annan,  því  at  guði  til  sjánda  gaftu  mér  líf  fyrir  hans  miskunn,  ok 
fyrir  þat  trúi  ek,  at  guÖ  láti  þér  mikla  giptu  til  handa  bera;  því 
gef  ek  alla  þessa  ungu  riddara  undir  þitt  vald,  at  þeir  veiti  þér 
allan  heiðr  sem  sínum  formanni,  því  at  ek  vœnti,  at  þá  [styrki  þeir^ 
mest  mína  sœmd  í  því  at  fyrirkoma  guðs  úvinum,  ef  þvílíkr  er  odd- 
viti  þeirra  flokks.  Rollant  þakkar  keisaranum  íiigr  orð,  en  allir  játta 
gjarna  þessu.  Eptir  þessa  hluti  tckr  herra  Girarð  orlof  til  brott- 
ferðar,  ok  ríðr  með  sínum  frœndum  til  turnsins.  Géngu  alHr  honum 
glaðhga  móti,  þeir  seni  þar  váru,  ok  spyrja  hversu  Karlamagnús 
mœtti.  Hertoginn  svurar:  Giiði  sé  lof  ok  dýrð,  at  hann  er  bœði 
heill  ok  kátr,  en  stendr  þó  nii  í  miklu  starfi,  því  at  hann  gerir 
fjölda  riddara  af  mörgum  kynkvíslum,  ok  eigi  fréttir  hann  eptir, 
hvárt  [hann  er  ríkr  eða  fátœkr,*  því  skiilum  vér  þar  eptir  breyta 
ok  dubba  alla  unga  menn  til  riddara,  þá  sem  váru  Hði  fylgja.  AHir 
svara:  Guð  styrki  þetta  várt  ráð  ok  láti  vel  skipast  með  yðvarri 
forsjá.  Girarð  kallar  þa  AnceHn  ríkan  höföingja  ok  talar  til  hans: 
Tak  með  þér  sonu  mína  MiJun  ok  Girarð  ok  fylg*  til  Karlamagniis, 
ber  honum  kveöju  mína,  ok  þat  með,  at  ek  beiði  at  þessa  mína 
sonu  virðist  hann  til  riddara  dubba.  Ancclin  gerir  sem  honum  var 
boðit,  stíga  þeir  á  hesta  ok  ríÖa  til  herbúða  keisarans,  ganga  fyrir 
hann  ok  kveðja  hann  sœmiHga.  Hann  tekr  þeim  vel.  Síðan  mœlir 
AneeHn :  Herlogi  Girarð  sendi  yðr  kvcÖju  ok  bað,  at  þér  mundit** 
gefa  herklœÖi  þcssum  tvcim  hans  sonum,  scm  þér  sjáit  hér  standa. 
Karlamagnús  svarar:  Gjarua  góði  vin,  scgir  hann,  skal  ek  gera  hans 
bœn,  því  at  engi  [finnst  honum  hraustari  drengr  vápn  (at)  bera.'  Eptir 
þat®  tekr  keisarinn  í  hcojd  [Miluns  unga,*  hann  var  þeirra  cHri 
^brœðra,  ok  talar  til  hans  svá  scgjandi :  Ertu  son  hcrtoga  Girarðs 
af  Borgundia?  At  vísu,  hcrra,  segir  hann.  Karlamagnús  talar  þá 
til  Eisants  brczka :  Fœr  oss  þat  svcrð,  sem  á  er  lagðr  hcilagr  kross 
meðr  rauðu  gulH.  Hann  gcrir  svá,  tckr  svcrÖit  ok  fœr  konunginum.*® 
En  keisarinn  brcgðr  því  ok  Htr  á,  talandi  þvíHkum  orðum  til  Miluns 
unga:^*  Meðr  því  at  þú  crt  sonr  hins  .röskvasta  höfðingja,  svá  at 
engi  meðr  hertoga  nafni  fœðist  þeim'^   vildri,   þá   er  líkHgt,    at  þú 

')  [kyssir  haiin  b.  ^)  framar  b.  ^)  [styrkit  þér  6.  *)  [þeir  eru  ríkir  eóa 
fátœkir  6.  *)  þeim  Wf.  b.  ^)  muridiit  6.  ')  [drengr  honum  hraustari 
berr  vápn  b.  *)  þessi  ord  b.  •)  [Milon  b.  '")  honum  b.  ")  mgl.  b. 
")  honum'  b. 


222  KARLAMAGNU8  SAGA  IV.  Cap.    68. 

verÖir  góðr  höfðingi,  ok  fjrir  hans  skyld  skal*  ek  pik  sœma; 
þetta^  sverð  gefr  ek  J)ér  ok  þar  með  ríki  Utili  borgar,  hvert  nií 
stendr  laust  undir  váru  valdi,  utan  ein  ung  jungfrii  sitr  yíir,  hon 
skal  vera  þín,  vœntir  ek  at  eigi  íinnist  í  þeim  stöðum  henni  fríÖari^ 
skaltu  jafnan  hafa  vára  vináttu  ok  skipast  miðil  minna  beztu  ríddara. 
Eptir  [þessor  orð^  gyrðir  hann  Milun  sverðinu  ok  klœðir  öðrum 
klœðum,  en  hann  hneigir  keisaranum  meðr  litilæti  þakkandi  fögrum 
oröum  þvílíka  sœmd.  Eptir  þat  er  framleiddr  Girarð  ungi,  hann  var 
drengihgr  maðr,  kurteiss  í  vexti,  fríðr  sýnum  meðr  sterkHgum  arm- 
leggjum.  Keisarinn  mœlti:*  Riddari  Eisant,  fœr  mér  higat  þat 
sverð,  er  mest  er  af  þeim  sverðuni,  er  mér  heyra  til.  Eisant  tekr 
sverðit  ok  leggr  í  kué  konunginum.  J)á  mælli  Karlaniagnús :  |)etta 
sverð  átti  einn  frægasti  riddarason,  er  tekit  Jiafði  í  arí*  eptir  föður 
sinn,  meðr  þessu  sverði  sótti  hann  tvœr  ríkastu  borgir  Gand  ok 
Lelei,  ok  þat  ríki  sem  til  þeirra  Hggr.  Ok  fyrír  því  at  þér,  GirarÖ 
ungi,  er  tiHieyriligr^  riddarans  réttr,  þá  gyrði  ek  þik  þessu  sverði, 
þar  til  leggjandi  hin  beztu  herklæði^  geíi  guð  þér  með  þessu  sverði 
langt  Hf  ok  gott,  sigrsæH  ok  sannan  vilja  hans  kristni  at  styrkja. 
J)ar  með  var  framleiddr  hvítr  hestr  búinn  til  stríðs  með  hinuni  dýr- 
astum  herfórum.  Gefr  keisarinn  þenna'  Girarð  unga  með  kœrri 
viuattu. 

63.  Nií  er  greinanda  af  herra  páfanum,  at  hann  ferr  eptir  bœn 
keisarans  um  borgir  ok  bœi,  þorp  ok  kastala,  kaHandi  með  sér  hvern 
mann  er  nökkut  Hð  mátti  veita,  svá  ungan  sem  gamlan,  lærðan  sem 
úlærðan,  klaustramenn  ok  þjónostumenn,  ríkan  sem  fátœkan.  Flýtir 
hann  þó  sem  mest  ok  kemr  aptr  til  herbúða,  þá  er  Karlamagnús 
hafði  lokit  at  gefa  ungum  mönnum  herklæði,  því  gengr  hann  móti 
herra  pafanum,  takandi  hann  sjálfr  af  baki  meðr  fullri®  hœvesku  ok 
leiðir  hann  inn  í  landtjaldit,  setjast  niör  aHir  samt.  Ok  sem  keis- 
arinn  er  víss  vorðinn,  hvat  herra  páfinn  hefir  sýslat,  talar  hann  með 
hárri  röddu  svá  segjandi :  Lof  sé  almátkum  guði  íyrir  sína  mildi, 
því  at  nú  hefir  hann  margan  góðan  dreng  aptr  skipat  í  þeirra  rúm, 
er  féHu  í  fyrra  bardaga,  hvcrjum  hann  bauð  heim  til  sín  undan  váru 
valdi.  En  tii  þess  at  engi  undrist,  hvat  vér  íbrum  fram  í  Hðdræltif 
ok  dubban  nyrra  riddara,  sé  öHum  kunnigt,  at  Agulandus  er  kominn 
oss  á  hendr  meðr  úvígan^®  her,  er  Hkligt,  at  hann  þikkist  uii  eiga 
gnógar  sakir  við  oss,  látit  son  sinn  ok  mestan  hluta  þess  Hðs,  er 
honum  fylgdi.  En  svá  gerði  guð  meðr  sinni  forsjó,  at  aldri  átti 
Agulandus  sigri  at  hrósa  í  fyrrum  várum  viðrskiptum,  ok  enu  vrenir^* 

»)  vil  b.  »)  8anl.b\  því  at  ^.  »)  [þat  b.  *)  saal.  b;  svarar  fí.  *)  crfó  6. 
«)  saal.  6;  tiUieyriHgt  B.  ')  þetta  b.  ^)  aHri  b.  »)  Hðsilrætti  b. 
'")  saal.  6;  úviganda  lí.     ")  vœiitir  6. 


Cap.    6S,  AF  AGULANDO  KONUNtiI.  223 

ek,  át  svá  nuiiii*  verða.  Ok  þó  at  vér  hafirn''*  stórliga  fátt  lið  hjá 
honum,  skuluui  vér  alls  ekki  óttasti  holdr  treysta  |)ví  franiar  á  guð 
ok  gefa  oss  upp  undir  hans  niiskunn  ok  áruaðarorð  hins  heilaga^ 
Petri,  einkauHga  skuhini  vér  nií  undir  krjiípa  nieðr  alvoru  fullting 
liins  mikla  vinar  míns  Jaeobi  postola,  herra  ok  höfðingja  Uinds  þessa, 
at  hann  veiti  auðsvniHíía  forstöðu  sínum  verkmönnum,  sva  at  öllum 
verði  Ijóst,  at  þeir  eiga  sér  öruggan  formælara,  sem  í  hans  þjónostu 
vilja  drengiliga  standa.  Ok  sakir  þess  at  skjóthga  munum  vér  bar- 
daga  eiga,  í  hverjum  engi  má  öruggr  vera  hvart  guð  dróttinn  veitir 
lengri  lífdaga,  þá  er  þat  bœn  vár  ok  vili,^  at  þér,  postuUgr  herra, 
syngit  messu  á  morgin  sem  fyrst  er  tími*  í  váru  landtjaldi,  ok  [fórn- 
fœra  öllum  heimi*  til  lijalpar  dróttinhgan  líkama  ok  einkanliga  oss, 
er  í  þenna  pungt  sttindum ;  skuhi  þá  alHr  várir  menn  taka  af  yðvarri 
hendi  heilaga  þjónostu,  ok  styrktir  aflausn  synda  meðr  blezan  af  yðr 
veittri  skuhi  búast  til  bardaga ;  því  búist  nii  hverr  ok  einn  svá  viÖ, 
at  hnnn  verði  uiakHgr  guðligum^  stórmerkjum.  Herra  páíiun  þakkar 
keisaranum  sín  orð  ok  aHir  aðrir  ok'  játta  gjarna  hans  vilja  at  gera. 
En  þegar  er  dagrinn  kemr,  byr  páíhm  sik  til  messu.ok  aðrir  lærðir 
menn,  syngst  guðHgt  embætti  vel  ok  sœmiHga  fram  um  guÖspjall, 
en  þá  ganga  alHr  nýdubl)aðir  riddarar  til  altaris  gefandi  mikit  fé, 
gull  ok  silfr,^  at  einn  mátti  langan  tíma  vel  af  fara,  ef  geymsla 
fylgdi.  Ok  sem  þar  er  komit  þjónostu,  er  lýðrinn  skal  tuka  corpus 
domini,  ganga  fyrst  allir  kennimenn  til  heilags  altaris,  þar  nœst  keis- 
arinn,  ok  síðan  hverr  eptir  annan.  En  áðr  herra  páíinn  gengr  fra 
altarinu,  Udar  hann  fagrliga  fyrir  fólkinu  af  margfaldri  niiskunn  guðs 
viÖ  mannkynit,  sýnandi^  IjósHga  livat  þeir  taka  í  ömbun,  er  trúHga 
þjóna  sínum  lausnara;  þar  með  birtandi  hvílíka  cymd  ok  vesöld 
þeir  eigu^"  fyrir  hendi,  er  hann  fyrirlíta  ok  fóttroða  heilaga  kristni, 
alla  íogrum  orðum  áeggjandi,  ok  einna  framast  nýju  riddara,  at  alHr 
standi  nii  karhnannliga  undir  keisarans  merkjum,  heitandi  öllum  þar 
fyrir  aílausn  allra  sinna  synda.  Eptir  þat  lætr  herra  páfínn  fram- 
bera  heilagan  kross  dróttins  or  sinni  hirðslu,  er  greint  var  snemma'* 
í  þessu  máli,  at  hann  ílutti  með  sér  af  Róma  til  Hispaniam.  Ok  sem  ^ 
hanu  opinberast,  falla  allir  til  jarðar  með  miklu  mjúklœti,  heiðrandi 
þat  blezaða  tákn  sem  mætara  er  hverjum  dýrasta  gimsteini.  Hcrra 
páfínn  talar  þa  með  tárum  sínum:**  Synir  mínir,  segir  hann,  lítit 
meðr  yðrum  augum  þenna  háleita  heilaga*^  dóm,  er  fagrHga  dýrk- 
aðist    af   hreinum    [dreyra  yárs   lausnara,^*    á    þessum    þoldi   hann 

')  tnan  b.  ')  höfnm  b.  ^)  ráð  b.  ^)  tóm  6.  ^)  [fúnifœrit  öllum  þcim  b. 
*)  guðs  b.  ')  tilf.  b.  ^)  svá  tiif,  6.  ^)  ok  sýndi  b.  "»)  eiga  b. 
")  snimma  b.  '')  mgl.  b,  '^)  heilagau  b.  '^)  [líkama  várs  herra  Jesu 
Krísti.  &• 


224  KARLAMAGNUS  SAGA  IV.  Cop^   éð, 

sáran  dauða  fyrír  várum  syndum,  undir  þessu  merki  skolu  þér  nú 
framganga  vœntandi,  at  svá  sem  úsýniligir  várir  úvinir  leggja  fyrir 
^  hans  krapti  á  flótta,  svá  munu*  ok  sýniligir  guðs  úvinir  ok  heilagrai' 
kristni  hneykiast  ok  at  engu  verða  allr  þeirra  máttr,  ef  guð  virðist 
þeim  sýna  hans  mikla  heilaglcik.  Eptir  þessor  orð  hefr  hann  upp 
sína  hœgri  hönd  ok  gefr  öllum  sína  blezan.  Ferr  hverr  síðan  heim 
til  sinnar  báðar,  ganga  til  borðs,  eta  ok  drekka  sem  líkar.  En  sjnir 
herra  Girarðs  ríða  til  turnsins  ok  segja  hertoganura,  hversu  stór- 
mannUga  keisaranum  heíir  farit  til  þeirra,  ok  svá  hvat  fram  hefir 
farit  [síðan  með*^  Frankismönnum.  En  herra  Girarð  verðr  glaðr  við 
þa  sœmd,  er  keisarinn  hefir  [veitt  þeim.^  Som  keisarinn  heíir  því- 
Hka  stund  setit  yíir  borðum,  sem  honum  þótti  falHt,  býðr  hann  lúðra 
við  kveða,  ok  þat  með  at  hverr  biii  sik  ok  sinn  hest  til  orrostu, 
ok  sem  þat  er  gert,  skipar  hann  fim  fylkingar  af  síuu  Hði.  í  hinni 
fyrstu  fylkingu  skipar  hann  foringja  Rollant  frœnda  sinn  með  tólf 
jafningjum,  leggjaudi  honum  til  fylgdar  þrjár  þúsundir  ungra  manna. 
Fyrir  aðra  fylking  setr  hann  Salomon  konung  ok  Huga  jarl,  varu 
þar  Bretar,  ok  höfðu  þat  sigrmerki,  'er  forðum  bar  hinn  lieilagi 
Hilun  er  hvílir  í  Bretlandi ;  var  þeirra  sveit  fim  þúsundir.  þriðju 
fylking  skal  stjórna  hinn  hrausti  höfðingi  Gaskunie  Droim  konungr 
ok  Nenies  hertogi,  ok  höíðu  sjau  þúsundir.  Fjórðu  fylking  stýrði 
góðr  höfðíngi  Gundilber*  Frísa  konungr,  Segris  ok  Ehser  váru  í 
þeirra  fylgd,  Saxar  ok  Normandiar.*  Sjálfr  Karlamagnús  œtlar  sér 
ena  fimtu  til  forráðs,  var  þar  Fogon®  merkismaÖr,  VitakJin  ok  margir 
aðrir  góðir  drengir;  en  sva  segir,'  at  eigi  hefði®  hann  þá  fleira*  í 
BÍnni  liöfuðfylking  en  sextán  þúsundir  eðr  Htlu  meir.  Síðan  tekr 
keisarinn  einn  langan  reyrvönd  sér  í  hönd,  stígr  á  vápnhest  giidan, 
ok  greinir  hverja  fylking  frá  annarri  svá  langt  sem  honum  s^'OÍst. 
Ok  áðr  hann  víkr  aptr  sínum  hesti,  kallar  hann  Oddgeir  danska  ok 
segir  svá:  Meðr  því,  góÖi  vin,  at  ek  veit  kapp  ok  harðfcngi  Roll- 
ants  frænda  míns,  at  optliga  sér  hann  eigi  fyrir,  hversu  honum  gengr 
iit  sakir  sinnar  hreysti  ok  góðvilja  viÖr  oss,  þá  biðr  ck,  at  þú  sér 
honum  sem^®  nœst  í  þessum  bardaga  ok  hjálpir  houum  við,  hvat'* 
sem  þú  mátt,  [því  at*^  engum  manni  ann  ck  meira,  ok  því  verðr 
mér  þat  mikill  harmr,  ef  honum  verðr'^  nökkut,  því.  at  þótt  Roilaat 
sé  enn  ungr,  þá  finnst  honum  engi  meiri  kappi.  Oddgcir  svarar: 
Gjarna,  minn  herra,  skal  ek  gera  yðvarn  vilja  í  því  at  standa  hjá 
honum,  þótt  ek  sé  fy rir  enga  grein  til  þess  kominn  at  veita  honum 
nökkura  umsjó,  því  at  í  öllum  hlutum  er  h^nn  röskvari,  þó  ek  hafi 

')  muni  b.  ')  [saal.  b;  midil  fí.  ')  [þdm  veitta  b.  *)  Gundebol  6. 
*)  Nordmandiar  b.  •)  saal.  b;  Magnn  B.  ')  segist  6.  *)  hafði  b, 
»)  lió  tilf.  b.     »°)  mgl.  b.     ")  hvar  b.     '')  [mgl.  b.     '')  grandar  b. 


Cap.    64.  AF  AGULANDO  KONUNGI.  .  225 

•  vetratal  meira,  cn  guð  kristinna  manna  geri  við  oss  alla  samt  eptir 
sinni  mildi.^  Skal  hér  nú  fyrst  hvílast,  en  víkja  þar  til  sem  fyrr 
var  frá  horfit. 

64.  Agulandus  konungr  sem  hann  hefir  látit  reisa  sínar  her- 
búðir  ok  skipat  liði  sínu  í  fylkingar,  kallar  hann  til  sín  sjau  konunga, 
er  vitrastir  váru  alh-a  hans  ráðgjafa,  ok  talar  til  þeirra  þvílíkum 
orðum:  Mj6k  undarhgt  þikki  mér,  at  Jamund  son  minn  kemr  eigi 
til  fundar  við  mik,  því  at  öll  líkindi  þœtti  mér,  at  hann  mundi  frétt 
hafa  vára  higatkvámu,  ef  nökkur*  dveldist  hann  í  nálœgum  stöðum, 
ok  yðr  at  segja,  hefir  ek  á  mikinn^  grun,  at  eigi  muni  [honum 
sjálfrátt^  um  sínar  ferðir.  J)á  talar  Madequiu  öflugi :  Herra,  segir 
hann,  mikil  undr  hefi  ek  at  segja,  engi  nótt  kemr  sú  yfír,  síðan 
vér  sigldum  til  lands  þessa,  at  eigi  dreymi  mik  býsn  ok  údœmi, 
krístna  menn  þikkjumst  ek  sjá  svá  undarliga  klœdda,  at  frá  höfði 
til  hœls  sýnast  mér  þeir  huldir  harðasta  stáh,  svá  at  þar  fyrir  meinar 
þeim  hvárki  starf  né  vökur,  [en  svá  kynliga  leika  við  oss,*  at  hvítt 
ok  rautt,  þat  er  [heiH  ok  blóð,^  þikki  mér  þeir  samblanda  í  höfði 
várra  manna.  Nú  fœ  ek  eigi  skiht,  hvat  slíkt  hefir  þýða.  Konungi- 
num  þótti  undarligr  hans  framburðr,  ok  vildi  þar  ekki  til  tala.  {)ví 
nœst  segir  Maladien  konungr:  Margir  undra  þat,  Agulande,  um  své 
vitran  mann  sem  þú  ert,  hví  svá  lcngi  sked  dvelja''  at  eiga  bardaga 
viÖ  kristna  menn,  en  ríða  eigi  sem  skjótast  á  hehdr  þeim,    svá  fá- 

.  liÖa^  sem  þeir  eru.  Er  þat  ok  sannleikr,  at  Karlamagnus  þessi  hefir 
fengit  mikla  dirfð  af  sínum  metnaði,  er  hann  treystir^  sínum  litla 
liðsafla  at  bíða  yðvar,  en  þat  mun  til  koma,  at  hann  kann  eigi 
hugsa,  at  þér  haflt  þvílíkan  styrk  honum  í  móti.  En  þó  er  váru 
máli  nú  þann  veg  komit,  at  nógu  marga  góða  drcngi  þikkjumst  vér 
bafa  látit,  þó  at  eigi  fœri  héðan  af  fleiri,  ef  því  m^tti  við  koma;  því 
vœri  prófanda  enn  um  sinn,  at  þessi  Karlamagniis  vildi  ríða  á  vit 
sfn  ok  kennast  við  sjálfan  sik,  ok  senda  til  hans  skilríka  menn,  þá 
er  greinihga  útskýri  yðvart  vald,  ríki  ok  fjölmenni,  þar  með  [beri 
þeir*®  einarðhga  fram  yðvarn  boðskap.  Vill  hann  yðr  undirgefast 
ok  hlýðnast,  þá  er  vel,  neiti  hann  þeim  kostum,  sem  þér  bjóðit, 
sé  hann  drepinn  ok  alHr  Frankismenn,  taki  þeir  þá  sitt  dramb  ok 
ofmethað.  J)á  svarar  UHen:  Herra  konungr,  dvelit  sem  skemst  at 
fullgera  þetta  ráð  Maladiens  konungs,  því  at  þat  er  vel  ok  vitrHga 
tillagt;"  látit  til  annan  at  fylgja  mér,  ok  munum  vit^*  þetta  eyr- 
endi  Bvá  í  alla  staði  vel  fyfla,  sem  þcr  fyrir  segit.  Agulandus  [svarar 
þeirra  orðum  ok^^  sendir  eptir  GaHnger  gamla  ok  segir  honum  þessa 

»)  miflkunn  6.  ')  nökkut  b.  »)  nökkurn  6.  *)  saalh\  hann  8jálfbrátt(!)  Jí. 
»)  [mgl.  h.  «)  [saal.  6;  heila  þar  með  B.  ')  fresta  6.  «)  fáUðir  6. 
•)  með  tilf.  b.     '«)  [tilf.  6.     ")  samit  6.     ")  vér  b.     •»)  [mgl.  b. 

15 


226  KABLAMAGKUS  SAGA  IV.  ^  Cap.    64. 

œtlan,  beiðandí  at  hann  fari  þessa  seudiferð  með  Ulien.  Hann  játtar 
því  gjarna,  býr  sik  vel  ok  kurteisliga,  bindr  sér  á  fœtr  gullbúna 
spora,  leggr  yfir  sik  eina  dýrastu  skikkju  ok  setr  s'éráhöfuð  kórónu 
gimsteinum  setta,  stígr  síðan  á  enn*  sterkasta  múl,  svá 'at  margir 
héldu  í  hans  ístig.  Ok  er  sá  hinn  gamli  karl  er  á  bak  kominn,  fá 
þeir  honum  í  hendr  einn  olifakvist  tii  marks,*  at  hann  var  sendimaðr 
meö  góðum  friði.  Var  maðrinn  skrautligr,^  því  at  skegg  hans  hvítt 
fléttaðist  langt  niðr  á  bringu,  en  hárit  lokkaðist  ofan  á  herðar  undan 
kórónunni.  Ulien  snarar*  upp  a  einn  fljótan  hest,  þann  er  betri  var 
at  reyna  en  [tvá  aðra^*  hann  hafði  steypt  yfir  sín*  klæði  silki- 
panzara  meðr  gullsaumaðum  laufum,  hann  bar  gullsmeittan  buklara 
ok  hafði  hit  hvassasta  spjót  með  miklu  merki  ok  fríðu.  Riðu  þeir 
brott  síðan  frá  Agulando,  aunarr  skipaðr  til  þess  at  bera  fram  kon- 
ungsins  orð  nieð  hógvœrð  ok  mikiUi  snild,  en  annarr  skyldi  hóta 
með  snörpum  orðum,  ef  þess  þyrfti  við.  Sé,  svá  ríða  þessir  sendi- 
menn  Agulandi  til  þess  at  þeir  nálœgjast  fyrstu  fylking  keisarans. 
Lœtr  Ulien  blaka  merkit  fyrir  vindinum,  stíga  báðir  vel  í  stigreip, 
gera  sik  sem  gildasta,  at  því  meira  [skoli  um  fínnast''  þeim  er  þá 
líta.  þeir  ríða  drjúgliga  fram  um  hinar  þrjár  fy rstu  fylkingar,  kveðja 
engan,  enda  gaf  eugi  gaum  at  hvar  þeir  fóru.  Sem  þeir  koma  at 
meginliðinu  ríðr  einn  niikifl  maðr  ok  merkiligr  á  grám  hesti  fram 
fyrir  þeim,  á  hvern  Galinger  kaUar  hárri  röddu  svá  segjandi:  J)ú 
maðr  er  þar  ríðr,  sog  mér  greiniliga  hvar  Karlaniagnús  er,  konungr 
Frankismanna,  ek  kann  engi  skil  á  honuni,  en  vit  erum  sendir  Jtil 
hans  af  hinum  öfluga  konungi  Agulando.  En  þessi  sami  riddari  var 
hinn  kurteisi  hcrra  Karlamagnús,  ok  hafÖi  þa  nýgreint  sundr  sínar 
fylkingar,  seni  áðr  sagðist.  Ok  haiui  heyrandi  röddina  mannsins,^ 
snýr  hann®  aptr  móti  hestinum  ok  segir:  Góðir  vinir,  segir  hann, 
hér  er  ek  rétt  hjVi  yðr,^°  ok  eigi  þurfi  þér  mín  lengr^*  leita.  |)á 
svarar  Gídinger:  Enga  kveöju  hefír  ek  þér  at  bera,**  því  at  enga 
ást  né  góðan  vilja  hefir  |konuugr  várr'^  á  þér  nó  nökkurr  hans 
manna,  en  heyr  þann  boðskaj),  seni  ek  man  fram  bera  af  hans 
hendi.  Gjarna  góði  vin,  segir  hann,  ger  þitt  evrendi  svá  frjálsliga 
sem  "þér  líkar,  engi  minna  manna  skal  j-kkr  misbjóÖa.  Sakir  þess, 
kvað  Galinger,  at  þú  kennist  við,  hvcrsu  þolinmóðr  Agulandus  er, 
þá  bauð  hann,  at  þil  sendir  honum  fjóra  höfuðguöi  sína  heila  ok 
úskadda,  ok  þar  með  skatt,  þat  er  þúsund  liesta  klyfjaðra^*  af  brendu 
gulli  ok  silfri  ok  öðrum    dýrum   gersenium,    hér  á  ofan   svá   margar 

')  einn  b.  ')  nierkis  6.  ^)  skíiruíTli^r  b.  *)  snaraáist  b.  *)  [tveir  aðrir  6. 
•)  saal.  b;  Bik  B.  ')  [finnist  ura  b.  ®)  mannanna  b.  *)  mgl.  b. 
")  ykkr  b.  ")  lengra  b.  '»)  af  Agiilando  konungi  tilf.  b.  »*)  [hann  6. 
")  klyíjaða  b. 


Cap.    64,  ^  AF  AGULANDU  KONUNOI.  227 

fríðastu  me}Jar  úspiltar;  þetta  svá  niikit  skaltu  honum  leggja  þér 
til  lífs  ok  þínuni  niönnum.  En  ef  þú  vill  halda  þinni  sœmd  ok  ríki, 
þá  bauð  haun,  at  þú  takir'  kórónu  þér  af  höfÖi,  legðir  niðr  konungs 
skrúða,  en  klœddist  hárklæðum  ok  géugir  berfœtr,^  berandi  sjálfr 
þína  kórónu  þér  í  hendi,  ok  framkomandi  falUr  á  kne  ok  geíir  honum 
í  vald  höfuð  þitt  með  lítillœti.  Ok  ef  þú  gerir  svá,  skulum  vér  hans 
ráðgjafar  með  þér  fram  falla  ok  biÖja  þér  miskunnar,  þikkist  ek  þat 
vita,  at  gjarna^  gefr  hann  þér  aptr  þína  sœmd  ok  kórónu,  ef  þú  viU 
gerast  hans  maðr.  Karlamagnús  heyrandi  orð  Galinger  brosir  nökkut 
lítt  í  kampi  ok  talar  meðr  hógvœrum  orðum :  Vel  ok  skörulega 
berr  þú  fram  eyrendi  þíns  höfðingja,  en  þat  veit  guð,  at  mjök  þunga 
þjónostu  kýss  sá  heiðui  konungr  mér  til  handa,  en^  illa  ömbunaði 
ek  þá  dróttni  mínum  marga  sœmd  ok  mikla,  sem  hann  heíir  mér 
veitt,*  ef  ek  gœfa  sjálfkrati  sakir®  lítilmensku  hans  kristni  undir  vald 
ok  ylirboð  heiðinna  þjóða,  alls  til  lengdar'  hefði  Kurlamagnús  þá 
lifat,  ef  hann  svá  dýrt  keypti  eins  heiðins  konungs  vináttu,  at  neita 
guði  sínum®  údauðligum  konungi,  en  þjóna  ok  lotning  vcita  böivaðum 
skurgoðum^  dumbum  ok  dauðum;*®  nei,  segir  hann,  bannar  guð, 
at  svá  gerist,  heldr  er  ykkr  þat  satt  at  segja,  at  eigi  meðan  lífit 
liggr  mér  í  brjósti,  skal  ek  leggja  mína  sœmd  með  kórónu  í  kné 
Agulandi,  en  guU  ok  silfr  man  eigi  íinuast  svá  mikit  í  váru  valdi, 
sem  hann  krefr,  ok  guð  láti  oss  aldri  giruast  meðr  eigingirni^^  utan 
til  styrktar  heilagri  kristni  ok  sœmdar  [góðra  riddara.*^  Meyjar 
fríðar  þœr  sem  Agulandus  vildi  sér  senda  láta,  eru  nú  fjarlœgar 
luktar  í  öruggum  borgum  ok  kastalum  sva  trúliga,  at  engi  maðr  má 
þeim  grand  vinna,  enda  er  þat  mj()k  úfallit,  at  kristnar  brúðir  Jíelist 
til  samlags  ok  saurlifnaðar  heiöinna  manna.  J>au  Iji^gur  skurgoð  er 
þér  kallit  [(at)  verit  haíi  guðir  yðrir,*^  eru  nú  eigi  lil  reiðu  honum 
at  senda,  því  at  fyrir  nökkurum  dögum  varu  þau  piitum  í  vald  gefin, 
ok  brutu  þœr  þá  sundr  í  smátt.  Sem  UHcn  heyrir  hvat  konungrinn 
talar,  reiðist  hann  akafliga,  lætr  síga  brýnn,  hefir  sik  líkyrran,  reisir 
upp  merkit  en  hristir  spjótit,  styöst  á  söðulbogann,  ok  segir  svá: 
Hvaðan  kom  svá  mikil  dirfð  þínu  hjarta,  at  þú  t^kr  þann  veg  remb- 
iliga  eyrendi  þvílíks  konungs?  Fyrir  þá  cina  sök  bauð  hann  þét 
þetta,  at  honum  þ(3tti,  sem  or,  lítilrœöi  í  at  láta^*  drepa  þik  ok  þitt 
lið.  En  fyrir  því  at  þú  kant  cigi  þekkjast  hans  góðvilja,  þá  vir 
þat  ifalaust,*^  at  Agúlandus  er  kominn  meÖ  úfl^janda  her  ok  œtlar 
at  drepa  alla  þá  er  \)6r  fylgja,  cn  taka  sjálfan  þik  höndum  ok  binda 

•)  leg(5ir6.     ^)  berfœttr&.     =»)  þegar  6.     *)«»na(!)6.     *)  veitta  6.     «)með6. 

')  lengi  b.     «)  minum  b.     ')  skurdgoóum  b.     '»)  daufum  b.     ")  saal.  6; 

eiginHgri  B.       ")    [gú(5um   riddurum  6.       ")    [verit  hafa  guði   yóra  6. 

'*)  mgl.  b.     '^)  efaluust  b. 

15^ 


228  KABLAMAONUS  SAOA  IV.  «  Cop.   €4 

sterkum  rekendum,  flytja  með  sér  í  yðra  höfuðborg  Rómam  ok 
kóróna  þar  Jamund  son  sínn  ok  gefa  honum  til  stjórnar  alla  Jtaliam, 
en  þik  ok  alla  kristna  menn  reka  í  þrœldóm,  utan  [þit  Wlit^  þeim 
glaðliga  hlýða.  Keisarinn  svarar  þá  brosandi :  Mjök  úvitrlig  hugaan 
at  œtla  einn  ráða  öllum  heimi,  ok  ef  guð  lofar,  mun  Agulandus  þvi 
síðr  kóróna  Jamund  í  Róma,  at  honum  skal  þess  eigi  auðit  at  koma 
þar  sinum  fótum.  Galinger  talar^  þá:  Herra  konungr,  segit  inér,  i 
hverju  hafi  þér  svá  mikit  traust,  er  nökkut  yðvart  lið  meira,  en  þat 
sem  nú  hefir  ek  sét?  mér  virðist  þat  stórhga  fátt  hjá  styrk  Agu- 
landi,  því  at  í  hans  fremstu  fylking  er  Madeqvin  stýrir  [eru  tuttugu 
þúsunda^  bœði  stórir  menn  ok  sterkir,  en  i  hverri  annarri  fleira;  því 
fœ  ek  eigi  annat  skiHt,  en  svá  [breiðist  niðr  yðvart  fólk  sem  lauf 
af  viði,*  ok  þat  munda  ek  hyggja,  at  feigð  tah  nú  fyrir  yðrum 
munni.  Keisarinn  svarar:  Verða  má  at  svá  sé,  en  eigi  máttu  sjá 
várn  mesta  styrk,  því  hann  er  hvárki  í  dauðligra  manna  höndum 
né  skurgoðum ,  senniliga  heldr  í  einum  guði  ok  hans  heilagum.^ 
Ulien  svarar:  Ger  boðskap  Agulandi,  ok  lát  til  reiðu  skattinn. 
Karlamagnús  segir:  Bíðit  þolinmóðliga  litla  stund,  meðan  ek  ráðumst 
um  við  menn  mína.  Skjótliga  víkr  keisarinn  aptr  til  herbúða  ok 
gerir  orð  hertoga  Girarð,  at  hann  komi  á  hans  fund.  jþegar  sem 
hertoganum  [kemr  keisarans  orðsending,^  ríðr  hann  án  dvöl  meÖ 
sínum  -frœndum,  ok  áðr  hann  kemr  fyrir  Karlamagnús,  stígr  hann 
af  hesti  gangandi  þar  til  sem  keisarinn  sitr,  ok  fellr  á  kné  minnand- 
ist  við  hans  hœgri  hönd,  svá  segjandi:  Uuð  ömbuni  yÖr,  góÖi^ 
herra,  þá^  sœmd  er  þér  veittuð  sonum  mínum.  Keisarinn  svarar: 
Alt  var  þat  með  miuna  móti  en  þii  vart  makligr.  Eptir  þat  segir 
hann  honum,  at  þar  eru  sendimenn  Agulandi,  þar  með  greinandi  alt 
þeirra  eyrendi.  [Sem  hertoginn  hefir  þat  heyrt,  segir  hann:*  Góði 
herra,  margt  er  enn  gott  til  ráða,  sendit  Agulando  höfuð  Jamundar 
sojiar  síns,  er  honum  þó  helzti  gott  ok  miklu  skapligra  at  leggja 
honum  í  kné*°  en  höfuð  yðvart  með  kórónu,  vœnir"  ek,  at  viÖ  þá 
fórn  bregði**  honum  mátuliga  vel,  er  ok  því  betr  er^'  honum  líkar 
verr.  En  óttumst  alls  ekki  at  berjast,  styrki  hverr  annan,  en  guÖ 
alla  oss;  vei  verði  þeim  er  eigi  rekr  djarfliga  þeirra"  tuttugu  þús- 
undir  á  flótta  meðr  þeim  tíu  er  mér  fylgja.  Svá  gerir  keisarinn, 
sem  hertoginn  leggr  ráð  til,  sendir  tvá  riddara  Baldvina  ok  Kiker 
til  þess  olifatrés,  er  búkr  Jamundar  lá  undir,   ok   þcir  þar  komandi 

')  [þú  vilir  h,  ^)  svarar  h.  *)  [iaaU  h\  hann  tuttugu  þúsundum  B, 
*)  fdreifist  yðvart  fólk  sem  lauf  fyrir  vindi  h,  *)  mönnum  tilf.  b, 
•)  [koma  keisarans  orðsendingar  h.  ^  völdug^i  h,  •)  miklu  tttf.  h, 
•)  tHertoginn  svarar  6.  ••)  þat  tUf.  h.  •»)  veit  h,  ")  bregðr  b. 
")  sem  h.     'O  tilf  h. 


Cap.   $4,  *     AF  AOULAKDO  KOKUKOl.  229 

hjuggu  brott  höfuðit  af  búkinum  ok^armlegginn  hœgra  meÖ  fingrguDi, 
höíÖu  þetta  tvent  með  sér,  en  létu*  bolinn^  eptir  Hggja,  ríða  síÖan 
aptr  ok  kasta  niðr  á  jörðina  fyrir  fœtr  keisarans.  Eptir  þat  kallar 
herra  Karlamagnús  á  þá  Galinger  ok  Ulien  hárrí  röddu  své  segjandi: 
Koinit  hingat,  sendimenn,  [því  at  nú  er  skattrinn  reiðu  búinn.*  f 
fyrstu  sem  þeir  heyrðu  skattinn  nefndan,  urðu  þeir  geysi  glaðir,  en 
svá  sem  þeir  sjá  hvílíkt*  er,  br^gðr  þeim  alt  öðruvís*  við  en  þeir 
hugðu  til.  Karlamagnús  talar  þá  til  þeirra  meðr  blíðu  andliti:  Nú 
þó  at  þeir  hlutir  sé  eigi  til  reiðu  at  senda  Agulando  konungi  yðrum, 
sem  hann  beiddi,  þá  skal  eigi  alt  eins  engis  virða  orð  þvílíks  höfð- 
inpja,^  allra  helzt*  er  hann  sendi  þvílíka  menn  til  vár.  J)ví  takit 
her^  Qóra  gripi  ok  fœrit  konungi  yðrum ,  þat  er  höfuð  Jamundar 
með  hjálmi,  ok  armleggr  hans  með  fingrgulli;  segit  þar  með  Agu- 
lando,  at  þetta  skal  hann  fyrr  eiga  umfaðma  en  gulliga  kórónu 
Karlamagnús  keisara,  ok  ef  guð  lofar,  œtlum  vér  þvflíkan  at  gera 
hans  sem  Jamundar.  Galinger  sem  hann  lítr  höfuð  Jamundar  þann 
veg  tilbúit,  andvarpar  hann  hátt  ok  segir:  Hó®  herra  Jamund, 
þunga  dagleið  éttir  þú  fyrir  hendi,  þá  er  þinn  varð®  þvflíkr  gerr; 
eu  hvat  gerðir  þú^  hinn  bannsetti  Makon,  er  þinn  bezti  vin  skyldi 
svá  háÖuliga  vera  leikinn?  Konungrinn  svarar:  jþat  var  at  líkendum, 
þó  *at  sá  veitti  enga  hjáip  öðrum,  sem  sjálfum  sér  mátti  eigi  forða 
við  hrakfbrum.'®  En  tak  þú,  Galinger,  til  meðferðar,**  hvért  sem 
þér'líkar  [höfuÖ  Jamundar  eðr  armlegginn^*  ok  fœr  Agulando.  Ná- 
þó  honum  vœri  hvárki  mjök  viljat,  fœrist  honum  höndin,  en  Ulien 
hðfuðit,  ok  sem  þat  er  borit  at  honum,  ýglist  hann  á^'  höfuðit,  blœss 
hátt  ok  segir:  |>at  veit  Maumet,  at  mikiUa  hefnda  er  sá  verðr  af 
Agulando,  er  þvflíkt'^  hefír  unnit  at  drepa  hans  einga  son;  því  tak 
hér  glófa  mínn,  talar  til  konungs,  í  einvígis  veð,  ok  lát  fVam  í  móti 
hinn'vildasta  af  þínum,^^  ok  ef  ek  8igi*ahann,  takit  allir  trú  vára,  en 
ef  hann  sígrar  mik ,  þá  vfl  ek  snúast  til  yðvars  siðar.  En  vit  þat, 
ef  þit  finnizt  þú  ok  Agulandus,  at  þetta  lið  er  alt  til  dauða  dœmt, 
bvar  fyrir  örlög  yður  eru  þrotin  ok  með  öllu  únýt.  Karlamagnús 
svárar:  Vel  segir  þú,  stillt  lundemi  þitt,  þá  er  betr,  því  at  þú  hefir 
nasar"  své  bráðar,  at  eigi  geymir  þó  hvat  þér  byrjar  tala;  guÖ 
rœðr  örlbgum  várum,  en  eigi  orÖ  þín,  er  þat  ok  líkara,  athannsýni, 
hvárr  réttara  hefir  í  þessu  máli,  hann  er  sœkir  þetta  land  eða  ek  er 
þat  ver.     Nú  fœr  Agulando  höfuðit  með   þeim   orðum,   at   eigi   um 

*)  'iaaU  6;  lœtr  B.     '*)  búkinn  6.     ')  [Ná  er  til  reiðu  skattrinn  6.     -•)  hví- 

•         líkr  h.     *)  öðruvegs  6.     «)  fyrir  þat  tilf.  6.     \  $aaL  b ;  þér  B.    •)  óhó  b. 

•)  var  6.     ")  hrakfór  b.     ")  ferÓarmed  þér6.     »)  [höfuAt  ok  hjálminn 

Jamundar  eÓr  armlegginn  meÓ  íingrgulii  b.     *')  $aal.  b\  6k  B.     **)  slíkt  b. 

'*)  mönnum  tilf.  b.     '•)  nasir  6. 


230  KARLAMAGNU8  8AGA  IV.  Cop.   $ð. 

aldr  berr  hann    kórónu   í   heilagri   Róma.     Við   þessor   orð    skiljast 
þeir,  líkar  J)eim  Ulien  stóriUa. 

65.  Sendimenn  Agulandi  ríöa  nú  brott  eigi  sva  kátir  sem  fyrr, 
ok  meðr  minna  ríkdómi  en  þeir  hugðu  til;  cigi  gengr  Karlamagnús 
berfœtr*  fyrir  hestum  þeirra,*  eigi  fylgja  J)eim  til  gleði  fagrar  meyjar, 
heldr  er  sá  einn  |)eirra  aili  at  líta  blóðugt  höfuð  ok  fyrir  allar 
greinir  lítt  fágat,  hvar  fyrir  |)eir  ríð^  aeint  með  döprum  hug,  til  þess 
at*  þeir  koma  nálœgt  fremstu  fylking  Agulandi,  ok  mœta  fyrst  Ma- 
deqvin,  hann  heilsar  þá  ok  segir:  Verit  góðir  af  tíðendum,  segit 
með  auðveldi,  hversu  mátti  hinn  digri  Karlamagnús,  heíir  hann  sent 
088  guði  vára?  Sem  Ulicn  heyrir  hvat  Madeqvin  talar,*  reiðist  hann 
ok  viU  engu  svara.  Hvaðan  af  Galinger  segir:  Hví*  lœtr  þó  sem 
galinn  maðr?  hvárki  þína  guði  né  [annat  gott®  mun  Karlamagnús 
láta  kúga  af  sér,  dauðr  er  Jamund,'  brotnir  sundr  guðimir.  Made- 
qvin  svarar:  Farit  með  engan  hégóma,  engi  maðr  mundi  dirfast  at 
gera  þvílíka  smán®  ok  skapraun  konungi  várum.  Galinger  segir: 
Líttu  hér  þá  höfuð  Jamundar,  ef  þii  trilir  mcr  eigi.  En  forsjóliga* 
gerði  Karlamagnús  þat,  því  at  hvárki  Agulandus  né  nökkurr  yðvarr 
vÍ88Í,*°  at  Jamund  var"  dauör,  utan  hann  hefði  Játit  fylgja  skýrar 
jartegnir,  kenn  ná  þá  þat  fingrgull,  cr  Jamund  berr  sér  á  armlegg. 
En  er  Madequin  má  cigi  lengr  dyljast  viÖ,  svarar  hann  með  and- 
varpan:  Alt  viU  oss  til  harms  sniiast,  ok  létti  hárit^*  sér  af  höfði, 
ok  allir  hans  kumpánar,  er  þat  fréttu,  kveinaðu  hátt  með  ilhim  lœt- 
um  sakir  hræðslu  ok  ótta,  er  yfir  þá  kom.  Síðan  ríða  sendimenn 
fram  til  annarrar  fylkingar,  cr  st^'rði  Achars  or  Amflor,  ok  þegar 
hann  kendi  silkimerki  Uliens,  snvr  hann  móti  honum^^  ok  mœlti: 
Velkomnir  lögunautar  várii',  hafa  kristnir  menn  undir  gengit  meðr 
sínum  höfðingjum  vár  iög.  Galinger  svarar :  Mikil  heimska  vœn 
þeim  þat,  því  at  alt  várt  traust  verðr  oas  at  cngu , .  en  þeir  inegu 
alt  þat  vinna  sem  þeim  líkar.  Acharz  svarar:  Hví  beri  þit  ykkr 
svá  lítt,  eigi  munu  þau  lidœmi'*  at  hcndi  komin,  at  Jamund  sé 
dauðr.  Galinger  segir:  At  vísu  er  hanu*^  dauðr,  sem  sjálfr  máttu 
þínum  augum  sjá;  lít  hérna  hönd  hans  meÖ  fingrgulli.  En  Ulien 
hefr  höfuðit  ok  hjálminn,  klofit  hvártveggja  sundr ,  er  Karlamagnús 
sendi  Agulando.  Acharz  ok  allir  hans  menn  urðu  8vá  daprir  af 
þéssu  efni,  at  nœr  vissi  engi  hvat  at  skyldi  hafast.  Fram  ríða 
•endimenn  héöan  at  þriðju  fylking,  er  Kalades  stjórnar,  hann  víkr 
fyrir  þá  svá  segjandi  :  Makon  signi  ykkr ;  þat  var  cnn  ván  Ulien, 
Segir  hann,    at  þér   mundi    sœmdin   vilja,    cnda   man    Agulando   þ^t 

»)  berfœttr  6.  ')  tilf.  b.  *)  er  6.  -•)  segir  6.  *)  Hér  6.  «)  [nökkut  annat  b, 
'')  ok  tilf.b.  «)8kömm6.  »)  forsjálligaft.  »•)  mnndi  tnia  6.  »')vœri6. 
")  saal,  b\  hartt  B,     '^)  þeim  6.     '*)  tíðendi  b,     •*)  Jamund  b. 


Cap,   6S,  AP  AGULANDO  KONUNQI.  231 

i  % 

bezt  líka.  Gékk  harði  konungr  glaðliga  undir  at  gjalda  skattinn, 
eÖa^  hví  fari  þit  svá  fáJiða?  Váru  hestarnir  cigi  til  reiðu?  Ulien 
tekr  reiðast  við  þat  spott ,  er  hann  þikkist  niœta,  ok  svarar  með 
mikilli  reiði:  Vci  verði  yðr,  svá  mart  sem  þcr  rahbit,  er  þat  ok 
likara,  at  þú  Kalades  ok  þínir  fylgdarmenn  verði  skjótliga  vísir, 
hvern  eða  hvilíkan  skatt  kristnir  menn  œtla  yðr,  ok  ef  þú  nýtr  eigi 
annarra  við,  mun  þér  þá'^  at  fullu  vinnast;  cn  vit  þat,  at  guð  vár 
)iafa  svikit  oss  ok  látit  drcpa  Jamund,  cn  scljast  sjálfa  sik  í  hendr 
pútum;  hafa  þœr  svívirðhga  farit  með  þá  ok  brotit  suudr  i  smátt. 
Kalades  gékk  náliga  af  vitinu,  scm  hann  heyrði  hvat  UHen  sagði,  ok 
talar:  Bölvaðr  sér  þú,  Makon,  [svá  Htt  geymandi^  þíns  höfðingja! 
Hverr  mun  héðan  af  þagat  þurfa  til  trausta  at  leita,  sem  þá  ert? 
Vei  verði  þér  fjrir  þinn  údrengskap,  þeir  munu  ilt  at  ömbun  taka, 
er  þér  þjóna.  Síðan  ríða  þcir  fram  til  íjórðu  fylkingar.  Ok  þegar 
Eliades  ok  Pantalas  kenna  þeirra  ferð,  snúa  þeir  móti  þeim  ok 
kveðja  þá  svá  scgjandi:  Vclkomnir  sendimenn  konungs  várs,  hvar 
eru  þœr  fríðu  mcyjar,  cr  Agulandus  beiddi?  gott  eiga  ungir  menn 
sér  við  þeirra  faðmlög  at  una.  Galinger  svarar:  Eigi  eru  Frankis- 
menn  sra  auðvcldir  við  at  ciga,  scm  þér  eetlit,  ok  annars  hygg  ek 
at  þeim  þikki  þér  makligir  en  at  lcika*  at  gcrsemum  þeirra.  En 
nú  er  þat  framkomit,  Pantalas,  sem  margir  töluðu,  þá  er  Agulandus 
Bkipaði  Jamund  son  sinn  formann  svá  góðra  riddara,  at  þat  mundi 
öllum  oss  horfa  til  mikillar  lígæfu  at  fara  cptir  hans  ákefð  til  þessa 
lands,  þvi  at  kristin  þjóð  hcfir  svá  mikit  traust  i  sínum  guði,  at 
þeir  þikkjast  öllu  á  lcið  koma,  þcgar  hann  hlutast  til  mcð  þeim,  lítit 
skllda  ek  af,  en  mart  hcyrða  ck  þá  segja  af  honum ;  drepit  hafa 
þeir  Jamund  ok  alt  [lið  hans,^  tortíiiit  hafa  þcir  guðunum  sjálfum, 
ok  vilja  enga  sœmd  Agulando  fyrir  iinna,  þvílíka  vanvirðu  ok  skömm 
sem  þeir  hafa  gert  honum  ok  öllum  hans  vinum..  |)vílikt  höfum 
vit  at  segja,  ok  þó  annat  miklu  fleira.  Pantalas  þagnar  ok  kann 
engu  svara.  J)cssu  næst  koma  þcir  at  höfuðmcrki  Agulandi,  fara 
margir  miklir  höfðingjar  ok  spyrja  þá  œ  scm'  tíðast  at  tíðendum,  en 
þeir  láta  mjök  drjúghga  ok  vilja  cngum  nökkut  scgja  fyrr  en  þeir 
koma  fyrir®  Agulandum.  En  er  Agulandus  sér  þeirra  ferð,  verðr 
hann  geysi  glaðr,  hcilsaði'  þeim  fyrri,  ok  spyrr  hvar  Karlamagnús 
var^.eða  hvárt  hann  æth*  koma  a*  hans  fund,  biðr  þá  segja  hátt  ok 
greiniliga  sitt^®  cyrcndi.  Galinger  svarar  konunginum  :  Meðr  því  at 
þér  beiðit  þess,  skal  ok  svá  gera.  At  vísu  œtlar  Kariamagnús  at 
koma"  á  yðvarn  fund,  ok'*  cigi  meðr  sva  mikilli  undirvorpningu  at 

»)  ok  6.  ')  8á  b.  ')  [cr  svá  lítt  geymdir  h.  *)  yÓr  tUf.  b.  *)  [þat  lið 
er  houum  fylgdi  6.  «)  til  b.  ')  heilsandi  b.  •)  fari  6.  •)  nökkut  tilf.  b. 
'«)  8ín  6.     ")  sœkja  b,     '-)  en  6. 


2S2  KARLAMAQHU8  8AOA  IV. 

gefii  upp  í  yðvart  vald  sfna  kórónu   með   konungligri  eœmd)  heldr 
at  eiga  við  jðr  bardaga.     Er    þat  ok  satt  at  segja,   at  engís  kyns 
ótta  [sám  vit*  anerta  hans   hjarta,   ok   eigi  it  minsta   bregða  sínum 
lit,  þá  er  vit  bárum  honum  yÖvart  eyreudi,  heldr  var  hann  heiU  ok 
kátr  ok  haíði  skipat  sfnum  fylkingum.    ]þá  svarar  Agulandus  nökkut 
stutt:    Sendi  haun  oss  skattinn?  Já,  herra,  segir  Ulien,  þvilíkan  sem 
nú  mégi  þér  sjá'^     Kastar  fram  hjálminum    með^  höfðinu  fyrír  fœtr 
honum,  ok  talar:    {)euna  sendi  Karlamagnús  þér  skattinn,  en  engan 
annan,  er  þat  höfuð  Jamundar;  ok  til  þess  at  þér  þuríit  eigi  lengr* 
dyljast  viÖ  at  son  yðarr  er  dauðr,    lét  haon  fylgja  skýrar  jartegnir, 
hverjar  Galingcr  [kann  yðr  at^  sýna.     Galinger  leggr  þá  fram  arm- 
legginn  á  góltit  fyrir  kné  konungi.     Sem  Agulandus  sér  höfuð  Jam- 
undar,  visnaði  hans  hjarta,  svá  at  alt  megn^  dró  brott  or  hans  limum, 
fallandi  fram  or  sínu  sœti  yíir  höfuðit  mjök  í  úvit,    ok   liggr  þar  tii 
.þess,   at    hjástandandi    nienn    taka  hann    sér  í   faðm.      Ok   sem   af 
honum  líðr  it   mesta   úmeginit,^.   talar    hann   með   þungu   andvarpi: 
Hó  hó)  son  roinii,    til  mikillar  úgiptu    [var   þú^  fœddr,    þvf   at  fyrir 
þitt  forsjóJeysi  stingr®   œsiligr  harmr  hjarta  þíns   íbður;    en   þó   er 
þat  makligt,  því  at  ek  veitti  þér  ofmikit  efni  til  mótgangs  við  mik, 
þá  er  ek  setti  kórónu  þér  á  höfuð,  aldrigi  síðan   fylgdir   þú  mfnum 
ráðum,  heldr  héltu®  þeirra   félagskap,    er  hvárki  vildu  mfna  sœmd 
né  þfna,  svá  at  Estor  er  mik   vildi   svíkja,   gerðir  þú   þinn  merkis- 
mann,  ok  þökk  haíi   þœr  hendr  er   hann   drápu.     Eptir   þetta   talar 
hann  til  Galinger:    Hvar  eru  guðir  várir  fjórir?    Hanu  svarar:    Enga 
ván  eigi  þér*®  þeirra,  herra,  þvf  at  kristnir  menn   hafa  .háðuliga  við 
þá  skilit,  svÁ  at  skœkjur  tóku   þá  f  sitt  vald,    drógu   þá   ok   bundu 
brjótandi  sundr  at  síðastu,  ok  undra  ek,   hví   þeir  létu  [þann  veg^' 
með  sik  fara,  eigi  sýuandi  né  eitt  mark'*  síns    máttar,    en  þat  mun 
reyndar,    at  þeir  megu  sér  miklu    minna  en   vér  látum,    hefði   þeir 
mátt  við  gera,  þá  þyldi  þeir  aldri  [þvílíka  smán^^  hefndalaust.    Sem 
Agulandus  heyrir  þat,   þikkir   honum  lítit   um   batna,    ok    segir  svá 
bœði"  með  hrygð  ok' mikilli  œði:    Hví  má  þann  veg  til  bera?    ÁÖr 
vér  byrjaðum  herferð  til  þessa  lands,  báðu  vér  guðina  fulitings,  er 
margan  tíma  höfðu  oss  vel  dugat,  ok  vér  hyldumst   þá   svá   mjök** 
at,  at  vér  sendum   þá  fram^^  f  Arabialand   ok    létum   öll   búa  meÖ 
skœrasta  gulli  ok   dýrastum   gersemum ,    œtlandi   at   þvf   öllu  framar 
stœði  þeir  frammi  með  oss;  en  nú  er  sú  ván  horfm,  at  þvílíku  sem 
sjá  má.     Hvat  kantu  at  segja,  Galinger,  af  Karlamagnúsi?    Galinger 
svarar:    Karlamagnús    virðist   mér    hinn    merkiligasti   maðr  ok   bafa 

»)  [sá  ek  b.  ')  ok  b.  »)  mgl.  b.  *)  [má  yðr  b.  *)  megnit  6.  •)  úmcgni 
b.  ')  [vartu  b.  •)  stangarft.  •)  hélt  þú  b.  ••)  til  tilf.  b.  ")  [svá  I 
•»)  merki  b.     '')  [mgl.  b.     '0  báÓi  b.     '*)  mgl.  b.     •«)  mgl.  b. 


CV*  ^^-  AF  AGULANDO  KOinJKOI.  283 

STá^  snörp  augu  ok  mikla  giptu.  Mart  heyrða  ek  þá  segja  af  guði 
8ÍQuin,  kváðu  hann  hafa  niðr  ðtigit  af  himnum  í  kvið  heilagrar  nökk- 
urrar  meyjar,  þeirrar  er  þeir  nefndu  Maríam,  segjandi  at  hon  bœri 
hann  í  sínum  kviði  marga  mánuðu,^  ok  fœddi  síðafi  seni  eitt  lítit 
bam  í  heiminn,  ok  þat  létu  þeir  þar  fylgja,  8em  mér  þótti  móti 
öUum  líkendum,  at  hon  vœri  jafnhrein  mœr  síðan  hon  hafði  getit 
bann  ok  fœtt  sem  áðr.  |>enna  piltinn  unga  sögðu  þeir  vera  sem 
annan  mann  ok  taka  skírn  af  einum  manni,  er  bygði'  eyðimörk, 
ok  nefndu  hann  Johannem.  En  eptir  þat  er  Jesus  var  skírðr,  sögðu 
þeir  hann  predika  sanna  trú,  en  þat  þoldu  Gyðingar  illa,  ok  hefði 
farít  til  at  pína  hann  ok  negla^  á  kross,  ok  dœi^  sem  annarr  maðr, 
ok  eptir  þat  rísi  hann^  af  dauðanum  til  lífs  ok  stigi  upp  aptr  til 
himnanna  ok  settist  í  sitt  hásœti,  byggjandi  þar  œ  síðan.  Ok  þat 
eðgðu  þeir,  at  sá  einn  mœtti  hjálpast,  er  á  hann  trýði.  Ok  þá 
spurða  ek,  hvat  þeir  hefði,  er  eigi  trýði  honum,  en  þeir  sögðu  þá 
brenna  í  eilífum  eldi.  í  þessum  guði  sínum  sögðust  þeir  hafa  svá 
mikit  traust,  at  þeir  œtlaðu  glaðir  ganga  til  bardaga  móti  yðr,  ok 
þótti  sigrinn  víss  fyrír  hendi;  en  su  þeirra  œtlan  var  mér  eigi  skil- 
janlig,  því  at  yðr,  herra,  satt  at  segja,  mun  eigi  taka  lið  þeirra  til 
þríðjungs  við  yðvarn  íjölda.  Agulandus  svarar:  Fyrír  þeim  mikla 
harmi  er  -ek  þoli  fyrír  dráp  sonar  míns,  má  ek  eigi  eptir  hugsa  hvat 
er  þú  talar.  Eptir  þetta  er  tekit  blóðugt  höfuðit  or  hjálminum  ok 
fœrt  konungi,  en  hann  minnist  við  leggjandi  á  brjóst  sér.  Endrnýjast 
þá  hans  hc^rmr  ok  angr,  ok  réttliga  mátti  þat  segja,  at  um  allar 
fylkingar  Agulandi  vœrí  hit  sama  orðtak  at  heyra,  er  hveiT  sagði 
öðrum:  dauðr  er  Jamund.  J)ar  með  störfuðu  allir  í  sorg  ok  gráti. 
En  meðr  guðs  lofi  man  þetta  hrygðarefni  lítit  hjá  því,  sem  þeim 
man  skjótt  tiF  bera. 

66.  J)es8u  nœst  er  greinanda,  at  svá  sem  sendimenn  Agu- 
landi  váru  brott  ríðnir,  talar  Karlamagnús  við  hertoga  Girarð:  J)ú 
minn  elskuligsti  vin,  segir  hann,  skaltu®  hafa  blítt  orlof  til  þinna 
manna  ok  búa  þá  til  bardaga,  því  at  í  stoð  ætlum  vér®  láta  blása 
til  atlögu.  Hertoginn  svarar:  Verði  vili  guð8  ok  yðvarr,  en  geymit 
þess  einna  framast,  at  hin  fyrsta  atlaga  yðvarra  manna  verði  sem 
snörpust,  því  at  ef  heiðingjar  kenna  engan  bilbug  á  yðr,  munu  þeir 
skjótt  vikna.  Ok  ef  guð  gefr  þat  fyrir  sína  mildi ,  at  fyrr  orkaði  á 
þeirra  lut,  þá  vœntir  ek,  at  eigi  fái.  þeir  viðfall  þaðan  af;  þvf  at 
lengstum  ferr  svá,  at  þeim  veitir  erfiðara,  er  fyrrí  hliða.  Ok  £ef 
hin^®  fremsta  fylkiug    gengr    fram   or   sinni   stöðu ,   sœki   aðrír   því 

'  ')  mgl.  b.  «)  mánaði  6.  ^  í  tilf,  6.  *)  hann  tílf.  b,  *)  deyði  6.  •)  upp 
tilf,  b.  »)  handa  tiir  b.  •)  •skalt  6.  •)  at  tilf.  6,  '•)  íioaL  6;  e]( 
man  S. 


234  KARLAMAGNU8  8AGA  IV.  Cop.    66. 

drengiligar  eptir,   ok   styði  svá  hverr  annan,    en   standi    meðan  sem 
bezt,  er  eigi  sér  hvern  veg  ferr.     En    ek  man  þar  leita  til  atsóknar 
meðr  mínuni  niönnum,  scm  guð  gerir  ráÖ  fjrir;  vilda  ek  gjania,  at 
eigi  gœft*  þeim   setuefni*  sem   vér  fyrst  mœttim.     Keisarinn   þakkar 
hertoganum  sín  tillög,  kvazt  þess  vœnta,  at  vel  dugi  Rollant  frœndi 
.hans  til  með  sínum  jafningjum.     Skiljast   síðan,   ríðr  hertoginrí  sínn 
veg,    en   Karlamagnús    lœtr   blása   sínum    konunghgum   hiðri,    en  er 
hann   heyrist,    gerist    mikill    gnýr    ok   iikyrrleiki   í   herinum,    skipast 
hverr  þeirra  í  þá  stöðu  ok  undir   þat   merki ,    er  hann  á"  at  stauda. 
Sem  hér  er  komit,  ríðr  herra  páíinn  fram  meðr  mikla  sveit  manna, 
váru.þeir  flestir  herklæðum  skryddir  berandi  dróttinligan  kross.    Ok 
meðr  því  at  enn  var  eigi  ráð  fyrir  gert,  hverr  þat    dýrmœta   merki 
skyldi  um   bardagann    bera,    þá   víkr  herra   páfinn   at   einum   herra- 
manni,  er  honum  var  vel  kunnigr  af  þeirri  sveit  er  Mauri  kallast,  ok 
segir  svá  til  hans :    ]þú  góði  vin ,    skrýð  þik   sœmiliga  ok  ber  í  dag 
kross  dróttins  fyrir  váru  Uði.     Hcrra,  fsegir  hann,^  þér  talit  undar- 
liga,  hversu  má  ek    bera   þann    blezaða   kross   úlœrðr  maðr?     Hvat 
vinn  ek  þá  með  þeim  vápuum,    er  þér  féngut   mér  fyrra  dag?     Ek 
segi  yðr,  herra,  at  eigi  skrýðumst  ek  fyrri  öðrum  skrúða,  en  þessi 
bilar  mér.    Skolu  þér  ok  þat  sjálfir  mega  sjá,  at  svá  drengiliga  skal 
ek  guði   þjóna   ok   yðr,    at   dýrkeypt   munu  þau  verða  heiðingjum. 
jþví  látit  annan  bera  krossinn,  þann  sem  hans  heilagleik  sé  makligri. 
Herra    páfinn    kallar   þá   til    sín    mikilsháttar    mann    ok    vel    lœrðan 
Ysopem  at  nafni,  ök  segir:    Son  minn,  vér  viljum  at  þú.  berir*  í  dag 
dróttinlegan    kross    íyrir    váru   liði.      Heilagr   faðir,    segir   hann,    ek 
játti,  at  yðru  boði  á  ek*  hjýða,  en  bið  ek,  at  heldr  fái  þér  krossinn 
dróttins  öðrum  oianni  til  meðferðar,  því  at  alls  tii  fá  guðs  úvini  ok 
yðra   þikkjumst  ek    mega  slá   mínu   sverði,    ef  ek   ber   hann ;    hvar 
fy rir  ek  biðr,  at  þér  gerit  mik  frjálsan  ok  liðugan  af  þessu,  skal  ek 
því  heita,  at  eigi  gangi  heiðingjar  þar  frjálsliga  fram,  sem  þeir  m/pta 
mér.     Sem   þeir   talast  þessor   orð    við  ^    ríðr   at   einn   þriíligr  maðr 
sitjandi  á  vœuum  hesti  rauðum,  stórliga  vel  búinn  at  vápnum,  kurt- 
eiss  í  vexti  [ok  hinn  hreinmannligsti  á  hesti,  meðr  'þrifligum  herðum 
ok    digrum    armleggjum.®     Jícssi    hneigir  herra   páfanum    ok  segir: 
Guð  signi  yðr  ok  styrki ,    heilagr   faðir !    heyrt   hefir  ek  á  um  hríð, 
at  yðr  verðr'  svá  sem  handbyndi  at®  hinum  heilaga  krossi,    ok  íáit 
eigi  þann  er  hann  vili    bera;  nú    meðr  yðrum   vilja  mun   ek  heita* 
þessu  vaudrœði  ok  bjóðast   til   at   bera   krossinn,    er   þeir  hafa   áðr 
neittat  svá   scm    miklum   þunga.     Herra  páfipn  lítr   við   honum    ok 

•)   gœfist  b,  .  ^)  setugrið  h,      ^)  Itilf,  b.     ')  saaL  6;  berit  B.     *)  at  tilf.  b. 
®)  [með  þrekligum  herðum  ok  digrum  armleggjum,  ok  hinn  hreinmann- 
ti  á  hesti  líta  b.     ')  verði  b.    «)  Hlf  b.     »)  létta  h. 


Cap.   €6,  AF  AQULAyDO  KOKUNai.  235 

kennir  eigi  í  fyrstii  manninn,  |)ví  at  herklœðin  huldu  hans  ásjónu, 
ok  spyrr:  Hverr  ertu,  góði  riddari,  eða  af  hverju  ríki,  er  þann  veg 
glaðlíga  býðst  undir  at  bera  fsva  háleitan  heilagdóm*  ok  létta  váru 
staríi?  Hann  svarar  með  gamni :  Herra,  fj^rir  riorðan  Pál  var  ek 
fœddr  í  Frakkakonungs  ríki,  ek  var  munkr  í  klaustri  Umages  meir 
en  tíu  vctr,  hvert  stcndr  í  borginni  Kun,  [jaðan  var  ek  brott  tekiun 
ok  gerr  byskup  lieimensis*  kristni;  cn  nafn  mitt,  herra,  man  yðr 
kunnigt,  því  at  ek  heitir  Turpin.  Herra  páfinn  segir:  Son  minn, 
at  vísu  ertu  mér  kunuigr,  ok  viJtu  bera  í  dag  þetta  blezaða  merki? 
Gjarna,  segir  hann,  því  at  svá  byrjar,  at  vér  yðrir  þjónostumenri 
8tandim  karlmannliga  frammi  í  guðs  bardaga,  en  þér  biðit  oss  misk- 
unnar.  Eptir  þat  stígr  erkibyskup  af  hesti  ok  gengr  lítillátliga  [kyss- 
andi  hœgra  fót  páfans,^  en  tckr  síðan  glaðr  ok  feginn  við  dróttin- 
ligum  krossi,  stfgr  á  bak  ok  ríðr  síðan  alt  í  fremstu  fylking.  Ok 
þegar  Hollant  ok  Oddgcir  danski  ok  þcirra  félagar  sjá  Turpin  erki* 
byskup  þar  kominn  meðr  kross  dróttins,  stökkva  þeir  allir  af  baki, 
falla  til  jarðar  með  miklu  Iftillœti  ok  tigna  þann  háleita  heilaga^ 
dóm,  eu  stfga  síðan  á  hcsta.  Sem  hér  er  komit,  stendr  vel  at 
greina  þessu  nœst,  hvílíkt  traust  6k  fuUting  er  allsvaldandi  guð  auð- 
sýniliga  sendir  heilagri  kristni  af  sínu  himnesku  sœti  fyrir  háleita* 
verðleika  síns  clskuligsta  postola,  þvíat  Jacobus  sér  ástundan  Karla- 
niagnús  ok  heyrt  heíir  hann  keisarans  bœn,  ok  fyrir  því  at  hann 
skilr  eigi  nú  mega  algerliga  yfirstígast  af  sinni  jörðu  til  lokins  herskap® 
úvinarins  ok  hans  kumpáns  Agulandi  meðr  mannligum  styrk,  því 
biðr  hann  sinn  hálcita  meistara  dróttin  Jesum  son  Marie  meyjar,  at 
hann  virðist  nökkura  scnda  sér"^  af  himncskri  hirðsveit,  at  makliga 
niðr  brjóti®  ok  djarfliga  sundr  sníði  drambsama  limu  andskotans. 
Ok  þat  veitist®  þegar,  því  at  svá  sem  kross  drótfin*  várs  Jesu  Kristi 
er  kominn  í  fremstu  fylking  kristinna  manna,  líta  allir,  at*®  sjá  máttu 
fyrir  þröng  manna  eða  hœðum  jarðar,  at  þrír  riddarar  björtum  her- 
klæðúm  skrýddir  ok  á  hvítum  hestum  ríða  ofan  undan  fjalli'*  Aspre- 
'ment  svá  djarfliga,  at  eigi  taka  þeir  fyrr  sína  hesta  af  skciði,  en 
þeir  nema  staðar^^  rétt  í  framanveröri  f^ylking  Rollants  takandi  sér 
stöðu  hjá  Oddgeiri  danska.  Ok^*  sakir  þess  at  þeir  kendust  af 
engum,  þá  talar  Oddgeir  til  þess  er  fyrir  þeim  var,  ok  undraÖi  hví 
þeir  |riðu  þann  veg***  ákaft,  ok  segir  svá:  J)á  riddari,  er  sitr  á 
þeim^*  hvíta  hcsti,  er  ek  sá  engan  stoltara,  seg  mér  nafn  þitt  eða 
af  hverri  borg  þii  ert  kynjaðr,  aldri  man  ek  þik  mér  fyrir  augu  hafa 

'  fþenna  heilagan  dóm  b.  ')  Renensis  6.  *)  [at  pávanum  kyssandi  hans 
hœgra  fót  h,  *)  helgan  6.  *)  háleitan  h,  •)  $aaL  h ;  skap  B.  ^  mgl.  b. 
»)  kvisti  6.  »)  veittist  6.  '*)  er  b.  ")  fjallinu  b.  ")  stað  6.  »»)  En  6. 
")  [riði  svá  b.     '*)  hinum  h. 


236  KARLAXAOKUS  aAOA  IV.  Cap.   €T. 

borít,  eÖa  hvert  œtlar  þú,  er  þú  ríðr  svá  gejstr?  Nýkomni  ríddari 
svarar  honum  meðr  hógvœrri  rödd :  Stillt  þik  vel,  góði  vin ,  segir 
hann,  ok  tala  þœgiliga,  en  þat  er  líkligt,  at  fleiri  sé  menn  í  heimi 
en  þú  berir  kensl  á  alla;  en  ef  þú  vill  nafn  mitt  vita,  þá  nefn  mik 
Georgium,  en  þeir  tveir,  sem  mér  fjlgýa,  heita  Demitrius*  ok  Mer- 
curius,  skal  ek  þik  ekki  leyna  því,  at  vér  erum  sendir  af  konungi 
várum  at  veita  yðr  lið,  ok  ekki  'skaltu  þat  undra,  þótt  ek  skipi  mér 
í  brjósti  fylkingar,  því  at  hvervetna  þar  sem  ek  verð  í.bardögum 
staddr,  gerir  ek  œ  hina  fjrstu  atreið  móti  úvinum,  en  hana  vil  ek 
nú  gefa  þessum  unga  manni  keisarans  frœnda,  sem  hér  8tendr  hjá 
okkr,  meðr  þeim  formáia,  at  aldri  skal  honum  koma  œðra  í  hjarta 
né  bleyðiorð  af  munni,  hvar  sem  hann  verðr  staddr.  Sem  Oddgeir 
þikkist  gerla  undirstanda,  at  þeir  eru  guðs  heilagir  menn,  lítilœtti* 
hann  sik  sem  mest  í  þeirra  augliti  ok  talar  meðr  fagnaöi :  Lofaðr 
BÓ  sá  dróttinn  [er  vér  eigum,^  er  svá  miskunsamliga  umhugsatk  veitír 
sínum  sauÖum;  enn  bið  ek  þik,  hinn  heílagi  guðs  kappi,  at  þú  takir 
þá  geymslu  yfír  Rollant  sjstursyni  keisarans,  sem  hann  skipaði  mér. 
Georgius  svarar:  Ríðum  fram  djarfliga  allir  samt,  en  ger  þú*  ekki' 
orð  á  fjrir  öðrum  af  váru  efni.  Kollant  hejrir  þat  sem  þeir  Xalast 
um,  ok  lofar  aUsvaldanda  guð  af  öllu  hjarta,  ok  víkr  djarfliga  fram 
í  miðil  þeirra,  standa  síðan  allir  samt. 

67.  Skjótliga  sem  greindir  guðs  riddarar  eru  í  komnir  fjlking 
Frankismanna,  sjá  þeir  hvar  fram  ferr  Madeqvin  mikli  meðr  sinni* 
fjlking.  Gerist  þá  úkjrrleikr  mikiU,  hark  ok  hárejsti,  því  at  hvárir- 
tveggju  œpa  stór*  heróp,  blása  í  horn  ok  þejta  lúðra,  beija  bumb- 
um  en  Ijósta  trumbum,  ok  svá  mikill  gnýr  varð  af  öllu  saman  ópi 
[ok  hárejsti''  mannanna  ok  miklum  hljóm  stórra  horna,  háfum  þjt 
hvellra  lúðra,  c^rum  djn®  digra  trumbna  ok  allskjns  lœtum  hesta 
ok  múla  meðr  margri*  hvískran  fagra  söngbjallna,  at  í  hverri*"  hœÖ 
ok  fjalli  kvað  dvergmála,  en  langt  ok  víða  skalf  jörðin  ok  pipraði 
hvem  veg  út  í  frá;  ok  sannliga  máttu  þeir  eigi  kallast  huglausir,  er 
í  þvílíkum  úkjrrleik  stóðu  meðr  öUu  úskelfðir.  J)ví  gaf  [guð  óum- 
rœðiligan**  stjrk  í  hjörtu  sinna  manna,  at  þeir  glöddust  ok  dirfðust 
við  alt  slíkt,  svá  sem  þeir  skjldi  inn  ganga  til  dj^rasta  snœðings. 
En  af  annarri  hálfu  kom  mikiU  ótti  í  hjörtu  margra  heiðingja,  þegar 
þeir  litu  fylkingar  Franzeisa.  Ná  síga  fjlkingar  saman,  svá  at  eigi 
er  lengra  miðil  en  eitt  örskot,  ok  áðr  en  [þœr  mœtast,*^  rennir 
Madequin  fram  á  völHnn  sínum  stóra  hesti,  sem  prófandi  ef  nökkurr 
vceri  svá  mikils  hugar,  at  við  hann  þjrði  prófa.  *^    En  Georgius  sem 

»)  Demetriusft.  *)  lítinœkksrð.  »)  [mgl.h,  *)  þó  6.  *)  sína  6.  •)  mgLh. 
')  [mgU  b.  •)  9aaL  b\  þyt  B.  »)  nógri  6.  '•)  $aal.  6;  hveiju  B. 
»'J  [hann  mikinn  6.     ")  [$aal.  6;  þeir  mœðaz  B.     ")  at  reyna  6. 


Cap.   $7.  AF  AQULAKDO  KONUNQI.  237 

hann  lítr^  Madequiu,  talar  hann  til  Kollants  takandi  í  beislistaumana, 
ok  segir  svá:  Sé,  segir  hann,  hversu  þessi  hinn  drambláti  hrósar 
sér,  hrœðst  ekki  þótt  hann  sé  mikiil  ok  digr,  prófa  til  hversu  leikrinn 
fari,  því  at  þér  byrjar*  heyja  fyrstu  atreið  þessa*  bardaga.  Kollant 
hneigir  sik  ok  talar:  Ef  þat  er  vili  guðs  ok  yðvarr,  skal  ek  gjarna 
fyrstr  raanna  brand^  rjóða  í  heiðingjans  bióði.  Síðan  slœl*  hann 
þann^  skjótaiiest  sporum,  er  Jamund  hafði  átt/  tvíhendir  spjótit, 
en  snarar  at  sér  skjöldinn,  ríðandi  at  sem  snarast,  ok  leggr  spjótinu 
(  skjöld  Madeqvins,  ok  sakir  þess  at  hann  var  stórliga  þungr  fyrir, 
fékk  Kollant  hvárki  komit  honum  af  hesti  né  nökkut  sveigðan. 
Madeqvin  leggr  spjóti  [til  Koilants^  Bvá  hart,  at  í  gegnum  gengr 
skjöldinn,  en  með  því  at  guð  hlífði,  brast  sundr  spjótskaptit  í  þrjá 
hluti,  en  Koilant  varð  ekki  sárr.  Koliant  fyllist  upp  af  miklu  kappi 
ok  bregðr  góða  sverði  Dýrumdala,®  ok  sakir  þess  at  þeirra  var  svá 
mikill  [vaxtar  mun,'  at  Kollant  náði  varla  hans  höfði,  reisist  hann 
upp  sem  lengst  ok  höggr  sverðinu  ofan  í  miðjan  hjálm  Madeqvins^ 
kljúfandi  hans  digra  búk  meðr  öllum  herklœðum  alt  niðr,  svá  at  í 
hestinum  nam  staðar.  Varð  mikill  dyn'®  í  veilinum,  er  hánn  féll 
tiL  jarðar.  Sem  heiðingjar  sjá  sinn  höfðingja  fallinn,  skelfast  þeir 
stórHga  mjök  ok  taia^^  svá:  Herra  Madequin,  segja  þeir,  í  engu 
landi  fannst  þér  meiri  ok  sterkari  maðr,  en  furðuHga  mikit  afl  er 
gefit  þeim  Htla  manni,  er  þik  herklœddan  svá  ramliga  sundr  klauf; 
þat  veit  Makon,  at  aldri  sám  vér  einn  lágan  dverg  þvílík  högg 
veita,  ok  ef  aðrir  Franzeisar  eru  jafnsterkir,  man  Agulandus  hart 
niðr^^  koma,  ok  skjótt  man  öll  Affrika  í  eymd  sitja.  KoHant  ríðr 
eptir  Madeqvin  feldan**  djarfliga  fram  at  heiðingjum  ok  drepr  hvern 
er  fyrir  verðr.  Ok  er  Georgius  sér  hvat  KoHant  hefst  at,  talar  hann : 
Kíðum  fram  til  fuUtings  við  þenna  mann,  er  svá  drengiliga  hefír  oss 
rutt  til  vígvallar.  Eptir  þat  ríða  þrír  guðs  riddarar,  Oddgeir  danski 
ok  eHifu^*  jafningjar  fram  tveim  megum^*  hjá  KpHant,  ok  öU  þeirra 
fylking,  gerist  þá  hin  snarpasta  höggorrosta.*^  {)eir  guðs  riddarar 
bregða  sínum  sverðum,  er  svá  váru  hrein  ok  bitrlig  at  lýsti  af,  ok 
höggva  niðr  heiQingja  til  beggja  handa.  Sem  bardagi'''  hefír  fastliga 
tekizt  ok  AfíVikar  falla,  en  aðrir  verjast  vel  ok  drengiliga,  kemr 
frœgr  herra  Turpin  erkibyskup  móti  heiðnum  mönnum  berandi  þann 
heilaga  kross,  er  á  þessum  tíma  birtist  yfír  háieitr  kraptr  guðllgrar 
miskunnar,  at  hann  skein  svá  bjart,  at  aUa  vega  Ijómaði  aP^  sem 
sólar  Ijósi,  ok  svá  sýndist  hann  guðs  úvinum   mikiU   ok  ógurHgr,  at 

>)  leit  6.  ^)  at  tilf.  h.  *)  í  tilf.  b.  *)  sverð  mittft.  *)  sinn  6.  •)  áttand, 
'')[tilf,h.  ")  Ðúrumdala  6,  Aeroyjenere.  *)  [munr  um  vözt  6.  '•)  dynr  6. 
")  mœla  6.  ")  viðr  6.  ")  faUinn  6.  '*)  hans  6.  »)megin6.  '•«)orr- 
08ta  6.     ")  bardaginn  6.     '■)  honum  tilf,  b. 


238  KABLAHAGNUS  SAOA  IV.  CftP^   68. 

eigi  þorðu  |)eir  móti  honutn  líta,  heldr  sueru  þeir  undan  hans  nálœgð 
sem  lengst  mátti,'  þar  til  at  öll  fylking  Madeqvins  tekr  rjúfast.  En 
Koliant  með  sínum  mönnum  drepa  svá  margau  mann  á  lítiUi  stundu, 
at  þat  var  eigi  auðvelt  tína,  því  at  meðau  hans  jafningjar  váru 
úmoðir,  þurfti  engi  lífs  at  vœuta,  er  varð  fy rir  þeirra  vápnum.  En 
meðr  því  at  víðara  verðr  við  at  koma,  skal  RoUant  mcðr  krapti- 
hins  heilaga  kross  ok  stuðning  þrig^a  guðs  ástvina,  er  jafnan  géngu 
honum  nœstir,  þann  veg  dreifa  þeirri  fyrstu  fylking  Agulandi,  sem 
guð  skipar,  en  nú  skal  greina  þessu  nœst,  hvat  hinn  hrausti  hertogi 
Girarð  liefst  at  í  þenua  pungt. 

68.  Girarð  sem  hann  ekildist  við  Karlamagniis  keisara,  ríðr 
hann  sem  hvatligast  tii  sinna  manna,  ok  kalhir  saman  alia  höfðingja 
ok  býðr  tii  bardaga  búast,  ok  er  allir  eru  búnir  at  hestum  ok  vápnum 
svá  vel,  at  engi  ílokkr  þurfti  betr  ok  fagrhgra^  vera  búinn,  en  sá 
er  hertoginn  liafði  fóstrat  af  þeim  sœnidum  er  guð  léði  honum,  talar 
hann  til  þeirra  ungu  mauna,  er  nýtekit  höfðu  við  riddaraligum  bún- 
aði,  ok  segir:  J)ér  ungu  menn,  segir  hann,  gerit  yðr  harða  íhjörtum 
ok  vápndjarfa,  biU  spjótin  eða  brotna  kuuni,  grípit  skjótt  til  sverð- 
anna,  látit  [yðr  jafnkringt  at^  höggva  sem  leggja,  hvárt  sem  betr 
dugir,  hrœðizt  alls  ekki  Aírríka  vánda  menn  ok  fúla,  rekum  djarfliga 
þeirra  flótta,  eggi  hverr  annan  tii  hugdirfðar,  því  at  með  vilja  lausn- 
ara  várs  skulum  vér  af  þeim  vinna  alt  þat  sem  þeir  [úmakUga  hafa^ 
halda,  lönd  ok  ríki ,  guli  ok  silfr,  en  vœnta  þar  á  oían  meiri  ömb- 
una  ok  háleitari  af  almátkum  guði  f>rir  várt  starf  ok  erfiði,  því  at 
harla  gott  er  at  leggja  sitt  líf  út  fyrir  hans  skyld.  Alhr  játta  svá 
gera  sem  hann  býðr.  Boz  ok  Clares  frœndr  sína  skipar  hann  í 
fremsta  lagi  sinuar  fylkingar.  Ok  þegar  sem  þeir  ungu  riddarar  eru 
á  hesta  komnir,  ríða  þeir  ákaft,  þóttist  sa  bezt  leika,  er  fvrst  mátti* 
rjóða  sinn  brand®  í  hörðum  heiðingja  beinum.  Hertoginn  stefnir  á 
bak  hði  Karlamagnús  ok  œtlar,  ef  svá  vill  verða,  at  komast  í  náud 
höfuðmerki  Agulaudi,  því  at  þar  þikkir  honum'  enn  bezt  við  at  eiga, 
sem  mestr  er  styrkrinn  fyrir.  J)ví  ferr  hann  fram  um  einn  lítinn 
skóg  ok  viU  ekki  koma  í  bland  viö  aðrar  fylkingar,  ok  stefnir  á 
hœgi*a  veg  at  höfuðmerkinu  Agulandi.  En  á  þeim  skógi  váru  nökk- 
urir  njósnarmenn  Agulandi  ok  verða  varir  við  hertogans  menn,  því 
hleypir  einn  af  þeim  til  þess  er  hann  kemr  í^yrir  Agulandum,  berandi 
sitt  eyrendi  með  ákefð  ok  segir:  Maumet  hjálpi  yðr,  því  at  þurfa 
munu  þér  nú  þess;  hér  ferr  at  yðr  einn  ílokkr  kristinna  manna 
stórliga  vel  búinn®  at  herklæðum,  ok  ef  þér  búizt  eigi  við  þeim, 
munu  þeir  at  vísu  gcra  yðr  mein.    Sem  Agulandus  heyrir  þat,  bregðr 

')  máttud.     ')fagrUgar6.     ')  [jaa/.  ft;  jafntkungt(l)  vera  1?.     *)  [hafa  úmak- 
Uga  b.     *)  mætti  6.     *)  eðr  re^^na  tí//'.  6.     ')  saa/.  6;  þeim  B.     ^)  búnirfr. 


€ap.    €8.  AF  AOULANDO  KONUKOI.  239 

honum  við^  undarliga,  því  at  hann  skelfðist  í  sínu  hjarta,  ok  allir 
hans  höfðingjar  er  nieð  honum  váru  saman  komnir,  ok  var  þatfyrir 
guðJiga  miskunn,  at  hundrað  þúsunda,  seni  Agulandus  hafði  skipat 
undir  sitt  merki,*  mœtti  óttast,  hvar  sera  fœri^  þeim  (í)  nándir  [nökk- 
urr  hundraða*  flokkr.  Ok  er  heiðingjar  líta  hertogans  ferð  ok  spyrja 
hvat  nú  sé  til  ráða  talar  fyrgjgreindr  Ulien:  Herra,  segir  hann, 
hryggizt  eigi  af  þessu  efui,  þessir  hafa  fá  menn  ok  engan  [Hðkost 
til  þess*  at  granda  yðvarri  sœmd,  því  at  þeirra  afl  virði  ek  lítils; 
fáit  mér  Ul  fylgdar  tuttugu  þúsundir  riddara,  ok  skai  ek  makliga^ 
ganga  þeim  at  veita  nætrgisting,'  ok  ef  ek  hefir  eigi  drepit  þá  alla 
áðr  sóhn  sezt,  verði  rangsnúuir  sporar  mér  á  fœtr  settir,  en  brott 
tekinn  toppr  or  mínum  hesti,  en  ek  sjálfr  hafðr  at  athvarfí.  Agu- 
landus  svarar :  ^ú  ert  hraustr  riddari^  ok  líkhgr  at  veita  mér  heil 
ráð  með  trúrri  þjónostu,  Ulien  frœndi,  því  vœttir'  ek,  at  þú  hjálpir 
mér  við  meðr  þínum  riddaraskap ;  ok  ef  vér  fám  þetta  ríki  unnit, 
skal  þat  gefast  yðr  til  stjórnar,  svá  sem  í  arf  eptir  Jamund  frœnda 
þinn.  Uhen  svarar:  ]þat  veit  Maehon,  at  eigi  beiði  ek  framar. 
Gengr  síðan  ok  kyssir  hans  hœgri  hönd.  Galinger  heyrir  hvat  þeir 
talast  við  ok  segir :  Undarligt  er  þat,  Ulien,  at  þú  kennist  eigi  við 
hvat  þú  mátt;  hygg  af  því,  at  þér  beri  þá  giptu  til  handa  at  vega 
sigr  á  Franzeisum,  eða  mantu  eigi  hversu  lítit  þeir  gáfu  sér'"  at 
[hábrókan  þinni,'*  heldr  [fór  þú,*^  þó  at  nauðigr,  með  blóðugt 
höfuð  Jamundar,  ok  vart  feginn  at*^  þú  komzt^*  brott  or  þeirra  aug- 
sýn.  Uhen  reiðist  mjök  orðum  Galingers,*^  ok  ef  Agulandus  vœri 
eigi  svá  nálœgr,  mundu  þeir  prófat  hafa  sín  í  niiðil,  hvárr  drjúgarí 
vyrði.  Eptir  þat  sem  Ulien  heíir  tekit  orlof  af  konungi,  tekr  hann 
með  sér  vel  tuttugu  þiisundir  ok  fylkir.  Flestir  af  þeim  báru  engar 
brynjur  né  hjálma,  sá  var  þeirra  búnaðr,  at  þeir  váru  í  þykkum** 
leðrpanzarum,  ok  brynhettur  læstar  at  höfði,  boga  nieðr  örvamœli, 
en  öxar  héngu  við  söðulboga;  svá  búnir  ríða  þeir  móti  hertogans 
mönnum.  Sem  hertogi  Gírarð  lítr  þeirra  ferð ,  kallar  hann  saman 
sína  menn,  er  áðr  fóru  nökkut  dreift,  ok  segir:  Geymum  vel  til  ok 
iörum  ekki  lausir,*'  þröngum  oss  saman  sem  mest,  ok  gerum  vára 
fylking  sem  þykkvasta,  svá  at  skjöldr  liggi  við  skjöld,  en  spjót  við 
spjót,  látum^^  þá  at  sœkja^,  en  vér  tökum  móti  djarfliga,  hlífum  oss 
sem  bezt,  ok  bregöi  engi  sinui  stöðu,  þar  til  er  heiðingjar  taka^' 
mœðast,  en  veitum  þá  sein  drengihgsta  atsókn.     Svá  gera  þeir,  slá 

•)    tilf.  b.       ^)    höfuómerki    b.       ^)    saaL   6;    fera  B.       ^)    [tiu  þúsunda  6. 

*)  [liðskost  b.     '')  fyrir  tilf.  b.     ^)  vetrgisting  b.     ®)  maðr  b,  •)  vœntir  6. 

•»)  sik  b.       ")    [drambi  þínu  b.       ")    fórtu  6.       ")    er  b.  '*)  komt  b. 

•*)  GaUnger  b.      '«)  þískum  (d.  e.  þýzkum)  b.     ")  dreifb  b,  ")  $aal.  6; 
lítum  B.     ")  at  ttlf.  b. 


240  KABLAlf  AQKUS  SAGA  IV.  Cap.    98. 

á  svá  stínna  fylking  ok  þykkva,  at  langt  mundi  líða  áÖr  en  glóð 
kœroi  til  jarðar,  þótt  yfir  vœri  kastat.  Ok  er  Ulien  kemr  at,  rennir 
herra  Clares  sjsturson  hertogans  fram  á  völliun,  er  miðil  var  fylk- 
inganna,  ok  œtlar  fyrst^  byrja  þessa  orrostu,  ef  nökkurr  [vili  honum 
mótí^  horfa.  En  er  Ulien  sér  þat,  kaliar  hann  á  einn  riddara  er 
hét  Jafert  ok  talar  [:  {)ú  Jafert,  segir  hann,^  lít  þann  hinn  kristna, 
er  svá  lœtr  brakstinnliga/  [senniliga  felmtar^  hann  til  dauÖans,  ríð 
hann  af  bakr,  íalli  haun  fyrir  þér,  öU  þeirra  fylking  er  uppgefln  ok 
i  váru  valdi.  Jafert  játar  svá  gera  ok  setr  [sínum  hesti^  spora  ok 
ríðr  sem  mest  á  vöUinn  ok  leggr  til  Klares  digru  spjótí  í  gegnum 
skjöldinn  svá  hart,'  at  í  brynju  nam  stað,®  en  spjótit*  brast  sundr 
í  tvá  hlutí.  Sé,  riddari,- segir  Clares,  þar  fórtu  nú.  Ok  leggr  í  því 
til  hans  ok  gegnum  járnbundinn  skjöld  ok  brynjuna  ok  búkinn, 
fleygjandi  honum*"  niðr  á  jörðina,  ok  segir  hárri  röddu:  |)ann  veg 
kendi  mér  minn  gamli  meistari  at  steypa  dramblátum.  Snarar  síðan 
aptr  i  sína  stöðu.  En  UUen  eggjar  [sína  raenn^^  tíl  framgöngu, 
sœkja  heiðingjar  þá  at,  ok  tekst  seint  at  vinna,  því  at  engu  losi 
koma  þeir  á  hertogans  Uð,  en  hverr  sem  kemr  í  nánd  er  skjótUga 
drepinn;  því  fýstíst^'  engi  optar  en  um  sinn  undir  ganga  þeirra 
högg,  íelbr  margt  af  heiðingjum,  en  nœr  ekki  af  hertoganum.^* 
Girarð  kaUar  þá :  Gangit  fram  djarfliga  ok  rekit  þessa  vánda^^  hunda 
af  várum  höndum,  er  engi  dugr  er  yfir.  |)eir  gera  svá,  veita  hina 
hörðustu  hríð,  höggva  á  tvœr  hendr  með  ópi  ok  háreystí,  er  hverr 
eg^ar  annan,  sUðra  œ  sem  tiðast  sín  snarpeggjaðu  sverð  í  blóÖ- 
vörmum  hjörtum  heiðingja.  Má  þessu  nœst  Uta  skjót  umskiptí, 
AfTrikar  renna,  en  hertogans  menn  eptir  sœkja  drepandi  hvern  sem 
þeir  við  komast.  UUen  gengr  hart  fram,  ok  sem  hann  lítr  marga 
flýja,  œpir  hann  hárri  rödduok  talar  svá:  Skömm  bíði^^  þér,  vándu 
pútusynir,  hverfit  aptr  ok  svívirðit  eigi  svá  aUa  oss,  at  renna  meðr 
bleyði  en  verjast  eigi^®  meðr  karlmensku.  £n  þótt  UUen  kalli  hátt, 
lœtr  engi  sem  heyri.  Hertogi  Girarð  sœkir  nú  fram  at  heiðingjum 
ok  [ryðr  með  öUu^^  þeirra  fylking,  því  at  þótt  hann  sé  nú  gamaU, 
þarf  engi  sér  Hfs  at  vœnta,  er  honum  mœtír.  |)ví  feUr  á  litíu  bragði 
[af  UUen^''  hundrað  við  hundrað,  þúsund  við  þúsund,  svá  at  víða 
gerast  veUir  þaktír  af  manna  búkum.  Ok  er  UUen  sér  þann  veg 
fara,  en  má  ekki  at  gera,  talar  hann  með  sjálfum  sér:  YesœU  er 
ek  vorðinn,  hvat  mun  nú  af  mér  verða?  Ek  hugðumst  á  þessum 
degi  vinna  undir  mik  alla  JtaUam  ok  skipa  þat  ríki  mínum  þjónum, 

')  fyrstr  h.  *)  [viU  við  honum  6.  •)  [svá  6.  ^)  bragðstinnUga  6. 
*)  [felmtir  6.  •)  {$aal.  h ;  sinn  hest  B.  ')  mgl.  h.  •)  staáar  6.  •)  skaptit  h, 
»•)  tilf.  h.  ")  [tUf.  h.  '*)  fýsist  6.  '»)  hertogans  mönnum  ð.  'M  vánda  h. 
'*)  bíðit  6.     ••)  [riðr  með  ailri  h.     ")  [mgl.  h. 


Cap,   $9.  AF  AQULAKDO  KOKUKQI.  241 

en  nú  verð  ek  sem  fullr  úgœfufnaðr  flýja  undan.  Nei,  verði  þat 
eigi  at  sinni,  at  ek  hugbleyðumst.  Snýr  hestinum  aptr  ok  leggr  sínu 
digra  spjóti  til  þess,  sem  nœst  honum  var,  ok  hrindr  honum  dauðum 
á  jörð.  J)ar  með  ríðr  hann  at  frœgum  riddara  Valtero,  er  margan 
heiðingja  drap  með  sínu  sverði,  ok  leggr  til  hans  í  gegnum  [skjöld- 
inn  ok  slítr  brynjuna^  ok  kastar  honum  dauðum  á  jörð)  ok  segir: 
J>at  veit  Maumet,  at  eigi  verr  þú  land  fyrir  oss  héðan  frá.  Hann 
ríðr  nú  um  hit  ytra  mjök  reiðr  af  falli  sinna  manna,  hnefandi  sverðit 
með  miklu  afli  ok  drepandi  margan  guðs  ríddara ,  suma  rekr  hann 
svívirðliga*  af  hestum,  en  aðra  leggr  hann  sínu  spjóti.  Ok  í  þessarri 
sinni  framferð  ríðr  hann  þrettán  menn  af  baki,  ok  sœrír  flesta  til 
úlífis.  Sem  Ijerra  Boz  [bróðir  Clares^  sér,  hversu  mikinn  skaða 
Ulien  gerír,  fyllist  liann  af  miklu  kappi  ok  viJdi  gjarna  prófa,  ef 
nökkut  féngi  hann  tálmat  heiðíngjans  tröilskap,  því  kostar  hann  ok^ 
honum  at  mœta,  ok  kallar  hárri  ruddu  a  Ulien  svá  segjandi :  Bíð 
mín,  segir  hann,  ek  vil  fy rir  eins  íinna  þik.  Ulien  lítr  til  hertogans 
ok  sér,  at  honum  fylgja  margir  riddarar,  hvar  fyrír  hann  viU  eigi 
bíða  ok  ríðr  undan  sem  ákaíast,  til  þess  er  hann  nemr  staðar  á 
einum  sandhól,  ok  víkr  aptr  hestinum  ok  kallar^  herra  Boz  með 
þessum  orðum:  ]þú  ríddari  er  mik  vill  íiuua,  kom  higat,  því  at 
fyrir  trú  mína .  skal  ek  eigi  lengra  undan  þér  renna.  Boz  rennir 
hestimim  sem  snarast  at  honum,  en  hinn  í  móti,  ok  leggr  hvárr  til 
annars  svá  hart,  at  hvárgi  gatí  söðli  Jialdizt,^  ok  falla  báðir  af  baki. 
Varð  þá  hinn  guJlbúni  hjálmr  Uliens  víða  moldu  litkaðr.  jþeir  stökkva 
báðir  upp  skjótt  ok  fimliga,  því  at  hvarr  kostar  öðrum  fyrr  á  fœtr' 
komast,  grípa  til  vapna;  ok  er  Ulien  htast  um,  sér  hann  þar®  ríða 
at  þeim  mikinn  riddara  flokk  til  fufltings  við  herra  Boz.  Hvar  fyrir 
hann  skilr  eigi  svá  búit  duga,  skundar  [sem  hvatast*  til  hests  síns, 
stingr  undir  sik  spjótskaptinu  ok  stökkr  á  bak,  keyrir  síðan  sem 
harðast  til  sinna  manna,  ok  skilr  sva  meðr  þeim  Boz  at  sinni.  Flýr 
Ulien  ok  allir  hans  menn^®  er  því  náðu,  en  herra  Girarð  sótti  eptir 
vel  ok  karlmannJiga  drepandi  flesta  af  þeirra  sveit.  Skal  hann  nú 
at  sinni  þvílíkt  henda  af  liÖi  Uliens,  sem  honum  berr  fœri  á,  en 
hverfa"  til  Georgium  ok  hans  félaga. 

69.  RoUant  sem  hann  hefir  fdreift  allrí*^  fylking  Madequins, 
drepit  flesta  en  aðra  rckit  á  flótta,  kemr  því  nœst  at  annarri  fylking 
Agulandi,  er  stýrði  Acharz  or  Amflor,  váru  þá  fáir  fallnir  af  sveit 
kristinna  manna,  en  nijök  mœddir  menn  ok  hestar.  Ok  er  Acharz 
sér  þeirra   ferð,    þikkir    honum    undarligt,    hvcrsu   skjótt    þeir   hafa 

*)  [brynjuna  ok  skjöUlinn  b.  ^)  »anL  b\  stinnliga  B.  «)  [mgl.  6.  *)  á  b. 
*)  á  tilf.  b.  0  fyrir  öðrum  tilf.  b.  ')  at  lilf.  b.  *)  saal  6;  því  B. 
»)  Imgl.  b.     •»)  þeir  tilf  b.     ")  nú  tilf.  b.     •')  l$aal.  6;  drepit  aila  B. 

16 


242  KABLAMAGKUS  SAGA  IV.  Cfltp.   ^#. 

gegnum  gengit  fyrstu  fjlking^  en  sakir  þess  at  hans  lið  var  flest  hart 
viðreignar  ok  vel  búnir^  at  vápnum,  þá  taka  þeir  hart  móti,'  svá 
at  nú  er  búit  við  miklum  váða,  ef  eigi  koma  fulltingsmenn*  at  styðja 
Rollant;  en  hvaðan  mannligt  traust  kemr  at  skal  segja.^  Karla- 
magnús  keisari  skipar  fyrír  aðra  fylking  Salomon  konung  ok  Huga 
jarl,  ok  sem  bardaginn  hófst,  bíða  þeir,  sem  talat  var,  hvern  veg 
ferr,  utan  fara  at  fram  hljóðliga  orrostunni.  Má  þá  skjótliga  hejra 
högg  ok  stóra  l)re8ti,  því  talar  Hugi  jarl:  Herra  Salomon,  þú  skalt 
taka  til  geymslu  lið  várt  flest  með  höfuðmerki,  en  ek  ok  þúsund 
gildastu^  riddara  skal^  leita  í  bardagann  ok  prófa  at  ek  megi  nökkut 
lið  veita  várum  kumpánum,  mik  vœntir  at  Rollant  ok  Oddgeir  hafí 
í  gnóg  at  starfa,  ok  guð  láti  þeim  ekki  verða  til  meips.  Svá  gcrist 
sem  nú  var  greint,  at  Hugi  jarl  ríðr  með  þúsund  riddara,'  váru  þeir 
eigi  búnir  sem  fantar,  því  at  þeir  höfðu  öruggar  brjnjur  ok  ti*au8ta 
hjáima,'  en  sátu  á  fríðum  hestum  ok  úmœddum.  Biðr  Hugi,  at  Sal- 
omon  konungr  haldi  eptir  djarfliga  ok  veiti  þessum®  viðrhjálp.  Hann 
játtar  svá  gera.  Hugi  jarl  var  manna  þrifligfistr,  ok'  mikill  vexti, 
en  öruggr  til  allrar  hrejsti  ok  karlmensku;  hann  œpir  stórt  heróp 
ok  eggjar  menn  sína,  svá  segjandi:  Góðir  vinir,  segir  hann,  rjðjum** 
djarfliga  oss  veg^^  til  várra  manna,  höggum  svá  stór  högg,  at  engi 
hlíf  standist,  látum  þat  auðsjnt,  at  engir  verða^^  Franzeisum  betrí 
drengir.  J)eir  gera  svá,  höggva  sverðum  til  beggja  handa,  en  leggja** 
spjótum  bœði  hart  ok  tíðura,  rjðja  sér  veg  'til  þess  at  þeir  koma 
þar  fram,  sem.er  Oddgeir  danski.  Ok  er  Oddgeir  sér  Huga  jarl, 
segir  hann  svá:  Lof  sé  guði,  [mjök  eru  vér  kumpánar^^  þurfandi 
þinnar  tilkvámu.  Jarlinn  svarar:  Gefí  guð,  at  hon^^  verði  at  gagni, 
en  nú  er  ek  þar  rétt  kominn,  sem  ek  munda  helzt  kjósa.  Nú  geríst 
bardagi  hinn  harðasti,  því  at  hvárirtveggju  bjargast^*  eptir  megni. 
Fellr  nú  svá  margr  riddari  af  heiðingjum,  at  víða  þöktust  vellir  af 
þeirra  búkum,  því  at  senniliga  rejndi  Rollant,  hvárt  Djrumdali  kunni 
nökkut  bíta.  |)ar  með  géngu  djarfliga  fram  heilagir  guðs  kappar 
Georgius  ok  hans  kumpáuar,  hlutu  [margir  heiðingjar  at  hníga**^  fjrír 
þeirra  vápnum.  Hugi  jarl  fréttir  [eptir  Oddgeir  danska,*®  hverír 
þeir  sé  þrír  riddarar,  er  þann  veg  prýðiliga  ganga  fram.  Hann 
svarar:  Minn  góði  vin,  þat  eru^*  heilagir  menn  guðs,  Georgius,  De- 
mitríus  ok  Merkurius,  er  hann  hefir  sent  til  stjrktar  sinni*"  krístni. 
JarUnn  varð  stórUga  glaðr  við  þessa  sögu  ok  segir*^  hárrí  röddu: 
*)  menn  tilf.  b.  ')  viá  b,  »)  saal.  6;  fluttingsmenn  B.  *)  at  «//".  6. 
*)  vildastu  6.  •)  skulum  b.  ^)  manna  6.  •)  þeim  6.  *)  saaL  6;  ekk(i) 
B,  '•)  riðum  b.  ")  fram  tilf.  b.  ")  verði  b.  ")  med  tHf.b.  '*)  [nú 
er  um  vér  kompánar  mjök  b.  '*)  taal.  b;  hér  B.  '«)  duga6.  *'')[saal. 
6;  at  ganga  B.  •«)  [Oddgeir  eptir  6.  •»)  $aal.  b;  er  B.  «•)  heilagri 
tilf.  b.    2')  mœlti  b. 


Cap,    69.  AP  AGULATOO  KOKUNGI.  243 

Yinoum  svá  mikit,  sem  vér  megum,  réttum  langt  [armleggina  fram, 
sem  vjér  megum/  því  at  guÖs  fullting  stendr  nú  fullkomliga  með  oss. 
Sem  bardaginn  stendr  sem  harðastr,^  kemr  Turpin  erkibyskup  með 
dróttinligan  kross  fram  í  fylking  heiðíngja,  gerast  þá  skjót^  umskipti 
enu  sem  fjrr,  því  at  þeir  hðsmenn  Aeharz,  er  áðr  börðust  með 
miklu  kappi,  taka  þegar*  bleyðast,  er  þeir  líta  kross  dróttins,  en 
kristnir  menn  styrkjast  mikit  í  þeirra^  tilkvámu,  ok  veita  svá  harða 
atsókn,  at  þar^  brestr  ílótti  á  heiðingjum.  {)ví  má  nú  lita  margan 
skjöld  sundr  brotna,  en  heiðingja  þúsundum  af  baki  riðna,  aðrir 
blikna,  brjnjur  sHtna,  en  hjálmar  með  hausum  sundr  klofna.  Ok 
er  Acharz  sér  sína  menn  ílýja  eða  drepast  niðr  œ  sem  tíðast,  hér 
með  lítr  hann  hvar  Salomon  konungr  ferr  með  síua  sveit,"^  í  þriðja 
stað  sér  hann  heilagan  kross  fram  kominn  með  skínandi  birti,  fjrir 
hvat  alt  saman  honum  virðist®  þungt  veita,  ok  talar  til  þeirra  er 
honum  standa'  næstir:  MikU  undr  birtast  hér  í  dag,  því  at  vér 
eigum  eigi  at  eins  móti^^  vega  gildum  mönnum,  hér  verðr  oss  annat 
þjngra  viðreignar.  Hverr  um  aldr  sá  þvílík  býsn,  at  eitt  tré,  þat 
er  [ek  ætla  kristna  menn^*  kalla  kross,  skal  svá  mikilli  hrœzlu  á 
koma  gilda  karlnienn,  at  þeirra  máttr  verðr  at  engu;  því  at  síðan 
hann  birtist  várri  fylking,  er  því  líkt  sem  [vér  séni^^  vitlausir,  því  at 
með  skygnum  augum  sjám  vér  ekki,  ok  engum  kosti  megum  vér 
móti  líta  hans  birti  eða  nœrri  koma  hans  krapti,  um  snýr  váru  viti, 
ok  fbrum  sem  œrir  menn  ok  hamstohiir,'^  því  optar  sém  vér  lítum 
til  hans,  þeim  mun  meir  vaxa  vár  vandrœði ;  ok  ef  dróttinn  kristinna 
manna  heíir  verit  píndr  á  þessu  tré,  þá  saniir  þeim  at  sönnu  þanu 
vegsama,  því  at  aJdri  nökkurn  tíma  birtist  þvílíkr  máttr  yfir  várum 
goðum,  ok  þat  veit  Maumet,  at  eigi  stend  ek  hér  lengr.  Ok  snýr 
hestinum  ok  ílýr  sem  hvatast,  ok  alHr  hans  menn,  svá  at  engi  stendr 
eptir.  En  Franki^menu  reka  fióttann  svá  snarphga,  at  þeir  drepa 
hvern  er  þeir  mega,  ^**  svá  at  tíu  þúsundir  fella  þeir  í  flóttarekstrinum. 
Dreifist  þá  mjök  Hð  Franzeisa,  því  at  [hvcrr  (drepr)  hvern  þann 
undanflýjanda,  sem  houum  var  náJœgastr^*  ok  eJta'®  heiðingja  víðs 
vegar  um  höJkn  ok  skóga,  en  flestir  flýja  til  þriðju  fyJkiugar,  ok 
Dcma  þar  stað.  RoIIant  var  fremstr  í  eptirsókninni,  ok  eiJefu  jafn- 
ingjar,  Oddgeir  danski  ok  Hugi  jarl  ok  margir  aðrir,  þeir  sem  frœkn- 
astir  váru.  En  þrír  guös  riddarar  fóru  síðar  í  svig  við  Turpin 
erkibyskup  ok  hinn  heilaga  kross.     jþcssu   næst   koma  Franzeisar  at 

')  [fram  armleggina  b,  ^)  liaróast  h.  ^)  íljót  b.  ")  at  tilf.  b.  *)  hans  b. 
«)  því  næst  b.  ')  nienn  6.  «)  sér  tilf.  b.  *)  etóðu  b.  '")  at  tilf.  b. 
")  [þeir  b.  ")  [tilf.  b.  ")  saal.  6;  halfstolnir  B.  »*)  megii  b. 
*^)  [hvem  þann  mann  undanflýjanda,  pem  þoim  var  nálœgr,  drepa  þeir  b, 
'«)  þeir  tilf.  b. 

.     16* 


244  KABLAM AONUd  SAOA  IV.  Cap.   €9. 

9 

þriðju  fylking  heiðingja,  hverri  stýrði  Kalades  konungr  af  Orphanie, 
var  með  honum  mikill  Qöldi,  því  at  í  hans  fylking  stóð  nú  Aeharz 
ok  margir  þeir  sem  undan  kómust  meðr  honum.  |)á  talar  Rollant 
til  þeirra,  er  honum  fylgdu:  [Víkjum  fram^  djarfliga  at  þessum 
vándu*  huudum,  er  hér  standa  fjrir  oss,  því  at  varla  er  þat®  at 
þeim  vinnanda  sem  dugandis  mönnum.  f)eir  virða  engis  hjálma 
gylta  né  silfrhvítar  brynjur,  beti*a  þikkir  þeim  [eitt  rotit  sárepli* 
en  gildr*  vápnhestr  meðr  sínum  fórum ;  látum  þá  vísa  verða,  at 
kristnir  menn  kunna  sverðum  beita.  Œpa  síðan  allir  mikit  heróp 
ok  sœkja  meðr  mesta  ákafa.  En  þó  at  þeir  sem  fyrir  váru  vœri 
ekki  skrautbúnir  með  dyrum  herskrúða,  taka  þeir  allt*  eins  snarp- 
hga  móti,  því  at  svá  er  þeim  fimr  sinn  bogi,  at  nœr  sýndust  [þrír 
eða  tveir'  kólfar  af  fljúga  þeirra  strengjum  í  senn;  þar  með  eru 
þeir  svá  harðskey tir,  at  trautt  fannst  sú  hlíf,  at  eigi  smygi  í  gegnum ;® 
því  vinna  þeir  mikit  skarð  á  liÖi  Roilants,  einna  mest  fyrir  því'  at 
margr  góðr  drengr  verðr  nú  at  Játa  sinn  reiðskjóta  fyrir  þeirra 
eitruðum  örum,  hvat  er  horfÖi'®  til  mikils  váða,  utan  guðs  miskunn 
liti  til  siuna  manna.  Ok  svá  er,  því  at  rétt  í  þenna  pungt  kemr 
Salomon  konungr  með  íjórar  þúsundir  hinna  hraustetstu  riddara,  ok 
gera  þeir  heiðingjum  harðan  slag,  reka  margan  svívirðliga  af  baki, 
megu^*  þá  kristnir  menn,  þeir  sem  áðr  váru  á  fœti,  fá  sér  góða 
hesta.**  Gerist  nú  á  nýja  leik  hinn  harðasti  bardagi,  spörðn  hvár- 
igir  þá  af  því  sem^®  máttu.  AlHr  Frankismenn  börðust  drengiliga, 
svá  at  optliga  rjóða  þeir  sín  [björtu  vápu**í  rauðum  dreyra  lœkjum, 
en  þó  mátti  einua'  mest  dásama,  hvíh'ka  hreysti  Rollant  sýndi^*  í 
þessuni  bardaga,  því  at  svá  hefir  hann  snart^*  hjarta,  sem  leó  hit 
grimmasta  dýr;  hann  reið  flokk  or  flokki  beitandi  svá  sínu  sverði, 
at  hinn  harði  hildarvöndr  bi^uf'  margs  manns  hjaifaborg  knáliga  í 
sundr,  ok  svá  lagði  hann  margan  heiðingja  við  velli,  at  þat  máttí 
nœr  móti  líkendum  kallast,  því  at  sitt  sverð  reiddi  hann  með  svá 
miklu  afli,  at  stóra  menn  alvápnaða  klauf  hann  sundr  í  miðju,  svá 
at  sér  hvárr  hlutrinn  féll  tveim  megin  niÖr  hjá  hestinum.*®  Allir 
hans  jafningjar  ruddust  um  fast,  Oddgeir  danski,  Salomon  konungr 
ok  Hugi  jarl  spörðu  hvárki  hold  né  bein  heiðingja.  Sem  Oddgeir 
sér,  hversu  Rollant  sœkir  fram,  talar  hann:  Guð  styrki  þína  arm- 
leggi,  sá  hefir  betr,  er  þér  stendr  nœrr  en  firr.  Kalades  konungr 
hafði  reisa  látit  sitt  merki  í  miðri  fylking  sinni,  ok  þat  getr  RoUant 

*)  {$aal.  6;  Vitkum  B.  ^)  dauðum  b.  ')  mgl.  b.  *)  [róttré  með  súr 
epli  b.  *)  góðr  b.  ®)  $aal.  6;  allir  B.  ')  [tveir  eða  þrír  6.  •)  þeirra 
skeyti  tilf.  b.  »)  þat  6.  '•)  borfir  b.  ")  mega  b.  '^)  reiðskjóta  b. 
")  er  6.  ")  [sverð  b.  ")  Hlf.  b.  '•)  snarpt  b.  ")  klauf  6.  ")  heat- 
unum  b. 


Cap.   69,  AF  AQULAyDO  KONUKGI.  246 

sét  ok  kallar  til  sín  fjóra  unga  riddara,  Grelent,  Estor,  Bœríng  ok 
Othun,  hverir  fyrr  váru  nefndir,  ok  segir  til  þeirra:  Góðir  féJagar, 
hvat  er  nú  ráð,*  ek  sé  hvar  stendr  merki  hins  vánda  Kalades,  ok 
vilda  ek  gjarna  þat  niðr  brjóta,  ef  vér  mœttim  því  á  leið  koma,  þá 
mundi  skjótt  þessi  fjlking  rjúfast.  Grelent  svarar:  Ráðum  til  sem 
karlmannligast ,  ok  munum  vér  þat  sannHga  fá  niðr  brotit,  því  at 
þeir  sem  þat  [hafa  at*  geyma,  hafa  herklœði  engu  nýt.  Rollant 
segir :  Guð  ömbuni  þér  þína  hreysti,  ok  ef  hann  veitir  oss  lífs  aptr* 
koma  tO  várra  eigna,  skal  þér  veitast  mikil  sœmd.  Eptir  þat  hleypa 
þessir  fjórir*  kappar  brott  frá  sínum  mönnum  fram  í  miðja  fylking 
heiðingja  meðr  svá  mlkilli  atreið,  at  hverr  ok  einn  hrökk*  langt  frá 
þeira,  svá  hrœddir  ok  felmsfullir,^  at  engi  vissi  frá  sér  góðan  fagnað. 
Fór  sem  Grelent  œtlaði,  at  margir  váru  lítt  búnir  við  þeirra  höggum 
eða  lögum,  höggva  niðr  merkit  en  drepa  þá  alla  er  gœta'  skyldu. 
Ok  er  Kalades  sér  þat,  reiddist  hann  í  sínu  hjarta  ok  stefnir  móti 
Grelent  ok  œtlar  leggja  hann  í  gegnum,  en  Grelent  snarar  út  undan 
laginu,  en  leggr  spjóti  í  gegnum  Kaladem,  ok  í  því  sem  haun  œtlar 
hrinda  honum  brott®  or  söðiinum,  brestik  sundr  spjótskaptit,  en  Grel- 
ent  bregðr  sverði  ok  höggr  af  honum  höfuð,  svá  talandi :  Vei  verði 
þér,  vándr  heiðingi,'  svá  þungr  sem  þú  ert,  at*®  þar  fyrir  brotnaði 
sundr  mitt  góða  spjótskapt,  en  alt  at  einu  fékktu  nú  þat  sár,'er 
engi  lœknir  kemr  sá  tiH^  or  AíTrika,  at  þat  kunni  grœða.  Rollant 
hleypir  sem  snarast  sínum  hesti  ok  mœtir  Acharz  or  Amflor,  lœtr 
síga  merkit  en  Jeggr  spjótinu  í  gegnum  skjöld  ok  brynju,  svá  at 
[stendr  í  hjarta^^  ok  segir  svá:  J)ii  riddari  þóttist  vel  leika,  flýjandi 
brott  or  fyrri  fylking,  en  nú  vil  ek  segja  þér,  at  eigi  skaltu  hcðan 
af  þína  fœtr  hrœra.  |)ví  nœst  brá  Rollant  sverðinu  ok  höggr  til 
beggja  handa.  Sœkja  þeir  fram  svá  vel,  at  á  lítilli  stundu  drepa 
þeir  60  heiðingja  ok  tvá  konunga  umfram,  en  láta  eigi  lausan  einn 
blóðdropa.*^  Sem  Oddgeir  missir  RoUants,  hryggist  hann  mjök,  ok 
óttast  at  hann  muni  vera  af  hesti  riðinn  eða  drepinn ,  ok  kallar  á 
Huga  jarl  svá  segjandi:  Minn  góði  félagi,^*  leitum  sem  hvatligast 
várs  bezta  kumpans,  því  at  svá  er  RoIIant  brdtt  horfinn,  at  ek  veit 
eigi  hvat  af  honum  er  vorðit.  Gjarna,  segir  jarlinn.  J)röngast^*  nú 
þagat  í  bardagann,  sem  at  heyra  var  mikit  hark  ok  stóra  bresti. 
J)á  kallar  Oddgeir:  Lof  sé  guði,  at  vísu  sér  ek,  hvár  hinn  hvíti 
hjálmr  Rollants  tekr  upp  hér  fram  fyrir  okkr,  flytum  þangat  ok 
hjáJpum  honum  við.     J)eir  gera  svá,  ryðja  veginn  til  þess  at**  þeir 

>)  til  ráða  6.  «)  [mgl.  b.  »)  at  tilf.  h.  ^)  taal  b;  þrír  B.  *)  taal.  6; 
hraut  B.  «)  felmtsfullir  b,  ')  geyma  b.  •)  mgl.  b.  »)  níðingr  6. 
'•)  er  b.  ")  mgl.  b.  ")  [í  hjartanu  nam  stadar  6.  '*)  blóðsdropa  b. 
'*)  ^in  b,     '*)  þröngvast  b.     '*)  er  b. 


246  KARLAMAGNIJS  8AGA  IV.  Cop.    TO. 

koma  þar  at,  er  RoUant  sœkir  með  sínum  félögum  í  ákafa.  Rollant 
talar:  Vel  komnir,  góðir  kumpánar,  stöndum  hér  allir  samt.  Odd- 
geir  svarar:  Aldri  um  aldr  hefði  mitt  hjarta  gleði  fengit,  ef  ek  hefði 
þín  mist.  í  þenna  pungt  kemr  Turpin  erkibyskup  með  hinti  helga 
kross,  fylgjandi  houum  þrír  guðs  riddarar  ok  ástvinir.  Kemr  J)á 
mikill  stökkr  í  fylking  Kalades,  hrökkvast  heiðingjar  allir  saman  ok 
grúfa  í  skjöldu  sína,  þegar  þeir  sjá  þat  blezaða  mark,  drógustábak 
aptr  ok  tóku  flótta  meðr  ópi  ok  iUum  lœtum.  En  Frankismenn 
sœkja  eptir  þeim  ok  veita  makligan  bakslett  höggvandi  þá  niðr  sem 
búsmala,  ok  drepa  í  þessum  rekstri  meir  en  þúsund,  ok  elta  þá  um 
dali  ok  hamra.  Flýja  sumir  til  skjóls  í  fylking  Eliadas,  en  sumir  á 
fell*  í  brott  sem  villisauðir.^  En  hverr  má  öðrum  skýra  þann  fe^að, 
er  allsvaldandi  guð  veitti  sínum  þjónum  fyrir  þat  stórmerki,  er  hann 
sýndi  á  þeim  tímum;  því  at  þótt  heiðingjar  stórir  ok  sterkir  stœði 
eptir  megni  ok  náttiirligum  riddaraskap  móti  kristnum  mönnum  um 
stundar  sakir,  þá  bráðnaði  sundr  öll  þeirra  karlmenska  ok  at  engu 
varð,  þegar  guð  dróttinn  sýndi  þeirra  augum  krapt  síns  heilaga 
kross,  veitandi  þar  með,  af  hans  vinir  skyldu  sjá  megá  líkamligum 
augum  heilaga  menn  sína,^  hverja  hann  virðist  þeim  senda,  því  at 
svá  styrktust*  kristnir  menn  í  hvern  tíma  við  þeirra  nálœgð  ok 
ásýnd  dróttinligs  kross,  sem  AíTrikar  viknaðu.*  En  þó  hafa  f  þess- 
arri  svipan  margir  íallit  af  kristnum  mönnum,  en  þó  stórb'ga  fátt 
hjá  því  sem  líkendi  máttu  sýnast  eptir  mannligum  hœtti. 

70.  Sem^  þrjár  fylkingar  Agulandi  eru  með  ölhi  af  kristnum 
mönnum  yfirstignar,  kemr  Rollant  því  næst  at  fjórðu  fylking,  er 
stýrðu  EHadas  ok  Pantalas.  J)eir  váru  hinir  mcstu  bardagamenn, 
ok  váru  aldri  vanir  at  flýja  dr  orrostu,  þeirra  lið  var  frá  því  vel 
búit  at  vápnum  ok  klœðuni,  hreysti  ok  harðleik,  sem  nökkut  annat 
í  her  Agulandi.  Ok®  cr  þeir  heyra  mikit  hark  ok  stóra  bresti,  en 
sjá  hlaup  ok  eltingar  alla  vcga  hjá  sér,  undra  þeir  mjök  ok  [talast 
þeir  við*^  þvíh'kum  orðum  :  Hvat  mun®  hér  um?  Eigi  man  svá  iJla, 
at  hér  sé  komnir  Frankismenn  rctt  at  oss,  ok  hafi  þann  veg  skjótt 
f  gegnum  gengit  þrjár  fylkingar  várra  manna,  ok  ef  þat  er,  stendr 
várt  mál  þungliga;  cn  hversu  sem  öðrum*  hefir  farit,  munu  aldri 
þau  úsköp  oss  til  handa  koma^®  at  gerast  ragir  ok  huglausir  fyrir 
kristnum  mönnum,  _því  at  í^*  fyrrum  fylkingum  þrimr  mundi  eigi 
hinn  líkasti  jafnvel  búinn  at  hreysti  ok  vápnum  sem  í  váru  liði  er 
hinn  lœgsti.  Sem  Rollant  hefir  rekit  flótta  ok  er  kominn  mjök  at 
Qórðu   fylking,    sýnist  hann    vera    Hðþurfi*^    sakir    þess    at   drjúgan 

*)  fjöll  6.  *)  sauðir  flugskjarrir  b.  *)  hans  b.  *)  styrkna  b.  •)  taal,  b; 
vaknaðu  B.  «)  En  b.  "^)  [tala  b.  »)  man  b.  ')  áðr  b.  ")  bera  6. 
")  hinum  tilf.  b.     ")  liðsþurfi  b. 


Cap.    70,  AF  AOULANDO  KOKUNQI.  247 

höföu  hans  kumpánar  fallit,  eo  flestir  þeir  sem  lifÖu  váru  móðir 
bœði  af  sárum  ok  erfíði.  f)ví  kallar  hann  til  sín  einn  riddara  ok 
talar  svá  til  hans :  Far  tii  Karlamagnús  keisara  ok  ber  honum  kveðju 
mína,  ok  þat  með,  at  hann  komi  hvatliga  [oss  til  dugnaðar;^  seg 
honum  greiniliga  hvat  fram  ferr,  ok  einkanliga  hversu  mikit  fullting 
almáttigr  guð  veitir  honum  í  dag  fyrir  heilagan^  kross  ok  sína  há- 
leita*  riddara.  Hann  ferr  sinu  veg,  en  Rollant  setr  svá  sterka  fylk- 
ing  af  sínum  mönnum,  því  at  í  herlaupinu  hafði  hon  losnat;  eigi 
var  þá  enu  kominn  Salomon  konungr,  því  var  fjlking  Rollants  of 
lítil  móti  svá  miklum  Qölda,^  því  at  EHades  hafði  aukit  flmtíu^  þús- 
unda  i  fyrstu,  ok  þat  alt  umfram  sem  síðar  kom  til  af  flóttamönnum. 
RoUant  ok  hans  jafningjar,  Oddgeir  ok  Hugi  jarl,  stóðu  iremstir  af 
kristnum  mönnum,  œpa  þeir  stórt  heróp.  Gerist  þá  hit  Qórða  sinn 
hin  snarpasta  orrosta,  risu  þessir  heiðingjar  svá  hart  móti,  at  eigi 
þóttust  Frankismenn  fyrr  á  þeim  degi  hafa  komit  í  þvílíka  raun, 
því  at  bœði  váru  þeir  mjúkir  til  orrostu  ok  djarfír,  enda  höfðu  vápn 
yfrit*  góð.  Rollant  eggjar  menn  sína  ok  [einna  fremst  nýja'  riddara, 
höfðu  í  fyrrum  atlögum  þat  eina  af  þeim  fallit  sem  minst  háttar  var, 
en  þeir  stóðu  hraustir®  sem  lifðu.  Grelent  sparir  eigi  at  veita  heið- 
ingjum  stór  högg,  var  hann  hinn  sterkasti  maðr  at  afli.  Sem'  bar- 
daginn  gengr  sem  harðast,  tala  þeir  riddarar^"  miðil  sín :  Lof  sé 
almátkum  guði,  segja  þeir,  ok  þeim  góða  herra  Karlamagnúsi  keis- 
ara,  er  oss  tók  brott  or  þrœldom^*  ok  allri  ánauð.  Gœfusamliga 
hefír  oss  til  tekizt,  ok  sœkjum  sem  ákafligast,  meðan  guð  lér^'  líf 
til  ok  mátt,  því  at  miklu  er  betri  skjótr  dauði  með  hreysti  en  þola 
þat,  at  várum  höfðingja  sé  ger  nökkur  skömm  eða  svívirða.  Œpa 
síðan  allir  í  senn  meðr  hárri  röddu,  svá  segjandi :  Verði  sá  aldri 
taldr  miðil  dugandis  manna,  er  nú  hlífist  við  svá  mikit,  at  þat  sé 
vert  eins  grápenings,  hér  með  höggva  þeir  svá  stórt,  at  hvárki 
stendr  fyrir*^  hjálmr  né  brynja.  I  þessarri  svipan  kemr  Salomon 
með  sína  sveit  ok  veita  snarpa  atreið.  Mátti  hér  sannliga  sjá  drengi 
hafa  áratazt,  en  með  guðs  vilja  falla  heiðiugjar  œ  sem  tíðast  ok 
drjúgan  af  kristnum  mönnum.  Rollant  tekr  þá  [með  miklu  magni 
at  sœkja  (at)  þeim  (er)  þar^*  stóðu.  Margt  gott  sverð  brotnaði 
sundr  í  þessum  bardaga,  spjótin  stökkva  svá  hart  ok  tíðum,  at  því 
var  líkt  sem  örfadrif,  margir  hraustir  drengir  rákust  háðuliga  af 
hestum,  skildir  klofnaðu  svá  snögt,  at  margir  létu  sitt  líf,  ef  fyrir 
urðu  þeim  lutum,  er  af  þeim  hrutu;  brynjur  slitnaðu,  rifnaðu  hjálmar, 

*)  [til  dugnaðar  við  oss  b,  *)  háleitan  h.  »)  heilaga  6.  *)  afla  h. 
*)  50  b,  ®)  $aal.  b\  yfrin  B.  ')  [einkar  framast  hina  nýju6.  •)  hraust- 
Hga  b.  »)  Ok  er  b.  '<0  riddararnir  b.  ")  þrœldómi  6.  '»)  oss  tilf.  b. 
")  við  b.     ")  [mœðast  af  mikiUi  sókn,  ok  þeir  er  hjá  honum  b. 


248  '  KABLAMAGNUS  S\(3tA  IV.  Cap,    70. 

[en  seggir^  bliknaðu,  en  mœddust  armar.  Sem  þann  veg  hefir 
gengit  um  stund,  kemr  til  orrostunnar  Droim  konungr  raeðr  sjau 
þúsundir,  váru  þéir  vel  búnir  at  vápnum,  hefr  hann  þar  þegar  [tíl 
atsóknar  eem  fyrr'  kemr  hann  at.  En  meðr  því  at  mikit  ofrefli  var 
við  at  eiga,  þá  sá  lítinn  þurð^  á  fylking  Eliadas,  ok  sakir  þess  at 
almáttigr  guð  vill  Franzeisum  auðsýna,  at  þéir  eru*  dauðligir  menn, 
ok  hvat  þeir  eiga  undir  sér  sjiilfum,  ok  þat  annat  at  fjrir  þeirra 
sveit  Qölgist  himnesk  hirÖ,  því  þreytast  þeir  mjök,  sem  í  fyrstu 
kómu  til  bardagans  um  morguninn,  nökkut  af  sárum  en  þó  mest  af 
hita  ok  miklum  sveita,  er  þeir  lausan  létu  af'svá  miklu  erflÖi,  þar 
með  þreytast  hestarnir,  svá  at  margir  verða  þá  fyrirláta.  Ok  sem 
þeirra*  mál  stendr  þaun  veg,  kemr  ágœtr  herra  Turpin  erkibjskup 
[í  Ijós®  meðr  sitt  hálcita  merki,  fylgjandi  honum  þrír  guðs  riddarar. 
En  þó  at  hÖsmenn  Eliadas  þœttist  mikhr,  bregðr  þeim  á  einn  veg' 
við  krossins  kvamu  sem  öðrum  fyrr,  hvaðan  af  þeir  tala  meðr  sér: 
Vei  verði  þeini  merkismanni,  sem  higat  er  kominn,  því  at  hans 
merki  er  svá  háttat,  þat  tekr  himnana,  en  svá  bjart  ok  ógurHgt,  at 
engi  má  móti  sjá.  Lítit  man  várr  hagr  batna  við  hans  nálœgð,  ok 
þótt  vér  eigim  eríitt  áðr  at  berjast  við  Franzeisa,  var  þat  alt  eins 
hraustum  mönnum  þolanda,  en  ná  er  engum  viðveranda.  J)ví 
gerum  svá  vel,  stöndum  aldri  svá  lengr®  hér,  því  at  hveijum  er 
víss  dauði,  sem  eigi  leitar  undan.  Svá  gera  þeir,  kasta  skildinum® 
á  bak  sér,  taka  flótta,  en  rjúfa  fyikingina.  En  þegar  kristnir  menn 
8já  þat,  sœkja  þeir  eptir  djarfliga  ok  fella  hvern  hjá  öðrum,  Ok  jer 
EHadas  lítr  sína  menn  renna,  en  Franzeisa  öllum  megin  at  þyrpast, 
talar  hann :  Eigi  svá  langan  tíma  scm  ek  mátti  standa  miðil  hraustra 
drengja,  kom  þvíh'k  cymdartíð  yíir  mik ,  ok  þat  er  sannleikr, 
mikhr  eru  þeir  scm  á  hvíta  Krist  trúa  [fyrir  sér,*®  því  at  alt  munu 
þeir  vinna  mega  [cptir  sínum^*  vilja.  Ek  œtlaði  engan  því  skyldu 
á  leið  koma,  at  ek  flýði  or  bardaga,  en  nú  er  þó  þann  veg  vorðit, 
at  sá  er  iJlr,  en  hverr  annarr  verri;  en  vcl  þeim  [at  nökkurn  legði 
áðr  við  velH^^  af  stórum  köppum  Karlamagnús.  Ok  eptir  þat  snyr 
hann  hesti  sínum  þar  til  sem  váru  tóJf  jafningjar,  ok  drápu  Aííríka 
œ  scm  tíðast,  ok  leggr  því'^  digra  spjóti  til  þess  sem  hann  fyrst 
mœtir,  svá  hart,  at  slitnar  brynjan  ok^*  gnestr  í  hjartanu,  felJir  hann 
dauðan  á  jörð,  ok  talar  síðaii  hárri  röddu :  J)at  veit  Makon  ok 
'óW  guðin,  at  nii  er  eigi  viðveranda  lengr,  Iriiir  ek  margra  minna 
manna  hefnd^^   á  þessum,    sem    nú    hlaut  at  hníga.      Slœr  hestinn 

0  [menn  6.      ^)    [atsókn  cr  fyrst  b.      »)    stað  b.      *)   sé  6.  *)    þetta  b. 

«)  [framft.     -)  hátt  b.     «)  saal.  6;  lengi  B.     »)  skjöldunum  ft.  ">)  Imgl.  b. 

")  [þat  er  þeir  b.      ")  [er  áðr  lagði  við  veHi  uökkum  b.  •»)   sími  b. 
'*)  en  b.     ")  hefnt  6. 


Cap.    70,  AF  AGULANDO  KONUNGI.  249 

sporum  ok  rennír  sem  snarast  á  flótta.  BoUant  getr  sét  hvat  Elia- 
das  hefir  unnit  ok  harmar  mjök  fall  síns  jafningja,  ok  segir:  {)at 
veit  guð,  sá  er  mik  skóp,  at  eigi  skyldir  þú,  hinn  versti  heiÖingi, 
komast  undan,  ef  hestrinn*  væri  eigi  svá  móðr,^  en  þó  skaltu  fá 
litla  minning.  Grípr  eitt  spjót  ok  snarar  eptir  honum  ók  kemr 
[aptan  í^  söðulbogann.  Verðr  EHadas  sárr  nökkut.  J)á  talaði  einn 
riddari,  er  honum  fjlgdi:  Sending  fékktu  þar,  Ehadas.  Hannsvarar: 
Sú  var  mér  úþörf,  sem  sá*  mundi  vilja,  er^  sendi,  því  at  ef  hon 
hefði  svá  kgmit  at  framan,  'sem  nú  aptan,  vœra  ek  at  vísu  dauðr; 
en  ríðum  sem  hvatast  ok  biÖum  eigi  annarrar.  Frankismenn  reka 
flótta  meðr  svá  niiklu  kappi,  at  þeir  verða  eigi  fy rr  varir®  en  hestar- 
nir  detta  niðr  dauðir;'  verðr  þá®  neyta  fó<a,  því  at  œ  meðan  þeir 
mega  sínar  hendr  fram  rétta,  letjast  þeir  aldri  at  drepa  niðr  heið- 
ingja  ok  þeim  at  fylgja.  Hvat  þarf  hér  lengra,'  en  af  verðr  KoUant 
stíga  sínum  hesti,  ok  margir  aðrir  hans  kumpánar,  sœkja  sfðan  eptir 
einum  riðh  heiðingja  Jangt  frá  öðrum,  ok  svá  segist,  at  þeir  sömnuðu 
þeim  saman  í  eina  hvirfmg,  kringdu  síðan  umbergis.  Váru  þeir  þá 
svá  yíirkomnir  af  mœði,  at  eigi  höfðu  þeir  megin  til  at  sœkja  at 
þeim,  enda  þorðu  hinir^®  með  engu  móti  at  ráða  til  þeirra,  því 
standa  þann  veg  hvárirtveggju  um  stnnd.  Verða  þeir  svá  búnir  bíða, 
en  segja  nökkut  af  þeim  riddara,  sem  RoUant  sendi  til  keisarans,** 
því  at  hann  reið  skyndiliga,  seni  áðr  var  sagt,  [til  þess^^  er  hann 
fann  KarJamagnús*^  ok  kvaddi  hann  þvílíkum  orðum :  Guð  hjálpi 
yðr,  frœgi  herra,  Rollant  frœndi  yðvarr  sendi  yðr  kveðju  ok  bað^* 
sem  fyrst  koma  þínum**  mönnum  til  hjálpar.  Keisarinn  tekr  honum 
vel  ok  segir:  Mjök  er  mœddr  hestr  þinn,  riddari,  en  hvat  hefir  þú 
oss  at  segja  í  tíÖendum?  Margt,  herra,  segir  hann;  þat  fyrst  at 
rofnar  eru  þrjér  fylkingar  heiðingja,  drepinn  mestr  hlutr  Hðs,  en 
Öllu  komit  á  flótta.  Hér  með  er  þat  segjanda  af  Rollant  frœnda 
yðrum,  at  svá  mikinn  riddaraskap  sýnir  hann  í  dag,  at  þat  er  móti 
líkendum  ;  því  at  frá  því  sem  hann  hóf^®  í  morgin,  heJdr  hann  sömu 
ákefð  í  allau  dag,  þar  til  er  ek  skiidumst  við,  var  hann  þá  kominn 
at  Qórðu  fylking,  stóð  þar  íyrir  mikit  ofrefli.  Með  þessu  er  þat 
greinanda,  sem  þó  er  mest  háttar,  hversu  óumrœðiligt  fuflting  al- 
máttigr  guð  veitir  yör  í  dag,  því  at  hans"  hinn  heilagi  kröss  birtist*® 
8vá  miklum  stórtaknum,  at  fyrir  þat  falJa  fleiri  heiðnir  menn  en 
telja  megi.  Hér  á  ofan  kómu  í  morgin  snemma  þrír  riddarar,  ok 
géngu   þeir   alldjarfliga  fram,    drepandi    hvern    heiðíngja   at    öðrum. 

')  hestr  minn  b.  ^)  mjök  mœddr  b,  ')  [í  eptra  b.  *)  hann  6.  *)  mér 
tilf.  b.  *")  vió  tilf.  b.  ')  undir  þeim  b.  »)  at  tilf.  b.  »)  lengja  b. 
'")  saal.b^  þeir  B.  ")  Karlamagnús  6.  "')  [þartil6.  •')  keisarann  6. 
'*)  yóríí//*.  6.     '*)  yórum  b.     '«)  orrostu  tilf  b.     '"')  tngl,  b,     '")  með  tilf,  b. 


^^  KABLAMAONUS  SAQA  IV.  Csp.   T1. 

Eigi  veit  ek,  hverir  þeir  eru,  því  at  ek  heflr  ekki  viÖ  |)á  talat,  en 
þat  heyrða  ek  orð  nökkurra,  at  þeir  vœri  heilagir  menn  sendir  af 
guði  yðr  til  fulltings.  Sem  keisarinn  hefir  heyrt  orð  riddarans,  verÖr 
hann  fegnari  en  frá  megi  segja,  ok  fellr  á  kné  í  guðs  augliti  ok 
segir  svá  með  upplyptum  höndum :  Miklu  meira  lof  ok  margfaldari 
þakkir  œtti^  ek  þér  at  veita,  almáttigr  guð,  en  ek  megi  tungu  til 
koma.  Sennih'ga  er  þín  miskunn  um  alla  hluti  fram.  Blezaðr  sér 
þú  hinn  ágœti  herra,  Jaeobe,  því  at  allan  þann  krapt  sem  guð  sýnir 
088  í  þessu  landi,  veitir  hann  fyrir  þínar  háJeitar*  bœnir  ok  verÖ- 
leika.  Eptir  þat  tekr  hann  fím  þúsundir  vaskastu  riddara  með  sér, 
en  lœtr  Fagon  geyma  þess*  sem  eptir  var  hjá  konungsins*  höfuð- 
merki,  bjóðandi  at  hann  fari  meir  af  tómi.  Keisarinn  ríðr  ná  fljót- 
liga  mcð  sína  fylgd  fram  um  völluna  er  valrinn  lá.  Undraðust  allir 
hversu  mikit  mannfall  er^  þar  hafði  vorðit  á  einum  degi.  Eigi  léttír 
herra  keisarinn  fyrr,  en  hann  kemr  þar  at  sem  Rollant  stendr  yfir 
vörðum  eyri,  sem  fyrr  var  sagt,  því  at  hvar  sem  Karlamagnús^ 
mœtti  sínum  mönnum,  frétti  hann  hvar  Rollant  vœri.  En  þeir  sögðust 
þat  eigi  görla  vita.  Sem  RoUant  sér  keisarans  nálœgð,  víkr  hann 
móti  honum  meðr  sínum  mönnum.  En  heiðingjar  neyta  þegar  fóta 
ok  flýja  á  brott,  ok  sakir  þess  at  dagrinn  var  mjök  áliðinn,  var 
þeim  engi  eptirför  veitt.  En  er  keisarinn  sér  Rollant  [mjök  yfir- 
kominn,'  tfilar  hann  svá  sem  með  gamni:  Hvat  veldr  nú,  frœndi, 
at  armleggir  yðrir  eru  svá  mjök  þungaðir,  at  þeir  mega  eigi  sverðum 
beita,  eða  eru  vápnín  svá  sljá,®  at  þau  kunna  eigi  at  bíta?  RoUant 
svarar:  Ek  œtla  herra,  at  hvárttveggja  sé  nökkut.  Karlamagnás 
segir  þá:  Margs  manns  [öfl  þreytast'  fyrir  minna  en  þér  hafit  unnit 
í  dag,  ok  hafi  guð  þar  lof  fyrir.  En  nú  skal  hœtta  fyrst  í  nótt  at 
berjast,  ok  mun  hvíldin  hvárki  verða  löng  né  hœg,  en  á  morgin 
skulu  þér  hvílast,  en  ek  ok  mínir*°  skulum^*  þá  veita  heiðingjum 
atreið.  |)eir  svara  sem^*  einum  munni :  Komi  sú  skömm  aldri  yfi^ 
088,  at  vér  kreysimst  í  landtjöldum,  en  þér  berizt,  betra  þikkir  oss 
at  standa  hjá  yðr  ok  falla,  ef  guð  lofar. 

71.  {)es3u  nœst  skal  segja  frá  Ulien,  at  eptir  þat  er  hann  féll 
af  baki  fy rir  herra  Boz,  ríðr  hann  sem  hestrinn  gat  af  tekit,  ok  þeir 
hans  menn  sem  undan  kómust  hertoga  Girarð.  Ulien  stígr  af  hesti 
undir  höfuðmerkinu  ok  gengr  fyrir  Agulandum ;  hafa*®  hertogans 
menn  svá  miklu  á  leið  komit,  at  dranibsemi  hans  ok  ofmetnaðr 
hefir   nökkut    lœgzt.      |)ví    [krýpr    hann    nú^*   ok    biðr   Agulandum 

•)  á  6.  »)  háleitu  b.  »)  þat  lid  b.  ')  hans  6.  *)  mgl.  b.  •)  fór  ok  haon 
tUf.  b.  ')  [yfirkominn  mjök  svá  af  mœði  b.  •)  sljó  b.  *)  [afl  þreytist  6. 
'»)  menn  tilf.  b.  »')  skulim  b.  '^  með  tilf  b.  •»)  höfðu  6.  ")  [nd 
krýpr  hann  6. 


Cap,    71.  AF  AOULAKDO  KOKUITOI.  251 

miskunnar,  svá  segjandi :  Jlla  ok  úgiptusamliga  heflr  mér  tiP  tekizt 
í  dag,  því  at  lið  sem  þér  féngut  mér,  er  ílest  drepit,  því  at  þeir 
kristnir  menn  eru  með  svá  miklu  kappi,  at  sinn  hlut*  munu  þeir 
fyrir  engum  manni*  láta.  Agulandus  sem  hann  heyrir  orð  Uliens, 
talar  hann :  Ulien  frœndi,  segir  hann ,  hví  syngr  nu  svá  lítill*  fugl 
yfir  þínu  skipi,  hefir  þat  eigi  vel  enzt  sem  þú  hézt'oss  í  morgin,  at 
þeir  kristnir  menn  sem  þá  fórt  móti*  í  morgin,  skyldu  allir  verða® 
drepnir,  áðr'  sólin  settist;  J)at  kemr  mér  nu  í  hug,  at  þinn  íagr- 
gali  ok  glyslig  orð  muni  alt®  til  langt  hafa  mik  í  þetta  mál  fram 
leitt,  ok  fór  ek  mest  til  þessa  lands,  at  ek  treysta  mjök  þínum 
riddaraskap  ok  annarra  þeirra  sem  þá  sögðust  vinna  mundu  hver- 
vetna,  en  þat  reynist  mér'  öðruvís.  Ok  segja  skal  ek  þér,  Ulien, 
hverju  líkt  mér'virðist  farit  hafa  með  okkr.  Sá  maðr  sem  tráir 
blauthgum  kvenna  orðum,  á  eigi  með  réttu  at  stýra  miklu  ríki,  því 
at  konan  sitr  œ  um  þat  at  blckkja  manninn,  ok  ef  hon  finnr  hann 
nökkut  eptirlátan  sínum  vilja,  stundar  hon  á*®  því  meir  ok  léttir 
aldri  af  hans  at  freista,  til  þess  at  hon  fœr  svikit  hann  ok  í  sett 
snöruna.  Á  þenna  hátt  hefir  farit  með  okkr.  J)á**  hefir  mik  elskat 
kvenna  lunderni,  drukkit  hefir  þu  vín  mitt  [en  etit  brauð,**  tœmt 
hefir  þú  fésjóða  mína  en  dregit  frá  mér  dýrliga  menn  ok  trygga, 
þú  hefir  spanit  undir  þik  með  mínu  gózi  vánda  menn,  en  þetta  alt 
hefir  ek  þolinmóðliga  borit**  sakir  mikillar  frœndsemi  ok  þess  at 
ek  hugða  þik  þvílíkan  vera,  sem  þii  hrósaðir  optliga.  En  seg  mér 
þat,  Ulien  frœndi,  sem  ek  man  spyrja:  hver  er  sök  til  þess,  at 
þinn  hvíti  hjálmr  er  allr  moldugr,**  sem  þi'i  hefðir  á  höfði  staðit. 
Ulien  svarar:  Annat  man  yðr  nauðsynligra  en  svívirða  mikíorðum, 
því  at  þótt  ek  hafi  eigi  vel  farit,  munu  aðrar  kempur  yðrar  vinna 
litlu  meira  sigr.  Ok  ef  kristnir  menn  mœta  yðr,  má  'Vera  at  þá 
prófist,  hverir  drjiígastir  verða,  því  at  af  tuttugu  þúsundum  er  mér 
fylgdu,  hafa  þrjár'^  undan  komizt,  en  eigi  meir.  Sem  þeir  hafa 
þvílíkt  [at  talast  við,*®  kemr  Eliadas  fyrir.Agulandum,  honum  fylgdu 
3  þúsundir.  Eliadas  hafði  eigi*'  tekit  spjótit  or  sárinu,  er  Rollant 
skaut  eptir  honum,  sem  sagt  var,  hafði  mjök  blœtt,  svá  at  söðullinn 
var  fullr  undir  honum,  ok  rann  niðr  um  hestinn.  Hann  kveðr  Agu- 
landum,  en  konungrinn  kennir  hann  eigi  í  fyrstu,  [hverr  maðrínn 
var,*®  ok  spyrr  hann  at  nafni.  Eliadas  svarar:  Herra,  vera  má  at 
ek  sé  úkenniligr,  en  sét  [hefir  þó*'  mik  fyrri :  hér  er  kominn 
Eliadas  son  Nabors   konungs   frœnda  yðvars.     Agulandus   svarar  þá 

')  ná  b.  ^  hluta  h.  ')  mgl.  b.  *)  lítit  b.  *)  snemma  tilf.  b.  •)  vera  b. 
')  en  tilf.  b.  »)  alls  b.  ")  nú  tilf.  b.  »0  œ  6.  ")  saal.  6;  Nú  IT. 
")  [ok  etit  mitt  braud  b.  '»)  umborit  b.  '*)  svá  tilf  b.  '*)  þúsundir 
tilf  b.     '^)  [vid  talazt  b.     •')  brott  tilf  b.     '»)  [mgl.  b.     •»)  [hafitþérft. 


252  KARLAMAGinJS  SAQA  IV.  Cop.    7Í, 

mcð  rciði,  eigi  trúandi  því  sem  honum  var  sagt:  Hversu  máttu  vera 
Eliadas,  þar  sem  ek  skipaði  hann  foringja  þeirrar  íjórðu  fjlkingar, 
sem  nœst  er  oss.  Eliadas  segir  þá  í  annan  tímá:  {)essu  megu^  þér 
trúa,  er^  ek  má  segja  enn  framar,  at  aðrar  Qórar  eru  með  öllu 
rofnar,  ok  svá  gersamliga  sundr  drcifðar,  at  engi  stendr  eptir,  flestir 
drepnir,  en  allir  flyðir.  Ríða  hér  meðr  niér  3  þúsundir,  en  annat 
œtla  ek  fátt  lifa  [af  þeim^  fimtigum  þúsunda  er  þér  féngut  mér  at 
stjórna,  er  þó  sá  engi  af  þessum,  at  eigi  sé  nökkut  sárr,  ok  aldrí 
kom  ek  fyrr  í  þann  stað,  er  [þann  veg  vœri  þungr*  við  at  eiga. 
Agulandus  varð  hljóðr  við  þessa  sögu,  ok  taiar  eptir  tíma  liðinn: 
{)ung  tíðendi  berr  þú,  frændi,  oss  til  eyrna.  En  hvat  kantu  segja 
til  Madequins?  EHadas  svarar:  Hann  er  senniliga  dauðr,  ok  svá 
var  mér  sagt,  at  hann  félli  fyrstr  várra  manna.  Hvat  er  þá*  ráða, 
segir  Agulandus,  mun  Karlamagnús  trcysta  at  sœkja  á  várn  fund? 
At  vísu,  segir  Eliadas,  munu  vér  til  þess  hugsa*  mega,  en  þó  hefir 
hann  fátt  lið,  því  at  margt  hefir  hann  látit  í  dag,  en  svá  hafa  þeir 
snarpt  hjarta,  at  fjrr  liggja  þeir  dauðir  en  flýja  né  leggja  sína 
hreysti.  J)ví  er  þat  eitt  ráð,  at  setja  njósnir  áQóra  vega  frá  höfuð- 
mcrkinu,  at  eigi  megi  þeir  í  nótt  koma  oss  á  úvart,  en  halda  til 
bardaga  á  morgin,  utan  þcr  vilit  flýja  til  skipa  ok  sigla  brott  við 
svá  búit.  Agulandus  talar'  meðr  rciði :  Tala  engi  firn,  at  ek  munda 
renna  undan  Earlamagnúsi,  ok  gefa  honum  upp  þat  ríki,  sem  ek  á 
með  réttu,  þar  sem  ek  hcfir  enn  [hálfu  flcira  Hð  ok  meir  en  hann.* 
En  þann  kost  skal  upp  taka  at  skipa  varðhald  alla  vcga  frá  oss. 
Svá  segist,  at  Agulandus  hcfði  þá  cigi.  [minna  her'  en  lítit  fétt  í 
hundrað  þúsunda  með  öllu  saman.  Yáru  þar  margir  konungar  kór- 
ónaðir ,  miðil  hverra  var  Amustcne,  cr  fyrr  var  ncfndr,  meir  meÖ 
undirhyggju  ok  ótta  við  Agulandum  en  nökkurum  góðvilja,  sem 
hann  gaf  skjóta*®  rauu,  því  at  eigi  cr**  honum  or  minni  gengit, 
hversu  háðuligan  dauða  tvcir  fyrr  grcindir  konungar  Magon  ok  Aspe- 
rant  náfrœndr  hans  þoldu,  ok  því  sitr  hann  um  at  launa  þat  Agu- 
lando  ok  þcim  scm  þar  áttu  mcstan  hlut  í,  cf  fœri  gœfist  á.  Hvaðan 
af  hann  gengr  til  viua  sinna  ok  frænda,  ok  talar  svá  til  þeirra: 
Öllum  oss  er  nú  kunnigt  vorðit,  hvat  nú  hcfir  framfarit  í  dag,  at 
mestr  hlutr  várs  afla  [cr  niðr*^  drcpinn,  en  Agulandus  hefir  birt,  at 
hann  œtJar  eigi*^  flýja  or  þessum  bardaga ;  því  trúum  vér  hvárki 
hann  né  nökkurn  þeirra,  er  honum  fylgja,  aptr  koma  til  sinna  eigna. 
Hér  með  vil  ek  lýsa  fyrir  yðr  frœndum  mínum  ok  vinum,  at  sú 
smáu  ok  svívirða,  scm  Agulandus  gcrði  oss  ölhun  samt  í  háðuligum 

»)  megit  6.  2)  ok  6.  »)  [tilf.  b.  ")  [þvíHkt  vœri  þungt  6.  *)  til  6. 
•)  œtla  b,  ')  svarar  þá  b.  *)  [meira  en  hálfu  fleira  Hð  6.  ')  [minna 
Hð  6.     »0  skjótt  6.     ")  var  b.     ")  [hefir  niðr  verit  b.     ")  at  tilf.  b. 


Cap.    T1,  AF  AGULAIOK)  KOWUKQI.  253 

dauða  Magon  ok  Asperant  frænda  várra,  liggr  mér  stórum  illa,  ok 
ef  hann  kennir*  í  engu^  hvárt  oss  líkar  |)at  mjök  eðr  lítt,  gerumst 
vér  mikhr  œttJerar,  dáligri  hverjum  flóttamanui.  Ná  vil  ek  segja 
af  mér,  at  ek  skal  svá  búit  eigi  lengr  standa  láta,  því  er  þat  mitt 
ráð,  at  í  þenna  pungt  skiljum*  vér  við  Aguíandum  ok  siglum  heim 
[til  Affrica,^  skiptum  ríki  oss  til  handa  ok  yðrum  œttmönnum.  Skal 
þetta  þann  veg  gerast,  at  hann  hafi  enga  grunsemd  á  þessu  ráði, 
ok  ef  þér  samþykkit,  mun  ek  svá  til  stilla,  sem  mér  líkar,  en  þér 
skolut  því  fylgja  sem  ek  vil  fram  fara.  Allir  játa  þessu,*  kalla* 
hit  mesta  ijnarrœði  at  forðast  svá  hendr  kristinna  manna,  en.hefna 
sinna  svívirðinga.  Gengr  Amusten  þegar  fyrir  Agulandum  upp  á 
þat  berg  sem  merkit  stóð  á,  ok  segir  svá:  Herra,  heyrt  hefir  ek 
tiUögu  Eliadas,  ok  sýnist  mér  svá  geranda;  en  meðr  því  at  sú 
úhamingja  veitir  oss  mestan  skaða,  ef  kristnir  menn  komast  miðil 
vár  ok  skipanna  ok  taka  þau  meðr  valdi,  þá  bjóðiimst  ek  at  fara 
með  mína  sveina  á  þann  veg  er  þagat  liggr,  treystir  ek  eigi  öðrum 
betr  til  at  hrinda  Franzeisum  af  hendi,  ef  þeir  koma  þar  fram.  En 
ef  í  öðrum  stað  gerist  meiri  þörf  Hðs,  þann  tíma  sem  bardaginn 
tekst,  skal  annathvárt  ek  eða  synir  mínir  fara  þann  veg  [yðr  til 
fulltings.®  Agulandus  tekr  þessu  vel  ok  segir:  J)ú  hefir  gott  hð, 
Amusten,  ok  því  máttu  oss  veita  mikinn  styrk,  ok  ger  sem  þú  sagðir.' 
.Amusten  víkr  brott  ok  hneigir  konungi,  fylgja  honum  sjau  höíðing- 
jar  undan  höfuðmerkínu ,  þeir  sem  honum  til  heyrðu,  váru  þar 
þrír  konungar  kórónaðir,  lætr  hann  blása  saman  öllu  liði  sínu.  Er 
þat  af  Amusten  segjanda,  at  þegar  um  morgininh  sem .  bardaginn 
hófst,  fór  hann  til  skipa,  gékk  þar  á  með  sína  menn  ok  siglir®  í 
brott  af  Hispania  til  Affrícam,  en  lagði  eld  í  eða  lét  höggva  á' 
stórar  raufar  á  þau  skipin,  sem  hann  mátti  eigi  með  komast,  því 
at  svá  vill  hann  fyrir  sjá,  at  Agulandus  eigi  þar  engrar  hjálpar  ván, 
þótt  til  þurfi^®  taka.  Svá  skilst  Amusten  við  sinn  höfðingja,  flytr 
dróttningina  með  sér  ok  mart  annarra  kvenna.  Hefði  aldregi  trúr 
inaðr  ok  drenglyndr  þann  veg  skihzt  við  sinn  formann ;  en  þat  er 
þó  trúanda,  at  þetta  hafi  verit  fyrir  nökkura  hálfu  guðs  skipan  ok 
heilags  Jacobi,  því  at  margan  kristinn  riddara**  hefði  þeir  niðr  drepit, 
sakir  þess  at  engi  sveit  var  eptir'  þvílík**  með  Agulando  fyrír  hreysti 
ok  vápnabúnað.  Er  Amusten  or  þessarrí  sögu.  En  þegar  hann  var 
brott  genginn  frá  Agulando,  skipar  Agulandus  annan  veg  frá  merkinu 
Gundrun  konung,  sinn  hœsta  ráðgjafa,  fándi  honum  meir  en  tuttugu 
þúsundir^    i    þríðja   stað   skipar  hann  höfðingja  Moadas    son  Aufira 

•)  þat  tilf.  b,  ')  skiljumst  b,  ^)  [í  Aflfricam  b.  ")  svá  gera  6.  »)  þetta 
tilf,  b,  «)  [til  fulltings  við  yðr  b,  ')  segir  6.  ")  8igldi  b,  »)  mgl.  6. 
•»)  at  tilf,  b,     ")  mann  b,     ")  slík  b. 


•  • 


254  KAELAMAQNUS  SAaA  IV.  Cop.   tM. 

konungs  ok  Abilant,  skipaQdi  þeim  þrjátigi  þúsunda;  í  Qórða  veg 
stendr  Ulien,  ok  með  honum  tuttugu  þúsundir.  Agulandus  sitr  undir 
sínu  höfuðmerki,  eru  þar  settar  tvennar  verndir  eða  þrennar  um- 
ISergis.  Má  senniliga  sýnast  eigi  auðveldligt  fám  mönnum  at  hrœra 
þessa  alla  or  stað,  er  þann  veg  hafa  ramliga  fyrir  skipazt.  Svá  sitja 
þeir  um  nóttina,  var  meiri  hrœzla^  uggr  ok  ótti  í  þeirra  brjósti  en 
nökkurs  kyns  gaman  eða  gleði.  ^vi  skal  þessu  nœst  greina  nökkut 
af  Karlamagnúsi  keisara. 

72.  Keisari  Karlamagnús  ok  alHr  hans  menn  sitja  á  hestum 
um  nóttina,  þar  sem  þé  var  hverr  kominn;  en  þegar  sem  fyrst  lýsti, 
samnaðuzt  allir  «aman  í  einn  stað ,  kom  þar  herra  páflnn  með  sina 
sveit  ok  Fagon  merkismaðr.  Kannar  keisarinn  þá  lið  sitt,  ok  er* 
eigi  íleira  en  þrir  tigir  þúsunda,  höfðu  hinn  fyrra  dag  fallit  þrír  af 
tólf  jafningjum,  váru  margir  sárir  af  hðinu.  Karlamagnús  býr  sik 
til  orrostu  ok  hefir  íjórar  þúsundir  hinna  gildastu  manna,  ok  œtlar 
sjálfr  at  heyja  fyrst*  orrostu  um  daginn,  en  biðr  Rollant  frœnda  sinn 
hvilast  fyrst.  [En  hann  svarar:*  Nei,  segir  hann,  ek  segi  yðr  satt, 
at  íyrir  guðs  miskunn  er  ek  nú  eigi  minnr  tilfallinn  sverði  mínu  beita 
en  í  gœr.  Sem  keisarans  lið  er  búit,  gengr  Turpin  erkibyskup  til 
herra  páfans  ok  segir :  Ek  biðr  yðr,  postoligr  herra,  at  þú  takir  nú 
við  heilagum  krossi  dróttins  várs,  en  ek  vildi  standa  frammi  meö 
minum  mönnum  í  dag  ok  sverði  snarpliga  beita,  þvi  at  ek  hefir. 
heyrt  Karlamagnús  ok  alla  hans  menn  svá  segja,  at  á  þessum  degi 
skal  annathvárt  gerast  með  vilja  guðs,  at  þeir  liggi  allir  drepnir  eða 
þetta  land  frelsist  af  valdi  heiðingja.  Herra  páfinn  svarar:  Gjama, 
son  minn,  segir  hann,  vil  ek  taka  dróttinligan  kross  ok  sjálfr  bera, 
en  þú  far  í  guðs  geymslu  ok  allir  þér,  ok  dugit  sem  bezt.  Eptir 
þetta  lœtr  keisarina  halda  fram  öllu  liðinu,  utan  setr  Fagon  eptir 
til  geymslu  síns  merkis.  Má  þá  heyra  margan  lúðr  þeyttan,  var 
þetta  rétt  í  þann  tíma,  er  sólin  tekr  fyrst  at  rjóÖa.  Ok  þegarheiÖ- 
ingjar  heyra  hvellan  lúðragang  en  líta  fram  koma  fylking  Franzeisa, 
þar  með  glitar  á  gullbúin  vápn,  skjöldu  ok  hjálma,  er  morginsólin 
skein  á,  slógust  þeirra  hjörtu  úœtlanligum  ótta,  ok  tala  miðil  sín 
einkanliga:  |>etta  er  undarligt,  í  gœr  féllu  margir  keisarans  menn, 
en  nú  sýnist  hans  Hð  at  engn  minna  en  þá.  Karlamagnús  hléypir 
fram  frá  liði  sínu,  ok  þœr  Qórar  fylkingar  er  fy rr  váru  greindar, 
með  svá  miklu  athlaupi,  at  þegar  bognaði  fylking  Gundruns  konungs, 
þar  sem  þeir  kómu  fyrst  at.  Bregðr  keisarinn  þá  konungligu  sverði, 
ok  hans  menn,  ok  höggva  bæði  hart  bk  tíöum,  svá  hverr  hlýtr 
hníga,  sem  fyrir  er,  eðr  flýja.  Hefst  þessi  bardagi  uieð  miklu  harki, 
háfum  brestum  ok  miklu*  háreysti.  Eigi  er  því  gleymanda,  at  þegar 
•)   mgl  b.     ')  þá  Hlf.  h.     »)  fyrstr  6.     ")  \mgL  b.     *)  stóni  b. 


Cap.    TM.  AF  AGULAKDO  KONUXQL  265 

orrostan  tekst,  *  kómu  fram  í  fylkingar  þeir*  guðs  ríddarar,  Georgius, 
Demitrius  ok  Mercurius,  sœkjandi  alldjaríliga.  RoUant  ok  hans  kum- 
pánar,  Oddgeir  danski,  Samson  ok  Salomon,  Hugi  jarl,  Ðroim  kon- 
ungr,  Gundilber,^  Nemes  hertogi  gerÖu  harða  sókn.  Snerí  þegar 
mannfallinu  í  lið  heiðingja.  Kéisarínn  ríðr  fram  meðr  svá  mikilli 
hugprýði)  at  hann  hlífði  engu,  hleypir  brott  frá  sínum  mönnum  í 
miðja  fylking  heiðingja  ok  mœtir  Gundrun,  höggr  til  hans  ofan  i 
hjálminn,  bítr  sverðit  snarphga,  ok  klýfr  hann  sundr  herklœddan 
niðr  i  kvið.  En  er  Affrikar  kenna  keisarann,  sœkja  þeir  at^  öllum 
megin  ok  drepa  hestinn  undir  honum.  Er  Earlamagnús  nú  á  fœti 
staddr  háskasamliga,  utan  guðs  miskunn  sé  honum  mjök  fulltingjandi. 
]þat  er  ok,  því  at  svá  drengiliga  varðist  hann  snúandist  œ  sem  skapt- 
kríngla.  at  engi  þorði  honum  tih^ði  veita.  Frankismenn  sem  þeir 
missa  keisarans,  hryggjast  stórhga  mjök,  sem  ván  var,  ok  einn  af 
þeim  Bœríngr  brezki  getr  sét,  hversu  nauðuUga  hann  er  staddr, 
rennir  hann  sem  snarast  íram  at,  svá  segjandi :  Almáttigr  guð,  segir 
hann,  sjá  nú  til  með  þinni  miskunn.  Ok  í  því  leggr  hann  spjóti  til 
ríks  .höfðingja  ok  í  gegnum  hann,  hrindr  honum  sem  skjótast  niðr^ 
á  jörð  ok  grípr  hestinn,  ok  skundar  þar  til  sem  keisarinn  svá  harð- 
liga  varðist,  at  heiÖingjar  hrjóta  út  ífrá,  stökkr  af  hesti  sínum  ok 
segir:  Guð  sjái  til,  minn  völdugr  herra,  gerit  svá  vel,  stígit  sem 
skjótast  á  hestinn,  er  stendr  hjá  yðr.  Eeisarínn  gerír  sem  hann 
beiddi^  tekr  annarrí  hendi  í  söðulbogann  fremra,  en  stingr  niðr 
spjótinu,  ok  stökkr  svá  sköruHga  á  bak,  at,  engi  ríddari  mátti  þat 
gera  kurteisligar.  Heldr  Bœringr  meðan  í  hans  ístig,  en  hleypr  síðan 
á  þann  hest  sem  heiðinginn^  hafði  átt,  ok  ríða  síðan^  aptr  til  sinna 
manna.  Verða  þeir  fegnari  en  frá  megi  segja,  sjándi  sinn  herra 
heilan^  á  lííl;  gerist  nú  lítil  sú  hvíld  i  þeim'  stað.  {)essu  nœst 
kemr  fram  einn  mikill  konungr  heiðinu  ok  eggjar  fast  Aífrika,  svá 
segjandi:  {)essi  skömm,  sem  oss  ber  til  handa,  mun  íljúgayfir  hvert 
land,  at  fáir  einir  menn  skulu  veíja  saman  harðla  mikinn  Qölda 
várra  manna,  latum  þat  aldrí  verða,  sœkjum  fram  djarfliga;  sjái  þér 
eigi,  at  kristnir  menn  rýma  vígvöllinn  yðr  til  handa,  því'®  gera  þeir  . 
svá,  at  þeir  þikkjast  yíirkomnir.  Affrikar  gera  sem  hann  eggjar, 
velja  or  sinni  fylkingu  þá  sem  sterkastir  váru  ok  bezt  búnir  at 
vápnum,  hlaupa  þeir  fram  á  kristna  menn  með  brugðnum  sverðum 
ok  veita  svá  harða  hrið,  at  margr  guðs  ríddari  hlaut  nú  hníga. 
Heldr  nú  við  sjálft  at  þeir  vikni.  Ok  sem  Karlamagnús  sér  þat, 
talar  hann :    Dróttinn  minn,  hversu  œtlar  þú  nú  til,   hvat  íram  skal 

»)  tókst  b,  «)  þrír  b.  »)  Gundibol  b'.  *)  honum  tilf.  h.  *)  daudum  b. 
•)  höfðinginn  b,  ^  vid  svá  búit  b.  ■)  ok  tilf.  h,  •)  þessum  6. 
")  þat  b. 


256  KABLAlf  AGNUS  8A0A  IV.  Cop.    f  J. 

fara,  hvern  veg  má*  kristni  öðlast  frelsi  í  dag,  ef  hennar  vemdar- 
menn  skulu  svá  drepast  niðr  sem  sauðir?  Styrk  oss,  dróttinn  minn, 
at  vér  megum  leggja^  ok  niðr  setja  drambsemisfullan  ofstopa  þinna 
úvina.  Sem  hann  heíir  [þessor  orð^  talat,  kemr  herra  páfinn  meö 
kro&s  dróttins  ok  víkr  fram  at  keisáranum,  ok  segir:  Góði  herra, 
hrjggist  eigi  fjrir  guðliga  skipan,  þvi  at  þótt  nökkut  gangi  annan 
veg  en  þér  mundut  kjósa,  þá  er  þat  ekki  annat  en  guð  vill  prófa 
yðr  í  þolinmœði,  en  yðr  œtlar  hann  alt  eins  sigrínn,  ok  verðr  því 
háleitarí,  sem  hann  veitist  með  meiri*  guðs  stórtáknum.^  Lítit, 
herra,  með  [hversu  miklu®  blómi  þessi  háleiti  kross  skínn,  hvaðan 
af  vér  styrkjumst  allir  í  guðs  miskunn.  J)egar  kross  dróttins  kemr  í 
auglit  heiðingja,  birtist  hann  með  þvílikum  krapti  eða  meira  sem 
hinn  fyrra  dag.  J)ví"snúa  þeir  Aífríkar  fyrst  undan,  sem  honum 
stóðu'  nœstir,  en  þegar  Franzeisar  kenna  þat,  dirfast  þeir  ok®  sœkja 
eptir  djarfliga.*  Karlamagnús  fylgir  fram  sínum  mönnum  ok  kallar 
hárri  röddu :  Berízt  drcngiliga,***  ok  hefnit  frœnda  várra  ok  vina. 
Rollant  rekr  flóttann,  var  í  þessum  [rekstrí  svá*^  margr  heiðingi 
drepinn  ok  svívirðliga*^  leikinn,  sem  makligt  var.  Hvat  þarf  lengra 
hér  frá^*  at  segja,  cn  öll  þessi  fylking  heiðingja  dreifist  gersamliga, 
flýja  aðrir  upp  undir  höfuðmerki  Agulandi,  en  aðrír  í  sveit  Moadas 
ok  Abilans.  Var  nu  at  heyra  til  Affrikamanna  iU  læti,  óp  ok  gaulan, 
því  at  margir  þoldu  lítt  sárin.  Kemr  Karlamagnús  keisarí  því 
nœst  at  fylking  Moadas.  Verðr  nú  þó  fyrst  at  hverfa  héðan  frá  at 
sinni. 

7.31  Nú  er  at  scgja  frá  hinum  hratista  herra  hertoga  Girarð,  at 
hann  dvaldist  um  nóttina  í  þeim  litla  dal,  er  lá  hœgra  veg  skamt 
frá  höfuðmerki  Agulandi.  En  um  morginiun  kallar  hann  sína  höfð- 
ingja  til  tals,  ok  segir:^*  Nú  er  líkligt,  góÖir  riddarar,  at  með  vilja 
guðs  gerist  í  dag  einhverr  endir  á  váru  máli,  því  skulum  vér  nú 
engan  veg  þyrma  várum  líkamum.  Ek  veit  at  vér  erum  nœr  staddir 
því'^bergi,  sem  á  stendr  höfuðmerki  heiðingja,  ok  fyrir  því  at  þagat 
man  erfit  at  sœkja,  skulu  þér  hlýða  mínum  ráðum.  Fjögur  hundruð 
þeirra  sem  sterkastir  eru  af  oss  ok  einna  bezt  at  vápnum  búnir 
skulu  slíga  af  hestum  ok  skipast  saman,  sem  nœst  hverr  öðrum,** 
halda  skjöldunum  sem  þykkvast  upp  yfir  liöfuð  sér,  vera  gyrðir 
sverðunum,  í  fótsíðum  brynjum,  reisa  spjótin  fram  fyrir  sik;  skulu 
þér  þann  veg  ganga  upp  undir  liamarinnj  en  þeir  sem  á  hestum 
silja  skulu  kringja  at'®  utan  öllum  megin,^''   ok  ef  guð  gefr  þat,  at 

')  þín  tilf,  h,  ^)  lægja  b.  *)  [þetta  6.  ^)  meinim  b.  *)  stórmerkjum  6. 
•)  [hverju  6.  ')  váni  b.  ^)  at  b,  »)  röskliga  b.  '»)  djarfligft  6. 
*')  [flóttarekstri  b.  '^  iHa  b.  ")  af  b.  ")  svá  tilf.  b.  »0  ok  tilf.  b 
")  um  6.     '•)  megum  b» 


Cap.    f8.  '  AF  AOtTLAin>0  KOmTKOI.  257 

vér  komimst  með  svá  skipaðan  ílokk  upp  undir  höfuðmerkit,  mun 
í  nóg  at  YÍnna,  ok  fyrirbýÖ  ek,  at  nökkurr  minna  manna  geri 
nökkura  framreið,  hvat  sem  móli  oss  kann  koma,  utan  hlífira  oss 
sem  bezt  ok  þröngumst  þann  veg  fram  miðil  þeirra;  er  þat  hugboð 
mitt,  at  lítit  fái  þeir  at  gert.  Allir  [kveðast  gjama^  svá  gera  vilja, 
hvern  hátt  sem  hann  skipaði.  Eptir  því^  gerist  sem  nú  var  sagt, 
at  gangandi  meun  skipaðust  fyrst  saman,  en  þar  síðan  hjá  utan 
riddarar  á  hestum  sem  þykkast,  greiða  þann  veg  sína  ferð  upp  á 
brekkuna,  er  miðil  var  þeirra  ok  heiðingja.  UHen  getr  líta  þeirra 
ferð  ok  gengr  fyrir  Agulandum,  ok  segir:  Alla  vega  koma  nú  at 
088  vandrœði,  hér  ferr  nú  at  olSs  flokkr  sá  pr  ek  mœtti  í  gœr,  ok 
eru  þeir  at  vísu  dauðir,  sem  þeim  mœta.  Agulandus  svarar:  {>ar 
mun  vera  Amusten  kumpán  várr  með  sína  fylgd.  Nei,  segir  Ulien, 
ek  kenni  gerla,  ok  þvi  gerit  i  móti  þeim,  at  þeir  komist  eigi  higat 
at  yðr.  Agulandus  segir :  Halfeu,  Ulien,  móti  þeirra  hði.  Ulien 
gerir  svó  þótt  nauðigr  með  tuttugu  þúsundir,  ok  hleypir  fram  með 
miklu  ópi  ok  háreysti.  Ok  sem  hertogi  sér  þat,  talar  hann  til  sinna 
manna:  Gefum^  ekki  ópi  þeirra  gaum  né  harki,  höfum  oss  vara  ok 
kyrra,  látum  þá  umfást  seni  þeim  líkar,  stöndum  við  svá  okgreiðum 
vára  ferð,  þegar  vér  megum  því  við  koma.  En  sjáit  þann  er  þar 
hleypr*  geystr  fram  undir  gulum  skildi,  sá  hljóp  í  gjár*  á  oss  [nijök 
ákaft;^  en  guði  sé  lof  fyrir,  at  þá  gerðum  vér  honum  makhg  skil 
þeirrar  skuldar  sem  oss  byrjaði  honum  at  gjalda,  ok  enn  segir  mér 
vœnt  hugr  um,  at  hann  öðlÍ8t  litlu  betra  skatt  nú  en  í  gasr;  því  at 
þess  bið  ek  alla  yðr,  sem  ek  œtlar  gera,  at  þér  drepit  hvern  þann 
sem  þess'  dirfist  at  koma  svá  nœrri,®  at  vápn  yður  taki  til,  en 
bregðit  engan  veg  yðvarri  stöðu,  takit  þá,  œ  sem  nœstir  eru  hendi. 
]þeir  játta  svá  gera.  Ulien  eggjar  fast  til  framgöngu,*  ok  œtlar  ná 
hefna  þeirrar  svíviröingar  sem  hann  fékk  fyrra  dag.  Affrikar  œpa 
þá  mikit  heróp,  skjóía  örum,  en  leggja  spjótum,  höggva  s^erðum, 
slöngva  steinum.  Eu  þótt  þeir  fœri  þvílíku  fram,  vann  þeim  stór- 
lítit,*®  því  at  eigi  breyttu  þeir  it  minsta  sinni  stöðu,  cn  drápu  Ijölda 
heiðingja;  átti  engi  frá  tíðendum  at  segja,  er  fyrir  varð  þeirra  vápnum. 
Ok  er  Ulien  sér  ekki  stoða  þvílíkt,  en  Affrikar  bleyðast  ok  forðast 
at  koma  þeim  í  nánd,  þikkir  honum*'  sem  léttara  muni  í  öðrum 
stað  viðreignar,  snýr  brott^'^  annan  veg,  kemr  fram  í  fylking  Moadas, 
tekr  sér  þar  stöðu.  En  hertogi  Girarð  ferr  eptir  því  sem  hanu 
hafði  œtlat,  því  at  heiðingjar  hrökkva  œ  svá  undan,  sem  [hans 
menn  sœkja^^  eptir,  þar  til  at  hertoginn  er  [alt  kominn^*  upp  undir 

>)   [kváðust  b.     2)  þat  b.     =»)  gefit  6.     *)  hleypir  b.     *)  i  gœr  6.     •)  [með 
*     ákefð  6.      0  frigl.  b.      »)  nœr  6.      »)    atgöngu  b.      *«)   allítit  6.      ")   svá 
tilf.  b.     ")  þar  fyrir  b.     ")  [hann  sœkir  6.     '*)  [kominn  alt  6. 

17 


2&8  KABLAlf  AGKUS  8A0A  IV.  Cop.    T4. 

hamarÍQn,  er  merkit  stóð  á.  En  heiðingjar  eru  þá  komnir  upp  at 
merkinu  ok  segja  svá  Agulando :  Ef  þeir^  menn  verÖa  eigi  sigraðir, 
sem  bér  fara  at  yðr,  munu  yðrir  menn  skjótt  dauðir.  Sem  hertoginn 
er  þann  veg  nálœgr,  talar  hann:  Lofséguði,  vel  hefír  hans  miskunn 
vár  geymt,  [en  engan  mann  höfum  vér*  látit,  en  steypt  möi^m 
heiðingja,  því  stigum  af  hestum  ok  göngum  djaríliga  at  heiðingjum. 
Ek  heyri  öðrum  megin  hamarsins  mikit  hark  ok  stóra  bresti,  man 
keisarinn  þar  kominn,  dugum  nú  sem  hverr  er  drengr  til;  þat 
man  guð  veita  ok  hinn  heilagi  kross,  at  vér  fáim  sigr  um  síðir. 
{)eir  ráða  nú  upp  at  heiðingjum  með  þykkri  fylking  þegjandi,  halda 
skjöldum  fyrir  sér,  en  reisa  fram  hvjfssar  kesjur,  en  Affrikar  géngu' 
í  móti.  Hefst  at  nýju  þar  hinn  harðasti  bardagi.  Sœkist  hertoganum 
seint,  því  at  erfítt  varð  hans  mönnum  at  sœkja^  í  gegn  upp,  feUr 
því  margt  hans  lið,  en^  miklu  íleira  af  heiðingjum.  Var  [þá  hildar 
leikr  hinn  harðasti.^  ]^eir  sem  uœstir  váru  hjuggu  sverðum  hart  ok 
tiðum,  svá  at  dýrir  steinar  stukku  langt  ok  víða  [,  vel  búnir  hjálmar 
sundr'' klofnuðu,  en  brynjur  brustu,  stálin  hrukku,  en  drengir  bliknaðu 
af  stórum  sérum,  er  hvárirtveggju  veittu  öðrum.  En  áðr  nökkut  gerist 
tíðendavœnligt  í  sókn^  hertogans,  skal  aptr  hverfa  til  keisarans,  ok 
greina  hvat  hann  hefst  at  með  sínum  mönnum. 

74.  Sem  Affrikamenn  líta  kristna  menn  drepit  hafa  ok  sundr 
dreift  alla  fylking  Gundruns  konungs,  ráðgjafa  Agulandi,  ríða  fram 
með  mikilli  reiði  þrír  tigir  þúsunda,  [váru  þeirra  höfðingjar'  Moadas 
ok  Abilant,  svá  digrir  ok  dramblátir,  at  engan  mann  virðu  þeir  sér 
jafnan.  jþví  blása  þeir  stórum  lúðrum  ok  gera  sem  inest  hark  ok 
háreysti  með  ópi  ok  vápnabraki,  ok  ætla  með  því  at  skelfa  hugprúð 
hjörtu  Franzeisa,  benda  stinna^^  boga,  skjóta  svá  hart  at  gall  í 
strengjum.  En  kristnir  menn  verða  eigi  svá  skclfir,  sem  þeirhugðu, 
því  at  svá  sem  RoUant  heyrir  þeirra^*  hark,  tekr  hann  sinn  hvella 
lúðr  Oli^nt,  setr  sér  á  munn  ok  blœss  svá  hátt,^^  at  heyrði  fram 
undir  höfuðmerki  Agulandi  ok  um  allan  herinn.  Svá  gerðu  alhr 
Frankismenn,  at  hverr  þeytti  sinn  lúðr,^*  er  til  hafði.  Varð  heið- 
ingjujn  miklu'*  kynligra  við  heróp  þein*a  en  œtla  mátti,^*  því  at 
margir  af  þeim  fyldust  ótta  ok  hrœzlu.  {>essi  bardagi  hefst  með 
háfum  gný  ok  hörðum  samkvámum  hraustra  drengja.  Karlamagnús 
keisari  sœkir  með  mikilli  hreysti,  en  hinir  verjast  karlmannliga. 
^rír   guðs    riddarar    vinna   stóran    skaða^^    heiðingjum ,    ríðast    nú 

*)  þessir  6.      ')   [er  vér  höfum  engan  mann  b.      ')  ganga  6.  *)  vega  6. 

*)   þó    Ulf.    b,       •)    [þessi   orrosta   hin   harðasta.    b.      ')  [or    gyltam 

hjálmum,    skildir  b,    •)  fylgð  b.     •)  [var  þeirra  höídingi  b.  ")  stóra  6. 

")  þetU  b.       »)  hart  b.       ")  sá  iilf.  b.     ")  langt  um  b.  ")  mœtti  6. 
*•)  á  Hlf.  b. 


Cap.    T4,  AF  AGULAKDO  KOKUKGI.  259 

margir  af  sínum  hestum  bœði  kristnir  menn  ok  heiðnir,  fellr*  hverr 
ofan  annan  svá  þykkt,  at  hátt  hlóðust  valkestirnir.  Oddgeir  danski, 
Nemes  hertogi,  Salomon  ok  Bœringr  brezki  ríða  hart  fram  í  flokk 
heiðingja.  Verðr  svá,  at  [allir  eru^  af  hestum  feldir,  ok  er  Karla- 
magnús  sér  þat,  líkar  honum  lítt,  ok  kallar  í  loptit  upp  svá  segjandi : 
Hvat  gerir  þú  nú,  minn  göfugi  herra  Jacobe  guðs  postoli,  [skulu 
Jjrír*  mínir  kappar  drepast  fyrir  sjálfs  míns  augum?  Harmr  mikill  er 
þat,  ok  at  sönnu  segi  ek  þér  þat,  ágœti*  guðs  kappi,  at  eigi  ber  ek 
glaðan  dag  síðan.  Hlejpir  fram  síðan  meðr  mikilh  reiði,  höggr  til 
beggja  handa,  þar  til  er  hann  mœtir  Abilant,  höggr  með  sínu  j^tra 
sverði  ofan  í  hjálminn,  svá  at  eigi  nemr  fy rr  staðar  en  í  miðjum 
kviði,  kastandi  honum  á  jörðina  niðr.  En  í  því  kemr  Rollant  þar 
•at,  sem  Oddgeir  danski  meðr  sínum  kompánum  verst  á  fœti  vel  ok 
drengiliga,  fylgdu  Rollant  ok  Grelent,  Othun  ok  nökkurir  af  jafn- 
ingjum  með  fim  hundruðum  riddara.  Ok  sem  hann  sér  [þann  veg* 
standa  sína  lagsmenn,  talar  hann:  Ho  ho  mínir  góðu  vinir,  f)at  veit 
guð,  at  þér  erut  nú  komnir  í  harðan  pungt;  vel  þeim  manni  er® 
lina  mœtti  yðrum  nauðum.  J)eir  hrinda  heiðingjum  tvá  vega  út 
ífrá,  en  kringja  um  þá  alla  vega.  Grelent  tekr  til  orða:  Minn 
meistari  RoUant,  furðu  góða  hesta  sitja  heiðingjar  þessir,  vinnum 
þá  ok  fám  várum  mönnum,  þeim  sem  þurfa.  Rollant  svarar :  Gerum 
eptir  því  sem  þú  talar.  J)ví  nœst  hleypir  hann  at  einum'  digrum 
heiðingja,  leggr  spjótinu  í  gegnum  skjöldinn  brynjuna  ok  búkinn, 
lyptandi  hoilum  or  söðHnum,  ok  segir:  J)ii  hinn  hundheiðni,  far  til 
þíns  heimihs.  Fleygir  honum  síðan  dauðum  á  jörð,  en  grípr  hestinn 
ok  fœrir  Oddgeiri  með  þessum  orðum :  Marga  hœversku  hefir  þií 
mér  sýnt  optliga,  ok  því  er  ek  skyldr  at  ömbuna  þat  góðu.  Tak 
hér,  góði  vin,  fríðan  hest,  cr  guð  gaf  mér,  ok  stíg  á  sem  hvath'gast. 
Oddgeir  gerir  svá.  Grelent  reið  fram  í  öðrum  stað  at  öðrum  ridd- 
ara,'  slœmir  til  hans  sverðinu  aptan  á  hálsinn  svá  hart,  at^sundr 
sneið  brynjurokkinn  [með  brynju,  þar  með®  hálsinn,  svá  at  höfuðit 
fylgdi  ok  kemr  hvar  fjarri  niðr;  þrífr  hestinn  ok  fœrir  Nemes  her- 
toga.  Er  ok  skamt  at  bíða  áðr  þeim  Salomon  ok  Bœringi  eru 
fengnir  hestar.  RíÖa  síðan  djaríliga  fram  allir  samt,  ryðjast  fast  um, 
kljiifa  heiðingja  í  herðar  niðr,  af  sumum  fjúka  [höfuðin,  sumum' 
hendr  ok  fœtr,  hrýgja^^  hverjum  ofan  A  annan,  ok  eigi  gefa  þeir 
gaum  at,  hvárt  þeir  liggja  opnir  eða  á  grúfu.  Er  nii  þar  komit,  at 
Affrikar  þurfu  eigi**  geta  til,  hversu  stór  högg  Franzeisar  kunnu 
veita,  því  at  allúspart  brytjuðu  þeir^*  til  þess  djiipa  ketils,  sem  þeim 

>)  fellir  b.  ^)  Lþeir  eru  allir  6.  ^)  [er  þessir  6.  -•)  ágœtr  b.  »)  [i  þvílíkri 
hœttu  b.  *)  at  6.  ')  heiðingja  6.  •)  [þar  með  br^mjuna  ok  b. 
»)  [my/.  b.     ")  hlaða  6.     ")  at  tilf.  b.     ")  heiðingja  tilf.  b. 

17" 


260  KARLAlUGinjS  SAGA  IV.  Cap,   f4, 

var  fyrir  búino,  [þat  er  helvíti,*  í  hverjum  aldri  þverr  né  þrýtr  óð* 
uppganga  steikjandi  vellu.  {)ann  veg  gengr  Rollant  at  með  sinni 
fjlgd,  til  þess  at  þeir  ríða  fram  á  tvœr  hendr  keisaranum.  Ok  er 
hann  lítr  þá  Oddgeir  ok  Nemes,  gleðst  hann  ok  segir :  Lof  ok  dýrð 
sé  þér,  hinn  háleiti  herra  Jacobe,  senniliga  gladdir  þú  nú  mitt  hjarta, 
sœkjum  nú,  Rollant  frœndi,  vel  ok  drengiliga,  skjótt  mun  almáttigr 
guð  oss  sigr  veita.  Tekr  síðan  sinn  konungligan  lúðr,  þeytir  siðan^ 
bœði  hátt  'ok  hvelt,  svá  at  Fagon  merkismaðr  heyrir  gerla,  þar  sem 
hann  er  með  sína  sveit.  Hvar  fyrir  hann  talar  til  sinna  manna: 
^at  veit  guð,  at  Karlamagnús  þikkist  nú  þurfa  fulltings,  at  sðnnu 
heyrða  ok  hljóð  hans  konungliga  lúðrs ;  því  búum  oss  ok  ríðum  sem 
skyndiligast,  lijálpum  keisaranum  eptir  megni,  moetum*  heiðingjum 
með  hörðum  höggum,*  at  öll  þeirra  hugdirfð  hverfi  þeim.  J>eir 
svara:  Herra  Fagon,  ríðum  þann  veg,  sem  þér  gerit  ráð  fyrir; 
jafnskjótt  sem  údyggir  Affrikar  kenna  vár  viðskipti,  munu  þeir  flýja 
sem  andarsteggi  undan^  gáshauki,  ok  þá  skulu  þeir  fá  örlög  sín  ok 
liggja  opnir  undir  hrossafótum^  með  gapanda  munni.  Herra  Fagon 
ríðr  með  þúsund®  riddara,  váru  þeir  harðla  vel  búnir  at  vápnum  ok 
klœðum,  ok  áðr  þeir  taka  at  berjast,  talar  Fagon  við  Reniund 
frœnda  sinn :  Tak  við  merki  keisarans  ok  geym  sem  bezt,  en  ek 
man  prófa,  hvat  mitt  góða  sverð  kunni  bíta.  Fagon  sat  á  góðum 
gaskunia  ^hesti,  hafði  bezta  hjálm  sér  á  höfði,  settan  dýrum  steinum. 
Hann  kemr  til  orrostu  þar  sem  Moadas  var  fyrir,  œpir  mikit  heróp 
til  hugdirfðar  sínum  mönnum.  Veita  þeir  í  fyrstu  svá  hart  athlaup, 
at  þeir  sem  nœstir  stóðu,  hrukku  undau'  þeim  ok  vöfðust  saman. 
En  Fagon  mœtir  Moadas  ok  leggr  til  hans  spjótinu  í  skjöldinn  svá 
hart,  at  hann  brestr  ok  þolir  eigi,  smýgr  þá  gegnum  brynjuna  ok 
gnestr  í  hjartanu,  lyptir  honum  or  söðlinum,  svásegjandi:  J)ar  fórtu, 
mikli  maðr,  ok  er  eigi  öðrum  at  firr.  Fleygir  honum  af  fram,  en 
snýr  hestinum  vel  ok  íimliga,  bregðr  sverðinu  ok  höggr^®  í  hjálm 
Matusalems  konungs,  kljúfandi  hann  í  herðar  niðr,  kallar  síðan  hárri 
röddu  á  menu  sína :  Gerit  svá  vel,  sparit  hvárki-  sverð  né  spjót  við 
heiðingja,  látum  þá  prófa,  at  vér  kunnum  íleira  en  eta  ok  drekka. 
Svá  gera^*  þeir  sem  hann  beiddi,^*  ok  lögðu*^  tiJ  jarðar  þrjér  þús- 
undir  heiðingja.  Brast  því  nœst  flótti  á  Affrikamönnum  i  þann  arm 
orrostunnar.  Ulien  gengr  fast  fram,  var  hann  nú  kominn  sem  éðr 
sagðist  í  fylking  Moadas,  sér  hann^*  Aífrikamenn  með  öUu  bleyðast 
ok  undan  leita  eptir  fall  sinna  foringja;  því  kallar  hann  á  þá,  svá 
segjandi:    Jlla  launi   þér  Agulando    mikla   virðing,    er   hann  lagði  á 

')  [mgl,  h,  »)  öll  b,  »)  mgl,  h,  *)  veitum  h,  *)  3vá  tilf.  h,  «)  lyrir  h, 
')  hestafótum  h.  »)  hraustustu  Wf.  h,  »)  fyrir  h.  *«)  ofan  tilf,  h, 
")  gerðu  6.     ")  bauð  h.     ")  feldu  þá  h,     '*)  mgU  h. 


Carp.    75.  AF  AOULAKDO  KONUKGI.  261 

yÖr,  at  þér  rennit  frá  honum;  gerit  eigi  þá  opinbera  Bkömm  at 
flýja  lengra  en  fram  undir  hans  höfuðmerki,  hvert  þér  sjáit  enn 
standa.  En  þótt  h'ann  tali  þvílikt,^  gefa  þeir  at  því  engan  gaum, 
heldr  leitar  hverr  sér  þangat  sem  líkast  þótti  til  hjálpar.  Ulien 
keyrir  hestinn  sporum,  hleypir  at  einum  góðum  riddara  Edvarð  at 
nafni,  ok  klýfr  hans  hjálm  [ok  höfuð,^  svá  at  í  tönnum  nam  staðar. 
Eptir  þat  mœtir  hann  hrausta^  riddara  Kiker,  ok  leggr  spjótinu  í 
gegnum  skjöldinn,  ok  er  hann^  íinnr  þat,  snarar  hann  skjöldinn  á 
YÍgsl  með  svá  miklu  afli,  at  spjót  Uliens  stökk  sundr  fyrir  ofan  falinn, 
eu  höggr  sverðinu  ofan  í  hjálminn,  ok  í  því  sem  hann  brestr,  talar 
Riker:  Vara  þik,  riddari.  Fylgir  síðan  högginu  svá  drengiliga,  at 
hann  klýfr  UHen  [ofan  í  herðar,^  fellr  hann  þá  til  jarðar.  í  þenna 
tíma  kemr  herra  páfinn  með  dróttinligan  kross  fram  í  fylkingar,  eru 
þar  með  honum  þrir  guðs  riddarar.  {>arf  þá  eigi  um  at  binda,  því 
at  svá  mikiU  ótti  [ok  hrœzla*  kemr  yíir  alt  lið  heiðingja,  at  hverr 
fyrirlœtr  sinn  stað,  flýja  sumir  á  Ijöll  eða'  skóga,  sumir  undir  höfuð- 
merkit  til  Agulandum,  ok  eggja  hann®  flýja.  Uerist  [þá  nú'  mikil 
þröng,  því  at  keisarinn  er  nú'^  kominn  með  sitt  lið  neðan  undir 
hamarinn,  flýja^^  allir  upp  undan^*  at  höfuðmerkinu,  en  öðrum  meg- 
um  sœkir*^  hertogi  Girarð,  ok  á  eigi  lengra  til  stöðu  merkisins  en 
tvau  örskot  eða  varla  sva. 

75.  Agulandus  sitr  enn  undir  liöfuðmerki  sínu,  ok  þikkir  þung- 
liga  á  horfa.  Hafa  kristnir  menn  þá  tekit  alt  umbergis.  J>ví  gengr 
hann  fram  á  bergit  ok  bregðr  sverði  sínu  ok  höggr  til  beggja  handa 
svá  stórt,  at  [eigi  skorti.**  Herra  Girarð  sœkir  at  djarfliga  ok  kemst 
at  höfuðmerkinu  skjótliga,  sem  Agulandus  var  undan  genginn,  ok 
höggr  niðr,  eggjar  sína  menn  sem  ákafast.  Féll  í  þeim  svifum  áðr 
merkit  varð  niðr  höggit  meir  en  þúsund  riddara.  Sem  Frankismenn 
sjá  niðr  höggit  merkit,  vóx*^  þeim  dirfð  ok  árœði,  ok  hlaða  heið- 
ingjum  hverjum  ofan  á  annan.  Gerðist  þá  mikill  gnýr  umbergis, 
sem  allir  kómust*®  í  cinn  stað  saman.  Ok  er  Agulandus  sá  merkit 
falla,  gékk  hann  náliga  af  vitinu,  bíör  eigi  svá  lengi,  at  nökkurr 
haldi  í  haus  ístig,  stökkr  síðan  á  einn  stóran  hest,  ok  stefnir  brott 
or  þrönginni  svá  reiðr  ok  hamstoli,  at  varla  vissi  hann  hvar  hann 
fór.  Agulandus  stefnir  á  þann  veg,  er  Hggr  til  Risu  borgar,  ok 
verðr  fyrir  honum  eitt  stórt^'^  díki,  svá  stórt  ok  breitt,  at  hann  mátti 
engan  veg  yflr  komast.  Verðr  hann  þá  brott  hverfa,  þótt  nauÖigr. 
En  er  hertogi  Girarð  varð  þess  varr,  at  Agulandus  hefir  brott  kom- 

•)  slíkt  b.  ')  [mgl.  b.  *)  hraustum  6.  *)  Riker  b.  *)  [í  herðar  niðr  b. 
«)  [mgl.  b.  7)  ok  b.  «)  at  tilf.  b.  »)  [þar  með  6.  »•)  þá  b.  ")  þeir 
txlf.  b.  '0  waí.  ^\  undir  B.  ")  at  tilf.  b.  ")  [býsnum  gegndi  b. 
•«)  vex  b.     •«)  kómu  b.     ")  mgl.  b. 


262  KAELAUAGNUS  SAGA  IV.  Cap.    76. 

izt,  kallar  hann  hárri  röddu,  svá  [segjandi,  ok*  heyrðu  hans  menii 
ok  keisarans :  Sœkjum  eptir  Agulando,  því  at  brott  er  hann  flýðr; 
látum  oss  aldri  þá  skömm  til  hauda  bera,  at  hann  komist  brott,  því 
at  eigi  man  aunat  siun  gefast  líkara  fœri  til  at  gjalda  honum  skattinn 
en  nú.  Hann  keyrir  eptir  þat  siun  hest  með  sporum  ok  ríðr  [eptir 
honum'^  með  mikinn  flokk,  þar  til  sem  Agulandus  var,  því  at  svá 
sem  hann  komst  eigi  yfir  díkit,  sneri  hann  aptr  á  vígvöllinn  til  sinna 
manna,  [þyrptust  Affrikar  þar^  þá  at  honum  öllum  megin  ok  vörðu 
hann,  er  hertoginn  sœkir  at,  koma  skjótliga  eptir  þeim  Boz  ok 
Klaris  ok  margir*  af  Franzeisum.  Hefst  í  þeim  stað  hinn  harðasti 
bardagi,  vurðu  þá^  snarpar  samkvámur,  falla  heiðingjar  æ  sem  tíðast, 
en  þeir  flýja,  sem  því  máttu  við  koma.  Má  nú  sjá  hlaup  ok  elting- 
ar  um  völluna,  er  Affrikar  runnu  undan,  en  kristnir  menn  sóttu  eptir. 
Karlamagnús  keisari  ferr  með  niikiuu  flokk  sinna  manna  til  fulltings 
við  hertogann.  Ok  áðr  keisarinn  kemr,  hleypr  fram  einn  dygðugr 
riddari  Antonen®  at  nafni,  rœöismaðr  hertogans,  ok  drepr  hestinn 
undan  Agulando,  snarar  síðan  aptr  til  sinna  manna.'^  Er  Agulandus 
nú  á  fœti^  ok  sér  menn  sína  alla  vega  falla  hjá  sér,  en  suma  flýja, 
þar  með  lítr  hann  Karlamagnús  ok  Franzeisa  at  sér*  ríða;  þikkir 
honum  nú  hvert  vandrœði  koma  á  bak  öðru,  hvar  fyrir  hann  talar: 
Vesœll  er  ek  orðinn,  ek  hugðumst  ciguast  mundu  alla  Franz;  [eigi 
veit  ek  mér  nú  sigrs  ván^®  né  undankvámu ;  bjargi  þeir  lífi  ^ínu 
er  megu,  en  mér  stcndr  ekki  annat  en  verjast,  meðan  megn  er  til, 
því  at  betr  samir  mér  at  falla  hjá  vinum  mínum  en  flýja  lengr  yfir- 
kominn-  af  þessum  vígvelli.  Hér  eptir  fleygir  hann  frá  sér  skildinum 
ok  tekr  mcðalkafla  sverösins  báðum  höndum,  höggvandi  svá  at  hverr 
hefir  bana  er  fyrir  verðr,  þar  til  at  sveröit  þolir  eigi  ok  stökkr  sundr 
undir 'hjöltunum.  Var  þar'*  nœst  fengit  houum  annat  sverð  afsínum 
mönnum,  fór  þat  sömu  leið  ok^*  it  fyrra,  ok  með  svá  miklum  tröll- 
skap  gékk  hann  [at  um  stuud,  fékk^^  þat  ekki,  at  eigi  bryti  hann 
sundr.  At  lyktum  féngu  Affrikar  honum  eiua  öxi  furðuliga  stóra, 
var  hon  engum  vápnhœf  utan^*  sterkastum  mönnum.  Svá  segist,  at 
skapt  öxarinnar  vœri  af  horni,  styrkt  meö  mörgum  járnvöfum. 
Stóð  nú  hvárki  við  honum  járnbundnir  skildir  né  tvífaldar  brynjur. 
Karlamagnús  keisari  er  nú  kominn  með  sitt  lið,  drápust  heiðingjar 
svá  görsamliga,  at  einn  samt*^  stóð  Agulandiis  upp,*^  veitti  hann 
frábœra  vörn  ok  drap  margan  riddara,  til  þess  at  keisarinn  bannar 
at  sœkja  at  honum.    Stendr  hann  þá  einn  samt"  ok  heldr  á  öxiuni. 

*)  [at  bœdi  b.  2)  \mgl.  b.  «)  [því  at  Affrikar  þyrptust  b.  ")  aðrir  tilf.  b. 
*)  þar  6.  «)  Anton  b.  ')  kompána  b.  «)  staddr  tHf.  b.  »)  mgl.  b. 
*")  [en  nú  vœntir  ek  mér  eigi  sigrsft.  ")  því  b.  ")  sem  b.  ")  [fram, 
at  um  stund  fékk  hann  b.     '*)  nema  b.     '*)  saman  b    '•')  uppi  b.    '*)  saman  b. 


COFp.    7S,  AF  AOULAKIX)  KOmJHQI.  263 

Eeisarinn  lœtr  bjóða  Agulando  at  taka  viÖ  kristni  ok  játa  sönnum 
guði.  £n  hann  svarar  því  eyrindí  skjótt:  Ekki  vinnr  slíkt,  segir 
hann,  niér  nú  at  bjóða,  því  at  við  engum  nýjum  sið^  vil  ek  taka 
ok  neita  goðum  mínum  fjrir  sakir  hrœzlu,  því  eœkit  at  drengiliga 
eem  hraustir  riddarar,  enn  mun  öx  mín  taka  til  þess  er  fyrstr  sœkir 
at.  í  því  hleypr  at  Claris,  en  Agulandus  höggr  til  hans  ok  höggr^ 
skjöldinn  niðr  í  gegnum,  svá  at  sínum  megin  fellr  hvárr  hlutrinn, 
ok  áðr  hann  fái  at  sér  tekit  öxina,  leggr  Claris  til  hans  spjóti  svá 
hart,  at  brjnjan  bilar,  ok  fœr  fóðrat  í  hans  líkama.  En  Agulandus 
þrífr  i  skaptit  ok  brýtr  sundr  fjrir  ofan  falinn.  ]því  næst  höggr 
hertogi  Girarð  ofan  í  hjálminn,  ok  kemr  á  utarliga,  stökkr  niðr  á 
öxlina  ok  Mýfr  niðr  í  bijóst,  lítr  Agulandus  þá  niðr^  við  höggit. 
Var  þá  eigi  langt  at  bíða,  áðr  Rollant  snarar  at  ok  höggr  á  hálsinn 
sínu  góða  sverði  Djrumdala  með  svá  miklu  afli,  at  höfuðit  með 
hálsinum  flaug  brott  af  búknum.  Féll  Agulandus  þá  dauðr  til  jarðar, 
þótt  hann  vildi  eigi.  Œptu  kristnir  menn  þá  mikit  sigróp  ok  kölluðu 
svá  hátt  dauða  Agulandi,  at  hejrði^  um  allan  herinn.  Gerðist  þá 
mikill  fagnaðr  ok  gleði  í  hjörtum  kristinna  manna,  ok  gáfu  mai^r^ 
þakkir  alméttigum  guði. 

76.  Eptir  fall  Agulandi  settlst  Karlamagnús  keisari  niðr  á 
völlinn,  því  at  hann  var  mjök  mœddr,  ok  allir  aðrir.'  En  þat  verÖr 
eigi  •auðvelt  at  tína,  hversu  mörgum  þakklœtisorðum  hann  lofaÖi 
dróttin  Jesum  ok  hans  háleita  postola  Jacobum  fjrir  þat  opinbert 
fiillting  af  þeim  stórtáknum,  er  dásamliga  birtust  jflr  heilaga  kross- 
marki,  þar  með®  sjniliga  framgöngu  þriggja  guðs  ástvina;  því  at 
öllum  var  þat  efalaust,  at  allsvaldandi  guð  hafði  þá  senda  af  sinni 
himneskrí  sveit,  sakir  þess  at  þegar  af  lokit  var  bardaganum,  hurfu 
þeir  brott  aí  manna  augliti  ok  fundust  hvergi.  Hvat  víða  finnst 
lesit  í  sögum  heileigra  manna,  þar  sem  himneskir  kraptar  hafa  birzt 
í  nökkurrí  hjálp  eða  þjónustu  við  góða  guðs  ástvini.  Karlamagnús 
fór  síðan  til  siuna  landtjalda,  bjðr®  hverjum*  at  taka  hvíld*®  ok 
náðir  eptir  mikit  erfiði.  Ok  sem  tími  var  til,  bjðr  hann  ganga  um 
valinn  ok  kanna  þar  sem  hans  menn  hafa^^  fallit,  ok  gékk  eigi 
fjrrum^*  frá,  en  öllum  krístnum  mönnum,  þeim  sem  fallit  höfðu  í 
þessum  bardaga  ok  hinum  fjrra,  var  veitt  hin  sœmiligasta  greptrar** 
þjónusta.  En  at  því  Ijktaðu  fór  hann  um  öll  heruð  Hispanie  ok 
endrbœtti  krístnina,  þar  sem^*  þurfti,  en  reisir  upp  klaustr  ok  kirkjur, 
þar**  sem  Agulandus  ok  sonr  hans  Jamund  hafði**  áðr  niðr  brotit. 

*)  siðum  b,  ')  klýfr  6.  *)  éfram  b,  *)  heyrðiet  b.  »)  margar  6.  •)  fyrir  6. 
')  mgL  b,  »)  bjóðandi  b,  •)  mannl  tilf,  b,  *•)  frið  b,  '»)  höfSu  b. 
")  fyrri  b,     '*)  graftar  b,     '0  þess  tilf.  b.     »*)  þœr  b.     »•)  höfðu  b. 


264  KABLAXAGimS  SÁGA  IV  b.  Cap>   ty  M. 

1 .  ^  Turpin  með  guðs  mÍBkunn  erchibyskup  af  boi^nni  Reins, 
samfélagi  [Karlamagnús  konungs  ins  mikla  í  Hispania,^  sendir  Leo- 
frando  dekano  Akis  [q.  guðs*  Jeðu  Cristi.  J)ví  at  þú  sendir  mér 
orð  til,  þá  er  ek  var  staddr  í  borginni  Venna  sjúkr  nökkut  svá  af 
sárum,  at  ek  ritaða  hversu  várr  inn  mikli  ok  inn  [frœgi  Karlamagnús 
keisari  íriðaði^  land  í  Hispania  ok  Galieia  af  ofrgangi^  Saracina,  þá 
vil  ek  skilvísliga  skrifa  ok  yðr  senda  letri  samansett^  þau  inu  und- 
arligu  stórmerki  ok  þann  lofliga  sigr,  er  hann  vann  á  Saracinum  í 
Hispania  ok  vér  sám  várum  augum,  fylgjandi  honum  þau  Qórtán  ár 
er  hann  fór  með  her  sinn  oP  Hispaniam  ok  Galiciam.  Nú  með  því 
at  þér  rituðut  svá  til  mín,^  at  þau  in  frœgju  stórtíðendi  er  keisarinn 
gerði  i  Hispania  fundut  þér  eigi  fullkomliga  skrifuð^  á  þeim  annái^® 
er  liggr  í  staðnum  Sendine,  þá  meguð  þér  þat  vel  skilja,  at  sá 
sem  þann  annál  ritaði  var  eigi  nœr  þessum  tíðendum ;  en  þó  skal 
þetta  verk  ekki  við  þann  annál  diskorda.  Guð  gefi  yðr  langt  líf 
með  góðu  megni. 

2.  Virðuligr  guðs  postuli  Jacobus  predikaði  fyrstr  kristni  í 
Galicia.  Eptir  þat  fór  hann  til  Jórsalalands  ok  var  þar  hálshög^vinn 
af  Herode  konungi  Agrippa.  £n  lœrisveinar  hans  fœrðu  hans  infl 
helga  líkama  aptr  í  Galiciam  ok  styrktu  þá  enn  heilaga  kristni  með 
sínum  kenningum.  Nú  er  [liðu  stundir,^^  eyddist  mjök  kristni  í 
Galicia,  svá  at  náliga  var  þar  engi  kristindómr^^  á  dögum  [Karla- 
magnús  konungs.^'  {)essi  inn  sami  Karlamagnús^^  keisari  inn  mikli, 
síðan  er  hann  hafði  með  miklu  starfl  ok  stríði  lagt  undir  sik  mörg 
ok  stór  konunga  riki,  England  ok  Frakkaríki,  þýðverskt  land, 
Bœjaraland  ok  Burgun  ok  Latorigiam  ok  Jtaliam,  ok  enn  fleiri  ríki 
í  miUum  tveggja  sjáfa,^*  þau  sem  hér  eru  eigi  greind,  ok  útaligar 
borgir  lagði  hann  undir  sik  af  Saracina  valdi  ok  undir  rómverskan 
keisaradóm,  þá  hugði  hann  at  gefa  sér  friÖ  ok  hvíld  eptir  margan 
sveita  ok  langt  erOði  ok  hætta  eigi  sér  lengr  eða  sínum  mönnum  í 
úfriði  ok  orrostum.  Ok  jafnskjótt  sá  hann  á  himni  einn  stjörnuveg^* 
þann  er  upp  hófst  af  Fríslands*'  hafi  ok  veittist  alt  railli  þýðverks^® 
ríkis  ok  Galiciam,  Jtaliam  ok  Aquitaniam,  ok  síðan  rétta  leið  yfír 
Gaskuniam  ok  Basdam,  Nafari  ok  Hispaniam  alt  til  Galiciam,  þar 
sem  var  heilagr  dómr  ins  helga  Jaeobi  postula  mjök  úkunnigr  flestum 
mðnnum  í  þenna  tíma  í  því  landi.     Nú  er  Karlamagnús  konungr  sá 

')  Her  meddeles  Fortœllingen  om  Agulandus  efter  Hanndtkrifterne  Á  d,  St 
ovenfor  S.  126.  ^  [hins  mikla  Karls  keisara  í  Spania  a.  ')  [kveðju  a. 
*)  [frœgasti  keisari  Karl  frjálsaði  a.  *)  valdi  a.  *)  samansettn  a.  ')  ura  a. 
•)  vér  a.  »)  skipuð  a.  ••)  annáli  a.  ")  [Btiindir  liðu  fram  a. 
*•)  kristni  a.  ")  [Karls  keisara  hins  mikla  a.  '*)  Karl  a.  ")  sjóa  o. 
*•)  iaaL  o;  stjömuvegg  A,     ")  iaaU  a\  Frakklands  A.     '•)  þýverks  o. 


Cetp.   S,  AP  AQULAIOK)  K0NUN6I.  265 

þeona  stjörnuveg  optliga  um  nœtr,  þá  hugsaði  hann  fjrir  sér,  hvat 
þetta  mundi^  merkja.  Ok  er  hann  studeraði  f  þessu  með  mikilli  , 
hugsan,  birtist  honum  [þess  háttar  sjn^  í  svefni,  eiun  herra  í  fagri 
ásýn,  ok  mœlti  vij)  hann  á  þessa  lund:  Son  minn,  hvat  gerir  þú? 
Hann  spurði  í  móti:  Hverr  ertu,  herra?  Sá^  svarar:  Ek  em  Jaco- 
bos  postuli,  fóstrson  Jesu  Kristi,  son  Zebedei,  bróðir  Johannis  guð- 
apjallamanns.  Mik  kallaði  guð  til  sín  á  Galilea  sjá,^  en  Herodes 
konungr  Agrippa  lét  halshöggva  mik  með  sverði.  Minn  líkamr  liggr 
nú  mjök  mönuum  úkunnigr  í  Galicia*  landi,  þar  sem  Saracinar  hafa® 
háðuhgt  vald  yfir.  Ok  þikki  mér  mjök  undarligt,  er  þú  frelsar  eigi 
land  mitt  af  [valdi  úfriðarmanQB,'  þar  sem  þú  hefir  mörg  stór  lönd 
ok  margar  stórar  borgir  -undir  þitt  ríki  lagt.  Ok  fyrir  því  vil  ek 
þér  kunnikt  gera,  at  svá  sem  guð  gerði  þik  völdugra  en  nökkurn 
annan  veraldHgan  konung,  svá  kýs  ek^  þik  til  þess  af  öllum  kon- 
ungum  með  fyrr  sýndri  leið  at  leysa  land  mitt  af  úfriði*  Moabitarum, 
at  þar  fyrir  þiggir  þú  af  honum  kórónu  eilífrar  ömbunar.^®  J)at 
merkir  ok  stjörnuveg  þann  er  þú  sátt  undir  himni,  at  þú  mant  fara 
af  þessum  löndum  með  þínum  mikla  her  í  Galiciam  ok  fyrirkoma 
þeirri  heiðingjaþjóð  ok  frelsa  svá  landit  ok  vitja  minnar  kapellu  ok 
legstaðar.  Eptir  þik  munu  fara  [allar  þjóðir^*  millum  tveggja  sjáfa** 
pílagrímsferð  þiggjandi  af  guði  lausn  synda  sinna,  lýsandi  guðs  lofi 
ok  kröptum  ok  undarligum  hlutum ,  þeim  sem  hann  gerir.  J)es8a 
ferð  munu  þeir  fara  upp  af  þínum  dögum  alt  til  enda  veraldar.  Far 
þá  nú  sem  skyndiligast/^  því  at  ek  skal  vera  þinn  fulltingjari  í  öllum 
hlutum,  ok  þitt  starf  skal  ek  ávaxta  ok  þiggja  af  guði  þar  fyrir  þér 
kórónu  í  himinríki,  ok  til  siðurstu  daga  skal  þitt  nafn  vera  lofat. 
Með  þvílíkum  orðum  birtist  inn  'sœli  Jacobus  postuli  Karlamagniísi 
konungi  þrim  sinnum.  Enkonungr^*  styrktist  mjök  af  fyrirheitum 
postulans,  ok  dró  saman  mikinn  her  ok  fór  í  Hispaniam  at  eyða 
heiðnum  þjóðum  meÖ  sínum  styrk. 

3.  Pampilonia  heitir  borg  sú  er  Karlamagnús  konungr  sat 
fyrst  um  þrjá  mánaði  ok  fékk  eigi  unnit,  svá  váru  hennar  miirar 
sterkir.  J)á  baö  Karlamaguús  konungr  til  guðs  svá  mœlandi :  Herra 
Jesu  Kriste,  gef  mér  í  vald  borg  þessa  til  tignar  nafns  þíns,  því  at 
fyrir  sakir  tniar  þinnar  kom  ek  [til  þjóða  þessarra  í  þessi  lönd.^* 
Heyrðu,  inn  sœli  JacobLs  postuli,  lát  mik  vinna  borg  þessa,  ef  þat 
er  satt  at  þú  birtist  mcr.  J)á  hrundu  niðr  allir  borgaryeggirnir  til 
grunövallar  með  guðs  gjöf  ok  bœn  ins  sœla  Jacobi  postula,  ok  vann 

»)  hafa  at  tilf.  a.  0  Ifngl.  a.  ^)  Hinn  a.  ")  sjó  a.  *)  Galilea(!)  a. 
•)  mjök  tilf.  a.  ')  [Saracina  valdi  a.  *)  hann  a.  •)  valdi  a. 
'O)  dýrðar  a.  ")  [allir  lýóir  a.  '^)  i  tilf.  a.  •>)  skjótast  máttu  a, 
'*)  keisarinn  a.     '*)   [í  þessi  lönd  af  vantráaðri  þjóð  a. 


266  KABLAICAGinJS  SAQA  IV  b.  Cap.   B, 

Karlamagnús  konungr  með  þvflíku  móti  þessa  borg.  Konungrínn^ 
gaf  líf  öUum  Saracinum  þeim  er  skírast.vildu  láta,  en  alla  þá  sem 
eigí  vildu  láta  skírast^  lét  hann  drepa.^  Ok  er  Saracinar  spurÖu 
þessi^  tíöendi,  lutu  þeir  honum  hvar  sem  hann  fói;,  ok  sendu  á  vega* 
fyrir  hann  skatta  ok  skyldir  ok  gáfu  í  hans  vald  borgir  ok  heruÖ. 
Saracina  þjóð  undraðist  mjök  keisarans  fólk  fyrir  sakir  fríðleiks  ok 
ágœti^  klœðabúnaðar,  pk  aí  því  tóku  þeir  hann  ok  hans  her  at  upp- 
geínum  sinum  vápnum  sœmiliga  ok  friðsamliga.  Fór  Karlamagnús 
konungr  svá  fram  rétta  leið  til  legs  íns  helga  Jacobi  postula.  Ok 
þegar  hann  kom  tíl  hafsins,  lagði  hann  sínu  spjóti  i  sjáinn^  ok 
þakkaði  guði  ok  inum  sœla  Jacobo  postula,  er  hann  hafði  leitt  sinn 
inn  mikla  her  i  þá  hálfu®  heims,  svá  langtsem  hann  mátti  framarst. 
Turpin  erkibyskup  skírði  þat  fólk  alt  í  Galicia  með  ráði  Karla- 
magnús  konungs,  er  af  hafði  gengit  kristni  þeirri  er  sett  hafðí  Ja- 
cobus  postuli^  ok  hans  lœrisveinar,  eða  þá  er  eigi  hðfðu  áðr  trú^^ 
tekit.  £n  þá  alla  menn  er  eigi  vildu  við  skírn  taka,  lét  hann  annat- 
hvárt  hálshöggva  eða  gefa  í  vald  kristinna  manna  til  þrœldóms  ok 
ánauðar.  Eptir  þetta  vann  Karlamagnús  konungr  alt  Hispaniam 
sjáva  í  millum,  í  þeirri  ferð  vann  hann  af  borgum  ok  stórþorpum 
iim  hundruð  í  Galiciam  ok  umfram  alt  landit  í  Hispaniam.  Lutu 
nú  undir  ríki  Karlamagnús  konungs  öU  þau  lönd  er  byggvast^^  vestr 
af  Afrika  til  sjáfar.  Öll  þessi  lönd  [borgir  ok  staðir  eru  nú  í  hans 
valdi,  ok**  tók  hann  með  friði,  en  sum  með^^  stríði  ok  inni  mestu 
list,  utan  eina  borg  er  var  af  inum  sterkustum  borgum  í  þeim  Iðndum, 
er  Luctena  heitír  á  norœnu,  hana  fékk  hann  eigi  unnit  í  fyrstu  um- 
sát.  Hon  stendr  þar  sem  grœna  dalr  heitir  á  norœnu.  Enn  síðarsta 
tíma  er  hann  sat  um  þessa  borg  Qóra  mánaði,  þá  bað  hann  tíl  guðs 
ok  ins  [sœla  Jacobs**  postula,  ok  af  því  [féllu  niðr**  þessarrar 
borgar  veggir,**  ok  er^''  hon  jafnan  síðan  úbygð  alt  til  þessa  dags. 
[Einn  keldulœkr^^  spratt  upp  í  miðjum  stað  þessum  með  svartu 
vatni,  ok  sýnast  þar  í  svartir  fiskar.  |)e8sar  borgir  yfirkomnar  með 
þungu  starfi,**  [Luctuosam,  Venzosam,  Capariam,^®  Odam,  Sonam, 
þorði  engi  maðr  at  b^'ggja  eða  upp  reisa  alt  til  þessa  dags  fyrir 
sakir  þeirrar  bölvanar,  er  konungrinn*^  lagði  á  borgirnar.  Öll  þau 
skurgoð  ok  líkneskjur^^  Saracina  ok  hciðingja,  er  Karlamagnús  kon- 
ungr  fékk  í  Hispania,  braut  hann  niðr  utan  eina  líkneskju  [í  landi^ 

')  Keisarinn  a.  «)  né  taka  rétta  trá  tilf.  a.  »)  hálshöggva  a.  *)  undar- 
ligu  tilf.  a.  »)  veg  a.  «)  ágœts  a.  ')  sjóinn  a.  »)  álfu  a.  ')  »aál.  a; 
postula  Á.  ")  við  skím  a.  **)  liggja  by(g)ð  a.  '•)  [ok  staði  a. 
*»)  miklu  íí//*.  a.  ")  [helga  Jacobus  a.  '*)  [$aal.a\  fella^.  *•)  márara. 
")  taal.  a;  eni  Á.  '•)  [Ein  keldaa.  **)  af  Karlamagnús  konungi  fíV.  a. 
*•)  [Luktenam,  Venosam,  Caparan  a,  **)  keisarinn  a.  ^')  líkneski  a, 
»»)  [mgl.  a. 


Ce^  4,  5.  AF  AauLAin>o  konungl  26T 

Alandaluf.  Sú  líkneskja  hét  Salemcadis ;  ^  staðrinn  heitir  Cadis  sá 
er  sú  líkneskja  var  í,  Salam  heitir  guð  á  tungu  Arabialands  manna. 
Svá  segja  Saracinar,  at  sá  Maumet  er  þeir  dýrka,  gerði  þessa  lík- 
neskju  [í  sínu  nafni,  ok  með  galdralist  lœsti  hann  í  þessi  líkneskju 
eins  kjns  djöfla  fy Iki,  þau  sem  eignuðust  með  sínum  styrk  þessa 
borg  ok  likneskju,^  ok  af  því  mega  eigi  menn  hana  brjóta.  Ef 
nökkurr  maðr  kristinn  kemr  í  nánd  henni,  þá  verðr  hann  sjúkr;  en 
ef  [sjúkr  Saracinus  kemr^  tíl  hennar  ok  tignar  hana  ok  biðr  sér 
miskunnar,  hann  ferr  heUl  á  brott.  En  ef  nökkurr  fugl  sezt  á  hana,^ 
þá  dejr  hann  þegar.  En  svá  er  búit  um  sjálfa  likneskjuna,  at 
steinn  ferstrendr  stendr  á  sjáfar  ströndu,  þar  sem  hrafn  er  vanr  at 
fljúga;  hann  er  gerr  með  Saracina  list  ok  því  mjórri  sem  ofar  er. 
Á  þeim  stólpa  stendr'þessi  líkneskja  er  steypt  er  eptir  manns  mynd 
af  inum  bezta  latuni.  Hon  l\orfír  i  suðr  ok  hefir  í^  hendi  klumbu 
mikla.  Svá  segja  Saracinar,  at  þessi  klumba  mun  falla  or  hendi 
líkneskjunni  á  því  ári,  er  sá  Frakka  konungr  er  fœddr  er  kristna 
skal  alt  Hispanialand  á  síðustum  tímum  veraldar.  Ok  jafnskjótt  sem 
Saracinar  sjá  þessa  klumbu  niðrfallna,^  þá  ílýja  þeir  brott  allir  af 
Qispanialandi.  GuU  þat  er  [konungar  gáfu  Karlamagnúsi  konungi  ok 
aðrir  höfðingjar,''  lagði  hann  til  þess  at  auka  musteri  ins  helga  Ja- 
cobi  postula,  ok  prýddi  hann  [þat  musteri®  með  sœmiligu  ok  dýrligu 
kirkjuskrúði  ok  skipaði  þar  til  byskup  ok  kanoka  eptir  reglu  Ysodori 
bjskups.  En  með  afganga^  þess  mikla  gulls  ok  silfrs,  er  hann  fékk 
í  Hispania,  lét  hann  gera  margar  kirkjur  ok  klaustr  í  J^ýðversku'® 
ok  Franz  ok  Gaskoniam,  ok  af  þeim  öllum  lét  hann  flest  vígja  Ja- 
cobo  postula  til  dýrðar  ok  lofs. 

4.  Nú  svá  sem  Karl*^  konungr  kom  heim  í  Franz,  þá  kom 
einn  heiðinu  konungr  af  AíTrika  sá  er  Agulandus  heitir  í  Hispaniam 
ok  vann  þat  ríki  alt  undir  sik  með  myklum  her.  Hann  braut  þar 
niðr  alla  kristni  þá  er  Karlamagnús  konungr  hafði  þar  sett,  ok  drap 
alla  kristna  menn  eða  rak  af  landi.  [Ok  þá^*  er  Karlamagnús  kon- 
ungr  spurði  þessi  tíðendi,  fór  hann  annat  sinn  í  Hispaniam  með  her 
sinn,  ok  hertugi  Milo^^  af  Angleriz  var  stjórnari  hersins.  Til  þess 
rita  ek  þenna  atburð,  at  menn  viti  hver  ábyrgð  í  er  at  taka  undir 
sik  lögligar  gjafir,  þœr  er  menn  gefa  fyrir  sál  sinni  í  banasótt. 

5.  |)á  er  Karlamagnús  konungr  var  staddr  yið  borgina  Baion 
með  her  sinn,  þá  gaf  einn    riddari   er   Romarik   hét   hest  sinn  fyrir 

• 

')  Salamkades  a.  ^)  [tilf,  a.  *)  [saal.  a;  sjúkir  Saracinar  koma  A. 
*)  þessa  líkneskju  a.  ^)  hœgri  tilf.  a.  *)  niðrfalla  a.  ')  [þeir  gáfu 
Karlamagnúsi  koniingi  Saracinar,  konungar  ok  höfðingjar,  í  Spania  á 
þeim  3  árum  er  hann  dvaldist  þar  a.  ')  [þá  kirkja  a.  0  aíhlaupi  a. 
")  þýversku  a.     ")  Karlamagnús  a.     ")  [En  a.    ")  rettet^  Nisto  Á^  Justo  a. 


268  KABLAXAGNUSSAGA  IVb.  Cap^    $, 

sál  sinni  skriptaðr  ok  húslaðr.  En  eptir  andlát  hans  seldi  frœndi 
hans  hestinn  fjrír  100  skillinga  silfrs,  sá  sem  hann  hafði  umboðit  at 
gefa  hestverðit  fátœkum  mönnum,  en  hann  sjálfr  eyddi  þessu  fé  á 
fám  dögum  fyrir  mat  ok  drjkk  ok  klæði.  En  eptir  30  daga  birtist 
honum  inn  [framliðni  maðr,  ok  mœlti  við  hann^  þessum  orðum : 
Ek  fal  þér  á  hendi  mína  peninga  at  gefa  fátœkum  mönnum  fjrír 
sál  minni,  þá  skaltu  þat  vita,  at  guð  £gaf  mér  upp^  allar  mínar 
sjndir;  en  fjrír  þat  er  þú  tókt  rangliga  ölmosu  mína,  þá  heíi  ek 
verít  í  hörðum  píslum  30  daga,  en  á  morgin  muntu  koma  í  minn 
stað,  en  ek  í  paradisum.  Nú  sem  menn  hejrðu  draum  hans  of 
morgininn,  [þótti  flestum  ógurligr  þessi  fjrirburðr.*  |)ví  nœsthejrÖu 
menn  upp  í  loptit  jíir  hann  sem  león  rautaði  eða  úlfar  þjti  eða 
gríðungar  gneldi.*  Ok  í  því  var  þessi  vesli  maðr  tekinn  í  loptít 
upp,  svá  at  engi  maðr  sá  hann  síðan  lífs.  Fjóra  daga  var  hans 
leita  farit  á  hestum  ok  fótum,  ok  fannst^  eigi.  [Nú  sem  liðnir  váru 
tólf  dagar^  eptir  þenna  atburð,  var  fundit  lík  hans  á  bergi  eina 
brotit  alt  í  sundr,  Qórar  dag^eiðir  frá  þeim  stað  er  hann  [hafði  í 
brott  horíit,''  djöflar  höfðu  honum  þar  niðr  kastat  grímlega. 

6.  Svá  sem  Karlamagnús  konungr  ok  Milo®  hertugi  kómu  í 
Hispaniam  með  her  sinn,  þá  sóttu  þeir  eptir  Agulando  konungi,  ok 
svá  sem  þeir  leituðu  hans  listuliga,  fundu  þeir  hann  við  á  þá,  er 
heitir  Segia®  á  inni  fegrstu  eng  ok  sléttu.  |)ar  lét  Karlamagnús 
konungr  setja  [ina  fegrstu^®  kirkju  ok  vígja  guðs  píslarváttum  Fak- 
undo  ok  Prímitibo,  ok  [lagði  þar  til  eitt  ríkt  þorp  ok  setti  þar^* 
ágœtt  klaustr.  Ok  svá  sem  hvárr  þeirra  kom  nœr  öðrum,  þá  bauð 
Agulandus  konungr  Karlamagnúsi  konungi  at  berjast  við  sik,  hvárt 
er  hann  vildi  at  kœnii  20  í  mót  20,  eöa  40  í  mót  40  af  hvárs  liði, 
eða  100  í  mót  huudraði*^  eða  þúsund  í  mót  þúsund,  eða  tvá  í  mót 
tveimr,  eða  einn  í  mót  einum.  J)á  sendi  Karlamagniis  konungr 
hundrað  í  mót  hundraði**  ríddara  Agulandi*^  konungs,  ok  féllu  allir 
Saracinar.  Eptir  þat  senda  þeir  200  ríddara  hvárr,  ok  féllu  allir 
heiðingjar  þeir  er  Mauri  heita.  Nú  eptir  þetta  sendi  Agulandus  kon- 
ungr  2  þúsundir^^  riddara  í  móti  2þiísundum'^  ríddara  Karlamagnús 
konungs,  ok  féllu  enn  sumir  [af  riddorum  Agulandi^  en  sumir  fljðu.** 
A  þriðja  degi  eptir  rak  Agulandus  konungr  frá  sér  kempur  sínar*' 
lejnilega,  ok  þóttist  ná  víss  vorðinn,  at  Karlamagnús  konungr  hafði 

')  [framgengni  riddari  með  a.  ^)  fhefir  fyrirgefit  mér  a.  ')  [þá  þótti 
þeim  hans  fyrirburdr  harðla  imdarligr  «.  ^)  gylli  a.  *)  hann  tilf.  a, 
•)  [Eu  12  döguma.  \)  [hvarfa.  *)  Justo  a.  *)  Segglaa.  '")  [miklaa. 
'»)  [lét  þar  setja  eitt  rikt  þorp  ok  a.  ")  hundrad  A;  100  a.  ")  Aga- 
landus  a.  '^)  300  a.  '*)  300  a.  '«)  [,  en  sumir  af  riddörum  Karla. 
magnús  konungs  a.     ")  allar  a. 


Ct^.   ti  AF  AGULAKDO  KOKUKOL  269 

minna  lið  en  hann,  ok  bauÖ  þá  almenniliga  bardaga  á  næsta  degi 
eptir;  ok  |)e88U'  játtaði  Karlamagnús  konungr.  Nú  búa  kristuir  menn 
yápn  sín  til  bardagans.  Ok  þann  sama  aptan  fyrir  örrostuna  stungu 
þeir  niðr  spjótsköptum  sínum  í  völlinn  úti  fyrir  hallardyrum.^  En 
snemma'  of  daginn  eptir  er  menn  kómu  til  at  taka  hverr  sitt  spjót, 
þá  fundu  allir  þeir  er  féilu  of  daginn  eptir  í  bardaganum  með  písl- 
arsigrí  sín  spjótsköpt  með  börk  ok  blóma.  |)eir  undruðu  þetta 
œfintýr  ok  eignuðu^  guði  þenna  atburð.  þeir  hjuggu  síðan  upp 
spjót  8Ín  sem  nœst  máttu  þeir  jörðinni;  en  af  þeim  rótum  upphögg- 
YÍnna  spjótskapta  er  eptir  stóðu  í  jörðunni,  runnu  upp  fagrir  lundar 
réttir  sem  sköpt  með  mörgum  kvistum  ok  fögru  lauíi,  svá  sem  sjá 
má.  En  þessir  lundar  váru  flestir  af  aski,  er  af  þessum  sköptum 
mnnu  upp.  Hertuginn  Milon  faðir  Rollants  fékk  píslarvœttis  póim  í 
þeim  bardaga  með  þeim  píslarváttum  guðs,  sem  áttu  þessi  blóm- 
guðu  spjótsköpt,  er  nú  fjrr  var  frá  sagt.  I  þessum  bardaga  lét 
Karlamagnús  konungr  hest  sinn.  Ok  svá  sem  keisarinn  var  nauðug- 
Hga  staddr  með  tvœr  þúsundir  fótgangandi  kristinna  manna  i  milhim 
[margra  þúsundraða^  Saracina,  þá  brá  hann  sverði  síuu  er  Gandiola^ 
hét  ok  hjó  með  því  íjölda  Saraeina  sundr  í  miðju.  Ok  er  leið  á 
daginn  skildust  kristnir  menn  ok  heiðingjar,  fóru  þá  hvárir  heim  til 
8inna  herbúða.  A  næsta  dag  eptir  kómu  afRóma  herr,  [4  marchisar 
með*  fjórar  þúsundir  riddara  allgóðra,  tiJ  Uðs  við  Karlamagnús  kon- 
ung.  Ok  svá  scm  Agulandus  konungr  vissi  þat,  sneri  hann  i  brott 
með  öllum  her  sínum.  En  Karlamagnús  konungr  fór  heim  í  Franz 
með  sinn  [inn  mikla"^  her. 

7.  Eptir  þetta  dró  Agulandus  konungr  saman  útalligar  þjóðir, 
Saracinos  ok  Misturios,®  Moabitas  ok  Ethiopes,  Pardos  ok  AíTrikanos, 
Persas.  I  þessum  her  váru  þessir  höfðingjar,  Texphin*  konuugr  af 
Abia,  BakaJes  konungr  af  Alexandria,  Avid'®  konungr  af  Bugia, 
[Ospin  konungr  af  Agapia,  Partin  konungj:  af  Marak,^^  Alfing**  kon- 
ungr  af  Maiork,  Mamonon  konungr  af  Meana,*^  Ebrauid^*  konungr 
af  Sibili,**  Estimaior*^  konungr  af  Korduba.  Nú  sem  Agulandus 
konungr  hafði  unnit  borgina  Agenne  með  þeim  inum  mikia  her,  þá 
sendi  hann  orð  Karhimagnúsi  konungi  með  fám  riddorum  ok  hét  at 
gefa  honum  40*'  hesta  hlaðna  með  gulli  ok  silfri  ok  enn  önnur 
auðœíi,  ef  hann  vildi  undir  hans  ríki  ganga.  Fjrir  því  mælti  hann 
þetta,  at  haun  vildi  kenna  Karl^®  konung  at  vexti  ok  áhti,  ef  hann 
mœtti  því  léttligar  við    komast   at   drepa  hann,    ef  svá   kynni  til  at 

')  herbiióunum  a.  ^)  árla  a.  ')  saaL  a\  eignaði  Á,  *)  [mgl,  a.  *)  Gau- 
diola  a.  *)  llilf,  a.  ')  [mgL  a.  •)  Misterios  a.  ^)  Terhpin  a.  '•)  Avit  a. 
»')  [tilf.  a.  '^)  Alfuskor  a.  '«)  Mekua  a.  '«)  Ebiauin  a.  '*)  Sibil  a. 
")  Altunaaior  a      ")  60  a.     '»)  Karlamagnús  a.     '»)  ok  ef  a. 


270  KABLAVAGinJS  SAOA  IVb.  Cap,    T. 

V 

bera,  at  þeir  fyndist  f  orroetu.  Ok  svá  sem  Karlftmagnús  konungr 
undirstóÖ  hans  [inú  falsligu^  boÖ,  þá  reið  hann  or  ríki  sínu  meÖ  ' 
tvœr  þúsundir  inna  vöskustu*  riddara  ok  setti  svá  nœr  borginni 
Agenne  sín  landtjöld,  þar  sem  Agulandus  konungr  sat  með  her  sinn, 
at  eigi  var^  meir  en  fjórar  mílur  fram  til  staðarins.  •  |)á  fór  Karla- 
magnús  konungr  leynilega  frá  liði  sínu  með  60  riddara  upp  á  Qall, 
þat  er  svá  var  nœr,  at  sjá  mátti  þaðan  staðinn,  ok  lét  þar  eptir 
þessa  riddara  ok  sín  konunglig  klœði,  en  tók  upp  verri  klœði  ok 
lagði  opinn  skjöld  sinn  í  miUi  herða  sér  ok  spjótlauss,  sem  siðr  er 
til  sendimanna  at  fara  höfðingja  í  millum  í  úfriði,  ok  svá  fór  hann 
fram  til  staðarins,  ok  með  honum  einn  riddari.  Nú  sem  menn 
kómu  í  mót  þeim  af  staðnum  ok  spurðu  hvat  manna  þeir  vœri,  en 
þeir  kváðust  vera^  sendiboðar  Karlamagnús  konungs  ins  mikla  keisara 
til  Agulandum  konungs.  [Nú  sem  þessir  menn*  kómu  fy rir  Agu- 
landum  konung,  þá  mœlti  Karlamagniís  konungr  [við  Agdandum 
konung:*  Karlamagnús  konungr  sendi  okkr  til  yðvar  at  segja  yðr, 
at  hann  [vill  gjarna  gerast  yðarr  maðr,  ok  er  hann  hér  kominn 
meÖ  60  riddara,  ok  því  biðr  hann,  at  þér  komit  til  tals  við  hann 
meÖ  60  riddara'  í  friði.  En  er  konungr  heyrði  þessi  orð,  her- 
klœddist  hann  þegar  skjótt  ok  bað  þá  segja  Karlamagnúsi  konungi, 
at  hann  skyldi  bíða  hans.  Agulandus  konungr  [sér  görla  keisarann 
en  kendi  hann  með  engu  móti.®  En  Karlamagnús  konungr  kendi 
görla  Agulandum  konung,  ok  hugði  at  hvar  bezt  vœri  at  vinna 
borgina.  Hann  sá  þá  alla  konunga,  er  í  váru  staðnum.  Síðan  fór 
hann  upp  á  fjallit  til  riddara  sinna  ok  svá  aptr  til  liðs  síns.  En 
Agulandus  konungr  með  7  þúsundir  riddara  reið  út  af  staðnum  sem 
skjótast  mátti  hann,  ok  vildi  Karlamagnús  konung  drepa,  ef  honum 
gœíist  fœri  á.  En  hann  reið  undan  ok  heim  í  ríki  sitt,  ok  dró  at 
sér  mikinn  her  ok  vendi  síðan  aptr  í  Hispaniam,  ok  kom  til  borg- 
arinnar  Agenne,  ok  sátu  uvn  staðinn  sex*  mánaði.  En  á  7  mánaði 
svá  sem  Karlamagnús  konungr  hafði  til  búit  allar  þœr  listir  ok  smið- 
vélar  sem  höföingjum  er  títt  at  vinna  borgir  með  ok  kastala,  þá  lét 
hann  veita  harða  atgöngu.  |)á  flýði  Agulandus  konungr  með  þeim 
konungum  ok  höfðingjum,  sem  þar  váru,  ut  oP  inar  lœgstu  smáttur 
staðarins  eina  nótt  leyniliga,  ok  kómust  þeir  svá  undan  valdi  Karla- 
magnús  konungs  at  því  sinni.  En  inn  nœsta  dag  eptir  reið  Karla- 
magnús  konungr  inn  í  staðinn  við  miklum  prís  ok  íögrum  sigri,  váru 
þá  margir  Saraeinar  drepnir. 

')  [falslig  a.  ')  frœknustu  a.  *)  váru  a.  *)  menn  ok  tilf.  a.  *)  [þessir 
mcnn  váru  leiddir  inn  í  staðinn,  ok  er  þeir  a.  *)  [ok  lians  félagi  a. 
*)  [er  kominn  mcð  60  riddara  til  tals  vid  hann  a.  ®)  [kendi  eigi  keis- 
arann,  þó  at  hann  mœlti  við  hann  a.    ')  um  a. 


Cap.   9,  9.  AF  AQULAKDO  KONUNai.  271 

8.  Agulsndus  koDungr  settíst  nú  i  þann  8tað  er  Santunes 
heitir.  £n  er  KarP  konungr  frétti  þat,  þá  sótti  hann  eptir  honum, 
ok  bauð  at  hann  skyldi  gefa  upp  staðinn.  En  hann  yi]di  eigi  gefa 
upp  borgina,  ok  bauð  at  fara  út  af  staðnum  ok  berjast  við  hann 
með  því  móti,  at  sá  þeirra  œtti  staðínn  er  sigraðist  í  orrostunni. 
Um  kveldit  síðla  fyrir  bardagastefnuna  at  settum  lan^tjöldum  ok 
skipuðum  fylkingum  á  eng  þeirri,  er  verðr  í  miUum  árinnar^  Karant 
ok  kastrum  er  heitir  Talaburg,  þá  settu  kristnir  menn  spjót  sín  í 
völlinn  fyrir  landtjöldum  sínum.  En  um  morguninn  fundu  þeirkrist- 
nir  menn  spjótsköpt  sín  með  nœfrum  ok  lauíi,  er  féllu  of  dagínn 
eptir  í  orrostu  með  píslarsigri.*  Jiessir  riðu  út  fyrstir  of  daginn 
eptir  ok  drápu  marga  Saraeina,  ok  féllu  þó  allir.  En  þat  váru  4 
þúsundir  manna.  |)ar  lét  Karlamagnús  konungr  hest  sinn,  ok  svá 
sem  hann  var  á  fœti  staddr  í  millum  margra  heiðingja  fékk  hann 
stjrk  af  sínum  möunum  ok  drap  þá  mikit  fólk  af  Saraeinum,  þar 
tíl  er  þeir  móðir  ok  sigraðir  flýðu  í  borgina.  Ok  nú  setti  Karla- 
magnús  konungr  herbúðir  sínar  umhveríis  borgina,  nema  þar  sem 
áin  var.  Um  síðir  flýði  Agulandus*  konungr  út  á  ána  með  her  sinn 
á  einni  nótt.  Ok  þegar  Karlamagnús  konungr  varð  við  þat  varr, 
þá  setti^  hann  eptir  honum  ok  drap  konunginn  af  Agapia^  ok  kon- 
unginn  af  Bugia  ok  nœr  Qórum  þúsundum  heiðingja.  Agulandus 
konungr  flýði  nú  undan  of  [Portos  Sephereos*  alt  til  borgarinnar 
Pampilon,  ok  sendi''  orð  Karlamagnúsí  konungi,  at  hann  kœmi  [þann 
veg®  til  orrostu  við  hann.  Svá  sem  Karlamagnús  konungr  heyrði 
þetta,  fór  hann  heim  í  riki  sitt  ok  stefndi  nú  [at  sér'  öllum  þeim 
her,  sem  hann  mátti  mestau  fá  í  sinu  ríki. 

9.  Karlamagnús  konungr  bauð  nú,  at  allir  þrœlar  í  Franz 
skyldu  frjálsir  vera  með  öllu  sínu  hyski,  ef  þeir  vildi*®  fara  í  herför 
þessa  með  honum  til  Hispanialands.  Ok  [í  þessa  herför^^  leysti 
hann  út  þá  menn  er  í  myrkvastofum  váru  lœstir,**  e'n  þeim  gaf 
hann  fé^^  er  áðr  váru  fátœkir,  iUgerðamenn  tók  hann  í  frið,  en  gaf 
aptr  eignir  sínar  þeim  er  áðr  höfðu  mist.  En  alla  þá  sem  vel  váru 
vápnaðir  ok  vígir  gerði  hann  riddara,  ok  jafnvel  þá  sem  hann 
hafði  réttiiga  kastat  út  af  sinni  [þjónustu  ok  vináttu^^  tók  hannaptr 
i  [þann  stétt,  sem  fyrr  höíííu**  þeir.  Ok  með  fljótum  orðum  um 
at  fara  þá  kallaði  hann  með  sér  til  þessar  herferðar  bœði  vini  ok 
úvini,  innlenska  ok  útienska,  at  hann  mœtti  því  heldr  fyrirkoma 
guðs  úvinum  í  Híspania.     Nú   svá   sem   þessi  herr  kom  saman,   þá 

')  Karlamagnús  a.  ')  ánna  a,  ')  pislarvœUi  a.  *)  sótti  a.  ^)Agabia  a. 
•)  [Portus  Cepheros  a.  ')  þá  tilf,  a.  •)  [þangat  a.  •)  [til  sín  a. 
'•)  vildu  a.  ")  [tíl  þessarrar  herferðar  a.  '*)  mgl,  a.  ")  peninga  a. 
'^)  [eigu  ok  þjónustu  a.     '^)  [sína  stétt  sem  fyrr  yáru  a. 


272  KABLAMAGinjS  8AQA  rSTb.  Cap,   $. 

leystí  Turpin  erkibyskup  aUan  herinn  meðr  sinni  blezan  af  öUum 
sínum  syndum.  Byijaöi  nú  Karlamagnús  konungr  ferð  sína  í  Hispa- 
niam  á  mót  Agulando  konungi.  En  [þessi  váru  nöfn  höfðingja 
þein'a  er  frœknastír  váru  tíl  hernaðar  yfir  herinum*  meðr  Earla- 
magnúsi  konungi :  Turpin  erkibyskup  af  Reins ;  Rollant  [er  var  her- 
tugi  yíir  herinum,  jarl^  af  Cenoman  ok  herra  af  Clave,^  systurson 
Karlamagnús  konungs,  son  Miluus  hertuga  af  Angleir  ok  frú  3ertu^ 
systur  Karlamagnús  konungs,  hann  hafði  Qórar  þúsundir^  hermauna; 
Olifer  var  ok  hertugi  yfir  herinum,  hann  var  hinn  hraustasti  ok  hinn 
vígkœnstí  riddari  [ok  hinn  sterkastí  at  leggja  með  glafel,*  hann  var 
jarl  af  Gibben'  ok  son  Reiners  jarls,  hann  hafði  4*  þúsundir  góðra 
hermanna;  Eystult  jarl  af  Lingun,  son  Otun  jarls,  hafði  3  þúsi.ndir 
hermanna;  Arakstan  konungr  af  Brittannia,  hann  hafði  7  þúsundir 
hermanna;  var  þá  ok  annarr  konungr  i  Brittaunia  sá  er  vér  segjum 
nú  ekki  ai';  Eugeler  hertugi  af  Aqvitaniam  hafði  íjórar  þúsundir 
hermanna,  þessir  váru  vel  kœnir  á  allskonar  vápn  ok  bezt  á  boga- 
skot;  þessa  borg  Aquitaniam,  er  landit  heitir  alt  af  þat  er  undir 
hggr,  gerði  fyrst  Augustus  keisari,  en  eptír  fráfall  Engeler*  hertuga 
eyddist  þessi  staðr  ok  fékk  enga  uppreist  síðan;  þar  var  ok  Jofrey  ^® 
konungr  af  Bordal  með  3  þúsundir  hermanna;  [Gerin  ok^^  Golias, 
Salomon  (félagi)  Eystults  ok  Baldvini  bróðir  Rollants;  Gandebeld 
Frísa  konungr  með  íjórar  þúsundir  riddara;  Del  jarl  af  borginni 
Narras  með  tvœr'^  þúsundir  riddara;  Arnald  af  Bernald^^  með  2 
þúsundir  góðra  hermanna;  Nauuan^'*  hertugi  af  Beiare^^  með  íimm 
þúsundir  góðra  hermanua;  Oddgeir  Dana  konungr  með  10  4)úsundir 
góðra  hermanna,  af  honum  er  svá  sungit  í  kantílena  til  þessa  dags, 
at  hann  gerði  útalliga  undarUga  hluti;  Lambert  prinz  af  Biturika 
með  2  þúsundir  hermanua;  Samsou  hertugi  af  Burgunia  með  2  þús- 
undir  hermanna;  Constantín  prefeetus  af  Róma  með  20  þúsundir 
hermanna;  Romald'®  af  Albaspania;  Gauter  af  Termis  ok  bróðir 
hans  Vilhjálmr;  Gara  hertugi  af  Loringa^'  með  íjórar  þúsundir  her- 
manna;  Begon  ok  Alfrig  af  Burgunia;  Bernard  af  NobiHs,  Guinard, 
Esturmid,*®  J)iðrekr,  Juor,  Bœring,  Haro,  Guinelun^*  er  siðan  varð 
svikari.  Herr  Karlamaguús  konungs  sjá  er  nú  var  taldr  váru  ríÖandi 
menn  cinir,  en  á  fótfarandi  mönnum  var  eugi  tala  höfð.  |)essir 
höfðingjar  er  nú  váru  nefndir  váru  inir  frœknustu  heims  kempur  ok 
guðs  riddarar  í  millum  kristínna  manna  á  sínum   dögum. 

')  íþossir  vára  höfóingjar  frœknastir  til  hernaóar  a.  ^)  [saal.  a ;  jarl  er  v.  h.  y. 
herinumX  0  Slave  a.  *)  Gilim  a.  *)  góóra /»7/*.  a.  ^)[tUf.a.  ')  Gilin  a. 
«)  3  a.  »)  Engilers  a.  "0  Jofreyr  a.  '  •)  [Gescir  af  a.  '*)  4  a.  ")  Berit  a. 
*^)  Naunal  a.  '*)  Berare  a,  '•)  Rombald  a.  '")  Lotoringia  a.  ")  Estor- 
ant  a.     '^)  Guilulun  a. 


Cíl^.   ÍÚ^   //.  AF  AQULAKDO  KOmJMOl.  2?S 

10.  Ðessi  herr  kom  saman,  þar  er  heitir  Borddalr.  f)at  váru 
tvœr  dagleiðir  á  lengd  ok  á  breidd,  er  þessi  herr  huldi  jörÖina,  ok 
tólí^  mílna  lengd  mátti  heyrra  hesta  gnegg  ok'  gný*  af  reiÖ  þeirra. 
Arnald  af  Bernald*  fór  fyrstr*  út  um  Portos  cisereos*  ok  til  Pampi- 
lon;  ok  þegar  fór  jarlinn  Ejstult  eptir  honum  meÖ  sinn  her;  þar 
nœst  Oddgeir  Dana  konungr  með  sinum  her,  ok  Constantin  hertugí 
af  Róma  með  sínum  her,  þar  nœst  ArastAng  konungr  ok  hertugi 
Engeler  með  sinn  her,  ok  því  nœst  Gandebol  konungr  með  sínum 
her.  Síðarst  fór  sjálfr  Karlamagnús  konungr  með  Öllum  meginherinum. 
Ok  þi  er  Karlamagnús    konungr    kom    til    borgarinnar  Pampilonia, 

,  bauð  hann  Agulando  konungi  at  gefa  upp  bor^na,  fyrir  því  at  hann 
kvezt  eptir  hennar  fall^  hafa  upp  reist  þessa  borg  ok  síðan  kastolum 
stjrkta,  ella  bað  hann  konung  halda  bardaga  við  sik  ok  ganga  út 
af  staðnum.  Kú  sem  Agulandus  konungr  sá,  at  hann  fékk  eigi 
haldít  staðnum,  þá  kaus  hann  at  berjast  við  Karlamagnús  konung 
með  því  móti,  at  Karlamagnús  konungr  gæíi  honum  grið  til  at  búa 
her  sinn  ok  saman  at  kalla,  þann  sem  í^  námunda  var,  til  þessa 
bardaga  með  fullkomnum  frið.^  En  þat  var  Agulando  konungi  undir 
þessu,  at  hann  vildi  kenna  Karlamagnús  konung,  ef  hann  mœtti 
honum  í  orrostu,  ok  vildi  fjrir  því  eiga  stefnulag  við  hann,  ok 
[þegar  játaði  Karlamagnús  konungr  þessum  orðsendingum.® 

11.  Agulaudus  konungr  svá  sem  hann  var  búinn,  reið  hann 
út  af  borginni  með  allan  her  sinn,  ok  er  hann  var  skamt  kominn 
af  staðnum,  lét  hann  eptir  herinn,  en  reið  fram  með  60  riddara  ina 
frœknustu  á  fund  Karlamagnús  konungs.  Ok  svá  sem  þeir  fundust, 
þá  mœlti  Karlamagnús  konungr:  Mikit  hefi  ek  á  jðr  at  kœra,  efþá 
ert  Agulandus,  er  mín  lönd  Hispaniam  [ok  Galioiam®  ok  Gaskuniam 
hefir  með  prettum  af  mér  tekit,  er  ek  hafða  með  guðs*®  stjrk  undir 
mik  unnit  ok  undir  kristin  lög  snúit.  Ok  þar  með  hefir  þú  drepit 
alla  kristna  menn  er  á  mitt  vald  vildu  fljja^^  ok  þú  máttir  ná. 
Mínar  borgir  hefir  þú  niðr  brotit  ok  kastala  ok  ejdd  lönd  mín  með 
eldi  ok  járni.^*  Ok  svá  sem  Agulandus  konungr  hejrði  Karlamagnús 
konung  mœla  á  Arabiamanna  tungu,  þá  sem  hann  kunni**  bezt,  þá 
gladdist  hann  mjök  ok  undraðist  ok  mœlti  til  Karlamagnús  konungs : 
Ek  bið  þik,  at  þú  segir  mér,  fjrir  hví  þú  tókt  þat  land  af  várri 
þjóð,  er  hvárki  hafði  átt  þú  né  þinn  faðir  eða  hans  faðir?^*  Karla- 
magnús  konungr  svarar:  |)á  er  várr  herra  Jesus  Kristus  skaparí 
himins  ok  jarðar  skipaði  kristna  þjóð  jör  allar  heimsins  þjóðir;  ok 

»)  kný  a.  ')  Bernind  a.  »)  tilf,  «.  *)  Portus  cisterios  a.  *)  niðrfall  a. 
•)  mgl.  a.  ^)  griðum  a.  »)  [þessu  játaði  Karlamagnús  konúngr  a. 
»)  Imgl.  a.     »•)  miskunn  ok  lilf.  a.     ")  taal.  a\  fleyðuJ.     ")  jámum  a. 

'»)  lHf.  a.     •*)  né  þe88  fadir  Wf.  a. 

18 


274  .  KARLAlfAGNUS  8AGA  IV  b.  Cap.   19. 

af  því  lagöa  ek  á  sem  mestan  hug  at  snúa  yðvarri  þjóð  til  várra 
laga.  |)á  mœlti  Agulandus  konungr:  því^  er  mjök  úverðugt  at  vár 
þjóð  sé  undir  [jðvarri  þjóð,*  at  vér  höfum  mœtari  lög  en  þér; 
vér  dýrkum  Maumet  guðs  sendiboða  ok  hans  boöorð  höldum  vér, 
ok  þar  með  höfum  vér  almáttig  guð,  þau  er  oss  sýna  með  boÖi 
Maumets  úorðna  hluti,  þá  dýrkum  vér  ok  tignum^  ok  af  þeím  höld- 
um  vér  líf  ok  ríki.  Karlamagnús  konungr  svarar:  í  [þessum 
átrúnaði*  villist  þú,  Agulandus,  fyrir  því  at  vér  höldum  guðs  boðorð, 
en  þér  haldit  lög  eins^  hégómamannB;  vér  göfgum^  ok  trúum  áeinn 
guð,  íöður  ok  son  ok  helgan  anda,  en  þér  trúit  á  djöful  þann  er 
bjggir  í  skui^oðum.  Sálur*  várar  fara^  eptir  dauðann  til  eilífs  fagn- 
aöar  fjrir  vára  trá,  en  jðrar  sálur*  fara  til  eilífra  písla  f  helvíti,  ok 
má  fjrir  þat  sjá,  at  vár  lög  eru  betri  en  jður.  Tak  þú  nú  hvem 
kost  er  þú  vilt,  at  þú  lát  skfrast  með  öllu  liði  þfnu  ok  hjálp  svá 
[liði  iþfnu  ok  lííi,^  eða  kom  til  bardaga  við  mik  ok  muntu'  fá  iUan 
dauða.  Agulandus  konungr  svarar:  |)at  skal  mik  aldri  henda,  at 
ek  láta  skfrast  ok  neita  svá  [guði  minum^^Maumet  almáttigan  vera, 
heldr  skal  ek  ok  mitt  fólk  berjast  við  þik  ok  þfna  þjóð  meðr  þeim 
skildaga,  at  þeirra  trúa  er  betri  [sem  sigrast,^^  ok  sé  sigrinn  til 
eilífrar  sœmdar  þeim  sem  fá,  en  hinum  til  eilífrar  skemdar^'  er 
missa.  Ok  ef  ek  verð  lifandi  sigraðr,  þá  skal  ek  ok  alt  mitt  fólk 
skfm  taka.  {)vf  nœst  sendi  Karlamagnús  konungr  20  riddara  f  mót 
20  riddorum  Saraeina  á  veili  þeim,  er  bardaginn  var  lagðr,  ok  féllu 
allir  heiðingjar.  Nú  þvf  næst  sendi  Karlamagnús  konungr  40  riddara 
f  mót  40  Agulandi  manna  ok  fór  sem  fjrr.  |)ar  nœst  sendi  hann 
100  riddara  f  mót  100  riddara  Agulandi,  ok  fjrsta  tíma  sem  flótti 
brast  á  kristnum  mönnum^  þá  féllu  þeir  allir,  þvf  at  þeir  höiðu 
meira  traust  á  ríddaraskap  sínum  en  guðs  miskunn.  £n  þvf  nœst 
kom  þúsund  f  mót  þúsund,  ok  féllu  [allir  inir  heiðnu.^*  ^á  váru 
grið  sett,  ok  kom  Agulandus  konungr  til  tals  við  Karlamagnús  kon- 
ung,  ok  sannaði  þá,  at  betri  váru  lög  kristinna  manna  en  Saracina, 
ok  hét  því,  at  hann  skjldi  skírast  láta  of  morgininn.  Ok  svá  sem 
hann  kom  til  liðs  sfns,  sagði  hann  konungum  ok  höfðingjum,^^  at 
hann  vill  skíra  taka,  ok  bað  þá  svá  gera,  ok  þvf  játtuðu  sumir  eu 
sumir  neituðu. 

12.  Á  nœsta  degi  eptir  fór  Agulandus  konungr  á  fund  Karla- 
magnás  konungs  ok  œtlaði  þá  skírn  at  taka.  Ok  er  hann  kom  fjrir 
borð  Karlamagnús  konungs,  sá  hann  þar   standa  mörg  borð  skipuð 

')  þat  a,  ')  [yðvarrar  þjóðar  valdi  a.  •)  [þessu  a.  *)  saal  a;  enB  A. 
»J  tignum  a.  •)  Sálir  a.  0  koma  a.  »)  [lífi  þínu  a.  »)  þá  Hlf,  a. 
'•)  Imgl.  a.  ")  Itilf.  a.  '»)  skammar  a.  •»)  [enn  allir  Saracinar  a. 
")  þeim  sem  þar  váru  tUf.  a. 


Cop.   Í9.  AP  AGULAKDO  KOKUNGI.,  275 

ok  þá  menn  er  yíir  sátu  borÖunum  með  ýmisligum  búnaði.  Sumir 
höfðu  byskupligan  búnað  eptir  kristnum  sið,  sumir  ríddarligan  búnað, 
sumir  svartan  munkabúnað,  en  sumir  hvítan,  sumir  veraldarklerka 
búnað  ok  margan  annan  klœðnaðar  hátt  með  ýpsum  siðum.  |)& 
spurði  Agulandus  konungr  Karlamagnús  konung  inniliga,^  hvat  manna 
hverir  vœrí  i  sínum  búnaði.  Karlamagnús  konungr  segir:  þeirmenn 
sem  einlit  klœði  hafa  eru  prestar  ok  lœrifeðr  laga  várra,  þessir  lejsa 
088  af  sjndum  ok  gefa  oss  guðs  blezan;  en  þeir  sem  þú  sér  i 
svartum  kápum  eru  ábótar  ok  munkar  helgarí  hinum  [fyrrum,  er 
vér  nefndum,^  þeir  biðja  fyrír  oss^  dag  ok  nótt;  en  þeir  er  hvít 
klœði  hafa  eru  [kanokar,  er  ina  beztu  regulu  halda  ok  allar  tíðir 
syngja.^  Eptir  þat  sá  Agulandus  konungr  sitja  í  einum  stað  sam- 
sœtis  tólf  fátœka  menn  með  stafkarla  klœðum  á  jörðu,  höfðu  hvárki 
bórð  né  dúk^  ok  lítilliga^  mat  ok  drykk.  Ok  nú  spurði  Agulandus 
konungr,  hvat  manna  [þeir  vœrí  inir  heríilegu.^  |)á  svarar  Karla^ 
magnús  keisarí:  þetta  er  guðs  fólk  ok  sendiboðar  várs  dróttins 
Jesu  Krísti,  svá  marga  höfum  vér®  í  boði  váru  hvern  dag,  sem  váru 
með  honum  sjálfum  hans®  postular.  Agulandus  konungr  mœlti  þá: 
jþessir  allir  sem  upp  sitja  yfir  borði  sem  þú,  eru  þínir  menn  ok 
hafa  góðan  drykk  mat  ok  klœðuað,  en  þeir  sem  þú  kallar  með  öllu 
guðs  menn  vera  ok  hans  sendiboða,  þá  [lœtr  þú^"  sitja  á  jörðu 
langt  í  brott  frá  þér  háðuliga  haldna  at  mat  ok  drykk  ok  klœðum. 
Jlla  þjónar  sá  sínum  herra,  er  svá  háðuliga  tekr  hans  sendiboða,  ok 
sé  ek  af  því  lög  þín  ill  vera,  þau  sem  þú  lofaðir.  Nú  [vil  ek  fyrir 
því  með  engu  móti  skírn  taka.  Ok  bað  sér  syá  búit  heimleyíis  ok 
kvezt  enn  berjast  skyldu  fið  hann  áðr  en  samau  gangi  þeirra  sœtt.^^ 
Karlamagnús  konungr  skildi  nú,  at  fyrír  þvi  vildi  Agulandus  kon- 
ungr  eigi  skírn  taka,  [er  fátœkir  menn  váru  svá  illa  haldnir,  þeir 
er  guðs  sendiboðar  skyJdu  vera.^^  Lét  hann  nu  af  því  geyma,  at 
þeir  vœrí  [sem  bezt*^  bæði  klœddir  ok  fœddir  er  í  váru  herínum. 
Af  slíku  má  ski^ja,  at  [mikil  synd^^  er  at  halda  fátœka  menn  iUa. 
13.  Um  morgininn  eptir  kom  hvártve^i  herrinn  á  skipaðan 
vöU**  til  bardaga  með  sama  skildaga  sem  fyrr  var  lesit.  Karla- 
magnús  konungr  hafði  100  þúsunda,  ok  30  þúsunda  ok  4  þúsundir. 
En   Agulandus    konungr  100   þúsunda.     Krístnir   menn   skipuðu  her 

')  eptir  tilf.  a.  ^)  [er  fyrr  nefnda  ek  a.  *)  til  guðs  tilf.  a.  0  kanunkar 
ok  hafa  hina  beztu  reglu  ok  syngia  allar  tíðir  a.  *)  dúka  a.  ®)  lítillát- 
liga  a.  ')  [þetta  vœri  a.  •)  af  þessum  tilf.  a.  »)  12  tilf.  a.  '•)  [sé 
ek,  at  þú  lætr  þá  a.  ")  [vildi  hann  með  engu  móti  skim  taka,  heldr 
bað  hann  scr  heimleyiis  við  svá  báit,  ok  bað  Karlamagnús  konung 
berjast  við  sik  a.  '^)  [at  krístnir  menn  héldu  háðuliga  fátœka  menn, 
þá  sem  þeir  skyldu  fyrír  guðs  sakir  fœða  ok  klœða  a.  ")  [sœmiliga  a- 
")  [mikill  glœpr  a.     '*)  vígvöll  a. 

18* 


276  KÁRLAMAGNtJS  6A0A  IV  b.  ^op.   í4, 

BÍDum  í  Qórar  fyltdngar,  en  heiÖingjar^  í  íimm.  Nú  sem  saman 
kómu  inar  fyrstu  fylkingar,  þá  [unriu  kristnir  ménu  skjótt  yfir  |)é.* 
Fór  þá  fram  önnur  fylking,  ok  fór*  sem  fyrr.  Ok  er  Saraeinar  sá 
8vá  mikinn  úsigr  sinna  manna,  fóru  þeir  út  af  staðnum  með  öUum 
her  sínum  til  bardaga.  En  Earlamagnús  konungr  kringdi  um  þá 
með  sínum  her.  Amald  af  Bernald  veitti  ina  fyrstu  atrás*  meÖ 
BÍnum  her,  ok  ruddu^  sér  veg  í  miðjan  her  heiðingja;  hann  hjó  til 
beg^a  handa  með  myklu  afli  ok  veitti  mörgum  manni  skaða.  Varð 
þá  óp  mikit  ok  hark  í  hvárratveggju^  liði,  ok  géngu  kristnir  menn 
öllum  megín  at  [heiðingjum  ok  drápu  niðr,  svá  at  fáir  kómust  undan.^ 
Flýði  Agulandus  konungr  undan  ok  konungr  af  Sibil,  Astumaior  kon- 
ungr  af  Eorduba  riieð  féfi  liði.  Var  þá  út  hellt  mikiu  blóði  á  þeim 
degi,  svá  at^  tók  í  ökla,  ok  birtist  svá  í  þessum  bardaga  kraptr 
[vdrs  herra  Jesu  Kristi  ok  heilagrar^®  trúar,  því  at  hennar  sœmd  var 
lögð  við  sigr  kristinna'  manna,  en  Saraeina  villa  niðrbrotin  undir 
þeirra  sigr.  Eptir  þenna  bardaga^^  fór  Karlamagnás  konungr  með 
her  sínum  til  Argue  brúar,  ok  tók  sér  þar  náttstað.  Á  þeirri  nótt 
at  úvitanda  Karlamagnúsi  konuugi  fóru  nökkurír  af  kristnum  mönnum 
[þann  veg^^  sem  valrinn  lá,  ok  tóku  þar  guU  ok  silfr  ok  allskonar 
gersimar,  sem  mestar  máttu  þeir  fiytja,^^  ok  héldu  síðan  aptr  til 
herbúða  sinna.  Astumaior  af  Korduba  leyndist  af  flóttamönnum^^ 
í  fjöllum  þeim  er  váru  við  veg  þessarra  krístinna  manna,  [hann  sá 
nú  ferð  þeirra  ok  kom*^  á  úvart  með  Saraeina,  ok  drápu  alla  svá 
görsamliga,  at  eigi  komst  einn  undan.  En  þat  var  þúsund  manna 
er  þar  féllu. 

14.  A  nœsta  degi  eptir  spurði  Kaflamagnús  konungr,  at  einn 
höfðingi  af  Nafar  var  við  fjallit  Garðin  [sá  er  /fyrír  eins  vildi  striða 
við  hann.  Ok  svá  sem  Karlamagnús  konungr  kom  til  Qallsins 
Gardin,'^  þá  stefndu  þeir  bardaga  nœsta  dag  eptir.^'^  |)etta  sama 
kveld  fyrír  bardagann  bað  Karlamagnús  konungr  til  guðs,  at  hanu 
sýndi^®  honum  mark  á  þeim  mönnum  er  félli^®  í  þeim  bardaga. 
Ok  er  alh*  herr  Karlamagnús  konungs  var  búinn  til  orrostu,  var  sét 
rautt  krosmark  á  herðum  utan  yfir  vápnum  þeirra  manna,  er  feigir 
váru.  Ok  er  Karlamagnús  konungr  sá  þetta,  þá  lét  hann  alla  þessa 
menn  byrgja  í  kapellu  sinni,  ok  hugðist  svá  skyldu  geyma  lífs  þeirra, 

')  Saracinar  a.  ')  [sigruðu  krístnir  menn  skjótt  fylking  Saracina  a. 
•)  varð  enn  a.  *)  atsókn  Saracinum  a.  •)  ruddi  a.  •)  bvárutveggja  a. 
^)  [Saracinum  ok  hjaggii  niðr  sem  þeir  vildu,  svá  at  fátt  eitt  komst 
undan  af  heiðingjum  a.  •)  litlu  a.  ')  krístnum  mönnnm  tilf.  a. 
»•)  [vérrar  a,  ")  ok  sigr  tilf.  a.  ")  [þannig  a.  »»)  með  sér  tilf.  a. 
»♦)  ok  lá  tilf.  a.  »»)  [ok  sjá  nú  ferð  þeirra  ok  koma  a.  »•)  ImgL  a. 
")  siðan  Karlamagnús  konungr  kom  til  íjallsins  tilf  a.  '•)  skyldi 
sýna  a.     ")  falla  skyldu  a. 


Cap.   15,  Í$,  AP  AOULAKDO  KOKUKai.  277 

at  þeir  féllu  eigi  í  bardaganum.  Á  þvílíkum  atburðum  má  marka, 
at  lejndir  eru  dómar  guÖ3.  Karlamagnús  konungr  [fékk  sigr,^  en 
|)ar  féllu  4  þúsundir  af  Nafaris  ok  Saracinis.  En  svá  sem  Karla- 
magnús  konungr  kom  til  herbúðanna  aptr,  þá  fundu  þeir  100  ok 
fimtugu  sinna  manna  .þeirra  er  [Karlamagnús  konungr*  hafÖi  látit^ 
inni  bjrgja  í  sínu  bœnahúsi,  ok  váru  allir  dauðir.  Karlamagnús 
keisari  vann  þá  staðinn  við  [Qallit  Garzin^  ok  þar  með  alt  Nafarí. 

15.  Skjótt  eptir  þetta  var  sagt  Karlamagnúsi  keisara,^  at  rísi 
einn  af  Kuemi  ok  af  kjni  Goliath  var  kominn   af  Siría  til   borgar- 
innar  Nager  með  20  þúsundir  Tjrkja  ok  Armenia.    Hann  hét  Fera- 
kuth*  ok  var  sendr  af  Ammiral  Babilonie^  á  mót  I(j&rlamagnÚ8Í  kon- 
ungi ;  hann  hrœddist  hvárki  skot  né  spjót,  hann  hafði  afl  40  stjrkra 
manna.     Ok    fjrír    þessa    sök    fór   Karlamagnús    konungr    skjótt  til 
staðaríns  Nager.    Ok  er  Ferakut  vissí  hans  tilkvámu,  fór  hann  út  af 
staðnum  í  mót  Karlamagnási  konungi  ok   bauð   þess   háttar  einvígi, 
at  einn  ríddari  kœmi  í  mót  einum.    Ok  svá  sem  þeim  samdistþetta 
mál,^  þá    sendi   Karlamagnús    konungr  Oddgeir   danska   til   einvígis 
við  rísann.     En  er  rísinn  sá  hann,  [fékk  hann  honum  blítt  faðmlag 
ok  tók  hann  léttliga  undir  hoBgrí'  hönd  sér  ok  bar  hann  inn  í  stað- 
inn  sem  hógvœran  sauð.     |)ví   nœst   sendi  Karlamagnús  konungr  til 
einvígis  Reinbald^®  af  Albaspania.     Ok  jafnskjótt  sem  rísinn  kom  til 
móts  við  hann,  tók   hann   Reinbald^^    tíl  sín   annarri  hendi   ok  bar 
hann    inn   f   staðinn    ok    kastaði"  í   mjrkvastofu.      f)ví    nœst    váru 
sendir  tveir  herrar  Constantin  af  Róma  ok  Eleon"  jarl.    EnFerakut 
tók   þá  undir    sína    hönd   sér^*    hvárn    þeirra  'ok  bar  þá   svá  inn  í 
staðinn  ok  kastaði  þeim  í  mjrkvastofu.     Eptír  þetta  sendi  keisarínn 
tólf  til  einvígis   við   rísann,    ok   œ   tvá  senn.      [En    hann^*   kastaði 
þeim  öllum  í  mjrkvastofu.      Ok   er  Karlamagiiús   konungr  haföi  sét 
þessi   viðrskipti,    þá   vildi    hann    eigi  hœtta   fleirum   sínum    mönnum 
undif  afl  risans.     Rollant  bað  sér  nú  lejfis^*   at  berjast  við   risann, 
ok  fékk  tregliga^^  af  Karlamagnúsi  konungi. 

16.  Nú  sva  sem  þeir  mœttust  herra  Rollant  ok  risinn,  þá  tók 

risinn    hann    undir   hönd   sér  ina    hœgri    ok  setti   hann  á  hest  sinn 

[íjrir  framan  sik'®  ok  œtlaði  svá  at  fœra  hann  í  staðinn  heim.     En 

fivá  sem  Rollant  fékk^^  aptr  sitt  afl  ok  traust  af  allsvaldanda  guði, 

greip  hann   um   háls^®    risanum    ok   fékk   snúit  risanum   aptr  á  bak 

')  [vann  sigr  í  þessum  bardaga  a.  »)  [hann  a.  »)  tilf,  a,  *)  [fjallgarðin  a, 
*)  konungia.  *)  Ferakurtt  a,  her  og  senere,  ')  [konungi  af  Babiloniaa. 
•)  mgl,  a.  ®)  [gékk  hann  til  hans  blíðliga  ok  meðr  sinni  hœgri  hendi 
faðmaði  hann  ök  í  ÖUum  bervápnum  sinum,  ok  tók  hann  léttliga  ondir  a. 
••)  Reinald  a.  ")  herra  Reinald  a.  ")  honum  Mf.  a.  ")  Elon  a. 
'«)  mgL  a.  '*)  Risinn  fór  som  fyrr  ok  o.  »•)  oriofs  til  a.  '*)  orlof  tilf.  a. 
'•)  [frammi  fyrir  sér  a.     '•)  hafði  fcngit  a.    *•)  höku  a. 


278  KABLAMAGKU8  8AOA  IV  b.  Cíl^'    l^j  19. 

hestínum,  ok  féllu  þeir  báÖir  af  hestínum  tíl  jaröar.  En  er  þeir 
kómu  á  fœtr,  hljópu  þeir  á  hesta  sína.  KoUant  brá  þá  sverÖi  sínu 
ok  hugðíst  skyldu  drepa  risann,  en  hann  hjó  hestínn  í  8undr  í  miöju. 
Nú  var  risinnáfœtí  staddr  [með  brugÖnu  sverði*  ok  ógnaÖi  Rollant 
[stóru  höggvi.'  |)á  hjó  RoUant  á  þann  handlegg  risans,  er  hann 
hélt  á  sverðinu  svá  hart,  at  sverðit  féll  or  hendi  risans,  en  hann 
varö  ekki  sérr.  Ná  sem  risinn  hafði  látít  sverðit,  sló  hann  hest 
RoIIants  með  hnefa  sínum  í  ennit,  svá  at  þegar  dó  hestrinn.  Ok 
sem  þeir  váru  báðir  á  fœti  staddir,  börðust  þeir  með  hnefum  ok 
gijótí  alt  tíl  nóns,  ok^  beiddist  Ferakut  griða  til  morgins. 

17.  Of  nvoi^uninn  kómu  þeir  báðir  til  vígvallar  vápnlausir, 
svá  sem  skilt  var  áðr.  Ferakut  hafði  sverð  sitt  með  sér,  ok  kom 
honum  þat  [lítt  at  gagni,^  fyrir  því  at  Rollant  fékk  þat  lejíi  af 
risanum  at  slá  hann  með  krókstaf  er  hann  [hefir  hafb*  tíl  vígvaUar 
með  sér  ok  grýta  hann  með  því  böllótta  grjótí,  er  þar  [lá  gnótt^ 
tíl.  En  [risann  sakaði  ekki  hans  hög^,  ok  stóð  hánn  þó  hlífarlauss 
alt  tíl  miðs  dags.^  ]þá  tók  hann  at  syQa  ok  bað  Rollant  gefa  sér 
grið^  at  sofa  nökkura  stund.  En  með  því  at  RoIIant  var  ungr  at 
aldri  ok  kvikr  á  sér  ok  kurteiss  í  öllum  sínum  hœtti,  þá  tók  hann 
einn  stein  ok  lagði  undir  höfuð  risanum,  at  hann  mœttí  þá'hógligar 
sofna^®  en  áðr.  En  svá  hafði  Earlamagnús  konungr  boðit,  at  öU 
þau  lög,**  er  kristnir  menn  ok  heiðingjar  setti**  sín  f  millum  skyldi 
svá  einarðliga  halda,  at  sá  skyldi  engu  fyrir  týna^^  nema  lífinu,  er 
á  þau  grið  géngi,  ok  fyrir  því  þorði  engi  mein  at  gera  risanum, 
meðan  hann  svaf. 

18.  En  er  Ferakut  vaknaði,  sat  Rollant  hjá  honum  ok  spurði 
hann  at,  hverrar  náttúru  hann  var  svá  sterkr  ok  harðr,  at  honum 
grandaði  hvárki  jám^*  né  steinar  'eða  lurkr.**  Risinn  svarar'*  á 
spœnsku,  en  þat  skildi  RoIIant:  Mik  má  hvergi  særa  nema  oP^ 
naflann.  Ok  svá  sem  hann  leit  til  Rollants,  þá  mæltí  risinn :  Af 
hverri  œtt  ertu  kominn,  er  þú  barðist  svá  styrkliga  við  mik.  Ek 
em,  sagði  RoUant,  af  Franzeisa  kyni.  Ferakut  spurði :  Hvat  lögum 
[hefir  sá  þjóð?^®  RoIJant  svarar:  Vér^*  höldum  með  guðs  miskunn 
kristín  lög  ok  boðorð  Jesu  Kríst^,  ok  fyrir  hans  trú  berjumst  vér  í 
mót  [heiðinni  þjóð.'®  Ok  sem  risinn  heyrði  Krists  [nafns  getiö,*^ 
þá  spuröi  hann:     Hvar  er  Kristr   sá,    er  þú   tráir  á,   eða  hverr  er 

')  [mgl,  a.  ^)  [stórum  höggum  a.  »)  þá  a.  *)  [at  engu  haldi  o.  »)  [hafði 
í  hendi  a.  •)  [var  nógt  a.  ')  [risinn  stóð  fyrir  alt  til  miðdags  svá  at 
hann  sakaði  ckki  þessi  bardagi  Rollanta  a.  •)  ok  oriof  til  tilf.  a.  *)  því  a. 
")  8ofa  a.  ")  grið  a.  '0  settu  a.  •»)  koma  a.  »0  vápn  a.  »*)  lurkar  a. 
*•)  honum  tilf.  a.  »0  um  a.  »•)  [hafa  Franzeisar  a.  »•)  höfum  ok  tilf.  a. 
'•)  [Saracinum  ok  heiðnum  möxmum  a.     ^*)  [nafn  a. 


^-  ^^-  AP  AQULAKDO  KONimGI.  279 

hann?  Rollant  svarar:  Son  guÖs  föður  af  meyju  fœddr  ok*  á  kroesi 
píndr,  ok  at  herjuðu  helvíti  reis  hann  upp  af  dauða  á  þriðja  degi 
eptír  píniug  sína,  ok  á  fertuganda  degi  steig  hann  til  himna,  ok  sitr 
nú  á  hœgra  veg  guði  feðr.  |)á  mœlti  Ferakut:  Vér  tráum  svá,  at 
skapari  himins  ok  jarðar  er  einn  guð  [ok  áttí  hvárki  föður  né  son, 
ok  sem  hann  var  einn  af  engum  getinn,  svá  gat  hann  ok  engan,  ok 
því  er  hann  einn  guð*  en  eigi  þreunr.  Rollant  svarar :  Satt  segir  þú 
þat,  at  hann  er  einn  guð,  en  af  því  ertu  haltr  mjök  í  trúnni,  at  þú 
trúir  eigi  at  hann  er  einn  guð  ok  þrennr.  Ef  þú  trúir  á  guð  föður, 
þá  trá  þú  á  son  ok  á  helgan  anda,  hann  er  sjdlfr  guð  faðir  ok 
Bonr  ok  helgi  andi  3  persónar.  Ferakut  mœltí :  Ef  þú  kallar  föður 
guð  ok  son  guð  ok  inn  helga  anda  guð,  þá  kallar  þú  vera  þrjá 
guða,  er  eigi  má,  en  eigi  einn  guð.  Rollant  mœltí:  Eigi  segi  ek 
þat,  heldr  trúi  ek  á  einn  guð  í  þrenningu.  Iþrir  persónar^  í  guð- 
dómi  eru  [jafneilífir  ok  samjafnir,*  í  persónum  er  eiginligr  í  eining 
ok  eilífligr  í  valdinu.  |)rennan  guð  ok  einn  göfga  englar  á  himnum, 
ok  Abraham  sá  þrjá  engla  ok  laut  einum  þeirra. 

19.  Risinn  mœlti :  Sýn  mér  hversu  þrír  hlutir  mega  vera  einn 
hlutr.  Rollant  svarar:  {)etta  má  ek  sýna  þér  á  [jarðlegum  hlutum:^ 
svá  sem  eru  í  einni  hörpu,  þá  er  hon  er  slegin,  þrír  lutir,  þat  er 
list  strengir  ok  hönd,  svá  er.í  guðdómi  faðir  ok  son  ok  inn  helgi 
andi  einn  guð ;  ok  svá  sem  í  eiuni  amendasnot^  þat  er  skurn  ok 
skur'  ok  kjarui,®  svá  eru  þrjár  persónur®  í  guðdómi  einn  guð.  I 
þér  sjálfum  eru  ok  þrír  lutir,  þat  er  líkamr  limir  ok  sdla,  ok  ertu 
þó  einn  maðr,  svá  máttu  í  guðdómi  eining  ok  þrenning  prófa. 
Ferakut  mœltí :  Skilst  mér  nú  þat,  at  guð  sé  einn  ok  þrír,  en  þat 
veit  ek  eigi  hversu  hanu  máttí  son  geta.  Trúir  þú,  kvað  RoIIant, 
at  guð  skapaði  Adam?  |)ví  trúi  ek  víst,  segir  risinn.  [|)á  mœltí 
Rollant:^®  Svá  sem  Adam  var  af  engum  getínn  ok  átti  hann  þó 
börn,  svá  er  guð  faðir  af  engum  getinn,  ok  gat  hann  þó  son  af 
sjálfum  sér  guðliga,  svá  scm  hann  vildi  ok  umfram  þat  seih  nökkur 
fjarðlig  tunga  megi  greina.^^  Risinn  mœltí :  Vel  líkar  mér^*  þat  er 
þú  segir,  en  þat  er^^  guð  varð  maðr,  þat  skil  ek  með  engu  mótí. 
RoUant  svarar:  Sá  inn  sami  guð,  sem  gerði  himin  ok  jörð  af  engu 
efni,  mátti  gera  með  sínum  helga  anda,  at  hans  son  tœki  manndóm 
af  mannligu  hoidi  fyrir^^  utan  karlmanns  sáð.^^  Risinn  mœltí:  íþví 
studia^*  ek  ná,  hversu  guðs  son  mátti  berast  af  me^vjar  kviði  fyrir" 

')  tilf.  a,  ^)  [mgl.  a.  ^)  3  persónur  a.  *)  [jafneilífar  ok  san^afnar  a. 
^)  [veraldligum  skepnum  a.  ')  amundasnot  a.  ')  skunira.  ')  iaaLa'y 
kjarri  Á.  *)  taal.  a;  persónar  Á.  '•)  [lilf.  a.  ")  [mannlíg  tunga  kunni 
frá  at  segja  a.  ")  lilf.  a.  ")  þú  segir  at  tilf.  a.  ")  mgl.  a.  '*)  ná- 
vist  a.     **)  studdera  a.     '^)  mgl.  a. 


280  KARLAIIAGKUS  8AGA  IV  b.  Cap.  90,  91, 

utan  karlmanns  návistu.  Rollant  svarar:  6uÖ  sjálfr  er  Adam  skap- 
aði  utan  sáð  nökkurs  manns,  sá  inn  sami  lét  sinn  son  berast  af 
meyju  utan  karlmanns  návist,  ok  svá  sem  guðs  son  var  getinn  af 
feðr  fyrir  utan  móður,  svá  var  hann  ok  fœddr  afnnóður  utan  mann- 
ligan  föður,  ok  |)vílikr  getnaðr  hœfði  ok  sómdi^  guði. 

20.  Risinn  mœlti :  Mjök  undrumst  ek  hversu  mœr  matti  barn 
geta.  Rollant  svarar:  Maðkar  ok*  fiskar,  fuglar  ok  bý  ok  mörg 
önnur  skriðkvikendi  verða  ok  kvikna  af  holdi  eða  viöi,  eða  af 
nökkuru  Öðru  leyndu  efni  guðligs  máttar  utan  nökkut  sáð  eiginligs 
kyns,  svá  mátti  skír  mœr  með  guðs  vilja  utan  karlmanns  sáð  fœða 
bœði  guð  ok  mann.  Vel  má  þat  vera,  segir  risinn,  at  hann  vœri 
af  meyju  fœddr,  en  með  engu  móti  mátti  hann  á  krossi  deyja,  ef 
hann  er  guðs  son  sem  þú  segir.  Rollant  svarar:  Með  því  at  guðs 
son  var  fœddr  sem  maðr,  þá  dó  hann  sem  maðr,  þvi  at  alt  þat  er 
í  þessarri  veröldu  er  ok  fœðist,  þá  hlýtr  at  deyja.  Ok  ef  þú  trúir 
burðinum,  þá  skaltu  trúa  píslinni  ok  svá  dauðanum  ok  upprisunni. 

21.  Hversu  má  ek,  segir  Ferakut,  trúa  hans  upprísu?  því 
at  sá  guðs  son,  segir  RoUant,  er  fœddr  var  hlaut  at  deyja  ok  á 
þríðja  degi  eptir  dauðann  upp  at  rísa.  Nú  svá  sem  risinn  heyrði 
þessi  orð,  þá  undraðist  hann  mjök  ok  mœlti  til  Rollants:  Hví  viltu 
svá  mörg  orð  segja  mér,  þau  er  til  enskis  koma,  þat  er  úmáttuligt, 
at  dauðr  maðr  megi  annat  sinn  Hfna.  Eigi  at  eins,  segir  Rollant, 
reis  sjálfr  guðs  son  af  dauða,  heldr  skulu  ok  allir  menn  af  dauða 
rísa,  þeir  sem  verða  frá  upphati  ok  til  heims  enda,  ok  taka  þá 
ömbun  sinna  verka  góðra  ok  illra  fyrír  guðs  dómstóH.  Sá  hinn 
sami  guð  er  vaxa  lœtr  af  lítilli  yiðarrót  digrt  tré,  ok  hveitikom  í 
jörðu  mjótt  ok  fúit  lœtr  endrnýjast  ok  ávöxt  gera,  maðr  ok  fúit  hold 
ok  bein  ok  at  moldu  orðit  lœtr  hann  ok  endrnýjast  ok  kvikna  ok 
eamtengja  þeirrí  sálu  ok  anda,  er  sá  líkamr  hafði  fyrr  haft  á  efsta 
dómi.  Hugleið  merkiliga  leóns  náttúru,  ef  þat  lífgar  með  sínum 
blœstrí  dauða  unga  sína  á  þriðja  degi  eptir  burð  sinn,  þá  lát  þér 
eigi  þikkja  undarligt,  at  sjálfr  guð  faðir  reisti  son  sinn  upp  á  þriðja 
degi  eptir  dauðann.  Ok  er  þat  (eigi)  nýlunda  at  guðs  son  rísí  af 
dauða,  því  at  margir  menn  rísu  af  dauða  fyrír  hans  upprísu,  ok  ef 
guð  lofaðí  Elie  ok  Eliseo  at  reisa  menn  af  dauða,  þá  máttu  skilja^ 
hversu  frjálsliga  hann  mátti  reisa  sinn  einka  son  af  dauða.  Ok  sjálfr 
várr  herra  Jesus  Krístr  er  dauða  menn  reisti  upp,  mátti  auðvelliga 
af  dauða  rísa,  því  at  dauðinn  mátti  ekki  á  honum  halda,  ok  hans 
álit  flýði  dauðinn,  ok  við  hans  raust  rísu  upp  flokkar  dauðra  manna. 
|)á  mœlti  rísinn:  Skilst  mér  þat  er  nú  segir  þú,  en  þat  skilst  mér 
eigi,  hversu  hann  mátti  í  gegnum  himna  fara.     Sá  hinn  sami,    segir 

»)  heyrði  a.    *)  Uer  mangle  $  Blade  i  A. 


Cop.  W,  28.  AF  AOULAKDO  KOKUVOI.  281 

Rollant,  er  auðvelliga  mátti  ofan  stíga  af  himnum,  steig  ok  auÖvelUga 
upp  yÚT  himua.  Tak  þér  dœmi  niargra  veraldligra  hluta:  mylnu- 
hjól  þá  er  þat  veltist,  stígr  jafnléttliga  upp  sem  niðr,  fugl  ílýgr  i 
lopti  jafnléttliga  upp  sem  niðr,  svá  steig  ok  guðe  8on  eptir  dauðann 
þangat  sem  hann  var  áðr.  Sól  rann  upp  í  austri  í  gœr,  ok  settist 
i  vestri,  ok  slíkt  sama  í  dag. 

22.  {)á  mœld  Ferakut :  Nú  vil  ek  berjast  við  þik  með  þessum 
8kilda(ga) :  ef  ek  verð  sigraÖr,  þá  er  þín  trúa  betri  en  mín,  en  ef 
þú  verðr  eigraðr,  þá  er  vár  trúa  betri,.ok  hvárs  okkars  sigr  skal 
vera  sinni  þjóð  til  sœmdar,  en  úsigr  til  úsœmdar  at  eilífu.  Rollant 
játaði  þessu.  Hófu  þeir  bardaga  sfn  á  meðal.  Risinn  hjó  með 
sverði  til  Rollants,  en  hann  snarast  undan  til  vinstri  handar  ok  bar 
af  sér  höggit  með  staf  sínum.  Nú  sem  stafrinn  gékk  í  sundr,  þá 
tók  risinn  léttliga  til  Rollants  ok  lagði  hann  undir  sik.  Ok  svá  sem 
RoUant  kendi,  at  hann  mátti  ekki  koníast  undan  risanum,  þá  kallaði 
hann  á  sjálfan  guðs'son  ok  hina  sœlu  Mariam  sér  til  hjálpar,  ok 
þegar  með  guðs  gjöf  fékk  hann  sik  nökkut  upp  reist  ok  velti  risa- 
num  af  sér  ok  niðr  undir  sik,  ok  fékk  náð  með  sinni  hœgrí'  hendi 
sverði  risans  ok  lagði  hann  í  naflann,  ok  skildi  svá  við  hann. 
Risinn  œpti  hárri  röddu  ok  mœlti  svá :  Maumet,  Maumet,  guð  minn, 
því  at  ek  dej  nú.  Við  þetta  óp  risans  hljópu  til  hans  Saracinar 
ákafliga  ok  báru  hann  inn  í  staðinn.  £n  Rollant  kom  heill  til  sinna 
manna.  Kristnir  menn  fylgdu  Saracinum,  þeim  er  risann  báru  f 
staðinn,  með  ákafligu  áhlaupi  ok  unna  þegar  staðinn  ok  kastalann, 
ok  véru  þá  allar  kempur  Karlamagnús  konungs  teknar  út  af  myrkva- 
stofum. 

23.  Litlu  síðar  var  sagt  Karlamagnúsi  konungi,  at  Ebrahum 
konungr  af  Sibil  ok  Altumant  er  flýit  liafÖi  or  bardaganum  við  Pam- 
pilun,  sem  var  sagt,  ok  biðu  hans  við  borgina  Corduban  ok  vildu 
halda  bardaga  við  hann,  ok  höfðu  fengit  styrk  af  7  borgum,  Sibil, 
Granant,  Satin,  Dema,  Verben,  Dabola,  Baena.  Vendi  þá  Karla- 
magnús  konungr  þangat  öllum  herinum  í  móti  þeim.  Ok  sem  hann 
kom  námunda  borginni  Corduban,  þá  fóru  konungar  þessir  út  í  mót 
honum  með  her  sinn  um  3  mflur  búnir  til  bardaga.  {)á  skipaðí 
Karlamagnús  konungr  (f)  3  fylkingar  her  sinn,  setti  hann  í  ena  fyrstu 
fylking  hina  röskvasta  menn  sína,  en  í  annarri  fylking  váru  fótgang- 
andi  menn,  í  þriðju  fylking  höfðu(8t  við)  riddarar;  Saracinar  skipuðu 
sinn  her  á  sömu  leið.  Ok  svá  sem  hinar  fyrstu  fylkingar  géngu 
saman,  þá  fóru  fyrir  fylkingnm  Saracina  margskonar  fótgangandi  bísn 
gört  á  Saracina  sið  hyrndir  ok  líkir  djöflum,  ok  bðrðu  styrkliga 
tabur.  Ok  svá  sem  hestar  várra  manna  heyrðu  óp  ok  hark  þessarra 
skrimsla  ok  sá  á  þeirra  grimligar   ásjónur,    þá  köstuðu   þeir  um  ok 


288  KABLAlfAOinm  8A0A  IVb.  Cap,    M4. 

flýÖu  sem  þeir  vœri  œrir  ok  galnir  orðnir,  svá  at  riddararnir  féngu 
þeim  eigi  aptr  snúit  til  bardagans.  Ok  sama  úsigr  fóru  þœr  2  fylk- 
ingar  várra  manna  er  eptir  váru.  Urðu  Saracinar  harla  glaÖir  ok 
rák(u)  vára  menn  seni  flóttamenn  upp  á  Qall  hátt  2  mílur  frá  borg^ 
inni.  GörÖu  þá  kristnir  menn  sér  Qallit  at  víjgi  ok  bjuggust  þar  til 
viÖrtöku,  eí  heiðnir  menn  vildu  upp  .  á  þá.  Ok  sem  Saracinar  eá 
þetta,  vendu  þeir  aptr.^  Settu  þá  kristnir  menn  landtjöld  sín  ok 
biÖu  þar  til  morgins.  Um  morguninn  eptir  átti  Karlamagnús  konungr 
tal  við  allar  kempur  sínar,  ok  tók  þat  til  ráðs,  at  allir  ríðandi  menn 
f  herinum  skyldu  láta  veQa  með  dúkum  höfuð  hesta  sinna,  svá  at 
þeir  mœtti  eigi  sjá  Ijót  ok  fásén  bísn^  Saracina.  {)eir  skyldu  aptr 
teppa  eyrun  á  hestum  sínum,  at  hestarnir  mœtti  ekki  heyra  tabur 
Saracina.  Ok  svá  sem  herrínn  var  með  þessu  móti  búinn,  börðust 
Saracinar  við  kristna  menn  frá  sólar  upprás  til  miðdags ,  ok  feldu 
stór  lið  af  þeim,  því  at  hestar  várra  manna  heyrðu  hvárki  né  sá 
gnegg  tabura  né  áJit  skrimsla  Saracina.  Ok  sv^  sem  þeir  kómu 
saman  i  skara,  þá  var  í  fylking  þeirra  miðri  einn  vagn  dreginn  með 
8  yxnum,^  ok  stóð  upp  or  rautt  banel  með  hárri  merkistöng.  {)at 
var  siðvandi  Saracina  at  flýja  eigi  or  bardaga  meðan  merkit  stendr. 
Ok  svá  sem  Karlamagnús  konungr  vissi  þetta,  klœddist  (hann) 
úsigrligum  vápnum  ok  styrktist^  guðligum  kröptum,  þá  gékk  hann  í 
fylkingar  Saracina  ok  skaut  þeim  frá  sér  til  beggja  handa,  þar  til  er 
hann  kom  at  vagninum  ok  hjó  í  sundr  merkistöngina  með  sverði 
sínu.  Brast  þá  flótti  á  Saracinum  ok  flýðu  hingat  ok  þangat.  Varð 
þá  mikit  óp  í  herinum  ok  féllu  af  Saracinum  8  þúsundir,  ok  þar 
féll  konungr  af  Sibil,  en  Altumant  konungr  komst  inn  í  borgiua  með 
2  þúsundir  riddara  Saracina  ok  lukti  aptr  öll  port.  EiT  um  daginn 
eptir  gaf  hann  upp  borgina  Karlamaguúsi  konungi  með  þeim  skildaga, 
at  hann  skyldi  skírn  taka  ok  halda  borgina  af  Karlamagnúsi  konungi. 
24.  {)á  er  Jamund  son  Agulandus  konungs  spyrr  þau  tíðendi, 
at  Ebraus  konungr  af  Sibil  er  fallinn,  en  Altumant  konungr  heflr 
gengit  á  hönd  Karlamagnúsi  konungi  ok  tekit  við  kristni,  verðr  hann 
reiðr  mjök  ok.  heitr  nú  á  Maumet  guð  sinn  ok  Terogant,  at  þeir 
gefi  honum  styrk  til  at  hefna  sínum  úvinum.  Jamund  stefnir  nú  at 
sér  liði  sínu  ok  Qölmenni  sem  hann  má.  Koma  til  liðveizlu  við  hann 
7  konungar,  þeir  eru  harðir  ok  hinir  mestu  bardagamenn,  hverr 
þeirra  hafði  með  sér  mikit  Qölmenni.  |)eir  segja  svá  Jamundi  kon- 
ungs  syni,  at  þeir  skulu  taka  af  lífl  Karlamagnús  konung  ok  RoUant 
systurson  hans,  ef  vér  mœtum  þeim  á  vígvelli;  en  þér  skulut  taka 
ríki  hans  öU  undir  yðr.  Hannþakkaði  þeim  vel  orð  sín.  Ok  samna 
nú  þessu  liði  öUu  ok  ferr  á  fund  Karlamagnús  konungs.  Nú  verða 
'}  eptir  a.     ')  pisn  a.     '}  ysknom  a.    *)  styrktr  a. 


Cap.   fð.  AP  AQULAKDO  KOVUViH.  288 

4 

Djósnarmenn  Karlamagnús  konungs  varir  yiÖ  her  Jamunde  ok  snúa 
nú  ferÖ  sinni  til  móts  við  Karlamagnús  konung  ok  segja  honum 
þessi  tíðendi.  Konungr  tekr  nú  tal  ok  ráðagérð  viÖ  menn  sína  ok 
segir  svá,  at  hann  viU  stefna  her  sínum  i  móti  Jamundi.  |>es8u 
játuðu  allir  hans  menn,  ok  farast  nú  í  móti  hvárirtveggju.  Ok  er 
fundr  þeirra  verðr,  géngu  saman  fylkingar  ok  berjast  harðliga,  ok 
um  síðir  snýr  mannfallinu  í  lið  heiðingja,  kemr  svá  at  þeir  snúa  á 
flótta.  Fellr  þá  mikill  hluti  liðs  þeirra, .  ok  taka  kristnir  menn  þar 
.  mikit  herfang  ok  svá  goð  þeirra  Maumet  ok  Terogant.  Svá  mikit 
hlutskipti  gulls  ok  silfrs  féngu  kristnir  menn  nú,  at  arfar  þeirra  verða 
^aldrí  fátœkir.  En  er  heiðingjar  kómu  saman  þeir  sem  eptir  lifðu, 
taka  (þeir)  herklœði  af  Jamund  reiðir  ok  hryggvir,  sárír  ok  hugsjúkir. 
Nú  eru  2  konungar  af  7  konungum  hans  drepnir  ok  af  100  þúsunda 
aUir  hinu  vildustu  ok  hinir  vöskustu,  ok  fallinn  allr  hinn  dýrligasti 
hlutr  þess  liðs  er  Jamundi  fylgði.  Heiðingjar  köUuðust  þá  vesUr  ok 
aumir,  ok  mœltu  þeir  þá  til  Jamunds:  Herra,  segja  þeir,  hvat  skul- 
um  vér  nú  at  hafast?  Hann  svarar:  {)ér  erut  alls  of  angrsamir, 
hvar  eru  þeir  nú  hinir  vildustu  gjafarar  ok  hinir  ríku  hrósarar,  er  í 
höUum  mínum  í  Aífríka  ok  í  loptum  mínum,  er  guUsteind  váru  með 
laufum^  hœldust  fyrír  fríðum  jungfrúm  ok  gáfu  þeim  sœta  kossa  ok 
nýja  ástarþokka  ok  drukku  hinu  vildustu  vín  mín.  {)á  létuzt  þér 
vera  harðir  sóknarmenn,  þar  tóku  þér  við  orðum  yðrum  allar  sœmdir 
ok  riki  Frakklands  höfðingja,  ok  skiptit  meðal  yðvar  öllu  þeirra  ríki 
því  er  þeir  halda  af  náttúrligu  foreldrí  sínu,  en  (sögðuzt)  þeir  menn  er 
eigi  af  láta  hvárki  fyrír  rauðum  né  hvítum.  Usynju  trúða  ek  hug- 
lausum  hrósurum,  af  þeirra  áe^an  ok  vándrí  ráðagerð  tók  ekþessa 
ferð  á  hendr  mér.  Svei  verði  yðr,  segir  bann,  aldrí  ámeðan  ek 
Ufl,  verð  ek  huggaðr  af  þessum  harmi.  Jamund  kallaði  þá  til  sín 
Butran  túlk  sinn  ok  sendimann  ok  mælti:  Skunda  nú,  segir  hann, 
til  liðs  várs,  ok  seg  herra  Goram,  at  hann  komi  til  mín,  ok  Balan 
föður  bans,  svá  ok  Tríamoddis  ok  Ásperam  konungum,  ok  Edopt 
Egipta  konungi  ok  Jone  konungi  ok  Salatiel  ok  Bordani  konungi) 
ok  seg  þeim  at  nú  er  mér  kominn  vesaldar  ok  vandrœða  vetr,  ok 
at  ek  hefi  týnt  Makon  ok  Terogant  ok  ÁpoUin  ok  hinum  mikla  Ju- 
biter.  Sendimaðr  hljóp^  þá  (á)  hest  sinn  ok  hleypti  sem  hann  mátti 
skjótast  at  fullgera  boðorð  hans. 

25.  Nú  er  sendimaðr  á  skjótum  hesti  ok  ferr  yfir  QöU  ok 
daU,  ok  reið  hann  þá  nótt  aUa,  ok  kom  í  dagan  er  fuglar  tókn  at 
syngja  í  her  heiðingja,  ok  sté  hann  þá  af  hestí  sínum  fyrir  land- 
tjaldi  rœðismanns  ok  taldi  honum  alla  úgœfu  þeirra  ok  misfarar,  ok 
hversu  mikUl  Qöldi  falHnn  var  af,  7  þúsundir  ok  hundraÖ  þúsunda) 
')  hiolp  a. 


284  KARLAMAOKUS  8AOA  IVl).  C^.  M. 

* 

allir  hinír  vildustu,  ok  síðan  hina  mestu  úgœfu  þeirra  er  þeir  höfðu 
látit  alla  guÖa  sina.     Agulanduð  kouungr  var  þenna  tíma  í  Viciborg 
ok  sat  í  einni  myklu  höll  ok  dróttningin  hjá  honum,   ok   viðsi  hann 
ekki  til  slíks  ok  engi  tjáÖi  honum,  ok  talar  þá  Balan  sendimaÖr  alt 
þat  er  títt  var  ok  hver  orÖ  honum  váru  send.    Hann  hafÖi  meÖ  sér 
60  þúsunda   liðsmanna    vaskra  ok    vel  œttaðra.      Sem   Balan  hafði 
skilt  þenna  atburð,  þá  kallaði  hann  á  almáttigan   guð  af  ðllu  hjarta 
ok  mælti  svá:    Enn  hœsti  faðír  almáttigr  guð,  á  þik  kalla  ek  aföllu 
hjarta,    þú  ert  minn  görvari  ok  skaparí,   þú  ert  hiun  hœsti  konungr 
allra  valda  ok  skapari  allrar  skepnu,  ok  svá  sem  ek   trúi  þetta  trú- 
liga,  þá  bið  ek  þik  ok  þína  hinu  helgustu  éstsemd,    at  eigi  látir  þú 
önd  mína  taka  or  líkam  mínum  íyrr  en  ^k  sé  þér  skírðr  ok  signaðr. 
Ok  grét  hann  þá  báðum  augum  með  iðranda  hjarta.    Triamodis  hét 
systurson  Agulandi  konungs  ok  haíði  hann  valit  sér  hit  vaskasta  lið, 
hann  hafði  60  þúsunda  ok  100  hinna  hörðustu   manna.     {)ar   mátti 
8já  mörg  bítandi  sverð  ok  marga  góða  panzara,  öruggar  brynjur  ok 
skinandi  hjáJma,  ok  marga  tyrkneska  boga  með  vel  búnu  skoti,   ok 
hverr  þeirra  hafði  öxi  hangandi  við  söðulboga,  ok  fór  þá  Triamodis 
njósuandi  (eptir)  Frankismönnum  úsynju,  því  at  þeir  veslir  ok  hat- 
aðir  hundar  sá,  at  hvárki  kœmist  í  brottu  af  þeim  ungr  né  gamall. 
Uit  þriðja   fylki   varðveitti  Roduan,    ok   stökk   Salatiel  í  flokk   með 
honum,  ok  höfðu  þeir  báðir  60  þúsunda   vel   vápnaðra.     {)ar  váni 
margir  góðir  skildir  ok  margir  gimsteinaðir  hjálmar,    þykkvar  bryn- 
jur  ok  panzarar,   hvöss   spjót   ok    dugandi    sverð,    mörg   gullsaumuð 
merki  af  enum  dýrustum  pellum.    En  svá  mikill  Ijómi  stóð  af  gyltum 
skjöldum    þeirra    ok   öðrum    skínundum   herklœðum,    at   strandimar 
birtust  af  á  báðar  hendr.     Fyrir  hinni  4  fylking  var  Kador  konungr 
ok  Amandras  hans  félagi,  ok  með  þeim  60  þúsunda;   þar  mátti  sjá 
mai^  fríða  hesta  með  allskyns  litum,  öll  váru  þeirra  herklœði  búin 
með   gulli    ok    gimsteinum.      {)ar    var    margr    mikillátr   heiðingi  ok 
drambsamr  hrósari  ok  hégómligr  skartari,  en  undir  hendi  Aspermunt 
mœta  þeir  dauða  sínum.     Fyrir  hinni   5   fylking  réðu  2  höfðingjar 
Lampas  konungr  ok  Baldan  ok  höfðu  60  þúsunda  þess  hins  hataða 
fólks.     {)á  váru  svá  margir  gyltir  hjólmar,  skínandi   skildir,    bjartar 
brynjur,  gullmörkuð  merki,  at  dalir  ok  QöII  skinu  af  Ijósiþví.    Hina 
séttu   höfðu  2  höfðíngjar  Asperan    konungr   ok    Magon,   þeir  höfðu 
60  þúsunda  hinna  hörðustu  heiðingja.     {^essir  hafa  hina  beztu  hesta 
er  f  heiminum  váru,    svá   at   engir  váru  jafngóðir  í  öllum  herinum. 
{)e88ir  segja,  at  þeir  skulu  láta  leita  þeirra  Appollin  ok  Makon,  ok 
aldri  aptr  koma  fyrr  en  þeir   kœmi    þar  sem   Pétr  postuli  lét   gera 
kirkju    8Ína.      ]þá    kom   Jamund    með   4   konungum,    þeir    höfðu  4 
hundruð   þúsunda;    þessi    var  hinn    ríkasti  .ok  hinn   kurteisasti   alls 


Oap>   M.  AP  AQULAKDO  KONUITGI.  286  « 

hersins,  höfðingjar  10  þúsundir  váru  meÖ  honum  þeirra  er  vel  váru 

herklœddir  góðum  brynjum,  stínnum  hjálmum  olf  þykkum  skjöldum, 

sverðum  ok  spjótum  or  stáli,    ok   eigi   váru  3  í  þeirrí   fjlking,    þeir 

er  eigi  höfðu  merki  í  öUu  því  enu  mikia  liði.     Ok  þá  kom  Jamund 

hleypandi  fram  fjrir  fylkingar  ok  mœlti,  at  allr  herrinn  skyldi  nema 

staðar,  ok  kallaði  siðan  til  sín  alla.  höfðingja  þá  er  váru  f  liðinu  at 

segja  þeim  tíðendi  sín  ok  ráðagerðir.    Jamund  sté  þá  af  hestí  sínum 

ok  stóð  í  skugga  eins  palmtrés,  ok  8ömn(uð)u8t  samaa  tíl  hans  allir 

konungar   ok   höfðingjar,   jarlar  ok  hertugar  ok   enir  ríkustu  lendir 

menn.     Engir  riddarar  váru  kallaðir  til   þeirrar  stefnu.     Herra  Ja< 

mund  settíst  þar  niðr  í  einn  háfan  stól,  hann  var   bleikr   ok  litlauss 

*   í  andliti  ok  honum  horfín  öU  hans  frœgð :    Lendir  menn,  segir  hann, 

ek  em  kominn  í  mikla  villu  ok  vandrœði,  þá  er  Águlandus  konungr 

faðir  minn  fékk  mér  turninn   at  varðveita  með    100  þásunda  heiÖ- 

ingia  öUum  vel  bánum  at  klœðum  ok  vápnum,  ok  höfðum  vér  guða 

vára  með  oss  til  gœfu  ok  gœzlu  várrar   tígnar,    ok   snerum    vér   til 

guða  várra  ok  trdar  várrar  miklum  Qölda  krístínna  manna,  ok  tókum 

svá  mikit  fé,  at  aldrí  sá  ek  meira  f  einum  stað.      Sem  mánuðr  var 

Hðinn,  þá  snerumst   vér  aptr  ok  mœttum  þá  10  þúsundum  Frankis- 

manna,  þessir  váru  á  njósn  af  hendi  Karlamagnús   konungs  ok  ríðu 

þeir  svá  tíl  vár  vaskliga,    at   vér  féngum    enga  viðstöðu,   ok   drápu 

þeir  þar  fistor  hinu  vaskasta  ríddara  er  f  var  öllum  her  várum,   ok 

engi  var  sá  er  við  gat  staðít,  ok  aldrí  heyrða  ek  mitt  foreldrí  segja 

fyrr,  at  svá  mikill   Qöldi   sem   vér   várum  mœttí   flýja   fyrír  10  þús- 

undum  manna,  ok  komst  ek   svá   nauðugliga   undan,    at  þeir  drápu 

undir   mér  hinn    vild.asta    vápnhest    minn.      Ok   er  ek  fann   annan, 

skundaða  ek  f  turninn,  ok  ráku  þeir  þá  Jamund  aít  tíl  þess  er  hann 

hljóp  undan  höggvinu,  þvf  er  hestrínn  fékk  fyrir  tums  dyrunum,  þá 

er  Jamund  hljóp  iun.      Hvat  þarf  yðr  fleira  frá  þvf   at  segja,   svá 

kómu    þeir    mikilU    hrœzlu  á    mik,    at    aldri    komst    ek    svá    nauð- 

ugliga   undan   dauða,    sfðan    kunna  ek   vápn   at   bera.      Eigi  vil  ek 

optar   hafa   laufgjörð  á  höfði  mér  né   blóma,    ok   eigi   vil   ek   heyra 

framleiðis  fugla  söng  né  strengleiks  skemtan  né  sjá  hauka  flaug  eða 

hunda  veiði  né  beiðast  kvenna  ástar,  þar  sem  ek  hefí  týnt  Maumet 

mfuum   mátluga  herra.      Sem  Jamund  talaði  þetta,   þá  var   honum 

eigi  fýst  á  at  hlœja :    Dýrligir  herrar,  segir  hann,  angr  ok  harmr  ok 

reiði    býr    mér  f  brjóstí,    vér   höfum    tapat   Maumet    várum    herra. 

Höfðingjar  svara:    Sorgir  gera  þér  slfkt  at   mœla,   fyrír  þetta  kveld 

skulu  alhr  þessir  krístnir  menn  deyja;  ok  þat  skaltu  sjálfr  sjá  þfnum 

augum,  ef  þú  þorir  hjá  at  vera  ok   sjá  oss   drepa  þá.     f)á  svarar 

Jamund:    Vér  höfum  tapat  Maumet,    en  hann  er  mér  reiÖr  at  fuUu^ 

hann  lét  svfvirða  mik  f  augHti  sfnu,   þá  er  Frankismenn   tóku   her- 


.  286  XABLAMAaKUS  8AOA  IV  b.  Cop.  É$. 

bergi  sín  varla  eitt  örskot  frá  turni  mfnum,  ok  vér  ríðum  á  þá  ok 
œtluðum  at  hefna  ðvívirðinga  várra  ok  hrakfara,  þar  féngu  vér  mik- 
inn  mannskaða,  ok  aldrí  síðan  skal  ek  koma  í  turn  vám.  En  nú 
heíi  ek  eigi  svá  mikit  af  mfnu  öUu  fé,  at  vegi  einn  talinn  pening, 
ok  ílýðum  vér  þá  undan  ofan  til  Hamne  borgar,  ok  tóku  Frankis- 
menn  flótta  vám  drepandi  marga  menn  mfna  fyrír  augum  mér,  ok 
er  ek  snerumst  aptr  at  hjálpa  þeim,  þá  var  ek  hrundinn  af  hesti 
mfnum  svá  hneisuliga,  at  hjálmr  minn  stóð  f  moldu  ok  saurí  til 
kinnbjarga,  ok  er  ek  hljóp  upp,  flaug  ek  þegar  út  á  ána  ok  vœttumst 
ek  allr  upp  til  augnanna,  ok  fékk  ek  enga  viðrhjálp  fy rr  en  ek  komst 
yflr  ána  með  miklu  vdsi.  Faðir  minn  gat  aldrí  refsat  méreðaráðit, 
hann  vildi  jafnan,  at  ek  þýddumst  til  hinna  beztu  œttmanna  minna 
ok  rœkta  ek  hina  vildustu  menn,  ea  ek  lét  þá  first  mér  er  dugandi 
menn  váru,  ok  hefi  ek  dregit  fram  vándra  manna  sonu  ok  engrar 
ættar  menn,   gefí(t)  þeim   8œl(d)ir  ok   sœmdir  ok  gipt   þeim   ríkar 

konur  með  miklum  eig^ 

merki  með  ýmsum  litum,  hvftar  brjnjur,  skfra  hjálma,  hinu  vildustu 
sverð  með  gullhjöltum.  £n  nú  viti.  at  vfsu  Agulandus  konungr  ok 
Jamund,  at  aldrr  vinna  þeir  Valland^  meðan  þessir  eru  lifandi  at  verja. 
Í  þríðju  fjlking  váru  15  þúsundir,  fyrír  þessum  váru  höfðin^ar  Lampart 
or  Freríborg  ok  Nemes  or  Bealferborg,  ok  hinn  þríði  hinn  hraustí 
Riker.  í  þessi  fylking  váru  me^öllu  góð  herklœði.  En  mjökhugðist 
Agulandus  konungr  þá  auka  sitt  rfki,  er  hann  fluttist  utan  af  AfTríka 
at  vinna  allan  Franz,  en  hann  lifir  aldri  svá  lengi  at  (hann)  sé  einn 
pening  þaðan  takandi.  Svá  mun  hér  öll  hans  vápn  falía  honum  ger- 
samliga,  at  haun  muu  bölva  þeim  er  þetta  úráð  gpf  honum.  í  4  fylking 
vám  20  þúsundir  hraustra  riddara,  fyrir  þeim  var  herra  Yernis  hertugi, 
ok  fyrr  en  Agulandus  konungr  fái  Franz  í  sitt  vald,  þá  munu  þessir 
gefa  honum  úbœtilig  vandrœði;  30  þúsunda  váru  f  hinni  fimtu  fylk- 
ing,  ok  váru  höfðingjar  fyrír  þessum  her  2  jarlar  ok  einn  hertugi 
ok  2  konungar.  Fy rr  en  AguIanJus  konungr  vinni  Frakkland,  þá 
munu  þessir  gera  honum  þau  vandrœði  er  honum  mun  seint  at  bœta. 
26.  Herra  Girarð  leit  þá  Karlamagnús  konung  son  Pipins  kon- 
ungs.  Hosur  hans  vám  af  enum  bezta  purpura  ok  brendu  guUi 
saumaðar,  hann  hafði  dýran  kyrtil  af  enu  vildasta  osterín  ok  skikkju 
af  siklatum  fóðraða  af  hvftum  skinnum  ok  á  höfði  skinnhúfu  af  safelin, 
band  hattaríns  var  af  brendu  gulli  með  virktum  ofit,  en  skaptit 
upp  af  hettinum  ok  gullknapprinn  yfir  görr  með  þungum  skukkum 
gullsmiðligs  hagleiks,  ok  sýndist  6eirai*ði  konungr  hinn  tiguligastí 
höfðingi  þeirra  er  hann  hafði  sét,  ok  hann  iðraðist  er  hann  hafði 
kallat  hann  dvergson;  ^synir  Geirarðs  váru  þá  fegnir  mjök.  Ok  þá 
'}  J7er  mangle  2  Biade  i  a.    '*)  valda  a. 


€ap.  27.  AF  AQULAinK)  KOKUNOI.        *  287 

kom  herra  Girarð  at  konungi  en  konungrinn   lagÖi   hendr  sínar  um 
háls  honum.     Girarð  stóö  er   konungr  laut  honum,  ok  kystust  þeir 
með  mikiili  ástsemd.     En  fyrr  en  konungr  réttist  upp,  þá  skriðnaði 
hattrinn  af  höfði  honum.     þá  hneigðist  herra  Oirarð  til  ok  tók  upp 
hattinn  ok  fékk  honum  ok  laut  honum.    Nú  var  öðrum  megin  Turpin 
erkibyskup,  ok  er  honum  kom  í  hug,  hversu  hann  kastaði  kníðnum 
at  honum,  þá  hefði  hann  drepit  hann,    ef  hann   mœtti  við   komast. 
Hann  krafði  þá  bleks  ok  bókfells  ok  ritaði  or  völsku  í  latínu,  hversu 
Girarð  sté  af  hesti  sínum  4  veginum  ok   tók   upp   hatt  konungs  ok 
fékk    honum,    ok    lét  erkibyskup    þetta    fylgja:     Sár   er    á    dáligan 
granna  ok  illgjarnan,  hann  mun  illan  morgun  hljóta.    ]þá  mœlti  herra 
Girarð  til  Karlamagnús  konungs :    Óttizt  nú  ekki,  ek  hefl  í  fylgd  meÖ 
mér   15   þúsundir  liinna   vildustu  riddara  ok   eru   þeir  vel   búnir  at 
herklœðum  öUum,  svá  at  hinn  fátœkasti  af  þeim  þarf  engu  at  kvíða. 
Girarð,  segir  Karlamagnús  konungr,  þú  skalt  hafa  fyrir  þat  miklar  þakkir. 
27.     |>á  er  Girarð  hafði  ta]at  við  Karlamagnús  konung  ok  upp 
gefit  turninn  í  vald   hans,    þá    þakkaði   konungr    honum   ok   mœlti: 
Gefit  hljóð  orðum  mínum.     Guð  hefir  hér  samnat  saman  mikit  fjöl- 
menni  or  kristnum  löndum,    ok   eru  þeir  eigi  allir  fyrir  mínar  sakir 
samnaðir,  heldr  fyrir  sakir  dstsemdar  almáttigs  guðs.     En  þér  hafít 
mik  gert  höfðingja  yðvarn  til  þess,  at  guð  láti  oss   þessu  staríi  vel 
lúka.     En  þá  er  guð    sendir  mik   aptr  í  Franz  ok  ek  kem  i  mitt 
œttarríki,  þá  skal  ek  yðr  vel  ömbuna  góða  fy Igd.    |)á  svarar  Girarð : 
|)at  viljum  vér  gjarna  gera.     Ok  er  hann  heyrði  þat,  þakkaði  hann 
honum  vel  ok  steig  síðan  oían  undir  eihn  við,  er  hafði  marga  kvistu 
ok  Ijarri  gaf  skugga,  ok  fór  hann  í  brynju  góða  ok  utan  yfir  f  leðr- 
panzara  ok  lœsti  um  höfuð  sér  gyltan  hjáhn  ok  gyrði  sik  hinu  góða 
sverði  Jouise,    er  alt  var    ritat    gullstöfum,    ok   steig   síðan   á   einn 
hvítan  vápnhest.    En  þeír  héldu  í  ístig  haus.    Síðan  héldu  þeir  fyrir 
honum    skildí   hans.      En    þann   hvíta  hest   er   konungr  sat  á  sendi 
honum  Balam  sendimaðr.     Síðan   reið    konungr  f  miðjan  herinn   ok 
skipaði  fylkingum.    Hann  var  mikilmannligr  f  andliti,  breiðr  í  herðum, 
ok  hann  var  hinn  mesti   at   vexti  ok  hinn  öflgasti   ok  kunni  einkar- 
vel  at  bera  skjöld  sinn.    Betri  en  3  þúsundir  manna  hugðu  vandliga 
at  honum   þann   dag.      Ok   er   Girarð  leit   konung   herklœddan,    þá 
mœlti    hann    til  sinna   manna:    |>essi    maðr  er    eigi    meðalhöfðingi, 
hann  má  at  söunu  heita  keisari  yflr  öllum  kristnum  konungum.    |)á 
mœlti  konungr  öllu  liðinu  áheyranda :    Sfðan  Agulaudus,  segir  hann, 
tók  at  eyða  öllu  rfki   mfnu   ok   útlœgt   fólk  mitt,   ef  þetta  dagstarf 
vœri  honum  fyrírgefit,    þá    mœtti  hann   mjök  hœða  mik  ok  spotta. 
Girarð  svarar:    pér  segi  ek  satt,    herra,    ok  guð   lofi  oss  at  hefna 
vár  á  honum  ok  hans  mönnum.     Ok  enu   mœlti  hann  til  konungs: 


288  KARLAlfAGKUS  8AGA  iVb  Cap.  É8. 

Herra,  segir  hann,  ek  sé  ná  ferð  héiðingja  ofan  ríöa  af  hanmnum, 
þeir  hafa  svá  mikinn  íjölda,  at  eigi  má  telja.  Nú  skulut  ríða  at 
hinni  fjrstu  fylking,  en  ek  vil  ríða  til  minna  nianna  ok  hugga  þá, 
ok  því  nœst  munu  vér  koma  við  þá  at  eiga  með  mínu  liði.  Ok  ef 
ek  mœtta  komast  í  gegnum  fylking  þcirra  með  mínu  liði,  þá  munda 
ek  lítit  um  hirða  þá  er  eptir  eru.  Sá  (er)  eptir  lifir  þenna  dag, 
honum  samir  eigi  at  lífa  ok  gleyma  þessum  degi.  í  hinni  séttu 
íylking  váru  60  þúsunda.  J)at  váru  hinir  vildustu  riddarar,  her- 
klœddir  góðum  brynjum  ok  hjálmum,  skjöldum  ok  allskyns  góðum 
hlífum.  Fyrir  þessu  liði  var  Droim  konungr  ok  7  hertugar  öflgir 
menn  ok  vápndjarfir.  Ef  guð  vill  ok  hans  helgi  kraptr,  þé  munu 
aldrí  þessir  allir  vera  yfirkomnirafheiðingjum.  Hina  sjaundu  fylking 
gerðu  Saxar  ok  Suðrmenn  ok  með  þeim  ríddarar  or  Ci^ilia  ok 
Rómaríki  ok  af  Piili,  Frankismenn  ok  Flœmingjar  ok  ríddarar  or 
Loingerí  ok  Loreingi  ok  Bretar.  Herra*  Fagon  reið  fyrír  þeim  ok 
bar  merki  þeirra,  ok  annarr  merkismaðr  Oddgeir  or  Karstram.  í 
þessum  felagskap  váru  60  þúsunda.  |>etta  er  fy Iking  hins  máttuga 
Karlamagnús  konungs.  Sá  er  þar  vœrí  undir  völlum  á  Asperment, 
þann  tíma  er  Karlamagnús  konungr  steig  oían  af  þeim  hvíta^  hesti, 
ok  fékk  hann  þá  einum  lendum  manni  skjöld  sinn  ok  sverð,  ok  tók 
hann  þá  með  glófuðum  höndum  einn  staf  ok  sté  hann  þá  á  einn 
grán  hest  mikinn,  er  í  Saxland  vár  sóttr,  hinn  skjótasti  uudir  vápn- 
um,  ok  reið  hanp  þá  tiguliga  ok  skipaði  fylkingum  sínum  ok  talaði 
þá  hárrí  röddu  :  Herrar,  segir  hann,  nú  erum  vér  svá  margir  samnaðir 
saman  sem  þér  sjáit.  En  Agulandus  ok  Jamund  fara  nú  hér  at 
oss,  er  taka  vilja  eignir  várar  með  rangindum.  En  nú  bið  ek,  at 
svá  sem  guð  sendi  oss  hingat,  verjum  hans  tign  ok  sœmd  á  þessum 
völlum.  J)á  mœlti  pávinn:  Skundit  eigi  svá  mjök,  ek  vil  enn  rœða 
nökkut  við  yðr,  með  því  at  þér  berízt  vel  ok  réttliga  undir  merk- 
jum  Karlamagnús  konungs  ok  til  frelsís  heilagrí  kristni,  þá  skal  ek 
yðr  hjálpa  með  guðs  miskunn  eptir  fremsta  mœtti  mínum.  J)á  lypti 
hann  upp  sinni  hœgrí  hendi  ok  blezaði  þá  alla,  ok  reið  síðan  í  brott 
klökkvandi. 

28.  J)á  ríðu  fram  f>'rír  brekkuna  öðrum  megin  60  þúsunda 
Affríka,  heiðingjar  þessir  gerðu  svá  mikinn  gný  ok  þyt,  er  þeir 
blésu  lúðrum  ok  hornum,  trumbum  ok  taborum,  at  náliga  var  engi 
sá  er  eigi  hefði  horn  eða  lúðr,  trumbu  eða  tabor.  Balam  var  for- 
ingi  fyrír  þessum  á  hvítum  hesti,  ok  haun  haííJi  yfir  brynju  sinni 
einn  hjúp  til  einkenningar  af  hinu  bezta  purpurapelli  með  3  gull- 
ofnum  leónum.  Ok  váiu  þar  4  konungar  fyrir  þeirrí  fylking,  þessir 
4  fara  at  sœkja  aptr  goð  sín,  einn  leitar  Maumets,  annarr  ApoIIin, 
þríði  Terogant,  íjórði  Jouis  hins  mikla.    Hverr  þessarra  var  auðkendr 


Cap.  ii.  Á3f  kQtSLK^Dd  KONUl/OÍ.  28ð 

at  vápnabúnaÓi  sínum,  er  glóaði  af  gulli  ok  björtu  stáli.  Sem  þeir 
Btu  fyrír  sér  fylkingar  Frankismanna,  þá  var  engi  svá  eterkr  at  hug 
i  öllu  því  liði,  at  eigi  hrœddist  ok  skipti  hug  sínum,  ok  ef  þeir  fara 
Bvá  hrœddir  at  Frankismönnum,  þá  mun  s^jótt  lúkast  þat  er  þeir 
hafa  at  tala.  Fjórar  þúsundir  Frankismanna  váru  í  fylking  þeirrí  er  fyrst 
fóru  ok  ríðu  fram,  4  ríddarar  af  þeim  ágóðum  ok  skjótum  hestum. 
Brynjur  þeirra  váru  með  brendu  silfrí,  guU  ok  stál  skein  á  hjálmum 
þeirra.  |)e88ir  hlejptu  hestum  sinum  svá  ákafliga  ok  með  svá  mik- 
illi  reiði,  8em  þeir  vildi  á  þeim  degi  alla  heiðingja  sigra  i  guðs 
istsemd.  Á  móti  þessum  4  hleyptu  4  konungar  hinir  heiðnu  meÖ 
metnaði  ok  drambi,  en  hinir  at  þeim  sem  skjótast,  ok  mœttust  með 
svá  hörðum  leik,  at  þeir  tóku  þegar  af  þeim  3  konunga.  En  Balam 
lagði  til  Huga  or  Eleandsborg  ok  feldi  hann  af  hesti,  en  eigi  mátti 
drepa  hann,  ok  hófst  þá  bardaginn  með  miklum  hörkul.  þar  mátti 
6já  marga  konunga  ok  ríd^ara  ok  liggja  blóðga  ok  suma  með  öllu 
dauða. 

29.  MikiU  ok  ógurligr  var  sá  hinn  harði  gnýr  er  gerðist  í 
atreiðum  þeirra,  spjótin  brustu  ok  gullsteindir  hjálmar,  tœmdust  söðl- 
amir  ok  flýðu  hestarnir,  þar  iijuggu  ok  lögðu  Frankismenn  með  svá 
mikillf  reiði  ok  aíli,  at  engar  hlífðir  heiðingja  gátu  staðizt  högg 
þeirra.  Ok  margir  af  þeim  Frankismönnum  er  í  fyrstunni  hugbleydd- 
ust,  féngu  síðan  þá  hugdirfð,  at  varla  váru  um  síðir  vápndjarfari 
né  betr  gáfust  en  þessir.  þá  feldu  krístnir  menn  Qölmenuiliga  þat 
heiðna  fólk,  því  at  Í  þeirra  fylkingum  var  mikill  fjöldi  þeirra  er 
engar  höfðu  brj'njur.  J)ágéngu  fram  bogmeun  þeirra  með  tyrknesk- 
um  bogum  ok  skutu  svá  skjótt  ok  þykt,  at  náliga  var  þá  búit  við 
miklum  váða.  En  þá  kom  með  fj'Iking  Frankismanna  fóstrson  Karla- 
magnús  konungs,  er  guð  signdi  ok  þangat  sendi,  ok  réðu  þegar  á 
heiðingja  ok  ráku  þar  aptr  betr  en  4  örskot.  En  herra  Girarö  af 
Franeborg  ok  hans  hinir  vösku  systursynir  ok  15  þúsundir  hinna 
vöskustu  riddara  á  vápnhestum,  herklœddir  hinum  vildustum  her- 
klœðum,  riðu  þá  ofan  af  brekkunni  ok  stefndu  á  hinn  hœgra  arm 
fylkingar  heiðingja,  ok  munu  þeir  at  vísu  þar  vas(k)liga  til  ráða. 
Herra  Klares  ok  Basin  bróðir  hans  með  10  þúsundir  sinna  félaga 
héldu  fram  fylking  sinni.  En  Klares  reið  fram  fyrír  fylking  sína, 
þá  breiddi  hann  i  sundr  merki  sitt  af  hinu  digra  spjótskapti,  er  hann 
hélt  á  hœgri  hendi,  ok  sat  hann  þá  á  hvítum  hesti,  er  hann  tók  af 
Jamund,  ok  hleypti  þá  at^  Giulion,  hann  var  rikr  konungr  af  Affrí- 
kalandi  ok  lagði  hann  i  gegnum  Bkjöldinn  ok  brynjuna  ok  skaut 
honum  dauðum  or  söðlinum.  |)á  hét  hann  á  lið  Bitt  ok  mœlti  hárrí 
röddu:    Herra,  segir  hann,  sœkit  at  fasf,  ok  guð  mun  vi\ja  oss  sœmd 

')   afa. 

19 


290  KABLAlf  AQKUS  8AQA  IV  b.  Cap,  SO^  31,  $M. 

ol(  sigT)  sœlir  eru  þeir  er  á  hann  trúa.  Girarði  fjlgdi  svá  mikil 
gœfa,  at  aldrí  kom  hann  á  þaun  vígvöli,  at  hann  fékk  eigi  Bigr. 
Hann  mœlti  þá  djörfum  orÖum  til  sinna  manna:  Ottizt  alls  ekki, 
segir  hann,  ek  heiti  OirarÖr,  ok  em  ek  úhrœddr  at  ganga  íram  fyrir 
yÖr;  sá  er  hólpinn  er  á  þessum  vígveUi  deyr,  ok  er  sá  sæU  er 
góÖum  herra  þjónar. 

30.  Undir  Aspermunt  f  neÖauverðum  dalnum  kómu  saman 
kristnir  menn  ok  heiðingjar,  aUa  þá  2  daga  alt  til  þess  er  liðit  var 
aptansöngsmál  hins  siðara  dags  frá  því  er  vígljóst  var  hinn  fjrra 
daginn.  |)á  váru  gefin  mörg  hörð  slög  ok  stór  högg,  svá  margar 
hendr^  ok  armleggir  ok  höfuð  af  höggvin,  at  betr  en  hálfa  röst  var 
hvergi  jörðin  ber,  svá  at  eiun  hestr  féngi  [eigi  stall  sinn  f.*  Hvár* 
tyeggja  lágu  skildir  ok  hjálmar  ok  sverð,  brjnjur  ok  buklarar,  panz- 
arar  ok  dauðir  menn.  En  Jamund  hjggst  hér  hafa  unnit  sér  mikit 
riki;  en  fjrr  en  hann  hafí  þat  frjálsat  olt  höfuð  sitt  kórónat  afþeim 
sem  honum  fjlgdu  þangat,  munu  fáir  fegnir  heim  koma  f  sitt  rfki,' 
látit  herra  sína  ok  höfðingja,  land  ok  rfki.  Svá  mun  þeim  gefast 
er  í  vöggum  Hggja,  þvf  at  þeir  þurfu  fjrr  fóstrs  en  þeir  kunni^ 
sverðum  bregða. 

31.  Ðá  nótt  [féngu  þeir^  angrsöm  herbergi  er  sárir  váru, 
þoldu  harm  ok  meinlœti.  Agulandus  konungr  gerðist  þá  alls  of 
ágjarn,  er  hann  hóf  þat  at  rœna  kristna  menn  sœmdum  sfnum  ok 
eignum.  £n  fjrr  en  hann  getí  undir  sik  frjálsat  ok  fríðat  Frakkland 
ok  arfar  hans  í  skipaðir,*  þá  mun  svá  láka  þessi  sverðaleikr,  at  aUir 
munu  fátœkir  ok  þurftugir  verða,  er  af  hans  liði  eptír  lifa,  ef  þeir 
verða  nökkurír  er  sér  megi  forða.  Um  nóttína  var  ein  slétta  Utíl 
miUi  krístinna  manna  ok  heiðingja,  eugi  [dalr  ok  engi  brekka,  ok 
engi  af  hvár(u)tveggja  Uðinu  át  ué  drakk*^  á  þeim  degi  né  nótt, 
hvárki  slátr  né  brauð  né  vfndrjkk,  ok  engi  hestr  var  sá  þar  er 
bergði  hvárki  á  korni  né  hej,®  hverr  sem  einn  hélt  sfnum  hesti  meÖ 
beisU  ok  annarri  hendi  brugðnu  sverði.  Herra  Oirarð  inn  hrausti 
riddarí  hafði  ofan  felt  einn  ríddara  af  hesti  sfnum  ok  blóðgaði  spjót 
sitt  f  hjartablóði  hans,  ok  féll  sá  dauðr  tíl  jarðar. 

32.  Tríamodes  kom  þá  hlejpandi  vel  vápnaðr*  ok  með 
öruggum  búnaði,  með  digru  spjótí  ok  rfkuligu  merki,  ok  lagði  þegar 
f  gegnum  skjöld  ok  brjnju  Ansœis  ok  skaut  honum  or  söðUnum  í 
augUtí   Frankismanna,    ok    f    öðrum    fiokki   Frankismanna   kom    þá 

')  Med  detie  Ord  begynder  Levningeme  af  et  Blad  i  den  itore  Laetme  i  Á. 
')  [staU  8inn  á  a.  *)  ok  fóstrland  tilf,  a.  *)  megi  a.  «)  [áttu  þeir 
hörð  ok  a.  *)  skiptír  a.  0  [vftr  dalr  né  brekka  ok  eigi  einn  fylsnis- 
staðr,  ok  engi  át  né  drakk  af  hvárígu  Udinu  a.  *)  heyi  a,  *)  her- 
kl«ddr  a. 


Cap.  SS^  S4.  AF  AOULAKDO  KOKUKGl.  291 

hleypandi  Oddgeir  ok  méð  honum  Anketill  af  NorÖmandi.  En  Ja- 
mund  8on  Agulandi  konungs  gerði  mikit  mannspe])  í  fjlking^  Frankis- 
manna.  Hann  hjó  á  báðar  hendr,  ok  engi  var  hans  maki,  því  at 
sverð  hans  bilaði  aldri.  Almáttigr  guð^  kvað  Oddgeir,  harmr  er 
mér,  er*  heiðingi  þessi  lifir  svá  lengi.  Hélt  þá  skildinum  sem  neest 
sér  ok  lagði  spjótinu  til  lags  ok  skundar  þann  veg  sem  Jamund  var. 
Ok  er  Jamund  leit  kvámu  hans,  þá  mœlti  hann  við  Morlant  móður- 
bróður  sinn :  Hér  ferr  nú  maðr  leitandi  dauða  síns,  ok  fagnaði  mjök 
ok  reið  í  móti  honum.  Ok  er  hestarnir  mœttust  með  skjótum  at- 
hlaupum,  þá  lagði  hvárr  annan  f'  skjöldinn  með  svá  [miklum  styrk- 
leik,^  at  hvárgi  kunní  sér  hrósa  þar,  ok^  báðir  kómu  Qarri*  niðr  af 
hestinum.  Oddgeir  hljóp  þegar  upp  með  brugðnu  sverði  ok  hélt 
fyrír  sér  skildinum,  en  Jamund  hélt  á  inu  mikla  sverði  Dýrumdala. 
En  f  þvf  reið  AnketiU  at  Morlant,*^  hann  var  rfkr  maðr  ok  mikill 
höfðingi,  ok  hjó  AnketíII  Rann  [með  svá  miklu  höggvi,®  at  hann 
klauf  höfuð  hans  i  tenn  ofan  ok  hratt  honum  dauðum  á  jörð  ok 
grei^  þegar  þann  sama'  hest  ok  fékk  Oddgeiri.  Eh  [hann  sté^°  á 
hann  sem  hann  mátti  skjótast,  ok  ef  þeir  hefði  þar  dvalízt  lengr, 
þá  hefði  þeir  aldri  sfðan  sét  Frankismenn. 

33.  Svá  lengi  sem  heiðingjar  máttu  við  standast,  þá  stóðu 
þeir,  en  þeir  sem  [fy rstir  kómu  til  þessa  bardaga  váru  til  Iftils  fœrir 
annan  daginn.^^  Ok  er  Frankismenn  fundu  at  hinir  biluðu,  páfeldu 
þeir  mikinn  Qölda.  Ok  f  þeirri  sókn  féllu  ok^^  Frankismenn  er  guð 
kallaði  til  sín  20  þúsundir  ok  hiTndrað.  Ok  er  Jamund  sá  at  lið 
hans  sóttist  upp,  þá  óttaðist  hann.  [VígvöIIrínn  var  huldr  Ifkömum 
ok  herklœðum  ok  vápnhestum  betr  en  hálfa  röst,  er  þeir  biðu  sinna 
herra.**  Jamund  hélt  á  hinu  vildasta  sverði  Dýrumdala.  Dauðr  er 
hverr  er  þess  bfðr,  þvf  at  sverð  hans  bilaði.  aldri.  En  ef  hann  er 
lengi  lifandi,  þá  vinnr  hann  at  vfsu  rfki  Karlamagnús  konungs  nema 
almáttigr  guð  sé  hann  styðjandi. 

34.  Nú  er  at  segja  frá  herra  Girarð  hvat  hann  hefst  at  um 
morguninn.  Hann  var  hinn  ráðgasti  maðr,  um  hans  daga  fannst 
eigi  vildri  höfðingi,  ho'num  kunni  aldri  svá  mislíka  at  hann  hrygðist 
né  bleyddist.  Hann  ok  herra  Clares  ok  Basin  bróðir  hans  höfSu 
hvflzt  um  nóttina  undir  einum  hamrí  f  nökkurum  runnum  ok  höfðu 
látit  af  sfnum  félögum  þrjár  þúsundir  riddara.  Allir  þeir  er  ríkastir 
váru  sátu  á  hestum  sfnum  klœddir  brynjum   ok   [lœstir  hjálmum  ok 

*)  liði  a,  »)  þat,  ef  a.  ')  ok  í  gegnum  a.  *)  [miklu  afli  a.  *)  því  at 
þeir  kómu  svá  hörðum  lögnm  saman,  at  a.  •)  hvftr  fjarri  a.  ')  Bo- 
lant  o.  *)  [8vá  mikit  högg  ofan  f  hjálminn  a.  ')  góða  a.  '•)  [Oddgeir 
ateig  a.  *')  [hinn  fyrra  dag  kómu  fyrstir,  váru  ok  litils  fœrir  hinn 
Bidara  a.     »»)  tilf.  a.     »)  iHlf.  a. 


292  itABLAMAainJS  8AQA  iVb.  •    Cap.  SS. 

gjrðir  sverðum,  skildir  uxn  háls  ok  kyrtlana  vafÖa  undir  sik  f  sðð- 
lununi)  haUandi  sik  á  ýmsar  hliðar  yfir  söðulboga.^  f)á  grét  herra 
Girarð  fall  sinna  manna  ok  mœlti:  Herra  guð,  segir  hann,  þú 
þoldir  fyrir  várar  sakir  mörg  sárlig  meinlœti)  píslir  ok  grimman 
dauða,  ok  em  ek  kominn  hingat  undir  Aspermunt  fyrir  sakir  þinnar 
ástar,^  en  nú  kann  ek  enga  aðra  rœðu^  lengri  at  gera.  En  svá 
sem  þú  þoldir  dauða  fyrir  várar  sakir,  svá  viljum  vér  ok  deyja  fyrir 
þínar  sakir.  Ok  mœlti  síðan  til  sinna  manna:  Heyrit  hinir  rösku 
riddarar,  búimst^  sem  fljótast^  ok  gjöldum  guði  þat  er  vér  eigum. 
jþeir  svöruðu  allir  hans  menn,  [sögðust  þat  gjama  vilja.*  Síðan 
bjoggust  þeir*^  til  bardagans. 

35.  Herra  Girarð  reið  nú  ofan  í  hamarsdal  með  liði  sfnn 
ok  sendir  fyrir  sér  flm  hundruð'  riddara,  en  eptir  váru*  10  hundruð 
þeim  til  viðrhjálpar.  En  Karlamagnús  keisari  var  þá  mjök  angraðr 
ok  áhyggjufuUr,  hann  hefír  nú  tapat  tveimr  konungum  ok  fleira  en 
40®  hertuga  sinna  ok  jarla,  ok  fyrr  en  [hann  skildist*  at  aptni,  þá 
þurfti  hann  allra.  En  er  kvelda  tók,  reið  hann  með  liði  sínu  í  dal 
nökkurn  sér  til  hvíldar,  en  aðrir  kristnir  menn  sátu  [um  vígvöllinn^* 
á  hestum  sínum,  undir  fótum  þeirra  lágu  hvervetna  dauðir  heiðingjar. 
En  [engi  var  svá  ríkr  eða  ágœtr  höfðingi^^  at  eigi  hélt  sjálfr  sínum 
hesti  með  beisli.^^  Alla  þá  nótt  vöktu  kristnir  menn,  ok  var  engi 
sá  í  öllum  herinum  er  svá  mikil  hoegindi  féngi  at  hjálm  sinn  leysti 
af  höfði  né  skjöld  sinn  tœki  af  hálsi,  eða  eigi  hefði  nökkurs  konar 
harm  ok  meinlœti,  ok  eigi  átu  hestar  þeirra  né  drukku.  En  Jamund 
fékk  þá  enga  sœnid,  þvf  at  lið  hans  var  mjök  sárt  ok  meir  en 
hálft^*  drepit  þar  á  vígve.Ilinum.  En  mikill  fjöldi  [hélt  þá  undan" 
své  huglausir  ok  hrœddir,  at  eigi  koma  þeir  optar  [til  vígvallar** 
nema  ofríki  nauðgi^*  þá.  Ok  er  Jamund  leit  þá  undan  flýja^'^,  þá 
mælti  hann  ok  œpti  eptir  þeim  hárri  röddu  :  Hinir  vándu  þrœlar ,  segir 
hann,  sárliga  hafi  þér  svikit  mik,  því  at  yður  ráðagerð  eggjaði  mik 
hingat.  Ok  er  hann  hafði  þetta  mœlt,  þá  kom  Balam  at  honum 
farandi  ok  studdist^®  á  hjaltit  sverðs  síns  ok  mœlti:  Eigi  er  undar- 
ligt,  kvað  haun,  þó^'  at  þú  reiðist;  þá  er  þ(i  sendir  mik  til  Eárla- 
magnús  konungs,  ok  er  ek  kom  aptr,  eagða  ek  þaðan  slfkt  sem  ek 
vissa   sannast,    eða  hvar  eru   nú  þeir  rósarar,^®  er  mik  kölluðu  þá 

')  liaal.  a ;  allskonar  hervápnuui  Á.  ^)  ástðemdar  a,  ')  af  þvi  tilf.  a. 
*)  búizt  a.  *)  skjótaat  a.  •)  [þat  viljum  vér  gjama  gera  a.  ')  ok  ridu 
sem  skjótast  tilf.  a.  ")  60  a.  ')  [þeir  skildust  a.  "^  [á  roidjam 
vfgvelli  a.  ' ')  [vigra  manna  var  engi  svá  ríkr  né  ágœtr  a.  '^)  beialum  a. 
")  $aaL  a;  half  A.  '*)  [var  í  brottu  haldit  a.  •*)  [á  vígvöll  a. 
i^)  §aaL  a ;  nauóga  Á.  ^^)  halda  a.  '*)  hallaðist  a.  '")  mgL  a.  **)  ok 
hinir  miklu  rerabumenn  tilf.  a. 


Cap-   9$,  AP  AQULAKDO  KOKUKQL  293 

falsara^  ok  fyrírdœmdu  mik  ok  sögðu  [mik  hafa  tekit  mútur*  af 
hans  mönnum,  ok  sögðust  þeir  hafa  sét  alt  þeirra  ríki.  .[En  ef  þeir 
hefÖi  dvalizt  hér  til  dags,  þá  mundu  þeir  at'vísu  verða  varir  við, 
hversu  mikit  þeir  mœtti  vinna.'  {)á  mœlti  Jamund:  Of  síðla  hefi  ek 
refst  þeim  ok  alls  of  lengi  hefl  ek  fylgt  þeirra  ráðum  ok  áeggjan. 
{>á  mælti  Jamund  harðliga  ok  grimliga:  Mjök  er  oss  nú  misboðit,^ 
segir  hann,  höfum  látit  Qóra  guða  vára,  er  alt  várt  traust^  stóð  á, 
ok  ef  vér  fám  eigi  sótt  þá  á  þeima  degi,  þá  munu  vér  aldri  vinna 
it  sœta  Frakkland  or  þeirra  valdi.  |)á  svarar  Balam:  Herra,  kvað 
hann,*  hyggit  ná  at,  hvar  þeir  eru  hinir  vándu  lygimenn  ok  hrós- 
arar,  er  mín  orð  fyrirdœmdu  ok  sögðu  vera  mundu  fals  ok  hégóma. 
En  nú  megit''  þér  sjá  hér  fy rir  yðr  Frankismenn,  er  enskis  annars 
beiðast®  en  yðvar.  Hér  eru  nú  tveir  kostir  fyrir  höndum,  sá  annarr 
at  vér  verðum  hér  deyja,  [eða  elligar  verðum*  vér  at  verja  oss** 
sköruliga.  Nú  lýkr  hér  hinni  fjórðu  bók  [sögu  Karlamagnús  keisara 
hins  mikla  konungs.^^ 

36.  {)á  er  tók  at  daga  gerðist  kuldi  mikill,  ok  er  sólin  rann 
upp  þá  veinaði  hon  sér  Jamund  þangat  komanda,  ok  birtist  þá  bar- 
dagi  vánum  bráðara.  Jamuud  bjó  þá  fylkingar  sínar,  ok  váru  i 
þeim  eigi  fœrra  en  20  þúsundir  riddara,  ok  riðu  þegar  ok  skunduðu 
ferð  sinni.  En  er  kristnir  menn  sá  þá  ok  urðu  at  bíða  þeirra,  ok 
klöktu  þá  allir,  er  hrœddust  at  láta  félaga  sína,  ok  hétu  þá  allir  á 
guð,  at  þeir  sem  undan  kómust  skyldu  aldri  höfuðsyndgast  meðan 
þeir  lifðu,  ok  riðu  þá  3  þúsundir  í  móti  svá  miklum  her,  ok  mikill 
harmr  at  þeir  eru  svá  fáliða  í  móti  þeim,  ok  varð  þá  mikiU  gnýr  i 
samkomu  þeirra.  Jamund  reið  þá  fram  fyrir  fylking  sina  ok  hélt 
fikildinum  at  sér  ok  breiddi  í  sundr  merki  sitt,  ok  lagði  til  Anteini 
i  Varigneborg  f  gegnum  skjöldinn,  ok  falsaði  brynju  hans,  ok  blóð- 
gaði  Jamund  spjótskapt  sitt  f  Ifkama  hans  ok  hratt  honum  dauðum 
af  hestinum,  ok  hirti  ekki  um  hverr  hans  fall  kœrði.  Ok  þvf  nœst 
reið  fram  or  sinni  fylking  Balam  sendimaðr  ok  lagði  einn  vaskan 
mann  f  gegniim  buklarann  ok  sleit  brynjuna.  Ok  þá  kom  herra 
Girarð  til  viðrhjálpar  honum.  þá  sá  kristnir  menn  at  vfgvöUrinn 
spiltist  mjök,  ok  féll  þá  óp  þeirra  ok  lagðist,  ok  var  þá  svá  mikit 
mein  af  beinum  er  svá  lágu  hátt  (ok)  þykt,  at  þeirsem  áhestunum^* 
váru  máttu  lítt  hjálpast.     Hestarnir  fóru   með   tómum   söðlunum  um 

»)  ok  svikara  tUf,  a.  ')  [at  ek  hefða  tekit  mútu  a,  »)  [tilf,  a.  0  nni»- 
fallit  a.  *)  ok  trú  tilf  a.  •)  8(k)iUt  þat  er  (ek)  sagða,  þá  er  þér  sendut 
mik  til  Karlamagnús.  ok  er  ek  kom  aptr,  þá  sagða  (ek)  yðr,  sem  ek 
vissa  sannast,  ok  þat  man  yðr  eigi  at  talsi  rejmast,  at  aldrí  verði 
Frankismönnum  hraustari  menn  tilf  a.  ')  megut  a.  •)  beiÓa  a.  •)  [clla 
hljótum  o.  *•)  vel  ok  tilf  a.  »*)  [Jíessarrar  aögu  a\  hfr  mangU  fm 
filad9  i  4'     '')  hestiniim  a, 


294  KA&LAMAGNUS  8A0A  IV  b.  Cap.  9T, 

alla  völluna,  ok  mátti  þar  fá  góÖ  hestakaup  ok  œma  fjrir  ekki. 
Ganter  konungr  stóÖ  þá  fyrír  Karlamagnúsi  konungi  ok  hinn  ^öflugi 
GernarÖ  or  Bostdemborg ,  Anzelin  hertugi,  Samson  ok  Eimer  ok 
Qöldi  annarra.  þeirra  er  vér  kunnum  eigi  alla  at  nefna.  Sem  kon- 
ungr  sá  at  þeir  stóÖu  fyrír  honum,  þá  varð  honum  své'  mikill  harmr 
ok  angr,  at  tár  hans  vœtti  kampa  hans.  Hann  kallaði  þá  til  guðs 
ok  mœlti :  jþú  hinn  dýrligi  herra,  ségir  hann,  almáttigr  guð,  undir 
þinni  stjórn  lifa  allar  skepnur;  þú  gaft  mínu  veldi  stjórn  þessafólks, 
er  ek  sé  nú  niðr  höggvit  fyrír  mínu  augliti  af  inu  bölvaða  fólki  er 
aldri  hafÖi  ést  á  þér,  ok  hata  þá  ena  helgu  trú,  er  þú  kendir  mann- 
kjninu  at  hafa  ok  halda ;  en  þessir  úvinir  þínir  vilja  fjrirkoma  vinum 
þinum  ok  setjast  í  þitt  it  helga  ríki,  er  þitt  it  háleita  nafn  helgast 
á,  ok  aldri  at  heldr  elska  þik  né  tigna.  Nú  hefi  ek  tapat  mikinn 
hluta  þeirra  þinna  manna,  er  þeim  refsa  ok  þitt  ríki  hreinsa;  nú 
fyrir  því  bið  ek  til  þinnar  miskunnar)  at  þú  styrkir  oss  ok  kasta 
reiði  þinni  á  þessa  úvini  þína,  er  oss  vilja  fjrírkoma.  Ok  semkon- 
ungr  hafði  þetta  mœlt,  þá  kom  Oddgeir  þar  farandi,  ok  var  skjöld- 
rinn  höggvin  til  únýts,  svá  at  ekki  var  eptir  nema  þat  er  hann  hélt 
á.  Hjálmr  haus  var  ok  höggvinn  ofan  til  handanna,  ok  brynja  hans 
svá  vandliga  af  honum  rífin  at  mörgum  stöðum,  ok  gaus  blóðit  or 
hinu  hvíta  holdi  hans,  ok  bar  sverð  sitt  nökt  í  hendi  sér  ok  mœlti 
til  konungs:  Herra,  segir  hann,  ríðit  nú  sem  skjótast,  vér  höfum 
tekit  Butram  túlk  hans  ok  sendimanU)  ok  hefir  hann  sagt  oss  alla 
þeirra  œtlan.  Jamund  vill  at  engum  kosti  senda  eptir  Agulando 
konungi  feðr  sínum,  ok  fyrr  vill  hann  láta  hendr  ok  fœtr.  Ná  ef 
þér  vilit  koma  hrœzlu  á  þá,  þá  sendit  skjótt  menn  til  herbúða  JÖ- 
varra  (at  allir  komi)  á  yðvarn  fund  til  viðrhjálpar  ok  at  hefna 
vina  sinna.  þá  mœlii  Karlaroagnús  konungr :  |)etta  ráð  er  þú  hefir 
ráðit,  Oddgeir,  er  Leilt  ok  vel  geranda.     Ok  þakkaði  honum. 

37.  Sem  Karlamagnús  konungr  hafði  heyrt  rœðu  Oddgeirs, 
þá  sendi  hann  til  herbúða  sinna  herra  Ðroim  ok  Andelfrœi  ok  mœlti : 
Segit  svá  her  várum,  at  hverr  sem  einu  komi  hingat  til  mín  sem 
skjótast,  ok  sá  er  eigi  hefír  vdpnhest,  ríði  hann  á  gangvera.  jþeir 
svöruðu  ok  sögðust  þat  gjarna  skyldu  gera.  Síðan  reið  Karlamagnús 
konungr  ok  fór  með  fylking  sinni.  Hinn  fátœkasti  riddarí  sá  er  var 
í  hans  fylkingu  var  harðla  vel  búinn  at  öllum  vápnum.  Ok  sem 
Jamund  leit  gullara  keisarans  yfir  merki  hans,  þar  váru  7höíðingjar, 
hans  trúir  með  honum  ok  hafði  hverr  þeirra  7  þúsundir  ríddara  í 
sinni  fylking,  Jamund  þá:  Hlýðit  mér,  herraCr),  segir  hann.  Hvat, 
meguð  þér  sjá  nú  ofmetnað  Karlamagnús  konungs,  er  hann  ríðr  nd 
með  miklu  liði  á  hendr  oss!  En  þó  at  þeir  sé  margir,  þá  erum 
vér  þó  miklu  Qölmennarí,  at  3  af  várum  mönnum  eru  &  móti  einam 


Cap.   97.  AF  AOULAKDO  KOKUKQI.  295 

þeim.  En  ek  sé  nu  at  þat  sannast,  þat  sem  Balam  sagöi,  ok  em 
ek  at  sönnu  heimskr,  er  ek  tortr}'gði  orð  hans,  þó  at  ek  flnna  þat 
sfÖIa.  Karlamagnús  konungr  reið  þá  fram  með  fylking  sinni,  þar 
sem  valrinn  14,  hann  lét  liggja  þá  sem  dauðir  váru.  I  hans  fylking 
váru  30  þúsunda  hinna  vöskustu  riddara,  ok  2  þúsundir  váru  fyrir 
ríðandi  konungs  fylking,  ok  váru  foringjar  fyrir  þeim  Anketill  ok 
Alemund  af  Normandi.  f)á  reið  fram  Salamon  ok  lagði  til  þess 
manns  er  Bordant  hét,  hann  var  konungr  jfir  Nubialandi,  ok  gátu 
herklœði  hans  ekki  hlíft  honum.  Salamon  lagði  spjótinu  í  gegnum 
hann  ok  bar  hann  dauðan  af  hestinum.  Hann  rétti  fram  hönd  sína 
ok  tók  Olivant  hinn  hvella  lúðr  af  hálsi  honum.  Sem  Jamund  leit 
at  konungr  var  fallinn,  ok  tekit  hom  af  hálsi  honum,  þá  angraðist 
hann  mjök  ok  mœlti  hárri  röddu  á  sína  tungu  ok  ihœlti:  |)ú  hinn 
kurteisi  riddari,  segir  hann,  harmr  mikiU  er  þat,  er  þú  vart  fœddr. 
Hann  hélt  á  Dýrumdala  ok  klauf  hinn  þegar  ofan  í  herðar  ok  af 
honum  hina  hœgri  öxl/  svá  at  sverðit  nam  staðar  f  söðlinum,  ok 
í  öðru  höggi  hjó  hann  Ankirim  ok  klauf  hann  f  herðar  niðr,  ok  tók 
hornit  ok  hengði  á  háls  sér,  ok  sneri  sfðan  aptr  til  sinna  manna,  en 
hinn  féll  dauðr  af  hestinum.  Ok  er  þetta  sá  Frankismenn,  þá  var 
engi  svá  vaskr,  at  eigi  hrœddist  þau  banahögg  er  hann  gaf.  Ok  ef 
hann  vœri  á  himna  guð  trúandi,  þá  vœri  engi  höfðingi  f  kristninni 
hans  maki.  f)á  er  konungr  sá,  at  Ankerim  var  fallinn,  þá  harmaði 
hann  fall  hans  ok  mœlti  svá:  Vinr,  kvað  hann,  mjök  harma  ek  fall 
þitt,  ok  guð  felli  þann  er  þik  feldi.  Ek  fóstraða  þik  or  barnœsku 
þinni,  þér  þekkíligri  var  engi  maðr  mér  þjónandi,  ok  ef  guð  vildi 
nökkuru  sinni  mfna  bœn  heyra,  þá  bið  ek  með  öllu  hjarta  þér 
miskunnar.  Ok  œþti  konungr  þá  heróp  ok.mœlti:  Höggvit  úvini 
yðra.  þeir  gerðu  svá  sem  konungr  mœlti,  ok  veittu  nú  harða  sókn 
ok  lögðu  með  spjótum  ok  hjuggu  með  sverðum,  ok  ef  þeir  hefði 
svá  lengi  fram  haldit,  þá  yrði  aðrir  hvárir  skjótt  fjrir  at  láta.  Tveir 
8endi(menn)  Karlamagnús  konungs,  þeir  sem  hann  hafði  senda  til 
herbúðanna,  skunduðu  ferð  sinni  ok  kvámu  þvf  nœst  til  liðsins  ok 
sögðu  orðsending  konungs,  at  (hann)  bað  alla  koma  til  sfn,  þá  sem 
honum  megu  lið  veita,  svá  at  engi  siti  eptir  hvárki  herrar  né  ridd- 
arar,  engi  þjónustumaðr  né  rekkjusveinn  né  skjaldsveinn,  innvörðr 
né  steikarí,  stigi  sá  á  reiðhest  er  eigi  hefði  vápnhest.  ]þar  mátti 
sjá  skjótan  umbúnað,  þeir  hlupu  f  landtjöldio  ok  skáru  lérept  ok 
gerðu  sér  merki  ok  festu  á  spjótin,  einir  tóku  dúka  ok  aðrir  rekkju- 
blæjur,  svá  at  þeir  úaýttu  rekkjublæjur.  ]þar  váru  fjrstir  í  flokki 
4  fóstrsjnir  keisarans,  Estor  ok  Otun,  Bœxingr  ok  Rollant,  rfðandi 
9  haoxl  a. 


296  KiiaLAXAGNUS  8AGA  IV  b.  Cop,   88. 

einum  harðreiðum  fákhesii  betr  en  2  örskot  fram  frá  ðllum  ÖÖrum. 
En  þeir  sem  eptir  fóru  váru  saman  40  þúsunda. 

38.  Nú  er  at  segja  fra  herra  Girarði.  f)á  er  hann  kom  til 
bardaganS)  þá  slóst  hann  í  fylking  konungs  hjá  hinum  hœgra  fylk- 
ingararmi  i  móti  20  þúsundum,  er  þar  hðfðu  fylkt,  ok  var  herra 
Girarð  eigi  huglauss,  þar  sem  hann  reið  með  hinni  hðrðustu  alreiÖ) 
0VÓ  fáliða,  at  hauu  hafði  2  þúsundir  en  hinir  20.  Sem  AffríkameDD 
litu  til  Frankismanna,  þá  tóku  þeir  at  grúfa  undir  hjálmum  ok 
skjöldum  betr  en  20  þúsundir  Frankismanna,  ok  hlejptu*  þá  á  þá 
með  góðum  hestum  ok  vel  búnir  at  herklœðum,  ok  hófst  þá  bar- 
dagi  mikilK  |)á  skutu  heiðingjar  sem  tíðast  af  tyrkneskum  bogum, 
en  kristnir  menn  hrœddust  þat  ekki  ok  géngu  í  gegnum  fylkÍDgar 
þeirra,  ok  váru  þá  geíin  mörg  stór  hðgg,  ok  hjuggu  þá  hðfuÖ  ok 
herðar,  brjóst  ok  bak,  þar  sem  þeir  váru  berír  er  kóntu  í  flokk 
þeirra  er  herklœddir  v6ru,  þá  kendu  þeir  varla  hvára  fírá  ððrum  ok 
seldu  þ6  Frankismenn  hesta  þá  er  þeir  hðfðu  látit  fyrir  skoium 
heiðingja.  Girarð  mœlti  þá  hárri  rðddu  til  sinna  manna:  [GóÖir 
félagar,*  segir  hann,  bindumst  eigi  svá  í  millum  heiðingja  ok  hðld- 
umst  saman  utan  fjlking  þeirra,  ok  hendum  af  þeim  slíkt  er  vér 
megum.  Ok  látum  þá  aldrí^  koma  oss  6  flótta^  heldr  skulum  vér 
gefa  almátkum  guði  lof  ok  verum  honum  ðmbunandi  þat  er  hann 
var  oss  skipandi.  Ok  er  hann  lauk  dnni  tðlu,  þá  laust  hann  [meö 
sporum^  vápnhest  siun  ok  hrísti  spjót  sitt  ok  breiddi  í  sundr  merki 
sitt  ok  lagði  Malkabrium  einn  rikan  hðfðingja  í  gegnum  skjðldinn 
ok  panzarann  ok  skaut  honum  niðr  Qarrí  hestinum  ðllum  heiðingjum 
ásjándum,  ok  ypti  merki  sínu  ok  mœlti  til  sinna  manna:  Riddarar, 
segir  hann,  höggvit  nú  stórt,  vér  eigum  rétt  at  mæla.  Fjrr  en  þeir 
vœrí  i  komnir  bardagann,  þá  stigu  5  þúsundir  hans  manna  af  hestum 
ok  féngu  þá  til  gœzlu,  því  at  eigi  mátti  ríða  fjrír  valnum,  ok  kómu 
skjótt  i  bardagann  herklœddir  hinum  beztum  herklœðum,  ok  gáfu  þá 
heiðingjum  stór  hðgg  ok  klufu  þá  höfði  ok  herðum,  limi  ok  líkamí, 
ok  géngu  þeir  sem  kvikir  váru  á  hinum  er  dauðir  váru.  Nú  (er) 
þeir  sem  berír  váru  kómu  í  millum  þeirra  er  herklœddir  váru ,  ok 
þeir  höfðu  reynt  þeirra  viðrskipti,  þá  þorðu  þeir  eigi  síðan  svá  mjðk 
fram  at  bjóðast.  Girarð.œpti  þá  á  sína  menn  ok  mœlti:  Herra(r), 
segir  hann,  hðggvit  stórt,  Affríka  konungr  hyggst  nii  hafa  unnit  yðr 
ok  vill  land  várt  eyðá  ok  fólk  várt  útlœgja.  Nú  mun  reynast, 
hversu  þér  vilit  oss  ok  land  várt  verja.  En  ek  em,  svá  þér  vitit, 
nðkkut  við  aldr,  ok  eigi  at  síðr,  ef  þér  fylgit  mínum  ráðum,  þá 
mun  yðr  jafnan  sœmd  af  standa,  meðan  þér  lifit,  þá  munu  þér  aldri 
mega  óttast  um  yðr.  J)eir  svðruðu  þegar  allir:  Ottizt  eigi,  herra, 
.')  hlcyptí  o.    *)  [Qóðr  félagi  a.    »)  aldrí  eigi  a.    0  [mateplum  a. 


Cap.   99,  AF  AGULAVDO  KOKUNQL  297 

um   0S8,    segja  þeir,    aldri   skulum   vér  bregÖast  þér,    meðan   einn 
várr  liftr. 

39.  Affrikamenn  váru  þá  at  raun  komnir,  at  kristnir  menn 
tóku  þá  alla  staÖina  fyrir  þeim,  ok  snerust  þá  at  þeim  Arabia- 
mönnum  Tyrkir  Persar.  Ok  váru  þá  aHir  staÖir  fullir  af  líkum, 
vápnum  ok  hestum,  nema  í  þeim  stöÖum  er  Frankismenn  höfðu 
tekit  fyrir  þeim,  mátti  nðkkut  viÖ  hjálpast  ok  varast,  er  Frankismenn 
váru  svá  nœr  komnir  höfuÖmerkinu.  |)eir  mœltu  þá  sin  í  millum 
Hagon  ok  Asperant,  þeir  váru  konungar  í  heiÖingja  landi:  Slikt 
sem  nú  má  sjá,  sagði  öss  at  sðnnu  Balam  sendimaðr  frá  Frankis- 
mönnum,  at  þeir  eru,  kappsmenn  miklir  ok  munu  aldri  láta  sína 
hreysti  meðan  þeir  lifa.  £n  Jamund  gerir  nú  opiuberliga  mikilœti 
sitt,  ok  heimska  mikil  ok  dirfð,  er  hann  þorir  þenna  barda(ga)  at 
halda  án  Agulande  feðr  sinum.  Eigi  mun  sólina  fy rr  kveida  at  hann 
mun  at  vísu  fínna,  at  þessi  metnaðr*mun  honym  iUa  hiýða,  ok 
heimsku  hans  munu  margir  gjalda,  alis  enskis  verðum  vér  vísir  né 
virðir,  ef  vér  hneigjum  (eigi)  nökkut  undan  höfuðmerki  váru.  Nú  sem 
herra  Girarð  var  kominn  at  hðfuðmerki  heiðingja,  þá  sótti  hann 
með  hinu  mesta  kappi,  því  at  aldrí  varð  honum  hngdjarfari  hðfð- 
ingi.  pé,  váru  liðnir  vel  100  vetra  hans  aldrs,  en  varla  var  sá 
nðkkurr  undir  hðfuðmerkinu,  er  hann  hjó  eigi,  svá  vel  þúsund  manna 
af  heiðingjum  féllu  umhverfls  hðfuðmerkit.  {>á  mœlti  hann  til  sinna 
manna:  Herra(r),  segir  hann,  almáttigr  guð  styrki  yðr.  Nú  megu 
vér  at  sðnnu  vita  at  oss  sðnnu  fallit,  ef  ek  gœti  haldit  skildi  minum, 
þá  mundum  vér  sigrast  á  þessum  Affríkum.  Herra  Girarð  at  kom- 
anda  hðfuðmerkinu  heiðingja,  hann  hafði  með  sér  hinu  hraustustu 
riddara.  Hann  hafði  ok  svá  góða  brynju,  aldri  bilaði  hvárki  þá  né 
fyrr.  Hans  2  systursynir  er  hann  hafði  fóstrat  or  bemsku  með 
mikilli  vild  ok  viröingu  gerðu  svá  rúman  veg  í  fylkingu  heiðingja, 
at  hverr  sem  einn  hélt  undan  ok  fyrirlétu^  hðfuðmerkit.  Svá  fóru 
þeir  báðir  þaðan  hrœddir  ok  huglausir,  at  aldrí  kómu  þeir  aptr 
undir  merkit.  |)á  mœlti  Esperam  konungr  til  Hordans  konungs: 
Yíst  megum  vér  halda  oss  fyrír  fól  ok  heimska  menn.  Jamund 
þorði  nú  eigi  hér  at  koma  at  hjálpa  oss  nðkkut  við  í  slíkrí  þurft, 
nema  lét  oss  sjálfa  fyrír  oss  sjá.  Maðr  mun  svá  lengi  vilja  hðfð- 
ingja  sínum  fylgja,  at  hann  sé  bœði  tapandi  sér  ok  honum.  jþeir 
kómust  þá  nauðugliga  á  sina  hesta  ok  héldu  þegar  undan  sem  hest- 
amir  máttu  mest  hlaupa.  Undir  Aspermunt  var  þessi  hinn  langi 
bardagi.^  Ok  sem  Karlamagnús  konungr  barðist  við  Jamund  son 
Agulandi  konungs  ok  Asperant  flýði  undan  sem  skjótast  á  %  vápn- 
hestum,  ok  fyrírlétu  Jamund  ok  hðfuðmerkit.  HannbarÖistí  miðjum^ 
')  ilettu  a.    '}  bardade  a.    ')  iniliam  a. 


296  KABLAMAQNUS  8AOA  XV  b.  Cop.  4Ú, 

herinum,  engi  or&  sendu  þeír  honum  um  sfna  brottreiÖ  ok  létu  standa 
merkit  eitt  saman  á  vígvellinum,  er  heiÖingjar  báru  þangat  á  4 
olifutrjám.  *  Sem  GirarÖ  hafði  sótt  höfuÖmerkit,  þá  sté  hann  af  hesti 
sínum,  ok  tóku  þá  menn  hans  hjálm  af  höfði  hans  ok  skjöld  hans 
af^  honum,  ok  géngu  þeir  þá  undir  hendr  honum  ok  leiddu  hann. 
Bi^nja  hans  var  hin  þröngvasta,  ok  varð  honum  orðit  mjök  heitt  af 
þungum  vápnum  ok  snarpligri  sókn.  {>eir  leystu  f>á  sverÖit  af 
honum  ok  settu  hannáhjallinn  þann  er  gerr  var  undir  hðfuðmerkinu, 
ok  rann  þá  blóð  or  nasraufum  hans  ok  niðr  í  munninn.  AUirmeno 
hans  þeir  sem  þetta  sá,  andvörpuðu  með  miklum  harmi.  {>á  mœltí 
hann  til  þeirra:  Yerit  aldri  fyrir  minar  sakir  brjggir,  sœkit  heldr 
þat  sem  eptir  er  sœmda  yðvarra.  Nú  berst  undir  Aspermunt  Ja- 
mund  son  Agulandi  konungs  við  Karlamagnús  konung.  {>á  kallaði 
hann  til  sín  Oddgeir  ok  Nemes  ok  Desirim,  Riker)  Fagon  ok  Bœr- 
ing,  Milon  ok  Dro^s  konung  ok  Salamon,  því  at  eigi  fundust  þarþá 
fleiri  höiðingjar.  {>es8ir  váru  hjá  konungi  fjrir  landtjaldi  hans,  en  ^ 
Jamund  öðrum  megin  ok  með  honum  Baiam  ok  Goramaron  ok  Tria- 
modes.  En  af  Affrika  konungum  Kadon  ok  Safagon,  Salatiel  ok 
LampaliUe.  |>e8sir  rœddu  sín  í  millum  ok  mœltu :  Dýrligr  drengr  er 
Karlamagnús  konungr  ok  aldri  sigruðumst  vér  á  honum. 

40.  Nú  skal  segja  frá  konungum  þeim  er  undan  kómust. 
|>eir  riðu  sem  mest  máttu  þeir,  alt  þar  til  er  þeir  fundu  Agulandum 
konung,  ok  segja  þeir  honum  öU  tíðendi  sín.  |>á  vildu  sumir,  þeir 
sem  fyrir  váru,  fyrirdœma  þá  þegar,  er  þeir  höfðu  flýit  undan  höfuð- 
merkinu,  ok  segja  þá  verðuga  dauða,  er  þeir  höfðu  svívírðan  sinn 
herra.  {>á  stóð  Melkiant  konungr  (upp)  ok  mœlti  svá  at  allir  heyrðu : 
|>at  veit  Maumet,  segir  hann,  at  þér  mœlit  svá  heimsliga,  at  þér 
dœmit  dugandi  menn  til  dauða,  þar  sem  þér  vitit  enn  eigi  hversu 
bardaginn  kann  skipast  eða  hvárir  sigrast.  Svá  mjök  er  mér  kunnigr 
Jamund,  œska  hans  ok  dirfð,  árœði  ok  mikilœti  ok  metnaðr,  at 
hann*  mundi  eigi  heim  orð  senda  né  þeim  viðrhjálp  veita  né  í 
þeirra  þurftum  þá  huggsc.  En  hvat  var  þat  kynligt,  at  þeir  flýði 
undan,  þá  er  þeir  höfðu  látit  alt  sitt  Uð.  En  ef  þeir  heíði  þarlengr 
dvalizt,  þá  væn  þat  engi  hreysti  né  riddaraskapr,  heldr  hin  mesta 
heimska,  því  at  þar  var  en(8)kÍ8  at  bíða  nema  dráps  ok  dauða,  ok 
féngi  aldri  vinir  þeirra'  bœtr  þeirra  Iíflát8.  En  þó  at  þeir  hefði 
varazt,  þá  hefði  þeim  þat  ekki  tjáð.  Nú  gerit  þér  fyrir  því  rangt, 
at  þér  dœmit  þá  fyrir  öngvar  sakir,  en  mál  þeirra  eru  sannprófuð, 
því  at  ef  þeir  hefði  þar  lengr  dvalizt,  at  alt  þessa  heims  guU  féngi 
eigi  frjálsat.  |>á  stóð  upp  Kalides  konungr  yfir  Orfanie,  hann  var 
ríkr  maðr  ok  fésterkr,  undir  hans  valdi  váru  4  konungsdómar: 
')  at  a.    *)  honom  a.    *)  fá  tilf.  a. 


Cap.  41.  4kF  AQUULKDO  KONUJTQI.  299 

fierrar,  kvað  hann,  berit  þolinmóÖIiga  þat  sem  hér  er  talat.  |>á  er 
vér  höfum  hejrt  þat  er  þeir  mœla,  þá  tökum  þat  af,  er  vér  finnum 
bezt  vera,  fyrírlátum  heimsku  en  kjósum  vizku.  Agulandus  kon- 
un^  hafÖi  alla  Affríka  í  sínu  valdi,  því  at  hon  er  réttfengin  hans 
föÖurleií%.  Hver  nauðsyn  rak  Agulandum  hingat  at  fara?  Hans  rfki 
er  svá  mikit  ok  vítt,  at  hinn  bezti  múll  er  vér  höfum  hér  af  Jórsala- 
landi,  þó  at  hann  fœrí  hvern  dag  sem  mest  mœtti  hann  hina  mestu 
dagieið,  þá  mœtti  hann  eigi  á  7  vetrumfá  facit  yfir  ríki  Agulandi 
konungs.  Nú  er  hann  enn  vel  heill  ok  hestfœrr,  sterkr  ok  vápn- 
cyarfr,  ok  sá  ríddarí,  at  engan  veit  ek  í  öUu  jöru  liði,  þann  er 
s^jótara  geti  brotit  digrt  spjót  en  hann,  eða  betr  kunni  at  höggva 
með  sverði.  En  um  einn  hlut  befír  hann  mjök  misgert,  at  hann 
vildi  kóróna  son  sinn  at  sér  lifanda  ok  gefa  honum  ríkit,  meðan 
hann  er  heiU  ok  kvikr ;  því  at  siðan  Jamund  tók  við  ríki  föður  síns 
at  ráða,  þá  skipti  hann  rikinu  ok  gaf  þeim  er  öUu  tapaði  fyrír  sakir 
heimsku  sinnar.  Jafnan  síðan  hirti  hann  lítt  um  yðvarn  félagsskap. 
Nú  eru  hér  komnir  njósnarmenn  hans  or  hinu  sœta  Frakklandi.  En 
þér  vitit  at  sönnu,  at  kristnir  menn  trúa  á  son  heilagrar  Maríe  ok 
hafa  sanniregit  alt  þat  er  hér  er  títt  með  oss,  ok  hví  Jamund  þrœtir 
tU  þessa  lands  ok  fór  hingat  um  haf  með  hinu  mestai  skipaUði.  |>at 
sem  Jamund  hefst  nú  at  misUkar  fbður  hans,  því  at  hann  heldr  með 
séi:  alla  ena  yngstu  menn  ok  hit  vUdasta  Uð.  En  Karlamagnús  kon- 
ungr  hefir  með  sér  lenda  menn  ok  alla  hina  göfgustu  menn  ok  alla 
þá  er  elztir  váru.  En  þat  fólk  er  nú  berst  hann  við,  ef  þeir  koma 
honum  í  háska  ok  lœtr  hann  Uf  sitt,  þá  munu  þeir  sjálfir  skipta  ríki 
sínu  sem  þeim  Hkar.  Nú  höfum  vér  möi*g  lönd  ok  ríki  fjrírlátit  ok 
spUt  fjrir  sakir  þessa  lands,  ok  er  eigi  þetta  mœtara  en  eins  keisara 
riki,  ok  er  þetta  riki  mjök  gagnstaðligt  váru  ríki,  er  vér  látum  nú 
á  baki  oss. 

41.  Siðan  stóð  upp  hinn  gamU  Oalingrerír,  hann  var  miklu 
ríki  valdandi,  hann  réð  fjrír  Sebastiam  hinni  dýrligu  borg,  ok  hafði 
hann  jflr  sér  rika  pellsskikkju  ok  ágœtan  búnað  undir.  Hann  hafði 
hvíta  kampa  ok  hvítt  skegg  hangandi  á  mitt  brjóst  með  þríkvísluðum 
fléttingum.  Ok  er  hann  tók  at  tala,  þá  hlýddu  aUir,  i  öUum  her- 
inum  var  engi  honum  málsnjaUrí  maðr:  Herrar,  kvað  hanft,  ef  jðr 
likar  at  hlýða,  þá  vU  ek  sjna  jðr  nökkut  af  því  sem  mér  Uzt. 
]þessir  2  konungar  várir  eru  mikiUar  tignar,  hraustir  menn  ok  vápn* 
djarfir,  ok  ef  þér  viUt  hafa  þat  at  framkvœmd  sem  þér  hafit  dœmt 
um  þeirra  mál,  þá  er  betr  faUit,  at  þeirra  mál  standi  til  þess  er  vér 
fregnum  sannindi.  Ef  Jamund  kemr  heiU  aptr  ok  hans  fbninejti, 
þá  sé  þetta  mál  dœmt  eptir  því  sem  hann  er  tU  segjandi.  En  ef 
Hakon  gerir  sinn  vUja  ok  feUir  Jamund,  eÖa  verör  sœrör  til  úUfls, 


800  KABLAMAGVUS  8AGA  IV  b.  Cmp.  49. 

þá  dœmit  f)á  eptir  f)ví  sem  þér  sj&it  sannast  ok  þeir^ 

koQungr  ok  mœlti :  |>at  veit  Makon,  kvaÖ  hann,  at  þetta  þikir  mér 
undarligt.  Hverr  kann  segja  mér  at  þeirra  dómr  er  rangr.  HeÖ 
því  at  Jamund  fékk  þeim  höfuÖmerkit  at  gœta,  þá  samdi  þeim  eigi 
annat  en  ílýja  aptr  undir,  þó  at  þeir  heföi  fyrir  ofrefli  stokkit;  því 
at  engum  manni  samir  lengra  at  flýja  en  undir  merkít,  ok  eigualdri 
þaÖan  at  hyerfa  fyrir  sakir  einskis  dauÖa  ok  svíkja  svá  sinn  herra. 
42.  {>á  mœlti  l'alamon  með  mikilli  reiði,  hann  var  grimmr  sem 
león  er  öU  dýr  hrœðast,  hann  var  rikr  maðr  ok  forstjóri  œikils 
valds,  hann  (var)  konungr  þess  lands  er  heitir  Mememunt;  hanii 
var  rauðr  í  augum  með  hlæjanda  ok  bliðu  andliti,  hinn  öflugastí 
un(d)ir  vápnum^á  hesti:  Herrar,  segir  hann,  ek  veit  at  sönnu,  at 
þetta  sé  eígi  þolt  þeim  lengi,  er  2  konungar  várir  hafa  iUa  gert  viÖ 
Binn  höfðingja  ok  alla  oss,  þeir  fjrirlétu  herra  sinn  er  þá  fram  dró 
ok  sœmdi  ok  gaf  þeim  vald  yfir  miklu  liði.  Nú  vitit  at  vísu,  at 
mér  er  mikill  harmr  af  þessu,  ok  fyrir  því  at  mik  vœntir  at  þetta 
sé  eigi,  hv&rt  Jamund  er  vel  fallit  eða  illa,  en  þó  bíðum  vér  þolin- 
móðliga  ok  látum  standa  þetta  mál  til  þess  er  vér  fregnum  sannindi, 
siðan  dœmit  þá  eptir  yðrum  vi\ja,  ok  á  báli  brennit  eða  aðrar  píslir 
[þola  látit,  því*  at  þat  veit  Makon,  segir  hann,  er  öll  mín  scemd 
horfir  tU,  ef  þér  vilit  eigi  svá  gera,  þa  mun  leikr  várr  illa  fara,  því 
at  20  þúsundir  manna  af  þessum  sökum  verða  blóðgir^  fjrr  en  kon- 
ungarnir  sé  fyrirdœmdir.  Ulien  konungr  vildi  þá  eigi  lengr  þegja 
ok  mœlti  til  allra  áheyrandi:  Herrar,  segir  hann,  gefit  mér  hlýðni 
ok  hljóð ;  ek  sé  berliga,  at  þér  deilit  aliir  um  einn  dóminn  at  gera. 
Til  hvers  konungr  komtu  öllum  ossáþessa  stefnu?   {>&  erminnherra 

hafðí  her  sínum  samnat  áðr  en  hann  fœri  hingat^ 

þeir  hafa  fyrirl&tit  sinn  n&tturligan  herra  er  fékk  þeim  höfuðmerki 
sitt  at  varðveita  ok  sœmdir  sínar  at  veija,  en  þeir  flýðu  sem 
v&ndir  þrœlar  ok  huglausir,  höfnuðu  Jamund  herra  sínum,  er  vald 
hafði  yfir  þeim.  Nd  dœmit  með  réttu^  hverjum  sem  mislikar,  at 
þeir  sé  hengdir  sem  hinir  d&Iigustu  þjófa(r),  ok  síðan  I&tit  &  b&li 
brenna  líkami  þeirra,  því  at  sv&  sómir  at  gera  við  dróttins  svika. 
En  þó  at  Pantalas  frœndi  þeirra,  er  ek  sé  þar  sitja,  vili  únýta  dóma 
v&ra,  þ&  gef  ek  eigi  einn  frj&Isan  pening  fyrir  hans  dramb  ok  of- 
metnað.  Ef  ek  hefi  sverð  mitt  í  hendi  ok  þorír  hann  at  verjast 
mér  ok  tek  ek  eigi  þegar  höfuð  af  honum,  þ&  brennit  mik  í 
eldi  ok  kastít  ösku  minni  i  vind  ok  rekit  brott  arfa  mína  or  ríki 
mínu* 

')  Her  er  over  Halvdelm  af  et  Blad  afskaaren^  hvorved  omtrent  90  LSnier 
ere  tabte  i  a,  *)  [þolet  0y&  a,  *)  Her  mangh  atter  90  IM^  af  fiyf^ 
tmfbrte  Grvnd, 


Cap.  43^  44^46.         .      af  AGULAimo  Komnroi.  801 

43.  |)á  kallaÖí  Pliades  meÖ  mikilli  reiði  sem  león  mjök 
aDgraÖr  fjrir  sakir  síns  herra,  honum  jafnungr  maðr  var  aldri  Taskari : 
Ek  veit  at  vísu,  segir  hann,  at  minn  herra  mun  nú  heimsliga  fara 
íyiir  sakir  þessarra  svikara.  En  Makon  gerir  sína  reiðiáþeim,  svá 
at  þeir  komi  iBiIdri  fjrir  sinn  herra  Jamund,  er  svá  illmannliga  fyrir- 
lét(u)  hann  í  bardaga.  |>e88ir  svikarar  hafa  fjrirgert  lííi  sínu  ok 
limum,  at  menn  brenni  þá  f  eldi  eða  þeir  deji  öðrum  jafnháðuligum 
dauða,  8vá  at  hestar  dragi  þá  dauða  í  augliti  alls  hers  várs,  ok 
sfðan  kasta  þeim  f  fúlan  pjtt,  8vá  at  allir  þeir  er  þetta  spjija  8já 
Tið  at  gera  slfkt.  Ek  segi  upp  at  sönnu  ok  réttum  dómi,  at  f>at 
veit  Makón,  er  sél  mfua  á  sér  einkaða,  at  ef  þeir  eiga  sér  nðkkum 
|>ann  frœnda  eðr  vin,  at  þetta  mál  vili  fjrir  mér  veija  ok  segja  svá, 
at  ek  dœrai  þetta  af  hatri  en  eigi  eptir  tilverkum,  þá  standi  sá  nú 
upp,  ef  heflr  nökkura  hugdirfð  at  verjast  ok  mœla  á  móti  þessum 
dómi,  ok  8egi  með  hveijum  hœtti  at  hann  sé  rangr.  Ok  ef  ek  tek 
eigi  með  þessu  everði,  er  ek  ber  við  sfðu  mér,  jafnskjótt  höfuð  af 
honum  öllum  jðr  ásjándum,  ok  sýna  jðr  hann  upp  geflnn  ok  jfir- 
kominn,  þá  verði  svei  mfnum  kerra,  ef  hann  lœtr  eigi  höggva  mik 
skjótt. 

44.  {>vf  nœst  stóð  upp  Gorhant  or  Florence,  miklu  rfki  vald- 
andi,  hann  var  höfðingi  jfir  Kipr  ok  Barbare,  hann  var  hinn  iU- 
gjamasti  ok  hinn  Ijmskasti,  engi  var  hans  jafningi  at  svikum  ok 
metnaði,  svá  at  engi  riddari  þorði  við  hann  at  eiga.  Hann  var 
bróðir  Musteni  jfir  Karsialandi,  hann  angraði  mjök  er  frœndr  hans 
váru  svá  mjök  fjrirdœmdir,  ok  er  hann  tók  at  tala,  f>á  þögnuðu 
allir:  Pliades,  segir  hann,  þú  ert  alt  of  heimskr,  er  þú  vilt  rœna 
þessa  2  konunga  iffi  sfnu,  þvf  at  þeir  hafa  til  einskis  dauða  þjónat, 
ok  eigi  væntir  mik  at  þér  drepit  þá  svá  búit,  þvf  at  herra  Jamund 
ok  hans  lið  vildu  þeim  ekki  vlð  hjálpa;  svá  lengi  stóðu  þeir  undir 
höfuðmerkinu,  at  engi  vildi  þeim  við  hjólpa.  Af  100  þúsunda  er 
þeim  váru  fengin  at  verja  merkit,  þá  kómust  eigi  2  uudan.  En  þá 
er  þeir  máttu  eigi  lengr  standast,  þá  vildu  þeir  forða  Iffí  sfnu,-  ok 
váru  þá  hvárki  8vik  né  illska  né  huglejsi. 

45.  Sfðan  stóð  upp  Malavent  konungr,  hann  var  höfðingi  tQ 
austrœttar  af  Aífrikalandi.  Fjrir  utan  hans  rfki  veit  engi  maðr  hvat 
tftt  er,  hvárt  nökkur  skepna  lifír  austar  eða  engi,  nema  þat  at  (þar) 
er  ok  vindr  ok  himinn  jfír.  Hann  átti  hit  auðigasta  rfki,  fjrir  utan 
hinar  rfkustu  borgir  betr  en  100  kastala.  Hann  var  hinn  blfðasti 
maðr  ok  hinn  frf ðasti  ok  jafnan  hlœjandi,  hár  at  vexti  ok  grimmr  at 
reiði,  mjór  um  mitt  en  breiðr  f  herðum  með  löngum  ok  digrum 
armleggjum,  hvftr  á  höndum  sem  snjór  með  liðmjúkum  fin^um  ok 
hœverskligri  brji\ju,  þá  er  hann  sat  á  hestí  sýndist  hann  maðr  hinn 


EABLAKAQVOt  BAOA  !▼  b.  tmf.  4#. 

mesti  \  hann  var  tigoligr  ok  klœddr  ríku  purpurapelli  meÖ  Bnjóhyftum 
skinnum,  skikkja  faans  var  gullsaumuÖ  ok  sett  gimsteinum,  syá  at 
hon  var  eigi  lakari  en  100  marka  silfrs.  ^essi  mœlti  djarfliga  öllum 
iheyrundum:  |>at  veit  Hakou,  segir  hann,  herra  Amuste,  at  yÖnr 
kynkvísl  vill  spiUa  várri  œtt.  Ek  em  ná  búinn  at  sanna  þa^,  at 
hvárgi  þessarra  konunga  er  verÖugr  dauÖa,  svá  sem  ek  segi,  8vi 
skal  ek  sanna;  en  ef  ek  geri  eigi  svá,  f>á  látí  minn  herra  hengja 
mik  upp.  |>á  hlupu  upp  betr'  en  40  hundraða  heiÖingja,  ok  vilda 
þeir  allir  sanna  með  honum.  f)á  mœltí  hann:  Komit,  segir  hann, 
at  f>ér  sannit  orÖ  yður  með  eiÖum;  en  ef  þér  viiit  eigi  þat,  f>á 
mun  illa  fara  meÖ  oss.  Eptír  þetta  skildu  þeir  svá,  at  engi  varÖ 
lykt  á  dómum  þeirra.  Ok  hefr  hér  upp  hina  fimtu  bók,  er  leiÖir 
oss  aptr  at  vita  hvat  líÖi  bardaganum. 

46.  Triamodes  kom  f>á  hlejpandi  me&  ákafri  atreið  ok  breid^i 
í  sundr  merki  sitt  af  enu  digra  spjótí  sínu.  Hann  lagÖi  tíl  Miluns 
hertuga  í  gegnum  skjöldinn  ok  brjnjuna  ok  hinn  hvíta  skinnkyrtð 
hans  ok  dró  or  honum  innyflín  fyrir  framan  sööulbogann,  ok  hörm- 
nÖu  kristnir  menn  mjök  fall  hans,  f>ví  at  hann  var  góÖr  höfðingi 
ok  hinn  vaskastí  riddari.  Triamodes  snerí  aptr  sem  skjótast,  ok 
reistí  spjót  sitt  með  merkinu  er  hann  hafði  blóðgat  í  brjóstí  hertuga, 
ok  œptí  f)á  hárri  röddu:  Herra  Jamund,  segir  hann,  sœkit  kost- 
gœfliga  f>etta  riki,  f)ví  at  aldrí  mun  þessi  maðr  gera  oss  síðan  mót- 
stöðu.  Ok  sem  hann  mœlti  þetta,  f)á  kom  Bœríngr  hleypandi  svá 
skjótt  sem  hans  hinn  góði  hestr  gat  borit  hann  ok  hristí  spjótít  með 
mikilli  reiði  ok  lét  'síga  merkit,  ok  í  f>ví  angri  er  hann  hafÖi  f>á 
mundi  hann  náliga  í  sundr  hrísta  spjótít.  En  Tríamodis  kunni  eigí 
aptr  at  snúast  i  mótí  honum,  ok  lagði  Bœríngr  hann  i  millum  herð- 
anna,  svá  at  spjótit  stóð  út  fyrír  bijóstínu,  ok  tjáðu  honum  eígi 
herklœði  hans,  f>at  er  vert  vœrí  eins  glófa,  ok  bar  hann  dauðan  or 
sððlinum.  Ok  er  hann  dró  spjótít  or  honum  dauðum,  f)á^  mœltí 
hann:  Ofan  skaltu  stíga,  segir  hann,  hinn  vándi  maðr,  ok  héðan 
skaltu  aldrí  upp  risa,  f>vi  at  þú  drapt  bróður  minn.  En  nú  hefir 
f>ú  svá  dýrt  keypt  hann,  at  aldrí  nýtr  f>á  þeirra  eigna  er  hann  áttí. 
Tríamodes  lá  f)á  daúðr  á  vellinum.  Ok  er  Jamund  sá  þat,  harmaði 
hann  gritandi  fall  hans  ok  mœltí  i  sina  tungu  mðrg  hörmulig  orð. 
En  Afirikamenn  kœrðu  með  mikilli  hðrmung  fall  hans  ok  biru  hann 
dauðan  i  [ft^ðmum  sinum,'  ok  margir  féllu  i  úvit  i  lík  hans  af  soig. 
]þvi  nœst  ríðu  fram  or  konungs  fylking  Riker  ok  Marant,  [annarr  i 
bleikum  hestí  en  annarr  i  grim,'  ok  lagði  annarr  til  þess  ríddara 
er  Mates^  hét,  hann  var  konungr  yflr  f>vi  landi^  er  liggr  fyrír  utan 

')  H§r  begyndtr  atter  Ay  iom  nu  igjm  lœgg9$  tit  Grund,      *)   [faðmi  sér  a. 
*)  iHlf.  a.    «)  Marant  o.    •)  ríki  a. 


Cap.  47.  AF  AOULAKDO  EONUKGI.  803 

Jórsalaland.  Hann  var  metnaÖarmaÖr  mikill,  en  511  herklœÖi  hans 
tjáðu  honum  ekki,  f>ví  at  hann  bar  hann  af  hestinum  á  spjóti  slnii 
ok  kastaði  honum  dauðum  á  jörÖ.'  £n  Riker  lagði  til  Ghffísanz, 
hann  var  irœndi  Jamund  son  Meysanz,  hann  hafði  Olivant  inn  hvella* 
lúðr  [á  hálsi  sér^  utan  af  Affrikalandi.  Riker  lagði  hann  í  brjóstit, 
ok  flaug^  spjótit  í  gegnum  hann.  Ok  er  hestrinn  bar  hann  umfram, 
þá  brá  hann  everðinu.  Sem  páfinn  leit  til  þeirra,^  f)á  signaði  hann 
þá  ok  mœlti :  Hinn  helgi  Pétr  postuli,  kvað  hann,  í  þina  miskunn 
gef  ek  þessa  tvá  menn. 

47.  Sem  Jamund  sá  tvá  frœndr  sína  fallna  ok  allan  völlinn 
huldan  af  líkum,  þá  sortnaði  alt  andlit  hans  ok  andvarpaði  hann  f)á 
hörmuliga  ok  mœlti :  Herra  Balam,  segir  hann,  hvat  mun  nú  af  mér 
verða,  þessir  tveir  konungar^  eggjuðu  mik  mest  at  fara  hingat,  ok 
hugða  ek  at  þeir  skyldu  vinna  mér  alt  þetta  ríki,  er  ek  sé  nú  hér 
liggja  dauða.  {>á  svarar  Balam :  Undarliga  mœli  þér;  sá  er  eigi 
vill  una  því  ríki  er  honum  er  heimilt  ok  girnist  með  röngu  þat  seip 
annarr  á,  mun  aldri  vel  endast.  Svá  samir  ok  öUum  er  höfðingjar 
eru,  at  kunna  eigi  of  illa,  þó  at  þeim  misfalli,  verða  ok  eigi  of 
fegnir,  þótt  þeir  sé  mikils  aflandi,  ok  þat  sem  at  þikkir  vera  segja 
þeim^  vinum  sínum,  er  nökkura  [hjálp  megu  honum^  veita.  |>ú 
sendir  mik  í  Yalland  at  gera  sendiferð  þína  at  stefna  Earlamagnúsi 
konungi  til  þín,  ok  sagða  ek  honum  þat  sem  þér  mœltuð,  ok  óttaðist 
hann  við  engi  þau  tiðendi,  er  ek  kunna'  segja,  ok  ógnaða  ek  honum 
[þat  alt^®  er  ek  mátta.  En  þegar  jafnskjótt  léf  hann  fram  leiða  100 
hinna  beztu  hesta  fjrir  mik,  at  ek  skylda  kjósa  af  hvem^^  er  ek 
vilda.  Ok  fann  ek  jafnskjótt,  meðan  ek  var  með  þeim,  at  þeir 
véru  hinir  hörðustu  riddarar  ok  [at  aldri  mundu^'  þeir  undan  flýja.^^ 
Sem  ek  var  aptr  hingat  kominn,  þá  hugðumst  ek  segja  yðr  alt  þat 
er  mér  fannst  sannast  í,  ok  varaða  ek  yðr  alla  við  at  sjá^^  þeim 
vandrœðum,  en  þér  létuÖ  þá  allir  sem  ek  hefða  svikit  yðr.  En 
nú  vil  ek  eigi  optar  sýna  yðr  ininn  vilja,  nema  nú  leiti  hverr  fyrír 
sér  ok  bjargi  lífi  sínu,  aldri  munu  krístnir  menn  flýja.  |)á  svarar 
Jamund :  Aldrí  samir  þér  at  bregðast  mér.  Ok  tók  þá  Olifant  [ok 
blés  at^'  hugdjarfa  menn  sína  með  svá  hvellrí  röddu,  at  jörðin  þótti 
dynja  undir  vel  þríggja  Qórðunga  lengd  umhverfis.  Ok  reið  hann 
þá  aptr  til  bardagans  ok  stefndi  at  einum  krístnum  manni  ok  hjó  hann 
ofan  í  hjálminn,^^  sverðit  nam  eigi  fyrr  staðar  en  Í  miðjum  búk  hans. 

*)  völlinn  a.  *)  hvellasta  a.  •)  [mgl.  a,  *)  fló  a.  •)  mgl  a.  •)  mgh  a, 
*)  þeir  a.  ')  [viðrhjálp  mega  a.  *)  honum  at  Hlf.  a,  **)  [alt  f>at  a. 
")  þá  a.  '')  [aldrí  manu  a.  ")  ok  aldrí  verða  þeir  reknir  or  sinu 
riki  tilf,  a,  '«)  við  tilf  a,  ^)  [ok  setti  á  monn  sér  ok  bléf  ok  vildi  a, 
>')  ok  8vá  at  tUf,  a. 


304  ttABLAJCAOKUS  SAGA  IVb.  Cop.  dS. 

48.  Svá  sem  Jamund  kom^  í  bardagann,  þá  vdru  höggvin 
mörg  stór  högg.  Herra  GirarÖ  [þá  er  hauu  hafði  sótt^  höfuÖmerki 
heiðingja,  hann  var  farinn  or  brjnju  sinni  ok  ölhim  herklœÖum 
sínum  at  hvílast.  {>á  sendi  hann  eptir  2  systursonum  sínum  Booz 
ok  herra  Rlares,  ok  kómu  þegar  sem  hann  mœlti.  Hann  rœddi  viÖ 
þá:  {>it  skulut  nú  taka,  segir  hann,  með  jkkr  400  af  váru  liÖi  ok 
ríða  sem  skjótast  í  bardagann  með  Uðinu'  fylktu.  £n  jafnskjótt 
sem  ek  hefi  upp  tekit  merkit^  ok  rœkt  allan  þeirra^  stað,  þá  kem 
ek  til  yðvar.  Gjama  herra,  sögðu  þeir.  Einn  þeirra  heiðingja  er 
undan  höfðu^  komizt  var  hinn  íimasti  maðr,  hann  hljóp  þegar  á 
hinn  skjóta''  hest,  er  svá  flaug  ákafHga  sem  in  [skjótasta  svala  eða 
valr^  sœkir  bráð  sína.  Ok  er  hann  kom  [fjrir  Jamund,  talar  haun 
svá  til  hans:'  Herra  Jamund,  kvað  hann,  mikili  harmr  ok  angr  er 
oss  [gerr  ok  yðr  mikiP®  svívirðing.  Nökkurir  menn  kristnir  kómu 
at  oss^^  á  fœti,  aldri  sám  vér  menn  svá  herklœdda,  þeir  höfðu  enga 
þá  brynju  er  eigi  vœri  þrefold  ok  hvítari  hinu  skírasta  siifri,  svá  at 
aldrí  iblðuðust  þœr  fyrir  vápnum;  í  þeirra  hði  var  engi  sá  hjálmr 
er  eigi  sé''  gyltr  ok  settr  gimsteinum,  ok  léku  þeir  svá  við  vára 
menn  undir  höfuðmerkinu  með  sverðum  sínum,  at  öll  váru  svá 
grœn^^  sem  hit  grœnasta  gras,  ok  drápu  þeir  fyrír  oss  meir^^  en 
þdsund  manna  undan  höfuðmerkinu.  Sem  Jamund  skildi^'  orð  hans, 
leit  hann  [við  honum^*  með  grímmum  augum  okmœlti:  |>egi,  kvað 
hann,  hinn  saurgi  ok  hinn  syndugi  maðr,  þú  veizt  eigi  hvat  þú 
mœlír.  Ek  fékk  höfuðmerki  mitt  [til  varðveizlu  tveimr  konungum 
ok  tíu  þúsundum^^  ríddara.  {>á  svarar  hinn  heiðni:'^  Alla  hafa 
krístnir  menn  þá  drepit  ok  ráku  oss  undan  höfuðmerkinu  ok  tóku 
þat  í  sitt  vald.  ]þá  tók  Jamund  at  hryggjast  ok  kallaði  til  sín  Sala- 
tiel  konung  ok  Rodan^'  hinn  harða:  Herrar,  kvað  hann,  vér  erum 
nú  svívirðuliga  sviknir,  Qórír  guðar  várír  eru  í  brott  teknir  frá  oss, 
ok  hafa  þeir  jafnan  hatr  á  oss  fyrír  þat.  Krístnir  menn  hafa  nú 
engan  styrk,  sumir  eru  fallnir,  en  sumir  sœrðir  til  úlifis  ok  hestar 
þeirra  únvtir,  en  þér  erut  enn  elgi  í  bardaga  komnir,  ok  hestar  yðrír 
heiUr  ok  þér  vel  herklœddir.  A  þessu  sumri  skal  ek  vera  kórónaðr 
í  Rómaborg,  fellum  nú  þetta  fámenni  er  eptir  er.  Salatiel  konungr 
laut  honum  ok  mœlti:    Óttizt^®  alls  ekki  Frankismenn,   segir  hann, 

*)  var  kominn  a.  *)  [er  sótti  a.  *)  öllu  a.  *)  höfuðmerkit  a.  *)iaaLa\ 
þenna  Á,  *)  hafói  a.  ^)  íyóta  a.  ')  [skjótasti  valr  sá  er  a.  *)  [at 
liðina  f>ar  sem  þeir  börðust,  þá  reið  hann  þegar  þar  sem  þröngin 
var  mest  ok  spurði  hvar  Jamund  var.  Ok  er  honum  var  sagt,  þá  tók 
hann  i  hönd  honum  ok  leiddi  hann  með  sér  ok  mœlti  a.  '*)  f orðinn  ok 
yðr  ger  nú  mikil  skömm  ok  o.  ")  ok  allir  tilf,  a.  *^)  var  a.  ")  af 
stáUnu  tUf.  a.  >«)  betr  a.  '^)  hafði  skilt  a.  '•)  [til  hans  a.  '^)  [i 
f^        gœzlu  2  konunga  ok  10  þús.  a.     '')  mgl,  a.     '')  Roddan  a.    '')  óttast  a. 


Cap.  49,  AP'  AGULANÖO  KONUNGI.  3Ö5 

þctta  kveld  skaltu  alla  þá  sjá  dauÖa.  Hann  tók  þá  skjöld  sinn  ok 
boga  ok  örvamœli*  mcð  sér,  ok  riÖu  síðan  allir  raeð  fylktu  liði  í 
bardagann. 

49.     Scm  þcFsir  tveir  konungar   kómu  í  bardagann ,   þá   blésu 

þeir  hornum  ok  lúörum  ok  börðu  á  tabor,  ok  gerðist  þá  mikill  gnyr* 

í  hvárstveggja^  liði.     f)á   mœlti   páíinn:    Nú   er   ekki   annat  tiH   en 

gefa  alla  oss   almátkum    guði,    er    sálur   várar   frjálsaði  með   dauð^ 

sínum.     Sá   er   nií   gefr   hér   stór   högg    [til    friðar    heilagri  kristni,* 

allar  hans  syndir  mciri  ok  minni  tek  ck  upp  á  mik  á  þessum   degi. 

J)á  kom    Oddgeir    leypandi    fram   or  'Frankismanna    liði   með   digru 

spjóti  huldr  gúðum   skildi.      En   Salathiel   reið®   sem   veiðimaðr   hjé 

bardagauum   meiðandi   Frankismenn    með    [sínu   skoti'.     Engi    maðr 

gat  staðizt  hans  skot,  því  at  allir  váru  eitraðir  broddar  hans,  svá  at 

[sá  haföi  cngi®  Jíf  er  hann  [gat  hlóði  or  komit.^    En  Oddgeir  leitaði 

hans,    ok    því   næst    mœtir    hann    honum,    ok    hjó    þegar    til  hans  í 

skjöldinn  með  svá  niikhi  höggvi,    at   [hann    klauf  þann   illa  hund  1 

herÖar  niðr  ok  kastaöi   honum    dauðum  á  jörð.     En   er   Jamund  sá 

Salathiel  konung  faJHnn,  þá  harmaði  hann  dauða'®  hans  með  miklum 

harms  gráti.     Eptir  þctta  kom  fram    hleypandi    herra  Nemes  hertugi 

yfu"   Bealver    vel    ok    virðuliga    herklœddr  á  Mozcli    hinum    vildasta 

vápnhesti  sínum.     Engi  hestr   þess    [hins   mikla    Qöldaf*   kunni   síðr 

at  niœðast  cn  hann,  ok  engi  riddari  var  sa  er  síör  kunni*'*  hrœðast 

en  hcrtugi  Nemes.     Ok  er  hann  reiÖ  at  fylking  heiðingja,  þá  mœtti 

hann  fyrst  Fiilfiuio*^  konungi,    ok   hjó  hann    þcgar   [í  sundr  í  miðju 

ok  skaut  honum  dauöum  í  miðjan  valinn.     Sem  Jamund  leit  fall  ins 

heiönaJ^  þá  niæJti  hann:     Nú    cru    cnn  fœrri   várir   menn    cn   váru. 

J)á  sneri  herra  Ncnics   aptr  í  Jið    Frankismanna.     J)á    kallaði  Karla- 

magnús  konungr  til  sín  Oddgcir  ok  Nemes,   Rikcr  ok  Fagon,    Drois 

konung  ok  Salomon  konung,  ok  mælti  hann  við  þá :    Hvcrsu  mikinn 

íjölda  riddara    cigu    vcr    um    höfuðmerki  várt.      t)í*ir   svöruðu :    30 

þiisunda.    Karlamagnús  mœlti  þá :    Guð  veit,  scgir  hann,  þat  er  alls 

of  fátt.     Góöir  riddarar,  segir  hann,  hvat  er  oss   ráð   hafanda?    J)á 

svarar  Oddgeir:    Vér  viljum  vaskhga  verjast  ok  svá  [stór  högg  veita, ^* 


')  örmel  a.  ^)  ok  mannskaði  tilf.  a.  ^)  hvárutvegpju  a,  *)  ráðs  tilf,  a, 
*)  [ú  þosaum  velli  a.  *)  svá  tilf.  a.  ')  [skotum  sinum ;  aldri  varð 
lioniim  bctri  bogmaór  í  öUu  heiðingja  liði  a.  *)  [engi  haíði  sá  a, 
»)  [mátti  blóði  or  lioma  a,  "*j  [öll  hans  herklæði  tœðu  honum  eigi  þat 
er  vert  vairi  eins  glófa,  ok  skaut  honum  dauðum  or  söðlinum  fjarri  á 
völlinn,  ok  kœrói  Jamund  mjuk  fall  a.  ")  [hans  liðs  a,  '0  at  tHf,  a, 
'*)  Alfamen  a.  'O  [svá  miklu  höggi,  at  engar  hlífar  gátu  hólpit  honum, 
ok  skaut  hann  honum  or  söðlinum.  Sem  Jamund  leit,  at  hann  féll 
dauðr  af  hestinum  a.      '*)  [stórt  höggva  a. 


»  ^ 


306  KAftLAMAGKUS  SAGA  IV^.  Cap.    SO. 

at  engar  hlífðir^  skalu  við   standast,  ok  ef  guð  ann  heilagri  krístni, 
\ék  niun  hann  gefa  oss  sigr  á  heiðingjum. 

50.  Sem  þeir  töluðu  þetta,  kom  sira  Valteri  á  einum  góÖum 
Gaskunie  hesti  ok  hafði  á  spjótbroti  sínu  svá  mikit  merki,  at  haun 
dró  eptir  sér  tuglana*  á  jörðinni,  spjótbrot^  stóð  í  gegnum  skjöld 
hans,  brjnja  hans^  fölsuð  ok  slitinn  panzari  haus,  ok  lágu  [brynju- 
böndin  slitin*  á  höndum  hans*  ok  hjálmr  hans  í  mörgum  stöÖum 
bilaðr,  ok  rann  blóðit  undan  brynju  hans,  svá  at  söðulboginn  var 
fyrir  honum  allr  blóðugr,  ok  leggir  hans  ok  fœtr  með  sporum,  ok 
hann  var  sárr  mjök  milli  herÖa  ok  hélt'  blóðgu  sverði  sínu  í  hendi 
sér.  Ok  er  hann  leit  Karlamaguús  konung,  |)á  mælti  hann :  Guð 
signi  [þik,  Karlamagnás  konungr.®  Konungr  svarar:  Guð  fagni  [þér, 
riddari.'  En  eigi  kenni  ek  þik,  ok  seg  mér  nafn  þitt.  Hannsvarar: 
Menn  kalla  mik  Valteriom*®  af  Salastius  borg.  Herra  Girarð  [Boy 
Bon"  sendir  yðr  guðs  kveðju,  ok'hans  systui'synir  herra  Boz  ok 
Clares,  ok  vér  höfum  sótt  höfuðmerki  heiðingja.  Sira  Valteri,  segir 
Karlamagnús  konungr,  Utir  enn  sá  inn  rausti  maðr.  Guð  veit,  segir 
hann,  at  svá  er  hann  heill  sem  íiskr  ok  kátr  sem  kið,  svá  at  engi 
hans  manna  höggr  stœrra^^'en  hann.  J)á  mælti  konungr:  Hvar  er 
nú  herra  Girarð?  ]þá  svarar  Valteri:  Rétt^^  undir  höfuðmerkiim 
sjálfu  heiðingja,  er  hann  sótti  af  þeim,  ok  höfum  vér  [gert  þar  svá 
mikinn  haug  af  heiðingjum,  at  þeir  liggja  betr  en  10  þúsundir^* 
dauðir  hverr  á  öðrum.  Dauðr  er  Jamund  nema  hann  sé  betr  at 
sér,  aldri  bíðr  hann  kvikr  þetta  kveld.  Ok  þá  kom  Andelfrœi  á 
eplóttum  hesti.  Sem  han-n  sá  Karlamagnús  konung,  þá  kvaddi  hann 
konung  í  Frankismáli  ok  mælti:  Guð  signi  yðr,  Karlamaguús  kon- 
ungr,  son  Pippins  konungs.  Guð  fagni  þér,  Andelfrœi  ungmenni, 
segir  konungr,  ok  hér  fara  nú,  segir  konungr,  sveinar  várir.  Já, 
segir  Andelfrœi,  guð  veit,  segir  hann ,  at  [fim  tigir  þúsuuda  eru  í 
hinni  fyrstu  fylking,  ok**  er  engi  svá  vanbúinn  í  öllum  þeim^^fjölda, 
at  eigi  hafi  silkimerki  gott,  ok  flestir  allir  silfrhvíta  hjálma  ok  önnur 
góð  herklœÖi.  Sem  konungr  skildi  [hvat  Audelfrœi  sagði,^''  þá  lypti 
hann  höndum  til  himna  ok  þakkaði  guði  [meÖ  tárum.  En  er  þetta 
liÖ  kom  fram,  þá*®  stóð  þeirra  fylking  tvá  Qórðunga.  Nú  er  þar 
kostr  þeim    er    hesta    vilja  fá   at   taka  svá  góða  sem  bezta  vilja  or 

»)  hlífara.  »)  tyglanaa.  «)  eitt  tUf,  a.  *)  var  tUf,  a,  *)  [brynjuslitin  a. 
*)  honum  a.  ^)  á  tilf  a.  ^)  [Karlamagnús  konung  hinn  rika  a.  ')  [herra 
ríddarí  a.  ")  Valtéri  a.  ")  [mgL  a.  ")  stœrri  högg  a.  ")  J^at  veit 
trú  min^  beint  a.  '^)  [þeim  gert  svá  mikit  högg,  at  betr  en  10  þúsandir 
liggja  a.  **)  [50  í  þessarrí  hinni  fyrstu  fylking  a.  '*)  þeirra  a. 
")  [fetta  a.     ")  [.  |>á  er  Aibanie  sveinar  kómu  á  vígvöllinn  a. 


Cap,   6Í,  ð2.  A9  AQtTLAirDO  KOKcmot.  307 

100  þúsunda,  þeir  er    [þuríi   er  herklœða  þurfu*  eigi  meira  fyrir  at 
hafa^  en  taka  af  þeim  er  dauðir  liggja. 

51.  Nú  svá  sem  þeir  váru  allir  vel  herklœddir  ok  á  góðum 
Gaskunie*  hestum  eigi  fœrri  en  Qórtán.  þúsundir,  en*  í  enni  síðarri 
fylking  váru  60*  þúsundir.  En  [Droim  hertugi*  af  Stampesborg  reið 
þegar  at  móti  þeim  ok  mœlti:  Enn  megu  þér  í  góðum  tíma,  segir 
hann,  hefna  vina  yðvarra.  Nú  riðu  þeir  ofan  fyrir  brekkuna  ok 
glitraði  gull  ok  stál  í  móti  sólskininu,  ok  gerðist  þá*  mikill  mold- 
reykr  undan  [hesta  fótum'  þeirra.  f)á  mœltu  heiðingjar :  Engi  maðr 
sagði  oss  sannara  en  Balam  sendimaðr,  aldri  verðr  þetta  land  sótt 
af  várri  hendi  oss  til  sœmdar.  En  ef  Jamund  hefði  sent  eptir  feÖr 
sínum  í  dagan,  þá  vœri  nú  Valland®  í  hans  valdi,  ok  nii  verðr  þat 
aldri  sótt.  Nú  samir  hverjum  at  unna'  hestí  sínum  er  góðan  á. 
Sem  hinir  kómu  at  þar  er  bardaginn  var,  þar  mátti  þá  heyra  mik- 
inn  gný  ok  ógurligan  hörkul.  Ok  er  Jamund  sá  at  bardaginn  hall- 
aðis't  á  hans  menn,  þá  hœtti  hann  at  Ijósta  [eða  heitast  við  þá,  ok 
þó  hét  hann  þeim  at  þarflausu  fé***  ok  ríki.  J)ví  nœst  leit  hann  á 
hœgri  hönd  sér  þangatferð  herra  Girarðs  ok  við  honum  10  þúsundir 
riddara,'^  ok  dró  hann  þá  á  bak  fylkingar  sínar  betr  en  þrjú  örskot. 
Ea  inn  gamli  Girarðr  lagðist*^  með  þungu  hlassi  á  bak  þeim  ok 
[feldi  sem  tíðast'^  af  þeim  mikinn  Qölda.  Ok  er  Jamund  fann  at 
ekki  var  til  viðrhjálpar,  þá  dró  hann  at  sér  beisl^*  sitt  ok  skundaði 
alt  þat  er  hann  mátti  til  aptrferðar. 

52.  Svá  scm  Jamund  sd,  at  kristnir  menn  höfðu  tekit  um- 
hverfis  hann  betr  en  10  þúsundir  liinna  vápndjörfustu  riddara,** 
þetta  var  fylking  herra'®  Boz  ok  Clares,  ok  leit  hann  [þá  á  bak  sér 
ok^^  sá  [á  hœgri  liönd  sér  Karlamagnús  konung  sœkja  fast  fram,  ok 
snerist  hann***  þegar  or  flokki  þeirra,  ok  ef  hann  getr  forðat  sér 
sem  hann  hyggr,  þá  má  hann  at  sönnu  segja,  at  aldri  komst  hann 
fyrr  or  slíkum  háska.  Nú  flýr  Jamund  undan  bcrandi  spjót  sitt  ok 
inerki  í  hcndi  s6r,  ok  var  þat  hafmr  er  þat  spjót  var  svá  seigt,'* 
at  hvárki^^  kunni  bogna  né  brotna.  |)enna  við  kalla  sumir  menn 
aiol.^^  |)etta  spjót  ok  tvau  önnur  þess  hín^  sama  viðar  hafði  hann 
meÖ  sér  [til    bardagans.'**     Hann   sat  á*^  svá  skjótum   hesti,   at  [í 


')  rþ^irra  þurfa,  en  til  herklœða  þarf  ekki  meira  at  vinn(a)  a.  *)  mgL  a. 
»)  hinir  tilf.a,  *)  40  a.  *)  [herra  Droim  a.  «)  sváa.  ')  [fótum  hesta  a. 
")  alt  land  a.  *)  inna  a.  '^  [þá  né  hœta  þeim,  þá  hét  hann  þó  at 
þarflausu  gjöfum  a,  *')  hinna  hörðustu  manna  a.  ")  þá  tilf,  a, 
»»)  [tilf.  a,  '*)  tilf,  a,  '*)  manna  a.  »)  þeirra  a,  ")  Itiíf,  a.  »•)  [at 
Karlamagnús  konungr  rak  hann,  ok  snerist  á  hœgrí  hönd  ok  fór  a. 
»»)  ok  hart  tilf.  a,  '•)  aldri  a.  ")  niol  a.  ")  [fangat  í  bardagann  a. 
^^)  einum  tilf.  a. 

20* 


308  ftARLAlfAONUS  SAOÁ  iVb.  Óap.Sð. 

öUum  þeim  Qölda  var  engi  hans  maki,^  ok  reið  hann  þá  ofan  hjá 
bergi  nökkuru  ok  kœrði  um  vandrœði  sín  ok  mœlti:^  Vesall  ok 
syndugr  em  ek  nú,  segir  hann.  £k  þóttumst  vera  svá  mikiU  ok 
máttugr,  at  aldri  mundu'  menn  á  mér  sigrast,  en  nú  i  dag  hefír 
mér  eigi  svd  geflzt.  Ek  gaf  þeim  rangar  sakir  er^  eigi  lifa,  ok  mis- 
gerÖa  ek  í  því,  at  ek  vilda*  bera  kórónu  [foður  míns'  at  houum 
Ufanda.  Sá  gerir  sér''  at  sönnu  harm  ok  skaða,  er  barn  er  ok  barna 
[ráðum  vill  fylgja.®  J)á  svarar  Balam :  [Heyr,  kvað  hann,*  ertu 
kona  er  kœrir  dauða  [einka  bams  síns.^®  Metnaðr  ok  ofreíli  eru 
samlíkir  félagar.  Sá  er  í  flestum  úgœfum  hefir  sinn  trúnað ,  lendir 
jafnan  í  þann  vanda,  er  of  seiut  verðr  at  kœra.  En  nú^*  með  því 
at  þér  vildi  illa*'*  fara,  þá  samir  betr  at  aðrir  kœri  [fyrir  þik^®  mis- 
farar  þínar,  en  þá  sjálfr  [kveinir  sem  börn  eða  hugveykar  konur.** 
53.  Nú  ferr  Jamund  leiðar  sinnar,  ok  fylgja  honum  þrír  kon- 
ungar.  Hann  hallaðist  í  úvit  á  söðulbogann  aptr,  ok  leit  hann  þá  á 
bak  sér  ok  sá  at  Earlamagnús  konungr  rak  hann  ok  Nemes  hertugi 
ok  Oddgeir,  ok  fylgdu  þeim  Qórir  skjaldsveinar  Estor  delangres** 
ok  Rollant  á  grám  hesti,'*  Otun*'  ok  Bœringr.  J)ví  nœst  stóð*®  hestr 
Magons  konungs  svá  mœddr  ok  sprengdr,  at  hvárki  gékk  hann  fyrir 
sporum  né  höggum.  þá  mœlti  Jamund :  Nú  kann  ek  sízt  at  sjd 
hvat  til  [ráð»  sé,*^  ef  Magon  minn  meistari  ok  fóstrfaðir  skal  hér 
eptir  liggja,  ok  er  mér  mikili  skaði  ok  skömm  at  láta  hann.  Snú- 
umst*®  við  þessum,  er  hér  fara  eptir,  ok  ríðum  þá  af  [hcstum  sínum 
ok  tökum  einn  þar  af.'**  J)á  svarar  Balam :  J)at  mun  lítt  tjá  oss, 
þó  at  þú  klandir^*  ríki  þeirra;  en  þcir  munu  fylgja  þér  ok  drepa 
þik,  ef  þeir  megu  meÖ  nökkurum  hœtti  ná  þér.  En  Jamund  [gaf 
eigi  gaum  at^^  hvat  hann  sagði,  ok  [tók  þegar  skjöld  sinn  ok  hélt 
at  sér  sem  fastast,  ok  lypti  spjóti  sínu  ok  hristi  með  svá  miklu  afli, 
at  náliga  braut  hann  í  sundr,  ok^^  hleypti  þegar  fram  hestinum  ok 
lagði  spjótinu  til  herra  Nemes  ok  hjó^^  ofan  í  hjólminn  ok  or  allan 
fjórðunginn,  ok  ef  eigi  hefði  brynjan  verit  svá  örugg,^'  þá  hefði 
hann  at  vísu  drepit  hann,  ok  síðan^^  skaut  hann  honum  or  söðHnum. 
Oddgeir  danski  hjó  til  Gorham^®  með  svá   [styrkrí   hendi,    at  hann 


')  [varla  mátti  nökkurn  fínna  í  öllum  þeirra  íjölda,  at  jafngóðr  væri  sem 
8já  a.  ')  vei  mér  tilf,  a.  *)  myndi  a.  0  '»'/"•  ^-  *)  skylda  a.  •)  [Agu- 
landus  a.  ')  mgl.  a,  •)  [ráði  vilja  trúaa.  •)  [Sjám,  kvað  hann,  kœr- 
andislíkta.  *')  [bams  þins  a.  ")  mgl.a.  '^  nú  iUaata.  ^^)  [mgl.a. 
"•)  [látir  of  iUa  a.  '*)  delagres  a.  '•)  vápnhesti  a.  ")  Utun  a. 
")  stöðvaðiat  a.  ")  [ráða  er  a.  '«)  Snúizt  a.  '")  Lhestunum,  ok 
vinnum  einn  af  hestum  þeirra  a.  ")  klandrira.  ^')  [hirti  eigi  a. 
^^)\mgl.a.  ")  hann  íí//:  a.  «•)  at  hon  bilaði  eigi  (í//".  a.  »')|)vínœ8ta. 
'•)  Goram  a. 


Cap.   6S.  AF  AGULAIÍDO  KOKUNQl.  809 

klauf  höfuð  ok  heröar  til  beltisstaðar  ok  skaut  honum  dauðum  i 
jörð.  Sem  Jamund  leit  fall  síns  meistara  ok  rœðismanns,^  þá  bri 
hann  þegar  sverði  sínu  ok  ætlaði  [mitt  ofan  í  höfuð  Oddgeiri.'  En 
sverðit  flaug  ofan  á^  söðulbogann  ok  tók  af  höfuðit  hestinum.  En 
ef  þetta  högg  hefði  tekit  hinn  danska,  þá  mundi  Jamund  vel  hafa 
hefnt  rœðismaniis  síns.  Ok  þá  dró  hann  at  sér  beislit  ok  sneri 
undan.  Balam  sneri  þá  aptr  ok  hnefaði  spjót  sitt  sem  hann  mátti 
fastast,  ok  hleypti  fram  á*  hinum  góða  hesti  sínum  ok  stefndi  at 
leggja  til  Karlamagnús  [konungs  hins  kurteisa.*  En  konungrinn  varÖ 
skjótari  ok  lagði  [til  hans  með  svá  miklu  afli ,  at  hann  kaslaði 
honum  langt*  af  hestinum  sjiurgandi  hin  silfrhvítu  herklœði  hans.' 
Balam  hljóp  því  næst  upp  ok  ætlaði  hann  at  komast  á  hestinn,  ok 
er  herra  Nemes  sá  þat,  brá  hann  sverðinu  sem  skjótast  at  verja 
hestinn  fyrir  honum,  ok  hófst®  þar  svá  hörð  atganga,  at  horfði  til 
mikils  váöa*,  hvt^rr  hjó  til  annars  með  þeim  inum  góðum  sverðum 
svá  styrkhga,  at  fjarri  flaug  eldrinn  or  [hlífum  þeirra.'  Sem  Balam 
sá  at  Oddgeir  skuudaði  þaugat  haldandi  ok  skakandi  þat  it  digra 
spjót,  ok  með  honum  Estor  delangres,  Otun  ok  Bœringr  ok  RoIIant 
á  sínum  hesti,  þá  sá  hanu,  at  honum  mundi  eigi  duga  at  verjast, 
ok  •mœlti  þá  til  herra  Nenies :  Herra  riddari,  segir  hann,  nem  staðar 
ok  hœtt  at  berjast,  þú  sigrast  lítt  í  því  at  þú  drepir  mik.  Ek  vilda 
láta  skíra  mik  ok  signa^^  ^uði  ok  heilagri  trú,  ok  ef  ek  mœtta  finna 
herra  Nemes  hertuga  or  Bealfer,  þá  muudi  hönn  þenna  dag  mér  tíl 
hjálpar  koma.  J)á  mælti  herlugi  Nemes :  Hvat  manna  ertu,  segir 
hann?  [Herra,  segir  Balam,  ek  em**  sendimaðr,  sá  er  vaití  Franz 
at  gera  scndiferð  Agulandi  konungs.  J)á  svarar  herra  Nemes: 
Almátkum  guði'*''  þakkir.  Ok  þá  mœlti  hann  til  Oddgeirs:  [Gerit 
honum  ekki  mein,  engi  maðr  var  honum  raustarí;  ok  þá  er  ek  var 
fyrirdœmdr  til  dráps  ok  dauða  af  hermönnum  Agulandi,  þá  varÖ 
þessi  maðr  mér  at  hjálpa  í  mínum  þurftum,  ok  hann  frjálsaði  mik 
í  augUti  þeirra,  ok  lét  bera  fyrir  mik  svá  mikit  fé  gulls  ok  silfrs,  at 
engi  maör  hirti  sér  fleiri  né  betri  gersimar  at  kjósa  né  œskja.  Hann 
gaf   Karlamagni'isi    konungi    hinn    hvíta    hest.      Heyr    góðr   riddari, 


')  [öílngri  hendi  ofan  i  skjöldíun,  at  hann  klauf  at  endilöngu,  ok  bilaði 
bn'njan  fyrir  högginu,  ok  blóðgaði  hann  sverð  sitt  í  niiðjum  búk  hans 
ok  sknnt  honnm  hundheiðnum  fjarri  af  hestinum,  ok  féll  hann  dauðr  á 
jörðina.  Ok  sem  Jamund  leit  þenna  atbnrð  um  meistara  sinn  ok  rœðis- 
mann  a.  ^)  [hann  ofau  í  hjálminn  í  mitt  höfuðit  a,  ^  í  a.  *)  mgl,  a. 
'-')  [hins  knrteisa  keisara  a.  ')  [fyrr  til  li&ns  sv^  styrkri  hendi,  at  ekki 
ístig  gat  honum  haldit^  ok  feldi  konungr  hann  a.  ')  sín  a.  ')  er  a. 
'')  [annars  hlífum  a.  '•)  mik  tilf,  a  *')  [Ek  em  Balam  a.  ")  geri  ek 
tilf.  a. 


310  KABLAHAGKUS  SAGA  IV  b.  Cop.  64. 

segir  hann/  viltu  halda  nú  þat  sem  þú  hefír  mœlt?   Já  herra,  segir 

hann,  þat  vil  ek  at  vísu  ok  þess  em  ek  biðjandi.    Ek  gef  mik  guÖi 

ok  undir  jÖra  gœzlu,  at  ek  vil  trúa  á  alniátkan  guð,  er  hin  helgasta 

mey*  María  fœddi  í  Belleniborg.     J)á   svarar  Nemes   liertugi:    6uð 

veit,  segir  hann,  at  þat  vil  ek  gjarna   veita  þér.      {)á  kom  Rollant 

ríðanjdi  á  einum  farahesti^  svá  móðum  ok  nœr  sprungnum  af  erfíði, 

ok  leit  hann   þá   Morel*   standa  á  [miðjum    veg   sínum,*    ok   spurði 

ekki  at  nema  hljóp    þegar  á  [bak  honum,*    ok    fékk   hann   þá  svá 

mikiun  harm,  at  aldri  fékk  hann  meira,  því  at  hann  hugði  at  Nemes 

vœri  fallinn. 

54.     Nii  flýr  Jamund  reiðr  ok    hryggr,   því    at  ná  er  umsnúit 

valdi  hans.     I  gœr   árla  er  daga  tók,   þá   hafði   Jamund   undir  sínu 

valdi  7  sinnum   100   þúsunda,    nú    cr   eigi  eptir  hans  liðs  af  ölhim 

þeim  enn  minsti  skjaldsveinn.    KaHamagnús'  rekr  hann  ok  getr  eigi 

farit  hann®  innan  mikilla  fímm   Qórðunga,    ok    kom   Jamund    þá   at 

nökkurum  skógi    litlum    álms   eða   olifaviðar,    þar  sem  hit   sk|rasta 

vatn  spratt  upp  undir  rótum  viðarins.     Sem  hann  sá   þat,   þá  fýsti 

hann  mjök  til,  fyrir  þv^  at  hann  var  móðr  mjök  af  erfíði  ok  vöku; 

því  þá  váru  liðnir  þrír  dagar  síðan  hann   bergði  [á  nökkuru  hvárki 

at  eta  né  drekka,*  ok   aldri  þess  í  milli  þorði   hann   hjálm   sinn  af 

höfði  at  taka,    ok  þá   steig   hann  af  hesti   sínum    ok  skaut  því  inu 

mikla  sverði   með   skálpiuum    niðr,    ok   setti    skjöld   sinn    [niðr  við 

viðinn,  ok  batt^®  hest  sinn,    ok   gékk   til   keldunnar   ok  lagðist  niðr 

at  drekka,  ok  drakk  svá  mikit  sem  honum  líkaði.    En  fyrr  en  hann 

vœri  up{)rÍ8Ínn,    þá    kom    þar  Karlamagnús    konungr   at  honum   svá 

skyndiliga,  at  Jamund  mátti  eigi  ná  vápnum  sínum    eða^^  hesti,  ok 

þóttTTionum   skömm^*    er  hann   hafði   svá  mjök    vangœtt   sín.     J)á 

m^Iti  Karlamagnús  konungr:    Ef  guð  vill,  þá  skal  engi  maðr  mega 

brégða  mér  því  at  ek  drepa  flóttamann    slyppan,    tak  vápn  þín  ok 

[stíg  á  hest  þinn,'^  því  at  ek   em   kominn   at  klanda^^  kéldu  þessa 

af  þér,  ok  úsynju  [drakk  þá  af  þessi  keldu^*  ok  þenna  drykk  skaltu 

')  [Gör  honum  aldri  niein,  engi  varð  ödrum  meir  at  gagiii  en  þessi 
ríddari  varð  mér  i  minum  þurftum.  þá  mœlti  hertugi  Nemes:  Ertu 
sá  Balam,  segir  hann,  er  svá  mjök  vart  mér  at  hjálp  fyrír  Agulando 
konungi,  þá  er  þeir  dœmdu  mik  i  heym  minni  sjálfs  undir  dráp  ok 
dauða,  en  þú  frjálsaðir  mik  í  augliti  þeirra  ok  lézt  bera  fyrir  mik  svá 
mikit  fé  gulls  ok  silfrs,  svá  margar  hvitar  brýnjur,  svá  marga  gylta 
hjálma  ok  svá  mörg  vel  bitandi  sverð,  ok  svá  marga  góða  hesta,  at 
engi  maðr  hirti  sér  fleirí  né  bctri  gersimar  at  kjósa  né  œskja.  |>ú  gaft 
ok  Karlamagnúsi  konungi  hinn  hvíta  hest.  a.  ^)  mœr  a.  ^)  fararhesti  a. 
*)  morel  eitta../)  [veUinum  miðjuni  a.  •)  [hanna.  ^)  konungr  tilf.  a. 
')  mgl,  a.  *)  [nökkurri  fœzlu  né  drykk  a.  ^)  [at  viðinum  ok  festi  a. 
")  né  a.  ")  í  tilf.  a.  »»)  Isaal,  a;  steig  á  hest  sinn  A.  ")  klandraa. 
•*)  [drapt(!)  þú  a. 


Cap.  64.  AF  AQULAKDO  KONUKQL  811 

dýrt  kaupa.  {)á  tók  Jamund  skjótt  vápn  sfn  ok  liljóp  þegar  á  hest 
BÍnn,  ok  hélt  fram  inum  stinna  skildi  sínum  at  brjó^ti  sér  sem  fastast 
ok^  inu  digra  spjóti  sínu  til  lags,  ok  mælti:  ]þat  veitMaumet,  herra 
riddari,  segir  hann,  syndir  þínar  eggja  þik  til  slíks,  sem  nú  hefír 
þú  gert.  Eigi  em  ek  sá  maÖr,  er  þú  mcgir  reka  á  flótta.  Sé  ek, 
at  þú  hefir  fríÖan  hest  ok  skjótan,^  er  svá  Qarri  hefir  borit  þik 
öðrum  mönnum;  hyít  er  brjnja  þín  scm  apaldrs  flúr,  svá  at  engi 
vápn  fá^  hcnni  spilt,  en  hjálmr  þinn  er  [grœnn  sem  gras,*  gerr  af 
inu  beztu  stáli  ok  settr  gimsteinum,  ok  sá  er  slíkan  vildi  fala,^  xmríú 
kaupa  við  verÖi  [þriggja  hinna  ríkustu  borga*  ok  kastala.  .  En  þat 
hcfír  þú  mér  berh'ga  sýnt,  at  aldri  vartu  getinn  af  meðalmanni  né 
af  litlu  kyni,  er  þú  þyrmdir  mér,  meðan  ek  var  sljppr  fyrir,®  ok 
gaft  mér  hcst  minn  ok  vápn.  ]þií  hefír  svá  kurteisliga  þjónat  mér, 
at  þessi  þjónusta  skal  þér  vcl  duga,  en  hér  verðr  þá  at  játa  mér 
klœði  þín,  ok  gef  ek  þér  lejfí  aptr  at  fara  úspiltum.  [En  ef  þú  vill 
af  kristni  ganga  ok  guði  neita,  þat  veit  Maumet  at  ek  skal  gera  þiK 
svá  ríkan,  at  allir  frœndr  þínir  skulu  af  þér  ríkuliga  auðgast.'  ]þá 
svarar  Karlamagniís :  jþcssum  kosti,  segir  hann,  sem  nú  hefír  þú 
gert,^**  játa  ck  þér  eigi  svá  búit,  ok  svá  fínnst  mér  í,  sem  ekki** 
vilir  þú  mikit  fyrir''^  hafa  at  sœkja  mik.  J)á  mœlti  Jamund:  Hvat 
[er  nafn  þitt,  segir  hann?*^  Guð  vcit,  segir  Karlamagnús,  aldri  [vil 
ek  leyna  fyrir  þér'*  nafni  mínu.  Karlamagnús  hciti  ek  keisari  krist- 
iuna  böfðin<>ja,  mér  þjóna  Frankismenn  ok  [Alimanie  Bealveri  ok 
af  Loercnge,^*  Mansel  ok  Rómverjar.  J)á  þótti  Jamund  undarligf, 
er  hann  var  þar  einn,  ok  mælti :  Nú  er  mér  [eptir  því**  faUit  sem 
ek  vilda  œskja,  [því  at  nii  virði  ek  eigi  minn  skaða  eins  lágs  pen- 
ings,  fyrir  því  at  þinn  líkami  skal  gjalda  þess  harms  ok  trega,  er 
býr  í  mínu  brjósti  af  falH  minna  frœnda  ok  höfðingja.*''  Jamund 
spurði  í  annat  sinn :  Ertu  sá  Karlamaguás  er  [felt  hefír  fyrir  mér 
fíin  hundruð  þúsundir  fráteknum'®  þeim  er  undir  merkinu  féllu. 
Nú  vil  ek  at  þú  gefír  mér  upp  Paris  til  umbóta  skaða  míns,  Róma- 
ríki,*®  Púl  ok  SiciH,  Tutalis^®  ak  Loereng,  Bealvcr  ok  Alimanni, 
PVakkland  ok  Burguniam,  Nordmandi  ok  Brittaniam  ok  alla  [Gasku- 
niam,  ok^'  til  landamæris  í  Spáni.  {)á  svarar  Karlamagnús  keisari: 
J)at  veit  guð,  at  þú  vilt  vera   ríkr  mangari ,    þér   samir  eigi  at  eiga 

•)  hélt  tilf.  n.  ')  fljótan  a.  ')  geta  a.  *)  [grasgrœnn  a.  *)  falan  láta  a. 
*)  [hans  3  liiuar  ríknstu  borgir  a.  ')  or  a.  ■)  mgl.  a.  •)  [mgl,  a, 
'*')  niér  tilf,  a,  ")  eigi  a,  ")  við  a,  ")  [heitir  þú,  aeg  mér  nafn  þitt  a. 
•')  fleyni  ek  a.  '*)  [Alemaner,  Peito  ok  Bretanie  a.  *•)  [svá  a, 
•')  [Nú  virói  ek  eigi  skaða  minn  eins  peniugs,  því  at  á  þínum  líkam 
skal  ek  hefna  minna  skaða  ok  harma.  a,  '*)  [svá  margan  rikan  félag^ 
hefir  felt  fyrir  mér  5  hundruð  þúsunda  at  ólölduma.  *')  Romaniama. 
")  Putalis  a.     '■)  [Gaskonút  a. 


812  KABLAMAQKUS  SAQA  IV  b.  Cap.   54, 

mÓTg  lönd;  er  svá  vilt  latliga  sœkja.  En  mik  vœntir,  at  vit  munam 
svá  skipta,  at  í*skilnaði  okkrum  mun  annarr  hvárr*  okkarr  lítt  lofa 
Binn  lut.  Jamund  var  ungr  maðr,  stinnr  ok  sterkr,  harðr  ok  hug- 
djarfr  í  viðrskipti.  En  keisarinn^  var  hygginn  ok  forsjáll,  trjggrok 
inn  vaskasti.  Siðan  létu  þeir  hlaupa  hesta  sína  at  endilöngum  vell- 
inum,  svá  [sem  þeir  máttu  mest  af  taka,^  ok  Jagði  hvárr  [til  annars 
svá  styrkliga,  at  þeir*  féllu  báðir  scnn  af  hestunum  til  jarðar,  ok 
var  engi  sá  herbúnaðr  keisarans*  er  eigi  [vörgaðist  af  moldunni  í* 
falli  þeirra.  Jamund  Ijóp  þegar  upp  ok  brá  Dýrumdala,  en  konungr 
brá  JoQÍse  konunghgu  sverði,  ok  gerðist  |)á  svá  hörð  atganga  í 
millum  þeirra  tveggja,  at  aJdri  varð  þvíJík  miIJi  tvegsja  dauðligra 
manna,  ok  hjoggust  þeir  f)á.  svá  stórum  höggum,  at  |)eir  klufu  skjöld- 
una,  svá  at  fjarri  flugu  Ijórðungarnir  í  brott.  En  konungr  steig  j)á 
fram  fœti  ok  hjó'  Jamund  ofan  í  hjálminn,  ok  flaug  sverðit  oían 
hœgra  megin  ok  sleit  brynjuna®  af  öxlinni  ok  sœrði  hann  miklu  sári. 
Bem  Jamund  sá®  blóðit  renná  um  sik,  þá  spmkk  hann  náliga  af 
harmi  ok  angri,  ok  þat  sá  hann,  at  konungr  œtlaði  honum  |)egar 
annat  högg,  ok  at*®  hann  vildi  með  engum  kosti  stað  sinn  láta  fyrir 
honum.  J)á  sá  hann  gullgjörð  er  ger  var  um  hjálm  konungs  settan^* 
með  hinum  dýistum  gimsteinum,  ok  mátti  hann  |)á  eigi  lengr  leyna 
J)ví  er  honum  var  í  hug,  ok  mœlti:*^  J)ii  hinn  kristni,  gott  [tóm 
ferr'*  þú  þá,  ef  ek  fœ  eigi  af  þér  slitit  hjálminn  þann  enn  góða,  ok 
[ek  geta'*  hvárki  lypt  honum  né  spiJt;  })ví  eigi  niá  ek  drepa  þik, 
meðan  þú  hefir  hann  á  höfði,  ok  Jjat  veit  Maumet,  eigi  skaJtu  hans 
kunna  gœta  fyrir  mér.  Nú  veit  konungr  at  Jamiind  tekr  hann 
höndum,  nema  almáttigr  guð  dugi  honum  ok  heilagr  andi.  J)á  getr 
hann  eigi  staðizt  honum,  ok  veik  hann  þá  herðum  sínum  undan 
^  honum,  er  hann  vildi  grípa  hann  höndum,  ok  misti**  hans  jafnan. 
Nú  sá  Jamund  at  konungr  varðist  houum,  ok  er  hann  leit  opt  á 
hjálminn,  girntist  hann  œ  þess  meir,^^  er  hann  leit*''  hann  optar,  ok 
mœlti  þá:  J)ú  hinn  kristni  konungr,^®  se^ir  hann,  mjök  virði"  sá 
|)ik  ríkuliga,  er  svá  virðuliga  bjó  þinn  hjólm.  J)etta  er  smíð  Salo- 
mons  konungs  hins  ríka.  Ek  segi  þér,  at  í  þínum  hjálmi  eru  þeir 
steinar,  at  sá  er  þá  getr  sótt,  hann  mun  eigi  sœkja  mætra,^®  ok  þat 
veit  Maumet,  at  [aldri  skal  hann  þinn  vei-a  lengr.^^     J)at  veit  guð, 

*)  tveggja  a.     ')  konungr  a.     *)  [mjök  sem  þeir  gátu  skjótast  keyrt  þá  a. 
*)  [annan  í  skjöldinn   svá  hort,   at  engi   söóulgjörð    né   ístig  né  brjóst- 
gjörð  gat  þeim  haldit  ok  a..    *)    konungs  a.      ®)  [vorgaðizt  í  moldunni 
af  a.     ')  til  tilf.  a,      «)   ofan  tilf.  a.     »)  leit  a.       »«)  ef  a,       ")  setta  o. 
'  ")  síðan  tilf  a.     '»)    [rom  fœr  a.       '0  [ef  ek  get  a.       '*)  hann  tilf  a. 

»•)  til  hans  tilf  a.      ")  sá  a.      '»)  maðr  a.      **)  virti  a.      '^^)  mœtara  a. 
'')  [þinn  skal  hann  aldri  verða  a. 


Cap,   55.  AP  AGULANDO  KOVUKOI.  313 

segir  konungr,  aldri  skal  hann  J)inn  verða,    ok  mjök   er  sá  svívirðr 
er  fyrir  þér  lœtr  hann. 

55.  Undir  oHfatré^  geröust  þessir  atburðir.  J)essir  tveir  höfð- 
ingjar  börÖust  ineð  hinni  hörðustu  atgöngu.'^  En  hvert  sinn  er  Ja- 
mund  veitti  áræði  Karlaniagnúsi  konungi,  þá  tók  hann^  svá  vaskHga 
við  honum,  at  haun  fékk*  ekki  unnit  at  honum.  J)á  greip  Jamund 
í  skjaldarsporðinn  ok  vildi  slíta^  af  honum.  Ok  er  hann  gat  þat 
eigi  gert,  þá  greip  hann  í  böndin  ok  vildi  slíta  af  honum  hjálminn, 
ok  var  þá  höfuÖ  konungs  bert.  En  Karlamagnús  hélt*  á  hjáhninum, 
ok  tókust  þeir  þa  höndum.  Ok  er  Jamund  hafði  náhga  tekit  hjálm- 
inn  af  Karlamagnúsi  konungi,  þá  kom  Rollant  ríðandi  ok  steig  þegar 
af  hestinum  undir  viðinum,  ok  haíði  í  hen*di  spjótsbrot  eitt  digrt. 
Ok  er  Jamund  sá  hann,  j)á  fgaf  hann  ekki  gaum  at  honum,  því  at 
hann  var'  hinn  mesti  ofmetnaÖarmaðr  ok®  hugði  engan  dauðligan 
mann  sinn  jafningja  vera  mundu.  En.konungr  var  þá  mjök  angraðr, 
ok  ef  guð  sendir  honum  eigi  skjóta  viðrhjálp,  þá  er  alt  ríki  hana 
týnt  ok  tapat.  En  í  því  kom  Rollant  hlaupandi  þangat,  ok  hafði 
í  hendi  sér  mikit  spjótsbrot,®  ok  laust  þegar  á  hjálminn  Jamunds 
svá  mikit  högg  sem  hann  mátti  mest.  J)á  sór  Jamund  við  Machun* 
ok  Terrogant  ok  allan  þeirra  mátt  ok  st^  rk ,  ok  mœlti :  AUmjök 
verðr  þá  guð  jÖvarr  kröptugr*^  yíir  alla  aðra  guða,  ef  þit  komizt 
báðir  heilir  frii  mér,  sem  þit  eruð  hér  tveir  komnir.  Jamund  var 
sterkr,  grimmr  ok  iJlgjarn,  en  Karlamagnús  konungr  var  eigi  barn  í 
sínum  athæfum.  J)á  hnefaði  Rollant  spjótsbrotit*^  báðum  höndum 
ok  ætlaÖi  sér  annat  högg^^  í  þann  hvíta  hjálm,  ok  skaut  Jamund 
við  hœgri  hendi ,  ok  kom  svá  mikit  högg  á  armlegg  hans ,  at  it 
livassasta  sverð  flaug  [langt  or  hendi^"*  honum-.  Sem  Jamund  kendi 
at  hann  haföi  ekki  í  liendi  nema  brjnglófann  tóman,  þá  minkaði 
metnaö  hans  ok  bUknaði  hann  þá.  En  Rollant  greip  þegar  sverðit 
ok  hjó  til  Jamunds  í  gegnum  hjálminn,  svá  at  þegar  flaug  blóðit  ok 
hcilinn  af^*  muni)i  hans,  en  sverðit  nam  staðar  í  hinum  neðrum 
tönnum,  'ok  stejptist  hann  með  svá  miklu  íalli,  at  aldri  síðan  stóð 
hann  upp  á  síua  fœtr.  Nú  hefir  Jamund  fundit  þat  er  hann  hefir 
lengi  leitat.  Keisarinn'^  settist  þá  niðr  at  hvíla  sik  ok  mundi  lítt 
hrósa  sínum  hlut  nema  [at  því  er^''  Jamund  var  dauðr;  fyrir  því  ef 
guð   hefði   eigi   sent   honuni    slíka  viðrhjálp,    þá    bœri   hann   aldri^® 

')  olifaviði  ö.  ^)  hvártveggja  gefandi  ok  vidrtakandi  tilf.  a.  ^)  konungrn. 
*)  gat  a.  *)  skjöldiim  tilf,  a.  *)  þá  tilf.  a.  ')  [birti  hann  ekki  um 
hann,  því  at  hann 'var  þrútinn  af  reidi  ok  a-  •)  svá  st.hann  a. 
')  spjótskaptsbrot  a.  '®)  3Iakon  a.  •')  kraptigra.  ")  spjótkurf  sinn  a. 
'*)  ofan  tilf.  a.  '*)  [Qarri  höndum  a.  ")  or  a.  '•)  Konungrinn  a. 
")  [í  því  at  a.     '■)  optar  tilf  a. 


314  KABLA1IAQKU8  8AQA  IV  b.  Cap.  S$^  ðT. 

kórÓDu.  Rollant  tók  þá  [he8t  sinn^  uieð  öllum.  búnaði,  ok  kómu 
þá  Frankismenn,  Oddgeir  ok  Nemes,  ok  stigu  þegar  af  hestum  sínum 
ok  fundu  Karlamagnús  konung  móðan  ok  blóðgan  [um  andht.* 

56.  [Oddgeir  ok  Nemes  stigu  þegar  af  baki.  Sem  Nemes  sá 
Karlamagnús  konung,  þá  varð  hann  hryggr  ok  mœlti:^  Jlla  ok  úfor- 
sjáliga  gerðir  þú,  er  þú  rakt  hann  einn,^  þar  er  þú  sátt,  at  hann 
feldi  mik  af  hestinum  ok  hjó  í  sundr  hest  Oddgeirs  með  sverðinu, 
ok  gerði  okkr  báða  með  kynligum  hœtti  sem  peðmenn  eða  göngu- 
menn.  ]þá  fór  hann  eigi  sem  [flóttamaðr,  heldr  sem  hinn  mesti 
víkingr.*  J)á  svarar  konungr:  Herrar,  kvað  hann ,  ek  mun  nú 
framleiðis  við  sjá  slíkum  háska,  en  nú  má  engi  únýta  þat  sem  gert 
er.  Hann  veitti  hina  hörðustu  mótstöðu  fyrir  sakir  hjálms  míns, 
er  hann  girntist  [mjök  til,*  ok  ef  guð  hefði  eigi  sent  mér  KoIIant, 
er  mín  hefndi  á  honum ,  þá  [vœra  ek  at  vísu^  til  dauða  dœmdr. 
|)á  tóku  þeir  lík  Jamunds  ok  sneru  opnu.  ,  £n  RoUant  hafði  svá 
ákafliga  sótt  hann,  at  hann  hafði  í  sundr  lostit  hinn  hœgra  armlegg 
hans  fyrir  framan  ölbogann.  J)á  [kysti  Nemes  hertugi  RoIIant  þrys- 
var®  ok  mœlti:  J)essa  gripi  er  þú  hefir  nú  sótt,  játum  vér  þér  gör- 
Samliga,  því  at'þu  ert  verðugr  at  njóta  þess  er  þú  hefir  svá  drengi- 
liga  til  sótt.  Fyrr  en  konungr  stigi  á  hest  sinn,  þá  þógu  þeirblóðit 
ok  sveitann  af  andlití  hans,  ok  báru  Jamund  undir  olifatré  eitt  ok 
lögðu  hann  þar  niðr.  En  Rollant  hafði  svá  mikit  högg  lostit  hann 
í  hnakkann,  at  bœði  augu  haus  lágu^^  ákinnum  úti,  en  heiHnn  með 
blóðinu  var.  ofan  siginn  í  augastaði^'  hans.  ^eir  sneru  honum  á 
grúfu  ok  köstuðu  yfir  hanu  skildi.  [J)á  mælti  konungr.:^^  Herra 
Nemes,  segir  hann,  ef  þessi  vœri  kristinn,  aldri  fœddist  honum  vask- 
ari  maðr,  síÖan  Kristr  kom  í  heiminn.  Nemes  svarar:  Vei  só  þeim 
er  hann  grœtr,  ok  svá  [þeirri  konu  cr  slíkan  son^^  fœddi,  þar  sem 
hann  er  nú  gefinn  öllum  djöflum. 

57.  Síðan  riðu  þeir  Karlamagniis  konungr  til  liðs  síns  ok 
fundu  hvern  mann  hugsjúkan  ok  hryggvan,**  því  at  engi  vissi  hvar** 
konungr  var  kominn.  Hestarnir  váru  svá  mœddir,^^  at  náliga  váru 
til  enskis  nýtir.  En  ef  hann*''  hefði  lengr  dvalizt,  þá  vœri  alt  þeirra 
traust  týnt.  Sem  konungr  var  þar  kominn,  þá  sté  hann  af  hestinuni, 
ok  leiddu   þeir  hann  til   [landtjalds   Jamunds^®    ok   tóku   af  honum 

*)  [hefltinn  a.  *)  [í  andliti  a.  *)  [þeir  stigii  þegar  af  hestiim  sínum  ok 
*  fundu  þegar  Karlamagiiús  ok  mæltu  a.  *)  á  ílótta  tilf:  a.  *)  [hrœddr 
Hóttamaór,  er  hann  reið  okkr  báða  afhestuDuma.  ^)  Itaal.  a;  hann  ^. 
')  [hefða  ek  at  vísu  verit  a.  •)  [lagði  Nemes  hertogi  báðar  hendr  um 
háls  Rollanis  ok  kysti  hann  3  sinnum  a.  ')  iaal.  a ;  þvit  Á.  '®)  tilf.  a7 
*')  au(g)nastaði  a.  '^)  [Ok  þá  kaílaði  Kariamagnús  ok  mœlti  a. 
")  [þeirri  er  hann  a.  ")  iaal.  a ;  hugrakan  A,  '*)  Karlamagnús  tilf.  a. 
")  meiddir  a.     ")  konungr  a.     ")  [landtjaldsins  a. 


Cap.  68,  S9.  AP  AQULANDO  KONUNGL  815 

hans  herklœði,  tóku  þá  Frankismenn  [sitt  herbergi.^  En  hinn  gamli 
Girarð  rak  flótta  heiðingja  betr  en  röst,  ok  komst  enginn  þann  veg 
kvikr  í  brott,  en  allir  vellirnir  váru  huldir  aí^  likum  ok  vápnum, 
svá  at  eigi  mátti  ríða  [fyrir  eða  fram  komast.*  En  svá  mikit  fé 
var  þar,  at  hverr  er  vildi  fyldi  [skjöld  sinn  ok  hosur  sínar*  af  gulli 
ok  silfri.*  En  hinn  gamli  Girarðr  steig  þá  af  hesti  sínum  fy rir  turn- 
inum,  ok  váru  allir  hinir  vildustu  mjök  angraðir,  fyrir  því  at  þeir 
höfðu  vakat  ok  fastat  fjögur  dœgr,  ok  var  þá  öllum  mikill  fagnaðr 
á,  er  þeir  féngu  hvild,  ok  settist  Karlamagnús  konungr  þá  til  matar. 
En  ef  Agulandus  konungr^  vissi  þat  sem  nú  var  þar  tíðenda,  þá 
mundi  hann  verða  bœði  styggr  ok  reíðr. 

58.  Agulandus  konungr  var  þann  tíma  í  borg  þeirri  er  Frisa 
heitir,  ok  váru  þar  þá  landfastir  orðnir  Bordant  konungr  hinn  mátt- 
ugi,  hann'  var  af  því  landi  er  h'ggr  fy rir  utan  Jórsalaland,  ok  Modas 
konungr  meÖ  mikinu  l\er,  ok  get-ðu  þar  mikinn  fagnað  ok  skemtan, 
ok  settust  til  skáktafls  at  leika  við  Agulandum  konung,  ok  tóku^  til 
um  morguninn  snemma,'  en  gáfu  eigi  upp  f^'rr  'en  nón  var  hðit. 
Ok  er  Agulandus  sá  at  dáligri  var  hans  hluti  í  taflinu,  þá  varð  hann 
mjök  reiðr  ok  mœlti :  Til  enskis  dvelr  þú  þetta  tafl,  ek  legg  við 
alla*®  Púl  í  móti  þínum^*  hœgra  glófa.  J)á  hló  hinn  at,  ok  mœlti: 
Gef  ekki  Piíl,^^  sverð  ok  spjót  eru  fyrir  oss  at  verja  þat.  Síðan 
daga  tók^*  hefir  Jamund  fram  riðit,  ok  með  honum  sjau^*  þúsundir 
riddara,  en  þat  veit  ek  eigi,  hversu  þeim  heíir  tekizt.  Nii  lýkr  hér 
hinni  séttu  bók,  seip  Karlamagniís  konungr  var  lil  hvíldar  kominn 
ok  lið  hans  eptir  it  mikla  starf  ok  meinlœti  hins  mikla  bardaga-  ok 
er  nú  sagt  i  hinni  sjaundu  bók  frá  athœfum  Agulandi,  síðan  Magon 
ok  Asperam  kómu  til  hans,  þeir  er  flýð**  höfðu  undan  höfuðmerki 
Jamunds.^^ 

59.  Magon  ok  Asperam  konungar  komanú  ríðandi  sveitugum^^ 
hestum  til  Frise  borgar,  þar  sat  Agulandus  konungr  hinn  öflugi.*® 
Hestar  þeirra  váru  blóðugir  af  spora  höggum,  þeir  kvöddn  konung 
með  tiguligum  orðum,  þegar  þeir  kómu  fyrir  hann,  er  hann  satyfir*® 
skáktafli.     Hvat  gerir  þú,  sögðu  þeir,    sonr  þinn   heflr   barzt^"   við 


*)   [herber^  sín  a.    ')  mgl.  a,     ')  [þar  né  fram  koraaa.     *)  [skaut  sin  ok 
hosur  a.      *)    En   þá  er  þeir  höfðu  scm   þeim  líkadi,  þá  var  enn  svá 

»  mikit  eptir,  at  þá  angraði  at  sjá  tilf.  a.  •)  Her  folger  et  Blad  i  a, 
hvoraf  Halvparten  er  bortskaaren^  saa  at  de  nederete  96  Linier  mangle-^' 
og  demæst  er  den  levnede  Halvpart  igjen  skaaren  tvers  over,  saa  at  kun 
det  halve  af  de  tilbageblevne  16  Linier  er  tilovers.  ')  er  kominn  a. 
•)  taka  a.  »)  árla  a.  »»)  allan  a.  ")  hinum  tiif.  a.  ")  þvi  at  tilf.  a. 
")  í  gœr  tilf  a.  '*)  hundruð  tilf.  o.  •*)  ílýit  a.  '•)  Jamundar  a. 
")  sveittum  a.     •■)  [hinn  öjilugasti  konungr  a.     *•)  at  a.    ")  barizt  a, 


316  KABLAMAOinTS  SAaAIVb.  Cop.    $0. 

« 

Karlaniagnús  konung,  vit  höfum  tekit^  við  höfuðmerkÍQU  ok  hundraÖ 
þúsunda  með;  þá  kómu  at  úvöru  á  hœgri  hönd  oss  eitt  fólk,  ok 
foringi  þess  liðs  var  einn  lítill  gamall  maðr,  ok  •drap  alt  líð  várt  ok 
kom  okkr  á  flótta,  ok  af  þeim  tuttugu  þúsundum  er  eigi  einn  sá  er 
skjöld  megi  bera.  J)á  svarar  Agulaudus:  Asperam,  kvað  hann, 
hvar  er  son  minn?  Herra,  segir  hann,  þat  veit  trú  mín ,  at  vér 
erum  þess  enn  eigi  sannfróðir.  Scm  Agulandus  heyrði  þat,  þá  hljóp  ^ 
hann  náliga  or  viti  sínu  ok  greip  þegar  staf  einn,  er  lá  hjá  honom, 
ok  skaut  upp  ok  kastaði  at  honum.  En  er  hann  sá  stafínn  fljúga 
at  sér,  veik  hann  undan  sem  skjótast.  En  þat  it  niikla  högg  tók  á 
brott  hálfan  stólpann  þaun  sem  hann  kom  á.  ]þá  mœlti  Agulandus: 
Hinn  gamli  svikari,  kvað  hann,  aldri  skulu  vér  því  trúa,  at  uökkurr 
maðr  sá  er  við  krlstni  heíir  tekit  muni  koma  syni  mínum  á  flótta. 
£n  fyrir  jkkarn  útriinað  skal  ek  láta  hengja  jkkr  báða  serp  hina 
verstu  þjófa.  J)á  svarar  Asperam :  Skilit  heíi  ek  orð  yður,  herra, 
segir  hann,  en  ek  vœnti,  at  þat  mun  yhx  eigi  upp  gefast  vetrlangt, 
er  þér  segit  mik*  stolit  hafa.  |)á  stefndi  Agulandus  til  sín  öllum 
höfðingjum  er  í  váru  liðinu,  ok  kóinu  þeir  allir  samt  fyrir  hann  í 
hina  miklu  höll,  er  Jerímias  konungr  hafði  átt.  ]þá  talaði  Agulandus 
ok  mœlti:  Herrar,  kvað  haun ,  heyrit  hvílíkan  údrengskap  þessir 
tveir  konungar  nafa  lýst  við  mik,  svikit  son  minn  ok  illmannliga 
Bvikit  hann.  Nú  býð  ek  yÖr,  at  hverr  yðvarr  dœmi  þat  scm  rétt 
er  um  þetta  mál.  J)eir  svöruðu :  Eigi  skulu  þér  þess  missa,  herra. 
jþá  géngu  or  höllinni  20  konungar  ok  sömnuðupt  í  eitt  lopt.  |)e88Ír 
váru  mestir  höfðingjar,  Almazor  ok  Amustade.  Nú  talaði  Aniustade 
fyrstr:  •  Herrar,  segir  hann,  þessir  tveir  konungar  eru  œttingjar  mínir 
ok  systursynir.  Mik  vœntir,  at  engi  sc  sá  á  þessa  stefnu  kouiiun 
er  þá  vilí  með  sínum  dómi  angra,  því  at  þeir  eru  hinir  vöskustu 
riddarar,  ok  hrœðumst  ek  mjök,  ef  þeim  verÖr  misþyrmt,  at  allr  ^ 
þessi  herr  sturlist  ok  sundrþykkist. 

60.  J)á  stóð  upp  Akvin  konungr  ok  rœddi  sem  reiðr  maðr: 
Herra  Amustade,  segir  hann,  mikit  taki  þér  yðr  á  hendr,  er  þér 
segit,  at  engi  skuli  angra  þessa  menn  í  dómi.  En  með  því  at.þeir 
hafa  flýð  undan  merkinu,  er  herra  Jamund  fékk  þeim  til  gœzlu, 
eigi  á  líkam  sárir  ok  engi  þeirra  vápn  spilt  eða  fOlsuð,  þá  er  þat 
hverjum  manni  sýnt,  at  þeir  hafa  sik  sjálfir  fyrirdœmt.  En  vér 
sendum  þangat  syni  vára  ok  brœðr  ok  náskylda  frœndr,  ok  ^rum 
hrœddir  ok*  hryggir  um  þeirra  hag,  en  þú  vilt  vera  feginn  ok  hafa 
frœndr  þína  frjálsa.     En  nú  beint  hér  í  augliti  þínu  skulu  þeir  vera 

')   Uer-  mangler  Besten  af  fönte  Side  af  det  overskaarne  Blad  i  a.       ')   Her 
begynder  anden  Side  af  det  ovenkaame  Blad  i  a. 


Cap,  Úí,  69y  63,  aP  AQULAIíDO  KOiíUNGL  317 

fengDÍr  í  vald  þessarra  höíSingja,*  at  elíkr  dómr  se  görr  um  þá,  at 
vér  sém  allir  hfcfndir  af.^ 

61.  J)á  stóð  iipp  Ankaris  konuugr  or  Amflors  ok  niælti  hárri 
röddu :  Herrar,  segir  haun,  verit  eigi  svá  mjök  angraðir,  {;at  vitum 
vér,  at  mikil  ok  víð  er  Affrika,  ok  margir  eru  þar  fémiklir  menn, 
er  aldri  girntust  annarra  konunga  ríki.  Betr  sœmdi  Agulando,  at 
hann  vœri  nú  heima  í  Affrika  eða  í  öðrum  stöðum  síns  ríkis,  hann 
mœtti  ríða  á  veiðar  með  hundum  ok  veiðimönnum.  at  allskyns 
dýrum,  eða  með  haukum  at  allskyns  fuglum.  En  Jamund  son  'hans 
ok  þessir  nýju  riddarar,  er  fyrir  skömmu  tóku  herklœði,  ok  vér^ 
berserkir  ok  kappar  er*  hér  erum  samankomnir  mundum  sœkja  ok 
vinua  sœmdir  ok  ríki,  ef  mikillœti  rósara  slíkra,  er  nú  töluðu  áðr, 
teldi  sik  eigi  hverjum  manni  vildri  ok  vaskari.  En  Magon  konungr 
ok  Asperam  rauði  er  þér  viHt  nii  fyrirdœma,  þá  eru  eigi  hraustari 
menn  um  allan  riddaraskap  í  allri  Affríka  ué  öflgari^  at  fyrirkoma 
várum  úvinum ,  [þá  vœri  þat  oí^  skaði,  ef  þeir  vœri  drepnir  eða 
spiltir.  En  ef  konungi  líkar,  þá  göngu  vér'  í  vörzlu  fyrir  þá,  til 
þess  er  [sannendi  koma®  upp,  hvárir  sigrast  hafa  í  bardaganum. 

62.  Síðan  stóð  upp  Abilant  konungr  hinn  öflgi®  ok  mœlti: 
Ankaris,  [segir  haun,  sannliga  sýnir  þú  þik  eigi ,  réttan  um  þetta 
mál.^®  Gakk  í  brott  utar  í  loptit  ok  haf  ráð  þín  við  þann  er  þér 
líkar,  ok  scg  þat  er  þú  heyrir,  en  aldri  skaltu  fyrir  þessa  menn  í 
vöi-zlu  ganga,  því  at  eigi  samir  at  þetta  mál  staudi  lengr.^^  Ok  nii 
[fyrir  sjálfs  þíns^^  augliti  skulu  þeir  vera  bundnir  ok  barðir,  hvárki 
skulu  þeim  tjá*^  fœtr  né  hendr;  þeim  skulu  fylgja  flmtán  skjald- 
sveinar,  ok  skal  hverr  þeirra  hafa  í  hendi  einn  hestavönd  görfan 
með  hörðum  knútum  af  hinum  seigustum  álum,  en  hverr  þeirra 
er  eigi  kemr  bh)ði  lit  or  baki  þcssarra  svikara  við  hvert  högg,  þá 
skal  sá  hljóta  it  mesta  högg  af  minni  hœgri  hendi.  Eptir  þat  er 
þessir  svikarar  eru  svá  leiknir,  skulu  vér  láta  hengja  þá  ok  því  nœst 
á  báli  brenna.  En  ef  þér  látit  illa  yfir,  þá  skuhi  várar  tungur  jafn- 
djarfliga  þann  sama  dóm  yðr  dœma. 

63.  J)á  talaði  Amustene  yfir  Fameborg,  þessi  var  hinn  hygg- 
nasti  maðr  ok  inn  auðgasti,  ríki  hans  liggr  umhverfis  Galliam  ofan 
með  sjónum  endilöngum.  Hann  mœlti  á  þessa  leið :  Lendir  menn, 
segir  hann,    heyrit   hvílíka   svívirðing   þessir   konungar  hafa  gert,  er 

')  til  þess  tilf.  a.  ^)  á  þeim  a.  *)  saal,  a;  váru  A.  *)  saal.  a;  ok  ^á. 
*)  listuligri  a.  •)  [{)at  vœri  ok  a.  ')  [viljjum  vér  ganga  a.  ')  [satt 
kemr  a.     ^)  öflugi  a.     '")  [kvað  hann:    Opinberum  orðum  ertu  þat  .  • 

þú    Agul.    konung    né    Jamund  a.       ")   .  .  . 

né  leysist  með  vörzhi,  ok  aldri  eigu  þeir  at  bera  kórónu  ne ttlf.  a. 

•^)  [beint  í  þeirra  a.     ")  Her  mangler  Besten  af  anden  Side  af  det  over" 
skaame  Blad  i  n. 


318  KAALAMÍOimsSAOAÍVb.  Cop.  ié^  tð. 

Maumet  ok  allir  guðar  várir  bölfi  þeim,  þeir  ganga  við  mikilli  illsku 
ok  ragskap,  þeir  hafa  hafnat  sínum  herra  af  huglcysi.  J^essa  gerÖi 
Jamuud  liöfðingja  ok  fékk  þeim  mikit  ríki  ok  tignaði  þá  meÖ  við- 
töku  höfuðmerkis  síns,  ok  hafa  þeir  við  gengit  at  þeir  flýðu  undan, 
ok  eugi  sá  er  viti  hvat  líði.um  svá  mikinn  her  ok  mannQölda.  Ná 
er  sá  minn  dómr  sannligr,  at  þeir  haíi  fyrirgert  lífi  ok  limum.  En 
ef  nökkurr  mœiir  móti  þessum  dómi,  þá  standi  hann  upp  til  einvfgis 
í  móti  mér;  ok  ef  ek  tek  eigi  höfuð  af  honum  fyrir  þetta  kveld, 
þá  gef  ek  honum  upp  alt  ríki  mitt.  Ok  var  engi  sá  er  í  móti  hon- 
um  mœiti. 

64.  Samnel  konungr  svarar  þá  af  mikilli  reiði :  Herra  Amu- 
stade,  segir  hann,  þú  mœlir  of  heimsliga,  allir  vér  vitum,  atþú  vart 
aidri  vinr  várs  afsprings.  .  Eu  nú  vii  ek  segja  þér,  hversu  þín  œtt 
hefir  œ  vára  œtt  hataða.  J)at  var  fyrir  því  at  þeir  kómu  eigi  því 
fram,  er  þeir  viidu,  fyrir  því  at  várír  frœndr  ráku  þína  frœndr  af 
sér,  ok  fýsti  þá  aidri  optar  við  þá  at  eiga.  En  faðir  minn  gerði 
vilja  sinn  ok  gaf  upp  iöndin  ríkuiiga.  Asperam  er  inn  ágœtasti 
höfðingi,  ok  svá  Magon  féiagi  hans.  En  ef  þú  hatar  þá  með  illsku 
þinni,  þd  samir  þér  eigi  at  fyrirdœmaþá  svá  svívirðliga,  ennveiztu 
eigi  hvárir  sigrazt  hafa;  þeir  eigu  ok  svá  marga  frœndr  ríka  ok 
vini,  at  engum  kosti  þoia  þeir,  at  þú  fyrirdœmir  þá  fjTr  en  vér 
vitum  hvat  títt  er  um  vára  menn. 

65.  Hinn  hyggni  Sinapis  stóð  þá  upp,  hann  var  höfðingi  yfir 
Aifre,  hann  réð  turninum  í  Antiochia,  hann  var  hinn  mesti  vin  Agu- 
landi  ok  Jamunds ,  hann  iiafÖi  verit  fóstrfaðir  Jamunds :  Herrar, 
kvað  hann,  heyrið  hversu  mikit  þessir  tveir  œttingjar  Norons  hafa* 
misgert,  er  systursynir  eru  þess  hins  svikaia  konungs,  er  ek  sé  þar 
sitja  undir  steinstóipanum  kiæddr  rauðu  ciclatun.^  Hann  hefír  lengi 
á  iilu  setið,  en  ek  hefi  jafnan  konunginum  fylgt.  Konungr  várr 
skyidi  reka  þessa  í  brott  Akari  ok  Lampaliiia,  Salatiel  ok  Safagon 
konung,  Esperigam  ok  Managon  konung,  Estor^  ok  Malgernin  kon- 
ung  ok  alia  ættingja  þeirra  bölvaða.  En  svikara  dœmu  vér  at 
hengja*  sem  þjófa  ok  brenna  þa  síðán  á  báli  í  augiiti  alls  lýðs,  [at 
hverr  maðr  viti  ok  sakir  ok  syndir  þeirra.*  En  ef  Amustene  kallar 
þetta  rangt,  þá  skal  honum*  rangt  en  oss  rétt.  I  gœr  ária  reiÖ 
Jamund  á  hendr  kristnum  mönnum  ok  skipaði  þessum  svikorum 
undir  höfuðmerki  sitt,''  en  nú  sjám  vér®  þá  hér  komna  heila  ok 
úsára;  eigi  þurfum  vér  at  gefa  þeim  svikara  sök,  þeir  ganga  sjálfir 
Tið,  ok  dirfast  svá,    at  þeir    sjáifir   segja  upp   svikin,    ök  fyrir  þvf 

')  Med  dette  Ord  legynder  atter  a.  ')  siklatun  a.  ')  hinn  rauða  tilf,  a. 
*)  þá  tilf,  a.  »)  Itilf,  a.  •)  vera  tilf.  a.  ')  ok  foringja  fyrir  Uð 
eitt  tiif  a.    »)  alUr  tilf  a. 


Cap.  é6.  áF  ÁQULAKDO  KOirUNGÍ.  819 

samir  oss  at  skunda  þessum  dómi,  at  eigi  spyri  Jamund  þat  til  vár, 
at  vér  höldum  svikara  hans.  Ea  þú  Amustene/  er  ek  sé  þar  sitja, 
bleyðist  þú  nú  ok  blikuar  allr,  jörðu  ertu  líkr  sem  dauðr  maðr. 
Nii  ef  þú  vilt  þenna  dóm  falsa  ok  þínir  frœndr  er  nú  heyrit  orð 
mín,  þá  gangit  til  vápna  yðvarra,  en  ek  mun  stíga  á  hest  minn  her- 
klœddr,  ok  ef  ek  get  eigi  sannat  þenna  dóm  í  aftöku  höfuðs  þíns, 
þá  láti  konungr  hengja^  mik  sem  hinn  versta^  þjóf  er  til  galga  er 
dœmdr.  Af  þessum  orðum  urðu  alUr  svá  dumbi,  at  engi  þeirra 
kvað  eitt  orð  upp. 

66.  Ulien  ok  Madekvin*  konungr  stóðu  þá  báðir  upp,  ok  tók 
hvarr  í  hönd  öðrum,  ok  géngu  or  loptinu  inn  í  höllina  ok  fundu 
Agulandum  [konung  sitjanda  áeinni  silkidýnu  ok^  andvarpanda  kapp- 
samliga.  Ulien  sór  þá  við  Makun  ok  Apolhn  ok  mœlti  til  Agu- 
landum :  Hugr  þinn,  herra,  er  alls  of  [blautr  við  þessa  svikara* 
hins  bölvaða  kyns  Kains,'  er  jafnan  hafa  [svik  gert,**  látit  nú  draga 
þá  kvika  at  hestahöhim  í  sundr.  Agulandus  kouungT  [gékk  þá  með 
þeim  út  í  loptit  til  dómsmanna  ok®  mœlti  hárii  röddu:  Eru  dœmdir 
þessir  svikarar?  segir  hann.  Já,  sögðu  þeir.  Fyrirkomit  þeim  þá 
sem  skjótast,  segir  haun,  hestar  skulu  draga  þá  í  gegnum  herinn 
at^^  áugliti  alls  lýðs,  svá  karla  sem  kvenna,  ungra  ok  gamalla. 
Síðan  látit  [saman  samna  öll  þeirra  stykki  ok  kasta'^  í  hinn  fúlasta 
pytt.  Samnit  þa  saman  pútum  [90  eða  hundrað,^*  þeirra  er  seljast 
fyrir  silfr,  ok  munu  þœr  gjarna  koma,  ok  gefit.  hverri  þeirra  bisund^^ 
gulls,  ok  mígi  þœr  ok  saurgi  ofan^*  á  þá,  svá  at  hverr  maðr  sjái 
þat.  Tendrit  síðan  mikinn  eld  þá'*  í  at  brenna.  Sá  er  [öðruvís 
refsar'®  svikorum,  þá  sœmir  sá^''  þá  of  mjök  er  á  gálga  hengir.*® 
Síðan  váru  fram  leiddir  þessir  tveir  konungar,  er  fyrirdœmdir^'  váru. 
]þá  mœiti  Agulandus:  Hiuir  vándu  svikarar,  kvað  hann,  hvat  hafi 
þit  gert  af  syni  mínum?  Kunnit  þit  nökkut  at  segja  mér  hvat  af 
honum  er  orðit?  Nei  herra,  segja  þeir,  vit  várum  eigi  þar  svá 
lengi,  at  vit  vissim  hvat  [um  hann^^  varð  síðarst.  [Einn  gamali 
maðr  lítill  á  miklum  vápnhesti  grám  var  foringi  eins  fólks,  svá  vel 
kunnandi  at  berjast,  at  engi  sKepna  gat  staðizt  honum,  ok  ráku  oss 
þegar  frá  merkinu  ok  hjuggu  þegar  niðr  í  augliti  okkru  20  þúsundir. 
En  Jamund  var  þá  í  öðru  hði  ok  barðist  í  móti  þeim,  er  þar  váru, 
ok  kunnum  vér  alls  ekki  frá   honum   at  segja.^^     {)at  veit  Makon, 

'}  Samnel  a.  ^)  leika  a.  ^)  dáligasta  a.  ^)  Madikun  o.  *)  [tiíf.  a, 
®)  [biauðr,  þessir  2  evikarar  œttingjar  a.  ')  Tames  a.  •)  [at  svikum 
verit  a.  •)  [mgL  a.  ")  ok  síðan  um  alla  borginaía.  •*)  [bera  stykki 
þeirra  öU  saman  ok  kastit  a.  ")  [áttatigum  eða  100  a.  ")  $aal.  a; 
pisund -4.  ")  mgl.a.  '*)  þeim  a.  "^)  [aðra  leið  þjónara.  ")  hann  a. 
'»)  hangir  a.     '»)  dœmdir  a.     ^*)  [af  þeim  a.    «')  [tilf.  a. 


320  KARLA1IAGNU8  SAGA  IVb.  Cap.    67. 

segir  Agulandus,  at  víst  em  ek  fól,  ef  ek  spjr  ykkr  fleira.  Ok 
krafði  [þá  fjögurra  hesta  ok  lét  binda*  Asperam  milli  tveggja  en 
Magon  iniUum  annarra  tveggja,  ok  hljópu  þá  þjónar  [til  ok  kejrðu 
hestana*  þegar  sem  þeir  horfðu  um  berg  ok  hamra,  svá  at  hvervitna 
var  vegrinn  blóðugr  ok  gijót  af  blóði  þeirra  ok  holdi.  Eptir  þat 
váru  þeir  kastaðir  í  hinn  saurgasta  pytt,  [ok  feldu  þá  portkonur  á 
þá  hland  ok  annan  saur  líkama  sinna  at  öllum  herinum  ásj&nda.^ 
En  eptir  þetta  fúla*  starf  tók  hver  þeirra  bisund  gulls.  Eigi  lauk 
leiki  þeim  fyrr  en  kvelda  tók,  ok  gerðist  [mikil  umrœða  í  liði  heiÖ- 
ingja,  ok  mœlti  hverr  við  annan:*  Jlla  hefir  Jamund  þeim*.við 
hólpit. 

67.  Dá  er  Agulandus  konungr  hafði  til  borða'  sezt,  þá  stigu 
af  hestum  sínum  í  konungs  garði  eín  þúsund  af  flóttamönnum ,  ok 
fannst  eugi  í  þeirra  liði  sá  er  eigi  vœri®  sárr,  [ok  hestar  þeirra  mjök 
sárir,®  skildir  þeirra  klofuir  at  línýtu,  ok  gékk  sá  fyrir  er  ríkastr 
var  inn  í  hölHna  fyrir  konungs  borð.  En  hann  var  lagðr  með  kesju 
í  gegnum  brynjuna  ok  pansaraun,  ok  [féll  blóðit  um  alt  hallargólfit 
or  sárinu.^®  Hann  mælti  lágt,  þvf  hann  mátti  eigi  hátt:  Herra, 
segir  hann,  þú  mant  alt  of  lengi  hér  dveljast  ok  of  seiun  verða. 
Síðan  Jamund  son  3'ðvarr  fór  at  búa  í  turninum,  þá  riðu  vér  með 
þrjár  þúsundir  riddara  [ok  útalt  bogmanna  hð  várt,  **  okfórJamund 
þá  fyrir  Hði  váru  at  fá  oss  vistir,  ok  höfðu  vér  guða  vára  með  oss 
at  snúa  kristnum  mönnum  undir  lög  vár.  Vér  sóttum  borgir  ok 
kastala,  alla  hina  ágœtustu  menn  er  eigi  vildu  guði  sínum  níta,** 
lét  Jamund  drepa,  ok  brjóstin  skera  af  konum  þeirra.  I  þeirri** 
ferð  tóku  vér  it  mesta  fé.  Sem  [Jamund  var  við  oss  skilinn  ok 
vér  snerum'*  aptr,  mœttum  vcr  þá  njósnarmönnum  Karlamagnás 
konungs,*^  ok'^  þá  hugðumst  vér  gera  skyldu  atreið  á  hendr  þeim, 
ok  tœði  alls  ekki  hvárki  bogaskot  né  spjótalög.  J)ar  féll  Entor 
merkismaðr  várr,  ok  þá  létu  vér  íjóra  guða  vára,  en  í  ánni  drukn- 
uÖu  svá  margir  af  várum  mönnum,  at  þurrum  fótum  mátti  [fara 
á  Hkum''^  þeirra,  ok  sá  ek  þá  einn  Frankismann  reka  Jamund  til 
þess  er  hann  kom  í  garðshHð^®  turnsins,   ok   drap  hann  þá  hestinn 

')  [hann  þá  4  hesta  harðreiða  ok  bundu  a.  ^)  .[a  hestana  ok  keyrðu  a* 
')  [^^  þ^  kómu  portkonur  ölhim  heriuum  ásjánda  ok  feldu  á  þat  sem 
eptir  var  af  Hkömum  þeirra  hland  ok  annan  saur  Hkama  sinna  o. 
*)  saurgaö.  *)  [hvíslan  mikil,  ok  í  AfTrika  liði  mœlti  liverr  til  annars  a. 
•)  þessum  2  a.  ^  borðs  a.  ®)  var  a.  ^)  [mgl.  a.  '")  [gaus  bióðit  or 
sárjnu,  svá  at  alt  gólfit  var  blóðugt,  ok  lijálmr  hans  var  höggvinn  ofan 
til  banda,  svá  at  hhitirnir  lágu  a  herðunum  a.  ")  [at  útöldu  Hði  bog- 
manna  várra  a.  '*)  neita  a.  '^)  þeirra  a.  '*)  [mánuðr  var  Hðinn, 
sncnim  vér  a.  '*)  i  hirðiniii  tilf.  a.  '*)  sem  vér  riðum  ofan  af  íjaUinu 
tilf,  a,     ")  [ganga  á  líkömum  a.     '*)  garð  a. 


Cap.  €8,  69.  af  aoulando  kokungi.  321 

undir  honum^  ok  ióku  þeir  þá  af  oss^  alt  þat  er  vér  höfðum  saman 
dregit,  ok  höfÖum  vér  allir  eigi  svá  mikit,  at  vert  vœri  eins 
penings. 

68.  J)á  svavar  konuugp:  Er  þat  satt,  Valdebrun,  eru  Qórir 
guðar  várir  teknir?  Já,  sagði  hann,  vér  höfum  nú  barzt*  þrjá  daga 
við  Karlamagnús  konung;  fáir  eru  Frankismenn,  en  eigi  munu  aðrir 
fínnast  vaskari.  [jþeir  tóku  höfuðmerki  várt  ok  ráku  oss  á  flótta, 
ok  ekki  tjáði  oss  allr  fjöldi  várr;*  en  Jamund  dvaldist  eptir  með 
íjórum  konungum ,  Balam  ok  Gorham,  Mordruin^  ok  Sinagem.  þá 
er  þeir  tóku  guða  vára,^  þá  börðu  þeir  þá  með  spjótsköptum'  ok 
með  hvössum  hégeitlum  oss  ásjándum,  ok  drógu  þá  þegar  af  fjórum 
[oUfatrjám  ok®  niðr  á  jörð  ok  sneru  höfðunuqi®  niðr^**  en  fótununi 
upp,  ok  lýstu  þeir  eigi  þar  [mátt  sinn^^  né  krapta,  ok  alla  tel  ek 
þá  svikna  er  [sér  trúa  slíka  guða  hjálpa  mega.^^  Herra,  kvað 
Valdebrun,  skilit  þat  er  ek  segi  yðr,  vér  sám  gerla  [lið  Frankis- 
manna  ok^^  njósnarmenn  þeirra,  foringjar  eru  tólf  hertugar  ok  tveir 
konungar  kórónaðir,  en  hð  þeirra  er  fjórirtigir"  þúshnda,**  en 
fylking  sjálfs  konungsins  er  hundrað  þúsunda,  en  vér  höfum  drepit^* 
fjóröung  hðs  þeirra.  Nú  herra,  ef  þér  viUt  þctta  laud  sœkja,  þá 
ríðit  seni  skjótast  ok  hrjggizt  eigi,  því  at  þeir  hafa  [ekki  liðsQölda  i 
móti  yðr  at  standa.^^  Ef  þeir  vœri  gerðir*®  oss  til  matar,  þá  mundu 
þeir  eigi  vinnast  oss  til  hálfrar  fylH.  J)á  svarar  konungr:  Valdebrun, 
segir  haun,  þú  fjlhr  mik  harms,^®  þú  kant  ekki  segja  mér  frá  Ja- 
mund.  Víst  ekki,  segir  hann,  nema  þat,  eí  nökkurir  eru  kvikir, 
þá  eru  farnir  til  Beiuere^®  borgar  at  taka^*  þar  hvíld. 

69.  Agulandus  konungr  reiddist  þá  ok  mœlti :  Hau,'*^  kvað 
hann,  Affrikamenn,  verit  eigi  nú  harmafuUir^*  eða  latir,  góðir  ridd- 
arar,  blásit  nú  hornum  ok  hiÖrum  ok  ríðit  sem  skjótast  á  hendr 
þeim,  ok  takit  með  jðr  20  þúsundir  riddara.  Fyrir  þessum  skulu 
vera  höfðingjar  Madekvin^*  ok  Almazor,  en  fyrir  annarri  fylking 
skulu  vera*^^  Akarð  or  Amflor  ok  Ulien,  þeim  skulu  fylgja  þrírtigir 
þúsunda.  jþessir  skulu  mér  fylgja  at  gœta  líkama  míns  ok  sœmda 
minna,  Modes  rauði  ok  Galingres  ^amU,  Ambilant  hinn  mikilláti  ok 

')  ok  ef  höggit  hefði  tekit  hann  hálfan,  þá  þurfti  hann  eigi  meira  tilf,  a, 
')  honum  a.  *)  barizt  a.  *)  [Allir  hafa  þeir  brynjuhött  undir  brynjnm 
ok  brynjur  fótsiðar.  {>e88ir  keyrðu  oss  ok  þröngdu,  at  ekki  téði  oss 
allr  fjöldi  várr,  ok  tóku  þeir  höfuðmerki  várt,  en  vér  ílýðum  a. 
*)  Mordiura  a.  •)  frá  os8  tilf.  a.  ')  spjótkurfum  a.  •)  [aUfantum  a. 
»)  saal.  a;  höfðinu  Á.  ")  á  þeim  tilf.  q.  \^)  [sínar  jarteignir  a.  ")  [á 
fi^íka  guða  trúa  ok  slíkt  hyggja  sér  mega  hjálpa  a.  ^*)  [mgl.  a.  ^*)  60  o. 
•*)  riddara  tilf.  a.  '«)  vel  tilf.  a.  ")  [lið  til  at  halda  viðstöðu  í  mót 
yðr  a.  *«)  görvir  a.  •»)  því  at  tilf.  a.  »•)  Befueríe  a.  *')  fá  a. 
")  Ho  a.     '»)  hugblauðir  a.     ")  Madekun  a.    ")  foringjar  tilf.  a' 

21 


322  KABLAMAONUS  SAGA  IVb.  Cap.  TO^  Tí, 

Amuste  ok  með  honum  tveir  drambsamir  sjnir  hans.  Vér  skulum 
riða  at  Frankismönnum  ok  lœgja  dramb  þeirra  ok  metnað.  En  ef 
vér  hefðim  Jamund  son  minn  með  oss,  þá  mundu  vér  skjótt  verða 
vísir,  hverir  vildastir  vœrí.  J)á  svarar  Valdebrun :  Herra,  segir 
hann,  vitið  at  vísu,  at  þér  þurfið  eigi  svá  mjök  girnast  at  leita 
[Frankismanna,  vœrí  þeir  þúsund,  en  þér  tveir  ok  40  þásunda,  þá 
mundu  þeir  eigi  síðr  leita^  yðvar  en  þér  þeirra.  Agulandus  stóð 
þá  grátandi  fullr  af  harmi  ok  plukkaði  skegg  sitt.  £u  herr  hans 
allr  tók  at  blása  ákafliga  ok  riðu  or  borginni  100  ok  40  þúsunda, 
ok  létu  þó  eptir  mikit  lið  at  gœta  skipanna  ok  [hina  fríðu  dróttningu 
Agulandi,  henni  til  þjónustu  váru  fengnir  tuttugu  þúsundir  ríddara.^ 

70.  Madeqvin  konungr  talaði  þá  við  sína  menn :  {)at  veit 
Maumet,  ef  ek  má  nökkura  stund  lífa,  at  allir  eru  kristnir  menn 
dauðir,  er  fyrír  mér  verða.  I  annarri  fylking  eru  30  þúsunda.  J>ar 
mátti  sjá  [niörg  góð  hervápn,^  jfir  þessi  fylking  váru  höíðingjar 
Akart  af  Amílor  ok  Manuel  systrungr  hans,  yfir  annarrí  fylking  var 
höfðingi  Flbríades,  hans  lið  var  með*  öðrum  hœtti  vápnat,  þessir 
höfðu  eigi  brynjur  né  panzara,  heldr  hin  beztu  spjót.  Ef  þessir 
reka  flótta,  þá  œtla  þeir  nœr  at  sœkja,  ^n  ef  þeir  verða  reknir,  þá 
eru  þeir  hundum  skjótari,  yfír  þessum  var  annarr  foringi  Chalides 
hinn  ríki.  Hina  3  fylking  varðveitti  Eliades,*  hans  lið  var  vel* 
vápnat,  þeir  eru  saman  40  þiisunda  hinu''  mestu  ofmetnaðarmenn.® 
En  í  fy Iking  sjálfs  Agulandi  var  Ulien  ok  Moadas  iun  mikli,  Oal- 
ingres  gamli  ok  Abilant.  En  Amustcne  ríðr®  andvarpandi,  fyrir 
sakir  systursona  sínna  mikinn  harm  hafandi,  er  með  hestum  váru  ( 
sundr  dregnir  fy rir^®  augHti  sjálfs  hans.  [En  ef  Amustene  vildi 
lýsa**  sínum  hug  eptir  því  sem  var,  þá  œtlar  hann  at  vísu  Aífríka- 
mönnum  hefndina.**  I  þessi  fylking  váru  allir  vel  herklœddir  ok 
höfðu  marga  tyrkncska  boga  með  hinu  vildasta  skoti.  En  ef  eigi 
hjálpar^^  guð  nú  kristnum  mönnum,  þá  munii  eigi  margir  eptir  lifa 
af  þeim^*  þat  mund  er  þessir  mœta  þeim  [í  bardaga.** 

71.  Nú  iiafi  þér  heyrt,  hversu  Agulandus  Icitar  krístinna 
manna,  þar  til  er  hann  finnr  þl.  En  nú  er  segjanda  frá  athœfi 
Earlamagnús  konungs  ok  hans  manna.^^  ]þá  nótt  herbergdist  Karla- 
magnús  konungr  í  landtjaldi  Jamunds,  ok   hafa  þeir   þar  svá  nógar 

')  [tngl.  a,  *)  [varÓveita  hina  fríáu  dróttning.  Aldri  vœri  enn  fríðarí 
kvennmaðr,  ef  hon  tœki  kristni  ok  tryði  á  giið,  20  þúsundir  riddara 
varðveittu  hana  ok  þjónuðu  henni.  a.  ')  [marga  panzara,  hvítar  bryn- 
jur,  gylta  hjálma,  góða  hesta,  hinu  hvössustu  sverð,  hina  beztu  boga  a. 
*)  tilf.  a.  *)  Eleadas  a.  «)  klœtt  ok  Hlf,  a.  ')  hinir  a.  •)  ok  hinir 
grímustu,  þessir  gera  kristnum  mönnum  skaða  nema  Kristr  stöðvi  þá. 
tilf.  a,  »)  upp  tilf  a.  •«)  í  a.  ")  saal.  Fragment  i  nonke  Migiarkiv; 
lymska  hug  sinn  a.  '*)[tilfa.    '»)helpra.   '')itilfa.  '*)  [m^/.  a.  '«)liðia. 


Cap,    r^,    T3.  AP  AQULAKDO  KOXUKQI.  323 

vistir  ok  góðan  drykk,  at  í  öllum  heiminura  þurfa  þeir  eigi  [nógari 
né  vildri^  at  leita.  Hit  mcsta  gull  ok  silfr  var  þar  samankomit,  hin 
dýrstu  pell,  hiun  mesti  íjöldi  gullkera  ok  silfrkera,  ok  allskyns  önnur 
gögn  af  brendu  silfri  ok  gör  meö  hverskjns  hagleik  fornra  smiða  ok 
nýrra.  Svá  mikit  val  var  þar  á  di^rum  spjótum  ok  hvössum  sverðum 
ok  allskyns  vápnum  dýrum,  at  aldri  sá  dauðlig  augu  svá  úumrœði- 
ligan  fjölda;  ok  þó  höföu  þeir  keypt  at  harðri  kaupstefnu,  því  at 
þeir  mönguðu  þau  meÖ  varningi  holds  ok  blóðs  líkama  sinna.  [Ann- 
arr  hlutr  var  í  sá  er  þú  huggaði,  er  þeir  höfðu  hefnt  sín  á  Affrikum. 
J)eir  vörðu  sik  þá  sem  bezt  með  allskonar  góðum  mat  ok  drykk  ok 
féiigu  hina  hógvœrustu  hvíld.^ 

72.  Keisarinn  vildi^  þá  eigi  lengr  dveljast  ok  sendi  þá  eptir 
einum  erkibyskupi  ok  lét  vígja  vatn  ok  bað  kasta  yfir  alt  liðit,  ok 
settist  hann  þá  til  dagverðar  borðs  í  landtjaldi  Jamunds,  ok  géngu 
þá  þúsund  riddara  at  þvá  hendr  sínar,  en  allir  máttu  rúmliga  sitja 
í  því  landtjaldi,  ok  þó  riimhga  skutilsveiuar  ok  [byrlar  at  sinni  þjónun 
ganga.*  En  vant  er  at  telja  hversu  mörgum*  hagleik  þetta  landtjald 
var  gert,  því  at  engi  lifandi  maör  haföi  þvílíkt®  sét;  4  karbunculi 
steinar  váru  í  knöppunum'  á  landtjaldinu,  ok  lýstu  [ok  birtu®  allan 
dahnn  umhverfis;  þar  váru  fuglar  jafuan  syngjandi.  En  um  kveldum 
[at  náttverði  ok  fyrir  ok  eptir®  er  þar  leikit  með  allskyns  skemtan.*" 
Engi  þurfti  kerti  at  tendra,  ok  ef  ránsmenn  fara  it  efra  eða  it  ytra 
at  brjóta  borgir  eða  kastala  eða  at  öðrum  ráníongum,  þá  megu  þeir 
engau  vcg  undan  víkja,  at  eigi  megi  sjá,  ef  þeir*'  vjð  snúast  at 
berjast.    Svá  gáfu  stcinar  af  sér  Ijós  um  nœtr  sem  hinn  ]jósasta  dag. 

73.  Mjök  er  sá  sendimaðr  lofandi,  er  kom  í  Franz  til  Earla- 
magnús  konungs  at  segja  honum  tíðendi  ok  konungr  feldi  af  hesti^ 
sínum.^*  Hann  kom  nú  gangandi  [fyrir  Karlamagnús  konung'^  ok 
mælti :  Hcrra,  segir  hann ,  látit  nii  skíra  mik,  síðan  vil  ek  segja 
yðr  þáu  tíöendi,  er  yðr  hœfir  [með  skyidu'*  at  vita.  Vinr,  kvaÖ 
konungr,  viUu  svá.mjök  skunda  til  þess?  Já,  sagði  hann,  guð  er 
váttr  minn,  at  mik  hefir  lengi  til  þess  fýst.  Guð  sé  lofaðr,  segir 
Karlamagnús.  J)ann'*  sama  dag  sem  konungr  var  mettr,  þa  gerÖu 
Frankismenn  skírnarbrunn,  ok  kom  þar  páfinn  at  tala**  við  Karla- 
magni'is.  Herra,  segir  keisarinn,  séð''  hér  sendimann  Agulandi  kon- 
ungs,  er  hann  sendi  til  mín  í  Franz  at  gera  sendiferð  sína,  Oddgeir 
ok  Nemes  fœrðu  hann  htngat,  *®  en  nú  vill  hann  við  kristni  taka. 
Páfinn  svarar:    Lof  sé  ahnátkum  guöi.     Síðan   vígðu   Qórir   foutinn, 

')  [nœgri  nc  yildari  a.  ')  [tilf  a.  *)  þar  tilf.  a.  *)  [þjónostumenn  a, 
*)  mar^öldnm  a.  •)  fyrrslíkt  a.  ')  klöppuniim  o.  •jfþeira.  •)  [ft'//".  a. 
»•)  töflum  a.  ")  vilja  tilf.  a.  '•)  mgl  a.  ")  [ok  stóð  fyrir  konungi  a. 
'*)  [at  VÍ8U  a.     •*)  hinn  tilf.  a.   .  '•)  rœóa  a.     »')  fijáit  a.     '•)  þangak  a. 

21" 


324  KARLAMAOKU8  SAQA  IV  b.  Cap.    74. 

ok  gékk  |)á  páíinn  til  at  gera  sina  þjónustu.  En  Balam  af  klœddist' 
öUum  klœðum  nema  línklœÖum,*  ok  drektu  þeir  honum  þrysvar.* 
{)á  kom  Karlamagnús  ok  tók  hann  or  vatninu.  En  sá  er  kaupa 
vildi  krismuker  þat  er  þar  var  fram  borit,*  féngi  eigi  keypt*  fyrir 
þúsund  marka^  silfrs.  ]þá  mœlti  páíinn  til  Karlamagnús  konungs: 
[Herra,  aegir  hann,  sœmit  nú  ok  tignit  þenna  mann,  er  guÖi  er 
gefinn,  ok  gerit  jðr  hann  kœran  vin.'^  Konungr  svarar:  (iuÖ  veit, 
at  þat  skal  ek  gjarna  gera.  I  skírninni  sneri  Karlamagnús  konungr 
nafni  hans  ok  gaf®  honum  ríka  skikkju.  [En  liann  var  mikill  maðr 
ok  öílugr,  sterkr  ok  harðh'gr,  I  öllum  her  kristinna  manna  var  eigi 
friðari  riddari,  hann  kunni  vel  í  söðli  at  haldast,  hann  var  hinn 
vildasti  maðr.  En  pávinn  skírði  hann,^  ok  var  hann  kallaðr  Vitae- 
lin^®  eptir  einum  lendum  manni  konungs  ok  vin.  Hann  tók  þá  i 
hönd  Karlamagnúsi  konungi,  ok  þá  gékk  páíinn  með  þeim  út  af 
landtjaldinu,  ok  þá  mœlti  Vitachn:  [Eigi  samir  mér  nú  at  lejna, 
at  ek  em  geíinn  guði  ok  ykkr.^^  Guð  veit,  segir  Karlamagnús  kon- 
ungr,  í  því  hefir  þú  vel  gert,  ok  fyrir  þat  muntu  öðlast^*  sœmiliga 
ömbun  af  guði. 

74.  J)á  mœlti  Vitaelin :  [Ykkr  vil  ek  engu  leyna.  En  nú 
lítið^^  upp  in  speculum  landtjalds  yðvais,  er  undir  er  knöppunum, 
er  drekinn  stendr  á.  Séð^*  nú  þat  hit  mikla  skipalið**  er  siglir  í 
höfnina,  svá  at  útalligr  herr  er.  Nú  megum  vér  sjá  turnínn  i  Risa- 
borg  ok  öll  útvígi  borgarinnar.  Nú  megum  vér  sjá  fimm  fylkingar, 
ok  eigi  munu  þeir  aptr  snúa'*  fyrr  en  þeir  mœta*'  oss.  Nú  takit 
r&ð,  hvat  vér  skulum  at  hafast,  hvárt  ver  skulum  bíða  eða  undan 
halda.  J)at  veit  guð,  segir  Karlamagnús,  at  eigi  eni  ek  hér  kominn 
undir  Aspramunt^®  til  þess  at  flýja  eða**  upp  at  gefa  heiðingjum 
ríki  mitt.  ^á  leit  Karlamagnús  í  skuggsjó  landtjaldsins,  ok^^  sá 
hann  galeiðr  ok  langskip  ok  drómunda  [ok  hafskipa  fjölda  údœmi- 
ligan  fljóta,^^  ok  þá  leit  hann  turninn  í  Risaborg  ok  stólpa  ok  víg- 
skörð,  ok  andvarpaði  hann  þá  af  liarmsfullu  hjarta.  [J)á  sá  hann 
at  páfinn  grét  ok  illa  lét,  svá  at  vötnuðust  bœði  augu  hans*^  ok 
runnu  tár  af  kinnum  hans.  ]þá  mœlti  Karlamagniis  til  páfans :  Hœtt 
sem  skjótast  ok  lát  eigi  svá,  í  slíku'^®  máttu  hryggja  allan  fier  várn, 
skunda  heldr  til  Girarðs  hertuga   ok   seg   honum ,    at   hann  komi  til 

»)  þá  tilf.  a.  »)  linbrókum  a.  »)  3  sinnum  a.  *)  þá  tilf.  a.  *)  þat  tilf,  a. 
•)  brends  a.  ')  [Takit  nú  þfnna  mann  ok  tignit,  giiði  geíinn  a. 
•)  fœrði  a.  «^)  [Hlf.  a,  '»)  Vitaklin  a.  ")  [því  at  ek  em  nú  guði 
gefinn,  ok  samir  mér  nú  eigi  at  leyna  a.  ")  fá  at  vísu  a.  '*)  [Ef  ek 
leyni  yikr,  þá  em  ek  sannr  svikari.  Litit  nú  a.  ")  Sjáit  a.  »*)  skip 
ok  lið  a.  '•)  snúast  n.  ")  finna  a.  *•)  Aepermunt  a.  *")  né  a.  "^*)  sá 
at  páfinn  grét,  ok  þá  tilf  her  urigtig  Á.  ^i)  [Qölda  ok  hafskipa  údœmi- 
ligan  flota  a.     »«)  \ti\f.  a.    ")  slíkum  látum  o. 


Cpp.    74.  AF  AGULAKDO  KONUNOI.  825 

mín  sem  skjótast  at  rœða  við  mik.  J)á  svarar  páíinn:  J)at  geri  ek 
gjama.  Með  því  ráði  er  Karlamagnús  sagði  honum,  fór  páfínn  þegar 
brott,  ok  fylgdu  honum  fjórir  erkibjskupar.  Sem  þeir  kómu  heim, 
þá  stigu  þeir  þegar  .af  hestum  síuum,  ok  er  þeir  kómu  til  turnsins, 
þá  stóð  herra  Girarðr  ok  þvó  hendr  sínar,  albúinn  til  dagverðar. 
^á  kom  páfiun  ok  blezaði  þá^  ok  mœlti:  Karlamagnús  keisari  er 
oss  sendi  hingat,  hann  [sendi  yðr  þau  orð  er  vér  le^'num  eigi.  Hann* 
bað  at  þér  [skyldut  koma^  sem  skjótast  á  hans  fund,  fyrir  því  at. 
hann  vill  yðrum  ráðnm  fylgja.  J)á  svarar  hertuginn :  J)at  má  vel 
vera,  segir  hann ;  en  ek  verð  nú  f^'rst  at  matast  ok  mitt  lið,  því  at 
vér  bergðum  [á  öngri  fœzlu*  á  þessum  þrimr  dœgrum  ;*  en  þegar* 
ek  em  mettr,  þá  skal  ek  fara;  sé  sá  svívirðr,  er  í  þesöarri  þurft 
bilar.  J)egar  er  hertugiun  er  mettr,  váru  framleiddir  hestar  þeirra 
söðlaðir,  ok  steig  þá  herra  Girarðr  á  hest  sinn  með  tveimr  systur- 
sonum  sínum  ok  2  sonum  sínum  ok  riðu  upp  um  brekkuna.  Ok  er 
þeir  kómu  meðal  herbúðanna,  þá  sá  þeir  þar  mikil  auðœíi  gulls  ok 
silfrs  ok  útalligan  fjölda  góðra  hesta*''  Herra  Girarðr  steig  þá  af 
hesti  sínum,  ok  héldu  ístigi^  hans  Droím  ok  Amfrœi,  ok  tók  þá 
Karlamagnús  konungr  í  hönd  honum  hina  hœgri,  en  i  aðra  tveir' 
lendir  menn,  ok  Iieilsaði  hann  þá  Karlamagnúsi  konungi  með  hollum^^ 
trúnaði.  J)á  mœlti  Karlamagnús  konungr  til  herra  Girarðs':  Fyrir 
hví  vartu  eigi  konungr?  J)á  svarar  Girarðr:  Eigi  viJda  *ek,  herra, 
því  at  ek  em  eigi  verðugr  svá  mikillar  tignar,  ok  hefi  ek  eigi  þann 
er  þat  gerir  mér,  en  ek  held  í  friði  ríki  mitt.  Hinn  ríki  keisari, 
fyrirkunnit  mik  eigi,^*  þeim  einum  samir  at  bera  kórónu,  er  guði 
líkar  at  váxi  ok  bœtist  til  þess  at  þjóna  kristni  heilagri  en  únýta 
röng  lög,  en  alt  gott  styðja  ok  styrkja,  œttgóða  menn  hafa  jafnan 
sem  nœst*^  sér  er  góð  tilbrigði  eigu,  ok  hversu  honum  samir  kon- 
ungdómi  at  stjórna,  heita  fá  ok  gefa  stórum.  Sá  er  eigi  vill  svá 
lifa,  honum  samir  eigi  at  bera  kórónu.  J)á  svarar  páíinn :  J)eim 
samir  at  vísu  þínum  orðum  at  hlýða,  er  vit  ok  vizku  vilja  sér  hirða. 
Karlamagniis  keisari  sendi  mik  eptir  þér,  hann  vill  undarligan  atburÖ 
sogja  yðr,*^  aldri  [heyrða  ek'*  annan  þvílíkan.  J)essir  þrír  höfð- 
ingjar  ok  Vitaelin  var  hinn  Qórði,  [ok  engi  annarra  vissu  hvat  þeir 
tttluðu,"  þeir  géngu  vel  3**  örskot  frá  öllu  liðinu,  ok  [þá  mœlti", 
páfinn:  Sjáit  herra  Girarðr,  segir  hann,  undir  knappinum  á  land- 
tjaldinu  í  skuggsjó,  þaðan  máttu*®  sjá  alla  ströndina,    sem   áin   fellr 

')  alla  tilf.  a.  "^)  [tilf.  a.'  ^  [komit  a.  *)  [eigi  á  mat  né  drykk  a. 
*)  dögum  a.  ")  er  tilf.  a.  ')  vápnhesta.  Sá  er  aldri  hafSi  fyrr  jafn- 
góða,  hann  mátti  nú.  fá  þar  œrna  a.  ■)  í  istig  a.  •) ,  ríkir  tilf.  a. 
»•)  öllum  a.  ")  því  at  tilf.  a.  ")  nœsta  a,  '»)  þér  a.  'M  [heyrðir 
þd  a.     '*)  [tilf.  a.     '«)  4  a.     ")  [mœlU  þá  a.     '•)  mátti  a. 


326  KARLAMAGNU8  8A0A  IV  b.  ^<V-    ^^' 

ofan  í  8já,  8vá  margar  galeiÖr,  langskip  ok  knerri^  ok  drómunda, 
[at  trautt  verðr  tölu  á  komit.*  Sér  þú  Aífrikamenn*  er  upp  ganga 
af  þessum  skipum,  þeir  hafa  fimm*  fylkingar  ok  fyrir  utan  þá  er 
undir  höfuðmerkinu  eru.  Nema  guðvili  nú  8já  til  vár,  þá  munu 
083  of  síðla  koma  aðrir  til  hjálpa.  Karlamaguús*  konungr  sýndi 
honum  með  fingri  sínum  þat  er  títt  var  [in  speculo.*  J>á  mœltí 
hann  lághga®  í  eyra  honum :  Mœl  ekki  þat  er  her  váruni  sé'  til 
angrs.  J)á  svarar  Girarðr:  Herra,  segir  hann,  þat  játa  ek  yÖr 
gjarna.  Karlamagniís  konungr  mœlti  þá:,  Er  eigi  þetta®  Agulandus 
konungr  ok'  hér  höfuðmerki  hans?  Hér  hljótum  vér*®  bardoga. 
Vitaclin  bróðir ,  segir  hann  ,  gör  mik  sannfróðan,  svá  at  ek  mega 
vita  meðferð  þcirra  [ok  hversu  viðvarit  er  um  þeirra  bánaÖ.'^  Já 
herra,  segir  hann,  guð  vcit  at  þat  kann  ek  vel  greina,**  því  at  ek 
verð  nií  hér  dveljast  með  yðr,  ok  hefi  ek  enga  [ástundan  til  þeirra 
aptr  at"  koma,  ek  hefi  látit^*  son  minn.  En  hvat  þarf  ek  yðr  þetta 
langt  at  gera,  ek  skal  yðr  alt  þetta  fyrir  kveld  sýna,  svá  at  þér 
skuluð^*  yðrum  augum  sjá  sjálfir. 

75.  Sjái  þér  herra ,  segir  hann ,  undir  þeim  fyriskógi,  þar 
taka  þeir  nú  herbergi  hinir  fyrstu  heiðingjar  með  svá  mörgum  land- 
tjöldum  af  hinu  bezta  silki  fok  hinum  hvítustum  léreptum*®.  Ok  þar 
er  þér  séð*'  hit  mesta  [merki  purpura  gert,^®  þat  á  hinn  öflugi 
"  Madekuin,*  í  ölhi  Affrikalandi  fœr*'  öngan  hans  maka,  ok  svá  eru 
Affrika  höfðingjar  hér  görsamliga  komnir,  at  eigi  einn  ríkrar  œttar 
er  eptir  sitjandi,  ok  alHr  hinir  beztii  riddarar  er  nú  váru  í  Affrika, 
þá  hefir  hann  með  sér,  ok  œtlar  sér  at  hefna  þeirra  er  í  gœr  féllu; 
hann  hefir  ok  sent  eptir  Jamund  frœnda  sínum.  J^á  svarar  páfinn: 
J>at  veit  si'i  hin  helga  trú,  er  ek  á  at  gjalda  hinum  helga  Martino,*® 
at  sannJiga  samir  Karlamagnúsi  keisara  at  sœma  þik  ok  einkannliga 
at  elska.  J)á  mœlti  VitacHn:  Lítit  nú,  herra,  undir  vínviðarskóg 
öðrum  megin  gegnt  við  ána,  er  rennr  í  gegnum  dalinn,  þar  tekr 
önnur  fylking  heiðingja  herbergi,  þetta  er  fylking  Akarz  or  Amflor. 
Ek  var  opthga  í  ráðagerðum  með  honum.  Hann  sendi  hvern  ridd- 
ara  þann  er  nökkur  var  hreysti  at  til  Jamunds,  en  allir  þeir  sem 
hann  eendi  sínum  herra  Jamund  váru  gersamliga  drepnir  í  g»r  [á 
þessum  velli."*  En  hinn  veg  hjá  skóginum**  tekr  nú  herbergi  eitt 
undarligt  fólk,  [þat  er  mjök  er  illgjamt."     Svá    [er  þeim  háttat," 

*)  knörru  a.  ')  [mgl.  a.  ')  Affrika  a.  *)  4  a.  *)  [innan  epekulum  a. 
•)  með  lágiim  orðam  a.  ')  er  a.  ■)  f)es8i  o.  ®)  er  tHf.  a.  ")  5  tilf.  a, 
")  [tilf.  a.  '2)  gera  o.  ")  [ván  né  vilja  optar  til  þeirra  a.  '*)  einka 
tilf  a.  '*)  skulit  a.  ••)  [tilf.  a.  ")  sjáit  o.  *  »•)  [purpura  merki  a. 
»»)  á  hann  o-.  '•)  Marteine  a.  »')  [hér  á  vellinum  o.  ")  þeim  mikla 
Bkógi  o.    '')  [þeir  er  engir  verða  iUgjamarí  o.    ^*)  [eru  þeir  báttaðir  a. 


Cap.    fS.  AF  AQULANDO  KONUNOL  327 

at  þeim  ann  engi,  ok  engi  gerir  þeim  gott;  þeir  hafa  lítit  brauÖ  ok 

matast  8ÍlIa,^  þeir   virða  enkis  góö  herklœöi   né   vápnhesta  ok   eigi 

eins  fúins  eplis  alt  bóndastarf,  þeir  allir  hfa  við  skógar  veiði.    [Engir 

í  heiminum  eru*  svá  góÖir  skotmenn,^  engi  kemst  undan  skoti  þeirra, 

en  ef  þeir  taka  flótta*  ok  fellr  þeim  boginn,  þá  treystast  þeir  spjót- 

um  sínum,  ok  engi  hestr  er  þeim  jafnskjótr.*     J)es6Ír   eru  liðsmenn 

Calades  af  Orfanie.     Séð    enn,    herra,    [undir  hamrinum^    hjá  keld- 

unni  mörg  rík  landtjöld  [sett  gullörum;'  þetta  fólk  er  af®  hinu  sign- 

aða  landi,  þar  vex^  hit  bezta  brauð  ok  vín,  hit  nógasta  gull  ok  silfr,  " 

hvít  skinn  ok  grá,   ok   hinir   vildustu   vápnhestar.     {)es8ir   eru   hinir 

kurteisustu  menn,  ok  konur  unna  þeim  mjök,    ok   þeir   eru  kvenna- 

menn  mikUr,  Ehadas  ok  Pantalas  konungar  eru  höfðingjar  ok  herrar 

þeirra.     Nú  herra,  óttizt^^  ekki,  allir  þeir  sem  með  þeim  váru  vild- 

astir  riddarar  hggja  hér  með  félögum  sínum  drepnir  á  þessum  veUi. 

{>á  mœlti  páfmn :    {)at   vcit   heilög   trá,   segir   hann,    at  vér  skulum 

vera  þínir  vinir.     Herra,  kvað  VitakHn,    skiHt   vel  orð  mín.     J)á  er 

yðrir   nienn   höfðu    [keyrt  ok   sveift  vára  menn,^^    þá   sem  Jamund 

hafði^*  með  sér,  ok  tóku  Qóra  guða  vára,  þá  þreifst  aldri  síðan  vár 

œtlan.     Nú,    herra,    ef  þér   vilit  hafa   ríki   yðvart  í  friði,*'  þá  ríðit 

sem  skjótast  á  hendr  þeim ;  en  cf  þér  viUt  flýja  undan  ok  gefa  þeim 

upp  ríki  yðvart,    þá  munu   þeir  gjarna   taka   við.      Eptir  þessi  orÖ 

lagði  kcisarinn  heudr  uni  háls  honum,  ok  mœlti :    Ef  þú  ert  staðfastr 

í  þessu,  þá  skaltu  vera  mér  kærastr  ok  fjafnan  við  mína  ráðagerð.^^ 

76.     Girarðr   hertugi    tók   þá   at   tala:    Herra   konungr,    segir 

hann,  látit  nú  blása  um  allan  herinn,  at  alHr  hinir  yngstu  menn  komi 

tii  yðvar  sem  skjótast,  þeir  sem  vápn^*  bera  ok  bryujura  ok  hjálm- 

um  kunnu^®  klœðast.     En  ek  vil  nú  fara  til  minna  roanna  ok  hugga 

þá,  því  at  ek  vil  búa  þá  til  ráðagerða  várra.     J)á  svarar  konungr: 

jþat  er  vel  gcranda.     Síðan  kallaði  hann   til  sín  Qóra  [af  beaueis*^ 

at  blása  um  allan  herinn  ok  bera  orð  hans  ok  boð.    [Fjórir  beaueis- 

menn^®    riðu    um    aUan    herinn    œpandi    ok    lýsandi    konungs    boð : 

Komit  aUir  til  konungs^^  ungir  ok  vápnfœrir,   þjónostumenn,  skjald- 

sveinar,  steikarar,  dyrverðir,  rckkjusveinar,  rœðismanna  þjónar  ok'** 

skutilsveinar,  undirbyrlar  ok  kertasveinar;**  þér  skiilut  aUirherklœði 

taka,  er  til  nökkurrar  viðrhjálpar  erut  fœrir,  ok  þeim  er  vel  duga  í 

þessarri  hans  þurft,  þá  hefir  hann  heitit  at  gera  yðr  ríka.^^     Þegar 

')  síðla  a.  ^)  [Eigi  eru  í  heiminum  a.  ')  veiðimenn  a.  *)  þá  tjáir  ekki 
tilf.  a.  ^)  at  þá  geti  tekit  tilf.  a.  ')  [við  hamarinn  a.  0  [^ða  guUara 
þá  hina  stórn  er  á  standa  knöppunum  a  *)  or  a.  ')  finnsta.  '®)  ótt- 
ast  a.  *')  [rekit  vára  menn  ok  svipt  a.  ")  heiman  tilf.a..  '')  frelsi  a. 
")  [í  viðrsetu  ráðagerða  minna  a.  ")  megn  tilf.  a.  *•)  at  tilf.  a. 
")  [bauœgismenn  a.  ^)  [þesBÍr  a.  '*)  hans  a.  '*)  eða  a.  *')  kerti- 
Bveinar  a.    ^')  menn  tilf.  a. 


328  KAKLAMA0NU8  SAOA  IV  b.  Cmp.    ff. 

kómu  þessi  tíðendi  um  allan  herin!),  ok  kómu  þeir  fjrstir  er  i  hinum 
fyrra  bardaganum  höfðu  verit,  brynjaÖir*  ok  hjálmaÖjr.  J>á  mflBlti 
konungr :  Ef  guð  sendir  mik  heilan  í  Franz'  fóstrland  várt,  þá  skal 
ek  gera  yðr  své  mikla  menn  ok  ríka,  at  [alt  jðvart  fólk  skal  af 
yðr'  tignast.  J)á  gerðust  þeir  fegnir  ok  riðu  betr  en  röst  þangat 
eem  bardaginn  hafði  verit,  ok  fundu  þar  mörg  fríð  vápn,  gjlda 
hjálma,  silfrhvítar  brynjur,  harða  skjöldu,  hin  beztu*  sverð,  ok  tóku 
þegar  til  sín  ok  kusu^  hina  vildustu  hesta®  með  gyldum  söðlum. 
Síðan  riðu  þeir  til  herbúða  sinna  ok  tóku  af  hestunum  söðlana,  ok 
hvíldu  \^  um  nóttina  með  nógu''  korni  ok  fóðri. 

77.  Fjórir  fóstrsynir  keisarans®  Rollant  ok  Estor,  Bœringr  ok 
Otun  frágu  alt  þat  er  títt  var.  |)eir  rœddust  þá  við  allir  saman  ok 
mœltu :  Hvat  skulu  vér  nú  at  hafast,  keisarinn  heldr  oss  sem  her- 
tekna  menn.  Nú  er  engi  svá  vándr  knapi,  at  konungr  geft  eigi* 
herklœði,  ef  hann  vill  hafa.  Förum  nú  ok  vitum,  ef  vér  skulum 
nökkur  herklœði  af  honum-hafa,  en  ef  hann  synjar  oss,  íbrum  f 
brott  ok  skiljumst  við  hann.  J)á  svaral*  Rollant:  6uð  Ægni  [jðra 
ráðagerð,^**  ok  gerit  svá  sem  þér  segit.  Rollant  steig  þááhest  sinn 
ok  hans  félagar  með  honum.  |)eir  fundu  konung  sitjanda  með  f4- 
menni,  því  at  öngir  menn'  váru  þá  hjá  honum  nema  hertugar  hans 
Oddgeir  ok  Nemes  ok  Flovent.  Konungr  andvarpaði  þá**  meft 
harmsfullu  hjarta  ok  tárin  runnu  [ofan  akinn  honum.^^  Hertugamir 
mæltu  þá  við|  hann:  Hœttit,  herra,*^  harmi  þessum,  dauðr  er  Agu- 
landus,  ef  hann  mœtir  oss.  Herrar,  segir  hann,  mœlit  eigi  slíkt; 
þé  er  vér  börðumst  á  fy rra  velli,  höfðum  vér  konunga  ok  jarla  ok 
hertuga  mikla  ok  máttuga  höfðingja;  hina  ríkustu  af  þeim  höfum 
vér  látit  [fljau  -hins  Ijórða  tigar**  ok  300.  En  nú  verð  ek  at  hafa 
þeirra  viðrhjálp,  er  áðr**  váru  þjónustumenn  annarra,  ok  fyrir  þvf 
springr  náliga  hjarta  mitt  af  harmi.  Ok  þá  vildi  hann  ekki  [íleirí 
um**  tala,  því  at  páfínn  ok  herra  GirarÖr  höfðu  fy rirboðit  honum 
at  segja  [nökkut  af  því  sem  hann  hafði^''  sét.  En  í  því  kom  RoU- 
ant  ok  steig  af  hesti  sínum,  ok  er  hann  leit  Nemes  hertuga,  þá  tpk 
hann  í  skikkjuskaut  hans^®  ok  annarri  hendi  í  beltissprota  Oddgeirs, 
ok  leiddi  þá  skamt^í  braut  þaðan^'  er  keisarinn  var.  f)á  mœlti 
BoUant  í  reiðu  skapi :  Hvat  segir  Karlamagnús  ?  Hví  heldr  hann  oss 
sem  hertekna  menn  ?  Vér  fórum  í  her  þenna  með  honum  sem  göngu- 
menn,    ok    reið    ek   á  einum    svá   harðreiðum    verkfák,    at   náliga 

*)  Bllir  tilf.  a.  «)  í  tilf,  a.  '')  [öU  œtt  yður  ekal  af  mér  a.,  *)  björtu  o. 
*)  kjöru  a.  *)  vápnhesta  o.  ^)  œmu  o.  *)  Karlamagnús  konungs  o. 
•)  góð  tilf.a,  *')  [vára  œtlan  o.  *')  mjök  tilf.  a.  ")  [honumákinnr  o. 
'»)  ok  látit  af  tilf.  o.  ")  [7  ok  30  o.  '»)  fyrr  o.  >•)  [fleira  o.  ")  [nökk- 
urum  þat  er  |>eir  höfðu  o,     '*)  honum  a.     '')  frá  því  a. 


Cap,    78^  79,  AF  AGULANDO  KONUKQL  329 

hrístist^  or  mér  allar  tenn,  své  skók  hann  mik,  at  aldri  kenda  ek 
Blíkt.  Nd  ef  Karlamagnús  konungr  viU  eigi  fá  obb  herklœÖi,  þá 
munu  vér  ákilja  við  hann.  þá  tók  Oddgeir  hann  í  faÖm  sér  ok 
kysti  hann  dstsamhga^  ok  mœlti :  |>ér  skuiut  ^fuUkomHga  hervápn 
bera.^ 

78.  Nemes  hertugi  ok  Oddgeir  danski  knésettust*  fyrir  Karla- 
magnús  konung.  |)á  mœlti  herra^  Nemes:  Herra  konungr,  segir 
hann,  sjsturson  jðvarr  viil  gerast  riddari.  Guð  veit,  segir  Karla- 
magnús,  þat  má  [enn  vel  gerast  í  góðu®  tómi,  en  RoUant  frœndi 
várr  er  enn  of  ungr  vápn''  at  bera.  |)á  mœlti  hinn  ungi  Rollant: 
Guð  má  miskunna  mér;  en  þó  at  ek  sé  ungr,  þá  em  ek  þó  eigi 
huglauss,  ok  sótt  hefi  ek  it  bezta  sverð.  £k  hefi  ok  þjónat  yðr 
með  borðkeri  at  matborði,  en  Estor  delangres  heíir  skorit  mat  fyrír 
yðr.  En  ef  þér  villt  eigi  gera  oss  fjóra  félaga  riddara,  þá  sýsUt  yðr 
aðra  þjónustumenn,  en  vér  munum  leita  fyrir  oss.  RoUant,  segir 
konungr,  eigi  mun  ek  yðr  þetta  synja,  enu  minnir  mik,  þá  er  ek 
var  undir  oUfaviði,  ok  sá  ek  þik  þá  hlaupa  af  hestinum  svá  skjótt 
sem  [leóns  hvelpr,^  ok  hafÖir  í  hendi  [af  spjótbroti  lítinn  kurf  ok 
laust  Jamund^  svá  mikit  högg,  at  fjarri  Uaug  [sverðit  or  hendi  hon- 
um,  þá  er  hann  hugðist  mik  skyldu  höndum  gripa.  Nú^^  ef  þú 
biðr  mik  nökkura  bœn,  þá  þarf  hvárki  tii^^  at  hlutast  Oddgeir  né 
Nemes.  Bið  fyrir  20  eða  30,  hundrað  eða  þúsund,  aUir  skulu  af 
þínum  bœnum  vápn  taka,  er  [vilja  ok  bera  kunna.  '^  £n  er  RoUant 
heyrði  keisarann  svá  mœla,  þá  vildi  hann  á  kné  falla.  £n  Karla- 
magnús  konungr  tók  í  hönd  honum  ok  kysti  hann  með  mikUU  ást- 
semd  ok  mœlti:  Mér  samir  sannUga  at  elska  þik,  góði  systurson, 
um  hvern  dauðUgan  mann  fram,  því  at  þú*^  gaft  mér  Uf^*  guÖi  tU- 
sjánda.  {)á  lét  Karlamagnús  keisari  blása  fyrír  öUum  landtjöldum, 
at  alUr  skyldu  [fyrir  hann^^  koma.  |)ar  mátti  sjá  hina  ungu  menn 
til  ganga  kistna  sinna,  ok  drógu  þá  fram  sjóða  sína  með  nógu^* 
guUi  ok  sUfri  ok  peUum,  ok  œtluðu  þá  gjaíir  sínar,  fyrir  því  at 
hverr  þeirra  hafði  þar*'  fengit  svá  mikit  fé,  at  þeir  vissu  eigi  hversu 
þeir  skyldu  fyrir  sjá. 

79.     Nú   ferr  herra  Girarðr    or   konungs    hirð   ok  meÖ  honum 
herra  Booz^^  ok  Clares,    ok   stigu  af  hestum  sínum    fyrir  landtjaldi 

>j  hrísti  a.  ')  meó  mikiUi  áatöemd  a.  »)  [brátt  bera  herklœði  a.  *)  þé 
tilf.  a.  *)  hertugi  a.  •)  [vel  vera  af  a.  ')  herklœði  a.  ■)  [mjóhundr  a. 
^)  [spjótkurf  af  apaldrí  tU  min,  ok  er  Jamund  hugðist  reiða  sverðit  i 
höfuð  mér,  þá  laustu  hann  o.  '®)  [honum  sverðit,  þat  er  hann  hugðist 
halda  á,  ok  armleggr  hans  gékk  í  snndr  fyrír  framan  ölbogann^  svá  at 
siðan  nýtti  hann  aldri  eína  hönd.  £n  a.  ")  i  a.  ")  [megu  bera  ok 
hafa  vilja  a.  ")  fannt  mik  ok  Hlf.  a.  '«)  með  tUf.  a.  ^^)  [tii  hans  a. 
««)  gnógu  a.     ")  mgl.  a.     '»)  tilf.  a. 


330  KARLAMAGKUS  8AQA  IV  b.  Cap.    80. 

Girarðs,  ok  géngu  þá  í  móti  þeim  jarlar  ok  len^ir  menn  ok  epiirðu 
hversu  keisarinu  mœtti.  {>á  svarar  Gírarðr:  Lof  sé  guði,  at  hahn 
má  vel  ok  er  heill,  ok  skulu  ud  allir  þjónustumenn  verða^  riddarar^ 
ok  svá^  skulu  vér  allir  gera  eptir  sama  hœtti.  {>á  svöruðu  allir: 
Guð  signi  ætlan  vára  ok  láti  vel  skipast  eptir  yðru  ráði.  Nú  kall- 
aði  Girarðr  [til  sín^  sjstursonu  sína  ok  tvá  sonu  sína,  ok  mœlti: 
Herrar,  kvað  hann,  nú  skuiu  allir  [vápn  bera,  þeir  er  megu;*  ok  ef 
guð  sendir  mik  í  mitt  ríki,  þá  skal  ek  þat  vel  jðr.  launa.  Sem 
berra  Girarðr  hafði  búit  þá,  þá  var  flokkr  þeirra  þrjár  þúsundir. 
{)á  mœlti  hann  til  [sona  sinna^  Miluns  ok  Girarðs,  þá''  fékk  hann  í 
hendr  Ancelin  hertuga,  ok  mœlti:''  {>ú  skalt  fara  á  fund  Karla- 
magnús  konungs  ok  bera®  honum  guðs  qveðju  ok  mína'  vináttu. 
Seg  houum,  at  hann  geíi  sonum  mínum  herklœði,  ok  haf  þá  síöan 
með  þér  til  mín  aptr.  {>á  svarar  hertuginn :  |)at  geri  ek  gjarna, 
herra.  SíÖan  Ijópu  þeir  á  hesta  sína  ok  kómu*^  til  hirðar  Karla- 
magnús  konungs,  ok  fundu  þeir  þar  ríka  [höfðingja  ok  margt  annat 
fólk  þeirra,  er  gera  létu^^  riddara  brœðr  sína  ok  sonu  ok  aðraþjón- 
ustumenn  sina ,  ok  mœlti .  þá  Karlamagnús,  at  hertugar  ok  jarlar 
skyldu  sjálfír  dubba  menn  sína.  {)á  mœltu  höfðingjar  sín  á  miUum  : 
Víst  heíir  Karlamagnús  konungr  fengit  oss  þetta  starf  at  þarflausu. 
Ok  vissu  þeir  eigi  hvat  þeir  mæltu,  því  at  þeir  vissu  eigi  [hers 
at  ván." 

80.  Keisarinn  er  nú  í  laudtjaldi  Jamunds  ok  gerði  fjölda** 
riddara  af  ýmsum^*  kynkvíslum,  ok  ekki  fór  hann  at  því,**  hvárt 
þeir  váru  ríkra  manna  synir  eða  fátœkra.^*  Öllura  hefir  hann  nú 
gefit  gott  frelsi  ok  sœmdir  sem  riddorum,  öllum  er  frelsi  gefit  fyrir 
bœjar  tökum  ok  konungs  skyldum.  Sem  þeir  höfðu  [skilt  þat*' 
frelsi,  ok  at  fyrir  sakir  Rollants  váru  þeir  frjálsaðir, '^  þá  handgéngu 
þeir  konungi  ok  gáfu  sik  almátkum  guði  ok  hinum  helga  Petro 
postula,  ok  mœltu  viÖ  Karlamagnús  konung:  Herra  konungr,  sögÖu 
þeir,  látit  oss  nú  æ  sem  fyrst  tínna  þat  hit  bölvaða  fólk,  vérskulum 
8vá  slátra  þeim  í  augliti  yðru,  at  aldri  skulu  þeir  fá  bœtr  [sinna 
skaða  ok  svívirðinga.^^  Keisarinn  skundaði  þá  startí  sínu,  ok  valdi 
af^^  flokki  þeirra  300  ok  30  ok  sjau  menn.  Meðan  þessir  lifa,  þá 
munu  þeir  verja  guðs  lög  ok  [soémd  keisarans^^  ok  í  hans  augliti 
munu  þeir  eptir   mœtti   höggva   höfuð   af  heiðingjum.      Sem  Karla- 

*)  vera  a.  ')  mgl.  a.  ')  [4  a.  *)  [riddarar  vera,  þeir  er  vilja  ok  vápn 
megu  bera  a.  ^)  [sinna  manna  a.  *)  þessa  a.  ^)  til  hans  tilf.  a. 
*)  segit  a.  *)  sina  a.  '^  þá  tilf,  a.  ")  [jarla  ok  hertaga  ok  mikinn 
fjölda  þeirra  manna,  er  nú  létn  gera  a.  *')  [vónir  hers.  a.  '')  $aal.  a  \ 
iQöldi  Á.  '^)  mörgum  a.  '^)  spyija  a.  '')  fátœkira.  '')  [skilit  þetta  a, 
**)  fijálsir  a.  ")  [sins  skaða  ok  svivirðingar  a,  '^)  or  a.  *')  [likam 
keisarant  ok  gœta  hans  ríkis  a. 


Cap.    8L  AF  A6VLANDO  KOKUNOI.  331 

magnús  konungr  sá^  yfír  sveinana,  þá  kom  honum'  í  hug  um  feðr 
þeirra,  er  fallnir  váru.  þessa  verÖr  hann  at  hafa  þangat  með  sér, 
sem  hann  vœntir  varla  sjálfr^  í  brott  at  komast,  ok  gerðist  honum 
af  þeirri^  íhugan  svá  þungr  harmr,  at  engum  kosti  mátti  hann  i 
íótum  standa,  ok  settist  hann  nlðr  á^  pell  ok  hallaðist  á  hœgindit 
ok  andvarpaÖi  af  [míklum  harmi.^  Droim  konungr  ok  Salomon  kon- 
ungr^  Nemes  hertugi  ok  Oddgeir,  þessir  leiddu  RoUant  unga  fjrir 
Karlamagnús  keisara,  ok  létu  þeir  þá  fi*am^  bera  300  sverða.  £itt 
var  þat  sycrð,  er  eigi  sómdi^  huglausum  knapa  at  bera;  en  Kizant 
brezki  bar  þat  sverð  í  hendi  sér.  {)á  brá  Karlamagnús  keisari 
sverÖinu  ok  mœlti  til  Droims  konungs :  Hér  er  ekki  sverð  jafngott 
né  jafnfrítt  þessu.  J)á  mælti  Oddgeir:  Herra,  segir  hann,  freistum 
sverðsins  [í  steininum  er  stendr  fyrir  landtjaldi  yðru.®  J)á  svarar 
konungr:^®  J)at  skulum  vér  eigi  gera.  Sem  Karlamagnús  hélt  i 
[hinum  hvassa'^  Dýrumdala,  þá  stakk  hann  honum  í  slíðrar^^  ok 
því  nœst  gyrði  haun  Rollant  frœnda  sinn  með  honum,  ok  mœlti  til 
hans  hlæjandi  meÖ  blíðum  orðum :  £k  gyrði  þik  þessu  sverði  meÖ 
þeim  formála,  at  þat  tigui  þik  í  hreysti  ok  ríddaraskap,  meðan  þú 
ert  lifandi.  Sem  Kariamagnús.  keisari  [hafði  þetta  mœlt,  þá  signskði 
páfínn  hann,  ok  aHir  aðrir  þökkuðu  guði.  Sem  Karlamagnús'^  hafði 
gyrt*  RoUant  með  þessu  sverði,  þá  féll'*  Nemes  hertugi  á.  kné  ok 
batt  hinn  hœgra  spora  á  fót  honum,  en  Oddgeir  hinn  vinstra.  Fyrr 
en  Rollant  leysti  af  sér  hjihn  sinn  eða  sverð,  þá  géngu  skyndiliga 
300  ok  sjau  menn  ok  30  manna,  ok  tók  þá  Karlamagnús  þau  sverð 
sem  eptir  váru,  ok  gyrði  fyrst  með'*  £stor  delangres,  því  nœst 
Otun  ok  Bœring,  Huga  ok  Jofrey  ok  [Angler  af**  Gaskunia,  ok 
BÍðan  alla  þá  er  þeim  fylgdu ;  þá  gerði  Karlamagniís  alla  at  ríddorum 
ok  mœlti  þá  til  Rollants  frœnda^^  síns:  Mjök  ertu  lofandi,  segir 
hanu,  þessa  alla  fœ  ek  í  þitt  vald.  Ok  gerðust  þeir  þá  alUrRollant 
handgengnir  með  fullkomnum  trúnaði  ok  úskaddri  konungs  sœmd 
ok  þjónustu.  Ok  þá  mœlti  konungr:  £f  guð  sendir  mik  heilan  í 
Franz,  ok  mér  líkar  at  hvílast  ok  fara  á  veiðar,  þá  skulu  þér  fara 
með  mér  at  temja  úspaka  menn  til  ríkis  míns. 

81.  Keisarínn  samnaði  þegar  þeim^^  ellifu  ríddorum,  er  hann 
vissi  vaskasta,  ok  lagði  þá  báðar  hendr  um  háls  [Rollant,  ok  mœlti:^* 
Góði  systurson,  segir  konungr,  þér  tólf  skulut  vera  jafningjar;  þessir 

')  leit  a.  ^)  þegar  tilf.  a.  «)  mgl.  a.  *)  saal.  a;  þeirra  Á.  *)  eiti  tilf.  o. 
•)  [öllu  lijarta  a,  ")  tilf.  a.  •)  samdi  a.  •)  [hér  nú  i  steÍÐÍnum  fyrir 
landtjalds  dyrum  a  '•)  Guð  veit,  segir  hann,  at  tilf.  a.  *')  [hinn 
hvaðsasta  sverði  a.  '*)  slíðrir  a.  ")  [mgl.  a.  **)  settist  a.  ")  mgl.  a, 
'•)  [Angiler  or  a.  '0  systursonar  o.  *•)  mgi.  a.  '•)  [þeim  ok  mselti 
tii  R.  o.  • 


832  KABLAMAGNUS  8A0A  IV  b.  Cop.  'SM. 

8kulu  fylgja  þér  þangat  sem  þú  yill,  ok  gera  þat  er  þú  vill.  Ef 
guð  sendir  mik  heilan  aptr  í  Franz,  þá  skulu  þér  fjlgja  mér  at 
hreinsa  ríki  mitt.  En  nú  vil  ek  eigi  at  sinni  segja  þér  fleira,  nenia 
þú  vilir  mínum  ráðum  fylgja  ok  minn  kœrleik  þekkjast.  Sem  Karla- 
magnús  keisari  var  í  landtjaldi  sínu,  þá  tók  hann  í  hönd  Miluns 
unga  ok  mœlti :  Ungmenni,  segir  hann ,  8att  samir  at  segja  þér; 
þú  ert  8on  herra  Girarðs  af*  Burgunia;  aldri  verðr*  honum  vildri 
hertugi^  sá  er  með  [vápnum  herklœðist,^  aldri  mun  hans  œitingi 
vera  nema  góðr  maðr.  Ek  skal  gefa  þér  ríki  ok  sœmd  í.  Miliborg, 
þar  er  nú  engi  arfi  til  nema  ein  dóttir;  ef  hon  er  slík  sem  mik 
væntir,  þá  mun  eigi  finnast  henni  jafnfríð  í  öllum  hálfum*  heimsins, 
þér  skal  ek  gipta  hana  með  raikiu  ríki.  En  þú  ok  Nemes  ok  Odd- 
geir  ok  Fagon  skulut  fylgja  mér  ok  vera  ráðgjafar  mínir  í  hirÖ  minni. 
^á  kallaði  Karíamagnús  konungr  til  sin  Eisant  hinn  brezka  ok  mœlti : 
Hvar  er  sverðit  þat  it  bezta,  er  gullkrossinn  er  á  settr?  Hatin  tók 
þá  sverðit  ok  fékk  honum  á  kné  fallandi  ok  honum  tiguliga  látandi. 
Sem  konungi  var  fengit  sverðit,  þá  brá  hann  því  ok  hugði  at  vand- 
liga,  ok  kallaðí  síðan  til  sín  Nemes  hertuga  ok  Oddgeir :  [{>it  sáð,^ 
segir  hann,  at  ek  var  í  gœr  gyrðr  með  þessu  sama  sverði,  þá  er 
ek  lét  leysa  af  höfði  Jamunds  hjálminn  ok  leggja  hann  undir  olifatré. 
En  nú,  Milon  bróðir,  segir  hann,  nijök  samir  þér  at  tignast,  þetta 
sverð  gef  ek  þér  með  jungfrúinni;®  þá  ok  Nemes  ok  Oddgeir  skulut 
vera  höfuðráðgjafar  mínir  ok  mér  [jafnáii  þjónandi.' 

82.  Ðann  sama  dag  sem  keisarinn  stóð  í  landtjaldi  sínu,  þá 
tók  hann  í  hönd  Girarðs  unga,  hann  var  hárfagr  ok  inn  fríðasti, 
hann  hafði  digra  armleggi  ok  sterka,  ok  mœlti  þá  Karlamagnús  ást- 
samliga  til  hans:  [þá  ert,  segir  hann,  Girarð  sonr  hins  vaskasia 
riddara.  |)á  mœlti  hann  tii  Eisant:^  Eisant  bróðir,  fœr  mér  þat 
sverð'  er^mest  er  af  Qórum  mínum  sverðum.  Hann  kom  þá  ok 
lagði  sverðit  á***  kné  konungi.  Ok  þá  mœlti  konungr:  Herrar,  segir 
hann,  þetta  sverð  átti  einn  riddara  son,  hann  sótti  með  þessu  sverÖi 
Gandri  ok  Laiei  hinar  ríkustu  borgir  ok  Gullaran,  ok  alt  ríki  er  til 
liggr  borganna,  .í  engu  landi  finnst  vildra  sverð.  Ok  gyrði  konungr 
hann  þá  sverðinu  i  augliti  mikils  fjölda.  Nú  sem  konungr  hafði 
gyrt  hann  með  sverðinu,  þá  mœlti  hann :  Með  þessu  sverði  var  sótt 
alt  Gandreborgar  ríki.**  Kristni  var  náliga  fyrirkomin^^  ok  í  úfriði 
niðrfalliu,  en  þetta  sverð  guði  tilsjánda  reisti  upp  ok  friðaði  ok 
styrkti  alia  kristni  vára.  Nú  gefi  þér  guð  með  þessu  sverði  sigrsœiu 
ok  langlífi.    jþar  var  settr  konungs  söðull  á  einn  hvítan  hest,  ok  gaf 

*)  yfir  a,  *)  er  a»  •)  [sverði  gyrðist  ok  a.  *)  álfum  a,  *)  [þeir  sá  a. 
•)  jungfrÚDni  o.  ^)  [þjónandi  at  borði  a,  •)  Itilf,  a.  »)  hingat  tilf.  a. 
>•)  í  a.     ")  hUð  a.     ")  yfirkomin  a.     * 


Cap.    8S.  AF  AOULANDO  KONUNGI.  333 

konungr  honum  með  [gyldum  söÖli  ok*  beisli.  Sem  konungr  hafði 
gefit  honum  þann  inn  blómhvíta  hest  með  svá  ríkum  búnaði,  at 
hundrað  marka  féngi  eigi  keypt  reiða  hans,  þá  skundaði  péfínn 
8inni  sýslu,  ok  með  því  at  þar  var  hvárki  kirkja  nó  musteri,  þá 
vígðu  [fjórir  erkibyskupar^  allan  völlinn  þar  umhverfis,  ok  settu 
[kapalin  hans^  landtjöld  pávans,*  ok  bjóat  [þá  páfinn*  til  messu. 
Aldri  síðan  söng  hann  þá  messu,  er  jafnmargir  nýgervir  riddarar 
vœri*  á  heyrandi.  Páíinn  söng  messuna,  en  pistilinn  las  Bendikf 
erkibyskup.®  Sjálfr  páfinn  las  guðspjall,  en  fjórir  erkibyskupar  leiddu 
RoUant  systurson  Karlamagnús  konungs  til  ofíerendu.^  Hann  offraði 
þar  svá  [ríka  oíferendu,*®  at  hinir  sterkustu  múlar  gátu  eigi  borit. 
J)á  talaði  páfinn :  Lendir  menn,  segir  hann,  lýðit  mér.  J)á  er  várr 
dróttinn  frjálsaði^^  ok  minkaði  vald  úvinarins  ok  rak  hann  brott  or 
himinríki,  guð  mœlti  þá  ok  hét  at*'*  fylla  þat  skarð,  er  gerðist  á^* 
flokki  engianna.  Hann  skapaði  á  sex  dögum  aila  hluti,  en  á  hinum 
sjaunda  degi  hvíldist  hann  af  sínum  verkum.  Eigi  tók  hann  é^^ 
nieð  starfi  handa  siuna.  Adam  föður  várn  skapaði  guð^^  af  moldu 
ok  gerði  hann  eptir  sinni  líkneskju,  af  rifí  hans^^  skapaði  hann 
Evam,^'  ok  gaf  þeim  »vald  yfir  ölium  skepnum,  nema  eitt  aldin  fyrir- 
bauð  hann  [þeim  at  eta.  En  jafnskjótt  sveik  andskotinn  Evo,^^  ok 
var  Adam  heimskr,  þá  er  hann  lét  at  hennar  éeggjan.  Sem  allir 
heimrinn  var  skapaðr,  þá  kom  guð  í  þenna  heim,  ok  lét  skírast  af 
Johanne  baptista.  Síðan  þoldi  hann,  dauða  [fyrir  oss.*®  J)ví  nœst 
krafði  hann  þann  hluta  ins  helga  kross,  er  [hann  hafði  með  sérok^^ 
dróttinn  var  píndr^^  á.  Sem  páfínn  héit  upp  krossinum,  þá  féllu 
allir  á  kné  ok  lutu^^  með  mikilli  ástsemd  með '  helgum  bœnum  ok 
hreinu  hjarta,  ok  blezaði  páfínn  [allan  lýðinn^^  ok  gaf  þeim  [leyfí  í 
brott  at  fara,^*  ok  tóku^*  þeir  þá  vápn  sín  ok  herklœði. 

83:  Nú  höfum  vér  heyrt,  hversu  Rollant  var  gerr  riddari  ok 
hans  félagar.  En  nú  verðr  at  segja  nökkut  frá  Agulando.^*  Hann 
sendir  eptir  sex^*^  konyngum,  ok  kómu  þeir  til  hans.  Hann  mœlti 
þá:  Herrar,  kvað  hann,  mjOk  þikki  mér  kynHgt  um  Jamund  son 
minn;  hann  hefír  ná  [þrjá  daga  barzt^®  við  Frankismenn  ok  sendir 
mér  engi  orð.  J)á  svarar  Abilant  konungr:  J)at  veitMaumet,  hann 
gerir   sem^®    iiviti,    þeir   hafa   látit    fjóra    guða  vára.     Blandeqvin^® 

^)  [g^y^*^  ^'  ^)  [erkibyskupar  bans  a.  ')  [kappellanar  páfans  a.  *)  hans  a. 
*)  [hann  þá  a.  •)  váru  a.  ')  Bendictas  a.  •)  hann  var  bróðir  Droims 
konungs  tilf.  a.  ^)  altarís  a.  ")  [miklu  fé  ok  hans  félagara.  *')  frels- 
aði  a.  '*)  hann  skyldi  tilf.  a.  ")  í  a.  '*)  mgl.  a.  '*)  hann  a. 
'•)  Adams  a.  '0  Evu  a.  '•)  [Ewu.  En  andskotinn  sveik  hana  a. 
")  [o88  til  lausnar  a.  ^®)  [mgl.  a.  *')  kroBsfeslro.  ")  saal.a;  bæn  A. 
")  [þá  alt  lió  a.  ")  [þá  brottleya  a.  =»*)  tilf.  a.  ")  konungi  tilf.  a. 
«•)  7  a.     ^*)  [3  sinnum  barizt  a.     =»»)  bam  ok  tilf.  a.     »•)  Maddikvin  a. 


334  .  KARLAMAGNUS  8A0A  IVb.  Cap.    84, 

mælti  þá  til  Agulandum :  Herra,  kvað  hann,  mjök  þikki  mér  undar- 
ligt/  engi  nótt  er  sú,  er  eigi  dreymir  mik  undr  ok  údœmi.  Krístnir 
menn  eru  [skyndiliga  ok*  kynliga  herklœddir,  ofan  af  höfði  [til  hœla' 
eru  þeir  huldir  stáli  ok  járni,  þeim  meina  hvárki  starf  né  vökur; 
þeir  hafa  bœði  saman  blandit  [af  várum  mönnum*  hvítt  ok  rautt, 
heilann  ok  blóðit.  J)ví  nœst  talaði  Maladient*  konungr:  Herra, 
segir  hann,  þér  gerit  mikit  úráð,  með  því  at  Karlamagnús  konungr 
hefir  lítit  hð,  er®  þér  ríðit  eigi  [sem  skjótast''  á  hendrhonum.  Hann 
heíir  fengit  [ofmikit  ofdramb  ok  heíir  hann  ðfmikit  traust  á^  litlum 
liðsafla,  er  hann  þorir  [í  mót  yðr  at  stríða.*  Nú  sendit  til  hans 
fyrst  ok  biðit,*^  at  hann  ge^  oss  upp  fjóra  guða  vára,  neiti  sínum 
guði  ok  taki  við  várum  lögum.  Látit  l;iann  ok  lifa,  ef  hann  gerir 
yðr^^  skatt  af  þessu  ríki,  sjau  hundruð  múla  ok  úlfalda  klyQaða  alla 
með  brendu  [gulli  ok  silfri,  ok  400  meyja  hinna  fríðustu^*  í  yðvart 
vald,  ok  gefit  þeim  sem  yðr  líkar,  ok  gangi  berfœttr  f  ullklœðum 
til  fóta  yðr  ok  gefi  yðr  upp  kórónu  sína.  Ef  hann  vill  eigi  þenna 
kost,  þá  sé  hann  drepinn  sem  skjótast.  J)á  mœlti  Ulien :  Vér 
munum  oflengi  þetta  ráð^^  dvelja.  Látit  nú  þegar  ahnan  stíga  á 
sinn  liest  at  fylgja  mér,  ok  skulu  vit  fara  tveir  þessa  sendiferð. 
Ok  þá  sendi  Agulandus  þegar  eptir  Galingri  hinum  gamla.  Ok  er 
hann  var  þar  kominn,  þá  tók  hann  gullspora  á  fcfetr  sér,  okklœddu^ 
hann  ríkri  skikkju  ok  settu**  gullkórónu  á  höfuð  honum  gimsteinaða, *• 
ok  steig  hann  þá  á  hinn  bezta  múl,  ok  héldu  þeir  í*'  ístig  hans, 
meðan  sá  inn  gamli  karl  steig  upp.  Síðan  féngu  þeir  honum  einn 
olifakvist  merkjandi  sendiferð  hans.  Hann  var  hvítr  á  skegg,  hinn 
fríðasti  sýnum,^®  engan  gamlan  mann  máttu  þeir  finna  honum  jafnan. 
LTlien  steig  þá  á  einn  eplóttan  hest,  í  öllum  her  heiðingja  váru  eigi 
[honum  10  hestar'*  vildri.  Hann  var  klœddr  silkipanzara  með  gull- 
saumuðum  laufum  ok  bar  einn  gullsteindan  buklara  ok  it  hvassasta 
spjót  með  miklu  merki,  hann  var  mikill  ok  öflugr.  J)essir  váru 
sendimenn  Agulandi  konungs.  Hér  lýkr  inni  sjaundu  bók  ok  hefr 
upp  ina  áttu. 

84.  Heyrið  nú  hvat  Karlamagnús  inn  kurteisi  keisari  hefstat. 
Hann  gerir  fimm  fylkingar  ok  œtlar  þeim  5  bardaga.  Rollant  systur- 
son  hans  gerir  hina  fyrstu  fylking ;  en  Oddgeir  hertugi  var  þann  dog 
merkismaðr  keisarans,  ok  eru  í  fylking  RoUants  tvœr  þúsundir  ridd- 
ara,    alHr   ungir   menn   ok    öflugir.      í   annarri  fylking  var   Salomon 

»;  kynligt  a.  ')  [mgL  a.  »)  fok  til  fóta  o.  *)  [mgl.  a  »)  Maladin  a. 
•)  at  a.  ^)  [tilf.  a.  ")  [ofdirí*ð  af  metnadi  síniim  ok  hefir  ofmikla  dul 
afa.  »)  [at  ríða  í  mót  yór  svá  fámennira.  '®)  beiðita.  ")  enn  tilf,  a. 
")  [silfri,  ok  300  fríðra  meyja  a.  ")  þjóðráð  a.  '*)  klæddi  a.  '*)  setti  a. 
*«)  gimsteiní'a  a.     ")  mgl.  a.     »•)  í  andliti  a.     '«>)  [10  hestar  honum  a. 


Cap.    85.  AF  AOULANDO  KONUIÍGL  335 

konungr,  ok  með  honum  riddarar  or  Norðmandi  ok  Peitu  ok  Oask- 
unie^  höfðingjar.  Erkibauth  ok  Hugon  [inn  harði  yfír  Hispania  gerðu 
ina  þriðju  fylking^  ok  herra  Nemes  hertugi,  Jerímias  jarl  ok  Rikarðr 
inn  hrausti.  |)á  skundaði  páfínn  sínu  Uði,  ok  bjó  hann  þá  Qórða 
bardaga  svá  vandliga,  at  hvárki  sat  eptir  steikari  né  skutilsveinn, 
eigi  dyrverðr^  eða  rekkjusveinu  [né  rœðismenn,  klerkr  né  grestr,* 
engi  sá  er  nökkura  [hjálp  mátti  veita.  Alla  gerði  keisarínn  nú  heiman 
með  hjálmum  ok  brynjum,  sverðum  ok  góðum  hestum.  Svá  hefír 
hann  þá  vel  búit,  at  engi  þarf  honum  (um)  þat  brígzla,^  at  sitt  liÖ 
hafí  betr  búit  en  hann.  J  hinni  fímtu  fjiking  var  Gundilbol^  ok 
[Segis,  Enser,''  ok  Norðmandiar  þeir  er  eptir  váru,  ok  or  Saxlandi 
þeir  er  þar®  lifðu.  Ok  lagði  Karlamagnus  niðr'  skjöld  sinn  ok  tók 
í  hœgrí  hönd  sér  einn  langan  vönd,  ok  reið  þá  [ok  skipaði^"  fylk- 
ingum  sínum.^^  Nú  mœlti  Karlamagnús  konungr,  at  menn  hans 
skyldu  [búast  við  bardaga,  ok  skildi  hann  þá  fylkingar  sínar  hver- 
jar^^  frá  annarri,  ok  hætti  eigi  fyrr  en  hann  var  kominn  frá  inni 
fyrstu  lil  hinuar  síðurstu. 

85.  í^^  því  bili  kómu  sendimenn  Agulandi  konungs,  Galinger 
berandi  olifakvist.  Hann  hafði  hvítt  skegg;  skikkjan  var  svá  síð, 
at  [hann  dró  hana  mjök  svá  jafnsítt  hœlunum;^^  hár  hans  var  fléttat 
mjófum  fíéttingum  ok  hékk  á  báðar  herðar.  En  Ulien  sat  á  einum 
eplóttum  hesti,  hann  féngi  eigi  keypt  með  jafnvœgi  hans  af  brendu 
guili.  Hann  var  í  panzara  ok  hafði  hvitan  hjálm  á  höfði,  sverð  vel 
bítanda  með  hvössu  spjóti  [af  apaldrs^^  skapti,  ok  lét  hann  blása^^ 
it  mikla  merki  sitt  fyrír  vindinuni.  Hann  var  mikill  maðr  fyrír  sér 
ok  fulivaxinn  með  sterkum-  armleggjum,  ef  hann  vœrí  krístinn,  þá 
vœrí  engi  évá  [fríð  frú,  at  honum  mundi  kunna^^  synjast.  {)essir 
váru  komnir  at  fremja  sendiferð  Agulandi^^  konungs,  annarr  at  heit- 
ast,  en  annarr  at  berjast,  ef  nökkurr  vill  við  hann  eiga.  Konungr 
ríðr  nií^'  fyrir  Hði  sínu,  minnir  þá  á  at  verja  lönd  sín  ok  guðs  lög, 
ok  skipaði  hverri  fylking  svá  sem  samdi  fram  at  ríða.  þá  kallar 
hann  til  sín  Oddgeir  nökkut  [svá  hlátrí  við  lögðum^®  ok  mœlti: 
Herra  Oddgeir,  segir  hann,  halt  þat  er  þú  hézt  mér,  at  gœta  systur- 
sonar  míns,  því  at  hann  er  barn  ok  ungmenni,   en  engi  hlutr  er  sé 

')  Gaskuniu  a.  *)  [.  Hina  þriðju  fylking  gerðu  hinn  harði  höfðingi  yfir 
Spania  a.  ')  taal.  ogsao^.  ^) ,  eigi  ræðisroaðr  né  klerkr  ok  eigi  prestlingr 
ok  a.  *)  [viðrhjálp  mœtti  veitft.  Engi  sá  er  betr  búinn^  ok  engi  þarf 
honum  at  brigsla  um  þat^  a.  0  Oundulbit  a.  "^)  [Ensis  a.  ')  þá  a. 
')  þá  a.  '^)  [at  skipa  a.  ")  Alla  gerði  nú  keisarinn  raeð  hjálmom  ok 
brynjum.  sverðum  ok  góðum  hestum  tilf.  a.  ")  [skipa  fylkingnm  sín- 
um,  ok  skildt  hann  hverja  a.  ")  $aal.  a\  Á.  Á.  '0  [hoD  huldi  aliaii 
búnað  hans  a.  '^)  [apaldr  at  a.  *')  á  tilf.  a.  ")  [friðr  at  honam  mundi 
kunna  at  a.    '')  Agulandus  a.     '0  ok  talar  tHf.  a*  .  '^)  [andvarpandi  a. 


336  KABLAMAQK08  8AQA  IV  b.  C^.    8€. 

lifandi,  er  ek  em  svá^  unnandi.  {>á  svarar  Oddgeir:  Hejr  hyat 
Kollant  mœlir,  aldri  meðan  hann  lifír  kvezt  hann  vera  vilja  miim 
vin,  nema  hann  höggvi  it  fyrsta  högg  í  þessum  bardaga.  Guð  veit, 
segir  Karlamagnús,  þat  vii  ek  gjarna  gera,  ok  gef  ek  hann  i  gœzlu 
guðs  almáttigs.  Ok  signaði^  konungr  þá  ok  reið  í  brott  klökkvandi.' 
86.  [|>á  kómu  sendimenn  ok^  riðu  um  þœr  fjlkingar  er 
nœstar  váru,  ok  kómu  at  meginliðinu,  ok  þá  mœlti  Galinger  fjrst: 
[Bróðir  riddari,-  þú^  á  enum  grá  hesti,  er  ríðr  fyrir  fylkingum  þess- 
um,  sýn  mér  Karlamagnús  Frankismanna  konung,  ek  kann  eigi  skil 
á  honum ;  vit  erum  sendimeún  Agulandi  konungs  ins  öfluga.  ,  þá 
svarar  Kariamagnus  hárri  röddu :  Hér  em  ek,  sagði  hann,  eigi  þurfl 
þit  mín  lengr^  at  leita.  |)á  svarar  heiðingi :  Enga  kveðju  ber  ek 
þér,  því  at  mér  er  engi  ást  á  þér  né  góðviU.  Send  Agulando  Ma- 
chun'^  ok  Terrogant,  Apollin  ok  [Jupiter  inn  nvikla,^  ef  þú  vilt  lifi 
þínu  halda.  Vinr,  sagði  Karlamagnús,  herra  þinn  hcíir  grimt  hjarta 
ok  iligjarnt,  ef  haon  vill  slíkt  mœla.  Gahnger  svarar:  Vit  erum 
sendimenn  ok  komnir  at  segja  þér  þessa  sendiferð;  látit  nú  fá  oss 
guða  vára,  ok  búit  sem  skyudiligast  þásundrað  ok  sjau  kljQahesta, 
ok  ger  þeim  fuli  hlöss  af  brendu  gulli  ok  silfri,  ok  svá  'mai^ar 
meyjar  úspiltar.  Ok  þú  skalt  fara  l)erfœttr  ok  í  ullklœðum  ok  bera 
kórónú  þína  i  höndum  þér,  ok  einn  skaltu  vera  af  þeim  er  kevra 
hestana  ok  eykina  með  fénu.  Sem  þú  kemr  tii  Agulandum,  þá 
skaltu  falla  á  kné  fy rir  honum,  ok  ef  þú  vill  neita  guði  þínum  ok 
taka  viö  lögum  várum,  þá  muntu  frjálsa  ríki  þitt  ok  sjálfan  þik;  ok 
þá  er  þú  heíir  þetta  gert,  þá  skulum  vér  biðja  [várn  herra'  misk- 
unna  þér,  ok  muu  hann  þegar  gefa  þér  kórónu  þína.  Dróttinn  guð, 
sagði  Karlamagnús,  þessi  heiðingi  býðr  mér  liarða  þjónustu,  því  at 
ek  heíi  eigi  numit  at  ganga  berfœttr.  £n  gull  ok  silfr  [er  þú  krefr, 
verðr^"  hvílast,  en  mcyjarnar  eru  svá  vel  hirðar  í  öruggum  kastalum, 
er^*  engi  maðr  kemst  at  þeim.  En  fyrir  tveimr  dögum  féngu  yárir 
menn  [Qóra  guða  yðra  í  vald  piltna  ok  brutu  þá  í  sundr  handa 
þeim.^^  {)á  tók  Galinger  at  heitast  ok  skók  svá  olifakvistinn,  at 
náliga  flaug^^  allr  í  bluti^^  sundr.^^    En  Ulien  lét  síga  brýnn  sínar 

*j  meir  a.  ^)  signdi  a.  ')  Codex  a  henförer  den  sidste  Halvdel  af  detU 
Capitel  (85J  fra:  Konungrríðrná  fyrirliði  8Ínu,  minnir  þááfí/  det  fore^ 
gaamde  Capitel  (84) .^  og  forbinder  förste  Halvdel  af  dette  med  næste  Capitel 
saaledet:  þessir  váru  komnir  at  freraja  sendiferð  Agulandus  konongs; 
annarr  at  heitast,  en  annarr  at  berjaðt,  ef  nökkurr  viU  Yið  hann  eiga. 
j)eir  rióu  lun  þœr  fylkingar  er  næstar  váru  o.  *.  v.  *)  [J)eir  a,  sefore^ 
gaaende  Note,  ^)  [þú  riddari  a.  ^)  lengra  a.  ^)  Maumet  a.  ')  [Jubiter  o. 
•)  [konung  várn  o.  '•)  [verðr  ata.  ")  ata.  ")  [í  hendr  pútum  guða 
3'ðra  4  ok  brutu  þœr  þá  i  sundr.  o.  '^)  fló  o.  '^)  mgU  o.  '*)  þá  tók 
Galinger  at  mœla  við  Ulien  tHf,  a. 


Cap,   6T.  AP  AQULANDO  KOKUXGI.  337 

ok  reiddist  ok  var  óðiyn  manni  líkari,  skók  spjótit  svá  at  náliga 
flaug  járuit  af,  reisti  inerki  sitt  upp  ok  hallaðist  á  spjótit  ok  mœlti: 
Karlamagnús,  sagöi  hann,  Agulandus  er  mik^  sendi  hingat  á  alla 
Affricam.  þá  er  hann  sendi  herínn  í  Eropam,^  þá  sendi  hann 
njósnir  sínar  fyrir  sér  ok^  fjóra  guða  vára,  ok  Jamund  sou  hans  sat 
fullan  mánað  í  Sueriborg.*  Sem  þeir  fóru  heim,  þá  tóku  [þér  Qóra 
guði*  vára  frá  þeim.  Agulandus  ferr  nú  at  leita  þín  [þar  til*  er 
hann  fínnr  þik;  hann  skal  hafa  þik  með  sér  til  Rómaborgar,  þar 
skal  hann^  kóróna  Jamund  son  sinn,®  ok  alla  drepa  þá  er  á  Krist 
trúa.  ]þat  veit  trú  mín,  sagði  Karlamagnús,  þat  skal  hann  aldri 
gera,  ef  guð  viH.  En  hvárki  skal  hann  hafa  gull  né  silfr  né  mey- 
jarnar;  þá  vittu  þat,  at  þœr  eru'  enn  úfœddar  er  honum  munu 
gjaldast.  {)á  mœlti  Galinger:  Herra  konungr,  segir  hann,  hefir  þú 
nökkut  meira  hð  en  þetta  sem  nú  sé  ek  hér?  J  hinni  fyrstu  fylk- 
ing  eru  fáir  menn,  ok  þau  vápn  er  þeir  bera  áttu  várir  menn.  Man- 
deqvin  konúngr  frœndi  Agulandi  konungs  heíir  í  móti  [þessum  er 
ek  sá  hér^®  20  þúsundir  í  sinni  fylking  fráskildr**  öðruni  fylkingum, 
þat  veit  Machun,  [þá  eru  alhr^^  þeir  teknir  sem  aldin  af  viði.  HeiTa 
konungr,  [segir  Ulien,*^  stöðvit  reiði  yðra.  Hingat  ríða  nú  tvau 
hundruð  ok  10  ok  íimtigir  þúsunda.  En  ef  þér  vœrit  sem^*  slátr 
ok  brytjaðir  til  steikarahúsa,  þá  eru  vér  svá  m«rgir,'*  at  eigi  vœri 
hálfb  lið  várt  fult  af  yðr,  en  konungr  várr  hefir  þat  boðit  ölium  at 
taka  þik  höndum,  til  þess  at  hann  drepi  þik  sjálfr.  Keisarinn  sendi 
þá'^  Nemes  ok  Oddgeir  ok  Salomon  skyndiliga  til  herra  Girarðs,  at 
hann  ok  synir  hans  kœmi  til  konungs.^^  Ok'®  þeim  þar  komnum 
gékk  konungr  út  é  völlinn  með  þeim :  Herrar,  segir  hann,  hlýðit 
mér  Htla  stund.  Sé  þér^'  sendimenn  Agulandi  konungs,  þeir  kreQa 
guða  sinna  ok  [sjau  ok  þúsundrað^^  klyíjaðra  hesta  af  guHi  ok  sHfri, 
ok  svá  margar  meyjar,  ok  at  ek  ganga  berfœttr  sjálfr  ok  í  uHklœðum, 
ok  lúta  honum  ok  leggja  kórónu  mína  þá  sem  á  hcilög  kristni  ok 
halda  lög  hans. 

87.  Hinn  gamH  Girarðr  tók  þá  at  svara:  Herra,  segir  hann, 
eigi  samir  yðr  at  angrast.  Nú  eru  Hðnir  80  vetra  síðan  er  ek  tók 
hjálm  á  höfuð  mér.  Sendit  nú  upp  undir  olifatré  eptir  líki  Jamunds 
ok  fœrit  Agulando,**  þat  er  honum  maklig  fórn,  því  at  þá  mun  hann 
angrast  ok  reiðast.  En  hverr  várr  styrki  annan  at  hefna  sín,  en 
guð^*    alla   oss.      Vei    sé   þeim   er  eigi  rekr  nieð  tíu  þúsundruðum 

')  088  a.  *)  Eyropam  a.  *)  mgl,  a.  *)  Sueri  a.  •)  [þeir  guða  a.  •)  [til 
þess  a.  0  koma  at  tilf,  a.  *)  með  kórónu  tilf,  a.  ')  iaaL  a ;  rounn  Á, 
'•)  [þeim  a.  ")  fráskildnm  a.  ")  [allir  em  a.  '»)  [kvað  hann  a. 
'<)  mgl.  a,  '*)  heióingjar  tilf.  a,  '•)  páíann  ok  tilf.  a.  ")  hans  a.  '•)  At 
tilf.  a.    '»)  hér  a.    ")  [1000  ok  7  a.    ")  Agulandus  a.    «)  styrki  tilf.  a. 


338  lU^AMAaHUS  8AQA  IVb.  Cop.     8f. 

tuttugu  f)úsundir  |)ein*a  manna.    f>á  géngu  þ^r  eptir  líklnu  BaldvÍQÍ 
ok  Ríker.    Ok  þá  kómu  sendimenn  at  deila  við  konung,  ok  mœltu: 
Látit  búa  skatt  várn.     Vinr,  kvaÖ  Karlamagnús,  ek  lét  nú  menn  til 
fara  at  búa.^     Konungs  menn  kómu  undir  olifatré  ok  fundu  Jamund 
ok  hjuggu  í  sundr  armlegg  hans,  þar  sem  brotinn  var,  ok  ióku  eigi 
fingrguU  af  hendi  honum  né  af  höfði  honum  hjálm,  ok  reiddi  Riker 
líkit^  en  félagi  hans  bar  skjöldinn  ok  hönd  hans  ok  höfuð,   k<Smu  á 
völlinn  j)ar  sem    konungr'-*   var,    ok   lögðu   niðr   lík  Jamunds.     Sem 
Galinger  leit  þat,    þá  varð  hann   fehnsfullr,    ok^  ^sem   hann  var  áðr 
málugr,*  varð  hann  þögull.    [Sem  Ulien  sá  hann,  kendi  hann*  hjálm- 
inn  ok  þat  it  mikla  fingrguU  er  hann  bar.     Undarligt  högg  gaf  RoU- 
ant,  þá  er  bæði  augu  flugu   or   höfði   honum    ok   lágu  á  kinnunum. 
J)á  mœlti  Ulien:    [Makun,  kvað  hann,^  hvat  gerðir  þú,  er  þú  sýndir' 
eigi  krapt  þinn.     Vinr,    [kvað  Karlamagnús,®    þú   hefir  at   vísu  týnt 
guði'    þínum.      1  gœr  árla  var  hann  uppgefinn  pútum,    með   stórum 
járnsleggjum    ok   hvössum    ítálpíkum    hafa    þœr    brotit  allan    líkam 
hans,  en  ek  hefi  skilt  at  þú  hefir  heitazt  við  mik.     Nú  tak  hér  við 
skattinum,    höfði    hans  armlegg   ok   skildi,    er   af    metnaði    sínum*® 
barðist  við  mik;  aldri  fœr  þú  annan  skatt  af  mér.     J)ú  ok  Galinger 
er  hingat  fórut  at  heitast  við  mik,  segit  inum  öfluga  konungi  yÖrum, 
at  skattr  sá  er  hann  krefr,^*  fjóra  guði  sína  gull  ok  silfr  ok  mejjar, 
þat  er  skaði*^    at  gefa  þœr  heiðin^um    til  pútna,    ok  [kóróna  mín 
af  inu  skírasta  gulli  ger,^^  þá   fœr  hann  aldri,    meðan   hann  [er  lif-  * 
andi^*  ok  ek  em  sverði  mínu  valdandi.     En  Qóra   [guði  þá  er  þá^* 
krefr,  þá  hefi  ek  engan  þeirra,    því  at  [ek  lét  þá  gcfa*^  piitum,    ok 
brutu  þœr  þá^''  í  sundr  ok  drógu  þa*®  eptir  sér  um  herbúðir  sínar, 
ok  hlaut  hver  þeirra  svá  lítit^®    af  þeim,    at  eigi   stóð   hálfan  annan 
pening.      En    aldri    atta  ek   sva   mikit  fé  sem  hann  krefr,    ok  aldri 
láti  guð^  Frakka  konung  [eiga  svá  mikit  fé,^^    nenia   þegar  taki  við 
hinir    hraustustu   riddarar   mínir.^'      Nú    þá   farit  til   Agulandum    ok 
fœrit  honum  höfuð  Jamunds  með  hjálmi  armlegg  ok  fingrgull,  ok  ef 
guði   Kkar,    þá    skulu    vér    slíkan    gera   hann   sjálfan    sem  Jamund. 
Ulien  sat  á  hesti  en  Galinger  á  múl,  ok  litu  höfuð  Jamunds  ok  blóð 
rennanda  or  munni  hans,^*  bœði  augu   hans  hVgu  á  kinnum,   heilinn 
rann  út  um  eyrun.     Annarr  grét  en  annarr  andvarpaði.     Ok  þá  dró 
Ulien  hinn  hœgra  glófa  af  hendi  sér   ok  gékk  f)  rir  Karlamagnús  ok 

')  sœkja  skattinn  a.  ^)  Karlamagnus  a.  ^)  svá  tilf.  a.  *)  þá  Ulf.  a. 
*)  [Ok  sem  Ulien  kendi  líkit  ok  a.  «)  [Makon,  Makon  a.  ')  sendir  a. 
■)  Isaal.  a;  segir  hanniá.  ^)  guónm  a.  '»)  saal.a,  þínnm^.  ")  heim- 
tir  a.  ")  of  skaði  a.  ")  [kórónu  mína  af  hinu  skírasta  giilli  a. 
•*)  [lifir  a.  •*)  [guóa  er  hann  a.  '«)  [er  (ek)  vil  ckki  við  þik  fást,  þá 
lét  ek  gefa  þá  a.  ")  alla  (Uf.  a.  '«)  alla  titf.  a.  '»)  mikit  a.  ^°)  [gim- 
ast  svá  mikils  fjár  a.     ^*)  hans  a.     ")  ok  tilf.  a. 


Cap,    S8.  ,  AF  AOULAKDO  KOlíUNOI.  33S 

niælti:  Tak  hér  við  glófa  mínum  í  einvígis  veð  móti  þeím  er  þú 
fær*  vildastan;  of  ek  yfirkem  félaga  minn  á  vígvelli,  þá  skaltu  ok 
þínir  menn  trúa  á  guða  vára:  en  ef  hann  drepr  mik,  þá  skulu  allir 
heiðingýar  trna  a  sannan  guð.  J)á  mœlti  Karlamagnús:  Stöðva 
lunderni  þitt,  ok  seg  Agulando  at  nú  hefir  son  hans  fengit  þat  sem 
hann  fór^  leita.  Ek  heli  liorn  hans,  sverð  ok  hest,  ok  gaf  ek  Roll- 
ant  frænda  mínum.  Nií  seg  Agulando,  at  ek  sendi  honum  höfuð 
sonar  hans  ok  armlegg  fram  frá  ölboganum,  ok  fyrr  en  þetta  kveld 
sé  komanda,  þá  verðr  annarr  okkarr  vitandi,  hvárr  rétteira  er  haf- 
andi,  ek  þetta  ríki  verjandi  [eðr  hann^  tilsœkjandi.  UUen  leit  þá 
skjöldinn  ok  armlegginn  ok  andvarpaði  þrysvar*  ok  skók  höfuð  sitt: 
Hó,  herra  Jamund,  segir  hann,  þessi  var  hörð  dagleið.  Seg,*  kvað 
hann,  hvaöan  eru  knapar  þcssir  er  þér  fylgja;  alt  þetta  hð  [it  litla* 
er  tii  dauða  dœmt  ok  öll  lög  þín  úný^t.  Vinr,  kvað  Karlamagnús, 
örlög  vár  eru  í  guðs  valdi,  en  eigi  undir  orðum  þínum.  Ber  höf- 
uöit  til  Agulandum  af  minni  hálfu ,  seg,  at  aldri  skal  þetta  liöfuð 
kórónut  vera  í  Róinaborg. 

88.  Herr  keisaraus  var  þá  allr  fylktr,  ok  blésu  [þeir  þá  hálft 
hundrað  hiðra*^  til  framreiðar  ok  ríÖa  á  brekkuna.  Ok  er  þeir  váru 
ofan  komnir  í  dalinn,  þá  sá  þeir  at  alt  var  landit  hulit'  af  heiðing- 
jum,  svá  mikili  fjöldi  at  engi  kunni®  telja.  Nú  ríÖa  sendimenn  skjótt 
ok  mœttu  Madeqvin  fyrstra  manna:  Komit  heiHr  sendimenn,  sagði 
hann,  hversu  líkar  Karlamagnúsi  hinum  harða  keisara,  hefir  hann 
sent  oss  Qóra  guða  vára  ok  skattinn?  Sem  Ulien  heyrði,  þá  reiddist 
hann,  er  hann  spottaði  þá.  J)á  svarar  Galinger:  J)ú  mœlir,  sagði 
hann,  sem  gahnn  maðr.  J)eir  gáfu  guði  vára  piitum  sínum,  er  með 
stórum  járnsleggjum  brutu  þá  í  sundr.  Dauðr  er  Jamund.  J)á 
svarar  Mandeqvin :  Farit  eigi  með  þesííum**'  hégóma,  því  at  engi  er 
svá  liarðr  maÖr,  at  [nökkur  mundi  þora*^  at  misgera  við  minn  herra. 
J)á  [svarar  Oalinger:**  Hættit  þrætu  þessi,  því  at  lík  hans  liggr 
undir  olifaviði.  J)eir  hjuggu  af  honum  höfuð  ok  armlegg,  [hér 
máttu  sjá  höfuð  hans  í  þessum  hjáhni.^^  J)cir  vildu  eigi  taka  lijálm 
af  iiöföi  honum  né  fingrgull  af  fingri  hans,  því  at  þeir  vildu  at  sá 
kcndi  hann,  er  fyrst  kórónaði  hann.  þá  svarar  Mandeqvin:  Alt 
snyst  oss  nii  til  harms.  Ok  fékk  hann  þá  svá  mikla  hugsótt,  at 
hann  sleit  hárit  af  höfði  sér.  Scm  lið  hans  sá  þctta,  þá  lustu  allir 
höndum  saman  ok  hörmuðu  svá,  at  alhr  í  þeirri  fylking  féngu  hrœzlu 
ok  huglcysu.^^     Síðan  riðu  seudimenn  fram  um  lítinn  skóg,  ok  kom 

')  finnr  «.  ')  at  t\l(.  a.  ^)  [en  bann  er  a.  0  3  sinnmn  a.  *)  Karla- 
magnús  tilf.  a.  ^)  Imyl.  a.  ')  [í  lúðra  hálft  hundrað  a.  •)  hnlt  a, 
»)  at  tilf.  a.  '")  slíknm  a.  ")  [nökkut  þori  a.  ^"^)  [mœlti  Ulien  o. 
•^)  Itilf.  a.      '^)  hugleysi  a^ 


340  KÁRLAlfAOKUS  SAOA'lVb.  Cap.   BB, 

þá  Ackars  or  Amflor  [í  móti  þeim,^  ok  kendi  hann  þegar  silkimerkit 
Uliens  ok  reið  þegar  í  móti  þeim  ok  mœlti:  Vel  komnir  félagar 
várir,  hafa  kristnir  menn  við  tekit  lögum  várum?  Ulien  svarar: 
{)at  vœri  [mikil  þín'^  heimska.  |)á  er  Jamund  tók  Ealabre  borg,  þá 
sneri  hann  mörgum  kristnum  mönnum  til  várrar  trúar,  ok  hafÖi  hann 
með  sér  tuttugu  þúsundír  manna.  |)ví  nœst  kómu  Frankismenn 
hinir  hörðustu  ríddarar  at  honum  með  tíu  þúsundir;  sem  þeir  áttu 
við  vára  menn,  þá  tóku  várir  menn  undan  ok  létu  fjóra  guöi  sína. 
En  kristnir  menn  tóku  þá  í^  sitt  vald,  ok  seldu  þeir  þá  pdtum  sín- 
um,  ok  brutu  þœr  þá  í  sundr,  ok  fékk  hver  þeirra  lítit  af.  DauÖr 
er  Jamund  ok  alt  lið  hans.  Sem  Akarz  heyrði  þat,^  þá  sortnaÖi 
hann  allr  ok  bliknaði,  ok  allir  hans  liðsmenn^  váru  svá  daprir,  at 
engi  vissi  hvat  mœla  skyldi  til  annars.  Enn  ríða^  þessir  »endimenn. 
Sem  Kaladis  konungr  kendi  ferð  þeirra,  þá  reið  hann  þegar  í  móti 
þeim  ok  mœlti :  Vinir,  kvað  hann,  Maumet  signi  yðr.  Eru  kristnir 
menn  til  várra  guða  snúnir?  J)á  mœlti  Ulien:  Guðar  várir  hafa 
svikit  oss.  ^á  er  Jamund  sótti  Kalabre  borg,  þá  sneri  hann  mörg- 
um  til  sinnar  trúar.  Hann  hafði  með  sér  20  þiísundir.  Sem  Frankis- 
menn  höfðu  komit  þeim  á  flótta,  þá  tóku  þeir  Qóra  guða  vára  ok 
gáfu  þá  pútum  sínum,  ok  skiptu  þœr  sín  í  millum.  Dauðr  er  Ja- 
mund  en  vér  svívirðir.  Sem  þeir  höfðu  sagt  Kalade  sendiferð  sína, 
þá  gékk  hann  náliga  af  viti  sínu  ok  niœlti:  Maumet  herra!  bölvaðr 
sér  þú,  samþykkjandi  at  Jamund  skyldi  vera  drepinn.  Ok  slitu  þeir 
þá  fylking  sína.  Nú  riðu  sendimenn  fram.  En  Eliades  ok  Pantalas 
systrungr  hans  kómu  þá  leypandi  i  mót  þeim  ok  mæltu :  Sendi 
Karlamagnús  oss  nú  skattinn  ok  meyjarnar?  Ulien  svarar:  Frankis- 
menn  eru  eigi  svá  auðsóttir.  J)á  mœlti  Galinger:  Pantalas  bróðir, 
segir  hann,  til  mikillar  úgœfu  var  Jamund  [kosinn  hingat  yfir  oss, 
okþá  einkannligast  er  hann''  eggjaði  oss  at  vinna  þctta  land.  Krist-. 
nir  menn  hafa  trú  sína  ok  traust  á  almátkum  guði,  syni  heilagrar 
Marie.  J)es8Í  er  sá  er  krossfestr  var  ok  dauða  sinn  fyrirgaf  Longino, 
er  í  gegnum  hjarta  hans  lagði  með  kesju.  Jamund  tapaði  Qórum 
guÖum  várum,  gulli  ok  silfri,  sjau  sinnum  hundrað  þúsunda  heið- 
ingja  hafa  Frankismenn  drepit  fyrir  oss  [ok  gert  mikla  skömm  ok 
svívirðing  vinum  várum  ok  frœndum.®  Dauðr  er  Jamund  ok  fjórir 
systruQgar  hans.  Sendimenn  riðu  í  brott  þaðan  ok  fram  um  fylk- 
ingarnar  ok  kómu  at  [höfuðmerkinu.  J)ar  var  Agulandus  konungr* 
ok  inn  öflugi  konungr  Abilant,    ok   með   þeim  Rodant   konungr  inn 

')  [^gi'  o.  ^)  [þeini  niikil  a.  ')  á  a.  *)  þelta  a.  *)  menn  a.  *)  riðu  a. 
')  [kominn  yfir  oss,  er  hingat  a.  •)  Imgl.  a.  ')  [höfuðmerki  Agu- 
landus,  þar  var  hann  sjálfr  a. 


Cap.   69.  AF  AQULAKDO  KOKUKOI.  841 

sterkí  ok  Madien,    Modal   konungr  ínn   ungi  ok  Laufer^    inn  harÖi. 
{)essir  kendu  fjarri  [komandi  sendimenn.^ 

89.  Scndimenn  riðu  fúsir  heim  ok  vildu  gjarna  telja  tíÖendi 
sín.  Ok  er  konungr  leit  þá,  fagnaði  hann  kvámu  þeirra.  Ok  er 
sendimenn  stigu  af  hestum  sínum  undir  hOfuðmerkinu,  þá  mælti  fyrst 
Modas  konungr:  Ulien  ok  Galinger,  segit  skjótt,  skulum  vér  fá* 
skattinn?  J)á  svaraði  Galinger:  J)ú  ert  of  bráðskeyttr.  Vit  riÖum 
betr  en  fim  fjórðunga  eins  vegar,*  þar  sem  fleira  liggr  cn  100  þús- 
unda  líkama.  Karlamagnús  er  hcill  ok  vel  haldinn,  hann  er  inn 
vápndjarfasti  maðr,  hann  hafði  fyrir  löngu  skipat  fylkingar  sínar. 
Hann  sendir  þér  at  vísu  skattinn ;  með  þessum  gullsteinda  [skildi  ok 
laufsteindum  hjálmi^  sendir  hann  þér  höfuð  sonar  þíns  ok  armlegg 
hans  hinn  hœgra,  ok  at  þeir  sé  eigi  lygimenn  er  þenna  skatt  sendu 
þér,  þd  fylgir  fingrgull  fíngri  hans.  Agulandus  leit  höfuð  sonar  síns. 
En  Rollant  gaf  honum  svá  mikit  högg,  at  augn  hans  lágu  [úti  á 
kinnunum,^  ok  í  sundr  armleggr  hans.  Sem  konungr  keúdi  fíngr- 
gulht,  þá  visnaði  alt  hjarta  hans  ok  alt  megn  hans,  ok  lagðist  ofan 
á  skjöldiun,  ok  tóku  þeir  hann  í  faðm  sér.  Ok  sem  hann  vitkaðist, 
þá  mœlti  haun :  Hvar  eru  komnir  fjórir  guðar  várir,  er  þoldu  at 
son  minn  vœri  drepinn?  J)á  svaraði  Gajinger:  Herra,  kvað  hann, 
þá  er  kristnir  menn  rœntu  oss  guðum  várum,  þá  gáfu  þeir  þá  pút- 
um,  ok  brutu  þá  í  sundr.  Alla  tel  ek  þá  svívirða  er  á  slíka  guða 
trúa,  ok  aldri  má  ek  því  trúa,  at  þeir  geri  jartegnir.  Sem  konungr 
heyrði  [þessi  tíðendi,^  þá  sprakk  hann  náiiga  af  harmi,  ok  leit  hann 
þá  opt  á  höfuð  sonar  síns  Jamunds,  ok  sortnaði  hann  allr,  svá  at 
hann  var  sóti  svartari,  en  áðr  [var  hann'  hveijum  manni  fríðari. 
Sonr,  kvað  hann,  mikill  er  minn  harmr,  fyrir  þínar  sakir  kom  ek 
hingat  í  heríbr;  fríðr  son,  ek  kórónaða  þik,  en  þú  snerist  í  móti 
mér  mjök  úráðhga,  aldri  síðan  þú  fékkt  kórónu  fylgdir  þú  mínum 
ráðum,  heldr  hafðir  þú  þeirra  úráð,  er  hvárki  vildu  mína  sœmd  né 
þína.  Ná  ef  þeirra  ráð  drápu  þik,  þá  skulu  þeir  ok  vera  drepnir. 
Galinger  bróðir,  segir  hann,  seg  þú  mér  athœfí  I^arlamagnás.  Gal- 
inger  svarar:  Engi  maðr[er  sá®  lifandi,  segir  hann,  ef  Karlamagnús 
sér  til  reiðum  augum,  at  eigi  muni  hrœðast  andlit^  hans,  ok  mikil 
ógn  stcndr  af  honum,  ok  mikii  gœfa  ef  hann  heldr  viti  sínu.  Krist- 
nir  ménn  trúa  á  einn  guð,  þann  er  ofan  kom  af  himnum  til  hjálpar 
mannkyninu ;  hann  klœddist  mannligri  mynd  af  líkam^®  heilagrar 
Marie.  |)e8si  hin  helga  mær  gat  hann  svá  guðdómliga  án  allri  fýst 
til   karlmanns,    hon  fœddi   hann  í  Bethleem,^^    hann   var  skírðr  [af 

')  Lemferr  a.  ^)  [sendimenn  komandi  a.  ')  hafa  a.  *)  [^jálmi  ok  steinda 
ekildi  a.  •)  [niðri  á  kinnum  hans  a.  •)  [þat  a.  »)  [tilf,  a.  •)  [tilf.  a. 
')  augu  a.     '')  Ukama  a.     ")  Bedelem  a. 


342  KABLAXAGNUS  SAQA  IV  b.  Cqp,  90^   9i. 

Johaniie  baptísta  í  ánni^  Jordan  ok  bauð  síðan  helga  krístni,  ok 
hverr  sem  trúir  á  þenna  guð  fullkoinliga,  hann  skal  vera*  hólpinn 
á  dómadegi. 

90.  J)á  er  seudimenn  kómu  til  Karlaraagnús,  þá  hugðustþeir 
mundu  fá  skattínn,  ok  gera  kristna  menn  þrœla  skurgoða  sinna  en 
sér  at  knöpum  ok  hestasveinum,  en  ina  ríkustu  drepa  svívirðuliga ; 
en  þeir  féngu  eigi  í  skattinn  fjóra  falspenninga,  heldr  fóru  þeir  aptr 
með  makligum  skatt  ok  fœrðu  Agulando  höfuð  Jamunds.  Agulandus 
Bjándi  höfuð  sonar  síns  gerðist  þá  óÖum  manni  líkari  í  reiði  sinni, 
ok  mœlti :  Sonr,  kvaÖ  hann,  mikill  angr^  er  mér,  er  þú  komt  mér 
í  þcssa  ferð.  Vér  báðum  guði  vára  af  öllu  hjarta,  at  þeir  skyldu 
oss  við  hjálpa;  ek  valda  til  smíðar  þeira  in  skírustu  guU  mörg  af* 
Arabialandi  ok  ina  dýrustu  steina,  er  íinnast  í  heimi;  með  verði 
þessarra  [dýru  steina^  mœtta  ek  keypt  hafa  sjau  inar  ríkustu  borgir. 
Með  þessum  gimsteinum  lét  ek  biía  armleggi  ok  fótleggi,  háls  ok 
herðar,  fœtr  ok  íingr,  bak  ok  brjóst,  síÖur  ok  lendar,  ok  alía  líkami 
þeirra  frá  hjassa*  til  ilja.  þú  geröir  Entor  merkismann  þinn ,  er 
mik  vildi  reka  or  ríki  mínu  ok  leggja  undir  sik  Affrikam,  en  nú  féll 
honum  svá  makhga,  at  hann  féll  í  inum  fyrsta  bardaga ;  vel  sé  þeim 
höndum  er  honum  bönuðu.  Síðan  lét  Agulandus  taka  höfuð  or 
hjálminum ;  ok  er  honum  var  fengit  bleikt  ok  blóðugt  ok  litlaust, 
er  hfandi  var  fagrt  ok  frítt,  þá  kysti  Agulandus  munninn  blóðgan, 
þar  sem  heihnn  rann  or;  hann  faðmaÖi  höfuöit  ok  lagði  á  brjóst 
sér.  J)á  mátti  sjá  Aífrikamenn  af  harmi  ok  hugsótt  hnípa  ok  gráta, 
[allir  inir  vaskustu  skulfu''  af  hræzhi. 

91.  Nii  teljum  vér  frá  Karlamagnúsi  konungi  ok  hans  athœfum. 
Hann  hefir  nú'  albt'inar  fylkingar  sínar,  ok  hann  sjálír  vel  biiinn,  ok 
var  þá  in  fyrsta  fylking  upp  komin  á  brekkuna.  Ok  er  Aífrika- 
menn®  sá  þá,  þá  var®  engi  svá  harðr  í  ölhi  hði  þeirra,  at  eigi  mink- 
aðist  máttr  hans  ok  megn*®  af  hrœzlu.  J)á  sú  heiöingjar,  at  þrír 
riddarar  riðu  ofan  af  fiallinu  fyrir  fylkingum  með  silfrhvítum  brynjum 
ok  inum  beztum  nerklœðum,  ok  leyptu  at  inni  fyrstu  fylking  heiÖ- 
ingja.  Oddgeir  er  merkismaÖr  ok  [Rollant,  þessir  váru  foringjar 
fyrir  þessi  fylking,  er  or  Qallinu  reið  ofan.^^  Karlamagnús  kallaði 
þá  páfann  til  sín  ok  mœlti:'*  Komit  hingat  Mauri,  segir  hann,  guÖs 
vinir  ok  mínir.  Lof  sé  ahnátkum  guði,  [scgir  páfmn,'^  ek  heíi  mik- 
inn  hlut^*  af  krossi  [dróttins,  þeim  er  h'kamr  hans*^  var  píndr  á. 
Nú  skaltu,    herra  Mauri,  skrýöast   ok   bera   þenna   inn    helga   kross. 

')  [í  a.  ^)  tilf.  a.  ^)  harmr  a.  *)  or  a.  *)  [mgl.  a.  ^)  hjarsa  a.  ")  [alla 
hina  vöskustu  skjálfa  a.  ■)  saal.  a-^  Frankismenn  J.  ')  varð  «.  *®)  meg- 
in  a.  ")  [RoUant  er  foringi  fyrir  fylking  þeirri  a.  '*)  þá  pávinn  fí//'.  a. 
'*)  [mgl.  a.     **)  hluta  a.     '*)  [þeim  er  Ukamr  dróttins  várs  a. 


Cap.    91.  AF  AGULANDO  KOKUKQI.  343 

J)á  svararMauri:  J)ú  mœlir  kjnligft;  þú  fékkt  mér  herklœði,  brynju, 
hjálm  ok  ökjöld,  ok  sit  ek  herklœddr  á  hesti  þessum  ok  heiU.  J)at  . 
segi  ek  þér,  at  ek  skal  eigi  [skyldast  messufötum  at  skrýðast^  fyrr 
en  þesöi  bila  mér,  ek  skal  svá  vaskliga  þjóna  guði  ok  þér,  at 
heiðingjar  skulu  vápn  mín  dýrt  kaupa.  J)á  mœlti  páíinn :  Hví  ertu 
svá  horfinn  mér?  Eigi  em  ek  horfinn  yðr,  herra,  segir  hann,  nema 
nú  verðr  svá  at  vera  íyrst'^  at  siuni.  J)á  kallar  páíinn  til  sín 
Ysopum  :®  J)ú  ert,  kvað  hann,  inn  besti  klerkr,  þú  skalt  taka  með* 
þessum  helgum  dómi.  ]þá  svarar  hann :  Herra,  segir  hann,  þu  ert 
of  bráðskeyttr.  Til  hvers  tók  ek  þessi  vápn  ok  herklœði?  fá  mér 
þau  vápn  er  ek  var  vígÖr  í,  í  guðs  nafni  þá  skal  ek  gera  [allan 
yðvarn  vilja.*  Herra  erkibyskup  hlýddi  til  orða  þeirra,  ok  sat  hann 
á  einum  rauðum  vápuhesti  inum  vildasta.*  J)essi  erkibyskup  var 
öflugliga  vaxinn,  .hinn  fríÖasti  maðr  sýnum.'  Hann  reið  þá  fram  í 
miðjan  flokkinn  ok  mælti  til  páfans:  Herra,  segir  hann,  lengi  hefi 
ek  hlýtt  til  orða  yðvarra.  Vér  erum  alHr  búnir  at  biðja  fyrir  oss, 
en  þér  getit  eigi  þess,  at  vér  skulum  berjast.  Mjök  sé  ek  yðr 
áhyggjufulla®  um  einn  lítinn  hlut^  ef  þér  fáit  mér  þann  inn  dýra 
helgan  dóm,  er  þcssi  nítaði®  við  at  taka,  [þá  vii  ek  gjarna  við  taka, 
því  at  ek  vœntir  at  mér  man  engi  tálman  af  því  standa.*®  J)á 
svarar  páfinn:  Vinr,  kvað  hann,  hvar  vartu  fœddr?  Herra,  segir 
hann,  fyrir  norðan  Ijöllin  í  Frakkakonungs  ríki.  Ek  var  munkr 
leugi^*  í  Norðmandio  í  borg  þeirri  er  Kum*'^  heitir,  í  ^punklífi  því 
•er  Uniages  heitir.  J)ar  var  ek  betr  en  10  vetr,  ok  vildu  þeir  gjarna 
kjósa  mik  til  ábóta  yfir  sik.  J)ar  var  ek  kosinn  ok  fyrir  því  brott 
tekinn*^  ok  gerr  erkibyskup  í  Reims  borg.  Ok  þat  skaltu  [vita  ok 
fullkomliga*'*  rcyna,  at  þér  skal  líka  mín  þjónusta  fyrir  þetta  kveld. 
J)ii  mœlti  páfinn:  Guð  veit,  kvaÖ  hann,  þú  mœlir  forkunnar  vel, 
leyn  mik  eigi,  hvat  þú  heitir.  Herra,  segir  hann,  Turpin  kalla  menn 
mik.  J)á  niælti  páfinn :  Guð  blezi  þik  ok  [gefi  þér  góða  hamingju." 
Ertu  svá  hraustr  maðr,  at  þii  vill  bera  merki  fyrir  liði  váru?  Já, 
[segir  hann,'^  þess  bið  ek  at  þér  gcrit  svá;  ok  ef  þér  vilit  mínum 
ráðum  fylgja,  þá  hofi  ek  þúsund  riddara,  er  fyrir  mér  þjóna  at 
borði,  ef  þér  vilit  at  þeir  fylgi  mér,  þa  vil  ek  vefa  í  fylking  Odd- 
geirs  ok  Rollants,  ok  œ  meðan  nökkurr  gerir  mínum  herra  úfríð,  ok 
má  ek  sjálfr  með  mínum  vápnum*''  hjálpa,  þá  vil  ek  í  orlofi  þat 
vinna.     Scm  ek  kem  til  kirkju  miunar,    þá  vil  ek  vera  í  alb-i  þjón- 

')  [skrýðast  öórum  messufötum  a.  ^)  mgl.  a,  *)  Ysope  a,  *)  við  a. 
*)  \jngl.  a.  «)  sterkasta  a.  ')  í  andliti  ok  allr  vaskligr  a.  •)  áhyggju- 
fullan  a.  *)  neitaði  a.  '")  [mgl.  a.  ")  marga  daga  a.  '*)  Kuin  a. 
")  rekinn  a.  '<)  Imgl.  a.  '*)  [láti  þér  gœfu  fylgja  a.  '•)  [guð  veit, 
herra  a.     ")  ráðum  a. 


344  KABLAMAaKUS  aAQA  IV  b.  '    Cop.  9M^  M. 

ustu  svá^  sem  ek  em  til  vígðr. '  {>á  svarar  páfinn:  Vant  er  am 
þetta^  at  tala,  [nú  vill  þu  bœði  erkibyskup  ok  riddari  vera.'  Erki- 
byskup  svarar  þa:  Eigi  þori  ek,  herra,  at  deila  viÖ  yÖr,  ef  þér 
vilit  eigi  þessu  játa,  þá  aflit^  yðr  annan  merkismann.  ]þá  oiœlti 
páíinn:  ]þú  skalt  þetta  lejíi  þiggja,  en  dýrt  muntu  kaupa. 
,  92.  |)á  sá  þeir  Aífrikamenn  nálgast,  ok  géngu  þá  hom  ok 
lúðrar,  trumbur  ok  tabor,  [ok  gerðist  inn  mesti  gnýr*  í  hvárutveggju* 
liðinu.  Sem  erkibyskup  fékk  þetta  lejfi,  þá  kysti  hann'  hœgra  fót 
páfans,  ok  fékk  páfínn  honum  krossinn.  Erkibyskup  laut  þá  páfanum 
ok  tók  þá  krossinu  með  miklum  fagnaði,  ok  fylgdu  honum  sjauþúa- 
undir  riddara.  Sem  [erkibyskup  kom  til  Oddgeirs  með  krossÍDn,* 
þá  sté  hann  af  hestinum,  ok  alt  lið  hans,  [ok  lutu  krossinum  með 
miklum  góðvilja  ok  grétu  af  fagnaði.  |)á  mœlti  Oddgeir:  RoUant, 
segir  hann,  ek  festi  þér  trú  mína  tryggliga,  at  Agulandus  er  at  víau 
dauðr,  ef  hann  bíðr  vár.  Oddgeir  inn  hrausti  riddari  sté  þegar  á 
hest  sinn,  ok  alt  lið  hans,®  ok  riðu  þeir  þá  ofan  af  brekkunni.  £n 
þrír  riddarar  kómu  þá  skuudandi  íram  fyrir  fylkingar  til  liðsins,  ok 
mœltu  ekki,  fyrir  því  at  engi  orti  orða*®  á  þá.  Ok  er  þeir  kómu 
í  framanvert  brjóstit,  þá  mœlti  Oddgeir  til  þeirra  hárri  röddu :  ]þd 
maðr  á  hinum  hvíta  hestiuum,  hví  skundar  þú  svá  mjök,  eða  hvat 
heitir  þú?  {)á  svarar  haun:  Still  þik,  segir  hann,  ok  mœl  hœversk- 
ligaj  Georgium  kalla  menn  mik,  þar  sem  ek  var.  Ek  em  hvert- 
vitna^^  vaiu'  sit  gera  ina  fyrstu  atreið  í  bardaga,  en  nú  hefi  ek  geíit 
ina  fyrstu  atreið  þessum'^  unga  sveini  með  þeim  formála,  at  aldrí 
skal  honum  bleyðiorð  or  munni  koma.  Sem  Oddgeir  fann,  at  þessi 
var  at  sönnu  Georgius  inn  helgi,  er  talaði  við  hann,  þá  mœlti  hann: 
Hcrra,  kvað  hann,  ek  gef  hann  í  guðs  gœzlu  ok  þína.  Ok  lýkr** 
hér  inni  áttandu'*  bók  ok  hefr  upp  ina  níundu. 

93.  Nii  ríða  öðrum  megin  í  móti  þeim  Affrikamenn  ok  láta 
ganga  horn  ok  lúðra.  Kristnir  menn  höfðu  ok  yfrin^*  góð  horn  ok 
hvella  lúðra.  Madeqvin^^  sat  á  inum  skjótasta  hcsti,  svá  at  engi 
var  vildri*''  vápnhestr  í  [öllum  her  Affrikamanna.  *®  Hann  var  í 
góðum  panzara  ok  á  höfði  silfrhjálmr,^'  gyrðr  löngu  sverði.  Jt  ríka 
merki  hans  blakaði  fyrir  vindinum.  Jnn  helgi  Georgius  reið  fram 
með  Rollant  ok  hélt  í^®  beisl  hans  ok  mœlti:  Hrœzt  eigi**  þó  at 
hann  sé  hár  ok  mikill.    ]þá  svarar  RoIIant :    HeiU'^^  herra,  segirhann, 

')  minni  a.  ^)  mál  tUf,  a,  'J  [því  at  þú  vilt  bœði  vera  crkibyskup  ok 
riddari  a.  ^)  fáit  a,  *)  [mgl.  a,  *)  hvárutveggja  a.  ')  þegar  tUf.  a,  ' 
•)  [Oddgeir  leit  erkibyskup  með  krossinum  a.  ')  [mgl.  a,  *•)  orð  a. 
")  hvervetna  a.  ^^)  hmxím  tUf.  a,  ")  lyktar  a.  ")  áttua.  '*)  yfrita. 
'•)  Handikvin  a,  her  og  tenere.  ")  vildari  a.  '*)  [öllu  AffrikalaDdi  a. 
'»)  Bilfrbjálm  ok  a.    '«)  tngL  a.    ")  hann  tilf,  a.    ")  Heila^  a, 


Cap,    94.  AV  ▲QULAVDO  KONUVOI.  845 

þat  skal  ek  gjarna  gera.  Sem  Rollant  haföi  þenna  mann^  sét  ok 
heyrt  orð  hans,  er  guð  virðist*  til  hugstyrks  ok  hjálpar  honum  at 
senda  ok  kenna  honum  riddaraskap,  ok  játtaði  honum  ina  fyrstu  at- 
reið,  at  engi  skyldi  honum  mega  standast,  f)á  leit  hann  Madeqvin, 
er  reið  or  fylking  sinni  at  leita  þess  er  [hann  viidi  fyrst  við*  eiga. 
Rollant  hélt  spjótinu  til  lags  ok  skildinum  sem  fastast  at  brjóstinu, 
ok  keyrðu  báðir*  sem  skjótast*  hestana  ok  lagði  Madeqvin  fyrr*  til 
Rollants  í  hinn  efra  fjórðung  skjaldarins  ok  í  gegnum  skjöldinn; 
en  brynjan  bilaði  eigi,  ok  brast'  þá  spjótit  í  3  hluti.  En  Rollant 
lagði  til  hans  af  öllu  afli,  ok  dugðu  [honum  lítt  vápn  hans;  því  at 
Rollant  blóðgaÖi  alt  sverð  sitt  í  líkama  haðs.  Sú  var  lykt  á  viðr- 
skiptum  þeirra,  sem  nú  má  heyra,  at  í  fy rstunni  sem  Rollant  lagði 
til  hans  spjótinu,  þd  var  spjótskaptit  svá  hart  at  eigi  brotnaði,  en 
haun  ungr  ok  úvanr  við  riddaraskipti,  ok  varð  svá  búit  at  vera,  ok 
eigi  gat  hann  riðit  hann  af  hestinum.  Ok  því  nœst  greip  hann  til 
Dýrumdala  ok  brá  ok  skundaði  at  höggva  hann.  En  RoIIant  (var) 
lítill,  en  hinn  mikill  sem  risi,  at  varla  náði  hann  sverðinu  upp  á 
háls  honum  ok  hjálm,  en  þó  tók  sverðit  brott  allan  hlut  hjálmsin^ 
er  fyrir  varð,  ok  svörðinn  af  hausnum  ok  af  honum  hit  hœgra  eyra, 
svá  at  heilinn  fylgdi.  Hann  hafði  armleggi  digra  ok  langa.  SverÖit 
sleit  brynjuna  tvefalda  ofan  á  lendar  honum,  ok  nam  eigi  staðar 
fyrr  en  í  hestinum.  Allr  sá  hlutr  líkama  hans  sem  sverðit  tók  var 
í  sundr  kloíinn  ok  slitinn.®  Sem^  inn  helgi  Georgius  ok  inn  helgí 
Demetrius  ok*®  Merkurius  ok  Oddgeir  merkismaðr  þeirra  sá  RoIIant 
svá  vaskliga  gefast,  at  hann  reið  at  einni  fylking  heiðingja  ok  hjó 
niðr  alla**  er  hans  biðu,*^  sem  þeir  kómu  til  hans,  þá  hjuggu  þeir 
svá  stórt,  at  allir  féllu  er  fyrir  þeim  vurðu.  En  þat  veit  engi,  hvárt 
þeir  váru  með  fullu  dauðir,  er  þessir  inir  helgu  menn  feldu,  nema 
svá  lágu  þeir  kyrrir,  at  eigi  hrœrðust  [á  þeim  nökkurskonar  þeirra 
limir.'^ 

94.  Ná  eru  þeir  þrír  riddarar  í  komnir  bardagann,  er  á  hvítum 
hestum  riðu  oían  or  fjallaklofanum.**  J)ar  var  hinn  helgi  Georgius 
ok  Demetrius  ok  Merkurius.  Rollant  hafði  þá  höggvit  it  fyrsta  högg, 
sem  inn  helgi  Georgius  hafði  lofat  honum.  Eigi  vissu  menn  dœmi 
til,  at  slíkr  maör  hjoggi'*  svá  stór  högg.  J)ar  mátti  þá  sjá  Qórtán 
höfðingja  búklausa  liggja^^  hjá  Madeqvin.  En  Oddgeir  feldi  sex 
menn,  ok  kristnir  menn  skunduðu  svá  mjök,  at  AiTrikamenn  kómust 

*)  sendimann  a.  ')  virðir  a.  •)  [vlldi  við  hann  a.  *)  tilf.  o.  •)  fastast  a. 
*)  fyrrí  a,  ^)  ílang  a.  *)  Isaal.  a;  A  ganike  kort:  litt  vápn  hans  hon- 
um,  ok  hratt  Rollant  honum  dauðam  á  jörð.  ')  Ok  sem  a.  '*)  hinn 
helgi  Hlf.  a.  ")  þá  tilf.  a.  ")  ok  tilf.  a.  ")  [þeir  né  upp  riflu,  a, 
'*)  ijallinu  a.     '•)  hyggi  a.     »•)  mgl.  a. 


346  KARLAMAOlíUS  SAQA  IV  b.  Cap.   9Sg  9$, 

eigi  í  brynjur  sínar.  En  Frankismenn  eru  vel  herklœddir,  kómu  at 
þeim  er  berir  váru,  ok  feldu  þykt  heiðingja.  Kristnir  menn  ^áni 
eigi  íleiri  en  tvœr  þúsundir  ok  sjau  hundruð  ríddara,  en  inir  heiðna 
váru  saman  20  þúsundir.  J)ar  sýndi  guö  kristnum  mönnum  sína 
miskunn.  Heiðingjar  slitu  fylking  sína,  svá  at  aldri  síðan  koma  þeir 
í  mót  Frankismönnum.  Sem  Aíírikamenu  sá,  at  þeir  höfðu  látit 
höfðingja  sinn,  þá  féngu  þeir  mikla  hugsótt  ok  mieltu:  Madeqvin 
herra,  segja  þeir,  í  öngu  landi  var  þér  jafngóðr  höfðingi;  þessi  er 
lítill  sveinn  er  þér  banaði,  mikit  aíl  var  geíit  sva  Utlum  dverg,  at 
hann  klauf  inn  mesta  mann  herklœddan,  ok  ef  aðrir  eru  jafnsterkir, 
þá  mun  Agulandus  harf  niÖr  koma,  ok  öU  Affrika  mun  snúast  í 
harm  ok  [hugar  ekka.^ 

95.  Turpin  erkibyskup  bar  þann  dag  inn  helga  kross,  í  öllum 
herinum  var  engi^  ágœtari  heilagr  dómr.  En  svá  sýndist  Affríka- 
niönnum  hann  mikiU  ok  ógurligr  ok  bjartari  sólar  Ijósi,  at'  af  því 
féll  hrœzla*  á  þá.  En  nú  eru  várir  riddarar  komnir  at  fylkingu 
Akarz*  or  Amflor.  [I  fyrstu  fylking  Aflnkamanna®  váru  tuttugu 
þúsundir.  J)essir  gerðu  Madekvin  merkismann  sinn,  er  Rollaut  drap' 
í  aughti  þeirra.  J)essir  íjórir-er  honum  fylgdu,  feldu  svá  marga,  at 
engi  kunni®  telja.  J)essi  hinn  helgi  kross  var  svá  bjartr,  at  allan 
dalinn  lýsti  af  hans  Ijóma  ok  Ijósi.  En  Akarz  or  Amflor  þótti* 
undarligt  ok  kynligt,  með  hverjum  hætti  þeir  kómu  svá  skjótt  á 
hendr  honum  ok  réðu  til  hans  manna.  En  Rollant  með  brugÖnum 
Dýrumdala  hjó  svá  stór  högg  á  báðar  heudr  sér,  at  hann  hræddist 
enga  ógn  síöan  er  hinn  holgi  Georgius  styrkti  hann,  ok  þat  er  frá 
honum  [at  segja  sannast,^"  at  aldri  síðan  gerði  hann  svá  mikit  mann- 
spell  [í  þessum  bardaga.^* 

96.  Girarör  hertugi  or  Satrcborg*'^  inn  hrauslasti'^  höfðingi 
hann  gcrði  af  sínum  möniium  þrjár  fylkingar  til  3  bardaga  af  ungum 
mönnuni  vöskum  ok  vel  vápiniðuni.  J)ér  inir  uiigu  menn,  ségir 
hann,  verit  harðir  ok  vápndjarfir,  ok  þá  cr  spjótin  brotna,  takit 
skjótt  til  sverðanna.  llrœöizt  alls  ekki  Affrikafólk,  J)eir  eru  vándir** 
villumenn.  ok  ef  ck  rck  þá  cigi  á  flótta  tuttugu  þúsundir'  hciðingja 
ineð*^  tíu  þiísundum,  þá  hítit  cigi  optar  at  mínum  oröum.  GirarÖr 
hefir  nú  skipat  liði  sínu,  bann  tah\öi  fyrir  þcim,  eggjaði  þá  ok  hug- 
dirfði  ok  mœhi:^*  Dýrligir  drcngir,  scgir  haun,  Afl'rikamenn  eru 
vándra  inanna  svcit,  iinýtir  ok  huglausir,  ck  skal  vinna  af  þeim  þat 
er  þcir  siíja  \\  ok  auöga  af  fé    þcirra  land    várt  ok   ríki.     Nú  skulu 

')  [sút  a.  ')  eigi  o.  ^)  ok  a.  *)  saaL  a;  hrœzlo  Á.  *)  Akadz  a,  her  og 
senere,  *)  [Affrikanienn  hinnar  fyrstu  fylkingar  a.  ')  h jó  a.  ')  at  tilf.  a. 
')  undi  a.  "*)  [ee.L'janda  a.  ")  [mgl.  a.  ")  Sakrisborg  a.  '^)  ágaetia. 
»^)  ok  tilf.  a.     '*)  ^eim  tilf.  a.     '«)  svá  tilf.  a. 


Cap.    97.  AP  AQULANDO  KOKUNGI.  347 

vér  vaskliga  þjóua-  guÖi,  er  alt  hefir  í  síuu  valdi,  at  vér  aflim  oss 
cilífan  fagnað.  þeir  svöruÖu  honum  ástsamliga  ok  játtuÖu  alHr  hans 
vilja  [at  geraíöllu.*  Boz  ok  CJares  vivru  foringjar  þeirra  ok  merkis- 
nienn,  ok  váru  þeir  þa  þúsund  ok  fim  hundruð  inna  [ríkustu  ridd- 
ara;'^  hvcrr  þeirra  skundaöi  fjrir  anuan  at  sýna  sína  hreysti.  J)á 
staLst  einn  njósnarmaðr  heiðingja  ok  reið  skyndiliga  í  gegnum  einn 
lítinn  skóg,  ok  stefndi  sem  hann  mátti^  skjótast  at  höfuömerki  Agu- 
laudi.  Ok  sem  hann  sa  konuug.  þá  œpti  hann  hárri  röddu :  Herra 
Agulande,  segir  hann,  Makun  signi  yÖr;  hcr  ferr  nú,  segir  hann, 
[á  hœgri  hönd  jör'*  einn  riddaraílokkr,  í  öllum  herinum  fínnast^  eigi 
fríðari  menn  né  betr  herklœddir;  þessir  trúa  á  son  innar  helgu  Maríu. 
Bem  Atfrikamenn  heyrðu  þessi  tíðendi,  þá  hrœddust  þeir  alhr  við, 
ok  er  þeir  htu  nierki  hertugans  ok  alt  hðit  herklœtt,  þá  fékk  þeim 
mikla  ógn.  En  er  Agulandus  leit  þá  ríðandi,  þá  fýsti  hann  [hvárki 
at  læja^  né  leika.  GirarÖr  hertugi  reið  nú  at  þeim  með  öflugum 
sterkleika,'  ok  er  atreið  hans  eigi  sem®  huglausra  manna.  Hann 
ætlar  nú  heiðingjum  svá  harðan  leik,  at  aldri  fy rr  höfðu  þeir  slíkan. 
Séð'  hversu  vápndjarfr  hann  var,  at  hann  þorði  at  eiga  viðskipti^® 
við  þann  konung,  er  fimtigi  konungdóma  hafði  í**  sínu  valdi;  í  hans 
fylking  váru  hundrað  þásunda  heiðingja^'^  ins  vildasta  hðs,  er  honum 
fy Igdu.***  En  sá  var**  vitr  at  vísu  ok  vaskr  höfðingi,  er  slíkr  var 
sem  Karlamagnúd  konungi',  er  með  scxtán  þúsundum**  þorði  á  hann 
at  ríða,  ok  fyrr  cn  Agulandus  fái^®  sótt  Franz,  þá  verðr  hann  at 
vísu  hryggr  ok   feiðr. 

97.  Hortuginn  Girarðr,**^  hœferskr,  harðr  ok  grimmr  úvinum, 
reið  ramhga  at  þeim  ok  gerði  þrjar  fyikingar,  herra  Boz  ok  Clares 
váru  foriugjar  þeirra.  1  hinni^  f^-rstu  fy Iking  var'®  þiisund  ok  fim 
hundruð  riddara,  [ok  riðu  þeir  þá  svá  þrOngt,  at  eigi  matti  einn  spör- 
haukr  fljúga  í  millum  spjóta  þeirra.^^  Afl'rikamenn  sá  kristna  menn 
nálgast  ok  vápn  þcirra  glóa  [af  skínandi  sólu,  x)k^®  riðu  þegar  at 
segja  Agulando.  Sem  hann  heyrði  þetta,  þótti  honum  kynhgt,  ok 
mælti  IJlicn  þá  til  konungs:  Herra,  kvað  hann,  óttizt  ckki,  þeir 
hafa  imgan  liöskost  til  þess  at  gera  þér^^  skaða,  hálft  hð  várt  etr 
meira  slátr  í  eitt  nml  en  þeir  eru  allir,  alt  afl  þeirra  er  eigi  vert 
eins  glófa;^'^  ef  þér  fáit  mér  20  þiisundir  riddara,  þá  skal  ek  svá 
verja"''*  þeim  er  nií  íara  hér,  at  allir  skulu  dauðir  hggja  áðr**  þér  farit^* 

')  {mgl.  a.  ^)  [liraustustii  mannaa.  ')  gata.  *)  [at  yðr  á  hœgri  hönd  a, 
^)  eru  a.  «)  fciífi  lilæja  a.  ^)  styrk  a.  ^  hk  a.  »)  Sjáit  a.  '*>)  vápna- 
skipti  a.  ")  undir  a.  '^)  heiðinna  riddara  a.  '^)  fylgdi  a.  '*)  er  a. 
'*)  þúsundir  a.  '«)  geti  a.  ")  var  tilf.  a,  *«)  váru  a.  '»)  Itilf.  a. 
")  Itilf.  a.  ^')  herr(!)  a.  ")  penings  a.  ")  veita  a.  ")  fyrr  en  a. 
")  at  tilf.  a. 


848  KARLAHA0NU8  8A0A  IV  b.  C(fl|l.    98. 

60fa.    Ef  ek  geri  eigí  8vá,  þá  sé  allir  sporar  mínir  af  hendi^  skomir 

ok  topprinn  klýptr  or  enni  hesti  mínum ;   svá  samir   at  þjóna   hug- 

lausum   riddara.     ]þá    svarar   Agulandus :    ]þú   ert  hraustr   maÖr  ok 

mjök  lofandi,  þú  ert  minn  systurson.     Nú  vil  ek,  at  þú  hjálpir  mér 

við  í  ráðum  þínum  ok  riddaraskap ;  ef  vér  megum  þetta  ríki  vinna, 

þá  gef  ek  þér  þat  skattalaust  ok  skylda.     |)á  svarar   Ulien :    Ekki 

beiði  ek  meira,  segir  hann.     Ok  [gékk  þegar  ok  kysti*  hönd  hans. 

En  inn  gamli  Galinger  vildi^  öngum  kosti  því  játa,  ok  mœlti :    Herra, 

segir  hann,  mjök  angrar  mik  nú ;    þér  sendut*  mik  til  Karlamagnás 

konungs,    ok  fór   ek  sem  sendimaðr  yðvarr  at  kreQa  réttar  yÖvara 

ok  at  heitast    við   þá  ok  víss    verða    liðsQölda  þeirra.      En    Karla- 

magnús  konungr  er  [inn  mesti  kappi,  ok  allir  þeir  er  honum  fylgja,* 

ok  fyrr  láta  þeir  alla  sik  höggva  í  sundr  kvika*  en   þeir  neiti   guði 

sínum;'  þeir  eru  eigi  bleyðimenn,    fyrr  en  þú  kemr  þcim    [af  þessu 

landi,®  þá  veita  þeir  harða  viðstöðu.     Trú    [með   engum  hœtti  hvat 

Ulien  rósari  segir.     J)á  mœlti  Ulien  ekki,*  hann  skalf  allr,  ok  brann 

hann  sem  eldr  [vœri  lagðr  á  hann,^®  augu  hans  glóuðu  sem  glœðr, 

er  hann  heyrði  hvat  Galinger  talaði,  ok  lét  þegar  saman  blása  liðinu, 

ok  mundu  þeir  þá  illa  deilt  hafa,   ef  eigi   hefði   Agulandus  konungr 

í  þat  sinn  stöðvat  þá. 

98.     Sem  Ulien  gékk  ífrá  konungi,  þá  mœlti  hann  hárri  röddu: 

Fylgit  mér,*^  segir  hann,  þat  veit  Makun,  at  ek  skal  svá  fagnaþeim 

sem  ek  kann.     Hann  [hafði  þá  við'*  sér  svá  mikit  lið,  sem  houum 

líkaði,    ok    [var  þat  lið^*    betr   en    tuttugu  þúsundir  riddara.     Agu- 

landus  dvaldist  eptir  undir**   höfuðmerkinu,   ok  með  honum  Abilant 

ok  Meliades  konungr  ok  Moadas  mikli  ok  Amuste  með  tveim  sonum 

sínum.     Sem  Ulien  haföi  fylkt  liði  sínu,    þa   gerði   hann  Jafert   for- 

ingja  fyrir  inn  fyrsta  fylkingararm.     J^essi   fylgdi   kouungi   utan   um 

hafit,    en   þeir   véru    eigi  svá  viöbúnir   sem  inir  fyrri,    því  at  þessir 

höfðu  hvárki  brynjur  né  hjálma,  nema^*  boga  ok  örvameP*   á  baki 

ok  brynjuhetti  lœsta  á  höfði  ok  öxar  bundnar  við  söðulboga.    I  allri 

þeirra^'  fylking  váru  eigi  önnur  hcrvópn.*®     Ein   fylking  kom    þá  í 

móti  þeim  ríðandi  [af  Fraukismanna  her,^®  aldri  sá  maðr  jafnmarga 

menn  betr  búna  sem  þá  fylking,  er  herra  Girarðr  hafði  fóstrat  með 

sœmdum  þeim  er  guð  [gaf  honum.*®    Sá  er  foringi  þeirra  var  leiddi 

þá  í  svá  [þykkva  þröngd  fylkingar,**  at  þó  at  eitt  epli  vœri  kastat 

*)  saal,  ogsaa  a.  *)  [kysti  hœgri  a.  ')  með  tilf.  a.  *)  taal.  a\  sendit  A, 
^)  [hinn  haróasti  maðr  ok  hinir  vösknstu  menn  þeir  er  honum  f^^Igdu  o. 
•)  mgl,  a.  ')  ok  trá  sinni  a.  •)  [or  þessu  ríki  a.  *)  [eigi,  kvað  hann, 
Ulien  hrósara.  þá  mátti  sjá  Ulien  reiðast  a,  '^  [lœgi  á  honum  a. 
»')  allir  tHf.  a.  »')  [tók  þá  með  a.  '»)  [hafði  hann  a.  »«)  tílf.  a. 
")  heldr  a.  >•)  örvamœli  a  ")  þeirri  a.  ••)  herklœði  a.  »»)  [Frankis- 
manna  a.     *•)  [hafði  geíit  a.     '')  [þykkri  fylking  a. 


Cap,    98.  AP  AGULAKIK)  KOKUNQI.  349 

í  millum  þeirra,  þá  mundi  löng  morginstund  líÖa  áðr  þat  féllí  á  jörÖ. 

Ok  þá  reið^    Ciares  einn   or  fjlkingunni    vel  lásboga  skot  fram   frá 

öðrum  ok  reisti  upp  merki  sitt.     ]þá  mœlti  Ulien   við   Jafert  félaga 

sinn :     jþessi  [er  fylking   öU  oss^    gefin,    öll   Affrika   skal   sœmd   af 

[þeirra  vápnum.     ]þá  bað  Jafert   at  gera  ina  fyrstu   atreið,    ok  þat 

játaði  bonum  Ulien,^   ok   riðust  þegar   at  ok  leyptu  hestunum*   sem 

mest  máttu   þeir    hlaupa,    ok    lagði   Jafert   í   skjöld   Clares,    svá  at 

skjöldrinn  bilaöi,    en   brynjau  spiltist  eigi,    ok   brast  þá  spjótit  í  tvá 

hluti.     En   Clares   lagði    til    hans  í  járnbundinn    skjöld,    ok    dugðu 

honum  engar  hlífðir,*    því    betr   en   [faðm   af  spjótinu   setti  hann^  í 

gegnum  hann.     AfírikameDn  réðu''  þá   til  kristinna  manna,  en  þeir^ 

vel  búnir  inum  vildustum  herklœðum  ok'vápnhestum'  rdku  þá  vask- 

liga  af  sér.    En  Aífrikamenn  höfðu  eogar  brynjur  nema  leðrpanzara, 

ok  gerðu  kristnir  menn  þd  úbœtiligan  skaða  á  Aífrikamönnum,  klufu 

höfuð  ok  herðar,  limi^®  ok  líkami,  svá  at  allir  vildu  þá  ílýja.    Ulien 

œpti    þá  á  [sína  menn  þrim^^    sinnum  ok  mœlti:    Inir  vándu   pútu- 

synir,    sagði  hann,    illa   svívirði*^    þér  oss,  [er  þér  biht  hú^^   í  svá 

mikilli  þurft.     |)ar  lágu  svá  margir  drepnir  ok  af  hestum  fallnir,    at 

allir  váru  vellirnir  huldir^*  af  þeim.    Frankismenn  eru  vel  herklœddir, 

en  Aífrikamenn  eru  vápnvana**  ok  berir.    Ok  þegar  sem  herra  Gir- 

arðr  kom  mcð  sínum  fylkingum,  þá  sleit  hann  þegar  ílokk  heiðingja. 

AíTrikamenn  máttu  [eigi  lengr  við  standast,^^   er  þeir  sá  sína  menn 

svá  í  sundr  klofna,  at  vellir*^  váru  huldir  af  líkum  þeirra.    J)á  mælti 

Ulien  :    Vesall  em  ek,  segir  hann,  hvat  skal  af  mér  verða.    Ek  hugða^® 

alla  Eyropam  undir  mik   ok    mitt  vald    leggja    mega  ok   skipta  því 

ríki  í  millum  minna  manna,^'  ok  alla  kristni  únýta  ok  svívirða,    en 

vár  lög   tigna   ok   styrkja;    nii   [verða   várir   úvinir  yíirsterkari,    en 

vér  úgæfumenn  ok  huglausir  verðum^®  undan  at  flýja.     I  því  snerist 

hann  aptr  á  þeim  inum  góða  hesti,  er  varla  fannst  nökkurr  jafngóðr. 

Hverr  sá  er  honum  mœtti  fékk  hart  viðrskipti.    Sem  hann  leitValter 

mikinn  skaða  gera^^  heiðingjum,  þá  stefndi  hann  at  honum^  ok  lagði 

hann  í  skjöldinn  ok  brynjuna  ok  herbergði   spjótit  í  hjarta  hans  ok 

skaut  honum  dauðum  af  hestinum.     Sem   Clares  sá  þetta,    þá  and- 

varpaði  hann  af  öllu  hjarta,  en  Afírikamenn  feldu  þá  kristna  menn. 

J)ar  mátli  þá  sjá  marga  góða  hesta,    er   fyrirlátit  höfðu  sína  herra, 

ok  géngu  þar  um  völluna  slítandi  beislin.    Ulicn  sat  á  rauðum  hesti 

')  réð  a.  ')  [fylking  er  oss  öll  a.  ')  [vápnum  várum,  ok  bað  þá  Jafert 
gera  hina  fyrstu  atreið,  ok  þat  játaði  hannhonum  vela'.  ^)  hestamira. 
*)  hlífar  a.  *)  [en  faðrar  á  spjóti  hans  gékk  a.  ')  riðu  a.  •)  váru 
tilf.  a.  ^  ok  tilf.  a.  '»)  limu  a.  ")  [þá  4  a.  ")  svívirðit  a.  ")  [tilf.  a. 
•*)  klœddir  a.  '*)  vápnvani  a.  '*)  [þá  eigi  standa  við  lengr  a.  ")  allir 
vellirnir  a.  **)  hugðumst  a.  ")  riddara  a.  ")  [verð  ek  sem  úgœfu- 
maðr  ok  huglauss  a.    ^')  á  tilf,  a. 


350  KARLAJIAGNUS  SAQA  IV  b.  Cap,    $9. 

svá  góðum,  at  engi^  mátti  finna  annan  betra,    ok   reið    hann   þá  or 

þrönginni^  harmandi  skaÖa  sinna  manna   ok   spjót   sitt   öllu  afli  hef- 

jandi.^     Spjótskapt  hans  var  or  Aífrikalandi,    þess  viðar  er  Affrika- 

menn^    kalla  dand,^    þcssi  viÖr  kann  varla  bogna  né  brotna.     Spjót 

hans  var  ok  it  hvassasta.    Hann  reiÖ  |)á  ok  fann  engan  svá  dramb- 

látan,  ef  Ulien  mœtir,  at  lofar  né  hrósar  sínum  Mut;  ef  hann  höggr 

eða  leggr,    þa    [stenzt   honUm  hvárki   ístig®    né  söðulgerð.     I  þeirri 

framreið  feldi  hann  QíSrtán  menn  af  hestum ,    ef  hann  vœri  kristinn, 

þá,  vœri  [hvárki  Rollant  né  Oliver  honum  vildri  riddari.'' 

99.     Ðá  kom  Basin®    hertugi    hleypandi,    er   allan    dag   leitaði 

hans,    ok  œpti  hárri  röddu  á  bak  honum:     Ef  þú  snýst  við    undan 

flýjandi,    þá   mantu   falla.      Sem   Ulien   leit  hertugann   komanda,    er 

allan  dag  hafÖi  lcitat  hans,  ok  hclt  spjótinu  til  lags,  ok  eptirhonum 

fara  þúsund    ok  fímm  hundruð   riddara,  ok  mátti  ekki   at  gera,    þá 

stefndi  hann  sem  skjótast  or  þrönginni®    ok   létti   eigi  fyrr   en   hann 

kom  li  [brekku  nökkura,'®  ok  tók  þá  skjöldinn    ok  hélt  sem  fnstast 

at^*  sér  tif  hlífðar  ok  festi  fœtr  sína  með    ístigum  af^^    öllu    afli,  ok 

œpti  þá  hárri  röddu  á  herrá  Basin  ok  mælti :    J)at   veit  [trú  mín,** 

segir  hann,  fyrir  dauðan  halt  mik,  ef  ek  fœr**  þér  eigi  félaga.     jþá 

kom  hertuginn  á*^  einum  fbxóttum  Gaskunic^®  hesti,  er  Droim  kon- 

ungr  gaf  honum.      Scm   þeir   mœttust  á  flugskjótum^'^    hestum,    þá 

lagði  hvárr  til  annars  með  hörðum  lögum,*^    svá   at   hvárgi  gat  sér 

í  haldit  söðlinum,    ok   féllu  báÖir   svá  at   beggja  þeirra  axlir  lágu  í 

sandinum.      Sá   er   þar   væri    ttndir   hamrinum    hjá  olifatré    ok    sœi, 

hversu  þcssir  tveir  riöust  af  hestunum,  þá  mætti  hann   ok*'    sjá,    at 

þeir  Ijópu  skjótt  upp  ok  tóku  skjölduna  ok  hnefuðu  spjótin.    Nii  sá 

Ulien  at  kristnir  menn  nálguðust  hanu  ok  at  hann  mundi  dauða  sfns 

þar  bíða.      J)á    skundaði  hann  til  hestsins  ok  kom  sér  á  hann,   svá 

at  hann  [studdist  á  spjótit  allr^®  meöan  hann  stcig  upp.    Vei  sé  því 

ístigi  er  við  honum  t<3k.     J)á  kómu  AíTrikamcnn  fjórar  þúsundir  ok 

snerust  umhvcrfis  Ulicn  at  verja  hann.     En   Clarcs   gat   eigi    uálgazt 

hann  at  því  sinni.      {>d    kómu    scndimenn    lcypandi   fram    at  höfuð- 

merki  Agulandi  ok  œptu  hárri  röddu :    Hcrra  Agiilande,  sögðu  þeir, 

alt  snýst  oss^*    til    vandræöa   [a   þcssum    dcgi  ;^*    kristnir   menn  eru 

svá  járni   klæddir  ok   stáli,    at   cngi   maðr   kemr  sári^^    á   þá,    þér 

munut  cigi^*  sja  fjóra  yðra  menn  aptr  komna.     Sem  konungr  skildi 

')  cigi  «.  ')  þröiií^unni  a.  ^)  linefandi  a.  *)  Affrikar  a.  *)  dant  a. 
^)  [heldr  honuni  hvárki  etiírreip  a.  ')  [Rollant  ok  Oliver  eigi  vildri 
riddari  en  liann.  a.  ")  Bosin  a,  her  og  senere.  ^)  þröngunni  a. 
'")  f))rckkuna  a.  ")  mgl.  a.  '^j  ^,^^  ^  nj  |^Makon  a.  '»)  fœ  a, 
'*)  saal.  a;  at  .4.  '®)  Gaakuniar  a.  '')  flaugskjótum  a.  '*)  ok  högprum 
tilf.  a.  "•)  nú  a.  *•)  [allr  á  spjótinu  a.  2')  nú  a.  ")  [i  dag  a. 
^^)  sarum  Xí.     ")  fyrir(!)  a. 


Cap.  ÍOO,  AF  AOULANDO  KOKUKGI.  351 

[orð   þeirra,*    þá    reiddist  hann  ok  lét  búast  80  þiisunda  er  í  hans 
valdi  váru. 

100.  Nú  veröum  ver  at  |rœða  um^  athœti  Karlamagniis  ok 
hins  helga  Georgii,  er  með  3^  mann  kom  hversdagliga  til  bardagáns 
undarliga  digr  [ok  drambsamr,*  öflugr  ok  vápndjarfr  ok  vel  hugaÖr. 
Hann  niælti  til  sinna  manna:  Herrar,  segir  hann,  hvat  gerit  þér  eða 
hvat  hrœðizt  ér,^  fyrir  hví  sœki  þér  eigi  at^  þessum  mönnum  erfðir 
þeirra  ok  sœmdir,  er  þeir  ok  forellrismenn  þeirra  hafa  á  setit?  af 
þeim  [skuhnn  vér'  verða  ríkir  við  takandi  sœlum  þeirra  ok  sœmdum, 
vér  skulum  skipta  í  millum  vár  eignum  þeirra  ok  ríki.  Vér  erum 
vel  100  í  móti  [þeirra  tveimr.®  Vitið  at  vísu,  ef  þér  látið  undan 
komast  einn  þeirra,  þá  verÖ  ek  aldri  feginn,  meðan  ek  Hfi.  J)ví 
næst  gerðist  bardagi  svá  harðr,  at  hvárki  gat  hlíft  hjálmr  né  brynja. 
Kri$tnir  menn  váru  þá  mjök  angraðir,  hestar  þeirra  mœddust  ok 
máttu  ekki  laupa,  margir  féngu  cigi  hlaupit  um'  röst.  Efeigisendir 
guð  þeim  nú  skjóta  viðrhjálp,  þá  mun  Karlamagnús  bœði  verða 
hryggr  ok  reiðr  ok  þúsund  barna  í  hans  ríki  föðurlaus  ok  fátæk. 
J)ví  næst  kom  Salomon  konungr  ok  með  honum  [Angiomenn  ok 
Oransel'®  ok  Bretar.  J)eir  riðu  spakliga  ok  gerðu  öngan  gný,  til 
þess  er  þeir  kómu  svá  nœr  bardaganum,  at  eigi  var  iengra  til  en 
örskot.  J)á  mœlti  Hugi  jarl:  Herra  Salomon,  segir  hann,  þii  skalt 
hér  dveljast  með  drekamerki  váru,^*  en  ek  vil  fara  at  sjá  athœfi 
kristinna  manna  várra.  Rollant  er  barn  en  Oddgeir  er  dugandi  maðr, 
ok  hrœðumst  ek  mjök  at  vér  týnum  Rollant.  Nii  ef  vér  verðum^* 
þurfi,  þá  hjálpit'^  oss  við.  J)á  mœlti  konungr:  Farit  í  guðs  signan 
ok  fagnaði.  J)á  reið  jarHnn  í  brott  með  þiisund  riddara  hraustra. 
f)essir  váru  eigi  herklæddir  sem  knapar,  þeir  höíðu  svá  öruggar 
brynjur,  at  aldri  ííilsuðust  þær  fyrir  vápnum,  ok  sátu  þeir  á  [góðum 
hestum,  svá*"*  at  eigi  váru  vildri  í  heiminuin,  ok  œpti  þá  jarlinn 
sigróp  Karlamagnús  keisara,  er  halði  lcóns  hjarta.  ^essi  jarl  var 
iun  fríðasti  ok  inn  vaskasti,  hann  mælti  þa  við  sína  menn :  Góðir 
riddarar,  segir  hann,  ryðjum  veg  varn  ok  stefnum  at  höfuðmerki 
heiðingja;  ek  bið**  3^ðr,  at  þér  höggvit  [stórt,  svá^*  at  engar  hlífðir 
standist  höggum  várum,  ok^'^  Frankismenn  sém  einkendir  at  sœmd. 
Jnrlinn  gat  eigi^®  svá  mikit  at  sýst,  at  hann  yrði  jafningi  Oddgeirs 
danska,*^  þó  gáfu  þeir  stór  högg  Samson  ok  Riker.  Ok  [þá  mælti*® 
Oddgeir:     Herra  Hugi  jarl,    sér   þú   riddara  þann  er  sitr  á  hvítum 

•)  fþat  a.  ')  [telja  a,  ^)  þriója  a.  <)  Itilf,  a.  *)  þér  a.  «)  af  a. 
')  [skulu  þér  a.  •)  [tveimr  mönTium  þeirraa.  ^)  hálfaa.  '•)  [Angikar- 
menn  ok  Mansol  a.  ")  várt  a,  '^)  liðs  tUf.  a.  '^)  iaal.  a.;  hjálpi  Á. 
")  [s^'á  góóum  liestum  o.  '*)  beiði  a.  '•)  [svá  stór  högg  a.  ")  at 
vér  ok  a.     '»)  þar  tilf  a.     '^)  ok  tilf.  a,     '«)  fmœlti  við  a. 


352  KARLAHAONUS  BAOA  IV  b.  Cop.   ÉÚt^  Í0M. 

hesti  ok^  drepr  tíÖum  heiðna  menn?  ]þat  er  inn  helgi  Georgius,  ok 
með  honum  tveir  riddarar  Demetrius  ok  Merkurius,  er  guÖ  hefir 
hingat  sent  af  himnum  til  þess  at  styrkja  kristni  vára. 

101.  Akarz  or  Amílor  fann  þá  at  hans  menn  hugbleyddusft, 
en  Frankismenn  feldu  þá  sem  tíðast,  ok  leit  hann  þá  fylking  Salo- 
mons  konungs  atríðandi  ok  krístna  menn  drepa  heiÖingja  ok  inn 
helga  kross  skína  ok  glóa.  {)á  mœlti  hann  við  sína  menn:  Fjórir 
guðar  várir  eru  eigi  verðir  eins  falspenings,  þeir  gáfust  f  vald 
[úvina  várra;^  nú  eru  þeir  allir  muldir  í  sundr.  Mjök  samir  krisl- 
num  mönnum  at  tigna^  sik  ok  lofa^  sinn  guð ;  séð^  hér  kross  er 
hann  var  píndr  á,  vér  getum  eigi  sét  i  móti  honum,  ok*  engum 
kosti  megum  vér^  nœr  koma  hans  kraptí,  um  snýr  hann®  öUu  viti 
váru,  vér  förum  oerir  ok^  hamstolnir ;  því  optar  sem  vér  sjám  þenna 
kross,  þeim  mun  meir  vaxa  vandrœði  vár,  ok  þat  veit  Maumet,  at 
eigi  [verjumst  ek  lengr.  Ok  hélt  hann'^  þá  undan  sem  skjótast. 
Akarz  or  Amflor  ílýr  nu  sem  skjótast  ok  hans  lið  með  brugðna 
sverði  bleikr  ok  huglauss/^  en  Fraakismenn  eptir  þeim^'  œpandi  ok 
leggjandi  með  spjótum  en  höggvandi  með  sverðum,  ok  svá  mikit 
unnu  þeir  á^^  þeim,  at  betr  en  10  þúsundir  heiðingja  lágu  þar  þ4 
dauðir.  Frankismenn  fylgdu  þeim  um  einn  lítinn  skóg  drepandi  þá 
sem  tíðast,  ok  kómu  þeir  því  nœst  at  fylking  Calides  or  Orfanie.^^ 
Hugi  jarl  œpti  þá  hárrí  röddu  ok  mœlti :  Nú  samir  oss  hreysti  vára 
at  sýna;  höggvit  stórt  þetta  it  bölvaða  fólk,^^  þessir  virða  enskis 
hjálma  né  brynjur,  ok  eigi  meta  þeir  enn  vildasta  vápnhest  eins 
súrs  eplis.  þessir  taka^^  við  várum  mönnum  vaskliga,  ok  ef  ^gí 
sér  nú  guð  til  þeirra  ok  sendir  Salomon  ok  hans  lið,  þá  töpum  vér 
nú  Oddgeir  ok  jarlinum  [it  sama.^'^ 

102.  Nú  kómu  2  fylkingar  kristinna  manna  at  enni  þríðju 
fylking  heiðingja,  ok  hjuggu  þá  Frankismenn  af  öliu  afli,  ok  kom 
þá  Salomon  konungr  svá  vaskliga  þeim  viðr  hjálpandi/®  at  honum 
fylgdu  (im  þúsundir  ius  vildasta  liðs  með  öruggum  brynjum  ok 
góðum  hjidmum.  þessir  sóttu  svá  ákafliga  heiðingja,  at  þeirhjuggu 
höfuð  ok  herðar,  Umi*'  ok  líkami,  ok  fundu  þeir  svá^®  hart  viðrskipti 
Frankismauna.  |)eir  váru  berír,  en  hinir  herklœddir.  Hinir  hraustustu 
urðu  hrœddir,  en  inir  hugnostu  hamstola,^'  ok  drógu  sik  þá  á  bak  ok 
ýldu  svá  sem  vargar,  ok  skutu  af  hornbogum  sínum,  svá  at  þeir  drápu 
af  vápnhestum  Frankismanna  300,  ok  váru  þá  margir  fyrir  því  á  fœti. 

*)  cr  a.  *)  ,  kristinna  manna  a.  ')  lofa  a.  *)  tigna  a,  •)  sjáit  a.  •)  með 
tilf.  a.  ')  tilf.  a.  •)  tilf.  a.  •)  sem  a.  ")  [vil  ek  hér  bíða  lengr.  Ok 
héldu  þeira.  ")  litlauss  a.  '^)  mgl.  a.  •»)  afa.  •»)Arfaniea.  •*)  því 
at  tHf.  a.  »«)  tóku  nú  a.  '^)  [mgl.  a.  ••)  viðrhjálpa  a.  •»)  limu  a. 
")  þá  a.    *•)  hamfltolnir  a. 


Cap.   103.  AF  AGULAKDO  KOKUNGI. 

103.     Dá  varð*  bardagi  svá  harðr,  at  hvárirtveggju  gáfust  sem 

máttu.     Margir  váru  svívirðuliga  af  hestum  riðnir,  fyrir  því  at  þessi 

bardagi    al    brotnuiu    spjótum    gékk   allr    með    sverðahöggum.     J)ar 

mátti  fljá  Rollant  [ríða  or  einum    flokki   ok  jafnau  •  in   stœrstu   högg 

gefandi.^     J)ar  vann  ok  mikit  at  Hugi  jarl  ok  Kiker, •  ok   þá   mœlti 

Oddgeir:    Rolkint,  kvað  hann,  guð  veit  at  þú  ert  mjök  lofandi;   ek 

munda  eigi  trúa  þessu  í  gær,    ef  mér   væri  slíkt  sagt  frá  þér.     Ver 

aldri  Ijarri  mcr,  því  at^  þii  ert  ungr  í  þessi  sýslu.    Já,^  segir  Rollant,* 

ef  guð  eflir  mik,    þá  skal    ek   ömbuna   þér   þessa  sýslu    ríkuliga  ok 

þína    [þjónustu    trúliga.^      [Hugi    ok    Riker    unnu   þar   mikinn    sigr. 

Oddgeir  hertugi  ok  Samson    inn    öflugi  riddari  kallaði'    til  sín   fjóra 

sína  félaga  Estor,  Bœring  ok  Otun,  ok  eitt  ung'menni  er  hét  Grelent. 

Hann  var  fœddr  í  Bretlandi  ok  [var  skyldr  Samsoni®  konungi,  þessi 

skemti^    konungi    í    höll    hans,     þessi'®    var    fóstrso.n    keisarans    or 

bernsku    ok   svaf  jafnan   í   svefnhúsi    konungs.^*      Engi    var   honum 

vildri  söngari*^    nc  sá  er  betr  kynni   skáldskapar   heiti,    þessi   gerði 

hit  fyrsta  kvæöi  í  brezku  máli.    En  í  þessarri  þörf  er  þa  höfðu  þeir 

gaf  Rollant   honum    herklœði.      Af  [honum   bar   engi   ungra  riddara 

hans  jafningja  nema  Roflant  ok  Otun.'^     J)á  njœlti  Roliant  til  sinna 

manna:     Hvat  er  nú  ráð  vildast?     Séð**    merki    þat   er  þar  stendr, 

er  inn  vándi  Galinger  á,  ef  vér  mœttim  sundr  dreifa  þeirra**  fylking 

ok  þröng,  þá  munu  [vér  at  vísu  sigrast,  en  þeir*®  allir  týuast.     J)á 

svarar  Grelent :     Ráðum    sem    skjótast   til   þeirra,    fyrir  því  at  þeir 

hafa  engi  dugandi  vápn,    trú  aldri   at   þeir  standist   oss.      Já,    segir 

Rollant,  þú  vart  at  vísu  duganda  drengs   son.     Ok   eigi  var  honum 

vildri  riddari.     Nú  sem  inn  ungi  Grelent  hafði  jáð^'   því   sem  Roll- 

ant  [hafði  mælt,^®  þá  lögðu  þeir  herklœddir  at  þeim'®  er  berir  váru. 

J)á  [vildu  Oiigir  fyrir  þcim^"   verÖa,  ok  sleizt  þá  þegar  fylking  Cal- 

idis,  ok  váru  þeir^*  svá  hrœddir,  at  þeir  vissu  eigi  hvat  þeir  skyldu 

at  haiast.     Grelcnt  kom    þá    hleypandi    at   Caladis   ok   lagði   hann  í 

gegnum  skjöldinn  ok  liann  sjálfan,  ok  er  hann  skaut  honum  or  söðl- 

inum,  þa  brast  spjótit,  ok  brá  hann  þegar  sverðinu  ok  veitti  honum 

[svá  mikit^^  sár,  at  [aldri  fannst  þá^^  sá  er  grœða  kynni.     J)á  kom 

Roflant  hleypandi  sem  skjótast  gat  [hans  hestr  borit  hann,'^   ok  lét 

hann   síga  þat  it  harða   spjót    með   merkinu    ok   lagði   til    Akarz  or 

Amflor  með  svá  miklu  afli,  at  öll  hans  herklæði  tœðu  honum  alls** 

')  var  a.  ^)  [gcfa  hinu  stœrstii  hög^  a.  ')  tilf.  a.  *)  Já,  já  a.  *)  ok 
tUf.  a.  ^)  [tniliga  þjónustu  a.  ^)  [Rollant- kalladi  þá  a,  ')  [náskyldr 
Salamon  a.  ^)  Karlainagnúsi  tilf.  a.  "*)  ok  hann  a.  *')  hans  a.  ")  söng- 
vari  íi.  '0  [(illuni  nyjum  riddurum  var  engi  honum  vildrí  riddarí  nema 
Rollant.  a.  '*)  Sjáit  þér  a.  '*)  þessa  a.  '•)  [þeir  at  vísu  deyja  eða 
vér  a.  ")  játt  a.  ")  [mælti  a.  "^)  hiuum  a.  *''•)  [vildi  engi  fyrír  a. 
^')  taal.a;  ^ú.  A.    '^^)  [þat  n.     ^^)  [engi fannst  a.    '*)[hanna.     **)  iwfif/.  a.- 

23 


354  KABLA1IAQNUS  8A0A  IVb.  Cop.   104. 

ekki,  ok  skaut  honum  jafnskjótt  dauðum  af  hestinum.  |)yí  nœst 
brá  Rollant  sverðinu  ok  tim  félagar  hans,  ok  feldu^  þar  niðr  betr 
en  sextugu^  heiðingja,  ok  á  ofan  drápu  þeir  tvá  konunga  [í  augliti' 
þeirra,  ok  lét  þá  engi  þeirra  lausan  einn  blóðdropa  [af  sér,*  ok 
gerðu  þeir^  svá  mikit  af  sér,  at  jafnan  síðan  váru  þeir  sœmdir 
meðan'þeir  lifðu.  En  Floriades  ok  Manuel  héldu  undan  sem  skjótast, 
hvártveggi  harm  ok  hugsótt  í  brjósti  berandi. 

104.  Sem  Oddgeir  misti  Rollant  ok  vissi  eigi  hvar  hann  var 
kðíninn,  þá  hrœddist  hann,  at  hann  mundi  eigi  optar  sjá  hann.  Ok 
var  þat  eigi  kjnligt,  at  hann  vœri  hrœddr  um  hans  hag,  því  at  hann 
var  fenginn  í  hans  gœzlu,  ok  mœlti  þá  til  Hugons  jarls:  Herra, 
sagði  hann,  illa  heíir*  nú  at  borizt,  ek  veit  eigi  hvar  systurson  kon- 
ungs  er  kominn.  En  í  þessu  liði  er  hér  er  fjrir  oss  heyri  ek  mik- 
inn  hörkul,  ok  at  vísu  sé  ek  þar  RoIIant  undir  hvítum  hjálmi;  nú 
bið  ek  yðr,  at  vér  hjálpim  þeim  við  sem  skjótast.  J)á  svarar  jarl: 
J)at  skulum  vér  gjarna  gera.  J)á  kom  Oddgeir''  þar  sem  RoIIant 
var,  ok  mœlti:  Eigi  heíir  þú  nú  haldit  þat  sem  vit  rœddum,®  ok 
ef  guð  hefði  eigi  gefit  mér  þessa  huggan,  at  ek  fynda  þik  heilan, 
þá  segi  ek  þat  guði,  at  aldri  skjlda®  ek  lengr  bera  skjöld  né  her- 
klœði.  Afifrikamenn  fjrirlétu  þá  þrjá  höfðingja  sína,  en  hinn  helgi 
kross  kom  þeim  stökk  ok  hrœzlu  á  þá,  at  þeir  hníptu  allir  af  hug- 
lejsi.  Almáttigr  guð  unni  Karlamagnúsi  konungi  ok  hans  verkum^^ 
ok  því  hinu  góða  fólki,  er  hann  var  stjórnandi,  fjrir  því  vildi  hann 
[eigi,  at  þeir'^  tjndist,  heldr  var  hanu  verjandi  þa  ok  sendi  þeim 
þrjá  riddara  sína  at  hjálpa  þeim  ok  vinum  sínum,  er  honum  var  ást 
á,  svá  opinberliga,  at  allir  sá  þá  ok  kendu  ok  hejrðu  rödd  þeirra, 
ok  einkannliga  hinn  helga  Georgium,  er  foringi  [(var)  hinna  tveggja.*^ 
Af  þessum  féngu.  kristnir  menn  mikla  hugdirfö,  en  Affrikamenn 
hrukku^^  allir  saman  ok  taka  á  flótta,  en  Frankismenn  eptir  drep- 
andi  þá  sem  vargar  [er  sauði  elta.**  Nú  eru  þeir  er  eptir  lifa  af 
þeim  íim  konungum  allir  undan  haldandi,  en  3^^  höfðingjar  þeirra 
liggja  höfuðlausir  eptir,  en  kristnir  meun  drepa  þá  100  ok  þúsund 
fjlgjandi  þeim  um  hamra  ok  dali.  En  Eliadas^^  ok  Pantalas  sjsturson 
hans*'  váru  aldri  vanir  undan  at  flvja,  þessir  váru  inir  mestu  bar- 
dagamenn,  þeir  hejrðu  hörkul  ok  stór  högg  Frankismanna,  ok  kómu 
þá  Frankismenn  at  fjlkingum  þeirra.  J)á  mœlti  Eliadas*®  til  ráð- 
gjafa  sinna:    Krístnir   menn   eru  [mikils  metnaðar  ok  grímleiks,^®  ef 

*)  feldi  a.  ')  sextigu  a,  ^  [m///.  a.  *)  [m///.  a.  *)  þar  tilf.  a.  •)  saal, 
a;  er  J.  ')  at  tilf.  a.  •)  játuáum  a.  ®)  skal  a.  '")  taal.  a;  verk  A. 
*')  [at  eigi  a.  ")  [þeirra  var  a.  '^)  saal,  «;  rauskvazt  A.  ")  [reka 
eauði  a.  '*)  4  a.  '«)  Kliadafl  a.  ")  ok  tilf.  a.  '»)  [miklir  metnaðar- 
menn  ok  grimmir  a. 


Cap.    Í05,  ÁF' AOULAyDO  KOKUXOI.  ð56 

þeir  íinna  oss  nú  raga  ok  huglausa,  [ok  ef  Agulandus  verÖr  þess 
víss  ok  sannfróðr,  þá  verðum  vér  aldri  hans  einka  vinir  né  honum 
kœrir.*  En  ek  virði  eigi  eins  falspenings  allan  metnaÖ  kristinna^ 
manna.  Frankismenn^  kómu  þá  ok  fylktu*  ok  varu  eigi  fleiri  en 
2  þusuudir  ok  700,  ok  riðu  þá  fyrst  fram  or  Frankismanna  liði  þeir 
er  vildastir  váru.  I  þessum  flokki  var  Rollant  ok  Oddgeir,  Greleut 
ok  Riker  ok  Hugon  jarl  ok  tólf  jafningjar.  J)es8ir  riðu  með*  svá 
þykkri  fjjking,  at  eigi  komst  vindrinn  í  milli®  þeirra.  En  þeir  váru 
fyrstir  í  fylking  þessi'  þrír  helgir  menn,  ok  ef  Kliades  bíðr  þeirra, 
þá  er  undr  ef  hann  iðrast  eigi.  Hann  var  inn  vápndjarfasti  maðr 
ok  vildi  at  engum  kosti  flýja,  en  Frankisraenn  œptu  þá  sigróp  keia- 
arans,®  ok  gerðist  þá  inn  mesti  gnýr,  ok  hófu  þeir  harðan  bardaga, 
svá  at  margir  góðir  menn  féllu  þeir'  er  guð  kallaði  af  þessu  lífi. 
I  þessum  bardaga  gáfust  einkar  vel  Suðrmenn  ok  Saxar,  [Bealvei 
ok  Ardenei  riddarar.'®  J)essir  Afírikar  eru  kurteisir  ok  vel  búnir, 
þeir  sitja  á  góðum  hestum  ok  úmœddum,  þeir  drápu  vára  menn  100 
ok  3  af  þeim  er  kosnir  váru  til  tólf  jafningja,  ok  váru  tveir  her- 
togar  en  eitt^*  konungr. 

105.  {)essi  bardagi  hófst  með  miklum  gný  ok  hörðu  vépna- 
skipti.  Heiðingjar  váru  50  þúsunda,  en  kristnir  menn  sjau  hundraÖ 
ok  tvœr  þúsundir,  ok  Grelent  sparði  eigi  at  veita  heiðingjum  þunga 
þjónustu  ok  hjálpa  várum  roönnum,  ok  sóttu  þeir  svá  fast,  at  engi 
gat  við  [staðizt  höggum^^  þeirra  ok  atreið,  ok  mœlti  þá  hverr  viÖ 
annan.:  Gæfusamliga,  segja  þeir,  er  oss  nú  fallit;  vér  várum  knapar 
ok  þjónustusveinar,  steikarar  ok  skósveinar,  at  sönnu  samir  oss  at 
elska  tiguHga  Karlamagnús  keisara^^  ok  þjóna  ástsamligaherra  várum, 
er  oss  tók  or  þrœla  þjónustu  ok  frjálsaði  ok  gerði  oss  alla  riddara. 
[Fyrr  skulum  vér  alhr  láta  líf  várt  en  þat  þola,  at  honum  sé  nökkur 
svívirðing  ger  eða  hann  sé  rekinn  or  sínu  ríki.^*  Sem  Oddgeir 
heyrði  rœðu  þeirra,  þá  mœlti  hann  hárri  röddu :  Sœlum  munni 
mœltuð  þér  þetta,  ok  ef  guð  lér  mér  at  lifa  til  þess  er  ek  kem  ( 
Franz,  þá  skal  ek  þiggja  til  handa  yðr**  þær  inar  ríku  sœmdir,  er 
hann  hefir  heitið  yðr,  því  at  engi  sá  maðr  er  þurfi  verðr  keisarana 
ok  ber  ek  mál  hans  fram,  at  eigi  heyrir^®  hann  gjarna  ok  stéttir^^ 
bœn  minni  ok  þurft  hins.  En  ek  vil  vera  merkismaðr  yÖarr,  ok 
fylkið  ér^®  nii  unihverfis  merkit.  J)eir  svöruðu  alHr  ok  mœltu :  J)at 
viljum  vér  gjarnsamHga.  Sem  þessum  riddorum  kom  í  hug  hversu 
fátœkir  þeir  kómu  til  Karlamagnús,  ok  nú  váru  þeir  gervir  riddarar, 

')  liilf  a.  ')  Frankis  a.  *)  kristnir  menn  a.  *)  Hði  eínu  tilf.  a.  *)  i  a. 
*)  vápna  tilf.  a.  ')  þcs8ir  tilf  a.  *)  mgl,  a.  ')  þar  a.  •")  [Bauœis 
ok  Ardenœis  a.  '•)  einn  a.  ")  [staðit  höggvi  a.  ")  konung  a. 
")  [íty.  a.     •*)  af  keisaranum  íi//:  a.     ")heyria.     ")8téttara.     '^)mgLa, 

23" 


356  KARLAHAOKVS  SAQA  ÍVb.  Cap.   ÍOÍ^   ÍÓT,. 

þá  þökkuðu  þeir  honum  með  ástsamligum  orðum  ok  fögrum  kveð- 
jum  ok  kváðust  heldr  vilja  líf  sitt  láta  en  konungr  yrði  sigraðr  fyrir 
Affrikamönnum.  J)ví  nœst  réÖu*  |)eir  til  heiðingja  ok  tóku  við  þeim 
ok  hjuggu  þá  mörg  stór  högg  limi  ok  líkami.  Fimtigi  þúsunda  váru 
þeirra  guðs  úvina,  en  kristnir  menn  tvœr  þúsundir  ok  7  hundruð. 
Nú  ef  guð  sýnir  eigi  sinn  krapt  kristnum  mönnum,  þá  tapar  Earla- 
magnús  konungr  sínum  fóstrsgnum. 

106.  Ðá  gerðist  ógurligr  gnýr,  ok^  var  þá  getit  mart  þungt  háls- 
slag,  ok  mundi  eigi  várr  skaði  bœttr  verða,  ef  eigi  kœmi  Salomon 
með  fim  þúsundum  riddara  viÖ^  reistum  spjótum  ok  blaköndum* 
merkjum  ok  ina  beztu  skjöldu  fyrir  brjósti.  J)essi  höföingi  er  mikill 
fyrir  sér,  ok  œptu  þá  Bretar  ok  hófu  upp  sigrarmerki*  ins  heilaga 
Miluns,  er  þar  hvílir  í  þeirra  landi,  ok  hófu  þeir  orrostu  með  hörðu 
tilrœði.  J)á  máttu  eigi  leynast  huglausir  rósarar,  er  þar  létu  drepa 
BÍk  fyrir*  hugleysi,  því  at  þeir  inir'  ungu  menn,  er  nýdubbaðir  váru 
til  riddara  váru  svá  öflugir  ok  sterkir  ok  skjótir  í  stórum  höggum, 
ok  féllu  þá  heiðingjar  fjölmenniiiga.  I  fylking  RoUants .  systursonar 
Karlamagnús  konungs  2  þúsundir  ok  7  hundruð,  en  í  fy Iking  Salo- 
monis  konungs  váru  fim  þúsundir,  ok  féllu  nökkurir  af  þeim  í  þessum 
bardaga.  En  í  því  kom  Droim  inn  ríki  hertugi  ok  með  honum 
Peitumenn  ok  Gaskuniar  með  öruggum  herklœðum  ok  sátu  á  inum 
beztum  hestum,  svá  atíöllu  liÖinu  váru  eigi  jafngóðir  þeim.  Áffrika- 
menn  sá  þá  at  lið  þeirra  féll,  ok  sá  þá  inn  þriðja  bardagann  at  sér 
ríða,  ok  váru  þeir  þá  betr  en  sjau  þúsundir,  ok  hafði  hverr  þeirra 
góðar  brynjur  ok  góðan  hest. 

107.  í  því  kómu  þeir  þrír  höfðingjar  fram,  er  guð  sendi 
Karlamagnúsi  konungi  til  hjálpar.  Hverr  þeirra  var  í  líkneskju  ridd- 
ara,  ok  með  þeim  Turpin  inn  dýrligi  erehibyskup,  er  bar  í  hendi 
sér  inn  helga  kross.  J)á  tóku  Affrikar  at  hvísla  sín  í  millum :  Vei 
verði  þeim  merkismanni,  merki  hans  er  svú  hátt,  at  skýin  styðjast 
af,  þat  er  svá  bjart,  at  sólar  geislar  eru  eigi  Ijósari;  þetta  snýr 
hug  várum,  vér  vinnum  hér  eigi  af  þeim  nema  dauða  várn.  Eliadað 
kunni  þá  ekki  ráð,  jBr  hann  sá  at  fylking  hans  slitnaði,  ef  hann  sœi 
sér  nökkura  viðstöÖu,  þá  héldi  hann  eigi  undan,  ok  flýði  hann 
nauðigr  ok  þó  síðarst,  ok  deildi  þa  við  guða  sína  ok  kvað  þá  öngu 
nýtan  allan  krapt  þeirra,  reið  þá  hnefandi  it  digra  spjót  sitt.  En 
RoUant  ok  Oddgeir  ok  Salomon  fylktu  Hði  sínu,  ef  þeir  reka  vel 
flótta  heiðingja,  þá  munu  þeir  hefna  sín.  Hestarnir  mœddust  þá 
mjök,  ok  reið  þá  scndimaðr  at  segja  keisaranum  ok  mœlti:  Ríðit 
herra  ok  viðr  hjálpit  yðrum  mönnum,  engi  er  vildri  riddari  en  frœndi 

')  riðu  a.       2)    tilf,    a       »)   með  a,      *)   blakandi   a.     **)   höfudmerki  a. 
•)  af  a.     ')  Her  magkr  i  Blad  i  a. 


Cap.  108,   109.  AF  AQULANDO  KOKUKQI.  S57 

yðvarr  Rollant.     |)á  svarar   konungr:     Almáttígr  guÖ,    segir  hann, 
þér  geri  ek  þakkir.    Konuugr  fagnaði  mjök  ok  skipaÖi  fjlking  sína. 

108.  Kii  ökulum  vér  hejra  hvat  hertogi  Girarðr  sýstí  þarfyrir 
hamrinum,  sem  herra  Boz  féll  af  hestínum  fyrir  inum  dramblátíi 
Ulien,  er  með  20  þúsundum  reið  þann  dag  or  her  Agulandi.  Hann 
hugði  j)at,  at  hann  skyldi  alla  œttíngja  sína  gera  höfðingja  fyrr  en 
hann  tœki  eldast.  En  kristuir  menn  únýttu  nökkut  œtían  hans  ok 
hug^oðu,  at  hann  skyldi  aldri  optar  hafa  á  hest  stigit.  Vei  sé  þeim 
er  honum  veittu  hð,  af  þeim  20  þúsundum  er  hann  hafði  með  sér 
lágu  |)ar  eptir  sjau  þilsundir,  en  J)eir  er  undan  flýðu  með  honum 
muuu  aldri  optar  í  slíkan  leik  fýsast.  Ok  kom  þá  Ulien  sem  skjót- 
ast  til  hers  Agulandi  ok  steig  þegar  af  hestí  sínum  fyrir  höfuð* 
merkinu,  ok  kom  {)ví  nœst  fyrir  konung  ok  bað  hann  miskunnar  ok 
mœltí:  Ilerra,  segir  hann,  þér  gáfut  mér  alla  Eyropam,  en  nú  skal 
ek  aldri  þessu  landi  róða. 

109.  Sem  Agulandus  skildi  orð  hans,  þá  mœltí  hann :  Ulien 
frœndi,  segir  hann ,  hlýtt  hefi  ek  orðum  þínum.  Jnn  Ijósi  hjálmr 
þinn  er  allr  moldugr,  skjöldr  þinn  klofinn,  at  sönnu  var  ek  heimskr, 
er  ek  trúða  þér,  fyrir  sakir  þínar  \éí  ek  lönd  mín  ok  ríki,  því  at 
þú  ok  Mandeqviu  rœntut  mik  syni  mínum.  Heima  í  Affrika  kváðuzt 
þit  vera  inir  beztu  riddarar,  en  nú  eru  þit  únýtir  ok  huglausir,  vei 
sé  mér,  ef  ek  legg  leugr  mitt  traust  á  ykkr.  Ulien  frœndi,  kvað 
Agulandus,  ck  vil  þik  sannfróðan  gera,  at  sá  er  trilir  kvenna  ráðum 
eða  huglausum  mönnum,  honum  samir  aldri  miklu  rfki  at  stjórna. 
En  þú  heíir  lengi  þjónat  með  kvenna  lunderni,  þú  heíir  lengi  drukkit 
vín  mitt  ok  tœmt  fésjóÖa  mína.  J)á  svarar  Ulien :  Herra,  segir 
hann,  hœttít  nú  at  deila  ok  látít  fylkiug  gera  umhverfis  yðr  at  varð- 
veita  líf  yðvart  ok  verja,  ok  munu  þér  þá  finna,  hversu  mikit  þér 
vinuit.  Vér  mœttum  Frankismönnum  í  brekku  nökkurri,  ok  hlaut  ek 
þar  falla,  sva  at  hjálmr  minn  stóð  í  moldunni  tíl  nasbjarga,  ok  fékk 
ek  önga  hjálp  af  neinum,  nema  ek  þóttumst  of  síðla  ná  hestimínum. 
En  síðan  er  ek  fékk  hann  ok  ek  keyrða  hann  með  sporum,  þá  þóttí 
mér  mín  hjálp  œrin  vera.  Eigi  munu  vér  Frankismönnum  standast, 
því  at  af  tuttngu  þúsundum  eru  eigi  fleiri  undan  komnir  en  fjórar 
þúsundir,  því  at  þeir  vilja  aldri  undan  flyja.  Ek  sá  þá  í  gœr  svá 
þykt  ríða,  at  engi  spörhaukr  mátti  fljúga  í  millum  vápna  þeirra;  ef 
þeir  konia  hingat  yfir  hamarinn  ok  taka  at  eiga  við  vára  menn,  þi 
segi  ek  þeim  þat,  er  heyra  orð  mín,  at  þér  munuð  dýrt  kaupa  tíl- 
kvámu  þeirra.  J)ví  næst  kom  hleypandi  einn  riddari,  ok  stóð  spjót- 
skaptígegnnm  hans  i^öðulboga  en  járninu  var  hann  í  gegnum  lagðr, 
ok  var  söðull  haps  fullr  af  blóði,  ok  fylgdu  honum  þrjár  þúsundir, 
ok  var  engi  svá  hraustr,  at  eigi  hefði  hann  sár  í  höfði  eða  á  líkam 


358  KABLAMAQNUS  SAQA  IV  b.    •  Cop.   109. 

eða  hesti,  ok  mælti  foringi  þeirra  lágura  orðum,  því  at  hann  var 
meginlauss:  Herra,  kvað  hann,  undarh'ga  þikki  mér,  í  gœr  féngu 
J)ér  mér  50  þúsunda,  ok  var  niðr  höggvinn  helmingrinn.  J)á  svarar 
Agulandus:  Vinr,  kvað  hann,  hvat  heitir  þú?  Hann  svarar:  Ek 
em  Eliadas  son  Sobrors  konungs.  j)á  svarar  Agulandus:  J)ú  ert 
náskyldr  frœndi  minn,  vit  faðir  þinn  erum  sjstruugar,  kantu'nökkut 
at  segja  frá  Madeqvin.  |)á  svarar  EUadas :  Já  herra,  segir  hann, 
hann  er  at  vísu  dauðr.  Agulandus  varð  þegar  reiðr  fyrir  sakir 
EHadas,  er  hann  var  svá  illa  leikinn,^  ok  um  Mandekuin.  ]þá  svarar 
Eliadas :  Herra,  segir  hann,  hrœzt  eigi,  slíka  úgœfu  vinna  þér  rósarar 
ok  drambsmenn;  þá  er  þeir  drukku  vín  þitt  ok  kystu  fríðar  meyjar 
þínar,  þá  váru  þeir  hraustir  riddarar.  En  Frankismenn  halda  ríki 
sitt  af  réttum  föðurleifðum  sínum,  hvárgi  okkarr  getr  af  þeim  sótt 
við  7  sinnum  100  þúsunda;  þó  at  þér  hefðit  100  riddara  at  móti 
tveim  mönuum  þeirra,  þá  efizt  ekki  í  því,  at  þó  koma  þeir  at  ber- 
jast  við  yðr ,  Frankismenn  eru  eigi  dáligir  ué  huglausir,  eigi  ragir 
né  hrœddir,  ok  Karlamagnús  konungr  er  inn  vápndjarfasti  ok  inn 
hugpriiðasti  höfðingi.  Nii  eru  fallnir  þrír  höfðingjar  í  þessum  3 
bardögum  inum  fyrstum,  ok  eru  þeir  eigi  at  heldr  frjálsir  er  eptir 
lifa.  J)á  gerðu  margir  af  hciðingjum  mikinn  gný  ok  létu  illa,  þá 
kom  ok  keisarinn  með  fim  fylkingum  ok  blésu  60  lúðra  öllum  einni 
röddu.  Gullit  ok  stáht  glóaði  ok  glitraði  svá  Ijóst  ok  bjart,  at  tími 
dagsins  lýstist  af,  ok  var  eigi  lengra  í  milli  fy Ikinga  Frankismanna 
en  eitt  lásbogaskot,  ok  fannst  engi  svá  digr  ok  drambsamr  í  hvárgu 
liði,  at  eigi  skipti  hug  sínum  ok  hrœddist.  Agulandus  var  þá  undir 
höfuðmerki  sínu  ok  með  honum  íim  konung^r,  er  allir  váru  honum 
með  eiðum  handgengnir,  ok  engi  sá  er  eigi  hafði  kórónu  borit,  ok 
lið  þeirra  fylkti  umhverfis  alt  með  syá  miklum  Qölda,  at  engi  kunni 
telja.  En  keisarinn  reið  þá  at  þcim  með  fim  fylkingum.  Agolandus 
sýndi  sínum  mönuum  her  kristinna  manna  ok  mœlti:  J)etta  Hð, 
segir  hann,  er  eigi  svá  mikit  slátr  at  oss  nœgist  til  dagverðar;  ef 
þeir  vœri  búnir  oss  til  matar,  þá  mundi  oss  herfiliga  getit  vera. 
Eigi  sýnist  mér  Karlamagnus  konungr  vitr  höfðingi,  er  hann  berst 
við  mik  með  eigi  meira  lið,  hér  fyrir  maa  hann  fá  mikil  vandrœði, 
hann  skal  bera  járnrekendr  um  háls  ok  hendr;  ef  hann  neitir  eigi 
guði  sínum  ok  kristni,  þá  skal  höggva  höfuð  af  honum.  Hinngamli 
Galingers  sá  mjök  lengi  á  konung  ok  mœlti  hlœjandi  at  honum : 
Lítt  þat  ertu  of  skjótr;  sendit  nú  eptir  Uhen,  Frankismenn  mœttu 
honum  í  dag,  aldri  var  hann  svá  mjök  keyrðr  né  illa  leikinn  fyrr. 
J)á  svarar  Agulandus :  J)ú  mœlir  of  mart,  fynr  því  þó  at  þeir  vœri 
af  inu  harðasta  stáli,  þá  mundu  þeir  aldri  mér  standast. 
')  leikem  A. 


Cap,  ííö^    Ííí.  AF  AOULAmX)  KOKUITðl.  859 

110.  Sem  Amustene  leit  Agulandum,  þá  kallar  hann  sonu 
sína  ok  mœlti:  Vándir  kuapar,  kvað  hann,  dáligir  flóttamenn! 
Magon  ok  Asperant  konungar  váru  systursj^nir  mínir,  er  drepnir  váru 
af  her  várum,  lítt  kemr  ykkr  i  hug  þetta,  þit  eruð  ragir  ok  öngu 
nýtir,  ok  þit  létuð  svívirða  frœndr  mína  í  augliti  mínu.  Takit  nú 
beint  lúðr  minn  ok  merki  sem  skjótast  ok  blásit  Qórum  sinnum, 
mjklu  er  minn  lúðr  hvellari  en  Olivant,  vér  skulum  til  skipa  stefna 
ok  skjótt  sigla  til  Aíírika,  ok  ef  Karlamagnús  berst  við  Agulandum, 
þá  sigrast  hann  at  visu  ok  hefnir  harma  sinna.  Ek  em  enn  ungr 
ok  þit  ungir,  vér  skulum  eiga  alla  AíTrikam,  ok  várír  arfar  œfinliga. 
|)á  svöruðu  þeir:  |)e8si  er  inn  bezti  formáli  ok  hagligr  at  hafa. 
Nú  lýkr  inni  9  bok  ok  hefr  upp  ina  10. 

lllí^.  AíTrikamenn  réðu  þá  til  krístinna  manna.  En  krístnir 
menn  váru  þá  ijórar  þúsundir  ok  30  þúsunda,  en  aldrí  máttu  menn^ 
vera  betr  herklœddir  en  þeir  váru.  En  Aífríkamenn  váru  með  öðrum 
hœtti  vápnaðir,  þeir  höfðu  leðrpanzara'  ok  gyrðii:  stórum  sverðum, 
báru  boga  ok  öxar  ok  örvamœla.'  Sem  kristnir  menn  mœttu*  þeim, 
þá  gáfu  þeir  mörg  stór  högg,  klufu  höfuð  ok  herðar,*  hmi  ok  jikami, 
ok  feldu  svá  marga,  at  allir  vellirnir  váru  huldir®  af  likum,''  svá  at 
eigi  var  annat  til  en  ganga  eðr  riða  á  likum  þeirra  er  dauðir  váru. 
AíTríkar  er  hrósoðu,  at  þeir  skyldu  reka  Frankismenn  af®  riki  sinu, 
þá  er  þeir  höfðu  átt  við  Frankismenn,  allir  þeir  er  hyggnastir  váru, 
fundu  sik  vorðna®  fiíl  af  sínum  ráðum.  J)á  er  Amustene  vissi  at 
liðit  var  saman  komit,  þá  mœlti  hann  til  Agulandum  :  Herra,  kvað 
hann,  lýð^°  orðum  minum.  Lið  yðvart  þrjár  fylkingar  er  [sigrat  ok 
yíirkomit^*  ok  undan  flýit  kristnum  mönnum,  en  ek  á  2  sonu  nýgerva 
ríddara,  en  nú  vil  ek  koma  þeim  i  bardaga,  ok  ek  sjálfr  með  þeim 
ok  mitt  lið.  J)á  svarar  Agulandus :  J)at  vil  ek  gjarna.  At  vísu 
herra,  sagði  Amustene,  ok  er*^  þó  betr  en  yðr  vœntir.  J)á  fylgdu 
honum  10  menn  ofan  frá  höfuðmerkinu,  ok  váru  þrir  konungar 
kórónaðir.  En  [þá  er  þeir  skildu'*  við  Agulandum,  þá  hefði  honum 
bctra  verit  at  láta  drepa  þá  [en  lofa**  þeim  i  brott  at.  fara.  J)eir 
stefndu  þegar  i  brott  frá  liðinu  ok  með  þeim  20  þúsundir,  ok 
skildust  svá  við  Agulandum.  Ok  mundi  Amustene  eigi  svá  hafa 
skilizt  við  hann,  ef  hann  vœrí  tryggr  maðr.  Fyrir  þessum^*  mundu 
Frankismenn  mikit  hafa  látit,  því  at  þeir  höfðu  betr  eri  20  þúsundir 
ins  vildasta  Hðs.     |)eir  kómu  til  skipa  ok  géngu  á  þau  með  öllum^* 

')  Her  begynder  aíter  a.  ^)  ok  linpanzara  tilf.  a.  *)  örvamœli  a.  *)  kómu 
mœtandi  a.  *)  hjuggu  tHf.  «.  •)  tilf.  a.  ')  þeirra  tilf.  a.  •)  or  a. 
*)  vera  a.  '")  hlýðit  a^  ")  [taal.  a;  sigraðar  ok  yíirkomnar  A. 
»)  taal.  a ;  eigi  Á.  '»)  [þeir  skilduzt  a.  »0  theldr  en  lofat  a.  *»)  þeim  a. 
")  hestum,  yápnum  ok  a. 


360  KABLAMAaVUS  8AGA  IT  b.  Cáp,   ÍÍZ, 

fjárhlutum,  en  öll  önnur  skipin  brendu  þeir  ok  í  sundr  hjugga. 
Nú  ef  Agulandus  gœtir  sín  eigi,  þá  niun  bann  aldri  síðan  augum' 
8já  Afíríkani. 

112,  En  meÖan  Agulandus  beiÖ  þeirra  er  frá  honum  fóru,  |)á 
skundpÖi  Girarðr  ok  kom  í  einn  dal  leyniliga  ríðandi.  En  lið  hans 
var  þúsund  ok  [7  hundrað,^  ok  fjlkti  bann  þejni  svá  þvkt,  at  vind- 
rinn  komst  varla^  í  millum*  þeirra,  ok  er  kynligt  ef  bann  iðrast  eigi. 
6em  UJien  leit  þé,  þá  sprakk  hann  naliga  af  harmj  ok  mælti  til 
Agulandum :  Herra,  segir  hann,  bér  ferr  nú  at  oss  eitt  fólk,  er  ek 
mœtta  í  dag,  þeir  drépu  fyrir  mér  sjau  þiísnndir  manna.  Agulandus 
svarar :  Er  eigi  þetta  lið  Amustene  er  béðan  fór?^  Víst  eigi,  herra, 
eegir  hann.  Nú  vitið  at  vísu,  segir  Ulien,  at  hverr  er  dauðr,  er 
eigi^  verst  sem  bezt.  Eptir  þenna  formala  kom  bræzla  ok  hugleysa 
á  Agulandum,  ok  mœlti''  at  Ulien  skyldi  búinn*^  at  gera  hans  vilja. 
Hann  gékk  þegar  reiðr  ok  óðr  ok  steig  á  best  sinn  ok  bafði  með 
sér  20  þúsundir  undan  böíuðmerkinu,  ok  mœtti  þá  herra  Girarð. 
En  Amustene  var  þá  ofan  komiun  á  skip,  ok  týndi  þeim  öllum  er 
hann  vildi  eigi  með  sér  hafa.  Nú  ef  eigi  gœtir  Agulandus  sín,  þá 
hefir  hann  týnt  sínum  hlut  í  Atírika.  En  þau  sjau  100  er  Girarðr 
fékk  Booz  ok  Clares  eru  vel  herklœddir.  Ok  er  UUen  inn  iUgjarni 
eá  þá,  þá  hleypli  hann  þegar  at  þeim  með  svá  barðri  atreið,  at 
engi  var  sá  í  þeirra  bði,  er  eigi  brœddist  dauöa.  En  herra  Booz 
ok  Clares  tóku  svá  fagrliga  við  þeim,  at  í  fyrstunni  drápu  þeir  mik-. 
inn  Ijölda.  En  hvárt  sem  þeir  vildu  eða  eigi,  þá  blutu  þeir  fyrir* 
at  balda  ok  kómu  þá  í  fylking  Girarðs.  Sem  bann^®  leit  systursonu 
sína,  þá  reiddist  bann,  ok  laust  hann  þá  í  reiði  sinni  ok  kallaði  þá 
pútusonu.'  Aldri,  kvað  bann,  váru  þit  synir  MiJuns  liertuga,  er  þit 
hrœðizt  svá  mjök  beiðingja.  Oddgeir  ok  RoJIant,  GreJent  ok  Estor 
ok  Riker  ok  Marant  sigruðust  í  dag  í  íjórum  bardögum,  svá  at  engi 
þeirra  er  eptir  váru  þorði^*  í  móti  at  standa.  Várir  menn  váru 
sérir,  en  heiðingjar  svá  margir  drepnir  ok  sárir,  at  engi  Jifandi  maðr 
kunni**  teljjt.  Oddgeir  ok  RoJIant  ok  þeirra  félagar  ráku  saman  í 
einn  hvirvil  lieiðingja,  ok  sem  þeir  vildu  efla  bardaga  sinn,  þa  váru 
þeir  svá  móðir,  at  þeir  féngu  nær  ekki  at  liafzt,  ok  urðu  þeir  þá 
aptr  at  snúa'^  í  fylking  KarJamagnús.  J)á  mœJli  Karlamagnús: 
[Herra  guð,'*  Ját  eigi  Jægjast  þína  heJgu  kriístni,  ok  gef  mér  st^'rk, 
at  ek  mega  befna  þinna  vina'*  á  þessum  beiðnuni  bundum.  Sem 
hann  hafði  þetta  mæJt,  þá  reið  konungr^^  frara  ok  með  Iionum  íjórar 

')  mgl.  a,  ')  [hundrað  ok  7  a.  ^)  eigi  a.  ^)  vápna  tilf.  n.  *)  reið  a. 
•)  tilf,  a.  ')  þá  tilf  a.  •)  vera  tilf.  a.  »)  undan  a.  '»)  Iiertugi  Gir- 
arða.  ")  þorðua.  '0  ^ttHf.a,  ")  SDÚazta.  '*)  Itilfa,  »*)  ovinaa. 
**)  hann  a. 


Cap.   ÍI9.  AP  AGULAlfDO  KOlTUVai.  361 

þúsundir  ríddara,  ok  riðu  í  flokk  heiðingja  í  móti  Gundrun  kerru« 
manni,  [ok  klauf  Earlamaguús  konungr  hann  í  herðar  niðr  sem  fúinn 
fttutík.'  En  fyrr  en  hann  kœmist  þaðan^  þá  sœrðu  þeir  undir  honum 
hestiuu  15  kesjum,  ok  fvrr  en  Karlamagnús  féngi  þann  hest  erhann 
drap  úviu  siun  af,  þá  drápu  þeir  [10  þúsundir  af  Affrikanis,'*  ok 
hrukku  allir^  á  bak  aptr  af  hrœzlu.  Sem  várir  menn  suerust  aptr 
í  fyJking  sína,  þá  dirfðust  Affrikar,  ok  gerðist  þá  hart  viðskipti  ok 
hjuggu  mörg  högg*  þau  er  harmandi  váru,  svá  at  mikiJl  fjöldi  féll, 
ok  harmaöi  [hann  þá^  fall  sínna  mauna,  ok  œpti  hann  þá  hárri 
röddu  ok  baÖ  þá  sína  riddara  heína  sín  í  guðs  nafni.  |)á  börðust 
vel  Bealvæi®  ok  Saxar  ok  brezkir  menn,  [Rollant  ok  Oddgeir  ok 
þeirra  félagar'  gáfust  einkar  vel.  Keisarinn  ^ar  fremstr  í  brjóstinu 
ok  hafÖi  Jouise®  í  hendi  sér,  engi  hefir  líf  er  eitt  högg  fær  af  hon- 
um.  J)á  féngu  Frankismenn^  svá  mikinn  skaða,  at  engi  [kunni  þat 
8egj[a,  ok  hjuggu^®  bæöi  höfuð  ok  herðar,  hmi  ok  líkami,  ok  kom 
þá  til  Karlttmaguús  Oddgeir  ok  Nemes  ok  mœltu :  Herra,  kváðu 
þeir,  ]iö  várt  er  mjök  fallit,  vér  höfum  nú  eigi  [fleira  liðs^*  en 
fimtán  þiisundir  manna,  ok  9  af  tólf  jafningjum.  Herrar,  kvað  Karla- 
magnús,  skilt  heíi  ek  orð  yður,  en  svá  hjáJpi  mér  guð,  at  myklu 
heldr  vil  ek  deyja  en  undan  flýja. 

113.  KarJamagnús  konungr  ok  Nemes  hertugi  ok  Oddgeir  sá 
þá  menn  sína  hugbleyÖast,  ok  þá  mœlti  páfínu :  Herrar,  kvað  hann, 
hrœðizt  ekki,  nií  freistar  guð  yðvar;  hann  sá  sik  sjálfan  [til  dauða^* 
do^mdan  ok  bar  hann  þat  [þó  einmóðliga,^^  gerit  nú  fyrir  hans 
sakir  þat'**  sem  hann  gerði  fyrir  yðrar  sakir.**  Allir  er  heyrðu  orð 
hans,  þá  mæltu:'*  Aldri  beiðumst  vér  fyrir  [þessa  tölu^'  at  lifa, 
nema  guð  geíi  oss  sigr  á  heiðingjum.  Herra,  segir  Karlamagnús, 
nú  hafi  þér  sugt  minn  vilja,  ok  engi  maðr  skal  önnur  ráð  nýta.^® 
Turpin  erkibyskup  gaf  þá  upp  páfanum  inn  helga  kross  ok  mœlti : 
Nii^^  skulu  þér  sjá,  ef  ek  má  nökkura  hjálp  veita.  En  páfínn  játaði 
því  þegar.  J)á  blés  erkibyskup  einum  hvellum  lúðri  at  eggja  menn 
sína,  ok  heyrði  Agulandus  þá  liiðrinn  ok  mælti  til  sinna  manna: 
Nii  hefi  ek  alt  þat  er  mér  líkar,  Frankismenn^®  eru  at  fullu  yfir- 
komnir,    ok   vilja  þeir  oss  nú    upp  gefa   vígvöUinn ;    sœkit   nú   fram 

')  [þessi  var  ráðgjafi  heiðingja.  Kárlamagnús  klaaf  hann  ofan  í  mitt 
höfuðit  allan  lierklæddan  a.  ^)  [betr  en  10  þúsundir  heiðingja,  svá  at 
allir  Affrikar  æáruðust  a.  ^)  2  a.  ^)  tilf,  a.  *)  [þá  Karlamagnús  a. 
«)  Bealfij  a.  ')  [Oddgeir  ok  Grelent,  Rollant  ok  Estor,  Riker  ok  Mar- 
ant  a.  ')  Jouís  sverd  sitt  a.  ^)  kristnir  menn  a.  ")  [lifandi  maðrfœr 
þat  sagt,  ok  hjuggu  þeirþáa.  ")  [meiraliða.  '*)  Imgl.  a,  '*)  [vel  a. 
'^jsvá  a.  '*)  hann  sá  sig  ejálfan  dœmdan  ok  þoldi  fyrir  oss  dauða 
tilf.  a.  '«)  þeir  tilf.  a.  ")  [þenha  dag  a.  '•)  hafa  a.  »»)  hefi  ek  alt 
þat  er  mér  líkar  tilf.  a.     ^®)  kristnir  menn  a. 


862  KABLAMA0VU8  8A0A  IV  b.  €mp.   t19. 

at  höfuÖmerkinu.  |)eir  gerðu  svá,  ok  hugðu  at  kristnir  menn  niundu' 
bila.  {)á  [dirfðist  lið  Aíírikanorum,^  ok  hófst  þá  [inn  harðasti  bar- 
dagi.^  Flugu  þá  spjót  [sem  í  örvadrif  sœi.^  Frankísmenn  tóku^ 
við  þeim  höggvandi  með  hvössum  sverðum  höfuð  ok  herðar.  {)á 
[mœlti  Ulien  ok  œpti  hárri  röddu  á  sina  menn:*  Aifrikamenn,  segir 
hann,  óttizt  ekki,  hefnit  frœnda  yðvarra,  feðra  ok  brœðra,  er  Frankis- 
menn  hafa  drepit,  ok''  Jamund  er  yðr  fóstraði;  sœkit  nú  af  þeim 
lönd  ok  ríki,  at  þér  verðit  ríkir  ok  fullsœlir.  {)á  er  hinir  skildu  orÖ 
hans,  þá  réðu  þeir  at  harðara  til  kristinna  manna.  Girarðr  ok  hans 
synir  ok  systursynir®  ruddu  af  sér  með  stórum  höggum  sem  þeir 
máttu.  £n  ef  eigi  miskunnar  nú  guð  kristnum  mönnum^  þá  munu 
dýrt  kaupa  hugiausir  menn  hreysti  þeirra,  er  vápndjaríir  eru.  Sem 
keisarinn  reið  í  fylkrng  heiðiugja,  þá  blésu  þeir  hornum  sínum  ok 
lúðrum,  ok  gerðist  'þá  ógurligr  gnýr^  ok  mikill  mfinnskaði  í  hváru- 
tveggja  liði.  Oddgeir  ok  Nemes,  Riker  ok  Hugi,  ok  Salomon  er 
bar  gullara  keisarans,  ok  Bretar  er  honum  fylgdu,  Rollant  ungi  er 
bar  Ðýrumdala  blóðgan  [ok  allir  hans  félagar  vörðust  harðla  vel.*® 
En  allir  váru  þá  uppgefnir,  ef  eigi  hefði  Karlamagnús  keisari  kallat 
á  þá  ok  [mœlir  til  þeirra:**  Verit  sköruliga,  sagði  hann,  líkam  minn 
ok  sœmdir  yðrar.  Barðist  Karlamagnús  konungr  þá  sv&  hraustliga, 
at  allir  er  sá  högg  hans  [stóð  mikil  (y^n'^^  af,  ok  var  honum  ekki 
hóglííi  gefit  þann  dag.  ]þá  var  drepinn  undir  honum  hestr  hans  inn 
bezti,  ok  hann  inn  öflgasti  maðr  hljóp  þegar  upp  ok  brá  Jovisse,  er 
hann  var  kórónaðr  nieð ;  sá  er  þat  má  ná  til  er  at  visu^^  dauðr. 
Nú  er  konungr  var  á  fœti  staddr,  þá  varðist  hann  svá  vaskliga,  at 
engi  þorði  at  honum  at  ganga,  ok  snerist  þá  umhveríis  hann  meiri 
maðr  ok  minni.  Bœringr  or  Markun  varð  fyrstr  víss,'*  at  keisarinn 
varáfœti,  ok  stefndi  þegar  þangat  ok  hjó  einn  ríkan  [höfðingja  ok 
klauf  hann  ofaní  tenn,**  ok  greip  jafnskjótt  hestinn  með  guUlögða 
beisli,  ok  þegar  kom  hann  til  keisarans  ok  steig  af  sínum  hesti  ok 
fékk  konungi,**  ok  hélt  í  ístig  hans  meðan  hann  sté  upp.  Síðan 
\jóp  hann  á  þann  hest,  er  hann  drap  heiðingja  af,  ok  kómu  þá 
báðir  í  bardaga  ok  feldu  mykinn  fjölda  af  heiðingjum.    Sem  Frankis- 

')  skyldu  a.  ')  [dirfðost  Affrikamenn  a.  ')  [liin  harðasta  atganga  a. 
*)  [í  smá  hluti  sem  örfadrif  væri  a.  *)  vel  tilf.  a.  •)  [œpti  Ulien  á 
sína  menn  4  sinnum  ok  mœlti  a.  ')  mgl.  a.  *)  ok  fóstrsynir  tHf.  a. 
*)  hörkuU  a.  '•)  [af  blóði  hciðingja,  ok  þeir  er  honum  fylgdu  vörðu 
líf  Bitt  ok  líkami  sem  bezt  féngu  þeir.  a.  **)  rmœlti  hárri  röddu  ást- 
samligum  orðum :  Nemit  staðar  allir,  meiri  maðr  ok  minni  a.  ")  [féngn 
ógn  ok  hræzlu  a.  ")  sönnu  a.  '*)  varr  við  a.  '*)  [heiðingja  ofan  i 
hjálminn  ok  klauf  hann  í  tenn,  ok  því  nœst  i  öðru  höggi  skaut  hann 
honum  af  hestinum  a.     ")  keisaranum  a. 


Cap,  ÍÍ4,  AF  AaULAlfDO  KOinmGL  363 

menn   sá   konung   kominn   aptr,    þi   urðu   þeir  [harÖla  fegnir  hans 
kvámu.* 

114.  fíevrit  guðs  vinir  þessa  ina  dýrligu  sögu  um  Karlamagnús 
inn  góða  keisara.  Hejrit  ok  hrejsti  ok  kuileisi  kristinna  manna, 
elsku  ok  ástsemd  dugandi  manna,  hugdirfð  hirðmanna,  ok  um  inn 
harða  hertuga  Girarð.  Hann  var  son  Bovins  konuugs  ins  ríka,  aldri 
tók  við  tignarnafni  vildri  hertugi.  j)á  er  herra  Girarðr  sá  merki 
Uliens,  þá  kallar  hann  til  sín  Booz  ok  Clares,  Ernarð  ok  Riker  ok 
Milun :  Ðýrlígir  riddarar,  segir  hann,  þyrmum  oss  eigi.  Séð  þann 
er  þar  sitr  undir  inum  gula  skildi,  er  í  dag  hljóp  at  oss  ákafliga, 
en  guð  sé  lofaðr,  er  vér  gerðum  honum  góð  skil  um  þá  skuld  er 
vér  várum  honum  skyldugir.  Nú  býð  ek  yðr,  at  þér  gerið  þeim 
önga  atreið  með  spjótum,  nema  vér  skulum  fylkja  sem  vér  megum 
þykkvast,'^  ok  héldu  þá  allir  skjöldum  sínum  sem  fastast  fyrir  brjóstum, 
svá  búnir  skulum  vér  ríða  at  þeim,  ef  þeir  þora  við  taka.  Girarðr 
ríðr  nú  með  fylktu  liði,  hann  hefir  við  sér  þiisund  ok  fim  100  ridd- 
ara,  Booz  ok  Clares  váru  merkismenn  þeirra.  Ok  kom  þá  Ulien  ok 
við  hqnum  fjórar  þúsundir,  þeir  höfðu  stinna  boga  ok  góð  herklœði, 
skutu  því  nœst  skotum  ok  broddum  ok  köstuðu  á  þá.  En  þeir 
fundu  eigi  hvikara  fyrir  sér  heldr  hugdjarfa  riddara,  svá  at  aldri 
hafði  einn  hertugi  vildri,  ok  þorðu  þó  öngir  atreiðir  at  gera  fyrir 
hertuga.  Sem  Ulien  fann  at  Frankismenn  vildu  ekki  at  þeim  fyrir 
ópi  né  heitan  né  fyrir  skotum  þeirra,  þá  stefndu  þeir  at  höfuðmerki 
Agulandi.  En  áðr  en  hann  hafði  fest  merki  sitt,  þá  leit  hann  á 
hötgri  hönd  sér  heiðingja  undan  flýjandi.  Aldri  kunni  Ulien  svá 
mikit  at  at  gera,  at  þeir  riðu  or  sinni  fylking  né  vildu  rjáfasakir  hans, 
ok  var  Girarðr  ok  lið  hans  svá  nœr  komnir  höfuðmerkinu,  at  tvau 
örskot  máttu  vel  til  ná,  ok  mœlti  þá  Girarðr,  at  hans  lið  skyldi 
nema  staðar.  |)á  kallar  hann  til  sín  sonu  sína  ok  systursonu  ok 
alla  höfuðvini :  Herrar,  segir  hann,  víst  hefir  guð  nú  til  vár  sét,  at 
vér  höfum  engan  mann  látit ;  kristnir  menn  hafa  nú  ráðit  til  Affrika- 
manna,  ek  heyri  nii  frameggjan  þeirra;  nú  bið  ek  at  vér  hjáJpim 
þeim  við  vaskliga.  J)eir  svöruðu :  J)at  viljum  vér  gera  gjarna;  vér 
erum  vel  herklœddir,  en  hundar  þessir  eru  búnir  margir  allilla  ok 
verr  en  vápnlausir;  nú  mun  þat  guð  vilja  ok  inn  helgi  kross,  at 
vér  komim  í  viðrskipti  heiðingja  ok  at  vér  gerim  þá  höfuðlausa. 
J)ví  nœst  stigu  þau  400  af  hestum,  allir  þeir  er  hertugi  kaus  ok 
vildastir  váru  ok  vaskastir,  en  hinir  aðrir  tóku  við  hestum  þeirra, 
ok  géngu  þeir  með  þykkri  fy Iking  huldir  skjöldum  sínum,  berandi 
hvassar  hosur,   gyrðir   góðum    sverðum.     Sem    Affrikar   litu  þá,   þá 

')  [aldrí   fegnarí   síðan  þeir  kómu   í   heim  a;   hvr  mangle  9  Blade   i  o. 
')  þykkiaz  A. 


364  KABLAMAQKUS  8AGA  IV  b.  Cap,   ÍÍS^   M. 

mælti  Agulandus':  J^essir  eru  eigi  várir  menn;  ef  vér  sigrumsi  eigi 
á  þessum,  er  framau  ganga  at  oss,  þá  drepa  þeir  oss,  er  nú  ganga 
á  bak  oss.  Agulandus  var  |)á  undir  höfuðmerkinu,  ok  með  honum 
tólf  heiÖnir  konungar,  en  umhveríis  liann  var  svá  mikit  hð,  at  engi 
kunni  telja,  ok  váru  þeir  |)á  harðla  hrœddir  um  Amustenem  ok 
œtlaðu  hann  of  lengi  dveljast.  1  |)ví  bili  kom  Girarðr  með  fjórar 
|)úsundir,  þeir  váru  í  fótsíÖum  brynjum  ok  skunduðu  at  heiðingjum 
höggvandi  þá,  ok  ruddu  svá  veginn  fyrir  sér,  at  þeir  áttu  eigi  örskot 
til  höfuðmerkisins.  En  Karlamagnús  konungr  mátti  þar  lítt  sínum 
hlut  hrósa,  né  Nemes  eða  Oddgeir  ok  Rollant,  ef  eigi  vœri  guð 
almáttigr,  er  í  sínu  valdi  heíir  alla  lilut(i),  honum  sendandi  þrjá  sína 
riddara.  En  herra  Girarö  ok  synir  hans  ok  systursynir  kómu  þá  at 
heiðingjum  herklœddir  af  stáli  ok  járni,  sva  at  ekki  má  á  þeim 
vinna,  hjuggu  þeir  höfuð  ok  herðar,  brjóst  ok  búk,  ok  steyptu  hver- 
jum  dauðum  á  annan  ofan.  Sem  þeir  fundu  skaða  sinn,  þá  flýðu 
þeir  undan  ok  hinir  eptir  þeim,  alt  til  þess  er  þeir  kómu  undir  höf- 
uðmerkit.  J)á  tóku  Aífrikar  at  rœða  viö  Agulandum:  Ef  þessir 
menn  komast  at  oss  upp,  þá  mun  oss  lítit  stoða  til  hjálpar  stöðu- 
merkit.  Sem  Agulandus  sá  þá,  mundi  hann  or  viti  sínu  hlaupa, 
því  at  menn  hans  flýÖu  at  honum  sjánda  hverr  at  öðrum. 

115.  Affnkamcnn  fyrirlétu  stað  sinn  görsamliga  undan  merk- 
inu,  síðan  námu  þeir  staðar  ok  vörðust,  ok  váru  þá  höggvin  mörg 
stór  högg.  En  Karlamagnús  var  inn  kurteisasti  keisari,  ok  Roilant 
systurson  hans  ok  Nemés  inn  hœverski  riddari  ok  öll  konunglig  hirÖ. 
Frankismenn  Ijópu  á  heiðingja  svá  sem  þeir  kómu  ofan  I  dalinn, 
ok  gerðist  þar  þá  harðr  bardagi.  J)eir  hinir  vasku  menn  or  Orfanie 
skutu  spjótum  ok  broddum  ok  gerðu  mikinn  mannskaða.  Nema 
almáttigr  guð  sér  nii  til  kristinna  manna,  þá  mœttu  þeir  aldri  svá 
hörmuligu  slagi  sem  þá.  Eliadas  ok  Pantalas  félagi  hans  or  Orphanie 
námu  þá  staðar  ok  vörðust  undir  berginu,  ok  liófst  þá  gnýr  ok  óp 
ok  frameggjan  með  svá  miklu  mannspelli,  at  aldri  sá  manna  augu 
meira.  Sem  þeir  or  Afrrika  sá  þann  inn  mikla  fjölda  falla,  feðr  ok 
frœndr,  syni  ok  brœðr,  þá  mœltu  þeir:  Nú  vaxa  vandrœði  vár,  ok 
ef  vér  hefnum  eigi  þeirra,  þá  erum  vér  svívirðir ;  sví  sé  þeim  er  nu 
höggr  eigi  í  skjöldu  þeirra.  Ok  gerðu  þeir  svá,  khifu  skjöldu  þeirra. 
Sem  Frankismenn  ráku  þá  af  sér  með  slórum  höggum,  þii  íéll  þegar 
hrœzla  á  þá  or  Orfanie,  svá  at  bœði  hvarf  þeim  afl  ok  hreysti,  ok 
héldu  undan  rœddir  ok  huglausir,  sem  mest  máttu  þeir. 

116.  Sem  Karlamagnús  keisari  sá  Aífrikamenn  hvika  ok  Or- 
phaniemenn  laupa  ok  illa  láta,  þá  œpti  hann  þegar  á  sína  menn: 
Fylgjum  þeim  nú,  kvað  hann,  ok  höggum  stórt,  því  nú  flýja  Frankis- 
menn.    Lögðu  þeir  þá  ok  hjuggu  ok  brutu  spjótin  í  þeim,  ok  mátti 


Cap:  ÍÍT^   ííd,  AP  AGITLAiaK)  KOKUlfaL  866 

þá  görla  hejra  undir  höfuðmerkinu  óp  þeirra,  ok  hversu  hverr  þeirra 
féll  á  bak  öörum,  ok  létu  þeir  þá  kenna  þeirra  300  stálspjóta  ok 
járn9))jóta  ok  sverða,  er  aldri  síðan  féngu  þeir  lækna  sik  at  grœða, 
ok  flýðu  undan  svá  vandliga,  at  engi  var  eptir  á  vígveilinum. 

117.  Ðegar  því  nœst  er  þessir  váru  sigraðir,  þá  mœttu  þeir 
30  þúsunda  ins  harðasta  fólks.  Höfðingi  fyrir  þeim  var  Moadas, 
son  Aufira  konungs,  ok  Abilant,  son  Monspira  konungs,  ok  óku  þeir 
þá  aptr  undir  merkit,  hvárt  sem  þeir  vildu  eðr  eigi.  En  Fagum  hét 
á  þá  ok  vildi  eigi  íljj^)  ok  mœlti  til  sinna  manna:  Nú  munum  vér 
fá  góð  íbng  at  hefna  vina  yðvarra  ok  þjóna  guði.  Sem  Aífrikar 
sá  sína  menn  sigraða,  þá  fóru  þeir  ofan  af  berginu  aJlir  með  bendum 
bogum  30  þúsunda,  berandi  hvöss  spjót  með  nýbrýndum  sverðum 
ok  öxum  ok  stálpíkum.  UOfðingjar  þeirra  Moadan  ok  Abilant  (váru) 
svá  digrir  ok  dramblútir,  at  þeir  virðu  engan  mann  eins  halmstrás. 
Scm  þeir  fundu  Frankismenn,  þá  Ijópu  þeir  þegar  á  þá,  en  þeir 
tóku  við  þeim  vaskhga,  svá  at  þeir  or  Persialandi  urðu  mjök  reiðir, 
ok  váru  þar  mörg  stór  högg  höggvin,  ok  féllu  þar  heiðingjar  aðrir 
á  aðra  ofan,  ok  féllu  svá  þykt,  at  eigi  kendi  faðir  son  sinn.  Odd- 
geir  ok  Nemes  váru  þar  báðir  feldir  af  hestum  sínum,  ok  Salomon 
ok  Hikir  ok  Bœringr.  Sem  Karlamagnús  sá  þat,  þá  líkaði  honum 
illa,  ok  œpti  hárri  röddu:  Herra  guð,  segir  hann,  hvat  gerir  þú? 
Ef  þú  tekr  þessa  frá  mér,  þá  fœ  ek  aldri  styrk  né  krapt,  ok  aldri 
skal  ek  optar  skjöld  í  bardaga  bera.  Hann  hélt  í  hendi  Jouise  kon- 
ungligu  sverði  ok  hjó  á  báðar  hendr,  ok  nam  eigi  staðar  fyrr  en  í 
miðri  fylking  heiðingja,  ok  hjó  Abilant  ofan  í  hjálminn,  svá  at  stóð 
í  Umnum  hans,  ok  œpti  hann  þá  sigraróp,  svá  at  Frankismenn 
heyrðu,  ok  kómu  þegar  til  hans  betr  en  sjau  þúsundir.  J)á  kom 
Rollant  systurson  hans  ok  Hugi  ok  Grelent  á  góðum  hestum,  ok 
slitu  þeir  þegar  þröngina  ok  börðust  með  konungi.  Sem  Karla- ' 
magnús  varð  víss  um  kvámu  þeirra,  þá  mœlti  hann:  Gœtit  at  víg- 
völlrinn  sé  vel  haldinn  af  várri  hendi.  En  þeir  œptu  þegar  svá 
livelt  lieróp,  at  þeir  heyrðu  er  váru  undir  gullara  keisarans.  Jafn- 
skjótt  sem  Fágun  heyrði,  þá  mælti  hann  til  sinna  manna:  Guð 
styrki  oss^  kvað  hann,  nú  er  Karlamagnús  liðs  þurfi,  ok  svá  skal 
gera  guð  til  sjanda. 

118.  Sem  Fagun  fann  at  konungr  var  liðs  þurfl,  þá  mœlti 
hann :  Dýriigir  drengir,  segir  hann,  ríðum  skyndiliga  ok  við  hjálpum 
keisaranum.  þeir  sögðust  þat  gjarna  gera  eptir  hans  vilja.  Sem 
konungr  kcndi  tilkvámu  herra  Faguns,  þá  mælti  hann  til  sinna  manna : 
Herrar,  kvað  hann,  hvat  erum  vér  gerandi?  Ef  þeir  taka  nú  vára 
menn  ok  setja  í  járn,  þá  vil  ek  aldri  optar  koma  í  land  mitt.  Ok 
œpti  hann  þá  sigrarmerki  sitt  ok  niælti:    Riðum  hraustliga  at  drépa 


366  KABLAMAQNXrS  SAaA  ZYb.  Cop.   ÍÍ9, 

niðr  merki  þessu,  þat  er  allra  mest.  |)eir  gerðu  sYá  ok  riðu  í  fylk- 
ing  þeirra  betr  en  mikit  kólfskot,  ok  vœgðu  þá  Persar  hvárt  sem 
þeir  Yildu  eðr  eigi.  fíerra  Fagon  bar  gullara  konungs  merki,  hann 
hafði  verit  merkismaðr  keisarans  3  vetr  ok  30.  Hann  fylkti  liÖi 
sínu  þúsund  riddara  svá  þykt,  at  langa  leið  mátti  áðr  ríða  en  á 
jörð  félli  eitt  epli,  þó  at  kastat  vœri  í  miUum  þeirra.  Hann  mœlti 
þá  ástsamliga  til  sinna  manna:  Dýrligir  drengir,  kvað  hann,  ek  hefi 
alla  yðr  fóstrat  ok  tignat  ok  foringi  verit  hingat  til  úkunuigs  staðar. 
Séð  hér  fyrir  oss  eitt  hatat  fólk ;  ömbunit  mér  nú  vel  minn  góÖvilja, 
mœtit  heiðingjum  með  svá  stórum  höggum,  at  öll  hugdirfð  þeirra 
hverfi  þeim,  heyrit  hversu  mikinn  gný  ok  óp  þessir  gera.  J)eir 
svöruðu  honum  drengiliga:  Ríðum  herra,  kváðu  þeir,  Affrikar  skulu 
nú  fá  örlög  sín  svá  skyndiliga,  at  þrjár  þðsundir  þeirra  manna  skulu 
opnir  liggja  gapandi  munnum,  en  vér  skulum  yðra  sœmd  svá  vel 
varðveita,  at  gott  skal  œ  ok  œ  til  at  fregna. 

119.  Nú  ríðr  herra  Fagun  til  bardagans,  hann  var  rœðismaðr 
Earlamagnús  konungs  ok  hafði  lengi  borit  gullara  hans  ok  flýði  aldri 
or  bardaga.  Nú  fylgir  honum  þúsund  riddara,  ok  œtlar  hann  heið- 
ingjum  ógurlikt  árœði,  fámennr  at  mœta  svá  miklu  fjölmenni,  30 
þúsunda  var  lið  Almacii.  þá  kallaði  Fagun  til  sín  Remund,  er 
höfðingi  var  yfir  Ozakarent,  raustr  riddari  ok  vápndjarfr,'  hann  var 
systurson  Faguns,  ok  hafði  hann  mikit  traust  á  honum,  ok  fékk 
honum  þá  höfuðmerkit  ok  mœlti  til  sinna  manna:  Höggvit  heiðingja 
ok  rœðizt  ekki.  J)eir  gerðu  svá,  riðu  fram  höggvandi  þá  ok  sting- 
andi  með  öllu  afli.  Engi  Persiemanna  var  svá  vel  herklœddr,  at 
eigi  skalf  af  hrœzlu.  Ok  kómu  þcir  þá  fyrst  at  liði  Moadas,  ok 
flýði  undan  höfuðmerki  Agulandi  konungs  yngri  maðr  ok  ellri.  J>á 
reið  Fagun  rœðismaðr  ok  konungs  frœndi  fyrir  liðinu  inn  braustasti 
riddari;  hann  var  vel  ördrag  fram  fyrir  öllum  öðrum,  vel  herklœddr 
á  góðum  hesti,  höfðingliga  klœddr  góðum  stálhjálm,  í  þykkri  brynju 
ok  stinnan  skjöld  ok  steindan  við  leóns  líkneskju,  berandi  it-bezta 
spjót,  ok  reið  þangat  aem  þykkvast  var  fylkt  fyrir  honum  ok  lagði 
til  Moadas  sonar  Aufira  konungs.  |)e88Í  var  systurson  Agulandi, 
son  innar  fríðu  Angelie;i,  hon  var  dróttning  borgarinnar  Balatim. 
Fagun  lagði  í  gegnum  hann  ok  skar  lifr  hans  ok  öll  innyfli  hans, 
svá  spjótit  stóð  í  gegnum  inn  eptra  söðulbogann,  ok  skaut  honum 
dauðum  á  jörð.  Ok  er  hann  snerist,  þá  brá  hann  sverðinu  ok  hjó 
í  hjálm  Matusalems  konungs  ok  kastaði  honum  dauðum  af  hestinum, 
ok  œpti  hann  þá  hárri  röddu  sigrarmerki  konungs.  Ok  er  menn 
hans  heyrðu,  þá  kómu  þeir  leypandi  með  svá  miklum  gný,  at  í 
fyrstu  lögðu  þeir  til  jarðar  þrjár  þúsundir  heiðingja,  er  allir  báðu 
sér  Makun  hjálpar. 


Cap.  IMO^  Í9Í.  AF  AQULANÐO  KOKUHGI.  3S7 

120.  Sem  Affrikamenn  sá  Frankismenn  koraandi  ok  Moadas 
ok  Abilant  fallna,  þá  fundu  þeir,  at  þcir  máttu  eigi  lengr  við  stand- 
ast,  sneru  þá  undan  sem  skjótast  á  Qöll  ok  skóga.  Ok  er  Karla- 
magnús  konungr  sá  þat,  þakkaÖi  hann  guði  fagrliga  þenna  sigr. 
{)ví  nœst  mœlti  hann  til  sinna  manna:  Raustir  riddarar,  segirhann, 
skundum  ok  höggum  heiðna  hunda.  Ok  hjuggu  þeir  þá  svá  kapp- 
samlíga,  at  20  þúsundir  ílýðu  þegar  undan,  allir  á  vigvellinum.  {)ar 
mátti  heyra  spjót  bresta,  brynjur  bila,  ok  þrjár  þásundir  Persiemanna 
féllu  þar  jafnskjótt  sem  flóttinn  hófst,  ok  snerust  þá  flestir  upp  undir 
höfuðmerkit  sér  til  nökkurrar  viðrhjálpar. 

121.  Sem  Ulien  leit  sína  menn  höggna,  þá  sprakk  hann  náliga 
af  harmi,  þvi  hann  mátti  eigi  tii  komast  at  duga  þeim  við  né  stöðva 
flótta  þeirra,  því  at  inir  fremstu  menn  tóku  nökkut  við,  þá  hjó  hann 
Eðvarð  ok  klauf  hann  ofan  í  tenn  ok  steypti  dauðum  á  jörð.  Ulien 
var  inn  vaskasti  riddari,  sem  hann  sá  sik  eigi  hept  geta  Affríka- 
menn,  þá  mœlti  hann:  Hinir  vándu  pútusynir  ok  illmenni,  hvar  er 
nú.  hœlni  yður,  er  þér  keptuzt  í  höll  Agulandi  konungs,  þá  er  þér 
drukkut  vín  hans,  ok  virðu  þér  Frankismenn  ok  allan  þeirra  styrk 
eigi  eins  falspennings.  En  þeir  eru  dugandi  menn,  sem  þér  megut 
sjá,  aldri  fái  þér  af  þessu  ríki  þat  sem  vert  sé  eins  pennings,  nemit 
staðar  undir  höfuðmerkinu.  £n  þeir  stefndu  leiðar  sinnar,  ok  létust 
eigi  sjá  merkit,  með  svá  ákafri  reið  at  eigi  beið  faðir  sonar  síns 
né  sonr  föður  sins.  Sem  Ulien  sá  Frankismenn  drepa  Affríkamenn 
meir  en  100,  þá  tók  hann  spjót  sitt  með  digru  apaldrs  skapti  ok 
leypti  sem  skjótast  at  leggja  í  skjöld  Hikirs,  hann  var  son  Antoiene 
ok  systurson  Nemes  hertuga  ok  dótturson  Bæríngs.  En  er  Ulien 
mœtti  honum,  þá  klauf  hann  skjöld  hans  þegar.  En  Rikir  var  inn 
bezti  riddari,  brynja  hans  var  örugg  ok  bilaði  eigi,  ok  braut  þá 
Ulien  spjótskapt  sitt  fyrir  ofan  falinn.  En  Rikir  hjó'hann  með  svá 
miklu  höggvi,  at  hann  klauí  hann  ofan  í  gegnum,  en  sverðit  nam 
eigi  fyrr  stað  en  í  söðulboganum,  ok  steypti  honum  dauðumájörð. 
Ok  er  Affríkar  sá  þetta,  þá  flýðu  þeir  undan  um  Qöll  ok  dala,  ok 
var  þá  ekki  at  vitja  höfuðmerkis.  Sem  Agulandus  sá  þetta,  þá 
mundi  hann  náhga  or  viti  laupa,  ok  mœlti  til  sinna  manna:  Hvar 
eru  nú,  segir  hann,  ráðgjafar  mínir,  er  mér  réðu  þat  ráð  at  klanda 
þetta  ríki?  nú  skyldu  þeir  hjálpa  í  þessarri  þurft  mér.  Ok  var  engi 
svá  hugdjarfr,  at  eigi  réð  honum  undan  at  ^ýja,  ok  gerðist  þá  mikill 
gnýr  hjá  höfuðmerkinu.  J)á  lóðu  krístnir  menn  Affrikanis  hverjum 
ofan  á  annan,  ok  skundaði  hverr  er  mátti  at  bjarga  lííi  sínu,  ok 
flýðu  sem  ákafast  gátu  þeir.  Undir  höfuðmerkinu  stóð  bardagi  lengst, 
ok  minkaði  þá  mjök  hð  herra  Girarðs,  því  at  þar  féll  þúsund  rídd- 
ara  hans  manna.     En  Agulandus  var  þá  svá  mjök   svívirÖr,   at  10 


368  ItAfiLAlf  AGNUS  ^JlQJl  IV  b.  Cap.  ÍÉÉ^  tÉÍ, 

konung:ar  hans  váru  fallnir  ok  niðr  brotit  drekamerki  hans.  Sem 
várir  menn  sá  at  höfuðmerki  Agulandi  var  felt,  þá  vóx  þeim  hug- 
dirfð  ok  árœÖi.  En  Karlamagnús  barðíst  svá  mjök,  at  nauðsyn  rak 
hann  af  hestinum,  ok  hjó  hann  J)á  mörg  mikil  högg.  |>á  er  Agu- 
landus  var  sannfróðr  at  menn  hans  váru  yfirkomnir,  þá  varð  hann 
óttafullr  ok  beið  hann  eigi  lengi,  hann  stefndi  þá  undan  rœddr  ok 
hamstoli  ofan  til  Risoborgar.  |)á  œptu  þeir  sigraróp  á  bak  honum, 
ok  ef  hann  vill  nú  kreQa  skattsins,  þá  man  hann  fá  makligan. 

122.  Karlamagnús  nam  þá  staðar  á  vellinum,  því  hann  hafði 
eigi  megn  til  at  reka  ílóttann,  ok  lið  hans  svá  mart  fallit,  at  eigi 
var  fjórðungrinn  eptir.  Agulandus  stefndi  undan  höfuðmerkinu,  en 
kristnir  menn  ráku  hann  ok  höfÖu  felt  fyrir  honum  10  hundrað  þús- 
unda.  Boz  ok  Clares  feldu  margan  dramblátan  til  jarðar.  En  herra 
Girarð*r  reið  til  Risoborgar,    en   fjrr   en  hann  kœmi  þangat,   þá  var 

m 

honum  því  mœtt,  at  ílótti  leiddi  hann  í  eitt  díki,  er  graíit  var  or 
Qalli  skógsins,  ok  varð  þá  nauðigr  aptr  at  hverfa.  J)á  kómu  til 
hans  Boz  ok  Clares,  ok  gerðust  þá  harðar  atreiÖir.  Sem  heiðing}ar 
kómu  illa  vápnaðir  at  kristnum  mönnum  vel  herklœddum,  þá  félki 
svá  margir  af  því  inu  hataða  fólki,  at  cngi  lifandi  maðr  kunni 
frá  segja. 

123.  Agulandus  nam  þá  staðar  á  vígvellinum,  ok  snerust  þá 
um  hann  menn  hans  ok  vörðust.  En  Frankismenn  drápu  þá  niðr 
svá  mart,  at  varla  varð  talt.  En  inn  gamli  Antoiene  dýrligr  maðr 
drap  hestinu  undir  Agulando,  svá  at  hann  skyldi  öngan  veg  í  brott 
mega  komast.  En  Karlamagnús  tók  þá  hvíld  í  landtjaldi  sínu  ok 
kallaði  til  sín  Oddgeir  ok  Nemes,  Fagun  ok  Rikir,  Hugon  ok  Droim 
ok  Salomou,  ok  mælti:  SetiÖ  nu  landtjald  umhveríis  merkit.  Ok 
gerðu  þeir  svá.  |)á  kallaði  Karlamagniis  til  sín  Rollant  ok  Estor  ok 
Grelent,  ok  með  þeim  þiisund  manna  inna  vildustu  riddara,  ok 
mœlti:  Ríöit,  segir  hann,  ok  viðr  hjálpit  Girarð  inum  vaskasta 
riddara.  Gjarna,  sugðu  þeir^  aldri  skulum  vér  honum  bila.  Karla- 
magnús  konungr  kallaði  þá  á  Nemes  ok  Oddgeir,  Droim  ok  Salomon, 
Fagon  ok  Rikir,  ok  mœlti :  Herrar,  kvað  hann,  búit  yðr  sem  skjót- 
ast  yíir  brekkuna,  ok  hjálpit  hcrra  Girarð..  Fagon  var  merkismaðr 
þeirra.  J)eir  riðu  þá  skyndiliga  um  brekkuna.  Sem  Affrikar  sá  þá, 
þá  œtluðu  þeir  undan  at  flýja,  því  þeim  tjóÖi  ekki  viÖ  at  taka. 
Frankismenn  varu  þá  fjórar  þiisundir,  þeir  er  við  kómu  allir  vel 
herklœddir,  ok  riðu  þeir  þá  sva  þykt,  at  þótt  glófa  vœri  kastat  á 
millum  þeirra,  þa  mundi  niaðr  ganga  lásbogaskot  fyrr  en  á  jörð  félli 
glófínn.  Sem  Affrikar  litu  þá  at  sér  ríÖandi,  þá  fundu  þeir,  at  hverr 
er  beið  fékk  skjótan  dauða,  ok  flýðu  þá  allir  svá  görsamliga,  at 
eigi  beiÖ  faðir  sonar  nc  sonr  föður. 


Cap.  '124,  ÍZS,  AF  AGULAIÍDO  K05UNGI.  369 

124.     Sem  Agulandiis  sá  sína  menn  niðr  höggna  ok  Frankis- 
menn  at  sér  ríðandi,    þá   niœlti   hann :     Vesall   em   ek  ok  syndugr; 
«k  hugðumst  eignast   mundu   alla  Franz  ok  skipa  þessi   ríki  lendum 
mönnum  mínum,  en  nú  eru  þeir  niðr  höggnir,  ok  eigi  vœnti  ek  mér 
nú  lífs  né  brottkvámu;  hjargi  þeir  nú  lífi  sínu  er  þat  megu,  en  mér 
er  ekki  annat  til  eu  verjast  sem  bezt,   því  betr  samir  mér  at  deyja 
í  hjá  vinum  mínum  en   ílýja  yfirkominn   af  þcssum   vígvelli.     Hann 
hafði  sér  í  hendi  gott  sverð,  ok  hjó  hvern  banahögg   er  hann  mátti 
til  aá.     Nii  var  Agulandus  bœði  reiðr  ok  hryggr,  er  hestr  hans  var 
drepinn  undir  honum,    ok   sá   menn   sína   drepna  niðr,    svá  at  engi 
varð  eptir  nema  tólf   konungar,    er  honum   fjlgdu*    af  Affrika.     En 
honum  maðr  fannst  engi   harðari   eðr  sá  er  síðr  kjnni  hrœðast,    en 
hans  menn  gátu  eigi  svá  mikit  hólpit  honum,   at   þeir  kœmi  honum 
á  hest,  ok  aldri  féngu  þeir  honum  svá  mörg  höggvápn,  at  eigi  braut 
hann  öll.    J)á  bjoggu  þeir  honum    öxi   er   skaptit  var  af  olifanthorni 
ok  alt  bundit  með  járnspöngum.      Öxin    var  in   bezta,    því   at  engi 
stálhjálmr  né  tveföld  brynja  gat  staðizt  henni.*     Ok   er  hann   náði 
öxiuni,  þá  var  engi  svá  hugdjarfr,  at  síðan  þyrði  at  honum  at^anga, 
ok  stóð  hann  þá  Jengi  einn  saman.     Ok  mœlti  þá  Karlamaguús  keis- 
ari,    at   engi   skyldi  sœkja    hann   með   vápnum,    ok  sendi  hann  þá 
munk  einn  með  þessum  orðum :     Ef  hann   vill  Makun   neita  ok  við 
kristni  taka   ok   sönnum  guði  játast,  þá  mun  hann  sína  daga  marga 
góða  finna.     En  hann  kvezt  við  engum  nyjum  lögum   vilja  taka  né 
guði  sínum  neita  fyrir  hrœzlu  sakar,  ok  tjáði  ekki  þess  við  hann  at 
leita.     Ok  slógust  þá  Frankismenn  umhverfis  hann  ok  drápu  inniHga 
alt  Hð  hans,    er  þar  var   at   verja   hann.      En   hann    varðist   harÖla 
hraustliga  ok  drap  margan   mann  fy rir  þeim.      Ok   þá   kom    ríðandi 
Klarcs  at  honum   ok    hjó   þegar  í  sundr  fyrir  honum   skjöldinn,    ea 
áðr  en  hann  mætti  nökkuru   höggvi    við  koma,    þá   fal   hann   merki 
sitt  i  hjarta  Agulandi.     En  Agulandus   braut  spjótit  af  sér.      Ok  þá 
hjó  Clares  hann  ofan  í  hjálminn.  ok    klauf  hann   þá   ofan  í  brjóstit, 
ok  féll  hann  þá  á  kné.     En  því  nœst  kom  Rollant  ok  hjó  höfuð  af 
honum.     En  allir  aðrir  þeir   sem    því   kómu   við,    flýðu   undan,    ok 
vissi  engi  hvat  af  sér  skyldi  gera  fyrir  sakir  harms  ok  hrœzju.     En 
satt  at  segja,    þá   kómust   éigi  undan   af  þeim  10  ríddarar,    þeir  er 
þar   váru,    svá  drápu   þeir  görsamhga  niðr.      En   öllum    konum  ok 
meyjum  var  friðr  gefinn,    ok   féngu  þeirra  síðan  at  fj'rirlátinni  TÍUu 
sinni  kristnir  riddarar. 

125.     Eptir    þenna  sigr  sem   Karlamagnús   konungr  hafði   þá 
unnit,  fór  hann  um  alt  Hispaniam   ok   Galiciam   ok  öll   þau  riki  er 
þar  fylgja  ok  kristnaði  alt  fólk,  en  drap  þat  sem   eigi  vildi  sönnum 
')  fylkdu  Á.    ^)  honum  Á, 


370  KARLAVAOXUS  8AGA  IV  b.  Cap.    ÍZ6. 

guði  játa,  ok  lét  ví|ga  kirkjur  ok  alt  endrbœta  þat  sem  þetta  it 
vesla  fólk  Imfði  saurgat  ok  brotit,  skipaði  síðan  þetta  land  sínum 
mönnum  til  stjórnar  ok  þeim  sem  a  lians  vald  höfðu  gengit.  En 
eptir  þenna  bardaganu  iun  mikla  var  svá  aleytt  öllum  villumöiinum 
í  því  landi,  at  engi  mótstaða  var  honuni  veitt  frá  því  sinni  í  Hispania- 
landi.  Fór  Karlamagnús  konungr  þá  með  spekt  ok  friði  ok  hvíldi 
lið  sitt,  en  lét  alla  þá  sem  fallit  höfðu  ílytja  ti]  heilagra  staða  undir 
bœnahald  kennimanna.  En  þá  er  var  lokit,  er  svá  sagt,  at  Karla- 
magnús  konungr  fœri  heim  til  Frakklands  ok  sat  þá  í  náðum  nökk- 
ura  vctr  eptir^  þurfti  þá  ok  mjök  hans  tilkvámu,  því  at  þar  hafði 
mart  mikit  til  úspektar  gert  verit. 


FIMTI  PARTR  HARUnAGNI  8  SAGU  AF  GUITAIIN  UU. 


'  or  sagt,  Bt  þeHsu  nœst  eflir  Karlftinagnús  konuiigr 
I  ferð  sina  til  SpanialandH,  ok  var  í  lijr  nieÖ  hoQum 
Rollnnt  frœndi  liana  ok  inir  bezm  menn  at'  Frakklandit 
uk  dvaldist  f  [leitsi  ferð  3  vetr.  En  niðan  fúr  liann^  til 
borgur  |>eirrar  er  Nobilist  hét,  ok  mátti  livárki  j-fir  geta  koinit* 
liöfðingjann,  J)ann  er  fyrir  rcÖ  borginni,  né  borgina,  ok  sat 
hanu  |)ú  iengi  um  bana.  £n  [drúttinsdag  einn  er  kunungr 
var  undan  borðum  genginn,^  [td  kómu  3  Bendimenn  af  Fiakk- 
laudi  ok  Bögðu  mikil  tíðendi:  Guitalin  konmigr  inn  drambláti'  ok 
guðs  livin  mikill,  aegja  Jicir,  hann  hefir  herjat  á  lönd  þín,  ok  hann 
befir  brenda  Kolni  ena  helgu  boi^,  ok  hann  lét  drepa  Pétr  byskup^ 
fyrir  háðungar  sakir  við  f>ik,  [ok  lét  höfða*  bann  þér  lil  ósœmdar," 
En  við  jjessi  tíðendi  úgladdist  mjök  Karlamngnús  konungr  ok  mælii 
(Íl    Kollants    frœnda    BÍns:'*     Aldri   ver&um    vér   glaðir  áðr"    þessar 

').  Denne  Epuode  af  Sagaen  begyndtri  B  iaatedt$:  Svá  er  eRf;t  (ik  áfumnm 
búkum  ritat,  at  Kerlamagnús  keisciri  hciir  ráðit  fyrir  Frakklandi,  liann 
vnr  son  kominga  þess  er  Pippin  er  nefndr.  Hann  var  mikill  orrostu- 
maðr  ok  súKÍ  i  mörg  lönd  mcð  herekildi.  Svá  er  sagt,  at  hann  var 
stnddr  DQkkiirt  sinn  {irjii  vetr  i  herrör  einniú  Hispauialandi,  ok  var  |>er 
með  honum  Rollant  systursoa  hans  ok  Nemcns  hertogi  ok  sllir  enir 
bfiítii  menn  er  í  váru  Frani.  Síðan  fór  hann  aptr  til  borgar  þeirrar  er 
Kobilis  hét  0.  i.v.  I  b  begyndtr  den  taaleán :  Eplir  [lat  er  hinn  frœgafti 
herra  Karlamagnúa  keisarí  hsfði  frelsat  Hispanism  sf  veldi  hciðinna 
(ijóða,  Bvá  seiii  ná  helir  nm  tima  sagt  verit,  fitr  hann  aptr  til  Jieirrsr 
borgar  er  Nobilia  hét  o.  i.  ti.  *)  Med  dette  Ord  begynder  Ntderáeltn  af  et 
Blaú  i  Tio",  bvit  Ooerite  og  ttOrite  Part  er  borttkaaren.  ')  aptr  tilf.  a,  B,  b, 
')  unnit  Jf,  b.  'j  [své  bar  at  dróltinsdag  einn,  þá  er  konungr  var  mettr 
nt  nátlverðar  míli,  «,  B^  6.  ')  heiðinn  konungr  tilf  «,  B,  6.  ')  ok  lét  taka 
liann  frá  stóli  slnum  tilf.  a,  B.  ■)  drepa  a.  ")  ok  filnum  möDDum 
lilf.  a\  (mjl.  B,  6.  "■)  hvat  er  nú  til  ráða.  þvl  at  lilf  B,  b.  ")  Wr 
vcn  B,  b;  fyrr  en  a. 

2i* 


372  KARLAMAGKUS  8A0A  V.  Cap.    2, 

skemdar  ok  skaðaer^  hefnt.  J)á  svarar  Rollant :  Kynlig  er  œtlan  yður. 
vér  höfum  enn  trautt  hér  verit  mánuð;^  ok-þess  þœtti  mér  mest  ván 
vera,  at  ek  muna  eigi  héðan  fara  fyrir  alt  veraldar  gull,  þótt  mér 
•vœri  til  boðit,  áðr  ek  hefir^  unna*  þessa  borg.  J)á  svarar  konuDgr: 
Bleyðimaðr  ertu  frœndi,  segir  konungr,  ok  af  lítilli  vizku  ok  áliti 
talar*  þú  mart.  Ok  laust  glófa  sínum  á  nasar  honum,  svá  at  or 
stukku  [þrjár  blóðrásir.®  En  Rollant  mundi  þess  sárliga'  hefnthafa, 
ef  konungr  nyti  eigi  frœndsemi  þeirra  eða  tignar  sinnar.  ok  sá  mundi 
fyrir  þat  lííi  sínu  týna,  ef  annarr  maðr  hefði  þat  gert.  Síðan®  lét 
konungr  blása  í  30  þúsunda  lúðra  ok  horna  ok  lét  upp  taka  land- 
tjöld  síu  ok  [herbúðir  ok  hélt^  heim  til  Frakklands.  En  Rollant  ok 
[margir  menn  aðrir^®  sátu  um  borgina  eptir.  En  Karlamagnús  kon- 
ungr  létti  eigi  fyrr  [cn  hann  kemr  í  Kolni  hina*'  helgu,  en  þat  var 
at  jóhim,  ok  dvaldist  hann  þar  um  jóhn  í  [mikUim  fagnaÖi**  ok 
skemtan. 

2.  J)rettánda  dag  at  aptni  er  konungr  var  mettr,**  þá  hét 
hann  á  höfðingja  sína  ok  sagði  þeim  fyrirœtlan^*  sína:  A  morgin 
er  dagr  kemr,  þá  vil  ek  fara  yfir  Rín  ok  skemta  raér  með  haukum 
mínum,  segir  hann,  ok  vil  ek  fara  í  ríki  Saxa  konungs  ok  taka  mér 
þar  gisla.  J)á  svarar  Nemes  hertugi  máli  konungs:  Eigi  er  þat 
várt  ráð,  því  at  Guitalin*^  [konungi  mun  þat  illa  líka,'®  at  þú  farir 
í  land  hans.  J)á  svarar  konungr:  J)at  hirði  ek  [aldri,  hvárt  honum 
fyrir  þikkir  í  því  eðr  eigi;*'  vér  skulum  fara  á  morgin  meðr  hundum 
várum  ok  haukum,  ok  skulum  taka  trönur  ok  elftr,  gœss  ok  allskonar 
fugla.  En  njósnarmaðr  einn  var  í  her*®  konungs  heiðinn,  ok  fór 
um  nótt  er  tungl  kom  upp  or  [her  Karlamagnús  konungs*'  ok  yflr 
Rín,  ok  létti  eigi  fyrr  en  hann  kom  til  landtjalda  Guitalins  konungs, 
ok  œpti  þa  hárri  röddu:  Enn  ríki  konungr  Saxa,  segir  hann,  Ma- 
umet  hjálpi  þér!^^  Ek  kann^*  segja  þér  þau  tfðendi,  at  þú  mátt 
taka  Karlamagnús  konung,  ef  þú  vill  [,  ok  hefir  hann  hœlzt  um,*' 
at  hann  skyldi  fara  í  ríki  yðvart  at  úvilja  yðrum  ok  taka  veiði  yðra, 

')  sé  jB,  h,  ^)  3  mánaói,  a,  /?.  b  ^)  hafa  B.  ^)  unnit,  a,  h.  *)  mœlir 
a,  -Ö,  6.  •)  [þrir  dropar  blóós  J?,  b.  ')  greypiliga  h.  •)  I>á  nóit 
dvaldist  konungr  þar,  en  er  morginn  kom  ^,  b,  ^)  [búdir.  Siðan 
þeysti  konungr  her  sinn  B^  h.  '**)  [margr  lyðr  annarra  manna  a;  mart 
annarra  góðra  manna,  B.  '*)  [för  sinni  en  hann  kom  til  Kolni  ennar 
a,  B,  h.  '*)  [mikilli  gleði  a.  B,  b.  '^)  ok  menn  hans  tilf.  a,  B.  b. 
•^)  œtlan  o,  B^  h.  '*)  Gutelin  B;  Gvitelin  b,  her  og  senere.  '*)  [kon- 
ungi  heiðinna  manna  mun  þá  illa  þikkja  B,  b.  *')  Uer  ender  förste  Side 
nf  Bladfragmentetia'j  [eigi,  þó  at  honum  fyrirþikki  (mislíki  6)  í  því  ií,  6. 
"*)  herinura  Karlamagnús  B,  b.  '^)  [lierinum  B,  h.  ")  ok  öllu  liði 
þínu  tHf  B,  6.  '*)  man  1?;  má  6.  »')  [á  morgin,  því  at  hann  hefir 
'  hœlt  (heitit  h)  því,  B,  h. 


Cap.    9.  AF  OUITALIN  8AXA.  373 

ok  svá  enn  fleira  [ef  hann  niá.*  Ok  er  Guitalin  konungr  hejrÖi 
þessi  tíðendi,  þá  glotti  hann  at,  ok  svarar  svá  síðan :  Eigi  mun 
Karlamagni'is  konungr  gera  þat  þessa  tólf  mánuðu*  at  fara  í  veiÖi-- 
stöð  m^na  at  úleyfi  mínu.  J)á  svarar  njósnarmaðr:  At  vísu  segi 
ek  þér  konungr,  at  eigi  mun  [Karlamagnús  rjúfa^  stefnu  sem  hann 
hefir  sagt.  En  er  konungr*  vissi  þat,*  þá  kallaði  hann  á  bróður 
sinn,  þann  er  hét  Gioza,  ok  annan  Maceram,*  hann  var  af  landi  því 
er  Macedoniam'  er  kallat;  hann  IjaJlar  á®  son  sinn,  [sá  er  hét 
Defred  :®  Herklœðit  yðr  allir,  segir  hann,  sem  hvatligast,  ok  háfit 
með  yðr  30  þúsunda  saxneskra  manna  allvel*®  vápnaða,  ok  skulu 
J)ér  fara  í  skóg  þann  er  Trabia*^  heitir  ok  leynast  þar;  en  er'* 
Karlamagnús  konungr  kemr  þar,  þá  skulu  þér  hann*^  taka  ok  fœra 
mér  buncjinn. 

3.  Nú  er  at  segja  frá  Karlamagnósi  konungi,  at  hann  stóð** 
upp  í  dagan  ok  fór  til  kirkju  Pétrs  postola  ok  hlýddi  þar**  messu. 
En  er  hon  var  sungin,  þá  bjóst  hann,  en  í  ferð  með  honum  fór** 
þúsund  riddara  vel  vápnaðra,*''  ok  fór  síðan  yfir  Rín.  En  er  þeir 
kómu  yfir  ána,  þá  stigu  þeir  af  hestum  sínum,  ok  tók  hverr  þeirra 
hauk  á  hönd  sér,  ok  géngu  síðan  ok  [fieygðu  haukum  sínum,*®  ok 
tóku  allskonar  fugla  er  áðan  váru  nefndir:  En  heiðnir  menn  urðu 
þegar  varir  við  þá  ok  kómust  é  miUi  þeirra  ok  Rínar  áðr**  þeir 
vissi.  En  þá  er  leiÖ  at  miðjum  degi,  þá  varð  Karlamagniísi  kon- 
ungi  litit  til  hœgri  handar  sér,  ok  sá^®  íjölda  heiðinna  manna  fara 
or  [skóginum,  þeir  er  áðr  váru  nefndir.''^  J)á  mælti  Karlamagniis 
konungr  til  Nemes  hertuga :  Sér  þú  þetla  it  mikla  lið,  [þar  ferr 
,  Guitalin  konungr  Saxa  enn  heiðni,'^  ok  vill  hann  á  hendr  oss.  {)á 
svarar  Nemes  :  [Eigi  var  sem  ek  segða^^  eigi^*  þetta  áðr  fyrir,  ok 
gerðir  þú  þá^*  mikla  fíflsku,  er  þú  fórt  svá  fámennr  í  þetta  ríki. 
En  nú  erum  vér  allir  yfirkomnir  nema  guð  [Maríu  son^®  hjálpi  oss; 
[mikit  er  at  mismunum  um  lið  várt,^'  þeir  eru  30  þúsunda,  en  vér 
erum    [með   eina   þúsund    fyrir.^®      þá^®    kom    Guitalin  konungr  ok 

')  [af  landi  þínii,  ef  bann  má  ná  B,  h.  ^)  mánaði  B^  b.  *)  [Karlamagnúa 
konungr  Ijiíga  (biiga  6),  konia  mun  hann  í  B,  b.  *)  Gutelin  B\  Gvite- 
lin  h.  *)  skyrt  tilf.  B,  b.  ^)  mann  Ceran  1?;  Maderan  h.  ')  Madonie  B,  b. 
•)  ok  B,  6.  •)  [fann  er  Desred  var  ncfndr  B,  b.  '")  alla  yðr  (vel  b) 
B,  b.  ")  Trobat  B,b.  ")  ef  BJ>.  ")  höndum  tiIf.B^b.  ")  ríss  J?,  6. 
'*)  tíÓum  ok  tilf  B,  b.  '«)  váru  B ;  mgl.  b.  •')  vápnaðir  B,  h,  '«)  [ílugu 
haukar  þeirra  B.  '")  en  tilf.  B,  h.  ")  hann  fá  tilf.  B,b.  '•)  [skógum 
þeim  er  áðr  nefndum  vér  (var  nefndr  6)  1?,  b.  ")  [er  hér  ferr  með 
Gutelin  konungi  B\  er  fylgir  Gvitelin  konungi,  h.  '*)  sagði  fér  B. 
")  [Sagða  ek  þér  6.  ")  þar  B\  mgl.  b.  ")  Imgl.  B,  h.  ")  [mikill 
munr  er  liðs  várs  h.  ")  [fúsund  By  a\  med  dette  Ord  begynder  Bag- 
tiden  af  Bladfragmentet  i  a,    ")  er  eagt  at  þar  tilf.  B.       ^ 


374  KABLAHAGIOJS  8A0A  V.  Cop.  4. 

mœlti  til  KarlaroagDiis  konungs:  Usynju  komtu  hér  í  mína  Yei6i- 
stöðu,^  ok  leysa  skaltu  fugla  þá  alla,  er  þú  heíir  tekit,*  ok  sjálAr 
skaltu  á  hönd  mér  ganga.  [Karlamagnús  kouungr  reiddist  |>á  ok 
reið  at  Guitalin  konungi^  ok  lagði  spjóti  til  hans,  ok  hvárr^til  ann- 
ars.  En  í  þeirri  atlögu  varð  Guitalin  konungr  at  ganga  af  hesti 
sínum,  ok  dugðu  honum  þá  djöflar  í  því  sinni,  er  hann  fékk*  eigi 
hana.  Nemes  hertugi  reið  fram  at  móti  þeim  manni,  er  nefndr  er 
Amalun,  hann  var  œttaðr*  af  borg  þeirri  er  Turine  hét,  hann  var 
ráðgjafi  Guitalins'  konungs  ok  virkta  vin  hans.  [J)ar  varð  hörð  at- 
reið  af  hvárumtveggja,'  en  um  síðir  fór  sem  skyldi,  at  Amalun 
hneig®  til  jarðar  ok  var  feldr  dauðr  af  hesti  síuum.  En  hvat  þarf* 
[þat  lenpja^®  at  í  þeirri**  var*^  konungr  Saxa*®  jfirkominn,  ef  eigi 
kœmi  [lið  úsárt  til  með  þúsund**  riddara  ok  skutu  undir  hann 
slgótum  hesti.  Síðan  kallaði  Guitalin  konungr  á  menn  sína  ok 
mœlti :  Sœkit  fram  frœknliga,  segir  hann,  því  at  þá  sýn  sé  ek  á 
Karlamagnúsi  konungi  ok  liði  hans,  at  þeír  munu  brátt  undan  ganga, 
því  at  þeir  hafa  engan  liðsafla  við  oss  í  þessu'  sinni;"  en  ef  hann 
kemst  nú  undan,  þá  mun  hann  [ei  ok  ei  skelkja  at  oss.^*  En  þeir 
svöruðu  allir  sem  eins  manns  munni :  Aldri  skulu  vér  hann  undan 
láta  ganga,  því  at  oss  sýnist  sem  vér  hafim  alt  [lið  hans  oss  í 
höndum.^' 

4.  Nú  er  at  segja  frá  Nemes  hertoga,  at  hann  heitr  nú  á 
Karlamagnús  konung :  [Herra,  segir  hann/®  nú  erum  vér  nauðug- 
liga^®  staddir,  ok  þat  er  eigi  sýnt,  hve*®  vér  viðrskipti  fara  ok  heið- 
ingja,  því  at  mikill  er  [liðsmunr  várr^*  ok  þeirra,  ok  hafa  yður  ráð, 
konungr,  miklu  um  valdit.^*  En  ef  þú  hefðir  vár  ráð  tekit,  þá 
mundi  synna  um  hair  várn  en  svá  sem  nú  er;  en  þó  skal  enn  eigi 
illa  um  mœlast,  því  at  brátt  mun  guð  bœta  [várn  hag,^^  ef  hann 
vill.  En  nú  sé  ek  eitt  ráÖ  konungr,  segir  Ncmes,  ok  man  þat  vel 
duga,  ef  guð  vill.  Kastala  nökkurn  sé  ek^*  upp  frá  oss,  þann  hafði** 
risi  nökkurr  forðum,   en  nú  er  þat  mitt  ráð,  at  vér  [sœkim  þangat 

')  veiðistöð  B,  6.  »)  handtekit  «;  liér  tekit  B,  b.  *)  [En  BÍðan  sneri 
Karlamaí?nÚ8  konimírr  liesti  sínum  ok  reid  ftt  G.  hvatliga,  o,  B^  6. 
*)  þcirra  Wf.  a.  *)  hafdi  a,  B,  6.  •)  œzkadr  B.  ')  [Ok  kom  þar 
hvártveggi  í  mót  ödrum  ok  átíi  hart  vápuaskipti  a;  þar  reið  hvárr 
þcirra  at  öórum  ok  áttu  þrátt  vápnaskipti  B^  b.  •)  féll  a.  ')  skal  a,  B. 
'•)  [um  þat  lengra  B;  hér  uni  lengja  b.  ")  saal.  ogsaa  a,  B,  b. 
•^)  mundi  vera  B,  b.  ")  hinn  heidni  a,  B.  '^  fkonungi  lið  margtSOO 
B,b.  •*)  saal.  a^Byb;  landi  .4.  '*')  [œ  ok  œ  skelkja  ok  at  oss  hlæjaa; 
œ  ok  œ  hlæja  ok  skelkja  1?,  b.  ")  [ráð  þeirra  í  hendi  ^,  b.  *")  [tUf, 
a,  B  '")  nauðliga  a.  ^°)  hversu  a,  B,  b.  '')  [mismunr  (munr  b)  liðs 
várs  B,  b.  ")  ollat  a.  ")  [várt  mál  B,  b.  ^*)  ^  heiðinni  It//:  a ;  sUnda 
i  hlíðinni  tilf.  B,  b.    ")  hefir  gert  B,  6. 


Cap,  4.  AF  OUITAUN  8AXA.  376 

til  ok  hnm  á  hœli  undan,*  ok  nemum  þar  staÖar  ok  verjuinst 
þaðan  öera  drengir,  ok  gönguni  aldri  á  hönd  heiðnum  mönnum, 
meðan  nökkurr  várr  stendr  upp,  ok  til  vista  oss  skulum  vér  hafa'* 
hesta  vára  ok  hauka,  meðan^  þeir  vinnast.  En  áðr  vér  deyim  af 
hungri,*  jjá  skuJum  vér  gera  Söxum  svá  harða  hríð,  at  œ  ok  œ 
8kulu  þeir  minni  til  reka  er  undan  komast.  En  Karlamagnúsi*  sýndiöt 
þetta  þjóðráð,  ok  fóru  síðan  [á  hœli  undan®  til  kastalans.  Nú  kvaddi 
Karlamagnús  konungr  sér  hljóðs  ok  mœlti  [til  höfðingja  sinna,  þeirra' 
er  honum  fylgdu :  Góðir  höfðingjar,  segir  hann,  hversu  höfum  vér 
haldit  liði  vóru?  Kn  þeir  [sögðu  konungi,  at  þeir  höfðu®  hvárki 
týnt  mönnum  né  hestum,  hundum  né  haukum.  |)á  svarar  Karla- 
magnús  konungr:  [Mikinn  bug  hafa  Saxaráoss  unnit,®  ok  uggi  ek, 
at  þessa  verði  seint  hefnt.  ]þá  svarar  Nemes  hertugi:  Fjölda  sjám 
vér  þeirra  eptir  oss  fara,'®  er  meir  hrœðast  oss  en  vér  þáj  enda 
mun^'  þat  eigi  til  [vamms  vera'*  lagt,  því  at  mikiU  [er  munr  liðs 
þeirra  ok  várs,  ok  er  þat  meiri  ván,  at  vér  vinnim  oss  lítit  til  afla 
ó  þessu  landi,  -ok  er  þat  meiri  fíflska  at  sjá  eigi  ef;iitré  sitt;  því 
gœti*^  hverr  vel  til  sín,  mcðan  hagr  hans  [er  í  efnum,^*  því  at 
minna  er  at  gœta"  ríkis  en  fá  fyrir  öndverðu,  ok  þat  er  sýnt,'*  at 
guð  var  í  fullfingi  [með  Karlamagnúsi  konungi  þann  dag,  er  engi 
týndist  af  hans  mönnum,  en  hann  drap  f^yrir  Guitalín  fjórar  þús- 
undir.  ^'  Nú  kemr  Guitah'n  konungr^^  ok  setti  utan  um  kastalann 
landljöld  sín  ok  herbúðir,  ok  settist  um  kastalann.  Síðan  lét  Guit- 
alin  konungr  skera  upp  herör  ok  lét  fara  [uni  alt  Saxland  íjögurra 
vegna  ífrá  sér*^  ok  stefndi  [til  sín^®  hverjum  manni  er  vígr  var  ok 
vápnum  mátti  valda.  Nú  [sœkja  inir  heiðnu  menn  þegar  at  kastal- 
anum  meö  allskonar  brögðum,  er  til  máttu  fást.*^  En  þeir  verja 
vel  ok  drengiliga  er  fyrir  eru  staddir,   þeir  kasta  grjóti  ok  skjóta** 

')  [farim  þongat  ^,  b.  ')  taka  a^  B^  b.  ^)  íiermed  ender  Bladfragm.  %  a^  og 
nu  ftilger  m  Lacvne  af  1  Blad.  *)  snlti  Bj  b.  *)  konnngi  ^,  6.  *)  fsvá 
at  snniir  hlífðu  en  eumir  vágu,  til  þess  er  þeir  koma  1?,  h,  ^)  [síðan 
við  höfóingja  þá  1?,  6.  •)  [svöruðu,  at  þeir  hefói  ^.  ^)  [mikil  (mikla  6) 
blygð  hafa  Saxar  gert  oss,  er  þeir  hafa  elta  oss  ií,  6.  '®)  í  dag  tilf.  b, 
")  0S8  txlf.  B,  '■')  fúmœlis  B\  ámœlis  b.  '*)  [var  raunr  liðs  várs,  ok 
er  þat,  konuugr,  engi  fiílska  (engum  manni  minkan  6),  at  maór  (hann  b) 
kunni  sjá  efnitré  sitt  ok  viti  sjálfr  hvat  er  hann  má,  því  at  ilt  cr  at 
setjnst  apíar  niðr  en  hann  rís  upp.  Gœti  ok  B,  b.  '*)  [gengr  vel  6. 
'*)  fengins  tilf  b.  "^)  audsýnt  6.  ")  fþann  dag,  er  Karlamagnús  kon- 
ungr  týndi  öngum  riddara  sinum,  en  hann  feldi  fyrir  Gutelin  konungi 
mrir  en  fjórar  þúsundir  riddara.  B,  b,  '•)  með  her  einn  tilf,  B, 
'»)  [Ijóra  vega  frá  sér  á  (um.6)  Saxland  B,  b.  ")  [þagat  B,  '•)  [cr 
þar  hörð  atganga,  er  þeir  gera  enir  heiðnu  at  kastalanum  með  alls- 
konar  brögðum,  er  þeir  megu  til  finna;  bs^i  með  valslöngum  okmargs- 
konar  vélum  (öðnim  vígvólujn  b)  By  b.    ^')  allskonar  tilf,  B^  b. 


376  KARLAMAGNUS  8AGA  V.  Cap,  Sj  $. 

skotvápnum  ok  fella  heiðna  menn  þá  er  nœst  ganga  kastalanum,  svá 
at  [umhverfís  kastalann^  ok  svá  langt  út  ífrá  sem  lengst  mátti  ör 
draga,  þá  var  öll  jörð  [þakið  af^  líkum  heiðinna  manna.  Nú  leiÖ 
at  aptni,  ok  sá  Guitalin  konungr  at  mikit  [mannfall  var  gert  í  liði 
þeirra,^  ok  bað  þá  fara  í  landtjöld  sín  ok  hvílast. 

5.  Nú  cr  dauflikt  þeim  er  í  kastalanum  eru,  [ok  þeir  eru  með 
öllu  matlausir.*  Nú  pjá  [Saxar  at  skot*  þein-a  ok  vápn  váru  eigi 
verð  eins  pennings.  Guitalin  konungr  var  ráðamaðr  mikiU.  Nú  er 
þar®  úvígr  herr  heiðinna  manna  alt  frá  borgarhliði  því  er  Turme^ 
hét,  ok  allr  Saxa  herr  er  þar  kominn  úvígr,®  pk  œtla  þeir  ak  sitja 
Karlamagnúsi  konungi  mat  [ok  drykk.  J>etta  hafa  þeir  gert  sex 
dœgr,  at  þeir  hafa  barizt  nœtr  ok  daga,  ok  "svá  var  sókn  sú  hörð^ 
er  heiðnir  menn  gerðu  ok  áttu  við  þá,  svá  at  hvárki  höfðu  þeir  sex 
dœgr  svefn  né  mat,  því  at  engi  var  fœzla  til.*  Nú  váru  Frankis- 
menn  hugsjúkir  [mjök  of  œtlan  sína,  ok  vissu  eigi  hvat  ráðum  þeir 
skyldu  til  taka  eðr^®  saman  bera.  Hestar  þeirra  gneggiuðu**  ok 
gnöguðu  beislin,  svá  at  niðr  féllu  á  jörð  melin,  hauker  þeirra  [gnullu 
leiðiliga,^^  ok  gékk  þeim  þat  nær  en^^  matleysi  sjálfra  sinna.  Ea 
konungr  varð  um  þetta  allra  úglaðastr,  því  at  hann  sá  aumleik  ok 
hryggleik  á  sínum  mönnum,  ok  þóttist  hann  því  [of  mjök  ollathafa.^^ 
6.  Nú  bar  svá  at  einn  dag,  at  Karlamagnús  konungr  var  genginn 
upp  í  vígskörð  at  sjá  til  liðs  heiðinna  manna,  ok  kallaði  á  Guitalin 
konung  Saxa,  en  allr  herrinn  gaf  þegar  hljóð.  [Karlamagnús  kon- 
ungr  tók  þá  leið  til  orða:**  Enn  ríki  konungr  Saxa,  hver  er 
ætlan  þín  við  oss,  gef  oss'gang  or  kastala  þessum,  því  at  vér  erum 
hér  fámennir  ok  lítt'^  við  búnir  orrostu ;  tak  af  oss  gull  ok  silfr  eða 
gisla  í*'  þessu  sinni,  ok  eig  at  oss  ömbunar  vén,*®  ef  svá  berr  at** 
þú  þurfir  slíks  við,  þótt  þér  þiki  þat  nú  úlíkligt.  En  Guitalin  kon- 
ungr  tók  meinliga'®  orðum  hans  ok  vann  eið  við  Maumet  [guð  sinn,** 
at  hann  skyldi  þess  [enga^  kost  eiga,  er  hann  beiddist,*^  heldr  skalt 
þú  [vera  dreginn  með  þínu  inu  hvíta  skeggi  or  kastalanum*^  ok  með 

*)  [liðit  firrist  kastalann  alt  it  næsta  B\  þeir  hrökkva  frá  sem  lifa  6. 
')  [þökt  með  blóói  ok  1?,  6.  ^)  [mannspell  var  gert  á  liði  hans  B, 
*)  [er  þeir  hafa  eigi  svá  mikinn  mat,  at  eins  riddara  fœzla  sé  B^  b. 
*)  [heiðnir  menn  at  valslöngur  B^  b.  ®)  ok  þangat  kominn  B^  6. 
')  Tumit  B;  Turme  b,  »)  mgl.  B,  b.  »)  Imgl.  B,  b.  '«)  [ok  vissu 
ógerla  hvat  ráðum  þeir  skyldu  B,  b.  ")  fyrir  hungrs  sakir  tilf,  lí,  b, 
")  [gnoUroðu  (gnllu  b)  ok  hundar  gó  B,  b.  ")  ok  B;  með  6.  **)  [ol 
miklu  af  (því  tilf.  b)  valda  B,  b.  '^)  [Hann  tók  til  máls  á  þessa  lund 
B,  b,  •«)  eigi  vel  B,  b.  '^)  at  B,  6.  '»)  annat  sinni  tilf  B\  annan 
tíma  tilf  b.  ">)  at  atl?;  til  at6.  '<>)  hermiliga  By  b.  '»)  [goð  aittl?,  6. 
'')  [enga  ván  eiga  B^  6.  *  ^')  [út  vera  dreginn  or  kastalanum  með  þvi 
enu  hvíta  skeggi  er  þd  dregr  eptir  B^  b. 


Cap.    6,  AF  OUITALIN  SAZA.  377 

mér  fara  til  Villifríslands  ok  þar  vera  kastaÖr  í  ina  mestu  myrkva- 
stofu  ok  ena  verstu,  er  þar  er  til,  ok  í  þeim  staÖ  [líf  þitt  láta*  ok 
koma  aldri  ti]  [ríkis  þíns,  ok  skal  ek  þat  undir  mik  skattgilda;  4 
penninga  þá  er  í  landi  yðru  ganga  þá  skal  hverr  maðr  gjalda  at 
jólum,  en  öðru  8Ínni  at  páskum  4  penninga,  ok  skaltu  ekki  fjrir 
hafa  nema  ilt  eina.*  [J)á  svarar  Karlamagnús  konungr:  þessi  sœtt 
er  újafnlig  ok  ill.  En  svá  hjálpi  mér  Pétr  postuli,  at  fyrr  skal  ek 
hengdr  vera  við  hátt  tré  en  Frankismenn  skuli  vera  þér  skattgildir.* 
En  er  Karlamagnús  konungr  varð  þess  varr,*  at  Guitalin  konungr 
vildi  ekki  [öðruvísi  vera  láta,*  þá  fór  hann  ofan  [í  kastalann  ok 
mœlti  til  sinna  manna  brosandi :®  Herklœðizt  þér  sem  skjótast,'  því 
at  ek  sé  upp  í  Qaldshlíð  þessa  muni  fœst  lið  vera,  ok  fara  þaðan® 
hvaÖanœfa  menn  með  vistum  til  konungs;®  en  oss  vœri  nauðsyn, 
[ef  vér  mœttim,  af  þeim  at  taka  oss  nökkut*®  til  fœzlu,  ok  er  þat 
betra  at  falla  við  drengskap  en  lifa  með  skemd  ok  vera  yfirstignir.** 
Síðan  dvaldu  þeir  ekki**  ok  riðu  or  kastaJanum  sjau  100-  riddara 
[brynjaðra  ok  skjaldaðra,*^  ok  stöðvoðu  eigi  fyrr  [hesta  sína,^*  en 
þeir  kómu  til  landtjalda  Guitalins  konungs  ok  riðu  upp  á  þau^*  ok 
drápu  mikinn  Qölda  heiðingja  ok  tráðu  undir  fótum  •hesta  þeirra 
fleira  en  400,  ok  sóttu  betr  en  400  hesta  klyíjaðra  með  mat  ok 
vistum.  En  eptir  þeim  sótti  fjöldi  heiðinna  manna,  ok  var  þá  engi 
annarr  til  en  flýja  til  kastalans,  ok  [féngu  ^ar  harða  sókn  af  heið- 
ingjum.  J)á  verÖa  (þeir)  yfirstignir,  ef  eigi  kœmi  Karlamagnús  kon- 
ungr  til  þeirra  með  þau  300  er  eptir  váru  í  kastalanum.  Síðan 
kómu  þeir  til  kastalans  með  fengi  sínum  ok  höfðu  vel  annazt  ok 
váru  kátir  ok  glaðir.*®  I  því  bili  kom  Guitalin  konungr  af  veiðum 
ok  með  honum  20  þásiindir  riddara,"  en  hann  úgladdist  mjök  við 
[úsigr  sinna  manna.^®  Nú  it  fyrsta  vaxa  vandrœði  Karlamagnús 
konungs,  fyrir  því  at  nú  kemst  hann  eigi  þaðan,  nema  hann  njóti 
RoUants  við  ok  liðs  síns.^® 

')  [bíóa  dauða  B;  dauða  þola  b.  ^)  [konungs  rikja  þinna  landa.  Ek 
skal  leggja  þitt  ríki  undir  mik  ok  gera  (í  tilf.  b)  skattgjald  Qóra  pen- 
inga,  þá  er  á  landi  þínu  ganga,  þat  skal  maðr  (mér  b)  gjalda  of  sinn 
(hvert  siun  b)  at  jólum,  en  1  annat  sinn  at  páskum,  ok  skaltu  eigi  hafa 
(ok  kunna  þér  enga  6)  aufusu  fyrir  þat  nema  iUa  eina  BT  b.  *)  [mgl. 
By  b.  *)  VÍ8S  B.  *)  [annars  kofftar  vera  láta  en  svá  sem  hann  sagði  B. 
')  [or  vígskörðum  ok  niðr  i  kastalann  til  sinna  manna  ok  mœlti*við  þá 
lœjandi  B,  b.  0  ok  ríðit  (ríðum  6)  út  or  kastalanum  tilf.  B,  b.  »)  þar 
By  b.  »)  kastalans  B.  '»)  [at  þer  getið  (ef  vér  gœtim  6)  nökkut  af 
þeim  unnit  oss  B^  b.  ")  yfirkominn  B;  yfirkomnir  6.  ")  við  tilf.B^b. 
»«)  [mgl.  B,  b.  '*)  [lið  sitt  B,  b.  •*)  saal.  líf,  6;  þá  A.  *•)  [ififlf/.  B,b. 
")  heiðingja  B,  '*)  [þessi  tiðendi,  at  mönnam  hans  hafði  svá  illa  til 
tekizt  B,  b.     ")  hans  B. 


378  KAKLA1IAGOT8  8AGA  V.  Cap.    f,  8. 

7.  [Nó  mælir  Karlamagniis  konungr  til  sinna  manna:  Vel 
hefir  guð  088  hólpit  í  þessu  sinni,  ok  eigum  vér  honum  þat  vel  at 
þakka  ok  vera  ávalt  staðfastir  í  hans  ást  bœði  dag  ok  nótt.  ok  nú 
heiir  guð  oss  gefit  fœzlu,  ok  skulu  vér  leita  annarrar  fœzlu  áðr  sjé 
sé  farin.  Nú  vil  ek  þess  guð  biðja,  at  RoUant  kœmi  með  her  sinn, 
ok  mundum  vér  þá  komast  héðan  í  brott,^  því  at  hann  erQölmennr 
ok  hefir  hð  [várt  it  frœknasta  með  sér.  En  hann  liggr*  dú  um 
Nobilis  borg  ok  vill  vinna  hana,  [en  hon  er  ein  af  inum  stœrstum 
borgum  er  vér  vitum,^  ok  ef  hann  vissi  þessi  tíðendi*  er  oss  eru  á 
hendi,  þá  mun*  hann  lítinn  gaum  gefa  at  hcnni,  ok  muu*  hann  heldr 
vár  vitja.  J)á  svarar  [sá  maðr  er  Ermen  hét:'  Ek  bjóðumst  til  at 
fara  í  þá  sendiför,  ef  þér  viHt  konungr,  því  ek  kann  allar  tungur  at 
[skilja,  ok  engan  mann  mun  ek  hrœðast,  meðan  ek  sit  heill  á  hesti 
mínum.  En  Karlamagnús  konungr  þakkaöi  honum  vel  ok  mœlti  svá: 
J)at  veit  ek,  ef  þú  getr  framkomit  ferð  þessi,  svá  at  oss  mœtti  verða 
til  gagns,®  þá  skal  ek  gera  þik  höíðingja  [yfir  kastala,  ok  skaltu  róÖa 
einn  fyrir  öllum  tekjum,  þeim  er  til  liggja,  ok  heroðum.*  J)ví  uœst  bjóst 
Hermoen^®  til  fararinnar  ok  herklœddist  vel.  En  þeir  létu  hann  síga  út 
[í  glugg  nökkurn  ok  hest  hans,  er  á  var  kastalanum.  Ok  er  hann  kom 
niðr  á  jörð,  bjóst  hann  um  vel  .ok  fimHga,  ok-  reið  síðan"  leiðar 
sinnar,  ok  urðu  heiðingjar  eigi  fyrr  varir  við,    en  hann  kom  at  herinum. 

8.  YÁm\  maðr  er  uefndr  Deklandore,**  hann  var  rfkr  maðr 
ok  höfðiugi  mikill,"  hunn  œpti  liárri  röddu  [ok  orti  orða  a  Ermocn :  ** 
Hverr  ertu,  segir  hann,  [ertu  þjofr  eða  hví  ríðr  þá  svá  óðliga  ok 
um  nætr?  Hermocn  svarar:  Ek  em  einn  af  mönnum  ins  danska 
Gafcrs  á  verðhaldi  í  nótt,  segir  hann,  ok  hefir  þu  iHa  mœlt,  er  þú 
hefir  þýft  mik,  ok  nytr  þú  þess,  er  vit  erum  eins  liðs  báðir,  ella 
munda  ek  gjalda  þér;  en  nii  gœt  betr  orða  þinna  í  annat  sinn,  ok 
mun    ek    fjrirgefa  þér   þessa    sök.**      Ok    fór   hann   sfðan'*    leiðar 

')  {mgl.  Ð,  ^)  [it  hvatasta,  ok  RoUant  sitr  ^;  fra  Begyndehen  af  de'te 
Capitel  hertil  har  b:  {)á  mœlti  keisnrinn :  Of  fjarri  er  RoHant  frændi 
minn  nii,  þar  sem  hann  sitr  ')  [mgl  B,  b.  *)  vandrœdi  B.  *)  niundi 
^,  6.  *)  mundi  B.  '')  [máH  konunfifs  maðr  sá  er  nefndr  er  Ermoen 
(Hermoin  b)  B,  b  ")  [tala.  J>at  veit  ek,  sefpr  konnngr,  eí  þú  getr 
framkoniizt  (kemr  þessi  ferð  fram  6)  svá  at  oss  gagni  B^  b.  ")  [mgl. 
B^  b.  ^")  Ermocn  if;  Hfrmoin  b.  ")  |i  gegnum  glugg  einn,  er  á  var 
kastalanum,  ok  svá  hest  hans  með  honum.  Síðan  ferr  hann  B^  6. 
")  Elskandrat  B;  Esklandrat  b.  '*)  i  heiðinna  manna  landi  (her  6) 
tilf.  B^b.  '*)  [á  Ermoen  B;  at  Hermoin  b.  '*)  [er  þú  ríðr  svá  œsiHga 
á  nóttum  scm  þjófar  eða  iHmenni.  Ilann  svarar  honum;  Ek  er  ipaðr 
ins  danska  Margamars,  ok  ek  er  einn  af  hans  varðmönnum  (njósnar- 
mönnum  6),  ok  hefir  þii  iHa  mælt,  er  þú  hefir  þjófat  mik  (þú  kallaðir 
mik  þjóf  b).  Ok  veit  ek  þat  víst,  ef  eigi  vœrím  vit  báðir  með  einum 
höfðingja,  þá  skylda  ek  þat  iHa  gjalda  láta.  B,  b.     '^)  fram  tilf.  B. 


Cap,   8,  AF  OUITALIK  8AXA.  879 

sinnar.  Ok  er  hann  var  [mjök  svá  kominn  í  gegnum  liÖ^  heiðingja, 
þá  mœtti  hann  þar  riddara.  En  sá  hafði  riðit  hesti  [lávarðar  síns 
til  vatns,  þess  er  nefndr  er  Alfráðr  enn  danski,  sá  var  þá  beztr*  í 
herinum  Guitalins  konungs.  En  er  Hermoen  sá  þann  hest,  þá  [girnti 
hann  mjök  hann  at  eiga,  ok  sagði  at  annattveggja  skyldi  vera,  at 
hann  skvldi  falla  eða  ná  þeim  hesti,^  ok  reið  fram  harðliga  at  ridd- 
ara  þeim  er  á  baki  sat,  ok  hjó  af  honum  [hönd  aðra,^  Ijóp  síðan  á 
bak  ok  reið  ákafliga*  ok  lét  renna  hest  sinn  lausan,®  ok  kom  far- 
andi  [til  árinnar  Rfn'  ok  leypti  þegar  út  éfi  ok  [komst  því  nœst  á 
land.®  Hann  reið  þá  nótt  alla  ok  [létti  eigi'®  fy rr  en  hann  kom  til 
borgarinnar  Kolne.  En  at  móti  honum  kom  mikit  fjölmenni,  bœði 
Frankismenn  ok  brezkir.**  Ok  er  þeir  kendu  ferð**  hans,  spurðu 
þeir^^  eptir  Karlamagnúsi  konungi.  En  hann  [kvað  honum  illa 
tekizt^*  hafa  ok  úheppiliga,  ok  sitr  hann  nú  í  kastala  einum  ok 
hefir  fátt  lið,  en  umhverfis  þann  kastala^*  sitr  Guitalin  konungr  með 
[her  sínum.^*  En  landslýðr  varð  við  þessa  sögu  hryggr,  en  erki-' 
byskup  einna^'  úglaðastr.  J)á  mœlti  Ermoen  við  erkibyskup :  Herra, 
segir  hann,  ger  mér  rit  til  Rollants  af  hendi  Karlamagnús  konungs, 
ok  [seg  at  hann  vill,*®  at  hann  komi  til  hans  með  öllu  liði  því  er 
hann  má  fá,  ok  [seg  svá  á  ritinu,*®  at  eigi  hafi  konungi  verit*** 
meiri  þörf^*  liðs  en  nú,  [ok  ger  kunniga  alla  þá  hiti,  er  ek  hefi  yðr 
til  sagt.*^  Erkibyskup  [gerði  sem  hann  beiddi.'*®  Síðan  fór  hann 
sem  8kj(Stast  í  gegnum  borg  þá  er  Stampes  heitir,  ok  létti  eigi  fyrr 
en  hann  kom  tiP*  Nobilis  borgar,  ok  hafði  hann  sprengt  7  hesta  en 
hélt^*  heilum  sínum  hesti.  [RoUant  var  í  landtjaldi  sínu  ok  lék 
skáktafl.     Hermoen  gékk  fyrir  Rollant  ok  féll  á  kné*®   ok  bar  hon- 

*)  for  kominn  herinum  B.  ')  [lávarðs  síns  til  brunns,  sá  var  beztr  hestr 
B^  b.  ')  [hugsar  hann  þat,  at  annathvat  skal  hann  ná  hestinum  eða 
hafa  bana  ella^,  6;  her  begynder  atter  „a**  med  Orrf^f  baða  (d.  e.  bana?) 
ok  reið  fram  harðliga.  *)  [höfuðit  ^,  6.  *)  leiðar  sinnar  B,  b. 
«)  hjá  sér  tilf.  B,  b.  ^j  Rínar  a;  [til  Rín  B;  at  Rín  6.  »)  ána  tilf. 
a,  B^  b.  ^)  [létti  eigi  fyrr  en  hann  kom  yfir  Rín  a;  [mgl.  B,  6. 
'*>)  [dvaldist  ekki  (hvargi^ff)  a,  B,  b.  •')  Grikir  B.  •'»)  for  a,  B. 
•^)  allir  þegar  B,  '*)  at  farizt  a.  '*)  [sagði,  at  hann  sat  í  kastala  einum 
inni  byrgðr,  en  utan  um  ií,  6.  ")  [öUum  her  Saxa  a,  B^  6.  ")  var 
miklu  a ;  þeirra  varð  miklu  ^,  b.  '*)  fset  þat  á  B,  b.  *•)  riti  .þínu 
a,  ZT;  [lát  þat  fylgja  6.  ")  orðit  a,  J?,  b.  »')  góðra  drengja  tilf.  a. 
")  [i^gl'  B,  b.  '*^)  [játti  því  ok  gerði  þegar  rit  sem  skjótast  ok  inn- 
siglaði  síðan  ok  seldi  Ermoen  a;  [gerði  þat  (bréfit  b)  skjótt  ok  fékk  í 
hendr  Hermoin  B,  b.  ^*)  borgar  þeirrar  er  Orliens  heitir  ok  þaðan  til 
tilf.  a.  ")  þó  tilf.  a,  B,  b.  '«)  [Hann  fann  Rollant  sitja  í  landtjaldi 
ok  lék  at  skáktafli,  en  at  móti  honum  lék  sá  maðr  er  hét  Giugarðr 
(Giugart  B;  Gvibert  b)  af  Valbrun.  Hermoen  steig  af  hesti  sínum  ok 
féll  á  kné  fyrir  Rollant,  a,  By  b. 


380  KABLAMAQmJS  8AGA  V.  Cap.   9. 

um  kveðju  Earlamagnús  konungs  ok  erkibyskups  af  Eolne  [oköllum 
höfðingjum  er  þar  váru,*  ok  fékk  Rollant  ritit.  En  hann  fékk' 
þegar  ritit  kapalín^  sínum  ok  bað  hann*  ráða,  [ok  vil  ek  vita, 
hverju  vér  skulum  uni*  svara.  Svá  segir  rit  þetta,*  at  Earlamagnús 
konungr  hefir  mikla  nauðsyn  tilkvámu  yðvarrar  ok  liðs  þíns,  fyrir 
því  at  hann  er  nú  nauðugliga  staddr  í  kastala  einum,  ok  sitr  Guit- 
alin  konungr  utan  um  jiann  með  öllum''  her  Saxa,  ok  er  honum  eigi 
brautkvému  auðit  nema  hann  njóti  [yðvar  við,®  J)ví  hann  er  þar 
fámennr  ok  vistalauss.  En  er  Rollant  heyrði  þessi  tíðendi,  þá 
[skiptust  litir  hans,  ok  var  hann  stundum  bleikr  sem  bast,  en  stund- 
um  rauðr  sem  blóð.  Síðan  mœlti  hann  til  sinna  manna:  Jlla  likar 
mér  nú,  ef  Earlamagnús  konungr  frœndi  minn  verðr  yfirstigÍDn  af 
heiðnum  mönnum,  ok  er  þat  eigi  vel  er  vér  erum  honum  nú  svá 
Qarri  staddir;  hcrklœðumst^  skjótliga  ok  sœkjum  til  borgarinnar,  ok 
[gerir  nú  eigi  at  dvína  við,**^  skal  nú  annattveggja  vera,  at  vér 
skulum  vinna  borg  þessa  eða  ella  [héðan  aldri  lífs^^  komast. 

9.  Síðan  gerðu  liðsmenn  sem  hann  bauð,  herklœddust  fímliga 
ok  settu  gylta  hjálma  á  höfuð  sér,  tóku  í  hönd  sér  skjöldu  ok  högg- 
vápn,  ok  gerðu  síðan  atgöngu  til  borgarinnar,  ina  iiörðustu  er  vera 
mátti.  En  áðr  en  aptann  kœmi,  þá  sá  þeir  [eigi  sinn  kost  annan** 
er  borgina  bygðu,  [en  ganga  glaðir  ok  þó  nauðgir  á  hönd  Rollant.** 
En  um  morguninn  eptir,  þá  var  blásit  til  húsþings,**  ok  þeysti 
Rollant  her  síuum**  á  fund  Earlamagnús  konungs,  en  setti  sína  menn 
til  gœzlu  [við  borgina  eptir,*®  ok  lagði  undir  sik  alt  rfki  þat  er  [til 
lá,  ok  lét  alt  þat  bœta  at  borginni,  er  þeir  höfðu  brotit.*'  Síöan 
skar  hann  upp  herörvar  ok  [sendi  Qögurra  vegna'®  ífrá  sér,  ok 
stefndi  til  sín  hverjum  manni  er  vápnum    mátti  valda,    ok   vann  eið 

•)  fok  öllum  höfðingýum  þeim  er  raeð  þér  eru  q.  guðs  ok  sína  a;  [my/. 
B^  b,  ^)  seldl  a;  fékk  i  hönd  B^  b,  ^)  kapellan  a;  kapalini/?;  klerk  6. 
*)  skjótt  tilf.  a,  B,  b.  *)  mgl.  a.  «)  [ok  uppborit  bréf  hefir  f>vílíkan 
framburð  sem  liér  má  heyra :  Erkibyskup  af  Kolni  sendir  kveóju  Roll- 
ant  jarli  systursyni  Karlamagnús  konungs  ok  öllum  höfóingjum  þeim  er 
með  þér  eru,  q.  guðs  ok  sína.  Svá  hefi  ek  sannspurt  J5f,  6.  "^)  allan 
a,  /?,  6  *)  'lþín  við  ok  liðs  þíns  a;  yðvars  gengis  B.  •)  [gerðist 
hann  svá  stundum  ásynis  sem  dauðr  maðr,  en  stundum  sem  blóð.  Ok 
síðau  kallar  hann  hárri  röddu  ok  mælti  svá:  JUn  líkar  mérnú,  efKarla- 
magnús  frændi  minn  er  svá  nauðugliga  staddr  í  kastala  einum.,  ok  er 
þat  illa,  er  vér  erum  honum  nú  svá  fjarri;  herklœðizt  nú  a;  [roælti 
Rollant:  Herklœðizt  nú  B.  '*')  fskulum  vér  nú  (skal  nú  B)  eigi  sofa 
við  þelta  mál,  því  at  í  þessarri  sókn  a,  B,  ")  [eigi  í  brott  a;  héðati 
skal  engi  várr  /?,  b.  ")  vœnna  tilf.  a ;  [þat  líkast  By  b.  •')  [en  ganga 
glaðir  á  hendr  Rollant  ok  Frankismönnum,  a;  at  gefast  upp,  ok  géngn 
þeir  glaðir  á  hönd  Rollant  2?,  6.  »<)  saal.  a^B^b:,  þinghúss  A,  ")  sinn  a, 
B,  b.     ••)  [borginni  B,     ")  [Tilla  heitir  By  b.     ")  [lét  fara  fjóra  vega  B,  6, 


.Cap.   9,  AF  GUITALIlí  SAXA.  381 

[at  ef  nökkurr  vœri  sá  eptir,  er  hann  krefSi  til  þessarrar  ferÖar,  þá 

ökyldi  dauða  J)ola  með   Dýrunidala   sjálfs    síns    sverði.^     SíÖan   fóru 

þeir  til  Kolne'''    ok  fundu    [þar  Romam    ok  Kemerem  ok  inn  frœkna 

Oliver  ok  mörg  hundrað  riddara  af  liði  Karlamagnús  konungs.^    En 

er  Rollant  fann   J)á  þar,   ^á    [varð  hann   við   þat   glaðr,*    ok   fór  í 

páskaviku  með    [her  sinn,*  ok  mœttu  [þeir  þá®    höfðingja   miklum, 

þeim  er  kominn  var  utan  or  löndum,  heiðinn    sem    hundr,    ok    vildi 

þá  fara  á  fund  Guitalins  konungs."^    Hann  hafði  mikinn  her,  en  hann 

er  nefndr  Perun,®  hann  var  kallaðr  þeirra  manna   hvatastr   heiðinna 

er  þá  v4ru  uppi.     J)eir  áttu  vib  hann  orrostu  snarpa  ok   mikla,   ok 

féll®  hann  ok  alt  hð  hans,  þat  er  honum  íjlgdi.    Nú  kemr  til  þeirra 

sjálfr   páíinn   er  Mihm  heitir,    ok  Turpin   erkibyskup  af  Reimsborg. 

Ok  nú  lœtr  Rollant  þegar  kvcðja'^  hiísþings.    Ok  þá  er  [menn  hafa 

sezt  í  sœti  sín,*^  þá  stcndr  upp  Turpin  erkibjskup  ok  þakkar  þeim 

liðveizlu,  þá  er  þeir  veita  Karlamagnúsi  konungi,  ok  mœlti  [við  þá:''* 

jþess  er  engi  ván,    at  vér  komimst  yfir  Rín,    því  at   hér  er  hvárki 

vöð  né  briiar  [þœr  er  vér  megim  yfír  komast;    en   þó   at  þat  væri, 

þá  mundi  GuitaHn    konungr   mikinn   her   fyrif  oss   hafa,   svá  at  oss 

mundi  ckki  þat  stoða,*^  ok  mundi  hann  svá  mikit  mannspell  gera  á 

Hði  váru,  at  oss  mundi  þat  verða  mikilgæft.**     En   nú    er  þat  mitt 

ráð,  at  vér  farim  til  borgar  þeirrar  er  Garmasie**  heitir;  suermest'** 

í  öllu  ríki  GuitaHns  konungs,  [ok  vœri  þat  mikit  snildarverk  ok  gott 

bragð,  ef  vér  gœtim  hana  unnit.    En  ef  oss  sœkir*^  gœfa,  þá  mundu^* 

vér  mega  koma  Karlamagnúsi   konungi  at  liði.*®    ]þá  svarar  Rollant 

ok   sagði,    at   honum    syndist   þat  þjóðráð^*^    vera.      Ok   gerðu  svá 

síðan  ok  sendu  mann  til  Guitalins  konungs.^*    En  er  hatin  kom  fyrir 

konung,    þá   heilsaði  hann   honum    ok   sagði   síðan   þau   tíðendi,   at 

RoHant  vœri^^  á  for  til  Garmasie  borgar  með  [fjölda  hers,^^  ok  viU 

upp  taka  borgiua,  ok  biðr  þik  til  fara  at  verja,  ef  þú  viH,  ok  hann 

viH,  at  þetta  komi  eigi  á  þik  úvaran,  ok  þikkir  honum  ámœlis  vert 

at^**  sHlvum  hlutum.      En   við   þessi   tíðendi  iigladdist   mjök   Guitalin 

*)  [sinn  at  því,  ef  nökkurr  viH  eptir  sitja,  þá  skal  sá  dauða  þola  f^'rir 
Dýrumdaia  sverói  hans  a ;  sinn,  at  aHir  þeir  cr  kunnir  veróa  at  því  at 
eptir  sæti,  þá  skyidu  þeir  þola  dauða  af  Dýrumdala  B^  b.  ')  Kohio  B. 
^)  (þ^r  Freri,  Erker  ok  Romam  ok  OHver  ok  marga  aðra  riddara  Karla- 
jnagnús  konungs  a;  þann  hertoga  er  þar  var.  ^,  b.  *)  saal.  rettet^ 
úglaðr  A ;  feginn  a ;  [gerði  hann  sik  glaðan  við  þat  B^  t,  *)  [úvígan 
her  a;  raikinn  her  B,  b.  ®)  [tilf.  a,  ^,  b.  ')  ok  (því  þar  B)  var  vin- 
átta  mikil  með  þeim  tilf,  a,  B,  b.  »)  Perus  6.  ")  feldu  a,  B,  b. 
'°)  blósa  til  B^  6.  ")  [alHr  eru  komnir  í  sœti  B,  b.  ")  [á  þessa  lund 
til  lýðsins  B.  '3)  í  móti  at  rísa  tilf.  a.  '*)  ógœft  a;  [mgl.  B.  b. 
'*)  Garmaise  ^,  6,  her  og  stden,  '•)  hin  bezta  borg  líf,  b.  ")  sœtti  sú  B.,  b. 
'*)  mundim  B.  '»)  vel  at  haldi  B.  «»)  vel  ráðit  b.  ^*)  Imgl.  a. 
")  var  a,  B,  b.     ")  [úílýjanda  her  B,  b.     «)  stelast  at  tilf.  B,  b. 


382  KARLAHAGNUS  SAOA  V.  Cop.  10. 

m 

konungr,  [svá  at  hann  tjáði^  eigi  tanna,*  ok  heimti  til  sín  Sibilio 
dröttning  ina  kurteisustu  konu,  ok  frétti  hvat  J)á  vœri  til  ráða  at 
taka.  En  hon  svarar:  Ver  kátr  ok  glaðr  ok  kvíð  engu,  þd  heíir 
sent  eptir  syni  þínum  ok  Elmidan^  bróður  þínum,  ok  mun  þik  eigi 
lið  skorta,  þegar*  þeir  koma,  ok  mun  engi  svá  djarfr*  hvárki  kon- 
ungr  né  keisari,  at  í  móti  þér  [mani  þora^  at  standa.  En  konungr 
þakkaði  henni  vel  ok  gerðist  [við  þetta'  einkar  kátr  ok  glaðr. 

10.  í  því  bili  kom  at  farandi  maðr  er  nefndr  er  Margamar, 
ok  mœlti  við  konung:  Herra,  segir  hann,  ek  vil  at  þú  vitir  œtlan 
mína:  ek  œtla  at  fara  til  borgarinnar®  með  hð  mitt,  ef  þat  er  yð- 
varr  vili,  ok  skal  ek  halda  borginni®  fyrir  RoUant  ok  svá  [gœta  vaða 
á  ánni,^*'  at  cngi  Frankismanna  megi  yfir  komast  at**  veita  iið 
Karlamagnúsi  konungi.  J)á  svarar  konungr:  J)etta  ráð  skal  taka. 
Ok  þakkaði  honum  vel.  Síðan  bjóst  Margamar*'  ok  [herklœddist 
ok  alt  lið  hans,  ok  fóru  eptir  þat  til  borgarinnar.  En  í  öðrum  stað 
páíinn  ok  RoUant  ok  þeirra  Hð,  ok  taka^^  sér  náttstað  skamt  frá 
borginni,  ok  mœlti  Rollant  viÖ  meun  sína  [í  dagan,  at  þeir  skyldu 
búast  ok  sœkja  til  borgarinnar.**  Falteri^*  er  maðr  nefndr,  hann 
var  fœddr  á  landamœri  því*^  er  skilr  [Saxland  ok  Frakkland;*' 
hann  var  [í  njósn'®  ok  100  riddara  með  honuni  af  hendi  konungs 
sonar  þess  erDefred*'  hét  [ok  Maceram^®  frœnda  Guitalins  konungs.** 
En  er  hann^*  varð  varr  við  œtlan  þeirra,  þá  skundaði  hann  [ferð 
sinni  til  móts  við  konung  sinn^^  ok  sagði  honum  þessi  tíðendi. 
Síðan  fimuðust^*  inir  heiðnu  við'-'*  skjótt  ok  vurðu  fyrri  at  bragði, 
ok  fóru  með  fjölda  hers  á  hendr  [mönnum  RoUants,  þeim  sem** 
um  aptaninn  höfðu  yfir  ana  farit,^''  en  þat  var  Reinir*®  hertugi  ok 
með  honum  20  hundruð**  hans  manna.  Ok  kómu  heiðingjar  á  þá 
úvara  ok  tóku  þá  undir  tjöldum^®  ok  feldu  af  þeim  15  hundruð. 
jþeir  gerðu  ok  300  hrossklyQa  af  höfðum  kristinna  manna.  Síðan 
fœrðu  þeir  þau^*    GuitaHn  konungi,    ok   sendu   með   þann   mann  er 

')  tédi  a.  2)  Imgl.  B,  b.  ')  Helmidan  B.  *)  er  tilf.  a,  B.  *)  ríkr  a,  B. 
")  fþori  a;  niuni  þora  B.  0  [þaðan  af  a.  •)  Garraaiseborgar  6. 
•)  borgina^;  hana&.  '")  \_saal.  -0,6;  geta  varða  hanaa;  varða  hana^. 
*')  né  a.  '^)  til  farar  tilf.  a,  ^,  b.  'O  [fór  ^il  borgarinnar,  en  Rollant 
tók  B^  b.  ")  [at  J)eir  skyldu  búast  þá  nótt  alla,  ok  skyldu  í  dögim 
sœkja  at  borginni  a;  at  þeir  skuH  búast  alla  þá  nótt,  ok  skulu'vér  í 
dagan  sœkja  lii  borgar  if,  b.  '*)  Valteri  a;  Kalki  B:  Falki  6.  ••)  þar 
a,  -Ö,  b.  ")  [lönd  Saxa  ok  Frankismanna  -Ö,  b.  '■)  [sendr  á  njósn  1>,  6. 
"*)  Defre  a;  Desred  B,  b.  ")  Mazeran  a.  ^*)  Imgl.  B,  b.  ")  Var 
kominn  í  liði  (lið  B,  b)  þeirra  RoUants  ok  tilf.  a,  B,  b.  ")  [aptr  til 
konungs  síns  (konungs  sonar  B,  b)  a,  B,  b.  ^*)  bjuggust  Bj  b,  ")  menn 
a,  B.  ^*)  [kristinna  manna,  þeir  er  a.  ^')  [Frankismönnum,  þeim  er 
til  hurfu  árinnar  (er  fóru  til  árinnar  b)  um  aptaninn  B,  b.  ")  Remund  a. 
«)  þúsundir  a,  B,  b.    »<>)  skjöldum  B,  b.    »')  þessa  veiði  B,  6. 


Cap.    ÍO.  AF  GUITALIN  SAXA.  383 

nefudr  er  Dorgant.*  Ok  hann  kom  fyrir  konung  ok  mœlti:  Heill 
herra,  segir  hann,  Maumet  gæti  yðvar,  ver  kátr  ok  glaðr,  tíðendi 
heíi  ek  at  segja  yðr  bœði  góð  ok  mikil.  Rollant  er  yíirstiginn,  ok 
drepit  höfum  vér  flest  alt  lið  hans,  ok  hleypt  honum  út  á  Rín  ok 
því  Hði  er  undan  komst  með  honum.  [J)á  svarar  Guitalin  konungr: 
Segir  þú  satt,  Dorgant,  eða  lýgr  þú?  Já,  já,  segir  hann,  ilvanr  var 
ek  at  Ijiíga  fyrr.  Ok  bað  svá  Maumet  hjálpa  sér  sem  hann  sagði* 
satt.  Ok  vér  höfuin  annan^  vitnisburð,  því  at  vér  höfum  hér  300 
hesta  klyfjaðra  af  höfðum  kristinna  manna.  Ok  er  konungr  nam 
trúnað  á  því,*  þá  varð  hanu^  svá  glaðr,  at  [mjök  svá®  gékk  hann 
af  viti  sínu,  ok  spurði  ef  þeir  hefði  nökkut  [brotit  at'  borginni.® 
Eu  hann  [svaraði:  Engan  kost  léðum®  vér  þeim  á  því.*®  Nú  kalJar 
konungr  á  Sibilio  dróttningu  [ok  mœlti:  Nú  máttu  segja,  at  flestir 
allir  Frankismenn  eru  nú  fallnir  ok  yfirstignir  ok  Frakkland  unnit  til 
handa  okkr  ok  sonum  okkrum.**  J)á  svaraði  dróttning:  Trú  eigi 
þú  orðum  riddara  þíns,  enn  ríki  konungr  Saxa !  Still  gleði  þinni, 
ok  úgerla''^  veiztu  hvat  síðast^^  kann  verða  í  [viðrskiptum  yðrum 
Karlamagnús  konungs,**  því  at  liðsmenn  segja  opt  [vilhalt  oksegja'* 
þat  er  þeir  vildu  at  vœri,  [en  vitu  eigi  þat  (er)  verða  mun,^*  en 
hvatki*'  er  þeir  segja,  þá  er  Rollant  heill*®  ok  páflnn  ok  erkibyskup 
ok  margir  aðrir  góðir  drengir  ok  frœknir  höfðingjar.*®  En  Guitalin 
konungr  reiddist  henni  mjök  ok  laust  til  hennar  [sva  hart,  at  hou 
tók  blóð  í  serk  sér,'*®  [ok  skaut  henni  út  or  landtjaldiuu.^'  Síðan 
lét  hann  söðla^*  hest  þann  er  beztr  var  í  herinum,  ok  reið  til  ka- 
stala  þess,  cr  Karlamagnús  konungr  var  í,  ok  kallaði  liátt,  bað  kon- 
ung  Frankismanna  lýða  sér,  [ok  fékkst  þegar  hljóð  :^^  J)au  tíðendi 
[hefi  ek  (at)  segja,  at  dauðir  eru  allir  þínir  inir  beztu  riddarar;^* 
RoUant  hleypti  út  á  Rín  ok  flest  lið^*  er  honum  fylgdi.  [Nú  ertu 
sjálfr  yfírkominu,  gef  upp  kastalann  ok  gakk  nd  oss  tíl  handa  ok  á 
vára  miskunn,  ok  þat  til  jartegna  um  þetta  mál,  at  vér  höfum  at 
sýna  þér  300  hesta  klyQaðra  af  höfðum  hðsmanna  þinna.^*  En  við 
þessi  tíðendi  urðu  Frankismenn  mjök  daprir,  en  Karlamagnús  kon- 
ungr  miklu  úglaðastr,   ok  géngu  upp   allir  í  kastalann*'  ok  leiddu*® 

')  Drogiint  B^  b.  ')  segði  a,  '*)  sannan  a.  *)  [mgl.  B,  b.  *)  Guiielin 
konungr^,  6.  *)  náliga  a;  nœr^,  6.  ')  afa.  ')  [at  borginni  spilt  1?,  6. 
•)  létum  a.  "*)  [kvað  þeim  engan  kost  á  því  if,  6.  ")  [Sibilia,  kvað 
liann,  nú  máttu  vita  at  Frankismenn  eru  yfirkomnir  1?,  6.  ")  varla  B ; 
cigi  6.  ")  síðar  By  b.  '^)  [vánira  viðrskiptum  B.  '*)  [mgl.  B,  6. 
'®)  fra  Still  gleði  o.  s.  v.  tilf.  a,  -Ö,  6;  mgl.  A.  ")  hvat  a.  '•)  undan- 
kominn  a.  '»)  [mgl.  J?,  b,  ")  [mgl.  B,  b.  ")  [tilf.  o,  B^  b.  ")  sér 
tilf.  J?,  b.  ")  [mgl.  B,  b.  ^*)  [eru  (þér  tilf.  B)  at  segja,  at  dauðar  era 
allar  hjálpir  þínar  o,  B^  b.  '*)  alt  lið  hans  a,  lí,  6.  '**)  [mgl,  B,  6. 
")  vígskörð  B,  b.    ")  eltu  o,  B,  b. 


384  KARLAMAGKU8  SAGA  V.  Cap.   /1,   ÍM, 

í  brott  (Juifalin  konung  [frá  kastalanum'  með  örum.  ]þá  mœlti 
Nemes  við  konung :  Ver  cigi  úglaðr,  segir  hann,  því  ekki  tjár  at 
syrgja  eptir  dauðan,*^  maðr  skal  eptir  mann  lifa  ok  rœkja  sjálfan 
sik  mest  en  minnast  í  [bœnum  sálna  framliðinna  manna.*  En  vér 
skulum  veita  heiðingjum  hefnd  í  móti,  höggva  stórt  ok  skilja  höfuÖ 
þeirra  frá  bolum,*  sem  þeir  gerðu  við  várt  lið.  Ok  vel*  segir  mér 
hugr  um  skipti  vár  áðr  skamt  líði  héðan,  spyrja  munum  vér  nökkur 
góð  tíðendi  frá  Rollant.^ 

11.  Nú  er  at  segja  frá  Keinir.''  Hann  [er  nú  aptr  kominn 
or'  flótta  ok  heíir  á  sér  mikil  merki,  ok  er  hann  lagðr  í  gegnum 
með  sverði.  En  at  móti  honum  fór^  Milun  páíi  ok  heilsaði  honum, 
ok  sá  {)á*®  görla  á  honum,  at  haun  hafði  í  bardaga  verit,  [ok  öll 
hans  herklœði  váru  höggvin  af  honum.**  Síðan  spurði  páfíun  at 
tíðendum.  En  Reinir  svarar,  at  þeir  menn  er  honum  fylgdu  váru 
20  hundrað  manna,  vér  várum  farnir  yfir  Rín,  en  áðr  vér  vissim, 
þá  kómu*^  at  oss  meir  en  15  þiísundir  heiðinna  manna,  ok  áttum 
vér  saman  orrostu  ok  [vörðumst  vér  nökkura  stund,  en  svá  lauk  at 
þeir  íeldu  af  oss  fimtán  100  riddara,  en  vér  hleyptum  út  á  Rín, 
er  eptir  várum,  ok  kómumst  við  trauð  ok  nauð'®  undan.  Oliver 
svarar:  Rytta  afgömul,  segir  hann,  hvat  skyldir  þú  hlaupa  fyrir 
skjöldu  fram  sem  þú  vœrir  ungr,  eða  hvat  gékk  þér  til  þess,  er  þá 
Ijópt  á  vápn  fyrir  aðra  menn?  En  nú  höfum  vér'  fyrir  þínar  sakir 
skömm  ok  skaða,  ok  [munum  vér  þikkjast  trautt  hœBr  menn  fyrr 
en  vér  getum  hefnt  þessa.** 

12.  Nú  er  at  segja  frá  Rollant,  at  hann  talar**  við  lið  sitt: 
Upp  sem  harÖast  ok  herklæðit  yðr,  segir  hann,  ok  sœkit  til  borgar- 
innar,  [ok  dugi  nú  hverr  sem  drengr  er  til,*®  ok  legg  ek  á  gœfu 
ins  helga  Pétrspostula  [ok  giptu  Karlamagnús  konungs  á  borg  þessa." 
P^n  áðr  þeir  géngi^®  til  borgarinnar,  þa  stóð  upp  páfinn  ok  talaði 
fyrir  herinum  ok  sagði  mörg  góÖ  dœmi :  Fyret  frá  Moysi,  hversu 
hann  komst*®  yfir  Pharaonem  konung  með  guðs  krapti;  [hér  með 
sagði  hann  frii  Simonc  inum  helga,  cr  hann  kom  til  lands  þess  er 
Kartago^*^  heitir,    ok  hann   taldi  þat   f^rir  þeim   hversu  sii  borg  var 

')  ['''(/'•  ^5  ^-  ')  andaðan  n.  ^)  [bœnahaldi  um  fraraliðna  menn  kristDa  a. 
*)  bolnura,  svá  a.  ^)  gott  a.  ®)  fra  J)á  mœlti  Neraes  við  konung  mgl, 
B,  6.  ')  Remund  a.  saal.  ogsaa  senere.  •)  [komst  undan  Söxum  med  b. 
»)  reió  B,  b.  •«)  þat  a;  liann  B.  ")  [mgLB.b.  '')  kom  a.  ")  [varð 
cígi  för  víir  betri  en  þeir  feldu  af  oss  15  hundruð  manna,  cn  þeir  er 
undan  kómust  eru  gllir  sárir..  En  síðan  hleyptum  vér  á  brott  ok  út  á 
Rín  ok  kómumst  við  þat  a.  '*)  [þikja  vera  eigi  bœfir  oss  fyrr  at  hressafit 
fyrr  en  vér  hefnum  hans  a ;  fra  En  Rcinir  svarar  at  þeir  o.  s.  v.  har  B^  h 
bloí:  En  haun  segir  þau  sem  váru.  '*)  mœlir  a,  B.  **)  [m^/.  B,  b, 
")  [mgl.  B,  b.     »•)  géngu  B,  b.     '«')  kom  H;  sté  b.    '»)  Kartagine  a. 


Cap.    iS.  AF  GUlTALní  8AXA.  885 

uDnin  er  Alle  hét ;  ok  hann  taldi  um  þat,  hversu  drómundr  einn  var 
unninn,  er  heiðuir  menn  áttu,  í  Grikklands  hati.  En  nú  góðir 
drengir,  látit  yðr  þat  hugkvepmt  vera,  hversu  margar  jartegnir  guð 
hefir  gerfar  jíir  vinum  sínum,^  ok  [gangit  ná  úhrœddir  til  orrostu.' 
AUir  þeir  er  hér  faUa  [leysu  vér  af  öllum  skriptbornum  sjndum,^ 
en  þér  skulut  ván  eiga  eiíífrar  sœlu  áðr  blóö  [sé  kalt  á  jörðu.* 
Síðan  géngu  þeir  at  borginni  blezaöir  í  nafni  íoÖur  ok  sonar  ok 
anda  heilags,  ok  veittu  Frankismenn  snarpliga  atsókn  þann  dag  [ok 
höfum  (vér  eigi)  heyrt  harðari  sókn  eins  dags  en  þá,*  en  þó  váru 
þeir  RoUant  ok  Oliver  auðkendir  í  öUum  herinum,  því  at  svá  var 
þar  sem  þeir  hjuggu  til,  sem  ekki  vœri  fyrir  hvárt  sem**  var  skjöldr 
eða  brynja,  ok  á  litiUi  stundu  brutu  þeir  borgarvegginn  Rollant  ok 
Olifer,  svá  at  þar  mátti  aka  vel  inn  sjau  vögnum  senn.  En  í  því 
bili  tóku  borgarmenn  at  flýja  ok  gáfu  upp  borgina.  En  Frankis- 
menu  sóttu^  borgina,  en  sumir  reka  flótta.  Ok.  Margamar  konungr 
flýði  uudan  ok  lagðr  áðr  í  gegnum  með  sverði.  Ok  eru  nú  allir 
Saxar  yfirkomnir  er  í  borginni  váru,  ok  sá  lýÖr  er  Roos**  heitir,  ok 
sá  er  nefndr  er  Komant,  ok  sá  er  Normam®  heitir,  þeir  váru  út- 
lendir  menn,  ok  sá  lýðr  er  nefndr  er  (Hungro  ok  J)arbungro,*®  ok 
þar  váru  Frísir.  En  þessi  lyðr  flýði  allr  undan.  En  eugi  maðr 
kunni  hundruðum  at  telja  þá  er  dauðir  lágu  þar  eptir  af  heiðiugjum.'^ 
13.  Nú  er  at  segja  frá  Margamar,  at  honn  kom'^  á  fund 
Guitalins  konungs,  ok  fínnr  hann  í  landtjaldi.  En  þegar  er  hann 
leit  þá,'^  þá  spurði  haun  tíðenda.  En  Margamar  segir  [mörg  ok 
mikil,**  Frankismenn  hafa  unnit  Garmasieborg  ok  drepit  fy rir  oss 
útal  þúsunda,^*  pk  er  RoIIant  í  borginui,  [ok  varÖ  oss  at  öðru  en 
hann  vœri  drepinh  eðr  druknaðr  í  Rín,  sem  oss  var  sagt.  '**  Ok  nii 
er  hann^'  [var  fullnumi^®  at  tíÖendum,*®  þá  varð  hann  svá  iiglaðr, 
at  nær  [varð  hann  vitlauss,**^  [ok  var  þat  illa  er  uökkut  skorti  at.*^ 

')  [mgl  J9,  b.  ')  [at  síðaetu  í  sinni  tölu  eggjaði  hann  Frankismenn 
ok  bað  þá,  undir  guðs  trausti  úhrœdda  frani  ganga.  6.  ^)  [af  váru  liði, 
þá  munu  þeir  leysa  þá  af  öUum  syndum,  þeim  vr  þeir  hafa  lil  skripta 
borit  a.  *)  fyðvart  sé  kalt  a.  *)  Itilf.  a.  «)  fyrir  tilf.  a.  ')  í  tilf  a. 
•)  Ros  a.  •)  Moram  a.  '")  [Hungr  ok  þarbungr  a.  ")  fra  AUir  þeir 
er  hér  falla  o.  $.  v.  have  B  og  b  $aal. :  Síðan  géngu  þeir  at  borginni  ok 
veittu  Frankismenn  harða  atsókn  þann  dag,  ok  á  UtiUi  stundu  höfðu 
Jjeir  brotit  borgar^'egginn,  svá  at  aka  mátti  í  senn  4  (7  6)  vögnum. 
En  í  því  biU  tóku  heiðnir  meun  at  flýja  ok  gáfu  upp  borgina.  Marga- 
mar  konungr  flýði  undan,  ok  var  áðr  lagðr  nieð  sverði.  Ok  nú  eru 
þeir  aUir  yfirkomnir  er  váru  í  borginni,  kunni  ok  eugi  maðr  f  á  hun- 
druðum  telja  er  þar  lágu  dauðir  eptir.  '')  fór  a,  B.  ")  mgl.  a;  hann 
JP,  6.  '^)  [mikil  ok  hörð  a;  mgl.  B^  ft.  •*)  hundraða  B\  manna  b. 
»•)  [mgl.B.  •^^•konungra.  '•)  fuUnuminna.  •*)  [hafðiheyrttíðendi  6. 
")  [gékk  hann  af  vitiúu  «.  B,  b.    ")  á  a;  Imgl.  B,  b. 


386  KARLAMAQNnS  SAGA  V.  Cop.  Í4. 

m 

Ná  kallar    [Guitalin   konungr  á   Sibilio    dróttningu,   ok    hon    svarar 

honum^  fögrum  orðum,  ok  gerði  hon  þat  betr  en  vert  var:   ]þú  inn 

ríki  konungr  Saxa,    ver  kátr,^    segir  hon,   þótt  til  annars  sé^   gert. 

Rollant  er  nú  vaknaðr  sem  mik  grunaði,   en  menn  þínir  drepnir  ok 

mikit'  unnit   af  lándi   þínu,    ok   er  þó   þaf*   ráð   at  láta  eigi   fyÚT^ 

drífast,  því  at  eptir  er  enn  it  flesta  liö  þitt  ok  it  bezta.     {>á   mœlti 

við  hann®  höfðingi  sá  er  Klandare'^  hét:    Of  málug  gerist^  dróttning 

um  þetta  mál  ok  œrit  hlutsöm.     £k  heíi   sent  til  landa  minna  eptir 

liði,  ok  eigum  vér  ván  þaðan  sextigi  þúsunda,'  ok  er  þat  it  harðasta 

fólk^®   er  í  er   veröldinni,    ok   þarf  eigi   Guitalin   konungr  at  óttast 

Frankismenn,**  ok  munum  vér  aptr  vinna**  öll  *þau  lönd,  er  nú  eru 

af  oss  unnin    ok    mörg  önnur  af  ríki  Frakkakonungs.     Ok   em  ek 

búinn  at  sœkja   borgina    til  handa  þér,    ef  þú   viil,   þegar  lið  mitt 

kemr.     Ok  eigi  [mun  RoUant^*  þora  at  bíða  vár,**  ok  munu  þeir** 

dragast  í  brott,  þegar  þeir  spyrja  [at  vér  erum  hingat  at  leið.**   f>á 

svarar  Guitalin  konungr:    Halt  vei   heit   þiH,    ok  haf  fyrir  þat  vára 

vináttu"  ok  slíkt  af  löndum  sem  þú  vilt.*® 

14.     I  því  bili  kom  farandi  at  bróðir  Guitalins   kouungs,'^  ok 

með  honum  útal  [þúsunda  heiÖinna  manua,-®  ok  er  hann  [góðr  kon- 

ungr  ok   réð  fyrir  mörgum  stórlöndum.'^*    J)e8si  enn  ríki  maðr  hefir 

horn  þat  er  Olivant  heitir,  ok  aldri  verðr  betra  [horn,  þat'*  var  tekit 

af  villidýri  því  er  aldri  sefr.    [Svá  segir  ifalaus  bók  at  dýr  þat  heBr 

eitt  horn,  en  þat  er  í  miðju  enni.^^     En  þat  fœðist  í  djúpum  dölum 

é  sumrum,  en  á  vetrum   á^*    inum   hœstum   fjöllum.      En  þat  verðr 

30   at  ffldri,    ok^*   þá   verpr  þat  horni  sínu.      En  þat  dýr  heitir  á 

latínu    tungu   unicornium    en   á   norœnu    einhyrningr.     En    þat  hefir 

undir  horninu  þann  stein  er  ágætastr  er  í  heiminum,  ok  af  þeim  tólf 

er  gör  Celestis  Jerusalem,  [þat  þýðist  í  norœnu  himnesk  Jerusalem.** 

Sá   steinn    heitir    earbuneulus,    ok   á  þeim    steini   er   mörg  náttúra. 

Eu   þess    konar    horn    fínnst  á  Jndialandi    inu    mikla,    ok   hitta   þar 

veiÖimenn  ok  þó  sjaldan.*'     Nii   ríðr   Elmidau    [at   kastalanum^®  er 

')  [Sibilia  dróttninn^  á  koniing,  ok  svarar  hann  henni  blíðum  ok  a.  ')  ok 
glaðr  tilf,  a.  »)  um  tiíf.  B,  b.  <)  nú  hitt  a.  *)  yfir  a,  B^  b. 
•)  mgl.  a.  ')  Klandore  c.  *)  gerdist  þú  a.  *)  ok  allir  brynjadir 
tilf.  a.  "^)  lid  a.  ")  þegar  er  þat  kemr  a  ")  sœkja  a.  '*)  [œthim 
vérRollant  sva  djarfan  at  hann  muni  a.  '0  ok  þat  mun  honum  fyrir(í) 
betra  tilf.  a.  '*)  tilf  a.  '«)  [för  vára  a.  ")  þökk  a.  '•)  Slutningm  af 
Capitelet  fra  þá  mœlti  \id  hann  mgl.  B,  b.  '")  af  landi  því  er  Leutice 
heitir  tilf.  a,  B.  b.  ^")  [hermanna  B,  b.  ")  \$aal.  a;  ríkr  konungr  ok 
ágœtr.  Si  porte  vn  olifant  unkes  mehir  ne  clinie  bestie  saluage  qui  nat 
soni  de  morte.  J)etta  mál  viljum  vér  eigi  villa,  ok  segir  svá:  Á. 
")  [,  horn  þat  a.  ")  [tilf  a.  '«)  í  a.  ")  tilf  a.  ««)  [tilf  a.  ")  fra 
ok  er  hann  góðr  konungr  ok  réd  o  s.  v.  mgl.  jft,  b.  ^*)  [til  kastaia 
þcss  a,  B,  b. 


Cap,   ÍS^    16.  ^F  GUITALIN  8AXA.  387 

• 

Karlamagmis  konungr  var*  í,  ok  hyggr  at  hvern  veg  [skjótast  mætti 
unninn  verða,  ok  ríðr  um^  ok  þikkir  lítils  um  vert.  Síðan  blés  hann 
í  horn  sitt^  Olifant  svá  fast,  at  öll  jörð  [þótti  skjálfa  af  þyt  horns- 
ins.*  Karlamagnús  konungr  heyrði  [blástr  hornsins*  ok  þótti  ógur- 
ligt  sem  var.  Nú  mœHr  Karlamagmis  konungr*  [Deus  optíme  ad- 
juva  nös  semper.  Guð^  almáttigr  hjálp  oss  ávalt.  £k  undrumst 
[hljóð  horns  þessa,'  er  mikill  dvergmáli  fylgir  ok  öll  jörð  skelfr  við, 
ok  þat  er  horn  Elmidans  konungs  bróður  Guitahns  konungs.  Kemes 
hertugi  svarar :  LíkHgt  þikki®  mér,  at  hann  man  kominn  vera  Qöl- 
mennr^  ok  munuin  vér  skamt  eiga  til  orrostu,  ok  man  [hon  verða 
lítil  af  várri  hendi.® 

15.  [Nú  er  at  segja  frá  GuitaHn  konungi,  at  hans  maðr  kemr 
til  hans'®  er  Dorgant  heitir.  Hann  hefir  íarit  á  njósn,  sem  [áðr  er 
hans  vandi  til,"  ok  segir  honum  þau  tíðendi,  at  Rollant  [sé  yfir 
kominn  Rín  ok  aHr  herr  Frankismanna.  **  En  er  konungr  [varð 
fuUnumi  at  tíðendum  þessum,*^  þá  kaHar  hann  bróður  sinn  til  sín, 
ok  spurði  hann  hvat  til  ráða  vœri  at  taka.  Hann  svarar:  J)at 
þikki'*  mér  ráð  at  fœra*^  yfir  Rín  aHa  gripi^®  ok  gersimar,  konur 
ok  börn.  Bíðan  var  þat  ráðs^'  tekit,  ok  því  næst  blésu  þeir  í  þíís- 
und  horna  ok  lúðra,  ok  tóku  upp  landtjöld  sín  ok  búðir,  ok  váru 
þá  klyfjaðir  hestar  ok  múlar  ok  [öll  tamin  dýr,  ok  fóru  síðan.*® 
En  þeir  er  vörð  héldu  yfir  kastala  þeim,  er  Karlamagnús  konungr 
var  í,  urðu  brátt'®  varir  við  [þau  tíðendi  ok  sOgðu  Karlamagnúsi 
konungi,  at  heiðingjar  váru  í  brottu.  En  þeir  vurðu  því  fegnir,  sem 
ván  var,  ok  vildu  þá  þegar  inir  yngstu  riddarar  fara  eptir  þeim  ok 
drepa  af  sHkt  er  þeir  mœtti  við  komast.^® 

16.  En  [við  þessa  ráðagerð'**  kom^*  sá  sendimaðr,  er  Karla- 
magniís  konungr  hafði  sendan  til  Rollants  þá  er  hann  sat  um  Nobi- 
hsborg.  [Konungr  heilsaði  honum  fyrr'  er  hann  SÚ  hann,*^  ok  spurði 
hversu  honum  hefði  farizt.    J)á  svarar  Ermoen  :    Vel  hefir  mér  farizt, 

')  sitrJ?;  Batft.  ^)  [hann  skal  vinna  kastalann  (ok  ríðr  umberfps  íí//".  ^,  6.) 
a,  B^  h:  ')  er  þeir  kafia  tilf.  a,  jP,  6.  *)  fskalf  20  mílur  hvem  veg 
frá  (bæði  íjöll  ok  dalir  tilf.  a)  a,  -ö,  b.  *)  [hljóð  af  horni  þessu  a,  jP,  6. 
")  [Himneskr  faóir  a.  ')  [homhljóð  þetta  a.  ■)  þikir  a.  ■)  [sú  vera 
lítil  n;  fra  Nú  mæHr  Karlamagnús  konungr  o.  s.  v.  mgl.  B.  '")  [Sá 
maðr  kom  nú  til  GuitaHn  konungs  a;  Nú  er  sá  maðr  me6  Gvitelin 
konungi  B^  b.  ")  [hann  hefir  fyrr  verit  vanr  a,  jP,  b.  '^)  [ok  allr 
herr  Frankismanna  var  þá  kominn  yfir  Rín,  ok  eru  nú  búnir  til  orrostu 
í  móti  ydr  a.  B^  b,  •')  [varó  þess  víss  a ;  heyrói  þetta  B.  b.  '*)  þikir  a. 
'*)  vér  fœrim  B,  b.  '")  vára  tilf.  B,  b.  ••)  ráð  a,  B.  '»)  [fóru  þeir 
leiðar  sinnar  B^  b.  '»)  tilf.  a,  B,  b.  ")  |brottíör  heiðingja  ok  sögðu 
þau  tíðendi  Karlamagnúsi  konungi  ^,  6.  "^^)  [í  því  bili  a,  ií,  6.  ")  Her- 
mion  tilf.  b.  ^')  [þegar  cr  (jafnskjótt  sem  jP,  b)  Karlamagnús  konungr 
sá  hann,  þá  heilsaði  hann  honuro  (fyrri  tilf.  a)  a,  B^  b. 

25' 


388  RABLAMAQXUS  SAOA  V.  Cap.    Í$, 

H 

segir  liann,  ok*  J)at  einkar  bezt  er  ek  sé  [yðr  heila.*  Milon  pá& 
ok  Rollant  frœndi  yðvarr^  ok  allir  höfðingjar  [báðu  yðr  heila  vera,* 
ok  þat  með  at  engi  maðr  sá  er  vápnuni  má  valda*  er*  heima  [alt 
frá  Mundíuíjalli  ok  til  ins  skozka  sœs,'  ok  [|)at  er  yðr  komit®  til 
liðs.  1  gœr  snimma'dags  vann  Rollant  Garmasieborg  yðr  til  haoda, 
ok  þar  var  ek  þá  staddr^  með  honum,  J)á  svarar  Karlamagnús 
konungr:  [Góðr  drengr  ertu,  Hermoen,  segir  konungr,  ok*®  með 
góöum  tíðendum  ferr  þú.  En  seg  mér  þat,  sem  mér  er  forvitni  [í 
at  vita,  hvat  hefir  Rollant  unnit  síÖan?**  Hermoen  svarar:  J)at  er 
frá  því  at  ^egja,  at  Rollant  hefir  [unnit  Nobilisborg,  ok  feldi  hann** 
höfðingja  þann  er  fyrir  réð  borginni,  ok  hér  heíi  ek  höfuð  hans 
[yðr  at  sýna,  er  Rollant  sendi  yðr.  Var  ok  náliga  drepit  hvert 
mannsbarn  er  í  var  borginni.*^  En  er  Karlamagnús  konungr  heyrði 
þessi  tíðendi,  þá  þakkaði  hann  guði  ok  Petro  postola  ok  hélt  hönd- 
um  [til  himins^*  ok  mœlti:  Dýrligr^*  drengr  er  Rollant,  segir  hann. 
J)á  mœlir  Hermoen:  A  morgin  snimma  [máttu  vœnta  Rollants  at 
heikim'®  tíðendum,  ok  hefi  ek  rekit  yður*'  eyrendi,  sem  ek  kunna 
bezt.  [Guð  launi  þér,  segir  konungr,  ok  svá  ek  ið  sama  með  góÖu. 
Nú  heitr  hann  á  lið  sitt  ok  mœlir:  Upp  sem  harðast  góðir  riddarar, 
segir  hann,  ok  herklœðizt  hvatliga  ok  hikit  upp  kastala,  ok  sœkjum 
eptir  heiðingjum,  ok  vinnum  á  þeim  alt  þat  ilt*®  er  vér  megum. 
Síðan  [gerðu  þeir  sva  ok  riðu  út  allir  albrynjaðir  ok  leyptu  eptir 
þeim*®  ok  drapu  af  þcim  níikinn  Qölda.  {)á  tók  Hermoen  til  orða: 
J)at^®  legg  ek  til,  konungr,  at  reka  eigi  langt^*  flótta  heiðingja,  því 
at  þat  hendir  opt,  at  þeir  [snúast  hart  við,^'*  en  vér  höfum  of  lítit 
liÖ  í  mót  her  heiðingja.  Er  ok  þat  satt  er  mœlt  er,  at  heilum  vagni 
er  bezt  heim  at  aka.  Nú  er  þat  mitt  ráð,  at  [þér  gerit  h'tit  at  ok 
hverfit  aptr  at  sinni,  ok  ríöit-^  í  móti  páfanum  ok  Rollant,  ok  er 
þat  bezt  fallitj  at  þ(i  finnir  þd  líti  heldr  en  þeir^*  þik  inni  byrgÖan. 

•)  giid  þakki  yðr  þat  er  þér  spyrit  af  ok  tilf.  a.  ')  [þik  (yðr  b)  heilan 
a.  By  b.  ^)  þinn  a,  B.  *)  [ok  allr  hcn'  sá  er  þeim  fylgir,  sendir  ydr 
kvedju  guós  ok  sína  ok  allra  heilaorra  manna  a;  sendu  kvedju  guds  ok 
sína  B,  6.  *)  halda  a.  ^)  sitr  B,  b.  ')  saal,  ogsaa  a;  [mgl.  B.,  b. 
»)  [er  þat  (alt  hér  tiff.  B)  komit  yðr  o,  B,  b.  ^)  Her  mgl.  6  Blade  ia. 
'")  Imgf.  B,  b.  ")  [a,  hvat  hefir  Rollant  syst  við  Nobilis?  B,  b. 
")  [nnna  borgina  þér  til  handa,  ok  at  várnm  vér  þá  er  þat  var  sýst^ 
ok  fcldum  vér  B.  b  '^)  [þér  at  fœra,  er  Rollant  sendi  þér  til  sýnis 
B,b.  •♦)  [símim  tilhimnaJ?.  •*)  fnrðuligrJ?;  furdugóðr6.  '•)  [skaltu 
konungr  frétta  RoUant  at  B,  b.  »')  þín  B;  þitt  6.  '«)  [herklœðit  yðr 
sem  hvatligast,  ok  lúkit  upp  kastala  dyr,  ok  laupum  (hleypum  6)  eptir 
heiðingjum,  ok  vinnum  af  þeim  þat  B,  b.  '")  [var  þat  ráð  (ráðs  6) 
tekit  ok  hlupu  (hleyptu  b)  eptir  heiðingjum  B,  b.  «°)  ráð  tiff.  B. 
*')  allangt  B.  ")  [hrökkva  hart  við  er  eltir  eru  B,  b.  ")  [þú  gerist 
Utilátr  ok  hvertir  aptr  at  sinni,  ok  ríð  B.     »')  finni  tilf.  B,  6. 


Cap,  Í6,  hT  GUITALIK  SAXA.  389 

t 

J)á  svarar  Karlamagnús  konungr:  Hermoen,  segir  hann,  haf  heill 
ráöit,*  ok  þetta  sama^skal  hafa.^  Síðan  reiÖ  konungr  í  móti  Roll- 
ant  frœnda  sínum  ok  mœtti  honum  á  velii  nökkurum  fögrum  í  fjalls- 
hlíÖ  einni,  ok  varð  þar  mikill  fagnafundr  með  þ^im,^  ok  [þótti 
sem  hverr  hefði*  annan  or  helju  heimtan.  [En  allir  höfðingjar  ok 
ríkismenn  ávítuðu  Karlamagnús  konung  um  þat,  er  hann  hafði  své 
famennr  farit  í  Saxa  veldi.  Góöir  riddarar,  segir  hanu,  guð  sé 
lofaðr,  eigi  höfum  vér  týnt  af  váru  fé  þat  er  vert  sé  eins  pennings, 
heldr  hafa  várir  menn  unnit  af  heiðnum  mönnum  þat  er  vert  er  100 
punda  silfrs.*  Síöan  þakkar  Karlamagniis  konungr  Rollant  liðveizlu 
þá  er  hann  hafði  veitt  honum  [ok  hans  lið,^  ok  kvezt  nauðugliga 
komizt  mundu  hafa  or  kastalanum,  ef  hann  [hefði  eigi  þeirra  við 
notit.*  Ok  þat  er  yðr  at  segja,  at  sva  er  Rín  iU  yfirferðar,  at 
hvárki  má  á  henni  fmna  vöð'  né  skip,  [þótt  farit  sé  hundrað  mílna 
með  henni.  En  nú  vil  ek,  segir  konungr,  at  vér  fáim  ina  högustu 
smiði  bœði  á  tré  ok  stein,  ok  látum®  gera  brú  yfir  Rín,  þá  er  vér 
mœttim®  yfir  komast  ok  hð  várt,  ok  mœttim  vér  muna*°  Guitahn 
konungi  þat  er  hann  kiígaði**  oss  svá  lengi  í  kastalanum.  þá  svarar 
Rollant:  Vel  hefir  þú  mœlt,  ok  þetta  er  mér  at  skapi,  [því  at  eigi 
kómum  vér  til  þess  hingat  at  fara  við  svá  búitíbrott,  heldr  skulum 
vér  sitja  tólf  mánuðr  eðr  lengr  ok  freista  hvárt  heiðingjar  fýsast 
fyrr  at  leysast  eðr  vér.*  Síðan  váru  smiöiruir  til  fengnir  ok  lögðu 
[ráð  á  allir  inir  vitrustu^^  menn,  hversu  þessa  brú  skyldi  gera,  ok 
œtkiðu  at  [þeir  skyldi^  gera  með  steini*^  ok  h'mi,  ok  ofan  gera  á 
henni  átján  kastala  ok  í  hverjum  100  lásboga,  ok  œthiðu  at  [þeir 
skyldi**  fella  með  því^^  heiðingja,  ef  þeir  [sœtti  at.*^  J)á  svarar 
RoUant:  [Látum  aem  fyrst  görfa  verða  brúna,  cðr^'  hv<3rsu  fjöl- 
mennr  er  GuitaUn  konungr.  Karlamagnús  konungr  svarar:  Hann 
hefir  fjórar  þúsundir  ok  20,  [at  lUöldu  því  Uði'®  er  hefir  Elmidan 
bróðir  hans  ok  aÖrir  konungar  þeir  er  með  honum  eru,  ok  eru  þeir 
inir  verstu  viðreignar  ok  hafa  átt  við  mik  [fjórar  orrostur,  ok  hefir 
engi  verit  lítil.*^  Elmidan  hefir  ok  horn  þat  er  ekki  sáttu  né  heyrðir 
sHkt  fyrr  jafngott;  en  þegar  hann  kemr  til  bardagans,  þá  blœss 
hann  horni  sínu  [^ok  við  þat^°  skjálfa  fjöU  ok  brekkur,  daUr  ok 
skógar.     En  við  þann  blástr  herðist   mjök    Uð  hans,  [en  hitt  dignar 

')  ráó  tilf,  B,  ')  nýta  B,  b.  »)  ok  hljóp  hverr  á  háls  öðrum  tilf.  B,  b. 
*)  [þóttist  hverr  hafa  b.  *)  [mgl.  B^  b.  *)  fnyti  eigi  þeirra  at  (hans 
vió  b)  ^,  6.  ')  vað  B,  b.  *)  [ok  því  vil  ek,  at  vér  leitim  at  smiðum 
ok  látimJ?,  6.  «•)  auðveUiga  tilf.  b.  '«)  launa  b.  ")  hélt  B,  b,  ")  [tU 
cnir  ríknstu  B.  '')  grjóti  6.  '*)  [w?///.  6.  '*)  þeim  B,  b.  '«)  [sóttu  til 
briiarinnar  B^  b.  ")  [mgl.  B,  '*)  [fyrir  utan  þann  her  B,  b.  *•)  [stórar 
orrostur  ok  aUor  harðarií;  margar  orrostur,  b,  ")  [evá  hátt  ok  hvelt, 
at  {)ar  af  6. 


890  KARLAHAGNUS  SAGA  V.  Cop.   17. 

mjök  er  í  mótí  er,  ok  verða  margir  felmsfullir,  *  en  |)at  hom  kalla 
þeir  Olifant.  J)ví  trúi  ek,  segir  Rollant,  at  þeir  eru  illir  viðfangs.* 
En  þá  sögu  hefir  þú  sagt  mér  frá  horni  þessu,  at  [sá  mikli  riddari 
er  þenna  grip  á,  verðr  at  mœla  við  mik  nökkut,  er  vér  fínnumst  í 
bardaga.*  Ok  [segir  at  honum  þikkir  betra  at  deyja  en  sjá  eigi* 
hornit.  Síðan  þeysa  þeir  herinn  allan  upp  með  Rín,  ok  fóru  svá 
20  daga  [at  þeir  géngu,  ok  eigi  váru  þeir  herklœddir,  svá  höfðu 
þeir  illar  fœrÖir.* 

17.  [Svá  barst  at  einn  dag,®  at  Turpin  erkibyskup  ok  Olifer 
jarl  váru  fyrstir  í  för  ok  riðu  með  ánni  Rín  [ok  höfðu  lið  sitt  meÖ 
sér,  ok  riðu  7  niílum  framar  en  konungr'  ok  fundu  í  dal  cinum 
einsetumann,  ok  hafði  hann  vel  búit  um  sik  ok  átti  þar®  kapellu 
eina.  En  heiðnir  nienn  höfðu  brotít®  bygð  hans  alla,  [þá  er  fjrr 
hafði  verit,  ok  var  honum  þat  skaði  mikiU.^°  Nú  fór  erkibyskup 
af  [baki,  ok  þat  hð  er  honum  fylgdi,  ok  fóru  til  kapellunnar  ok 
báðust  þar  fyrir.  En  síðan  kvaddi  erkibyskup  heremitann^*  ok 
mœlti  své:  Almáttigr  guð  varðveití  þik.  Einsetumaðrinn  svarar  á 
mót:  Guð  fagni  yðr,**  ok  sé  þér  allir  vel  komnir,  ok  sýnist  mér 
svá  sem  [hér  sé^*  Frankismenn.  En  Olifer  svararhonum:  Yérerum 
hirðmenn  Karlamagnús  konungs.  Heremita^*  svarar:  Satt  segir  þá, 
ok  þat  veit  ek,  at  Karlamagnós  konungr  viU  fara  yfir  Rín,  [en  100 
mílna  er  enn  at  fara  áðr  brú  megi  finna,  er  yfir  megi  komast,  en 
ek  skal  gerast  við  yðr  sannsöguU.^*  Ek  var  risinn  upp  í  óttu  í 
morgin,  ok  sá  ek  lítinn  flokk  rauðdýra  fara  yfir  Rín,  ok  [eigi  vœttu 
þau  lœr  sín  né  síður.*®  En  Frankismenn  urðu  glaðir  við  þat  ok 
leituðu  síðan  vaðanna.  Turpin  erkibyskup  hóf  upp  höndina  hoegri 
ok  fsigndi  sik^'  ok  réð*®  fyrstr*®  átáána.  [Blezuð  verði  sú  stund, 
er  slíkr  klerkr  ok  skörungr  var  fœddr.  En  síðan  reið  OHver  ok 
alt  h'ð  þeirra,  ok  komast  allir  yfir  Rín  ok  lofuðu  guð.  Nú  mælir 
erkibyskup :  Vel  hefir  oss  til  tekizt,  er  nú  höfum  fundit  vað  þetta, 
er  á  ánni   er,    ok   eigi   vitu  Saxar.^®      J)á    sjá  þeir  RoUant  fara  til 

')  [tilf.  B^  b.  ')  viðreignar  B^  b.  *)  fengi  er  annarr  kostr  en  ek  verð  at 
fmna  þann  i  bardaganum,  er  hom  þat  á.  B,  6.^  ^)  [segir  at  honum 
þikki  betri  daiiði  sinn  en  þat  hann  geti  eigi  sóttl^;  heldr  skal  ekdauóa 
þola  af  hans  sverði,  en  ek  geta  eigi  sótt  b.  *)  \mgl.  /?;  at  þeir  fundu 
engi  vöð  b.  ®)  [Nú  var  þat  þváttdag  einn  -ö,  b.  '')  [mgl.  B,  b.  •)  sér 
B,  b.  ')  brent  upp  ^,  6.  '")  fmgl.  1?,  6.  ")  [hesti  sinum  ok  gengr 
til  kapellunnar,  ok  biðst  þar  fyrir,  en  siðan  heilsaði  Turpin  einsetu- 
manni  jP,  b.  ")  þér  vel  B.  b.  '^)  [þér  séð  -ö;  þér  mnnut  vera  b. 
'•)  Einsetumaðr  B,  b.  '*)  [ok  má  eigi  komast  fyrir  því  at  hon  er  111 
yfirfarar.  En  ek  skal  se^a  þér  satt.  B^  b.  '*)  [saal.  jP,  6;  veiztu  eigi 
þau  vað  í  sinni  síðan  A.  ")  [signaði  B;  signaði  vatnit  b.  *•)  reiÓ  B. 
^*)  manna  tilf.  B^  b,    ^®)  [ok  komst  vel  yíir  ok  alt  lið  þeirra  B^  6. 


Cap.    Í8.  AF  GUITALIN  8AXA.  391 

árinnar  með  lið  sitt,  ok  [fóru  þegar  yfir  Rín  ok  þangat  er  Turpin 
erkibyskup  ok  Oliver  váru,  ok  fögnuðu  þeir  honum  veh*  Nú  mœlú: 
erkibjskup  við  Rollant:  Nú  viljum  vér  [senda  mann  til  Karlamagnús 
konungs  ok  segja  honum  þá  vöxtu  á  sem  nú  eru,  ok  hann  skundi 
til  vár  sem  fyrst.  J)á  svarar  Rollant:  J)ví  ráði  munu  vér  hnekkja, 
ok  eigi  höfura  vér  yðr  heyrt  mœla  jafnmikla  fíflsku;*  vér  skulum 
heldr,  segir  Rollant,  bregða  við  sem  skjótast  ok  vápuast  ok  ríða  á 
hendr  heiðingjum  ok  vinna  á  þeiin  [alt  þat  ilt*  er  vér  megum,  ok 
skal  þat  [spyrja,  at  vér  skulum  gera  þeim  harða  atsókn.  Síðan  var 
þat  ráð  tekit,  ok  snerist  alt  lið  þeirra  til  hœgri  handar.* 

18.  Nú  er  at  segja  frá  heiðingjum,  at  synir  Guitahns  kon- 
ungs  risu  upp  um  nótt  ok  herklœddust,  ok  lið  þeirra,  ok  fara  upp 
með  Rín  ok  utal  [þúsunda  með  þeim  i  skóga  þá  er  skamt  eru^  frá 
Rín,  ok  leynast  þar.  Síðan  sendu  þeir  frá  sér  njósnarmenn.  [En 
þeir  fóru  á  há  Ijöll  ok  í  þröngva  skóga,®  ok  varð  þeim  htit  til  hœgri 
handar,"^  ok  sá  þar  mikinn  Qölda  manna  ok  vurðu  þegar  felmsfuUir 
við  bjartleik  þann  er  var®  af  vápnum  þeirra,  ok  [fóru  þegar  aptr  ok 
sögðu  þeim  :•  Vér  várum  á  varðhaldi  ok  sám  lið  mikit  við^®  Rín 
ok  vel  vápnat,  ok  þikkir  oss  vœnt^*  at  þat  sé  Frankismenn.  J)á 
svarar  konungr  sá  er  nefndr  er  Alfráðr:*^  J)ar  segi  þér  frá  Rollant 
ok  hans  liöi.  Nú  skulum  yér  dvelj|t8t  [í  skógum  þessum,^^  segir 
hann,  ok  láta**  ekki  vart  verða  við  oss,  því  at  ek  veit  œtlan  þeirra, 
at  þeir  munu  stefna  it  gegnsta^^  til  Guitalins  konungs,  ok  [munu 
þeir  eiga'*  orrostu,  en  vér  skulum  [þá  koma  í  opna  skjöldu  ok  gera 
at  þeim  þat  ilt  er  vér  getum.*'  Nú  ríða  Frankismenn  hvatliga  [til 
þess  er^®  þeir  koma  til  landtjafda  Guitalins  konungs,  ok  koma  á  þá 
úvara  ok  ríða  [upp  á  tjöld  þeirra  ok  troða^®  undir  rossa  fótum. 
En  er  heiðnir  menn  vöknuðu,  þá  herklœddust  þeir  hvatliga  ok  [áttuöt 
við^"  orrostu.  En  [mikit  skildi  lið  þeirra,  ok^*  varð  Rollant  undan 
at  flýja,  en  heiðnir  menn**  eptir  ok  drápu  af  Frankismönnum  mik- 
inn  fjölda.     En  ávalt  höfðu  Frankismenn  10  fyrir  einn.     En  er  þeir 

>)  [fór  þegar  yfir  jafnskjótt.  B^  6.  ^)  [gera  sendimenn  til  Karlamagnús 
konungs,  segir  erkibyskup.  Nei  j»,  b.  ^)  [þat  B^  b.  *)  [spyrjast  á 
hvert  land  sókn  sú  er  vér  skuhim  gera  heiðingjura.  Síðan  var  þat  ráð 
tekit,  ok  fóru  ofan  með  Rín  á  hendr  heiðnum  mönnum  ^,  6.  *)  [100 
(manna  b)  ok  settuet  í  skóg  er  skamt  var  B^  b.  •)  \mgU  1?,  b.  ^  sér 
tilf.  B,  b.  ■)  skein  6.  »)  [sneru  aptr  þegar  sem  skyndiligast  ok  sögðu 
tíðendi  sín  B,  b.  '»)  fara  ofan  með  B,  6.  >*)  likligt  B,  b.  "^)  Arfarz 
B,  b.  »*)  [skóginum  B.  ")  látum  By  b,  •*)  beinasU  6.  ••)  [eiga  þar 
(við  hann  6)  B,  b.  ")  [koma  á  opna  skjöldu  þeim  B\  koma  þeim  i 
opna  skjöldu,  b.  ••)  [ok  vita  (létta  6)  eigi  fyrr  en  B.  •»)  [á  landtjöld 
þeirra  ok  drepa  mörg  100  B,  b.  «•)  [áttu  við  þá  B,  b.  «•)  [með  því 
at  liðamanr  var  mikiU,  þá  6.    ")  sóttu  tilf,  6. 


392  KARLAMAOKUS  8A0A  V.  Cof.   19. 

vildu  vaÖanna  leita  [á  ánni/  þá  hðfðu  synir  Ouitalins  konungs 
komizt  í  millum  þeirra  ok  Uínar.^  |)á  mœlír  erkibyskup:  Betrí 
vœri  8já  úfarin,  segir  hann,  því  at  eigi  ætla  ek  oss  nú  munu  sigrast 
f  þessi.^  |{)á  svarar  Rollant  ok  Oliver:  Svá  mun  sýnast  |>eím  er 
bleyðimenn  eru^  ok  sýnist  oss  enn  einkar  vœnt  um  várt  ráð,  ok 
gerum  af  várri  hendi  sem  góðir  drengir,  því  at  annattveggja  er,  at 
vér  munum  hér  eptir  liggja  eðr  lifa  ok  í  brott  komast.  En^  ek  skal^ 
segir  Rollant,  ríða  at  merkismanni  þeirra  ok  fella  niðr  merkit,  ef 
[ek  kem  því  við.*  Ok  laust  síðan  hest  sinn  með  sporum,  ok  reiÖ 
þegar  at  þeim  er  merkit  bar  ok  hjó  [hann  sundr  í  niiðju^  ok  feldi 
hann  dauðan  [af  hestinum.'^  Ok  þá  sneri  Rollant  aptr  hesti  sínum, 
fyrir  því  at  hann  sá  Turpin  erkibyskup  illa  staddan  [.  Ok  í  þeirri 
svipan  féll  af  Frankismönnum  hertugi  sá  erMora  hét,  hann  var  œtk- 
aðr  af  Loerenge.  Nú  ríðr  RoIIant®  at  einum  höíðingja  ok  [veitti 
honum  bana'  með  spjóti  slnu.  En  í  því  bili  kómu  sjnir  Guitalins 
konungs  ok  ríðu  at  RoIIant  báðir,  ok  varu  í  för  með  þeim  þúsund 
ríddara.  [Nú  er  Rollaut  staddr  nauðuglíga,  en  hann  varðist  své^ 
at  engir  kómu  sárí  á  hann  ok  eigi  af  hesti  sínum.  Ok  þetta  sjá 
höfðingjar  Frankismanna,  l*urpin  erkibyskup,  Oliver  jarl,  Hermoen 
sendimaÖr  af  Turonsborg,  ok  Morie  af  Blalenskuborg,  ok  inn  frœkni 
Fremikin  höfðingi,  (»k  Guiart  fif  Puer  ok  Odda  hertuga,  ok  Albra 
frœndi  hans,  Balduini  enn  flœmski,  Joeeram  af  Ðormiens.  Nú  koma 
þeir  allir  saman  átján  höfðingjar  kristinna  manna,  en  at  móti  þeim 
átta  hundruð  heiðinna  manna,  ok  hopa  þeir  undan  á  hœl,  en  liÖ 
þeirra  ferr  fy rir  þeim  ok  verja  sik  svá  ok  lið  sitt,  ok  komast  nauð- 
uliga  yfir  Rín  at  því  sinni,  ok  liggja  þó  nökkurír  af  liði  þeirra  ok 
svó  af  heiðingjum  it  sama.^® 

19.  Nú  er  at  segja  frá  Karlamagnúsi  konungi,  at  hann  liggr 
lengi  [á  dögum'^  ok  sefr.  En  [skutilsveinn  hans  kemr  at  honum 
ok  vildi  vekja  hann  ok  mœlti:'^    Mál   er  matar  herra,    ok  rís  upp 

')  [cT  á  váru  Rín  B,  «)  árinnar  B,  b.  »)  dag  J?,  b.  *)  [mgl  B,  6. 
*)  má  B;  ek  má  b,  *)  [eundr  skjöld  hans  ok  brynju  B^  b,  ')  [til 
jarðnr,  ok  náðu  í  því  (ok  i  þcirri  svipan  náðu  þeir  6)  vaðinu  B^  b. 
■)  [í  herinum.  Nú  ríðr  enn  R.  i^;  í  her  heiðin^a.  Hann  ríðr  b. 
**)  [I<*gor  i  gegnum  hann  B^  b.  ")  [en  hann  varðist  svá,  at  engi  kom 
eári  á  hann  né  honum  (ok  eigi  heldr  6)  af  hesti.  Nú  er  RoUant  nauð- 
ugliga  staddr,  ok  heitr  á  lagsmenn  sína,  fyrst  á  Turpin  erkibyskup. 
Kú  koma  þar  18  höfðingjar  Frankismanna,  ok  aka  (fara  b)  þeir  nú 
undnn  á  hœli  (ok  eigi  váni  þeir  ámœíis  verðir  tilf.  6),  eru  at  móti  700 
heiðinna  manna.  En  lið  þeirra  ferr  fyrir  þeira,  ok  verja  þeir  8ik  svá 
ok  lið  sitt^  at  engi  þeirra  kom  sári  á  f)á,  ok  kómufit  svá  yfir  Rín.  B^  b, 
")  [um  daginn  B\  áfram  6.  '^)  [skutilsveinar  (skjaldsveinar  6)  ganga 
til  hans  ok  vekja  hann  ok  segja  honum,  at  B,  b. 


Cap.   Zð.  AF  GUrTAUH  8AXA.  393 

[(ok)  klœÖBÍ.  En  konungr  eegir  sér  vera  þungt,  ok^  mart  heíir  mik 
dreymt  um  Rollant  frœnda  minn.  Mér  þótti  sem  hann  vœri  í  skógi 
þeim  er  Ardene  heitir,  ok  með  honum  Qórir*  veiðimenn,  ok  þótti 
mér  sem  [lionum  hefði  veizt  villigöltr  einn,  ok  hefða  ek  úsét  slíkan 
áðr,  ok  8vá  var  honum  ok  torvelt*  mjök  áðr  hann  gœti  hann  veiddan. 
[I  því  bili  þótti  mér  koma  Guitalin  konungr  ok  hafa  Rollant  brott 
með  sér.*  Síðan  þótti  mér  sem  þar  kœmi  Turpin  erkibyskup,  ok 
meðr  honum  400  riddara/  ok  gœti^  sóttan  RoUant  ok  hest  hans. 
Ok  nú  kalli  þér  Rollant  til  mín  þegar,  því  at  ek  sá  hanh  eigi  síðan 
í  gœr.^  Ok  var  þá  leitat  Rollants  ok  fannst  hann  eigi,  ok  var  hann 
þá  í  brottu  ok  mart  lið  meðr  honum.  En  í  því  bili  kom  farandi 
einn  ungr  riddari,  hann  var  sárr  mjök'  ok  af  honum  váru  högnar 
allar  hlífðir,®  ok  kom'  fy rir  Karlamagnús  konung  ok  [sagði  þá  at- 
burði  er  gerzt*°  höfðu:  [Vér  várum  farnir  yíir  Rín  í  gœr  aptan, 
segir  hann,  ok  áttu  vér  orrostu  við  Guitalin  konung,  ok  fóru  svá 
viðskipti  vár,  at  vér  vurðum  at  flýja,  ok  féllu  af  oss  Bouin  hertugi 
ok  Qöldi  annarra  góðra  drengja,  ok  svá  er  Rollant  sérr  mjök.^^ 
En  Karlamagnús  konungr  varð  við  þetta  úglaðr  ok  lét  söðla  sér 
hest  ok  reið  þegar  í  móti  RoUant,  ok  mart^^  manna  með  honum. 
En  er  þeir  höfðu  riðit  um  stund,  þá  mœttu  þeir  liði  Rollants  ok 
stöðvuðu  eigi  fyrr  hesta'^  sína,  en  þeir  fundu  sjálfan  Rollant,  ok 
heilsuðu  honum  vel.  |)á  mælti  Karlamagnús  konungr  við  RoUant: 
Dramblœti  þitt  ok  hvatskeyti  manna**  þinna  hasfa**  nú  komit  yðr  í 
úfœru,  ok  opt  verðr  þat,  at  sá  fellr  er  fang  býðr,  eða  hvat  œtluðu 
þér,  hvárt  Saxar  mundu  eigi  þora  at  berjast  við  yðr  eða  gœta  lands 
síns?  Ok  þat  hefí  ek  spurt,  at  Guitahn  konungr  á  sonu,  ok  eru 
þeir  bœði  hraustir  ok  ráðgir^®  ok  vel  at  sér  búnir,  ok  er  nú  þat  á 
vápnum  yðrum  sýnt,  herklœði  yður  eru  höggvin  af  yðr,  en  [eruÖ 
sjálíir*'^  sárír.  |)á  svarar  Rollant:  Herra,  segir  hann,  eigi  skaltu 
gabba  oss,  þó  at  nú  haíi  eigi  vel  til  tekizt  at  þessu  sinni.  [Ugörla 
veiztu  nema  vér  hefnimst,*®  því  at  opt  ríss  sá  upp  er  fellr.  Nú  fara 
þeir  til  landtjalda  ok  binda  sár  Rollants  ok  fá  til  lœkni,  ok  eru  þeir^^ 
mjök  hugsjúkir  um  sár  hans,  hversu  þau^®  skipast. 

20.     Nú  er  at  segja  frá  sonum  Guitalins  konungs,  at  þeir  koma 
fyrir  föður  sinn  ok  segja  honum,'*    at  þeir  hafa  drepit  alla  Frankis- 

')  [En  hann  svarar  B^  b.  ^)  .7  b.  *)  Ihann  liefði  óeét  slíkan  áðr,  ok 
8vá  var  honum  starfsamt  B\  hann  sótti  eiun  hjört,  ok  varð  honum 
etarfsamt  6.  *)  [tilf.  B,  b.  *)  gátu  B,  b.  •)  í  gjér  b.  ')  í  gegnum  B. 
*)  hlifar  B.,  b.  ')  hann  kemr  ni\  B.  '®)  [segir  honum  alla  atburði  þá 
sera  vorðit  B.  b.  ")  [mgl.  B,  b.  ")  fjöldi  B,  6.  »»)  för  B,  b. 
'*)  liðsmanna  B.  b.  •*)  hefir  nú  B,  L.  '•)  ráðngir  B,  6.  ")  [þér  allir 
•^i  ^*  ")  [því  at  yera  má  at  vér  hefnim  nökkurt  siqn  (þess  í  annan 
tíma  b)  B,  6.      '»)  nú  B.     ^«)  muni  iilf.  B.       *')  þaii  tiðendi  tilf.  B,  6, 


394  KABLAMAGKU8  8A0A  V.  Cop.  9Í. 

menn,  þá  er  í  her  váru  með  Rollant,  h^xm  höfum  vér  sœrðan  sjálfan 
til  iilífisy  ok  nauðugliga  komst^  hann  undan  ok  hljóp  út  á  Río,  ok 
eigi  þurfum  vér  hann  at  hrœðast  [.  |)á  svarar  Guitalin  konuDgr: 
Haíit  fyrir  mikla  þökk  ykkara  hrejsti.^  Nú  er  Karlamagnús  konungr 
mjök  úglaðr. 

%1.  Um  morguninn  reis  [Karlamagnús  konungr  upp'  ok  gékk 
til  Rollants  ok  sagði  honum  œtlan  slna:  Ek  vil  nú  upp  taka  land- 
tjöld  vár  ok  fara  heim  til  Frakklands  iil  Reimsborgar  eða  Paris- 
borgar,  ok  hafast  þar  við  [nökkura  stund,^  því  at  mér  er  leitt  at 
týna  liði  mínu.  í)á  svarar  Rollant:  Jlla  lýkr*  þú  þá  við  mik,  frœndi. 
En  þess  bið  ek  þik  í  guðs  nafni  ok  ins  helga  Petrs  postulay  at  þú 
dveHst  her  nökkura  stund,®  ok  vit  hversu  sér  mín  gróa,'  ok  fönim 
til  á  morgun  ok  mœlum®  til  brúargerðar,  ok  þat  viljum  vér,  at  þú 
látir  niðr  brjóta  kastala  þaun  inn  forna  er  þú  [vart  haldinn*  í  um 
hríðar  sakir,  ok*  [bjóðum  öllum  höfðingjum  kost  á  ok  mönnum 
þínum  ok^®  riddorum,  at  hverr  leggi  nökkut  til  [í  starfa  sínum  til  brúar* 
gerðar,**  ok  vil  ek  heita  þeim,"  at  brátt  mun  [snúast  áleiðis  brúar- 
gerðin,  ef  aUir  eru  vel  á  viljugir,^*  ok  mun  hon  gör  vera  áÖr 
mánaðr  líði  héðan,  ok  gott  segir  mér  hugr  um.  {)á  kaliar  Karla- 
magnús  [á  Rómverja^^  ok  mœlti:  {)ér  skulut  á  morgun  upp  hefja 
brúargerð  ok  [œtla  at  öllu^*  djiipleik  ok  breiðleik  vatnsins.  En  ef 
þér  gerit  eigi  þetta,  þá  skulu  þér  týna  ríki.yðru,  því  er  þér  hafit 
haft.*®  En  þeir  fóru  til  ok  brutu"  kastala  ok  fœrðu  hann  ofan  til 
árinnar  á^®  vögnum  ok  tóku  til  at  gera  brúna.  En  heiðnir  menn 
vörðu  [ok  máttu  Frankismenn  ekki  at  vinna  fyrir  þeim,  en  sumir 
váru  eœrÖir,  en  sumir  váru  drepnir,  ok  síðan  Ijópu*®  þeir  frá.  J)á 
lét  Karlamagnús  konungr  aimat  Hð  til  fara,  ok  var  þat^^  kallat  Aii- 
mans,  ok  margskonar  annat^'  fólk  með  þeim.  En  eigi  tókst  þeim 
betr**  en  hinuni,  ok  váru  ^þeir  bœði  sœrðir  ok  sumir  drepnir,  ok 
fóru  síðan  é  fund  Karlamagnús  konungs  ok  sögðu  honum  þau  tíðendi, 
at  þeir    [gátu   ekki  gert,'^^   ok  báðu  sér  miskunnar  af  Karlamagnúsi 

*)  dróst  B^  6.  »)  [þessa  tólf  niánaói  B.  6.  ')  [hann  upp  Bniinma  B^  h. 
*)  [mgl.  B,  b,  »)  skilr  B,  b.  «)  hríð  B,  b.  ')  skipast  B,  b.  »)  merk- 
jum  jP,  b.  ^)  [sazt  B.  b.  '**)  [bjóð  öllum  höfðingjiim  þínum  B,  b. 
>•)  [ok  starfi  til  bniarinnar  B.  >^)  þér  f)ví  B.  '^)  ^^  ipj^  komast,  ok 
eru  allir  velviljaðir  þínum  vilja-ö;  ^ra  [i  starfa  sínnm  o.  $  v.  brúarinnar^ 
sumir  starf,  en  sumir  kostnaó,  ok  er  þat  líkara,  ef  allir  yórír  menn  eru 
vel  á  viljaðir  b.  ••)  [til  sín  liðit  (Hð  sitt  b)  B,  b.  >*)  {mœla  B,  b. 
'«)  af  mér  B,  b.  ")  niðr  tilf.  B,  b.  ")  með  B,  b.  '»)  [öðrum  megin 
árínnar,  ok  skutu  mjök  brúarmcnnina,  ok  máttu  þeir  ekki  at  vinna, 
fyrír  því  at  margir  váru  sárír  ok  margir  drepnir,  ok  síðan  hurfa  B,  6. 
»•)  fólk  Hlf.  B,  b.  »•)  mgl.  B\  h  «)  til  tHf.  B,  b.  ")  [máttu  ekki  at 
sinni  B\  sögðuBt  ekki  fá  at  gert  at^sinni  6. 


Cap,    2Í.  AF  GUITAUN  8AXA.  396 

konungi  ok  brautferðarleyfis.  Ok  þá  nótt  dvöldust  þeír  þar,  en  um 
morguninn  eptir  snemma  fara  þeir  leiðar  sinnar.  Einn  riddari  hét 
Geyfrey/  hann  fór  til  landtjalda  Karlamagnús  konungs  ok  sagði 
honum  [at  lýðr  sá  var  í  brott  farinn  at  úleyfi  konungs.^  En  kon- 
ungi  líkaði  illa  ok  bað  síðan  Geyfrey  [ríða  eptir  þeim  ok  láta  þá 
fara  til  vár  nauðga,  ok  háP  guDsprota  minn  til  jartegna  um  þetta, 
at*  ef  þeir  vilja  eigi  aptr  fara,  þá  [skal  hvárki  börn  né  konur  þeirra 
(taka)  arf^  á  Frakklandi,  ef  ek  kem  aptr.  Nú  ferr®  hann  eptir  þeim 
ok  getr  náð  þeim  í  skógi  einum  fögrum,  ok  mœlti  við  þá  iUa  ok 
sýnir  þgim  jarteinir'  ok  biðr  þá  [aptr  hverfa®  sem  skjótast.  En 
þeir  vurðu  mjök  hrœddir  við  ógnarorð®  konungs  ok  fóru  aptr  þegar. 
En  er  þeir  kómu  fyrir  konung,  þá  báðu  þeir  sér  miskunnar,*®  en 
konungr  veitti  þeim  þegar,  þvf  at  hann  var  inn  bezti  bœna.**  Ná 
kallar  kouungr  á  Balduina  inn  [flæmska  mikinn  höfðingja,  ok  Odda 
höfðingja  ok  Milun  af  Valres:*^  Góðir  drengir,  segir  hann,  þér 
skulut  veita  oss  lið  at  brúargerð '^  með  yðru**  liði.  Ok  þeir  játtuðu 
því  þegar,  er  Karlamagnús  kon'ungr  bað,**  ok  létu  [þegar  jafnskjótt*' 
til  fara  menn  sína.  Ok  jafnskjótt  [börðu  heiðingjar  á  þá  ok  drápu 
af  honum^'  5  hundruð.  En  þeir^®  flýðu  undan  til  Karlamagnús  kon- 
ungs  ok  sögðu  honum  [deili  á  för  sinni,^^  ok  honum  líkaði  illa  ok 
mœlti  svá:  Mikit  [er  eins  manns^®  gcngií  ok  þat  veit  ek  víst,  [at 
eigi  mundu  várir  menn  svá  margir  sárir  ok  drepnir,  ef  Rollant  vœri 
betr  fœrr.**  En  nú  er  þat  ráð  mitt  at  létta  bráargerðinni,^*  því  at 
vér  vinnum  verra  en  ekki,  ok  eru  [hvern  dag  várir  menn'*  drepnir 
fyrir  augum  oss,  ok  komum  vér  engri  hefnd  á  leið  fyrir  þat.  En 
við  þetta  eyrendi  glöddust  [allar  þjóðir  þœr^*  er  váru  með  Karla- 
magnúsi  konungi,'**  ok  œtluðu  at  þeir  mundu  fá^®  heimfbr,  því  at 
þeir  höfðu  þar  haft  mörg  vandrœði  ok  stór. 


')  Geffreyr  B\  Geofreyr  6.  *)  [þau  tíðendi,  at  lýðr  sá  er  þú  nefndir  til 
bniargerðar  er  brott  farinn  at  úleyfi  þínu.  B^  b.  ')  [fara  eptir  þeira  ok 
hafa  (fœra  6)  þá  aptr  nauðga,  ok  haf  hér  B^  b.  *)  en  jP,  6.  *)  [seg 
þeim  þat,  at  hvárki  þeir  né  þeirra  börn  ekulu  taka  arf  (né  ódal  tilf.  B) 
B,  b.  *)  ríðr  B^  b.  "')  jartegnir  konungs  B,  b.  •)  [dragast  aptr  B^  b. 
^)  ógnir  B.  '®)  enn  miskunnar  sem  fyrr  B^b.  ")  herra  B.  ")  [frœkna 
mikinn  höfðingýa  ok  hertogann  af  Burgis  ok  Milon  B^  b.  ")  þesai  tilf. 
B,  b.  '*)  saal.  B,  b;  öðru  A.  •*)  bauð  B,  b.  '•*)  [mgl.  B,  6.  ")  [létu 
heiðingjar  á  þeim  brand  (skutu  heiðingjar  á  þá  b)  ok  drápu  af  þeim 
B,  b.  "*)  er  eptir  váru  tilf.  B,  b.  "*)  [hvat  fram  fór  6.  '«)  [má  eins 
góðs  drengs  B.  b.  ^')  [ef  Rollant  hefði  betr  fœrr  verit,  þá  mundi  brú 
sjá  fyrr  ger  hafa  verit  en  nú,  ok  eigi  mundu  menn  várir  svá  margir 
sárir  sem  nú  B^  b.  ^^)  þessu  verki  B^  b.  '*)  [búmeon  várir  á  hver- 
jum  degi  B.  ^*)  [aliir  þeir  B.  >«)  [allir  hans  menn  6.  ^')  ná 
þá  B,  b. 


396  KARLAXAQinjS  SAðA  V.  Cop.   99, 

22.  í  því  bili  kómu  þar  farandi  tveir  ungir  menn  vœnir,  ok 
var  annarr  nefndr  Eispalrað'  en  annarr  EmalraaÖ,*  ok  váru  [œtk- 
aðir  af  Spáni*  ok  báðir  vel  kristnir  ok*  félagar.  '  J>eir  géngu  fyrir 
Karlamagnús  konung  ok  heilsuðu  honum  ok  mœltu  við  hann :  Vit 
vitum  at  þá  ert  mjök  hugsjúkr  um  brúargerÖ  þessa;  en  nú  viljum 
vit  at  þú  hlýðir  [okkarri  rœðu,*  konungr,  því  at  vit  kunnum  [meira 
hagleik  en  aðrir  menn,  því  at  vit  megum  fara  í  vatni  sem  fískar.' 
En  ef  vit  fám  fulla  vináttu  yðra,  þá  [munu  vit  við  leita  brúai^erð 
þessa,'  ok  munum  vit  koma  á  leið,  hvárt  sem  Söxum  þikkir  vel 
eða  illa.  |)á  svarar  Karlamagnás  konungr:  Ef  svá  má  ^vera  sem 
þit  segið,  þá  mun  ek  gera  jkkr  svá  ríka  menn  sem  þit  vilið,  ok 
eigi  skal  ykkr  skorta  gull  né  silfr.  J)á  svarar  Alsparáð :®  Herrs 
konungr,  segir  hann,  lát  leita  at  trésmiðum  þeim  er  hagastir  eru  ok 
lát  þá  [fella  mörk,  marga  viðu  ok  stóra,^  ok  lát  fœra  ofan  til  árinnar.. 
Konungr  lét  [buast  við  eptir  því  sem  þeir  lögðu  ráð  til.  Ok  er 
viðirnir  váru  komnir,*®  þá  fóru  þeir  til  ok  gerðu  skip  mikit,  svá  at 
þess  skips  [varð  aldri  maki  gerr  síðan  Nóa  örk  var.**  J)etta  skip 
var  fim  hundruð  feta  langt,  en  300  álna'^  breitt,  ok**  gerðu**Qöida 
kastala,  ok  i  hverjum  kastala  settu  þeir  100  riddara  með  öllum  iier- 
vápnum.'*  Ok  ná  er  þess  mest  ván,  at  ger  verði  þrúin,  [hvárt  er 
heiðingjum  þikkir  vel  eðr  illa.*®  En  skip  þat  var  gert  á  [hélfum 
mánaði  einum"  ok  allr  tilbúnaðr,  ok  var  þar  100  lásboga  í  hveijum 
kastala  er  var  á  skipinu,  ok  þar  menn  með  er  skjóta  skulu  [áþá." 
En  á  hálfum  þriðja  degi*®  höfðu  þeir  gert  tvá  steinboga  mikla  ok 
sterka.  SíÖan  gerÖu  þeir  líkneskju^®  or  marmarasteini  [eptir  Karla- 
magnúsi  konungi,  ok  með  inu  bezta  hans  skrúði**  skrýddu  þeirhana, 
ok  hon  var  hol  innan  ger,  svá  at  standa  mátti  maðr  í  henni  ok 
mæla  þaðan  slíkt  sem  hann  vildi,  ok  sú  iíkneskja  var  svá  lík  Karla- 
magnúsi  konungi,  at  [hvárki  mátti^*  kenna  frá  öðru,  [ef  eigi  vissi 
áðr  skil  á.''^  Svá  var  ok  með  vélum  gert,  at  sá  maðr  er  í  var 
[líkneskinu  mátti^*  taka  í  skegg  sér^*  ok  hrista,   ok  gullsprota  hefir 

•)  Espaldar  B;  Espalrat  b,  ^)  Einaldar  B ;  Emalrat  b.  *)  [œzkaðir  (œttaðir  b) 
af  Spanialandi  1?,  b  *)  váru  þeir  lagsmcnn  ok  tilf,  B^  b.  *)  [okkr  B. 
•)  [mikinn  liagleik,  megura  vit  fara  undir  (í  b)  vatni  B.  b.  ')  [megum  vit 
taka  til  briiargerð(ar)  þessar  B\  munum  við  til  taka  at  gera  brú  þessa  b. 
•)  Espalrað  B\  Espalrat  6.  ^)  [ganga  til  skógar  ok  lát  fella  mörg  tré 
ok  stór  -ö,  6.  "')  (svá  gera  sem  þeir  báðu  (beiddu  6).  En  er  tréin 
váru  komin,  ^,6.  ";  [maki  (jafningi  fr)  vurð  aldri  fyrr  gerr  í  heiminura 
nema  Nóa  örk.  B,b,  '^)  feta  tí,  b.  ''^)  þeir  Ulf.  B,  b.  ")  þaráfí//".  6. 
'*)  herbúnaði  ok  skotvápnum  B,   b.     •*)  [wgl    B.  b.     ")  [einum  liálfiim 

•  mánaði  B,  b.  '»)  [af  þeim  B,  b.  •")  mánaði  B,  b.  ")  líkneski  B. 
'')  [ok  með  inum  bezta  konungs  skrúða  B^b.  ")  [varla  mátti  hvárt6. 
")  [mgl.  B,  b.    ")  [líkneskjunni  sá  mátti  ok  B,  b.     •')  henni  B,  b. 


Cap,   $3.  AP  OUITALIH  SAXÍ.  S97 

hon  í  hendi  sér  ok  dýr  at  Söxum  ok  hœtir^  þeim.  En  sá  er  í 
líkneskjunni'  er  mœlir  ilia  við  heiðingja  sem  vert  er,  ok  kailar  þá 
bikkjur  ok  pútusonu^  ok  biðr  þá  upp  gefa  landit  ok  á  hönd  ganga.^ 
En  líkneskjan  var  sett  ofan  á  steinboga  þann  cr  vissi*  at  Söxum, 
ok  skutu  heiðingjar  til^  örum  ok  allskonar  skotvápnum,  ok  beit  ekki 
á  sem  ván  var  at.  |)á  mœltu  heiðingjar :  J)etta  er  eigi  maðr  heldr' 
djöfull,  er  eigi  bíta  vápn.®  Ok  mœlir  hverr  við  annan  [ok  eru  feims- 
fuUir  ok  hrœzlu  :^  Á  leið  mun  Karlamagnús  konungr  koma  brúar- 
gerð  þessi,  hvárt  sem  vér  viljum  eðr  eigi,  ok^°  gerir  Guitalin  kon- 
ungr  [fíflsku  mikia,**  er  hann  flýr  eigi  undan,**  ok  vœri  sá  hans 
kostr  beztr,  at  hann  [gerði  sva,  ok  aUra  vár.*^  Ok  gerðu  síðan 
sendimann  til  GuitaUns  konungs  [með  þessum  eyrendum,  báðu  svá 
segja  Guitalín  konungi,^"^  at  eigi  máttu  þeir  þar^^  banna  Karlamagnúsi 
konungi  brúargerðina.  En  [þessa  för'®  fór  Dorgant  ok  bar  konungi 
þau  tíðendi,^^  en  við  þetta  varð  Guitaliu  konungr  mjök  dapr. 

23.  Hann  kallar  þá  tii  sín  konung  þann  er  Alkain  hét,  hann 
réð  fyrir  því  landi  er  Aimarie  hét.  Ok  GuitaUn  konungr  spurði 
hann  át,  ^®  hvat  tlltoekiligast  vœri.  Alkain  svarar:  Lítit  erenn  [fyrir 
góðum  brögðum,^^  segir  hann;  þú  skalt  taka  tvé  konunga  kórónaða, 
ok  skal  hvárr  þeirra  liafa  400  riddara,*®  en  ek  skal  vera  inn  þriði,*^ 
ok  skal  ek  einn  hafa  [svá  mikit^^  lið  sem  þit*^  báðir,  ok  skulu  vér 
fara  til  Hínar  ok  banna  Karlamagnúsi  konungi  brúargerð,  ok  ef  [þeir 
fara^*  yfir  Rín,  þá  skulum  vér  fella  þá  hundruðum.  J)á  svarar" 
Margamar  konungr :  Mart  hefír  þú  nu  rausat,^®  Alkain,  ok  eigi  mun 
þat  alt  vel  efnast,^'  er  þú  heitr  nú  GuitaUn  konungi,  ok  góðr  drengr 
þikkist  þú,  er^®  þú  drepr  með  [einu  sverði  60^'  riddara  Karlamagnús 
konungs.  En  ek  get  at  þú  munir^auga  verða  [nœr  en  nú  ertu,  áÖr 
þú  getr  sóttan^®  einn  af  riddorum  hans,  ok^*  með  orðum  þínum  einiim 
saman  [þá  er  sem  þú  takir^^  þá  RoUant  ok  Olifer  ok  sœkir  borgina^* 

•)  hótar  6.  ^)  mgK  B\  henni  6.  ')  portkoniis^ni  By  b.  *)  Karlamagnúsi 
konungi  tilf,  B,  b.  *)  horfði  B^  b.  •)  at  henni  með  B;  til  hennar 
með  b.  ')  er  þctla  tilf.  B,  b.  •)  járn  B,  b.  »)  [síðan  ok  váru  þá 
mjök  felmsfiiUir  B.  "*)  [man  (manu  6)  hvárki  hlífa  oss  borgir  né 
kastalar  ok  tilf.  B,  b.  '•)  [fiflskliga  B-,  fíflsliga  b.  '«)  ok  leitar  fyrir 
sér  tilf.  B,  b.  '^)  [tœki  þat  ráð  fi,  b.  '0  [mgl.  B;  at  segja  honum  b. 
•*)  þá  B;  mgl.  b.  '«)  [þá  scndiför  B.  ")  eyrendi  J?.  '«)  rtóa  B,  b. 
")  [fyrir  góðu  ráði  B,  b.-  ")  með  eér  tilf.  B,b,  »')  $aal.B,b\  fimU  J. 
")  [jafnmargt  B.,  b.  ")  hinir  By  b.  '*)  [nökknrir  af  Frankismönnum 
eru  8vá  djarfír  at  fari  B,  b.  ^*)  honum  tilf.  B\  hans  máli  6.  '•)  mœlt 
B,  b.  '")  endast  B,  b.  ^")  ef  B.  b.  ")  [þíumn  vépnum  40  B,  b. 
")  [áðr  nœr  en  nú  ertu,  ef  þú  skalt  drepit  fá  B^  b.  »')  eigi  tilf.  B. 
*')  [tekr  þú  B.  ")  borgir  B\  fra  ok  með  orðum  har  b:  ok  eigi  munu 
þeir  bugast  f^-rír  orðum  þínum  einum  samaD,  eigi  muntu  taka  RoUant 
né  Olivcr  ok  ekki  sœkja  borgir  o.  i.  v. 


398  KARLAXAOKUS  SAQA  V  Cofl.   M. 

Orliens  ok  Kolni  ok  aðrar  stórborgir  Karlamagnús  konungs,  ok  þit 
SibíHa  bœði  saman  þá  er  þit  kyssizt^  [fastast  í'  apaldrsgörÖum,  ok 
[skaltu  þá  einn  öllu^  ráða,  ok  meira  virðir  þú  einn  koss  Sibiliu 
dróttningar  en  allan  þinn  riddaraskap.  |)á  svarar  Alkain:  Marga- 
mar,  segir  hann,  þat  veit  trúa  mín,  at  mart  hefir  þú  nú  [mœlt  úsatt 
ok  sagf*  á  hendr  mér.  En  Guitalin  konungr  setti  þik  til  at  gœta 
Garmasieborgar^  ok  margar  þúsundir  riddara  með  þér,  ok  hélztu^ 
henni  illa  ok  úgóðmannliga,'^  ok  hugði  Guitalin  konungr  at  þú  vœrír® 
konungr  ok  harðr  höfðingi,  en  þú  [reyndist  ragr  sem  geit,*  ok  illa 
eru  þau  lönd  komin/°  er  þú  ert  höfðingi  yfir  skipaðr.**  En  þat 
var  fyrir  [lim  nóttum  er**  Frankismenn  [drápu  helming  liðs  þíns  en 
eltu  þik  sem  geit,  ok  alt'^  þat  er  þér  fylgdi.  En  [borg  þá**  er  þú 
rant  frá  byggja'*  nú  kristnir  menn,*®  ok  aldri  síðan  [verör  hon" 
undir  forráði  Guitalins  konungs.  En  nú  íyrir  sakir  illmælis  þíns,  þá 
[skorunist  ek  á  hólm  við  þik  ok  í  móti  þér,*®  því  at  þú  heílr  logit 
á  mik  ok^®  Sibiliu  dróttningu,  ok  aldri  [úsœmda  ek  hana.*®  Ok  ef 
þú  kant  nökkut  í  riddaraskap,  þá  [dragst  þú^^  eigi  undan  boði  þessu. 
Ok  þé  sök  gef  ek  þér  aðra,  at  þú  lézt  vera  konungr  ok  ertu  [ekki 
til  borinn  ríkissins.^* 

24.  Síðan  [skildust  þeir^^  ok  Ijópu  til  landtjalda  sinna  ok 
fóru  í  herklœði  sín,  ok  [bjóst  hvárrtveggi  til  hólmgöngu.**  J)á  kom** 
Guitalin  konungr  ok  skildi  þá  ok  bannaði  þeim  at  berjast  ok  mœlti 
við  þá :  [Unýtir  ok  œrir  erut^®  þit,  ok  skemma  vili  [þit  mik  er  þit*' 
vilit  sjálfír  berjast  míuir  lagsmenn.  En  ek  œtla  at  þit  munit  þurfa 
alls  ykkars  hvatleiks  áðr  hálfr  mánuðr  líÖi  héðan,  ok  fyrir  því  at 
Karlamagnús  inn  ríki  ok  inn  mátki  gerir  nú  brú  sína.*®  En  liðs- 
menn  svara:  Eigi  viljum  vér  því  trúa,  [at  Frankismenn  muni  þora 
at'  koma  í  þitt  veldi.^^  J)á  mœlti  Guitalin  konungr  við  Dorgaut 
njósnarmann:     Er  þat  satt,    at   Karlamagnús   kouungr  gerir  brú  á^® 


')  fadniizt  6.  ^)  [í  fógrum  B.  ')  [{)ikist  þú  þá  einn  öllu  mega  B^  b. 
*)  [sagt  lisatt  B.  *)  Garmaisaborgar  B^  b.  ^^)  hélt  þú  B,  b.  ')  údyggi- 
liga  B,  b.  »)  réttr  tilf.  b.  ^)  [ert  regimaðr  B,  b.  "')  ok  skipud  tUf. 
B,  b.  ")  mgl.  B,  b.  ")  [fám  dögum  at  B,  b.  '»)  [eltu  þik  ok  drápu 
flest  lió  B,  b.  •*)  [borgir  þær  B,  b.  '*)  þœr  tilf.  B.  '«)  ok  lið  Karia- 
magnús  konungs  tHf.  B.  ")  [veróa  þær  l^,  b.  '*)  [skora  ek  þik  á 
hólm  við  mik,  B^  b  '^)  á  tilf,  ^,  b.  •  '")  Gutelin  konung  né  konu 
hans  -ö;  [gerða  ek  Guitelin  konungi  þá  vauvirðing  at  úsœma  konu 
hans.  6.  ^')  drakstu  B\  dragstu  b.  ")  [livergi  kominn  til  ríkis.  ií,  b. 
'-)  [skildu  þeir  reiðir  B.,  b.  '*)  [bjuggust  til  bardaga  B,  b.  '*)  þar 
tilf.  B,  6.  '«)  [tjnýtt  (illa  b)  gerit  B,  6.  '')  [saal.  B,  6;  þér  er  þér  A, 
*•)  yfir  Rin  -ö,  b.  ''O  [ok  ekki  mun  hann  (at  hann  mundi  b)  því  á 
leið  koraa,  ok  eigi  munu  hans  menn  þora  (at  koma  tilf.  b)  í  veldi  þitt 
B,  b.     ")  yfir  B,  b. 


Cap.   M5,  AP  OUITÁLIN  SAXA.  399 

RÍD?  En  þá  vann  Ðorgant  eíð,  [at  hann  ló^  ekki  orÖ  at  konungi, 
[því  hverr  er  þar  kemr,  segir  hann,  þá  má^  sjá  bœði  dag  ok  nótt 
Karlamagnús  konung,  hann  stendr  uppi  á  stein^tólpa^  ok  heíir  í 
hendi  sér  staf  einu  [ok  mœlir  hart  við  steiusmiði  sína,  ok  er  þat 
it  mesta  undr,  er  vér  vitum  at  öll  skotvápn  er  vér  skutum  á  hann, 
þá  þótti  honum  enskis  vert  um,  ok  vér  sám  hann  taka  í  skegg  sér, 
ok  hristi  at  oss  ok  mœlti  við  oss  illum  orðum,  ok  hann  heyrðum 
vér  vinna  eið  at  skeggí  sínu,  ok  bað  sik  svá  njóta  skeggs  síns  ins 
hvíta,  at  þú  skyidir  eigi  hafa  af  ríki  þínu,  áðr  skamt  vœri  iiðit,  þat 
.  er  vert  vœri  eins  spora.*  J)á  svarar  Guitalin  kouungr :  Vér  skulum 
fara  til  máls^  við  Karlamagnús  konung  ok  vita  [hvárt  hann  sé  svá 
djarfr,  at  hann  vill  setja  oss  út  af  erfðalöndum  vérum  en  sjálfr  set- 
jast  í  raugliga  var  ríki.®  / 

25.  líú  er  at  segja  fré  Guitaliu  konungi,  at  hann  fór  á  fund 
Karlamagnús  konungs,  ok  jafnskjótt  sem  hann  sá*^  hann,  þá  mœlir 
hann  við  Karlamagnús  konung:  [Sjálft  guð  þitt®  steypi  þér  ok  felli 
niðr  ofrdramb  [manna'þinna  ok  sjálfs  þíns.®  En  þess  vil  ek  spyrja 
þik,  Karlamagnús  konungr,  hví  leitar  þú  [til  vár^®  eða  hverjar  sakir 
gefr  þú  088,  [því  at  ekki  ertu**  borinn  til  ríkis  þessa?^*  J)á  svarar 
Karlamagnús  konungr:  J)at  er  satt^^  at  segja,  Guitalin  konungr,  at 
Saxland  er  mín  föðurleifð,  ok  [á  ek  þat  jafnheimilt**  sem  Kolno,  því 
at  Pippin  faðir  minn  átti  Saxland.  J)á  svarar  Guitalin  konungr: 
Fyrr  en  þú  fáir^*  þat  af  mér,  þá  skaltu  týna  meira*®  en  10  þús- 
undum  [af  hði  þínu,''  ok  [annattveggja  skaltu  tyna  slíku  svá  hði*® 
áðr  [brúin  yrði^*^  ger  eðr  fleira.  En  um  annat  skaltu  svá  vera 
skemdr,  at  aldri  hendi  slíkt  fyrr  [Frankismanna  konung^®  sem  þik 
skal  henda,  áðr  h'iki  okkru  viðrskipti.  [Sentu  mér  hingaf  Roilant 
frœnda  þinn  til  sýnis  yíir  Rín.  En  svá  greiði  Maumet  fyrir  mér, 
er  mér  þikkir  mestu  varða,  ef  ek  má  ná  honuirt,  þá  skal  ek  setja 
hann  í  myrkvastofu  ina  verstu,  þá  er  á  Saxlandi^'  er,  ok  skal  hann 
aldri  koma^^  þaðan,  meöan  [ek  Hfi.^*  Ok  ek  [hygg  þat,''*  at  menn 
mínir  hefði  [hann  mest  knokat,^®  ef  hann  væri  allhlutvandr  um  sik. 

')  [viÓ  Maumet  ok  baá  hann  8vá  hjálpa  sér  sem  hann  laug  B^  h.  ^)  [ok 
ef  þér  komit  þar,  segir  hann,  þá  megi  þér  B^  b.  ')  steinboga  jS,  6. 
*)  Itngl.  B^  b.  *)  móts  B,  «)  [af  honum,  hví  hann  sé  svá  ranglátr,  at 
hann  vill  sœkja  (setjast  6)  á  erfðaland  várt.  B,  b.  ')  leit  B^  6.  »)  [þitt 
guó  sjálfs  B,  sjálffl  þins  gud  6.  »)  [þitt  B,  b.  •«)  [á  land  várt  6. 
")  [veiztu  ok  þat  at  þú  ert  ekki  jP,  b.  ")  ok  ekki  œtla  ek  þér  þat 
tilf.  ií,  b.  •»)  þér  skjótt  B.  *')  [jafnheimilt  er  mér  þat  B,  b,  '*)  fœr  B. 
'«)  tilf.  B,  b.  •')  [riddara  þinna  B,  b.  •«)  virði  B,  [eigi  skaltu  minna 
lidi  tapa  6.  '»)  [en  brú  þín  sé  B,  b.  ")  [Frakka  konung  B,  b, 
'•)  [Send  088,  segir  hann  ií,  b.  ")  landi  váru  B^  b,  *»)  komast  B, 
'*)  [hann  lifir  B,  b.      ")  [hugða  B,  b,      ")  [merkt  hann  nökkut  B,  b. 


400  KABLAMAainjS  SAOA  V.  Csp.  9$. 

En  ef  yÖr  leiðist  eigi'  vár  viðrskipti,  þar  er  ek  hefi  drepit  Qðlda* 
manna  [af  brúargerð  þessi,^  ok  mœtti  [þér  þat  vera  mjök  hugkvœmt, 
ok^  dýrt  skaltu  l^aupa  Saxland  áðr  þú  náir  því  af  mér.  [Ok  þd 
inn  mikilgjarni  kouungr,  segir  Guitaliu,  þitt  guð  fynrfari  þér,  ok 
þ.eir  Maumet  guð  várt  báðir  samt.*  Ok  þú  ert  [barn  örnolfs,*  ok 
gat  hann  þik  þá  er  hann  [var  kominn''  af  veiðum  ok  [vánum  bráð- 
ara.  En  er  þú  vart  borinn,  þá  vartu  kastaðr  fyrir  kirkjudyrr  ios 
helga  Sendinis,  ok  vartu  þar  fundiun^  sem  ölmösubarn.  En  nú  hafa 
djöflar  své'  styrkt  þik,  at^®  þú  ert  kallaðr  konungr  Frankismanna. 
En  nú  vœri  þó,^*  ef  illa  skyldi,'*  at  þá  yndir  því  er  þú  hefir  nú,  ok, 
þakkaðir^^  þat  guði  þinum  100  sinnum  á  hverjum  degi,  at  þú  haldir 
því,  ok  [at  þú  girnist  eigi  á  jarðir  várar  eða  annarra  konunga,  ok'^ 
fari  sá  fyrir  níðiiijgi*^  er  fleira  lœtr  [laust  fyrir  þér  en**  nú  hefírþú. 
En  þótt  svá  sé,  at  mér  verði  nökkut.^'  þá  á  ek  eptir  mik  tvá  sonu 
með  Sibiliu  dróttning,  ok  er  hvárr  öðrum  frœknari,  ok  svá  ilt  sem 
[við  mik  er'^.at  eiga,  þá  [skaltu  þat  sanna,  at  þeir  sé  hvárr  meiri 
kappsmenn.^^  Ok  eru  þeir  nú  á  för  til  mín  Ineð  hundrað  þúsunda 
riddara.  Ok  sá  er  enn'®  frœndi  niinn,  er  heitir  Estorgant,  hann  er 
föðurbróðir  miun,  hann  hefir  [þat  liö^*  með  sér  er  heitir  [Ungres 
ok  þat  liö  er  heiíir  Almbrundens,  en*^  lið  þat  er  fleira  en  hundrað 
þúsunda,  ok  áðr  en  langt  líði,''^  þá  munum  vér  sýna  yðr**  þat. 

26.  En  er  Guitalin  konungr  þagnaði,  þá  stóð  Karlamagnús 
konungr  upp  ok  niæhi :  |)ú^^  inn  illí  ok  inn  útrúi,  þá  hefir  [iila 
mœlt  við  mik^®  í  dag  ok  úþokkat*'  mik  mjök  á  mai^a  vega.  En 
þú  veizt  þat,  ef  þú  vilt  satt  segja,  at  ek  em  son  Pippins  konungs  ok 
borinn  frá  púsaðri^®  konu,^®  þeirri  er  konungborin  var  1  allar  œttir.** 
En  Pippin  faðir  niinn  drap  föður  þinn  [um  sanna  sök^^  ok  lagÖi 
undir  sik  alt  Saxaveldi.  En  síðan  tók  hann  þik  ok  hafði  með  sér 
til  Frakklands,  ok  4.óktu  við  [trú  ok  játaðir  þik^*  guði  ok  hafnaÖir 
skurgoðum.'^      Síðan    sendi    hann    þik   til   Saxlands  ok   fékk    þér^ 

*)  i  seinna  lagi  1?;  [Ok  under  þikir  mér  þat,  at  yðr  leiðist  svá  seint  fr. 
')  þinna  Wf.  B.  ')  [um  brúargerð  þessa  ií,  6.  *)  [þat  því  vera  uggandi, 
at  /?,  6.  *)  [mgl.  B,  b.  «)  [launbarn  Pippins  B,  b.  ^)  [kom  S,  d. 
•)  [vartu  borinn  vánu  skjótara,  ok  þá  vartu  tekinn  B^  b  •)  siðan  tilf. 
B,  b.  •»)  nú  tilf.  B,  b.  ")  þ«^  ^;  þat  b.  '»)  vera  tilf  B.  ••)  þú  tilf.  B. 
'*)  [beiðist  eigi  til  eigna  várra,  en  B.,  b.  '*)  níðing  ^,  b.  ••)  [af  við 
þik  en  þat  er  jP,  b.  '')  til  meins  tilf  b.  ")  [þér  er  við  mik  B^  b. 
")  er  þér  enn  verra  við  þá.  B,  b.  ^®)  einn  B.  '')  [þann  lýð  B^  6. 
")  [Hungres  ok  þann  er  Albrundres  (Albrondea  6)  heita,  ok  S,  6. 
•*)  sé  liðit  B.  '')  þér  B,  b.  ")  Gutelin  konungr  B,  b.  ««)  [talat  vió 
mik  illa  B,  b.  ")  lastat  6.  ")  saal.  b;  pausaðri  A.  B.  «»)  hans  tilf. 
B,  b.  »»)  sínar  tiíf.  B.  ")  [mgl.  B,  b.  *»)  [skím  ok  gékkt  á  hendr 
fi,  b.    »)  öllum  tilf.  B.    »*)  þar  tilf  B\  þat  tilf  b. 


Cap.   27.  AF  GUITALIN  8AXA.  401 

konungs  ríki  fyrir  at  ráða.'  En  er  þu  komt  þangat,'  þá  hafnaðir 
þú  kristni  ok  gerðist^  íjándans  maðr,  ok  heíír  þú  nú  iUa  [fyrir  þér 
sét.*  Ok  nú  skulum  vér  gera  brú  vára,  hvárt  [sem  þér  þikkir  vel 
eðr  illa.^  Síðan  kallaði  hann*  á  riddara  sína  af  Sendinis  í''  Franz, 
ok  bað  þá  búast  til  bardaga  sem  skjótast,®  ok  skulum  vér  nú  vinna 
Saxland®  ok  drcpa  alla  heiðna  menn,  þá  er  vér  megum  ná.  *  En 
Guitalin  konungr  svarar:  At  [kejptu  skaltu  komast  áðr  þat  verði.*® 
En  ef  ek  mœti  þér  í  bardaga,  þá  skal  ek  drepa  þik  með  [þeim 
inum  hvítum  kömpum,*^  er  þii  berr  eptir,  ok  gjalda  þér  svá  föður- 
dráp.^^  J)á  svarar  Karlamagnús  konungr:  [Lítt  hrœðumst  ek'^  h()t 
þín  ok  lítit  hefir  þú  enn  til  mcins  af  mér  hlotit.  Á  þat  ofan  vann 
Karlamagnús  konungr  eið  við  Sendinis  í  Franz,  at,  annattveggja 
skyldi  hann  vinna  Saxland^*  eðr  liggja  þar  eptir. 

27.  Nú  snýr  Guitahn  konungr  til  Hðs  síns  ok  lét  blása  til 
húsþings.  Ok  er  [þat  var  sýst,'^  þá  stóð  hann  upp  á  því  þingi  ok 
spurði  mcnn  sína  ráðs.*^  En  þeim  þótti  þat  ráð,  at  [konungr  léti''^ 
gera  kastala  mikinn  ok  sterkan  við  brúarsporð,  ok  skuliírn  vér  kalla 
ka.stala  þann  Ekvarð,'®  en  þat  nafn  er  svá  at  skilja^®  sem  hann  gœti 
alls  ríkis  Saxa  konungs.^  En  cr  kastahnn  var  görr,  þá  setti  hann 
þann  mann  at  gœta  kastalans,  er  Esklandart^*  hct,  ok  með  honum 
20  þásuudir  hermanna.^^  En  [er  kastali  sá  var  gerr,  þá  skutu  þeir 
or  honum  ok  feldu^^  mikinn  Ijölda  af  mönnum  Karlamagnús  konungs 
ok  því  hÖi  cr  at  briiargcrð  var,  ok  með  vclum  ok  brögðum  djöfuls 
þíi  lcttu  þcir  cigi  fyrr^**  en  þeir  höfðu  [brotit  ok  klotlt  at  endilöngu 
pkip  þat  it  mikla,  ok  drápu  þar  margan  lýð  í  því  sinni,  ok  varð 
Karlamagnús  konungr  at  lctta  brúargörð,^*  hvárt  sem  hann  vildi  eðr 
eigi,  ok  var  þá  cngi  annarr  á.^*  En  Rollant  lá  [cnn  þá^'^  sjúkr  af^® 
sárum  þeim  er  haun  fékk  af  hciðingjum,  ok  heyrði  mikit  brak  ok 
hárcysti  til  brúarmanna  ok  vápnagný,  ok  kallaði  skutilsvcin  sinn  ok 
spurði  hví  sœtti^*  brak  þat  it  mikla   er   heyra  var  til  brúarmanna.*® 

'J  injök  úfyrirsynju  ít'//:  6.  ')  hér  P,  6.  ^)  saaL  B,  b;  gerdir  A,  <)[hagatfyrir 
pér  J?,  6.  *)  [er  þú  vill  eda  eigi  B,  b.  •)  Karlamagnús  konungr  B,  b. 
')  ok  af  B,  b.  »)  hvatligast  B,  b.  »)  Saxa  ^.  '»)  hendi^;  [öÓru  man 
þérverða,  6.  ")  fþá  hinuhvítu  kampa  6.  ")  föðardrápit  J?.  ")  [AUítt 
niiin  ek  hræóast  B,  b.  •  '*)  Saxa  B^  b.  '*)  [liðit  var  samankomit  6.  '•)  ráða 
B,  b.  •')  [mgí.  B,  6.  '»)  Fereguarð  B,  b.  '»)  ^fó&  B,' b.  ^°)  mgl. 
B,  b.  2')  Esklandrat  5,  6,  her  og  tenere.  '')  albrynjaða  tilf.  B\  alvápn- 
aðra  b.  ^^)  [þat  váru  miklir  bogmenn,  ok  or  kastala  þeim  þá  feldu 
þeirJ?;  þeir  váru  miklir  bogmenn,  ok  feldu  kastalamenn  6.  ")  kastala- 
menn  tilf.  B,  b.  ")  [kloGt  snndr  drómund  þann  enn  mikla  eptir 
endilöngum,  ok  bönuðu  mörgam  manni  í  þat  sinni,  ok  varð  Karla- 
magnós  konun^  at  lcifar  brúna  B,  b,  **)  til  en  sá  B.  ^  [þá  cna 
H,  6.    ^*)  i  Bf  6.    ^^)  gegni  B^  gegndi  6.    '®)  liðBmanna  þeirra  B^  b. 

26 


402  KARLAMAGNUS  SAGA  V.  Cap.   Z8, 

En  hann  sagði  at  þat  var  af  brúarmönniun,  ok  hon  var  brotín,  ok 
betri  vœri  hon  úger,  ok  mörgum  manni  hefir  af  henni  ilt  etaðit,  ok 
nú  ílýr  Karlamagnús  konungr  [ok  sér  nú  engan  annan*  til.  En  er 
Rollant  heyrði  þetta,  þá  varð  hann  úglaðr  við  mjök  ok  kallaði  á 
guð  hárri  röddu  ok  mœlli  svá :  J)ú  guð  er  [aldri  laugt  ok  inn  sami 
ert,  ok  þú  leystir  oss  frá  helvíti,  ok  þú  guð  er*  skapaðir  Evo^  or 
riíi  Adams,  ok  þat  var  satt  at  þau  átu  bannat  epH.  En  eptír  þvf 
[er  þat  var  satt,  þá  dreptu  GuitaHn  konung  með  öllu  Hði  sínu,  því 
.  at  hann  er  hvern  dag  at  at  mýgja*  lögum  þínum  ok  brjóta  boðorð 
þín.  En  [þú  dróttinn  er  styrkr  ok  staðfesta  öllum  þeim*,  er  þinn^ 
vilja  gera  ok  halda  lög  þín  bœði  dag  ok  nótt.  Nú  mœlir  Rollant 
við  menn  sína:  Nú  verð  ek  upp  at  standa  ok  vápnast,  ok  hefi  ek 
nú  alls*  of  lengi  sofit.  En  menn  hahs  svöruðu  honum :  Ger  eigi 
[þat  fyrir  guðs  sakir,*^  því  at  þú  fékt  fyrir  skömmu®  sár  þau  er  vér 
œtUiðum  at  banasár  mundu  verá,  en  nú  eru  þau  komin  í  allgott 
efni,  ok  er  þat  várt  ráð,  at  þii  látir  gœta  til'  sem  bezt  kantu ;  þvf 
ávalt  [munu  vér  nökkurn  sigr  vinna,*®  meðan  vér  höldum  þér  heil- 
um,  en  þá  [er  várt  ráð  alt  fyrir  borði,^*  ef  þér  vérðr  nakkvat.** 
|)á  svarar  Rollant:  J)egit^^  sem  skjótast,  [ok  skal  ekki  yður  orð 
hér  um  nýta,  því  at  ek  skal  fara  ok^*  eigi  dveljast,  þótt  hverr  limr 
minn  sé  leystr  frá  öðrum,  ok  [þat  scgi  ek  yðr,  Qt  ek  skal  fara** 
til  brúarinnar  ok  vita.[it  sanna  um  ^wý  þenna,^**  ok  vita  vil  ek, 
hvat  lýð  þat  er  er  [oss  bannar^''  brúargörð  þessa.  En  er  Rollant 
ok  hans  lagsmenn^®*  váru  herklœddir  [ok  gcngnir^*  frá  landtjöldum 
sínum  til  brúarinnar,  þá  mœttu  þeir^®  Baldvina  bróður  Rollants  frœkn- 
um  höfðingja  ok  vcl  at  sér  görfum. 

28.  [Terri  er  maðr  nefndr,  h^nn  var  ríkr  hertugi,  hann  réÖ 
fyrir  ríki  því  er  Ardenais  heitir.  Hann  dubbaði  til  riddara  Baldvina 
unga  í  páskaviku  ok  annan  GiIIimer  skozka,  hann  var  kaupmaðr, 
ok  inn  þriðja  Bova  hertuga  ok  marga  aðra  með  þeim.^^  En  er 
RoUant  sá  bróður  sinn  kominn,  þá  [rann  hann  á  háls  honum^*  ok 
varð  feginn  mjök  kvámu  hans,  ok  sagði  at  Saxar  höfðu  átt  við  hann 
[orrostu  mikla,  ok  hefi  ek  orðit  sárr   mjök   ok   hafa   heiðingjar  felt 

')  [undan,  ok  er  nú  ekki  annat  B,  ')  [mgl.  B,  ^  Evam  6.  *)  [at  þat 
er  satt,  þá  drekk  þú  nú  Gutelin  konungi  ok  öllum  her  hans,  þvi  at  hann 
er  hvem  dag  at  at  drekkja  B,  h.  *)  [styrk  þá  B\  h.  «)  alt  B.  ')  [svá  B. 
•)  [hefir  fengit  B^  h.  ®)  þeirra  tilf.  J?,  h.  *®)  [muntu  vega  nökkurn 
sigr  B.  ")  [erum  vér  uppgefnir  h.  '*)  til  meins  tilf.  h.  ")  Vápnit 
ydr  B,  6.  ")  fþví  at  vér  skulum  J?,  6.  '*)  [lœgi  þat  við,  ok  fara 
skal  ek  B^h.  *•)  [hvat  it  sanna  er  um  þat,  hvat  veldr  ólidi  (óhljóði  6) 
þessu  ok  vápnagangi  ^,  6.  ")  [bannar  várum  munnum  B.,  6.  '•)  menn 
B,  h.  »»)  [géngu  þeir  B,  6.  ")  þar  tilf.  B,  b.  ")  [my/.  B,  6. 
")  [mintist  hann  við  hann  6. 


Cap.   29,  AF  GUITALIN  8AXA.  403 

mart  lið  várt.*  |>á  svarar  sá  maðr  tiP  er  nefndr  er  Berarð  ok 
mœlti:  [Um  alla  oss  skal  eitt  líða,^  því  at  til  þess  erum  vér  higat 
komnir  at  veita  yðr  slíkt*  er  vér  [megum  ok  vér  erum*  tilfœrir. 
J)á  mœlti  Baldvini :  ^Fýsir  mik  at  sjá  brú  þessa,  er  svá  [er  mikit 
af  sagt,'  ok  ef  svá.[berÍ8t  at®  vér  komumst®  yfir  Rín,  þá  þœtti  mér 
þat  betra  en  þótt*®  mér  vœri  gefin  [býrðr  mín*^  af  guUi. 

29.  Nú  [herklæðist  alt  lið  þeirra  ok  fara  í  brynjur  ok  setja 
hjálma  á  höfuð  sér  ok  gy rða  sik  sverðum.  J)ví  nœst  hljópu*^  þeir  á 
hesta  sína  ok  kómustyfir  Rín.  En  þeir  váru  saman  [átta  hundrað'' 
riddara,  ok  var  þa  [guð  í^*  fulltingi  með  þeim,  því  at  þeir  týndu 
eigi  til*^  eins  penings.  Síðan  fóru  þeir  eptir*^  Qallshlíð  nökkurri 
ok  kómust*'  í  skóg  einn,  en  heiðingjar  urðu  eigi  varir  við  þá  fyrr 
en  þeir  œptu^®  heróp.  Ok  því  nœst  reið  fram  Rollant  at  Jiöfðingja'® 
einum  ok  hjó  af  honum  skjöld  hans  ok  brynju,  ok  lagði^®  spjóti  í 
gegnum  hann  ok  [steypti  honum  dauðum  til  jarðar.  En  Baldvini 
bróðir  hans  hóf  upp  sverð  sitt  ok  hjó  í  sundr  annan  heiðingja,  svá 
í  hjarta  nam  stað.  Berarð  drap  inn  þriðja.  Ok  í  þeirri  framrcið 
drápu  þeir  svá  heiðingja,  at  þeir  urðu  undan  at  flýja,  en  Frankis- 
menn  urðu  at  flyja  undan  blóði  heiðingja  alt  þor  sem  viðskipti  þeirra 
höfðu  verit.^^  En  síðan  sótti  Rollani  til  kastala  þess  er  [var  við 
briíarsporðinn,  ok  átti^^  við  þá  orrostu»ok  [feldi  fyrir  þeim  þúsund 
manna,^*  ok  var  þá  engi  annarr  til  en  Esklandart  varð  at  flýja,  ok 
var  þó  áðr  Jagðr  í  gegnum  með  sverði.  En  þeir  eru  í  [eptirför 
Berað  ok  Bovi,  ok  með  þeim  sá  maðr  er  Rigald  er  nefndr,  hann 
var  af  því  landi  er  Boillus  hót,  ok  sá  er  Alimann  enn  frakneski  hét. 
Svá  er  at  segja,  at  Baldvini  hefir  sótt  í  eptiríbr  Esklandart,  ok  var 
hann  konungr  kallaðr,  ok  sagði  til  hans :  J)at  er  nú  til,  heiðingi, 
at  bíða  mín,  ok  guð  verði  þér  reiÖr,  ef  þú  bíðr  eigi ;  ok  ef  nökkurr 

')  (banlafía,  ok  hafcM  hann  vorðit  sárr  mjök  í  þeirri  orrostu  bk  (höfðu 
þcir  tilf.  b)  felt  margt  af  liói  hans  B,  b,  ')  mgL  B,  b,  ")  [Eitt  skal 
yfir  oss  ganga  jB,  b.  *)  svii  lió  tilf.  B,  b.  *)  [erum  framast  B.  •)  þess 
tilf.  J?,  b.  ')  [miklar  sögiir  ganga  frá  B,  b.  •)  [berr  at,  at  B.  ^  kom- 
imst  B.  '»)  mgl.  B,  b.  '*)  [byrðingr  B.  ")  [herklœóast  þeir,  ok 
því  nœst  hlaupa  B,  6.  '^  7  þúsundir  B,  b,  '*)  [at  vísu  guðs  B. 
'*)  þvi  er  (svá  miklu  at  6)  vert  vœri  P,  b.  '*)  frara  með  -Ö,  6.  ")  kómu 
B,  b.  '«)  á  þá  tilf,  B,  9.  ")  heiðingja  B.  »»)  síðan  tilf.  B,  b. 
^')  [foldi  hann  dauðan  af  hesti.  En  Baldvini  hjó  af  öðruiA  hjálminn, 
höfuð  ok  búk,  svá  at  í  hjarta  nam  staðar,  ok  þurfti  sá  eigi  íleira.  Ok 
í  þeirri  svipan  drap  sínn  mann  hverr  þeirra,  (ok  þá  urðu  heiðingjar 
at  flýja  tilf.  B).  En  Frankismenn  urðu  þá  at  flýja,  er  þeir  mœttu  al- 
múga  heiðinna  manna.  B.  b.  ^)  [heiðnir  menn  höfðu  gert  við  brúar* 
sporð,  ok  áttu  þeir  (átti  b)  B,  b.  ")  [feldu  (fcldi  b)  þar  ótal  heið- 
ingja  H,  6. 

26* 


404  KARLAMAGNUS  SAOA  V.  Cop.   29, 

hugr  er  í  þér,  ]þá  bíttu  nií  ok  berst'  við    mik,    því  at  mér  er  sagt, 
at  þii  sér  konungr  kallaðr,    ok  cr  mér  á  fýst  mikil  at   vit  [freistim 
riddaraskaps  okkars.*     En  ek  vil  at  þú  vitir,  at  ek  em  bróÖir  Roil- 
auts  ok   nafn   mitt   er  Baldvini,    ok   em   ek   systurson   Karlamagnús 
konungs,  ok  ef  þi'i  [fellir  mik,  þa  mantu  taka  mikil  melorð'  af  Guit- 
alin  konungi.    J)á  svarar  Esklandart  konungr:    Eigi  em  ek  viðbuinn 
við   þik   at  berjast   at   sinni,    en   þú  ert    kominn   af  góðu   kjni    ok 
hörðu*  ok  er  œfar  ilt  við  yðr  at  eiga  [,  ok  er  mér  ekki  um  at  halda 
1  móti  þér  orrostu,*  ok  vil  ek  segja  þér  hvat  til   þess   [kemr.     Ek 
em  í  gegnum  lagðr  sverði,*  en  ef  ek  væra  sártilauss,  þá  sáttu  engan 
þann  er  á  Maumet  trúir  fúsara  til  einvígis  en  mik.'    En  nú  niun  ek 
vera  úmáttugr,    því   at   ek  hefi    [t}'nt  blóði  mínu  því®  er   ek  haf&a. 
Esklandart  reið  hesti  þcim  er  [kominn  var  af  Rabitalís®  ok  var  inn 
fimasti,  en  Baldvini  fór  [svá  nær  at  hann  mundi   sœrðan  geia  Esk- 
landart,^®  en  þó  varð  þat  eigi.     En  þeir   fóni    svá   til  þess   er   þeir 
kómu  fyrir  Guitalin  konung,  þá  féll  Esklandart   [fyrir   fœtr  Guitalin 
konungi.     En  þar  sátu  fyrir  með  konungi'*  20  þilsundir.    Síðan  tók 
Baldvini  hest  [hans  ok  reiÖ  í  braut  með.*^    En    eptir  honum  [sóttu 
Qöldi^^  heiðinna  manna.     |)á  tók  hann    at   heita  á  guð  fbður   allrar 
skepnu  ok  mælti  svá:    J)ú  guð  er  skapaðir  Adam  ok  Evo,    ok   þau 
átu  bannat  epli,  en  [bið  ek^*  at  þú  gœti.r  líkama   míns  í  dog,**   ok 
gef  mér  þá  gœfu,  at  ek  mega^*  sjá  Karlamagnús  konung  ok  Rollant 
bróður^''  minn.    En  er  hestr  hans  heyrði  vápnagný  af  HÖi  heiðingja, 
þá  Ijóp  hann    svá  snart*®    ok    fimliga    sem    [broddr   fljúgi,*'    ok  fór 
síðan  [uni  íjöll  ok  daU  þá  er  í  Saragarie  hcita,   ok   vónum   braðara 
þá  komst  hann  or  augsýn,  ok  sté  þar  af  hesti  sfnum  ok  16t  hann  þar 
verpa  mœði   ok    hvílast   Htla   stnnd,    ok    sfðan    lagði   hánu   söðul    á 
hestinn  ok  Ijóp  á  bak.    J)á  varð  honum  litit  aptr  ok  sá  fjölda  heiö- 
inna  manna  fara  eptir  sér.     En  Baldvini    blótaði   þeim   ok    bað  guð 
steypa  þeim  ok  svá  þeirra  fcðginum.     Ok   nú  cr  hann  kominn*®   til 

*)  [eptirsókn  brœðr  Rollant  ok  Baldvini.  Ok  Baldvini  kallará  Esklandrat : 
|>at  er  nú  rád,  segir  hann,  at  þú  bíd  mín  ok  bersktu,  B^b.  ')  [reynim 
okkam  riddaraskap  B^  h.  ')  [feldir  mik,  þá  mnndir  þú  taka  mikinii 
metnad  B,  •  *)  hörðnm  mönnum  B.  *)  [aimat  en  gott,  ok  þér  satt  at 
eegja,  Baldvini,  er  mer  nú  ekki  um  at  berjast  við  þik  B.  ®)  [berr.  Ek 
em  lagðr  í  gegnnm  með  spjóti  vangann  (svangann  6),  ok  er  útkominn 
oddrinn  at  rygginum  B^  b.  ')  ek  em  B.  «)  [látit  blóð  þat  H,  6. 
')  [kynjaðr  (kominn  6)  var  af  Arabialandi  B^  6.  '•)  [ávalt  svá  nœr,  at 
búit  var  (jafnan  tilf.  b)  við,  at  hann  mundi  koma  sári  á  hann  B,  6. 
")  [af  hesti  sínum,  ok  sátu  þá  alls  með  honum  B.,  6.  ")  [þann  ok 
riðr  er  heiðingi  hafði  áðr  1?,  6.  '»)  [ferr  inn  mesti  herrl?;  sótti  fjöldi,  ft. 
")  [nú  bið  ck  þik  guð  B ;  ek  bið  þik  6.  '*)  svá  sem  þat  var  satt  tilf.  B, 
••)  mœttig  enn  B;  mœtti  6.  ")  frœnda  B.  '»)  hart  B,  b.  ")  [þá  er 
broddr  hleypr  harðast  af  lásboga  B^  b.     ^«)  ImgL  B,  6. 


Cap,   80,   81,  AF  GUITALIN  SAXA.  405 

dala  þeirra  er  heita  Sorelandes,*  ok  fá  þeir  nú  eigi  áhent  hann, 
því  at  hann  heíir  hest  þann  er  skjótari^  er  en  hjörtr.  En  síðai> 
hverfa  heiÖingjar  aptr. 

30.  Nú  skal  segja  frá  SibiHu  dróttningu.  Hon  var  gengin  [at 
sjást  um,^  þá  mœtti  hou  unnasta  sínuni  einum,  þeim  er  Alkain  hét, 
lianu  var  son  Ammirals  jarls^  af  Babilon,  ok*  orti  orða  á  hann  vel 
ok  sköruliga :  Alkain,  segir  hon,  illa  gerðu  þér  þat,  er  þér  létut 
eiun  mann  taka  hest  af  yðr,^  en  nií  g^í  ek  [þér,  ef  þú  vilt  sœkja 
þar  sem  kominn  er.*  Alkain  svarar:  Ef  þú  vill  gera  þat  er  ek 
|_bið  þik,*^  dróttuiug,  þá  mun  ek  fœra  þér  hestinn  ok  svá  þann  er 
túk,  [en  þér  er  lítit  fyrir  því,  þat  er  ást®  þín  ok  vili  góðr.  En 
dróttning  svarair:  Verða  ek  kona  in  ragasta,  ef  ek  banna  þér  at 
gera  þat  [er  þú  beiðist,  ef®  þú  fœrir  mér  höfuð  þess  er*°  tók." 
J)at  m^eh  ek  ok,  segir  hann,  at  ek  verða  allra  riddara  níðingr,  ef 
ek  efui  eigi  þat  er  ek  heQ*^  heitit.  ^^Alkain  herklœddist  þá  hvat- 
Hga,  [ok  síðan  var  framleiddr  hestr,  sá  er  keyptr  var  af  kaupmanni 
einum  fjrir  hundrað  punda  silfrs  ok  sjau  ok  20  guðveíjarpelhim  ok 
700  laudspenninga  þeirra  er  budi  eru  nefndir,  ok  enn  margir  hestar 
ok  dyr  þau  er  dromedarii  lieita  kljQuð  með  gulH,**  en  beisl  var  af 
landi  því  er  Albasam**  heitir;  söðull  var  fenginn  [af  landi  því  er 
Aflrika  heitir;^^  söðulklæðit  [var  or  Alfheimum,''^  ok  vissi  þat  engi 
maðr  hvíít  klœði  í  var. 

31.  Nú  Ijóp  Alkain  á  hest  sinn  ok  studdist  hvárki  við  stigreip 
né  söðul,  ok  heugdi  síðan  skjöld  sinn  á  öxl  sér,  [ferbyrðing  þykkan 
ok  þuugau.*®  Haun  tók  í  hönd  sér  langskeptu*'  ok  hafði  bundit 
við  spjótskapt   sitt   gullstiiku^®    SibiHu    dróttningar   ok   hafði.  scr  þat 

')  Desoredlandes  J?;  Desorolandes  6.  ')  fimari  B.  *)  [út,  ok  B.  *)  kon- 
unji^g  fí^  5.  4)  lion  tUf.  B.  ®)  Iþeim  cr  sœkja  vill  þar  sem  nú  er  kom- 
inn  B\  hann  þeim  er  sœkja  vill,  livar  sem  hann  er  kominn  6.  ')  [beið- 
umst  J?.  ')  [þat  er  ást  af  þórl/;  fra  [bið  þik  o.  i.  v.  beiðumst  af  þér, 
en  þat  er  ást  þía  ok  &.  »)  |þá  er  B,  b.  "»)  hestinn  Ulf.  B,b.  ")  1)4 
svgh'  Alkain  tilf.  B,  b.  '^)  þér  tilf  B,  b.  '')  Ok  síðan  œpti  hann  hárri 
röddu  ok  bað  fœra  sér  vápn  sin.  Ok  síðan  fœrðu  honum  vápn  fjórir 
jarla  synir  ok  tilf.  B^  b.  '^)  (ok  fór  í  brynju  ok  setti  hjálm  á  höfuð 
sér,  þanu  er  mjök  lýsti  af,  ok  hann  g>'rði  sik  sverði  því,  er  öU  um- 
gerðin  var  Jíyld.  En  þá  var  leiddr  fram  hestr  einn  svartr,  en  sá  var 
keyptr  at  girskum  kaupmanni,  ok  þcnua  hafði  Sibilia  -dróttning  keypt 
sór  sjalfri  til  handa  fyrir  100  þúsúnda  punda  silfrs  ok  átta  ok  20  guð- 
veíjarpcllum  ok  700  landspenninga  þeirra  er  bozeraz  (bazerar  b)  heita, 
ok  enn  var  til  gefit  50  þeirra  pcnninga  er  buklus  (bukli  b)  heita,  ok 
morgir  hestar  ok  dýr  þau  tvan  er  dromedarii  heita  ok  klyijaðir  af  guUi 
B,  b,  '*)  Albansani  B.  •«)  [or  Albheimum  ií,  6.  ")  [af  Afifrikalandi 
B^  6.  '*)  [ferbyrðings  þykkvan  JJ;  ferbyrgðan  at  þykt  b,  '•)  Bpjót  6. 
'")  guUstauku  B\  gulistykki  6. 


406  KARLAMAGNDS  SAGA  V.  Cap,   S1, 

\ 

fyrir  merki  pardiieri,*  ok  fór  í  brott  síðan  leiöar  sinnar  litlu  seinna 
en  [broddr  ílýgr  af  lásboga.*  En  áðr  hann  hafði  farit  mílu  lengd, 
|)á  [leifði  hann  eptir  sik  sakir  ferðar  meir  en  20  þúsundir  hésta,  ok 
síðan  kom  hann  farandi  til  dala  þeirra  er  Sorclandes  heita,  ok  fann 
þar^  Baldvina.  En  þegar  er  Alkain  sá  hanu,  œpti  hann  hárri  röddu 
ok  mœlti  við  Baldvina :  Snú  aptr  þú  hesti  þínum,  ef  þú  ert  bróðir 
Rollants,  því  at  þat  heyrum  vér  nú,*  at  [engi  sé  jafngóðr  riddarí 
sem*  þú.  p]n  Baldvini  svarar:*  Eigi  em  ek'  viðbúinn,  því  at  spjót- 
skapt  mitt  er  brotit,®  segir  hann,  ok  hefi  ek  ekki  til  at  veija  mik' 
nema  sverð  mitt.  En  ni'i  bið  ek  þik  [,  at  þú  þoli(r)  mér  fresta*®  til 
þess  [at  ek  mega  betr  við  báast,*^  ok  eig  at  mér  öðru  siuni,"  ef 
i^á  gerast  atburðir  til.  J)á  svarar  Alkain:  J)ess  er  engi  ván,  segir 
hann,  því  at  ek  skal  fœra  þik  Sibiliu  dróttningu  yfirkominn  annat- 
tveggja  kvikan  eðr  dauðan.  En  svá  er  sem  mœlt  er,  at  lítil  er 
líðandi  stund,  ok  meðan  þeir  rœddust  þetta  við,  þá  fór  Baldvini 
undan  á  hœh,  [unz  hann  kom  til'^  þar  er  lagsmenn  hans  váru  nökk- 
urir.  J)á  mœlti  Alkain  við  Baldvina :  [Vilir  þú  eigi  upp  gefa^ 
vápn  þín,  þá  fara  hév  nú  eptir  þér^*  fjórar  þúsundir  riddara,  ok 
munu  þeir  skjótt  gera  um  lífdaga  þína  ok  þinna  manna,  ok  aldri 
síðan  skaltu  sjá  Karlamagnús  konung  né  Rollant  bróður  þinn.  ]þá 
svarar  Baldvini:  Eigi  er  þat  vel,  segir  hann,  þar  er  ek  bað  þik 
[áðan  eirðar,*®  en  nií  heitr  þií  mér  bana,  ok  nú  skýt  ek  til  guðs 
mínu  nuUi.  J)á  svarar  Alkain:  Ef  þú  fellr  eðr*'  flýr  uudan,  þá 
týnir  þú  lofi'®  þínu.  J)á  svarar  Baldvini:  Frýr  þú  mér  nú  hugar, 
segir  hann,  [ek  segi  þér,  at  ek  ríð  nú  undan  eigi*®  svá  langt,  at 
þat  sé  lengd  mín,  þó  at  ek  sé  verr  at  vápnum  biíinn  en  þú.  Ok 
þess  vænti  ek  [sem  mœlt  er,  þrýlrat  veganda  vápn  nema  hugr  bili,'® 
ok  þótt  ek  hufa  týnt  spjóti  mínu,  þá  er  sá  ragr  er  sverð  eitt  hrœÖist. 
eí'*  annat  kemr  í  nióti.  I  því  bili  sneri  Baldvini^*  hesti  sínum,  ok 
riðust  at  tysvar,  ok  kom  hvárgi  öðrum  af  baki.  En  í  inni  þriðju 
atreið  hjó  Alkain  til  Baldvina  ok  misti  hans,  ok  þá  hjó  Baldvini  til 
Alkains^^  af  honum  hjálm  hans  [ok  mikit  af  skildi^*^  hans  ok  feldi 
hann  af  baki  til  jarðar.    Ok  áðr  hann  komst  upp  hafði  Baldvini  hest 

*)  mgl.  Ð,  b.  ^)  [ör  ferr  af  stinnum  boga  jB,  b.  ^  [fann  (mœtir  b)  hann 
B,  b.  ")  sagt  tilf.  B,  b.  *)  [eigi  sé  betri  riddari  til  «n  B^  b,  «)  máli 
hans  Wf.  B,  b.  ')  nú  tilf.  B,  b.  •)  í  sundr  B,  b.  ^)  með  tilf.  B^  b. 
'®)  [eins  hlutar,  at  þú  lér  mér  fresta  á  B\  [at  þú  Ijáir  mér  frest  b. 
")  [er  ek  veró  betr  viðbúinn  B,  b.  ")  slíkt  svá  tUf  B,  b.  ")  [til 
þess  er  hann  kom  B.  b.  '*)  [Ef  þú  gefr  nii  eigi  þegar  upp  B,  b. 
•*)  mér^;  mgt.  b.  "»)  [grióa  áór  B,  b.  ")  í  þvi  er  þú  B,  b.  »«)  líO  B. 
'*)  [en  nú  skal  þat  ok  segja  þér,  at  ek  renn  nú  eigi  undan  þér  B^  b, 
^®)  [at  fáist  veganda  vápn,  ef  hugr  bilar  eigi  B,  b,  ^')  er  B.  ")  aptr 
tilf  B,  b.    "^  ok  Ljó  tilf.  B,  b.     ^*)  [allan  ok  vel  helming  skjaldar^,  6. 


Cdp:   82.  AF  GUITALIN  8AXA.  407 

hans  ok  mœlti  [  :  Svá*  góðan  hest  hefi  ek  nú  sóttan,  at^  eigi  vil 
ek  hann  láta  fyrir  alt  veraldar  gull.  Ok  í  því  bili  reis  Alkain  [á 
fœtr^  ok  bað  þaríliga,  at  Baldvini  fóngi  honum  [hest  sinn**  fjrir  vin- 
áttu  sakir,  ok  ef  [jú  yill  þat  veita  mér,  þá  gef  ek  þér  konungdóm 
á  Spauialandi,  því  at^  Sibilia  dróttning  á  hest  þenna,  kona  Guitalins 
konungs,  er  allra  kvenna  er  vænst  [er  í  heiminum  eru.*  Ok  fyrir 
sakir  ástar  við  hana,  þá  vil  ek  heldr  týna  lífi  mínu  en  [farit  hafa 
sva  úheppihga  at  láta  þann  grip  er  beztr  er  P  heiminum.  J)á  svarar 
Baldvini :  Furi  sá  fy rir  niðing  er  þat  [rœkir,  ok  fyfir®  því  at  ek 
bað  þik  [eins  hlutar,  en  þú  neitaðir  mér,  ok  fyrir  því  getr  þú  nú 
eigi*  þína  bœn,  at  þú  vildir  eigi  veita  mér  þat*®  er  ek  bað  þik. 
Ok  ef  þú  nytir  eigi  SibiHu  dróttningar,  þá  skyldir  þú  nú  týna  lifi 
þínu,  en  ek  vil,  at  þú  segir  [Sibilio  dróttningu  þat,  at  hon  er  sú 
kona  í  lieimi,  er  ek  ann  mest  fyrir  sakir  vœnleiks  henuar  ok  kurt- 
eisi."     Ok  þar  skildust  þeir  nú  at  sinni. 

32.     Nii  ríðr  Baldvini  leiðar  sinnar,  ok  hefir  með    sér  hestinn 

dýra  ok  gyrðr  sverði  því  er  Alkain  hefir   átt,    ok   hann   hafði   gull- 

stúku*^    Sibiliu    dróttningar,    þá   er  hon   gaf  Alkain   til    merkis    sér. 

Ok  reið  hann  þó  lengi  áðr  hann  sœi^^  lagsmenn  sína,  ok  þa  kallaði 

hann'*  ok  bað  þá  bíða,  fyrir  því,  segir  hann,  at  hér  ferr  herr  Saxa 

eptir  oss  ok  skulum  vér  snúa^*   í   móti   þeim,    ef  þér    viUt   sem  ek, 

ok  vœntir  mik,  at  vér  munim  sigrast  á  þeim.     En  ef  þér   viUt   eigi 

aptr  sniia,  þa  segi  ek   yðr    vísan   dauða.^^     J)á    svarar   sá   maðr  er 

Berað'*^  hét  ok  mæUi  við  Baldvina :    Eigi  skaltu  sva  mjök  frýja  oss 

hugar,  þótt  þú  hafir  unnit   hest  góðan  af  frœknleik   þínum,    ok  guð 

geft  þér  at  njóta  hans  vel  ok  lengi.    En  ek  sé  þat  at  þú  ætlar  mik*® 

huglausan,  en  ek  [hygg  at  öðru  skulu  verða;*^   þá   er   ek  sný    aptr 

hesti  mínum,  þá  skal  ek  [skjótt  láta^**    hann   eðr  fá  mér^'   annan.^'* 

J)á  svarar  ok  sá  m«tÖr    er   nefndr   er   Rigald :     Tökum    oss   hæU   ok 

nemum  [við  um  stundar  sakir,*^  þótt*'*  [Uðsmunr  sc  várr  ok  Saxa.^^ 

En  ef  ek  sé  þat,  at  nökkurr  yðvarr  fiýr,^^  þá  skal  ek  brjóta  spjót- 

skapt  mitt  um  lendar'-''^  þeim,  ok  þess  bið  ek  guð,    ef  ek  hefni  eigi 

')   [öíóan  :  fí,  b.       ^)  ok  B,  h.     .  ^)  [upp  B,  h.       *)  hestinn  B,  h.       *)  tilf. 

^t  ^'     ^)  [þeirra  er  fœzt  hafa  í  heiraiuum  B^  h.     ')  [ek  skula  svá  heim 

koma  úhcppiliga,  at  ek  hafa  látit  inn  bezta  hest  erí  sé  B^  h.     ®)  [hirðir,  6. 

")  [grióa    ok    þú    neitaóir,    ok    (fyrir   því   b)    skaltu   eigi    þigpja  B,   h. 

'»)  myl.  B.     ")  [henni  tíðemU  B,b.     '')  stauku^;  stúku  6.     •')  sá^,  6. 

")  þegar  á  þá    tilf.  B,  b.       '*)    aptr   tilf.  B,  b        "^)    yðvarn   tilf.  B,  b. 

'")  Bemarð  B',  Berarð  6.     '")  heldr  tilf.  B,  h.      '•')  [hugða  þat  at  öðru 

skyldu  reynast'J?.      ^^^)  [hrátt  vinna  B,      ^*)  skjótt  B.      «)  fra  [hygg  at 

öðru  0.  s.  V.  ek  vil  œtla  at  þat  reynist  eigi   svá,   þvi^at   þá  er  ek  snýr 

apír  mínum  hesti,    skal   ek  eigi   spara   heiðingja,  6.       ^^   [stað    B^  b. 

^*)  mikiil  tilf.  B.     ")  [vér  sém  fœrri  en  Saxar  6.     '•)  undan  tilf.  B,  h. 

")  höfuð  B,  h. 


408  KARLAMAGNUS  8AGA  V.  •  Cap.  ðS^  34. 

þessa^*  at  ek  sjá  [eigi  Karlamagnús  konung.^  J>á  svarar  Baldvinr: 
Vel  mœlir  þú  ok  drengiliga,  ok  látum  oss  þat  [hugkvœmt  vera,'  at 
eitt  sinn  skal  hverr  déyja;  eu  áÖr  þat  hendi,*  segir  hann,  þá  seli 
hverr  sik  sem  [dýrst  getr  hann.® 

33.  í  því  bili  kómu  farandi  íimtán  kappar*  vel  vápnaðir.  En 
Baldvini  ok  hans  menn  váru  staddir  á  hœð  nökkurri'  ok  höfðu  þar 
tekit  sér  hœli,  en  þeir  Baldvini  váru  sjau  saman,  en  Saxar  15.  ]þá 
reið  fram  Berað®  af  Frankismanna  liði  ok  hjó  til  manns  þess  er 
Lunarð'  hé^  hann  var  œttaðr^®  af  landi  því  er  Folie"  hét,  klauf 
hann  í  herðar  niðr  ok  [steypti  honum  dauðum^*  til  jarðar.  J>ar 
nœst  reið  fram  Rigald  af  Frankismönnum  ok  [feldi  mikinn  höfðingja, 
en  sá  er  eigi  nefndr.  Nú  reið  fram  Bovi  af  Frankismðnnum  ok*' 
lagði  spjóti  [í  gegnum  þann  mann  er  Goduel  hét  ok  skaut  honum 
dauðum  á  jörð,  ok  þar  á  ofan  hj()  hann  bróður  hans  er  Adoe  hét.** 
En  við  þetta  flýja  heiðingjar,  cu  Fraiikismenn  reka  flóttann  til  þess 
er  þeir  fmua  Alkain,  pk  [höfðu  marga  góða  hesta  ok  aðra  gripi  aptr 
með  sér,  er  þeir  höfðu  sótta.  Nú  hrósa  Frankismenn^*  ferð  sinni, 
því  at  þeir  hafa  mikinn  sigr  unnit  á  Söxum.^* 

34.  Nú  er  at  segja  frá  Margamar  konungi,  at  hann  kemr  at 
farandi,  þar  sem  Alkain  var  á  fœti  staddr,  ok  [Qöldi  liðs*'  með 
honum.  Hann  [orti  orða'®  á  Alkain  ók  spurði  hvar  hestr  hans  vœri, 
sá  er  Sibiha  dróttning  fékk  [þér  pardueri.*®  Alkain  svaraði  ok  sagði 
it  sannasta:  Hest  minn  tók^**  frœndi  Karlamagnús  konungs  ok  feldi 
mik  til  jarðar  áðr,  ok  [tók  síðan  öll  vápn  þau^^  cr  ek  hafða.  J)á 
mœlti  Margamar:  Öðru  hdzt  þú  Sibiliu  dróttning  fyrir  kossa  sína,** 
en  því  at  þú  mundir  leifa*^  gjöf  þá  er  hon  gaf  þér.  J)á  svarar 
Alkain :  Margamar  konungr,  segir  hann,  gabba  mik  ekki,  ek  rϚ 
þér  heilt  um  þat.  Hér  er  í  skógi  þessum'^*  Qöldi  Frankismanna,  en 
þeir  eru  í^*  njósn  ok  munu  þeir  gera  þfna  ftir  enn  Ijótari  en  mfna, 

*)  saal.B^b;  þeirra-J,  ^)  [aldri  Karlamagnús  konung  síðan  ^,  6.  ')  [í  hug 
koma  b.  *)  sé  B.  «)  [dýrast  B,  b.  «)  af  Söxiun  tilf.  b.  ')  í  fjallshlíó 
einni  tilf.  B.  *)  Berard  B,  b.  »)  Pinarð  ^,  6.  'ö)  æzkadr  B.  ••)  Rof- 
olis  B;  Rafalis  b.  ")  [feldi  hann  dauðan  B.  '^j  [^^/  jf  f,  u^  [-^51 
marins  þess  er  Dogoel  (Godoel  6)  hét  oIí  lagdi  í  gegnum  skjöld  hans 
ok  sjálfan  hann,  ok  rak  hann  dauðan  ofan  af  liesti  sínum,  ok  á  þat 
ofan  brá  hann  sverði  ok  hjó  banahögg  bróðurson  hans  ci*  Badak  (Baldak  6) 
hét.  Nú  hafa  Frankismenn  vel  við  orðit  ok  drepit  nú  10  berserki,  en 
5  eru  eplir  P,  6.  '*)  [hurfu  þá  aptr  vok  liöfðu  með  sér  hesta  þá  er 
þeir  höfðu  sótt  ok  mörg  hervápn  ok  góða  gripi.  Ni'i  megu  Frankia- 
menn  hrósa  »,  b.  '")  heiðingjum  B,  b.  ")  |fjölmenni  mikit  B,  6. 
'«)  [kastar  þegar  orðum  6.  "♦)  [honum  B,  b.  "^^)  Baldvini  tHf.  b. 
")  [rœntí  mik  öllum  hervópnum  þeim  B,  b.  ")  þá  er  hon  gaf  þér, 
heldr  H,  b.    ")  láta  B,  6.    "*)  mikill  tilf.  B,  b.    ")  á  b. 


Cap,   95.  AF  OUITALIN  SAXA.  409 

ok  munii  þeir  drepa  [alt  lið  þitt.*  Síðan  tóku  þeir  Alkain  ok  settu 
hanu  á  múl  einn  [þejgi  góðan^  ok  fóru  síðan  til  landtjalda^  Guita- 
lins  konungs.  Ok  Sibilia  dr(Utuing  var  úti  stödd  ok  sá  lor  þeirra 
ok  kallaöi  a  Alkaiu :  Alkain  af  Almarie,  segir  hon,  hvar  er  nú  sá 
maðr  er  þú  hézt  mér  eða  hestr  sá  er  ek  fékk  J)ér.  J)á  svarar 
Alkain:  Nú  skaltu  þat  heyra.  Ek  elta  hann*  lengi  ok  baÖ  ek  hann 
bíða  mín,  en  hann  vildi  þat  eigi.  En  ek  íór  þá  eptir  honum  í 
skógi,^  ok  [viltist  hann  mér,*  ok  mátti  [eigi  ek'  linna  hann.  En 
hestr  sá  er  þú  fékt  mér,  [fékk  ek  skjaldsveini  mínum,  at  hann  skyldi 
brynna  honum  ok  þvá  ok  kemba,  því  at  hann  var  sveittr  af  bk>ði.® 
J)á  svarar  SibiHa  dróttning :  J)ú  skalt  segja  annat  sannara,  Fivat  þú 
heíir  gert  af  hesti  mínum,^  ok  get  ek  at  hann^®  komi  eigi  aptr  til 
vár,  ok  munt  þii  hafa  verit  [aí  baki  riðinn,"  því  at  sýnt  er  þat 
á  hjálmi  þínum,  [hann  var  vel  gyltr  er  þú  fórt  heiman,  en  nii  er 
hann  laugaðr  í  leiri  ok  moldu.*^  En  ek  þikkjumst  vita  at  Baldvini 
heíir  sóttau  hestinn  af  þér,  ok  er  nú  betr  niðr  kominn  en  [í  þínu 
valdi  vœri,^^  hafi  hann  nú  ok  njóti  vel.  CHi  mæltist**  síðan  við  ein 
saman :  Ast  mína  alla  [fel  ek'*  á  hendi  þér,  Baldvini.  Síðan  mœlti 
hon  við  Alkain:  Ekki  er  mér  um  þik,  Alkain,  ok  únýtan  dreng 
[kalla  ek  þik  héðan  af.*®  En  Alkain  fór  þegar  í  brott,  ok  þótti, 
sem  var,  [sér  verra  líf  en  hel*'^  fyrir  sakir  orða  hennar^®  er  hon 
mæhi  við  hann.^^ 

35.  [Nú  riðu  Frankismcnn  til  herbiiða^®  Karlamagniis  kon- 
ungs,  ok  jaíuskjótt  sem^*  Rollant  leit  bróður  sinn,  þá  ávítaði  hann 
Baldvina  mjök,  ok  spurði  hvert  hann  hefði  farit  [ok  hverr  fékk 
þér^'^  hest  þann  er  þú  ríðr,  eðr  heíir  þii  stolit  honuuj?  En  eigi  mun 
þurfa  eptir  at  leita^^  hvert  þú  vart,  [þil  munt  hafa  sýnt^**  þik  Sibiliu 
drúttningu,  ok  þat  it  sama  skaltu  dýrt  kaupa.  J)á  svarar  Baldvini: 
Ver  eigi  reiðr,  bróðir,  því  at  eigi  munum  vér  optar  koma  til  fuudar 

')  ((þik  ok  tilf.  b)  hvert  mannsbarn  {)at  er  með  þér  er.  JJ,  h.  ^)  \mgl.  B^  b. 
^)  mgl.  B.  *)  mann  þann  J?,  b.  *)  skóg  ciun  B^  b.  •*)  [þar  hvarf  hann 
mér  b.  ')  [ek  þá  eigi  B,  b.  ^)  [þá  bafói  skjaldsveinn  minn  hann  til 
bninns,  ok  bað  ek  hann  þvá  bonum  ok  keml>a,  því  at  liann  var  al- 
sveitugr  2/,  b.  ^)  þeim  cr  ek  keypta  at  manni  þeim  er  Jjebe  heitir  B, 
'")  sá  hestr  J?,  b.  ")  [ofan  foldan  af  honum  B^  b.  '^)  [ok  nú  erhann 
ekki  nema  leir  ok  moUl,  ok  cr  nú  biugaór  í  sauri  er  áðr  var  í,  gulliJJ; 
Q\S\\.  bví  er  hjúlmr  þinn  nú  laugaðr  í  moidu  ok  saur,  er  áðr  var  skín- 
andi  af  gulli  b.  '^)  [áðr  B.  '<)  hon  tUf.  b.  '*)  [vilda  ek  fela  B, 
'^)  [tel  ek  þik  ver?i  nú  ^,  b.  '*)  [eigi  betra  líf  en  dauði  B,  6.  '*)  þeirra 
B,  b.  ''^)  fyrir  nóga  verðökyldan  tilf.  b.  ^**)  [Nii  fóru  Frankismenu 
boim  til  B.  ^')  [Eptir  þann  sigr  er  Baldvini  ok  haus  kompánar  höfða 
unnit  á  Söxuiu  ok  nú  var  fyrir  litlu  frá  sagt,  riðu  þeir  heira  til  Karla- 
magnús  konungs,  ok  þegar  6.  '^"^)  [eða  liverr  á  jB,  6.  '^^)  spyrja  JJ,  6. 
^*)  [ok  hcíir  þú  nú  sýndan  B. 


410  KAELAMAGNUS  8A0A  V.  Cap.  86 ^  97. 

við  Sibiliu  dróttniug,  ef  yðr  [er  f)at  mótsett.*  En  í  J)ví  bili  kom 
Karlaniagnús  komingr  ok  fagnaði  Baldvina'  frœnda  sínum,  ok  bað 
með  sér  vera  svá  lengi  sem  hann  [kynni  sér  þörf,^  ok  spurði  livaðan 
hann  var  kominn  [eða  hverr  hann  hefði  til  riddara  dubbat.  En 
Baldvini  svaraði :  Teri  af  Ardena,  segir  hann,  ok  með  mér  var 
dubbaði*  Berað  son  haus  ok  Gillimer  inn  skozki  ok  mart  annarra 
manna.  Ok  hann  sendi  oss  til  J)ín  at  veita  þér  lið  í  mót  jðrum 
úvinum.* 

36.  Nú  hefst  á  nýja  leik  brúargerðin,  ok  ferr  nu  alþýða  til  at 
fœra  steina  meðr^  vögnum  ok  gela  gert  brúna  a  20  dögum  [í  mót 
vilja  heiöinna  manna.^  Ok  nú  megu  peir  fara  yflr  [Rín  med  liði 
sínu,  ef  {)eir  vilja.'  Stólpar  allir  er  undir  váru  gerfir  brúnni  váru 
af  inum  besta  mannarasteini,  ok  öll  var  hon  með®  lím  hlaðin.  Nú 
býst  Karlamagnús  konungr  yfir  brúna  at  fara  með  öUu  liði  sínu. 
[Ok  fara  allir  Frankismenn  á  mánadag  með  öllu  liði  sínu.  Týs- 
daginn  fúr  þat  Hð  er  kallat  var  Allamagne.  óðinsdag  fór*  af  því 
landi  er  Gasgon^®  heitir,  ok  af*^  landi  er  heitir  Equitanie,  ok  sá 
lýðr  er  Eflaman**  hcitir,  ok  sá  lýðr  er  Efridon'^  hét,  ok  jarlinn** 
af  Bretlandi  með  sitt  Hð.  En  þórsdag  frá  nóni  til  dróttinsdags  for 
[Karlamagniís  konungr  nieðlið"  sitt.'* 

37.  Nú  er  at  segja  fni  Karlamagnrisi  konungi,  at  hann  er  yfir- 
kominn  líín^^  meö  alt  hð  sitt.  En  .Guitalin  konungr  hefir  [hönd  at 
verki  ok  stefnir^'  til  sín  ölhim  konungum  í  ríki  sínu  ok  liertugum 
ok  jarlum  ok  frjalslendingum.^®  Ok  J)ar  er  kominn  til  hans  höfuð- 
konungr  sii  er  Quinkuennas  liét,  hann  réÖ  fyrir  landi  |)ví  er  Sarabla** 
hét.  Vápii  hans  váru  nieö  sjau  litum,  skjöhlr  hans  er  rauðr,  en 
brynja  bhí,  hjálmr  hons  [sem  gull,^*'  sverö^*  sva  skírt  sem  steiun  sá 
er  kristalhis  heitir,  spjót  hans  var  gert  af  inu  bezta  stah,  alt  smelt-' 
með  gulli.  Hestr  hans  var  ættaðr^^  af  Villifrfslandi,  söðull  ok  beisl 
var'^'*  or  Alflieimum,^^  ok  sööulklæöit  var  af  inu  bezta  guðvefjarpelli, 
ok  af  slíku  svá*/*    megu    vér  vita,    at   annarr  búningr^'^    hans    mundi 

')  [fyrir  þikkir  (þokkast  h)  {)at  B,  h.  ^)  vel  B.  h.  ^)  [viidi  sjálfr  B.  b. 
*)  [mgL  B,  h.  ^)  á  B;  í  b.  ^)  [hvárt  er  heiðnir  menn  vilja  edr  eigi 
B^  b.  ')  [þegar  er  þeir  vilja  með  (illii  liði  sínu.  -ö,  b.  *)  vid  B.  6. 
")  [Nú  fara  þeir  niánadag  yíir  brúna  frjálslcndingar  nieð  lagsmönnum 
sínum.  Týsdag  fcrr  lyðr  sá  er  æzkaiV  (kominn  6)  er  af  Ileauer 
(Bealfver  b)  ok  (af  því  landi  er  Alamargie  hoitir.  Oðinsdag  fóru  þeir 
tilf.  b)  B,  h.  '")  Gaskunia  b.  >')  því  tHf.  B.  '^)  Efllamant  B;  Aflla- 
mania  b.  '^)  EflVison  /?,  b.  '^)  Atlin  B,b.  '*)  (lið  Karlamagnús  kon- 
ungs  ok  hann  sjálfr  B,  h.  '")  brúna  B.  ")  [stefnt  /í,  b.  ")  riddarum, 
ok  eru  þeir  nú  allir  saman  komnir  tilf.  B.  h.  '^)  Serabba  B;  Sorabla6. 
")  [er  gulr  B,  b.  ^')  hans  tilf.  B,  b.  ")  mellt  B.  ")  œzkaðr  B, 
'•)  tekit  tiff.  B,  h.     ")  Albheim  B.     ^^)  mgl.  B,  b.     «*)  búnaðr  B, 


Cap,  88.  AF  GUITAUN  SAXA.  411 

vera  göfugligr.      [En    allir   undruðust   er   hann  sá.*      En    þessi  inn 

heiðni    konungr   þóttist   vera    jíirmaðr   allra   annarra,    ok  dró  á  sik 

þat  oídranib  fjrir  sakir  ríkis  síns  ok  íjölmennis,  ok  þó  inest*   fyrir^ 

sakir  Sibiliu  dróttningar.*     Ok   jafnskjótt    seni    hann    kom,    þá   reið 

hariu^  á  hendr  kristnum  mönnum  ok  vildi  ekki  [ráð  leitast*  við  Guita- 

lin  konung,  [fyrir  því  at  honum'^    þótti    enskis    um   haun   vert.     En 

Berað  son  Teri®    hélt  vörð  af®   Frankismönnum.     Ok  jafnskjótt  sem 

Quinkuennas  sá  Berað,*°   œpti  hann  á  hann   hárri    röddu  ok  mœlti : 

Son  Teri*'    af  Ardenai,**    ef  þú   ert   svá  góðr  riddari  sem  sagt  er, 

þá  ríð  fram  í  móti  mér  ok  leikum  okkr,'^  ok  freistum  hvárr  okkarr 

beri*^  af  öðrum.     En  Berað  heyrði  Quinkuennam^^  mœla  við  sik  af 

[miklum  ofsa  ok  stœrð,^*  ok  síðan  reið  hvárr  þeirra  [í  móti^*^  öðrum 

ok  lustu  hésta  síua  sporum,  ok  lagði  Berað  til  Quinkuennas  ok  misti*® 

er  verr  var.     En  Quinkuennas    lagði  sínu    spjóti  í  skjöld  Beraðs  ok 

feldi  hann  af  hesti  sínum   til   jarðar.      [En  Kuinquennas    tók    þegar 

hest  hans,  ok  verr  Berað  sik  nú  vel  með  sverði   sínu,    ok  er   nú  á 

fœti  staddr.     Síðan   mœlti   hann:^®     Ríð  nœr   heiðingi,    segir   hann, 

því   at    [litla    stund    höfum    vit    saman    átt   okkat  viðrskipti.*®     En 

Kuinquennas  svarar:    Eigi  vil  ek  eiga  við  þik  fleira  at   siuni,    heldr* 

vil  ek  ríða  til  landtjalda  Guitalins  konungs  ok  sýna  Sibiiiu  dróttningu 

unnostu  minni  þenna  hest,  er>  ek  tók  af  þér  nauðgum,  þvíathon  er 

[vœnst  kona  í  heimi.*' 

38.     Nii  ríðr  Quinkuennas  [í  brott,'^^  en  sá  uiaðr  kallar  áhann 

er   Bovi    heitir   inn    slíe^lausi,    hann    biðr    Quiukuennas    bíða    sín. 

Quinkuennas.  [sást  um,-^^  ok  a  hœgri  hönd  sór  sa  hann  eitt  tré  standa 

hátt,  ok  sueri  þangat   til   ok    festi  þar  við    hest   þann  er  haun  hafði 

sóttan,'^*    ok  laust  iiest  [sinn  sporum^^    ok    rcið  snart  at  Bova  inum 

skcj^glausa  ok  feldi  haun  af  baki  til  jarðar.     Síðan  tók   hann    [þann 

hest^*^    ok    reið  í  braut  með.     En    við  þessi  tíðendi  varð  brátt  varr 

Gillimer  inn  skozki,  ok  reið  þegar^'^  eptir  heiðingjanum  ok  kallaði  ok 

bað   hann   bíða   sín.     En   Quinquennas    [beið    þegar.^®     Síðan   reið 

')  [Ok  þeir  uiidnidiist  hann  allir  er  þar  váru  fyrir,  ok  létust  aldri  sét 
hafa  slíkan  mann  at  öllu  sem  sjá  var.  JJ,  b.  ^)  gerói  harm  þat  tilf.  B. 
3)  ástar  tilf.  h.  *)  tók  liann  at  dramba  tilf.  b.  »)  tUf.  B,  6.  **)  |áðr 
leita  ráós  B,  b.  ')  [ok  B,  6.  «)  Terius  B.  »)  á  B.  '»)  tilf.  B ;  hann  6. 
")  Teris  //;  Tari  b.  '^)  Ardcnes  B;  Ardene  b.  ")  um  hríð  með 
vápnum  tilf.  B,  b.  '*)  vápu  tilf.  B',  sigr  b.  '*)  hann  B,  b.  '<*)  [móði 
mikium  ok  ofstopa  B,  6.  '0  [at  ^.  '«)  hans  tilf.  B,  6.  '^)  [Sióantók 
hann  liest  hans,  en  Bcraró  var  þá  á  fœti,  ok  brá  svcrði  sínu  ok  varði 
sik  vel  mcð  þvi  (ok  fimliga  tilf.  b)  ok  oiæiti :  B,  6.  ^^)  [skamma  lotu 
(hríð  6)  höfum  vér  (vit  b)  enn  saman  átt  B.,  b.  ^')  [kvenna  fegrst  undir 
himni  B,  b.  ")  [heimleiðis  6.  ")  [lítr  um  sik  B,  b.  ^^)  nýsóttan  B,  b. 
")  [þann  er  hann  reið  með  gullsporum  B^  b.  '*)  [í  beisltauma  á  hesti 
Bova  B,  b.     2")  ákafliga  tilf.  B,  b.     »»)  [gerir  svá  B,  b. 


412  KARLAMAGNU8  SAOA  V  Cop.   39. 

hvárr  þcirra  at  öðriim  ok  áttust  hart  við,  ok  mundi  [Kuinquennas 
þá  jíirstiginn,^  cf  eigi  kœmi  honuni  liðveizla,*  íimtán  heiÖnir  menu 
þeir  er  [veittu  Quinkuenuas.  Ok  skildi  svá*  meÖ  þeim  ok  reið 
Kuinqueunas  í  brott.  En  Gillimer  reið  [at  þeini  er  ágœtastr  var  af* 
þeim  er  or  skóginum  kómu,  ok  lagði  hann  í  gegnum  með  spjóti  síuu 
ok  skaut*  honum  dauðum  [á  jörð,  ok  tók  síðan  þann  sama  hest  ok 
fékk  Bova  hinum  skegglausa.*  En  hann  tók  við  ok  þákkaði  honum 
vel  ok  hleypr  á  hak,*^  ok  ríðr  þegar  at  einum  heiðiugja  ok  klauf* 
hann  í  herðar  niðr,  ok  síðan  [fékk  hann  þann  hest  Berað.  En 
hann^  lj6p  a  þann  hest,  ok  riðu  nú  aUir  samt  til  herbúða*®  sinna 
ok  mœttu  [fyrst  manna^'  Baldvina.  En  hann  orti  orða  á  Berað  ok 
mœhi :  [HeiU  sva,*^  scg  mér  hvar  er  hestr  þinn  eða.  hvar  vartu? 
J)á  svarar  Gillimer  inn  skozki:  Vér  [várum  á  varðhaldi  ok  höfum 
vér  nú  eigi  hestinn,  því  at  hann  var^^  drepjnn  fyrir  oss.  J)á  svarar 
Berað :  Fari  sá  fj'rír  níðing  er  því  vill  leyna  þik  ;  [því  at  svá  ferr 
þeim  mönnum  er  í  bardögum  eru,  at  stundum  ]áta  þeir  fengi  sitt, 
en  stundum  fá  þeir;**  ok  þér  satt  at  segja,  þá  hefi  ek  lálit  í  dag  hest 
minn  fyrir  einum  riddara,  en  sá  heitir  Kuinquennas,  ok  [hann  hetir 
hœlzt*^  mjök  ástarþokka  Sibihu  dróttningar.  J)á^*  varð  Baldvini 
mjök  hryggr  ok  mœlti  til  Gilhmers:  Seg  mér,  man  ek  koma  niáli 
við  þenna  raann?  Víst  segi  ek  þér  þat,  segir  GilHmer,  at  þá  munt 
ná  máU  hans,  þcgar  þií  vilt.  Baldvini  svarar:  RoUant  bróðir  minn 
mun  verða  at  freista  hans.  En  síðan  [talast  hann  við:'''  Vili  eigi 
guð  þat,  scgir  hanri,  at  RoUant  vcröi  fyrf  at  bragði  en  ek.'® 

39.  Isú  er  [þó  fyrst^^  at  segja  frá  Quinquennas.  Haiin  ríÖr 
nii  ákaíliga  til  þess  er  haun  kemr  til  landljalda  Guitalins  konungs. 
Hann  [reið  þegar  í  móti  honum^®  ok  mælti  við  hann :  J)ú  góðr 
riddari,  ver  [vel  kominn  mcð  mcr^^  svá  lengi  sem  þú  vilt,  ok  þér 
skal  ek  gcfa  marga  kastala  ok  Imrgir  ok  öll  þau  ríki  cr  þar  til  liggja. 
Kuinquennas  svarar:  [Mikla  fíflsku  mœlir  þii  við  mik  konuugr,  ok 
eigi  vil  ek,^-  þótt  þú  bjóÖir  mcr  30  þúsunda"''*  sislera  fuUa^*  af  gulli 

')  [þá  heicMníjri  fyrir  liafa  írenr^it  B,  b.  -)  en  þat  várii  tilf.  JJ,  b.  ')  [kómu 
or  ekóíjn,  ok  þá  seiíi:  i  sundr  (þá  ^ikiUli  b)  fí,  b,  *)  [síðan  ot  þeiiii  er 
lionum  þótti  á^ætsamligastr  af  (þótti  fyrir  b)  B^  b.  '^)  hralt  B.  b. 
")  [af  hesti,  ok  liafv3i  þenna  heírt  meó  sér  ok  ríðr  til  Bova  ens  skepg- 
lausa  ok  fékk  honum  þann  hest  B.  b.  ')  þenna  hest  B^  6.  •)  brá 
överói  ok  höggr  til  hans  ok  klýfr  B^  b.  ^)  ftók  hann  hest  haiis  ok 
fœrði  Berarði  liertoga,  en  Berarð  B.  b.  '")  landtjalda  B,  b.  ")  fþar 
fyrst  B.  b.  '^)  [tnffi.  B,  b.  ''*)  [höfum  hann  nú  eigi,  því  at  vér  várum 
á  varðhaldi.  ok  var  hestr  sá  B,  b.  ")  [tilf.  B,  6.  '*)  [hœldi  B; 
hœldist  b.  '*)  En  við  þessi  tíðendi  B^  b.  '')  [mæltist  hann  \\6  einn- 
saman  B,  6.  '»)  um  þetta  mál  tilf  B.  b.  "")  \m(jl.  B.  ^^)  [reis  þegar 
upp  í  móti  honum  ok  hvai-f  til  hans  (miutist  við  hann  b)  B^  b.  *•)  [nieð 
oss  B,  b.     ^')^o.t  tilf  B.     ")  myl.  B.     ^*)  upp'íí//-.^^. 


Cap,   40,  AF  GUITALIN  SAXA.  413 

at  dveljast  mcð  þér,  nema  fyrir  eins  sakir,  ef  þii  leyfir*  niér  ást 
Sibiliu  dróttningar.  Konungr  svarar:  Skamsamlig  bœn  er  [sú  at 
biðja^  inik  konu  minnar,  ok  þat  veit  ek  víst,  ef  annarr^  hefÖi  slíkt 
[undr  mælt,*  at  ek  skyjda  skjótt  hann  af  lífi^  *taka,  ok  tak  heldr 
þat  sem  ek  bauð  þér.  Quinquennas  svarar  [ok  kvezt  þat  með  engn 
móti  vilja  þiggja.*  J)á  svarar  Guitalin  konungr:  Eigi  má  ek  þér 
henni  heita.  J)á  stóðu'  upp  400  manna  ok  féllu  á  kné  fyrir  Guita- 
Hn  konung,  ok®  báðu  þeir^  alHr,  at  hann  skyldi  veita  Quinkuennas'® 
[þessa  sína  bœn,^*  ok  sögðu  at  því  mundi  vel  ráðit,  ok*^  hanu  er 
af  inu    bezta    kyni    er    vér   hafim    spurt.     Guitalin    konungr    mælti : 

f 

Mikill  skörungr  ertu*^  ok  góðr  konungr,  ger  nú  svá  vel,  [beið  mik 
eigi'*  konu  miniiar.*^  J)á  svarar  Kuinqnennas:  Eigi  fyrir  alt  [ver- 
aldar  gull*^  vil  ek  hér  dveljast,  nema  þii  loíir  mér  ást  SibiHu  dróttii- 
ingar.  En  þá  Ijópu  upp  400  riddara^'^  ok  báðu  ins  sama.  En 
Guitalin  konungr  hugði  at  [þcssu  um  stund*®  ok  svarar  síðan :  [Ef 
þó  biði  þér  svá^^  þrásamHga,  þá  játi^®  ek  nii  því,  er  [þér  biðitok^^ 
hann  beiðist.  Ok  tók  glófa  sinn^^  ok  fékk^*  honum  með,**  en 
Kuinquennas  tók  við^^  ok  laut  honum.^® 

40.  I  því  biH  kom  SibiHa  dróttning  af  fuglaveiði,  ok  með 
hcnni  mörg  hundrað^'^  riddara.  En  í  móti  hcnni  géngu  fimtán  kon- 
ungar^^  ok  lciddu  hana  til  landtjalda  Guitalins  konuiigs  ok  settu 
hana  í  [sæti  sitt.^'  En  Guitalin  konungr  lagði  hendr  um  háls  henni 
ok  kysti  hana,  ok  [lcit  við  henni^®  einkar  fagrt  ok  mœlti :  SibiHa 
dróttning,  sagði  hann,  ek  hcfi  fcngit  þér  unnasta,^^  skörung  þann 
er  vér  vitum  cigi  annan  sHkan  í  hcimi;  en  sti  heitir  Kuinkuennas^* 
af  því  landi  er  Sarabla  hcitir,  ok  híinn  hcHr  gert  í  dag  hreystibragð 
mikit^^  á  hendr  Frankismönnum  ok^*  felda^^  tvá  höfðingja  af  hestum 
sínum,    ok    [hafði  higat  báða.**     J)á  mæhi  SibiHa  dróttning:    Herra 


*)  játir  B\  [Meðr  ení^u  móti  vil  ek  hjá  ydr  dveljast,  nema  þú  játir  6. 
=^)  [þat  er  þú  biór  B,  b.  *)  maðr  tilf.  B,  b.  *)  [mœlt  við  mik  B,  b. 
*)  líftlögimi  B,  b.  *)  [ :  þat  vil  ek  með  engu  móti,  ok  eigi  fyrir  alt 
guH  er  á  landi  því  er  sem  Nauin  (Naum  b)  heitir.  -ö,  b.  ')  hbipu  B\ 
hljópu  b ;  her  er  en  stor  Lacme  i  B.  ")  ííer  heg.  atter  a.  ®)  þess  a.  '")  Qvin- 
qvenati  b.  ")  [þat  er  hann  bað  a.  ")  ger  þat  konungr,  því  at  tilf.  a, 
•^)  Qvinqvennas  tiíf.  b.  '^)  [at  þú  beizt  eigi  a.  '^)  ok  þigg  hcldr  boð 
mitt  tilf,  b.  '*)  [ríki  þitt  a,  6.  '')  manna  a.  '■)  [um  stund  at  máH 
sínu  a.  '")  þess  a\  [Meðr  því  at  þér  biðit  þessa  b.  **)  játa  a-. 
")  [mgl.  b,  ")  guHsettan  tHf.  b.  "«)  gaf  a.  ")  í  veð  b.  ")  þakksam- 
Hga  tilf.  a.  ^^)  konungi  ok  þakkaði  honum  vel  gjöíina  6.  ^^)  hundruí^ 
a;  hundrat  b.  ^*)  riddarar  a;  kórónaðir  tilf.  6.  ")  [sess  sinn  6. 
''*)  [lét  við  hana  a,  b.  ^')  unnusta  ok  góðan  o.  '^)  hann  er  konungr 
tilf.  a,  6.  33)  hann  reið  tilf,  6.  .«*)  hann  hefir  tilf.  a.  ")  feldi  6. 
^)  [hefir  haa  (ílutt  b)  hingat  hestana.  a,  6. 


414  KARLAMAGNUS  SAGA  V.  Cap.   41,    4Z. 

konungr,  segir  hon,  veP  triíi  ek  at  hann  er  konungr  ok  góðr* 
drcngr,  en  þó^  gœti  hann  sín  vel  [fyrir  vápnum*  Rollants  ok  Bald- 
vina  bróður  hans  ins  unga  riddara,  er  [þcir  (kalla)*  inn  kurteisasta 
héðan^  til  ins  rauða  hafs.  |)á  svarar  Quinkuennas:  Dróttning,  segir 
hann,  mikla  fíflsku'  mælir  þii.  Ef  ek  fœ®  þér  eigi  þessa  tvá  menn 
yfirkomna  eða  bundna,  þá  gef  ek  þér  höfuð  mitt,  ok  ger  af  slíkt 
sem  [þér  líkar.'  Nú  heíir  Quinkueunas  dvalizt  með  Guitaliu  kon- 
ungi  í  mikhi  yfirlœti,  ok  eru  þeir  nii  kátir  mjök.  En  hvárt'®  sem 
þcir  eru,  þá  er  þó  Sibilia  dróttning  úglöð**  ok  heitr  á  guð  kristinua 
manna  [,  at  hann'-  styrki  Baldvina  ok  Kerað,^^  at  þeir**  bani-Quin- 
kuennas  áðr  hann  nái  henni,  en  ef  þeir  komast  eigi  yfir  þenna  mann, 
þá  hcfir  KarlamiBignús  konungr  glatat  sigri  [sjálfs  sín's^^  ok  alt  Frakk- 
land  með  honum. 

41.  Nú  er  at  segja  frá  Kollant  ok  Baldviua  bróður  hans  ok 
Berað,  at  þeir  rísa  upp  [fyrir  dag,^*  ok  ríða  með  þeim  þeir*'  er 
bezt  váru  at  sér  gerfir  ok  fara  [í  skóg  einn*®  ok  hafast  þar  viÖ.** 
Nii  býst  ok  Quinquennas  í  öðrum  stað  ok  mcð  honum  400  þúsunda 
riddara  brynjaðra  ok  skjaldaðra.  En  nii  er  Ilollant  í  skógum  þeini 
er  Klerovals  heita,  ok  varð  hann  brátt  varr  við  ror  heiðingja,  ok 
vissi  at  Qöldi  varð^®  Hðs  þcirra,  ok  kallaði  á  Baldvina  ok  BeraÖ  : 
Góðir  riddarar,  segir  hann,  [setit^'  ofmetnuð^'-'  Quinkuennas^^  ok 
Saxa.  En  [nú  vil  ek  at  þcr  takit  ráð  mitt:**  ek  mun  fara  á  njósn 
með  liÖi  [mínu  ok^^  sýna  hciðingjum  merki  mitt,  [c^n  þér  leynizt  í 
skógi  þessum.^*  En  þat  skulu  þér  vita,  at  ek  gef  SibiHu  dróttning 
Baldvina  bróður  mínum.     En  alhr  hlógu  at  [máfi  hans.^® 

42.  Nú  ríðr  RoUant  mcð  liði  sínu  eptir  sinni  œtlan  ok  synir 
hciðingjum  merki  silt.  En  þegar  Quinkuennas  [varð  varr  viÖ  þá,  - 
þa  mælli  hann  til  sinna^*^  manna  ok  baö  þá  hvata  ferð  sinni^  [en 
ef  Maumet  viH  duga  oss,  þá  munum  vér  nú  sigrast  í  bardagaþessunr.** 
Síðan  laust  bann  hcst  sinn  sporum,  ok  berr  brátt  saman  með  þeim. 
Nú  kaHar  Quinkuennas^®  á  RoHant  ok  mœUi  við  hann :    Hverr  ertu, 

')  því  r/,  6.  ^)  hraTistr  a.  ^)  hvorsu  (svá  6)  góðr  drengr  sem  hann  er, 
þá  n,  6.  *)  fvið  höggiim  a,  b,  *)  fmenn  kalla  «.  ^)  ok  alt  tilf.  a,  6. 
')  fólsku  a,  ■)  fœri  b.  ^)  [þú  vilt,  ok  haf  leyíi  til  þess  at  taka  hvem 
lim  frá  öórum  a.  b.  '")  svá  kátir  (^daóir  b)  a,  b,  ")  hr\'gg  b.  '*)  [ok 
Pétr  postola,  at  þeir  a,  b.  '*)  Berarð  o,  6,  her  og  senere.  ")  tilf.  c,  6. 
'*)  [sínhm  a,  6.  '*)  [um  morgininn  6.  ")  þúsund  riddara  b.  '*)  [til 
skógar  nökkurs  a,  6.  '^)  ok  senda  frá  sér  njósnarmenn  tilf.  a,  6.  ^")  var 
mikill  a.  ^')  þér  tilf  a.  «)  ofmetnað  a.  ")  [sjáit  þér  ofmetnað  Qvin- 
qvenatis  b.  ^*)  [tilf.  a,  b.  ")  [því  er  mér  þikir  ráð,  ok  mun  ek  a. 
")  [þvi  ™^H  a;  orðum  hans  b,  '^)  [sá  hann  ok  varð  varr  >ið,  þá 
kallaði  hann  á  raenn  3ina,  ok  mœlti  at  hann  kvazt  sjá  mikit  Hð  krist- 
inna  a,  b.    ^*)  hann  o. 


Cap,  43,  AF  GinXALIN  8AXA.  415 

• 

TÍddari,  er  vörð  heldr,  livárt  ertii  fijálsborinn  maÖr  eðr  eigi,  eða 
|)orir  J)ú  at  berjast  við  mik.  Rollant  evarar:  Ek  em  alinn  í  staÖ 
þeim  er  Naíari  heitir,  [faðir  minn  er  Vafa,  ck  em  ok*  lítiUar  œttar 
at  kyni  ok  frá  fátœkum  mönnum  kominn;  ok  inn  fyrra  dag,  segir 
hann,  dubbaði  mik  til  riddara  sá  maðr  erBovi  inn  skegglausi  heitír, 
en  síðan  sendu  þeir  mik^  á  varðhald^  ok  baðu  mik  verða  varan 
við,  ef  Saxar  fœri  á  hcndr  kristnum  mönnum.  En  nú  [bið  ek*  þik, 
at  þii  látir  mik  fara  í  friöi  aptr  til  minna  lagsmanna  at  segja  þeim 
þessi  tíðendi.  J)á  svarar  Quinkuennas :  [J)á  lát  af  vápn  þín  ok  hest 
ok  far  síðan  leiðar  þinnar,  en  þau  vápn  skal  ck  gefa^  hestasveini 
mínum*  at  jólum  eðr  páschum.  J)á  svarar  Rollant:  J)etta  cr  [újafn 
leikr,''  þat  vcit  [trú  mín,®  cí  í  dag  týni  ek  hesti  mínum,  þá  er  [mér 
eigi  auðsýnt,  at  ek  fá  annan  a  morgin,^  ok  svá  it  sama  [vápn  mín.*** 
Nú  vil  ek  heldr  freista  [at  þola^'  köld  vápn  í  holdi  mínu  en**  upp 
gefa  at  úrcyndu  mín  vápn.  Nú  heyrir  Quinkuennas  at  maðr  sjá 
mælir  digrbarkHga,  [ok  mæhr*^  síðan  :  Vitá  viljum  yér  þat,  hvárt 
þú  þorir  við  oss  at  berjast  eðr  eigi.**  Til  vil  ek  hœtta,  segir  Roll- 
ant,  því  ilt  þikki  mcr  at  láta  sverð  mitt  it  gullmerkta  [við  svá  gört 
sem  enn  er,^^  ok  áðr  skaltu  Ijóta  eitt  högg  eða  tvau. 

43.  Nú  laust  hviírr  þeirra  hcst  sinn  með  sporum,  ok  lagÖi 
hvárr  spjóti  til  annarö  [sva  fast,  at  af  brustu  gimsteinar  skjöldum 
þeirra  allir*^  er  á  váru.  Ok  cr  Rollant  sá  þfeit,  at  hann  kom  honum 
eigi  af  baki  hesti  sínum,  þa  gerðist  hann  við  þat  [reiðr  mjök,*''  ok 
brá  sverði  sínu  Dyrumdala  ok  hjó  í  hjálm  hans  ok  af  steina  alla, 
þá*®  er  á  váru,  ok  þat  af  hjálmi  scm  nam,  ok  af  út^^  axlarbeinit, 
ok  fauk  þegar^®  til  jarðar.  En  er  Kuinquennas  fann,^*  at  hann  var 
sárr,  þá  varð  hann  við  þat  illa  ok  mælti :  Ek  sœri  þik  við  þann 
guð  er  þú  trúir  á,  [at  þii  segir  mér  satt,  hvárt  þú  ert  eptir  því  er 
þii  sngðir,"eða  er  öðruvís,**  ok  vil  ck  vita  við  hvern  ek  hcfi  barizt. 
Rollant  svarar':  Fari  sá  fyrir'  níðing  er  lcyna  vill  nafni  sínu;  mcnn 
kalla    mik   Rollant,    segir   hann,  á  Frakklandi,^^    en    þér   skulut  hér 

')  [faðir  minn  heitir  Vafafar,  ok  ek  em  a;  em  ek  h,  ^)  hingat  tiíf.  a, 
3)  þetta  tilf.  a,  *)  [vil  ek  biðja  a,  h.  *)  [Gef  þú  nú  upp  (Legg  þú 
hér  eptir  h)  vápn  þín,  ok  mun  ek  gefa  þau  a,  6.  ^)  annattvegfga  tilf, 
a,  h.  ')  [ilt  mal  a\  iUa  talat,  h.  *)  [ek  fyrir  trú  míná  a.  •)  [þat  ein- 
sýnt,  at  ek  fá  eigi  ö;  þá  er  þat  eigl  sýnt  at  ek  fá  6.  '")  [vápn- 
um  mínum  a.  '•)  [hversu  mikit  er  (mér  þikirfr)  at  hafa  a,  6.  ")  heldr 
en  ek  \Tlja  a.  '^)  [ok  hafói  rödd  mikla,  ok  svarar  o,  h,  '*)  því  at 
heldr  ertii  köfurmálari  en  flestir  allir  (!)  tilf.  a,  '*)  [_mgl,  6.  ")  [ok  svá 
í  skjöldu,  at  af  sprnttu  allir  gimsteinar  a,  ")  [ilglaðr  a,  6.  ")  ok 
gullbólur  a,  6.  '«)  mgl,  a.  ^^)  þat  6.  ")  vissi  þat  a,  "^)  [þá  seg  þú 
(at  þú  segir  h)  mér  nafn  þitt  a,  h.  '^)  1  Parísborg  ok  í  þeirri  borg  er 
Orliens  beitir  tilf.  a. 


416  KARLAMAGNUS  8AGA  V.  Cap.  44. 

kalla^  8cm  þér  vilit,  ek  em  frœndi  Karlamagnús  konungs  [ins  TÍka 
ok^  ins  skegghvíta,  at  því  er  þér  segit.^  J)á  svarar  QuinkuenDas: 
Lciðiliga  heíir  þú  niik  gabbat,  er  þú  [sagðir  mér  eigi*  fjrr  at  þú 
vœrir  Rollant,  ok  J)ú  hefir  þat  sverð,  [er  hverr  sem*  sárr  verðr  af 
því  [sverði  fœst  eigi  lœknir  sá  cr^  grœði.''  Sé  hér  nú  sverð  mitt[, 
cr  ek  gef  upp,  ok  þat  heit  ek  at  í  mót  þér  skal  ek  aldri  berjast,® 
ok  hirði  ek  eigi®  um  gabb  hirðmanna.**^  En  er  Rollant  heyrði  þat, 
þá  brosti  hann  at  nökkut,*'  ok  reiÖ  síðan  fram**  ok  tók  í  nefbjörg 
á  hjálmi  hans  ok  steypti  honum  af  hesti  síuum  alt  til  jarðar,  ok 
lciddi  hann  síöan  yíirkominn  [af  vígvclli  eptir  sér  mjök  nauðgan." 
44.  Nii  vcrða  Saxar  varir  við  at  höfðingi  þeirra  er  yfirstiginn^* 
ok  sœkja  fram  harðliga.  En  Frankismenn  sóttu  at  móti  or  skógi, 
ok  varð  þar  mikil  orrosta  mcðal  þeirra,  sumir  höggva  en  sumir  hlífa 
Frankismönnum.^*  En  þar  kcmr  [sem  jafnan,*^  at  heiðiugjar  flýja 
[ok  reka  Frankismenn*'  flótta  þarín  alt  til  landtjahia  Guitalins  kon- 
ungs.  En  Sibilia  dnUtning  var  þenua  sama  dag  [farin  til  baðs  yfir 
Rín,^®  ok  mcör  hcnni  400  hirðmeyja.  En  er  hon  fór  heim  aptr, 
þá  varð  henni  htit  í  íjallshlíð  nökkura,  ok  sá  þar  falla  [margan 
mann'^  en  suma  ílýja,  ok  [sá  Frankismenn  elta  heiðingja  sem  geitr,*® 
ok  þar  kondi  hon  hest  þann  er  hon  hafði  átt,  ok  [sá  Baldvina  at 
hann  rcið  honum,'^^  ok  clti  hann  þar  riddara  einn  ofan^*  at  Rínar 
bakka,  ok  gaf  honum  stór  hugg  með  sverði  sínu  [ok  feldi  hann^* 
dauðan  d  Hínar  bakkann  af  hcsli  sínum.  |)á  mœlti  Sibilia  drótt- 
ning :  Kk  sœri  þik,  góör  riddari,  við  guð  þann  cr  þú  tniir  á,^*  at 
þú  segir  niér  nafn  þitt.  Baldvini  svarar:  Di'íMtning,  scgir  hann,  ek 
skal  blíðligii  scgja  þcr,  [nafn  mitt  cr'^^  Baldvini  inn  ungi  riddari  ok 
inn  nýdubbaði,  ek  em  br<jöir  RoIIants  ok  búinn  til  þíns  embættis, 
cf  þú  vill,  ok  gjarua  vilda  ck  [til  yðvar  komast,^®  cn  áin  er  [ferliga 


*)  mik  (Uf.  b.  ')  [mgl.  a,  ')  fra  ek  em  frændi  o.  s.  v.  mgl.  b.  *)  [vildir 
eigi  seífja  mér  þat  «,  b.  *)  [at  íiverr  er  a.  '')  (þá  fœst  engi  læknir  er 
þat  a.  ')  fra  ok  þd  hefir  o.  *.  v. :  því  at  þú  heíir  þat  sverd,  er  engi 
læknir  má  þat  sár  f^rœóa,  ,sem  þat  bítr  fe.  ®)  (scgir  hann,  þat  gef  ek 
nú  npp,  ok  heit  ek  því,  at  i  móti  þér  skal  ek  því  aldri  höggva  a,  6. 
")  sví'i  mj()k  tilf  a.  "»)  Gvilelin  konnnga  tilf.  b.  ")  svii  tilf.  6.  ")  al 
Qninqiicnnas  tiif.  a.  b.  ")  [meO  sér  af  ví^-elli  a ;  af  vígvelli  b.  '*)  ylír- 
kominn  a,  b.  '*)  saal.  ogsaa  a ;  mgl.  b.  "*)  [nní  síðir  a,  b.  '^)  [undan  en 
Frankismenn  sœkja  eptir  ok  taka  þar  gcjða  liesta  ok  góóa  gripi  (marga 
dvrgripi  b)  ok  reka  sióan  a,  b.  '*)  [gengin  til  baós  a;  á  skipi  tilf.  b. 
'^)  [lió  hundruóum  samana;  lið  falla  hundraðum,  6.  ''*)  [Frankismenn 
eptir  sœkja  a;  \mgl.  b.  ")  [sat  þar  Baldvini  á  baki  þeim  hesti  a,  6. 
^*)  fram  b.  ^')  [en  síðan  feldi  hann  þann  a.  ")  ok  allir  kristnir  menn 
tiif.  a.  ")  [ek  heiti  a,  6.  ")  [ná  til  þín,  ef  ek  mætta  a;  fi-a  til  þíns 
embættis  o.  1. 1;.  at  sœkja  þiun  fund,  þegar  ek  mætta,  b. 


Cap.  44,  AF  OUITALIK  SAXA.  417 

djúp  ok  úfœr.*  {)á  svarar  Síbilia:  ViDr  góðr,  segir  hoD,  eigi  er 
dœlt  higat  at  komast;  en  seg  mér,  ef'  þú  sátt  [þokkamaon  minn 
Quinkvennas^  enn  frœkna,  [ok  þér*  satt  at  segja  þá  hefir  Guit-  , 
alin  konungr  bóudi  minn^  gefit  mik  honum,  en  [mín  ást  verðr  aldri 
fyrr  fulliga  til  þín  en  þú  hefir  honum  banat.*  J)á  svarar  Baldvini: 
Frú,  segir  hann,  ver  kát  ok  glöð,  [þat  vœntir  mik,  at  (hann)*  mun 
eigi  beiðast  at  kjssa  þik,''  ok  þat  hjgg  ek,  at  [skilín  sé  ykkur  ást,^ 
fyrir  því  at  [Rollant  bróðir  minn  hefir  hann  geymdan  ( landtjaldi 
sínu,  ok  svá  sterk  járn  á  sínum  fótum,  at'  engi  er  svá  sterkr  & 
öllu  Saxlandi,  at  þau  megi^^  brjóta.  Sibilia  dróttning  svarar:  [|)at 
eru  góð  tíðendi,  segirhon,^*  ok  leita  nú  fyrir  þér, ^*  því  at  ek  sé  mikit 
fjölmenni  ejptir  þér  sœkja  ok  vilja  þér  glata,  ef  þeir  megu.^*  Bald- . 
vini  svarar:  Ek  hefi  góðan  hest,^^  dróttning,  ok  óttumst  ek  ekki, 
fneðan  ek  em^^  é  baki  honum,  ok  þenna  hest  leifði  mér  Alkain 
unnasti  þinn  inn  fyrra  dag.  Drdttning  svarar:  J)at  veit  [trú  mín,^* 
at  mér  j)ikkir  nú  betr  kominn^'  en  áðr,  ok  [njótt  þú'®  hans  bœði 
vel  ok  lengi  ok  allrar  minnar  ástar  á  þat  ofan.  ]þá  svarar  Baldvini: 
J)at  [vil  ek*'  at  svá  sé,  ok  fyrir  [þínar  sakir  em.ek  kátr  ok  glaðr 
ok  margan  riddara  skal  ek  h'fi  rœna^^  ok  sœkja  borgir  ok  kastala,^^ 
ok  hvergi  fyrir  einum  flýja;  ok  er  þat  illa,  ef  annat  spyrr  þú  en** 
nú  segi  ek  þér.  Sibilia  svarar:  Svá  [miklu  ann  ek  þér'®  betr, 
segir  hon,  ok  far  þú  nú  vel  ok  heill,  ok  varðveiti  þik  sá  er  skóp 
himin  ok  jörð.  bví  nœst  kómu  þar  Berað  ok  Bovi  ok  ávítuðu** 
Baldvina  [um  þat  er  hann  var  at^^  máli  við  Sibiliu,  ok  sögðu  þat 
eigi  réð^^  at  trúa  heiðinni  ko;iu. 

')  [ill  yíirfarar  ok  djúp  a\  hér  úfarandi  h,  ')  [nökkut  Qvinqvenatem  b, 
')  [þ^i  *t  þat  er  þér  a,  *)  [því  at  Gvitelin  konungr  hefir  b,  *)  [({)at 
er  tilf,  a)  þér  satt  at  segja^  Baldvini,  þá  mun  ek  þér  aldri  unna 
fyrr  fiiUri  ást  fyrr  en  þii  banar  honum  (fyrri  unna  fullri  ást  en  þú 
hefir  banat  honum  b)  a^  b.  ')  [svá  mun  ganga  12  mánuóu  ena  nœstu, 
at  hann  a.  ^)  um  hina  nœstu  12  mánaði  tilf.  b,  ')  [f>egar  sé  öll 
áat  skilin  með  ykkr  a,  *)  [í  fyrstu  atlögu  tók  Roilant  bróðir  minn 
hann  ok  hafói  með  sér  til  landtjalda  sinna,  ok  veit  ek  þat  víst  at  segja 
þér,  at  (hann)  hefír  jám  á  fótum  sér,  ok  (ok  þiki  mér  ván,  at  nú  hafí 
hann  járn  á  leggjum  6)  a,  6.  '®)  upp  tilf.  a;  af  honum  tilf.  b.  ")  ok 
óttumst  ekki  þá,  ok  ek  vil  réða  þér  heilt  tilf.  a.  '»)  í  brott  tilf  a, 
")  [þ*^t  eru  góð  tíðendi,  segir  dróttning,  nii  vil  ek  ráða  þér  helU, 
forða  þér,  þvi  at  ek  sér  mikit  iQölmenni  Boekja  eptir  þér,  ok  vilja 
drepa  þik  b,  ")  ok  skjótan  tilf.  a.  '*)  sit  «,  b,  '•)  [ek  við  (fyrir 
6)  trú  mína  a,  b.  ")  tilkominn  a;  niðrköminn  6.  ")  [vilda  ek  at  þú 
nytir  a,  b,  '^)  þikki  mér  vel  a,  6.  ^°)  [þá  sök  skal  ek  vera  kátr  ok 
glaðr,  ok  fyrir  þínar  sakir  (þínu  lofí  b)  skal  ek  fella  fjölda  (margan  6) 
ríddara  a,  6.  '')  ok  mörg  önnur  hreystibrögð  gera  (vinna  6)  ttlf.  a,  6. 
")  þat  er  tilf.  a,  '*^  [mikit  ann  ek  þér  at  a,  .  ")  nýök  tilf.  a. 
")  [fyrir  þat  er  hann  skyldi  verit  hafa  á  a.    '•)  ráð  vera  a. 

37 


418  KARLAMAGKU8  8AGA  V.  Cap.   4S^  4$. 

45.  Nú  er  at  segja  frá  Rollant,^  at  hann  kom  heim  tíl  land- 
tjalda  sinna,  ok  gékk  síðan  til  fundar  Earlamagnús  konnngs  ok  liiælir 
við  hann :  Ek  hefi  yðr,  góðr  frœndi,  at  fœra  gisla*  [einn  inn  ágœt- 
asta^  af  þeim  er  eru  í  liði  Guitalins  konungs,  en  |>essi  heitir  Quin- 
kvennas  af  Sarabla,  hann  er  einn  unnasti  Sibilíu  dróttningar,  haon 
er  inn  hvatasti  maðr.^  ]þá  svarar  Karlamagnús  konungr :  Vér  skulum 
þá  fyrst  skilja  ást  þeirra  Sibiliu  dróttnihgar,  [en  er  vér  höfum  yíir- 
stigit^  Guitalin  konung,  þé  [skal  Sibiliu  gipta'  Baldvina,  ok  skal  hann 
þé  ráða  fyrir  Saxlandi.  Nú  er  at  segja  frá  heiðingjum,  at  þeir 
ílýja''  heim  til  landtjalda  Guitalins  konungs  ok  segja  honum  úfarar 
sínar.  En  konungr  lék  at  skéktaíli,  [ok  með  honum  son  hans  er 
Estamund®  hét.  En  í  mót  þeim'  lék  sá  maðr  er  Aspenon'®  hét, 
Herra  konungr,  segja  þeir,  létt^^  leik  þínum  iyrst,  því  at  af  [fjórum 
þúsundum  hefír  eigi  aptr  komit  ein  þúsund  af  þeim  er  meÖ  Quin- 
kvennas  fóru  í  morgin.^^  En  Rollant  tók  Quinkvennas  ok  8etti  hann 
í  járn.  En  [konungr  varð  mjök  i'iglaðr  við  þessi  tíðendi.'*  í  því 
bili  kom  dróttning  at  gangandi,  ok  jafnskjótt  sem  hon  leit  Guitalin 
konung,  þá  mœlti  hon  svá:  Gjöf  mína  vil  ek  hafa,  segir  hon,  en 
þat  er  Quinkvennas  af  Sarabla  inn  frœknasti  riddari. 

46.  Nú  kemr  Estorgant,  **  hann  er  fjölmennr  ok  illr  viðreignar, 
hann  er  fDÖurbróðir  Guitalins  konungs.  Hann^^  varð  feginn  kvámu 
hans  ok  ferr  í  mót  honum.  Hann  spyrr,  hve  Qölmennr  Karlamagnás 
konungr  er.'^  Guitalin  konungr  [sagði  hann  Qölmennan  ok  illan 
viðreignar,^'  ok  hann  hefir  öllu  á  leið  komit  því  er  hann  vill."* 
Nii  er  ger  brú  yfir  Rín,  er  [maðr  hverr  ferr  yfir  er  vill  í  móti  várum 
vilja,*'  ok  þat  mœla  [þeir  Oliver  ok  Rollant,*®  at  ek  skal  eigi  svá 
mikit  af  mínu  ríki  hafa,  at  vert  sé  [eins  pennings.?*  f)á  svarar** 
Estorgant :    Allir  eru  þeir  [dauðir  er  viÖ  mik^^  berjast,  ok  á  morgin 

')  sem  hanii  hefir  fangat  Q^inqvenatem  tUf.  6.  *)  fanga  5.  *)  [ok  er 
þessi  hinn  ágæiasti  a,  *)  drengr  a.  *)  fok  þegar  er  vér  höfum  drepit' 
a,  6.  •)  [skulum  vér  gipta  Sibiliua,  &.  ')  snúast  nú  aptr  orflóttaoka. 
•)  Jstamnnd  a,  ")  [en  at  móli  honum  6.  '■)  Asperon  a;  Asphenon  6. 
")  léttu  heldr  a.  ''-')  [þeim  4  þúsundum  er  í  morgin  fóru  heiman  med 
Q.  (Qvinqvenate  6),  þá  er  ein  þúsund  aptr  komin,  ok  allir  mjök  sárir 
þeir  er  lifa.  a,  6.  '-')  [er  Guitalin  konungr  heyrði  þessa  sögu,  þá  varð 
hann  hinn  úglaðasti  a.  '*)  sii  maðr  til  Guitalins  konungs  er  Estorgant 
heitir  a.  '*)  Konungr  b.  '•)  vœri  a,  6.  '*)  [svarar:  Hann  er  Qölmennr 
ok  illr  viðreignar  a.  '•)  ok  aldrigi  varð  fyrr  gert  tilf.  b,  '*)  [hverr 
maðr  niá  ^-fir  fara,  hvárt  scm  vér  viljum  eðr  eigi,  ok  hann  hefir  mikit 
unnit  af  landi  váru,  ok  feldu  (!)  mörg  1000  af  liði  váru  ok  eru  í  landi  váru 
at  lívilja  várum  a ;  má  þar  nii  fora  yfir  hverr  maðr,  hvárt  er  vér  viljum 
eða  eigi;  hann  hcfir  felt  margar  þúsundir  af  liði  váru  b,  *•)  [þeir 
Oliver,  a;  menn  hans  6.  ")  [þvers  fótaro,  6.  ")  mcelira.  •*)  [dœmdir 
til  dauða  er  í.  móti  mér  (þér  b)  a,  b. 


Cap.  46.  AF  GUITALIN  8AXA.  419 

iðr  nón  sé^  skal  ek  sýna  Earlamagnúsi  meir  en  100  þúsunda  ridd 
ara^  vel  vápnaÖra.  Guitalin  konungr  gladdist  mjök  viö  fortölur  hans 
ok  kallar  til  sín  Ðoi^nt  sendimann  sinn  ok  mœlti  við  hann :  ]^ú 
skalt  fara  [á  fund^  Earlamagnús  ins  ríka  konungs,  segir  hann,  ok 
seg^  þat  af  minni  hendi  ok  leyn  eigi,  at  hann  búist  sirá  við,  athann 
skal  halda  orrosiu  við  mik  á  morgin,  ef  hann  er  tíl  fœrr,  ella  drag- 
ist  hann  í  brott  or  mínu  ríki^  sem  skjótast  má  hann.  En  Ðorgant 
svarar:  {)at  skal  vera  herra,  segir  hann  [.  Síðan  fór  hann*  leiðar 
sinnar  ok  létti  eigi  fjrr  en  hann  kom  fyrir  Earlamagnús  konung^  ok 
mœlti:  Skjótt  er  eyrendi  mitt  konungr,  segir  hann,  ek  em  [sendr 
af  hendi  Ouitalins  konungs  at  segja  þér,  at  hann  stefnir  yðr  til  or- 
rostu  í  mót  sér  á  morgin,  ef  þú  telst  færr  til  þess,  elligar  at  þú 
haldir  í  brott  af  þessu  landi  með  öllu  liði  þínu,  ef  þá  treystist  eigi 
f  mót  honum  orrostu  at  halda.  Seg  mér  skjótt  hver  boð®  ek  skal 
bera  Guitalin  konungi  várum.  {>egi  fól,  segir  Earlamagnús,  hvat 
skaltu  mér  ráð  kenna.'  En  ef  guð  vill/®  sá  er  krossfestr  var/* 
þá  skulut  þér  illa  leiknir  vera  áðr  vér  skiHm.^^  {)ai  man  sýnt^^ 
vera,  segir  sendimaðr,  áÖr  aptann  komi,^*  hvárir  betr  berjast'*  várir 
menn  eðr  þínir.^*  En  ef  þú  vissir  [hvílíkt  þat  er  lið'''  erEsklandart 
hefir,  þá  [mundu  þér  eigi  orrostu  eiga^^  við  Guitalin  konung;  [hann 
hefir  60  þúsunda  hermanna  ok  eru  þeir  enir  verstu  viðreiguar.  {>egi. 
fífl,  segir  Earlamagnús  konungr,  þar  í  móti  skal  ek  láta  Lumbarða- 
menn,  ok  munu  þeir  yfirstíga  lið  hans  alt.*'  Enn  mfl!lir  Ðorgant: 
Góðr  konungr,  segir  hann,  takit  vel  orðum  várum.  Ef  þér  vœri 
[kunnigt  þat  lið*"  er  með  sér  hefir  haft  Estorgant  föðurbróðir  Guit- 
alins  konungs,  þá  mundi  [þér  þat  œsiligt  þikkja,^^  því  at  þat  er  at 
telja  [40  hundraða'*  hermanno,  ok  jafnvel  eru  hestar  þeirra  bryn- 
jaðir  sem  þeir  Bjálfir,    [ok   munu  þeir*^    fella  lið   þitt  umhverfls  þik 

')  komit  tilf.  a.  ')  vœnna  ok  tilf.  a,  b.  »)  [til  o,  h.  *)  honum  tilf.  «,  h. 
^)  landi  a.  ')  [fara  skal  ek  sem  þú  mœlir.  Ok  hljóp  síðan  áhest  sinn 
ek  fór  a,  6.  ^)  ok  alt  lið  hans  tHf.  n.  *)  [sendimaór  Guitalins  kon- 
nngs,  ok  hefí  ek  þau  tíóendi  at  segja  þér,  at  Guitalin  konungr  stefnir 
þér  til  orrostu  (á  morgin  tilf.  b)  í  móti  sér.  En  ef  þú  þikist  eigi  fœrr 
til,  þá  sendi  hann  þau  orð  til  þin^  at  þú  dvelist  ekki  lengr  i  ríki  hans, 
ef  þú  ert  úfœrr  til  at  halda  orrostu  í  móti  honum.  Hitt  menn  þina  ok 
tak  ráð  af  þeim,  ok  eeg  mér  hver  tíðendi  (andsvör  b)  a,  h  •)  heldr 
gerðist  þú  káviss  ftV^  a.  ")  lofar  þat6.  *')  segirhann  tHf.  a.  '*)  skil- 
jum  a;  skiljumst  6.  ")  reynt  b.  '*)  þá  mun  sýnast  tilf.  a.  '*)  muni 
tilf.  a.  '•)  þitt  lið  a.  ")  [konungr,  deild  á  liði  því  enu  mikla  a ;  hversu 
mikit  lið  6.  '*)  [mundir  þú  þat  segja,  ef  þér  vœri  þat  fyrír  augum,  at 
haldaeigi  orrostua;  mundi  þériaugu  vaxa  at  halda  orrostufr.  ")  [tilf, 
a,  b.  >«)  [kunnleiki  á  liði  því  a.  '*)  [þat  sýnaat  mikit  a\  ótti  slá 
hjarta  þitt,  b.  ")  [4  þúsundir  a;  40  þúsunda,  6.  **)  [því  at  þeir 
munu  a. 

27" 


420  KAaLAMAaKUS  SAGA  V.  Cop.   4T. 

þér  til  sorga.  J)egi,  vitlauss  maðr,  segir  konungr,  lítit  þikki  mér  tíl 
þess  koma,  þar  í  mót  skal  ek  láta  frjálslendinga  mína  ok^  af  Almaoie, 
þeir  kunnu  vel  berjast  með  sverðum.*  Sendimaðr  svarar:  [Fólska 
mikil  er  mœlt,  konungr,  ef  annarr  mœlti,^  ok  lýð  hvat  ek  segi  þér, 
[er  þik  skiptir*  miklu,  þar  er  sá  lýðr  með  Guitalin  konungi,  er 
[leoneskir  menn  heita,^  þeir  munu  fella  menn  þínahundruðum  saman.* 
J)egi,  segir  konungr,  vitstolinn  maðr  ertu,  er  þú  œtlar,  atvérmunum 
eigi  fá  menn  í  móti  yðr.''  Riddarar  mínir  af  Norðmandi®  skulu  þar 
í  móti  vera,  en  ef  þeir  íinnast  [ok  várir  menn,  þá  munu  þar  sigr 
fá  várir  menn.'  Herra,  segir  hann,*®  hvat  skulu  þeir  Tyrkir  gera, 
á  Englandi  eru  [jafnan  harðir  menn^*  sem  á  Tyrklandi,**  þeir  eru 
saman  sextigir  þúsunda,  ok  öllum  þeim  er  þeir  mœta  af  yðrum 
mönnum  þá  eru  fáir^^  lífdagar  þeirra  eptir.**  Jíegi  afglapi,  segir 
Karlamagnús  konungr,  týnt  heðr  þii  viti  þínu,  í  móti  þeim  skal  ek 
láta  brezka  menn,  þeir  eru  harðir  ok  ákaOr  í  sóknum,  [ef  þeir  mœta 
yðru  liði,  þá  kemst  eigi  einn  fótr  í  brott.'*  Herra  konungr,  segir 
hann,  hvat  skulu  [þér  afSöxum**  gera,  því  at  enga  þjóð*'  vitu  vér 
jafnvápnfima  sem  [þá,  ok  er  þat  liÖ  40  þásunda  manna  frítt  liÖ 
mjök.'®  Konungr  svarar:  J)egi,  mállauss^'  maðr,  þar  í  móti  skulu 
Frankismenn,  ok  [kemr  þat  líkast  við  at  þeir  mœtist.*®  Herra,  segir 
.  Ðorgant,  nú  vil  ek  hafa  leyíi  at  segja  Guitalin  konungi  [yður  and- 
svör.**    Karlamagnus  konungr  mœhr:    [Lofum  vér  at  vísu,^* 

47.  SíÖan  fór  hann  ok  létti  eigi  fyrr  en  hann  kom  fyrir  Guil- 
alin  konung.  Jafnskjótt  sem  [hann  sá  hann,^^  þá  spurði  hann  hvárl 
hann  [hefÖi  fundit  Karlamagnús  konung.  Já,  segir^^  Ðorgaut,  þat 
vcit  Maumet,  segir  haun,  at  [ek  fann  hann  ok**  hann  bauð  þér  til 
orrostu  snemma  4  morgin  [þcgar  er  dagr  kcmr,   ok  eru  menn   hans 

*)  mgl.  a,  6.       ^)    svcrðum  þeim  er  kómu  af  Leoregia  a;    báðum  höndum 
sem  koma  af  Leoregna,  6.       *)    [Fólsku   mikla  mœlit   þér  konungr   a. 
*)  [því  at  þik  skipfir  þat  máli  a.       *)    [Leotenes   er  kallaðr,    þeir  eru 
menn  stórlundaðir  ok  hardir  i  sóknum.,    þeir  eru  saman  40  þúsunda  6. 
*)  þér  i  augsýu  b.      ')  þeim  b.      ")  Normandi  a.       ')  [þá  raunu  þeir  fá 
þeim  illa  höfn  a;    þá  munu  heiðin^ar  fá  illa  gistingd.      '•).  Dorgant  ö; 
Drogant  6.     **)  [menn  harðir  a.      ")   fra  á  Englandi  o.s.v.:  engi  þjód 
er  þeim  harðari  b.     '^)  farnir  6.     '*)  mgl.a,b.     '*)  [fí//".  a,  6.     *•)  [Saxar 
a,  6.     ")  menn  a,  b.     "}  [þeir  eru,  þeir  eru  60  hundruð  manna,  ok  eigi 
skortir  þar  hervápn  ok  lið  frítt  a;  þá,  þeir  eru  saman  40  þúsunda,  ok 
eigi  vantar  þá  her\'ápn  ok  frítt  lið,  b.     '^)  mannvitslauss  6.       ")  [er  þat 
rélt   at    þeir    fmnist,    því  at  þeir    eru   nágrannar   várir   (kuuningjar  6) 
ok  vanir  ^tundum  at  ciga   við   Saxa  felta  Saxa  b)  ef  vel  tekst  til  a,  b, 
")  [þau  tíðendi   sem   eru  a;    þau    tíðendi   sem   ek   cr   víss   vorðinn  6. 
^')  [Leyfit   honum   at   farft   a.       **)    [Guitalin    konungr   sá   Dorgant   a. 
^*)  [hitti  Karlamagnús   kouung  son  Pippins  konungs.     |>á  svarar  a,  6. 
")  b^ff-  o,  b. 


Cap.  47,  AF  QmTALIW  8AXA.  42L 

fúsari  til  bardaga  en  til  víndrykkju,  þá  er  þeir  eru  mest  þjrstir,  eða 
til   matar   þá  er  Jjeir  eru  hungraðir.^      J)á   svarar  Estorgant:    J)eir 
eru  allir  til  dauða  dœmdir  [ok  feigir,    er  fýsast  undir   vár   vápn  at 
koma.*     En  ek  skal    [RoUant   ok  Oliver   með    mér  hafa  til  Leons.* 
J)á  svarár  Sibilia  dróttning:    [Spámaðr  ertu,  segir  hon,  en  áðr  apt- 
ann  komi,    þá   niuuu    vér   vita  hvárir  hrósá  eiga*    sínum  lut,  er  þér 
komit  af  vígvelli.*     En  þá  nótt   [héldu  Frankismenn   vörð*  í  dölum 
þeim  er  Desorclandes''  heita.     En  um  morgun  í  óttu  þá  herklœddu«t 
þeir  með  blám®   brynjum  ok  gyltum'  hjálmum.^®     Síðan  Ijópu  þeir 
a  hesta  sína  ok  riÖu.    En  Dorgant  sendimaðr^^  varð  þegar  varr  viÖ 
f^j.ia  Frankismanna  ok   sagði  GuitaHn   konungi.     Konungr   svarar:^' 
Er  þat  satt  Dorgant?    Já,    sagÖi  hann,    þat  veit  Maumet,    at   ek  sa 
Mihm  páfa  ok  Rollant.      Seg   mcr,    segir   hann,^*    hve   Qölmennr  er 
Kariamagnús  konuugr?    Dorgant  svarar:    J)at  veit  Maumet,   at  hann' 
er  Qölmcnnr,    en  þó  er    [ávalt   100   várra   manna   um  einn  í  þeirra 
liÖi.**     J)á  svarar  Guitahn  konungr:    J)á  þikki  mér  vel,^® -víst  skal 
Karlamaguús  [konungr  varr  verða  við  skeggit  hvíta,  hvat  títt  er  um 
viðrskipti  vár*^  áðr  [vér  lúkim*®  leik  várum.     SíÖan  kallar  Guitalin 
konungr  á  Ehnidan^^    bróÖur  sinn :     J)á   skalt   fara  í  skóg  þann   er 
hér  er  [með  Hö  þitt.^®     En    [ef  Maumet  ok  Terogant  yilja  duga,^* 
þá  fám  vér  nukkum  hamingju,  þá  skaUu  þcgar  er^'*  þú  sér  nökkurn 
bardagann  cöa^^  bilbug^*  á  andskotum  várum,    þá   vcrtu   fullfimr  til 
þess,  at  [þú  gef^^    þeim  nökkura  bakslettu.     En  ef  svá  berr  at,  at 
þeir  snúist  á  hendr  þér,^®    þá   skaltu   blása  Olivánt   horni    þínu,    ok 
munu  þá  menn  þínir  gleðjast,  ok  munu  vér  þá  vita  at  þii  þarft  vár 
við,  ok  vœi'i   þat  niikit   snildarverk,  ef"    vér   kœmim  þeim   a  kné. 
Elmidan  ferr  nú  til  dala  þeirra  er  heita  Dorgasane  ok  héltþar  vörð.'® 
En    Karlamagniis    konungr    ferr  í    öðrum    stað,    [ok    í   móti  honum 
Guitalin  konungr.^*     Hermoen  hélt  vörö  af  Frankismönnum,    því  at 
honum  er^®    alt   landsleg   kunnikt.     Hann   kemr    [fyrir  Karlamagnús 

')  Itilf.a.b.  ^)  [mfjla.  ')  Lcorisa;  [hafa  í  miiin  lutRollant  ok  Oliver,  6r 
^)  saaL  a,  6;  hvárt  þá  átt  svá  at  hrósa  A.  *)  [Reynt  man  þat  vera 
annat  kveld,  þá  er  af  vígvelli  er  farit,  hvárir  hrósa  eiga  sínum  lut  b. 
*)  liði  sínu  a;  [höfóu  Frankismenn  náttstað  b.  ')  Desolklandres  a; 
Desborlandes  6.  ■)  síðum  b.  *)  blám  b.  '")  ok  góðun^  sverðum  tilf.  a ; 
ok  g>'rðu  sik  með  gyllum  sverðum,  setjandi  fyrir  sik  góða  skjöldu  (iif.  b. 
")  njósnarmaðr  a,-  b.  ")  reið  6.  ")  mœlti  a.  **)  Gnitalin  konungr 
a,  b.  '*)  [margr  yðarr  maðr  um  einn  Frankismann  b  '*)  h'kligt  6. 
")  fhinn  skegglivíti  lúta  fyrir  oss  b.  '•)  [en  lúki  a,  6.  **)  Helmidan  6. 
'»)  [hjá  ok  lið  þitt  með  þér  a,  b.  '')  oss  tilf.  a.  ")  várt  lið  kemr 
saman  ok  ef  tilf.  a,  '')  nökkum  tilf.  a.  *<)  [ef  þú  sér  oss  eiga  bar- 
daga,  ok  verði  nökkurr  bilbugr,  b.  ")  [veita  6.  ")  ok  þarft  þú  nökk- 
urs  við  tilf.a.b.  ")  ata.  '»)  ok  fara(!)  fram  ferð  sinni  tilf.a.  ")  [en 
Guitalin  konungr  ferr  í  öðrum  stað  í  móti  a,    •")  var  á. 


422  KARLAXAOyUS  SAQA  V.  Cap.   éS^  4$, 

konung^  ok  segír  honum  œtlan  Saxa.  £n  jafnskjótt  kallar  Karla- 
magnús  konungr^  Baldvina  ok  Beriið  ok  Bova  inn  skegglausa  ok 
mœlti:  Nú  mun  sýnt^  verÖa,  góðir  riddarar,  segir  hann,  [hverir 
bezt  duga*  í  þessum  bardaga.  En  þeir  svara:*  J)at  skaltu  vita, 
segja  í^eir,  at  aldri  skulum  vér  yðr  bregðast,  meðan  [líQt  er 
með  oss.*   • 

48.  [Ná  herklœðist  sjélfr  Earlamagnús  keisari  ok  Rollant  frœndi 
hans,  ok  stíga  uppéina  beztu  hesta  sína.''  {)á  var  framleiddr  hestr 
[Rollants  Veleantis,®  en  J)at  var  aldri  gert  nema  í'  nauðsjnjum. 
Siðan  mœlti  Rollant  við  Earlamagnús  konung:  Herra,  segir  hann, 
fylk  liði  váru,  sem  þér  líkar,  ok  œtla  til  [þá  sem  fyrstir  skulu" 
ganga  í  mót  heiðingjum.  {)á  svarar  Karlamagnús  konungr:  Herlið^^ 
mitt  skal  fyrst  fram  ganga,  en  þar  næst  Flœmingjar  ok  Frísir,  en 
því  nœst  Norðmenn  af  landamœri.  En  [þú  Rollant  ok  lið  þitt  þér 
skulut*^  gdnga  í  mót  Elmidan  ok  hans  liði,  en  hann  hefir  horn 
þat  er  bezt  er  í  heimi.  |)at  þikkir  mér  gott,  segir  Rollant,  at  vit 
finnumst,  en  þó  skilr  mikit  lið  okkart.^^  Nú  fjlkir  Karlamagnúa 
konungr  liði  sínu  öUu,  fyrst'*  RoUant  ok  Olifer  ok  málamenn,  þeir** 
eru  í  sjálfs  hans  fjlkingu;  [en  í  annarri^^  fylking  af  Norðmandi;  aú 
var  in  þriðja  er  í  var  Berin  af  Burgunie;  í  enni  Qórðu  lýðnnn  af 
Peitu;  í  enni  fimtu  herrinn  af  Gaskun  ok  af  Angio;*''  sú*^  in  sétta 
er  gerðu  brezkir;  [sjaundi  er  gerðu  af  Normam;*'  átti  lýðrinn  af 
Puer;  sú  var  in  9da  er  gerðu  Flœmingjar;  ina  lO^u  gerðu  Leons- 
menn  ok  enskir;  ina  elliftu  gerðu  Frankismenn  ok  var  einna*®  best;' 
sú  in  tólfta  er  Rollant  gerði  með  hirð  sinni. 

49.  Nú  hefir  Karlamagnús  konungr  [skipat  fylkingum  sínum** 
oW  merki  yfir  hverju  lOOliði.^^  En  Rollant  ferr  í  skóg  ok  meÖ 
honum  20  þúsundir  ok  váru  skanit  frá  Rín.  J)ar  var  brekka**  fögr. 
Maðr  hét^*  Marsen,  hann  hefir  gert  þar  brunna**  f&gi*&)  ok  þat  er 
sagt,  at  eigi  hafi  verit  fegri**  staðr  í  heimi,  því  tit  þar  váru  alls- 
konar*^   grös   er   [góð    váru.*®     [Aðalkelda  ein  var  þar,  grœnt  var 

*)  [til  landtjalda  Karlamognús  konungs  a.  ^)  ktUf,a\  til  sín,  6.  *)  rcynt6. 
*)  [hverr  bezt  verðr  vid  a.  *)  allir  senn  tilf.  fc.  •)  [vér  megum  upp 
standa  a,  6.  ')  [En  er  Karlamagnús  konungr  varð  fullnumi  at  þvl 
(vissi  fuUk(9fnliga  b)^  at  Guitalin  konungr  bjóst  tilbardaga,  þá  herklœddist 
hann  sjálfr  ok  RoUant,  ok  tóku  þeir  til  hinna  beztu  hesta  sinna  ok  svá 
til  allra  vápna  sinna.  a,  6.  •)  [hans  Velantif  a ;  hinn  bezti  Rollants  6. 
•)  ata,  h,  »»)  [hverir  fyrstu  skulu  fram  a,  6.  ")  HirÓlið  a,  6.  ")  liaaL 
o,  h\  RoUant  ok  hans  lið  skal  A.  '»)  [tUf.  a,b.  '<)  fremst  a.  »*)  sem  ^ 
tilf.  a.  '•)  [önnur  a.  ")  Anglis  a.  '•;  var  tilf.  a.  ")  [hin  sjaunda  var 
Norðman  a.  »•)  sú  þeirra  a.  *')  [gert  fylkingar  a.  ")  fra  Nú  fylkir 
Karlamagnús  i  foregaaende  Capitel  og  hertil  mgl.  b.  *•)  nökkur  tilf.  a. 
-  ")  hefir  heitit  a.  ")  búð  a;  bygð  h.  ")  betri  a.  ")  hverskonar  o, 
'•)  [fögr  eru  ok  góð  a. 


Cap.  50.  AF  GUITALiy  8AXA.  423 

alt  umhverfis  hana,  á  því  þikkir  gulls  litr  véra.*  J)angat  váru  iðuliga 
vanar  at  koina  konur  Saxa  ok  drukku  af  keldu  þeirri  ok  létu  svala 
sér.  J)ar^  var  komin  Sibilia  dróttning  ok  með  henni  mikill  Qöldi 
kvenna  at  sjá  [hvárir  betr  mœtti®  Frankismenn  eða  Saxar.  "  Nú  ríðr 
Karlamagnús  konungr  með*  her  sínum  til  [þeirrar  hœðar,*  er  áðr 
nefndum  vér,  [ok  breiddi  í  sundr  merki  sín.  Karlamagnús  konungr 
reið  fyrst  fram  allra  manna,*  ok  kallar  á  þann  mann  er  nefndr  er 
Fremund  ok  annan  höfðingja  er  Hemars  hét,  iun  3'  Jofrey  af  Manses 
ok  jariinn  af  Bandölum,®  ok  mœlti  við  þa:  Vel  hefir  guð  oss  hólpit 
jafnan,'  segir  liann,  en  oss  vœri  [nú  mikil  þörf,'*^  at  hann  héldi 
sinni  hendi  yfir  oss.^^  En  nú,  segir  hann,  hvárt  sem  vér  komum 
[eða  eigi  til,'^  þá  skal  [Frakklayd  jafnan'^  blezat  um  öll  lönd 
önnur,  ok  -kóróna  mín  er  af  gulli  ger  ok  svá  fbgr,^*  at  allr  heimr 
verðr  til  hennar  at  hníga.^*  Ok  þat  sönnuðu  allir  Frankisménn  ok 
báðu  þess  guð,  at  hann  [skyldi  geyma  líf  hans.'* 

60.  Nú  er  at  segja  frá  [Guitalin  konungi,  at  hann  kallar  á 
bróður  sinn  Elmidan  ok*^  Alfráð*®  af  Danmörk  ok  á  Guuafer  bróður 
hans:  [Sé,  segir  hann,*'  Hð  KarlaniRgnús  konungs.  Sjám  vér, 
segja  þeir.  Ef  Kailamagnús  konungr  fœr  mik  tekit  höndum,  þá 
mun  hann  land  várt  eyða,  [ok  þikkjumst  ek  vita  hvern  dóm  hann 
mun  mér  gera:  hann  mun  höggva  höfuðit  af  mér  með  sverði  sínu 
er  Jovis**^  heitir,  en  slíkan  dóm  enn  sama  skal  ek  honum  dœma,  ef 
ek  ná  honum.^*  J)á  svöruðu  Saxar:  Dýrt  skal  hann  kaupa  áðr  en 
þat  verði,  [ok  fyrr  skulu  Frankismenn  drepnir  áðr  en  þat  verði^*  sýst, 
ok  er  þat  várt  ráð  [at  sœkja  at  þeim  sem  fastast,^*  ok  látum  ekki 
mannsharn  undan^^  komast,  þat  er  tíðendi  kunni^*  segja.  Konungr 
svarar:  Maumet  ok  Terogant  blezi  yðr  [fyrir  mál,^*  segir  hann. 
Segun  hét  maðr,  hann  var  œttaðr  af  Babilon  [drambsmaðr  mikill, 
haus    Qfstopi    gengr    umfram    mannh'gt    eðli.^^      [Hann    berr    merki 

')  [kelda  ein  var  þar  grœn,  ok  alt  var  þar  grœnt  unihverfis.  6.  *)  þangat 
fl,  b.  ')  [ti!  orrostu  ok  at  hyggja  at  (skynja  b)  hvárir  betr  beróist  a,  6. 
*)  öniiin  tilf.  a,  *)  [þess  staðarft.  ")  sinna  tilf.  a.  ')  þriði  cr  kallaðr 
var  a.  •)  Jbansdölnni  a,  •)  hér  til  a;  [hann  ríðr  fyrstr  allra  sinna 
manna  ok  stöóvar  þá  herinn,  sióan  talar  hann  fyrir  liði  sínu:  Minnumst 
á  f)ot,  góðif  riddarar,  at  guð  hefir  oss  jafnan  vel  lyálpat  b.  '")  [enn 
jafnniikil  nauðsyn  sem  fyrr  a.  ")  því  at  hann  veit,  at  vér  berjurast 
fyrir  hans  kristni  ok  heunar  frelsi  tilf.  b.  '0  pil  ^^^  ^i&i  «>  *P^'  ^^^ 
eigi  /;.  '3)  [ávalt  Frakkland  hit  góða  a,  b.  '*)  ok  skír  tilf.  a.  '*)  fra 
ok  kóróna  o.  s.  v.  mgl.  b.  '")  [héldi  lífi  hans  a;  varðveitti  hans  líf  6. 
")  [Elraidan  ok  Guitalin  konungi,  þeir  kalla  áa.  '»)  Elfrað  6.  "»)  [þá 
raœlti  Ouitnlin  konungr:  Sjái  þér  a.  ")  Gaudiola  6.  ")  Itilf.  a,  b. 
")  [sögðu  Saxar,  at  ráða  til  þeirra  sem  harðast  a.  '*)  í  brott  a,  6. 
'<)  at  tilf.  a,  b.  '^)  [mgl.  a,  b.  ")  [atgerfimaðr  mikill  ok  dramb- 
látr  a,  b. 


424  KABLAMAOKUS  SAGA  V.  Cop.   S1. 

GuitalÍQS   konungs,^   þar   er  merktr  á  gullhani*  svá  fagr  ok   Bkírr, 
at  20  mílur  [lýsti  af  á  hvern  veg,  ef  sólin  skein  i.* 

51.  Nú  eru  þeír  saman  komnir  allir  á  vígvelli^  KarlamagDds 
konungr  ok  [inu  illi^  Ouitalin  konungr.^  |>ar  mátti  þi  heyra  láðra- 
gang''  ok  vápnabrak,  er  saman  géngu  Saxar  ok  Frankismenn.  Karia- 
magnus  konungr  ríðr  fjrst  fram  allra  manna  ok  Baldvini  frœndi  hans^ 
en  Berað®  dvaldi'  ekki  eptir  at  sœkja.  Baldvini  rauð  f)á**  fyrst 
hönd  é  [einum  höfðingja  heiðinna  manna,  ok  bar  hann  með  spjóti 
sínu"  af  hesti  ok  feldi**  dauðan  til  jarðar.  Berað  reið  at  öðrum, 
ok  [fór  sá  slíka  för  sem  inn  fyrri.^^  J)á  œpti  Karlamagnús  keisarí 
hárri  röddu  ok  mœlti  við  þá:  Ríðit  fram  frœknliga,  [vér  munum 
sigr  fá,  eri  Saxar  munu**  hafa  Itegra  hlut,  þvf  at  [fétt  mun  í  móti 
standa  pss,  ok  dugr  nú  hverr  sem  drengr  er  til.  Guítalin  konungr 
mœlti  þá^*  við  Íið  sitt:  {)at  vitu  þér,  at  Karlamagnús  konungr  hefir 
rangt  at  mæla,  er  hann  vill  berjast  til  föðurleifðar  minnar  ok  vill 
taka  af  mór  Saxland.  {>á  svöruðu  liðsmenn  hans:  [Fyrr  skal  hverr 
várr  falla  um  þveran  annan  en  Karlamagnús  konungr  nálgist  ríki 
þitt.^^  {)á  mœlti  Esklandart  konungr:  [Látum  oss  þat  í  hug  koma, 
at  vér  efnum  þat  er  nú  höfum  vér  mœlt,  ok^'^  veri  sá  níðingr  allra 
níðinga,  er  bleyðiorð  vill  bera  fyrir  Frankismönnum.'®  Ríðr  síðan 
fram''  at  þeim  manni  er  nefndr  er  Oodefreyr,  ríkum  höfðingja,  hann 
leggr  til  hans  ok  skaut^^  honum  dauðum  [til  jarðar.^^  Margamar 
konungr^^  heiðingja  ríðr  fram  at-þeim  manni**  er  nefndr  er  Eli, 
hann  var  af  stað  þeim  er  Verdun  heitir,  hann  er  þar  dómandi. 
Margamar  konungr  feldi  hann  dauðan  til  jarðar.  [Alfens  hét  einn  ríkr 
höfðingi  af  heiðnu  liði,  hann  feldi  þann  höfðingja  af  kristnum  mönn- 
um  er  Garner  hét.^*  Nú  er  hörð  orrosta  ok  þess  mest  at  ván,  at 
Frankismenn  nái  harðri  [atsókn  áðr  unnit  er'*  Saxland.     I  því   bili 

')  \tilf,  <7,  6.  ')  giillari,  b.  *)  fskín  (lýsir  6)  afáhvem  yega^b.  *)  einn 
ví^völl  (völl  b)  a,  b.  *)  Imgl.  a.  «)  ok  allr  herr  þeirra  tilf.  b.  ')  lúdr- 
'jgTiý  a;  lúðrahljóm  6.  •)  Berarð  a,  6,  her  og  ellert,  •)  dvaldist  a. 
'®)  þar  a.  ")  [heiðnum  manni,  hann  lagði  i  heiðingja  einum  með 
spjóti  sínu  ök  bar  hann  a.  ")  hann  tilf.  a,  b.  ")  [feldi  þann  af  hesti 
sínum  dauðan  til  jarðar  a;  veitti  honum  slíka  þjónustu  b.  '^)  [ridd- 
arar,  segir  hann,  í  orrostu  þessi  munu  vér  sigrast,  en  Gnitah'n  konungr 
•mun  a,  b.  '*)  [hann  ferr  með  röngu  (hefir  rangt  at  mœla  b)  ok  vill 
verja  land  mitt  fyrir  mér.  Nú  ríða  Frankismenn  fram  harðliga  ok  eru 
fleiri  saman  en  100  þúsunda  hermanna,  en  annan  veg  Guitalin  konungr 
með  sínu  herliði  (útal  þúsundir  tilf.  a)  ok  mœlti  a,  b.  '*)  [þess  erengi 
ván  at  þat  hendi  at  Karlamagnús  konungr  nálgist  ríki  þitt,  ok  heldr 
skal  hverr  várr  falla  nm  þveran  annan  en  þat  verði.  él.  ")  [tHf  o,  6. 
")  liði  Frankismanna  a,  ")  ok  lýstr  hest  sinn  sporum  ok  tilf  a,  h. 
««)  hratt  a,  b.  «')  [af  hesti  sinum  a.  «)  1  liði  tilf  a.  »»)  Frankia- 
manni  a.    ")  [lí//:  a,  b.    ")  [eókn  áðr  en  þeir  fái  unnit  a. 


Cap.  51,  AF  GUITALIN  8AXA.  435 

kom  fram  [Segun  merkismaÖr  Guitalins  konungs,  hann  var  höfðingí 
míkill,  hann  var  auðkendr  af  vápnabúnaði  þeim  er  hann  hafði  af 
öUum  þeim  útalligum  fjölda.^  |)es8Í  maðr  œpti  hárri  röddu  ok  kall- 
aði:  Hvar  ertu  RoUant  [af  Frakklandi,  segir  hann,  bleyðimaðr  ertu,* 
þitt  guð  steypi*  þér  ok  [lœgi  þitt  ofdramb,*  ok  iUu  heilli  fórtu  yflr 
Rín,  ok*  hér  skaltu  eptir  liggja.  En  Baldvini  svarar:  Usatt  verði* 
mál  þitt,  heiðingi,  segir  hann.  Ok  laust  hest  sinn  með  sporum  ok 
reið  at  heiðingja  ok  mœlti:  Ek  em  bróðir  Ro]lant«  ok  em  ek  [varnar- 
maðr^  allra  þeirra®  er  honum  hallmœla,  ok  vil  ek  við  |)ik  berjast 
fúsliga  fyrir  lofi'  ins  helga  Pétrs  postola,  ok  seg  mér  [nafn  þitt.** 
Segun*^  heiti  ek,  segir  hann,  ok  em  ek  œttaðr  af  landi  því  er  Tri- 
monie'*  heitir,  ok  vil  ek  við  engan  mann  berjast  fy rr  en  [ek  hefi 
leyfí  af  Guitalin  konungi,  ok  fyrir  þá  sök  at  ek  em  merkismaðr 
GuitaHns  konungs,^^  ok  er  þat  inn  mesti  glœpr,^*  ef  vér  skulum  fyrir 
þá  sök  fella  sœmd^'^  konungs,  ok  verða  Saxar  þá  yfírkomnir  ok 
margr  lýðr  annarr.  En  ef  þér  er  mikil  fýst  á  því,'*  ok  viU  kon- 
ungr  lofa  mér,  þá  [segi  ek  þér  víst  ván  viðrnáms,  ok  áttu  þé  héðaQ 
ván  engrar  vœgðar  frá"  mér.*®  En  þat  þikki  mér  eigi 'skamlaust, 
er  þú  [átt  at  ráða  fy rir  svá  góðum  hesti  sem^*  þÚ  sitr  á.  En  ef 
ek  sœki  eigi.hestinn*®  af  þér-,  þá  em  ek  eigi  verðr  at  bera  kórónu 
á  höfði  mér  eða  merki  konungs  i  hendi  mér.  {)á  mœlti  Baldvini^' 
(  millum  tanna  sér  ok  sór  við  inn  helga  Pétr  postula:  Ef  ek  mœti 
þér  eigi  áðr  en  þú  tekr  af  mér  hest  minn,  þá  tel  ek  mik  enskis 
virðan.^^  Síðan  laust  hann  hest  sinn  með  sporum  ok  hleypti  fram 
at  Segun^^  dk  lagði  til  hans  spjóti  sínu,  þar  sem  hjé  var  þúsund 
manna,  ok  feldi  hann^^  af  hesti  sínum  til  jarðar.  Ok  við  þat 
úglöddust  mj6k  heiðingjar,  en  [Frankismenn  vurðu  glaðir  við.^^   Nú 

')  [riddari  einn  mikill  höfðingi,  hann  er  nefndr  Segun.  Hann  varvápnaðr 
vel,  hann  hafði  um  sik  brynju,  þá  er  ger  hafói  verit  í  Alfheimum, 
annarr  hringr  í  lienni  var  af  gulli  en  annarr  af  silfri,  ok  var  ekki  vápn^ 
þat  er  hana  mátti  bíta.  |>e8si  maðr  bar  merki  Gaitalins  konungs; 
bönd  (föllin  6)  öll  ok  saumar  vára  gull  eitt  (guUdregin  6),  ok  er  þat 
8vá  breitt  ok  hátt,  at  þat  tekr  jörð.  a,  h.  ')  [bleyðimaðr  af  Frakk- 
landi,  segir  hann  a.  •)  fyrii-fari  b,  *)  [legg  af  dramb  þitt,  6.  *)  því 
at  h,  •)  er  a.  ^)  vonarmaðr  a.  ■)  [hans  vemdarmaðr  fyrir  öllum 
þeim  6.  »)  lof  a.  ••)  [heiðingi  nafn  þitt  ok  leyn  eigi  a.  ")  Seginn  6, 
hiT  og  forhen.  ")  Termonie  a ;  Tremonie  h.  •*)  [konungr  (Saxa  U'lf.  6) 
lofi  mér,  en  þat  er  fyrif  þá  sök  at  Gaitalin  konungr  hefir  fengit  mér 
merki  sitt  at  bera  a,  h,  '*)  úhœfa  6.  '^)  merki  Guitalins  a\  sœmd  ok 
merki  6.  '•)  at  berjast  við  mik  6.  ")  af  a.  '•)  [skaltu  ván  eiga  af 
mér  vœgðarlfiasrar  sóknar  h,  '*)  [skalt  ráða  fyrír  hesti  þeim  er  a,  h. 
")  hest  þinn  a;  hann  h.  '')  sœmiligr  drengr  ertu,  ok  mœlti  tilf.  a,  h, 
)  (glófB^  ^*V*  ^)  verðan  a,  h.  ^)  honom  a,  6.  **)  dauðan  tilf,  a, 
'*)  [allr  herr  Frankismanna  gladdist  a. 


426  KABLAMAOinJS  8AGA  V.  Cep,  S$, 

sá  Margamar  konungr  á  úfarir  Seguns,    ok  ríðr^  at  eioum    Frankis- 

manni  ok  feldi  þann  dauðan  af  kesti  sínum  ok  tók  siÖan  þann  hest. 

En  Guitalin  konungr  þakkaði  honum  fyrir^  ok  bað^  [at  svá  skjldu^ 

fleiri*  fara. 

52.     Nú    mœlir    Guitalin   konungr  við   Karlamagnús    konuQg: 

Hvar  ertu,  inn  vándi  konungr  ok  inn  ágjarni,  segir  hann,  en  ef  mér 

viU  duga  guð  mitt  Maumet,    þá  skaltu  [illu  heilli  komast^  yiir  Rfo. 

En  ef  ek  má  mœta  þér  á  vígvelli,''  þá  skal  ek  draga  þik  meÖ  þeim'' 

hvitum  kömpum  er  þu  berr  eptir  þér  ok  fœra  þik  til  Leutice*  borgar. 

Karlamagnús  konuugr^^    heyröi  orð  hans,  hann  kendi  Guitalin  kon- 

ung   af  búnaði  hans,   ok  hvárr  þeirra^^    annan.     Nú  kemr   svá  at 

þeir  ríðast  at,   ok  lagði  hvárr  þeirra^^  til  aunars,  ok  misti   Guitalin 

konungr,^^  en  Karlamagnús  konungr  [lagði  til  GuitaUns   konungs  ok 

feldi  hann^*  til  jarðar.    [Ok  í  því  biH  kómu  meir**  en  10  þúsundir** 

ok  skutu  undir  hann''  hesti,  ok  réð  fyrir  því  liði  föðurbróðirhans.*' 

Hann  sat  á  hesti  þeim  er  risi  einn  átti,^®  hann   var  fœddr   [í   bergi 

einu,*®  er  úkunnikt  var  mönnum.     En  þat  berg  var^*   í  fjalli  nökk- 

uru,  ok  ormr  einn  hafði   fœtt^^    hestinn   á  spenum^^   sínum.     Hann 

vildi  eigi  korn  eta  sem  önnur  hross,  hann  skyldi  nýtt  kjöt  eta^^  ok 

þó  hrátt.     Yíkingar  sóttu    [hann  á  upplönd'-'^    ok    drápu  þ&  alia  er 

[hans  geymdu,^^   síðan   seldu   þeir   [þenna  hest  fyrir  20  kastala  ok 

20  borgir'*'   með   öllu  því  ríki  er  til  lá.     Hann^®    var  öðrum  megin 

hryggjar  svartr  en  öðrum  megin  apalgrár;  [höfuðfagr  var   hann,  ok 

þótti  sem  blóms  lit  brygði  yfír  hann  allan ;  toppr  hans  var  svá  síÖr, 

at  hann  tók    niðr   undir  hófskegg   honum,    þótti  gulls  litr  á  vera.** 

{)ar  sat  á  baki  honum    Estorgant  frœndi  Guitalins   konungs,    ok   lét 

mikit  lið  til  koma.    .  [Hann  kom  at  fai-andi   nieð   liði  sínu,    þar  sem 

Guitalin  konungr  var  á  fœti  staddr,  hann  skaut  hesti  undir  hann,  ok*® 

síðan  mœlti  hann  við  konung:    Nœr  [var  nú  komit  miklum  skaöa.'* 

En   nii   sver   ek  við   Maumet,    at  þcir    skulu    dyrt  kaupa   Saxland. 

Síðan  ríðr  hann  fram  [suart  scm  broddr  fljiigi,^*   ok   feldi  höfðingja 

')  reió  fram  ákafliga  a,  6.  ')  vel  6.  ^)  sagói  a.  ^)  skyldi  o.  *)  [svá 
fleiri  6.  *)  [farit  hafa  iUu  heilli  a,  6.  ')  ok  vili  Maumet  duga  mér 
tilf.  b,  •)  hinum  tilf,  a.  ^)  Liozisa  a;  minnarft.  '")  var  í  herinum  ok 
tilf  a.  ")  þekti  íi//'.  a.  '^)  spjóti  tilf  a.  '=»)  sem  betr  var  tilf.  ö. 
•^)  [festi  spjót  sitt  á  honum  ok  feldi  hann  af  hesti  sinum  a,  6.  **)  [En 
þá  kómu  fram  fleiri  a  '**)  hans  n\anua  tilf  b.  ")  öðrum  tilf,  6. 
'»)  Guitalins  konungs  a,  b.  ")  hafði  fœtt  a;  hafði  sóttan  b.  '•)  því 
tilf.  a,  '»•)  fjarri  mönnum  tilf  a;  [mgl.b.  ")  fœddon  a,  6.  ")  spena  a. 
**)  at  fœzÍH  tilf,  a,  ")  [hcstinn  þagat  sem  hann  var  geymdr  6. 
")  [varðveittu  hann  a,  6.  ^')  [hann  við  20  köstöhim  ok  20  stórborgum  a. 
")  hestrinn  a,  b,  *')  [tilf  a;  tagl  hans  var  svá  sítt,  at  tok  niðr  yfir 
hófskegg,  ok  þólti  gulls  litrávera,  b.  »»)  [tilf  a,  »')  [horfði  (hafði  6) 
nú  miklum  váða  a^  6.     ")  [ok  laust  hest  sinn  með  sponim  o,  b»  * 


Cap.  59.  AF  GUITALní  8AXA,  427 

[þann  er  Veliantif'  hét*  dauðan  til  jarðar.  En  hvat  er  at  lengja 
um  þat,  þrjá  höfðingja^  feldi  hann  í  sinni  framreið  ok  marga  aÖra 
er  minna  [kom  til,  ok  váru  þó  œrit  hrausfir.*  En-  við  þat  úgladdist 
mjök  Karlamagnús  konungr  ok  [hans  menn.'^  En  í  þvi  bili  kom 
Baldvini  með  [liði  sínu*  ok  eggjar'  framgöngu,  ok  [vann  eið  víð 
inn  helgaSendinem,  at  hann®  lézt  sjáþááheiðingjum  atþeirmundu' 
flýja.  Síðan  reið  hann  fram  at  Estorgant,  ok  eigast  þeir  við  [snarpa 
hrfð,*®  ok  léttir  Baldvini  eigi  fyrr  en  hann  laugar  sverð  sitt  í  hjarta- 
blóði  hans  ok  [steypti  honum  dauðum  á  jörð.**  ííú  koma*^  synir 
Guitalins  konungs  fram  Alfráð^*  ok  Justamund,**  ok  í  þeirri  fram- 
göngu  féllu  [20  Lumbarðar  ok  Qórir  tigir  þeirra  manna  er  Noeas 
heita"^  af  kristnum  mönnum.  Nú  [hittast  þeir^^  Karlamagnús  kon- 
ungr  ok  með  honum  Baldviui  ok  Berað,  en  í  móti  váru^'^  sjnir 
Guitalins  konungs.  [I  þeirri  féllu  kristnir  menn  100  ok  20  heið- 
ingjar.  En  þat  mátti  sjá,'^  at  varla  mundi  verða  harðari  atsókn^* 
en  þar  var#  Nú  mœltu  heiðingjar  sín  á  meðal:  Ðugum  oss  nú  ok 
rekum  harma  várra,  því  at  eigi  munu  vér  komast  í  betra  fœri  [ea 
nú,  er  hér  fátt  kristinna  manna^*®  Síðan  riðu  fram  flmtigir  riddara** 
at  Baldvina  einum,  ok  varð  hann  þá  ofan  at  stíga,^^  hvárt  sem  hana 
vildi  eðr  eigi.  Nú  er  Baldvini  á  fœti  staddr,  ok  þarf  hann  nú^* 
guðs  hjálpar,  [ok  hann  heitr  á  guð  sér  til  miskunnar.^^  Síðan  verst 
hann**  drengiliga  sem  ván  var,**  ok  mœlti  þá  til  Karlamagnús  kou- 
ungs:  Ek  em  nil  nauðuliga  staddr  [frœndi,  segir  hann,^^  ok  er  þat 
vel  fallit  at  gleyma  mér  eigi.  En  [Karlamagnús  konungr  dvaldi  ekki 
för  honum  at  hjálpa.^®  En  [Baldvini  leit  þann  mann  er  honum  var 
engi*'  ást  á,  er*®  var  Margamar  konungr,  hann**  lagði  til  Baldvina 
með  spjóti  ok  niisti,^*  er  betr  var.  En  Baldvini  tók  í  mót  honum 
ok  hjó  til  hans  é  ofanverðan  hjálminn  ok  af  þat  sem  tók,  ok  i  sundr 
brynjuböndin,    er  af  gulli   váru  ger,   ok  af^^  öxlina  vinstri,   ok  létti 

•)  Velantif  a.  »)  [hann  6.  »)  mikla  tilf.  a,  b.  *)  [háttar  váru  h.  »)  [liÓ 
hans  alt,  bæói  Lambaróar  ok  Garopines  ok  svá  Frankismenn  ávítuðu 
mjök  Karlamagnás  konung  í  umrœðum  sínum,  er  hann  bélt  þeim  þar 
8vá  lengi  a,  6.  «)  [sitt  lið  a.  ')  þá  tilf.a\  herinn  til  tilf.b.  »)  [mgl.b. 
•)  brátt  undan  tilf.  a,  b:  "*)  [vápnaskipti  a,  6.  ")  [lagði  sverði  sínu 
í  gegnum  bann  a,  6.  ")  riða6.  ")  Alfarð  6.  '*)  Testamunt  ok  Effraim 
konungra;  Eötamund  ok  AbeíTra'Enmon  konungr  6.  **)  [60  6.  '*)  [ríðr 
fram  b»  '^)  honum  eru  a;  þeim  kómu  6.  '*)  (Ok  þat  mundi  sá  segja 
er  þar  vœri  b  '*)  eókn  a,  b,  '*)  [tilf  a,  b.  ")  manna  ok  allir  a. 
")  af  hesti  sínum  tilf  a,b.  «»)  sem  íysr  Wf  a.  «<)  [tilf  a,b.  ")  vel 
ok  tilf  a,  b,  ^*)  at  tilf  a,  b.  '^)  [i  millum  margra  heiðinna  manna 
a,  6.  ^')  [þá  er  Karlamagnús  konungr  sá  at  frœndi  hans  var  staddr  á 
millum  heiðingja  nauðugliga,  þá  dvaldi  hann  ekki  för  BÍna  til  haoB  a,  b. 
»•)  lítil  o.  *•)  en  þat  a.  *')  [Margamar  konungr  b.  ")  hans  tilf  a,  b. 
»»)  í  brott  a,  6.  ' 


428  KABLAMAOKUS  8AÖA  V.    ^  Cap.  69, 

eigi  fyrr  en  hann  skildist  við  hann  dauðan.  Síðan  eignaÖist^  hana 
hest  hans  ok  ]jóp  á  bak  honum,  ok  kallaði  á  heiðin^a  ok  inœlti 
við  þá  hörðum  orðum,^  ok  var  þá  svá  ólmr  sem  dýrit  úarga.*  Ed 
Guitalin  konungr  varð  hryggr  við  fall  Margamars  konungs.*  SiÖan 
setti  Guitalin  konungr  hornit*  á  munn  sér  ok  blés  með  miklum  ofr- 
huga,  en  þegar  þeysti  Elmidan  bróðir  Guitalins  konungs  h'er  sÍDum* 
or  skóginum  ok  blés  [með  sínu  horni.'' 

53.     [Við  þenna  hornblástr  vaknaði  Rollant,®  ok  hét  á  liÖ  sitt 
ok  mœlti :    Ríðum  nú  til  bardaga  sem  harðast,  ok  veit  ek  þat  víst, 
at  Karlamagnús  konungr  þarf  liöveizlu  vérrar.      En  þeir  gerðu  sem 
hann  bað.®     Nú   it.  fyrsta  hefst  bardagi  þeirra  af  nýju.     Nú  mœlir 
Elmidan  við  þann  mann  erButen^*^  hét,  hann  [r éð,  fy rir  miklu  ríki:" 
Hvárt  þikki   þér^^   ráð,    at  ek   blésa  í  horn   mitt  ok  gleðja  svá  lið 
mitt.'^    En  hann  Jét  þat  gott  ráð  vera.    Síðan  tók  hann  til  at  blása. 
En    við   þat  skulfu  öll    [Qöll   er  í  nánd   váru.'*     En   RoUant  var  í 
miðjum  herinum  ok  heyrði  ógurliga  rödd  homsins^*   ok^mcelist  við 
einn  saman:    Gœfu  ins  helga  Sendinis^*  legg  ek  á  [hornit, *'  ok  vœri 
J)at  snildarbragð  mikit,  ef  ek  nœÖa  horni  því.*®    En  þat  lið  er  fagrt 
ok  mikit  [er  með  Elmidan   er,    en^*  ef  ek  freista  mín  eigi   nú,    þá 
hefi  ek   týnt  lofi  mínu.*®     Síðan    reið  hann  á  fund  Elmidans,  [þMar 
sem  hann  blés  horninu,^^  ok  var  Karlamagnús  konungr  fyrstr'*  í  því 
liði  ok   sparði   eigi  at  veita   [stór  högg  ok^^  þiggja.**     Ná   kallar 
Elmidan  á  Rollaut  ok  spurði:    Hvar  ertu,  segirhann,  jafningi^*  góÖra 
manna,  ok  þat  fttla  ek,  segir  hann,^*  at  þú  hafir  illu  heilli  farit  yfir 
Rín,  ok  [bið  ek  eigi  betra  en  vit  mœtimst,^'  ok  eigi  hirta  ek  at  lifa 
lengr  [en  ek  íénga  þik^®  yfirstigit.^*    RoUant  heyrði  orð  hans  úsœm- 
ilig  við  sik  mœlt  ok  rfðr  fram  at  Elmidan  [ok  svarar^®  rœðu.  hans: 

')  tók  h.  ^)  sem  vert  var  tUf.  a.  ')  er  þat  œðist  at  ödnim  dýrnm,  ok 
mátti  nú  eij^ri  í  móti  honnm  halda  skjöldr  eða  bni^nja  tUf.  a;  þá  cr  þat 
er  ólmast  móti  öðrum  dj-nim,  mátti  þá  hvárki  standa  við  homim  skjöldr 
né  brj'-nja^  tilf.  b.  *)  ok  svá  iií^laðr,  at  mjök  svá  visBÍ  hann  ekki  til 
8Ín,  en  þat  var  illa  er  nökkut  skorti  á  tilf  a,  b.  *)  hom  a,  b.  •)  sinn 
a,  6.  ')  [í  horn  sitt  Olivant  b.  ^)  [Við  þenna  hornblástr  vard  Rollant 
varr  a;  RoUant  kennir  blástrinn  h.  ~^)  bauð  b.  '°)  Butrent  6.  ")  [var 
neðismaðr  hans  (konimfrs  b)  a,  b.  '0  þ«t  tilf.  a.  '*)  várt  a,  6. 
'*)  [lönd  hinu  (hin  6)  næstu  a,  6.  '*)  horns  þessa  a.  '*)  láviirðs  míne 
tilf.  a,  6.  ")  horn  þetta  a.  ••)  [at  fá  hornit  þetta,  því  at  þat  er  mikit 
snildarbragð  b.  '')  [ok  vcl  búit  er  f.vlfrir  Elmidan  ok  fagrt  er  at  ejá  tll 
sverða  þeirra  brugðna,  ok  a.  '*•)  [ok  vel  böit  er  fylgdi  Helmldan  6, 
")  [þess  er  horninu  blés  a.  ")  nHra  manna  tilf  a.  =»»)  svá  Ri  tilf.  a, 
'*)  [heiðingjum  etór  högg.  ok  svá  varð  hann  at  þigKÍ^  bœði  högg  ok 
lög  af  þeim  b,  ^*)  saal.  ogsaa  6;  ójafningi  a.  '*)  ef  Maumet  vill  daga 
oee  tilf.  a.  ")  [eigi  beidda  ek  betr,  en  ek  mœtta  þér  einura  b.  ")  hann  a, 
")  [ef  ek  etiga  eigi  yíir  þik,  vili  Maumet  duga  mér  b.    ^)  hlutaðist  í  a. 


Cap.  68,  AF  aUITAUN  8AXA.  429 

Heyrðu  inn  karpmálgi^  riddari,  segir  hann,  hvert  er  nafn  þitt.* 
Hann  svarar:  Elmidan  heiti  ek,  ok  [vildi  ek  fmna  KoUant  at^  eiga 
viö  hann  vápnaskipti,  [ok  hjálpi  mér  svá  Maumet,  at  þess  vœri  ek 
fúsastr  at  við  fyndimst  í  þessum  bardaga,^  þvi  at  litils  þiliki  mér 
vert  um  frœknleik^  annarra  liðsmanna  Karlamagnús  konungs,  ef  ek 
kœma  honum  á  kné.®  J>á  svarar  RoUant;  [Sýniligr  ertu  drengr' 
ok  frœknligr,  ok  œrit  fagrt  er  þitt  horn,  en®  nú  skal  ek  gerítöt 
úfólginn  i  skapi  fyrir  þér.'  Ek  em  Kollant  frœndi  Karlamagnús  kon- 
ungs,  ok  tel  mik  [engu  nytan,'*^  ef  ek  komumst*^  eigi  yíir  þik.  Nú 
ríðast  [þar  at  KoUant  ok  Elmidan  furðu  fast,^^  ok  þat  ma  segja 
lygilaust,  at  cigi  er  smátt  höggvit.  Heiðingi  hjó  til  Kollants  framan 
í  skjöld  hans,  en  guð  gerði  þá*^  sem  optar  miklar  jarteinir^*  fyrir 
sakir  Karlamagnús  konungs  ok  Kollants,  höggit  snerist  niðr  með 
vinstri  síðu  Kollants^^  ok  beit  i  sundr  brynju  hans  ok  tók  aP*  þat 
er  nam,*^  ok  barg  þá  guð  er  [Kollant  varð  ekki  sarr,^®  [en  þó  gékk 
Kollant  eigi  at  heldr  af  hesíi  sinum.^^  Nú  höggr  Kollant  [til  heið- 
iugja  ok  af  bóluna  skildi  hans^^  ok  allan  búnaðinn  er  á  var.  Siðan 
lagði  hann  spjóti  sinu^^  í  gegnum  hann^^  ok  hratt  honum  ofan  af 
hesti  sínum.  En  heiðingjum^^  varð  úsvift^*  við.  {)á  sótti  Elmidan 
fast  at  Kollant  ok  hjó  i  hjálm  hans  ok  af^^  allan  búnaðinn  er  á  var^^ 
ok  i  sundr  hestinn  fyrir  framan  söðulbogann,  svá  at  Kollant  steyptist 
ofan  at  höfði  til  jarðar,  ok  kom  [þá  enn*''''  standandi  niðr  á  jörð. 
Nú  eru  þeir  báðir  á  fœti  staddir,  ok  er  Kollant  einkar  reiðr,  sem 
ván  var,  ok  hjó  síðan  [til  heiðingja  af  honum  allar  hlífar,*®  ok  fylgdi 
þar*^  með  öxlin  vinstri.'*®  Eu  Elmidan  hélt  með  hœgri  hendi** 
sverði  sfuu,  [en  á  sverði  hans  váru  merkt  likneski  heiðinna  goða 
þeirra  er  svá  hétu,  Makon  ok  Apollin  ok  Jubiter  ok  Terogant. 
SfÖan  mœlti  heiÖingi  :^^    J)ú  inn  illi  guð  Makun  [,  segir  hann,  dugi  þú^* 

')  kappmúlj^i  a.  ^)  [spyrjandi  hann  at  nafni  6.  ')  [fer  ek  at  leita  RoU- 
ants,  því  at  ek  vilda  a,  b.  *)  \mgl.  b.  *)  ríddaraskap  a,  6.  •)  bug  a. 
')  [Þ®^  ^i*  ^'^^^  ^^  segja  ttt  sýniligr  drengr  ertu  a.  •)  œrít  ertu  Ijós- 
liugaór  ok  œrit  hefir  framarliga  til  orða  tekit. .  En  tilf.  a.  •)  fra  ef  ek 
kœma  honum  og  hertil  mgl.b.  '")  [einkis  glófa  verðan  a,  6.  *•)  BÚgb, 
")  [þeir  at,  ok  eirír  hvárgi  öðrum  a,  6.  ")  enn  tilf.a.  ")  jartegnir6. 
'*)  mgl.  b.  ••)  alt  tilf.  a,  b.  '•)  hit  gegnsta  tilf.  a,  b,  '•)  [utan  riQa 
gékk  þat  hit  hvasseggjaða  svcrð  a ;  er  eigi  tók  líkam  hans  6.  '*)  [,tHf, 
a,  b.  ^°)  [í  móti  tii  heiðingja  í  skjöld  hans  ok  (tók  tilf.  b)  af  bóluna 
a,  6.  '")  til  haifi  ok  tilf,  a.  ")  skjöld  hans  b,  ")  heiðingja  a;  heið- 
ingjanum  b.  ^*)  ósvipt  a,  b.  ")  tók  af  í  því  höggi  a.  ^*)  bœði  gull 
ok  silfr  ok  gimsteina  tilf,  a,  6.  ")  [þó  b.  ^*)  [með  Dýrumdala  sverði 
sínu  ok  af  heiðingja  allar  blífar  sinar  a,  6.  *•)  í  brott  a.  ••)  niðr  til 
jarðar  tilf.  b.  »')  á  tilf.  a.  ")  [tilf.  a,  b.  ")  [ok  hinn  drambláti 
Apollin,   dugi  þit   (skörom  fáit  þit  fyrir  þat,  er  þér  vildut  eigi  duga  b) 


430  KARLAMAaNUS  SAOA  V.  Cap.  54. 

líkam  mínum,  ek  hefi  nú  týnt  [þeim  lim  mínum,^  er  ek  mátta  iUa 
án  vera.^  £n  þó  at  ek  sé^ .  einhendr,  brigiílalaust  er  mér  þat,  [þó 
ekal  hann  at  hváru^  þat  högg  af  mér  hljóta,  er  góÖum  drengjum* 
skal  gilt  þikkja.  Síðan  [hjó  hann  af  Rollant  all'ar  hlífar  ok  Teitti 
honum  stórt  sár.  En  Rollant  gerði  í  móti  þegar*  ok  Teitti  honum 
þat''  er  bráðast  gerði  um,  ok^  hjó  af  liQnum  höfuð  ok  tók  síðan 
horn  ok  sverð  hans.'  {>at  veit  ek,  segir  hann,  ef  þú  vœrir  kristinD, 
[sá  vœri  dauði  þinn^^  mjök  harmandi.  Síðan  setti  RoUant  homit  á 
munu  sér  ok  blés  þrim^*  sinnum,  en  við  þat  varð  varr  aUr  lýör" 
kristinn  ok  heiðinn,  at  Rollant  hafði  hornit  ok  [sigr  unnit  áElmidan.^' 
En  Guitalin  konungr  [mœlir  þá  til  sinna  manna:^^  Góðir  ríddarar, 
segir  hann,  ekki  er  hér  at  dveljast,  ok  leiti  nú  hverr  fyrír  sér  at 
mínu  lofi.  Nú  kómu  fram  7'^  skjaldsveinar  Rollants  ok  höíðu  hest 
hans  með  at  fara  Veleantis.^^  En  Guitalin  konungr  flýr  undan,  en 
RoUant  rekr  flóttann. 

54.  Nd  verðr  Baldvini  varr  við,  at  Guitalin  konungr  [flýr 
undan.*^  Hann  kallaráhann  þrim  sinnum  ok  [biðr  hann  bíðasín.^^ 
En  er  Guitalin  konungr  heyrði  orð  hans,  þá  snerí  hann  aptr  hesti 
sínum,  ok  ríöast'®  at  ok  leggjast^®  nieð  spjótum,  o^  hratt  hvárr'* 
öðrum  af  hesti.**  Nú  eru  þeir  báðir  á  fœti  staddir,  ok  er  ná  in 
harðasta  atlaga.  Nú  koma  at  fleiri  en  100  Frankismanna.  En  Bald- 
vini  [bað  þá  eigi  nœrri*^  koma,  ok  tók  svá  til  orða  Bem  gegnir 
orðskvið  fornum :  Eínn  skal  við  einn  eiga  nema  sé  deigr.  Síðan 
mœlti  Baldvini  við  Guitnlin  konung:  ]þat  er  nú  ráð,  konungr,  at 
[gefast  í  várt  vald,^*  elligar  mun  ek  veita  þér  bana.**  Konungr  sá 
at  nauðigr  var  einn  kostr.  ok  [gafst  í  vald  Baldvina  ok  hans 
manna.*^* 

*)  [hendi  minni  h.  *)  ok  liefir  Rollant  því  valdit,  segir  hann  tilf.  a,  6. 
*)  nú  Wf.  a,  b.  *)  [þá  skal  hann  þó  at  vísu  a.  *)  dreng  a,  6.  «)  [sótU 
hann  fram  at  Rollant  ok  hjó  af  honum  allar  hlífar  hans  ok  þat  er  sverð 
hans  tók  at  því  sinni,  ok  gaf  hann  honum  banasár  \sár  h)  mikit,  því  at 
af  tók  þat  alt  líkama  hans,  þat  er  numit  hafði,  svá  at  i  jöróu  nam 
staðar.  £n  Rollant  gerói  it  skjótasta  ráð  a,  h.  '')  embœtti  tilf.  h. 
•)  því  at  hann  a,  h.  *)  þá  mœlti  Rollant  tilf.  a,  h.  ")  [at  dauði  þinn 
vœri  a;  at  þu  vœrirft.  '*>  þrysvarft.  ")  herrinn  bæði  a,  6.  **)  [hafði 
Bigrazt  í  þeirra  viðskipti  a,  h.  ")  [hét  á  menn  sína  a.  ";  4  6. 
'«)  Vclantes  a ;  Veliantif  6.  ")  [ferr  í  flóttanum  h.  '■)  [mœlti :  |>at  er 
nú  ráð  at  biða  min,  ok  snú  aptr  hesti  þínum.  ^En  ef  þú  vilt  þat  eigi, 
þá  hefir  þú  týnt  lofi  (lífi  b)  þinu,  ok  muntu  þá  falla  í  liði  flóttamanna 
(hneisuliga  h)  a,  h.  ")  riðust  a,  h.  '*')  lögðust  a,  h.  *')  þeirra  tilf.  a. 
")  baki  a.  ")  [bauð  þeim  'eigi  nœr  at  a,  6.  »*)  [gefa  upp  vápn  þín  a. 
'*)  fra  ok  tók  svá  til  orða  hertil:  þvi  at  tveir  skulum  vit  reyna  okkar 
1  milli,  akal  ek  nú  veita  bana  Gviteiin  konungi  h.  '0  [gAf  upp  vápn 
8in,  ok  er  hann  dú  í  valdi  (haldi  h)  Baldvina  ok  liðs  hans.  o,  6. 


Cap,  55.  AF  GUITALIN  8AXA.  431 

55.^  Nú  er  at  segja  frá  ^num  Guitalins  konungs.  |)eir  ríða 
nú  undan*  ú,t  á  Rín  ok  koma  til  landtjalda  þeirra  er  [faðir  þeirra^ 
hafði  átt,  en  þat  dugði  þeim,  at  þeir  höfðu  skjóta  hesta.*  -En  við 
för  þeirra  varð*  vör  Sibilia  dróttning  ok  spurði  tíðenda.  En  þeir 
sögðu  bœði  mörg  ok  mikil,  Guitalin  [konung  höndum  tekinn,  en 
Elmidan  drepinn  ok  Margamar  konung.^  En  við  þessi  tíðendi  varð 
dróttning  úglöð  ok  hrygg,  svá^  at  hon  vissi  nœr  ekki  til  sín.®  Síðan 
ílýði  Sibilia  dróttning  [út  í  lönd  með  sonum  sínum.*  En  Baldvini 
fékk  Guitalin  konung  í  hönd^^  Rollant.  Ok  jafnskjótt  sem  [konungr 
sá  Rollant,^^  þá  laut  hann  honum  ok  mœlti :  Miskunna  mér,  RoUant, 
segir  hann,  fyrh  sakir  guðs  þíns,  at  ek  koma  eigi  fjrir  Karlaroagnús 
konung.     Ok  féll   síðan   til   fóta  honum.     En   RoIIant  svarar:    Tfír 

')  Capitel  55  lyder  i  b  saaledes:  Eptir  þessa  atburði  alla  saman,  sem  nú 
hefir  verit  af  sagt  um  hríð,  hleypa  synir  Gvitelin  konungs  hestum  sínum 
út  á  Rin,  þvi  at  þeir  örvœnta  sér  sigrs,  siðan  þeir  sá  föður  sinn  fang- 
inn.  Dugði  þeim  þat,  at  þeir  höfðu  hesta  svá  góða,  at  þeir  máttu  eigi 
verða  teknir  á  skeiði.  Léttu  þeir  eigi  fyrr,  en  þeir  kómu  tii  landtjalda 
þeirra,  er  Gvitelin  konungr  hafði  átt.  Ok  er  Sibilia  dróttning  verðr 
vör  við  kvámu  þeirra,  spurði  hon  þá  tiðenda.  f)eir  sögðu  Gvitelin 
konung  höndum  tekinn,  en  Helmidan  drepinn  ok  Margamar,  ok  svá 
farna  ílesta  höfðingja.  Við  þessi  tíðendi  varð  Sibilia  úglöð  ok  þóttist 
hafa  fengit  mikinn  mannskaða.  £r  þat  af  henni  at  segja,  at  hon  ílýr 
á  útlönd  með  sonum  sinum  ok  staðfestist  þar.  Nú  er  at  vikja  aptr  til 
Baldvina,  at  hann  ferr  með  Gvitelin  konung  þar  til  sem  hann  finnr 
Rollant^  fékk  hann  honum  þá  konunginn  til  halds  ok  geymslu.  £n 
þegar  er  Gvitelin  sá  Rollant,  þá  mœlti  hann,  framfallandi  fyrir  fœtr 
honum :  Miskunna  mér,  Rollant,  ger  fyrir  sakir  guðs  þíns,  at  ek  koma 
eigi  fyrir  Karlamagnús  konung.  Rollant  svarar:  Yfir  skaltu  fara  Rín; 
en  þá  er  vér  komum  í  París,  munum  vér  tala  við  ráð  várt,  hvárt  J)ú 
skalt  lifa  eór  deyja,  því  at  ,þá  mun  þar  koma  fjölmenni  mikit.  Nú  ríða 
Frankismcnn  til  landtjalda  sinna  ok  váru  þar  um  náttina.  Um  morg- 
ininn  bjöggust  þeir  heim  til  Frakklands  með  miklum  veg  ok  sóma. 
Karlamagnús  konungr  lét  kristna  Saxland  alt  ok  setti  þar  höfðingja  til 
landgæzlu.  Ok  sem  þeir  kómu  heim,  var  dœmt  um  mál  Gvitelin  kon- 
ungs.  Féll  þar  sá  dómr  á,  at  hann  var  settr  i  myrkvastofu  ok  settr 
fjöturr  á  fœtr  honum,  sá  er  varla  máttu  fjórir  menn  valda;  hefð.i  honum 
betra  verit,  at  falla  í  orrostu  en  lifa  við  þetta.  I  þeirri  myrkvastofu 
lét  hann  lif  sitt,  vurðu  þau  hans  œfílok  en  eigi  betri,  ok  hefndi  Karla- 
magnús  konungr  svá  sinna  meingerða.  *)  ok  hleypa  hestum  sínum  tilf.  a. 
')  [Guitalin  konungr  a.  ^  at  eigi  var  þess  ván,  at  þeJr  mœtti  teknir 
verða  í  eptirreið.  tilf.  a,  *)  brátt  tilf.  a,  ■)  [konungr  er  höndum  tek- 
inn,  £lmidan  konungr  drepinn  ok  Margamar  konungr  ok  £storgant 
frændi  Guitalins  konungs,  ok  flestir  höfðingjar  ok  lið  várt  alt  drepit  a. 
^)  ok  bar  svá  illa  harminn  a,  ')  £n  þat  er  víst  at  segja^  at  sá  er  þar 
var  mátti  heyra  margar  konur  gráta,  sumar  bœndr  sina  en  snmar  brœðr, 
sumar  sonu  en  sumar  frœndr  tilf.  a.  ')  [á  útlönd  með  sonu  sína  a, 
**)  hendr  a.     *')  [Guitalin  konungr  leit  hann,  a. 


432  KARLAVAQNUS  SAQA  V.  Cap.   SS, 

skaltu  Rín;^  en  þá  er  vér  komum  til  Parísar,  þá  skulum  vér  taka 
ráð  várt,  hvárt  J)á  skalt  lifa  eÖr  deyja.*  Nú  ríöa  Frankismenn  tíl 
landtjalda  sinna,  ok  váru  þar  þá  nótt,  en  um  morguninn  eptir  [bundu 
þeir  herfang^  á  hesta  sína.  Síðan  setti  Karlamagnús  konungr  höfö- 
ingja  til  landsgœzlu,  þess  er  hann  hafði  þá  unnit,  ok  lét  þat  alt 
kristna.  SíÖan  er  þat  var  sýst^  þá  þejstu  þeir  her  sinn*  til  Frakk- 
lands  með  miklum  veg.  Síðan  var  dœmt  um  mál  Ouitalins  konungs, 
ok  féll  sá  dómr  á,  at  hann  var  settr  í  myrkvastofu,  ok  Qöturr  lagðr^ 
á  fœtr  honum  svá  [þungr,  at  eigi  féngu^  fjórir  menn  hrœrt,  [ok 
hefði  honum  betri  kostr  verit  at  láta  líf  sitt  í  orrostu  en  lifa  við 
slíka  hneisu^  ok  eiga  dauða  fyrir  höndum.  1  myrkvastofu  þeirri  lét 
hann  líf  sitt,  ok  vurðu  þau  æfilok.  hans  ok  eigi  betri,  ok  var  þat 
vel  er  guð  hefndi  svá  úvinum  sínum,    [þeim  er  svá  váru   grimmir.' 

*)  segir  hann   tilf.  a,      ^)  fyrír  þvi  at  þar  mun  Qölment   koma    tilf,   a. 

')  [þá  láta    þeir   við  kveða  meir  en  20  þúsundir  homa  ok  lúðra  ok 

.bundu  herfang^  alt  a.     ^)  heim  tilf,  a.    ^)  fenginn  a.    ')  [at  eigi  gátua. 

^)  [en  honum  hefði  sá  kostr  verít  betrí,  at  hann  hefði  litit  lif  sitt  i 

orrostu  en  lifa  við  þetta  a.     ")  [mgL  a. 


SETTI  PARTR  HARLAMAaUS  SAGII  1F  OTVEl. 


er  sttgt*   at   Karlamagnús    konungr   var  í   Paris  f 
k  kastala  þeim  et  Lcmimt^  hcitir  ok  liélt  þar  Jól  sfn  vel 
'  ok  [konungtiga,  ok  var  þar  með  honiim  li  jafningjar* 
"íjU^     '  "^   mikiU  fjöldi  annarra  manna,    ok   var   þar  margskonar 
•P'^l^  skcmtan  ok  mikil  prýði.'    Nú  bar  svá  al  í  rœÖu  þeirra,  at  þeir 

fsji^^ii  at  þeir  skyldu  fara  f  herlor  til  Spanlalands  á  hendr 
Marsilio  konungi  hinum  heiðna  at  sumarmátum,  þegar  erhagar 
ve.\a  [ok  hestar  þeirra  megu  fœðast  við  gras.'  Sama  dag 
áðr  en  [aptansOngsmál  líði,^  ^&  mun  Kartamagni'iR  konungr  heyra 
þau  tiðendi,  at  haim  mun  Ivna  20  þiisuDdum  n'ddara  fyrr  eu  hanu 
komi  þessarri  ferð  á  leið,  cr  nú  var  um  talat.  nema  guð  dugi  honum. 
Heiðingi  einn  [af  SvrlHndi,  sendimaðr  þess  konungs  er  nefndr  er 
Oarsia  harðla  riddaralegr  maðr,^  kom  ríðandi  œsiliga,  ok  létti  eigi 
fyrr  en  hnnn  kom  til  hallar  Karlumagnús  konungs;  þá  steíg  hann 
af  hesti  sinum  nk  gékk  [upp  í  toptir.  til  Kar'amagnús  kúnungs  at 
finna  liann,'  ok  slöan  mœlti  hann  OddgeirÍ  Oauíika  [ok  tiauteri'*  ok 
NeniC!  hcrtuga.  J)ií  orti  hnnn  þegar  orða  á  þ4  ok  mælti:  Oi'iðir 
hiifðingjar,  segir  hann,  sýuit  mér  lílvarð  vðvarn;  ek  em  maðr  þesa 
konungH,  cr  eigi  þikkir  meira  [um  yðr  vert  en"  eins'*  spora.  J)á 
svarar    [Gauteri  af  Vatvin:"*    þegar  þú    kemr  at  hatlardyrum,   þ& 


')   Ihrrflrr  laggu  CoitfT  a  lil  tírund,   og    Variaatir   tagn  af  Á.       ')    þesan 
nccst  litf.  A.    Brgyiidrííen  iif  Jtltt  Capilei  lydtr  i  b  laaUdei:   At  lyktaðu 

[ivi  ílriði  Hcm  liimi  vijtdilgnsti  herra  Kiirlaraagnús  keisari  llélt  i  Saa- 
liindi  við  Gvilelin  konniig  ok  lians  nienn,  er  nii  liefir  verit  leaif  um 
liríð,  or  þesBU  nœst  Kreinanda  at  KarlnmagnÚB  ')  Lemiunt.!;  Lerainntfc. 
')  (gerði  rniklar  vcizlur,  i)k  með  honum  váru  20  konungar  ok  tuttugu 
hertuiíarJ,  '>glcði6.  ")  grcengröB*;  [heBtum  þfirra  j:  ')  [aptansöngr 
.  sé  liðinn  b.     ')  [mgl.  b.     ')    [til  fundur  við  Karlamagnús  konung  Á,  b, 

")  [mjrí.  A,  b.      "•)  [lil  yðvar  koma  en  verð  A,  b.      ")   úbúins  tílf  b 

n)  [Oddgeir  A\  Nemes  hertogi  b. 


434  lÍArtLAaíAGNUS  ÖAGA  Vt.  ^^-   ^- 

• 

inuntu  9já  konung  várn  sitja  í  hásœti  í  höll  sinni  með  hvítt  skegg 
sem  dúfa,  en  á  hœgri  hönd  honum  sitr  Rollant  skrýddr  guðvefjttr- 
pelh,  en  á  vinstri  hönd  honum  sitr  OHver  jarl,  en  út  frá*  12  jafn- 
ingjar.  J)á  mœlti  heiðingi  ok  [sór  viÖ  Maumet  ok  bað  hann  svá^ 
hjálpa  sér,  at  hann  [kvazt  mundu''*  kenna  Karlamagnús  konung  eptir 
sögn*  þeirra,  ok  mælti  síðan :  Jllr  eldr  ok  heitr  logi  brenni  skegg 
hans  [ok  höku  ok  allan  líkam.^ 

2.     Nii  fór  heiðingi*  leiðar  sinnar  ok   létti   eigi   fyrr  jeu    hann 
[kom  fjrir'  Karlamagnús  konung,   ok  mœlti :    Konungr,   segir   hano, 
ek  em  sendimaðr  konungs  þess,  er  ríkastr  hefir  verit  í  heiðni,®  [en 
sá  heitir  Garsia.®     Enga  kveðju   sendi   hann  J)ér,   því  at  [eigi  þótti 
honum  þess  vcrt.*®    J)ú  hefir  gramit"  at  þér  Maumet.    En  sá  stejpi 
þér  ok  þínu  dramhi,   er   ek   trúi  a,    ok    svá    Rollant  frœnda   þínum, 
er  ek  s6  þér  næstan  sitja,    ok   þeirrar  gæfu  beiði^*   ek  Maumet,  at 
vit  RoUant  mœtimst^^  í  bardaga,  ok  vœnti  ek  þess,  at  [hann  hljóti'* 
hinn  lœgra  hlut  í  okkru  viðrskipti.     J)á  leit  RoUant  til  Earlamagnús 
konungs   ok  hrosti  at  máh    hans  [:    Bróðir,    segir  hann,'*   þú    mátt 
mœla  slíkt  er  [þú  vilt,  *®    því   at  engi  Frankismanna   skal    misþyrma 
þér  í  dag  [,  þóttu  kunnir  eigi  at  gœta  orða  þinna,  ok  veldr  þat  því, 
er  þú  ert  kominn  ii  vald  ok  á  grið  Karlamagnús  konungs.    J)á  svarar 
konungr :    Með  því  at  þú  ábyrgist  orð  hans,  þá  mun  engi  liðsmanna 
misþyrma   honum.     J)á   mœUi   Rollant   tiP'    heiðingja:    1    dag  á  7** 
nátta  fresti  býð  ek  þér  hólmgöngu.*'    Heiðingi  svarar :    Mikla  fíflsku 
mælir  þú,  RoUant,  því  at  ek  hræðumst  engan  riddara  [í  heithi  öUum'* 
meðan  ek  hehi  [á  sverði  mínu  Kurere,^*  er  ek  var  dubbaðr  til  ridd- 
ara  með.*-     Ok  nú  er  yðr  þat  sannast   at  segja,    at  eigi  eru  enn  8 
mánaðir  síÖan  Hðnir,  cr  ek  drap  með  þessu  svcrði  [þúsund  af  3"Öru 
Hði.^^     J)á  svarar    Rollant   máh   hans :    Hvar    [var   þat?   segir  hann. 
Hann^*  svarar:    Kii    er  kominn    hinn  9  mánaðr   síðan   er   Rómaborg 
[var  eydd   þín   hiii    góða   borg,   Karlamagnús   konungr,    er   þii    vart 
konungr  kalhiðr  yíh-,'^^  ok  drápu  vér  þar  útal  þúsunda  þinna  manna, 
8vá  at  cigi  komst  cinn  undan  [til  þess   at   bera  þér  þessi**    tíðendi. 

')  sitja  tHf.  A.  h.  ')  [bað  svá  guð  sitt  Maumet  J,  h.  *)  [kvezt  raunu  ^; 
mundi  b.  "•)  sögusögn  Á\  frásögn  h.  *)  [mgl.  h.  *)  sendimaðr  6. 
')  [fann  A.  •)  lipimi  h.  '^)  [mgl.  A,  b.  'ö)  fþú  ert  þess  úverdr  Á, 
")  grimt  A.  '^)  bið  A,  b.  •»)  hittimst  A.  '*)  [þú  hljótir  J,  b. 
'*)  f.  Konungsmenn  litu  hverr  til  annars.  Bróðir,  segir  konungr,  A. 
'•)  fþér  líkar  iá.  6.  ")  [.  þa  svarar  Rollant  ok  mœlir  við -4.  ••)  átta^. 
")  einvígi  A.  ")  [saal.  A;  undir  heimi  ok  a;  undir  himni  b.  '•)  Ku- 
red  A.  ")  [sverði  mínu  heilu  b.  ")  [þúsund  yðvarra  manna  A. 
'*)  [gerðir  þú  oss  þann  skaða?  Ileiðingi  ^.  ")  saal,  rettet,\enta;  [þín 
góða.  konungr,  var  eydd  A;  var  eydd  b.     *^)  [at  bera  A,  b.     ")  mgl.  A. 


(^P'   ^'  AF   OTVEL.  435 

Ek  l\jó  8vá  ákafliga  með  sverði  mínii  Kurere,^  at*  [svá  miklum^ 
þrota  laust  í  [hönd  mér,*  at  9  daga  síðan  var  ek  [til  enskis  fœrr 
eÖa  nýtr  mjök  svá.^  J)á  svöruðu  Frankismenn  ok  sögðu  [svá,  at 
hann  skyldi  fyrir  þat  týna  lífi  sínu.^  Estor  Delangres  var  upp 
staðinn''  ok  hafði  í  hendi  sér  staf  mikinn  ferstrendan,  [hann  hrap- 
aði®  fram  at  heiðingja  ok  vildi  Ijósta  hann.  En  Rollant  var  við 
staddr  ok  bannaði  honum^  þat  ok  mælti :  Eigi  skaltu  misþyrma 
honum  fyrir  mínar  sakir,  því  at  hann  er  veðbróðir  minn,  ok  vil  ek 
eigi  þola,  at  honum  sé  misþyrmt'^  lyrr  en  vit  höfum  reynt  okkarn 
riddaraskap.  [Látum  hann  mœla  slíkt  sem  hann  vill  ok^*  honuni 
kemr  [á  munnJ^  Einn  riddari  var  í  liði  Karlamagnús  konungs  eigi 
[allungr  sem  margir  váru,  en  þó  var  hann'^  fœðingi  í  borg  hins 
helga  Gileps,  hann  átti  þar  [arftökur,  hann***  reiddist  við  orð  heið- 
ingja  ok  gékk  til  hans'^  ok  tók  báðum  höndum  í  har  honum  ok 
feldi  hann  til  jarðar,  því  at  hann  [kom  honum  á  (ú)vart.  *^  Heið- 
ingi  [brást  við  fimliga  ok  tók  sverð  sitt''  alt  gylt,  hann  lét  sér  hug- 
kvœmt  vera  skömm  þá*®  er  hann  hafði  gert  til  hans,  ok  hjó  til 
hans  svá  hva^shga, '®  at  höfuðit  féll  á  fœtr  konungi.  En  Frankis- 
menn  sögðu  at  drepa  skyldi  heiðingja.  En  hann  bjt^st  um  fimliga^® 
aí.  verja  sik  ok  [tók  sér  hœh^*  ok  lypti*^  brúnum  ok  reisti"^  ougun,^* 
ok  var  svá  til  at  sjái  sem  dýrit  úarga,  þá  er  þat  lætr  allra  grimHgast 
ok  ólmhgast,  ok  síðan  œpti  hann  hárri  röddu  ok  bað  svá  Maumet 
hjálpa  sér,  [at  hann  haföi  maðr  gcrzt,^*  ef  nökkurr  væri  svá  djarfr 
at  a  hendr  honum  vildi,^®  at  hann  skyldi  fella  af  Hði  [þeirra  fleira 
en  6  hundruð  fyrr  en  hann  vœrí  feldr.^'^  Síðan  stóð  upp  Karla- 
mágnús  konungr  ok  mœlti  íil  heiðinpja  fögrum  orðum  4>k  buð  hann 
gefa  upp  vápn  sín  með  sœmd.  Ilann  .svarar:  Eigi  þikki  mér  [sú 
R'tlan  yður  vera  við  mik  iíklig,^®  at  ek  muna  sverð  mitt  upp  gefa.*' 
J)á  gékk  Rollant  til  hans  ok   [mælti  við  hann:^**    Fá  ini'r  sverð  þitt, 

•)  mgl,  A.  "^)  saal.  A;  með  a.  ^)  [þeini  A.  ')  [hendr  inínar  A. 
*)  [únytr  A.  *)  [hann  sína  Hfi  skyldu  lyrir  týna  .4.  ')  fra  Ek  hjó  svá 
ákatliga  hertil:  Siðan  etóð  npp  einn  maðr  af  hirð  Karlamagnús  6. 
^)  hljóp  b.  ^)  [ok  vildi  Ijósta  til  lieiðingja.  Rollant  var  fyrir  honnm 
ok  bannaði  A.  •'')  saal.  A\  þyrmt  o;  misboðit  6.  '•)  (ok  látil  hann 
na  at  ransa  sh'kt  alt  er  A.  ")  [í  hng  b.  '^)  [allroskinn,  hann  var  A. 
'*)  fra  riddari  var  í  Hði  hertil:  aldraðr  riddari  af  konungsins  hirð  b. 
'^)  [arftöku  mikla,  hann  gengr  at  heiðingja  A.  '")  [hann  varði  enskis 
nuiA.  ")  [brá  við  harðHga  ok  tók  sverð  sitt  þat  er  fyrr  nefndum  vér  .4. 
•»)  ina  mikhi  tilf.  A.  '»)  snarHga  6.  ^^)  kœnHga  b.  *')  stöðu  b. 
")  hleypti  6.  ")  hvesti  b.  ^*)  [m^/.  A.  ")  [mgl.  b  ")  [mgl.  A. 
^')  [hans  raeir  en  fim  hundrat  áðr  en  ek  verða  handtekinn  A.  ''*)  góð- 
gjamHg  b.      ^*)    [þér  til  þess  œtla  at   ek  skula  upp  gefa  vápu  mín.  A. 

»•)  veðbróðir  tilf.  b. 

ÍÍ8* 


436  KARLAMAG1ÍU8  8AGA  VI.  Cap,  J. 

ok  ef  þú  þarft  til  at  taka,  þá  skal  þér  þat  vera  innan  handar.^  |)é 
fékk  hann  Rollant  sverÖit,  [ok  lézt  því*  eigi  týna  vilja  fyrir  7  stór- 
borgir  af  ríki  Karlamagnús  konungs.  Ok  enn  mœlti  hann :  [|>etta 
sverÖ  skal  ganga  í  millum  bols^  ok  höfuÖs  þér.  í)á  8varar  RolJant:* 
Mismœli  er*  þat,  ef  önnur  verðr  raun  at,*  ok  er  nú  þat  mitt  ráð, 
at  þú  [segir  eyrendi  þitt  ok'  leggir  niðr  fíflsku  þíná.  J)á  svarar 
heiðingi :    Nú  [skaltu  heyra  ok  hljóð  gefa  ok  hlýða.® 

3.  Síðan  stóð  hann  upp  ok  gékk  fyrir  Karlamagnús  konung' 
ok  mœlti:  [Herra,  segir  hann,  ek  skal  gerast  sannsöguU  viÖ  þik." 
Ek  em  sendimaðr  hins  ríka  [konungs,  er  Garsia  heitir;  hann"  rœðr 
fyrir  öllu  Spanialandi,  Alexandrie,  ok  Buzie,  Hine**  ok  Sidonie," 
hann  rœðr  ok  fyrir  [Persie  ok  Barbare,'*  ok  ríki  hans  vinnst  alt  tíl 
[Semilie^^  ennar  miklu.**  En  þau  boð  sendi  [hann  með  mér  til 
þín,  at  þú  lát^'  af  kristnum  dómi,  því  at  kristni  yður  er  eigi  verÖ 
eins  [lágs  penings.*®  [En  sa  er  eigi  trúir  því,  þá  gerir  sá  ílflsku 
mikla  ok  úvizku.*^  En  ef  Maumet,  er  fyrir  öllum  heimi  i'œÖr,  vill 
'duga  oss,  þá  muntu  á  niorgin  gerast^®  [hans  maðr^*  ok  alt  þitt 
fíjruncyti,  en  síðan  muntu  fara  til  [Garsie  konungs  hins  ríka,^^  ok 
mun  hann  gefa  þér  œrna  íjárhluti  ok  nökkura  staðfestu.  Hann 
hefir  œtlat  þér  Normandi^^  ok  allar  hafnir  á  Englandi,  ok  tekjur 
þær  [ok  Qárhluti  þá^*  er  til  liggja,^*  en  Rpllant  jarli  systursyni 
þínum  gefr  hann  Rusiam,*®  en  Oliver  jarl  skal  hafa  alt*'^  Eidauenie,*' 
en  at  engum  kosti  máttu  [nálgast  eða  fyrir  ráða^®  Franz,  fyrir  því 
at  hann  hefir  [gcfit  Franz^®  þeim  manni,  er  Floriz  heitir.  Hann  er 
son  Alie  [hins  rauða  konungs,^^  hann  er  af  því  landi  er  Polie'* 
heitir,  ok  rœðr  fyrir  því  landi  er  Barbariz^^  heitir;  ok  engi  er  hon- 
um  kurteisari  [eða  jafngóðr  riddari^*  í  öllum  heiðuum  d(Smi,  né  své 
vel  lofaðr  at  öllum  riddaraskap,  eða  svá  vel  kunni^*  at  [berjast  meÖ 
sverði  né  allskonar  hervápnum.^®  Hann  skal  hafa  Franz  skattalaust 
ok  skylda  um  alla  lífsdaga  sína,  ok  hans  erfingjar^'  eptir  hann.  J)á 
svarar  Karlamagniís  konungr  máli  hans:    Eigi  mlinum  vér  játa  því** 

')  [bad  hann  fá  sér  sverð  sitt  ok  kvezt  mundu  fá  houum,  þegar  hann 
þyrfti.  A.  ')  [því  at  hann  lézt  A.  »)  héls  b.  *)  Imgl.  A.  *)  þér  tilf.  A. 
•)  á  A,  h.  ')  [tilf.  A,  b.  »)  [skulii  þér  hlýóa  vel  minni  rœdu.  .4. 
^)  keisara  A.  '")  [Nú  vil  ek  gerBst  sannsögull.  -á.  ")  [Garsie  konungs 
er  A.  ")  Tyri  6.  •»)  Sodome  A.  '*)  [Perse  ok  Barbarie  A,  b.  •*)  Se- 
melie  A.  '«)  [Familieborgar  6.  ")  [raeð  mér  Garmasia  konungr,  at  þú 
skyldir  láta  A.  '«)  [glófa  A;  laufblaðs  b.  '*)  [mgl.  A.  ")  verða  .4. 
")  [undirraaðr  Garsie  konungs  hins  ríka  b.  ")  [hans  b.  ")  Norð- 
mandi  ^;  Norðmandiam  6.  ")  [allar  A.  ")  fra  ok  allar  hafnir  hertil: 
mgl  b,  '•)  Rusciam  A ;  Ruziam  b.  ")  alla  A.  ''^)  Esklavenie  6. 
»«»)  [eignast  A.  »»)  (þat  geíit  A,  b.  »')  [konnngs  ins  rauða  J,  6. 
")  Fohe^;  Fulie  6.  ")  Rarbarie.4;  Brrbariaft.  »*)  [maðr  A.  ^)  saaL 
ogsaa  A,  6.     ")  Lsverði  at  beita  6.     «')  erfingi  A.     =»)  þeseu  A. 


Cap,   S.  AF  OTVKL.  437 

skipti,  segir  hann,  eða  hvat  þikkir  yðr  ráð,  góÖir  höfðingjar?  segir 
hann.  J)á  [svarar  alt  herlið  hans  sem  eins  manns^  munni :  Herra, 
sögöu  þeir,  þat  skulum  vér  uldri  þola,  at  heiðingjar  [eígi  bólstað 
neinn^  á  Fnikklandi:  heldr  skaltu  at  váru  ráði  stefna  saman  öUum 
landslýð^  þínum,  ok  skulum  vér  fara,  ef  þú  vilt,  til  [þess  er  vér 
fínnum^  mann  þauu  hinn  útrúa,  ok  eí  vér  fínnum  Garsiam^  konung 
[í  bardaga,^  þá  skal  hann  eigi  höí'uð  sitt  í  brott  bera  ok  engi  hans 
manna.  J>á  svarar  heiÖingi :  Nii  [heyri  ek'  mikla  dœlsku.®  Margir 
[hœta  nú  Garsia  konungi,^  þeir  er  eigi  munu  þora  at  sjá  hann,  [ef 
þar  kœmi.*°  Eu  ef  þér  sjáit  lið  hans,  þá  mundi^^  sá  yðvarf  er 
bezt  er  hugaðr'^  heldr  vilja  vera  hinum  megin  Norðmandi  en  þar 
[lyá  þejm.*^  J)á  svarar  Nemes  hertugi;**  Heiðingi,  segir  hann,  ef 
Karlamagnús  konungr  samnar  liði  sínu,  hvar  munum  vér  fínnast^^ 
ok  konungr  yðvarr  Garsias,  eða  mun  hann  þora  at  halda  orrostu  í 
móti  Karlamagnúsi  konungi?  "þÁ  svarar  heiðingi :  [Nií  heyrða  ek 
mikla  fíflsku  mœlta,^®  at  hann'''  mundi  eigi  þora  at  [halda  orrostu 
í  móti  Karlamagnúsi  konungi^**  eða  við  yðr,  þar  sem  vér  erum  saman^* 
100  þiísunda*"  ok  allir  vel  vápnaðir  [með  brynjum  ok  allskonar 
herklœðum,  ok  fyrir  hverju  hundraði  merki,'*  ok  eru  svá  hugaðir 
at  eigi  flýja  þeir  orrostu  fyrir  sakir  dauða.  En  vér  höfum  gert  kon- 
ungi  várum^*  borg  í  Lumbarde''^  uf  viðum  ok  stórum  steinum  ok 
gefít  nafn  ok  heitir  hon  Athilia;^*  hon  er  ger  á  miHum  [tveggja 
vatna,'-**  svá  at  engi  maðr  má  ohs  ilt^®  gera  at  úvilja  Várum,  [ok  eigi 
dýr  taka  né  físka,  ok  ekki  kvikindi  má  þangat  komast  nema  fugl 
fljúgandi.^'  [En  ef  Karlamagnús  konungr  kemr  þar  með  skegg  sitt 
it  hvíta,  þá  mundi^®  hann  freista^*  hversu  marga  vini  hann  œtti^® 
þar  at  berjast  fyrir  sik.**  En  ek  ræð  þér,  rytta  afgömul,  at  þú 
farir  eigi  þangat,  ok  ver  heldr  heima  [at  gœta'*  Parisborgar  ok 
annárra  borga  þinna  ok  svá  kastula,  svá  at  hvárki  fljúgi  þar  í 
kráka  né  pía,  ok  eigi  aðrir  úhreinir  fuglar,  fyrir  því  at  þat  sé 
ek  á  þér,  at  aldri  muntu  orrostu  halda  [síðan  né  snildarbrögÖ 
gera.^® 

')  [svöruðu  allir  sera  eins  ^l.  *)  [eignist  ne  einn  bólstað  6.  ')  landsheril. 
<)  fmóts  v.ið  b.  *)  Garsie  b.  •)  [inn  heióna  í  orrostu  A,  ')  orðaÓa 
tilf.  A.  *)  [heyrda  ck  undarli^a  hhiti  mœlta.  6.  •)  [heita  nú  Garsie 
konungi  bana  6.  '")  \mgl.  A\  [í  orrostu  6.  '*)  mxaiA.  '»)  at  sér  gerr 
^,  6.  ")  [w(//  A,b.  •*)  ok  8Ór  við  skegg  sitt  lilf.  A.  '*)  þá  hittastiá. 
'*)  [Þ»'i  spyrr  sem  einn  úvitr  maÓr  6.  ")  konungr  várr  A,  '•)  [berjast 
við  Karlamagnús  konung  A,  b.  ")  at  tölu  A,  »•)  ok  700  tilf.  6.  *')  er 
merki  borit  b.  ")  [ok  höfum  vér  gert  honum  A.  ")  Lumbardie  A', 
Lungbardi  6.  ")  Attelia  A;  AieHe  b.  ")  [ánna  A;  tveggja  vága  b. 
»•)  mein  6.  '')  [tilf.  A.  b.  ^)  maíi  6.  ")  reyna  6.  »•)  á6.  »')  [mgL  A. 
«)  [ok  g«t  A,  b,    »»)  Lhédwi  af^6. 


438  KARLAMAGNUS  SAQA  VI.  Cop,  4, 

4.  Nii  er  at  segja  frá  Rollant,  at  hann  gerÖist  své  úglaðr* 
fyrir  sakir  heiptarmála  þeirra  er  Otvel  mœlti,  at  trautt^  visai  hann, 
hvat  hanii  skvldi  at  hafast.  Ok  síðan  stóö  hann  upp  ok  gékk  [frani 
3  fet  ok  mœlti  viö  Otvel :  Góðr  maðr®  ertu  ok  heflr  þú  hrósat  mjök 
ok  hœlt  hði  yðru  fyrir  Frankismönnum.  En  ek  sver  þess  við  þann* 
sama  guð,  er  dauða  þoldi  á  krossinum,  ef  þú  vœrir  eigi  veðbróðir 
minn,  at  þú  skyldir  nii^  dauða  þola,  ok  ef  ek  mœti  þér  í  bardaga, 
þá  skal  ek  gefa  þér  þat  slag  með  sverði  mínu,  at  aldri  síðan  skaitu 
skemma  4ugandi*  menn  í'  orðum  þínum.  J)á  svarar  Otvel:'  Ek 
cm  hér  nii,  ef  þii  vilt  berjast,  þá  fari  sá  fyrir  níðing,'  er  fjrir  þér 
flýr  þvers  fótar,  ok  a  morgin  býð  ek  þér  [til  hólmgöngu,  *®  ok  skal 
einn  í  móti  einum,  ef  þú  vilt  þat.  Ok  þá  svarar  Rollant:  H^ndsala 
þii  mér*^  trú  þína  ok  drengskap,  at  þat  skal  haldast.  Otvel  játar 
því  ok  sór  við  trii  sína,  at  hann  skyldi  þat  alt  halda,  ok  [lögðu'* 
við  níðingsorð  á  liendr  þeim  er  af  brygði  þeirri  œtlan,  ok^*  nefndu 
Karlamagmis  konung  til  vitnis^*  ok  alt  Hð  hans,  ok  skildust**  at  því 
síðan.  J)á  mœlti  Karlamagnús  konungr  viÖ  Otvel :  Heiðingi,  eegir 
hann,  ek  sœri  þik  við  trú  þína,  at  þú  seg*®  mér  hverrar  kindar  þú 
ert  á  þínu  landi  f.  f)á  svarar  Otvel :  Ek  em^^  son  konungs  þeas 
er  Galien  hinn  frœkni  heitir,  en  hann  hefir  drepit  svá  mikinn  Qölda 
manna  með  [höndum  sínnm,*^  sem  eru  í  öliu  ríki  þínu.  En  Garsias** 
konungr  er  frœndi  minn,  en  [FernaguH  barbaris  hann  var  foðurbróÖir 
minn,  sá  hinn  sami  er  réð  fyrir  Nazaret,  en  Rollant  drap  hann.** 
En  á  morgin  ætla  ek  ot  hefna  hans,  ef  Maumet  vill  duga  mér.  J)á 
svarar  Karlamngniis  konungr  heiðingja:  Helzti  göfugligr  ertu ,  ok 
mikill  skaði  cr  at"*  um  svá  fagran  líkam,  er  eigi  hefir  tekit  skfm. 
Síðan  lct  konnngr  kalla  á  Sundgrimar^^  skutilsvein  sinn  ok  mœlti: 
[Far  hingat  til  mín  ok*^^  tak  mann  þenna  ok  léið  til  húsa  Games,** 
ok  lát  hann  þar  vera  í  nótt,  ok  gef  bónda  fyrir  mat  hans  100  skill- 
inga,  en  annat  slíkt  fyrir  hest  hans.  Síðan  [skaltu  kalla**  hingat 
ííiker^^  ok  [Valter  af  Leon^^  ok  Oddgeir  danska.  [Ok  er  þeir  kómu 
fyrir  konung,  þá  mœlti  hann  :^®  J)enna  mann  fæ  ek  yðr  til  gœzJu, 
ok  varðvcitit  hann  .sem  góðir  riddarar  skulu,^^  látit  hann  ekki  skorta, 

*)  reiór  b.  ^)  vnrlH  b.  ^)  di'ongr  A:  [til  heiðingja  ok  mælti:  Flý  brott 
heidiníri,  óg^í^smaór  b.  *)  inn  tilf.  A.  *)  saal.  A^  b:  eigi  a.  •)  dug- 
ftndis  6.  ')  með  .4.  b.  ■)  saal.  A :  Rollant  a ;  heiðingi  b,  •)  nidingi  Á. 
••)  [einvígi  A:  til  hólms  b.  »»)  upp  á  tilf.  b.  ")  þeir  nú  tilf.  b. 
'=»)  [mgl.  A.  •*)  hér  um  tilf.  b.  '*)  skiJdu  A.  '«)  eegir  A,  b.  ")  [eÓft 
hvert  nafn  þitt  er?  Hann  svarar:  Othuel  heiti  ek,  ok  em  ek  Ay  b. 
'•)  [svercM  í  orrostnm  A.  '*)  Garsie  b.  ^*)  [Feraguli  er  réá  fyrir  Nad- 
ared  var  föóurbródir  minn,  erRpllant  drap.  ^.  ")  tngl.  A,  ")  Singram 
A;  Langrimar  b.  '^)  \mgL  A,' b.  '*)  Gftries  A,  ")  [kftlla  mér  Á. 
>•)  Rikers  A.     «')  [Vftlteris  A.     «•)  Itilf,  A,  6.     «)  mgl.  A,_b.     , 


Cap.   ð,  AF  OTVEL.  439 

þat  er  hann  þarf.     Síðan    kom   Otvel  til   herbergis,    [bk   skorti   þar 
engH  sœmd  né  blíðu'  þá  nótt. 

5.  J)at'^  er  at  segja  frá  Karlaniagnúsi  konungi;  at  jafnskjótt 
seni  hann  reis  upp  um  morguninn,  lét  hunn  senda  orð*  Rolhint  jarli, 
ok  géngu  þeir  síöan  til  kirkju  at  biðja  fyrir  sér,  ok  hlýddu  öllum 
tíðum.  En  ábóti  sá  er  réð  fyrir  kirkju  Ordines*  hann  söng  messu 
þann  dag.  En  Karlamagniís  konungr  lét  fylla  gullker  þat  cr  hann 
átíi  bezt^  af  þeim  peninguai,  er  Parensis*  heita,  ok  [ofraði  því  fé,^ 
ok  [2D  höfðingjar®  með  honum.  En  Rollant  ofraði'  Dýrumdala 
sverði  sínu,^^  ok  leysti  út  síðan  með  7  mörkum  vegnum.  En  síðan 
er  messu  var  lokit,  þá  géngu  þeir  til  málstefnu.  En  jafnskjótt  kom 
þar  Otvel  ok  [orti  orða  þegar  á'*  Karlamagnús  konung  ok  spurði : 
Hvar  er  Rollant  frœndi  þinn,  er  þii  elskar  umfram  alla  aðra  menn? 
Ok  hefí  ek  sþurt,  at  [þínir  menn  hafa  svá  niikit  traust  á  honum,  at 
þeir  óttast  ekki  nieðan  þeir  halda  honum  heihim.'*  En  ek  em  nú 
kominn*^  at  fremja  [handsal  okkat  er  var  fyrlV  allri'*  alþýðu.'^  En 
nú  þikki  mér  þat  kynligt,  [er  hann  er  svá  lausorðr,  at  ek  sé  hann 
eigi  nú.*®  En  í  því  bili  gékk  fram  Rollant  í  reiðum  hug  ok  sór  við 
helgan  Pétr  postula,  at  hann  vill  eigi  heita  lygimaðr  fyrir  alt  ver- 
aldar  gull,  [ok  sagði  at  eigi  mundi  hanli  fy rr  létta  en  annarrhvárr 
þeirra  lœgi  eptir  á  vígvelli.*'  J)á  svarar  Otvel :  J>at  er  ráð,  segir 
hann,  at  vit  herklœðimst  sem  skjótast,  því  at  annat  er  at  sýslasíðan, 
En  ef  þii  missir  mín  á  vígvelli,  þá  gef  ek  þér  leyfi  til  at  hengja 
mik  við  hœsta  tré  ii  Frakklandi.  '  J)á  svarar  Oliver :  [Helzti  er  heið- 
ingi  sjá  íjölmálugr.  Nú'®  sér  hann  j)at  at  orð  hans  spilla  ekW 
fyrir  honum,  en  [kynligt  þikki  mér,'*"  ef  honum  ferr  vel  at.  En  því 
nœst  géngu  fram  20*'  hertugar,  ok  (þeir  herklœddu  RoUant  ok  fœrðu 
hann  fy rst  í  brynju  víða  ok'  síða,  Briktor^*  er  sá  nefndr  er  þat 
gerði,  hann  var  lœrisveinn  Goliants  risa  ;  Estut  hét  sa  er  festi  brynju- 
bönd  um  hann ;  en*^  á  höfuð  honum  settu  þeir  skínanda  hjálm,  þann 
er  átt  hafði  Goliant.  J)ann  sótti  Rollant  í  einvígi  [,  er  hann  feldi 
Gruant  enn  mikla  bardagamann.'^*  Síðan  var  fram  borinn  D^'rum- 
dali.     En  ekki   þurfum    vér  at  gera   rœður   um    [þat   hvernin   hann 

•)  [ok  var  þar  med  raikilli  sœmd  (með  friói  ok  góðum  náðum  b)  Á^  b. 
')  Nú  Á.  ^)  eptir  i4,  6.  *)  Ordinis  Á ;  hins  beilaga  Dionisii  6.  *)  mest 
.4,  6.  «)  Pareses  Á,  b.  ')  [offraði  þat  fé  A.  ")  ftólf  jafningjar  6. 
«)  offraói  A.  '*')  saal.  ogsaa  A.  b:  ")  [talar  við  6.  ")  [þér  hafitmikit 
traust  á  honum  A.  '*)  báinn  6.  ")  [handsöl  okkur  er  vit  höfóum 
fyrir.  A,  •*)  [okkur  handsöl  fyrir  allri  hirð  þinni.  6.  '•)  [at  ek  sé  hann 
hvergi,  ok  vissi  ek  eigi  at  hann  vœri  svá  lausorðr.  A,  ")  Imgl.  A. 
'•)  [Mikit  raus  er  á  heidingja  þessum,  ok  A.  ")  um  iilf.  b.  ")  [móti 
þiki  mér  þat  likindum  6.  «')  11  6.  ")  Brittor  6.  ")  [herklœddu  Roll- 
ant  hervápnam  sínum  A.      ^*)  [af  Gruant  inum  mikla  orrostumanni  A, 


440  KARLAMAONUS  8AGA  VI.  C«p.    i. 

var,^  því  at  allir  vitu,  at  ekki  var  sverð  jafngott  í  þaan   tíÖ   [er  þá 
var,  en  nú  hálfu  síðr.^     J)á    gjrði   hann   sik  með  því  sveröi-      [En 
nieðan   hann    býst  bíðr  heiðinginn   á  hesti.^     J>á    var   fram    borínn 
skjöldr  hans  mikill  ok  stinnr,    [ok  ferbvrðings  þykkr   var  iiann,^  ok 
var  hengdr  á  öxl  honum  steindr  með   allskonar  steinum.     A  [rönd- 
unni  utan^  váru  merktar  4  heimsættir  ok  allskouar  veðrátta,    ok   12 
mánaðir,^   hvat  hverr   þeirra   táknar;    þar   var   merkír  á  himinn  ok 
jörÖ,    sól  ok  tungl,  með   miklum    hagleik  skrifat;    þar  var    merkt  á 
helvíti  ok  ógn  písla,  fuglar  himins  ok  allskonar  jarðar  dýr.      Muod- 
riðar  ok  öll    bönd   skjaldarins    váru   af  silki    ok   með   gulli    búin  ok 
silfri.     Síðan   var  honum   spjót  í  hönd'  fengit,   ok   var   við^    merki 
með  allskonar  litum,  ok  svá  sítt  at  tók  jörð.*     En  þá  er  hann  var 
herklœddr,  þá  váru  bundnir  a  fœtr  honum  sporar,'®  en  þat  emb'ætti 
veitti  honum  Gcrin.     Ok   því  næst  var  fram  leiddr  hestr  bans  [,  sé 
er  mjök  svá^'  var  hverjum  hesti  fimari.     Söðull  hans  var   af  steini 
þeim  er  cristallus  lieitfr  ok  biiinn  allr  með  gull  ok  silfr.    [En  undir- 
gjörð  söðuls  var  af  hinu  bezta  guðvefjarpelli.     Brjóstgjörð    ok  stig- 
reip  ok  söðulgjarðir  þœr  váru  af  hinu  bezta  gulli  ok  silfri  nieÖ  mikl- 
um  hagleik    gervar.*'^     J)á  sté  Rollant  á  bak,   svá   at  hann  studdist 
hvárki  viÖ  stigreip  né  við  söðulboga,  ok  hleypti  á  skeið  ok  freistaöi 
frœknleiks  hestsins"  at  öllum  her  ásjánda.    En  því  næst  [sneri  hann 
honum^*  aptr  til  Karlamagnús  konungs  ok  mœlti  við  hann :    Gefmér 
ley fi  til  einvígis  við*^  Otvel,  ok  [veit  ek  víst,   at  ek  mun  yíir  hann 
stíga'®   á   hólnii.      Karlamagniís    kouungr    svarar   máli    hans    ok   gaf 
honum  leyfi  ok  mœlti :    Bá  gæti  þín  er  skóp  himin  ok  jörð.     Síðan 
hóf  konungr  upp  hönd  sína  ok   signdi^'^   Rollant.     Ok   þar   nœst  fór 
hann  leiðar   sinnar,  ok  allr  lyÖr  með  honum,  [meyjar  ok  börn  eptir 
rosknum  mönnum,*®   ok   báðu  honum  eihs  allir,  at  guð  skyldi  gœta 
hans  ok  heilög^®  Maria.     Allir  hertugar  þeir  20  leiddu  hann  til  víg- 
vallar  á  millum  tveggja  vatna,  annat  heitir  Seme,  en  annat  Marvar*® 
hit  mikla.«> 

6.  Ok  því  næst  gékk  fram  Otvel  fyrir  Karlamagnús  konung 
ok  bað  hann  Ijá  sér  hervápn,*^  hjálm  ok  brynju,  [spjót  ok  merki: 
sverð'^  hefi  ek  gott  ok  hest  góðan,   eigi  veit  ek  betri  gripi   í  öllum 

•)  [hannil.  ^)  [saal.A:  en  nú  var  þat  síðana;  í  heiminum  6.  *)  [tilf.  A. 
*)  [mgl.  A.  *)  [röndinni  utanverðri  A.  ®)  mánudr  A.  ')  hendr  A. 
')  á  i4.  ")  fra  [ok  ferbyrðings  þykkr  hertil  mgl.  b.  '®)  gullsporar  A.  6. 
•')  [brynjaðr,  hannii.  '*)  [mgl.  A\  fra  [,  sá  ermjöksvá  hertil:  Brúant, 
hann  var  allr  brynjaðr.  b.  •'')  síns  alls  A.  '*)  [veik  hann  A  '*)  heið- 
in^ann  tilf.  A^  b.  '*)  [kvezt  vita,  at  hann  stígi  yfir  hann  A.  ")  sik 
ok  tilf  A.  "»)  [mgl.  A.  '»)  mœr  tilf  A.  ^*')  Mame  A.  ^')  fra  Ok 
þar  nœst  fór  hann  hertil:  mgl.  b.  ")  hervápna  A.  '')  [taaL  A^  h\ 
sverð  ok  merki  þat  a. 


Cap.    6.  AF  OTVEL.  441 

9 

heimi,  ok  beit  ek  því,  at  ek  skal  yfir  Rollant  hafa  stigit  áðr  en 
[dögurÖarmál  komi.^  Ok  \n\  svarar  konungr :  Heiðingi,  segirhann, 
eigi  n)un  þat  eptir^  ganga,  þú  mœlir  vilja  þinn,  en  cigi  veiztu  hvat 
8Íöa.st  [kann  verða^  í  viÖrskiptum  ykkrum.*  1  |)ví  bili  gékk  Belesent 
konungsdúttir  or  lopti  sínu  ok  [margar  meyjar*  með  henni.  En 
Karlamugnús  kojiungr  [bendi  henni  ok^  bað  hana  ganga  til  máls'^ 
viö  öik.  En  hon  var  glæsiHga  búin,  svá  at  lysti  strœti  alt  af  bjart- 
leik  hennar  ok  fegrð,  ok  síðan  mœlti  konungr  við  hana:  Tak  þú 
riddara  j)enna  ok  fheyjar  þínar  með  þér,  ok  herklœðit  hann,  hann 
heíir  jskoraztá  hólm®  |í  móti  Rollant  frœnda  mínum.*  En  nii  bið'" 
ek^þess,  at  honum  veröi  eigi  [sein  at  þeini  vápnum,'*  er  hann  þarf 
at  hafa,  ok  [látit  vera  góð,''^  því  at  þat  er  [drengskapr  hverjum 
manni.*^  Vér  skulum  gera,  segir  hon,  eptir  fyðvu  boði.^*  En  því 
næst  leiddu  þœr  hann  í  lopt  eitt  eptir  sér,  ok  klœddu'*  hann  þar 
fyrst  með  góðri  brynju  ok  síðri,  þeirri  er  átt  hafði  Samuel  konungr. 
En  Blandine'®  hét  sú*'  er  setti  hjalm  á  höfuð  honum,  þann  ec  átt 
hafði  Gahik*^  konungr,  hann  var  allr  gyltr  ok  settr  gimsteinum. 
A  [nefbjörg  hans'®  var  merktr  gullfugl.  En  konungsdóttir  gyrði 
hann  með  sverði  því  at^°  átt  hafði  Akel  kouungr,  fþat  var  hvast 
sem  hárknífr,  þat  hét  Koreþusum,^*  ok  er  þess  mest*^  ván,  at  Roll- 
ant  hljóti  af  þessu  sverði  sár.  ncma  guð  dugi  honum.  SíÖan  hengdu 
þœr  skjöld  a  öxl  honum  vel  [gyltan,  hvítan  sem  snjó,*^  ok  með 
hinum  dvrustum  gimsteinum  settan.**  J)á  féngu  þœr  honum  spjót 
þat  er  bezt  var  í  her  Karlamagniis  konungs,  ok  þar  með  mérki  hvítt 
sem  fönn^^  nyfallin.  En  þar  var  á  merktr  [gullfugl  einn  ok  hélt 
gullormi  í  millum  klóa  sér.^^  })á  [batt  Roset  af  Vinel  spora  á  fœtr 
honum.^'  Ok  síðan  var  hestr  hans  söðlaðr,  ok  hét  sá  Nigratus^® 
hinn  skjóti.  En  jaínskjott  sem  hestrinn  leit  Otvel,  þá  gneggjaði 
hann,  sem  hann  þœttist  vita  at  Otvel  mundi  vilja  ríða  honum.  Ok 
því  næst  hlj<3p  hann  a  bak  hesti  sínum  ok  vildi  freista  fimleiks  hans 
at  öllum  her  ásjánda.     Síöan    [sneri    hann  aptr   hesti  sínum  ok  létti 

')  í/lagverðarmál  sé  liðit  b.  ^)  óskiim  þínum  tilf.  b.  ^)  [verór  Á, 
*)  RoUants  tUf.  Á.  *)  |ineyjar  heniiar  A,  b.  *)  \mijl.  b.  ')  móts  A. 
'')  (trúlofat  sikft.  ")  [vU^  Roilant  frænda  þinn.  ><.  '")  W\6\  A.  ")  [saal. 
A.  b\  seint  til  þeirra  vápna  a.  '*)  [vandit  sem  niest  b.  '*)  [drengs 
hót  atírera8vá6.  '*)  (yðrum  boðskap  ^l.  •*)  herklæddn  6.  "*)  Flandina 
A\  Flandinc  b.  ")  er  festi  brynjubönd  hans,  en  R(»8er  sú  tilf.  b. 
"»)  Galaat  b.  •'•')  [nefbjörí?inni  A.  ^<^)  er  A,  b.  ^')  Kure  A,  [mgl.  b. 
")  nu.iri  A.  '^^)  (hvítan  ok  gj'ltan  i4;  gnllroðinn  b  "^*)  saal.  A.  b; 
settr  íi.  ^^)  8njór  b.  '*)  feinn  hankr  med  guli  b.  ^*)  [váni  sporar 
bnndnir  á  fœtr  honum,  þat  gerði  Rosete  af  Junel  A ;  váru  sporar  bnnd- 
nir  á  fœtr  honnm,  þeir  er  verðir  váru  10  marka  gulis  b.  ")  Nagradoti 
A;  Xigradas  6. 


442  KABLAMAayUS  8AGA  VI.  Cop,    f. 

eigi  fyrr  en  haDn  kom^  til  konungsdóttur  ok  þakkaði  henni  þat  er 
hon  hafÖi  svá  vel  biiit  hann,  ok  bað  hana  leyfis  at  ríða  til  vfgvallar: 
ok  ef  ek  íinn  Rollant,  þá  á  hann  vísau  dauða  siun  af  vápnum  mío- 
um.^  J)á  svarar  konungsdóttir  [kappsamliga  ok  eigi  hyggiliga: 
Vel  mœlir  þú,  ok^  ef  þi'i  verr  þik  eigi  fyrir  Rollant,  þá  er  meiri 
ván,  at  þú  haldir  aldri  orrostu  síðan  í  móti  úvinum  þínum.^  Ok 
því  nœst  leiddu  þeir  Oddgcir  danski  ok  Nemes  hertugi  Otvel  til  víg- 
vallar  í  þann  stað  sem  Rollant  var  fyrir  á  millum  tveggja  vatna, 
[svá  at  hvérgi  þeirra*  mátti  undan  flýja.  * 

7.  Karlamagnús  konungr  gékk  upp  í  hin*  hœstu  vígskörð, 
ok  10  höfÖingjar  með  honum  ok  [mikill  Qöldi''  anuarra  manna,  ok 
varaði  konungr  alla  alþýðu,®  at  engi  skyldi  vcra  nœr  staddr  [viÖ 
viðrskipti*  þeirra  Rollants  ok*®  Otvels.  En  því  nœst  kallaði  Karla- 
magnús  konungr  á  þá  ok  bað  þá  taka  til  at  berjast.  En  Otvel  lézt 
vera  búinn,  f)á  mœlti  RoIIant:**  Ek  bið  þik  ok  sœri  þik,  at  þú 
berist'*  eigi  í  móti  réttu,  Ek  bið  þik,  segir  Otvel,  at  því  sama 
hófi,  því  at  ek  veit  at  lítil  er  ást  í  millum  okkar.^^  Ok  þvf  nœst 
[laust  RoIIant  hest  sinn  sporum  Bruaut,'^  en  Otvel  sinn  hest  Nigra- 
tus.'*  En  þeim  þótti,  er  nœr  váru  staddir,  sem  [lönd  ölP*  skylf) 
[þau  er  í  nánd  váru  atreið''  þeirra.  Ok  síðan  er  þeir  mœttust, 
lagði  hvárr  til  annars  nieð  spjóti  sínu,  en  merki  þeirra  [breiddust  á 
hvern  veg  ífrá*®  ok  brotnaði  spjótskapt'®  hvárstveggja,  ok  tóku 
PÍðan  til  [sverða  sinna,*®  ok  gaf  hvárr  öðrum  stór  högg  [á  gylta** 
skjöldu,  ok  brast  þá  hvárstveggja  skjöldr.  En  því  nœst  veittu  við- 
nám  hjálmar  þeirra  ok  brynjur,  ok  lýsti^'*  allan  vígvöll  af  gulli  ok 
dýrliguni  steinum,  er  hvárrtveggi'^^  lijó  af  annars  hlífum.**  {)á  mœlti 
Karlamagnús  konungr  ok  tók  svá  til  orða:  Nú  sé  ek  mikla  furðu, 
er  heiðingi  stendr  svá  lengi  við  Rollant.  J)á  svarar  Beleseut  kon- 
ungsdóttir:  J)at  veldr  því  at  báðir  eru  vel  herklœddir,  ok  þat 
annat  at  drengir  góðir*^  hafa  ff^^  hizt.  Ok  því  nœst  hjó  Rollant  til 
Otvels  með  Dýrupidala  sverði  sínu  ofan  í  hjálm  hans  ok  tók  af  nef- 
björgina,  en  í  ööru  höggi  hestinn^'  fyrir  framan  söðulbogann,  ok 
varð  þá  heiöingi   ofan  at  stíga  hvárt   sem'^®    vildi   eða   eigi.     Sfðau 

')  [lét  bann  hestinn  kenna  spora  ok  leypti  aptr  .4.  ^)  þinum  niínuni(!)  A. 
*)  f:  Kappsamliga  mœlir  þi'i  ok  eigi  hvf^giliga,  A.  *)  fra  ok  bað  hana 
leyfis  hertil  mgl.  b.  *)  (þar  sem  hvárí^  A.  *)  in  A.  ')  [mart  A. 
•)  við  tilf.  A.  '•')  r^iðrskiptum  A.  '")  ins  mátka  tUf.  A.  ")  við  Otvel 
tilf.  A.  '^)  berst  A.  '*)  Fra  BegyndeUen  af  dette  Capitel  hertil  mgl.  b. 
'*)  mgl.  A.  '*)  Nigrados  A\  [lustn  þeir  hesta  sína  sporum  b.  ")  [Öll 
QÖU  A\  jörðin  6.  ")  [af  atreið  A.  b.  '•)  [$aal.  A\  á  hvern  veg  a\ 
fra  en  merki  þeirra  o.  *.  v  mgl.  b.  '^  mgl.  A.  ''"*)  [vápna  ok  brugða 
Bverðum  sínum  i4.  >•)  gyldail.  ")  þá  tilfA.  ")  hvárri4.  ")  ImgLb. 
»*)  mgl.  A,  b.     »•)  at  A.     ")  í  sundr  tilf.  b.     ")  hann  tilf.  A. 


Cap.    7.  AF  OTVEL.  443 

mœlti  Otvel  til  Rollants  ok  sór  við  Maumet  ok  kvað  haiin  hafa  gert 
[mikit  údr>engskapar  verk,'  er  hann  drap  hest  hans,  ok  kvað  hann 
ekki  eiga  at  honum  at  sœkja,  [sagði  svá  at  honum  skyldi  goldit  áðr 
en  dögurðarmál  Höi.*  En  síðan  hjó  Otvel  til  Rollants  með  sverði 
sínu  ok  nam  nefbjörgina  ok  í  sundr  hestinn  í  miðju,  svá  at  sér  féll 
hvárr  hlutr  [til  jarðar,  ok  nam  sverðit  í  jörðu  staðar,*  ok  var  þá 
jafuskipt*  með  þeim,  ok  váru  þá  báöir  á  fœti  staddir.*  En  síðau 
œpti  Otvel  hárri  röddu  ok  kvað  þat  ekki  barns  högg,  er  hann  hafði 
veitt  honum.®  En  Karlamaguús  konungr  gaf  gerla  gaum  at  viðskiptum 
þeirra,  ok  mœlir  á  þessa  lund  :  Guð  allsvaldandi,  faðir  allrar  sk^pnu, 
ok  heilög  niœr  Maria  varðveiti^  Rollant  í  dag,  svá  at  eigi  gangi® 
Ptvel  yíir  hann,  Ok  því  nœst  hjó  Rollant  ofan  í  hjálm  Otvels  ok 
'M  fjórðunginn  [hjálminum  ok  með®  hit  vinstra  eyra,  ok  fékk  þá 
Otvel  mikit  sár  af  sverði  Rollants.  En  þat  nam  eigi  staðar  fjrr  en 
í  mundriða  Otvels,^^  ok  mundi  Rollant  þá  jfir  hann  hafa  stigit,  ef 
hann  vœri  eigi  svá  góðr  riddari  sem  hann  var.  Nú  er  [þat  satt  at 
segja,  at  þar  er  harðr'^  atgangr.^*  Nú  mœlti  Belesent  könungs 
dóttir:  þessi  er  nauðugligr'^  bardagi,  ok  munu  þeir  nú  eigi  lengi 
við  standa,  en  þat  [er  auðsýnt,^*  at  hvártveggi  þeirra  er  hinn  frœkn- 
asti,  ok  fhvárgi  þeirra  er  ámœlisverðr. '*  J)á  mœlti  konungr:  Mjök 
em  ek  hugsjiíkr  um  ráð  Rollants,  ok  féll  til  jarðar  ok  bað  [bœn 
sína  til  guðs:**  Dróttinn  þií  ert^''  yfir  allri  skepnu  þinni  [ok  allri 
kristni,*®  vertu  hlífskjöldr^®  Rollants  í  dag  ok  lát  upp  [heQa  kristinn 
dóm  en  niðr  hefja  heiðinu  dóm,*°  ok  snii  þú  þenna  mann  frá  [heiðni 
ok  fra  eilífri  kvöl  heldr  til  kristni  ok  eilífrar'^^  dyrðar.'*  En  er  kon- 
ungr  hafði  lokit  bœn  sínní,  þá  gékk  hann  upp  i  vfgskörð  ok  sá 
þaðan  til  þeirra.^^  J)á  mœlti  Rollant  ^ið  Otvel :  Heiðingi,  segir 
hann,  gakk  af  hendi  Maumets^**  ok  trú  á  guð*^  Maríu  son,  þann  er 
þoldi  písl  ok  dauða  á  krossinum,**  ok  gerst  maðr  Karlamagnús  kon- 
ungs,  ok  mun  hann  gefa  þér  góðar  gjafir,  ok  [hann  mun  gefa  þér^'^ 

*)  I  mikinn  údrengskap  i4,  6.  ^)  [ok  þetta  skal  ek  þér  gjalda  áðr  döguróar- 
mál  komi  A\  fra  ok  sór  við  Maumet  hertil:  Mikinn  údrengskap  gerðir 
þú  ná,  er  þú  drapt  hest  minn,  því  at  hann  var  saklauss  fyrír  þér.  b. 
^)  stað  A.  <)  saal.  i4;  jafnskjótt  a.  *)  Imgl.  b.  •)  Rollant  A,  b. 
')  varðveittu  A.  •)  stígi  A\  komist  b.  ®)  [svá  at  þar  með  fylgði  6. 
•")  skjaldarins  6.  ")  [þar  allharðr  A.  '^)  þeirra  í  millum  tUf.  6. 
'^)  nauðuligr  b.  '*)  [sé  ek  A^  b.  '*)  [eigi  ámœlisverðir  A.  '*)  [guð 
með  tánim  á  þessa  lund:  A.  ")  konungr  tilf.  6.  'J^  [^^^  ^^  b. 
'")  hlííiskjöldr  A,  '*')  [hefjast  krístinn  dóm  ok  þitt  heilagt  nafn,  en  niðr 
lœ^ast  útrú  heiðinna  manna  il.  '')  [villu  tilhetlagrar  trúarok  þinnaril. 
")  fra  ok  enú  þú  þenna  hertil  mgl.  b.  *')  einvigis.  Svá  hafði  hvárr 
þeirra  höggvit  af  öðrum  hlífar,  at  eigi  eitt  hit  minsta  höfða  þeir  eptir 
á  sínum  líkam  tilf.  b.  ")  Maumet  A ;  Machons  6.  ")  Krijt  6.  ««)  fyrír 
várar  aakir  tilf.  A.    '^  [þar^með  A. 


444  KABLAMA0NU8  SAGA  VI.  Cop,   S, 

dóttur  8Ína,  ok  munu  vér  Oliver'  gerast*   hefndarbrœðr,   ok   munuEn 
vér  gera  mörg  snildarbrögð   ok   vinna   borgir  ok  kastala,   [heruÖ  ok 
tún,  hesta    ok^múla   ok   allskonar  gripu.'     J)á  svarar  Otvel :     Verði 
sá  níöingr  er  lærist  at*  þér,  heldr  ætla  ek,  at  [ek  sé*  þinn'  meistarí. 
Ætla  ek  áðr  en   vit   skilim  í  dag,    at  ek    skal®  gefa   þér'    eiU  högg 
meÖ  sverði  mínu,  [sva  at  hvárki  skaltu  kalla®  já  né  nei.    Nú  reiðist 
Rollant  mjök  við  hót  Otvels  ok  hjó  til  hans  ofun  í  hjálm  hans  meö 
sverði  sínu,    svá  at  eldr  stökk   or,    er  stálin    mœttust,    ok   af  hjálmi 
haus  þat  er  tók,  ok  snerist  höggit  til  vinstri  handar,  ok  sleit  Rollant 
af  honum  brynjuna   ofan®    frá   herðarblaði   ok    til    bróklinda    staðar. 
Ok  varð  hann  ekki  sárr*"    at   heldr,^^    þótt  höggit   væri    mikit,    ok 
varð  honum  úsvipt  við  sem  ván  var,  svá  at   mjök  svá    féli  hann  á 
kné,    ok    varð    þó  þyss^-    mikill  í  Frankismanna  liði,    ok    sögðu  [al' 
þat  var*^    riddara   högg.     En  margir  leyfðu'*    Otvel  ok  sögÖu  hann 
eigi  ámæhs  verðan,  en  sumir  kváðu  hann  [verðan  ámœlis  ok'*  jfir- 
kominn  á  vígvelli,    [en    þeir   vissu   eigi   frœknleik    hans   ok  snildar- 
brögð,  því  at  hann  var  son  Galiens  konungs  hins  frœkna.^*      Síðan 
bjóst   Otvel    at  hefna   sín,    ok   er   þess  meiri   ván,    at  Rollant  vinni 
aldri  stórborgir  síðan,  nema  [guð  dugi  honum,  ok  því  at  eins  at  þá 
berist*''  betr  at^s  en  lil  var  stefnt.     Ok   hjó   Otvel  þá  til  Rollants,»» 
ok  barg  þá  guð,   [at  svcrð  hans^**  brást  flatt  við,    [ella  mundi  hann 
hafa  unnit  Rollant  skaða  í  því  sinni.^*      En    þegar   hjó    hann    annat 
högg  til  RoIIants   ok    af  honum    allar   hlífar,    [hjálm    ok   skjöM,    ok 
sundr  slilin  brynja^'^  hans,  svá  at  niðr  féll  á  jörð,*^  ok  varð  Rollant 
sárr  mjök.    Síðan  œpti  hann^**  á  RoIIant  ok  sór  við  Maum'et  at  hann 
hefði^^  hefnt  [þeirrar  skammar.^® 

8.  Nú  er  hvárrtveggi  [í  lífœru,  því*'  at  allar  hlífar  váru  af 
hv^árumtvejígja,^®  fok  eigi  hafa  þeir  svá  mikit  eptir,  at  þeir  megi 
hylja  handarbök^^  sín.  En  nii  falla  Frankismenn  í  annat  sinn  til 
bœnar  ok  báðu  RoIIant  hjálpar  ok  miskunnar  af  guði,  fyrir  því  at 
þeir  váru  hugsjiíkir  mjök  um  hann.  Jíess  báðu  þeir  guð,  at  hann 
skyldi  sætta  þá.^®     En  í  því  bih  kom  fljúgandi  dúfa  hvít  sem  snjór 

')  jarl  tilf.  A.  '^)  allir  tilf.  h.  ')  [ok  þar  med  margskonar  gripi  A :  fra 
ok  vinna  borgir  o.  $.  v.  myl.  b.  *)  af  i4,  b.  *)  fvera  A.  *)  \_mgl.  b. 
')  þat  i4,  6.  ")  [er  þú  skalt  hvárki  se^a  A:  at  þú  segir  þaðan  af 
hvárki  b.  »)  alt  tilf  A.  "»)  Her  beyynder  atter  B.  ")  þvi  sinni  A. 
«0  rómr  B.  b.  •*)  |þat  vera  A.  ")  lofuóu  A.  B.  b.  '*)  [nigl.  A,  B.b.  , 
•ö)  \wgl^  B,  b.  •')  heriB.  "•)  [betr  verói  b.  •»)  nieð  sverði  sínu  Kurt 
tiIfA.  •^»)  [er  Rollant  fékk  eitíi  bana,  8verð  i4.  '-")  [mgl.B.b.  ")  [ok 
sundr  sleit  hann  brynju  A.  '^^)  fra  ok  af  honum  o.  s,  v.  mgt.  B.,  b. 
2^)  Otvel  i4,  B,  b.  ")  tilf  A,  B.  b.  ")  f skammar  sinnar  A ;  sín 
^K^'  **)  [úfœrr  fyrir  þann  8kyld{i4,  ")  þeim  b.  ^**)  handarhögg  A. 
>")  Imgl    B,  b. 


Cap.   ^.  AF  OTVEL.  445 

at  augsjánda'  Rollant  ok  ölluni  herinum,  ok  var  þar^  hinn  helgi  andi 

í  dúfu  líki.    Síðan  inælti  hon  nökkur  orð  viÖ  Otvel:    Gakk  til  RoU- 

ants'  ok  fylg  því  er  hann  rœðr*   þér.     J>á   avarar  Otvel :    Eigi   veit 

ek  hvat  [fyrir  augum    mínum^    er,   en*    brugðit   er   œtlan    minni   ok 

athöfn,  ok  sýnist  mér  þat  nú  satt  vera,   er  hingat  til  hefi  ek  hatat. 

En  nú  gef  ek  upp  sverð  mitt  at   vilja   mínum    en    eigi    fyrir    hræzlu 

sakir,  ok  aldri   skal  ek   [héðan  í  frá''    berjast  í  móti  þér,    ok    fyrir 

þínar  sakir  mun  ek  ráðast  til  Karlamagnús  konungs  ok  hans.félaga, 

ok  hugða  ek  at  þat  mundi  [mik  aldri  henda,  ok  sýn&st  mér  þeir  nú 

guðir®    únýtir   er   ek    hefi    áðr  á  trúat,®    ok    svá   alhr  þeir  er  þeim 

þjóna,  ok  heit  ek  nú  [alls  hugar*°áþá  enu  helgu  mey  Maríu  raóður 

Krists  mér  til  hjálpar  framleiðis.^*      En   RoUant  heyrði  orð  hans  ok 

mæUi  við  hann   hlæjandi:     Er   þ(ÍT   þat   brjóstfast,    segir  hann.     J)á 

svarar  Otvel :    [Víst  er  þat  satt,  *^  segir  hann.    P2n  síöan  lagði  hvárr 

þeirra  hönd'^  um  háls  öðrum  ok  hurfust  til.    J)á  mæUi  Karlamagnús 

konungr:    Guð  sé  lofaðr,  [ok  nii  munum*"*  vér  sjá  miklar  [jarteignir 

guðs  ok^^  heilagra  manna.     Svá   synist  mér  sem  þeir  haíi  gert  sœtt 

8Ín  á  millum.     Farit  nú  sem  skjótast  at  vita  tíðendi,  hversu'^  þeim 

heUr  tU  tekizt.     En   þeir    geröu    svá,    ok   fór  hverr   sem    matti    [ok 

þóttist    þá   bezt   hafa  er   fyrst  mátti  víss  verða.^'     En  Karlamagnús 

konungr  var  fyrstr*®  í  þeirri  ferð  [ok  11   höfðingjar'*  mjeð  honum.^^ 

En  jafnskjótt  sem  konungr  leit  RoUant  frœnda  sinn,  þá  [mœlti  hann 

við  hann  ok  spurði,^^    hversu    [honum^^    hefði   til  tekizt.^^     RoUant 

svarar,  [at  þat  var  gert  ok  þat  bozt  er  ek  sé  þik  heilan  :^*    Ek  heU 

átt  [bardaga,    segir  hann,    við  Otvel   enn  bezta  riddara,    er  ek  hefi 

átt  vápnaskipti    við,    ok    aldri    fann   ek    hans   jafningja    af  heiðingja 

liði.^*    Ok  nii  sé  gwb  lofaðr,  at  vit  erum  báðir  á  eitt  sáttir,  ok  skal 

hann    kristinn    [gerast   ok   láta   skírast.      Ok    vil    ek    heilt  ráða  þér, 

herra,  tak  vel  við  honum  ok^*'   sœm    hann  í  öllum  hlutum,  [ok  gott 

máttu  af  honum  hljóta.^'     Gef  hónum    þat  sem  hann  beiðist.     [J)at 

er   upphaf  at   bœn    minni,^®    gef   honum    dóttur   þína   Behsent   með 

')  ásjánda  6.  ')  þat  raunnr  b.  ^)  handa  Rollant  A.  *)  býðr  b.  *)  raér 
y4,  B.  *)  okyl;  því  niBi  [því  veldr.  at  6.  •)  [héóan  af  -4,2?;  eíóan  6. 
*)  saal.  rettet:  bú^ir  n.  ')  [mér  aldri  synast,  ok  aé  ek  nú  at  gud  þau 
er  ek  hefi  á  trúat  eru  vettugi  nyt  nema  hrenna  í  eldi  .4.  "*)  [mcð  öllu 
hjarta  .4.  '")  fra  ok  fyrir  þínar  sakir  mun  o.  s.  v.  mgl.  B.  b.  -  •*)  [At 
VÍ8U  A,  h.  '^)  liendr  A.,  b.  '*)  [nú  mef^um  A^  B.  '*)  (jarteinir  í^uós 
föður  allsvaldanda  ok  hans  A.  '*)  hve  A^  B.  '*)  [mgl.  B,  b,  '")  fremetr 
B.  "•)  jafningjar  A.  '")  [mgl.  B,  b.  »')  [frétti  hann  A.  ")  þeim  B. 
•^')  [þeir  höfc^u  skilit  b.  ^*)  |it  bezta  hefir  mér  til  tekizt  .4;  mgl.  B,  b. 
")  [vápnaskipti  við  Othuel  inn  frœknasta  riddara  er  í  heimi  er,  ok  éngi 
fœst  hans  jafningi  hvárki  i  krístni  né  í  heiðni  um  aUa  atgerfi  til  rídd- 
araskapar.  A.  ^*)  [verða  ok  skím  taka;  ok  haf  ráð  mitt  konangr,  A, 
'^)  [w»y/.  A.     '")  [þat  er  bœn  hans  í  upphaíi,  at  þii  A;  mgL  i?,  b. 


444  KABLAMA0NU8  SAGA  VI.  Cap.    8. 

dóttur  8Ína,  ok  munu  vér  Oliver*  gerast*   hefndarbrœðr,   ok   munuin 
vér  gera  niörg  snildarbrögð    ok    vinna   borgir  ok  kastala,   [heriið  ok 
tún,  hesta    ok^múla   ok   allskonar  gripu.^     {)á  svarar  Otvel :     Verði 
sa  níÖiugr  er  lœrist  at*  þér,  hcldr  œtla  ek,  at  [ek  sé*  þinn'  meistarí. 
Ætla  ek  áðr  en  vit   skihm  í  dag,    at  ek    skal*  gefa   þér'    eitt  högg 
með  sverði  mínu,  [svá  at  hvárki  skaltu  kalla^  já  né  nei.    Nú  reiðist 
Rollant  mjök  við  hót  Otvels  ok  hjó  til  hans  ofan  í  hjálm  hans  með 
sverði  sínu,    svá  at  eldr  stökk   or,    er  stálin    mœttust,    ok   af  hjálmi 
hans  þat  er  tók,  ok  snerist  höggit  til  vinstri  handar,  ok  sleit  Rollant 
af  honum  brynjuna   ofan®    frá   herðarblaði   ok    til    bróklinda    staðar. 
Ok  varö  hann  ekki   sarr^®    at   heldr,"    fjótt  höggit   væri    mikit,    ok 
varð  honum  úsvipt  við  sem  ván  var,  svá  at   mjök  svá    féll  hann  á 
kné,    ok    varð   þá  þyss*^    mikill  í  Frankismanna  liði,    ok   sögðu  [a* 
J)at  var*^    riddara   högg.     En  margir  leyfðu'*    Otvel  ok  sögöu  hann 
eigi  ámæhs  verðan,  en  sumir  kváðu  hann  [verðan  ámœHs  ok'*  yfir- 
kominn  á  vígvelli,    [en    þeir   vissu   eigi   frœknleik    hans   ok  snildar- 
brögð,  því  at  hann  var  son  Galions  konungs  hins  frœkna.**      Síðan 
bjóst   Otvel    at  hefna   sín,    ok   er   þess  meiri    ván,    at  RoIIant  vinni 
aldri  stórborgir  síðan,  nema  [guð  dugi  honum,  ok  því  at  eins  at  þá 
beríst^'  betr  at^s  en  til  var  stefnt.     Ok   hjó   Otvel  þá  til  RoIlants,»» 
ok  barg  þa  guð,  [at  sverð  hans**'  brást  flatt  við,    [ella  mundi  hann 
hafa  unnit  Rollant  skaða  í  því  sinni.**      En    þegar  hjó   hann    annat 
högg  til  Rollanls   ok    af  honum    allar   hlífar,    [hjálm    ok   skjöld,    ok 
sundr  slilin  brynja^^  hans,  svá  at  niðr  féll  á  jörð,*^  ok  varð  Rollant 
sárr  mjök.    Bíðan  œpti  hann^*  á  Rollant  ok  sór  við  Maumet  at  hann 
heföi^^  hefnt  [þeirrar  skammar.^*' 

8.  Nú  er  hvárrtveggi  [í  iifœru,  því^'  at  allar  hlífar  váru  af 
hvárumtveíígja,^®  [ok  eigi  hafa  þeir  svá  mikit  eptir,  at  þeir  megi 
hylja  handarbök*^  sín.  En  nú  falla  Frankismenn  í  annat  sinn  til 
bœnar  ok  báðu  Rollant  hjálpar  ok  miskunnar  af  guði,  fyrir  því  at 
þeir  váru  hugsjúkir  mjök  um  hann.  {)ess  báðu  þeir  guð,  at  hann 
skyldi  sœtta  þá.^®     En  í  því  bili  kom  fljiigandi  dúfa  hvít  sem  snjór 

')  jarl  tilf.  A.  '^)  allir  tilf.  b.  *)  [ok  þar  med  niargskonar  gripi  A :  fra 
ok  vinna  borfnr  o.  s.  v.  nujl.  b.  *)  af  A,  b.  *)  [vera  A.  *)  [mgl.  b. 
')  þat  i4,  6.  •)  (er  þú  skalt  hvúrki  segja  A;  at  þú  segir  þaðan  af 
hvárki  b.  »)  alt  tilf  A.  '")  Uer  begymler  atter  B,  ")  þvi  sinni  A. 
'0  rónir  B.  6.  •')  [þat  vera  A.  ")  lofuóu  A.  B.  b.  '*)  [mgl.  A,  D.b.  , 
•*)  [nigl.  B,  b.  ")  beri  B.  ••»)  [betr  verói  b.  '^)  nieð  sverði  sínii  Kurt 
tilfA,  ^»)  [er  Rollant  fékk  eicrj  bana,  sverð -4.  '■")  [mgl.B.b.  ")  [ok 
suntlr  sleit  hann  brynju  A.  '^^)  fra  ok  af  honuni  o.  s.  v.  mgl.  B,  6. 
'*)  Otvel  A,  B,  6.  ")  tilf  A,  B,  b.  '«)  rpkaminar  sinnar  i4 ;  sín 
B,^b.  2")  [úfœrr  fyrir  þann  skyldji^.  ")  þeim  b.  ^»)  hftndarhögg  A. 
»»)  [mgl    B,  6. 


Cap.   S,  AF  OTVEL.  445 

at  augsjánda*  RoUant  ok  öllum  herinum,  ok  var  þar^  hinn  helgi  andi 

í  dáfu  líki.    Síðan  mœlti  hon  nökkur  orð  við  Otvel:    Gakk  til  Roll- 

ants^  (ik  fylg  því  er  hann  ræðr*   þér.     J)á   svarar  Otvel :    Eigi   veit 

ek  hvat  Lfyrir  augum    niínum^    er,   en*    brugðit   er   ætlan    minni   ok 

athöfn,  ok  sýnist  mér  þat  nú  satt  vera,   er  hingat  til  hefi  ek  hatat. 

Kn  nú  gef  ek  upp  sverð  mitt  at   vilja   mínum    en    eigi   fyrir   hrœzlu 

sakir,  ok  aldri   skal  ek   [héÖan  í  frá^    berjast  í  móti  þér,    ok    fyrir 

þínar  sakir  mun  ek  ráðast  til  Karlamagnús  konungs  ok  hans.félaga, 

ok  hugða  ek  at  þat  mundi  [mik  aldri  henda,  ok  sýnast  mér  þeir  nú 

guÖir®    únýtir   er   ek    hefi    áðr  a  trúat,^    ok    svá   alHr  þeir  er  þeim 

þjóna,  ok  heit  ek  nú  [alls  hugar^^áþá  enu  helgu  mey  Maríu  móður 

Krist«  mér  til  hjálpar  framleiÖis.*'      En  Rollant  hevrði  orð  hans  ok 

mælti  við  hann   hlæjandi:     Er   þér   þat   brjóstfast,    segir  hann.     J)á 

svarar  Otvel :    [Víst  er  þat  satt,  ^^  segir  hann.    En  síðan  lagði  hvárr 

þeirra  hönd*^  um  háls  öðrum  ok  hurfust  til.    J)á  mœUi  Karlamagnús 

konungr:    Guð  sé  lofaðr,  [ok  nú  niunum^*  vér  sjá  miklar  [jarteignir 

guðs  ok*^  heilagra  manna.     Svá   sV^nist  mér  sem  þeir  hafi  gert  sœtt 

sín  á  milhim.     Farit  nú  sem  skjótast  at  vita  tíðendi,  hversu'®  þeim 

hefir  til  tekizt.     En   þeir    gerðu    svá,    ok   fór   hverr   sem    mátti    [ok 

þóttist    þá   bezt  hafa  er  fyrst  mátti  víss  verða.*'     En  Karlamagniis 

konungr  var  fjrstr'®  í  þeirri  ferð  [ok  11  höfðingjar*®  mjeð  honum.^® 

En  jafnskjótt  sem  konungr  leit  Rollant  frœnda  sinn,  þá  [mœlti  hann 

við  hann  ok  spurði,^^    hversu    [honum^^    hefði   til  tekizt.^^     Rollant 

svarar,  [at  þat  var  gert  ok  þat  bezt  er  ek  sé  þik  heilan  :^*    Ek  hefi 

átt  [bardaga,    segir  hann,    við  Otvel   enn  bezta  riddara,    er  ek  hefi 

átt  vápnaskipti    við,    ok    aldri    fann   ek    hans   jafningja    af  heiðingja 

Hði.^*    Ok  nii  sé  giið  lofaðr,  at  vit  erum  báðir  a  eitt  sáttir,  ok  skal 

hann    kristinn    [gerast   ok   láta   skírast.      Ok   vil    ek    heilt  ráða  þér, 

herra,  tak  vel  við  honum  ok^^   sœm    hann  í  ölhim  hlutum,  [ok  gott 

máttu  af  honum  hljóta.*'     Gef  hónum    þat  sem  hann  beiðist.     [Jjat 

er   upphaf  at   bœn    minni,^®    gef   honum    dóttur   þína   Belisent   með 

')  ásjánda  b.  ')  þat  raunar  b.  ^)  handa  Rollant  A.  *)  býðr  6.  *)  niér 
y4,  B.  «)  okA;  því  at^;  [þvi  veldr,  at  6.  ')  [héðan  af  ^,  J»;  sídan  6. 
*)  saal.  retteli  báóir  a.  ^)  [mér  aldri  synast,  ok  sé  ck  nú  at  guð  þau 
er  ek  heíi  á  trúat  erii  vettugi  x\ýt  nema  brenna  í  eldi  A.  '")  [með  öllu 
hjarta  .i.  ")  fra  ok  fyrir  þínar  sakir  mun  o.  j.  v.  mgl.  JS,  b.  •  '^)  [At 
vísu  ^,  b.  '^)  liendr  A^  6.  '^)  [nú  megum  A^  B.  '*)  fjarteinir  guðs 
föður  allsvaldanda  ok  hans  A.  '")  hve  A^  B,  '*)  [mgl.  B,  b.  ")  fremstr 
B.  '^)  jafningjar  A.  »»)  [mgl.  B,  b.  ^')  [frétti  hann  A.  ^')  þeim  B. 
^♦)  [þeir  höfðu  skilit  b.  ")  [it  bezta  hefir  mér  til  tekizt  A;  mgL  B,  6. 
")  [vápnaskipti  við  Othuel  inn  frœknasta  riddara  er  í  heimi  er,  ok  éngi 
fœst  hans  jafningi  hvárki  í  kristni  né  í  heiðni  um  alla  atgerfi  til  ridd- 
araskapar.  A.  "^^)  [verða  ok  skím  taka;  ok  haf  ráð  mitt  konangr,  A, 
^^)  [wí(/.  A.    '*)  [þat  er  bœn  hans  í  upphafi,  at  þí  ^l;  mgL  B.,  b. 


446  KARLAMAG1ÍU8  SAGA  VÍ;  Caj».    9. 

mörgum  stórborgum.     þá  svarar   konungr:    Nú    er  þat   sýst    er   ek 
[vilda,  ok  sú  bœn  fram  komin  er  ek  bað.*     Ok   því   nœst  [váru  af 
þeim  tekin  hervápn  þau  er  eptir  váru,  ok^  var  framleiddr  hestr  Roll- 
ants,  ok  h^jóp  hann  á  bak  honum  íimliga  sem  hann  vœri  úsárr.    £q 
Otvel  sté^  á  bak  múl  þeim   er  beztr   var  í  öllum    her  Karlamagnús 
konungs  ok  fór  til  Pariðborgar  ok  til    kirkju   heilagrar  Marie  at  láta 
skírast.     En    Turpin   erkibyskup   skrýddist  ok   primsigndi    Otvel   ok 
leiddi    hanu    til   kirkju,    [ok   þá   var   hann   skírðr*^     £n    svá   wikiU 
mannQöldi  var  þar  kominn  at  undrast  Otvel,  at  þat  var   útal    huod- 
raÖa.      £n    konungr  sjálfr   hélt   honum    [undir  skírn*    ok   [Otes   ok 
Girarð*  af  Norðmandi."'     Nii  er  skírðr  Otvel  ok  fyrirlétit®  lög  heið- 
inna  manna.^ 

9.  £n  í  því  bili  kom  Belisent  konungsdóttir  gangandi  or  sal 
sínum.  Ok  er  hon 'svá  íogr  í  milli  kvenna  sem  [blóm  af  rósi*®  ok 
lilju  er  í  milii  annarra  grasa.  Hon  heilsar  konungi,  en  hann  tók  f 
ermarstúku^*  hennar  ok  mœlti  við  hana :  Dóttir,  segir  hann,  vel 
ertu  látuö,*^  ok  sá  maðr  er  þik  hefir  eina  nátt  í  sínu  valdi,  þá  œtti 
eigi  síðan  bleyði^®  honum  í  hug  at  koma,  ok  engi  annarr  údreng- 
skapr,  góðr  skyldi  hann  síðan  vera  ok  fullhugi,  ok  svá  mun  vera^ 
ef  þér  vinnst  líf  svá  langt,  at  þú  verðir  gipt.  **  |)á  mœíti  konungr 
við  Otvel:  Nú  [heíir  þu  tekit  við  trú  ok  gengit  af  heiðni  ok  af 
hendi  Makon  ok  Maumets.  Nú^^  gef  ek  þér  Beliscnt  dóttur  mína 
[til  unnustu,  en  til  heimanfylgju  henni  gef  ek  þau  lönd  er  svá  heita: 
Vernilest  ok  Morie,  Kastc  ok  Plazente,  Melaut  ok  Pame»  þii  skalt 
vera  höfuðsmaðr  yíir  öllu  Lumbarðalandi. '^  £n  Otvel  þakkaÖi  kon- 
ungi  gjöf  þá  ok  féll  til  fóta  honum  ok  gerðist  hinn  injúkosti  ok 
niœlti  svá:  Herra  konungr,  segir  hann,  guð  þakki  [þér  boð  þitt, 
ok  því  ncita''  ek  eigi,*^  ef  mærin  játar  mér  með  góðum  vilja.  Kon- 
ungsdóttir  svarar  Otvel :  Leyst  þikkjumst  ek  frá  háska,  ef  ek  em 
gipt  þér,  ok  vil  ek  eigi  góðum  unnusta  neita,^'  ok  aldri  skal  ást 
mín  bregðast  viö  þik  né  góðr  vili.  J)á  svarar  Otvel  máli  hennar: 
J)egar  er  ek  finn  góðan  vilja  þinn  við  mik,  þá  skal  ek  vinna  mörg 
snildarbrögð  fyrir  þínar  sakir,  [bœði  borgir  ok  kastala,  heruð  ok  tún, 
frá  borgarhliði  því  er  Attilie  heitir,  ok  skal  ek  fella  með  sverði  mínu 
hundruðum  heiðingja,    ok    eru  þeir  allir  dœmdir,    ef  eigi  vilja  skírn 

')  [hefi  lengi  til  beðit  A.  ^)  [mgl.  B^  b.  ^)  steig  B.,  b.  *)  [veitandi  honiim 
þar.embœttiheilagrarskimarö.  *)  [til  skímarilf.  *)  Girald^.  ')  [mgi. 
B^  6.  *)  látit  hefir  hann  B;  hetír  hann  fyrirlitit  6.  *)  ok  þeirra  villu 
tilf.  A.  "')  [taal.  rettet'^  rósa  (rós  A)  af  blómi  a,  A.  ")  erma^túku  A. 
•^)  saal.  A ;  látin  a.  '*)  bley ðiorð  A.  '^)  fra  Ok  er  hon  svá  fogr  o.  *.  v.  mgl, 
B.,  6.  '^)  [verðr  þú  fulliga  gcrast  minn  maðr  ok  A ;  hefír  þú  skim  tekit  ok 
því  B,  6.  '•)  [mgl.  B,  b.  '0  níti  A.  '»)  [yðr  f igra  gjöf,  ok  hana  vil 
ek  gjarna  þiggja  6.     '*)  níta  A. 


Cap.   ÍÚ,   1Í.  AP  OTVÉL.  447 

taka.^  Ok  enn  inælti  Otvel:  Herra  konungr,  segir  hann ,  [láttu 
varÖveita  unnustu  mína^  til  þess  er  vér  fáni  unnit  [Lumbardi  ok 
Attilie,^  f)á  er  ek  heíi  drepit  Garsia  konung  ok  alt  liö  hans  þat  er 
eigi  vill  skírn  taka  né  kristindóm.  Ok  lauk  svá  þeirri*  rœðu.  Ok 
því  næst  iÖr  Karlamagnús  konungr  í  höll  sína  at  matast,  ok  þá  fór 
hverr  til  síns  innis,  ok  skorti  þar  eigi  mat  né  drykk  enn  vildasta, 
ok  af  enni  léttustu^  sendingu  mátti  maðr  vel  saddr  vera*  SíÖan 
drukku  þeir  at  siöveiyu  ok  fóru  síðan  at  sofa  þá  nótt.® 

10.  Ok  jafnskjótt  sem  dagaði  fór  Karlamagnús  konungr  til 
kirkju  ok  hl^ddi  óttusöng  ok  öllum  tíðum.  En  því  nœst  átti  hann 
stefnu  við  hina  göfgustu  menn,  hann  settist  í  hásæti  ok  hafði  í  hendi 
gullstaf,  en  eptir  [réttleika  stafsins  gangalög  hans,  ok^  síðan  mælti 
hann  við  alla  alþýðu  er  þar  var:  Geíit  hljóð  ok  hlýðit  mér;  ráðit 
mér  heilt,  vinir  mínir,  fyrir  því  at  ðva  eiguð  þér  at  gera  með  réttu. 
Hversu  skulum  vér  hátta  við  Garsiam®  konung  enn  heiðna  hund,*  er 
sezt  hefir  í  ríki  mitt  at  úvilja  mínum,  sem  þér  haíit  heyrt,  brotit 
kastala  vára  ok  brent  borgir  ok  tún  ok  lagt  mikit  undir  sik  af  ríki 
váru  ok  Lumbardi/*^  ok  er  þess  meiri  ván  at  niðr  falH  kristinndómr, 
ef  [þessu  hcldr^'  fram,  eða  vili  þér  nú  fara  [á  hendr  þeim  eða  á*^ 
sumarmahim?'^  J)á  svöruðu  Frankismenn  ok  kváðust  vera  búnir 
[nœr  er  hann  vildi.^*  En  þar  lauk  rœðu  þeirra,  at  aUir  [urðu  á 
þat  sáttir,  at  þeir  skyldu  búnir  vera  at  innkvámu  mánaðar  þess  er 
Aprilis  heitir,  ok  játuðu  því  alHr  konungi.^^  En  meðan  þettaskeið** 
leið,  þá  hafði  Karlamagnús  konungr  mikla  sýslii  á  [ferð  sinni,''  hann 
lét  gera  rit  sín  ok  lét  senda  með  sendimOnnum  sínum  um  alt  ríki 
sitt  ok  bauð  út  almenningi,^®  svá  at  engi  [riddari  sæti  eptir'*  né 
fótgangandi  maðr.^"  En  þeir  er  eigi  móttu  komast  fyrir  sakir  sótta, 
þá  skyldi  hvcrr  þeirra  gefa  4  peninga  til  kirkju  hins  helga  Dionisi 
byskups. 

11.  Nú  er  kominn  Aprilis  mánaðr,  ok  tekr  þá  veðrátta^*  at 
batna,  ok  er  Karlamagnús  konungr  þá-í  Paris  ok  [Rollant  með  honum 
ok'^^  þeir  12  jafningjar  ok  mikill  fjöldi  annarra  manna,    svá   at  engi 

')  [m(jL  A,  B,  b.  ^)  [þat  vil  ek  at  hon  bidi  í  yðvarri  varðveizlu  A,  ')  [At- 
telie  ok  Romelle^.  ^)  þeirraJS;  þeirri  simii  ^.  *)  bcztu  ^4.  *)  næstA. 
')  [réttleik  hans  skyldu  lögin  ganga  A\  fra  Ok  því  nœst  fór  Karla- 
magnus  konung  í  höll  o.  '^.  v.  i  foregaaende  Capitel  og  hertil  mgl.  B^  6. 
*)  Garsie  overait  b.  ^)  mgl  v4,  i?,  b.  '")  Lungbardi  A.  *')  [hann  heldr 
þessu  B^  b,  '^)  saal.  ogsaa  B;  bí  A.  '^)  [með  hernaði  á  hendr  honum 
eða  bíða  til  þess  batnar  veðrátta?  6.  '*)  [nœrgi  sem  kdtiungr  vildi  fara 
A;  þegar  konungr  viídi  6;  mgl.  B.  '*)  (játuðu  konungi  at  vera  búnir 
at  raánaði  þeim  er  Aprílis  heitir  A,  '^)  mgl.  B.  ")  [um  ferð  sina  B,  b. 
'«)  til  þessa  stríðs  tilf.  A.  '»)  [vœri  eptir  hvárki  riddari  A,  b.  ^^  sá 
er  vápnum  mœtti  valda  tilf.  b,    ")  veðráttu  B.     **)  Imgl.  B^  b. 


448  KARL.OIAGKUS  SAGA  VI.  Cap*   Ít. 

mátti*    hundruðum    telja.      Nú   bar  svá   at   einn   dag,    at    þeir  váni 
gengnir  upp  í  vígskörð    ok   sá    [almenning    fara   til   borgarinoar*    af 
Almania  ok  Beuers^    af  [Leoregna,  harðúðga   menn,*    ok  þar  kómu 
þá  af  öllum  löndum  [þeir  menn^  er  Karlamagnús  konungr  hafði  ríki* 
yíir^  þar  var  svá  mart,    at  engi  mátti   þúsundurh   telja    [með    sínum 
skjöldum  fjórðungum  steindum  ok  hestum  góðum  ok'  allskonar  her- 
vápnum.®     Enn  fyrsta  dag  [Aprilis  mánaðar*  [er  grös  váru   vaxin,** 
þá  fór  konungr  or  Paris  til  Bendinis,  ok  tók  konungr  leyfi  at  fara  á 
hendr  Garsia  konungi.     J)á  grétu  konur  ok  bölvuðu  Garsia  konungi 
ok   báðu    þess    [guð,    at    Karlamagnús    konungr   skyldi    fella  Garsia 
konung  í  orrostu  ok  alt  lið  hansJ* 

12.  Nú  er  Karlamagnús  konungr  biiinn  at  fara  til  Lumbardi." 
En  Rollant  er  fyrstr  í  för^^  ok  hans  hð,  Nemes  hertugi  var  eptir 
lands  at  gæta.  En  Otvel  lét  eigi  unnustu  sína  eptir  dveljast,  ^*  henni' 
var  fenginn  múll  einn  til  reiðar,  sá  er  beztr  var  ok**  kominn  af 
Ungara,  *®  sá  er  litUi  fór  seinna  en  galeið  a  sjá.  En  300  riddara 
váru  í  |för  með  henni,*'  ok  váru  allir  vel  at  sér  gervir. '®  Nú  fóru 
þeir  til  Burguniam  or  Franz  ok  yíir  MundíuQall,  ok  héldu  öllu  liði 
sínu,  ok  kómu  til  borgar  þeirrar  [er  Moria  heitir.  En  hjá  Vennerz^* 
fóru  þeir  yfir  vatn  þat^"  á  skipum,  ok  fóru  þaðan  yfir  Mons-'  ok 
kómu  þa  í  nand  borginni  Attilia,'^^  þar  sem  hinu  heiðni  konungr 
Garsias  var^^  undir  íjalh  því  er  Munton^^  heitir.  J)ar  tóku  þeir  sér 
náttstað  ok  váru  þar  4^^  nætr  [ok  hvíldu  sik,  fyrir  því  at  þeir  váru 
mœddir  af  ákafri  rás,^^  ok  létu  liesta  sína  íitna  ok  læknuðu  sjúka 
menn."'  Karlamagnús  konungr  hafði^®  hönd  at  s}'shi  meðan,  hann 
lét  gera  brú  yfir  vatn  þat  er  j)ar  var  með^®  stórtrjám,  ok  lét  niðr 
reka  með  stórum  járnsleggjum,  ok  gerði  þar  á  brii.  [Nii  er  brúÍD 
ger  ok  má  nú  fara  þar  sem  vill.^**  Enn  sama  dag  er  brii  var  ger 
[at  aptni,^'  þí  fór  hverr  heim  til  síns  landtjulds  at  matast.  En  í 
því  bili  fór  Rollant  at  herklæðast,  sva  at  engi  vissi  nema  Oliver  ok 
Oddgeir  danski.     J)essir  3  herklæddust  undir  olifutré^^   einu,    ok   þá 

')  kiirmi  Á.  '^)  [at  fjölmenni  fór  at  borp^inni  almenning  B.  ^)  Beaners  ^l, 
B\  Bealver  6.  *)  [Lceregna  ok  Haróunga  nienn  Á\  af  landi  Reí^na  B\ 
ok  Leoreí?na  b.  -')  |þeim  Á,  B.  b.  *)  ptjórn  A;  vald  h.  ')  [með  A. 
»)  Imgl.  B,  b.  ^)  [Aprilis  B,  b.  '»)  \m(jl.  A,  B,  b.  ")  [at  guð  skyldi 
steypa  honum  ok  öllum  hans  her  -1;  fra  [jú  grétu  konur  mtjl.  B^  6. 
•^)  Lungbardie  A ;  Lunjíbardilands  B\  Lunfjbardalands  b.  '')  þeirri  feró 
.4,  ^,  b.  '^)  vcra  A\  sitja  /í,  b.  '*)  í  ölhim  lier  Karlamagnús  kon- 
nngs  A.  •  '^)  landi  tilf.  A.  B.  '•)  [ftiruneyti  hennar  A.  '*)  fta  sá  er 
litiu  fór  seinna  mgl.  B,  b.  '•*)  Vcrmies  A.  ^°)  mgl.  A.-  ")  Monz  A. 
")  [mgl.  B,  b.  ")  réð  fyrir  A\  sat  í  6.  '-'*)  3Iuntuon  A;  Mont  B,  b. 
")  7  J»,  6.  »)  reió  A.  *  '")  [mgl.  B.  ^»)  lét  hafa  A.  '*)  or  -ff,  6. 
«•)  [mgU  A,  B,  b.     »')  Imgl.  A,  B,  b.     »•)  olifatré  A. 


Cap.   13,    Í4,  .  AF  OTVEL.  449 

hlupu  {>eir  á  hesta  sína  ok  riðU  jfir  brúna  til  borgarinnar,  ok  éðr 
en  þeir  kœmi  aptr,  þá  mun  sá  er  bezt  er  at  sér  gerr  vilja  heldr 
hafa  hcima  setit  ok  þiggja  tunnu  fulla  af  silfrí,  [þá  er  20  askar 
liggja  í.' 

13.^  Svá  er  sagt  at  fjrír  utan  borg  Attilie  váru  é  varðhaldi 
[niílu  leið  frá  borginni*  4  miklir  riddarar  at  hreysti  ok  vel  at  sér 
gervir.  J)eir  eru  vel  vápaaðir  [hverr  eptir  sínum  vilja,*  en  vita  skal 
nöfn  þeirra:  einn  hét  Balsamar  konungr  of  borg  þeirri  er  Minan 
heitir;  annarr  hét  Kossables*  konungr  af  Oneska  kyni,  hann  heldr 
aldri  orð  sín  né  handsöl  við  eugan*  mann ;  enn'  þriði  hét  Askaner, 
hann  er  sterkr  ok  mikill  atgervimaðr,'  hann  heíir  drepit  þásund 
manna  með  sverði  sínu;  enn  Qórði  er  nefndrKlares  hinn  glaðverski, 
engi  er  [jafnvœnn  í  heiðinna  manna  Hði,®  ok  engi  á  sá  vápnaskipti 
við  hauu,  at  eigi  hafí  hinn  verra  hlut.  jþessir  4  kappar  riðu  á 
hestum  sínum  frá  borg  ok  [hœta  mjök*  RoIIant  ok  Oliver  ok  sóru*** 
við  Maumet,  en''  þeir  ríða  svá  lengi  at  þeir  koma*^  til  Frankis- 
manna  [liði  sínu.*^  at  Karlamagniis  konungr  skaP*  hvárki  komafyrir 
sik  gulli  né  silfri,  en  þeir  skulu  skipa  máh  12  jafning;ja  Karlamagnús 
konungs  eptir  sínum  vilja.  Góðir  höfðingjar,  segir^*  Klares,  með 
slíkum  hlutum  [vinnum  vér**  lítit.  Ek  heyri  mjök  lofaðan  Rollant 
jarl,  at  engi  maðr  í  heimi  sé  [þvílíkr  at  allri  atgervi  ok  drengskap, 
ok  engi  maðr  má  bót  fá  sá  er  sárr  verðr  af  sverði  hans.*''  Nú  bið 
ek  þess  Maumet  ok  Terogant,  at  ek  mœta  honum  í  bardaga  ok 
mœtta  ek  höggva  eitt  högg  með  sverði  mínu  ofan  í  hjélm  hans. 
En  abburðar  harðr  er  hjálmr  hans,  ef  eigi  klýf  ek  höfuð  hans  í  tenn 
niðr,  því  at  ek  hefi  rétt  mál,*f  ok  ek  hata*®  hann  fyrir  þat  at  hann 
drap  Samson  bróður  minn  at^®  Fansalon  í  bardaga,  ok  þar  fyrir  em 
ek  hugfýúkr,  ok  deyja  mun  ek  af  sorg,  nema  ek  hefna  [bróður  míns.** 
En  RoUant  mun  þó  [mér  þat  hafa^^  hugat. 

14.  Nd  er  at  segja  frá  Frankísmönnum  Roilant  ok  féiögum 
hans,  þeir  riðu  fimliga^^  hja  skógi  þeim  er  Forestant  heitir.  J)á 
[varð  Rollant  litit'**  til  hœgri^*  handar  sér,  ok  sá  hann  þáheiðingja,'* 
ok  síðan  mœlti  hann  við  félaga  sína :  J)at  er  nú  ráð  at  verða  vel 
við  ok  drengiliga;  ek  sé  [heiðingja  á  bergi  þessu,  er  hér  er  hjá  oss, 

')  [en  farit  þessa  ferð  A ;  fra  ok  þiggja  mgl.  H,  6.  ')  Detie  Capitel,  IS,  mgL 
%  B,  h,  »)  [mgL  A,  *)  [mgL  A,  *)  Korsabels  A.  «)  neinn  A.  ')  at- 
gerfismaðr.4.  ■)  [jafngóðr  riddari  í  öllum  heiðingja  Qölda^.  ")  [heit- 
ast  nijök  við  A.  "0  svörðu  A.  ")  ef  A.  ")  komi  A,  '»)  [liðs  A. 
•^)  skyldi  A.  •*)  hann  tilf,  A.  '«)  [vinni  þér  A,  ")  [hans  jafningi  at 
riddaraskap  ok  allri  atgerfí  A.  ")  at  mœla  A,  ")  saaL  A\  hitta  a, 
2»)  taaLA\  af  a.  ^')  [hans  A.  ")  [hafa  mér  þat  A.  «)  leyniliga  B,  6. 
")  leaaL  B,  h\  var  Rollant  liðit  a.  ")  vinstri  B,  b.  »«)  [sá  Rollant 
hvar  heiðingjar  riðu  A, 


450  fc/LBLAMAGims  8AGA  Ví.  "  Cap.   Í4, 

þeir  eru  saman  4,    at    því   er   mér  Býnist,    ok   sé   þsss  guð   lofaðrJ 
Síðan  réttu*  þeir  fram  spjót  sín  ok  riðu  á  hendr  heiðiúgjum.     Klares 
konungr^  leit  [við  þeim*  ok  sá  Frankisnienn  ok  mœlti :     Góðir  ridd- 
arar,**  segir  hann,  ek  sé  fara  3  mcnn®   í   móti  oss,''  ok    er    þat  rétt 
V  at  3  fari  í  móti  þeim®  at  vita  hvers  þeir  leita.     Nú   ríÖa  [þeir  fram 
í  móti  Frankismönnum®  ok  bar  brátt  saman  fund'**  þeirra.      En  eigi 
heft  ek  heyrt  getit  viðrœðu  þeirra.     Askaner  konungr    lagði    spj<>li 
at  Rollant  ok  í  gegnum  skjöld  hans  [sundr  í  mundriða,    en    brjnja 
hans  var  traust  ok    slitnaði   eigi,    heldr    brast^'    í   sundr   spjótskapt 
Askaner.     En  Rollant  lagði    spjóti  í  gegnuni    hann   sjálfan    ok    bar 
hann  dauðan  af  hesti  sínum  [,  svá  langt  sem  spjótskapt  hans  vannst 
til.^^     Ok  síðan  mœlti  RoIIant  við  heiðingja:    J)ú  fórt  í^^  allan  dag 
hœtandi  Rollant,  en  nii  hefir  þú  fundit  hann,  ok  lítt  lofar  þú  hann.'* 
Kossablin^^    konungr    lagði    spjóti   til  Oddgeirs    danska   á   gullbúino 
skjöld  hans,  ok  [snerist  til  vinstri  handar  ok*®    kom   eigi   sári  við*' 
hann.    En  Oddgeir  lagði  í  móti  í  [gcgnum    skjöld    hans  hinn  spán- 
verska,    svá  at  út  yddi  um  bak  honum,    ok    feldi    hann    dauðan  af 
hesti  sínum  til  jarðar,    en   sálin   til   helvítis.*®      Síðan   mœlti    hann: 
Fundit  hefir  þú  Oddgeir   danska,    ok   get  ek  þik  lítt  lofa  haudaverk 
hans.^^    Oliver  átti  vápuaskipti  við  Balsamar,^®  hann  réð  fyrir  hinni 
miklu  borg  Niniue,  hann  var  [afburðar   riddari  hvatr,^'    hann    lagði 
harðliga  í  skjöld    Olivers,    [er  á  var  markaðr   gullleón,^^    hann  bar 
af  Oliver  skjöldinn    ok  kom   þó   eigi   sári  á  hann.     Oliver  lagöi  [til 
hans  með  spjóti  í  gegnum  skjöldinn,  ok  dugði  eigi  brynjan,  ok  flaug 
í  gegnum  hann,  ok  féll  hanu  dauðr  til  jarðar,    en   illar  vœttir  tóku 
sál  hans.^^     Nú  sér  Klares   fall   félaga   sinna   ok    verðr  illa  við  þat. 
[Hann  kom  ríðandi  at,    ok    er   þess   nieiri   ván  at  hann  hefni  þeirra 
konunga  3  er  fallnir  váru  á  Oliver,  ef  þeir  mœtast.^*    Nú  ríðr  Roll- 
ant  í  móti  honum,  en  Klares  lagði  til  hans  meÖ  spjóti  sínu  ok  feldi 
til  jarðar  bæði^^  Rollant  ok  hestinn.     Síðan   œpti  hann  hárri  röddu 

')  [fjóra  heiðingja  fara  í  mót  oss  B^  b.  "^)  settu  b.  ^)  hét  konungr  heið- 
inn  er  farit  hafói  á  njósn,  hann  6.  *)  fum  sík  B,  b,  *)  vinir  J?,  6. 
■)  Frankismenn  J;  riddara  2?,  b.  'O  horfum  vid  þeim  röskliga  tilf.  b. 
•)  þrimr  b.  ')  [þeir  fram  ok  Frankismenn  at  móti  þeim  A ;  hvárir  móti 
öðrum  B,  b.  '»)  fundi  A,  B.  »•)  [ok  (svá  at  b)  stökk  B,  b.  «)  [ok 
fleygði  til  jarðar  A.  ")  mgl.  A.  '*)  Imgl.  B,  b.  '*)  Korsablin  A; 
Korsoblin  1?,  6.  '«)  Imgl.  B,  b.  ••)  á  1?,  b.  '»)  [skjöld  hans  ok  gof^mum 
skjöldinn,  svá  í  brjósti  nam  staðar,  dlt  steypti  honum  dauðum  á  jöró  A. 
'*)  [gpgnum  hann,  ok  bar  hann  dauðan  af  hesti  (ok  hratthonuni  dauóum 
a  jörð  b)  B^b.  ^®)  Balsamon  konungft.  ^')  [abburðar  hvatr  riddari.4; 
fra  hann  réð  fjTÍr  hinni  o.  s.  v.  mgl.  B,  b.  ")  \mgl.  ^,  ^,  b.  ^aj  p 
mót  sínu  spjúti  í  gegnum  Balsamar  konung,  ok  féll  liann  dauðr  til 
jarðar  J;  í  móti  til  hans  með  spjóti  sínu  ok  í  gofTnum  sjálfan  hann 
steypandi  honum  dauðum  til  jarðar  ií,  b.     ")  j^fngl.  B^  b.     ")  senn  H/f.  A. 


* 


Cop.    Í5,  AF  OTVKL.  451 

ok  hélt  upp  merki  sínu  ok  kvazt  skjldu  liefna  félaga  sinna.  Síðan 
snori  liann  undan  til  borgar,  en  Oddgeir  danski  var  á  leið*  hans  ok 
reið  í  móti  honuni,  ok  veitti  stór  högg  ok  mörg  ok  kom  eigi  sári 
viö  hann,  ok  áttu  þcir  á  mcðal  sín  liart  vápnaskipti.  En  svá  skildu^ 
|)cir,  at  Khircs  varÖ  ofan  at  stíga  af  hesti  sínura.  En  þá  tók  Odd- 
gcir  hest  hans  ok  hafði  til  Rollants  ok  mœlti :  Ilér  er  hcstr,  stíg  á 
bak,  ck  gcf  þcr  hann.  [Ohver  sagði :  Betri  er  sjá^  en  sá  er  þú 
l^zt.  Ok  Rolhuit  tók  við  ok  hljóp  á  bak  honum  ok  þakkaði  hon- 
uni*  vcl.^  Nú  cr  at  scgja  frá  Klares.  Hann  hljóp  upp  fimHga  ok 
skaut  fvrir  sik  skihJi  sínum  ok  varði  sik  vel  ok  drengiHga.  En 
Rollant  sótti  at  ok  vcitti  honum  igtór  högg,  ok  með  honum  Oddgeir 
ok  Ohvcr.  Xií  sóttu^  þeir  hann  ákaíliga,  ok  hafði  hann  œrit  at 
vinna  {>ótt  luinn  sæi  við  einum  þcirra.  J)á  [sá  hann  þat  bragðhgast 
ok  skjótast  til  hjálpar  at  l)iðja  sér  griða,  ok  síðan'  mælti  hann  við 
\){\ :  Ek  gcf  uj)p  vápn  inín  ok  geng  ek  á  hönd  yðr  til  griða  [,  ok 
þá  nicgut  |)cr  sjú,  at  þcr  haíit  unnit  í  dag  mikit  hreystibragð  ok 
drygt  mikla  dirfð.®  Síðan  tók  RoUant  við  &verði  hans,  en  því 
næst  ícngu  þcir  honum  hcst,  ok  þann  hest  hafði  átt  konungr  af  Ni- 
ncuc.  Nú  fóru  þcir  af  vígvclli  ok  þíSttust  vcl  hafa  annazt,*  sem  var, 
ok  hafa  þcir  ["í  sínu  valdi*^  Klares  konung,  ok  ætla  at  [fœra  hann 
Karhunagnúsi  konungi.*'  En  ek  œtla  þat  áðr  en  þeir  sé  [eigi  all- 
hingt^*^  þaöan  komnir,  at  þcir  munu  fara  aðra  kaupfor.*^ 

15.  Nú  var  cigi  langt  at  bíða  áðr  en  þeir  [mœta  þúsund 
riddara  ok  100  ok  sjau  mönnum.^"*  Nú  heyra  þeir  hornblástr  þeirra 
ok  h'iöra,^^  ok  sjá  mcrki  þcirra  [hjáhna  ok  brynjur  með  skínundum 
gimslcinum  skína.'^  En  Rollant  sá  fyrst*'  ok  mælti  við  Oddgeir 
danska  ok  Olivcr  á  þcssa  lund  :  J^at  vcit  [sá  dróttinn  er  sannr  guð 
crJ®  at  nú  í  dag  skal  ck  hcndr  mínar  verja  ok  vinna  svá  mikit  ilt 
á  hciöinL'jum,  at  ])at  skal  á  hvcrt  land  spyrjast,  ok  svá  marga  skal 
ck  drcpa  mcð  svcröi  mínu,  at  cngi^^  skal  telja  mega.  |)á  svarar 
Ohvcr:  [Rollant,  góðr  fclagi,  scgir  hann,^**  þat  hefi  ek  heyrt  sagt 
af  vilruin  niönnum,  at  engi  má  varðveita  sik  frá  ölhim  meinum,  ok 
cngi  cr  svá  vitr,  at  eigi  gcfist  [yfir  nökkut  sinn,  ok  þá  er  maðr 
allra  glaðastr  cr  vandræði  cru  riæst.'^'  J>á  svarar  Oddgeir  máU 
hans  :    Satt  cr  þat,  segir  hann,  át  nd  er  oss  stofuat  til  vanda,  ok  er 

•)  vcír  fí,  h.  *)  skihhist  A.  ^)  þessi  hcatr  i4.  ')  Oddgciri  .4.  «)  [mgLB\ 
Ijnnn  .í?orcM  svá  b.  «)  skjótft  //.  ')  fsá  hanii  þat  bezt  ráð  ok  sér  vænst 
ut  bií^ja  fTri<\a,  ok  þá  i4 ;  mgl.B.h.  ")  \mgLB,b.  »)  unnit  i4.  •*)  [meá  ' 
sér  Á.  ")  [fara  nicó  hann  fyrir  KHHamagnus  kouunf^  A.  ")  flangt  A. 
'^)  frn  cn  því  næst  fcngu  mgL  B,  b.  ")  [máttu  f»já  þúsnnd  riddara  ok 
IfM)  ok  sjau  mcnii  ^4 ;  mœttu  þúsund  hcióingja  B,  b.  ")  láðraþyt  A. 
'«)  Imgl.  A.  ")  fyrstr  A.  »»)  [sannr  guð  A.  '»)  eigi  A.  ")  [Góði 
félagi  minn  A.     "j  [nökkut  yfir  A. 

29* 


452  KAaLAMAGNUS  8A0A  Vl.  Cap.   áS. 

nú  engi*  annarr  til  en   berjast  við   heiðingja,    [því    at    þeir    liafa  nú 
tekit  um  oss,  ok   verðum   nú^    at  fara  í  millum   spjóta*    þeirra,    ok 
verðr  nú  hverr  várr  at  drýgja  drengskap  við  annan  ok  sýna  gœzku 
sína  ok  láta  eigi  yfir  drífast,  meðan  vér   megum    upp    standa.^     En 
nú  höfum  vér  í  váru  valdi   einn   ríkan    [konung   ok   hraustan,*  þótt 
hann  sé  heiðinn,    ok   er   þat   mitt   ráð   at  láta  Klares    konung   [fara 
sjálfráðan*  frá  oss  í  friði,''  [þat  er  lítill  drengskapr  þeim  mönnum  er 
drengir  þikkjast  at  taka  einn  mann  af,    þar  sem    vér  höfum  alt  ráð 
hans  í  heudi,  en  hann  má  oss  þetta  vel  launá,  ef  vér  þurfum  haus.* 
Klares  svarar  máli  Oddgeirs :    {)at  veit  ek,^  segir  hann,  at  þetta  mál 
var  af  miklum  drengskap  mœlt  ok  gœzku;    tak  laun  fjrir  [þat,    þar 
sem*®  þér  þikkir  mestu  skipta.**     Nú  játuðu^'*  þeir   því  er  Oddgeir 
vildi,  ok  fór  þá  Klares  leiðar  sinnar.     J)á   mœlti  Oddgeir-  vi6   fíoll- 
ant :    J)at  veit  ek,  at  reyndr  drengr**  ertu  at  öllum  drengskap,  bæði 
í  orrostum^*  ok  [svá  at^*  öllum   öðrum   atgerðum,    ok**   svá  Oliver 
hit  sama,  [en  ek  iiefi  or  mörgum  bardögum  komizt;  en  nú  sjám  vér 
margan  heiðiugja,  ok  megum  vér  eigi  við  þat  dyljast,  at  vér  munum 
engrar  hjálpar  beiða^'  nema  af  sjálfum  guði,^®   ok  verði  sá  níðiugr, 
er  sjá  lœtr  á  sér  bleyði.    [Ok  blésu  þá  í  lúðra,  ok  hvatti  þá  hverr 
annan  tiP'  framgöngu.'^® 

16.  J)ar  hefst  uá^ákaír  bardagi,  ok  [mundi  þá^*  margr  lífi 
týna.  Rollant  reið  fram  at  heiðingja  eiuum,  þeim  er  miklu  er 
svartari  en  baunalögr,  ok  feldi  hanu  dauðan  af  hesti  sínum  til 
jarðar.  Oliver  drap  Basan  af  Montfellens.  En  Oddgeir  danski  átti 
vápnaskipti  við  þann  mann  er  Mauter  hét,  ok  veiti  houum  bana  á 
miUum  margra  þúsunda  heiðingja,  [en  aðra  3  drápu  þeir*^  með 
spjótum  sínum,  en  því  nœst  brugðu  þeir  sverðum  sínum^^  ok  dnípu 
hvern  heiðingja  at  öðrum.  En  heiðingjar  fundu  OHver  vel  at  sér 
gervan,  því  at  hann  gerði^*  á  lítilli  stundu  [svá  víða^*  götu  með 
Hatakler**  sverði  sínu,  at  vel  máttu  mœtast^'  4  vagnar  í  senn.'^® 
En  Oddgeir  var  eigi  ámœlis  verðr,  því  at  hann  drap  í  hiniii  fyrstu 
framgöngu^®  30  riddara®®   með   Kurteini   sverði   sínu.     En  í  því  bili 

')  fra  Nú  heyra  þeir  hombláatr  o.  *.  u.  og  hertil  har  B^  b:  J)á  mœlti 
Oddgeir:  Engi  er  nú  ^  vér  2?,  b.  »)  vápna  B^  b,  *)  Imgl,  Á. 
*)  [l.öfðingja  A,  «)  sjalfráóa  B,  6.  ^  [lausan  fara  í  friði  fyrir  oss  A. 
»)  [ngl,  B,  6.  »)  menn  6.  «°)  [þá  er  A;  sem  b.  ")  varðafe.  '')  játtu 
A,  b,  •»)  mgl.  A,  B.  ")  orrostu  A,  B.  •*)  í  A.  •«)  [mgl.  B,  6. 
")  bíða  A.  •»)  [mgl.  B,  b.  •»)  mgl.  A.  »»)  [mgl.B.b.  ^')  [mun  þar  J. 
")  [ok  nú  hafa  þeir  drepit  aðra  3  J.  ")  fra  [mundi  þá  margr  o.  t.  v. 
mgL  B,  b,  '*)  ruddi  A\  rj'ðr  B,  b.  ")  breiða  B,  b.  ")  mgl.  Ð,  b. 
")  ganga  lí,  6.  =**)  [götu  í  gegnum  lið  þeirra  með  Hautocler  sverdi 
ainu.  A,     ")  framreið  A.    ")  heiðingja  B,  b. 


^ap.    /^  AF  OTVEL.  453 

kom  ríöandi  Karmel*  af  Sarabie,"  hanD  var  heiðinn  sem  hundr  [ok 
réð  fyrir  ölhim  heiðingjum  þeim  er  þar  váru,  vel  vépnaÖr,  ok  sat 
á  hesti  þeim  er  Nement  hét,^  hann  œpti  hárri  röddu  [ok  mœlti  við 
menn  sína  á  þessa  lund :  Hvat  gerit  þér,*  Maumet  verði  yðrreiÖr; 
hvat  [skol  ek  segja  Garsia  konungi,  hvat  þér  hafit  unnit,  en  3^menn 
hnfa  yfir  komit  yðr  á  vígvelli,  ok  eigi  megu  þér  reisa  rönd  við  þeim. 
En  (ek)  skal  veita  einum  þeirra  bana.*  Ok  því  nœst  reið  [hann 
fram  í  móti  Oddgeiri  ok  lagði*^  í  gegnum  skjöld  hans  ok  brynju  ok 
veitti  honum  mikit  sár  ok  feldi  hann  af  hesti  sínum  til  jarðar,  hvárt 
sem  hann  vildi  eða  eigi.  J)at  sá  Ko]Iant  ok  varð  úglaðr  mjök  ok 
reið  at  einum  heiðingja  ok  varð  honum  at  bana,  [svá  at  engi  mátti 
björg  við  koma.''  Nú  mœlti  Kollant:  Jllr  maðr,  segir  hann,  guð 
himneskr  veröi  þér  reiðr^  þú  hefir  nú  skilit  þess  manns  löguneyti 
við  mik,  at  heldr  vilda  ek  deyja  en  hefna  hans  eigi.®  Nú  ríðrfiam 
sá  maðr  er  Alfage  heitir,®  [hann  er  fVœndi  konungsdóttur  þeirrar  er 
Esklauenie*®  hét.  |)ann  dag  hafði  hon  gefit  honum  í  áslarþokka 
merki  gullsaumat,  ok  hét  hann  henni  at  gera^*  mörg  snildarbrögð. 
En  ef  guð  Maríu  son  vill  þola  honum,  sem  hann  muni^'  eigi,  þé 
mun  Kollant  fella'^  hann  hugsjúkan.  Heiðingi**  lagði  til  Olive^s  í 
gegnum  skjöld  hans,  [en  brynja  hans  var  traust,  ok  hélt  hann  lífl 
sínu  með  guðs  miskunn,  feldi  hann  Oliver  af  hesti  sínum,  en  þó 
særði  hann  hann  eigi  at  heldr.^*  Oliver  hljóp  upp  fímliga  á  bak 
Penne  hesti  sínum  enum  góða,  [er  átt  hafði  Kneri  af  Tabarie,**  en 
síðan  kallar  hann  á  RoIIant  félaga  sinn  ok  mœlti :  [Óttast  ekki  heið- 
ingja,  vit  erum  veðbrœðr,"  aldri  skal  ek  þik  láta,  meðan  ek  lifi.*' 
[Nú  taka  illir  heiðingjar  á  nýja  leik  at  berjast,  ok  vaxa  nú  vendrœði 
Frankismanna.'* 

17.  Nú  er  at  segja  frá  Oddgeiri,^**  at  hann  er  staddr  á  fœti 
ok  verst  vel  ok  fimliga,  [ok  er  mikill  Qöldi  um  hann  heiðinna  manna.'* 
En  hann    [hyggr   þé  at**   sverði   sfnu    Kurteine    ok    mœlti  :*•    Mikla 

^)  Karvel  B,  6.  ')  Barbarie  Á\  Zarabie  B^  b.  *)  [mgf/.  A.  ^)  Imgl.  Á. 
*)  [hafi  þér  unnit,  er  þrír  menn  hafa  ydr  yfírkoinit  A ;  fra  [ok  réð  fyrir 
öllum  hertil  mgl.  B,  b.  ')  [tram  þessi  inn  drambláti  heiðingi  ok 
dóði  spjót  sitt  ok  lagði  til  Oddgeirs  danska  A  ')  [mgl.  A.  ■)  Imgl. 
B,  b.  «)  af  Nubid  Hlf.  A.  ")  Eslauenie  A.  ")  vinna  A.  ")  mun  A. 
")  gera  A.  '*)  [hann  B,  b.  ")  [ok  barg  þá  guð(8^  mlsknnn,  er  hann 
varð  eigi  sárr,  því  í  gegnum  fiol(!)  brynjuna,  ok  feldi  hann  til  jarðaraf 
hesti  sínum  A.  '•)  [mgl.  A ;  f)ra  upp  fimliga  hertil  har  lí,  6 :  á  bak  vel 
ok  fimliga  ")  [ Ver  eigá  óttafullr  við  heiðingja,  fyrir  því  at  A ;  Óttumat 
eigi  heiðingja,  meðan  vit  erum  báðir  heilir  6.  '•)  því  at  vit  erum 
eiðbrœðr  b.  '»)  Inigl.  B,  b.  «•)  danska  tilf.  A.  «')  [ok  sér  nú  allan 
íjölda  heiðingja  umhverfis  sik  A;  mgl.  B^b.*  '')  [iaal.  A.  B\  höggr  þá 
með  a.     '')  [mælti  við  sverð  sitt  Kurtein  b. 


454  KARLAMAQNUS  SAQA  VI.  Cap.   Í7. 

elsku  heíi  .ek  haft*  á  þér,  ok  mjök  vartu^  lofaðr  í  hirð  Karlamagnús 
konungs,  en  nú  er  [vœnligt  til  þcss®  at  vit  mununi*  skiljast,   en  áðr 
^n  |)at   verÖi,    þá    skal   ék   freista   þín.      Síðan    hjó    hann   (^í  höfuð 
heiÖingja  einum  ok  í  sundr  hjáhn  hans,  svá  at  í  tönnuin  nani  staðar.^ 
Ok  síðan  kallaði  hann  á  Rollant,*  en  hann  héyrði  eigi,  þvi.athann 
hafði  svá  mikit  [á  hendi,'  at  hann  vissi  eigi  hvert  hann  skj'Idi  fVrst 
sniiast.**     Oddgeir  er  ni'i  á  fœti   ok   verst  vel   ok   drengiliga,    eu  at 
honum  sœkir  margskonar®  lýör.     Khires  konungr  sá^®    er  þeir  Odd- 
geir  ok  I^ollant  gáfu  líf,  hann  sá  Oddgeir  nauÖughga  staddan  ok  vel 
verjast  með  sverði  sínu  ok  stór  högg  veita  heiðingjum,  hann**  œpti 
á  hciðingja  ok  bað  þá   [láta   kyrran'*    Oddgeir   danska.     En    síöan 
mœlti  hann  við    Oddgeir:     (/ef   upp    vápn  þín*^    ok   máttu   treystast 
mér;**ef  þú  fjlgir  raöum  mínum,þámunu  heiðuir  menn  eigi  vera  svá 
djarfir  at  þeir  muni  þora  at  misþyrma  þér,  þegar  ek  tek  þik  í  mitt 
vald.     J)á  svarar  höfðingi  sá   er  Moahles  hét:    J)ij    munt   eigi   duga 
honum  né  björg  veita,  Klares,  [þú  skalt  nu'*  sjá   hann    dauðan   ok 
hvern  lim  frá  öðrum  leystan.    Klares  varð  illa  viö  hót  hans,  ok  drap 
hest  sinn  sporum  ok  dró  sverð  sitt  or  slíÖrum,  ok  hjó  til  hins  heiðna 
ok  skildi  höfuð  hans  við  búk,  svá  at  sér^*  féll  hvárr  hlutr  til  jarðar. 
[J)at  œtla  ek,  segir  Klarcs,  at  hann  muni  hafa  frið  fyrir  þér  í  dag.*^ 
{)á  gaf  Oddgeir  upp  vápn  sín  í  hönd  Klares,  því  at  [engi  var  annarr 
til.*®     En  síðan  lét  Klares  konungr  leiða    fram    hest   þann    er   beztr 
var  í  öllum  herinum  ok  fékk  þann  Oddgeiri   [at  ríða  á,    ok    kallaði 
á  tuttugu  heiðna  menn  er  hann  trúði  bczt   ok  fékk  Oddgeir   þeim*' 
í  hendr,  ok  mœlti:    Góðir  vinir,    segir   hann,   farit   með  Oddgeir  til 
unnustu  minnar  ok  segit  henni,  at  hon  varðvciti  hann  ok  fái  honum 
hvat  er  hann  beiðist  ncma  sjálfa  sik.     J)cir   fœrðu   hann   til  borgar, 
en  sár   hans  mœddu  hann,    svá   at   hann    féll  í  úvit.      En    konungs- 
dóttir  Alfanis  hinn  vœnsta^°  mœr  var  farin-^  í  eplagarð  at  láta  svala 
sér,  ok  meyjar  hcnnar  mcð  henni,  þœr  er  sva  hétu  Gaute  ok  Bela- 
mer.^^     {)œr  sá  heiðingja  fara  [at  borg,^^  ok   mælti  hver  við  aðra, 
ok  orti  konungsdóttir  orða  á  þá :    Góöir   riddarar,    s'egir  hon,    segit 
oss  tíðcndi,  hverr  er  riddari  þcssi,    hvárt   er  hann  hcrtekinn  í  flótta 
eða  bardaga.      J)á  svarar   máH   hennar   cnn  gamli   Amalunz:     Fyrir 

')  mgl.  A,  B,  6..  ^)  ertu^.J^,  ft.  ')  feigi  úlíktJ;  þat  líkast  6.  *)  munini 
Á\  mœttim  B.  *)  fbeióingja  eimi  í  sundr  í  mic^ju,  ok  féll  sá  dauðr  á 
jörð  A.  ")  sér  til  dugnaðar  tilf.  b.  ')  [at  vinnaft.-  *)  fra  því  at  liann 
hafði  herlil  har  A :  fyrir  þyt  ok  vápnabraki.  *)  margskyns  .1,  ^,  b.  »®)  inn 
sami  tHf.  A.  ")  Clares  A,  B,  >^)  [eigi  sœkja  at  b.  •»)  við  sœnid 
tilf.  B,  b,  ")  tilf.  Aj  B;  for  ok  máttu'  treystast  mér  har  b:  því  at 
ek  skal  þér  trúr  ok  traustr.  ")  [segir  hann,  því  nú  skaltu  í  stad  .^4. 
")  sinn  veg  b.  ")  [mgl  B,  b.  ")  (þá  var  sá  hiuu  líkasti  6.  '«')  Itilf. 
A,  B^  b.    ")  vœnail.    »')  gengini4.    «)  Bealamer^.    ")  [Ul  borgaryi. 


Cap.    IS,    19,  AF  OTVEL.  455 

sakir  Makoiis/  hví  gabbar  \\x  oss,  vér  enim  svá  hugsjúkir  at  eigi 
fýsir  oss  at  hlæja.  J)á  svarar  hon :  Hverr  hefir  þat  gert?  J)eir 
svöruÖu :  J)etta  fól  ok  [tvau  önnur'*  hans  makar  hafa  drepit  fyrir 
oss  [100  nianna.^  En  Klares  unnasti  þinn  sendi  þér  orð  til  þess, 
at  þú  [létir  varðveita*  þenna  mann  fjrir  hans  sakir.  J)á  [mœlti 
mœrin :  Farit  eptir  hinum  tveimr  ok  hafit  til  mín.  l)á  svarar  heið- 
ingi :  Áðr  mun  sumar  líða,  en  þeir  verði*  sóttir.  J)á  mœlti  mœrin 
við  Oddgeir:  Yel  ertu  til  vár  kominn,-  ek  heit  þér  góðu  inni,  eða 
hvert  er  nafn  þitt,  segir  hon,  eða  hverrar  kindar  ertu?  Haun  svarar: 
Oddgeir  danski  heiti  ek,  en  Karlámagnúsi  konungi  er  kunnigt  kyn 
mitt.  J)á  svarar  konungsdóttir :  Nú  veit  ek  [skjn  á  þér,®  þó  hefi 
ek  eigi  þik  fyrri'  sét.  Síðan  leiddu  meyjarnar  hann  á  fagran  vöU 
uudir  ohfutré.®  J)á  tóku  [þœr  hest  hans  ok  hervápn,  ein  þeirra  tók 
hjálm,  önnur  sverð,  þriðja  brynju.®  Síðan  þvógu  þœr  sár  hans  ok 
[gerðu  honum  rekkju,  ok^®  gáfu  honum  sœt  grös  at  eta,  þau  er  guð 
setti  í  grasgarð  þann  er  heitir  Heilivágr.  Hann  sofnaði,  er  hann  var 
móðr,  en  þá  er  hann  vakuaði,  þá  var  hann  heill.  Nd  skulum  vér 
létta  um  Oddgeir  at  rœða.** 

18.  Nii  er  at  segja  frá  Rollant  ok  Ohver.  J)eir  eru  nú  í 
bardaga  miklum,  ok  var  þúsund  manna  í  móti  þeim,  eigi  eru^*  þeir 
ámœlis  verðir,  þótt  þeir  flýi*^  undan.  Nú  fara  þeir  á  hœU  undan 
ok  verja  sik  vel  ok  drengihga.  En  heiðingjar  sœkja  eptir  [þeim, 
cn  þó  drepa  þeir  14  mikla  kappa.'* 

19.  [I  annan  stað^*  er  at  segja  frá  Otvel,  at  hann  stendr** 
upp  snemma  ok  spyrr  atRollant  ok  Oliver  [ok  at  Oddgeir  danska."*^ 
En  er  þeir  finnast  eigi,  þa  veit  hann  at  þeir  eru  farnir  á  hendr 
heiðingjum.  Hann  hcrklœddist  ok  alt  Hð  hans,  7  hundruð  ungra 
manna,  hverr  þeirra  mátti  vera*®  konungs  jafningi  at  ásjónu*'  ok 
atgervi.  Ok  því  næst  ríðr  Otvel  til^®  Karlamagnús  konungs  ok 
mœlti :  Sjá^^  fyrir  liðinu  ok  sœkjum  at  heiðingjum;  Rollant  frœndi 
þinn^'*  heldr  mik  fyrir  huglausan  mann,   hann  heflr  farit  at  heiðing- 

')  [«í<y/.  A,  *'^)  [aðrir  tveir  A.  *)  [meir  en  100  þósunda  manna,  ok  þar 
með  þrjá  konunga  ok  marga  höfóingja  aðra.  vi.  ^)  flátir  vel  geyma^l. 
*)  [svorar  mærin :  Fœrit  mér  hina  báóa.  þeir  svöruóu,  kváÓu  áÓr 
niundu  líóa  suni(ar)it  en  þeir  yrði  A.  •)  [hverrar  kindar  þú  ert  A. 
')  fyrr  Á.  ')  oIifatréi4.  ^)  [þœr  sverð  hans  ok  önnur  hervápn  ok  þar 
með  hest  hans  ok  varðveittu.  A.  .'°)  \mgl.  A,  **)  fra  En  konungs- 
dottir  Alfanis,  (oTeq.  Side.,  mgt.  B;  b  har  derfor  fölgende:  Tók  8Ú  fríða 
mær  vel  við  Oddgeiri  ok  veitti  lækning  sárum  hans,  ok  hvat  annat  er 
hann  þurfti,  eptir  orðsending  Klares.  '^)  vœri  A.  **)  flýði  A\  hliði  6. 
")  [fngl.  A,  B\  harðfengiliga  6.  '*)  [Nú  i4,  J5.  '•)  [þenna  sama  morgin 
stendr  Otvel  b.  ")  \mgL  A,  B,  b.  '«)  heita  A.  •»)  vœnleik  A.  «»)  á 
fund  A.     ")  Ætla  A.    ^)  yðvarr  A. 


456  KARLAMAGNUS  SAOA  VI.  Cop.  19. 

juin  at  mér  úvitanda;  en  ef  bonum  ferst  [illa  at,  hverjum  vfll  hann 
þat  kenna?  of  mikit  gerir  hann  til  sjálfr,  hann  þikkist  um  alla  berserki 
fram.*    En  ek  sver*  við  þann  guð  er  sannr  er,  at  ef  ek  mœti  heiÖ- 
ingjum  í  dag,  þá  skal  ek  svá  stór  högg  veifa  þeim  meÖ  sverðimfnu,, 
at  eigi  skulu  þeir  geta  Rollants  né  hans  harðleikni.*     J)á    lét  Karla- 
magnús  konungr  blása  í  lúðr  sinn,*  ok  því  næst  berklæddust  Frankis- 
menn  ok  fóru  yfir  brúna.    Samson  bar  merki  Karlamaguús  konungs. 
J)ar   mátti    sjár  merki  mörg,    fjrir  hverju  hundraðsliði    var    merki.* 
[J)eir  höfðu  mikit  traust  hverr*   af  öðrum,   ok   eggjaði   hverr  annan 
til  framgöngu    af  heiðingjum.     En  riddarar  Belesent  konungsdcSttur 
váru  7*  hundruð.®    Otvel  laust  hest  sinn  með  sporum  ok  reið  örvar- 
drag  fram  frá^®    öllum    mönnum   sínum    vel   vápnaðr   sem    berserk" 
sómdi.     Hann   hafði    jfir  herklœðum   sínum   klœði    þat   er  gert  var 
af  guðvefjarpelli,  en  sá  er  eigi  alinn  er  kaupa  mœtti  viÖ  verði,  þvf 
at  J)at*'   hefir  þesskonar  náttiiru,    at  hvárki   mátti    brenna    þat  eldr 
né  logi ;    cn  sá  er  hefir   eins   penings   verð  af  því,   þótt  hann    vœri 
sárr  til  úlífis,    ok   kœmi   þat  við  líkama  hans,    þá  mundi    aá   þegar 
heill  vera.    En  dóttir  Karlamagniis  konungs  hafði  gefit  honum  merki, 
þat  er  átt  hafði  Gauter.^^     Nú   fóru   þeir  leiðar  sinnar  ok    mœttu" 
Rollant  hjá  fiskilœk  riökkurum  er  þar  var,    ok   ávítar  Otvel    hann^* 
mjök,    er  hann   hafði    farit   svá    fániennr   á  hendr  heiðingjum.     |)é 
mœlti  Otvel  við  Rollant:    Komtu  nii  af  fiskaveiði,**  segir  hann,  hvárt 
œtlar    þú   nú   einn    at    eta^'^  alla   heiðingja?    en   ek   hugða,    at  œrít 
mundi*®    vit   hafa   at   [gnaga    um   þá^®  báðir.      Snúum    nii    aptr  ok 
hefnum    þín  á   heiðingjum,    [dœmdir^®  eru   þeir  allir''   er   þik   eltu. 
Nú  lítr  Otvel  til  hœgri   handar*^   ok    sér   mann   þann   er  Enkubes" 
hét,  mikinn  höfðingja,  en  sá  elti  Oliver  ok  haftii  sœrðan  hest  hans** 
7  sérum  :    þessum    manni   fylgdi  'þúsund  heiðingja.     Hann'*  var  þi 
mjök  nauðugliga  staddr  ok  þurfti  þá   hjálpar  góðra   manna.     Otvel 
laust  hest  sinn  með  sporum  ok  [hristi  spjót  sitt  ok  lagði  at  Enkopes 
f    gegnum    skjöld    hans    f    mundriða,    ok    dugði    brynja    hans    eigi 
þat  er   vert   vœri   eins  penings,  ok  laugaði  merki  spjótsins  f  brjósti 
hans,  ok  feldi   hann   dauðan    til    jarðar   at    gatnamóti,    en    sálin  til 

*)  [®íg^  ^cl?  hvcrjuin  er  þat  kenna?  ofmiklu  veldr  hann  sjálf^  um,  hann 
þikkÍBt  meirí  en  neinn  annarr.  A.  ^)  þess  tilf,  A.  *)  harðleike  i4. 
*)  fta  ok  mælti:  Sjá  fyrir,  foreg,  Side,  mgl,  B,  b.  *)  borit  tilf.  J5,  6. 
•)  [Hvenr  þeirra  hafði  mikit  traustA.  ')  af^l.  »)  fim  A.  »)  [mgl.  ^,  6. 
»•)  fyrir  B.  ")  góðum  riddara  b.  ")  klœði  tilf  A.  ")  f)ra  Hann  hafði 
yfir  herkl.  mgl.  B,  b.  '*)  finna  b.  >*)  Rollant  6  »•)  fiski  B,  b. 
")  drepa  b.  '•)  mundim  A ;  mundum  £r,  b.  '^  [saal.  A ;  ganga  at  þeim, 
a,  B.  *•)  dauðir  -4,  B.  ")  [svá  eru  þeir  nú  sem  dauðir  b.  ")  sér  tilf. 
A,  B,  b.  ")  Encubes  A ;  Enkuber  B,  b  ")  til  úlífis  tilf  b.  »)  Oliver 
.4,  B,  b. 


Cap.    19.  AF  OTVEL.  457 

helvfdsJ  Estor  delangres  feldi  höfðingja  þann  er  hétKlater,  ok  síðan 
blésu  ])eir  í  lúðra  sína  [ok  mæltu:  Höggvit,  höggvit,  segir  hann. 
J)eir  gerðu  své,^  ok  dugði  hverr  sem  mátti.  f)ar  mátti  heyra  kný* 
ok  brak  af  vápnum  þeirra,  ok  svá  sjá  mikla  orrostu  hefjast,  ok* 
mörg  spjótsköpt  bresta,  skildir  klofna,  brynjur  rifna,  ok  svá  [marga 
heiðingja*  hníga,  svá  at  engi  fékk  talt.  En  Engiler  jarl  gékk  aðra 
fjlking  inn  en  aðra  út  [í  liði  heiðingja,  hann  hafði  spjótskaptbrotit  ok 
haíði  sverð  sitt  í  hendi  sér  alt  blóðugt.  Hann  sá  Damadors  hinn  heiðna, 
er  réð  fyrir  Numielandi,  hanu  átti  vápnaskipti  við  hann  ok  feldi  hann 
af  hesti  sínuni  ok  tók  hest  hans  höndum  ok  hafði  í  sínu  valdi.  Síðan 
hjó  hann  til  hins  heiðna  í  hans  hinn  skíra  hjálm,  sva  at  hann  klauf 
höfuð  hans  í  tenn  niðr.  En  búkr  hins  heiðna  féll  til  jarðar,  en 
fjándr  tóku  sál  hans.*  J)ví  næst  reið  fram  Galderas  er  réð  fyrir 
Tire  enni  miklu,  hann  var  unnasti  Gagato'  dóttur  Golias  konungs, 
ok  bar  hann  glófa  hennar  á  spjí^ti  sínu  fyrir  merki  fyrir  sakir  ástar- 
|)okka  hennar,  ok  þóttist  vera  yfirmaðr  allra  heiðingja.  Hann  [hrísti 
spjót  sitt  ok  lagði  sjálfan  sik  á  burt,  hann®  laust  hest  sinn  sporum 
ok  hjó  til  Engilers  [í  skjöld  hans  ok  skar  brynju  hans^  spannar  á 
hvern  veg,  ok  barg  þá  guð,  er  [eigi  nam  djúpara,  en  hvárki  mátti 
halda  honum  stigreip  né  brjóstgjörð,  þó  at  gylt  væri,*®  at  úvilja 
sínum  féll  hann^'  til  jarðar.  [Síðan  kallaði  Galderas  á  Gagate 
unnustu  sína  ok  kvazt  þat  hafa  gert  fyrir  ástarþokka  hennar.'* 
Engiler  er  nú  á  fœti  staddr  ok  verst  vel  ok  drengiliga,  en  skjöldr 
[hans  af  honum  klofinn,  ok  mundi  hann*^  náð  hafa  hesti  sínum,  ef 
eigi  hefði  komit  Qöldi  manns  á  hendr  honum.  |)á  kom  sá  maðr  at 
jarlinum  er  Talat'*  hét,  ok  með  honum  70  riddara ;  hann  hefir  drepit 
[marga  menn**  síðan  er  hann  var  riddari,  hann  var  tyrkneskr  ok 
mikill  drambsmaðr.  f)eir  skutu  at  Engiler  spjótum  ok  örvum.**^ 
Nu  er  hann  nauðugliga  staddr,  brynja  hans  slitin  í  30  staða,  ok  er 
nú  vánum  betr,  er  hann  er  eigi  sœrðr  til  úlífis,  [en  þat  er  sannast 
at  segja,  at  hann  verst  svá  vel,*''  at  þeir  kómu  eigi  sári  við^®  hann. 
En  mikill  Qöldi  heiðingja  er  um*'  hann,  [en  þó  lét  hann.marga  týna 
lífi  sínu  með  sverði  sínu.    En  í  því  bili***  kom  honum  hjálp  Jzoris** 

')  [reið  at  Enkubes  ok  lagði  tíl  hans  með  spjóti  sínu  i  gegnam  skjöldinn 
ok  brynjuna,  svá  i  hjarta  nam  staðar,  ok  steyDti  honum  dauðum  tíl 
jarðar  at  gatnamóti  A.  *)  [mgl.  A.  ')  gný  A  *•)  mgl.  A.  *)  [iaal. 
ogsaa  A.  *)  [,  hann  á^ti  vápnaskiptí  við  þann  mann  er  Adan  hét,  hann 
réð  fyrir  Mnnielandi,  ok  feldi  Engeler  af  besti  dauðan  til  jarðar.  A. 
')  Gagate^.  »)  [mgl.  A.  •)  [í  sundrskjöld  hans  ok  brynju  .1.  *")  [hann 
varð  eigi  sárr,  en  A.  •')  af  hesti  filf.  A.  ")  [mgl.  A.  ")  [var  honum 
engi  tíl  hlífðar,  en  mnndi  A.  '*)  Talad  A.  '*)  [margan  mann  A. 
'•)  örum  A.  ")  [enda  verst  hann  svá  A.  '■)  á  A.  '•)  umhverfis  A. 
»«)  [ok  lét  þó  margr  sitt  líf  fyrir  honum.    En  í  þeirri  A.    '••)  Jsoriz  A. 


458  KARLAMAGNUS  SAQA  VI.  Cap.   20, 

ok  Valter,  Dauid  hiun  longverski,  Girarö  af  Orliens  ok  Liberes  her- 
tugi,  ok  er  hverr  þeirra  biiiun  at  hefna  annars.     J)cir    blésii   í  lúðra 
síua   ok    sóttu    at   þar   sein   Eugiler   var  á  fœti    staddr.      jþeir    sóttu 
hest  hans  fy rst  ok  léttu  eigi   fy rr    en    [hann   koni  á  bak  houuin,  ok 
reiÖ  þii  Eugiler  nieÖ  þeim,    ok    síðan    fóru   þeir   leiðar  sinuar  aljir.* 
En  því  nœst  áttu  þeir  vápuaskipíi  sín  á  milli  Jsoriz  ok  Taloí,-  þeir 
[hjuggust    svá   hart   til,    at  í   suudr   gékk   hvár(s)tvGggja    BkjOldr   at 
eudilöngu,    ok    eldr   ÍK')    or   hjahuum    þeirra   ok   brjnjum,     er    stálin 
mœtast.     En  hvat  er  at  leugja  um  þat,   at  hvárki  mátti  þeiin  halda 
söÖull  uc    stigreip,    eigi    brjóstgjörð   né   gagntök,    alt   brast  í  sundr, 
sva  at  hvartveggi  varð  ofan  at  stíga  Jzoris  ok  Talot,  hvárt  sem  þeir 
vildu.  eða  eigi.^     Talot  hljóp  upp  íimhga,    en  Jzoris  á  móti  honum, 
ok  hjó  Iivárr  til  auuars  af  mikilH  reiði  ofau  í  gylta  hjáhna,  ok  mundi 
\)(\  auuurrtveggi'*    fyrir  lúta,    ef  eigi   væri   þeir  skildir.     Valteri  átti 
vápnaskipti  viÖ  þaun  mann  er  nefudr   er  Amargunz*   ok    íeldi   hann 
dauðan  til  jarðar,    eu   [öll  tröll^  tóku  sál  hans.     Frankismenn  verða 
nii  vel  við,   kljiifa  skjöldu,    [höggva  Iijálma,    slíta   brynjur,    ok    falla 
heiðingjar  hundruðum    hverr   ofau  á  auuan,    en   þó    falla    uú  hvárir- 
tveggju,'  ok  er  nú  hinn  frœknasti**  bardagi.     Nú    er  vígvöllr  þaktr' 
blóöi  ok  líkuui  heiðiuna  manna  ok'®  kristinna. 

20.  Heiöiugi  einn  ty rkueskr  ættaðr  af  landi  því  er  heitir 
Florient,^^  sá  hét  Draíanz,  hann  er  or*'-*  borg  þeirri  er  liggr  fyrir 
utan  Jndialaud  et  uiikla.  Hauu  reið  fram  hjá  Klares  konungi  ok 
tók  í  beisltauma  haus :  Herra  kouuugr,  segir  hann,  hvat  hefst  þú 
at,  sér  þii  at  Frankismenn  gauga  uijök  á  hendr  oss?  Nú  veit  þat 
Maumet,  herra  konuugr  Persie,  heiH  svá,  dugum  þeim.  J)á  svarar 
Klares  konuugr:  [Kú  skaltu^^  þat  sja,  hvat  ek  [skal  at  hafast.  **  Nú 
kallar  hann  merki  sitt,  þat  hét  Nauant.  En  Arapa  blés  í  lúÖr  sinn, 
sii  hét  Flovent,  ok  kómu  þar  til  hans  Persir  ok  sá  lýðr  er  [kallaðr  var 
Mors*^  ok  100  Rabita,  ok  var  engi  sá  er  eigi  hefði  spjót  ok  merki 
ok  boga  ty rkneskan,^*^  en  Frankismenn  géngu  í  mót  örvadrífu  þeirra. 
Klares  konungr  átti  vápnaskipti  við  Foladralemane^'  ok  [lagði  í 
gegnum  skjöld  haus  ok  bryuju  ok  geguum  sjálfan  haun  ok^®  veitti 
honum  bana  á  milli  margra  Frankismauna.  Arapa^^  hjó  til  Girarðs 
af  Orhens  ok  veitti  honum    bana  [,    en    síðan   hœldist  hann^®    drápi 

')  Iþ^ir  kómu  honum  il  bak  A.  ^)  Talod  A.  ^)  [hjuggu  svá  með  miklu 
aíli,  at  hvárstveggja  skjöldr'  klofnaði  at  endilöngu  ok  í  sundr  brj'njur 
þeirra,  ok  sjálfir  þcir  féllu  af  liestum  sínum  til  jarðar.  A,  *)  hvár- 
Iveggi  A.  *)  Margunz  A.  **)  [fjándr  A.  ')  \m(jl.  A.  *)  mesti  A, 
^)  þakiór  A.  '")  svá  tilf.  A.  ")  Floreut  A.  ")  i  A.  '*)\tilf.  A. 
•^)  [höfumst  at  A.  '*)  [Ros  hét  A.  '«)  tyrkneska  .4.  •')  Drolafalc- 
manne  A.  '")  [jngl.  A.  ")  Arrapans  A.  ^°)  [í  miUum  raargra  Fraukis- 
manna,  ok  hrósaði  mjök  -4. 


Cap.    Zí.  AP   OTVEL.  459 

hans.^  Otvel  reið  [á  móti  lioniim  ok  hafði  sverð  sitt  í  hendi^  en  í 
annarri  skjöld.^  Arapa*  lijó  til  hans  meÖ  mikhim  styrkleik  ok  í 
sundr  skjöld  lians,  en  sverð  hans  brast^  í  hjáhni  Otvels,  ella  mundi 
liaun  hafa  drygt  vjlja  sinn.  Otvel  hjó  til  hans®  í  mót  ok  klauf  hann 
í  herðar  niðr,  [biikrinn  féll  til  jarðar  or  söðli,  en  tröU  tóku  sál 
hans.*^  Ok  síöan  mœlti  Otvel'  við  hann  :  Vit  várum  frœndr,®  [cn  fyrir 
Jjenna^  djarfleik  tóktu*®  laun.'*  Kú  er  Klares  konungr  mjök  hug- 
sjúkr,  hann  sér  menn  sína  hvervetna^^  falla  hundruðum  saman. 
Ilann  reið  fram  í  Hð  Frankismanna  ok  drap  í  |jeirri  framreið  Gir- 
arð^^  af  Gians^*  ok  aðra  2  liöfðingja  [Gunangsœis  af  Darfent  ok 
Ilugon,  ok  reið  í  gegnum  lið  Frankismanna,'^  svá  at  ekki  nam*® 
við,^'  ok  kom  aptr  til  sinna  manna  úsárr.  J)á  blés  hann  í  horn  sitt 
at  gleðja  lið  sitt,  ok  kom  [)á  til  hans  púsund  manna.  Síðau  reið 
hann  undan  með  \)\i  höi  til  borgarinnar,  en  Frankismenn  eptir  ok 
drápu  })ii  er  þeir  máttu.^®  Ok  \)ví  nœst  [mœtti  Klares  konungr  liði 
Garsia  höfuðkonungs,'*  en  þat  váru  20  þúsundir,  ok  mun  nii  hefjast 
orrostaányja  leik,  [ef  dagr  vinnst.  En  nú  er  Hðit  aptansöngs  mál.-® 
Klares  konungr  lét  nú  upp  setja  merki  sitt,  ok  túk  \n\  at  berjast  [í 
annat  sinn.^* 

21.  I  Jjví  bili  mœtíi  hann  Otvel  ok  mœUi  við  liann:  Hvat 
manna  ertu,  segir  hann,  [Maumet  verði  þér  reiðr,  svá  mikit  spell 
sem  |)ú  hefir  gert  í  dag  á  várum  monnum  ;^^  seg  mér  nafn  |)itt, 
ok  skal  ek  pat  kunnigt  gera  Garsia  konungi.  J^á  svarar  Otvel : 
Ef^^  j)ik  forvitnar  I^at,^'*  þá  skal  ek  þér^^  kunnigt  gcra.  Otvel  heiti 
ek  son  Galiens  hins  frœkna,  [en  móðir  mín  hét  Dia,^®  ek  heíl 
skírn  tekit  ok  [látit  af  fíflsku,^^  ok  tnii  ek  á  Krist  Maríu  son,  en 
Karlamagnús  konungr  hefir  gefit  mér  Lumbardi^®  alt  ok  Belesent 
dóttur  sína,  ok  aldri  skal  ek  síðan  elska  heiðna  menn-  um  alla  lífs- 
daga  mína.  J)á  svarar  Klares:  Undarligt  heyri  ek  nú,  er  þú  hefir 
nú  tynt  trii  |jinni  við  Maumet  ok  látit  lönd  |)ín  erfingjalaus,  eÖa 
hvárt  skal  ek  triia  [jessum  orðum,^*  er  Jjii  segir?    Lát  af  þii  fíflsku 

')  Fra  í  pfegnuiTi  skjöld  hans  í  mundriíVa  foref/aaende  Capitel,  S  456,  og  hertil 
mtjl.  B.  b.  ^)  scT  tilf  A.  ^)  hendi  skjöld  sinn.  ^.  *)  Arapans  .4;  rfram 
í  nióti  honum  (at  þeim  manni  b)  er  Arapias  liét,  hann  hafði  sverd  sitt 
i  liendi  ok  /?,  b.  *)  í  sundr  tilf.  A.  ")  Arapans  A.  ')  Imgl.  A;  fra 
en  sven^  hans  brast  o.  s.  v.  hertil  har  B.  b:  ok  sjálfan  liann.  *)  $aaL  ^,  P,  6; 
brœðrí/.  ^)  þinn  ^.  '*')  hefi  ek  þér  goldit^.  ")  \mgl.  B,  b.  '^)  mgl. 
A,  B.  b.  '3)  Geraó  A.  '♦)  Geans  A.  •*)  \mgl.  B.  '«)  stód  b.  '•)  [ok 
st(K^  enpi  kelnpavid  honum  sakirharóleiks  i4.  '*)  náðu  ^,  ft.  '*)  [moettu 
Klares  konungi  lið  Garsia  konungs  J.  '")  [mgl.  B^  b.  ")  [í  öðru  sinni 
A\  öórn  sinni  ^,  b.  ")  [mgl.  B^  b.  ^*)  Med  því  móti  at  A.  '*)  um 
þat  P;  at  vita  nafn  mitt  A.  ")  þat  tHf  ^l,  B,  b.  '«)  [mgl.  B,  ft. 
")  [kastat  niðr  viUu  b.    ")  Lungbardi  ^l,  B,  b.    »»)  eðr  eigi  tilf  A. 


460  KARLAMAONUS  SAGA  VI.  Cop,  tt 

é 

« 

þinni  ok  bœt  við  Maiimet  afgerð  þessa  ok  livizku,  er  þó  heíir  honuni 
neitat  ok  hans  vinuni,  en  ek  mun  [nú  koma  sœtt  á  millum  ykkar 
Garsia  konungs/  ok  skal  ek  gefa  þér  hálft  Almarie  ok  hálft  ríki 
mitt.  J)á  svarar  Otvel :  [J)ví  mun  ek  eigi  játa,  heldr  bið  ek  bios, 
at  bölvaðr  verði^  {jinn  félogskapr  í  sinn  síðan,  ok  þess  sver  ek  vi6 
trií  mhia,  er  ek  á  at  gjalda  Maríu  syni,  ef  ek  má  taka  |>ik^  höndum 
eða  Garsiam  konung,  þá  skal  ek  hongja  ykkr  [við  inn  hœsta  gálga^ 
í  dalnum  Gatanie.  J)á  svarar  Klares  konungr:  Nú  miflir  þú  heinisko 
um  hag  þeirra  manna  er  beztir  eru  í  öllum  heiðnum  dóini,  en  lítrúr 
ertu  ok  undirhyggjumaðr.  En  ek  em  biiinn  at  eiga  við  þik  hólin- 
göngu,  ok  sé  þá  einn  í  móíi  einum,  ok  mun  ek  fráni  ganga  með 
sverði  mínu  bVasseggjuðu,  ok  þat  læt  ek  fylgja,  at  eigi  er  skím 
þín  né  kristinn  dómr  [betri,  eða  messur  þær  er  prestar  syngja,  en 
vettugi,^  ok  ekki  megu  þór  í  móti  lögum  mínum  þat  er  vert  sé 
fugls  þcss  er  skjór  beitir,  at^  meira  má  Makon  en  son  Marfu.  Otvel 
svarar:  Meinvættir  biia  í  þér,  Klares,  er  þii  jafnar  saman  Krístí 
'Maríu  syni  ok  Makon.  [En  ef  þii  vilt  balda  miili  Makons,  en  ek 
skal  gerast  maðr  Krists,  ok  eigu  vit  at  því  bandsöl,  at  hvárgi  bregfti 
þeirri  ætlan,  ek  skal  verja  guðs  lög  en  þii  Makons,  þá  gerstu  kappi 
bans.  Síðan  rétti  beiðingi  fram  bönd  sína,  en  Otvel  á  móti,  ok  haod- 
söbiðust  at  því."^  Klares  konungr  fór  til  borgar  ok  hö  hans.  Otvel 
fór  með  sínum  mönnum,  ok  tóku  Frankismenn  sér  náttstað  ok  létu 
upp  landtjöld  sín  ok  biiðir  ok  kyndu  sér  elda,  ok  báru  þangat  sjúka 
menn  ok  böfðu  bendr  at  sárum  þeirra,  en  grófu  hina  er  dauðir  váru. 
Otvel  létti  eigi  fyrr  en  bann  kom  fyrir  Karlamagnús  konung.  En 
konungr  gékk  í  móti  bonum  ok  Belesent  konungsdóttir,  ok  hélt  hon 
í  stigreip  bans,  mcðan  bann  bljóp®  af  hesti.  [Hann  settist  niðr  í 
milbim  þeirra,  en  bon  strauk  um  bak  bonum*  ok  síður,  ok  vildi  vita 
ef  bann  væri  nökkut  sárr,  ok®  því  nœst  lagði  bon  bendr  um  háls 
honum  ok  kysti  bann  3  sinnum.  J)á  mœhi  konungr:  Góðr^®  sonr, 
segir  bann,  væna  unnustu  áttu,  guð  sé  lofaðr.**  Otvel  svarar:  Svá 
er   hennar  vænleikr,    [at    heiðingjar    skulu   alldyrt    kaupa   áðr   en^* 

')  [koma  þér  í  sœtt  við  Garsiam  konung  A.  ^)  [þessu  ncita  ek  ferliga. 
Bölvaðr  Q^  A.  *)  ykkr  A.  *)  [tilf.  A.  *)  [ok  messur  þœr  er  prestar 
syngja  einnar  baunar  verðar  A.  *)  mgl.  A.  ')  [Ok  ef  þú  vilt  halda 
máli  því,  gerstu  þá  kappi  Makuns  en  ek  Krists,  ok  skal  ek  vcrja  gnðs 
lög  en  þú  Mftkuns.  |>eir  handsöUiðust  með  þessn  móti  sem  nú  var 
sagt.  A  ;  fra  Undarligt  heyri  ck  nú.  S,  4Jí9,  oy  hertil  har  B,b:  Utrúr  ertu 
ok  undirhyggjufullr,  en  ek  em  biiinn  at  eiga  við  þik  hóhngöngu.  Othuel 
mælti :  Vit  skubmi  eiga  at  því  handsöl,  at  hvárgi  brigði  þessi  (þessa  b) 
œtlan,  ek  skal  verja  giiðs  lög  en  þú  Makuns.  Heiðingi  rétli  fi*am  hönd 
Bína,  en  Othvel  at  móti.  »)  sté  A.  ')  [mgl.  A.  '«)  Góði /i.  ")  ok  þú 
filf,  A,     ")  [skuhijhann  ok  dyrt  kaupa  heiðingjar  áðr  A» 


Cap.  ZÍ.  AF  OTVEL.  461 

sumar  líöi.  Ea  þá  iiótt  Kéldu  vörð  af  Karlamagnúsi  konungi  Hugon 
ok  þeir  af  Almanie.  Karlamagnús  konungr  lá  úhrœddr  þá  nótt. 
Heiðingjar  héldu  vörð  [a  sér  ok  blésu  alla  nótt  í  horn  sín*  til  sólar 
npprásar.^ 

22.    Klares  konungr  stóð  upp  [í  dagan^  ok  herklæddi  sik  sem 
skjótast,    [en    Gauor   af  3Ielonis    ok   hinn  mikli  Ariíinz,  hann  var  4 
fótum   hæri   en   risi,    þeir    herklœddu   Klares.      J)eir    fœrðu   honum*  . 
brynju  víða  ok  síða,  er  honum  var  ger  í  Kvadare^   borg,    er  stendr 
á  sœvarbakka^  í  dal  nökkurum,  [at  sá  er  heíir  þá  brynju,    þá    þarf 
hann  eigi    at   hræðast,    svá    er    hon    hörð,    at  ekki  má  vápn  skeðja 
henni.'^     En  þat  œtla  ek,  [cf  Otvel   má   nœr   koma   honum,    svá  at 
hann  nái  með  sverði  sínu  Kiírit  enu    hvassa   til    hans,    at   ekki  mun 
brynjan    mega   halda.     J)eir   settu    hjálm  a  hofuð  honum,®    þann    er 
átt   hafði   Priant  konungr;    hvárki    var  hann   af  járni   gcrr  né  stáli, 
af  gulli  nc  silfri,  heldr  var  hann  gerr  af  hörðum    ormstönnum;    þar 
váru  á  merktir  [Jovis  ok  Terogant,  Makon  ok  Maumet  ok  Jubiter  í 
barns  líki,  þeir  eru  dróttnar  heiðingja  ok  mest  traust  þeirra,  ok  ætla 
þeir  þá  munu  hjálpa  sér  í  nauðsynjum.*    SíÖan  fá  þeir  honum  skjöld, 
[hann    var   gerr  af  húðum    einum    trélaust,    þar   eru   á    18    bólur   af 
gulli.'®     J)á  var  honum  fengit  spjót,  [ok    merki  við  af  rauðu  gulli" 
ok  guðvefjarpelli  nieð  miklum  hagleik    skrifat,*''   [en   spjótskapl*^  af 
því  tré  er  Segun'*  hét,    af  því   tré  [var  Nóa  örk**  ger.     Síðan  var 
hann  gyrðr  nieð  sverði  sínu,  því  er  Melde  hét  [hinn  hvassi,*®   en^^ 
eigi  vildi  iMinn  lata  sverðit*®  fy rir  þúsund  marka*®  gulls.     Síðan  var 
hestr  hans  fram  leiddr,    sa  er  Turnifent  hét,  hann    [fór   litlu    seinna 
en  svala  flýgr,^*'  þá  er  hann  kendi   spora.     Hann    hljóp  á  bak  hesti 
sínum  fnnliga.    Ok  því  næst  blés  hann  [horni  sínu,^^  ok  herklœddust 
þá  allir  heiðingjar,  þeir  er  váru  í  borginni,    ok    því   næst  rcið  hann 
leiðar  sinnar.     J)á    mœlti   Alfania   konungsdóttir   við  hann :    Maumet 
hjálpi  þcr.     Hcyr  þú  lávarðr  Apollin,  segir  hon,    vertu**    hlífskjöldr 
þessa  vinar  þíns  [í  dag,^*'*   at  allr  lýðr   lofi  þik,    sem  vert  er,    enda 
skal  ek  gefa^^  þér  100  marka  gulls.     Nú  fór  Klares  konungr   [út  af 
borginni,  ok  fylgdi  honum  Qölmenni  mikit,  Tarazis  ok  Persanis,  Rabitar 
ok  Tyrkir  ok  Aífrikar.^*    jþeir  Ictu  búa  vagn  ok  settu  [þar  á  Maumet 

')  [ok  blésu  í  lúðra  sína  ok  hom  A.  *)  Fra  ok  létu  upp  landtjöld,  S.  460, 
mgl.  B^  h.  ^)  [snimma  A.  *)  [fór  í  A.  *)  Kuaderare,  þeirri  .1.  •)  $aal.  A\ 
siuarbakka  a.  ')  [nigl.  A.  •)  [at  Otvel  sníði  hana  með  sverði  sínu 
Kurere,  ef  hann  kemst  með.  Síðan  setti  hann  hjálm  á  hufuð  sér  A. 
*)  [Maumet  ok  Terogant  A.  '")  [á  honum  váni  18  bólnr  með  gull.  A. 
")  [með  rauðu  merki  A.  ")  gert  A.  '*)  [spjótskaptit  var  A.  ")  öe- 
chim  A.  '*)  [sem  Nóa  örk  var  A^  '•)  [mgl.  A.  ")  er  A.  '*)  mgL  A. 
'•)  punda  A.  ")  [var  litlu  seinni  en  svala  á  flugi4.  '")  [i  hom  sitt  il, 
'^)  ver  i4.    ")  [mgl  A.    ")  ofifra  A.    ")  [leiðar  sinnar  A. 


462  KARLAMAGXUS  SAGA  VI.  Cap.   ZS. 

ok  fœröu  hann  yfir  tina.'  Vagninn  var  af  marmarastcini, .  ok  bundu 
])eir  Maumet  mcÖ  festum,  þœr  varu  gervar  af  gulli  ok  silkí,  at  Imnn 
skyldi  cijíi  falla  or  Jjcim  vagni/  þótt  hann  yrði  reiðr.  (^Síöau  lágu 
heiðingjar  a  bœn  ok  báöu  nyúkliga,  at  hann  skyldi  gera  jarteignir* 
þann  dag  ok  sýna  matt  sinn.  þar  oflraði  [hverr  maðr  hiuu  fútœk- 
asti^  bisund  gulls.  Khires  konungr  [var  nú  kominn  til  þess  staðar 
cr  iiann  sá  Hð  Karhimagnús  konungs  umhveríis  öik,  ok  sýndist  hon- 
um"*  ógurHgt  sem  var,  ok  mæltist  við  einn  samau :  Maumet  Jávarðr, 
segir  hann,  ógurhgt  hð  er  þetta,  þessir  menn  munu  gera  hryggvan 
Garsiam  konung.^ 

23.  Nú  er  Karlumagnús  konungr  risinn  upp  snemma  um  inorg- 
uninn  ok  hlýddi  tíöum,  en  síðan^  fór  haun  til  vígvaUar,  ok  RoHant 
ok  OHvcr  ok  Otvcl  ok  mikiil  Ijöldi  annarra  manna  með  honum.  En 
jafnskjótt  scm  [Klarcs  konungr  leit  þá,*^  þá  œpti  hann  hárri  röddu 
ok  mælti  a  þcssa  luud  :  Ertu  hcr  kominn,  Karlamagnús  kouungr  hinn 
skegghvíti.  J)á  svarar  hann  :  Hcr  em  ek  kominn  at  vísu,  eða  hval 
viltu  mcr,  [cða  hví  spyrr  þú  at  mérV®  J)á  svarar  Klares :  Ek  kann' 
at  scgja  ])cr  })au  tíðcudi,  at  bctra  vœri  þcr  hcima  setit,  [því  at*** 
úsynju  komtu  hingat  í  þcssu  sinni.  [Lengi  heflr  {)ú  um  þat  setit  at 
niðra  oss  ok  várum  löndum,  ok  sitr  {)ú  í  ríki  váru  at  úvilja  várum^ 
ok  niðr  hcíir  þii  fclt  lög  vár  ok  rcttindi,  en  {)at  veit  Mauniet,  þar 
scui  hann  cr  í  vagni'*  bundinn,  at  nii  er  kominn  cndadagr  {)inn,  ok 
aldri  síðan  muntu  sjá  Frakkland.  Konungr  várr  hcHr  gelit  kórónu 
{)ína^'^  ok  konungdóm  hiiium  bczta  riddara  cr  fœzt  heíir'^  á  jarð- 
ríki,  hann  hcitir  Floricnt.  af  Subalis,*'*  hann  skal  bera  kórónu  ok 
konungsnafn,  [j)at  cr^^  nii  bcrr  [)ii.  Hciðingi,  segir  Karlamagnús  kon- 
ungr,  mart  bcrr  á  munn  þcr  ok  vcl  kantu  at  Ijúga.  [J:)at  mæHr  {)ú, 
er  {)ii  vilt,  cn  cigi  vciztu  hvat  síðan  kann  vcrða  í  viðrskiptum  várum 
áðr  cn  lýkr.^^  Ek  sit  á  hesli  mínum  hcill  ok  hcrfœrr,  cn  {)ú  hœtir 
mér  saklausum,  en  ck  mun  mcð  guðs  miskunn  vHrkoma  þik  ok  svá 
konung  yðvarn,  ok  ek  sver  {)css  við  [trii  mína,'"  at  eigi  skal  ek 
fyrr  lctta  en  þit  erut  [yfirstignir  ok  lönd  yður  unnin  til  hauda  niér.*® 

')  [hann  yíir  dna,  ok  var  þar  Maumet  í  vaí^ninuin,  feslar  váru  ú  lionum 
af  ííulli  geriiar,  at  hann  nia'tti  eigi  falla  A.  ^)  (Ileióin^íjar  bác^u  mjúk- 
li<;a,  at  {^w^  þeirra  Maun)et  skyldi  gera  jarteinir  A.  ')  [inn  fátœkasti 
maór  >4.  ^)  \i^k  W^  Karlan)aíínús  konnngs  uk  })ótti  A.  ^)  Vetíc  Capifp/^  3íZ. 
lyder  i  fí.  h  kort  naaledes:  Klares  konunj»^r  stóc^  ujíj)  snemiua  í  dannn  ok 
herklædtlist  sen)  skjc'itast  ok  fúr  or  borginni,  ok  fvlíi^di  honnni  fjohnent 
Saracenis  (niikill  Ijökli  »Saracinorum  h).  *•)  eptir  þat  A.  ')  [Iianu  leit 
Karlamaf^iús  konung  A.  **)  [«»<//.  A.  ^')  lieli  A.  '**)  fok  A.  '•)  |<^k 
|)at  veit  Maumet  í^uc^  n)inn,  er  í  vaí,mi  er  A.  '^  xaal.  A\  sintx  a. 
•')  haíi  A.  '^)  Snbali  A.  '')  \saal.  A\  at  «.  '«)  [»«<//.  A.  ")  [guð 
minn  A.     '*)  [báóir  yíirstignir  A. 


Cap.   2i,  Z5,  AF  OTVEL.  463 

J)á  svarar-Otvcl :    Heiðingi,  segir  liann,  [lctt  köpuryröi    þintii,*    vér 
skulum  verja  konungs  mál  mcör  vápnum.^ 

24.  Nú  klœöa  Franki^^menn  Otvcl  enn  kurteisasta^  riddara 
undir  olifatrc.'*  Kollant  jarl  fœrði  honum  l>rynju  tvefulda,  cn  Olivcr 
sctti  hjálm  á  höfuð  honum,  j)ann  er  beztr  var  í  [ölhim  h^r*  Karla- 
niagnús  konungs.  Síðan  var  framlciddr  hestr  hans  Flore,  ok  hljóp 
hann  á  bak  honum.  Engilcr  jarl  gyrði  hann  með"  sverði  [því  er 
Korenz  hct,^  Bovi  hertugi  batt  gullspora  á  fœtr  honuiYi.  Síðan  tók 
hann  leyti  af  konungi  ok  konungsdóttur  at  fara  til  vígvallar  á  móti 
Klares  konungi,  at  [reyna  hvárr  þeirra  meira  má,  guð  allsvaldandi 
Maríu  son'  eða  Maumet.  Síðan  var  honum  fengit  í  hönd  spjótskapt^ 
þat  er  bezt  var  í  konungs  liöi,  ok  var  mcð  mcrki  hvítt  sem  snjór, 
ok  alt  gullsaumat^  ok  með'®  mikhim  hagleik  skrifat  ok**  með  margs- 
konar  dýrum  ok  fuglum,  ok  lýsti  af  á  hvern  vcg.  Síðau  lciddu 
hann  til  vígvallar'^  12  jafniníijar,  Kollant  ok  Oliver,  Gerin  ok  Geris, 
Otun  ok  Bœringr  jarl,*^  Samson***  ok  Angsijs,^^  Jvi  ok  Jvori,  Engi- 
ler  jarl  ok  Girarð.^^ 

25.  J)á  cr  Otvcl  kom  til  vígvallar,  í  þann  sama  stað  er  Klares 
var  fyrir  staddr,  J)á  mælti  hann  til  Klarcs :  Nú  cm  ek  hér  kominn 
at  fylla  þat  handsal,  cr  vit  áttum  okkar  í  millum,  pú  scgir  þat, 
at  mcira  mcgi  Makon  en  Kristr  Maríu  son,  en  ek  [em  nii  búinn  at 
lísanna  þat^^  með  guðs  miskunn.  Nii  rœð  ck  þ(^T  hcilt,  játa  þii 
guði  Maríu  syni,  en  ncita  Makon  ok  [öllum  hans  samfélögum.'^  J)á 
svarar  Klares :  ^eita  ek  jæssu  ráði.*^.  Síðan  laust  hann''*"  hcst  sinn 
mcð  sporum  ok  rcið  at  Otvel,  en  Otvcl  á  móti  honum,  ok  Jagði 
hvárr  til  annars  [með  sj)júti,  ok  brast  hvárstveggja  spjótskapt  í  sundr, 
ok  var  þá  engi  annarr  til  cn  at  taka  til  svcröa.^*  Ok  vcitti  þá 
hvárr  öðrum  stór  högg  á  gylta^^  skjöldu,  [ok  má  cigi  telja  hvert 
högg  er  hvárr  þeirra  veitti  öðrum.-^  Nú  lýsir  vígvöll  allan  af  [bún- 
aði  ok^*  dýrum  steinum,  er  hvárr  hjó  af  annars  hlífum.  J)á  hjó 
Klares  til  Otvcls  ok  veitti  honum  [högg  mikit  a  skjöld  hans  ok 
særði  hann  miklu  siiri.^*     En  Otvel    [bjóst    til    at  hefna  sín,  hann^^ 

*)  pótt  af  kögurorí^um  þínum  A.  ')  tilf.  A.  ^)  kurteisa  A.  *)  einu  tilf.  A. 
*)  [liði  A.  ")  [aínu  Kurore  A.  ")  [vita,  bvárt  megi  (meira)  guðs  alls- 
valdanda  máttr  A.  0  spjót  A.  ')  eaumat  með  gulli  A.  "*^  mgl.  A. 
")  mgl.  A.  '2)  þeir  tilf.  A.  '♦)  mgl  A.  '«)  hertuH"i  tilf  A.  '*)  Anxies  A. 
•^)  Fra  þá  svarar  hann :  líér  em  ek  kominn,  S.  462,  har  B  og  h  blot: 
Nú  Iierklæddu  Frankismenn  Olvel.  *')  [vil  þat  úsanna  A.  ")  [nuíttu 
eif^i  betra  ráð  taka.  A.  '^)  Fra  okkar  í  miUum,  þii  se^r  o.  s.  v.  mgl. 
B,  b.  •")  Clares  -4,  B.  ^')  [sva  fast,  at  spjót^köpt  hvárstveggja  brustu 
í  sundr,  því  næst  tóku  þeir  til  sverða  sinna.  A.  ")  g>*lda  lijalma  ok 
stinna  A.  ")  Imgl.  A.  ^*)  Imgl.  A.  '^)  [mikit  sár^;  /ra  á  gyltaskjöldu 
mgl.  B,  b.     ")  [mgl.  B^  b. 


464  KARLAMAQKU8  SAGA  VI.  Cap.   2S. 

hjó    til    Klares  á^    hjálm   hans   ok  af  þat  sem  tók,    ok    hit    hoegra 
kinnarbeÍDÍl^  ok  með  hökuna,^  ok   nam  sverð   hans  í  jörðu  staðar. 
Síðan  hrósaði^  Otvel  höggi^  sínu^  ok  |)á  mælti  Elares  :    ICigi   skalla 
svá  brátt  hrósa  [viðrskipti   þeirj^a   eða   okkru,^  nú  skaltu    8já   miim 
vilja.     Ok  hjó  þá  til  Otvels  ok  í  gegnum  skjöld  hans  ok   brynju  ok 
veitti  honum  mikit  sár,    [ok   nam   eigi  sverð   hans   fyrr  staÖar  en  í 
söðuJboga.'     Nú  er  harðr  bardagi  þeirra  á  milli.f    J)á  hjó   Otvel  til 
Klares,    [ok  vcitti  hoiium  þat  embætti   er  hann   mátti    vel  án  vera, 
hann  skildi  höíuð  hans  við  búkinn,*  en  sálin  fór  til  helvítis.*®     En 
hinn  enn  heiðni  konungr  Garsia  hafði  seht  3  riddara  [til  vígvallar^' 
at   taka   Otvel  höndum,    [einn   hét  Aganor,    annarr   Melones,    þriði 
Alapin^^    hinn   mikli.'^     J)eir   sóttu   at   Otvel.     En   er   Karlamagnús 
konungr  sá  þat,  þá  mælti  hann :    Góðir  riddarar,  segir  hann,   sœkit 
til  Otvels  ok  veitit  honum  lið,  ok  skal  nú  engi  heiðingi  undan  komast. 
J)á  íór  Rollant   ok  Oliver  at  veita  Otvel  lið.     [BoUant   átti    vápna- 
skipti  við  Alapin  hinn  mikla  ok   veitti  honum    þegar   bana.     Olíver 
drap  Aganor,    en   Ermoen   feldi  Melonem,    ok   skildust  þeir   við  þá 
dauöa.      {)á    mœlti    Karlamagnús    konungr?     Gan^it^*   at    borginni. 
Frankisuienn  veittu  atsókn  heiðingjum,   en   heiðiugjar  sneru    undan, 
[en  þeir   höíðu   verst   er  höggs  biðu.^*     Síðan    hittust  þeir    Garsia 
konungr  ok  Otvel.     J)á  mœlti  Garsia  konungr:    Hverr  ertu,    er  svá 
[œsihga  ferr?^^   Hann  svarar:    Otvel- heiti  ek.     Tak   við    kristni   ok 
trú  á  guð  Maríu  son,    [ok   rœð    ek  þér  heilt,  ok  gerst  maðr  Karla- 
magnús  konungs,  ok  mun  ek  sœtta  þik  við  hann  ok  koma  vel  máli 
þínu,  ok  muu^'  guö  taka  við  þér,   þótt  þii   haíir  lengi  útrú  fylgt.  *® 
Garsia  konungr  svarar :    Eigi  mun  ek  [þitt  rað  taka  at  neita  Maumet 
hjálpara  várum  ok  skapara,  *^  en  þat  þikkir  mér  kynligt,  at  þú  hefir*® 
brugðizt.^^     Otvel   svarar:     pd    skalt   rejna   [,    hvárt    Maumet    má 
björg  veita  þér.^^     Síðan    áttu    þeir   vápnaskipti  í  millum    sín,*^  ok 
lauk  svá  at  Garsia  konungr  [hné  til  jarðar,'^*   en   fátt   komst  undan 
heiÖinna  manna. 

•)  ofan  í  A.  ^)  kinnarbein  J,  ií,  b.  =»)  höku  .4,  B,  b.  *)  saal.  A,  B,  b. 
oírrní^i  a.  *)  sverði  A.  ")  [viórskiptum  okkrum.4;  fta  Eigi  skaltu  sva 
mgl  B,  b.  ')  [mgl.  A.  ^)  \mgl.  B,  b.  «)  bol  B.  '•)  [á  hálsinn,  svá 
at  af  Uaug  höfuðit  (höfuðit  fauk  af  bolnum  b)  A,  b.  ")  [iilf.  A,  B.,  b. 
'*)  A:api8  A.  '')  Imgl.  B,  b.  '*)  Lok  drápu  þá  fyrst  er  at  Otvel  sóltu, 
þvi  1  œst  bauó  Karlamagniís  konungr  ganga  A ;  þvi  n&st  lét  Karla- 
magnús  konungr  ganga  ^,  b.  '*)  Imgl.  B,  b.  '**)  [sœkir  œsiliga  A. 
")  tilf.  A.  '")  Imgl.  ií,  b.  '«)  [ráð  af  þér  þig^a,  B,  b.  ^*')  mér  tilf.  b. 
^')  [þik  elska  eðr  þín  ráð  hafa  A.  ")  [nú,  hverja  björg  at  (cr  B) 
Maumet  veitir  þér  A^  B,  b.  ^^  alt  harðara  cn  ílestir  liafi  sét  tilf.  A, 
'')  [féll  A. 


(ap.  26.  AF  OTVKL  465 

26.  Nii  er  at  rœða  uin  Oddgeir  daiiska.  líann  gaf -grið  Al- 
fanie  koniingsdóttur  ok  meyjum  þeim  er  með  henni  váru,  ok  sva 
Jjeim  er  liann  iluttu  til  borgarinnar,  [)á  er  heiöingjar  tóku  hann. 
Síðan  fór  liann  til  Karlamagnús  konungs,  ok  fagnaði  hann  lionum 
vel  ok  oll  hirö  hans.  [En  þá  er  J3ví  lauk,  \ni  lét  hann*  efla  til 
brullanjíS^  ok  stefndi  til  sín  vistum  af  öllu  Lumbardalandi,^  ok  gipti 
Otvel  dóttur  sína  IJelesent,  ok  þótti  öllum  þat  vel  ráðit.  En  [brul- 
lauj)  {jat  stóð  með  miklum  kurt  ok  var*  halfan  mánuð.  J)ar  var 
allskonar  drykkr  [ok  skemtan  dýrhg,  ok  er  sjaldsén  sh'k*  á  Norðr- 
Knidum.  En  er  þat  leið,  j)a  fór  Karlamagnús  konungr  heim  til 
Frakklands,  en  Olvel  dvaldist  eptir,  ok  með  honum  [mikiU  Ijöldi^ 
góðra  riddara.'^ 

')  [Nú  lét  konungr  Á.  ')  bruðlanps  .4.  ^)  Lnngharde  A,  *)  [veizlan 
stóó  A.  *)  [or  sjaldícn  er  A.  ^)  [konnngsdóltir  ok  mnrt  A,  ")  'Deite 
Capitel  h/iler  i  fí  oy  /;  snalede»:  Síílian  for  Oddgcir  dauski  til  Karla- 
magnns  konungs.  Jísi  lét  konnngr  etla  til  bruí^kanps  (er  Otnel  gékk  at 
eiga  Holisont  dóttnr  hans  titf.  6),  ívlv  sU')6  þaí  meó  miklum  prís.  Ok  at 
því  li(Anu  fór  konnngr  lu'im  til  Frakklands  (meó  her  sinn  tiif.  A),  en 
Otvel  dvaldist  J)ar  eptir,  ok  niikill  fjöldi  meó  honnm  góóra  ridctora. 


30 


SiAlKDI  FARTR  KARlAMAGNUfi  SAfilT  AF  JORSAlAFliD. 


iér  hefr  upp  ok  ecgir  fró.  þcim  albiirðum,  liversu 
iKurlainagiidH  konungr  sótli  Jór^iiQlabarg  ok  iiina  liel^ 
gröf  drútLinH  vórs.  Svá  er  sagt  at  liann  var  í  Parfs' 
at  [)C38u  sinni,  ok  dtti  þar  stcfnu  viÖ  |itlla  konuitga  ok 
lierluga  ok  jarla,'  cr  ríki  liéldu  nieð^  honnm,  [ok  þar 
vnr  iilt  göfugmeoui  hans.'  En  kuuungrinn  settist  &  því  niúti 
iindír  (ihfalré'  citt,  ok  drútlningin  qœr*  honum  ok  [allir 
liut'ðingjar^  unihvertia  hann.  {lá  spurði  hann  drúttningu  at 
gamni  sét:^  Veiztu  nökkurn  annan  konuiig  f  vuröldunui,  |)ttDn  er 
Jafnvcl  sanii  kúróna  scm  incr,  eða  Jafnvel  [eaini  sér  Í  herklæÖum* 
seni  ek.  En  [hon  var  brððske_vtt"'  ok  svarar  lionum  úvitrliga:" 
Koiiungr,  BCgir  hon,  cigi  skul  nmðr  mjiJk  lofa  sik  sjálfr;  veit  ek 
þunn  Liiiu  er  [merkiligri  þikkir'*  í  niihum  ainna  mnnna'^  ok  liæns 
bcrr  sfna  kúrúnu.  Eu  [>cgar  konungr  hcyrði  [>at,  þá  rarÖ  hann 
heniii'*  rciðr,  ok  inn.'hi  uvá:  Ek  skal  [lcila  við  alla  hirð  miiia,'* 
hvárt  [jat  er  sutt  [cða  cigi;'*  en  ef  [icir  BaDna,  þi  inuu  ek  trún,  en 
ef  þi'i  helir  lugit,  j)á  [skul  þcr  dýrkejiit  vera"  ok  skaltu  \mi  fyrir 
l}''na  llfi  þfnn.  [Konnngr,  RCgir  drúttning,  eigi  Bkattn  reiðr  vera 
fvrir  [leKsa  ("uk;  rfKari  kunungr  er  liann  at  fé  ok  gulli  en  þi'i,  en 
eigi  er  hunn  evá  gúðr  ríddari  eða  svá  fr(rkn  í  bardugum.'"  En 
er  hon  sá  konung  avé.  reiðnn,  þá  fcll  hon  til  fúla  honum  ok  nitclli: 

'J  eiini  riku  boi's  á  Frukkluiidi  tilf.  B.  ')  [»\t  Gt/irniPLini  ok  góriii^enni, 
A\  ulln  liddai'ii  sina,  B.  ')  sT  Jf,  b.  ')  [mgl.  A.  B.  ']  olirotrv,  B; 
olivulrÉ  b.  *)  iiii'ð  B\  lijá  6.  ')  |alt.  stúrmeimi  A.  ')  ok  lu&'lti  Bvi 
tilf.  B.  ")  [sanii  ^ér  nirð  lierviípiuiit],  .1;  si;  iiiidir  lierviíiiiinm,  B,  b. 
")  [drútltiiiigii  vari)  skjólt  til  inúls,  ð,  b.  ")  iivnrlign  A;  [dri'illning 
svarBr  akjiitt  ok  eigi  vitriisa  b\  htr  nianyU  2  Bluile  i  a.  ")  igittgnrí 
er  B,  b.  '^)  riddara,  B,  6.  ")  nijök  B,  b.  •')  [16la  vil«  [tal  (verða 
þcs8  VÍS9  b)  bF  hirðniiiiimim  uiíiiuni,  B,  6.  ")  [er  þii  segir,  B.  '')  [tUf 
B,  b.     ")  [tilf   B,  b. 


Cap.   2.  AF  JOESALAFERb.  467 

Miskunna  þú  mér  fyrir  guðs  sakir;  jþat  veiztu,  at  ek  eni  kona* 
|)ín,  ok  vil  ek  gera  skírslur  fyrir  þat,  [at  ek  mælta  þctta  eigi  |)ér 
til  úsœmdar  né  háðungar;^  [ek  fer  upp  í  einn  hávan  turn  ok  hleyp 
ek  þar  niör  fyrir,  ok  skíri  ek  mik  svá.^  Nei,  segir  konungr,'*  eigi 
skal  8vá  vera;  nefn  fyrir  mér  konung  þann,  [dróttning,  er  þú  segir 
frá.^  Dróttning  svarar :  Eigi  má  ek  þann  íinna,  [herra,  segir  hon.^ 
J)á  mtelti  konungr:  J)at  veit  trúa  mín,  nú  verðr  þú  segja,  [ella  er 
annarr  verri.^  Nú  [sá  hon,  at  eigi  mundi  undan  mega  komast  at 
segja,'  ok  mœlti :  [Heyrt  heíi  ek  getið  konungs  þess  er  Hugon 
heilir,®  hann  er  keisari  í  Mikhigarði,  ok  [alt  til  þess  lands  er  heitir 
Capadocia;^  engi  er  |jafnríkr  cða  jafnvœnn'®  honum  héðan  til  An- 
tiochiahorgar^*  né  svá  fjölmennr  nema  þii  einn.^*  J)á  sór  Karla- 
magnús  konungr,  at  hann  skyldi  þat  reyna,  ok  mælti  til  dróttningar : 
Mjök  hefir  þú  mik  reiðan  gcrt,  ok  týnt  heíh*  þú  minni  ástsemi.^^ 
En  þann  sama  dag*,  er  konungr  hafði  [horit  kórónu  sína  ok'**  hlýtt 
tíðum,  þá  fór  hann  heim  til  hallar  sinnar,  ok  Rollant  systurson  hans 
með  honum,  ok  Ohver,  [Ncmes  hcrtugi,  Oddgeir  danski,  Vilhfer  af 
Orcnge,  Bertram  systurson  Nemes  hertuga,  Turpin  erkihyskup,  Gerin 
ok  Bœringr,  Eimer  jarl,  Bernard  afBruskam  ok  mart  annarra  Frankis- 
manna.*^  Ok  leiddi  konungr  þá  alla  síðan  á  einmœh^®  ok  sagði 
þeim  œtlan  sína:  Ek  hefi  ætlat*'  fevð  mína  [til  úkunnra  staða  at 
sœkja  horgina  Hicrusalcm  ok*®  krossinn  helga  ok  gröf  dróttins  várs, 
ok  [er  mér  þat  boðat  í  svefni  þrysvar;**  ok  hér  mcð  vil  ek  sœkja 
á  fund  konungs  þcss,  cr  [dróttning  hcfir  mér  frá'-'®  sogt.  Skulum 
vcr  mcð  oss  hafa  700  iilfalda  hlaðna  [mcð  gull  ok  silfr,^'  ok  [vera 
þar^^  7  vetr,  cf  þörf  gerist. 

2.  Karlamognús  konungr  lét  búa  lið  sitt  þat  er  með  honum 
skyldi  fara,  ok  gaf  þcim  œrit  gull  ok  silfr,  ok  lcifðu-^  þcir  vápn 
sín  cn  tóku  píkstati  [í  liendr  scr^*  ok  pílagríma  biinað.  Síðan  hjuggu 
þeir  hestíi  sína  ok  múla  mcð  allí^konar  gripum  er  góðir  varu.    [At^* 

*)  eigiiikona  6.  ^)  [er  ek  mœlta,  B;  at  ek  ma'lta  þetta  eigi  til  minkanar 
vió  yðr  6.  ^)  [íí//-.  B,  ")  keisarinn,  B.  *)  [tilf.  ií,  b.  ^)  [eða  týna 
lííi  þíiíu  ella,  B\  elli^ar  skultu  fá  refsing  í  stað  6.  "')  [svarar  hon  hon- 
uni,  er  hon  8ér  hvat  vi(5  lá,  ^,  b.  ■)  [Koniingr  sá  heitir  Hngon  inn 
storki,  B^  b.  ^)  [yfir  öllura  ríkjnm  þeim  er  þarligfrja  til,  B,  b.  ")  fjafn- 
vænn  riddari,  B.,  b.  ")  íafl/.  B^  b\  Mundiufialls,  A.  '^)  ok  mantu  vita 
at  þat  er  satt  er  ek  segi  tilf.  B;  ok  munu  þetta  prófast  sannindi  sem 
ek  segi  tilf.  b.  '')  vináttn,  B,  b.  '*)  [myl.  B,  b.  •*)  LVillifer,  Oddgeir, 
Turpin  erkibyskiip,  B,  b.  "»)  eintal,  B,  b\  ")  hugat  6.  '»)  [út  tfl 
Jórsala  at  sœkjsi  helga  dóma,  ^,  b.  '•)  [hefir  mér  þat  tysvar  verit  boðit 
í  drannii,  J?,  b.  '*«)  [mér  er  mikit  af  ií,  b,  ^')  [af  gulli  ok  silfri  B. 
")  [(skulum  vcr  mega  tilf.  b)  dveljast  með  honnm,  H,  b.  ^*)  létu,  B^  b, 
^')  [okskreppur,  Fragment  i  Bigsarkivet;  mgl.  B,  b.     '*)  $aal.  B^  6;  Af,  Á, 

30* 


468  KARLAHAGNUS  SAGA  VII.  Cap.  2. 

Sendinis  borg^    tók    Karlamagnús  konungr  kross  ok  allir  hans  rídd- 
arar;  Turpin  erkibjskup  veitti  þeim  þat  embœtti.    En  s/ðan  fóru  þeir 
or  borginni,    en    dróttning  dvaldist   eptir  úglöð  ok  f  illum   hug.     En 
[er  Frankismenn  kómu  á  völl  einn  farandi^   mikinn    ok   sléttan,^  þá 
kallaöi  konungr  á  Bcrtram  jarl  inn  frœkn^L  ok  mœlti  svá :     Sé  hversa 
[fagrt  lið  þctta  er,  er  vér  höfum  af  pílagrimum,  80  Cþúsunda)  manna 
ifalaust;*  máttugr  skal*   sá  vera  ok  vitr,  er  slíku  liöi  [á  at  stjórna. 
Nú  skunda  þeir  ferð  sinni  ok  kómu  til  Burgun,    ok  leifðu  Leoregua 
ok  Beiferi,  Lungbardi,  Tul,  Perse  ok  Tulke,  en  sfðan  kómu  |>eir  til 
hafsins,  ok  héldu  yfir  hafít   öllu  liði  sínu,^  ok   kómu  til  Hiernsalein 
ok  tóku  sér  herbergi.     En  jafnskjótt  gékk  Karlamagnús   konungr  ok 
með  honum  tólf  jafningjar  til  kirkju   f  þeirrar  er  Paternoster  heitir.'' 
I  þeirri  kirkju  söng  dróttinn  várr  sjálfr  messu  ok  [tólf  postular  hans 
með  honum.     jþar  standa  tólf  stólar,  er  postular  dróttins  sátn  á,  ok 
inn  þrettándi  sa  er  sjálfr  hann  sat  á.®     En  er  Karlainagmís  konungr 
hafði  lokit  bœn  sinni,  þa  settist  hann  í®  þann  stól,  er  dróitinn  várr 
sat  í,  en  þar  umhverfis'®  hann   tólf  jafningjar.     Ok  margskonar  sá 
konungr  þar  skrifat  á  rœfri'*  kirkjunnar,  pfslir  heilagra    manna,    sól 
ok  tungl,    himin    ok   jörð.     [þar  kom    því    nœst   Gyðingr   einn,  ok 
þegar  (er)  hann  sá  konung,    varð   hann   svá  hrœddr,    at   nær  gékk 
hann  af  vitinu,  ok  snerist  í  brott  ok  fór  til  patriarcha,  ok  bað  hann 
skyndiliga  ganga  til  kirkju  ok'^   skíra  sik,  kvezt  hafa  sét  tólf  hoíð- 
ing  a  ók  enn  þrcttánda  þanu    er  þó'^  var   ógurligastr,    ok    [veit  ek 
víst,**  segir  hann,    at  þar   er   guð  sjálfr   ok  hans  tólf  postular.     En 
cr  patriarcha  heyröi  þessi  tíðendi,  þú  stcfndi   hann    [til    sín    öllum'* 
lœrðum  niönnum  í  Jórsalaborg^k  lét   alla   skrýðast,   ok  [gékk  pro- 
eessíoncm  til  Karlamagniís  konuugs.    Ea  konuugr  reis'®  upp  ok  laut 
honum    ok    [hvarf  til*'   patriarcha.     Patriarchi    spurði,    [hverr    hann 
væri,  ok  mœlti  svá :     jþú   ert  inn  fyrsti,    cr   farit   hefir  til  þessarrar 

')  kirkiu,  B'^  [At  kirkjii  hins  lieiloga  Dionieii  b.  ^)  [síðan  kómu  þeir  á 
völl  einn,  B,  6..  ')  fagran,  B.  6.  ^)  [mikit  lió  vér  höfum  ok  fagrt,  80 
þúsunda  af  pílagrímum,  B^  b.  *)  skyldi,  B.  b.  *)  [stjómar.  Sí<Jan 
fóru  þeir  á  veginn  nm  öll  lund,  sem  fyrir  lá^  ok  ait  tíl  liafs  út^  ok 
8Í(^an  yfir  hafit  ok  héklu  (heihi  íilf.  b)  li(M  sínu  um  hafit,  B,  h.  ')  [tngl. 
/?,  b.  *)  Iþagat  fyigdu  honum  12  jafningjar.  þar  standa  13  stólar..  ok 
sat  dróttinn  várr  sjálfr  á  einum,  en  postolar  hans  12áö^nmi.  þeir  sem 
at  stóðu  þeirri  messu,  er  guð  sjálfr  söng.  b.  ^)  Á  By  b.  '•)  uml)ergi8  6. 
")  ráfri  B;  ráfvi  b.  '^)  fjjá  kom  þar  farandi  Gyd.  einn,  ok  sá  liann 
konung,  ok  varð  svá  hrœddr  at  nœr  mundi  hann  viti  sínu  tyna  (náliga 
hélt  hann  vió  vitfirringft),  ok  Ijóp  síðan  til  patriarka  skyndiligaok  baó 
hann,  B,  b.  '^)  þeirra,  B.  '*)  [f.>at  hy gg  ek  ií,  b.  '*)  faaman  B^  6. 
'*)  fgéngu  síðan  allir  samt  processionem  til  kirkju.  Nú  er  þeir  kórau 
þar,  þá  reis  Karlaniagnús,  B^  b,     '•)  [mintist  við  6, 


Cap,   Z,  AF  JORSALAFERU.  469 

kirkju'  [at  iilofi  mínu.*  En  konungr  svarar:  Ek  em  konungr  ætiaðr  - 
af  Frakklandi,  cn  nafn  mitt  er  Karlamagnús,  tólf  konunga  hefi  ek 
undir  mik  lagða,  en  nú  leila  ek  ins  þrettánda^  [eu  for  mín  var 
sú^  hingat  at  sœkja  helga  dóma.  Patriarcha  svarar:  Vel  ertu  hér 
kominu  í  friöi  góöum*  ok  fagnaði  [heilagra  manna;*  sýniligr^  drengr 
erlu,  ok*^  |jii  heíir  nú  sezt  í  þatsæti,  er  dróttinn  várr  sat  í,  ok  fyrir 
því  skaltu^  heita  yfirkonungr  allra  annarra  konunga  jarðligra.  Karla- 
magnús  konungr  þakkaöi  honum  vel,®  ok  bað  hann  gefa  sér  helga 
dóma  nökkura  [at  prýða  land  sitt  með.'*^  En  patriarcha  játtaði  því" 
ok  gaf  honum  armlegg  ins  helga  Simeonis.  ok  höfuð  Lazari,  ok  af 
bh')ði  ins  helga  Stephuni,*-  af  klœði  því  er  dróttinn  hafði  um  höfuð 
sér,  þa  er  Iiann  var  í  gröf  lagðr,  ok  einn  af  nöglum  þeim  er  Kristr 
var  krossfeslr  með,  [ok  hlut  af  kórónu  hans,*^  ok  kalek  þann  er 
dróttinn  blezaði,'*  þa  er  hann  söng  messu  í  þeirri  kirkju,  [kníf  ok 
disk  þann  er  hann  hafði  skíriþórsaptan,  þá  er  hann  mataðist  með 
postulum  sínum,^*  af  skeggi  ok  hári  sancti  Petri  apostoli,  af  mjólk 
heilagrar  Murie  [móður  dróttins  várs,^®  ok  af  serk  hennar  er  hon 
hafði  nœst  sér,  ok  skó  [ann  er  Gyðingar  tóku.'^  þá  er  englar  hófu'® 
hana  til  himins;  eigi  féngu  þeir  fleira.  Konungr  varð  harðla  feginn 
[sem  ván  var,  ok  tók  við  glaðr  ok  gerði  þakkir.  heilagri  guðs  móður 
Marie.'®  En  þá  gerðu  þeir  helgir  dómar  [stórar  jarteinir^*^  með 
guðs  miskunn.'^'  J)ar  var  maör  sá  borinn  fram,  er  kr^ppilP'*  hafði  - 
verit  sjau  vetr,  ok  varð  þegar  heill.  En  þá  lét  Karlamagnús  kon- 
ungr  gera  skrín*^^  af  þúsund  marka  gulls,  ok  lét  binda  með  mörgum 
silfrböndum,  en  síðan  fékk  hann  skrínit  Turpini  erkibyskup  með  at 
fara.  Síðan  lét  Karlamagnús  kouungr  gera  kirkju,  þá  er  landsfólkit 
kallar  [sancte  Marie  Leíanie.^*  En  er  kirkjan  var  gör  ok  konungr 
hafði  dvalizt  í  borginni  Ijóra  mánuðr,  þá  bað  hann  patriarcha  leyfis 
at  fara  aj)tr  til  síns  lands,  ok  baiið  at  gefa  honum  100  [marka  gulls 
ok  silfrs.^^     En  [patriarcha  svaraði    ok    bað    hann    taka   af  sínu   fé 

*)  (Iivaðan  lionii  koni  at,  ok  ertu  inn  fyrsti  maór  er  þorat  hefir  at  seticst  í 
þelta  sæti,  B^  6.  ')  (án  vúru  leyíi  b.  ^)  [fór  ek  ok  f  ees  erendis,  B,  b, 
*)  ííuðs  6;  mgl,  B.  *)  [mgl.  B.  b.  **)  sœmiligr  ií,  b.  ')  er  -Ö;  mgl.  b, 
«)  Karlaniafrm'is  konungr  tiff.  B,  b.  ")  orð  sín  tilf.  B,  ft.  '•)  \mgt.  B,  b. 
'*)  í)k  lét  at  bœn  hans  tHf.  B.  •')  protomartiris  tilf  B,  b.  '^)  (lauf- 
kórónu  þeirri  er  (íyóingar  settu  á  höfuð  honum,  fá  er  feir  pindu  hann, 
B\  mgl.  b.  ")  pinni  hendi  tilf.  B.^  b.  '*)  (fann  soma  disk  er  hann 
matuðist  of  skínfórsaptan  (skírdags  aptan  b)  með  lœrisveinum  sínum, 
ok  þann  kníf  cr  hann  sjáifr  hélt  í  sinni  hendi  at  matborði,  -Ö,  b. 
'*)  [ííuðs  móður  er  dróttinn  drakk  af,  ^,  b.  '^)  af  fœti  sancte  Marie 
tilf  B.  b.  '»)  báruií,  6.  '^)  [tilf  B,b,  ")  [mörg  túkn  ^.  ")  Fra  En 
þá  gerðu  þeir  har  b :  En  fyrir  þá  helga  dóma,  er  Korlamngnús  hafði  þ^git, 
gerði  guð  uíorgar  jarfegnir.  *")  kryplingr,  ^,  b,  '^^)  dýrligt  titf  B^  b. 
^')  saal.  B\  Leta'  iara  b\  Scelantine  A,    ")  [úlfalda  klyfiaða  af  guHi,  B^  b. 


470  KARLAMAGNUS  8AGA  VII.  Cap,    S^  4, 

slíkt  sem  hann  vildi:^-  En  þat  vilda  ek,  segir  patríarcha,  at  þú 
[vœrir  styrkr  stólpi  guðs  kristni  móti  ágangi  heiðinna  nrmnna.  Kon- 
ungr  kvezt  svá  gera  skyldu,  sagðist  ok  fara  skjldu  á  Hispanialand, 
þegar  hann  kœmí  heim.  Ok  svá  gerÖi  hann,  ok  þar  lýndi  hann 
Rollant  ok  Oliver  ok  öllum  jafningjum.* 

3.  Ni'i  kemr  Karlamagnúsi  konungi  í  hug,  hvat  kona  hans 
hefir  mœlt.  [Nú  leitar  hann  þessa  konungs,  er  svá  var  mjök  lofaðr, 
ok  vill  at  vísu  finna  hann.^  En  um  morguninn  þá  fór  konungr  or 
borginni  [ok  ah  hð  hans  til*  Jherico  ok  tóku  þar  pálma;  palríareha 
fór  með  þeim,  ok  [var  þá  nótt  með  konungi,  ok  skorti  ekki  þat  er 
þeir  þurftu.  En  um  morguninn  í  dagan  stigu  þeir  á  hesta  sína  ok 
fóru  til  Miklogarðs  réttleiðis.  Patriarcha  tók  leyfi  heim  at  fara,  ok 
hvarf  hverr  þeirra  til  annars  ok  skildust  síðan.  En  hvervetna  þar 
som  konungr  fór,  þá  gerðust  jartegnir  fyrir  sakir  heilagra  dóma: 
blindir  féngU  sýn,  ganglausir  gang,  dumbir  mál,  öll  vötn  lágu  þurr 
fyrir  þeim  hvar  sem  þeir  fóru.* 

4.  Nú  ferr  Karlamagniis  konungr  ok  léttir  eigi  fyrr*  en  hana 
kom  til  Miklagar$s.  Hálfa  mílu"  frá  borginni  var  grasgarðr  konungs 
með  allskonar  grösum.  J)ar  fann  konungr  20  þúsundir  ríddara, 
[allir  með  guðvof  skryddir  ok  með  crmins  ok  martes,®  sumir  [léku 
at'  skáktafli,  [sumir  at  kvátrutafli,**^  sumir  báru  gáshauka,  sumir 
valiáhöndum.  Fjórar  þiísundir  meyja  gcrðu  þar  hringlcik,^*  klœddar 
[með  guðvcfjarpellum,*^  hver  annarri  fegri,**  ok  hélt  hvcr  í  hönd 
[annarri  ok  svá^*  sínum  unnasta.  J)á  mælti  Karlamagnús  konungr 
viö  Rollant:  Hér  er  mikit  lið,  hverr  man  kjnna^*  oss  til  konungs? 
J)á  kom  riddari  í  mót  konungi,  ok  spurði  hann**  hvar  konungr 
þeirra  vdíri.  Konungr  várr,  scgir  hann,  sitr  undir  guðveljarpelli 
því  er  þar  er  yfir.    Síðan  fcrr  Karlamagnús  konungr  þangat  ok  fann 

')  [patriarchinn  bauð  lioimm  sitt  fé  at  móti  ok  mœlti  H,  6.  *)  [létir  þér 
hugkœmt  Vera   at  fara  á  hendr  heidnum  niönnura,    þeim   er  niðr  fella 

,  helga  krístni.  Konungr  svarar  honum :  þat  skal  (ek)  gera,  segir  hann, 
ok  strengði  heit  sitt  síðan  at  fara  þegar  á  Spanialand,  er  hann  kemr 
heim  or  {)essarri  feró.  B^  6.  ^)  [mgí.  B.  b.  *)  [með  alla  sína  menn; 
þeir  fóru  til  borgar  þeirrar,  er  heitír,  Zf,  6  *)  [váru  allir  saman  þá 
nótt.  En  um  morgininn  eptir  er  þeir  fóru  í  brott,  þá  gerðu  helgir 
dómar  {)ar  jarteinir,  hvar  sem  |)eir  fóru,  er  þeir  höfóu  með  at  fara : 
blindir  féngu  sjón,  ganglausir  gang  (haltir  göngu  b).  dumbir  mál,  en 
hvat  sem  hverigum  var  til  angrs  áðr  en  þeir  sóttu  þessa  helga  dóma, 
(þá  vurðu  þegar  heilir  tilf.  6),  ok  hvervetna  þar  sem  konungr  fór  ok 
lið  hans,  þá  lágu  öU  vötn  þurr  fyrir  lionum.  B,  b.  *)  sinni  feró  tilf, 
B^  b.  ')  at  lengd  tilf.  B^  b.  ®)  [alla  guðvef  skrýdda  eða  purpura, 
B,  6.  »)  [saal.  B,  b\  með,  Á.  '")  [mgl  B,  b.  ")  til  skemtanar  Hlf. 
Bj  b.  •')  [af  enu  bezta  silki  ok  enum  dýrsta  guðvef,  B^  b.  '*)  vœnni 
B,  6.     '•)  [mgl.  B^  b.     '*)  vísa,  B,  6.     "^)  Karlamagnútí,  B. 


Cap.  4,  AF  JORSALAFERD.  ,  471 

þar  konung  at  arðri  [sínum  er  hann  arði.  Arðr  hans  var  allr  af 
rauðu  gulli  görr,  ok  öll  tœki'  at  þeim  arðri  ;*  eigi  gékk  hann  [at 
þeím  arðri  sem  aðrir  menn,^  heldr  sat  hann  á  gullstóli  ok  [hafði 
gullvönd  í  heudi  sér  ok  elti  með  öxn  BÍn ;  en  svá  beint  gékk  sá 
arðr  fram  sem  lína  væri  at  borin.*  Síðan  heilsaði  Karlamognús 
konungr  konungi  vel  ok  kurteishga,  [en  konungrinn  Hugon  leit  við 
honum,  ok  sá  at  hann  var  tiguhgr  maðr,  ok  spurði  hvat  manna 
hann  vœri  eða  hvaðan  hann  vœri  at  kominn.*  En  Karlamagniís 
konungr  svarar:  Ek  heiti  Karlamagnús,  konungr  af  Frakklandi  en 
keisari  af  Rómaborg;  ek  sótta*  Jórsalaborg,  en  nú  em  ek  kominn 
þín  at  vitja.  J)á  svarar  Hugon  konungr :  Sjau  vetr  eru  síðan  Hðnir, 
er  ek  heyrða,'  at  engi  konungr  vœri  jafnógœtr  [sem  {jii.®  SíÖan 
bauð  hann  honuni'  at  vera  þar  tólf  mánuðr,  ok  taka  svá  mikit  fé 
sem  þeir^®  vildi,  en  nú  mun  ek  leysa  öxn  mína  fyrir  þína  kvámu, 
segir  Hugon.  ^á  svarar  Karlamagnús  kouungr:  Sjá  arðr  er  mikils 
fjár  verðr,  ok  er  ráð'*  at  hann  sé  vel  varðveittr.  Hugon  konungr 
svarar:  þó  at  hann  lægi  þar  [sjau  vetr,^''  þá  mundi  engi  roaðr 
misþyrma  honum.  [^á  mœlti  Villifer  af  Orenge:  Vildi  guÖ,  segir 
hann,  at  ek  hefða  arðrinn ,  ok  vit  Bertram ,  á  Frakklandi,  þá 
skyldim  vit  brjóta  hann  sundr  allan  með  hömrum.  En  er  þeir 
höfðu  þetta  við  talazt,  þii'^  fór  Hugon  konungr  heim  til  hallar  sinnar, 
ok  Karlamagnús  konungr  með  honum  ok  alt  liÖ  hans.  [En  Hugon 
konungi  fylgdu  sjau  þúsundir  riddara,  allir  búnir  með  silki  ok  guð- 
veljarpelH ;  þeir**  tóku  hesta  þeirra  ok  leiddu  til  [herbergis  síns.** 
Sú  höll  var  [haröla  væn  er  Hugon  konungr  átti,^*  rœfrit"  var  alt 
skrifat  með  jmsum'®  sögum  ;  sú  höll  var  kriuglótt,  ok  einn  stólpi  í'* 
miðju,  er  hon  stóð  öll  a,  en  uni  þann  stólpa  [váru  100  annarra 
stólpa,^®  alHr  gyltir,  en  á^'  hverjum  þeirra  var  barnö  líki  gert  af 
eiri,  ok  hver  líkneskjan  hafði  Olivant^^  horn  í  munni  sér,  [ok  var 
hver  líkneskja  gylt.*^  J)eir  stólpar  vúru  allir  holir  innan,  ok  blés 
vindr^*  undir  höllina  [neðan,  sva  at  upp  kom^*  í  stólpana,  ok  [var 
með    svá    mikluni    brögðum    um    biíit ,    at   börnin    öH    blésu^*    með 

')  lól  b.  ')  [tiif.  B,  b.  ^)  feptir  honnm,  ií,  ft.  *)  fvor  vel  um  (liann 
tilf.  b)  Inlit,  B^  b.  *)  \$fial.  -Ö,  6;  ok  spnrði  konungr,  hvaðan  hann 
væri,  A.  «)  í  þessarri  ferð  tilf.  B,  b.  ')  þat  ífrá  sagt  tilf,  B,  b. 
»)  [þér6.  »)  með  ölværá,  tiIf.B;  blídhga /i7/:  6.  •»)  honn  ií,  6.  ")  þat 
ráð  mitt  B.  '')  [12  mánuðr,  B,  b.  '*)  llilf  B,  b.  '<)  fok  þar  fiuidu 
þeir  6  þúsundir  riddara,  (ok  váru  þeir  aHir  búnir  með  silki  ok  giiðvet 
tilf.  b) ;  allir  géngii  móti  Karlamagnúsi  konungi  ok  hans  riddörum  ok, 
-ö,  6.  '*)  [inna  (hiisa  b)  siqna.  II,  b.  '•)  [saal.  B^  b ;  cinkanlig,  A, 
")  ráfvit  b.  '«)  allskonar,  B,  b.  '»)  un(Hr  B,  b.  ")  [sfóðu  (stóð  b) 
100  smústólpa,  B,  b.  ^')  $aal.  B,  b;  ní  A.  ")  OHvans  B,  b.  ")  Ítilf. 
B,b.     "^^^tHf.É.     ")  [Mfl/.  P,  6;  upp.4.     '•)  [#aa/. -»,  6 ;  blésu  börnin  J, 


472  KARLAMAOJÍUS  SAOA  VU  Cap.  5. 

þeim^   vindi  á  hverskonar   hind   er  fagrt   var,    en   hvcrt    þeirra  réttí 

íingr  at  öírii    [hlæjandi    beinl^    scm    kvik   vœri.     En    [Karlamagnús 

konungr   iindraöist,^    ok    sannaöi   pa   })at   er   kona    Imns    liafði'  sagl. 

J)á^  kom    [li    vindr    hvass^    ok   sneri  hölHnni   sem    [invlna   jlti,*    þá 

blésu  börnin,  ok  hló  hvert  at  öðru,  en  þeim  þótti  fagrt   til  at  heyra 

fsem  enghi  sijngr  væri.*^     [Öll  glyggin®  váru    af  crístallo,    [en  þó  at 

hit  versta  veör  væri  úti,  var  þó  í  henni  sígott.*     Karlamagnrið  koo- 

ungr  undraÖist  þat  er  liölhn  snerist,  ok  hann  mátti  eigi  a  fœtr  standa 

né  engi  hans  munna,    ok    hugði^®    |jeini    gcrvar  görningar.      [Htillar 

dyrr  eru  opnar,  segja  j)eir,  ok  cr  þetta  it  niesta  undr,  er  vér  megum 

eigi  í  brott  komast.'*     {311  Kom    til   Jjcirra  Hugoií   kouungr,    bað    þa 

eigi  hræðast,  ok  inun  veðrit  minka  [í  inót*"  kveldinu,    ok    svá  var, 

ok  slöðvaðist  |)á  hölhn  vánu  bráðara. 

5.     En    |)á    [var   nállvcrðr   briinn    ok   borÖ   framkomin.**     j)á 

settist  keisari  í  hasæti   sitt,    en  Karlamagnús   konungr   nœst   honum, 

en  a  aÖra  hönd  honuin  drótíning    [ok   dóttir   keisara.^*.    En  Rollant 

ok   tólf  jafningjar   sátu   iiæst^^    Karlamagnúsi    konungi.      En  [niærín 

var  sva  íögr  sem  blóm  af  rósi  eða  lilju.^^     þangat   leit  Oliver  opt, 

sem  mœrin  sat.  ok  [tók  at  unna  henni  inikit*'  ok  mælti:    Vildi  guð 

at  ek  hefða  {)ik*®  á  Frakklandi,  |)á  mundi  ek  [mega  hafa  minn  vilja 

af  þér.'®    Allskonar  [krásir  vjiru  {)ar  á  borði  af  dvruin  ok  af  fugluin, 

{)ar    váru    hirtir   ok    villigeltir,    trönur   ok    gœss,    hœns   ok    páfuglar 

pipraðir,    endr    ok   elptr   ok   allskyns    villifygli.     J)ar    var  at  drekka 

mjöðr   ok    vín    ok  piment,    klare,    buzar    ok    allskyns   góðr    drykkr. 

Allskonar  skcmtan  var  {jar :    Sinfonie  ok  hörpur,  fiðlur  ok  gígjur  ok 

alifikonar  strenglcikr.-®     Eu  er  {)cir^*    váru    mcttir,   þá   fór   hverr  til 

")  saina  tilf.  Jí^  6.  ')  \tilf.  2?,  b.  ^)  fcr  Karlaniagiiús  konun^r  sá  þessa 
list  ok  kurteiyi,  þá  undraðist  hann  inj(>k,  B^  h.  *)  f  því  bili,  iT,  b. 
*)  [vindr  livass  af  haíi  B^  b.  ^)  fniylnuhvcli,  B.  b.  ')  [#a«/.  B,  6; 
er  inni  váru,  il.  «)  [Allir  ^'higgar  //,  b.  '•')  [tilf.  B;  ikkc  b.  "»)  hugi^u 
By  b.  ")  [ok  nia'ltu  feir  svá  sín  í  milli :  Hallar  dyrr  eru  opnar,  en 
vér  nu'íjfuni  eigi  á  fœtr  standa.  B.  b.  '')  fnijiik  at  ^;  at  6.  *')  [saal. 
B\  váru  l>orí1  fram  selt,  A\  váru  bord  sett,  ok  á  borinn  allra  handa 
kostr,  er  d\'rastr  var  til  b.  ")  \mgl.  //,  b.  '*)  út  ífrá  b.  ")  [á  lu^ra 
hönd  drúttningar  sat  kcisaradóttir,  hon  var  svá  fögr  sem  blóm  á  róse 
eða  liljo  B\  á  aóra  hönd  dróttningu  sat  dóttir  koisara,  hennar  hurund 
var  svá  fafrrt  ásýndar  sem  samtemprat  væri  hinn  blóórauði  blónH  n^sa 
ok  hit  snjólivíta  gras  lilium  b.  ")  [feldi  mikinn  ástnrhug  til  hennar  6. 
'")  nieð  mér  tilf.  //,  6.  '')  [vilja  hafa  vilja  minn  við  þik  B\  fá  J>ína 
elsku  6.  '")  \snal.B;  fœzla  var  {)ar  á  boróum,  sii  er  sjaldséu  erví<^ast 
annars  stadar,  ok  þar  með  drykkr.  Allskonar  skemtan  var  þor  franiin 
konungum  til  gleði  A :  allra  handa  góðr  drykkr  kom  þar  fram  meó 
hinum  dvrmn?tasta  kosti,  aliskyns  leikar  mcð  söngfœrum  niáttu  þar 
heyrast,  simphonie,  hörpur,  fiólur,  gígjur  ok  hverskyns  strengleikr  6. 
")  menu  /?,  b. 


Cap.    6,  AF  JORSALAFERD.  473 

síns  innis,^  en  kcisari  tók  í  hönd  Karlamagnúsi  konungi  ok  leiddi 
Iiann  [til  svelnbiirs  sín5,  ok  -  túlf  jafningja  meÖ  lionum.*  En  þat 
hús  var  hvelft^  ok  sett  nieð  dvrligum  steinuin  ok  skrifat,"*  en  einn 
carbuneuhis  lýsti  J)ar,  [uk  er  Jjat  lums  náttiira,  at  hann  lýsir  jafut 
um  nótt  sem  um  dair;^  |)ar  varu  [tórf  sœugi-^  af  eiri  ok  in  13^^^  í  niiÖju, 
ok  alhir  gyltar,  í  þeim  hvílum  váru  allskjns  klæði  er  góð  varu. 
En  er  |jeir  höfÖu  lengi  skemlat  sér  um  kveldit,  þá  fór  hverr  í  sína 
sæng.''  En  keisari  bað  J)á  hafa  góÖa  nótt  ok  fór  eptir  {mt  til  [rekkju 
sinnar.  ** 

G.  En  í  J)ví  búri'  var  sleinstólpi  holr  innan,  en  [keisarinn  lét 
einn  mann  í  J)ann  stólpa  at  sja  ok  heyra  hjal  ok  athœfi  Frankis- 
manna;  en  sá  maðr  sá  öll  J)eirra  tíðendi  um  nóttina.^^  En  er  |)eir 
váru  í  hvílu  komnir,  J)á  mæltu  Jjcir  sér  gaman  ok  kerski,'^  sem 
siðr  er  til  Frankismanna,  ok  undruðust  nijök  [J)á  bygð,  báðu  guð, 
at  Karlamagniis  konungr  hefði  unnit  J)at  ríki  með  frœknleik  sínum. 
Síðan  bað  Karlamagnús  konungr,  at  hverr  J)eirra  skyldi  segja  sína 
íj)rótt.  J)eir^^  bj^öu  hann  fyrstan  segja  sína  íþrótt.  [J)á  mælti 
Karlamagnús  konungr:^^  Taki  keisarinn  á  morgun  enn  hvassasta'* 
riddara  í  hirð  sinni,  segir  hann,  ok  fœri  hann  í  tvœr  brynjur  ok^* 
tvá  hjálma  á  höfuð  honum;  fái  honum  hest  J)ann  er  beztr  er  í 
hiröinni  allan  brynjaðan;  fái  mér  síðan  sverð  sitt.  [En  ek  skaP® 
höggva  í  höfuö'"^  J)eim  manni,  ok  kljúfa  hann***  ok  hestinn  brynjaðan 
í  sundr,  ok  spjól.skapts  lengð  höggva  sverðinu'®  í  jörð  niðr,  nema 
ek  vilja  aj)tr  halda  áðr.-*^  J)á  svarar^*  njósnarmaðr,  er  í  var  stein- 
stólpanum  :-^  Mikill  ertu  ok  sterkligr,  ok  úvitrh'ga^^  gerði  keisari, 
er  hann  veitti  yðr  J)etta-*  herbergi,  ok  skal  hann  [;etta  vita  áðr 
dagr  kemr'^^  a  morgun.  J)á  U)Y  Hollant  at  segja  sína  íj)rótt :  Taki 
keisari  il  morgin  Ohfant'^^    horn    sitt   ok  fiii  mér ;    en  sföan    skal  ek 

')  at  soi'a  Ulf.  B;  {)ar  scm  sofa  skyldu  b.  ^)  [í  þat  svcfnbúr  er  hann 
var  \anr  at  sofa  sjúlfr  ^,  b.  *)  f^ert  áf^æta  vel  B^  b.  *)  alt  innan  ti/f. 
//,  /).  ^)  [Ulf  B,  b.  «)  [búnar  12  hvílur  J?,  b.  .')  hvílii  B,  b.  «)  fsíns 
herberf,ns,  {)ar  sem  hann  skyldi  sofa  6.  ^)  herbci-gi  er  feir  Karlamagnús 
hvíldu  B.  b.  "^)  (Hugon  konungr  l»jó  bröí?ðnm  vió  þá  ok  setti  í  þann 
stólpa  einn  maTin  til  njósnar,  at  heyra  hvat  er  {)eir  talacM  um  nóttina 
sín  í  milli.  7/,  b.  ")  skerntan,  -0,6.  '^j  (þann  uml>iulaó,  sem  þar  var, 
uk  bá(5u  guó,  at  svá  vel  yrði,  at  Karlamaprnúö  konungr  gæti  sótta  {jcssa 
ina  ríku  borg  í  bardaga  ok  alla  þá  list  ok  kurteisi  er  {>ar  var.  En  síðan 
bað  konungr.  at  hvcrr  peirra  sUyldi  kika  einhvern  hlut  til  íþróttar  sér 
ok  skemta  scr  at  slíkii.  J)eir  svara  á  {)á  leió :  Vér  viljum  þat  blíóHga 
gcra  til  skcmtanar  þér,  herra,  ok  (illimi  oss,  ok  -ff,  b.  ''J  [íí//'.  H,  b. 
")  frœknasta  B,  b.  '*)  scti  íHf  B,  b.  '»)  [ök  skal  ek  ^,6.  ")  hjálm 
Bj  b.  "«)  þann  mnnn  B.  ••')  wgf.  B.  b.  ^*')  fyrr  b;  mgl.  B.  ^O  heyrði 
B,  b.  ^O  ok  mælii  tilf.  B,  b.  '')  jihyggiligá  B,  b.  ")  mgL  B,  b, 
")  komi  B,  b.    ")  OUfans  B;  Olivans  b. 


474  KARLAHAGXUS  SAOA  \U.  Cap,    f,   B. 

ganga  utan  borgar  ok  blása  svá  hart,  at  öU  borgarhlið  skulu  upp 
lúkast  [ok  aptr  bœði,^  ok  allar  hutðir  með  þœr  sem  í  borgiiini  eru. 
Eu  ef  keisari  [cr  svá  djarfr  at  hann^  kemr  út,  [skal  ek  f)á  blása  af 
honum^  hár  ok  skegg  ok  klœði  öll.  |)á  svarar  njósnarmaÖr:  f>es5Í 
er  útrúhg*  í})rótt,*  ok  úvitrhga®  gérði  keisari,  þá  er  haun  veitti  jÖr 
[þetta'  herbergi.® 

7.  Dví  nœst  segir  Oliver  síua  íþrótt:     Taki  keisari  á  morgín 
dóttur  sína  iua  vænu  ok  leiði  liana  í  [landtjald  mitt,'  ok  [leyfí  mér 
at  ek^®  rekkja  lijá  hcnni;  en  ef  ek  drygi  eigi  vilja  minn  100  sinnuDi 
mcð  henni  á  einni  nótt  til  vituis  hennar,   þá  á  keisari    vald  á  höfði 
mínu.    J)at  veit  triia  niín,  segir  njósnarmaðr,  at  [þú  ert  fjrri  móðr^ 
ok'*  mikla  fíHsku  [mæhr  þú,  ok  {ýv\i  muntu  hafa  vináttu  keisarans.** 
J)á  [scgir  Bcrnarðr  sína  íþrótt:*^    Taki  keisari  á  morgin  þrjá  hesta 
ina  beztu  í  hirð  siuni  ok  láti  [renna  þeim  sem  harÖast,'*  en  ek  skal 
í  mót  rcnna  ok  hlaupa  yíir    tvá   ok  á  inn    þriðja,    ok   heuda   Qögur 
epH,  meöan  þcir  rcnna  skeið  sitt;    en   ef  [nökkut  þeirra    fellr   niðr, 
þá  skal  kciöuri  ciga  höfuð  mitt.**    J)at  vcit  [trú  mín,^*  segir  njósnar- 
maðr,  þetta  cr  fáheyrt^'    gabb,    [scgir  hann,   en  í  þessu   er   keísarí 
ekki  skcmdr  nc  niðraðr. '® 

8.  Eptir  þat  hcfr  Villifcr  af  Orcnge  sína  íþrótt:  Sé  hér  gull- 
bull  þcnna'^  er  hcr  liggr,  hann  cr  gerr^^  af  gulli  ok  silfri,  en  opt 
ganga  tii  30  manna  ok  fá  cigi  upp  lypt,  svA  er  hann  þungr;  en  á 
morgin  mun  ek  upp  lypta  'cinni^*  hcndi,  síðan  mun  ek  kasta  honum 
a^*  borgurvcgg  [ok  fcila  niðr  fjóra^^  faÖma  á  hvern  veg.  Njósuar- 
maðr  svarar:    jDat  vcit  trúa  mín,   scgir  hann,  [þú  talar  mikla  bern- 

,  sku.'^*  J)ví  nœst  scgir  Oddgcir'^^  sína  íþrótt:  Á  morgin  er  dagr 
kcmr,  mun  ck  gangu'-*^  ok  fcðma^'  stólpa  þann  er  upp  hchir  hölliuni, 
ok  sniia  hann  í  sundr  ok  fclla  niðr  hölHna.  þat  vcit  trúa  mín, 
scgir  njósnarmaðr,  þií  crt  örviti,^®  láti  guð  þik  því  aldri^*  á  leiÖ 
koma;  [úhyggiliga  gerði  kcisari  er  hann  vcitti  yör  hcrbergi.*^ 

')  [''»</'•  ^i  &•  ')  [í»V-  ^^  ^-  ^)  [þ^  w^^"  ^f  honum  blásast  B^  b,  *)  úvitr- 
lig  B^  6.  *)  ok  niuiitu  vera  f^assi  einu  tilf.  b.  ")  úhygjj^liífft  B.  ")  mgl.  B, 
«)  [uíikkut  gott  6.  »)  ftjald,  B,  eitt  tjald  6;  vald,  Fragment  i  Rigsarkiv, 
'»)  [pefi  inér  leyfi  (orlof  6)  til  at  B,  b  ")  [tilf.  B;  fyrri  ertu  móðr  ok 
nia^riii  yfiikomin  ok  6.  '')  [mun  keisara  þii  þikja  mœlt  hafa  B^  b, 
'^)  [saal.  B.  6;  svarar  Bernarór  A.  ")  [hanii  renna  hart,  B;  renna 
þeim  liart  b.  '*)  [einnliverr  þeirra  fellir  iiic^r  epHt,  þá  á  keisari  at  ráóa 
fyrir  hufói  mínu/?;  eittlivert  f^Ur  niór,  þá  á  keisari  vald  á  höfói  mínufr. 
•«)  [nifnn  b.  '")  fanrrt  B,  b.  '»)  [mgl.  B,  b.  •»)  inn  mikla  tilf.  B,  b. 
")  saman  blúsinn  ^,  b.  2')  einn  mc(5  annarri/?:  mei^  annarri  6.  '^)at 
B,  b.  ")  [ok  mun  niór  falla  fjóra  B;  svá  at  hann  skal  niór  faUa  um 
40  b.  '•)  [at  því  Ðian  ek  eigi  trún,  at  þat  me^i  verða  //.  b.  ")  danski 
tilf.  B,  b,  '«)  til  tilf.  B,  b.  ")  faóma  B.  ^")  or  viti  þínu  B;  með 
öllu  óór  ok  œrr  b.     ")  tilf.  B,  b.     »»)  [mgl.  B,  6, 


Cap,    9,   10,  AF  JOHSALAFERD.  475 

9.  Síðan  sagði  Nemcs  hertugi  cnn  gamli  sína  íþrótt:  Taki 
keisari  á  morgin  tvær  bryiijur  ok  fái  mér  í  at  fara,  fen  síðan  mun 
ek  laupa  fjórum  föðmum  hœrra  en  kastahnn  er  hár  til,^  en  síðan 
skal  ek  setjast  niðr  [lijá  keisaranum^  fyrr  en  hann  verði  varr  við, 
[ok  J)á  skal  ek  skaka  mik*  svá  at  hverr  hringr  skal  falla  frá  öðrum 
sem  brent^  háhnstrá.  J)á  svarar  njósnarmaðr:  'Gamall  ertu  ok  livítr 
fjrir  hœrum,  [ok  harðla  ertu  harðholdr  ok  seigr  í  sinum.*  J)á  tók 
Bœringr  at  segja  sína  íþrótt :  Taki  keisari  á  morgin  öll  þau  sverð 
er  í  eru  borginni  ok  graíi  niðr  [hjöltin  en^  upp  oddana,  ok  seti  sem 
þykkast®  má  hann  hjá  kastalavegg;  en  síðan  skal  ek  fara  í'  enn 
hœsta  turn  ok  [falia  ofan  á  þau,®  svá  at  þau  skulu  í  sundr  bresta,® 
en  ek  skal  úskaddr  brott  ganga.  J)at  veit  trúa  mín,  segir  njósnar- 
maðr,  ef  þú  drygir  þessa  íþrótt,  þá  ertu*®  af  járni  gerr  eða  stáU. 
J)á  sagði  Turpin  erkibyskup^*  sína  íþrótt:  1  [morgin  skal  ek  ganga 
til  ár  þeirrar  er  fcllr  hja  borginni,^*  ok  skal  ek  vísa  henni  or  stað 
sínum  ok  láta  hana  renna  yfir  [allan  Miklagarð^^  ok  fylla  hvert 
hiis;  en  keisari  sjálfr  skal  vera  svá  hrœddr,^*  at  hann  skal  ílýja  upp 
í  enn  hœsta  turn,  ok  skal  hann  aldri  ofan  koma,**  nema  því  at  eins 
at  minn  vili  sé  til.  J)at  veit  trii  mín,  segir  njósnarmaðr,  [þú  ert'® 
óðr  maðr,  ok  guö  láti  þik  því  aldri  á  leið  koma;  úhyggiHga''  gerði 
keisari,  er  hann  veitti  y0r  herbergi,  [en  á  morgin  skal  keisari^®  alla 
yðr  í  brott  reka. 

10.  J)á  scgir  Ernaldr*^  sína  íþrótt :  Taki  keisari  á  morgin  4 
klyQar  blýs  ok  steypi  því^®  vellanda  [or  kötlum  ok  í^*  ker;  en  síðan 
skal  ek  í  fara  ok  sitja  þar  í  til  þess  er  [kóhiat  er  blýit;'^^  ok  síðan 
skal  ck  upp  rísa  ok  skaka  mik,  svá  fft  af  mér  skal  falla  alt  blýit, 
ok  eigi  skal  svá  mikit  við^^  loða,  at  þat  sé  [vág^**  eins  penings,** 
[en  þó^*^  skal  ek  í  sitja  frá  morni  ok  til  nóns.*'  J)etta  er  undarhg 
íþrótt,  scgir  njósnarmaðr,  aldri  [hcyrða  ek  getit  jafnharðholds^® 
manns^^  sem  þessi  er,  ok  af  jarni  er  hann  görr,  ef  hann  drýgir 
þessa  íþrótt.     J)á  segir  Eimcr  sína  íþrótt:    Ek  heíi  hött  einn  gcrvan 

»)  \tilf.  B,  b.  2)  [á  kastalann  B,  b.  >)  brunnit  b.  *)  [tilf.  B,  b.  *)  [hjalt- 
irnar  (hjölirn  b)  cn  hverfi  B,  b.  *)  saal.  B\  skjótast  ^;  þéttast  6.'*' 
')  upp  á  i?,  b.  *)  [ok  mun  ek  láta  fallast  ofan  á  sverðin,  þar  sera  þeim 
er  skipat  undir,  B,  b.  »)  brotna,  B,  b.  »<')  at  vísu  tilf.  B,  b.  ")  Med 
detle  Ord  begynder  atter  a.  ")  [saal.  B,  6;  borgina  skal  ek  ganga  til 
ár  þeirrar  er  Jber  heitir,  a,  A,  '')  [borgina  ok  alla  kaetala  /?,  b, 
»)  óttafullr.  A.  '*)  kvikr,  tilf  B,  b.  "^)  [at  maðr  sjá  er  B,  b.  '')  úvitr- 
liga,  A,  '^)  [enda  skal  hann  á  morgin  A.  "*)  saal.  B,  6;  Berarð  a\ 
Gerin  A.  ^®)  þeim  A;  mgl.  B,  b.  »')  [saaí.  B;  í  katla  e.ða  a,  J;  i  6. 
")  [kalter^  ")  m\k  tilf.  B,b.  ")  vert.4.  ")  [ved(!)  eins  skakings  1?; 
vert  eins  8kalungs(l)  6.  '*)  síðan  ií.  ")  [my/.  6.  *•)  svá  harðbölvaðs  J?. 
^')  [vissa  ek  nökkurn  mann  svá  barðboldaðan  A, 


476  KARLAMAONUS  8AQA  VH.  Cop.    1/,   f J. 

af  sœfiski ;  en  þá  C£  ek  lieíi  haiin  á  höfÖi  mér  á  morgin  at  matmáli^ 
þá  skal  ek  ganga  fjrir  keisarann  ok  eta  mat*  írá  liQriuin  ok  drekka 
vín  hans.  Síðau  skal  ek  ganga  [at  baki  honum^  ok  Ijósta  hann 
hnefahögg,  svá^  at  hann  skal*  steypast  fram*  á  borÖit,  cn  síðan  skal 
ek  híta  [hvern  þeirra^  berjast'  við  annan  ok  togast  meÖ  skeggjum 
ok  kömpum.  J)ut  veit  trú  mín,  segir  njósnarmaðr,  pessi  maðr  er® 
vitlauss,  [ferliga  gerði  keisari,  cr  hann  veitti  yðr  herbergi.® 

11.      J)á    segir  Bertram    sína    íþrótt:     Taki    keisari    á   morgin 
fjóra  skjöldu-ok  fái  mér,  en  ek  skal  fara  um  alla  dali  ok  skóga,  ok 
(íljúga   svá  hátt  ok  œpa,'®*  at   heyri  hvern   veg**    íjórar    niílur,    ok 
skulu  þar  or  tljúga  or  öHum  J)cim  skógufn    hirtir   allir   ok   kollur  ok 
allskonar  dýr,    ok  svá   tiskar   or   öllum   vötnum.     J)at  veit  trú  mín, 
segir  njósnannuðr,    hér   er*^    niikit  gabb,    ok  mjök   mun   £keisarinn 
við  þessu  reiöast,    ef  hann   spyrr.*^     J)á  tók  Gerin^*    at  segja  sína 
íþrótt:    Fái  keisa.ri  mér  [á  morgin*^  spjót,*®  þat  er  manns  byrðr  sé 
œrin,    en  járn   sé    alnar   langt,*''    en    síðan    leggi   hann  upp  á  [tum 
kastalans'®  tvd  peninga  silfrs;^^   en   síðan   skal  ek  ganga  hálfa  mílu 
frii  borginni,    [ok   |jii  skal  ek  skjóta  því  sama  spjóti  til  þar  er  pen- 
iugarnir   ligí.»ja,    ok    svá   beint    at  annarr  peningrinn  skal    niðr  falla, 
en-®  sá  akal  hvergi  hrœrast,  er  eptir  hggr;    síðan   skal   ek   sva  tim- 
liga  reima,  svá  at  ek  skal  taka  spjótit  á  lopti    áðr  en   niör^'  komi. 
J)at  veit  trii  inín,  segir  iij(')snarinaÖr,   at  J)etta  gabb  er  vert  annarra 
J)riggja,  ok  í  Jjcssn  er    keisaranum    engi    svívirða^^    né    skemd.      En 
[J)á  er  Jjeir  höfðu  lokit  viörœðu  sinni,-^  sofnuðu  Jieir. 

1*2.  [Bíöan  lör  njósnarniaðr  á  fund  keisarans.  En  jafnskjótt 
sein  keisarinii  leit  liann,  niælli  hann :  Seg  mér,  segir  keisarinn, 
tíöendi  j)ín,  Jieyröir  j)ú  nökkut  Karlamagnús  konung  geta  J>ess,  at 
hann  viidi*'*'*  nieö  oss  dveljast?  J)at  veit  guð,  segir  njósnarmaðr,  at 
J)ess  heyrða  ek  hann    aldri   geta,    at   hann   vildi   meÖ   J)ér   dveljast, 

')  lians  tilf.  B,  b.  ')  Itilf.  ;i,  B,  b.  «)  niikit  li/f.  A.  *)  þegar  tilf.  B.  b. 
*)  tUf.  //,  b.  ^)  lians  uiannn  tilf.  B.  ')  [nienn  hans  berjnst  livern  6. 
^)  óór  ok  lucó  (»llu  tUf.  b.  '••)  [nujl.  B.  b.  "*)  [fleycýa  skjuldununi  svá 
í  lopt  upp,  ok  (}ar  nieö  skal  ok  œpa  svá  liátt,  1?,  6.  ")  fi*á  niér  brott 
tUf  B,  b.  '^)  œsi  tilf  B,  b.  '•')  [keisara  vónmi  illa  lika  i?,  h. 
'')  Geres  A.  '^^  ItUf  A,  B.  b.  "*)  siOótskapt,  B,  h.  «")  1  tilf.  B,  b. 
"*)  Ikastalann  /f,  6.  '")  hvárt  er  liann  vill  af  gnlli  eða  eilfri  H,  b. 
^°)  \snul.  B^b\  ^iíóan  skal  ek  skjóta  ok  ftlla  niðr  annan  peninginn,  svá 
at  A,  a.  *')  íi  Jörð  A,  B,  b.  -')  svivirðing  .4,  B,  b,  ")  [eptir  þctta 
tal  er  hverr  þeirra  Iiafði  rœlt  lyrir  sína  híind.  ok  fetta  geip  allt  jafii- 
sanian,  jjá/í;  sein  Frankisnienn  höfðn  enda  gert  á  þesí^ii  geipi,  sem  nú 
helir  sa^T^t  verit,  þá6.  ^*)  [P'n  þá  er  njósnarinaðr  fann  þat,  þá  fór  hann 
á  brott  ok  til  þess  er  hann  íinnr  keiftnraun.  Mn  þej^ar  er  kouunífr  litr 
hann,  þá  licilsaði  hanii  honum  ok  mælti  síðan:  Scg  mér  Uðendi^  segir 
hunn,  tuælti  Karlamagnús  konungr,  at  hann  mundi  B^  h. 


Cap.    13:  A¥  JORSALAFERO.  477 

hcldr  liafa  þeir  í  alla  nótt  hœtt  at  þcr  ok  gahbat  þik.  J)á  segir 
hann  konimgi  [alla  þeirra^  rœöii  ok  athöfn,^  ok  gerÖi^t  kcisari 
[mjök  rciör.  J)at  veit  tn'i  niín,  scgir  Hugon  keisari,  at  Karlamagniis 
konungr  hcQr  lýst  við  niik  mikia  úvizku,^  þar  cr  hann  hefir  hætt  at 
mér,  cn  ek  tók  við  honum  fy rir  guðs  sakir,  ok  gerða  ek  honum 
beinleika,  en  liann  hefir  hœddan  mik.  En  ef  eigi  fremja  þeir  gabb 
sitt  scm  þeir  sögðu,*  }m  skal  ek  láta  afhöfða^  þá  meÖ  hvasseggjuðu 
sverði  mínu.  J)a  sendi  Hugon  konungr  eptir  þúsund®  riddara'  at® 
koma  til  sín  í  öllum  herklœðum ;  en  þeir  kómu  jafnskjótt  [til  hans.® 
13.  [Karlamagni'is  konungr  kom  þá.  fra  kirkju  ok  hafði  hlýtt 
messu  ok  öllum  tíðum,  ok  með  honum  tólf  jafningjar.  En  Karla- 
magniis  konungr  gékk*®  fvrir  þcim  ok  haföi  í  hcndi  flauf  af  olifatré.'^ 
En  Hugon  keisari  kom  gangandi  í  mót  honum  ok  [mælti  við  hann 
hörðum  orðum :  Mjök  haíit  þér  mik  gabbat  í  nótt,  ok  þú  hæddir 
at  mér  ok  launaÖir  mér  svá  minn  beinleika.*^  En  cf  nii  drygit  þér 
eigi  íþróttir  jðrar,  þá  sknlut  þér  allir  dauða  þola.  [En  Karlamagnúsi 
konungi  rann  nökkut  þcssi  rœða  í  skap  ok  leit  til  Frankismanna  ok 
mœlti  við  þá :  Vér  várum  mjök  drukknir  í  nótt  af  víni  ok  klare, 
ok  ælla  ek  at  njósn  haíi  vcrit  haldin  á  oss.  Ok  því  næst  mælti 
Karlamagnús  konungr  við  Hugon  keisara:  Vér  gistum  yðr  í  nótt  ok 
drukkum  vhi  yðvart.  En  þat  er  siðr  Frankismanna  or  París  ok 
Karteis,  at  þá  mœla  þeir  mart,  er  menn  fara  at  sofa,  bœði  vísdóm 
ok  fólsku.  En  nú  verð  ek  at  vita  af  mínum  mönnum,  hvat  þeir 
liafa    rœtt,    eða   hverju    vér    vcrðum   at   svara  yðr.^^     Hugon   kon* 

')  saal.  A  \  þá  a.  ^)  [alt  tal  þeirra  B.  b.  ^)  úvináttu  A.  ^)  [œsiliga 
.  reiðr,  ok  mælti  af  móði  iniklum :  Harðla  niikla  fíílsku  fjcrc^i  Karla- 
niagnús  konnnj^r,  er  hann  bæddi  at  os8  ok  spottaði  ok  gerði  svá  mikla 
svíviróíníy  til  vár  fyrir  vám  {róðvilja,  er  vér  túkiim  vió  honum  ok  hans 
félöííuni  fyrir  ^w^s  sakir,  ok  veittum  lionnm  mikla  sœmd.  En  þess 
sver  ck,  cf  cigi  fremja  þeir  þetta  gabb,  er  þeir  kalla  sínar  íþróttir,  If,  b. 
*)  höfða  A.  «)  1(K)  þús.  B.  b.  '')  sinna  iilf.  A.  ^)  ok  bad  þá  //,  b. 
®)  [fyrir  hann  A;  fra  kómn  jafnskjótt  B,  b:  gerðu  sem  hann  bauð. 
"*)  [En  eptir  þá  nótt  vokuaöi  Karlamagnús  konungr  ok  stóð  npp  ok 
gekk  til  kirkjn  ok  12  jafninf?jnr  med  honnm.  En  þá  er  liann  hafði 
hlýtt  messu  ok  öUnm  tíðnm,  fórn  ])v\r  hrolt  fra  kirkju  ok  gékk  hann 
B,  b.  ")  [sér  kvist  af  oUve.  A,  '0  [ásakaði  hann  um  gabb  þat  er 
þcir  höfðu  veitt  honnm  þá  nótt,  -4;  mælti  vi(5  Karlamagnús  konung, 
þegar  er  hann  sá  hann,  mörgum  orónm  hörðum :  Korlamagnús  koiumgr, 
segir  hann,  hví  gabbaðir  þú  mik  i  nótt  ok  hœddir  at  mér,  ok  lannaóir 
mér  svd  beinleika?  /?,  6.  '^)  [Jjá  mælti  Karlamagnns  vid  keisara:  Vt'r  , 
várnm  í  gærkveld  œrit  drnknir,  en  ek  vil  segja  þér,  at  þat  er  sicV 
Frankismanna,  at  vér  mælnm  mart  (A  síðkveldum  tiif.  6),  þá  er  vér 
fíinim  at  drekka,  bæði  vísdóm  ok  heimskn  optsinnnm  (ok  stun  lum  kalls 
ok  gaman  tilf.  b).  En  nú  ef  þér  (rut  oss  reióir,  konnngr,  sem  mérvin^ifrt 
at  sé,  þá  veró  ek  vita  af  miuum  mönnum  hvat  þeir  hafa  rœtt  til  yðvar.  /^,  b. 


478  KARLAMAGNU9  SAGA  VU.  Cap^    Í4,   15. 

^uiigr  svarar:  [Mjök  haíit  þér  mik  skemdan  í  orðum  yÖrum,  ok 
launat  mér  svá  góÖan  beinleika  er  vér  gerÖum  til  yÖvar.  *  Eq 
[þá  er  þér  erut  skildir  frá  mér,^  J)á  skulut  J)ér  aldri  síðan  svá 
annan  mann  hœÖa,  svá  skal  yðr  þetta*  dýrkejpt  verða  áör  en 
nótt  komi. 

14.     Karlamagnús  konungr  gékk  þá' undir  olifalré,   ok  12jafn- 
ingjar  með  honum,  [til  einmœhs  við  þá,  okmœlti:    Góðir  höfðiugjar,* 
segir  hann,  skeiíh'ga^  heíir  oss  til  tekizt,  er  vér  skj^Idum  svá  druknir 
[verða®  í  nótt,  er  vér  mæltum  þat  mart,  er  vel  mátti  kyrt''  iiggja*** 
Síöan  lét  hann    fram    bera  helga  dóma   sína   ok   féll   tíl  bœnar,  ok 
allir  Frankismenn,  ok  báöu  þess^  guð,    at  hann   skyldi   rétta'®   mál 
þeirra,  svá  at  eigi  skyldi  Hugon  keisari  yfir  þá  stíga,  jafnreiðr  sem 
hann  varö^^.  þeim.     En  [þá  kom  engill  guðs  sendr  til  Karlamagnús 
konungs  ok  mœlti:'^    Gcrst''  eigi  úglaðr;  galjb  þat  er  þér  héldut  í 
nótt,  þat  var  fólska  mikil;  en  þau  orð  sendi  guð,  at  þú  gabbir  ahlri 
menn''*  síðan,  fy rir  því  at  þat  var  fólska  mikil  er  þér  mæltut.     Farit 
til  ok  heíit  upp  íþróttir  yðrar,    ok  eigi  skal  ein  eptir  liggja,    ef  þér 
vilit  [fram  flytja.'*^     En  Karhimagnús    konungr   var  því   fegiun,  sem 
ván  var,  ok  [mœlti  við  Frankismenn :     óttizt  ckki,  segir  hann,  guð 
mun  greiða  várt  mál.*'^ 

'  15.  Eptir  þat  géngu  þeir  fyrir  Hugon  keisara,  ok  mælti  Karla- 
magnús  konungr  við  hann :  ( Ek  vil  segja  þér  minn  vilja,  at  eigi  var 
þat  tiguliga  gört,  at  þá  er  þú  fórt  í  nótt  frá  oss,  þá  settir  þú  njósn- 
armann  á  hcndr  oss  at  heyra  til  várrar  rœðu,  ok  var  þér  sjálfum 
mest  úsœmd  í  því.  En  vér  munum  eigi  eta  orð  var  fyrir  þér,  at*® 
halda  því  upp*^  cr  vér  mœltum;  gangi  sá  til  fyrst,  er  þii  kýss,  at 
^rýgja  sína  íþrótt.  Hugon  kcisari  svarar:  [J)at  er  Oliver,  hann 
hœldist^®    því,     at    hann     mundi     hvíla    100    sinnum    á'    einni    nútt 

')  IsaaL  B^  b\  alls  ekki  liafit  þér  mik  skcindan  (nijuk  tilf.  á)  í  oróum 
ydrum  a,  A,  ^)  [áór  vér  skilimst,  Á.  ^)  gabb  tilf.  b.  *)  [Nú  tekr  hann 
til  máls,  er  þcir  koma  þar:  Góóir  drcugir,  B,  b.  *)  illa  .4.  *)  vera  .4. 
')  ni<5ri  .1.  ")  [verit  hafa  fyrra  kveld  (í  gærkveld  b)  at  hafa  þat  raœlt 
er  vel  mætti  kyrt  vcra.  ^,  b.  ^)  allsvaldandn  tilf  B^  b.  '•)  réttleida 
1?,  b.  •')  var  orðinn  B.  ")  [i  því  bili  kom  enfrill  af  himni  sendr  af 
anmáttignm  guði  til  fundar  vió  Karlamagnús  konung,  ok  túk  í  hönd 
honum  ok  reiati  hann  upp  ok  mælti  á  þessa  lund :  B,b.  '*)  Gjörsk  B; 
Veríí.  '*)  né  einn  mann  B;  engan  mann  b.  '*)  í  guðs  nafni  ti/f.  B^  b. 
"^)  [fremja  6.  '-)  [segir  Frankismönnum  þenna  atburð.  þeir  lofuc^n 
almáttkan  gnó  fyrir  sína  miskunn.  ^,  6.  '^)  ok  freista  at  A.  ")  [Ekki 
var  þat  listuligt,  sagcM  hann,  er  þcr  hcldut  njósn  á  oss  í  gærkvcld,  ok 
er  þér  þat  sjálfum  mest  skömm  at  setja  menn  til  þess  at  lv<5a  til 
(heyra  b)  hvat  cr  drukknir  menn  mæla.  En  vcr  munum  eigi  eta  svá  ein- 
örð  vára  í  þvi  fyrir  yór,  at  halda  því  cigi  npp.  (En  vcr  munnm  idlu 
því  fram  halda  b)  B,  b,     ")  [Ek  veit  at  OUver  hefir  hœlt  (hœla  t)  B,  6. 


Cap.    Í6.  AF   J0R8ALAFERD.  479 

meÖ*  dóttur  minni,  ok  [var  þat  mikit  fólskumál.^  En  ek  fara  fyrir 
níðing,  ef  hanu  freistar  eigi.^  En  ef  [eitt  sina*  skortir  á,  þá  týnir 
hann  höfði^  sínu,  ok  12  jafningjar  með  honum.  En  Karlamagnús 
konungr  glotti^  at  máli  hans.  ok  övarar  svá,  at  honum  mundi  mis- 
líka,  ef  [hann  tœki  þat  til.''  J)ann  dag  skemtu  þeir  sér  alt  til  apt- 
ans,  ok  skorti  þá  ekki  þat  er  þeir  beiddust.  En  er  nátta  tók,  þá 
lét  Hugon  konungr  búa  [tjald  sitt®  ok  þangat  leiða  dóttur  sína;  ok 
þat  tjald^  var  alt  búit'®  með  hinum  beztum  guðvefjarpellum.  Mœria 
var  vœu  ok  blauthold**  ok  eigi  úfegri  at  sjá  en  blóm  af  rósi  eða 
lilju.  En  [Oliver  sté  í  hvílu  til  hennar  ok  hló.^'*  En  þá  er  mœrin 
leit  hann,  .þá  mrelti  hon  kurteishga  til  hans :  Herra,  segir  hon,  komtu 
til  þess  af  Frakklandi  at  skemma  konur  í  Miklagarði?  Oliver  svarar: 
Hrœztu^^  eigi,  uunusta;  ef  þú  vilt  mínum  ráðum  fylgja,  þá  skaltu 
úskemd  hcðan  fara.  OHver  lá  í  hvílu  hjá  keisaradóttur  ok  snerist 
til  hennar  ok  kysti  hana  100  sinnum.  J)á  mœlti  mærin  við  hann: 
Ek  bið  þik  fyrir  guðs  sakir,  lat  mik  njóta  gœzku  þinnar,  en  gjalda 
eigi  iWizku***  föður  míns.  En  Oliver  svarar  henni :  Ef  þú  kcmr 
mér  undan  ok  sannar  mál  mitt,  þá  skaltu  vera  unnusta  mín,  ok  skal 
ek  þér  unna  um  allar  konur  fram.  Mœrin  játtaði  því,  ok  handsalaði 
honum  trú  sína  [ok  kristinndóm  at  halda  ok  sanna  hans  mál  með 
honum,**  ok  lauk  svá  þeirri*®  rœðu. 

16.  En  um  morgininn  eptirísólar  upprás,  þá  kom  þar  Hugon 
keisari,  ok  kallaði  á  dóttur  sína  ok  [spurði  hana,^''  ef  Oliver  hefði 
drýgt*®  þat  er  hann  sagði.  En  hon  svaraði  ok  kvað  hann  drýgt 
hafa.  En  þá  [þurfti  eigi  at  spyrja,^*  at  keisara  [líkaði  illa.^®  Hann 
gékk  þá  lil  Karlamagnús  konungs,  þangat  sem  hann  sat,  ok  mœlti 
svá:  Drygt  heíir  Oliver  sína  íþrótt,  en  nú  vil  ek^*  vita,  hversu 
öörum  tekst  til.''*^  Karlamagnús  konungr  svarar:  Enn  skaltu  kjósa 
fþann  er  þií  vilt  til  taka.  J)at  er  Villifer  son  Eimers  jarls,  taki 
hann  gullböll  þann  er  hér  liggr  í  búri  váru.  En  ef  hann  kastar 
honuni  eigi,  svá  sem  hann  sagði  í  nótt,  þá  skal  hanh  týna  líti  sínu, 
ok  þa  kemr  hinn  efsti  dagr  yfir  þá  12  jafningja.    Ok  því  nœst  gékk 

•)  vi<5  B\  hjá  6.  ^j  fiflskumál  B,  ^)  [kann  hann  ekki  nœr  at  œtla  sér  ft. 
')  [nökkut  A,  *)  lífi  A,  B,  b.  ")  brosti  B,  6.  ')  [þeir  tœki  slikt  til  B\ 
þeir  freindi  shiar  íþróttirft.  ')  [til  biirsitt  J&;  svofnbúr  sitt  6.  ^)  búr/?; 
hú8  6.  '**)  tjaldat  B,  b.  ")  blautholduð  B,  ")  [þangat  var  ok  fylgt 
Oliver  til  svefnbúrs,  ok  þar  í  rekkju  er  mœrín  var  fyrifi  ok  skyldu  þau 
tvau  ein  bygg^ja  þat  herbergi  á  þcirri  nótt.  En  er  Oliver  steig  i  hennar 
sœng,  þá  hló  liann.  B.  '*)  reizt  i?,  6.  '*)  heinisku  A.  '*)  ["at  hon 
skyldi  (nicð  honuin  hal^la  ok  tilf.  B)  hans  mál  sanna,  B^  b.  '*)  þeirra 
A,  B,  b.  '^)  [frétti  liana  eptir,  B,  b.  "*)  við  hana  tilf.  B.  »'')  eptir 
tilf  B\  \m\3iii\  ráóa  til  likinda  6.  '")  [muudi  illa  líka.  B,  b.  2')  at 
vísu  tilf  B.    ")  um  sína  íþrótt  tilf.  B. 


480  KART,AMA(JNUS  SAOA  VIÍ.  Cop.    Í$. 

Villefer   til   gullballarins*    ok    lypti    upp   annanri   hendi    meÖ   miklum 
jarleignum,   ok  skaut.  a  borgarvegg  at  öllum  her   ásjánda    svá    hart, 
at  niör  féll  [40  faðma  á  hvern  veg^  af  borgarveggnuni :    þat  var  eigi 
al"^  sterkleik,  heldr  af  jarteif^num  guðs,  er  hann  sýndi  vinum  sínupi, 
ok  lailra  mesf*  fvrir  sakir  Karlamagnús   konungs.     Nú    líkar  Hugon 
keisara  illa,  er  borgarveagr  hans  er  niÖr  brotinn,  ok  mælti  við  menn 
sína:     J)etta  er  gabb    úheppiligt,    ok*   eru  þetta   gerningamcnn  fok 
sjónhverfingar  eru  komnar^  í  land  várt  ok  ríki.'    Ok  þvf  na»st  mælti 
Karlamagnús  konungr  við  Hugon  konung:    Viltu  enn  fleira  af  íþróUum 
viirum,®    ok  skal   sd   enn    til    ganga,    sem    þú    vilt.     Hugon   konungr 
svarar:^   J)at  [er  Turpin  erkibyskup,    hann  kvézt  niundu    sniía    áiiui 
or   slaÖ    sínum'"    ok   láta  hana   renna  í  borg  ok    fylla  öll    hús;    en 
sjalfr  skylda   ek   svá  hrœddr  verða,    at  ek  skyldiundan  ílyja   upp  í 
enn  hæsta  turn.^'     J)á  mælti  Turpin  við  Karlamagnils  konung:    IJið 
bírn  j)ína  til  guÖs,    a(    ek  koma  j)essu  a  leið.     Síðan  g<fíkk  hann  tii 
[ok    signdi    vatnit.^^     Kn  þar^^    geröust    miklar  jarteignir:    sjá    hin 
mikla  á  rann  or  staÖ  síinim  yíir  akrlönd   ok    [eng   ok  fyldi  öll  hús. 
En  borírarmenn  tóku  at  at  hvcríiia  ok  undrast.^*    Huíí:on  keisari  varft 
svá  hræddr,  at  hann  llyöi  undan  upp  í  enn  hœsta  turn  at  forða  sér. 
Karlamagnús    kommgr   var  utan    borgar  á  velli   nökkurnm    undir   tré 
einu,  ok   12  jafningjar  með  honum  ok  þeirra  lið,  ok  hlV'ddu  til  rœðu 
Hugons  keisara,  ok  heyrðu,  at  hann  óttaðist  mjök  vatn  j)at  ok  ætl- 
aði   sér   bana  ok  sínu  liði.     Ok  f)ví  næst   mælti  Hugon   keisari  [við 
Karlamagnús    konung,    er    hann    sá   hvar    hann    var    uudir    trénu:'* 

•)  [liverr  or  pú  vilt  nt  fvrst  ({iejrsii  iiæst  b)  lcysi  «if  hendi  sína  íþrútt. 
líuíTon  konnn^rr  svarar:  J)}it  er  várr  knsninírr.  at  Villifer  laki  npp  ítuU- 
boll  {)ann  er  liann  kvacVst  kasta  nnnidn.  Ok  ef  hann  kastnr  h(»niim  eííji 
svú  seni  hiinn  kvadst  í  í;'ö?rkvehl,  j)á  skal  hann  deyja  ok  tyna  Jiófói 
sínu  niec^  hác^'nnp^  c^k  skönim  mikini,  ok  at  vísn  sé  ek  ván  pesíJ,  at  þá 
kemr  inn  efsti  daí^n-  yíir  þá  aUa  12  jafnin^a.  En  er  ílujfon  konungr 
liafói  {xílta  af  kosit,  {jtí  fóni  {)eir  allir  fyimán  til  þess  húrs  (stac^ar  b) 
er  íinllbiillrinn  var  í,  ok  þegar  er  {)eir  kómn  {)ar,  {)á  gékk  Villifer  til 
halhirins  If.  b.  '*)  [fjóra  ti^Mi  faðma  kMij^^d/í;  nm  40  fac^ma  fr.  *)  hans 
tilf.  B,  b.  *)  f(»lhim  {-.eim  er  vicN  váru  staddir  fí.  *)  at  vísn  Uif.  //,  h. 
^)  (er  komnir  eru  -1,  fí,  b.  ')  ok  vilja  svikja  af  oss  hjnd  vár  ok  riki 
tilf.  //,  b.  ■)  várra  manna,  fí.  b.  ")  Jter  enierA.  '")  [sanni  sem  Tur- 
Hin  erkibyskui)  safjfi^i,  at  liann  skyhli  g<'ra,  {íá  er  {)at  at  vísn  várr- kos- 
ninírr  at  láta  eif^i  \\6  Uí\í\.  Ilann  sarrcMst  mun(hi  {)ví  á  lcið  koma,  at 
snúaá{)eirri  or  staó  símun,  er  þar  fellr  skamt  fni  borjrinni  B,  6.  ")  cn 
{)ér  í  nótt  .sknlu(t)  liafa  vald  á  ölhim  várum  \ íir mii\\  tilf.  fí.  ")  [lírinnar 
ok  sigiidi  hana.  //,  b.  '^)  {)egar  hann.  hafcM  sii,Miat  vatnit.  {.«  //.  b. 
")  [^"KJ^í*?  <^'>  "^u  sícNir  rann  hon  í  horír  c>k  fyldi  hvert  hns.  En  er 
horuarmenn  sá  {:enna  atburc^ .  {iá  undruc^ust  {)eir  áknlliga.  áf.  6. 
•*)  Itilf.    fí,   b. 


Cap.    /r.  AF  JORSAL.VFKRD.  481 

Karlarnagnús  konungr,  segir  haun,  hver  er  œtlan  þín  við  mik,  er 
þér  alhiigat^  at  drekkja  niér  í  vatni  þessu?  Ek  vil  gjarna  gerast 
maðr  þinn  ok  halda  ríki  aí'  jjér  ok  vora  skattgildr  undir  þik,  ok 
gefa  þér  alt  fé  niitt  ok  [svá  gripi,  er^  þú  kemr  þessum  vanda  af 
oss.  En  Karlamagnús  konungr  mœhi  svá:  Verðr  er  hverr  miskunnar 
er  hennar  beiðist.  Síðau  bað  Karlamagnús  konungr  guð  þeirrar 
bœnar,  at  vatn  skyldi  aptr  snúast  [í  sinn  farveg,  ok  þegar  jafnskjótt 
sem  hann  bað,  þá  veitti  guð  þat,  at  vatnit  snerist  aptr^  til  staðar  * 
síns,  ok  gerði  þa  guð  mikla  jarteign  fyrir  sakir  Karlamagnús 
konungs. 

17.  [Nú  er  svá  var  máli  koinit,*  þá  fór  ílugon  kouungr 
ofun  or  vígskörðum  ok  til  Karlamagnús  konungs,  til  trés  þess  er 
Íiann  var  undir.  Hugon  konungr  mælti  þá :  Karlatnagnús  konungr, 
segir  haim,  ek  veit  at  guð  elskar  þik  ok  lieilagr  andi  er*  með  þér, 
en  nú  gerumst  ek  þinn  maðr  [til-vitnis®  alls  hers,  þess  er  hér  er. . 
ViUu  sjá  fleiri  íþróltir  várar  daglongis?"^  segir  Karlamaguús  konungr. 
Nei,  nei,  segir  hann,®  [áör  skulu  þessar  7  nœtr?  h'ða;  ef  allar  vœri 
þœr  drýgðar,  þa  mundi  inik  [þat  œ  ok  œ'"  hryggja.**  Karlamagnus 
konungr  mæhi  þá :  Nú  hetir  þú  geizt  maðr  minn  at  ásjándi  allri 
hirð  þinni ;  nú  skulum  vit  gera  veizlu  okkra  í  dag  ok  bera  kórónur*^ 
báðir  saman.  Hugon  konungr  svarar:  Hlíðliga  vil  ek  bcra  mína 
kórónu  [ok  ganga  processionem.  J)á  géngu  konungar  til  kirkju.** 
J)á  bar  Karlamagnús  konungr  [sína  hina**  dyrliga  kórónu  á  höfði 
sér.  Hugon  konungr  bar  sína  kóróuu  inikhi  lœgra,  því  at  Karla- 
magniis  konungr  var  fœti  Jiærri'*  ok  þrimr  handargripum.  En 
Fnuikismenn  hugðu  at  görla,  ok  mælti  hverr  við  annan:  Hangt 
inælti  dróttning  vár  um  hag  Karlamagnus  konungs,  jþa  er  hon  sagði 
nukkurn  konung  jafnvel  at  sér  sem  hann,  fyrir  því  at***  engi  er 
honum  jafntiguligr  á  jarðríki,  ok  aldri  komum  vér  á  þat  land,  [at 
eigi  hafim*'  vér  loí  af  allri*®  þj^>ð.  Dróttningin'*  bar  ok  þann  dag 
sína  kórónu  ok  leiddi  meÖ  sér  dóttur  sína  ena  vœnu  mey.  (En.þar 
var  hugr  OHvers  optast  sem  hon  var;^®  en  niœrin  vildi  hann  biíÍHga 
þýðast,  [ef  hon  þœttist  mega^*  fy rir  feðr  sínum. 

'J   alvarai?.6.     ')  [stórgripi  ok  þjóna  til  yóvnr(þjónaydr  6)  í  öUum  hlutmn, 
ef  B.  6.     =»J  [tilf.  B,  h.     ^)  [tilf.  B;  eptir  þat  fór  b.     *)  nt  vísn  tilf.  B,  b. 
■J  [at-vitni  /?,  b.      '')  í  dag:  b.      •)  Huííon  konungr  b.      ®J  [áðr  skulu  7 
'  vetr  B\  eigi  meóan  ek  lifa  6.       '")  [ei  ok  ei  B.       "J  hrygp[van  gera  6. 

'^J  okkrar  tilf.  B^  b.  "J  jþér  til  sœindar  ok  vin^inírar.  B,b  '^J  [mgl. 
•  •  B,  b.  '*J  (at  vexti  mgl.  B)  cn  Hugon  konungr  tilf  B.  b.  '«J  \tHf.  B.  b. 
'•)  [er  eigi  berini  B,  6.  "*)•  hverri  B.  b.  ")  dróttning  keisara  B, 
^•)  [Oliver  hafði  niikinn  hug  á  henni  b.  ")  [eu  lion  þóttist  eigi  niega 
B\  en  þordi  þó  v|irla  6. 

31 


482  KARLAlíAGiaJS  8AGA  Vll.  Cap.    Í8j  Í9, 

m 

18.    [En  |)á  cr  lokít  er  processíone,  þ&géngu  konungar  tíl  kirkju. 
En  Turpin  erkibyskup  var  þar  œztr  lœrðra  manna,  ok  hann  söng  messu 
þann  dag,  en  konungar  géngu  til  ofrs  ok  öll  alþýða.     £n  þá  er  tíðum 
var  lokit,   fóru  konungar  heim  til   hallar.      En  þá   var  matr   búinn^ 
ok  settist  þá  alþýöja  til  borða,  ok  skorti  þá  ekki  þat  er  þeír  beiddust 
til.     Veiðimatr    var  þar  mikill,    hirtir  ok   YÍHigeltir,    tröuur  ok  eJptr 
ok  páfuglar  pipraðir,  ok  allskonar  krásir,  ok  hinn  bezti  drykkr,  vín, 
.  klare  ok  piment,  ok  allskonar  leikar  er  tíðir  ok  tamir  váru.    Hugon 
keisari  mœlti  þá  við  Karlamagnús    konung:     Taki  Frankismenn    svá 
mikit  af  mínum   auðœfum    sem    þeir   vilja   mest.     J)á   svarar  Karla- 
magnús  konungr  máli  hans :    Eigi   skulu  Frankismenn    hafa   af  þínu 
þat  er  vert  sé  eins  penings;  þeir  hafa  svá  gnógt  áðr,  at  þeir  megu 
eigi  meira  flytja  eptir  sér.    Ok  því  næst  váru  borð  ofan  tekin.*    En 
[hvat  er  um  þat  at  lengja  er*'*  þar  til  kemr,  at  Karlamagnús  konungr 
tekr^  leyíi  aí  Hugon    konungi   sér  til   heimfarar,  en  Hugon  konungr 
gaf  honum  marga  góða   gripi,    ok  hvárr  þeirra  öðrum.     En  [_Hug0D 
konungr  hélt  í  stigreip  Karlamagnús  konungs,  meðan  hann  upp  steig 
ó   hest   sinn,    ok   svá    héldu   hans    nienn    stigreipum   Frankismanna, 
meðan  þeir  hlaupu*  ú  bak,   ok   hvarf*    þá   hvárr  þeirra  til   annars. 
Konungsdóttir  gckk    [til  OHvers®   ok    mœlti   við   hann:     Ást   mín  ok 
góðr  viH  skal  aldri  bregðast  við  þik;    en   nii   vil   ek   fara    með  þér 
til  FrakkUmds.     [En  bók   skilr  eigi   hvárt  .hon  fœri  með  honum  at 
því  sinni.'^     Síðan    fór  Karlamagnús   konungr   leiðar  sinnar,    ok    var 
glaðr  í  hug  sínum,  er  hann  hafði  svá   rikan   konung   lagt   undir  sik 
orrustulaust.     [En   þcir   fóru    margar   torfœrur  ok   hœtthgar    brautir^ 
áör  cu  þcir  kœmi  hcim,  ok  urðu  þeir  margs  vísir  í  þeirri  för.® 

19.  {)á  er  Karlamagnús  konungr  kom  til  París  ennar  góðu 
borgar,  þá  var  þar  mikill  fagnaðr  landsfólki  öllu  af  hans  tilkvámu. 
En  síðan  gékk  hann  til  kirkju  ens  hclga  Sendinis,*  .ok  [ofraði  þar 
kórónu  dróttins  várs  ok  nagla  þcim  er  dróttinn  várr  var  krossfestr 
mcii,  ok  marga  aðra  hclga  dóma,  en  suma 'skipti  hann  í*®  ríki  sitt 
þangat  sem  honum  þótti  [ráðat.'*    [En  dróttning  bað  sér  miskunuar** 

'j  Imgl.  B.  b.  ^)  [hvat  þurfiiiu  vér  at  lengja  þat.  b.  ^)  [sem  tími  er  tiU, 
tekr  Karl  imagnús  keisari  b,  ^)  [er  Karlamagnús  konungr  var  tii  feróar 
búinn,  þá  hélt  Hugon  konungr  í  stigreip  liana,  meðan  hann  steig  i?,  b. 
*)  mintist  b.  ♦*)  [at  Olivor  b.  ')  [Unnusta,  segir  hann.  vel  helir  þú 
rœtt,  ok  at  vísu  skal  ek  alt  þat  halda,  semvit  höfnm  mœlt  okkar  í 
milli.  B,  b.  «)  [mgl.  B.  b.  '•)  Dionisii  6.  '»)  [offraði  þar  helga  dónia. 
en  suma  sendi  hann  víða  annarstaðar  um  B,  b.  ")  [sœmiligasf  b. 
•^)  Iþat  er  ok  sagt,  at  þegar  leið  er  dróttuing  hans  mátti  við  hann 
tala,  þá  bað  hon  sér  miskunnar  ok  reiði  af  sér  með  miklili  bliðu  ok 
lítilnfti  seni  siívliliiiil  vnr  fí.  b. 


Cap.    Í9.  AK  JORSALAFERO.  '     48o 

fyrir  inismæli  sitt,  en  konungr  var  góÖr  bœna  ok  fyrirgaf  henni 
[fjrir  lof  hins  helga  kross  ok^  heilagra  stai^a.  er  hann  haföi  viljat, 
ok  var  síðan  heiina  4  mánuör  í  bili.* 

')  [ord  sín  ok  lét  renna  reiói  sínu  vió  hana  fyrir  lof  ins  helga  'kross  ok 
innar  helgu  grafar  ok  heilao^ra  slat^a,  er  hann  hafói  sótla  í  {)eirri  ferð. 
Eptir  |)etta  var  Karhimagnns  konnn<(r  heima  7  mánnói,  at  J)ví  seni  sagt 
er.  En  su^aii  fór  hann  lil  Spanialands  A  hendr  3rarsilio  konuníri,  ok 
vanV  þar  mart  tíðenda  í  þeirri  för,  sem  nökknt  mnn  verða  frásagt. 
En  hér  fellr  nú  niðr  þessi  saga  (sem  nú  skal  nökkut  af  segja.  Ok 
endar  svá  þenna  þátt  at  sinni.  b)  B^  b. 


31 


ATTI  PARTR  KARLANAGMS  SðGV  AF  RimiVAlS  B.tRDAGA. 


'  ptir  þe^síi  liluU  liÖna   bjó  KarlBmBfnús    konungr  ferfi 

_,siiia   til  SpunÍBlHnds,    n6m    liann   hafði   heitit,    þá   er 

|huim  l'i'ir  (Íl  Jt'irsala,  ok  fi'iru  ine6  honuin  12  jufningjar 

^  nk  all  liiiiis  et  bezla  lið,  er  til  var  f  hans  ríki.    Karlaniegnús 

^  lioiiuiii^i'   vnr  7  vttr  allu  Homfasta'    ú   Spfliiialaiidi,    ok    lagdi 

uinlir  8Ík  ull  [nieð  sjá,"    svá   at  hvi'irki    horg   né   kaslali    var 

sú,    at  i'i^i    hefði   hatiii    undir   sik    Itigt',    né    heruð    eða    tún, 

nema  (^Saraguze  er""  stendr  á  íjallf  einu.      [Jjar  réÖ*   f^rir 

MamíJíiiH   koniiiigr   himi    heiðni,    sá   er  eigi  elskaði  guð,    heldr    trúði 

haiiii  |á  Maumet  ok  Apollín,  en  þeir  iiiunn  svikja  hann.° 

2.  þat  var  einn  dag,  at  Marsilius  koiiungr  var  gengiiin  jiudir 
[olifuli'é  einu  í  skugga*  ok  settist  á  nmrniaraatein  upp,  ok  umhverlis 
hanii^  lUO  þúsunda  manna.^  En  hann  kallaði  hertoga  sfna  ok  jarla 
lil  síii  [nk  ineelti:'  Góðir  höfðíngjar,  segir  lianii,  hvat  svnd  hefir 
os»  koinit;  Karlamagnús  konungr  er  komiiin  [at  fjrirfara  oss,  ok 
veit  ek  at  liann  vill  orroslu  við  osh  halda.*"  [Én  þér  kostit  ok 
gerit  Hvá  vel,  at  þér  leggil  rúð  á  nieð  niér  sein  vitrir  iiienn,'  ok 
hjálpit  mér  frp  skenid  ok  dauða,  seni  yör  byrjar  at  gera. "  Eu 
engi  heiðiiigi  [»viimi'  honuni  orði  ncnia  lilankandin  af  kastala  VaU 
sundi."  Haiin  vur  hinn  vilrosli  maðr,  hvítr  af  lireni,  ok  tr  vel 
lofaðr  al  ridduraskap   ok   heili'iíðr   sinuin   dróttni.     Mann   mælli   viö 

')  8vá  cr  eagl,  i  þcssarri  liúk.  at  KHrlniufi  nús  komingr  var  7  vtlr  B,  k. 
')  [taal.  S,  b;  liU  næsln,  n,  ')  (bor^  tú  er  SerBguze  livilir,  hon  B,  b. 
')  \l  fieirri  l>orf>:  snt  B,  b.  ^)  [með  skeiitd  ú  .Avizkii  ok  (ob  úvlxku  á  b) 
hfiðin  goð  Maumet  (Maflmn  ok  TernKiinl  6)  fl,  6,  '  •)  [skugga  eins 
olifolrvs  fí.  b  ')  nií'ir  oii  lilf.  B.  b.  ")  hprmonim  Imns  B,  b.  ')  [en 
er  þeir  kónin  pnr,  p&  túk  liann  til  múls  á  þcesft  leið  B.  ")  [lil  þes» 
nt  (■i'?a  við  (iss  iirrnBtu,  nk  ællnr  nt  ryriikonin  Dsa  b.  "}  [li/f.  B,  b. 
")  (varð  tit  at  Bvara  limts  niáli  Haðr  litt  Itlaiikandin,  hann  var  mikill 
horðingi  ok  ríkr,  liann  var  or  kastnla  þeini  cr  Valeumli  lieitir  B,  b 


Cap,    3.  Af  RUNZI\'AL8  BARDAGA.  485 

konung:*  Ottast  ekki,  send  orð  Karlamaguúsi  koniingi  enum  dramb- 
láta,  [dyrt  embœtti  ok  fasta  vinattu;^  gef  bonum  leóna,^  björnu  ok 
hunda  stóra  ok  vab.**  7  bundruö  úlfalda  ok  þúsund  gásbauka  mútaða, 
ok  4  bundruö^  múla  blaöua  uf  gulli  ok  silfri,  ok  vagna  blaÖna  með 
dýrum  gripum,  ok  [niá  þar^  þá  vera  svá  mörg  bisund,  at  Karbx- 
magniis  konungr  má  gefa  af  því  fé'  öllum  riddörum  sínum  mála.  ísii 
beth'  haun  bér  verit  7  vetr  í  samt,  ok  átli^  bann  nú  at  fara  \^\ 
Frakklands,  [þar  er  bann  í  bóglííi  niikhu®  En  þú  skalt  sœkja  á 
fund  bans  þangat  at  Miebaels  messu  ok  taka  viö  kristni,  ok  gerast 
maðr  bans  meÖ  góðum  vilja  ok  balda  af  honum  Spanialand  alt. 
En  ef  bann  vill  bafa  gisla  af  oss,  þá  skaP®  senda  bonum  20  [eða 
10"  at  festa  vináttu  vára,  son  þinn  [einnbvern  ok  svá  minn,'*  ok 
er  betr*^  at  þeir  sé  drepnir,  en  ef**  vér  tynim  Spanialandi  ok  öllu 
rfki  váru  ok  eign,  [fy rir  því  at  nú  er  at  komit.'*  Heiðingjar^* 
svöruðu :  f)etta  er  þjóðráð.^'  J)á  mœlti  Blankandin :  [Ef  svá  er 
gert,  þá*®  legg  ek  böfuð  mitt  í  veð,  at  Karlamagnús  konungr  mun 
íara  til  Frakklands  með  allan  ber  sinn,  ok  mun  bverr  bans  manna 
fara  til  sfns  beimilis.  Karlamagnús  konungr  mun  vera  at  Eis  kapellu 
sinni  ok  gera  veizlu  sína.  [Stundir  munu  líða  áðr,  en  Karlamagniis 
konungr  mun'eigi  spyrja*^  tíðendi  af  oss,  í\rir  því  at  vér  skuhim 
eigi  þangat  sœkja,  en  Karlamagnús  konungr  mun  þessu  reiðast  ok 
láta  drepa  gisla  síua,  ok  er  [betra  at  þeir  lyni  lííi  sínu,  en  vér 
týnim  binu  góða  Spanialandi.^"  Heiðingjar  svöruðu :  |)etta  er 
þjóðráð.     ()k  lauk  svá  j)eirri  stefnu.^* 

3.  [Eptir  þessa  ráðagerð  þá  kallaöi  Marsilius  konungr  til  sín 
vini  sína  þá  sem  nú  man  ek  nefna  :  Klargis  af  Balagued,  Estomariz 
ok  Eudropiz  félaga  hans,  Priamus,  Greland^  Batiel^^  ok  frœnda  bans 
Mattbeu,  Joel  ok  Mftbriant  ok  Blankandin,*^  ok  mælli  við  Blankandin 
formann  þeirra,  at   hefja   þat    mál    er   konungr   vill   láta   fram  flytja 

*)  er  hunn  sá  at  engi  varð  annarr  til  at  svara  Iionum  iilf.  tí.  ^  [okbjóð 
honuni  þitt  embætti  ok  þjónostn  ok  þína  fasta  vingan  B.  6.  ^)  leons 
B,  b.  *)  palafrey  J?;  mgl.  b.  *)  7  hundruó  B,  6.  •)  þat  B.  0  í»V. 
B;  |niá  Karlamagmjs  þar.af  g^ífa  6  ")  girnist  >9,  b.  ")  [því  at  honum 
.  þikir  nú  mál  at  takaá  sik  hóglífi  6.  "')  at  vísu  evá  vera,  ok  skal  íi7/'. /í. 
")  \m(fl.  /?,  h.  '^)  [einnhverr  ok  svá  minn  skal  fara,  H,  6.  '^)  belra 
B,  b.  '*)  mgl.  B,  b.  '*)  [svá  sem  nú  horfir  til  6.  '")  Höfðingjamir 
B,  b.  ")  hit  bezta  rád  6.  "*)  [þess  sver  ek,  ef  svá  er  gert,  eem  nú 
höfnm  vér  talat  vár  í  miUi,  ok  þar  J?,  b.  ")  [Síóan  pan  líða  dœgrok 
dagr,  ok  man  Karlnmagnús  spyrja  eníri  B;  fra  ok  mnn  liverr  hans 
manna  'har  b :  ok  sitja  þar  meó  náóum  um  tíma.  svá  at  hann  man 
spyrja  engi  ")  [þat  lítiii  skaði  hjáþví,  sem  vér  tynim  váru  ríki  6.  ")  at 
þetta  var  afráðit  tilf.  B\  at  þetta  ráð  var  staðfcst  6.  '•«)  Batuel  b. 
>')  [taaL  11,  6 ;  Marsilius  konungr  kallaði  þá  til  sin  10  hina  illgjömusta 
menn  a. 


486  KARLAMA0KU8  8AGA  VIIL  Cap,  4. 

[til   Karlamagnús    konungs.*     ]þessir  -váru   [10  enÍF  ill^ðrnusiu'  ok 
mestir  undirhvggjumenn 'af  öllu  liði  hans.^    Ok  síðan  mœlti  Mareilius 
koDungr   við   |)á :     pér    skulut  fara   sendiför  mína    til    Karlamagoús 
konungs,    hann    sitr  nú    um    horgina   Acordies;    þér    skulut    bera  í 
höndum  yðrum^  kvistu  af  olifutré,  þat  táknar  frið  ok  mjiiklæti;    ok 
ef  þér  megit  koma  [sœtt  várri'*  á  leið,    J)á  ekulu   þér  þiggja  af  mér 
gjill  ok  silfr,  lönd  ok  klæði.*     [Heiðingjar   svöruðu :     Vel    hefir   þú 
mælt,  en  vér  skulum®  betr   gera.     Mársilius   konungr   mælti :     Biðit' 
Karlaniagniis  konung  mískunna  mér^®  ok  segit  honum  ifalaust.,   at  ek 
vil  hans  maör  gerast,   ok  á  hans  fund  sœkja,  áðr  en   þessi    mánuðr 
Hði  við  þiisund  hinua  beztu  minna  manna,   ok^  taka   kristin    lög  ok 
drýgja  hans  vilja.'**    [Blankondin  svaraði :    Gott  muntu  af  því  hljóta.^' 
Konungr  lét  þá  fram  leiða  10  múla  hvíta,  beislin  váru  af**   g«IIi  «" 
pftðlar  af  silfri.     En  síðan  steig  hverr  þeirra  á  bak  sínum  múl,**  ok 
fóru  leið  sína  til  Karlamagniis    konungs,    [ok   eígi    mun    hann    mega 
við  sjá,  svi^  at  eigi  blekki  þeir  hann  nökkut.'* 

4.  Karlamagnús  keisari  hafði  þann  tíð^^  unnit  borgina  Acor- 
dies'®  ok  niðr  felt*''  borgarveggi,  ok  tók  þar  mikla  Qárhluti,  gull  ok 
silfr  ok  dyrlig  klæði,  [ok  var  engi  sá  í  borginni,*®  at  eigi  væri 
drepinn  eða  kristinn  görr. *•  En  þann  sama  dag  sem  sendimeno 
Marsili  konungs  kómu  til  fundar  við  Karlamagnús  konung,  þá  sat 
hann  í  grasgarði  einum  ok  skemti  sér,  ok  haus  [vinir  meÖ  honum,. 
Rollánt  ok  Oliver,  Samson  ok  Auxiens  ok  Hotun  inn  sterki  ok  Bœr- 
ingr,  Nemes  inn  góði  hertogi  ok  Rikarðr  jarl,  Guinelun,  Engiler, 
en  hvar  er  þeir  váru  var  Ijöldi  annarra  manna;  þar  váru  15  þús- 
undir  Frankismanna,^^  ok  sátu  allir  undir  guðveQarpellum  at  svala 
sér  ok  léku  at  skáktafli,  en  sumir  at  kvátrutafli,-^  bœði  ungir  ok 
gamlir;  [ok  var  önnur  hver  taflan  af  gulli  en  önnur  hver  af  brendu 
silfri,  svá  hit  sama  véru  ok  reitirnir  á  taflborðinu,  at  annarr  hverr 
var  gyltr  en  annarr  hverr  var  þaktr  af  hvítu  silfri.**  Sumir  ríÖa  á 
burt  til   skemtanar  sér,    sumir  skylmdust.     En   Earlamagnús   keisarí 

')  \iilf.  B.  ^)  saal.B;  þeirra  ai  fra  Blatikandin,' ok  mœlti  við  Blankandin 
hertU  mgl.b,  ')  yór  B^b.  ^)  [sendiíor  minni  H;  þessi  ferÓ  6.  •)  riki  6. 
*)  þó  titf.  B,  ')  $aal.B^b\  bið  a.  •)  [þér  skulut  biðjamér  miskunnaraf 
Karlamagniisi  konungi  b.  ^)  nuinum  vér  allir  tHf.  B,  b.  ")  í  hvem  staá  tilf. 
B,  b.  ")  Imgl.  B,  b.  '^)  rauán  tilf.  b.  '»)  saal.  B,  b;  hesti  a.  '*)  [en 
(með  þeim  ráóum  sem  þeir  fara  þá  tilf.  B)  er  mikil  ván,  at  hann  mnni 
eigi  geta  við  sét,  at  þeir  blekki  liann  eigi  (at  hann  geti  ergi  sét  við 
þeirra  vélum  6)  B,  b.  '*)  tíma  B.  '*)  Cordes'fi,  b.  ")  brotna  H,  6. 
'•)  borg  Sarraguzin  né  annarstaðar  B.  ''')  [en  hverr  sá  maðr  er  borg- 
ina  bygði,  varð  annathvArt  at  þola  dauða  eðr  taka  kristni  6.  '•)  gaai. 
By  6;  [virktamenn  RoUant  ok  Oliver  ok  12  jafningjar  með-hoDum  ok 
mikill  fjöldi  annarra,  a.     ")  kvattro  B.     ")  Imgl.  B^  b. 


Cap,   4,  AF  RUNZIVALS  BARDAGA.  487 

sat  í  skugga  undir  tré  einu.  Ok  því  nœst  kómu  þar*  sendimenn 
Marsili  konungs,  ok  stigu  þegar  af  nuilum^  sínum  ok  géngu  fyrir 
Karlamagnús  konung,  þar  sem  hann  sat.  Blankundin  tók  fyrst  til 
máls  ok  heilsaði  Karlumagniisi  konungi  kurteisliga :  Herra  konungr, 
segir  hann,  guö  gæti  þín,  sá  er  skóp  himin  ok  jörð  ok  á  kross  var 
íestr  at  leysa  oss  frá  kvölum  helvítis,  honum  eigum  vér  at  þjóna  en 
engum  öðrum.  J^au  orö  s^ndi  þér  Marsilius  konungr,  at  hann  vill 
þinn  fund  sœkja  ok  kristinn  gerast,  ef  þú  viU.  Hann  'ökal  gefa  þér 
guil  ok  silfr  eptir  þínum  vilja,  hann  skal  gefa  þér  leóna^  ok  björnu, 
hunda,  hesta  skjóta,  er  mjök  er  at  lofa,  [7  hundruð  úlfalda,  þúsund 
gáshauka,  vagna  hlaðna  af  góÖum  gripum  ok  dýrum  klœðum,  4 
hundruð  múla  klyíjaðra  af  gulli  ok  silfri,  ok  niáttu  þar  af  gefa  mála 
öllum  hirðmönnum  þínum  ok  riddörum.*  Nú  heíir  þú  hér  verit  7 
vetr,  ok  er  þér  nú  mál  at  fara  aptr  til  Frakklands,*  ok  þangat  skal 
konungr  Vfcirr  sœkja  yðvarn  fund,  ok  láta  skírast  ok  gerast  maðr 
þinn,  ok  halda  af  þér  Spanialand  alt  ok  vera  þér  skatfgildr  um  alla 
[lífsdaga  þína.®  En  er  hann  [hafði  svá  ráðit''  fram  sitt-  erendi,  ok 
er  hann®  lauk  sínu  máli,  þá  svaraði  Karlamagniis  keisari  máli  hans 
á  þá  leið :  Guð  sé  þess  lofaðr,  segir  hann,  [at  svá  sé  sem  þú 
segir;  el"®  Marsiiius  konungr  gerir  svá  sem  nú  hefir  þi'i  tjáð  um  hríð, 
þá  beiðumst  ek  enskis'®  framar.^*  J)á  hneigði  Karlamagnús  kon- 
ungr  [höfði  sínu*^  litla  stund  ok  hugöi  at,  eií  síðan  [hélt  hann  upp 
höfði  sfnu,*^  ók  var  einkar  tiguligr  í  andliti,  ok  var  eigi  bráðskeyttr** 
til  máls,  þat  var  siðr  hans  at  mœla  tómliga.  J)á  andsvaraði  hann 
máli**  sendimanna  á  þessa  lund  :  Viti  þér,  segir  hann,  at  Marsilius 
konungr  yðvarr  er  [Ijándi  minn  sem  mestr  má  vera,**  hversu  má 
ek  því  triia,'  at  hann  muni  þat*'  halda,  er  [þér  hafit  mér  sagt?^' 
Blankandin  svaraði:  Með  gislúm  mínum'*  munum  vér  þat  sanna 
héðan  í  frá  til  Michaels  messu,  þá  kemr  Marsilius  konungr  lil  þín 
at  taka  við  kristni.  J)á  mælti  Karlamagnús  konungr:  [Enn  má^® 
guð  hjálpa  honum,  ef  hann  vill  þat  gera.  Nú  liðr  á  kveldit;  en  er 
6ÓI  hafði  sezt,  þá  14t  Karlamagnús  konungr  fœra  til  stalls  múlaþeirra 
sendimanna.  Síðan  létu  þeir  upp  reisa  landtjöld,  ok  því  nœst  váru 
sendimenn  þangat  leiddir  ok   12^*  menn  til  settir  at  þjóna  þeim,  en 

')  fram  farandi  B.  ')  hestum  B,  h.  ')  leons  B,  *)  [mgl  B\  fra  bann 
8kal  gefa  þér  leóna  o.  s.  v.  mgl.  b.  *)  Frans,  B,  h,  •)  [lífdaga  8Ína  B,  b. 
')  rekit  B.  «)  \mgl.  b.  •)  saal.  B,  6;  en  a.  '»)  saal.  B;  ekki  a. 
")  [vel  er.  ef  Marsilins  svá  gerir  sem  nú  hefir  þú  sagt  b.  ")  Isaal. 
ogsaa  B;  höfiið  sitt  h.  '*)  höfud  sitt,  B.  '*)  bráðskeytr  B.  '*)  [rétti 
hann  eik  upp,  andsvarandi  orðam  b.  ")  [hinn  meati  minn  úvinr  b. 
")  því  B;  þat  b.  '•)  [hann  hefir  mér  játtet  6.  '•)  mgt.  B,  b.  »•)  [þá 
jqnan  b.     ")  saal.  B.  b;  i  a. 


488  KAELAMAGNUS  SAQA  VUI.  Cop,  S. 

þá  8korti  enskiskonar  inat  né  drvkk.     £u  er  þeir    váru    metdr,   þá 
fóru  þeir  [í  rekkju  sína*  ok  sváfu  alt  til  dags. 

5.     £n  er  nóttin  leiÖ,  þá  reis  Karlamagnús  keisari   upp  í  dagan 
ok  hlýddi  óttusöng  ok  messu  ok  ölium  tíðum,  ok  þá  kallaði  Karla- 
magnús  konungr  á  göfugmenni  £Ítt,    fyrir  því  at  Frankismanua  ráði 
vill  hann  fylgja.     £n  síðan   [um  morguninn  er  Karlamaguús    keisari 
gékk  undir  borð  eitt^  ok  settist  í  hásæti^  sitt    ok  kallaði  tíl  sín  bar- 
óna  sína,    þá   kómu^    12  jafningjar,    þeir    er  Karlamagnús    konuogr 
hafði   mikla  clsku   á,    ok    meir   en    þiisund    annarra   Frankismanna, 
Guinelun  jarl  var  ok  þar,  er  svikin  hóf ;  ok  þá  tóku  þeir  œtlan  síoa, 
en   811   laukst  illa   [er   verr   var.*     £n    [er  þeir  váru  allir  sanian  á 
þessarri  stefnu^^   þá   tók    Karlamagnús   konungr  til   máls  á  þá  leið: 
Góðir  höföingjar,  segir  hanrt,  (leggit  ráð   fyrir   mik  ok    ajálfa*  yðr. 
Marsilius  konungr  lét  hingat  fara  sendimenn  sína.^sem  þér  vitít,  ok 
byðr  hann  mér  mikla  Qárhiuti,  [mörg  león,  hesta  góða,  40O  úlfalda 
klyfjaða  (af  gulli)  af  Arabialandi  (ok)  100  múla,    vill   hann  ok  gefa 
mér   50   vagna  hlaðna   af  gcrsemum,'    ok  hann   vill   sœkja  á  minn 
fund  til  Frakklands^  ok  hann  vill  halda  af  mér  Spanialand  ok  þjóna 
mér  um  alla  [lífsdaga  sína,^  ok    hann    vill  fá  mér  til  þess  giala,  at 
þctta  skal   haldast,    en  eigi    vcit  ek   hvat  houum  er  í  hug.     Karla- 
magnfis    lauk    rœðu    sinni.     FnuikÍHmenn    svöruðu:     ]þar   er   [at  at 
hyggja.'     f)á  stóð  RoIIant  upp  ok   mœlti   svá:'®     [Usynju   triiir   þií 
Marsilio   konungi.      Nii   eru   7  vctr  liðnir    síðan   er   vér   kómum   til 
þessa  lands,    ok   hefi  ck  mörg  vandræði   þolat  í  þínu  embœtti.     Ek 
sótta  til  handa  þér  Nobilisborg  ok  Morinde,  Valterne  ok  Pine,.BaIa- 
uigie,  Rudile,  Sibili,  Port  ok  Aulert  er  stendr  á  landamœrí.    £n  Mar- 
silius  konungr  hclir  opt  sýnt  svik    ok   lausyrði    við    þik.     J)á    sendi 
hann  til  þín  fyrir  sköinmu  12  baróna  síiia,  at  því  hófi  sem  nú  aendi 
hann,   ok  hafði  hverr  þeirra  í  hendi   sér   kvist  af  olifutré,   ok    báru 
þcir  slík   tíðendi  scm    þessir  sögðu  í  gœrkveld,    at   koniingr   þeirra 
vildi  kristníust,  þi'i  áttir  þá  ráð  við  Frankismenn,    en   þeir  réðu   þér 
úsnjalt.     pd   scndir   þá  2  jarla  þína   tii   Marsi1i«  konungs    Basan  ok 
Basilics,   en  hann   gerði   sem   illr   svikari   ok   lét  þá   týna  Ifíi   sfnu, 
Halt  fram  hcrnaði  þínum,  hcrra,  segir  Rollant^  ok  far  með  öllu  liði 
þínu  til  Saragucic,  en  síðan  sitjuin    vér  um   borgina,  ok  léttum  eigi 
fyrr  en  vér  nám  borginni,    ok   hefnum   svá  várra   manna,   þeinra   er 

')  fí  rekUjur  sínar  B;  at  sofa  b.  '*)  vtigl.  B.  *)  kom  Rollant  ok  Olifer 
ok  B:  [gékk  hann  til  borðs  ok  settist  í  hásœti  sitt;  þar  váru  þá  raeð 
konimsri  b.  *)  [sem  vnn  var  at  B\  fra  ok  þá  tóku  mgL  b.  *)  [sem 
menn  váni  mettir  ok  borð  várii  ofan  tekin  b.  •)  [ráðit  mér  hcil  ráð 
ok  8vá  sjálfum  6.  ')  [mgl.  B^b.  ■)  [sína  daga  H,  6.  ')  Jat  hyggjanda 
B,  b.     ••)  í  niúti  B.       ^  ^        ' 


Cap.   6.  \        ^  KÚWnvÁLS  BARDAOA.  489 

svikarinn  lét  þá  drepa.  Karlamagnús  keisari  hné  niðr  höfði  sínu  ok 
strauk  skepg  sitt  ok  kampa,  ok  svaraði  engu  orði.*  Frankismenn 
þögðu  f)á  ullir  nema  Guinelun  jarl,  hann  reis  upp  ok  gékk  fyrir 
Karlamagnús  konung  ok  tók  til  orða:  Góðr  keisari,*  segir  hann, 
eigi  skaltu  trúa  úvitrs  manns  ráði,  [hvárki  mínu  né  annaira,  nema 
þér  sé  gagn  at.  En  alls  þó^  heíir  Marsilius  konungr  þér  orð  sent, 
at  hami  vill  kristinn  gerast  ok  þinn  maðr,  en  sá  maðr  er  [því  neitar, 
hann  hirðir*  eigi,  hvat  dauða  vér  þolim.  [En  ofgert  ráð  er  eigi 
rétt  at  á  leið  komist,  léttum  flflsku  ok  tökum  heil  ráð.*  En  eptir 
þœr  rœður  Guineluns  jarls,  þá  gékk  Nemes  fram  fyrir  konung  Karla- 
magnús,  [en  eigi  var  betri  maðr.  honum  í  allri  hirð  Karlamagnús 
konungs.^  Hann  tók  til  máls :  [Karlamagnús  konungr,  segir  hann, 
heyrií  þií  andsvör  Guineluns  jarls;  þat  vœri  einkar  vel,  ef  haldast 
mœtti  þat  er  hann  heíir  talat.''  En  nú  er  Marsilius  konungr  yfír- 
kominn  at  ríki  sínu,  þú  hefir  nú  unnit  af  honum  kastala  ok  borgir, 
heruð  ok  tún,  ok  mjök  svá  alt  ríki  hans  undir  þik  lágt,  ok  [erhann 
várkunnigr  sér  er  hann  biðr  vœgðar,  ok  vœri  þat  mikil  iisœmd,  ef 
hann  skyldi  eigi  þjóna  til  þinnar  tignar.®  Nii  skaltu  gera  fyrir  guðs 
sakir  ok  yðvarrar  tignar  at  miskunna  honum,  send  nú  einn  til  hans 
af  barónum  þínum.  Ni'i  [viU  hann  gera  trygð*  með  gishim  til  þín, 
sem  hann  heíir  játað  til  yðvar,*°  þá  er  þat  vel,  ok  er  þat**  ráð, 
at  [eigi  hefist  sjá  herr.  Fleiri''*  Frankismenn  svöruðu :  Vel  hefir  þú 
rœtt,  hertogi,  segja  þeir. 

6.  Ok  þá  mœlti  keisarinn:  Hvérn  munum  vér  þangat  senda? 
[Nemes  svaraði :  Ek  fer,  ef  þú  vilt,  konungr,  segir  hann,  ef  þú  fœr 
mér  glnfa  ok  staf.  En  keisarinn  leit  við  honum  ok  mœlti:  J)á  ert 
vitr  maðr,  eu  með  þetta  skegg  ok  kampa  er  ek  hefi  þ^  segi  ek 
þér  svá,  at  eigi  ferr  þií  svá  langt  frá  mér  þessa  12  mánuðr  ena 
næstu,  fyrir  því  at  þat  er  mér  ofgeigr,  ef  þér  verðr  nökkut  til  meins. 
Far  ok  sitt,  segir  hann,,  engi  maðr  býðr  þér  til  þeirrar  sendifarar. 
En  hval  um  þat  at   tala,   segir   hann,    hvern  viljum    vér   nú   þangat 

')  [ok  Tiffir  Marsilius  konungr  opt  svik  ok  lausyrði  við  þik  lýst;  halt 
fram  hernaói  þinum,  herra,  segir  RoUant,  ok  far  með  öilu  liði  þínu  til 
Saraguze^;  þat  megit  þér  minnast,  at  Marsilius  konungr  hefir  opt  haft 
STN'ik  ok  lausyrði  við  yðr,  því  haldit  fram  hernaði  yðrum  sem  þér  hafit 
áðr  ætlat,  þvi  at  Marsilius  man  enn  um  svik  báa  sem  fyrr.  6.  ')  herra 
B,  þ,  ^)  fok  því  B\  þvi  6.  .*)  fviU  at  vér  nítim  (þér  nítit  6)  því,  þá 
hirðir  hann  B^  b.  *)  [mgl.  i?,  b,  ®)  [mgl,  B^  b.  ')  fþesai  orð  cr 
Guinelun  jarl  hefír  talat,  væri  harðla  vel  haldandi,  ef  þau  mœtti  standa  6. 
*)  Iþvi  biðr  hann  yðr  nú  vsgðar,  at  hann  sér  hvar  hann  er  at  kominn  6. 
^)  fvili  hann  þetta  gera  trygt  B.  ^^)  fet  hann  viil  senda  yðr  gisla  ok 
gcra  svá  trygg  sín  boð  við  yðr  b.  *')  þá  ií,  b.  ")  feigi  hcfist  þessi 
herr  meir.  B\  setja  aptr  her  þenna.  6. 


490  KARLAMAGKU8  SJBQk  \ttL  Cop.  $. 

senda?    Rollant  svaraði  ináli  hans:     Búinn   em   ek   þeirrar   farar«  ef 
þú  vilt  konungr.    ]þá  svaraÖi  Oliver  máli  hans:    Eigi  skal  svá  vera, 
þú  ert  of  bráðskeytr  í  skapi,  ok  œtla  ek,   at  þu  munir    heldr  sundr 
fœra  sœtt  vára ;  en  ef  konungr  vill,    þá  em  ek  búinn  ai   fara   þesM 
fc')r.     |)á  mœlti  Karlamagniís  konungr :    Hvárgi  jkkarr    skal  koma  á 
þá  stigu,  ok  engi  yðvarr  12  jaíhingja.    J)á  gékk  Turpin  erkibyskup 
fvrir  konung  ok  mælti :    Fá  mér  (staf  ok  glófa  ok)  jartegnir^  ok  skaJ 
ek  fara  til   Marsili   konungs,    ok    niuu   ek   segja  honum    nökkut   þat 
sem   mér   cr  at   skapi,    ok  mun   ek   brátt   verða  varr  við  hvat  hon- 
um  er  í  hug.    Karlamaguús  konungr  svaruði  honum 'ok  mœlti:    Eigí 
kemr  þii  þar  þessa  12  mánuðr  ena  nœstu,  rœð  ekkí  um  fleira,  nema 
ek  beiða  þik.     (xóðir  höfðingjar,  segir  Karlamagnús  konungr, '  kjósit 
[einn  af  barónum*  vel  kynjaðan  ok  vel  at  sér  gervan,  þann  er  ger- 
samliga  segi  Marsilio  konungi  mína   orðsending   ok   greiÖi    vel    mína 
sendifór,  ok  sé  vel  at  sér   gerr  í  bardaga.^     Rollant   svaraði:-   J)at* 
er   Guinelun  jarl   stji'ipfaðir   minn.      [Frank4smenn   svöruðu :    Engao 
vitum  vér  jafnvel  tilfallinu    né  jafnvitran   honum,    nú   sýnist  oas   þat 
it  vænsta  ráð,    ef  konungr  viU,    at   hann   fari.^    {>á   mœlti    Karla- 
magnús  konungr:    Guinelun  jarl,   segir  hann,    gakk  fram  þá  ok  tak 
við  staf  mínum  ok  glófa,  því  at  þat  vilja  Frankismenn,    at   þá  farir 
þessa  sendiftir.     J)á  svaraði  Guinelun  jarl  :•    J)ví  heflr  Roll&nt  uj)p 
komit,    [ok  aldri  fnuu  ek  honum  þat  fyrirgefa,    ok  aldrí   síÖan   skal 
hann  hafa  mína  vináttu.     En   nú  segi  ek  í  sundr  öUum    sœttum   ok 
gerðum'  okkar  á  milli^  ok  svá  Oliver  hit  sama  ok  allra  12  jafningja, 
f^^rir  því  at  þeir  halda  öllu  máli  með  honum.     En   ef  ek  "kem  aptr 
af  sendiför  þessi,  þá  skal  ek  hefna  minna  harma.    {)á  svaraÖi  Karla- 
magnús  konungr:    Til  hótsamr  ertu,    en   nú    verðr  þii    víst   at  fara. 
Guinelun  jarl  svaraði:    Sé  ek  nú,    herra,   ségir  hann,   at  þat  er  yÖ- 
varr  vili,  at  ek  fara  þessa  för,   en  eigi  mun  ek  aptr  koma  heldr  en 
Basili  er  fór  ok  hans  bróðir  Basan.      Karlamagnás- konungr   mœltí: 
Nú  skaltu  fara.    Guinelún  jarl  svaraði :    Nú  verð  ek  at  fara  til  Sara- 
guze,    en    eigi    mun   sá   aptr  koma,    er  þangat   ferr.     Ok  enn  mœlti 
hann  :    JIIu  heilli  sáttu  RoIIant  ok  hans  dramblæti,  fyrír  því'at  (bann) 
mun  fjrirfara  öllu  þínu  ríki.     Já,  já,  segir   hann,   eða  hvárt    veiítu 
at  systir  þín  er  eiginkona  mín?  ok  áttu  eigi  at  senda  mik  forsending 
sakir  barna  þeirra  er   vit   eigum.     Ek   vil   nii   því  lýsa,    at  ek  leifl 

•)  Fra  [Nemeg  STaraði  foreg.  Side  hertil  mgl.  B.  *)  feinnhvem  barún  M, 
')  Fra  Begyndehen  af  dette  Capitel  og  hertil  har  b:  þá  inslti  konnngr; 
Hvern  vilit  þéc  til  kjósa  at  fara  þessa  sendiferð,  þann  sem  bœði  sé  vel 
borinn  ok  sœmiligr  höfóingi  ok  kunni  vel  at  flytja  mitt  Örindl  fyrir 
Marsilio  konungi?  *)  þar  6;  þar  til  B.  »)  [mgl,  B,  b.  •)  viÓ  R,' 
(?  reiði)  tilf,  a. 


Cap.    6,  AF  RUNZIVALS  BABDAGA.  491 

Baldvina  syni  mínum  alla  erfð  mína.  {)á  mœlti  Karlamagnús  kon- 
ungr :  Til  blauthugaör  ertu,  Guinelun,  ok  œrit  övá  kvíðinn.  Guine- 
hin  jarl  svaraöi  engu  orði  ok  varð  mjök  hugsjúkr,  ok  þegar  gékk 
hann  fram  til  Rollant  •etjúpsonar  síns  ok  kastaði  skikkju  sinni  á 
gólíit  niðr  ok  stóð  fyrir  honum.  Kh  allir  12  jafningjar  hugðu  at 
honum  sem  vandligast,  því  at  maðrinn  vav  hinn  vœnsti.  Hann 
mœlti  j)á  við  Rollant :  J)ú  svikarinn,  segir  hann,  hví  œrisé  þú, 
kvikar  meinvættir  búa  í  þér;  Frankismenu  bera  ráð  um  þat,  at  þeir 
hati  þik,  þú  einn  veldr  því,  er  þér  erut  hér  svá  lengi,  ok  hvern 
dag  kemr  þú  at  þcim  vandrœðum  ok  eríiði,  ok  upp  verða  þeir  vápn 
sín  at  bera  ^t  þarflausu  fyrir  þínar  sakir;  illu  heilli  sáttu  Karlamagnús 
konung,  fyrir  þitt  dramb  ok  ofsa  ok  þitt  úgott  hugskot  kemr  (þii) 
mér  í  brott  frá  mínum  herra  Karlamagnúsi  konungi  ok  mörgum 
öðrum  góðum  manni.  Nú  hefir  þú  þvi  upp  komit,  at  ek  skal  fara 
til  Marsili  konungs  hins  heiðna  hunds,  ok  veit  trúa  mín,  ef  ek  kem 
aptr  or  þessarri  ferð,  þat  er  þinn  skaði,  sá  .er  þér  skal  vinna  til 
dauðadags. 

l^á  er  hann  hafði  svá  lengi  talat  hart,  þá  svaraði  Rollant  ok 
mælti  svá :  Nú  seg  þú  þinn  vilja,  en  ekki  tek  ek  hót  þín;  eu  jafn- 
vitr  maðr  sem  þú  ert  á  vel  at  fara  sendifor  konunga  á  milli,  ok 
þat  sama  segi  ek  þér,  at  ek  vil  gjarna  fara  þessa  sendiför  fyrir  þik, 
ef  Karlamagnús  konungr  írœndi  minn  vill  lofa  mér.  Guinelun  jarl 
svaraði :  Eigi  legg  ek  þat  á  þik ;  alls  þó  hefír  Karlamagnús  konungr 
þat  lagt  á  mik  fyrir  'öndverðu,  þá  mun  ek  íara  sendiför  hans  til 
Saraguze ;  en  sá  er  ferr  mun  eigi  aptr  koma,  veit  ek  at  hann  mun 
láta  drepa  mik,  sem  hann  lét  drepa  Basan  ok  Basiiides.  En  ef  mér 
verðr  auöit  aptr  at  fara,  þá  er  víst,  at  (ek)  mun  gera  þeim  nökkura 
fólsku,  er  mik  dœmdu  til  þessarrai*  farar.  En  er  Rollant  heyrði 
þessi  orð  Guineluns  jarls,  þá  þagnaði  hann  ok  hló  nökkut  at.  En 
er  Guinelun  jarl  sá  þat,  at  Rollant  hló  at  honum,  þá  þótti  honum 
afburðnr  illa,  svá  at  mjök  svá  vissi  hann  eigi  hvat  haon  gerði,  en 
þó  mœlti  hann  við  konung :  H6r  em  ek,  segir  hann',  fá  mér  nú 
staf  ok  glófa,  en  síðan  mun  ek  fara  til  Saraguze.  En  ef  guð  sendir 
mik  aptr  hingat,  þá  skal  ek  reka  harma  minna.  Karlamagnús 
svaraði :  Helzti  ertu  hœtinn.  Nú  ef  þú  ferr  til  Saraguze,  þá  seg 
þau  tíðendi  Marsilio  konungi  hinum  heiðna,  at  hann  taki  við  kristni 
ok  gerist  minn  maðr  at  fullu  svikalaust,  ok  sœki  á  minn  fund  ok 
mína  miskunn,  ok  haldi  af  mér  hálft  Spanialand,  en  Rollant  skal 
hafa  hálft.  En  ef  hann  vill  eigi  þat,  þá  seg  þú  honum,  at  ek  mun 
bráðliga  koma  til  Saraguze,  ok  eigi  þaðan  fara  fyrr  en  ek  hefi  unnit 
borgina.  En  síðan  skal  hann  fara  með  mér  í  böndum  til  Frakk 
lands,  þar  sem  hann  skal  dœmdr  vera  ok  dauða  þola.    £o,  Guioelun 


492  KABLAMAONUS  SAGA  VIII.  Cop.   f. 

jarl,  (þú)  skalt  fá  honum  í  hendr  bréf  þetta  ok  þeona  staf  ok  glófa^ 
er  ek  sel  þér.  v  En  (er)  Guinelun  jarl  skyldi  taka  við  ritinu,  þá 
féll  þat  or  hendi  honuni.  En  12  jafningjar  hugðfi  at  ok  hlógu.  En 
'Guinelun  jarl  laut  niðr  ok  tók  upp  bréíit,  ok  þótti  œfar  illa  ok  svá . 
mikil  skömm  at  vera,  at  hann*  vildi  eigi  þar  víst  staddr  vera  fyrir 
alt  veraldar  gull,  ok  mælti  síðan  þessum  orðum :  G-uÖ  sjálfr  hefni 
þeim;  er^þeösum  vandi*æðuni  kómu  at  mér.  Frankismena  svöniÖu 
ok  mæltu  svá:    Dróttinn  allsvaldandi  guð  er  veit   alla    hluti^    hveiju 

I 

má  þetta  gegna?  þétta  býsnar  tjón  ok  sorg.  Guinelun  svaraÖi 
ok  mælti:  ]þér  munut  heyra  tíðendi,  segir  hann.  En  síðan  mælú 
hann  við  Karlamagnus  konung:  Herra,  segir  hann,  gef  mér  leyfi. 
at  ek  fara  í  brott  sem  sk  ótast,  alls  þó  em  ek  nú  skyldaðr  til  þess- 
arrar  farar,  þá  vil  ek  eigi  lengr  hér  dveljast.  Karlamagnús  konungr 
svarar  honum :    Guð  greiði  ferð  þína,  ok  far  sem  þú  vilt.' 

7.  Nú  fór  Guinelun  jarl  til  landtjalda  sinna,  [ok  bjuggiist' 
með  honum  400^  hans  maniia^  ok  vildu  honum  allir  fylgja  [ok  eigi 
fyrir  mikit  gull  viö  hann  skiljast.  Honum  .líkaði  nú  afar  illa  sem 
ván  var  við  Frankismenn,  ok  var  hann  í  œsi  miklum  fjándskap  til 
þeirra.*  Hann  klæddist*  síðan  með  hinum  beztum  herklœðum  [er 
vera  mátti,  gullsporaf  váru  bunduir  á  fœtr  honum,  ok  var  hann 
gyrðr  með  sverði  sínu,  því  er  (hét)  Muraglais.*  En  síðan  er  hann 
var  til  ferðar  biiinn,  þá  sté  hann'  á  bak  hesti  sfnuni  þeim  er  hét 
Taskabrun  ^®  [söðuU  var  af  silfri,  er  hann  sat  f ,  en  söðulklœÖi  var 
af  hinu  dýrasta  pelli;  í  stigreip  hans  hélt  sá  maðr  er  Guinimus  hét, 
hann  var  frœndi  hans  skyldr.  Nú  er  maðrinn  einkar  tiguligr  ok 
frœknligr  at  sjá  í  sínum  biinaði,  ok  eigi  úþessligr  í  yfírbragði  at 
hann  muni  yfir  brögðum  búa.®  Menn  hans  mœltú  við  hann :  Lát 
oss  fara  með  þér,'*^  Guinelun  jarl,  sögðu  þeir.  Guinelun  jarl  mœlti: 
Eigi  vill  guð  þat,  betm  er  at  ek**  deyja  einn,    en   svá    margr  góÖr 

')  [at  aldri  man  ek  honiitn  þat  fyrirgefa,  ok  sé  ek  nú  berra,  at  þér  vilit 
at  ek  fari.  Nii  ef  þú  ferr  til  Saraguze,  þá  seg  Marsilio  þau  tíóendi,  at 
hann  taki  vió  kristni  ok  gerist  minn  maðr  ok  sœki  á  minn  fund  ok 
haldi  af  mér  hólft  Spanialand,  en  hálft  Rollant.  £n  ef  hiinn  vi!l  þat 
eigi,  þá  man  ek  vinna  landit.  Guinelun  skal  fá  i  hendr  honiiro  bréf 
þctta  ok  staf  ok  glófa  er  ek  sel  þér.  ^;  at  ek  skal  honum  jafnan  muna. 
pá.  svarar  Karlamagnns :  Nú  skaltu  fara  til  Saraguz,  ok  seg  svá  Mar- 
silio  konungi,  at  ek  vil  þau  boð  þiggja  sem  sendimenn  hans  sögóu  mér 
af  honum;  en  ef  hann  vill  þat  eigi  halda,  þá  man  ek  vinna  borg  hans, 
þá  er  hann  sitr  í.  Tak  nú  hér  brcf  þat  er  ek  sendir  honum,  ok  þar 
með  fœr  ek  þér  staf  minn  ok  glófa.  6.  ^)  [at  búast  ok  Ð\  ok  bjó&t  til 
ferðar  ok  6.  ')  7  þúsund  H,  6.  *)  [fyrir  þessa  sök  feldi  öliinelnn  mik- 
inn  Qándskap  til  Frankismanna.  6.  ^)  herklœddist  B,  b,  *)  saai,  Frtig^ 
ment  i  Rigsarkxvet ;  Mirágginais  a.  ^)  [ok  sté  B^  h,  ')  Teskabmn  B,  6. 
»)  Imgl.  B^  b.     '•)  sial.  B,  6;  honum,  o.     ")  tiif.  B,  b. 


Cap^    S.  AF  RUNZiVALS  HARIiAQA.  493 

drengr  sé  drepinn.  [Gerit  svá  vel,  mínir  menn,  ef  þér  heyrit  sagt 
í  IVá,  at  ek  sé  drepinn,  þa  verðit  þér  at  minnast  salu  minnar.  í 
bœnalmldi  jÖru^  ok  segit  góöa  kveðju  Pinabel  frœnda  mínum  ok 
Baldvina  syni  mínum,  ok  veröit  honuni  at  Hðveizlu  sem  þér  megit. 
£n  því  nœst  fór  Guinelun  jarl  leiðar  sinnar,  ok  skildust  nú  við  svá 
búit.  En  menn  haus  urðu  við  þann  skihiað  úglaðir  mjök  ok  kunnu 
forkunnar  illa  brottíor  hans,  ok  mœlti  hverr  þeirra  við  annan :  Jlla 
hefir  0S8  nú  til  tekizt,  ef  vér  skulum  nu  svá  týna  herra  varum  ok 
lánardróttni.  Mjök  erum  vér  hér  til  virðir  af  Karlamagnúsi  konungi 
fyrir  sakir  lávarðs  várs  Guineluns  jarls,  en  við  þann  eigum  vér  litla 
vináttu  at  lýsa,  er  skildi  vára  vináttu,  mikla  úvináttu  gerði  hann 
við  varn  herra  Guinelun  jarl,  ok  er  haun  svikinu  í  trygðum.* 

8.  Frá  því  er  nii  at  segja,  at  sendimenn  hins  heiðna  konungs 
varu  undir  olifutré  einu  ok  bjuggust  í  brott.  Guinelun  jarl  réðst  í 
ferð  meö  þeim.'*  En  [Blankandin  er  nefndr  var  íoringi  þeirra,  hann 
reið  KÍðar,  ok  Guinelun  jarl  með  honum,  ok  urðu  margtalaðir  um 
daginu.  J)ar  kom  þeirra  rœðu,  ut^  Blankandin  mœlti  við  Guinelun 
jarl  á  þá  leið  :  MikiII  atferÖarmaðr  er  Karlamagnús  konungr,  hann 
liefir  lagt  undir  sik  alt  liómariki,  Púl  ok  Calebre,  [Constivneie  ok 
Nobile^"^  Saxland  ^ok  England  ok  Jrland,  hann  er  nú  ok  gamall,  svá 
at  [ekki  má  n^  skorta®  þrjú  hundruð  vetra.  Guinelun  jarl  svaraði : 
Liö  hans  er  svá^  goít  ok  frœknt,  ok  er  hanu'svá  dýrligr  höfðingi, 
at  slíkr  konungr  verðr  aldri  eptir  hann  hvárki  áðr  né  síðan.  Blank- 
andin  svaraöi:  Frankismenn  eru®  vel  at  sér  gervir,  [ok  virðist  mér 
sem  þeir  leggi  slík  ráð  fy rir  hann,  ok  þiki®  mér  sem  þeir  gangi 
yfir  allar  þjóðir.  Guinelun  jarl  svaraði:  Eigi  valda  því  hinir  góðu 
Frankismenn,  en  öllu  því  er  ilt  er  þá  [veldr  því  Rollant  einn,'^  ok 
[hér  máttu  nökkut  svá  marka  hans  skaplyndi,^*  eptir  því  seni  nú 
uuin  ek  segja  þér.'*  .  J)at  var  í  gœr,  segir  hann,  er  Karlamagnús 
konungr  sat  undir  tré*^  einu  ok  Ijöhnent  uni  Iiann  harðla  mjök,  þá 
koni  þar  farandi  RoIIant  frœndi  hans  ok  hafði  í  hendi  sér  afburðar 
[eph  eitt  mikit,'**  ok  mæhi  við  Karlamognús  konung:  Herra  keisari, 
segir  hann,  tak  hér  epli  þetta,  ek  heit  þér  [allar  kórónur  af*^  kon- 
unguni  þeim  er  í  móti  þér  standa.  Slíkr  er  ofmetnaðr  hans,  hvern 
dag  vill  hann  ilt  gera;  en  ef  ilt  kœmi*"  at  honum,    þá  myndim  vér 

')  [Ok  því  nœ8t  fór  Guinelun  jarl  leiðar  sinnBr.  B^  b.  ^)  ok  riðu  sídan 
vep  8inn  íí//".  6.  ^)  [mgl.B^b.  ^)  Constantz  Nobilei^;  Constantinobile  6. 
^*)  [ekki  nian  at  B.  *)  [hann  man  hafa  b.  ^)  afbnrðar  b.  •)  fiirðu 
tilf.  b.  ®)  [cn  þeir  leggja  slík  i-áð  fyrir  hann,  ok  virðist  B,  6.  "*)  [kemr 
Rollant  einn  því  \ipp,  ^,  6.  ")  gaplj^ndif!)  B.  ")  [þar  tilmarksum  vil 
ek  segja  þér  þann  hliit  seni  til  bar.  6.  •*)  olifotré  B,  b  '*)  [niikit 
epli  eitt,  B^  b.  *^)  [öUam  kóróuum  af  B\  kórónum  af  höfði  öUum  6.. 
»•)  kemr  B. 


494  K^RLAMAGNtJS  SAGA  Vin.  Capí   $, 

allir  í  friÖi  [vera.  Blankandin  mœlti:  MaÖr  lœzt  Rollant  vera,*  en 
hann  vili  hveru  konung  undir  sik  kúga,  ok  mun  honum  eitthvert 
»inn  illa  til  takast  [.  Guinelun  jarl  svaraði  þá  enn :  jþat^  vildi  RoU- 
ant,  at  [eigi  kœmist  sætt  á  leið^  í  þessu  sinni,  ok  vildi  hann  leggja 
undir  sik  Spanialand.  Síöan  vildi^  hann  faratil  Babilonar  ok  drepa 
Amiral  kon.uug,  [ef  haun  viU  eigi^  skírast  láta;  ok  eigi  œtiar  haoo 
at  létta  áðr  en  hann  hefir  yíirstigit'  allar  þjóðir.  [Hvat  er  um  þat 
at  lengja  um  þeirra  rœður^  þar  kom  um  síðir,  at  þeir  uröu  báðir  á 
eitt  sáttiiv^  Nú  handsala  þeir  sín  á  milium  Blankandin  ok  Guiueluo 
jarl  at  svíkja  Rollant  í  trygðum,  ok  [at  þeir  skjldu  honum  at  bana 
verða.' 

9.  Eptir  þat  fóru  þeir  leiðar  sinnar,  ok  léttu  eigi  fyrr  en  þeír 
kómu  til  borgarinnar  Saraguze,  ok  fundu  þar  Marsilíum  konuog. 
Eu  þegar  jafuskjótt  sem  þeir  kómu  þar,  þá  bar  Guinelun  jarl  fram 
sín  erindi,  en  allir  heiðingjar  [hlýddu  honum  ámeðan.*  Blaukandio 
gékk  þá  fram  fyrir  Marsilium  konuug  ok  hélt  í  hönd  Guinelun  jaHs, 
ok  tók  til  máls  á  þá  leið :  Herra  konungr,  segir  hann,  Maumet  [ok 
Apollin  ok  Jubiter*®  gœti  þín.  Vér*'  bárum  seudiboð  þín  til  Karla- 
magnús  konungs,  en  hann  varð  þeim  tiðendum  feginn  ok  gerði  guði 
þakkir,  ok  sendi  til  þín  þenna  enn  góða  mann.  -'Hann  er  fjarl  at 
tign^^  ok  vel  at  sér  gerr,  ok  máttu  nú  vita  sönn  tíðendi  af  honum. 
Marsilius  konungr  svaraði:  Segi  hann  nú  þá,  en  vér  skulum  hlýða. 
Guinelun  jarl  hóf  þá  mál  sitt  vitrliga  mjök :  Konungr,  segir  hann, 
Karlamagnús  keisari  sendir  þér  kveðju  ok  þau  boð,  at  þú  [játir 
Krists  nafni,  en  neita  Makou  ok  Maumet,  en  hann  vill  fá  þér  fyrír 
at  ráða^^  hálft  Spanialand.  en  Hollant  hálft.  Eu  ef  þú  vilt  eigi  játa 
þessarri  sœtt,  þá  mun  hunn  taka  af  þér  borgina  Saraguzie  með  liði 
sinu,  ok  síðan  skaUu  fara''*  í  bundum  til  Frakklands,  ok  þar  skaJtu 
|bana  taka^^  meö  skömm  ok  háðung.  Marsilius  konungr  reiddist 
mjök  við'®  orð  hans,  liann  [hélt  á  staf  einum'^  í  hendi  sér  [ok  vildi 
Ijósta  haun,*®  en  því  kom  hann  eigi  fram,  því  at  [honum  var  bannat.** 
En  Guinelun  jarl  brá  sverði  sínu  ok  vildi  verða  fyrr  at  bragöi  ok 
mœlti  fyrír  munni  sér:  Eigi  skal  Karlamagnús  konungr  þai  spyrja, 
at  ek  [skal***   einn   hér   deyja,**   hafa  skal  ek  hinn  hœsta**   áör  en 

')  [sitjai^,  6.  ^)  [ok  þat  B.b.  ^\  (cngi  kœmist  sœtt  á  (nieð  konungunum 
tHf.  b)  B,  b.  *)  vili  B,  b.  *J.  lutan.bann  vili  6.  •)  undir  sik  okat  b. 
')  [p^y^'  ^-í  f*'  ')  [rác^a  iionum  bana  b.  ^)  [gáfu  bonum  hljóð  meóan  6. 
"»)  [mgl.  B^  b.  ")  kompánar  tilf.  b.  ")  |jarl  ok  tiginn  B\  einn  4iginn 
jarl  6.  ^^)  [látir  krístnast  ok  haldir  af  honum  J^.  6.  '^)  með  honum 
tUf.  B,  b.  '*)  (þola  dauða  fc.  '«)  lilf.  B,  b.  '  ")  [hafói  staf  einn  6. 
'*)  [Ijóp  upp  ok  vildi  þegar  Ijósta  Ciuinelun  jarl  B,  6.  *')  [nienn  haos 
Btö^vai^u  þat  6.  «•)  skolag  B.  ")  [deyí  einn  hér  6.  »')  af  þeim  fyrir 
mik  tiif.  B.  b. 


Cap.   ÍÖ,  AF  RUNZIVALS  BARDAQA.  495 

ek  falla.  Eu  heiðíngjar  báðu  skilja  þá.-  Marsilius  konungr  varð  þá 
reiðr  uijök,  [eu  meun  hans  ávítuðu  'hann*  fyrir  |mt  bráðskeyti'*  er 
hann  syudi  í  þessu  máli,^  [ok  lét  hanu  at  orðuin  þeirra*  ok  settist 
aptr  í*  stól  sinu. 

10.  f)á  tók  sá  maör  til  mals  er  Laugalif  hét,  ungr*  maðr  ok 
vitr  ok  kœrr  konuugi:  Herra  konungr,  segir  hann,  illa  hefir  þú 
gert,  er  þú  skyldir'  Ijósta  hinn  frankneska®  mann,  vel  máttir  þú 
heyra  orð  lians.  Guinelun  jarl  svaraði:  Hann  verðr  at  þola,  [hvárt 
sem^  hann  vill,  en  at  vísu  muu  ek  eigi  af  láta  fyrir  hræzlu-  dauðans 
ok  eigi  fyrir  alt  veraldar  gulP^  [at  bera*^  sendiboð  Karlamagnás 
konungs.  Hanu  kastaði  þá  af  sér  safalaskinnum,  er  hann  hafði  yfir 
sér,  en  verit  var  af  guðvefjarpelli  af  Alexandria.  En  Blankandin 
tók  upp  skikkjuna.  Guineiun  jarl  hélt  sverði  sínu  brugðnu  [íhendi'* 
sér.  J)á  mæltu  heiðingjar  síu  á  millum :  Hann  er  hvatr  ridfiari, 
segja  þeir.  Guinelun  jarl  þokaði  at  konuugi  ok  mœlti  við  hanu 
hárri  röddu  :  [Við  saunmœli  reiðist  þú,  segir  haixn,  nil  ef  þér  líkar 
illa,  haf  þú  svá  gert.^^  ]þau  boð  sendi  þér  Karlamagmis  konuugr,  at 
þú  takir  við  kristni  ok  gerist  hans  maðr,  hann  vill  gefa  þér  Spania- 
land  hálft,  en  hálft  Rollant  fræuda  sínum;  [þar  hefír  þú  ramyrkjan 
ok  újafugjaruan  lagsmaun.''*  En  ef  þú  vilt  eigi  þessu  sáttmáli  taka,** 
þá  mun  Karlamaguús  konungr  fara  til  Saraguze  ok  brjóta  alla  borg- 
ina,  en  þik  sjálfan  í  böud  íœra,  ok  fhvárki  skaltu  hafa  palafrey^* 
né  hest  eða  múl,  heldr  skaltu  vera  settr  á  einn  klyfjahest  ok  hafðr 
til  Frakklands ,  *'  ok  þar  skiitu  dóm  þola  ok  týna  höfði  þínu. 
[Karlainaguii&  kouungr  sendi  þér  þetta  rit  ok  tak  hér  við.*®  Mar- 
sihus  konungr  var  góðr  klerkr  ok  kunni  yp\  á  4ieiðnar  bœkr,  hanu 
tók  við  bréfinu  ok  braut  síðan  innsiglit  þat  er  fyrir  var.  Eu  er 
hann  las  ritit,  þá  feldi  hann  tár  ok  [dró  skegg  sitt,  hann  reis  upp 
síðan  ok  kallaði**  hárri  röddu  :  Heyrit  þér,  góðir  riddarar,'*®  hve 
mikla  Qándsemi  Karlamaguús  konungr  hefir*^  við  oss.  Nú  Ininnist 
hann  á  dráp  þeirra  Basans  ok  Basilius,*^  er  ek  lét  [drepa  fyrir 
háðungar  sakir  honum,*^  en  ef  ek  vil  sáttr  vera  við  hann,  þá  á^* 
ek  senda  honum  Langalif  föðurbróður  minn,  er  [því  olli  er  þeir 
váru  drepnir.'^^-  Eu  ef  ek  sendi  hann  eigi,  þá  verðr  ekki  af  okkarri 

')  [tilf.  B^  b.  »)  bráðlyndi  h.  »)  ok  lét  hann  at  þeirra  máli  tilf.  a. 
■•)  [hann  stöðvaðist  fyfir  þeirra  orð  b.  *)  á  II,  6.  *)  hann  var  rílír 
B,  b,  ')  vildir  B,  b.  ")  frœknasta  B,  b.  »)  [hversi^^j^;  sem  b.  •")  á 
þessu  landi  tilf.  B.  ")  fskal  ek  niðr  felia  b,  '^)  Lfyrir  B,b,  '»)  Imgl. 
B,  b,  »•)  [rngl,  B,  b,  '*)  játa  b,  '«)  vala  frey  a,  '')  [hafðr  (skaltu 
riða6)  til  Frakklands  á  einum  klyfjahesti  i9,  6.  '*)  trú  með(!)il;  [Síðan 
fékk  hanu  honum  bréf  þat,  er  Karlamagnús  sendi  honam  6.  ")  [œpti 
B,  b,  ")  höfðingjar  B,  b,  ^')  nú  lýst  tilf,  b,  ")  Basilii  6.  ")  [af- 
hufða  honiuu  tilliáðungar  ^,  fr.     '')  skal  ^,  6.     ^^)  [voldi  þeirra  dauða  6. 


496  KARLAMAGNUS  8AQA  VIII.  Cap.  ít 

sœtt.     En  cngi  heiðiugi^  svfirar  honum^  orÖi.     jþá    mœltí  Langalif: 

Herra  konungi',  segir  hann,  Guinelun  jarl  hefir  mikla  fíílsku^    mœlU 

við  þik,  ok  er  hann  dáuða   verðr;   fá   mér  hann  í  li.endr,    ok    moa 

ek  refsa  honuni  stórmœli  sitt.^     En  er  Guinelun  jarl    heyrði    þetia^^ 

þá  brá  hunn  sverði  sínu  ok  hjóst  at  verja  sik. 

11.     En  Marsilius   konungr  lét   brenna  ritit^    fjrír    sakir   reiði 

sinnar,  ok  niœlti  síðan  við  heiðingja:    Bíðit  hér,  segir  haiiD,  en  ek 

vil  ganga  á  eiumœli^<  við  hiua  bezlu  menn  mína.     Langalif  fór  með 

honum  ok   Falsaron  bróðir  hans,   Adalin^   ok   [Nufulun,    Malpríant,* 

Valdabrun,  Klimberis^^  ok  Klargis,  Bargis,  [ok  Blankandin  ;*^   hano 

mœlti  við  Marsílium  konung:    Lát  kalla  hingat   Guinelun   jarJ,    haon 

hefir    handfest*^    mér   at  lylgja    [mér    ok'*    váru    máli.       Langalif^ 

svaraði.:    Far  þú  eptir  honum,  ef  þú  vilt.     En  hann  fór.  ok  kom  til 

hans,  ok  tók  í  hönd  houum  [ok  reisti  hann  upp  ok  mðelti  við  hauq 

fögrum  orðum,'^  ok  leiddi  hann  fyrir  kouung.     ]þá   mælti   Marsiliuð 

konungr   við   Guinelun  jarj:    Góöi  vinr,   segir   hann,    ek    hefi    mjök 

mœlt  í  móti  þér,    ok    [lýsta   ek  mikla  ílíflsku  við  þik,**    er  ek  vilda 

Ijósta  þik,  en  ek  skal  lui  bœta  þat  við  þik  með  góðan'^  vilja.     Ek 

gef  þér  skikkju  mína,  er  í  gœr'®   var  ger,    hon   er  verÖ  100  punda 

silfrs.    Síðan  létu  þeir  um^^  hann  skikkjuna.    þá  setti  [hann  Guine- 

lun  jarl^®  niðr  hjá  sér.     J)á  niœlti  konungf  við  Guinelun  jarl:     [Ek 

skal    yiirbœta    minn    bráðau    vilja,    svá    at    þú    skalt    sœmdr   vera. 

Guiuelun  jarl  svaraði :    því  neita  ek  eigi,  ok  guð  launi  þér  góÖviIja 

þinny  ytirb/£tr   eru    hvers  beztar.     þ^  mœlti   Marsilius    kouuqgr   við 

Guiuelun  jurl:^'    |^at  skaltu  vita,  segir  hann,    at  ek   skal  sœma  þik 

í  öllum    hlutum,    ok    skulum    vit   bera   okkur  ráð  saman,  ok    veruin 

vínir  þú  ok  vér.     Kynligt  þikir  niér  um  liag  Karlamagnús    kouungs^ 

ek  ætla,  at  hann  sé  vcl  200  vetra  gamall,    ok    [hefir  hanu  víðíbruU 

gerzt  ok^^  mörg  konunga  ríki  undir  sik  lagt  ok  þá  sjálfa  yíirstigit.V 

Guineluu  jarl   svaraði :     Karlamagnús'.kcisari  cr  vel  at  sér  gerr  uin 

alla  Iiliiti,    ok    niikit   liö   heiir   guð   honum   léð   at  stjórna,    ok  engi 

')  höfóingi  j5,  6.  "^)  einu  B\  þar  til  né  einu  6.  ')  ok  úvizku  tilf,  M, 
*)  [ve\ia  hounm  makligan  dauc^a  fyrir  sín  stóryrói  b.  *)  þeðsi  ord 
Langalif  B,  b,  «)  í  eldi  tilf.  6.  ')  eintal  B,  b.  »)  Abalin  6.  »)  [Nafo- 
lon,  Malbruant  B^  b.  •")  Blumboris  B\  Klunboris  b.  ")  [Blankandin 
var  ok  þangat  kalladr  B,  b.  ")  þat  fest  B.  ")  [mgl.  B^  6.  ")  kon- 
urigr  By  b.  '*)  [mgl.  B^  b.  '**)  [heimskan  geróa  ek  mik  6.  ")  gúdum  6. 
•»)  dag  B^  b,  "♦)  yfir  B,  b.  ^")  [konungr  hami  B,  b.  *')  Imgi.  M. 
'•)  \taal.  B\  er  hann  víðförull  um  a.  ^^)  fra  [Ek  skal  yfirbœta  har  bi 
Ek  vil,  at  þú  sér  i  ráðageró  meó  oss,  ok  skal  ek  þá  gcra  til  þín  sóma- 
samliga;  mór  þikir  undurligt  um  Knrlamagnús,  svá  'gamall  sem  Iiann 
er,  ok  svH  vída  sem  haim  hefir  farit  ok  lugt  undir  sik  marga  konunga 
ok  þeirra  ríki,  at  hann  þikíst  aldri  nógt  hafa,  vi^andi  œ  ok  æ  auka  sitt 
vald  ok  yfírboð  6. 


Cfip.    1Í.  AF  KUXZIVALS  BARbAGA.  497 

Diaðr  á  honiim  at  hallmœla^  ok  engí  maðr  má  hans  gœzku  tjá^  né 
tína,  ok  heldr  vil  ek  dauða  þola  en  missa  eÖa  týna  hans  vináttu. 
En  svá  lengi  sem  Rollant  lifir,  þá  mun  Karlamagnús  konungr  aldri 
um  kyrt  siíja,  svá  at  hann  mun  eigi  herja  á  lönd  annarra  konunga. 
En  þat  er  víst  at  segja.  at  Rollants  jafningja  veit  ek  eigi'  á  jarð- 
ríki,  ok  svá  Qliver  hit  sama.  En  þeir  12  jafningjar  skuhi'  lands 
gœta,  þegar  er  Karlamagnús  konungr  ferr*  til  Frakklands,  en  þeir 
eru  svá  mikhr  atgervimenn,  at  Karlamagnús  konungr  [óttast  ekki 
vœtta,*  meðan  þeir  eru  lífs. 

12.  MarsiHus  konungr  mœlti  þa  við  Guinelun  jarl:  Ek  hefi 
vœnt  hð  ok  vel  búit,  400  þúsunda  riddara;  nii  spyr  ek  þik  eptir, 
hvárt  ek  má  halda  orrostu  [í  móti  Karlamagnúsi  konungi.  Guinelun 
jarl  svaraði :  Með  engu  móti  at  þessu  sinni,  en  ef  þú  átt  orrostu,® 
þó  mun  þat  þinn  skaÖi  verða,  því  at  ekki  megu  heiðnir  mcnn  í 
móti  [kristnum  mönnum."  Gef  heldr  konungi  íjárhluti  ok  fá  honum 
gisla,  ok  mun  hann  fnra  til  Franz,^  en  Rollant  mun  eptir  dveljast 
lands  at  gæta.  En  síðan  skaltu  fara  á  hendr  þeim  ok  eiga  við  þá 
ori-ostu,  ok  er®  meiri  ván,  at  þii  sigrist  á  þeim.  En  ef  svá  ferr,  þá 
mun  lœgjast  ríki  Karlamagnús  konungs,  ok  mun  hann  aldri  eíðan 
kórónu  bera  á  höfði  sér.  Síðan  mun  Spanialand  í  friði  standa. 
Marsilius  konungr  þakkaði  honum  vel  sitt  réð.  Hann  bað  síðan 
opna  féhirzlur  sínar,  ok  svá  var  gert.  J)á  gaf  hann  Guinelun  jarli 
marga  góða  gripi,  þá  er  eigi  [má  nú'®  telja.  Ok  enn  spurði  hann:*^ 
Munum  vér  á  [þessa  lund  yfirstíga'^  Rollant?  Já,  já,  segir  hann, 
ek  skal  segja  þér,  hversu  þú  skalt  hátta.'^'  Ef  RoIIant  er  eptir  lands 
at  gæta,  sem  ek  sagða  þér,  ok  með  honum  20  þúsundir,^*  þá  skaltu 
senda  á  hendr  þeim  100  þúsunda  riddara,  en  öllum  þeim  muntu 
týna.  Sentu  enn  til  annarrar  orrostu  sva**  marga  riddara,  [en  öllum 
þcim  muntu  tÝna.'*^  En  í"  þriðja  sinn  muntu  sjálfr  fara  með  al- 
menning,*®  ok  þess^^  meiri  ván,  at  RoIIant'*®  hiti  þa  í  þeirri  atlögu. 
Marsilins  konungr  svaraði  máli  Guinehms  jarls  ok  mœlli :  J)etta 
sýnist  mér  þjóðráð^'  vera.  En  nú  skaltu  þess  eið  sverja,  at  þú 
skalt  halda  þetta/-*^  er  vit  höfum  rœtt,  en  þar  í  móti  skal  ek  þér 
trú  mína  festa  [at  drepa  Rollant,  þó  at  ek  falla  í  bardaga.  Guine- 
hm  svaraði :    Jmt  skal  at  þínum  vilja  vera,^^  scgir  hann.     En  síðan 

')  alla  tolja  B^  b.  ^)  cngan  6.  *)  hér  eptir  vcra  ok  tiif.  b,  *)  heim  lilf.  b. 
*)  [nííg^ir  ckki  at  scr  /?,  b.  *)  fvið  hann  at  þessii  einni.  Guineliin  jarl 
svaraði:  Víst  cií^i  B.  ^)  [P'rankismönnum  b.  *)  Frakklands  B.,  b. 
^)  þess  tUf.  B,  b.  "*)  [er  auóvelt  at  A.  ")  MarsiHus  konuníjr  B.,  6. 
")  [þessu  landi  lief^a  yfirstíga  (sigra  b)  i?,  b.  ")  breyta  b.  '*)  riddara 
Hlf  b.  '^)  nökkura  adra  tilf.  B.  "*)  Imgl.  B;  ok  munu  þeir  flestir 
falla  b.  •')  it  B,  b.  '•)  alt  lió  þitt  b.  '»)  er  tilf.  B,  b.  ")  ok  12 
jafningjar  tilf.  b.    »•)  spakligt  rád  b.     '^)  þat  ítöðugt  6.     ")  [tilf.  B,b. 

32 


498  KARLAHAGNUS  SAOA  VUI.  Cap,  1$. 

var  fram   borin   bók   mikil,    en   hon   var  lögÖ    á  hvítan    skjöld.    A 

þeirri  bók  váru  lög  Maumets  ok  Terogants.    SíÖan  fór  Guínelunjarl 

at  þessi  hinni  sömu  bók,    at  svíkja  Rollant  á  þessa  lund    sem  þeir 

höfðu  [ráð    til   sett.^     En*  í  móti  sóru   allir  beiÖnir    menn    at  eiga 

orrostu  við  Rollaut  ok  verða  honum  at  bana.     [Er  þetta  hinn  mesti 

harmr,  er  Rollant  skyldi  eigi  verða  varr  við  þetta^    ok  at  hann  varÖ 

eigi  fjrri  at  bragði.^ 

13.     Valdibrun  stóð  þá  upp  ok  þakkaði  Guinelun  jarli  ráð  sio 

[ok  gaf  honum  sverð  sitt.     En  á  því  sverði  var   merkt   ásjóna  Ma- 

kons.    Síðan  mœlti  hann  við  Guinelun  jarl:    {>ctta  sverÖ  gef  ek  þér 

til  vináttu  með  góðum  vilja,  ok^  til  þess  at  þú  verÖir  oss  at  h'ðveizlu 

at  drepa  RoUant  ok  hans  lið.     En  sfðan  [liurfust  þeir  til.^     {>á  reís 

upp  [Kliuiboris,  hann  var'    höfðingi   mikill   heiðinna    manna;'    hano 

mœlti :    Guinehm  jarl,  segir  hann,  ek  gef  þér  hjálm    minn,    þann  er 

aldri  sáttu  betra,  [til  vináttu,  ok  þar  með  bið  ek  þik,  at  pú  kjunir 

oss  til  þess,  at  Rollant  (muní)  dveljast  eptir  lands   at  gœta;    ef  þat 

verðr,  þá  skuhini  vér  lœgja  ofdramb  hans  ok   ofmetnað.      Guinelun 

jarl  svaraði :    Ef  þat  verðr,  þá  vœri  vel.®   Bamundi*  dróttning  mælti 

við  Guinehm  jarl :    Vel  er  konungi   [við  þik,^®  ok  gott  hyggr  hann 

þér  ok  ull  hirð  hans.     Eu  ek  vil  senda  konu  þinni  2  nisti,  [þar  er 

f  steinar  margir,  matistis  ok  naguntis;^'  þau  eru  meira   verð  en  alt 

gull  f  Rómaborg,  ok  aldri  sá  Karlamagnús   konungr   önnur  jafngóð, 

svá  víða  sem  hann  stóÖ/^  [ok  hverja  12  mánuðr  skaltu  góða  gripu 

af  mér  þiggja.     Guinelun  jarl  mœlti :    Ef  vér  lifum,    þá  skulum  vér 

lauua  þér  ok  þínum  mönnum.     En^^  sfðan   tók  hann   við  nistunum 

ok  lét  í  hirzlur  sínar   ok   þakkaði   dróttningu   gjafir  sfnar.     Ok   því 

nœst  mœlti  MarsiHus    konungr   við^*    Valdenisis,  ^  hann   var   féhirzlu- 

maðr**  konungs,  hann  var  hiun  ellzti  maðr  á  Spanialandi,  Marsiiius 

kouungr  spurði    hann,    hvart    bunir   vœri   Qárhlutir,    þeir   er   [senda 

skyldi**    Karlamagniisi    konungi.      Hann    kvað    biina  vera.     J)á   lél 

hann  fram  bera  fjárhluti,''  ok  fékk  Marsilius  konungr  f  hendr  Guine- 

lun  jarli,  til  þess  at  fœra  Karlamagnúsi  konungi    til   heilla  sátta,   en 

[þar  bjuggu'®  undir  svik  reyndar.     J)á  mælti  Marsilius   konungr  við 

Guinelun  jarl:     Nú   skaltu  heim  fara,    segiri  hann;    til  Karlamagnús 

konungs  ok  fœra  honum  íjárhluti,  en  ek  skal  hverja  12  mánuðr  gefa 

þér  10*®   miihi  hlaÖna  af   gulli   ok    dýrligum  gimsteinum   ok  góöum 

')  [Áór  talat  B,  h.  ^)  þar  tilf,  B,  b.  »)  [mgl.  B,  h.  *)  [ek  gef  þér  sveró 
mitt  til  fnllrar  vináttu  meó  góðan  (gódnm  h)  vilja  B^  h.  *)  [mintist 
hverr  vió  annan  h.  •)  [mgl.  B,  h.  ')  hann  hét  Falsaron  tilf.  b.  ■)  [mgi. 
B,  b.  »)  Haimbunde  B,  b.  '•)  [til  þín  h.  '»)  (mgL  B,  b.  ")  fór*,  6. 
")  [mgl.  B,  b.  '*)  einn  höfðingja,  þann  er  hét  tilf.  B,  6.  «»)  féhirðir  6. 
'•)  [ek  skal  senda  B,  b.  '*)  svá  mikinn  fjárhit  sem  konungr  kvað  d  b. 
'•)  [þó  vAru  B.     ")  1>  fi;  20  A. 


Cap.    14,    '  AF  RUXZIVAL8  BABDAGA.  499 

gersimum.  Ok  enn  mœlti  hann :  Tak  liér  nú,-  segir  hann,  við  lykl- 
um  borgar  ok  þeim  [hinum  mikla'  ijárhlut,  ok  fœr  Karlamagnúði 
konungi  til  vináttu  várrar  sannrar  ok  íastrar.  Ger  svá  vel,  [at  þú 
komir^  því  á  leiö,  at  Rollant  sé  eptir  lands  at  gœta,  [en  síðan  mun 
ek  eiga  viö  hann  orrostu.  Guinelun  jarl  mælti :  J)at  þiki  mér  til 
seint  a  leiÖ  4vomrtst,  en  eigi  mun  ek  aíláta  fyrr  en  ek  kem  því  á 
leið.^  Nú  skiljast  þeir  við  svú  búit,  ok  fór  Guinehm  jarl  leiðar  siunar. 
14.  En  Karlamagnús  konungr  var  þá  kominn  til  borgar  þeirrar 
er  Vaherne  heitir,  þar  kom  Guinelun  jarl  á  fund  hans  þessu  sinni, 
En  sú  borg  hafði  þá'7  vetr  eydd  verit.  Um  morguninn  eptir  fór 
Karlamaguús  konungr  til  kirkju  at  hlýða  tíðum.  Ok  er  [þeim  var 
lokit,*  þá  gékk  hunn  til  niatborðs,^  ok  með  honum  RoIIant  ok 
Oliver,  Nemes  heríogi  ok  Ijiildi  aunarra  höfðingja.-  J)á  kom^  farandi 
Guinelun  jarl  ok  bar  upp  sín  mál  fvrir  Karlamagnús  konung.  Jlaim 
hóf  [svá  sitt'  mál :  Herra  konungr,  scgir  hann,  hcill  sértu  ok  alt 
lið  yðvart.  Nú  heíi  ek  þessarri  sendiför  á  loið  komit,  sem  þér 
báðut  mik  at  fara,  ok  hér  heíi  ek  nú  at  fœra  þér  mikla  fjárhluti, 
ok  hér  eru  nú  komnir  lyklar®  Saraguze,  ok  Marsilius  konungr  sendi 
þér  góða  kveðju  með  [ástsemi  ok  mikilli  vingan,®  ok  20^^  gisla 
mun  hami  þér  senda,  ok  láttu  [þeirra  vel  gœta.''  En  þau  tíðendi 
kann  ek  þér  at  segja  fra  Langahf,  at  hiun  fyrra  dag  flýði  hann 
undan*^  kristni^^  til  sjavar  með  100  þúsunda  manna;  hann  gékk  þar 
á  skip  ok  [alt  Uð  hans,**  síðan  tók  hann  stormr'*  í  haíi,  ok  drukn- 
aði^^  þar  hvert  mannsbarn.  En  ef  hann  hefði  eigi  undan  ílýit,  þá 
mundi  hann  nii  hér  kominn.  En  þau  tíðendi  kann  ek  þér  at  segja 
frá*'  konungi,  at  hann  vill  kristnast  ok  þínum  vilja^®  fy^SÍ^  ^  [hvern 
stað.*®  En  er  Guinelun  jarl  lauk  sínu  máli,  þá  tók  Karlamagnús 
konungr  til  máls  ok  svaraði:  Guð  sé^**  lofaðr,  segir  hann,  at  svá 
öé;  [ef  þú  heíir  vel  þínu  erendi  til  lykta  leitt,  þá^*  skal  þér  gott  af 
því  standa.  Síðan  váru  upptekin  landtjöld  ok  hcrbúðir  Karlamagnús 
konungs.  Síðan  fóru  þeir  leiðar  sinnar  ok  léttu  eigi  fyrr  en  þeir 
kóniu  til  Runzivals  ok  tóku  sér  þar*^  náttstað.  En  nú  er  [öðru 
máh  fram  at  fara,  heiðingjar^*  bjuggu  lið  sitt  400  þúsunda  ok  ætluðu 
at  koma  á  úvart  Frankismönnum,  [ok  cr  þat  harmr  mikill,  er  Frankis- 
nienn  vitu  eigi  at  þessi  svik  bjuggu  undir.-* 

•)  [mÍMum  Ð,  ')  |ok  kom  B.  «)  [tilf.  B,  h.  <)  [lokit  var  at  syiigja  B. 
*)  dr>'kkjuborósií;  borós  6.  *)  ^&t  tUf.  fí^b,  ')  [saal.  B^b\  upp  sín  a. 
•)lukiarnf  £/,  b.  ")  lástsemd^;  mgl.  6.  *  '<»)30  6.  ")  [vcl Ul þeirra gera 6. 
")  fyrir  sokir  tUf.  B.  '^)  kristniboói  b.  •')  [íí//".  B,  b.  •»)  storm  B\ 
fitorm  mikinn  6.  •«)  dó  B.  ")  Marsilio  tUf.  b.  •»)  ráóum  ^,  b.  "*).  [öllum 
hlutum  6.  ")  þess  tUf,  /?,  b.  '•'•)  [en  þú  hefir  vel  þinni  sendiför  til  komit, 
(þetta  örindi  rekit  b)  ok  B,  b.  ")  tUf.  B,  b.  ^')  [at  segja  af  heiðingjum, 
þeir  b.     '*)  Itngl.  /?,  6. 

3r 


500  KARLAMAGN08  8A0A  Vlll  <  «p.    I^  t^- 

15.     Um  morguninii   cptir  lét  KarlamagniÍB    konungr    blása  til 
húsþings  ok  átti    [við  þá   ráð,    hverir  eptir  skvldu    vera*    lands  ti 
gœta.    Guinelun  jarl  var  [bráÖr  í  andliti  ok*  í  andsvörum,   ok  bb^ 
svá  at  RoUant    vœri    bezt   tilfallinn    [bœði   fjrir   sakir    hvatleiks  ok 
atgervi.     En  Karlamagnús  konungr  leit  til  hans  reiÖulíga  ok  grímm- 
lisa  ok  kunni  honuni  aufúsu  litla^    sinna   orða   ok    mælti    við  hann: 
Af  viti  þínu  ertu  genginn   ok  meinvœttir  hiia  f  þér.      En    ef  Rollant 
dvelst  eptir,*  hverr  skal  þá  vera  fbrffjónarmaÖr^  vár8  liðs?    Guinelun 
jarl  svaraði:    I)at  er  Oddgeir  danski,    segir   hann,    [engi    er    hvatari 
riddari  í  allri*  hirð  þinni.    [En  er  Rollant  heyrði  [)e8RÍ  orð,   þá  varft 
hann  reiðr  mjök,  ok  mœlti  svá  við  Guinelun  jarl :    Mikla    vináttu  á 
ek  at  dœma  við  þik,  því  at  þú  veldr   því   er  ek  em  eptir  lands  at 
gæta;  en  (ef)  svá  verðr,  þá   mun   engi   svá  djarfr,    at  þora  muni  á 
hendr  oss  at  sœkja,  ok  eigi  mun  Karlamagnús  konungr  láta  múl  né 
hest  ok  ekki  þat  er  fémætt  sé.     Guinelun    jarl  svaraði:     Vitiira  vér 
at  þat  er  satt,  segir  hann.'     J)á   mælti  Rollant:    Karlumagnús   kon- 
imgr,  segir  hang,  geí  mér  boga   þann   er   þú    hefir  í  liendi    þér,   en 
ek   heit  því  í  mót,    at  eigi    skal    boginn    falla   or    hendi    mér   frrir 
hrœzlu  sakir,  sem  glófmn  féll  or  hendi    Guiuelun  jarli,    þá  er  hann 
fór  sendiför  þína  [til  Marsiíli    konungs   i^    uæsta   siimi.     En    við  [)at 
[drap  Karlamagniis  konungr  niðr  höfði  sínu,®   ok   líkaði   honum  svá 
illa  þat  er  Rollant  skyldi  eptir  dveljast,  at  hann  foldi  tár.    ]þá  gékk 
Nemes  hertogi  fyrir  Karlamagnús  konung  ok  mœlti  við  hann :    Herra 
konungr,  segir  \m\\\\^    gef  RoIIant   bogann,    [er   hann   beiðist.*®     En 
Karlamagnús  konungr    lét   at   bœn  hans,    ok    fékk    RoIIant   bogana. 
Eu  hann  tók  \iö  feginsandiga   ok   þakkuðí    konungi   gji'if  sina.      En 
eigi  [heyrða  ek'*   [)ess  getit,    at    boírinn   félli   or  hendi  honum.     |)á 
mælti  Karlamagnús  konungr  viö  Rollant:    Sé  ek  nú,  at  þat  er  dœmt 
á  hönd'^   þér   li!   vera  eptir  lands  at  gœta.    Nn  skaltu  hafa  með  þér 
hálft  lið  várt,   [þá  c  :um  vér  allir  óttalausir.^^    Roilant  svaraði :    f)at 
skal  eigi  vera,    sugði   hann,    20   þúsundir    manna    bkuhi   eptir    vera. 
þat  skal  alt  vem   valit   lið,    [ok    hverr^"*    öðrum  íVœknari.-     En  þér, 
herra,  skulut  heim  fara  ok  úttast  ekki  vætta  um  vjírt  liÖ.'* 

IG.  Ok  því  nrest  gékk  Rollant  a  hól  einn  ok  vápnaöi  sik,  ok 
fleygði'®  á  sik  brynju  sinni  ok  setti  hjáhn  d  höfuð  sér  ok  gyrði  sik 
með  sverði    símu    [)ví    er  Dyrumdttli    hét,    honn    hengdi  á  uxP*    sér 

'j  [þá  rád  vió  sínn  niemi.  livern  or  optir  ftkyldi  st'tja  (liv«*rir  oplir  sk^idu 
í»itja6)ll.  A.  •)  [skjóír  I?,  ft.  ^)  sanh  retietx  niikla  rf.  *)  [.  Karlamá^nÚM 
konungr  sji^''(Hi :  B'^  fja  svjirnr  Karianiaírnú>í  kduuuíjr:/*.  **)  forsjóinadr 
B^  b,  *)  [hnnn  er  livatasíi  ri<l<lari  í  fí^b.  '•)  [m^/..i/. /;.  '')  \$ngI.B^b, 
*•)  [varð  konungr  hljúdr  6.  '")  [ef  lianu  lH'i<^ir  B,  b,  ")  [er  6. 
")  bendr  B,  b,  '^)  Ímgl.  B.  b.  ")  [svá  ni  livcrr  tó  B,  b.  '^  \\{B.b, 
'•)  steypti  B.  b.     '^)  hH<^  B. 


^«P-    '^.  AF  BUXZIVALS  BABDAOA.  601 

« 

skjöld  8inn  ok  tók  í  hönd  sér  Rpjót  sitt,  ok  þar  viÖ  bundit  hvítt 
nierki  svá  sem  fönn  n<'fallin,*  ok  var  svá  sítt  at  tók  jörð.  En  er 
hann  var  fnieð  þessnm  biinaði,-  þá  var  maðrinn  feinkar  tiguligr  at 
sjá  ok  œsi^  livatliur.  Síðun  síé  hann  á  bak  hesti  sínum,  er  hét 
Velantif,'*  ok  vill  nú  reynu  vini  sína,  hverir  honnm  vilja  fylgja  til 
liðveizlu.  f)á  niæla  Frankismenn  (sem  einum  nnunii^  sín  í  miUum: 
Fari  sá  fvrir  níðing,  seiíja  þeir.  er  Jbregðast  vill  þér.®  J)á  gékk 
frain  Oliver  jarl  ok  Turpin  erkihyskup,  Gerin  hinn  ríki  ok  Geris,'' 
Hatun^  hinn  sferki  ok  Ha»ringr,®  Bamson .  hertogi  ok  Angsis^®  hinn 
ágjarni,  Jve  ok  Jvore.  úgæti-r  menn  báðir,  Engiler  af  [Gaskon  hinn 
frakkneski,*'  Oirarð  liinn  gamli,  Valtere''^  jarl.  Nn  eru  þessir  allir 
höfðingjar  settir  epíir  með  Rollant  [tillandgœzlu,^^  ok  20  þásundir 
hermanna  meö  þeim.  [En  þá  mælti  Kollant  við  Valtara:  Farðu** 
á  varðhald.  ok  með  þér  þúsund  riddara,^^  ok  gæt**  allra  vega  ok 
stiga,  at  heiðingjar  koini  [eigi  at  oss''  á  iivart,  fvrir  því  at  ilt  er 
at  trúa  þeim.  En  hann  f(')r  ok  mœtti  þegar  Amalre  konungi  af 
Balverne'®  ok  barðiíJt  við  hann.  Nú  er'*  Rollant  ok  Oliver  ok  12 
jafningjar  (at  Kunzival  ok  lið  þeirra,^®  ok  nian  þeim  skamt  til 
bardaga.  [Ok  er  eigi  lengm  frá  at  segja,^^  en  því  nœst  fór  Karla- 
magniis  konungr  heim  til  Frakklands.^'^ 

17.  En  Karlamagnús  konungr  reið  heim  til  Frakklands  með 
[her  sínum*^  há  fjöll  ok  myrkva  dali  ok  furðuliga  þröngva,**  svá 
at  15  inílur  valskar  inátti  heyra  [vápnagn}'  af  liði**  þeirra.  En  við 
skilnað  þeirra"^  var  engi  svá  harðr,-'  at  vatni  mátti^®  halda  fyrir 
sakir  elsku,  er  [þeir  höfðu  á  Rollant.^®  Eu  Karlamagnús  konungr 
[þeirra  var  allra^**  úglaðastr,  fyrir  því  at  hann  grunaði,  at  [Guine- 
hin  jarl  inundi  vera  í  svikum***  við  Rollant  systurson  hans  ok  alla 
þá  er  eptir  várii.^^  Hertogi  Nemes  reið  [)iit  nœsta  honum,  ok 
spiirði  hann  hví  hunn  lét  svá  úglaðliga.     En    Karlamagnús    konungr 

^j  væri  tilf.  fí,  h.  *)  Iherklæddr  B.  b.  *)  [aHtiguligr  ut  sjá  ok  B\  bœði 
tiguligr  ok  b.  »)  Velieiitif  (Veliantif  6)  allra  hesta  bezír  B,  h.  *)  [tilf. 
B.  b.  ")  [Kollant  bregðst  B,  b.  ')  Gerel  B-,  Geres  b.  «)  Hotim  B. 
'")  jarl  tilf.  B.  b.  '")  Aiixiel  B;  Auxies  b.  ")  [Gaskouia  B.  b. 
'0  Valtari  B.  b.  '^)  [lands  at  gœta  B,  6.  ")  pn  skalt  fara  6.  '*)  ber- 
inaniia  b.  '*)  gœtit  b.  ")  [oss  cigi  6.  '*)  Bealverner  b.  ")  eru  b. 
2")  [eptir  í  Hunzival  uieð  lid  sitt  6.  ")  Imyl.  b.  ")  Fra  [En  þá  naœlti 
Rollaiii  tUf.  B.  b:  nujl.  a.  ")  [allan  sinn  her,  hann  reið  um  b. 
'*)  þröngva  (þunga  b)  vegu  B.  b.  ")  [vápnagang,  hestagnegg  ok  lúdra- 
f>yt  af  liói  B:  gný  af  vápnuni  þeirra  ok  gnegg  hesta  þeirra  ok  þyt  af 
bir^ruin  6.  ^**)  Karlamagniis  Rollants  ok*allra  þeirra  12  jafningia  fi'Y.  J9. 
«")  haróbrjóstaór  B,  b.  »•)  mœtti  B,  b.  »0  [hverr  (þcirra  tilf.  b)  hafói 
á  öórum  B,  b,  ^  [var  allra  þeirra  B^  b.  '')  [svik  mandu  brugguð 
B,  6.     »*)  með  honum  tilf,  b. 


602  KABLAMAONUS  SAGA  VUI  Cap.    18. 

ðvaraÖi :  Rangt  gerir  sá  er  ])es8  spyrr;  svá  mikinn  hryggleik  hefi 
ek,  at  ek  má  ekki  at  hafast.  í  nótt  bar  fjrir  mik,  at  eugill  guðs 
kom  til  mín'  ok  braut  í  simdr  spjótskapt  mitt  í  milhim  handa  mér, 
ok  af  |)ví  veit  ek,  at  svikinn  er  Rollant  systursou  minn.  En  ef  ek 
týni  honum,  \)á  fæ^  ek  eigi  þess  bœtr,  meðau  ek  lifi,i-|)ví  at  slík 
kempa  fœÖist  engi  til  riddaraskapar*  í  veröld  síðan.  Nú  þikkist  ek 
vita,  at  J)eir  Marsilius  konungr  ok  Guinelun  jarl  hafa  ráðit  svik  við 
hann  sín  í  milli  ok  alla  aðra  |)á  er  eptir  sátu  með  honum  lands  at 
gœta,  ok  til  þess  hefir  Guinelun  jarl  þegit  góðar  gjafir  í  gulli  ok 
silfri,  guðvef  ok  silkiklœðum,  [í  góðum  múlum  ok  hestum  ok  stórum 
kamelum  ok  leonum  ok  mörgum  dýrum  gripum.  En  eigi  þarf  at 
lengja  þetta  mál  framar  at  umtah  keisarans,  at  hann  fór*  veg  sinn 
sem  áðr  ok  vildi  eigi  aptr  hverfa,  fyrir  því  at  hann  duldist  þó  viÖ 
í  öðru  lagi,  þó  at  hann  grunaði  nökkut  hjá  fram,  [ok  ætlaði  hann 
eigi,*  at  Guineluu  jarl,  er  verit  hafði  hinn  kœrasti  vin  hans  ok 
námágr  mundi  sá  mannhundr  vilja  gerast  at  svíkja  hann  svá.  Ná 
var  Karlamagniis  af  slíku  úglaðr  sem  ván  var  [,  at  honum  var  ýmist 
í  skapi.*  En  hvat  má  þat  [undra,  at  guð  vildi  þeim  svá  láta' 
skilnaðar  auðit  verða,  Karlamagnúsi  ok  Rollant  frænda  hans  ok  J)eim 
öllum  1%  jafningjum  ok  liði  |)eirra  öllu.®  .' 

18.  í  annan  stað  er  þar  til  at  taka,  at  Marsilius  konungr 
hinn  heiðni  samnar  saman  sínum  her,  konungum  ok  jörlum,  her- 
tugum,  barúnum  ok  allskonar  ríkismönnum,  [svá  (at)  a  3  dögum 
váru  þeir®  400  þiisunda  manna.  Var  þá  blásit  [í  trumbur''®  ok  tabur, 
ok  þá^*  lét  hann  upphefja  [skurgoð  sín^*  á  hina  hœstu  tuma,  ok 
var  engi  svá  ágœtr  riddari  [þar,  at  eigi  legði  ofr  sitt  þar  til,  ok 
hétu  því  afiir,  at  þeir  skyldi  eiga  bardaga  við  Rollant  ok  hans 
liÖ.     Systurson  hins  heiðna  konungs  gékk    fyrstr  fram    allra    manna 


*)  [í  þessarri  ferð  löngum  (jafnan  b)  nœstr  konunginum,  ok  eitthvert  sinn 
er  þeir  töluðust  með,  spurói  Ncmes  (hann  b)  konunginn,  hví  hann 
vœri  svá  úglaðr.  Konungrinn  svaradi  heldr  stutt:  Rangt  gerir  þú  nú, 
Nemes,  at  (er  b)  þú  spyrr  þess.  fyrir  því  at  svá  mikiU  er  rainn  hrygg- 
leikr,  at  ek  má  nœr  ekki  at  hafifist.  Ek  segi  þér  at  ^þat  med  b)  sönnu, 
at  fyrir  sakir  Guinelun  jarls  cr  alt  Frakkland  eríinpjalaust;  því  at  þat 
bar  fyrir  mik  í  nótt,  at  engill  guðs  birtist  mér  í  draumi  B^  b.  ')  bíó 
By  b.  ^)  ok  alls  röskleiks  tilf.  b.  *}  [góða  múla  ok  hcsta,  stóra  kamela 
ok  leónes  ok  marga  aðra  góða  gripi.  En  alt  eins,  hvat  sem  keisarínn 
talar  hér  um,  þá  ríðr  hann  b.  *)  [mgl.  b.  *)  fat,  því  at  honum  sveif 
ýmsu  í  skap  b.  ')  [un(\rast,  þó  at  guð  viidi  þvíJíke  6.  ')  fra  meðan 
ek  lifi  o.  s.  V.  tilf.  -ff,  6;  mgl.  a.  ^)  [ok  svá  kom  þar  saman  mart 
úgrynni,  at  varla  varð  talit,  en  þó  segja  þat  euniir  menn  (sumar  bœkr  6) 
at  eigi  mnni  fœrra  vera  en /?,  b.  '®)  [trumbiir  barðarft.  **)  síðan  B^b. 
")  [skurðgoð  öll  B,  b. 


^P'    '••  AF  BUNZn'ALS  BA&DAGÁ.  603 

ok*  kallaði  á  mó&urbróður  sinn  ok  mœlti  viÖ  hann:  Herra  konungr, 
segir  hann,  ek  hefi  lengi  [þjónat  þér  ok  mörg  vandrœði  ok  válk 
þolat  fjrir  þínar  sakir*  bœði  í  einvígum  ok  í  orrostum,  en  nú  biÖ 
ek  [þik  einnar  gjaíar,  þat  er  háls*  Rollants,  því  at  ek  ekal  drepa 
hann  með  hvasseggjuðu  svei-ði  mínu,  ef  Maumet  vill  duga  oss,*  ok 
[máttu  œ  ok  œ  hafa  frið  ok  grið  um  alla  lífsdaga  þína  síðan.  En 
konungr  þakkaði  honum*  ok  fékk  honum  glófa  siun  í  veð,  at  þau 
orð  skjldi  standast,  sem  hann  mœlti.«  [Sjsturson  Marsili  konungs 
hafði  glófa  sinn'  í  hendi  sér  ok  mœlti  við  móðurbróður  sinn  i  GóÖfi^ 
gjöf  hefir  þú  gefit  mér  í  dag,  frœndi.  Nú  [biÖ  ek  þik,  at  þú  selir 
mér  12  jafningja  af  liði  þínu,  þar  í  móti  skal  ganga  Rollant  ok  þeir 
12  jafningjar.8  En  jafnskjótt  stóð  upp  einn'  sá  er  kalIaÖr  var  Fals- 
aron  at  nafni,  hann  var  bróðir  Marsili  konungs.  Hann  mœlti  viÖ 
[frœnda  sinn :  Vit  skulum  fara  at  finna  orrostu  þessa,^*'  fyrir  þvf  at 
ek  veit,  at  þeir  eru  allir  dœmdir  til  dauða,  er  fyrir  eru.** 

19.  J)á  gengr  fram  konungr  einn,"  sá  hét  Kossablin,  hann 
var  hrejstimaðr  mikill  [at  hug  ok  fullr  gerninga.  Sá  hefir  mœlt  at 
drengmanns  lögum,  at  fyrir  alt  veraldar  guU  viU  hann  eigi  vera 
kallaðr  regimaðr.  Meira  ferr  hann  á  fœíi  en  hinn  fimasti  hestr. 
Hann  œpti  hárri  röddu:  Ek  skal  bera  líkam  minn  í  móti  Rollant, 
ok   ef  ek    finn    hann ,    þá    skal    ek    jfirstíga  hann.'^      Einn    frjáls- 

')   [í  öllum  þt'im  fjölda,    ttt   eigi   offraði  þar  til  miklum   gœðum  ok  hétu 
(f)ví  með  tilf.  b)  at  eiga  bardaga  við  Rollant  ok  hans  lið.     Nú  er  þat 
víst  at  vifa,  at  í  þeim  mikla  her  mundi  mörg  pösk  kémpa  (margrröskr 
ríddarí  h)  vera,  ok  margr  mundi  fúss   þessar  ferðar  at  skemta  sér  ok 
revna  sinu  ríddaraskap  ok  atla  sér  svá  frœgðar  ok  ágætis   ok  Qárluta. 
En  cigi  man  svá  laust  fyrir  liggja,    sem  þeir  hyggja,    áðr  en   þeir  fá 
(fái  h)  aptr  nnnit  Spanialand  ok   drepit  RoUant  ok   þá  12  ja/ningja  ok 
þeirra  lið.     Sva  segist  at  áðr  þeir  hófu  upp  ferð  sína,   þá  gékk  fram 
systurson  Marsilii   konungs    hins  heiðna  fyrstr  allra  manna,   hann  hét 
Adalroth,  hann  B^  h.       ')    IsaaL  i?,  6;    þolat  vandrðeði.ok  embætti  af 
þér  a.     ')  [þik  einnar  bœnar,  þat  er  at  þá  geíir  mer  höfnð  B;  yðr,  at 
þér  gefit  mér  eina  gjöf,  en  þat  er  höfuð  h.       *)  mér  /?,  h.      *)  [mantu 
þá  jafnan  i  fríði  vera  þaðan  af  fyrir  Frankismönnum   um   alla  lífdaga 
þína.     En  er  hann  hafði  svá  mælt,  þá  þakkaði  konungr  honum  mikiliga 
sín  orð  B.  b.      ')  því  at  þat  reiknaðu  þeir  svá  sem  handlag  tilf.  B^  b. 
^)  [Adalroth  hélt  nú  glófann  B,  6.     •)  [bið  ek  með,  at  þú  játtir  mér  IQ 
jafhingjnm    (vil  ek,    at  þú  fáir  mér  12  höfðingja  af  liði  þínu  móti  12 
jafningjum  6).  Konungr  sagði  at  svá  skyldi  vera  B^  b,     *)  maðr  (höfðingi  h) 
mikill  tilf.  B.  b.     '*)  [Adalroth :    Vit  skulum  fremja  báðir  þessa  orrostu,  ok 
daga  sem  drengír  i^,  6.       ")  verða  okkrum  vápnum  (sverðum  b)  B,  h. 
'')  heiðinn  /?,  b,     '^)  [upp  á  sinn  likama  ok  mjök  Qölkunnigr,  hann  niœlti 
hárrí  röddn  svásegjandi:  Fyrír  alt  veraldar  gull  vil  ek  eigi  regimaðr  heita. 
£k  akal  bera  minn  likam,  segiir  hann,  til  Rttmivals,  ok  ef  ek  fínn  Rollant 
jarl,  þá  slial  ek  sýna  honum  dauða  sinn  ok  þeim  12 jafningjum,  þvi  atek 
emsvá  iimr  ok  frœkinu,  at  sá  er  engi  hestr,  at  ek  taki  eigiáskeiði.  J^,  6. 


504  KABLAMAOJOJS  8AGA  Vni.  Cttp.    i9. 

lendingr*  af  því  landi  er  heitir  Balaguer,*  hann  heftr  líkam  vel  skap- 
aÖan,  andlit  fagrt  ok  Ijóst  ok  brjóst^  harðligt,  ok  sitr  á  hesti  sínum 
ok  [herðir  sik  mjök  at  bera*  vápn  sín,  ok  er  mjök  lofaðr  at*  hreysti 
sinni,  ok  ef  hiinn  vœri  kristinn  maðr,  þá  [œtti  hann  œrit  ríki.^ 
Hann  [er  kominn  fyrir  Marsilium  konuug  til  þess  at  fara'  at  leita 
Rollants.  En  ef  ek  fmn  hann,  segir  hann,  þá  eru  fáir®  lífdagar  hans 
síðan,  ok  Olivers  ok  allra  þeirra  12  jafningja.  Frankismenn  skulu 
dejja  við  skömni  mikla  ^ok  úgleði,  en  Karlamagnús  konungr  hinn 
mikli  ei*  œrr'  ok  úviti,*°  ok  gefr  [oss  upp  lönd  vár  af  Spanie,  ok 
skulum  vit  eignast  Frakkland.**  Marsilius  konungr  stóð  upp  ok 
þakkaði  honum  orð  sín.  Einn  ríkr  höfðingi  af  landi  því  er  heitir 
Eyirana,^^  [eigi  er  meiri  illskumaðr*^  til  á  öllu  Spanialandi,  ok  œpti 
hann^*  hárri  röddu  ok  mælti  ^mikla  fólsku:  Til  Runzivals  vil  ek 
fara  með  mínu  liði,  þat  er  eigi  fœrra  en  20  þúsuudir  manna  með 
skjöldum  ok  spjótum,  en**  ef  ek  fmn  Rollant,  þá  segi  ek  honum 
[örugt  bana  sinn  ok  Olivers  ok  allra  12  jafningja.*®  Frankismenn 
munu"  deyja,  en  Frakkland  [mun  vera^*  erfingjalaust,  ok  engi  dagr 
mun  sá  vera,^'  at  eigi  mun  Karlamagnús  konungr  harma  sik.  Nú 
cr  á  annan  veg  jarl  einn,  sá  er  [kallaðr  var  Turgis  af  Turkulus,*® 
á  kristnum  mönnum  vill  hann  ilt  vinna,  þat  er  hann  má*.  Hann 
[heflr  mœlt  við  Marsilium  konung  á  þessa  lund  :^^  Hirð  eigi  at  óttast, 
konungr,  fyrir  því  at  mátkari  er  Maumet  goð  várt  en  Pétr  postoli 
at  Rómi;^^  en  ef  þú  trúir  vel  á  hann,  þá  muntu  sigr  [vega  í  orrostu 
þessarri.'*  En  ek  skal  fara  til  Runzivals^*  ok  bcra  mitt  sverð  í 
móti  Dýrumdala  sverði  [Rollants  jarls,^*  ok  [skaltu  þá  spyrja  livárr 
okkarr  beri  hœrra  skjöld.'^®  Frankismenn  muuu  deyja,  ef  þeir 
bjóðasf^^  í  móti  oss,  en  Karlamagnús  konungr  mun  lifa  með  skömm 
ok  úgleði,^®  ok  berr  aldri  síöan  kórónu  á  höfði  sér.  Nú  stendr  upp 
sá  höfðingi  er  kallaðr  er  Eskrement^*   at  nafni,  œttaðr  af  því  landi 

')  gildr  (mikill  b)  kappiir,  6.  ^)  h^^n  er  eigi  nefndr  tilf  B\  sá  emefndr 
Malpriant  tilf.  b,  »)  mgl  B,  b.  *)  [berr  harðmannliga  B,b.  *)  afií,  6. 
•)  [fyndist  varla  hans  líki  6.  ^)  [kom  enn  fyrir  Marsilium  konang  ok 
mœlti  til  hans:  Ek  ætla  til  Runzivals  /?.  b.  *)  farnir  ií,  b.  •)  saaL 
B,  b;  aur  a.  '»)  galinn  B;  örviti  b.  »•)  [í  várt  vald  Spaniam  (Spania- 
land  b)  ok  Frakkland,  ok  þar  með  skulu  mér  (vér  6)  eignast  alt  han8 
ríki  B,  b.  ")  Bursana  B;  Burlana,  6.  '^)  höfðingi  B.  •*)  [hann  hét 
Modan,  sá  œpti  b.  •»)  [tiif  B,  b.  •«)  [danða  sinn  vísan  ok  öllum  12 
jafningjum  B,  b.  ")  skulu  6.  ")  [verðr  B,  6.  '*)  koroa  B,  b. 
'*)  [Turgilser  nefndr,  en  kallaór  Kurkulus  af  Turtulasa  B;  er  nefndr 
Kurkulus  af  Turkulosa  6.  ^*')  [gékk  fram  fyrir  M.  konung  ok  mœlti 
B,  b.  ")  Róm  B,  6.  ")  [-hafa  ik  af  bera  Kariamagnúsi  B,  b.  »*)  saal. 
By  b;  R.  a,  =*)  [saal.  B.  b;  hans,  a.  ")  [man  þá  sjá  mega,  hvárr 
undan  öðriim  gengr  B,  6.  ")  berjast  B^  b.  ")  mikinn  harm  B. 
*•)  Eskarmeth  B;  Eskremet  6. 


Cap.   90.  AF  RITKZIVALS  BARDAOA.  505 

er  Valterne'  heitir,  ríkr  maðr  er  sá  ok  heiðinn  sem  hundr.  Sá? 
mœlti  við  Marsilium  konung:  [Til  Runzivals  skal  ek  fara  ok  steypu 
uiðr  ofdrambi'^  Rollants  ok  Olivers  ok  þeirra  12  jafningja,  J)ví  at 
þcir  eru  [dœmdir  til  dauða,  er  í  móti  oss  standa,  ok  hetir  Karla- 
inögnús  konungr  þar  fengit  mikinn  brest  eptir  góÖan   dreng.^ 

20.  [Nii  er  at  segja  frá  heiöingja  þeim  er  Estorgant  heitir. 
en  annarr  lagsmaðr  hans  hét  Estormariz,  |)eir  eru  hinir  verstu  menn, 
svikarar  ok  undirhyggjumenn.*  Marsilius  konungr  mœlti  viÖ  |>á : 
Gaugit  fram  góöir  höfðingjar,  segir  hann,  [til  Runzivals  at  mínu 
boöi  ok  hjálpit  við  váru  liöi.  J)eir  svara  báðir  senn  sem  eins  munní : 
Vit  skulum  at  vísu  fara  eptir  yðrum  vilja^  á  móti  Rollant  ok  Oliver 
ok  öUum  þeim  12  jafningjum.  Sverð  vár®  eru  [glöð  ok  blá''  ok 
vel  bítandi,  en  vér®  skulum  [lita  sverð  var®  í  blóði  Frankismanna. 
þeir  skuhi  deyja,'**  en  Karlamagnús  konungr  [mun  úgleðjast,*'  ok 
land  várt,  þat  er  helgat  er  skurgoðum  váruin,  þat  skulum  vér  sœkja 
til  handa  oss.*'^  Far  þií  [konungr,  hafa  skaltu  þat  örugt,  ok*^  keis- 
arann  sjáJfan  yfirkominn  skulum  vér  fœra  þér.'*  J)á  [kom  rennandi 
fram  sá  höfðingi  er  Margare  hét  frá  Sibiliborg,  hann  rœðr  fyrir  '])yí 
landi  er  Katamaria  heitir.  En  engi  heiðinn  maðr  er  jafngóðr  riddari 
sem  hann  né  fríðari,  engi  kona  sér  hann,  sú  at  eigi  fýsi  til  hans, 
hvart  sem  henui  er  gott  í  skapi  eðr  ilt,  f)á  lystir  hana  at  hlœja. 
En  í  þeim  mikla  her  f)á  œpti  hann  fram  um  þá  alla:^*  [Óttast  ekki 
herra.^®  Ek  skal  fara  [til  Runzivals'*  at  drepa  Rollant  ok  [Oliver 
ok^®  alla  J)á  12  jafningja.  Sé  hér  sverð  mitt,  er  [Amiral  höfuð- 
konungr  gaf  mér,*'   þat   skal   rauðhtat  verða  í  blóöi  Frankismanna, 

*)  Valtenia  H ;  Malterna  b.  0  [saal.  B,  b;  Ek  skal  stevpa  niðr  obdrainb(!)  a. 
*)  fallir  dœmdir  til  daiiða,  ok  fœr  Karíanía^iiís  þii  mikiiin  brest  eplir 
góóa  drengri.  B^b.  *)  [Tveir  höfóingjar  váru  þeir  nieð  Marsilio  konun«j:i. 
er  annarr  hét  í!storgant  en  annarr  Estormaris,  eijji  váru  til  verri  nieiin 
i  liði  konungs  en  þeir,  fullir  af  undirhy^'gjii  ok  svikum  B.  b.  *)  [tilf. 
B,  b.  «)  okkur  B,  b.  ')  [góð  B,  b.  '*)  vit  (mit  B)  b.  ")  frjóða  þan 
/?,  b.  '")  nieð  sköram  (svívirðingó)  B^  b.  ")  (þeirra  man  fá  ng^leði  B.  h. 
'*)  þér  B;  yðr  6,-  a  tilf.  her:  þeir  svöruðu.  '^)  [frjáls,  herra,  örujíi 
heíir  þú  tniust  af  oss,  en  /?,  b.  '*)  ok  með  {jesau  endaðu  þeir  sína 
rœðu  tilf.  B,  b.  '*)  [kemr  höfðingi  einn  sá  er  Margariz  hét  fyrír  Mar- 
silium  konung,  hann  var  af  þeirri  borg  er  Sibilia  (öibil  6)  er  nefnd,  en 
hann  réð  fyrir  landi  því  er  kallast  Katamaria.  Engi  maðr  var  honuui 
betri  (Engi  var  honam  betri  riddari  6)  á  öllu  Spanialandi,  hann  vur 
allra  manna  vœnastr  ok  hstuligastr,  ok  þat  til  marks  um  vaenleik  hans, 
at  allar  ríkar  (ríkis  b)  konur  iinnu  honnni  sakir  fríðleika  hans  ok  kurt- 
eisi,  ok  engi  kona  sá  hann  svá,  at  eigi  lysti  (til  hans,  ok  hvárt  sem  hon 
vildi  eðr  eigi,  þá  fýsti  hana  þó  tilf,  B)  at  liggja  hjá  honum.  Sja  maðr 
œpti  hárri  röddu  ok  mælti  við  Marsilium  konuug  á  þessa  hmd  B^  b. 
"*)  í^^lf'  ^t  ^'  ")  [uiér  gaf  Ammiral  konungr  á  þvi  laudi  er  Danubiua 
heitir  B.  b. 


606  KABLAMAGNU8  8AGA  Vm.  Cap.   91, 

dvá  at  Karlamagnús  [hinn  gamli  ok  hinn  Bkegghvítí  man^  aldri 
síðan  orrostu  halda  í  móti  oss.^  En  áðr  en  12  mánaðir  líði  héðan 
í  frá  þessu  skulum  vér  sofna'  í  kastala  þeim,  er  hinn  helgi  Dioni- 
sius  hvílir^  í  á  Frakklandi.  [En  konungrinn  laut  honum  ok  þakkaðí 
honum  orð  sín.*  Gernublus  hét  einn  égœtr  maðr  or  borg  |>eirri  er 
Valniger*  heitir,  hann  má  meiri  bjrði  bera*  en  7  úlfaldar,'  þá  er 
þeir  eru  klyfjaðir.  A  því  landi  [er  hann  er  fœddr®  má  eigi  sól 
skína  né  korn  vaxa  eða  regn  ofan  koma  né  blóm  springa.  Engir 
eru  þar  steinar  [ok  ekki  nema  svartir,  djöflar  ertl  þar  margir.*  Hann 
mœlti  við  konung:*®  Ek  skal  fara  til  [móts  við  RoUant  ok  eignast 
Dýrumdala  með"  sverði  mínu.  Nú  eru  hér  taldir  12  jafningjar*' 
heiðinna  manna  í  móti  12  jafnmgjum  kristinna  manna.  ATt  þat  lið 
er  þar  var  herkleeddi  sik  með  allskonar  vápnum,  ok  þeystu  úvígan 
her  út  af  [Spanie  á  hendr  Rollant  ok  hans  Hði.^® 

21.  Ná  [verðr  at  rœða  um  þá  er  fjrir.eru  staddir.  Oliver 
stóð^*  á  hœð  einni  ok  [leit  á  hœgri  hlið  sér  ok  sá  ofrfjölda'* 
heiðinna  manna,  ok  mœlti^^  við  Rollant  lagsmann  sinn :  Ek  sé, 
Rolfant  lagsmaðr,  marga  drengi  fara  frá^^  Spanialandi  með  blám 
brynjum  ok  hvítum*®  skjöldum  (ok)  rauðum*^  merkjum,  [ok  er  þat'® 
eptir  þvf  sem  Guinelun  jarl  hefir  fyrirœtlat.*^  En  Rollant  stöðvaði 
hann  ok  lézt  eigi  vilja  heyra  slík  orð.**  Ok  enn  mœltí  Oliver: 
Heiðnir  menn  hafa  mikinn  styrk,  en  vér  höfum  [lítínn  her*^  í  mótí 
þeim.  Nú  blás  þú  horni  þfnu,  ok  mun  Karlamagnús  konungr  heyra 
ok  smia  aptr  [her  sínum.**  þá  svarar  Rollant:  þá  gerða  ek  sem 
fól,  ef  Frakkland  hit  góða  [skyldi  tyna'*  lofi  sfnu  fyrir  mfnar  sakir, 
heldr  skal  ek  veita  stór  högg  með  Dýrumdala  sverði  mfnu  ok  gera 
blóðugt  alt  frá  oddinum  ok^®  tíl  hjaltanna,  ok  skulu  heiðingjar  falla 

r 

með  skömm  ok  mikla  úsœmd,  því  at  þeir  eru  allir  dœmdir  til  dauÖa. 
Ok  enn  mœltí  Oliver:*'    Lagsmaðr,*®  blás  horni   þfnu  [,    er  Olivant 

')  [saal.  B,  A;  konungr  skal  deyja  af  ok  a.  ')  þér  J?,  b.  ^)  sofa  B,  b. 
*)  [Ok  lank  hann  svá  sinni  rœðu,  en  Marsilius  konungr  þakkaði  honum 
fagrliga  sin  ord.  |)á  stód  upp  sá  niaðr  er  if,  6.  *)  Valteme  6.  *)  einn 
tilf.  B,  b.  ')  múlar  B,  b.  *)  \tnf.  B,  b.  ^  [nema  svartir,  fult  or  þar 
af  úhreinum  öndum  B,  b.  '•)  Heyrdu  mik  herra  tilf,  B.,  b,  ")  [Run- 
zivals  ok  eignast  sverð  Rollants  Dýrumdala,  en  drepa  sjálfan  hann  með 
þessu  B,  b.  •*)  höfðingjar  B.  b.  '^)  [Spanialandi  til  Runzivals,  ok  fári 
þeir  nú  leiðar  sinnar  (látum  þá  jin  fa^a  leið  sína,  en  tölnra  nökkut  um 
Rollant  ok  hans  kompána  b)  B.,  b.  '*)  [skal  vikja  rœðunni  til  Rollanta 
ok  hans  kumpána.  f>at  er  sagt,  at  þeir  Oliver  vœri  staddir  B\  þat  er 
eagt,  at  Rollant  ok  Oliver  váru  staddir  b,  '^)  [sá  á  hœgri  hönd  sér 
(sá  at  sér  b)  fara  úflýjanda  her  B,  b.  '«)  Oliver  Mf.  6;  hann  B.  ")  af 
B,  b,  «»)  rauðum  B,  b,  '»)  hvítum  B,  b.  ")  [tilf,  B,b,  «')  rtó  (ýrir 
gert  B,  b,  ")  optar  tilf.  B,  b.  ")  [Uð  lítít  B,  b,  ")  [Uði  sínu  B,  h. 
")  [týndi  B,  b,    ")  mgl  B,  b,  •  «)  í  annat^flinn  tilf,  B.    ")  félagi  B,  b. 


Cap.    99.  *  AF  RTO2aVAL8  BABDAGA.  507 

heitir,  *  ok  mun  Karlamagnils  konungr  sni'ia  aptr  her  sfnunj  [ok  veita 

oss   lið.*     Rollant  svarar:     Aldri   skal    [frœndi   minn*    vera  ámœltr 

fyrir  mínar  sakir,  né  engi  maðr  annarr  á  Frakklandi,  heldr  skal  ek 

veita  stór  högg  ok   þiggja,    fyrir  því   at    [þeir    eru   allir   til   dauða 

dœmdir.*    Eiin  mœlti  Oliver  í  þriðja  sinni :    RoUant  blás  horni  þími, 

ok  mun  Earlamagnús  konungr  srii'ia  aptr  her  sínum  ok  [mœta  oss  á 

úkunnu  landi.*     En  RoUant  svarar:     Vili  eigi   guð   þat    [né   sancta 

Maria    m<')ðir   hans,®    at   ek   skula   svá  hrœddr   vera    fvrir  heiðnum 

mðnnum,  at  Frakkland  [skuli  tyna'  lofi  sínu    fyrir  [yðrum  sökuiu.® 

|)á  svarar  Oliver:    Eigi  er  þat  ámœlis  vert,    at   maðr  œlli    [sér  hóf 

ok'  liði'*^   sínu,   því  at  ek  sé  svá  [mikinn  Qölda**    heiðinna  manna, 

at  [Qöll  öll  ok  dalir  eru  þökt,  ok  allir   dalir  fullirJ^     Af  því   vilda 

ek  at  þi'i  blésir  horui  þínu  oss   til  liðveizlu   at*^  Karlamagnúsi   koa- 

ungi.     ^*Rollant  er  hraustr,   en  Oliver  er  vitr,  báðir  eru  þeir  œrit^* 

góðir  riddarar,  ok  eigi  fyrir  dauða  sakir  vilja  f)eir  flýja  orrostu.** 

22.     [Nú   rœðast  þessir  2  jarlar^'   við.*®     Sér  f)ú,    Rollant, 

segir  Oliver,  at  herr  þessi  er  oss   nœr   kominn,   ok   máttu   ná   ajá^* 

úgleði    á    liði   váru  fyrir  sakir  ofrQölda^®    er    í  móti  er,      [Rollant 

svarar  hermiliga  ok  mœlti  :*^     Heill   svá,   Oliver,    [mæltu   eigi   slíkt, 

ilt  verði  rögu  hjarta  í  drengmanns  brjósti.'^     Nú  sá  Rollant  at  bar- 

dagi  mundi  verða  mikiU,  ok  kallaði    [á  sína  menn  af  Frakklandi  :^* 

Góðir  vinir,  segir  hann,  Karlamagniis  konungr  hefir  sett  oss  hér  til'* 

lands  at  gœta  ok   kaus^*    af  enu    bezta   liði   sínu,  -en  [maðr   skal** 

mikil  vandrœði  þola  fyrir  [sakir  dróttins  síns^''   bœði   heitt   ok  kalt, 

ef  vel  skal  vera,  ok  týna  [bœði  af  holdi  sínu*®  ok  blóði.    Ná  [stingi 

þér  með  spjótum  yðrum,  en  ek  mun  höggva  með  Dýrumdala  sverði 

mínu,  svá  at  |)at  skulu  allir  Fi-ankismenn  vita,    at  ágœtr  drengr  átti 

þat.     Nú  er  á  annan  veg  Turpin  erkibyskup  á  hesti  sfnum  ok  mœlti 

•  við  Frankismenn :    Karlamagniis  kouungr   setti   yðr   hér  til  lands  at 

gœta  með  Rollant,  ok  eigut  þér  at  f)ola  vcl  dauða  fyrir  sakir  drótt- 

ins  yðvars  bœði  (ok)  at  halda  helga  kristni.  Orrostu  skulut  þér  nú  halda, 

*)   fOlivant  B^  b.      *)  rhigftt  ft;  mgl.  B,      *)  fKarlamafifnús  koniinofr  B,  b. 
*)  fek  veit,  at  heiAnir  menn  eni  dœmdir  til  dráps  J?,  6.      *)  rveita  oss 

lið  B,  b.  •)  fok  heilöír  ^^0"»  ^.  ^-  ^)  (tíni  ^^  *•  ')  rmik  B;  mínar 
eakir  b.  ^)  fiaal.  B,  6;  fyrir  a.  ")  lífi  b.  *»)  rmart  (mikit  b)  ofrefli 
B.  b.  •»)  rallir  dalir  ok  öU  fjöll  ern  þökt  (ok  fullir  mgí.  b)  af  úvígum 
her  B,  b.  "J  af  B,  b.  •«)  Nú  er  svá  rétt  at  mœlai  at  Wf.  B;  Nú  má 
þat  sannli^a  se^a,  at  tilf.  b.  '*)  hölzti  1?;  helzttil6.  *•)  or  orrostn,  þó 
at  liós  munr  sé  mikiU  B,  b.  ")  félagar  B.  '■)  [mgl.  b.  »')  mikla  tilf^ 
B,  b.  ")  liðsQölda  þess  B,  b.  «»)  [tilf.  B,  6.  ^)  [mœl  ekki-slíkt, 
hraiistr  drengr  B,  b.  ^^)  [&  sina  lagsmenn  Frankismenn  allal^;  saman 
allo  Frankismenn  6.  '0  ^ptir  6;  mgl,  B.  ••)  oss  tilf.  B^  b.  ^)  rvér 
monam  B^  b.  ^')  rg^ðs  salcir  B ;  guöe  nafni  6.  ^^)  rsínii  bœði  holdi  B ; 
holdi  váni  b. 


508  KABLAMA0XU8  SAGA  VIII.  Cop,    98. 

é 

fyrir  því  at  þér  sjáit  mikinn  her  heiðinna  manna  fyrir  augum  yðrum. 
Nú  fallit  á  kné  ok  heitit  fagrliga  á  guð,  en  ek  skal  hjálpa  sálum 
yðnun,  ef  þér  fallit,  at  þér  skulut  vera  helgir  niartiris,  ok  þér  skulut 
eiguast  nafn  í  hinni  góÖu  paradísu.  En  Frankismenn  síigu  af  hestum 
sínum  ok  lögÖHst  til  jaröar.  Ya\  erkibyskup  hóf  upp  hönd  sína  ok 
sigudi  þá  ok  bauÖ  þeim  í  réttri  skrlpt  at  þeir  skyldu  berjast.  Nii 
stóðu  upp  Frankismenn  ok  fœrÖust  á  fœtr  ok  vápnuðust  með  góðum 
hcrklæðum  ok  váru  biínir  til  bardaga.  *  Nú  [rœðir  Oliver  við  Roll- 
unt:^  Sýnt  er  nú,  segir  hanu,  at  Guinelun  jarl  liefir  nú  selt  oss 
meö^  verði  [í**  gulli  ok  silfri  ok  góðum  gripum.*  Nú  œtti  Karla- 
magniis  konungr  þess  vel  at  liefna,  ef  vér  megum  eigi.*  [Til  borgar- 
hliÖs  aí"'  Spanie  er  kominn®  Rollant  á  [hesti  sínum  Velantif  bryn- 
juðtmi,  með  vapnum  þeiin  er  honum  samir  vel  at  bera,'  ok  mœhr 
hermiliga  við  alla  heiðna  menn,  en  blíðliga  ok  hœgliga  við  [sína 
inenu :  Vér  skulum^®  fram  ganga,  fyrir  því  at  þessir  menn  sœkja 
'  bana  sinn,  er  [á  oss  vilja  leita.*^  Blásit  í  horn  yður  ok  hveti'*  , 
hverr  yðvan*  annan  til  framgöngu.  Svá  mœhr  OHver  hit  sama,  ok 
við  þessi  orð  gleðjast  mjök  Frankismenn,  ok  ríðr  hverr  sem  [mest 
mé*^  til  bardaga. 

23.  [Systurson  Marsili  konungs  hins  heiðna,  sá  er  kallaðr  er 
af  þeim  Altoter  at  nafni,  hann  ríðr  nu  fram  fyrstr^*  ok  mælti  illum 
orðum  við  Frankismenn:    Hví  erut  þér  svá  djarlir,**  at  þér  þorit  at 

')  [o^noit  fi'am  öcm  djaríligast.  leggit  mcð  spjótiim  ok  böggvit  með  sverð- 
um,  8vá  at  þat  tali  dugandi  m^'un,  at  ágœtis  (ágætir  6)  drengir  íttn  þau 
Bverð.  Nú  þó  (al)  v6r  fallini  fyrir  várs  lierm  iiáð  (ok  því  f///*.  21)  skolum 
vér  þola  vel  dauða  várn  at  vér  verndnm  heilaga  kristni.  Nú  sjáit  þér 
lier  hciðinna  manna  fyrir  augum  yðr  (nær  oss  kominn  6)  ok  munu  vér 
í^kjútt  eiga  orrostu  (bardaga  við  \k  í»),  ok  föllum  nú  (því  skulum  vér 
lalla  b)  á  kné  ok  berjum  (berja  6)  á  brjúst  oss  ok  biðjum '(hiðja  svá  6) 
miskunnar  almatkan  guð.  En  ek  heit  yðr,  at  guð  man  frjálsa  yðrar 
sálu(r)  (sálir  b)  ok  laða  til  sinnar  dyróar.  f)á  er  yðr  liggr  me«t  við. 
En  er  RoUant  lauk  rœðu  sinni,  stigu  Frankismenn  niðr  af  hestnm  BÍnum 
fallandi  á  kné,  biðjandi  guð  lítilátliga  miskunnar.  Síðan  risu  þeir  upp 
ok  klœddust  góðum  herklœðum,  ok  eru  nú  búuir  til  bardaga,  íylktu 
þeir  síðan  liði  síuu  ok  seltu  upp  merki  shi  fyrir  hverju  hundraðs  liði, 
nk  hvatti  (egjgaði  6)  hverr  annan  til  fj'amgöngu  B^  h,  ^)  [mœlti  RoU- 
ant  við  Oliver  B.  b.  •*)  við  fí.  b.  «)  miklu  B,  *)  [ok  tekit  i  móti 
mikit  gull  ok  bilCr  ok  góð  kUL'ði  6.  ^)  sjálfir  tilf,  B,  b,  ^)  á  B,  *)  [Sat  h. 
^)  [vel  brynjaðum  vápnhesti,  var  hann  ok  sjálfr  svá  vel  vápnaðr  sem 
honum  heyrði  B,  b.  ••)  (Frankismenn;  Góðir  félagar,  segir  hann,  vér 
skulum  djaríliga  ir,  b.  '•)  [á  hendr  oss  vilja  iT;  við  oss  vilja  striða  6. 
•')  hreysti  B\  treysti  b.  •*)  [ákafast  B^b,  '*)  [Heiðingjar  grimmast  nú 
harðla  mjök  upp  á  kristna  menn  ok  riða  fram  geysi  snart.  Var  þar 
íyrstr  Adalroth,  systurson  Marailii  konungs  B^  b.  '^)  vándir  þorparar 
tilf.  B,  h. 


Cnp.   ÍS.  AP  BUKZIVALS  BABDAOA.  509 

berjast  við  oss?  Fífl*  var  Karlamagnús  konungr,  fyrir  því  at  hann 
setti  yðr  hér  eptir,*  fyrir  yðrar  sakir  skal  Frakkland  týna  loíi  sínu. 
En  Rollant  reiddist  mjök  við  illyrði  hans  ok  reið,í  móti  honum 
ákafliga  ok  hjó  til  hans  með  sverði  sínu  ok  klauf  í  sundr  skjöld 
hans  ok  brynju^  [ok  festi  blóðreíil  sinn'*  í  brjósti  bonum  ok  [steypti 
honum  dauðum  af  hesti  sínuni,  ok  mœlti  við  hann  síðan:  Jllr  heið- 
ingi,  segir  hann,  fórtu  allan  dag  hœtandi,  en  eigi  er  Karlamagniis 
Jíonungr  fífl,  ok  eigi  skal  Frakkland  tvna  lofi  sínu  fyrir  várar  sakir. 
,  Sœkit  fram  frœknhga,  Frankismenn,  þvi  at  vér  eigum  höggit.  Hcr- 
tugi  einn  heiðinna  manna  er  Faísaron  hét,  hann  var  bróðir  Marsili 
konungs  hins  heiðna^*  hann  réð  fvrir  því  landi  er  þeir  áttu  Datan 
ok  Abiron,  [þeir  váru  svá  illir,®  at  jcirð  opnaðist  undir  þeim  [ok 
svalg  þá  báða,"^  ok  fóru  þeir®  til  helvítis.  [Falsaron  var  maðr  illr 
kosti,  þvers  fótar  var  í  milli  augna  honum®,  hann  úgladdist  mjök  við 
þat  er  hann  sá  fall^®  systursonar  síns.  Síðan  reið  hann  fram  or 
fylkingu  [ok  lagði  líkam  sinn  í  ábyrgð,*^  en  Oliver  jarl  reið  harð- 
liga  á  móti  honum  ok  hjó  til  hans  með  sverði  sínu  ok  feldi  hann 
til  jarðar,  [svá  at  aldri  síðan  sá  hann  sól,*^  ok  mœlti  við  hann  síðan : 
Jllr  heiðingi,  segir  hann,  lítils  váru  verð  hót  þín.  ^^Sœkit  fram 
Frankismenn,  vér  skuUim  hafa  [hinn  hærra  hlut."'*  En  þeir  blésu  í 
hlðra  sína  ok  glöddiist  við  orð  þau.  Einn  heiðinn  konungr  hét 
[Kossables,  hann  réð  fyrir  því  landi  er  Barbare  heitir,^*  hann  jíðr 
fram  ok  mœlir  við  heiðna  menn :  Sigrast  munum  vér  í  orrostu  þessi, 
því  at  [hér  (er)  fátt  kristinua  manna.  Turpin  erkibyskup  heyrði 
orð  hans,  ok  reið  hann  í  móti  honum  ok  lagði  til  hans  með  spjóli 
sínu,  rcif  í  sundr  brynju  hans  ok  bar  hann  spjót^kapts  lengd  dauðnn 
af  hesti  sínum,  ok  mœlti  við  hann  síðan :  Ekki  stoðar  þér  ofryrði, 
því  at  Frankismenn  hafa  drepit  þik,  ok  sv»  munu  þeir  alt  lið  yðvart.'*^ 


')  ŒiT  B^  b.  •)  (ilf  tt.  b.  *)  slitnaói  fyrir  því  höggi  brynja  hans  B. 
')  |en  blúðrefilinn  festi  /f,  b.  *)  fsteyptist  Jumn  af  hesti  sínum  dauór 
á  jörð.  Rollant  niælti :  Eieri  tviiir  Frakkland  enn  lofi  sínu  fvrir  vúrar 
sakir,  (illi  lieióingi,  sej^ir  liann  tilf.  B).  Rollant  eggjar  sína  menn: 
Fram  ruskliga,  Frankisnienn,  ^^n'  hann,  vér  eignm  hit  fyrsta  höffg. 
|)á  reió  frani  Falparon  bró<Mr  3íarsilii  konungs  //,  b,  ")  [cr  svá  várn 
illir  B,  b.  ')  Itilf.  B,  b.  «)  svá  kvikir  tilf.  b.  '')  [Sjá  maðr  var  mikill 
vexti  en  illr  kosti,  hann  var  þvers  fótar  milli  augna  iT,  6.  •")  Adalroths 
tilf.  B.  b.  ")  (ok  lagói  fgálfan  sik  í  veð  B;  mgl.  b,  '*)  [tHf,  B.  b. 
'^)  Síóan  eggjar  hann  hcrinn  ok  mælti  tilf.  B.  b.  '0  [betra  lut  or 
orrostu  þesei  B^  b.  •*)  [Kossablin  //,  6.  •")  [ek  sér  fyrir  úfarar  krist- 
inna  manna.  Rollant  rciddist  við  orð  hans  ok  reið  (rendi  b)  í  mót 
honum  ok  lagði  spjóti  sínu  í  gegnum  hann,  ok  fcll  hann  daaðr  á  jugii, 
ekki  hjálpaði  honum  (hjálpaðu  honum  þá  lítt  6)  Btóryrði  hnus  síðan 
(Rollant  jarl  drap  hann  tilf.  B)  B,  b.  / 


510  KARLAMAGNUS  SAOA  Vm.  Cap.    24» 

Nú    erii   fallnir  3  [höföingjar  euir  mestu  af  liði  heiðinna   inanna,    er 
kurust  í  móti  RoUant  ok  þeim*  12  jafningjum. 

24.  Nú  ríðr  fram  [Geris  hinn  frakkneski  at  höfðingja  einuui, 
ok  kljfr  hann  í  sundr  skjöld  hans,  ok  sœrði  hann  til  bana  sjálfau 
ok  steypti  honum  dauðum  til  jarðar,  en  íjándi  tók  sál  hans  sá  er 
beitir  Satanas.  Nú^  ríðr  fram  Gerir^  af  Frankismanna  Hði  í  nióti 
frjálslendingi  einum  lieiðinna  manna,  ok  hjó  til  hans  meö  sverði  sínu 
ok  feldí  hann  dauðan  af  baki*^  ok  kallaði  síðan  hátt  á  Hðsmenn  sína;» 
Sœkit  fram  frœknhga  ok  blásit  í  lúðra  jðra,  þvf  at  vér  munum 
sigrast  í  bardaga  þessum.  Samson  hertugi  reið  fram  í  móti  [heið- 
ingja  einum*  ok  hjó  til  hans  [ok  klauf  í  sundi>  skjöld  hans  ok  feldi 
hann  dauðan  af  hesti  sínum.  J)á  mœUi  Turpin  erkibrskup :  Slíkt 
er  drengmanns  högg.®  [Nú  ríðr  fram  Angsis'  af  Frankismanna  Hði, 
en  at  móti  [Turgis  af  Turtulosp,®  ok  hófu  í  miHi  sín  hart  vápnaskipti, 
ok  fór  svá  viÖrskipti  ^J)eirra,®  at  [Turgis  hafði  hinn  lœgra  hlut.*® 
Ok  [)ví  næst  reið  fram  Eugiier  [af  Frankismanna  Hði,  en  á  móti 
reið  Eskrement  af  Valternalandi,^*  ok  lijó  hvárr  þeirra  til  annars, 
ok  [haföi  heiðingi  hinn  lœgra  hUit  í  þeirra  viðrskipti.  *^  Síðan  reiö 
fram  [Valteri  í  móti  Estorgant^^  heiðingja  einum  ok  hjó  til  hans  ok** 
í  sundr  brynju  hans,  ok  feldi  hann  dauðan  af  hesti  sfnum  ok  mælti 
við  hann  síðan :  Eigi  fœr  þú  þann  lœkni  [af  Spanie**  er  þik  grœði. 
Bœringr  reið  fram  ok  á  móli  honum  Estormant,**  ok  feldi  Ðœringr 
hann  dauðan  af  hesti  sfnum  f  miHum  margra  þúsunda  heiðinna  manna. 
Nú  eru  faHnir  10  [jarlar  af  heiðnum  mönnum,^'  en  2  Hfa  eptir,  þat 
er  Gernublus  ok  jarHnn  Margariz;   [hann  var  afburðar  góðr  riddari, 

'j  [kappar  af  þcim  VZ  sem  œtlaðir  váru  móti  B^  b,  ')  [hinn  ríki  Gerin 
af  Frankismönnikn  móti  einam  heiðingja,  sá  hét  Donreg  (Arareg  6), 
liaun  hjó  í  sundr  skjöld  ok  reif  brynju  hans,  en  drap  sjálfan  haun,  (ok 
því  féU  hann  dauór  til  jarc^ar  tUf.  B).  {)ar  næst  1?,  6.  ')  Geres  jarl 
B^  6.  '•)  hesti  sínum  á  jíiró  B.  b.  *)  [einum  hertuga  höfóingja(!)  B, 
*)  [meðr  sverdi  'sínu  ok  feldi  hann  af  hesti  sínum,  ok  dngði  honum 
eigi  guUsm(e)ittr  (guUbúinn  6)  hjálrar  né  gullagðr  (guUroðinn  f)  skjöldr 
(ok  því  festi  blóðrefiHnn  í  .brjósti,  svá  at  var  danðr  Wf.  B)  B^  b. 
')  saal.  rettet ',  Engilera;  Auxiel  (f^.uxies  6)  hinn  ágjami  ií,  6,  •)  [Turgilfl 
af  Turtulosa  B\  Kurkuhis  af  Tnrkusiola  6.  ")  sem  skyldi  tilf.  B. 
••)  [heiðingi  fékk  bana  6.  ")  |jarl  af  Bordal,  en  í  móti  honura  af 
heiðingja  liði  reið  Eskremct  B^  b.  '^)  [særaBt  mjök,  en  þó  lendir  svá 
máH,  at  Eskremet  bar  lœgra  hit  or  þeirra  viðskipti  B ;  særast  mjök,  en 
þó  at  síðarstu  varð  Eskremet  dauðr  at  hníga  af  sínumhesti!^.  ")  [*ort/. 
rettet}  Estorgant  í  múti  a,  '*)  [af  Frankismönnum  Ilatun  sterki,  ok 
bonum  raóti  Estorgant  af  heiðingja  Hði,  ok  höggr  Hatun  til  hins  heiðna 
raeð  sverði  sinu  ok  klauf  i  sundr  skjöld  hans  ok  reif  J^,  6.  '^)  [á  öUu 
Spania  B-^  á  Spanialandi  b.  '^)  Estormaris  i^,  -6.  ")  [höfðing|ar  af 
þeim  12  er  nefndir  váru  B.  6. 


Cap,   Í5,  ^  AF  BUl^^VALS  BABDAOA.  öll 

bœði  vœnn  ok  sterkr,  fimr  ok  léttlátr.'  Hann'  ríðr  fram  í  móti 
Oliver  ok  lagði  spjóti  í  gegnum  skjöld  hans  ok  brjnju,  ok  barg  þá 
guð  er  eigi  tók  brjóst  hans,  því  at  þá  brast  spjótskapt  Margariz,  ok 
kom  hann  þó^  Oliver  eigi  af  hesti  sínum. 

25.  Nú  er  [orrosta  hörð  ok  éköf.*  Rollant  jarl  ferr  sem  león, 
veitir  stór  högg  ok  þiggr*  ok  hefir  í  hendi  sér  sverð  sitt  Dýrumdala, 
ok  [hjó  til  Gernublus  jarls  ok  í  sundr*  hjálm  hans  guUroðinn  ok 
allan  settan  gimsteinum,  höfuð  hans  ok  búk,  svá  at  í  söðH  nam 
.staðar,  ok  mœlti  [við  hann :  Slík  högg''  vinna  yðr  seint  sigr.  Roll- 
ant  ferr  nú  í  [miðjum  herinum®  ríðandi  ok  kastar  heiðnum  mönnum 
danðum  hverjuin  ofan  á  annan,  ok  hefír  blóðgur  hendr  alt  upp  tíl 
axlar.'  En  Oliver  seinkar*®  eigi  at  fylgja  honum,  ok  engi  þeirra  12 
jafningja  (er)  ámœlis  verðr.  [J)á  mœlti  Turpin  erkibyskup:  Guð 
hjálpi  váru  Hði,  segir  hann,  lítit  er  þat  í  svá  miklum  her."  Ohver 
[reið  fram  ok  laust  til  heiðingja  eins,  þess  er  hét  Massaron,  í  höfuð 
honum  nieð  staf,  þeim  er  eptir  var  af  spjótskapti  hans,  svá^*  at 
bœði  .augu  flugu  or  höfði  honum^  ok  svá  heilinn  út  um  þunnvang- 
ann.'^  J)á  mœlti  RoHant  við  Ohver:  Hvat  gerir  þá  lagsmaðr,** 
segir  hann,  járn  ok  stál  skal  maðr  hafa  f  orrostum  en  eigi  berjast 
með  stöfum.^*  Drag  sverð  þitt  or  slíðrum  [er  Hatukleif  heitir  ok 
berst  með  því.***  OHver  svarar:  Eigi  gaf  ek  mér  tóm  til  at  bregða 
sverðinu,  svá  var  mér  títt*'  iil  at  Ijósta  hann.*®  Ok  siðan  brá 
hann^®  sverðinu  ok  hjó  til  heiðingja  þess  er  Justin^®  hét,  ok  klauf 
hann  f  sundr^^  hjálm  hans  höfuð  ok  búk,  alt  til  þess  er  f  söðH  nam 
staðar.**     J)á  mœlti  RoUant:    [SHk  högg  vinna  yðr  Htinn  sigr,  ok*^ 

0 

fyrir  sakir  slfkra  höggva  [munum  fá^'*  metnað  af  Karlamagnúsi  kon- 
ungi.  Ok  blésu  [þeir  síðan^^  f  Júðra  sína  ok  glöddu  svá  Hð  sitt. 
JarHnn  Gerin*®  ok  lagsmaðr  hans  Geris  sátu  á  hestum  sínum  ok 
hjuggu  báðir  til  heiðingja  cins  er  hét  Timund,*''  annarr  hjó  [skjöld 
hans  en  annarr  í^®   brynju,    ok    fálu   sverð    sfn  f  brjósti  honum,   ok 

')  saal.  retteti  réttlátr  a;  Htilátr  Ð;  [mgl,  b.  *)  Ok  cr  Margariz  sér  þat 
at  þeirra  menn  faUa  hverr  eptir  annan  (sér  faH  8inna  mann  6),  þá  verðr 
hann  harðla  reidr  ok  B^  b.  ^)  mgl.  B^  b.  *)  [þeirra  (þessi  6)  orrosta 
bœði  hörð  ok  löng  (ok  ströng  tilf.  B),  ok  faHa  þeir  fyrstir  er  fremstir 
stóðu  B,  'b.  *)  bœði  tilf.  B.  «)  [ríðr  i  móti  Gernublo,  ok  er  þeir 
fínnast,  þá  höggr  RoHant  til  hans  ok  klauf  ií,  b.  0  [síðan  við  þá 
heiðingjana :  Slíkir  J?,  b.  ®)  [miðjan  herinn  B.  •)  axla  b.  *")  seinaði 
B'^  frestaði  6.  ")  [mgl.  ií,  6.  ")  [hefir  nú  í  hendi  spjótskaptsbrot  ok 
laust  til  heiðingja  eins  með  þeim  stubba,  svá  hart  B,  b.  '^  vangann 
B,  b.  '*)  félagi  B,  b.  '-)  stöngum  b ;  stöfum  eða  stöngum  B.  •«)  [tHf. 
B,  b.  '0  ant  B,  b.  '•)  þenna  Qánda  B,  b.  ^  Oliver  B,  b.  '^  Justinus 
B,  b.  «»)  skjöld  hans,  ok  í  öðru  höggi  tilf.  B,  b.  ^^)  undir  honum 
tilf,  B,  b.  «0  \mgl.  B,  ^.  »0  [höfum  (fám  6)  mikinn  By  b.  **)  [tilf.  B,  b. 
»•)  Bœringr  B,  b.    ^*')  Timodes  P,  b.    »•)  [af  honum  skjöld,  en  annarr  B,  b. 


/ 


512  KABLAMAGXUS  S^OA  Vin.  Cap.    26, 

feldu  hann  daiiðan  til  jarðar  [,  en  Qándr  tóku  sál  hatrs..  Turpin 
erkibjskup  drap  Sikoras,  síðan  tóku  Qándr  við  honum  ok  foru  (með) 
haiin  lil  helvítis.  J)á  mœlti  erkibjskup :  Sjá  maðr  hefir  misgert  viÖ 
oss,  ok  er  honum  þat  makliga  goldit.*  Ni'i  er  orrosta  hörð  ok  áköf, 
ok  ýmsir  [höggva  ok  ýmsir  verja,*  svá  ok  ávalt  eru  þeir  framast^ 
Rollant  ok  OHver  ok  Turpin  erkibyskup,  ok  [alHr  12  jafningjar  er 
fylgdu  þeim,  svá  engum  þart  at  ámœla.* 

26.  [Nú  eru  miklar  jarteignir  ok  mikiM  göfugleikr  ok  margr 
kynligleikr  á  Frakklandi,  alt  frá  miðjum  degi  var  svá  myrkt  sem 
um  aótt,  ok  ekki  niá  sól  skína,  o)(  flestír  menn  œtla  sér  bana.  En 
þat  er  ritat  í  sögunni  af  hinum  helga  Dionisio,  at  þat  vœri  alt  fyrir 
sakir  Rollants,  cr  svá  mörg  góð  verk  vann  ok  svá  góðr  riddari  var, 
at  eugi  niaðr  koui  honum  or  söðli  sínum.  Jarlinn  Rollant  var  svá 
góör  riddari,  at  hans  er  hvervetna  getit,  ok  Oliver  ok  allra  12  jafn- 
ingja.^  Heiðnir  menn  eru  nú  svá  margir  dauðir,  at  af  100  þúsunda 
komst  eigi  uudan  nema  einn,  þat  var  Margariz,  eigi  var  hann  ámæhs 
verðr,  því  at  hann  heíir  miklar  jarteignir  á  sér  [sjálfr,  til  Spania- 
lands  liefir  hann  sniiizt  ok  sagt  Marsilio  konungi  þau  tíðendi  er  váru. 
Jariinn  einn  Margariz  er  undan  kominn,*  spjótskapt  hans  er  brotit 
ok  brynja  í  sundr  rifin,  skjöldr  brotinn  en  hjálmr  klofinn,  ok  4 
sverðum  var  hann  í  gegnum  lagðr.  Góðr  drengr  vœri  hann,  ef  hann 
vœri  krístinn.' 

')  ['«sr'«  ^i  ^-  ^)  [saal.  i?,  b\  falla  er  fylgdu  þeim  a.  *)  framastir  h. 
*)  \V^  jftf'iittíyíT  allir  erii  með  þesaum  í  fylgd;  8vá  bcrjast  þeirröskHga. 
at  engi  þarf  (iðrum  at  ámæla,  nk  at  en2ru  a'þrast  þeir  bibi(!)  daní^a 
R.  B\  12  jafniuíTJar.  allir  Frankismonn  Ijerjost  djarlliga.  svá  at  enei  má 
þeim  með  réttu  ámæla,  ok  enfran  lut  óttast  þeir.  meóan  -RoHant  er  k 
Hli  6.  *)  [Övá  er  sutrt.  at  í  þeim  tíma  er  RoHant  jarl  barðist  meó  sínum 
félögum,  þat  er  at  skilja  12  jafninojum  ok  (»ðrum  liósmönnnm  í  Run- 
zival,  bar  þat  til  á  Frakklandi,  at  eigi  «.aTÓi  minna  myrkr  (at  svá  gerði 
myrkt  6)  um  miðjan  dajj  en  (sem  b)  um  nótt,  ok  hélzt  þat  til  kvelds, 
ok  eigi  gerði  sól  skina.  ok  tlestir  æthiðu  sér  bana  sakir  þcirra  imdra 
er  yfir  váru  komin,  ok  svá  seirist  at  þat  var  vitrat  af  hinum  blezaða 
Dionisio,  at  þessi  undr  urðu  fyrir  framför  RoUants  ok  hans  kumpúna, 
er  féHu  meÓ  houum,  því  at  RoUant  var  svá  f^óðr  riddari  ok  áo^tr  fyrir 
mör£r  hœversku  (f^^œzku  b)  verk.  er  guð  vaun  fyrir  hans  hendr.  at  eníri 
<ruðs  kempa  liefir  þvílík  (kappi  hefir  þvílíkr  6)  verit  til  hrcysti  ok  hu«rRr 
ineð  sverð  ok  skjöld  sem  hann.  því  at  engi  jarðneskr  (jarðHnrfr)  maðr 
kunni  svá  brandi  beita  ok  í  sciðli  sitja,  ok  því  mau  hans  getit,  meðan 
lieimrinn  stendr.  ok  eigi  skir  OHvers  hans  kæra  félaga  ok  aHra  12  jafn- 
inpjaif.  6.  ^)  sem  áðr  var  jretit  tilf.  B.  ')  (spjótskapt  hans  var  tirotit 
ok  skjöldr  hans  klollnn.  brobtinn  hjálmr  hans  en  biynja  sHtin.  ok  íjórum 
Kverðum  var  hann  í  fre.íruum  lagðr,  .g(>ðr  riddari  cf  kristinn  væri.  Hanu 
kcmr  svá  búinn  fyrir  MarsiHum  konung,  ok  segir  honum  þau  tíðendi, 
ífem  fram  höfðu  farit  í  miHum  kri.Mtinna  manna  ok  lieiðiuQa  6. 


CÚp,  17,  t8,  jkf  KUNZIVALS  RARDAQA.  513 

27.  Nú  [er  upphaf  annarrar  orrostu.  Marsilius  konungr  Iieflr 
10  fylki  með  sér,  en  önuur*  10  seudir  hanu  til  bardaga  |^í  anuat 
sinn.*  Nú  sjá  Fmnkismenu  þetta  UÖ,  ok  mæHr  þá  [Turpin  erkibyskup 
við  þa :  Góðir  riddarar,^  gíiWo^t  fram  djarfliga,  þér  skulut  bera  kór- 
ónu  í  paradísu.  Frankisuioun  svöruðu  :  ílér  skuUim  vér  í  sama  stað 
dauða  þola  hekir  en  hit  góða  Frakkland  skulí  tyna  loti*^  sínu.  Nú 
tinnast  þeir  í  annat  sinn  Ueiðingjar  ok  kristnir  menn.  Einn  höfðingi^ 
sá  er  kallaðr  er  KUbanus  Uann  Ueflr  þat  mœlt,  at  Uann  skal  fyrir 
engum  manni  flýja,  Uvárki  fyrir  Iieiðnum  né  kristnum.  Hann  bazt^ 
í  Uaudsölum  við  Guinelun  jarl,  at  [þeir  skyldu'  svíkja  Rollant  ok 
OUver  ok  þii  12  jafningja  ok  taka  kórónu  af  Uöfði  Karlamagnúsi 
konungi.  Klibanus  sitr  á  Uesti  sírium,  er  [Uaun  kallar  Amus,  Uann 
er  limari  eu  svala,  þá  er  Uon  flýgr  sem  skjótast.  Hann  lagði  spjóti 
til  Engiler  ok  lagði  í  brjóst  Uouum,  ok  bar  Uann  dauðan  af  Uesti 
sínum  sva  langt  sem  spjótskapt  Uaus  vannst  til.**  Frankismenn  mæltu: 
[Mikill  skaði  er  þar*  cptir  góönn  dreug.  J>á  mælti  Rollant  við  OUver: 
[Sér  þú,  íöstbróðir,**'  fall  Eugilers  jarls,  vér  hiWum  engan  betra 
dreug  eptir  mcð  oss.**    OUver  svarar:    Guð    lati    mik   Ueína  Uans  á 

,  þeim  Uiuum  illa  Ueiðingja.  Hauu  [reið  fram'*  ok  Uafði  í  Uendi  sér 
.  Hatakle*^  sverð  sitt  alblóðugt,  ok  hjó  hann  til  [Klibanus,  ok  Ujó 
hann  sundr  í  miðju**  ok  hest  hans,  ok  suerist  síðan  á  annan  veg  ok 
hjó  höfuð  af  hertuga  þeim  er  Alíien^*  hét.  J)á  mælti  RoIIant  við 
liann :  Reiðr  ertu  nií,  lagsmaðr,  scgir  hann,  lyrir  sakir  slíkra  höggva 
virðir  Karlamagnús  konungr  oss  mikils.  Síðau  ma^li  hann  við  sína 
menn:    Blásit  í  liiðra  yðra  ok  sœkit  fram  djarfliga. 

28.  [A  annan  veg  var  Ueiðiugi  einn,  sá  er  kallaðr  var  Valde- 
bros,  Uann  var  vanr  at  standa  upp  í  móti  MarsiUo  konuugi  ok  binda 
gullspora'®    á   fœtr   Iiouum,    Uann    er    Uöfðiugi    ytir    400    drómunda. 

^')    [skal  svá  pogja  íríi  3Iar8Ílio  koiiungi,  at   hann    (seui    Marsilius   kouungr 

liefir  Ueyrt  þesfi  tí<5endi.  verc^r  hanu  mjök  iiglaór,  en  ferr  þó  til  ok  6) 

skiptir  heriiói  sínu  í   tvá  staði,    ok   hetii:  haun  sjáil'r  10  fylkingar,  en 

aðrar  B^  b.     0  L"i<^ti  Rollant  6;  mgl,  B.     *)  [Rollaut:    Oóðir  riddarar, 

aegir  hann,  halit  örugt  hjarta  imiió  yðr  tilf.  B)  ok  if,  b.     *)  saal.  B^  b ;  líti  a, 

*)  Saragiz  af  laudi   því   er   Saraíjuz   hcitir  B;    höfóiní?i   i  liói   heiðiuna 

inanna  b.     '^  hafói  bundizt  b.       ")  [tngl.  B^  b.       ")  [kallaór  var  Araus 

(Anier  hét  6),  hanu  var  iimari   ineó   hestum   en   trana  me(^  fuglum,  þá 

er  hon  íl}gr  sem  hraðast  (snarast  6).    Eugiler  jarl  ríór  fram  í  nióti  hou- 

um,  en  Klibanus  lagdi  spjóti  í  gegnum  «kjöld  haus  svá  hart,  at  rifuaði 

brynja  hans,  ok  því  gékk  spjútit  í  gegnum   liann,    ok   féll   haim   dauðr 

til  jardar.  ií,  6.     ^)  [Mikinn  skaóa  biðu  vér  nú  2/,  b.     '")  [Sáttu,  kum- 

panu  B^  b.     ")  eu  hann  var  lilf.  B^  b.     'O  [snerist  á  annan  veg  if,  6. 

'*)  Aakleif  B\  Hatukleif  /;.      ")  [Klibanum,  ok  kom  í  höfuð  honum  ok 

klauf  hann  i  tvá  hluti  B,  b.       '*)    Alfiter  B,  b.       '^)    [Valdebrun  er  sá 

maðr  uefndr,   cr  mikiun  skaða  gcrði  á  kristnum  mönnum,  hann  gékk 

uœ8t  Marsilio  konungi  ok  batt  spora  B^  b, 

33 


514  KARLAMAGNU8  SAGA  VIII  Cap,    29. 

Hann  eignaðist  [Jórsalaborg  ok  teniplum  Salamouis  með  svikum^ 
ok  drap  patriarkann  inni  fyrir  altari.  Hann  [hafði  bundizt^  í  haud- 
söhim  við  Guinelun  jarl  at  svíkja  KoUant  ok  Oliver  ok  alla  J2 
jafningja.  Hann  sitr  nú  »  hesti  sínum,  jjeim  er  heitir  [Gradamiiut, 
hann  er  fimari  en  valr,  Haun  leggr  siyóti  á  Samson  hertuga  á 
Frakklandi  ok  bar  hann  spjótí^kapts  lengd  af  hesti  sínum  ok  kastar 
honum  dauðum  á  jörð  niðr.  Frankismenn  mæltu :  Mikill  skaÖi  er 
þar  eptir  góðan  dreng.  Nii  sá  Rollant  fall  Samsons  hertuga,  ok 
keyrði  hest  sinn  með  sporum  ok  reið  síðan  liarðliga  fram  ok  hjó  til 
hins  heiðna  Valdebruns  ok  klauf  í  sundr  höfuð  hans  ok  hestinn  í 
miðju  ok  kastaði  honum  dauðum  á  jörð  niðr.  J)á  mæltu  heiðiugjar: 
J)etta  er  furðu  högg  mikit.  Rollant  jarl  svarar:  Eigi  er  mér  vel 
við  yðr,  fyrir  því  at  vér  höfum  rétt  at  mæUi,  en  Jjér  rangt.  A^ 
Aífrikalandi  var  einn  ríkr  konungr,  son  þess  konungs  er  hét  Malkus^ 
klœði  hans  váru  Oll  buin  með  sull  ok  Ivsti  aí  sem  af  sólu.  Hann 
sitr  á  hesti  sínum  þeim  er  hét  Salpdunt,  ekki  áyv  er  þat  at  renna 
mœtti  í  köpp  við  hann.  Hánn  lijú  til  Angsæis  ok  í  sundr  hans 
hjálm,  ok  særði  hann  banasári  ok  feldi  hann  til  jarðar  ok  skildist 
við  hann  dauðan.*'' 

29.  |Nú  sér  Turpin  érkibyskup  fall  haiis,  sh'kr  vígslumaðr  . 
söng  aldri  messur  sem  hann  var.  Hann  mælti  við  hinn  hciðna  :* 
Guð  almáttigr  verði  þér  reiðr;**  þann  mann  hefir  þú  hér  feldan,  er 
ek  vil  hcldr  dauða  þola  en  hefna  hans  eigi.  Ok  hjó  til  [hins  heiðua 
af  mikiUi  reiði  ok  í  sundr  í  tvá  hhiti,  svá  at  í  söðli  nam  staðar,* 
ok  hratt  honum  dauöum  af  hcsti  sínum.  Nú  ríðr  fram  heiðingi  einn 
sá  er  hét  Grandonis,'^  hann  var  son  konungs  af  Kappadoeie,  er  Ka- 
puel  hét,  hann  sat  á  hesti  sínum  þeim  er  Marmore  hét,  hann  var 
skjótari**  en  fugl   fljiigandi.     Hann   reið  fram  ok   higði    til   Gcrins  af 

')  f  Jerusalem  nicd  svikum  ok  saur^j^aði  mustari  Salonioniö  if,  h.  ')  [tiazt 
Bí  batt  8ik  6.  ^)  [Gradamuml  (Gvadaniund  /0-  hann  var  jafnskjólr 
með  hestum  sem  valr  með  fughuu,  ok  Valdibrnn  ríðr  frara  djartiiga  ok 
leggr  spjóti  til  Samsons  herloga  svá  snart,  at  haun  kastaði  honuni 
dauðum  á  jörð  (dauðum  niðr  á  sandinn  6)  of  liCHtinum.  Nú  sa  RoUant 
fall  hertogans,  ok  sneri  skjótliga  þai-  at  sem  Valdibrun  sat  á  sínuni 
flngskjóta  hesti.  Hann  hjó  þegar  til  hans  ok  klauf  hans  höfuð  ok  búk 
ok  sundr  hest  hans  í  miðju,  svú  at  sér  féll  hvárr  bhitrinn.  Af  Affrika 
var  einn  heiðiim  maðr,  sá  er  Affrikanus  liét,  sonr  konungs  þess  er 
Malkns  hél,  hami  sat  á  heati  sínum,  er  kallaðr  var  Kapandr.  hverju 
dýri  skjótari,  lians  klœði  váru  búin  vió  (með  6)  guU  ok  lýsti  af  þeim 
sem  af  sóhi.  Sjá  ríðr  fram.hart  ok  högj^r  til  Anxiel  (Anxies  A)i  í>k 
klýfr  í  sundr  skjölcl  hans  ok  særir  hann  banasári,  ok  skilst  svá  við  hann 
dauðan.  B^  b.  *)  [J)essu  nœr  var  staddr  Valtari  jarl,  ok  mœlti  hann  a 
þessalund:  B,  b.  *)  heiðingi  tiff.  B,  b.  «)  (heiðinujans  ok  veitti 
honum  banusár  B.  b.     0  Graudonies  iT,  b.     *)  a  nis  Hlf.  6. 


Cap.    80,  AF  KUNZIVALS  BARDAGA.  515 

miklu  afli  ok  festi  sverð  sitt  í  bijósti  lionum  ok  feldi  hann  dauðan 
uf  hesti  sínum,  ok  þegar  í  [sama  stað*  lagsmann  hans  Geris,  ok  hinn 
þriÖja  liœring  |jarl  aí  Sanitun,  ok  liinn  fjórÖa  jarlinu  er  hét  Ankore, 
hann  réÖ  fyrir  borg  þeim  er  Valenta  hét.^  Nú  glöddust  mjök  heið- 
nir^menn  ok  blésu  aliir  í  liíÖra  sína.  Rollant  sa(.  á  hesti  sínum  ok 
hafði^  sverð  sitt  Dýrumdala  í  hendi  sér  [bhjðgan,  ok  mælti  við  hind 
lieiðna:"*  Guð  hefiii  þér,  ok  ek  skal  hefna  þér,  ef  ek  má.  Gran- 
donis  var  góðr  riddari,  sterkr  ok  limr  ok  fullhugi.^  Nú  kemr** 
Rollant  í  móti  honum  [með  sverði  sínu  brugðnu,  ok  váru  báðar 
eggjar  bh)ðgar,  en  Grand(on)is  sneri  undan.  En  í  því  bili  hjó  Roll- 
ant  eptir  honum  ok  klauf  höfuð  hans,"  svá  at  í  tönnum  nam  staðar, 
ok  annat  högg  hjó  hann  upp  á  öxhna,  svá  at  allan  [búnaðinn  beit 
ok  búk  hans**  niðr  í  gegnum  ok  hestinn  brynjaðan  sundr  í  miðju, 
svá  at  sér  félí  hvárr  hlutrinn.^  Nú  úglöddust  mjök  heiðingjar. 
Frankismenn  mæltu:  VeP®  i>^ggr  höfðingi  várr.  Nú  er  orrosta  hörð 
ok  áköf,  ok  falla  [höfðingjar  ok**  hciðingjar  hundruðum.  Rollant 
reið  í  gegnum  Hð  þeirra  ok  hjó  á  báðar  hendr,  svá  at  ekki  mátti** 
við  standa,  ok  mæhi  við  þa  síðan :  Nú  [skulum  vér  freista,  hversu 
mikit  íjándiáeða  má  í  móti  Pétri  postula.^**  Sœkit  nú  fram  Frankis- 
menn,  ok  veitit  stór  högg.  J)ar  mátti  nú  sja  [skjöldu  klofna,  bryn- 
jur  höggnar,  branda  Wóðga  ok'"*  spjótsköpt  brotin.  Nú  mæltu  heið- 
ingjar :  Frankismenn  eru  harðir  ok  illir  viðreignar,  ok  verðum  vér 
nii  undan  at  [leita  ok  flýj^*^  heim  til  Spanialands  at  segja  Marsiho 
konungi  tíðendi.  Ni'i  íéUu  heiðingjar  hverr  at  öðrum.  Nú  hefir 
Rollant  ok  Oliver  ok  þeir  12  jafningjar  ok  þeirra  lið  sigrazt*^  í  2 
orrostum  þeim  er  10  fylki*^  heiðinna  manna   varu  í  hvárri.'®. 

30.  [Marsilius  konungr*^  eflir  nú  til  hinnar  þriðju  orrostu  ok 
ríðr  nú  af  Spania  með*  mikinn  her  bæði  spanskra  ok  blámanna.  Nú 
koma  saman  kristnir  menn  ok  heiðnir,  ok  hefr  nú  (Turpin  erkibys- 
kup^®   fyrstr   orrostu   þessa.     Tíanii    ríðr   fram    hosli    þeim    er  [sendr 

')  \ó6y\\  feldi  hann  B.  b.  ')  [ok  hinn  fjóróa  jarlinn  af  Satiri,  ok  hinn 
íinita  (fjóróa  B)  jarlinn  Anchora  af  borginni  Valencia  B^  b.  ^)  tilf. 
B,  b.  *)  [alblóðugt.  Ilann  mœlti  þa  af  miklum  nióði  if,  b.  *)  hug- 
snjallr  ií,  b.  *)  snýr  /í,  b.  ')  [ok  höggr  til  hans  með  sverði  sínu. 
Ok  þá  hugði  Grandonies  undan  at  leita  (anúa  &),  en  Rollant  hjó  eptir 
honum,  ok  koni  höggit  í  höfuðit  ok  klofnaði  haussinn  2/,  b.  *)  |beit 
biikinn  B,  b.  »)  til  jarðar,  cr  betr  var  tilf.  B,  b.  '»)  Stórt  B.  b. 
")  [mgl.  /?,  b.  '0  naiu  B\  má  b.  '^)  ;  skuhi  þér  reyna,  hvat  er  yðr 
raá  Maumet  ok  önnur  skurgoð  (skurðgoð  b)  móti  guði  ok  mönnum  liana 
(hans  postulum  b).  Ok  enn  mælti  hann  :  B,  6.  '0  [tiif.  B,  b.  •*)  [ílyja 
at  hinum  bezta  kosti  ok  B.  "')  sigrJP;  borít  8igr6.  ")  fylkingar  ií,  6. 
'■)  hvárritveggjum  B.  '^jt  IFlóttainenn,  þeir  er  llýðu  or  Runzival, 
kómu  fyrir  MarsiHum  konung  ok  sögðu  honum  sínar  úfarar,  hann  b, 
•^")  [Valtari  jarl  fi,  b. 

33^ 


516  KARLAMAGKUS  8AOA  VIII.  Cop.    80. 

var  (or)*  Danmörk,  hann  er  skjótari  hverjii  dýri.  [Hann  reiÖ  at 
þeirn  nianni  er  Anibles  hét,  ok  hjó  til  hans  ok  klaiif^  í  sundr  skjöld 
hans  gullsmeltan^  ok  gimsteinuni  settan  ok  í  sundr  búk  hans  ['undír 
herðarblaðit  ok  lit  at  öÖru,  ok  liratt  hann  honum  or  söðh'nuni.*  Nú 
mœltu  Frankisnienn:  Hér  er  drengs  högg  mikit,  [vel  er  sá  staðr 
kominn  er  erkibyskup  heíir.  Ok  blésu  í  hiÖr  sinn  Jjanu  er  Karla- 
magnús  konungr  átti,  er  kallaðr  var  Muudide,^  ok  eggjast  síðan  til 
framgöngu.  Nú  mælti  Rollant  við  OUver:  [Afburðar  góðr  riddari 
er  erkibyskup,  hann  berst  vel  með  spjóti  ok '  sverði,  segir  hauu, 
vildi  guð  at  margir  vœri  slíkir:  förum  nii  ok  dugum  honum.  En  í 
þeirri  framgöngu  falla  mjök  kristnir  menn,  svá  at  eigi  var  eptir  af 
þeim  meir  en  7  hundruð^  vígra  manna.  J)á  mœhr  Marsilius  kou- 
ungr  ok*  heitr  a  skurgoð  sín  Makon  ok  Maumet  ok  bað  þá  [duga 
sér:^  Karlaniagmis  konungr  við  skegg  hit  hvíta  ok  hans  menn  hafa 
[mikit  unnit  á  hendr®  oss  ok  várum  niöunum.  Faí  eí®  Rollant  fellr, 
þá  eignumst  vér  lönd  ok  ríki,  wi  ef  þat  er  eigi,  þá  höfum  vér  týnt 
löndum  ok  ríki.*"  Jllir  heiðingjar  [taka  nii  á  nýja  leik  at  berjast,'* 
leggja  með  spjótum,  höggva  með  sverðum,  kjjiifa  hjálma,  en  höggva 
brynjur.  [J^ar  mátti  sjá  marga  góða  drengi  ok  týna  lííi  sínu.*'' 
En  RoUant  sá  úfarir  siuna  manna,  ok  reið  þá***  (í)  miðjan  her  heið- 
inna  manna,  [ok  hjó  á  báðar  hendr  sér  ok  drap  í  þeirri  framreið 
40  manna.^*  En  Oliver  snerist  á  annan  veg  ok  [vann  á  heiðnum 
mönnum  þat  alt  sem  hann  mátti.^^  Nii  kallaði  Rollant  á  Ohver: 
[Far  hingat  ok  ver  með  mér,^®  því  at  nii  er  sá  dagr  kominn  at 
[okkr  skortir  liðveizlu  Karlamagnús  konungs.  J)á  mælti  hann  við 
Turpin  erkibyskup :  þat  hefir  fundit  verit  á  fornum  bókum,  at  vér 
skujum  falla  undir  veldi  heiðinua  inanna.  J^á  inœhi  (Rollant  við) 
Oliver:  Nii  með  því  at  vér  höfum  eigi  meira  hð  en  hálft  hundrað 
manna,   þá  látum    heiðna   menn  at  keyptu   komast   áðr  en  þeir  nái 

')  [honum  var  sendr  or  /?,  6.  'O  [Jnrl  höírgr  tíl  heióinpja  eins,  þess  cr 
Abison  hét,  hann  hjó  if,  b.  ^)  gullsmeittan  if,  b.  *)  [ok  ðkildist  vió 
hann  dauðan  /f,  b.  *)  [vildu  guð,  at  plikir  væri  margir.  Ok  blésii  fnst 
í  lúðra  sína  /í,  6.  **)  [Röskr  riddari  er  Valtari,  svá  at  varla  fæðisl 
fimari  maðr  með  spjót  (skjöld  b)  ok  sverð,  ok  dugnm  honum  drengi- 
hga.  Ok  svá  gera  þeir.  En  þó  faUa  nú  (þá  falla  6)  mjök  Frankis- 
menn,  svá  at  eigi  er  meir  eptir  en  100  ií,  6.  ')  [dugnaðar,  því  at  B^  b. 
•)  [mikinn  sigr  unnit  jafnan  á  /í,  6.  -')  sva  vel  verðr  at  tilf.  B^  b. 
'")  þegnum  2/,  b.  •')  [eggjast  nú  á  fast  at  berjast  af  kappi  B.  b. 
"^)  [svá  at  margr  góðr  riddari  kristinna  manna  tynir  bæði  lífi  ok 
hmum  B,  b.  '=*)  fram  hvathga  J?,  b.  '•)  [mgl.  B,  b.  '0  (hafði  sverð 
sitt  Hatuklcif  bnigðit  í  hendi  ok  tilf,  B)  feldi  nú  margan  heiðingja. 
ií,  b,  '•)  [Góði  félagi,  segir  liaun,  far  Jiingaí  uk  verjnmst  hór  báðir 
saman  B.^  6. 


Cap.    S1.  AF  RUNZIVAL8  BABDAOA.  517 

osö.*  Kú  vil  ek  blasa  horiii  iiiími,  ok  muu  Karlamagmifl  konungr 
hevra  ok  sœkja  til  vár  hieÖ  höi  síiiu.  J)á  svarar  OHver:"  Ámælí 
muutu  í'á  mikit;  þá  er  ek  baö  þik  blasa,^  vildir  þú  eigi,  en  nú  heíir 
þú  báðar  hendr  bh'>Ögar.  J)ú  svarar  Rollant:  J)ví  valda  [stór  högg 
ok  }jó  mörg"*  högg.  Nú  er  orrosta  hörð  ok  vil  ek  jjví  blása  horni 
mínu.  Oliver  svarar :  Eigi  »kal  |)at  at  mínu  ráði,  ok  þat  [veit  ek 
víísf,  eí'  ek  fvnda  Auðu  .sví*lnr  mína,  at  þú  skyldir  aldri  síÖan  hvíla 
á  millum  armleggja  henni.^  J)á  mælli  Rollanl:  Mjök  ertu  reiðr,  - 
lagsmaðr.  Ohver  svarar :  J)at  er  [sakir  íyáirs  þíns;  drengmannligt 
lijarta  með  vizku  |)at  er  eigi  liílsligt;  meira  er  verðr  mundangleikr 
•  en  oínietnaðr;*^  ok  eru  Frankismenn  dauðir  lyrir  J)ínar  sakir,  ok  mun 
Karlamagmis  konungr  aldri  haía  [aí'  þér  J)j(3nun"  síðan.  En  et'  ek 
heföa  ráÖit,  J)á*^  mundi  Karlamagniis  konungr  hér  kominn,  ok  mundi 
Marsilius  konungr  annat  tveggja  drepinn  eða  höndum  tekinn.  [Nú 
hetir  einræði  J)itt  valdit  þessu,  J)ví  at  slíkr  maör®  mun  «ldri  íœðast 
héðan  til  dómadags.  Ok  snerist  þá  hvárr  frá  öðrum  ok  kómust 
við  mjök. 

31.  Nii  [heyrir  Turpin  erkibyskup  viðrrœÖu'**  þeirra  ok  mæhr 
við  J)á  á  þessa  lund :  Góðir  vinir  mínir,  hirðit  eigi  þit  reiðir  at 
vera,  fyrir  J)ví  at  nii  er  sá  dagr  kominn,  at  vér  skulum  dauðaþola,*' 
ok  mun  oss  ekki  hornblástr  i?toða,  fyrir  því  at  þat  var  ofseint  gert, 
en  þó  er  [hinn  betri*'-'  at  þii  blásir,  ok  mun  Karlamagniis  konungr 
heyra  ok  |  koma  at^^  hefna  vár*"*  á  Marsilio  konungi  ok  haus  hði. 
Síöan  mun  hanii  sanina  samon  líkum  várum  ok  láta  [þau  fara  tiP* 
lieilagra  wtaöa,  at  eigi  eti  oss  vargur  eða  [hundar  eða  viHidyr.** 
þá  svurar  Rollant :    Vel  heíir  þú  mæll,   |byskup,    ok   vitrliga  rœtt.'' 

')  jokkr  vanlnr  (vit  inÍKMmi  6^  li(3veizlu  at' Karloinoqfiiúí<i  konungi ;  hoitmn 
iiú  á  *in(S  ok  haiiH  lu'lf^a  nu'nn,  af  sjá  fjándallokkr  s^ígi  eigi  yfir  sœmd 
kt'isarans.  Ok  tMiii  inælti  Rollant  (vi^  Oliver  wíjf.  h):  {jat  er  fundit  á 
fornnm  hókuni.  !it  vér  munum  falln  á  (undir  b)  valdi  heií^inna  manna. 
en  nú  er  eigi  meira  \\d  eptir  en  hálft  hundrac^  nianna,  en  hcióiiir  menn 
kring;ia  nm  oscs.  ok  þó  i*kulu  þeir  cnn  at  keyplu  komui^t  if.  b.  '^)  saal. 
B.  b:  Turiun  erkilA\skup  a.  ^)  í  fyrötu  tilf.  B.  b.  ')  fmörg  stór  högg 
/y.  6.  ^)  |vil  ek  sall  seí^ja  Csefija  þér  me(^  saunindum  6),  at  ef  ek  finn 
Auón  systur  mína.  at  aldri  síc^au  skallu  wofa  milli  hennar  armleggja  /?,  b. 
")  jfyrir  tíRkir  þínCs)  .sjálfH  ok  drengmanligfl  hjarta,  er  þú  helir  lengi 
horií  med  vizku  ok  frœknleika.  en  þó  hefir  nú  ofmjök  kapp  þitt  fyrir- 
komit  oss  h\  eigi  fyrir  sakleysi,  Hcgir  hann,  því  at  sjálfs  þíns  ofrkapp 
ok  drenírmannhgt  hjarta  hefir  osis  fyrirkomit  b.  ^)  [tœnaó  (liðveizhi  6) 
,  af  þeim  B,  b.  *)  nkyldir  þii  blásit  hafa  þegar  í  fyrstn  ok  áðr  vér 
hófum  þetta  stríó,  ok  tUf.  B,  b.  ^)  [Slíkr  maór  sem  þii  ert  /?,  b. 
'")  [ríór  Valtari  jarl  til  B,  b.-  ")  fyrir  guðs  skyld  tilf.  B,  b.  '0  Lbetr 
B.  b.  '^)  (mani/:  hiiúr  aptr  ok  6.  '*)  ef  hann  kemr  tilf  B.  '^)  ffœra 
til  kirkju  ok  B.  b.     »')  [iU  kviRindi  b.     'O  Iherra  B,  b. 


518  KARLAMAGNUS  8AGA  Vm.  ^ap,    81, 

% 

Nú  setti  Rollant  horn*  á  munn  sér  ok  [lét  í  rödd  sína  ok  blés 
harðliga,  svá  at  15  frakkneskar^  niílur  mátti  heyra.  Ok  |)egar  he^'rÖi 
Karlamagnús  konungr  ok  lið  hans  alt,  ok  fsegir  svá:^  Bardaga  eiga* 
várir  menn  nú.  En  Guinelun  jarl  mælti  í  móti :  [Fíflsku  mœlir  þíi 
nú,  konungr,  segir  hann.*  Rollant  blœss  í  hornit  í  annat  sinn  svá 
ákafliga,  at  blóð  flaut*  af  munni  honum  [ok  heili  brast  M  af  f)iinn- 
vanga  honum.  J)á  mœlti  Karlamagnús  konungr:  Eigi  mundi  Roll- 
ant  svá  opt  blása  nema  nauðsyn  ylli.  En  þá  er  hann  heyrði,  þá 
fór  hann  út  af  borgarveggnum.  Nemes  hertugi  fylgdi  honum.  J)á 
mœlti  konungr:  Eigi  mundi  Rollant  blása,  ef  hann  vœri  eigi'  í 
bardaga.  J)á  svarar  Guinchin  jarl :  Auðtryggr  -  ertu,  [þótt  þú  sér 
gamall  ok  hvítr  af  hœrum,  þá  mœhr  þú  sem  börn,  fyrir  "því  at  þú 
veizt  hreysti  Rollants  ok  ofmetnað,®  ok  er  þat  [furða  mikil,*  at  guÖ 
viU  þola  honum  þat  er  hann  tók  NobiHsborg  fyrir  ut^n  leyfi  þitt  ok 
elti  [út  aJWl  heiÖna  menn  er  í  váru  borginni,^"  lét  suma  blinda,^' 
suma  [hengja,  suma  lét  hann  til  höggs  leiða,**  ok  [var  engi  sá 
maðr,  at  þyrði  at  berjast  á  móti  honum,  ok'^  allan  dag  mun  hann 
fara.  ríðandi  ok  blásandi  [at  sinni  skemtan  eptir  einum  hera  heldr 
en  sakir  nökkurs  útta.^*  Nú  setr  Rollant  hornit  á  munn  sér  blóð-* 
gan  allan  hit  þriðja  sinni,  ok  blés  þá  ákafligast.^*  J)á  mœlti  Karla- 
magnús  konungr :  Langa  rödd  hefir  horn  þetta.  Nemes  hertugi 
svarar:  þat  veldr  því  at  drengr  blœss.  Nii  [máttu  víst  vita,  kon- 
ungr,  at  þeir  eru  í  bardaga  ok  a  RoIIant  þá  skamt  eptir  úlifat.  Nú 
hefir  Karlamagnús  konungr  látit  blása  í  lúðra  sína  ok  lœtr  sína  menn 
búast.  J)eir  gerðu  sem  hann  bauð.  Síðan  lét  Karlamagniis  konungr 
taka  Guinelun  jarl  ok  fékk  (í)  hendr  höfuðsteikara  sínum,  ok  baö 
hann  svá  varðveita  hann  sem  illan  dróttins  svikara.  Hann  tók  við 
honum  ok  lét  setja  hann  á  klyíjahesta  sína  ok  hverf»  höfuð  til  hala, 
ok  lét  berja  hann  með  svipum  ok  hnefutn.  ineð  stöngum  ok  stöfum, 
ok  lét  svá  fœra  hann  til  myrkvastofu.    Síðau  reið  hann  frá  borg  ok 

^  hornit  Olivant  B.  6.  *)  [biés  svá  hátt  ok  hvelt.  at  12  valskar  J?,  6. 
')  fmœla  síii  á  milli  /?,  h.  *)  hcyja  B,  b.  *)  [Undarliga  taH  þér.  (ok 
þvert  frá  því  sem  er  iilf.  6)  J?.  b.  «)  féll  B,  b.  ')  [En  jafnskjótt 
heyrði  (þat  tilf.  b)  Karlainagnús  konunjrr  ok  þeir  Nemes  hertogi.  J>á 
mælti  keisarinn :  Eigi  mundi  Rollant  frœndi  várr  (niiun  6)  biása,  nema 
hann  þyrfti  liós  vid,  ok  man  hann  vera  nauduligH  staddr  B^  b.  *)  [herra, 
sepir  hann.  ok  er  þess  ván.  þú  ert  maðr  gamall,  en  kunnig  má  þér 
vera  (mœtti  yðr  þó  vera'kunnig  6)  hreysti  Rollants  ok  ofraetnaðr. 
B^  6.  ^)  [$aaL  jBT,  6;  fyrir  þá  sök  a.  '•)  [brott  þaðan  alla  heiðingja 
B,  b.  ")  brenna  J?,  6.  '*)  [höggva  B,  b.  "»)  [m^/.  6.  *')  [tHf. 
B^  b,  '*)  svá  ákaft  ok  langt,  at  menn  undraðubt  0vá  langan  hom- 
bláBtr  B,  b. 


Cap   89^   SS,  AF  BUKZIVALS  BA&DAOA.  519 

á  brott  mcð  niiklum  her,  ok  ætlaði  at  verða  Rollaut  at  liðveizlu  ef 
hanii  niætti,  ef  RoUant  lifði  þá  er  þeir  fvndist.^ 

32.  Nú  verör  at  rœða  uni  þá  at  RuiTzival.  RoUunt  mœlti  [til 
Olivers:'  Svnt  er  þat  nú,  segir  hann,  at  kristnir  menn  eru  fallnir,^ 
ok  samir  oss*  at  láta  hér  hT  hjá  þeini.  Nú  ríör  RoUant  frani  í 
(mínum  margra^  heiÖinna  manna,  ok  drap  einn  ágætan  njann  af 
þeim,  sá  hét  Fabrin,  ok  íjóra  menn  ok  20  aðra,  ok  feldi  hann  hvern 
ofnn  á  annan,  ok  mœhi  við  þa  síöan  :  Fiýit  undan,  ilhr  hundar,  ella 
skuhit  þér  allir  hér  dauða  þola.  Nú  sa  Marsilius  konungr  mikit  fall 
heiðinna  manna  ok  reið  síðun  fram  ákatliga  á  hesti  sínum  þeim  er  hét 
Guenun**  ok  lagði  spjóti  sínu  til  þess  manns  er  hét  [Begun,  ágæts 
mnnns,"  ok  klauf  í  sundr  skjöld  hons  ok  brynju,®  ok  bar  hann 
dauðan  af  hesti  sínum  svá  langt  sem  spjótskapt  hans  vannst  til.  ok 
kastaði  honum  dauðum  á  jörð.  Rollant  jarl  var  eigi  íjarri  staddr 
ok  mæUi  við  konung  hinn  heiðna :  Guð  verði  þér  reiðr,  heiðingi, 
þann  heíir  þú  hér  drepit,  er  þii  skalt  dyrt  kaupa,  ok  högg  skaltu 
þola  fmeð  sverði  því  er  þii  kant  at  neí'na.^  Ok  Iijó  af  honum  hina 
hœgri   hönd    hans,    en  í  því    bili    veik  Marsilius  konungr  undan,  ella 

•  þurfti  hann  eigi  íleiri.  En  síðan  hjó  hann'**  höfuð  af  sjni  hans  þeim 
er  nefndr  er  JurfaK)n.'*  J)á  œptu  heiðingjar  allir  í  senn  ok  hét  á 
goð  sín,  ok  mælti  hverr  við  annan :  Flyjum  undan,  sögðu  þeir, 
flýjum  uudan,  Rollant  hefir  yíirkomit  oss  alla.  Nú  [hetir  Marsilius 
konungr  týnt  hœgri  hendi  sinni  ok  syni  sínum,  ok  snyr  nú  undan*' 
hehn  lil  B])anialands,  ok  með  honum  þúsund  manna.  ok  var  engi 
sá  er  eigi  hefði  eitt  sár  eða  tvau. 

33.  Nú  heíir  fMarsilio  konungi  þungt  veitt,  hann  helir^^  látit 
hœgri  hönd  sína  ok  alla  sœmdina,  drej^inn  son  hans,  ok  mikinn 
mannskaða  helir  hann  allskonar*'*  fengit.  En  nú  var  eptir'"'*  af  heið- 
inna  manna  liði  sá  höfðingi  er  Langahf  hét,  haiin  réð  fyrir  [60  þús- 
iinda^**  blámanna.  hann  réð  fýrir  þeim  löndum  er  Kartagia  heita  ok 

^)  [meguiii  vér  víijt  vita,  at  KoUaiit  er  í  bardaga.  Keisarinu  lél  þá  blása 
i  lúóra  síua.  ok  búast  meiin  (bað  menn  búast  b)  ok  herklœðast  fljótt  ok 
liinliga.  En  Gninelun  jarl  var  settr  eptir  undir  geymslu  höfuðsteikara 
keisarans,  svá  scm  vándr  dróttins  svikari,  því  at  Karlamagnús  komingr 
gerði  svá  ráð  fyrir.  Éii  hann  reið  nú  brott  (með  aU  meginUðit  tilf.  b) 
nk  ætlaði  nú  til  UðveizUi  við  RoUant  ok  haiis  kumpána  B,  b.  ^  [við 
OUver  B.  b.  ^)  fyrir  vórar  sakir  tilf,  B.  b.  0  okkr  vel  B,  b.  *)  |í 
miðjan  her  B^  b.  ")  Burmon  B\  Benion  6.  ')  Geseon.  hann  var  her- 
togi  af  Blasma  ok  Begon  /?,  b.  *)  spiUi  brj'nju  hans  i?,  b.  ^  **)  [af 
sverði  mínu  ok  þú  kant  nefna,  er  DýmmdaU  heitir  B\  af  sverði  mínu 
Dunimdala  b.  '»)  RoUant  B,  b.  ")  MezaUin  /?;  VirznUn  b,  '^)  [llyr 
MarsiUus  konungr  B,  b.  '')  [hann  makUga  kanpferð  rekit  b,  '^  aUs- 
Jtostar  tt.  b.     '^)  í  Runzival  tilf.  6.     »«)  [J)Ú8und  B,  b. 


tfi* 


620  KABLAMAGNUS  8AGA  VIU.  Cap.    SS, 

r 

Affrika,  Etiopia  ok  Gamaria.  f)au  eru  bannsett  lönd  ok  alt  þat  er 
á  ])eim  er.  J)eii*  hafa  stór  andlit  ok  leiðiligar  brýnn ;  þeir  ríða  fram 
harðliga  ok  blása  í  hiðfa  sína.  J)á  mælti  RoUant  við  Oliver:  Nú 
veit  ek  |)at,  segir  hann,  at  hér  [fara  banar  várir;'  [nú  verði  sá 
ragr  er  eigi  seh'*  sik  sem  dýrast,  ok  látum  j)at  segja  blámenn,  þó 
er  þeir  koma  [til  Spanialands.^  at  þeir  inœttu  Rollant  ok  hans  liði. 
Nú  sá^Rollant  þetta  hð  blámanna,  (ok  var  hundrað  hhitum  svartara 
en  aðrir  m^nn.*  LangaUf  [sat  á  hesti  sínum  ok  reið^  at  OUver  ok 
lagði  spjóti  sínu  í  milhim  herða  honum,  svá  at  [inn  '^gékk  í  brjóst 
honum,*  ok  mælti  viÖ  hann  síðan  :  Usynju  [komtu  hingat''  lands  at 
gœta,  ok  aldri  síðan  hefir  hann  af  þér  hjálp.  Nii  vissi  Oliver  at 
hann  hafði  banasár  fengit,  hann  hafði  í  hendi  sér  Atakle®  sverÖ  sitt, 
hann  hjó  til  LangaHfs  ok  í  sundr  hjálm  hans  ok  höfuð,  svá  at  í 
tönnum  nam  staðar,  ok  steypti  honum  dauðum  af  hesti  sínum,  ok 
mœlti®  við  hanu :  Aldri  skaltu  bera  heini  tíðendi  til  þíns  lands* 
hvat  J)ú  hefir  hér  gert.  OHver  reið  fram  á  millum  heiðinna  manna 
sem  dyrit  úarga  [ferr  ólmUgast  millum  annarra  dýra,^"  ok  hjó  sem 
ákafligast  á  báðar'hendr.  Nii  [ríðr  Rollant  fram  í  móti  OUver,  en 
OHver  á  móti,"  ok  var^*  svá  blindr  [fyrir  Wóðrás*^  at  hann  sá 
ekki,^*  ok  hjó  til  RoUants  uieö  sverði  sínu  ok  klauf  í  sundr  hjálm 
hans,  en  sœrði  hann  eigi.  RoHant  spurði:  [Góði  vin  ok  félagi,  hví 
gerðir  J)ii  þetta?**  OHver  svarar:  Guð  sjái  þik,  góðr  vin,  en  eigi 
sá  ek  Jjik;  nú  fyrirgef  þii  mér.  Roljant  svarar:  Ek  skal  gjarua 
fyrirgefa  þér,  ok  guð  fyrirgefi  ])ér.  Nii  [veit  OHver  at  hanu  mun 
eigi  lengi  Hfa.  þa  sté  hann  af  baki*®  hesti  sínura  ok  snerist  í  austr. 
ok  féU  á  kné  ok  [barði  á  brjóst  sér  ok  bað  guð  miskunnar  ok 
mœlti :  Guð  himneskr,  hjálpa  |)ii  mér  ok  fyrirgef  mér  mínar  syndir. 
Ok  enn  mœlti  hann  :  Blezaðr  vertu"  Kailamagniis  konungr  ok  Frakk- 
land  it  góða  ok  Rollant  jarl  félagi  minn  [fyrir  aHa  menn  í*®  ver- 
öldu.  Ok  lagðist  síðan  til  jarÖar  ok  andaðist.  [En  er  RoUant  sé 
þat,  at  andaðr  var  vinr  hans  góðr,    ok   þegar  er  hann   sá  þat,  þá** 

*)  [ferr  bani  vúrr  B,  b.  0  fok  því  perum  svá  vel.  at  hverr  seU  b. 
0  [heim  B,  b.  *)  (er  100  hUum  er  svartara  en  aðrir  menn  B:  er 
niörgum  hUitum  var  svartara  en  annat  fólk  b.  *)  [keyrir  hest  einn 
sporum  ok  ríðr  fram  b.  *■)  [út  kom  um  brjóstit  7/,  b.  ')  [setti  Karla- 
magniis  konuníjr  þik  hér  B.  b.  »)  Hatukleif  B,  b.  ")  OHver  tílf.  B,  b. 
•")  [saai.  B,  b;  er  olmHgat(!)  a.  ")  [reió  RoHant  móti  GHver.  en 
OHver  móti  RoHant  B;  riðust  þeir  móti  RoHaiit  ok  OHver  b.  •*')  hann 
tilf.  B,  b.  ")  [tilf  B,  b.  •»)  vœtta  t%1f  B,  b.  •*)  \$nal.  B.  b;  þvi 
hann  gerði  svú  a.  "*)  [sér  (fmnr  b)  OHver  at  dauói  sígr  at  honam, 
ok  sté  Jiann  niðr  af  B.  b.  *')  [saat.  fr,  b;  bað  fyrir  sér  til  guðs  ok 
mœlti:  Blezaðr  sértu  guð  ok  a.  •'^  \saaf.  B^  b:  Ok  mœltist  við  dnn 
saman  :  Engi  er  þinn*  jafningi,  RoUant,  í  allri  a.  "^  [RoUant  sá  nú.  at 
andaðr  var  Oliver  hans  góði  félagi.  ok  af  því  B.  b. 


Cap,    S4.  AP  RUKZIVALS  BARDA6A.  .^  521 

féll  á  hiinn  iiraáttr,  en  hann  var  svá  [fast  bundinn^  í  stigreipum,  at 
hann  fnátti  eigi  ofan  falla  af  hestinum. 

34.  Nii  eru  allir  Frankismenn  falhiir  nema  Rollant  ok  [Turpin 
ok  Valteri  systurson  hans  ok  son  þess  manns  er  Dragon  hét,  er 
kallaðr  var  Dragon  gauiH  ok  hian  skegghvíti.*  Hann  kallaði  á  Roll- 
ant :  Far  hingat,  segir  hann.  ok  dugi  mér,  ek  varð  enn  aldri  [hræddr 
í  bardagii,  þar  i5em  ]m  vart  hjá  mér.^  Nú  er  spjótskapt  mittísundr 
brotit  ok  skjöldr  minn  klofmn,.  mörgum  spjótum  em  ek  í  gegnura 
lagðr.  ok  þat  skulu  heiðnir  menn  segja.  at  þeir  hafa*  mik  dýrt  keypt. 
Nú  tekr  Rollant  af  nýju  at  berjast,*  ok  ])á  mœltu  heiðnir  menn: 
Látum  ])á  eigi  undan  koniast,  segja  ^eir,  RoUant  er  yfirkominn,*  en 
[Turpin  erkibyskup  er  vitr,'  Valteri  er  frœkn  ok  lítilátr.®  [J)essir  3* 
feldu  á  lítilli  stundu  þúsund  riddara.^®  [Nú  er  Valteri  falHnn,  ok 
er  Turpin  erkibyskup  sá  þat,  þá  sótti  hann  til  RoHants,  ok  váru  þeir 
þá  báðir  saman.  |)á  mælíi  Turpin  erkibyskup :  Bíðum  Karlamagnús 
konungs,  ef  vér  megum.  Lithi  síðar^'  heyrðu  þeir  blásit  í  þúsund 
liiðra,  ok  kendu  at  þar  var  Karlamagnús  konungr  ok  Frankismenn. 
Nii  raæltu  heiðingjar:  Karlamagniis  konungr  er  á  för^  ok  heyrum 
vér  nii  hiðra  þeirra,  ok  flýjum  undan  sem  skjótast.  Nú  ef  Rollant 
Hfir,  j)á  mun  hann  af  nýju  taka  til  at  berja.st,  ok  höfum  vér  |)á  týnt 
öllu  liði  váru  ok  landinu  Spanie.  Síðan  riðu  [400  enna^'^  frœknustu 
manna  af  Hði  heiðingja  í  móti  Rollant.  Hann  sat  fyrir^^  á  hesti 
sínum  ok  hafði  |)á  œrit  at  vinna,  [)ótt  hann  sæi  við  einum  þeirra. 
Hann  hafði  í  hendi  sér  sverð  sitt  Dýrumdala.  [Turpin  erkibyskup^* 
fylgdi  honum,  ok  mælti  þá  hvárr  við  annan:  Höfumst  hér  við  báðir 
saman,  segja  þeir,  ok  bíðum  Karlamagniis  konungs.  [En  ef  þat 
verðr  eigi  ok  vit  deyjum,  segja  þeir,  þá  munum  vit  laun  af  guði 
taka.'*  Nú  hafa  þeir  tekit  sér  stað  ok  vilja  eigi  skiljast,  [nema 
dauði  skiH  þá.  Nú  hjuggu  þeir  á  báðar  hendr  sér  RoHant  ok  Tur- 
pin  erkibyskup  með  sverðum  sínum  ok  drápu  þá  20  heiðingja.  J)á 
mælti  Turpin  :  Verði  sá  níðingr  er  nú  flýr  frá  öðrum.'*  |)á  mœltu 
heiðnir  menn:  Usynju  kómum  vér  hér,^''  segja  þeir;  nú  heyrum  vér 
lúðra  Karlamagniis  konungs,  ok  ef  vér  bíðum  þeirra,  þá  komumst 
vér  eigi  í  brott,  RoHant  er  svá  hraustr  ok  sterkr,  at  [engi  maÖr 
kemst  yfir  hann  á  jarðríki,  ok  flýjum  uTldan,    segja    þeir. '®     T  þess- 

')  Ifastr  B,  b.  -)  IValtari  jarl  B.  b.  ^)  jóttöfallr  (óttaTuii  b)  þar  eeni  þú 
vart  (staddr  tilf.  B)  i  bnrdaga  B,  b.  *)  hofi  B,  b.  *)  ok  þeir  (svá  b) 
Valtari  íilf,  Ð.  b.  •*)  óvanfœrr  B.  ')  [mgl.  B.  ")  fra  RoHant  er  yfir- 
kominn  mgl,  b.  '^)  |0k  nu(!)  B\  RoHant  ok  Valtari  b.  '•)  manna  b. 
")  [Ok  eptir  þat  B,  b.  '^)  700  binna  B,  b.  ")  mgU  B,  b.  '•*)  [En 
Valtari  B,  b,  '*)  \mgl.  B,  b,  '«)  [mgl.  B,  b.  ")  í  þenna  stað  6. 
'")  [vér  fám  bann  aldri  yfirkomit,  því  skulum  vér  nú  undan  fl^'Í^  ^* 


622  KARLAMAGNU8  8A0A  Vm.  Top.    ðS. 

arri  sókn  h»fa  þeir  kloRt  skjöld  [hans  ok  brynju^  ok  feldan  hest 
hans,  ok  fljja  heiðingjar  undau  ok  mœla  svá:  Rollant  hefir  yíir- 
komit  oss  alla. 

35.  RoUant  er  nú  á  fœti  staádr,  ok  er  nú  úglaðr.  En  LTurj)in 
erkibyskup^  rann  tit  hans  sem  skjótast  ok  tók  af  honum  skjöld'hans 
ok  brynju  ok  hjálm  ok  skar  af  houum  silkikyrtil,  ok  sneri  honum  í 
móti  vindi  at  kœla  hann,  ok  mœlti  síðau :  Heilagr  guð  himneskr 
sé  lofaðr  í  því,  er  vér  höfum  sigr  í.orrostu  þessi,  þú  Rollaut  ok  vér 
með  þér.  Uglaðiiga^  má  ek  þess  biðja  þik,  góðr  félagi,  segir  RoU- 
ant,  at  þúleyfir  mér  at  ganga  í  yalinn  alt  leita  félaga  minna,*  er  ek 
hafða  mikla*  elsku  á,  [ok  þú  leysir  þa,    sem    guð  liefir  þér  vald   til 

'  gefit.*  Nú  fór  Rollant  at  leita  félaga  sinna,  ok  fann  [þá  alla  jafn- 
ingja  nema  Oliver.  Hann  lagði  þá  fyrir  erkibyskup.^  Ok  enn  ferr 
hann  at  leita  Olivers,  ok  fann  hanu  [um  (síðir)®  undir  bakka  einum 
ok  tók  hann  upp  í  fang  sér  ok  kysti  hanu  dauðan  ok  mœlti:  Oliver 
minn  góði  vinr,  [þá  vart  son  ens  ríka  hertuga  Reiuers  er  réð  fyrir 
8jau  löndum.'  Spjótskapt  kuunir  þú  at  brjóta  ok  skjöldu  í  sundr  at 
kljiifa,  brynjur  sundr  at  rífa  ok  oímetnaði  niðr  at  steypa,  góðum 
manni  fylgd  at  veita  ok  góð'®  ráð  at  ráða.  Fyrir  þœr  sakir  vartu 
borinn^'  í  heim  þenna.  Nú  verör  þér  engi  betri  riddari  lifandi  á 
jarðríki.  Nú  sá  [erkibyskup,  at  Rollant  haföi  svá  mikla  úgleði  at 
hann  lá  í  límœtti,'^  þá  tók  hann  honiit  Olivant  ok  fór'^  til  vatns 
rennanda  er  þar  var,  en  hann   var  svá  ústyrkr^'*    aí  sárum  ok  blóð- 

■  rás.  at  hann  mátti  hvergi  komast, '^  ok  féll  niör,  ok  [lét  þá  Hf  sitt 
ok  fór  til  guðs.'**  Nú  réltir  Rollant  við  ok  [»á  Turpiu  erkibyskup 
liggja  á  vellinum  fyrir''  s'ér.  Rollant  hélt  upp  höndum  sínum  til 
himins  ok  bað  honum***  miskunuar  ok  mælti  [svá:  |)ii  hefir  nii  verit 
lengi  berserkr  góðr  í  móti  heiðnuui  möuuum.  Ok  enn  mœlti  Roll- 
ant:**  Koma  skyldi  Karlamagnús  konuugr  oki  sjá  skaða  sinn,*®  er 
heiðnir  menn  hafa  gert  [honum.  Marsilius  konungr  hefir  sent  á  móti 
088  30  sinnum^'  9  heiðiugja  í  móti  hverjum  várum.^^  J)á  sá  Roll- 
ant  [Turpin  erkibyskup'^'  hggja  fy rir^*  sér  á  vellinum.     Hann   mœlti 

^)  [hans  (RoUants  b)  ok  ritit  brynju  hans  B,  b,  ^)  [V^ltari  jarl  B,  6. 
*)  IJglaðr  B,  b,  *)  12  t%lf,  B,  b.  *)  meöta  B,  b.  •)  [mgl,  B,  6.  ')  [þá 
í  valnum  ok  lagsmann  Jvora.  bann  fann  Gerel  ok  Gerín,  Bœríng  ok  Ha- 
tun,  Engiler  ok  Geiraró  af  Roseleun,  ok  fœrír  lík  þeirra  öll  saman  í 
einn  stað  B;  alla  12  jafningja  nema  Oliver,  ok  fœrir  lík  þeirra  allra 
saman  í  einn  stað  b.  *)  fliggjanda  H,  b,  »)  [mgt,  B^  b,  '•)  heil  6. 
")  fœddr  B,b.  '»)  [Valtari,  at  Rollant  lá  í  úmœtti  (hné  í  úmáttft)  B,b. 
'*)  vildi  fara  B,  6.  '*)  ústerkr  6.  '*)  fara  B;  ganga  b.  '•)  [andaði8t 
B^  b.  '^)  [fœrist  á  fœtr  ok  sá  Valtara  liggja  dauðan  á  vellinum  tgá 
B,  b.  '»)  guð  B$  eér  guð  b.  '»)  [mgl.  B,  b.  ")  þann  B,  6,  '»)  sinnajl, 
»«)  manni  Hlf,  B.    ")  [Valtara  jari  H.     ")  dauðan  hjá  B, 


Cap.  86,  AP  RUNZIVALS  BARDAOA.  623 

þá:  Göfugr  höfftingi  ertu  erkibyskup,*  eegir  hann,  ok  góÖr  drengr 
ok  lítilátr  [í  móti  guði,*  ok  síðan  er  postular  dróttins  váru,  þá  var 
engi  maðr  ákafari  at  halda  guðs  lögum  en  þú.  Nú  bið  ek  [þess 
guð,  at  hann  láti  opit  himiríki  fy rir  þér  á  dómsdegi.^  Nii  fann 
Rollant,  at  honum  var  nœr  andláti,  [heilinn  rann  út  um  þunnvanga 
honum,*  hanu  bað  þá  guð  [senda  sér  Gabriel  engil  sinn,*  ok  snerist 
til  Spanialands  ok  gékk  á  hœð  eina,  þar  sem  lágu  4'  marmara- 
steinar  ok  viðr  var  vaxinn,  ok  settist  niðr,  ok  sé''  á  hann  limáttr. 

36.     Frá  því  er  at  segja,  at  einn   heiðingi   lá  í  valnum,    hann 

sé  Rollant  ok  lét  sem  haun  vœri  dauðr,  ok  þó  var  hann  heiU.    Hann 

hugði  at  um  fOr  Rollants.  ok  sá  at  hann  lá  í  úviti.    Hann  stóð  upp 

ok  rann®  sem  skjótast  ok  mœlti  við  RoUant:    Yfir  er  stiginn  systur- 

ponr  Karlamagniis    konuugs.     Hann    tók   sverðit   Dýrumdala   í  hönd 

sér,  ok  mœlti:    ^etta  sverð  skal   ek  bera  til  Arabia.     Ok  tók  hom 

hans   í   hönd   sér   ok    skók   skegg  hans.     Nú    rétti   Rollant  við'    af 

úmœtti  þeim  ok  lauk  upp    augu   sín   ok  sá  til  hans  ok  mœlti:     |)at 

œtla   ek,    segir  hann,    at  þii   sér   eigi   af  várum    mönnum.     Ok    tók 

OHvant  hornit  or  hendi  honum  ok  laust  til  hans    sem   harðast   mátti 

hann  ok  rak  í  höfuð  honum,  svá  at  bœði  augu   flugu   lit  [um  haus- 

inn,^®  ok  feldi  hann   dauðan   til  jarðai'.     Jllr    heiðingi,    segir  hann, 

hví  vartu  svá  djarfr,    at   þú    þorðir  at  ráða    á    mik    [kvikan  hvárki 

með  réttu  né  með  röngu,  ok  engi  maðr  er  sá,  er  þat  spyrr  tll  þfn, 

at  eigi  mun  þik   fól    kalla."     Nii   kennir   RoIIant    [at   dauði   ferr   at 

honum,^*  þá  gékk  hann   til   bergs  þess  er  nœri   honum    var   ok  hjó 

sverðinu^*  í  bergit,  ok  vildi  brjóta  í  sundr,  ef  hann  mœtti,  [en  hann 

mátti  eigi.**     f)á   mœlti   hann :     Gott  sverð   ertu  DýrumdaH,  [ok   í 

mörgum  m*ro3tum  hefi  ek  þik  hafðan,'*  en  nii  er  mér  skamt  til  dauða, 

ok  verðr  mér  nii  at  þér  héðan  af  ekki  gagn,  ok  nii  vilda  ek  at  guð 

veitti  mér,  at  engi  bæri  sá  þik  í  hendi,    at   einn    yrði    hrœddr   fyrir 

einum.     Ok  enn  hjó  hann  í  bergit  ok  fékk  eigi  brotit,  ok  mœlti  enn 

sfðan :    Gott  sverð  ertu  DýrumdaH,**   ok   mörg   lönd  hefi   ek  unnit. 

þau  er  Karlamagnús  (er)  keisari*'  yfir.    [Guð  af  himni  sendi  honum 

')   Valtari  B,  b.       *)    [ok  f^ðrar  sið^emdar  fyrir  guði  ok  mönnum  B;  fra 

[honum  Mareilius  konungr  hefir  seiit  har  b:    á  liði  hans,   en   þó  höfum 

vér  marg^n  mann  drepit  af  Marsilio  konungi.    Eptir  þat  snöríst  Rollani 

til  Valtara,   þar  sem   hann   lá  hjá  lionum   dauðr  á  jörðunni,   ok  mælti 

8vá  til  hans:    Oóðr  höfðinj^i  vartu  ok  8œmiH<^8  siðferðis  bœði  fyrirguði 

ok  mönnum.     *)  [at  ^ð  fagni  þinni  sál,  þá  er  þér  Hggr  mest  við  J?,  6. 

*)  [fngl'  B.  b.     ^)  [aHHvaldanda  senda  heilaga  engla  móti  sálu  sinni  B^  6. 

«)  3  B.  b,     ')  seig  b.    •)  þangat  tilf.  B,  b.     »)  tilf.  B,  b,     »•)  [or  hans- 

inum  B,  b,     ")  [ok  alHr  munu  þik  fól  kaHa,   þeir  sem  spyija  til  þinna 

gerða  B,  b,     *0  [dauða  fara  at  sér  B,  b.     ")  Dýrumdala  niðr  Hlf,  B,  b. 

•*)  [en  þat  gékk  honum  eigi  6;  nigl.  B.     '*)  reyndan  b.     «•)  \tHf.  B^  6. 

")  konungr  By  6. 


524  KARLAMAQKUS  SAGA  VIU.  Cop.    9$. 

sverð  þetta  meÖ  englum  sínum,  ok  bað  at  hann  skyldi  senda  jarl- 
inum  af  Katanie.^  En  ek  hefi  fengit  síðau  með  þér  |>essi  ríki: 
Miklagarð,  [Angio,  Livbnie,  Peitu,  Bretanie,  Provenz ,  Moutaiiie. 
Lumbardie,  Romanie,  Bealvarie,  Flasanie,'-'  Jrland  ok  Englaud  [er 
Karlamagnás  konungr  kallar  búr  sitt,^  ok  hefi  ek  fyrir  því  mikla 
úgleði,  ef  illr  maðr  skal  bera  þik,  því  at  þú  ert  bœði  góðr  ok  heil- 
agr,  í  hjöltum  þínum  er  txinu  Pétrs  postula^  ok  af  blóði  hins  helga 
Blasi  bytíkups,  ok  af  hári  hins  helga  Dionisi  byskups.  J)at  væri 
[eigi  rétt,*  at  þú  værir  a  millum  heiöinna  manna,  heldr  [skyldir  þú 
vera  í  millum  góðra  manua  ok  kristiuna  manua  ok  skynsamra.* 
RoIIant  mintist  nú  á  marga  stóra  hluti  ok  ágœta,  þá  er  hann  hafði 
aflat  til  handa  Karlamagnúsi  konungi  frænda  sínum,  en  þó  vildi  hann 
eigi  gleyma  [sik  sjálfan.*  Hann  iðraðist  syuda'  sinna  ok  bað  [sér 
miskunnar  til  almáttigs  guðs,^  ok  mælti  á  þessa  lund :  J)ii  sannr 
faðir  himneskr,  er  aldri  laugt^  ok  Lazarum  reistir  af  dauða,  ok  þú 
«r  leystir  Danielem  spámann  af  murgum  dýrum  hinum  úörgum  or'® 
Babilon,  leystu  sál  mína  or  kvölum  helvítis  ok  uf  syudum  míuum. 
þeim  er  ek"  gerða  frá^*  œskualdri  mínum  ^lt  til  þessa  dags.  [Hann 
hélt  upp  hœgri  hendi  siuni  til  himna  ok  glófa  sínum  raeð  til  jar- 
teigna,  ok  á  þeirri  sömu  stundu  (lét  hann)  önd  sína.  En  jafnskjótt 
sendi  guð  engla  sína  Michael,  Oabriel,  RaphaeL  ok  leiddu  þeir  sál 
hans  -til  paradísar.'^ 

•)  \mijl.  fí^  h.  ■*)  [ok  Róinan'ki,  Angiani,  ProvincÍHni  uk  Alemaniani,  Peitii 
ok  BríttunÍHni.  Eqvitaniain.  Lnngbardi  ok  Bcalver  B^  b.  ')  [tHf.  B^  b. 
')  |ranf»t  B,  b.  *)  (skyldu  þik  c^cyma  fr^MViv  kriatnir  menn  ok  skyn- 
samir  b.  *)  [sjálfum  eér  B.  b.  ')  misverka  B,  b.  ^)  [guð  sér  miskunnar 
B,  b.  ")  né  Ijúga  mant  tilf.  B.  b.  •")  í  B,  b.  ••)  tUf.  b  ;  myl.  m,  B.  ")  af 
B^  b.  '^)  [Hann  tók  þá  lien<linni  niðr  á  brjústit  ok  hélt  hörundit  meó 
þvílíkum  oróum  þrysvar  hinum  söninm  :  Jn  ií>ta  carne  videbo  deum  sal- 
vatorem  nieum,  þat  norrœnníít  svá.  í  þessu  sama  holdi  man  ek  sjá  gruð 
frrceðara  minn.  Eptirþat  tekr  hann  upp  bádum  höndnnum  til  aug^nanna 
avá  mœlandi :  Et  Í8ti  oculi  conspecturi.  ok  þessi  au^u  munu  fagnadinn 
fá  raeó  giiði.  Ok  {:at  fyldi.st  skjótt  sem  hann  vœnti.  Ok  í  annan  tínia 
talar  hann  svá :  3íeðr  þinni  (miskunnur  tilf.  b)  gjöf.  dróttinn  minn 
(Jesu  tilf,  b)  lít  ek  nú  þegar  þá  luti.  er  eigi  sá  (manns  tilf.  b)  auga^  ok 
eigi  heyrdi  eyra.  ok  eigi  sté  (upp  tilf.  b)  í  manns  hjarta.  En  síðan 
gerir  hann  bœn  til  guðs  fyrir  öllum  sínum  brœdrum^  er  fallit  böfðu  { 
Runzival,  ok  sofnar  í  friði  guðs  (af  þessum  heimi  tilf.  b)  á  Kalendis 
dag  Julii.  £n  meðr  þvi  at  vcr  höfum  grein  gert  á  lifláti  Roilants  jarls. 
skolu  vér  sýna  þessu  næst.  hversu  satt  at  hann  segir  psalmista  (satt 
David  segir  6)  i  sinni  bók  af  dauða  heíhigra  (manna  tilf.  é)  ok  rang- 
látra,  mjök  úlíkt  sem  hvárum  heyrir  (úlíkt  ok  þó  hvárum  tilheyríllgt  6). 
J  fyrra  stað  segir  hann  svá  til  valdra  muiina:  Preciosa  est  in  conspectn 
doroini  mors  sanctornm  eius.  þat  þýðist  svó,  í  dróttins  augliti  er  d}T- 
ligr  dauði  hans  heilagra  maniia.     I  síðari  grein    (síðara   siað    6)    8egir 


Cap,    3f,  AF  RUNZIVALS  BABDAaA.  525 

37..  [Litlu  BÍftar*  kom  Karlamagnús  konungr  íil  Runzivals,  ok 
reið  [aidrigi  svá  alnar  langt  eöa  þvers  fótar,  at  eigi  fyndi  hanu 
dauöan  heiðinn  manu  eða  kristinn.  Nú  œpti  hann  hárri  röddu: 
Hvar  ertu  Rollant  ok  Oliver  eða  Turpin  erkibyskup?  Hvar  eru  þeir 
1*2  jafningjar,  er  ek  setía  hér  eptir  til  lands  at  gœta,  ok  ek  unna 
þeim  öllum  vel.^  Karlamagmis  konungr  sleit  klœði  sín  [ok  skók 
skegg  sitt^  ok  fell  af  hesti  sínum  fvrir  úgleði  sakir.  Nií  var  þar 
engi  maðr  sá  er  [eigi  feldi  tár  fyrir  sakir  sinnavina.*    Nemes  hertugi 

svá  DavLþ  til  vándra  inanna  (segir  hann  svá  6) :  Mors  peccatorum  pes- 
sima,  syndugra  manna  clanði  er  hinn  versti,  segir  hann.  Fj'rir  þenna 
spámanns  orskurð  (þetta  spHmannsins  or<5  b)  verdr  Ijóst,  at  andlát 
Rollants  jarls  er  d^'rligt  í  augliti  dróttins,  því  at  hann  öðladist  fagnað 
Ijóssins;  en  dauði  heiðingýa  verðr  hinn  versti,  því  at  þeir  eru  leiddir 
herteknir  með  taumum  djöfulsins,  sem  enn  verðr  Ijósara,  ef  (þessi  tilf, 
b)  frásöG^u  lylgir. 

Sú  bók  er  heitir  Specuhim  historiale  váttar  þat,  at  virðuligr  herra 
Turpin  erkibyskup  Reinsborgar  var  eigi  í  þeim  bardaga,  sem  gerðist  í 
Runzival,  heldr  með  Karlamagnúsi  konungi,  þó  at  sumar  norrœnubœkr 
segi  öðruvís  af  þvísa  (þessu  6)  efni.  J>ví  váttar  þat  fyrr  nefnd  bók,  at 
á  sama  dag,  sem  orrostau  var  í  Runzival,  söng  Turpin  erkibyskup  sálu- 
messu  á  þeirri  fcgrstu  eng,  er  Karlamagnús  hafði  sett  sín  landtjöld, 
úvitandi  með  öllu  hvat  háskasamligt  fram  fór  móti  hans  frœndura  ok 
ástvinum.  Ok  sem  erkibyskup  stendr  í  messuembœttinu  er  hann  upp- 
tekinn^  (upphafinn  b)  í  andarsyn,  ok  lítr  í  loptinu  hvar  fara  stórir  llokkar 
háleitra  hersveita  (hirðsveita  6)  meðr  söng  ok  sœtum  hljóðum,  meðr 
birti  ok  bh')ma  miklum,  svá  at  byskupinum  gefr  á  at  sjá  ok  heyra,  þar 
til  at  sú  himneska  hirð  íirrist  svá  mjök  jarðríki,  at  honum  hverfr  at 
sýn  (hverfr  synin  6)  upp  í  h)ptit.  Hann  hugleiðir  mcð  sér,  hvat  þessi 
sýn  man  (hafa  tilf,  B)  merkja,  ok  litlu  síðar  sér  hann  ferð  (sýn  6)  aðra  , 
mjök  úlíka  hinni  fyrri.  1  þessarri  ferð  eru  svartir  dólgar  harðleitir  ok 
helvízkir  ásýndum,  þeir  eru  margir  saman  ok  hafa  nökkut  (mikit  b) 
meðferð'ir,  þat  er  þeir  þysja  at  öllum  mcgum  sera  djöflar  (eru  vanir 
tilf,  b)  at  agni  dauðans.  Turpin  erkibyskup  verpr  orðum  áþá  ok  segir 
svá:  Hvat  dragi  þér  eðr  staríit?  J^eir  svara:  Vér  flytjum  félaga  véni 
konung  inn  heiðna  til  ættleifðar  sinnar  í  heivítis  herað,  en  Michael 
stýrir  þeirri  ferð,  cr  leiðir  lúðrþeytara  yðvarn  upp  í  himnana.  Af 
'  þessarri  birting  vissi  erkibyskupinn  sönn  tíðendi  (or  Ruiizival  tilf.  b)  ok 
sagði  keisaranum  hvat  guð  hafði  sj'nt  honum.  Ok  litlu  síðar  kemr 
(þar  tilf.  6)  Baldvini  bróðir  Rollants  á  mœddum  hesti,  váttandi  sömu 
tíðcndi  sem  fyrr  váru  greind,  hvaðan  af  vér  munum  frá  venda,  því  at 
nú  er  vitni  borit,  at  englar  guðs  fylgja  völdum  mönnum  guðs  til  eilifra 
fagnaða.  B^  b, 
')  þegar  eptir  andlát  RoUants  H,  6.  ')  [eigi  svá  þvers  fótar  lengd,  at  eigi 
væri  dauðir  menn,  annathvárt  kristnir  eðr  heiðnir.  (Nú  œpti  konungr 
hárri  röddu  ok  kallar  á  Rollant  ok  Ohver  ok  alla  12  jafningja  tHf,  B) 
B,  b,  ^)  Itilf  B,  b,  *)  [vatni  mœtti  halda  sakir  frœndaláts  eðr  vina, 
sumir  sakir  sona  sinna,  sumir  fyrir  missu  höfðingja  ok  annarra  rikÍB- 
manna  B^  b. 


526  K.iRLAMAGNUS  SAGA  VIII.  Cop,    88, 

hafði  af  því  máli  vel  seoi  öllum  öðrum.  ok  haun  gékk  nœr  konungi 
ok  mœlti:  Statt  upp,  segir  hailn,  ok  8já  fram  fyrir  þik  2  mílna 
lengd,  ok  muntu  sjá^  jóreyk  af  heiÖinna  inanna  hði,  þeirra  er  hér 
eru.*'*  Nú  vœri  þat  drengiligra^  at  [hefna  frœnda  siuna*  en  at  syrgja 
eptir  dauða.  Karlamagnús  konungr  svarar  svá:  Fjarri  eru  þeir  nú. 
En  þó  vil  ek  biðja  yðr  at  þér  [séð  í  fylgd  með  mér.*  Síðau  setti 
hann  3  jarla  at  gœta  valsius,  þá  er  svá  hétu  Beglin  ok  Hatun  ok 
Melun,®  ok  [10  hundruð'^  riddara  með  þeim.  Síðan  iét  konungr 
blása  í  liiðra  sína  ok  reið  ákaíliga  eptir  heiðnum  inönnum  ok  nálg- 
ast®  brátt.  En  þá  er  [aptnaði  at  þeim,®  þá  sté  Karlamagnús  konungr 
af  hesti  sínum  ok  féll  til  jarðar,  ok  bað  guö,'"  at  dagr  skyldi  leng- 
jast  en  nótt  skemmast.  En  jafnskjótt  sem  hann  bað,  þá  kom  engiil 
guðs  af  himni  ok  [mœlti  vib  hann :  Guð  hefir  játat  þér  bœn  þína,*' 
ok  mun  hann  gefa  þér  œrit  [sólarljós  ok  daga.^^  Ríð  þá  nú  ákaf- 
liga  eptir  heiðnum  mönnum  [ok  hefn  þinna  mauna  á  þessu  hinu  illa 
fólki.**  J)á  er  Karl.amagnús  konungr  heyrði  þessi  orð,  þá  gladdist 
hann  ok  hljóp  á  hest  sinn.  Nú  ílýja  heiðingjar  [til  Spanialauds," 
en  Frankismenn  ríða  eptir  þeim  harðHga  ok  feldu  heiðingja  á  báðar 
hendr  sér.  Nú  koma  þeir  at  vatni  einu  [miklu  enir  heiðnu  menn, 
ok  hétu'*  á  guð  sín  til  hjálpar  sér,  þann  er  Terogant  hét  ok  Apoilo 
ok  Maumet,  ok  hlupu  síðan  á  vatnit  ok  sukku  til  grunna,  ok  sumir^^ 
flutu  dauÖir  til  lands,  en  sumir''  váru  drepnir  er  eptir  váru.  Nú 
œptu  Frankismenn  ok  [kváðu  þá  dýrt  hafa  keypt  RoUant  ok  hð 
hans.^®  Nú  [kcmr  Karlamagnús  konungr  at  (ok  sér)*'  at  drepnir 
eru  allir  heiðnir  meun,  ok  mælir  við  sína  menn:  Stígit  af  hestum 
yÖrum,  [oflangt  er  oss  aptr  í  nótt,^®  tökum  uú  herbergi  [náttlangt 
ok  hvílumst  allir  samt  til  dags.  Frankismenu  svara :  Vel  taH  þér 
herra.     J)eir  gerðu  svá,  ok  váru  þeir  þar  þá  nótt.**^ 

38.  Konungr  fór  eigi  af  herklœðum  síuum,  hann  setti  skjöld 
sinn  at  höfði  sér  ok  var  í  brynju  ok  gyrðr  svérði  því  hinu  góða  er 
Jouis  heitir,  þat  var  með  30  litum**  á  liverjum  degi,  [ok  hann  hefir 
einn  nagla  er  dróttinn   var   krossfestr  meÖ   í   hjöltum  sverðsins,   var 

')  mikinn  tilf,  Ð,  b.  ')  hafa  verit  *i?,  6.  »)  saal  B,  6;  dreDgrili^  a. 
^)  [sœkja  eptir  þeim  ok  hefna  sinna  manna,  er  þeir  hafa  drepit  h. 
*)  fveitit  mér  fullting  (til  at  reka  minna  harma  á  þeim  tilf.  6)  Bs  6. 
•)  3Iilun  B,  b.  ')  [þúsimd  B,  b.  «)  þá  tilf.  B,  b.  *)  [tók  at  kveldaií,  6. 
"»)  (bœn  sína  tilf.  B)  til  guðs  B,  b.  ")  [sagði,  at  guð  hcfði  (hafði  b) 
heyrða  bœn  hane  B,  b.  ")  [dags  \jÓ8  B,  b.  '»)  [fí//".  B,  b.  ")  [undan 
B,  b.  '*)  [hétu  nú  heiðnir  menn  B,  b.  '•)  tilf.  B,  b.  ")  þeir  B,  b. 
'")  [mœltu:  Dýrt  hafí  þér  keypt  (keyptan  b)  Rollant  ok  hans  félaga 
B,  b.  ")  fsér  Karlamagnús  B,  b,  '•)  [mgl.  B,  b.  «•)  [tilf.  B,  6. 
*')  lita  B,  b. 


Cap.   S9,  AK  RUNZIVALS  BARÐAOA.  527 

hinn  eísti  hhitr  af  spjóti  dróttins  er  hann  var  sœrðr  nieð.^  Eptir 
þut  [fór  hann  at  sofa  við  mikla  úgleði  sem  þreyttr  maðr.^  En  engill 
guðs  kom  til  hans  ok  sat  undirhöfði  honum  alla  nótt.  Síðan  dreymdi 
hann ,  at  hann  þóttist  sjá  [ókyrrleik  mikinu^  í  lopti,  hvassviðri 
mikit,  [regn  ok  snjó  ok  ákaíHgr  higi."*  Ok  því  næst  [féll  sú  furða 
á  hans  menn,  svá  at  þeir  hrœddust  ok  œptu  aUir  hárri  röddu  ok 
kalla^  á  Karlamaguús  konung  sér  til  hjáipar,  ok  í  ofanfalli^  því 
iOmdust  vápn  þeirra.  Ok  því  næst  sýndist^  Karlaniagnúsi  konuugi 
margir  vargar  ok  dýrin  liörgu,  ok  margr  fugl  sá  er  gammr®  heitir 
ok  allskonar  dýr  ógurlig,  ok  þótti  honum  sem  þeir®  viidi  eta  hans 
menn,  en  hann  þóttist  vilja  duga  hði  sínu.  Jafuskjótt  kom  hit  úarga 
dyr  [eitt,  hljóp  at  honum^^  ok  fékk  báða  leggi  hans  í  munn  sér  ok 
lét  sem  þat  viidi  |iast  nieð  hann  eða  eta  hans  menn,^'  ok  vissi  hann 
eigi  hvárt*'^  þeirra  féll.  Ok  vaknaði  konungr  enn  eigi.  Nú  berr 
fyrir  hann  hinn  þriðja  draúm.  Hann  þóttist  heima  vera  á  Frakk- 
landi  í  höll  sinni,  honum  þótti  svá  sem  hann  hefði  fjötra  á  [fótum 
sér,'^  ok  hann  sa  fara*'*  30  mauna  til  [borgar  þeirrar  er  Ardena 
heitir,*^  ok  rœddi  hverr  {)eirra  við  annan,  ok  sögðu  svá:  Karla- 
magnús  konungr  er  yíirkominn  ok  er  aldri  síðan  verðr  at  bera 
kórónu  á  Frakklandi. 

39.  Nú  eptir  þetta  þá  vaknaði  konungr  ok  hugði  at  draumum 
sínum  ok  þóttu^®  vera  ógurligir  sem  var.^'  Síðan  búa  þeir  hesta 
sína  nienu  hans,  ok  cr  þeir  váru  búnir,  þá  riðu  þeir  til  Runzivals, 
ok  er  þeir  kómu  þar,  þá  kanna  þeir  valinn  ok  fundu  Rollant  liggja 
í  millum  fagra  steina  4,**^  ok  lá  sverð  hans  undir  höfði  honum,  ok 
hélt  hann  hœgri  hendi  sinni  um  meðalkafla  en  (í)  hinni  vinstri  hendi 
hafði  hann  horu  sitt  Olivant.  En  er  Karlamagnús  konungr  sá  þessi 
Líðendi,  þá  sté  haun  [af  baki*®  ok  gékk  til  systursonar*®  síns  meö 
miklum  hryggleik  ok  kysti  hann  dauðan,  ok  féll  til  jarðar  ok  mælti 
síðan:  Blezaðr  sértu^*  Rollant,  dauðr  sem  lifandi  [ok  kvikr,**  yíir 
alla  riddara  jarðliga,^'  því  at  þinn  jafningi  mun   aldri    fást**  á  jarð- 

•)  [nagh  sá  er  dróttinn  várr  var  krossfestr  nied  var  undir  hjöltum  sverð- 
sins,  ok  af  spjóti  því  er  guð  var  særór  með,  ok  af  þcssiim  guðs  krapti 
(ok  fyrir  þessu  háleitu  píslarteikn  grœðarans  b)  hafði  Karlamagnús  sigr 
í  hverjum  bardaga.  B,  b.  0  [sofnar  keisarínn  (Karlamagnús  b)  við 
ofmikinn  harm  B,  b,  ^)  [mjök  kynliga  luti  B^  b.  *)  [meðr  eldingum 
stórum  ok  áköfum  loga.  H,  b,  *)  [sýndist  kcisaranum,  sem  eldingarnar 
félli  yíir  menn  hans,  ok  heyrðist  honum  svá  sem  þeir  œpti  hárri  röddu 
ok  kallaði  B^  b.  ^)  saal.  B,  b :  faunfalli  a.  ')  sýndust  J?,  b.  *)  gamr  B. 
»)  þau  B,  b.  '»)  Itilf.  B,  h,  ")  [eta  hann  i?,  b,  ")  hvárr  B,  b. 
'^)  [báðum  fótum  B,  b.  '«)  tilf.  B,  b.  '»)  [borgarinnar  B,  b,  •«)  honum 
tilf.  B.  ")  vái-u  B,  b,  '•)  þriggja  b,  •»)  [niðr  af  hesti  B,  b.  '•)  frœnda 
B,  b.  '')  sérðu  B;  vcrtu  b,  ")  [mgl.  B,  b.  ")  þá  er  verit  bafa  frá 
fyrsta  degi  hcjmH  ok  hingat  til  tilf,  B,  b,     ^^)  fínnast  (fœðast  b)  siðan  B,  b. 


528  KARLAMAQNUS  SAGA  VIU.  Cap,    8$, 

ríki,  því  at  þú  ert  bœÖi  viiir  guðs  ok^  maDDa.  Nú  féll  konungr  í 
úinátt,  ok  ætluðu  lians  nienn,  at  hann  vœri  dauðr,  en  hann  var  lif- 
andi.  En  Neines  hertugi  var  nœr  staddr  ok  [sá,  hann  rann  til  vatns 
rennanda  skjndiHga  ok  tók  vatnit^  ok  kastaði  í  andiit  konunginuin  ok 
niælti  við  hann  síðan :  Statt  upp,  herra  konungr,  segir  hann^  engi 
ann  öðrum  svá  vel  dauðum ,  at  eigi  skuU  hann''*  sjálfan  sik  mest 
rœkja  Hfanda.  ]þá  [er  Nemes  uiœlti  þetta,  þá  lét  konungr  at  orÖuni 
hans  ok  reistist  upp  á  fœtr,^  ok  mælti  við  hinn  sterkasta  riddara 
sinn;  at  hann  skyldi  taka  sverö  Hollants  ok  fœra  honum.  Riddarinn 
fór  ok  fékk  eigi  náð.  ]þá  sendi  Iiann  annan  riddara,  ok  var  þá  eigi 
lausara.*  Síðan  sendi  hann  5  riddara,  at  sínum  fingri  skjldi  halda 
hverr  þeirra,  ok  [var  þá  eigi  lausara.®  ]þá  mælti  Karlamagnús  kon- 
ungr,  at  [engi  maðr  mundi  þat  skjótt  gert  fá  at  ná  sverði  af  Roll- 
ant,  þá  er  hann  lifði,  ef  ná  fáit  þér  eigi  náð  af  honum  dauÖum.^ 
Ok  eptir  þat  féll  [á  hann  úmáttr.®  Nemes  hertugi  bað  hann  [hafa 
hreysti  við  ok  mœlti  svá :  Maðr  skal  œ  eptir  mann  lifa  ok  rœkja 
sjálfan  sik  mest,  því  at  svá  hefir  guð  boðit  at  vera  skjldi.  Karla- 
magnús  konungr®  hlýddi  ráði  hans  ok  varp  af  sér  úgleði,  ok  spurði 
hversu  þeir  inundu  ná  sverðinu  af  Rollant.  J)at  sýnist  mér  nú  ráð 
[at  biðja  almátkan  guð,  at  hann  verði  við  þeiin  um  þetta  mál,  en 
þat  þikkjumst  ek  vita  fyrir,  at  eigi  verðr  sverðit  RoUauts  laust, 
neina  jafngóðr  drengr  (taki  til  hjaltanna)  sem  hann  var.*®  J)á  tók 
Karlamagnús  konungr  at  biðja  fyrir  sér  lánga  stund.  En  er  hann 
lauk  bœn  sinni,  þá  reis  hann  upp  'ok  gékk  þangat  sem  Rollant  lá 
ok  tók  til  sverðsins,  ok  [lá  þá  laust  fyrir"  honum.  Nú  vissi  kon- 
ungr,  at  þat  var  satt  er  Nemes  hertugi  hafði  sagt  honum.  Hann 
tók  hjöltin  af  sverðinu  [fyrir  sakir  helgra  dóma  þeirra  er  í  váru,'* 
en  hann  kastaði  brandinum  út  á  vatn  Qarri  landi,  því'  at  hana  vissi 
at  engum  sómdi'^  at  bera  síðan  eptir  Rollant.  Síðan  gékk  haun  í 
valinn  ok  [leitaði  kristinna  munna  ok  fann  þá  12  jafningja,  ok  var 
hverr  lagðr  hjá  öðrum,  ok  þat  vissi  hann  at  Rollant  hafði  þatgert.'* 

')  gódra  tilf,  B,  b.  ')  [tók  kalt  b.  ')  maðr  1?,  b.  *)  [reis  konuDgr  upp 
^,  b.  *)  en  áór  tilf,  B^  b.  *)  [hugdu  at  vísu,  at  þá  mundi  lauBt 
(hugðust  fyrir  víst  þá  mundu  ná  6),  en  þat  var  (varð  b)  þó  eigi  B,  b. 
')  [eigi  mundi  sverðit  nást  af  Rollant  lifanda,  erná  fœst  eigiaf  dauðum, 
mikit  er  at  missa  slíks  (slikan  b)  frænda.  J9,  6.  ")  [konungrínn  enn  í 
úmátt  B,  b.  ')  [hreysta  sik.  Ilann  B,  b.  '*)  fsegir  hertoginn,  at  vér 
heitum  á  almátkan  guð,  at  sverðit  náist,  því  at  eigi  man  jafnröskr  maðr 
taka  tii  hjaltanna  sem  RoUant  var.  B,  b,  ")  [lá  (lék  þat  6)  þá  laust  i 
hendi  B,  b,  ")  [sakir  þess  at  helgir  dómar  váru  þar  í  B,  b.  ••)  samdi 
B\  slóð  b.  •*)  [kannaði  ok  fann  livar  þeir  lágu  12  jafoingjar,  hverr 
(fann  lík  þeirra  12  jafningja,  hveni  b)  hjá  öðrum,  ok  þóttist  vita  at 
RoUant  mundi  þat  sýst  hafa  B,  ft. 


Cap,  40,  AF  RDNZIVALS  BARDAOA.  529 

40.     Síðan  lét  Karlamagni'is   konungr  taka  lík  þeirra   12  jafn- 

ingja  ok  Lsveipa  með  góðuni  líkblœjum,*  ok  þá  er  þat  var  gert  með 

mikilli  vegsemd,    þá  .var    [hann   íhuga*    mjök   um   aðra   sína   menn, 

þá  er  fallnír  váru,  ok  þótti  honum   fœvar   illa,^   er  hanu   mátti    eigi 

[skilt  geta*  lík  sinna  manna  fré  heiðinna  manna  líkum.    [Síðan  rœðir 

Karlamagnús  um  við  Nemes  hertoga  ok  alla  menn  sína,  hversu  hann 

skyldi  sinna   manna   lík    kent  fá  í  valnum.*     Nemes    hertugi    svarar 

[honum  vel  ok  vitrh'ga  ok  vegmannhga,  ok  mælti  á  þessa  leið  :*    J)ar 

er  til  raÖa  at  taka  [nú  sem  optar,  er  mikill  vandi  er  á,  sem  er  guð 

allsvaldandi,  er  bezt  kann  ok  vill.     Nú  er  þat  várt  ráð  þetta  sinni, 

at  heita  á  guÖ  ahnátkan  af  öllum  hug,'  at  hann  geíi  oss  skilning  [á 

þessum  hlut.®   f)etta  þótti  Karlamagnúsi  konungi  þjóðráð'  vera,  sem 

var,  ok.vakti  hann  þar  þa  alla  nótt,    [ok   alt  hð  hans   með  honum, 

ok  lágu  á  bœnum'"  ok  báðu  þess  ahnatkan  guð,  at  hann  [skuli  lýsa 

fyrir  þcim,  hverir  hvárir  vœri,  kristnir  menn  þeir  er  fallnir  eru,  eða 

þeir  hinir  illu  hciðingjar  er  hér  hafa   barizt  í  móti    þoim.**     En  um 

morguninn  cptir,  þá   cr  þcir  [váru  í  öðru  sinni  tilkomnir  at  kanna^* 

vaHnn,  þá  haföi  almattigr  guð  svá  heyrða'*  bœn  þeirra,  at  sú  grein 

var  þá  ger  í  niillum  kristinna  manna  ok  heiðinna, '"*  at   ruunar  váru 

vaxiiir  yíir  líkum  hoiöingja,  en  kristinna  manna  lík  [váru  ölU^  úhulin, 

svá  sem  [þá  er  þeir  váru^*  nyfalhiir.     Síðan   lét  Karlamagnús    kon- 

ungr  gera  margar  grafir  ok  stórar  í  þeim  sama  stað  er  vah-inn  [hafði 

faUit,*'  ok  lét  þar  síðan  hylja  iík  sinna  manna    með    moldu, ,  ok  lét 

þar  náhga  leiða*®  hvern  scm  var/^  nema  RoUant  ok  þá  12  jafningja. 

Ok    hina    na^stu'  nótt   cptir    sögöu    þeir    konunginum    guðs    englar   í 

draumi,  at  hverr  þeirra  var  hólpinn  er  fallit  haföi  af  liði  Karlamagnús 

konungs.     Síðan  lét  konungr  gera  barir^®    stórar    ok    vel   búnar   ok 

[lét  leggja  a^*  lík  þeirra  Rollants,  ok  12  jafningja  ok  höfðingja  þá  er 

þar  fóliu,    ok    lct   hann    leggja   þeirra   h'k  12  á  börur,    ok    fór  hann 

síðan  ok  alt  liÖ  hans  nieö    honum    ineÖ    mikiin   prýði   ok    vegsemd, 

ok  höfðu  á  brott  með  sér  þessi  12  lík,  ok  fóru  til  þess  er  þeir  kómu" 

')  [klreda  líkklœdum  B,  b.  ^)  [keisariun  íhugafiillr  B,  b.  »)  [afarillaB; 
þat  móti  skapi  b  ')  [skilja  b.  *)  ItUf.  B,  b,  «)  [svá  B,  b,  ')  [sem 
þér  erut,  herra;  en  þat  er  mitt  rád,  at  lieita  á  aUsvaldanda  gud  (þann 
er  l)ezt  vill  tilf,  B)  B,  b.  «)  [þessa  hlutar  B^  6.  »)  gott  rád  B,  b. 
'")  [tilf.  B,  b.  •')  [skyldi  (vildi  6)  þeim  birta,  hvárir  vœri  kristnir 
menn  eðr  heiðnir,  þeir  sem  fallnir  várn  if,  b.  ")  [könnuóu  B\  kann- 
aóu  6.  ''^)  birta  B,  b.  '*)  í  valnum  tilf.  B,  b.  '*)  [lágu  þá  enn  B,  b, 
'«)  [þeir  væri  B,  b.  '0  [var  fallinn  B,  b.  '»)  giafa  6.  '«)  lá  B,  b, 
^»)  barar  B,  12  barir  b.  ^*)  tilf  B,  6.  ")  Ueggja  lík  RoUants  á  ok 
þeirra  12  hofóingja,  sem  þar  höfðu  fallit,  barar  váru  12.  Keisarinn  hafði  sik 
nú  i  veg  med  ölhi  liði  sínu  nieð  miklum  veg  ok  pryði,  ok  fóru  nú  með 
líkamina  B\  leggja  þar  á  lík  Rollants  ok  annarra  12  jafningja.  Hann  hefir  sik 
nú  í  veg  með  ölln  iiði  sínu  með  mikinn  veg  ok  sóma,  fór  nú  með  líkamina  b, 

34 


530  KARLAMAGNUS  SAQA  VIII.  Cap.    41. 

til  borgar  þeirrar  er  Arsis*  heitir.  Sú  er  höfuðborg  á  leiidi  því  er 
Proventa*  heitir.  J)ar  váru  kenuimenn  niargir  ok  góöir  ok  göfgir, 
ok  géngu  í  inóti  þessum  líkum  meö  inikilli  dyrÖ  ok  vegsemd.  J)ar 
váru  [sungnar  sáhimessur^  at  öllum  musterum  í  borginni.  J)ar  lét 
Karlamagnús  konungr  ottra  at  þeim  messum  er  þar  váru  sungiuir 
[meÖ  raust  mikilli  ok  stórmenzku;  þat  er  sagt,  at  þar  var  otlrat 
12  hundruð"*  inarka  vegius  silfrs  áðr  cn  lík  þeirra  væri  huhu  nioldu. 
[ok  svá  Jct  hann  moldskcyta**  iniklar  jarðir  til  þcss  staðar,  er  þeir 
hvíla  at  12  jafningjar,  ok  proventur  stórar  lagði  hann  þar  til,  þa»r 
er  þar  fylgja  ávalt®  síðan.  Eptir  þat  fór  Karlamagnús  koiuingr  heim 
til'  sinnar  góðu  borgar  Paris  mcð  ölhi  Hði  sínu,  ok  [hafði  inikinn 
hryggleik  í  hug  sínum,®  þó  at  fáir  fjndi  þat  á  honum. 

41.  J)á  cr  Karhunagnús  konungr  bafði  hcima  [verit  uin  hríðar 
sakir,'  ok  er  hann  var  hvíldr  af  þes.sarri  ferð,  þa  lét  hann  skera 
upp  herör  um  öll  sín  lönd  ok  ríki,  ok  [lct  saman  stefna  öllum  höfð- 
ingjum  í  sínu  ríki,  ok  hvcrjuni  inanni  þciin  cr  vígr  var  ok  vápn 
mátti  bcra,  þa  skyldi  til  hans  koma  til  hcilla  ráða  hvat  er  gcra 
skyldi  af  Guinelun  jarli,  cr  svcik  Hollant  ok  þrcr  20  þiisundir  inanna 
er  féllu  með  honum  at  Kunzival.  En  cr  þetta  hð  var  sainan  komit 
í  einn  stað,  þá  var  þetta  tjáð  ok  talat  af  vitrum  inönuuni  ok  síðan 
upp  borit  fyrir  alla  alþýðu.  J)á  þótti  ölluni  mönnum  vant  at  dœma 
um  slíka  hluti,  ok  váru  engir  orskurðir  þcssu  nuili  vcittir,  ok  þar 
kemr  enn  scm  jafnau,  at  Nemes  hertugi  vcrðr  iipp  at  standa  á  þessu 
móti  enu  Ijölmenuu,  ok  talaði  síðan  langt  ercndi  ok  einkar  snjalt. 
Hann  lýkr  svá  sínu  nuili,  at  þat  var  hans  ráð ,  at  Guinelun  jarl 
skyldi  deyja  hinum  Iciðiligstum  dauða  ok  hinum  versta,  þcim  er  til 
qí\átti  fást.  J)etta  sama  ráð  sýndist  Karlamagnúsi  konungi  þjóðráð 
ok  allri  alþýðu.  Síðan  var  Guinclun  jarl  tekinn  or  myrkvastofu. 
þar  sern  hann  hafði  áðr  varðveittr  vcrit  í  Ijötrum,  síðan  er  HoIIant 
ok  lagsmenn  hans  höfðu  farit  til  Runzivals.    Síðan  var  Guinelun  jarl**' 

')  Arsers  6.  "')  Provincia  B^  6.  ^)  [veittar  (gervar  b)  sœmiligar  sálutídir 
ok  fagrar  messiir  Csálumessur  6)  iíf,  6.  ^)  [12  hundruóum  J9.  6.  *)  fkeis- 
arinn  (hann  b)  lagði  ok.^,  b.  •)  jafnau  B.  b.  ')  P'i-akklands  ok  kom 
til  íilf.  B.  b.  *)  [bar  mikinn  harm  i  sínu'  brjústi  eptir  sinn  fncnda 
RoUant  B^  b.  ')  (dvaHzt  nökkura  hríð.  B.  b.  '")  [boðadi  til  sín  öllum 
höfðingjum  sínum  ok  vinum,  ok  hverr  sá  madr  er  vápn  mátti  bera 
(vápnum  mátti  valda  b)  skyldi  til  hans  koma.  Ok  er  þessi  lýðr  var 
saman  kominn.  spurði  keisarinn  a4la  viti*as(u  menn  ráda  (ráós  b)  uni. 
hvat  gera  skyldi  við  Guenelun  jarl,  er  sveik  Rollant  ok  12  jafningja  ok 
20  þúsundir  riddara  meó  þeim,  er  féllu  at  Runzival.  En  mönnum 
sýndist  vant  at  dœma  um  slíka  luti,  ok  varó  af  því  engi  orskurðr  veittr 
(þar  um  titf.  6).  f)é  stód  upp  Nemes  hertogi  ok  talaði  langt  eyrendi 
ok  Bnjalt,  en  svá  lauk  hann  sinu  máli,  at  hann  sagði  at  þat  var  hans 
(at  hann  kallaði  þat  sitt  6)  ráð,    at   Ouenelun  jarli    vœri   dœmdr  hinn 


Cap.   41.  AF  RUNZIVALS  BARDAGA.  531 

bnndinn  í  milhim  tveggja  hrossa  útamra,  ok'drógu  þau  hann  víða 
um  Frakkland,  [til  þess  er  svá  lauk  hans  œfi'  at  ekki  bein  var 
fast  viö  annat  á  líkama  hans,  ok  [váru  |jau  eigi  harðari  en  makligt 
var.^  Eptir  |)at  [lét  Karlamagnús  konungr  frelsa  sitt  ríki  ok  stjrkja 
ok  setja  í  sín  lönd  nienn  tií  stjórnar  ok  íorráða,  en  ryðja^  í  brott 
sínum  fjándmönnum*  ok  andskotum.^  Svá  segiet  at  Karlamagnús 
keisari  ætti®  síÖan  margar  orrostur  ok  sigraðist  í  fám,  en  hélt  þó 
ríki  sínu  [öllu  til  dauðadags.*     Ok  Ivkr  [j^yá,  þessum®  þœtti. 

leit^ilif^sti  ílanc^i  ok  hinn  vcrsti.  Ok  þctta  sýndist  kcisaranum  (Karla' 
niaíTiiúsi  konnnííi  h)  ráí^  ok  (iUuni  öðruni  þcim  sem  þar  váru.  Var  síðan 
Gucnclun  jarl  tekinn  or  myrkvastofn,  þcirri  sem  hann  vor  varðveittr  í, 
mcóan  keisarinn  fór  til  Runzivals  cptir  h'kama  Rollants  ok  þeirra  kump- 
ána  ok  B.  h. 
')  [þar  til  b.  '^}  [var  þvílikr  hans  dauði.  scm  nii  mátti  heyra  ok  makligt 
var  B:  var  hans  dauði  þvílíkr,  sem.  nú  mátti  heyra.  háðuhgr  ok  honum 
makligr  6.  ^)  (friðaði  konungr  (keisarinn  b)  ríki  sitt  ok  skipaði  höfð- 
iníiýum  sinum  til  stjóniar  ok  forráða,  en  ruddi  H,  6.  '•)  Her  ender  a. 
^)  úvinum  b.     ^  atti  b.     ^)  [alt  til  ellidaga  b.     *)  [hér  Runzivals  b. 


34* 


MinBI  PABTR  RAKIAMAGNUS  SOGU  AF  VILHJAIMI  KORffilS. 


at  er  [sagt,  þá  er  Karlamagnús  knnuiigr  liafði  dre|iit 
einn  ríkaD  konuDg  ok  unnit  eína  rlka  borg  ok  sterka 
(at)'  þessi  konungr  átti  eptir  unga  konii  ok  frlða  ok' 
tvi  sonu  unga  ok  vænliga.  |)á  var  inc6  Karlsniagni'isi  sií 
inaðr  er  Vilhjálnir  [korneisH  hél,^  liann  var  hinn  ágætastí 
maðr  ok  af  liinuni  bezlum  ættum.*  Et  þot  af  honum  aagt, 
ftt  en^  kappi  hali  verit  meiri  moð  Karlamagnúsi  keisara,^ 
'  ■','  nLLiiii  Rollant  frœndi  hans.  Vilhjálmr  var  svá  mikilf  ok  sterkr 
ok  góðr  riddari,  at  [aldri  varð  hans  maki."  Earlainugnús  elokaði 
liann  nijök,  ok  nú^  Ekipaði  hann  honum  þetta  rlki,  er  hann  hafði^ 
nýliga  fengit,  hann  gaf  honum  [konuna  \i&  er  áðr  var  frá  aagt,  nk 
alt  ríki*  ok  kónungs  nafn  mtÖ.  Ok  eþtir  ]iat  fór  liann  heím  til 
Frakklands  meÖ  Boemd  ok  aigrí.  En  Yilhjálnir  sljTði  sfnu  rlki  méð 
mikilli  tign  ok  vinsœld."'  Nú  er  þat  ciini  dag,  at  Vilhjálmr  hellr 
lagt  hbfuð  sitt  1  kné  [siniii  frú,"  ok  neig  á  hann  úmegins  híifgi. 
£n  hon  hafði  hendr  at.ok  greiddi  lokka  hanB,  ok  sá  hon  f  hofði 
hane'*  eina  hœru,  ok  hralt  lioii  hjiröi  haiis  frá  sér  ok  mœlti  [eigi 
vilHiga:"  Hussun  þér  göniluni,  segir  hon.  En  liann  vaknaði  við^ 
ok  heyrði  þat  er  hon  liafði  mœlt  ok  sagÖi :  Jiat  má  vera,  at  [])ú 
hríndir  þvf  nú"  frá  {tér,  er  þú  manl  brátt  grátandi  aptr  biÖJa.  Ok 
spratt  upp.  J»á  mœlti  bon:  Herra  minn,  segir  hon,  þetta  vargaman- 
mál.     Vilhj&lmr  mælti:    A  þeasi   sömu  stiindu   skal  ek  fyrírláta  þik 

')  [nú  at  segja  þesau  ntrat  af  KarlamaenÚBi  keisara,  at  i  einni  orroalu. 
þeirn  sem  hBnn  élti,  befði  h&nn  drepit  einn  rikan  konnng  ok  unnit  þá 
hina  sterku  borg  ok  úgstu.  Beni  hann  stýrði.  b.  ')  med  heniii  lilf.  b, 
')  \htt  ok  kalleiV  komeÍB  b.  ')  munnum  b.  *)  konungi  b.  *)  [vsrla 
var  hans  jafningi  b.  ')  þvi  b.  *)  þi  tilf.  b.  ')  [drúttningina  þá  er 
konDQgrinn  hafði  átta  b.  ")  sómBaeiud  b.  ")  [dróltningtnni  b. 
"]  hoDum  b.     '*)  [úvitrltgH  b.     '•)  |{>ar  brindir  [tú  nú  þvi  h6fiti  b. 


Cap.    2.  KY  VILHJALNI  KORXBI8.  533 

ok  þíiia  sonu  ok  alt  þetta  ríki,  því  at  ek  skal  héðan  af  guði  þjóna. 
J)á  mœlti  hon :  Ger  eigi  sva,  herra  minn.  Hann  bað  fá  sér  vápn 
sín  ok  setti  hjáhn  á  höiuö  aér  ok  gyrði  sik  sverði.  J)á  tók  frúin 
at  gráta.  Vilhjáhnr  niæhi:  Grát  eigi  nú,  segir  hann,  uni  þér  við 
sonu  þína  ok  sit  í  ríki  þínu ;  send  orð  Karlamagnúsi  keisara,^  at 
hann  sendi  hingat  Reinald  bróður  þinn  at  gœta  ríkis  með  þér,  enga 
váii  áttu  mín  til  ríkis  héðan  af.  Hann  bað  taka  Iiest  sinn,  kysti 
hann^  síÖan  konu  sína  ok  skuldalið,  ok  fsíðan  sté  hann  á  bak^  ok 
bað  engan  um  sik  forvitnast.  Ok  sátu  nú  allir  með  hrygð  eptir, 
ok  nii  spyrst  ekki  til  hans  lengi.*  Hann  kom  um  síðir  til  klaustrs 
suðr  í  lönd  við  skóg  einn,  ok  var  honuni  [herbergi  búit*  af  forráðs- 
mönnum  staðarins.  Ábótinn  spyrr  [hann  at  nafni,  ok  segist  hann* 
vera  lítlendr  maðr.  [Ok  er  nótt  var  liðin,"^  segir  hann  ábóts,  at 
hann  vildi®  þar  staðfestast.  Ábóti  kvaðst  hyggja,  at  haun  mundi 
vem  kappi  mikill,  [ok  nú  sömdu  þeir  þetta,'  at  hann  mundi  þar 
staðfestast.  Váru  vápn  hans  fest  upp  í  mustari,*®  en  hann  tók 
niunkaklæöi.  Meðr  því,  segir  Vilhjálmr,  at  ek  helir  mart  móti  gört 
guði,  þá  bjóðumst  ek  til  allrar  þjónustu  staðarins.^'  Ábóti  kvaðst'* 
þiggja  mundu.  [Var  Vilhjálmr  þar  at*^  umsýslu,  ok  er  hann  hafði 
verit  þar  um  hrlð,  fann  hann  at  þeir'*  höfðu  meira  hug  á  veraldar 
plógiö  en  a  réttri  regluskipan.  Ok  Vilhjalmr  rœddi**  þetta  við  ábóta. 
en  hann  reiddist**^  ok  kvað  hann  djarfan  vera.  Ok  fór  svá  fram 
[nökkura  vetr.^®  En  jafnan  er  gestir  kómu,  var  Vilhjálmr  einn 
saman,  fátt  rœddu  brœðr  um  |þat,  ok  œtluðu  þeir  at  vera  mundi 
fyrir  illgerða  sakir'^  hans. 

2.  Einn  vetr  er  dró  at  jólum  mœlti  ábóti  til  brœðra,  at  vista- 
fátt  væri  at  staðnum.  Tvær  leiðir  váru  til  kaupstaðar,  önnur  löng, 
en  önnur  [stutt  ok  góð,'-*"  ok  lágu  á  þeirri  illvirkjar,  en  stundin  var 
lítil.  J)á  mœlti  Vilhjálmr:  Biíinn  em  ek,  ef  þér  viHt  mik  senda. 
Brœðr  sögðu  þat  vel  fallit.  Ábóti  svarar:  Hví  er*^  þat  eigi  vel, 
at  þú  farir?  Vilhjálmr  mœlti :  Lofa  munu  þér,  at  ek  fari  leið  hvára 
sem  [mér  líkar?^'*  Abóti  kvaðst  þat  lofa  munu.  Lofi  þér,  segir 
Vilhjálmr,  at  ek  ver^^  eign  staðarins?  J)at  lofag''*  eigi,  segir  ábóti. 
Vilhjálmr  mœlti :  Skal  ek^^  standa  hjá,  ef  ek  er  rœntr?  Eigi  skaltu 
vígi  verja,  segir  ábóti.     J)á  mœlti  Vilhjálmr :    Lofar  þú  mér,**  ef  á 

')  konnngi  b.  ^)  mgl.  b.  ^)  [sté  á  hest  eptir  þat  b.  0  langa  hríð  b. 
*)  [þar  fengit  herbergi  nökkut  b.  *)  [hvaðan  hann  vœri,  en  hann  segist  b. 
')  [Um  morgininn  eptir  b.  *)  viU  b.  ^)  [þeir  sömdu  þetta  með  sér  b. 
•«)  musteri  b.  ")  við  staðinn  b.  '')  þat  tilf.  b.  •»)  [Tók  Vilbjálmrþá 
við  b.  '^)  munkar  b.  •*)  plógi  b.  '•)  talaði  b.  '0  við  tílf.  b. 
'•)  [nökkur  ár  b.  ")  [þetta,  ok  œtluðu  þat  vera  fyrir  sakir  illgerða  b. 
^'O  [Bkemri  ok  betri  b.  ")  man  b.  ")  [ek  vil  6  '•)  verja  6.  '^  lofa 
ck  b.    ")  þá  tilf.  b.    ««)  at  taka  i  móti  tilf.  b. 


534  KARLAMAQNUS  SAGA  IX.  Cap.    9, 

inik  er  ráðit  ok  dreginn  or   klæðum,   eða^    skal    ek   fatlauss  á  brott 
ganga?    Abóíi  svarar:     Auðsét   er   þat  á  þessi    [orð    ok*    eptir|£Ítan 
þinni,  at  þu  hefir  verit  ofsarnaðr.     Lofa  ek,    at  þú  lát'**    eigi    rænast 
skyrtunni,  en  öðrum  klœðuni  skaltu    rænast    láta.     Vilhjálmr  rnœJti : 
Bið  gullsmið  f)inn  gera    mér    brókabelti    ok    búa  gulli.     Ok    svá  var 
gert.     Síðan  var  honum  íenginn   leiðtogi.     J)eir   höfÖu    tvá   asna   ok 
fara  hina  lengri   leið,    þeir   kómu    til    kaupstaðarins    ok  kaupa*    malt 
ok  hveiti;  eu  er  þeir  váru  búnir,  {)á  var  skamt  til  jóia,  svá  at  þeir 
máttu  eigi  heim   komast    at  jólum,    ef  þeir   fœri    |_hina   Jcngri    leiÖ.* 
Ok  er  þeir  kómu  þar  sem  leiðir  skildust,    þá  mælti   Vilhjáhnr:     Nú 
munu  vit  fara  hina  skemri  leið.     Leiðtoginn  svarar:    Is'ú  íiun  ek,  at 
þú  ert  œrr,  er  þú    vill    [bæði    tupa    þér   ok    mér   ok   öUu  því  er  vit 
förum  meÖ.*     Vilhjáhnr  mœlti :     J)at   frá  ek  í  kaupstaðnum,    at    ili- 
virkjar  eru  á  brottu.    J)eir  snöru  hina  skemri  leið  ok  fnru  um  nóttina 
ok  um  daginn,    ok    urðu   viÖ    ekki   vurir,    ok  fóru  svá  alt  þar  tii  at 
atfangadag"^  jóla  sjá*^  þeir  til  klaustrans,  ok  þóttust  or  hóska  komnir. 
Vilhjálmr  gékk  fyrir  ok  var  í  kuíH  [ok  uppi  hattrinn,®  ok  hafði  staf 
í  hendi  sér,  en  sá    er  honum    fjlgdi   gékk   eptir   ok    keyrði    asuaua. 
Ok  er  Vilhjálm    varði    sízt,^**    hleypr   sjá   er   eptir   fór   upp  á  hann, 
ok    segir   at  illvirkjar    hlaupa   eptir   þeim.     Vilhjálmr    mælti :    Gakk 
fyrir  til  klaustrans,    en    ek    man    bíða   þeirra.     J)ar    koma   12  meun 
albrynjaðir,  ok  spurðu  hverr  sii  væri  hrottinn?    Hann    nefuir  sik  ok 
spyrr,  hverr  formaðr  [þeirra  var?*'    Hann  nefndist  Dartiburt:*'     Ok 
vilju  vér  hafa  fé   þat,    er   þú    ferr    með.      Vilhjálmr    mælti :    J)at    er 
staðar  eign,  ok  gelit  [fyrir  guðs  skyld  frið,^^  þá  man  yðr  vel  takast, 
ella  man  yðr  skamt   til    ills.^*     J)á    hljóp    einu   þeirra   at    honum  ok 
laust   með    Hötu   sverði    um    herðar  honum.      J)á    mælti    Vilhjálmr: 
Hin  dýra  dróttning  María,  gæt  mín  [við  freistni,  at  ek  megi  standast.'* 
Síðan  taka  þeir  af  honum  alt   þat    fé    sem    hauu   fór   meÖ,    ok  snúa 
brott   síðan.**'     Abóti   stóö    úti   ok    brœör   hans*'   ok    sá   á.     En  er 
illvirkjar  œtluðu  brott  at  hverfa,  þá  mælti  Vilhjálmr:    J)ér  erut  kyn- 
ligir  menn,  takit  vistir,  er  fær  hvervetna,    en    takit   eigi    dýra  gripi, 
sem  þér  megit  hér  sjá.    J)eir  mæltu :    J)ii  ert  víst  fól,  ok  mjök  toga 
tröll  tungu  or  höfði   þér.     Sniia  þeir^®    ut   honum    síðan    ok   ráÖa  á 
hann.     Vilhjalmr  mælti :    Gcrit    [mi  eigi  svá  illa  við  mik,'*   kneppit 
mik  eigi,  kippit  heldr  upp  kuílinum  ok  takit  þar  góðau  grip.    Bróka- 
beltit  var  spent  utan  at  brókunum.    I'ekr  þá  eiun'^®  ok  slítr  af  honum 

»;  tilf.b.  =»)  [mgl.h.  ^  látir  6.  •)  þar  tilf.h.  ^)  [hinn  lengra  veginn  *. 
•)  [»aaU  h\  tapa  þér  B.  ^  atfangsda?  b.  «)  sá  6.  »)  [mgl.  b. 
••)  minnst  b.  '')  [tilf  b.  '^)  Darziburt  b.  '^)  |því  frió  fyrir  guðs 
skyld  b.  •*)  ttlf.  b.  '•)  fsvá  at  ck  megi  standast  þessa  frefstni  b. 
"^)  eptirþatfe.     '")  myl.  b.     •»)  núb.     "»)  [vel  ok  6.     ";  til  einn  þeirm  6, 


Cap,    8,  AK  VILHJALMI  KORNEIS.  535 

brókabeltit,  ok  mœlli :    Satt  er   þat,    at   þetta  er  hin  mesta  gersimi. 

Ok  síðaii    rak    hann    um    höfuð   honum.     J)á    varð    Villijálmr  reiðr; 

hann  hafði  ekki  vápn,  hann  lilevpr  þá  at  öðrum  asnanum  ok  sparn 

51  fœti  síiium,  svá  at  [þegar  féll.'    Vilhjáhnr  rífr  af^  bóginn  ok  hleypr 

at  þeim  scm  næfjtr   honum    var   ok  laust    hann    til   heljar,    ok    þegar 

annan.     f)eir  sniia''*  undan  sem  eptir  eru   ok    þegar*  í  skóginn.     f)á 

freiigr  Vilhjálmr  at  asnanum  ok  inælti :    Mikla   jllsku    heíir    ek  drýgt 

við  þessa  guðs  skepnu,  er  kvalin  er  fyrir  mínar  sakir.     Hann  leggr 

þá   við   bóginn,  þar  sem  verit  hafði,  ok  biðr  til  guðs.     En   er  hann 

lauk*  bœninni,   reis  asninn  heill  upp.    Hann  fór  nú  heim  til  klaustrs, 

ok  var  þá  mið  nótt,  [þá  váru^  byrgðar  dyrr,  ok  brýtr  hann  upp  hurÖir 

ok  sá  engun  mann.    Abóti  ok  munkar  höfðn  byrgt  sik  ok  hugðu,  at  þessi 

maðr  mundi  vera  tröll.    Vilhjálmr  biðr  þá  syna  sik,  en  er  hann  finnr  þá, 

hýðir  hann  hvern  þar  sem  [hann  finnr.'    Hann  fann  ábóta  í  kirkjufyrir 

altari  ok  hyddi  hami  þar,  ok  mœlti:    Aumr  maðr  er  sá,  er  yðr  þjónar, 

þér  erut  dáðlausir^  ok  ástlausir  við  guð.  ok  fœrit*  þessa  ráðning  til 

nytja  yðr.    Síðan  hvarf  hann  í  brott,^®  ok  spurði  engi  maðr  til  hans.** 

3.     J)á   er   Karlamagnús    konungr  spurði    brautreið    Vilhjálms, 

varð  hann  úglaðr,  ok  setti  til  [gisla,    at    hann    féngi    upp    spurt,    ok 

verðr*-  engi  víss.   [dofnar  yfir.     Síð    ok    snemma  spyrr   hann   eptir, 

ef  hann  íengi  hann  upp  spurt,    ok    verðr   þat  eigi.*^     Harmar  [hann 

þat^"*   nú    mjök,    er   kappar    hans  eru  frá  honum,    Rollant   fallinn   ok 

þeir  12  jafningjar,   Oddgeir  danski  á  brott  ok  Othuel,   [en  hann  sjálfr 

afgamall,    Vilhjálmr   horflnn.     J)á*^    samnast    saman    úvinir    hans    ok 

ætla    at   hefna   sín    [ok    sinna   frœnda.'^     Fyrir   þessum    her   gerðist 

iiöfðingi  Madnl  konungr,  hann  var  bróðir  Marsili  konungs,  er  barðist 

við  Rollant  at  Hunzival ;   hann  dregr  saman  her  mikinn  ok  fór  sunnan 

of*'   lönd,    hann    braut   borgir   en    brendi    kastala,    ok    drap    menn'® 

lyrir  Karlamagniisi  konungi.*®     Karlamaguús  var  þá  orðinn  svá  ríkij, 

at  þessum  megin  hafs  hnigu  til  lians  allir  konungar.     Ok  nú  er  hann 

heyrir  jiessa  hersögu,    þá  sendir  hann  orð  öllum  konungum  ok  her- 

tugum  ok  jörlum,   [ok  öllum^"    þeim    er  ríki  héldu  af  honum.     En  í 

annan  stað    sendir   hann    menn   at    leita  Vilhjálms    bœði    á  sjó  ok  á 

landi,    ok    geta   þeir    hann    aldri^^    uppspurt    hvárki    lífs    né    Hðinn. 

Samnast  nú  at  konnngi  liö  mart,  ok  stefnir  hann  her  sínuni^^  í  móti 

hi'iðingjum,  ok  hefir  þó  miklu  minna  lið*  [en  þeir.'^ 

')  fhann  féll  þeí^ar  b.  0  honnm  tilf,  b.  *)  iaal.b:  snern  i^.  *)  hlaupaft. 
*)  bafói  lokitA.  *0  |váni  þar  6.  ")  jkonnnn  var  6.  *)  vid  menn  iilf.  b. 
^)  því  fœiit  nú  b.  '<»)  þaðan  tilf.  b.  ")  langa  hríð  tilf,  b.  ")  [gislhigar,  ef 
hann  féngi  hann  upp  spurt.  ok  verór  þess  b.  '^)  Inigl-  b.  '*)  konungrinn  6. 
'*)  [Vilhjálmr  horfinn,  en  hann  sjálfr  mjök  gamall.  Fyrir  þeesa  sök  b. 
'«)  [mgl.  b.  ")  um  b.  •»)  mart  fólk  b.  "•)  keisara  b.  '")  {mgl.  6. 
*')  hyergi  b.     '')  þessum  b.     ")  [mgt.  b. 


536  KARLAMAQNUS  8AGA  IX.  ^ap,    4. 

4,     [f)at  er  upphaf  at   ininni   sögu,^    at   karl  bjó   ok    átti    sér 
konu,  [j)at  var  suðr  í   löndum,'*    liann    hét  Grimaldus,    þat    var    vift 
skóg  [eigi  lángt^  frá  öðrum  mönnum.    Hann  var  meiri  vexti  en  aÖrír 
menn,    skeggjaðr   mjök    ok    kallaðr  heldr    blauthugaðr.       Hann    var 
vellauðigr  at  fé,  hann  átti  [mart  góðra*  hesta  ok  gnótt  váj^na,  hann 
var  vanr  pjálfr  at  halda  hjörð  sinni  til  skógar.    Ok  eiun  dag  er  hann 
var  á  skóginum,  kom  at  honum  maðr,    sá  var  í  kufli,  ok   var  höföi 
hœrri  en  Grimaldus.     [Sá  maðr^  mœlti:     Hverjum    er  hér  at  heilsa^ 
segir  hann,  svá  virðuhgum?     Grimaldus    vatt  upp^   skeggi    ok    sagði 
nafu  sitt,  ok  spurði  móti,  hverr  hann  kveddi.'     Hann   svarar:     Víss 
mantu  þess  verða  síðar,    en    eigi    er   mér   lofut  í  dag  at  segja,®    en 
ek  er  nágranni  þinu,  ok  er  skamt  í  miHi  bygða   okkarra,    en^    hvat 
er  tíðenda  í  laudi?  segir  kuflmaðr.    [Jll  eru  tíðendi,  segir  Griraaldus, 
hrœzla^**  á  ölhi  fólki,  Karlamagniia  konungr   er   með    mikluni  ótta,*' 
bregðast  honum  höföingjar,    ok   þikkir   líkhgt,    at  hann    muni    fara** 
úsigr,    ok    er'^    faHs   ván    á   fornu    tré.     Hahn    þreyr  eptir   Vilhjálm 
korneis  [ok    spyrr   hann   aldri    upp,^**    en  vár    erum    kvaddii*  í  flokk 
þenna,  ok  J)ikkir  mönnum    nii   ekki  gott  at   fara.     KuflmaÖr  mælti: 
Nauðsyn  er  á  at  fara,  en  þó  sé  ek,  at  þér  er  mjök  allient  at  fara, 
en  sœmd  munu  þeir  hljóta  [er  fara.^^     Grimaldus  mœlti:    J)at  mœla** 
sumir  menn,  at  konuugr*''    þori    eigi    at   berjast,    ok   þat  veit  ek,  at 
mér   vex    mjök  .í  augu    at   berjast   ok  skilja^®    við    konu   mína.      j)á 
mœlti  kuflmaÖr:     [þat   skipti   megu    vit  gera:    bú*®    mik   at   berjast 
fyrir  þik,  en  þú  ger  rnór  góðar  biísiQar;    [ok   fúss  em  ek  til  þessar 
farar,  svá*®  at  varla  má  ek  sofa  fyrir.    Grimaldus  mœlti :   [J)at  vil** 
ek  gjarnu,    því  at  ek    vH'*^    lifa   lengr.     Kuflmaðr    mæHi :     Hefir    þú 
góða  hesta  [?    Hann    svarar:     Góða,   segir  hann.     Kuflmaðr   mœlti : 
HcHr  þú*^^  góð  vápn?    Góð^*  þikki  mér,  segir  Grimaldus.     Kuflmaðr 
niœlti :    Al  nú  hestinn  á  korni  háH'an  mánað,   ok  hittumst  í  ákveðiun 
dag.     Ok  svá  gerði  Grimaklus,  ok  í  ákveðinn^*  tíma  hittast^^  þeir. 
J)á    mælti   kuflmaðr:     Nú  man    ek   leysa  líf  þitt,    en    þú   seg   þetta 
engum  manni.     Síðan   hleypr   hann    at  honum    ok   bregðr   honum  á 
lopt,  ok  [nú  spyrr  hann,'*'  hvat  er'^®  títt  um  konunginn?    Grimaldus 
svarar:    Nú  œtlar  hann  til  bardaga.     J)á  sagði    kuflmaðr:     Viltu   hit 

')  [Nú  er  þat  greinanda  þessu  nœs^  b.  ^)  [mgl.  b.  ^)  [einn  langt  í  brott  6. 
^)  [marga  góda  6.  *)  [Ktiflraadr  b.  •)  vid  tilf.  b.  ')  svá  vegrHga  tUf.  b. 
«)  þér  nafn  mitt  tilf.  b.  ^  eða  é.  •«)  [ílrœzla  mikil  er  b.  ")  því  at 
tilf.  b.  '^  fá  b.  '3)  þar  tilf.  b.  •«)  [því  at  liann  getr  hann  hvergiupp 
epurt  b.  '*)  [sem  í  þessarri  feró  eru.  b.  "*)  tala  b.  'O  Karlamagnús  6. 
")  skiljast  b.  •')  [Vit  megum  gera  skipti  med  okkr.  bú  þú  b.  '")  [því 
at  8vá  fÚ88  em  ek  til  þeirrar  ferðar  b.  *')  [þau  skipti  tek  6.  ^'^  enn 
^  tilf.  b.    »3)  [eáa  b.     ^*)  Své  6,     ")  nefndan  b,    ^*)  finnaflt  b.    =»0  [mælti  b. 

2»)  nú  tilf.  b. 


Cap.  4.  AF  VILHJALMI  K0RXRI8.  537 

Rama  kaup  okkart?  Já,  já,  segir  hann.*  Hann  gengr  þá- at  hestinum, 
ok  spyrndi  á  lœti  sínum,  ok  stakaði  hann  ekki.^  SíÖan  kippir  hann 
söðlinum,  ok  hélt  söðulreiðit.  Ok  j>á  mœlti  hann :  J)etta  er  góÖr 
hestr.  Síðan  lét  hann  á  sik^  svart  skegg,  hann  setti  [hjálm  á  höfuS 
.sér,*  ok  var  ekki  bcrt  [á  hans  andliti*  nema  augun,  hann  gy rði  sik 
sverði  ok  tók  spjót  í  hönd  sér  ok  steig  á  bak,  ok  var  maðr  hinn 
vígligsti.  J)á  mœlti  Grimaldus:  Vel  vœri  fengit,  ef  alíkir  fœri  aUir 
til  konungs.  Hann  kemr*  nú  til  hers  Karlamagnús  konungs,  ok  ferr 
í  þá  fylking,  sem  Grimaldo  var  skipat.  Keisarinu  á  þá  þing  við  lið 
silt,  ok  stóð  upp  á  þinginu  ok  mœlti:"^  Kunnigr  er  góðum  mönnum 
skaði  sá  ok  manna  missir,  er  vér  höfum  fengit  af  heiðingjum,  ok 
hefir  guð  því  svá  vel  skipat,  at  annarr  heíir  jafnan  upp  risit  í  stað 
annars,  en  RoIIant  höfum  vér  sva  mist,  at  vér  munum  aldri  bœtr 
bíöa.  Nií  cr  ok*  Yilhjtilmr  a  brottu,  cr  gildastr  var®  af  mínum 
köppum,  ok  uú  er  sú  ván  þrotin,  at  hann  muni  aptr  koma,  því  at 
hans  er  hvcrvefna  Icitat  ok  spyrst  ckki  til  hans.  Nú  munu  vér 
[berjast  við  heiðingja,  ok  snúm  móti  þcim  scm  harðast,*®  ok  minn- 
umst**  á  þat,  at  Kristr  lér  [oss  jafnan  hærra  lut.**  Ok  cf  nökkurr 
er  [sá,  at*'*  mér  kunui  at  scgja  til  Vilhjúlms,'*  sá  skal  bera  af  mínum 
fundi  byrði  [sína  gulls,*^  ok  sá  er  skaða  veitir  Madul  konungi,  sá 
skal  þiggja  af  mcr  jarls  nufn  ok  dóttur  mína,  cn  ef  hann  er  áðr 
jarl  cöa  hertogi,  þá  skal  hann  vcra  konungr.  Dugit^®  drengiliga,  ok*"' 
bíðit  annathvárt  bót  eðr  bana.  Ok  þii  fékk  konunginum  [mikils  ok'® 
fcldi  tár.  Slcit  nú  þingit  ok  var  blásit  í  lúðra,  ok  bjó  hvcrr  sik 
[sem  bczt  mátti.'®  Grimaldus  var  fremstr  a  hesti  ok  eggjaði  mjök 
sína  'sveit  til  framgöngu.  J)at  undraðust  meun,  at^**  hann  lét  svá 
framgjarnliga,  því  at  hann  var  [ckki  kallaðr  framgjarn  maðr.*'  Hann 
snaraði  fram^^  sína  svcit  í  þá  fylking,  er  sjiilfr  konungrinn  var  fyrir. 
J)riðjungi  meira  höfðu  heiðingjar  lið.  Grimaldus  var  miklu^^  meiri 
en  aðrir  menn,  ok^*  hjálm  hans  bar  upp  or*^  flokkinum.  En  í  móti 
merki  Karlamagniis  konungs  lct  heiðni  konungr  bera^**  sitt  merki; 
fyrir  [Karlamagnúsi  konungi^"^  fóru  9  kappar,  þeir  sem  ruddu  stig 
fvrir  honum.  Grimaldus  var  í  öndverðri  ívlkingu,  ok  er  saman  kómu 
fylkiugar,  þá  varð  orrosta  mikil;  ok  þá  laust  Grimaldus  hest  sinn 
sporum,  [en  hann  hljóp  við  ok^^  fram,  svá  at  tvegg'a  vegna  hrökk 

•)  Grimaldus  b,  0  vid  tUf.  b.  ^)  mal'  b\  líma  B.  ^)  [á  8ik  góðan 
hjálm  b.  *)  [tilf.  b.  «)  rídr6.  ')  svá  tilf.  b.  «)  tilf.  b.  »)  einn  tHf.  b. 
'^  [fara  til  móts  við  beii^inoja  ok  berjast  við  þá  b.  ")  enn  tilf.  b. 
'0  Ihefir  oss  hœrra  hlut  geíit  fc.  '*)  madr  hér  erb.  ")  með  sannindam 
lilf.  b.  •*)  [tilf.  b,  •«)  því  dugit  nú  6.  'O  tilf.  b.  '»)  [svá  mikils,  at 
hann  b.  '»)  Itilf.  6.  '^)  er  b.  ^')  [kallaðr  ekki  fullhugi  6.  ")  með 
tilf.  b.  ^^  þvi  6.  «')  at  b.  «)  öUum  tHf.  6.  ^*)  fram  Hlf.  b. 
^')  [keisaranum  6.     *•)  [ok  hleypti  6. 


538  KARLAMAOKUS  SAOA  IX.  Cap,    S, 

undan.     Hann  reið  frarn  hjá  konungi  svá   hart  ok  nær,    at    hestrinn 
stakaði,^    en  konungrinn   hallaðist^   á   ba'  i    ok   leit   til   hans,    ok    sá 
hvárr  í  augu  öðrum.     Grimaldus  nam  ekki  staðar  ok  reið  svá    fram 
í  fyiking   heiðingja,    ok    konungrinn   brosti.      Grimaldus    hjó    á    tvœr 
'hendr  ok  gékk  alt  frani^  uudir  merki  hins    heiöna   konungs  ok   drap 
merkismann'*   ok    7^    riddara  aðra,    þá   er  beztir**   váru.'     Ok    síðan 
átti  hann  vápnaskipti  við    konunginn    heiðna,    ok    lagði   þá    hvárr  (il 
annars,  konungrinn  lagði  til  Grimaldum  sterUliga,  ok**   brast  í  sundr 
spjótskaptit,  [ok  |)á  lagði  Grimaldus  til  konungs  ok  gegnum  skjöldinn 
ok  tvöfalda  brynjuna,  ok  gékk  utan  rifja,  er  verr  var,  en  spjótskaptir 
brast   í   sundr.     En   svA   sátu   |jeir   fast  í    sínum    söðhim,    at    hvái^i 
gékk  af  sínum  hesti.^    Ok  þá  víkr  konungrinn  frá  ok  höggr  riddara 
einn,***  ok  felr  sverðit  í  brjósti  houum    ok   höggr'*   hestinn    í  sundr. 
En  Grimaldus  hafði  riðit  fram  lengra  ok   drepit   tvá   riddara,    ok  ni'i 
ríðr  hverr  móti  öðrum.     [Ok  er  Urimaldus  sér  skaða  sinna  manna, 
víkr  hann  aptr  ok  þar  at,  sem  heiðni  konungr   var    fy rir,    ok  höggr 
þegar  til  hans  á  háls  honum,^'^   svá   at   af   tók    höfuðit,    ok    hendi  á 
lopti,  ok  kallar'^  at  þeir  sé  yíirkomnir  hinir  heiðnu.     Ok   því    nœst 
taka  þeir  at  flvja,  en  konungr^*  rekr  flóttann.    Síðan  víkr  hann  aptr, 
ok  er  hann  kemr  til  valsins,  þá  er  á  brolt  höfuð  [þess  heiðna  kon- 
ungs,**  en  bolrinu^®  eptir.    Hann  lætr  bera  boHnn  í  landtjald  sitt  ok 
segist  enda  munu  orð  sín.     Margir  riddarar    kómu    þar   [ok  fœrÖu*' 
konungi    höfuð,    ok    sögðu   þat    fylgt    iiafa  þeima  bol,    en    konnngr 
hlýðir  ekki  á  þeirra  orð    ok   kveðst'®    munu    kenna    þann   mann    er 
drap  konunginn. 

5.  En  nú  er  [frá  því  at  segja, '^'at  þeir  tinnast  kuflmaðr  ok 
Grimaldus.  En  er  hann  sér  höfuðit,  [þá  spurði  hann:^*^  Hví  hafðir 
þii  þetta  höfuð  hingat.  Kuflmaðr  mælti :  Hér  fyrir  skaltu  fá  mikinn 
sóma.  Tak  nii  vápn  þín  ok  ríð  á  konungs  fund  ok  bið  hanu  gera 
þik  jarl,  ok*^  unn  konu  þinni,  ok  ver  búinn  at  fylgja  mér,  þá  er 
ek  kem  [lit  eptir  þér.^^  Nú  stígr  hann  á  hostinn^^  ok  ríðr  [í  herinn 
ok  til  konungs^*  ok  mælti :  Guð  signi  yðr,  herra :  kenni  þér  hðfuö 
þetta,    er   átt    hclir   Madul    konungr.      Karlamagnús    konuugr    leit   á 

• 

')  uiKlir  lionnm  tilf,  b.  0  vió  tilf,  b.  ^)  saaj.  6;  undan  B.  *)  hans 
tilf.  b.  })  6  b.  «;  frœknastír  6.  ^)  af  lic^i  heióingja  tilf  b.  »)  svá  at  b. 
^)  [en  8vá  8iitu  þeir  í  sínum  söðlum  fast,  at  hvárgi  gékk  af  baki.  J)á 
lagði  Grimaldus  til  konungs  gegnum  skjöldinn  ok  tvífalda  brynjuna,  ok 
gékk  utan  nlja,  er  verr  var.  6.  '*)  af  Frankismmönnum /iV/".  6.  ")  tók  6. 
")  [Grimaldus  höggr  þcgar,  sem  þeir  mœttust,  á  háls  hins  heiðna  kon- 
nngs  b.  '"*)  hátt  tUf.  b,  ")  Karlamagnús  b.  .  '*)  [konungsins  heiðna  6. 
'«)  biikrinii  lá  b.  •')  [fœrandi  b.  '«)  segist  b.  ''•')  [þar  til  at  taka  6. 
^®)  [bliknar  hann  fast  ok  mœlti  6.  ^')  en  þ.  ")  [til  þín;  haf  med  þér 
höfuð  {)etta.  b,     ")  hest  sinn  b.     ")  [á  konungs  fand  b.  ' 


Ctip.    6.  AP  VILHJALMI  KORNEIS.  539 

höfuöit  ok  setti  við  bolinn  ok  inælti :  J)etta  höíuð  á  hér  at  fylgja. 
eðr  hverr  er  þcssi  riddari?  Ek  heitir  Griinaldus,  segir  liann,  ok 
draj)  niðr  höfði.  Konnngr  niœUi :  Eilt  sinn  sá  ek  hest  þenna*  ok 
góðan  riddara  á  baki,  en^  hvar  er  sa  nii?  Grimaldus  svarar:  Aldri 
settist  unnarr  riddari^  á  þenna  hest  en  ek,  ok  cngi  kom  annarr"*  í 
þenna  söðul.  En  ek  beiöuinst  jjess  af  yðr,  sem  |)ér  hétuð.  Kon- 
uniiT  mælti :  Vitu  þér  nii  at  ek  eldumst,^  ok  mjök*  sígr  elli  í  augu 
mér,  ef  \m  ert  sá,'  er  ek  stakaði  fyrir,  [ok  laust  tvá  kappa.®  Ok 
fyrir  lygi  þína  skaltu  ríða  á  brott  viðr  riddara  minn  einn,  eðr  segja 
mér  ella,  hverr  þetta  þrekvirki  vann.  {)at  hugðag®  um  hríð,  at  ek 
mundi  kenna  Vilhjáhn.  J)á  svarar  Grimaldus :  Sama  beiðnmst  ek, 
en  eigi  dóttur  þinnar,  því  at  ek  er  kvángaðr  áðr.  Konungr  bað 
hann  ganga  fyrir  sik  ok  leit  á  hann***  ok  mælti :  Hræddr  var  ek, 
þá  er  mér  litust^*  þessi  augu  augu  Vilhjálms.  Seg  nú,^*''  hvcrr  þér 
íekk  höfuðit,  Hann  svarar:  Ek  tókálopti,  þá  er  [af  fauk'^  bolnum. 
Konungr  þagnaði  um  stund'*  ok  mælti  síðan :  Verða'*  má  at  sá 
þikkist  verðr  [at  ráða,'^  er  þér  seldi*^  höfuðit,  eða  hvers  beiðist  þii 
af  mér.  Grimaldus  niælti:  Jarls  nafns  ok  þcirrar  tignar  er  þar'®  ó 
ar  fylgja.  Konungr  svarar:  [Ek  skal  gera  þik  jarP*  ylir  einni  borg. 
Síðan  lét  konungr  taka  upp  landtjöld  sín,  ok  ferr  nú  heim  meÖ 
ágætuin  sigri.  Hann  gaf  Grimaldo  jarls  nafn,  ok  var  iiríkastr^® 
jarla  hans. 

6.  Nökkurum  vetrum  síðar  bar  þat  til  eina  nótt,  at  Grimaldum 
dreymir,  at  maðr  kom  at  honuin,  ok  þúttist  hann  kenna  kuflmann. 
Sá  biðr  jarHnn  upp  standa  uk  fara  til  konungs^'  ok  segja  honum, 
at  þit  skulut  fara  í  þann  sama  skóg,  er  mit^'''  fundumst,  ok  í  land- 
suðr,  þar  sem  þykkastr  er  skógrinn,  þar  inunu  þér*^  íinna  lítinn 
stíg,  ok  er  þú  kemr^^  or  skóginum,  þá  man  vera  slétta  grœu  undir 
fjallshlíð  ok  skógr  umhverlis.  ok  gní])a  mikil  gengr^^  af  Ijallgarðinum 
ok  dalr  undir  ok  [í  dalnum  einn^**  hellisskúti,  þar  munu  þér^"^  íinna 
lík  initt  undir,^**  þar  helig^^  búit  hálfan  þriðja  tug  vetra.  En  ek 
vil,  at  Karlamagniis  híti  gera  kirkju,^®  ok  íái  þar  til  inenn  at  þjóna, 
þá  ertu  frjáls  allra  skulda  við  mik.  Síðan  hvarf  hann  á  brott,  en 
Grimaldus  vaknaði  ok  segir  konu  sinni  drauminn.  Hon  mœlti :  Rís 
upj)  skyníliliga  ok  seg  konungi,  úhæft  er  at  dvelja,    segir  hon.     J)ú 

')  fyrr  tilf.  b.  ')  eór  b.  ^)  ma(^r  b.  *)  tilf.b.  *)  iiijök  tUf.b.  *)  lustft, 
')  ma(1r  tilf.  6.  »)  [mijl.  b.  »)  hug<5a  ek  6.  '")  um  stund  tilf  6. 
>M  svnduöt  b.  "^)  mér  b.  ")  [þat  lauk  at'  6.  •*)  tímu  6.  '*)  vera  6, 
^)  því  at  ráða,  sem  ek  hefir  þar  um  beitit  6.  '*)  fckk  6.  '•)  því  6, 
')  [Gera  man  ek  þik  jarl  vist  6.  ^®)  minzt  háttar  6.  ^')  Karlamagnúa 
tilf.  b.  ")  vit  b.  -^)  þit  6.  ")  fram  tilf.  b.  ^)  »aaL  ft;"gékk  B. 
»)  [tHfi  b.     ")  þit  6.     '•*)  mgL  b.     ^')  hefir  ek  b.     ")  í  þeim  stað  tilf,  6, 


IK1 

tii 

26} 


540  KABLAMAOKUS  SAOA  IX.  Cap,    é, 

eggjar  úvarliga,  ef  ek  ber  rangt  upp  fyrir  konung,*  segir  hann,   (_ok 
mau  ek  þá^  rekinn  af  riki.     Hann  sofnar  í  annat  sinn,    ok   kemr  at 
honum  hinn  sanii  maðr  mjök  reiðuligr  ok    mælti :     Lítt    minnist    þú 
þess,    at  ek  hefi  þér  gott  gört,    ok  hér  fyrir  týnir  þú  lífínu^    ef  þú 
ferr  eigi.     Hann  vaknar  ok  segir   konu   sinni.     Hon   biðr    hann    eigi 
djljast  við.     Hann  reiddibt  orÖum^  hennar,  ok  sofnar  it  þriðja   sino, 
ok  sýndist  honum    þessi   maÖr   þegar,*    ok    var  þá   allreiðuligrr,    [ok 
lauöt*   með    sprota   sínum  í  höfuð   honuni,   ok    mœlti:    Rís    upp    nú, 
vesœll  maðr,  ok  er  nú  verra  en  fyrr,  skaltu  nú  ok  hafa  nökkut  fjrir 
þitt   þrálœti,    augu    þitt   annat   skal    út  springa.     Siðan  hvarf  hann  í 
brott.    [Ok  síðan  riss  haun^  upp  skyndiliga  ok  ríÖr  með  sína   menn 
á  konungs  fund,  ok  segir   hoimm   greiniliga   allan   þenna   fyrirburð.'' 
En  konungr  bregðr  við  skjótt,  ok  fara  þeir  eptir  fyrirsögn®  jarls,  ok 
fundu  þar   sem    [til  var®    vísat   einii    mann   nyandaðan,    ok  horfði  í 
austr.     J)ar  var  ihnr  dýrligr,   svá  at   hverr  er  þár  var  hugðist  kom- 
inn'®    i   paradisum.      Keisarinn    kendi    þar   sinn    kœra    vin   Viihjólm 
korneis    ok   varð    harðla   fegiun,    lét   hann   þar  grafa  h'kama    hans  í 
jörð  með  mikhim  veg.    Hann  lét  þar  kirkju  reisa  ok  lagði  [þar  til" 
jarðir  miklar  ok  mörg   önnur  gœði.      Síðan    tók   hann   af  Grimaldo   ■ 
jarls  nafn  ok  setti  hanu  ráðsmann^'^  at  þessum  stað,  ok  þjónaði  hann 
þar  guði  ok  hans   kona,    meðan   þau  lifðu,*^    ok   margir  aðrir.     Eu 
Karlamagnús  konungr''*  fór  heim  i  Frakkland  meðr  sinum  mönnum.** 

*)  konunginum  h.  ^)  [þá  mun  ek  vera  6.  ^)  við  orð  6.  *)  enn  b. 
*)  [hann  sló  h.  *)  [En  jarl  ríss  6.  ')  atburd  6.  ')  forsögn  6.  **)  [þeim 
var  til  h.  '")  vera  tH(.  h.  ")  [til  þeirrar  kirkju  h.  '0  rádamann  6. 
")  bœói  t\if.  b.  '*)  keifiari  b.  '*)  ok  slýrói  sinu  ríki  með  mikiUi  viró- 
ing  ok  sómasemd.  Hann  settist  þá  í  þeim  hálfum  Frakklands,  er  Lolh- 
aríngia  heitir.  tilf.  h. 


Tlim  PiRTB  KlRUHilGKVS  SÖGU  IHH  HRAFTAVERK 
OK  JiRTIGNIR. 


eðr  engu  nióti  er  þat  gleymanda  eðr  niÖrfellanda, 
\  aem  skrirat  flanst  f  saDnligum  letrum  af  þeirri  sœmd 
I  ok  virÖing,  aem  várr  dróttinn  Jesus  Kristr  veitti  [)eesum 
rrœgðarrulla  keisara  Karlamagnúni  þegar  hér  f  heimi  fyrir 
{ft  armœðu  sem  hann  ^oldi  fyrir  lians  kristni  alla  sfaa 
daga,  heldr  er  þat  skrifanda  ok  senniliga'  segjanda,  þó  at 
þat  rté  eigi  glög^liga  greint,  á  hverjum  tímum  keisarans  rfkia 
lnjs-a  hluti  hefir  til  borit  sem  nií  skal  aegja.  ^ann  Ifma 
sem  stýrði  guðs  kristni  herra  Leo  pávi  hinn  mikli  á  dögum  Con- 
stantini  Miklagarðs  konunga,  fi>ður  Leoms,  ok  á  tfmum  Johannis 
patriarehe  1  Jórstílum,  tók  virðuligr  herra  Karoius  keisara  nafn  vfir 
Romania.  Sturlaí^st  mjök  þar  fjrir  konungriun  f  Miklagarði,  at 
Romani  höfðu  tekít  sér  nýjan  keisara,  þvf  at  ævinliga  þar  til  hafði 
hvei^i  verit  í  kristninni^  keisaradóms  sœli^  nema  f  Constantinopoh, 
þftr  til  er  Romani  fœrðu  sik  undan  oki  Grekorum  ok  gáfu  Karla- 
magnúsi  Frnkka  konungi  fyrstum  keisara  nafn.  En  alla  þá  sturlan 
sem  Karolo  [Huttist  eða  veittist  af*  Miklagarðs  konungi  bar  hanu 
með  heilagri  þolinmœði,  ok  þat  lagði'  liann  yfír,  at  afðan  er  honum 
var  sagt,  at  Miklagarðs  konungr  óttaðist  níikkut  at  n^vorðinn  keisari 
mundi  vilja  le|!^Ja  undir  sik  hana  ríki,  gerir  Karlamagnús  sfna  sendi- 
boða  með  blfðum  bréfnm  ok  stöddum  fríði,  svá  at  alla  þá  hrœríng, 
sem  áðr  var,  læknaði  hann  með  slnni  góðvild,  setti  sœtt  millim 
tondanna  Qmeð  sönniim  friði.*  En  hversu  guði  likaði,''  at  Karla- 
magnús  hafði  keisari  gerz.t  má  lýsast^  f  þvf  sem  eptir  ferr.  Nærrí 
þeim  tfma,  aem  þetta  fór  fram  f  Roma,  géngu  heiðnir  menn  [enir 
vestu'  meÖ  atóriim  herskap  á  várs  dróttins  jörð  í  Jórsölum  með  svá 

')  aaiinliga  ft.  ']  í  krístnum  eié  b.  ')  Btiiðiigt  lilf.  b.  ')  [taal.  b ;  fluU 
er  eptirí.  ')  inn/.  6;  eagði  *.  ')  [taal.b;  ok  vw  þat  iiltum  friðum  B. 
')  virðial.  b.     •>  taal.  b;  þar  sai  B.    •)  [enn  um  sinn  b. 


542  ARLAMA0NU8  SAOA  X.  Cap.    1. 

[iniklii  inegni^    íVamar  en  fyrr,    at   þeir  höfðu    náliga   fangat^    landit 
ok  jafnvel  Jerusalem ,    svá    at   Johannes   patriarcha    mátti    oigi    við- 
haldast    ok   ílýöi   hingat   yíir    hafit    til    Miklagarös.      Fylgdu     honiim 
margir  ágœtir  menn,    en    tveir  af  þeim  eru  nefndir,   Johannes   prestr 
af  NeopoH  ok  David  erchiprestr   af  Jórsöhim.      En   j)ví   leitar    patri- 
archa  til  ConstantinopoHn,  at  sá  Constantinus,    er  þá  ríkti  hafði  þá* 
7  sinnum  freisat   Jórsalaland    af  Tieiðnum    mönnum,*    ok    því    þikkir 
herra  Jóni  þar'*   enn  vœnast   til   uppreisfar.     Er   hann    tekinu    ágœta 
vel  af  Garðskonunginum,  en   þá^   minkar   því"^   mjök    þeirra   fagnað. 
hversu  hörmulig  tíðendi    váru    at   tala,    því    at   svá    sem    konungrinu 
veit  framar  hvat  fram  helir  farit,  skilr  hann  görla,  at  heiðingjar  hafa 
þrífaklan  styrk  um  þat  fram  sem   fyrr,    bæði    [af  íjölda    manna®    ok 
vígvélum,  því  fær  honum  inikils  áhuga,  hvat^  líkast  er  fram  at  fara. 
Víkr  hann  nú    þangat   til    trausts    sem  bezt   sœmdi,^**   biðjandi    várn 
dróttin  fulltings  ok  tillögu.    J)ví  berr  fyrir  hann,   eina  ntitt  sem  hann 
sefr,    at    frammi   fyrir  sængiuni   stendr^*    maðr   ágætliga   fagr,    hann 
klappar  á  sœngr*^  pílárinn,  sem  í  þat  mark,  at  konungr  skyldi  vaka 
ok  heyra  hvat  er  hann  segir;    því  næst   kastar   hann   bliðum  orðum 
á  konunginn  svá  talandi:^^    Constantine,  vel  gerðir  þú,  leitar"  guðs 
fulltings  í  þinni  þjáning;^^  er  ek  nú  ok  sendr  at  segja  guðs^*  vilja. 
J)ií  skalt    kalla  Karolum    Frakkakonung    með    þér   at   frelsa  jörðina, 
því  at  hann  er  umfram  aðra   menn  vígðr   ok    valinn    af  gtiði    brjóst 
ok   brynja    fy rir   heilagri    kristni.     Eptir    svá   talat  leiðir   hann    frani 
fyrir  konunginn   einn   forkunnlegan    riddara,  hann    er   með    hníganda 
yfirbragði  ok  þó    yíirbæriliga   Ij(Sss  á  sitt    hörund,    augu   hafði   hann 
sva  fögr  scm  þá  er  leiptrar  af  bjartri  stjörnu,  skegg  hefir  hann  hvítt 
ok  sítt  á  bringu  niðri,''   hár  a  höfði   hans  glóar  fagrt  með  skínandi 
hœru,  dubbaðr  er  hann  bœði  til  handa  ok  fóta,  upjú.er  hann  skryddr 
með  snjóhvítri  hringabrynju,  en  niðr  með  björtum  brynhosum,  skjöld 
hefir  hann  rauðan  á  hlið,    ok    gyrðr   sverði    með  hjölt'®   ok    mcðal- 
kafla  svá  væuan,  scm  þat  bæri  purpuralit;  stórliga  sterkligr  var  þessi 
maðr,    með    miklum    vexti    til   hæðar    ok   allra   lima,    því    var   hans 
spjótskapt  bæði  hátt  ok  digrt,  ok    lU  af  spjótsoddinum    sér   konungr 
optar    en    um    siun    at    flýgr    bjartr    eldslogi ;    annarri    hendi    heldr 
hann  á'®  gullroðnum  hjálmi,  en  stendr  fyrir   konunginum    með   beru 
höfði.     Hinn  ungi  maðr  talar  þá    til  konungsins :     Sé   hérna,    þenna 
valdi  guð  ok  vígði,  ok  virð  meö  sjálfum  þér,  hvat  hann  man  mega 

')  [saal.  b ;  miklura  megin  tí.  "')  fangit  b.  ^)  mgl.  b.  *)  tilf.  b.  *)  iaal. 
6;  þat  B.  «)  þó  b.  ')  þat  b.  ■)  [at  fjölmenni  6.  »)  saaL  b\  hvar  B, 
"»)  samdi  b.  ")  ungr  tUf.  b.  ")  sœngar  b.  ")  tUf,  b.  ")  er  þú 
leitaðir  b.  '  '*)  þrönging  b.  "')  þér  hans  b.  '")  niðr  6.  '*)  lýalt  b. 
•*)  taat.  b,  ai  B. 


Cnp.   2.  ITM  KEAPTAVKRK  OK  JARTEGXIR.  5*3 

• 

ineð  síns  lierra  íulltingi.  Ok  áu  dvöl  er  s^'uin  brott  tekiu,  eii  kou- 
ungrinn  vaknaði  ok  veit  gerla  hvat  banu  skal  gera;  því  þakkar  bann 
guði  þessa  vitrun  ok  kynnir  liana  berra  Jóni.  J)ví  eru*  uú  samin 
r>ll  ráð,  at  þeir  skuU^  skrifa  til  Karlamagniísi  keisara.^  Biðr  lyrst* 
berra  Jón,  at  kouungrinn  sjúlír  muni  samsetja  bréíit  ok  skrifa  sinui 
bendi  upp  á  Jrann  málsbátt,  sem  bann  vissi  vel  gagna  Romanis. 
Konungriun  gerir  svá,  selr  í  íyrstu  iiU  í''  fógrum  skilningi  ok  sam- 
blandinni  brygÖ,  bversu  gröl'  lausnara  várs  ok  biu  beilaga  borg 
Hierusalem  er  baldin  af  beiðnum  dómi,  ok  sjálfr  patriarebinn  á  ílótta 
kominu.  Sem  j)ess  luittar  efui  er  alt  úti  undir  kveðjusending  ok 
lUifni  Jobannis,  leuíír  kouun2rr  með  undir  sínu  nafni  við  enda  bréfs- 
ius  alla  þá  vitran,  sem  áðr  er  lesin,  ok  eptir  þat  leggr  bann  til  eina 
klausu  ok  fim  versa  með  latíuu:*^  Fagua  þú  í  dróttni  ok  staðfestz 
í  baus  loíi,  baf  þik  frammi  eptir  bans  boði,  því  at  jartegnir  orðum 
a»ðri  beíir  bann  sett  fram  fyrir  þik;  veri  guð  með  þér  ok  sœmi  þik 
makligri  tign,  gyrðandi  lendar  þíuar  með  réttlætis  Unda,  ok  prýði 
br)fuð  þitt  með  eilífri  kórónu.  Svá  er  lyktat  bréiit  ok  innsiglat, 
valdir  síðau  legatar  til  at  bera  þat  Karolo  konungi.  Eru  þeir  legatar 
fyrrnefndir  sira  Jón  Neopolites  ok  David  JerosoUmites  ok  aðrir  tveir 
með  þeim  Jsaaeb  ok  Samuel,  báðir  ebreskir.  þeir  verða  vel  reiÖ- 
fara,  létta  eigi  fyrr  en  þeir  íinua  Karolum  konung  í  sjalfri  Paris  á 
Frakklandi.  Ok  sem  banu  beUr  þat"^  upj^brotit  ok  yfirlesit,  tárast 
bans  báleit  góðfýsi  eiukanliga  fvrir  gröf  dróttins  ok  aðra  merkisstaði 
bans  bérvislar.  Ferr  banu  svá  með  bréfit,  at  bann  býðr  Turpin 
erebibyskupi  at  skýra  þat  fy rir  öllum  lýð,  á  þá®  tungu  sem  bverjum 
|má  verða*  skiljanligust.  En  er  Franzeisa  fólk  beyrir  þa  börmung, 
stendr  alt  um  konuuginn  ój)  ok  kall  með  cinni  bœn,  at  hann  rétti 
sína  bönd  ok  steypi  guðs  livinum.  J)urfti  þar  ok  eigi  mikils  við, 
því  at  [konunginum  var  viljugra  en  nökkurum  öðrum'"  gott  at  gera. 
2.  Síðan  sendir  bann  boö  um  alt  sitt  ríki  með  almenniug,  at 
bverr  skal  sik  biia,  sá  er  vápn  nui  bera,  en  sá  er  sik  dregr  undau 
þessarri  berferð,  skal  vera  með  sonum  sínum  sem  þrœlborinn  maðr,** 
ok  verða  sekr  við  kriinuua  Ijórum  skœfum^'*  peningum  á  hverju  ári. 
Svá  mikill  berr  kom  bér  saman  með  riddaraligri  mekt  ok  almúga, 
at  þvílíkau  styrk  hafði  Karolus  aldri  fengit  fyrr  í  nökkurri  för. 
Svá  mikil  guðs  miskunn  gcngr  með  þeim  um  torbreytan^^  veg  lands 
ok  lagar,  at  engrar  mótbáru  getr  bókin,  fyrr  en  þeir  koma  yíir 
hafit  ok  upp  í  Jórsalaland.      Verðr  þá  fyrir  'þeim  skógr  mikiU,   var 

')  iaal.  h\  er  B.  ')  skulu  b.  *)  konungi  b,  *)  mgL  b.  *)  með  6. 
®)  |)at  alt  saman  niá  svá  norrœna /í//'.  6.  Obréfitft.  ')  saal,  b\  hverjal^. 
')  [ydi  b.  '")  [konungrinn  vnr  viljngri  en  nökkurr  annarr  b.  ")  jaa/. 
b:  væri  B.     '*)  saal.  6;  sketum  fí.     '^  torbreyttan  b. 


544  RARLAirAQlfUS  SAGA  X.  Cap.    t. 

þat  meinlig  mörk  með  mörgum  dýrum  grimmum,   sem   eru  gammar 
ok  bimir,  leones  ok  tigres  ok  önnur  fleiri.    Herrinn  hefir  engan  víssan 
leiðsagara  um  skóginn,  [ok  hugsar  konungr,*   at  þeim  muni  af  taka 
sama  dags.    En  þat  ferr  eigi  svá,  því  at  yfir  mörkina  er  eigi  miðr* 
en  tvœr  dagleiðir.    Náttar  nú  at  þeim  ok  villast  myrkrum,^  ok  býör 
konungr  at  setja  [landtjöld  sín,*  segir  þá  at  hann  vill  eigi  rekast  í 
myrkrum.     En  herrinn  liggr  umbergis  undir  berum  liimni.    Konuugr 
vakir  um  náttina  ok  syngp  psalma  sína.     Ok   þann   tíma  sem    hann 
las*  capitulum:    Legem  pone,  ok  þenna  vefsa:    Deduc  me  in  semita 
mandatorum    tuorura,    klakar  einn   fugl   undir   tjaldstrénu,*   þar   rétt 
upp'  yfir  sem  konungr  liggr  undir   niöri.     Hans   rödd   er  svá  hvell, 
at  heyrir  um  allan  herinn,  ok  hverr  maðr  vaknarvið.    Konungr  heldr 
fram  lestri  sínum  alt  þar  til  sem*'  líðandi   psalmabókinni  segir   hann 
þenna  vcrsa:    Educ  de  custodia  [mandatorum  tuorum^  animam  meam 
ad  confitendum  nomini  tuo.     Sem  hér  [er  komit,  stendr*®  mjök  lýst 
af  degi,  tekr  nu  fughnu  iil  annat  sinn  ok  œpir  hatt,  sem  hann  veki 
allan  herinn ;  heyrist  nií  hans  rödd   með   skýrum    orðum   móti   fugla 
náttúru.     Hann  scgir  svá  tvisvar  til  konungs :    Franseis,  hvat  segir'* 
þú.     Við  þetta  klœðist  konungrinn.     Ok   sem   herrinn  er  báínn,  sjá 
þeir  alhr,  at  sjá'^  litii  fugl,  sem  klakat  hafði,  byðr  sik  til  leiðsögu, 
flöktir  hann  fyrir  forntroðinn  stig,    ok  þar   eptir   ferr  allr  herrinn  at 
boði  konungs,  þár  til  er  þeir   kómu^^  á  skýnm   þjóðveg.     Eru  þeir 
þá   greiddir   sem   þurfti.     Eu    sva    segja    pílagrímar,    at   eptir    þessa 
umferð  Karlamagnús  konungs  sé  fuglasöngr  á  þeirri  mörk  með  skil- 
janhgum  orðum.    Eigi  greinir  bókin  hvílíkan  styrk  Grikkja^*  konungr 
hafði*^  til  með  honuni  at  frjálsa  Jórsalaland,  en  þat  er  vitat,  at  svá 
harðan  herskjöld    bar  Karlamagniis   yfir   landit,   at  hann   hratt   heið- 
ingjum'®  frá  herfangi    til   helvítis,    drap    ok   dej'ddi  þann    áuma   lyð, 
svá  at  erfðajörð*''  almáttigs  guðs  skipar  hann  aptr  í  bezta   punct  er 
verit  hafði.    1  þeirri  ferð  vitjar  hann  Hierusalem  nieð  [Htilœti  dýrk- 
andi^*  guð,  þaðan  snýr  hann  norðr   um  haf  til  Miklagarðs.     1**  þW 
má  þat  vel  skiljast,  at  Grikkir^**  hafi  verit  í  sömu  herferð,^*   því  at 
eigi  mundi   Karlamagnus   konungr  úboðinn  fara  til   Miklagarðs;    var 
þar  herra  patriarehinn*'*  fyrir.     Leggjum   vér  þat  fyrir  Hð  at  greina, 
hversu  borgin  þaut  með  hátiðh'gri  gleði  í  þvílíks  manns  tilkvámu  ok 
öUum  fagnaði.     Ok  eptir  nökkura  daga   sýnir  sá  blezaðr  herra  sína 

')  [því  konungr  hugsar  b.  0  niinnr  b.  ^)  vegarins  b.  *)  landtjaid  sitt  6. 
^)  les  b.     ^  saal.  b;  tjaldstreen  B,     ')  nppi  b.     ")  i  tilf,  b.     ^)   [mgL  b. 

•)  fstendr,  er  b.     ")  sefir(!)  b.     •»)  sá  b.       '^)  koma  b.       '*)  Girkja  6. 

*)  lagði  b.  '")  saal.  6;  Iiöfðingjum  B.  •')  erfðarjöró  b.  '•)  [litiUaHis 
dýrkan  við  b.  '")  Ok  6.  ^®)  Girkir  her  og  senere  b.  ^')  herfor  b. 
'')  patriarcha  b. 


^tíP'   9,  UH  KRAPTAVKRK  OK  JAETEGXIR.  545 

hœversku,  biðjaijdi  herra  patriarchann  gefa  sér  orlof  til  heimferðar. 
Seni  þat  er  gert,  heíir  Grikkja  konungr  stóran  viðbúnað  at  leiða 
konunginn  út,  því  at  fram  á  eitt  pláz  er  sett*  fjrir  hann  svá  mikil 
þessa  heinis  dyrð,  með  gull  ok  dýra  steina,  klæðakjn  ok  allra  handa 
hluta,  sem  elskarar^  þessarrar  veraldar  [mundu  vilja^  girnast  lífi 
framar.  En  því  [gerði  hann*  svá,  at  Grikkjum  var  [hann  úkunnigr,* 
sem  brátt  prófast;  því  at  þegar  í  staÖ  sem  gjafirnar  váru^  fram- 
latnar,  víkr  keisarinn'  frá  þegjandi  ok  kallar  sitt  stórmenni  sem  á 
ráðagerð,  svá  til  orðs®  takandi:  Hvat  leggi  þér  til  ráða,  góðir 
höfðingjar,  hvárt  mér^  skulum  þiggja  þessar  gjafir?  J)eir  váru  fljótir 
í  andsvörum,  því  at  þeir  kunnu  vel  konungs  skaplyndi,  þó  at  hann 
spjrði  þá  at:  J)at  er  várt  ráð,  segja  þeir,  at  mœða  sú  er  vér 
frömdum  fyrir  guðs  ást  at  eins,  bíði  hans  sjálfs  en  eigi  dauðligs 
nianns.  Við  þessa  tillögu  varð  keisarinn  harðla  feginn,  fyrirbjóðandi 
sínum  mönnum  at  sjá  þetta  glys.  Hér  af  angrast  Grikkja'  konungr 
ok  ull  hans  hirð,  ef  útleiðsla  keisarans  vill  ekki  þiggja,  ok  hér  kemr 
nicö  ráði  stöddu,  at  hann  verðr  þröngdr  til  með  sœring'**  í^  nafni 
dróttins,  at  hann  þiggi  eiushverja  gratiani.  Velr  þá  konungr  þat 
sem  honum  sómdi  bezt,  at  honum  veittist  heilagr  dómr  nökkurr  af 
píningaríáknum  dróttins.  Sem  þat  er  játat  með  fagnaði,  skipar 
patriarca  þriggja  daga  föstu  öllum  Franzeisum ;  þar  í  móti  eru*' 
kosnir  12  virðuh'gir  menn  af  Grikkjum  at  standa  ok  stjrkja  þjónostuna, 
ok  þeir  skyldu  fasta  með  Franzeisum. 

3.  A  þriðja  degi  í()stunnar  gerir  Karolus  játning  sína  fyrir 
heimoligum  skriptafeðr  sínum  Ebrono^^  byskupi.  Ok  sem  dagriun 
kemr,  skriptast  allir  virðingamenn  í  höfuðkirkju  slaðarins.  Eru  þá 
settir  tvennir  kórar  at  syngja  letanias,  sva  at  aldri  falli  lofit,  meðán 
þjónostan  gerist.  Höfuðsmaðr  fyrir  embœttinu,  at  taka  iit  helgan 
dóm  af  sinni  hirðslu,  var  dýrligr  faðir  Daniel  byskup  Keapolitanus,'^ 
ok  sem  hann  lýkr  upp  þá  techam,^*  sem  þyrnikrúna'^  dróttins  várs 
vBr  geymd  í,  gengr  svá  mikiU  ilmr  um  musterit,  at  allir  nœrverandis 
menn  hugðu  sik  vera  í  paradiso ;  þar  með  fór  þat  Ijós,  at  allir 
þóttust  hafa  fengit  himneskan  klœðnað  fy rir  þa  birti  er  a  stóð. 
Sem  lausnari  várr  hefir  svá  byrjat  sér  til  sœmdar,  fellr  Karlamagnús 
flatr  til  jarðar,  biðjandi  várn  herra  at  hann  muni  endrnýja  stórmerki 
sinnar  pínu,  ok  án  dvöl  eptir  hans  bœn  kemr  dögg  af  himni  niðr 
yfir  þyrnitréit,  svá  at  þat  vöknar  alt  ok  klöknar  í  augabragði  til 
nývorðins  ávaxtar,    svá   at   þegar  í  stað   blómgast    þat   með   íogrum 

')  fram  tilf.  6.  ')  elskari  b.  ^)  [mundi  6.  *)  [gerðist  hér  6.  *)  [úkunnr 
Karlamagnús  keisari  6.  •)  eru  6.  0  hann  6.  •)  orða  6.  ')  vér  6. 
'*')  sœringum  6.  ")  váru  6.  •')  Ebroino  6.  ")  Neopolitanus  b. 
'*)  thecam  b.     '*)  þymikóróna  6. 

35 


546  RARLAMAQinjS  SAQA  X.  Cap.    S, 

flúrum.     Tók  þá  byskup  Daniel  tilsamdan  tesaur  ok   sníðr  þau  nýu 
flúrin^  niðr  í  þat   tréker,    fagrliga  fóðrat  innan,    sem    Karlamagnús 
hafði  látit  til  biia.     En  meðan  byskupinn  fremr*   þat   blezaða    verk. 
er  þat  greinanda,    hversu   dróttins    dý-rð    fór  þá   œ    ok    æ    vaxandi. 
Sem  blómin  spruttu,  kom  sá  ilmr  at  nýju,  at  allir  sjúkir  menn  urðu 
heilir  í  kirkjunni;    var  sá^  millum   annarra,   at  um  20  ár*    ok  fj<3ra 
mánaði   var  mállauss  blindr  ok  daufr,    en    nú   grœðir   dróttinn  hanu 
Bvá  at  heilu,    at   við    fyrsta    ilm,    sem    krúnan   tókst    lU,    fekk    hann 
[fagra'sýií;    en  þá  er  blómin  spruttu,   fékk    hann^   málit;    en   þá   er 
byskupinn  bar  járn  á,  þá  hann  glöggva  heyrn.     J)ví    er    dásamanda 
eigi  lítt,  hverr  paradisus   þ4   var®    á   jarðríki,    er  sva   geislaði    guðs 
miskunn.    Ok  er  byskupinn  hefir  sniðit  flúrin  niðr  í  kepit,   fœr  hanu 
þat  sama  Karolo  konungi;    hann    hefir   til   reiðu   drifhvílan    diik    eðr 
glófa  ok  lœtr  flárin"^  þar  í  koma;    fœr   hann   byskupinum  aptr  kerit, 
því  at  nu  skal  hann  þiggja  af  snið®  þyrnisins.    En  hann  heldr  meðan 
á  öðrum  glófanum  með  flúrunum,  góöfúss  í  guði  sem  tárin  váttuðu. 
Ok  sem  þyrnigjöfin  réttist  at  keisaranum,  hefir  hann  til  reiðu  annan 
glófann,  en  viU  þann  rýma  láta  undan,    sem  með  flúrunum   var,    ok 
hyggst  at  fá  hann  Ebrono®  byskupi  skriptafeðr  sínum.     Nú  ferr  svá 
í  miUum  þeirra,    at  hvárgi    sér   annars   gerð    fyrir    tárum :    konungr 
lœtr  lausan  glófann,  en  erehibyskupinn    tekr   eigi    með,    ok   eigi  því 
heldr  fellr  hann  til  jarðar,  heldr  stendr  hann  í  lopti   um    eina  stund 
dags.     Prófast  þat  vel  þann  tíma  sem  konungr  réttir  annan  glófann 
at  erchibyskupinum,  því  at  mi  sér  hann  ok  buðir  þeir  fyrra  gh>fann, 
hversu  [guð  ahnáttigr^®  heldr  hann^*  upp.    J)essu  nœst  er  þat  grein- 
anda,*^  at  svá  sem  konungr  lœtr  flúrin  or  glófanum  niðr  í  þá  hirðslu, 
scm    fyrir^^   var  búin,    snúast  þau    með    himneskri    dýrð   ok    blezan 
upp  í  mannam,  þat  köllum    vér  himnamjöl.     Dýrð    sé    várum    herra 
Jesu  Kristo,    er   fyrir   manna  augum  sýnir  svá   miklar  jartegnir  í  líf- 
ligum  ávexti;    því   at  í  fyrra   síað    greinir   bókin,    at   þá  er   byskup 
sneið  flúrin,    blómguðust  þau  meir  ok  meir  í  staðinn,    en    nú    þetta 
annat  með  allskyns  heilsugjöfum,  at  þau  snörust  í  mannao))  sem  áðr 
var^*  sagt,    Sem  hér  stendr,  kemr  gnýr  mikill  [yfir  fólkit  ok**  must- 
erit,    því   at  almúgi   staðarins    er   á   ferð    kominn    sem    með    herópi 
fram  at  kirkjunni  ok  þessu  orðtaki:     Hér   er   nii    páskadagrinn,    hér 
er  upprisa  dróttins,  því   at   sa   ilmr   cr   héðan   gengr   út,    hefir  inn 
leitat  í  hvert  hús  ok  hreysi  um  allan  staðinn,    með    þeirri  heilsugjöf 
at  300  manna  sjúkra  renna  nii  kátir  at  lofa  guð.    Enn  þiggr  Karla- 

*)  flúr  b.     ')  framdi  b.     ^)  einn  tilf.  b.     *)  ok  3  ár  b.  »)  Itilf.  b.     *)  varð 

hér  b.     ')  flúrit  6.     »)  sjálfs  tilf  b.     «•)  Ebroino  b.  '<>)  [guðs  almœtti  6. 

")  honum  6.     ")  dýrðarverk  dróttins  soprjnnda  b.  '*)  lilf  b.      ")  er  ft. 
**)  [undir  b. 


Trtp.   4.  UM  KRAPTAVERK  OK  JAUTEONIR.  547 

magni'is  blezaÖr  fleiri  gyuíir  dróttins,  því  at  nú  Ijkr  Daniel    upp  þat 
alabastrum,  er  í  gey mclist  nagli  dróttinli'irar  pínu,'  þann  sörna  oíírar 
hann  keisaranum,  þar  með  part    af  krossi  dróttins,    reifalinda^  hans, 
[þar  til  sveitaduk  hans'^  ok  serk  várrar  frú^  guÖs    móöur  Marie,    ok 
handlegg  Sinieonis  er  bar  várn  dróttin.    Nú   kann  vera,  at  níikkurum 
skyrum  mauni  þikki  ísjávert,    hví    bókin    setr,    at    hin    dj'rustu    tákn 
lausnara  vars  herra*  væri  geymd   í  Miklagarði,  cn  eigi  í  Jórsalalandi. 
En    þar   er   opinber    skynsemi    íil,    at   heilagir    dómar    dróttins    vœri 
lluttir  undan  águngi  ok  úfriði  heiðinna  þjóða.    Leystist''  svá  Karolus 
af  Greeia,    at  margr  mátti  gnð    lofa    fyrir  hans  þurkvámu,  því  at  sá 
drakk  nú    katr.    er    áðr    syrgði  í  kör.      En   hversu    margar  jartegnir 
uröu  í  hans  veg,   er  eigi   várt  ut  rita,  því  at  í  einum  kastala  er  hann 
dvaldist  um  G  nuuiaÖi  urðu  heilir  50  manna,  ok   einn  reistr  af  dauða. 
En  er  luuin  kemr   heim  í  Frans,    velr    hann    sem    optar   til   frábœrra 
sœmda    þann    stað    er    heitir    Aqvisgranum,    þat    kalla   sumir    meiin 
Aehis  eðr  Taehin.     1  þenna  stað  flytr  hann  helga  dóma.*^     Urðu  þá 
enn  at  ný'ju  sva  miklar  heiIsugjaOr  þar  í  síaðnum,  sem  bókin  greinir 
nökkut  af,   en   sumt  segi^*  hon   útalit,   blindir  menn  ok  riðusjúkir  váru 
í  sínum  'íjölda    úreiknaðir,    óðir    menn    12,    líkþráir  menn  8,   karar- 
menn   15,  haltir  menn   14,  handlami    50,    hryggknýttir   50    ok    tveir. 
brotfeldir  20,"  at  frátöldum  þeim  er  umborgis  sátu  af  nálægum  stöðum. 
Nú  með  því  at  várr  dróttiiui®  lýsti  svá  kristni  sína  fyrir  þessa  helga 
dóma,  skipaði  svá  heilagr  faðir  Leo  pávi  með  vild®   Karoli  konungs 
ok    samþykt   Aehillei    Alexandrini    byskups    ok    Theophih  Antioeeni, 
ok  margra  annarra  byskupa,    ábota   ok    lærðra    manna,    at  á  síðasta 
Jdus  dag  Junii   mánaðar  á  hverju  ári  skyldi  [einkanliga  ok  hátíðliga'® 
sœmd  veilast   þessum    helgum    dómum.     Styrkti    svá    dróttinn    þessa 
setning,    at  á    sarna    byskupaþingi    reis    maðr    af  dauða.     Víkja  svá 
bœkr  til,  at  Karolus  konungr  miðlaði    ríki  sínu  af  þessum  guðs  ást- 
gjöfum,  sem  segir  í  Maríu  jarlegnum,   at  hann  gaf  serk  várrar  frú'* 
í  Carnotum,    en   himnamjulií  er    mér'^  gátum,    gaf  hann    vin    sínum 
Dionisio  í  Sendenis,  ok  hyggja  margir  þat  vera  tilkomit  af  því  manna, 
er  dróttinn  gaf  Jsraelitis.    I  Aehis  reisti  Karlamagnús  virðuliga  Maríu 
kirkju,  er  haim  kallaði  Mariam  rotundam,  þat  musteri  er  [undarKga 
með  frábærum  hœtti*^  smíðat,   kringlólt  í  sínum  vexti  með  foikunn- 
ligum^'*   hagleik. 

4.     Svá    segir   Speculum   Histí»riale,    at   a   dögum    þcBsa  Karoli 
blómgaðist  [í  krislniuni'^  virðuligr  byskiip  Sallinus  at   nafni,    þcirrar 

')  píniiigar  b.  "^)  Itilf.  b.  ^)  friir  6.  *)  mgl.b.  *)  Leysti  6.  «)  dómanad. 
')  60  b.  «)  Jeeus  tUf.  b.  ^)  ráAi  b.  '»)  jeinkanlig  oU  hátíð- 
lig  b.  ")  frúr  b.  ")  vér  6.  '^)  Lf»ábærHga  b.  '0  undarligum  6. 
'*)  \jmjl.  b. 

3ö^ 


548  KARLAMA0NU8  SAOA  X.  Cap.    4. 

borgar  er  Ambianis*  heitir.    J)á  borg  reisti  forðum  Antonius   keisarí, 
öðru  nafni  Pius,  ok  gaf  henni'^   nafn    af  þeirri  móðu  er  féll  í  nánd, 
ok  kallaði  hana  Lambon.     En  síðan  sem  Graeianus  son  Valentiuiani 
tók  ríki,    setti   hann    sitt   öndvegi  í  þeirri   borg,    gefandi    henni  nafo 
annat'^af  þeirri  grein    at   rennandi    vötu    umkringdu    staðinn,    ok    því 
kallaði  hann  hana  Ambianis.     I   þessarri   borg   var  Sallinus   byskup, 
kraptamaðr  mikill,    svá   at  hann  gaf  bhndum   sjón,^    heyrn    daufum, 
en  tungu  mállausum.     Honum   samtíða   var  í  Ambianis    sá   konungr 
er  hét  Hisperich,  hann  lézt  vera  kristinn  maðr,  en  var  einn  Arianita 
reyndar,  sem  í  því  prófaöist,.  at  hann  tók  upp  eina  nýjung,  er  hann 
hugði  kristna  menn  eigi  skyldu   við   sjá,   at   maðr   skyldi  játast    at* 
trúa  á  guð  einn,  en  þat  kvað  hann  þarfleysu  at  játa  þrjár  persónur 
[vera  guð^  í  heilagri  þrenningu,  fðður  ok  son  ok  heilagan  auda,  ok 
þetta  segir  hann  Sallino   byskupi   [sínum    munni   munu^    samþykkja. 
En  er  þat  flyzt   af  orðum    hans,'    segir    byskupinn®    því  síðr   sam- 
þykkja  skulu,  at  ef  hann  náir  því  letri,    sem    þar   er  um   gert,    skal 
hann  skera  þat  í  sundr   ok   brenna  í  eldi,  því   at  guðs    maÖr  sú,  at 
fundning^    þessi    reis   af   gömlu   grunni'®    vtílunnar,    því    at   Ariauite 
starfa  þat  at  minka  várn  grœðara  Jesum,  ok  kalla  hann  lœgra  í  nátt- 
úru  en  guð  fóður  ok  helgan  anda,  ok**   vildi  hann  vansignaðr  kon- 
ungr,   at   úgreindar  væri    þrjár  persónur,    at  eigi   sýndist   guðs   son 
makhgr  jafnri  sœmd  sem  faðir  ok  heilagr  andi. 

En  hversu  afskaplig  villa  þat  er,  gerði  Ijóst  byskup  einn  Am- 
philotus  at  nafni  Jeoniensis  kristni,  hann  var  á  dögum  þeirra  feðga 
Theodosii  ok  Archadii  konunga.  {)essi  byskup  var  skörungr  mikill 
pk  klerkr  geysi'^  góör,  því  at  hann  samsetti  með  latínu  líf  ok  jar- 
tegnir  hins  heilaga  Baí^ilii  Cesariensis  episcopi.  Mikit  hatr  ok  heilagt 
haföi  hann  til  Arianitas,^^  svá  at  þeirra  uppgang  vildi  hann  mýgja 
eptir  megni,  ok  þess  eyrendis  er  lesit  at  hann  fœri  á  fund  Theodosii 
keisara,  at  hann  lögtœki  fyrir  alt  Rómverja  vald,  at  engi  stórþing 
né  breiðar  stefnur  héldi  þess  háttar  villumenn,  því  at  bvskupinD 
•  flytr,  at  þeirra  samkvamur  eru  eigi  annat  en  meingerðir  viÖ  guð. 
En  sakir  þess  at  með  konunginum  var  þat  í  tvennu  lagi,  rétt  trúa 
ok  mikil  hyggendi,^*  s}^ndist  honum  í  íyrstu  sem  þetta  væri  grimd- 
arkyn  at  bœgja*^  þeim  svá  mjök,  veittist  eigi  þat  er  beðit  var,  ok 
því  snýr  byskupinn  brott  þegjandi  ok  bjst  þegar  til  brottreiðar**  af 
hans*'  garði.  Sem  hann  er  búinn,  gengr  hann  í  þat  herbergi  sem 
báðir  samt  konungarnir  eru  fy rir,  ok  þar  kominn  hneigir  hann  Theo- 

')  Ambionis  her  og  senere  6,  ')  $aal,  b;  hans  B.  ^)  sýn  6.  ^)  mgl,  b. 
*)  {mgí.  b.  •)  [miini  [Ijúft]  at  b.  ')  konungs  b.  ')  hann  b*  •)  fund- 
ing  b.  '•)  fóður  tilf.  b.  ")  því  tilf.  b.  •»)  mgL  b.  ")  Arianita  b, 
•♦)  hógvœrd  6.     •*)  saal.  6;  hegia  B.     '•)  brottferóar  6,     '^)  konnn^  6, 


Cap.    4.  UJI  KRAPTAVERK  OK  JARTEQXUt.  549 

dosio  konungi  með  allri  hœverskii,  en  lœtr  eigi  sein  hann  sjái  Ar- 
ehadium,  snuandi  svá  til  ferðar.  Theodosius  hugsar  þat  vorðit  fyrir 
vangeymni  bjskupsins,  ok  kallar  eptir  honum,  hví  hanu  gengr  svá. 
Byskupinn  víkr  aptr  í  sömu*  sporum,  ok  spyrr  hvat  honum  mislíkar. 
Konungr  segir  þá,  at  hann  heilsaði  eigi  né  kysti  son  hans.  Byskupinn 
svarar :  Ek  sœmdi  yðr,  ok  þat  vinnr  honum  þörf,  því  at  [þú  ert" 
faðir  hans.  Konungr  kvað^  þann  engan  sœma  sik,  sem  eigi  virðir 
Arehadium  [konung  með  verðugri*  tign  eptir  hans  skipan.  Byskup- 
inn  hetj-  nii  upp  ganga  hljóðin:  Já,  já,  segir  hann,  [ef  þér*  dauð- 
ligum  manni  þikkir  minkan  í,  at  son  þinn  er  eigi  tignaðr  konungHgri 
tign  sem  sjálfr  þú,  hversu  man  þá  [fara  eðr*  líka  eilífum  guði  feðr, 
ef  hans  eingetiun  son,  honum  samjafn  í  allri  dýrð,  skal  missa  sinnar 
virðingar  í  v^ntrú  Arianorum.  Við  svá  háleita  skynsemd  þagnar 
keisarinn,'  því  at  í  eigit  brjóst  skildi  hann,  hversu  röksemdin  var 
rétt;  gerir  síðan  boð  um  alt  sitt  ríki,  at  guðs  úvinir  Ariani  skulu 
engar  vegtyllur  hafa,  ok  hvat  annat  í  hverri  grein  sem  byskupinn 
hafði  flutt  þeim  til  miukanar. 

En  nú  þessu  nœst  skal  aptr  snúa  til  Sallinum  byskups,  því  at 
honum  stóð  á  aðra  höud  Amphilotus  b^'skup  at  fyrirlíta  ok  fóttroða 
Arianos  með  sínum  góðum  lifnaði.  Hafði  Sallinus  byskup  heita 
góðfýsi  at  lýsa  andir  kristiuna  manna  með  sínu  predicanarembœtti, 
ok  því  fór  hann  víða  lands  um  heruð  at  afla  guði  almátkum  fagran 
ávöxt.  Hvar  af  svá  er  lesit,  at®  fjrsta  páskadag  var  hann  í  þeipi 
stað  er  Valent  heitir,  þat  er  kouungsgarðr  ok  eign  Karlamagni'is 
konungs.  Ok  fyrir  þá  sök  at  konungr  sat  þa^'  eigi  ulan  á  vísum' 
tímum,  skipar  hann  staðarins  vald  þeim  riddara  er  Abbon  hét.  J)e8si 
Abbon  gerir  aðra  skipan  út  af  sér,  ok  fœr  þeim  manni  forráð  stað- 
arins  er  Geirarð  hét.  I  þessum  konungsgarði  var  vegligt  musteri 
hins  heilnga  Martini,  ok  þar  söng  SaUinus  messu  á  sjálfan  páska- 
daginn.  En  af  honum  cr  þat  einkanhga  segjanda,  at  þann  skriiða 
sem  [hann  bar  í*®  guðs  embætti,  fágaði  hann  umfram  aðra  hluti,** 
því  at  Ijann  var  bœði  driíhvítr  ok  dreginn  með  guU,  einkanliga  þal 
eingulum  sem  byskupsins  tigu  heyrir  til  at  bera  var  alt  oíit  með 
rautt  gull  ok  sett  dýrum  gimsteinum.  Svá  dyran  skrúða  bar  hann 
með  sér  í  hverja  ferð,  ok  með  þeim  syngr  hann  á  páskadaginn. 
En  þó  at  þar  kœmi  saman  margir  í  eirui  stað,  váru  eigi  alUr  með 
einum  hug,  sem  [síðar  prófaöist;*^  því  at  optliga  berr  svá  tii,  at 
af  því  sem  góðr  batnar  íil  betra,  spillist  vándr  til  áfellis  hius  verra. 
Sem  úti  er  messan  ok  byskup  afskrýðist,   gengr  til    hans  rœðismaðr 

•)  sömiuii  b.  ^)  [þér  enit  h.  ^)  sQ^r  'b.  *)  [með  konnngligri  6.  *)  [af 
því  6.  ^yímfjLb.  0  konungrinn  6.  •)  á  tilf.  b,  ^)  vissum  6.  '<>)  saal. 
bi  herberge  B.     *^)  byskupa  b.     '^)  [síóan  prófast  b. 


550  '  KARLA31AGNUS  SA(iA  X  Cap.    4, 

m 

staðarins  Geirarð/  er  vér  fvrr^  iiefndum,  ok  býðr  horiuni    í   .sitt  boð 

um    doginn.      B^skupinn    |)ekkist^    þat   ojarna,    gengr    til    herbergis 

með  honuni,  ok  lætr  þangat  flytja  varnað  sinn  allan  ok    svá   skníöa 

sinn  til  gevnishi.      En    þetía    páskaboð    snýst  í  grát   ok    hrvggiiigan 

harm.   með  peim  hœiti    at  húsbóndinn  á  sér  son    er  heitir   A'iuigarð, 

hann  var  grimnir  maðr  ok  fullr  með  [)es."?a  heims  metnað,"*  Imuu  hi'fír 

hugleitt  hversu  fagr  var  skrúði  byskups,    ok    [er  iFann  var^    kominD 

undir  þeirra  vald,    því   ferr  hann  til  við  föður  sinn  ok   dregr  hann  í 

þá  guðs  reiði,  at  hann  leiðir*^  hjá  sér,  hvat*^  þeir  bysku])  eigfast  við, 

ok  eigi  ferr  betr  en  svá,  at  hvúrr  þeirra  feðga  hrindr  öðruin  í  K>gann 

Fjálfan,    því    at   bóndinn    samþykkir   glœpinum,    en    Vinigarð    fangar 

byskupinn  niðr  í  eina  dýthzu,  {jagat  steytist^  með  honnm  eiiin   hans 

'Jjónn  hinn  kærasti    alt  af  barndúmi.      1    þetta   starf  hetir    bóndason 

einn    \mv\    með    sér,    er   hét    Vingar.      Va'   nú    ráðit    til  skrúðans  ok 

nógu  mikit  lil  unnit,   var   hann    skutlaðr®  ok   skorinn,    en  með  þauu 

væna  kaleik  er  par  f^lgdi  með  rautt*®  gull  felhr  bóndason  niðr  fyrir 

aíl,  at  Jjar    meö    biiist    soöull*'    hans    bæði    at    s])öngum    ok    fögrum 

rósum.*^     Bem  svá  er  komit,   vill  hann  örugt  um  búa,  at  b^skupinn 

megi   hann  eigi  úfrægja,  })vi  sendir  hann  þiælinn  at  drejía  byskupinu, 

ok  sá  aumr  úvinarins  J)rœll  ferr  sem  boöit  er. '^    Kn  þá  er  haun  sér 

byskupinn,  falhist  honum  hendr.      Guðs    maðr  skih-  Jjegar  fyrir  yíir- 

bragð  numnsins  ok  vápnaburð,  hvert  hans  eyrendi  var,  ok  J)ví  byðr 

hann  sik  fram   í  nafni    dróttins,    biðr   hann    ekki    óttast  at  gera  boÖ 

síns  herra,    ok    þaí  sama    ferr  fram ,    a(    {)eir  kriínast    báðir  á  söina 

stundu.     Eru    iiii    Jjessu    næst   önuur    ráð    með   bóndasyni    ok    hans 

bölvaða  J)ræh,  livar  þeir  skuH^**  grafa  líkama  J)eirra,  J)ví  at  fullkomit 

morð  á  manndráp  vill  hann  eignast.     J)at  vt'rðr  statt  með  J)eim,    at 

í  J)ví  stóra  byrgi,  sem  nautahjörð^*^   föður    h\ins    stúð  inni  um   nœtr. 

skulu    Jjeir   gera   gröf,    ok    Jjar   í    velta    bysku])shis   líkam    ok    Jjeirra 

beggja.      J)at'^    fullgera    J)eir    án    [dvöl    eðr    nökkuru    nyvirki**    til 

ásýndar.      En    J)at  er  guðligri    tign   mikit   lof,    hversu    J)egar   byrjaði 

hon    sœmd    ok    sælu    bessarra   siima   vina    fvrir    dauðliííum'**    manna 

augum.    J)at  í  fyrslu,  at  einn  graðungr  af  hjörðinni  tekr  J)ann  v<írknaö 

upp^á  sik,   at  verja  Jjat  rúm^®  í  trööinni,  sem  guðs  vátlar  lá^u  undir, 

J)ví  at  horn  sín  ok  harðfengi   let   hann    úspart,    ef  nökkurr   af  hans 

kompánuu)   vildi    Jiar    standa^®   sína   náltúru    viðr  gefa.     Svá   ok,    ef 

nökkut  kynni'^*    falla   eðr    fjúka    niðr   á    daginn    yíir   legstaðinn,    Jiat 

')  Geirardus  b.  ^)  myl.  h.  ^)  þektist  b.  *)  mctnadi  h.  *)  fat  hann  er  b, 
•)  leiði  6.  •)  er  tilf.  h.  ^)  steyptist  b.  ^  skiirlaðr  b,  '")  rauða  6. 
")  etannsöðuli  6.  '')  doppum  6.  '^)  var  h.  '^)  skulu  6..  '*)  naut- 
hjörð  6.  'O  sama  tilf.  b.  ")  [öllu  nymerki  b.  •"*)  dauðhgra  b. 
•»)  saal.  6;  enn  B.     «<>)  en  tilf.  b.     ")  kunni  b. 


Cap,   5,  UM  KRAPTAVERK  OK  JARTEONIB.  ^551 

sem  hornim  gazt  eigi  at,  sem  hann  kom  or  haga  8Íð  á*  kveídum, 
fékkst  liann  um  löngum  náttum^  meÖ  fótum  ok  hornum  at  gera 
hreint.  Hér  meÖ  fór  þat,  sem  enn  er^  dýrhgra,  at  himneskr  stólpi 
stendr  upp  hverja  'nótt  or  bvrginu,  svá  skínandi  at  um  langan  veg 
mátti"*  sjábt.  Hvar  fyrir  svá  gerðist^  nökkura  uátt  í  þorpi  því  er 
Berentieum  heilir,  at  húsfreyja  sii  er  þar  bjó  gengr*  um  bœjarsýslu 
ok  sér  fram  til  staðarins  þann  himneska  Ijóma,  sem  hon  skilr  ok' 
með  jartegnuin  vera ;  því  sœkir  hon  í  sömu  stundu®  fram  [til  stað- 
arins*  ok  undir  stólpann.  En  er  hon  kemr  framan  at  byrgisdyrum,^® 
lízt  henni  sem  þar  brynni  inni  tveir  lampar  með  frabærri  birti,  sem 
áÖr  var  greint;  dásamar  hon  þetta  mjök  með  undran,  hverfr  heim 
aptr  uk  helir  engi  orð  um.  Heldr  hon  vörð  aðra  nóttina  ok'^  fleiri 
lil,  ok  sér  hon  æ  sama  Ijós,  þar  til  at  hon  þorir  eigi  fyrir  guöi  lengr 
at  þegja,  ok  því  ferr  hon  fyrir  kennimenn  kirkjunnar  tjándi  þeim 
þenna  hlut. 

5.  Nii  er  at  taka  til  sögu,  þar  er  sitr  Karlamagnús  keisari,*' 
má  þar  fljótt  um  renna,  at  þrjár  nætr  í  samt  birtist  honum  af  guðs 
hálfu  allr  þessi  æveutýr ,  sem  nú  var  lesinn,  mcð  staddri  greia 
hverir  drápu  byskupinn  ok  úmannliga  myrðu.  Fyrir  þá  sök  at  guðs 
boöi  lyi)tir  hann^^  sinni  ferÖ  til  Valention,  gengr  hann  at  hit  gegnsta 
ok  lœtr  grípa  GeirarÖ,  son  haus  Vinegarð  ok  þrœlinn  Vingar,  bjóð- 
andi  með  kiigan  lífs  ok  lima,  at  þeir  segi  til  legstaðar  Sallini  byskups. 
Svá  sem  þat  er  gert,  byðr  konungr  blinda  þá  alla,  ok  af  þeim 
feðgum  báðum  ^ætr  hann  sníða  getnaÖarlimina.  Síðan  lœtr  konungr 
upp  taka  helga  dómana  ok  leggja  í  vagn  með  allri  virkt,  lœtr  síðan 
þar  fy rir  setja  marga  uxa**  ok  stóra,  ok  hj^ggst  at  aka  brott  af 
staönum.  En  þess  er  eigi^^  kos'.r,  því  at  vagninn  er  bláfastr,  svá 
at  hvergi  bifast.  Konungr  skilr  þá  enn  guðs  vilja,  sem  hann  var 
jafnan  vanr,  lætr  fril  leiða  alla  yxn  utan  tvá  (ina,  ok  án  mannligri 
leiðslu  skulu  þeir  draga  vagninn  í  guðt>  forsjá.  J)eir  gera  ok  sinn 
veg  harðla  greiðun  rétt  hit**^  beinasta  upp  í  bœinn  fram  fyrir  kirkju 
hins  heilaga  Martini,  þar  er  Salliuus  byskup  söng  síðustu  messu. 
J)ví  sér  konungr  vilja  guðs,  at  þar  greptist^*^  hinn  heilagi  Sallinus 
byskup.  ok  þat  gerist  nieð  allri  virðing.  Síðan  offrar  hann  Sallino 
byskupi  þriðjunginn  konungsgarðsins  með*®  öllu  því  gózsi  fostu  ok 
lausu,  sem  þar  til  lá.  J)at  bar  til  í  hans  þarvist,.  at  ein  kona  kom 
[fyrir  hann^®   með    [þeirri  kæru^**    við    bróður    sinn,   at  í  arfskiptum 

'j   um  6.     0  nátta  b.     ^)  var  b.      "•)  bann  tilf,  b.      *j  gerist  b.     *)  gékk  6. 

^)  þegar  b.     ■)  stiind  b.      ^)  [\  staðinn  b.      '®)  hyrgisdurum  b.  ")  enn 

tilf.  b.       '0    konungr   b.       ")    sjálfr    tilf  b.       '*)   yxn   b.       '*)  engi  b. 

"*)  saal.  b ;  hvat  B.     ")  greptrist  b.     '•)  ok  b.     "*)  [til  hans  6.  »•)  [þá 

'  ákæru  b. 


552  KARLAMAGXUS  SAOA  X.  Cap.    5. 

þeirra  haíi  hann  eigi  réttvíss   verit  ok   dregit  undir  sik  hennar  hlut. 
Konungr    byðr  manninum    til    andsvara.     Bvrjar    þá   konan    enn  sitt 
mál    ok    segist   mishaldin.     En   hér.á   móti  koma   þau    andsvör,    at 
hann  setr  þvert  nei  fyrir  málstaðinn,  segir  hana  Ijúga  ok  fást*  í  rógi 
fyrir  höfðingjum,    býðr  þar  á  ofan  sœri   sitt   til   undanfœrslu.      Sem 
þau  akast  þannin*  á,  segir  konungr  svá :    Meðr  því  at  ykkar  er  langt 
í  milli,  ok  sakir  Ijarska  er  þit  várut  í,  kemr   eigi    váttum    til,    [nian 
sá^  vitni  [bera  ykkar  í  milli,*  er   veit  hvárt  ykkart   sannara    hefir.* 
Er  þat   vár  skipan,  at  þú    maðr  skalt  fara   til  Marteins*    kirkju    ok 
vinna  eið  fyrir'  líkama  Salliui  byskups,    at   þú   standir  á  réttu,    sem 
nú  hefir  þú  flutt.     Hann  játtar  því  gjarna  ok  gengr  glaðr  í   musterít 
at  þeim  blezaða  byskupi  ok  vinnr  eiðinn.     Ok  svá  búit**   sem    hann 
er  úti,  kemr  sú  guðs  reiði   yfir   hann,    at  sá  meinsœrismaðr    springr 
í  sundr  í  miðju,   svá  at  iðrin   velta  í   Ijós,   fylgdi    [hér  síðan    með* 
bráðr  dauði.    Vanu  þessi  hlutr  svá  mikit,  at  dýrð  byskupsins  birtist 
því  framar,  •  réttlátir  menn  lofuðu  guð  því  meir,  en  ranglátir  hrœddust 
því  framar  glœpi   sína,    einkanliga    þeir    sem    sekir   váru   blóðs    ok 
bana  [þessa  dýrðarmanns.     Af  Girarði  er   þat  at  segja,**'   at  í  sínu 
eiginherbergi   lagðist  haiin  í  sút  grátligrar  [pínu   ok**   iðranar.     En 
[son  hans*'^  var  því  djarfari,  at  hann  sótti*^  til  Martinus^*  kirkju  at 
biðja  byskupinn  forláts^*    ok   heilsubótar.     En   er  hann  kom  í  kirk- 
juna,  brá  henni  svá  við,  sem  hon  mundi  hristast  öll  í  sundr  af  ógur- 
ligum    skjálfta,    svá  at  manndráparinn   lagði   á   flólta  ok   sótti**    þat 
klaustr,  sem  eignat  var    Amando    byskupi ;  skilr   svá   viÖ  hans  mál, 
at  þar  lagöist  hann  í  kör  f   dagliga   kvöl   fy rir    sína  glœpsku.     En 
af  þrœluum    Vingar   er   þat   lesit,  at   hann    flýði   tjl  Marteins    kirkju, 
biðjandi  byskupinn  mjúkrar  miskunnar  fyrir  sinn  glœp,  játtandi  meÖ 
tárum  ok  framfalli,  at  hann  þóttist  nauðigr  gert  hafa  þat  guðs  reiðis- 
verk.    Lauk  svá  hans  máli,  at  sá  signaðr  byskiiþ  gaf  honum  í  friðar- 
mark   annat    augat   með   glöggri    sýn.     En  Vingar    lagði   þar  í  móti 
svá    mikla   elsku,    at   hann    kveðst   engum    dauðligum    manni   skyldu 
þjóna  þaðan  frá,  heldr  einum  saman  Sallino  byskupi,  er  honum  hafði 
svá  mikla  miskunn  svnda.'® 

')  seka  b,  ^)  þann  veg  6.  ^)  {tilf.  b.  *)  [um  bera  b.  *)  seíjir  6. 
•)  Martini  h.  ')  yftr  b.  »)  brátt  h.  ')  fþar  síðan  6.  '«)  [;  þat  dvróar- 
verk  af  Geiranlo  er  svá  lesit  b.  ")  [mgl.  b.  **)  [saal.  6;  sem  hann  N. 
'^)  kom  6.  ")  Marteins  6.  '*)  fyrirláls  b.  '«)  í  tilf.  b.  '')  ok  b. 
*^)  veiltti.  Uer  indskyder  b  et  Jerlegn,  som  ikke  findesiB,  og  ender  midt  i 
dette:.  Til  fess  nt  mrmnuni  verði  því  Ijósara.  liversu  várri  frú  sancle 
Marie  viróist  þat  verk  Karlama^iis  keisara,  er  liann  lét  smíða  henni 
kirkju  í  Tachin,  skal  se^ya,  hversu  hon  blezuð  vildi  vanda  vígshigerð 
á  því  sama  musteri.  Tvenn  er  undirstaða  þessa  efnis,  bA  önnur,  at  í 
fyrrum  tímum  hafði  verit  einn  ágœtr  byskup  í  greindum    stað, 'Seruas 


Cvp.    tf,  T,  VU   KBAPTAVERK  OK  JARTEGNIR. 


553 


6.  ptít  váttar  heilög  bók,  at  Adrianus  pávi  hafi  þat  privile- 
glum  veitt  Karlamagnúsi  keisara  fvrstum  um  alt  Franz  ok  Saxland, 
at  hann  skyldi  kjósa  olla  formenn  heilagrar  kristni  til  sœmdar  heilags 
anda,  ok  þat  skýrir  sii  sama  bók,  at  hvárki  fyrr  né  síðar  var  kirk- 
jan  svá  hreinferöug  í  sínum  formönnum  sem  á  dögum  Karlamagnús, 
j)ví  at  hvarki  florena  né  fagrmœli  spilti  nökkurn  tíma  hans  kosningi. 
Líða  svá  langir  tímar,  at  hverr  keisari  eptir  annan  hélt  hit  sama 
privilegium,^  þar  til  er  Gregorius  septimus  tók  þat  heim  aptr  undir 
Róma  kirkju,  fann  þat  at  veraldligt  vald  sá  þá  meir  til  fémútu  en 
ráðvendis  ok  guðhrœzlu,  hafa  ok  aldri  sí^an  veraldligir  höfðingjar 
haldit  kirkjunnar  völd.  Má  ok  af  slíku  marka,  hversu  sá  blezaði 
keisari  Karlamagniis  var  ráðvandr  ok  réttvíss,  at  hiun  hœsti  herra  í 
kristninni  skipaði  í  hans  vald  ok  forsjósvá  mikla  stjórn  yfir  kirk- 
junnar  frelsi,  at  hann  skyldi  um  alt  sitt  ríki  velja  lœrða  menn  í 
hverja  stétt  ok  stöðu,  sem  hennar  valdi  til  heyrði.  Nii  svá  aem  sá 
mildi  herra  Karlamagnús  keisari  gerðist  mjök  hnignandi  í  góðri  elli, 
tekr  hann  stríðan  sjúkleik  í  þeim  stað  er  heitir  Aqvisgranum,  svá 
at  hann  er  leiddr  at  dauða,  ok  sem  hann  er  nœrri  andláti  gerðist  sá 
lutr  sem  nii  skal  segja. 

7.  Turpin  erkibyskup  varð  langlífari  en  allir  aðrir  kappar 
Karlamagnús  konungs,  sem  hann  váttar  sjálfr  í  sínum  letrum.  Hann 
var  staddr  á  framferðartíma  keisarans  í  þeirri  borg  ríkisins,  er  Vienna 
heitir,  ok  sem  hann  gerir  sína  boen  innan  kirkju  einn  morgin  snemma 
fyrir  altara,  lesandi  annan  psalm  í  fimta  dags  nocturne  Deus  in  adiu- 
torium  meum  intende,  sígr  á  hann  höfgi,  sem  hann  hefir  byrjat,  ok 
sér  því  nœst  í  andarsýn,  hvar  fram  fór  mikill  flokkr  helvízkta  anda, 
ok  allra  síðarst  drattar  einn  blámaðr  mjök  drjiigliga  svá  sem  stjórnari 
ferðarinnar,  At  þessum  víkr  Turpin  erkibyskup,  talar  svá:  Hvert 
skulu  þér  fara,  segir  hann.  BlámaÖr  svarar :  Vér  gerumst  fram  í 
Lotharingiam  til  Aqvisgranum,  þess  erendis  at  taka  sál  Karlamagnús 
konungs  ok  hafa  með  oss  til  helvítis.  Erkibyskup  segir:  Ek  sœri 
yðr  fyrirnafn  hæsta  guðs,  at  þér  farit  þessa  leið  aptr  ok  segit  mér 
frá  erendislokum.  Blámaör  jiittar  því.  Ok  líðr  lítil  stund,  sva  at 
hann  heíir  varla  lesit  meöan  psalminn  Deus  in  adiutorium,  áðr  úhrcinir 
andar  koma  aptr  farandi  sama  veg  mjök  daprir  ok   niðrleitir.    Erki- 

at  Tiafni,  iiiikiU  kraptanmðr  ok  sannheilagr  eptir  lífit.  greptraðr  í  þeim 
stac^  er  Mastr  heitir  3  iníhir  út  af  Tachin ;  ok  30  vetruni  frá  hans  and- 
láti  er  al^ert  þat  ágœta  hiis  í  Tachin,  er  nýsmíc^at  skal  vera  guðs 
nióóur  kirkjB,  ok  því  greióist  til  frósafrnar  incð  þvílíkri  annarri  undir- 
stöðu.  Svá  birtist  einum  byskupi,  at  sœl  guðs  móðir  f^ékk  framm  fyrir 
eon  sinn  Jesuni  Kristum  i  himinríki,  svá  roælaudi :  Son  minn,  hús  er 
mér  reist  ok  alprert  hardla  vegligt  í  Tnchin,  ok  þess  staóar  bysknp 
hugsar  vígja,  ok  því  vilda  ek,  at  sú  vígshi  gerð  yrói  einkar  sœmiliga  . . , , 


554  KABLAMAONUS  SAGA  X.  Cop,    S. 

byskupi  þikkir  þat  vel,  þótt  heldr  sé  þeir  úglaðir,  ok  víkr  þegar  at 
sama  blámanni  seni  fyrr,  er  síðarst  gékk,  ok  talar  svá:  Hversu  fórr 
yðr,  segir  hann,  eða  hver  urðu  erendislok.  Hann  svarar:  Jlla  heíir 
oss  at  farit,  því  at  vér  höfum  engan  hit  fengit.  Fór  þat  þó  öðruvís 
en  vér  œtluðum  um  hríð,  sakir  þess  at  oss  var  í  fyrstu  boöinn 
'nökkurr  jafnaÖr,  at  vér  kunipánar  ok  þeir  aðrir,  er  þagat  kóniu  til 
mótsins,  skyldum  vega  skilvísliga,  hvárt  meira  væri  gott  eðr  ilt  með 
Karlamagniísi  konungi,  ok  þótti  öllum  (um)  hríð  nökkut  í  landsýn, 
þar  til  at  þar  skýzt  at  fram  einn  höfuðlauss  maðr  vestan  af  Galieia, 
ok  dragsast  meðr  svá  mikinn  grjót  ok  trjá  harka,  ut  ek  þikkist  á  œíi 
minni  aldri  slíkt  sét  hafa.  J)etta  alt  rekr  hann  niðr  í  skáliná  Karla- 
magnús,  svá  at  þegar  stendr  á  jörðu;  en  þat  mátti  engan  hhit,  er 
vér  áttum  til  mótsins ;  ok  því  sám  vér,  at  rið  aflsmun  var  at  etja 
ok  oss  görði  aflfátt,*  fórum  því  skjótt  í  brott  ok  erum  nii  hér  konmir. 
Eptir  þetta  hverfr  erkibyskupinn  aptr  til  íýálfs  síns,  þakkandi  várum 
herra  almáttigum  guði  fyrir  þat  er  Karlamagnús  kouungr  var  undan 
þeginn  öllu  djöfla  valdi  ok  samlagaðr  hans  vinum  í  sjálfu  himinríki. 
Sagði  Turpin  erkibyskuj)  andlát  keisarans  fyrir  þessa  vitran  sínum 
borgarmönnum  í  Vienna,  svá  skilríkliga  sem  hann  hefði  nálœgr  verit. 
En  hvat  er  œtlanda  hverr  þessi  maðr  var,  er  fjándr  köliuðu  höfuö- 
lausan  mann,  utan  auðsýnt  er  at  hinn  sæli  Jacobus  þoldi  hálshögg 
af  sverði  Herodis  konungs,  en  birtist  nú  í  fulltingi  síns  vinar  Karla- 
magnús  með  kirkna  uppsmíði,  hvaðan  þat  gefr  vel  skilja,  at  sá  sem 
kirkju  effir  ok  upp  reisir,  smíðar  sjálfum  (sér)  himinríki. 

8.  Frœgasti  herra  Karlamagnús  keisari  hvíldist  til  guðs  í  góöri 
elH  kalendas  februarii.  Váru  við  hans  andlát  ok  líkíylgju  allir  d}T- 
aslu  menn  veruldarinnar,  fremsti  byskup  hinn  rómverski  virðuligr 
herra  Leo  pávi,  ok  meðr  honum  vildastu  höfðingjar  af  sjalfri  Róma, 
hér  næst  erkibyskupar  ok  Ijóðbyskupar,  síðan  ábótar  ok  hverskyns 
valdsmenn  með  lítöluligum  lýð,  er  öllum  attum  dreif  lil  Aqvisgranum, 
þegar  er  spurðist  hinn  hættari  krankdómr  keisarans.  J)ví  gerist  í 
greindum  stað  svá  sœmilig  útferð  þessa  ens  andaða  manns,  sem  fyrr 
er  úheyrt  í  öllum  Fl*anz,  sakir  þess  at  þat  blezaða  hold,  er  sik  hafði 
engan  tíma  sparat  í  guðligu  stríöi,  var  srá  mikillar  viröingar  í  herra 
pávans  augliti  ok  allra  annarra  nœrverandis  manna  (ok)  höfðingja,  at 
þeir  þora  eigi  líkamann  meör  moldu  hylja  eðr  nökkut  minstá  dupt  á 
bera,  utan  heldr  prýða  hann  konungligu  skrúði  ok  seíja  upp  á  gull- 
ligau  stól,  svá  réttan  sem  hann  sé  lifandi  dómari,  kórónu  með  skœr- 
asta  gulli  setja  þeir  á  hans  höfuð,  ok  láta  ganga  af  krúnuDni  tvœr 
gullfestar  á  bakit  uudir  stólsbrúðurnar,  at  þœr  skulu  halda  höfð- 
inu  réttu,  at  eigi  lúti  líkaminn,  heilagan  textum  fjögurra  guðspjalla 
')   saal.  rettet;  iatfaz  B, 


Cap.    ^.  l^M  KIIAPTAVERK  OK  JARTKONIE.  555 

skrifaðan  gullstölum  láía  þcir  í  haiis  hœgri  höud,  en  vinstri  hönd 
letrgja  {jeir  til  lelrsins  í  ])ii  niynd  sein  hiuin  pungteri  higbókina, 
er  hann  silr  út  at  dœnia;  annan  veg  inóíi  hans  ásjánu  látu  þeir 
standa  hans  virðuligan  herskniða,  gerandi  síöan  leiöit  sva  vaxit  sein 
þessuin  unibúnaöi  til  heyni'-)  nijök  hátt  ok  Ibrnierat  seni  einn  bogi, 
svá  öterkliga  lukt  ölhiin  niegin,  at  hvergi  inátíi  manns  hönd  nœrri 
koma  viö.  Síðan  (var)  leiðit  guUagt  utaii  ok  viðskilit  með  alhi 
virkt,  er  gerast  mátti,  sein  einkiinHga  var  makligt  svá  ágœtum  lierra, 
J)i^í  at  textinn  heilagra  giiðspjalhi  vátta(r)  skýrt,  hversu  íast  hann  lylgdi 
löguni  guðs  í  sínu  lííi,  meö  því  at  herra  pavinn  dœmir  honum  í'ram- 
iörnum  \)á  bók  heyra,  sem  helgust  iná  Ihaiasí  ok  œzt  er  í  allri  kirk- 
juiini.  Lesit  heíir  verit  um  stund  af  hinum  ágætasta  herra  Karla- 
nurgnúsi  keisara  ok  hans  köppum,  góöum  niönnum  til  gleði.  en  nú 
munu  vér  jjcssu  næst  þann  enda  gera  á  þessu  ináli,  at  sá  maðr  liaíi 
þökk  af  guði  er.skrifaði  eða  skrifa  lét,  ok  sa  er  sagði,  ok  allir  þeir 
er  til  hlýddu,  ok  lýkst  svá  ni'i  Karlamagnús  saga  með  þessu  efni. 


ANHANG. 

* 
Fragmenter  af  3  Pergamenishaandskrifter   af  Karlamagnm  Saga^ 

fundne  i  det  norske  Rigsarkiv, 


1. 

(Jfr.  ovenfor  5.  488^^-489^)  liesta  oc  mula 

.vij.h.  camela.  clyfiaða  af  gulli  af  arabia  laiide.  hann  vill  oc  gefa 
roer  .1.  vagna  laðna  af  gersimum.  hann  vill  sœkia  iuud  mínn  til 
fraclandz  oc  vill  hallda  af  mer  spanialand  oc  þiona  mer  um  alla  lif- 
daga  sina.  oc  vill  fa  mer  til  þess  gísla  at  þat  scal  halldaz.  en  eigi 
vœit  ec  huat  hanum  er  i  hug.  Fraukis  menn  svara  at  at  þui  væri 
hvggianda.  Rollant  reis  |)a  upp  oc  mœllli  imote  kouungi  oc  sagðe 
sua.  Vsyniom  truir  J)u  Marsilio  konungi  .vij.  vetr  ero  liðnir  siþan  er 
ver  komum  til  þessa  landz  oc  hefi  ek  morg  vandreþi  þolat  i  þinu 
œmbœtte.  Ec  sotta  til  handa  þer  Nobles  oc  Moriude.  Valterne.  Piue. 
Balague.  Crudele.  Sibilie.  Pórt.  oe  Páilart.  er  stendr  at  landamœre. 
En  Marsilius  konungr  héfir  opt  suic  oe  lavsyrðe  Ijst  við  þic.  hann 
sende  til  þin  fyr  scommo  .xv.  baruna  sina  at  þui  hofi  sem  nu  sendi 
hann!  oc  hafðe  huerr  þœira  kuist  i  hendi  af  olivo  tre.  oc  baru  þæir 
slic  tiþeudi  sem  þæir  sogðo  i  gerkuelld.  at  konungr,  þœim  villde 
cristnasc.  þu  attir  þa  rað  við  frankis  menn.  oc  þœir  reþu  usniallt  rað. 
þu  scndir  þa  .ij.  iarla  þina  til  Marsili  konungs.  Basan  oc  basilies. 
hann  gerðe  þa  sem  illr  svikare  oc  lét  hann  þa  lifi  tjna.  Nu  halt 
þu  fram  hernaþi  þinum.  oc  far  með  olhi  liþi  þinu  til  saraguze  oc 
si^um  þar  um  borgina.  oc  hættum  eigi  íyrr  en  ver  nám  borgina  oc 
hefnum  sua  þæira  varra  felaga.  er  svikarinn'  let  þá  drepa.  Karla- 
magnus  konungr  hneig  þa  niðr  hafðe  sino  oc  stravk  þa  scegg  sitt.  en 

beindi  campa.  oc  svai-aði  engu  orþi.  Frankis  menn  þavg  .^ 

CS.  489^^^— 490^^)  konungrinn  lœit  til  hans  oc  mællti. 

þu  ert  vitr  maðr.  en  þetta  scegg  oc  kampar  sem  ec  hefi.  segir  sua. 


ANHANG. 


557 


eigi  ferr  þu  þessa  .xij.  man  sua  langt  fra  mer.  far  oc  sitt  engi 
maðr  bjðr  þer  til  þœirar  sendifarar.  huern  vilium  ver  þangat  senda 
segir  konungr.  Buinn  em  ek  þœirar  ferþar  segir  Rollant.  ef  þu  vill 
konungr.  Eigi  scal  sua  vera  segir  oliver.  þu  ert  of  braðr  i  scapi. 
oc  œtla  ec  at  þu  munir  helldr  isundr  fœra  sœtt  vára.  en  saman  koma. 
En  œf  konungr  vill  þa  em  ek  buinn  at  fara  þa  sendefor.  Huargi 
yckar  scal  coma  a  þa  stigu.  oc  engi  yðarr  .xij.  iafningia.  J)a  geck 
Turpin  erkibyskup  fram  íirir  konung  oc  mœllti.  Fa  mer  staf  oc  glofa 
oc  jartœgnir  ek  vil  fara  til  Marsili  konungs  oc  ipan  ek  segia  hanum 
nocquot  af  þui  er  mer  er  iscapi  oc  man  ec  bratt  varr  verða  við 
huat  hanum  er  i  hug.  Karlamagnus  kouungr  svaraði.  Eigi  kemr  þu 
þar  þessa  .xii.  man.  oc  rœþ  ecki  um  nœma  ec  bœiþa  þik.  Goþir 
hofðengiar  segir  kmk.  kiosit  œinn  huern  af  bárunum  væl  kyniaðan. 
oc  vel  at  ser  gervan.  þan  er  gersamlega  segi  Marsilio  min  orð  oc 
se  vel  at  ser  gerr  i  bardaga.  Rollant  sagði.  þar  er  Guinelun  jarl 
stiupfaðer  miun.  Frankis  menn  svara.  Engi  vitum  'ver  betr  til  fallinn 
ne  iafnvitran  hanum.  ef  konungr  viU  at  hann  fari.  Karlamagnus  kon- 
ungr  mœllti  þa.  Guinelun  jarl  gack  íram  þa  oc  tak  við  staf  oc  glofa. 
þat  vilia  frankis  menn  at  þu  farir  þessa  sendifor,  J)a  sagði  Guinelun 
jarl.  þui  hœfir  Rollant   up  comit  oc   alldrigi  man   ec   hanum  þat  firi 

gefa.  oc  alldrigi  siþaii 

(S,  49í*^—492'^^y  oc  man  ec  eigifara  þaðan 

aðr  ec  hefi  unnit  borgina.  en  siþan  scal  hann  i  bondom  fara.  við 
mer  til  fraelandz.  oc  þar  scal  hann  dœmðr  vera  oc  dauþa  þola. 
En  þu  scalt  fa  hanum  rit  þetta  i  hond  oc  þenna  staf  oc  glofa.  Oc  þa 
er  Guinelun  jarl  scj-llde  við  taca  brefinu  þa  fell  or  hœndi  hanum.  en 
.xij.  j.  hugþu  at  oc  hlogu.  Oc  er  Guinelun  jarl  laut  niðr  oc  tok  up 
ritið  þa  þotti  hanum  sua  mikil  scom  ivera  at  hann  villde  eigi  þar 
staddr  verþa  fyr  allt  væralldar  gull.  oc  mœllti  sua.  Guþ  hæfni  þæim 
er  þessum  vandreþum  cómu  at  mer.  Frankis  menn  sogðo  þa. 
Drottin  guð  allzvalldandi  huerio  ma  þetta  gegna.  þetta  bysnar  sorg 
oc  tión.  Guineluns  .j.  þer  munuÖ  heyra  tiþendi  þau.  Karlamagnus 
konungr  segir  hann.  gef  mer  leyfi.  æf  ec  scal  fara.  þa  vil  ec  eigi 
dvehaz  lengr.  konungrinn  svarar.   Guþ  greiþi  ferþ  þina. 

Svik  Guineluns  jarJs   við  Rollant  oc  þa  xij  iafningia. 

Nv  er  at  segia  fra  Guinelun  jarli  at  hann  fór  til  landtiallda 
sina.  at  buasc  oc  við  hanum  .vij.h.  hans  manna.  oc  villdu  allir  með 
hanum  fara.  hann  hærcl^ddiz  enum  beztum  herclœðum  er  til  varu. 
gullsporar  varu  bundnir  afœtr  hanum  hann  var  gyrðr  með  sverþi 
sino  mur€kglais.  oc  steig  abac  hesti  sinum  er  faét  tescabrunn 

•)  Jfr.  Facsimilet  1, 


558 


ANHAÍíG. 


(S.  493^^—494^^)   Karlamagnus   konungr  sat  i 

ger  undir  tre  æinu  oe  liolment  um  hann.  þa  eom  Rollant  oe^liafðe 
ihendi  ser.  abburðar  mikit  œpli  æitt.  herra  segir  hann  tak  her.  ec 
hæit  þer  allar  koronur  af  konungum  þæim  er  imote  þer  slanda. 
sher  er  ofmetnaör  hans.  huern  dag  vill  hann  illt  gera.  en  æf  iilt 
kœmi  at  hanum  þa  mvndim  ver  alUr  ifriþi  sitia.  Blankandin  mælhi. 
MaÖr  læzk  Rollant  vera  en  hann  vill  þo  huern  konung  undir  sic 
kuga.  oc  man  hanum  illa  til  takaz  ein  huerio  siuni.  Guinelun  jari 
svaraði.  þat  villde  RoIIant  at  eigi  kœmisk  sœtt  þessi  alæiþis.  oc  villde 
hann  leggia  undir  sic  spanialand.  siþan  villde  hann  til  babiloniam  oc 
drepa  Ammiral  konung  æf  hann  vill  eigi  skiraz  oc  eigi  vill  hann 
letta  aÖr  hann  hæfir  yfir  stigit  allar  þioðer.  Huat  er  um  þat  at  lengia 
annars  en  þanr  verþa  baöer  a  eiít  sattir.  Oc  nu  handsala  þæir 
Guinelun  jarl  oc  Blankandiu  sin  imilli.  at  svikia  RoUant  itrygþum. 
oe  verþa  hanum  at  bana.  ísu  foru  þæir  læið  sina.  oc  lettu  eigi  fyrr 
en  þæir  comu  til  saraguze.  oc  funnu  þar  Marsilium  konung.  Guine- 
lun  jarl  bar  þa  fram  œrendi  sin.  en  allir  hæiðengiar  lyddu  hanum. 
Blankaudin  geck  þa  fyr  Marsilium  konung.  oc  helt-i  hond  Guinelun 
jarls  oc  tok  til  máls 

2. 

CFelgeiidc  Fragmení   hegynder  í  den   síore   Lacune 

ovenfor  S»  2&6^^J  æigi  at-  girarðr  var  kominn.  þa  mœllti  konvngr 
viÖ  oddgeir  ok  nemes  ok  iarlinn  flæmska  ok  bæring  hinn  bretzka. 
Ek  se  heiðingia  sitia  her  a  hestvm  sinvm  fyrir  oss  a  brekkvnni. 
riðit  til  þeira  ok  vitið  ef  þeir  se  sendimenn  eða  þeir  se  komnir  at 
niosna  uui  her  varn.  þa  bivgguz  þeir  til  at  læypa  at  þeim.  rettv  fram 
skiolldv  fvrir  sik  ok  letu  sisa  merki  fvrir  sik  ok  helldu  með  avllu 
atli  þav  hin  digrv  spiot  til  lags.  en  herra  Girarð  uarð  þa  varr  við 
fyrst  ok  kallaði  hann  þa  Boz  ok  Klares  systur  sonv  sina  oc  sonu 
BÍna  ernarð  ok  reiner.  herrar  kuað  hann.  nv  er  tign  váár  komin 
at  þiona  almatkvm  guði  ok'hefna  hans  a  hœiðingivm.  Ef  þer  mœttiö 
þersa  .iiij.  af  riða   hestvuvm.    þa   væri   yðr  þat  hinn   mesti   riddara 

skapr  ok  æinkenilig  frægð 

ngia  milvn    liinn  riki    hoföingi    ok  gundelbof  frisa 

konvngr.  þar  matti  sia  (Hcr  begynder  Texten  ovenfor  S,  286^'^ — *'J 
merki  með  vmsvm(!)  liivm  hvitar  brvnivr  skira  hiaima.  hin  villduztv 
sverð  með  gvllhiolltvm.  Enn  mi  uiti  at  uisv  agvlandvs  ok  iamvnd  að 
alldri  vinna  þeir  ualland  meðan  þersir  eru  lifandi  at  veria.  J  þriðiv 
fylking  vorv  .xv.  þusvndir.  Fyrir  þersum  uoru  hafðir  lampart  ur 
íerre  borg  ok  nemes  or  bealver  ok  hinn  hravsti  rikcr.  J  þersi  íy(l)king 
uoru  með  avllu  goð  herklæði.  Enn  mÍQk  hvgðiz  Agvlandvs  þa  avka 


ANIIANO. 


559 


sitt  riki  ok  er  hann  fluttiz  utan  vm  aífrica  haf  at  uinna  alla  franz. 
Kn  hann  lifir  alldri  sva  lœngi  at  hann  sc  þaðan  .i.  penningt(!)  takandi. 
sua  man  her  avll  hans  vún  falla  giorsamlcga  at  hann  mun  bavjía  þeim 

er  þetta  orááð  gafhonvm.  J  .iiij.  íylking  vorv  .xx.  þvsvndir 

('5.  304-^^ — *^J  [græjiiazta  gras  ok    drapv  þeir  íyrir 

oss  betr  en  þvsvnd  manna  vndan  havfut  merkinv.  Sem  iamvnd  skilði 
orÖ  haus.  Jæit  luinn  til  hans  með  grimmvm  avgvm  ok  mællti.  J)cgi 
segir  hann  hinn  savrgi  ok  hinn  syndvgi  maðr.  þv  veiz  œigi  hvat  þv 
niæler.  í]k  fekk  havfutmerki  mitt  i  giæzlv  tveggia  konvnga  ok  .x. 
j)vsvnda  riddara.  J)a  svaraði  hiíni  heiöni.  alla  hafa  kristnir  menn 
þa  drepil  ok  rakv  oss  vudan  havíVtmerkiuv  ok  tokv  þat  uudan  varo 
valldi.  þa  tok  jamvud  at  hryggiaz  ok  kallaði  til  siii  salathiel  kon vug 
ok  Hodan   hinn  harða.  llerrar  qvað  hann.  Ver  erum  nv  svivirðir  ok 

sviknir  .iiij.   gvðar  vaarir  erv  brott  tekuir  fra 

(S.  303^^ — '^^J  Oddgeir  læitaði  hans  ok  þvi  næst 

mætir  hauu  honum  ok  hio  þegar  til  haus  i  skiavlldiun  nieð  sva  micklv 
höggi  at  avll  herklæði  haus  tiæðv  houvm  æigi  þat  er  vert  vœri  æins 
glofa  ok  skaut  honvm  davðvm  af  hestiuum-  tiarri  a  vollinn  ok  kiærði 
Jainvnd  í'all  hans  með  mieklum  harmsgrááti.  Eptir  þetta  kom  læjp- 
andi  herra  Nemes  hertogi  yfir  bealfer  vel  ok  virðvliga  herklæddr  a 
mozeli  hinvm  villdazta  vapnhesti  sinvm.  Eugi  hestr  þers  hins  mickla 
fiavlða  kvnui  siðr  at  mæöaz  en  hánn  ok  eiugi  riddari  var  sa  er  siðr 

kvnui  ræðaz  eun  hertvgiun  Nemes.  ok  er  hann  reið  aÖ  f. 

CS.  306^"*— '^J    milli    herða    ok    hellt    bloðgv 

sverði  sínv  i  hendi  ser.  ok  er  haun  læit  Karlamagnus  þa  mœllti  hann. 
Gvð  sigui  þig  Karlamaguus  kcisara  hinn  rika.  kí)nvngr  svaraði.  Gvð 
fagni  þer  riddari.  Eun  æigi  keuui*  ek  þik  ok  seg  mer  nafu  þitt. 
hann  svarar.  Menu  kalla  mik  valltera  or  salastius  borg.  h^rra  Girá. 
boð  son  seudi  vðr  í>;uðs  <).  ok  hans  svstvr  synir  herra  boz  ok  clares 
ok  ver  havfvm  soott  hofvð  merki  heiðiugja.  Sira  Vallteri  segir  kon- 
ungr  híir  enn  sa  hinn  ravsti  maðr.  Guð  veit  segir  hann  at  sva  cr 
hann  heili  sem  fiskr  ok  katr  sem  kið  sva  at  eiugi  hans  manna  hoggr 

stœrri  havgg  en  hanu.  þa  mællti  konvngrinn.  hvar  er .'   .    . 

(S.  307^ — ^^)   þeim    ok    mællti.    Enn  megv  þer 

i  goðvm  tima  segir  haun  hefna  uiua  yðarra.  Nu  riðu  þeir  ofan  fyrir 
brekkvna  ok  glitraði  gull  ok  stál  moti  solskiniuv  ok  gerðiz  þa  mikill 
molldræykr  vndan  fotvm  hesta  þeira.  J)a  mælltu  heiðingiar.  Eingi 
maðr  sagði  oss  sannara  en  balaam  sendimaðr.  alldri  verðr  þetta 
land  soott  af  varri  hendi.  Enn  cf  iamvnd  hefði  sent  i  dagan  eptir 
feðr  sínvm.  þa  væM  nv  allt  valland  i  hans  valldi  ok  nv  uerðr  þat 
alldri  sótt.  Nv  ^iamir  hverivm  at  inna  hesti  sinum  er  goðau  áé. 
Sem  hinir  komv  at  þar  sem   bardaginn  var  þa  matti  þar 


560 


ANHANG. 


.   . (S.  322^^-^^)    þa    œtla    þeir  uær    at   sœkia. 

Enn  ef  þcir  verða  rekner.  þa  erv  þeir  hvndvni  skiotari.  yfir  þersvni 
var  annar  havfÖingi  chahdes  hinn  riki.  ena  þriðiv  fylking  varðveitíi 
Ehadas.  hans  lið  uar  uel  [herkljœðt.  þersir  erv   .xl.    þusunda   hinir 

nicstv    met (5.  322^^— ^oj  [an]dvarp- 

andi  sakir  systvr  svna  sinna  mikinn  harrh  hafandi  er  með  hestvm 
vorv  svndr  dregnir  i  avghti  hans.  Enn  ef  amvstene  villdi  lysa  sinvm 
hvg  eptir  þi  sem  var.  þa  œtlar  hann  að  visu  affrica  monnvm  hefnd- 
ina.  J  þersi  fylking  vorv  aller  vel  herklœddir  ok  havfðv  marga  tyrkneska 

boga  með  hinv  villdazta  skoti.  Enn  ef  œigi  hialpar  nv 

.^ (S,  323^^—^^)   með   allzkonar  goðvm  mat  ok 

drykk  ok  fengv 'hina  hggvœruztu  huilld. 

Keisarcnn  villdi  þa  œigi  lengr  dueHaz  ok  sendi  hann  þa  eptir  cinvm 

erkil)yskupi  ok  let  vigia  vatn  ok  bað  dreifa  ytir  allt  hðit  . 

(S.  323^^^ — *'J  [gí*"]^*'  ^^"  ^'^i^t  ^r  *ð  teha  hversv 

niorgum  haglcik  þetta  landtialid  var  gért  þviat  eingi  lifandi  maðr 
haföi  sééð  annat  þvihkt  .iiij.  karbvncvH  steinar  vorv  i  landtiaHdinv 
i  knoppvnvm  ok  lystv  þeir  ok  birtv  aHan  dalinn  vmhueríis.  þar  vorv 
fuglar  iafnan  syngiandi.  Enn  vm  kveHdvm  að  uattverði  ok  fy rir  ok 
eptir  er  þeir  leku   aHzkyns 


(S.  4ð9^-  *®9  skioHd  hans  enn  sucrð  hans  brast 

i  sundr  i  hiulmi  hans  cHa  mvndi  hann  hafa  drygt  viHa  sinn.  Otvel 
hio  til  hans  i  mot  ok  klauf  liann  i  hcrðar  niðr.  bvkr  fcH  til  iarðar 
or  savðH  cnn  tiQH  tokv  sal  hans.  Biþan  mællti  Otvel.  Við  vorvm 
frœndr.  enn  fy rir  þcnna  diadlœik  hcíi  ek  þer  goHdit  lavn.  Nv  er 
Clarcs  konvngr  niiög  hvgsivkr.  liann  secr  menn  sina  faHa  hundrvðvm 
saman.    hann    ranð    framm    i    Hð   frankis    manua.    Enn  i  frammreið 

drap  hann  GirarÖ    af  gi 

■ ('S.  460'* — *^J    fclagskapr  i  sinn   siðan    ok   þess 

sver  ek  við  trv  niina  er  ek  a  at  giallda  mariv^  syni  ef  ek  ma  taka 
þik  hondum  cða  (íarsiam  konung  þa  skal  ek  hengia  ykkr  i  dalnvm 
gatanic.  J)a  svarar  Clarcs  konvngr.  J)a  scgir  þv  hæimskv  vm  hag 
þæira  manna  er  bcztir  crv  i  avHvm  heiðnvm  dómi.  enn  otrvr  ertv 
ok  vndirhyggiv  maðr.  cnn  ck'em  bvinn  at  œiga  við  þik  holmgougv 

ok  se  þa  æinn  moti   œinvm.    ok   mvn  .   .  - 

(S.  46V — 'J  nott  hcHdv  vQrð  af  Karlamagnvsi  kon- 

vngi  hvgon  ok  þcir  af  alimanie.  Karlamagnvs  konvngr  la  vrœddr  þa 
•nott.    hciþingiar  hcHdv  vorð  a  scer  ok  blesv   aHa  aott  i  sin  horn  til 
solar  vppraasar. 


A^*IIAVG. 


561 


Clares  konvngr  stoö  vpp  i  dagan  ok  herklæddi  sik  8cni  skiotaz 
enn  gauor  af  melonis   ok   hinn  niickli  araíinnz.  hann   er   .iiij.  fetvm 

hœri  enn   rii=<i.  þeir  herklreddv  Clarcs.  J)cir  fœr 

S.  467^0— 46*2^    segir  lion.  Vcr  hhf  skiolldr  i 

dag  þersa  vinar  þins  at  alh'  lyör  lofi  þig  seni  uert  er.  enda  skal  ek 
oíTra  |)er  .e.  marka  gvllz.  Nv  for  Clares  konvngr  vt  af  horginni  ok 
fjlgÖi  honvm  fiolmenni  mikit  tarazins  ok  persanis  rabitar  ok  tyrkir 
ok  alTricar.  þeir  letv  bva  vagn  ok  settv  þar  a  mavmet  ok  fœrðv 
hann  yfir  áána.  Vagninn  var  af  marmara  steini  ok  bundu  þeir  mavmet 
festvm  |)œr  vorv  gerfar  af  gvlli  ok  silki  at  hann  skylldi 


S.  4-72'^ — ^*     konvngr  vndraÖi   ok  sannaÖi  þat 

er  kona  hans  hafði  mællt  þa  kom  vindr  af  haii  hvass  ok  sneri  hQll- 
inni  sem  myhia  velltr.  þa  tokv  hQrnin  at  blasa  ok  hlo  hvert  at 
avðrv.  Enn  þeim  þotti  sva  fagrt  til  at  hæyra  sem  engla  eQngr 
vœri.  011  glyggin  voro  af  kristallo.  Enn  J)0  at  hið  versta  ueör  væri 
vti  {)a  var  {)ar  {)0  sigott.  Karlamagnvs  konvngr  vndraÖiz  þat  er 
havllin  sneriz  ok  matti  reigi  a  fœtr  standa  ok  eingi  hans  manna  ok 
hvgðv  at  þeini  væri  gerningar  giorfar.  hallar  dyrr  erv  opnar  segia 
{)eir  ok  er  þetta  hiÖ  mesta  vndr  er  ver  megvm  œigi  a  brott  komaz. 

Enn  siðan    kom   inn 

5.  473^^—470^^     at  hverr  þeira    skylldi  segia 

sina  iö[roit.  {)eir  baðvj*  hfinn  fyrslan  se^ia  sina  iþrott.  T[aki  kcisari 
i  mor]gin  hinn  hvassazta  riddara  i  hirð  sijnni  segir  hann  ok  færi] 
hann  i  tvrer  bryninr  ok  tva  hialm[a  a  hofvÖ  honvm. J  fai  honvm  hest 
þann  er  beztr  er  i  h[irðinni  allan]  l>ryniaðan.  fai  mer  siðan  sverð 
[sitt  ok  skal  ek|  liQSigva  i  hofvt  þcim  manni  ok  kliv[fa  hann  ok 
hest]enn  bryniaðan  i  svndr  ok  spiotz  sk[aptz  la^igðj  hogí*;va  sverð- 
inv  i  iörð  niör  ncma  [ek  vilia  aj)]tr  hallda  aðr.  J)a  segir  niosnar 
maðr  er  [i  steinsíoljpanvm  var.  Mikill  ertv  ok  sterkligr  ok  [vvitriijga 
giorði  keisari  er  hann  vœitti  yðr  herb[ergi  ojv  skal  hann]  þetía  fy rr 
vita  cnn  dagr  kemr  a  m[orgin.  þa]  tok  Rollant  at  segia  sina  iþrott. 
Taki  keisari  a  morgin  olivant  horn  sitt  ok  fai  mer.  enn  siðan  skal 
ek  ganga  utan  borgar  ok  blasa  sua  hart  at  avll  borgar  hlið  skolo 
vpp  Ivkaz  ok  aptr  ok  allar  hvrðir  mxíð  þcír  sem  i  borginni  eru. 
Enn  ef  keisari  er  sva  diarfr  at  hann  kemr  vt.  þa  skal  af  honvm 
blasa  haar  ok  skegg  ok  klœði  qU.  J)a  segir  niosnar  maÖr.  þessi  er 
otrvleg  iþrott.  ok  vvitrlega  giorði  kœisari  er  hann  veitti  yðr  her^ 
bergi. 

')  Hvad  her  staar  mcllem  [    ]  er  hortklippet  nf  Pergamentet, 

30 


562 


ANHANG. 


(J))vi'  nœst  hoí  Oliver  vpp  sina  ijnott.    Taki  keisari  a  morgin 
dottvr  8ina  hina   vœnv  .ok  lœiði   hana  i  tialld  ok   lœyfi   nier  at  ek 

rekkia  hia  henni.  ef  ek  drygi  œigi  .c.  8innvm  vi . 

[mjins. 

þat  uœit  trv  min  segir  nio8nar[maðr  þetta  erj   fa   hœyrt  gabb    segir 
hann.  en  i  þcrav  [er  keisari  ek]ki  skemdr  ne  niðraðr.    [Eptir  þatj 
hefr  viUifer  af  [orenjge  sina  iðrott.  Se  þer  gvllbavll  [þenna]   er  her 
Hggr.  hann  er  gorr  af  gvlli  ok  [silfri  enn  ojpt  ganga  til  .xxx.  manna 
ok  fa  œigi  vpp  [Ijpt  sva  e]r  hann  þvngr.  en  a  morgin  man  ek  [vpp 
Ivpta]  œinni  heudi  siðan  mvn  ek  kasta  [honvm  a  borgarj    yegg   ok 
fella  niðr  .iiij.  faðma  áá  [hvern  vcg.  þatj  vœit  trv  min  segir  niosnar 
maðr.  þvi  trvi  ek  [œigi  ok  keisarij  fari  fyrir  niðing  ef  hann  freistar 
œigi   [ok  skal  hann   þetta   vitaj    aðr   þv   scr   klœddr  a  morgin.    J)vi 
nœst  segir  Oddgeir    sina   iörott.    A    morgin    er   dagr   kemr  mun  ek 
ganga  ok  feðma  stolpa  þenna  er  vpp  helldr  hollinni  ok  snva  hann  i 
sundr  ok  fella  niðr  hQllina.   J)at  væit  trv   min  segir   niosnar   maÖr. 
þu  crt  Qrviti  ]ati  guð  þik  þvi  alldr(!)  a  læiÖ  koma.  ohyggiliga  gerði 
keisari  er  haun  vœitti  yðr  herbergi. 

(S)iðau  sagði  Nemes  hertvgi  hinn  gamli  sina  iðrott.  Táki  keis- 
ari  a  morgin  .ij.  brj-nivr  i  at  fara.  En  siðan  skal(!)  setiaz  niðr  hia 
kœisara  fyrr  enn  hann  verði  varr  við  sva  at  hverr  hringr  skal  falla 
fra  QÖrvm  scm  brent  halmstra.  þat  væit  trv  min  segir  niosnar  maðr. 
Gamall  ertv  ok  hvitr  af  hærv.  J)a  tok  bœringr-  at  scgia  sina  iþrott. 
Taki  kcisari  a  morgin  avll  þav  sverð  er  i  crv  borginni  ok  grafi  uiÖr 
hÍQlltin  en  seti  vpp  oddana  scm  þykkaz  ma  hann  hia  kastala  ycg^. 
cnn  siþan  skal  ek  fara  a  hinn  hæsta  tvrn  ok  falla  ofan  a  þav  sva 
at  þau  skvlv  svndr  bresta  enn  ek  skal  vskaddr  brott  ganga.  jþat 
veit  trv  min  scgir  niosnar  niaðr.  cf  þv  drygir  þcssa  iþrott  þa-  crtv 
giörr  af  iarni  eða  stali.  J)a  sagði  Tvrpiu  erkibyskup  sina  iþrott.  J 
borgina  skal  ek  ganga  til  aar  þœirar  er  hœitir  ibcr  ok  skal  ek  visa 
henni  or  stað  sinvm  ok  lata  hana  renna  yfir  mickla  garð  ok  fyl 

3. 

S.  467^^-468'^^    þu  nu  minne  uinattu.    Ok 

þann  sama  dag  sem  konungr  hafdi  lytt  tiþum.  ok  hann  hafdi  borit 
smankoronam.  þa  for  h*ann  til  hallar  sinnar  ok  Rollant  systurson  hans 
með  honum.  Oliver  ok  viUiíer  af  ringe  Nemes  hertogi.  Odgeir  danski. 
gerin  ok  bœringr.  turpin  erkibyskup  ok  eimer  iarll.  Bernardr  af 
brusean.  ok  bertram  hinn  hardi.  ok  .m.  Frankis  manna  vid  honum. 
ok  kallar  konungr  þa  alla  a  einmœli.   ok  segir  þeim  sina  œtlan.   Ek 

')   De  store  malede  Initialer  ere  ikke  blevne  tihkrevne  i  det  dem  htmede  aabne 
Jium  i  Haandtkriftet,     ')  Jvf,  Facsimilet  3, 


AXHAXa. 


563 


hefe  œikt   mina  ferd   til  jorsala  at  sœkia  helga   doma.    kross  hinn 

helga  ok  grof  drottins.  ok  hefir  mer  J)at  verit  tysvar  i  dravmi  boþit. 

Vil  ek  ok  sœkia  fvnd    koniuigs   |)es8  er  mer  er  mikit   fra  sagt.    Ok 

skulum  ver  hafa  med  oss  .vij.e.  iilfallda  hladna  af  gulli  ok  silfri.  ok 

skulum  mer  duœliaz  \mr  uid  honum  .vij.  vctr  ef  |)orf  giorez.  Nu  byr 

hann  sitt  lid  ok  gaf  þcim  œrit  gull  ok  silfr.  þcir  leifdu  uopn  sin  ok 

toko  pikstafe   ok    skreppur   ok   pilagrima  bunat.    At  sendenis   kirkiv 

tok  Karlamagnus  kouungr  kross  ok  allir  hans  riddarar.   Turpin  erki- 

byskup  ueitti  honum  þat  embœtti  en  siban  foro  þeir  or  borginne.  En 

drotning  duuldiz  hardla  uglod.    Siþan    komo  þeir  n  noll  einn  mikinu 

ok  fagran.  Ok  þa  kalladi  Karlamugnus  kouungr.a  bertram  frekna  ok 

mælti.  se  her  hverssu  niikit  lid  ver  hofvm  ok  fagrt  .xxx.m.  af  j^ila- 

grimum.  mattugr  skylldi  sa  uera  ok  uitr  er  sliku  lidi  stiornar.  Siþan 

forv  j)eir  a  veginn  of  oll  lond  sem  firir  la  ok  allt  ut  lil  hafsins.    ok 

sva  ut  ifir  haflt    ok  helldu   ollu    sino   hdi    til   þcss  er  þeir  komo  til 

bierusalem  borgar.  ok  toku  ser  þar  herbergi. 

Fra   Karlamagnusi  konungi. 

Nv  gekk  Karlamagnus   konungr   ok  .xij.   jafningiar  vid  honum 

til  kirkiu  þeirar  er   heitir  pater   noster.  j  þeire  somo   song   drottinn 

sealfr  messu  med  sinum  .xij.  postolum.  þar  standa  .xij.  8talar(!)  ok 

hinn  þrettande  er  drottínn  varr  sat  i  en  .xij.  postolar  hans  i  odrum. 

En  er  Karlamagnus  konungr  hafdi  lokit  bœn  sinni.    þa  settiz  hann  i 

þann  8toll(!)  er  gud  8eafr(!)  satj.  ok  vmhverfis  .xij.  jafningiar.  Marg 

skonar  sa  konungr    þar  skrifat   a   ræfri   kirkiunnar.    pinslir    heilagra 

manna.  sol  ok   tungl.    himin   ok  jord.    ]þa  kom  þar  farandi  gydingr 

einn.  ok  sa  konung  ok  vard  sua  rœddr  at  nœr  tyndi  hann  sino  uite. 

ok  liop  sidan  til  patriarcha  skyndiliga  ok  bad  hann  skira  sik.  ok  sagdi 

8ua  at(!)  hefþi  set  .xij.  hofþingia  ok  hinn  .xiij.  þann  er  þeira  er  ogur- 

ligaztr.  ok  þat  h^-gg  ek  at  þar  se  gud  almattigr  ok  hans  .xij.  posto- 

lar.  En  er  patríarcha  heyrde  þetta.    þa   stefndi   hann   til  8in  lœrdvm 

monnvm  ok  let  alla  skrj'daz.  ok  gengu  sidan  allir  samt  processionem 

til  kirkiu.  Nu  er  þeir  koma  þar  stod  Karlamagnus  konungr.  ok  hvarf 

til  patriareha.  Patrinrcha  spyrr  hvaþan  hann  se  at  kominn   eþa  hvat 

manna  hann  uœre.  ok  ert  þu  hinn  fyrsti  madr  er  þorat  hefir  at 

S.  47P^—472^*     [alljan  uid  hQmrum.  En  er  þeir 

hofdu  þetta  uid  talaz  þa  for  kesari^!)  hugon  heim    til  sinnar  hallar. 

ok  vid  honum  karlamagnus  konungr  ok  allt  hans  lid.    ok  þar  fvnnu 

þeir  .vi.m.  riddara  ok  uoro  allir  bunir  med  guduef  ok  8ylki(!).    En 

þeir  riddarar  allir  gengo  a  mote  karlamagnusi   ok  hans  riddarum  ok 

toku  med  hestum  þeira  ok  leiddu  til  stalla.   Su  holl   var  hardla  uel 

ger  er  hvgon  konungr  atti.    Rœfrit  allt  var   skrífat  med  allz  skonar 

po^um.  hon  var  krínglott  ok  einn  postr  undir  midiu.  er  hon  oU  stod 

36' 


564 


xVXHAXQ. 


a.  en  vm  Jjaim  post  þa  stodu  .c.  sniaðtolpa  ok  uoru  allir  gylldir.  en 
a  hverium  þeira  stolpa  var  barns  likneskv  3t(e)ypt  af  eire.  ok  hver 
])essi  likneskia  hafdi  olivans  horn  a  mvnni  ser.  ok  voru  gylldar  allar. 
þeir  stolpar  u^ro  allir  holir  innan  ok  blæss  uindr  vndir  hQlUna  nej>an 
8ua  at  upp  kom  istolpana  ok  likneskiornar  ok  var  þar  med  8ua 
miklum  brogþum  vm  buit  at  hornin  oll  blæsu  a  hversskonar  lunder  (!) 
er  fogr  uar.  ok  hvert  þeira  retti  fingr  at  Qdru  rett  sem  kuik  ueri. 
En  er  karlamagnus  konuugr  sa  þessa  list  ok  kurteise  vndra(d)iz  hann 
miok.  ok  sannadi  þat  er  kona  hans  hafdi  mælt.  J  þi  biU  kom  uiudr 
hvass  af  hafi  ok  snyre  hollinne  sem  mylnu  huæle.  þa  toko  borniu 
at  blasa  ok  lo  hvert  at  Qdro.  en  þeim  þotti  sua  fagrt  til  at  heyra 
8cm  engla  songr  ueie.  þat  fy Igdi  ok  of  þa  holl  at  oll  glyggin  uoro 
ger  af  þeim  steine  ^r  kristliallus  heitir.  En  þo  at  hit  versta  vedr  ueri 
vti  þa  var  þo  æfar  gott  i  hollinni.  þat  vndradiz  karlamagnus  kon- 
ungr  miok  er  hollin  sneriz  ok  engi  frankis  manna  matti  a  fætr  standa. 
ok  hvgþu  þeir  at  þcim  uere  giorningar  gervar.  ok  mæltu  sua  sin  a 
mille.  hallar  dyrr  ero  opnar  en  ver  megvm  eigi  afœtr  standa.  Siþan 
kom  hugi  konungr  til  þeira  ok  bad  þa  eigi  rœþaz.  ok  sagdí  minka 
mundo  vedrit  miok  at  kueildi.  ok  sannadiz  þat  firir  þi  at  uono  brad- 
ara  stoduadiz  hollinn.  Siþan  var  natt  uerdr  fram  borinn  ok  bord  upp 
tekin.  ok  settiz  hvgon  keisari  i  sitt  hasœte.  En  karlamagnus  konungr 
nest  honum.  ok  a  adra  hond  honum  drottning  ok  keisara  dottir. 
En  HoIIant  ok  þeir  .xij.  jafningiar  satu  ng^t  karlamagnusi  konungi. 
En  mœrin  var  jafnt  at  sea  sem  blom  a  rose  eþa  HIio.  En  þann  veg 
leit  oliver  opt  sinnvm  sem  hon  var.  ok  tok  at  vnna  henne  ok  sagdí 
8ua.  Vilide  gud  at  ek  hefdi  þik  a  franklandi  med  mer.  ok  munda 
ck  vilía  hafa  minn  allan  vilia  vid  þic.  Allz  skouar  krasir  uoru  þar  a 
bordum  af  dyrum  ok  af  fuglum.  þar  uoru  hirtir  ok  uiliigelltir  tronor 
ok  gœss  hæns  ok  pafuglar  pipradir.  endr  ok  elptr.  ok  allz  skyns 
uillifygli.  þar  var  at  drekka  miodr  ok  vin.    piment   ok   klare.    cuzar 

ok  mure  ok  allz  skyns  godr  drykkr 

5.  473-^—474^^     hofud  honum.  ok  þann  hest 

fae  honum  er  baztr  er  i  hyrdinne(!)  bryuiaþan.  fae  hann  mer  siþan 
8itt  suerd.  ok  skal  ek  hoggaa  i  hofud  þcim  manni.  ok  skal  ek  khvfa 
hann  i  .ij.  lute  ok  hestinn  bryniaþan.  ok  epiolz  skaptz  lengd  i  jordina 
nidr  vtan  ck  uile  aptr  hallda.  þa(!)  niosnar  madr  sa  er  i  stolpanvm  sat 
ok  mœlti.  MikiII  ertu  ok  mattugr  ok  vndarliga  sterkr.  ok  vhyggihga 
gerþi  konungr  er  hann  ueitte  ydr  herberge.  ok  skal  hann  þetla  vita 
adr  dagr  komi  a  myrgin.  RoIIant  segir  sua  sina  iþrott.  Taki  kon- 
ungr  a  morgin  horn  sit  oliuant  ok  fae  mer  en  siþan  skal  ek  ganga 
utan  borgar  ok  blasa  sua  hartt.  at  oll  borgar  lid  skolv  upp  lu(k)az 
ok  hurdir  i  borginne.  ok  aptr  bœdi.  Eu  ef  kouuugr  er  sua  diarfr  at 


ANHAKO. 


565 


hann  kome  ut.  |)a  man  af  honum  blasaz  har  hans  ok  skegg  ok  qU 
klœdi  hans.  þa  niælti  niosnar  madr.  þessi  er  uhyggilig  iþrott.  ok 
vvitrliga  gerdi  konungr  er  hann  veitti  ydr  her(!).  Nu  segir  OHuer  sina 
iþrott.  Taki  konungr  a  morgin  dottvr  sina  ok  lcidi  hana  i  tialld  hia 
mer.  en  ef  eigi   drygi   ek  .c.    sinnvm    vilia  minn   uid   haua  a  einne 

uott  til  uitnis  hennar  Beafrar(!).  þa  a 

S.  47ð^ — *®    J)at  ueit  tru  min.  sagde  [niosn]ar 

madr.  gamall  madr  ertu  ok  huitr  íirir  hœru.  ok  hard[holldr]  ertu  ok 
seigr  i  sinum.  J)a  tok  Bœringr  at  segia  [sina  iþrott].  Taki  konungr 
a  morgin  oll  þau  suerd  er  i  ero  borginne.  ok  grali  [nidr  h]ialltirnar. 
en  hveríi  upp  oddana.  ok  seti  sem  þykkaz  [ma  hann]  hia  kastala 
uegginvm.  Eu  siþan.skal  ek  fara  upp  a  hinn  hæ[sta  tur]n.  ok  man 
ek  lata  fallaz  ofan  a  sverþin  þar  sem  þeim  [er  undjir  skipat.  sua  at 
þau  skolo  sundr  brotna  en  ek  skal  v[skaddjr  a  brot  ganga.  þat  ueit 
trv  min  eagde  niosnar  madr.  ef  þu  [drygir]  þessa  iþrott  þa  ert  þu 
at  foruisu  giorr  af  iarne  [eþa  sta]U.  Turpin  erkibyskup  segir  sina 
iþrott.  J  morgin  skal  ek  ganga  [til  ar]  þeirar  er  fellr  i  hia  borginne. 
ok  kalla  hana  or  skivm  [stad]  ok  lata  hana  renna  ifir  borgina.  ok 
ifir  allan  mikla  gard  [ok  fylla]  hvert  hvs.  en  keisarinn  man  verþa 
sua  rœddr  [at  hann]  man  fara  upp  j  hinn  hœsta  turn.  ok  alldri 
fara  kuikr  [ofan  er]  fara  er  nema  ek  lofe.  Niosnar  madr  mælti. 
þessi  er  [odr  madr]    ok   lati  gud    hann  alldri  þi   aleid   koma.    Ok  a 

morgin 

.  ." S.  476^'^ — 477^     huartt  er  hann  uil  tua  penn- 

inga  af  gulli  eþa  8ylfri(!)  eigi  ....  hvart  er.  Siþan  skal  ek  ganga 
hulfa  milo  fra  borginne.  [ok  skiota]  þi  sama  spiote  þar  til  sem  penn- 
ingarnir  liggia.  ok  sua  [beint]  at  annarr  penningrin  skal  nidr  falla 
en  annarr  hvergi  hreraz  [er]  eptir  liggr.  Siþan  skal  ek  sua  fimhga 
renna  at  ek  taka  [spiotit]  a  lopti.  adr  en  a  jord  komi.  þa  mœltl 
niosnar  madr.  þetta  er  gabb  [vert]  annarra  þriggia.  ok  j  þesso  er 
keisara  vorum  engin   svivirþ[ing]. 

Eptir  þetta  tul  er  þeir  hofdu  rœtt  firir  sina  hon[d]  ok  þetta 
geip  allt  jafn  saman.  þa  sofnodu  [þeir].  En  siþan  niosnar  madr  fann 
þat.  þa  ferr  hann  a  brot  ok  þa[r  til  er]  hann  finnr  herra  sinn.  Ok 
þegar  sem  konungr  leit  hann  þa  h[oiIsadi]  hann  honum  ok  mœlti. 
Seg  mer  tiþinde.  Mœlti  karlamagnus  konungr  [at  hann]  mundi  med 
038  dueliaz.  Niosnar  (madr)  mœlti.  þat  ueit  g[ud  at  þessja  heyrda 
ek  hann  alldri  geta.  helldr  hafa  þeir  i  nott  a[lla  oss]  gabbat  ok  mest 
8eafan(!)  þik.  Slikit(!)  spott  ok  [gabb]  hafa  þeir  til  þin  gert.  at  shkt 

heyrda  ek   eigi   of  all 

5.  478^^ — '®     er  ver  gerþum  til  yduar.  Ok  þat 

segi  ek  þer  at  adr  en  ver  ukilivmz  þa  skulu  þer  alldregin  sua  gabba 


566 


ÁNHAKa. 


neinn  mann  siþan.  en  þetta  skal  ydr  dyrkeypt  uerþa  adr  en  nottinn 
kome.  Siþan  gek  karlamagnus  könungr  vndir  eitt  oliuotre  ok  .xij. 
jafningiar  vid  honum.  hann  tekr  til  mals.  Goþir  hofþingiar.  skeiHiga 
hefir  088  til  tekiz.  er  ver  skulum  drvknir  hafa  uorþit  sua  niiok  hit 
fyrr  kuelld.  ok  mœlt  þat  er  uel  mœtti  kyrt  verda.  Siþan  let  hanu 
fram  bera  helga  doma  sina.  ok  fell  til  bænar  ok  allir  frankis  menn. 
ok  baþu  þess  allzualidanda  gud  at  hann  skylldi  retta  þeira  mal.  at 
eigi  stigi  hugi  keisari  ifir  þa  sua  reidr  sem"^  hann  var  vorþinn. 

Miraculum. 
J  þi  bili  kom  engill  guds  af  himne.  sendr  af  almatkum  gudi 
til  fundar  víd  karlamagnus  konung.  ok  tok  i  hond  honum  ok  reisti 
hann  upp  ok  mœlti  vid  hann  a  þessa  leid.  Ver  cigi  ugladr.  þat  uíl 
gud  at  þu  gabbir  alldri  siþan  ne  einn  mann.  fírir  þi  at  þat  var  folska 
micil  cr  þer  mœltut.  En  nu  fari  þer  i  guds  nafni  ok  hefit  upp 
jþrottir  ydrar.  ok  eigi  skal  ne  einn  eptir  liggia  ef  þer   uilit   frammi 

lata.   Nu  varþ  karlamagnus  konungr  akafliga  fcgin 

')   Jfr,  Facsimilet  3. 


RETTELSER. 

S.  34 

L. 

27 

[her                Iϒ 

Her 

.    44 

- 

18 

spótit 

spjótit 

-    45 

- 

20-21 

L  konunga 

konungs 

-    48 

23 

brokkari 

Brocklafer;  her  er  tiden  Tvivl  Rettel- 
ien  brokkari   (Traver)  urigtig^   da 
Brocklafer    vel    er    Hestens    Navn, 
jvf.  Broiefert  t  framke  Eilder. 

-  123 

- 

34 

gnœgn 

gnœgri 

-  174 

- 

5 

röddn 

röddu 

-  198 

- 

19 

lögunant 

lögunaut 

-  211 

- 

26 

lei  nir 

leiknir 

-  212 

- 

35-36  Sinahis 

Sinapis 

•     - 

- 

37 

pans 

hans 

-  227 

- 

34 

þét 

þér 

- 

- 

36 

vir 

vit 

-  269 

- 

6 

þú  fundu 

þá  fundu 

-  323 

- 

38 

fjórir  fontinn  - 

fjórir  erkibyskupar  fontinn 

-  457 

- 

33 

honum  hjálp  - 

houum  (at)  hjálp 

-  474 

" 

33 

vald,  Fragment 
thi  i  Fragm, 

t  Higiarkivf  denne  Variant  falder  bort, 
itaar  tialld,  «.  S.  ð€Z\, 

-  506 

- 

33 

fult  or  þar    lœi  fult  er  þar 

.  520 

- 

8 

sínnm 

sínum 

.  541 

_ 

23 

londanna 

landanna 

' 


^átai^í&œ^áajl^ec^ta.öctie.C.j.ji^  yíStaca.feftna'þi 
jxU  lalj'iiidi  ^Q.eanj.j-'liui^  ðra1)Wt-0c^'ð.j.Ui(t  tnSi  (ttoU 


ii.atyec  ^cali|iaia-t)ayilece  *»iaiæ  1^(".'6«(.5^.SaWí$»íl 
'^e«farfeidííí-').4r'5i!«í  itólba^ina.- piK  tí.|vS  ív.ocLj 
^—  tetow<cyOjin.\n].l).1jt.ffl.ffytouallirm;'^toiata.^tlMo6> 
3le'(mnWitulietA>íSSert<IyAt'tj;ajtn|yo^  ^nn 

-^i^ýiSi  n^fij^  nu^jlitf.ícjtagatidc  \tía  jtnn  ei!  Ijó-  vkmimm' 

2. 

iwetmgcatr^ímai'^wtt.íaíii'tiHfena/ 
mgiti  œi1l'|)a»  (SSeCA^'^m  igiajniiiS 
Ijiglttm  en  fen  utpoítiana  iem|ipK6xktm 

3. 

[iiwlttMne'^ttS<Wa(i'l)<mii«.í«»io  tpadintte/ 
^^oife-iVjOTVISti  *i<«(K-fe  u.^  i-mK  »*  ■?  «pá  1«* 

p5»  á  iwUta 't  •"' a<i*  W  V"  í  ít*  «>*»  *"?  WV 
f»<<S<1>V*cyí^lofeTmlJf  nwlajtr.iinuw 
í  i»iáti«íil  lÍA  uý  j^Mwí- VSancfe  t  (f  1«  «n  íjir 
/ví«  lyf  lulœ  ^lata.o^ojitef B-  abflijp.^ 


1