Katamaraju Kathalu Vol-Ii

పీఠ గాథలు-il COMPLIMENTARY COPY
hee V3! 34 |
కాటమరాజు కథలు

రెండవ సంపుటము

[ కాటమరాజు వు తరాది ఆవుల మేపు, గంగ - కాటమరాజు తరకవాదము,
కాటమరాజు దక్షిణాది అవుల మేపు, భట్టు రాయబారము, కోటపాటి తాటి
వృక్షం తెచ్చే కథ, వేడుక బొంగరాల కథ, య(ర్రగడ్తపాటి పోట్లాట,
ఆగుమంచి కథ, భ క్రిరన్న కథ |

సంపాదకుడు :
ఢా, తంగిరాల వెంకటనుబ్బారావు, M. A., Ph. D.

సహాయకుడు :
ఢా. చన్నాపగడ తిరుపతిరావు, M. A., Ph. ౨.

"చోడ.

TTY
ని చ్‌

ఆంధ్యపదిళ్‌ సాహిత్య అకాడమి
కళాభవన్‌ - "సెఫాబాదు |
హైదరానాదు-4

Cd

(ప్రథమ ము దణ
పింగళ _ 1978
(పతులు-1 ,100-

మూల్యము రు. 27-00
ఇరువదియేడు రూపాయలు.

Paper used for the Pri ~ -F thig book was

made available by the Coveinncut of India 26
Concessional tale,

ముదోణ :
నాగలత్మీ ఆర్టు పింటర్సు,
ఐకీల్‌ బాగ్‌, హైదరావాద్‌-500 029.

తోలిపలుకు

[ప్రపంచపు ప్రముఖ సాహిత్యము లన్నింటియందు వలెనే, తెలుగు
సాహిత్యమునను, వీర గాథలు” ఓక (ప్రత్యేక పకియగ, జనానీక పు ఆదరణను,
అందును ముఖ్యముగ జానపదుల మన్ననను. విరివిగ అఆర్డించినవి. ఈ విష
యమున తెలుగు సాహిత్యమునకు సంబంధిందినంతవర కు, ఒక (పత్యేక విశిష్టత
కన్పట్టుచున్నది. తక్కిన పపంచ సాపాత్యములలో ఎచటను ఈ సాహిత్య
[షక్రియ ఆగ శేణికి చెందిన కనులను ఆక ర్షించినట్లు క నృట్టదు. కాని తెలుగు
దేశపు మేటి కవులలో ఒకడుగ చార్నెతక ఖ్యాతిని ఆర్జించి కవి సార్యభౌముడుగ
(పశంసితుడైన ్రీశాథునంతటి వానిని ఈ “వీర గాథా' (పక్రియ ఆకర్షించినది.
ఆయన రచించిన “పల్నాటి యుద్ధము ' నాడును నేడును పండిత పామర రంజ
కమై తెలుగు సాపొత్యమున వన్నె కెక్కినది. ఆంతేకాదు; |పపంచమున ఇప్పటికి
వివిధ సాహిత్యముణలో లభ్యమగుచున్న వీరగాథలను పరిశీలించి చూడగ,
కాలరీత్యా, (పాచీనతయందు దీనిని అధిగమించిన వీరగాథ కనరాదని పండితుల
అభిపాయము.

(శ్రీనాథుని తరువాత ఎందరో కవులు వివిధ [ప్రాంతీయ చార్మితక సంఘ
టనలను ఆధారములుగ (గహించి అనేక ఏర గాథలను రచించిరి. ఇవి యన్నియు
జానపదులందు మౌఖిక |పచారమున మాతమే నిలచి ఉన్నవి. పాడుటకు అను
కూలముగ ఉండు జానపదీయ గీతశె లిలో రచితములగు ఈ గాథలు కొన్ని
(పత్యేక ఉత్సవ సందర్భాదులందు, సాంప్రదాయిక గాథాగాయకులచేత పాడ
బిడుచు జనులను రంజింపచేయుచున్న వి. కాని ఆధునిక నాగరికతను సంఘ
మున తెచ్చిన మార్పులవలన అట్టి గాథాగాయకుల సంఖ్య నానాటికి క్షీణించు
చున్నది. కావున, క్రమముగ ఆవి లు పములగు పరిస్థితి ఏర్పడు అవకాశము

శలదు. ఆట్టి దురవస్థ సంఘటిల్లక మునుపే వానికి ముదితరూపములన్ను
కల్పించవలసిన ఆవశ్యకత ఏర్పడినది. |

1v

ఇదివరలో వేటూరి పభాకర ళాన్రిగారివంటి పండితులు ఈ గాథలందు
ఒకటి రెండింటిని, తగు పీ రికఅతో ము దింపజేసినను ఆవి సమ్మగములు కొవ
నుట సుస్పష్టము. వీర గాథలను అన్నింటిని, వాని వివిధ పాఠాంతరములను,
కాటమరాజు కథలవంటి కథాచ|కములోని గాథలన్నింటిని సేకరించి, సంస్క
రించి [పక టించుటకు వారికి ఆనాటికి ఆవకాళము లేకుండెను. అందువలన దొరి
కిన ఏ ఒకటి రెండింటినో వారు పచురించిరి. ఈ లోపమును పూరించుటకె ఈ
వీరగాథలను అన్నింటిని సేకరింపజేసి, సుసంస్కరితరూపములలో, విమర్శ
నాత్మక పీఠికలతో పచురించుటకు ఆంధృపదేశ్‌ సాహిత్య అకాడమీ నిర్ణయించి
నది. ఆ నిర్ణయాను సారము జరిగిన కృషిలో తొలుతటిది ఈ కాటమరాజు
కథలు; ఇది రెండు సంపుటముల |గంథము, అందిపుడు వెలువరించినది
రెండవ సంపుటము. మొదటి సంపుటము గడచిన సంవత్సరము [పకటిత మైనది.

ఈ (గ్రంథ సంకలన కర్తలు డా॥ తంగిరాల వెంకటసుబ్బారావుగారు
జానపద వాజ్మయ రంగమున పరికోధకులుగ సుప్రసిద్ధులు. ఈ వీరగాథలను,
వాని వివిధ పాఠాంతరములను సేకరించుటకు ఆంధ్యప్రదేశమంతట వీరు,
పర్యటించి, లభ్యములగు తాళశపత (గంథములను సాం|పదాయిక గాథాగాయ
కుల నుండి లభ్యములగు గాథారూపములను సవిమర్శముగ పరిశీలించి ఈ
సంపుటములను సమకూర్చుటయే గాక్క ఊఉ త్రమమెన పీఠికను రచించి, వీర
గాథల పుట్టు పూర్వో తరములను, ఆంధ సాపొత్యమున వానికి గల (పాము
ఖ్యమును సాకల్యముగ చర్చించిరి. ఇటుల బహు శ్రమకోర్చి “కాటమరాజు
కథల'ను డా॥ తంగిరాల వెంకటసుబ్బారావు గారు ఆంధ పదేశ్‌ సౌహిత్య ఆకా
డమీ పశాన సిద్ధము చేసిరి. ఇంచులకై వారికి ఆకాడమీ నదా కృతజ్ఞతాబద్ధము,
ఈ [గ్రంథము (వాత పతి సిద్ధము చేసే సందర్భమున మ్మదాసు ఓరియంటల్‌
మాను స్కి స్ట్‌ లె బరీలోనున్న _పతులను పరిశీలించనై నది. ఇట్టి పరిశీలనకు అవ
కాళశమిచ్చి ఆకాడమీకి సహాయపడిన మాసు ఓరియంటల్‌ మాను[స్తిాస్ట్‌

-లై(ఇిరీక, ఆ లైైబరీ అధికారులకు ఆకాడమీ పక్షాన కృతజ్ఞతలు.

ఈ [గంథముదణను చక్కగ సకాలమున నిర్వహించిన నాగలక్ష్మీ
ఆర్‌ ప్రింటర్స్‌, 'హెదరాబాదు వారికి మా కృతజ్ఞతలు,
అ కాజా శో
హైదరాబాదు

27-1-1978 దేవులపల్లి రామానుజరావు
కార్యదర్శి

షష

(పపన్తావన

ఈ కాటమరాజు కథా చ|కమును గూర్చి నాకు తెలిసిన సమస్త విషయ
ములు మొదటి సంపుటము పీఠికలో విపులముగా చ క్చెంచియుంటిని, ఇటీవల
కొన్ని నూతన విశేషములు తెలియ వచ్చినవి. వానినిట స్మరించట సముచితము.

కథల వరుస్మకమము :-

ఈ వీరగాథా చ కము (ballad-cycle)s ముప్పది రెండు కథలున్న
వని చెప్పుదురు. వీని వరుస కమమును గూర్చి మొదటి సంపుటమున తెల్పి
యుంటిని. ఆ _కమములో పెద్దిరాజు కథకును పోలురాజు కథకును మధ్య
నుండదగు సింహా దిరాజు కథ, ఎజనూకరాజు కథ, నలనూకరాజు కథ అను
మూడు కథలు ఆలభ్యములని వాసియుంటిని. కాని వానిలో ఇటీవల ఎజనూక
రాజు కథ లభించినది. దానిని ఈ రెండవ సంపుటములో మొదటి అనుబంధ
ముగా నిచ్చితిని, క

“కాటమరాజు దక్షిణాది ఆవులమేపు' అన కథకే “పుల్లరి కథ' అను
నామాంతరము కలదని మొదటి సంపుటము పీఠికలో |వాసియుంటిని, అది.
సరికాదు. పుల్చరికథ ఆనునది _పత్యేకముగా నున్నదని నా ఇటీవలి పరిశోధన
వలన తెలిసికొంటిని,

'గంగ-కాటమరాజు తరకవాదము అను కథ తరువాత “ఎజ్జయ్య
వాదము' అను కథ వచ్చునని తెలిపియుంటిని. కాని ఈ రెండు కథలను
నిశితముగా పరిశీలింపగా “గంగ-కాటమరాజు తరక వాదము యొక్క మరియొక
రూపమే “ఎజ్జ మయ్య తరకవాదము ఆని తెలియవచ్చినది. ఇందు కాటమరాజునకు
బదులుగా ఎజ్జయ్య గంగతో తరకవాదము చేయును. అందువలన దీనిని
[పధాన కథల వరుసలో కన్న అనుబంధముననుంచుట సముచితమని తోచినది,
పైగా దీని వాత మిక్కి లి దుష్టముగాన్ను, అన్యయక్తి వ్థముగాను ఉన్నది,

భా

“ఎల్జిగడ్డపాటి పోట్లాట అను వీర గాథకు _పత్యంతరమొకటి కలదు.
దీనిని అనుబంధములో నిచ్చితిని. ఇది ఆసంపూర్ణము. అయినను ఇందు
కాటమరాజు యుద్ధ్వపయత్న ములు (బొల్లావును ప్రార్థించి తెచ్చుట, బీరినీనికి
ఠాణ్యము నేర్చరుచుట మున్నగునవి) విపులముగా వర్ణింపబడినవి, ఇవి ప్రధాన
కథలో లేవు.

మొదటి సంపుటమున ఎనిమిది వీరగాథల నిచ్చియుంటిని. ఆవి వరుసగా
(1) ఆవుల వలురాజు కథ (2) పంపాాది కథ (8) పెద్దిరాజు కథ (4) పోలు
రాజు కధ (5) బలీ కురవ పోట్లాట (6) కాటమరాజుకు పట్నం కట్టిన కథ
(7) కరియావులరాజు కథ (8) పొపనూక కథ. ఈ రెండవ సంపుటమున
తక్కిన తొమ్మిది కథలను వరుసగా నిచ్చుచున్నాను. (9) కాటమరాజు
ఊఉ తరాది ఆవుల మేపు (10) కాటమరాజు దక్షిణాది ఆవుల మేపు (12) భట్టు
రాయబారము (18) కోటపాటి తాటివృక్షం తెచ్చే కథ (14) వేడుక బొంగరాల
కథ (165) ఎజ్జగడ్డ పాటి పోట్లాట (ఏడు కాండలు (16) ఆగుమంచి కథ
(17) భ క్రిరన్న కథ. వీనిలో వేడుక బొంగరాల కథకు “అలుగుల-పోలు',
“ముమ్మయ్య-పోచయ్య బొంగరాలు” ఆను రెండు అసంపూర్ణ [పత్యంత రములు
కలవు. వానిని ఆనుబంధమున చేర్చి తిని, ఆప్టే “భ క్రిరన్న కథకు గల ఒక
అసంపూర్ణ పత్యంతరమును కూడ అనుబంధమున నిచ్చియున్నాను, అనుబంధ
ములలో (పత్యంతర వీరగాథ బేకాక ఈ కాటమరాజు కథాచ కపు టవగాహనకు
తోడ్పడెడి గుండ్తపాలెము శిలాళాసనము, ఖడ్గితిక్కన వృతాంతమను దెలిపెడి
కొన్ని కె ఫియతులు, చాటుపద్యములు చేర్చితిని.

ఈ రెండవ సంపుటమున తొమ్మిది వీరగాథలున్న వి. ఇందు అను
బంధముగా నిచ్చిన యరనూకరాజు కథను కూడ మొదటి సంపుటమున చేర్చు
కొనినచో ఆందలి వీరగాథల సంఖ్యకూడ తొమ్మిదియేయగును. ఇట్లు మొ త్రము

నాకు లభించిన వీరగాథల సంఖ్య పదునెన్మిది యగుచున్నది. నా దృష్టిలో
ఈ కథాచ(కమున ఇంకను లభింపవలసిన కథలు ; -

vii

నలనూకరాజు కథ
భి రవ కురువ యుద్ధము

పుల్లరి కథ
షాపనూక వలపోత
. అగుమంచి వలపోత

-్న ర I ఈ

ంం

భాషా విశేషములు ,_

ఈ కాటమరాజు కథల భాషను గూర్చి భాషా శాస్ర్రజ్ఞాలు కూలంకషముగా
పరిశోధింప వలసి యున్నది. ఇది జానపదుల సజీవభాష. ఉబ్బారణ విధేయమగు
శ క్రి చుంతమైన వ్యావహారిక భాష. ఇట్టి నిసర్గ భాషలోని దుతము మీది యడా
గమములు, విసంధిలో యడాగమములు, పదాదిని వచ్చెడి 'యి, యీ, యె, యే,
వు. వూ, వొ, వోలు మున్నగువానిని నేను మొదటి స$పుటమున అచ్చులుగా
చేసి సరళ |గాంథికముగా మార్చివేసితిని ( అప్పుడు గురువర్యులు ఆచార్య
పింగళి లక్ష్మీకాంతము గారి పల్నాటి వీర చర్మెత పరిష్కరణమును ఆదర్శముగా
పెట్టుకొంటిని). ఆట్టి సంస్క_రణము 'కూడ తప్పనియు, ఆడి కాషా శా ప్రుజ్ఞుల
పరిశోధనకు ఆటంకమును కలిగించుటయే కాక వారిని తప్పుదారులు పట్టించు
ననియు గుర్తించి ఈ రెండవ సంపుటమున ఆ పరిష్కరణ సాహసమును విడ
నాడితిని. నా స్థూలదృష్టికి ఈ వీరగాథల 'భాషలో కానవచ్చిన కొన్ని విశేషముల
నిట నుట్టకింతును.

(1),అచ్చులలో *ఆ, ఆ" లు-మాత్రణే కలవు. తక్కిానవేవియునులేవు.
“ఇ, ఈ లకు బదులు యి, యీ' లును, 'ఉ, ఊ, లకు పదులు “వు, వూ,లును,
'బు" కు మారుగా 'రు' అను అక్షరమును, “ఎ, వి, లకు బద్దులుగ “యె, యే”
లును, ఐ' కు బదులు అయి అనియు, 'ఒ, ఓ' లకు బదులు “వొ, వో లును,
'జౌ'కి బదులు “అవు అనియు కలవు. పూర్ణబిందువు, విసర్గ ఉన్నవి, ఆనునా
సికోచ్చారణమును సూచించుటక్తై ఈ పూర్ణబిందువు “బహ్మ' వంటి శబ్దములలో'
కూడ “బంహ్మ” అను రూపమున చొప్పింపబడినది. దీనికి బెంహ్మ, “బెమ్మ'
అను రూపాంతరములు కూడ కలవు దీర్చము మీద సాధ్యపూర్ణము కొన్ని
పదములలో కానవచ్చు చున్నది.

ఉదా; పోంగాను, రాంగాన్ము కాంగ, య్మేంటి గంగ

viii

(2) ఇష్ట భాషలో కొన్ని పదములలో రెండవ అశ్షరములో నుండు
(హస్వ అకారము ఈ జానపద భాషలో [హస్య ఉకారముగా మారుట సాధార
ణము, ఈ మార్పు దేశిపదములలోను, తత్సమ పదములలోను కూడ కానవచ్చు
చున్నది.

ఉదా: మొదులై న, బలుగము, బసువన్న, పరుమటి, తలుపు (తలపు),
గంగురేగులు, పణుతులు, వుదుకము, పరుమాన్నము, తముకము, జలుకము,
దేవుతులు, సిరుస్సు, సురులు, ఆరుభటము, పరుష

కాననగును,
ఉదా: 'కుసమ పువ్వుల రవికె”
'ధారణీశ్వరుడు”*, మగవరో! (మగువరో!)

మరికొన్ని పదములలో రెండవ ఆక్షరములోని ఇకారము కూడ ఉకార
ముగా మారినది,

ఉదా; పెద్దురాజు, వారుజన్నేత్తి ఆరుషించి, పారుజాత మరికొన్ని
మార్పులు:
ఆఅఆగా ఎ; గెడ్డ, పచ్చ గెడ్డలు, యరగెడ్డపాడు, రెణభేరి, రెజబొబ్బలు, 'యెతీశు
రులార, శెంభునిగుడి, శెలవు, శెంఖము, శెరనులు, శంక, చెద
రంగము, జయము
ఇ-గా ఇ-: తై మూర్తులు
ఖుఎగా రి; క్రివస్నానము, (పీథివి, (దిష్షముగ, _వితా ( వృథా )
ఒకి? _-అ-: దక్షణము ( దక్షిణను )
కొలు అమ్‌-/అవ్‌-: కంసల్య ( కౌసల్య)
కమిగిలి ( కౌగిలి )
గవిరీ మనోహర ( గౌరీ మనోహర )

సవిఖ్యంబు ( సౌఖ్యంబు )

{x

(8) ఈ కాటమరాజు కథలలో లిపి చిహ్నమలేని రెండు ముఖ్యధ్యని
విశేషములున్నవి. (1) 'అ-ఎ' లకు మధ్యగా ఒక ధ్వని కలదు (౫).
ఇది కొన్నిచోట్ల “అ, ఆల తోను, మరి కొన్ని చోట్ల “ఏ తోను హల్లులకు చేర్చి
[వాయబడినది. ఈ హల్లులలో కూడా 'య, శ,చ' అనున ఎ ఎక్కువగా ఉపయో
గింపబడినవి, ఇంకను కొన్ని చోట్ల ఈధ్వని “' వత్తుతో సూచింప బడినది.
ఈ ధ్వని యందు (హస్వదీర్ష ములు రెండును కలవు. ఇది పదాదిని, పదమధ్య
మున, పదాంతమున కూడ వచ్చును,

ఉదా: ౫-: య్యరన్న, యలమంచి, యసగంగ, యలనాగ, యాడ దూరిన,
యామారక, యాదవ బలము. యాణ్ఞర్థము, యాటలు, శలవు, కొనలు,
శాయక, చమట, చవులు, చాత.,
నీ అనీ
-X౫- పాడావులు, పాడేవులు, బొల్హావు, బొల్లేవు, పళ్లాలు, బల్లలు,
మొండ్యాలు, బల్యాలు, పళ్యాలు, తాటాకు. రాగాకు, మామిడాకు,

అః దివ్య"

ఈ ధ్వని | కియాపదముల చివర కూడా కానవచ్చు చున్నది,
ఉదా: వచ్చ, చూచ, పాయ, ఆయ, యె త్రించ, చింద్య,

ఈ ధ్వని పెక్కుచోట్ల యతిస్థా నములో కానవచ్చుచున్నది. దీనికి ఇ, ఈ,
ఎ,ఏలతో బహుళముగాను, అఆ,ఆ,ఐ,జౌలతో క్వాచిత్మముగాను యతిమె।తి
పాటింపబడినది.

(11) అల్లే “అ-ఒ' లకు మధ్యగా మరియొక ధ్వని కలదు (ఎ) (ఇది
తుళుభాషలో (పత్యేక వర్ణముగా నున్నది). ఇది ఎక్కువగా “వీ అను హల్టుతో
కలిసి వచ్చును. “క,బ'లతో క్వాచిత్మముగా నున్నది. ఉదా: వరి, వరుగు,
వనధ్కి వనర, వక వయినాన (వై నాన) వయ్యన, వశికరము, వలురాజు,
వనమాల, వనిత, వన్నెల, వార్తలు, వొక్షము (వక్షము), వొజాలు, వొచ్చె,
కొమారుడు, బతుడు, బంగరాలు. ఈ ధ్వని కూడ అ-ఒ లు గైెంతితోను యతి
మతి నెంపు చున్న ది,

హల్లులు =.

ఈ కథలలో ఒక్క శకట రేఫ తప్ప తక్కిన హల్షులన్నియు కలవు.
మహా(పాణనులకు బదులు అల్పపాణములు (గనమైన, బారము, దనకొండ,
సిద్దిరాజు ఇత్యాది), ఆల్బపాణములకు బదులు మహాపాణములు (వఖటి, శంఖ,
ఖరములు, భంధువుణు, సౌంభమూ రి, ధొరలు ఇత్యాది కొన్ని తావులలో వాడ
బడినవి. అయినను మహా,పాణములు చాలవరకు సరిగా పాటింప బడిన వనియే
చెప్పవచ్చును.

దంత మూలీయమెన చ కారము” త్స' గా (వాయబడినది. (పత్సల
వడ్యాణము) దీనికి స,త లతో యతి వేయబడినది. తాలవ్య చకారము ఇ, ఈ,
ఎ,ఏ లతోనే కాక అ,కౌ లతో కూడ కూడియ్యున్నది. “నులు” అను పదము
“చౌలుగా [వాయబడినది. కొన్ని చోట్ల “కవులు” గా కూడ |వాయబడినది.
ఆకార మతో కూడిన చ, జలు దంతమూలీయము లైనను వ్యవహార ములో కొన్ని
పదములళో నవి తాలవ్యములుగనే ఉచ్చరింప బడును. ఈ ,కథలలో తాలవ్యో
చారణ గల బెల్లపు చారు, జడ మొదలగు పదములున్నవి. వ్యవహారములో
దంతము*+లీయోచ్చారణ కల పదములు ఈ కథలలో కొన్ని చోట్ల తాలవ్యములుగా
నుచ్చరింప బడినవి. (“చదరంగమాడుచు చెల్లింపుకొనుచు”)

సకాధమ నకు జదులు శకారము, లకారమునకు బదులు ళకారము
ఈ కథలలో ఎక్కువగా [పయోగింప బడినవి.

సశ = శిరిదేవి, శేలవు, శలవు, తులశి, వెగి
పశిలన్న, కశినీడు, పళిబిడ్డ, సమిశెను, శావలు, దరికించెను, కాళ
ఇద క; నళ నన్న, సళము, భూతళము, తుళసి, కళిసములు, /క క్యాణము
క్యాసాశ్షర మైన “హి నాద్యాకరముగా నుచ్చరింషబడు సందర్భములలో
“వ్వూ' లేదా “హ్మ” శా చూపబడినది.
“ ఉదా: “షింవ్వాము “శింహ్మాసనము' (౫ సింహాసనము)
శకట రేఫ యెక్కడను వాడబడ లేదు. “భస్మము అను ఆర్థము

నిచ్చెడి 'సీలు' శబ్దము కూడ సాధ కేఫముతోనే (వాయబడినద్‌. (' నిన్ను స సేద
చేయక నిలువ మిఛ్ళోట ")

వాశిగా, శింహ్మసనము,

il

శిషభాషలోని హల్లులు ఈ కాటమరాజు కథలలోని జానపద
భాషలో ఎట్టు మార్పు చెందినవో ఈ కింది విధముగా చూషవచ్చును.

ప గ్న : సర్వగ్నుడు, యగ్నెఫలము, మనోగ్నానము.
- ౫ శ: శకము, కాట (చేట)

-౫ స =: సచ్చిన, సంపి, సయ్యన

A] ఈ ఈశిజ

ఎప త్స; పత్పల,. రత్సరావులు, యిత్సగా,

= జ ఎ ద: పూదించె (పూజించె

= టివ్‌ -- - స్‌మ్‌ _-; యిసుమంటి (ఇటువంటి)
-డ_|/=డ ౫ ణ : పణతి (పడతి), పషిణి (పసిడి)

= ౦డ - 2 న్న = వున్నంగ (వు౭డంగ)

-డ్‌ -గొా -ట్‌ -: వేట్క. (వేడ్క)

త్స జా క్ష; మక్షరేఖలు, మక్షవల్లభుండు

=*ఎద-౫డా గ; ముంగల (ముందర)
-ద._}లతా._త.: వృతకాలు

-దలా న: మీన (మీద)

-న-౫౯ - ణ =: వణిత, మణిషి, ముణిగెతేను

_ నరా - ణ : కామిణి, అంగణామణులు

=న్‌ _-పొ _డ్స్‌ _; మడిసి (మనిషి)

-ర?గా _ల:; ముందల (ముందర, ముంగల (ముందర)
అల. pతూా ళం; నళనన్న, సళము మొదలగునవి,

=ళ ఎకరా _-ల = (మిక్కి లి తక్కువ) కల్యంబు
-వ-డహ మ. శిముడు, దేముడు

- వంగా -బ.: దైథాల (దె వాల)
శరా ప : (తక్కువ) పసుపతి, సూరుల మఠము, పసువులు
శరాష ; పషవులు

మగా స: (తక్కువ) మడిసి (మనిషి)
సpూ శ: (చాల ఎకువ) శిరిదేవి, శెలవు, శలవు తుల? ఇత్యాది

సంధులు;

యకారంబును వు వూ వొ వోలును తెలుగు మాటలకు, పద్యపాద
ములకు మొదటనే కలవు, ,దుతము మీద యడాగమములు, విసంధి కోకొల్లలు.
ఒక్కమాటలో చెప్పవలెనన్న ఈ కాటమరాజు కథలు సర్య్మత జానపదుల
ఉచ్చారణకు విధేయమైన లిపిలో నున్నవి,

అత్తునకు కొన్ని చోట్ల నిత్యసంధి కానవచ్చుచున్నది.
ఉదా: ఆమ్మాడు మాటలు ఆతాడు మాటలు
ఇత్తునకు అచ్చు పరమైనపుడు సంధి నిత్యము.
ఉదా: తాటాకు (తాటి -- ఆకు)
రాగాకు (రాగి + ఆకు) = (రావియాకు )
మామిడాకు (మామిడి - ఆకు)
ఇత్తునకు హల్లు పరమైనపుడు కూడ సంధి కానవచ్చును.
ఉదా: కాళాత = (కాశి - యాత)
ఉత్తునకు అచ్చు పర మైనపుడు మ్మాతము సంధి నిత్యము కాదు. ఇంచు

మించు [పతీ సందర్భమునందును విడదీసి యడాగమము చేసి |వాయబడినది.
ఒకవేళ సంధి జరిగినచో జానపదోచ్చారణమే పాటింప బడినది.

ఉదా: ఆపుడిట్లగ నియె.

పైకి వ్యతిరేకార్ణకము వలెనున్నను వ్యవహారములో విధ్యర్థకములగు
సంధులు కొన్ని కలవు ఇవి ఈ కథలలో హెచ్చుగొనున్నవి. ఊదా: చెప్ప
మనెను ( చెప్పుము - ఆనెను 1, చేయమనెను ( చేయుము _ అనెను ). కొన్ని
కొన్ని పదములలో కొని” కి కాదేశము చేయబడి వ్యతిరేక కాార్థక ము వలె
భాసించుట కూడ' కలదు. తృణము చేబూనక (చేబూనుకొని). కొన్ని పదము
లలో పదమధ్యాచ్చు లోపించు చున్నది. ఉదా. ధేన్యలు, మడులు, గోపాల్కులు,

బస్వన్న వేట్కా,

ili
x111

కొన్ని తత్సమ పదములలో గుణసంధికి బదులు సవర్ణదీర్ష సంధి చేయబ
డివడి ('వసురీశ').
ఆక్షటాదులలోనే కాక త క్రి న పదమలలో కూడా జడ్జ్‌ లోపించుచున్నది,
ఉదా: ఆయలార = (ఆయ్యలార), యరనన్న = ( య్యరనన్న ),
యరగడ్డ పాడు ( య రగడ్డపాడు )s యరనూకరాజు (యర
నూకరాజు), నలనూకరాజు (నల్లనూక రాజు)

సర్వనామము;
'తాను' ఆను ఆత్మార్థక సర్వనామము ఈ కాటమరాజు కథలలో అన్ని
చోట్ల “నేను ఆను ఉ తమ పురుషార్థములో పయోగింప బడినది.
ఉదా; తాను = నేను
తనను = నన్ను

తా=నే(తా జూడవలెను=నే జూడవలెను)
తనకు = నాకు, తనవి = నావి, తమరు = మేము, తమను =

మమ్ము.

శిష్టోచ్చారణాభాసము: ( Hyper Standardization )

ఉదా: శంఖ (శంక), ఖర ములు (కరములు), వఖటి (వకటి):
ఖండించి (ఖండించి), వేడికలు (ఏడికలు), హేష్యము' (ఏష్యము), వెరయ్య
(ఎజ్జయ్య), యిఘ (ఇక), ఆఘుమంది (అగుమంచి), సాంభమూ రి (సాంబ
మూరి), భూటకము (బూటకము), ఖద్దు (కద్దు), యిఖను (ఇకను), హసమాన
ఘనుడు (అసమాన ఘనుడు), హల్రకల్లోలము (ఆల్పకల్లోలము, పవళించె
(పవళించె), వెదిరించి (ఎదిరించి), విద్దరు (ఇద్దరు). వెగిసెను (ఎగిసెను),
వీడేర్చు (ఈ డేర్చు), హోచ్చర్యము (ఆశ్చర్యము), శఖునము (శకునము),
ఖర వాలము (కరవాలము), ఘట్టిగా (గట్టిగా),

వ్యాకరణ విరుద్ధములగు పదములు, సమాసములు :
ఉదా: వస్తిమ్మి చేస్తేమి, చూ స్తిమి, కరవాలు (కర వాలము), దివ్యన (దీవెన)

| లో

XIV

కొబట్టదు (అవసరము లేదు), దేశాం తి (దేశదిమ్మరి), నీరజనే తి, వారుజనే త్రి
పర్జవనే త్రి చం దబింబ (చందబింబానన), కమలజగర్భుడు (కమల గర్భుడు
లేదా కమలజుడ్సు దేశా దిపతులు (దేశాధిపతులు), శ్హై మూర్తులు ఆడ(్రీలు,
అన్నము భోంచేసి రాజుక్కు రణముక్కు మొ॥

వైరి సమాసములు :

ఉదా: గోత పెద్దలు దేవతా బొంగరాలు చిత కన్నుండ్క రెణటొబ్బలు,
రక్త పచ్చడమ్ము రక్త యేరులు, పుడమిశ్వరుడు:

జానపద నిరు క్రి: ( Folk etymology)

ఉదా: దళవాయువులు (దళవాయులు,, పరమ వృపకారి (పరోపకారి), వేడుకలు
(ఏడికలు), పంచమవాయిద్యములు (పంచ మహా వాద్యములు, జలా
చందుడు (జరాసంధుడు) మధురాశ్ని (మదిరాక్షి), ఆనిరు[దుడు
(అనిరుద్ధుడు), ఆగిచందుడు (వారిశ్చందుడు), విడి మేలు (విడియ
ముల్సు,పట్టాభిర్డుదుడు (_పకాపర్ముడుడు), పదివేలు చేయించి(పదిలము
చేయించి). అవుసత్యము (అసత్యము శ్రీలు (స్రీలు) అనియేక
(ఆనేక) మధురాయకాక్షి (మదిరాయతాశ్షి ).

వాక్యనిర్మాణము వి
ఈ ద్విపద.లలో ఏ పాదమున కాపాదమే తెగ చెప్పబడినది. ఒక పాదము
నుండి తరువాతి పాదమునకు వ్యాపించిన వాక్యములు అసలు లేవనియే చెప్ప

వచ్చును. అయినను క ర్పపదడము బహువచనములోన్సు దానికి సంబంధించిన
(కీయ ఏకవచ.నములోను ఉన్న వాక్యములు పెక్కుచోట్ట కలవు.

ఉడ్‌: కోంతలు=వచ్చె; వనితలు చత్తా
ఆందరు-పడును;
రఘుపతి నలనన్న-భాషించు చుండె;
వల్తవ ఏరులు-ఒరిగెను;
పొలసినవారు.క న్పించె;
అమఠంగ గుండాన ఆందరు బడును. .

తా ఆం

XY

ద్విపద పాదములను జానపద వృ త్రిగాయకులు పాడుచు వ్యాఖ్యానించు
ఓలో కొన్ని మాటలు ఆధికముగా చేరి ఛండస్సునకు శైథిల్యము తెచ్చినవి.
ఉదా: “మతావతారమున- (వ స్తివోయి్రి- మద నవల్లభుడ!1..

“చప్పన్న దేశాల- (ధేన్వల ).చాఠమేపితిని”'

కొన్ని చోట్ల ఈ శై థిల్యము మరింత హెచ్చుటచే రచన వచన ప్రాయ
మగుట కూడ సంభవించినది.
ఉదా? వారికి వడబడ్డ పుల్లరి భనచెల్త వపి ఎంచవలెను

ఈ' వాక్యమునందు పద్యపాదము “వారికో పుల్లరి వప్పించవటెను" అని
కాని లేదో 'వడబడ్డ ధనమెల్ల వప్పీంచవలెను* అని కాని ఉండవలెను.

ఈ కాటమరాజు కథలలోని భాషను గూర్చియు సఘంటువులకెక్కని
పదజాలమును గూర్చియు, ఆనాటి జానపదుల ఆచార వ్యవహారములను
గూర్చియు నమ్మకములను గూర్చియు కిశోర పరిశోధకులు [పత్యేకముగా
కృషి చేయవలసి యున్నది*........

కృ తజ్ఞతలు

ఈ రండవ సంపుటమును సమకూర్చుటలో నేను సంపాదించిన తాళప్యత
(గ్రంథములతోపాటు ఆంధ్యపదేశ్‌ యాదవ సంఘ మాజీకార్థదర్శి థ్రీ ఆరాధ్యుల
పిచ్చయ్యగారు (తెనాలి తాలూక, యడవూరు) దయతో నొసంగిన “కాటమ
రాజు ఉ తరోది ఆవులమేపు', “టొంగరాల కథి, 'భ క్రిరన్న కథి అను వాని
నుపయోగించు కొంటిని. అనుబంధములో నిచ్చిన “ఎజనూకరాజు కథిను |పుసా
దించిన వారు కూడ శ్రీ పిచ్చయ్యగా రే! ఆపే మదరాసు [పభుత్వ [పాచ్యలిఖిత
పుసక ఖాండాగారమున నున్న “కాటమరాజు చరిత (D. No. 1040)
'భట్లు రాయబారము (D. No. 1048), ఎజ్జగడ్డపాటి పోట్లాట” (D. No:
1081) 'కోటపాటి తాటివృక్షం తెచ్చే కథ' (D. No. 1081)-ఆను (వాత
[ప్రతులను కూడ నేను పరిశీలించితిని, ఆ పు స్తక భాండాగారాధిపతి (క్యూరేటరు)
థీ సీ. ఆర్‌, వీట్టోబాబుగారు ప వాత పతులకు పుత్రికలు తీయించి నాక్షు
సకాలములో పంపించినారు.

Xvi

మొదటి సంవుటము నందు వలెనే దుష్కరమైన ఈ రెండవ సంపుట
పరిష్కూరణమున గూడ పియమి[తులు డా. చన్నాప్రగడ తిరుపతిరావుగారు
నాతోపాటు అహోరా తములు |శమించి నాకు చేదోడు వాదోడుగా నున్నారు,

మ్‌ూనా

శుద్ధ; పతులను సిద్ధము చేయుటలో నాకు తోడ్పడిన చిరంజీవి జి. యన్‌.
మోహన్‌కు నా శుభాశీస్సులు... అ 00099౪

పె మువ్వురకును నా కృతజ్ఞతా పూర్వక నమస్కతులు., 9౪8 33444

కాటమరాజు కథ లనేకములు నిరక్షరకుకులె న గాథాకారుల నోళ్ళలో
(భష్టములగుచు, చివికి పోవుచున్న తాళప[త [గంథములలో డ్రమిదష్ట్రములగుచు
నశించి పోవుచున్నవి. ఇట్టి వానిని నేను అష్టకష్టముల కోర్చి సేకరించి. రెండు
వేల అయిదువందల పుటలకు పైగా నున్న ఈ గాథాచ [క మును నిర్మించితిని.
సాహసౌదార్యములతో ముందునకు వచ్చి ఈ కాటమరాజు వీరగాథలను రెండు
సంపుటములుగా (ప్రకటించిన ఆంధధపదేశ్‌ సాహిత్య ఆకాడమీ వారికి ఐదుకోట్ల
తెలుగు |పజాసీకముతో పాటు నేనును మిక్కిలి బుణపడి యున్నాను......=4=

ఇట్ల
“జ్ఞాన భారతి సుడి జన విధేయుడు
బెంగుళూరు

పింగళ-'వ్యాస పూర్ణిమ' తంగిరాల వెంకట సుబ్బారావు

80-7-1977

GOMPLIMERTARY COPY
విషయసూచిక
విషయము పుట
పస్తావన |

9. కాటమరాజు వుతరాది ఆవులమేపు
(ఆవుల మెపులు - వు త్తరకాండం)

| పుట.

1. (పార్థన 1

2. కాటమరాజు ఆవులను మేపుచు శ్రీశె లమల్రికార్డునుని 1
దర్శించుట

లి. కాటమరాజు శ్రీశైల పర్వత | పాంతమున 2
పం డెండేండ్డు ఆవులను మేపుట

శ. యాదవుల ఆయుస్సును గూర్చి శివుడు తీ
(బ్రహ్మను _పశ్నించుట

5. చితభాను సంవత్సర ములో యాదవులు చెల్లనున్నార ని 4
(బ్రహ్మ శివునితో చెప్పుట

6. కాటమరాజు మందలో శివుడు కామమును సృష్టించుట 4

7. మేపులు లేక ఆవులు కృశించుచున్న వని కాటమరాజు 6
పద్మనాయునితో చెప్పికొని వ్యథనొందుట
కాటమరాజు ఆలమందలను కొండలు దింపుట 8

9. ఆవుల అవస్థలను జూచి _తిమూ ర్రులు తమలో తాము 10
ఆలోచించుట

10. (తిమూ రులు బలిజల వేషములతో కాటమరాజు 11
ఆలమ౦దను పరికీలించుట

11. బలిజలు ఆలమందల అధిపతిని ఆశే పించుట 12

12. బలిజల ఆక్నేపణను య|రయ్య కాటమరాజుతో "చెప్పుట 15"...

XVILI1

బలిజలను తోడితెమ్మని కాటమరాజు యరయ్యను
ఆజ్ఞాపించుట

య్మరయ్య బలిజలను (బతిమాలి తీసికొనివచ్చుట
గోపాలకులు ఆవులను పేరుపేరున పిలుచుట
గోపాలకులు ఆవులపాలు పితుకుట

వీర్నీని జాగిలముల పూర్వజన్మ వృతాంతము
కాటమరాజు బలిజలకు విందు చేయించుట

బలిజలు కాటమరాజు పూర్వవృతాంతము చెప్పుట
దక్షిణాదిని నల్రసిద్ది రాజ్యములో మేపులు

విసార ముగా కలవని ఐలిజలు చెప్పుట
గడ్డిజాతులు

కాటమరాజు ఆలమందలతో దక్షిణాదికి తరలుట
కాటమరాజు ఇసినేకువ్య వద్ద మజిలీచేయుట
ఏడునూతలపాటివద్ద చిలుక ల ఆలజడికి కొన్ని
ఎద్దులు చెల్లుట

ఎద్దులు చెల్లినందుకు కాటమరాజు దుఃఖించుట
వర్షము కురిపింపుదుని కాటమరాజు ఈశ్వరుని
(పార్థించుట

కాటమరాజు పాణత్యాగమునకు సిద్ధపడుట
ఈశ్వరుడు కాటమరాజుకు (పత్యక్షమగుట
ఈశ్వరుడు పపవుల కొరకై పాతాళగంగను పెకి తెప్పించుట
కాటమరాజు ధనకొండకు పోయి సిరిదేవి దీవెనలు
పొంద గోరుట

కాటమరాజు దొనకొండ [పయాణము
అయితమరాజాదులు కాటమరాజును ఎదుర్కొనుట

కాటమరాజు స్వాగతమున కె దొనకొండ పట్టణమును
ఆలంకరించుట

చెల్లెలు పొపనూకకును జరిగిన

తనన
ణి జ్‌ నో ణ్‌ తి గల ల ఊఉ న రాం శ
అనాాయమున. 'సిరిదేవితో "చె చెప్పికొని దుఃఖించుట' * క

15

17

Kix

సిరిదేవి కాటమరొజును ఓదార్చుట

కాటమరాజు దక్షిణాదికి పోవుటకై తల్లి సిరిదేవి
దీవెనలు గోరుట

సిరిదేవి పాకనాటిలోని పాత పగలు జ్జ ప్రికితెచ్చి
కాటమరాజును పోవలదనుట

కులపగ తీరునని కాటమరాజు _పతిజ్ఞచేయుట
పగభూములలో పశువుల మేపులు వలదని సిరిదేవి
వారించుట

కాటమరాజు సిరిదేవిని దొడ్డికుడుపు కోరుట
కాటమరాజు మందకు తిరిగి వచ్చుట

కాటమరాజు ఆలమందలో ఆర వెల్లికి పయనమగుట
సిరదేవి యాదవకాంతలతో కలిసి ఆరవెల్లి
దొడ్డికుడుపున కేతెంచుట

దొడ్డికు కుప్ప వేరువు

అలం ఎకొంిలు బణదిను ను వాంంయట

జుందోవు వీరుల ఆయుఛములను ఇిెటజింపగా
ఆపషళకునమగుట

పోచయ్య కాటమరాజుతో పంతములాడుట

వీరగంగ తన భ ర్రయగు కాటమరాజును చూడటోవగా

బసవన్న అడ్డువచ్చుట
వీరగంగ బసవన్నను శపించుట
విందు కుడుపులు

కష్టసుఖములను కలసి అకుభవించుడని సి*దేవి
కొడుకులకు హితవోదచేయుట

సిరిదేవి కాటమరాజును దీవించుట
యాదవకాంతలు తిరిగి ధనకొండకు వచ్చుట

కాటమరాజు పాకనాటికి పయనమగుట
బసవన్నను పులిపట్టుట

పద్మరాఘవుడు పులితో నిరాయుధుడై పోరి వథించుట

కాటమరాజు పాలేటివద్ద నిలుచుట

గ. 1

44
శీర్‌

శీ

47
48

49
ర్‌]
ర్ర్‌2
ర్‌కీ

Gs; Ct

Ci OM

ఫ్‌?

ర్‌
58

59
59
60

62
68

68
64
64

ధన్‌

10. గంగ-కాటవమురాజు తరకవాదము
[ “గంగ తర్కము” లేక పాలేటి కథ]

లట
1 పాలేటి ఒడ్డున కాటమరాజు ఆలమంద నిలుచుట 66
2, గంగ కాటమరాజును అడ్డగించుట గ్ర?
8. కాటమరాజు గంగకు భు క్రి పెట్టననుట 68
4. గంగ తనకు (మొక్కి. పూజింపుమనుట 68
5. గంగ కాటమరాజును దక్షిణాదికి పోనివ్వననుట 69
6. కాటమరాజు గంగను తిరిగి పొమ్మనుట 70
7. గంగ ఆలమందపె సేసలు చల్లగా ఆవులు అలక ల్లోల మగుట 70
8 గంగ తన మహిమలు చెప్పుట 1
9. కాటమరాజు ఆడళ క్రికి . మొక్కననుట 12
10. గంగ కాటమరాజుకు ఆర పెంటరణమును జ్ఞ ప్రిచేయుట 78
11. యర గడ్డ పాటి పోట్టాటలో గంగకు తృ పి 'కలిగింతునని కొటమరాజు
ఆనుట 74
12. గంగ కాటమరాజుకు అంబరీషుని సాటువ చెప్పుట 7
18. గంగ కాటమరాజుకు వసుదేవుని సాటున చెప్పుట గ
14. గంగ ఆవులను గగ్గోలు పరచుట 80
15. గంగ శ క్రి దేవతలను రప్పీంచుట ee
16. కాటమరాజు శకులను ధిక రించి ఆలమందను ఏరు దాటించుట 88
17. గంగ మట్టిపెయ్యను గుంటి, కింద డాచుట 84
18. కాటమరాజు మట్టిపెయ్యను వెదకించుట 85
19. గంగ కాటమరాజుకు మల్లికాదేవి సాటువ చెప్పుట 85
౨0. పోలురాజు గంగను ప్రార్థించుట 86
21. గంగను కొలువుమని పోలురాజు కాటమరాజుకు కలలో చెప్పుట 87
82. కాటమరాజు గంగకు కొలుపు చేయించుట 68
24. కాటమరాజు పద్మనాయుడు గంగను (ప్రార్థించుట 90
24. కాచమరాజుకు గంగ వంచలింగాల వృతాంతమును తెలుపుట 9
వర, గంగ కాటవ రాజుకు "ఇ సెలవిచ్చుట 98
26, కాటమరాజు గంగకు చెయ్యే తీ మొక్కుట " 98

11. కాటవురాజు దకకాది ఆవలమెప్పు
| 'ఆవుల మేపులు-దకీణ కాండం” లేక జన్నివాడ కథ]

0 ~3 ర ల€౮ జ 6౨ 09౨

కాటమరాజు తాను సాధించిన పగలను బంధువర్గమునకు
తెలుపుట

కాటమరాజు సిద్ధిరాజుపె పోలురాజు పగను తీర్చుకొన గోరుట
యాదవులు నెల్లూరి భూములలో తమ కవులావులను మేపుట
కాటమరాజు తన వారికీ భూరిదానము లిచ్చుట

కాటమరాజు జన్నివాడ గుంటి నెక్కూట

కాటమరాజు పద్మనాయునితో చదరంగ మాడ దలచుట
పద్మనాయుడు కాటమరాజు శౌర్యమును |పశంసించుట

పల్లి కొండ పెరుమాళ్లు బాహ్మణ వేషమున కాటమరాజు వద్దకు
వచ్చుట.

కాటమరాజు 'బాహ్మణుని పూజించి బలము చూడుమని కోరుట
| బాహ్మణుడు యాదవ వంశ [కమమును వివరించుట
[వాహ్మణుడు కాటమరాజు పూర్వజన్మ వృతాంత మును చెప్పుట
'బాహ్మణుడు జన్నివాడ గుంటి చరిత చెవ్పుట
కాటమరాజునకు నెల్లూరి సిద్ధిరాజుతో ఏడుతరాల పగలు గలవని
(బాహ్మణుడు చెప్పుట -
ఆలమందలను స్వేచ్చగా మేపుడని కాటమరాజు యాదవులకు '
ఆనుమతి నిచ్చుట

కాటమరాజు గోగణములు పాకనాటిలోని వరి చేలను వనములను
ధ్వంసము చేయుట

వస్త జాతులు

పంట పొలములు ధ్యంసముకాగా నెల్లూ5్‌ కాపులు సిద్ధిరాజునకు
కొండెములు చెప్పబోవుట

సిద్ధిరాజుల వారి కొలువృుకూట వర్ణనము

లట

101
108
108
106
108

109
111

111
119

1165
116

19.
20.
21.

లలి,

వీల,

24,
25,

26,

87,

28.

29.
80.
$i.
కిది

88.
84,

శీ.

88,

xxii

కాపులు సిద్ధిరాజుతో గొల్ల్పఠాజు ఆగడములు చెప్పుట 117
సిద్ధిరాజు కాపులను ఓదార్చి ధనమిచ్చుట 118
మరి కొందరు కాపులు “గొల్పరాజును పొడిచి మందలను కొల్పలాడింతు'
మనుట 119
సిద్ధిరాజు కోపించి కొండెగాండ్రను కొలువు నుండి గెంటింపుడని
ఆజ్ఞాపించుట 121
ఓరుగంటి బాసన్న సిద్ధిరాజుతో యాదవుల పతాపమును
చెప్పుట 121
సిద్ధిరాజు కొండెగాం డను బంధించుట 128
కొందరు కాపులు పట్టపు రాణి తిభువనదేవితో మొర పెట్టు
కొందమనుట 128
మరి కొందరు కాపులు చిన్నరాణి కుందమాదేవితో కొండెములు
చెప్ప నిశ్చయించుకొను 124
కాపులు తమ బందిగాలు మాన్సుమని కుందమాదేవితో
మొర పెట్టుకొనుట 126
కుందమాదేవి గొల్పరాజు ఆలమందలను పొడిపింతునని కాపులకు
అభయమిచ్చుట 126
కుందమాదేవి తన అన్న పడవీటి భావరాజును రప్పించుట 127
కుందమాదేవి తాను విషము పుచ్చుకొందునని అన్నలను
బెదరించుట 128

పడవీటి భావరాజు చెల్లెలిని బుజ్జగించి కోరికను తెలుపు మనుట 128
గొల్పరాజు ఆవులను వేయించుమని కుందమాదేవి అన్నను కోరుట 180

పాపకార్యము తల పెట్టిన చెల్లెలిని భావరాజు దూషించుట 181
కుందమాదేవి ఆలుక 182

గొల్పరాజు మందలను పొడిచి వత్తుమని కోయటోయలు
కుందమాదేపిని ఓదార్చుట 188

కుందమాదేవి కోయబోయలకు ధైరకము చెప్పి ఏడువారాల
సొమ్ములిచ్చి పంపుట 138

87.
88.
89.
40

41.

42.
48.
44.
4&5,
46.
47.
48.
49.
50.

ర్‌],
ర్‌ ప,

ర్‌లి,
54.

55,
56,

ర్‌,
ర్‌.

59,

xxiii

గొల్పరాజు పశువులకు హాని కలుగరాదని సిద్ధిరాజు భావరాజును

హెచ్చరించుట 1894
ఆవులను వేయుటకై బోయలు భావరాజు సెలవు కోరుట 186
భావరాజు బోయలను మందలించుట 187
కుందమాదేవి తన పెంపుడు చిలుకచే కాటమరాజు ఆలమందలను
బెదరగొట్టించుట 190
కాటమరాజు ఆనతి పె పద్మనాయుడు చిలుకను
బాణముతో కొట్టుట 189
దెబ్బతిన్న చిలుకను చూచి కుందమాదేవి దుఃఖించుట 142
కుందమాదేవి బోయలకు రహస్యముగా జాబు లంపుట 148
బోయలు మాటుగా కాటమరాజు ఆలమందను చేరుట 148
గోపాలకులు అవుల ఆదమరచి పెన్నలో ఈదులాడు దుండుట 144
బోయలు ఆలమందలను వేయుట 145
గాయపడిన అవులర కము వరదలై పారుట 147
గాయపడిన ఆవులు ఎద్దులు జన్నివాడ గుంటి చుట్టును చేరుట 149
గాయపడిన ఆలనుందను చూచి కాటమరాజాదులు ఆడలుట 150
గోసంగులు యరయ్య కోపించి నెల్లూరును ముట్టడింతుమనుట 151
ఆవులన్న య రయ్యను శాంత పరచుట 151
యాదవులు ఆలమందకు తగిలిన బాణములు తీసి

భ్యదపరచుట 152

చనిపోయిన ఆవులను ఎద్దులను చూచి కాటమరాజు శోకించుట. 158
గాయపడిన పశువులు పగ తీర్చుకొనుటకే బతికియున్నవని కాటమ _
రాజు చెప్పుట, 154
చనిపోయిన ఆవుఆసు ఎద్దులను యాదవులు కె లాసము పంపుట. 155
చనిపోయిన పశువులు రంకెలు వేయగా కాటమరాజు వానికి

"అభయ మిచ్చుట. 156
కాటమరాజు గొల్తెనలు ఎ తించి కొలువు దీరుట. 167
సిద్ధిరాజును తోడితెమ్మని కాటమరాజు కొంపటీలను పంపుట 158

సిద్ధిరాజు గొల్లరాజున్లు చూచుటకై బయలుదేర బ్లోవృట 100.

60.
61.

62,
68.

64,

65,

66.

67.

68.

69.

70.
71.

72,
78.

74.
75.

76.
TT.

Xxiv

గొల్లరాజును చూడబోవలదని కుందమాదేవి భ రను వారించుట
తాను దుస్వప్నము కంటినని కుందమాదేవి భ ర్రతో చెప్పుట
సిద్ధిరాజు తనకు మారుగా పరివారమును పంపుట

సత్యమును పలికించుడని యాదవులు సిద్ధిరాజు పరివారమును
సవాలు చేయుట

కుందమాదేవి పెంపుడు కొడుకు పిన్నయ్య సత్య పమాణము చేసి

చచ్చుట
తిక్కన మంతి పిన్నయ్యను తిరిగి (బతికించుట

ఆవులను వేసిన బాణములను యాదవులు తిక్కన మం తికి
చూపుట

16]
162

165

166

167
168

168

దేవతలు యాదవుల యెడ పక్షపాతులై యున్నారని తిక్కన మం|తి

నిందించుట

శివభక్తుల శాస్త్రములు చెప్పి తిక్కన మంతి యాదవులను
నిరు తరులను చేయుట

గోసంగి వీరులు బోయల తలలు నరికి తెచ్చి సత్యము.
పలికించుట

సిద్ధిరాజు బలములు పారిపోవుట

చెల్లెలి మాటలు విని భావరాజు గోహత్య చేయించెనని [ప్రజలు
సిద్ధిరాజుతో చెప్పుట
సిద్ధిరాజు భావరాజును బోయలను బంధించుట
నెలూరును ముటడింతుమని గొలరాజులు సిదిరాజుకు
ళా లు యం ఇ
జాబులంపుట
యాదవుల శ కిని తలచుకొని సిద్ధిరాజు భయపడుట
మేడ యెక్కు చుండగా సిద్ధిరాజుకు గోహత్య గోరుచుట్టుకొనుట
సిద్ధిరాజు తన తల్లి గుణమతిదేవి నగరుకు వెళ్టుట

కుందమాబేవిని విడిచి _తిభువనదేవిని ఏలుకొనుమని
తల్లి కుమాడునికి చెప్పుట

169

170

172
174

175
175

176
177
179

180

181

78,
79.

80.

81.

10

fl.

xxv

తిభువనదేవి సౌందర్య వర్ణన 182
తిభువనదేవి పోలేరమ్మను పూజించి వరములను బడయుట 188
యాదవులు నెల్లూరి కోటను ముట్టడించి ధ్వంసము చేయుట 185
పాక నాటిని ధ్వంసము చేసి కాటమరాజు య్యరగడ్డపాడులో =

గుడారము లె తించుట. 186

12. భట్టు రాయబారము
(కల్లి రాయభారము)

॥ ఇట
నల్లసిద్ధిరాజుభట్టు కాటమరాజును దీవించుట 188
కాటమరాజుభట్టు కొమారబంగారము సీద్ధిరాజు భట్టును
కులగో|తములు అడుగుట 188
సిద్ధిరాజు భట్టు రాజకృంగావళి తన వృతాంతము చెప్పుట - 189
కొమార బంగారము రాజశృంగావళిని వచ్చిన పనియేమని
[పశ్నించుట 191
రాయళ్ళంగావళి పుల్లరి అడుగుట | | . 192
కొమార బంగారము యాదవుల సత్యసంధ తను నిరూపించి
పుల్లరి. నిచ్చుటకు నిరాక దించుట ర gat 194
దేవతలు యాదవ పక్షపాతము వపొంచిరని రాయళ్యంగావళి'
ఆరోపీంచుట 196
సిద్ధిరాజు యాదవుల ఆవులను బోయలచే వేయించెనని.
కొమార బంగారము ఆశే.పీంచుబ 198

రాయశ్ళంగావళి సిద్ధిరాజుల యుద్ధ పరాకమును [పశంసించుట 200
కొమార బంగారము యాదవ వీరుల పరాక్రమమును పొగడుట $01
ధాయశ్ళంగావళి యాదవ వీరులను కించపఠళచుట . 208

14,

22.

xxvi

రొవూర బంగారము యాదవులను పురాణ వీరులకో పోల్చి చెప్పుకు 205
యాదవుల నమ్మక, దోహమును రాయళ్ళంగావళి ఆకేపించుట 206
కాటమరాజు ఛప్పన్న దేశములను జయించిన మహావీరుడనీ

కొనర బంగారము చెప్పుట 208
రాయశ్ళ:ంగావళి కొమార బంగారము మాటలను

ఆరిశయోకు అనుట £10
కొమార బంగారము యాదవ వీరుల పరా క్రమముకు -

శేదు పేరున [పశంసించుట 212
రాయళ్ళంగావశి యాదవులను గేలిసేయు 216
కొమార బంగారము రాయశ్ళంగావళిని చూరుట 218
రాయశ్యంగావళి సిద్రైరాజు౯ను పాండవులతో పోల్చుట 220

య ర్య నెల్లూరును ముట్టిడించుటను, పద్య శ్రరాఘవుడు
క వమాడేవి చి గ్‌లకకు కొట్టుటను కొమార జంగారము

జ పిచేయుట 22 1
రాయళ్ళంగావళి గొల్లల వెంగలితన మును పరిహసించుట 225
కాటమరాజు కోపించి సిద్ధిరాజుభట్టును శీశ్నింప నెంచుట. వవ?
దూత ఆవధ్యుడని పద్మనాయుడు కాటమరాజును వారెంచుటి. 227
కొమార బంగారము గొల్లల గొప్పతనమును కీ రించుట ౨౨8
కాటమరాజు సిద్దిరాజుభట్టుకు కట్నములిచ్చి ఆంపుట 280
ఫం శుతి 230

13. కోటపాటి తాటి వృక్షం తెచ్చే కథ

సిద్దిరాజు పంపిన భట్టురాయభారము విఫలమగుట ££ఓ1
కోటపాద్‌ ఉండి తాటికమ్మను తెమ్మని కాటమరాజు.

చుట్టు వారి య రయ్యను సియాగించుట పై 1
య్మ్‌రయ్య రాటికమ్మ కొరకు కోటపాటికి బయలుదేరుట =9 ల

కాలే వృషముష కాచుచున్న రాశసిని, పందిని,
గండు చీమను యరయ్య జయిచ్సుట జాలి

80,

బి1,

xxvii

య(రయ్య కమ్మకు మారుగా తాటివృశ్ష మునే పెకలించుకొని

వెను దిరుగుట

కోటపాటి రాజు యర య్యను అడ్డగించి ఫరా భూతుడగుట
తాటి వృక్షమును పెకలించి తెచ్చిన య,రయ్యను
కాటమరా జాదులు |పశంసీంచుట

కాటమరాజు అయితమ రాజాదులకు యుద్ధ మునకు
సాయము రమ్మని లేఖలు |వాయుట

కాటమరాజు కాలారిచే కమ్మలను దొనకొండకు పంపీంచుట
దొనకొండ పుర వర్ణనము

కాలారి కమ్మలను అయితమ రాజునకు సమర్పించుట
సిరిగిరమ్మ మ్మాతమే కమ్మలను చదువగలదని
అయితమరాజు మంతి చెప్పుట

ఆయితమరాజు కమ్మల శభాశుభములను గూర్చి

[పశ్న చూచుట

శకున ఫలితము యుద్ధమని పల్లి కొండ ఏవ్యము చెప్పుట
కాటమ రాజు పలి కొండకు వాసిన జయ లేఖను
సిరిగిరమ్మ చదువుట

కాటమరాజు సీరిదేవికి |వాసిన జయ లేఖకు

సిరిగిరమ్మ చదువుట,

కాటమరాజు ఆయితమ రాజాదులకు వ్రాసిన లేఖను
సిరిగిరమ్మ చదువుట

యుద్ధ లేఖలను వినిన సిరిదేవి కోకమున మూర్చిల్లుట
అగుమంచి తన తల్లియగు సిరిదేవి పక్షపాతమును

ఆ షేపించుట

జయలేఖలు విని సంతసించిన ఆయితమరాజు

యుద్ధ సన్న ద్ధుడగుట

మెడబెట్టిన పాపనూకను తోడితెమ్మని అమితన్న
బాలరాజాధను నియోగ్‌ంచుట

284
285

288
ల్రిశ్టి!
288
938
2 42
249

244
వీశ్తర్‌

245
246

947
249

249
251

25 లి

దివి.
2కి,

విశ్వ,

25,

26,
27,

కఠ,

29.
80.

xxvill

పాపమాక మేడదిగిరా' నిరాకరించుట

రణమున క్రేగనున్న అయితమ రాజును తల్లీ సిరి దేవి
దీవించుట

అయితమరాజు ధనకొండ పరిపాలనను తన

చెల్లెలు ఆగు మంచికి ఆప్పగించుట

అయితమరాజు ముమ్మయ్య పోచయ్యలను బుజ్జగించి
రాణివాస రక్షణకు నియమించుట
అమితమరాజూదులు దండుతో యరగడ్డ పాటికి పమన మగుట
ఆయితమరాజు దండు పాలేట నిలచుట
కాటమరాజుభట్టు వచ్చి ఆయితమరాజు దండును
(పశ్నించుట

ఆయిత మరాజు భట్టు తమ వృతాంశ మును దెముపుట
కాటమరాజు వచ్చి పల్లికొండ ఆయిత మరాజాదులను
సంభావించుట

14. వెడుక బొంగరాల కథ

అవతారిక .
ముమ్మ య్య పోచయ్యలు వేడుక బొంగరాలాడుట్న
ముమ్మయ్య పోచయ్యలు దేవతా బొం“రాలిమ్మని
సిరదేవి కొమరక గ్రారిను కోరుట

అశుభములను తెచ్చెడి దేవతా బొంగరాలను ఆడవలదని
సిరిదేషి కొమరక్క_లు బాలురకు హితవు చెప్పుట

ఆగుమంచి దేవతా బొంగరాలు తెచ్చి బాలురకిచ్చుట ' ల.
జాలురు సంగకీలతో కలిసి పందెముల చవికెను వెళ్ళు
బొలగరాలాట పారంభము

సంగడీలను ఉద్దీలుగా సమకూర్చుట

పురస్రీలు బొంగరాలాటను వేడుకతో చూచుట" -
పంచెను కట్టుమని పోచయ్య ముమ్మయ్యను సవాలు. చేయట.

=
Ww ఇ

25 4

255

Il.
12,

XXIX

పందెము వలదస్‌ ముమ్మయ్య పోచయ్యకు హితవు.చెప్పుట
పందెము ఒడ్డుమని పోదయ్య ముమ్మయ్యను బలవంతము
చేయుట
ముమ్మయ్య తన పచ్చల కంఠమాల విలువను చెప్పుట
పోచయ్య తన తులసి వనమాల మహిమను పొగడుట '
వలురాజునకు తులసీ తీర్థము పోయుట

సింహాోది రాజునకు తులసి తీర్థము పోయుట
పెద్దిరాజునకు.తులసి తీర్ణము పొయుట , ౪, |.

యర నూకఠాజునకు తులసి తీర్థము పోయుట Te

నలనూక రాజునకు తులసి తీర్థము పోయుట

పోలురాజునకు తులసి తీర్థము పోయుట

కల్పందుల పోలినేనికి తులసి తీర్ధము పోయుట
యరగడ్డపాడులో కాలరాజులకు తుల తీర్థము
ఆవళ్యకమనుట

బాలురు పందెపు బెంగరము లాడుట

ముమ్మయ్య వేసిన బొంగరము కోమటి అచ్చమ్మ కాలిలో
దిగబడగా ఆమె మూర్చిల్పుట

ముమ్మయ్య అచ్చమ్మకు ఉపచా-ములు చేయుట

అచ్చమ్మ ముమ్మయ్యను దూరుట

ముమ్ముయ్య తన ఆన్నల వార్తలు చెప్పుమని ఆచ్చమ్మను కోరుట

అన్నల వార్తలు సిరిబేవికి తెలియునని ఆచ్చమ్మ చెప్పుట
బాలురు అచ్చమ్మను ఆమె ఆ తవారింట దించుట
సీదిదేవి కొలువుదీరుట

బాలురు అన్నలవా రలు చెప్పుమని సిరిదేవిని నిర్వంథించుట

సిరిదేవి బాలురను మభ్యపెట్టజూచుట

తమ్ము దీవించి పాలేటికి పంపుమని బాలురు సిరిదేవికి అనలు
పెట్టుట

ఆయుధములు చూవీ సిదిదేవి బాలురను భయ పెట్టజూచుట
ఆలుగులపోలు చూచి బాలురు వీరాలాపము లాడుట

274

275

“218,

277
1వ.
278
2179
279
280

280
28!

282
282

288
దరికి
284
280
286
287

287
288
288

290
292
292

వరి,
ల్రీ!.
లి,
శీలి,
40.
41.

రి

seo nom జా 80

br boat
= యు
PF

మెడ సాను as ba —_
ఈ ర ౫ రర గిర
¥ శ్‌ వ ! Uy

స

బాలురను యుద్ధమునచు పంవుమని అగుమంచి తల్లికి చెప్పుట
బాలురను యుద్ధమునకు పంపజాలక సిరిదేవి దుఃఖించు '
అగుమంచి తలికి ధైర్యము చెప్పుట

య అ
సిరిదేవి బాలురను చీవించుట
ముమ్మయ్య పోచయ్యలు పాలేటికి (పయాణమగుట

శకునములు.

15. యరగడపాటి పోట్లాట

అవతారిక

మొదటి కాండము
“9ిక్కానామాత్యుని కథ” లెక "చల్ల వారి జగడము

కాటమరాజు యర గడ్డ పాటిలో కొలువుదీరి యుండుట
నెచ్చారినుండ భట్టు రాయబార ము పచ్చుట

కాటమరాజు వై ముఖ్యము

కాటమరాజు యుద్ధమునకు సిద్దమగుట

సిద్ధిరాజు యుద్ధమునకు సిద్దమగుట

తనను రణమునకు పంపుమని ఇఖడ్కుతిక్కున నలసిద్ధి నర్థించుట
ఖగ్గతిక్కన రణమున కేగుట

చళ్ల పిన్న మనేడు ఖగ్గతిక్క-.నను చంపక విడుచుట
ఖడ్గ తిక గ్రాన విరుగ

తండి సిద్ధనమంతి ఇడ్లతిక్మ-నను దూరుట
పురజనులు ఖడ్గతిక్కనను అవహేళన చేయుట
భార్య ఇఖడ్లతిక్కనను ఆవమానించుట

తల్లీ ఖడ్గతీక నను పోటుమాటలాడుట
ఖడ్గతిక్కన (పతినబూని కదనమున కురుకుట
దిహ్మ రృుదయ్య' పిన్న షనేని-శంకవాపుట -,.. ౨2...

29
296
298
299
800
80 |

లై09
2/4
804
806
809
§14
816
ల1?
కి18
18
319
తి20
శ్రి20
శీలి]
828 *

17.

18.
19.
20.

లి].

వివి,

28.
24.
బిఫ్‌,

జరీ.
లి,
28.
29.
80.

81.
82.
రిల,
రికీ,
లిక.
86.
ల్రి7.
98

లర.
40:

i
తతి

[బ్రహ్మ రుదయ్య ఖడ్గ తిక్క_న్నలు ద్వందం యుద్ధములో
మడియుట
[బహ్మరుదయ్య మృతికి పిన్నమనీడు దుఃఖించుట

సిద్ధన మంతి రణభూమికేగి ఖడ్గతిక్కన కండలను ఏరి తెచ్చుట

ఖగ్గతిక్కన సతి సాగుమానము చేయుట
నలసిద్ధిరాజు పీఠ పరివారముతో రణభూమి కేగుట
చర్చి పిన్నమనీడు తన వారిని హెచ్చరించుట
కొమార సిద్ధిరాజు రణమున నిహతుడగుట
కస్తూరి సిద్ధిరాజు కదనమున కుదుకుట

చర్చి పిన్నమనీడు, సోదరులు యుద్ధమున మడియుట

రెండవ కాండము
బొల్లావు జగడము

నల సిద్ధిరాజు పోరునకు తలపడుట

నల సిద్ధిరాజు సేనలో అపశకునము లగుట
సంధ్య గోపాలుడు శకునములను విప్పి చెప్పుట
సంధ్య గోపాలునితో వీరనాయకులా (పలాపించుట

నల సిద్ధిరాజు వీరనాయకులను ఆ|ప్రమత్తులై యుంతగోరుట

యాదవులు వొల్లావును ఆలంక రించుటి

బోల్తావును (పార్థించుట

బొొల్లావు యుద్ధము

బొల్లావు రాగా సేనలు పరుగువారుట

చెదరి పారిన సేన సిద్ధిరాజుతో మొర పెట్టుట

సంధ్య గోపాలుడు ఘంట వృత్తాంతము తెలుపుట
సిద్ధిరాజు వీరులను బొల్లావు మీదికి పంపుట
మాయోపాయమున బొల్లావు వీరులను మడియించుట
పారిచి వీరులు టొల్దావును రాజు నెదుట _పళంసించుట
సిద్దిరాజు మండిపడి బొల్జావుపైకి బోయలను పంపుట

858

. 826

లబ
828
829
880
లీలిలి
885
8b

రిల?
888
388
889
840
942
843
845
858
ల్రిక్రరీ
357
85 0
860
96లీ
864

41.
42.
48.

56,
క్‌?
వీర్ల,
క్‌9ి,
$0.

xxxii

బొల్లావు మీదికి బోయ లెగపడుట
బొల్లావుకు వైకుంఠ [పాపీ

బొల్లావు దివికేగిన వార్త బోయలు సిద్ధిరాజుకు విన్నవించుట

మూడవ కొండము
పీరినీడు యుద్ధము

సిద్ధిరాజు యాదవుల నోడింప నాలోచించుట
సిద్ధిరాజు రాక విని వీరన్న గోసంగుల పిలిపించుట
గోసంగులు బీరన్నను చేరి కీ రించుట

వీరన్న గోసంగులతో ఆయితన్నను దర్శించుట
వీరభ్యదుని (పార్థించి వీళన్న వీరము 'సూపుట
భీమన్న సిద్ధిరాజుకు బీరన్న నెరిగించుట
వీరన్న శ రికి నలసిద్ధి (బమయుట

వీరన్న నలసిద్ధి పెకి నడచుట

సిద్ధిరాజు సరదార్హ పరాకు బాపుట

గోసంగి మూకలు, వీరన్న వైకుంఠమున కేగుట
నల్లసిద్ధి కొప్పుకొండలో దాగబోవుట
కొప్పుకొండలో కొమ్ము కశినేతు తారసిల్లుట

నాల్గవ కాండము
కరియావుల రొజు యుద్ధము

ఆయితమ రాజాదులు వలనన్న కడకు వచ్చుట
కరియావుల రాజు యుద్ధ సన్నద్ధుడగుట
జగన్నాథునికి నలనన్న అప్పనములు సమర్పించుట
ఆల్లు దాడెన్న కటక మునకు [పయాణమగుట
పల్లికొండ పగల నేర్చాటు చేయట

ల్‌6క్‌
867
865

869
870
వ్రీ72
878
లర్‌
977
978
579
881
882
888
354

886
887
889
891
891

61.

62.
ర్క,

64.

65,

66.
67,
65,
69.
70.

T1.
72.
79.
74.

5,
78.
77.

78.

ఓ

00111

అయితమరాజు భట్టుతో నలసిద్ధికి కబురుచేయట
కాటమరాజు-- సిద్ధిరాజుల బలములు రణమున కలియుట
కాటమరాజు పద్మరాఘవుడు సొగటాలాటలో పంతములు
తెలియుట

క రియావులరాజు యర సిదిరాజును వధించుట .

కుదవ కాండము _.బాలథొడజుల యుద్ధము

పోచయ్య పగతుర తలలు ఖండించుట
పోచయ్య పంతమునకు నలనన్న మెచ్చుట
ముమ్మయ్య మృతికి పోచయ్య వీచారించుట
పోచయ్య ఉ_గుడై విజృంభించుట
యుద్ధములో యాదివులు అలసి ఆవులన్న
నలనన్న యాదవులను ఓదార్చుట

ఆరవ కాండము

ఆవుల యెద్దుల జగడము-== యః

నలనన్న పల్లికొండతో తమపాటు విచారించ
పల్లి కొండ పంతము చెప్పుట

పొపసిద్ధిరాజు తన దండుతో పయనమె వచ
సంధ్య గోపాలుడు పాపసిద్ధికి సమయము చె
సంధ్య గోపాలుని మాటలకు వీరులు చప్పరిం

ఆవులు లేగలు అందరిని ఆదిరించుట

పల్లికొండ య(రయ్యతో పంపులేర్పరచుట
యరయ్య యెద్ధలను ఆవులను ఆహ్వానీంచ

895
897

RAR

79,
80.
81.

82.

88.

84.
- 85,
86,
87.
86.
89.
90.

91,

92,

ళ్‌

ఆవులు ఎద్దులు యుద్ధము శియుట
ఆవుల యెొద్దుల సోరునకు దేవతలు హ ర్లించుట
యరయ్య కలియబడి పాపసిద్ధిరాజు పనిపట్టుట

ఏడవ కాండము -కాటమరాజు యుద్ధము

కాటమరాజు పద్మరాఘవుడు యుద్ధమునకు సిద్దమగుట
భ క్రిరన్న రాలేదని పపవులన్న తలపోయుట
భక్తిరన్న రాకనుగూర్చి పల్లికొండ చెప్పుట

పకుపతి పల్లికొండ సెలవు వేడుట

నలనన్న రణమునకు నడచుట

నలనన్న రూపమును చూచి నలసిద్ధి ఆశ్చర్యపడుట
కాటమరాజు నలసిద్ధి క య్యమున గలియట

సిద్ధిరాజు మడి యగా చింకర భీమన పద్మరాఘవునితో పోఠుట
యుద్ధభూమి వర్ణన

యాదవుల గెలుపునకు హరిహరులు మెచ్చుట

భక్రిరన్న వచ్చువరకు రణరంగమును వీరగంగ కాచియుండుట

16.ఆఅఆగుమంచి కథ

అవతారిక

పోలురాజు సంతోనము
అగుమంచి సౌందర్యవర్ణన
అఆగుమంచి గుణములు
ఆగుమంచి రెడ్డను పిలువనంపీట

పొలేటినుండి అన్నల పో రలు రాలేదని అణమంచి
శివరా తి జంగమార్చొన చేయనేంచుటి

జా

418
శీలి]
421

424
424
425
426
427
428
426
481
482
484
485

వుట
487
కలీ
కకీరి
489
440

441

24,
లిర్‌?

XXXV

కివరా,తి తమయింట అచ్చిరాలేదని కొమరమ్మ ఆఅ గసుమంచిని

వారించుట

అన్నల వారలు తెలిసికొనుటకై అగుమంది గంగను
వేడదలచుట

కొమరమ్మ దాహ్మణులను పిలిపీంచుట |

జంగమార్చనకు ఏర్పాట్లు చేయుడని ఆగుమంచి రెడ్డను

ఆజాపించుట

జ

అగుమంచి తలి నగరుకు వచ్చుట

వదినలతో కలిసి అగుమంచి శివరాతి 2 క్క-(పొద్దుండుట
యు

యాదవకాంతలు నల్చచెరువులో మాఘస్నానములు చేయుట

ఆగుమంచి జంగమార్చన చేయట

అగుమంచి శివుని పూజించుట

శివుడు కళ తప్పి ఎరుపెకుు.ట

పాలేటి రణమున అన్నలు చెల్లుదురని ఆఅగుమరచి

వష్యము చెప్పుట

అగువంచి శివాది దేవతలను ప్రార్థించుట

శివరొతి జాగరము

గంగకు వేటలు బోనాలు తెండని సిరిదేవి చాటింపు వేయించుట

ఆగ్గుమంచి వీరగంగతో పగడసాలాడుట

ఆగుమంచికి శిరసంటుటకై సిరిదేవి కోడం([డు నిరాకరించుట

అగుమంచికి శిర సంటుటకై సిరీగిరమ్మ సిద్ధపడగా
అపశకునమగుట

అగుమంచి శకున ఫలితము చెప్పుట
ఆగుమంచి స్నా నవర్లము
ణ

స్నానపు నీరు పనసలకు నిమ్మలకు పారుట

448

444
445

446
449
449
451
451
458
454

454
455
456

458
460
461

468
464
464
4665

Xxxvi

47. శివరాతి స్నాన ఫలితముగా తన తండి ఆన్నలు 466
రణమున చెల్పరని కొమరక్క ఆగుమంచితో చెప్పుట
లర ఆగుమంచి తన అన్నలకు కీడును కంకించుట 468
29. దాదులు ఆగుమంచిని శృంగారించుదే 489
$0. ఆగుమంచి తన ఆన్న లిచ్చిన నీరలు సొమ్ములు ధరింపగా అవి
అపశకునముగా సొంపు దప్పుట 4170
81, భక్రిరన్న రాక సూచన 4-0
32. కాటమరాజు మరణ సూచన 411
88, ఆయితన్న మరణ సూచన 472
84. భట్టావులన్న మరణ సూచన 472
కర, కరియావులన్న మరణ సూచన 478
శీ. యరయ్మ మరణ సూచన 474
87. ముమ్మయ్య మరణ సూచన 474
88, బసవన్న మరణ సూచన 475
89. బీఎనీని మరణ సూచన 477
40. ఆగుమంచి తన భర్త యిచ్చిన చీరలు సొమ్ములు ధరింపగా ఆవి
శభసూచకముగా సొంపు మీరుట 477

41. తనకు సాగుమానము లభించునని ఆగుమంచి ఏష్యము చెప్పుట 478
4. గంగను దర్శించుటకై ఆగుమంచి యాదవ కాంతలను

వీలువనంపుట 479
శరీ, గంగను పూజించుటకై అగుమంచి యాదవ కాంతలతో

బయలు దేరుట - 481
44, ఆగమంచి గంగను శృంగారించుట తీరిది
45, ఆగుమంచి గంగకు పాలు పోయగా అది ర క మగుట 484
18. ఆగమంది గంగకు బోనాలు పెట్టుట. 484
47. యాదవ కాంతలు గంగకు నివా? నిచ్చట కరిల్‌
45. తన అన్నల క్షేమమును తెలుపుమని ఆగుమంచి గంగను .

(ప్రార్థించుట 486

శీర గంగ దుఃభించుట .. 488.

క్‌0.
ర్‌.
ర్‌ి,
రర,
ర్‌4,
రక్‌,

XXxvii

ఆగుమంచి గంగను. దూరుట

యాదవ కాంతలు తిరిగి నగరుకు వచ్చుట

యాదవ కాంతలు ఆగుమంచిని ఓదార్చుట

గంగ అగుమంచికి కల చెప్పుట

అగుమంచి తల్లి నగరుకు వెళ్ళుట

అగుమంచి వదిన వీర గంగతో తన కల చెప్పుట

వీరగంగ కల విప్పి యాదవ పీరుల మరణమును తెలుపుట

17. భక్తిరన్న కథ

ప్రార్థన

భ క్రిరన్న ర్రీకెల పర్వతముపై జపము చేయుట
తరమునాటి పెద్దలు తమకు గయలో పిండ [ప్రదానము '
చేయుమని భ కిరన్నను కోరుట

భక్రిరన్న కాశియాతకు పోదలచి ధనకొండకు వచ్చుట

సిరిదేవి భ కిరన్నను కాశికి పోవలదనుట
భ క్రిరన్న తల్లిని కవిలెలు తెమ్మనుట
భ క్రిరన్న కవిలెలు చూచి ఎష్యము చెప్పుట

పాపనూకను దయతో చూడుడని భ క్రిరన్న బంధువులకు చెప్పుట

భ కుడు కాశికి బయలు దేరుట

భ కుడు మార్గమధ్యమున 'పుణ్యకే తనులు దర్శించుట
భ క్రిరన్న కాశి చేరి ఆచటి దై వములను సేవించుట

భ కుడు గయకు వచ్చి గ్రాద్ధము లాచరించుట

భ క్రిరన్నకు స్వర్గస్టులెన పెద్దలు కనిపించుట
ముమ్మయ్య పోచయ్యలు పిండములకై చేతులు చాచుట
బాలుర మృతికి భక్రిరన్న దుఃఖించుట

భ క్రిరన్న దొనకొండకు మరలుట

489
491
492
498
496

500

#8.
84,

87,

Xxxviii

థ క్రిరన్న విశ్వేశ్వరుడిచ్చిన రథముపై దొనకొండ చేరుట
సిరిదెవి నగరులో భిక్షము గొనుడని భ క్రిరన్న శిష్యులను
బరపుట

భ క్రిరన్న అర్ధరాతివేళ' సిరిదేవి నగరుకు భిక్షకై వచ్చుట
సిరిదేవి కోడం్యడు అన్నము లేదనుట

భక్తిరన్న భార్య మేడాంబ తనయింట అన్నము కలదనుట

భ క్రిరన్న మేడాంబ తెచ్చిన అన్నముపై విభూతిచల్లి
వెడలుట

అయ్యగారికి ఎంగిలి అన్నము పెట్టటోతివని సిరిదేవి కోడలిని
మందలించుట

ఉడికిన అన్నపు మెతుకులను మొలకె తించుమని సిరిదేవి కోడలిని
పరీక్షించుట

సిరి దేవి కోడలికి గౌతమ సాటువ చెప్పుట

గౌతముడు పక్షులను మట్టి విడిచి పొమ్మనుట
గౌతముడు మట్టిని నరికించుట

వేయించిన వి తనములను గౌతముడు మొలకె త్రించుట
మేడాంబ అన్నపు మెతుకులు మొలకె తించుట

సిరిదేవి తాను నోచిన నోములు కోడలికి చెప్పుట
సిరిదేవి కుష్టు జంగమును తెచ్చి పూజించుట

సిరిదేవికి శివుడు పత్యక్షమగుట

భ క్రిరన్న పుట్టుక

సిరిదేవి భక్రిరన్నను నగరికి పిలపించుట

సిరిదేవి భ క్రిరన్నను గు ర్రింపలేక పోవుట

యరణప్ప భఖ క్రిరన్నను గు ర్రించుట

పాపనూక ఎచ్చట నున్నదని ఖ క్రిరన్న అడుగుట
యరణప్ప భ క్రిరన్నకు పాపనూక వృత్తాంతము చెప్పుట
పాపనూకను మేడ బెట్టినందులకు భ_క్రిరన్న దుఃఖించుట
యాదవ కాంతలు కాశితీర్ణమును గొని పాపనూక మేడకు
పోవ్ఫట

ల్‌లిర్‌

ర్‌26
ర్‌?
552
528

629

629

క్‌లి0

580
ర్‌లి!
క్‌లి2
588
584

58

58
587
588
5688
ర్‌లీ9
540
540
541
ర్‌42

548

41.
42,
48.
44.
కీర్‌.

46,
47.

48,
49.

60.
51.

59.
రతి,
54,
ర్‌ర్‌,
ర్‌6,
థ్‌,

ర్‌రి.

59.
60.
61.
62,

6౨.
64.

సలం

పొపనూక మేడదిగి రాననుట

భక్తుడు ముసి నదివద్ద గాయపడిన బసవన్నను చూచుట
భ క్రిరన్న బసవన్నను ఆనునయించి ధనకొండకు పంపుట
భ క్రిరన్న పాలేరు దాటి యుద్ధరంగమును చేరుట
భ_క్రిరన్న యాదవులు: పడియున్న రణభూమిని చూచుట
భ క్రిరన్న కాటమరాజు క శేబరమునుచూచి శోకించుట
తమ్ముడు అయితమరాజు క శేబరమును చూచి భ క్రిరన్న
దుఃఖించుట -
కరియావుల రాజును చూచి శోకించుటి

భట్టావుల రాజును చూచి కోకించుట

పెయ్యల యరయ్యను చూచి శోకించుట

తన చిన్నతమ్ముడు ముమ్మయ్యను చూచి భ క్రిరన్న
అడలుట

పద్మరాఘవుని క శేబరమును చూచి భ క్రిరన్న శోకించుట
పు తమరాజును చూచి శోకించుట

అల్లుడు పోచయ్యను చూచి వగచుట

నాచకూళ్ళ నాయుని చూచి దుఃఖించుట

చట్టువారి యరయ్యను చూచి శోకించుట

తమ్ములను మరదులను తలచుకొని భ క్రిరన్న విలపించుట
భ క్రిరన్న పడియున్న పల్లికొండను అవతార మూర్తిగా
కీ రించట

భ క్రిరన్నకు శివుడు (ప్రత్యక్ష మగుట -
కొమ్ము కోశినేడు భ క్రిరన్నను చూడ వచ్చుట
చనిపోయిన యాదవ వీరులకు గంగ |పాణములు పోయుట

వీరకథ ఎలకాలము నిలుచునటును, య(ర్రగడ్డపాడు పుణ్య కే!త
లం య /

మగునట్లును శివుడు వరమిచ్చుట
భ క్రిరన్న చాగలకొండకు వచ్చి చల్లవారికై విలపించుట

544
544
545
ర్‌కీర్‌
546
547

548
548
549
549

550
వ్‌ల0
ర్‌5్‌1
ర్‌ర్‌ 1
5ల5్‌1
క్‌ర్‌2
ర్‌ర్‌2

558
ర్‌5్‌ 4
ర్‌54

ర్‌ర్‌ర్‌

ర్‌క్‌ర్‌
556

భ క్రిరన్న మంగలిపాడు వచ్చి ఒరగిన బొల్దావును వీరనేనిని చూచి

దుఃఖించుటి

ర్‌ర్‌ 7

6,
66.
67,

68.
69.
70.

౫206

బసవన్న ధనకొండ చేరుట రకర
యాదవకొంతలు గుండమున కాయ తపడుట 550
సిరిదేవి కొమరక్క లక్క-సిరి కూటాలలో అగ్ని
కావముతీ యగుట 560
అగుమంచి సాగుమానము 5660
బసవన్న ముక్కన్ను తెరువగా ధనకొండ పట్టణము భస్మమగుట 581
యాదవకాతతలు కై లాసమేగుట 50!
అనుబంధముకా!
యరనూకరాజు కథ

[ మొదటి సంపుటమున పెద్దిరాజు కథకును పోలురాజు కథకును మధ్య

నుండవలసిన వీరగాథ ]

1,

ది,
లి.

అవతారిక 562

ఎరుకల పగతీర్చుటకు యరనూకరాజు వీనుగమలను నిలుచుట 562 '

యరభూపతి తన దళములతో యరనూక రాజు పె

దండెతి వచ్చుట 568
యుద్ధమునకు కట్టాయ తపడుడని యరనూకరాజు తన మంతి
పులిముద్దు రాఘవుని హెచ్చరించుట 64
యరనూకరాజు యుద్ధమునకు సిద్ధమగుట 564
ఎరుకులను శ|తువుల కప్పగించమని యరనూక సీత
భ రకుచెప్పుట 65
శరణాగతులను శ తువుల కప్పగించుట ఆధర్మమని యర నూకరాజు
భార్యకు చెప్పుట స్‌ 60
= - యరనూకరాజు తన దళములతో యుద్ధమునకు
బయలుదేరుట 566
యాదవ దళములు యరభూపతి దళముల నెదుక్కొ.నుట ల్‌ గ్ర?

యాదవ వీరులు యరభూపతి సోదరులను జంపుట 569

he చపల ౫ చీ

11.
12.

18.
14,

15,
16.
17.
18.
19.
20.

21,
22,
28.
24,

25,
26,
27,

28.

29,
80.

81.
ల్రీ2,

ఫలి,

XXXxi

య|రభూపతి తన గజబలముతో యాదవుల నెదుర్కొనుట
యాదవవీరులు యరభూపతి గజబలమును మట్టు పెట్టుట
యరనూకరాజు య్యరభూపతిని చంపుట

యాదవవీరులు యుద్ధమున మడియుట

రణభూమి వర్ణన

యరనూకరాజు భట్రకు తన అడియార ములిచ్చి ఇంటికి పంపుట
యరనూకసీత దుస్ప్వ్రప్నమును గనుట

యరనూక సీత యాదవకాంతలను పిలువనంపుట
యరనూకసీత యాదవకాంతల నాదరించుట

యుద్ధమున కేగిన భర్త ఏమయ్యెనో యని యరనూక సీత
యాదవకాంతలతో చెప్పి చింతించుట

యరనూకసీత కల చెప్పుట=-యాద వకాంతలు కల విప్పుట
భట్టావులరాజు గరిడిలో సాము చేయుట

భట్టు అడియారములను తెచ్చి యరనూకసీత కిచ్చుట
గరిడిలోనున్న భట్టావులరాజుకు భట్టు ఆతని తండి
మరణవా రను చెప్పుట

భట్టావులఠాజు దుఃథించుట

భట్టావులరాజు తల్లి నగరుకు వచ్చుట

యరనూకసీత తన భర్త అడియారములతో సాగుమానము
సేయ సిద్ధపడుట

రణభూమి కేగి తండి క శేబరమును కెత్తునని భట్టావు లరాజు
[ప్రతిన సేయుట

రణభూమి కేగవలదని యరనూకసీత కుమారుని వారించుట
భీట్టావులఠాజు తల్లికి ధైర్యము చెప్పి తన్ను దీవించి
పంపుమనుట

యరనూకసీత కుమారుని దీవించి పంపుట

పరివారమును వెనుకకుపంపి భట్టావులరాజు ఒంటరిగా
యుద్ధభూమి కేగుట

యుద్ధభూమి వర్ణన

569
570
571
571
578
ర్‌? 5
574
574
576

576
578
5179
680

682
ర్‌రిబ
588

584

584
555

586
587

588
§99

84,
లిక్‌,

36.
తి,
85.
ల9,
శ్రీ).
4&1,
42,
48,
శీ 4,

45.

486.
47.
48.

49,
50,
51,
5జి,

58,
ర్‌4,

ర్‌ర్‌,
రర,

నఖ

భటావులరాజు రణభూమిలో తండి క శేబర మునకై వెదుకుట
అ

భట్టావులరాజు కనక నందుల'పెంట రణములో మరణించిన
మామలను చూచుట

ఏక వీర పెంట రణభూమి వర్ణన

భట్టావులరాజు తం డిని గానక ఏక ఏరను |పార్థించుట
భట్లావులరాజుకు ఏకవీర | పత్యక్షమగుట

భట్టావులరాజు ఏకవీరతో తరకవాదము చేయుట

ఏకవీర భట్టావులరాజుకు తండి క శేబరమును చూపుట
తంగడి కశేబరమును చూచి భట్టావులరాజు దుఃఖించుట
ఏక వీర యరనూకరాజునకు పాణము లిచ్చుట
యరనూకరాజు ప్వుతునితో సంభాషించుట
యళనూకరాజాదుల క శేబరములను ఏకవీర పట్టణమునకు
చేర్చుట

తండిని తెచ్చితినని భట్టావులరాజు తల్లికి నివేదించుట
యరనూకసీత భర కశేబరమును చూడవచ్చుట
యరనూకసీత వలపోత

సాగుమానము చేయటకై. గుండమును తవ్వుడని
యరనూకసీత ఆజ్ఞాపించుట

భట్టావులరాజు తం| డికి దహనసంస్కారము చేయట
యరనూకసీత సాగుమానమునకు ఆయ కపడుట,
యరనూకసీత కూతురు నాగమ్మకు చనుగుడిపి ఊరడించుట
యరనూకసీత తన బిడ్డలను పెంచుమని వదిన పుల్ల మ్మను
కోఠుట

యరనూకసీత తన బిడ్డలను భ క్రిరన్న కప్పగించుమని
చెప్పుట

యరనూకసీత భక్రిరన్న గురులు చెప్పుట

యరనూక సీత దానధర్మములు చేయుట

యరనూకసీత సాగుమానన్లు

590

590
591

592
598
598
595
596
598
598

601
602

604
605

606
607
608
608

609

611
611
612
618

kl co కిది +

కే

XXXXiIl

అనుబంధము --|!
య(ర్రయ్య తరకవాదము

గంగ ఆలమందలను చెదర గొట్టుట

యరయ్య గంగను సీ వెవరవని (పశ్నించుట

గంగ తన్నెరిగించుకొని తనకు _మొక్కి- పూజ సేయుమనుట
కాటమరాజు చిల్లర దేవతలకు (మొక్కడని య(రయ్య
పలుకుట

యరయ్య గంగ తప్పులెన్నుట
గంగ తన మహిమలు పొగడుకొనుట
గంగ ఆలమందలను కలవరపరుచుట
యరయ్య ఆవులెద్దులను పాలేరు దాటించుట

గంగ మట్టిపెయ్యను దాచుట

కాలారలు -గంగవా ర్తలు కాటమరాజుతో చెప్పుట

కాటమరాజు వచ్చి గంగను ధిక్కరించి పళుకుట

గంగ తాను యాదవుల ఇలవేలుపు ననుట

గంగను కొలువదగునని పద్మనాయుడు కాటమరాజుతో చెప్పుట
కాటమరాజు గంగకు కొలుపులు చేసి (మొక్కుూట

గంగ కాటమరాజు నను గహించుట

ఎ

అనుబ౦ధము*!!!

| అలుగులు పోలు

ఆవతారిక

2, ముమ్మయ్య పోచయ్య వేడుక బొంగరాలాడుట

వీ,

XXXViV

ముమ్మయ్య పోచయ్యలు దేవతా బొంగరాలిమ్మని సిరిదేవి
కొమురక్క-లను కోరుట

అశుభములను తెచ్చెడి దేవతా బొంగరాలు ఆడవలదని సిరిదేవి
కొమరక్కలు బాలురకు హితవు చెప్పుట

అగుమంచి దేవతా బొంగరాలు తెచ్చి బాలురకిచ్చుట

బాలురు సంగడీలతో కలిసి పందెముల చవికెకు వెళ్ళుట
బొంగరాలాట [పారంభము

సంగడీలను ఉద్దీలుగా సమకూర్చుట

పుర స్రీలు బొంగరాలాటను వేడుకతో చూచుట

పందెము కట్టుమని పోచయ్య ముమ్మయ్యను సవాలు చేయట
పందెము వలదని ముమ్మయ్య పోచయ్యకు హితవు చెప్పుట
పందెము ఒడ్డుమని పోచయ్య ముమ్మయ్యను బలవంతము
చేయుట

ముమ్మయ్య తన పచ్చల కంఠమాల విలువను చెప్పుట
పోచయ్య తన తులసి వనమాల మహిమను ఫొగడుట
బాలురు పందెపు బొంగరము లాడుట

ముత్యాల మలిసెట్టి ముద్దుకోడళు బొంగరాలాట చూడవచ్చుట
ముమ్మయ్య వె చిన బొంగరము కోమటి బాచమ్మ

కాలిలో దిగబడుట

ముమ్మయ్య బాచమ్మకు ఉపచారములు చేయుట

వాచమ్మ ముమ్మయ్యను దూరుట

ముమ్మయ్య తన అన్నల వారలు చెప్పుమని బాచన్మును కోరుట
అన్నల వార్తలు సిరిదేవికి తెలియనని బాచమ్మ చెప్పుట
బాలురు బాచమ్మను ఆమె ఆ _తవారింట దించుట

సిరిదేవి కొలువుదీరుట

బాలురు అన్నల వార్తలు చెప్పుమని సిరిదేవిని నిర్భంధించుట
సిరి దేవి బాలురను మభ్య పెట్టజూచుట

గాలురు సిరిదేవిని సిలదీయుట

644

644
645
8468.
647

648
648
649
650

650
651
6052
655
65 4

రిక్‌ శీ
6ర్‌4
655
656
657
657
6కరి
658
659

600

RXXXV
[| ముమ్మయ్య పోచయ్య బొంగరాలు

1. ముమ్మయ్య పోచయ్యలు గంగరావుల బయలులో
టొంగరాలాడుటకు సిద్ధమగుట

2. దేవతా బొంగరాలు తెమ్మని బాలురు సిరిదేవి కడకు బోడికలను
పంపుట

ఖీ. [పమాదకరమగు దేవతా బొంగరాల నిచ్చుటకు సిరిదేవి

సరాకరించుట

సిరిదేవి పలుకులకు కోపించి, బాలురు దేవతా బొంగరాలు

తెమ్మని సంగడీలను పంపుట

5. కొమరగిరి చెప్పగా సిరిదేవి సంగడీలకు దేవతా బొంగరాలిచ్చి

పంపుట

బాలురు బొంగరాలాడుటకె గంగరావుల బయలుకు వెళ్టుట

సంగడీలను ఉద్దీలుగా సమకూర్చుట

పురస్రీలు బొంగరాలాటను వేడుకతో చూచుట

పోచయ్య.ముమ్మ య్యలు పందెము కట్టుట

ఇం 0 ఎ రు
జి se. క

అనుబంధము " iV”
యృరగడ్డపాటి పోట్లాట
((పత్యంతరము)

1. అవతారిక

ల. కాటమరాజు దక్షిణ భూములలో పశువులను మేపి తీరిగి పాలేటికి
వచ్చుట

లీ. కాటమరాజునకు యుద్దశ కునము లగుట

4, యరయ్య గోవు భాషాంతధములు విపి చెప్పుట

661

661

662

668

664
665
666
666
667

xxxxvi

కాటమరాజు రణోత్సాహము

యాదవవీరుల రణసన్నాహము

తనకు కోట లేదని కాటమరాజు చింతించుట

కోట కట్టుట పీరలక్షణము కాదని పద్మరాఘపుడు చెప్పుట
చల్చవాగిని తోడి తెమ్మని కాటమరాజు పద్మనాయుని పంపుట

చల్ల పిన్నయ్య సాగల కొండ ఠకాణ్యమును విడిచి రా నిరాకరించుట

కాటమరాజు బొల్హావు మహిమను _పశంసించుట
పద్మరాఘవుడు వేగర్లచే బొల్లావును వెదకించుట

వేగర్గు బొల్లావును దర్శించుట

కాటమరాజు తన పరివారముతో బొల్లావును దర్శింపనేగుట
కాటమరాజు బొల్హావును అలంకరించి పూజించుట

కాటమరాజు బొల్దావును తనకు యుద్ధమున సాయపడుమని
(పార్థించుట

కాటమరాజు బొల్లావును తోడ్కొని వచ్చి వాణ్యమున నిలుపుట
పద్మనాయుడు చిల్లర ఠాణ్యములను ఏర్పరచుట

వీరివీడు గోసంగి వీరులతో కొలువుదీరుట

కాటమరాజు తనకు ఠాణ్యమీయ లేదని వీరిసీడు చింతించుట
దీరినీడు తన గోసంగి దళముతో కాటమరాజును దర్శింపనేగుట
వీరినీడు కాటమరాజును ఠాణ్యమడుగుట

కాటమరాజు ఫీరిసీనికి మంగల్రిపాడు ఠథాణ్యమును నిర్ణయించుట

అనుబంధము - ౪
భక్తిరన్న కథ
((పత్యంతరము)

అవతారిక

భక్సిరన్న శ్రీకెలపర గతము మీద జపములో నుండుట
తర మునాటి పెద్దలు తమను ము క్రి ఫొందించుమని

- భరి రన్నను కోరుట్ల

672
672
678
674
675
677
679
680
680
6563
685

685
687
688
689
690
691
692
694

696
696

697

h
5
6.
7.
8
9,
10.

11,
12,

18,

14.

15.
16,

17.
18.
19.
20.
21,
బి2,
28,
24,
25,
26,

27,
28.
29,
8ీ0.
81,
$2,

Rxxxvii

భ క్రిరన్న కాశియా|తకు హోగోరుట

భ క్రిరన్న ధనకొండకు వచ్చుట

భ క్రిరన్న తల్లి నగరుకు వచ్చుట

భ_కిరన్న తనను కాశియాత పంపుమని తల్లి నడుగుట
కాశిపోవలదని తల్లి భ క్రిరన్నను (ఐతిమాలుట
కవిలెలు తెప్పించుమని భ క్రిరన్న తల్లి నడుగుట

భ క్రిరన్న కవిలెలు చూచి గత ఏష్యములు చెప్పుట
పాపనూకను దయతో చూడుడని భ కిరన్న చెప్పుట
భ క్రిరన్న కాశికి పయనమగుట

భ క్రిరన్న దారిలోగల పుణ్యశే (తములను దర్శించుట
భ క్రిరన్న కాశి చేరి కే|త దేవతలను ప్రార్థించుట

భ క్రిరన్న కాశిలో ఏటిమీద ఆరునెలలుండుట
పెద్దలకు పిండ |పదానము చేయుటకై భ క్రిరన్న గయ
కేతెంచుట

భ క్రిరన్న వలురాజు వల్ల మ్మలకు అన్నము వేయుట

" సింహో ద్రిరాజు సింహాద్రి సీతలకు అన్నము వేయట

పెద్దిరాజు పెద్దమ్మ లకు ఆన్నము వేయుట

యరనూక రాజు యరనూక సీతలకు అన్నము వేయుట
నలనూకరాజు నలనూక సీతలకు అన్నము వేయుట
భక్రిరన్న తన తండి పోలురాజుకు అన్నము వేయుట
కల్ప ందుల మారినేడు మారెమ్మ లకు అన్నము వేయుట
కల్టందుల పోలినేడు చిటినూకలకు ఆన్నము వేయుట
అన్నములకై బాలరాజులు చేతులు చాచుట

భక్రిరన్న బాలరాజులకై దుఃభించుట

భ_క్రిరన్న కాకిని వదలుట

భక్రిరన్న మేఘరథముపె ధనకొండ చేరుట

పొడుబడినట్టున్న ధనకొండను చూచి భ క్రిరన్న విచారించుట
భ క్రిన్న అస్టర్శాతివేళ ధనకొండ వీథులలో బిక్షమడుగుట

అన్నము గలదాయని సిరిదేవి కోడం డను (పశ్నించుట
భక్తు భార్య మేడాంబ భక్షవకు ఆక్నము పెట్టటోవ్ళట

690
698
699
700
700
702
708
704
705
706

09
10

711
711
712
712
T18
714
714
716
7165
716
717
718
719
719
722
728

124

88.
లీ,

రిక్‌,

86.

87,
88.
89.
40.
41.
శీలి,
48.
&4,
45.
46,

47,
48,

XxxXxvill

భ క్రిరన్న అన్నముపె విభూతి చల్టిపోవుట
అన్నపుమెతుకులను మొలకె త్రించుమని సిరిదేవి మేడాంబను
పరీక్షించుట

గౌతమ సాటువ

మజ్జి వర్ణన

గౌతముడు మట్టిని నరుక బూనుట

పక్షులు గౌతముని శపించుట

గౌతముడు నుజ్జిని నరికించుట

గొతముడు తన భార్య జలకన్యను వి తనములు తెమ్మనుట
వేయించిన కొజ్దలను విత్తి జలకన్య పంట పండించుట
మేడాంబ అన్నపు మెతుకులు మొలకె త్రించుట

సిరిదేవి భ క్రిరన్నను తన మేడకు రప్పించుట

సిరిదేవి భ క్రిరన్నను గు ర్రించలేకపోవుట

యరణప్ప భ క్రిరన్నను గు రించుట

పాపనూక యేదియని భ క్రిరన్న తల్లిని పశ్నించుట
యరణప్ప భ క్రిరన్నకు పాపషనూక వృత్తాంతము చెప్పుట
పాపనూకను మేడ బెట్టినందులకు భ క్రిరన్న దుఃఖించుట

అనుబంధ ముెV౪i
శాసనములు కై ఫీయతులు

(ఏ గుండ్లపాలెము శిలాశాసనము-యాచవ వంశ వర్ణనము

(1) స్థానిక చర్మితలు (18వ సంపుటము) -రణతిక్క_న వృతాంతము
(iii) పట్టపురావి కై ఫీయతు-ఖడ్లతిక్క న వృతాంతము

(శ) ఇడ్గతిక్కనను గూర్చిన చాటు పద్యములు

(7) సిద్ధవటము క్రై ఫేయతు.అవుల పరుపు

725

726
726
727
728
729
781
788
788
784
785
785
787
788
740
740

748
748

758

756
758

20,
21,

alix

అనుబంధము Vii
కంసుడు కథ (విష్ణభాగవతము)

ఇష్టదేవతా (పార్థన
కవివంశాదిక ము
రాక్షసులు తనకు భారముగా నున్నారని భూదేవి (బహ్మతో
మొర పెట్టుకొనుట

రాక్షసులను వధింపుమని [బహాదిదేవతలు విష్ణుమూర్తిని
(పార్థించుట

విష్ణువు యాదవ కులమున కృష్ణావతార మునె త నిశ్చయించుట
కంసుడు, దేవకిని వసు దేవునకిచ్చి వివాహము చేయట

దేవకి అష్టమగర్భమ.న జన్మించువాడు కంసుని వధించునని
అకాశవాణి పలుకుట.

కంసుడు తన చెల్రైలిని నరుక బోవుట

తమకు పుట్టిన పిల్చలనిత్తునని వసుదేవుడు కంసునికి వాగ్ధానము
చేయుట |
దేవకి గర్భవతి యగుట

పుట్టిన బిడ్డను వసుదేవుడు కంసుని కప్పగించుట

కంసుడు మంత్రులతో ఆలోచించుట

780

781

762

768
764
765

166
786

767
768
769
769

మొదటి ఏడ్డురి సుతులను చంపనని కంసుడు వసుదేచ్చనకు వాగ్దానము

చేయుట

దేవకికి ఆర్గుకు కొడుకులు పుట్టి పెరుగుట

నారదుడు కంనుని కడకు వచ్చుట

నారదుడు కంసుని జన్మ పకారంబు చెప్పుట

దేవకీ సుతులందరిని చంపుమని నారదుడు కంసునికి చెప్పుట
కంసుడు వసుదేవుని మభ్య పట్టి కుమారులను తోడి తెమ్మనుట
ఆటలాడుచున్న కొడుకులను దేవకి పిలిపించుట

దేవకి కొడుకులను అలంకరించుట

దేవకి కొడుకులకు బుద్ధులు చెప్పీ దీవించి పంపుట

770
170
771
172
778
775
776
776
777

బి2,

దీలీ,
24,
25,
26,
27,
28.
లల,

80.

81.

తలి.
88.
84.

కిర్‌.

88.
8ీ7.
ల్‌.

89,
40.
41,
42,
48.
CTH
శీర్‌,
46.

కంసుడు తన మేనల్లుండ్లను పువ్వుల తోటకు తోడ్కొని
పోవుట

కంసుడు బాలురను పువ్వులు కోయ నియమించుట
కంసుడు బాలురను బంధించి నరుక బోవుట
బాలురు మేనమామను దీనముగా పార్థించుట
కంసుడు మేనల్దుండ్ల నార్లురిని వధించుట
కొడుకుల చావుచూచి వసుదేవుడు దుఃఖించుట
దేవకీదేవి దుస్ప్వప్నమును గనుట

పుతుల దుర్మర ణమును విని దేవకి కోకించుట
వసుదేవుడు దేవకిని ఓదార్చుట

ఉగసేనుడు కంసుని దూషించుట

కంసుడు తం|డిని బంధించుట

బలరాముని పూర్వజన్మ వృతాంతము

దేవకి ఏడవ గర్భమును రోహిణి గర్భమునందు చేర్చుటకై విష్ణువు

యోగమాయను నియమించుట

దేవకీ అష్టమ గర్భమున పుట్టబోవు శిశువును చంపుటకే కంసుడు

కట్టాయ తపడుట
శ్రీకృష్ణ జననము
శ్రీకృష్ణుడు తల్లిదం్యడులకు విశ్వరూపము చూపుట

తనను రేపల్లెలో యళోదకడ దాచుమని శ్రీకృష్ణుడు తండ్రికి

చెప్పుట

యోగమాయ యశోద గర్భమున పుట్టుట

శ్రీకృష్ణుని మహిమచే చెరసాల తాళములు ఊడిపడుట
వసుదేవుడు గాలిగానిని తప్పించు కొనుట

మ త్తగజములు శ్రీకృష్ణుని కోట దాటించుట

శ్రీకృష్ణునకు శేషుడు తన పడగలతో గొడుగు పట్టుట
శ్రీకృష్ణుని మహిమచే వసుదేవుడు యమునానదిని దాటుట .
వసుదేవుడు (శ్రీకృష్ణుని యశోద్మపక్కలో నుంచుట
యోగమాయ శ్రీకృష్ణుని ఆ షేపించుట

778
779
780
781
788
[865
786
787
788
189
790
790

792

7198
794
795

797
797
798
798
799
199
800
801
801

li

కంసుని ధిక) రించి పలుకుమని శ్రీకృష్ణుడు యోగమాయకు చెప్పుట 802

యాదవుల ఆలమందలో గంగవై వెలయుమని (శ్రీకృష్ణుడు

యోగమాయకు చెప్పుట

గంగ కీర్తిని స్థిరము చేసెదనని శ్రీకృష్ణుడు చెప్పుట
వసుదేవుడు యోగమాయను చెరసాలకు చేర్చుట

కంసుడు శిశువును చంప వచ్చుట

808
804
805
806

యోగమాయ ఆకాశమునకెగిరి శ్రీకృష్ణుడు కంసుని చంపనున్నాడని

చెప్పుట |

నందుడు బలరామకృష్ణులకు పుతోత్సవము చేయట
కంసుడు బాల కృష్ణుని చంపుటకై భూత కిని పంపుట
భూతకి గొల్హభామ వేషమున రేపల్లెకు వచ్చుట
పాలుకుడిచి బాలకృష్ణుడు భూతకిని చంపుట

చిన్నిక ృష్టుడు శకటాసురుని పరిమాక్చుట
చిన్నికృష్ణడు తృణావ ర్తుని పరిమార్చుట

యశోదకు చిన్నికృష్ణుని నోటిలో సమస్త లోకములు
కనబడుట

బలరామకృష్ణులు బాలుకతో ఆటలాడుట
గోపకాంతలు శ్రీకృష్ణుని దుడుకుపనులు యశోదకు చెప్పుట
యశోద (శ్రీకృష్ణుని రోటికి కట్టుట

(శ్రీకృష్ణుడు మద్దులను పడగొట్టుట -

నందుడు రేపల్లెను విడిచి పరివారముతో బృందావనము చేరుట
బలరామకృష్ణులు బృందావనములో విహరించుట
బలరాముడు వత్సాసురుని చంపుట

శ్రీకృష్ణుడు బకుని సంహరించుట

శ్రీకృష్ణుడు పామును చంపుట

శ్రీకృష్ణుడు గోపాలురతోగూడి చల్జులారగించుట
|బహ్మ దేవుడు శ్రీకృష్ణుని పరీక్షించి పరాభూతుడగుట
బలరాముడు ధేనుకాసురుని వధించుట

(శ్రీకృష్ణుడు కాళింగుని మర్దించుట

శ్రీకృష్ణుడు కార్చిచ్చును (మింగుట

807
808
810
811
818
815
815

817
818
819
822
828
828
824
825
826
827
827
828
829
880
882

li
బలరాముడు (పలంబాసురుని చంపుట

గోపికా వస్తా9పవారణము

శ్రీకృష్ణుడు వి పకాంతలకు వరమిచ్చుట

ఇం|దుని పూ జింపవలదని శ్రీ కృష్ణుడు యాదవులకు చెప్పుట
ఇం|దుడు కోపించి యాదవులపై రాళ్లవాన కురిపించుట '
శ్రీకృష్ణుడు గోవర్ధనగిరి నెత్తి యాదవులను రక్షించుట
ఇం|దుడు (కృష్ణుని శరణువేడుట

శ్రీకృష్ణుడు వరుణుని బారినుండి నందుని రక్షించుట
రాస, కీడ

(శ్రీకృష్ణుడు విద్యాధరుని శాపవిముక్తుని జేయుట
బలరామకృష్ణులు శంకరాసురుని వృషభాసురుని సంహరించుట
నారదుడు రామకృష్ణుల విషయము కంసున కెరింగించుట
రామకృష్ణులను తోడితెమ్మని కంసుడు అకూరుని రేపల్లెకు
పంపుట

రామకృష్ణులు అశ్వరక్యాసుని చంపుట

రామకృష్ణులు ఆ[కూరునితో మధురకు వచ్చుట

శ్రీకృష్ణుడు కుబ్బను అను గ్రహించుట

కంసుడు పూజించెడి విల్లును (శ్రీకృష్ణుడు విరుచుట

కంసుడు రామకృష్ణులను తన కొలువుకూటమునకు
రప్పించుట

రామకృష్ణులు కువలయాపీడమను ఏనుగును చంపుట
రామక ఎషలు చాణూర ముష్టికులను సంహరించుట
(శ్రీకృష్ణుడు కంసుని - వధించుట

రామకృష్ణులు తల్లిదం_ డల చెరలు బాప్పీ ఉగసేనునకు
పట్టముగట్టుట |

రామకృష్ణులు నందుడు మొడలగు యాదవులను

సత్మరించి రేపల్టెకు పంపుట'

0

888
884
887
888
889
840
842
842
848
848
844
845

846
846
847
847
848

849
849
850
850
851

852

కాటమరాజు వుతరాది ఆవులమేపు

ఆవుల మేపులు _ వుత్తరకాండం

వార్థ న

(శ్రీ మల్లికార్జునుని సేవించి [మొక్కి

పరగ జాహ్నవి గంగను ప్రార్థన జే

౧)

అమరంగ గణపతిని ఆత శ్రలో దలచి శారదను కొనియాడి చెయ్యెత్రి

క్రమలగర్భునికిని. కరములు మొగిచి
66806664 నామది దలచి

(మొకి(-

కవులను ప్రార్థించి కథ చెప్పెదాను

కాటమరాజు ఆవులను మేప్పుచు (శ్రీశైల మల్లికార్జునుని
దర్శించుట

గోరక్ష పాలకుడు కోదమసింహంబు
గోవుల రక్షకుడు గోపాలకుండు
శివరూపమైనట్టి శివుని పంపునను
శివపురాణమ్ములు చెలగి చదువుచును
రవికేజు యాదవ రాజశేఖరుడు
అమికతొ భూమెల్ల ఆవులమేపి
రఘురామునివంటివాడు రాజు కాటమ

రాజూ

సుగీవునివంటివాడు శూరుడు పద్మ
నాయుండు

శూరతనాయుడు కూర తమ్ముండు
వరపాలకులు సురులు గోపాలకూలు
సుందరీమణులు లక్షనాణ్యాల వంటి
వారు

(రఘురామునివంటివాడు) రాజు

కాటమరాజు

1. “కమబజు గర్బ్నునికి” అని మూలము

(లక్ష్మణునివంటివాడు) తమ్ముడు
య్మరయ్య
సంగతితో హనుమంతు చట్టివారి
య[రయ్య
ఘనతతో వుత్తర కాంభోజి మేపి
సరువవై రులనెల్హ చట్టలుచీరి
తెగువ వీరుల దుంచి ధీరుడనిపించి
తరతరము పగలెల్బ తరిమి పోరాడి
చెరుకూరు పగకు.రాజు-చతురత
మెరసి
మరియు |క్రిష్ణరేవుని మందలావులు
దాపె
తొమ్మిది దోనల బండ-కాటమరాజు-
తోరణముదూరి
తేరాలసిద్దప్ప అనే దేవునికి మొక్కి
తెలుగురాయుని చెర్లో ధేన్వలు నిలిపి

మరునాడు పర్వతము మాధవుడు
యెక్కి
పర్వతాల మల్పప్పకు పడిసాగి మొక్కి
బూదిగ్లై కొని పెద్దభూపతి సుతుడు
భక్తితో శివునికి పరగతానపుడు
జంగమార్చనచేసి సద్భక్తి తోను
లింగవస్ర్రములిచ్చి లీలతోడుతను
సంగతితో గంటలు శంకు లిప్పించి'
వడియలకు గోవుల వకకోటి
యిప్పించి
తడియక యిప్పీంచి తావుదొడ్డు
వేయించి
పన్నెండు యేండ్డు రాజు పన్నెండు

త్‌ో

మలఅభూ
దండి శూరుడు మేపె తరగనిపూరి.

కాటమరాజు శశ్రీళైల పర్వత (ప్రాంతమున పం డెండేండ్లు
ఆవులను మేపుట

యాడాదిమేపినా యేమి తరుగదాయ
ఆంబట్ట మలయెక్కి ఆవులుమేళ
పెంపైన దేన్వలు పెద్దమలయె క్కె-

సంపూర్ణముగ మందలు సాగెనావేళ

సిద్దుల మేళముచొచ్చి యొద్దులుమేళశ
ది

యెడ్డులు సిద్దులు యేకాంతమాది

ఈవిడా అటా అ యు గా

ల

జ, మరియు కృష్ణ డెజై రెండు రేవుల ౨ పొళాంతరము'

కాటమశాజు వు తేరాది ఆవుల మేపు

ముద్దు తమ్ము నితోటి ముచ్చటలాడి
ఆమనిగ మందలు ఆజోతిమల
యెక్కెె

ఆగణితముగ మందలు అచ్చోట తర్టి'

'పీేపసౌగి మందలు పిల్తుట మల
యె'క్కె.
తర్గక యాడాది తగమేయుచూను
నందిము]ద యెద్దులు మానందిమల
యెక్కె_
అంద మైయుండెను అవులు యెద్దులు
బోకైన కవృలావు లచ్చోట దిగను
మేకపోతు కురువ యెక్కి మేయుదు
నుండె
సీలవర్టుని మందలో నీరు పూరియును
ఆరుట్ట మలమెక్కి- ఆవులు మేళ
వాలాయముగ మేళ వకకొన్ని
దినములు
పషిణికొండమల యెక్కి పాడావులు

మేళ
యేనుగ కురువయెక్కి యెద్దులుమేశ '

దొనబండ కురువ యెక్కి దోరావులు
మేళ

అనువైన మందలు ఆ ఠావు తరి
కనిమొన చేసుక కవులావులు మేశ
మన్నీని యెద్దులు మలలెక్కి. మేళ
ఎరుకుమలయెక్కి. యెడ్డులు మెశ
చుక్కల పరవతము చొక్కముగ
యెొక్కి-
(గక్కున పాతాళగంగ నదికి వచ్చి
సంగతితొ యాదవులు సానంబు
చేసిరి
ళృంగారముగ కళలతో సిరిగలిగి

యుండె
చెరుకూరి పగ మరచి శివుని

పూజింపుచు
సరసుండు పన్నెండు సంవత్స
రముబు
పన్నెండు పర్వతాలు పశుపతిరాజు

నిండిన వై పుల నిదానముగ మేపె.

యాదవుల ఆయుష్షును గూర్చి శివుడు [బ్రహ్మను
(పశ్నించుట

'శతంతట వకనాడు వారుడు తలపోసి

సంతతముగ (బంహ్మను చారంగ
బిలిచి

4 కాటమరాజు కోథలు

చింతశాయక యితడు చేరి పర్వతాలు యాదవులకు ఆవిస్సు యెన్నాళ్ళు

సంతోషమున పగ సాధించబోక యిచ్చానొ

పగమరచి యిటువోలె పశువుల వెదకి కవిలెలు చూచి యెరిగింపు
మేపుచు మనిన-
భోగములుమించి పోడుయెక్క-డను [బంహ్మ కవిలెలు చూచి పరమేశ
-— కనియె-

చితభాను సంవత్సరములో యాదవులు చెల్లనున్నారని
(బహ్మ శివునితో చెప్పుట

“పరమేశ్వర । యాదవులకు చేరువకు వచ్చెనని చెప్పెనుబంహ్మ
పనిలేదు యిఖను (బంహ్మచెప్పిన వినను పర మేశ్వ
యేటిమీద ఆరునెలలకు యెద్దులు : రుండు

ఆవులు గహములన్ని టి వకగతులు గమ్మనెను
చిత్రభాను సంవత్సరాన చెల్చ్లనున్నారు అరసి యామందలకు అపజయ మాయ.
ఆర వెయేండ సంవత్సరము ఆంత్యము
బం 0
తిరిగి

" కాటమరాజుమందలో శివుడు కామమును సృష్టంచుట

కా ర్రెలన్నియు వరిశ* క వులావులు దేవతామలలకు జామడాం[బము _బుట్టె
చిక్కై శంభుని మందకు చేటు గల్సించె

పపవులు నీరుపూరికి [ప్రకాపించసాగె " అంభోయని అరిచె ఆవులు యొద్దులు
దేవతామలమీద ధేన్వలుండగను -

“వజపు కలిగెను

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

మలల కామడాం్మబ్రము మృందమీదికి ధేన్వలు వుసూరుమని దెసపడసాగె ..
వచ్చి _కురులేగటావులకు గుండెలు పగిలె
యరగోలుచిచ్చుపడి యదురుమల$8ిగా లె న[రావులు యెత్తుబడి నడువ లేవాయ
పెట్టు చిచ్చులుబడి పెద్దమల గాలె . యడ వరుపులకు యెద్దుల యొన్నులు
మాను మాను వొరిశ మంటలు మంగ్లె. యెండె
తనకు తానే తగులుకొని తర్షవులుగాలె మిన్ను వురమదాయ. మేఘాలు లేవాయ'*
యేపె పెమాకలయట్టే యెద్దులకు వచ్చె మేఘాలు పడవాయ మెరుపు పుట్టదాయ
ఆ ర్మె మాకులయట్ట ఆవులకువచ్చె వాన కురవదాయ వలగాల మాయ
జమ్మిపండ్లు తిని దెనువులు డగ్గుతికలు "దేశముల కరువాయ ధేన్వలు -చిక్కె
పెటైను ' ఆరుద వరి ఆరుకా రైల వరుపాయ -
తునికిపండ్డు తిని ధేనువులు 'దూపలు పునర్వసు పుష్యమి వరిశ' భూమి
గొనెను కరువాయ -'
తోకచ్తుక,_యట్ట ఆవుల దొడ్డిమీదికి- మఖపుబ్బ వరిసి మండు వేసంగులాయ
వచ్చె వుత్తర హన్లమి వొరిశ వుడిగ వాన
నూతిలో నల్పనీరు జుంటితేనియ లాయర్‌ కాలము
భూమిలో కనువు పచ్చ కర్పూర చిత స్యాతి వొరిశ సీమ కరువాయ
మాయ విశాఖ వొరిశ ఆవులకు విషమైతోచె.
నిండిన చెరువులు న్నిభమై తోచరి అనూరాధ వారిశ ఆవులు నొచ్చె

దొరువులు భావులు యుండి దొడ్డ జ్యేష్ట మూలలు వారిశ ధేన్వలు చిక్కె
యట్టి తోచ లేగలు చిక్కాను లెస్సయట్ట కాలమాయ

మేనులు వరిశ మేత కరువాయ శ్రీరామ కవులావులు చిక్కుపడె నన్ని
కాలము కురుదలించె కవులావులు పంచవన్నె కనవులావుఐకు (పాణ
చిక్కె . అవుస్థ లాయ";

వీ. వెదురుమల 4. వెట్ట-వేడి ర్‌. తేనియలు యొ(--వానకురువర య్యెను)
6. తోచెను 7. ప్రాణావస్థలా యె.

కాటమరాజు కథలు

మేపులు లేక ఆవ్వలు క ఎశించుచున్న వని కాటమరాజు
పద్మనాయునితో చెప్పికొని వ్యథనొందుట

ఆవుల బడలికే ఆవులన్న జూచి
నలనన్న యా పద్మనాయుని బిలిచి
“నమ్మిన సంగడమా। నా చిన్ని
" మరిది;
రేచర్చ గో[తుడా ః రేమంతుడ వినుమః
రణ రంగ పార్టుడ } రాఘవ చంద ।
వేళ్ళ వుంగరాల వేలాపతి యలమ గీ
మంతనాల చిలుక! మరిది పెద్యరాఘవ
యొల్లవారు బట్టింది యలమ ! పాలకూటి
సంగడము ।
నీవు నేను బట్టింది నెత్తురుకూటి
సంగడము
నెత్తురుకూటికి నెనరె న మరది
వేలాపతి యలమ ! వేలు మన్నీడ,
యేగినాడు యలనాడు 9 వక యేడు

దున్ని
యెలిగినాడు యలనాడు వక్క
సమయమందు

వెద బిట్టించిన వెలమనాయుని కుమార!
నగిరె కంటికి నాయడ నాదెండ్హ
క్ర ల్డుడ |

ఐలువైన గూడూరు బండి ఆత్మకూరు

యేలూరు చెందళూరు ఏలిన యలమ :
కటార్ల బొల్లవరము కాణయాచి
యలమ ।

మేడితోక బట్టని మేచినీశ్వరుడ !

నల్పజాలు [తొక్క-ని నాయుని కుమార?

వింటీకి ఆర్జనుడ ! విప్పర్ల సింహమ !
గాజు యింటికి కర్రీడ్ర : ఘన రాజూ
లకు మరది:

నాయుడ ! నీతోటి సంగడము పట్టిన
నాటి నుంచియూను

ఆవులకు యిటువంటి అవిధి నే యెరుగ
దండి కా ర్రెలు వకిశ నాయుడ ధరి
యింప రాదు
పన్నెండు కారెలు నరిశ నాయుడ
బలువు యట్ట దోచె
మహా |పశయమైన తామ డాంబము
మంద మీదికి వచ్చె

కొమ్ముగల నరావులను కొండలపాలు
చేసిని

5, ఇలాపత్రి నెలను! 9. వేగినాడు, వెలచాడ్లు .

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మెపు 7

మంచి మంచి కవులావుల మహనంది మరియు పంతపోత మారికే వె చె
మల పాలుజే సి అడవిలో మృగములు అవి తెల్లబారె
కోలు పెట్టితినోయి కొదువలేని ధేన్వల పల్లికొండ మన మంద పరిణామము
ఆమ్మనాటి ధేన్వల ఆబట్రమల పాలుచేస్తి వించి ,
పెద్దలనాటి ధేన్వల పెద్దన్లుల పాలుచేస్తి మనమున దూరుచు మరియు నేమనునొ?
పారుట్టమలకు గోవుల (పాణాలు శివ గురువు భ త్రినన్న !0 చింతించు

| ధారపో సి నేమొ ?
యేలాగు ధరియింతు యేమి సేయుదు అలుగునేమొ మనమీద ఆమ్మ యే
నాయుడ ? న "మచనునా ?

గట్టకు దారపో సీ గంగి మెలావుల అమ్మ' దూరిన ఆయి తన్న యేమనునొ?

చట్టకు చారపోస్తి జడదార యెద్దుల కొమరక్క మనమీద 'కోపగించ్వనెమొ?

యేలాగు ధకియింతు లింగము[ద పు తమరాజు మనమీద పోనాడునేమొ
యెద్దులు చెల్లై _వల్డ్ణవులు తిరమందులు వగిసేరు!!

రాళ్ళకు కోలు పెట్టితి రాచకన్నెలను నాయుడ |
భ| దేభములవంటి బసవము[ ద యెద్దులు నాయుని సంగడము .బట్టి యిరి
నిదబోయిన రీతి నిలమీద చెల్లె అయననియేరు
- నృర్రావు లన్నియు నాకు సెదోడు పద్మనాయుని, సంగడము బట్టి గోవుల
విడనాడి ధేన్వలు విడిచి పోగాను . పరామర్శింపక
పగవారమై చూడ భావ్యంబు గాదు రాఘవుని సంగడము బట్టి రాజు
యెద్దుల శల్యాలు యేరులై నిండె ఆవుల మరిచె ననియేరు
పండుటావుల శల్యాలు పడుగు ఆవులమీది [వేమ అది మరిచెనని
'పేకలాయె యేరు

పోన్సులు వై చినట్టు భూమిమీద టాను మలల ధేన్వల దించక మంచి పని కాదు

బోయల జాగిలాలు బొజ్జలు పెంచె పర్వతాలు దించక పశువులు [బతుకవు

మాలవాండ్హ బిడ్డలకు మాశ్చర్యము యేరువ భూమికి యేగవలె'” ననుచు
పెరిగి శిముని దగ్గరకు శీగమ వచ్చి

తనన

పాలు నేతులు అమృత పళ్ళిమున
నుంచి

పర్వతాల మల్చయ్యను పార్థన జేసె,
“కరుణించు వో స్వామి | కైలాస
నిలయ |

కాటమరాజు కథలు

సీలకంఠ స్వామి ! నీకు _మొక్కెదను
పశువులకు కరువాయ పట్టంగ రాదు
యిక్కడ వుండుట్‌ మాకు వుచితంబు
స గాదు
పోయి వచ్చెద” నని పురహరుని తోను
చెప్పి తా కదిలెను సర్వ శానలును

కాటమరాజు ఆలమందలను కొండలు దింపుట

బంధువర్గ ము బిలిచి పయనము

గమ్మటంచు
“మాపటి వేళను మందలు దాటించి
పరామరిక లేకుంటె పాపము తగిలీని!2

ఆదరణ లేకుంచె ఆత్య!కి తగిలీని

మలల ధేనువు లుంచ మంచిది గాదు
పర గారాలు దించకుంచె పశువులు

(బతుకవు
తర్చించు గోకులము తముకు సేయించి

జయవారము చాటించు”” మని చెప్పె
నపుడు
య్మరయ్య పద్మనాయుడు యాదవ
F వీరులు
తర్దుమని డాంకలు తముకు సే బుంచె

వుర్హబడి మందలు వుండక కదిలె
బల్హాలు వంకిళ్ళు బాకునై జాలు
వల్దవులు యాదవులు సాహసోత్త ములు
మొల్చమిగల గొల్లలు మూకలు కదిలె
గొల్లెన యెద్దులు కోరకావళ్ళు

చల్చవారి మందలు సయ్యన కదలే.
య(ర్రపట్టు గ్నడార్డు వింజామర ములు
మర్లవారి మందలు మరి వేగ కదిలె '

|

హనుమంతు పడిగెలు ఆలవట్టములు
ఘనమైన యాదవులు కదిలిరి కొంత.
మొఖమన్నె గుడార్లు మోనుటె క్కే_లు!*
రాఘవుని మశిదోలు రయమొప్పకదిలె. "
వెనకముందుగాను యెద్దులు కదిలె.

కోట గోపాలకులు గొబ్బున కదలె

బన

12. తగులును నుమా! 1కి. వాక్య

es

14. మీనశెక్కె ములు గే)”

కాటమరాజు వు 'త్తరాది ఆవుల మేపు 9

గోపాలకులంత సెలగోలల బట్టి సంగడిపాయన సలుగుటెద్దులు=దిగెను
వూపెట్టి ధేన్వల వూర్ణ బిలుచుచును నడిగడ్డ (ప్రాంతాన నడిచె గోకులము

యేపెల, కురువను యెడ్డులు దిగెను. యెన్నుకుంట సవ్వలకు యెద్దులు మేసె ,
దాపుదాపున కదిలె దండైన కోడెలు యెగువమల గోకులము దిగువమల. నినిచె
హనుమంతు. మోద బెడ్డు ఆవులు లేగలు దిగువమల గోకులము దీమఫ్రమ్ము చెడ్తక

ఘనమైన ధేన్వలు కానలుఐటై , పాడావుల కురువన వారి భోగపతులు
చెలరేగి ధిగివచ్చె, శిఘిరేశ్వరముకు!5 దిగెను
అనువైన మందలు ఆ ఠావు తర్పె | యెొత్తుటావుల కురువన యల్హావులు
పులిచెరువు మడ్యతోవ భోరున కదిలె దిగెను
ఆమనిగా మరియు అవులెల్హాను = మత్తేభములవంటి మన్నెసలుకు టెడ్డు
పాముదొన కురువన బాగొప్పదిగెను యెత్తుబడి ధేన్వలు యేపెలకు వరిగె
దూడల- తల్టులు తుమ్మ లబయలు క పర్యతోననుండి బాటల చెంది
దాడివెళ్ళినరీతి తర్గెనావేళ. _ _-ర్యారావతిరాజుమంద తర్ణక నిలచె
పెద్దచామకురువన యెద్దులు దిగాను నిలచెను మందనావులు
మద్దుల నీడన మర్షితాగె నీళ్ళు ల నిట్టపాసములను
అడ్డుగా యెగదల ఆవులెల్లాను తెరువులు తొలిగి ఆవులు తేకు!లకు
పెద్దచెరువున నీళ్లు పే పీక్మితో తాగ వరిగె

ముందరి మందకు మురికాయె నీళ్ళు మూనావతి కవులావులు మద్దులకువరిగె'

యెనికి గోకుళముకు యినికెను బురద కా చేని కవులావులు కానుగులకు వరిగె
ఆకొని ధేన్యలు అరవంగ సాగె వేపల నీడను రాజు వెల్తావుల నిలిపె ..
కావిరాళ్ళకురువ (గక్కున దిగెను _ తుమికి మానుల నీడన తూలెడి ధేన్వలు
యెంక దేవుని కురువన యెద్దులు నడిచె వల్ణవుల గోవులు వనము నీడన నిలబె
పంగిటిపాయన 'పాడావులు నడిచె ఆరుట్ట నీడన రాజు ఆవులు నిలచె
సంగడావులు కుదుప చాలున నడిచె చెట్టనీడన రాజు చెల్ల పెయ్యలు నిలచె”
సర్హకొండన నకిచె సలుగ టెడ్డన్ని పెదివిళ్ళ కవులాపులు పేర్మితో నిలచె
మర్హవారి ధేన్వలు మలలన్ని నడిచె, ముట్టి కవృలావులు ముమ్మరమాయె

sss sr Brrr rrr rR కాకా ననానామడనననా వన్తానాాఖ్లా
15. శిఖ రేళ్యరము 17. జీకు ee

10 కాటమరాజు కథలు

మంతనాల |పాంతాన మళ్ళి మెయ్య ముసిలి గయ చాల్పున ముంచి మేయ

(సాగ) సాగె
(కొండల) (పాంకాన కోడెలు మేసె రచ్చయేముల 18 కాడ (రాజుధేన్వలు
నడిగడ్డ (ప్రాంతాన నడిచె గోకుళము మేసె)

పడుమటి ధేన్వలు [1ప్రాంత్యానరాగ కోడి కురువన గుడార్లు దిగెను

నరసింహుల కొండన నరావులు ఆరవై సంభాల అమృతపు బావి
(మేసె) గుడారు యెతించె గొబ్బున రాజు

(బో) దవాడ రేవున బోరున వచ్చి. గుడారులో,........ ఏ2

మోధమున ధేన్యలు ముందుగా వచ్చి రాజు రాఘవుండు రయమొప్పనుండిరి.

ఆవుల అవస్థలను జూచి (త్రిమూర్తులు తమలో తాము
ఆలోచించుట

ఆరీతి వున్నంగ!? ఆపుడు న రావులు మందలావుల ఆపద మరియు దేవతలు

యేవెకు వొరుగుచుయెడ లేక మేశ£0 వినిరి
== -.=లోని ధేన్వలు తల్పడిల్ససాగె |బంహ్య విష్ణు మొదలైన పర మేళ్యు
షశుపతిరాజు మంద పట్టజాలక వుండె రండు -
యాచవరాజు మంద యాక 21 శోక మూడుకోట్ల మునులు ముదము తోడు
మాయ తను
ఆవుల ఘోరము ఆకాశ మంటె ఆరుకోట్ట రుషులు అష్టదిక్పాలకులు
కవులావుల ఆపద కై లాసమంటె విసిరి

సురభుల బడిలికె సురలెల్ల వినిరి - ఆవులు ఆకటికి అ ఘోరింపగాను

ఓ

18. వేముల 19. ఉండగా 20. మేనెను, 21. ఉక

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

[త్రయమూర్తులు ముగ్గురు తలపోత
చేసిరి;
“అవిస్సు*!ీ (ప్రమాణం యాదవులకు
యికను
చిత్రభాను సంవత్సరాన చెల్లనున్నారు
యాదవులకు ఆవిస్సు యాజ్ఞర్థ ముంది
తొల్టిపగ యాదవులకు తొలగి పోరాదు
ముత్తువతాత పగలు ముందరున్నావి
దకీణాదిన యాదవులకు సమయ
కారణము
వడ్డవలె మేఘాలు వారీ భూములను
కురువవలె వరుషాలు కుంభ| దోణముగ
పట్టవలె మేలుపులు పరిపూ ర్రిగాను
పల్పవాది రాజు మనస్సు (_భమియించ
వలెశు

1

నీరున పుట్టిన పూరి నీకిస్తి మనుచు

మాయచేసి వీరిని వారిని మడియించ
వలెను
కనక రథాలెక్కి- కవుతావుల చూచి
పుష్ప రథాలెక్కి పుణ్యనావులచూచి

చెరిచేవారమఘము మనమె మేవ్లులు చెప్పే
వారము మనమె

పశువుల (బతికించ మనమె పగదీర్చ
మనమె

ముగురు తయమూర్తులు మూడుకూప
ముఐ

బలిజల రూపమున బడుగుల రాజుకు
మేపులు చెప్పవలె మేపించవలిను.”

(తిమూర్తులు బలిజల వేషములతో కాటమరాజు
ఆలమందను పరిశీలించుట

అసిమి సంచులు తమ అంకెమున
జేర్చుక

విశ్వేసు డప్పుడు వీరిశెట్టి ఆయ

చెలువందగ వివ్దు చెన్న మశెట్టి ఆయ

కడమ దేవతులంత గౌరీలు అయిరి
పయినగాండ్లవలె వచ్చీ పపవులజూచి
మళ్ళి మళ్ళిచూచి వారిమందలావులను .
దేవతులౌట యెరిగి దేవతాసుర భులు

(బంహ్మదేవుడపుడు |బంహ్మ శెట్టి ఆయ పొర్టి బెదరినయట్టి పొడగని నిలిచ

బిల్లి, ఆయుము.
గ

a

12 “= ఆజఆాటమరాజు కథలు

_

గంగమెలావులు లింగముుద యెడ్డు కరువుదీరె మనకు కలిగె మోక్షంబు
బసువన్న మొదులై న బసువమ్ముద _ ధేన్వణ సంతోషము దేవతులు వినిరి
యెడ్డు సురుభుల బడిలికె సురులెల్లజూచి
శిమునికి యెదురుగా నిలిచి చింతింప కడలేని.భ క్రితో కవులావులజూచి
సాగె “పాలసము[దము 'వుబ్బి పారినయట్టు
చ ల్లవారి పుల్రయెచ్దు సలుకుకెద్దులును - చాలినన్ని ధేన్వల సంతరించినాడు .
[బంహ్మదేవునిచూచి బాలుబాలున యెంత .ఘనుడో యితడు యవ్వడో! _
_ అరిచె యనుచు
'బొల్టావు శంఖుచ|క్రాల హోత్రకోడెలును “కాపువారివి ధేన్వలు అనిరి గౌరీలు
ఆదివిష్ణును జూచి అంభోయని ఆరిచె అంత
యాజ్ఞర్థ మని ధేన్వలు హేష్యంబు ఎరిగి 'కాప్తవారివికావ బలిజల. కవులావుి
ముక్తి గలిగెననుచు ముగురుమూర్తుల అనిరి
జూచి . అవియన్ని పెధవిళ్ళ*కీఆవులు అనిరి:
యవరివిగావు యివి యాదవుల - వనిరి

బలిజలు ఆలమందల అధిపతిని ఆతేపించుట

కొందరు బలిజలు కోపంబుతోను _ మూసిచెప్పను యింత మూర్జులా వారు
*కిండితముగ యాదవులవికావు రాటువంటి సురభుల యేలిన ఘనుడు

యివి యవరివో కటకటా మరిచెనో కడు షాపమనక
యాదవులయితే వాథు యరగకున్నార ? 'వండపువ్వున రావులు వుడతసార
వానకురిసిన తావున వారు మేపుదురు _యెడ్డు
పురిగలఠావున పుల్లరిబెట్టి . బొడ్డుమచ్చసక్క-ని బోగపతులూను
సీరుగల కావున నిలిచి మేపుదురు లెక్క పెట్టగరాని లక్క పెయ్యావులు

గ కా ఇల్లూ > rr గా

28. పెద యిండ.
నో

కోటమేరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

పొడవన్నె జాలలు బూదవ మటట్టైలును

1§

వున్నాడొ లేడా యీ వుసురు తమకేల

పొగరవయసు కోడెలు పోతు చెద్దులును అన్నదమ్ములు లేరొ? అతిపతి!6 లేడొ

సము దము యెళ్ళియురసిన యట్టుిక
సంగడావులును
కడుమంచి ధేన్వలు గాలిధూళికిని
మేపులులేక కని స కెలు రూపులుచెడెను
కొమ్ము సన్నముగల కోరక రేవులు*క్‌
ఆడుగులు సన్నాలు ఆచ్చక రేవులు
బోడెంత చక్కున టోగపతులూను
వేలాపతి ధేన్వలకు వెన్నులు యెండినవి
మానావతి. దేన్వలకు మలుగులు
యెండినవి
మోవావతి ధేన్వలకు మనసులునొచ్చె
సిరిగల ధేన్వలు చిన్నబోయినవి .
ఆవుల యేలిన ధాత అవసిలో లేడు
కాబోలు
దిక్కుగలిగి వుంటె భూమితిరిగి ,
మేపుదురు
దిక్కులేని ధేస్వలుగాగ దెసపడు
(| చున్నవి
పపవులయేలిన_ దాత ఫ్రరిశ్యాన వుంటె
పశువుల మేపక ఆతని ప్రాణ
మెట్టుండు 2
యిన్ని ధేన్వలను. యేలినరాజు

_పధాని లేడా; యిందుకు పాలనలేదొ? '
యెడపక నూరావును యేలిన వానిల్లు
అంపకోలంత పోగ అనరంగ వినర?
తమవంటి ఆకలి తమవంపే దప్పికి
తమవలె చూడక ధర్మంబు దప్పె
పపవుల యేలనేల? యింత పాపంబు
యేల?
గోవుల యేలనేల? యీఘోషతమకేలః
వణ్ణంబు గుడిచిన వంటిన బట్టున?
పరిమళ [దవ్యంబు మెనిండ నలది

పరుపుమీద తాను పవళించ చెల్లున?

నిదయెట్లు బట్టు నిర్విజ్ఞుడగుచు?
ఆధిక మగు పాపంబు అంటక పోదు
మేసే పేమన్న వారికి మేపులు లేవ?
యిచ్చగా మేపులు యెచ్చోట గలవు.
తలావొక మాటాడి తమకేల యనుచు
అని ఆయ్యగాండ్లు ఆ తెకువులు బట్టిరి
గోవుల గాచేటి గోపాల వొరులు
గౌరీలు, అన్నమాట [గక్కు-న వినిరి
ఆయ్యలు అన్నమాటలు అందరు వినిరి

_ యాదవ వీర వరులు యేమని పలికిరి?

ప్రీ, వెల్లి విరిసిన యట్లు బిర. కలియావులు. 26. అధినతి,

14 కాటమరాజు కథలు

“ఆవులన్నకు తమ్ముడు ఆవులమందకు నీడలకు యెొత్తించె రాజు సీలి
దళవాయు పట్టుగుడార్దు
య్మరయ్యకు యీ వార్త యొరిగింప మంచుకు యెొత్తించె రాజు మైనపు
వలెను” జిడ్డిగుడార్డు
గోపాలకులు య్మరయ్య కొలువులో పన్నెండు స్తంభాల గుడార్హు బాగుగా
నిలిచి: యొత్సించె
“బెజవాడ బెబ్బులి! పెయ్యల్మెైరయ్యః మూడుగుతార్లనడుమ ముత్యాలపందిరి
నళనూక రాజుకు నందనుడ వనగ ముత్యాల పందిరికింద దేవేం్యద
గోవుభాష కతీడ 1 కొదమ సింహంబ! తమకము”
యెద్దుల జ్ఞానంబు య్మరయ్యకు తెలును దేవేర్యదో తమక ముమీద కాటమరాజు
తెలిసి తెలియగలేక ధేన్వలు చిక్కె పద్మనాయుడు తాను పరగ కూర్చుండి"
పయనాలు నడిచేటి బలిజీలు వారు చదరంగమాడుచు చెల్లింపుకొనుచు
మనమంద నావులజూచి మరి చెప్పి నారు మెండైన బలములు మెరసి కొలువంగ
కడలేని మేపులు కలిగివున్న ౧గ సంతోషమునవున్న సమయంబునందు
యాల మేపరు ధేన్వలః యాం పాపంబు? అన్నకు [(మొక్కు.చు అటు చిన్నబోయి
కదిలిపోయిరి చెప్పీ [కమమెర్డి మనకు వలనొప్ప తముకాన వరిగె య(రయ్య
విన్న వించితిమి మీకు వివర వరుగుట తాజూచి వల్లవులరాజు :
మంతయును” “నా తమ్మునివంక పద్మనాయుడా
ఆనిన దిగ్గునలేచి ఆతి వేడ్య తోను చూడు
అన్న కొలువుకు వచ్చే యాదవులు సిరిరప్పి య్యరయ్య చిన్న బోయినాడు
తాను కోలిలేటి గోపాలకులు కొంగుబట్టువారు
కాటరాజు కొలువు యేక మ్లమున చీనివారు గోపొలకులు చేబట్టినారు
నున్నది ? పగడసాల పందెము పెద్ది ఆడితివె ?
యెండలకు యెతించె రాజు యెండి పందెమాడి వోడితివొ పట్న పావులను?
పట్టుగుడాద్ట

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు {5 :

సలుగు 'టెద్దుల పందెము చయ్యన నాడి వోడివొ స్తివెమొ వొలురాజు
మనమడ 1”

బలిజల ఆకేపణను ఎజ్జయ్య కాటమరాజుతో చెప్పుట

“ఆన్నరో వోయన్న ! ఆవులన్న ఆకలి యారగనిది అడి ఎలత (బతుకు?
' వినవె! మనుష్యుల వలె మన మంద నావులో

వోడి సీ కొలువుకు వొకనాఢు రాను జూచి
వొలురాజు మనమడ | వస్తవులరాజ! “పరోపకారులు నోరు యెరుగని
క్ర ల్యాణపు సోముని కాంత పెద్దమ్మ సురభులు

యేడి వరమడిగి యాలమంచి పెద్దమ్మ మేపక చంపేది మేలటే తమకు ?'
కులపగలు దీర్చ నిను కొడుకును ఆవుల పాగిడిరి అన్నే నిన్ను దిగనోడిరి'

గన్నది యెద్దుల జూచి మన యాదవుల తిట్టిరి
ఆవుల మీది [మేమ ఆన్న! లేదాయ పనవుల జూచి మన పద్మనాయుని

కాట కోటేశ్వర 1 కాటమరాజ ! దూరిరి
కటకట గొరీలు కవులావుల జూ “మందకు దశవాయు లేడ ?* అనిరి
కెలిప్‌న మాటలు తెలియ జెప్పేను మరియు పోసాడీరి

'ఆవులే తల్లులు ఆంబోతులే తం|డులు 'హీనత్వమున ధేన్వలు వూరికే వుండ
తొలుచూరు పడ్గలు తోడబుట్టునులు పచ్చి పూరి కసు:వు పరిపూ ర్రిగాను
మలుచూరు పడ్డలు ఆక్క-ళెక్సెళ్ళ కిద్దసీ అని చాల కడుదూరి పోయిరి.”
అక్కచెల్లెళ్ళ ఆకలి యరగనిగి

జ

బలిజలను తోడితెమ్మని కాటనురాజా ఎట్టియ్యను'
| 69
ఆజ్ఞాపించుట

య[రయ్య మాటలు యదము లోపలను “యెందకు గౌరీలు 2 య్యరయ్య:
సురియలు గాడినరీతి సురుక్కు_మనెను; యెంత లెక్క పోదురు?

16 కాటమరాజు కథలు
వారిని తోడి తేవలెను వాలాయముగను కూడ బోయి గౌరీల కూతవేసి నిలిపె
భూములు చరించేటి పుణ్యలు వారు చై చాచి కేకలు చయ్యన వేసి
కొమదేనువులకు మేతలు కలవని తాము నిలువుమని య్మ్యరయ్య నిముష
యెరుగకుంటే వారు యెట్లు ఆడేరు ? 2. మాత్రమున
వారిని తోడి తేవలెను వాలాయముగను బాట కడ్డము వచ్చి పరగ నిట్లనియె:
దండిగా పోషించి తోడితె”” మృనిన “పోకుడు గౌరీలు యాల పోవు
అని చెప్పి య్యరయ్య కతి వేగమునను చున్నారు ?
గంధ విడియం బిచ్చి కమిగిట జేర్చి వినరయ్య చెప్పేను విశదంబుగాను
అంపిన యరయ్య ఆయ త్రపడెను ఘనుడైన మా యన్న కాటమరాజు

పెనమై సెలగోల పట్టించుకోని మా యన్న మీతోను మాట్లాడ వంసి
లేగదూడ లఘువున లేడి లాగునను - మనవి చెప్పి మిమ్మున మళ్ళి
పొదలకు వడిగను పోయి వురుకుచును రమ్మనెను”

వాగులు కుప్పించి వడి వెగయుచూను పోయేటి గౌరీలు పోక అటు నిలచి
తన పొడుగు చెట్టను వెగర దాటుచును “ఆన్న యవ్వరొ మీరు అడవిలో
కనుచూపు మేరను కనెను గౌరీల మమ్ము
పొడిమి అటు జూచి పొయేటి వారిని రమ్మని పిలిచేరు రాము పొ"మ్మనిరి

ఎజ్రయ్య బలిజలను. (బతిమాలి తీసికొని వచ్చుట.
అ

ఆ మాట కెరయ్య ఆడ్డంబు వచ్చి “బసువన్న పాదమోన ః బత్తుని యాన!
శరణార్థి నేనని చెయ్య త్తి మొక్కి . _ పర్వతాల మల్తప్ప పాదాల సాక్షి !
శ్రీ మహావిష్ణువుకు సరివచ్చు.నట్టి బొల్టేవు®ి? పాదమాన : పల్లికొండ సాక్షి!
బలిజలతో జూచి పరగ నిట్టనియె: అందరి యాన దాటి అరిగితిరై న

87. బొల్లియావు

కాటమరాజు

తన శిరసు ఖండించి తప్పక యిపుడు
చరణముల సన్నిధి, జేరుతు''ననిన
నిలిచిరి బలిజీలు సీవెవ్యర సిరి
అడిగిన యరయ్య హరుషంబుతోను
తన సవిసానంబు తగ చెప్పదొణిగె 29
“మెడ్డ సంపన్నుడ, యేకాంతరాయుడ
పడ్డల సంపన్నుడ, భర తుడయ।ర్ర య్య,
రాచమందకు దళవాయు, రాజుకు
తమ్ముడ,
శూరత్వ రణరంగ కూరుడనెను
మఠి కట రౌతు వాలు మన్నీల బంటను
సుఖవాణి బంటను శూరుడ నేను
మంద నావుల కెల్ల మన్నీడనేను
గవిసెన పిల్లర్ధగోవి గండ గొడ్డలియు
అల్లి కె పుకిశాల2? అడ్డ విభూది
జంపోత పెడు[త జంర్యుము గలుగు
నవని ::0శము నలనూర రాజు
పు[కుడ నేను మరి పృథి వెల్లయెరుగ
బెజవాడ బెబ్బులి పెట్టని కోట

వుత్తరాది ఆవుల మెపు

17

సవకోటి ధేన్వల నయమొప్ప గలిగిన
యేరువ రాజుకు తమ్ముడ య|రయ్య
తన పేరు"
వారు. యేమి యెరుగని వారుల వలెను
“యెందుకు భిలిచెశ యాదవ రాజు 2?”
ఆ అావుత ర్థి మంద కరిగి రావేళ
కాటమరాజుని కన్నుల జూచి
వొప్పగ రాజును వొర్జించి రిట్టు
"నిండు చందుని బోలు సిమోము తీరు
చెక్కుటద్దము టోలు చెక్కిళ్ళ తీరు
వ్యజముల కిరీటము వాలు గన్నులును
కృిష్టవంశము రాజును కృష్ణు డన
వచ్చును.”
ఆ రాజు మోముకాంతి అప్పుడు
చూడగను
విభూది గుడార్హ కిందను విడిమట్టు చేసి
అవుల లేగల అటు పాయ డోలి
గోపాలకులు ని దించిరి గుడార్హలోన

గోపాలకులు ఆవులను 'ేరుపేరున పిలుచుట

అంతట భక పొడిచె అటు తెల్లవారె
కోటి గోవాలకులు గొబ్బున లేచి

పళ్టరి వు[ఏదాళ్ళు పాల కడవలును
కోటి గోహెలకులు తలకోల లందిరి
మరుగుచు హే యని మందలావులను

పేరెన్ని కవులావుల పేరుపేర పిలిచిరి
“స్య సుర దేనువ రావె! సుందరి రావె!
గరుటుని తల్లి రావె! కావేరి రావె!
పాల వెల్లి రావె! పాంచాలి రావె!
చాల కొడుకుల తల్పి ధర్మసాదమ్మ!

28. సవిస్తరము 29. అల్లిక వడిసెల

2)

13 కాటమరాజు కథలు

శ్రీ లమ్మమమ్మ! సిరి ముర్దుబొమ్మ ! అమ్మ పీన రావె! ఆంజని రావె!
బాల (బ్రహ్మచారి! పాండవుల గొంత! కల్పతరువు రావెః కరువరి రావె!
శృంగారు కన్య రావె! చితారు (పతిమె! సొర టంకమ రావెః శుభముని రావె!
గంగా భవాని రావె! కామాక్షి రావె! భోగావతీ రావెః బొండు మల్లె రావె!

పార్వతీ దేవమ్మ:! భాగీర్చిశీ రావెః మానవతి రావమ్మ: మద్‌రాక్షి రావె!
కొదుమ సింహము రావె: గోపిదేవమ్మ! త్రిపుర సుందరి రావ! తియ్యమామిడి!
కలికి చిలుకల కొలికి! కాముని తల్లి: ర్రావె!

తొలకరి మెరుపు రావెః దొరసాని రావె! (శ్రీగంధమా రావె! చిన్నారి రావె!
మూల ధనమ రావె! మురిపెమ రావె! కంది కామాక్షమ్మః:' గవిరిదేవమ్మ:
పెయ్యల తల్లి రావె! పెరుమాళ్ళు రావె! య(రమల్తి రావెః యశోద రావ!
రాముదేవి రావె! రాజ హంసము రావె! గుమ్మ పండు రావె! గురివింద రావె!

వాల బిందె! పచ్చిపగడమ రమ్మిః (పాణ్యపదమ రావిః భాగీరథీ రావె
వింశామరమ రావె! విగజాజి పం కి! కలుపస్తరువళి£; శ్రీగంధపు మాన!
గజేందుని తల్లి రావె! కంసల్యకి! చిప్స ముత్యమ రావె! చిలుకలకొలికి!
రావె! ఆణి ముత్యము రావె అమరుల ల్లీ!
నిత్యమల్రి రావెః నిధ్యామ రావ! పంచ రత్నమరావె బాంధవుల బాసి!"

పెడి కొండ రావెః షరమ వుపకారిః

గోపాలకులు ఆవుల పాలు పితుకుట

హస్త మెత్తి _మొక్కి- ఆవుల బిలచి వొట్టి పోయిన ఆవుకు వొచ్చె పాణాలు
తొలు చుక్క పొడవంగ దోరావును తయమూ రులు మంద జొచ్చిరి దగ

బితికిరి దూప దీరె
మలు చుక్క బొడువంగ మారావును దేవతలు మందలు జొచ్చిరి ధెన్వలు
బితికిరి (బతికె

పెండి పోయిన ఆవుకు అలిమిరి బుర్లై గౌరీలు మంద జొచ్చిరి కరువులు దీరె

80 .భాగీరథీ 81. కౌసల్య 82. కల్పతరువు

కాటమ చాజు వు తరాది ఆవుల మేపు

ఆవుఆవు వదను అఆమ-తము పికికిరి
ది లీ

ఆవు ఆవు పిళికిరి ఆరిచేతి గుంటెడు

ఆవుల పితికిన పాలు ఆరు కాగు లాయ

ఆరు కాగుల పాలు అతివేగమునను

మూడు కాగులుగ కాచి ముద మొప్ప
నంత

ముందుగా గౌరీలకు మీదు వక కాగు

19

సి
చలవారి పులయెదుకు మధ వారి
లు యు టి య
మచె యెదుకు
టి 2
యెదులకు కాగెడు వాలు య్యరయ్య
ద
పంపించ
గోలెములో |పాలు [తాగి గుడార్లో
పవళించ,

వీర్నీ ని జాగిలముల పూర్వజన్మ వృతాంతము

గోవర్ధన గిరిని గొడుగుగా యెతిన
మాధవు గోపాలు మపగున డాగి
బెడ్‌దంపు రాళ్ళవాన దెబ్బలు తాకి
పడిపోవును కృష్ణుని పాదములకు వొరిగి
నిజరూపమైనట్టి నీలవర్దనితో
మాధవ మీ వంశమువారి మందతో
మేము
జొగిలాలమె పగ సాధింతు మయ్య
ఆహోరమ మాకేమి ఆన తిమ్మనిన
అడిగిన (శ్రీకృష్ణు ఆహారము చెప్పె
వాలాయనుగ మా వంళశమువారి
మందలోన
పోతు జాగిలాలై పుట్టిన యపుడే
పాలు నేకులే గాని మాముసం
భశింప రాదు

కడసారి రణమున కట్టడ మీక
వెరుల మాములంబు వాది రక ౦బు
హరి నియమించిన ఆనకి చాత
మాట తప్పక కవులావుల మందలో
బులు
క్‌
గుణవంతుడనే జాగిలము గొడుగుల

సీడనువచ్చు
హనుమంతుడనే జాగిలము

అందల ములో వచ్చు
పతాపుడనే జాగిలము పల్లకిలో వచ్చు
హరి యానతిచ్చిన అమృతమె గాని
మాంస్సం బక్షింపవు మన్నీని గండ్లు
కాగెడు పాలు బీర్నేని గండ్లకు బంపిరి.
బసువము[ద గుడార్హలో [వాహ్మబుల

చాత

20

కాటమరాజు కథలు

కాటమరాజు బలిజలకు విందు చేయించుట

గౌరీలకు యిందుకీశీ గావించి రవుడు

దోరావుల పాయనము దొప్పలతొ నెయ్యి

తరిపియావుల పాయసం జన్నావుల
"పెరుగు
మీగడతో పిండి వంటలు మినియపు
కూరలు
ఆల్లంపువూర గాయలు అనియేక రుచులు
బెల్లపు చారును సేరిన నెయ్యి
పక్వంగ వండిరి పాల కడియాలు
పంచ పదార్థములు పాకంబు చేసి
“రారయ్య గౌరీలార! రాజుల బిలచీని
మాతోను యిందులు మందలో
ఐశ్నీంతురు' ”
అనిన గౌరీలు తాము అప్పుడి ట్లనికి :
“మీ ఆవులు పేదలు మీరు పేదచుకు
మాకేమి యిందులు మీ మందలోను ?”
ఆమాటకు గోపాలకులు అప్పుడి ట్లనిరి:
“మా యావులు పేదలై తే మేము

పేదలమ?
అష్ట ఆవిశ్వ్యర్యములుకీ* ఆవుల
- మందలో గలవు

వచ్చేది మంచిది మీవారము మేము”
అని చెప్పి యాదవులు ఆతి వేగమునను
(పాజమ్మాకు విస్తళ్ళు పంచ పళ్ళాలు
గావించి
పన్నీట జలకమాడి బంతులు సాగించి,
నేరేడాకులు తెప్పించి నై తేలు గూక్చి

బంతులు సాగి కూర్చుండిరి దాగుగా
వారు
అయ్యగారి ముందర ఆ నై తేలు వేసి
జలకము చిలకరించి జాగు కాయకను
పాయసము వడ్డించిరి ఇంతుల వెంట
సకల పదార్థములు స్మడుసు లెల్ల
గంగి మైలావుల కమ్మని నెయ్య
వాసిగా శివపూజ వారంతచేసి
కందమూల ఫలాదులు కాయగూరలును
పచ్చళ్ళువూరి గాయ పెరుగు తొర పండ్లు
[(పసాదపడిరంత పరగ గౌరీలు
హేమ చెంబులతోను యేన్నీ మ్మ వార్చి
యెండి చెంబులనీరు యెంగిలి వార్చి
పట్టు జముకానము పరిపించి వేగ
కూర్చుండ నుంచిరి కూర్మితోడుతను
గౌరీలకు కుంకుమ గోవ జవ్వాజి
అగరు ్రీగంధము అనుపంద గూర్చి
ఆవులన్న పద్మనాయుడు ఆతి వేడ)-
తోను
కల్వాన జేసిన ్రీగంధమలది
గౌరీలకు చైముట్టి గంధంబు నలది
పచ ఎని బాకాలు పండుటాకులును
గాలించిన సున్నము గంధ విడియములు
తాంబూలములు యిచ్చి పట్టు తశిరీబులు
గప్పిరి
మందవెల్లి పచ్చడాలు మరియు దుప్పట్టు
శ్రీరామ మాడలు శివకొల్లగాను

వీల, విందు లి. అ స్టిశ్వర ములు

కాటమరాజు వు తరాది ఆవుల మేపు 21

మూడావుల గుడిచేటి ముచ్చకరికోడెను యేడావుల గుడిచేటి యెరమటైైకో డెను
యిచ్చిరి గొరీలకు యక చిత మున యిచ్చిరి గౌరీలకు యేక చి తమున

నాఖగావుల గుడి చేటి నల్ల జార కోడెను కాటమరాజుతో గౌరీలు అనిరి:

చెట్టకు లీక్‌ కానుకలు యిచ్చిరివేగ

బలిజలు కాటమరాజు పూర్వవృత్తాంతము చెప్పుట

“వినవయ్య యాదవ విమల చార్మిత:
మరియు మీ పురోత మంతాయు!!
వినుమ।!
శంకరుడు కాముడు సరిపందెమాడి
కాముని వోడింప ఘనుడు శంకరుడు
ఆంభోజుబెళ ముశీ7కు ఆటుచార వచ్చి

ఆంభోజుబెళ మున అన్న మమురుతాముకికి

ఆక్షయమైవుంటే అపవిర్థిీ గాను
కరువాయ భూమెల్ల కాముడు చిక్కె_
సురులు మునులు రుషులు నుడిబడి

. చికి”
సరగున దేవతలు శంకరుని వెతికిరి
సుడివడి దేవతులు సురలెల్ల గూడి
అలసి ఆకలిగొని అన్నిట వెరచి
అంభోజు బెళముకు అరుదెంచిరంత
ఆవులు గల రాజు ఆ బెళములోన
గోపాలు లంత వొక కుండకు పెరుగు
పోసుక అటు జుర్రి పొదిలోన కుండ
మాటి తామందకు మరలి యుండగను

Cn

కోటి దేవతులెల్లి గొబ్బున వచ్చి
చాటున వున్నట్టి చల్దబాన చూచి
చుట్టుచేరుక దధి జురిరివారు
రెట్టన బోయడు లేచి వారిని జూచి
ఘట్టిగా చేదుడ్డు క రైతో బూని
కొట్ట బోవగ తాము గొబ్బున లేచి
తిట్టకురా మేము దేవతుల మనిరి
కొట్టటోయిన సెలగోల తావిడిచి
ఆయ్యయ్య యీ యెంగిలమృతము
మీరు
నెయ్యము తోడుత నేల యంటితిరి ?
అనిన దేవతులు తా మప్పుడిట్టనిరి
“అమృత మెంగిలని ఆననేల మీరు ?
యెంగిలి అమృతానికి యెగ్గులేదనుచు”
అని దేవతలు సురలానంద మంది
బడు గులె న దేవతలు బడలిక దీరి
“బడుగుల రాజిని పలికి3 వారు
బడుగుల రాజనే పద్దు దెల్లినది

వారి మనమలు మీరు వారంతవారు

తర్‌, నెట్టులకు కర. పూరోం్య త్తరమంతయు శి7. బిలము
88. అన్నము, అమృత ము 29, అభివృద్ధి.

లది "కాటమరాజు కథలు

బాటసారులు అనక బలిజలు ఆనక గౌరీల మాటలకు కాటమరాజు
ఆరగింపులు మాకు అటు లెస్సనాయ “భూములు చరించేటి పుణ్యాత్ములు
ఆనంద విందులు అమరి తినుటాయ మీరు

యెందుకు బిలి సివి యాదవరాజ ? ' కామధేన్వలకు మేత కద్దు యే ఠావున ॥
యిందులు పెట్టిన యివరంబు యేమి.”

దక్షిణాదిని నల్ల సిద్ధి రాజ్యములో మేపులు విస్తారముగా
కలవని బలిజలు చెప్పుట

ఆవులన్న మేపులు ఆడిగినయపుడె చెరువులలో నీళ్ళు కేమకాలము కద్దు

చేకొని గౌరీలు చెప్పంగ సాగిరి : గుంటలలో నీళ్ళు గుళ్ళకమ్మకు సాటి
“యిక్కడ నుండి పాకనాడు యిటు చవిటి మడుగులలో నీళ్ళు

తర్హవయ్య సము దముకు సరివచ్చు
నవనిధానము కద్దు నలసిద్ధి భూమిన పాలేరు దాటినది మొదలు పారిమెయ్య
నెలకు మూడు వరుషాలు నెల్హ్లూర గలవు కద్దు

యీ దినము మొదలుకొని యిడువని యేరుదాటితే కద్దు యెద్దులకు మేత
వానలు మొలకల చెరువు వెనుక ముంచి
మెయ్య కద్దు
వొరుద లాయకీ0. తీగెల చెరువు వెనుక తిరిగి మెయ్యకద్దు
మడ+గులలో నీళ్ళు మరి పొలములో ఆ భూమిన మేపులు అధికముగ గలవు
మేపు దేశముల కేడువేలు కనిగిరి చెరువు

పొరను కాలలు పొలుప
య ల!

పెనరేమిడి గడ్డి శేద్దావుల పొడువు మలప వంకేన గడ్డి మనుషుల పొడువు
గుకుకు చె గలిగి క్షు! ర్రలేగల పొడువు చేదు బోదగఢడ్డి చెట్ట ప పొడువున కద్దు

“స్టా oP er

££, వణదలాయె 41. 'ఉదకములు

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

గోగుడ నేడగడ్డి గొడ్డుటావుల పొడువు
కారె కామంచి కరియావుల పొడవు
దోమకాలిగడ్డి దోసిమేయ కద్దు
మడుగుల వెంట గరిక మసిలి మేయ
కదు
(a)
ములు గుచ్చి యింతరాని పిల బిసర
౧ (ఇత)
ఆలుము
బొంత చిప్పెర గడ్డి, పోక బొగడ
పూరి,
వెన్నముద్ద గడ్డి, వెల వడపు గడ్డి,
చిలుక వాటుగాను బెలికెల మేపు
చెలికెల మేపులు చేరిమెయ్య కద్దు
పెంట యిరుగుడు గడ్డి పెంట చామపూరి
పెంట తర్షితె మేసు పెద్ద బకా,-వులు
వూదరగ డ్డి వు[రంకి గడ్డి
దొండపాల గడ్డి దొడ్డి యిరుమేల
యెలికే నాచుగడ్డి యర చిప్పెర
ఆలు ను.
వానలకు పచ్చిగడ్డి వరపాటిగాను
పల్ల చిప్పెర గడ్డి పచ్చని గునుక
కుగులేగ టావులకు కుందురు గడ్డి
గోళ చిప్పెర గడి గోగల గడి
a a
కార్తీ చిప్పెర గడ్డి కొరెశుమయు గడ్డి
వద్మతీగెల గడ్డి పాలేరు యిరుమేల
నల్లగోగడ గడ్డి న రావుల పొడువు
నెరీ చామ గడి నెదురు గడి
a] a CG
లక రాముడి గడ్డి రాచిలుక రెక్క
పాల కోవెల గడ్డి పాడావుల మేత
కొండ చిప్పెర గడ్డి కొండకామంచి

28

యెలికె కొమ్ముల అలుము యెదురు
నాలుక యు

సంత కుదురు గడ్డి సవ్వడు శన్నపు

గక
వుప్పి చెరువు వెనక వున్నది చాల
రలు గడి కలదు రక్కుకామంచి
య a
నేలసోము గడ్డి నెదురు గడ్డి

దొక్కదోలుడు గడ్డి దోరావుల
పొడుగు

పిల్ల వాలుడు గడ్డి పిల్రపిసర అణుము
పాల కావలి గడ్డి పాడియావుల మేత
కొండ సోమి గడ్డి కొండ కామంచి
యేటివెంట కద్దు యెద్దులకు మేత
కారుజొన్న కారుకంది కారు అనపతీగె
కారు అలుము కారు గండుత రేణి

కొండ గుమ్మడి బెండ గోకులపు గడ్డి

తమ్మడి గింజ అలుము తుమ్మి పిండి
రొమ్ము బండ కుచ్చెలి రోకటి బండ
ఆలుము

మదనపువ్వు మారేడు మాదేవి సాదేవి
కారాడు సాల్యబండి గణపతి అలుము
మూడాకు అలుము మువ్వంబి పొన్న
కలపొన్న నెలపొన్న తెల్ల గురివింద
శేషగు తి అలుము చెప్పనలవి గాదు
పల్లేరు దూసరి పాపటి గంజేరు

ఆటి మామిడి పుల్ల ఆకు తీగెలును
బిలుకోట తుత్తుకు పిల్ల బిచ్చి ఆలును
నక్క_ పెంటి తుత్తురు లెక్క లేదనిన
పెర్పె న బెంచలి పిల్లి బిచ్చిలిని

24

పల్లే ర్హపాటి మీద పాలబుంగలు

గోల్పరాజ! పశువులకు కొల్పలు మేపు!”
. అని చెప్పి గౌరీలు అదృశ్యమెరి
అవులన్న పద్మనాయుడు ఆశ్చర్యపడి6
కంపటీలు గోపాలుకులు కలువర పడిరి
రాజు రాఘవుండు రాస్యము*కి

తలపోసిరి

కాటమరాజు కథలు

““పరగంగ దళవాయ వో
పద్మనాయుడ!
చల్లగుండ్త యిప్పెర్త యేలిన బాల
భాగ్య మంతుండ
గొరీలు కారు వీరు దేవతులుగాని
తక్కిన దేవతలుగారు తయిమూర్తులు
గాని”
చేతులో చెయివేసి చెల్లించి నవ్విరి,
తమకు వేయించి గోకులము తర్దుమని
సాటించె,

కాటమరాజు ఆలమందలతో దక్షిణాదికి తరలుట

ఆ మరునాడు మందలు ఆమనిగ కదిలె
గుడార్హు కదిలెను కోటియెద్దులు కదిలె
మం కెనయెడ్డు కదిలె మంద కంపదలు
కదిలె
కోరికతో కగిలెను కోడెలొక కోటి
కోడెలు కదలెను గొడుగులు కదిలె
ఆఅరిగెలు £ చలే ఆ గొబ్బుగొను
పల్లకీలు క వలె పశుపతి కదిలె
పేరు సాగి కదిలెను పేరై న కవ్వలావులు
(శ్రీరామ కవులావులు చేరి సాగి నడిచె
బావతేరు తీసినట్లు సాగె గోకులము
గమ ఖమున ధేనగలు కూర పెంట

వాలున వచ్చి ఆంబట్ట కొండంత ఇవులు నిండ |

యంక దేవని మడన యల్హావులు మ
దేకులపెంట దనుక సెల పెయ్యలు మేళ
టుంకి మానివాగు సుడిపెలపాడు
గురుగుల పాయమడ గుట్టలతోక వ
చిందగమానితోక ఆందగల మోట
జర్జమూల దనుక సల గుటెడ్డు మేళ
మోతాన యెక్కెను మర్లవారి ధేన్వలు
నార్జపాయ కురవన న్మరావులు దాటి
యెలగలపాయ చవ్యులకు యెకిగ తౌ
వచ్చి
నూతి కొండలు యెక్కి ఖ్యాతెన
ధేగలు |

వ. రవాస్యము

— వం వంత తతా. వత జా డా ఇ

rnb rar ait. iat

కాటమరాజు వు_త్రరాది ఆవుల మేపు

యిశనేకువ్వ చవ్వలకు యేతెంచెధేన్వలు

ప్రొదిచెత్త మేయుచు పోవంగ సాగే
ఆవులన్న పద్మనాయుడు అందరు

యాదవులు

బిర్ర

యిశినేకువ్య యెక్కి రి యదుకులో త
ములు

కాటమరాజు యిశినేకువ్వ వద్ద మజిలీ చేయుట

“వినవోయి మరిది రాఘవా: విమల

చార్మిత
యిశినేకువ్వ మహస శము విను
రాఘ వేం ద $
యిటువంటి తావున యీ రాతి మనము
వుండవలె యిక్కడ వొకవార్త వినుము
ఆవులకు యిక్కడ అకివేగ దొడ్డు
వెబుంచుమని చెప్పె వేగాశమునను
రాజుమాటలు విని రాఘవేశ్వరుడు
పసుల పారిని బిలిచి బాగుమీరంగ
తెద్దిలు బెట్టించ దిట్టముగాను
గుడారు వక్కటి గురుతు మీరంగ
యెత్తించ దొడ్డ నడుమ హేరాళము
గను
జముఖానము పరిపించిరి జననాథు
లిద్దరు

అనాగతము తలపోసి అప్పుడిట్లవియె:

“వకనాటి పూటకు వో రాజ నీవు

ఘట్టిగా దొడ్డు వెయ్యుటకు కారణం
బేమి?”

“వినవయ్య రాఘవ । వివరమంత
యును

మనము దక్షిణాదికి మరి పోవు
చున్నాము
మళ్ళి వచ్చేది నిజమో మరుణమే నిజమొ
ఆదె తెలియరాదయ్య అరిహరుల మాయ
కలియుగ [ప్రమాణము కడ వెళ్ళదనుక
నిలువవలె మన కీరి నిఖిలంబులోన
కువ్వతొక్కి మనము గోపాల్కులంత
దవ్వుల దేశాల తారా్యాణముగను
చూతాము రావయ్య చోద్యంబుగాను”
అని వారు యిద్దరు ఆరుషంబుతోను
కువ పెకి వచ్చిరి, గుణవిళాలుండు
చప్పన్న దేశాలు తార్కాణముగను
తప్పక చూచెను ధారుణీశ్వరుడు
“విష్పర్హ సింహ్వమ ! వినవోయి
మరిది!
తప్పక నీవు చూడు దవ్వుల చూపు
దౌడ్డెన యా కొండ దొనకొండ చూడు
శర్మతో ఆ మిరు పెయ్యల తప్ప
చూడవోము రాఘవ ! చోద్యంబుగాను
పరుగ దక్షిణాది పాటించి చూడు
పశిమిగ వున్నాది పాకొనాడంత
సూర్యాధిపతిచేత చోద గంబుగాను

26

నీళ్ళు గనిపించును నిజముగాచూడు !''
వో రాజకేభరా ! వల్లవుల రొజు!
దూర భారపు చూపు చోద్యమై యుండు
సూర్యకిర ణాలను చూచితిని అచట
అంటివి గాకను ఆవులరాజ !
యెక్కడి దూరంబు యెంత భారంబు
అగుపడునని మీరు ఆనతిచ్చితిరి
కానిమ్ము ఆటకు మరి కడు వేగమునను
పోవుచున్నాము భూతలాధీశ 1”
అనిన కాటమరాజు అప్పుడిట్టనియె :
“వచ్చిపోయినది గురుతు వరటైన
గురుతు
వొంచి పోవలెనయ్య వో రాఘవేం[ద
యెల్ల లోక ములకు యెన్నిక గాను
యెల్డి నికాని తా యె తించు” మనెకు
రాజు మాటలు పద్మరాఘవుడు వినియ
నిశాని యె తీంచి నిఖిలంబు లెరుగ
పశుపతి రాజేర్యదు పద్మరాఘవుడు
కుశిలముగ ఆ కొండ గొబ్బున దిగిరి
పసమించు తముకముపెన కూర్చుండిరి
ఆ రాతి పొద్దుబుచ్చి అతివేగమునను
భారత పురాణముల్‌ బాగుగా వినుచ్చు
యీ రీతిగా నుండె యిలనాథుచ= డు

కాటమరాజు కథలు

అంతలోపల చందు డరుదెంచి వచ్చె
కాంతిగా వెన్నెల కొయంగసాగ
ఆంత చుక్క బొడిచ అటు తెల్లవారి,
కాంతుడే యాదవ కాటమరాజు
వుదయకాలమున శివపూజ తాచేసి
కదులుమని సాటించె కంపటంబులను
రాజు మాటలు వినీ రయము తోడుతను
పొదుల వాకిళ్ళు తా భోరున దీసి
వుర్ల బిలచిది ధేన్వల మర్ష చాల్పునను
తర్చిరి కంపటము దరిమేర లేక
వుర్ణకొండ కురువన వు త్రముని ధేన్వలు
తర్దెను మందలు దాపు దాపునను
కొమ్ముపాయ చాల్చున కోడెలు నడిచె
య్యర జరితోకన యొక్కా యా ధేన్వలు
లందపాయ వంపునకమందలు దిగెను
యీదువ కట్టవ యెల్లావుల జరీయు
కోధించి తూళ్ళపొడి చెట్టు తా (తవ్వి
మోదము తోడుత మంథలు దిగియు
మెరుగు చెన్నుని కురువ మీనుగ వచ్చి
పులిబండ కురువ యిరుమేల తా మేళ
గూబలవాగు మడకు గొబ్బున వచ్చె

రాజు గోపాలుూలు రయముతో వచ్చి
పరగ యజ్జూతలపాటను దిగిరి

ఏడునూతలపొాటి వద్ద చిమకల అలజడికి
కొన్ని యెదులు చెలుట
లజ! యణ ap)

ఆంబట్టమల చిలుకలు ఆమృత

మారగించ మరిగి

శంభుని మందయెంట చెల్లించినడిచె
జ్యోతిమల చిలుకలు మేతలు మరిగి

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

ఉడత ర్హి చిలుకలు ఆవుల మీదికి వచ్చె
రాంభవుని చిలుకలు రాదిలుకలు కదిల
ఆకుచిలుకలు కదిలె ఆవులవెంట
యెండిసోయిన న| రావుల మీద

వేగమె [వాలి
చిలుకలు పచ్చగా [వాలె ఆకులవలెను
ఆరునూరు యొద్దులు ఆరె త్రి చూచి
చిగురుటాకని |బమసి శిరసె తి చూచి
ఆళచే యెద్దులు ఆందుకో బోగ
గుబగుబ యెగసీ చిలుకలు కొండలకు

వురికె

యెగిసిన చిలుకల యొద్దులు చూచి
(ఐమలుడిగి యెద్దులు బాలుబాలున

అరిచి
ఆరునూర యెదులు ఆరు కిందుగను
॥ ల చి ౧

బీ?

కొమ్ములు కిందుగ బడి గోవులు చెల్లె
ఆశ దప్పి యెద్దులు అవనిపై వొరిగె
ఆరు నూర్లు లెక్కపుడు గవినెలు
(తవ్వించి
పరుగంగ యెద్దుల పాతి వేయించ
గంధము కస్తూరి కలిపించి చల్లి
పునుగూను జవ్వాజి పువ్వులు బరిపించి
వుత్తమ జంగాలు వుగేయనంగ
సత్యమా జంగాలు శంఖులు పూరింప
ఘనగన వాయిద్యమ.లు ఘంటనాదులు
[(మోవంగ
ఆవులన్న పద్మనాయుడు ఆతి వేట్క.
తోను
గంటవేసి యెద్దుల కైలాస మంపె

ఎద్దులు చెల్లినందులకు కాటమరాజు దుఃఫీంచుట

యతి పట్టభదుడు యెద్దులకుగాగ
ఆపరాని శోకము అణచంగలేక
మరియ పద్మనాయునితో మంద౧ంప
సాగ
గోడుగోడున అడిలి గోళ్ళ కన్నీరు
వేళ్ళను చిమ్ముచు వెతపడసాగె
“యీడె న సంగడమ 1ముప్పర్త మకిడి
మలన చెల్లి; ధేనగ్గలు మనసులో వుండె
యింతగా దుఃఖము యిటువలె నుండ
యెద్దులు వొరిగెను వోర్యంగలేను

గుంభిళ్ళ పెద్దయ్య కూలిన వెనుక

క ల్యాణాన బుట్టి కన్నవారిని గలి స్తిమి

కన్న వారిని యెకదాసీ కవులావుల
గలిసితిమి

వేక 48 గర్భమునందు వెడలిన పాప

మను ములేక సన్నాసియె మేడమీద

మందలింపగను
పాపకు కసి పడనోయి పద్మరాఘ
వుడ !

ఆవులే తల్దులు ఆభోతులు తం డులు

గ

48, పకగర్భము.

నన ME) _ గా శా 5 నో! ల నానన అల్ల

28

తొలుచూరి పడ్డలు- తోడ బుట్టువులు
మలుచూరి పెయ్యలు మాకు సెదోడు
ఆబోతు కోడెలు ఆన్నదమ్ములును
బసువన్న పాదానకు తన శిరస్సుకు
(పతిలంకె చేస్తి
నమ్మిన ధేన్వలు నన్ను యెడబాసి
చెల్లిపోగా గుండె చెదరెను రాఘవ |”
అని గోడు గోడున ఆడిలె నలనన్న
పశుపతి ఆడలంగ పద్మరాఘవుడు:
“రాజులకు కస్తిపడ రాదయ్య బావ :
బావ పట్టపురాజ ! పలాపించనేల?
[బహ్మ|వాలు తప్పవు బావ యిటు
వినుమ”*
అంతట రాజు ఆ నాయునితో ననియె:
“కల్యాణమున మాతల్లి క ౧గన్ననాడు
యింత దుఃఖములేదు యిటువిను మరిది!
అయ్య చెల్రిన వెనుక ఆయ్య ఆశువాలు
లెంకలు తెచ్చిననాడు లేదు దుఃఖంబు
పద్మనాయుడ | యేడేండ్హ బాలుడై నేను
తల్లి చాత అంపించుక తం, డి రణముకు

బోతి
కానక వెతికితి కడు దుఃఖము లేదు

కాటమరాజు కథలు

దేవతల పంపున తెస్తి తమ తండ్రిని
తన [పాణవిభుసిమీద తరుణి పెద్దమ్మ
గొనకొని నిప్పుల గుండముకు బోత
నిండిన (ప్రాణము నిప్పులకు యిస్త
తముకము మీద నుండి తల్లి పాప
నూక కు
చన్ను యిచ్చేటి ఆ సమయంబు నందు
పాప కనకన ఆడితే |పజలు క స్తీ
పడీ$
నన్ను జూచి కవకవ నవ్వె మా తల్లీ
తల్లి ముఖనుచూచి తాను నవ్వితిని
చెల్లెలికి వగువనై తి యొడ్డచెట్టకు వగప్ప
పెట్టె"
అ రాజు మాటలకు ఆ నాయుడిట్టనియె:
““యెన్నరాని శోకము యెట్టనోయి రోజ
మీదన దుఃఖము మీకేల బావ?”
అనిన రాఘవునితో అప్ప: డిట్లనియే!
“*యినవోయి రాఘవః యీ ధేన్వలన్ని
పసిచెడి పోవంగ పశుపతి రాజు
చూచెనని జనులంత చోద్యపడియేరు
యౌ పాణ మేటిో"క ని ఈశ్వరుని దఆచి
నిలచి స్తోత ముచేసె సీలవర్జుండు:

వర్షము కురిపింపుమని కాటమరాజు ఈశ్వరుని | పార్థించుట

“పార్యశీశంర: యీశళ:ః పాకశాసషడః!
గవిడీ మనోహర? గంగ (పాణేశః

యీశ్వ్యర సరివేశకక! యీళ మందా'

దోష సివారణ ! దురిత సంహార !
ఫాలలోచన లూక: బసువ వాహనుడ!
గూడి

44. సర్వేశ.

అలనాడు సురులును ఆసురులు

గ

ల్లో al

న ue

సంతతం మతా. డు జాన

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేప్పు 29

మసలుచు పర్వతము మది కడలి దించి కడువెగ నంపించు ఘన మేఘములను

తరువగా ఫణి బలికె 'దధిలోన నేను ఘనుడవు మాపాలి కర్తవు నివు

విషము [గకుూదుగాన విడువు' మని కూరిమి వరుషంటు కురియించు స్వామ్‌
పలికె పశువుల ,బతీకించు ఫాలలోచనుడ !”

విడువక తరిచిన విషములు |గకిక్రా అని పెక్కు. విధముల హరుని

పిషము బుట్టిన మరి విడిచి దేవతులు కొనియాడి

వెల్‌బడుచు నీ మరుగు వెనుక ఘనమైన వల్లివుల కాటమరాజు :
జొచ్చినను “పంతమా నాతోను పలుకవు నీవు

విషమారగించిన వీశ*ఉళమందార ! యంత చేసితి నీకు యీశ! లోకేశ! =

రసికుడ మమ్ముల రక్షణ సేయు సంతరించేటి మాపాలి స్వామి నీవనుచు

దీక్షించుకీ6 మమ్ము౧ దీనశర౬ 5! యెంకి ప్రార్థన చేస్తి యిందోక నిన్ను”

యేరువ భూమికి యేగ వెప్తతాకు
కాటమరాజు |పాణత్యా గమునకు నిద్దపడుట

అని శిముని దూరు ఆ నలనన్న కగములు ముకుళించి ఘనత నిట్రనియె :
ఎన చేతి కుంతళము తగ యుశిపించి “పర మేళ వినవయ్యః పశుఏతిరాజు
యెగవేసి రాజు తా మెదురొమ్ము వొడ్డె పగువులక్‌"రకు తా, పాణాత్యముకీ?గశు
హారిహరాదుల మాయచే ఆ కుంతళయు వగదె* యు న్నాడు వల్చవుల రాజు
గగన మార్షంబున 1! దలక నిలిచె హరహరా అక డికి అరుదెంచకున్న
పరుగు బారుచు నాదుడు స ఐంయఏమౌట నిజము స్వామి మూ వేళ”
పల మేశ్వరుని కడకేగి అని చెప్పి నాఠదుడు అరిగెను వేగ,

ఈశ్వ[ఏడు కాటమరాజునకు ప్రత్యకమగుట
పరమాళ్ళ్ము డప్పుడు పరువుశ వచ్చి పనగుపశి రాజాకు (పత్యక్షమాయ

ఘంటల కుంతళం ఘనుడందుకోని శర జార్జి చే సెకు చేయ తీ రాజు
దివినుండి పర మేశు దిగివచ్చి నించి యెక)- ‘A శి (కహా యాదవరాజ ?

ఓర్‌. ఈళ 46. దీవించు 47. (ప్రాణవాత్య

80

యెంత సాహసుడవు యేల నీకింత
అంతకము యేటికి ఆవులరాజ !
కచ్చితము శాయను కారణంబేమి |
“యినవయ్య లో కేశ! యీశంరాః సివు
నా సితి చెప్పేను నా స్వామి వినుమః
చప్పన్న దేశాల- ధేన్యల- చాల మేపితిని
అప్పెనము బెట్టక ఆవుల మేపితి
దుర్గాలు మేపితి తుమురు తుమురుగను
భార్గవి నది దాటి పరువున వొ స్తో
పన్నెండు వత్సరములు పరువతం మీద
ఆవుల మేపితి హరహర వినుమ।

ఈశ్వరుడు పశువులకొర ౨

కాటమరాజు కథలు

శంభుడ ! ఆవులకు క్షామ డాం, బము
తోచే
అక్కడ కొన్ని ధేన్వలు హతమాయ
స్వామి
వలలు దిగివొ సిమి మంతనాల చాయన
గౌరీలు-పాక నాట- మేపులు కలవని
చెపి*6
తీ
పోవుచున్నాము భూతేశ వినుమ :
యిక ్మ-డికి వ స్తిమి యీళ్యరా నేడు
వొచ్చిన యెడ్డు యోడ వొరిగెను కొన్ని
యిఘ నేమి సయుదు యీశ్వరా నేను?”

పాతాళ ్‌ంగను పెకి

తెపి ఎంచుట

ఆని తలపోయంగ ఆ సా౭భమూ రి :
“'తలపోయ నేటికి తాప మేల +
గోవులకు నీళ్ళు మరి కొల్తయి సేతు”
అని తలచి శివమూ ర్రి తశ చాతనున్న
తిశూలం గిరగిర [తిప్పి తానచట
గజకూలముతోన గ డ్డ షె గృగించె
గుబగుబమని వురమి గుబ్బ బిలుకొనుచు
జలము లుదృవించి జలజ బారె
గూబగుండము వాగు గుబ్బ బిలిపారె

ఆవులు నీళ్ళు తాగి ఆనండ మందె
ఘనుడు సాంబమూర్తి కే లాసమరిగె
ఘనుడై న వల్చవుల కాటమరాజు

నేవేగ తన మరిదితో విచారముచేసే:
“నాయుడా! యిటు వినుమ నా చిన్న
మరిది ః
ఆవులకు యికగ్థాడ అలసట తీరె
హోవలె యెత్తు తర్హి [పొద్దున లేచి
వాక నొటికి బోవలె పద్మరాఘవుడ |
కలియుగ |పావాణము కడ వెళ్ళుద ఏక
నిలువవలె మన కీర్తి నిథఖిలంబు లెవగ
తన రూపు [బాయిఐచె ధారుణీ ందుడు
కలియుగము రో పల ఘవులార ఏడి
నపేరు నిలువవలె ధరజను లెరుగో
అని పద్మనాయునితో ఆనతి ఇచ్చ

కాటమరాజు వు త్తరాది ఆవుల మేపు

ఫ్రీ!

కాటమరాజు ధనకొండకు పోయి సిరిదేవి దీవెనలు
పొాందగోరుట

“వినవయ్య రాఘవ విన్న వించెదను
దినకరుడ భూములు తిరిగి మెపిడిమి
సీమ భూములకు మళ్ళితిరిగి వొచ్చికిమి
సవలక్ష పరువతాలు శోధించి వొ సిమి
మాల్యవంతములు ఆవుల మేపుక వస్తిపా
భూములు తిరిగిన ఆవులకు భూతబలి
పెట్టవలెను

నానా దేశము తిరిగిన అవులకు
నర జలి పెట్టవలెను

పాళ్ళు తిరిగిన ఆవులకు పచ్చబలి
పెట్టవలెను
ఆమ్మతో విచారము చేసి అవుః దొడ్డి
గుడుపవలెను
అమ్మ దీవెనలేక అరుగంగరారు
తల్టీ దీవెనలేక దకీ ణాది పోరాదు
మేలు కీదుకు లోనై మేసత వున్నది
వారికి యెరిగింపక పోను వరుసగాదు
నాయుడా!
ముందుగా విచారింపక ముప్పవును
ఒురిది |
అయితన్న యేలే ధనముకొండకు
ఆఅంవునూ తనను”
పద్మనాయుడు ఆ మాటకు పకపక
నవ్వె;
'“'అదెమయ్య ధనముకొండమీద
ఆళ సుట్టింది?
అన్నలు తమ్ములు పీ అమ్మ వుండంగ

బావలు మరదలు-మీ మ-బంధువులు
వుండ౧గ

కులకోటి బంధువులు మీకు /[ఏగువుము
వుండంగ
తనకు యెవ్వరు లేక తలిదండడ్లులు లేక

బంధువులు లేకుండ బలగము లేక

రాజ్య భూములు లేక రాజులముగాక |

వాపము వహిదొలిగే కొరకు పట్టితిమి
సంగడము
పట్టితిమి సంగడము
నము పరగ నీ వెరు
గవు

పకిలంకె సంగడము పాయకు బావ!
పూరిమెట్టవారు యీ భూములు యేలేటి
నాకు

పధ్నాల్లు యేం
పశగచిత ము పర

3లో

gt

తొల్లి థనముకొండన తొమ్మిది
అంగళ్లు
యిప్పుడు ధనముకొండన యిన్నూరు
అంగళ్లు
(పొద్దుపోయి ధన ముకొండన ఫొన్నల
అంగళ్ళు
రూము బోయి ధనముకొండ నజాజుల
ఆంగ ళ్ళు
పువ్వుల అంగళ్లు పు5 వీథులంత
ప్రమ కారు అంగళ్లు పట్నాన తరుచు
పస్ధెనిమిడి ఫణూలవారు పట్నాన
వున్నారు

ల్రీలీ

వృద్ధిబొంది వున్నారని వివిబడె తనకు
సానివాడలు జూచి సాగి రాలేవు
వేశ్యవాడలు జూచి వళ్ళి రాలెవు
ఆటపాట వారిని చూచి ఆదమరచేవు

తమ్ములు యేల ధనముకొండ జూచి
తమను మరిచేటి
పట్నము జొచ్చిన మరునాడు పశువుల
మరి చేవ
పశువుల మరచిన పరగతులు నిండు
మమ్ముల మరిచేవు మాధశ్చడ నీవు
ఆ రిక్షగోపాల్కుల అందరిని మరిచేవు
సిరిగల బసువన్న శివపూజ మరిచేవు
నాయుని మాటలు ఆవులన్నకు
నారాసాలాయ
“యెంత మాటాడితివి యేమయ్య
మరిది!
యెరిగి పద్మానాయుడా యేటి కాడితి వి?
దొడ్డిన గట్టిన బిరుదు దొనకొండన

విడువ
మందన గట్టిన కాళ మాయమ్మ

కాటమరాజు కథలు

తొలుచూరి వడ్డలు తోడబుట్టువులు
మలుచూరి పెయ్యలు మాకు సెదోడు
కామధేన్వలు మాకు కన్నతిల్లులును
యితరులు నాకేల ముకు నమ్ము రాఘవ;
వున్న వూర ఆడవారు కన్నతల్టులును
తోలు మోకులు దండెగోలలు యమారక
నీవు
పరామరికె వుంచు పశువులమీద
మునిమాపున పడ్డ ఆవుల ముని
మాపున యెత్తించు
నడిజొమున పడ్డ ఆవుల నడి జాముశ
యె తించు
నీయెదుట పడ్డ ఆవుల నీవె సారక
యె త్రించు
మానావతీ ధేన్వల మనసులో వుంచు
శ్రీరామ కవులావు? నీచితాన వుంచు!”
యరయ్య పద్మనాయుడు యాద స్ర
లండకికి
కర్పూర విడియము గంధ కస్తూరి
ఆలది
కవులావుల వప్పగించి కమిగిట జేర్చి

నగురున విడువ ఆందరిచాత దివ్యన 4కి ఆపుడు పుచ్చుకొని

తల్లీవున్న ధనుముకొండకు తగనంపు
నన్ను

తిశనునుందుల వారి దిండ్డమీచ (శ్రీవామ
ము[దికలు మాపె

కాటమరాజు దొనకొండ (ప్రమాణము

అవానదాహులు యాదవవ రులు

రాజువెంట పంపనమెరి రణకూరులెు

48. దీవెన. ఇ

కాటమరాజు వు తరాది ఆవుల మేస్ప [లి

నందగోపాల్కుల నలనన్న చూచి
ముందుగా అందరు ముస్తీదులైరి
వల్చివులు గోపాల్కులు వెళంబుగాను
వల్టవులు రాజులు యిరవంకల
గొలువ
తిరుమందుల వారు తిరుగ బారుకొని
“మెరసి ఫలములతోను మెండుగా
గొలువ
ంకొజనాభుని యిరు పొర్వ్వములందు
పమిడికాడ వింజచామరములు యాడవ
రాజుకు విసర
వెండికాడ సురటీలు యిరుపత్క-ల
వినర
నడ వింధ్యా[దిబోలె నలనన్న కదిలె
అయ్యాభ్యూజు తమ అమ్మను జూడ
దాారావతిధాజు తమ తల్లిని జూడ
కొఎరొప్పు దిగివచ్చి కొణతాల
నడువ
కము సేయగ? తూర్చుగండికి వచ్చి
జవొడ్డున సేలచిం ౨.444440. 46,
“టూ సళము మహస శ్లము
- యినరయ్య మీరు
మమ గన్న తల్రియు మగువ
పెద్దమ్మ
4466696669 యోడ
[పకి శిల సిలుపవలె పరగంగ యీడ
అన్‌ తల్లి మాపంబు అప్పడు గావించి

es

తికి తి వ ఓ err

4 కన్తూరి ఘనత నై వేద్య -

ఆవిద గ ముచ్చి తమ అమ్మతో

మెచ్చంగి
అని చెప్పి రాజు తానచ్చోటు తర్ణి
మారుకాపురము వెళ్ళి మాధవుడు

కదిలే

చేరి దరిశించెను చెన్నరాయులను
“శ్రీహరి నందన; [శితపారుజాత।
దేవేంద పండిత! దీనుల దాత
(పహ్హాదు క భయంబు పరగంగ నిచ్చి
కశ్యపు దునిమిన ఘననార సి వా
[(దవుపతీ *98మానంబు తగు వెట్క శాల్లు
అక్షయ వలువలు యిచ్చిన స్వామి
కరుణించువే మమ్ము క రసమర్దనుటః ”
రక్షించుమని ; మొక్క. రాజు తాక ౧లె
యిండ్ల చెరువుకు వెళ్ళి వేగమె వొశ్చె
కుభేరు చింతకాడ కూడి పారె దండు
వుత్తరాది పగలు వుక్క_ణగించి
పోరుకు దక్షిణాది పోవతె ననుచు
మనిసితోలు తమటాలు మరి వేగ

యెతి.చ
గుబులు గుబులున వురిమె గుబ్బబిలి

నటు

తమటాలు వాయించిరి తగు వేట్కతోను
పినయురువ బెదిరె పెదయెరువ చెడికె

49. _చౌగనది

3)

y4

రాజు వున్న ధనముకొండ రంతు
ఘనమాయ

దిగులువడి వనముకొండ డిశ లెల్లగ ప్పె

రేపటి కొలువున రేమంతుని వీర
బయట
మూడు సిలువుల పొడువు ముత్యాల
మెడ
గడియారము మొగసాల కల మండ
పము (కింద
కనక సింహాసనాల గద్దె మీదటను
ఘనుడు ఆయితమ రాజు గాంభీర్య
శాలి
పల్లి కొండ రఘుపతి పరగ వల్లభన్న
అన్నలు తమ్ములు ఆత్మవర్గంబు
బావలు నురుదులు బంధుజనంబు
వెరసి విరువె 54 నాలుగువేల బలంబు
కాలిబలంబులు కదసి తనను గొల్వ
దండిగా రాగాలు జంటగ బాడువారు
సరి పందెము లాడుచు సయ్యనువారు
కిన్నెరుల్‌ మీటుచు కీర్త నలవారు
రావణ అస్తాల వారు రాజుకొలువునను
వోరుగంటి మేళాలు వొరుసతో
కదిల
చందగిరి మేళాలు సానె బోగముల
వారు
ఆటపాటలవారు ఆక్కడ తరుచు

కాటమరాజు కథలు

వాయించేటి వాయిద్యములు వాలు
మేళాలు
కొశ వారిగంగు గజ్జల తిమ్ము
అలరంగ వెభోగముల ఆ రాజు
, కొలువున
కుభేరు చింతకారు గుభుల్‌ గుభుల్‌
మనుచు
తమటాల ధ్వనులకు ధరణీశు కొలువు
విని అశ్చర్యపడిరి వీరు వారణక
పట్నము యిట్టట్లాయ [పజలు

ఫీతిల్లిరి

చూపులవారు అయితన్నకు సుద్ది
వినిపించిరి

““భాలరాజు అయితన్న | మశ
పట్నంబుమీద

అప్పటప్పటికిని ఆర్భాటము లాయ
తమాటాల (మోతలు తరుచుగనాయ
గొడుగులు పడిగెలు కొమ్ములు

వీర ణాలు
తడుములు వాయించిరి తుది
మేరగాను”
ఆవార విని అయితన్న అపుడిట్ర
గనియె:
“బావా! పల్లికొండ! మన పట్నము
మీనల్‌1
యివ్యరి దళమోకాని యెరిగింపు
మనిన

0.

cnr

ఇరువై. 51. మద

కాటమరాజు వు తరాది ఆవుల మేవు

సల్లికొండ అయిత మరాజు తో
యిట్టనియేః

“పగవారో మనవారొ పముజు
లేర్పర చి
మెదురుగ వచ్చిన యెరిగింతు మీకు
యెవ్యరోకాని వారు యెరుకలే'దనిన
పల్టికొండ మాటలకు పట్టభ|దుండు
ఆయితన్న పుత్త న్నతో అరుష్నించి

పలికె

“పూరిమెట్ట చెన్న కేశవః పుత్తమ
రాజ!
పవగ ధనముకొండ మన పట్నము
మీద
వచ్చేవారు ఎవ్వరో వై నము తెలియ
దాయ

హరిగురువు పల్లికొండ నడిగిన
యపుడె

మరుగుబెట్ట పలికె మనకు తెలియ
దాయ
పల్లికొండకు తెలియని భావ్యంబు
యేమి?

గత హేష్య మెరిగిన ఘనుడు
పల్టికొండ

మనవారొ పగవారొ మనస్సున చూడ
మతిలోన మన్నించి మరుగు బెట్టి
నాడు
నడి తముకు సేయించి నాగరమైన
గురాల పంజుల గొబ్బున దండు
రప్పించు' మని శలవు రాజు తానిచ్చ
ఆమాటకు పుత న్న ఆతి శీ గమునను
మావకూళ్ల మల్టును మరి వేగ విలిచి
“గోటకంబుల మంచి గోవ తేజీల
పల్హన గట్టించు మని పలికె నావేళ

అయితమరాజాదులు కాటమరాజును ఎదురొ్యనుట

రాజు మాటలు విని రయమున నపుఢు
వాజీల కన్నీటికి వెనవై నాన
పల్లికౌండ యెక్కేటి పంచకల్యాణికి
య)
పిల్లి జల్లులు మంచి బిరుదు లమరించి
వర్లిభన్న యె క్కేటి వాసిగల ేజికి
తెల్లన ముక్యాల తెలి వెన సరులు
అముతన్న యె కె్యాటి అల రూప
రాయునీకి

పెడిది పల్టంబు పచ్చల వాగె
రారేఖలు మరియు రత్న భూషణ
కరియావుల రాజు యెొక్కాటి గంత
గత్తెర తేజికి
బిదుదై న ముత్యాలు పిల్లి జబ్బులురు

నాచకూళ్ళమనేని నట బి తర తేజికి

క్రి

పు తమ రాజు యెక్కేటి పువ్వుల
' _ నీలనికి
కక్కుల కల్యంబు కంచు పక్కారయు
సిరిబాల ముమ్మయ్య యెక్షే-టి
చితపిడుగును
బాగ న ఉంఠాణి బన్న సరములును
క ల్రందుల పోచయ్య యెక్కేటి
కత్తు తేజీకి
మల్లెపువ్వుల సరులు మణులు
మెడ? ండ
మర్ల పిన్నమనేని మిడిమె తిరుగని
బంటును
మావకూళ్ళ మల్దురౌతుల మంచి
తేజీల
పల్లాలు గట్టించి పయనంబు జేసె
ఆర్బుచు కడిలెను యాదవ జలము
గడల అరిగెలవారు క తులవారు
కాలిమూకల భూమి [గక్క-టిలగాను
తిరుమందులు యెక్కిరి దివ్య తేజీల
వల్చవులు యెక్కిరి వాహనంబులను

కాటమరాజు కథలు

ధారబూరలును
తమటాల మోతలకు భూమి
త తరపడగ
సన్నాయిలు గిడిగిప్టు సన్న వీరణాలు
వన్నెగా పంచమ వాయిద్యములత్‌ "ను
పచ్చల పాలకి పల్టికొండ యెక్కె
హంసల పాలకి ఆయితన్న యెక్కె
వాహనంబుల యొకి్కి-రి వారు వీరనక
గుడిపాటి గుమిడిన గుర్రాల పంజులు
గదిలె
నురిపాటి గమిడిన మన్నీలు కదిలిరి
యిండ్ల చెరువు గమిడినయిలు మూక

కదిల
దొండవాగు మొదలుకొని దొరమన్నె
వారు
నలనన్న దళములు నడచి రాగాను
అయితన్న పంజణులు ఆదికొని నడిచ
కాటమరాజు ఆవుట [కమమెరుగలేక
యెచురుగా అయితన్న యేతెంచెదండు
హనుమంత పడిగెలు ఆలవట్నముళలు
జూచి
ఆవులన్న యనుచు అయితన్న
అతి సంతసించె

ఏలుమూక బల్హాలు వీరనాయకులు - గరుడ పడిగెలు జూచి కాటమరాజు

లేజీల నక్కింరి నై జాలవారు

తుపాకి ఇమం మూక తురుతున కదిలె

- అనుచు

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు ఫ్రీ7

పెరిగెను భుజములు పెద్దరాజు అనుచు ఆయితన్నను కొలిచిన మొదులై న

యాదవరాజు గా దెభసి అందలాలు
దిగిరి
ఆవులన్న ను జూచి అమితన్న పాలకి
దిగను
పచ్చల పాలకీలో పల్టీకొండ రాగ
పకుపకిరాజు పల్లికి దిగెను
వేనుయొక వేడ్క_తో యెదురుగా
వొచ్చి
పల్లికొండకు (మొక్కి ప్రార్థన చేశ
అంతట పల్లికొండ ఆతి సంతసించి
కనక దండ వల్లకీలో రాజును
కమిగిట జేర్చి
అయితమరాజు ఆవులన్నను జూచి

దయతోను సాష్టాంగ దండంబు బెదై.

తమ్ముని కమగిట జేర్చి తప్పకజూచి
యెనియొక* | పియముతో
యెదమున జేర్చె
కొమరమ్మ పుత్తమరాజు గొబ్బున
వొచ్చి

తమ బావ నలనన్న కు దండంబుబెట్లై

కరియావుల రాజు కడు వేట్క_ర్‌? త్రో
వొచ్చి
కరుణతో నలనన్నను కమిగిలించు
కొనెను
వల్లభన్న వొచ్చి వందన మొనర్భె
అల్లు దాడెన్న వొచ్చి ఆతి భ కి తో

_(మొక్కె

వారు
దీనులై (మొకిారి దీవించె గురువు
అన్నలు దమ్ములు అత్మవర్గంబు
బావలు మరుదులు బంధుజనఠబు
అంజలి చేసికొని ఆనందమంది
బలాదూరు (దిష్టితీసిరి పట్టపురాజుకు
అన్నకు యెదురుగా వొచ్చిన
అపకీ రి యనుచు
ధరణీకశు డయితన్న హ్రోడశ దానంబు
లిచ్చె
ఆవులమంద పరిణామము అడిగె
ఆయితన్న
సర్వగ్నుడు ధనము కొండ
సంతోషమడిగె
ఆవులన్నను కొలిచిన యాదవ
సేనలకు
అయితన్న తాంబూళం అందరికి నిచ్చ
పల్లికొండను కొలచిన పరివార మునకు
కర్పూర విడెము కాటమరాజు యిచ్చ
పల్లి కొండ ఆవులన్న పల్టకీలు
యెకిారి
వల్హవులు తిరుమందులు వయినాన
గొలువ
ఆ తమ్ములు గలసి అక్వాల నెక్కి
బాలరాజులు యేలేటి పట్నానికి
కదిలిరి

అని యేక 52. వేడ్క

అమ్మకు కొమరిగిరికి అప్సు
యర ఇజప్పకు

కాటమరాజు కథలు

కన్నుల పండుగ కలిగెను చూడ
కోలవారి నాగినేని గొబ్బున బిలచి

మాధవుడు వచ్చెనని మరి వేగ చెప్పిరి “వల్చవుల రాజు ధనముకొండకు

ఆవార్న కొమరగిరి ఆమ్మసిరిదేవి

యరజణప్ప అప్ప అఘునుంచి
యాదవ సతులు

వీనుల పండుగ విని సంతసించి

వచ్చుచున్నాడు
సీరిగల పట్నము శృంగారించు"
/ మసిన

కాటమరాజు స్వాగతమున కై దొనకొండ పట్టణమును
అలంక రించుట

అని ఆనకిచ్చిన ఆ పనులవారు
పరికింప వీథులు బాగుసేయించి
వీథులు వూడ్చించి విడినీళ్ళు చలించి
అంగళ్ళు అలికిరి అతివేగమునను
బ్రీగంధాన ఆలుకులు చిలికించి
రపుడు
కాంతలు చల్లి కస్తూరి వేగ
మెండైన గోడలు మెలపన చేసిరి
ఆగరు పన్నీరు ఆడకాడకును
చిక్కని గంధము చిలుకులు చల్లిరి
వల్లవుల దివాణము వన్నెలు దీర్చిరి
తిరుమందులవారి దివాణము తిరుతిరు
పరచి

దొనకొడ్మ శ్లృంగారించి తోరణాలు.

గట్టిరి
రాగాకు * తోరణాలు రాచలోగిళ్ళు

prema

మామిడాకు తోరణాలు మర్ల వారి
యిండ్ల
అందముగ తోరణాలు అంగళ్ళవెంట
తమలపాకు తోరణాలు తగువేట్క
గట్టిరి
వట్టి వేళ్ళ సపారాలు వాడవాడలను
కురి వేళ్ల సపారాలు కూటాల నడుమ
పట్నము శృంగారించి బాగేరు పరచి
వారివారి లోగిళ్ళు .వెనవై నాన
ముత్యాలతో పంచవన్నె ముగ్గులు
పరచి
పెడి పళ్లెములో నివాళి బాగేరు
పరచి
మంగళా హారతులు దీర్చిరి మగువ
లందరును

శాన అకు = రాఫియాక్షు

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

అంగనలు సంతోషమున అటు కొలువు
దీర్చిరి
ఆవులన్న పల్లికొండ అయితమ
రాజు
పట్నము జొచ్చెను యాదవ పట్టి
భ|దుండు
అడుగులకు సిరిదెవి ఆతి పియము
తోను
మడుపులు ఐరిపించ మాధవుడు
రాను

' ఐజార వెంటను పలకీలు జేర్చి
౧ ౧

అడ్డ గోడల వెంట అందలాలు జేర్చిరి

పీఠ పరివారమును విడిమట్టున
వుంచిరి

మొగసాల ముందర రాజు తా నిలచె

మొల్లల చవికెలో మొక మండపాన

అల్లుని గనుగానె అక్క కొమరక్క

బలాదూరు, దివ్టితీసిరి పట్టపురాజుకు

పశ్షిమున నివాళి పట్టి పాడిరపుడు

యదటను అవులన్న యరణప్పను
కనుగొని

పాదాలకు [మొక్కను పట్టభ్మదుండు

ఆవెనుక కొమరగిరి అ తకు

తమ తల్లీ సిరిదేవికి దండంబు బెకైను

“నాతం|డి నీకీరి నధి నిధులకన్న

అన్నాళ్ళు వర్ధిల్టు అన్నరో నీవు!

ఘనమెన రాజుకు ఘనత తోడుతను
జముఖానము పరీపించి చదు
రేరుపరచి
పల్లికొండ కూర్చున్న పట్టభ_దుండు
వల్పవులరాజు యిరువంకల నుండి

దివాణములో పరువాదిగు పారవేసి

శావలు కీచేసిరి చెలువొప్పగాను

ఆవేళ సిరిదేవి అక్కకొమరక్క
కర్ఫూర విడెములు గంధకస్తూరి

తబుకుతో తాంబూళ ము తల్లితానిచ్చె
అందరికి పంచిపెట్టి ఆవులన్న

యపుడు

తాను విడ్యము శాయక తలవొంచు
క్రానెను

బాల కొమారుని చూచి భగ్గుమనే
గుండె
“సీవేల తలవొంచేవు? నీకేల తండి?

కనుగొంటి నిన్నునే కాటమరాజ!
వినిపించు మందపరిణామము విన్న
సము యేమి?

జయమొ అపజయమొ చెప్పవలెగాక

జయము చాలదని నీవు చింతింపు
చున్నావొ?”

రీతి, సేవలు

శీ 0

కాటమరాజు కథలు

కాటమరాజు తనకును తన చెల్లెలు పాపనూకకును
జగిగిన అన్యాయమును సిరిదేవితో చెప్పికొని దుఃఖించుట

తలయెత్తి నలనన్న తల్లి వంక జూచి
తలుపులో శోకము తట్టు ముట్టాడి
“యేమి చెప్పుదు తల్టి యెరుగరా
మీరు?
అమ్మను యేమందుః అయితన్నను
యేమందు?
యరణవ్పృను యేమందు? తనకు
యవ్యరున్నారు?
పల్లికొండకు దూర పనియేమి తనకు
తమ్ముల దూరను ధర్మమా తనకు?
మమతల మణిషివి మగువరో నీవు
సీకులేని దయ మరి వకరి కేల,
తమ తండి పెద్దన్న పెద్దమా

దేవులు
కళ్యాణము పోయి కాలము చేసిరి
సాహసమంతులు దామసాని మామలు

చెల్లిని
జ గూడి బెల్లీర యాదవులు

కొంత

ఆకు గ ఎడాన హతమయ్యె నాడు

పెందోట ముద్దమ్మను మాయమ్మ
'పేర్మీతో బిలిచి
నామారె నీవని నమ్మికె పుచ్చుకొని
అప్పుడు ముద్దమ్మ అమ్మతో ననెను :
కన్న కుమారుడు నాకు కాటమరాజు
తమ్ముడు రాఘవన్నతోటి దయ
వుంచి పెంతు
వసుభూషణాలు వారి కిద్దరికి
యిచ్చేను నమ్మ వే యింతి సొక్షిగను
చెంచీతిరాలి కన్న చిన్ని పాపమ్మను
పెంచి యీడేరును సెర్మి తోడుతను
ఆరీతి కళ్యాణాన అరమర' లేక
యెండ నీడ కన్ను యెరగక తాము
కక్యాణాన పెరుగంగ కరకంఠ
మూర్తి,
వల్లవుల భ క్రినన్న వచ్చె అక్కడికి
చె.చీశరాలు చెల్లెలు పాపనాక్నీ
కుందెన వొరిపాలు కుప్పిలచి పోసి
వల్ల వులవారి వంశము యెతి
పొపమ్మ

అమ్ముగూడి చెల్లిరి యాదవ సతులు పాపమ్ము గోత్రాలు పాడంగ విగియు

క్ర కల్లిదం డుబు కళ్యాణాన

చెలగాను
రా

దాస దండె చేరు తమకు ఎవ్యరు లేరు

తిరుమందులవారి వంశము తీర్చి
__. పాడంగ

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

భారి గోత్రాలు పాడి గ భ త్రినన్న
వినెను
పలళ్చికొండ మొమలెన పందుముల
వార్ని
చెల్లెలు పాడంగ శంకరుడు వినెను
శివగురువు విని చిరునవ్వు నవ్వె
ముద్దుచెల్లెలు మాటలకు ముచ్చట
పడెను:
"మా పెదేతం డి పెద్దమాదేవులు
దేశముగాని దేశములకు వొచ్చి
అన్నదమ్ముల బాసి హతమైరియీడ
కాటమరాజును కాంత పాపనాక్షి
కలిగినారని విని కరుజతో నేను"
వచ్చినాను యిక్కడికి వల్టవుల
గురువ
పెంచి యీ డేర్చినవారు పేర్మితో
మీరు
చెల్లెలిని తమ్ముని చేపట్టినారు
అన్నదమ్ముల పు[తులము ఆరమర
లేదు”
ఆందుకు ముద్దమ్మ ఆప్పుడిట్టనెను ;
“మాటచేమి యెరుగ కాడితిరి
మాయలవారు మీరు
భూములు తిరిగేటివారి మాటలు
భూటకముగాక్ష
వాదు యాదవుల. సోమవంళము వారు
కుంభిళ్ళపె 'పెస్టుకాజు కూలుట
యెరుగవు
అం బ్యార వీథి రాగ ఆమ్మ పెద్దమ్మ

వసువ వాహకములు

గుండానకు పయనమై గురుతులు
చెప్పె
మాకు వప్పగించి మడిసి రిక్టాడను
నావారు ఆంటివి నమ్మికగాను
సీవారు అయితేను నిజమేది మాకు?
మద్దులు మారేళ్ళు మారు పలుకవలెను
పెద్దన్న సెద్దమాదేవులు పేర్వేడ
వలెను
రాతి నందులెల్ల రంకె వెయ్యవలెను
కలుకోడి కుయ్యవలె కలుపొన్న
పుయ్యవలెను
సాక్షుల పలికించి సభ మెస్తేగాని
రాచబాలల యివ్యరాదయ్య మాకు”
అమ్మ ముద్దమ్మ ఆడిన మాటలకు
అన్న భత్తినన్న ఆలాగె యనుచు
సోమవారమునాడు సోమ శేఖరుని
నమ్మి పూదించెను. నరనాథగురువు
అమ్మ గుండాన అన్న భతినన్న
పువ్వులు వేయించి పూక్వము దెలిపి
ఆరిన గండాన అగ్ని పుట్టించి
వారిని జలికించి వారివారి యనిరి

మద్దుల బలికించి మారెళ్ళ బల్‌కించి

గంగురావుల చేత ఖద్దు అనిపించి
పాడిగ గూర్చున్న [పజల మెప్పించి
సభవారి నందరిని సయ్యనిపించి
పల్లకీలు ఆంద లాలు పదార్థములు
వరుసతో

యిచ్చిరి

42

గలసి తెచ్చి గురువు మమ్ము కడ
గెలిపించి
కన్నవారిని ఆన్న మమ్ము కలిపెనని
వుంటిమి
ఆయ్యవంక వారిని గలిస్పి మి
అయ్యయో తలి
7 | య
కన్నవారిని గలిస్తిమి కడతేర
దాయెను

భ తినన్న యేమి చేసు [భమ యింతె

కాక?
హరిగురువు పల్లికొండ ఆతడేమి
_ చసు?
పూర్వకృతము యీరీతి పూనివుండ
_ గాను
అందరు కాపురాలు శాయంగ చెల్లిలికి
ఆం;త మేడలాయ
పశువుల మందలో పట్నంబు తన
యెద్దులగూడి తనకు యెతి పట్న
మాయ
బసువన్న పాదానకు తన శిరస్సుకు
|పతిలంకె చేసి
ఆయ్యనాటి ధేన్వలు అడివి పాలాయ
నీనాటి ధేన్వలు నిమ.షమున చెల్లె
పెద్దలనాటి ధేన్వలు బెళమున చెల్లె
గుండ్లమల పాలాయ గోవులు కొన్ని
యృరమలకు కోలుపెట్టితి యెద్దుల
కొన్ని
బాలు వాలున ఆరిచ బసువము[ ద
యెద్దులు

కాటమరాజు కథలు

పాలుట్ట మల పాలాయ పాడేవులూను
శంఖుచ కాల చక్కని యెద్దులు
అంక పొంకముగ దరికొని అవి
కొన్ని చెల్లిను
దికుదెస లేకుండ ధేన్వలు చెల్లె
వాగుల పాలాయ వడి లేగతల్లులు
కొలుకుల కన్నీరు గొదకొని
కురియంగ
చిలుకలవంటి ధేన్యలు చెల్లెనో తల్లి
హంసల వంటి ధేన్వలు అడివి
పాలాయ
సమిశను నేటితో సరిపుచ్చుకునెను
నీకు సొద లేదాయ నిజమంతురాల
నందుల వంటివి న,రావులు చెల్లి
దగ దూపలు లేక తల్పడింపుచును
పొగలుచు ధేన్వలు పోయెను తల్లి
మన్నె కవులావుల వెన్నులు వెండీ

కన్నీరు బెట్టుచు గడగడ వణుకుచు

సాగెమ్మ సగిలేటి వెంట సత్యమ
సురుభులు
వొర్లుచు ఆవి కొన్ని వొరీగెనోయెమ్మ
యెన్ని చెల్లిన తన కేమియని వుంటివేః
మందలావులు చెల్లంగ మంచిదే తర్హి?

పశువులు చెల్లెను పగడిరెనా తల్లి!

యెద్దులు చెల్లంగ యేటికని వుంటి వె.

గు రాలు వున్నంగ న రావులు
యాలనని

సిరిగల ధేన్వలు చెల్పగా నీవు

సిరి నమ్మి వంటివే చల్చంబో తల్లి?

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

అందలాల నమ్మి మందలు మరచి
చిందె న ధేన్వలు నీకు చిత్తాన లేవు
పల్పకీలు నమ్మి పశువుల మరచి
మూడుకోట్ల ధనము ముందర
వున్నంగ
కోడేలు చల్చంగ సీకు గుండె లెటు
నిలిచ
యేడుకోట్ట ధనము నీయెదుట
వున్నంగ
అడివిన వున్న రాజుమీద అణికె
లేదాయ
పల్లెల పట్నాలు బంధువుల జూచుక
రాజ్యభూములు జూచుక రాణువను
ఆవులన్నను తలవని ఆత్మ వున్నాదెః
నీ కొమాళ్ల జూచితే నిండెనా మనసు?
మామీద నీకెట్టు మర్ద లేదాయ?

అల్డుండ్రు ఆడబిడ్డలు అల్జుదామెర
బలుగము
బావకొమారుడను తల్లి పగవాడను
గాను
మేలు కీడు యెరుగవు మేలటే తల్లి?
ఆవులమంద పరిణామము ఆదియేమి
యెరుగవు
మరచితివె కవులావుల మా తల్లి నీవు
యారాలి బిడ్డ లముగాగ యరపరికము

చేసి వి
చా

పేరు నడుగ వై తివి పెద్దురాజు
సుతుడని
తోడికోడలు కొడుకునుగాగ దొరియ
చూచితివి
యెందు బోయ మామీద దయ యేటికి
లేదు
పగవార మెతిమి పరామరిక లేదు
సిరి దేవి మామీద చిడ్రంబు లేదు
న్యాయమా సీకు నరావుల నూక?
కోమలి నీవు గన్న కొడుకు లెతేను
_పేమవుంచి వారిని పెంపు
సేయుదువు
పుణ్యాంగన నీవు గన్న ప్యుతులై తేను
మన్నించక తమవలె మరిచేవ తల్లి?
రాజ్య భూములు యేలించి రాజుల
శాయక
యలనాగ నీవు యాల యేరుచే సేవు?

| తల్రిదండులు వుంటే తమకు యిలాగ

కారడవి పట్నము కట్టుదురా తల్లి? *
పల్లి కొండను దూరి బాంధువుల దూది
తమ్ముని అయితన్నను తల్లిని దూరి
ఆందోళన పడంగ ఆవులన్నను చూచి
రఘుపతి పల్లికొండ రాజును జూచి
సిరిగల పుత్త్వమరాజు చింతింపసాగె
కొలుకుల కన్నీరు కొమరగిరి
దెచ్చెను

యరణప్ప దుఃఖించె యాదవ సతులు

48

4&4

నలనన్న దూరంగ నారసాలాయ
బావకొమారుని మాటలకు భగ్గుమనే
గుండె

కాటమరాజు కథలు

_ శివశివా యని మొక్కి సిరిదేవి లేచి

రాజు చరణములకు వొరిగి రామ
రామా యనుచు

నిరిదేవీ కొటనురాజును ఓదార్చుట

"నా తండి! నా యన్న! నా జావ
పుఃతః

మాకు అధిపతిని మూయయ్య! నీవు
యేటికి రావోయి వో యొళ్టి కొమార!
నీ తమ్ముడు యేలే భూమి నీవు

యేలుట గాద?
పాలకీలు అందలాలు పాదార్థ మెల్ట
నీ సొమ్ములు గొవ పు[త ;

సీకేల చింత ?
బావలు మదురులు యింత బలుగము

గలిగి
తండి! సీ యంతేసి తమ్ములు గలిగి
అప్పలు చె ల్రెండ్డు గలిగి ఆత్ములు
గలిగి
సీ వెనుకవారే సీ తమ్ము రెల్లాను
సీ సొమ్ములు ఆవి, నీ కేల చింత?
పెద్దల నాటి ధేన్వలు సస్తె పెమ్యు
లండీ!్‌
పదివేల గోవుల పాలు బోసి పెంతు
తలావులు బోతేను తర్షపుల వీడేరు
ఆయ్యలనాటి ధేన్వలు హతమెపోతేను
నీనాటి ధేన్వలు నిలివీని తండి :
వెన్న జెట్టి సెంతును వెలలేని పెయ్యుల

పసిమసి యన్నారు | పళాపము
యాల
కోటి లేగలు పది కోట్లగా బెంతు
పచ్చిక లేకుండ పడ్డలావుల యీడేర్తు
కూడు బెట్టి 'పెంతును కోటానకోట్టు
ము తరిపి లేగల ముత్యాల వలెను
యెత్తువడ్డ గోవుల యీడేర్చి 'పెంతు
ఆనాటి ధేన్వలకు అనుమాన పడకు
వెబ్యులక్షలుగా పెంతును
| యీడే ర్తును తండి ;
మానాటి ధేన్యలకు మగువ మంచిది
కాదు
యీనువడిగా మందలు యీడేర్తు
| తల|డి !
పోయిన ఆవులు పొంకము గావు
యిమ్మడి ముమ్మడిగా యీడేర్చి
పెంతును
యేడుకోట్ల ధకము యేటికి తనుకు 2

గొబ్బున యీడెక్తు కోడెలావులను
మూడుకోట్ల ఆర్థము ముంగిట గలిగి
తాత ముతాతల తండుల పగలు
వుత్తముడ ! సాధి స్తివి వొక్క-డివె
బ్రాలు

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు 45

నాయన్నః పెద్దన్న నలనన్న:ః వినుమః ఆగణికముగ నేను అరఘడియలోను

పాయక నీవు కులపగలను దీర్చ కుంటలు వేయింతు కోపము నీకేల?
ఆ ఘనమే చాలు ఆర్థము యా? తాల్మితో చెరువులు తగు వేట
పశువుల చావు ఘనము? నీ పాణమె వేయింతు

ఘనము కరువులు కట్టలు కట్టుక యుండిన
మీడ లెసె వున్నడి మాకును చాలు నీకు బుద్ధులు చెప్ప నిన్ను పోషింప
బాగ్గ వున్నది భాగ్యంబు గలిగె నాకు తరముగాదు ననుగన్న తంగడి£
వో అయ్య: నా మాట వొక్కాటి వేగమే నీవును యెద్దు లావులను
వినుమ కడువేగ నంపీంచు కాటమరాజ !
అక్కడ చెల్లిన గోకులముకు తెప్పలుగ ఆసింతు చొప్పవాములును
అనుమాన పడకు తీగెవాములు బెట్టి ధేన్వల యీడేర్తు
సాగెమ్మ సగిలేటివెంట చక్కగా నీవు కొండల పొడవున కార కుప్పలును
మిగిలిన గోవులు మీకు యాదసలు వున్న అవు బెంచి తండలు సేతు

సగిలేటి వెంటను చాలుగ సీవు ఆమగిగ సేయింతు ఆవులకు
యేకివెంట దిగిన యంతలో పల ము యెడ్డులకు
తటుకున నూటొక్క నూతులు అల్లి 3 చొప్పచాములు అరిసె
(తవ్వింతు త? డి! గోవులకు
నూతులకు యాతాలు నూటొత టీ తమి: వావఎలు బెట్టింతు తరము
బెట్టి గాకుండ
బాగుగా నూటొక్క భావులు కోరి; గడ్డిమోపులు కోసి తెప్పించి
తగి ్యంతు గబటార్హ చాతను ఘట్టి వాములు
గోవులు నీష్ళత్రాగ గోలంకులు పెట్టంతు”
(తప్వింతు
కాటమరా వా దకిణాదికి పోవుట కి తల్లి సిరిదేవి
దీవెనలు కోరుట
అమ్మాడు మాటలకు ఆదిరిపకె రాజు “న చావుల సిరిటేవిః . సాతల్లి వినవె!
కోపము పట్టలేక కొ ఎకు తల్ఫికై. యిరగని మాటలు యేటి కాడిలివి ?

చూచి: సాగెమ్మన సగిలేటి చాలుగా నీవు

46

నూతులు |తప్వించేనని నుడివి =వితల్లి!
సాగమ్మ సగిలేట నూతుల బండలు

బడును
యీ నూతుల యాతాలు యిరునులు

యిరుగును
బావులలో చట్టుబండలు బడును
చెరువులు కుంటలన్ని చెట్టలో గలుసు
పెట్టిన వాములు పెనుచిచ్చు పడును
వాములన్నియు కాలి వట్టి కరువవును
ఆంత ఆగర్వు యిటువిను తల్లి!
పట్టరాదు 'దేకుచెట్టు బయలు/? మేపితి
యే పెకు వొరుగు . యెడలేక మేపితె
గోడుగోడు మనంగ గుణహూడ

వొసిని

ఆ యావుల పంచితము ఆగ నీరులాయ
దవ్వుగాదు యిదిగొ దక్షిణాది భూమిన

ఆవులకు మేపులు అనుమాశము లేదు
దక్షిణాది బోనగిరి తలుపుక వచ్చి
పచ్చిపూరి కసువు పరిపూ రగాను
కంచి నెల్లూరి దనుక కడళని. మేపులు
మంచి చేపలు గలవు మండలావులకు
నెలకు మూడు వరుషాలు నెల్లూర గలవు
గౌరిలు మేపులు గలవని చేప్పిరి
పాకనాటికి బలిజలు పె నమై హోనుచు
మాకు చెప్పిరి మేప్కలు మందలావులకు
పర భూములు తిరిగిన పంచపన్నె
బలిబెట్టక ఆవులకు బడిలికె శీరదు
కలగిరి పర్యతాలు తిరిగిన ఆవులకు
కుంభాలు పోయవలెను

కాటమరాజు కథలు

కుంభాలు బొయ్యకగాని కూడదు త్ర
ఆవ్రలలో దొడ్డిగుడపు ఆమనిగాను
భూములు దిరిగిన ఆవులకు భూతబలి
బెట్టవలెను
శక్తుల భుక్తుల చ్రాలున నిపించి
కొండ భూతాలకు కోబలి బెట్టవలెను
ఆశించి వచ్చె మన ఆవుల వెంట
ఆవులకు జయము అందాక లేదు
అమ్మ కొమరగిరి ఆవులలోను

దొడ్డిగుడుపు శీయుడు దొరకొని
మీరు

చల్లంగ మండలో సరిపాలు జెట్టి

తల్లి సిఎదేవి మః డషిణాది బంపు

కోబలి అనిపించు గోవులలోను

అ; వ్మాః దక్షిణాడికి ఆంపుమా నేడు

కొనరగిరి నీవు చొడ్జినడిపిన వెచుక

దీవించి శాసలు ధీకత్‌ వే

అడవుల పాకనాటికి అంపుమమ్మ
యిపుడె

ఆక దీవెనలును ఆమ్మ దీవెనలు

మ ర్ర్యతోకమున యీ మాట నిలిబీనిః*

అమ్మాను' కొమరగెరి ఆ మాటల
కనుకు

ఆఃష్మట గుచ్చినట్టు ఆభులు గుభు
లాయ

రుడుపు బుట్టి గుండె రుల్లుమనగాను

కొడుకాడు మాటంకు గోరకలై నష్టె*

వము యిట్టము సివి దేవి బలికె :

*ఘెోరకలి అయినె్టై (1)

కాటమరాజు వు త్తరాదీ ఆవుల మేపు

నిరిదేవి పాకనాటిలోని పాతపగలు జ్ఞ పికి తెచ్చి

కొటమరాజును పోవలదనుట

“యిటువంటి మాటలు నీవు
యిట్టాడవచ్చున 2
కట్టడి దక్షిణాది పొమ్మన్న ఖర్ములు
యవ్వరు ?
పాకనాటికి పొమ్మన్న పాపకర్ములు
యవ్వరు?
వక్కనాటికి వాకనాడు వద్దాయి
కొడుక;
ఆరువుల పాకనాడు అయిరాదు భం(డిః
సీక్రు యవ్వరు చెప్పిరి సీలవర్జుండ:
కించి నెల్లూరి దనుక కదుల సీ కేల?
మంచి పని కాదు నా మనవి వకటి
మినుమ;
దక్షిణ బోనగిరి తలవకు తం డిః
మచ్చరములు వచ్చీని మాధవ
వినుమ |

తరవదు దక్షిణాది మీన తం,డిః
రా 0 an

పగలు వున్నాయి

47

పోలులాజు పగ వున్నది పోవద్దు కొడుక!

వాలాయముగ వాకనాడు వద్దోయి
కొడుక!
బోయేది పంతంబు
గాదు

పగవారము గాచు యీ మాటలు
పలుక

మేనక వద్దనగ మేము వద్దనగ
మానుమా తలంపు మాతం, డి సీవు!”
అమ్మాడు మాటలు అన్నియు వినియు
సమ్మతంబున కార్యసాహసంబునను
కాంతిగల చండుండు కాటమరాజు
కాంళల మాటలు విని కవకవ నవ్వె

పగభూనములకు

కులపగ తీర్తునని కాటమరాజు (ప్రతిజ్ఞ చేయుట

“పశువుల మేపులు అడుగ వొసె
పగదెలుప మన్నానః
సగదెళిపితెవి నాకు పరిణామ;వాయ
చెప్పితివి గురుతులు సిరిదేవి యిఖను
మరచి వెరచియుంటె మాకేమి కీర్తి?

మొగవారికి చెల్లునః మగువలకు
చెలునుగాక
3
పరమడిగె కాంత
పెద్దమ్మ

కాంతసోముని

48

కొడుకును యిమ్మ నెను కులపగలు
దీర్చ

తల్లి |ప్రకిగ్గ నిలవ తగ వీరకీర్తి

య జో అటో
కల్ప గాదు జగములో కానవొచ్చీని
పోయిన వగ మేము పొదలుగ చేసి

సాధించకుంచెను జన్మమా తల్లి?

ఆరిన పగలు అడుగుజాడ యెత్త

కున్న

కాటమరాజు కోథలు

శూరుల సాధించని శూరత్వ మేల?
వాలాయ'యిగ దక్షిణాది వలగొని
పోదు”

తామర దంపమువంటి ఒలుగము
తల్పడింపుచును

తెగ కార పు మూటలు నలనన్న
తెగువతో నాడె

పగభూములలో పశువుల మేప్పులు వలదని
సిరిదేవి వారించుట

ఆవులన్న మాటలకు అంతట సిరిదేవి:
“అయిదుగురు మీఠం్యడుల హత

మైన వెనుక
అయిదుగురికి శిలమొదులు అన్నలార

మీరు
కలిగి క డతేరిరని కన్నుల (హా నీ

యిరువంద కలిగి యీడేరి గనుచు
మరి వెనకటి వార్తల మరచి
యున్నాము
మరచిన మాటలు మాటలు. చేసి
కొరువులు యగదొయ్యకు కొమార
నీవ!
ఆరిన పగలకు ఆందరు వాళ మైనారు
బంధువులు చెర్ణింగ దాలలున్నారు |
బాలల పాశనాటి పాలు చే పేవః

పెద్దలు చెల్పంగ పిల్బలున్నారు

పిల్టల శీర్ష పేరు పేరు లణచేవ?

యంకుంచి ఆకుతీగె కొనసాగనని
వువటి.

కొసాగిగ ఆసుతీగె కొనలు తదిమెట్టీ

రాజుల సంగడము పద్మ రాఘవుడు

బై
నాయని సంగడనఎబట్టి నర్జేట పుట్టి
ముంచితిఎ
పద్మనాయుడు నాయింటేకి

కాటనురాజు నాయింటికి కాలమృత్యు
వాణు

య్యరంప్య నాయింటికి యము
డయ్యేది యిరు

కోటి గోపాలుు-లు దానవుల పగచీర్చ

కాటమరాజు వు త్తరాది ఆవుల మేపు 49

చట్టివారి య్మ్యరయ్య చలపట్టుట వల్దవుల మొగరాజః వద్దయ్య! పగలు
యెరుగ నామాట వినవోయి ననుగన్న కండి !
వల్పవుల తిరుమందులవారిని మారుభూములు మేప మానుమ తలంపు”
పురికొల్సి

కాటమరాజు సిరిదేవిని దొడ్డికుడుపు కోరుట

అనిన వ్మోగుడై ఆవులన్న బలికె : ఫీ వైష్ణుల వెనుక వేసుక చిందుభ ళ్నా

“ఆడిన మాటలు ఆడకె అమ్మ శాలిని

నన్ను బంపు దొడ్డిగుడిపి నరావుల చంపి తా చెల్లిరని చెప్పగా వినవ ?
నూక!” యెంటనే మీ పినతం డి యరనూక

దొడ్డిగుడుపుమన్న మాటకు దొరకొని రాజు
ఆడిలె దొడ్డిగుడిపిన మరునాడు తొలగక

చెడ్డపని యిది యేమని చేతులు పిసికె కొమార |

““వింటివే యరణప్ప యీ నలనన్న మరునాడు మందపోటు బోయ మరచి

మాటలు రందరును

యీటెల పోట్టాయ యీ మాటలెల్ల యరభూపతిరాజుతో యరనూకరాజు

యలమంచి వొలురాజు యేలు పీరుడౌట యెరుగవా వినుము కొమార

. గాలమున వారి నాటినుండి మన వంశంబువారు
తామరదంపమైన తనయులు దాము మంద దొడ్డిగుడుపు మరచి యున్నాము
'తుళ్ళదూగుచునుండె తుదను దొడ్డిగుడుపు చే గును దొడ్డరణమాయ
మీ తాత మందగుడుపు చేస్తే సీను మరి లెస్స గాదు
దొడ్డి గుడుపుచేసె దొడ్డ రణమాయ వక్కనాటికి దొడ్డిగుడుపు వప్పదు

అయిన పతులు అయిదుగురు వారు తండి!”

అన్నల మొఖము తమ్ములు గానక సిరిదేవి మాటలకు చిరునవ్వు నవ్వి-

ఖండ్పెల కేర్పడిరి మిమ్ముగన్న (6 మరువవే యిన్నాళ్ళదనుక మహ
వారలును లెస్సాయ తల్లి!

మాకు పెదబావ మీకు పెదతండ్రి యవ్వరిని దొడ్డిగుడుపు యేమిచేసిందిః

శ)

ర్‌

కారుణము యిటువలె కొనున్నదని

పలికె

వారివలె బెదరించి వద్దనకు అమ్మ!

అందరి బెదరు నాకు ఆటు చెప్పకు తల్లి!

శాటమరాజు కథలు

“నలనన్న | యిఖ నొకటి నామాట

వారినాటి దొడ్డిగుడుపు వమ్మకుంటేను అమరావతి అయివున్నది

నానాటి దొడ్డిగుడుపు నాకు వొమ్ము
నమ్మ
ఆయివొచ్చు దొడ్డిగుడుపు ఆవులకు
తనకు
అయిరాదని మాటలు అమ్మ వద్దనకు
నీవు దొడ్డిగుడుపు సీపాదాల సాకి
తలచిన పని నీవు తల్లి వద్దనకు
హరిగురువు కన్నను అధికులు లేరు
హరిగురువు పాదమాన అడ్డమాడితి
వెన |
బసువన్న పాదమాన : బతుని ఆన!
ఆది విష్ణు బొల్ఫావు పాదమాన ।
హరిహరుల యాన!
ఆదివారంఅమావాస్య నేటికి ఆయిదు
దినము లున్నది
ఆదివారం దొడ్డిగుడుపు ఆవులలోను
పట్నములో వారు మీరు మైన మెవచ్చి
మెండైన దొడ్డిగుడుపు బెట్టు మేదిని
లోన యెరుగ”
అమ్మ సిరిదేవి అత్త కొమరక
మారు మాటాడక మంచిదని వొప్పిరి

వినుమ |

సీ తమ్ముడు యేలే ధనముకొండ
ద్వారావతి టోలు
అన్నదమ్ములకు

పల్పి కొండ మీరు పట్నము క్రేగి
యేర్చాటుగా పట్నము యేలు

మా తండి 1
తల్లి ఆడుమాట లకు తలవంచుకొనెను:
“'చెల్లంటో వో తల్లి! చెప్పితివి అవునే
ఆవులే తల్పులు ఆంబోతులే తం్యడులు
తొలుచూరి పెయ్యలు తోడబుట్టుకలు
మలుచూరి పెయ్యలు మాకు చెల్లెండ్డు
ఆవులలో ఆబోతు కో డెలు

అన్నదమ్ములును

నాయక మైన ఆడవారు నాకు సెటోడు
వారకాంతలు నాకు వావి చెల్లెండ్లు
దొనకొండ ఆడవారు తోడబుట్టువారు
యెరిగి యెరుగకను యేటి కాడితివి తల్లి?
అమ్మ! నిను చూస్తి ఆతను చూస్తి
పందుముల యరణప్పను జూ సీ

(భామిత బాశ
కడమవారిని చూడ కారణము లేదు
యాడ వున్నవారిని యిందరిని

చూస్తీ

(ప్రజలు మంచిదనిది పల్లికొండ వొప్పె పర శ్రీలను చూడ పట్నము చూడ

రాజుమాటలకు & అయితవురాజు

తావొప్పె

పరమ పతి వత [పాపంబు లేదు

కాటమరాజు వు తీరాది ఆవుల మేపు 51

ఆమ్మ నూకొందికె అన్నము
భోంచేయమనెను
సజ్జనాల మేడకు సయ్యన నేతెంచి
చిరిసాప బరిపించి సిరిదేవి యపుడు
పల్లికొండ నడుమ బొవమరుదులు
యిరుమేర
ఆవులన్ననడుమ అన్నదమ్ములు
యిరుమేర
పంచపదార్థము పరుగ భోంచేసి
వారంత యెంగిళ్ళు వార్చించిరపుడు
కమ్మని గంధము కస్తూరి నలది
పచ్చిపోకలు మంచి పండుటాకులును

యిచ్చగా మరుదులకు యిచ్చె పల్తికొండ.
రాజును గొలచిన రాచ పరివాఠ ముకు
షడుచులు చేసి సంతోషపరచి
అయితన్న పల్లికొండ అప్పు కొమరప్ప
“పద్మనాయుని మహృపాణ
పదముగాను
ఆకశీర్యాదము చేసి అడిగితి ననుమి
య|రయ్య చట్టివారి య్మరయ్య
యాదవక్చల
అందరిని అడిగితిమని చెప్పు
ఆవులన్న. నీవు”

కాటమరాజు మందకు తిరిగి వచ్చుట

ఆవులన్న లేవి అమ్మకు
[మొకెగాను.

కలవల రాజువొలె కతీడు రాగ
గుడారులో కొలువున్నవారు గొబ్బున లేచి

తెరమరుగునవున్న దెస రాజు మొక్కె. పద్మనాయుడు హంసల పాలకీ

ఆతి వేగ పల్లకీలు అందలాలు యెకిి-రి
ఆడశ్రీల కందరికి అతివేగ చెప్పెను
దొడ్డిగుడుపుకు రమ్మనెను దొరల
అయితన్నను
సశుపతిరాజు హనుమంతుని గమిని
పట్నము వెళ్లి
రఘుపతి మొదలై న రాజు లందరికి
వుండుమని వొప్పగించి వుర్వీశ్యరుడు

గదిలె.

మాపటివేళశను మంద శేతెంచె

యక్కాను
య్యరయ్య చట్టివారి యరయ్య వేగ
సరస పలకీలు యెక్కి. సంతోషమునను
గోపాల్కులు ఆతని పాలకులెల్ల
యాదవరాజుకు యెదురుగా వొచ్చిరి.
పద్మనాయుడు రాజు పలికి దిగిరి,
కమిగిట చేర్చుకొని కడుసంత సించి
“దిండు విడువనని నాతో దీమసము

బలికి
ఆడితప్పవె తివి యాదవరాజ!

ర్‌లి కొటమరేజు కథలు

యాడ మరుచునో యని యెదురు అందరు షేమ”మని ఆవులన్నజెప్పె.
చూచుచున్నాను,.. _ ఆదివార మునాడు అమావాస్యనాడు

యీవంబున వొస్పివి యిలనాథ వాకు దొడ్డిగుడుప వచ్చేరు మరిది,
ఘనుడ! ఆవులమంద పరిణామము ఆతి
మాయన్న పల్లికొండ మరిది వేగిరమున
అయితన్న వినిపించు రాఘవః యిక గ-డివార ?
తమ్ముడు పుతన్న ధనము ఆవులమంద పరిణామము అంతయు
కొండవారు చెప్పెను
ముమ్ముయ్య పోచయ్య ముద్దు చెప్పెను పద్మనాయుడు శ్రవణా
బాలలను నందముగను
తమ వదిన యరణప్ప తల్లి వారు జలకములాడి నుద్ది వస్రుమురి గట్టి

కొమరక్య పాయక అందరు అన్నము భోంచేసి
నలినాత్ని మాయత్త న్యరావుల నూక మంచి గంధము నలడి మల్లెలపాన్సున
చెల్లెండ్డు వదినెలు కేమాన వున్నార?” ఆరాతి నిదించిరి ఆటు తెల్లవారి.
‘ 'పట్నములో వున్న పజలు
మనవారు

కాటమరాజు ఆలమందతో ఆర వెల్లి కి పయనమగుట

వల్ల వురిరాజు యిరువంక లనుండి వల్ణవులు తిరుమందులు వరునతో కదిలిరి
తిరుమందులెల్ల కొలువుడీర్చి వుండిరి మంగలకుంటకు మరునాడు వచ్చిరి
అర్ధవీడు చేరె రాజు ఆ మరునాడు రంగై న యెలుకొండ రాయుని చూచి
ఆర్థవీడు గంగకు ఆపొద్దు బోనాలు ఢ్రీవై వ్షవుల పిలిచి తిల్రకలు యొత్తించె
పోలురాజు పట్నమని పొసగంగ నపుడు స్వామికి సమారాధన చేయించె రాజు
పోలురాజు కొాణయాచి యని కీర్తించి చేరెను వాగమడుగు శీ ఘంబుగాను
పొగిడి ఆర వెల్లి మిట్టల ఆవులన్న. నిలచె
చెలరేగి కంభాన చేరిరందరును . ఆర వెల్లిన గుడార్జు అతివేగ యెత్తించె
సత్యముగల నర సింహులకు సకల దిగ్విజయుండు సార్వ భొాముండు
సమారాధన సేయించి నయముతో యె తించె నామగిరి గుడారు

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు ర్‌లి

పర(గ)దళ ముల వెరు
పద్మరా ఘవుడు
సిరిగలిగి యెతి ౦చె చిలుకల గుడారు
రొజు తమ్ముడు య|రయ్య రాఘవుని
సరస
తేజమున యె త్రించె దివ్వమౌ

గుడారు
చలము విికమళాలి సార ;భౌముండు

చెలువమౌ గుడారు చల్చవారి
య్యరయ్య
యేరువరాజు గోకుళము నడుమ
హేరాళముగను

ఆర వల్లిన యొత్తించె గుడార్డు
ఆవుల నడుమ

భూములు తీరిగిన ఆవులకు భూతజలి
బెట్టవ లెనని

తన మరిది రాఘవునితో తలపోత చేసె
తల్లిని పల్టికొండను తమ్ముడై తన్నను
వల్పవుల తిరుమందుల వరుస యాదవుల
కావట కలకూళ్ళు గంప జాతరలు
భావింప రమ్మని పంపె కాలరిని

కాలరి మారెన్న కదిలివచ్చె వేగ
ఆలాగు పల్లికొండ అయితన్న అమ్మకు
“ఆర వెల్లిన మందలు ఆవులన్న నిలచె
ఆర వెల్లి దొడ్డికుడుపు ఆవులన్న
రమ్మనెను"

కలిత సంతోష విశాంతులై పొంగి

అలివేణి చాటించె ఆర వెల్లి దొడ్డికుడుపు
'పేరుపేరు చాటించి పిలువుమని చెప్పె
పనిబడి చాటించె _పజలెల్ల వినగ

సీరిదేవి యాదవ కొంతలతో కలిసి ఆర వెల్లి
దొడ్డికుడుపున కేతెంచుట

పట్నాన కలయట్టి భాంధవు
లందరును

ఆరువేల వల్పవులు యేడువేల
శిరుమందులు

ఆర వెల్లి కి బోనాలు ఆయత పరచి
పీఠ వారనకుండ యింటింట బోనాలు
పారు గొల్ల బోనాలు పట్టించుకోని

తీర్థము నడిచినట్లు తిరుమందులు కదిలేరు
ఆర్థిమందారులు ఆ వల్టవులు కదిలేరు

కొమరగిరి సిరిదేవి గోపకాంతలును
కడువేగ రథమెక్కి కదిలె కొమరక్క

రథము బండియెక్కె. రమణి సిరిదేవి
బుద్ధిమంతులు పురజనులంత కదిలిరి
వరక్ష[తియ హద వెళ్యులు కదిలేరు

54

వరుసతో పద్దెనిమిది వర్ణములవార
కుంకుమ బండ్లు కూతుళ్ళు యెక్కిరి
శోంఖుదార వారు జనపతులు కదిలేరు
కాంతలు మొదలె న కాటమన్న
నల గంగ
సంతోషమున కదిలేరు సకల
యాదవులు
కూతుళ్ళు పల్చకీలు కోడండ్లు
ఆంద లాలు
ఆందముగ ఎక్కిరి సుందరీమణులు
ఆవులన్న వీరగంగ అలివేణి కరి
యావులనాగ
ఆవేళ అందలాలు అతివేగ యెక్కిరి
భట్టావుల సూర ముమ్మయ్య
చినమల్టు
దండిగా ఆందలాలు తగువేడ్క
యెక్కిరి
పాలకీలు నడిపించే పణతి అగుమంచి
అలవేణి పాలకీ నరస వారి
ఆందలాలు కదిల
ఆగుమంచి వీరగంగ ఆతివె

అందరును
మక్కువతో కదిలేరు మానినీ

మణులు
వింతగా ఆర వెల్లికి వేడుక తోన
పంతమున బోనాలు పారుగొర్ల

కదుపులు

అననినిననా

"కాటమరాజు కథలు

కొల్దారు బండ్రూను కొందరు యెక్కి-రి
చల్లని మామిళ్ళ సరసకు వచ్చిరి
పల్లికొండ వల్లవులు పెనమె వచ్చిరి
వల్పవులు తిరుమందులు వెనవె నాన
బోనాలు ముందర పుణ్యకాంతలు వెనుక
ఆటువెనుక ఆయితన్న ఆ పల్లికొండ
పాపమేడ వొరుసుక పాలకీలు కదిలె
నిపుణుతనుగ పొంగెను నెలత తాజూరి
వేకుళ పడి పాపమ్మ వెలవెల బోయ
భేరీ మృదంగములు పెద్ద ఢమామీలు
బూరకొమ్ములు చాల భోరు కొలువంగ
ఆరూఢి [(మోవంగ ఆ రాజు కదిలే
కరియావుల రాజు ఘనుడు వల్టభన్న
సురరాజు ముమ్మయ్య శూరుడు
పోచయ్య
పరగంగ వేడుక *ల బాగుగా యెక్కిరి
వల్లవులు తిరుమందులు వరుస
యాదవులు
పల్టికొండ వుభయ పార్శ్యమాల కదిలిరి

య

పల్లకీ లందలాలు బారు లేర్చడిరి
మల్లెల వాగును మరివేగ దాటి
నూటొక్క కొమాళ్ళు నెర మంతి
వరులు
నాటక సాలలు నడిపించిరపుడు
గుడిపాడు దాటి కూడ పారిరంత
పడిగెలు గొడుగులు పట్టించుకొని

బడుగుల రాజు తమ బలగము చూచి

న్నీ

* ఏడికల

న్‌ Pe నాలా LEE | Ei _ aril

కాటమరాజు వు త్తరాది ఆవుల మేపు

వేడుక విలసిల్త యెదురుగా వచ్చి
పల్రికొండను జూచి భయభ క్రితోను
ఆల్హలతట దండములు ఆర్పించె రాజు
పల్టికొండ అంతట పల్టికీ దిగెను
వల్పవుల కొాటమరాజును వాంఛ
నెత్తుకొనెను
తండితోడ బుట్టిన ఆ తకు దండంబు
బెట్టను
తమ తల్లి సిరీదేవికి తగు వేడ్మతో
_మొక్కె
అన్నల దమ్ముల ఆతిగార వించె
తమ్ము లందరు రాజుకు దండంబు
బెట్టిరి

కమ్ముక పాపను కానక చింతించె
పల్లి కొండను ముంచర బెట్టుక

బాంధవులు తాము

గుడారు లోపలికి గొబ్బున వొచ్చిరి
పట్టు తివాశీలు పరిపించి రపుడు
పటభదులు చుట్లు పల్లికొండ నడుమ
టి -) య _
కాల హేష్య మడీగెను కాటభూపాలు
యిల బుద్ధిమంతుల దీవించి పల్లికొండ
“చి తభాను సంవత్సర చై తదశళమి

శనీివారమునాడు

ఆ రాత్రివేగిన ఆవులలో పబ్బము”

దొడ్డికుడుపు 'వెడుకలు

ఆ రాతి వై భవము అపుడు గావించి శృంగారముగాను చెరుకుల గోలలును

పర్వతపు యెదుళ్ళ పందిటి కింద
సరసమై వన్నెలు సమకూర్చిరంత
పంచవన్నెల ముగ్గుపలకల వేసి
పంచమ వాయిన్యములు బలువడి
_మోవంగ
కంభము కాకర కల(ప)దెప్పించి
సంభవ బియ్యము పోలు చాలుగా
బోసి
పాలవెల్లి శృంగారించిరి పందిళ్ళకింద
ఫల పుష్పజాతులు పందిళ్ళు గట్టి
గంగనురుగులు చక్కిరాలు
గజనిమ్మ పండ్లు

గురుపోతు జల్లులు కుసుమ పువ్వులును
ఆరిట్టి నిమ్మకాయలు ఆ పనసపండ్డు
బోనాలకు వీరగంధము బూసి
ధన కనక వస్తువులు ధర్మ దేవతకు
బెట్టిరి
బసువ దేవుని దెచ్చి పార్థన చేసిరి
పరగంగ భూమిపై పవళించెనపుడు
అంతట బసువన్నకు హారతులు బాడి
భూతబలి గావించి భూమి ళ కులకు
తుష్టి గావించెను శిష్టిలో పలను
వరికూటి కుంభాలు వటా వృక్షముల
పొడువు

56

కొ[రకూటి కుంభాలు గోపురముల
పొడువు
కూడును దీపములు గుళ్ళ పొడువునను
కడవల పానకం కల కూర వంటకం
వూర్ణితము గావలెనని వొనర
భూతాలకు
నంజుడు కుంభాలు నల్ల
కొండలవలెను

ఆప్పించె భూతాలకు అర్పితమాయ
“వొప్పిరి భూతమృగములు వో

రాజ ! వినుము
జంగిలి దై వములలో యంగిలికి
వొప్ప

కాటమరాజు కథలు

గంగను యాదవులకు శివగంగను తాను
తమ్ముడు పోతురాజు అమ్మ భవాని
కడనుండి వూరికే కాబట్ట"దనును
దక్షణ పారుగ్గొర్హ దామెన యాటలు
నరికిరి
దక్షణంగా ర క్రము తరి యేరులై పారె
దామెన యాటల తరుచుగా నరికిరి
ధీమంతుడు వేయించె దిబ్బల పొడుగు
పొర్ణెను నెత్తురు పోయె దక్షణము
మర్గవారి గంగ మనసందు వొచ్చి
అలివేణి సిరిదేవి అక్క కొమరక్క .
కాలహేష్య మడుగ కదిలి వొచ్చిరపుడు

యాదవకాంతలు బసవన్నను పూజించుట

అడ్డ తెరల చాటున ఆతివె లందరును
పడ్డలావుల చూచి బసువన్నను
వేడిరి
“పశుపతివాహన ! పార్వతి
పియుడ !
పశుపతి మందను |పబలితివి సీవు
వసుధ జనులెల్చరు వందనము
జేసేరు
రసికుడ బసువన్న ! రక్షించు నీవు
_ జయ మంగళము నీకు జగదీశరుండ !
కరకంఠు వాహనమై ఘనముగా

నుందలో

కరమర్థి పుట్టిన ఘనుడవు నీవు
పరగంగ మమ్మేలు పంపా।ద్రిదేవ !
సరసమౌ బసువన్న స్వామివి నీవు
బసువ పురాణమున బాగుగ వున్న
సచరాచరంబు సరగంగ నీవు
పచరింప పంపొది బాగుగ మాపొల
సుచిరముగ వున్నట్టి శృంగార మూర్తి !
సీలకంరునికిని నిజ వాహనంబై న

సలలిత సత్కీ రి పరగంగ నిలచి
కాలుదువ్వి రంకె కణేలున వెయ్య

నీ యెదుట నిల్వను నెవ్వరికి తరము?
పరగంగ మందలో భక్తితో బుట్టి

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవులమేపు 67

సరసముగ జగతిలో సరగంగ నిష్ట కొమరగిరి సిరిదేవి కోడండ్లు అగుమంచి
పరగంగ మాపాల భక్తి వున్నట్టి మమతతో బసువన్నకు మంగళ
వారుసతో నివ్వాళి వోస్వామి సీకు 1” హారతులు ఇచ్చిరి

సిరిదేవి వీరుల ఆయుధములను పూజింపగా
అపశకున మగుట

పొలతి వీరగంధము పోలుగా బోసి పట్టుక త్తి శేషవు పడగ తినట్టు

ఆలి వేణి తెమ్మనె మూడు పడిగె మోతలు |మోగ ఫణిజిహ్వవలెను
ఆయుధంబులును సిరిదేవి కొమరక్క చిన్నబోయిరంత

కొటమరాజు చేతిఘంటల కుంతళ ము యరణప్ప అగుమంచి యేణాక్షి వీరగంగ

పాటించి రాఘవుడు పట్టిన విల్లు గడగడ వణికెను కాంత సిరిదేవి

వీరన్న చేతిది పిడుగుల కత్తి కొడుకు కాటమరాణాను జూచి
ఆరూఢి ఆ కతి అర్చించి నిలిపె గొబ్బున బలికె:
మొగతన విక్రమ మాధవు కుంతళము “కొడుకా! నలనన్న! వోకుల
ఘంటల కుంతళము యేడు ఘనముగ దీపఘనుడ!

(మోగంగ కడు వేగ దక్షిణాది కయ్యంబు గలుగు
వింటికి కోపంబు విరసము బూని పుడమిలో దక్షిణాది పోవద్దు కొడుక!
విల్లు వెక్కుబెట్టిన విధమున నపుడు -కణగిరి మలలకు కవులావులమేపు”'
అల్లి క్రోపుయెక్కి- ఆర్భాటము లాయ

పోచయ్య కాటమరాజుతో పంతములాడుట

ఆంతట మరివొచ్చి ఆవులన్న బలికె: కమ్ముక కుంథాలకు కదిలెను ధేన్వలు
“వింతగా ముమ్మయ్య! వినుము పురుష వరేణ్యుండు పోచయ్యను
పోచయ్య! పిలువమనిరి

ముమ్మయ్య ధేన్వల ముందుగా కరమర్థ పిలిచిన కదిలి రావాయ
నిలువు : _తిరగుమఅధుల ధేన్యలు దీకొని నిలిచె

50

రణముకు యేగుదామని రాకుండె
ధేన్వలు
ముమ్మయ్య ధేన్వలు ముందుగా వొచ్చె
వేడుక పోచయ్య ధేన్వలు యేగవాయ
నపుడు
ఆడబిడ్డ కొమరుండు ఆడంగి
రేకులవాడు

ఆడిన మాటకు ఆడకటు గటె
లట అ

కాటమరాజు కథలు

“మామా కాటమరాజ ! మాట
_వినవయ్య !
కూటికి మీధేన్వలు కుంబాల కాశించె
పోటుకని మా ధేన్వలు పోక నిలిచినవి
పతి వీరకంకణం పగతులమీద
భూతేశ వినవయ్య భూపతి నలనన్నః

ఆప్పుడు నా ధేన్వలు ఆవులన్న వినుమ

కుప్పలుగా బొడుచు గురుతు నామాట”

వీరగంగ తన భ ర్రయగు కాటమరాజును చూడబోవగా
బసవన్న అడ్డువచ్చుట

ఆప్పుడు అగుమంచితో ఆవులన్న
వీఠరగంగ
“సంతోషమున వినవమ్మ సఖియ
వకమాట
నెలమితో వకమాట వినవమ్మ
మీయన్న నీలవర్ణుండు
కళలు చక్క-నివాడు కాంతి
చం[దుండు
సురరాజు భోగము సౌంపెనవాడు
హరిమూర్తి కీరితో అమరినవాడు
చూపు చక పాని రాజును చూశును
ఆక గాన్న!”
చూతునని ఆడ్డతెర సుదత్తి తానెత్తి
అడు చూట బోయిన ఆడ

హఠరమూరి

ఇన్యానీ

బసువన్న తటకున అడ్డము తావచ్చి ,

నిలచె

వచ్చిన బసువన్నను వామాక్షీ చూచి
“అసమాన ఘనుడః వో అవుతార

మూ ర్రిః

ఆడముగ నిలుచుంటి ఆక
a

వీరగంగకు””

యేతట్టు చూచినా యెడము లేకుండ
ఆడ్డముగ నిలుచున్న దొడ్డ దుఃథాన
చెడ్డకోపముతో గంగ శపియింపసాగె:

| “అయ్యయ్యొ బసువన్న

ఆత్మమందు నేను

యెన్నో వరాలకు విభు జూతుననుచు
కన్నుల పండుగాగా నమ్మియుంటి

కాటమరాజు వుతరాది ఆవుల మేపు 59

హసమాన ఘనుడు నీవు అత్య సతి పతులనుచు [బ్రహ్మ (వాళ గాక
గట్టుకొంటివి కండ్ల చూపు లేవాయ గవిదీశః యెన్నటికి
దోషము అంటీని తొలగవే ఏసువన్న యెన్ని విధముల వేడిన యిట్రట్లు కదలక
పతులకు సతులకు యెడబాపినవారికి యున్నంత యాగంగ యోగి కోపమున్‌
అత్యంత పాపమని అనుకోంగ కన్నుల వుదుకము కవగొని కురియంగ
యెరుగవ? చిన్నబోయి గంగ శిర సెత్తి చూచి

సత్యమంతుడవు బసు వన్న !చాటు దీకొని బసువన్నను తిట్టంగ సాగెః
దియ్య్మవయ్య।ః

వీరగంగ బసవన్నను శపించుట

““పాకళాసనుడని భ క్రితో కొలిచితిమి యవ్వరు రాఘవా యెరిగింపు 'మనిన
పాపపు బసువన్న పాలేట నిన్ను _ ఆమాటకు రాఘవుండాడెను మాట
కోపాన గోరకుల కుమ్ముదురు నిన్ను ““'మాయక్క వీరగంగ' యని
పతులకు సతుల కెడ బాపిన దోషము పలికె నాయుడు
తుపాకి వేట్ట చాత నీమేతు తునియలై “సమర నిశ్శ్ళంకుడ ! చక్కని మరిది !
పోను ఆతివె మాటలు కాబోలు అంబులై తాకె
కొప్పుకొండ నున్న కోరలపులి నిన్ను సంతతముగ పరమటి సమ్ముదాన
తప్పక పని తథ్యమీ మాటః”” దోయని తోలిన దోషంబు బాయ
అని యిట్లు దూరి తాను అలమట పరుమటి సము[దాన పాయకనేను
పడెను బసువన్న పాదము భ కితో గడిగి
ఆవులన్న రాఘవునితో అప్పుడి దశకంఠు మితులు ధనకోట నిలచి
ట్రనియె: ధనకోట వస్తువలు తగువేగ దెత్తు
“దోయని బసువన్నను తోలినవారు ధనకోట సానంబు తప్పక సేతు”

విందు కుడుపులు

అని రాఘవునికి చెప్పు ఆటు సమ వణితెను కాంచి వల్లవులకు తిరుమం
యాన ద్గులకు

60

యనయంగ అన్నము వేర్చాటుగాను

పరుమాన్నము నెయ్యి బహుపిండి
వంటలు

కాయకూరలు మంచికలుపు నేతులును

కాటమరాజు కంపటీలందరికి

కోట్‌ గోపాలుూలు కోటి యగ్నె

కాటమరాజు సరుస కరియావులరాజు
కరియావులరాజు ఘనుని యా సరుస
అరివీర భట్టావులరాజు అయితన్న
యిద్దరు
పల్టికొండ వలపట పద్మరాఘవుడు
అర్హ రాఘవుని సరుస అవుబాషి
య(ర్రయ్య
పొసగ ఆతని సరుస పు త్రిమరాజు

అతివేగ చట్టివారి యరయ్య సరస '

కోటి గోపాల్కులు గోపాలవరులు

కాటమరాజు కథలు

నూటొక్క కొమాళ్ళు నూరు బంతులు
సాగి

అరిటాకు నై తెలు అందరికి వేసి
సరువడి జలుకము పరుగ చిలికించి
పరుమాన్నము హేముప శెమున దెచ్చి
పరపూర్తి రాజాన్నము బంతుల
వొడ్డించి
కజ్బాయము పిండివంటలు కడియపుటట్లు
అర్థ పతాపంబు అరిటిపండ్డూను
వడపప్పు కూరలు వడియాల పులుసు

చాల రసావళ్ళు చ కార తేనె
అచ్చ ఆవుల నెయ్యి అమృతము
మొదులః
యెచ్చుగా వొడ్డించ అనియేక రుచులు
అన్నము భోంచేసి అన్నదమ్ములును
పన్నీట చై గడిగి బాగాలు అంది
అన్నలు దమ్ములు ఆత్మ వర్గంబు
వుండగా సిందేవి వొకమాట చెప్పె

కష్ట సుఖములను కలసి అనుభవించుడని సిరిదేవి
కొడుకులకు హితబోధ చేయుట

“వినవోయి కాటమా! వీరహంకార !

అన్నదమ్ముల కొమాళ్ళు అందరు
మీరు

ఆవృలమందలో అరిటిపండు దొరికిన

దొనకొండ లోపల దొండపండు దొరికిన

తగ అన్నదమ్ములు సరిగాను
భోంచెయ్యుడి"'

చెప్పిన తల్లికి చెయ్యెత్తి (మొక్కి

కాటమరాజు వు త రాది ఆవుల మేపు

అప్పుడు తల్లితో ఆడె నొకమాట
“ఆడినమాట తప్పకు అమ్మ సిరిదేపి!
సీవు జెప్పినట్లు నిజముగా మేము
ఆలాగె భోంచేసేము అమ్మరో మేము
మరువవొద్దు యీోమాట మనసులో
వుంచు
తప్పదు యీమాట తల్లి సిరిదేవి”'
అనిచెప్పి అమ్మకు అ స్తముల్‌ మొగిచి
పల్లికొండ కాటమరాజు పద్మరాఘ
వుడు
వల్లభన్న కరియావుల రాజు వరుస
నైతన్న
య్మరయ్య చట్టివారి య్యరయ్య
ముమ్మయ్య
గుడారులోపల కొలువుదీర్చివుండిరి.
కొమరక్య సిరిదేవి గోతాల
పెద్దలు
చక్కని గోపకాంతులు సభఖియలు
కొలువృండిరి
బంగుజన చింతామణిపట్టథభ, దులందరూ
అందరు వొచ్చిరి అమ్మకొలువుకును
పల్లీికొండకు సాష్టాంగము చేశ పశు
పతిరాజు
తల్లి కొమారునికి తర్దుమని శలవిచ్చె
పాకనాటి దేశము పదమమనె తల్లి
“కాఖ భూపాల! యో కాంతి
చందుండః
మగతన ఏ|కమార్క-! మాట విన
వయ్య!
పాకనాటికి బోవలె పళువులకు
మేప్పలు గలిగీని

పాకనాడు బోయిన ఫలమేమి లేదు
వె శాఖ మాసానకు వరుషాలు గురిసీని
ఆరునెలలదాక అద్దంకి పొదిలిని
పరువతం మలల పచ్చికసువు గలిగీని
అయితన్న యేలు భూమి ఆవులన్న
యేలుమ
అయితన్నను పంపువూ ఆవులవెంట
ధనముకొండ మేలుకీడు తగ ఆవుల
మంద
పాళ్ళుబంచుకొని పరగ భోంచెయ్యుడి
అయిదుగురు వక-తల్లికి అన్నద
మ్ములుగార।
అయిదుగురు కొమాళ్ళార! వో అన్న
లార |
యరగడ్డపాటి కురుకే! తము వమ్మదు
మనకు
యరగడ్డ చెరుకూరు యేగి మెపె పీ
తండి
ముక్కంటి పోలురాజు మునుప్ప
పోట్టాడిరి

ముక్కంటి పుతులు ముగ్గురు "వున్నారు

జలోధీరుండు గుజోదీరుండు
మనోదీరుండు
మనోదీరుండనే మండలాపతికి

వారు పుుతులు వీరు వరుస సిదిరాజులు
U ధి

పూలియు నీళ్ళకు 'వుల్ణలకు భూమి

యిచ్చిన పగ యీదు యర సిద్ధిరాజు
వచ్చును కార్యము వలదయ కొమర' 1
“కార్యంబు నాకేల వో కన్నతల్లి !
కార్యంబు వల్లను కవులావుల .మేపుదు

గ్రివీ -

వలసిన పుల్లరి వప్పించి వారికి

ఆవుల కదుపుల మేపుదు అమ్మ
సిరిదెవి”'

“నామాట మీరితీవి నాకన్న
కొమార |

పేమ నే బెంచిన పిన్నలు గారు
కాట మేళ్వరుడవు కావు కరకంఠుడవు
గాని
కోటివేలు చేను కొడుక నీ బుద్ధి
పట్టభ దుని సంగడము పట్ట
భ దుండు
టన (పెగ్నె పంత మీ డేర్చు
రఘుపతి నీవు లక్షుమన్న
య్మరయ్య
ఖగపతి నీవు కాపాడు నీ తమ్ముని
చట్టివారి య్యరయ్య సకల
యాదవులు
కలిగిన సంగడము కట్టడ నీకు

ఆ లక యాదవులు ఆడగల
కంపటము

రని

యిలాపతి తిరుమందులు యిల్హడ సీకు

కోటమరాజు కథలు

_పేమ నే బెంచిన వీరన్న వున్నాడు
ఆ మాట చెప్పెద ఆత్మందు వుంచు

పవ్మ రాఘవుని విల్లు పటిన కుంతళము
య అ

కొదుమ సింహము వీరన్న కొంగవాలు
క త్తి

ముప్పిరి గొనె ఆయుధాలు మూడు
ఫోలు నడుమ

ముప్పిరి గొని శేమవు మోతల చాత

పట్టు గతి కాదు ఫణిరాజు కాని

పట్టభ దుడు తమ్ముని పంపకు పనులకు

బాటపరువులకు కొంచెపు కార్యములకు

నాయుడు వీరన్న నమ్మిన బంటు

నిను మొయ్య కార్యము నే ధరించినాను

ఘనమైన యేనుగ గజాలమీదికి పంపు

పట్టభ్మదుని తమ్ముని పదివేలకైన

పటభ ద ః దాచుమి పటుచీరె

డు అ
యేరువరాజు పగవారు యెదిరించు వేళ

రహుతుల మొన మీద అంపుమ

వీరన్నను”'

సిరిదేవి కొటమరాజును దీవించుట

“అందరికి వీడ్య మిచ్చి అమ్మ

సిరిదేవి

కందువ దీవించవే వో కన్నతల్లి |
తల్లివి సీవు ధర్మదేవతవు

తలి దీవెన ఆచంద తారారగ్థామె
ధ్ర క
యుండు
“సురరాజు భోగంబు సురపతి బోలి
కరిరాజు గలిగిన ఘనకీరి. గలిగి

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు గ్రీఖీ

పరమ పావనుడై న భగీరథుని ఫోలి ముగురు మూ రుల కరుణ ముద
పరగిన శ్రీరామభ దుని సోలి మొవ్ప గలుగు
కాళింగు మర్జించి కంసు రక్కసులు అమ్మదీవెనలు ఆచం దతార్కామ
యిల వధియించిన బాల కృష్ణుని బోలి య్యోని

ముగురు మూర్తుల కాదిమూలమై కమ్ముక సాయమె కాపాడ వలెను”
యుండు

యాదవకాంతలు తిరిగి ధనకొండకు వచ్చుట

తల్లికి పల్టికొండకు కాటమరాజు , అనువుగా యరణప్పకు ఆగుమంచికి

దండంబు బెటె చెప్పి

కల్లరి రిపురాజు ఘనుడు య[రయ్య కోడండ్హ అందరిని గొబ్బున దీవించి
తల్లికి అ తకు ధరణీశకు విన్నవింనె నడలి పుత్తమరాజు నాచకూళ్ళ

వల్ణవ కులపతి వైనాన నపుడు నాయుడు

కరియావుల రాజును ఘనుడు పట పట్టభ(దునికి దండ (పణామంబు చేసి
భట్టావుల రాజుకు పుతమరాజు ఆ సత్య|వతుండు

కరుణతో నలనన్న కమిగిట జేర్చె వు త్తమాంగన పాప వున్నదని చెప్పె

అయితన్నకు ముమ్మన్నకు ఆవులన్న పల్లికొ కొండ ముందర పద్మిణీకాంతలు
యపుడు నడిచిరి

వయినాన విడియములు వారికి ఇచ్చె వల్పవ కాంతలు వచ్చిరి ధ నముకొండరకు
మేన తకు దండ మెట్ట మెలత దీవించె .

కాటమరాజు పాకనాటికి పయనమగుటు

*వివు సంవత్సర వెలయ కా ర్రీఠ _ పొసగ కాటమరాజు పొదిలెను నిలచె
పసమించు శుక పంచమినాడు నమ్మగల కంపటము నాలక

నయమైన గుడార్డు నంది చెక్కేలు గోపాల్కులు
ముసి దాటి గోకుళము మునగపాట నిమ్మలాదుని సేవించి నిలచి (పార్టించి
నిలిచె “కె లాస గిరివాస! మన తపోద్ధార!

జవృష

64

యేనుగ చర్మంబు యిల పచ్చడంబు
ఘనము గావించిన కల్యాణమూ రి
బెబ్బులి చర్మంబు పెంపొంద నికు
అబ్బురముగ దోవతి ఆతి వేగ చేసి
నిబ్బర మెనట్టి నీలకంఠుండి”

సద్భ క్రితో వేడి జనపతిరాజు
“దం|దశేఖరుండ! జడల శేఖరుండ!
పొందగ నను జోవు పుణ్యచర్శిత !''
(పణుతించి వేడియు (పార్థన చేసి
ఘనముగ సేవించి కానుకలిచ్చి

కాటమరాజు కథలు

సంగడావులుజనపతి సకలయాదవులు
మరిది రాఘవుండు మందలావులును
మర్రిపూడి నూక లాంబను

మాధన్నడు సేవించి
ఆ డంకిపల్లె చేరి ఆపొద్దు నిలచి
ఆ(డంకిపల్లె కొండల ఆవుల మేపి
యెద్దుల యరయ్య యదువంళ ఘనులు
(పొద్దున కదిలించె బొమ్మిరెడ్డి పల్లెను
కనిగిరి తిప్పల కవులావులు "నిలచి
కొన్నిధేన్యలు కోపలేట నిలచె

బసవన్నను పులి పట్టుట

కోరలపులి అపుడు గోవుల నడుమ

చూచె

కోపమున కారిం26 =.=. అఆ 26

చెలువుడో బసువన్నను చార లప్రలి
చూచె

సీలకంఠుడు బసువన్న నెరికోప

మూన
శాలుదువ్వి పుల్తీని. చూచి శ్లకిల్లున
రంకెవై చె

రాహు సూఠ్యునిమీద రాగడిల్రినట్టు

సాహసంబున బసువన్నను సారల
పులి బట్ట

కరి మకరంబులు కదిసి పోరినట్లు

కరి శ్రీహరివేడి కలసి వేడినట్లు

రాజు రాఘవుని జూచి రయమున బలికె:

“అజుడై న మందను అరికట్ట లేడు

సాటిగల ఐసువన్న సగెరంకే వెచె

పోటు రంకెలకు భూమి భోరుకొలు

వంగ
కోపలేట ఘాతగా కూతలు అయ్యె”

. పద్మరాఘవుడు పులితో నిరాయుధుడై పోరి వధించుట

యేపున కదిలి వచ్చె యెలమి
రాఘవుడు

ha

పలియను బసువన్న పోరాటము చూచి
కాలాగ్ని రుద్రుడి ఘనరాజు మరిదిః

కాటమరాజు వుత్తరాది ఆవుల మేపు

“వంట వే సినైన ఏరశూరులు
మెచ్చరు
కరాారిని వెసి నె న కాటమగాజు

శు 9?

మెండుగా కేతువ చంద్రుని |మింగిశ

రీతి
రెండు దాలువతు బట్టి రేఖ మొయ్య
|. కుండ
రొమ్మున కాలువేసి రోకట
| గుమ్మినట్టు
చెనికి నెత్తురుగమ్మి చీరె కాలువలు,
పద్మనాయుని వెనుక బసువన్న
వొచ్చె
పద్మరాఘవుండు పరాకషుళాలి
నిమ్మళించి బసువన్న నిలిచి
అంతటను

కోవున నార్చిరి గోపాల వరులు

మది మూనుయెక్కిన పెద్ద కోతులును
ది ది

వొద్దికతో చెను వరుసతో దిగెను

రాఘవుంశు రాడాయ రాజు తా వొచ్చి

రాఘవున్న తావుకు రియమున

వొచ్చి
పులియు రాఘవుండు పొదనీడన
వుండంగ
“పులిని చంపికివి రాఘవు! భుజ క్రి
మెరసి
కరి మకరంబులు కదిసి పోదంగ
కరి రాజును విడిపించిన ఘనుడవె
రాఘవ!

పశువుల నడుమను పలి బసుషన్నను
బట్టను
విశదంబుగా బట్టి విగిపీించితీవి””

కాటమరాజు పాలేటి వద్ద నిలుచుట

కంద విడియమిచ్చి కంపటీలు తాను
అందముగ పాలేట ఆవులన్ని నిలిచె

(3

Ca

శ్రీశీశ్రీ శ్రీరాములూ నీవే కలవు.

స

గంగ - కొటవురాజు తరకవాదము
(“గంగ తర్కము” లేక “పాలేటి కథ”

పాలేటి ఒడ్డున కాటమరాజు ఆలమంద నిలుచుట

శ్రీ రాజాధిరాజు రాజు కాటమరాజు
దకిణాదికి ఆవుల తర్దించుకోని :
బలు వెన సంపదలు పాలేట నిలచె
ఆరు నూరు గు తికవ్యము
యాదవులు కొందరు
తరమునాటి గోకులము వచ్చి
తాళ్ళూరు మిట్టల దిగను
బొల్హావు యెద్దులు భోగావతి న్యర్రలు
వచ్చి
బొమ్మి రెడ్డిపల్లి మిట్టల వారి
బోదావులు దిగెచు
జలతారు గుడార్దు జగజంపు
గొడుగులు
చల్ల వారు యేగురు సాహస ఘనులు
సక లాంబర భూషిత సంపన్నులై
వచ్చి
చాకిరేల మిట్ట వారి సలుగుటావులు
దొగను
కొమరొప్ప రణభేరి గోకులము
గొబ్బున వచ్చి
కోపులేటిరేవున జసువన్న గొబ్బున
నిలబె
ఆరువేల గోపాలకులు అందెలు
యెద్దులు

ఆలవలపాటి రేవున వారి అందలాలు
దిగను
మూడువేల లేగలు ఆవులు
ముద్దుమోము లేగలు
ముసీ దులై వచ్చి మందపాటి. రేవున
ముబ్చావులు1 దిగను
మర్ల వారె ఆవులు మట్టి పెయ్య
మొదలుగాను
లింగాల కొండకు యెదురుగా
సిలచెను యెద్దులు
మారుట రుదుండు వీరన్న ,మంచి
గోనంగుల
చెలువుండు చెన్నయ్య తేజంబు మించి
మంగొలపాటి రేవున వారి మందలు
దిగాను
గొల్లలు కంపటీలు గొడుగులు
పడిగాలు గొనుచువచ్చి
కోటపాటి రేవున వారి కొట్టడీలు దిగెను
మిగిలిన న్మరావులు మీరిన యెద్దులు

తిరుమందులవారి ధేనువలు దివ్యద్నిష్టి
ఎరిగి

యేరుదాట నివ్యడని గంగయెద్దులు
తలపోసెను

1. “ముచ్చటాపులు అని పాఠాంతరం ము

గంగ-కాటమరాజు తరక వాదము గ్ర

ఆర్మడ కొండ మేకగాను వారి
ఆవులు నిఐచెను
పద్మనాయుడు ఆవులన్న భరతుడు
య్యరయ్య]*

గంగను పరా ఎదిశింతామని ఆని
పలికి రందరును;

గంగ కాటమరాజును అడ్డగించుట

ధర (పసిద్దుడు కాటమరాజు
దక్షిణాది భూములకు
కొలువుకు పోనివ్వనని గంగ
కోపంబుతోను
యేటి సాల్పున ముస్తీదులు యెత్తిన
గుడార్దు
ఆవులు యెద్దులు యాదవులనందరిని
పాలేట ఆవులను పరుగులు
పారింతునని
గంగ తా పయనమై (గక్కున వచ్చి
సురులు మెచ్చిన పషిణిపుట్టము
చిలుకల రపికె (దొడిగి)
వీర సేన కొప్పు వీపున జడలు
ఆడుచు రాగాను అందెల పాదమున
చెంపల వీరగంధము చెవుల
బవిరెలును
కమ్మలు కుందెనలు కంఠమున తీగె
సరస గుతి పూసలు గురుగింజ
దండలు
తీర్చిన భూషణములు తిలకఠబు
నొసట
హస మున పషిణీ కంకణము
అమిరిన సొమ్ములు

ఆయుధములు చేతుల ఆమరంగబట్టి
పాలేరు కోపులేరు పచ్చగడ్డలు నెరమోసి
యెగవుబికె వుదకము యెద్దులకు
దాటరాదాయ
కాలువలకు యగదట్టి క వులావులకు
దాటరాదాయ
పాలేరు వుతకము కొండలకు
యెగబారెను
పన్నెండు రేవుల శక్రుల గంగ
పదిలముగ నుంచి
భాగీరథి గుంటికి (పార్ధించి వచ్చి
కూర్మంబు భేదిల్ల గంగ గుంటిపె కెక్కి
కూతలు వేసెను వోంకారములు చేసెను
ఆవులు బెదిరెను అట్టిట్టు చెదిర
భాగీరథి పలుకులకు బలువైన శ కులు
బలవంతముగా బట్టిరి పాలేటివెంటను
పేరుగల భూతములు పెద్ద బొబ్బలు
'పెటుచు
తలలు విరబోసుక ఆవుల తరమంగ
సాగెను .
యేకజడల గంగ యేటినడుమున నుండి
ఆవుల కదలకుండా ఆరిక ట్టైనంత

బి, “పద్మ నాయుడు అంగజుడు పరగ య|(రయ్యి పా శాంచరము

గర్‌

నిర్భంధముచేసెను గంగ సిలిపెను
మందలను

శాటమరోజు కథలు

సీరజన్నేతితో రాజు నిలచి తా బలికెన

కాటమరాజు గంగకు భు క్తి పెట్టననుట

“వాలాయముగ వు తరాదిన
వరుషములు బెక
ఆవుల మేపులకొరకు అంగణరో।
మేము
పచ్చికసవు పాకనాట పశువులకు
కద్దనుచు
చేకొని గౌరీలు చెప్పిరి మాతోను
ఆమాట మీదగాను ఆవులు మేమున్ను
గడి దాటిపోగాను కాటిపాప వలెను
కన్నులు [దప్పేవు గంతులు వె సేవు
ఆటవారి పడుచువలె ఆడేవు సారిక
కొండ సెలల కాని గొప్పనదులు
. గావు
యీపాటి నదులకు విచారము రాదు
ఆరూఢిగా నా యావులు వక్క.
జంగని దాటీని
సలుగు దెద్దులకు జంగాలకు వాలదు
చౌకళించి దాటను
పయ్యావులు వురిమి నిను .బాటలుగా
| దొక్కేని

కా

పాతేరు సీ కింత పరుగు లేమిటికి ?
తెలియక ఆవుల ముందర తెరచాటు
(పెతిమె పళిను
పరువులు బారంగ నిన్ను పరామరీ
శీంప వలెను
మందలు మర్రిపూడి తర్షి హాలేట
కొలేరకము మేరగాను గోకులము
దిగను
పారంగ సన్ను మేము పరామరిశించ
వ సిమి
రద్దికాయక నీపేరు రవణి మాతోను
చెప్పవే మాకును తెలిసి వుండేము
యవ్వరి బాలవు నీవు యేమిటికి
వున్నావు 7
యవ్వరు నిన్ను గొలిచిరి యెరిగింపు
రేపటి మజిలీకి తర్హవలె మెము
మన్నేరు చాయను తర్జవే కడకు
ఆశకు తిరిగిశి వెన అంగణరో నీకు

కించిత్తు భు క్రి పెట్టఎనెను కొటమరాజు

గంగ తనకు (మొక్కి పూజించుమనుట

కాటమరాజు కొలవనం'టే ఇంగ

"క వవవ నవ్వె

ఆరూడిగా క దసి ఆడె నౌక మాట

గంగ- కాటమరాజు తరకచాదము

'“యేమోయి నలనన్న ! యెరుగవు
నా మహిమ

ఆవులు యొద్దులు యాదవులు నీవు

పాకనాటి దేశముకు పాలేరు దాటి
గడచి పొయ్యేనని వున్నావ కాటమ
రాజ?

యదుకులాథిశ్వర! యేటి కే బుద్ధి ?

నాతోటి మచ్చరము న్యాయమా నీకు ౩
గొంటుత నము బొయ్యేది గొరగాదు

నీకు

ఘట్టిగా పూజించవోమి కవులావుల

వెంటను

కాపాడుక వచ్చేను ఘడి దాటనిచ్చేను
భు కి పెట్టక పొయ్యెద నంటివి

భూనాథ ! నిన్ను

69

చేపట్టి పూజించవోయి చెలగి పాలేట
అర్థించి. దక్షిణాదికి నీ యావుల
యెంటను
పాయక వచ్చేను పశుపతి రాజ !
భాగీరథీ మాటలకు పశుపతి రాజు
కినిసి యా గంగతో కేరుదు పలికె
“పలు'గొంటు మాటలు _పగ్యలాడేవు
కలకంఠథిరో భు క్రి కావలసిన
దానవై తే
ఆర వెల్టి కుంభాలకు అరుదెంచు వేగ
సీవంటి శ కులకు నిఖిలంబులోను
పప్పును కూరలు పాయసాన్నములు
కుప్ప తెప్పలుగా బెట్టి వచ్చినాము
కోమలిరో ! పోవె
ఆగ్గడ వేతెంచి ఆరగించవ లెగాక

కొండలకు వురికింతు గోపాలకుల నెల్లి కోవలేటను నిలచి కొలవమంటేను

దూడల ఆవుల తూలాడ చేతును

సారెకు భ క్రి పెట్టను శకిరో ప్రోవె'"

గంగ కాటమరాజును దకీణాదికి పోనివ్వననుట

పెద్ద భూపతి సుతుని జూచి గంగ
పెళ పెళ నార్చి
ఆదిశ క్రి క్‌దసీ ఆప్పుడిట్రనియె :
“'యదువంశము రాజ । యెమ్మె నీ
కేల ?
చేరి పూజించవోమిు చెలగి పాలేట
సద్దు శాయక పోతివైన సరసుడ

ఆపద పుట్టింతు సీ ఆవులకు నెల్ల

. oe AR
సలనన్న 1 సరసముగ దక్షిణాదికి తర్భి వోఎవ్వ''

కరుగదు నీ మనసు కాటమరాజ |
కొసరక నీ ఆవుల,నేను కోపలేట ముంతు
సంగతిగా నాతోటి చలము నీకు వద్దు

బుద్దిమంతుడ వె తే పూజించు నన్ను

అడగ వలసిన వసువలు నా దేత
అడీగి షుచ్చుకోవలె గాక

కంటు చేసుకుంటివె న కాటమరాజు

ఉగ

శ =

భుమా శా

70 కాటమరాజు కథలు

కాటమరాజు గంగను తిరిగి పొమ్మనుట

బల్లిదుడు కాటమరాజు గంగతో (దిష్టింప తరముగాదు దిగ్గజముల
పరగ నిట్లనియె వ వంటివారు

(“క్ర త్రి బట్టుక చేత కనకశూలంబు పద్మనాయుడు యరయ్య బలిమి

బితరి ఫోవె నీ వింకాలు మాని గలవారు

పుల్ణయెద్దు మబెయెద్డు పురహరుడ్ను _వామాక్షిరో యెరుగవా వారిని గెలువ
బసవన్న ధీమసమున యంతటి ధీరులున్నారు?

కల్పరి కోడెలు గంగమెలావులు అరుపరుకి యాదవువులు అంబుధి
కలకంఠిరో కానవు గర్వించినాపు ఇ మంద
దేవతులు నామందకు జడదారయెద్దులు బొల పాయము నీరూపు పడుచవు
కురలు నరలు గుళ్టారి తరుపులు సీవు

వాసిగల కన్నెకలు వారి నరావులు పోగునూళ్ళమారి ! పోగుల దుండి!
వీరన్న వరమున బిరుదు గోసంగులు పసపూత చెంపల పల్లజడలు
అరిదాసుడు చెన్నయ్య అచ్యుతుని దూలంగ

బంటు జగడము నీకు చెల్లదు జరగవే మళ్ళి”

గంగ ఆలమంద పె సేనలు చల్లగా ఆపులు

అల్ల ర్త ల్లో లమగుట
భాషించి కాటమరాజును పాలేరు ఆరిమొన గట్టుక అర్హుయె తి చూచెను
దాటకుండ మందనడుమను నిలిచి మరియు
నేర్పుతో వొచ్చి గంగరేవుల అరికట్టి నిట్టనియే
పచ్చని వీర సేస పజవుల పె జక్తె 'నా మహీమ గంటివా నలనన్న నీవు?
గద్దించి యెద్దుల గడిదాట దరిమెను యే రీతీ నున్నవో యెద్దులావులును 2
ఆర్భాటములకు మందలు హల ఆ రితి నిన్ను జులైది అనుమానము
కల్లోలమాయెకు గాదు

కుదరక ఆవులు గుంపులు గూడెకు గొప్ప కొంచె మెరుగవు గోకులాదీక!

an నున అ

క, “అపార పాఠాంతరము

గంగ-కాటమరాజు తరకవాదము 71

కావరపు మాటలు కల్చలాడేవు క త్రి యుళిపించేవు కన్నులు [దిప్పేవు
అబద్ధ మాడేది ఆదియెంత మాతము కరకంఠుడు నా మందలో ఘనుడు
నిబద్ధిగా పూజించవోయి నీకు నిష్ట బసవన్న
జూ పేను” (ప్రత్యక్షమై వున్నాడు పదరక నాతోను
అసుర సంహారిని జూచి రాజు యేటివెంటను పరువులు యేటికి సీకు?

ఆశ్ళున నవ్వి సొటిగా నాతోటి చలము నీకు వద్దు
భానుతేజమూ ర్తితో పలికె నొకమాట _ బట్టావులు |దోక్కీని భాగీరథి

“యెరుకవారి పడుచవో పోవమ్మ!
యలనాగ నీవు? కుందనపు బొమ్మవలె కులకేవు సారెకు
బుట్ట నెత్తిన బెట్టుక బూటకము పాలేట నిలచి నీవు బాదళించేవు
జూపేవు సెలగోల సింహాలు చేపట్టరు నిన్ను
ఆర్భాటము శాయకు మందలో భూమండలిలో పోవె భుకి సీకు
ఆవులు దొక్కేని పెట్టను"

గంగ తన మహిమలు చెప్పుట

భూనాథు మాటలకు గంగ భోరున మూడు లోకములు నేను ముక్కంటి

పలికె నేను
“వినవోయి కాటరాజ! వివరంబుగాను “-వనయంతములుక్‌ నేరు వాక్కు-న నేను
సందడని పొయ్యేటి శ కి నిగాను జప సంధ్యలును నేను జగములు నేను
చెన్ను మీరగ పూజలు నీచేత తీర్థ నిధులు నేను దిశలెల్ల నేను

చేయించుకొందు ఆకాశమందు నేను అమరులు నేను
వాడ కాట్టాటలు వద్దోయి నాతోను యిన్ని రూపులు తనవి యీశ్వరుడు
న్రింకాలు మిక్కిలి నీ బిగువు లెల్ల గంటి యెరుగును
బసువన్న సాటిగా పలికితివి నాతోను _అవుతారాల కన్న యెచ్చు యాదవ
ఆ మాట యెరుగుదును ఆవులన్న నేను రాజ 1
మరుగుదెల్సి చెప్పేది మాటవాసి గాదు కోరి పూజలు చాయచోయి
గుట్టున వుండచోయి గుణవిశాలుండ! కొనసా గవిత్తును”

న!

శ, “పారిపో వేగి పాథాంతరము భ్‌, “వనన్నేతముఖి +

కాటమరాజు కథలు

కాటమరాజు ఆడశ క్తికి [మొక్క-ననుట

గంగాడు మాటలకు క ల్యాణమహేపతి
నిలచి యా శక్తితో నిమ్మళాన బవలికె
“మాయమారి మాటలేల మగువరో
నీకు
మునుపటి వార్తలు మూలమెన
మాటలు
ఆడితివి నాతోను ఆంగనరో నీవు
వల్పవుల వారి చేతి పూజలు వప్పినా
నంటివి
సంతోషమాయను నఖియరో మాకు
మళ్ళవే దొనకొండకు మంద వెళ్ళి నీవ
పల్రెకొండ పెద్దలు పట్నాన వున్నారు
నందుల సిరిదేవి నాతి ఆగుమంచి "
పొందుగా పూజలు పొలతు లందరును

కొలిచేరు [మొక్కారు గారెల గోసేరు

ఆడశ కి పూజలు అరమర లేక
అందుకోవలెగాక ఆడవారి చేశ

ఆవుల మంద పూజు అరవవు నీకు
యాదవులు కోపించేరు ఆవులు
(దొక్కెని
తియ్య బెల్లీ మాటలు తిరిగి ఫోవమ్మః
ఆక గజముగా పీకు హూ _సములె తీ

[మొక్కా ని
రాజు (మొక ఇ నన్నప్పుడు మొల్లి
సుగంధి

తిమురుచు కాటమరాజుతో గంగ
తిరుగ నిట్టనియె
“నాకేటికి _మొక్కవు నరనాథ నీవు?
(మొకిగాతే బతి కేవు మోసములేదు
యల్లప్పుడు బస్వన్నకు యాల

[మొక్కు_చున్నావు?
బస్వన్న యవ్వరు గ పళువులెల్స
యవ్వరు ?

కంట చుట్టు యవరు? కరకంఠుని
శిరసంచు యవరు ?
యో జగమెల్ట యవరు 7
జను లెల్ల యవరు 2
పూరి నీష్ట యవరు? భూదేవి యవరు?
వురుము "మెరుపు యవరు ?
వుదకమెల్ల యవరు:
ఆయుధమందు యవరు ?
ఆత్మలో యవరు ?
[ద ముదెవరు?

ఆతని పాదమందు యవరు ?
సలుపు తెలుపు యవరు ?
అంకయర6దు యవరు ?
యే బాట జూచినా యెడల సందులేదు
వుడదలవాని పుక్కిట వుందు నేనెపుడు.
కుడి భుజమందు్‌ చూసుకోరాజ 1
కూర్మము మోసియున్నాను

పాల సము

6, “ఛాగమందు* పాఠ్య

అనాథ sal
aa CLARE

గంగ-కాటమరాజు తరక వాదము

యెడమ భాగమందు” చూసుకోరాజ |
యేకమైయున్నాను
ముందు పారజూదుకో రాజ !
మూడు లోకములు నేను
యెనక మళ్ళి చూడు రాజ !
యే బాట వున్నాది 3
యే సందు వున్నాది 2
యెవ్యరికి మొక్కిన యెరుగవు గక
అన్ని రూపుల వుందుకు
హరిహరుల వద్దమ
సాధకపు మాటలు! చల్లని గుణాన
ఆవులన్న పూజించవోయి'
అడుగు తర్గనిత్తును”

78

అక్క-డికగాడ జూచేవు దవడ
లాడించేవు
తకే్యవు చొక్కేవు తలజడలు
దిప్పేవు
సారెకు వేపేవు చలపట్టి వచ్చేవు
మీరేవు కేరేవు మిన్నంటి వచ్చేవు
చేరేవు మీరేవు చెట్టెక్క. బొయ్యేవు
ఫౌంచేవు మించేవు పొమ్మన్న టోక
తరుపులను తరిమేవు తప్పక చూచేవు
దేవర క్రై తే యీ బుద్ధి దేశాన లేదు
లఘువున వచ్చేవు లంచ మడిగేవు
యెరి స్తివో జడిస్తివో యెళ్ళు నామంద

దొమ్మరిదాని వలె దొరకొని ధరమీద

పాడేవు ఆడేవు పల్లటీ లేసేవు

చలపట్టి గంగతో రాజు సయ్య పలికె పళ్లిదా లాడేవు పండ్లు గొరి కేవు

“నాతోన యెదీరేవు రంకె లేసే
దిరమున వచ్చేవు పేరెములు బాలేవు
పదిరేవు వదీశేవు పాతర లాడేవు
మెదిలేవు కదిలేవు మెడలు ;దీప్పేవు
వూగేవు వూచేవు వురిమేవు గంగ

గంగ కాటమరాజుకు ఆరే

కాంతమునితోళీ గంగ కదసి
వాదించెను

“అవుణన్న ; నా తోటి హాంకార
మేల నికు 1 (

యేగిరాలాడేవు యెడ్డు (దొక్కేని
యెన్ని టోర్చెములు బోయినా

సీ కేమి కద్దమ్మ 2
కోరి పూజలు కాయను గోసలము
వెళ్ళమ!

1 ©
11

పెంట 'శొజమును జ్జ పిచేయుట

మరి స్టివో తొల్లిటి మాటపట్టు నీవే ?
ఫీవృ "కురన్‌దువో యెరుగవో
యెరీగింతు స్‌కు '

ra 1

_ "౯. 'భుజమందుి పాఠ
9, “కాంత నంవోరి పాఠ

ర్‌ 'సాధకములు మాని పాఠ,

ow

యేడేండ్లనాడె
కల్లి నడుమ గంగచేగుల బయట
ఆర్త పెంట రణమందు
అలిమాని వదను
సాహసుడు మీ తండి |
సమసి యుండగాను
కానక మీ తం డిని ఆ క ల్లి మధ్యమున
రెయ్యిన్ని షగలుగా మీ తం డిని
రెజమంచు వెదకి
నెలవులు గానక వృక్షమునీడను
. గూర్చుండి
పలువరింపుచు నిన్స దేవతుల
_పార్థన కాయంగ
ఆ గగన మధ్యమున నుండి కల్లికి
' దిగి వ సిని

“కాటమరాజు కథలు

మరి స్తివో? యీమాట నీమనసున
లేదొ ?

పెద్దు రాజును జూపమంటివి పెప్రే
నంటివి భు కి

కల్పలాడితివి రాజ! యేపాటి గణుతి
కెక్కేవు?
నాటిమాటలు నాటికి చెల్లెనో నీనాలుక
పొడుగాయెనో
చెడ్డతనము వచ్చీని శంకింపకున్నావు
ఆపాటి వాడ వయితే యాదవరాజ |!
యేది నీ మహిమ యెద్దులను తర్రించు
నాయాగ్న చాతను న,రావులెల్ల

మేత నీళ్ళు లేక మెడవిరచి యున్నవి

కోడెలు అర్హువంచి పూరి కొరకంగ లేవు
లేగలు పాలులేక లేశమూతమును
తర్ణలేక యున్నవి వాటి తల్లుల దగ్గరకు
మేను వాడి పశువులకు. మెళ్టు మిదసెను
వద్ద పూబించవోయి వల్పవుల రాజః

నిలి సిని నీ యెదుట సీవేమంటివి రాజ ? కాపాడుక వచ్చేను కలకాల మందు”

యర గడ్డపాటి పోట్లాటలో గంగకు తృప కలిగింతునని'
"ఆ కాటమరాజనుట

మదన వల్లభుడు 10 ఇంగతో మరియు

నిట్టనియె

“మంచిమాటలాడితివి మగువరో నీవు
ఆర పెంట రణాన నేకు ఆన్న

మాటలును

తప్పుదునటె నేను తరుణి యిటు
వినుము |

యేటిమీద ఆరునెలల నాటికి యరగడ్డ
పాటను

శ తువుం నెల్లను చెలగి చెండాడి

10, “మందవళ్లిభుడు పాశా౨తకము

గంగ-_-కాటవమురాజు తరకచాదము

భూతళంబున నీవంటి భూతాల కెల్ల

యిక యెనకటి ముచ్చటలు యేల
చెప్పెదవుః

వల్లమ్మ గొలిచె నంటివి వస్తువలు

యిసానంటివి
యలమంచి తావంటివి యెరుగుదురు

పెద్దలంటివి
పూని యీమాట నీబుద్ధిలో నుంచు
ఆ రీతి పంపాది అయ్యలనాడు
దేశము విడచి యీ దేవతాభకిని
అరుదెంచ దలచిరి అయిదుగురు
నాడు
పంపా (దిలో పాళ్ళు పంచేటి కొరకు
డఐాణములో వస్తువలు దివ్య
భూషణములు
మంద నడుమను వుంచిరి మంచి
+ వస్తువలెల్ల
దొడ్డనడుమ పల్లికొండ దొరసినట్టు
గాను
అయిదు వాకిశ్ళుదీసి ఆవుల పంచిరి
అందరికి అన్నిఫాళ్లు సరిపో వగాను
ఆధిక మయిన పాలు వొకటి అవుల
మంద నడుమను

75

ఆవులు యేనూరు అర్థ మొక కొంత

బంగారు జలపోత పషిణి పూజల పెన్రై

మందనడుమ నుంచెను మరి యవ్వరికి
పొత్తులు పోక

అందుక విచారించుక అయిదుగురు
రాజులు

ఆడబిడ్డను బిలచి ఆ శెము యిచ్చి నారు
కొమరక-తావచ్చి గొబ్బున నిలచి
అన్ని వస్తువలు విడచి మాయత్త
కొమరకగా
ధనముపెట్టై యెతుక దాచుకొన్నాది
కొలిచేను కొమరక్క. గోరతి నెలను
ఆడబిడ్డకు అల్లెమిచ్చినా మని అత్రి వెరో
మేము

తిరిగి ఆశించరాదు దివ్య పురుషులు
మెచ్చరు
కోరిమా పెద్దలు కొమరక్క-కు

యిచ్చినామనిరి

యలనాగ మాతోను చెప్పి వున్నారు

పూజలు యే తావున పుచ్చుకున్నావు

ఆ తావుకే పోయి జరగించవలె గాక

నీళ్ళ నడుమ నిలచి నీరజనే(తి !

గొప్ప మాటలాడకే కొలువను నిన్ను” ..

గంగ కాటమరాజుకు అంబరీషుని సాటువ చెప్పుట, ...

వల్లవుల రాజుతో గంగ వయ్యన
బలికి :
“వోయి కాటమరాజ ! వనరధి

గాంభీర్య !

మూలెకె మాటాడితివి, ముమ్మాటికి నన్ను

వినిపింతు యీమాట వృతాంత మెల్ల

తిరమందులు కొలిచేరు తిరిగి
సొమ్మంటివి

78

కొమరక్కకు ఆ ఇృమిచ్చినామని
కొలువ నంటివి నాతోను

యే రీతీ కొలువక యెట్లు పొయ్యేవు?
ఆ సందు నీకు తెలపేను ఆవులన్నః

వినుమ
ఆవులు జగ తందు లేక అమృతము
లేక

కొండ బెళము నందు గోవులు
వున్న నాడు

ఆ నాటికి హరిహరులు [పార్థించి

ఆనతిచ్చిరి నాకు

ఆవలకు కర్రలు యాదవులు
మునుపు

వారిచాత పూజలు వలసినట్టుగాను
యిచ్చేమని నమ్మించిరి యిలమీద
. దేవతలు
అంభోజి బెళమున అనేక యేండ్లు
వుంటిని కాపంబు వూర్ణితమాయ
శాపంబు చెల్పెను జగతికి దిగివ సీని
ఆవులకు దిక్కుగలిగె అంబరీషులు!!
పుట్టిరి
కామధేనువలు లేక కలియుగ మందు
జగతి నడువదని దేవతులు
తలపోసిరి
హరియ ' రాజులు ముగ్గురు 12
అరుదెంచి బెళముకు

కాటమ రాజా కథలు

ఆచ్చోటన నిలచి అంబరీమని 18
బిలచిరి

ఆవుఐక రాజుగమ్మని అభయ స
మిచ్చిరి

మునులతో బలికిరి ముగ్గురు దేవతులు

తమ నిజరూపులు మందలో నిల్పెద
మనిరి

దేవతులు మందలో పుట్టిరి జగపతి
గంపింప
శిముడు బసువన్న శ్రీహరి బొల్తావు
కమలజగర్భుడు పుల్లెద్దు కన్నెకలు
తరుపులు
గంగమైలావులు ఘనతతరూపు
సురులు దేవతులు యెద్దులు సుందరీ
మణులు

దేవతులు యెద్దులు దేవేంద
మొదలుగాను

యీరీతి బుట్టించిరి యీశ్వరులు నాడు

భాగీరథమ్మను ప్రార్థించి నన్ను

తెరువు యిచ్చిన బెళానకు ధేన్వుల
కళ వచ్చెను

పాషాణమై వున్న ఆవులకు |పాణాలు
వచ్చెను

అప్పుడు సంతోషించి అంబరీషుని
బిలిచి 14
అప్పుడు నా చేతికి అప్పగించిరి నాడు

11, “అంబుధులు” పాఠాంతగము

12. “వారి వొరాదులు ముగ్గురు
18, “అంబురుడు” పాతాంతరము

14, “అంబురుని బిలిచి

శీ

గంగ-కాటమరాజు తరకవాదము

గంగ నా మారని కరకలఠుడు
చెప్పెను
బుష్షకి రాచపట్నము రుదుండు
గట్టైను
అడ్డబొట్టు యీబూది అరుడు 16
ధరియించెను.
తిరుమణికాపు జేసి శ్రీవిష్ణు గో తాన
స్తిర మండులని పేరు పెట్టిరి వేగ
పథపతి సింహాసనానకు |పధాన
పట్టణము గాను
విజయాంభోజునికి గకైను విష్ణు
దేవుండు
అతని వంశమువారు హరి

సీర ఆంభోజుకు శివపూజకు

భ కుడాయెను
శే వులు వల్టవులు, చెన్నుని దాసులు
స్రిరమందు.౨16

హరి కట్టడి చేసిరి హరీ హరాదుు
నాడు
వల్లమ్మా కోడండ్లు నజీతె లై దుగురికి
పొత్తుబోక యు ండంగ పొలతి
తానపుడు

వల్రమ్మ కొమార్తె వపక్కుతె కనుక

ముగ్గు: కూత్రులి చాత వక్క ముద్ద
బెట్టించెను

సీలకంఠుడివి నీవు నిజరాజి తాను

జు

11

యిందుకు బేదము లేదు యినవోము

రాజ |
నరనాథ ! భుక్తి పెట్టవోయి నాకు
ఘనుడివి గాను [”
పరుగున నవ్వొచ్చీ రాజు పల్లవ
నేతితో

పల్లవన్నేతితో పలికె నొక మాట :
“గాయక మేటికే గంగరో నీకు?
వురుములు వురిమేవు వుదకము
బుట్టించేవు
రాగతనమున వచ్చేవు రాతిపై నెక్కి
రాతిపై నెక్కేవు రంకెలు వేసేవు
ఆర్బేవు కూర్చేవు ఆవులు చద్రొక్కీని!7
నీ మహిమ జూపితీవి నీరజనేతి |
నా మహిమ జూడుమా నరావులెల్ల
కోపాన వున్నవి కోడెలు సహగాను
యరయ్య సెలవు లేక యెద్దులు
నిన్ను
యేమనక వున్నాఏీ యష్మ నాముందు
సాధువని పున్నావి తరుపులు నీవ్ర
వూగికే పాలేట వుదక మెల్టావ
అడ.సుగా _దొక్కే_ని ఆది యెంత
మాత్రము
'పెల్టురికి పాలేరు పెద వ్యారుగాను
నరషము కురిసెను , వాగులు రు
లాయ
సీ మనసున వుంచకే గంగరో! నీవు

15, వారుడు

అ

16, “తిరమందులు పాఠ భేదము

17, “జెది వేని పాఠ భేదము

వాడుగో య|రయ్య వచ్చేసి చూడు
వీరుగో గోపాలుకులు యిటు
చూడవమ్మ
పంతము నీకు చెల్లదు పాలేరు విడచి
తొలగవే కడకు (తొక్కేని
యెొద్దులు 15
ఆవులు యేటికి అరుదెంచెనై న
నీళ్ళనడుమ మెదలకుండా నిన్ను
మట్టు బెట్టెని
పదరకు వెళ్ళవురుకు పాలేరు దాటి”
నలనన్న మాటలకు నవ్వెను గంగ :
““ఆడితివి మంచిమాట అవులన్న
వినుమ
యవ్వరు కొలిచిరి యెరిగించు మంటివి
చెప్పేను యీ మాట జననాథ
' యిగుమ18
తొల్లి నీపెద్దలు దొడ్డగా నన్ను
తుమ్మపూడి యలమంచి [తుళిముగా
= వుండంగ
ఆవుల వల్ణమ్మ కొలిచెను యాదవ

కొంత

కాటమరాజు కథలు

చెలగి వారిచేతి పూజలు చెల్లిన వెనుక

ష్ము కోడ్రండ్లు వనిత లై చుగురు

మ్మ, పెద్దమ్మ, సిరిగల కాంతలు
టి

యరనూక, నలనూక, నందుల సిరిదేవి

పట్టి పూజలు గొంటిని పంపా|ది లోను

ముందు కొలిచిన వారికి ముద మొప్ప

నేను
అమితమెన వస్తువులు యి స్తేని ఆడ్రిగి
నట్టుగాను

పశువుల మేపులకు పాలేరు దాటి

పరిణాన బోవుచున్నావు పాకనాటి
దేశమునకు

నరనాథ పూజించవోయి! నాకన్న

ఘనుతవు

కోడెలు అమ్మకానికి కొనసాగి రావు

పుల్లరికి కా సైతె పుట్టించ లేవు

వెంబడి? వచ్చేను యేరు 'దాట నిచ్చేను

కొదవలేని రొక్కం కోట్ల

' పరియంత ము

నరవాథ 1 కూడబెప్టేను నమ్ము
నామాట

గంగ కాటమరాజుకు వనుదేవుని సాటువ చెప్పుట

యవ్వరి వాలవని యాల అడిగెతివి?

యెకుగవా నా గురుతు మయేమోయిరాజ?

18. “[ళతొక్కేని ఎద్దులు తొలగవే కడకు అనిన గణభంగము లేదు.

19. వినుమ

20. *ఎ౨బడి అన్నచో యతిభంగము లేదు

ఎ చ డం ఎ

గంగ _-కాటమరాజు తరక వాదము

ముందు నందుని యింట ముద్దుల
పట్టనై
వుండంగ యెరుగవా వుర్వీశ నన్నూ?
అందుకు ఆనమాలు చెప్పేను
యాదవరాజ
వక కార్యము కొరకు వనర జన్మించి
వుంటిని రేపల్లె లో "వురి
మామను చంపుట కొరకు
మాయ వేషమున వచ్చి
పుట్టవా మధురలో పుండరీ
కొంకుండవై
అతని మహిమకు వెరచి అంత
పరా కమము లేక
పారిపోయి వొచ్చిన వారి _పెగ్నె
లేపొటి ?
ననున
లెదొ:

గంపింప

మామకు వెరచిన మాట నీ

యెరిగి నందుకు యాల
యదుకులారీశ :ః
పల్టదాలు పలి కేవు పాలేటి వొడ్డున
తల్లిదం డిని వొప్పగించి తర్షితివి
పట్నంబులి!
ధరలోను రేపల్లెలో దాగేనని వొ సివి
యేరులు వుప్పొంగె యగవుబ్బ
. యమున
ఆకాశము _మోసెను అవని ఘూర్చిల్లె

సురులు వెరగందిరి చుకగ్థాలరాజు
జడి సెను

ఆంధాకార మాయెను అవనీశ। నాడు

వసుదేవుడు వెరగంది వాక్కు-న

నన్ను
యేమని పార్థించినది యెరుగ వా
రాజ?
కస్నులుతెరువని బాలుని కడతేర్చు
మనెను 22
ఆనాటికి వసుదేవుడు అనేక విధముల
తలచి (మొక్కడా నాకు ధరణీళ :
తనకు
యెొమ్మెగా సీవు నాతో యెదిరించినావు
అంనాడు [మొకి,నందుకు యాదవ
రాజ!
విలసితముగ తెరువు యిస్తిని నాడు
న్యాయముగ [కిష్టమ్మను నా మరుగున
దాసిని
[పాణాలు రక్షించుకుంటివి
పగవారిని గెలి స్తివి
అందున నాగురుతు యరగరు
యాదవులు మీరు
యదు వంశమును నేను అనేక వేల
| యేండ్లు
కాపాడుక వస్తిని కడతేరిస్తిని నేను
పిల్చకాలువలు "మెంతని వింక మాడేవు

లీ]. “వురిటిల్లు” పొఠాంతరము
29, రి థీంచుమనెను (దగిచెర్చు)

80

కాల్వలే నదులుగా జేతు గంగ నాపేరు
రానిపోని మాటలకు రబ్బకెకే _వు
భూనాథ: పూజించవోము నికు
బుద్దేలలేదు?”
కరకంఠు రాణితో రాజు | గక్కున
బలికె.
డ వెల్పువు సీకింత ఆసురతన
మేల ?
లేని మాటలు పుట్టించేవు నెళ వులు
యెతి కేవు
కోపంబు చేసేవు కోడెం తరిమెవు
కేకలు వేసేవు గద్దించ వచ్చేవు
గుంటిమీద యెక్కే -వు గుడ్తె రజేసేవు
చేతులు జాచేవు జేరి వ వొచ్చేవు
కలకల నవ్వెవు కొల్తలాడేవు

గంగ ఆగగలను

అచ్చట నిలచి గంగ ఆ రాజును
జూడంగ
కోపించి ఆవం:చి కోపాన అరచి
వురిమిన ఆవల వ్వరికించి తలిమె
కొమ్ములు వంచుక ధేన్యలు కొట్టు
క ళు
మిటాడెగు
మా!
మెరుపులు బుష్టెను మేఘములు
[గమ్మెగు
(పళ య వాయువ్సలు విసిరి పిన
వర్షములు

కాటమరాజు కథలు

బిరబిక వచ్చేవు బిగువు చూసేవు
వాదులు చేసేవు వలదు పోవమ్మ
వాగులెంబడి వున్నావు వంటిరిగ నివు
'పేలేవు పెరిగేవు పెక్కులా డేవు
జంకేపు చొంకేవు జగడ మాడేవు
సారెపారెకు తిరిగేవు సలపట్టి వచ్చేవు
మరుగులు దెలిపేవు మద్దు లెక్కె_వు
కొంటె చేతలేగాని కోమలిరో నీకు
స్టిర బుద్ధి లేదాయ దేవతవుకొవు
యీసారికికి నను జూడు విధమెల్ల నిన్ను
ఖండింతు యాదవుల చాత నిన్ను

కదలకుండాను
ఆశించక యిప్పుడు నా ఆవుల
ఇ మంద విడచి

హో కు వమ్మ వ్‌ కెంత _పొద్దః జోదు!”

గగేలు పరచుట

పారు నడలెల్ర పపవుటకు మోపాయ
పోచేం పాలేరు పొర్లి పారసాగెను

పరదలు ములచెను వాగులు నిండెను
కసు వై శీ పాలేరు కాను *లు ముంచెను

| గుంది మీద వుదకము కొండల

పొడుగున
పొలుపార వెల్లి బుట్టి పొన్టి పారసాగెను
అవ లేగకు గౌనక “అరపంగసాగెను
శం నని మందంత చల్హాచెదరమాయ
మందలు ముంచెను మచ్చులెక్కి_ పూచెను

౨5, “ఈ తూరి పాఠ భేదము

M3

గంగ-కాటమరోజు తరక వాదము

కోడెలు చీదర గొబ్బి కొమ్ములు వంచెను
చిల్లరై పోయెను పశువులు చెచ్రెక్కి
వురికెయు
మందలు వుద్ధరించెను మంద లావులు
తడిమెను
యీతలాయెను ధేన్వలకు నీరు వెల్లి
విరిసెను
అరినిక్లులాయెను యెద్దులకు అకాశం
వురిమెను
మోరలె త్రి చూచి మొద్దుపారి నిలిచెను
నలనన్న యెదుట నధిక కోపమున
ఆపరూపమున గంగ అప్పుడిట్టనియె:
“మేమోయి రాజ ! నీమంద చూడు
యెద్దులు చూడు
ఆవులేగను చూడు ఆరవంగ లేక
తెప్పలై. నీళ్ళపైన తేలాడుచున్నవి
ఆపద పాలేట నీ ఆవులకు బుటైను
కరగదా సీ మనుసు కాటమరాజ |
యూతూరి ననుజూడు యిద మెల్ల
నిన్ను
ఆవుల యెద్దుల యాదవుల మిమ్ము
ముంతును పాలేట ముమ్మాటికి నేను
మారుమాటాడకు మాధవ నఅదన్నః
గొబ్బున పూజించవోయి ఠాజ !

౧ కోరిన వసువుకు యిచ్చేను'!
స్రోమవంశమున రాజు సోద్యంబు
సు గాను
ఆకూఖథిగా నిలచి అప్పుడిట్టనియె :

5

8]

“భదాణి | వినవమ్మ పాలేడ నీవు
గద్టీగా పూజలు కావలసినదాన వైతేను
బుద్ధిమంతునితోను హోరు సీకేల ?

హరిహరాదులు మంద ఆలివిగాదు నీకు
గిం కూతురు పెండ్రి గినిసి యాడిన
బసవవాహనుడు వాడుటో బసన
న్నను చూడు
రుమలు తపస్వులు రుద గణాదులు
పురహర (ప్రమథులు భూపతి మందన
సలుగు టెద్దులె జన్మించె సంగతిగా
నప్పుడు
అష్టదిక్పాలకులు కొవిలి యాదవుల
మందకు
దిమ్మరి ! వగలమారి ! దిష్టించి చూడు
యక్క_డ నీల వేణివో
యెమ్మెకత్తెవో కాని
సోలేవు పేలేవు సొమ్ములు దూలంగ
గాంభీర్యము సీకు లేదు గద్దించ వచ్చేవు
గుట్టున పోవమ్మ కొలవను నిన్ను!”
యెద్దులు పాలేటికి యేతెంచి రాగాను
గరిమితో దొనకొండ గంగమ్మ యవుడు
మొగధీరుని కాటమరాజును
మోసపుత్తు ననుచు
రాజుయెదటికి. శక్తుల రమ్మనీ ' పిలిచెను
పఠిపులు పుల్లను పాలేటి వెంట!

క!

62

కాటమరాజు కోథలు

గంగ శ కి దెవతలను రప్పంచుట

“అంగనరో రావమ్మ ఆర వెల్లి గంగ!
మందలావుల వురికించు మరిపూడి
దనుక
చక్కని వెగుచుక్క- ! సభియ
రావమ్మ |
సలుగుటా వుల వురికించు సాకిరేల
గంగ |
కోరిన వరములు కొంగు బంగారమై
కోడెలావుల వురికించు కొను లెటి
గంగ
పరుగున రావమ్మ బట్టుపల్లి గంగ |
పయ్యావుల పోకుండ పదిలము. గ
వుండు
నాకు తోడు రావమ్మ నంద్యాల
యల్సిమ్మ!
నడియెటికి వురికించు నర్రావుల నెల
మావురమ్మ | మారెమ్మ : మాంకిళి
దేవీ:
కమ్ముక రారమ్మ : ఆవుల గడి
దాచకుండ
ముద్దుచెక్లెల రావె ముత్యాలదేవి !
స్తిరమందులవారి ధేనువలు తిరిగి
పోకుండ
చిన్నారి పొన్నారి చిపేలి గంగ !
రాజు ఆవుల వుంకించు రామతీర్థము
వరకు

న

మలుఛభమ్మ ! పోచమ్మ ! మహ
మ్మాయి! మీరు
మంగోలుపాడికి ఆవుల మళ్ళ్శించ
రమ్మ |
కొల్హాపురి రావె కోపలేటి గంగ |
కోడెలు ఆవుల వురికించు గోపాలకుల
నెల్ల
కామాక్షి రావమ్మ కావేటి గంగః
యద్దుల తర్చి పోకుండ యెటికి
తరుముడి''
తన తమ్ముని పోతురాజును దాయంగ
1 బిఐచి
అక్కలకు తమ్ముని అరుషించి పిలచెను
“కోడిపుంజుల తోటి కోలాటకాడ |
మెకపోతుల తోటి మేలాటకాడ !
గంగలకు తమ్ముడ ! గావు పోతున్న !
పొంగుబారి యెద్దులను పోకుండ నిలుపు”
అందరికి సెలవిచ్చి గంగ
ఆర్భాటము చేసెను
కూడిరి శ కులు గుంపులు గుంపులుగ
పేరములు బారుచు ఆవులముందర '
వేట్టాడి4 సాగిరి
అర్భటములు చేసి గంగ గుంటిపె
కెక్కెను
డిక్కులు చీకట్టు గప్పి దిగ్గజములు
వణికెను

ధ్‌ ఎద శ
కల్తీ * పట్టాడి పారాంఆరము

గ ంగ-కాటమరాజు తరకవాచను

శూలంబు జళిపించ సుచులు

యరగందిరి2క్‌
ఫోలేక యొద్దులన్ని ఫోటుర ం"కెలు
వెసెను

నాలుకలు చాచకొని నరావులెల్ల
కడుపులుబ్బి పడెను కళదప్పి యంత

రక

గోపాలకులు యుడిసిరి కొల్లాయ మంద
ఆవుల యెద్దుల యాదవుల జూచి
పకమ్యూన నవ్వెను భాగీగథి గంగ
అక్కాజముగ గంగ ఆరుభటము చూచి
కాటమరాజు

మంద గోపాలకుల జూచి మదివేగ ఐలితె:

కాటమరాజు శక్తులను ధిక్యురించి ఆలమందను
ఏరుదాటించుట

“జడదారు మండలి! జుట్టి బోయిన

గోపన్న !26
పరువునబోయి శ కుల పట్టితెండి
మీరు!
ముత్యబోయిన పాపన్న! ముంగర
రంగయ్య!
ఆవుల తరుమకుండ అరికట్టుడా
మీరు!
శంకుదార మల్బయ్య! చెవుల
నారయ్య 1

జడలు తూలాడేటి శక్తులబట్టి
కానుగుల గట్టండి గట్టిగా మీరు!
కొండగొడుగు ఎంగటః గోవుదార
లక్షుమయ్య।
ముందల ఆవుల తోలుడీ ము స్తీదులై
మీరు
యరణణ్ణ యెద్దుల యేర దాటతోలుడి

య రయ్యః చటివారి యరణణ : మీరు
ఇ ర
పెదిబోయిన రామన్న ! చల్లవారి
6 ధా
య్మరయ్య
సలుగుటావుల తోలుడి సాక్షి తప్పకుండ
తప్పక ఆగుండు తలకోలలు చేయుడు
పట్టిగ కడలచేసి పకువుల తోలుడి””
అని యిట్లు సెలవిచ్చి యాదవుల బంపె
పొందుగా ,పార్థించిరి బొల్హావు
బసవన్నను
ఆ వెళ అవతారమూ రులె
అక లంక ముగ వచ్చి
ఆవుంన్న ముందర ఆటువేగ నిలచి
బసువన్న రంకె వేసి పశవులె క్రై లేవ
బొల్లావును చుట్టుకొని ధేన్వలు
ఫో డెములు తొక్కుచు
సలుగు చెద్దులకు కళవచ్చి చౌక శళించి
దాటెను

విక్‌ వెరగందిరి

26. “జడచదారు గోపన్న జట్లిబోయిన మండలి పాఠాంతరము

64 కాటమరాజు కథలు

కోడెలు తరుపులు గోపాళవర్గ మ ఘూర్జిల్లైను భూదేవి కొండలు ధ్వను
యెరుదాటిన యెద్దులు యేక రోంతు లె త్రెను*?

లాయను లింగాంకొండ వీరులు నిలచి చూచేరు
ఆవల రవధూళి ఆకాశము గప్పెను.

గంగ మట్టి పె పెయ్యను గుంటి (కింద దాచుట

సురులు వెరగందిరి చొక్కె.ను గంగ కోడెలు యెద్దులు గోపాళ వర్షము
మళ్ళవాయను పశువులు గంగకు మరి , సిర్మలాన గోకుళము వచ్చి

వశము గాదాయ లింగాలకొండవద్ద నిలచెను
తిరుగ వక బుద్ధి తెలిసెను ముందల గోకుళయు మురువైన యెద్దులు
(తిపుర సంహారికి మాలకొండ మేరగాను వారి
అల నీలవేణీకి ఆసురసంవారికి . మందలు దిగెను
పరుగులు బారంగ గంగకు సీలకంథుడు బస వన్న లింగము[ద
పెచెమటలు పుధ్రైము ' ఎద్దులు
యొద్దుల రవధూళి యేకజడల గంగకు పోబురాజుకొండ యెక్కి పోటు
కి ప్పెను నిండార కావురి రీతి రంకెలు వెసెళు
రాల్బ్చుచు నిప్పులు రాతిపై ధుమికి గంగరేగులు చుట్టుకి గంగ
ఆవల నడుమ మద్ది పెయ్యను మైలావులు
అరుంధతి రీతి శిలలు చూచి యెద్దులు తిరిగి
పొదులుచు పోగాను గంగ పోడెమున ముమ్మారు
(తొక్కుచు బాలు వాలున అరచెను పశువులు
నీళ్ళనడుమ లంకించుకొని నిలిపెను , దిగి వచ్చెను

గుంటికింద సల్హా పిన్నయ్య సకలభోగమున వచ్చి
తరుపుళు గుంటికింద దాసి వేగంబె సాగల కొండపాటి మేరగా వారి
ధారుణి కక్క టిల్హింగ తాండవమాడె సంపదలు దిగెను
పంకజనాభుడు కాటమరాజు పాలేరు పాలేట్‌కి దక్షణము భాగంబు నందు
దాటెను పాటికి దక్షణము భాగంబు నందు

నన కారాణాలు క్యాననానాానానానస్తునా

ప్‌ ద్‌ణలిచ్నె ను

గంగ-కాటమరాజు తరక వాదము 85

కొండకు తూర్పున భాగంబు నందు కొలువు దీర్చి వుండంగ గోపాళ

యేపెల చెలికెలో యెల్ల గుడార్డు వర్షము
యెల్ల గుడార్లు యె త్రించె హేమాద్రి ఫెద్దమంద కంపటీలు పేరు గల
రాజు యాదవులు
హ స్త్రమానము అయ్యెను ఆవుల శేమంబు కాటమరాజుతో చెప్పవచ్చి
మందలు నిలచెను నారు
గోపాలచం, దుండ కొలువుగుడారు
లోను

కాటమరాజు మట్టిపెయ్యను వెదకించుట

“రఘురామ చందుండ: రాజ ._ గోపాలకుల పిలిచి గొబ్బున పలికెను
కొటమరాజ! “యే జాడన వున్నదో యేగంబె మీరు
మళ్షైపెయ్యను వెదకితిమి మన జాడలు కట్టుడీ తరుపును వెదుకుడీ”

మందలో లేదు అని చెప్పి ఆ రాజు హాచ్చెర్యమంది
పాలేరు వెదకితిమి మన పశువుల భావింప ధనుముకొండ పల్పజడల గంగ

మంద చూస్తిమి ఆవును గుంటికింద అమరంగ నుంచి

అపరూపమై వున్నది ఆవుల గుండెకి. ఆ గంగ గుణ్ణాన ధుమికి

' మందలోను” వాలవాలా యని వాలలాడి వచ్చెను

నరనాథుతో చెప్పి నవ్వె ఆ రాజు గుంటికింద తరుపును కూర్మితో నిలిపి
గంగమహిమ దెలిసి ఘనుడు వాలాయముగ బుజ్జగించి వచ్చెను గంగ
కాటమరాజు నిజరూపు గైకొని నీరజనే తి పలికెను:

గంగ కాటమరాజుకు మల్లికాదేవి సాటువ చెప్పుట

“మల్లికాదేవి తొల్లి మహాభక్తురాలు మగువ నీ మందను మాయరేనువై.
నీవు చం[దగుప్ర పర్వత మందు పుధిను
సెలగి వేలిన నాడు 26

వర చెలగి వలిననాడు

86

ఆరవై వేలేండ్డు పూజించి 29
శంభునికి అమరత$89మార
గించెను
పాలారగించి శిముడు పర్వతముల
యందు
కైలాసము యిచ్చెను కపిలావు
వరములు
ముందల కలియుగమందు
కామధేనరో:! సీవు
యదువంశమున వొలురాజు
యెలమితో బుట్టును
వలు రాజు కులసతీ వారణాసి కన్నె
వారణాసి కన్నెకు వరము లిచ్చి
వున్నావు
ఆమె గర్భమునందు ఆవుల వొలు
రాజుకు
హోలురాజు పుట్టెను
కామధేనువులె క రకంఠుని కృపను
ఆవుల మందలో పుషైను యాదవుడై
ఆపుడు

కాటమరాజు కథలు

అతనికి సాయముగాను అందరు ఆపుడు
మందలో వున్నాము మాయ వేషమున
సీలక ంఠుడు బసవన్న లింగము[ద
యెద్దులు
[పమథగణాదులు పశువుల మందలోను
సలుగు చెద్దులె జన్మించె సంగతిగా
నపుడు
వారి సతులు ఆవల వరుసతో పుట్టిరి
యేకాంగులు కోడెబు తన రూపు
గంగ మెలావులు
యెద్దుల యీ రీతి బుట్టించెను
యీశ్వరుకు నాడు
పూజ చేసి పోతివెన భూనాథ నీకు
మంచిది
నన్ను కొలవక పోతివై న గోకుళము
రాజును
పెన్న యీ సందున పెట్టింతు"' ననుచు
ఆ రూపు మన్నించి ఆవురూపు దాల్సికి!
తరుపును గుంటికింద తగ నొప్పు గించి
(పళయకాలమూరి, వుండె పాలేట నంత

పోలురొజు గంగను ప్రార్థించుట

ఆరా తికి? పోలుకాజు అమృత

లింగాలకొండ నుండి నిజలింగమూర్తి

భోగలింగము తర్పి వొచ్చి జొన్నవిని సన్ను తినీ
వ్‌
ఆవులన్న తో గంగ అలిగి వుండ నిలచి
గాను
29. “పూదించి శీ0. అమృత
లి, “జేసి” కిల, “ఆవలి లికి. సన్నిధిని

గంగ-కాటమ'రాజు తరక వాదము

పార్గనజేసెను పోలురాజు
భాగీరథి గంగను:
“శరణ భయంకరి! శరణ శంకరి!
శరణ పరంజ్యోతి! శరణ భవాని
శరణె గవిరీశ్వరి! శరణె జటాజూటి!
శరణె జొన్నవి గంగ! శరణె
పల్లవపాణిః
శరణ పల్లవపాణి! శరణ పరం
జ్యోతి!
ఆవుల మందలు నీవమ్మ! అలుక
సీ కేటికి?
[ప్రాణమే సీసొమ్ము భరి
వుంచవమ్మ !
కోపంబు కాయకు గోపాల్కులమీద
అమ్మాః నీ బాలలు యాదవులు మీ

వారము

యదువంశమున నీవు అనేక వేల
వేండ్డుకి క

కోరి పూజలు గొంటివి గోకుళ ము
చవెంటను

కాటమరాజు కొలువడని కపటంబు
వుంచకు

బాలలు యెరుగరు నిన్ను పట్టి
పూజలు శాయను
తరమునాటి వేల్పువు దయ
వుంచవమ్మ
మందలు ఆరిక ట్టకు సీ మనసున
వుంచకు
కార్యము ముందల వున్నది గంగరో!
యెరుగవా?.
తరుణి గంగవు ధలామేళకు
యాదవుల రాజును
తెప్పించేను మీసేవకుల రక్షించ

వమ్మ |

గంగను కొలువుమని పోలురాజు కాటమరాజుకు
కలలో చెప్పుట

ఆని యిట్లు గంగను అటు
శాంతపరచి

మరి వెశుక పోలురాజు మందలోకి
వచ్చి
(క్రీ మహాదేవుండు శివలింగమూ ర్రి

తనయుడు కాటమరాజు తగు
వేడ్కతోను

నిక్మలాన గుడారులో ని'దించ గాను

మారుట శంభునివలె రాజు
మతియంగు చెప్పెను

అనా gm
rr Ey క దవనం శాక్‌”

వీ వండు
ల

88 "కాటమరాజు కథల

“కాంతిగల చం[దుడాః కాటమారాజ! మన పెద్దలు తొల్రిగంగను కొలిచిరి
గంగ మన మందలక్షుకి!్‌ కలిగినా సపెంపాయను మంద గంగను

యేల్పు కొలువక పోరాదు
గంగను కొలువక పోరాదు కాదనరాదు మందయాన గంగను కొలువుడీ.
పూదించి దశ్నీ ణాచ్‌కి భూనాథ! పూజితమయ్యో నిశీరి”
పోతివె న లీలగా పోలురాజు నిష్టలు చూపెను
తలచిన కార్యము ఏీడేర్చు మళ్ళిను లింగాలకొండకు మరి
తరమునాటి వేల్పు వుదయమాయ
పోలురాజు నాపేరు పొందుగా ఆంత ప వల్టవుల కాటమరాజు
వినుమః నిదవయినాన లేచి
ఆదిశకితో కంటు ఆవులన్నాః పద్మనాయుని పిలిచి పలికె
నీకు వద్దు నొక మాట:

కాటమరాజు గంగకు కొలుపు చేయించుట

“ఆవుల మేపులకొరకు దక్షిణాదికి . వనర యాదవుల నందరిని వక్క

ఆరుదెంచి పోగాను [పౌద్దులతోను
కలహము పాలేట కళ్చించె గంగ రమ్మని పిలిపించి రాజు తా లేచెను
మటై పెయ్య లేదాయ మందలు ఆడెను జలకములు ఆరు దశకి
తర్హవాయ . వస్త్రముజు గసైకు
కలలోను హోలురాజు గంగను రణళీరి వేయించి రాజు తా తర్తెను
కొలువమనెపుు పాల కావిళ్ళు ముదర పదివేలు
ఏనవాలు యిచ్చెను అయ్య అరిగెను కప్రలెను

లింగాలకొండకు గోనెల బియల్యలు కొట్టిడీలు కదిలెను
అయ్య చెప్పిన మాట ఆదిగడవ భె వేల యాదవులు యలమితో
రాదుకి?.?” వచ్చిరి

శిర. “మన వంళముకుి పాఠాంతరము
£0. 'ఊస్టతమ య్యేని"పాఠ్ర, ళ7, “అడుగు డాటరాదు'ఫాళ. 88. ఆర్ధ)

గంగ-కాటమరాజు తరక వాదము

ముందర బసవన్న లింగము ద

యొద్దులు

గోపాలుకులు కదలిరి గొడుగుల
సీడన
పద్మనాయుడు ఆవులన్న భరతుడు

య్మరయ్య
వీరన్న చన్నయ్య బిరుదు
గోసంగులు
చల్టివారి యరయ్య సాహస
ఘనులు
గంగను వేడను కదిలి రందరును
ముందల రెణభేరి ముక్కు మ్మి
కుంతలము
నరగలు వీరణాలు
నాగ సొరములును
బూరగలు కొమ్ములు భూమి
గంపింప
ఆరూఢిగా మోగ యాదవులు
క దిలిగి
నరనాథు కదిలెను నడిచె ఢమామీలు
పాలేటికి ఆవులన్న భాగీరథినీ వేడెను
ఆనందథరితుడై అరుదెంచె నచ్చటికి
వొలురాజు మీన చంశ్‌ మని వొనర
. సం థము జూచి
మాయముగ మ ఫ్రై పెయ్యను దాచి
గుంటికింద
భావింప ధన.కొండ పల్రజడల గంగ
వాలాయముగ గుండెక్కి, యెదురుగా
నప్పుడు

గాంభీర్యముగ గంగ కనక పుట్టము
గపైను
గు_త్రముగ దొడిగెను కుసమ పువ్వుల
రవికె
మగటమున కిరీటము మంచి భూష
ణాలు
ఆమరంగ ధరియించి హ సమున
బట్టైను
ముంజాత కంకణము ముగు వెన
చకము
వక చాత శంఖు వనరంగ .బట్టి
ఆయుధము వకచాత అంబు వకచాత
శూలము వక చాత సురటి వక చాత
కతి వక చాత గద వక చాత
వినపకోల వక చాత వీచె వక చాత
అసుర పునికెల పేర్ద అమరిన
సింగాణీ
పషిణి అంబులు పబ్టి నొక చాత
గదా ఆయుధము గంగకు
క నకశూలంబు
ఆరూఢిగా బవైను ఆభిలోక మాత
అనురగా గుంటి పె ఆనంద మాడుచు
వుండెను యాదవులు రాగ వున్నంత '
॥ మెరసి
చక్కన మొకమున సన్నపు '
పషిడి పు తడిభథౌమ్మ పగడపు కొమ్మ
లింగాలకొండకు యెదురుగా
నిలచైగు గంగ

90

చల్లని వేళను సరుసుడు నలనన్న
బాగీరితి సరసను పశుపతి నిలచెను
కంపటీలను 89 బిలచి [గక్కున

బలికెను:

“హూ సమానముగాక తలికె
యాదవులార మీరు
పొంగళ్లు పొంగించుడీ పొందుగా
మీర"
అని చెప్పి ఆవులన్న అది క్రి
గంగకు
సంపూర్తిగా పూజలు సకల
యాదవులు
చేకొని యెదిరించిన జాన్నవికి
యిపుడు
పాలతో గుంటిపె జలకంపు లార్చి

రాటమ'రోజా కథలు

సీళ్ళతడి యొ త్రి నిండు వొన్నెల
చీర గట్టిరి
వాలుజడల గంగకు కంఠమాల
సొమ్ములు
వురువున ధరిబించిరి వురువైన
సొమ్ములు
మల్లెలు విరజాజులు మంచి గేదంగులు
పువ్వుల దండలు భుజకీ రులు
ధరియించిరి
ఆభరణములు ధరియించి ఆవులన్న
నిలచెను:
ఆర గింపులు గంగకు ఆర్పించివేగ
సాం|బాణి ధూపములు సొలుగ
వేయించిరి

కొటమరాజు పద్మనాయుడు గంగను (ప్రార్థించుట

నిండు వేడుకతోను నీరజ నేతి
పద్మనాయుడు ఆవులన్న సద్భక్తితో
నిలచీ
ఆరూఢిగా పార్థించిరి ఆదిశ క్రి
గంగను:
“హర హర శాంభవి! ఆదిలక్ష్మి
గంగ!
శిపుర పురములు నీవు దిగ్గజ
ములు నీవు

మాల్యవంత ములు నీవు మహాపర్వత
ములు నీవు

ప్రళయ వాయువులు నీవు

పరంజోతివి నీవు

పరంజోతివి నీవు పర మేశ్యరివి
_ సీవు
మూడు కన్నులవాని సతివట ముజ్జగ
ములు నీవట

ఏ9, “కంటరీలను”

గంగ-కాటమ రాజు తరకచవాదము

జంట కంటను నీవట 40 సకలంబు
నీవట
మింట కంటను నీవట మిగుల
వేల్పువు సీవట
కల్పవృక్షము నీవట కామధేనువు
సీవట
సాగరములు నీవట సంజీవు నీవట
కాశీపురము నీవట ఖడ్గంబు పీవట
సురగణములు వేంచేయ సురకీరు లు
మెచ్చ
మునుల |పార్థన నుండి మూడులోక
ముల నుండి
పాపసంవోరివి షాలేటనుండి
పూజలు మా చాత పుచ్చుకోవలసి
దిట్టముగ మందలో నిష్టలు చూపితివి
హర హర కాంభవి! ఆవుల రక్షించు
మర్చి పెయ్యను మా కిచ్చి
మన్నించ వే గంగ
ఆర్థపూజలు యిప్పటికి ఆమరెను
నీకు

91

యేక పూజలు ముందర యేనుగ
మెదడులు
పరిపూ ర్తిగా గంగ పెట్టింతు సీకు
తిమిరేటి రాజుల శిరస్సులు గొట్టి
దొరకొని నీకు తోరణాలు గట్టిస్తును
గుురాల బారుల నరికి గుట్టలు
వేయిస్తును
అమితముగ గావింతును ఆరగింపులు
నీకు
ఆవుల పోలురాజు పగలు మాకు
అనుకూలమయితేను.
నరపతి శిరస్సులు గొట్టి రాసుల
పోయిసును”
అని యిట్లు గంగను అతిశాంతపర బి
ఆవులన్న పద్మనాయుడు అతిళాంత
పరచి
నిలచి (పార్థన కాయగాను నీరజనే తి
ఆవులన్నతో వీరగంగ ఆప్పు
డిట్లనియె
సంతోషమున పొంగి ఆడె నొక మాట;

కాటమరాజాకు గంగ పంచలింగాల వృతాంతమును
తెలుపుట

“పశుపతి, నలశన్నః! పాలేట నన్ను
కొలువక మునిగి సలమున బోతిది
మీరు ముందెరుగ లేక

పూజలు అంటే భూరోకమందు
రాజ! విను కాటమరాజ!ః నన్నెరుగవు
గాక!

40. “గంటనంటను నీవటి

కర్తను పాలేట్యి= కాదని మీర్ప
తావులు జేసుక తరాతరముందు
లోకస్తులె మీరు అయిదుగురు
యరగడ్డపాటను
పూని తపస్వులై హరిహరుల
మెప్పించి
నెలవుగా వుండంగ నేర్పున వచ్చి
చండ పచండాలు శంకరులు వారు
చెరుకూరు యేలుచుండిరి జపతప
ముల చాత
వారిలో వారికి వై రంబు పుటై
మహా విద్ధము చేసి మడిసి
రచ్చటను
దివ్యబుషి దివాకరబువి దీర్హయివి
మ హేశ్వర బుని
వీరు భక్తులు గనుక శిముడు
(పత్యక్ష మై
వారితో పలికె నొకమాట యిటు
వినుడి
కైలాసము యిప్పుడు మీకు లేదు .
యేదో తరమున యదువంశ మున
పు
అందరు కర్తలై మీరు అంబరుషులై
పుట్టి
ఆత్మ సంతానము కల్షిగెనని సకల
భోగములతోను
క రక 66 భక్తుడు కలియుగానకు

శంభుడై నీమీద హరివిష్టు లీలను

et

జా on
wy వస్‌ ల
జ
శ క ణీ 1

కాటమరాజు కథలు

హరివిష్ణు లీలను అల్లుడున్నాను
యతీశ్వరులతోను యర గడ్డ పాటను
హరుడు నమ్మించినందుకు ఆంక సరి
పట్టీని
అంకసరి పుట్టిని హరి కృప వలన
కలియుగ మందున కామధేనువులు
కలసీ
అఘోర యుద్ధముచేసి ఆవులతో
(పాణాలు
వొప్పగించక గాని అందరికి ము క్రి
లేదు
అని యిట్లు నమ్మించి హరిహరుల
నాడు
అదిగనుక పాలేట ఆనాటి పెద్దలు
తమకు మోక్షము లేదనిరి
శిముని ఆడిగి పుచ్చుకొన్న ఆదిళ క్రిని
నేను
పట్టి పూజలు గొందు పశుపతి నీచేత
యేష్య మెరిగి పుచ్చుకొందు
యెరుగవుగాక
కొటమరాజ! యీ స్తళముగాచితి
నేను
పాలేరు ధనముకొండ యరగడ్డపాడు
అయిదుగురు పెద్దలు అందరిని నేను
తైబ్బివుంచి నేను వెలసి ముందెరిగి
'పాణాలు అయిదుగురు
పంచలింగాలకుగాను

వున్నార కాటమరాజు! వుర్విలో వెలసి

గంగ-కాటమరాోజు తరకవాదము

పలుకరు యిప్పుడు పశుపతి: వినుమ

పాకనాటి దేశమున నీవు పసవులు
మేపుక
తిరిగి భూమెల్ల సిరపళులుే!1
. సేవించి
మగిడి పాలేటను మందలావులు
నిలచినపుడు
దొనకొండ రాజులు దొరలు

పల్రికొండను
అరుషించి మీరంత అన్నద మ్ములును

పల్లికొండ రాకగాని పలుకరు
లింగాలు

చండ పచండాలుగా శంకరుని
నంశమున

పుట్టినారు అమరలింగాలు

మునిమనుమలవారు

గంగ కాటమరాజుకు నెలవిచ్చు ట

పగవారు దక్షిణాదిన పట్టజాలక
' వున్నారు
ఆ భూమిలోకి పోయి ఆరుదెంచి మీరు

ఆవుల మేపుక పోలురాజు పగలు

సాధించి
క్షేమాన రమ్మని” సెలవిచ్చెను గంగ

కాటమరాజు గంగకు చెయ్యే త్రి (మొకుూట

ఆవులన్న పగ్మనాయుసికి ఆవిణక్న్మీ

గంగ
పట్టుమా వీరశాస పెపూత గంధము
చెలగి రాజులకు యిచ్చెను చెయ్యెత్తి

అందరిని దీషించి అక్ష్మీంతలిచ్చెను
ఆమరంగ యాదవులు గంగకు

అస్త ములెత్సి _మొక్కి_రి
ఆదిలక్ష్మి గంగకు పూజలు చేయుచు.

_మొక్కింరి నుండిరి యాదవులందరు
వేయిన్నూరు కోట్లు యాదవులకు (శ్రీ మంగళం...
యేకజడల గంగ
So

41. తీరువతులు

కొటమరాజు దక్షణాది ఆవులమేపు

("ఆవుల మేపులు-దకణ కాండంి లేక 'జన్నివాడ కథ”)

కాటమరాజు తాను సాధించిన పగలను
బంధువర్గ మునకు తెలుపుట

(శ్రీరాము వంశమున సిరిసంపదలు
గలిగి
(వారి) మందలోపల గలరు మంచి
సజ్జనులు
ద్యారావతి మొగరాజు (తన తమ్ములు
తాను
ఆర్చి భూముల నెల ఆవులు మేపిరి
అయోధ్య మొగరాజు అన్ని
దేశములు
గో(వు) గణములకు మేత కొదవ,
' లేకుండ
ఆమెత చేయించి(నాడు) యాదవ
రాజు
తన 'గోకలములోనున్న తగిన
బంధువుల(ను)
పొందుగా విలిపించి పొసగ
నిట్టనియె-
అసమాన ధీరుడైన ఆవులన్నకు
మరది
(పభగల వేట్క_తో పద్మనాయని
బిలచి

శశి భాస్కరుని వంటి చిన్న తమ్ముని
బిలచి
యెలమితో (రమ్మని) పెయ్యల
వెరయ్య బిలచి
కర్రి (వీర) వె రులకు గనుడు కరి
యావుల రాజు
తమ్ముడా రమ్మని నళనన్న బిలచి
జలాదందుని బట్టి చట్టలు చీరిన
అట్టి భీముని నెలవు ఆవుకుల మరది
చట్టవారి య్మరయ్యఃను (రాజు) దగ్గ
రకు పిలచి
బిల్లిదురు వేగరు బహు వి|కమ

పరులు

కీర్చిలాడని సత్యగణఫు నిలనగ
ళా

చల్లహారిని రాజు లాల్మితో పిలచి
బంటవె రుల తుస్మీ తలలు కండించి
మీరిన మారాజు మేటి తమ్ముడనంగ
వీరినాయని ఆత్యంత (పేమతో
విలచి
మంద గోపాలకుని మరియు
మన్నించి

కాటమరాజు దకణాదీ ఆవుల మేపు

కంపటీలను పిలి(పిం)చి కవుగిటికి
చేర్చి
యాకర్ల ముష్షులను వేట్కతో బిలచి
ణు టు
పుదలను బిలిపించె (రాజు)
(a)
పెద్దరిక మూన
మనవి చెప్ప దొరకొనను మాధవుడు
ఆవులన్న
“ముందు మన పెద్దలు మూడు
లోకములు
కదనిల్పె వలురాజు గనుడు
మన తాత
అతని కొమాళ్లు యెంచితే అతి బల
దేవులు

పంచమ యేదాంతులు బల్రిదు రేగురును

మించిన దేశా (ది పతులు మెచ్చి
కొనియాడి

ఆంచితంబుగ కవులావులు

పంచుకొని పాళ్లు
ఆంచితంబుగ పుణుల అటు
చెలినారు
(ఉత)
వారిని చంపిన వారిని (తా జె ప్పెద)
వినుడి
ముతాత పగవాణ్ణి మొ త్రివేసితిని
తమ తాత పగవాణ్ణి సంహరించితిని
సీంవో ది (రాజు) పగవాజ్జి చీలి
వేసితిని
పెద్దిరాజు పగవాణ్ణి పెరికి వేసితిని
యరనూక (రాజు) పగవాణి
యేపణగించితిని
నలనూక (రాజు) పగవాణీ నరకి
ణు
వేసితిని

కాటమరాజు సిద్ధిరాజ్నుఎ ఫోలురాజాపగను
తీర్చుకొ న గోరుట

పోలురాజు ప,;వచ్చె (తమ్ములార !)

పోరాదు మనము

దు (దగ్గర కు) వచ్చెను సిద్దిరాజుల

వారికి మనకు

పొందులు చేసికొని పోరాదు మనము
అమ్మ (సిరిదేవి) వద్దనంగ

(పాక రోడు) ఆవుల మనము

ఆగరులమై వ స్తిమి వారి భూములకు

వారి భూములకు వచ్చివలసినట్టుగను
పుల్లరి ధన మొప్పి పెన్న లోపలను
కల్లలాడకుండ (దేవగణంబులు)
సాక్షులున్నారు.
యల్చి దేశములు మన కథలు
యెన్ని కెక్కావలెను
పాశ లోపల(మన) సత్యము వాటి
వుండవలెను

Ts

వొప్పు తప్పులు లేకుంచే(గాని)
దృచితంబు గాదు
తగువు గెలిస్తేగాని ధర్మంబు గాదు
పృతాలు చించక (కాని) భావ్య౭బు
గాదు
సిద్ధిరాజూ మనము సత్యమున వుంటె
(వారికి) వడబడ్డ (పుల్లరి) ధనమెల్డ
వప్పించవలెను
వరహాలు వక రాశి వంచించక పోసి
మాడలు వక రాశి మంచివ్వగాను
యడగర్ల చేతను యెంచించవలెను
సిద్ధిరాజును పిలచి (మనము) చెయ్యి

పుచ్చుకొని
“మా(వద్ద) పుల్హరిధనము మీకు
చెలి సిమి
ఇడ వూ
సీడను పుట్టిన పూరెల్టను సీవు మా
కిని

సీరున పుట్టిన వాడవు నీవు సాగాను!
నిన్ను కొనుక్కుంటిమి నీవు మా
సొమ్ము

కాటమరాజు కథీలు

నిన్ను నీరు చేయక నిలువ మిచ్చోట”
(అని) పగదెల్సి కయ్యంబు
(ముందు) బలిమి చేతాము(గి-ని)
అ:దాక మేపుడి (మన్య ఆవుల చేత
(నెల్లూరి రాకకు) కందుముతో
మేపరయ్య (మన)

కవులావుల చాత
పశువులు (వచ్చె) వచ్చేనని భూమి
పారిపోవలెను
యేటిమీద ఆరునెల్లు యడ చెసి
భూమి (వచ్చినారు)
యడ చేసిన షరతు యాడాది
వెళ్ళును
కడచేసి పోదాము (యీ భూమి)
కవులావులు మేపుడి

చెలగి యీ భూమిని చేలు సాగాను
మెయ్యనియ్యండన్న (గోపాలకులు)
మేలాయెనని వచ్చిరి

యాదవులు నెల్లూరి భూములలో తమ కవులావులను
మేపుట

యగవిడిచిరి కవులావులు

యారాళముగన్నుకి

నెల్లూరు పడమట గన్న వరమ య్య

పంజుము నాగవారము పరగ
నున్నది
యేపులి యకలగ్మరు యరగుడిపాడు

1. నవాగాను

నాన!

2, సూ రాళముగను

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

మరిమాడు రేమాడు మరి మల్లెపాడు
యీమల భీమవరం యెలిముద్దపాడు
కోటి గుంపులపల్లి కోటేలవల్లి
రాక్షగుళ్ళపాడు రావుల కొల్లు
గంటి కోటపాడు కంపమడుగుల
వాడు
పడమట వెలుగొండ పంచలింగాల
కొండ
కరి వెద్దు యౌకురవ కంభమ్ము
సనియ
ఆదూరు పం|డేల అన్ని బో యనిపల్లి
(మీరగను)

యగవిడిచిరి కవులావులు యారా
శముగను
ఆ నాజుమంద నావులు సకవడిమెసె
పెన్నవె_ట గోకులము పేరుసాగి
నడ చెను
విరివిగా ఆ పెన్న విడిమేల నుండి
ఇన్నె వాడదాకా జమిడి గుడారులు
యెత్తించెను రాజు యే కొదువ లేక
మించిన పడిగల మీగడాంబరములులి
అంచితమ్ము గాను గుడారులు

అమరం౦గ యె తించెను

కెటమరాజు తనవారికి భూరిదానము లిచ్చుట

సడిగలు గొడుగులు పంచమారూఢి
నురదులు గొలువంగ మన్నిలు
దొరలు
పెన్నలో స్నానమాడి ప్రేమలు గూడి
నాలలాడిరి గోపాలురు ఆలమ్ములు

గూడి

స్యా నములాడి చాలించి దౌళ క
వస్త్రములు గట్టిరి
తీరురుణి రు చూర్ణ ము కీరుమందులు
ధరియించిరి

యో భూతి వల్హవులు యేట్కతో
ధరియించిరి

సూర్య పభానులు సొంపుతో జేసి
ద్రాహ్మలకు దానమిచ్చీరి (తన)
(పధానులు తాను
శాస్త్ర్రగంధము అక్షంతలు సొంపుతో
ఆలది
భూరి దానంబులు పొసగంగ జేసి
మంచి గంధంబు మరుదులకు పూసి
కసూరి తమ్ములకు కలయంగ పూసి
వస్తువులు దెప్పించి వారికిప్పించి
లక్షలకు డదెదిన పక్షల కడియాలు
సక్కని తన రాచ తమ్ములకు నిచ్చి

లీ. మేఘడంబరములు

7)

4, ధవళ

వటి

— 2

చెక్కిన (నవ)రత్నాల ఛావంపు
కడియాలు
మకుగావతో తీధుమందుల మరుదులకు
నిచ్చెను

తీరైన కిరీటక ములు తిరుమందుల

వాది కిప్పించెను

కాటమరాజు కథలు

కిచ్చెను
చెంకునుళ్‌ చ కాల కిరీటకములు
చల్చవారి కిచ్చెను

కామరాజు జన్నివాడ గుంటి నెక్కుట

యెల్ల రాజుల క్రీర్తి యెక్కువగాను
గొలరాజులకీ రి గోోతకుల
య అయాన్‌

వావనుడు
చలనివేశను జనె వాడ గుంటికి
ల col
చరంగ వచ్చెను కుల శేఖరుడు తాను
ఆ గుంటికి రాజు అనశ్వరించి మొకి,-
“యూ గుంటితో సాటి యేవాటికైన
పాటింప జగతిలో పరగంగ గలది
అనుచు దగరకువచ్చి ఆశీర్వదించి

౧

మొక్కి
నిచ్చెండ్లు గావించి నిడిగంటి గుంటికి
ఆపెన మేగడాంబరములు గుడార్లు

యె తించెను

(మెరసి 'ఆమీదను) పడిగలు

గొడిగలు పట్లుటె క్కై ములు
అ

దట్టముగ విరిమేల పట్టు గుడార్లు
మందలాలు యెగసి మద నవల్లభుడు
గుంటు దిరుగ వారు గుడార్డు

యె తించెను
నిచ్చెళ్ళు జేర్చంచిరి నిడిగంటి గుంటికి

|)

(బాహ్మలు దీవింప భట్టు పాగడంగ
నిడిగంటి గుంటెక్కెను నిర్మల

చరి తుడు
ఆపెన గోపాల్కు_లు పట్లు సాలక
మా రు
నెక్కిరి
వుత్త ములు కొందరు'గోవుగో 'యనిరి
చెలగి వల్హవులంత ివశివా' యనిరి
కొందరు గోపాల్కులు “గోయింద
(గోయింద్న' యనిరి

కాటమరాజు పద్మనాయునితో చదరంగమాడ దలచుట
గుంటెక్కిన నలనన్న కూర్మితోడుతను “యినవయ్య చెప్పేను యిప్పర్థ

పద్మనాయుని విలివి Ey రించి పలికె:
థ

నాయుడ !

ళ్‌ ఫోంక్షింలు

కాటమరాజు దేక్షణారీ ఆవుల మేపు

యింటి అర్జున చరి తః యిను
రామ వేంద!
యిప్పర్ల పోతునేడు గర్భరత్న కార!
మందలో (పధానిః మరిది
పద్మరాఘవ।
మినుము గంధర్వ గనుడ !(యినమ)
విన్నవించెదను
(యీ)జన్నెవాడ గుంటిమీద
స ద్రాంగముక ఆడవలె (మనము)
యెల్లరాణాలు ఆడే చదాంగము
యీడుగాదు మనకు
బారెడు బాసికాలు చేత పట్టవలదు
మనోగ్నాన మేర్చరచి (మన)
మందను తర్చించి
అట్టి యెద్దుల పేరు యేనుగులబారు
కూడి యావుల పేరు గురాలబారు
చెలగి గోపాలకులు చితకారులును
పెదబిళ్ల యాకరులు పెద్ద సేదార్లు
ముష్టిగల కంపటీలు ముంగలబారు”
(అని) సదాంగ జలమును జయ

మేర్చరచిరి
పసిణి వాసిబాలు పట్టుకొని చేత

యిట్లాగనె నలనన్న యివకంబుగాను
“విను పద్మరాఘవ;: వీరు వారనక
వోడు గెల్పులుఐండవలెను (మనము)
ఆడినందులకు
కేడువచ్చిన యబులాకు మనము
కోరుకోరాదు
యెందుకు సన,దాంగము
" యెల పుచ్చరాదు
శశి రామచందుండు 'చెలగి
వుండన్నాళ్లు
(తన) పశువులు కాస్తిమి
(పక్యాతిగాను
అనుమాన మేటికి అరగడియలోను
(దాహ్మజ్జ్‌ అడిగినగాని శ్వదాంగము
ఆడరాదు నాయుడా'”
అనిన గోపాలకు లప్పుడేపోయి
నెల్లూరి పడమట ఆ దినమంతయు
తిరిగి
కరములెత్తి
_ొకి గారి
“ యెందు వెతికిన |బాహ్మణుండు
మందుమూాగ్ల్గ మాయెను”

[=] కాటమరాజుకు

పద్మనాయుడు కాటమరాజు శౌర్యమును పశంనించుట

ఆని విన్నవించగ ఆ పద్మరాఘవుడు

అళ్ళున తా నమ్మి అపుడిట్టగ నీయె:

“కడల చుక్కల రాజ! (వో)

కాటమరాజః

6, చదరంగము

100

యీవాటి పసికి బాహ్మణుని యేటికి
అడిగితివి?
(అక్కడ) తనకోటలో పలికి దట్టించి
యురికి
పాతాళ భూమికి పరుగున పోయి
పోయి దేవతలందరిని పొగడమని
మెప్పించి
అయిదు వస్తువులు మూడు

శ

బిరుదులు
పెట్టించి వ సివోయి పశుపతి రాజ!
మజావతారమున (వ స్తివోయి)
మనద వల్లభుడ!
పొడమెగసి వస్తివి (వో)
' భూపాలకుండ!
అటిమంటి నాడు నీ కనుమానము
లేదు
యీపాటి పనికి బాహ్మణు నేషుటిక
అడిగితి ఏ?
"పూర్ణ నరనాథ
సరుడ!
(కవరులనై న
(పభువులనై న
) ధరణి

కాటమరాజు కథలు
చెప్పితవి యీామాట వొప్పరాది
తనకు
గొప్ప దుర్గమ్ములు కొట్టి సాధిఆవి
తాత నాడు సాధించి జయమేసు
కొంటిఏ
(చక, కూట ముల దేవరాజుల
కొట్టి సాధించి
భూచ|కాల బిరుదులు పొందుగా
నీవు
పుచ్చుకొని వ సివోయి భూపాల
కుండ;
కొంకణ దేశమును కొట్టి సాధించి
వకిణి కీలుకొమ్ము వసుధ పె

పరకీ ర్రి ఘనుడవు అరవకట్టు
రాజ్యమున
ఆవుల మేపించిన ఆనాడు సాగాను
ద్రాహ్మజణ్ణి పిలిపించి బలమడుగుదా
మన్న రాజువు గావు
యా భై యారు దేశములు యెద్దు లావులు
మేపించిన నాడు సాగాను
ద్రాహ్మ్ణి పిలిపించి జలమడుగు
దామన్న రాజువు గావు
యాభై యారు రాజ్యములు యసు
వంటి వంటెం
అంగ, వంగ, కళింగ, కాశ్మీర,
కాంభోజిీ,

శాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

కామరూప, సవిర, సౌరాష్ట్ర,
మహారాష్ట్ర,
మగధ, మాళవ, నేపాల, కేరళ,
చోళ, పంబెళ్ళ. గౌళ, మళియాళ,
సింహనందన, |దవిళ, కర్నాట,
కరాట,
కూరాట, అహనాట, నాట, రయ్యాట,
పులింద, కుళింద, విదర్భ, విధేయ,
బమిళిక, బర్భర, కేయక, కొసరక,
కుంతల. కొరత, శూర సేవ, వంగ,
తెంకణ, కొంకణ, మత్స్య, భద,
సైంధవ,
వాచ్య, హరిసిత. గుజ్జరి, యౌవన,
జాలవిందు, సప్పరసిందు, జొబ్య,
జన్మ,
వి శేష, మాళాహళ , నేపాళ, మాగధ,
పాంచాల, చోళ, మృత్య, పుళింగ,
శూర సేన, వంగ, బర్భాట,
గాంధారి,
కాళ్మీర, రూరిసెల, బంగళ, గుజ్జరి,
సల్వ, సింధు, కొంకణ, వంగ,
సివంగి, వంగ, లలాట

101

అననొపు యాభయ్యిఆరు
రాజ్యములు
ఆవుల మేపించిన ఆనాడు సాగాను
[ాహ్మ జీ పిలిపించి బలమడుగుదా
మన్న రాజువు కావు
నీరు మంటల కోన, నిప్పుల కోన,
పాముల కోన, తేళ్ళ కోన, విషపు కోన
కారుచిచ్చు కోన, చీకటి కోన, వస
నాభి కోన,
మాతంగి పత్యతం మహాళ కుల
కోనలోను
ఆవుల మేపించిన ఆనాడు సాగాను
(బాహ్మజ్జి పిలిపించి బలమడుగుదా
మన్న రాజువు కావు
యీపాటి పనికి బాహ్మజణ్ణి యేమిటి
కడిగితివి ?
యీ అక్కర కొరకు | బాహ్మండు
యెక్క డా లేడు
నీమాట వృథగాదు నిజమౌటగాని
నీమనోగ్నా నమున వక అవుసర
కార్యము పుట్టక పోరాదు
జన్ని వాడ గుంటిమీదను సదాంగము
జయములేదు రాజ!''

పల్లికొండ పెరుమాళ్ళు (బాహ్మణవేషమున కాటమరాజు
వద్దకు వచ్చుట

అనిన కాటమరాజు ఆపుడిట్టగనియె

“కీడు గానియ్యి మేలుగా నియ్యి

102

(పతీగ్న స్మదాంగం పట్టియాడ
వలెను”
అనంగానే పెన్న పాంచమునున్న
పల్లెకొండ పెరుమాళ్ళు
బలం చెప్పుతానని (వాహ్మ డె వచ్చెను
తన మతిలోను సంతోషించి తల
పోయ దొడగెను :
యల్ర దేశముల (ఆవులు) మేపించి
(నాడు యాదవరాజు
చెల్టంటో ] నెల్లూరికి చేరంగవచ్చెను
జన్నెవాడ గుంటిమీద చ| దాంగము
ఆడుచున్నాడు
ఆడిన స|దాంగము అనుమాన
మాయెను
(వారి) పళవులమీద (సూర్య)
[గహణం పట్టనున్నాది
(ముంగల కోయ) బోయలనుండి
"పోరు పుట్టనున్నాది'
ఆ కాటమరాజు ఆడిగనుగన.క
సత్యంబు తమకని పల్లి కొలడ
పెరుమాళ్ళు
బలము చెపుతానని (తానే వక)
వాహ్మడై వచ్చెను
ధారుణీశ్వరు కడకు భోరున (పల్లె
కొండ వున్న దేవళంబు) వెడలెను

కాటమరాజు కథలు

కాషాయవస్తా9లు కనకక మండలాలు
పషిణివన్నె నుదుట పట్టె పర్ధనము
దండాపు కోలకు తగిన కై వళ్ళు
మెండైన జపమాలిక మెరుగు జంజెంబు
గొబ్బున వకచాత గొడుగొప్ప బట్టి
దర్భవుంగరములు తగ [వేళ్ళ బెట్టి
అక్షంత పుటికలు అరచేత బట్టి
చెంగావి వలిపంబు చంక పు సకము

. అవుధరించుకోని అటువలెనే (పల్లె

కొండ పెరుమాళ్ళు) వెడలి =
బలము చెపుతానని (వక) బాహ్మడై
వచ్చెను
దారణేశ్యరు'డు కడకు
దబ్బున వచ్చెను
“శుభమసు' అని వచ్చి శుభ
ముహూ ర్రమున
రాజువున్న గోకులము సొరబడి
- వచ్చెను
గోవులు గోపాల్కులు గొబ్బున
చూచిరి
పశువులు కంపటీలు భావించి చూచిరి
గొల్లిండ్ర (దాను) గూర్చుండి కుల
అయ
పావనుండు
కాటమరాజు(వున్న )కడకు ఘనుడు

రాంగాను

(పాంతము > |పాంత్సము ౫ పాంచఛము 7, ధారుణేళ్వురు

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

103

కాటమరాజు (బాహ్మణుని పూజించి బలము చూడుమని
కోరుట

(దొహ్మణుడు వచ్చెనని భటులు
చెప్పంగ
ఆమాట విని (కాటమృరాజు ఆనంద
మున బొంటదెను
గొప్పున స్మదాంగము గుండు దిగ
వురికి
బ్రాహ్మణునికి యెదురుగా భ క్తితో
బోయి
కన్నంత మును మొకి గనత
తోడుత తెచ్చి
సానంబు చేయించి (సన్నద) సద
రాంగము పెన
కూర్చుండ బెపైను కులపావనుండు
(అ సరు) పన్నీరుతో (బాహ్మణుని
పాదములు గడిగి
తనపైన జల్లుకొనెను ధారుణీశ్వరుడు
చల్వగంధ పుష్పములు చందనము
ఆలదెను

చెలువొప్ప నమస్కారంబు చేసి
యిట్టగనియె :
“యెచ్చోటనుండి సీవు యేతెంచి
నావు? వో (వాహ్మణయ్య !
యేమి మీ దిన్యనామంబు యెరింగించ
వయ్య !
యిచ్చోట కేతెంచిన యేమి కార్యంబు
(తమ) వల్ల వులు తిరుముందులకు
వయనమైనాను
(గాచ్చార)? బలము చూడవయ్య
వో (బ్రాహ్మణో తము ండ | 2!
అని ఆనతివ్వగాను యాదవులజూచి
తీరుగా అందరిని దీవించి పలికె
బంధుజన గోపాల పరివారంబు దాను
[గంద మచ్చంతలు 10 కడుకొని

దెచె ఎను

(బాహ్మణుడు యాదవవంశ (క్రమమును వివరించుట

దీవించి బాహ్మణుడు దివిజులుప్పొంగ
“(చోయాదవ గాంభీర్య ! అఖిల
వినోద !

దుంథార ధారుండ |! గంధర్వ ఘనుడ
(వినుమ)

ర, అతరు
el

9 (గవాచార

10, గంధనుడింతలు

104

మీ యాదవవంశపు చాలు

ఆవుతారము వినుడి :
ముందు మీజన్మంబు మూలమట్టుగను
కందువతో చెప్పేను(మీ) కథ యెల్ట
వినుడి

మంఖథాది (గిరి సముదము తర
వంగ మరి గోవు పుష్టి
గోవుల యెంటనే(గో)వుల రక్షకుండు

కాటమరాజు కథలు

[బ్రహ్మ కొమారుండు 11బ్బంగు
మహాముని

బృంగు మహాముని కొమారుండు
ఆమృతుండు
అమృతుని కొమారుండు ఆది విశ్వ
(బవ్మా

ఆది విశ్వ_బహ్మ కొమారుండు
సూర్యుడు

(పుట్టెను) సూర్యుని కొమారుడు చెనెశ్వరుడు
గోవుల రక్షకుండు కొనితెచ్చిన చెనేశ్వరుని కొమారుడు నయ
అమృతము .. నేందుండు
హరిహర దేవాదిదేవతలకు పంచి నయనేం|దుని కొమారుడు కాల
పెట్టించెను శంక రుండు
ఆ యుగం పొడిమారి ఆదియం కాలశంకరుని కొమారుడు
దుండెను (త్రీశంకరుండు!£
గోవుల ర కకునికి జయంతుడు యని [తీశంకరుని కొమారుడు
వక కొమారుడు జన్మించెను హరిచ్చం దుండు
ఆ కొమారునికి ఆగసనందనుండు హరిచ్చందుని కొమారుండు
అని వక కొమారుడు జన్మించెను లోహితాస్యుండు
అగసనందన కొమారుడు సింహ లోహితాన్యుని కొమారుడు
నందనుండు దుందుభానుండు 1
సింహనందను కొమారుడు అగస దుందుభానుని కొమారుడు
నందనుడు యవనాళ్వుండు
అగసనం౭దను కొమారుడు యవనాశ్యునీ కొమూరుంతు
ఆచినారాయణుండు మహందాత14
ఆదినారాయణుని కొమారుడు మహందాత కొమారుండు
|టహ్మ కృతాసంధనుండ్ను!
నే. భృగు 12 (తీళ కుడు 19, ధుంధుమారుడు 14, మాంధాళ

1 క్చృతసంధుడు

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేసు

కృతాసంధనుని కొమారుండు
దాత్యసందనుండు
దాత్యసందనుని కొమారుండు
కక సుంశు16
కకసుని కొమారుండు కల్మష
బాంధవుండు 17
కల్మషబాంధవుని కొమారుండు
అమిత సత్వుండు
అమిత సత్వుని కొమారుండు
ఆంబరీషుండు
అంబరీషుని కొమారుండు సోముండు
సోముని కొమారుండు డిల్లీబు!క
డిల్రీబుని కొమారుడు బగిరాజు
బగిరాజుని కొమారుడు రఘు
రఘువు కొమారుడు భాస్కరుడు
భాస్కరుని కొమారుడు అగ్ని
వరుండు 19
అగ్నివరువి కొమారుడు శీ గగతుండు
థీ గగతుని కొమారుండు బసాసు
ఐపౌసుని కొమారుడు మగిలి
మగిలి కొమారుడు పులివారి
పులివారి కొమారుడు ధీరుడు
దీరుని కొమారుడు యక్షదీకుడు
యక్షధీరుని కొమారుండు కుతి
కుక్షి 'కొమారుండు వినకుక్షి20
వినకుకి కొమారుండు విస్సట
విస్సట కొమారుండు హరి

105

హరి కొమారుండు హర్దుడుః 1
హర్షుని కొమారుండు దశరథుడు
ఠకరధథుని కొమారుండు

(శ్రీరాఘవుండు
(భీరాఘవుని కొమారులు కుశలవులు.
కుశలవుల కొమారుండు
కుంచ గోపాలకుండు
కుంచగోపాలకుని కొమారుండు
స ర్వేశ్వరుండు
సర్వేశ్వరుని కొమారుండు
కేళ గోపాలకుండు
కేళ గోపాలకుని కొమారుండు
ఆనంద గోపాలకుండు
ఆనంద గోపాలకుని కొమారుండు
వసుదేవుడు
వసుదేవుని కొమారుండు
శ్రీకృష్ణుండు "
్రీకృష్ణుని కొమారుండు మన్మథుడు
మన్మథుని కొమారుండు య
. ఇం దదేవుండు
ఇం దదేన్రని కొమారుండు ఆనంద
సేనుండు
ఆనంద సేన్గుని కొమారుండు
ఆంభోదు
ఆంభోదు కొమారుండు ఘట్టంబోథి
ఘట్టంబోధి కొమారుండు వీరంటోధి

16. కకుత్తుడు
థి
18, దిలీపుడు

17. కల్లా వపాదుడు
19, అగ్ని వర్లుడు
£9

20, నికుథి 21, అజుడు

106

వీరంబోధి కొమారుండు
విజయంటోది
విజయంబోధి కొమారుండు
ఇ రాయంటబోధి
రాయంబోధీ కొమారుండు
చంచుంబోధి
చంచుంబోధి కొమారుండు జలంబోధి
జలంటోధి కొమారుండు కనకంబోధి
నకంబోధి కొమారుండు
యయా । ది22
యయాది కొమారుండు కవులావుల
గంగురాజు
కవులావుల గంగురాజు కొమారుండు
అవుల భూపతి
ఆవుల భూపతి కొమారుండు ఆవుల
అమృతయ్య
ఆవుల అమృతయ్య కొమూరుండు
ఆవుల వలురాజు
వలురాజు కొమారులు అయిదుగురు,

వారు యెవరంచే-
సింహో|దిరాజు, పెద్దిరాజు,
యరనూకరాజు, నలనూకరాజు,

పోలురాజు,
యయా ।ది పెండ్రెన కొన్నాళ్ళకు

“కాటమరాజు కథలు

తెరియాట 25 వెళ్లెను రాజు
తెజంటుగాను
అసురుసురు మని దప్పిక జిక్కి
ఆ కాట నిలచి
విషసర్ప౦బును రాజు వెనుకంట
వచ్చి
అక్కడ శు కాచార్యులు ఆతికూర్మీ
బిడ్డ దేవయాని
రాక్షసేశ్వరుని కొమా రై రమణి
శర్మిష్ట
కారణమున యయా డి కైకొనె
నిద్దరిని
వారి యిద్దరికి యదు తుర్వసు
(దుహ్యు
అను పూరు అనువారు అయిదుగు
కొమాళ్లు
యదు వంశమున పుట్టిన యాదవులు

మీరు
పృరహరుడు వంశమున
పుణ్యాత్ములు మీరు
వారిలోని వారే వర్టవులు
తిరుమందులు
వై నవైనాన సూర్యవంశము మీది

(బ్రాహ్మణుడు కాటమరాజు పూర్వజన్మ వృత్తాంతమును

కృతాయుగమాయెను | తేతాయుగ
మాయెను

బటు

ద్వాపర యుగమునాటి ధర్మాత్ములు
మీరు

| “బి2, యయాశ్రి డిని, ఇరవట

ఇన్‌

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేవు

ఆదిమూరు లె జన్మించి యాదవుల
యిండ్ల
యిలవెల్ల సరదోలు యిప్పటిప్పటికి
గోవురూపమై జన్మించె
గోయిందమూ రి
సురులు గోపాల్కు-లై సొగసుగా
పుట్టిరి
సురకొంతలు గోపికా సుందరులై
పుట్టిరి
విష్ణుతో జన్మించి (గోపాల) వీరులె
తిరిగిరి
ద్యాపరము నాటి బిరుదులు
దకి-ంచు కొనిరి
నందుని కుమారుడ వై నారాయణ
మూ ర్తి!
దూడల గాసీవి తొణికి కొన్నాళ్ళు
హరుడ వె జన్మించి అయిదవనాడు
భూపాలకుండ వై (పు డివి)
గోపెమ్మ యింటను
ఆ గోపెమ్మ గర్భమున కూర్మి
పుతుడవె
యేశోద "పంచుకొన్న వాసుధేవుడ వె
(వ సివయ్య)
చెలికాడవై . పుడితివి చిన్నవరులాకు
వడుగు జంజెంబు వేసిరి గార్లాది
వి పులు
పెడి వు త్రగీయం వెండి వుత

జందెంబు

107

కనుక మీపాలను గలిగి వృుండేను
(నాడు) దేవేంద లోకము తెగి
కొల్ల లాడిన
కందర్పజనకుడు మీమంద నావె పుట్టె
సామాంత రాగోల జమిలి
చెక్కె_ములు
శ్రీమంతు డివ్వంగ (మీకు) సేమాలు
గలిగె
ముందురొమ్ము పోట్లు నాటి
ముమ్మర ముగాను
కురుక్నే తమున మీరు 'వొరిగిననాడు
మెచ్చి శ్రీమన్నారాయణుడు
మిమ్ము వెకుంఠాని కుంచెను
ముందు రుక్మిణి పెండ్రి కందువతో
నాడ
శిశుపాల దంతవ్యక్తుల శిరసులు
నరికి
పౌం|డక వాసుదేవుల పట్టి సాధించి
యిలయెల్ల సరదోలు యిప్పటిప్పటికి

-

- గట్టిగా బిరుదులు గై కొంటి వనియు

(యీ) కలియుగ [ప్రాంతమున
కాట భూపాల!
పెద్దమ్మ దేవులకు -పెద్దిరాజునకు ,: ,
కల్యాణ సోమప్ప ఘన వరముచేత
కొమరుడవె పుట్టితివి కోర్కె
తోడుతను

108

కాటమరాజు కథలు

(బాహ్మణుడు జన్నివాడ గుంటి చరిత్ర చెప్పుట

యెకిోతివి నీవు గనగ యీ నడిగంటి చదరమైవున్నధి (నీ అంటి రాజులకు !

గుంటు
వొకరె తె బస్మమై వొరుగుదు
లిచ్చోట
సిడిగండి గుంటి అవుట నిజము
చెప్పెదను
పాం|డగంటి గుంటి అగుట జలము
చెప్పెదను
జన్నెవాడ గుంటి అవుట జయము
చెప్పెదను
రాముని కులసకిని (సీతను;
రామణ్మబహ్మ
చెరం గొంపోయి లంకలో
వుంచిననాడు
డెబ్బదిరెండు వేలు (సిరిశానలు)
దండు గూర్చుకొని

వనచరోతములెల్ల వారాధి గట్టంగ
వనచరులు కొండలు వడి తెచ్చు వేళ
అనుమంళతుడు పర్యతము అందుకొని
రాంగను
(అప్పుడే) వారాధీ కట్టబడిన వార్త
విన్నాడు

అనుమంతుడు పరణతము అవనిపె
" విడిచెన.

విడిచిన పర్వతము వేళ్ల పొడుగున

సెకిగి( యుండెను)

స దాంగమాడ
నిగిడివేసిన పర్యతము నిడిక'ల్లు
or అవును
పార వేసిన పర్వతము పాం|డ
కల్ల వును
జార విడచిన పర్యతము జన్నెవాడ
గుంటు
యీ గుంట చ।దాంగమాడి తొల్లి
గంధర్వులు వోడినారు
వారుయవరంటే--
బట్టు వ్మికమారుగాలాడి గిట్టి
పోయినారు
విధియాడి మహంధాత విధిచేతనే
వాడెను
దేవతలు యీ గుంట స్మదాంగమాడి
స్వర్గము కోల్పోయి సతమతమయిరి
కా ర్త వీర్టుండు యీ గుంట సె దాంగ
మాడి
కరములు గోల్పోయినాడు పరశు
రాముని చేత
ఆర్గురు చ|క్రవ రులు పదవోర్లురు
రాజులు

యీ గుంట స్మదాంగమాడి హతా
హతమై పోయినారు

కాటమరాజు దక్షణాదీ ఆవుల మేపు

అటుగాని మీరు స దాంగమాడ బోవు

వోడు గెల్పు కానరాకున్నది చో రాజ
మీకు

కాటమరాజునకు నెల్లూరి సిద్ధిరాజుతో ఏడుతరాల పగలు

గలవని బ్రాహ్మణుడు చెప్పుట

నాటనున్న దయ్యా నెల్లూరి రాజులకు
మీకు

యేడు దరాల పగలు మీ యెదమున
వున్నవి

పన్నెండు దరముల పాతబోయిన
పగలు
పాతబోయిన పగలు మీ పాల కలిగి
వున్నాయి

(ఆ) పగలు ముంగల వుండంగ
బలిమిగై కొంటివి

(ముందర కోయ) (ేయలను౭డి

(యీరిక్సి పోరు పుట్ట వున్నాది.

యిర వైయొక్క దిగము
] యిరీముందు నాటికి

పశువుల మీవ (సూర్యా) (_గాణము
పట్టన న్నాది

పట్టినా |గాణము పగటి వింతగా;

వల్లవులకు తిరుమధడులకు యీ
గొల్ప లకునెల్లి

కల్చగాదు తగిలేని [గాణ కీడింత

పశువుల యేమర్హకుండుడీ పగటి
వింతగాను
వుండుడి (మంద) యేమరక (మీరు)
వుచితంబుశాను

యెల్లుండి వుద యాన్నుండి యద
మందు మీరు

ఆదవుంచుడి దయ వో యాడవు
లారా!

ముండు ఈ శ్వర రామ సంవత్సరము
నుండి

సీరుగబుద్దిన పూ ఫీవుగై కొం టివి
అడిగినంత పుల్పరి (శనవు) అతనికి

నొడ ఎడిరివి
అతడే సత్యాన వుంటేను నీవు

అతగికి వడబడ స్త్పలరిత మెం) సీపు
[వే st) Oe)
గె కొంటివి
సిద్దిగాజు మనను సంతోషపర బి
జుటువెనక పోయి పగలు వున్న గని

బట్టు చేశ లె౩ఓలు పెట్టించు రాజ

109

110

ఆ వాదు మీమీద వుంటేను అది మీకు
స్వర్గంబు లదు

[పాణమే అవుసిచ్చి తంబు! మానమె
ఆచం[దతారార్కమవును

[పాణము శరీరాన బుట్టినది మానము
మాటన బుట్టినది

(ఆటుగనుక ) మాట దప్పరాదు

మహిపతుల కెల్ల

యిటువంటి (మీ) కార్యము యీడేర'
కున్నది

యరగడ్డపాటి, మీద యామారకుండ

పదిలమై వుండరయ్య బడుగుల రాజ !_

పోయి వచ్చెదనయ్య
పుండరీకాక్షుండ !
దయవుంచు మామీద ధర్మా త్మకుండ
దేవ బాహ్మణులాము మా దీవెన
బొందుమీ””
అనిన కాటమరాజు ఆతి వేట్కతోను
తన రొండు బుజములు తలదాయ
బెరిగి
ఆనందమును బొంది వేగంబె బల్కె-:
“వభమసు | జయమస్తు ! దీర్థాయు
వస్తు!
అనందమున దీవించి అక్షంతలు వేసి
మందవెళ్ళుచు (దాహ్మణుడు
ఆందరు చూడంగ అక్కడ
అదృశ్యమై పోయెను

కాటమరాజు కథలు

అందుకు యాదవులు ఆపుడిట్టగనిరి :
బ్రహ్మో | విష్టో ! యితడు
పర మేశ్వరుండో !
కాని చిల్లరదై వము కాటోడు యితడు
మానవజన్మ ములు జెప్ప మరి
మహాత్ముండు గలడ ?
వంశవా ర్రలు జేసి వుంచుకొన
లేమైతిమి”
ఆడిన యాదవుల జూచి కాటమరాజు
అపుడిట్టగనియె వ
“యతడు యెవరనుకున్నారో వో
యాదవులార |!
యితడే నెల్లూరు పల్లెకొండ పెరు.
మాళ్ళు సుమ్మీ !
మనకు పంచాంగ బలము చెప్ప '
వొచ్చినాడు
మనకు పంచాంగబలము చెప్ప
వొచ్చినప్పుడే
మన బాలరాజులు అవ్వన సూకడ
సుమ్మి వో పద్మనాయుడా |”
ఆమాట విని పద్మనాయుడు ఆపు
డిట్టగనియె ఫి
“యెల్ట రాజులతోటి పొందవును
మనకు
తనతోటి సంగడమట తమకు యీ
యనకు
నెత్తురుకూటి పొందు నెలనెన మరిది!”

వ్యు అనిక్షితము

-

కాటమరాజు దతీణాది ఆవుల మేపు iil

ఆలమంద లను "స్విచ్చగా మేపుడని కాటమరాజు
యాదవులకు అనుమతి నిచ్చుట

అనిన కాటమరాజు అపుడిట్లగ నియె
“యితడు ఆడిన మాటలు అన్నియు
నిజము
కల్బకాదు అన్నియు కానున్న పనులు
వల్పవులు తిరుషుందులు వారు వీరనక
యెల్లినేటి తనక యెడబాయ కుండుడీ
యెడబాయకుండుడీ వో యాడవు
లార |!
కడు వేట్కతో మీరు కలిసి
వుండరోయి
యిక పుల్లరి వారిసొమ్ము భూములు
మన సొమ్ము
పశువులు యెగవిడిచి మేపుడీ
భయమేమి లేకను
యెడ్డను యెగవిడిచి మేపుడీ
యేమి గావచ్చెను '
కవులావు లెగవిడిచి మేపుడీ
కాదన యవరికి కారణము లెదు”

అనిన మాధవుని మాటలాకు
_ మందనావులు ఎగవిడిచినారు

కుదురు ఆరామడ కదులు
పన్నెండామడ
కదలిన వోయి కామధేనువులు
కామధేనువులు కాంబోధి మే సెను
చల్హవారి గోగణములోను చవిడి

గుడార్హు
గుడార్దునీడను కొలువుతీర్చి

కూర్చుండిరంత
పుల్లెద్దు బొల్దావు మర్జెరు బసవన్న
గట్టిగ గుడార్జునీడ కదలక వు డెను
వుండిన వేడుకతోను వుర్వీశ్వరుండు
చెలగి పద్మరాగమునతోను కాటమరాజు
చదరంగమాడ సాగ
వెయ్యి వేలక చ| దాంగము వేసి
యాడసాగె
పదిలక్షలకు చ దాంగము పట్టి
యాడసాగ

కాటమరాజు గోగణములు పాకనాటిలోనీ వరిచేలను
వనములను ధ్వంనము చేయుట

పశుపతిరాజు గోకులములోను

పరువాడి పాకనాటి

వరియనక వంత అనక వారి
కవులావులు

119

మాధవుని క విలావులు మదుగోరి
మేసెను
యిండితూము చెరువెనక
యెల్రడములు మేసెను'
పెడితూము చెరువెనక వాలంకి

మేసెను
రాగితూము చెరువెనుక రాజనములు
మేసెను

కంన్తతూము చెరువెనుక కాంభోధి
మేసెను
భూపాల్కుూని కవిలావులు భూములు
గప్పుకొనెను

భూతలించి అంటోతులు గోదేవుల
మెచ్చెను
గొడ్డుటావులు మేసె అద్దనార్లను

పాలు గురుస్తున్న వరి మేసెను
పండువరి మేసెను

పద్మరా ఘవుని కవిలాపులు పరువడి

మేసెను
చాకిచెర్ల ఇరిమేల చల్చివారి కవి

లావులు
వచ్చి ల్లో ఏనయట్టి వరి భస్మంజచేసెను
పంట క లువలు తొక్కెను బట్టీ

బయలుగాను

పట్టిక 'ఏవులు మేసె మట్టు

మలాడెను
రా

కాటమరాజు కథలు
జొన్న పునాచులు మేసె జన్నెవాడ
ఫలము
కనుచూపు యిరుమేల కాలి
ధూ.శళాయెు
వుసిరికల చెరువులు గొప్పగ వారి
వుక్కూటావులు మేసెను
మొక్క-శ్చపు యెద్దులు వరి
మక్కూవారగ మెసెను
వీరనాయని కవులావులు పెం,టాలు
నిండెను
మొగళ్టచెకువు గప్పుకొని బోడావులు
చెన్నయావులు
కోదబడి రారుట్టు విరుగగమెసె
కనిగిరి చెరువులు కాంభోధి
కారుజొన్న కదబడిమేసె
కంబల చెరుపులోను వారి
అంభారములు మేసె
పొంళటూరు బవ మేల బోడావులు
ఆ[గహ'రములు యిరుమేల అగర
మశావులు
వుగకోపముతోన వుర్ణబడి మేసెకు
జాల ఓొల్బావులు సంగటావులును
నేం యీనినరీ కి గెల్లూరి యిణ మెం
తెల్పి బొల్లావులు వక దేము డెవగును
యర మకావులు యెన్నూరు గోల్లు
ముష్టు కవులావులు మున్నూరు కోట్లు

కాటమరాజు దీశ్షణాదీ ఆవుల మేపు

యల్ల కవులావులు వెయ్యి న్నూరు

కొట్లు
పెద వెల్త కవులావులు పదిన్నూరు
కోట్లు
బాలాజి కవులావులు పట్టుసాలక
భూము
యలమ కవులావులు యెల్లివిరిసి
భూమి
పంటరెడ్డి కవులావులు పట్టుసాలక
భూమి
అర్భితపు కవులావులు అన్నియు
గూడి
నిర్భితపు కవులావులు ఆయిన
నికళంబులలోను
గోవు గణంబు లక్కడ కడగుర్తు
లేదు

శృంగారపు తోటలు చీకాకుపరచె
మత్షరంబున వనములు మట్టు
మలాడీ
(3p)
పషిణిమ్మ పనప పిప్పిలి నిమ్మ

గణతార సంతోష కార్మి వనములు
మలియించు కర్పూర మహా
తురంగములు

చెల్లించి కురువంగ జంబీసతరువులు
తాళిత వింతాళ నారికేళ వనము
పుష్పసొగసున వొళ్ళుపూరి పుష్ప
బహుళ పరిమెళ వినుత
కదలె మంద రావులు కదుపులుమేసె
చెల్లించె తుష్టచు వడిగెల్చుచూను
చెల్లించి దాటుచు చెలగె వృక్షములు
రాశి ఖణీలున రంకెలు వేయుచు
యెస సిద్ధ టప్పుసూను వషఫలములు
మెరసి
గోవులు చెల్లింపుకొనుచు కడువార
వచ్చి
ఆంభారములు మేసి కేవులు జేరి
నిక సించి
ఆత్మ అనుచుపె యితను మోపు
పెంచటల్లు చూను
పెల్తుగా బిగువారజే సె జల్టున నిల్పక
జల్లు నిల్పక [పక్క చెల్లించెపాలు
చుముకులై వేడ్శతో జోరిచ్చు
విచ్చగాను
నెమరువెట్టుచు వృక్షములకింద జేరి
ఆవులు వుండిన ర్త వుండి అటు
చెల్టింపుకొనుచు

వడ్ల జాతులు :

ఆ నెల్లూరి చెరువు వెనకాల
కాటమరాజు

8)

మేసిన వరిసేలు యెషుమంటి వంచే.
కసూరి నిగనాలు, గాజుగౌరిలూను

{18

114

రాజనాలు, రవిగుత్తులూను
రెక్కలు రెక్కార సంగులూను
దినసరులు, ముత్యపుసరులు
గజదంతాలు, మొగటకందలు
య[ర్రమచ్చలు, గోధుమలు
దొమ్మళ కేతువులు, క్యపవసంగులు
కళింగ పూవులు, యర వొడ్డూమ
గుమ్మడి గుత్తులు, కొమ్మగౌరులును
కాంటోడి వంకెలు, రామగిరివంకెలు
పులి మీసాలు, సాటిలూను,
ఆత్మ సరులూను, (తివెంగళి మెచ్చులు
తెల్పి మారావులు, యర మారావులు
యలిక మోరలూను, విపరావులూను
కళింగ వొడ్డూను, పొన్నలూను,
గొంతెలూను, మునిపళ్టు,
రాణి రాక్షమాక్షలు, రామద్వార
క లును

కాటికాడి కన్యలు, యీగబండ్లును
పున్నమి వెన్నెలలూను, వింటి

సింగ ళ్లూను
మార పుగుటకలు, పడుగు ఆకులు
మొలకలు, గగ్గాజాలలూను,
పచ్చగన్నే రువడ్లు, ఫలాతులూను,
తదియ రోజనాలు, ముత్యపుచారలు
కవిపురియాలు, విమరామలు
వంకిక్లు మొదలుగల రాజని

రాగుమ్మ ళ్లు
మంచి జిలకరవడు వటివడూను
| 5 “పొర
పొట్ట మోకలవడ్య తోకకకణీయి

శాటమీరాజు కోథలు

కొటిక 'చెక్క్యాలు వీగి బండలు
జాడీ రాక్షసూలు, పున్నమి వెన్నె లలు
వింటి సింగళ్లు, రాణి ఖర్జూర ము,
రామాయణ కరంబ చెక్కిళ్లు
గజపతి గుళు గదప గన్నేర్హు
య (ఇతి)
(క్రీరామవంకెలు, సీతభోగులూను
గురపు తోకలు, గుజ్జుమొలక లును
రాజనపువడ్డు, రామతలం( బాలు
తేజముతో ముత్యాల అరుదైన వడ్లు
శాంభవీవడును, సన్నవడ్తూను
య (శతి)
కాంటోది పడ్డును, కన్నెపు
గుత్తులును
యెనుగామోదములు. యలవంగిపు
వడు,
సద,
పిచ్చిరికూనిరాలు, బిరుదులు,
నలవడ్తు,
0m ఇం
ఆక్షము గనెపలు, అతిళె సన్న వడ్డు
ఆచ్చరువుక రాలె, యెలమిన
ఆంసలు
యతపువుువంకెలు, విరివల్తు వడ్డు
సితకోరలై జిగులు సన్నాలు
వాసిగాలినయ టై వరింపు వడ్తూను
బొవిళ్లు వరులు, బంగారుతీగెలు

సందిగాల వొడ్డు, సంబంది వొడ్డు
మోదురుతోటి మేలై న మొదలైన

వొడ్డు

కరిణి పిషిని కూల కాకిరెక్క_వొడ్డు-

యిటుమంటి వొడ్డు మేపించినాడు
ఆ కాటమరాజు

కాటమరాజు దక్షణాదీ ఆవుల మేపు 115

ఆటువంటి వొడ్డు మేసి ఆవుల పెల్టుగా పౌదుగులు బిగువారగ జేసి
మందలన్ని జెలున నిల్చ్పక చెల్లించె పాలు
| లా రా

పంట పొలములు ధ్వంసము కాగా నెల్లూరి కాపులు
నిద్ధిరాజునకు కొండెములు చెప్ప బోవుట

అటువలె గతకొన్ని మెయ్యంగను కద్దా యిటువంటి కర్మమెక్కడనై నా
ఆ సీమ కాపులందరు జూసి అసూరు భూమిలో రాజులంతా పుల్రరికిత్తురు
వుసూరుమనిది గాని
పసిబిడ్డ బాలలు లు ప్రణాలింప దొడగిరి నీరున బుట్టిన పూ?

పులు అర్హిడ 'తల్పడ బడిరి ఆ ఖర్ముడిచ్చిన కవుళ్లు కాలవేసి
అల్లాకుల్లార మెరి నెల్లూరి ([పజలంత | భూమిని
అసూరు వుసూరుమనిరి ఆ సీమ పాడుజేసి పోదామనిరి పాకనాటి
కాపులు [పజలు
యెల్నడు యూ పాపము యెరుగరు వేకమున పోదామనిరి యీ భూమి
వారు కాకిపాడు జేసి
యెకగాడనుండి వచ్చెనోగాని యీ ఆ మాటకు అన్నిదిక్కుల చౌదరులు
గొల్పరాజు అందరు గుమిగూడి
వీడి యావులు పోటుటోను మాకు పశువులు జాడ చెప్పుదామని వక్క
ఆగరువు లాయెను పరుగున కదిలిరి
చెరువులు చేలన్నిమాకు యెరువులు వుద్దగిరి భీనునేడు, వుదయగిరి భీమ .
జేసెను + నేడు
యెరువులు జేసెను మాకుయీ గొల్ల సిద్దపట్ల తిమ్మ నేడు, శృంగారపు
రాజు మల్లిరెడ్డి
మరుగుమోసమాయె మనరాజు బుద్ధి,
నాత్ర

వద్దగలేమైతిమి మనమంతా ఆతని
వద్దనే యుంటిమి

116

బొజ్జలు చెమటగాను ధోవతులు

వూడగా
సిక వీడి తలపాగలు జీరాడగాను
వెరి అనుకుంటూ మొ।రో

యనుకుంటూ
మొరోయనుకుంటూ మూకలు
గూడుకొని
పరుగున కొండెము చెప్ప బారలు
చాపుకుంటూ
చొప్ప కట్టలవలె చేతులు విరుచు
కుంటూ
పొట్టచెరువులు మాదిరెడ్డి కదసి
కొట్టాకుకొనుచు

శాటమరాోజు కథలు

య్యరగుంట మాదిరెడ్డి మళ్ళ
యదురాడుకొనుచు
కోమల జమదంకి కాపులు అందరు

క దిలిరి
కూడికి యెలమలు రెడ్డు గుమిగూడి

కొనిరి
కొండెములు సిద్దిరాజు కొలువులో
నిలిచిరి
చెయి చాచమని వేగ చెప్ప
దొరకొనిరి

సిద్ధిరాజులవారి కొలువుకూట వర్ణనము

ఆ వేళ సిద్ధిరాజులవారి కొలువు
యే విధముగా నుండెను.
(శ్రీ విక్రమార్క. సింహాసనాపురము
అన నొప్పు నెల్లూర ఆతివేట్యాతోను
పాలింప భానుండు బాహుజలుండు
పర్దివాటీత్యుండు పటుసావాస ఘనుడు
బలిమి బెలిమియుగల బసవళంకరుడు
కాలరు దుండు భూకాంతుండు
| యితడు
పత్ర వీర మరగజ భానుతేజుండు
విరసించిన రాజులకు శిరసు
[దుంపతడు

మురిసేటి రాజులకు ముకు
కొయ్య యితడు
కరికన్నులు చింతామణి క లయట్టి
టబ
రాజు
చేతుల షరశువేణి చెన్నందగల
స రాఖి
పరగ సత్యము యేర్పాటు గలవాడు

. కలలోన బొంకని కరుణా

సము దుండు
పాటిధప్పని యట్టి పరమపుణ్యుండు

అసహాయ శూరుండు
అతిభయంకరుడు

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

వెరపు మరపూలేని వికమళాలి

కోటి లక్షల దుర్గములు కొల్ల లాడిన
ఘనుడు

దట్టించిన రిపులకు దనుజ వల్ణిభుండు

మన్నీ లకు జనులకు మదన వల్పభుడు
పుడమి గలిగినయట్టి నలసిద్ధి రాజు

కోర్కెతోడుత యిలాగునే కొలువు
గూర్చుండ గాను

వింజామరంబులు వెలియ వకలక్ష
పసీణి బద్దలవారు పరగ
వెయ్యిన్నూరు
యెండి బదలవాడ వెయ్యిన్నూరుకోట్లు
టి లు
గరిమి తోడుతను కలిమిగల్లిన
వేడ్క_తోను
అలిపంబు వక కొత అడ పంబు

బటి

టు

కుటల కుంతల వక్ష్యుకుంచయు

గలవాడు
శుందార మణి అగును నట్టిగాను

గనుపట్టి సింహాల గద్దెపె నొరగి

జెనుకొని దాకాల పెనమలగరించి
కన్నుల కిరీటమున రాజు గరిమతో

బెట్టి

రు
వ|జాల పతకంబు నారాజు వల

నొప్పవేసి
కర్పూర మిళిత గంధ మాతలు
పన్నీరు పొదియించి బాగుగా నలది
విద్యామంతులు కై వారం చేయంగాను
తెరుగొప్ప భూలోక దేవేందుని
కొలువు
అని చెప్పబడెను అటువంటి కొలువు

కొపులు సిదిరాజుతో గొ లరాజు ఆగడములు చెప్పుట
ఇ య

కొలువుకూటములో రాజు కూర్చుండ
గాను
చెయిసాచి మనవిగా కాపులు చెప్ప
దొడగిరి
“యెన్నడు యీ పొపము యెరుగము
రాజ !
నిర్మూలమాయెను నెల్లూరు రాజ్యము
గొల్లరాజుకు భూమి కొల్లలుగా

యి సివి
వాన్‌

మాడలకు ఆశపడి మమ్మమ్ము
. కొంటిీవి
చిత నెయ్యకు ఆశపడి నీవు యేలే
సీమమ్ము కొంటివి
రాశి వరహాలు యెంచుకొనేవేగాని
మోసపోత్రివి రాజ!
పుల్లరికి ఆశపడి వోరాజ ! భూమమ్ము
కొంటివి

117

118

యే సీమ రాజులయినా యెరుగుదును
గాని
యీ సీమ రాజ్యమంతా నిర్మూల
మాయెను
(గూన బెట్టి గొల్లరాజును కర్మాన
బొందితివి
పుడమిలో రాజులంతా పుల్పరికిసురు
గాని
నీరున బుట్టిన పూరెళల్ల రివం సీతమా
పీక?
నీరున బుట్టినాడవు నీవ సాగాను

కాటమరాజు కథలు

నిష్న కొనుక్కున్నామంటే సీ వేమి
చేయగలవు రాజ?
నుడుగులోనే వకమాట కడుగాన
వె తివి
కీడ్సు రానున్న ది తెలియదు నీకు
కానవు గొల్చరాజును వక కడకు
గెంటించు మనెను
సీమాట కొరకు నిలచితిమిగాని
కాకుంచె వక భూమికి కడు జూర
టోదుము””

సిద్ధిరాజు కాపులను ఓదార్చి ధనమిచ్చుట

ఆ మాటకు సిద్దిరాజు ఆనుమానం
పడెను
తన వద్ద చౌదన్తను దగ్గరకు బిలచి
గణతార సంతోష కల్మితుండై 25
పలికె:
“గొల్ప రాజుకు కౌలు కొల్పగా
యిస్తిన
యిచ్చిన యీ కౌలు యిక తప్పరాదు
మాట దప్పితే రాజుకు మతిదప్పే
ననేరు
వాటంపు సభలోను వప్పుకాదనేరు
నూటికి వెమ్యున్నూటికి నుడిగి

బొంకరాదు |

పాటించిన అవును భస్మమె పోవును
వినుడు పలికేను వీరు వారనక
ఫండదు పాకనాడు పారదు పెన్న
యీ యేటికి యెండిపోయిందనుకోండి
వో కాపులార!
మీదటికి మీకు మాన్యములిచ్చేను గాని
యేటి యెంట మాన్యాలు
యిచ్చేను గాని
మన్నేటి యెంట మాన్యపొలాలు
యిచ్చేను గాని
యిత్తులు కూలి కొలిచి యెగ విడిచి
మీకిసును

జరి. ఘనతర సంత్లోవ, కలితుడై.

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

కోరి కయిళ్ళు బాయకుండుడి కో చేలు
పండిన
కొలతూమున కొలవక (వాసు
కొటారిని పెట్టక
కంప కోట కట్టించి ఘనమేర పరచి
యిదిమాట దప్పను ఏరుల కంపను
కొటారికి అడ్డుబెట్ట కొట్టు తిట్టు

లేకుండ

యిప్పుడే సెలవిస్తిని యికనేమి
అనుకోకండి
అబ్బరాములు కాని గాదులు అందు
కోండి మీరు
యవరు మొర పెట్టినా యరగమనండి
దండి నేను యుండంగ దనమేమి
లెక్క?
గొల్లరాజు యేడు పిడికిల దనము
యిసానన్నాడు
పెన్న పాలేరు అడ్డము గట్టు చాలును
మనకు
కోరి కవుళ్లు యిచ్చేనుగాని మీ
కొండాలు మానుడీ
యిప్పుడు ఆడివి కవులావులు గాసే
గొల్లరాజు మాట నిలిపినాడు

మనము మాట దప్పితే మార్గంబు
గాదు

సత్యంబు తప్పరాదు దేవతలు
సాక్షులున్నారు
మచ్చరములు చాయరాదు కర్మము
అప్లే విచ్చేదనుము
మన కోటకు పెట్టముగాని అబ్బురము
కాను గాదులు

అబ్బురము కాను గాదులు ఆవర గా
నిచ్చేను”
యిచ్చిన గె కొందరు యెల్ల చౌదరులు

వచ్చిరి సిద్దిరాజును యెచ్చకము
లాడిరి

తమలోనే తాము సంతోష పడిరి
““సిద్దిరాజు యెందు బోతేనేమి? అతని
సీమ యెందు బోతేనేమి?
గొల్లరాజు యెందు టోతేనేమి; ఆతని
గోవులెందు బోతేనేమి?

యేటి పంట యేటిని పోవునుగాని
మన యింటికి రాదు

పశువుల జాడ జెప్పవస్తేను మన
కింత పదార్థను గల్లెను
ఆవుల జాడ చెప్పవస్తేను మనకింత
అర్థము గలిగాను
ధనమందుకొని కాపులు రాజు దగ్గిర
గూర్చుండిరి

మరికొందరు కాపులు “గొల రాజును పొడిచి మందలను
కొల్ల లాడింతు' మనుట

మరి వెనుక కొందరు కాపులు
నుండు చూ వచ్చిరి

మండ లాధీశ్యరుండు మంది మేళము
తోను

119

120

సానవరులై 26 వచ్చి సయ్యన
నిటనిరి
(ఆ)
“అజ్ఞమానిన చౌదరులారా? వోరాజ!
మీదగ్గర లంచ మందుకోని
యితరులవై వచ్చి యీడనున్నార?'
అని ముఖము సూడక నాడిరి
మునుపటి వారిసి
వారుగాక మళ్ళీ పదహారుగురు
చౌదరు వచ్చిరి
రా
వారు యెటువంటి వారంపేను_-

ధనమివ్య నేరరు పుచ్చుకోనేరరు
అటువంటి చౌదర్గు వారు

సావిడి కొండికాడు జలదంకిరెడ్డి
సందువఏగివచ్చి సలాము చేసెను
నగిరి కొండిగాడు నందివాడ
ఫోతినాడు
నామనవిగావచ్చి నామనవి వినమనెను
జూతకానికి పెద్దవాడు బొమ్మనరెడ్డి
యింట్లో యేడుయీగలు యెత్తుజడి
చచ్చు యెనగంటి సింగన్న
వొట్టి వొల్దేగాని బాసిగాడు వొట్టి

మాటలుకాని

కనుగిల్ని సెగజేసి కనుగంటి
నాయుడు

సం బానికి బాసిగాడు చాగిచెర్ల
బొమ్మనీడు

యీ నెలూరికాపులు గటబడేరు

శక లు

అనంగ

కాటమరాజు కథలు

పన్ను అంటె పడి చచ్చును
పందుముల పెద్దినీడు
యింతవాటి వారు అంతాగూడి
యెంత కెత్తుకొనిరి?
“గాల్లరాజును పొడిచి మంద కొల్ల
లాడించి
ఆతడు యిచ్చేధనము మేము యిచ్చే"
మనిరి
మడిివేసిన కాపులు ముంగర
విడుగడలు

“తానెన గొల్పరాజును ముందుగా
జంపి తేను

చిలరగోపాలుగ్రాల సీమెల్లదోలి
తోలి తెచ్చినవారి గోకులము మీదొడ్డి
గట్టగలము
కొల్పలాడి వారి పదార్థము దెచ్చి
మీ కొటార్ని బెట్టగలము
నీమాట గలిగితే చాలు నిమిష
మాతమున
మసిబూసి గొల్పరాజును మరకటించ
గలము
సీ కొలువులో వకమాట
కావాలంటేను
కోయబోయలను రప్పించి మంద
కల్ప లాడించి
బందీపోట్లు బడి మంద బజ్జిజ్ఞు చేసి
కోటలో పెడుదుము వోరాజ : నీమాట
గలిగితేను'”

26, చనవరు లె
కానా

నానా ad
నన head — ——_—_—™ ములో

కాటమరాజు దత్షణాది ఆవులమేపు 121

సిద్ధిరాజు కోపించి కొండెగాండను కొలువునుండి
గెంటింపుడని ఆజ్ఞాపించుట

వీళ్ళను మన కొలువులో వెళ్ళ
దోలించ' మనెను

ఆ మాటకు సిద్ధిరాజు ఆ|గుడె
మండెను |

గొల్పరాజును పొడవమన్న మాటవిని
సిదిరాజు పొలపౌల పొక్కెను
ర
చంపమన్న మాటవిని సిద్ధిరాజు తల
వంచుకొనెను
'పావసిద్ధిరాజా! యిది పాపంబు'
అనెను

' రొండెకు సిద్ధిరాజ! కుమార
సిదిరాజ!
ధ

'సావిడి కొండిగాం! డను తన
సముఖాన వద్దు' ఆనెను

“మాటవెనుక మాట మలిపుట్టకుండ
బందిగాన వేయించి మరి పదిలము

చేయించ "మనెను
పాతప్పులు యివ్యమని బర తాలు
బెటీది
అ

ఓరుగంటి బానన్న సిద్ధిరాజుతో యాదవుల
(పతాపమును చెప్పుట

ఆవేళ వోరుగంటి (పతాపరుదుండు
పంపిన పరిజారకులును

తన మేనల్లుళును యుగాక్ష ణము
ఆపి రమ్మంటే
ఆపర్యాసు కాపు బాషన్న ఆ రాజుల
సన్నిధిని పరగకూర్చుండెను

ఆ కాపు మాటలను బాసన్న

ఆలించి వినెను
చదురు దిగ్గున లెగిచి ఆ పరీషు కాపు
దాసన్న

కాపుల యెొదుకునిలిచి యేమను
4: చున్నాడు ?

“వో రాజ! మునుకోలలు దీసికొని
మీరు మూకలై పోయి

గొల్పగోపాల్కులచేత పెట్టుబడి
రాను కట్టడి వున్నది

అది తుదిమొదలు వెరగానితోడనే
మీరు వో సిద్ధిరాజ |

యీ కాపుల మాటల విని
గొల్హరాజును పగజేసి కొనకుము

122

ఆతడు అవతార పురుషుండు ఆవుల
నలనన్న
వొక్క రెణములో జంపిరి
వోరుగంటి (పతాపరు దుణ్ణి
వొచ్చిన వొప్పుకై నీలాన్ని
అయితమరాజు మదిది
పురిమెట్ట చెన్న కేశవు పేరిట వాడు
పుత మరాజు
అశ్వాన్ని స్వాధీనముచే సెను
ఆసుమాన వి|క ముండు
యిక మట్టి సూతమని
యీర| పతాపుండు
వుక్కూటల గుల గద్దె వొనరంగ
బన్నించినాడు
సన్నవలిపంబు సీఠరలు ఆమీద
' పరపించినాడు
జాజులు పరపించి జననాథుండయి
తమ రాజును
పలిపించి యాదవుల్ని పిలిపించి
మోదంబుతోను
పీలపించి మోదంబుతోను
వుక్కు టలుగుల గద్దెమీద వొనర
కూర్చుండ మనెను
అందు కయితమరాజు అనుమానపడక
తనపాల కంభుణ్ణి తగ భ క్రితో దలచి
“రివ శివా! మహదేవ | శంకర :
స ర్వేశ్వర!

"కాటమరాజు కథలు

ఓహుదూర పరమాత్మ !
భ కమందాఠ !
నందివాహన ! సకళ ఆనంద
భూతేశ్వర |
విందు చేరకె మాకు యీ వరములిమ్ము'
అనుచు ప్రార్థన చేసి ఆ శంభునికి
(మొక్కి-
చవుకళించి కూర్చున్నాడు చక్కని
రాజు
పుడమెగసి కూర్చున్నాడు భూపాల
కుండు
కత్తులు నాటవలెనని కట్నాలు
తప్పించి
వుక్కుకబాయి తొడిగించె భోజు
రాజుకును

అవి కట్టు వర్గ ములై వుండెను కాంత
చం|[దునికి

యిందు 27 భోంచేయవలెనని
ఆయితమరాజును వక
విడుదుకు పంపిరి
పన్నెండు పీండి వంటలు
పాలక డియములు
దివ్యాన్నములు తెప్పలుగా వొడ్డించిరి
రారా! వోరి కాపు బాసన్నః సీవు
యాభై య్యారు దేశములు
చెల్లించి తెచ్చిన కాలకోటి విషము

ఫ్‌, నిందు

కాటమరాజు దకణాది ఆవుల మేపు

కూరల్లో సంధించిపెట్టి గొల్పరాజును
చంపమంటేను
మునుపు ఆ యాదవులకు విషము
నేనే పెడితినయ్య వో నలసిద్దిరాజ!
సీ పాదంబు లాన
అన్నము వొ డ్లించినాక ఆయుధ
ఘనులకు
జురు జు[రున భోంచేసి గరు
గ్మరున తేపిరి

12

ఆ విషము విరిగి అమృతమె
యుండెను ఆ యాదవులకు
అందుకు (పతాపర్నుదుండును మహా
సంతోషించి యిట్లగని పలి కె;
“వోయీ గొల్పరాజః యిప్పటి
వారిలోకి
నీవు భక్తుడవె తివి ఆ నీలకంతఠునికి
మెచ్చితినోయి' అని గొల్లరాజుకు
యిచ్చెను పచ్చల పల్లకి"

సిద్ధిరాజు కొండెగాండను బంధించుట

ఆ [పతాపరుదుని మాట రాజు
మనసుకు దెచ్చుకొని
గొల్పరాజును పొడవమన్న మాటవిని

సిద్దిరాజు పొలపొల పొక్కెను
చంపమన్న మాటవిని సిద్దిరాజు

“తలవంచుకొనెను
“పాప సిద్దిరాజ! యిది మహా
పాపంబు" అనెను
“కొండికి సిద్దిరాజః వోయి కుమార
నాన సిద్దిరాజ!
వీళ్ళను మనకొల్వు వెళ్ళ దోలించి
మనెను

'సావిడి కొండి గాళ్ళను మన
సముఖాన వద్ద'నెను

“ఆ మాట వెనుకమాట మరి
పుట్టకుండ
బందిగాన వేయించి వీళ్ళని పదిలము
చేయించి మనెను

పాతప్పులు గొనమని బారతాళ్ళు
బెట్టిరి
బందిగాన వేయించిరి బందిగములో
కాపులు పలవరించేరు

కొందరు కాపులు పట్టపురాణి |తిభువనచదేవితో
మొరే పెట్టుకొంద మనుట

“'మనమొ[రు మొక్క_దాయె
నున మాట చక్కదాయెను

సేద పొదలు [బతి కేది మనము
గతిలేదు మనమాట కడళేరదాయి

124

మంచిమాటలాడిన వారికి మంచి
మాటల దొరికెను

పషువులు గల గొల్లరాజుమీద
మనము పాపము దలిసేను

వాతో

ఆ పమవుల హత్య మనకు తగిలిన
దని వారు
మన కొరకై మహామనిమిక
జెప్పిలేని
మనమాట వినక వున్నాడు ఆ
మదనవల్పభుండు
చెప్పిన మాట సిద్దిరాజు చెవినిబెట్ట
కున్నాడు”'
కొందరు చౌదర్హు సొదబెట్టుకొందా
మన్నారు
కొందరు విషం బుచ్చుకుందామన్నారు
అందులో కొందరు కాపులు అందుకే
మనిరి?

“పట్టపుదేవికి బోయి మొర బెట్టు
కుందా మనిరి
యీజాయగా నగరము యేలేటి పెద్ద
దేవరాయల కుమా ర్తె |తిభువనదేవి
దివ్య రత్నాంగి దిక్కు. అని మనకు

కాటమరాజు కథలు

ఆ తిభువనదేవిగాని మన బాధలు
యీడేర్చ గలదు
అందులో కొందరు కాపులు అందుకే
మనిరి?
అంత మార్గమున రాజును యేకాంత
మునను
సాయితపు పయాము శాస్త్రమునాను
సూస్త్రమెక్కి-ంచి
మాధవుని మరి పిలిపించి మాటాడత
బరచఛి
నిఓలాక్షు గోషులంపు మూట
కట కటా కాపులారః యిట్టి కటికి
నాయము
చేయగా దగున మీ వెరి బుద్ధిగాక
మరి మరి బందిగములు
మా గర్భంబు లందు
దయవుంచు కాపులను దగ్గరకు బిలచి
మన్నాను భయమాని మరిపించ
గలదు
పదరయ్య పోదాము మనకు బాధలు
లేవు”

మరికొందరు కాపులు చిన్నరాణి కుందమాదేవితో
కొండెములు చెప్ప నిశ్చయించుకొనుట,

అందులో కొందరు కాపులు
అందు కేమనిరి?

“యిప్పుడు |తిభువన దేవిమాట
యేమి పారకున్నది

కొటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

యిప్పుడు ఆ దేవులమాట వాసరించి
నాడు
యిప్పుడు (తీభువన లోకానలేని
దివ్యర త్నాంగి
కుందను 'పెండ్రాడినాడు కందర్ప
ఘనుడు
పడవీటి పట్నంయేలేటి విదర్భ
రాజుకుమా రె
బావరాజు చెల్లెలు బంగారు బొమ్మ
ఆ కుందను 'పెండ్రాడిన నాటినుంచి
పట్టపు దేవిచేతి అన్నానికి రాజు

{28

మందై పోయినాడు విందుకు
రమన్నా రాడు
ఆమెతో విచారానికి రమ్మన్నా రాడు
భయమెంతయు లేక పట్నపుదెవులను
అంటరాదని కుంద ఆనపెట్టినాది
పట్టాభి షేక రుండు పగటి
భోగంబులాను
యేవేళ కుందతో యెడబాయ
కున్నాడు
ఆ కుందకు చెప్పితే మనమాట
కందువపడేను”

కాపులు తమ బందిగాలు మాన్వుుమని కుందమాదేవితో
మొర పెట్టుకొనుట

అని ముక్కాళ కాళకు ముప్పెయేసి
వరాలు లంచ ంబులిచ్చి
వెడలి కృందమాదేవి మెడకు పోయిరి
“వో కుందమా దేవులూ ! మీ
కుమాళ్ళమమ్మా!
దయవుంచి మామీడ- తప్పు

భూమమ్మి నాడు
మన్న నతో వుంటిమి నీ
మాన్యపూళ్ళలోను
యెన్నడు యీ పాపము యెరుగము
తల్లి !

తొల్లిటివలె కాదమ్మ సీ యిబుడు

మంచి దోసకారి ఆయెను
కడితేరి బతు కేది కానరాదమ్మ
యేటిమీద ఆరు నెలలాయెను
యెడ బేసి నీ యిబుడు

భూమి పశువుల కెగవిడిచినాడు
బాయమా తల్లి!
యాదవరాజు యేడు పిడికెల
ధనము యిసేను
యౌ పెన్న పాలేరు అడ ముగటు
a ఖ
చాలునని
నీరున బుట్టిన పూరెల్ల యువ్య
నీతమా తమకు?

196

నీరున బుట్టినవారు నీవు నీ యిబుడు

సాగాను

నీ పసుపు కుంకాని కిచ్చిన పందుమ

' నాగవారము
వారి పశువులు పొడుగా మేసె

నో యమ్మ!

సీ కోమల జలదంకి కొంగు ఇంగారం

నీ తలగడ కట్నాలకిచ్చిన
జన్నెవాడ పొలము

వారి పమవులు వో యమ్మ పాడుగా
మేసె

కాటమరాజు కథలు

కుందగిరి పట్నాలు కుంద పొలాలు
గొల్పరాజువారి గోవులచేత
కొల్లలుగా మేపించినాడు

కుదార ముగా దలచి

యెంత యర సిద్దిరాజు యెన్ని
జెప్పినగాని
సత్యము దప్పనంటున్నాడు దేవతలు
సొకులున్నార నుచు
మా బందిగొాలు మాన్పవో యమ్మ |
యెందైన పారిపోయే ముగాని'

కుందమాదేవి గొల్లరాజు ఆలమందలను పొడిపింతునని
కాపులకు అభయమిచ్చుట

ఆ మాటకు కుందమాక 3 అధిక

కోపమూని
మన్ని॥చ మాను కొదువ
మాఠొ్కనినట్టు
కొండలు డీకొన్నట్టు వురుములు
వడినా నట్లు
ఖ్‌ ఠా
వురుమ లు వడినార్చినట్టు మెవుపుల
చంచమూన
కోసోములు చేగరంగ కాంతళములు
చమువవంగ

కట్టుకో అడలినా కోపమూన
యిబు* మీద సెళ్ళున మెటికలు
యిరిచెను
మాటలై మండుచ కుంద
కంటక మునాను

“యినరయ్య కాపులారా!
వెరులై తిరి మీరు

ముందెరిగితేకు గొల్లరాజుకు

యో సందుశకే రాసీయను
వుబుసు పోక సిద్ధి ౨ జుఘు యెవరో
యిసగొలి నారు

పషువుబు దొరికిన కొం కే తన

[పా ణమమ్మి నాడు
యిక న న్నెనా అమ్మగలవాడే
యీ భూమియంగు రాజులు

పుణ్యంబు గలదు
నమ్మించి గొళ్లరాజును నడుక ల్లిలో
» cc న్‌
పొడిపింతును

కలలేసి గొలరాజును కొలలాడ్‌ంతు
cc ల ౧

కాటమరాజు దక్షణాదీ ఆవులమేపు

యక్కఢ సత్యంబు? యక్కడ
దేవతలు?
సత్యము తప్పనని సిద్ధిరాజు
అంటూవుండగాను
తన అన్న పడవీటి భావరాజు దగ్గిర
లెక్కలేని కోయ బోయీలున్నారు.
వారి ఆవులు వేయింతును
అడ్డ మాళ్గము లేక

187

గొరకలు వేయింతు వారి
గొడ్డుటావులను
సురకలు దగిలింతు వారి చూలి
పడ్డావులను
కోడెలు వేయింతు వారి కాళ్ళు
విరగాను
ఏడు వాడు వసేను గొల్లరాజును
వకనాడు బోవువుగాని”'

కుందమాదేవి తన అన్న పడవీటి భావరాజును రప్పించుట

అనీ కాపులందరిని అక్కడే వుంచి
ఆ కుంసమాక్క_
తన అన్న పడవీటి ధావరాజుకు
పంపె నొక జాబు
జాబు పంపినప్పుడు వస్తూవున్నాడు
అన్న భానరాణజు
పందిదప్పలు మనుగోతులు
పట్టించుకో,
తేనె తెల్లని బెల్ల ౨ తటపన్నీరు
కొవిళ్ళు చకి కిరాయి
కజ్జాయమూలు
పట్టు చీరెలు రవికె పసిడి
క డియములు
బంగారు గాజులు మచి బంగారు
సర ములు
గొంచు అలర

భోగములు

అక ;చీరెలు

మక్కువతో మేడెక్కి
వచ్చిరన్నలును
అన్నలు వచ్చిరని ఆ కుందమాదేవి
విందుగావించెను నింది నిదానమును
మరచి
షడళోభిత మైన అగ్నము
సౌఖ్యమ గా గూర్చి

పాలక డి యములు
దివ్యాన్నమూలు తెప్పలుగా
నగ్జెంచెను
షాయసాన్నములు మంచి పంచ
భోజగములు
కజ్జాయములు భోంచేసి గరు
గ్‌ రున తేసిరి
తీర్చి వారు మంచి తేట వుడకాలు

128 కొతటీమురాజు కథలు

వర్చించి యె ంగిళ్లు కూర్చుండిరంత అన్నలకు యిచ్చెను ఆ కుందమావేఏ
కలకలా నవ్వుచూ అన్నలకు అందరు వినగాను ఆఉడె నొకమాట
కట్నాలుదెచ్చె

కుందమాదేవి తాను విషము పుచ్చు కొందుననిఅన్న లను
బెదిరించుట

“భావరాజ వో యన్న ! (పతి కాకుంటె వకమాట కడమాట జెప్పి
రామచం|ద లేకుంటె మందుబుచ్చుకొని
గోయింద గోపాల గుణ విళాలుండ ! మణుగుదును యీ మేడలోను
చిన్న తమ్ముడ వో యన్న ! యీ రాజ్యభోగము లేమిటికి తమకు?
చెన్న కేశవన్న ! విషము పుచ్చుకొని ప్రాణము
మీ అయిదుగురి తోడబుట్టి వోయన్న విడుతునో యన్న !”
తాను ఆడవిపాలు దాగి ఆ మాటకు భావరాజు అనుమాన

నామనవి వించేను నమ్మిన దాన పడెను
నవుదును ఆయిదుగురు అన్నదమ్ములు అసూరు

వుసూరు మనిరి

పడవీటి భావరాజు చెల్లెలిని బుజ్జగించి కోరికను

తెలుపుమనుట
“వోయక్క. !వో పాప!వో నిన్ను దూషించినయట్టి దోష
చిన్నదాన | కర్మునిబట్టి
వో ముద్దు చో బాల! వో గీరువాణి! తెగవేసి ఆగ్నె సేతు అకగారో !
విషము దాగి వేసార నీకేలనమ్మ ? వినుమ

మేమిందరము కలిగియుంటిమి వో యెక్కడ లేనిమాట లేమిటి కాడితివి?
యిందీవరాక్షి ! పసిడి చాయలవంటి బంగారు నీమేను

కుమల నీకేల వో కులందమాదేవి : కుసుమ చాయలు విడిచి కుముల
సికేల ౩

కాటమరాజు దకణాది ఆవుల మేపు

శేషజమువంటి చెకుగు నీమేను
నీవాసి దిగ విడిచి చివదల నీకేల :
మగువరో నీబుద్ధి మానువుదుగాక
తెగువతో నీ విభుణ్ణి దిగ విడనేల
కామిణి అవుతారము కవీంద
భోగము
యలనాగ నీ యిభుణ్ణి యడబాయ
దగున ?
తెగువతో సీ యిభునిపైన చిచ్చురికి
తేను

మెచ్చును పరమేశ్వరుండు యిచ్చును.

వరములు నీకు
ఆ వరముకు యీవరము కావరము
చేయదగునా ?
నీకు గర్వంబు యాల ? సర్వంబు
యెరిగి చెల్లెల చావగోరెదావు
వురి పెట్టుకున్నా బీవుడు వెరిపేడి
దిరుగును
నూతబడి చచ్చిన జీవుడు భూతమై
తిరుగును
విషం పుచ్చుకున్న జీవుడు పిశాచి
న... అగును
గాసబడి చావనేలనే వో మళియ
భ[దాక్షి?
అహల్యాదేవి తొల్లి ఆరడ బొందేను
యేగురు తోను యెన్నంగబడకు

9)

చక్కని తారతో సరియన వచ్చు
నిన్ను
ఆవుతార దాక్షిణ బొందినాను నీకు
అపకీరి లేదు
మండోదరితో సాటి మరి యనవన్చు
నిన్ను
ఆరాము సేనలతోను ఆరడి బొందిన
ఆరాము సీళతోను సరియన వచ్చును
సీవు మక్కువ పడనేల మదిరాయ
తాకీ ?
యెక్కువ పనుల కెల్ల మేముండగాను
దిక్కు-బేని దానివలె చివకనీకేల ?
బిడ్డలు లేనట్టి గొడాలవె తివి
ఆడ్డమాడకు విభుని కర్ధాయుసౌను
సి యిబుని కొకమాట యిన్నవించ

వమ్మ |!
నీ యిభుని యేకాంత మొకరికి
యినిపించఠాదు
స్త్రీలలో కెల్ప నీవొక శ్రీరత్స
మగుదువు
పుఈమలలో కెల్ల నీ యిబుడు వక
పురుషో త్రముండగును
మొగవారికి సరిపోయిన మగువలు
గలిగితేను
ఆ మగువలు నోచిన నోములు మంచి
వనబడును

129

180

సిద్దిరాజుకు తగును నీకు సిద్ధ్దిరాజుకు
తగును

సరిలేరు మీకు జెప్ప జగతి లోపలాను

తలపొయ్య నీకేల తగిన వల్లభునికి

కాటమరాజు కథలు

పషిణి కమ్మని చాయ బంవారుటద్ద

ముల వంటి మేను
(బహ్మవాసిన (వాలు ఫలముండ
గాను

కలుగుట భాగములు వక మియయ కలహాము సేసుకునేది కలదే బుద్ది

భ|దాకీ |
సీమేను స్రీలకు నీచతురంబు లాకు
వసుధ కస్తూరి కాంతిగల రాజు
వరులట మెరుగంగ

నీవద్ద యెల్ల చెప్పుమా వినివుందుము
నక, చె

UE

గాని

గొల్ల రాజు ఆవులను వేయించుమని కుందమాదేవి

అన్నను కోరుట
ఆమాటకు కుందమాదేవి ఆడెను మనభూమి వారి కవులావులచేత
వక మాట; మేపించినా డు
““యెంతపనిలేదు వోయన్న వొట్టి సత్యము తప్పనని సిదిరాజు తాను
యు టు
పసలేనిమాట అంటూవున్నాడు
యెక్క_డనుండి వచ్చెనోకాని యీ మీరు మాన్యము యిచ్చిన యెనిమిది
గొల్లరాజు వూళ్లలోను కాళశిధూళశి ఆయెను

చెరువులు చేలు విరివిగా చెరిచెను యీ

గొల్లరాజు
మరుగు మోసమాయను మన రాజు
బుది
ధ్‌
కలదా యిటువంటి కర్మ మక్క డనైన
మనభూమి పరిబుచ్చి చెరచెను
క వులిచ్చినాడు సిద్దిరాజు రాశిధూ?ి
ఆయెను

నామాన్య పూళ్లు మట్టి పాలాయెను
కుందగిరి పట్నాలు కుంద పొలాలు

కుదార్థము దలచి గొర్పకాజు వారి
గోవులచేతను మెపించెను

వారి ఆవులు వేయించుడు వోయన్న
అడ్డమార్గములేక

గొరకలు వేయించు డోయన్న వారి
గొడ్డుటావులను

కాటమరాజు దథణాది ఆవుల మేపు

చురకలు తగిలించుడు వారి చూడి
పడ్డలాకు

181

వారి కోడెలు వేయించుడి కాళు విరగ
గాను

పాపకార్యము తల పెట్టిన చెల్లెలిని భావరాజు దూషించుట

ఆమాటకు భావరాజు ఆ।గుడైె
మండెసు;

“నిడువడ వే సెను గొల్పరాజు వక
కడకు ోవునుగాని

యక్కడ గొలరాజు? చెలెలా!
రా ౧ ల
యక్య్థండ తలపోసి వి?
యక్కడ నీబుద్ధి? యక్కడ నీవ్మెరి?
యంతపనజేసి వే అని వుంటిమిగాని
సిద్ధిరాజుల వారిల వెరికి2రి లేక మంద
చిందు చెయ్యమంటివి
పట్నపు రాజెరుక లేక తమ [ప్రాణాలు
కొనజూ స్తివె వోపాప కర్మురాలః
విందుకని వసే సను మాకు మందు
బెట్టితీవి
ముందెరిగి లేను మేమీ సందు కేరాము

కాదమ్మ నీవంటి గణితలెవ్వరై న
తొల్లి వాదు జేసినవారు జగతిలో

గలరా?
చేత పట్టంగనే లంక చెడుననిరి తొల్లి
అటువలె మాయింట అగ్గివె పుడితివి

తమ పడవీటి యంతయు పాడుగ
దలిస్తివే వో పాపకర్మురాలః
అర్రే సముదము తరువంగ ఆ
అంభోేధిలోను
కాలకోటి విషమువోపుట్టినట్లై
కలిగితివి మాయింట
తార పుట్టంగనే ఆ తారమెల్తగా
ఆనెను
రేణుక పుట్టంగనే పోనిమిలోను
బగరాముపై సుపుతుని చేతను
క్ష్యత్రియ కులమెల్తాను నిశ్నితంబై.
పోయెను
భూపతిరాజు పుతిక దౌపదిదేవి
పాండురాజు కులమెల్ర భస్మంబు
జేసె
ఆటువలెనే ఆర వెల్లి వీరనాయకు
రాలివై పుట్ట

| కార్యంపూడి రాజులందరినీ కళ్ళిలోతి౦

జంపీ

మాచెర్స కారెంపూడి మట్టిపాలు జేసె

28, ఎరుక

29, కాలకూట విషము

వాల

80, కలి.
)

182

సీమాటలు యికమాను నీతంబుగాదు
పట్నాలు నీకేల? తమ | పాణాలు
పోనేల?
వూళ్లు నేకేలః వుదము నీకేల?
గొల్రిరాజుతో పగయాల చెల్లెలా?
నీ పొట్టకావరముగాక !

పలవాది సిదిరాజును [పాణములు
య ఏ

గొనజూసి వే వో పాపకర్కురాలా!

కాటమరాజు కోథలు

చెల్లెంని వస్తేను మాకు చేటు దల సివి
ఆప్పవని వస్తేను మాకు అపకీర్తి
దల సివి అన్నెకారిదాన!"
అని వేసారి చెల్లెలుమీద అలిగె
భావరాజు
అని దూషించి భావరాజు మేడదిగి
వచ్చెను

కుందమాదేవి అలక

అప్పుడు అన్న చెప్పక పోయాడని
ఆ కుందమాదేవి ఆడిలెను
కోకమూన
ముప్పిరగు కోకమూన మునితి
చింతీంపుచూను
తప్పేమి యరగని పు తడిబొమ్మ
ధరమీద వొరిగెను ధవళ మరి కుంద
యడలి కరములు అ స్తకంకణములు

మెరియంగ

కడలేని కోకంబు కాంత శోకింపగాను
కుచములు పైని కన్నీరు కురియంగ
నిటనియె:
లు
““య్చేతల్లి యే తండి యీ మేడమీడ

తమ తండి సుతుడనెడి తమ
[బతు కేల?

తన పుటిలు పొడగుట
టద

పౌడవీటి పట్నము అంతా
బూడిదపాలు జేతును

పలవాది సిదిరాజు (పాణాలు గూర్చి
యా

ళు
గొల్పరాజురు గెలిపింతు "నని
కుందమాదేవి

ఆన బెట్టినాది విడిచి కదసి

వుత్తమాశ్రీ

తనమేడలోవున్న రత్న భూషణములు

తెచ్చి ధరణిపై వేసె
మైల చీరాగట్లై మరి వేగమూన

యే యన్న యే తమ్ముడు యెవ్వరిని
యెర్నగపః '

కోటలో కుందమాదేవి కూలంగ
. బడెను

శ

కాటమరాజు దకణాది ఆవుల మేపు

189

గొల్లరాజు మందలను పొడిచి వత్తుమని కోయబోయలు
కుందమా 'దేవిని ఓదార్చుట

అడలంగ కోయబోయీలందరు వినిరి
అపుడిట్టగనిరి!
కుంద శోకం మాన్నకుం టే దోషంబు
“తమ కనిరి
భావరాజు యరగకుండా వక్క
పరుగున వచ్చిరి:
“అక్క_రో! నీకింత అడల నేమిటికి?
పషువులు వేయించమని భావరాజుతో
సలజెప్పితివి
యే కొాంతమున మాకు యెరిగించ
వెతివి
గోపిన చెపితేను వారి గోవుల
వేతుము
సిద్దిరాజు యెరుక లేక సీమవారి
యెరుక లేక

భావరాజుల వారి యెరుక లేక
పసువుల వేయగలము
యడ్డను వేసేది తమకు యంత
మా[తంబు?
గొడ్లను దోలేది మా కులమై
యున్నది
అడ్డ మార్గములేక వారి ఆవుల వేతుము
ఆక, రో! వినుము
సిద్దిరాజుకు వెరచి వుంటిమి గాని
గొల్లరాజును పొడిచి మంద కొల్పలాడ
గఆము
నీ సెలవు గలిగితేని నిమిష
మాత్రమున
వారి ఆవుల వేతుము అక్కరో!
వినుము”

కుందమాదేవి కోయబోయలకు ధైర్యము చెప్పి
ఏడువారాల సొమ్ము లిచ్చి పంపుట

ఆ మాటలకు కుందమాదేవి అళ్ళున

నవ్వి ఆడెనొక మాట:
నా కన్న ఘనులార। నాయన్న లార?
నాకంటె చిన్నవారు నా తమ్ములార।
సిద్దిరాజుకు మీరు వెరవ నేమిటికి?
సిద్ధిరాజు నా మాటికి అతిగా

పాగలేడు

షో

మా[తమున
సీద్దిరాజు నామాట అతిక పడలేడు
తాను కూటాలలోను కూలంగ
పడితేను

184

కూలంగ బడితేను రాజు కొలువుకు
బోడు
తాను అలిగి వుండన్నా ళ్లు అన్నము
ఆరగించడు
తన ఆకలి దీర్చకాని రాజుకు

ఆతివేడుక లేదు
నాకన్న ఘనురాలు పట్టపు దేవులు
విజయనగర ము యేలేటి పెద్ద దేవ
రాయలు కుమార్తె
[తిభువనదేవి దివ్యర త్నాంగి
ఆ పట్టపు దేవులు మేడకు సాగాను
ముదమొప్ప తన చెలువులో కాకాని
దాని ముంజల |దొక,డు
మనసు వినమతితో మాట్లాడ
వెరచును
యెంత పనై నా తానే యీ డేర్చగలను
మీకు మనవిగ జెప్పేను
మాయన్న లార।
వారి యావుల వెయ్యవలె
ఆడ్డ మార్గము లేకుండ
గొరకలు వేయుడి వారి గొడ్డు
టావుఅను
సురకలు తగిలించుడి వారి చూడి
పడ్డలాను

కాటమరాజు కథలు

కోడెలు వెయ్యండి కొదవ లేకుండ

ఆ మాట మీకు మనవిగ జెప్పేను
మా యన్నలార!

వారి మనుసులు వేయకుడి మనకు
మార్గంబు గాదు

వారి సలుగు టెడ్డను వేసి నూసి
మసిజూడకుంత జరుగుడ
వక కడకు
ఆ మీదట పనులు తానె వీడేర్చగలను
మీకు మనవిగ జెప్పేను మాయన్న
లార।

అని రత్నభూషణములు యేడు

వారాల సొమ్ములు
ఆ బోయీలకు యిచ్చెను

ఆవులు వేయమని వారిచేత అభయ
గ హ స్తంబొందెను.
పెట్టిలో బాణాలు పేరైన సొమ్ములు
బరువులు గట్టుకొని వారంత వక్క

పరుగున వచి+రి
భావరాజు యెరుగకుండ వక్క గ”

పరుగున వచ్చిరి
పరుగున వచ్చిరి బలములో కలసిరి.

19

గొల్ల రాజు పశువులకు హాని కలుగరాదని సిద్ధిరాజు
భా వరాజాను హెచ్చరించుట

బలములు గూర్చుకొని పడవీటికి
ఫోంగాన్లు

అయిదుగురు సిద్దిరాజులు
అన్నదమ్ము లూను

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

మెల్టంగ చెరువుకు సారివెళ్ళి మగడి
వస్తూవున్నారు

(గక్కున యదుఠాయె భావరాజుకు
ఆ గాళ లోపలాను

అంతట భావరాజు రాంగాను సిద్దిరాజు
అనుమాన పడెను

'ముసీదు కోయ బోయిలకు నీవు

ఖావరాజుః నీ వైన యెందు
బోతివయ్య?

ఆ మాటకు భావరాజు అపుడిట్టగనియె:

“వినవయ్య సిద్ధిరాజువారు!
పసిడింతబోదు పందియేటలాను

యెడపొద్దునే పోదు యేదియేటలాను
(గక్కు ననేబోదు కవు(జు
యేటలాను'
అనుట విని విద్దిరాజు అనుమాన
పడెను
“వోయి భావరాజూ! గొల్పరాజు
పశువులు మన సీమలో
వున్నన్నాట్లా
యాటలు మాను భావరాజః మనకు
వేడుక లేదు
యిందులో యవ్యరె నా సత్యంబు
దప్పితేను
నిర్మూలమై పోవును దేవతలు

సాక్షులున్నారు
మనము తిరుగబడరాదు వారి మన

సందు మెరయున్నది
యేటిఘీద ఆరునెలలు యెడ సేసినారు

యెడ సేసిన చెరియ యేడాది వెళ్లెను
యిక నాలుగ్లై దునెల్లు మాతమే

వున్నది
పొదకూర కొయ్యరాదు భావరాజు!
టోనొగ్గరాదు .
వాగును జాలారి భావరాణు |
వలవెయ్యరాదు
పె య్యకాలినిం గనుక ఆవగింజంత
పేడు విరిగితే
పెట్టము పుల్లరి తనమన్నారు వో
భావరాజ !
అవృకాలినిం గనుక ఆవగింజంత
'పేడు విరిగితే
ఆంపినాము చిద్దు అన్నారు సుమ్మి
వో భావరాజ!

వారి మందలోను చుట్టుకొనబో తేను
పట్టు చీలి విచ్చేనని
వొప్పినాము సుమ్మి వో భావరాజ!
వారి మందలో గొడ్డలి బోతేను
బంగారపు గొడ్డళ్లు
యిచ్చేమని వొప్పినాము వో
భావరాజు!
చోరులు కోయటోయలను పదిలము
చేయించమని
[వాహ్మణుని పాదములు
ముట్టించినారు
వారి పశువులు మన సీమలో
వుండన్నా ళ్లు బాసతప్పరాదు
కుందతో కవీంద్రభోగము కడుకొనె
చేయమనిగాని

185

186

కడ యా రాయభాఠరములకెళ్ల నే వొక
కరవు సుమ్మి వో భావరాజు!’
ఆ మాటలకు భావరాజు అపుడిట్ల

గనియెః
“నీ పాదములు ఆన; యాటలు
మానితినయ్య
నీకు మాటరానేల?
ఆ మాటవిని మించి భావరాజుని
అంపి వేగంబి
పంపినప్పుడు భావరాజు పయనమై
కోదిలె

కాటమరాజు కథలు

కుందపంపిన యట్టి కోయబోయ

లూను
వారి కవులావులు చూసి కటకట
మనిరి
'రాజనాలు మేసేటి దోసమిటు
చూడుడ'
ఆనతిగల చెరువుకట్ట కాల్యలలోకి
దిగి వచ్చిర పుడు
భావరాజును చెయ్యిబుచ్చుకొని
చెప్పిరి వొకమాట

ఆవులను వేయుటతై బోయలు భావరాజు సెలవు కోరుట

““యేలినవారికి యేకాంత మొక్క_టి
తప్పక ఆపని చాయంగరాదు
చెప్పి చేసిన పనులకు శం కేమిలేదు
త్రమక్ష్ర కుందమాక్క-చేతి
యన్నముకు దాతమాయె
ఆక్క చేతి కట్నాలు ఆ రోళ్ళముగా
ఆండితిమి మేము
అల్పంత (పొద్దు వేళ కు వారి ఆవులు
వేసెయ్యమని
అబయ అస మిసిమి వో భావరాజ!
ఆవులను వెయ్యకుంషేను అసూరు

వుసూరు మనును వో భావరాజు!
ప్రాణాలు విడుచ్లును చో భావరాజ!

|

యిటువినవయ్య గొల్పరాజును యేమి
నూ సేవుగాని వో భావరాజు!
చెల్లెలును చూడఎలెను వో భానరాజ!
అక్క_ చేతికట్నాలు ఆరూళ ముగా
ఆందినాము మేము
పదునైదు యెడ్డను బాణాలు వేసి
'కాని వారివలెను వక కడకు టోదాము
మాపిటిపొద్దుకు అవుకు వెట్టుపడి
మందకు జేరుతేను
పశువుల యేట్టుచూసి గొల్లరాజు
పారిపోయేను
గొరకల యేట్టు చూసి గొల్లరాజు .
నకకడకు బోయేనుగాని

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు 187

గంట వాంటి ర కంబు జూచి సెలవియ్యవయ్య వో భావరాజ!
గొల్పరాజు వకకడకు బోయేనుగాని శ్రీ ఘతంజి మాకు”
కాకుంటె వో భావరాజ! యడభూమి
కరువును బొందేను

భావరాజు బోయలను మందలించుట

ఆమాటకు భావరాజు ఆ|గుడై (శ్రీరామ కవులావుల చిందుచేయరాదు
మండెను . దేవత కవులావుల తెగువ చేయరాదు
“మండి యలమైన యెంత యలమల కవులావుల వెయ్య
మాటలాడిశిరిగాక యెవరికి కారణంబు లేదు
యక్కడ కుంద మాక్క యక ,_డ యద్దులావుల వాస వారి యురయ్యకు
తలపోసె దెలుసు
ఆ కుంద |పాణాలు విడిచిపోతేను యరయ్య బాస, యద్దులకు దెలుసు
సిద్దిరాజుకు అతి భారములేదు వారి చెలవుశీ!లేద య్యగాని మనల్ని
పాణమొవొంబ్బ రాగాతంబు యిప్పుడే చంపగలవు
ప్రాణమే అవునిచ్చత నున్నారు రాజు పాదమా నంటేను యెద్దుల ఆన
మానమే ఆచం[ద తారార్క తప్పరాదు
మన్నారు కాకుం టెగోవులు మృత్యపాతకమున
[పాణ మే శరీరాన బుట్టింది గోల చుట్టుకొనేను””
మాన మే శరీరాన బుట్టింది అనిన భావరాజు ఆందర్శ్ని
మాట శరీరాన బుట్టింది పయనంబు మాన్ని
ఆటు గనుక మాట దప్పరాదు పడవీటి పట్నానికి పదమనె నంత

మహి పతుల కెల్ల మాట మరిపించి యాటకాళ్ళపుడు

మాట నిలిపితే కూరకు సిద్దిరాజుకు మరిపించి ఆ మాట పాడువడి జేసి
తాను యెటు జేసినాడు పట్నాన భావరాజును మరిపించినారు.
కాటమరాజు యెడ్డను వెయ్య యెవరికి
కారణములేదు

శీ1. చెలమ

188

"కాటమరాజు కథలు

కుందమాదేవి తన పెంపుడు చిలుకచే కాటమరాజు
ఆలమందలను బెదర గొట్టించుట

ఆవేళ కుందమాక్క ఆమేడలోను
బంగారు స్తంభాల పందిరిలోను
ఆ స్తకంక ణాలచాత ఆందుకొనెను
చిలకను
చక్కెర పంచదార జవ్వాది మేపీ
“అబ్బ సమ దాయమందు
ఆమ్మనిటావు
వోడవ ర్తకులు చిలుక ని వెయ్య నే
దెచ్చను
రాజుకు నాకు కనగాల నారిపేరే
శాంతరోనిన్ను
సెంచుకొనమని చెప్పిరి
పెద్దలందరును
నువ్వే తన కొమారుడవు నీవే
రామన్నవు
గొల్పరాజు అటుభూమి గొబ్బున
టోయి
కాకి పలు).౪ పల్కి కల్లున కుయ్యి
కాకి పలుకులకు ధేనువులు కల్తున
బెదరును
గువ్వ పలుకులు రాము పగులుట్టుగ
గుయ్యుమా
గువ్యపలుకులకు ధేనువులు
గుబగుబా బెదురును

చిలక పలుకులు బలికి చికాకుగా
జేయుమూ।

చిలక పలుకులకు ధేనువులు
చికాకులగును
పరిభాష యెద్దుల పంతాన బిలచి
పెన్నదాటదోలి (పేమతో
రమ్మనెను
అనీ వేగ యెగవేసె మేడలో యలనాగ
యపుడు
యెగసె రామచిలుక యేడు
యోజనాల పొడుగున
వారి ధేన్వాల కడకు వయ్యన బోయి
(శ్రీగంగర మైన వనముల నీడలోను
చెలగి యా కవులావులు మెరువడి
యుండగాను
ఆమ మధ్యమందు ఆ చిలుక నిలచి
కాకి పలుకులు ఆ చిలుక కల్లుగా
గూసెను
కాకి పలుకులకు ధేన్వలు కల్లుగా
బెదిరెను
గువ్వ పలుకులు చిలుక గుబ్బటీలు
గూసెను
గువ్వ పలుకులకు ధేన్వాలు గుబగుఐ
బెదిరెను
సీలక పలుకులు బల్కి- చీకాకుగా
గూసెను
సీలక పల్కులకు దేనువలు చీకాకు
లయ్యెను

కాటమరాజు దకణాది ఆవులమేపు

అల్లారు కొల్పారు మాయెను
ఆగుబ్బుగా బెదిరెను

జసవన్న బొల్లియావు పసువులకు
దీరలు
సాటిగల బసవన్న సరిరాము జేసెను

కులగిరులు అదిరెను గుమ్ము గుమ్ము
మనెను

పదివేల పిడుగులు ఆవుల మంద
మీద పడ్డ చందమాయెను

కాటమరాజు ఆనతిపై పద్మనాయుడు చిలుకను
బాణముతో కొట్టుట

కాటమరాజు పద్మనాయడు కలిసి

కూర్చుండి
జన్నీ వాడ గుంటిమీద చ్మదంగ
మాడంగను
ఆడి ఆడి చదాంగము ఆ రాజు
ఆట సాలించి
“నాయుడా! నాయడా! నా చిన్న
మరిడి!
పలవాయి బాణాలు మన పశువుల
మీద
యారముగ పగవారు యే తెంచినారు
కాబోలు
పసువుల మీద యేమొ బారంబు
లాయెను”

పదివేల చ దాంగము పంతాన నిలిపి
వెయ్యి లక్షలకు చ దాంగము వేసి
అటు నిలిపి

జన్నెవాడ పర్వతము సరుగున
దిగిరి

అంద లాలు యెక్కి అందరు వారు
చం|దకి వీచెలు చేపట్టు కత్తులవారు

కదలి శంభుని కనకనందుల వారు
ఆరువేల వల్టవులు యేడువేల మన్నె

తిరమందులు
పన్నెండు వేల వీర పర్యారము+£

కదిలెను

బరిసెలు డమామీలు పెద్ద

బూర లును
రుంజలు కైవళ్లు రూటికొమ్ములును

యినవంబులుగ కంచు వీరమద్దిష్ట
అచ్చట కదలిరి ఆ యాదవవీరులు

పరుగున ఆ ఠావు వదలి పయనమె
వచ్చిరి

—_—

.నీ&ి, వీరవరిారము

189

140

రాజు రాఘవుడు రాంగ 'పగవారు
పంపిన చిలుక
రాజుల యెదుటను రావివృక్షం
మీదను వాలెను
పరిభాష యెద్దు పంతంబున బిలిచెను
రవలెతి కూసెను రాజుల యెదుట
ఆ చిల్యపల్కులకు రాజు ఆశ్చర్య
పడెను
“నాయుడా! నాయుడా! నా చిన్న
మరిది!
యెండి అనుసుల పల్పకి యెలపతి
రాఘవః
వేళ్ళ వుంగరాలు వెలపతి మరిది!
నాదిళ్ళలో ముడివారింట
నాతి పెళ్లి కొడక |
నగిరి కంటదాగరం నాయుడా! మరిది!
దీనికి ధనముకొండకు విప్పర్ల
పోతినీడు
గర్భరత్న మె బుట్టిన భఘనకీ ర్తి మరిది!
నెత్తురుకూటి సంగడా! మా నెలమైన
మరిది;
కులము యెలమదొరవు చెలగిన
య గొల్లివు
పారాయి సంగడమా! మరిది
పద్మనాయుడ !
యాభెయారు దేశములు
యద్దులావులు మేపితిగాని

కాటమ"-దొజు కథలు

యీ చిలుకపలుకులు నేను యొన్నడు
యినలేదు రాఘవా!"
ఆ మాటకు పద్మరాఘవుడు ఆడె

వె కమాట।
“చెలువొందె గద్దె ఆవుల ఇన్నస్వామి
తుంగమా।

వల్ణవులు వో భావ! వకమాశతు
వినుము
పోఠకు మనమీన చిలుకను పంపింది
వినుమ

పొపాత్మురాలు పణితి కుంట మాదేవి
చదువు చెప్పించింది చిలుక కు
మినుమ
రాతి నాలుగు జాములు చిలుక
రామాయణము చ దువును
పగలు నాలుగు జాములు చిలుక
భారతంబు చదువును
ఆ మాటకు ఆవులన్న అపుడి త్రునియి:
“పగవారి చిలుకె తె బాణమే య
క్‌ ౫వలెను''
గజివిల్లు అనేబాణము (గకు -న
ఆంయాకొనెను
విల్లు యెకు్కు-బెట్టి వెసగంగ
తెడిగను
ఆ మాటకు ఆవులన్న
అనుమానకడెను
“నాయుడా! నాయుడా:ః నా చున్న
మరిది!

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవులుమేపు

రాయాకు పక్షనకిశిరామచిలుక
పచ్చన
రాయికొమ్మ తెలుపు రామచిలుక
పాదములు తెలుపు
రాయి యిగురు యరుపు రామచిలుక
ముకెెన యరుపు
రాయాకున బుట్టింది రామచిలుక వేగ
చిలుకను దప్పిన బాణము
చిగురాకుకు నాటితే
కాశీలో [బాహ్మణుని చంపిన
పాపాన బోదుము””
ఆ మాటకు పద్మనాయుడు
అపుడిట్టనియె:

“పర మెళ్వరుండు మెచ్చి యిచ్చిన '

పంచసన్నె బాణాలు
వృధియ కాణమందుల* బాణాలు
వెయ్యనే పోయి
సస్త సము దాలయందు స్తానంబు
లాడీ
పగరాజుల మీద రాయబారంబులాకి
తిరిగి మాపిటివేళకు దాణాఆ
పొదులకు
మళ్ళీ తిరిగి వచ్చును మరియ
బాణాలు
ఆ పాపాత్మురాలు పణితి కుందమడేని
ఆనమాలు పెట్టి కాణాలు నెల్లూరి

పట్నాన అంపునేకదా!

ఆ మాటలకు ఆవులన్న ఆగుడె
నమండైెను

బెజవాడ పెట్టుకాడ పెయ్యల

బారులు నెల్లూరి పప్ప్నొ నకు దర్శి

గముళ్లు తౌలగ వేయించి చిలుకను

వేసిన బాణము
యేడుగట యేనుగలమీద యరగడ్డ
పాటికి
తిరిగి తెప్పింతును రాఘవా! తేజంబు
మీఠి'
ముదమొప్ప ఆ రాజు మూడు
సెలవులిచ్చెను

విల్లు యకు్కు-వ పెట్టగ వెసగంగ

దొడగెను

బాణము తియ్యమని పిలుచుచుండెను
ఆనమాలు పెట్టిన ఠావున

నిలుపుమని

అనివేలు చిలుకను వెయ్యి వేలుగాను

వేసిన బాణము బిలుక యెదమందు

బెట్టుకొని

ఆకాశం పొడుగునా ఆ పక్షి లెగిచె

నెత్తురు చారంగ ధరణికి వొరిగి

శ పలక ంగసాగెను
“దక్షిణ దేశంబు మాది
పరగంగ నెల్లూరి పట్నమ్ము మాది
అన్నలాళ ! నన్నుజంపి మీరు

“ఖల రావియాకు పచ్చన

కీ4. ఉదయ్యకాలనుందు

141

142

యిన్నాళ్లు [బ*కేరు వో
యాదవులార !

మీరంతా యరగడ్డపాటిని వొరగ
నున్నారు!

అని పగలు సాటింపుచు ఆ
రామచిలుక

. కాటమరాజు కథలు

పరగంగ నెల్లూరి పట్నా నికి బోయెను
పగవారి సిలుక పారిపోయిన వెనుక

మగిడి జన్నె వాడ గుంటికి మళ్ళి
వేతెంచిరి

కాటమరాజు పద్మనాయుడు కలిసి
కూర్చుండి
జన్నెవాడ గుంటిమీద చ[దంగమాడు
చుండిరి.

దెబ్బతినిన చిలుకను చూచి కుందమాదేవి దుఃఖించుట

ఆవేళ కుందమాదేవి ఆమేడలోను
పగడంపు తరికోళ్ల పద్దిమంచంబు
పనై మంచం మీద పరువైన జువ్వు
పరువై న జువ్వుమీద మల్లెల పాన్పు
మల్లెల పాన్సుమీద మదిరాక్షి తాను
నిచ సుభించుచుండె నీరజగంధి
వాణము యెంట ర కృంబుధారలు
క్క(.దమాదేవి కురుల మీద కురియం
గసాగె
సన్నవాన కురిసి నట్టుగా వుంటెను
తుళ్లిపడి కుందమాదేవి దిగ్గున లెగచి
పక్షిని పట్టిన హస్తములు పచ్చి ర క్ర
మాయెను
యవము ర కము తుదిసి వెతపోవు
న్‌ చూను

పాట :
“పాలుదాగే |పాయమునాడు
రామాచిలుకా,
పసిణి గోరుపెటి సాదుకొంటినే
“ రామాచిలుకా!
యెన్నదినే [పాయమునాడు
రామాచిలుకా,
యెండిగోరుపెట్టి సాదుకొంటినే

రామాచిలుకా!

(భీగంగ వనములో సిగురు మామిడి
కింద రామాచిలుకా

కొమ్మల కిందను గోవులు మేసిన
రామాచిలుకా!

రాజు రాఘవా పద్మనాయుడు
_ రామాచిలుఖా,

కాటమరాజు కథలు

జన్నెవాడ గుంటిమీద
చ్మదంగమాడ రామాచిలుకా!
గొల్ప బిడ్డా యెంత కోపాదారోగాని
రామాచిలుకా,
పక్షి నేసినా పాపకర్ముడు
రామాచిలుకా!

148

పద్మనాయుడు గాజు వింటను
రామాచిలుకా,
పన్నుగా నిన్ను కోరి పెడితినే
రామాచిలుకా !”
అని బాణము తియ్యంగనే చిలుక
[ప్రాణము విడిచెను

అగ్నిదానము చేసెను అ నీలవేణి

కుందమాదేవి బోయలకు రహస్యముగా జాబులంపుట

కడలేని దుఃఖమున కరకర జాబులు
కర కర జాబులు కరిచించి (వాసెను
కడమ పావురాల మెడల
కమ్మలుగట్టి
ట్‌
“*భావరాజుకు యెరుక లేకుండ
పట్నానికి మ్సీరు

పట్నానికి మీరు పరుగున వెళ్ళి
మరుగున వీ కమ్మలు మరివేగ
యివ్వర మ్మ“
పట్నాన భావరాజును మరిపించినారు
సందజాముకొడ వారి ఆవులను
వెయ్య జరిగిరి కొందరు

బోయలు మాటుగా కాటమరాజు ఆలమందను చేరుట

మునిమాపు పొద్దు వేళ వారు
మ.త్యాలాడిరి

సరిపొద్దువేళను జాడలు చెప్పుకొనిరి
యేకువ తెల్టవారంగ యెడలిరి

బోయీలు

భావరాజును యెరగకుండ
కోయబోయీలందరును
యెరవక వారి యొడ్డను వెయ్యను
క దలిరి
వారు యవరెవరంటే-

పరగసా అబ్బినీడు, పట్టల పిన్ను
జోతుల సోమనీడు, ఆతనికి మరిది
అతనికి మరిది అగ్గి మెసినీడు,
డబ్బినీడు, అబ్బినీడు, దబ్బి సరివి
నీడు,
మీనుగా మళ్ళినీడు, మీసాల తిరుమళి,
కనకపు మళ్ళి నీడు, గట్టికొప్పు
మూతినీడు,
తొమ్మిది వేలమంది తొడబడి మూకలు

144

తీగల చెరువుగట్ట కాల్వలోకి దిగారు
వకు

య
రిక్కలు యాలలు పెట్టుచును
రొట్టము ముసురుకొనుచు
వకగ్టాసి వడదోళ్లవాట బల్రైములు
వేపిమాకుల వెండలుగొని వారి
యెడ్డను జూసిరి
కణీకిమాకుల యెక్టునుగొని వారి
కవులావులు జూసిరి
జిలేళు యెడుగొని దిగసిరి విలు
ఛాలా న్‌ య
తంగేళ్ల ఆండగొని తలవిళ్లు జూసిరి
దోకల అంబులు దొడగి తొడలు

కాటమరాజు కథలు

అనుముగా దను వియ్యక
అనుమాన పడిరి
చిరిగల ఆవులు సింహాల పొడుగున
వొక్కాక్కు. యెద్దు యేనుగుల
పొడవు
యీ ఆవుల గాసే గోపాలకులు
మహాధికులనంగ బోదురు
వారు యెక్కడ వున్నారో
అనుకుమయితేగాని
వారి ఆవులు వెయ్యరాదనిరి
చూపుల చొప్పన్న బోయనుబో ము
చూసిరమ్మనికి
మాబటుగావుండి చూ స్తవున్నాడు వారి
మార్గంబులెల్ల

గోపాలకులు ఆవుల ఆదమరచి పెన్నలో ఈదులాడు
చుండుట

ఆవేళ గోపాల్కులు ఆవులు మరచి
పెన్నలో గోపాల్కులు పేరుబంతు
లాడుచున్నారు
అల పలికొండ పెరుమాళు
య జా య
(వాహ్మణుడై వచ్చి
బలము చెప్పిన నాటి దివసం చేరికె
వచ్చె
హెచ్చరికంబుగా పెన్నలోను
వీదులాడుక5వాక్షు

పట్టపగలు సూర్య్మగహణ పట్టింది
గనుక
(గహణస్థితి ఆడుగువారు గంతులు
. వేయువారు
రావుచేతను సూర్యుడు నాడే
కట్టుబడెను
నొడే వారి గోవు గణములకు
పొణమ్మీది కొచ్చెను
ఆవేళ గోపాలకులు ఆవుల మరచి

లర్‌, ఈదులాడు

కాటమరాజు దకణాది ఆవుల మేపు

పెన్నలో గోపాలకులు పేకుబంతు
లాడే చున్నారు
అంటు ముళ్లు వేసీ ఆల కుపడువారు
అదే పటుబడాయని అంచె
a అ a
కూయుచూను
బీళ్ల లాడు పారు పిల్లి
గడెరి బొడ్డెరి గట్టాడుకొనుచు
a B= a
గండాభేరుండా లాడువారు
కావరంబునను
పసువులు యేమల్రిరి పడుచులు
ఆటలాను
వుబ్బుచుపో క గోపాలకులు ముసిక
లోపలను
సుద్దులు జెప్పమని సోరాదిగ
గూర్చుండబెట్టిరి
ల్‌

'గొబ్బలా బొండంగ వుబ్బి సీంహాలు

పుట్టిన గాని
ర పెబడి పొర్హాడంగ యొర్దు మా
ఆతిక మాయెనని
వురదాళ్లు తీసికొని వోరుగా
కొట్టుకొనేటివారు
తొల్లి టి శాపంబు తగిలిన కాడను
తొల్సి దూర్వాస మహాముని శాపంబు
దగిలి
యమునలో గోపాలకులకు
యాదవులకు ఆవులకు సాగాను
పాణహాసి ఆయెను వాగీరి

* సాక్షిగాను
ఆవులను మరచివుండిరి యాదవులు
ఆపుడు

బోయలు ఆలమందలను వేయుట

అనిన సూపుల సొప్పన్న బోయ
పోయు చెప్పినాడు టో మూ 9కు

యెగరేసి చెలువారు యెద్దులావులను
తేనరేపిన కితిని తెగువతోడుతను

చెప్పిన బోయీలు సెగలు చేసికొనిరి వలపట యెద్దులు వల బడదో౧రి

తమకు యిదేసందు ఆయనని
కుడేళ్ళకొండ యిరుమేల వావ

గొవులను అరిక ట్టిరి

నపరాత గురుగుంటన ముడి

బటుకొని,
అ

10)

చెదురుకొని ఆవులు చిచ్చుకు

బా రీనట్లు
ఆర్టువెతి చూచుచు వారి చెలువ
కేకుండగాను
బోయగాలికి ఆవులు హోగులై నిలచె

145

146

కా తీణీశీీకవులావులు యేక
రెణమాయెను

పల్లెకొండ ఆవులకు బాణాలు
నాటిన
తామరనాటి యెడ్డకు తాకెను బాణాలు
మందనుండి ఆవులు మరి వేట్లు పడెను

గొదగొని వేసేరు వారి గొడ్డుటావులను

కొట్టి యలపడవేసిరి లోదులుం
, భంగూల
చందగిరి బాణాలు యెడ్డకు
చెక్కిశునాదెను
శిరసు వాలయుగానుండి సిరిపాదమ్మ
దాక
యెతీకి నువ్వుగింజవెయు
యెడములేకుండ
అలలంబోసాల అంపకోలలు నాటెను
బాలుబాలున అరిచె వసిలేగలెల్ల
పరుగులు బారంగ చురకలు
_ తగిలించిరి
చురకలు తగిలించిరి వారి చూడి
పడ్డలకు
కో డెలవేసిరి కాళ్ళు విర గంగ
శ్రీరామ కవులావులు చిందుచిందుగా
వేసీరి

వేల్పుల కవులావులు వేసిరి

కాటమరాజు కోథలు

వు తమాసురభులను వులుకుట్టు వేసిరి
చుక్క_ పెయ్య లరువంగ
చూడియావుల వేసిరి
చూడియావు లరువంగ
చుక్క పెయ్యల వేసిరి

పాకి మావులు అరునంగ పక గ్రాలేగల

వేసిరి
పక్క.లేగలు ఆరువంగ పొడియావుల
వేసిరి
కరవులు వనరంగ క డికాళ్టున
బెొడిచిరి
టబడి వచ్చేటివారి వుక్కుటావులను
టొడిచిరీ
పొర్ణబడి వచ్చేటివారి బోడావుల
బొ డిచిరి

పొగరు వయసు వచ్చేయెడ్డు

పోటుకెదురెక్కా
అంబోయని యెద్దు రంకెలకు

ఆంటోదులు కదిసి

అట్టేపూని పొడువుతామని వచ్చి
పొంకముగ నిలచి
సెలవులేక మన
మంది పౌడవరాదు
బసవన్న సెలవులేక మనము పల్టీ
పౌడవరారు

“ఆవులనలన్న

బోయీలు కా తీణి సెలవులేక మనము వారిని

సురభిధేనువలు సూలుకుట్టి వేసిరి
సన్నాసిధేన్యలను చల్లుగా వేసిరి

కదిసి పొడవరాదు

6, కాటని

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

యరన్న సెంవుశేక మనసు
యవ్వరిని పొడవరాదు

యెన్నడు యరనారి నాయన్న
యెడబాడ లేదు

నేడు సూర్య గహణము కానంగ

వచ్చెను
యిచ్చోట యేట్టు బడ కారణ మువుంది
కాటోబ మాకు
మాయచేత చికిితిమి మనము యీ
జోయీలచేత ”'
అని యరవక జడవక యరిచించి

పారిపోక

స

మనో గహణమున యెడ్డు మార్కొని
నిలచెను
యెనక తీసిపోక బోయీలు వాడి
యంబులు దొడగిరి

యేసెరిగి వేసేరు వారి యెద్దు
లావులాను

వుర్ణబ3ి బాణాలు గట్టిగా వేసిరి

మానవతి యుబులు ముక్కుగోళ్టు
గొట్టి వెసిరి
యొండి చుప్పి బాణాలు యెదముల
గొట్టిరి

టోల అంబులు నెతిపుసుకున
గొట్టి వేసిరి

గాయపడిన ఆవుల రక్తము వరదలై పారుట

సింగిణి బాణాలు యెడ్లకు చి తవర్ణ
మాయె
జొన యింటి కోలలు యెక్డకు సోన
వానాయెను '
తొండమతి యంబులు యెడ్డకు
తొడలు భూరక్చిపా వెను
యిక వింటి యమ్ములు యెడ్డికు షు
యీపులకు దగిలెను

కుప్పికోలలు యెడ్తకు కుతికిదింపు

లాయెన

చందవంకి బాణాలు యెడ్డకు
చెక్కిళ్ళు నాటెను
చిరువాలము నింపి సిరిపా వములదాక
యెతీకిన నువ్వుగింజ వెయ్య యెడమ
లేకుండ
వొల్లిల్హ -శొణాలు వొత్తుగనాటెను

గాజ దారసాలు గంగడోలుల దూసి _ యెడ్డకు రూపులు దప్పి యెదురూస

. పారెను
గనె రకు ఆలుగులు యెడకు గల్లుగ
ఇన దా వ

టాట పారెను

మాయెను
ముంగలి యెడ్డకు వగిలి వెనక

ఆవులకు దూసుకొని పారెన్స

147

148

యెద్దుదూపుదప్పి యేదురూప
మాయెను
వోడిమోన బాణాలు యెడ్డకు వొత్తుగ
నాటున।
ఫొదిలోన బాణాలు వేసిరి
బోయి నాయకూలు
సూర్య కొట్టలును జమదాళ ములు
బోయముప్పిళ్లు
(ఆత)
శారె జారిళ్లు నావరలు దూసుకొని
వుువడిగావచ్చి యెడ్డ ను వురువృలుగా
బొడిబిరి
కణించివచ్చే యెడను కముట నరికిరి
య య
చేరినచ్చే యెడ్డను చెక్కిళ్ళు నరికిరి
యెటుగా గురకాలు వాటు బల్లాలు

బొడచిరి

యేనుగుల యెడ్డకు యేట్టు పోట్టు
ఆయెను
ఆఅరునూకరు ఆవులకు ఆంబుగాయాలు
నాటెను

కాటమరాజు ఆవులకు గాయాలు
నాటెను

ఆరు నూరు అనుమంతు ర్కడ్డకు
" యెట్లు పడెను

యాభె నూరు లింగము[ద యెడ్డు
యేట్టు పడెను
పన్నెండు లక్షల జసవము[ద యెడ్డు
యేట్లు పడెను

కాటమరాజు కథీలు

పొన్నమాడ బొల్యావులు ఫౌడిచిరి
బోయీలు
పోట్టు యెంట ర కంబు పొట పొట
కురియంగ
కారేటి ర కంబు కాలవలై పారంగను
కురి సేటి ర క్రంబు కుంభ
ధోరణమై 7 ప్రారంగసు
యెడ్డను గొట్టిన ర క్రంబు యేకుపాలై
పాదంగను
కొలుపల వెంట రకంబు కాలువల
- వె కంగమ
బోరున వానకురిసి నట్టాయెను
రక్తము పెన్న వెళ్ళివిరిసి పారాయె
నాటు
ఆ కనిగిరి చెరువులోకి ర క్రంబు
గాలవరై బారం
పల్లెకొండ పేరిటి అరణపు ధేనువు
పెట్టు పడెను
యేసిరి బోయీలు యెరగంది రపుడు
(గణక దివసవమౌట 'కానరు బోయీలు
ఆకాశం యరడాలు కప్పుటున్నాది
సూర్యుడికను సుతుడుగ మీరు
పసువులు వచ్చిన పాకములు ముంగ
గాను
పనుగులు సుక్కలు పొడిసినను
పొపంబు తగుకనిరి

96. కుంభ[దోణమై 87, (గవాణ

కొటమ'రాజు దకణాది ఆవుల మేపు 149

సెలవులేక కవులావులు మనచేత దాను గోవులు సంపించే తగ

చల్చవెట్ట పడెను పాపకర్మురాలు
ఆవులు వొడిచేమంచిను తమ యాలాలు వలెనూ వేలలు బెట్టు
ఆందరిని చంషగలవు కొనుచు
యెడ్డను పాకిచేమందిను మనను వారివారి సావిగివులు వడి
యేమి చేయగలము . సెప్పుగొనుచు
యేక జాడ రాకున్నది వక వంకకు బొగ్గుమల సాపులు బట్టుకొని
జరుగుదామనిరి బోయీలు తిరిగిరి

దుగ్నానులై పోయి దేశాలు దూరిరి

గాయపడిన ఆవులు ఎద్దులు జన్నివాడ గుంటి

చుట్టును చేరుట
సాగవారి బోయ పారిపోయిన వెనుక చెల్లంబు జన్నివాడ గుంటుకి చేరి
ఆవులు యెడ్డను రణమేలు కొనెను రంతటాను
గోవులు ముచ్చులు గొబ్బున వెడలేని బాణాలు వెడ్డకు వేట్లు
దెలంచిరి పోట్టాయెనని
అంపకోలలతోను వెడ్డుకొట్టు జాడకొరకు రక్తము జన్నె వాడకు
ముడడుచూను ఆంను
బాణాలతో యెడ్డు ఆవులు బాలు పేగులు జీరాడగావచ్చి ఆవులు
బాలున అరచును యెడ్డును
పేగులు జీరాడంగ పెంటకు . పెనుగొని జన్నె వాడ గుంటికి
మళ్ళిరాను పొర్హ బడీ య్యరయ్యకు అర్హు జొసుం
మార్చిట పొద్దుకు ఆవులు యేట్లుబడి జేను
మంద పెంటకు జేరెను గొళ్ళిల్లలో దొరబడి గొటరించ
పెన్నలో యేట్లుబడి పెయ్యలు = సాగాను

ను తెగసెను

అ]

150

కాటమరాజు కథలు

గాయపడిన ఆలమందను చూచి కాటమరాజాదులు
అడలుటు

ఆడి ఆడి చ|దాంగ మారాజు అటు
సాలించెను
గుప్పునా చదాంగము గుంటె దిగ
వురికీ
గట్టయెంట ర కంబు పొందుగా
తొడసి
ఆవులు యెడ్డు యేట్లు పోట్లు జూసి
గోపాల్కులు అడల దొడకొనిరి
యెదము ర కంబు దుడిసీ
వెకపడుతారు
పద్మనాయుని బించి పలికెను రాజు
“యీనాడు యినవోయి నా
సిన్న మరిది!
మన యదర్దులావులు యేమయ్యెనో
యవరు గల్లిరి
యద్దులను జూసి నా యయారవున
జొచ్చినాను యదురూపమై వచ్చినాను
మోదుగులు బూసి బూరుగుల మీవ
(వాలినట్టుండెను
బూరుగులు బూసి మోదుగుల మీద
వొరిగి నట్రాయిను

నెత్తురు మడుగుల నేలను పగిలిన రీతి -

కోసారక వేట్టు పడెను గోవులిచ్చోట

ఆవులు యేట్లుపడెను అవస్థగ
వచ్చెను
యాభే యారు దేశాలు ధేనువులు
మేపితిమిగాని
యీ కీడు తమకు యెదుట యన్నడు
లేదు
చెవులేక యెడ్డు వారికి చెల్ల యేట్లు

పడెను”

"అని అడల దొరకొనెను

ఆ యావులన్న
భీకర విజయుండు బీరినాయుండు
అంశరుడై వచ్చి అన్నకు (మొకిగా
చిన్నబోయిన వాడవు చెంచన్న

మనెను
కన్నులు సోక విచ్చిణి కమ్ముసు

నిడలిరి
కొమ్మున యీడు వచ్చి గోవులను

జోగు

యన్నడు రాని దుఃఖముల

యెలుగె తి అడలేరు
ఆరువేల గోపాలుగాలు అంవరు

. వచ్చిరి
ఆవులను జూసి యన్నడురాని
దు[థాన యెలుగె త్తి ఆడ లేధు

కాటమరాజు దకణాది ఆవుల మేపు ‘1651

గోసంగులు, య్యరయ్య కోపించి నెల్లూరును
ముట్టడింతుమనుట

కతి మొన గోసంగులు కారుచిచ్చువలె కారుచిచ్చువలె వచ్చి అన్నకు
వచ్చిరి (మొక్కి:

ఆంక్ష గోపాల్కులు అందరు వచ్చిరి ““సీతాల్మి యికమాను ధర్మ శేఖరుండ

యిట్టని పలికిరి వీర లేజంబుతోను: సీ కోపంబు లేదయ్య గుణవిళాలుండ

“గొప్పదుర్గములని కణిగి మన ఆవులను వెయ్య యవరికి
కొదవుచేయకుము రాజ! కారణము లేదు
దుర్గ ములు బొడిపించి దలిచెంచి యడ్షను వేయించినవాడు పంతకు
వత్తుము ఆవుల నలనన్న నలసిద్దిదాజుగాని
ఆలనాడు ఆనుమన్న లంకకాల్చి మనమది మరివొక కరువుపగ
భస్మంబు చేసినయట్లు చేయలేదు
పట్నము కాఒవెసి పాడుజేసి కోయ బోయీలచేత పొడిపించగా
వొత్తుము అన్నా ఆవులన్న। కాచిగల గేలాలు పుచ్చుకొని చిత
నల మేడ స్తంభాలు నడిమికి రౌతులూను
వేయింతుమం టే ఆన్నా తరిమి నెల్లూరు పట్నము దాడియాడు
ఆవుల న్న ! నత్తుమంటే ఆవులన్న
రాణివాసము అంతా లగ్గము పట్టింతు యెద్దులు వేయించిన యేగురు
మంటే అన్నా ఆలవున్న””! సిద్దిరాజులను బట్టి
అనిరి గోపాల్కులు ఆ రాజుతోను _ బద్ధెిగా రెలుగా నరికింతు మన
పెనుము కోపమున పెయ్యల బాగీ రి గంగకు నో అన్నా!
వెరయ్య ఆవులన్న:

ఆవులన్న య(ర్రయ్యను శాంతపర చుట

అనిన అవులన్న ఆపుడిట్టగనియె: “నా సహదేవుని వంటి సక్కని
తమ్ముడ ! వినుమ

158

కోకము లేదు మనకిలసుకులా.

చచ్చిన వెడ్డను ధరజిపై నుంచి
కచ్చికి పోయేది వుచితంబుగాదు
యేట్టుఖడి ఆవులు యొడ్డు

. కాటమరాజు కథలు

. హన్ఫమంతుని ఫపర్వతమ్లు పంపి
వినుడి "

సంజ్లీవితెచ్చి
సంజీవితెచ్చి తమ్ముని కలుసుకొని
తరిమి రావణాబహ్మ తలలు
ఖండించిరి

" పొర్దాడగాను , అది యెరికి కలిగి వున్నది ఆందరికీ

మఠముకు పొయ్యేది మర్యాదగాద్గు

సిద్ధిరాజు మరిది పడమటి భావరాజు

పర్యారమ. దాను మన్నిలా
పండుగగా పంపమన్నాడు
తీసుడు పువ్వులకు వచ్చి అతడు
తిరిగిపోయినాడు
అతని యెరుకలేక బోయీలు మా
యెడ్డను వేసినారు
యడ్డను వెయ్యటము సిద్దిరాజు
యెరుగునో - యరగడో గాని
సిద్దిరాజు మనము కల్లలాడరాదు
మీకు మహా మనవిగ ఇప్పేను
మా యన్నలోర!
ఆమిణిలో రావణుని బాణము తగిలి
లక్ష్మణ ఆన్నాయని మూర్చిల్లి
పోయెను
తల్లి పోక తాగ వుశతు తమ్ముని
కోరకు

మీకు.
దేవసాక్షులు మెప్పించి వారి .
ఆప్ననము చెల్లు అనిపించి
సిద్దిరాజును సాంతముగా తప్పినాడు
ఆని

దేవతలు సాక్షులు పలికించి ఆటు

వెనక -

చెల్లుగాను గుప్పుమని సెలవిత్తు మీకు
మీ మనసార పగదీర మరిసాల
కుంటేను
యతకి యీ శూమి యంతయు
యాటాడుదువ్ల గాని
సేనలు హింసలవలె ఆఘోర
పడుతూవున్నా వి
అని మనవిగ జెప్పి తమ్మునికి
కోపములు మాన్చెను

యాదవులు ఆలమందకు తగిలిన బాణములు
స్రీస్తి భదపరచుటా

పటుగలు దె
ఉత రి

ప్పించి యడ్డవంటి |
టి భ్లూణాల్లు

- పాలించి తీ స్రవున్నారు పరగ

యాదవులు

కాటమరాజు దవణాది ఆవులమేపు 168

చిల్లాల ఆంబోది సేరి చెల్హంటో కారేటి ర క్రంబు కాలవలె hE
శివుడా పొరంగను
గొరకల ఆంబులు దీసె యెడ్డు పింజలాల వంటి రక్తంబు
ఆగోరంబు పడంగాను గ్‌ పికగాటిల్ల సాగెను

కడుపులో చిక్కిన బాణాలు వారు గజగండ మైయున్న గాయాలు జూసి
పాలించి తీశారు. పట్టుగొల్లుల చ్రేత్ర బంగారు బిందెలతో రాజు పన్నీరు

జల్లెపుటలుగులు బలిమిగా' పట్టి దెప్పించి
+ తీశారు ఆభయ మలతించి రాజు ఆ
కొ తెలు విరిగిన బాణాలు పట్టి ' మంద మీద చల్లించినాడు
- తీశారు యేడు లక్షల యడ్డకు యేట్టు పోట్లు
చట్టవారి యగ్రయ్య పట్టి కీసేను * మూసుకొనెను
పాడియావ్వల వెంట బాణాలు ఆరు లక్షల ఆవులకు అంబుల
తియ్యంగ గాయాలు మానెను
పద్మనాయుడు బాణాలు పట్టి కాటమరాణు ఆవృలకు గాయాలు
తీయంగ కప్పుకొనెను

ఆవులు యెడ్డు బాలుబాలున అరచి యడ్డని వేసిన యేకుపెట్ల బాణాలు
(పాణాలువిడిచెను ఆవులు వేసిన ఆరుపెట్ట బాణాలు

జోరున ర కంబు జొబజొట అమరంగ పెట్టిలోపల పెట్టి
కురియంగను లఅక్కాము[ దలు జూచ్చి రాజు
స నగరున వుంచిరి.

చనిపోయిన ఆవులను ఎద్దులను చూచి
కాటమరాజు శో కించుట

-

“మూడుభూములు బాయ మూడెడ్డు తిరుమల తిరుమందలు నట్టి
బం చెల్తినను' అమ్మపాల వచ్చిన
యేడు లక్షలు బాయను ఆవు ఆ మాలక్ష్మి 'అనేటి ఆవు వాక్క-టే
నొక్క-టి చెల్లినను చెల్టితేను

151

తల్లిని బోలిన ధర్మ ధేనువులు
చెలెను
య
ఆగుమంచి ఆడటిడ్డను ఆవు
వొకటి చెల్పించినను
పాపనూకను బోలిన పసిలేగలు
లేచెను
నందులవంటి యెడ్డు నాడి కంకళ్లు
చెల్లినను
జీ ళో
భ క్రిరన్న లరిట బస్వలింగము ద
యెడ్డు యేట్లుపడెను నాయుడాొ!
పల్లెకొండ పేరిట అర ణపు ధేన్యలు
యేట్టు పడేను నాయుడా!
ముమ్మయ్యను పోచయ్యను టోలిన
ముదులేగలు చెలెను
a] య
చి తభాను సంవక్షరం చేరికాయ
నాయుడా!
కాలాంతము చేరికాయెను
కవులావులకు

క్ష కాటమరాజు కథలు

తమకు అంతట సల్లవారికి సాగించి
సావిజి పాగబొమ్ము
వీవు పోయిన పీనుగులను నమ్మ
వచ్చును i
పొమ్మన్నాక తలి కే యెక్కువ
(పొద్దుజాడలకు యెడతిలె నాతడు
మారిపోయి బోయల యిడుమాట్టు
జూసీ
పసువులు వచ్చిన జాడనే బోయి
పరుగున మళ్ళివచ్చి
చెప్పెను కాటమరాజుకు చేతులు
మొక్కి:
“అన్నరో ! వోయన్న ! ఆన్న
ఆవులన్న !
మన ఆవులు యెడ్డకు వేసిన
బోయీలు
బొగ్గుమాలలో వున్నారు పోయి
చూశాను''

గాయపడిన పశువులు పగ తీర్చుకొనుటకే (బతికి
యున్న వని కాటమరాజు చెప్పుట

అనిన కాటమరాజు అపుడిట్ట గనియొం

“యిరవై యొక్క దినము నాటికిగాని
అది జగడము ముడిచిరాదు

ఆ యథావృలు దప్పిగాయములు దగిలి
జరిగిన వారికి యెడ్డు జీవాలు
నిడువక

నెల్లూరు రాజుల మీద పగడించు

కొరకు [పాణాలు విడువక
యరగడ్డపాటి యెదురు బారులమీద

పగడీర్చమని యెడ్డు పంతమున
వుంగెను'”

"కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

యడ్డను గొట్ట గాయకుల, పతి
యీబూది |పసాదం మేసితే
గాయాలు కాసినాయి రీతి కట్టబడె
నపుడు

వాటిలో యిర వెయెకి ,- ఆవులు
పదిహేను యెడ్డు [పాణములు
విడిచెను

చనిపోయిన ఆవులను ఎద్దులను యాదవులు
శై లానము పంపుట

[పాణములు విడిచిన ఆవులును
యెడును

య

కాబండ్ల మీద బెట్టుకొని

పంచమా వాయిద్యములు వాయించు
కొనుచు

థ్రీరాము కవులావులు యడ్డను

- " శృంగారించుకొసరి

సిరువులు వుప్పాంగుచూను

తిరుమందులు వల్దవులు తిరుగువారు
కొనుచు

చెలగి వల్లవులెల్ట శివశివాయనిరి

కొందరు గోపాల్కూలు 'గోయింద
గోయింద' యనిరి
వు తములు కొందరు వుగ్గోవుగ్గో
ఆనిరి
తండువాపరి పంపులై రి
చాసాన దాసుళ్లు ఆడుతు పాడుతు
ఆపెన్న వొడ్డుకు వారు ఆందరు
వచ్చిరి

సమాదులు దీయించిరి జంగాలను
బిలిపీంచిరి

శీలామంతులు యెలు తిరుగువారు
కొనుచు
పంచగంటలు |మోవ=గ
పర మేశ్వరుం డాలకింప
దేవగంటలు (మోవంగ
దేముడాలకింపగాను
దిగిపోయి గొబ్బిలలో దించిరి
యడ్డను ఆవులను
మారేడు పుత్రీ మంతి హరిషతి
నేరేడు పతి యీనె మగకాయబు
పూజలు పాంచాలి సాది విచ్చి పె
కొలుసు బోసిరి
గనమెన సాదులకు గచ్చువిల్లుశీ*

' సేయించిరి.
శివలింగ యడ్డకు దేవపూజలు జేసిరి
సత్యముగల సురభులకు చెయ్యెత్తి
_మొక్కిారి

89. గచ్చు ఇల్లు

నల] ల న

166

లల

16

దిగివచ్చి పెన్నలోను తీర్థంబులాడిరి
తిరుమందుల వారి యెడు చెల్టినందు
లకు
పల్లికొండ యెదురేవున సానంబు
లాడిరి
వల్ల వులవారి అవుల చెల్లించినందులకు
సంగపు యెదురేవున సానంభులాడిరి
తడి పట్టు నీరెలు ధరణిపె విడిచిరి
దివ్య వస్త్రములు గట్టిరి తెరుగొప్ప
గాను
గోతాల వారెల్లి గుడార్డు జొచ్చిరి
పంచరాతి నాటికి సమాధులు
'పాలంచిరికీ0

కాటమరాజు కథలు

లింగమా రకు జేసిరి జంగాల
కన్నము వోసించిరి
దాసోగ మాడించిరి సర్వేశ్వరుని
కొలువృలోను
పొది వెలు దివ్యరథ ములు పట్టు
కొనుచు
సల్తికొండ గుడినాభుని పంపటనిలచి
ఆతుల కిండ యడగిరినాథునికి
యాకాంతులు వొప్పించిథి
గంట వాయించిరి యడ్డను కవిలేశం*]
బంఫిరి

చనిపోయిన పశువులు రంకెలు వేయగా
కొటమరాజు వానికి అభ యమిచ్చుట

ఆంభోయని యగచె ఆరు
యోజనములు
ఆ మీదట హరిహరా దేవేంద
దేవతలు
పగిడి రథములు పట్టించిరంత
అంత రథములు. యెక్కక
ఆకాశమున ధేనువలు
కాలుదువి ఖణెలున రంకెవేసెను
పుష్పరథములు యేక్కక
భూపాల్కుని యడ బాయలేక

నన రా

ధేనువులు పలవరింపసాగెను
రంకె నాదులు విని రాజశేఖరుండు
యిట్టగనియె కి
ఆకాశమున ధేనువుల ఆర్భాటము
' అాయెను

- పద్మనాయని వించి పలికెను రాజా:

* ఆకాశమున రంకెలు ఆదియేమి
నాయడా ?”

ఆనిన మాటలకు పద శరాఘవుండు
ఆపుడిట్టగనియె 1

కం పాలు పంచిరి 41. కైలాసం

Caan

కాటమరాజు దతణాది ఆవుల మేపు 15

“యినుము కాటభూపాల! యిన్న యిక ముంగర చరబహుళ అమాస

వించెదాను మొదలుకొని

యెద్దుల సావిగ్నెలుకఃి తమ్ముడు మూడునెల్ర పద్ధెనిమిడి దినములనాటికి

య్మరయ్యకు దెలుసు యరగడ్డ పాడున వోయన్న! వొరగ

య్మరయ్య సావిగ్నె యెద్దులకు నున్నాము
దెలుసు” _ఆమితము వొరగవలె యెడ్డు

అనిన మాటలకు యరయ్యను ఆ రాజు యడబాసిసోతువు న్నామని

బిలచి నిన్ను పాయలేకి యెడ్డు పలవరించే

“హరిహర దేవేం[ద దేవతల పేరిట నన్న

తమ్ముడ! యరయ్య వినుము అభయమిచ్చి పంపవే ఆన్నరోఃనీవు”
కాలంబు యెకుగుదువు మరి హేష్య "ఆ మాటకు కాటమరాజు ఆవులకు

కాలంబు యెరుగుదువు యడ్హకు

సాధ్యే వాతాంబు యెరుగుదువు ఆవులకు యడ్డకు అభయ హస్త

తమ్ముడా! బాల కాస్త్రంబు మిచ్చెను
లెరుగుదువ్రు “వో చక్కని తమ్ములారా! వో

నిన్ను నేను యన్నడు అడుగలేదు సహోదరులారా!

అడిగితిని తమ్ముడా! ఆంత్యకాలముఈ మీరు _వెకుంఠము వెశ్లీన మూడునెలల

తర మెరిగి చెప్పవోమి తమ్ముడు పద్ధెనిమిది రోజులకు

యరయ్య నీవు యరగడ్డపాటున తమరు యేట్టుపడి

ఆ మాటకు య|రయ్య అన్నకు మువ్వతమైతేను

(మొక్కి యిట్టగసియె; గక్కు-న మిమ్మును కలియవసాము”
“చి. ఖాను సంవత్సరము మనకు ఆని మనవిగ జెపి పంపేను ఆ
చేరికయ్యెనయ్య యావులన్న

కొటమరాజు గొల్లినలు ఎ త్రెంచి కొలువు దీరుట

మగిడి జన్నెవాడ కూను మళ్ళీ భూచ[కాల గొడుగులకింద భూపాల
వేతెంచిరి, కుండు

నాన్‌

ఓలి, నంజలు
బా

అజం

i158 కాటమరాజు కథలు

కొలువై కూర్చుండెను కులభూష నీరు గొల్రిళ్ళకు రావి కుండలాలి
ణుండు యిలవెేలి యట్టె యెల్ల గొల్లిళ్ళు
జన్నెవాడ గుంటను కాపేషణలు దాత నెనా సకల దూదిపట్టు గొల్లిళ్ళు
[వాయించినారు చిలకవన్నె గొల్లిళ్లు చి తరువు గొల్లిళ్లు
ఆవృలను యడ్డను ఆ గుంటను (వాసిన చితారు వన్నెగొల్లిళ్ళు
మలిపించెను నామగిరి గొల్లిళ్ళు నవనందుల గొల్లిళ్లు
నందులగా మలిపించెను సూస్త్రం తెలివైన రతచెల్సి తీగ గొల్లిళ్లు
బుగాను తామర పూవన్నె దాతు గొల్లిళ్లు
నరవలన్ని టిని లక్షవరాలు ధనము పొలుపు మీరగ సూర్య పుటము
ఆ గుంటను నికేపము అప్పుడు జేసిరి | గొల్లిళ్ల
సిద్దిరాజుకు విధము సిద్ధించ దాయెను కొమరప్ప చందిర కావి గొల్లిళ్లు
సత్యము దప్పక విధానము దశజజ సాయాలు కుదేరిన పక్షపట్టు గొర్హిప్త
నిక్కడ ఆ గొల్లిళ్ల మీదను గరుడ

ఆని నికేపము చేసిన ఆమరనాడు పడిగలును
జన్నె వాడ గొల్లిళ్లు ఆతణము తీయించి కంఠీరవం పడిగ ఎను
పల్టెకొండ కయెదురేవున బారుల హనుమంతుడు పడిగలును
' వత్తించెను ఆలతాటములు వివిధమున గొల్పిళ్ళు
యె క్రించిన గొల్లిళ్లు యే కొదువ బారులుగా చేయించెను భాను
లేకుండ కులజుండు
పట్టు గొల్లిళ్ళ పసిడి కొండలాలి భూచ[క్రాల మండపము (కింద
యల్ల గొల్లి శ్లకు యెరిడి కుండలాలి భూనాయకుండు

కాగి గొల్లిళ్ళకు కంచు కుండలాలి కొలువె కూర్చుండెను కుల కేఖరుండు

ఆల్‌

సిద్ధిరాజును తోడి తెమ్మని కాటమరాజు
కంపటిలను పంపుట

పెన్నలోకి తోడితేరోయి వక్క. కీడురాను ముట్ట మూమున్నేడు

పరుగునపోయి యేకాల తిమ్మనీడ.
వెడలిరి కంపటీలు వేడుకతోను

కాటమరాజు దకణాది ఆవుల మేపు

పెదవెళ్ళి అమ్మినీడు కవుటావుల
కమ్మిచెంచు

ఆందలాలు యెక్కి వారు అందరు
కదలిరి

పల్లకీలు యెక్కి పరుగున కదలిరి

ఆవేళ సిద్రూజు అన్న దమ్ములును
(క! అక్‌

యల్రగొడు సల నీడల
యింజూమరములు విసరంగ

కాలితే నవరత్న ములు కాంతులు
మెరియంగ
ఛ|త చామర సులు చేరిపట్టంగను
చతురంగ బలములతోను సిద్దిరాజు
సారి వెళ్ళినాడు

ఆవేళ గొల్పరాజు ఆదుగో
వచ్చేనంటేను

యెదురుగా సిద్దిరాజ వేతించిన వేళ
“మన్నించు సిద్దిరాజః మా మనవి
వినుమ
చెప్పుడు మాటలు వింటే వో సిద్దిరాజు
మా చెతురు దెవసము దగ్గరకు
వచ్చెను
మాశమగుమము తిరిగిపోవలెను
పెన్నదేవునికి పెసాదానము పట్టుకొని
మాపిన్న పెద్దలు మీరు పెసాదానమః
పట్టుకొని
యన్నార పుల్లరి ధనముమీరు
అ యెగ్ను కోవలెను
నిజములు దెలీపించి నిష్టలు చూపి

159

యిష్ట మెన పదార్థము మీరుయెన్ను కో
వలెను

యాభి యారు కనకరాసులును
గరుడా సంభములు హోగాను
వరాహాలు అంభ్యముగ రాములు
పొంచి మాడలు యిచ్చి పొడుగున
రత్నములు
యెంచి మీరు అయిదుగురు అన్న

దమ్ములును

సహోదరులకు |పధానులకు యిచ్చి
మీరు అడిగిన

కవిళ్లో లెక్కలుగాన యాభై యారు
దేశాలు గెలిచి

తెచ్చిన వస్త్ర ములు నేటితో మహారాజు
పాలుచేసినాడు

ఆందులకు మహారాజు

అతి వేడుకతోను
తడవు చేయక రావయ్య యే దినాన

తప్పకుండగను

గుడి దిరిగి పాటికి పీ రాసకార్య ములు
పా|తాడముగ రావయ్య బాసలకు

నిలువ వలెను
మడిగిపోయి మేము మామందలాకు
తరమునాటి పెద్దలు తమ్ములు నీవు
వెనమై రావయ్య వో పల్టవాది

_ y9
సిద్దిరాజ

160

కాటమరాజు క ధలు

సిద్ధిరాజు గొల్ల రాజును చూచుట కై బయలుదేర
బోవుట

ఆ మాటకు సిద్దిరాజు ఆనందమును
పొందెను
పదివేల విధముల పార్టనము చేసి
“సూ సిరటయ్య చక్కని
తమ్ములార ! గాంభీర్యులార!
దండినాయకులార !
ధర్మ|వతులార !
శతియో తమలార! సరినిగ్గులార !
నాదు రాజ్యంబు యిచ్చిననోయి
నా సహచరులార।
సర్వళాస్రు _పధానులార !
సరినిగ్గులార :
వినుత విక్రములార
వింటిరా మీరు ?
కడనుండి కడదాక గొల్పరాజుతో
పొందు కాదంటిరి మీరు
మనకన్నా సత్యము కలవాడు
గదరోయి అమరవల్దభుండు
పసుపుల మెప్పించిన మాతాన
తన (ప్రాణమిచ్చెనన్న
యిక్కడ పసువులు వచ్చినంతలోన

ఆతనికి [పాణము |

యవ్వాని యెచ్చుఆనినను ఆతనిని
జూదము యీ కణంబు నను”
పెనమై రమ్మని చాటించెరాజు

సర్వ సేనలు తమ్ములు దాము చదురు
దిగ్గున లేచిరి
ము స్తీదులై ర తాము
ఆంతఃపురంబులోను అరిగిరివారు
ఆంతలో కుందమాదేపులు తన
యిబునికి యెదురుగా వచ్చెను
పాదములు విచ్చి దిష్టితో నిర్వాళి
తీసుక పోయెను
జలక మొవ్పుగ నాడి ధవళ వస్త్రంబు
తిలక ంబు కసూరి దిద్దిరి నొదట 4కి
కడువేట్క_తో నపుడు కమ్మని
రుచులు
అన్నము టోంచేసి ఆవనీశ్వరుండు
దివ్యగ ంధము పూసి దివ్యాంబురాలు
కప్ణును
దివ్యభూషణములు పెట్టి
దివ్యమాణిక్యములు
డివ్యకిరీటక ములు దరియించిరి
రవీ కంటములు నిండు
రత్నారములును 44

పునర వినోదముగాను
ల కన్నముల సరిది
తెలివై న రావణము తత్త్వాలు పాకట్టు
బెట్టిరి

4లి, మదుట

44, రత్నవోరములును

కాటమరాజు దకణాది ఆవుల మేపు 161 '

గం డాపెండెములు కారవొప్పి నవరత్నమెన వీరుదములు ఆన్నియు
రాయిచ్చిరి బెట్టి
కరముల దండ కడియములు తానమూ రి గణమెన తనరడోహ _...
మెరియంగను మెరుగ
నవరత్నగచితమైన వ|జాల చిరమించి బంగారు చెరుగుల కాలి

వుంగరాలు కారములు లింగవార గట్టించె రాజు
శ్రీ గంగరాముగా సిద్దిరాజు తగుట _ అటువలె సిద్దిరాజు ఆతివేట్క తోను

కబాయిలు కాటమరాజు ముందుకు కదలి వచ్చేను
సిరులు వృప్పొంగ దొడిగి దగవగా ఆడప మాదవుని బిలిచి రాజు అపుడిట్ల

మణి పసిడీ గనియె:
దగదగామణిపసిడి తగుటపము గాను “రావోయి ఆడప మాదవన్న !
గుబగుబ మనగాను ముఖమున గొల్పరాజుకు మంకు గొబ్బున పోవలెను
బుఠఖాము పూసి కందువతో గొల్తరాజుకు కట్నాలు
పది వేళ్ల కూపటది పసిడి వుంగరాలు దేవోయి
కదసె భావుల భుజకీ రులు మెరియం “మంచి సొమ్ములు గొంచు ముందరకు.
గను టోవలెను”

గొల్లరాజును చూడ బోవలదని కుందమాదేవి భర్తను
వారించుట

అనిన కట్నాలు పట్టించుకొని కదలి “పువ్వులు వేయించిన దానను నేను

పోవంగను వేసినవారు బోయలు
కుందమాక్క- యెదురొమ్ము గొప్పు యెట్టాగునై నాను గొల్పరాజుతో మాట
గుప్పు మనెను వచ్చింది కాబోలు

తన మనసున కుందమాదేవి వూరు అని కోటలు యెల్లకుండ రాజును
కున్నాది మాట మరిపింతును

ఆంతలోనే కుందమాదేవి అపుడిట్ర 'మాట మరిపించకుంటేను గొల్పరాజు
గనియె : మక్కుటించ గలడు”

11)

169

ఆరి విషముచేత కుందాన యిబునికి
ఆడమె తించెను
“గొల్పరాజు మందకుబోయిది . మనకు
మార్గంబుగాడు
మండలాలు యేలేరాజులు వారి మంద

చూడరాదు
దొడ్డరాజులు కీరు వారి దొడ్డి

చూడరాదు

పసువులు కాసే గొల్బరాజులు
మీ పౌరుషము యెరుగరు
మోసము రానున్నది గొల్బముక్కు_
వారు
నుట మూ ర్రమున దనకు యెడబాసి
కడకుబోరాదు
బిడ్డలు లేనట్టి నేక గొడ్రాలునై తిని
కేదారి గౌరంబు నోము బట్టినాను
పంతమున గౌరమ్మ పలమి స
నన్నాది
యెల్లి నేడు తనను యెడబాసి కడకు
. టోరాదు
కడువేడుకతో యీ రాతి మనము
కలసివుండవలెను'”
అని చెయ్యిబట్టి తియ్యబోయెను
జననాథదేవి

“పట్టకే నను నీవు భావ్యంబు గాదు
చతురు భుజుండై న సొమ్ములు

_ సింగారించుకోని
పరవశితుడై చూడబోపుచున్నాను
వారి మందలో మందలు యెరుగ

ద్నద్దులూసు
బోయివ వచ్చి నీ దయాట
వినే గాని”
అని చెయి విడిపించుక అడ్‌
కీ గముగను'
పెనమై కదలెను పల్పవ సిద్దిరాజు
ఆ పెనము మాన వలెనని
కుందమాదేవి కణ కణ ఆడిలె
ఆడిలి నప్పుడు రాజు అనుమాన
పడెను
“పడుచు బుద్దివి గాంగ పలవ
రించెడ వ్ర
పోకుండ జేసి చే పొలతిరో నీవు
అష్టటోగములు గలిగి అలాగ
నేమిటికి?”

తాను దుస్స్వప్నము కంటినని కుందమాదేవి భర్తతో
చెప్పుట

ఆ మాట విని కుందమాదేవి ఆడె
నొకమాట

“కలగంటి [పొణేశ కలగంటి నయ్య
కల విని నామాట కాద నకయ్య

కాటమరాజు కథలు

కాటమరాజు దకణాదీ ఆవులమేపు 168

యా కన్నకలలు పెద్దలకు జెప్పి వేదశాస్త్ర పురాణములు మేము

కాకున్న పనులై తె అక్కడకు కదలి చెప్పంగగలము
పోవయ్య మనోగ్నానపు కలలు మేము మరి

త్రిక నామం|తి నిక్క_డికి పిలి చెప్పంగగలము”'

పించరయ్య త తరపడకుండ తబ్బిబ్బులాడక
[దోయి నరసింహ బట్టును తెప్పించ మాయదారి కలలు కుందమరి చెప్ప

రయ్య | సాగెను
అరతలు సోమయ్యకు మీరు “యాభి యారుదేశాల రాజుల వార్తలు
యెరిగించ రయ్య తనకు
బిక్క. తీమ్మబట్లును యిక్కడికి యెరుక లేదాయెను యెక్కడ
పిలిపించఠయ్య రాజులు
గూని తిమ్మబిట్టును గొబ్బున యెక్కడకు బోయరేమి తనకు
పిలువుడీ'' యేమిటి కార్యము?
పిలిచిరి పెద్దలను |పేమతోడుతను _బరిణలో అమరిన అభరణములు అన్నీ
వచ్చిరి పెద్దలు వవ్వరి చొచ్చిరి మందసమున అమిరిన వర్తంబు
కూర్చుండ బెట్టిరి కూరిమితోను భూషణములు వలెను
కుందమాదేవిని చూచి కూర్మితో మరుగున ననెను “వకరి మాటలు
బలికిరి తన కేలనయ్యః
“వో కుందమాదేవులూ!ః నీవు యేసీమ గొల్లరాజు మన సీమకొచ్చె
కలగన్న విధమెల్ల డర్మకవుళ్తుకానిచ్చె మనరాజు భూమి
కలగన్న విధమెల్ల (గక్కూన అరవకట్టు రాజ్యాన వారి ఆవులు
జెప్పవమ్మ మేపుకోంగాను
పయనమై వున్నాడు రాజు పంప అరవ కోయటోయలు వారికి
వలెను మనము తక్షణాదం బట్టి
నీవు కలగన్న విధమెల్ల [గక్కున తక్షణాదఠబట్టి గొల్పరాజును చంప
జెప్పమమ్మ దలచి నారట

శి వశాస్త్ర పురాణములు మేము చెన్న వారి రాజ్యములో గొల్లరాజును
గల; మ చంపుదానుని

164 FF కాటమరాజు కథలు

చంపుదామని వారు చెవులాడక యెడ్డను వేసి గొల్లరాజు యెత కుడువని
పోయిరట “ కలగంటినయ్య

అర్యభూపతి విని ఆగుడై వణీకె .. కలవరపడి గొల్పరాజు యవరిసి
వారిని జంపరాదు మన రాజ్యములోన కానంగ లేక
మారురాజ్యము పోయి మరచి నన్ను అడగాలని కలగంటి నయ్య
వుందైన గాక వో సిద్దిరాజ!

అరవ చికుుకోయి కోయిబోయీలు నిజముగ తాను మిమ్ములను అడగాలని
పగ క లగంటినయ్య వో మదన వల్పభుడ!

అది యెందుకు పోరాదు గనక అడిగిన గొల్లిరాజుకు నీవు అడ్డము
కడకు బోయినాక వారి కవులావులు చెప్పి
మనసీమ జాడ రాకుండ జంపి. వెరపించవయ్య నివ్వాడ కల
జరుగుదామని గాని గంటినయ్య !
యిప్పుడు కాదనక నా మాట వినక - కాలముకు కీడు యెట్లు కానున్న దో
వృుండరయ్య వచ్చువారికి''
మరి వెనుక గొల్పరాజు ఆప్పుడు విపులు ఆ రాజుతో
మన సీమకొచ్చి ఆనతిచ్చిరి;
జన్నెవాడ గుంటిమీద స, దాంగ “విను సిద్దిరాజః కుందమా దేవులు
మాడంగను చెప్పిన మాటలు
వారి అరివాణ బోయీలు ఆకుడజాలు యియన్నీ నిజమే నీవు సత్యము
వచ్చి పయిగా నున్నావు
ఆ గొల్పరాజు ఆదమరచి వుండగాను గొల్పరాజుకు శెనికి పనుగులాశు
యడ్డను ఐడవేసీ యాగరణము చేసి చున్నావు
వారి పసువుల బాణాలువేసి యిక్కడ మీవారు అవుట యెరుగము
(పాణాలుగూల్చి గాని
మనసివాజడ వేసి మన సీమకూను వారుపషవుల బాణాలు వేసి ప్రాణాలు
జాడలు లేకుండగాను జరుగ కలగంటి గూల్చి

నయ్య గోవులను వేసి తిరు గొడువ లేకుండ
సోబనముందు తాను యెడ్డను వేసి వారి పాడియావుల వేసి పారిపోతా

గొల్పరాజు నిజము

కాటమరాజు దవణాది ఆవుల మేపు 185

సీమీద దయగలిగి యిందీవరాక్షి" పెద్దలన్న దమ్ముల పంపవలె నని
కుంద కలగా మంటే పాణము కడ కట్నాలు: పెట్టి మీకు యిష్టమైనట్లు ”
మువైగాక ఆ మాటకు సిద్ధిరాజు ఆనంద మును

వాడి బింపసిన మాటలకు మెరుపునమె బొందెను;
పోతే ' కుందమను మన్నించి తొడలపె

యెంత కామేమున యేకారణము కూర్చుండ బెట్టుకొని

జంపుదురు కడలేని వేడ్కతో కొంత నిట్టనెసు,
యాదవ నలుగు యీనైన గొర్ల “నీవంటి సత్యభామ అష్ట దిగ్గాల

రాజును గలద?"”

గుణము తెలియకగాని మీరు పోరాదు

సిద్ధిరాజు తనకు మారుగా పరివారమును పంపుట

పట్నము సాటించెను [పజలు వినగాను పంపిన పనివారు వొక్క పరుగున

వారి పశువుల మందకు బోను పోయి
పెద్దలను పిలిపించెను. “వోయి యాదవ గాంభీర్య! యద
కోమట్లు బలిజీలు గొబ్బున వంశ తిలక!
పొమ్మనెను మా నెల్లూరి పిన్నపెద్దలు అన్న
బలిజీలు దెసయ బంపె నందరిని దమ్ములును
వారితో తిక్కన్న మంతి (గక్కున పంపితే వ సిమయ్య వో పపపతి
కదిలె రాజ!”
వారితో నెల్లూరి | పజలందరు కదలిరి అనిన కాటమరాజు ఆవా రలు విని
పెన్న లోపలికి బలీమిడి పిన్న [పభగల వేట్క_తోను పద్మరాఘవుని
పెద్దలును బిలిచి
(ప్రియము తోడుతను పెన్నలోనికి “అడగవయ్య రాఘవ ఆవార పని
| వచ్చిర్‌ న వారిని”
సత్యము పలికించి వ సిమని అఖిల రాఘవుండు ఆపుడిట్టగ నియె

పనివారిని పంపిరి పట్నము వారితోను ఆ పద్మ
గొగ్గరాజు కడకు ఆంసిన పెద్దలును రాఘవృండు:

166

“అయిదుగురు సిద్దిరాజులు అన్న
దమ్ములు
వొక్క పరుగున వస్తేను మాపట్టపు
రాజు కదిలి వచ్చెను
రాకుంటే మా కంపటేలు అక్కడికి
కదిలి వచ్చేరు
మీరు యవరు వచ్చినారో యొరిగించ "'
మనిన
అమాటకు పనివారు అపుడిట్ల గనిరెః
““పల్లవాది రాజులు రాలేదు 'వోపద్మ

రాఘవుండ !

ba

సత్యమును 'పలికించుడని యాదవులు సి

కాటమరాజు కథలు

వారీ పిన్న పెడ్డలు విద్వాంసులు
వచ్చి నారయ్య

యినకులాధీ శరా! యినవయ్య
మనవి”

ఆ మాటకు కాటమరాజు అంపె
కంపతీలను
పంపెను రాజుకడకు పరగ వేడుకను
పంపిన కంపటీలు వక్క పరుగున
టోయు

పెన్నలో నిలవిరి పిన్న పెద్దలముందు

సిద్ధిరాజు

పరివారమును సవాలుచేయుట

యడ్డను వేసినావి యేశుపెట్టుశర్‌
బాణాలు
ఆవులు వేసినావి ఆరుపెట్టు బాణాలు
ధనము పెర్టెలనే దేవళ్ళ సన్నిధిని
నిలిపిరి
మ్స సత్యము ఫ పలికిచి ధనము స్టారి.
పుఛ్చుకొనమనిరి
వరహాలు వకరాశి వంచివ్వగ మీరు
మాడలు వకరా మంచివ్వగాను
యెడగష్ట చేతను యెన్నించుకోమనిరి
మీరు మేమును దేవళ్ళ'కేమొ
పరదక్షి ణము తిరిగి

" మీరు సత్యము దప్పినను మేము

సత్యము దప్పినాను
పారేటి పెన్న పడమటికి
తై దట్టవలెను
తూర్పు ముఖముండు దేముడు

పడమటికి వుండవలెను

గుడిమీద నందులు గుబ్బటిలవలెను

రాతినందులు యిపుడు రంకె
వేయవలెను
యంపలూరి కాలభైరవుడు
యేక బొబ్బ పెట్టవలెను

45. పడుపెకులు
ట్‌

కాటమరాజు దకణాది ఆవుల మేపు

యిరుగులు పోలేరమ్మ “యెర్తుగుదు
యెరుగుదు' అనవలెను -
నీలకంఠదేవుడు నిజము నిజమని
పలకవలను

_మేమ్ను యవరము గొల్చ్లరాజులకు
సత్యము దప్పినాము గామని

పెట్టెలో బాణాలు శట్లు విడిపించి
కట్టుకోమనిరి”'

187

అన్ని దేవస్థలాలు “అవును అవునని.
పలక వలెను

కుందమాదేవి పెంపుడు కొడుకు పిన్నయ్య సత్య '.

(పమాణము చేసి చచ్చుట

ఆ మాటకు పిన్నయ్య అపుడిట్ల
| గనియె
సిద్దిరాజులవారి వంశము సత్యము

దప్పినాముగామని |

దోసిడు వుదకాలు దోసిట
పుచ్చుకొని
యేడు మంటపములు యెడలి
తిరిగి వచ్చెను
మేము గొల్పరాజులమీద సత్యము
దప్పినాముగామని
పలికెను ఫిన్నయ్య పతి సాక్షిగాను
పలికినప్పుడే పిన్నయ్యకు [పాణాలు

బోయెను '

ముక్కునోట పిన్నయ్య ర క్రంబు
(గకెాను

గిరిగిరా దిరిగిపడి మూర్చుబోయెను

పిన్నగారి పిన్నయ్య పడ్డప్పుడే

వోడితిమి ఆనుకొనిరి

పల్లెకొండ దేముడు పడమట మొక
మాయెను

గుడిమీద నందులు గుబ్బటిలసాగె
రాతిసందులన్ని రంకెలువే"సె
యిరుగులు పోలేరమ్మ యెరుగుదు

యెరుగుదును అనెను
యంపలూరి కాలభై రవుడు యేక

బొబ్బ సపెదిను
నీలకంఠ దేవుడు నిజము నిజమని
పలికెను
అన్ని దేవస్థలాలు ఆవును ఆవునని
_ పలికెను
అంతట గొల్లరాజులు గెలిచితిమి
అనుకొనిరి
(కొవ్వ [(కొవ్వాన ఆర్చిరి కోపంబు /
తోను

168

శాటమరాజు -కథలు

తిక్కన మంతి పిన్నయ్యను తిరిగి |బతికించుట

అందుకు తిక్కనా మంతి ఆగుడై.

మండెను

“వోరి గొల్లరాజులార ! మీకు
వె రంబుయేల?
యెటువలె గెలచితిరి? మీకు యెలిమిగ

'వచ్చెను?

యీ దేవళ్ళకు యెక్కడ సత్యము?
మీకు యెక్కడ సత్యంబు '2
పెన్నలో వుదకంబు దోసెడు దెచ్చి
పిన్నగారి పిన్నయ్యమీద పీతితోజల్లి
“యో పెన్నదేముడా! యితడు సీ
పేరిటవాడు

యితడు మా కుంద పెంచుకున్న
పెంపుడు కొడుకు

' యితనికి పడిపోను యేమి కారణము

లేదు

యీ. పనికి రాను తగదని
[పసాదము సాలిల్లెకు

మూర్చలు దెలిసి పిన్నగారి
పిన్నయ్య

దిగ్గున లేచెను అంతట తిక్క-నమం, తి
౧

యాదవులజూచి మంతి యే మను
చున్నాడు?
““వలపక్ష దేవుళ్ళ పోకిళ్లు
యెరుగుదుము మేము
యీ దేవుళ్ళ సాక్షులు మాకు నిజము
గా''దనెను

ఆవులను వేసిన బాణములను యాదవులు తికగ్రాన
మం| తికి చూపుట

అందుకు కంపటీలు ఆ|గులె

క ణిగిరి
దేవతలు సాక్షులు గాకుంచటే ధనము

- కట్టు కోమనిరి
అందుకు పిన్న పెద్దలూను ఆందరు

లెగిచి.

పెస్టైలో వాణాలు కట్టుగా విడచి

(గక్కున జూసిరి పశువుల వేసిన '

వాణాళల్ళి

వారి పిన్న పెద్దలుజూసి పడిమూర్చ
పోయిరి
పడి మూర్చుపోయిరి బల్లి టల్లులోను
[గక్కూన జూసిరి గోరబాణాలు
యేమనిరపు డు?
పింజలవంటి రక్తంబు పిక్క_టిల్ల
గాను

"అంప కోలలవెంట ర కంబు జడజడా

=. కురియంగ

కాటమరాజు దతణాది ఆవులమేపు

నెత్తురు యేరులై నెరిబారంగను

దబ్బరికండ్ర ర కంబు దప్పెను

యెక్క_డి బాణాలు యివి మాకు
యెమి కారణము?

ఆ మాటకు యాదవులు అనుచు
వచ్చిరి

“యివి మీరు వశువులను వేసిన బాణాలు”

ఆసిది

“యివి వడవీటి భావరాజు పండియేట్లు!
| అనిరి
“యివి మీ బొగ్గుమల జోయీలటు . ౬.
వుక్కుటల్లులు' అనిరి

“యివి మీ కనిగిరి బోయీల
గొరకలు అంబులు అనిరి

దేవతలు యాదవుల యెడ పకపాతు లెయున్నారని
తిక్కనమం|తి నిందించుట

ఆ మాటకు తిక్కన మం!తి
అపుడిట్రగనియె
ఆ సిద్ద య వీకునేడు కీ గంబె బలి కె
పల్కు చేవాసిగల [పధాని
పలె్యెనా వేళ
'యీ బాణాలు మావంటేను
: భయంబుగాదు గాని
అప్పుడు దొంగలు అవునానబడును
యీ దేవళ్ళకి యేమి సత్యంబు?
మీ కేమి సత్యము?
చెలగి నెల్లూరి సీమను
భయంబుగాదు గాని
మీరు కవులు బుచ్చుకొని
మీకవులావులు మేపిననాటి నుండి
మాకు . దేవస్థలాలమీద పరామరిక
లేదాయెను
థంతీలు చేసెడి శావలు దపెను

వోయి భోగము చేసేటి వరసలు
దప్పెను
నీరున బుట్టిన పూరికి మీరు తిరణము
గట్టుకొని
ముట్టడి వేసినక్రే వుండంగాను
దేవస్థలాలమీద. ము స్టీదు దప్పినను
ముక్యాబియ్యమైనను మూడు
జాములకు లేదాయెను +
మీ పకువులు మంద వుండంగాను
తమ పర్యారము రావెరుతురు
తింతలుగ వస్తేను దేశాల _పజలు
గుపి తెను
మీకు కూడా నీ వన్నముగనుక
మేము దేవళ్ళకు తిగబుట్టు
అయినాము
అవరగ మీ ఆవుపాలు పొయ్యంగాను

169

170 కాటమరాజు క్షథలు

యవరు గంగనేమని మేము యెగ్గ ఆట గనుక దేవళ్ళకు యేమి

చాయమెతిమి సత్యంబు? మీకేమి సత్యముః

యాలైయారు దేశాల దేవళ్ళు పేరులు ఆ మాటవిని గొల్లరాజు కంపటీలు
బెట్టుకొని గొదకొని వచ్చిరి

ఆవులు పితికి యెల్బగాల పీనుగులు “వోయీ తిక్కన మంతి! సీవు
| పిలువంగను యదుకాస్త్రము గనుక

పాలుతాగుతా దేవష్టు మామీద పక్ష భఘనుడవని తమరిని యెగ్గు చాయరాకు
మాడినావి యే దై వము తొల్లిటి దేవతలు

పర్యాతాల మల్లప్ప మీ యింట యవరిక్రై నాను
భక్తి రన్నై పుట్టీనాడు గనుక పాపము చేసినవారికి భ శ్రినెనా
యీ పెన్న పల్టికొండ పెరుమాళ్లు వుండును

మీయింటను కోల్పచేసిన వారికి కననై న వుండును
ఆరిగురు వె జస్మి ంచినాడు గనుక ' తప్పకుండా చెప్పుకుంటివై న
కడమ దేవళ్ళు కవులావులై పుట్టినారు మీ తావులు జేర” మనిరి
గనుక

శివభక్తుల శాస్త్రములు చెప్పి లిక్కనమం తి యాదవులను
నిరుత్తరులను చేయుట

ఆ మాటలకు తిక్క నమంతి ఆళ్ళున [బతిమాతెను పరగ విడిచి పెద్టిను
- - నవ్వై అటువంటి అర్జునుడు అప్పుడిట్లగను

చెలగి తొల్లిటి కాస్త్రము చెప్ప - మెచ్చి
దొడంగెన్స పంచ పాద ములిచ్చె పర మేళశ్వరుండు
“పర మేశ్వరుండౌట యరగక కాళ్రీ వీశ్యరుణి వో కష్ట
ఎ 2 న
షాండువారి - అర్జునుండు బోయివాడు
వెనువెంటనే తగిలి ముందిల్లు చెప్పుకాల నాట పూని తప్పున దన్నె
చొచ్చుకొని పుక్కిటా వుదకంబు పెనిండ వూసి
పడవేసి మీద పరగ వొండుగా కరకుట్టు దినిపించి కల్లు దాగించె

[దొకిగా

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

అటువంటి బోయవానిని ఆప్పుడే
మెచ్చి
(పమథుడిగా జేసె భ క్రితోడుతను
అందకా బోనెలయి పొదిలోపలాను
నిమ్మపు భకురాలు రోసేలంబిచ్చు
కోని
రేవులు వాగులు నె తిని మొత్తెను
కొట్టినా నిమ్మపుభ క్రి గొబ్బునా
మెచ్చి
పొదిలెడు వరాలుకై సంతోషమిచ్చె
యీ దేవళ్ళకు యక్య్థడ సత్యము
వినుడి
తొల్లి ఆ కాట కో టేశ్యరుండూను
వనక ది స్రిరమునాన మేక పెంటిక
లింగము జేసి
కొడుకు యక ,_ం౦టియ్య అకువాతు
సవిడేడు మందల పొలుదెచ్చి
యిన్ని పాలు యింటికి పోయ నియ్యక
తాగుమని పౌయ్యంగను

యిసిక లోపలెకి సోంగోను యక క్రి
దేముండు

ఆకలి గొన్నవాడని హోయుండగాను
అంతట వింటికాడ నుండి కంటి
బోయిండు
వెలుపలి కోపమున' 'పేడకాల
_ దన్నెను
ఆ మేక పెంటి నయ్యపుడు తన్నిన '
కోపమ్మన

171

తమ తండి తలనరికి ధరణిపె
వె చెను

పెంటికతోను
మెరసెను దేముడు
తన్నుదు'ననివాడు తన కేల అనక
తండి [పాణము లిస్తాను కొడుకును =
దగ్గిరికి రావోడును
ఆంతట దవ్వనేమిటి ఆఅయ్యాః మీ
అయితమరాజు
వోరుగంటికి పోయి నీలకంకఠుని
| జూచి
నిజభ క్రి పేరిట _పతాపర్నుదు డె
పుటైను
అటువంటి |పతాపదుని అప్పుడే
వోడించి

అంతట మేక

నమ్మను గెలపించాడు
నావట

యడచేసి యిటువంటి దేవుళ్లు మిమ్ముల

జు ళా

క కలసిరి
నాడు 'నరసాత్షులు' కూడదని మీరు

దేవుళ్ల గుణములు యెరిగి దేవ
“సాక్షులు కోరినారు

న.

_ అ దేవుళ్లు మిమ్ము అని ని కాలిచ్చినను

చారు సత్యము దప్పీనీ వారు కారు
ఆ దేవళ్లు మిమ్మునే కూడిని మీరేమి
కారణము"

172

మీరేమి కారణము మేమడిగి
పోదాము”
ఆ మాటవిని కంపటీలు అనుమానం
పడిరి
మారుమాటాడక మళ్ళి చూచు చూను

జాడ బోయిన వారు చంది వెరుక
లేక

కాటమరాజు కథలు

సపెదిమలు దడుపుచు పెంపిళ్ల
కడు చిన్నబోయి భీతిల్లి నానా
దిక్కులు చూచుచుండిరి
తిక్కనమండతి కాస్త్రమూన చిక్కు
_ బరిద్దరూను
యేమాట తెలియమున యనమక
వుండిరి

గోసంగి వీరులు బోయల తలలు నరికితెచ్చి సత్యము
పలికించుట

అంతట దొంగల జాడాలు బోయిన
చొప్పల్లు వొచ్చిరి
చొప్పల్లు వొచ్చిరి చూపులు వారు
న చెప్పిరి అవేళ
పది యెనిమిది దినము లాయెను
చూవుల జాడాలు బోయిన వారు
యడ్డను జాడ బోయీలు యడవాసి
రాంగాను
జాడ బట్టుకొని పోంగాను కొండ చెల

లున్నారు

అని పశువుల వేసిన బోయీల జాడ
కాళ్లు జూసి

జాడకాళ్ళు జూసి యేలపదాలు బాడు

చున్నారు; -

వీలపదము;_
“నిన్నో మొన్నో యెరుగ జూసి

జన్నెవాడి యెడ్డనేసిరి- వో
నాయుడన్న।

మేము కండ్ల గానకుండ బోయిరి

వొల్లేర్పగాను వారు

అవులు యెడ్డుకు గొరకలు వేసిరి-
వో నలనన్న

ఆవులు యెడ్డుకు గొరకలు వేసిరి

మల్లి మల్లీ సూసుకుంటాను= వో
నాయుడన్న

కల్పరహపూడి చెరువు దాటీరి

నల్లా నల్లని వాళ్లు

ఎరా యెరని వాళ్ళు

జాలి విళ్ల చకగానివాళ్లు

కొల్లలుగా వారి ఆవులు యెడ్డను

వేసికి. వో నాయుడన్న
పల్ణమే పళ్లమే పోయీరి

కాటమరాజు దవణాది ఆవుల మేపు

గొల్ల రాజుల ఆవుల యెడ్డ
చాల మేపీరి బోయీలెల్లను
మగిడి కొండా చెరువు డాటీరి-

వో నాయుడన్న
గొప్పయెడ్డా భూమిగూలేరు- వో

నాయుడన్న

విండ్తవచ్చీ గుండ్లు వెక్కి .రించీరి॥"”
అని పసువులు వేసిన బోయీోల

జూసి

యాల పాటలు పాడంగాను

నంజుఖ్శు కరకుట్లు నల్లని కాళ్లు

మది దప్పి సుందరాంగి మ త్రీబట్టి

వొకరి కాళ్ళు వకరు వొనర బెట్టుకొని

సీళ్లకీరప్రొదరిళ్ళలో ని్నిదబోవంగాను

అదిరిపాటుగ దొంగలను ఆగుబ్బుగా
బొడిసిరి

వీర న్నతమ్ములు బిరుదెన మగలు

చెన్నయ్య తమ్ములు చితమన్నీలు

నరములు శరములు నలినలి నలికిరి
యిచ్చగా బొడిచిరి యిలమీద
గూల్చిరి
చీకాకుగా బొడిచిరి చిందు బెందుగాను
సక్కుసక్కు_గా నరికిరి సంహారంబు
' గాను
దొంగలు [బతిమాలంగాను కొందరు
పారిపోవంగాను
తమకములు దప్పి తగిలి దొంగలను
ఘాతుకులు పొయ్యాక కనిగించిరి
స్తరువులలోను గొందులలో దాగిన
కొందరిని గూల్చిరి
కల్పుగాను గాడించిన యట్లు కల్లుగా
జంపిరి
డాసేటి రిపులను యెన్నుదగిలి

i178

నరికిరి ":

కుంభిని పెబడ గూల్చిరి కొందరిని

పొడిచిరి కొండ చాల్చుల బాటను

సూరి కటార్డు బుచ్చుకొని చెందు కొందరిని
బొందుగా బొడిచిరి కొందరిని పొడిచిరి కొందరిని

చికాకుగా నరకిరి చెక్కిళ్ళు దూషించిరి

ముక్కులు పొలియక దొంగల బొడ్డులు కోసిరి

చెక్కి. ముక్కులు చెవులు అయిదుగురి పెద్దదొంగల విరిచి

వావులును*? కట్టుకొని
పీక్కలు పిపదులు యెళ్ళును అయిదు పచ్చితలకాయలు నరకుకొని
కరములు వక్కపరుగున వచ్చిరి పెన్నలోపలికి

కాళ్ళుసు పాదములు నరములు వొచ్చిరి పగటింతగాను. పెద్దమాట
శిరములు రంతులు

46, నీడలు 47. జావువులును జై

174

పెడబొబ్బల పిళ్లు పెద్ద రంతులకు
సిద్దిరాజు వారిమూక పౌగడంగను
పచ్చి తలకాయలు ఆటువచ్చి
పలుకమని పిలచిరి
దేవతల సత్యాన రాతినందులు
ఖణేలున రంకెలు వేసినాను
చచ్చిన శిరసులు ధంణిపై వేసి
రంతటను
ఆవలించే శిరసులు “అవుదువు
అవుదువు' అనెను
[పాణములతోడి ఆయిదుగురు
దొంగలు బబతిమి లాడంగ

కాటమరాజు కథీలు

అప్పుడు తిక్క-నమంతి చేతికి
అడుగమని చెప్పిరి .
అడిగిన చెప్పిరి ఆ దొంగవారు
“'“అన్నంబుపెట్టి ఆ పాపకర్మురాలు
ఆవులు వేయ్యమం టేను మేము
- అచ్చ*రిగట్టు కొన్నాము
యేడు వారాల సొమ్ము లిచ్చి యెడ్డను
వెయ్య మంచేను
మేము యేసితిమయ్య యిక యేమన్న
చెయ్యండి”

సిద్ధిరాజు బలములు పారిపోవుట

ఆందుకు తిక్కన మంత్రి అటు
చిన్నబోయె

“సిద్ధ్దమాయలరుచి చిక్క సోమయ్య |
బలమంతు చెన్నుండు పట్టుబడెనయ్య

ఆ మాటలువిని సిద్దిరాజుల బలము యెట్లు వసి మయ్య యీ చెడుగా నకి

వెరచి పారిపోయిరి
ఆ మందివారు తమకు ఆపద వచ్చెనని
వురికిరి వక కొందగు
కొందరు గొల్లరాజు గెలిచె నన్నప్పుడే
తమురుకొని కోట నున్నారు
అందలాలు. పడదుమికి సందొలగు
వారు
పల్టకీలు దిగ వురికి పారిపోయేవారు
తిక్కన మంతి పట్టుబడెను తమకు
దికు)-లేదాయెను

అని పారిపోవంగాను అభయ స్త
మిచ్చేడ
యాదవులు ఆందరిని మన్నించి
అభయ స్త మిచ్చేరు
నమ్మించి మరల రమ్మని
“పారిపోగరోయి
పర్యాములార ! పారిపోగరోయి
భయమేల మీకు బట్టు [బాహ్మణుండ్రు
ఆర్తి ఆడవిడ్డ యజబులు మారు

48, హాత్య్థ

కాటమరాజు దకణాది అవుల మేపు

ఒక్కాసాము గనక” అని అబయస
మిచ్చినను

ఆ మాటవిని సిద్దిరాణుల వారి

(ప్రతాని (ప్రజలు మగిడి వచ్చిరి

గొల్పరాజుల వారికీ చేయెతి

_మొక్కిరి
ఆనంద మందిరి గొల్చరాజులు

చెల్లెలి మాటలువిని భావరాజు గోహత్య చేయించెనని-

(పజలు సిద్దిరాజుతో చెప్పుట

గొల్లలు గలి సిరని గొబ్బున మెచ్చిరి

సిదిరాజు వోడెనని సీ|గంబె బల్కి_రి
యి he

కోలతేలు దాస్ర్రలు గొబ్బున దీవించిరి

పెన్నలో సానంబులు సల్సిరి

అప్పించుకోని

గొల్పరాజులు గెలిచినారని గొబ్బున
టోయి
పోయి సిద్దిరాజుల గూడి పొగులుచు
చెప్పిరి
అమ్మా అక్కా_ అని [పజలు

అసురుసురు మనిరి
“వో సిద్దిరాజ! మీ కుంద మా దేవులు
యెంళపని చేసెనయ్య!

పాపంబు దలచి గోహత్య వడిగట్టు
కొనెను

1

పడవీటి బోయీలచేత వారి పశువులు
. వేయించినాది
పశువులు వేయించంగాను మన
బాసలు, తప్పె
గొల్పరాజుకు పగాయె మనము
చెల్లెలు మాటవిని బావరొజు చెడుబుద్ది

తలచె
వారి పశువులు వెయ్యంగాను మన :
పాణాలు దప్పెను
నేరములు వచ్చెను మన నెలవులు
దప్పెను
అపకి ర్తి వచ్చెను ఆవుల
వెయ్య ంగను
అల్పకల్లోల మాయెను నెల్లూరు
ఆగుబ్బుగా జేసెను”

ఖీ =
ల్‌

స “పరాగ ఖావరాజును బోయలను బంధించుట

ఆ మాటవిని కొమార సిద్దిరాజు
ఆగుడై కణిగె

1%5

16

పడవీటి మీదబడ్‌ వావరాజు నప్పుడు
పట్టి తెప్పించి బందిగాను 49
వేయించెను
పడవీటి పట్నాన వుండే బోయీలను
దెప్పించి
బోయీలను దెప్పించి కోటలో
వేయించెను
గొల్లరాజుకు తరతరములు
యెరుగుదునని సారె సారెకు
యెడతాకి చిక్కుల
భీమనేడు గాదియంత వట్టి చేసిన
వాడు
భీమనేడు చెయ్యంగ మన భూములు
పోయెను
లక్ష వరహాలు వారిచేత లంచమందు
కోని
పలుమారు ఆ పాతకి తమ భూములు
బయలు చేయించెను
మందలోకి వారి మన మాటలు
జాబులు అంపుచున్నాడు

కదు గుడపదట్టి వారిలోని పోయి
క లికున్నాడు
కొట్ట బీమనెన్ని 5) కోటలో వెయ్య
మనిరి
పట్టి బలిమిని పదిలము చెయ్యమనిరి
గూడెమంటె బోయాల వలసలు దీసి
మన కోటలోకి రమ్మనిరి చాటించెను
రాజు
యేలిన పల్లెలు పేటలు విడిచి
కోటలోకి రమ్మనిరి గజబమీలు
విడిపించి
నెల్లూరి కొపరిపు పట్నాలు విడిచి
బల్మిగుద ములు పదిలము చేయించెను
తుర్యముగా పదిలమని చెప్పె
తనర పదికోట్టు బటులతోను
వుతర గోపము యొక్క.
వుర్వీశ్వరుండు'
గగనమున ఆటుదాయ తమ్ములూను
సిద్దిరాజు తలపోత చేసెను.

నెల్లూరును ముట్టడింతుమని గొల్ల రాజులు సిద్ధిరాజుకు

జాబులంపుట

అంతట గొల్లరాజుల జాబులు అప్పుడె యెద్దుకు యెడిసికోని ఆవులు ఆరసీ

వచ్చెను: కోని
“ఆంతట లెక్కలు సాధించుకోని మూడునెల్స పద్దెనిమిది దినముల
అవ్వాని మన్నీలు నాటికి ముట్టడి వెయ్యకపోము”
49, బందిఖానా. 50. ఫీమనేనిని |

కాటమరాజు దక్షణాదీ ఆవులమేపు

అని జాబులు తెచ్చి గుమ్మ ముకాడ
చెలికందించి పోయిరి

అవి సందించుకోని సిద్దిరాజు

తమ్ములు దళవాయుజు దండి నాయ
కులతోను

విషరాములు చేసీ

యాదవుల శక్తిని తలచుకొని సిద్ధిరాజు భయపడుట

గొల్పరాజుకు పుల్లరి కొదవగ
యిస్తిమి
యిచ్చిన గొల్పరాజు యిరువులు
చేసికొనెను
సీరున పుట్టిన పూరెల్ల యిస్తేను
నిలపంగను ఆడదాని మాటలువిని
బావరాజు అంతనె పలికి ఆపకీరి
దెచ్చెను
యింత కర్మము వచ్చెను దినమందు
యెరుగ మెతిమి
మునుపు ఆడిగినంత ధనము (చే
మంటేను
ఆశపాతమున మోసము వచ్చేది
ముందెరుగ మెతిమి
యేడాదిలోనె వారి పాని క!
యీడేరెనని వింటిమి
ఆడిగితిమెన దేవతలు సాక్షులు

. పలికినారు
మనకు తెగువ చేయరాదు

కాలి వెలుసిచ్చిన వెనుక తిరిగి
కయ్యానికి పోరాడు

చేసిన తన చేతను చిక్కడు
గొల్లరాజు
చక్కని అయితమరాజు యితనికి
తమ్ముడు గలడు
యేరు వారమునాను కొండలు
యేలిన రాజు
తమ వోరుగంటి పటాప పు[తుని 52
వోడించినాడు
గనుడు కాలాకోటి విషము
ఆమృతము ఆరగించినాడు
అతని అంత సినగబాబులు వారి
పద్మనాయుడుకు పోరుకు పోరాదు
యరచిన పనిగా వేగిరంబి.
చేయరాదు
పుల్లరి గొనమంటేను గోపాల్కులు
కొలదిగాదు
మార్కొాన గలరు మా యన్న లార

మనమాట నిలిపికొనగగణ వార మైతిమెన
కోటలు పల్లెలు కొల్పలాడ వలెను

జన్నెవాడ దాక వారి యెడ్డను
చెల్లి నందులకు

51. కాలు (“పాణి కన్నడము)

12)

రది, (పశాపరు[దుని.

177

178

సరిపోను మన నెల్లూరి బైట
పనిచారకులు కొందరు చిందు
బిందు గావలెను
మరియు దేవతలు మెప్పించి వారు
మగడి పోయిన వెనుక
మనము పుల్లరి యివ్యమనిన
మార్కొని పోంగాను
బలములతో కూడి వారు తరిమి
లాడంగాను

బజ్జిజ్ఞ చేసి ఆ పపపతి రాజు
అడుగంగ పుల్లరి యియ్యకుం టేను
సెలవిసు మరి యెనుక
సంహరింతురు గాని
అమితతో వుండరోయి నా

తమ్ములార మీరు

మందబోయీలు అంటేను మనకేమి
భయను

మన సత్యము కొరకే మాట
నిలుపపలెను
బాణ పరా కమకాలి వారి
| పు తమరాజు
యెంత మచ్చేడు గనుడు
పాండవ భీమునియంత బలిమి
కలవాడు
చట్టవారి చ రయ్య
నూరి వీశినాయుండు చాలు బింకంబు

లణచ

కాటమరాజు కథలు

వారి బొల్హావు చాలు పొంకంబు
లొనర్చ
వారి యెడ్డే దాలు యెన్నిగల
వాడువగను
గురాలు పొడువ వారి గోసంగులు
చాబ.దురు

కోటానుకోట్లను చంపను వూరి
గోసంగులు చాలుదురు
కాలిదళ ముల పొడువగు వారి

కంపటీలు చాలుదురు

కోట పోట్టాట కొదువగాకుండ

నామాట నిలుపగలిగితిరై న నా
యన్నలార

నా మనవి వినరోయి నా
తమ్ములార

యెటెన జన్నె వాడ కాడను వారి
లి

యెడ్డు చెల్లి “ంగులకు
గట్టిగా నెల్లూరి మీదను ఇ. ట్టడి
వెయ్యుకపోరు
నెల్లూరి విరియేబర్‌కి నేల గతము
చెద క పోరు
పోరి నకారితి గోపాలుకులు
హోనీయరాదు
నామాట వినరోయి నా తమ్ములార
ఆటు కోటలు వెళ్ళక వుండుడా
యేమాట వినక

5వ ఇరు మేల

కోటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు 179

కోటబోయిగాని, కొమ్మలోయిగాని పనివారిని బిలచి పలికెను రాజు
నామాట లేకను కోటలు వెళ్ళకుండిరీ గొల్చ్లర్మాజా ఆవుల మీదను

మీరు” గోపాల్కుల మీదను
అనుచు తమ్ములకు రాజు మనవిగ అంపకోలలు వేసి అని సేస్తిరైన
జె ప్పేను అడ్డముగ నరికింతునని సాటించెను
కొలువు యీడు గొలిపి గొబ్బునా రాజు
లెగచి

మేడయెక్కు- చుండగా సిద్ధిరాజుకు గోహత్య
గోరు చుట్టుకొనుట

గముళ్లు వేయించి కదలె మేడలకు
అడప మాధవుండు దాను మేడ
లెక్కుతాను
అడప మాధవుని బిలిచి రాజు
అపుడిట్ల గనియె
“తనసాటి రాజులలోను తలవంపు
జేసెను
దాని సూరకత్తుల మహా విషము బట్టి
కం డలు "చేసి నోటికి అందింతు' నని
గిటగిటా పండ్లు గీటుచు రాజు
అని విచారము చేసి ఆ రాజు
అపుడు
మేడలెక్కుతుండంగ మెట్టు జారె
కాలు
గోరు విరిగి బొట బొట కురియంగ
రక్తము
'యేమి అడప మాదవన్న !
యెన్నడు యరగను

నేడు గోరు విరిగిన తనకు
యెదరొమ్ము గుప్పుమనె తనకు”
అనిన మాటలకు మాదవుండు
అప్పుడిట్ల గనియెః
“మొదలని ఆడదానికి ఆర్థము
చెప్పుకున్నారు

- శ్రీల మాటలు విన్న పురుషులకు

యెంత న కీడును మ్మి రాజ!

స్రీ మాటవిని నరెం|దుడు శిశు హత్య
పొందడా?

స్రీ మాటవిని రావణుండు శిరసులు
గోల్పోయినాడు
ఆడదానిమాట మీదై న నీమాట

కిందాయెను

మద్ది కులమున నీమాట దప్పించెను
చయ్యన బాధలు పెట్టి చంపి స్తివెన
స్రీ హత్య గోహత్య సిద్ధించి నపుడె

180

పళువులను వేసిన పాపము హత్య
చుట్టు కొనను
గోహత్య సుట్టుకొనెను మీకు కొదవల
కొచ్చినను

పాపకర్ములకు జోడే పాపమయ్యె
మనకు

కాటమరాజు కథలు

మీ అమ్మను జూ స్తేనుగాని డేహాము

గుబులు అణగ యరాజ;
సీ తల్లిని జూ సేకుగాని సనియెచ ము
గుబులు అజగదు జూలు!"

సిద్ధిరాజు తన తల్లి గుణమతిదేవి నగరుకు చెళంఛట

““అవురా అడప మాదవన్నః దాన్ని
పన్నెండ్లు యేండ్ల నుండి పాయక
వంటిని
తన అమ్మను జూస్తేనుగాని తన
యదము చల్లారదు ”'
అని దిగందీగన మెడలకు దిగి వచ్చె
నపుడు
తాను ఆమ్మ మేడలకు వచ్చెను ఆ
సీద్దిరాజు
తల్లి గుణమతిదేవి తడువులకు
వచ్చెను
తన కుమారుడు అనుచు ఆ గళ్‌!
పాడ్యంబు లిచ్చి
ఆ గుణమతిదేని అప్పుడు పలికె;
పలికిన తల్లిని భ క్రితో బిలచి
ధరణి సాగిలబడి (మొక్కి దండంబు
జె
తడయవ్‌ [మొక్కిన తల్లి తన
కొమారుని అక్కునజేర్చి
కొల (దిష్టి దియించి
పలికెను

దివం మాణి

కుమారుని మొగమున కోపు జూసి

“వో కన్న కొడుక! వా 7 గారాజూల
పటిః
చు
వో నిధికుమార! మరకత గాంత్లీర్య!
పన్నిద్దరు సూర్యులు పకాశించే మణి!
చి - జ
వున్నతమైన కాంతి లేకున్న చె
మొగము
చిన్న బోయి వున్నావు సిద్ధంబు శాఖా ను
తూర్పు పడమర వుతరము
దశ్మ&ి ఇఐబమున
పందెము వాడి వచ్చేవో పట్న ము వొడి
వో చ్చేవో
దగ్గము ఆడి వచ్చేవో చెప్పవోయి
కొడుక
కుంవను తెచ్చిన నాటినుండి చాచేతి
అన్నానికి మం చెపోతివి

నీకు వచ్చిన కొదవలు చెప్పు మోయి
వో కన్న కొమాద! 10
అనిన మాటలకు సిద్దిాకాజు అహ్రడిట్ల

గనియె;

కాటమరాజు దక్షణాది ఆవుల మేపు

'““ఆంతపనీ ఆయిళేను యిందాక
వత్తునా।
తల్లిమాట విన నెతిని తనకు
నిజమాయె
నీవు వొద్దు అవగా తెచ్చిన కుందమా
| దేవులు
కుందమాదేవులు మంది మేళమును

తన అన్న పడవీటి భావరాజు చేత

సిద్దిరాజు బాసతప్పినాడని దేవతలు
సాక్షి పలికినారు

అటువంటి గొల్పరాజు నెల్టూరు
ముట్టడి చేయక పోడు”
ఆ మాటవిని గుణవతి దేవి అళ్ళున
పలికె;

కుందమాచేవిని విడిచి |తిభువనచేవిని ఏలుకొనుమని
తల్లి కుమారునికి చెప్పుట

“మాట యిన వెతివి నా తనయ నీవు

యెన్సి జెప్పిన వినక యింతపని
జే సివి

(భష్టుదాన్ని దెచ్చి |[పతతము

జేసితివి

యీ వేళ దొంగలచేత పొడిపించి
నట్టాయెను

ఆదృష్టము కడలేని పాపలు కట్టి
తమ వింటనుక్‌శ్‌
పశువులు వేయించ మనిన పాపంబు
గలదా?
ఆవులు వేయించ మనిన అత్య తమ
వింటను

గోవులు వేంయిచమనిన గోహత్య
గోరు చుట్టుకొనెను

శన కోడలు ధళ్శ్మ పతివ్రత
ధర్మము దేవతలు అడిలె
తిభువనదేవి దివ్యమాణిక్యము
[పొణము మీద వచ్చినా యింతపని
చేసునా?
ఆటు తేరక త్రె గాంగ యింత తెగువ
జేసును గాక
యీ పట్నవు దేవు లెతే యింతపని
చాయంగ గలదా?
కుల భార్యను విడిచిన కులకర్ముడవు
సీవు
పణితిని బొడిచిన పాపిమ్టుడవు నీవు
యీవేళ కాంత మేడకు రాక యెడబాసి
వుంటివే

ధరి. తను యింటను

181.

182

యెడబాసీ వుంటివే యింత కాలము
దాక
కరిసు తి కారణ సుబాసి
భోజసుమం|తి అయిన శూర భతక్న
సేకమ్మ
వారి కులముద్ధరించ యీ వింతిని5్‌ 6
విడిచిన దోషము
కుందను తగిలిన కీడు కొడుకా?!
యిక నైన

కాటమరాజు కథలు

సీ యాకాంతము నీవు యాకాంతము

గాను
యిడువకుండ వోయి కొమార!
యేడుకతోను”'
అను మాటలకు కొమారుండు ఆ తల్లికి
(మొకెాను.

(తిభువన దేవి సౌందర్య వర్షన

కనక మేడ యెకిగా పోంగాను కడు
వేటు తోను
క డ్రమేడలోను బంగారు |పతిమ
వలెను పగ్మని గంధి
మందసమున ఆమిరిన నవరత్న
భూషణముల వలను
మారుని సతికిని మరి సరిపోను
శ్చంగార నవరత్న భూషణము
ల వలెను"
పద్మ రేకుల బోలు పసనించు క్షన్లులు

తుమ్మెద రెక్క లబోలు తూగిన

కురులు
నెలవంక చందునిబోలు నీటెన

నుదురు
కుంకుమ ముత్యాల పాపిడి బొట్టు

మిసిమిగా కన్నుల కాటుక తేరు
వచ్చిన వంగిన కామాశ్నీ బోలును
తిన్నని తిరుమణి తిలకంపు బొట్టు
కలికి ముక్కున ముంగర అమరుచు
నుండెను
పలువరుస పెదములు పగడంపుతీగెలు

మృదు వై న చెక్కిళ్లు ముత్యాల

బావిరాలు
“కమ్మలు చెవలపువ్వులు కర్ణములు
| నిండును
రవికంఠముత్యాలు రత్న హారములు
మంగళసూ[తము రంగైన తీగ
ముంగలి బరువున మోయంగలేక
కుచముల నడుమను యేలాడు
నవరత్నహారములు

$6. ఇంత్సిన్ని

కాటమరాజు దక్షణాధి ఆవుల మేపు

కరములు మృదువైన కంక ణంబులు
మెరియ
పాటులై న పిరుదులు బాగై న తొడలు
కోమలి పిక్క.లకు కుదురై న
పాదములు
అమరికగా జేయ అతివె శృంగారము
బంగారు కళలతో పద్మిని గంధి
తామర పూవువాసన జరుణిపె
గంధము

యలనాగ వగతీరు యెక్కువ గంధి
కలికి కోకిల గీర్వాణికి వున్నంత కేళి
తన బ క్తి వేడ్కి కన్నులపండువ
గాంగ
గొరవించిన పజికి తననగుర
పదవంగు
దాదుల దగ్గర బిలచి పణితి
విట్టగనియె

(తిభువనదేవి పోలేరమ్మను పూజించి వరములను
బడయుట

“యనమండుగురు దాదులు రాజుల
వద్ధ
సేవక ధర్మమ్ము సేస్తూ వుండరమ్మ
కడమ దాదులు నేను కడు వేట్క.
తోను
యిరుగుల పోలేరమ్మకు బోణాలు
వొప్పించి
గాంభీర్యమునను మొక్కాప్పగించి
వచ్చేదాకను “పణితి తావచ్చినను
బోణెలు గుచ్చ
గవిరమ్మ గుడి దగ్గరకు వచ్చినను
కడుభ క్రితోను
బోణాలు మాన్పించి ఆ | తిభువనదేవి
అందరు వినంగాను ఆడె నొకమాట
“యెన్నడు కుందని యెడబాసినాడెః
నాయిభుని మైకము జూ స్తేను చాలు

కడమ పనులకు నిన్ను వల్లన్మమ
నిన్నే నమ్మినాను నీకుమొక్కి_నాను
(మొక్కు వొప్పుకోవమ్మ ముక్కంటి
రాణీ
కుందతోను అలిగి కందువవాడి

తన యిబుడు నన్నెరిగి వచ్చినాడు
వచ్చిన మోహము జూసిని యో

మొక్కు వొప్పుకోవమ్మ!

ఆని గండక తితోను శిరసు గరేలున

వుత్త రించెను

వు తరించిన శిరసు వురువడి లెగిచెను
యెగసిన శిరసు జూచి యేకానపోయి
దుర్గ మును పదిలాన తానందుకొనెను
తన భయళభ క్రితోడు తీరుగా శిరసు
అతికించి

తీరుగా అతికించి తన దివ్యానదీవించి

.188

184

యదము గుప్ఫన నదిరి అదళించి
పలికె
“వంచమ్మ నీవయను కావరము
కాక
వాసి యెరగక మోసవుచ్చి తివి నన్ను
యేసీమ మగని తలయెన మొక్కు
యీడ్చేర్చెననెను
అప్పగింతురుగాక శిరమ

వు తరించెను
వుచితముగ నీకు ముందు గాతోను

మాట ముదలకించ వై తివి
(గక్కున తరిగివెయ్య వొప్పుగా నీకు
నీవు నోములాంటి వుంటివె
నలినాయతాక్షి
నిన్ను నోమనిత్తునటవె నెలతిరో
నేను
యిల రూపంబు విడచి పాపంబు.
వచ్చెగద
పణితించ శమప పట్నపుదేవుల
రట్టు చే సివి నీవు
ఆ పట్నపు రాజులు వింటేను తమకు
బాదలు వచ్చును
గుట్టుతో సీవిభుని కూడికిని పోయి
ముందు యీ పట్నాన మొక్కు
వచ్చినవారు
మొక్కువచ్చినవారు ముదములై

వునా రు

కాటమంరాజో కథలు

నీవు ఆయిన మేలు నిష్టలు 23 సితిమి
యే పోలిమినిన రాగ నిక్క. ము
పలుడై- ము"
తనరూపు రేఖలు తనసక్క.ద నము
మూ రించి తన క తి తనయి-=పు
క్‌ “తన సౌంపు
సకల యీ సౌమ్ములు సర్వుంణు దెచ్చి
ఆ (తిభువనదేవి అమరంగనపు డు
జోగి వలెళ్ళంగారించి సొమూూ
లన్ని యును

కారిన ర కంబు కసూరిజేసి
చిక్కని రకంబు శ్రీగంధము చేసి
పచ్చకళల చక్కదనము కుద్మాచి
యయపుడు
కలకల నవ్వుతా కమిగిట జొ చ్చే
వరమిచ్చి దీవించెను వనితను
చె౨|్యబలట్టి

. హ స్తముఅ.కానుకొని అమరం గగ నుంచి
[ “ఆమ్మ! జీవాలు లేని బొందిముద

చ. పీ అసాలు వాలితే
|పాణము వచ్చేటి వరము పణితి

సీకి స్తి నమ్మ!
వో ముదిత సీకి స్తినే” నని చెక్కిలి
చెక్కి

అక్కున జేర్చి వరమిచ్చి దీవించె

వణిత చెయ్యిబట్టి భకితో కడకు
వోర్చిల్లైను

యం

శాటమరాజు దతీణాది ఆవుల మేపు

ఆలో [తిభువనదేవి అంత పరము
నకు అరిగను

తన యిబునితో గూడి తరళాశ్ని
వుండెను.

యాదవులు నెల్లూరి కోటను ముట్టడించి ధ్వంసము
"చేయుట

అంతట గొల్పరాజు ఆవులు యెడ్డు
కోటపై నడిచెను కోటానుకోట్లు
కోటపెకి వచ్చెను మాట మాత్రమున
నెల్లూరి యిరుమేల నేల యీనిన రీతి
వల్లవులు తిరుమందులు వారి
కవులావులు

చల్లవారి క వులావులు

సలుగు టెడ్డూ ను
మేడబుగా వచ్చివుంటే పాడి
కోడెలు కదుపులు కోటాన. కోట్లు
కోట యిరుమేలను గొడ్డుటావులును
గాటముగ యిరుబయల గాసి

పనస పొన్నలు నరికించి పౌర
వేయించిరి
మరియు కర్టూర వనములు నరికించి
దొడ్డు వేయించిరి
నాగమల్లి తోటలు నరికించి కలయ
| దొక్కి-ంచిరి
వుల్లి మిరియము పసుపు వుల్లాసముగ
దొకిగ-ంచిరి
మరి యీ చిలగడము కంద
మట్టుమల్దాడి .
దోస పచ్చ తోటలు దోచమని
విడిచిరి
నడిమి నరికించిరి నారికడియములుర్‌?

వుండినను ఆరుట్టుకీ నరికించిరి అడ్డమార్గము

సలుగు కెద్దులు మంచి లేక

సంగటావుళును మరి శృంగారపు తోటలు చిచ్చు |
ముంగల బారులై మొన లేరుపడెను వేయించిరి
యనక ముందల గదిలెను యాక మక్షరంబున వనములు మట్ట

బారుగను, మల్లాడిరి

పోక వనములు నరికించి దూడలకు ఫలములు కాసేటి బలువెన

పోగులు వేయించిరి మాకులును
నిమ్మలు నరికించి నీడలు వేయించిరి ॥

గ7, నారికేళములు 58, అరటులు

185

156

నిమిషమా తాన నదికించి
సీడలేయించిరి.

యెడలేని నిమ్మలు యేరు పనసలును
పువ్వు దీగలు దెచ్చి పొదరిళ్ల

జేసిరి
బావులు గలిపించిరి దుర్భళము గాను
వనమెల్లను గాడ్ని వనపాలకుల గొట్టి
తరువులు నరికించి బృందావనము

లూను
పురములు గాల్సిరి అంభోధుల గల్పిరి
ఆ వనము యీ వనము అనకుండా

ఆకుతోటలు [దొక్కి-ంచిరి

చెండు బెండు లాడిరి శ్రంగార
వనములు

కాటమరాజు కథలు

ఆడేటి గానుగల అడ్డు పెట్టించిరి
పొనకలు బెల్లాలు పెయ్యలకు
మేపిరి
గొబ్బిళ్లు సొౌనకలు గోవులకు
యెగవిడిచిరి
అంతట కాపులు “శరణు శరణ'నిరి
“కావు కావు అనిరి కాపులు తెరువుకు
కాపులు తెరువుకు బోకుమని
కవులిచ్చి రాజు
గుండెలు మెడలును గుబ్బటిల్ల ంగను
అంతట కొన్నూళ్ళు అల్లకొల్లార
మాయెను,

పాకనాటిని ధ్వంనముచేసి కాటమరాజు య రగడ్డ పాడులో
గుడారము లె త్రించుట

పల్లెపట్టాలెల్ల పాడుగ జేసిరి
గరి మేరగాను వలసలు దీసిరి
గుమలలు బట్టిరి బోయీలు
విడచిరి
చిల్లరి |పజలంతా చెడి పారిపోయిరి
ఆపద వచ్చెనని [పజలు అడవుల
బట్టిరి
పాకనాడంతాను పాడై పోయెను
శిరమున పెరమున చిచ్చు వేయించెను
గెంట్లు రాగూల్మి అందే యెలనాడ్లు

రె ర

బలిగెను

బయలు పల్లెలు బొగ్గము పాడాయెను
మాలి కొండలు యేలేటి మస్నీల
బొమ్మినీడు
నిన్ననే విడిచెను నెడబాసైన
యేపేల, యరగు[రు, యరగుడిపాడు
మరుమూడు, రేమాడు, మన్ను
విడిచినను
తొలినాడు పాడాయెను
దొరమన్నివారు

కాటమరాజు దఉణాది ఆవులమేసు 187

అంతట గొల్పరాజు గుడార్డు ఆక్షణము య్మరగడ్డ పాడున యె తించెను రాజు
తీయించి

(శ్రీరాములు. పరీధావి నామ సంవత్సరములో మార్గశిర బహుళ దశమీ

ఆదివారం నాటికి జన్సి వాడ కథ సంపూర్ణము. [వాసినవాడు గుజ్జర్హ పూడి
కోటయ్య-కౌమారుడు పెంటయ్య |వాసిన పు స్తకం.) |

న్‌

భట్టు రాయబారము

(కల్లి రాయబారము)

న న్లుసీద్ధిరాజుభ ట్టు కాటమరాజును దీవించుట;=

సీనమాలిక :
““బవహ్మోయువుర నీకు బహు

కుటుంబాధార్‌ ! |

రమ్యతో యాదవ రాజచం ద!
శుభమ సురా సీకు సమర

నిశ్శంక ! సా
హస వికమా! అసహాయ శూరః
ఐశ్వర్యమస్తు సీ కమరావతీ పురీ
సింహాసనానేక స్థిరము వెలయ
కల్యాణ మసురా (నీకు) కొరిక

మందార!

పారిజాతో వుభయ పావనుండ!

గృహమస్తురా సీకు గోపాల
చూడామణి!
బాహుబల సోమతరు పరశురామ;
కుసల మసురా నీకు కుసుమబాణుని
తేజ
వసుమతి యాదవ వంశ(కుల)
తిలక |
జయమసురా నీకు జననాథ!
మరియును
కరుణింపు యాదవ గాంభీర్య
ఘనుడ!'”

కాటమరాజుభట్టు కొమూరబంగారము సిద్ధిరాజుభట్టును
కులగో_తములు అడుగుట:=

ద్విపద ;

పశుపతి నటువలె _పస్తుతి శాయంగ
రసికుండు పశుపతి రాజుల భట్టు
కొమార బంగార మనేటి భట్టు
గొబ్బున వచ్చి

కమమొప్ప నతని కన్నెదుట నిలచి
నమస్కారము చేసి నీతిమార్గమున
అమర చండేశ్వరునితో
అప్పుడిట్లయె:

1, శోభిల్లు

భట్టు రాయబారము

“దండమయా నీకు దై వగురుమూ ర్తి
నిండు వేడుకతోడ నిలచి
“మా మందలో
అన్ని మార్గముల మహారాజును
అవిశ్వర్యము గదిలింపగా
విన్నప్పుడే మాకు చెన్ను దీపింప
నిను జూడ గలిగెను మేము మహా
కృతాద్ధుల మెతిమి
కన్నుల పండుగాయ కరుణ సోబెల్డ'
దీవించి చదివేవు తా వెక్కడిదినీకు
కేవలము నీ మహిమ శేళింపరాదు
భూసురులో భట్టి” భూతేజనంబులో
యే సీమ మన కులము? యేమట్లు
మీరు ?

189

తూర్పు పడమర తుధి పూర్వ
మెక్కడః
తెరగొప్ప మీ రాజు దేశంబు పేరు
పరగంగ నీ వున్న పట్టణం పేరు
మనుజేవ పేరేమి? మంతి పేరేమి?
గొనకొని నీ రాజు గో తంబు చేరు
కృతీ నీవు గొలిచిన దేవుని పేరు
అన్నదమ్ముల పేరు అతి పేమతోను
కన్నతం డి పేరు ఘనత నీపేరు
తప్పక మాతోను తాత్పర్య మొసగి
చెప్పుమా! భట్టు వేవేగ చెవుల
పండవగాను”

సిద్ధిరాజుభట్టు రాజశృంగావళి తన వృతాంతము తెలుపుట

ఆడిగిన మాటకు అవనీశ్యరుని భట్టు
పలికెను వకమాట బంగారముతోను:

*ధా.సణి మేరగా దక్షిణాది భూమి

వ, ఆనది కా సమీపంబున-

సీనమాలిక ;

ధీరుత పాకనాడు దేశంబునందు
పన్నుగా తరుజడల (ప్రబలి యున్నట్టీ
బొలాది గంగకు సరివచ్చు పెన్న

భూలోక సాఠమై పొగడంగ నెల్లూరు
(థ్రీ పీర విక్రమ సింహ్మపురము

ఆ పట్టణంబున అమర ంగ తూర్పున
మాకంద చందన మహిత వనంబు

bi

1. శోధిల్లు

100 కొటమ'రాజు కథలు

ఆ నగరంబున కడు దక్షిణంబు
చెలువార వెమార సెట్టి బావి

ఆపురి పడమట అంభోజ రాజిచే
(పాకటంబైన తటాక మమరు

ముప్పారు నవ్వీటి వుతరపు దిక్కున
మున్నేరు కెదర్తైన పెన్నదనరు

ఆ రాజధానికి మహారాజ మార్గంబు
గంధర్వ సింధూర బంధురంబు

ఆ పుటభేదన మందున్న పణతులు
రత్నంబు బొమ్మలు రమణమెరయ

తేగీ. సకల విద్యల (పవీణత చెల్వుమిగిలి
వీరభటులకు నెలవైన విభవమనగ
వినుతి కెక్కిన నెల్లూరి విభవ మహీమ౩ి

మంజరీ ద్విపద ముక్కంటి కొమారుడు జనోధీరుడు
గజ శృంగములకు కట్టు మట్టు జనోధీరుని కుమారుడు మనోధీరుడు
కురకరపట్నాలకు గుండెదిగులు మనోధీరుడి కుమారుడు

క రపట్నాలకు కన ఎలోల్లి మన్మసిద్ధిరాజు
కుంభినిమీద శంభుని గుడి సాక్షి కొండొక సిద్దిరాజు గండగోపాల
అంభోజ నెల్లూరు ఆ ఠావు మాది సిద్ధిరాజు

తొల్లి ధరణికోట అమరలింగానకు కస్తూరి సిద్ధిరాజు కొమారసిద్ధిరాజు

(బాహ్మల కన్యకు జన్మించినవాడు తల్లి యేగురు సిద్ధిరాజు దళవాయు
మూడు కన్ను లవాడు ముక్కంటి భీమన

యీశ్వరు భారద్వజా గో తుండు పట్టభ్మదుండు

= అనాధ కారకా యాల

2. ఈ పద్యమే యించుక మార్పుతో చాటు వద్యమణి మంజలి (ప్రథమ

ఛాగమున నున్నది. చూ.పుట 80,

న న =.

భట్టు రాయబారము

వరవితరణ గుణ వంశ వర్ధనుండు
నవరసాలంకార నవ మన్మథుండు .
శివకీ ర్రిగలరాజు నల సిద్ధిరాజు
భానుజు తేండు సార్యభౌముండు
జగ మేలు శానాధిపతి సిద్ధిరాజు
ధరమీద షోడశమహాదాన వినోద
శుభకీ రిగల రాజు నలసిద్ధిరాజు
వాసి కెక్కిన సూర్యుని వంశమున
జనించె
శేషడనదగు నల సిద్దిరాజు
మంతులు గొల్వ భూసురులు
గొనియాడ
సిద్ధిరాజనంగ లోక _పసిద్ధి రాజు
దక్షిణ సముుదము దరిమేరగా
యేలు
తూర్పు సముదము తుదిమేరగా
యేలు

191

బలువై న ఘనుడు భారడ్యాజగో త్ర
కులుండు
అతనికి పధాని అతిసత్య వాది
పృధివిలో చింకర్ల భీమనేడొకడు
మనుజేవ నల సిద్ధిమం్యతి అయినట్టి

'క రుణాకటాత్ష గాంభీర్య సమర్ధుండు

స్థిరకీ ర్రిగల వంశ తిక్కన్న పొగడ
రాజభూషణుడు రసికుడు
మా తండి
గాయకుడు నా పేరు రాజ్యశృంగావళి
మీరిన కవులకు మేదిని నమస,
రించి
భారతి సుతుడనగ పరగ సహోద
రుండు
భువిలోను వుభయ పూజ్యుండ నేను
బహుమాన్య వర్యుండు నాపేరు
భట్టుదేవరను ””

కొమార బంగారము రాజశృంగావళిని .వచ్చిన పనియేమని
(పశ్నించుట

“భట్టయ్యగారు! భళా! లెస్సాయె
గాను
భట్టుదేనర వెతె భాగ్యంబు సిద్ధించె
యాచిగ లక్షణాన యే తెంచి
మా రాజును
ఆనుసరించితి వెన ఆవనిలోపలను
దానధర్మాత్ముడు యితడు ధర
గుణకాలి

యితడి వేడిన యిచ్చు అష్టభోగములు
అన్నదానము కొరకు ఆశించ వస్తిరా
పఠగంగ పెట్టించు పాయసాన్న ములు
వస్ర్రదానము కొరకు ఆశించి వస్రిరా
_పసుతించి యిచ్చు పట్టు వస్త్రములు
భూషణము లేదని పొగడగ వస్తిరా
రసికు డెన్నగ యిచ్చు రత్నాంబ
రములు

199

కనకంబు లేదని ఘనునిపుడు

గంటివా
యిప్పుడే యిప్పించు యెన్ని

వొలసినను

పరిమళ దవ్యాళకు |పస్తుతించి

వ స్తివా
గురుతుగా యిప్పించు పునుగు

జవ్యాటి
గ్రాసము లేదని ఘను పొడగంటివే
రాశిగా టోయించు రాజనములు
యేరు సాగదున్న వచ్చి యెడ్డనడిగితి వే

రాయశృ్శంగావ*

“బహ్మవాయువుీ కావలె బడుగుల
రాజ!
ధర్మంబు గలయట్టి ధర్మాత్ములు
మీరు
పొగడ వచ్చినయట్టి భూసురులకు
బొట్టకు
యడపక మీరన్ని వసువులు
యియ్యగలవారు
సకలగుణాధార: సర్వజ్ఞ యవరు
వొక పనికి వచ్చిన వొఖటి అడుగ
రాదు
యేమి నిత్యమని యెరిగించు మంటివా
ఆ వార్త నీతోడ ఆనతి విచ్చెదను
ఆవులమేపు కై ఆంపిన వడంబడి

కాటమరాజు కథలు

కోర్కాతో యిప్పించు కోడె
యిద్దులును
గోదాసమిచ్చిన కొంపోదు నంటివే
లేదనక యిప్పించు లేగ లావులును
భూదాన మిచ్చిన పుచ్చుకునే నంటివే
అడిగిన యిచ్చు మా ఆయితమరాజు
యేమి నీమనసున యేమి కోరినను
కామితా ర్రము లిచ్చు కాటమరాజు
దాసి యేశ్యలు రెండు తప్పక విడిచి
అం తెన ఆశపడి యేమి ఆడిగెదవు
ఆడుగుమా రాయశ్చంగావళి భట్టు!”'

పుల్ల రి అడుగుట

వర మంతయు మీరు విన్నారో
వినరో
ఆలనాడు మీ యాదవులు అందరూ
గూడి
నెల్లూరి లోపలికి నేర్పున వచ్చి
అందలాలలో గూర్చి ఆరువంచుకొని
యేక చ|కంబుగా యేలినయట్టి
సిద్ధిరాజనగ లోక (పసిద్ధిగల రాజుతో
అపుడు మీ యాదవులు అడిగి
రొక మాట
“ఆమరావతీ భూమిని యాదవుల
మేము
అమరావతీ భూమి ఆ కరువాయ

నానన

ల్‌, [బవ్మో యువు

భట్టు రాయబారము

పశువులు పదమూడు లక్షలు గల
వారలు

కొమర తొమ్మిడి కోటి గోవులు

గలవు
యేమి అడీగిన పుల్లరి యిచ్చేము

మేము”
ఆని పలుమారు | పియములు పలుకు
- కొంచు
ఖీమినేనికి చాల | పియోక్తులు చెప్పిన
అప్పుడు మా థీమినేడు మారాజుకు
తగ యు క్రి జెప్పె
పూరికి నీళ్ళకు పుల్లరి వడంబడి
మాడలు కోడెలు మంచి యావులు
వెయ్యి
యాడాది నాటికి యిచ్చేము మేమని
సమ్మతముగా రాగి కాసనాలు
(వాయించి
యిచ్చీన వచ్చిరి మునుపు మీ
యాదవు లెల్ల
ఆడిన మితి తప్పె అంపిన రాదాయ
అందుకు మాసిద్ధిరాజు కోపగించి
కోర్కెతో చెట్టు కొలువు కూర్చుండి
వీరభటుల పరివారమును వేగంబె
పిలిచి
తాకీదు చేసి పుల్లరి ఘనముగా
తెమ్మన్న
13)

198

అందుకల మారాజు యోలిని యొక

జెప్పి
వీరభటులను పంప విహితంబుగాదు
వారిమీది పుల్లరి వచ్చేన యేమి?
గొల్బమీది పుల్లరి గోవుమీది బచ్చలి
మెల్సినే బోయి మందలించి

వచ్చేనని వస్తి మి వసు ధేశతీలకః

మాడలేమన్నా వూడకున్నాయో
కోడలేమైనా చన్నుగుడుస్తున్నావో
చమురు చాలకుండా లేదో తరిచుట్టు
కొన్నారో
వారిలో వారికి వై రంబు పుపైనో
వఖరి మాట వకరు వనగూడ
కున్నారో
కారణ౨బేమిగా కలిగియన్న దియో
విదితంబుగా నెరిగి వివరింతునంటి
గుట్టుమార్ష నున నీ గుణమెల్ల గంటి
రట్టుశాయక ధనము రాబట్టు తెలసి
యాదవులమీదను' ఆలుగ నేమిటికి?
నే బోయి యా వార్త యేక్పున
చెప్పి
మరువార్త కొంచు మగుడి పోవస్తిని
యిందు నిమిత్యమై నిను చూ స్తినిరాః
కా భట్టనౌదు తేగము యియ్యమని
రాను
యాచిక లక్షణమున యేతెంచి వచ్చి

194

అనుసరించ వచ్చిన ఆర్థిని కాను
పుల్లరి ధనముకు పూనివచ్చి నయట్టి

శాటమ'రోజు కథలు

పలవాది రాజుల భటును నేను"
య టు

కొమార బంగారము యాదవుల సత్యసంధతను నిరూపించి
పుల్లరి నిచ్చుటకు నిరాకరించుట

“వో వెరి! వో జీవ! వో వె రిభట్ట!
యీ వెెరిబుద్ధులు యెక్కడ బుదై
యిచ్చినమా_తము ధనము యితని
చాత
పుచ్చుక వెచ్చానికి అందుకు
వెళ్ళవై తివి భట్ట!
వొకటి అడుగమంటే వఖటి
అడుగబొయ్యేవు
వులవ లెత్తుమంటే వూళ్ళడగ
బొయ్యవు
అలువడి తలపోసి అంటే చందాన
దాన మడుగమంటే దగ్గర వచ్చి
భూనాధుని యెదుట పుల్ణరి
అడిగితవి
యిట్టి వెరిబుద్ధి యేమనగలను?
పుట్టిననాటి సీ తలపు. ర గుణమెల్ల
సీ రాజు యెట్టంపె? నీ వెట్ట వ సివి?
యీ రాచకార్యము నాకేల ననక
కౌలూరి సిద్ధన్న కదులుమన్నపుడె
యము మరగ రాతి వెన్నెలబైట
వేమ సెట్టి నూత వన్నెలబెట
పుకమి సంకీ ర్రిగల పుణ్యుని యెరువు

నాటికి పాకనాటికి నడుమ పాలేరు
కదుమ నుండి
నలనన్న పుడమి రాజుల వలనే
పూరికి నీళ్ళకు పుల్లరి మాట్లాడి
మీరు అడిగినంత ధనము నొప్పెను
మూ రాజు
కౌలుప తాలును పెన్నలో బెట్టి
సభవారు మీ సిద్ధిరాజు సంతోషమంద
వాస తప్పి మీ సిద్ధిరాజు పశుల
వేయించి
ఆస నిప్పుడు ధనము అడుగు
నట్టం పె
అప్పనము అడిగినంత ధనము
వప్పె మా రాజు
చిరుమన యేలువాడు చికగ్టార్ల
ఫీమినేడు

మరి తిక్కన మంత్రి మన్నీల
బొమ్మినేడు

| బచ్చుల కోమట బలిజఐబ వారు
ల

వచ్చిరి పెన్నల్‌ వనుదీకు కొలువుకు
పుల్లరి ప తాలు పుచ్చుకొని వచ్చిన

కమ్మ చెన్నమనీడు అతడు దా తెచ్చె

భట్టు రాయభార ము

మన్నీల బొమ్మినేడు మంత్రితిక్కన
పెగడ
పిన్నలు పెద్దలు ఫీమినేడుండ
మీ రాజు కౌలువిచ్చె
మే మందుకొంటిమ
మీ రాజు సత్యంబు నిలుప లేదాయ
పాటి దప్పినవారు పాకనాటి దొరలు
పాటి తప్పిన మాట పట్టంగరాదు
పాపాత్ముడు సిద్ధిరాజు పలికి
నందులకు
కోపించి భీమినేడు గొబ్బున లేచి
“యెట్టి మా సత్యంబు? యేమిట
దప్పితిమి?
వట్టిమాటల దూర వలదుగాక।
మీకును మాకును మేదినియందు
సంగమా దేవుడు సాక్షి యున్నాడు
అతడు యెరుగని కల్ప యేమి చేస్తి?
మంచు

గయ్యాళి శాతల కదసి ముందుగాను
సయ్యన వచ్చెను బాసకు చింకర్ణ
భీమినేడు

చంగాయి వస్త్ర ంబు జలము తడి నీరు

సంగమా దేవుని సమ్మదిక్టి నిలిచి
పెరుమాళ్ళ ;పసాదము పెన్నలో

195

గిలలు పలుక రాదాయ చిన్న బోయ
భీమినేడు
కొలువులున్న కంపటిలు గొబ్బున
లేచి
తీర్ధ (పసాదాలు తెరగొప్ప
అందు కొని
(పార్థించి పెన్న లో పడ వెచినపుడె
యేడు గడియలు పెన్నలో పడవె చి
యెదురొకయ దై
గుడిమీది నందులు కూడి నటాయ
గుడ్డూరి నీలకంఠయ్య గుడి దిరిగి
యెడ్డ వేసిన వారి మీదను శిలలు
వరిగినట్టాయ
యిద్దరు చూడంగ యెరుకలసాని
సిద్ధిరాజు మీద నరిగిరి కొట్టసాగె
సభవారు చూడంగ సంగ మేశ్వరుడు
గ గృహములు మూతలు మూసి
అంతట శారదనే [బాహ్మడు వచ్చి
రాగి శాసనాలు చదివె. ౭4.4౪00
యెక్కడి తగవోయి యర సిద్ధిరాజ!
మోసపోతిమని పెద్దలు
మొఖ మడ్డ గించి
సన్నుతి పెద్దలు చప్పట్లు కొట్టి
సభ సత్యసంధులు రుల్లున లేచిరి
పెద్దలు నెల్లూరికి పెనుతోవ పట్టిరి
పాలిలోపాలి వోడితినముని పరివారము
చిన్నబోయెనాడె సిగ్గుబడె మీ నల

సిదిరాజు
ధ

వెచె నాటి మాట మకసునందేమి లేక

198 : శాటమరాజు కథలు

చెల్టిన కప్పులు మొన్నోయి గొల్ల చచ్చిన యెద్దు క నా చాజు సగము
రావోయి అంచేను రహాతీర్థ మనేటి పెకము యేమి?
మూడు యెద్దులు చెల్లె మూడు పట్టనని వద్దని మా నలనన్న వచ్చె
భూములు కాయ పాలేటికి
ఆవు వకటి చెల్లెను అప్పుడు పెద్దలు నాటి మాట మనసునందేమి లేక
పుల్లరి ధనము చెల్లెననిరి యేటికిని నిన్నంపె యెరసిద్ధిరాజు
ఆవు చెల్లిన ధనము ఆది లెక్కజేసి అంపితేనేమి మీరు ఆర్థి వాదుగాక
ఆర్నూరు జేసుననిరి "నీతి యెరుగక రాయభారము
యొడ్డులు వేసిన పసినంబులు యంశ సీవెట్టు వ స్తిఎః
| చేసునంటే వచ్చితివని నీవు వచ్చిన త మేమి
యిన్నూరు చేసుననికి నచ్చి ధర్మముతపు వరుసగాదు
ఆఅహ్నటికి యిన్నూరు వెరసి సికు పాషాణజములు పలికించి
పేయగను వాలి గలిదినా:బు,

నన్నూరు యిచ్చేమనెను మీసిద్ధిరాజు పుల్ల రేడిది? తెరిని మల్లిపో బొట్ల!”

దేవతలు యాదవ పకపాతిము వహించిరని
రాయశృంగావళి ఆరోపించుట

"వుత్తర కాళి గొట్టూజువు త్రముకు బొడ్డుగం కోడె వా భూ.నాధు ఏకు
నలనన్న వన చ్చే ఎ చటిగరి

సత్యవాక్యానికి సాటిలేదనక నీరున పుట్టిన పూరెల్ల నాడితె చే ఎ

తట వట మాటలు తక్కిడిమార్లాన మా వాసి తప్పుట మందలావుఒచేగ

ఆవుతోడిన మాటలు ఆడపొయ్యేవు తోట ఫలములు అన్నితొక్స్కింఎ

అల్దనాడుడినట్టులు నేడాడవై తివి మెపి3రి
తగులూకి పందెము తగులబడ్డట్టు వనములు నుగ్గాడి వరిచేలు మేపితిరి
వక మాట వక తప్పు నా రాజు కోటలు గాలించి కొల్లజేసితిరి

వడబడె గాక నిండిన పాకనాడు నిర్మూలమ. లు
అడి యెటువలె నంటివే . చేసి

భట్టు రాయణారము

పండిన సరీచేఇ పాలు జొచ్చితిరి
క డిచేరి వణ: కానికె కోడలు
అడగ ఏ స్తే మమ్ము అచ రించి
వై
యాడ పుల్లరి నెయ్యి యక డి
కోడెలు
మాటలాశక తిరిగి మల్లి పొమ్మన.చు
కొరగాని తాతలు నుడుగువా తప్పు
పూరిసిళ్ళు కలే పుళ్లఏ దకే,_న
తటవటంి జేసి వేపండ్డ సాక్షీ ఇ

£9

తిరి

పలికించేది యీ సందు వుపాయము
యరగడు
ఆ సిద్ధిరాజు ఆది యెట్టువలె నంటివా
తొల్లి రఘుపతి సుగీవుకు
అభయ స్త మిచ్చినట్టు
(బహ్మ యిపుడు భాగీరథి గంగ
ఆలాగు మీకును అభయ మిచ్చినాది
చల్పవారి యింటను చతుర్‌ మొఖాల
పిహ్మ
పుల్లయెడ్డె పుద్దె భూలోక మెరుగ
క్షీరాబ్ది శయనుండు చలగి మీ
| మందలో
ఆరూధి బొల్తావు ఆయము పుట్టినాది
[ప్రమదలు చూడంగ పగ్పుతోల
మలిష్ప

197

చదవల బసననై జనించినాడు
కడమ డేవతులెల్ల కవులావుకై. పుక్లై
గంగ ములవెలపె కొపాడుచున్నాది
కిరు గంగా మహిమ నిజరూస్త గనుక
పారకుండా నిలిపె పెన్న వుదకాలు
పమిగిపాల శిలలు పలికిస్తు మనుచు
పుల్ల రి యయ్యక పొయ్యెది విహిత
ధర్మమె నిత్యంబు

(ధరను న్యాయ “బె

మషుచు సమత వటి
నిజమని జనులు కొందరును
సీరు జుంటి తేనై తే పూరి కర్పూర
మైతే
మహాత్మ మెశాంబము వీ మంద
' మీదికి వచె
అటువంటి వేళ మిమ్ము ఆదరించు
కొన్నది
ఆదివకటి విచారించు యాదవరాజు!
సిరి కినిసిన వచ్చేనా, మంచితనమున
వచ్చెని
కినిసి మా సిద్ధిరాజు కిడు దలచినగాని
పాశము చొచ్చినా పట్టి సాధించు
ఆంత వారి తోను ఆర్కాకుచేసి
గంతులు చల్లవు కాటమరాజు!
బుద్ధి మాని వెరి బుద్దులు స్రోోక్ర
పెద్దరికా ల్రు మాని పెట్టుమా పులరి'

3

108 కాటమరాజు కథలు

సిద్ధరాజు యాదవుల ఆవులను బోయలబచే వేయించెనని
కొమార బంగారము ఆకేపించుట

“యిను రాయళ్ళంగార కంచ బీడు చెలికె అరికట్టి
వివరంబుగాను తెమ్మనకుండ

మునుపు మీరు మూర్గపుతనము కంచి విజయనగరము గట్టి మీ
ముందర చెరుకులు మోపులు గట్టి సందు
యీ |పధాని భీమినేని పంపి మీ సీర్న పుట్టిన పూరి శలవంటి మీకు

రాజు గూడె మాడెలకు గోవులు బోయిన
యితకారి మాటలాడి రప్పించి నేడాడిన మాటలు నాటికి రావంటివి
మాయ వాదము చేసి మంచివాని వలె వకటి గనక బోయిన యీ మీ
దాయకులు సిద్ధిరాజు నేమంబు బలిశె సొమ్ము
తానేలు నెల్లూరు పట్నంబు లోపల వకటి పదహారుగా యిచ్చెదనంటివి
పూని సత్యవాక్యం పుట్టించెను యీ పతానికి మొదలు

కవులు పరమేశ్వరుని కొమారుడు
యీశీమ కరుణము తిక్కన మంతి వినాయకుడి సాక్షిగాను,.....

(వాసిన పత్రాలు వై నాన వినుమ + పల్టికొండ పెరుమాళ్ళు పారేటి పెన్న
కడగి యా విషుభవ కార్తిక శుద్ద నెల్లూడి ఇరుగులసొని నెర సాక్షి
పంచమీ గురువారము నాడు * = మనకు మూలసానలింగము
పసివాస తెలిపిన పరమపుణ్యుండు “శ "౬ మొదమొప్ప
చెలువొందు కాంపటములు వె కుంఠకంచీ వఠోదొప్ప సాక్షి

' చెన్నమనాయనీకి' భూమి”ఆకొళవాణి బొంకని సాక్షి
యియేలు సిద్దిరాజు యేలిన కవులు “"పృధివిలో చికను 'వోపలేశ్వరము

యెన్నాళ్ల మీకవులావులు యే భూమి -- సాశ్ని
మేసిన పర్వతాల మల్లప్పపతి సాశ్షి
అన్నాట్ట మాసీమ అగ్ని లేకుండ మనకు

యెచ్చోట వర్షం హెచ్చుగా కునిసిన వినుకొండ వీరభ్యచుండు వినయమున
ఆచ్చోటనెల్లమీ ఆవుల మేపుడి సాతి

భట్టు శోయరము

అనుచు తన, వాలుబెట్టి ఆకులలో
వాసి
నమ్మ బాసలు చేసి నయములు
బలికి
కమ్మ చెన్నమనాయుడికి కమ్మ
(వాయించె
మము బంపె పూర్వుకాలంబు నాడు
తమ్ములు సిద్ధిరాజు ధర్మంబు దప్పె
నందవాడ చెరువుకు మాయావులు

నీళ్ళకురాగాను
మందావు వేయించె మనమ సిద్దిరాజు

కవులు యిచ్చి తప్పిన ఖలచిత్తు
మోము
కనుగొన దోషంబు కలలోననై న
మాట నిజమైన మానవేశులకు
మాటాడి తప్పితే మానంబు తప్పుట
వుడుముకు రెండు వుండు నాలుకలు
కవులు యియ్య వక నాల్కై కవులు
యిచ్చి తప్ప
వాలాయము మీ సిద్ధిరాజుకు
వాసినటులె న
యిషు నిన్ను పంపుట యేమి
కారణము?
బొంకు నాలుక చెరచుట వాయి
దప్పడు
రెండేండ్డకు యేట్టుపోట్లుగా వేసి
నాడు చేసిన శాత నాటితోనే సరి
తోడత నెల్లూరికి తోడక రావద్ధ నుచు

199

పడమటి సము[దాలు చాయ
పశువులు గదిలె
దశ్నీణపు సముదం దరిమేర గాను
పెన్న వెంట యీ నెల్లూరికి పేరు
సాగి కదిలె
పన్నుగా లక్ష్మీదేవి పున్నమపరువడి
దినాలు
ఆరువర గండ సిద్దిరాజు యుద్ధాలు
శ్రీంగారమున నాయకుల పంపె

బొగ్గిట వెంట
కల్లిరి చెరువెనక* కానకలు నీడ్‌

సీలవర్గుని మంద నిలిచివుండగా
జూచి
పంచగి5 అమ్ము లవాడు పగవీటి
భావరాజు
వచ్చి ఆవులచూచి మచ్చరంబున
కొక బెదుగ్దు పెట్టి కొవ్వున నార్వ
పోకుండ మందలావుల
పొడిపించినాడు
పొడిచిరి యెడ్డు బోయనాయకులు
పొద్దుబోయి పాలేలకు పొర్టిపోతాను
యేపెలు అండగొని యెద్దుల వేసిరి
కానుగలండగొని కవులావుల వేసిరి
పోట్లు దాకిన యెడ్డు పడి పొల్హాడ
గడగిరి కోలలు గజ నారసములు
ఘనమైన యెద్దులకు కందనములు
- నాటి

(శ్రీరామ బాణాలు శిరసులు గాడి

శ, చెరువు వెనుక ర,

శాన్గుగుల నీడ

బి00

గుమ్మడి గింజ ఆలుగులు కుదికె
దింపాయ
పరువాతి ఆలుగులు పక్కలు గాడి
దొనవింటి ఆంబులు -సోనలాయ నయ
యదు రూపము దప్పి
గ్‌!
యేదురూప మాయ
యెద్దు వొళ్ళు జూచితే య[రహేమ
వర మాయ
. ణి
వర్ణము లేని యెడ్డు వరణమును బడ సె
మూడు భూములు కెయ్యు మూడు
యెదులు శెలె
ల్‌! (a)
అన్యమేలే తీర్థమనేటి ఆవు వఖటి చెల్లె
కావరంబున పూని ఘనుడు సిద్ధిరాజు
గోహత్య పాతకానకు యెరువక
కామధేనువను చంపే
కా ర్తవీర్యుండు

కాటమరాజు కథలు

యెట్టితీరై పోయె యెరుగనా భట్ట?
అట పొట్టి శిరసులు అన్నితావుల
పడగొటడా తొలి గండగొడట
టి (he) a
భార్గవ రాముడు?
ఆరీతి మిమ్ముల అందరిని బట్టి
ఫో రిలో వఖరినై నా పోనియ్యక చంపీ
బద్దిగొర్ల సేయింతుము భాగీర థీ
గంగకు
ఆయిన తడవాయ గాక ఆఅవిల
ల్లోకముల
దెవకటడి మీ సిదిరాజుకు
కా లు థు
_ దగ్గర వచ్చి
వదరక పలుమారు వనుదీకు యెదుట
కదలి రమ్మను మీమీ కలవారినెల్ల"

రాయశ్వంగావళి సీద్దిగాజాల యుద్ధ ఫర్మాకమమును
: (పశంసించుట

అనిన రాయశ్ళంగావళి.

కనుగొని. అతనీతో కమ్మటి పలికె: '.- .

“వోయి మాకు ముందట వోడక నీవు
కాయ వాకీకనము కా.ను బొయ్యేవు

గయ్యాలి చాతల గడిచెర మాధనం

యియ్య బై శమాలి యెట్లాడుకావుః

మరపు వోస్సార్సి కుళ్లి

సాయ నాయకులు
యెరుగక యేసిరి యెడ్డను మూటి'
వేసిన యెద్దులకు యేకాల పడిజరి

చాల పశువులు గలచోట

చచ్చే వెన్ని లేవ

పుల్లరి వడబడి భూమికిరాగ
వు త్తరలో చిత వక్కొ_కకాచోట
యెత్తుబడి మీ ఆవులు యెన్ని చావవు
యిలలో
ఆందులో యివి కొన్ని అనుకోను
తగును
ఆంటువంటి తెగువ నీయందున లేదు
తెడ్డడిగినప్పుడే కొయ్యడిగినట్టు
వదిగి ఆ సామెతై వచ్చె మీ వద్ద
తగిలి పెట్టమనంగ తగవే స్తిమందురు
తగవు లోపల బొంక తావచ్చె మీకు
అయిన పపవులు యెన్ని? అరయ
ధనమెంత?
మీ మందెమేలమున మిక్కి.లిగాగ
గొంకక పట్టిన కోటలో జొచ్చి
వంకదారులకాశ వారి జేరినట్లు
పుట్టిన సీమకో పూరెళల్ణ మేసి
పెరిగిన యెద్దుల పెద్ద కోడెలను
అరయం౩గ యేడు వేలు
గ్‌. ఆంపుకునంగ
పల్పవ-నలసీద్టి పట్ట భదునికి
తోలి అంసినాడు. 4244౬20౪

అందులోపల మంచి అరుదై న వాని
ముండుగా పుచ్చుకో మూటికి మూడు

201

గురపు పిల్చలకును లేగటావు
న|ఠావులను దోఠి నాడందులోనె
అందులోపల మంచి ఆవులుగాను
వొప్పుగా పుచ్చుకో వకటికి రెండు
కాక మాతోడను కక్కుసాలాడి
మా కవులు వెయ్యి మాడెలు కోడెలు
పుడమీశు కీయక పొయ్యద మంటేను
కడగెలిచి మమ్మును కదలి పోనీడు
వుసురుతో మా ధనము వొడ్డించి పిదప
యసగంగ రాజ్యానికి యేగుడీ మీరు
పరవుపకారిని పగయేటి కనుచు
తెర గెల్లి మీత్రోను తెలుపుచున్నాను
కాసేపు మేసు దిలాస చేసుకొని
ఆలోచనను జేసి ఆపెన రండి
ఘనముగా పోరాడగలవారు కారు
గజములు ఆశ్యాలు కల లొటిపిటలు
భూకంపటం బెల్ల పూసి యేతెంచి
పెళ పెళ ఆర్చిన పెదవులు
తడవుచు
అడవుల కురికేరు యాదవులంత
కోట పరీయంతంజు కూడిన వేళ
పోట్టాట కుడుముల వేట్లాట కాదు- "
గద్దరి చేతల గడ్డించ రాకు.
పెద్దరికాలు మాని పెట్టు పుల్పరిని

కొమార బంగారము యాదవవీరుల పరా కమమును
హొగడుట

“విను రాంగుశ్ళంగార !

వ్లివరవంతుడని

పనిబూని వ స్తీవి పసిపుల్లరికిని

202

అనుపు చదువులు చెప్ప అన్ని
వివరముల
ఘనుడ నంటివి యడ గర్వించి
యిప్పుడు
యేతావు చదివేవుః యేతావు చెప్పేవు
వసపోసినట్టుల వదరేవు గాక
వక్కొక్క- విధమున వరసి
చూచినను
చక్కగా వకమాట జవాబు లేదు
యవ్వరని చూచితివి యాదవవరుల?
వివరించి చెప్పేను వినవోయి భట్ట :
ద్వాపర మేలేటి ధర్మ సేనుండు
ఆపద బాంధవుడు ఆ పల్లికొండ
పల్లికొండ యాదవుల [బహ్మోది
ముఖుడు
ఫీమ బలసేనుండు బిరుదు వీరుండు
సార బలకాలి ఆ చట్టువారి
య|రయ్య
అమిత పరా|క ముడు ఆర్జునుండు
జనియించె
రేచర్హ గోత్రుండు రణహరు డతడు
పద్మనాయడు భో గభాగ్యాల పంట
సకల విద్యాకళా సతీ రి ఘనుడు
నకులుండు నాచకూళ ఛనాయుండు
చూడ

సహా దేవు డాతడు సాత్విక గుణుడు -

భూదాన సేనుండు పు తమరాజు
యేవురు పాండవులే యూదవులును
వేడుక యరగడ్డ పాడు కురుభూమి

"కాటమరాజు కథలు

ఏరు ఎ తిరుమందుబు వినుత
సాహసులు
అనుచు తేతంబున అవని యాద
వులు
రామచందుని వార్త రసికత వినుచు
చతుర్వేదముల కై సాగరంబులను
వెదకి సోమకుని జంపి వక
రూపమునను

చక్కగా రాక్షసుని చంపి కొమ్మునను

వుర్వితా నిలిపెను వక రూపమునను
కనక కళ్యపునిదే కడుపు, వయ్యలుగ
వనర నఖముల జీ3 వక రూపమునను
అల వామనుండై అడుగులు గొల్చి
బలిఎ కవ రిని పరిచె నొక్క_టను
వాడక క్షత్రియులు వైనాన నరికి
గం డగొడ్డంటను కార్త వీర్యుణ్ణి
వొండొండె |దుంచెను వక రూపమును
జగమేలు ఆ రామచర్నదుడై పుట్టి
వొగి రావణుని జంపె వొక
రూపమునను
ఆ రీతి మిము జంప అఖిల లోకము
లెరుగ -
మా రాజు జనియించె మరి సాహసమున
సీతాపతియెన శ్రీరామచం|దుండు
యీతడే ధరమీద యెంచి చూచినను
యికనికి సహోదరుండు యిన .
వంశకులతిలకు
ఆదిశేషుడె లక్ష్మణుడు ఆతడు
యరనన్న

భట్టు రాయబారము

దశరథ రాజేం|ద త తనయుడు
' భరతుడు
అసమాన ఘనుండు ఆయితమరాజు
సుమి|తా మహాదేవికి సుతుడు

శ తుభఘ్న డు
రమణతో కరియావుల రాజశేఖరుడు

భరతుండేలిన అయోధ్య పట్టణము
దొనకొండ

వరుసతో శృంగార వనము పూదోట
ఆంబెట్ల పెద్దమల ఆరుట్టకోన
పళువులున్న కోన పరుణసాల
అరుదుగా అలయించు

ఆ మాయమ మృగము
ఘనముగ మీ భూమి పశువుల మేపు
చరుకూరి జగడమే సీతామహాదేవి
చర గొంపోయిన రావణుడె

మీ సిద్ధిరాజు

కవులెల్ల వెదకంగ కానటో జూడ

208

చెప్పిన ఆంపుదురె శిలావంతులు
గడినుండు పాలేరు గంభీర వార్టి

పుడమి ఆ రావణు పురము యేమి

పురము?
భూనాథు శేమము పుల్చ్లరిమాట
జానకి ముదిక చప్పిన వెల్ల
యిచ్చిన పతాలె ముల రాము ముద
వచ్చిన కంపటి వాయుసుతుండు

పచ్చరెక్కల చిలుక .,
పక్షి నేసిన బాణమే పవనజు వాలు
పదిలమౌ నెల్లూరు పట్టణము లంక
తుద రావణుడు సిద్ధి తుంగ
యరగడ్డ

ఆ రాత్రి చంపుదుము అందర మిమ్ము
వదరక పలుమారు వసుధేప నెదుట
కదలి రన్మును భట |!

వి!

ఫీ కలవారినెల్ల''

లంక యిండ్లు

రొయశ్చంగావళి యాదవవీరులను కించపరచుట

a
వ్‌ శా re

““వినవోయి యాదవ వీరుల భట్ట!
పనుపడ మీవారి పొరుషంబెల్డ |
మించి మా ముందర మితిమేర లేక
యె=బేవు సారెకు _యెక్కువగాను
అడవుల తిరిగేది యాదవ వరులకు
యక్కాడి సాహ సంబు?

యాడ పౌరుషము?

గుర్రఠబు ఫౌడగంచె

గుట్ట కురుకుదురు
వెరిగొల్పల బిరుదు వెయివేల గతులు
కలవి లేనివి కొన్ని కల్పించి ఆడ

యాదవ వంశంబు యిలగూల్బు
వరకు
వుబ్బించి వురికించి వొరుల పడగొట్టి

£04

దబ్బర బుద్ధులు తప్పవుగాక
యిటి అనేకులు నీమందలోను

రు
చేటు దెచ్చుకొనేది శేమంబుగాదు

యాడ బుట్టినవార్ని ఆడ చల్హార్చి
వారు భట్టున గాక
యగ దోలినప్పుడు యెగసి
యా మిడత
అగ్గిలోపల బడి అట మడియుగాక
అటువంటి చందంబు యాదవు లెల్ల
గట్టిగా సీ బుద్దిగ కొని వినుము
నీచుబుద్దులు మాని నీతులు చెప్పి
చచ్చేరు యాదవులు సత్య మీమాట
వారు చావగ నీకు. వచ్చునా కొంత
వారు లెస్సగ నుంటే వచ్చును గాక
తన్నేలు రాజుకు తప్వొప్పు లేక
మంచి బుద్ధులు చెప్పి మగుడింప
వలయు
యేకులతో బాకులు యెంత చేసినను
నాటనోపునా అవి నలియును గాక
పచ్చిపాలను [దాగి పశువుల గాచి
మచ్చరింతరు వారు
మదమచ్చరమున
పేదవాని కోపము పెదవుల తీట -
చేతగానిది యేమి చేయంగ గలడు
పూని దీపము చూచి పూనకము లెల్ల
మలుప వచ్చి ఆదియందు
మలగునా యొట్టు
కోపించు నీ మంద గోపాలులెల్ల
భావక ఫోదురే సమరంబులోన

శిఖ వ e+

కాటమరాజు కథలు

కదనంబు కేగిన కాటిగు[ రాలు
చదరక జగడంబు చేయంగ గలవెః
పెరుగు పాలును (కొగి పెద్దదాకులను
కావిక్టు _మోయంగ కడలేక పెరిగి
బొరలు 'పెంచుక బోగువలె నుండు
న్మర మానిసులెల్బ ననిసేయ గలరెః
యంత గాతంబైన యెద్ధులపొజు
దంతిఘటతోడ వుద్ధతి ప్రో రగలదె?
నరావుల కదుపు నాణ్యం బెయైన
గురపు హపౌజుతో కూడంగ గలవెః
యాదవ సైసికులు యెందరేగాని
నెల్లూరి సాహసుల నెదిరించ గలరె?
పొడవుగాగను చెప్పి పైగదేవు సార
యేమిటికి పొడవులు
యంచి చూచినను
బూరుగు తానెంత పొడుగు
సెరిగినను
చందనముతో నడి సరితూగ గలదె?
యలమి జీలుగు చెట్టు అదెంత
,.. ల్నావెన
ఆల మేడకంబాల నాచణగ గలదె?
పాములు బారలు పదినూరులై న

విష్ణవాహనముతో వివదించగలవె?
యలమి దూదికొండలు యెంత
ఘనమైన
అనలంబు వకయంత ఆజపంగ
గలఅవె?
మదియించి యున్న ్టి
మ త్రేభములును

భట్టు రాయబారము

పొదలి సింహము కూడి పోరంగ
గలవె?
ఆరుదైన నీమంద ఆవులె+తై న
పరికింప బెబ్బులి పట్టంగ గలవెః
వద్దనుండేటి వారల బలిమికి

రీగ్రీక

కబ్బి చెప్పుకునేవు ఘనత మీరంగ

వూరక యుండంగ వుబుసు
పోదేమొ

వారిని పొగడుదుగాక వద్దన నేల?”

కొమార బంగారము యాదవులను పురాణ వీరులతో
పోల్చి చెప్పుట

“వో రాయళ్ళంగార! వనరంగ
“౨ వినుము
సాహస భఘనుడితడు సార్వ
భౌముండు
మనసున వాక్కున మరి చాతలందు
అని చేయ యితనికి అమలచి తంబు
యెడేండ్డకును సాము చేసేటినాడు
వేటుతో రణమున వెదకి చోవ=గ
కడు వేట్క-' బాంధవుల కల సేటి
యపుడు
గడినుండి శతువుల కదిసేటియపుడు
కడుసాహసుండగు కాటభూపతికి
పుడమిలో యితనికి వడినొక్క_
దృఢమె?
మంచి గంధము చాల మైనలదు
నపుడు
మించి అని ర కంబు ముంచిన

యెంచి పూబంతుల వెసేణి

కూడి ఆంబుల వాన కురి సేటి.
యపుడు.
పంచబాణుని బోలు బడుగులరాజు
యేంచి చూచిన యితనికి
యిదియొక ,- దృఢమె?
బసువశంకర బిరుదు పట్టమె క్కే-
టప్పుడు
పశువుల (కేపులపై వచ్చునపుడు
దుర్మార్గుడవు గనుక దూషించితీవు
రాయబారులై తేను రాజ సముఖాన
వసుధపై దండె త్రి వచ్చేటి యప్పుడు
కుసువ బాణుండగు గోపాలకునకు
వసుధతో యితనికి వడినొక క
దృఢ మె?
శ్రీరామ చరితంబు చెవుల
విన్నపుడు
విమతుల ఆర్భాటములు వెసవిన్న
యపుడు

" తమ్ముల గనుగొని తగ మరియు

నపుడు

906 కాటమరాజు కథలు

సమరంబులో రిపుల చంపేటి పకపామునితోను పరికింపగాను
యపుడు సరిగ కీ ర్రింపనౌ సత్కీర్రిపరుడు

ఆమిత సత్య వతుడు యాదవ రావణ కుంభకర్థాదుల గొన్న
రాజుకు రామచందుని సాటి రణములో

యితని కెంచగ యిప్పుడు యిది యితడు

యొక్క. దృఢమె? కురురాజ బలముల కూల్చిన యళట్టి
యితనికి సాటిగా యిప్పటి రాజు అల కిరీటికి సాటియగు చూడ నితడు
పతి యెంచరాదు యే పగతురనైన కలగక మధురలో కంసు పొరిగొన్న
కృతయుగ [తేతాయుగ ద్యాపరములు బలభ|దరాముని (పతిబోలు నితడు

యితని యెంచగవచ్చు యెవ్యరి కైన నాటి నృపులను గాని సాటిగా నిటను
> కార వీర్యుని బట్టి గర్యంబు నడచు నేటి వారలనెంచ నేరంబ యగును”

యాదవుల నమ్మకద్రోహమును రాయశృంగా వళి
అధికేసించుట

“రావోయి యాదవ రాజుల భట్టః మన్నీల బొమ్మి నేడు మందావుల

కారుణ్యమ.ల బలగా క ర్తవు గావు జూచి
మీరేమి చేతురు? మిమ్మాడదగదు మన్నె మాకులతోను మళ్ళి తోలించ
వనములోపల జొచ్చి వడి మాకులెల్డ కనుగొని యాదవ కంపిటీలు వచ్చి

చెపైల్ల గొడ్డండ్డ చెలరేగి కొట్ట మస్నీల బొమ్మినేనికి మనవిగా జెప్పి
అట్టి కట్టడి దొంగ అందులో నొకడు గోవు (గ్రాసము నొప్ప కొద లేని:
వారిలోపల జొచ్చి వడి (మాకులెల్ల పుణ్యం

జకుగాగొ నరికిన చందంబునాయె గోవుల రజి ంచుకోండి యీ వేళ
చిలకట్టు నేరములు చింకర్ణ భీమినేడు అడిగినంత ధనము అంపెము మేము
యీలాగు చేయుట యెరుగడు రాజు అవుల నొకయేడు ఆదరించు మనె
మీరు వచ్చినరాక మీరున్న వునికి సకల వస్తులు మీకు సమకూర్చు
అది చూచి మా రాజు అడుగంగ తగదు గలము
గడ్డి నీళ్ళును లేక కారియలాడు వకయేడు మీభూమిని వుండ

గొడ్డ భూమికి తోలుకొని వచ్చునాడు నిమ్మసియు

భట్టు రాయబారము

అని యిట్లు ప్మతము అప్పుడే వాసి
పల్గవరాజుకు పంపిన జూచి
యక డి గొలరాజు ?యెరుగము
రా
మనము

యేమి అవసరమాయ ? యెరిగి
రమ్మనిన
ఆతడొచ్చి మీచేత ఆంది క ట్నములు
కవృలీయ నీమంద కంపటీల తోడ
మా రాజు కొలువులో మరి వేగ నిలిచె
అపుడు యాదవులు మాట్టాడ నేరకను
బూడిద కప్పు నిప్పుకై వడిని
(తొక్కిన కరువని శేషుని రీతి
చివికి పోయిన కొండచిలువ చందాన

వెడమాట లాడంగ వె_రులు వీరు
అడిగినంత ధనము అంపేము మేము

అనినంత దయ దలచి ఆప్పుడవనీశు
చేత నొక్క కవులు చీటి నిప్పించె
మాసీమ నుండంగ మాంచి మాటలును
ఆమీడ (పళ యంబు లాయ మీపనులు
సీరేమొ లొటిపిటల్‌ పెదవులు
మృదువు
కోరింత పొద లెల్ల గోరి నట్టాయ
తేనెను మా ఖీమినేనికి యిచ్చి
యీనేల వకయింత లేకుండ మేపి
పాలేటి గడిచేరి బలిమిని మాటలు
ఆడంగ జనులు మిమ్మవు నందురో ము

చానక పసులకు సంజీవి యిస్తే

వ?

మురగకుండగ బొమ్మ మురిసే
దటంచు
రక్షించువారిని రమ్మని పిలచి
భక్షింప జూచిన పనిలేదు యింత
కరువుబడి వచ్చిన కాలమైతేను
కాకినెపముల యెన్నగా దగు మీకు
కేలింత లాడంగ గెలుతురే మీరు?
చెల్లు కాలము మీకు చేరువయాయె
యెక్కడ పోయెదరో మింక
రొజునకు

చిక్కితిరి మీమీద శివుదయ తప్పె
యన్నడు నారదుడు యేతెంచి మీకు
పంచాంగమును జూచి ఫల
మెన్నినాడో
అప్పుడే నీపని యంతయు దీరె
మితి ఆరమాసము మీద నున్నాది
చిక్కుడు దివసాలు చిక్కి
యుండగను
యెక్కుడు చాతల యెంతెన జెల్లు
ఆరమాస మది మీకు అధికమై
యుండ
పనులకు మీకును పాలేటిలోను
కూలునని చెప్పిన గురుతు నామాట
వర మిచ్చి నతడై న వధియించు మిమ్ము
యేమిటికి చచ్చేరు ? యేగశొక కడరో
యిట్టి దు[ర్భమ మీకు వలవదీ వేళ
చచ్చిన ధనమీక స్వర్గంబు లేదు

96

యిచ్చిన కలుగును యిం; దలోకంబు
అలనాడు పంపెద మన్నట్టి ధసము
వడబడి నంతయు వనగూర్చి మీరు
మనవిగా చెప్పికొని మరిమీద దక్కి.
నేడు మా వల్లను నేరమున్నాది
అని విన్నపము చేసి

అభయ మడిగినను
కరుణ తోడుత మిమ్ము కాచు

మా రాజు _

శరణని వచ్చిన మరణము చేయడు
శరణాగత బిరుదు జర పినవాడు
మితియ మేరయులేని మిక్కిలి

ధనము
మీరు గడించినట్లు మీరు చెప్పితిరి
మీరు గడించిన మితిమేర ధనము
ఆపద కొకవేళ అడ్డు పడనీక
దాచంగ ఆ ధనము దక్కునా మీకు?
ధనకాంక్షబడి భూమి దాతురు

కొందరు
ఆది గానకయ మిమ్ము

ఆడుగంగ రాదు

కాటమరాజు కథలు

సగము పుల్లరిముచ్చి సమ్మత పరచి
పరిణాన వుండుడీ పజలతో బెడ్డు
ఆడితే తప్పని అధిక నేర్పరులు
పలికితే బొంకని పరమపుణ్యులును
పసి పట్టభ।దులు బ్రహ్మని కొప్పి
యసగ బొంకిన పాపము
యేమిట బాయు?
స్థిరకీర్తిగల మంతి తిక్కన
(పగడకు
ఆరువేల వరాలు అప్పుడిత్తుమని
వొడబడు మీమ్మును వకరై నగాని
బాధింపగా వొడబడితిరో నాడు?
కార్య కక్కు ర్తిన కరణాని కప్పుకు
వొడబడి లేదనుట వొగి లెస్సగాదు
విప దోహముకన్న
విషమెన మేలు
చప్పగా వినవాకో థాస్త్రంబునందు
(వాహ్మని సొమ్మును (బాహ్మని కిచ్చి
సామెత చెప్పుదురు స మెన యిచ్చి
నామాట విని పొండి నమ్మి సద్గతికి”'

కాటమరాజు ఛప్పన్న దేశములను జయించిన మహా
వీరుడని కొమార బంగారము చెప్పుట:

“విను రాయ శృంగార

వివరంబుగాను
ఘనమెన రాజు మా కాటమరాజు
వుత్తర కాంభోజ వుర్వీశులెల్ప

త తరించగ బట్టి తలలను |దుంచి
కొంకణ దేశాలు కొట్టి సాధించి
వంకీణి కీలొ-మ్మ వరుస చెల్లించె
. నం
కాళింగ భూమిని కౌలావుల మేపి

భట్టు రాయబారము

వెలయంగ సతి 8 వెలసినవాడు
[దావిడ దేగావి ధరణీశ్వరుల (దుంచి
(కొవ్వు లంచంబుగా కుడిపిన వాడు
మాగధ మాళవ మతిమార కా[ముడె
మగసింహ బిరుదాంక

మాన్యుడై నాడు
ఘూర్డర నేపాళ కువలయేశ్వరుల
చెల్లగా గుదియచే చెల్లించినాడు
సింధు కాశ్మీరాది శీతిపాలకులను
గమనించి వారిచే కవులందినాడు
పరగ పుశింద భూపతుల నిర్జించి

హేలతో రణభేరి వేయించినాడు
కుకుర కొంకణ భూమి గోవుల మేపి
సకలాభిరాము డె చతుగత మెరసి
సుధేష్ణ చాళుక్య చోడ భూములను
యెదురించు వెరుల యిల అణచినాడు
అంగ వంగ భూమి అవుల మేసి
భంగ పతాపుని పడజంపి నాడు #
పాండ్య సౌవీరాది పతుల నుగ్గాడి
చాణూర మల్లుల చంపినవాడు
పాంచాల భూమెల్ల పశువుల మేపి
యంచ కీ రులచేత హచ్చినవాడు
వుభయ విదర్భ విరోధుల నణ)
భుజ పర్మాకమముచే పౌలు
పొందినాడు

కోసల కీరాత కుంతలంబులను
వాసిగా మూకల వధియించినాడు

14)

రీ (9

సౌరాష్ట్ర వీరాట సౌర దుర్గముల
నవకోటి బిరుదంబు నడిపినవాడు
మరాట లాటముల మందావుల మేపి
నెర సాహాసంబుగ నిలిపిన వాడు
శూర సేన క్షితి పాలకుల గొట్టి
బిరుదు పెండెరము కాల బెట్టినవాడు
మచ్చ కురుభూముల మందావుల
మేపి

'చెలగచు వారితో చెలిమందినాడు

మలయాళ గాంధార మహ
రాష9ములను
అ
చెలరేగి బిరుదులు చెలగించినాడు
బాహ్హిక గాంధార బహు భూము
లందు

బహు బలకాలియై [ప్రబలిన వాడు
కర్ణాట తుళుభూమి ఘనతతో మేపి
దుర్ణయ రాజుల దునిమిన వాడు
కాశ్మీర పడులను కన్నడుల నోర్చి
భాను తేజుండై పరగిన వాడ
కౌవ్వీర భూమిని కౌలావుల మేపి
నవనాథ సిద్ధుల నయము గన్నాడు
కర్ణాట (దావిడ గహన భూములను
కోవరాలుండంగ కూలార్చినాడు
యవ్వరు కదియించి యవరు
కినిసినను

యవరు ఆ రాజుతో యెదిరి నిలిచినను
వాని పోనీయక వసుధ పై కూల

లీ1గ్ర

హోర నావులచేత పొడిపించి నాడు

వడసార మీరాజు వధియింతు ననుచు

కంకణంబులు చాత కట్టుకున్నాడు
యము

నిలుచుట ముందర నీతియు కాదు

వెలసిన సాహస వికమఘనుడు

పూని మీ నెల్లూరి పురవరులనెల
వెనుదగిలి మారాజు వెంటనున్నాడు
వదలక పలుమారు వదరేను చాల
కదలి రమ్మనుమీ మీ కలవారినెల్ట”

రాయశృంగావళి, కొమారబంగారము మాటలను
అతిశయోక్రు. అనుట

““ఆఅవునోయి యాదవ అవనీశు భట్ట!
కవితకు పోషణము కలదు మీవల్ల
యేనుగు వక కొంత యెదిరి
పొడిచినను
యీవలావల దూరి యేగ నేర్చ్పరివి
కా సొకటీయక కల్పలు నాటి
యీగి కర్టుండని యెంచ నేగ్బరివి
అప్పులతో ఆట లాడేటి నాడి
ఆతడు కుబేరు డంచనగ నేర్చరివి

గంధంబు కస్తూరి ఆందనివాని
చందనంబే యని చెప్ప నేర్చరివి
తంగేడు పూవొకటి తల నిడనివాని
వాసవ భోగని వదర నేర్పరివి
పందె మొక్క_టిగాని పట్టనివాని
అసహాయ కూరుడంచనగ నేర్చరివి
యన్నడు సుఖమనుట యెరుగని వాని
తేవతాసఖుడని తెలుప నేర్చరివి
శ్రీఎతో చెలిమిని చేయనివాని

ల

అల సుథుడని అనగ నేర్చరివి

పలుకు రూపెరుగని పనికి మాలిన
వాని
వాల్మీకుడని గొప్ప పలుక నేర్చరివి
(బహ్మాయువని వచ్చి పాడని వాని
తుంబురుతో తులదూప నేర్పరివి
యింత లేకుంటేను సీ మందలోన్న
యాదవులందరు అవుననుట యెట్లు ?
యవరి ముందర నీవు యెంచ
బొయ్యేవు
బూరె గంపల కాడ పొర్దుదలడాలు
వడి నుక్క-గా నిన్నూ వద్దనరాడ.

ఆయిన నిటువలె ౬-ప్పుడా డెడి

hom ry
ఇ" 1

వు తరమీయక వొగి నుండరాషి.
పిమ్మట దలపోయ వెరితనవ న్‌,
నెరసాహసాత్ములె నేడు ఓ.
మ
సారెకు చెప్పుట జంకు పుట్టుట.

భట్టు రాయబారము బ్ర]

వుప్పెన కదులునె వుడుత పోతపాల (దాగె పొట్ట బట్టినదో
చప్పుడుకు ? అతడెవ్వరి తోను అని సేయగలడు?
సరిసేయ యివి గూబ జంకులు బోడావుల చెన్నయ్యను సౌగిడితివి చాల
గాక యాడ పొడిచి గెలిచె; యెక్కడ
యవ్వడు సరసుడు ? యవ్యడు చం పె?
సుకృతుడు ? చెప్పట్ట కత్తులు చెంపశిఖలే కాని
యెవ్వడో యీ మహిని వెరవక చెప్ప నేటికి అతని చాత నేమౌను ?
చెప్పు ? యరనన్న ఘనుని మహ యెక్కువగ
చల పిన్నయ్యను సాహసుం డనెదవు ' చెప్పేపు
తొల్లి ఆతడు యవ్వరితో పోరి గెలిచె? సరిసేయ యే రాజు సొటికి వచ్చు?
ఆతని తమ్ములు ఆతి హూరులంటివి పారెడి ఆవుల పట్టనేగాని
' అటు కితం బెవరితో అని చేసి చేరి జగడ మొకింత చేయగాలేడుః
గెలిచిరి ? చట్టు వారెరయ్య సాహసుడంటివి
వారివద్ద జాంబలివాడ సంతతి భట్ట ! మొదలు చట్టుగల్లు మొనల పై

పరికింపగా జమిడి పంబను వాడు నిలుచునా।
పోటు బంటని చాల పొగిడితివి నీవు నాచకూళ్ళ నాయని నాయము
సాటిగా యవ్వరి చంపినాడతడు ? చెప్పేవు .

బొల్లావు నెక్కువగ మొగడి చెప్పేవు కొంచెపు బండ్ల నెంచ కొదవయు గాదు
బొల్లావు మునుపేడ పోరిలో గెలిచె అకిపరాక్రముడని ఆయితమ్న రాజు

మసిలినేని పుతుడు మన్నీడు సారెకు మాతోను చదివేవు | పజ్ఞ
వీరినాయడు అతడు పాహసి యెతె అట చెరుకూర -

అసహాయ శూరుడని ఆతని పోలురాజు నొసటి పోటును దాకి
జెప్పితివి వరికి తలకడగ మందలో జెల్లె

పుట్టిన ఆయిదోనాడు పొలిసె ' తండిపగ తీర్ప్చుక తానెందు బోయె?
తలిదండి యెక్కువ సంపదల యలమంచి

నాడె గ కొని పెంచె నదుల సిరిదేవి సోయి

తల్లి చన్ను లపాలు తిసివార నాడు రావెరచిన వాడు నేడు లావెరచు

గుడిచెనా? పు తమరాజును పూని చెప్పేవు
తలి చండులవద్ధ తగ పెరిగి నాడో యెత్తు సొగటాలాట యెరుగని వాడు

లీ

తన కడ గలిచితే దగ్గరవచ్చు

కాటమరాజు క థలు

కరియావులన్నను ఖడ్గ స్టు డందువు

అనువు గాకుంటేను ఆటు మళ్ళి పోవ వోరుగంటి జగడాన వొకనాడు

బుద్ధి పోవిడి దుష్ట బుద్ధులు దలచి
అనిలోన బడి చాప అతనికి నేల?

పోచమ్మ ముమ్మయ్య పొగడితిందాక
వే చూప్తు మెక్కడ వెలసి రనిలోన?

పలుమారు లాతసి బలము చెప్పేవు
లోట చేతామసి లోకంబునెరుగు

పిలిచె

వోరుగంటి మూక నొకనాడు గదిమె

కారికకు దెలువను ళాస్త్రమున్నాదె?
పెద్దరికములు జెప్పి | పేలేవు గాక

తరచు వదరక ధనము సరగున

19
పంపు

కొమారబంగారము యాదవవీరుల పరాకమమును
పేరు పేరున (ప్రశంసించుట

“రాజుతో "పలుమారు రావోయి
యెదుట

రాజుల చెప్పేను రాయళ్ళంగి-ర !
యే రాజు సాహసుడు యే రాజు
ఘనుడు!
యే రాజు పుణ్యాత్ముడు? యెరిగింప
వోయి!
(కొవ్వూరగా బలిసి కొలువు
గూర్చుండి
జగజంపు మాటచే చాటి పఠ్కెదవు
సొరిది సమ్మతముగ సోమరుల నెల్లి
యేల చెప్పెదవీడ యెక్కువ చేసి?
మతిమాలీ సుజనుడని మరిమరి
పొగిడేవు
మనుమసిద్ధిరాజు మరియెన్న తగదు
దశరథ రాముండు తన పౌడువమున

వరుసతో మీపురి వద్దనునిలిచి
ముయ్యేడు దినములు ముట్టడి వేసె
అతడు చేసిన చాత అది నాటలేద్గొ?
ఘనముగా నలసిద్ధి ఘనుడన్న మాటె
అ స్త్వవ్యస్తుండు అతడని చెప్పనేలః
దండు గూడిన యపుడె తలచూప
వెరచు
యర సిద్ధిరాజును యెన్నకుభట్టః
యెక్కడ పొడిచెను? యెక్క.డ
గెలిచె?
కదిసిన చీజోతు గాంభీర్యమేను
నలసిద్ధిరాజును తలపకు భట్టః
యెడమచేయి కుడిచేయి యెరుగని
వాని
కొని యాక పొగడుచు కొండ
చెసెదవు

భట్టు రాయబారము ల్లి] §్ర

పాపసిదెరాజు పజ చెప్పకుము పటణంబును కొల బటేటినాడు

ధీ ణా ట్‌ అ “ఆ
జగడ మింతెరుగడు సాహసి కాడు సీ రాజు రాలేదొ నీవపుడు లేవొ
నీతిమంతు డటంచు నీవు చెప్పితివి బలిమి చెడిపోతిరో పరిజనము లేదొ
యేరీతి యెరుగని యేకాంత మతడు పోయి బంట్లును దండు పోయి

పిక్కతో చేసిన పీకెన పాయ రాలేక.
కొమర సిద్ధిరాజు గుణమెనవాడు సిద్ధిరాజుకు మొదలు సిగ్గింత లేదొ
పలికితి సభలోసు పలుమారునీవు కోరి చేతుల కూర కోయ బోయితివొ
క ల్పలాడితి భట్ట కావరంబునను “మదియించిరోచూడ మది దప్పి
రాయబారానకు రాజని వ సివి వారొ

పోరు పొందెరుగవు బుద్దేమి లేదు వరుసతోను నగళ్ళవారు దోచంగ
తిక్క యెత్తెనొ లేక దెస తప్పినావా పొంచులు నున్నారొ [పొద్దులు గూక
బలు వెన భూతము పటైైనో నీకు చెలగి మీపట్నంబు చెరుకూరు సేయ -

పెత్య మెక్కెనొ లేక భ్రమను పగ నిర్యహించని బితుకది యేల ?
గొన్నావొ కటకటా |క్రిందు మీదు కానవు గాక

యెప్పుడు చాద స మేమైన కద్దా కుటిల బుద్ధులు మీకు కొరగావు భట్ట!
పాడి గాని మాట పలికేవు గాక వడముడిగా జొచ్చె వాంతి వెళ్ళంగ
వొప్పిన మాటయు వొకటెన లేదు మరియును వినవోయి మా మందలోను
(బ్రహ్మ రాక్షసి నిన్ను పక్టైనో లేక మిన్ను చెడబడ నురిమి మీద

తడబడ నేటికి దగ దొట్టినావొ వచ్చినను
రాజశ్చంగావళి రమణతో నీవు ఆరచేత ఆబేటి అధికు లున్నారు
తగవు వివేకము తప్పి తిరిగేవు సిద్ధుడాతడు పరశ్రీ వర్ణితుండు

యేల యీలాగున | పేలేవు భట్ట ! వితరణ కర్గుండు విఖ్యాతి పరుడు.
_పజ్ఞలు యిచ్చట పని సేయరావు మతిమంతు లెంచగల మంచి సజ్జనుడు
కడు కొవి మాతోను కచ్చకు రాకు పుణ్యాత్ముడగు పెద్ది భూపాల

చెడ కారణము మీకు చేరిక యాయె సుతుడు
నునుపును మీరును మూర్గలని చాల కాంతి చందుండు మా కాటమరాజు
మమ్ము నడుగ వారి మనముల నడప యెరగవా వో భట్ట ? యిఖ వక్క
మరి మేము కోటపె నెరయ దండెతి, మాట
లావులు మెరయించి లగ్గల కెక్కి...

214

యెరుక మరపు లేదు వెన్ను పగ
వారికి
యెన్నండు చూపండు యెన్ని
చూచినను
చేతప్పు వాతప్పు చెదరని గుండె
పిరికి కండయు లేని బిరుదు
రావుతుడు
కాటమరాజుతో కలియుగములోను
యవ్వడు రణభూమిని యెదిరించ
' గలడు

డాకీ తో మారాజు టముకు సేయంగ
దశ్షిణదేశంబు తల్పడంబందిె
పాకనాడు చెదరె పలినాడు వణకే
గౌడదేశంబెల్ల కళ వళమందె

ములికి నాడంతయు వులికిపడె నాడు
కాకినాడంతయు కాకిపారాయె.

కంచి భయంజందె కటకము పడిసె
గ్‌ తి రాజులకెల్చ గుండె దినులాయె_

| దణేకో రోజులకు చింత ఘనమాయ పుణ్య వె వెభవశాలి పు తమరాజు
జా మాటు దప్పి ౧: ఎక్రన్నమ చళ్యదుండు పు

కాటమరాజు కథలు

యాదవరాజును యెంచిన చోట
యెంత వానినెన యేపణగించు
బలము చెప్పెదు భట్ట నిలిచి

మా యెదుట
యెొద్దులే చాలు మీ యేనుగుల చంప
సలుగు టెద్దులు మిమ్ము సమయింప

జాలు

బొల్హావు మీరాజు పొరిగొనజాలు
దిక్కులు చూచేరు దెసదప్పినారొ
పలికిన నూటకు (పతి పల్కాలేవు
వున్మాదమేమైన వున్నదో యేమొ
దిమ్ము తలకెక్కెనో దెస దప్పినావొ
కటకటా! పుల్లరికా సీదు రాక?
యరుకగల రాజు మా ఆయితమరాజు
అర్ధి కల్పకము మా అయితమరాజు
కొట్టి పగవారిని గుట్టలు పెట్టు
అజి ను తముడు మా ఆయితమరాజు
ఆఉయితమ రాజుకు అతికూర్మి మరది

పు తమరాజు

. తఆనుకొంత ఆాలసాెజ్ఞరికమ తడ పీ జ పరా (5 మళాలి పుత తమరాజు

కొప్పుకొండ భూమి కొదవ లేకుండ

షు | 4 ql |
/. 1 tt WAN. స్ట ర్త
ణీ టు! ee ల ఎగ్‌ శి
Cen 1,4 న! జా! లో. హ్‌ RS వమ ఖ్‌ క్యు
జ Bree TU కక Fy Mm శ
యు గ 7
ఉత
1 |» "a, '
i at కో క్‌ ఆ
E కట్ట గ మ్‌
uD త్‌ i
+
41! శీ
క్‌
!.

కాలు గాజు కలన? "కడు సాహసంబున గవనిలో వొచ్చి

ప్ఫు బబ్బరించగ గవని బయటకు దెచ్చి '

క్ల కన ంంయపుడె " కొంకుల గాలాల గుప్పించి పట్టి

టై 06. వీరన్న 'కంబాన విరిచి కట్టించె

" సన్నప్పుడె అట్టి సాహసుడు మా అయిత మరాజు
1 భూసురాశీర్యాద పుణ్యాత్ముడగును

భట్టు రాయబారము

(ల &

త్తమరా జు తా నుక్కు కంబమును
నాన తన్నెను వగి నొక్కనాడు
కక్కసపు వెరుల కొడుష్పలు చించి
చనగిన పగవారి చర్మము వొలుచు
గబ్బి విరోధుల కండలు చెండి
చెండాడి రాజుల చెలరేగి పొడుచు
రట్టడి పగవారి రణమున [దుంచు
బద్దిన పగవారి బలము నుగ్గాడు

కుచ్చితపు రాజుల గుండెలు పొడుచు
సిద్ధిరాజుల బలము చీకాకు పరచు .
పు తమరాజొకడు పోరిలో సిద్ధి
భూవరు దళమంత పొరిగొన జాలు
యరనన్న పౌరుషము యిటు విను
భట్ట!
రాజు తమ్ముడును వీరాజుల దిగులు
కలనెన శంకను గననట్టివాడు
పదివేలకై నను పదరనివాడు
లవ్య పెట్టడు నూరు లమలశై న
చొరసీన రాజుల వొక్య-లాగునను
దుర్మార్గులను బట్టే తృటిలోన
(ముంచు
సమరంబు చేసేటి సమయంబునందు
“ఆడిన మాటను ఆడని రాజు
సర్మూలముగ జేసి నెల్లూరునంత
రమ్మన్న వచ్చును రాయళ్ళంగార !
వెస నొక్కమాటను వినవోయి భట్టి!
క డగొట్టు తమ్ముడు ' కాటభూపతికి
ముమ్మయ్య యనువాగు
మొనసిన వేళ

215

'కెరఖి మూక లనెల్ల కిటకిీటపర చు
వెన్నిచ్చు సేనల వెనకంజవేసి
సమరంబులోపల చంపేనుగాక
విడుచునా వూరక వీరుండు రాజు
భట్టునని వచ్చేవు బంధుల పిలిచి
పారిపొయ్యేవారు భట్టు ననదగునె? -
భట్టావుల వల్పభన్న పౌరుషము
వినుమ

యేనుగు ఘటములు హేరాళముగను '

యెత్తి వచ్చినగాని యెల్ల యేనుగుల
సింహంబు కై వడి చీకాకు పరచు
మరలి సంగరవీథి అరుల సాధించి
ఆవలీలగా బొడుచు ఆ రాజ
ఘనుడు
అతనికంటెను నునుడు ఆతి |
విక మమున
కలిగి వెలసిన వాడు కరియావులన్న
వాలి సుగీపుల బాహువి|కమము
కలిగి వెలసిన వాడు క రియావ్రలన్న
గ్లజరాజుకందెను భుజ పరాక్రమము

“కలిగి వెలసిన వాడు.కరియావులన్న

చక్కనివారిలో చక్కనివాడు
వీరుదుల గన్నాడు పేరెక్కినాడు
తోరంపు రత్నంపు తొడవులవాడు.
మీరిన వై రుల ధీరత మెరయ
వనరంగ యాదవ వంశంబు నందు
కలియుగ థీముడు కరియావులన్న

రట్టడి తనమేల రాయశ్ళంగార |

గట్టిగా యిటువిను గర్వంబుమాని

918

యేల శంకిల? వీరులు యెదిరిన గాని
కాలాంతకుండగు కాటమరాజు
డమర తి9కాలంబు తగ మూడు
కండ్డు
కల దేవుడెంచ మా కాటమరాజు
తగ శంఖ చ|క్రముల్‌ ధరియించినట్టి
కరివరదు డెంచ మా కాటమరాజు
వర్ణింప యాదవ వంశంబు నందు
కర్గుడౌ యీవిని కాటమరాజు
అర్జునుకై వడి అరివీర వరుల
గర్జించి గెలుచు మా కాటమరాజు
కండె తుండెంబులు గాజేయు ననిలో
గద్దించు రివుల మా కాటమరాజు
పాండునందనులతో ప్రత్‌ యనవచ్చు
ర ణశూరుడై నట్టి రాజశేఖరుడు
వినుతి కెక్కిన బాహు వికమోన్న
4 తుడు
తనరు షోడళమవిోచాన వినోది
వినయ భాసురుడు వివేక
= సంయుతుడో

అతుల (పతాపి మహో రై ర్యళాలి ”

దురిత దూరుండు బుథ
తోషితేందుండు'

కా స్తపాతుడు సర త
కోవీదుడు

ళ్‌
జా

vi

తో

కాటమరాజు కథలు

నిఖిల సమర్జుండు సీత్రిషాలకుడు
కాంతి చందు9ండు మా కాటమరాజు
పొట్ట కావరమున పొదలి యిచ్చోట
భట్టనంచును వచ్చి పలి కేవుగాక
వొకని కిరీటంబు వొక పౌరుషముగ
వొకనీ మా ముందర వొక కొండ
చేసి
పూని చదివెద వీడ పొద్దేమి పోదః
ఆందెల బండివలె ఆఠడికి సైచి
నిందలు పల్క_ను నీతియా నీకు?
లక్కులు నిక్కులు టక్కరి
మాటఅః
ఆడకు మూర్ధతను అటు చాటుకొనకు
హరికి ఆదరువై అవనిలోపలను
గురుతుగా వెలసిన గొల్లలు మీకు
పాదుకొని సంపదలు పృఖ్యాతిగాను
యదువంశమౌాటను యరగవా భట్ట?
యవ్వని ముంగల నీ (పజ్ఞతెల్ల
' దవ్యుగా నలసిద్ధిధవు దెలిపెదవు
“పీరు సిద్ధిరాజు పెద్దరికమేగాని
"యేకాంగి జగడము యెక్కడ చేసె?
వ్రొడిచేటీ మావద్ద పొగడకు భట్ట!
బంటుతనముల నీడ పచరించబోకు

రాయళ్ళంగావళి యాదవులను గేలి చేయుట

“విననో మః యాషనవీరుల భట్ట

_జనసమ్మ తంబుగా చె ప్పెదబుద్ధి

భట్టు రాయబారము

సారెకు మాతోను సామ్యము లేల?
సామంత దేవుడని సరగ బెదిరింతు
జేతాస డగుగాక ఖీతేమి మాకు?
గట్టిగా నీబుద్ది గైకొని వినుము
నదియ ర మంటిపె నడచినో యేమొ
యర పొర్గాడదా య|రమంటిలో ను?
సాముచేసిన వారు జగడంబు చేసె
యీమహి జనులెల్ల యేడ
(బతుకుదురు
అలనాడు సాము సేయగ యాలదవుతో
కౌలువనున్నట్టు కాదు కయ్యంబు
బలమి పీనుగులై కిపులు సమసినపుడు
కలహమాడినయట్లు కాదు కయ్యంబు

అన్నదమ్ముల రాజ్యము అది |కుంగ
(దొక్కి
ఘనత నెక్కినయట్లు కాదు
కయ్యంబు
తలపొలములో బెదరి నిలబడ్డ గోవు
కలవిలుచుకున్నట్లు కాదు కయ్యంబు
ఆవుల కాపరివి. అటు పాలు నీళు
కలిపి (తాగినయట్లు కాదు కయ్యంబు
మురు9 పాలును జున్ను ను ద్దలు
మెసవి
గ్మరున (తేపుట కాదు కయ్యంబు
చేసిన వెన్నల సిగపొంత కాచి
కాసున కమ్ముట కాదు క య్యంబు
గోవు లావుల పాలకుండల నించి
కావట మోయేట కాదు కయ్యంబు

217

పశువుల తోడ్కొని పోయి
భూములను
కసవు మేపినయట్లు కాదు
కయ్యంబు
బాస పతాలిచ్చి పండిన చేలు
గాసిపుచ్చినయట్టు కాదు కయ్యంబు
అడవుల కొండల ఆవుల మేపీ
గడిసేరి యున్నట్లు కాదు
కయ్యంబు
సిద్ధిరాజుల భూమి చెలరేగి మేపి
గద్దించి పడునట్లు కాదు కయ్యంబు
చెలగి మాటలె కాని చేతనేమౌను?
మాధవుడు నలనన్న మాసాటి కొడు

మా రాజు జగడాన మీరు చాలుదురేః?
మనసున వారిధుల్‌ మరి దోటవచ్చు

గనుకొని కాలువ కడు దాటరాదు
మాటలే పోబ్చెతె మదగజము చంప

యీచెలు కత్తులు యేఆ గడింసః?
పొడువు పొడువుమన్న మాచి లు
పోట్టులే. తాకితే
క్షడనుండి సేయరా కయ్యమెంత్తేన
చావడికిని రాక సమరసం బగునే?
వివర మించుకలేక వెరివై నావు
రచ్చలేటికి నీవు రాజు నేరిచితే
యిచ్చవచ్చిన ధనము యితురు సీకు
పొర్హింపు మాటల పొర్లబొయ్యేవు
కురుచ' బుద్దులు నీకు కూడునే రాజ!
చుట్ట చుట్టుక యెంత సుడిగిన పాము.

218

పుట్ట జొచ్చేటప్పుడు

పొడుగారవలదే?
దూతాన మీరెంత దురుసు లాడివను
నేర్పుతో బల్కుడీ నెల్లూరి

గొల్హమంద బుద్ధులు కూడ
విక్కడను

గుట్టుతో మా ధనము ,

గురి తీర్చుకుంచె

కాటమరాజు కథలు

చట్ట నెత్రింతుషె. సర్వదా చూడు
యరనన్న మీవద్ద యడబాయ దివిని
నరిగాలు నానించి నప్పటికి గాని
ధనము వొప్పింపంగ తలపరు మీరు
యింత చేసినగాక యెటువలె
నుందురో!
పుల్లరీయక మీరు పొగులు .

చుండెదరో!

పంతాలుమాని మా పెక మిచ్చెదరో !”

కొమారబంగారము రాయశ్శంగావళిని దూరుట

“మేలుభళా! భట్ట! మెచ్చవలె నిన్ను
గాలి జముదాడివలె కరము వదిరేవు
యింక నీ బుద్దుల యేల చెప్పేవు?
బొంకులే వుగ్గుగా పోసింది తల్లి
వంకర దండాలు వడవడ మాటలు

మాకు కానగవచ్చు మరియేల చెప్ప
అదిగోను పులి అందె అదిగోను తోక
కానవచ్చే నంటి కడు నేర్పుతోను
సిర్ధిరాజెచ్చట? సేనలు యాడ?
వచ్చె యౌశ్వరు దండు వచ్చెడు
నంటివి
వూరే పొగులుచు వూగులాడేవు
అవనిలో యేలాగు అగ్ని రాజెడును?
వెరివిగాని వివేకంబు లేచు
సారెకు సిద్ధిరాజు సాహసుడనుచు
ఆరూఢి జెపే బృవ్న యాదవుల యెదుట

యేవూరు
రాజు?
చేబాసి మాటలు చక్క-నేర్చితివి

యాచకులకు పరియాచకుడగుచు
చూ స్తిమి నీయందు సుకృతము లేదు
ఆ సాదిగాని వలె అప్పటప్పటికి
మూసు తెరచుచు వత్తువు మురిపెమే
లేక
[బహ్మపురివాడలో తమ్మి దొరసాని
యెమ్మెలు యెత్పులు యిచ్చోట
చెల్లవు
చే తావుమాటలు ఆ తావునందె
చాతకాని వాదాలు సెచవు మాకు
వదుఎ కూతల నిట్లు వవరకు

యేవూరు సాహసంబు?

మనుచు
చదువు చెప్పిన గురువు చాటడా నికు

భట్టు రాయబారము 919

వుపదేశ గురుడై న వొగి చెప్పలేదొ? పుల్లరేడది
బెప్పక యుండంగ చేడు గుణము వ
మీకు సదుణుండపి చాల సభవార లెంచి

౧
తప్పించగాలేరు ధరనెంత వారు చదువుల శారదను చాలినావెందు
సజ్జనులకు బుద్ధి సరిజేయవచ్చు చదువ నేమగు? సెలవి సత్యంబు
మూర్ధుల దెలుపను ముక్కంటి లేదు _

వశమె? అంధుని బోలినచ్లెతివి సీన్ల

వదరుబోతులు యెంతవారి వద్దనైన ' మంచివాడ వనంగ మహిపతియొద్ద
పాపంబు లెరుగక పడుదురు భువిని 'కొంచెపు బుద్దులు కొరగాపు భట్ట.

భూసురాశీర్యాద పుణ్యులౌవారి (పల్దద మాడేవు పుల్లరి యనుచు *
దూషించువారును దుర్గతి పడుదురు _ చెల్లదు నీ (పజ్ఞ చాలించు మికను
భయమెరిగి నీతులు పలుకంగ నెబ్రార నుండంగ నీతి గాదనుచు

వలయు పల్టవ నలసిద్ధి పగగల్లి పంపె
పట్టభదుండైన పశుపతి యెదుట అంపిన వసివి ఆ స్రవ్యస్తుడవు
మొద్ది గోడిగవలె మిట్టి పడియేవు కాక కంపటులు మీ కెరగాండ్డనక

రాయబారము మాడ రాఠాదు భట్ట! పసుల పాతరలోకి వసి విగాక

నీతి మాటొక వైన నేర్చుకోవద్దః పసువులు (దొక్కేని పారిపో భట్ట

కాకర కాయలు కడు పెద్ద కాగ పయ్యావు తొర్దించి పడ దొక్కె

చేదు యెక్కవౌనట్టు చెలగె నీగుణము పొయ్యిని. 3
గొదకొని' రోమాలు కొప్పరించుకొని చయ్యన నొక దిక్కు. జరుగుమా -
ఆదలంచ వచ్చేవు అంత కంతకును . భట్టః

దురుసు మాటల వేమి? దుర్భాష లేమి? సిద్ధిరాజునకును బుద్దేమి నేదు
చలిచీమ గరిచిందో? జన్ని బుట్టిందొ? వద్దని చెప్ప మీ వద్ద ధృతిలేదు ,--
వులికి పడుచున్నావు వొకొ-క్క- పెద్దవాడవె కాని బుద్ధింత లేదో:

'వేళ కూతులు పంతాలు నిక్కులు నిన్ను

దొర్ల సరసనుండి దొరసితినందు గబ్బి పవనేరిస్తి వి
బర్త కాపరి కావు భట్టువుగాని అ ర్లుడవు గావంచు ఆవంత గూడ
వెరె తిట్టుల వెక్కి. రించేవు చేపట్ట డెన్నుకు సిద్ధికాజు నీమాట

తరిపో సీనెతి దయను గొట
వో ఎం ఫీ భ్‌

2ల(

యీశ్వర పుతుడని యె౩తురు
జనులు
కాసుకు కొరగావు గైతోరు నిన్ను
పూజమానుండవై రాజువద్ద వుండ
బాధ్యుండ వనగావు అబాధ్యుడవె గాని
యీడ ఆడని దిక్కు లింతియే కాని
యన్నడు యింతేసి యెరుగము
మునుపు
యరసిద్ధి దళములు హేరాళమనుచు
వెరపింప వచ్చేవు వేసాల భట్ట
మందలించగ నేల ముందుగా నిన్ను?
నూద్దు ఆ పె పది నూర్దు లకలును
తర్చి రమ్మనకుంటె తలి దండు
లాన!
యెందరు వచ్చిన యేమి చేసేరు
మండలాదీశుని మాధవుని బలములు
అమిత విక్రమ శాలులు అత్యంత
బలులు
సమరమన్నష్పుడే సంతోష మగును
కొల్పకాయ్యడ మూక కోటానకోట్టు
పల్ట్పవల రాజుల బలము లెంచెదము

కాటమరాజు కథలు

కాయకున్న పెద్ద కమికెమన్నాడు
దగ్గరికి పోవంగ ధై.ర్యంబు లేదు
దూరాన బెట్టిన తురాయుల దండు
ఆలకోల పెట్టకు ఆగదన్నట్లు
ఆశవచ్చిన వారు చేసేర రణము
హైటు మాటుల నెన్నొ పోనేర్చు

" కొంటివి
వారిధి జలములు వర్గించినట్టు
హేరాళముగ వచ్చి యేమి చేశే
అగ్నితాకు నిమి త్రము ఆడలి

రణభూమి
ఆగ్నితగులుబడి అడవంతగాలు

అంతటి వారు మా యాదవుల నగ

సంతతి రాజుల సమయింప గలరు
యదువంశ తిలకులు యాదవ
పుణ్యులు
అదరు గుండెలులేసి అసహాయ
వరులు
బెదరించ వచ్చేవు బెబ్బులి వలెను
తిమరక నెల్లూరు తిరిగిపో భట్టః

రాయశ్యృంగొవళి సిద్ధిరాజులను పాండవులతో పోల్చుట

*ధనమది యంతమ్మాతము
గొల్లరాజ!

తగవు దప్పితి గాక ధనముకె 'సీవు

ధనముకై మీతాతలు

ఆట్టంట యేమంట యాదవరాజః
మంచితనంబున మా భూమికి వచ్చి
"పశువులు మేపి కిరి (పథ్యాతిగాను

గోగణము మేపికిరీ కొదవలేకుండ

చఛావబోదురుగాక అందుకు సహియించె నల సిద్ధిరాజు

భట్టు రాయణారము

అదియైన దలపవు యాదవరాజ!
అన్యాయ మగునీది యాదవ రాజ !
సత్యముగల సిద్ధిజన పాలుమీద
స్వామి |దోహము తోడ సణిగితివి
గాక
యిక్కడ అక్క డ యవరు చూచెదరు
యీశ్వరుండును నీకు యిచ్చెనో లేక
ధర్మ మింతయు ఖేదు తగదు మీ

బుది
(అ

(పల్రదమాడంగ హౌర్నుషం బగునె?
పాండు భూవరు సుతులు
పరగ నందరును
ధర్మజుకంటెను తగ బుద్ధికాలి
నలసిద్ధిరాజును నమ్మజాలుదుము
నకుల నందనుకంటె (పకట
వి|క ముడు

శ్రీర్తీ!

కొమర సిద్ధిరాజును గృహస్థు .
డందురు
సహదేవుకంటేను కా స్తుజ్జుడనుచు
పాప సిద్ధిరాజును (పజ కొనియాడు
అయిన ఆ పాండవులు ఆయిదుగురి _
కంటె.
పాటి సేయగవచ్చు (ప్రభువు
సిద్ధిరాజు
ఆ రాజుతో సాటి లేరు యెకగాడను
బయిసి మాలును నీకు బాగులేడింక
మా రాజు చేజిక్కి మరియును తెరిగి
యెక్కడికి పోగలడొ యీ
గొల్టిరాజు?

పగచెడి మందల పారెడుగాక

చలము శాయక ధనము
చెల్చించురాజ!''

ఎజ్జియ్య నెల్లూరును ముట్టడించుటను, పద్మరాఘవుడు,
కుందమాడేవి చిలుకను కొట్టుటను కొమారబంగారము
జ్ఞప్తి చేయుట

““పా౭ిలో పాలిగెల్సి (పజల
మెప్పించి
మలిదేవు వెంటను మందావులుండ
కడు పట్టభ్మదుడు కాటమరాజు
కొలువు తీర్చియు
దాను కూర్చుండగాను
ఆంతట యేనుని య|రయ్య పలికే

ఆన్నరో! వో యావులన్న ! ఆలింపు
లేక లేకను గల్లి లోకర క్షణము
పాలిలో పాలిగెల్చి (పజల మెప్పించి
ఆరుడెంచినావు మహానందమనగ
రమ్ము తమ్ముండః య్మరయ్య।
అనిపిలిచి
ఆవుల (వేయించి నందుకు నేడు

ర్రీరర్తీ

మన్నెదుర్గాలను మరి పొడిపించు
ఆవుల (వెబించినందుకు ఆరువె
ఆరు కరపట్నాలు అటు పొడిపించు
ఆవుల (వేయించి నందుకు ముందు
పసుల (వేసిన వాని పల్పద మడపు
ముమ్మారు సెలవిచ్చి తమ్ము
డెరయ్యకు
(వేలి వుంగరము ఆనవాలుగా యిచ్చె
ఆనవాలందుకొని యరయ్య అంత
రథస ప్తమీ తిధి రవికి పొంగళ్లు
పెట్టించ వలెనని పెన్న వెంబడిని
పచ్చాకు పందిళ్లు పంపించె నతడు -
పాలతో పోంగళ్ళు చాల చేయించి
సూర్యునికి చెల్లించి
సూర్యోదయమున
జమిలి మందకు నడుమ
జయభేరి వేసి
సమనేడు కోటుల సంకె ధేనువలు
మిడుతల దండుగా మీరి ఆమందలు
అన్ని నెల్లూరి పె మిన్నంది కదలె
నేల పల్లెలు బెదరి నెల్టూరు బిపై
వలురాజు మనుమని వార్త విన్నంత
వాగ్మరు మేరగా వలనలు దీర
పెద్దిరాజు కొమారుని పేరు
విన్నపుడె
పెన్నబడి రాజులు వెన్నిచ్చి చనిరి
ఆరిగెలును మేసె ఆగిసె గోరాడె

సండు తొగెలు మేసె పనన కోరాడె

పాటమరాజు కథలు

నిత్య వెయి పుక్లుటి నిమ్మ గోరాడె
పరువుగల సంపెగలు
పరగంగ మేసె
(పొద్దు వెయి పుర్టేటి పొగడిత గాంచు
బొడ్డు పల్లెలు మేసి బోడావు లిలను
నల్పమల తోటలు న రావులు మేశ-
బుల్లిని అల్ఫము పురుల మేపించి
కోసేటి రాజనము కొయ్యకరికట్టి
వేసేటి కుప్పలు వేయకరికట్టి
యెండవరి (తొక్కి-ంచి పండువరి
మేపి
వేమాల బావిలో వేనీళ్ల చేది
నలసిద్ధి చూడగావలెనని రాజు
కూర్చు తమ్ముడు తెలిగుడారు నెత్తి.
కోరుడు మేపియు కోటపె రాగ
కుందమాదేవుల కూరిమి చిలక
వోడబేరి పంపిన వొప్పుల కుప్ప
వడపప్పు బెల్లము వరుసగా మేపి
పంజరంబున చిల్క_పదిలము సేయ
బంగారు గొలుసులు పరగ యించి
చిలుకను పంపెను వెలికి క౨దమ్మ
చిలుక పలుకులకును చితా€ , మండి
వేలుపు ధేనువులు విసవిసలా డె
పసిభాష తెలిసిన పరమ షు బక్ఞండు
యీ రాజు చెలికాడు యీ
రాజ-మదిది
పద్మనాయడు చూచి పరగ విసిందె
నాయడు వింటికి నారి యుక్ష్కీ-ంచె

భట్టు రాయబారము

పిదిపట్టు ముత్యాలు పదివేలు సేయు
యెకుపట్టు ముత్యాలు
యేడు వేలు సేయు
తలగడ ముత్యాలు ధగ ధగ మనుచు
సూర్యుని అ వింటి చూచినట్టుండు
చం[దుడు ఆ వింట జ్యలియించు
చుండు
[మానువిల్లు గాదు మరి భూత విల్లు
పోలురాజు బాణము పొదివెళ్ళదీసి
వాలాడి బాణము వంకలు దీర్చి
తన తమ్ముడును చౌదంతి యేనుగుల
జగ జంతు [కోల్పులి సామంత
| గౌర
చట్టువారెరయ్య సరగున బిలిచి
రావోయి తమ్ముడా!
రమ్ము య్మరయ్యః
పండ్లకు వచ్చిన పక్షులై తేను
యింతకు వచ్చేన యదా
పొరిపోవు
పోర వచ్చిన చిల్కు పోక నిలిచింది
శృంగార వనములో చిగురుమామిడిసీ
చిలుక (వాలీనది కూర్చిన యట్టి
చిలుక
వెయ్య పంతముగాదు
. వెలయంగ మనకు
కోటి గోపకులచే కొవ్వున నార్చి
చప్పట్టు కొట్టించి చిలుకు తోలించు
న మహ సంతోష మాయెనని పలికె

(౮

రీ

చలమకులమున బంటు చట్టువారి
చిగురు మామిడిమీద చిలుక

దోలించె

యెగుర దోలిన చిల్క_ను యేసె
రాఘవుడు

చిలుక బాణము తాకి సిద్ధిరాజు

నగర.

[వాలె కంబాన ఆ బాణముతోడ
బాణము తీయించె పట్టపుదేవి

చిలుకయు మూర్చిల్లై 'ఆశువరి కట్ట.

వెంబడి చిలుకను వెస పారవేసి
బాణము తన నగర భదంబు చేసే
వింటికోల రాక కాని విడిదికి రాను.
పౌదికోల రాక కాని బోంచేయరాను
తూరుపు తెల్లవారె.తోర పొడువంగ .
పడమట పొద్దుగూకె (బహ్మాదు
తలెరుగ
పెడిగుబ్బల గొడుగు
పద్మిరాఘవుడు
పారటీగె గదలీ' వచ్చి నిలచెను
చక్కగా దూరాన సర్వేవల్టి
గవనివద్ద
చల్లవారి గోసంగి చమిడినాయని

తూరుపు కొత శాన తూగుటుయ్యాల

ఆరువేల పికిక తులు ఆనుమనాయని .

చెన్ను

KR బొమ్మ

ర

వీల

పిలిచెను వారి రాచకొనూక్షు
పావురాలు దోలేటి వయ్యాళి బైట
దేవపూజ గుడార్హు ధేనువు నిలిచె
పెనుగొండ గవనివద్ద పెరుసాల బైట
పెయ్యల యరనన్న యెద్దులు నిలిచె
కోటసంధున చవుదంతి

కొమ్ము టేనుగుల
జగజంతు [కోల్చులి సామంతగొల్స .
చట్టువార్నెరయ్య సలుగు టెద్దులు

నిలిచె

బాసిగాలు యెద్ధులకు బంతులుగ చై
హళిగురు మగ తాల ఆవులెద్దులకు
సంగడావుల సంక సంకల్పమునను
వేలాది యెద్దుల మేలుకొలిపించి
అందెల యెద్దులు అవుగుకాల్‌ దాట"
పెండేల యెద్దులు సపేరెములు వార
పొగరుమె సంకెడ్డు పోటు రంకెలు
వేయ
యెద్దులకు యరనన్న యేకాంతమాడె
ముందరావుల ధూళి ముత్యాలమేడ
నడిమి ఆవులధూళి నల్దమేడలను
కోడెల రవధూళి కోటయెల్టకమ్మె
రాహిని వాస్వాదాంక లగ్గడీవులుగా
ఫొడిపించె

కొప్పెర పానకాలు గోపకులచేత
కొలలాడించె నలులకు బెళలాలు
రా f 0
బసువయెద్దుల మేపి పరగ ఆమీద
కొలువు దీరిది రాజు కూర్చుండు
నటి

ట్‌

పజాంటవమరాజు కథలు

రంతగు ఆ చెల్వరాయి నరికించి
పంతమాడి వచ్చిన పన్నిద్దరు రెడ్డను
పట్టి పట్టుకోకలు చుట్టలు చుట్టి
మరదలోకి ఆ రాయి నురి
తెచ్చినాడు
గోలెలు తొలిపించి పాలు పోయిస్తే
గముకులు పొడిపించి తముకు
నీయింప
కొనాలి గంగరాజు గడితోన లేడొ?
పల్లెల పట్నాల పరిజనము లేదొ?
(నగర) సద్యోగమై నఠప తులు
లేరొ?
సాకిన గుర్రాలు సెన్యాన లేవొ?
సెన్యాన నవకోటి శ్నతియులు _
లేరా?
న్యాయశీలుడు రాజు నాడు నెల్లూర
లేడా? నెల్లూరను లేవె తివో సీవుః
నాడె జగడము సేయక నయములు
పల్కక
యెందు పోయికివోయి వె, రిభట్టు!
వుప్పరిగ పెనెక్కివున్న మీ డేవి
శరణోయి! శరణు! నీ చెల్లెలిమారు
పరగ కల్యాణము పాపన్న మారు
ఆన్నల చెల్లెలు అగుమంచి మారు
పందుమల యరణప్ప పెడివారి
తల్చిమారు
ఆడవారు చెప్పేది అపకీ రీ మీకు
ఆరునెలలాయె మా యర సిద్ధిరాజు
వెలికొండ చాలుగా వేటాడబోయె

భట్టు రాయభారము

నెల్పారి పట్నాన నలసిద్ధి వేడు
కోవూరి మిట్టలకు కోటలె రాకు
మందలో బాణము మళ్ళనంపింకు
అని వేడె శరణంబు ఐందరు చూడ
శరణాగత బిరుదు చెల్లించు మనెను
రాజు తమ్ముడు య్యరయ్య
ఆంతటను
ఆరయమంటే కాచి యాదవ బిఠుదు
తన ఆలమందను తర్చించుకొనెను
గజనిమ్మ తోటలు ఘనమైన మేడలు
అన్న మాటకునై విరుగ | దొక్కి-ంచి
కోవూరి మిట్టలను కోరిక నిలిచె
పళ్ళెము నిండను మాడలు పోసి

ర్రీవ ద్ర

పట్టుకోకను పొదిగి పట్టపేనుగుపై
వీటిలో ముయ్యేడు వీథులేగించి
మందలో బాణము మళ్ళనంపి చె
వింటి కోల వచ్చెనని విడిదికి వచ్చె
పొది కోల వచ్చెనని భోంచేయ వచ్చె
వారి షశ్ళెర మున వారి మాడలను
వారు పంపి నయట్టి వట్టు చీరయును
వారి పట్టపు టేన్లు పరగ నెల్టూరికి
పసుపు కుంకమల కె పద్మరాఘవుడు
పరగంగ దేవికి పంపంగ లేదొ
వదరకు పలుమారు వసుధేవ నెదుట
కదలి రన్మునుమీ మీ కలవారి నెల!"

రాయశృంగావళి గొల్హ ల 'వెంగలితనమును పరిహసించుట

“వోయి బంగురు బ్‌! వొనరంగ
వినుమ

యింత గర్వంబేల యీ మందలోను?
అప్పుసొమ్మ డిగితే అదిరదిరి పడెదవు
పొగురు డీకొల్పుచు పోరేటిమీద
వడి రంకె వేసిన వార్త నిజమాయ
రూపంబు గలిగితే కోపంబువచ్చు

కోపంబు (బహ్మత్య కొనితెచ్చు నట్టు
మీ సీమ కరుపెన మా సీమ కొచ్చు
నాడెందు బోయెను నపుడు కోపంబు
యెందు బోయెను కోపము యాదవ

రాజ!

15)

మేతనీళ్ళుసు కేక మేనులు డస్సి
పాలేమి లేకుంచె పవవుల తోలుక

వచ్చి మా భూమిలో వదిగి
యుండియును
నలిని ధర్మాత్ముండు నలసిద్ధిరాజు
నెల మూడు వర్షాలు నెల్లూర గురియు
మీరు వచ్చిన మొదలు మేపులు గలిగి
పచ్చి పూరిని దిని పశువులు బలియు
ఆ పాలు (తాగి మీఠు ఇడనేవచ్చు
అమిత సత్యవతుడు ఆ సిద్ధిరాజు
తిమీరి పలుమారు నసిందించేరు సారె
రామరామాః ఆగని రంగెంతురోయి

ప్తీల్రెడ్ర

వాపంబు యెసన్న టికి పాపుకోగలరు?
కాశికి పోయిన కడ తొలిగి పోదు
ధరణికి నెంతయు తాలిమిక ద్ద
ఆంత తాలిమి కద్దు ఆవనీశ్వరునకు
యోవికి కర్గుండు వితరణకాలి
సత్యహరిశ్చం[దు సం సేయవచ్చు
ఆడిన తప్పడు అవనీశ్వరుండు
వక పాటి రా జైతె వోపిక ' గలదు
మే లైన కోరుదల మేపితినంటివి
నీర బుట్టిన "పూరి కోరనిచ్చితిమి
గడ్డి భ విష్యానకు ఘనుడు సిద్ధిరాజు
యాల కనిపించుకొను యెరుగరు
మీరు
చిలుక జంపితిమని చెప్పేరు (పజ్జ
చిలుక జంపను రామ చిలు కెంతగద్దు?
వోడపేరుల చాత వొప్పైన చిలుక
తెమ్మంటె దీవుల తెత్తురొక లక్ష
చిలుక మాతమునకు సిద్ధి
భూపాలుడు
అలుక చేసునటోయి! యాదవరాజః!
నిండిన చెరువుల నెరయ (తవ్వితిమి
పండిన చేలెల్హ పరిచే స్త్రి మంటిరి
యెం తెన కష్టపడి వెయి స్తెగాక
మొగలిగున్న చెరువు మొగ్గలెట్టగను
అది పౌరుషంబని అనుకొనదగదు
శృంగార వనములు చేకొని నరకి
రంగెన పూదోట రాచ ఆవులను
3

ముదిత మంటిరి,., శివి థి కక నళ

(పొదఖెసి వగములు పోషించవలెను

కళటమ-రాజు కథలు

చీగడప్పరుగులు చేలు చెరిచెయ్యంగ
బయటి తోటలనన్ని వరిజేస్తి మ టిరి
కోటలో మేలెన తోటలు లేవ?
రసవర్గములు పండు టాకులు లేవ?
కోపించి చలువరా కొట్టి నరికించి
గోలెలు దొలిపించి గోక్షీరములను
పోయించి ఆందుబ పోషి స్రీ మంటిరి
మతి(భమ్ట గొల్పలకు మరి బుద్ధిలేదు

. " కొంచుపోయి యాదవుల

కూర్చుండరాద?
అడవుల యందును తిప్ప లేకుంటె
పరగ దొనకొండను వప్పంగరాదః? J
ఆది జూచి హర్షించు అయితమరాజు .
మేళు మేలని చాల మెచ్చును
మిమ్ము
తెలియకపోయ మీ తెలివెంచనేలః
వెను కచింతించుట వెరిపనిగాని
రాయి కావలెనని రాజు నడిగినను
దాని మీరిన రాయి దయ సేయు
మనును
మీరు చేసిన చాత మీకు తగుగాక
వెరి గొల్లలు మీరు యేమిచేసినను
మనసున నుంచడు మా రాజ
/ ఘనుడు
అట్టి సాత్వికునిపె అలుకతో మీరు
కొంచము అట్టిట్టంటిరి కొలువు
లోపలను
చల్లని నీళ్ళును సము|దాము దాక
మెల్డనే పారును మితిమెర లేక

భట్టు రాయబారము

తిన్నంగ వుజ్ణంగ తిమిరేరు గాక
పులులతో స్వే హంబు పొసగ
భుజగముల
పొందు చేసిన వారు పోదురు కొద్ది
వో[టించి పలికెదవు వక
గొప్పగాను

లీల?

గోడ కప్పకు నోరు గొప్పది లేద?
దెబ్బల యెలుగువలె. బొబ్బరించెదవు
దబ్బర కాదు మా ధనమును యిపుడు
గొలవంకర బుది గొబ్బున మాని

య © ॥
చెల్టించుమీ రాజ! చెడిపోక మీరు”

కాటమరాజు కోపించి, సిద్ధిరాజుభట్టును శికీంప నెంచుట

ఆ మాటలను విని అధిక కోపమున
గమకించి కాటమ కాంతి చం దుడు
కన్ను లెరగజేసి కనుయెడుటనున్న
తన మరిడి పంకను తప్పక చూచి
“నాయడ। వినవోయి!

నౌ చిన్న మరిది!
వెలలేని సంగడీడ! వెలమ

నాయండ!

పాయరాని సంగడీడ!

పద్మనాయండ।
కులమున వెఆమః నా చెలిమిని గొల్ల!
చెలికాండ్డ చిత్తమః చెరగున పెడి!

గట్టిగా యౌ భట్టు కడుకొవ్యి
యెదుట
మాట మాటకు చుల్క- మాటాడుగాని
గొల్ప గొల్లిని యంత (కొ వ్వియున్నాడో
| వేలగట్టి అమ్ముల వేయించ వలదః
చూచేటి నయనాల సూదులు (గుచ్చి
తిత్తి వలిపించియు తిమురులు అణచి
మందలో [మోయించి మన రణభేరి
గుభులు గుభులున గుండె
ఘూర్జిల్బ గాను
వాయింగ వలదటో
పద్మనాయుండ !”

దూత ఆవధ్యుడని పద్మనాయుడు కాటమరాజును
వొరించుట

ఆ మాటలకు భట్టు అతి భీతి పొంది
గడ గడ వణకుచు కడు వేగమునను
పద్మనాయని వెనుక భట్టు తా నిలిచె

పద్మనాయడు మంచి వాడౌట"చాత
కొటమరాజుతో గృ్మకున ననియె!
“కాంతి చం దుండః వో కాటమరాజ!

కోపంబు గల రాజు కోపంబు తొలగ నిజలోక పుతుడ! నీలవర్డుండ।

ల్లీ2గ్ర కాటమరాజు కథలు

వంచన గల యట్టి వసుధేశగండ:! ఆదిగాక వకరాజు అంపెను గనుక
పెంపున వినవయ్య పెద్దిరాజు పగరాజు మాటలు పలుకక తగదు
కొమరః మశ భట్టు పోయిన మనమన్నమాట
భట్టన [బాహ్మణ |పవరుడనంగ పగరాజు వద్దను పలుకక తగదు
వుభయ దళాలకు వుర్విలింగాలు వారికి కట్నాలు వలనుగా యిచ్చి
భట్టును (బాహ్మాని కొట్టినవారు వారి భూమికీ భట్టును వసుధేశ పంపి”
తిట్టిన వారును ధృతినెందు లేరు

చ్‌ జ ఎ కాం

గొప్పతనమును కీర్తించుట

క

కొమార బంగారము గొల్ల ల

అనియాడు మాటకు యాదవభట్టు ముద్దు గోపాలుడు మూరితి గొల్ల
గొనకొన్న పులివలె కొలువులోవలను - వత్సుని జంపిన వాడును గొర్జి
పలికె పల్లవరాజు భట్టుతో నతడు. ' శబలుడె ఖర దెత్యు చంపెను గొల్ర
“మాటమాటకు గొల్చి గొల్బడనిహ్వోవు యితడు సామాన్యుడే యెంచిచూడంగ
ముదముగా యీఖభూమి మోసెను [బహ్మ దేవుడు గొల్ప పళుపతి గొల్ల
గొల (బహ్మనుకన్న శ్రీపతియును గొల్త

(Se)

తదికొండ లాగంగ తాడాయెగొల్ల వనరుదుడు యేర్చాటైన గొల్ల

సాగరము రెక్కల చళథ్లైను గొల్ల దేవేందుడును గొల్ల డివిజులు గొల్ల
(ఇ) (ఇతి) cc

వేడుక (వెపల్లె చెలదుల గూడి భావింప ర్ముదుండు పరగంగ గొల్ల

కొల్పలాడిన వాడు గొల్రతడు కాడ? మా కుఠమున బుట్టె మదనగురుండు
కన్నులు తెరువని చిన్నబాలుం డె మా కులంబున పుద్ది మరియు

కోపించి శకటంబు కూల్చెను గొల్ల సూర్యుండు
ముద్దుల దాలు డ్రె మూఢవ నెలను చూ కుఅంబున బుద్ది మరియు
దానవి చనుబాలు |త్రాగెను గొల్ల చం మంటు

యాడాది కుర డె యిల తృణావరు మా కులంబున బుట్టె మౌని గణంబు
మెడబట్టుకొని వాని మృతిచేసె గొల్ల మా కులంబున బుట్టె మరియెక- వేది?
తల్లి వెన్న లకు నె తను రోలగట్ట అవునోయి భట్ట! సీవాడు కోత గును
కొమరుడ మద్దులు క్తూలంగయీడ్సె గొప్ప మాటల నెంత కొప్పరించేవు

6, తగదు-తప్పదు. PN

భట్టు “రాయబారము

భట్టు నంచునువచ్చి బెసిపోవుటకు
కొట మేశ్వరు నిట్లు కారులాడితి వి
దేవేందు డెక్కిన దివ్యర థంబు
భావజ హర వరభకుండు యెక్కై
పరులకు వెన్నిని బాహు బలుండు
పరకాంత తల్లిగా భ్రావించినాడు
యిటువంటి రాజు కనుయెదుటను
నిఅచీ
తాటోటు మాటలు తప్ప బలికితివి
సు గాన నుంటివో చూడునామంద
వుగసింహము కోరలు వూచంగ
తరమె?
బెబ్బులి మీసాల పెనగాడ నలవె?

వరసి రాజును చెనక వకరాజు నశ మే?

మరసి రాజును చెనక మన్నీల
కగునె?
పారిపోవగ చంపు పోర బొమ్మగట్టు
పేరుగల దొరలకు పేటులె త్రించు
జారి పోయినవారి చంపు నిశ్చయము
త తరించకు భట్ట! తడబడకు సభను
మ్మితాన కంపటీలు మీర యెద్దులును
కాటమ (పభువెంట కదలి రాగాను
శతు రాజులు చెదరి చెలకట్టరై ర్లి
మాధవుడు మీభూమి మగుడి
వచ్చినను
మన్నె రాజులకెళ్ల మదములు దీయు
మేవకుడ! వో భట్ట'మెకవ బొయేవు
వూళ్ళు పుడ్డాటెను వున మయగి౨ బెవరె
సావిష్ణ సందనాగె చం దగిరి బెదరె

ఏీలీర్టి

[తోవ చూచుకొనియు తొలిగేడి లెస్స

గహియించవో భట్ట! ఘనుని
మంద కను

మేడలు చూస్తివి మాడలాసకును
కోడలు [దొక్కేని గోకులం బెల
ae)

. ఆలసవైతివి భట్ట ! ఆస్థానమునను

ఫౌసగించు నుడిలేదు బొంకేది తరుచు '

వస త్రాగు పిట్టవలె వదరేవు చాల

పోక సోశెత్తేనో పొదిలేవా గాక ”””'

తిక్కయెత్తెనా లేక దెస తప్పీనావొ

(పత్తి తి గింజల వలె పండ్లు తెరచెదవు

నూతిలో కప్పవలె కాతరించేవు

ఆ రాజు భట్టుగా అర్హుడవు కావు

పూజారి వై వూళ్ళ పొట్టబోసికొను

తల్లి పోగొట్టగా తంబి కాన ”

గేలి మాటల చాత గెల్లురటోయి |

కూడు లేదంటివా కులకాయక మున

కారడవుల కేగి కట్టెలు గొట్టి

కాసు కమ్ముక నీవు కడుపు పోసు
కొను

'భట్టవా భార ౧వ్న భట్టవు గావు

భట్టవా. నీవు యెంబెట్టవు గాని |
యుద్దము 'కాయక వసగము ధనము, ,.
సిద్ధిరాజును రమ్మను శ్రీ|ఘంబు సీవు
యేసీమ రాజులకు, +...

తాలిమి దివ్యాయుధముల పోట్లాడ
మా రాజు కాటమ జ్మాపాలు డిపుడు
ఆవు ౨ కొమ్ముల ఆయుధాల చేసి
యేనుగునకు యెద్దు అళ్వానికావు

280 కాటమరాజు కథలు

తరుపుకు తట్టువ బంటుకు బంటు కదిలి రాని రాజుకు మా గండుకాలి

రాజుకు రాజు కాలారికి కంపటీడు బొమ్మ

మీ సిద్ధిరాజుకు మా యెద్దుకాలి రాకుంటె దిగుపంతము రమ్మను వేగ
బొమ్మ వేగమె సిద్ధిరాజును వెడలి

రణము కాయగ యె త్తి రాగ రమ్మనుము
మారాజు పట్టు కోకల జుట్టి పలుపుగా పెనచి

తల్లి రాని రాజుకు తరుపు నాకు పెనచుటగాదు మీ కల్లి యందు

పొలిబొమ్మ తగ సిద్ధిరాజులకు దామెన పలుపు”
చెల్టిరాని రాజుకు చెడికాలి బొమ్మ

కాటమరాజు సిద్ధిరాజుభట్టుకు కట్నములిచ్చి అంపుట

అని భట్టుతో చెప్పిఅందరు చూడ అంపించె సంతోష మధికంయబు గాగ

వినయాన కట్నాలు వేగ తెప్పించి వచ్చెను నెల్లూరు వడి మీర భట్టు
పంపించె పళపతి [పజలెల్ల మెచ్చ

ఫలశ్రుతి

యిచ్చెను శంభుండు యిహపర " ' వాటంబుగా విన్న వను దేశ్వరులకు
సుఖము రాయజారంబని రంజిల్లు జగతి
యిది విన్న (వాసిన యిష్ట ఆయు రారోగ్య భాగ్యంబులు గలిగి
భోగములు పూజ్యమై యీకథ పూర్ణమె
సదయుడై యిచ్చునుసర్వేశ్వరుండు ' యుండు
కాటభూపాలుని కథ యవ్యరై న శ్రీ మంగ్‌ళ మహో......

కోటపాటి తాటివృకం తెచ్చే కథ

సిద్ధిరాజు పంపిన భట్టురాయణార ము విఫలమగుట
ఆంత నా భూపతి యాదవులు కొలువ బుద్ధిగలిగియు భట్ట; పోపొ'మ్మ

సంతసంబున సభాస్థలి నుండగాను
నలు వెంద నెల్లూరి నలసిద్ధిాజు
చెలిమితో బంపిన చెలగి ఆవేళ
రాయభూషణ నుతుడు రాజుల భట్టు
రాయభారము వచ్చి రంజిల్లి వేట్క
పశువుల మందలో (పబలుచున్నట్టి
పశుపతి పొడగాంచి |పస్తుతించియను
అసమాన ధీరుడై అప్పుడిట్టనియె
““వసుధాధిపతికి వడబడినట్టి ధనము
యిచ్చి యివ్వక సివు యిటువలె
నుంట

మంచి కారము కాదు మా మహారాజు

పుల్లరి ధనముకై పొసగ నన్నంపె
పల్పివాధీశ్వరు. వై పెకంబు యిచ్చి
పోవుట వుచితంటు భూపాల?

అనగ
“అవర మిక్కిలి |కొవ్వితివి యదట

నిలచి
గద్దించి పలికిన గర్వంబడంతు
యుద్ధంబు శాయక వసగను ధనము
సిద్ధిరాజును వేగ చలగి రమ్మనుము

టంచు
పట్టుకోకను వక గాపళుపుగా 'మెలిచీ
భట్టుకు మెడజుట్టి పరగ భూపాలుడు.
అనియె నా భట్టుతో అందరు వినగ
“నిను జేయటనుగోమ్‌ సీన్నేలు

రాజులు
యేవురి మెడలను యింపొందు కల్లి
తావున యిట్టులే దామన యనుచు
తెలిసియుండగ నీకు తెలియ
జెప్పితిమి
తలకకు''మని భట్టును దగ్గకకు
పిలిచి
ఘనవస్తు భూషణ కలితుగా దేసి, |
యినకులాధీశ్వరులు యేవురిని
యిపుడె
పెనమై రమ్మను బలముల గూడి"
అని "భట్టు బొమ్మన్న యాదవరాజు

ఘనమైన యట్టి గోగణముల మంద

తనరుచు నున్నట్టి తావును గడచె
నెడనెడ వణకుచు నెల్లూరి! తోవ
కడు వెగమున భట్టు కదలిన వెనుక

కోటపాటి నుండి తాటికమ్మను తెమ్మని కాటమరాజు
చట్టువారి యెరయ్యను నియోగించుట

ఆంత కాటమరాజు ఆ మరునాడు

మంతనంబున తన మరది కిట్టనియె:

బీల్రిలి

“పరగండ భై రవ! పద్మలాఘవుడ
నరనాథుడై నట్టి నలసిద్ధిరాజు
పూజితుడగు రాయఖూషణనుతుని
హేజీబుగా నంపె యీ మందలోకి
భట్టు వచ్చినయపుడె పగ నిశ్చయంబు
ఘట్టిగా తెలివిడిగా మదిదెలిసె
ఆన్నదమ్ములు మనము

అందరొక టె తె
పన్నుగా పగవారు పై శాయలేరు
కమ్మలో యీ వార్త గట్టిగా వాసి
తమ్ము డై తమరాజుకు ద.ండు
రమ్మనుచు
అమ్మ వున్నపట్నానకు అంపవలె

కమ్మలు

సమ్మతంబుగా మంచి సౌరని ఆకు
కొనగల మోవాకు కుదురు చక్క..నిది
కనుగొన మందలో కమ్మ దొరకి”

దన
అందు కేమని నవ్వి ఆ రాఘవుండు

మందర రధీకుతో మరియు నిట్టవియె .-.

“కొనగల మోవాకు కోటపోటెయును

వనరగ నున్నది వుర్వి నెన్న గను” -.

అన నగుచు మరదితో అవస్‌వడనియె
“తాటివృక్షంబనీ ధర్‌ నేన్పుపేంతే
తాటి వృక్షముకొదు దనుజులకోట
కుదురు పొడుగునుజూడ కొండకి

తోచు

అది మతంగుల కొండ అగును

ఛో మరిది!

కాటమరాజు కథలు

న

రాజాధిరాజులు రాపోని ఠావు
గాజుకొండకు అసుర కావలున్నదియు
కొప్పుకొండను పెద్ద కోర పందొళటి
యెప్పుడా తరువున యామరక
యుండు
గచ్చయు కోరింద కలియ.
బలిసినను
అచ్చుగా తరువున అల్లి యున్న దియు
మొగబంటు లెవ్యారు మోవాకు లేను
తెగువ యీ మందలో
ధీరులగువారు? ”
అనిన భూనాథున కనియె రాఘవుడు
“సీమబలుండను బిరుదు పొగిడించు
సామజంటుల వెరి చట్టువార్మెరు
వున్నత సత్వుండు వగి శూరు”
డనుచు
పన్నుగా బలుకుచు పద్మరాఘవుడు
అప్పుడు తిలకించె య్య(రయ్య వంక
అప్పుడు చూచిన అతివేగమునను
భీకర శక్తితో పృథిపీశు నెదుర
- ముకశిత చాస్తుడై ముందర నిలిచి? *'
శేగకాబ భూపాల! వో కాంతి
చం! దుండ!
మాట మాటకు అతి మాత
పౌరుషము
యేమని చెప్పెదము? యెంత
మాతంబు?
భూమిలో అదియొక్క_ భూరి చెప్పితివి
నున మందలో గల మగవీరు లెన్న

కోటపాటి తాటివృతం శెచ్చే కథ

ఘన శార్యములు గల కదన
సాహసులు

వకరి కంటెను వకరు
వ తమో తములు

[పక టింపనేల సీ బలముల గూర్చి?
మొనజేసి నన్నంపు మోవాకు దెత్తు”

క్తిక్రీక్ర

పుప్పొడి గందవొడి పుకుగుజవ్యాజి
తెప్పించి యిచ్చిన తెర గొప్పనంది
అప్పుడు రాఘవుం డనియె తమ్మునికి.
“సాహస వికమళాలిః యరయ్య।
బాహుబలంబున పైనమై వేగ

పనివడి యా కోటపాటికి నీవు

ఆనగ యా నలనన్న అల సహోదరుని వనరంగ పోయి యా వక ఈాటిక మ్య |

భూషించి యావేళ భూపాలు డపుడు

భాషా చమత్కారి పద్మరాఘవుడు

కర్పూర గంధము కస్తూరి ఆగురు

ఎజ్జయ్య తాటికమ్మ కొరకు కోటపాటికి బయలు దెరుట

ఘనవేగమున విడిది కడకేగి
యపుడు
ఆనువై న కొత్త చల్దాణము తొడిగి
కనకాంబరము గట్టి తలను గొజ్జంగి
పూల దండలు జార బూన్ని తఅపాగ
తెలివైన వనమాల తిరుమణి
నొసలికి
ఆణిముత్యాలను ఆమరు శలగోల

అనుర క్రి తమ్ము సే వనిన

య|రయ్య

ఖ్‌ కః నీ
Waa ల్‌

జ్‌

వేణువాద్యము తగ యడమ
భుజమునకు
గండ గొడ్డలి పూని కరమున బాకు
కుండలంబులు కర్ణకోటి కింపెసగ
సందిట తాయెతులు సరికొ త
మెరయ
విలసిల్లు గోడిగలు వెంటనే తేర
కొలునగో యష్‌రయ్య కోటపాటికిని

న

తాటీ వృతమును కాచుచున్న :రాకసిని; పందిని,
గండు చీమను ఎజ్జియ్యే జయించుట

రాగ అచ్చట వక రాక్షసి చూచి
లేజమై జనులెల్ల దిగులు కొనంగ
కొండ గాసెడి గాజుకొండ

దానవియు

మెండుగా వచ్చియు మిడిగుడ్డు కొలిపి

కన్నుల నారయ్య గద్దించి దైత్య

పండ్లు గీటుచు రాజు భయపడ
బొబ్భి

బిర్య

రింపుచు రాగాను యురయ్య అపుడు
రప్పెర్టు కొల్లేటి రాక్షసిని చూచి
భీకర శక్తితో పృథివి యల్లాడ
ఆకొన్న పులివలె ఆగహంబెసగ
గొడ్డలి (తిప్పుచు కొట్టగా అడలి
వడ్డు కూలిన |కియ వసుధ మూర్చిల్లి
తెప్పిల్లి రాక్షసి దేహంబు |సుక్కి-
తెప్పు తెప్పునబడి తిరిగి చూచుచును
వడి వడి నా తరువు వదలి
కొండలను
పడిపోయె అంతట పంది
వక్క టియు
భూమీజ
గనుచు
మదియించి కోరలు మాటి మాటికిని
_వదకొని చరియించి వడి గీటు
కొనుచు

పొదలోన నుండి ఆ

యెదురు దాకినయంత

య|రయ్య దాని
రెండు కొమ్ముల బట్టి దండి' *

౧. “రోషమున

కాటమరాజు కథలు

మెండుగా మోచేత మోకాట మెదిపి
సెరీకిన నా పంది పృథ్విపె వరిగి
సౌమ్మసిల్లియు కొంత సేపటి దాక
దిమ్ముపట్టగ నుండి తెలిసి
దిక్కులను
కురుచ బారిన గోవ కోడె చందాన

* చూచి చోద్యమెన చొప్పున అనుచు
కొమ్ముల వేగడ కోరి యా పంది

దవ్వుల నెనయగ దండి వేగమున
పోయిన పిమ్మట భుజగంబు లెల్ల
దాయగా వచ్చిన తరిమిన వుట్ట
దిక్కుల గానక తిరిగి వేసారి
యక్కడ చంపునో యీ రాజటంచు
కారాకు |కిందుండె గండు
చీమయును
హేరాళముగ వెడలి అడ్డంబు నడువ
అచ్చట ఆ చీమ నరికాల రాచి
(గచ్చ కోరిందయు కడకు పోనొ తీ
నిగ నిగ నామంబు నిలువున దోప
తరువున నుండి అంతట నిట్టులనియె

ఎట్టియ్య “కమ్మకు మారుగా తాటివృతమునే
. కథించుకొని వెనుదిరుగుట

“పరగ కాటమరాజు పద్మ రాఘవుడు
పరువున వక్పతాటిష్యరమ్ము తెమ్ము
అని నన్ను బంపినా రంతియే కాని
అనుర శ్రీతో బోయి అంతట నన్ను

ముదురు లేతయు చూచి మోవాకు
వకటి
సదయుడు మాబావ చప్పక పాయ

కోటపాటి తాటివృతం తెచ్చే కథ 205

యిది యది యని యెట్టు లెరుగుదు వూచి చూచియును [మానొక కొంత
నేను సేపు
వుదురు బిడుకున వచ్చి పోవగా అచ్యుత వరభక్తుడు ఆ; తేయ
నేల? గో తుడు
చస్పని పని యొకటి చెటాకు వకటి అలనాడు రామ కార్యార్థ మె సోయి

వప్పుగా గొంపోవ వలవదు నేను తెలివొప్ప సంజీవి తెచ్చిన వాయ

వాలాకు కమ్మలు వారికే తెలియ నందను తన మద్ది నపుడు (పార్ధించి..

యీలాగు చింతింపనేల నా కనుచు ఆందున్న పక్షులు, అట్టిట్టు చెదర
పెంపెన యాతాడి "పెకలించి నేను కుదురై న యామాను కూకటి వేళ్ళు
కొంపోదు మా బావ కొలువులో పదపడి పెకలించి పటు శౌర్య

కంత" మహిమ , _

అని నిశ్చయము చేసి ఆరాజఘనుడు చక్క. బోవగ మళ్ళి సాహసంబునను
వనరగ వుంగరంబుల చేత తరువు

కోటపాటి రాజు ఎజ్లయ్యను అడ్డగించి పరాభూతుడగుట

పెక్కు బలములు వచ్చి వేసిన పిమ్మట యరయ్య పలికె;
కరాకృతిని “పశుపతి నలనన్న పద్మరాఘవుని

కొని పోవు చున్నంత కోటపాడేలు యెరుక లేకను తలుపు లెవరు దీసి... *

మనుజ నాయకుడును మన్నీల గూడి = . “నను

యెదిరించి “నీవు యెందేగుదు ? - ధరణిలో తోకకు తగిన బందెయును'

“నిలువు ! తియ్యక విడువము తెలిసుండు

a
*

వా

యేది నీ యూరు?' నీ వెవ్య్వర?' వనిన డనుచు

తాడిని చేబూని తరిమి యరయ్య వెయ్యేసి విధముల విన జెప్పితింతె”
దూడ లావుల దొడ్డి తోలిన యట్లు అనుచు వేగమె తాడి నటు గొంచు
కోటపాడేలేటి కుంభిసీశ్వరుని వచ్చె.
కోటలో చొర దోలి కోట తలుపులును

886

కాటనురాజు కథలు |

తొటివృక్షమును పెకలించి తెచ్చిన ఎజ్బయ్యును
కొాటమరాజాదులు (పశంసించుట

అనువొందు నలనన్న ఆ ప్రవర్గంబు
కొలువుగా కూర్చున్న కొలువు
- లోపలను
పొలుపుగా కూర్చున్న బుధ
జనో త్రములు
భటులు గాయకులును బహామన్నె
వారు
పటు పవీణులు వీథభటులు
గోపకులు
చౌషమ్షీ విద్యల జనపాలు రంత
“అవర! య్యీకియ నెన్న అజునకు
వశమె?'*
అనుచు భూసురకోటి ఆశీర్వదింప
వినయంబు తోడుత యరయ్య
అపుడు
కొనగల సురమాను గొబ్బున దెచ్చి
ధనకొండకును జాబు దనర (వా సేది
గొనకాని. .యారాజు కొలువతో :
| నిలువ
అందుకు నలనన్న ఆతి సంతసిల్లి
మందర ధీరుండు మరిది కిట్టనియె:
“ఆతేయ గో|తుండు అసహాయ
శూరుడు
యా చట్టువారెరు యంత రదీరుండు!
తాటాకు. దెమ్మన్న తటుకున బోయి

తాటివృక్షము దెచ్చి తగనిల్పె నిచట
అతులిత భుజశ క్రీ ఆతి పరాకముడు
యితనికి సాటిగా నెంచగా వినవె
ధరమున్ను అంజసీతనయుని వకని
పరగంగ ఆ సింహబలుని వక్కరుని
యిరవుగా భూ[పజలు యెన్నుదు
ఇపుడు
సరిశాయ వారిలో సమమెన శ కి
పరికింప నాల్గవ భాగంబు కలదు”

అని చాల హర్షించి అవ నీశ్వురుండు
ఘనమైన కస్తూరి గంధంబు పూసి

కప్పుర విడియంబు ఘనతతో నిచ్చి

అప్పుడు [వాలాకు కను వెన కమ్మ
కతించి ఆ వెన్క_ “కడువేగ తాడి
చిత వేగంబున చెలువొప్ప మునుపు
యక్క-డ నుండే అ తావునందు
మక్కువ నీ తరువు మకినిల్చి -., , -
రమ్ము!’
అని వేగమున నంప ఆ యరనన్న
మునుపు దెచ్చిన తావు ముదముతో
బేరి

పాదులో నా తరువు పదిలమై యుంచి

మరలి గక్కునవచ్చె మది సంతసిల్లి
సరస నలనన్నకు సముఖాన నిలిచె.

కోటపొటి తాటివృతం తెచ్చే కథలు బ్లీప్పల

కాటమరాజు అయితమ రాజాదులను యుద్ధమునకు
సాయము రమ్మని లేఖలు (వాయించుట

పెద్దిభూపాలుని [పియ తనూజుండు వేయి భంగుల గొప్ప విన్నపముగాను
వద్దిక రాఘవుండు వనర మెల్పునను మా యోగశ్నేమంబు మరి వేగ [వాయు
తలఆకెస ధనకొండ ధర ణీశ్వరులకు అటమీద యీకయ్య మయ్యెటి శ్‌్‌ర్త

చెలగుచు లేఖలు చెప్పివాయింప వివర ౦బు
భాసుర కీరి | పధానశేఖరుడు తటుకున [(వాయమీ దండు
లేఖలు (మాయను లియించి చదువు రమ్మనుళు '
(పాకట ఛప్పన్న భాషాధికారి పసుల మేపిన వార్త పనుల
కాట భూపాలుని కరుణ తోడుతను జుపినది'
మేటియె |పభకొందు పసుల జంపిన యట్టి పాపాత్ము

- మిత భాషణుండు వార్త"

కందర్పు సాటిగాగల రామచం|దు మదిలోన పగవారు మడియింప గోరి" -
చెలగుచు పిలిచి ఆ జనపాలు డనియె: యెదిరించి యివ్చోట కదిసిన వార
“చెప్పెదవిను రామచంద! పదివేల విధముల బాగుగ" [వాయు
వివరంబు కదలి రాగలిగిన కలియ వచ్చేడి”
ప్రమదమున మా బావ పల్లికొండకును ఆని రామచంగదునకు అవసీశు చెప్పె
కొమరక్క సిరి దేవి కోరెె-యిద్దరికి వినయాన లేఖలు వివరంబుగాను
చెలువొప్ప మన యోగ శేమంబు పల్లికొండకు నపుడు (పత్యేక
(వాయు | మొకటి
చెరుకూర అలనాడు చెల్లిన రాజు తల్లిసిరిదేవికి తాల్మితో వకటి
తెలియ జేప్పినవార్త తేటగాయిపుడు బాలరాజులు వుండు పట్నాని
తలపులో బారంగ తగ నొప్ప కొకటి
వాయు వాలాయముగ వాసి వైనాన జూచి
కరుణతో అంతట క రియావులన్న తప్పొప్పు లేకుండ ధరణిపుడు
వరుసతో ఆవెన్మ. భట్టావులన్న వినగ
ఆంత ఆలుతమరాజు అవసీశ్వరునకు అప్పుడు లేఖల నన్నియు జదీవె
పు త్రమరాజుకు పొందుగానీవు విని చాల వెట్క_ను వేగంబె రాజు

ల్లీ లగ ఊటమురాోజు కథీలు

వనధి గంభఖీరుండు వంశ వర్ధనుడు వరుసతో జేసియు వెనాన బట్టి
తన [వాలు చేసిన తగు లేఖలన్ని వురు వెన తన చేతి వుంగరంబునను
ఘనముగా జల చైను కడు లక్క ముదల జేస్మిగక్కున

కాటమరాజు కాలారిచే కమ్మలను దొనకొండకు పంపించుట

శబురున నా రాజు కాలారి బలిచి _ వుదకము చేరువ వనరగా నిలిచి

కాలాలి చేతికి కమ్మలందించి ముసిలోన గావించి ముఖమార్జనంబు
“వైళంబె కమ్మలు వైనాన గొంచు ' పొసగ తిరుమణి చాది బొట్టు
బాలరాజులు వున్న పట్టణము పోయి ధరియించి
బాలరాజులకుమఘ' పల్టికొండకును పలు తెరగుల సూర్య పార్థనము చేసి
(వాలు కమ్మల నిచ్చి వరల వేగమున ముద మొప్ప. ఆ చద్దిమూట యు విడీచి
చదివించుకొని దండు సన్నాహ సదయుడై కడుపార చద్ది భోంచేసి
ములను జలముల చేతుల చయ్యన కడిగి
యదుకులాధీనల యిటకు చలగుచు సవరించి జతనాన లేచి

రమ్మనుము' తడవు కాయక అందు తరలి వేగంబె
అని చెప్పి కాలారి నపుడు బోధించి పడమట అరజూము

అనియేక వివరాల అతనితో దెలిపి పరియంత మునకు
ఆమరంగ చద్దిమాటంత గట్టించి ధనకొండ పట్నుంబు
కొమరొప్ప నా దనకొండ కంపీంచె తాత్పర్యమునకు

అంతట కాలారి ఆ కమ్మ గొంచు "మన వేగమున జేరి కాలారి సూడ
ఆతివేట్క_ ధనకొండ కంత నేతేర
ముదమొప్ప నడుదారి ముసి గాంచి

యందు

దొనకొండ పుర వర్ణనము

ఆవేళ ధనకొండ ఆతి సంభమ దేవేంద భోగమె తెలివి దీపింప
మున అలర వాద్యములును అంగళ్ళ వెంట

ఎఇ కాత

క =

కో

కో టపాటీ తాటీవృతం తెచ్చే కథలు

చలగుచు ఘోషించు శంఖ
కాహళులు
ఘుమ ఘుమ వాసించు కుంద
జవ్వాబి
కమనీయ మగు మంచి కస్తూరి
అగురు

యే దిక్కు చూచిన యెల్త భాగ్యములు
కోధించి చూడనే చోద్యమై యొప్పు

జాజి మించిన మంచి జాతి సెంపెంగ .

భావింప మొలల పరిమళ ం౦బులును
ఆ బావులను జూడ
ఆమృతోదక ములు
మెలికల సోపానములు మించి
యుండు
యే గరిడిలో వారి నెలమి గై కానిన

వకరి మించినవారు వకరు శూరులును

యే కవీశ్వరునితో యెదిరి భాషింప
ఆ కాళిదాసాదు ఇనవచ్చు కవులు
యే గృవాంబున జూడ హెచ్చుకళ
గలిగి
బాగ న చి తరువు పభ వింపు
చుండు
యే సావిడిని కొలువెవరు కూర్చున్న
భూసురాశీర్యాద పుణ్యవ ర్రనులు
ఆ సభాపతియెన అయితమరాజు
వాసవు నట పోలి వసుధ నింపొంది
మేడలు మిద్దెలు మేలు చవికెఆను
వాడలు శృంగార వనముల తోడ
వప్పైన ఛధగకొండ పూరి ముందరను

| ముమ్మయ్య -పోచయ్య. ముద్దు!

ప్రీల్రి0

చప్ప చోద్యంబై న చాలు
రావులును
అచ్చట గలిగిన అటకు చేరువను
రచ్చగా కూర్చుండి రాజు
తమ్ముడును=
అమ్మనుజాధీళు ఆల్లుడె నట్టి? == ఒం

బాలురును
కొమరొప్ప జగజంపు. గొడుగులనీడ “=
ఆమరంగ బొంగరా లాడుచు నుండ
మందలో కాలార మారన్న రాగ
ముందుగా సిరిబాల ముమ్మయ్యా చూచి"
“అన్న కాటమరాజు అంపిన భటుని
కన్నుల పొడ్రగన గలిగెను నేడు .*

యే వార్త తెచ్చెనో యెలమి వేడుకల

ఆ వార్త నాయనను అడుగుద”
మనుచు
బాలలు యిద్దరు పరుగున టోయి
కొలారి నప్పుడు కౌగలించుకొని
ప్రేవేగ కర్పూర విడియంబునిచ్చి
ఆవుల పరిణామ మడిగె ముమ్మయ్య
“వినవయ్య కాలారి! వినర మారన్నః
గొనకొన మావారి గోగణంబులకు
ఆరూరి కెమమా? అన్న! కాలారి!
పేఠుకెక్కిన పెద్ద పృధివీశ సుతుడు
నలనన్న, అ పద్మనాయు, డెరయ్య
చెలగుచు నున్నారె శేమాన వారు?
చేదంతి యేనుగు చట్టువారెరు
అవిరళ స్ఫూ ర్రిచే ఆనంద ముగను

ర్రీీగ్రీ

బొల్హావు వినుమన్న జటొ...ద
కూకులను
చక్రి వారేవురు సాహసోన్నతులు
ఆండగల కంపటము యాదవులు
లత
మండలాధిప్తులెగు నుత్నె మూకలును
మందలావులు . పెక్కు. మపలు.
' కోడెలును
యెడ్డులు ఆ నలుగు 'షఉనుము
లాదిగను
పరిణాన నున్నారె భవహరు కృపను?
వీరన్వుయును లక్ష బిరుళు
|" “గోఫంగుల
అందరు సేమమే? ఆన్న కాలారి!''
అని రాచ ముమ్మయ ఆడుగు
మాటలను
వినియ మారన్నంత విన్నపము
నేసె;
“అన్నరో। ముమ్మయ్యిః అల్బుడ!
ముద్దుః
_ యెన్నగా పోచయ్యః నినళయ్య మీరు
ఆలనుందఅనుండి అరుదెంచు వరకు
_ ఆవులెద్దులు యాదచాళి య్యరయ్య
'ఆవుఖన్నయ్య నాయండు నేమంబు
మెండైన ఛనకొండ మేచిసీపతికి
గడినుండి శ్రలనన్న కమ్మలంపించే
కడవ వార్తలును యూ కమ్మలో
గలవు"
అని యిట్టి మారన్న ఆ బాలుర కును

కాటమరాజు కథలు

వినిపిప సూర్యుడు వేగంబె
(గుంకె
ఆవేళ కాలారి ఆత్మలోపలను-
“యీవేళ యీ జాబు లిచ్చితినేని
అయితన్న బందుగులు అయిన
వారెల్లి
వెనాన జూచి యీ (వాలు కమ్మలను
ఆపద పడియెదరు అధి నిశ్చయంబు
యీ పాస కర్మంబదియేల
నా'క్రనుచు
మదిలోన తను తానె మార్గంబు
తెలిసి
“వుదయంజు గానిచ్చి వుర్వీశు
నకును
గొదకొని కొంపోయి కొలువు
కేతెంచి
సదయుడై యున్న
ఆ జనపాలునకును
చదివించు కొమ్మన సమయంబు గాని
యీ సంజ చీకటి నియ్యరా 'దనుచు
భాసుర ంబుగ నున్న బాలు ర మేళ
అమ్మకు సిరిదేవి కాబాలు రపుడు
సమ్మతంబుగ జెప్ప సరగ సిరిదేవి
యెమ్మె మీరగ శేమమెన్న
“కాలారి!
సదమలాచగారుండు జనపాలవరుడు
అధిక సావాసుడగు నలనన్న మంతి
పద్మరాఘవుడును పయ్య ల|రయ్య
మంద నావులు మన్నీలు భటులు

కోటపాటీ శాటీ వృతం తెచ్చే కథ

సాధు పోషకుడగు చట్టువార్నెరు
పగిణామ మే? యన పలికె కాలారి;
'సురభులతో జను సుజనపాలునకు
శేమమే” అనినను సిరిదేవి అపుడు
(పేమతో దాసుల పిలిచి చెంబులను
జలముల తెప్పించి సరగ నిప్పింప
చెలగుచు స్నానము చేసి కాలారి .
వచ్చి కూర్చున్న ఆ వనితల చేత
పంచ భక్యుంబులు పచ్చళ్ళు పెరుగు
భోంచేసి కాలారి పొగడుచు లేచి
సిరిదేవి సెలవడిగి చెప్పిన విడిదికి
అరిగె నంతట క మలాప్ప్తుడు గుంక.
అంతట అయితమరాజు అప్పుడు
కొలువు
అంతయు జొలించీ అంతఃపురముకు
సంతోషమున వచ్చి స్నానంబు చేసి
కృ తివాసుని పూజ బతి గావించి
దివ్యగంధంబును తెరగొప్ప నలచి
దివ్య మాల్యంబుల తిరగొప్ప దాల్చి
తెరగొప్ప భోంచేసి దివ్య తేజమున
చేరి యిరుగడలును సేవక వత్తు
లొనరింపుచును చెలులొక కొంత
నడవ
జననాథు డైతన్న చెలులు కొల్వగను
మేలిమి బంగారు మేడలో కరిగి
చాల వేడుకతోడ శయ్య పవళించి
సరస సాహిత్య (ప్రసంగ సంగీత
పరులు పురాణముల్‌ వక
కొంత పొద్దు

16)

ల్లీ

ఆ రీతి గడపిన అటు నిద చెంది
తారల చం[దుడు ధవళ మై కాయ
నాలుగో శామాయ నటచుక్కు
పొడువ
తెలివిగా పశ్చిమాదిని శశాంకుండు
(గుంకిన కోకములు గుబులుగా కూయ
ఆ కమలాపుండు అంత తూర్చునను
గట్టుపై నెక్కయు కాంతి తా జూపె

అ వేళ పటణంబందు పెలుగను
అ య

పటహ మృదంగాది బహు [శుతుల్‌

చెలగ
నిటలాక్న భక్తుండు నిజమూనసుండు
అటమున్నె మేల్కాంచి
అయితమరాజు
ఘటితమై మెరయ కల నావి నొంది
మరి వెగముగ ముఖ మార్జనము చేసి
పరగ దివ్యవిభూకి ఫొలమున దాల్చి
శంభుని బూజించి జననాథు డంత
గాంభీర్యమున వ్‌ల్వు గద్దె కేతెంచి
కూర్చిన ముత్యాల కొల్వుచావడిని
కూర్చున నా రాజు కొలులోపలను
అన్నలు తమ్ములు ఆ పపర్గంబు
మన్నీలు దొరలును మం, తులు
భటులు
పల్పికోండయు సరస భట్టావులన్న
పుతమ రాజును వు తమ ఘనుడు
కలరి రిపు వెరి కరియావులన్న
సత్య సంధులు రాజు సముథాన
నిల్వ

బోలే

భటు హైగడంగ _ద్రాహ్మలును
(a)
దీవింప
జట్టును తమలోన సాధనలు చాయ

కాటమరాజు కథలు

పాడేటి ఆటల పాటలవారి
కనుచు పురాణముల్‌
వినుచున్న యంత

కాలారి కమ్మలను అయిత మరాజునకు సమర్పించుట

ఆవేళ కాలారి అప్పుడు వచ్చి
వేవేగముగ భూమివిభు కొలువు
జొచ్చి
పల్లటి వేసి ఆ పలికొండకు
మొకి,-
అల్ల టి వేసియు ఆయితన్నకు
మొక్కి
కడియాల చేతుల కమ్మలందియ్య
వడికముగా ఆ రాజు వు తరాలంది
రాచకరణంబగు రామచందుడును .
లేచి యా రాజుచే లేఖ లంచుకొని
చం; దికలో ఆకు చయ్యన దీసి
ఆందులో పలి వెనమంతయు దెలిసి
మండలాధీశుడు మరివేగ నిపుడు
దండు రమ్మను వార తా విన్న
వించక
మనసులోపల నుంచి మంతి
శేఖరుడు
ఘనవేగమున కమ్మ గట్టిగా చుట్టి
మాన వేశ్యరునితో మంతి
యిట్లనియె:
“మనుజేశ! వినునేడు మందలో
నుండి

భానుతేజుం డిటకు పంపినలేఖ
సహజ వాతయుగాదు సన్న
చిన్నెలును
యీ జాబు తెలియదు యదుకులా
దీక్ల! !
అనిన అయితమ రాజు ఆప్పుడిట్ట
నియ;

“వినవోయి మంతి! యో విశ్ణంబు

లోన
ఛప్పన్న భాషల శేషాహి వనుచు
వప్పుగా పొగుడుదురు వన్నెవాసిగను
నీవెట్టి (వాలైన నిమిష మ్మాతమున
వివరించి చదువకు వెలయ
_వాయంగ
దిక్కుల కరణాలు దిన డినంబునను
మక్కువగా నెన్నమం।తిరోః వినుమ
నీకు తెలియదటన్న నెగుతొందు
మదిని
చేకొని యీకమ్మ చదివేటి మంతి
నీవె దెల్పుమటన్న నెరమం (తి
మదిని

కోటపాటి తాటివృవం తెచ్చే కథ

వ్త్యోల్ర

సిరిగిరమ్మ మాత మే కమ్మలను చదువగలదని
అయితమరాజుమం తి చెప్పుట

భావించి పలికె: “భూపాల చం దుండ
నేనెంత వాడను యీ యుర్విలోన
ఘనులెక్కు వగు వారుక లరు నాకన్న
పర మేష్టి సతియెన భారతీ దేవి
కోరితమును జేసి కూరిమి చేత

వారిజ పువుబోడి వారిజనేతి
వారిజగర్భుని వరమున గన్న
సీ ముద్దు కూతురు నీలాల వేణి
_పేమతో గొల్భియ పీయమార
పార్శి
తెలుగు ఆరవంబును (తుళువ
మరాఠి)
చెలగి కన్నడమును చదివె నాగరము
నరనాథ। మీ పుతి నలినాయతాక్ని
తెరగొప్ప ఛప్పన్న దేశీయ భాషలు
అకామలాక్షికి అంత తెలివిడియు
మక్కువ మీర మా మనవి చేకొనియు
అక్కడికి యీకమ్మ లంపక కాని
తక్కిన వారికి తగదు తెలియంగ"'
అని విన్నపము శాయ ఆంగీకరించి
ఘన వేగ యా రాజు గద్దెపై లేచి
ఆట పాటలనన్ని అపుడు ఆలించి

సాటువ కెక్కిన సభవారి నంపి
బంధు సహోదరులు
పల్లికొండయును
అందరు నగరికి అప్పు డేతెంచి
మరివేగ కారదా మండపంబునను

ఆరూఢి వరుసతో అపుడు గూర్చున్న
అప్పుడు కూటాల కడ్డ తెరగట్టి
కప్పుర గంధుల కడు కేట్క- బిలిచి.
““కొమ్మలారా! మీరు గొబ్బున పోయి
ఆమ్మ నూకాంబిక కు అటువిన్న
వించి
సిరిదేవి కొమరక్క_ సిరిభోగ లింగ
సరసన అగుమంచి చట్టు మారమ్మ
పందముల యిరణప్ప పెడివారి తల్లి
ఆందరిని తోడుకొని అతి వేగ రారెః''
అని వారి లోపలికి నంపి ఆయితన్న
తన ఆపు లందరు తన చుట్టు కొలువ
గంగరేగులు మంచి ఖర్జూర ములును
బంగారు పళ్యాల బాగొప్ప నుంచి
పంపిన లేఖలు ఫలముల నడుమ
వప్పగా నుంచియు వారితో ననియె;

గ్ర

శాటము-రోజు కథలు

అయితనురాజు కమ్మల శుభాశుభములను గూర్చి
వక్ష చూచుట

““వినరయ్య సభవార! వివర బు
గాను
జననాథు డంపిన జయలేఖ లిపుడు
సకలంబు నావేలి సందేహ మెడల
వక ప్రశ్న చూతము వనరంగ
| ' మనము
పరమ పుణ్యుం డిటకు పంప లేఖబును

సిరిదేవి కడకిపుడు శీఘ మంపినను

నా చిన్న కూతురు నారి సిరిగిరియు
చూచి తన మదిలోన చోద్యషంబునంది
ఫలముల ఖర్జూర ఫలమందె నేని
చెలువంద మన పనులు జయము
కాగలవు
పొలతి జయలేఖలు పుచ్చుకొన్నంత
కలహంబు పాలేట కలుగట నిజము”

అసి సిశ్చయింషంగ ఆంతనా చెలులు

అణు హ్య్యాతమ్నున బోయి అంతః

ప్తరమ్మున .

కొమరగిగి. సిర్గిదేవి కోడ్నండతోన్లు
క్‌లసి మెలసియున్న కాంతల బిలువ
కనక పూబోడుల' శేవడి తోను
చనుదెంచి అడ్డతెర చాటున నిలువ
కుసుమ కోమలు లెల గొబ్బున
లం

' _ వచ్చి

పసిడి పీఠములెల పరగ దెప్పించి
(ఎత)

ఘనవేగముగ _దెన గద్దెల 'మీద
పొసగ కూర్చుండిరి పొలతు
అందరును
అంచల గద్దెపె అక్క కొమరక్క-
సమముగా ఆదండ చట్టి మారెమ్మ
చెలులు సీరిజేవియు శృంగార ముగను
అలివేణి తొడలపె ఆ సిరిగిరమ్మ
పగడాల గద్దెపె పందు ముల
| యర ణఫ్ఫ
తగనొప్ప పె 'పెడివారి తల్లి. యు సరస.
కొమరక్కు. కోడం డు కొమ్మ
అందరును
అమరంగ కూర్చుండి అక్కా
కోడం[డు
సిరిదేవి కోడంయ్యడు చి తరువుల “తె
వరుసతో గూర్చున్న వెనాన సరిస్‌
నెలత లందరు గూడి నెమ్మ్యితో
గొలువ
ఫలములు లేఖలు పంప నచ్చటిః
వడిమీర సిరిదేవి తొడల మె న (డి
అచ్చట సిరిగిరి అవి చూచి తు
పశ్లెములో నున్న ఫలముల విడిచి
వేగంబె జయలేఖ వెలది యందుకొన
అందిన వార్తబ అటు 'పెద్దలకును
చందనగంధులు చెప్పి రంతటను

కోటపాటి తాటి వృతం "తెచ్చే కథ

చెప్పగా విసినారు శకున ఫలంబు
అప్పుడు రఘుపతిని అడిగిరందరును

శకునఫలితము యుద్ధమని

“జనులార! ఇినుడు యీ శకున
ఫలంబు
అనికి సిద్ధమగుదురు యాదవులెల్ల
వలురాజుసుతు కంటె వలురాజు
కంటె
యిలలోన యీ జగడ మెక్కు-వ
గలదు
గాంభీర్యలక్న్మి ! వో కొంతాలలామః।
అంబుజన్నేతి! వో అలినీల వేణి!
ఆయితన్న పట్టి! వో ఆల సిరిగిరమ్మ
వయినాన ఉయలేఖ వరుస
వినిపించు”
అని పల్కు రఘుపతి నందరు
పొగడ
జననాథు డంపిన జయలేఖలపుడు

లి45

అడిగిన వివరంబు అంతలో దెలిసి
కడువేగ రఘుపతి కలవారి కనియె

పల్లికొండ ఏష్యము చెప్పుట

ఆందరు “పెద్దలు అయితమరాజు
ముద్దుకూతురు జూచి ముదము ననిరి
““ఆమ్మరో సిరిగిరి! అమ్మ
వినవమ్మః!
నమ్మ దిజీదువలగ్చేర్వ తివమ్మ !
పాక దేశమునుండి పశుపతిరాజు
భూనాథుడే తనకు పు తెంచినట్టి
జయలేఖ లిపుడు నీ చేయిబట్టినట్టి
దయచేసి మాకిపుడు ధరణీశపు।తి
వినిపింపు జయలేఖ పివరజబుగానుో: ,''
అనిన చందిక దీసి ఆ సిరిగిరమ్మ .
పెను వేలు [వాలాకు బెట్టి అప్పుడును
ఛప్పన్న భాషల శేషాహిమూంర్తి
అంపిన జయలేఖ అందరు వినగ.

కాటమరాజు పల్లికొండకు [వాసన జయలేఖను
సిరిగిరమ్మ చదువట

“స్వస్తి సమస్త విజయగుణాధార 1
హసి షెడి వికద! అట్టి గంభీర!
భువన జనారాధ్య! భోగ దేవేంద:
రవితేజ! సర్వజ్ఞః రక్షకుండె న

బావ రఘుపతికిని పరగ మీ మరిది

నలనన్న దండ పణామంబు చేసి
చెలగి విన్నపములు క్షేమమందరము
యీ యెడ అభిలాష యే యెడల
మాకు

946 కాటమరాజు కథలు

పాయని మోహవిభాంతియ ఆన రక్రితో మంద కరుదేర వలయు
. యపుడు అలనాడు మీతోడ అయ్య పోోలాజు
అనియేక మార్గముల ఆత్మ మీవదన _ చిలుకలమరికడ చెప్పినవార్త
వనజములుగన వాంఛయున్నదియు చిత్తా నుండెనా శ్రీఘముగ వచ్చి
యాదవరాజ్యు మేలించి యీడేర్చ ని త్రెముగ యరగడ్డ నిలువుడీ మీరు
ఆదిమూ ర్రివి నీవ అవనిలోపలను పాటను నిలువుడిమీరు మీరు అటు
అనువొంద గత హేష్యమంత యెరుగు కానక
దువు విన్నపమరితయు యిది" యనుచు

కాటమరాజు సిరిదేవికి వాసిన జయలేఖను
సిరిగిరమ్మ చదువుట

అటు వెనక వకలేఖ ఆప్పుడు దండు గడిపిన వాని తనయు
చదివె- డెతన్న

'“శ్రీపార్వతీదేవి సీత భగవతియ అండగల కంపటీలందరు మాకు

శ్రీపాపనాశని శితలోక గంగ చేతులో చెమివేసి చెప్పి యొప్పితివి

అరుదైన యట్టి యా అన్నపూర్ణయును యే తావునను మీకు యేమి గల్గినను
సరినొప్ప భారతసావ్మితి సతియు ఆ తావు ఫలము మీరందరు గూడి
పరమ పత్మివతా పద్మినులై న ఆంచిత పత మి|తాదులతోను
వారి సమానమై వెభవమొందు పంచుక భోంచాయ పద్దతి యిదియు
అక్కకు బావకు అమ్మకు మొదలు అని యిట్టు దీవించి ఆప్పుడంపితివి
చక్కగా నలనన్న సాష్టారగముగను అనియేక విధముల అప్పుడు
(మొక్కి. పంపీన వివరము వనరంగ. ee బోధించి
వినుడి తల పాకనాటికి అంపితి మమ్ము
అక్కడ నుండి మీ ఆనతి చాత - తల్లిరో! అ మాట తనలోన నిలచె
కార్తీక మాసాన కదలి వచ్చితిని మనములోపల మిగుల నున్నాది
వార్తగా దేశములు వనర దిరిగితిని _అమ్మరో।ః నీమది నెమ్మదినుంచి
భారతి కృప చాత పరిణాన మేము అంత విన్నపో మని ఆటనుంచి
సురభులతో యెడ్డు సుఖమేప్పులందు అప్పుడు

కోటపాటి తాటివృతం తెచ్చే కథ

కాటమరాజు అయిత మరాజాదులకు (వాసీన లేఖను
సిరిగిరమ్మ చదువుట

అంతట వక లేఖ అందుకొని
చదివెః

“స్వస్తి ప్రమత్సు గుణ సంపన్ను.
లైన
సుస్థిరముగ ధర్మ, సుగుణపయోరి!
బంధు శిరోరత్న ! బాహుబల రామః
మందర నగధర! మానుషయోధ!
శాస్త్ర వాక్య (పతిష్టాపనాచార్య!ః
శ్రీకాంత పరిపాద సేవాధురీణ!
నాక సుత |పౌఢి నాయకులైన
చేకొని శుభముల జయరాములె న
కరి ఘటముల వెరి! కరియావులన్నః!
పరళ క్రి భట్టావుల వల్దభన్న కును
పొసగ అఆయితమ రాజు పు త్రమ
రాజుకు
పశుపతి నలనన్న పంపిన లేఖ
మాఘ (త్రయోదశి ఆదివార ముకు
బాగుగానున్నాము బలముల తోడ
లక కంపటమును రాఘవుడు
మేము
దక్షిణ దేశాన తరలి ధేనువుల
పరగంగ నాసేతు బంధనము
కరిగ్ని
మరల వచ్చియును మా మందలనెల్ల
జన్నవాడను నిల్పి చలగి వేడుకల
మన్న నచే మద్ది మరచి యుండినను

పడవీటి కాదరాజు పాపాత్ము
డగుచు

పొడిపించె యెద్దుల బోయల బాత
మూడు భూములు చేయు ఆవును
వల
దొరకొని చంపెను దుర్మార్గుడయ్యె.
పుల వేసిన యట్టి పాపాత్ము
తలలు
వసుధ గూల్చిన కాని వచ్చుట లేదు
తరమైన పగయాడ దాగెనో
యనుచు
వెరవున భూములు వెదకుచు రాగ
యేడు తరముల పగ యర గడ్డపాట
యీడెన జగడము యింపుగా
గలిగె
పుల్లరి వడంబడి భూమి మేపితిమి
పల్పవ రాజుతో పగయు యేర్పుడెను
శ్రీదేవి పతియెన శ్రీహరి కృపను
వాదించి వసులెల్బ వనగూడె మనకు =
అలిగి పోవగ విందు అయిన
చందమున
కలిగె నాకును యిపుడు కయ్యంబు
భాయ
(గక్కున మన శ క్రి కలిగిన

యిప్పుడే

247

248

వక్క చె యీపనులు యీడేర్చ
వలయు

ఆటు గాక మీయంత ఆత్మ వర్గ ములు
నిటలాకు కృప చాత నిందరు

గలిగి
పగ నిర్వహించేటి పశువ్లలు గలిగి
హిమసేతు మేరగా యూ జగము '

పొగడ
విమతుల నిర్ణించి విఖ్యాతి మింతు
అంత శక్తియు మాకు అత్మలో

గలదు
యింత వార్తయు మీకు యెరిగింప

వలయు
అలనాడు సిరిదేవి ఆడు వాక్యములు
కలిమి కొరకు గాను కమ్మలంపికిని
ఆలాగె మీనుది హర్షంబు పుట్టి
(వాలాకు విన్నంత వచ్చి యిథి మీఠ్రు
దండ్లు కూర్చుకొని మీ దళములు
మీరు
'పెండ్రి చందము వలె పేక్కతో: - -
రండి
సోమేశ్వరుని శథ శోభనములైన
_పేమతో బిఫత్షన్న పెండి మన
. యింట
యిల సిద్ధీాజోటం్రంతి పూబంతి.
వెలయంగ బసవనకు వేడగ వలయు
మాఘ బహుళ ంజున మంచి లగ్నంబు
బాగ్గుగా గలదని (బావ్మాలన్నారు
శివర్శాత్రి దినమున స్థిర లగ మందు

కాటనురాజు కథలు

(పవిమల యెదురు కోలు
(పథ్యాతిగాను
సకల వాద్యంబుల సన్నాహమలర
సకల పార్థివు లెల్ల సన్ను తింపగను
యెంతొ వేడుక పెండ్డి శేతేరవలెను _
ఆంత బంధువులు మీ రరుడేర
| వలయు
తాత వక్కడు మని తం డులు
వేరు
తాత తం డుల పగలు దరికొనివచ్చె
వచ్చి కలియుడి మీరు
వాలాయముగను
నిశ్చల చితాన నిటకు వచ్చేది
కాక మీ మనసులో కపట మందినను
యీ కమ్మలను జూచి
యీ క్షణంబునను
యెక్కు వ కాపురాలు యెసరెడి
[ప్రజలు

తక్కిన దూడలు దళముల నెల్ల

“తలించుకొని కృష్ష దాటుడి మీరు
లు యా

పుల్ల గడ్డ యలమంచి నుండుడా
వెన్క.

-విదియ తీదియలకై న వేవేగ

యిటకు'
కదలి వచ్చియు నీవు కలని
| కోధించి
చన్న తారిని జూచి సమరంబు లోన

వున్నవారిని జూచి వొగి రణము
' గుడిఫి

కోటపాటి తాటివృవం తెచ్చే కథ

పోరాడి రణములో పొలిసిన యట్టి
వారి కాంతలనెల్ల వైకుంఠ మనుప్పు
అంశలో సేనకు అన్న భ క్తిరన్న
అంతట రణముకు అరుదెంచె నేని
సాయుజ్య పదవికి సౌపాన పదవి
శాయంగ గలవాడు జగతి లోపలను
అటు మీద పనులకు

హరిగురువు లడుగు

యుద్ధ లేఖలను వినిన సిరిదేవి శోకమున మూక్చిల్లుట

ఆని లేఖ చదివిన అంత సిరిదేవి
విని చాల మదిలోన వి భాంతి
టొంది
తన సుతుడు ఆయితన దండు
బోయినను
తన మది నెటువల్‌ ధైర్యంబు
నిలుచు?
మొగము వెల వెల బారి మోమును
వంచి
సోగ కన్నుల సీళ్ళు జొట జొట.
కురియ
అదరుచు ఆ దేహమంతయు వడక

వక్త్ర

తటుకున ఏలై తె తరలి వచ్చేది

యిది కార్యమని మీకు యింత

(వాసితిమి
యిది మదినుంచేది వివఠ
మంతయును”
గ షె అ నా క

న
ట్టు

శ
Ant

పదములు భూకోంత పెని నిల్వకను
చేతుల పిసుకుచు చెల్ల బో యనుచు
ఆ తన్వి కోకాబ్దీ అవని పె కొర గి
వనజాశ్నీ కన్నీరు వసుధ పె గురియ
ముగిణిమందై కడు మూర్చయు

నొంది
అప్పుడు సిరిదేవి అవనిపై వరిగి
తెప్పరిల్ణికున్న సిరిదేవిని జూచి ఇ
అన్నల చెల్లిలు ఆగుమంచి వచ్చి క
కన్నీరు తుడిడియు .కడు లేవదీసి
మెరుగు పట్టుకాలు మెడనిండ కప్పి
వురమున చేర్చుకొని వవిద యిట్టే నియత

అగుమంచి తన తల్లియగు సిరిదేవి పకషాతముగు: '
| ఆక్షేపించుట

“కట కటా! వోయమ్మ! కడు
దై న్యపడుచు

యిటు వలె మూర్చపో నేటికి నీకు:
పరగ దక్షిణముకు పంపి నీ కిపుడు '

B50

పరికింప నలనన్న పగవాడు నాయ
యేరాలి కొడుకును వేరుగ చూచి
మారు. భూమికి పంప మన సెట్టు
నిలిచె?
నీకన్న కొడుకై తె నీవు అంపుదువః
ఆ కాటభూపాలు నంపితివి గాక
పక్షపాతివి గాక పశుపతిని నీవు

దక్షిణాదికి పంప ధర్మమా నీకు?
ధరణిపై వానికి తల్లి యంటేను
పోర్గాక రిపులపై పొమ్మనునె తలి?
కట్టని చీరెలు కావు వో యమ్మ!
కన్నకడు పేమియు కాదమ్మ నీది
యేటి మాటలు సీదె వేరుబంధమును
పాటించి నీ సుతుల పాటి లేదమ్మ
యెంత కపటివిగాక యన్న సీసుతుల
సంతోషమున బంప చాలవెతివిని
పగషాటు దలపోసి పాకనాటికిని
సగమైన బలమును సాయమంపకను
ఆలనాడె నలనన్న నంపితివమ్మ
తెలిసె సీ కపటంబు తేటగా నంత
యతని పొమ్మనగానె యిటు మూర్చ
న. . -. . వచ్చె
తలని పొమ్మన నోరు ఆడెనె తల్లి?
దశకంఠుడాది ఆ దై త్యుల నెదరి
వసుర్నపై_గూల్వేజి; వై భవం బేనగ
అంత శ్రీరాముండు ఆ నలనన్న
పంతగించి యా శిప్పుల పరిమార్చు
ర = నిజము
శీ అతనాత చక్షమాట్లి ఆరవెల్లి కడ

కాటమరాజు కథలు

పలికిన మాంకు పంపెను గాక
అసహాయుడే యమ్మ ఆవులన్నయును
పసుల చాతనె తన పగ గెల్వగలడు
భూనాథు డయితన్న పోకున్న గాని
కానున్న పనులెల్ప కాక పోవిపుడు
చెలిమితో దీవించి జయము గమ్మ
నుచు
అలివేణి సీ సుతుల అంపవే తల్లి?
వలదు నిష్టారంబు వలదె వోయమ్మ!
నీకు మూర్చయు పోను 'యేటికి
యిపుడు”
ఆని దూరబలికిన అంత సిరిదేవి
తన మూర్చ తెలివొంది తనలో లెనె
తాను
తడుపు
కొనుచు
చింతించి సిరిదేవి శివుని తా దూరె
“వో పార్యతీనాథ! వో భ కవర్యః!
ఆ పగభూమిలో ఆవులకు మేపు
కద్దని చెప్పి యా కాటభూపాలు
సిద్ధరాజున్నట్టి సీమ కంపితివి
వీరికి వారికీ సరిపోరు పెట్టి
యేరీతి దాగితివి యేమందు నిన్ను
పట్టభ[దుడు దండు పైనమైనాడు
యెట్టు కట్టడి చే స్తివీశ్యరా!”
యనుచు
మగువలు దానును మందిరంబునను
పొగులుచు ఆడలుచు పొలతియున్నంత

అంతంత పెదవులు అటు

కోటపాటి తాటివ ల

తం ఇచ్చే కథ

బీ5!

జయ లేఖలు విని సంతసించిన అయితమరాజు యుద్ధ
సన్న ద్ధుడగుట

ఆంత ఆయితమరాజు ఆ వల్లభన్న
కాంతి సమానుండు కరియావులన్న
జయలేఖ విని వారు నంతోషమంది
“'దయమీర బంధుసోదరులును దాను
ద్యాపరమేలిన ధర్మరాజై న
ఆ పల్లికొండల అనుమతితోను
వుభయ పార్మా్యలను వుండ్‌ తమ
పనులు
ఆభిమతి నొనరించు ఆప్పుల మనియె
“అన్న కాటమరాజు ఆంపిన లేఖ
విన్న ప్పుడును నుండ విహితంబు
గాదు
దశ్నిణ భాగాన దండు గుడార్లను
యీ క్షణంబున బోయి యింతె చూి
డనిన
ధరణిళు శలవున తద్దయు నందె
తగురీతి పయనమై దక్షిణముగను
డేరాల నెతీరి తెరగొప్ప వారు
ధారుణీశ్వరునితో తగ విన్నవించి
పలువగ నేజా తుపాకులరారిని
అనువైన యా ళతి సాయధము
. "వారి
. ఘనమైన యా భద గజములవారి
తోడైన గుర్రాల దొరమన్నె వారి
దండు పెశంబని తగ జాటిరంత

వలను మీఠగ దళవాయుల కనియి;
“కులకులందు పాదు కొద్చర్ణ కోట

తురిమెర్ల కాకర్ల తొండమనేడు
ఆరయంగ చెన్నూరు ఆరణి జేర్చి
అర్ధవీడు దొనకొండ అల రెండు
యెరువులు
అద్దంకి వినుకొండ అమ్మన్న [బోలు
ఆరుదై న మూకల అటుపిల్వనంపి
భీకరంబుగ రణభేరి వేయించు ' ""
నయముగ ఆ సభానాయకుల నిల్పి".
అమిత వె భవముల అయితమరాజు
తమతల్లి నగరికి తద్దయు వచ్చి.
తల్లిని వూరార్చి తానంత వేగ
జలక మొప్పగ నాడి శంభుని నపుడు
చెలువొంద పూజించి శ్రీ ఘంబె వేచి "
పాలుపొంద భోజన శాలలో కరిగి
అన్నలు తమ్ములు అపుడు భోంచేసి
పన్నీరు గంధంబు పెనిండ నలది *
అడపవారెల్సరు ఆకు | చుట్టియ్య
కడు వేగ మొగసాల కడ కేగుదెంచి"*

కొలువు మొగీసాలలో కొమరు మిగులంగ

కులబాంధవులు రెండు కోలువ | జి
కరణాలు

పరగంగ రఘుపతి పుత్రమరాజు

ధరబలాధికుడై న త్రయితమరాజు

కల్పరిపులకు వెరి కరియావులన్న "

వల్పభన్నాదిగా వరుస కూర్చుండి

సకల శాస్త్రపురాణ సంపన్నులై న

సకల విద్యలవారి సరగ రప్పించి

రిరపీ

ఆరోత్రీ జూగరమటు చేసి
భారత పురాణములు బాగ వివరించి
సభను సత్క వు లెల్ల సన్నుతులు
సేయ
విభవాన దేవేందు విధమున బోలి
వీర శూరత్వమును వివరించి చూడ
ఆ రూఢి వికమార్కుని జోలి
తనక త్రి దిక్కుల ధరణి చేయంగ -
ఘన దానమునను ఆ కర్దునివోలి
వుత్తమో త్తమ కళల వొగి చందు
పోలి
సత్యభాషల హర్చిందు బోలి
యీ రీతి కొలువుండి
యిలతలాధిపుడు
దారుణి సురులకు తన యాచకులకు
గాన విద్యాపౌఢ కవి తార్కికులకు
దానంబు లిచ్చుచు తగ వేట్కనుండె
ధరణి చీకటి వాసె తగ చుక్క
పొడిచె
నెరిగొండ పె నపుడు నిలిచె
. .నూర్యుండు
ఆ సమయంబున అష్టదిక్కులను
వాసి మీరగ కదలివచ్చెను దళము
అచ్చుగా. గావించి అయితమ రాజు
వీర పరివారము విందారగించి
వారికి విజయముల్‌' వరునతో నిచ్చె
సొమ్ములు కట్నాలు సొన్న టంకాలు
గమ్మున వాసించు కట్టు వసాలు
జల్లులు సవరాలు జమిలి టెక్కై ములు

కాటమ-రోజు కథీలు

వల్ప్వవ కులపతి వరుసతో నిచ్చె
బేరీమృడంగముల్‌ పెక్కు
వాద్యుములు
ఆరూఢి |మోయోంగ ఆవనీశ్యరుండు
నావంటి పెద్దను మల్లెనోకాని
వేవేగ పిలిపించి వేట్కా నిట్టనియె;
““గాప్ప తేజీఅను గోరాజములును
జల్లులు సమకట్టు చాల సవరించి
వర్ధన గట్టు” మని పల్కెనం
తటను:
రాజు శలవందగీయు రావలన బోయి
వాజుల కన్నిటికి వెన వైనాన
వాగెలు బంగారు వన్నె సముకట్టు
బాగైన కట్టాడి బన్న సరములును
పికిలి తలాటాలు బిరుదు జల్దులును
నకలంక బంగారు నాదు టందెలును
బొలార్క- బిళ్ళల పగడ నేవడాలు
పాలసంకుల పేర్ద పసపు రుమాళ్ళు
తర చెన బంగారు టంగీ బిగించి
పరిగె పద్టెనములు బని సవరించి
సిగె బందు జీరాలు సింగిజి విళ్ళు
తగగ బొమిడికములు తగ ధరియించి
వుత్తమ రాజు పువ్వుల సీలనికి
కత్తుల క ళ్ళెంబు కంచు పక్కె_రము
ముత్యాల ముఖ మరుగు మూడు
| ముఖములది
వింతగా రిపుల పై విజయంబు నొందె
కొంతెన చాఛళన గొలుసు

రిరుగడల

కోటపాటి తాటీవృవం తెచ్చే కథ ర్లీరకీ

పంతగించిన (క్రియ పట్టుక'రాగ పులితోలు పల్టంబు పొందు
అయితన్న యెక్కేటి అపరూప వాగెయును
రాయనికి * పసడి తలాటంబు షట్టువైధి అందె
రావిరేకలు మణి రత్నభాషికము ' పసిమింఛ పువ్వుల పేరులు వేసీ ౫.
లావణ్య ఖనియెన లాచుసరి జల్లి కరియావులన్నెకు, గండ క త్తెరక్తు
అసుర ముఖముల ఆందె వానుమంత వీరు దెన మువ్వల పిగిలి జల్లులును
బిరుదు తక్కిన గుర్రాల తగ నథంజోళ

పసిమించు యక గోఫాూలమమ.. .. పక్కెగ్ష కేజీల్బ శృల్ణన కట్టించి
బిరుదు మావంటి కడుమర్లు మరివేగ వచ్చి

వేగంబె ధరియించి వెడుకతోను అవనీశ్వరుని తోడ అంత వినిషించె
వరభ క్రి భట్టావుల వల్ల భన్న "అప్పుడు ఆయితన్న వాయ శిక్షక్షనక్తు
యెక్కు_ కప్పుర గంధఢథంబు కడువేట్య షిచ్చె

తురగంబునకు నొక తొండ బంధు సోదరు జూచి పలికె

పల్లము వెచి అయితన్న:
సరిబోర రత్నాల సరి ఫెన వెచి “ఆంధదరము ఫెనమె అతివేగ భండ్రి
అరివేగ అల్లు దాడెన్న యెక్కే_టి యిందు జాగేలయ్యః? యిది పండు''
వున్నత హయముకు వొనర వేగంబె గనుదు

మేడబెట్టిన పాపనూకను తోడి తెమ్మని అయితన్న
బాలరాజాలను నిధాగాగించుట

నందుల. నూకాంబ్ర నగరు కేతెంచి మనసు లోపలి చింత మాన్ని

అప్పుడు అయితన్న- అతి వేగమునను మీరంత
వప్పుగా ముమ్మయ్య అల్లుని జూచి ఘనవేగమున నిటకు [గక్కున
కపుర. గంధుల కడ్తవేట్మ_ బలిచి రండి”
అప్పుడే అందలము అతివేగ బట్టి అని వారి బంపీన ఆలాగె పోయి
“బాలల వెంబడి పైనమై పోయి నిబ్బృరంబుగ. మేడ నిచ్చెన చేర్చి

అల మేడలో నున్న ఆతివె పాపన్న గొబ్బున మెడకు కోర్కెతో. నెక్కి

గ్లీర్రశ్మ శాటమరాజు కథలు

చేడెలు పోచయ్య చిన్నముమ్మయ్య హేరాళటుగ దండు వెడలుచు

మేడ అంతరువుకు మేకొని యెక్కి మిమ్ము

ఆ పాప గనుగొని అని రిట్టు లంత; కన్నుల చూచి పోగల వారయనుచు

“వో పరమ పావని! వక విన్నిపంబు “ మన్నెరాజయితన్న మిము

కరియావుల. రాజు ఘనుడు మేడదించి
అయితన్న తమ సముఖానకు తరలి రమ్మనెను”

పాపనూక మేడ దిగిరా నిరాకరించుట

అనెడు అన్నల మాట కతివశోకమున వారందరును మేడ వెళంబె డిగ్గి

కన్ను లనీర్నించి కొ.త యిట్లనియె: ధారుణీశ్వరునితో తగ జెప్పి

“వో చేడెలారః మీ కుచితమా యిట్లు? రపుడు:

అవసీశ్యరుడు మిమ్ము అంపె “అన్నరో! పాపకు అనియేకములుగ
యేలాగు? విన్నప మొనఠింప వినక యా పాప

మాతల్లి సిరిదేవి మరి వేగ మునుపు అన్నల పెద్దల నా సిరిదేవి

అయితన్న మొదలైన ఆ దూరుచు మిము చాల దూరె
సహోదరులు మీ చెల్లెలు' |

కన్నుల పండువుగా జూచుచుండు అని విన్నపము శాయ

యెన్నడు రఘుపతి మన్ననతోను ఆయితమరాజు

కడమేడ నుంచియు కన్నతల్లియను తన మది చింతించి తల్రిని దూరి
కడసాగి యిటు పిల్వ 'కారణంబేమి? _ వారిధి గంభీర వంశ వర్ధనుడు
నను మేడనుంచియు నాతి సిరిదేవి ధరణీత డె తన్న తా పెనమయ్యె
కనుగొన దోషంబు కలలోననై న " చీనాంబ రంబులు చెలు వొందగట్టి
ఆంత్య కాలము వచ్చె యాదవుల చక్కని ముత్యాల చౌకట్టు పెట్టి
కిపుడు కెంపుల వుంగరాల కేల కడియములు
యంతైన గాని యీ మేడ దిగననుచు సొం పైన ముత్యాల జోడు హారములు
అన్నదమ్ములకును అతి వేగ మీరు కడు పెద్ద ధరియించి గండ
విన్నపంబును | వేయడిది బుద్ధి" పెండెములు

డూ

“" అనన నడుమున వడ్డాణము నేమమునను

కోటపాటి ఆాటీవృవం తెచ్చే కథ

మస్తకమున వజ మకుటంబు బెట్టి
కస్తూరి గంధంబు కర మొప్ప నలది

చన్న రిపులకు వైరి జమిశియు గట్టి,

పున్నమ చందుడై పొంకంబు
మెరసి
అన్నలు తమ్ములు ఆత్మ జంధువులు
మన్ననతో బావమరుదు లాదిగను
ఆ రీతి భూషణాల లలవడ దాల్చి "
ఆరూఢిగా వచ్చి ఆయిత మరాజు
యిరుగడలను గొల్వ
యిలతలాధపుడు

ల్రీరగ్ట

తల్లి సముఖానకు తా తరలి వచ్చె
వల్పవ కులజుడు వచ్చుట జూచి
కొమరక్క- సిరిదేవి కొలువుండె నంత
అమిత వికమళాలి ఆయిత మరాజు
వుల్లంబులో భక్తి వుల్లసిల్లంగ న
తల్లికి అ తకు దండంబు బెట్టి
“వో యక! వో యమ్మ!
వొనరంగ మీరు "””
దయమీర వర రిపు దళములపెని
వీర శూరత మాకు విఖ్యాతి గలుగ
ధీరతతో మమ్ము దీవించు తల్లి!”

™

రణమున కేగనున్న అయితమరాజును తల్లి సిరిదేవి
| - దీవించుట -

ఆను పుతు వాక్యముల కంత
సిరిదేవి
మనమున భీ తిల్లి మరియు
నిట్టస్‌య:
“వో యాదవాంభోరి!
వో పూర్ణచంద'!
దయమీర వో ధర్మ ధర్మవ ర్రనుడ!
యెన్నొ నోములు నోచి యే నిన్ను

గంటి.

అన్న రో నే నిన్ను ఆంపుదున దండు?
తొలి శాప ఫలంబు తోడయ్యెనే మొ
వలని సాహ సములు వద్దన్న వినరు
అలనాడు వద్దంటె ఆ మాట వినక
నలనన్న తాబోయె నట దక్షిణాది

పరభూములకు పోయి పశువుల మేపి
కెరలి వారలతోడ కయ్య మేమిటికి?

అందిన కార్య మేలాగై న జేయక
యిందరి కీలాగు లేఖ లంపించి
అంపిన జయలేఖ లంది మీకిపుడు
వప్పుగా పెనమై యున్నట్టివారి
అంపక పోరాదు ఆత్మ జులార!
ఆంపితే అట మీకు అయిన కొదవేమి?
కదలిన శకునాన ఘన పుణ్యలార !
కదనంబులో రిపుల క ట్తగా జంపి
ఆరిపు బలముఆ కపజయం టొసగి
విరివిగా మీ బలము విజయంబు
నొంది

కర్టర్ట కొటమ-రాజు కళలు
పశుహత్త్య జేసిన పాపాత్ము తలలు
వసుధ పై ఖండించి వై భవంబునను
యిల జనుల్‌ పొగడంగ యెంతొ
వేడుకను

తలపూవు వాడక తరలి''రమ్మనిన
అను వాక్యములు విని ఆయితమ

ఆరూఢి దీవించి అంపవే తల్లి!

అని యిట్టు లైతన్న ఆడు మాటలకు

విని వేట్క_ సిరిదేవి వేవేగమునను

తన సుతుల శిరముల తగ

'సిసలిడియు

వనజాక్షి దీవించి వెళంబె యపుడు;
రాజు నా యన్న; నా ప్యుత! నా వంశతిలక !

మనవిగా తల్లికి. మరియునిట్టనియె యియ్యెడ దీవన లిటు వినరయ్య

“త్రల్రిరో! మామీది దయచాత్త సవ ధళ దేశములు (దుంచి ధాతతి బాలించు

పర్పవరాజుల ఇలనులు _విడ్రిచి దశరథరాముని దయ మ్లీకు గలుగు

తల్లి మము థీవించ దగునటో యమ్మ!.
యల్దలోకములోన యన్నగా తల్లి

యిరు ఇగుడ్విరిమీక్ష గ్రయెక్కుకై వడిని

పరగంగ దయయుంచు (పథ్యాతిగాను
దూషింప వలదమ్మ! దుర్డ్దనులనై న
భూషింపవలె దగ సృతులవలెను
సత్యంబు నిభిపిశ సమకూరు శుభ్రము
నిత్యమా దేహంబు నీటిపె బుగ్గ
సత్యంబు నిలిపిన సకల పుణ్యములు
సత్యంబు నిలిపితే సాటెవరెక్కు-
సత్యమే జయమని కాటు వేదములు
సత్యసంధుసొ బోలి. చరియించువారు
సత్యతోకానను సన్నుతించెదరు
సత్య (నతమ్లూ జోల సౌటీ లేదెంచు
అటు గనుకో వారీపె ఆతిభ' క్తి నిలిపి
తటుకున యటు మాకు తగ ానేలిడక
పాలేటి జగడేమో "పాలి గాకుండ
పాలిసపతేంబు లేర్పరచి పోరాడ

వీర కథ లోకమున విరివి కమ్మనుచు

విమలశౌర్యుడు కా ర్రవీర్యుని జంపు
జమదగ్ని రాముని కౌళ్యంబు గలుగు
యెలమీద స్వాదుల: యేపణచినట్టి
ఇలథ ద రాముని (పక్యాతి కలుగు
విరటు ధేనువులెల్ల విడిపిఎచినట్టి
కిరీటికి గల ముంత క్రీ రివమ గలుగు
పగతురకు వెశ్నక బాహు ఎఅమునను
పగతుర యరగడ్డవాట పొడవగను

_అమరేంచు హైగడంగ "ఆ రాజు మీరు

సమరంబులో నొక్క సమయాన
టోరి
కలియుగ మెన్నాళ్ళొ కడతేరు
దనుక
నిలుపుడీ మీకీ ర్రి నిబిలంబులోన"
అనుచు దీవెన లొసగ అందరు
నపుడు
మనసు సమ్మదముగా మరియుండి
రంత

కోటపాటీ తాటివృథం తెచ్చే కథ

అయితనురాజు ధనకొండ

పరిపాలనను తన చెల్లెలు

అగుమంనికి అప్ప గించుట

అంత అయిత మరాజు'ఆగుమంచి
" జూచి
యెంతొ సం భమముత్లో యిట్లని
పలికె:
“అన్నల చెల్లెలా! అగుమంచి వినవొ
ఆన్నమందకు మేము అరుగంగ
వలయు
యిది మొదలు శివరా,తి యిటవచ్చు

దాక
పదిలముగ దొనకొండ పాలించు
నీవు
పంట యేరువరెడ పచనాయకుల

యో చ
వం 'టరిగానున్న వక్‌ బ్రాక్‌ గా బలము

పటుబలంబున జనుల పాలించు నీవు
కట కట యిదిగొ యీ కాపు కరణ
ముల

వెలయ బాలించుమి విశ్వాస పరుల
కలలోననై న బొంకని సత్య వతుల
ముద్దు బాలకులను ముమ్మయ్మ
పోచయ్య
యిద్దరి నిట పుత్తు యిక తోడుగాను
దొంతేటి నుండి మన దొరమన్నెవారి
మంతెన మూకతో మరల నంపెదను
దిన దిన వార్తలు దినచరులచాత
అనువంద పంపెద అక్కరో!' సీకు
పాలేటి వారలు పావురాలచాత
వె ళంబె లేఖలు [వాసి యంపుమును
నేటిమండి శి“రా తి నెలమాన మెరిగి
వన కేతెంతురు మఠము జంగాలు
వడయుల కన్నంబు వడి తృ పిగాను
తడయక ఆంపించు తగు వేట్కు తోను.

ల

అయికనురాజు ముమ్మయ్య.పోచయ్య లను బుజ్జగించి
రాణివాస రక్షణకు నియమించుట

అసి యిట్లు అయితన్న అచట
బాలురకు
ననియేక విధముల నచ్చన బుచ్చి
“సిరిబాల ముమ్మయ్యః సింహ
వికముడ !
కరినరదు నిజదాస కల్పందులపోచ
17)

ఆగ్నిదేవ కుల వర|పసాదకులు
మీరన్న!
విఘ్నంబు కాయక వఏనుడొక్క_ మాట
ఆవులన్నయు లేఖ అంపినందులకు
పోవలెనటు మేము పోకున్న తప్పు
ఆవులమందకు ఆతి వేగ పోయి

556

ఆవులన్నను గాంచి ఆశీభ క్రితోడ
ఫాలలోచను డెన పసులన్న గాంచి
యిలలోని వింతల యింపుగా దెలిసి
పసుల మందల వార్త బాగుగా దెలసి
దశమి తిథి వచ్చు నంతట వత్తు
మీటకు
ఆవులన్న అనుమతిని అంపించు
కొనియు
వేవేగ [కోల్సుల వెల్ల కొండల
చాల్చులకు
తెరగొప్ప వేటాడి ధీరత మెరసి
కరి సింహ కార్టూల శరభముట్‌
మరియు
చిలుక లు పావురాలు చెలగు డేగలును
తెలివగు సారంగములు
జకు్క. వముబు
రాచ గోర్వంకలు ఆఠామ భూములను
కాచిన ఫలములు కర్పూర ములును
పరగంగ భట్టుచే పట్టించు కొనియు
మరలి వచ్చెదమయ్య మహ
వేగమునను
యిచ్చోట మీరిద్దరు యెసక
మెసగంగ
అచ్చుగా బొంగరాలాడుడీ చాల

రాణి వాసమునకు రణశూరులయ్య
హోడ్రిమి ధనకొండ పురికుండు
డయ్యాఃో
అని యిటు లయితన్న ఆలర
టి
బాలుదకు
అనియేక విధముల హర్షం బెసంగ
అక్కి- రెడ్డి మొదమామ ఆ నువుగ

బిలిచి
మక్కువ మీర నా మహిపాలు
డనియే;
“వినుడి సాహసులార! పషివరంబు
గాను
ధన ధాన్యముల మీడ ధనకొండ
మీద

కెరలి కుటుంబము గృహయుల మ్సీద
సరవి హెచ్చరిక తో పరగుడి మీఎ”
కయి జీతగాం డను కోడు వగ పిలిచి
అయితన్న వారితో అప్పుడిట్టనియె;
“సాహసఘళులార! సజ్జ సులార।
వాహుబలంబున [పభ్యాతి గలిగి
పదిలాన వుండుడి సట్నంబులోన
యిదె నిల్యు డెచ్చరిక యిదె పోదు''
మనియు

ఆయి తమరాజాదులు దండుతో ఎజ్జ్బగడ్డపాటికి
పయనమగుకు

ఆండలంబులు పెడి ఆల పల్లకులతో
టీలు

దండుపైనము లయ్యు తగ వేట్క
నడచు

కోటపాటి తాటివృవం తెచ్చే కధ

మన్నీలు డొరలును మంతి వర్గంబు

_సన్నాహములతోడ చయ్యన కదిలి
రారాజు ననుమతి అటుమున్ను గానె
కోరిన వన్తువులు కొదువలేకుండ
చక్కెర కట్నాలు సన్నబియ్యుములు
బుకారా-లు గందవొడి పునుగు
జవ్వాజి
పోకలు కంట్లాలు పొన్ను టాకులును
చేకొని యొకకొంత చేరువగ నడువ
పట్టు తివాసీలు పరజాలు కొన్ని
దిట్టముగ ముందర ధీరత నడవ
పక్టుమందచాలును పరుపులు దిండ్లు
సేవైల చీరలు పెద్ద ఆడపములు
గొట్టడి యెద్దులు గొబ్బున నడువ
ముట్టడి సేయంగ ముందుగా గడిలె
గొప్పెన గూడార్లు గోడ సరాదులు
వొప్పుగా యె తీగ యెద్దులు నడచె
ఆటు ముందుగా జండ అది గొని
కదిలే
ఆటు వెనుక శానలు ఆంతయు
కదిలె
విలుమూక యీటెలు
వెస తుపాకులును
వెలు గొందగా నూరు వెల్ల
ఛ|తములు
గంథీర వాద్యనులు గాలి
కెక్కె ములు
శంభుని పల్లకి సరసనే కదలె

వీర

నందివాహను సరస
నతిఫాంపు తోను
పందుముల రఘుపతి పల్లకి కదలె
పరగంగ పల్లికొండ పలికి కదలి
కరియావులన్న గండకతెర నడచె
ఆ వెనుక పల్లకి అయిత మరాజు
వే వేగముగ నెక్కి. విజయంబు
కాయ
అరుదుగా గదలెను ఆ సరస నపుడు
నాచకూశ్శ నాయడు నేతివారి
ముద్దయ్య
ఆ చెంత గడిరిరి అశ్యాల నెక్కి
ఆరువెన ఆ సరస అందలం బిక్క
వర సెట్టి ఫట్టావుల వల్లభన్న కదలి
పు తమరాజును పొంది యేతెంచె
అవిరళంబుగ మేఘమతి అనుతేజి
అవనీశ్యరుని సుతుడు అల్లుదాడెన్న
మెండుగా తేజిపై మెరవడి గదలె
కొండు వారి కొండయ్య గోవుల
గంగయ్య
మెండైన మూకతో మెరసి చనుదేర

నూరిన కేడెములు నేజాలతోటి
నెరితెగ కదలెను నేతి ముద్దయ్య
కొలువు గడలు నుంచి గొప్ప
బంతులును
గొలవారి నాగినేడు గొబ్బున గదిలె
వెండి కుప్పె కటార్డు
వింజామర ము లు

260

దండిగా పిన్నయ్య తాకదల నంత
జగజంపు గొడుగును జమిలి
బటెక్కె_ములు
పగడంపు చాయల పటువె న నగలు
తందరను భేరీ మృదంగములు
[మోయ
నందడింపుచు రాజ సన్నా హములును
సరదార్డు తోటట్టు సయ్యన గదలె
ఆ రాజు యిరుగడల ఆను వొంద

భట్టులు

చేరి కై వారముల్‌ చేయుచు రాగ
వరుసతో [బాహ్మణ వరులు దీవింప
విరివై న.ధనకొండ వీథు లూరేగ
బాలరాజులు పోవు పయనంబు

చెలియ లందరు వేగ సేసలు
గొనుచు
విలసిల్లు శృంగార వీథి కేతెంచి
వెలియలు దీవించి సేసలు వైవ
భూతలా ధీశ్యరు పొడగని పొగడి
ఆ తరుణులు కుంకు మటు చల్రిరంత
తగ నొప్ప అముితమధరణీశు చూచి
మగువలు గందవొడి మరి చలి
రపుడు
జనునాథులను చూచి చెలగి యావేళ
ఘన వసంతము దెచ్చి కాంతలు.
చల్లిరి
ఆంశ నా మూకలు ఆతి భీకరమున

సంతంబు లాడుచు పది పరి గతుల

కాటమురాజు కథలు

గంగ వారుపు గమిడి గడిమన్నెవారు
పొంగుచు కడిలిరి టోకు కలగంగ
విండ్డ చెరువు గమిడి పిడిమూక
కొంత
మెండుగా కదలిరి మెరసి
యాడుచును
అచ్బాళి మూకతో అశ్యాల నెక్కి.
కొచ్చర్ల గమిడిని గొయ్యిన గదిలె
గుడిపాటి గమిడిని గురాల వెక్కి
వదివడిగా దండు వచ్చె నాక్షణమె
పొట్టపాటి గవని బొందియల బార్హు
కట్టుగా కదిలిది కడు మోచమునను
హనుమంత గవనిని ఆయితమ రాజు
తనతోడ మూకల తరలించి కదలె '
పాడి గొర్హను విడిచి పడ పొడిపించి
యిల పిక్కటిల ఆళ్వదళను కెల్ల
శ్రీరామ మాడలు చేతుల కొలది
యిర వంద నిచ్చుచు యేతెంచుచున్న
కొల్చకాండందరు కూడి ముందరసు
మల్రైల వాగును మని వాగు చూప
అ సమయంబున ఆయికమ రాజు
యెసగంగ దొడ్డతన మేలు మన్నీల
దనకొండకును వారి తగమల్లి అంపీ
యినకులాధీకుండు వేగంబె కదిలి
పొదిలి నిమ్మనాధుని స"; ఏకేతెంచి
పొరిలె నిమ్మనాధుని పొ. ౫ంచివారు
అంచగిరి పల్లెకు అబుతన్న వెడలి
అండగిరి భీమేన నపుడ: సేవించి

కోటపాటి కాటివృకం తెచ్చే కథ

బి!

అయితమరాజు దండు పాలేట నిలచుట

తఅకొని వక లక్ష దళముల లోడ
బాల రాజయితన్న పాలేట నిలిచె
నిలచె గు|పు దండు నిలచె
నేనుగులు
నిలచె దళములు పెక్కు నిలచె '
రఘుపతియు

గండ భేరుంచని గృ హనుమంత
జెండాలు వెసనె త్తి చాటించి రచట
సూర్యుడంతట |గుంకే చుక్కలు
పొడిచె
ధరణిపె యాదవధవు కీర్తి పొగడు
విధమున చందుండు వుదయించె
తూర్పు
అది చూడమని నట్టు నడచెను మింట

అంత అయితమ రాజు అల సఖులు
తాను

సంతోషమున నున్న సరదార్జు
పొగడ

బిరుదెన

=

వాద ౪ములు

పిల్ల (గోవులును
భేరులు శంఖములు పెద్ద భూరుగలు
పంచ వాద్యంబులు బదువిడి మోయ
పంచాయి దివిటీల బారుల గాంచి

యెచ్చ రింపుచు దండు
యేగుచు వారు

అచ్చటచ్చటనిల్చి అటు లెచ్చరింప
పాలేట నీ రీతి పథ్యాతిగాను
వలనొప్ప రఘుపతి _వసుధేశుడుండె
ఆవేళ నలనన్న ఆ రాఘవుండు
దేవేం|[దు జనుదెంచు

దివ్య తమకమున

సమముగా గూర్చుండి సందడాలింది

కొమర భంగరుభట్టు గొబ్బున బలిచె

“యిటు విన వో భట్ట! యీ
(పొద్దదేమొ

పటునాదములు చాల పాభిటి వెంట

'పెన్నుమోత (మోగెను భేరి వాదములు ___

యిను డ స్తమించెను యీ సంధ్య వేళ
మన దళంబులొ లేక మరివకరి
దళమొ .
సరగ మనపె వచ్చు శ్యతులోకాక
యెవరై న మితులో యేమిటో తెలిసీ
వేవేగ రావలె వినుమొక్క. మాట

సఫోధుకు తొడిబట పోరాదు మనము
దూరంబు తెలియక దొరకొనరాదు

సీ వేగి యీవార్ర నేర్పున దెలిసి
వేలేగ రమ్మన్న. వేట్కానా భట్టు

962

కాటమరాజుభ ట్లు వచ్చి

కాటమరాజు కథలు

అయితమరాజు దండును

(ప్రశ్నించుట

పరువన బోయి యా బలముల జూచి
ధీరుడై యా భట్టు తెరగొప్పపలికె
“వో వీర పరివార! వొనరంగ వినుడు
యీ వసుధేశ్వరుం డెవ్వడు? యిటకు
సాహసంబున వచ్చు చందంబుదేమి?
సాహసంబున మందసరస కొచ్చితిరి
రణవిజయుండు మా రాజు నలనన్న
కణగి శ తులనెల్లి కల్పుగా జంపు
బలువైన ఠాణ్యాలు పరిపించి
యిపుడు
బలువుగా యరగడ్డ పాటను నిలచె
భటులు ముప్పదివేలు బహు
కాల్భలములు
నిటలాక్షుతోనై న నెదిరింప గలరు
దాచక చెప్పడీ దళ ములోవార !

తోచి యుండగవలి దొడ్డ కార్యంబు
ధాతకై నను మంద దాచంగ రాదు
పోతుటీగ్లై నను పొలియంగ రాదు
చూపుల వెరుమాన చూడంగ రాదు
భూపతులకు మంద పొడగట్ట రాదు
యిది ప్రొద్దు బుడివేళ యీ
పటాటోపము
యిది వచ్చి నిలుచుట యేమి
కార్యంబు?
మీది గోత్రముపేరు మీ తండిపేరు
పదపడి మీరేలు పట్టణము పేరు
ఆదియంత వినిపంపు డతివేగ మీరు
గొదకొని మీరేల కూడినారిటను?
బందుగులో మీరు? పగవారొ మాకు?
చందం బిదేమిటో చాటింపరయ్య

ఆయితమరాజుభక్టు తమ వృత్తాంతమును దెలుపుట

అనిన అంతట భట్టు ఆ భట్టుతోడ
యినకులాధిపుడున్న విడిపట్టు కే?
అడిగిన యర్థంబు అంత తెలుపుటకు
వినయాన భట్టుతో వివరంబు పలికె
““కొమరదింగారమా! కొమర
వినవయ్య।:
అమిత వికమళాలి యాదవరాజు

పోలురాజు కొమారుడు భోగ
దేవేందుడు

బాలరాజై తన్న పట్టభ దునకు

అల పల్లి కొండకు ఆది పెద్దలకు

ధనకొండ యేలేటి ధరణీశ్వరులకు

అన్న దమ్ములకును ఆత్మ వర్గముకు

జమలేఖలను గొంచు చెలగి కాలారి

నలరాజు మగుమడు వార్త మన్నీడు వైనాన. ధనకొండ వచ్చి లేఖలను

కోటపాటి తాటివృకుం తెచ్చే కథ

నన్ను కాటమరాజు అంపించె ననుచు
వున్నతంబుగ జెప్ప వొయ్యన లేచి
అన్న అంపిన కమ్మనంది శిరసునను
' కన్నుల కద్దుక కడువేగ జూచి
వెనాన వల్లవుల్‌ విన చదివించి
పెనమై వచ్చితి బలములతోను
అ్యతేయ గో తులు అమృతవల్టవులు
ధాతి వెలసిన యట్టి ధర్మవర్తనులు
యసగంగ విభవ దేవే్యద సము

లగుచు ,

వసుధి మించినయట్టి వంశవర్ధ
నులు
పల్రికొండ రఘుపతి భట్టావులన్న
వల్ల వకులణులు వంశవర్థనులు
భుజ బలాధిపుడె న పుత్తమరాజు
గజవైరి భీకరుడు కరియావులన్న
నాచకూళ్ళ నాయుడు నేతి ముద్దయ్య
రాచ బలములు కొంత రౌతు ఆల్లు

దాడెన ల

వీడి

మెరసిన యొకలక్ష మెండు
రాహుతులు
పరగిన మూకతో బసవదేవునికి
పెండ్లని వినిమేము [పేీమతోడుతను
తమ్ముడు అయితన్న తగవచ్చె
నమచు
తెగువ చెప్పినమాట తెచ్చి మదిలోన
పగవారు గారనుమి బాంధవులనుమి
అన్న నలనన్నకు అయితన్న చాల
మన్ననలు చెప్పెనని మరి ఆ
విన్నవించు”
అని భట్టుకును చాల చార్షంబు పుట్ట
ఘన భూషణంబులు కడువేగ సచ్చి
అంపిన ఆభట్టు అతిసర్యభమమున
యింపొందగా వచ్చి వృత్తాంత
మంత _
నలనన్నకును దెల్ప నాత్మలో మెచ్చి
పల్లికొండను జూడ పై నమైనంత

కాటమరాజు వచ్చి పల్లి కొండ అయితమరాజాదులను
సంధాోవిలిచుట

మందర ధీరుండు మహిసత్వ ధనుడు

పద్మ రాఘవుడును పెనమైవచ్చె

యరనన్న చట్టువారి యర్రన్న
మొదలు

పరివార మొక కొంత బలిసి
కొల్వగను

సరదార్దు వక కొంత జతనమై నడువ
అంద లం 'బెక్కెను ఆవులన్నయును
అందమౌ పల్లకిని అల రాఘవుండు
హేమ పల్పకిపెని యరయ్య యెొకి*
ఆమితమౌ బంగారు ఆందలము

పెని
యా

ల్రీగ్రశ్వీ

చుట్టు వారెరయ్య సయ్యనయక్కి
దిట్టమౌ కాగు దివిటీలు వెయ్యి
పట్టించిర ప్పుడు పభలి శంఖ ములు
దిట్టమై వూదుచు దిద్ధిమిధ్వ౬ ల
బూరలు దారలు పూని గౌరులును
ఆరూఢ్ని మోవంగ అవసీశ్వరుండు
వచ్చుట గనుగొని వారికెదురుగను
యచ్చరికె అయితన్న యాద వులు

గొల్వ
తమ్ముల పుర్తేటి తగవచ్చె నంత
తమ్ముల గనుగొని తమ ఆందలములు
పల్పకీలను తగ్గి భావ రఘుపతికి
నలనన్న మనసులో నటు మొ కె

నంత
కన్నుల దీవించె ఘనుడు రఘుపతియు
వినయంబునను రాగ వీర శేఖరుడు
దండంబు బెట్టినను తరిని య్మరయ్య
దండంబు బెట్టైను చుట్టువార్నెరు
అందరిని దీవించి ఆ పల్లి కొండ
అందరు పొగడగా అపుడు నలనన్న
కమిగిట జేర్చుక ఘనుడు

కాటమరాజు కథలు

పగవారి నిటువతె పాలించలేదు.
ఛప్పన్న దేశాల ధేనువుల మేపి
వొకొ,.క్కు దేశానవున్న శ, తువుల
వుక్క-ణగించితిమి వుర్విలోపలను
మాన వేశ్వర 1 అపుడు మనుజ
లోకమున
పనిబూని వెలసిన పర మేశ్వరుడవు
యనయంగ నూట మురువది యేండ్ల
మీరు
యిల తాత తండి పగలీడేర్చినావు
యీనాట నినుటోల యింత

సాహసుడు లేడు

కలియుగంబున నీదు కథనిలచు
నంత

అని చాల భూషించి అక్కున జేర్చి

మనసున సంతోషమున నొప్పుచుండె

ఆ సమయంబున అయిత మరాజు

యసగ తమ్ములు సుతులు
యదుకులాపతులు
భోవలు మరుదులు భందువులతోటి

రఘుపతియ * ఆ వీర్ల శూరులు అందరు వచ్చి

నగుచు మెల్టన నలనన్న కిట్టనియె:
““పసుపతిః నలనన్నః టట్టాభిషేక.
వసుధలో యాదవంశ .కుల తిలక!
ముమకొని మీ తాత ముతాతలందు
యనయంగ మీ తండడులేవురు -
మునుపు
అగబడ _నిర్భహించిరి కాని,,,

పసుపతి నలనన్న పాదపద్మములు
శూసగ (మొక్కిన వారి పొగడి
| దీవించి

ఆయితన్న గనుగొని ఆవులన్ని యును
'దయమీర గొనియాడి తమ్ముల

| నపుడు
కర పల్గవములచే కడు లేవడీసి

కోటపాటిీ తాటివృకం "తెచ్చే కథ

వురువార నె తికొని వురి, పె గించి
అనుజుల తమ్ముల ఆత్మబంధువు
కొసియాడి నలగ నన్న గొబ్బుళ పలికె
“ఫోలురాజు కుమార! భో 1దేవేంద।
వాలరాజై నట్టి పట్టభదుండ।
ఆందరు వ సిరి ఆలరిన వేట్క. |
ముందు నా తమ్ముడు ముమ్మయ్య
యేడి
యేడి నా అల్పుడు? యేడి పోచయ్య
కడువేగ మీ వెంట కదలి రాలేదో?
కాకా[త పోయిన కడు పుణ్య ఘనుడు
వాసిగా మిము గలసి వారు రారైరి
కానిమ్ము దెవసంకల్ప మెట్టిదియొ!”
అను వాక్యములకును అయిత మవాజు

వినుమని నలనన్నతో యిట్టని పలికె:

““ఆరయంగ శివగురువు అన్నభ క్రి
రన్న

కదలివ సిమి మేము కాటభూపాల।”
అని విన్నపము ళాయ అయితన్న
నవుడు
అనియేక విధముల అపుడు
గొనియాడి
తన మరిది రాఘవు తనుజేరి కొలువ
దొరకొని హరగురువు తోడుగా నడువ
- నరనాథుడయితన్న నలనన్నతోడ
తన ఆత్మ బంధువులను తగిన పద్ద
లేను
మరలి వారందరూ మాటలాడుచును
ఆరుదుగా అరువది ఆరుకంభాల
చెలువొందపట్టు జముకాళ పరచి

265

ఆంత పువ్వలపాన్పు అటు పరోచి పైని

పందుముల రఘుపతిని పరగంగ
నునిచి
ఆందరు నలనన్న ఆవ లీవలను

పరిణాన గయయందు (పఖ్యాతినుండు పొందుగా గూర్చుండి పొద్దు మ

యిప్పటిమము గలియ యిటకురాలేదు

యప్పటికి వచ్చునో యెరుగంగరాదు
ముమ్మయ్య పోచయ్య ముద్దుబాలకుల
అమ్మ వున్నట్టి యా ధనకొండలోను
సమ్మతముగా కొంత ళానలగూర్చి

నెమ్మడి వక. కొన్ని నేర్పులు దెలిపి
పదిలమని ధనకొండ పట్నాన వుంచి

చూచుచును
కద్దు లేదనకుండ గల శానలెల్ల
ఆరా|తి పెండ్రి యాలోచన రీతి

రయుపతి నలనన్న రాచకార ములు
పగసాటి పంతములు భాషించుచుండె

శ్రీరామార్పణమ స్తు
(శ్రీరాములు నీవే గలవు

సన గా

వేడుక బొంగరాల కథ
(ఆలుగుల పోలు)

అవతారిక

(శ్రీపార్వతీనాధు చి తమువ దలచి
గోపాలక ముని కోరి నుతియించి
(బ్రహ్మదేవుని వేడి భాగీరథికి మొక్కి.
. సింహయానకు (మొక్కి చెలగి
గణపతికి
సాష్టాంగ మొనరించి సరగున
(మొక్కి
అష్టాదొ వర్ణాల! అయ్యల గొనియాడి
ఆది మహాకవులకు హస ములు
మొగిచి

చెప్పనేర్చినవారి సేవకుడ నేను
పృథివిలో ముమ్మయ్య

పోచయ్య లిద్దరు
ధనకొండ లోపల తగ వేట్కతోను
పనిబడి కఠసఠి బాలలిద్దరును

టొంగరాలాడిన పూనిక వినుడి

సంగతి చెప్పెద శవణానందముగ
యింపుగా సభవారు యిందరు మీకు
కంపింప యాకథ ఘకులార వినుడి.

ముమ్మయ్య పోచయ్యలు వేడుక బొంగరాలాడుట

ముమ్మయ్య పోచయ్య ముద్దు
పొలలును
అమ్మనగరు బొంగరాలు అందుకొని
. వేగ
కనకసరి పత్బోల” కంఠసరి బాలలు
అనుదినము బొంగరా లాడుచు నుండ
పధ్నాలుగు యేండ్తు పర్యంతము
దనుక
అరుదై న బొంగరాలు ఆడుచునుండిరి

చి|తభాను సంవత్సర శివరా;తి
దినము
శా స్ర్రవంతులై న చిన్ని బాలలును
దేవేంద వె భోగ ధీరులై. వుండి
దేవతా బొంగరాలు దినదినము వారు
సంతోషచిత్ను లై చతురత నాడ
అంత్యకాలము వాదికి అయ్యేటి
తుదకు

షి

4 కి
t. అష్టాదశ విద్యల

PP

కేడుక బొంగరాల కథ

వేడ్క_తో నాడిరి వెండి ములికి
టొంగరాలు
ఆడి చాలించిర అవి ముద్దరించి

2"

బచ్చన బొంగరాలు పదివేలు
చేయించికీ

మున్ముయ్య పోచయ్యలు 'దేవతావొంగరా లిమ్మని
" సిరిదేవి కొమరక్యలన్ను! కోరుడ

చయ్య ముమ్మయ్య పొంకంబు
మెరసి
Ne పెద్దలనాటి బొంగరాలు పెట్రైల
నున్నవి
యిద్దరము పలుకరించక గాని
యివ్యదు తల్లి »"
ఆని యిట్లు తలపోసి అమ్మ నగరుకు
వచ్చి
చనవున బాలలు తల్లి సమ. ఖాన
నిలచి
కామిత వలార్జులె కరములు మొగిచి
“పద్మలోచనలార ! పద్మినులార !
విద్వాంసులై నట్టి వో వెలదులార!

అశుభములను తెచ్చెడి దేవతా బొంగరాలను ఆడవలదని.
సిరిదేవి కొమరక్కలు బాలురకు హితవు చెప్పుట

బొలల మాటలకు పణతు లిట్రనిరి:

““వాలాయముగ బాలలారో!
వచ్చి మీరిప్పుడు

యిన్నాళ్ళ దనుకను వేడుక
_ బొంగరా లాడితిమి
పదిలముగ దాచినారు బంగారు
బొంగరాలు
ముదమొప్ప అవి మాకు ముందర
. బెట్టించు
సిరిలక్ని పార్వతీ సరివచ్చు మీరు .
వెలదిరో! యిప్పుడు హేమ
బొంగరాలు

మారు మాటాడక మంచి వొక్యమున

తీరె న బొంగరాలు దీవించి
- 'యయ్యండి”

దేవతా బొంగరాలు తెమ్మం ది రపుడు.

అవి మీకు వద్దురోయి అన్నలార
విసుడి

fm

శే

£, “వదిలము చేయించి

265

ఆరుగురుకి చ|కదర్తులు పద హార్గరు

రాజులు
పరగంగ నాడిరి పనిబూని వారు
వరుసతో వారంత వర్ధిల్లర్లైరి
అంతలేసివారు సహ ఆ యుగమందు
కంటసమున కొందరు కలవామున

కొందరు
ఫోయినారను మాట భూమిలో

విందుము
జయముగాని బొంగరాలు కేమాన

. వుండి

ఆడ మీశేటికి అన్నలార వినుడి
పాయక ఆడిన ఫలమేమి మీకు

యప్పటివలె మీరు యేర్పాటుగాను
తప్పులు వొప్పులు తరువాత లేక
నేను చేయించిన బచ్చన బొంగరాలు
జోడికలార! మీరు బొంగరాల
బయట
ఆడుడి అన్నలార। అందముగ మీరు
దేవతా బొంగరాలు తెమ్మ నవచ్చునాః
రామలక్ష్మణులు రమణతో నాడి
సీమెల్డ యెరుగంగ సీతను
లా గ్లోల్పోయిరి
ఐలభద కృష్ణులు పరగంగ నాడి
జగములో ద్యారక సమయదే నాడు
నాటి నుండి బొంగరాలు నేటి ..
౮ దనుకాను

"కాటమరాజు కలు

తరతరము బొంగరాలు తరవనే
వెరతు
వశముకాసి బొంగరాలు వద్దు
మీ' "కనిన
సిరిదేవి కొమరక్క_ చెప్పిన
మాటలకు
వరుసతో బాలలకు వ|జాలు నాటి
వీపున మొనలు వెళ్ళి నట్టాయె:
“సంపదల కాశించి శరీరములు
దాదుక
బతీకేటి వారికి భయమ టే తల్లి?
తతికాలము చేరుంవ సవత్సరము
తిరిగిందిక
వోయమ్మ సిరిదేవి! వద్దనక న్‌వు
పసిడి బొంగరాలిచ్చి పంపవె తల్లి!
దేవతలాడినారు దివ్యబాణములవంటి
బంగారు ములుకుల బాగైన
బొంగరాలు

అవి తెచ్చి మాకిచ్చి అంపవే తల్లి! *
కంఠసరి బాలల కదలికలు చూచి:
“నేదైన బొంగరాలు నేనియ్య రాదు
ఆగుమంచి యిస్తేను ఆన్నిటికి లెస్స
సరియని బొంగరాలు మైదోడు ఇసె
అనుమాన ముండదు అన్నలార !
యెపుడు
ఘనవేగ బొంగరాలు [గకుంన దె
మ్మనిన

కి, *ఆర్నూరు. క. *చేరికాలము దగ్గరకు వచ్చె సంవత్సర ఫలము

వేడుక బోంగరాల కథ ర్రీీర్టీ

అగుమంచి దేవతా బొంగరాలు తెచ్చి బాలురకిచ్చుట

సిరిదేవి మాటవిని శ్రీ; ఘమే పోయి పుచ్చుకొండి బాలలార! పుత్తడి

హరిహరాదుల పార్థించి అర్హ్యంబు బొంగరాలు”
లిచ్చి హెచ్చుగా ముమ్మయ్య యలమి

మందసము తలుపులు మరివేగ = పోచయ్య
దెరచి అందిరి బొంగరాలు అగుమంచి చాత

దండెన బంగారు జలపోత బొంగ -'

రాలు

జాల వల్రికలోను జననాథు చెల్లెలు
ఆతివేగమున దీవించి అగుమంచి
యిచ్చె.
ఆలరంగ సన్నపట్టు చీరె పరిపించి
ఆమీద కనకము రాశి పోయించి
రాశిపై పెట్టుక రమణి తానపుడు
వేమారు అక్క సి వెలది తాదెచ్చి
శెషని బోలిన జలపోత బొంగరాలు
అతివేగ దీవించి ఆగుమంచి యిచ్చె:
“పతి వాదించక బాలలార! మీరు

వోడు గెల్బులు లేక వుర్విపై మీరు

కందువతో లింగము. ద కలిగిన: 99”

టొంగరాలు
ముమ్మయ్య అందుకొని మొక్కను శ
వేగ

విష్ణముుద బొంగరాలు వీర
శూరుండు

పచ్చందుల పోచయ్య పరగ తానందె
అక్షయంబుగ వారు అతి వేట్యుతోను

గపించిన బాలలు అమ్మనగరు
వెడలీ

రంజిల్లు అయితమ రాజు
కొలువుండేటి

మద్దికాయల మేడ వద్దకు వచ్చిరి.
౧ (వ

ఆడుడి బొంగరాMు హరిహరుల బోలి

బాలురు సంగడీలతో కలిసి పందెముల చవికెకు వెళ్లుట'

పట్టయిన మేషాలకు పల్లాలు వెచి
పట్టు వాగెలు బట్టుక బాలలకు

దెచి సరి

గజ బీరుదు అనువాడు [గహరాజు
అనువాడు
వదలక బొటికలు పరగంగ నపుడు

£70

ముగ మొప్ప వేడుకల మ సేదు
చేసిరి
వేడుకల నెక్కిరి యిద్దరు సంగడీలు
ఆందలాలు యెక్కిరి అతివే మున
కొందరు
కొందరు సంగడీలు గురాలు నెక్తిరి
కొదువలేని బొంగరాలు గొలుసుల
. పేర్ద
కుంటు కొమ్మ “వేడుకలకు సూర్య
న పుటము వాగెలు
పట్టు కుచ్చులా మంచి బంగారు
పల్లాలు
ముత్యాల కచ్చులు ముఖ
మరుగులూను
పుతడి తీరుట్లు పువ్వులమంచి
డాకాల పెండెము జగ్గుల ము స్రీదు
భీకరంబై నట్టి ఓిరుదు మేషముల
కొదువలేని ఐంగారు గొలుసుల పేర్ద
మట్టు సొమ్ముల బటువైన వేషనులు
ధరియించి
బొటిక లిద్దరు కడు వేడుకల వచ్చిరి
వేడుకలవంక జూబి చుట్టాలు
వేడ్క_పడి అపుడు
అచ్చగా పల్లకీలో అలర వేడుకను
యెచ్చుగా ముమ్మయ్య యెక్కెనా
వేళ
పచ్చందుల పోచయ్య పల్లకీలోను
మచ్చికతో శెక్కి మరివేట్క- కదిలె

కాటమరాజు కోలు
ముత్యాల గొడుగుల నీడ ముమ్మయ్య
కొద్దిలె
ఆపుడు
పట్టుగొలని సభ బాగొప్ప గదిలె
ముందుగా బొటికలు పొట్టైళ్ళ నెక్కి
ఆ దలాలు యెక్కి. మరికొందరు
గదిలిరి
కొందరు సంగడిలు గోడిగల
నెక్కి_రి
సూర్య సోను వీథుల వెంట శూరులై న
చూలలు
'పీరేల (దొక్కాంచు బిరుదు
మేషముల
తప్పెట్లు పిల్హగోవుబు దారలు
బూరలు

వుపాంగములచేత వూరు వెళ్ళిరాగ
అస్పుడు ఘోషించి ఆవని కంపింప.
నెట్టన వాద్యములు నెరసి
[మోయంగ
పట్టణము వారెల్ల |బమసి చూడంగ
విష్టుండు పోధయ్య యీశ్వరుడు
వాలాయముగ బాలలు వచ్చిన
విధము
ముప్ఫై అయిదుగురు బాలలు
ముమ్మయ్యను గొలచిరాగ

తేల "వేడుకలు = వడికలు

వేడుక జోంగరాల కథ

అప్పుడు ముప్ఫెయింటికి ఆల్లుని

81]

వాగెల, కురుసాలెలు* వాగందుకొనిరి

గొలచిరాగ మేఘముల వెంట నీల మేఘముల

యిద్దరు వెంట అర వెపె గా
యిరుగడల రాగ
ఆరుదె న గచ్చుటరిగెలు పట్టంగ
బంగారు బొంగరాలు పట్టించుకోని
సంగడీలు దాము సయ్యన కదలిరి
బొడ్డుగంటలు పేరెములు బారుచూను
వేడుకల బోడికలు హెచ్చరికతోను
వడివడి బాలలు వచ్చిరి'కదలి
కొలుఫొందు వేడుకలు పోడిములు
దొలకంగ
జబాలకులు బొంగరాల బయటికి
దెచ్చిరి
తెద్దిరావుల బయట దేవుని
గుళ్ళవద్ద
పుట్టమెగసి బాలలు పొట్టెళ్ళ దిగిరి

. అన్నరావుల బతుట జిందలాలు .:
దిగెను

దెచ్చిరి
మరివేగ సురపొన్నమానుల కట్టిరి
యిరుగడల స;గడీలు యెక్కిన.

ఆందలాలు

rr

ధన్యులకు బట్టిన జగజంపు
a ల గొడుగులు

_

కొండరావుల [కింద గొడుగులు

; జేర్చిరి.."

పండిన పనసల [కింద పల్లకీలు |
చేర్చిరి

పందాల చవికలో జాలలు సంగడీలు

అందరు కొలువుదీరి ఆతి వేట్కా
నుండిరి

టొంగరాలాట (పార ంభము

ఆలరంగ బొంగరాలు

ఆడుదామనుచు

కొలువున్న బాలలు గొబ్బున లేచి
కొశలు బీగువార కట్టిరి వేగ
వాసిగా బొంగరాలు వారందుకొనిరి

కుశలవులు ఆకిరి కొంతకాలంబు
[తేతాయుగమునాడు తెరగొప్పగాను

రాముడు లక్ష్మణుడు రమణతో

నొడీరీ

ధరయెల్ల యెరుగగా డ్యాపర

యుగమందు

బలభద కృష్ణులు పరగంగ నాడిరి
దూర్వొాసు జాపమున డుల్లిరి

యాద వులు

OR)

5. కురుసోలలు 6. శేషువు బోలిన వెషములు బెచ్చి

ర్రీ73

కీదులు కలియుగమున పెంపొంద
వలెనని
[బ్రహ్మ (తిమూర్తు లు పరగ

దీవించిరి

అంబోధి బీలమున అంబరీషుడు 7

కాటమరాజు కథలు

అంభోధి వంశమున ఆయెపరీ&ి తు
పరీక్షిత్తు వంశాన బలువైన
బొంగరాలు
తరతరము నాటినుండి దాచిన
| బొంగరాలు

గొల్పి దాచిన బొంగరాలు ధాకిపె 'నిలిపి
కుంభిని మీద రాశ్ళెల్ల గోవులైఎ. పోచయ్య ముమ్మయ్య బొంగరాలు
పుర్తిను ' అడిరీ

= "=. సంగడీలను ఉద్దిలుగా సమకూర్చుట

వట

పొంగుచు బాలలు బోడికల జూచి
సంగడీల వుడ్తీల సమకూర్చిరపుడు:

“జెట్టి జోయినమల్టుః జడదార వెంకట

యిబై మీరిద్దరు వృద్ది గమ్మనెను
టబ టి టి
చిదెబోయిన కఠారిః సింహా ది
ఉట
జఇక్కు-న !
చ
ఘట్టిగా మీ రిద్దరు కడువేగ వుద్ది
శంఖుదారి చెన్ను! చవుఆ
నారాయణః!
పొంకముగ మీరిద్దరు టొంగరాల.

వుది

యి

తరికోటి ధర్మన్న! తమకము
తాతన్నః

జ

మరవక మీరిద్దరు మరి వేగ వుద్ది
క దియావుల కనకన్నః గాలము

సత్రన్న

పరగ మీరిద్దరు పద్దుకు వుది
(జ) టి టు

మటైైటోమిన పాపన్న: మ కియా పుల
చెన్ను!
అందముగ మీరిద్దరు ఆడుడి వుద్ది”
ఆని పల్క_సంగడీలు ఆడిరి
బొంగరాలు
పోగ్రిమితో బాలలు బొంగరాలాడంగ
వనముల నీడల [వాసిరి గెరలు"

పురస్త్రీలు బొంగరాలాటను వేడుకతో చూచుట

భామలు సీక్రమోయ బావులు మాడు ఆగుమంచి కట్టించిన ఆగ్గుణాల బావి

7, వచ్చిరి [ప్రజలు -

"వేడుక బోంగళరాల కథ

ముమ్మయ్య కట్టించిన ముత్యాలబావి
సిరిదేవి కట్టించిన చెంగల్వబావి
ఆరువేళల బవికి అటు దక్షిణాన
కల్లోల కాంతలు గంగరావుల బయట
మల్లెలు జాజులు మారేళ్ళు పనసలు
గురుతై న శంభుని గుళ్ళ దాపునను
కూర్మితో బావుల కూడలి నడుమ
వుద్దీలు వకరొకరు వొనరంగ బట్టిరి
అరుదై న బొంగరాలు ఆడుచునుండిరి
బాలల ఆటలు వచ్చి |పజలు చూచేరు
పాలకావిళ్ళవారు బారుగట్టుకొని
సిరిబాల ముమ్మయ్యను చేరి చూచేరు
తిరుపతి పరుషవపలెను తిరుగు
జారుకొని
భోరున చూచేరు పోచయ్యిను
ముంచుకొని
మురుస్తూ చూచేరు ముమ్మయ్యిను
ముంచుకొని
కాంతలు మగువలు గంధర్వన్తీలు
సంతోషమున చూచేరు సభవారు

నిండీ

విప్ర

సంగడీల ఆటలు సభవారు చూడంగ
బొంగరాలాడేరు పోచయ్య
ముమ్మయ్యు
వకచేత బొంగళాలు వకచేత జాలెలు
డాచేత బొంగరము వలచేత జాలె
పుచ్చుకొని బొంగరాలు పృథి వెల్లి
ఎరుగ
పదివేల దీరింది పాలమాని
జొంగరము
పాలమాని బొంగరానికి పగిడిది
ములికి
యేనూటికి దీరింది యేదెమాని
బొంగరము
యేగెమాని బొంగరానికి యెండిది
ములికి
పట్టునూలు దాపిన బలువె న
బొంగరాలు
చుట్టిరి జాలెలు చోద్యంబుగాను
సిరిబాలలు ముమ్మయ్య చిన్ని
పోచయ్య
వెశుక బొంగరాలు వకవిడుత
నాడిరి

పందెము కట్టుమని పోచయ్య ముమ్మయ్యను సవాలు
చేయుట

ఆడి చాలించియు ఆపుడు పోచయ్య వల్ణవుల ముమ్మయ్యతో వక

18)

ర్రీ74

““కల్టరిపులకు వెరి కంఠసరి
ముత్యమా।
అమర విభునికి జోడు మాయమ్మ
సెదోడు.
నా మీద _పేీమగల నా మేనమామ;
అలరు పు తడిబొమ్మ! ఆమృతంపు
గుమ్మ ।
వలసి పగడపుకొమ్మ |
సిరిభామవమ్మ:
విష్వపముచేసేను వినవె వోమామః!
యిన్నాళ్ళ దనుకను వేడుక
బొంగరాలు

తొటమురాజు కథలు

ఆకితీమి యింతదనుక అవునని

మెచ్చ+గ
వోడు గెల్పులులేక వుల్ణాసమునకు
వడిగల వో మాము! వాది

(పతి వాదించి

ఆడవలె బొంగరాలు అవనెల్ల నెరుగ
వోడుగెల్పులు రెండు కనవచ్చు

గాకిపుడు
వాటముగ పందెమిపుడు వప్పుకో

మామా!”

పందెము వలదని ముమ్మయ్యకు పోచయ్య హితవు

చెప్పుట
పోచయ్యమాటలకు పోలురాజు వనర అమృకపు తేట!
సుతుడు: వన్నెల మూట
“రచ్చరావుల చిలుక, రఘువంశ ధరణి కనకపు కోట! ధర్మజుని
తిలక; మాట!
కొమనాల సింహమ! గుణవిశాలంబః పోర రిపులకువెరిః పోచయ్య
సమర బలఖీమః సర్వజ్ఞ వినుమః వినుమ!

చిటినూక పట్టి చెలగి జగ జెట్టీ
గటిగ యేనుగును బటి కరముల గొటి
శు ట్‌ ట్‌
హరివంశ మున బుట్టిన అగుమంచి
పట్టి!
ర వితేజఘనుడ!: రాజులకు అల్లుడ!
భావజు సమూనుడ।! బరిభ ద ఐలుడ।ః

పరగ వాదింతాము పందెమద్‌ వినుమ
వనర యిద్దరిసందు వోడుగెల్పు
ఆయి తేను
ఆనుమానము కలదు అల్డుడః
పోచయ్యః
సీవు గనుక వోడితే నేరంబు తనది

వేడుక బొంగవళాల కథ

తాను గనుక వోడితే తల వంపు నీది
వోడు పందెము వద్దు వద్దికతో మనకు
ఆటలకు బొంగరాలు ఆడుదాము
వినుమ
దేవతలు ఆడి తొల్లి దేశములు
విడిచిరి
కౌరవులు పాండవులు ఆడి కాపులు
విడిచిరి
తాతలు ఆడిరి ధనములు వోడిరి
బలరామ కృష్ణులు పరగంగ నాడ
జలములో ద్వారక సమిళను నాడు

ల్రీ7 బ్ర

రాముకు మళిసెట్టి రమణతో నాడి
జమదగ్ని గోల్పోయెను చీకటి
కోనలోను
రామ లక్ష్మణులును రమణతో నాడి
సీమెల్ల మెరుగంగ సీతను గోల్పోయిరి
కుశలవులు తమరాడి 'ఘోరాజిలోను
యసగంగ తండి మీద
యెదిరించినారు
వోడు గెల్పులు లేక వూరి కేమనమ
ఆడుదాయు బొంగరాలు అల్బుడ!
పోచయ్యః!''

పందెము ఒడ్డుమని పోచయ్య ముమ్మయ్యను
బలవంతము చేయుట

మరివేగ పోచయ్య మామ మాటలు
విని

“మంత మాటాడితివి
యదుకులాదీ శః

అరయంగ వకమాట ఆనతి యిచ్చెను: పోరు వచ్చిన వెనుక తల్లి పుట్టింటి

పందెము వప్పుకొమ్మని పలికె
పోచయ్య
కందువతో ముమ్మయ్య కలకల
నవ్వె;
“యంత చెప్పినగాని యెరుగవు సీవు
పందెము కావలెనని పదిరేవు సారె
యేమి పందెమడిగిన యిస్తును నేను
త్రీిమంతుడ! కోపంబు తెచ్చుకోవద్దు”
మామాడు మాటంకు మది చిన్ని
పోచయ్య
పంతముతొ పోచయ్య పలికె నావేళ

పేరు చెప్పుకుంటేను బిరుదు ద క్కే-నః
వెనుకకు తియ్యనేటికి వినవే
వో మామ!
కనకము వక పందెము కవులావులు
వక “పందెము
మెడనున్న సొమ్ములకు మేటి
పందెంబు
వీటితోనె వోడుగెల్పులు వినవె
వో మామ!
అడుగు దర్గ్భక వొడ్డు”మనెను
పోచయ్య

బి78

ఆలుహు మాటలకు అప్పుడు
లు

వొప్పుగా పోచయ్యతో వొనర
ఇట్లసియె;
"అక్క. కుమారుడవు ఆడితివిగాక
తక్కిన వాడెతె తలవంచ గలన ?
వక్క. పందెము నీవు వొప్పితివి
_ యిపుడు
రెండో పందెము లేదనరాదు
మూడో పందెమున కంటు మొనసి
ఆడితేను””
ముమ్మయ్య మాటలకు మరిజెప్పె
పోచయ్య;

కాటమరాజు కొథలు

“మామరో వో మామః సిరిబొల
ముమ్మయ్య!
నీ మెడిసు వుండేటి పచ్చల కంఠ
' మాల
లక్షలకు దీరినది పచ్చల కంఠమాల
వనమాల కంఠమాల వక. సరిచేసి
భూశాథ! బొంగరాలు పూని
ఆడుదము ”*
అని యిట్ట పోచయ్య అడీగిఫందులకు
అనిన అల్లుని జూచి ఆ గుడే బలి కె;

ముమ్మయ్య తన పచ్చల కంఠమాల విలువ" చెప్పుట

కడువెగ కోపాన్ని కనుల
దొరయంగ
బడబాగ్ని రీతిని పలికె ముమ్మ య్య;
“కట కటా! నక్ష తాల
కంఠమాలకును
కొయ్యపూసలు సాటి కోరితివి నీవు
వొయ్యన నిట్టాడ వా కెట్లు దోశె
చెల్లలు కొడుకువు కొంగ చెప్పితివి
గాక
చెల్లున యిటువంటి చిన్న మాటలును?
రావణ బ్రహ్మను రణములో బట్టి
కావరం బణచిన యీ కంధసరినూల
తాటకిని మర్దించి ధ4స్సుస విరిచిన

ఘనమైన ='జాల యూ కంఠసరియు
ధనికోటి సానంబు త గనాడ్తి తెచ్చి
వనర6గ రత్నాల వ్మ్శజ

కొంఠ మాలకును
న్మడంగి చేసిన పనమాలపేరు
దుడ్డు చేయని దెట్టు తోచె పోచయ్య
ఆమ్మ వున్న ధనకొండ ఆంగళ్ళ వెంట
అమ్ముడురు కాసుకొకటి ఆ

తులసి పేర్లు

కుబేరు చింత వద్ద కొండ వాగులను
ఛులెస్సగా బెరిగి చాల వున్నావి
కూలి వాండ్లుబోయి కోసి రంపాల
వెలబెట్టి అమ్ముదురు రాగికాసులకు

వేడుక బొంగరాల కథ

వాసి కెక్కినయట్టి వజాల
సొమ్ము లకు
దాసరిపూసలు సరిశాయ తగునె?
గం డతనంబులు (గకుగ్రాన మాని
వుండుమూ పోచయ్య!
వుండుముచ్చోట”

277

బాలుడు ముమ్మయ్య ఆడు వాక్య
ములు

క ల్రందుల పోచయ్యకు కతులెనాటె

ఘనమైన యో టెలు నాటీన టౌయె

గురిజెసి బలాల గుమ్మినటాయె

లు రా
ధారుణి మిన్నును కారసిలినట్టాయె
సమర నిశ్శంకుండు సరగ నిట్టనియె:

పోచయ్య తన తులసి వనమాల మహిమను పొగడుట

“నోచని మాటాడెదవు

కాపాడు వనమాల కడ లేర్చునెపుడు

దొరనంట నీవు శాపము కోపము శాంతగుణములును

యాచకులు పెట్టుదురు యిటువంటి
సొమ్ము
లెక్క దీరిన సొమ్ము సీవు పెట్టలేవు
లెక్కదీరస్‌ సొమ్ము నే పెట్టినాను
మేనమామవు గనుక మించి వకమాట
ఆడితివి గనుకను అవును కాదనక
తడవు బట్టిన ముమ్మయ్య! తాళితి
గాక
సాశాది దేవుండు సకల జీవుండు
వంచ నము: లేనట్టి యీ వనమాఆపేరు
ముగ్గురు తె9మూర్తులకు మూల
సృంభమైన
జగమెల్ల రశ్నీంచు చెన్నుని వనమాల
పుట్టింప గిట్టింప భువనంబు అెరుగ
యిట్టి వనమాలకు యీ డేడగలదు?
యేనూరుకోట్ల భూమండలం బెల్టి
యనభి నాల్లు లక్షల జీవులనెల్ల

వోపికతో రక్షించు యీ వనమాల
పేప
దాపులు మాపులు నీ ధాస్యవస్తువులు
కృపతోను వనమాల గురుమోక్ష
మిచ్చు
వనమాల కొంచనము వున్నదా మామ?
కానక ఆడుచుంటివి ఘనుడ
ముమ్మయ్య!
నీస్రామ్ము మహిమీద ని షేపముచేస్తె
పాషాణమై యుండ జాల ముమ్మయ్య!
వో మామ ముమ్మయ్యః వకవార్త
వినుము
సామెత జెప్పేను జగమెల్ల ఎగుగ
మీ తాతలు యేడుతరాల వారు
ఆయిదుగురు మీతండులు పోట్లుబడి
వాతముగా జెల్లిరి

978 కాటమరాజు కథలు

వారికి మోక్షముగల్లి ఈ వనమాల కలిగిన ఠావు కలుగ తెలిపెను మామ

నుండి సీ బలువె న కంఠమాల భరియించిన
ఏడుతరాల వారికి ఇహపర మల ఠావు

(తోవ _ చెప్పుమా ముమ్మన్న! సరిపోను తనకు
వలురాజునకు తులసితీర్థము పోయుట

తమవారినుండి మీ తాత తండులకు వక్షమున పోట్టునాటి వరిగ మీ తాత
అమర పురికి (తోవ అలనాడు కలిగ అచ్చోట మా తాత తరిము త బోయ

' బొంకు గాదామాట టొల్హావు డుండగాను
పాదమాన మీ తాతకు తులశితీర్ధంబు యిస్తేను
వావిళ్ళ గుట్టల వంగల బయట యిహపర ములకు [తో వగలిగిె
కాపుల కరణాల వెనక వేసుకొని విబుధనాధుడు మెచ్చె

కలభూత గంగురాజుమీద కదిసి సురలోక పుణ్యము చూడలిగేకు
యుద్దంబు అచ్చోట నా వనమాల వశీకరము

చేసెను ఘనుడు మీతాత వలురాజు ఆయ
కాలము కురుదలించ గంగదయ సీ కంఠమాల యేమి వశీకరము
తప్పె మామ?
వురు స్తలాలు 8 మీతాతకు గాయాలు
నాటి

సింహా[ది రాజునకు- తులసితీర్ధము హోయుట

ఇంకను వకమాట వినవె ముమ్మ య్య యిడీబడీ యుద్ధము చేసి (వీరుడై

శ్రీ కూర్మము మీద మీ పెదతండి చెలగి)
సింహా(దిరాజు గట్టిగ యెదురొమ్మున గాయాలునాటి

శ్రీ వైష్ణవుల కొరకు సింధుభళ్ళాని సింధుభళ్లాని రాజుఐ శిరసులు నరికి

రాజులమీద

ర, ఉరసలాన
థి

వేడుక బొంగరాల కథ

చం దాయుధములు నాటీ చెలి
(ఆ)

మీతండి

ఆచోట మా భూనాథ శంకరుండు
వుండగాను

279

మీ తండ్రికి తులశి తీర్థములు పోసెనో

మామ;

పెద్దిరాజునకు తులసితీర్థము పోయుట

మావి మీద మీ తండి పెద్దిరాజు
మారాచ పగలకు మరిదండు కదిలి
యేడేడు కుంధిజ్ణ్లయేక తెగటార్చి
కడ కుంభిణి మీద కదసి పోరాడి
బహువాకి పోట్లు పెద్దిరాజుకు
జూంతికె తొలువులాయ
యిమ్ముగా రొమ్మునయీదిలు నాటి
లక్ష వెయ్యి జాంబుల రాజుల
సంహరించి
వన్నెగల పలుగురాళ్ళ వరిగె మీ
తండి
ఆర్హ పెంట రణమునందు ఆల్టిమాను
వద్దను

హతముగా చెత్తెను మీ తండి
పెద్దిరాజు
అచ్చోట మా తాత దామసాని
పోతినేడు
దామసాని పోతినేడు దండిగల
శూరు డుండగాను
తులశితీర్ణ ములు యిచ్చెను ఫీ
తండికి
ఆచోట నా వనమాల వశికరమాయి
సీ కంఠమాల యేమి వశికరము
మామ?

యరనూక రాజునకు తులసితీర్థము పోయుట

యరుకుల పగలకు యరనూక రాజు

యేనుగనాథు కొండకు యేతెంచి
పోయి
యర భూపతితోను యెదిరించి పోరి
యెదురొమ్ము గాయాలు యేకముగ
నాటి

యేనుగుకొండ తావాయెిను యర
నూక రాజుకు

ఆచోట పులిమద్దుల రాఘవుండు
పుణ్యడుండంగ

తులశితీర్థము యిచ్చె మీ తండికి

280

ఆచోట నా వనమాల వశికరము
ఆయె

కాటమరాజు కథలు

సీ కంఠమాల యేమి వికరము
మామ?

నలనూక రాజునకు తులసి తీర్ధము పోయుట

నున్న బెజవాడన్లు మ్రీతర్మడి నల
నూకరాజు

కంచుకు కాలు దువ్వి కదసి పోరాడి

నంది కేశవరాజు చేతి నరుకులు

తగిలి

_నడికల్లున చెల్లై మీ తండి నలనూక

రాజు
ఆచోట మావద్ద సూరినేడు వుండంగ
తులశితీర్థము యిచ్చె మీ తంికి

ఫోలురాజానకు తులసితీర్థము పోయుటు

ఆవుల పోలురాజు అతి వి|క్రమశాలి
శ్రీరంగనాథుని చిత్తమున సేవించి
సీమ భూములకు మల్లిరాగాను
చెరుకూరికి పడమర చిలకల మరి
చిలకల మరి దగ్గర ఆవుల మంద
వుండంగ
జంగాలు వచ్చి మీ తంగడి మరుగున
జొచ్చిరి
మరుగున జొచ్చిన ఇంగాల వట
బట్టియ్యక
శ్రీ లమునకు బంవెనూ మీ. అయ్య
పోలురాజు
జంగాల కొరకు మంచువంటి
బోయదండు
మంచు వంటి బోయదండు మంద

ఘీదికి నడిచె

మంద మీడికి వచ్చిన బాణములు
మ[రిమీదప డెను
వృక్షము తిరుగు వోకర వీర కేత
మాయె
కాయలు రాలినట్లు కంపటీలు రాలిరి
అకులు రాలినట్టు యాదవులు చెల్లిరి
మరి (కింద రక్తము మడుగులు
గట్టైను
అప్పుడు వర్తికొండ్ల రఘుపతికి
ముప్పైమూడు కోట్లు ము ప్పెర్లు నాటి
అరవయ్యారు గాయములు ఆతి
కీకర మాయె
పట్టలెను [పా జంబు నిలుపలేను
బొంది
గంటలో కైలాసము అంపవే మామ!

వేడుక బొంగరాల కథ

అని యిట్లు అడిగి నందులకు ఆపుడు

సోలురాజు

గాయాల వై చెను

పల్లికొండ గాయాలు సోణలాయె
నక్కడ

అక్కడ పోలు రాజుకు ఆతి భార
మాయె

281

నొసలు పోట్లు చాకి మీ తండి
వొరిగి వుండగాను

మా తండి తులశితీర్ధము యిచ్చె
మీ తండికి

అచ్చట నా వనమాల వశికర
మాయె

సీ వనమాల యేమి వికర మాయె

మామ?

కల్చందుల పోలి నేనికి తులసితీర్ధము వెియుట

యికనొక మాట వినవె వో మామ!
క ల్లందుల పోలినేడు రాళ్ళదిద్ది
భైరవుని కురువ దగ్గిర
జాల ధీరుల జంషి కానల నరికి
గట్టిగా యెదురొమ్ము గాయాలు నాటి
చిత వొత్తుగా నరుకులు
న్‌ తగిలిననాడు
అప్పుడు మా తల్లి 'చిట్టినూక'
గుండానికి
సాగుమానము కావలెనని _. _.
సయ్యన లేచి
పయనమై అప్పుడు పరుగున రాగ
యేడు నె౨లు బాంనై వుం౩టిని నేకు
వల్ణవుఐ కాంతలు తికమ:దుల
కాంతలు

శ్నీఘముగ వచ్చిరి చిట్టినూక కడకు
చిటినూక కొలు సిరిదామర కొలు
ట్‌ ఉద (96)
పొచయ్యను 'పెంచుకొనేము అని
వచ్చిరి
అప్పుడు ఆగుమంచి ఆతి
త్వరగ వచ్చె
వచ్చిన అగుమంచి చేతికి వయ్యన
చిటినూకో
లట .
అందముగ నిమ్మపండు
అగ్ని దేమునికి యిచ్చిన చందాన
యిచ్చెను అగుమంచి చేతికి
వయ్యన చిట్టినూక
మండలాపతి తోక మడిసె
గుండమున

లిర్రిపీ శ కాటమరాజు కథలు

య రగడ్డపాడులో వాలరాజులకు తులసి తీర్ధము
ఆవశ్యక మనుట

యిక నొకమాట ముమ్మయ్య ముద మొప్పగా తులళి తీర్థము

యర? డ్లపాటికి ముందుతీయవలెను

బాలరాజు లందరు పైనమె వల్దవులకు తిరమందులకు
పోయినారు వె కుంఠము లేదు

కాలము వారికి నిండి గాయాలు వులసము లాడగ మామ
పడితేను వుచితంబుగాదు
యిల యల్ల వెరుగంగ యుద్ధములు * పందెము సరిపోతె పరగంగ నివుడు

చేసి సందేహము పడక జాలేలు
వాలాయముగ [బంహ్మ వాత చుట్టు మామ
చెరిగితేను పౌనగంగ సరిపోను బొంగరాలాటి”
యెదురొమ్ము గాయములు
యీవలావల వెడలితేను

బాలురు పందెపు బొంగరము లాడుట

అనిన ఆల్లునిజూచి అతి సంతసించి బిరబిర శికాశాలుి విగువార జుట్టిరి
పచ్చల కంథధమాల పరగ వనమాల ఆటలకు బొంగరాలు ఆడంగ సాగిరి
సరిపందెము చేసి జాలెలు చుట్టిరి ముందుగా పన్ని వొడ్డి ముమ్మయ్య
పరగంగ నప్పుడు పలికె ముమ్మయ్య వెచె'
'“ఆవులు ధనములు ఆక్క_ప్పకు వెనక విన్నివొడ్డి వెసె పోచయ్య
మేము పుచ్చుకొనె బొంగరము పుడమెగశి

భావింప సరిసొమ్ము పాలిచ్చినాము ముమ్మయ్య

వనరంగ వాటికి వప్పను పందెము వెచ్చుగా కుంభిజి వొడి వేశ నావేళ

వనమాల కంఠమాలకు వోడు గెల్పులు లేక వక విడత
వప్పె పందెంబు”” నాడిరి

వానితో

శవిద్ధములు-యుద్ధములు 8. “శిఖకానెలు (-తలపాగలు) కావచ్చును

వేడుక బొంగరాల కథ ఏ8ిల

వడివడిగ నాడంగ వచ్చె కోపంబు అబ్బరంబుగ |పజలు ఆందంద
తగవేట్క బొంగరాలు జాలెలు జూడ
జుట్టిరి మబ్బు పొడుగున వెగశి మాయ
యగళి కావున నార్చి యాదవ బొంగర ఆ
కులపతి సభవారికి కానరాకుండ రురిన
యవ్వరు జూచిన యరుగరాకుండ వెగసె
రివ్వున బొంగరం నిలచి తానేశ . ' 3

ముమ్మయ్య వేసిన బొంగరము కోమటి అచ్చమ్మ
కాలిలో దిగబడగా ఆమె మూర్చిల్లుట

వెగసిన బొంగరం యవ్వరు అదరిపాటున బొంగరము ఆతివకాలు
యరుగకుండ నాటె

దిగదిగ బొంగరం తురుతున వచ్చి దద్దటిలి యా కొంత తబ్బిబ్బులాయె
అంత సభవారిలో ఆశ్చర్యముగాను క త్తివలె బొంగరం గాడి పదనాట

అంత్యకాలము వారికి ఆయ్యేటి నెతి నీళ్ళకడవ నెలత తానపుడు
తుదకు భుజమున బక్జిను పూబోణి యపుడు
బాట దప్పి అడవిలో పడ్డ ముత్యాల మల్లి సెట్టి ముద్దుకుమార్తె

చందమున వుత్తమ పతివత వారిగె ధరమీద
చేటుకు బొంగరం చేడె కాలు నాటె వజాల మల్లి సెట్టి వాసిగల కోడలు

గరీన మీగాలు గాడి యా సజ్జనో త్రమురాలు సొమ్మసిలిబోయె, _
బొంగరము ఆ కాంత మూర్చిల్లి ఆందరు జూచి

ఆరికాలు గచైను అవనిపై నారిగె కోక పె గప్పిరి కూడి రిరుగడల
ముమ్మయ్య అచ్చమ్మకు ఉపచారములు చేయుట

అప్పుడు ముమ్మయ్యి హడిహర కర్పూర 3 దెప్పించి కర్ణముల
యనుచు హరించి

264

కారున బట్టించి కడ. నొవ(కుండ
'పెరికె బొంగరము పిరికి వారకుండ
[గక్కున దీయించి కమ్మర నతడు
పుక్కిట తాంబూలము పొత్తిగా వైచి
పట్ట చీర దెప్పించి పట్టలు దేసి

కాటమరాజు కోథలు

గట్టిగా గాయము కట్టించె నపుడు
గాయము గట్టినపుడే యా కాంత

తా వేగ
దేహము వనట మాని తెప్పరిలి చూచి

అచ్చమ్మ ముమ్మ య్యను దూరుట

అడలుచ్న ఆ కాంత అసురుసురు
మనుచు
రడిసి తోచినయట్టు తా దూరస్తాగె
“అయ్యయ్యి! ముమ్మ య్య!
క్రీహత్య గట్టుకుంటివి
వయ్యన జనులెల్ల వోర్వలేని
మాటలు
ఆడి కలకు లోనై తి అన్న ముమ్మన్న!
తోడబుట్టుక లని తా జూడ వసిని
నేరము నావల్ణ నిందమోపేరు
కూర్మితో పెద్ద సెట్టి కూతురను నేను
కోటికి పడగె తెనవారీ కోడలను నేను
తనసాటి వారిలో తలవంపుగాను
చే సిక బాలలార! చెల్చంటో మీన్వ
చేకొన ర తవారు, జనుల నోరు
ముయ్య
మూకుడు గద్దె ముమ్మయ్య
వినుమ ?
పక్షపాతము చేసి పాపము
కట్టుకుంటిరి
సడల మరిచేర నిచ్చేర?

కటకటా హెచ్చుగా కన్నుల
వుదకాలు
పొటపొట కురియంగ పూబోణి తాను
బడలిక బోలుచు షాప మెర్షుగకాను
మూడు |పాణాలు గొంటివి
ముమ్మన్న నీవు
బలిమి గలిగితె నీవు !బతుక వలె
గాని
నెలమితో వినయంబు నేడెరుగ వైతివి
అయిశ్వర్యము చాత ఆత్య
గట్టుకుంటిరి
అందలాలు పల్పకీలు అణిగేది
యెరుగరా?
హ్బ్చెచుగా మీయన్నల కొచ్చిన
|తోవలు మీకు యన్నడు వబ్చీని?
తన వుసురు మీకు యన్నడు
తగిలీని?''
ఆని కోమటివారి ఆచ్చమ్మ
కోపించి పలికె,
ఆ మాటలు బాలలకు అలుగులె నాటె

వేడుక బోంగరాల కథ

భామాడు మాటలు బాలలకు బాకు లె
నాటె
సిరిబాల ముమ్మయ్య చిన్న పోచయ్య
గురిచేసి బలేల గుమ్మి నట్టాయ
య (ఇ)
కల్లందుల పోచయ్యకు కడు
వేగమునను

బీర్రీక్ర

కలిలో పగవారు కుమ్మినట్టాయ
వల్లవుల ముమ్మయ్యకు వాలు నాటి
బల్లలు (పక్కల పరిమినటాయ
బాలలు కోమటి భామను జూచి

ముమ్మయ్య తన అన్నల వార్తలు చెప్పుమని
అచ్చమ్మను కోరుట

బాల చక్కని యింత సభియ
మెరుగుల దొంతి!
మరుని పట్టపు పుదంతి। మత్తెపూబంతి!
మరువంపు పూబొమ్మ మగువ
తడిబౌమ్మ!
అమిత నవ్వుల కొమ్మ:
యలనాగవమ్మ
అలివేణి యరణప్ప అగుమంచి
మారు
.పెడివారి తల్లీ మా పాపన్న మారు
దయగలిగి యూ మాట దై వగతి
. వినుమ
మువ్వడు ఆడిన మాటలు
యేర్పాటుగాను
దయగల్లి చెప్పవే వో కొమ్మ: చెల్లెలు
మారు
మొనసి కోమటి మాటకు మోసంబు

లేదు -

క నకాంబర ములు కట్నాలు సొమ్ములు

ధనకొండ నున్నాళ్ళు తోబుట్టుకవని
సారెలు నడిపోము సెదోడ! నీకు
నేరము లేకుండ నేడు వో యక్క!
వనరుగ మీవారికి వప్పజెప్పేము
పాణముగల పర్యంతము దనుక
ఫోడిమిగ పుట్టింటికి పోకుండ నీకు
నంరతముగా నీకు సారలు నడిపేము
న వాడినవి నవ్వుల మాటలు
గొవు
బొంగరము నాడ బట్టి పుట్టుపూర్వాలు
ముందర వచ్చేటి మోసంబు తెలసి
ఆడితి వో యక్క నీవాడిన మాటలు

నాతి సీ

.కొమరప్ప సిరిబేవి కొల్వులోపలను

ఆ మాటలు వారితో ఆనతియవలెను
నలిాక్షి చెప్పవే నాతోను నీవు
యలనాగ నీపాణము యటువంటి
దమ్మ?
ఆమరంగ జెప్పవే అక్కరో సీవు.”
అనిన ముమ్మయ్యతో ఆ కాంత బలికె;

్రీర్రీగ

“మేడిని కుమ్మరి మేటి జేసిన కడవ
కాదనక వినుమ నాగర్భమందొక్క
[పాణి

నాదొక్క ప్రాణి నా యన్న లార!
మూడు ప్రాణాలు కొంటిరి ముమ్మన్న
వినుమ”

“అక్క. నీమాటలు అనుకూలవమ్మ

కాటమరాజు క థలు

చక్కగా మా యనుజులు చనిన
యావార్ర
చక్కగ చెప్పవే సభియరో నీవు
ధనముకొండ రాజులు తల్లిన వార్త
దొచక చెప్పవే సెదోడ।ః నీవు
కొసరక యా వార్త గొల్లున
జెప్పుమి”

అన్నల వార్తలు సిరిదేవికి తెలియునని అచ్చమ్మ చెప్పుట

బాలల మాటలకు పణతి యిట్లనియె;
“కలియుగమున ధనముకొండ

కడువేట్క_తోను
యేలిన వా రలు యెరుగుదుముగాని
ముప్పైనేల కోటలు మూడుదుర్గాలు
యిప్పుడు స్థిరమె యేలింది
యెరుగుదుముగాని
యలమంచి పంపాది యిడీచి
యెలుపలకొచ్చి
పాలించి ధనముకొండ పట్టణము
లేలింది
యిటువంటి వార్తలు తా నెరుగుగాని
కంఠసరి బాలలార ! కడమ వార్త
నెరుగ
ముమ్మయ్య బొంగరము ములికి
శ " నాటినందులకు

దిమ్ము బటి మిమ్ము తితతిని గాక
టి ళు

మీ అన్నలు పోయిన వార్త మీ అమ్మ
సిరిదేవి నడుగు

మీ మేన త కొమరగిరిని మీ

న్‌ రడుగుడు పోయి
అమరంగ జెప్పీని అన్నలార! మీకు
[కమమున వున్నట్లై కన్నిపల్లి జెప్పీని
అన్నల చెల్లెలు అగుమంచి నడుగుడీ
వున్నట్లు జెప్పీని మీకు వుచితంబు గాను
కోపము మాటలు గురిళాయ రాదు
ఆపద మాటలవి నిజము గావు
పరవారి మాటలు పాటింపరాదు
పోరోరి జబాలులారః పోరాదు నొప్పి
యడపక పురిలోకి నే నెటువలె పోదు?
కడువేగ బంపరోయి కంఠమాల

బాలలారః”*'

వేడుక బోంగరాల కథ ల్రీగ్రీళి

వాలురు అచ్చమ్మను ఆమె అ తవారింట దించుట

యింపైన మాటలు వెలది*జెప్పినకము అశుమానపడవద్దు అయ్యలార! మీరు
కంపటీలెక్కేటి కనకదండ పాలకి నేరము తనవల్ల నిందకు మీరు

జెట్టిబోయిన మల్లును శలవడిగి వరునతో పెనుకొండ పురహరులు
యహపుడు మీర
ఆట్టి పాలకి దెప్పించి ఆ పాలకిలోన మరివేగ నేరములు మన్నించు”
అతివను గూర్చుండనుంచి మనిన
ఆతివేగమునను ,[పియముగ 'వొప్పించ పెద్దలిట్లనిరి:
పరగ బెస్తల చాత బట్టించుకోని “అయ్యలార! యఎతటి వారలకైన
సురిటీలు విసరంగ శూరులై న బాలలు ఆటల తమిని -.]

త రి వారొచ్చిరి ధనముకొండలోకి వాతప్పు చేతప్పు వచ్చును వినుడి
పెద్దలై న కోమటిపెద్దల బిలిపించి యిది యంత పని మీరు వేంచేయు”

వద్దికతో బాలలు వడం ఐడజిప్పిరి మనిన
యిద్దరికి తశిరీబులు యిచ్చిరి వేగ *' అ త్రవారింటికి అతివెశు వప్పగించి
"కద్దు వక నేరంబు కాయుడు మీరు ఆతివేగమున బాలలు తమ అమ్మ
చేదప్పి బొంగరము చేరుదెగి వచ్చి సముఖమెరి
ఆతివకాలు నాచెనని అనుమాన

పడక

సిరిదేవి కొలువు డీరుట

తూటాల నడుమను కురు వేళ్ళ కొమరక్క్ల సిరిదేవి కొల్యు
చవికెలో గూర్చుండి
పాటించి సిరిదేవి భామలు దాము వియ్యాలు సిరిదేవి యిరుగడల
పౌలతి తా రత్నాల్మపోలు బోయించి నుండిరి
తెలివై న శీతాళ దిబ్బెంబు నిలిపి బై ట వాకిట సందుముల యరణప్ప

కొమర బంగారపు కుప్ప టోయించి

క “యలది అనీ జానవదుల ఉచ్చారణ

లీర్రీర్ర

ఆగుమంచి మొదలై న ఆనుధాంగ

లక్షు'మిలు

శాటమురాజు కథలు

సఖి సల యోదవశ్రీలు సముఖాన
నుండిరి

బాలురు అన్నల వార్తలు చెప్పుమని సిరిదెవిని
నిర్బంధించుట

పరుగున వచ్చిన బాలలు పొచ్లేళ్ళ
టి
దిగిరి
దరవాజ అటు జొచ్చి తల్లి సముఖాన
నిలచిరి
సిరిదేవి కొమరక్క-కు శీఘమే
[మొకి (రి
కొమరప్ప సికిదేవి గొబ్బున దీవించి

గుప్పున బాలలను కూర్చుండ
మనెను

నిబ్బరముగ బాలలు నిలచి యు ట్లనిరి
“కొమరక్క_ వో యక్క! కృప
నందులనూక !
సామజగంధులార! (్రీకాంతలార !
బామినీమణులార! వో పణతులార!
వొ'ప్పెన పర్ణవుల వో వెలడులార!
మచ్చికతో వదిన మరదండ్డు మీరు
అలర వేకువచుక్క అక -కొ మరక్ష
ఆలరంగ భూదేవి అమ్మ సిరిదేని!

పన్నుగా వినరమ్మ పరాకు శాయక

విన్నపము జేసేము వినరమ్మమీరు
బొంగరములు మీ చాత పుచ్చుకొని
మేము
ఆంగనామణులుః మేము ఆడంగ
బోతిమి
పాటించి బొంగరాలు పట్టి ఆడంగ
వేటుదప్పి బొంగరము వెలదికాలు

నాది
నాటిన కోపాన నాతి యిట్లనియె

పీ అన్నల కొచ్చిన | తోవ
మీకెన్న డొచ్చీని?'
వో యమ్మః యిట్లని వుల్హాసమాడె
ఆ వార్త జెపుమంచె ఆమెళ్ళిపోయె
సీవెంత లేదసక మేము అడిగిన మాట
అన్న పోయినవార్త ఆన తీయవమ్మ
కన్నతల్లివి నీవు కల్పలాడవని మేము
అడుగంగ వచ్చినాము అమ్మ సిరిదేవి
కడువేగ జెప్పవే వో కన్నతల్లి?

సిదిదేవి బాలురను మభ్య సెట్ల జూచుట

మున్ముయ్య పోవయ్య ముచ్చట్లు విని

అమ్మయు కొమరగిరి ఆప్ప యిట్తినిరి:

వేడుక బోంగరాల కథ

“వివేక మెరుగని వో వెరి,
బాలులార।
యవరెందు బోయిరేమి? యేమిటికి

మీకు?
ఆ వార్తలు మీకేల? ఆటల తమిని
భూవల్లభులు రాజులు పూబితులై
వృండంగ
యేమి యాటలాడేరు యిద్దరు మీరు
శ్రీమంతులై నట్టి చిన్న బాలులారః
బొంగరాలాటలని పుట్టిన వా ర్తలేగాని
సంగతిగా, మీ యాటల తా
చూడవలెను
తనయుల ఆటలు తల్లి చూచి మెచ్చి
తేను
ఘన వేగ కెరళ్లంటబు కానవచ్చీని
ఆడుడు బొంగరాలు ఆన్న లార।
మీరు

అని యిట్లు సిరిదేవి ఆడుమాటలకు
క్రమమెరిగి బాలలు కిలకల నవ్వి:
“మేమి మాటలాడేవు యెరుగని
దాని వలెను
వాటముగ అన్నల వార్తలు జెప్పితే
యెరగి వుండేము తల్లి యాల

దాచేవు?
గురుతుగా చెప్పవే కృప నందుల
న్‌ నూక!”

పీ గీర

“యరువక !0 ధనముకొండ యాదవు
లేలుచున్నారు

విషోవాకులు గోరేరు యె రీ

బాలలార
యెక్క డెక్కడి వారు హెచ్చరిక
తోను
(గక్కున వేటలాడ కదలి పోయి
5 నారు
దేవస్థలాలు కొందరు | తిఫపురాంతముల
కొందరు
భావజ గురుడైన పల్తెకొండ రఘుపతి.
మారకాపురి చన్నరాయునికి నముహో
సం భమము గాను
కావలు చేయించ పోయినాడు
శనివారము నాడు
పరగంగ యాదవుల పట్టథ[దుంతు
పర్వతపు మలల వెంట. పండి
వేటలక
వుర్వీశ్వరుండు తిరిగి వచ్చి.
"యిరుగుల సాని
కుర్య వద్ద నాటక సాల లాడించు
Ts చున్నాడు
మాటవాసి కలిగిన 'మన్నెసింహంబు
ఘడియలో భట్టావుల ఘనుడు
వల్లభుండు

10. వెరునక'
19)

* “యది అనీ జానపదుల ఉచ్చారణ

(తిపురాంతక దేవుని తీర్థంబుతోను
కృపతోన జ జంగమార్చన చేయించి
కల్టూరి భామన్నకు గరుడకావ
చేయించి
వల్పవ కులజుండు వచ్చుచున్నాడు
తై 9లోక్య మాధవుడు ధన్యుడై తన్న
కె జీతపు దొరలు కలిగిన బాంధవులు
వెలికొండ సాల్పున వేటలాడ బోయి
నారు
బలువన మృగముల పందుల
యేనుగుల
గొలుసుల బట్టించు కొచ్చు చున్నారు
అని వాలాయముగ జాబులు వాసి
అంపించినారు
పు త్తమరాజు కొందరు
దొరలు
ఆమరంగ వూరిమెట్ట హరికి వే వేగ

కొమరమ్మ పు

తేరు తిరునాళ్ళ చేయించ పోయినారు.

వూరిమెట్ల చన్నరాయునికి పుతమ
రాజు
సేరిట వాడని పెండ్రిచేయించి

వసూవున్నామని జాబులు | వాయించి

అంపించినారు .

సు స్తిరముగ ధనకొండ , సోమవంళ
మంత

' పశువుల దకశ్షణాదిన పరిణాన

“వాటముగ కాలారి వచ్చెను

కాటమరాజు కథలు

వరుసతో నేట రేపట వచ్చేరు
బాలులార।
తిరుమందుల వల్లవులు తేజమై
వున్నారు
చల్తావారి బొల్రియావు చట్టివారి
యరయ్య
పెయ్యల యరణన్న పద్యరాఘవుడు
వెనాన వీరన్న వారి గోసంగులు
బసవన్నయెద్దులు బలువె న ఆవులు

. మెపుక' టి
పాలేరు దాటితిమని పట్టభ దుండు
అటు వార్తలన్ని వాసి కాటమరాజు.
తన పేరట కమ్మల అంపించినాడు
వస్తువులు యక్కడెక్కాడ నుండి

వచ్చేది యరుగరా?
వసువులు ధనకొండకు రాగ

చూడరా?

బాలులార! అంతేసి పనులేమి రావు
జాలెలు జుట్టిరి సముఖాన మీరు

ఆడుడు. బొంగరాలు అన్నలార!
యిపుడు! కి

తమ్ము దీవించి పాలేటికి పంపుమని బాలురు సిరిదెవికి
ఆనలు పెట్టుట

అమ్మాను సిరిదేవి ఆనతిచ్చినను

కడువేగ మమయః కలందుల పోచయ
దా $$ ల ఫ్ర

వేడుక బొంగరాల కథ

అమరంగ వకమాట అడిరపుడూను;
“తల్రిరో! యీ మాట దాచితివి నీవు
కల్పలాడితివి సీవు వో కన్నతల్లి!
అందరికి ఆన్ని పనులు అమ్మరో సీవు
వందనప్ప మాటలు వో తల్లి సిరిదేవి;
నీలాటి రేవుల నీళ్ళకడవల వారు
వాలాయముగ ధనకొండ వారు
వీరనక
వాలాయముగ పోయిన వార్తలెన
వింటిమి
అన్న మందనుండి ఆతివేగమునను
కాలారి మాయన్న కమ్మలు దెస్తేను
కమ్మలు చదివించి తల్లి కడు
మూళ్చబోరు
సౌమ్మసిల బోతె చూచె అగుమంచి
(భమ నీకు తెలియద బె తల్లీ సిరిదేవి!
యేమన్న నారలు మేము
యెరుగమ టె తల్లి?
వో యమ్మ తల్లి! అన్నల వార్త
లన్ని యును
అతి వేడ్య-తో మిమ్ము ఆడిగితిమి

గాక .

దేవాధిదేవుండు తొల్లి జీవములు

భావింవ రథములు పంపిరి వేగ
జాగాజాగాల సంభ్రమ మాయెనని
ఆగతి [వాయించి పంపినారే తల్లి !
బ్రహ్మ కై మూర్తులు బాటలు
నరికించి

త్న

బ్రర్టి]

శ్రీ కూర్మము కల్యాణము జాబులు
యేనుగనాథు కొండకు పంపినారు
బెజవాడ వద్దను పరులు పెట్టి
కాపురము చెరుకూరికి కదలివచ్చిన
వార్తలు
జాబులు వస్తేను చదివించుకొంటిమి
యీ భూమి రాజ్యము యిన్నాళ్లదాక
యేలితిమి
బాలు యెశ్లెను తల్లి సరసంబు"దు
ఆలసించరాదు అంపవే తల్లి 1
ఆంత్యము వచ్చింది అంత
నీ వెరుగవ?
చింతింప పనిలేదు శివుని దూషింప
రాదు
శమ తోరము కట్టి దీవించి మమ్ము
అమకంగ పాలేటికి అంపవే తల్లి!
పంపితివెస సికు పగ్నా
దక్కునమ్మ
అంపకుంటివె న అపకీరి- సీది
బసవన్న పాదమాన పంపకుంటివై న
యనగంగ తై మూర్తులు యెదురు
చూచేరు
అన్నల పాద్దమాన అంపకుంటివై న

గట్టి మన్నీని తమ్ముని మాటలు విని
ట

కర్ణూర గంధులు కడు చిన్నపోయి
వప్పుగా వకమాట వనరంగ బలికిరి:

అరల కాటమరాజు కథలు

ఆయుధములు చూపి సిరిదేవి భాలురను భయ పెట్ట

జూచుట
“*యటువలె జెప్పిన యరుగరు పటుతరముగ నిలిపిరి పరుజులు
బాలలు | కిందుగాను
మాటలతో నిలుపలేము మనసులు ఆయుధాలు చూచి బాలలు
యరుగుదాని హాగ్నులె నిలచిరి

ధీరత యిద్దరి దిట్టతనము చూతాము బ్రైరవుని రీతిగ ఆర్భాటంబు చేసి
సురియలు తెమ్మని సిరిదేవి బత్తిక. సురియలు చూచుచు బాలలు '

సురియలు జూడక కాని సుక్కరు శూరులై నిలచిరి
బాలలు వెరువక బాలలు వీరభ్యదుని రీతి
ఆలుగులు చూడక కాని అణగరు పెడబొబ్బ లార్చిరి పృథివి
బాలలు గంపింప
బాలలు భయపడి కాని పెనాలు బడబాగ్ని రీతిని పలికి యిట్టనిరి:
మానరు”
అట కలిపోలు బోసి ఆయుణాలు
దెప్పించి -

అలుగులు పోలు చూచి బాలురు వీరాలాపము లాడుట

“అమ్మరో సిరిదేవి! ఆయుధాలు దెచ్చి నారసములై తేను నదురటే తల్లిః

నిమ్మళాన నీవు నిలిపినావె తల్లి చేరి పగతుల నుగ్గు సేయసుచె తల్లి?
నవ్వులకు నిలిపితి నాతల్లిః సవ్ర? సురియలు చూపి మమ్ము
ఆ వార్తలకు చెప్పక అడుగు ..... సుక్కనాడ వస్తివాః

తర్లసీయము కరీన రొమ్మున కొటించు కుందును
కన్న మందెమేళ మున కానీవుగాక ఆలుగుల జూపి మమ్ము ఆదిలించ
యన్నంగ లోకాన యెదురెవ్యరు ... వ సివా?
తమకు

“శేడుక భొంగరాల కథ

తొలగక మొనల పె దూకుదుమా
తల్పి?
వుల్ణసములాడ కే తల్లి వుచితంబు గాదు
కల్టరి రిపులను గండించగలము
చేడెలాడిన మాటలు చెవుల

విన్ననుండి

శే |

దిరల్రి

యిఖనై న పోకుంచె యిహ
పరములకు [తోవ
లేక పొయ్యిని 'తమకు లేమరో।
వినుమ
[కమమెరిగి కాశిటోయిన కంఠమాల
గురువు

కడుపులో బాణాలు కళ పెళ మనెను రహస్యము చెప్పిరమ్మని

తిరుగుచున్నవి మీకు తెలియదుగాక
వూరికారాడిన వార్తలు వింటేను
ఆప్పటినుండి తమకు ఆలుగులు నాటీ
గుప్పున గుండెలు గుచ్చిన ట్రార్కా
ఆడవారాడిన ఆడి కెలకు తల్లి |

దండిగ శరీరములు తాకినట్టాయె
యా ఆయుధములు జూచి

పోయినాడు
పేష్యము కాశీలో యెరిగించ
కుంటేను
యేలేశ్యరుడు మమ్ము యన్నటికి
నమ్మడు

సదాశిముడు మాకు సాయుజ్య

మివ్వడు.

యిట్లు బెదిరికేను దూరము తెలినిమమ్ము దీవించి నీవు

ఆలములో వెరుల హతము సేతుమె
తలి!

ఠా

యడపక వార్తలు యట్లు ఆడీరీవి?
గడినుండి పెద్దిరాజు కమ్మలంపించెను

యన్నాళ్ళు పట్నమేల యడము లేదు

తల్లి!
పన్నుగా ఆయితన్న మూడు |
గడియలు పట్నంబు యేలి
[పాణబంధువులతో పాలేరు తల్లి
(పాణంబు నకు వెరచి పంతంబు
విడచి
(పాపు చేసుక యిట్లాడ పరగంగ
దాగితేను
ఆపకీర్రి వచ్చును అన్నలు వింటేను

ఆఠయంగ పాలేటికి అంపవే పల్లి!
చెరకూర పోలురాజు చెల్లి ననాడు
ఆరువేల వల్పవులు ఆరువేల తిరు
మందులు
పన్నెండు వేల యిండ్ల బాంధవులు నెల్చ
పిన్నల చేపట్టి 'పెంచుమనీ తండి
ఆప్పగించి పల్లెకొండకు అయ్య
పోలురాజు
ఆప్పగించీన పూట అందరిని
తోడుకొని
పోయినాడు హరిగుతు పూట
వప్పగించి
యిప్పుడు మేము కదిలివెళ్ళక కాని

294

వొప్పడు తమ తండి వో యమ్మ!
వినుమ
వేవేగ పంపవే యరగడ్డషాటికి |.
పూట వప్పగించిన వెనుక పోయి
| కాశిలోకి
కంఠమాల భ క్రినన్నను [గక్కున
నడిగి
తోడితే బోవలె త్యరితముగ మేము
యడములేదు దెవసొలు యిద్దరము
హోయి
పలుకరించకకాని భక్తుడు, రాడు
ఆమరంగ మమ్ముల అంపనట్టయిన
ఫోకమానము మేము పొలతి సిరిదేవి

చేకొని పంపకుఠటే శ్రీహరి
పాదమాన!

కాటమరాజు కథలు

పంజులమీద చొరగవలె
తలి

వ

వొడ్డిన
దండిగా చల్లివారు తొలునాడు
మరునాడు
ఆడ్డావుకట్టను ఆవులపోట్టాట
మరునాడు బీరన్న మంగవాలిపాటను
అరయంగ యుద్ధము ఆముదోనాడు
తమకు
ఆవులకు యెద్దులకు ఆరోనాడు
జగడము
వేవేగ రాజు రాఘవునికి యేడోనాడు
జగడము
ముందుగా యుద్ధము ముద మొప్పచేసి
కనక గొలుసుల కట్టించుకొని

యిగ్దె మమ్ము పంపకుం చె యీశ్వరుని యిద్దరికి మోసంబు యిహపరములకు

ఆన!

దిట్టముగ పంపకుంటె దేవేంద

లోకాలు

పట్టి కొల్పలాడేము మాపగ్నె
చూచేవా?
వినమమ్మ సిరిదేవి యిరదాదిసుటల
ధనకొండలో పలికి త్తోడుక వస్తుమా?
మున్నప్తు స్టోయినవారి పోట్లాట.

ఎ భ్రూడుగొక్ష తలికె

[తోవ
కందువతొ తమ్ముని కలపవలె తల్లి!
అమ్మరో! దీవించి అంపనట్రైన

కొమ్మరో! బండారంత కొల్పలాడుదు
మా తల్లి!
అతి వేగమున నీను అంపకుంటి వెన
శీత్రాళదిబ్బెమః సిందుజేతము తల్లి!
పలుమారు నీతోను పట్టి ఆడేది
తగదు

వెనక పోయిన వారు వీకిలోన "డీకొని. అమగులు ఫోలంతశ.హశము సేతుమా

వుక్కు ఏలుగలమీద వ్లాత్రగ్రవల్లై. తల్లి

అక్కాడివారి కయ్యముద్ధక తాలికె

తలి?
(వ

చేడుక బొంగరాల కథ

ముదముతో వకమాట ముద మొప్ప
వినుము

మేదిని కొల్పగాను మేలుకొల్పి
వత్తుము

సోవలె పాలేటికి పొద్దున్నె తల్లి!

దీవించి పంపవే ధీరత తల్లి!

' విడెమిచ్చి తిరమందులకు వీరశాలువ

లిచ్చి
కడువేగ పంపవే వోకన్న తల్లి!

295

మారుమాటడితివై న మామీదయాన।
సిరిదేవి చెరుకూరి శిలలు పాదమాన!
పల్లెకొండ పాదమాన:

పంపకుంటి వెన
బొల్రేవుపాదమాన! పోవలె తమరు
అక్క న్నతోటి అంప కుంటి వెన.''
దిక్కరించి బాలలు డీకొని పలికితేను
యన్నగల కొమరక్క- వెలది సిరిదేవి

చిన్నజోయి యిద్దరు శిరసులు వంచిరి

బాలురను యుద్ధమునకు సంపుమని అగుమంచి తల్లికి
చెప్పుట

ఆప్పుడు ఆగుమంచి అన్నల చెల్లెలు
వాప్పుగ తల్లితో వనరంగ బలికె
““కొమరక్క వోయక్క_! కప
నందుల్ననూక !
[భమలు మీ కేటికి వోభామలార?
దక్షణాది భూమి ధనముకొండ
నుండి

అఆతయముగ రాజు ఆవుల

మేపబోయెనుష్ణ కొమాళ్ళ మీదనెల్ల కృప నందుల

కాటమరాజు మీద యింత కరుణ
లేదాయ

భట్టావులరాజు పరగ య(ర్రయ్య

కరియావులరాజు మీద యింత కరుణ
లేదాయ

పగవారిగ జూచి పంపితివి తల్లి!

ఆయితన్నను పాలేటికి అంపేటి
" యపుడు
ధై ర్యమువితచి నోట తడిలేక
. వుంటివి'
వకరిని వకచూపు వకరిని వకచూపు

వలపక్షము చూ స్తివి వప్పదు తల్లి

నీకు యిటువలె జూడ విహితంబు
గాదు”
" నూక

సమముగా జూడకుందె జనులు
యేన్నేరు

ముమ్మయ్య పోచయ్య అంటె

మోహంబు పుపై
సమ్మతము గాధటే సభియ వోతల్చి!

296

కయ్యము వచ్చిన వెళ్ళకన్నతల్తివి
నీవు

వయ్యనె వేరు శాయవద్దు వోయమ్మ!

బాలు దీవించి పంపకుంటి వెన

కాటమరాజు కథలు

మేలు దక్కదు నీకు మేదినిలోన

మాటలు కథ లె మరినిల్చుగాని

దిటము దెచ్చుక బాలల దీవించి
పంపు”

బాలురను యుద్ధమునకు పంపజాలక సిరిదేవి దుఃఖంచుట

కూతురి మాటలువిని కృప నందుల
నూక
కాంతి మూర్తులు దప్పె కొంతకు
నపుడు
కడుపులో భీతిపుట్టి కడు భయము
నొంది
వాలు కన్నుల వెంట వచ్చు కన్నీరు
కలవరపడుచును కాంత సీరిదేవి
తాగన్న కూతురిని తప్పక జూచి;

‘ 'అక్క-న్నః! నుపకారము ఆడవైతివి

సీవు
యెక్కు.లు దెలిపేవు యేమి పగ:

యుండెనే? -

తోడబుబి తోడు దయతోడు

యందుడ -.
పిడుగులె మాటలు పెంపు జేక్‌ సెవు

కన్నతల్లి నేను కడుచిన్ని బాలల.

పన్నిన యీచెల మీదికి ప ంపుదునె
యెట్లు?

చూసిచూసి పగవారి నువియల
మీదికి

న్నీ బాలుల యెట్టు 'వంపుదునె నెన్ల?

ఆటపాయపు బానల అఆగుమంచి

వినవె
పోట్లాటకు నేనేట్లు పొమ్మందు నేను?

బాలల చీవించి పగవారి మీదికి
యేలాగు అంపుదునె వెలది ఆగు
మంచి?
భోగాన జెరిగిన భుజబల భీముల
వగవారి యీటెల పాలెట్టు జేతు?
గర్జాన బెరిగిన కంఠసరి బాలల

యేరీతి బంపుదు యేమనివారి
_ మీదికి?
చెల్చంటో అక్కన్న; మన్నె
సింహముల
బల్దే ల మీదికి పంపుదునే యెట్లు?
, యాకాదళ రుదుల యముని హారి
| మీదికి
ఆగుమంచి యేరీతి ఆంపుదు నేను?
పదరె బాలుల వసుల పాతరిలోకి
కాదనక నేనెట్టు కలని కంపు దుకు?
పనస పండ్ల సూరకవి కిచి
భకి కి నయ్యను గంటిని
గ్గొనక్షొని పాలేట కూలేది యెరుగ!

"వేడుక బొంగళాల కథ

అరిటిపండ్ల సూర విడిచి అయితన్నను
గంటి
ఆరయంగ పాలేట అణిగేది యెరుగ!
ముత్యాల చూరవిడిచి మువ్మయ్యను
గంటి
కత్తుల పాతాల కానలేనై తి!
సూర్యకాంత నోము నోమి శూరుల
+ గంటి
మురివేము పాలేట మునిగేది యెరుగః
చందకాంత నోములు నోమి చందుని
గంటి
చం[దులు పాలేట సమిసేది యెరుగ।
దేవకాంత నోములు నోమి దేవతుల

గంటి.

ఆవలన్న పగతోటి అక్కన్న !
యెరుగ
ఆర వెల్లి వద్ద ఆడిన మాటలు
నేరములు వచ్చేది నేనెరుగనై తి
బాగుగా ధనము పంచి పెళ్లే నంటి
| గాక
పగపాలు పెట్టుమంటినా బాప్పురే

దై వమా!

పంపాది యలమంచి పరిణాన
[బతుకంగ
తప్పదెచ్చె పల్లెకొండ తానేమి సేతు?
రామకుల గో కానికి రమణి యో
కూతుర !
యముడాయ పల్లెకొండ యేమి

సేయుదును?

ల్టిర్జి?
సోమ వంశమంత శోధించి పాలేట
యముడు దివ్యబెట్టి యొది కేది
యెరుగ |!

పాయక ధనకొండ
పట్న మంతయును

కాయలు కొట్టిన మానౌట కానలే నైతి

తలి గ దం|డులు లేని తనయుల
దోడుకొని

తల్లి మన బాలల తావుంచదాయః

సంతులేని బాలల తా తోడుకొనిపోయి

సంతుగల అయితన్నను
తా వుంచదాయ।

భ దేభముల వంటి బాలుల
పంపకుంటేను
నిదవచ్చునంచె నేడు వో యక్క !
పాండవ అర్జున్నునివంటి బాలల
బంపకుంటేను
గుండె కూడు బట్టునటె కూతుర !
తమకు
ధనకొండ్ర పండిన భాన్యాదులెల్ల .

గోనెల బట్టుక పాలేతికి కొందు

పోవుట యెరుగః!
హరిహర్తబహ్మాదు లందరును హోడి
కోరుపాలు చేసేది కూతుర! యెరుగః

ధనముకొండ ఫలము దక్షణాన
పాలేట

ఫనివడి యమునివారు పంచేది
యెరుగ,

కోమటి అచ్చమ్మ కోపపు మాటలు

298

ధీమంతులకు యీటెలై తగిరేది
యెరుగ!
అతింటి కోడండ్డు ఆడిన మాటలు
పొ తపు నేజాల పోట్టాయ గద వె।
అమ్మయింటి బిడ్డలు ఆడిన మాటలు
ఆమ్మరో! బాలలకు ఆంబులాయ
గదవె!
ఆచ్చటాడిన మాటలు ఆగుమంచి

వినవె

పోచయ్యకు బల్ల ముల పోట్లాయె
"గదవె
ముతాల మల్లి సెట్టి ముద్దు కూతురు
మాటలు
వుతమ శ తీయులకు వుక్కు
టలుగులాయ
వ(జాల యెల్ల సెట్టి వారి కోడలు
మాటలు
బొజ్జలో జముజాలి పోట్లాయ గదవె!
యలమంచి ఆకు తీగె యెరువు
క శ్రైనని వుంటిని
చెలరేగి పూకొమ్మలు చిదిమేది
- యెరుగ
మొదళ్లు పడెను మోసులు యిగురు
పెద్దను
విధిదప్పి మోసులు విరిగేది యెరుగ!

కాటమరాజు కథలు

కొ య్యకాలు యిగురు పెట్టి కోంచాన
పెండి
అయ్యయ్యో! యెరువె ఆతి నిష్ట
నుండంగ
పండి పెరంత పాలేటి వెంట
దట్టించి పగవారు తరిగేది యెరుగ!
కటకటా! బాలల కల్లి కంపితేను
తాటాకు మంటగదే తన మది
వో యక్క!
ముమ్మయ్య పోచయ్యను మునిక ల్రి
కంపలేను
కుమ్మరా మము చిచ్చుగదే కూతుర !
తనకు,
తెగవచేసి బాలల దీవించినంటివా
మొగలిమాను సోడుగదె ముదితరో।
| తనకు
పగవారి మీదికి బాలల పంపమంటివి
తగునచే ఆక్క: నీకు దయ లేదు
గాక”
దయతోడ సిరిదేవి దద్దరిల్లి పలికెను
భయము దెలుపసాగి పణతి
ఆగుమంచి

సిరిదేవిని బిలిపించి సామెతలుగాను

చేరి అక్క బుద్ధులు చెప్పంగ సాగే

అగుమంచి తల్లి కి ధె ర్యము చెప్పుట

“త్రల్సిరోః నీ కొక్క ధదుంబు
చెప్పేను

తొలి టి వారికన్న దొడ టే వీకు?
న్ని a

వేడుక బొంగరాల కథ 299

రామలక్ష్ము ఒ యిద్దరు లంక పైకి ఆరూఢి రేణుక అంపదా తల్లి ?
రాగ కవురవుల మీదికి ఘన పాండవుల
కంసల్య దీవించి కొనలకు పంపదా? కుంతి

భూలోక మెరుగంగ పుతుల దీవించి ఆ వెలది డీవించి అంపదా నాడు :
అలనాడు కుశలవుల అంపదా సీత? ఆరుగురు పదహారుగురు సహాయమై
వూర్ణితముగ దీవించి వనర యశోద పోయిరి
ఆర్జుని మీదికి కృష్ణుని వారికంటె దొడ్డ. వారపే వీరు? .
ఆంపదా నాడు? బాలల దీవించి పంవవే! పల్లి r
వానుమంతు దీవించి అంశిసీదేవి . నేల మిష్నగలంత కాలము “నిలవీని

పనివడి పంపదా పాతాళ లంకకు ? " మాటలు”
పరశరాముని జీవించి పరగ ౫ (గకుగ్రాన -దీచించి కన్నతల్లి
కా ర్లవీర్యుల మీదికి పంపవే ?

సిరిదేవి బాలురను దీవించుట

అగుమంచి మాట విని ఆమ్మ పోయిరా కల్ణందుల పోచయ్య! నీవు
కొమరక్క, రామలక్ష్మణుల బోలి రారయ్య మీరు

ఆయుధాలు విడిమేలు!! ఆ వేళ భైరవుని పగిదిని బతముల గెలిచి ౬

దెచ్చి జయ మొండి రారోయి చిన్న
సయ్యన దీవించిరి చక్కాని - బాలల : కాలలార!
“ఆచంద'తారార్మమై అవస " సూర్యుని చంద్రుని సురతానుబోలి -
లోపలను మఃశివేగ ధనముకొండ మగిడి
పోచయ్య! ముమ్మయ్యః! పురహరుల ౬.” “అ రారోయి

బోలి పైకొని వచ్చిన పగతుల నుగ్గాడి
విల్లు ముమ్మయ్య వాసుదేవుని... 'జ్లేయించి రారోయి సిరిబాల్ల ...

కరుణ ముమ్మయ్య!
మర్దించి పగతుల మట్టి మల్లాడి -తరిమె పగతుల బట్టి తలలు ఖం, డించి..
వాయునందకుల బోలి వర్ధిల్లు నీవు! భోమన తిరిగి రావోయి ముచ్ముయ్య!

11. వీడ్యములు > నిడెములు ౫ విడి మేలు

శీ00

ఆవులన్నను జూచి అయితన్నను

జూచి

పల్లెకొండను జూచి బాలరాజుల జూచి

చల్చవారేగుర సాహసుల జూచి
బొల్లేవను జూచి బసవన్నను జూచి
ఆదరక బెదరక అన్నలారః మీరు
గొదకొని బీరన్నను గోసంగుల జూచి
బలరామ కృష్ణుల 'పార్టీవుల బోలి

బాలలార ' నేరించి పరిణాన రారోయి!

జలువు కార్యమెతె ఫావమరుదులు
బంధువర్గంబు

కాలా కాలు మెలుసుక కార్యంబు
సేయడ!
వాలాయముగ కాశిబోయిన వల్లవుల
భ ర్రినయ్యను

వారలు వేవేగ వయినాన అడగి
ముహూ ర్త ములు పన్నుడ మోదం౦బు
తోడ

యిలలోని బాలలార! యిఖ్యదుని

=టోలీ
తలపువ్యు వాడక శలికె

“కాటమరాజు కథలు

ధనముకొండకు రాండి !
మేలు వార్తలు కొంచుక మేటి

ధనముకొండకు
రాజపూజితులార! రారయ్య మీరుః”

లేజముగ దీవించి తెరుగొప్పగాను

ఆమ్మాను కొమరక్క ఆయుధాలు
విడ్యములు

ముందర కొమరక్క ముదముతో
నిచ్చె
సిరిదేవి పోచయ్యకు (భ్రీఘమే
. యిచ్చె

' సురియలు బుచ్చుక బాలలు

శూరులై యపుడు

అ తకు సాష్టాంగము ఆగుమంచికి
(మొక్స్కిరి
ముతవ్వకు సాష్టాంగము [మొక్కా
పోచయ్య

బాలలకు వేవేగ షశ్లేలతోను

పొలుపుగా అన్నము బోంచెయ్య

బెట్టెను

ముమ్మయ్య పోచయ్యలు పాలేటికి | పయాణమగుట

బాలలు టోంచేసి 'పెనంబు లెరి
యలమితో సంగడీలు యేర్పడి రంత

గొడుగులు పడిగెలు కొలు

చెక్కెములు

టోడికలు బోంచేసి పొట్టేళ్ళ నెక్కిరి ఆనోవేగమున-ఆరిగెలు బటి
© - ల

వేడుక బోంగరాల కథో ర్ట]

ఘన వేగ వచ్చిరి బాలలు కలకల పెట్టు తుపాకీలు పెద్ద బాణములు
నగుచు జల్లులు యీ టెలు జగజంపు
అక్మిచింపగా!2 అలర పురోహితులు గొడుగులు
వాసిగల బాలలు వచ్చిరి వేగ బల్లేలు నేజాలు జాకు జము జాలములు
భజిం్యతీలు రుంజలు బహ ముమ్మయ్య కై జీతము మూడువేల
వాద్యములు మాక
లేజముగ _(మోవంగ ధీరులై బాలలు కమ్ముగ యిరుగడల కదలి రావేగ
ఆడ(ఖ్రీల చాతను ఆంపించుకోని పొందుగా మూడు వేలు షోచయ్యా- య
పోడిమితౌ బాలలు పొట్టేళ్ళ నెక్కి రి కై జీతము
సంగడీ లెక్కిరి సరుగున లేజీల ముందర మూడు మొనలు ము స్తీదు - ౫
గంగవరపు గవిడిని కదలిరి బాలలు క దజ్సె?
బటులున్ను జెట్టీలు. పరివారము
దొరలు i
శకునములు
బాలలు పాలేటికి పెనమై పోగాను యిలలోన యీళఖునమెటువలె
పాలగరుడులు రెండు నున్నది?
పరవ కట్టగాను తెలుపుమా అల్బుడ! తెలువంద
యడమ నుండి కుడికి యేతెంచె నిపుడు””
నపుడు “వలనొప్ప వినవయ్య వో మాను!
కుడినుండి యడమకు గ్భురిమిడి నీవు
జడెమ. పాలగరుడులు రెండు పర్య
అది జూచి ముమ్మయ్య ఆల్లుని కట్టినందుకు
శ బీల్లిచి అరుష్షించి ఆన్నలక్యా,,. =, *
“భావింప కల్రందు జాల పోచయ్య (అసంపూర్ణము)
12.. ఆకీర్ణాదింపగా

%అలుగులపోలు” “ముమ్మ య్య-పోచయ్య భ్‌ొొంగరాలు అను చేర్ణతో
మరి రెండు అనమ్మగ అసంపూర్ణ (వత్యంత రముల్లు ల ఖీంచుచున్న వి.

అవి అనుబంధము నందియబడినవి.

య్మరగడవాటి పోట్లాట

అవతారిక

ఫ్రీ జామ్మ వీర!గంగ చిత మున
దలచి
రాబితంబుగ విఘ్న రాజునకు
(మొక్కి.
కమలాతునీ నాయక అబుగా -గొలచి
కమలాత్‌ యగు ధవళకాంత
గొనియాడి
కమలేశు కీ రించి కమలాప్తు దలచి
కరిచర్మ ధరుడైన ఘనుని [పార్థించి
సౌమష్టి విద్యల సరసుల నుతింది
_కవివరేణ్యులకు నమసా్యారంబు

ft

జేసి

గురుత్తె న కొమనాల గో తాబ్ది
చం|[దుడు
యనయంగ గంగుల యల్లయ్య
కూర్మి
తనయుడు సర్యన తగు
సహోదరుడు

పినయల్ల యనువాడు [పియముతో .

జనులు
వలనొప్ప శ్రీనాథు వచన పద్ధతిని
చెప్పెను యదుళాన్త చెరిత
మంత యును
వినుపింతు యాదవవీరుల చెరిత

హరిపాద సేవకు డతిభ క్రి పరుడు యీ కథ యాద-ర పోట్లాట

యదు ' వంశ కులజుడు
వేడుక పరుడు

ఆ కథ వృతాంత మది యెట్టిదనిన-

| మొదటి కాండము:

*తిక్టానామాత్యుని కథ లేక చల్లి వారి జగడము

కాటమరాజు 'యరగడ్డపాటిలో కొలువుదీరి యుండుట

థీ కరఖృజెనట్టి థ్రీవివ్ణ తోకమన.

ఆ కోటమరాజను ఘనత పుణ్యుండు

i, (శ్ర జావ్నా వీ

యరగడ్డపాటి పోటాట
G ౧

అమిత వికమళాలి యాదవరాజు
కుముద బాంధవుండు గోవుల
పోషకుండు

వసుధ పెద్దిరాజు వరనందనుండు
పగకునై పశువుల పాకనాట మేపి

పుల్లరి యివ్యక పొగలుచు వచ్చి
వెలయ వె రంబున్న యరగడ్డపాట
పల్పవాది రాజుతో .పగదీరు ననుచు
'గుంటను రణవీరగంగ గరుడు
_ _ యుగములకు
వీఠగంగ ముందర రణవీరుల మె
మేము
పరగ పోట్టాడుదు యిక్కడ పగ
సంహరించు”
అనుచు తన మదియందు ఆత్మలో
దలచి
సరినిచారకుల బిలచి పలికెను రాజు:
“పాలేరు గడిచేసీ పరగ
దక్షిణమందు
మా తండి పోలురాజుకు, మరియు"
నెదురుగాను
తమరుండే తాపుకు తమక మేర్పరచి
రణవిధి తమచుట్టు బహు
రమ్యముగాను
గుడార్దు యెతించి మని గొబ్బున
జిప్పె
యేపైన గుడార్హు మెండుగా
నె తించ మనుచు
అనుచు కాటమరాజు ఆతి యిచ్చి

శే ₹ 2

లిగ్రలీ

పరిచారకులు అపుడు పనిపడి వేగ '
తరుచుగా గుడార్డు తగ నొప్పయె త్తి
తగు నొప్ప యా వీర తమక
మేర్పరచి
పయిన చి తరువు గుడారు
పరగంగ యె తిరి
ఆ ముందరను యె తీరి ముత్యాల
పం గుడొడ్డ
నలుగడల యె తిరి నవరత్నాల
గుడార్టు
పచ్చవన్నె .గుడార్డు పరగంగ
, “యెత్తిరి
నలు భినాలుగు స్తంభాల
నామతీర్థపు గుడారు
కొలువు గుడార్గు గొబ్బున యె తీరి
గూడార్టు రత్నాల గూడార్డు ముత్తె
గూడార్హు వెలిపట్టు గూడార్డు చాల
యెండలకు యె తించ యల్ల పట్టు

గుడారు
మెనపుజిడ్డు గుడార్జు వానలకు మరి.
చాలా యె తిరి
పచ్చపట్టు గుడార్డు చల్వపందిట
గుడార్డు
యడలేక యె త్తించిరి యరపట్టు
| ఆ గుడార్జు
సందు సందున ముత్యాల చలవ
గుడార్హు

తరచుగా నె కిరి ధరమీద నంత

త
గుడారు గుడారుకు ' పసిడి కుండ
నె త్రించిరి
ఘన శరభ శార్దూల గండ
వేరుండ ములు
కర విరుదులన్నియు కడుచేడ్క-
ప్ర యె తిరి

శాటమ'రాజు క థిలు

ననన్న చూచి యా నట సంతసిల్లి

రా
తన మరిది పద్మనాయుడు తాను

తగు వేట్క తోను

"నలభై నాలుగు స్తంభాల గుడారులలో

కొలువై నవ్వుచు రాజు

వల నొప్ప పంచమా వాద్యములతోను

షో నెల్లూరు నుండి భట్టు రాయబారము వచ్చుట

నెలకొని వుజ్ణంగ నెల్లూరి నుంచి
రసికుండ్లు అనభట్టు రాయబారిగను

సిద్ధిరాజు పంపిన భట్టు శ్రీఘమే _

బడుగుల రోజువు బహూ కీర్తి

(పతాప 1
ఘనరిపుల సంహార! వో కాటమరాజ!

వచ్చి సోమ వంళాధిరాజ! వకు.
కాటమరాజు యు తించిన గుడార్జు చోద్యంబు వినుము
| కనుగొని నూని పడంబడిన పుల్ల రి యియ్యక
ఆశ్చర్యమందుచు ఆ భట్టు వచ్చి వచ్చింది నీకు
కనుగొని రాజుకు కనుయెదుట అపకీ ర్తి వచ్చెను యికను
నిలిచి అడుగైన తర్దక
ఆర్భాటములు చేసె భట్టు అమర్షంగ నిలు పుల్లరి యిప్పించు నిటు ఆటు
- చదివె; చూడక”
“కాటమరాజ! ట్రహ్మోయవు కావలె
es నీకు!
ల కాటమరాజు వై ముఖ్యము

ఆ మ్మాట్రల్లిని రాజు ఆ|గుడె మండి
కొమాళ్ళ 'బఆగారమనే భట్టును -
- గొబ్బున బిలిచి

“వాడు పుల్హరను మాటకు వనరుగా

చెప్పే

యః ర గడపాటి బోటాట
ు (యె న్‌

కడువెగమున వాని కదలి
పొమ్మనుము'
విని యాదవుల భట్టు వివర
| మేర్పడను
భట్టు భట్టు కథ సంభాషించి
రపుడు-
“రాయబారము చాలు రసికుడ!
వినుము
కడు పుల్లరి అంటేను కాసు వక

చెయ్యము.

యీ మాట మీ రాజుకు వివరించి
|. చెప్పు
అందుకు మీ రాజు అతి
| వుగుడాయెనా
దందెతి మీ రాజును తరి
రమ్మనుము
కాక మా పెద్దల కడు యుద్ధ
మహిమ
చెప్పంగ మీ రాజు -చెవి సోకివుందె
యిప్పుడు కదనమంటె యిటకు
' రావెరచు
తరుచు మాటలు మాని దాగుండు
మనుడి”
ఆమాట జీని యా రాయశ్ళంగావళి
మగుడి వేగమున
ముందును
రాయభార మాడి
ఆంత చింతాకొంతుడై రాయబట్టు

20)

యాదవుల

805

రాయభారము చెడె రాయన్న వంత
కొండంత నె తిపై కొని వూరికేగె
కలియుగ కర్గుండు కాటమరాజు
భట్టు తిరిగిన చూచి పక్కున నవ్వి
వెలయు పద్మనాయునితో విచారించి-
'నాయుడ! వినవోయి! నా చిన్న
మరిది
పాయరాని సంగడీడః
పద్మరాఘవుడః
ధర్మ యుద్ధమునకు తగ దొరుకునో
యనుచు
కారణ యుద్ధము కలీగితే మనకు
కైలాసమనుచు
మనకిట్లు సంతోషమై వుండగాను
తొల్లి మన ఫెద్దల పగలు దొరకొని
వచ్చె
వాది రాజుల పాలేటి వద్ద
పోట్లాడవలె మా తండి
(పతిజ్ఞ యీడేరు
ఆముకొని సిద్ధిరాజు అంపిన భట్టు
పగలు చాటుచు పోయ పగ నిజము
' ఆయ
రాయేభారం బోయి వారి రాజులకు

పల
ఇతి.
పటి
అ

చెప్పి

యెప్పుడు వతురో యెరుగంగ రాదు
కట్టాయత్తు పడవలె మరిది!

కడు వేగ మనము

క్రీ్ర

కాటమరాజు కథలు

కాటమరాజు యుద్ధమునకు సిద్ధమగుట

అని ధనముకొండనున్న
అయితమరాజుకు
పల్లెకొండకు జాబు వక్క. పరుగున
(వాసి
క*లారి చేతికి జాబు |ఘక్కు న
యిచ్చి
త్యరితమున రమ్మనుచు తీ|వ్రముగ

శో

బంప
పద్మనాయునితో రాజు బల్కె_ నా
శ్నణమె
“వరుసతో ధనకొండ రాజులు
వచ్చేటి వరకు
బొల్లావు మట్టావులకు పొసగ
చల్లవారికి
పగ చేరువాయెను పెనము

గమ్మనుచు

మరి మెదక చేయించు మరిదిరోః
నీవు”
“మంచి'దని నాయడు మరి
సంతసిల్లి

వెలయ పద్మనాయడు య్మరయ్యను

- _ బిలిచి
“పశుబాస తెలిసిన భావజ్ఞమూ ర్తిః
పగ యెరిగించు పోయి పశువులకు

నీవు”
అని చెప్పి నాయుడు ఆ చల్లవారికి

వెరుక చేయించెను వేవేగమునను
ఆవేళ సూర్యుండు హస్తాది కరిగె
ఆపొద్దు యాదవులు ఆరివము గాను
పర వాన్న ములు మెలుమె బంతి
భోంచేసి
మరి నిదపోయిరి మందపాలకులు
భల్చున తెల్టవారె భానుడుద యించె
ఆప్పుడు పల్లికొండ అయితమరాజు.
బాలలు భట్టావులు రాజు పరగ
యరయ్య
సకల సం; భమముతో యుద్ధమునకు
చనుదెంచి వచ్చిరి.
నాచ కూళ్ళ నాయుడు, నేతివారి
ముద్దయ్య
కార్యమునకు సంతోష కలితులై
వచ్చిరి.
గడి పగలకు వెరు కరియావుల రాజు
పంచలింగాల కొండవద్ద నెల్లూరి
పగలు నిర్ణింప
చాల వేడుక నౌంది సరగ మేగంచె.
బిరుదు కత్రి మన్నీడు యా బీరినేడు
“పగతుల కరులను పట్టి వధింతును”
అని వేడుక నొందుచు అతివేగ
వచ్చె.
దొనకొండ నున్నటి దుర్గాధివతులు
వచ్చిరి అందరు వనుధ కంపింప

య రగడ్డపాటి పోట్లాట

'సృథివి ఆకాశము భువనము
లేనినాడు
యేక జలంబు నీవె గంగః వెలుగుచు
నుంటిపి
అండాండంబులు నీవు
(బహ్మాండంబులు సీవు
ఆండముల బుట్టిన ముగ్గిరికి ఆదరువు
నీవు
తగ సూర్య చందులకు దారివి సీవు
ఆతలంతములు నడప అంబవు నీవు
మింట మంటను నీవు మిగులు
వేల్పువు సీవు
అన్ని విధాలైన ఆయువు నివు
యేక సరూపివై యేలుకో నీవు
మదములు వుడిగింప మాతవు నీవు
జగములు వెలిగింప జగదేవి నీవు
ఆలరు అకార ఆకారము లన్నియు
ఇ సీవు
శ్రీపురువ కారిణివి సీవు సిద్ధిజనములు
నీవు
వోంకారుడవు నీవు, యుగ మహా
కాళివి నీవు
శరణన్న వారిని చేపట్టు సీవు
ఘనులు (ప్రార్థన సేయు గంగవు
నీవు
అమర వల్ణవులు కొలుచు హాంకొర
రూపి !

క్రీగ్ర? _

తిరుమందుల వారు గొలిచిన దివ్య
స్వరూపి;

మా కారణు చూడను మరియు

పాలేట
ఘనమెన గుంట వెలసిన గంగరో! -
నీవు
వల్ల వుల తిరుమందుల
వె కుంఠవాసుల జేయు
సహాయమె యుద్ధము చేయించు
సభియరో! గంగ!”
పల్లెకొండ వేడంగ గంగ |పత్యక్ష
మాయ.
చెలగి దర్శన మీయ సేనలందరును
హ సములు ముకుళించి ఆమె
సెలవంది
సమున _
వుంచి
గంగతో సెలవంది లింగాలకొండ
కడకు యేతేెంచెే
గుడారు వెడలి కాటమరాజు గొబ్బున
వచ్చె
పల్లెైకొండకు దండ |పణామంబు జేసి
రాజు ఆయితన్నను

అప్పుడు ఏరేళాలు హ

స్తుతి
| జేసి
అందరుని కౌగలించుకొని అరిషించి
నపుడు
కోర్కెతో అందరు లింగాల కొండకు
నెక్కి-రి
ఘనముగా గంగరేగు కడకు యెతెంచిరి

808

గంగరేగు (కిందవున్న లింగాల
కన్నుల జూచి
మామయని హరిషించె మరియు
పల్పైకొండ
తగు లింగమెన తం| డికి కొమాళ్ళు
దండము పెథ్లై
పల్లెకొండను కలిసి ఆందరును
[పదక్షణ మై మెరి
పంచాక్షరుండై న తమ మామను
| పార్థించెః:
2వా! శీవాః శంకగ! శరణు మహ
దేవ;
భ కవరుల పాలి. పరమేశ! యీశ!
తొల్లి చంద్రగుప్తుడు శివుని దొడ్డ
పూ జలు
(ప్రతిష్ట పర్యంతంచేసి పర్త మేళ్వరుని
కృపను
ఆవుల వలురాజు అదృష్ట వశమున
వల్దమ్మకు
పోలుతాజా వె పుట్టితి వ పుర హరుని
కృపను
ఆ రూపమున హరుని అటు పూజజేని
_ తుదను జంగాలకై దురములో నీవ్ర
పరిజాన జంగాల పర్వతం బంపి
చూడ చోద్యముగ చోడ దళమును
చుట్టుకొనె నీవు
హరహరా యని తలచి ఆటు
పారజూచి
= అక శానాషే శానల గూల్చి

ముప్ఫెమూడు పోట్లు నీకు మ ముందుగా
నాది
ఆప్పుడు అరువై యారు పోట్లు నాకు
ఆతిభారమాయ
హరిపురికి సెలవిచ్చి మామ!
నన్నంపుమంటె
వల్దవుల వోమాను! వద్దని చెప్పితివి
త ల్రైదం.డులు లేని బాలలకు తగ
సీవుదిక్కు.
పంచకాండముల చెల్లినవారి సుతుం
బాగుగా ఉబ్బి
యింత లంతల బాలల యీడేస్ప
మంటివి.. ,
దొరకొని బాలల ధనముకొండ
యేబించుమంటివి
మల్లివచ్చే చి తభాను సంవత్సరాన
శిశువుల మాకు
చి తభాను సంవత్సరాన యీ పగ
సిద్ధముగ వచ్చు
తనకు పంచలింగాల కొండ తావని
- పలికితివి
గంగరేగుకింద శఓింగమై వుందునంటివి
ఘనడ వోమామః-
నీమాట మీరక పెంచితి మామ!
"మీ కృపదాత
ఆరలేక పెంచితి మామ! నాతో
హర్షించి పలుకు
డాసిరి పగవారు దగ్గరవచ్చె

య రగత్లపాటి పోట్లాట 809

బాలుల పూట వప్పుకొని పరుగంగ పదిలెముగ ఠాణాలు బాగుగా నిలిపె '
మాకు ఆసమయమున వీరునేడు అతి

పగ దీర్చ సెలవిచ్చి పంపుమీ వేగముగ (మొక్కి
మమ్ము: సెలవు దయసేయమని సన్నిధి
పల్లికొండమాటిలకు లింగాలు నిలచె
సక పక నవ్వి 'మంగోలిపాటను మీ ఠాణాలు
ఆవుఐ పోలురాజను లింగమూర్తి . మరియుండి మనిరి
వత్యక్షమై పల్లెకొండను పరగంగ అఖితమరాజు పల్లెకొండ అతిభ క్తి
మెచ్చి తోను
పగ దీక్చమని సెలవు బాగుగా యిచ్చె కాటమరాజు పద్మనాయుడు కడు
అందరికి సెలవిచ్చె ఆ లింగమూర్తి భ క్రితోను

ధీరులై సెలవంది కొండ దిగివచ్చి ఆడినారాయణుని ఆత్మలోదలచి
రపుడు గంగ విలువేల్పును ఘనముగా దలచి

వీర తముకము దగ్గర వేగంబె నిలచి పరవీర తముకానికి (పద క్షణ'ుచేసి
పల్లెకొండ రాజుల పరగంగ పిలిచి ఆ వీర తమకముమీద అపుడు

య
పట్టపురాజు అయితన్న తమకము కూర్చుండి
యెక్కి. పయనమని చెప్పె భీమ దుర్యోధనుల బిరుదు
క రియావులరాజు ఘనుడు వల్పభన్న పతాపంబు వినుచు
నాచకూళ్ళ నాయుడు, నేతివారి రామాయణము వినుచు రమణ
ముద్దయ్య పీరతమక బు వని
పోచయ్య, ముమ్మయ్య,పుతమ. సొగటాలు ఆడుచు సొంపు
రాజు | తోడుతను
మొదలైన ఐలాఢ్యులు మోదము పగకు యెచురుచూచుచు నట్టు
తోడ యుండగాను=

సిద్ధిరాజు యుద్ధమునకు సిద్ధమగుట

అంతట నెల్లూరను ఆ సిద్ది గాజు నాయకులు తామును నాట్యశళాలలోను
పంతముగ వీర పరివారము గొలువ ఆ యవసరంబున అపుడు కూరుచుండి

810

పశువుల మందను భట్ట రాయబార
“ మాడి
మగుడి వచ్చిరాజు కొలువు భట్టు
మరివేగ నిలచి
ముకుళిత హసుడై రాజుకు మొర
చెప్పసాగః
“సీద్ధిరాజః నీవు పంపిన శీ ఘమే
పోయు
పంచలింగాల కొండకు తూర్పున
పాలెటివద్ద
యేమి కొదువయులేక యాదవరాజు
వన్నె వన్నె గుడార్దు వాడ యేర్పడను
విరివిగా యె తించినాడు
విచి తముగను
బాగుగా నలభై నాలుగు స్తంభాల
గుడారుతో పగడసాలాడంగ
కనుగొని రాజును కడువేగ చదివి

పపవుల పుల్లరి యివ్యక పరుగున

కాటమరాజు కథలు

హాగులై మండుచు ఆవనీళ।
నిన్ను
తూలనొాడుచు యాదవులు దుడుకులు
ఆడిరి

పుల్లరి యిమ్మంటే పొడిపింతు మనిరి

మళ్ళీ నీవంటి భట్టువచ్చి మనిమి
చేసినాను
కాసు వకటియ్యము కాబట్టి యుంటె
యుద్ధముకు రమ్మను మీ రాజును
| యిపుడె
సీవు అంత శకుడవు కాకపోతె శరణు
-....... పడువనుము

వోాంకారములుచూవీ ఆడిరి రాజ!
విని సిద్ధివాజు వివశుడై (వాలె

వోగ్రుడె మండుచు అట్టిట్టు చూచి

మన్నీల దొరలను మంతుల బిలచి-

'సాహసులార! వినుడు వోక్షతి
యులార।

వసివి భారత పురాణములు చడివేటి నో

వప్పిన ధనము యివ్వక వ సివి
యిక్కడికి
శీలాక్షరము వంటేది సిద్ధిరాజు
ధనము
నేర్పుతో ముడుపులు కట్టిన
ధనమును నెల్లూరి కంపిన
అడుగు సాగనిత్తునన్నను రాజు
వ్వుగుడై మండె
గొదకొని యాదవులు మహా
కోపమున లేచి

(పాజ్జులార।

“చదువరులార।ః వినుడి యూ యాద

వుల సాహసమెల్ల

మునుపు కౌరవులనాడె మూర్ధులు -
యనుచు
మనసు లోపల చాల మాత్సర్యముండె

౨ ధీమినాయుశు ఆనియేక [పియములు

చెప్పి
భూమిలో యాదవులు పు ణ్యాత్మ్కు
ఐనుచు

య్మరగడ్డ పాటి పోట్లాట

811

సత్యము తప్పని నరసులని చెప్పగా కడువెగమున బంపె కదిలి

క వులిచ్చి నిలిపితి కవులావులలెల్ల
భూమి నీళ్ళ బుట్టిన పూరెల్లి మేపి
అనేక దుష్ట పశువులు యంత

రమ్మనుచు

అంపిన రేఖలకు అవని ఆకాశంబు

క ంపీంపగా దండు కదలి యేతెంచె

చేసినాను తిరుణామల తిప్పరాజు శ్రీకంఠ రాజు
తనువులో సత్యంబు తప్పక వుంటిమి యిరు పదివేలతో యేతెంచె నపుడు,

యిప్పుడు గొల్లలు విపరీతముగను
(ఆ)

పెద చేగి చొక్క రొజు పెదవరుద రాజు

రాకున్న దిగు పంతము రంపమని మద గజములతోడ మరివేగ వచ్చె,

పండును
పోంకారములు చూపి ఆడిరి యిపుడు
పదును కల మాటలు పలికిన వెనుక

ఆరుకొండ అచ్చిరాజు ఆదివనె [|
ర న
మారాజు

తర్తెను మూడువేల దళముల తోను,

గొల్బరాజు మ్మాతానకు గొబ్బునదండు గయ కొండ నేలెడు ఘనుడు గంగ

వెళ్ళకుంటే రాజు వెరచే ననియేరు”
సిద్ధన తిక్క నను శ్రీఘమే పిలిచి
“వృదయగిరికి రేఖలు వాయించు”
మనెను
“కోట్ల పరియంతరము దండు
గూడుదురు గాని
చీట్టు (వాయించి తిక్కన!
శ్రీరంగానికి అంపు
వాలాయముగ దండు వత్తురు గాని
కొలలు విరచిన బోయ గుట్టాల
కంపు

వేలు లక్షలు వచ్చు వివర మేర్పడు”

ననెను

అనిన తిక్కన మంతి అన్ని
దిక్కులకు

ణో

రాజా

పదివేల దళములతొ పరగ నేతెంచి,
వుర్లుకొండ సోమన్న వుదయ్యాది
ముమ్మయ్య
సాహసులై కదిలిరి సొర్య దళముల
తోను
ఆదుకొని దండె తె ఆముకొని వచ్చె
చన్న పట్టణము యేలు చం|ద శేఖరుడు
పరగ దేవముని వెంగయ్యతో
బలములు చాల
యనయంగ దండెత్తె యాదవుల
మీద

పట్టుకోట బసవరాజు పాపతిమ్మ

రాజు
కటుజలులు గడలు గుమిగూడి వచ్చె
ప్ర గి

§12 కాటమరాజు కథలు

రాకోట యేలు రాయ శృంగపతి మన్నె మరిది యేలేటి మంచిగంధము
అతివ గ కోపమున ఆతి వేగ వచ్చె మాదిరాజు
చోరమండలము యేలు నురియల యేకాంగి మూకతో యేతెంచె నపుడు
. సోమన్న చోడమండల మేలు సురియలు,
సబదంతి మూకతో సరగ నేతెంచె సోమన్న
పరగ కాళవాత్రీ పాప తీమ్మరాజు మెండైన మూకతో మెరసి యేతెంచె
వెలుకంచి యేలేటి వెంగళ పకి రాజు వపవుల మంద కంచె పది లక్ష
జోళ్ళ గు,రాలతో జోకతో వచ్చిరి పది కోట్లు
(పభగిరి పట్టణమేలు పద్మ శేఖరుడు మసలుచు కదిలిరి మరి వేగమునను
రభసంబుతో దండు రాగిడిలగాను గొల్ల మంద కంటెను కోటాను కోట్టు
నందికనమ నాగరాజు నాల్గు వేల ఆల్టూరి మూకలు అరుదెంచి వచ్చె
తోను మౌళము సౌరాష్ట్ర మగధ
అందెల గడలచే అప్పు డేతెంచె భూపతులు
_నార్నవనము యేలు నంగ ఖీకినేడు కాశ్మీర కర్నాటక కాంభోజ పతులు

వేడుకతో దండు వేగంబె వచ్చె బర్మర కేకయాది బవు మూక

నందివాడ పోతినేడు నన్నూరు లెల్ల
మూకతోను |దావిత కొంకణి ధరణిపాలకులు
సందు గల్లెనని సరన నేతెంచె భావింపగా ఆంధ భూపతులు
పచ్చమల తిన్మురాజు పెదవటి సింధూర కుంకురు శింశుపాలకులు _.
బావరాజు మొద లేన ఆం౭దరు నెల్లూరి కేతెంచి
అక్యాశి మూకతో అప్పు' డేతెంచె _ రపుడు
బలవంతు డగువాడు పట్టతో కరి ఘోటకంబులు కొల్బలంబులును

పిన్నయ్య సర్వేపల్లి . మెట్ట సర్వ దళాలు నిలచె
విలుమూక పన్నెండు వేలతో వచ్చె వేగుచో సందు వెలివిరిసి నట్టు
తొమ్మిదివేల వీలుమూక జోతుల బా.సుగా నేతెంచు ఒహుళ మె దండు

సోమినేడు నిలచిరి వజీలు నిర్విచారమున
సమ్మతముగా దండు సరిగ నేతెంబ్లె

య ర గడ్డ పాటి పోట్లాట

దళవాయువు లంపీరి తగు వేట్క
తోను

పుడమీళు కావార్ర పోయి వినుపింప
కడుచేగమున భ డగజమున యెక్కి
అన్నలు దమ్ములు ఆప వర్గంబు
యన్నగల తేజీల యకిి. రిరుగడల
బాహు బలసేనుడై. వీర పరివార
హితులు
కొలువంగ ముత్యాల గొడుగుల సిడ
బహువాద్య మేళనుతో బలువిడి
[(మోవ
మహిపాలు డేతెంచి మంతులు దాను
దూరాన రాగాను దుర్గాధిపతులు
తగు బారులు దీర్చిరి దళము
అందరును
భానుకుల యీశ్వరుడు బారుల వెంట
వెకుకగను నడిపించె వేడుక గాను
కరి తురంగంబులు ఘనవీర భటులు
విరివైన లొటపీటలు వెసరాగ

వారి పటాటోపము తారి ము స్తీదు
వారి సన్నా'హంబు చరుసతో జూచి

ఆపుడు సిదిరాజు అతి సంతసిలి
థి (aa)

బంధుజనులు తోను షట్నాన కడిగి... |
. పసగలఅ పచ్చల హెలకీలు నూరు

యేరాజు పరివార మేర్పరపించి
వాకిక్తి భత్యాలు వలసి నట్టిచ్చి
దొర మన్నె వారిని తోడి తెప్పించి

జూచి

819

పర మాన్న ములు మెలచి బంతీ -
బెట్టించి
దేశాధిపతులతో దినకర తేజుండు
భాషింపుచుండెను పట్టణంబు ,లోను,
ఆంతట భూపాలుడు ఆ మరునాడు
వంతు కెక్కిన మంతి వర్గముల
వికచి
చెతి చామరములు చేరి పట్టంగ
మి|తులు సుతులు సామంతులు డాను
చనుదెంచి ఠంతట కానలో నిలిచి
దినముడి |మొక్క_గ దేకాధిషతులు
పరివణాగతలు పట్టించ నపుడు
యెనభె యెనిమిది వేల యేకాంగి

వీరులు
వెలయ తొంబై. వేల వృతమహా
అశ్వములు "
'సెరిది యెనిమిదివేల చొక్కపు _.
చుల్విపలును

యిరవై యారు లక్షలు యీను
గోడిగలు

కరులు మూడువేలు గడలై దు
- లక్షలును
పరగంగ లొటపిటలు పది అయిదు
~4 “మ్ల

సరిగలు నొకలక అందలాలు నూకడు
వెపగంగ సూర పటు వేనూదు

వ, ఛ[(త

914

వెరసి ముప్పైరెండువేల
వింజామరంబులును
డమాము లేనూరు డాలు లేనూరు
కొమరొప్ప జగజంపు
గొడుగులేనూరు
తుపాకీలు మూక తొమ్మిడి లక్షలును
అరుదై న శూలాల బండ్లు ఆరునూరు
గడిమన్నె వారుగా సవార్దుగాక
నడిమి కొ ల్రకాండు నాలుగు వేలు
బహువాద్య మేళాలు పరగ నేనూరు”
మహిపాలుడిటు చూచి మరి సంతసిల్లి
అతులిత (పతాపళాలి ఆ సిద్ధిరాజు

తన హిత మంతుల దాయంగ బిలిచి

కాటమరాజు కథలు

యింత పటాటోప మిం మసీబు
యింత పరా|క్రమం బెంతవాడోపు
(బైవ్మా లిఖితము యెటువలెనున్న దో
కాని
యిమ్మ హిని వీరితో సాటివాడు
యాడ లేడు

పంపిన మన వౌక ,_ మొన బాగుగా
బోయి

చంపి వత్తురు యాదవుల నైతే
సమరంబునందు

మన వొక్క మొన చాలు మడియింప
వారిని

వారి మందలోన వాసుదేవుండు

పరగ సహోదరుల నొప్పారంగ జూచి ఆరూఢి బొల్హావు అయి పుట్టినాడు

హితమం తి సహోదరులతో యిట్టని
పలికె:
“కన్సగొంటిరా మీరు ఘనవీర్ప

భటుల?
యవ్వరిని కనుగొన్న యేకాంగి

పరగ కృష్ణ సహాయ మని యాదవులు
పదురుచున్నారు
ఆదిగాక వారికి అధికదైైర్యంబు

పురణింప గవి వాత పులియున్న యట్లు
అరు దెన ఠాణాన ఆ చల్లవారు

వీరులును. . సావాసుడుగాని వారితో సరిపోర లేడు

యవ్వరి సాహసం బెన్న గోచరము

అని మది సిద్ధిరాజు అనుమానపడగ

తనను రణమునకు పంపుమని ఖడ్గ తిక్కన నలనిద్ధి
నర్ణి చుట

ఆనిన తిక్కన మంతి అమిత

సంతోషము నను ఖా

య రగడ్డపాటి పోటాట
G య

చల్చవారని యెంచకుము నాకు
- లేశమ్మాతము గారు
చల్చవారును యాదవ కొనలు యెంత?
మిగుల మన దళములు మితిలేక
యుండు

శరణనుచు నినుగొలుచు రాజులు
శానాపశానలు
ఆందలాల రాజులు యందరో గలరు
పొరుషంబున వచ్చినారు పాలకీల
రాజులు చాల
కనుచూపు మేరన వున్నాది ఆ
_ కాలిదళము
పగ అంటే నెల్లూరు పొగలుచున్నాది
కార్యంబంటే యీ శానానళానలు
కలకల నవ్వుచున్నారు
- భుజం భుజంబు వొరిస్తే పీకొలువున
బుక్కాయి రాలుచున్నాది
శిఖ శిఖ వారిస్తే శ్రీ మల్లెలు
రాలుచున్నావి
కతి కత్తి వరిసిన వుక్కు-పొడి
రాలుచున్నాది
యేతట్టు చూచినా మన దళము
మూడామడ అరలేక కుదురు

చెదిరితే ఆరామడ మన సేన లున్నావి

యీ దళములకు సాటి అని

యాదవుల తలచకు రాజ!

కులగిది పర్వతాలు క్రోరి చెప్పినచోట
తెలియ పోలు పల్లె తీప్ప లేసాటి
యేరునిండి పారంగ వెంపలిబెట్టు

815

పారకుండాజేసి పట్టంగ గలవ?
యీ సర్వదళాలు యాడ? చల్చవారు
యాడ
వీర విశ్వరుండ ! నేను వక్క_డనే
పోయి
సంవారించి వత్తును సాహసముగాను
గంహరముగ రాజును గద్దించినట్టును
చల్లవారి నందరిని సమయించి వతు
చక్కగా నరుకుదు సమరంబులోను
పల్పవాచి రాజ! పంపుము నన్ను”
అనిన భూనాథుండు అందు కేమనక
అభ వూఠకవుండె; ఆ మరునాడు
వనర తిక్కనమం।తి రాజుతో
వప్పుగా పలికె;
'ధరణీశ! ఆటు నన్ను నిన్న
దండంపమన్న
అమరంగ ఆ మాటకు
అని దెల్చ వె తివి
యేమి నీ వుద్దేశము? యెరిగింపు'
- మనగ
నవ్వి తిక్కన మంతితో రాజు
నప్పుడిట్రనియె- FF
“కరణాల దేవూరు? కయ్య |
ఎ. మేవూరు?
పరికింపకు చదువను బాసలు

దెలుప

(వాయను [వాయింప వ్యవహార సర ణి
లెక్కింప మీక్స చెల్లి పది, అంతెగాని
పగతుర నిర్జింప పనికాదు మ్సీక్షు

818

నరుల కండలు రాల్స్బు
నలవాటు లేదు

ఆ రాజు మాటలకు తిక్కన
అప్పుడిట్టనియె:

“కరణమని మాపాల కరుణ వుంటే

చాలు
బ్రాహ్మడని | చూడకు ( యీ పట్టభాను
తెల్పుండ '

యీ పనికి నన్నంపు యీడేర్చి వత్తు

కాటమరాజు. కథలు

శ్వ
ఘట్టిగా

సెలవిచ్చి రాజః నను
కార్యమునకు పంపు
పెపెని అడుగంగ రాజు పరగ

సెలవిచ్చి

గంధము కస్తూరి ఘనముగా బూసి
తబుకుత్తో త్రాంబూలన మ తగగ

! యిప్పించి

పోయిరమ్మని చాల పోషించి పంచే.

ఖడ్గ తిక్కన రణమున కేగుట

పంపిన యాతను మహా
[పతాపంబుతోను
వుత్తమాళ్వాన్ని వొనరంగ నెక్కి
కొలువంగ జగజంపు గొడుగుల నీడ
సలలితంబుగ వెల్ల చామరంబులను
మదగజంబులతోడ మహిమ దీపింప
ఖడ్గ తిక్కనమంతి కదలె కేజీల
గొదకొని చాగలకొండ శేతెంచె.
ఆవేళ చల్చవారు అళ్యంతబలులు
దేవే్యద భోగులె ధీరులై. వుండంగ
తన ఖలములు గడిచేసె పరగ
యా మం|తి
అప్పుడు తిక్క_నమం తి ఆర్చుచు
కదిసె
కదిసీన యాదవులు ఖడ్గము
అందుకొని

చదరక నిలిచిరి సమరంబులోన
గోవింద: గోవింద! యనుచు
గోపాల ర్గంబు
వేవేగమున రాచవీరుల గదిసి
గాండివములతోడ కలిసి పోట్టాడ
గడలు గడలు చాల కదిసిరి బలము
వాణిజ గదాశములు వ:కిణీలు

కొంత

కటార్లు నొక కొంత కత్రులును కొంత |

అట్టహాసము చేసి రనియేక తడవు

చలముకొని యెండతో సమసీన రీతి.

ఆకు లన్నియు ప పడిన ఆ మరి
మీద

. వడీ బేసి నురగాలి విసిరిన యపుడు

కారాకు డుల్లిన కై నడి తోను
మడి సెను తికిగాన మంతి బలమెల్లి,

య, రగడ్డపాటి. పోట్లాట
G ౧

యదు బలములకు చాల యెట్లు
పోట్టాయ
'వడి చేసి యుద్ధాన తిక్కన '
వక్క_డే యున్నాడు]
అని యాదవులు తలచి ఆలంబు
శాయకను
కదలక నిలిదిరి ఘనముగ నంత.
మరి తలచె తిక్కన మంతి
| తనలోను-

'వద్దు వద్దనగ రాజు యిటకు వచ్చితో" *

నేను

చల్చవారు నిలిచిరి నా బలమెల

ఫీ |

య
సమెసె

నేనున్న ఫలమేమి? నిపుడు చల్ల

భూపతులు
యెనుగుల పె దూకి యదువుల
సమయింతు”
అనుచు తన అశ్వాన్ని ఆటు
పీడుకొల్పె

కపటారి గజముల పై కదిసి రాగాన్ము

fe
au!

చల్ల పిన్న మనీడు ఖడతిక్క-నను చంపక - విడుచుట

శ r
he

చల్ల పిన్నమ నాయుడు సార్వ

భఛాముండు

ఆఅల్బంతటను సిలీది అప్పుడిట్టనయె:
“పోరు నిల్పుము వోయి భూసు
రో త్రముడ!
సరిగాదు మాతోను సమరంబు కాయ
అ|గజులు మీరు యాదవులము
. మేము
వ[గము మామీద వుంచగా రాదు
తరతరముల నుండీ మా తాత
తండులు తొల్లి
భట్టులను [వాహ్మణులను పరగ
వై వలను
వెట్టి చెరలు పీడిపించి వెనుక వేసు
కొని

_ వెసగొని పాణాలు యిచ్మినారు

కర్రి ప్రబల వలెన్‌నుచు ”
పుడమిలో యాదవులు పుణ్యాత్ము
లనగ
కడసారి బహ్మత్య కట్టుకోరాదు
ఆ మీదట నీవు అన్నియు
- యెరుగుదువు
భూమీశుడెరుగని. పోరు నీకేల?
యవ్వరు చూళేరు నీవు యుద్ధంబు
శాయగను?

' దవ్వున వున్నాడు మీ ధారుణిశ్వరుడు

హోరు సీకేల? బుధపుంగవ !
ఫోవోయి!

ప్రీ గ్ర

ధారుణీశ్వరుడు సిద్ధిరాజును దండె త్రి
రమ్మనుము”

అని యటు చల పిన్నయ్య అటు
య య
వేగ చెప్పె.

. ఖడ్గ తిక్కన విరుగు

అన విని తిక్కన ఆశ్యము పె నుండి
మనసులో వక నీతి మార్గంబు
=. దలచి.
“యతి [పాసనీతులు యరగని కవి
యాల?
సుతి గూర్చి పాడని సొగసు పద
మేల?
పతి చూచి 'మెచ్చని బంటుతన
మేల?

యితరులు మెచ్చని యీటె సాధనము

యాల?
నే బోయి రాణుకు యిప్పుడు
చెప్పినను
బహు బలముతో రాజు పయనమై
వచ్చి

బాటా

ల్‌ త ల
+e శ

మునిదళ ముతో వచ్చి ముందుగా

బలసి
పగతుల చంపుదు పల్పవరా జు
చూడంగ
యీ చల్లవారిని నే తుంతు
సమరంబులోను”
అనుచు తిక్క్టూన మంతి ఆత్మ దల

a మ్‌ ఇ సోని.

ఆని కాయ కప్పుడు అచ్చట దాసి

తన బలమంతయు ధాతి గోల్పోయి
చనియె నంతట గృహమునకు
చయ్యన నపుడు

తండి సిద్ధనమంతత్రి ఖడ్గతిక్య-నను దూరుట

అశ్వంబు పై డిగ్గి అలసట దీర్చి
అశ్వాలలో' తేజి నపుడు కట్టించి
తనువు లోపలవున్న దాహంబు తీర్చి
గొనకొని సయ్య పె పె కూర్చుండగాను
సిద్ధనమంత్రి తా శ్రీ ఘమే వచ్చి
సుధుల వార్తలు సుతుని తానడిగె

యేమి తోచక త డితో యెదు

రాడకున్న
అప్పుడు తన పు తుండు యాదవులకు
(కోడి)

పారి వచ్చి నాడ) పలికె నొక
మాట:

ఫ్రీ1ర్టీ

యరోగడ్డపాటి పోటాట
Go య

పలికెను వక మాట పెద కాలము పగతుకు వెన్నిచ్చిన పాణంబు
ద (ఆ

నాడు యాల?

“కొడుక! మన వంశము పేరు హరులకుశ వోడి వచ్చి అవనిలో

కలదంచు మనుటకన్న
సిద్ధన తిక్కన! (సిష్టిలోపలను సరగ రణములోన సమయుట మేలు
పులికడుపున గొరెపుట్టిన చందమున పందవు పిరికివి గాని భావజ్ఞుడవు
కలిగితి నాయింతి గర్భంబునందు కావు "
చదువున శాస్తాన సాహసమునందు యెందుకు యీ |పాణంబు? యాల
తిక్కనః నీ పాటు ధీరతలేరు అనగ యీ (బతుకు?
సావాసంబున వారిని సాధితునని అనుచు. సిద్ధనమం,తి తనయుని

(| | రి

పోయి " _ అటు తూలనాడె.

యింత గా వెన్నిచ్చి యిటువలె రాను
మొగతనంబున బుట్టి -
మొగవాడ ననుచు

పురజనులు ఖడ్గతిక్కనను అవహేళన చేయుట

మఘసమెన తిక్కనమంతి తానపుడు "జగడానకు నీవు చనుదెంచి పోతివి .
తన మరి అంతయు తలగక యుండె తాటాకులు మోసీ తగ వాయనేగాని
ఆప్పుడు పులజనులు అందరు ఆతని చెలగి యుద్ధము శాయ నీచాత
చప్పట్లు గొట్టుచ జాత లాడుచుగు యేమౌనుః
కేకలు వేయుచు గేలి బట్టించిరిః మెరువడి నిలచిన మృేలైన మొనలు...
“వివేక మెరుగని వెరి కరణము సరికాయ అవి యజ్ఞశాలలు గావు!
గాక హరులతో పోదగాని అక్షింతలు గావు!
అవనీశ్వరా! నే బోయి ఆని [పళశయమైన తుపాకి వేట్టుగాని
చేతుననియు. (ప్రయోగ మంత్రాలు గావుః

వూర శే చెప్పని వొక్క పొద్దున్నట్లు

a

జ, అరులకు

్రీలీగ్ర

ఖ్‌

పఊటమ-రాజు కథలు

అట్టహాసములుగాని కమ్మని పాళంబుతో నమముగాదు
సంధ్యానుష్టానములు గావు! క య్యంబు!
చనుదెంచు చ|కాలు చక్కిలాలు వండిన పిండివంట బారిగొననే కాని.
గావు! బంటుతనం బేవూరు? (బావ్మ
ఘనమైన బాణాలు ,గారెలు గావు! ... డేవూరు?
ఆర్చిన కత్తులు ఆరి సెలు గావు! అనుచు పురజనులు అందరు అతని
పూని పొడిచే బల్హాలు పూర్ణ అనేక విధంబుల ఆస్యంబు చేసిరి
య కుడుములు కావు; యందరు యెన్ని అడిగినా తిక్కన
కుంతాల పోట్లు యిప్పుడు కూరయు వెరువక వృండేను
గాదు

భార్య ఖగ్ధతికగానను అవమానించుట ల.

కావున మధ్యాహ్నకాలంబు ఆయ “కూర్చుండి స్తానంబు గొబ్బున సేయు”
పరగ తిక నభార్య పతివత గనుక అని చెప్పి వచ్చెను తమ అ తదగ్గిరికి
పగతులకు వెన్నిచ్చి నావిభుడు “గొబ్బున స్తానంబుచేసి నీకూతురు
వక్క పరుగున వచ్చి వసుంది
ఆయను 'శవ'విభుడు ఊంధినొాడనుచు తీరి బి కొడ్డబొట్టు స్తిరముగా .బెట్టు
కడువెగ విభునికి కాగిన నీళ్ళు గంధము చెక్కిళ్ళను ఘనముగా
బిందెలతో చన్నీళ్ళు బిర బిర దెచ్చి" బూసి .

పసిణి కేంటుల నీళ్ళ పాకంబుచేసి పళ్ళెములో అన్నంబు బాగుగా బెట్టు'
అక్కడ హాక్టైమంచ ములు అడ్డంబు అ తతో మనవిగా ఆటువిన్న వించ

బెట్టి మామ సిద్ధనమంత్రి విని మరి సంతసిల్లి

అ

అద్ద శేళు.జనుపుమద్దు తమరంగో. .. తన సతికి కొన్ని బోధించి తగ

* ul

నుంచి' వీడుకొల్పె
తల్లై ఖడ్గ్డతీక్కనను పోటుమాట లాడుట

స్తానంబ్లు చేసె కొమారుడు, తగ పీతితోడత తల్లి పీఠంబు వేయించి

సంధ్యవార్చి, అన్నంబు వడ్డించి ఆతిభ కి తోను

భోజనపు శాలకు వచ్చి పొందుగా 'ఆకొని వస్తివి కొమార! అరులకు

నిల్చె నోడి

యరగడ్డపాటి పోట్లాట ప్రీల్ల 1

భోంచేయ'"మని సెలవు పొందుగా అప్పుడు బహులెస్స అన్నంబు

యిచ్చె భోంచేసి

పప్పుకూర ఆన్నము పరగ కర్పూర విడియము (ఘకుగన
భోంచేసెను సేయుచును

అమృతము వడ్డించె ఆ సమయ _పసగల జాజులు పరచిన పాన్పు
మమునను పెని'

=

వేగ ఆవులపాలు విరుగంగ కాచి నీతిగల తిక్కన న్మిదభోనించి
అన్నములో టోశ ఆ విరుగుబాలు కలలోను తిక్కన కత్తులతోను

కన్నున జూచి తిక్కనమంతి కండె మొండెములుగా నరుకులుగనిలేచే
తా బలికెః: తెల్ల తెల్ల వారఠగ తిక్కన
య లు
'పణతిరో! నో తల్లి! యీ పాలు మేల్కొని

విరిగినది యేమి” _సంధ్యానుష్టానములు చయ్యన దీర్చి
యివి నాకు టోసీన విచిత మేమి?” గంధము కసూరి కడు వేట్క_ నలది
ఆన్న కొమరుని జూచి ఆ తల్ది నవరత్న భూషణాలు ఆలంకరించు

టలి 8 కొని

“అరుణోదయవేళ అది యెట్టిదో కాని వేవేగ భోంచేసి విడెమందుకోని
ఆవులు పెయ్యలు ఆటు మెయ్యబోయి ధా తిని యన్నంగ బుద్ధితలచె వేగంబె
హరులతో పోరాడి ఆటుమీద నీవు తను తండి సిద్ధనను తగ
విరిగిన నినుజూచి విరిగెను పాలు పిలుచుకోని

అనిన కుమారుడు అప్పుడేమనక అతులిత |పకాపళాలి అప్పు డిట్టనియె:
తన ధృతియంతయు తప్పక నిల్పి

ఖడతీక న (పతీనబూని కదనమున కురుకుకు
fy

“వో తండ్రి! వీసువుకొనక వీను యేదుబలముల మీదికి యేఆంచు
విన్నపంబు చున్నాను
నా యొక్క కీ రియ నానంద వారిని చంపి మళ్ళి వ స్తినా
మొంద మెలాయ

21)

వ్రీ లల్లీ

ట్‌

పోరాడి వారి చాత పొలసితి నైన
నీవు అక్కడి కార్యువార్త నిజమని
తెలిసి
వేవేగ తన రణమును వెతకంగ
రమ్ము !
ఆముకొని పగవారని నేను హతము
శాయంగ
కనుగొని పగవారు నా ఖండలు
| నరికినాను
పరగ యెముకలు వున్న పోరుదు
పగతుల |దుంతు
వకచోట వుండదు వనరగా బొందె
కదనంబులో టొందె నీవు
కానకుంటేను
ఆ దుర్గ 'ఘోరయుద్దంబు నందు
అక్కడకు డ ఖండలు
యెగిరి పడుచుండెనై నను
అవి తిక్య-న ఖండలని తెలియంగ
చూడుము"
తగ చెప్పి తం, డికి దజ్ఞంబు పెట్టి
చత బిరుదునుగల సరస్వతిని
నుతియించి
అప్పుడు తిక్కన అళ్వాన్ని యెక్కి
జసనకునికి తగ జెప్పి శార్యంబుతోను
కదసి కొంత దళము కవగొని
నడువ
నరిగపేటు ఉమాల జగజంవు
. గొడుగులు

కాటమరాజు కథలు

తిమురుచు రాగాను ధీరత మెరిసి
వురవడిగా తేజిపె వురుకుచు రాగ
ఆజిలో రాగాను యాదవులు జూచి
చల్చ పిన్నమనాయుడు సరగ
నిట్టనియి
ఘల్లున నవ్వి యౌ విపుని జూచి
“తన బలమంతయు ధాతి గోల్పోయి
మనుజేశు కొలువుకు వక్కడు
మగిడి పోతేను
మానవాధీశ్వరుని మంతి వర్షంబు.
పూని యితనికి ఠోషంబు
పుట్టించినారు =
తగ బంధుజనుల దూషణము
తా నోర్వలేక
సరగ కొంత దళమును జత గూర్చు
కొనియు
బుద్దిచాలని యట్టి భూనురుడు
' మనతోను
యుద్ధంబు శాయను యేతెంచినాడు
సర్వదా [బాహ్మణుడు చావకపోడు
(బబ్రహ్మత్య మనకును వాధింపకపోదు
ఆని చంపకున్న యితడు
చంపకపోడు
చంపకుండగ రాదు చావగా రాదు
యిందుకు గతియేమి యొరిగింపు”
మన్న.-

యీ రగడ్డ పాటి పోట్లాట ర్రీల్లీల్ట

(బహ్మరుదయ్య పిన్నమనేని శంకబాపుట

బాగైన తన మంతీ _బహ్మ గోదావర నదులు కులగిరి యెన్నాళ్ళు
రుుదయ్య ఆదిత్య చం|దులు అవని యెన్నాళ్ళు

ధీమంతు డిట్టని తెగ విన్న వించెః కలియుగ మహత్యం యెన్నాళ్ళు

“ధీమంతుని తలచి చింతపడ నిపుడు యాదవ పుణ్యకథలు

చలముకొని పోరాడ చనుదెంచు నిలుచునన్నాళ్లు

నపుడు మా పేరు అవనిలో మరివేగ నిలుపు”
కులవర్ణములు దెలుప కూడ దెవరిక్రైన 'హరవారా' యని తలలింగమును

ఆవనిలో రాఘవులు ఆ పణతి కొరకు అచ్చోట నిలిపి
రావణేశ్వరుని [(దుంచడా గంధ మక్షింతల ఘనపూజ బేసి
రణవీథీలోను? మారేడు పతియు మల్రెపువ్వులును
వెరుల యెక్కువనక వసుధపైె శిరమందు ధరియించి
కూల్సవలెను శివలింగ గ :కకు
యెదిరించినపుడు యెవడై తే నేమి? వీరబోనను తనకు వేగ చెల్లించి
వధియింపవలెగాని వర్రింప తగదు కానుకలు తమలంబు గడు

భూసురుం డతడని పోరాడకున్న నొప్పగించి
నే జేతు అతనితో నేడు యుద్ధంబు మరి ధూప దీవములను మహాదేవునకును
(బాహ్మడు ఆతడు శివబాహ్మడ “మేదినిలో మాకు యీ మేరులు

నేను నిలుపు
బాహ్మణునితో పోరాడ భావ్యంబు సూర్యులు చందులు సురులు

మాకు సాక్షిగను
ఆతని చంపి తాను హతమెతినెన మీరక నడిపించి సీటితో మేరగా
యాదవ కులనాథ। యిటు పీవి

వినవయ్య!

(అహ్మరుద య్య-ఖడ్ల తిక్కన్నలు ద్వంద్వ యుద్దములో
మడియుట
అని విన్నవించి ఆ [బహ్మరుదుండు కడు వేగమున వీరళాశళగా గట్టి

పాతి ధరించి వెలయ రుదాక్షలు
ఆభరణాలు సొమ్ములు అలంకరించి
అతడు
మహలింగమును తన మనస్సునందు
జేర్చి
తా నాత్మపూజయు త్వరితముగ జేసి
ఆలింగనం జేసి అర్హ్మపాద్యాదు లిచ్చి
ఖర వాలము చేపట్టై ఘనుడు
రుదయ్య
పరికింప నా వీకభ దుని రీతి
వక కొంత .యాడవులలో
వనరంగగొలుు
ముఖనాయకుడై ముదముతో _వేగ
వేవేగ రు దుండు వృషభంబు నెక్కె
అది యెరిగి తిక్కన ఆశ్వమును
దూకించె,
మరియా (బఐహ్మరు దుండు
మారని నిలిచి
తీవ తీవముగా-తిక్కనమం, తి
తిప్పె ఖడ్గంబు
ఖర వాలము రుళ్లిపించె |బహ్మ
రుదయ్య
తిక్క.న అళ్వంబు తిమురుగా 'నడువ
(తోక్కిరి చెట్టను
(తొక్కింపుకొనుచు
తరిమి యా తిక్కన దళముల నరికే
సరగ తవ్లతేజీవి గబుకున గొట్టి

కాటమరాజు కథలు

పరిగ (బహ్మరుదుడు బస వేశ్వరుని
తురంగముకు మించ చూకించె
నపుడు
బారుల తెగ టార్భి బాపురే యనుచు
ఐంటు బంటు కదసి జహు
యుద్ధమాయె
వాటంగ చూవియు వడి నరుకువారు
వు తమాళ్వాన్ని బహ్మరుదుని పై
మరికించెన పుడు
యెద్దును దూకించె యేకోండముగాను
పృథివిపె యెగసెను పెంధూళి
యపుడు
కదనంజులో యిద్దరు కానరాకుండ ' ,
ధరణి ధూమము గప్పె తరచుగా
నపుడు

యక్క_డ చూచిన యాదవులు

యడలేక కదిసి

యక్కడెక్క_డ రు: దుడే

యెదిరించినట్లు
యక్క_డ చూచిన యాజిలో నపుడు
తిక్కనమం తి జగడములాడి
| తిరునీపులాడి
ఆంఖించు ఖడ్గము అందుకొని
యపషపుడు
వె రుల వొక్కొాక్క వె నాగ దుంచి
అప్పుడు రణము లో వట్టలు ఇుట్టలును

' శలలు బాహులు తరచు
మొ తమె మూకల మెరిసె సరుకంగ ౨"

మెండు. లు

5, కయనాలము: .

a

య (రగడ్డపాటి పోొటాట
Co స)

కుప్పలై కుండలుగా గుండెలు రాలే
వనర తిక్కన మంత్రి దశమెల్ల
వరిగె
అప్పుడు తిక్కనకు గా యాలు
అవలీలగా నాయె
చూచి యాదవులు చోద్యుపడుకొనుచు
“తిక్కన వక్కాడై దిగువారి నొడు
'పెక్కురొకగ్టాని తోడ
సపునుగాడ రాదు
వక_డు తిక్కనపె వలదు -
యుద్ధంబు'
ఆని బ్రహ్మ రుదుండు
ఆటు దలపోసె
నిలిచిరి అంతట నీతిజ్ఞా లగుచు
అపుడు తిక-న మంతి అగ్ని
చందమున
కదిసిన కోపాగ్ని కన్నుల
దొరియంగ
అదిలించి తిక్ళనమంరతి

ఆయుధాన వె చె

ఘనమైన రుదునకు ఆ వాటు దప్పె

కోపించి కరవాలము ర్భుళిపించె
ర్నుదుండు

విడిబడి రణమున యిద్దరు పోరి

శ్రిలోఫ్‌

వురవడిన వచ్చి పరువెడి సేసియును
కట పెట ఖలగురింగు ఘబ్హుఘల్టు
మనుచు
యిరువురి వట్టి తాశములు శాయ
మెరుపులవలె మీరి మరయుచు
పిడుగు
చరపులవలె గొప్ప సడిని (వేయుచును
యిరువుళు పోరిరి దుర్వారు లగుచు
రణమున తిక్కన కండలు
రాల నెల్లెడల
గొదకొని తిక్కన మహా
కోపముతోను
ఆదలించి రు[దుణ్ణి ఆయుధాన వెచె
ఆయుధాన వై చిన ఆ
(బ్రహ్మ రుదయ్య
వడలు సఖములు తెగి వుర్విపై
బడియె
వొరుగుచు రు దుండు వు[గంలుతోను
తతికొని యా మంత్రి తల
|దుంచివె చె
ఆతనిచే ఆయుధములు అతని
అ [ శస్త్రములు
ఆముకొని యాదవులు ఆదుకొని
“రపుడు

తప్పించుకొని వారు ధరణిపై యెగిసీ తిక్కనను పరిమార్చి తన

లంఘించి వెనుకకు రాగడిల్లుచును
పరగంగ ధూకుచు పరగ
పొడుచుచును

తాటింని నరకుచు తామసంబునను

పంతమూడ్చి
అపుడు [బవ్మారు దయ్య ఆటు
మూర్చ బోయ

cn

926

కాటమరాజు కథలు

అహ్మరుద్రయ్య మృతికి పిన్నమనేడు దుఃఖించుట

చల్లి పిన్నమనాయునికి బ్రహ్మ
రుద్రుండు సమిసెనని చెప్పిరి
అనేక చింతించి అప్పుడు లేచి
తన సహోదరులె న తమ్ములు తాను
సాహసఘనుడు వరిగిన చందంబు '
చూచి

తెగి వయ్యలె వున్న దేహంబు చూచి

సాహసధీరుడై చల్ల పిన్నమనాయు
డిట్లనియె
'కటకట (బ్రవ్మార్ముదుండః: కట్టడి
సీకు
యటువలె (బాహ్మడాః యీశ్వరుని
మహీమ
యాదవులకు (బహ్మత్య యంటకుండ
చేసె
యితని చే పోరితివి యిక్కడ
వొరిగితివి
పర వుపకారివి పావనమూ రి!
పరగంగ తమ కొరకు [పాణాలు
యిస్తీవి
యెన్నెన్ని జన్మాల యీ లోకమందు
యనయంగ నీ బుణము యెటు
వాపగలము
మాతోడ నాడిన మాటల (క్రమము
బూతలంయబున నీకు పూజ లొనరించు

అరుదుగా విలు వేల్పు! వని
కొలచినగాని
పరికింప నీ బుణము బాపుకోలేము

అనుచు పిన్నమనాయుడు అనుజులు
దాను
పఠగ [బాహ్మణుని గుణములు
యెంచుచును
చింతించి ఆనేక విధముల దలచి

ఆంతయు సమాధి అతనికి

యేర్చరచి
మాఖ బహుళ అమావాస్య
మంగళ్వారము నాడు
వేగంబె ఆతనికి యేర్పరచె నపుడు
గోనిలములో దహ్మరు దుని
గూర్చుండబెట్టి
విమలముగా శంఖముల వీరణాలు
(మోవ
సీలకంఠుని సముఖాన నిత్షేపంబు

చేసె

వెనయంగ' నందరు యిండ్లకు చనిరి.

సిరిగల తిక్కన చెల్లిన చిల్తరవారు
అంతయు నెల్లూరి కేతెంచి రపుడు _
సిద్దన మంతి కొలువుకు శీ ఘంబె

6, ఇఅ వేల్చు

య రగడ్డ పాటి పాటాట
G య

నిలిచి చెప్పిరి తిక్కన మంతి
నిష్టర కార్యంబు
“యుద్ధంబులో కొందరు యాదవుల
[దుంచె
కొదమ సింహ్యము లేళ్ళ గుమి
జొచ్చి నట్టును
కణుకులుగా నరికి కల్లుగా జంపె

లీవ్‌

పరగ (బవ్మారుదునితో సరిపోర
కసి మసంగుచు వుప్పుక బ్దగా చిదిమె
(బహ్మరుదునితోడ పతి నిల్చి పోరె
వొండొరులను వారు ఖండించుకొనిరి
ధీర విహారులై. తెగిరి యిద్దరును
తిక్కన రుదయ్య దివికేగినారు”

సిద్ధనమంతి రణభూమికేగి ఖడ్గతిక్కన కండలను
ఏరి తెచ్చుట

అ మాట విని సిద్దనపుడు రణరంగ
భూమి
వేవేగ తన కొడుకు రణము వెకకను
వచ్చె
తన కొడుకు చేసిన ఘోర
యుద్ధంబు చూచి
అట చోద్య మనుచును ఆరచు
చిట్లనియె
“కొడుక ! నీ రణము
హరుడెంచవలెను
నరులు యెంచుట కొడుక!
న్యాయంబు కాదు
ఘనమార! తిక్కనమంతత్రి !
గజకంరీరవుండవు
వుండె యిన కులాఢిశ్వరుండు యా

కలువలరాజు భాస్కరుడు సాక్షిగను
కొనియాడ పగ |దుంచితివి కొడుక
నీ రణము
వారిజగర్భుని వనిత సాక్షి గాను
నిలిపితివి నీ కీర్తి నిఖిలంబునందు
అనుచు వెత కను చాల ఆబ్బర పు
కొడుకును
వెతకంగ కొడుకు రూపు యేకరూపు
లేక
ఆనవాలు తం|డితో చెప్పినట్టుగా
మరియు
కడు వేగ యుద్ధములో తన ఖండలు
అన్ని
యంతయు రణములో వెదజల్పినట్టు
జలధిలో మీనంబులు చలించునట్లు
యెగసి పడుచుండెను ర క్ర ములో
యెరని ఖండలును

కనుగొని అది చూచి కన్నీరుబెట్టి

లివి ద్రి

కావి ధోవతిని ఖండలు కడువేగ
పొదివి

కాటమరాజు కథలు

అనువుగ నెల్లూరి కప్పుడేతెంచె

ఖడ్గతిక్కన సతి సాగుమానము చేయుట

వుణ్య క్రీ తిక్కన పొందై న భార్య
తన విభుని తెచ్చెనని మామకు
యెదురుగా వచ్చె
పాదార్చన చేసెను పదానికి
తానపుడు
కావి ధోవతిలో వున్న విభుని
కండలు చూచి
ఘల్లున నవ్వెను ఆ విపకాంత
“వో మామ! వినవయ్య వొక
పిన్నవంబు
సత్య పురుషుల (్రీల సమ్మతి
వినుము
పతివత పురుషడి కన్న పరము
ముందై తే
తగను తిన [పాణేవడు తను

జేరుదనుక

యెషీరు చూచుచునుండు ఆ

మమత '

పతి సడి యిద్దరు పరమునకు
అ అచట

పుహ్యఫలమని 'శుతులు పొందుగా
బలుకు
పతీ నెడబాప నీకు పరగ దోషంబు

నా [పాణవిభునితో నన్నంప'మనిన
విని సిద్ధన మంత్రి వ్మిపవరుల
బిలిపించి
యిది మంచి వేళయని వెరవేర్పడను
అప్పుడు సాగుమానము ఆయ నా వేళ
పరిపరి విధముల రాజును పలికించి
రపుడు
యంతయు జిప్పిరి యటనున్నవోరు
“యినకులోధీశ్వరుండ: పురి
వల్లభుండ!
అనిలోన తిక్కన హీతమాయ
నయ్య!
ఆ అనఘుని భార్య అతి
పుణ్యకాంత

సాగమానము ఆయను జననాథ]*

అనిన

య(రగడ్డపాటి పోట్లాట 829
నల సిద్ధిరాజు వీరపరివారముతో ర్రణభూమి కేగుట

ఆ మాట విని సిద్ధిరాజు హాగుడై యేనుగుల బారుతో యర సిద్ధిరాజు

లెచి తాగదిలె
త్రామసింవక లేచి దండు కదులు చిక్కంగ నొకబారు చొక్క-పు

మనుచు గడలు
చాటింపు సేయించి సకల భాషలను - బంగారు తీగెల బాగే న కోడలు
కట్టాయిత్తు పరచి కడువేగ దళము పెండెకట్ట డలు పెదజల్లి గడలు

కనకము వేట్క_తో కట్నాలు . ఘంటలు అందేలు కట్టిన గడలు
మోడలు యనీయంగ పదునేన యీటెలు పలక బాగుగా
పరివారములకు యిప్పీంచె రాజు - 'నేగయచు
రాజు భంటు అనక రాజాధిరాజు ము స్రీదు వలుమూక వక మొన
దారి దవాతముగా ధనము లిప్పించె యేకుపరచి
అవని ఆకాశంబు అటు బట్టుకొనగ పళయుడె నడచెను పాప సిద్ధిరాజు
భీకరముగా రణభేరి వేయించ కటినంపు మూక విచ్చుకత్తులతోను
నపీరీలు బట్టీరి నాదు యడలేక పేరుగల సరదార్జు బిరుదు మన్నీలు
బూరగలు కొమ్ములు భూమి దద్దరిల ము సీదులై తుపాకి ముందర నతన.
తప్పెట్లు తడెమెలు తరచు వెలయ సంతోషమున వేడుక మీర

వాద్యమాలు. కస్తూరి సిద్ధిరాజు కదిలె భాక్షణమె
భేరినాదులకు త ప్పెట్ట మోతలకు వన్నె లక్ష గుర్రాలు' వనరేరుపరచి
దారుని వీళ్ళరుని? దండు: కదితె :-. ముచ్చచాడ వల్ణాలు' మువ్వలు అల్హాడ

ధర తల్పడిల్త కరాశింవుతు అళ్వాలపై గట్టిగాకట్టి
చయ్యన కడిలిరి సరజౌర్హ యవల పల్జాలు ఐంటు చేసిన ఆశ్వోలజోతు ' ''
పరగ కృంగారిరిచి శద్రగజిములన " నడవంగ
ఆలంబునకు ము సీదు ఆంజారి తురంగముత' కోతి ధూ? చెల్లెగయ

యె తింబి ' “కుమార సీద్ధిరాజు ఘోటికము నెక్కి

పెన యరపట్టు పఠము లె త్రించి బాకు జంజోళ ములు పరగ చేపట్టి

గ —_ —— నాగానిక

7. ఛారుణీళ్వరుని

880

ఆవలీవల రాజు అండను రాగ
గడి మన్నె మూకలు వెనువెంట
కదిసి నడువంగ
సాహసులు మన్నీలు సరికొని రాగ
విచ్చు క తులవారు ముందర
విమతులే నడువ
జల్లి గడలును చాల జమిలి -
చెక్కె-ములు
వింశామరంబులు రాజు యిరుగడల
వేయ
బంగారు గొడుగులు రాజుకు
పట్టిరి వేగ
సురటలు పట్టిరి చూడ చోద్యముగ
ఘనుడు నలసిద్ధిరాజు గజము పె
నెకీ్యా
కార్యమునకు చనుదెంచె కడు
| వు గమునను
గండగోపాలరాజు కడు వేగమునను

కాటమరాజు కథలు

చయ్యన శూలాలు బండ్లు తాను
సాగించ
ఆ విరోధుల దండు అచ్చోట
గదిలను,
గోరు కత్తులు గొడ్డండ్లు గొబ్బున
దెచ్చి
కారడవి నరికించె ఘనుడు లోపలను,
బాటలు చేసిరి పరిచారకులును
ఆవల సిద్ధిరాజు అవలీలముగను
బారులు నడిపించె బాటల వెంట
కనుగొని చాగలకొండ కానలు
కన్నుల జూచి
డాకొని వచ్చెను దండి దళ ములును
చల్చవారితో సే సీన సరిపోర జేసి
దశమి గురువారమునాడు దండు
తగ నొప్ప నిలిచె
కనుగొని చల్పవారు కడు సంతసిల్లిరి

చల్ల పిన్న మనీడు తనవారిని హెచ్చరించుట

హల్లున న నవ్వి చల్ల పిన్నయ్య ఆప్పు
డిట్రసీయె
“కొమరొప్ప తిక్కన కొంత
దళమున్ను
హతమాయనని రాజు ఆతిరోష పుట్టి
సర్యదళముతో గూడ రాజు

హేరాళముగ దండుపె (పతి యేతెంచి

రాగ

. పిన్నయ్య పిలిపించి బిరుదుకలవార్ని

తమ హిత భాందవుల దాయంగ బిలిచి
“వినరోయి! చెప్పెద వీరభటులారో।

- సిద్ధిరోజుకు యింత శానలు లేవు

సరగనే తెంచె మరియేమి యెరుగని వెరి గొల్లల

అసి ఫరికింపుచు ఆటు పారజూచి

నుందలు

య రగడ్డపాటి పోట్లాట

జగడానికని చెప్పిన యిందరు
చయ్యనరారు
వారిచె ముందుగా వనర వెళ్ళినవెనక
డాసి చంపక మీరు డాబు
శాయగదరోయి
క టార్డు జండాళ ములు కత్తులు
మరియు
వ్యజంపు మొనలుగల వంకిణీలున్ను
నేజాలు సురాలు నేర్పుతో బట్టి
వాకులు సురకత్తులు బూని బాపురే
యనుచు
భళి భతి యనుచు మీరు బాగుగా
నపుడు
ము సీదుల్తె మీరు మొనసి "
యెదురెక్కిన
అప్పుడు కొల్తదండు ఆళ్చర్యమంది
మొనసి కలువరమొంది మోరెతి
చూచి

వుదుట ఆడవులు బట్టీ వురికించి రండి
తొణికి చంపకుడి దోషంబు వచ్చు
మార్కొని నిలిచినవారిపై మరువకడి
చెయ్యి
చెండాడి చంపను శలివని పలికె
గొల్పలు కంపటీలు గోసంగి బలము
తరచు మన్నీ లెల్ల తలపడిరప్పుడు
ఆవేళ వేవేగ ఆయుధాలతోను
వడి కదసి నరికి వురికెనె పెనెగసి
సురియలతో పొడిచి శూరులై నిలచి
సరిగదసి వయ్యాల స్వాలెతెంచి

881

బాకుల పోట్లాడి జావురే యనుచు
గొదకొని యావవులతో పోరిరపుడు.
చలముకొని అంబులు రడి
గురియింప
గడలు గడలు చాల కది సెను
బలము

పొడిచిన యీ'చెలు పొత్తెములు విరిగి

వరుగుచు ధరమీద వాపోవువారు
కదలి యాదవులు కిటార్ల నరికిన
వాటుకు రెండు తునియలై వసుధపె
| వరుగువారు
కటార్హు పొడిచిన కడు నిలువలేక
[పాణమూర్చనొంది వరుగువారు;
చెచె తారసిలి చేరి నరుకులాడి
తందర నొందుచుధర
కూలువారు
బరిసెలను బల్లేల దూకి పడబొడిచి
రణమున వరిగిరి వీరరొతులును;
వురువడి బాణాలు వురమున వెడలి
కమ్ముచు ర క్రము కాల్యలి_ పార '
శరీరముల కుంతాలను చెల్లించి

పొడిచిన +

హరియన ముకౌట అని తలచ్చవారు;
బటువుగా యాదవులకు వీవున

బరిసెలు వెళ్ళి.

రామ రామాయని తలచి ర శమధ
మున

చ|కాల కొందరి శిరస్సులను వేసిన

ర్రీట

కంఠములు తెగి వర వారా యని
కడు దలచువారు
సురక త్తి పిడిక తి సురియలతోను
సరి పోరి రిపులను సాహనులు
గూల్చిరి
ఘోర యుద్ధము చేసిరి గోసంగు
లపుడు
బాహు బలములతో పట్టి పోట్లాడ
గోసంగి బలములు కూలిన కొంత
"చూసి
పిన్నమనాయుడు సొరిది నిట్లనియె
'సమిసె మన దళములు పగ శాన
వున్నాది'
కొందరు మన్నీలు ఆతిఘోర
యుద్ధంబు కాయంగ
భోరున యా చల్లభూపతి సుతులు
భ కిగల పిన్నయ్య పగలకు వెరు
ఆ చల్ల గోవిందు హరికి సరివచ్చు
రఘురాముని తలచి భ కి చేవారు
రాక్షసుల చరిప
ఆంతవోాడు: ఆ చల్ల ఆనంతు గలడు.
సత్య హారం తునికి సక

యనవచ్చు '

తర్వాత ఆ జోల గనుడు కోనేరు
లీమునికి సరీవచ్చు పృథ్వి లోపలను
అధిక పరాకమళాలి అచ్యుతుడు
గలడు
భరతుని అంతవాడు బాహబల శాలి

కాటమరాజు కథలు

చల్ద పుణ్యుండను సభలుండు
యతడు
పగతుల వధియింప పటు
కోధమూ ర్రి
అందరి తమ్ముడు ఆ వెంకట్నాది |
పంచ పాండవులకు చల్చవారు
[పతియన వచ్చు
అప్పుడు వారు యేడుగురు
అన్నద మ్ములును
వొప్పుగా దశమియు వొక్క
(పొద్దుండి
కోరిక యొప్పగా నాడి ధవళాలు గట్టి
నెలవంక తిరుమణి నేర్చుతో దీర్చి

వాయుదేవ పూజయు వరుసతో జేసి

పతియు పూజించి భ కితో నిలిచి

“వో గిరి పాలకుడ! వో దేవదేవుడాః
వో పాప సంహార! వో పరమేశ!
సకల జీవులకును సంర క్షకుడవు
యెన్నడు మీ చింతయేను సామి!
మాకు
మా నిష్ట పరాక్రమము కని కై లాస
మిమ్ము’
అని వేడి |మొక్కి-రి ఆ
క్షణంబుననుః
దశమి వక పొద్దు తగ నొప్పజేసి
పీయముతో తమ్ముల పిలిచె దగ్గరికి
“చక్కని తమ్ములార।
సావాసులార।

యరగడ్డపాటి పోట్లాట ర్రీల్రిలీ

బుద్ధి తిరగక రణభూమిలో సిలచి చౌకట్టు కర్ణముల చయ్యన దొడిగి

హెచ్చి పగతుల జంప యెతి దేదీహ్యములు వెలుగు
చనుడయ్య డివ్యాంబర ములు
మరపు వెరుపు లేక మడిమె ఆభరణాల సొమ్ములు
తిరుగకను ఆలంకరించి రపుడు
పరులకు వెన్నులు యియ్యక పాటు కడు సూర్యకటార్లు మహాదేవా
వోర్పునను యనుచు

సూర్య ఫోమ వీథు లేర్సడ తమ్ము జగడము కాయను చనుదెంచి వచ్చిరి
తిరిగి పొడిినినను . .వారు వచ్చుట చూచి వస్తుధీశునకును
నిలువుడీ సచురాన నీతి దఫ్పకమ _ పిన్నయ్య -తమ్ములు పేర్మితో రాగ
వెరువక్షుడీ తమ్ములార! మనకు అంబాగిపె నిఖిచి సిద్దికాజు ఆటు
తెరు పేని లేదు పారఖూచ్లి
అలుగులు నాటినను హరిహరుల ఆశ్చర్యము బొంది అపు డిట్టనియె:
తలచునంబు .లేదు! “చక్యుచనమునకు మన్మథు

శే

అని చెప్పి పిన్నయ్య ఆయుధమంది సరియనవచ్చు
కణక.తో యెడురు రణమునకు దండిశానలు యని మది దలచక
కట్టాయిత్తు పడిరి పీరు
పీరకాశలు కట్టిరి వీరగంధము ఆతి సాహసులు గాకుంటే
బెట్టిరి చనుదెంచటోరు
రత్నాలు దాల్చిన రాకట్ట దరియించి వీరభటులతో గూడ వివర
ముత్యాల హారములు మురియాఛు మేర్పడును'

వేసి కొమార సిద్ధిరాజును గొబ్బున శుంపె
కొమార సిద్ధీరాజు రణమున నిహతుడగుట

ఆ కొమార సిద్ధిరాజు మోటకము. కదిసిన.యయతనీతో ఘనుడు
నెక్కి షిన్నమనాయుడు
సమళ ఇబుగకు ఆ వేళ చయ్యన కదిసిరి అప్పుడు హంకారులై తాము
కదిసె ఫెళ ఫెళ నార్చుచు పృథ్వి కంపింప

్రీర్రీగ

ఆర్భాటములు చేసె ధరణి
ఆగుభగుల్‌ యనగ
యుడిసి పగతుల గుండెలు ర్ఫుల్లున
బగుల
శేష వేజింహలు! చెల్లించినట్టు?
ఆ సూర్యకాటార్హు అప్పటప్పటికి
రుశిపించి మెరుపు చందమున
నుండ
పులులు పులులు కదిసి పోరు
| చందమున
చలముకొని పోరాడి చల్ల పిన్నయ్య
బాహుబల వుగుడె సర్యదళ ములు
భశిభళి యనగ
ఆర్చుచు కోపమున ఆంకించి కదిసి
ఆ కొమార సిద్ధిరాజు ఆళ్వాన్ని
బొడిచి
పె ఆశ్వము వరుగుట యెరిగి
కొమార సిద్దిరాజు కోపించి దూకె
క దిసిరె అప్పుడు కడు వగమనను
ఆ పిన్నయ్య తమ్ములు అవని
' కంపింప
ఆంతకంచె బలులు ఆలి
బలాధికులు
వారిని గొల్చిన వనర యాదవులు
యన్న తరముగాని వెలయు
సాహసులు
మార్కొని రణములో మరియు

#

ము [మ

కంటమరాజు కథలు

పేర్కొని యుద్ధంబు మెనగి
సేయుచును
డీకొని సేయుచు శిరములు
కరములును
కో యనుచు వేయుచు కో యని
ఆర్బుచును
కేకలు వేయుచును కెవలి
నరుకుచును
ఘాతలు జేయుచు కదిసి పొడిచినను

వరుగుచు రణమున వాలిరికొంత .

'ఘోర యుద్ధము చేసిరి కుంభిణి మీద.

ఆరీతి యుద్ధము సేయునట్టి
సమయ.మునను
చల్లవారి గోసంగి సమిడిగు బొమ్ము
మదము టేనుగుల నైనను
మట్టగలవాడు
చిల్రర మూకల శానల జంపి
హాగుడై మండుచు ఆర్చుచు మిగుల
తన చేతి క త్తికి పగతుల చెరకు
చందమున

కుడిని యెడమను విసురుచు

కూర్చుచు రిపుల
త్యాప నూరు మందెలుగ తెగబడ

నరుక
సమిసెను బొందెలు రణమునందు
లేకుండ

అప్పుడు పిన్న మనాయుడీకి అతీ
రోషపుట్టి

వాకా అనినా
he

య
నామా స్ట
రీ. జివ్వూలు 9. చలించునట్లు
య

జే {

యీ రగడ్డపాటి పోట్లాట కశక
G ౧

ఆట్టవోసంబున ఆముకొని పోరి వినిపించినప్పుడే వితాకులె రి
ఆ కొమార సిద్ధిరాజు పె అ సము మరి నిబ్బరించి నలసిద్ధి

యె తి మండలేశ రుడు
క్రడువేగ ఆ సూర్యకటారులను పనివడి కస్తూరి సిద్ధిరాజును పెనము
తడయని కోపాగ్నిచే తల, (దుంచివె చె చేసి

కొమార సిద్ధిరాజు కూలిన యపుడే “సివు దళములు చాల నిప్పుడ్లే పోయి or
కన్నుల చూసెను కసూరి సిద్ధిరాజు తణమున చల్తబార్ని సమయించి
మరియును నలసిద్ధి మండ లేశ్వరునికి ర 'మ్మనెను

కస్తూరి సిద్ధిరాజు కదనమున కురుకుట

ఆరుదైన బలముతోను ఆరు చెచై తారసిల్లి చెలరేగి పొడిచి
అశ్యంబులకి తాకియు నరుకంగ తలలూడనపుడు
కనూరి సిద్ధిరాజు కదలి తావచ్చె శరముల కుంతలాల!! చెల్లి ంచి
కదసిరి యుద్ధమునకు ఘనముఖ్యు పొడిచిన
లంత హరియని తలచుచు అటు.
కార్ముఖయున10 కొంత కదిసి వరుగువార

నరకుచును చక్రాల కొందరి శిరములను వేసిన

చల్ల పిన్నమనీడు, సోదరులు యుద్ధమున మడియుట

సత్యాత్ములై నట్టి యా చల్చవారికి ధర్మాత్ములై నట్టి తగు చల్చవారికి
వలపట పారిశ్వాన18 వంకిళ్ళునాచె యె తివచ్చిన బాణాల యదముల

హరిని మరువక తలచిన ఆ నాటె
చల్చవారికి వొంచి విడిచిన బాణాలు వురువృన
దాపటి పారిశ్యాన డాబాక త్రి వెడలి

నరుకులాయ పిక్కల పక్క ల బిగువు సందిళ్ళ

10. కారు కంబటున 11. కుంశాల 1&8, పారా్వాన

ప్రీలీర్రీ కకీమురాజు కథలు

వీపున మోపున యడలేక మొన సె శివకేశవులను దలచి |శీరాములను వేడి
గాయాలు హరిసుఖ్యు లె నట్టి ఆ చల్చివారు
అప్పుడు చల్ల వారికి అతిభారమాయ ధర మూర్చ గతులై రి తందర కుడిచి
చాల పగతుల చంపి చెండాడి ఘోర రూపంబున కుంఖిణిపె వరిగి
కొంత పగ దళముల ఘోరాజిన వనర ఆ యేడుగురు వరిగి రచ్చోట
గూల్ని అంతట మృతమైరి ఆ చల్ల వారు.
తన మనస్సున హరిహరులను
తప్పక తలభఛి

రెండవ కా.డము

బొల్లావు జగడము

నల్ల సిద్ధిరాజు పోరునకు తలబడుట

భరీణీశ్వరుడు దండు ఆంత కోల్పోయి

తమ్ముడు సిద్ధిరాజు యిక్కడ

వచ్చి ఆర్మావు కట్టను చె ళంబె

నిలచి

ధర గూలె ననుచు దిరిసెల రేగడి దిన్నెల బయల

మదిని చింతింపుచు నలసిద్ధి మండ
లేశ్వురుడు
ఘన వు కోపుడై గజుమును
యొక్క
కదులుమని సెలవిచ్చి ఘడియ
ఆలస్యము చాయక
కణ కణ వాయించిరి కంచు రణభేరి
నఫిరీలు బట్టిరి నాదు యడ లేక
తుడుములు కొమ్ములు తుదిమేర
లేకుండ
ఆస్పటి నాదు చేసిరి అగుభగుల్‌
కొనగ
పట్టిరి రాజుకు పట్టు గొడుగులును
వింజామరంబులు విరివిగా వేయ

మొనకొని భట్టు పొగుడుచు ముందర

మ నడువ
కదలివచ్చెను రాజు కయ్యంబు కాయ

పరగ యాగవులను పంచలింగాల,

కొండ
కనీచూవు మేరలో కని సిద్ధి రాజు

22)

కరియెద్దు కురువను గడిచేసి మొనలు
ఆదూరు పెంటేలు అనెబోయిన

పల్ల
యీచల భీమవరం విడిమట్టు చేసి
శీమపెంట... నీట మడుగుపాడు

ఆరుమూరు గుళ్ళు ఆవి మేర చేసి
నెల్లివాగు కూడలి నెరగడి చేసి
మారినీని పల్లి మంగోలి పాడు
దామి సెట్టి చెరువు దంతెల బయిలు
కంపమడుగు పాడు గడిచేసి
మొనలు
గుజ్జర్హ వాగు యిరుమేల గుురపు
రౌతులును
ఆరీతి నిలిచెను ఆవనీశు దండు
రాచ బలములతోను నలసిద్ధి రాజు
.తరుచై న మన దళము తప్పక
“పరగ యాదవులు పారి పోకుండ
పడమట వెలుగోడను లోవరంప
పడిలాన వుండుడి

లీలిరి కాటమరాజు కోథీల్ప

దిట్టముగను వుుండు' మనుచు రాజు హితులు సహోగరులు యిష్ట
దిగుమజిలి చేసె. బాంధవులు
గొడుగులు పక్షిగెలు గుమ్మట పధానులు వారి పరివార మంత
గురాజు నరనాథు యిరుమేల నట సమయమున
పడిరాగ తేజీలు భద గజములును విరివిగా బలములు వేగంబె నిలదె.
శూలాల బండ్రును సొరిది బాణాలు

నలసిద్ధిరాజు సేనలో అపశకునము లగుట

దండు నిలువున సర్యదళ ముల మీద యనయంగ మనదండు యచ్చోట

అప్పుడు వక్క విధమున దిగగాను
ఆవుసఖిన18 మాయె అనేక విధముల అవశఖున మాయె

మెండైన రాగాలు మెరసాడ సాగె అనాగత వేష్యంబు యెరుగుదురు

చీతువులు మీంటి పె చెలరేగి పలికె మీగ్ర
అవుతల పెడికంటి అదిరిపడి లేచి యీ శఖున మంతయు యెటువలె
పాలపేరెము బారె పాములు నడకొప్టె నున్న ది?
నేల నాడువచోట నిలచెను గవళి యీశఖున పక్షులు యేమను చున్నారు?
'అలంబులో చాల అవుసభిన మాయె యీ పక్షులు పలికేటి పలుకులు
అందుకు సిద్ధిరాజు ఆశ్చర్య పడెను లక్షణములు
సంధ్య గోపాలుని చయ్యన బిలిచి యీక్షణంబున మాకు యొరిగించ””
“విను సంధ్యగోఎ-౨| వివర మనెను

మంతయున్ను
సంధ్య గోపాలుడు శకునములను విప్పి చెప్పుట

జననాథు మాటలకు సంధ్యగోపాలడు “భాను కులధీశర। పట్ట భిషేకర?
దిసకరుని ప్రార్థించి దిక్కులర్చించి నేనేమని చెప్పుదు నిట్టి నివిత్వంబు
ఖగం.లు పలికిన [క్రమము తా దెలిసి నన్న డిగినందుకు నరనాథ! నీకు

ల ఇలా

సె wn
+, అపళతున

య; రగడపాటీ పోటాట
ఆ Ce ౧M

మంతయును
అవుతల పెడికంటె అదిరిపడి
మూచినందుకు
అదరిపాటున బొల్లేవు అరుదెంచు
నిటకు
బలుమృగము కికురు పెట్టినందుకు
పంతము గల కానల పరగ బొల్తేవు

సమయించు

ర్రీల్ర9

మెలుగల అళ్వాలు మెండుగా
మడియు

పడగలు ముడిచిన పాముల
శఖునాన
పట్టపు రాజునకు పైడి పడిగలు
గొడుగులు
వుర్యి'పె పడ వేసి వురకను గలరు
గొప్పగా కొండగొ శై
కూసినందులకు

గూబల శఖునాల గురాల రౌతులను కొదవలేని పరివారము

తరిమి చంపిన ధేనువుకు దాగినవారు
ఫీభత్సు గాగలవారు బిరుదుల
ఫోనాడి
సురుగాలి గుడార్హు సుకిసి
పడగొట్టినందుకు
సరదార్దు ఆనేక మంది
సమయనున్నారు
కనుపెంటి పలికిన కారణార్థమున
ఆజిలో మన యేనుగులు హతముగా
మడి సేని
పాల పక్షులు పేరెం పారినది
| యెందుకు
వాలాయముగ మన అకశ్యాలు
వడి వరుగగలవు
అల్ప పులుగులు గూయ ఆ

పంతమునకు

కూలంగ గలరు
వడి గాలి శఖునాన వసుధీశ!
మన దండు

వడివెడి మనదండు వక్కవంకలు
బట్టి
అడవులకు వెరచి ఆటు
పారెపోగలరు
పంతాలు చాల దళముపె
పారెడుటాకు
వనరై న లొటిపిటలు వరగ
నున్నాయి
శీతువుల శఖునాల చిల్లర మూకలు
కూతలు పెట్టుచు గుట్టలెక్కి పోవు
వాసి కెక్కిన సూర్యవంశ కులధీళ !
యీ శఖున పంతఠబు యిట్లు

గాగలదు

సంధ్యగోపాలునితో వీరనాయకులు (పలాపించుట

ఆని సంధ్యగోపాలు రాజుతో

" ఆడుచుండగను

వినిరి రాజును గొలిచే వీర

పరినారంబు *ో

న

9840

ప తికూళ మన్నెవారు పరగ
నాయకులు:
ఆ సంధ్య గోపాలునకు అంద
రిట్లనిరి:
“వో సంధ్య గోపాళ! సఖినగాడ వా
నివు?
మీ తాత తం్యడుబు మిమ్మును, బెంచి
వెలయ చనువుచాత
యెదురాచె కున్న
మంద మేము చేసుకొని రాజుతో
మాటాడితివి గాక
బలముబు యేనాడు? పసర మేనాడు?
కొ. చూలినట్టి యా కుటిల నూ నవుశు
తృణము చేబూనక 14 తోలితే వురుకు
యింతమాటకు నీవు విచితముగను
దొర మన్నెవాయకులు దొడ్డ
సరదచార్హు
ఆవుకు వురుకుదురని ఆరుదు
చెప్పితివి

యూ పవింతమాటలకు
నిన్నే మనవచ్చు 2
ఆవుకు వెరచేమా? అపకీ రిగాక!
అవతారము లె త్రినా వెరువక మేము
ఘనముగా పోడుతుము కదిసి
పోనియక
సింహ యి నై నాను చీరగలబాంము
పులినైన గయిజొచ్చి పొట్ట బిగించి
చలమున యెడరించి
చ;పగలవార్‌ బు
రెండు చేతులతోడి చె.గ శూరు
డెనురైన
బఎటుకన ఘు పరిమార్చ
గలవారము
వొక్క బొలేవుకు వోడుదుమా
మెము?
చిక్కి-ంచి బల్లేల చిమ్ముదుముగాని
వట్టి భయంబు పట్టించితివిగాక
కట్టుమా నీ కవిలె కట్టుమా చాలు!

నలసిద్ధిరాజు వీరనాయకులను అ(ప్రమత్తులై యుండగోరుట

అని యిట్టు పరివారము ఆడిన
అందుకు.

విని రాజు మదిని ఆవేళ సంతసిల్లి

పంతలబుగల వీర పరివారము

క ల్ల్రశాయగరాదు

“వినరోయి! నామాట విచితమనక
వొళ్క రొక్కరు పదిలాన వుంఢుడి
రాతి

భద పేనుగుల, మీద పట్టించు

దివిటీలు

14. వఎబూనుకొని

య; రగడపాటి పోటాట
అ ర య

న్మిదగాచి వుండుడీ యీ ర్మాతిసీవు,

నేనక
వంటరికొండ్ల ను వనరంగ దబిణచి
ఐంటుకు బారెడేసి [పహరి వేయించి
ఆ వెనుక విల్లు విరిసి అమరంగ
డిగండి
చాలుగా వలలన్ని చక్కగా వడ్డుడీ
వలలకు యడముగా వాటముగాను
చిలుకుటంబులు పాతుడీ శీ ఘము
వేగమున
శగనొప్ప వాడాలు తవ్వించి అపుడు
కాలువలు దీయుడీ కందకాల వెంట
నాయకులు దొరలు నందరు మీరు
ఆయిత్తుపడి వుండరోమి అళ్వాల
నెక్రి-
యంతవాడె నను యెదిరించ లేడు
యాదవులంటేను వెరుపేమి లేచు
అవుతారమూ ర్తి యని ఆవుననదరు
అదిగాక దిగుమజిలీ అటు నిల్వగాను
అవశెఖున మాయెను వో
అధికులార !
తగనందుచే తృణ మైనా బాణమై
తాకు
అబద్ధము కాదు నా మాట ఆలకించి
వినుడి
వజీలు సరదార్డు వడి జమేదార్లు
కన్నోజి రౌతులు యా కాలిదళ మంత
తప్పట్లు దారలు తరచుగా! వాయించ
మనుడ్లు

841

ఆప్పటప్పటికి తప్పెట్లు ఆగాతు
'సేయుడీ
కొవరం తిరుగుచు 4...
మువాత పెమ్మినేని మునివుక్యళాన
చెలువుగా వుఎచుడీ శానలలోను
నేరిమి వుక్కళాన నంగం బేతినేని
పొడచాల సామినేనితో కూడ
పొందుగా వుంచుడి
జతనాన వుండు మంచు శానల
తోను
అతుల |పతాపశాలి అతి వేగమునను
వసుధీశు వెట్టివాండ్రను బిలిచి
“అలసట లేక మీఠ అరుణోదయం
దనుక
దీటీలు పట్టరోః ధీరతతోను
దంతులపె కొన్ని ధరమీద కొన్ని
మెండుగా పట్టరోయి? మెరసి దీటీలు”
అప్పుడు వెట్టినాయకులు
అగుబుగులు గాను
పెనున్న దుప్పట్లు పాగాలు చించి
చాలక బొక్కిసల చలవ దుప్పట్లు
చించి దీటీలకు చెలగి చుట్టుచును
పడి పరి విథములపెనము గాగ
రమ్యముగా కాటమరాజు రణవీర
| తముకాన నుండి
హరి గురువు పల్లికొండతో ఆప్ప
డిట్టనియె!
“బంటు మాటలు విని పరగ
సిద్ధిరాజు

్రీ42

సర్వదళములతోను తగ
గూర్చుకొనిన
చయ్యన వచ్చి చల్పవారితోపోరి
సమయించి మించి
మార్కొాని యెదిరించి మరి
నిలచినాడు
వీర తమకము మనము యొక్కిన
యపుడె
ఆయిత్తుపడిరి అపుడె యాదవులు
ఆది విష్ణు బొల్లేవు యెద్దులావులును
గోసంగి బలములు వీరన్న మొదలు
పషిణి తమకము చుట్టు వున్నారు
పగరుకు యెదురెక్కి
పల్లికొండ! నీ సెలవు కావలెనని
పరగనున్నారు
విలభద శేఖరుడు! పల్రికొండ
మూర్తిః
యేకాదశి నేడు యవ్వరికి వంతు?
సెలవు దయసేయు మని పలికీ
సన్నుతి జేసి

దివ్యమూర్తి పల్లికొండ తెలిసి తా లేచి

కాటమరాజు కథలు

తన వెంట అయితన్నను తగ

బిలుచుకొనియు
పంచమహా వాద్యములు పరి పరి
గతుల
వల్పవులు తిరుమందులు వైన వైనాల
పషిణి బిందె గాజు గిన్నెలతోను
గంధ మక్షింతులు
దివ్యనామంబులు తిరుచూర్ణములు
గొంచు
ఆవుకు తగినట్టి ఆభరణములు
గాంచు
పసిడి బిందెల నీరు బాగుగా గొనుచు
కంచు కొమ్ముల భూమి కక ,_టిల
గాను
అసుర ముఖాల గుడారులో
ఆది విష్ణుండు
ఫొంక ముగా వున్న బొల్దావు కడకు
కళలు గులుకుచు ఆవు కడకు
నే తెంచిరి

తూదవులు బొల్లావు నలంఠరించుట

పల్లికొండ రాజు [పదక్షణంబులు

తిరిగి *

గోవురూపంబె న గోపాల మూ రికి
పషిణి బిందెల తీరాన పాదములు...

ఆవు రూపము అమి
ఆదినారాయణునికి
ఆందముగా నెదుట యెదురాకు
చంద మున

కడిగి థిరువణి తిరుచూర్గము దుద్ధిరా క్షణమె

య రగడ్డపాటి పోట్లాట
ఆలదిరి మేనున అగరు గంధంబు
ఆటు పునుగు జవ్వాది అలదిరి చాల
సురయించి కస్తూరి చల్లి సురటీలు
విసరి
ఘుమ ఘుమ వానన గుబులు
కొనగాను
రుణ రుణయనుచు చలగుచు మోగ
నాలుగు పాదముల నాదుటందెలు
వేసిరి
ఆవుకు శృంగారించెను అయితమా
రాజు
మేలిమి ఘంటలు మెడను మెండుగా
వేసిరి
రత్నాలు దాపిన రాగిరేఖలూను
తళ తళా మెరయ నొదుట
ధరియించి రపుడు
కొమ్ముల బంగారు కుప్పె ధరియించి
రహిమించ మెడచుట్టు రంగుగా
నపుడు
గోమేధికం చెక్కిన బంగారు
గొలుసు వేసిరి

బొల్లావును

ఆగరు పొగ చీల్చుచు ఆవుణ్ణంగ

మామయు అల్లుడు మరి యదట
నిలిచి

హ స్తము ముకిశించి ఆవును యేడు
కొసిరి

848

మృదువైన ముత్యాల మువ్వల పేర్టు

ఘంటల సరసన ఘనముగా వేసిరి

వూ(పరము చుట్టు ధరియించిరి
వురువు గజ్జలును

వ, జంపు సరులు అనవచ్చు వనరైన

పాతాళ విఘ్నేశ్యరునితో పంతంబు
గలిచి
ఆవుకి తెచ్చినాడు రాజు ఆర్ధ నాలు
ఘంట
ఫొందుగా ఆవుకు బొడ్డుగంట వేసి
ఆభరణాల సొమ్ములు ధేనువుకు
అలంకరించిరి
పల్రెకొండ నివ్వా? పళ్శెములు బట్టి " |
“హారతులు యిచ్చిరి ఆదిమూ ర్రికిని
అప్పుడు సాం బాణీ ఆగుబుగులు
గాను.
మహిసాక్షి వేసిరి పొగలు మిన్నంట

(పార్థించుట

“పర|బహ్మ స్యరూప! వో పరగ
బొల్లావః

గోపి నామములు గల గోవింద
మూర్తి:

ల్ర్‌శ్తీశ్వీ కాటమరాజు కథలు

యోగులను రక్షించిన యో
కామధేనువ।
హరులకు నరులకు ఆదరవు నీవు

శివ దోహి జొరారి జంగాల చరలు
బట్టంగ
వచ్చి పోలురాజు మరుగు యొడబిడిది

మాకు కొలువ మూ ర్తివి మరి
. ఆదివిష్టుండవు
పుడమిలో జను లెల్ల అరుదుగ
పొగడ
ఆవు అవుతారమున మందలో
అరుదుగా బుట్టి
నిరతముగ జూచితిమి నీ రూప

మెల
వ్‌

రూపులో (పత్యక్ష రూపంబు నూకు
చూపుతో చూచిన సూక్షురూపంబు
నిత్యపాపము జాయ నిను చూడ

గలిగె
పరగ మల్లికాదేవి పర మేశ్వరుని
పరగ వరమడిగిన సురులు

పడిమాలి

(ప్రత్యక్ష సురుభులై (పబలితిరి
కోరినట్లు మాకు కోళ్ళెలీచేర

ళా
కైలాస వాసుని శాపము కలిగెను

పరవుపకారుడై న పట్టివ్వలేక
పంతాపి సురభివని (పార్థన జేసె
మనమి చేకొంటివి మాయనస్యరూపి!
పొౌందుగా జంగాల వెంట పోతి
గనుక
అందుకు నీవులేక మా తం, డిని
అవని పె గూల్చితి వి
ఆ పగలు నేటికి అనుకూలమాయ
బలు పైన కానతో పగరాజు రాగ
మన చల్చ పిన్నయ్య మాకని పోరి
తనవంతు పగతుల చంపి ధరణిపై
గూల
పగవాడు అదుముకొని
వచ్చె

జలవాడుగో!
య

మనకు సరిగడ వేసి మార్కొని
నిలచి

బయలు యుద్ధము శాయ
సంతంబు గెలువ

నీవు దిక్కని చాల నెర నమ్మినాము

ఎల వాయు ' కమా తర డియగటీర మమ్ము

పరమున సుఖియించ జన్మపావనము
ఓ ' లెజీమి'

సౌఖ్యమున బొందితిమి వో

సత్యసురభి:

చలగి పోలురాజు యా చరకువాడ,

నున్న ంగ

రక్షింపుము
“పరగ యెద్దులావులు' అని
పగతులు వచ్చి

'“తలకోలలు చేసి తరిమిపభ్లుదుము'
నీదు మహిమ యెరుగక నిట్టాడు
వారికీ

య రగడ్డ వాటి పొటాట
G య

మాకు సహాయమై పగతుల సీవు
మడియించినపుడే
ఆదివిష్ణువని యెంతురు ఆవు
గాదనుచు
కలియుగంలో చాల యీ కథ
. నిలువవలెను
భువిని కంఠకల చంప బుద్ధు ౨ ను

నిలుప

సీకు చెల్లునుగాక నెవ్వరి వశము?
అని యిట్లు వేడిన ఆవు తా లేచి

846

సంతోషమున బొంది సయ్యన నిలిచి
అల్పుడు మామయు ఆతి భ క్రితోను
అని సేయుమని చాల ఆవును వేడి
సాష్టాంగ ద జ్హములు సమరపణము
జేసి
తర్చి వచ్చిరి వీర తమకముకు వారు
పీక తమకము మీన వేడుక నుండి
తమకము విరుగడల ధనముకొండ

రాజులు

(కక్కిరిసి వుండిరి వుక్కుపొడి రాల

అప్పుడు సిద్ధిరాజు దళములో
ఆగుబుగులు ఆయ
పట్టిరి దివిటీలు పట్టపగలై యుండె
కాల్చిన ధివిటీల కారును పొగయు
కప్పెను 'శ్రీరాము కపిలావుమీద
దివిటీల వెల్తురు ఆవు తీరుగా చూచె
శ్రీహరి రూఫమైన చి తజగురుడు
గుడారు వెడలి తాను గొదకొని
వచ్చె
ఆలించి వినెను యా ఆదిమూ ర్రి
తిడిమి తిడిమిన భూమి
దిగులుకొనగాను
ఆడిరిపాటున దుడుములు
ఆగుభుగులుగాను
పెట్టు గోవులు కొల్చిరి పెళ్ళుకొని
మోగ

వుదటుగొ వాయింప విసి
వుగమూర్తి
గోవురూపము అయిన
గోవిందమూ ర్తి
కొమ్ము రాతన తీడి కోపాన మిన్నంది
పాదము తాటించి పగతుల మీద
మచ్చపుటముగ నెగిశ మరి పుట్ట '
దగ్గిరికి

" హొమ్ము గమ్ములు చేసి ఘాత

కోరాడి
పగవాడి మీద్‌కి పిడుగుల
పడవలెననుచు
యేనుగుయెత్తు గడ్డలు
యెగసిపడ టిమ్మె
పాదుకొమ్మున చిమ్మె పగులు
గడ్డలును

రడ

యెగిసెను ఆ గడ్డ యోజనంపొడుగు
నలసిద్ధిరాజు ముందర సర దారు
ఘన గుంపుగా వున్న గడ్డపై బడెను
తలలు పుచ్చలు పగిలి తర్గక
అడాడ
మెదడు చిందిన సరదార్హు
మేదిని పెన
వరిగిరి వ|జ్రీలు వసుధపైె నంత
మందటి యాలోన మరి తిప్పరాజు
ఆశ్చర్య మందుచు వచ్చి అటు
చూడగాను
కోపించి మించిన కొంచపుగడ్డ
తిరుణామల తిప్పరాజు నెత్తిపై
బడెను
[గుకుగ మిక్కుూ మనక కూలె
నచ్చోట
ఆ గడ్డ ఘాతలకు దండు అట్టిట్టు
చెదరి
సర్వళానలు సిద్ధిరాజు సరగ రావెరచి

తమ తమ యాలములకు దగ్గర
నిలచె

మది దలపోయుచు మరియు

నిట్టనియె:
“వానలేని పిడుగాయ వో స్వామిః -
యనుచు
“మిన్ను విరిగెనేమొ మనపాలి మిత్తి
అవునేమో' యనుచు

“చోద్య "మనుచు సంధ్య గోపాలు
రాజుకడకు చనుదెంచి

కాటమరాజు కథల

ముఖుళిత హస్తుడై ముందర నిలిచి
“వో రాజ! వినవయ్య! వారికథ
వింతగాదు
యీ గడ్డ పరలేమి? ఆవుకు
వింతగాదయ్యః
మన దండుమీదికి మరి కదలి వస్తు
తామసంబున కొమ్ము ధరను గుచ్చి
వనర చిమ్మిన గడ్డ
వసుధీశ్యరుండః'
అని యిట్లు రాజుతో ఆడుచుండగను
పకి కూళ్ళ మన్నెవారు
పగవీరనాయకులు
ఆ సంధ్య గోపాలునితో అప్పు
డిట్టనిరి
'పంతగాడ వనుచు పలికితిమిగాని
పొగరుచే ఆబోతు పొడిచి
ధరచిమ్మను
దుమ్ము రేగునుగాని గడ్డ తృణమంత
లేవదు

ఆవు చిమ్మినది అని ఆరుదు
చెప్పితివి

- అస్మి కాంతముగాను ఆడికివఏి మాట

ఘనకార్యములు సీసికొని గడిపిన
వారమే గాని

గగనంబుపై నుంచి గడ్డలు రాళ్ళు
పడి వకరు గాకుండ పరువడి దళము

యిపుడు మడిసెకు వింత యిటుల
నేడ లేదు

చెప్పంగ కథలను చెవుల వినలేదు

యరగడ్డపాటి ఫోటాట
ట్‌ య౧

యిదియేమొ మహిమమని మాకు
వింతగా దోచు
సీవు చెప్పినమాట నిజమైతే చాలు
మరి కారణముగాక ఆవు ఆయితే
మరి యంతలోది?
బలబల తెల్ల వార ఆయావు పె గదసి
ఆడవృలదాగిన ఆ కొండ
గృహలందున్న
తలకోల లను బిట్టి తాళ్ళ గట్టుదుము.
దివ్యదృష్టి తెలసిన ఆవు

పాదము తాటించి బలురంకె వేసీ
కొండలు ధ్వనలిచ్చె కుంభిణి వణికె
ఆకాశము ధ్వని బలికె అమరులు
వినగ
వుక్కుటాల మీదికి వురువడి బొల్లేవు
యగసి ఘల్తున ధూకి మన్నీల
యడపక పొడిచె

కుప్పించి సొడిచను కూల పీనుగులు
ఆ మేడ్యంబు దగ్గర అధికులనెల్ల
మున్నూట విలుమూక మునివాత
పెన్నీని
చలమున యెదిరీంచి చంపె బొల్లేవు
అధిక కోపముచాత ఆదివిష్ణువు
బొలేవు

$47

మెండ్యంబు దగ్గిరికి మెల్లనే వచ్చి
కాలి వురులు చూచి కడు చౌక శించి
ఆవల పడదూకె అవలీలముగను
పండిన వెన్నుదొకగా బంతి నేననుచు
తన వాలమును చుట్టి ధరణికి నణచి
(తొకిగాన సమసెకు తుపాకి మూక
కుప్పించి మేడ్యంబు కూలంగ దన్నె
తన్నిన మేడ్యంబు తరువాత నున్న
మస్ఫీలపె వురికి అపు మాయగ
నెగిసి

ర్రి, శానలకు పిడగై చెల్లించి పొడిచి

నిలచి ధిక్కరించి నిటు అటు చూచి

ఆటు వక. కొమ్మున అదట విడి
ఫొడిచి

యిటు తన్నిన తలఅ వెగసి రాలె
యడలేక
ఘోరయుద్ధను చేసె గోవిందమూ ర్తి
బొల్లేవు వచ్చేనం'టే భూనాథు బలము
హల్టకొ ల్దార మె అటు తిరిగె మొనలు
ము తమె నిలిచెను ఆవుపె మొనసి
రాలేక
సాహసులై నిలచిన వారి చందంబు
చూచి

తన మది ఆవు తలచి ధరకూల్చు
విధము

పగతుల మీదికి నాల్లు పాదచ[కాలు

అని దండు మూకపె నెగసె

తళుకు చందమున

ళన

848

తలలు తెగబడ పాదాలు తాపించి
దూకె

తిరిగి చూచిన శిరస్సులు డిబ్బలై
వుండె
కుడిన యెడమన పీనుగులు గుట్టలె
వుండె

ఘన శంఖు చ|కము గల గరుడు
బొల్లేవు
యే తట్టు చూచిన దళము యెడలేక

కడిసె'

బాచిరి యీటెలు ఆవుపె సరగ
విలుమూక

తన వాలమున దట్టి తరిమి చంపంగ

చిక్కిన చిల్లర సేనల జూచి

“అవతారమూ ర్రిని ఆయివుండి నేకు

వక్కొ-క్కరిని చంప వడివిడి కాదు
అని తన దేహంబు అటు మించ

పెంచి

పరగ హనుమంతుండు వాలము
పర్వతాలకు చుట్టి
పెకలించి తెచ్చిన చందాన పెనసి
తానపుడు
తన వాళమున కొంత దళమునుచుటి
యె త్తి నేలను గొసై యడలేకయుండ
ఘన రౌద్ర కోపమున ఘంటలు
మువ్యలును
చలరేగి [మోగంగ ఆవు
చవుక శింపుచును

కాటమరాజు క థః

ఘల్లున వదూ కె ఆవు ఘనుల
పడదా కె
లేవకుండా (తొక్కి రేచి కోపాన
నాదు టందెలు మోగ నాల్లు పాదొల
పాదాలు తాటించి యగ సె పగతుల
పెన
తన్నెను సంబెట యేట్టు తాకినయట్లు
పరియోలై పు'రెయి పడగ ఆడొోడ
వనర గుండెయి బద్దలె వరిగిన
దళము
ఫొడజూపు పగతుల బొల్లావు అపుడు
సుడిసి తన్నిన పేగులు కాల
చుట్టుకొని వచ్చు
కొందరు విఇ మూక గుంపులె వున్న
కొమ్ము చక్కగ వంచి కుదురుగా
పొడిచె
పెడ ముఖముగా వెంట పేగులు వెళ్ళ
వాలము మెడకు చుట్టి వడినేల గొట్టి

పాలేర గంగ భూపాలుని జంపే
నందికనమ నాగరాజు నడికల్లున
జచ్చె
కొందరు మన్నీలు గుట్టల పడిరి
యడలేక చంపెను వెద ఆదిమూరి'
కందుకంబును బోలె కాంతితో నెగసి
ఘల్లున పడదూకి గజముల చూచి
చేరువనుండి ఆయావు చంగలింపంగ
శ్రీహరి గని రాజు చింతింప సాగె

య రగడ్డపాటి పోటాట
"టౌ ఇతి

ఆశ్చర్య మందుచు రాజు అటు
దిగులుకొనుచు
గజము సింహము చూచి కలువరించిన
యట్లు
వెరుని కనుగొని రాజు వగదప్పి
యుండె
పంతాన సురభి రాజుపె బడిరాగ
ఘన గజముల మీదికి ఆవు, ఘక్కున
దూ కె
ఆవును చూచిరి ఆచటి దూవటీలు
మరి నిబ్బరింబడి కౌలిపిరి మదపు
చెనుగుల
ఘీపెట్టి యేనుగులు కి,రున * దిసె
మదపు టేసుగుల బొడిచి ఆవు మట్టి
మల్లాడె
ధరణి గుబ్బరంబేగ దానవు లందరును
యగసి కుంభ స్తళములు ఆవు తన్నిన
యేనుగుల మెదడు
గుట్టలు; పడివుండు కుంభిణిలోను
కొండల వలి ముండాలు
గొతపెట్టుచుండు
మరి యగసి తన్నిన మావజీలంత
తలలూడి మొండాలు ధరపై కూలిరి
తొండములు బిగ(దొక్కి ఆవు
తిరిగి పోనీక
కుతికెలు పొడిచిన గుండెలు చినిగి
వెన్నున కొమ్ము వెడలి యేనుగులు

వరిగె

ba

ఆలశ్య మాయెనని ఆ యాదిమూ గి.
సింహమై యేనుగుల పెకి దిరి లఘమ
చేసె
ఘన సింహనుని యేసుగులు కలువర
మందె
కల్తుపడి15 యేనుగులు కడువరీగె
కొన్ని
అది కొన్ని చూచెను ఆశ్వాల బారు
హయముల నెగసి తన్నిన అవనిపై
వర
తగిళ్ళ పోట్లాట చందమున తాకిన
యపుడె
ఘక్కున అళ్యాల గుండెలు
బద్దలుగా బగిలె
విలవిల తన్నుకొని విగిచె పాణాలు..
గొదకొని ఆశ్యాల తన కొమ్మున
(గుచ్చి
పు;రెలు పడజిమ్మి వుదుట బొల్హావు
అవలీలగా జంపి అచ్చోటు బాసి
ఘోర రణమున నిల్చి గొదకొని
చూచి
కంచు భేరీలును కవక తప్పట్టు
వరిగిరి రణముపె వగిచార చూచి'
సిరిలేని దేవళాల వలె సిరితప్పి
3 గుడాళ్లు
వుండరాదని తలచ ఆ వు[గమూ ర్తి
గొడుగులు పడిగెలు కూలంగ

తన్నెను

15, శాపడి

ీర0

పడదీసి డేరాలు పాదాన జుట్టి
భూం మీద మచ్చపుటముగా నెగసి
దివిటీలు చల్చార్చి దిక్కు-లాలించి
మొల పొడుగు పీనుగులు మొండాల
నడుమ
శీలబట్టి రకాన నిలచె ధేశువ అటు
యిటు చూచి
యదరించి యుద్ధంబు శాయ యవ్వరు
లేక
అలుపు దీరగ నుండె ఆరరూము
స్సేపు
వీరనాయకులు అందరూ ఆవేళ
కత్తులు యీచెలు రణమున కడు
పారవె చి
చిత్తు విత్తుగ చల్చంగ చిక్కి నవారు
కొందరు మన్నీలు గుట్టల బట్టిరి
బెదరి చిల్లర మూకలు బెగడొంది
పోయి

పొదలు దూరి ఆడాడ పొంచుండ
సాగిరి
అప్పుడు మేఖంబు అటుగప్ప మింట
కప్పెను చీకట్టు ఘనళాన మీద
ఆవు పచ్చేరాక వారికి అటు
కానరాక
ఆ వీరనాయకులు అప్పుడు
వురుకంగ
వకరిపై బడి వకరు వడికట్లు బడీరి
త ల్రడింపుచు వారు తల్ల కిందులెరి
కత్తులు నేజాలా కడు వంకిణులు

కాటమరాజు కథలు

తమ ఆయుధంబులు తరచుగా నాటి
చిత్త విత్తుగాను చెల్లేటివారు
ఆవు. వచ్చేనని అప్పుడు బెదరి
ఆ ఘోర రణమున ఆప్పుడురకంగ
గుడార్లు చేర్చు కొంకులు తగులుకొని
తల్లకిందుగా బడి తారెడు వారు
నెళవు చీకటివేళ నెప్పెరుగలేక
ఆవుకు తొవ్విన దొ ్రెల బడిరి
ఆటుతొలగి కీళ్లు
వడి పాకులాశుచు వాపోవు చుండిరి
ఆ వీరనాయకులు పిడిబడి అపుడు
వురకంగ
వలలకు తగులుబడి వాపోవుచుండిరి
ఆడిదాని చాత ఆపత బడలేక
యేమిటికి వ స్తిమని వెళ కుడుచువారు
ఆక్కడ కత్తులు భేడీలు ఆటు
పార వైచి
మళ్ళీ చూచుచు వారు మరియు
నురకంగ
పడి వారి పాదాల్లో పడి లేవలేక
“హరిహరీ నారాయణ! కావి
మనియేటివారు

చక్కని మేడ్యంబు సందున దూరి
పరుగున వురకంగ పురెలు పగిలి
ఆపద నొందుచు అనిరి వారిట్టు;

“యీ గండము గడచి కడి తేరితిమైన
బోనాలు పెట్టుదుము నెల్లూరి

పోలేరు తల్లి!
చాలను దండములు సమర్పించ్లుహరు 4

య రగడ్డపాటి పోటాట
CG య

కొలికొద్ది వురికి కడు మన్నెవారు
కొవర పు మన్నీలు కడుదూర ముగ
వురికి
ధీరు లె నిలచి తిరిగి యిట్లనిరః
“వోరి! మనకన్నా దొర కొడుకు
లేడు!' అనె వకడు
వురికేటి వారిని వూరడించు నొకడు
“పరుగుబారకండి మెడమీద
యే బడికల్లు పడ్డాది
పోటు బంధ్రైల్సను అక్కడ పోగులు
ఆయిరి
తిన్నంగ పంతాలు పలుకంగ సాగిరి;
“పగలు గాదాయను ఆవును
పడుగెడలు వేసి
పగదీర పొడుతు'మని పలుకును
వకడు
“'యెరగకుండా మనము వెనుకకు
డాసి
యిప్పుడేమాయ” నని యీటె
చేబూని
ఘంటలు అందెలు కదల దాటించి
ఆటుమళ్ళి కుప్పించి ఆవు తట్టెగిసి
వెనక లగువున నిలిచి వెసవక
యిట్టసియె:
“యీ రీతి పొడిచిన ఆవులు
యడవుండు
ఆ వును మన గుంపు అటు
చదరకున్న

$51

అవలీలగా పొడుతు*నని పలికెను
వాడు
నీతిమార్గుం డొకడు వారితో నిలిచి
యిట్టనియె:
“దగ్గర లేదని ఆవు తరుచు (పేలేరు
ఆవు ఆయితే యేనుగులకు
అళ్వాలకై యదిరించదు
సరదార్ల బటులదు దొర్హ
సాహసులను గూల్చి
మాయగా నుండి ఆవుచాత చంపించు
కొంటిరి
పంతాలు పలికిరి చాటున పడి
వుండలేక
యేటికి చావవలి యీ మాటున
వుండు" మనెను
అవునని తలపోసిరి ఆందరు నపుడు
'తరుముచు తోకమోర తా
నె తినపుడు
నేను హనుమంతుడనుకొంటి =
యావురూపు”
'ఆ రూపుకాచు నీవు అంటివి కాని
కరులపై నురుకంగ ఫట్టిగా చూస్తి
కొదమ సింహము రూపుగానుండె
. మరియు
వినరోయి! యదట వుండి నేను
వివరించి చూస్తి
శంఖు చ్యకములు చెలగి అల్లాడు

విక్టర్‌ ,

ఆది విష్ణువు అనుకుంటి ఆ
యావురూపు
యీ రీతి వుండగా యింతపడుట
యేమిటికి?
అన్న లారా! యిక మీరు అవును
తలచక
మన పూర్వ ఫలమనుచు మరి
తలచరోయి!'
ఆ వీర నాయకులు ఆటు తలపోసి-
యో కొలువు బడేటందుకన్నా కూర
తెచ్చుక తిన్న
అలబఐలం లేక వుందుమనెడి వారు
సందగోపాలు మాట
ఛెప్పచేస్తిమి గాక
సందకాడ వక దికుగ్రాకు
జరగమైెతిమి” ఆనగ
తనవెంట కొందరు తగిలి రారెతిరి

గాని
పొడిచి చంపుదు అవు మిగిలిపోయెను
గాని
పోయి ననగా వినెను పొడబాల
సోమన్న
“నేన్స తరిమితి ఆవును
తలచూపకుండ

తోడు యవ్వరులేక తొణికి పొడవ
వెరచి వస్తిని ఆవు మళ్ళీవచ్చునో

యేమో
యే చాలున వచ్చునో యెరిగి

పొదడతాము

శాటమరాజు కథలు

కొచు-డి చల్టలో” ననె వారితోను
వోబళ అనుదాడు వకవిర : చెప్పెను
“ఆట- పాట గాదు ఆవు వచ్చెనై న
నజ్జులుగా (దొక్కేని నవ్వులుగాదు
చాటున వుండరోయో చాలు

గాయకుడి”

తండారిగా జెప్పి తా నిలువలేక .
గుజ్జర్లు వోబళ గుర్రాన్ని దిగవిడిచి
బొజ్జ పిసుకుకొంచు పోసాగె నపుడు
చయ్యంపు వోబళు జంజాలి ఆటవేసి
తూట తీగెలవంక దూరె నాపదకు
“సాగిరాగ మొదట శెఖునము
గాదాయ
వేగరాన వ స్తిమని వెఠకుడిది వారు
కాని కెభునాన వచ్చినందుకు ఆవు
కల్లుగా జం'పె
యిఖనై_వ నెల్లూరికి యిప్పుడే పోయి
మళ్ళి మంచి శెఖునాన వత్తు'మని
పలుకువారు
'యన్నండు ఆవువా ర్త యెరుగము
గొని
వుండూరి పరిణామాన వుండు”
మనువారు.
“సందె గోపాలుని మాట సత్యమనక
వక కావరమున ఆతని పోనాడబట్టి
సంధ్య వేళకు దిక్కుకు జరగ మైత్సిమి”
అనగ
హాస్యపరచినవాడు అండ పొదనుండఢి

“వెరచి పలికే నా పంతమెంచేరు

‘
(4

య, రగడ్డఫాటి పోట్టాట

తెల్లవారితే ఆవును తేటముగజూచి
వక్క డనేపోయి మన సిద్ధిరాజు
| వద్దికి నేను
పరగ తోలుకువతు నా పంతంబు
ల చూడు
యిట్టట్టు వేగించి యిఘ రెండు
రూములు

తెల్లవారి యిక్ష డికి ఆవును లేకుంటినై న

లీర్రలీ

అందరము నెల్లూరికి అరుగుదా'మనిరి
ఆని యిట్టు వారికి అటు తోచినట్టు
అనుకోను వినెను ఆదివిష్ణుండు
కొందరు పంతాలు పలుకు మాటలును
గోవుకు వెరచి కొందరు కొనియాడు
మాటలును

మనస్సున తలపోసెను మరి
ఆదిమూ రి

బొల్లావు రాగా సేనలు పరుగువారుట

'చంపంగ చిక్కిన శానల నెల్లి
వురికి అడవుల బట్టిన వుదుటు
మానరైరి
వేనీడ వుండుట యెరుగరో వారి
నిబ్బరమో
తిరిగి యుద్ధము శాయ నామీద ధీరులు
. కలరో
ఆంతట నిలువక ఆ పంతములు
మాని
వురుకగల వారైతే నేనీడ వుండ
నేమిటికి
వురికిన వారి పైబడి వొగి చంపరాదు
గురి దెలసి అసుర మొఖాలకు
దొరుకు వేగ వచ్చితేను
అని వృగకోపియె అపుడు బొల్తావు
కాళ్ళ అందెలు మోగ కాలు తాటించి
ఘన రంతకెవేసి బొడ్డుగంట నాడించెే

23)

ఆ ఘంట ధ్యనులకు రొజు ఆశ్చర్య
మొంది

అడలు చుండగ శానలు అగుభుగులు

ఆయిరి
వచ్చెను ఆవుయని వాపోవుచూను
దాగిన పొద విడిచి తల్హడింపుచును
వడి నాయకులు వురకంగ వురదాళ్ళ

భంగి

యాద తీగెలు చుట్టుకొని పడ
వెతుకుచు వారు

సాహస మంతులు వురకంగ
చబుకుల భంగి
కోరింద రెబ్బలు మొఖమున గొబ్బున
గొట్ట

కొండలు గీచిర రకాల కాల్యుయె

పార

854

వెతపశుచు వురికిరి ఆవు వెన్నంటె
ననుచు

బాగైన నాయకులు పరుగు బారంగ

వుండ కంపను బడి లేచి వొగి

వురకసాగిరి

అడల సాగిరి
పొడి యావుఎ కొ ల్లియని వక్క
పరుగున వస్తిమి
యనుచు తావు
చారకుండ
దిక్కులేని చావాయ యీ
తూడితీగలలోను
నక్క్లలే దిక్యాయ నట్టడవిలోను
వెతపడుచు వురికిరి వీరు వారనక
పొడ్రవాల సోమన్న పొడతెరువుగానక

యాడటు-రిన సందు యనలేని
- పొదలు

తలి బిడలు
య G

అప దూడను దూరిన

య దేహమంతయును
జీరలు జీర జర్జరిత ముగను
తగిలిన కొరి పోట్టు తరచుగా సాషె
బలిమిని పొదదూరి" పరుగు బాగంగ
వెనువెంట వోబళు యీటెతో వెడలె
ఎల్టులు ౧౮... అందె జరజర దూసె

అన్పుడవి పట్టకొని ఆ వెంట పరచి

పార వైచి గడార్డు వోబళు పరుగులు
పాఠంగ
ఘంట వడిలో వుండి ఘఎఐషుణ వాగె
ఆ చప్పుడు విని సామినేడు
అవొచ్చెననుచు
తందరలాడుచు తాను వరికి
చలపట్టి ఆవు నన్ను చంపవలె
ననుచు
నా వెనునెంట వచ్చె యేమిసేయుదు
ననుచు
ఆని గజ్జరవాగు గొబ్బున దాటెను
తగ తూములేరు దాటి తా తిరిగి
చూచీ
నలుగడల ఆలించి వినెనా
ఘంటనాదు
వస పెట్టుచును యతడు
గచ్చపొద చొచ్చి
పిట్ట కీచుమన్న బెట్టులికి పడుచు
నరులకు పోయుబంటు పొడబాల
సోమన్న
కన్నులు పొణుదుచా పండె

సిద్దిరాజుల కాలు

పొదల గుట్ట దోగి ఆపను పూ సగ
వేడుచును

దాగి వంక నా'పలను ఆన వైప!

ఆసుయ

య(రగడ్డపాటి పోటాట
G య

యక్క_డ దాగిన శానలు ఆవును
వేడుచుండిరి
ఆదిమూ ర్రి బొల్లావుకు అంత యు

దెలసి ,

ఆ రణము వెళ్ళెను ఆదివిష్ణుండు
కలువలున్న కొలను క డకొచ్చి
కోపాన

కదసిన కోపాన యా భద
గజముల చంపి

ఆరిగెలు భేడీలు ఆటు నుగ్గు చేసి

నరదార్హ బంటుల గుం గూల్చి

1

చక 6 ఛి 3 తి ళ జతి కి త

ఆందలాల రాజులను వందలుగ

పాలకీల రాజులను బవరంబున
గూల్చి
ఆందెలు గడలన్ని ఆటు
విరగ దొక్కి.
తుడుముల భేరీబ తొక్కి-
తెక్కరము చేసి
వడి వన్నె డమామీలు వక్కలు చేసి
హరిహరులు చూడంగ హరుబు
పొగడంగ
నారసింహుని రూపమై నటు గదలి

వచ్చి

ఆంతట బొల్హావు ఆతి వేట్కతోను
ఆసురుమొఖాల గుడారు

కప్పుడేతెంచి

కీర్‌

పంతమున గుడారులో
పవళించి యుండె
తెల్పి తెలవార 6గ తొలిచుక్కు
పొడ్తిచెను
పలికె నానా దిక్కుల కం పక్షు
లెడలేక
యినుడు వుదయౌదికి యేతెంచి
వచ్చె
అడవుల దాగిన అవనీళశ్వరూలు
పొదల దాగిన యట్టి పోటుమని+లు
వరెల దాగిన వడుసుమి్మి్నలు
మోకాళ్ళ మోపున లేచి ఆవును
మోరెత్తి చూచి
వొంగివొంగి ఆవును వెడ

వెతకిరంత
ఆ లేనినాక చూచి ఆవు లేదు

లెద+:చు
జననాథు దగ్గిరికి లేచి రాగాను
కలువరింపుచు పొడబాల సోమన్న
కట్టుపొ:'ంీను
“ఆదె వచ్చెః అదె వచ్చె! బ"ల్లాం
అదిగో! అదిగో! _
దద్దరిజ్ఞచుండంగ దండి నౌ, ము
వెరవకు మనుచు ఆతం
పొని “స
'ఆదె వచ్చె! అదెవచ్చెః
అనుచు ..
“జడియకుడి' అని వీపు చసిచెడ (రు

జాలా: వప

16. ఇక్కడ కొంత [గంథపాతము.

ఫీకీ్ర కఈటమ-రాజు కథతు

యెదురొమ్ము సరచిరి యంత సిద్దిరాజు వద్ధ చేదిరందరున్న
లేదనుచు మొగిచి హ స్తములె త్రి

భయము దెలుపుచు ఆతని “పదపది మొర పెట్టసాగిరి
మనుచు

చెదరి పారిన సేన సిద్ధిరాజుతో మొర పెట్టుట

“ఆవనీశ్వరా!: మేము ఆవుతో చాల యీరాతి సంసిన దళము యింత

ఆపత బడలేక అడవులకు నురకంగ అంత అనుచు
వరెల వాగులవడి చిక్కు కంపలను చెప్పి చెప్పగలేము రాజ! చేరి నీవు
అంధకారంబున ఆతకంపమున చూడు”
బొంది ఆ మాటకును రాజు ఆశ, చర్వపడుచు
ఆవుచే సంసెను1% అయ్య మన ఆరాజు మంళులు అఎదరుయా '
దళము రణముతో నిలచి
సంద్య వేళనే దెప్పె సంద్యగోపాప యెొటు చూనినాను ధరగప్పి వరిగిన
పంతము కాదనిరి మన చళ ములో దళములజూఛి

పలుగాకులెల్ల “శ్రీరామ! బొల్హావుచేసిన యుద్ధంబు
యెరుగని మాటకు నీవు యెడము కన్నుల జూడ మాకు కారణమాయి
లేదనక అని తాసమున బొండి రాజు అప్పు

మట్టిగా 'నుంకీమని కట్టడి చేస్తివి. డిట్టనియె;
నీవు చెప్పేన. కట్టడిలో. శుల్టిగా “కాని శఖునాన నిలచిన కారణం
నుంటిమి. బిదియు”

పైనుంచి యాగర్మ పడు చందమూన యె తించిన గుడార్లు, వేగంబె దించి
అంబరీదుల!గనుంచి ఆవు పడబోత దార ణీశ్వరుని దండు తర్రై ఆవలను

శంఖు చకముగల ఆవు మన - యెడముగా బయలను యె తించె

శానల గూల్చీ గుడార్దు
గజముల ఆశాల కళ్చుగా కంటె + ' హెరాళముగ 3 నిలిచెయా రాజు ధండు

చానా అననా కా

17. నమినసెను 158. అంబర లీథుల

య్శరగడ్డపాటి షోట్లాట

డేరాలు యెత్తించె ధీరుడై రాజు
అట రాజు మంతులు అత్మ
భండువులు
గొదకొని డేరాల్లో కూచుండి రంత
సర్వదళ ములను సభవాగిని బిలిచి
వుర వఏీశ్యరుండును వొయ్యన బలి 3?
“విద్చుక త్తులవారు! విలుమూక వారు!
గదిమన్నె మూకలార !
కాలబలంబులార।
కంచు టరిగెలవారః ఆవును
కనుగొని పారి
జొడకాండ్ర వెనువెంటపోయి సరిపోరి
పనిబడి హతము కాయ పెనమె
రండి
యిబ్బడీ బత్యాలు జీవితాలు
యబుప్పింతు మీకు”
అను రాజునకు మొక
అప్పుడిట్లనిరి
రాజ! యీ రాతి బొల్లావు
రణమందు జొచ్చి
యిచ్చగా జం పెను వేలు లక్షలును
నురుగుచుండగ ఆవు ఘంటనాడులకు

8b?

కొండలు ధ్యనులచ్చె కుంభిజ్లి అదరె
అప్పుడు సంసిన మూకలు అంతంత
గాదు
ఘంట ధ్వనులకు మేము తల్రడిల్హాము
యిబ్బడి భత్యాలు యిచ్చినా వద్దు
పాణాలు కలిగితే బలుసు కూరమ్మి
యిబ్బడి భత్యాలు యిటుతెతు”
మనగ
మరియు విని యా రాజు మతిని
స్వమించి
ఆ సంధ్య గోపాళుతో రాజు
అప్పుడిట్టనియె
'““కాగెడి ఘంటలు మన గజముల
మెడను
_మోగుదున్నవి ఆ [మోత మిన్న౦టి
ఆవు గంటల నాదు కొండ లదిరంగ
(మోగె
ఆ మోత లక్షణం బది
యెటువలతెను?'

అడిగిన సంధ్య గోపాప వా స్త్రములు

మొగిచి
[మోతపుట్టిన తీరు మొదలు వచియించె

నంధ్యగోపాలుడు ఘంట వృత్తాంతంబు తెలుపుట

“ద్వాపార యుగమందు
దుర్మార్గులైన
బాణానురుడా నరకాసురుడు
పొం|డక వాసులును

బహుకాల కర్ముండు కంసుడు
బహు రకగాసుండు

కాలయవనుడు బకుడు గడుసు
పళ యుండు

8568

విను ధే; కానురుండు
దంతవ కండు
వినుడు సాల్యుండు మురదైత్యు
మొదలుగా
భూదేవి మొయ్య లేక హరికి
మొగ పెట్టిన అతడు పరిమార్చ
మధురలో కృష్ణుడె మనుజుడై పుట్టి
పరగ ద్వారగాపురి పట్టణంబు నేలి
ఆంత భూతకి చంపి ఆసురుల
గూల్చి
పదహారు వేం గోపికా [శీల భమయించి
చిన్న వాడై యుండి శ్రీ కృష్ణమూర్తి
యిం[దుని దేవేందుని యంత
వాండ్డనిన
వెరువలేక (శ్రీకృష్ణమూ ర్రి వక్క
వేలునాను
గోవర్థనగికి గోటనే యెత్తి
మరియు నా గిరికింద మనుజులనెల్ల
కరులు సింహాలు కదిసె హితవుగాను
మేకలు తోడేస్ట మిశితమై యుండె
వెలుకలు పీల్లిలు యేకమై వుండె
ఘన.జాశాదూర్తుగ6డ
భేరుండమూలు
యేకమై 'షకులు ' వెలయుచును6కే
వైరి వర్గము లేకుండ వసుధ
జీవులకు
రక్షకుడై కృష్ణుండు దాంక్ష్య పెట్ట
' '- గాను

కాటమరాజు కథలు

వుజ్ణంగ దేవేంద్రుడు వానకు
వెరువడు యనుదు
(పళమెన పిడుగులు పంపెను
యపుడె
శ్రీ కృష్ణునిపై దూకి చిరసమయాన
డాసివచ్చిన పిడుగు డాచాత బట్టి
వడిసి పట్టిన పిడుగు వనర బంధించి
కరుణచే యా విశ్వకర్మ బిలిపించి
'వినుము యా కలియుగనుందు
యా విశ్వకర్మ
పాతాళ విమ్నేశ్యరుండు పరమాత్ముని
పూజ
సేయ సమఠంబున చేరి నాదింపు
ఘనమైన యా మంచిగంట గావించు
అదిగాక జాంబవుడు ఆదికులమందు
గడచి జన్మములెల్లి కలియుగ మందు
వీరన్న వరమున వీరన్న యనగ
ఆదికులమున బుట్టి అతడు చేపట్టి
యీరభ[దుని చేతి కరపాలకము1*
యీడైన
గోసంగి పేరిట కొంగవాలు కత్తి
యిప్పుడే కావించు యినుము యిఖ
మొకటి .
కోర్కుతో యా కోడెక తి గావించు
ఆ కత్రితో చాల అక్కర గలడు”
కలికావతారుడు చెప్పిన [క్రమమున
నపుడు
కావించె యావిశ్యఘను డంతలోన

19. కరచాలము

Wu భన నిమషాల్లో ra

య రగడ్డపాటి ఫోటాట 959
C6 య

ఆది చూచి కృష్ణుండు హాళ్చర్య కరుణతో పాతాళ విఘ్నేశ్వరుని
పడుచు కనుగొని
ఆ దివ్యాయుధంబులకు కృష్ణుండు భాషించె హర్షించి పరగ సమ్మతిగ
ఆనతి యిచ్చే : పగడసాలాడను బాగుగా దలచి

“చలగి మిమ్ము చేపట్టగలబారు అడి పంతము గెలచి అప్పుడు రాజు.
వేవేగమున వచ్చి వేడినయపుడె ముమ్మారు గెలిచెను రాజు ముదముతో
సహాయం గమ్మని చెప్పెను స్వామి నిలచి

(ప్రార్థించి యా ఘంట పరగ చేపట్టి వోడి విఘ్నేశ్వరుడు వడ్డి యా ఘంట
పాతాళ వి ఘ్నీళ్వగు నికి బాగుగా కొమ్మని రాజుకు గొబ్బున యిచ్చె
యిచ్చి కవులావులు మందకు ఘంట

ఆ ఘంట నాదించి వారుని పూజింప గొనివచ్చె
గర్వుడై యిచ్చిన ఘనుని తలుప నొల్లావుకు ధరియించె బొడ్డున
డనుచు ఘట్టినమ
ఆవుతొోరమను విడిచి కృష్ణుడు ఆఘంటనాదు అంత యింత గాద
ఆ యదువంశమందు
కాటమరాజుగా పుట్టి కాలావ్వల
మేపుచు వెతకి

సిద్ధిరాజు వీరులను బొల్లావు మీదికి పంపుట

విన్నపము చేసిన విని సిద్ధిరాజు యెరువక [ప్రాణములకు యెదురించ '

వుగుడి మండుచు ఆ రాచమూకల వలెను
బిలిచి. నందికనమనాగరాజు! ఆనంద

“ఘంట చంపదు ఆవుగాతలు గాని కాటమరాజు!

వెసనొక,_ ఆవుకు వెరచి పాణంబు వాగర్త కీమరాజు! వలప శ్రీ

దాచి నూరేండ్లకు మించ తగనుండ పాపరాజు!

గలదా? కందకూరి గంగరాజు! కసూరి
చావును పుట్టువు స ర్వేశ్వరుండు తిమ్మరాజు:

కట్టడి చేసిన (క్రమము మదినుంచి -

860

ప తికోట బసువరాజ! పద్మాక్ష
గోపరాజః
విటకోట అద్బిరాజు! యింద్రభోగం
అకి,-రాజ

సజ్జనరామరాజ! సంకల్పసిద్ధిరాజ!
వింద్యాద్ది, జగ్గ రాజ! యిప్పుడు పోయి

బొల్లావును వెనుతగిలి పోనీయక
చంపి

శీ ఘాన రమ్మని శలవిచ్చె రాజు
యీడు కొల్పిన రాజులు యీచెలు.,

అంది

సానక తులు అందరు జబురుగా నంది
విల్వ నంబులు పాదులు వెసగ
తామంది
అప్పుడు రాజులు అవని కంపింప
కదనంబు భాయను కదని రంతంత
ఆవు జూడను వచ్చి అవును జూచి
నెమ్మది అసుర మొఖం గుడాడలో
ఆవు నిదబోవంగ
గొనకొని యార్చుచు కూడిగి
యిరుగడల

శాటమరాజు కథలు

ఆ యార్చులు విని ఆవుతాలేచి
నిజమని శంఖతో నిలిచె బొల్హావు
నిలచిన ఆవు మీద నెదరి విలుమూక
తెంపుగా విండ్రను తెగనిండ దీసి
విడిచిరి బాణాలు వేయు విధములను
అప్పుడు బోణాలును ఆవుపై రాగ
పింజలు ధ్వనియని పెను మోతలై
(మోవ
ఆవలించి దూకుచు అవుపె గదసిన
యేమి యెరుగని ఆవు వె్వెరిగానుండి
కదిసి రానిచ్చె ఆవు కాలు తాటించి
వద్దికి రానిచ్చె తన వాలమున జుట్టి
అడలంగ చంపెను అవని పె
రాజులును
చలరేగి ఆయావు కానల మీద
పడి తన్ని చంపుచు వారెందు
జొచ్చినను
పొడిచి చంపుచు ఆవ
పరిమార్చుగాను
సంసిరి లాచమూకలు సాహసులెళ్లి

మాయోపాయమున బొల్లావు వీరులను మడియించుట

ఆర్భాటంబులు "విని ఆయాదిమూరి.
రాగడిల్లుచు కదిసి రాచమూకలచూచి
తన విశ్వరూపంబు దాచి బొల్పావు

నూయరూపము దాల్చి మరి లేవల్తేక

పండ్ల వూడిన ముసలి

బడుగోద వలెను
గజ్జలు మువ్వలు ఘంటలు సరులు
ఆవుపై జోరీగ లాడిన యట్లు

య రగడ్డపాటి పోటాట
GG (ap)

పిడుదులె కరుచుక పెనగి
యున్నయట్లు
ఆ రీతిగానున్న అవుపె జొచ్చి
రాక చేరువనుండ రాణువలెల్ణ
యడముగా నిలిచిరి యింధ్రెక్కు పెట్టి
వెసదీసి బాణాలు వేసిరి యిరుగడలు
ఆదివిష్టువు బొల్హావుకు ఆగురు
బాణములు
భ కుల మీదను [ప్రమథ గణముల
చాత
మ [తాక్షతలు వేగ మరి చల్లి నట్లు
ఆ రీతి తెలియక ఆ రాచమూక
వెసరేగి బాల వెయ్యంగ సాగిరి
యంత వేసిన అవు యేమనక
యున్న
ఆప్పుడు కొందరు ఆటు డాసివచ్చి
ఆంతటంతట నిలచి ఆవును చూచి
“బాణాలు వెయ్యకుడీ ఆవుపడి
. లేవలేదు”
అనీ యిట్లు ఆడుచు అందరుగూడి
పొంచి చూచిరి ఆవు పోలికలన్ని
“యీ ర్యాతి యుద్ధం చేసింది యీ
ఆవు కాదు
వంటి కొమ్ము అవు కాని యిది
వట్టి ముసలి ఆవు
మన శానల రాత్రి మహి మీద
గూల్చిన
ఆవు దీని బిడ్డ అవు'ననె వకడు

881

'జోరీగలతో ఆవు సుక్కిందిగాని
కొమ్ము వకటున్నది యీ అవ్య
కొంచమనరాదు
బలిసి వుంచటేయీ ఆవు బహు
పలువ'దనిరి
“గుండె మునర తగిలితే రయముగా
గూడారు యెతి
మందలో నుంచక యీడ మరి
తోలినారు
వేసిన బాణాలు యె తి పోయగాని
వక్క శరమంటిన ఆవు వరుగు
నిక్క_డను
తోక బట్టుక దీసి తోలుక పోయి
పొందుగా మనరాజుకు పోలిక చూపి
మరి చంపవలె యీ రూపు
మామీనుిించరాదు
ఘట్టిగా మనమీద కార్యంబు చేసి
మట్టిమల్హాడిన బొల్లావు
మందనున్నా దో

. కల్లుపడి వురికెనో కారడవులాకు

యందు చొచ్చెనో కాని వెతికి సాదించి

బాలు బవాలున అరువంగ బలాల

"బొడిచి '

మున మందరమును చంపిన ఆవును
మామీద కూల

_చంపి పోవలే రాజు సముకం బారి

వారి పంతాలు వినుచు తన వాలము
బెంచి

బి0. మావమీన = మహిమీగ

$62

తన విశ్వరూపాన తాను వడి లేచి
కదసిన దళముపె కాలు తాటించి
రడిసి బెమ్మడిపోయి రాణువ జాలి
బడిన
వటి వారికి నెల తన వాలంబు జుటి
అ 0 ట్ర
వీగువక ఆంకించి వెలిగించి యెత్రి
వడసి నేలను గొట్టె పురెలు
వొప్పలి ప్రైగెలి
చలగి యా బొల్హావు శానల మీద
వడిసి తన్నిన కొందరు వరగిరి

ధరను
యెందు జొచ్చిన పోనియ్యక

= వెనుతగిలి ఆవు
పొడిచి చంపుచు అవు
పురిమార్చగాను
సంసిరి రాచమూకలు సాహసు లెల్ల
చిక్కిన వారిపై చలగి దూకంగ
ఆవు రాకలకు వెరచివారు
ఆగుబుగులైరి
వెరచి వురికే వారి వెనుదగిలి ఆవు
సందుల గొందులు పొదించి ఆవు
యిందు జొచ్చిన పోనియ్యక చంపగ
అప్పుడు వురికికా రాచమూక-అడవి
॥ చేళొనిరి
లెస్సగ రణమందు ఆవు యంతయు
నిలచి
యెటుపార జూచిన యదరించ
యవ్యరు లేరు

కాటమరాజు కథలు

వచ్చి అసురముఖాల గుడార వద్ద
యుండె,
నలుగడల వ్వరికిన ఆటు రాచమూక
గుజ్జర్ల వాగున అందరు గూడి
అలసట దీర రాచమూకలు ఆలోచన
పడిరి
“ఆవుచే రాచమూక ఆంతయు మడిశ
వనరంగ మనము రాజుకు వద్ధికి
నరుగ
పద్ధతి గాదిపుడు పరగ రాజులకు
సరగ రణమున పగతుల చంపను
చావ
కట్టడి కలదు కాకున్న మనకు కారణ

మివుడు”
అనుచునుండిరి ఆడి అతిరోషమునను
మరి రాచమూకలకు మరి రోషపుట్టి
“పొడువు; పొడువు!” మనుచు
పొడుములు [దొక్కుచు
కదిసిన శ్రీరామ గరుడ బొల్లావు
పాదములు దట్టించి పగతుల మీద
కొమ్ముల గొరిశల కొనగిట్టలాను
వుగుడై పొడిచెను వురివి బొల్లావు
ప్రంలాదుని చిరుగోళ్ళ పదును
కలదనుచు
తాను నరసింహ డె తగ గూలు
మనుచు

కదనంన రాచమూకలు గగ్గోలు పడగ
చౌకశించి వురికి శాన పై దూకె

య్శరగడ్డ పాటి పోటాట
G య

వాసి కలవారు వడి చేర పొడువంగ

చూచి వాలంబునను చుట్టిరా దీసి
విరిచి నుగ్గులు చేసెను యీటె
లన్నియును
వీర రౌతుల తలలు యెగిరిపడ తన్నె
తనపెన గడలు వేసి తందరనొంది
అటు మళ్ళీ వురుకుట వాణ్ణీ అరికట్టి
గుదులు కొమ్మున గుచ్చి యగచిమ్మె
యెగిసెను పీనుగులు యోజనం
పొడువు
రివ్వు రివ్వున తటాలున దివిపైన
పడెను
కొన్ని దళములు పెబడి కొందరు
హత మైరి

868

దుడ్డు కోలలు వారిని దురమందును
గూల్చి
ఆడ్డ కత్తుల వార్ని హతమణిచి
చంపె
జందాళ ముల వార్ని సమర మున
గూల్చె
తలపడి శ తువుల తలలూడ తన్నె
మానవుల జీవించ మరి యాదిమూ ర్రి

యదరు నెవ్వరు లేక వేడుక దీర
ఆవు పగతుల చంపి ఆనందమంది
రణములో శిలబంటి ర క్రములో
నుంచి
వచ్చి ఆసురముఖాల గుడారు వద్దన
యుండె

పారిన వీరులు బొల్లావును రాజునెదుట (పశంసించుట

అప్పుడు కొందరు అతశేషులు వచ్చి
(మొక్కుచు చెప్పిరి రాజు ముందర
నిలచి
వో పల్ప్లవాథి రాజ! వినుము
పరిణామ మెల్ల
పోరాడి అవు చాత పొలసిరి దేవః
కన్నులు చూస్థిమి ఆవు [క్రమమెల్ల

వినుము

పాదాలు నాల్గు పదను చక్రాలు బోలు
'పెపీల గొటెలు యెసిమిచ్‌

రామభాణాలు బోలు

ఆవుకు తోక గాదయ్య హనుమంతుని
వాల మనవచ్చు
వంటి కొమ్ముకాదు ఆవుకు
వజాయుధంబు -
శంఖు ఛకంబులు చేర ఆల్హాడు
అసుర తలాటములు గల ఆవు
అవనిపై యెగిసెను
నరసింహమూర్తి యనినట్టు యెన్న
దగుఈ

యెదురుగావచ్చి ఆవును వెరువక
చూసె

964

ఘట్టిగా శ్రీహరి గరుడవాహనమెకి-

కల్లగాదో రాజ! కదలిన విధము

పరగ యాదవులకు ముందుగా
తామరపద్మ ముఖంబు

కలవరేకలు బోలు కన్నుల తీరు

ఆ కర్ణములు చూడ ఆనంద మవును

ఆ దివ్యనామం ఆమరంగ చూసె

= మట్టిగా (శ్రీహరి గరుడవాహన మె క్రి

కాటమరాజు కథలు

కల్పగాడోయి రాజః కదలిన విధము
పరగ యాదవులకు పగచాతగాని
కాకుంటే వో రాజా! నీవును కనుగొని
వారియని వేడిన పాపమంతయు వీడి

పరమ పావనులై పరము
పొందుదువు”

సిద్దిరాజు మండిపడి బొల్లావు పైకి బోయలను పంపుట

అని విన్నవించిన ఆ సిద్ధిరాజు
ఘనమైన కోపాగ్ని కన్నుల
దొరియంగ
వేలును రెండేసి వేలు గలయట్టి
బోయల పిలిపించ భూనాయకుండు

'పరకసాని అబ్బినీడు! పట్టలో
పిన్నయ్య!
గురిపోతు వన్నయ్య! గుజ్జర్దు
వోబులు!
మ శ్రి సొతంనేళః మతుకుల విట్టల!
వంటరి మరిన్లీడ! వయసు ముకుండు!
జల్లిచి ధన్నీడ! సాతర్గ పరచి!
బొగ్గుమల చర డయ్యః ఛోగ
గా. సంబినేడ !
నిగ్గుల కామినీడః నెలవరి భీమినీడ!
జన్న వాడ పామినీడ! జక్కం.
a బోబళుః:

ఇ

మిణుగూరి బొమ్మినీడః మీనుగ

కోండు!

తొమ్మిదివేలు విలుమూక జోతుల
సామినేడ!
పయనమై రారోరి బటనాయకులార।

యిమ్మహిన వెలసిన యిట్టి సాహసులు
మీరు
పరుగంగ మీరు మీ బల్లములతోను
వేవేగమున బోయి వెయ్యేసి
బాణాలతోను
తోలివేయుడీ ఆవును తుపాకిగుండ్ల'

అని యిట్లు పేరు పేరున ఆటు
చెప్పగాను
పయనమై కట్టాయుత్తుపడి వచ్చిరంత
మొగచి హస్త ముల రాజుతో మొనసి
యిట్లనిరి!
“ఆవ చేసిన యుద్ధం అంతింతగాదు

య రగడ్డపాటి పోట్లాట

ఆవు మీదికిడిచినవారు హతం
అవుట నిజం

రాజవు మా (పాణరక్షకుండవు నీవు

వీరీ ఫ్‌

నేడు మా యుద్ధం సీవు కనుమనుచు
అని చెప్పి బోయలు అంతయు వచ్చి
ఘనమైన బొల్హావు కడశేగిరింత.

బొల్లాపు మీదికి బోయ లెగబడుట

ఆవును చూచిరి ఆశ్యర్యపడుచు
యచ్చరింపుచు విండ్లు యలమి

పైకె శ్రి
పొంచిరి బాణాలు బొల్దావు మీదట
తెట తెటా విండ్డును తెగనిండ దీసి
నిలచిన అవ్సమీద కదిసి వేయగాను
నిప్పుల మీదను నెయి చల్లినట్లు
గుప్పెడి అంబులకు ఆవు గొదకొని

చూచి.

యేటికి గండుమీను యెదురెక్కినట్లు
వేటబోయల మీద వేగంబె నడిచెను
నడచిన బోయలు నంత గుమిగూడి
యెడమ కుడిని చేరి బాణాలు

యెడలేక వేసిన
చెవిన బొల్లావుకు శంఖయు లేక
చీదర కొట్టుచు చెల్లించి దూ కె
పొక్షిచిక శ|తువులకు పొట్టలు చించి
వడి ర,కధారలు వరదలై పాఠ
[పేగులు తెగి నేల పేరులై రాల
యవరిని భల్లాలు వేసేటివారు
వారిని మెచ్చుచు జవు వడి వడి
వెగసి
సింగిణి విండ్హ వారిని చెండు చెండాడె

యెదురిండ్ల వారిని వెనుతగిలి చంపె
తొమ్మిదివేల విలుమూక బోతుల
సోమినేని
కుమ్మిరణములోను కూల్చె బొల్తావు
గురుపోతు వన్నయ్య గుజ్జర్త
వోబుళును
నరములు శిరములు నజ్జుగాదొకి =e
వీర నృపింహు డై వినుతులగూల్చి
అతికోపమున పగతుల ఆవని పె
- గూల్చె
ఆ సమయమున బోయలకు ఆతిరోష
పట్టి
తీసిపోక ఆవును తీర కొట్టుకాని
“చెరిచెగచా ఆవు చెల్లించి ఫొడిచెనో
యనుచు
తరిమి చంపసాగె తలచూపకుండ
ఆవును యిచ్చోట హతము కాయకను
ఆవుకు వురికితే ఆపకీ రి గాక
అని పౌరుషంబున ఆతి వేగ కదిసి
మల్లె మొగ్గ ఆరబుల మరి వేయసాగిరి
చిల్లకోల ఆంబులు చెల్లించి వేసిరి
వెగచర బాణాలు వేసేటివారు

966

ఆరీతి బోయలు ఆవృమీద ఆంఖించి
కడిసిన
ఆలయక ఆవ ఆ రేయు పగలు
వొక విధమున పోరి పగతుల
వసుధ పై కూల్చి
ఆప్పుడు బొల్తావు శ్రీహరిని దలచి
ఆరి భారమును తంది ఆవు
తలపంగ
తనక రథముల పైనుండి హరీహరులు
కనురెప్ప వెయ్యక
చూచి ఆవు యుద్ధంబునకు
చోద్యంబు పడుచున్న
ఆటుమీద తలచిన హరి సంతసిల్లి
మము చారరమ్మని మరి చాతవున్న
అజ్మింతలు వేసిరి హరిహరులు
మునుల
చలగి దేవతులు ఆవుపె శాసలు
చల్లిరి
అప్పుడు వొల్లావు తనపై ఆక్షింతలు
చూచి
సంతోషమున నిలిచి ఆవు సరగ
వేడంగ
అప్పుడు సంగిఒచి ఆరి, నాయకులు
సట -3రిగి బల్హాఆ - పొడీచేటివారు
పేరు గప్పి ఆవును పె*గొనీ డాసి
చొక్క చువ్యల గడల చొచ్చి
పొడువంగ
పరమాత్ముని తలచి ఆవు బాలు

గ్‌ జ్‌ జ్‌
బాయ అముచుచుసు

కాటీవురాజు కథలు

గన్నెరాకు ఆంబు ఆవుకు గాయాలు
నాటెను
తిరమందుల వారి టొల్లావుకు
తిరుమణి తిరుచూర్జం
ఘనముగా కూరినను గాయాల

వెంట
పొ తపు నేజాల ఆవును పొడువంగ
సొగిరి
“గోవింద! గోవిందః! యని ఆవును
కోలల వేసిరి

“రామా।ః రామాః' యని ఆవును
రణ ఘొల్లుగాను

బక్కాల పిక్కల ఆంబులు ఆవుకు
భారముగా నాటెను
తమకం దగ్గర పల్రికొఠిడకు తెలిసి
“గోవింద! గోవిందః* యనిరి
తిరుమందుల గోపాలకులెల్ల
ఆప్పుడు పల్పవుల రాజులు
“హరహరా!' యనిరి
యేడు సానలు తీరిన వెండి
నేజాపోట్టు
ఆవుకు యెదురొమ్మున ఆపుడు
నాబటెను
ఘాయాల బాణాలు ఆ సంకటి
వెడలె
పార్వతి అంబుల పరువెట్టి వారు
పెనగొని యిరుగడల పేరాల

జోరుచు

య రగడ్డపాటి ఫోటాట
G య

గుమ్మ డిగింజ అంబుల ఆవును
గుప్పంగసాగి
పండగిరి ఆంబులు పూన? పరుగున
వచ్చి
యడపక ఆవును వెయ్యం/ సాగిరి
కదిసి బోయలు యిట్లు కపిలావు
మీద
చదరక యుద్దంబు చేయుచుండగను
పెక్కు ముంగిసంతో పెద్ద శేషండు
సాహసాన పోరు చందమున ఆవు
కొమ్ముల చిమ్ముచు గొరిశల
మట్టుచు

$61?

ఆకొస్‌ టొల్తావు ఆలుగులు
ఆరగించ
దాహముగొని బొ వృ ర కదారలు
|దావుచు
ధీరులై న బోయమూకల దిండ్లు
(దిప్పుచును
వింతగా పున్నెపు వెన్నెల గాయంగ
అంతంత పిల్లటీపులు ఆడినయట్టు
పంతపు సురభి ఆటువలె కాయంగ
ఆంతట నుండి అమరులు చూచి
ఆవు పోట్టాటకు హాశ్చర్యపడిరి

బొల్లావుకు వై కుంఠ ప్రాప్తి

మెచ్చిరి కనకరథం మేలు మేలనుచు
విష్ణదూతలతోను వింజామర౦బులు

అంపిన ఆవుముందర ఆటు నిల్చి

దూతలు
అప్పుడు సురకాంతలు అశీఎతలు

వెయ్య
ఆ "షుదూ 34 రిథ్రఎబు పె ఆవు

నెక్కి చి
దేవదుందుభుబు ది.ను-కి , మోపంగ
కురిపించిం ఆపిపి పుష్పసరషంటు
పషిణి విమాడ౩బు పె నెక్కి ఆవు
చలగ విస్ణుదూ కల శొవలు

కుం

నటుమించి తుంబురు నారదులు
పొగడ

తనయెత్తు పగతుల ధ్మాతిపె గూల్చి
మనుజ లోకమునుండి మరియు
బొల్తావు
ఆకాశ వీథిసుండి ఆమరులు చూడంగ
యేళాదశినాడు యిరవై యేడు
ఘడియలమీద
క౦వరదుడు ఆంపిన కనకరథ
మెక్కెన
అరిగెను బొల్తావు ఆ విష్ణుక డకు
ఆవు రథమెక్కి. అరుగంగ జూచి

6కి

చోద్యమందుచు బోయలు సోలి
సొక్కు చును

పొదలుచు బోయలు పుడమిపై
నెగయుచు

య; రగడపాటి పోటాట
ళీ?” గా

తమ పొడుగు వృక్షములు తామె
దాటుచును
భూనాథు దగ్గరికి బోయలు వచ్చి
కడు వేగమున న 1 కరములు మొగిచి
జనపతి కావార, చెప్పిరందరును

బొల్లావు దివికేగిన వార్త బోయలు సిద్ధిరాజుకు
విన్నవించుట

వో పర్ణి వాదీశ!ః చో పట్టాభి షేక !
పలువైన పగ చచ్చ పట్టపురాజ!
వీనుల పండుగా వినవయ్య రాజ;
ఆ యాదవుల మందను ఆవనీ
- "'యంటీమి
ఆది విష్ణువుగాని ఆవుగాదయ్య !!
వుదయా _సమానంబు వక్క కై వడిని
కదసిన బలముల కల్లుగా జంపి
మితిలేని బలముల' మేదినిగూల్సి
అలుపు సొలుపు నీద వోరంబు లేక
యీ రితి యడపక యుద్ధంబు
శాయంగ
గగనంబుపై నుండి దేవతలు
కనుగొని చూచి
సురులు మునులు చూచి చోద్యపడి
వేగ
మెచ్చి పువ్వులవాన మేలుమెలనుచు
ఆవుపై కురిసెనుఆ భావమెమొ

నెమ్మది గుడారులో నిలిచియండంగ
వో రాజ! నీ వంపు వుగంబుతోను
సోయి బొల్హావు పోలిక చూచి
యడపక బాణాలు యీూవలావల

. వెడల
వేసిన కదలక యేకముగ యున్న

బల్లాల బరిశల పరువడి పొడిచిన
గాయాలు యీవలావలకు కొనవచ్చు '

వేళకు
హరిహరులు మెచ్చి రథము ఆవుకు

పంపిరి
కడసారి ఆయావు కదకరథమెక్కి
పుడమి జనులును చూడ పోయను
దివికి
మమ్మును యేమనక ఆవు మరి
వుండె గనుక
మా [పపాణములు గడిచి నిను
చూడగలిగె.”'

———_

21, ఇక్కడ ఒకటిన్నర ఆకు (గంథపాతము

మూడవ కాండము
కీరిసీడు యుద్ధము
సిద్ధిరాజు యాచపుల నోడింప నాలోచించుట

అని విన్నవించిన ఆ సిద్ధిరాజు
విని తమ్ములు తాను వక విచారము
చేసె:
“ఆ కామధేనువు ఆ ఏవిమ్షండు
కొకుంటె
చలగి యీరీతి యుద్ధంబు శాయదు
ఆవుచే సంసెకు అరుదైన దళము
చల్లపారిచే మన దళము సంసెను
కొంత
చల్చవారు మందకు సఖము బలిమి
యనుచు
వుండిరి యాదవులు వురుచ ల్ల అడిగె
చల్చవారు చెల్రినందుకు సంతోష
మాయె
ఆవు దివికేగుట మనకు ఆది మహో
లెస్స
యిక యాదవల చంప యంత
మా|త్రంబు
మాళంగి బంటట మంగల్లి పాట
అధిక భుజళాలియని అతనిచె ప్పెదరు
సంసంగ చిక్కిన దళము చాలవున్నది
యం తెన వక్కాడు యేమి
శాయగలడు

అంతకు మించిన ఆతిశూరు డెతె
గొదకొని మట్టింతు కొమ్ము టేనుగల
చాత
వశముగాని అవును వథియించిశట్టి
మరా బోయలేచాలు
యిద్ధ రంగముకు” 22
అని యిట్లు సహోదరుంతో ఆడుచు
రాజు
వీఠ పరివారముతో రాజు వినమని
పలికె;
“అ బీరినీని హతము సేయుటకు
యేకాదళినేడు యిచ్చోటచేసి
వేకువనే దండు వేగంబె కదిలి
వుదయాన బారును వొక కొంత
యేర్చరచి
కదసి గోసంగుల కలగా జంపి
మరిపోయి గొల్పరాజు మంద
చుట్టుకొని
తరిమి యా యాదవుల తలలు
ఖండించి
పశువుల చరలను పట్టుగా బట్టి
యెసగంగ నెల్టూరికి వేగుదా” మనెను
కోపాగ్ని కన్నుల గురియుచు రాజు

ప్రవ, యుద్ధరంగ మునకు

2) |

870

ఆ పొద్దు సర్వ దళములు అచ్చోట
నుంచె
అంతట సూర్యుండు ఆసా ద్‌ కొరిగె
బాగుగా దివిటీలు పట్టిరి అపుడు
తురుతు జమీనుల త్యరిత ముగ

పిలిచి
అప్పుడు విచ్చుక త్తులవారిని ఆయుత్తు
పరచి

కాటమరాజు కథలు

పారాలు చవికీలు బందు యేర్చరచి
పనుపడి యుండంగ భాబకుదయి చె
రూప కందర్పుండు ఆరూఢి నలసిద్ధి

రొజు
భూపాలు నటు దండు (పొద్దున గదిలె
భేరీ డమామీలు పెళ్టుకొని [మోవ
బారులు మంగోలిపాటను నిలజె,

సిద్ధిరాజు రాకవిని వీరన్న గోసంగుల పిలిపించుట

ఆవేళ ఫీరన్న అనుజులు దాను
గొబ్బెన నల్పపట్టు గుడారులోను
పరగ జమ్ముఖాన పరిపించుకోని
అపెని పులితోలు అమరంగ బరిచి
పంచాక్షరి యిరి చర్మము పరుపుగా
బరచి
సిరముగా ముక్కంటేశ్వరుని
దేదీహ్యముగను
అడి జంద్యాలలో లింగాల ఆక్కడ
పరగంగ నిలిపి
కడు మంచి తీర్థాన గంగమైలావుల
పొలు
అభి పేకము చేసి యా వీరినీడు

పంచ ఘంటలు యల పలికించె

తూముతో తూమెడు తుమ్మ
పువ్వులును
ఆ నీలకంఠునికి అయి పూజచేసి
తామరలు కలువలు తగు విరిజాజులు
కరముల చేబట్టి ఘనుత వేడు చును
పంచభూత ములకు పరత త్మమునకు
స్వామికి వొక్కటి సమర్పణంబు
సేయుచు
యీశ్వరుని వేకుచు ఏరేస్వరు డై
యు ంగ
అప్పుడు చెప్పిరి అధిక 'ఏలు వచి)
“మసిలినేడుపు తః మాకంగి గోత।
సిరిదేవి పెంగిన శివుని '3రపుత
పశుపతి సౌ'మితః భ,5వతార.
పల్లవాదీ సిద్ధిరాజు బారు లల్దవిగేః
యేనుగులు లొటపిటలు
ఇణరాళ ముగను

|

య రగడ్డ పాటి పోట్లాట

అల్లవారుగో | వచ్చిరి ఆశ్వాల నెక్కి
మాన వేశ్వరుని దండు మరివచ్చె
నదిగొ।''
అని విన్నవించిన ఆ బీరునేడు
సరగ తన మదిని సంతోషమాయె
తన బంధువర్గమునకు తన
సహోదరులకు
వినయుడె కర్పూర విడియంబులిచ్చి
గొబ్బున సాహసముగం గోసంగుల
నెల్ల
గుబ్బిల రంతుల కడువేగ బిలిచె
వచ్చిరి గోసంగి బలముల౦దరును
అను వెన బిరుదులు ఆయుధంబులును
కొంగవాలు కత్తులువారు
కోరసిగవారు
బంగారు పరుజులు పట్టు క తులవారు
వెండి క త్తులవారు వింత పరుజుల
వారు
దండైన పడిగె జంజూలములవారు
సన్నపు తిగుమణి సంకుటరిగలవారు
సరిగి కాలి గొలుసులు సంకుటరి
గలవారు
అర్థనాల జల్లులు అడ్డ కొత్తులవారు
మావుపిడి బాకులు మరివంకిణీలు
ఆమరించి బిరుదులు ఆరహుదాలంది
బొడ్డుగంట రంగన, జోడెపాటి
సింగన
బిడిదంపు వురుమన, పిడుగు
సూరినేడు

7
ంచినేడు, అడిదెంకాచు

మెడపాగు లంకు
వై రిగడ మసిలినేడు, వాలుగ తీ

మగుచు

_ తిరగడల మసిలినేడు, బికుదుల

బాలినేడు
రొంపి గడ్డం నాగినేడు, రుదసాగు
లింగన

కెంపుల కొమ్మినేడు, కెతపాగు
కొండ

గంగులంక సూరినేడు, గల్పపాగు
బొద్దు
కంచుటరిగెల పోలు, గంధిమిబ్బినేడు
నిచ్చక య్యం లెమ్ము, నెలవరి బంపు
పెద్దక తి వేశన, చేపోలి మాధవు
సదన సందునేడు, సమిడెక
పాకుబొమ్మ
ఆరిగెల గంచెను, ఆఎదెల పాగ
చెన్నుసా వడి మన్నీదు, సమిశి పాగు
యెరరు
గుడి పెట్టు గుండన్న , గుమ్మకి
పారినేడు
కారుపోతుల సోమినేశు, కార్చిచ్చు
తిమ్మి నేడు
పీరలు మొదలై న వీరగోసంనులు

872

వారికి కొమరు నాడాలు
కొ త్రచల్లడాలు
క మనియ్యముగ చందకావి ధట్టిలు
కడు రత్నములు చెక్కిన
కాలి గగ్గెరలు
కుచ్చుల తురాటూలు కుసుమపూత
రుమాలలు
వరదూసిన కత్తులు వనర బొడ్డు
ఘంటలును
కంచు టరిగాలు మంచి ఘంటల
వడ్డాణమ లు
సీటుకోర సిఘలు నిలువు
తిరుణామాలు
వొళ్ళల్తా గంధాలు వరుగు
రుమాలలును
ఆడకాడకు (శ్రీహరి అవుతారములు
వాడుచు
వేడుక కేకలు వేయుచు కొంత

మీసములు గీటుచు మిన్నుచూచుచును

కాటమరాజు కథలు

తమ తొడలు సరుచుదు తాను
సొక్కు చును
కీగంట చూచుచు కెరలి పలుకుచును
తప్పెట్ల ధ్వనులకు తావెల్రయనుచు
ఆప్పుడు చిందులాడి ఆడిపాడుచును
మ తేభముల రీతి మసలుచు వచ్చి
ఆరువేల గోసంగులు హరిని
దలుచుకొని
మొత్రమై వీరన్న ముందర నిలచి
వారికి అధిపతులు వచ్చిరి నలుగురు
చివగబ్బి పెదగబ్బి చెన్నయ్య
తమ్ములును
చినరంతు పెదరంతు వీరన్న
తమ్ములును
అనిమొన నాల్గువేలు ఆయత్తు పడిరి
వీరన్నకు _మొక్కి-రి భీకర
లీలతోను

వేడుచునుండిరి విభవమంత యును

గోసంగులు వీఠన్నను చేరి కీర్తించుట

“వో ఆదిజాంబవ! వాశపరి రుద!
అండ చూపి నయట్టి ఆకలంక పరుడః
మాతంగముని వరద!
మరి దివ్యరూప!
మహేశ్ళరుని కృపను అతీఘోర
శపనున

వరవీర సేవ్యు లె వసుధ లోపలను

శివనాధ మందిన శష్టకులమనుచు
ఆ మహాదేవతలు ఆటుపడి మారి
ఆరుంధతియె పుట్టిన ఆ మహామునులు

కారణమున వసిష్టు కన్యకను గూడై
వారీ కులపావనులు ఆవతాగపరులు

ళీ

యర గడపాటి పోటాట
Co య

మసిలి నేడను యొక్క
మరిపుణ్యకాలి
కులసతి మసిలమ్మ కోరిక వలను
బీరన్న వె పుట్టి బిరుదు వహించి
ఫాలలోచను కృపను సిరిదేవి
పట్టీవె పగిగి
బాహృబల సేకుడా! భ దావతార।
పరగితి భూమిలో బహు
పరాక్రముడ!'”
ఆనియిట్టు ప్రార్థించి అమరంగ
_యొకీ
ధరణి వణకంగ తప్పెట్టు వాయించి
రంతులు సేయుచు రాగడిల్లుచును
ధరణి దూ మము గప్ప చిందు
దొకు)_చును
విరగడల నుండిరి విరివిగా నంత
అంతట ఏరన్న ఆతి భలాధిపుడు

దేవపూజలు చేసి దేవునికి |మొక్కి-

873

పొందుగా వీభూతి పొసగ ధరియించి
చేతులో లింగాల జంధ్యాలనిడి యు
కనక పువ్వులు పట్టుదట్టి కా9ిగాగట్టి
వొళ్ళున వీరగంధం వొప్పుగా బూసి
తల్లి సిరిదే ఎ) యిచ్చిన సొమ్ములు
ధరియించి
ఆయితన్న యిచ్చిన హ సకంకణాలు
అన్నియు దేహమున
ఆలంకరించుకొని
ఆరువేల గోసంగులు యిరుగడల
అవని గంపింప
కడు వేగ తప్పట్లు కంచు
కొమ్ములును
వాయింపు కొనుచు వసుధ ఘూర్జిల
ఆవులన్న పల్తికొండ అముతమారాజు
కడకు

వంగనర శలవడుగ వచ్చె వీరన్న

వీరన్న గోసంగులతో అయితన్నను దర్శించుట

బాగుగా తమకంపెని బలరాము
వలెను
అయితమరాజు పల్రికొండ
ఆంద మైయుండ
నడుమ కృమ్ణన వలెను నలనన్న
వెలుగ

కనుగొని వీరన్న కడుడాసి వచ్చి

సొషాంగ దణములు సయ్యన బెటి
టె స! అ
ముకుళిత హసుడై నిలచి

మురియుచు బలికె:

“మూ కారణము యెరిగి మమ్ము
యీడేర్చిన
ధీరుడః పల్లికొండః దివ్యజ్ఞానమూ రి!
లు ణో ఎన

అన్న కొటమరాజ! అవుతారపరుడ।

874

ఆయితమరాజ! నీవు నామీద
అత్యంత పేను
మనత్లి సిరిదేవి మాయలుగావు
వలచంటి అమృతము సాకు వలసిన
వచ్చి
పేరుగా సిరిదేవి పెంచింది నన్ను
మీ రుణము యీశేరు మేలు
మేలనుచు
వేయ ఘటంబుల యేనుగులతోను
అనువంద నూరువేల అళ్వాలతోను
లక్షల కోట్ల పర్యంతరం
రాణువుతోను
పరగ సిద్ధిరాజు వచ్చినాగని
దొనకొండ పట్టణమునకు
ఆవులన్న కాలారితో ఆంపెను
జామ్ము2కి
కమ్మల వార్తలు విని అందరు
కలకల నవ్వి
వస్తిమి యరగడ్డపాటికి యిదీ
జయవా ర యనుచు
కడువేగ ముందరి కార్యమున
_ కన్నను
ఆంపేరని చాల ఆశతో వుంటి
నామతి యెరిగి పెంచితిరి మరి నేటి
దనుక
శ్రీహరి బొల్హావుకు శలవు యిచ్చితిరి
అంపిన పగళుఐ అవు ఆవనిపె
'గూల్సి

"కాటమరాజు కథలు

అవువేడుక తీరెహరిపురి కేగె
శివపురికా శివభక్తుడు చేరి రాడాయ
మీ అందది ముందర యి
ఘడియ నెనా
యుద్ధ ముకక కాయను పంపుడీ
యిప్పుడు నన్ను
తలపడి పగతు౨ తాను హతము సేతు
మీ కన్నులను చూది మది వేడుక
పడును
తమకముపె నుండి నా (పతాపమెల్ల
రంగుగా చూడుడీ శ్రీరాములార।
అన్నలు తమ్ములు అల
బావమర దులు
అందరి ముందర నేను అనిసేయు
విధము
అందముగా గూచుండి
మా యన్నలార!
సీత కె హనుమంతుడు చేరి యాలంక
కాల్చి దగ్ధము సేయు కైవడి నేను

' కరుల నురుమాడుదు రణక ల్లి '

శేయుదును

'ఘోర్తించి నరుకను కొంగవాలుక తీ

పటుక తి శలవిచ్చి పంపవలె నన్ను”

లు pa

అని విన్నపము శాయ అందరు

పొంగి

హరిగురువు పల్లీకొండ ఆనతి యిచ్చి

సరగ మరుగుననున్న ఛాయల కత్తి

దిశి, బాబు

24, జానవదుల ఉచ్చారణలో “యిద్ధము"

య రగడ్డపాటి పోటాట ల్‌ 5
Go య

తరముల నాటి క త్రి తగనుంచె సిరిదేవి కొమరక్క_ను చింతలో
భువిని తలచి

చిలికించె కస్తూరి శ్రీగంధ మర్చించె పల్లికొండను దలచి బ తిరెన్నకు

(పార్థించి యాక త్రి పరగ శలవిచ్చి (మొక్కి-

అంతట వీరన్న ఆతి వేట్యుతోను _ బొౌల్జావు బసవన్నను బోరున దలచి
పలికొండ రాజుకు పరగంగ|మొకి, ఆవులన్నను కీర్తించి అయితమ

య

శలవంది ఆక తి చేరువను నిలచి రాజును కొనియాడి
హ9 హర బహ్మాదుల అందరిని ఆ వీరభ్యదుని అపుడు |పార్థించెః
పార్థించి

వీరభద్రుని ప్రార్థించి వీరన్న వీరము నూపుట

“రో దక్ష సంహార! శరభావతార ! బిరుదుగల బలకాలి వీరినే డంత

సీద్‌ పతాపంబు నేడు నాకిమ్ము పరగంగ ఆక తి ప్రార్ధింప దొడగి;
మా తండి మసికీనీడు తల్లి మారమ్మ “పిడుగుల తునియః వో పట్టుక త్తి
సీ పేరివాడను సీబంటు నేను సి పదును నీ బలము నేను
నిన్ను పూజించి సీ పాదతీర్థంబు యెరుగుదును
అనుభవించి నీవు అటువేగ వచ్చి దేవకి తనయుండు తెలియ
వురివిలో వారి గర్భాన వుత్పత్తి నిన్నెరుగు

చేస్తివి కావించిన ఆ విశ్వకర్మ తానెరుగు
నీరన్న యను పేరు పెట్టె మాతల్లి యితరులు నీ మహిమ యరగ

యీపట్ల నీమూ-ర్లి యియ్యవో దేవ! రెవ్వరును
సీమూ ర్రి కలిగితే నిఖిలంబులోను కృతయుగము నాడు దేవతులలోను
సమరంబులో రిపుల చకు, భ్‌రవు అను పేర _భెరవక త్తి

సీయుదుకు'” వీరభ దునిపేర వెంయు వాలంబు
అనుచు (పార్థించంగ ఆ ఏరభ చుండు వాటికీ సాటిగా వర్గింపదగును
తన విశ్వరూపంబు దయచేసె నపుడు (పళశయమైన పిడుగుల బట్టి బంధించి

878

గోసంగి పేరట కొంగవాలుక త్రి
వసుదేవ తనయుండు వసుధగల్పించె
ఆ అవుతారము విడిచి ఆ కృష్ట
స్వామి
ఆ వంశమే యని కాటమరా జై
యిపుడు కదన మేర్చరచె
వున్నారు యాదవులు వు,గులె
మువుడు
యాదవులకు ముందర ఆవు
సమరంబు నిత్యంబు
మాధవ బంటుకు మరి పంపు యనుచు
ఆనాడు శ్రీహరి ఆనతి యిచ్చె
చారపులులు తనకు జాగిలాలాయె
విరుగడల కదసిన విమతుల ాల్ప
ఆత్మ రచితముగ నాకు అవుసరము
కలిగె
పరగంగ నీవు నాకు పంపితివెన
భూమినున్న కత్రి నాదు భుజముకు
రమ్ము
నా మనస్సులో చాల నమ్మిక
కలదు”
అనుచు (పార్థించంగ ఆ పట్టు క త్రి
అతి వేగమున యెగసి హరులెల్లీిర్‌
చూడ
భుజనుందున వాలెను కత్తి

కొడు సంతసిల్లి
క త్తికప్పుడు నమస్కా రంబు చేసి

కాటమరాజు కథలు

పరుజులో చెయివేసి పదిలముగ బట్టి
పట్టెడలు కట్టెను పాలు పోయించి
పట్టు తాళ్ళతో పట్టెడలు దూసి
ఘనమైన సింహపు గచ్చుటరిగెలంది
తన మనసు కు బుద్ధి మార్షంబు
జెప్పె:
'యెరుక మరిపించి జీవాత్మ యెముని
సన్నిధికి
వక పరమాత్ముని చార పోవలె
మనుస!
వెరుల పొడగని విరుగకే మకునః
మేరువ కంటెను మింతువు గాని
అదదకే వో గు డె! ఆయుధంబు

చూచి

వుక్కుగుండై పగతుల
వుడికించవలను
చెదర కే వో మనుసాః సెల్లు
(మోతలకు
(మెోతలకు యెదురెక్కు _మోగవలె
గాని
పొరలకే వో పాణి! పోరుబలములు
చూచి

జడీయక కల్తుగా చంపుదువు కాని
పగతులు దాలరని వో క తి! పదును
దియ్యకుమి
మదగజములు బరిమా రువు గాని”
ఆని యిటు తన మనస్సు అంతయు
చు -
చెప్పి

బిర, అరులెల
౧

య (రగడ్డవాటి పోటాట
G ౧

తన మరిది చెన్నయ్య తానును
మరియు
ఆరువేల గోసంగులు ఆతి శూరులై
వారు
మెండుగా యిరుమేల మెరసి రాగాను
ధణధణ తప్పెట్లు ధంణియు మిన్ను
కడు ధ్యనులు చలగంగ
కర్క_టిలుచూను
భుజ బలాధిపుడై కదలె భుజ కి
మెరసి
వరదీసి యా కతి వడి యుళిపించి
చెలగి పుకువడి చేసి తాచౌశశళించి
ధరణీశు బలములు తప్పక చూడ
మెరసి కేక వేసి మీసంబు తీడి
కత్తి బల్మి తనకు కల్గిన సత్తువ
చి తంబులో చాల సింహాగు డగుచు
కదసి చెరకుగోల ఖండించిన ట్టు
యెదురున్న యా మద్ది
యాటవాలుగను
మరివె చినట్టే యామాను ఘార్టిల్లి
మోడు మీదాయెను మొనలు కిందాయ
వాటున ఆ మాను వసుధపె వరిగె
మాను వరగంగను మన్నీలు ధొరలు
మాన వేశ్వరుండును మంత్రి వర్షంబు

77

అంతయు నటుచూచి ఆశ్చర పడిరి:
“యింతటి భుజశ క్రి యవ్వరో
యితడు
వక్క వేటున మాను వురివి పెపడెను
చక్కగా నరికెగు చెరకు చందమున
మాణు తృణముగా నడి
నూనవులెల్ల
వెబ్యు రెండు వేలెన యీోడనరాదు
పణశి వితని తల్లి నోము ఫలమెంతో
గాని
యితడు స్వామిపూజ యేమి
చేసినాడో
యితనికి వీశ్వరుడు యెటువలె
....... యుచ్చెనో వరము
యింతటి రాజ్యంబు యేలికిమి గాని
యింత బలాధిపుడు యెక్కడా లేడు
కప్పులు వనచరులు అని కథలు
చెప్పుదురు
భీమినేడు! వారి మందకు
పిన్న పెద్ద వె నీవు
ఆ మందలోకి అటు పోయి వత్తువు
ఆ మందలోకెల్చ అతిహరుడితడు
యతని పేరేమి? భీమన్న!
యెరిగించు' మనెను

భీమన్న సిద్ధిరాజుకు వీరన్న నెరిగించుట

ఆప్పుడు భీమన్న అతి వేగమునను
చెప్పంగ దొడగెను సిద్ధిరాజుతోను

“మాన వేశ్వర ! వారి మంద లోఫలను

878

యేనుగులతోనై న యెదిరించ
గలవాడు
భీమ బలశాలియని పొగిడించు
కొనుచు
యంత్ర న చల్రవారి యరనన్న
వకడు
అతనిక న్న మహాఘనుడని
చెప్పుదురు
ఆమరంగ జాన కంటెను
కరియావులరాజు

కాటమ రాజు కథలు

కదమవారు అందరు మని సుగలవారు
కొస
కారణంబున మాతంగి కన్య
గర్భమున
వీరభ ద వరమున వెలయ జన్మించె
_పేమతో నూకాంబ పెంచిన కొడుకు
పియమార నామంబు వీరినేడండు .
పుడమి వీరికి సాటి భుజబలులు లేరు”
అసి విన్నవించిన ఆ సిద్ధిరాజు
విని రాజు తమ్ములతో యిట్లని
పలికె;

వీరన్న శక్తికి నలసిద్ధి [(బ్రమయుకు

“వీసి ఘూతమునకు యీ భుజశ కికి
ధర మీద భదావ కారుడు గాకుంటె
నిరుడైతె ఆ మాను నరకంగ లేడు
మరి నరికిన వాడికి
మరి వూడలన యంత?
అరయంగ సారసతులై న చందంబు
మాను నరికిన వారికి మానవులు
యీడు గారు
యేనుగ ఘటలను యేర్పరచు'
మనెను
మనుజేవన మాటలకు
మదగజంబులును

అనిమొన యేర్చర చిరి
అటు వేగ మరియు

పజ్జెండు వేల యింటివాడుఓ6 పర్దాల
పిన్నయ్య
వన్నెవెయ్యి గుర్రాల
వంకిణీయులును
వాటముగ నుంచిరి వైనవై నాన

అశ్వాల బారును ఆయత్తు పరిచి
బగులుగా తుపాకి మొనలు టాగుగా

వుంచి
బారులు యేర్చరచె భానుకులాటీశు

26, వింటివాడు

య రగడ్డ పాటి పోట్లాట
G గా

979

వీరన్న నలసిద్ధిపైకి నడచుట

బైట బారులై వుణ్ణంగ బలముల జూచి

వుగుడై భీరన్న వురిమి తా చూచి
చేతి పట్టుక త్తి చలగి యుళిపించి
తళుకు తళుకున మెరసి పగతులు
తందరకుడువ
బొతుపై నెగసు భైరవు చందాన
కొదకొని భీరన్న గోసంగులు తాను
మద గజంబులు మీద మరి వేగ
కది సె
కదిసిన యా భద గజములు
డీకొలిపిరి
మసిలమ్మ పుతుండు మారొ్క్కని
నిలచి
అదలించి మెరువడి అందె తాటించి
దట్టించి అందెలు ధళధళ యనగ
యేటికి- మచ్చములు యెదురెక్కి నట్టు
కొండలై వచ్చేటి ఘోర గజములను
తొండాలు తెగనదికిన తునియలె రాలి
మొండాలు యెగురునని
మొర పెట్టుచుండు
ఆ మీద చెలరేగి ఆ(గుడై మండి
దామన యాటలను నరికి నయట్లు
దండి యేనుగల నెల్లి ధరమీద గూల్చె
చన్నయ్య చెలరేగి శానలు మీద
బారుల తెగటార్చె బాపురే యనుచు
గుబ్బులు రంతులు కదసి
యిరుగడల

చెలరేగి నరుకుచు చేబాకులాను
గుప్పించి గుద్దిన గుండెలు చినుగు
గోసంగు లందరు ఘోర యుద్ధంబు
యడటేక విమతుల మిలగూల్ప గాను
వీరభదునిపోలె ఏరన్న యప్పుడు
కదసి కొమ్ము టేనుగుల
కల్లిలో గూల్చి
కుంభ స్త్రళములు నరికిన మెదడు
కుప్పలె యుండు
మదగజంబులమీ ది మావుటీలనెల్లి
తృణమా[తముగ జూచి
తెగనరికివె వ
అంబాది యిలమీద ఆదునేదార్డు
చిత్తు చిత్తుగబట్టి చెల్లించి నరికిన
వాటు వాటున వరిగిరి వడుసు
మన్నీలు
'ఘోటకంబుల వారు గొదకొని
కదిసిరి
యీటెలు నేజాలు యినుప హలాలు
ధీరినేడిపైని బెదరక చాచిరి
తన అరిగె తొగడలు తప్పించి దూరి
క రవాలములు అన్ని ఖండించి వెచి
ఫౌరుషంబున తన పంత౦బు'మెరయ
రణమున ఆశాల రౌతులన్నై
దురమున వేటారు తునియలుగాను
వైచను కొంగవాలును వాటికే తగును
ఆశాల నరుకంగ ఆశ్చర్యమంది

9880

పణ్జెండు వేల విలుమూక పర్దాల
పిన్నయ్య:
“యేనుగల నరకంగ మనము యేమి
శాయగలము?
వీడు కొలుపుచు రాజు వెనక
వున్నాడు
రణమువెళ్ళి వురుక రాతి గాదాయ
ఆయువ నూరేండ్లు నేటితో ఆయను”
యనుచు
పర్ణాల పిన్నయ్య పరగ విలుమూక
అప్పుడు కదిసి యా ఆంపవర్షంబు
" రుడివాన కురిసిన చందమున వేయ
పరగ రివ్వు రివ్వున బాణాలు రాగ
చేక త్రిన తట్టిరి చెలగుచు వాని
తొటించి అరిగెలను తట్టిరి వాని
యనలేక బాణాలు యగదట్టి మింటికి
వీరన్న పర్ణాల పిన్నయ్య నంత
వెన్ను తునకలు గాగ వేసె
నార్చుచును
పన్నెండు వేల విలుమూక బాగుగా
చూడ
రెండ తునియ లె రొప్పచు వరిగె
పన్నెండు వేల దళమును వీరన్న
పారంగజూచి

దోమలను కత్రిని నరుకుతే తొలగును
గాక

యీ దోమలకు నాకు యీడు
గాదనుచ్చు

కాటమరాజు కథలు

జొగి లాల పద్టిండ్డు జర జర దీసీ
ఘనమైన జాగిలాల యేనుగుణ మీద
గవియించి
చిక్కిన జాగిలాల శానపె విడిదె
చవుకళించి కదిసి శాగిలా లపుడు
బెబ్బులి సంబెట పెనగి యేనుగల
గబ్బితననున యేనుగల గద్దించు
కరచు
గాలి జాడల తీసి గయ్యాలివాడు
నరుల కాళ్లుబట్టి నయముతో యీడ్చు
సాళ్వపక్నీ రును జాగిలము కదిసి
సాగబట్టి రివుల చంపంగ సాగ
బేతాళ సరిపెన బిరుదు గజములను
గూన గురాలను గొదకొని కరచు
కొందరు గోసంగులు కోలాహలము
గాను
పెద్దకత్తులు రుళిపించి పెనసి
నరుకంగ
వారు అల్టనంతంత వడి చార గాను
పటార్డ పిన్నయ్య బలమెల్ల వరిగె
నలసిద్ధి రాజుకు నమ్మిన బోయలు
ఆ వారుల వీరన్న బాగుగా చూచి
ఆ నాయకునితో కదిశ ఆ వీరునేడు
వొన్నె వెయి గుర్రాల
వంకిణిమల్లుతోను
చన్నయ్య పోరాడె చిత విత్తుగాను
9
తమ్ముడు

యర గడ్డ పాటి ఫోటాట
G ౧

మిణుగురు బొమ్మతో మెరసి
పోరాడె
మరియు పెదరంతు మహో
రోషమునను
పరకసాని అబ్బితో పట్టి పోర్రాడె
వారి వారికి తగిన వారితో పోరి
నడి కలిలో నిలచిన నలసిద్ధిరాజు
మళయాల సొహసు- మరి
వీడుకొలి పె
చిల్లర గోసంగుల మీద చెలరేగి
మించి
గూడెగాండ్త ను బట్టి గుదులుగా
(గుచ్చి
వంకిణి మల్లును వడి దుంచి వేచి
కొంకుల గాలాలు గుప్పంగ సాగిరి

క్త!

గొల్హర్ల లాడెడ్డ గుమి జొచ్చినట్లు
పొర్టించి పొడిచిన చెల్టిరొక కొంత
అప్పుడు విమతుల ఆజిలోపలను
కూల్పంగ శిరసులు కుప్పలై వుండు
రణమున సంసిన తలలు రాసులై
వుండు
గుబ్బులు రంతులు కదసి పొడిచినను
మోరాజితో సంసి గుట్టలై వుండి
ఖార్ము ఖంబున వీరన్న కతి
విసురులకు
తలలెగసి నూరేసి ధరణిపై జడును
గుంపులు బడిరంత గోసంగులు చాత

రాల బలంబులు కరులు లొటపిటలు

నేల మీదను యుండె నెరపిన యట్లు

సిద్ధిరాజు సరదార్ల పరాకుబాపుట

ఆరాజు చూచియు ఆశ్చర్యమంది
మండలపతి రాజు మన్నీల బిలచి;
'సరదారులారా! వో సాహసులారా!
హరులకు వాడని అఆతికూరులార'!
కరి ఘోటక ములను కాల్బలంబులను
మరి మావటీలను మంచి సరదార్హ
దొరకొని గోసంగులు (తుంచి
రందరిని
వకరికి వకరైతే వదుగ రెవ్వరును

యిఖ మీరు సేయుడా యేక
యుద్ధంబు

అనుచు తుపాకులువార్ని ఆనిమొన
నిలపి

యౌోచెలు బలాల వారితో యిటని
రా రా

పలికె
'సౌందుగ రంజకం పొగవెంట ధూకి
సెహసంబున గోసంగుల సమ

యించు మనెను

ర్టీర్రీల

బాగుగా బోయలు భళి భళీ యనుచు
తమ మందుగుండును తగ బారు
చేసి
సంధించి రంజకం సయ్యన బోసి
జానకి తాళ్ళు చక్కాంగ రగిల్చి
భూనభోలోకములు భోరు కలుగంగ
కొండలు ధ్యనులిచ్చె గుబగుబా
యనగ
దండై న గోసంగి దళముల మీద
వడిగండ్డతో తొలకరి వాన
గురిసినట్టు
తొడబడ గురియించిరి తుపాకిగుండ్లు
వెనువెంట బాణాలు వెసకాల్సి విడిచి
ప్రోడ్రిమి తొక్కుచు బలాల మూకలు
పొగవెంట దూరి
మోరించి పొడిచిరి గోసంగులు
అప్పుడు

కౌటమురాజు కోథేలు
కడసి గోసంగుల కల్టుగా జంపి
తుపాకి గుండ్డు గోసంగులకు

చి తవాన రురిసినట్టు జొతు

గుండ వెంటను ర కము కురియంగ
సాగె
ఆ మందు పొగలకు ఆ రవధూ?

" మరి యెగసె మింటిపె మబ్బు

చంద మున
కావురులో వీరన్న కత్తి రు?పించ
మెరపులై మెరిసెను మిన్ను
గంపింప
తాటించి నరుకుచు ధర గూల్చె
నపుడు

గోనంగి మూకలు, వీరన్న వైకుంఠమున కేగుట

ఆరువేల గోసంగులకు ఆ౨బులు గొటబె

నక సిక పరియంతరం నందళికి
తగిలె
ఆవేళ దేవతలు అటు చోద్య పడ?
బాగుగా గోసంగులకు ఆతి
భారమామ
తుపాకి గుండ్లకు వీరన్న గుండెలు

తుసీగా

చయ్యక తన వంతు పగ సంసెను

గనుక
(క్రీ మవోదేవుండు శివలింగ మూర్తి
తన వరపుతుడు ళన భ క్రిపరుడు
దాలగా అలిసెను నా సముకానవెన

అలుపు దీనగ నుండు ఆని తలచి
నప్పుడే

య; రగడపాటి పొటాట
శ గో గా

భారపు గాయాల వీరన, పరనూ
'త్ముని తలచె
పైకొన్న అంబుల పా;ప్పపె వరిగె
కుడి యడమ వరిగిరి గోసంగు లంత
ఇాగిలాలు బీకస్న సరసను వరిగె
దండిగా గోసంగులు ద్వాదశినాడు
వై కుంళఠమునకు వారిగి ఆరిగిరా వేళ
వీరన్న చెల్లెను పృథ్విక 6పింప
వారి మందకు గమిడి వడి దీసినట్లు

౧

ర్రీర్రీశ్రీ

మన్నీడు చెల్లెను మంద బలిమి క్రీసె,
రణమున వరిగిన రాణువను చూచి

అప్పుడు సిద్ధిరాజు ఆశ్చర్యపడెను
యిటు మీద యాదవులు యెంద
రున్నారొ
ఆదిలో పొద్దు గూకినయట్లు
థి థి 0
అవునేము యనుచు
కడువడి చింతించి ఘనధై ర్యముగను
మగుడి తన సేనకు మళ్ళెను రాజు

నల్ల సిద్ధి కొప్పుకొండలో దాగబోవుట

ఆచ్చోట నుండక ఆ పొద్దు రాజు
కొప్పుకొండకు దండు గొబ్బున
నడిచె
కొప్పుకొండన వున్న కొమ్ము
కసినేడు
ఆంతట కనుగొని ఆ బలములు చూచి
భూలోక మాతను భోరున దలచి
కుంధిణి ఘూర్ధిల్హ కొమ్ము నాదించె
కొండలు ధ్వనులిచ్చె కుధిరాలు వరిగె
గండ భేరుంగములు కదలి భీకిల్రె
మృగములు శార్జూలములు పారిపోవ
గగినంబు చెదరి చుక్కలు
వాలుచుండె
పెడచదాత కొమ్మంది పెనుధార పట్టె

గణుతింప యాదవ ఘనులెల విని
తలకొండ పాటను దారశించి నేడు
వలనొప్ప దళములు వచ్చుట జూచి
తన బలముతో తాను తగగ నిట్టనియె
“రారోయి ఘనులార! సిద్ధిరాజు
యీవేళ
వీరన్నచే రణమున బెగడి భ్రీతిల్లై
బలములు చెదరి యిట్టు పారిపో దలచి
యిక్కడ మనమున్న
వివరమెరుగును కాదు
కొప్పుకొందను మంచి
గృహలున్నవనుచు
విడిబడి వచ్చుట విధమెల్ల చూడుడు”
అని యిట్టు పలుకుచు ఆయిత్తు పడగ

ఫ్రీర్రశ

కూచిధార పట్టైను కొమ్ముకశినేడు
ధారానాదమును విని ర"నేలవారు
అతి వేగ వచ్చిరి ఆ వీరఘన లు

మంత గంబుగ ఆ స్త్రమానంబు వేళ
తను జేరవచ్చిన దార శింబినేడు

కాట మరాజీ క థలు

కనూరి కుంకుమ గందంబు లిచ్చి
ఆంభించి రణమునకు
అఆరుదెంచ మన్న
యై

సిద్ధిరాజు బలములపె కానలు గదిసే

కొప్పుకొండలో కొమ్ము కశినేడు తారసిల్లుట

కదిసిన సిద్ధిరాజు కలవరమంది
తన మంతివరులతో
తలపోసె నపుడె:
(“శ్రీహరి టొల్దావు చేసిన
యుద్ధమునకు
యెడలేక పీనుగులు వెండినిండగాను
ఘనుడు వీరన్నచే గజములు
అశ్యములు
బలములు యెడలేక పడియుండె
రణము
సంసిరీ గోసంగులు సందులేకుండ
రాతి రణమున వుండరాదనుచు
మనము
బయిలని వచ్చిన యిక్కడ వారి
బలము వున్నాడి
యాదవ బలములే యందు
చూచినాను
ఆయినా కొదువయు అనుమాన మేల

సాధింప వలెగాక నమరంబునందు

మగిడి వచ్చిన దళము మళ్ళీపోకుండ
మన బలము చుట్టుకొని

మాతాబులి త్రి
సమరంబు శాయు''డసి

శలవిచ్చె రాజు
కాలిదళములు కదిసె కనకపొడి రాల
ఆళ్వాల దూకించి యాదవుల
అంది నరుకంగ
కదసిన అళ్వాల యాదవులు కల్లుగా
జంపిరి
దార సంబినేడు కదిసి దళముల
మీద
యోధ బారల తెగటార్చి
బాపురే యనుచు.
వారు వీరును కదసి వజాయుధముల
వంకీళ్ళను కదిసిరి వజ్రీలు కొంత
చెలరేగి పోరాడి చెల్చిరొక కొంత
చేరి యిండ్ల తో కలసి చలగి
చెట్టాడిరి

యరగడ్డ పాటి పోట్లాట

రొమ్మున ఆఉంబులునాదట రొప్పుచు

p= | జల

యిరువడులు సింసిరి యుడు
రకుండ

అక్క-డ్‌ సిద్ధిరాజు బలముతో
హతమైరి యాదవులు
రణమున యాదవుల చంపి
లక్షగోల్పోయి
నాలుగో కామాయ నట చుక్క
పొడ్షిచె

తీరిక

శు భకిర ణాలతోను
సూర్యు డుదయించ
రాణా వారని ఆగ సంహశంచి
డేరాల కేతెంచ ధీరుడు రాజు
సరదార్లుతో రాజు చయ్యస ననియె:
“నేడు యెవ్వరి మీద నె3రించవలెనో
యెదిరించీ రాకున్న యాదవుల మీదికి
ఘడియ రెండు ఘడియంకు కదసి
పోవలెను”
అని తమ్ములును తాను
ఆదుచుండగను
“అవును అవుననుచును అందరా వేళ
యెదురు చూచుచు నంత
విమతులై యున్న

నొల్లవ కాండము

కణీయావుల రాజు యుద్ధము

అయితమ రాజాదులు నలనన్న కడకు వచ్చుట.

మూడు నదులు వకచోట మొనసి
యున్న ట్టి
కె లాసముకు దీటుగా ఘన సంఘకి7?
[| మందు
ఫాలలోచనుడున్న భావంబు దెలసి
ఆవేళ నకివేట్సు అయితమ రాజు
శిష్య డె తనపాలి శంభు పూజింప
గురుతై న కన్నిక గుజ్జంబు నందు
జలక మొప్పగనాడి ధవళ ములు గట్టి
భసిక తీపుం డంబు భన్యరుదా క్ష
స్పటిక హారములు పరగ ధరియించి
మల్లెలు మొల్చ్హ లు మరి జాజి పూలు
చలగా వాసింపు సంపెంగి పూలు
ముకళములై. విడుచు మొగ్గ
తామరలు
విరులు చామంతులు విరులైన మంచి
మరువంపు పతియు
మాచపతియును
మారేడు పతియు మరి జమ్మి పతి

per

కరకంఠ (పియమెన కలువలు

మొదలు

ఆగరు శ్రీగంధంబు అక్షి లలోలూను
వేర వేర అన్న వైనాన దెచ్చి
సజ్జముఖంబున చలువలు పరచి
పరమేశ్వరుని అంద బాగుగా నిలిపి
పంచామృతంబుణు బాగుగా దెచ్చి

పంచాక్షరీ మం[తం పఠన గావించి
మదియును పేద మ-|తోదకనులు

యేకా ర్తి పంచారి యలమి షడార్రి
మంగళారులు బాడి మరి పూజచేసి
రమణతో మహాసాక్షి సాం; బాణి
ధూపము
ఆరయంగ శివునికి అర్చించి నిలిచి
ఆ పార్వతీర మణు అపుడు పార్థించె
“శరణు గిరిజానాధ! శరణు లోకేళ!
శరణయ్య భూదేవ! శరణు పరమేశ!
భవదూర |తిపురాంత భక్త మందార

“అగ్రి పేక ములు చేయ ఆ సమయమందు

27, సంగ

య రగడ్డ పాటి పోటాట
(ల cr

నంది వాహనుడ! ఆనంద భూతేళ!
రుందుశేఖర! మాకు యిహపర ము
లిమ్ము'
అని _మొక్కి శంభుని అపుడు
(పార్థించి
అనికి ము సీబాయ ఆయితమ రాజు
చల్దాడము దొడిగెను సరిపొద్దు వేళ
వనర భ్రీగంధంబు వొప్పుగా బూసె
ఆలములో తుపాకి గుండ్లు
ఆయుధంబులును
నరికిన తెగకుండ నటు దూర కుండ
వ్యణాంగి తొడిగను వల్లవుల రాజు
వింతగా శిరమందు వీరజడ అల్ల్సిరి
విరజాజులు తురిమి వేడుక మీర
పరగ మాణిక్యాల పతకంబు
ధరియించి

పచ్చల కడియములు పష్షిణి
వుంగర ములు

ల్రిక్రీ?

మెచై పాన తావళం మెడనూలు వేసి
అడపగాడు అంతట ఆకు చుట్టియ్య
పనిపడి తేజీల పల్పం గట్టించి
పట్టపురాజు ఆయితన్న పెనము గాగ
ఆలాగు బాలరాజులు అందరు నపుడు
పాలేట సానాలు బాగుగా చేసి
జంధ్యాలు వేసుకొని జాహ్నవి వేడి
ఆప్పుడు వీరగంధం బలదిరి మేనున
కస్తూరి బొట్టు కడు ఘనముగా దిద్ది
ఘన బాహులందున కడియములు
పెట్టి
రంజిత మైనట్టి రత్న హారములు
తగ నొప్ప భూషణాలు ధరియించి
రంత
పుతడి వువ్వుల కాశలు గట్టిరి
చలగి సూర్య కటార్దు చేపట్టుకొనిరి
ముత్రెదు లొచ్చిరి ముద మొప్ప నంత

_——్‌

కరియావుల రాజు యుద్ధసన్నద్ధు డగుట

కరియావుల రాజు కడు సాహసమున
దీరుడె నెలవంక తిరుమణి దిద్ది
పురమున వీరగంధం వొప్పుగాబూసి
కరముల చామపూ కడియములు
పెటి
శ్ర
మేలైన రత్నాల మెడనూలు వేసీ

డాకాల పెండెంటు ధరీయించె నంత
“i 3

విరుదులు ధరియించి పరువడిని వచ్చి
నలభె మూళ్ళదట్టి నడిమికి గట్టి

యేకాంగి భీముని యినప రాగోల
వకనిచే పటించ దో పెసి యటు
అ తూ ౧

వనరైన చెంగావి వలిపెంబు గట్టి
కరియావుల రాజు గజా పె నెక్కె_
అందరు అకాల ఆమరంగ నెకి్యా

8£8

కూందుగా బాఎరాజులు పొ బైండ్ల

అప్పుడు బలమెల్ల అనిమొన వుంచి
నాచకూళ్ళ నాయుడు నేతివాం

ముదయ;

యట ప

కరియావుల రాజు ఘనుడు
అ

గొప్పెన నందుల
కొలువుగుడారులోను
పల్రికొండ కాటమరాజు
పద్మనాయుండు
స౭గతివున్న రాజు సముఖానకు
వారు పెనమై వచ్చిరి పశుపతి
కడకు
భేరీలు విరదాలు బిరుదైన శంఖులు_
ఆరూఢి [మోవంగ అవని గంపింహ
ఆ రాజు సిద్ధిభట్టు ఆపరూప
సరస్వతి
చేరి కై వారల చేయించుకొనుచు
వెనువెంట వించామర ంటులు
వేయుచునుండ
గొనకొని ముత్యాల గొడుగుల "
"నీడను
వచ్చిరి ఆందరు వ౭శవర్ధను కడకు"
ఆల్టంతట వస్తూనె ఆశ్వాల దిగిరి
నలనన్న కొలువుకు కాలినడక ను
వచ్చి

కాటనురాజు కథలు.

ఆదరూ రాజుకు జితిభ కి ,యొసి..
అంజలి చేసి ఆ అయితేసురాజు |
కనుయెదుట నిఅచెను కడు
సాహసమున
జంథాళం పరీపించె జగననిథు డపుడు
కు సరించి అందరిని కూర్చుండనుంచి .
కస్తూరి గంధంబు కశీయ బూముంచి
యనయంగ కఠూర విడియ
మియరంగో
యిలనాథు డె తన్న యిట్లని పలికె:
“అన్న! వో యన్న! అవ్వుఒన్నః
వినుము
అన్ని దేశంబుల నీవు ఆవుల
మేపంగ
యచ్చోట పరవారు యదరించినాను
అచ్చోట వారిని హతము చేసినావు
పన్నుగా ధనముకొండ ' నేను
పాలించి యేలుచు
యన్నడు జగడంబు నే శాయకేదు
యేడు తరాల పగబు యిక్కడ

చేకూడె
నానుండి నీ యెదురు నని

శాయగలిగ '
శ్రీరాము శలవంది లక్ష్మణ సీతకై
పోరి
యిల దజిత్తును పటి యిల
— ట
గూల్చినట్లు .
ధా

య, రగడపాటి పోటాట
_ఒ GB య

కదనము కాయను మాకు కట్టడి
గలదు
వో నరనాథః మీ యెదుట వాడల!ికి
భంగి
చాటున్న గుడార్లు చక్కగ బట్టించు
వాటముగ యె తించు వాడ
లేర్చుడును ”

యదు వంళకుల తిలకు విమల
మతితోను

అనిన మారాడక కాటమరాజు
ఘనమైన గుడార్డు కడకు బట్టించ
కనుదృష్టి యుద్ధంబు కానవ చ్చేటట్టు
యనయంగ బారులు యేర్పరచ గాను
కలికి జగన్నాథు కడనుండి
యపుడు
తటుకున దన్నేరు దాసళ్హు వచ్చి
పశుపతిని పొడగని పలికి యిట్లనిరి:

జగన్నా థునికి నలనన్న అప్పనములు సమర్పించుట

“వసుమతి యాదవ వంశకుల
తిల క!
నరనాథ నీవు జగన్నాథం
దరిశనమున
వరములు నాలుగు వరుసతో నడిగి
యిప్పించుకొని వస్తూ ఆ ధేవునికి
అప్పెనం వడబడి మీరు అంపమంటిరి
మూడు వేల వరహాలు మున్నూరు
ఆవులు
మూడు పోతుటెడ్డు ముద మొప్ప
వినుడు
పరగ రాచకుమారుని బంగారు.
పాలకి
యి వస్తువులనెల్ల యియ్యక మీరు
సాహను లై యుద్ధమునకు

చషదెంచవలదు

అడుగు దర్హక స్వామి ఆంపు
వఠమిచ్చి

సరగ మమ్మిప్పుడే జగన్నాథు
కడకు

" పంపవయ్య స్వామి [పసాద'”మనగ

కడు సంతసిల్రైను కాటమరాజు
తన యన్నదమ్ముల డాయంగ
పిలిచి:
““విన్సడు సాహసులార! వివర
మంతయును
వనర జగన్నాథునికి నేను వొప్పింది
నిజమె
పంపక తీరదు మన పని సాగకుండ
దాసుల పంపింది సామి దయ

౨౨౩ చాలు

లిం, ఓడల

890

వనర మన అందరిలో యవరై న
వకరు
జగన్నాథుని శావ చేయుచునుండ
వ్యరు బొయ్యేరు యెరిగించ
మనెను
నలనన్నతో ననిరి నవ్వుచు అందరు
““అన్నరో వో యన్న! ఆవులన్నః
వినుము
యెన్నెన్ని యేండ్లకు వేడుక మీర
యుద్ధంబు గలిగెను అన్నాః
యిప్పుడు మాకు
కళలు గులుకుచు మిగుల వీరకాశలు
గట్ట
ఆ వీరగంధం ధరియించి మిగుల
ఆయుధాలు ఆందినాము నీ
కన్నుల యెదుట
మేము యుద్ధము చేసేమే కాని
ఆనుచు మాకిట్లు సంతోష

మయ్యుండగాను
వొప్పుగా యిందరిలో వకరు
ఆయినాను

అప్పెనపు కాసులకు అరుగంగలేము
అర్ధ విహీనులకు పరిశో మబ్బిన
చందాన
ఆకొన్న వారికి పరవాన్న మచ్బిన
యట్లు
౧
కొలారి లొటిపిటలు కరితురంగములు

"కాటమరాజు కథలు

వడిమీరి సిద్దిరాణా వచ్చి యున్నాడు
ఆ సిద్దిరాజుమీదికి శలవిచ్చి మమ్ము
యుద్ధంబు కాయను పంపుదువుగాని
కుటిలారి హరిదుగ్గ క్రొలను£€
వుండంగ
యిటువంటి పనులకు ఆంపకయ్య
మమ్ము”
అనిన మారాడక కాటమరాజు
ఘనుడై న తన బావను కనుగొని
పలికె:
“పందెముల వో బావః పల్టికొండ
రఘుసతి!
యవ్యరిని బొమ్మన్న
యిట్టాడుచున్నారు
యవ్వరు పోవలెనో యెరిగింపు
బావ।
ఘత హేష్యము యెరిగిన ఘనుడు
పల్టికొండ
యెతి పట్టభదునితో యిట్రని పలికె:
““విమలాత్ములార! మీ రందరిచ్చోట
కదనంబు కాయను కట్టడి గలదు
భందు సహోదరుడు
భయపావనుండు

అందరికి కడుపిన్న అల్లు దాడెన్న
యితనితో యుద్ధము ఖాయను
యవ్వరు లేరు

29, ఫొలవన్లు

య (యగడ్డ పాటి పోట్రాట

అతివేగ కటకానికి ఆంపవలయు
యితని

891

యితడినుంచి మన వంశం యిల

రూఢి కెక్కు'!

అల్లు దాడన్న కటకమునకు (పయాణమగుట

పల్లికొండ యీ రీతి పంపుశాయగను
కాటమరాజు అయితన్న కలకల
నవ్వుచు
అల్లు దాడెన్నను హరికించి పిళిచి
అనుగు కుమారునికి హరుష పుట్టించి
కనకదండె పాలకి ఘవత దెప్పించి
పాలకికి యనమం;డు బెస్తల
యేర్చరచి
అల్లు దాడెన్నకు పదహార్గురసి యిచ్చి
ముందుగా వరహాలు మూట గట్టించి
మందరో మున్నూరు అవులు
మరి వేగ యేర్చి
ఆరూఢిగా మూడు ఆబోతులాను
కానుక లేర్పరచి జగన్నాథ మునకు
గోవుల తోలను గోపాలకులను
పేరుపేరున యాదవుల పిలిచె
నా వేళ

మురహరుని సేవలకు మువ్వల
రంగదాసు
పరమ వృపకారి యా పెయ్యావుల
చెన్ను
దేవుణ్యావులు గాచు ధర్మ వర్థనుడు
కావటి కదిరిని కరుణతో బిలిచి
వారికి భత్యాలు వరుసతో నిచ్చి!
“అన్న లార'! మీరింక ఆవుల
దోలుకొని
వెన్నంగ మీ కుటుంబాలు వెంట బెట్టుకొని
పుణ్య పురుషో తముని చూడ
పొండి వేవేగ”
అనుచు కొమారునికి ఆటు వప్పగించి
పరగ దాసులతోను (పసాత మంది
అందరిని “పెనముచేసి అటువేగ
పంపి
[పసాదంబు పంచి పెట్టించె

పరిజనంబుల కెల్ల

పల్లికొండ పగల నేర్చాటు చేయుట

“యినకులాధిపు దండు యె తింది

రాగ

గేశాధిపతులెల ధీరులె రాగ
భధ కణం

పందుముల వో బాద! బహు దివ్య
పురుష!

సెకొని సిదిరాజు దారుల గదసి

శా థి

892

యెవ్వకెవ్వరితోను యెదిరించ వలెనో
యవ్వురికి దొరకునో యుద్ధంబుళాయ
పగలను యేర్చరుచు (పథ్యాతి గాను
పంపవే యిట మమ్ము బలము.
మీఏకిని”
అనిన పల్టికొండ అంతలో దెలిసి
వయ్యన వారితో వనర యిట్లనియె!
“యందరికి పగదళము యీడుగా

లేదు
కయ్యాన హతముగా మనకు కట్టడి
గలదు
వారిలో వకరొకరు వెన వైనాన
యిటువతె ఏ రోట్టాడుత నే జె జెప్పినర్న కు
కరియావుల రాజు! కదసి వ బలముల
తోను

యర సిద్ధిరాజుతో యుద్ధంబు
థాయొమా
భ టావుల వల్లభన్న ! పరగ

నీ బిలము తోను.

మట్టి మల్లాడుమా పాప సిద్ధిరాజును

గండ గోపాల రాజు కస్తూరి సిద్ధి
రాజు తోను

ముందుగా ఆయితన్న। మెరసీ

పోరాడు

కాటమరాజు కథలు

వురువుగా వుండవెల్లి విరిగోపు తోను
సిరిబాల ముమ్మయ్యః సేయు
యుద్దంబు
పెదవేగి భావరాజు పెద తరువారు
రాజుతోను
నేతివారి, ముద్దయ్య! నీవు
సేయుము
నారూఢి నాచకూళ్ళ నాయుడా!
నీవు
పేరుకల యాగుత్రి భీయుగితో బోరు
పురుష వృషభుండ వో పోచయ్య!
నీవు
తిరుణామా'ం తిప్పయ్యతో
ధీకత పోరు
కొందు వారి కొండయ్య! గోవుల
గంగయ్య!
మెండెన బలముతో మెరసి
పోరాడు”.
పల్లికొండ యీ రీతి పంపు
లేర్పురచె,
కొండ కడు
వేగమునను
యుద్ధము శాయను శలవు యిందరికి

యనిరి

కాటమరాజు పల్లి

అయితమరాజు భట్టుతో నలసిద్ధికి కబురు సేయుట

అప్పుడు ఆయితమరాజు ఆ ళానల

జొ

ఆపరూప సరస్వతి అను భట్టును
a ద్దీరిచి

య రగడపాటి పోట్లాట
( Co య

''సిద్ధిరాజు కడకు శ్నీఘమే బోయి
యుద్ధంబు కొయను యిది మంచివేళ
పాలిబెట్టి ఆవు పాలిగాకుండ
పాలిపంతము యేర్చరచి

పఖ్యాతిగాను
వకరొకరు కడ్‌సి వెనవె నాన

యల్లలోక ములకు యెన్ని కగాను
యుద్ధంబు కాయని వెదపు
యె.తెన లేక
మానా

దో క ఆట న A OM
రణముకహ యెస్‌ గిలి గమ్మున స్ప

వీవు”

ఆనశిచ్చిన భట్టు తవ నున
బోయి
పరుగున వచ్చి సిద్ధిరాజుస | పసుతి
చేశ
“పరా కమళాలి కాటమరాజు భట్టును
నేను

చనుదెంచి యుద్ధమునకు సాగి
రాలేక
ఆదిరీరో ఫీరన్న ఆపద చాత
చన్నమ్మ చలరెేగి చేసిన
యుద్ధమునకు

898

పరగ యాదవులంచె
భయమొందినారో
భయముచే తీరదు (బహ్మకట్టడికి
యేమి. తోచక మీరు యీ రితి
నున్న
అయితన్న తమ్ములు ఆ
బావమర దులు
కదసి కము శాయ కారణము
యిపుడు
కనక యాచోవృలు మిమ్ము గడచి
పొయ్యెరు
సరగ మతములు విడిచి
సంతోష ముగను
యుద్ధము శాయమ బుఏ మంచివేళ
పిలిచి వివరించి రమని యిటు
. పంపినారు
మేదినీశ్వరుతు విని భట్టుకు మేలు
కట్నాలు
రాకట్టు వుంగరాలు రత్నకడియాలు
భట్టుకు సిద్ధిరాజు బహుమానమిచ్చె.

కాటమరాజు-సిద్ధిరాజుల బలములు రణమున కలియుట

అప్పుడు సిద్ధిరాజు ఆతి వేగలేచి

భేరీ మృదంగములు పెద్ద
బూరుగలు

రణభేరి వేయంచె రాణువ కదల

తమకశకంబుపె నెక్సి- తాను-డగాను
మొదలు

894

మొనలు యేర్చరచి కదిసిరి
మొ తముగ మూక
అప్పుడు నిలిచిన అయిత మరాజు
తాను చూచి
తమ్ములకు మరుదులకు తా శలవు
యిచ్చ
పంపు చేలు యేర్చడి యాదవులు
పరువడి రాగ
ఆవుదాలపె నిలచి ఆ సిద్ధికాజు
పరువడి వచ్చేటి యాదవుల
పారంగ జూచి

చోద మందుచు నుండె శూరుడై
రాజు
ముందుగా జగడాన ముమ్మరముగాను

ఘనమైన బాణాలు కొల్చి
రొక్కు డను
అటువెనక తుపాకులు
ఆగుబుగులుగాను
'పెటపెటల తుపాకులు
పెట్‌ కాల్చినను
౧
గుబులు గుబులున కొండలు
ఘూరిలుచుండె
Eo)

బాణాలు జబుర్జంగులు పరగ

[మోతలతో [|

భూమి తల్పడించెను భోరు కలుగుచును

కదిసిరి విలుమూక ఖడ్గ హంబేర్చి

మూకలు మూకలై మొనసి
యిరువంక

కాటమరాజు కథలు

సరిగ నారిబిగువు సళ్ళకుండగను
తటతట పంచ భూతములు

వాపోవగాను
ఆర్బుచు గుప్పిరి అంప

శరములును
యాటెలుతో కదిసి యుద్ధరంగమున
చౌక ళింవుచు దూకి చలగి

రుశీపించి
వాటఃఒగ పోట్లాడుదురు

పడుసు సున్నీ ల

అడిదంబుల దట్టుచు యాదవులు

అటు చౌకళించి
సురియలతో నరికి రణశూరులై
నిలిచి

ఆరిగెలు తాటించి అన్నె యగ దట్టి
గొదకొని గోపాలకులు

రణ మొల్టుగాను
చీకాకు పరచిరి శిరము లె త్రగను
నరకుచు రణమున నార్చుచు కొంత
విడువక పోరాడు విధమున కొంత
పోచయ్య ముమ్మయ్య పోడిమి మీర
ఆప్పుడు బాలలు ఆశ్యముల నెక్కి
బాలరాజుల కదసి బలుయుద్ధమునక్తు
పల్లికొండ తమ్ము పెనముచేళశ
ఆనతిచ్చిన క్రమమున

హరివంశపరులు
తప్పక వారితో తలపడి యుద్ధము

ముప్ఫ్పరిగొన్న కోపమున కాయగన్ను

య[ర గడపాటి పోట్లాట
6 గా

లిరిక్‌

కాటమరాజు-పద్మరాఘవుడు సొగటాలాటలో పంతములు
తెలియుట

ఆ సమయమున వీరతమకమున
నున్నయిట్టి
పశుపతి నలనన్న పద్మరాఘవుడు
పషిణి తవుకం బుకు పెన గూర్చుండి
రసికుండు యా పద్మరాఘవుం
డనియె;
'అయితమరాజు బాలలు
అమరయాదవులు
సరగ యుద్ధము సేయు సమయంబు
యిదియు
మనవార లే రీతి మసలుచున్నారో
పగవార లే రీతి పారుచున్నా రో
అక్కడి వార్తలు మనకు అని
దెలుపయవరు
(పసి యని సొగటాలు .
| పట్టియా డవలెను
అందులో దెలుపుదురు హరిహరులు
| మనకు
పట్టుమా సొగటాలు
పట్టియాడుదుము
బావరో తెప్పించు పాశెపాచికలు”
అని యిట్లు మరివి పద్మరాఘవుం

డనగ

అవుననుగ కాటమరాజు హల్టున
నవ్వి

“యుద్ధములో వార్త యిటు
దెలిసినట్లు”
అనుచు తన మరిదియంచు ఆత్మ
సూయెంచి.
మరువ ధైర్యంబు మెచ్చి రొగటాలు
సారెలు పాశెపై చయ్యన నిలిపి
వనర నవ్వుచు నలనన్న పాచికెలు
ఆఅంచింప
పద్మనాభుడు సారెలు సంపులేర్పరచ
“అరిదళములు యాదవుల ఆలించి '
చూడు

అరయంగ భూదెల్పు అన్నియు
నివ్వి
యాదవ దళము యెరుపు
పరదళము నలుపు
అని యిట్టు పొలిచెను ఆ
రాఘవుండు
ఆవులన్న తలచ ఆత్మలోపలను

పరగ గణపతిని దలచి హరుల

(పార్థించ
“యిక్కడ సొగటాల యీ.
యాటలోను
అక్కడ నా తమ్ముల అని

డా క్స్‌
దెలుపవళిళు

కాగి

అని భారతిని తలచి పాచికలు,
విడిచె

భారపందె'మని రాజు పక్కూన
నవ్వె

“యిప్పుడు నా తమ్ములు రిపుల
విరగబొడిచేరు'
అప్పుడు రాఘవుడు ఆటు
పుచ్చుకోని
'పందెముచూడ నేడు లెస్స
అయినాను
నా పందెము చూడవా నరనాథ
తిలకః'
అ సములచే నలచి పాచికలు
ఆవినిపె విడుచు
జకు[- దగడవై చె సాహసంబునను
'పగదళంబులు సంసె బావరో
చూడు
యిప్పుడు మించిన యిలగూలు
హరిదళము”
అని సారెపొడిపించి ఆ యెరుపు
గెలిపించి
ఆతివేగమున రాజు అప్పుడు
వుచ్చుకొని
తప్పక వారిదలచి “తమ్ములకు
" మేలనుచు"
ఆప్పుడు తా వెచె ఆ రాజఘనుడు
సదా అదేచూడ సంతోషమనుచు
సాహసంబున ఉన్న రెండు సారెల
ఫీ

కాటమరాజు కథలు

పరగ యిరుదళములు సంసె

యా సాళములమీద
యాదవుల పోల్చిన యర.) సారెలు
అయిదు కరెలుపండె అం ల్‌ పలను
'నీ పంతమే నిజము నిజము నీదేను
అని యిద్దరు వుప్పొంగి అసి
బిట్టు వారు
ఆడుతు వుణ్ణగ యాదవుల
రణమున
వక్కరొక్కరు కదిసి రిపుల
వెనవెనాన
చక్కగా నరికిరి సమరంబులోను
నరికిన శిరములు నలిగులి ఆయు
హరి నెంచి మూర్చితు లయ్యేటి వారు
ళంకేమియును లేక చలరేగి మించి
కొంకులు నరికిన కూలు అశ్యాలు
రుశిపించి క టార్డు యాదవులు
సాహసంబు గాను
సూర్య సోమ వీథులు యేర్చోడ
చొచ్చి నరకంగా
ధర మీద పీ.ుగులు తరచుగా నుండె
నేలపై పరువడి నిలచి
ఫొడిసించినాను
మేల్వంతకారు లని మెచ్చియు వారు
తరిమి యాదవుల నరక దద్దరిల్లిరి
కొంత
పారేటి ర క్రంబు సె జల్లుకొని యు

న.

చచ్చిన వారందు జొచ్చేటి వాలు

య రగడ్డపాటి పోట్లాట . క్ర?

నజ్జు నజ్జుగా సురియలు నరికిన బల్హాల నేజాల పాలే తి మనువారు
యపుడ తలపడి యాదవులు తరిగి పగతులను

[పాణాలు ఫశుచుము పర. సెట్టనిది బలములు సమయించి భూపాలుల

తల్లి దం్యతులు భార్య తన వారిసి జూచి
యడబాసి

కరియావులరాజు యరసిద్ధిరాజును వధించుట

యర సిద్ధిరాజు యెక్కిన యేనుగు తిరకట్టి మూకల తెగువతో నరికి

మీదికి యినప రాగోలలచే యిట్టట్టు లార్చి
కరియావుల రాజు గజము సడపించ యర సిద్ధిరాజును యేకాండముగ
అమిత వి క ుశాలి ఆ కాఎమరాజు గొట్టి
తమకముపె నుండి తా, జూడగాను యర సిద్ధిరాజు యక్కిన గజము
యేనుగుపై నెక్కి యర సి స్థేరాజు భోరున కొండవలె భూమిపై వరిగె
కమ్ముక రాగ-ను కరియావుల రాజు కరియావుల రాజు ఖండించి వెచ,
కరులపె నురికించ గణక

తోడుతను

(ఈ కజియాపుల రాజు యుద్ధకాండము అసంపూర్ణముగా తోచుచున్నది).

ఐదవ కాండము

బాంలంరాజుల యుద్ధము

పోచయ్య పగతుర తలలు ఖండించుట

సిరిబాల ముమ్మయ్య సింహ
పరాకమమున
చేరిన మూకల నెల్ల చెండు బెండాడి
విడబడి వుండవెల్లి విరిగోపుతోను
చలముచే సాధించి సాహసంబునను
పోరి పగతుని రొమ్ము పొడిచి
| పడదోసి
దండి విరోధులనెల్ల ధరణిపె గూల్చి
పచ్చందుల పోచయ్య నిచ్చ
పెళ్ళికొడుకు
కన్నె కుమారకము యేలే కమనము
గంగు రాజును
చన్నపట్టణము వేలు దేవముని
వెంగళయ్యను
తిరుణామాల తిప్పయ్యతో ధీరత
టోరి
ఆగుడై తన చేతి ఆయుధంబునను
తరిమి వారి ముగ్గురి తలలు ఖండించి
తరిగిన శిరస్సులు తన చాత బట్టి:
'ఆలనాడు ఆరవెళ్ళి వద్ద ఆవుల
పిలువ

న

ఆవుల పిలువంగ అవి రావటంచు

నలనన్న వోక్షము పెట్టి నవ్విన
యందుకు
పంత మీడేర్తునని ముమ్మయ్యతో
పలికితిని

ఆవులు దక్షణాడదికి అరుదెంచి నపుడు
ఆరువెళ్ళి గంగను ఆపుడు |పార్థించి
కుంభాలు బోయింది కోర్కెలీడేఠ
కవులావుల మంది [ఘక్కూన లేవ
ముమ్మయ్య పోచయ

ముద్దు బాలలార
ఆవ్రుం పిలువమని అనతి యిచ్చ
అర లేక పిలిచితిమి ఆవుల మనము
ఆర వెళ్ళి వద్ద ఆ వేళ నన్నా
పోనాడి నిను మెచ్చ పొందుగా మామ
పద్దు కొదువాయనని నేడు నా పంతమీడేర
బహు విధముల నార్చి పగ

సంహారించితిమి
పగవాని శిరస్సులు పశుపతికి నేను
పాదకానుక పెట్టి పంత మీడేర్చి
వత్తును వో మామః। వక ఘడియలోను
అల్ల నేరేడు వద్ద ఆనవాలు గాను

+

య ।రగడపాటి పోటాట
రెడ బ్‌

ఆలసట దీరగ వుండు చో మామ!
అరరూము
తాను మూడు ఘడి కలకు మామతో
తాంబూల మంది
జంబు నేరేడు కాడికి చారంగ వత్తు"
అని యిట్టు ముష్ముయ్యకు |

ఆనవాచు చెప్పి

కర్రీ

శిరస్సులు కొనివచ్చె శ్రీ ఏర
తపక మునకు
పల్లికొండ కాటమరాజు
పద్మనాయునికి
పగతుల శరస్సులు మూడు
పాద కానుక బెట్టి
పరగంగ నివ్వాళీ పట్టెను వేగ

పోచయ్య పంతమునకు నలనన్న మెచ్చుట

హల్లున న వెగ్గను వల్లవుల రాజు
“ఇతని సొహసమెల్ల యిట్లని తెలియ
వలె
పోచయ్యతో రాజు పొసగ యిట్లనియె:
“చచ్చిన శిరస్సులు రిణమందు చాల
వుజ్ణంగ
లేజమెన శిరస్సులు యేర్చరచి
తె సివాయిటకు?
యీ సరదార్హ సీవు సాధించి నరికి
తెచ్చిన మాటైతె మాకు తెలుపంగ
వలెను”
ఆ్మగుడై మండిపడి పోచయ్య అప్పు
డీట్టనెను:
“చెల్లెలి కొడుకని నన్ను చెదర '
. సాడితివి
నీ తిమ్ముడని ముమ్మయ్యను తగును
తగునంటివి
నన్ను చిన్న బోనాడంగ బెబ్బున పె.

మామ?

నాడు ఆవుల పిలువ లేడని నివు
నవ్వి నప్పటినుంచి నలనన్న నిజము
నారసాలై యుండె నామది యందు
నేడు గొదకొనిపోరి ఘోరాజిలో నేను
కోసి పగతుల శిరస్సుసులు ప్రీ
కోరిక మీర
పరగ మీ పాదకానికి పట్టితి నేను
మేలని తెచ్చినా మెచ్చుకో వై తివి”
మామ అల్లునితోను మరి యిట్టు
లనియెః
'సాహసంబుననీవు పగతుల సాధించి
నరికి

“అలుడా। శిరస్సులు కానుక అటు
రా య

తేసునంటివి
ఆంత వాడై తేను అల్డుడా! నీవు
చచ్చిన శిరస్సులు పలికించు
చక్కని పోచయ్య?
అతి సాహస మందు అల్జుడా। నిన్ను" _

గే క ల ళం శి క ఖ్‌

పార్థించ
"వో పరమాత్మః నా నిజ మొక్కు-
డెరుగుదువు
పఎతముగ శిరస్సులను పలికించి
మనుచు
షన శ్రీహరి వేడుకపడుదు
పరగ శిరస్సులకు |పాణంబు లిచ్చె
ఆగుడె పోచయ్య ఆర్భాటంబు చే సె
వీసాలు యెగవేసి మిట్టిపడె
శిరస్సులు
ధరణి మున్నుగ అదిరె తమకేంబు
వణికె
రణవీర తమకానవున్న రాజు,
పల్లి కొండ,
ఆశ్చళ్యమందుచు అప్పుడిట్లనియె ;
“యింత సావాసఘనుడు యితడు
పోచయ్య
అర్జనునికిసాటి అనవచ్చు యితని

కామరాజు కథలు

ఎలిపనా, క మకాలీ కాంటె పలకవు
శిరస్సులు
భీమునికి సరవ వచు, అకడ పృథివి
లోపలను

శ లో ఆన్‌ జా ణం చొ I భి తి
అంక పల త ల్లి రాాణుసి చంపి
ట్‌!

అ”

ఘనవు., ఏధిమణు? కి పట్ట:

పిచ్య నాయుడాొ!

జరనంను నితోనుకి౦ కలగి కృష్ణుండు

er

లు

లు
089
Cn

23

పలుకవాయ శిరస్సులు వో
పద్మనాయుడా!

కడు పరిశరాముడు కా ర్తవీర్యుణి

వేయి కరములు [దుంచె వేడుకమేర '

నాడు పలుక వాంగి శిరస్సులు

వో పద్మనాయుడా!
యితడు సత్యముగల సావాసు3
దనుచు

పోచయ్య పపగు పొగుడుచు చాల
“మేలు భళా యని మెచ్చి అల్లుళి
ఆప్పుడు మూడు విడి యము లిచ్చి
ఆశీ సాహసాన వుండిరి
శలవంది రణవీథి! సరగ నేతెంచ,

లీ0, జరాసంధునితోను

అ

య రగడ్డపాటి పోట్లాట

401

ముమ్మయ్య మృతికి పోచయ్య విచారించుట

జంబు నేరేడి కాడ చార ంగ పశ
పమిడి తంగేళ్ళన్ని వారంగ చూచ
చ

కవగొని వెళకిన ముమ్నయ కా

| రాకున్న
ఆలించి తన మామను అం ఏంది పిలిచె
“వీరనందుల మామ! యిక్కడ లేవు

యక్కడ వున్నావా నేను యేమొ
సేయుదునుః

విజయ నందుల మామ!
వనరంగ పలుక వే!

కంచునందుల మామ |! కపటంబు

చే సివి

గజ నందుల మామ! నీకు యిక్కడ
గడి చెప్పి పోతిని

యెందు పోతివి మామః యెందు వెద
కెదను

కదసిన మీ దళములు మీ ఆన్న
కల్లుగా జంపంగ
తామ సింపంగ లేక దళ ములపై
దూకి
చండాడు చున్నావ చేరి వోమామ
ఆల జాలము లాడ నేను అల్టుణ్ణి

గనుక
ఆనవాలు తప్పి అవలీలగాను
దాగి వున్నావ నన్ను తందర జాయ+ి
అని నాలుగు దిశల రణవీథిని

జూచిన
26)

కావరాడాయ ఇ యుమ్మయ్య కాంతి
చం మండు
“నేను వచ్చిన దనుక అలనే రేడు
వద
పంతము%* వుందునని పలికికి ఏ
మామః
పంతము కొశికి వస్తిస్‌ పద్ధతులు
గలచి”
కల కల నవ్వి పోచయ్య ఘనవాల
వేసె
“వాలరా వోఢీర! వంశ వర్ణశుడ!
వాలరా వల్లవాది వంశకుల తిలక!
వాల వాలో నీకు వల్లవుల మామ!
వొలరా తావు విడిచిన వల్దవుల
ముమ్మకు వాల;
టొందికి పోయిన జాల ముమ్మన్నకు
' వాల!
వాల వేయుచు పోచయ్య మందలించ
సాగా
గాయాలతో, ముమ్మన్న కళ దప్పి
యుండగా

ముమ్మన్న వీరజడల ముడిచిన

పువ్వులు
తెప్పలుగ ర కాన తేలుచు నుండి
జొత్తువలె ర కాన సొంచది వుణ్ణంగ

వాలయు చాగ నెత్తురు వరదలోనుండి
వాలన్నమాట వకకాస్త వినెను

402

మామను చూచి పోచయ్య మందలించ
సాగా
గాయాలతో ముమ్మన్న కళదప్పి
యుండంగ
దగ్గిర కూర్చుండి తాత్సర్యముగను
తొణసి హ సముల మామను
తొడలపై చేర్చి
మృదువుగా అల్బుడు, మామ ముద్దుల
ముఖము,
కన్నుల భాష్పములు కాలువలై పార
జిలుగు సన్నపు చం[దశళాలు చేపట్టి
దరదర ముఖమున ర కధారలుదుడిచి
“చంద బింబముటోలు చక్కని

ముఖంబు
కాంతి చెప్పగలేను ఘనుడ వో
మామ

కణగి నెత్తురు కరుండ్లున దేహంబు
చంగావి వలపంబు చేదుడిచ నంత
“వే మామః యీ కాంతి కళలుగల
దేహంబు
ప్రొ తెపు నేజాల పగవారు పొడిచిరా
మామః
నేను వచ్చినదాక నేరేడువద్ద
నిలువక పగతులమీద యేల

నెదిరించితివి?
కదిసిన పగతులను కల్రిలోపలను

దారుల నరకంగ బాహులు

నొచ్చనటె మామ?

శాటమరాజు కథలు

అండలేడని నన్ను అటు తిరుగు
చూ స్తివా మామ?
ఆప్పుడు సంధించి ఆముకొన్నదా?
మాయగా పొడిచిరపే మామ బల్లాన?
పూని శ్యతువుల నీవు పరిమార్చగాను
పరుగంగ వేసిరా బాణాల నిమ్న?
యిరుగడలవచ్చి బాణాలు యడము
లేకుండ
వలపల నరుక దాపల వెడలెనే మామ
దాపల సరికట్టి వలపల వెడలెనే
మామ?
సూర్యకటారితో నీవు చూడ
చోద్యముగ
వెన్నంటి నరుకంగ మాయవెబివేలు
గూడి
నేజాలు వంకిణి నారసాలతోను
యదరొమ్మున పోట్లు వెడలెనా నీకు
వారిలో సాహసులు వ జాయుధ
ములును
వు తముడ పోట్టుబడి వుగివిపె
నొరిగితిఏి
గన్నెరాకు అంబులు తాకనటె మామ
దొనియింటీ కోలలు తుదల దూసెనే
మామ?
వెడలెనే నీతో యె తివచ్చిన బాణాలు
రుల్లు రుల్బున బాణాలు నీకు సందు

లేకండ

య, రోగడ్డపాటి పోటాట
డో ద్‌

కంచువంటి బొంచికి ఘడియ
లోపలను
కడుపులో బాణాలు కత్తులు నాటెనా
మామ?
వల్లవుల వారికి వ జాయుధాలు నాటె
వై నముగ పోట్లాడి వరిగిరా
ముమ్మన్న?
తీరుమందుల వారికి దివ్య బాణాలు
నాటె
ధీరులై వరిగిరా దివ్యగణ మందు?
అమరంగ నీ వెంట నేను అద్దనైతినో
యనుచు

403

కపటము వుంచకే ఘనుడ వో మామ!

ఏరతమకం రాజుమేను తగిలించు
దును
తన తొడలపై నున్న మామను
ధంణిపె జేర్చి
కనక వన్నెల
పట్టుళాలువయు

పై గప్పి

పోచయ్య ఉగగుడై విజృంభించుట

ఆగుడై పోచయ్య అళ్వాన్నియెక్కి-
కాలు తాటించిన అశ్వం కరాళించి
దూకే
చేరి విమతులతోను చేసె యుద్ధంబు
పోచయ్య వక్కడే పదివేలతో పోరి
అప్పుడే వెనుతగిలి హతము శాయంగ
కాల్చలంబుల నరికి కల్చుగా చంపి
ఆమీద పగతులు ఆముకొని కదసి
రుళిపించి బల్హాలు సంధించినాను
చాచి బల్లాలమీద చౌకళించి పోచయ్య
తడయని కోపాగ్నిచే తలలు
ఖండించి
ఆముకొని పోచయ్య హతము
శాయంగ

మోరు ఘోరుమనేటి విధము
గోపాలకులనెల్ల
వేడుకమీరి బలము వెలయ
నురుమాడి
యేనుగుల అళ్వాల యన్నగల
బలము
విరివిగా రణమందు వరిగిన విధము
'ఘోరాటిలో పీనుగులు గుట్టలై
యుండు
దురనులో శిరస్సులు దొంతుల భంగి

' గుటల యుండేను కొదువ లేకుం

ద్‌ ఒం ఇ

ఆరీతి రణమందు యాదవులు కదిసి

వెను దగిలి సరదార్హు యిల
కూల్చగాను

టో చ్చ Nn గట

లఅఆపిబఉ ఉల ప్తె

a 7 ro} జ

తాబ బౌందుం సందు దాగేబినాయు

పొరిపోయి అడవులు పర్టుటివారు
చచ్చినవారికి కించి చొచ్చేటివారు

కడుదెగ దొంతుల సందున కడప

లుస్వటు
డం

DS గుట్టల సవమ దాగేటివారు
వెళ్ళ వారికి యాచవులు యేమియు
ఆనక

యెకిడంచు మన్నీల వీకు లె కచసి
అలి పరాకమశళాలి అయితమురాజు
'క్షైతిమీద శ తువుల క్షయముగా
నరికి
గండగోపాలరాజు కస్తూరి సిద్ధిరాజు
తోడుగా అందరితో మొనసి పోరాడి
యిరువుగా వు9డ వెళ్ళి వీరగోపు

ఆనువానిని
సిరబాల ముమ్మయ్య సింహ
పరాాకమముగను
ఆర్చుచునరికిన విరగోపు అవని పె
వరిగె
కసూరి సిద్ధిరాజు మీద కదసి
అయితన్న
పషముద:జంబుల బొడిచి మంచి
అళ్వాల గూల్చి
గా రొజు: ఖండించి వె చె

బా కీడుసావాసమున

ts
yn
yh”
శ్చ
క్‌
(గ్‌
క్‌ +

కాటమరాజు కథలు

దర ఏ దిరాజ న యశాంచము".
గొటె
(జ)

సొద కూళీ భి కుడు నేజి వారి
ముద యం
టు రి

షు ₹ లో జ్‌ నా
సాహనులె వెరును ధణవందు
త (on

గూల్చి

అఐయుక సొం సక్‌ విట్టహాసమున

పిలికొండ చెపి న వదు మీళ*ను
(ine) a Pa

వె నము)”; వారి బాం వెరు జంపీ
కా జల్ల

మేషనిమివ

అ సమాన మువెళ అవనిపె

ప్రాలేటికి యమెదిడించి ర కంద

పారుచుండెను పగవారి ర క్రం

ఆంబర వీధి దేవతలు ఆనంద
మందిరి

అప్పుడు యాదవువికు ఆతభార మాయ

/ = గడ ఒడి
_యెక్కిన అక్వాంకు యెట్లు

పోట్టాయ
వక్క రొళ్ళరికి ఆంబులు వెన
“! వెనాన
వజాంగి సురియలు వంకిణీలు
నాటెను
తిరమందులవారి దివ్యబాణాలు
అందరికి వక్క ఘడియలో అలుగులు
సాటెను

శ ,

య్శర గడపాటి పోటాట
జ్‌ య

హరివంశ రాజులకు అటు మూర్చ
లేక

శ్రీహరి భక్తులె సిరిశకల తోను
పక్కెర తేజీఐకు బల్లాలు నాటె
పుతమ రాజు యెకిన
పువ్వులనీడ కదిసి
కత్తుల యీటెం కసిగందు లాయ
వల్చభన్న యెకే్య-టి వాసిగల తేజికి
వశ్ళేల్ల నేజాలు వడినడి నాటి
కడమ గురాలకు కడు గురుతు
లేకుండ
యడలేక అంబులు యదముల నాటె
యదువంశ కుల తిలకులు యాదవ
పుణ్యులు
ఆదురు గుండే పి*కి కండలు లెని
ఆ సాహసులు
యెదు రొమ్మున పోట్టతో యేకాంగి
వీరుతె.
సమరమున చల్చకి నిలిచిన
సజ్జనమంతులు
ధనముకొండ యేలేటి ధార్తుణ్మీళ్వరుడు
తప్పక వారిని గొలీచిన వనరైన

405

దళము
కాలి పరివారంబు కదనమున వరిగ
ఆనిలోన యాదవ బలము హత
మాయ
అసాదికి సూర్యుడు అరుగు వేళాయ
ఆవులు మందకు ఆటువచ్చు వేళాయ
సీశిజ్ఞు లె నట్టి సీతీిమంతులకు
ధర్మయుద్ధము కాయను తగని
వేళాయ
పల్లవ నలసిద్ధి పట్టాభి షెకరుని
తమ్ములు చెల్లిరి చాల దళము
మడిసె
యేనుగులు లొటపిటలు వెలయ
మరి రాచ దళములు మన్నె
మూకలును
హారాళముగ మడిశ రణమున
యెడము లేకుండ
హతమాయెనని రాజు హాశ్చర్య
పడుచు
వుగుడె యుండెను వురవీశ ఘనుడు

యుద్దములో యాదవులు అలసి ఆవులన్న కడకేగుట

అప్పుడు అయిత మహా జు అమర

యాదవులు

జొత్తువలె రక్తంబు జొబ్బటిల్లంగ

గానాలు మూవలాల కానరాగాను
న క Ta చ

వల్లవ కులాఎపులు వచ్చిరి మగడి

తిరుమండు లై నట్టి దీరులు మొనలు

408

కత్తులు నాటిన శరికశిలతోను
నాచకూళ్ళ నాయుడు నేతివారి
ముద్దయ్య
పోచయ్య ముమ్మయ్య పుతమ రాజు
కరియావులరాజు ఘనుడ్న అముతన్న
పరువుపకార భట్టావుల వల్లభన్న
మొదలు
బలాధిపులకు యదురు రొమ్మున
బల్లాలు నాటి
చీలికలై అల్హాడు కండల రకం
చిమ్మించి పారు
కశ్లి గండలై నట్టి గాయాలు రక్తం
కమ్ముచు యాదవులు కలకల
నవ్వుచు
బూరుగ వృషాలు పూసిన యట్లు
పారుజాతపు పువ్వులు పరగ
ధరియించి నట్టు
బాకుల పోటు గాయాలు పువ్వుల

బంతులే యనుచు

కాటమరాజు కథలు

గజ నారసంబుల పోట్టు యె[ర
గన్నేరులే యనుచు
మళ్లి పువ్వులు ధరించినట్లు మరి
వేసిన బాణాలు
వేసిన బాణాలు యడలేక నాఇె
వెరగొప్పు పువ్వుల బంతులై

విక సించినట్లు
ఆరీతి యాదవులు హరికృప వలను
అశ్వాలు కోలుపోయి ఆచోటు బాసీ
వుళ్యాస నిశ్వాస వూపిర్ణ తోను
అయిగూర్చి నట్టు అప్పుడు వచ్చిరి
అయితన్న వెనువెంట ఆంది
యాదవులు
పొందుగా దాసాని పువ్వులు గూర్చి
నట్లు
ఆవులన్న కడకు అప్పుడు వచ్చిరి,

నలనన్న యాదవులను ఓదార్చుట

తమ్ములు రాగాను తప్పక చూచి
తమకముపై నుండి ధరణివై, దూకి
యెదురుగా వచ్చి వారిని యెత్తుకొని
దీవించి
సతుల వర్ణితుండు సంగామ
నిజయుండ్తు

భక్తిగా తమ్ములతోన పలికె నాక
మాట;

“నాకన్న ఘనులార! నాయన్న

లార!

యర గడపాటి పోటాట
G రా

పగతుల మీదికి మీరు పెనమై పోయి
భూకాంతుపె సిలచి భుజశ క్రి మెరసి
చలముకొని వారితో సమరంబుచేసి
కోలాహలము లె మీ కోరిక లీడేర
దండి బారులనెల్ల ధరణిపె గూల్చి
వేడుకతో మీవంతు దళము వెస
గూల్చు వరకు
ఫీ దేహాలు బడలెనా దీనాత్ములార।
ఫరగ ధనముకొండ పట్టణ మేలుచు
స్‌ల్తిల పానుపులమీద మసిలేటి
దేహాలపై
ఆంబులు నాటినవి అతిబలులార !
పరగ జాజులమీద పండిన దేహాలు
అందరికి బల్లాలు నాటినవో
అధిపులార!
పన్నీట సానంబు అమర్చి పంచ
(పాణాలు
పల్లికొండ పంచిన (ప్రజ యీడేర్చి
యెడకత్తుల పోట్లు నాటి తమ్ములారః
కమ్మని కస్తూరి గంధం ఆలదేటి
మేనులను

కారేటి ర క్రం కరుండ్ల పెని
కసూరివలె రణదువ్వ
కప్పియున్నాది

407

చిమ్మించి రక్తం చింది కాశలపెని
రణములో రామభదుని తమ్ములు
వలెను
నా యికుగడల అందరు వెలయు
విధములును
కరకంఠు కృపవలన కారణమిట్టాయ
వున్నదేబాలు నని తమ్ముల
వూరడించి,
తన పట్టు శాలువన రక్త ధారలు
తుడిచి,
కళ దప్పి ముఖములు కావురుగప్పి
కందు బారివుణ్ణంగ కాటమరాజు
రవళాలు చేపట్టి రవధూళి తుడిచి,
అందరికి విడిముట్టు ఆనందముగను
గొప్పగా శివనందుల గుడారులోను
పట్టు జముకానములు పరిపించి వేగ,
అయితన్నకు పట్టుతివాసి ఆమర
ఆవయకుండ
భారంపుగాయాలకు తులసిప తీ
తెప్పించి,
పాణహాని గాకుండ పట్టు వసా?ల
ఘట్టిగా గాయాలు కట్టించె అందరికి

ఆరవ కాండము

ఆవుల ఎద్దుల జగడము = ఎజ్బయ్యల యుద్దము
టు 6 టు

నలనన్న పల్లి కొండతో తమ పాటు విచారించుట

నలనన్న ఆ పద్మనాయుడిద్దరును
వెలయ పల్లికొండతో వేడుక నిట్లనిరి
బలభ|దమూ ర్రి। నో బావపల్లికొండ !
చెలగి మన యాదవులు చేసిన
' యుద్దంబు
మాఖబహుళ అమానాశ్య
మంగళ్య్వారంబు మొదలు
జాగుగా తంబళ బహ్మరుదయ్య
దశమి గురువారము నాడు తగచల్ల
వారు

యసగంగ బొళ్చావు యేకాదినాడు
అమర ద్వాదశినాడు అమరి బీకన్న
తయోదకినాడు తగ బాలరాజులు '
యనయంగ రేపట యవ్వరి వంతు?
పల్రికొండ వో బావ! పరగ
ఆనతిమ్ము ”
ఘనుడు పల్లికొండ కాటమరాజు
కనియె

పల్లీకొండ పంతము చెప్పుకు

“పరగ సిద్ధిరాజు బలమూలతోను ' - కదనంబులో చంప కట్టడి గలదు
యసగంగ పోలొడ్లు యిద్ధీరంగమున్న "కోరి యా పగవారిని పుల్హయెద్దు
చట్టవారి యర్రయ్య సాహసంబునను
శ్రీకంఠము రాజుమీద చలరేగి
మించి

బసవన్న
ఆరూశి యెదిరినీ అందరిని గూల్చు”
ఆని యిటు వలికొండ అను వార
లా రా నూ!
విశచు
ఆ రాతి వుండిరి అష్టభోగముల

ఘట్టిగా పోరాడ కట్టడి కద్దు
మరివేగ పగవారి మకగజంబులను

మన సలుగు టెద్దులు కదిసి సమరంబు
చేసి

యరగడ్డపాటి పోట్లాట

409

పాపసిద్ధిరాజు తన దండుతో పయనమై వచ్చుట

అక్కడ సిద్దిరాజు ఆ, గుడ మండి '

జామున తెల్ల వారున గుర దార్హ

భటుల
రమ్మని పిలిపించి రాజు తా పలికె:
“యాదవుల మీదికి యేకుగ ఘటముల

ఆశాల నన్ని టి ఆయు త్తు పూచి
ఆ పరివార ముకు ఆధి చతియైన

పాప పసిద్ధిరాజును పైనము
గమ్మనుము”
“అంకింది రణ మునకు అరుగంగ
మాకు
శలవిమ్ము నలసిద్ధి ఇ యశేఖరుండ!''
అడిగిన తమ్ముని ఆంర దీవించి
నలసిద్ధిరాజు వారిని నని శాయ
బం పె.
సౌలు పొందగా సూర్య పుఠముల
నీడను
కదలె తురంగములు కనక పొడి రాల
బలములు లురుగడల బాగుగా నడిచె
పడగ గొడుగులు గల పరగ
నాయకులు
వెనువెంటనే కదిసి వివరముగ
నడువ
వక ఘటం బేనుగులు వడి మావటీలు
పాపసిద్ధిరాజు పని ద్దరు
దళ వాయువులు

మతిమంతుడై నట్టి మన్నీల
టొమ్మి నేడు
మొదలై న పరివారము మొనలు
యేర్పడియు.
నడిచెను దళములు నపిరి భేరీలు
నవాదుచేసిరి సాదు యడచేక
ఘన బిరుదు టెక్కములు
గండబేరుండములు
కురురాజును బోలె కుంజరము నెక్కి-
విరుగడల రాజుకు వింజామరంబులు
వెబ్యు తొండాల యేనుగులు
దొడ్డి మీదికి వచ్చి
మెండైన కొనలు మెరసి యీతెంచ

యేకోజామున 81 మందకు

హేరాళముగను

ఘన మేన యేనుగులు
కొల్బలంబులును

గురాల జారును గొదకొని వచ్చ
నలుదళ ములు జూచి న ర్రావులెల్టి
మరి మీరి చూచెను యి రుఅవలెను
మద గజంబులి చూచి మరి
సలుగుటెడ్డు
గదసి రంకెలు వేసు కాలు దువ్వుచును
కాలబలం చూది కంపటీల్సై
చాలుగా నిలచిరి సమరంబు శాయ

91. వేకువ జామున

410

దివ్యదృష్టిగల మంద ధేనువలు
కనుక
అశ్యాల నెదిరించి ఆవులు నిలచ
యేనుగుల నెదిరించి యెద్దులు నిలచ
బలముల యెదుట గోపకులెల్ల వరుస
యేర్చడి నిలచెను యా రాజదళము
మరి చూచి యాశ్చర్యమును బొంది
యిట్లనిరి
“గజముల అశ్వముల
కాలబలములను
వక్క-టే బొల్లావు లక్షలుగూల్చె
అటువంటి యెద్దులావులు గల
యాదవుల మంద
యూ మందమీదికి యిప్పుడు వ స్టీమి
మనము కుయి చప్పటము లేకుండ
కూలుట నిజము”
అని కద సుసమయాన
అగుబుగులుగాను
తుడుము డమామీలు తుదిమేర లేక
తడిమి కడిమిన భూమి దిగులు
కొనగాను
పరగ తుఫాకి బలము లందరును
యాదవుల ఆవుల యెద్దుల మీద
గుభగుభ యని కదసి
గుబ్బటిలగాను
వెస కాల్సిరి తుపాకులు యడము
లేకుండ
తొడిబడి యాదవుల మీద తుపాకి
గుండ్లు

కాటమరాజు క థలు

వడగండ్ల తొలకరి వాన
గురిసినట్లు
తొడి బడ గురిసెను తుఫాకి గుండు
యిరు మూకలవారు వేగంబె కదిసి
తెలివె న అంబులు తొడిగి తెగనిండ
దీసి
బాణాలు మంద పె పరువడి వేశ
మంచువల బాణాలు ముంచుకొనె
మంద
కుంభిణి మీదను కదిసి ఘోర
యుద్ధంబు
యిల పాలె యనుచును బూటెల
వారు
పరువడి సేయుచు దూరిరి బారు
లేర్పడుచు
అంతటంతట కదిసి జగడము వారు
అటు శాయగాను
యాదవులు యెద్దు లావులు
యరపింత లేక
పల్లికొండ శలవు లేక పగతులపె
బడరాక
నిలిచిన మైలావుల నీతి యెరుగ లేక
పాప సిద్ధిరాజు బలము లందరును
మనస్సున దలపోసి మరియు
నిట్లనిరిః
“మన మొనలు యుద్ధమునకు మరి
కదిసినారు

యాదవులు రణమునకు యెదురెక్కి-

రారె రి
ఈ

య।(రగడ్డపాటి పోట్లాట

411

ఆసందు దెలియక సంద్య గోపాలుని మంద పె తుపాకి మందు గుండులును
బిలిచి యడపక బాణాలు వెసగాల్చి విడిచిన

పాప సీద్ధిరాజు గోపాలనితో పరగ
నిట్టనియె:

- “పరగ మన దళములు యొదురెక్కి
పరువడి చేసి

యెదురెక్కిరాని కారణము యేమిటిది
సంద్య గోపా?”

ఇని సంద్య గోపాప విన్నపము
చేసె:

జ

సంధ్య గోపాలుడు పాపసిద్ధికి సమయము చెప్పుట

“విను రాజశేఖర 'వివర మంథఠయుకు
పరగ యాదవులకు పెద్ద పల్లికొండ
కలడు
ఘనుడు పల్లికొండ అనాగతములు
చెప్పవలయు
వెలయు పల్లికొండకు హేష్యములు
తెలుసు
పల్లికొండ శలవు లేక.యేపనులు
కావు
దిన దినమున యెవరెవరికి |దిన్షి
నూహించది

చర్ణివారు బొల్దావు సరగ వీరినేడు

అయతమ రాజు యాదవులు
అంద రిదివరకు

పల్లికొండ చెప్పిన పంపున యుద్దము
ర థి

చేసిరి యీవేళ యవరికి శలవు

' గాలేదు

యిప్పుడు యెొద్దులావులు యాదవులు

కొందరు

పెనమె వున్నారు మన పంజుల గూల్చ
పల్లికొండ శలవు లేక పెకి రాలేదు

పల్లికొండ కాటమరాజు
పద్మనాయంకు
యెద్దులకు శలవిత్తురు మన యేనుగుల

చంప

ఆవులకు శలవిత్తురు మన అళ్వాల
.. గూల్బ

కాలబలంబుల హతము చేయుదురు
యాదవ ఘనులు

యిప్పుడు వారికి శలవు యిసు
వున్నారు”

ర్చ

నంధ్య గోపాలుని మాటలకు వీరులు చప్పరించుట

అని యిట్టు పంతములు అటు
చెప్పగాను

ఆ పరివారమువిసి ఆశ్చర్యమంది

కీరనాయకు లెల్ల యిట్లని పలికిరి;

శ్వ]

“పరగంగ సంధ్య గోపాల!
పంతము ౪ లెప్పితిచి
ఆ వేళ బొల్తావు పంతము చెప్పితివి
అషువంటి ఆవులని నీవు అమర
చెప్పితివి
బొల్లావు రూపంబు యీ ఆవులలో
పోల్చి యెశికినాను
వకు లైనా లేదు వనరంగ వినుము
యిప్పు డావుల మంద పె మన
దళము కదిసి
గడికొని తుపాకులు కాల్చిన అపుడె
మి(ర్రి చూచి యెద్దు లావులు యిరుల

భంగి
బాణాల |మోతకు ఆవులు పరగ
వురకంగ
తొలిగి పోకుండ యాదవులు
దొడ్డితోలినట్టు
మళ్ళించకుం టె యీవేశకు మలలకు
వురుకు
వూర జంగలి ఆవులతో సంధ్య
గోపాళు!
చాలించు యీ పంతము చక్కగా”
దనిరి.

పలికిరి యిత్తీచి షరివార మెల్ల

విని పాప సీద్ధిరాజు విస్మయమంది
యేమి తోచక రొజు యేమనకుండ

మది నుస్వయింపుచు మరియు
నుండగను

కొల్లకు వక...గుంపు లైరంత =
అల్పంతటను నిలచి ఆవుల చూచి

రాజ సము ఖానవున్న రాణువులెల్ల
'వూర జంగిట ఆవులను వార్త
నిజమె
పోల్చి చూచిన బొల్లావు వంటిది
నకగ్రాటి యున్న
దళములు కదసివుంటే ధూకి
తంలూడ తన్ను
యేనుగల అశారల మెడలేక చంపు
అందరిని యూ వేళకు హఠతముగా
గాల్బు
అమరంగ యీయెద్దు లావులన్నింటికి
మరియు చిన్న వాండ్డు ఖేయని

అన్నిట మేపుకొని అటు తోలుక
తెత్తురు

పణతులు కట్టి వెతురు యీ పొడావుల
నన్ని ౭టిని
దొరకొని చిక్కిన వాటి దొడ్డ
పెట్టుదురు
తమలోను యీరీతి తలపోత చేసి
“పోటుకొండ్ల వలెను బోరున మనకు:
గొల్లరాజు మంద అంటే కొల్లకు
వ సిమి
వొట్టు టావుల తాళ్ళు పట్టుకోరాక
దం డెన సరదార్హ రాజు బలు.
చూచి
యిలవర గండరాజు యింటికి పోయి
యీటె బోతే మాడ ముత్తుమని
' వస్తిమి
యీషె బోయన మాడ గొనకపోడు

య రగడ పాటి పోట్లాట

తల కో. లతోగాని అవుం బొ ర్రించ
లేను

ఆవులు దొరికితే అని అక్షవర హాలు”

అని టచారము దేసి అ మయీటెబన్ని

మట్టుగా తలకోంలు ముక సేతు
మనుచు

రాళ్ళసందన బెట్టి కొన్ని దయమున
వీఠ చిరి

కోళ్ళ దొక్కి-పట్టి గడల కొన్ని
విరిచిరి

తాళ్లు లేవాయనని తలపోత చేసి

కొంత ధట్టీలన్ని గొబ్బున చించి

బి
వేశ్రాష్ట 'పీనిరి చలరేగి ఆంత

తల కోలలు గట్టిరి తగవేట్క.తోను
తల కోలలు చేపట్టి ఆవుల దాయంగ
వచ్చిరి
పోల్చి ఆవుల జూచి పొసగ నిట్లసిరి
పెయ్యావు నాదని పలికెను వకడు
నల్ల పొడల యావు నాదనె వకడు
పుల్జావు నాదని పోల్చెను వకడు
మెలావు నాదని పురి పలికె నొకడు
యీరీతి పోలుచుచు వెలయ
వుబ్బుచును
బారుగా నిలిచి తలకోలలు పట్టుక
యె తీరి

ఆవులు లేగలు అందరిని అదిరించుట

తలికోలలు చూపిన అవులు

త్వరిత ముగలేచి
బీర కొట్టి యెద్దులావులు చీదర రేగే
తాచుబాముల రీతి తరమంగ సాగా
తలకోలలు ఆటువేసి దైవమాయను

మళ్ళిమళ్ళి చూచుచు మరివేగ వురికి
వేసీన తలకోలలు వెలయ
నురుమాడుచు
(తొక్కుచు నురుమాడుచు తోక
లెత్తుకొని
కొళ్ట దువ్వుచు కడు రంకె వేయుచు
మొనసి వురికెడు గార్ని మోరే త్తి
చూచుచు

వుండిన యెద్దు లావుల చూచి వుర్వీశు
బలము

హల్లక ల్లోలమై అటు పారి పోయిరి

కొల్లకాండ్హ మూకలు గుంపు లె

వురికి
ఆడ మొ తముగా నిలిచి ఆడిరి

వకమాట;
“పంతము సంధ్యగోపాణచ పరగంగ
చెప్ప
తతవలు గాదని రాజువద్ద పరివార
మె

అవి వూరజంగి లావులని వాటిని
బట

అ

418

h14

తగినన్ని యీటెలు తల కోలలు
చే సిరి
ఆవులు యెదురెక్కి నపుడే ఆన్నీడ
వేసి
వేగిరాన రాకున్న మన తలల
పెంచులుగా |దొక్కు.
వెక్క డొక్కలు చినగ కొందరిని
దొరకొని పొడుచు
పాణాలు గడుపుకొని పరుగున
వ స్తిమి”
అని యిట్టు వారంత అనుచుండగాను
ఆవృల' ముందర బేగలు ఆడుచు
నుండి
చల్తాటము లాడుచు చంగలింపుచును
ఆవుల యడబాసి దూరముగా
ఆడుచునుండే
చిన్న లేగల జూచి చేరువకాండ్లు
ముదమొంది నాయకులు మొనసి
యిట్టనిరి
“అన్నలారా! మీకు యింత ఆపద
యాల?
ఆవులన్నియు మనకు హ సగత
మాయ
దూరాన వున్నవి (త్రుళ్లుచు లేగలు
ఆవులతో కలియకుండ అడ్డము
పోయి
లేగలు తోలుక రావచ్చు
లేశ మాత్రమున
తగ వీటి తోలితే తల్జులన్ని యును

శాటమరాజు కోథేల్ర

తమకు తామే వచ్చు మన తావుల
దనుక
ఆగర్హు గొట్టుచు అవె వచ్చుననుచు
పడగొట్టకుడి లేగల తడెగుడెలతోను
సూక్ష్మమైన సన్నపు చువ్వలతోను
వూరపశువుల లేగల వొగి తోలినట్టు
ఆవులతో తోలుదము” అని అందరు
చేపట్టి
హేపెట్టి తోలంగ యెగిరె లేగలుమ
శానలు తోలంగ ఆవులు ధిక్కరించి
చిరికొట్టి ఆవులు చిరుమురాడి
పట్టి తోలుమని బలములు గదిశ
చలరేగి లేగలు చంగళింపుచుసు
_కేపుల నటు దొకిగ కికురుపడె
దళము
ఆగ రు గేయని ఆరచి ముత్తురువురులు
లేగలు ఆర్హుకొని లేళ్శవలె యెగసి
మెదినిపెజూచి మెండైన దళముల
తాటించి తన్నిన తలలూడిపడెను
కాలు తాటింపుచు కడులేగ లెల్ల
లేళ్ళ గుమిచూచి సింహములు
లేచినట్టు
యడపక పగతుల యదములు పగుల
తన్నుచు తొక్కుచు లేగలు
దళములు గూల్చి
నాలుకలు చాచుచు నతికోపమునను
పగవారు. శ తువులు ఆరికట్టబోయి
వురికి తల పునకలు వూడిపడ తన్ను
తోకలు గిట్టలు చిక్క దొర్హెడ కన్నె

స

య రగడ్డపాటి పోట్లాట

ధేనువుల దగ్గరికిపోను తెరువు
లేర్పడను
యదరించి లేగలు యస గూర్చె
భువిని
ఆవుల దగ్గరికి పోకుండ
అరికట్టి వారిని
పొద్దే ండ్డవలె తాకిన లేవలేక
'యరగక లేగలని వసి” మనుచు
యదపడువారు
ఆళకు వచ్చిన ఆ కొల్ల గాండ్ర
రోషించి లేగలు దురిమార్ని చంపె
గొదకొని లేగలు పగతులు
మోషించగాను
పద్మనాయుడు రాజు పల్రికొండతోను
“మరి వేన సిద్ధిరాజు దళము మంద పె
కదసి
యెద్దు లావుల తెరవురా వెంతపరచి

415

చెల్హాటము లాడుచు లేగలచెంత
నుండగాను
పగదళము చుట్టుకొని లేగలపట్టి
తారినారు
కోపించి లేగలు కొట్టిమిట్టాడి
చుట్టుకున్న దళములు సుడివడ
చంపుచు
ఆ గురు గేయని తల్లులు
ఆటు పిలిచినాను
నీ శలవులేక యెద్దులావులు చెల్లింపు
చున్నావి
యెద్దులావులకు శలవు యిచ్చి పంప
లేర్పరచి
యిప్పుడు యెవ్వరెవ్వరిమీద
యెదిరించ వలెను?
శలవిచ్చి పంపు' మని చెప్పెను రాజు

పల్లికొండ ఎజ్జయ్యతో పంపు లేర్పరచుట

పల్టికొండ లేచి పంపు లేర్పరచె
పేరు పేరున కాటమరాజు పిలిచె
నందరిని
తమ్ముడు య్మరయ్యను డాయంగ
బిలివి

మరిది చట్టవారి య(రన్నను మరి వేగ.

బిలిచి
'యిద్దీరు మీరు నిలచి యుద్ధము
సేయుడీ”

అని చెప్పి తమ్ముని మరిదిని ఆటు
కౌగిలించి

“మా కోర్కె పగతులపై మనసు
రంజిల్ల
మించి పగతుల మెదడు మేదినిమీద
కుప్పలుగ రాలంగ ఘోరయుద్దంబు

వో తమ్ముడా! వో మరిది!

వుదయా సమానంబు

416

సీతాపతి కప సేయుడ యుద్దంబు
యొద్దుల డీకొల్ప తవుడా |
యేసుగుల బొడిపించు
ఆవుల కీ కొల్చి ఆళ్వాల బొడిపించు
ఆ మీద పముజుల మీరు
హతము సేయండి”
అని శలవు యిచ్చిరి హరిగురువు
రాజు
పనిచిన రాజుకు పల్టికొండకు మై కి
యరనన్న యరయ్య వేడుక తోను
కడువేగ రణముకు కట్టాయుత్తు
పడిరి
ఆప్పుడు కట్టిరి హనువుంత కాళ
వీరులై తలకురులు వీరజడ లల్లి
విరజాజులు రణమ;దు వేగ ధరియించి
మెడను పువ్వులు గంధములు
మేలు హారములు
శర కుంతలంబుల్లు. చ్రాతను బన్లై
బెజవాడ బెబ్బులి పెయ్యల
య్యరభయ్య
వేడుకతో రజరంగ వీథి శేతెంది.
య[ర్రయ్య, -సాడంటి. సట్టివాకి
య[రన్న

శో శ జ జీ
“కిటి మొప గ టి
|

కాటమరాజు కథలు

ధరియించి
పెను గద తీసుకొని
హరులతో వోరాడ అప్పుడేతెంచ
పశుభాష తెలిసిన పరసు పుణ్యుండు..
పశువులలో నిలిచి పగతుల మీదికి
పయనము గమ్మని భావంబు దెలిపె ..
ఆప్పుడు ఆవుకు హరిమం తం
యెద్దుకు గురుమం| తం
వినిపించి వీనులకు యిది
మోక్షమనుచు
గురి దెలసి యెద్దులావులు గుప్పున
నిలచి
ఆత్మభావము దెలిసి అవి లేచ ననుచు
ఆప్పుడు పగదళమును హతముగా

జంప.

పల్లికొండ జెప్పిన పంపకం దెలుప:
అన్నిటి పేరుపేర ఆవుల బిలచి
పల్పవాది రోజు బలముం పెకి
యచ్చరికెతో బిలిచి యెద్దులావులను
భీకర లీలతో పృథివి గంపింప
బాగుగా డీకొల్చె యెద్దులావుల

బలముల మీదికి

ఎజ్జయ్య యెద్దులను ఆవులను ఆహ్వానించుట

“సురభి ధేనుపులార ! సురకాంత
లార 1

కరుణతో మాపాల కలిగితిరై న
వచ్చిన దళములమీద వ్వుగులై మీరు

య (రగడ్త పాటి పోటాట
య గా

యిప్పుడు కీకొని పొడిని యిల
గూవబ్బంల యు
వాహిణీ సిద్ధిరాజు వచ్చిన ద.శు
రాశిగ రంపమారై చెడ బొడవు
్రీకంఠతము రాజు శానలేతెంచు
యేకాంబరి నాథ మెదిరించి పొవవు
గుతి గుర్రంకొండ కూటవచుకెల్ల
ప్రంహాదు తం; డిని బట్టి పరగ
చీరినయట్టు
అల్ప నృసింహ మూ ర్రివె ఆదికొని
చంపు
కుంభకోణము మూకలు కూడెకు
దండు
సరగ వేదములకై సోమకాసురుని
చంపినయట్లు
జొంబవనాథ 1 నీవు చెర్పించి పొడువు
మార్కొన వచ్చును సామంత
మళయాళదండు
బలిని భూదానము అడిగి పాతాళ
మునకు
ఆణగదొక్కిన శ్రీహరి కృపవలెను
కోర్కొండ గిరినాథ ఘోరించు
పగతుల
మట్టి నురుమాడవలె మాయగా నిపుడు
కాశ్మీర కర్నాట దళములు గడికొసి
వచ్చె
పరశురాముడు కారె పరగ వీరుజ్జశి?

417

వేయు శిరములు [దుంనిన విధమున
నిపుడు
హరి ఎల్లె చెప్నడా అదిరిపడ
పొడువు
వేవేగ సల్ల ముల య రమం నుంచి
వచ్చిరి తుపాకి వరస నాయకులు
హరిరామ కృపచేత ఆ రావణునిమీద
సరగ శ్రీరాముడు పంపైనయట్లు
గొడుగుమల్లె చెన్నుడా ! 'మోరించఛి
పొడువు
మదగజంబులు చాల మందమీదికి
| వచ్చె
మధురలో కృష్ణుండు మామక ంసుణ్జి
తల విద లించినట్లు తడువు శాయకను
కదిరి వోఒళ నాథ! కలుగా జంపు

Vv Fa ఆ అధ ఆర
పుల్లయెద్దు మట్దెయెద్దు పురహరుడు

బసువన్న
క ల్లగాదు నేడు కట్టడి మనకు
కటక జగన్నాథుని కరుణను మీరు”
యెద్దుల చెసకొల్సి వెనయ దీవించి
ఆవుల బీలిచెను ఆతి వేగమునను

“ఆరురాజ్య్ఞపు మూక్షలు ఆదధికొని వచ్చె

పొచ్చి ఫొకుతును ధాచె పోగలనెవలి।
మొర సరాజ్యపు మూకలు మునుకొని
వచ్చె
భాగీరథీ గంగ! బలసుతో పొడువు
వాగ ర్రమూకలు చచ్చెను దండు

ఏవీ, పరగ కార పీర్యుని
27)

418

శ్రీలజీ! గు రాల చీరుదువు రమ్ముః
గోదావరీఃరమ్ము గొంత! గాంధారి!
భూదేవి! సరస్వతి! పొందుగా రమ్ము
భూతేశ గిరిజ! వో భూమిదేవమ్మ:!
భైరవి! విరాశి! భ దగిరివినుత।
ఏగ్గః మహాోంకాళిః దుందుభి! రావె
సౌమి తి! జాంబవతీ!సము|దాదెవి!
కంసల్యః రేవతిః కాళింది! రమ్ము
ధర్మదేవత! చంద తగమతిదేవి;కికి
ఆల్య!84 _దౌపతి! రమ్ము, అరుంధతి
దేవి!
అమ్మ సీతా! రావె, అంజనీదేవి!
పార్వతమ్మా! రావె, భదకా మ్మ!
పద్మాక్షీ ! రావమ్మ, పాంచాలి !రమ్ము
వాల పెద్దః రావె, పతిత పావని:రమ్ము
(తిపురసంచాోరిః రావె, దివ్యాంబరీ !
రమ్ము

కాటమరాజు కథలు

దివ్య తేజముగల న ప్రద్వీపమా!$5్‌
రమ్ము
దేవకన్నిక ! రావె, దేవకి! గమ్ము
భోగావతీ! రమ్ము, బౌండుమల్లెరొ !
రమ్ము
గాంధారి; రావమ్మ కయ్యము కాయ
వైనముగా యిక పిలువ వడి ప్రొద్దు

లేదు"
అన్ని ఆవుల బిలచి తన హ స్తములు
యెత్తి
(మొక్కి. పగతుల చూపె మొనసి
యిరుగడల
శలకోల యెతిన ఆవులు చల్లి ంచి
లేచ.

నా

ఆవులు ఎద్దులు యుద్ధము సేయుట

నాగుపాముల రీకి నరావు లెర్ణ
పంపులు యేర్చడి (పక్యాతిగాను
మానవేందుని అశ్వవారముల చేర్చి
నటు
ల
వుజ్జంగ ఆవులు వకి మిరుచూచి -
పొంకముతో మెరసి పౌడెము
(తొక్కుచును

రుడుపును యెరుపును శంఖయు లేక
పొడువు, చంపు, |తుంపు, పొడువు
మటంచు
యెద్దులు చెలరేగె యేనుగల మీద
దంతి ఘటములతోను తగిలి పోరాడి
కొమ్మున చిమ్మిన కుంభ సళములు

ఓ. కగ చం[డ్ర్రమతిదేవి కిక, అవాల్య లీల. (సప్ప్ర దీపమా ($1)

య, రగడపాటి పోటాట
( G గు

నుగులన్ని ఘాధరముశ కూత
ముమ్మరముగ యెద్దులు మొ త్తముగ
దూకి
తలలూడ తన్నుచు యేనుగుల తగ
' పొడిచి చంపు
గుర్రాల మీద ఆవులు గొదకొస
కదసి
నర్రావు లన్నియు నతి కోపమునను
పరగ వాలముల యె తి పొదముల
తాటించి
చాల రోషమున చౌలు!6 దిక్కృరించి
తూరి గ్ముఠాల పొడిచె తుది పదము
గాను
వెను వెంట య(ర్రయ్య
వెసకొల్పుచున్న
చంగళింపుచు యెగసె శంఖయు లేక
అళ్వాలపె రౌతుల తన్నిన అటు
తలలెగసి
అరుచుచు ధరణిపె అన్నియు నాలి
యెగసి పడుచుండెను యా తల లన్ని
భావమరిది చూచి పకపక నవ్వుచును
(వాలిన శిరసుల'పె నడిచె న రావు
లెల

(op)

అళ్వాల బాదుల ౩దురెక్కి
హతము కాయంగ
సలుగు చెద్దులు యేనుగుల

సాహసంబునను

419

చెక్కిళ్ళ వొడిబిన కొమయ్యిలు చౌలకు
నూరు

పక్కల ఎొడిచిన కొట్మిలు బరులకు

వెడలు
కుతికల బొడిచిన కొమ్ములు
గుండెలు తునిగె
వెన్నున కొమ్ములు వెళ్ళగుమ్ముచును
పకాళించి తన్నిన కుంభ స్థళ ములు
పగిలి
మెదడు కుప్పలుగ రాలు మేదిని మీద
య రన్న యరయ్య చూద వేశుక
పడుచు
కరుల నురుమూడుచు యెద్దులు
కల్లి లోపలను
కావు లావులు యెద్దులు రణకల్లి
శాఎయంగ
యర్రయ్య చట్టవారి యరనన్న
యసకొల్పగాను
చూచి పాప సిద్ధిరాజు చోద్యపడు
కొనుచు
యేనుగులు గృురాలు రణమున

యేకముగ వొరిగి

. వుణంగ పన్నిద్దరు దళ వాయువులను

పిలిచి

పలికె నిట్లని రాజు బిరుదు మన్నీల
లు

తోను

ఈ6, చెవులు

40

“వేగ సంధ్య గోవాలుని మాట క్‌ల్లసనీ
పలికిడిరి
యేనుగల అశ్వాల యెద్దు లావులు
గూల్చె
దళములపె కదిసి యిక తాచుల
భ్ర గి
ఆందరూ కదిసి యెద్దులావుల
హతముగా కాయ వలెను”
అని చెప్పిన తుపాకులు ఆగుభుగులు
గాను
యెద్దులావుల మీద యెడమ లేకుండ
కొల్చిరి తుపాకులు రణమొల్లు గాను
రణము రణమున రణభేరి వాయించి
కదిసిరి యీ టెలు కత్తులు వారు

మందపె విలుమూక మంచు చందాన

చలగి సమరము చేసిరి చదరక
| నిలచి
సలుగు 'చెద్దులు ఆవులు పగతులు
నరికొని పోరంగ
యరనన్న యరయ్య చూచి

వేడుక పడుచు

బావమశుదులు యిద్దరూ రణములో
భావంబు పోల్చి
పరగ యిరు దళముల కోపమే
[ప్రళయ వాయువు గాగ

పురు వెన వాయిద్యములు వురుములు
గాగ

కాటమరాజు కథలు

చాయల బల్హాలు రుళిపి ౩చి తళుకు

గుతెఎప తీగిలె ఘన మెరుపులు

గాగ

యసగంగ సూర్యపుఠ ములు యింద

| ధనువులు గాగ

వనుధ తుపాకిగుండు వడిగండు
రా న్‌

గాగ

సిద్ధిరాజు శానలు చెలరేగి యప్పుడు
యీరీతీ భావమున యడము లేకుండ
సాహసంబున గోవుల చలరేగిపొడిచి
కదిసి గోవులు పొడిచిన కడు
వొరుగు వారు
కిలసి విలుమూళలు కయ్యంబులోను
యెద్దులావుల మీద బాకాలు
యెడము లేకుండ
పరగ గురియింపంగ ఫంతపు
నవులు

గొదకొని చలరేగి గోవులు పొడిచ

కదసి గోవులు పొడిచి కాల్చలంబులు
వాంగ్‌
కదసి విలుమూకలు కయ్యంబులోను
గోవుల యెద్దుల గోపాలకుల మీద
యడలేక బాణాలు వెస గురియించిరి
గొదకొని అశ్వాల
కొమ్ము టేనుగులను
కూలిచెను ఆవులు మోర రణవమందు

య (రగడ్డపాటి పోటాట
GG ౧౧

421

ఆవుల ఎద్దుల ఫోరునకు దేపతలు హర్షించుట

హరి హరులు దేవతలు ఆటు మహా
మునులు
రుషులు కిన్నెరులును రూఢిగా
జూచి
యెద్దు లావుల పోట్లాటకు వేడుక
పడిరి
ఆవులెద్దుల మీవ పువుంల నరషంబు
హరులు గురియించిరి వెనువెంట
ఆ షీంతలు విడిరి
మునులు మగి సంతసంబుస యెద్దు
లావులు మదిని
ఉక్‌ తలు
| వేయుట
పాపనివారణంబాయ యిఖపరము
లరుగుదుముస
అనుచు సంతోష ముగనున్న ఆవుల
మీద
వేడుచునున్న ట్టి యెద్దులమీద

“హరిహరులు మాపై

ర

సంసంగ చిక్కిన ._.సావాసులు కదిసి
వేసిన బాణాలు వెలయు నంబులును
యడలేక వేసిరి వేయువిధములాను
యెద్దు లావులకు పోట్లు యడ శక
నాటి
ఘనమైన యెద్దులకు గాయాలు నాటె

ఎల్లయ్య కఠియలబడి
(వ)

తభపోసి మ ర్రయ్య తడవాయ
ననుచ్లు

గన్నెరాకు అంబులు ఆవులకు
ఘడియలో నాటె

దోనెయింటి కోలలు యెద్దుల తొడల
సరి" టై

యేకుగుల చంపే పోతు'దెద్దులు
వరిగె

ఆలంబులో చాల అంపకోలలు
నారు
భోరు భోరున అరిచె పొడిలేగ లెల్ల
చదరక యేసుగుల చెల్లించీ పొడిని
సలుగుటెద్దులు వరిగె సమర-ంబు
లోను

అంతట గోపొలకులు ఆవు లెద్దు ౨
చాత

యెంతయు పగతులమీద
యెసగూల్చె
దళమును యేనుగుల తగగను
ఆళ్వాల
క్లూల్చిరి రణమందు కొదువ లేకుండ
యదరించిన దళమును యంతయు
గూల్చి
యెద్దులావులు వొరిగి పద్దులు వేగ
చెలి

0

పాపసిద్దిరాజు పనిపట్టుట

కదిసెను పగతులమీద క య్యంబు
ఛాయ

క్వీవివీ

కోర్కెతో జగజంపు గొడుగుల
సీడను
సిద్ధిరాజువెంటను (శ్రకంఠమురాజు
పన్నిద్దరు దళశు వాయువులు బారులై
. వుజ్జ్ణంగ
మదము చేనుగుల దీర్చి మావటీల
చూచి
వేవేగ నవ్వుచు యరయ్య చట్టవారి
య|రన్న
అధిక కూరులమీద అప్పుడు కదిసిఏ
మహిపాలకునివద్ద
మదముటేనుగులకు
ఆయుధాల కొమ్తులకు అమరి:ఐచి కట్టి
కడు వేగ గొలుసులు తొండాల
గట్టించి
ఘోరాశి ఢీకొల్సి కొమ్ము టేనుగులను
మదగజంబుల మీదికి మరి చట్ట

యరనన్న
గద తీసికొని క డిసి గమనించి మించి
చేరి వికమళాలులకు శంఖయు లేక
మెండొడ్డి కదిసిన యేనుగుల
మించి గదయె తి
అప్పుడు కదిసి హాంకారులై పోర
పిశుగుతో సరియైన పెను
గదలతోను
దట్టించి యేనుసల దాసి కొట్టినను
కుంభ సళ ంబులు పగిలె
కుంజరంబులు వరిగె
ఆవుల య రయ్య చట్టవారి
య్యరనన్న

కాటమరాజు కథలు

అశ్యాలమీద చెలరేగి హోగు లె
మండీ
వడిసి గ్రీకశమురాజు శిరస్సుపె
వజాయుధంబు బూని
భీకరళ క్రితో నరిగి పెరిగి పడవెచిరి
బావమరదులు యిద్దరు
పాపసిద్ధిరాజును జూచి
కయ్యంబు కాయను కదిసి రావలెను
పరగ గజము పె నుండి పాపసిద్ధిరాజు
కదిసిన వారిపై కరిని డీకొల్సి
ఆగులె కదిసిరి అవనిఘూర్టిల్భ
సాహసులు డీకొన్న చందంబు వీర
తమకముపై నుండి తగ నలనన్న
చూచి వేడుక పడగ చోద్యంబుగాను
పింజ పింజ కదిసి బాణాలు పృథ్వీ
గంపింప
క డువచ్చు బాణాలు గదను యగదట్టి
భీకర లీలతో పెను గద యె తి
కొట్టిరి రిపులను గుట్టలు వేయుచు
రంజిల్ల సాగాను రణవీఢిలోను
కృతయుగంబున లక్ష్మణు లంకమీదికి
కదిసి
వేగ రావణుమీద యదరించినట్లు

ఆ సిద్ధిరాజుమీద యుద్ధంబు ఆటు
శాయగాను
సురులెల్ల దివినుండి చోధ్యపడగాను
తరుచైన అంబులు యడతడవు
లేకుండ
కంచు తుపాకి గుండ్లు వడిగండ్ల వాన
చందమున

య। రగడ్లపాటి పోట్లాట
ఓ టే

పనివడి పోరాడి పాప సిద్ధిరాజును
చేరి యా య్యరన్న శిరమంట పొడిచ
అప్పుడు యరనన్న ఆయిదు
అంబులు తొడిగి
వై చిన రాజు గజము వుర్విపై నొరిగె
వెనువెంట య్మరయ్య యోజనంబుల
తోను
రాజ సిద్ధిరాజును రణమందు గూల్చి
తక్కిన ఉలములు తందర
లాడుచును
చిక్కిన బలములనెల్ల చేరి రణమందు
యెదురు రొమ్మున పోట్లతో యేకుంగి
వీరులె
చదరక నిలచిరి సమరంబులోను
గోపాలకులు వరిగిరి గోవులు మడిసె
పరగ నంతటికిని భానుడు (గుంకె

4

మగిడి వచ్చిరి యిద్దరు మందలో పలికి
అని గెలిచి యిద్దరు ఆవులన్నయదట
నిట్టూర్పు లూర్చుచు పోట్టతో నిలచిరి
యిద్దరును
కనుగొని నలనన్న కవుగిలించుకొని
మునుపటి తమ్ముల ముందర
వుంచెను
గాయాలకు శ్రీతులసి పతి గట్టించ
గొదకొసి యిద్దరిని కూర్చుండ
ను౭చిరి
పల్లికొండ, రాజు, బంధువర్షంబు
శివపురాణము వినుచు యేకచి త్తమున
నుండి
శివరాతి జాగరము చేసినయోట్టు
అతి వేట్క తో నున్న అర్కు డు
పొడ్షిచె,

ధి

~

8

ఏడవ కాండము
కాటమరాజు యుద్ధము

కాటమరాజు పద్మరాఘవుడు యుద్ధమునకు సిద్ధమగుట

అంతట మరువాడు అమావాస్య నాడు
పపంపు నలసీద్ధిరాజు బారు లేతెంచ
కడువేగ యెదిరించి కాటనురాజు
పద్మనాయుడు తాను పెనముగాను
కట్టిరి హనుమంత కాశలు వేగ
హనుమంత కొళ పె రేమంతముండ్లు
చామంతిప్పవ్వుల. బంతులు వేసిరి
చలగుచు వెగ
కనక్ష వడ్డాణము కట్టిరి మీద
మేలుతుమ్మెద రెక్క. మీరిన వన్నె
సంపంగి నూనె వంపించెను చక్కని
కురులు
వీరజడ లల్లిరి వేడుక పడుచు
ముడిచిరి గేదంగులు జడ
ముంచుకొనియుండ
ఫాలమున కస్తూరి బాగుగా దిద్దిరి
పచ్చల చెక్కిన వులిగోరు
పతకములు ధరియించిరి
సన్నపు రుుదాక్ష సరులు ధరియించి
వన్నెగా బికదులు వరుస ధరియించి

చల్లవారి పుల్హ యెద్దు సలుగు టెద్దులకు
కొమ్ములకు కుందనపు కుప్పెలు
దాపీ

ఘంటలు మెడను బొడ్డుఘంట
ధరియించె

షీ

ను నాదుటందెలు దరియించ

q

ఎర్ర

గ 9
శన

పంచ వన్నె జలులు పటెండు వేసె
, వ వ్‌! రా
ముత్యాలు దాపిన మువ్వలు దాల్చె
శంఖు చక్రంబులు చెవుల నమరించ
శివనందయల గుడారు వెడలి

చిరునప్వుతోను
పరగ తా కోరికదీర యా
పల్లి కొండను
తానుండు సింహాసన తమకముపె
నుంచి
మానవేశ్యరుం డెన మాధవుడు
| నలనన్న
అల్ల రఘుపతిని చూచి అప్పుడిట్ట
నెను;

ఖభకిరన్న రాలేదని పశువులన్న తలపోయుట

“భావరో చో బావ! పల్టికొండ
రఘుపతి;

అన్నిట సంతోషమాయ బావ!
ఇమరంగ వినుమ్లు

య|రగడ్డపాటి పోట్లాట

యీవేళ బ త్రిరెన్న లేడాయ బావ!
చలగి యా కురురాజు శానల రీతి
నలసిద్ధిరాజు బలములతో యెద్దు

లావులు ననిసేయు విధము.

క న్నులజూడ బ తీరెన్నకు కారణము
లేదు
నేటికి రాడాయ నేనేమి సేతు
మనసు తీరగ నేను మరి సిద్దిరాజును
మట్టల కుంతలమున నేను వాని
శిరము ఖండించి

425

పగవాని శిరస్సు గంగకు పాదకానుక

పెట్టు వేళాయ
* హరి హర దిహ్మరుదులు అమర
దేవతులు
నురలోకమున నుంచి చూస్తు
వున్నారు
యింతలో బతిరన్న యిటకు
వచ్చునో రాడో

బాపరో, తెలుపుము పంతపు మాటి”

భ క్రిరన్న రాకనుగూర్చి పల్లికొండ చెప్పుట

విని పల్లికొండయు నిస్మయంబంది-
“వో మరిది కాటమరాజు! వినుము
వార్‌ చెప్పేను
యీ జగడ వృతాంతము భక్తుడు
యర/:గిన్నాఖ్ళు
దశమి యేకొదశి ద్వాదశ మొదలు
యీశ్వరుని పూజ కాయగా యేక
చి తమున
వున్నాడు యెరుగదు వొగి పెద్దలళ్ళు
నేడు
అక్కడ పెద్దలకు మోక్ష మందించు

వేళ'

కొడిసి పగతుల చంప కాలణము నీకు
యసయంగ తుదియుద్ధం యిపుడు
నివ్వు యరగడ్డపాట

పరశు భిండివాల వద్దెసంబులతోను
పగతుఆ మీద నీవు యెద్దులు పరగ

డీకొల్పిన
చేసేటి యుద్ధము ఛెల్లేటి బలము
కాశిలో నీ యుద్ధము కానవచ్చెని
అప్పుడు భ క్రిరన్న ఆ విశ్వనాధునికి
వప్పుగా సాష్టాంగము వనరంగ

మొక్కి.
వేవేగ దొనకొండకు వేంచేసు నతడు
కనక రథములో వచ్చు, కాటచురాజు!
కాశి తీర్ధంబును గయనున్న విభూతి
దేళాం్యతి అయ్యగారు తెచ్చే ని యిటకు
సరగ మున్నూట యన భె ఆమడ
నేట రేపటగాని నెళవుగా రాడు

428

దివ్యదృష్టిగల భక్తుడు లేడను దిష్టి
సీ కేల?

కాటమరాజు! మీయన్న వున్న మి
నాకు కొద వేమి?

యిరువురు వంశముల వారికి

యిహ పరము లియ్య
అరిగెను భక్తుడు వు తర కాశియా త
ఆవులు మేప దక్షిణానికి అరుదెంచి
వస్తివి

కాటమ రాజు "కథలు

పగలు చేకూరెను పశుపతిరాజుః
నీవు నీ పగతుల నిర్జించువరకు
తల్టివంక వార్ని తం డివంక వార్నీ
యేడు తరాల పెద్దల వెంటబెట్టుకొని
భక్తుడు వచ్చేసి సీవ పగ
సంహ్వారించు”'
పల్లికొండమాటకు పతుపతి నవ్వి
“విన్నపం వున్నాది బావ! విను;మని
' పలికె

పశుపతి పల్లికొండ సెలవు వేడుట

“పరగ యాదవులు పరవుపకారులని
తర తరముల నుంచి ధా,తిలోపలను
పొగడబడుచు వుండ పోట్లాట
గలిగి
తగిన రాజు లేడు ధాతీని
యిన్నాట్ట
నా పుణ్యవళమున నే కోరినట్లు
సీ పాద పద్మములు నే చూడ గంటి
రాజువు గురుడవు రక్షకుడవు సీవు
భానుకులజుండగు పల్లవాడి రాజు
యేనుగ ఘటములతో యదరించినాడు
యదరించి యుద్దము శాయ మాకు
మాకు యేది వుపాయంబు?
కదనంబు చేసేటి క్రమము లెల్ల
నేడు

యీడె న రాజుతో యుద్దంబు గలిగె
తమకు సెలవిచ్చి నీవు తమకముపె
నుండి
చూడుమా వో బావ! చోద్యంబు
అనక",
అను రాఘవుడు తాను ఆ
పల్లికొండకు
వినయులై అనేక యిష్టములు జెప్పి
ముగ్గురు మూర్తులు యిచ్చిన
ముక్క మ్మికుంతము
డాబేత కుంతలం డాయంగ బట్టి
ఖడ్గ (తిశూలమనే గాండీవ మంది
పగతుల వడి గూల్ప పద్మరాఘవుడు
కనక నంబుల పొది గాజు విల్టందె

కొందరు కనకపిడి కోలలు బి ట్థిరి

య; రగడపాటి పోటాట
UL 6 య

అందరు యాదవులు సూర్యక టార్డు
ఆంది
గొనకొని వక లక్ష గోపాలకుల
నడుమ
ఆనాడు శ్రీరాము పెండ్లికి ఆరుగు
వం
చందమూను
గలిగి పేరంటాలై గంగయు రాగ
పెనగొని తినూర్తిలు
పెండి పెదలు
రా చి
పనివడి శారదాదేవి లక్షీ
పార్య్వతియు
దేవతలు భృత్యులై దివినుండి చూడ
కమలాక్షు శ్రీహరి కరుణని రాజును
కనక రథమై యితరులకు

కానంగరాదు

గాగ

427

మునుకొని మహామునులు దీవింప
పరగ తుంబురు నారదాదులు పొగడ
గవకూడి యా దేవకన్నెక లంత
“కల్యాణము గౌరి కల్యాణ మే”
యనుచు
మంగళ శుభకార్య మెనట్టు రాజుకు
చలగుచు నేతేర సమర సర్నా హంబు
మెరసి
భజం|తీలు రుంజలు పంచ
వాద్యములు
_తిజగంబు లెల్లను దిగులుకొనగాను
నవపంజ గొడుగుల నీడను నలనన్న
గదిలె,

నలనన్న రణమునకు నడచుట

పడిగెలు గొడుగులు వుభయ
పార్శ్యముల

మెరయుచు పట్టిరి మేలు మేలనుచు
నడుమను బసువన్న నందివలె గదిలేె
.లసి యిరువంకలను పమథాదుల

వలెను
సలుగు బెద్దులు గదిలె సాహసం

మెరసి
ఛత దామరములు చేరి పట్టంగ
వెంట వింకామరంబులు

వేయుచుగుండ

ఆలవట్టంబులు రాజుకు ఆవ లీవలను
సింహ్వతలాటములు రాజుకు చేరి
పట్టంగ
భుజకీర్తులు గల రాజుకు భూ చక
గొడుగులు పట్టిరి
హనుమంత పడిగెలు అసుర
| 'తలాటములు
ముందర రణభేరి రాజుకు ముకుంద
బల్రెము
నరగలు వీణెలు నాగస్వరములును
_మఘమ్మున (మోవంగ కదిలెను ధాజు

428

క తశీడు నలనన్న క దిలి రాగాను
కనకతో కదిలెను కాంతి చెందుండు

[పళయాంతకుని టోలి పద్మనాభుని
బోలి

కాటమరాజు కథలు

నలసిద్ధి రాజుతో నని శాయ బూని
నిలచ గొడుగుల నడుమ
నీలవర్గుండ,

నలనన్న రూపమును చూచి నలసిద్ధి ఆశ్చర్యపడుట

శానలు నలుగడల చేరి కొలువంగ
గజము పై సిద్ధిరాజు క్ర మగని చూచి
కాటంరాజు చక్కదనంబు కడు
వున్నతంబు
అతని గ్మ్యాళంబు చూచి
ఆశ్చర్యమంది :
“యిన్నాళ్ళు భూమి యేలిశిమి
మనకు
యితని దొడ్డత నంబు యితని
రాజనము
యెంచి చెప్పగలేదు యవ్వరు ఆయిన
అనుకోంగ విన్నవారము కాము
ఆళ్చర్యమాయ
బాత కులతలము బట్టి
_ చసుదెంచినపుడు
యితడు గొల్చరాజని యేర్పడ గాక

ఆలా యుధం పట్టడాయకు గాకి
బలభ, దు రాముతో పాటింపదగును
శరచాపము యితడు చేబూనితేను
పరికింప శ్రీరామభ దుడనవచ్చు
గాండీవశస్త్రములు కడు లేవుగాని
పాండవార్డనుడను (పతి యనవచ్చు
యింతవాన: తొదముట్ట యుద్ధం
చేసిన
పంతము సిలుచు"నని సిద్ధిరాజు
బలమష.తో అనెను
“పంతముగల నలసిద్ధి
పట్టభదునికి గాక
తక్కినవారికి తరముగా'దనుచు
అని యిట్లు పరివారము అంతయు

ఐలుక .

కాటమరాజు-నలసిద్ధి కయ్యమున గలియుట

యిన కులాధిపుడై న యా సిద్ధిగాజు
కొటమరాజుతో కయ్యంబుశాయ

బలము

మేటి బిలములతోను మెరసి పోధాడ. కదిపిన చూదాన కాటమరాజు

య రగడ్డపాటి పోటాట
Ce లా

పొందుగా నించి పోల్చి మదియందు
'పేరుసాగిన సజగుటెడ్డు పెండ్లి
దొరల గాగ
పేరుగల బసువన్న
పెండ్రికొడుకుగాగ

ద్వే
ఆఅరుగుగాగ
శ్రీదేవీ శ్రీకాంత సేసలు చల్ల
కడగి పేరంటాలు గంగయు గాగ
పశుపతి నలనన్న పద్మరాఘవుడు
పేక్మితో బసునన్న ఇ
- తోడి పెండ్లికొడ కయ్యె
నిగుడంపు తుపాకి నిప్పులగుండ్డు
యెలమితో సెండ్రికి
యొదుర్కోంలుగాగ
ఆరిచి వేసేటి ఆంబులు
. ఆశీంతలుగాగ
జబురు రుంగులు కాల్చిన
సరితాకు గుండ్లు
విరజాజి మొగ్గల 'వెట్టాట గగ
పెడబొబ్బలు వూర్చిళ్ళు పెద్ద
రంతులును

499

చూచి వేడుకపడుచు శూరుడై
వుణ్ణంగ
కదసి పోరాడుచు కొందరు.
కయ్యంబులోను
చెయిచెయ్యి తారసిలి ఛంకయులేక

సురియలతో పోట్లాడుదురు శూరులై
కొంత

కాలు కొలు పెవసి ౩ ల్రిలోపలను
వనరైన బాకుల పోట్లాతువారు
పండ్లుగీటుచు కటార్డు పెకొని కదసి
పడిగుద్దు లాడేటి బిరుదు మన్నీలు
పరువడి సేయుచు పరగ నవ్వుచును
కడిసి సూర్యకటార్ల పొడిచి

కల్రిలో పలను
“వో స్వామి యనుచును

వొరిగేటివారు
విల్లనంబులు పూని వేట్టాడువారు
చిల్లకోల అంబులు చేరి వేయంగ
తూరి యా బాణాలు దురమందు వెళ్ళి

సమరంబులోవల చౌకశళించి కదిసి
జంజూళ ముల పొడిచి

సరినొరుగువారు

కదసి కాన కత్తులచూసి

కడు పాహసమున

అరతుచు నరకుచు ఆటు పొడుచువారు

పూని యీ పెలతోను పోట్టాడు వారు
మాఘ జహుళ అమావాస్య
వంగళ్యార మునాడు

. 87. పురోహితులు

480

అధికులె సోదిది అంతక ఒతకును
హేరాళముగ నన్న యా

అధికులె యాదవృలు ఆతి
సం భమమున
శూరులై యుద్దంబు సేయుచుండగను
చల్చవారీ పుల్ల యెద్దు సలుగు టెద్దులు
అపుడు
చలరేగి యేనుగులు చర్చించి
పొడిచి
కోలాహలముగా కొమ్ము టేనుగల
చంపీ
సలుగుటెద్దులు యేనుగల '
| సమయింపగాను
[పళయకాలరు దుండు
బసువన్న యపుడు
పరగ సిద్ధిరాజును పారంగజూచి
దళములపై దూకే తందరజేసి
ఘనరాజు యెక్కిన గజముపై దూకి
చౌకళించి కొమ్మున సాహ సంబునను
ఆగుడె బసువన్న ఆదికొని కదిసె
బసవన్న ప్పీద్రిక్ర భద గజంబును
యసగంగ డీకొల్పె యా సిద్ధిరాజు
గజము పెకొని రాగ కాలుకాటించి
నిలచి రంకెవేసె నీలకంళుని బోలి
బసువన్న రంకెకు పట్టపు యేనుగ
గజము సింహ్వము చూచిన క్రై వడి
కాగ

శాటమ రాజు క్ర ఖలు

మించి ఘంటల (మోత మిన్న ంటి
(మోవ
కాలు దుప్వి దూకి గజమును బొడిచి
కుప్పించి పొడిచిన కుంభ సళము
పగిలి
గజము రక్రము శల కాల్వ
చందమున
తప్పక ర క్రము ధరణిపై బారె
భోడదున కొండవలెను గజము
భూమిపె వరిగె
ధారిణిశ్వరుడు సిద్ధిరాజు ధరిజిపె
నిలిచె
కదీసె బసువన్న పై కాల్బలము
తోను
బసువన్న యిరుగడల పగవారు
చేరిరి
ఆదికొని బసువన్న మీద అంప
వర్షంబు
పింజ పింజలు కదిసి పెన
వెయ్యంగ
వుగుడె నలనన్న వురువడి లేచి
కళ్యాణ శుభమనుచు కాటమరాజు
యడపక ఘంటల కుంతల మెత్తి
ర్ఫుశిపించి యా సూర్యకాంతులు
+ చదర
అప్పుడు తళ తళ మెరయ అవని
గంసింప
ఘంటల కుంతలం రుశిపి చిన

ఘనుడు సిద్ధిరాజు

య్య రగడ్డ పాటి పోటాట 481!
ళం ౧౧

కదిసి కాటమరాజుతో క యపగ్గంబు సూర్యునికి య[రకావురు

= బలము లందరు చూచి భయమంద ఆతీవేగ చం,దునికి మేఘంబు
గాను క ప్పినటాయ
,. లుజా దీసికొని నలసిద్ధిరాజు కాలాంతకుని బోలి కాటమరాజు
దక్షుడు శంభుడు తారసిలి నట్టు సిరి లఘువుతో కదిసి యా
ధరణి గబ్బరం యెగయ తగను సిద్ధిరాజును
పోరాడి యెదురు రొమ్మున బొడిచెను యగసి
కడు వెట్కతో రాము రావణులు కుంతలాన

కదసిన యట్లు కుంతలాన పొడిచిన గుండెలు పగిలి
పృథ్వి ఆకాశంబు ఘూర్డిల్హ పోరిరి రంతుగా నార్చిరి రణవీథిలోను
యిద్దరును నెరిగూలి రణముపె నలసిద్ధిరాజు
మచ్చము మచ్చములు మర్హాడి నట్లు కాటమ రాజుకు యర గడ్డపాట

వారధి వారధి వడి క దసినట్టు కారణం కనుక
వడికొని పోరాడి వసుధపె నంత వొరుగుచు కాటమరా జును
మేరువ మేరువ కదిసి మెరసిన యట్లు యద రొమ్మున పొడిచిన
సాహసంబున పోరిరి సాహసు అ కాటమ రాజుకు తగిలే గాయాలు
ఓదరు అంతట సీద్ధిరాజు హతమాయె
ధరణి ధూమము యెగిసె నురలు నపుడు
తందర నొందిరి

సురలు కండ్లు, మూసిరి
కడు చోద్యంబు నొంది

సిద్ధిరాజు మడియగా చింకర్ణ ఖీమన పద్మరాఘపునితో
పోరుట

సిద్దిరాజు [పధాని చింకర్ల భీమన అధిక యుద్దము కాయ నప్పుడు
థి టా దా థి

కాటమరాజు సంగడీడు పధ్మ కిదిసి
రాఘవుడు

489

మన్నీల బొమ్మినేవు మరి
దళవు తోను
రాగాను యా పద్మరాఘవుడు కదసి
గాజు విల్దును కత్తి కనక బాణాలు
వేయుచు ఆర్బుచు వెస గూల్చె రిపుల
మరియు పగతులు మార్కొని
వచ్చిన
చిరిపోతు రాజుకు శివమెక్కినట్లు
పద్మానాయుడి మేన బాణాలు దాకే
[పధాని ఖీమినేడు బవరంబున గూలె

కోతీమురాజు క థలు

మక్‌,
Cen

ల బొమ్మినేడు మామీద గూలె
పరుగుచు పొడిచిన పద్మనాయుని
వక్ష సళాన
పోటు నాటిన వీరభదుని సోలి.
విడబడి బారెడు వీరజడు
తూలగాను
కోపాగ్ని కన్నుల గురియుచు రాజు
కుంతళం ర్భుళిపించి కూల్చిన రిపుల
దంతీల బొడిచిన ధఠగూలు విధము

యుద్ధభూమి వర్ణన

కూలేటి పీనుగులు గునియు నళ్వాలు
వాలేటి పీనుగులు వరుగు
లొటపిటలు
కదిలేటి మొండ్యాలు కల్లి నెడలేక
చెదరేటి కండలు రకాన
. లై చెల్లింపుచుండె
కొండలవలె యేనుగులు కల్రిలో
గుర పెట్టుచుండె
ఆడాడ పగియుండు మోపులై
ఆయుధంబుబును
కొల్లగా పడియుండె రణమందు
కోలపడిగెలును
[ తొక్కితే నలిగిన తుడుము లెడలేక
యెడలేక పడియుండె యేనుగు
చవుడోళ్ల

తెప్పలై రక్షాన తేలు గొడుగులును
కుప్పలె పడియుండు గురుపోతుజల్లు
యీడాడ బడియుండు

ఏంజామరములు

- 'ఫొగలుచు రణమందు మొండ్యాలు

పొర్ణాడుచుండు
కడలేని లొటపిటల కలిలో వరిగి
కొదవలేక రణమందు కొండగట్ట రీలి
పడియు పౌర్దాడేటి భ్వదగజములును
చం దవంక గొడ్లళ్ళు చేపట్టు
కతులును
భదగిర యీటెలు భదాయుధములు
వొరలె పడియుండె
వగి రణమునందు

య ర్రగడ్డపాటి పోట్లాట
చౌతట్ట పోసము సవపెశ
గొఎసులును
రాకట్టు కడియములు
రత్నహారములు
ముత్యాల హారములు
ముద్దుటుంగర ములు
పతక హారములు బలు సొమ్ములెల్ల
రకాన పెనగొనీ రణమందు నిండె
సెకపు దుప్పట్లు చలువలు మడిగి
తెప్పలై రకాన తేలాడుచున్న
పెకొని పడియుండె పడివాగెలన్ని
యింద సీఐపు కత్తులు యినప
జీరాలు
అంకె వన్నెతాళ్ళు ఆ క లచుటరి గెలు
పొంక మైన మంచి భూచ[క
గొడుగులు
అసుర తలాటములు ఆ శంఖ
చకములు
వనరైన ఆ మంచి వన్నె గుడార్హు
హెచ్చుగల్లిన యట్టి వెల్లగుడార్జు
యె తీనచో పీన్లులు యెడలేకయుండె

మురిగిన మొండాలు మూల్లు
పీనుగులు
పరపరలై యున్న పట్టుదట్టిలు
కకచికలె యున్న కక్కుక ళ్యాలు
అమర గట్టిన సక కాతు పల్థ ముల
యళ్యాలు
అలసి గాయములతో అటు
తిరుగుచుండు

28)

438

కుంఖ్రి శి పల్లాలు కు* ఎనశ్వాలు
కరమొప్పు కేడెబు కావు పడగలును
పడగల [కిందనుపరగ మొండ్యాలు
చాలుకొని పడియుండు
సంకుటరిగెలును
కూలిన లొటిపిటలు గునియు
నళ్వాలు
హేరాళముగ నుండె ఆ రణమందు
నడికట్టతో వరుగు నాయకులు
తరుచు
వడ్డాణముఐ వరగు వడుసు మన్నీలు
బొమికెలు శిరములు | పోగుల
- "యుండె
వ, జాంగి ధరియించి వరగు వ జీలు
గొరక పోటులునాటి గొర పెట్టుచుం డ్రి
చిల్లకోలలు నాటి చెల్లి సాహసులు
గడియాల సాహసులు
మడిసియున్నారు
చినిగిన డొక్కలు చితికిన తలలు
పారేటి రకాన పడిన మొండాలు
వక్కలు ముక్కాలై వరగె
రణమందు

'పెదిమెల దంతములు పెనగొని
యుండె

చెక్కిళ్ళు చెవులును చేతులు మరియు
మోకాటి చిప్పలు ముంజేతి వేళ్లు

కనుగుడ్డు ఆడాడ కండలు వుండు
పుర్రెలు పుసికెలు పోగులై యుంగె

484
పండ సందును గరచి పటి
య యు

తరచుగా రణమున తలలు పడి

యు డె
బాకులు చేపట్టి పరగ విడువకను
అటు వక్క. పాణాన అల్లాడు

నరులు

మొన తెగిన హ సములు మోపులె
యుండె
కుమ్మరి చేసిన కుండల కునుదు
కూర్చినట్లు తలలు గుటలె యుండె
య ధట =
గజములు అశ్వాలు కాలు బల ములును
రణమందు అరొలేక రాసులె
యుండి

యాదవుల గెలుపునకు హరిహరులు మెచ్చుట

తమకంబుమీది యావవరాజు అపుకు
వస్తా9ల తులసిని పరమాత్మ
యనుచు
వెడుచు కట్టుకొని వీర శేఖరులు
నలనన్న పోటులు నాటిన వెనుక
అరు వై యేండ్ల నాటి గాయాలు అవి
పర్టికొండకు
అప్పుడు నలనన్న వారి హరుల
వేడ
పల్రికొండయు దలచె పర మేళ
యనుచు
మెచ్చిరి దేవతలు మేలు మేలనుచు
ఆతని అందము దృఢ మంతయు
చూచి
హరి హరులు వారిపై ఆవలీలగాను
పృధివి.పె కురిసిరి పుష్పవర్షంబు
అంత గోపాలకులకు ఆవులెద్దులకు
మూర్చ తెలిసినయట్టు మోహంబు
వీడె

దివమూ రి పలికొండ .దిషి
Cn య టి

నూపాొంచి
ముందు యుద్ధము చేసి ముమ్మయ్య
పోచయ్య

“రా రమ్మని పిలిచి, 'రణములో
వార

కాశిలో వున్నట్టి ఘనుడు భక్తునికి
చెప్పంగ కారణము చెంది వు న్నాది
యోగ మార్గంబున యొరిగింపు”
డనగ
శలవంది కాశికి చేరిరి బాలలు
అయితన్న నలనన్న అమర
యాదవులు
పంతాన ఆరులను పట్టిపోనీక
కుంతళముల సామంతుల కురుచ

కతులను
కటార్జు జంజూళ ముల్లును
ఖండివాలములు

ఘనమైన సిదినాజు కౌల్చ అంబులను

ధి

య, రగడ్డపాటి పోట్లాట 486

పరగంగ గద్దెపై బంతాడినట్లు ఆవుల డీకొల్పి అకాల గూల్చి

వెస యుద్ధమన పెండ్లి వెడుకై నట్టు సిద్ధిలాజు బలముల (సిష్టపె కూల్చి

అందరి మనసున అర మరలేక టొందితో బొల్హావు పోయె న్వర్గంబు

విరివిగా దళమును యిలగూల్చి అజుడనే పుల్లెద్దు హరిపురి కేగె
తాము పగ మిగుల కుండంగ |పక్యాతి

పంతాన పోబడి పగవారి చాత గాను

యెద్దుల వుసి కొల్పి యేనుగుల పగదీర్చె యరగడ్డపాట నలనన్న
చంపి

భక్రిరన్న వచ్చువరకు రణరంగమును వీరగంగ

కాచియుండుట
పల్పవ రాజుల పొలేట జంపి ఆ రణము కన్నుల చూచి ఆశ్చర్య
పగవారి రక్తం గంగకు (ప్రదక్షిణం మంది
తిరిగి “పరువృపకారులు యాదవులు బహు
పారుచుండగ గంగకు పగవాని పరాకమమునను
శిరస్సు సొధించి పగతుల చాల నమయించి
పాదకానుక పెట్టి పస్తుతిచేసి ఆరలేక వరిగిరి ఆమర్‌ యాదవులు
అల్ప కాశియ్యాత అటు బోయినట్టి రణము కాపాడితే నాకు రణభు క్తి
వల్ణవుల భతి రన్న వచ్చిన దనుక కలదు
నన్ను పూజించిన నాథుల రణము
గంగను రణము కాపాడవలెనని వనర కాపాడితే యిటకు వచ్చి
రాజు వేడంగ బ త్రిరన్న
సంతోష ముప్పొంగ గంగ చయ్యన కలియుగంబున నాకు భుక్తి కట్టడి
లేచి చేసు”

తమ్ముడు పోతురాజును తానును అని తలచి ఆగంగ ఆ పోతురాజు
మరియు వల తిరిగి అ రణము వనరంగ
కలి నడుమ నిలచి రణము కనుల చొచి?,
లు a ఆ
చూచి

488

వల్ల్ణవుల తిరుమందులమీద వెన
వెనాన
శేషగిన్నె 58 త్రో వీరశాసలు
చేపట్టి
అందరిపై చిలికించి అప్పుడు
ము; దించి
యోగ వాలకుండ యీపి ఫెట్టకుండ
కాకులు ఆ రణమందు కదిసి రాకుండ
నక్కలు రణమున నిక్కి.
చూడకుండ
సీచుకు భూతాలు నీగిరాకుండ
కె'సుకు గద్దలు కారాడకుండ

కాటమరాజు కథలు

ఆకాళము పొయ్యే పక్షులు
అరు వఎచకుండ
మేదినిపై పందులు మెడ వాల్పకుండ
ట్టలో చీమలు పొలసిపడకుండ
ట్టిన తిరుమణి పీటె త్తకుండ
పూసిన శ్రీరామ గంధం
పురిచిట్టకుండ
కాంతిగల దేహాలు యీరీతి
కందువారకుండ
రమణతో కాపాడుచుండెను రణవీర
గంగ

అ
స)
పె

అగువుంచి కథ

అవతారిక

శ్రీకృష్ణ దేవుని చితాన దలచి
అంచితంబుగా శారదాంబను ఆత్మలో
దలచి

రమణ తోడుత విష్ణురాజుకు
(మొక్కి
[బెమరాంబికను మదిన పార్థన చేసి
శ్రీ గిరిజాధీశు సిరుస్సున వున్న
భాగీరథీ గంగను ప్రార్థన చేసి
వొణిత బాషించి వెన్నుకు నెకి శా
వాణావీరుఖ [పెగ్నె కొనియాడి
కాళిదాసుకు భువి కవివరుల కెల్ల
తాల్మితో సాష్టాంగ దండంబు బెట్టి

వాలాయముగ నందరిని వాక్కున
దలచి
సంధి లక్షణ మెరిగి
చప్పునేర్చిన యట్లు

ముందుగా సంభువులకు
' ముద(మున మొక్కి...)
(కలుములకు పుట్టిల్లు) ఘనత
విలసిల్లు
చెలగి జరుగున పల్యా చెన్నయ్యను
వాడు
పుడమి అరుంధతికి పుట్నింటి
ఘనుడు
కడు వేగ అ(గుమంచి కథ
వేట్కతోను)
శ్రీకరంబుగ చెప్పెద చెలగి
యాదవుల కథ

[పాక టంబుగ వినుడా _పిక్యాతిగాను

పోలురాజు సంతానము

వల్లవుల గోతాన వంకా ట్టిసోము
= ,*తోడుతను పోలురాజనగ
శివుని పోలిన గనుడు

అనువఛాంగ లక్షిమ్‌ కృప నందుల
సిరిదేవి

పార్వతికి సరివచ్చు పరమ కల్యాణి

అ పోల్లురాజుకు యేరువ రాజులై యలమి జనియించె

488

భక్త వొచ్చల చేరు పరగ

నుతి కెక్కు

భకుడు ఆకి ,.. +. ee -

అతనికి తమ్ముడు అమితమరాజు

భూతలంబున రిపుల పొరిబుచ్చునట్టి

అయితమరాజుకు తమ్ముడు
అనుజుడు ముమ్మయ్య

కాటమరాజు కథలు

వనధి గంథీరుడు
ముగ్గురి మూర్తుల పేరు ముదము
- తోడుతను
పొలుపొందు కీర్తుల పొదలిన గనుడు
అన్నల ము(గ్గురికి ఆగుమంచి
యనగ
వన్నెగా జనియించె వారుజనే తి

అగుమంచి సౌందర్య వర్షన

ఆల్య!కు సరివొచ్చు అగుమంచి
గుణము
తెల్ప్లమిగా ae 366 504
నల్దతుమ్మెద టోలు నాతి తీలకురులు
అలర చం,దుని టోలు అతివ
సీ మొకము
మెరుగుటద్దముల బోలు మెలత
చెక్కిళ్లు
కాముని చెరుకుయిండ్డు గతినుండు
టొమల[
చెలువముగ బేడిసకు సరివచ్చు
కన్నులు
నిండు సం|పతికి మొగ్గ నెలత
నాసికోము
మెరుగు తీగను బోలు మెలత
దేహంబు

దాడింభ వితుల దనరు సల్వరుస

తామర తుండును బోలు తరుణి \
అ సములు
కనక కళిశముల బోలు కాంత
కుచుములును
కొదమ సింహ్మము బోలు కోమలి
నడుము
నీళ్ళ సుడియను టోలు నెరవైన
నాఖీ
ఆరిటి సంభముల బోలు ఆతివె
సపెనుతొడలు
పొటక [ర లనవొచ్చు బీగువారు
పిక్కలు
చిగురుటాకులు బోలు చెలియ
పాదములు
పగడపు మొగ్గల టోలు
పాదముల వేళ్లు
నక్ష[తముల టోలు నఖముల తీరు

1. అవాల్య 2, సంవగ్గి

CNN mm

అగుమంచి కథ

కామధేనువును బోలు
కమలాశి మోము
బూదేవి సాక్షిగా పొగడంగ దగును

489

తరుణి క్రీ రిక ందంబు

తగు చంద బింబ

అగుమంచి గుణములు

యిన్ని అందములుగల యింతి
అగుమంచి
పన్నుగా దనకొండ పట్నంబులోన
వల్పవులు ఆరువేలు వణీతలలోను
మెల్టసుగంధి యాముదిత ఆగుమంచి
అక్కన్న దనకొండ నలర తానుండి
భకుని చెల్లెలు భామలలోను
వుతమురాలు ఆగుమంచి
పు త్రడిబొమ్మ
కాటమరాజు చెల్లెలు కలికి అగుమంచి
మెటిగుణములతోను మేలగు
అగుమంచి
అయితన్న చెల్లెలు ఆణిముత్యము
బొమ్మ
వ... కాంత ఆగుమంచి
భట్టావులరాజుకు బాగైన చెల్లెలు
సుట్టాల సురభియొ సుందరి
అగుమంచి
కరియావుల రాజుకు గాంభీర్యపు
చెల్లలు
మరియాధ గలిగిన మగువ
. ఆగుమంచి

యరనన్న చెల్లెలు హేమంపు బొమ్మ
ముమ్మన్న చెల్లెలు ముద్దు రామచిలక
కొమ్మలలో కెల్ల పూగొమ్మ ఆగుమంచి
వీరన్న చెల్లెలు పృథివి లోపలను
ఫొందుగా తిరుమందుల పుతమ
రాజుకు
కుందనపు బొమ్మయగు కులసతి
అగుమంచ్చి
ఆ త్తవారింటను అలర 6గనుండి
వు త్తమురా లగుమంచి వొనర
యిట్టనియె:
“పె డెండి దాదులార! పనిబూని మీరు

కై జేసి ముత్యాల గద్య! దేరమ్మ'”
చెలువుగా నీలాల చం[దళాలలోను
భలువుగా పచ్చలు బాగుగా దాపిన
పన్నెండు స్తంభాల పందిళ్ళ నడుమ
శృంగార మైనట్టి చెలువంపు గెద్దె
దాదులు యా గెద్దె దాయముగ దెచ్చిన

మోదముతో ఆగుమంచి ముదిత
కూరుండె,

లి. గది
౧

440

కాటమరాజు కథలు

అగుమంచి రెడ్తను పిలువనంపుట

వేవేగ దాదుల వేగంబె బీలచి
దండిగా పలికెకు దాదులతోను
“సొలు పొందగా బోయి భూమిటో
రెడ్డ
చెలగి పిలువరమ్మ చెలులార! మీకు
వారితో ఆకోచన వొగి కాయ వలెను
చేరి పిలుచుక మీరు శ్మీగమే రార
అని యానతిచ్చిన అంతలో దామలు
పనిబూని యందరు పరఠికి యిట్టనిరి:
“యివ్యరెవ్యరిని పిలుతుము
యేకాంతమునను'
ఆవేళ అగుమంచి అడిగిన యపుడె
యింతి దాదులతోను యిట్లగనిపలి క:
“పొట్టపాటి పోలిరెడ్డిని పొలపు
, మీరంగ
గట్టిగా తోడి తేర కమలాకులార!
పొదిలి గంగిరెడ్డిని పొంకముతో
మీరు
కదిలి పోయి పిలువరమ్మ
కాంత్‌లార! వేగ
నాదిండ్డ పౌపిరెడ్డినీ నలినాకులార !
పన్నుగానున్న యా భూపతి రెడ్డిని
వొన్నెగాను తోడితేరె వాణితలార।
మీరు
వోరుగంటికి పెదకాపు వొనర

కూర్మితో రమ్మనరె కోరిక మీర
యేర్వు రామిరెడ్డిని యెలమితో మీరు
పరువున తోడి తేరె వో వణితలార।
యలమంచి కొమ్మి రెడ్డిని వేకేగ మీరు
నలువున తోడి తేర నరినాక్షులార!
నకొండరు పెదకాపు ధా క్యాల
గంగిరెడ్డిని
గనముగా తోడితేరె కమలాక్షులార!
రాజుకు కొలిగినవారు ఆక్కి_రెడ్డిని వో
అంగుణలార క్‌ !
మక్కువ తోడితేరె మాట్లాడ వలెను”
ఆని యానతిచ్చిన ఆ తలో దాదులు
పనిబూని యందరు పరువున బోయి
వినయముతో రెడ్డను వేగమే
తోడితెచ్చిరి
మక్కువతో ఆగుమంచికి మరి
విన్న వించిర్‌:
“మాట తప్పకను రెడ్డ తోడి తెసి
మమ్మ
వయ్యాన దాదులు వనర నిట్రనిరి
అక్కన్న ఆరెడ్ధను అప్పుడు చూచి
జముకాణము పరిపించి జననాథు
_ చెల్లెలు
కు సరించి రెడ్డను కూర్చుండ నుంచి
విన్న వించె రెడ్డతో వేడుక మీర:

ధ్‌, అంగనలార

rE porn nn

అగుమంచి కథ

441

పాలేటినుండి అన్నల వార్తలు రాలేదని అగుమంచి
శీవరా(తి జంగమార్చన చేయ నెంచుట

“మా యమ్మకు తమ్ములార! మాకు
మేనమామలార।
పయనమై మా యన్నలు పాలేటికి
బోవుచు
పాయక నాతోను పలికిన వివరములు
వినరయ్య చెప్పెద వివరంబు మీకు
ఘనముగా రెణరంగ కంఠీరవుండు
మా యన్న అయితన్న మాధవ
డపుడు
నయకశాలి పోలురాణు నందనుండనగ
రాజ తేజోనిధి రాజు గ *సింహ్మము
బోజండు6 వుత్తమ పుణ్య భూపాలు
పున్నమ చందుండు భూమేలు రాజు
సన్నుతి కెక్కిన సర్వాంగ మూరి
మరియు యీ శివరాతి
మాసంబునకును
తిరిగి వచ్చెదనని తెరగొప్ప నాతోను
వలనొప్ప బలికెను వరుసతో
వినుడా!
యలమంచి పెద్దలార ! అందరు
వినుడా!
చెలగి ధేనువుల మేపి శేమమున
మేము
ఆగణిత' పాకేట అందరము మేము

(నిలచి మాగస్తానము జేసి
మక్కువ మీర
అప్పుడు శిపర్నాతి అత వేగమునను
తప్పక వచ్చేమనిరి దొాయం౭గ
మా యన్నలు
రారైరి శివర్శాతి రమణతో వినుడా!
అరయంగ మా యవ లు ఆపు

Cre

డిట్లీనిరి
“చెల్లెలా! మా అందరి కేమంబు
సీకును
మెల్లముగ పంపేము మేలువా ర్రలు
సీకు
పావురంబులచేత పంపేఘయు' అనిరి

రావాయ పావురాబిలు రాజులు

వార్తలు
కేవాయ పావురాయిలు నా కిపుడు
దిన డిన వార్త

_చేటుకు పావురాయిలు చెలికాండ్హ

బాసి

పరగంగ ఆడువుల పాలు గాబోలు

చెలరేగి పావురాయిలు చెలగి
దిక్కు-ల 'కెగెసి

6. భోజుడు

442

రాలేక పావురాయిలు రణములో

బ్రిక్కి
పోలేక పావురాయిలు పూనిక దప్పి

కూడలి సంగప్ప గడి
నుండకుండీన |
రాలేక పావురాయిలు రణమందు
జిక, కుండీన!
కోను చెదిరి పావురాయిలు కలిగిరి
కొండకు
కలిగిరి కొండకు కదిలెనో గాక!
చూపు దప్పి పానురాయిలు =
చుండి కొండలకు చేరెనోగాక
గోపాల్కు-ల వార్తలు కొంచు
రావాయ
వేగుబోబమిన పావురాలు వెలికొండ

-బదై గాబోలు
వాగిర్త చెరువుపె వాలకుండీన?

సక్కని పావురాయిలు సంగడీల
దాసి
రెక్కలు డిగి పావురాయిలు ర కాన
మునగకుండీన?
సంగతిగా పావురాయిలు సంగడీల

బాసి
లింగాల కొండను నిలువ కుండీన
ముందు రాకటకు ముచ్చటలు

దెలసి
గంగరేగు మాను కె (వాలె గాబోలు
నిండిన సంపదలు నిలువంగ జూచి

తంగడి వున్న లింగా లకొండకు
తావుసేసె గాబోలు

కాటమరాజు కథలు

మొబబంటి ర కములో
మోకాటిబ౭టి పీనుగులలోను
గోడు గోడున పక్షులు గుబ్బటిల
సాగె
కుతికల పొడుగు ర కములోను
గురిపెట్ట సాగె
తెప్పలె పా-వురాయిలు పాలేట
తేలకుండీన?
అన్నల జగడము చూచి అక్కడ
నిలిచె గాబోలు
యర గెడ్డపాటి వార్తలు యేమి
రావాయ
చెరుకూరి చిలక లమ।రి చేరకుండీన ?
పగవారి ర కాన పడి వీదులాడి
భగదేవమ్మ గుంటిన పావురాములు
వుండకుండీన?
పుడమీశ ఆవులన్న బుద్ధులు
వినకుండ
కూడలి సంగప్ప గుడినుండె కొటోలు!
ఆవుల యెద్దులు యాదవుల విడచి
తావులు చేరుకొని పావురాయిలు
తర్ది రావాయ
యేవార్త విననై తి యేమి యీ వేళ
శివరాతి ఆన్నము క్‌వునికి
మెప్పించి
వెలయంగ నిష్టతో వినుడు

తానుంటి -

ఆన్నంబు పెట్టిన అన్నదాన ఫలము
సంగతిగా జేతు జంగమార నము

అగుమంచి కథ

వలనుగా చాయవలెను వినరయ్య
మీరు
యలమంచి పెద్దలారః అందరు
వినుడ
వినుడి మీరందరు వివర.బు గాను”
అప్పుడు అగుముచి ఆలరంగ

ఆవా ర

ఠీ

448

చెప్పిన కొమరమ్మ చేరి యిట్లనియె;
కరుణతో రత్నాల గదెపె కూర్చుండి
OO
(ప్రేమతో ఆగుమంచిని పిలిచి
యిట్టనీయె!

వివరా తి తమ యింట అచ్చిరా లేదని కొమరమ్మ
అగుమంచిని వారించుట

వద్దమ్మ శివర్శాతి వమ్మదు మనకు

యేమిటికి శివర్శాతి యలనాగ
మనకు

ఆలనాడు మేమును అగుమంచి!

వినవమ్మ

అర్ధవీడు ధనముకొండను అలరంగ
నుండి

వర్ధిల్లు ధనధాన్య వస్తువులు గలిగి
తామర తంపమై దండిగా మేము
భూ మెళ్ర యేలుచు పొందుగా

నుంటిమి
మోక్షమూల కొరకు ముందెరుగ లేక
శివరా[తి వుంటిమి చెలియరోః మేము
పాయక శివరాతి ఫలమెల్ల మాకు
ఆవె.ట చూపెను ఆగుమంచి వినవె
మారుట శంబుడు మాయన్న

పోలురాజు

దారక చెరుకూరు వద్దను నాడు
భకులు కొరకును బవరంబులోను
ర కమెరగ పోట్నాడె రాజాధిరాజు
ధీుడు మేనమామ స్తిరమందు మల్లు
కూర్మితో పోలురాజు గురుతై న

పెద్దలు
సౌరిదిగా కలియుగ చోడాని మీద
చెరుకూరు వద్దను చెల్లిరి నాడు
ముందుగా శివరా తి ముదముతో

వినుము
మోసపోతిమి మేము మందు

ఆగు మంచి!

సరవితో చి,తభాను సంహ్యత్సర ము

బోయి
అరవై యేండ్డాయె అమ్మరో! నేటికి
మానిన శివర్మాతి మగువరోనాడు
మాన వే శివరాతి మధురాక్షి నీవు

7, మదిరాశి

444

బలము చాలకున్నది పణతి

- ఆగుమంచి
వలనొప్పగా శెనివారము లుండు
ఆంగనరోః నీవు ఆతి వేట్కతోను
మంగళవారము లుండు మానక నీవు
సమ్మతి గాదీమాట సకియరో! మాకు
అగుమంచిరో; మీ అన్నలుండేటి
వమ్మదు శివరాత (పెక్యాతిగాను
మొల్పసుగంధిరో: ముదిత అగుమంచి
నల్ల చెరువున సీవు నయ మొప్పనిపుడు
వెలదిరో సానంబు వేట్క-తో జేసి
సలలితముగా సుద్ధి చెలమ దవ్వించి
వదలక గోదానము వనిత

అగుమంచి

కాటమరాజు కథలు

. శివలింగ వస్రుములు చెలగె నీవేళ

కొంకక యిప్పుడు గో తాలు
చదివించి
పంకజనేతి తా
[బావ్మణో త్రములకు
అయ్యగాండ్ర కు నిపుడు
అర్పణముగాను
దయతోను అగుమంచి దానములు

సేయి

భూమిలో యంచంగ
పుణాత్మరాలువు
యౌ పొద్దు శివరా తీ వుండనే
తగదు”

ట్‌

అన్నల వార్తలు తెలిసికొనుట డై అగుమంచి
గంగను వేడదలచుట

చి త్తములో కొమరక్క_ చెప్పిన బుద్ధి
విని ఆగుమంచి తా నిట్టని పలికె:
““వాహిణీ గఅయట్టి వనిత
కొమరక్క_!
గోత రత్నమా నీకు కోరి
చెప్పెదను
వినుడ (తిపురాంత లింగము
తేజంబుతోడ
అపురూపమైనట్టి అక్క కొమరక్క
కీరులు పొడవైన వో కీరణవాణి!

(పార్థించి నీ కృపను పలికెద
వినుమూ!

మా యమ్మ సిరిదేవి మగువరత్నంబు

నాయకమైనట్టి నాతిశిరోమతి

కృప నందుల సిరిదేవి గురువులుకు
తల్లి

యు
వుపవాసములుండి వువితంబుగాను
చిన్నయింత నాటనుండీ శివుని

కర్పితముగను

అన్నల తోడెట్టు అమ్మ నన్నుంచె

అగుమంచి కథ

చెలువుగా సానంబు చేయించి వేట్క
వలనొప్ప తాజేయు [వితము చెల్లింతు
య

[పియముతో గూరు,ండి ,పియమున
లు (టు

వద్దంటె మన [తవు
(భష్టుగద వమ్మ
కొదవైన సేబుద్ధి కోర్కతో వుండు
మరి వక విన్నపము మగువ
చెప్పెదను
అలరంగ వినవమ్మ అత
కొమరమ్మ

పొవురామిలు రావాయ పాలేటనుండి '

445

యేవా ర నాకును వినబకదాయ

గడియకలోనే బోయి గంగ నేడవలెనురి
పుడమిలో గల్గిన బుధుల రప్పించు

యెటువంటి వార్తలు యేరవమ్మ

నడుగవలెను
పాటించి పిలిపించు పరగ
(వాహ్మణో తముల
పంచాంగ ..లు చూవేటి
[బాహ్మణో తముల
అంచితంబుగ పిలిపించు అత్ర
కొమరమ్మ

అన్నల పరిణామము ఆదిలక్షిమి

గంగ నడుగంగవలెను

పన్నుగ పిలిపించు పరగ

[వాహ్మణుల'' ”

కొమరమ్మ (బాహ్మణులను పివిపించుట

అగుమంచి మాటలకు ఆ త
కొమరమ్మ
త్యరితముగ పిలిపించె
“ఆరు శాస్త్రములు పద్ధెనిమిది
పురాణాలు చదివిన బుధులనెల్ల
ద్యారావతీ పురోహితుడు
ధర్మ వర్ణింభొట్టును

దండిగా దోస్యము తప్పక చదువు
మనుచు
యేరువరాజులక కాల హేష్యము
చెప్పుమనిన
యేరువ పురోహితుడు యెల్ట
వర్ణలును!0
మేలమున తోడితేరే వో ముదితలార!
కళ్యాణ పురోహితుడు

పీలువండి కోక్కె.తో (పియమున గంగవర్ణంబొట్టును
మీరు
8. గంగను వేడవలెను 9. జోన్యము 10. వ డ్హైలును

446

చెలువుగా తోడితేరే చెలులార!
మీదు"

చేడెలు కొమంక్యా చెప్పిన పనిబూని
వేడుకతో బిలుచుక యేతెంచి రపుడు
మతిమంతు లగుమంచి సముఖాన
కపుడు
అతివేగ తోడితెచ్చిరి
అ|గజను అపుడు
తోడితెచ్చిరి యపుడు
తోయజముఖులు
“చూడుమా అక్కన్న! శుభములు
అడుగుమా
వారుగో (బాహ్మలు వచ్చిరి”
యనిన
అని విన్నవించిన అ గజనులకును
ఘనవేగమున నమస్కాారంబు జేసి

కాటమరాజు కథలు

ఆప్పుడు ఆగుమంచి అలర

పురోహితులకు
తప్పక సాష్టాంగ దండంబు బెట్టి
గంధ మక్షింతలు కర్పూర

భోగాలు!!
పొందుగా కట్నాలు వురోహితుల

కిచ్చిరి
“పంచాంగములు చూచేటి
[వాొహ్మణులార !
మాసంబు తనకును మంచి
ముహూ ర్రంబు
యేదిన మయ్యెనో యేర్పాటుగాను
శోధించి చూడర య్య సొంపుతో
మీరు"

ఆనతి మ్ముని అనగుమంచి అడిగిన
యపుడు

జంగమార్చునకు ఏర్పాట్లు చేయుడని అగుమంచి
రెడ్లను ఆజ్ఞాపించు ట

పంచాంగములు విడచి పట్టిరి
పురోహితులు
చెప్పంగ సాగిరి చెలగి
ముహూ రంబు;
“వినవమ్మ చెప్పెద వెలది
ఆగుమంచి

నేడును సోమవారము పొందుగా
వినుము:
మనదురా&్షి. ఆమావాస్య
మంగళ్వారము రేపు
వారము మాసము వరుసతో వనుము
ఆరూడఢడిగా మీ యాదవులెల్ట

11. బాగాలు

అగుమంచి కథ

మోదముతో మీయన్నలు
[మొక్కుబడి యున్నట్లు
కాదనక నమ్మికతో కాంతరో వినవె
శివరా!తి కాయను శ్రీకరము గాదు”
రవితేజు చెల్లెలు రమణి అగుమంచి
పన్నుగా ద్రాహ్మణుల వాక్యములు
వినెను
వప్పెను శివర్శాతి వద్దికె మీర
తప్పక మరియును తలచి
యిట్టనియ:
“బంధువులు మా యన్నలు
పాలేట నున్నారు
మంద లోపఐబనుండి యే వార్త
తనకు
యే వార్త నాకును వినబడదాయె :
గడియలో నే బోయి గంగను
ఆడుగవ లెను
యెన్నడు ముహూ ర్రమయ్యె
యేర్చడగాను
పన్నుగా జెప్పరయ్య
(వాహ్మణులార .
అనతి”"మ్మని బలికె ఆగుమంచి
యపుడు
“వినవమ్మ చెప్పేను వెలది
అగుమంచి
నేడును వీభూది నిష్టతో నుండి
ప్రాణ దక్షకుడై న భావజ

థభసం6ను]కీ

ya

లీలతో శంభులింగనును పూజించి
పాలించి అన్నంబు భక్తులు కెల్ల
తాల్మితో నిడి నీవు తప్పక నేడు
వస్ర్రముల్‌ మాడలు వాయనంబులును
సు స్తిరంబుగ సీవు భూసురుల కెర్ణి
దయతోను అగుమంచి దానములు

పేయి
భూమిలో యంచంగ
పుణ్యాత్మురాలవు

వేడుక శివర్శాతి వేగించిన (పొద్దున
కడు వేగమున యాదవ
కామినిమణులు
సానములాడి జంగమార్చలు జేసి
మానిని యాదవ మంచిమూ ర్త
మున్నది
వలను మీరగ మంగళవారము
నీ పేరు
బలము చాలి వున్నది పణతి
- అగుమంచి
సిరముగ తెర్జ్యంబు దెవసంబు లేదు
గరిమె యిరువై యెదు గడియలలోన
మంచి మూ ర్రము వున్నది మగువ
ఆగుమంచి
అంచితంబుగ పుణ్య అంగనలు నీవు
హోడిమి రేపును పొందుగా గంగను
వేడుమా ఆగుమంచి వెలదిరో బోయి”
అని విన్నవించిన అమ్మ సిరిదేవి

12, భస్మా్మాంగు

తో a“ లీ a
సవ. నా ఎద ంబు జేసి

అంపెను వేగంవె అక న్న వారని

కాటమరాజు కథీలు

జంగమార్చనకు ఏర్పాట్లు చేయుడని అగుమంచి రెడ్లను
ఆజ్ఞాపంచుట

వనజాక్ని రెడ్డ వరుసతో బిలిపించి
బంగారు[వాత వన్నె పట్టు
పచ్చడాలు గప్పి
అంగన పేరుపేర నందరిని పిలిచి:
“మామలార। నేను జంగమార్చున
కాయ వలెను
శ్రీమించు దొనకొండ నల్బచెరువు
వెనక
తెగువలరగ నిమ్మతోట లోపలను
పొకట్టరబున చలువ పందిళ్లు
బెట్టించుడా
మట్ట పతులకెల్పను మధుగ్రులు
బెట్టించుడా
యిటువలె చేయించుడా యూ పను
లెల్ల
సన్న వీయ్యము నెయ్యి సారపప్పు
తేనె
పన్నుగా బెల్లము పంచవారయును
గోదుము సెనగలు కొబ్బెర చెరుకు
మధుర ఫలములు మంచి

మదనహార ములు

మధురమైన మంచి ఖర్జూర ములును
దినుసెన పోకలు తెల్రనాకులును
పాలును పెరుగును పచ్చళ్ళ అల్పము
సాలిననట్టుగ వంట చెరకు
దెప్పించుడ
కొత భాంధవులును కొదవ లేకుండ
మొ తముగ దెప్పించుడా ముదము
తోడుతను
మొల్లలు విర జాజులు మరువము
చామంచి
మిల్లెపూవుల ను మంచి
మొగ లిరేకులును
జవ్వాజి కసూరి జాళువ బంగారు
లింగ వస్త్రములును లీలతో
చూరేడుప, తి
క్రీగంధమాదిగా జంగమ
శివపూజ కిపుడు
వరుషతో యిటువంటి వస్తువు లెల్ల
గరిమతో యీ వేళ గడియలో
దె”మ్మనిన

అగుమంచఛి కథ

ఆగుమంచి మాట మీద అందరు
వొప్పిరి
ఆని యిట్లు వేగంబె అక్క-కున్న

449

వారిని
ధీమంతుని చెల్లెలు రెడ్డనంపుతానే

అగుమంచి త ల్రినగరుకు వచ్చుట

ఆవేళ అ తకు అ సము లెత్తిమొ క్రి
పల్లకి యెకె_ను పద్మాయ తాశ్నీ క్ట
తల్లి నగరుకు వచ్చి ద్వారంబు
దగ్గిర
వయ్యన పల్లకి వరుషతో డిగ్గి
ధనవంతు చె ల్లెలు ద్యారంబు' జొచ్చి
ఆ వేళ లోపలికి అరిగిను వేట్క
మేలి న నీలాల మేడలోపలను
గనమైన వ జాల గద్దిపె కూర్చుండి
అను వేగ సీరిదేవి అప్పుడు తాదూచె
వర్ణివుల చెల్లెలు వనిత అఆగుమంచి
తల్లీకి సాష్టాంగ దండంబు బెటై
దండంబు బెట్టిన తనయని జూచి
(సిరిదేని) మెండుగా దీవించె
మీనాక్షి యపుడు
యెదురుగా వచ్చి వేగమెత్తుకొని
దించి
కూతురిని చూచి వుప్పొంగి
కూర్చుండ బెప్టైను

కూర్చుండ బెట్టను కొదవలేక తల్లి
కొలువు దీర్చి తనయతో

కోమలిట్టనియె:
“నా తల్లి! అగుమంచి నా
ముద్దుపట్టిః
జాతి ముత్యపుబొమ్మః: జాజిపూ
కొమ్మ
నాకు క్రీర్రి దెచ్చు నా ముద్దు చిల్కా
భూకాంత దేవిని సోలిశావమ్మ!
అన్నల్కు చెల్లెలు! ఆణిముత్యపు
పట్టి
వున్న తంబుగ నీవు వొచ్చీన పనులు
నాతోను చెప్పవే త ల్రిఃనాతి
ఆగుమంచి।
ఆగుమంచిని తల్లి ఆడిగిన యపుడె
ముకిబిత ఆస్తులె ముందర
కూర్చుండె
తల్లితో ఆగుమంచి తగనిట్ట గనియె:

వదినలతో కలిని అగుమంచి శివరాత్రి
, ఒక్క (పొద్దుండుట

“నాతల్లి వివవమ్మ నాతి సిరిదేవి
29)

450

తల్లిరో మా యన్నలు ధక్షణాది
బోవుచు
తాము చేసేటి శివర్శాతి ఫలము
శాయమని చెప్పిరి చెలరేగి
మా యన్నలు
వొప్పుగా నే జేతు అన్నల [వతము
అమ్మ నీ కోడండ్ల నందరిని బిలచి
కమ్ముక నాతోన కట్టడి
కాయరమ్మ
కూతురి కూటాలు. కృప
నందుల సిరిదేవి
తన కోడండ్లనందరి తప్పక బిలచి
సమ్మ తిగ ఆగుమంచి సముకాన
స్‌లి పె
సొంపుతో ఆగుమంచి చూచి
నెలతలను

“అక్క-లారా! మనము ఆందరము
నేడు
మనము”

ఆగుమంచి మాటమీద అందరు
వొప్పిరి

శ్రీకరముగ శివుని చితాన దలచి
దండిగా వొక్య్థా పొదులు తాముండి

న్న శా

రంత.

కాటమరాజు కథలు

వుపవాస్యము లుండమనె వణిత
ఆఅగుమంచి
భామల నందరిని భ క్రితో బిలచె

కామిణిమణులెల్ల ఘడియలో పలను
ముప్పై ఆఅందలాలు మూడు పల్లకీలు
వౌప్పుగా యెకి,రి వొనిత అందరును
నెలతలు సిరిదేవి నెశరై న పెద్దలు
కలిగిన వారును గాంభీర్య ముగను
నలిరేగి కొమరమ్మ నగరుకేతెంచి

పాలకీలు డిగ్గిరి భామిసిమణులు

'ఆంచలాలు డిగ్గిరి అంగణామణులు

అందరు కొమరమ్మ మందర ంబునకు
(కదిలిరి వేగ)
చెలు వెన పచ్చల సిరిగద్ది మీద
కొలువు కూర్చుండిన కొమర మ్మను
జూచి
కరములు మొగచి కాఎతలందరును
అంనముగ జేసిరి ఆలింగనంబు

అప్పుడు ఆగుమంచి అ తకు
సాష్టాంగ దండంబు బెట్టి
వల్టవుల స్రిరమందుల వణితలందరిని
మొల్లముగ కొలువుదీర్చి వనిత
అగుమంచి
అందరి నటుదిలచి యిట్టగని పలికె:

అగుమంచీ కథ

451

యాదవకాంతలు నల్ల చెరువులో మాఘ స్నానములు
చేయుట

“వందన గంధులార! అని]
సంతోషమునను
నల్పచెరువున మాగసానము
సేయవలెను
వేవేగ నందరు కదలుదా”మనెను
పల్లకీలు యెక్కిరి భామలందరును
అందలాలు యెకి_రి
అంగ ణామణులు
ఆశీర్యాదములు జేసిరి ఆ ామ్లుత్రీలు
వాసిగా నివ్యాళీ వనిత లీయంగ
శ్‌తినాథు చెల్లెలు పణతి అగుమంచి
ఆతివేగమున వచ్చె అలర వేడుకను
పాలకీలు డిగ్గెను చలువపందిళ్ళ కింద
తెల్పపట్టు బీరలు తెరగొప్పనంత
మొల్లముగ కట్టిరి ముదిత లందరును
అప్పలు చెల్లిండ్లు అలర వొదినబును
జలము తొయ్యగ జొచ్చి సానములు
బేసి
మలయుచు అగుమంగది మతిని
బాంధవుల దలచి

ముగ్గురు మూర్తుల దలచి మూడు
బుటకలు వేసి
స్తానముల్‌ జేసిరి దరియెక్కివొచ్చి
తడిబట్టలిడచిరి పద్మ్మాయకాక్షులు
మడతలు వేసిన కనకాంబరములు
వేడుకతో గట్టిరి వెలదు లందరును
చేడెలందరు తమ శిరస్సు
లార్చు కొనిరి
పొందుగా వీభూది ధరియించిశారు
అందరు (శ్రీగంధము ఆలరు
ధరియించినారు
సిరిదేవి కొమరమ్మ చల్వచప్పరము
[కింద
గురుతుగా కొలువుదీరి కూర్చుండి
రంత
పచ్చల గద్దిమీద పణతి అగుమంచఛి
వొప్పుగా కూర్చుండె వొనిత
ఆగుమంచి
అప్పుడు దాదుల ఆందరిని బిలచె

అగుమంచి జంగమార్చున చేయుట

“మక్కువతో రారమ్మ

మధురాక్షులార'!

పర్యతపు మటపతుల పదహారు వేలు
అరయంగ బిల్వరే అతివేగ మీరు

15, అనికా అధిక (2)

452

సారంగ మఠపతుల సతాకోటి
జంగాల
వై నాన పియువరే క్షణములోపలను
పెయ్యల తప్పనున్న పెద్ద మథపతుల
చయ్యన పిలువరే జంగాలనెల్ల
దానము అందచు దక్షులై నట్టి
ధీరత పిల్వరే దేవ వాహ్మణుల”
పంపిన పనిచార్డు పయనమై పోయి
సౌంపుతో నందరిని తెప్పించె వేగ
పందుముల యరణప్ప పాయక
వెనుక
అందముగ తెచ్చిరి ఆతి వేగమునను
కదిలిది వారంత అనుమంతు గెమెనిని
జొచ్చిరి
శరణార్థి తమలోన కరములు
మొగిచి
ఫౌందుగా శంకులు భోరించు వారు
కందువతో గంటలు గణగణ
యనుచు
నాదించు శంకులు నమ్మిన వారిని
పాదుక బంగారు పావాలు దొడిగి
వురువున లింగాలు వుంచినవారు
యిరి చర్మము గప్పి యోగవాగాలు
తొడిగి
గండ గ తిర జంగాలు కతగురుతు
లేదు
చక్క-ని బాల జంగాలు కడగురుతు
లేదు

“చూడరాని జంగాల చూ స్తిమి
మనము”

కాటమరాజు కథలు

వేడుక తో నిట్లు విహకించి నపుడు
మఠ పతుల యోగుబు మహ
సీతిపరులు
కు"డిరి ఇంగాలు కొదువ లేకుండ
వేడుకతో వేదాలు చదిచేటి వారు
వచ్చిరి (వాహ్మలు వగుసతో నపుడు
ఆతీవెగ దీవించిరి ఆగుమంచి నపుడు
ఆయ్యలకు [వాహ్మలకు 'అతివ
లందరును
మాడలు గోవులు మరి వాహనములు
భూవానము లోసగె భూవాథు చెల్లెలు
ధారుణిలో షోడశ దానంబు లొసగె
అని వేగంబె అక గాన్న వా3ికి
ఆప్పుడు దీవించి అరిగిరి (బ్రాహ్మలు
అప్పుడు జంగాలు ఆల శివపూజ
సంతోషముగా జేసి సముకాన
నిలిచిరి
పియముతో కూర్చుండె పియమున
వారికి
లింగ వస్త్వను లిచె జంగాల కెల్లి
రంగ షం యుచ్చేను సంపూ రి
గాను
సరవితో నిచ్చెను నమయంబునందు
స్రిరముగా సూరీడు గూకిన వెనుక
పరగ జముకానము పరిపించి వేగ
అయ్యగాండ్ల గూర్చుండ మనెను
అతివేగ నపుడు
చయ్యన గూర్చుండిరి జంగాలు
యపుడు

అగుమంచి కథ

అయ్యగా౭డ్ర ముందర ఆరిటాకు
లిడిరి
వయ్యన అన్నంబు వడ్డించె నందరికి
పాలును నెయ్యియు పంచదారయును
మేలైన చలిమిష్ట మించిన
ఆగుమంచి
చయ్యన భుజీయి౨ప సాగి
రందరునును
సారపప్పును మంచి తియ్యమామిట

శీ59

పంచ పదార్ధము లెల్ల

అంచితంబుగను
ఆరగింపమని సెలవు

ఆయెను అప్పుడు
ఆరగింపు చేసిరి అయ్యలు తృ ప్రిగాను
వయ్యన జలములు వడ్డించి వేగ
తెల్లని అకులు, కర్పూర బాగాలు
సంపూర్ణముగా యిడిరి జంగాల కెల్ల
అందరినటు బిలచి అగుమంచి పలికె

అగుమంని శివుని పూజించుట

జాగారం కాయవలెను స్వాములార
మనము
వేగమే దేవసానకు వేంచేయరయ్య
“అర ఆరా యని కదిలిరి
ఆయ్యగాండ్డు ఆంత
అరిణాక్షి ఆక్కన్న ఆతివెలు దాను
వక్క పొద్దులతోను వచ్చిరందరును
కంపీంప యాదవ కామినీ మణులు
సొంపుతో నందరు సౌరిది
శెంబుని వేడిరి
పందుముల యరణప్ప పాయక
వెనుక
పదివేల భటులును బాణవిద్యలును
కదిలిది అనమంతు గమిని గుండాను
కూర్చితో దేవుని గుడివద్ద నిలచి
ద్వారంబు జొచ్చిరి ఆతివలందరును
కామి ఫమణులెల్ల కరకంఠుని జూచి

స్వామికి సాష్టాంగ దండంబు బెట్టి
వార్త కెక్కిన య ట్టి వల్లభు చెల్లెలు
(పొస్థన చేసెను భ క్ర వత్సలుని:
“నివ! నీలతఠః: యో శ్రీపారిజాత
శివలోక రక్షకాః చి తజసంహార!
తిపుర సంహార! యో దీనమందార !
నిపుణ తంబై నట్టి నీలకంఠేవ!
గవురి మనోహర! కరుణాంతరంగ!
దేవతా పార్థిత! దీనమందార !

నంది వాహన రూఢ; నాగ
భూషణుడుడః

యిందుశేఖర! మాకు యిహ పరాదు
లిమ్ము
యెందు నీకు సరిలేదు చం దశేఖరుడ
అన్నలు చేసేటి ఆస్తార వతము
సన్నుతిగ నే జాయ జంగమార్చనకు
సమకూడి వస్తిని నన్ను కృపజూడు
వేగ”

454 కాటమరాజు కథలు.

శివుడు కళతప్పి ఎరు పెక్కుట

ఆనుచు (ప్రార్థన శాయ ఆ “సకల బుద్ధులు నేర్చిన సర్వాంగులు
శెంబులింగము మీరు
తనరూపు తనతీరు తప్పెనా క్షణమె మీకు తెలియని మనోభావము
యరని వర్ణమె యెర్పడి యుండె మాకేమి తెలుసు?”
న(్రావుల సిరిదేవి నాతి కొమరక్క ఆమాటలు విని పెద్దలు అపుడిట్ట
అరయంగ పిన్న పెద్దలు అందరు గనీం
జూచి “అక్కన్న! దైవాల ఆదినిష్ట తెలుసు
చెలువుగా విచారముచేసి రందరుకు సీకు
అగుమంచి నా విధము అకిగి మాకు తెలియదు నీకే తెలియ '
రంద వును దెప్పవమ్మ'”

అక్కన్న వారితోను అప్పుడిట్టనియె;

పాలేటి రణమున అన్నలు చెల్లుదురని అగుమంచి
ఏష్యము చెప్పుట

ఆ మాటకు ఆగుమంచి అపుడిట్టనియె వెలదులార: -శెంబుడు చింతపోయి

“కన్నవారు వినరమ్మః కరకంఠు నందుకు
నిష్టలను యలమంచి పల్లకీలు యర గెడ్డపాట
మీరు అడిగినందుకు నే జెప్పెద వినుడి కూలకుండీన?
మాయన్నలకు సంగాన అరుడు విడిబడి బసువన్న యిక్కడికి
దయ దప్పకుండీన? వొచ్చీని రేపు
కళలుదిగి శెంబుడు కళదప్పినందుకు అన్నల పరిణామము ఆందకుండీన?
పంపా।ది పల్లకీలు పాలేట పన్నుగా కాశి బోయిన భ క్రిరన్న

మడియకుండ్లీన? వబ్బీనీ రేపు

అగుమంచి కథ

మాపిటికి ధనకొండ మరి

చారకుండీన?
రివ పానవటము గిరగిర తిరిగి
నందులకు

పోలురాజు వుండేటి లింగాలకొండ
చుట్టుకొని ర క్తను గుభగుభ
యేరులై పారక్షుండీన?
కొండ మీద శిల లెల్ల 'గోవిందా
గోవిందో యని
ముణిగి ర క్తములోన
మొర పెట్టకుండీన?
రంగుగా ర కము
పిక్కటిల్లకుండీన?
గంగరేగు మాన కై తొట్టకుండీన?
బౌొల్హావు పులెడుకు పోటు

యాం య

బడకుండీన ?
వొరుగుదురు వల్లవులు తిరుగుదురు
. సిరమందులు
కాలుకాలు పెనుచుక కల్లి
యేరుపరచుక
వల్హవుల తమ్ములకు వ జాయుధాలః
నాటి

455

వరిగిరి పాలేట వెన వెనాన
పల్టికొండ తమ్ములకు [పెకిగ్యాది 14
'శూరులకు
వ్యజాయుధం పోట్టునాటి వరిగిరి
కాటోలు
ఆ లక్షా యాదవులు పాలేట ఆత మెరి
"కాబోలు
కోటి గోపాల్కులు కులక్షే తముగా
యర గెడ్డ పాట కూలకుండీనః?
అన్నలు పోట్టుబడి ఆంద లాలు
వరగ కుండీనః
తమ్ములు పోట్టుబడి తమకాలు
వరళకుండీన?
గావులు యిందులు గంగకు పావేట
శివరాత్రి పాలేట చిక్కె కా బోలు”
భావించి అగుమంచి బంధువులతోను
యోగక్నేమములు శంభునితో చెప్పి
చాలించె
మాయాకృతి శంభుని కోపము మరి
నిల్వసాగె

అగుమంచి శివాది చేపతలను (పార్థించుట

“కాంత మే రుద వేణి' కాంతమే
భ,దాణీ!
శాంతమే గౌదీశ! శాంతమే గంగాధర!

శాంత మే పర్వతాల మల్పప్ప!
శాంతమే పరిసి వేధి!

14. (ప్రఖ్యాతి (?)

456

కాంత మే కుసుమశరవై రి; కాంతమే
సారంగపాణి!

కాంత మే బసు వేళ్యర! కొంత మే
ఆదిశెంబుడా నీకు”

ఆనబెట్టెను శెంబుడు అగుమంచి
మాటమీద

మునికొని యా శాంతమూ ర్రియై

నిలచ
ఆనేక విధముల రుదునికి

అతివెలు వేగ
సలలితంబుగ నె వేద్యంబులిచ్చి
సం|బిముల్‌ జేసి
సిరముగా పదివేలు దివ్వెలె త్తించి
నారీమణులంతా అచ్చోటనుండి
వీరభ్మదుని వేగ మతియందు దలచి
వేమారు (పార్థించ వెలది అగుమంచి:
“కనునీయ రుదు డాఃఘన వీరభదః

కాటమరాజు కథలు

పరమేశు నందనా! భదాక్షరూప!
శరభావతార! వో శంకర నిలయఃి
తప్పక (పార్టించి తరుణులు మొక్కి
గోపాల కృష్ణమ్మ కోవిలకు వచ్చి
““గోపికాధీన! యో ద్వారకా వాన!
భ కజన మందార! భాగ్యగంభీర।
పుండరీకాక్ష! యో పురాణపురుష।
గజేంద వరద! యో కరుణా
సము[ద !
అయ్యా గోవింద! ఆదినారాయణ!
శ్రీహరి పద్మనాభ! (శ్రీ గోపికానాథ
మహాఘనుడవయ్య మదనగోపాలః''
ఆగుమంచి |ప్రార్థించె అనేక
విధముల
మక్కు-వ పదివేల మాడలు కానుక
అక్సాజముగ నిచ్చి ఆతివెలు
(మొక్కిరి,

శివరాత్రి జాగరము

మత్త గెజామణులు!15 మరి
శెంబుని వొద్ద
మొత్తముగ నిలిచిరి
ముఖమండపమున
రాచకొమాలర్లిచుట్టు రంగు మీరగ
వొచ్చిరి

పనుల వారెల అడతెరలు గటిరి
౧ Ga ట్ర
అచ్చట వేగ
అడ్డతెరలలోన అంగాణామణులు
ముత్యాల జముకాణము మీద
ముదము తోడుతను

15. మ తగజగామిన్లులు
కాక్‌

అగుమంచి కథ

చొక్కూముగా నందరు సొరిది
కూర్చుండిరి

భూమిలో శివరాతీ పుణ్యంబునందు
(సిష్టిపె శీతాల దిబ్బె మె త్తించి
9వుని కర్పితముగా శివకథ లెల్ల

బసువ పురాణాలు బాగుగా
వినిపించి

శివర్శాతి జాగారము చేసిరా రాతి
పసిమించు నంతట పంక జహితుడు
పాయక తూర్పున భాగంబుకందు
వేయి కశలతోను వినుడు!
వుదయించి
అంతట జంగాలు ఆలర శివపూజకు
సంతోషమున కదిలిరి సానాన కంతా
భావింప యాదవ పణతు లంధరూను
ఆవేళ సానానకు అరుదెంచిరంతా
వుదయకాలఖమందు వువిద లందరును
నల్పచెరువులోన మొల్పసుగంధులు
గుమిగూడి సానంబు గొబ్బున జేసిరి
అంతట ఆగుమంచి అబ్బుర పు
చెల్లెలు
జంగాల తోటూూ_ని సకియలుదాను
వేగంబె తోటకు వేతెంచి వొచ్చి
బంగారు శెంబుల పన్నీరు దెచ్చి
జంగాల కర్పించి సకియ దానపుడు
సంపంగులు మొల్లలు జాటిపూలూను
యింపైన కలువలు యలమి
తామరములు

457

పొసగిన గేదంగులు మంచి
టొడ్డుమల్లెలును
పసిమించు మంచి మారేడు ప్మతియు
ఆగుమంచి తెప్పించి ఆతివెలు దాను
పువ్వుల గెందాన జంగాల శిపపూజ
జేసి
అబ్బురపు చెల్లెలు పూని
ఆయ్యగాండ్డ
పమధ గణాధుల ( పెగ్నగానుంచి
జంగాల ముందర యి స్తళ్లు నిమిడి
వైనాన అన్నంబు వొడ్డించ సాగిరి
పాయసము ఖడ్జాయ ముల్‌ పప్పును
నెయ్యి
పాయక తేనియు పంచదార యును
చెలువై న పచ్చళ్లు కాకావి కూరలు
భక్రితో వొడ్డించ పకి అగుమంచి
వారబోసిన విధము వొప్పుగా నిచ్చ
గంటలు శెంకులు గణ గణ
నాదించిరి
శెంకులు నాదించి శెంబుని దలచి

అయ్యగాండ్లు లింగాల కర్పితము
జేసి
చయ్యన లింగాలు సజ్జలో నిమిడి
ఆరగింపు జేసిరి అయ్యలు
తృ పిగాను
అ సముల్‌ గడిగి జంగాలు

వెన కూర్చు: డి రపుడు

అంతట అగుమంచి అయ్యలికు నెల్ల

16. ఇనుడు

నాలాగా PPP hail ald =

458

యిచ్చి
అంపెను వేగంబె అగుమంచి

కాటమరాజు కథలు

వారి బారి మటాల్కు 1" వైనాన బంపె
దీవించి జంగాలు

యిరువంశ మువారి యాదవసతులు
వారి వారిండ్రకు వొప్పగా నడిచిరి.

గంగకు వేటలు బోనాలు తెండని సిరిదేవి చాటింపు
చేయించుట

ఆ వెనుక అగుమంచి అబ్బురపు
చెలలు

౧

పణతులు మోసేటి పల్పకి యెక్కెను
తల్లి నగరుకు వొచ్చి సరస

కూర్చుండి:
“కన్నతల్లి వినవమ్మ కాంత

సిరిదేవి।

చెలువొవు కోలావారి నాగినాయిని
బీలచి

(పియముతో వుల్లమన్నమ వేగాన
బిలపీంచ” మనెను

అన విని నాగినాయిడు అతివేగ
టోయి

వేగాన బిలుచుక అతివేగ వొచ్చను
అప్పుడు వుల్హమన్న అతివ సిరిదేవికి
సాష్టాంగ దన్న ములు 1కి
సరగున బెద్దై
దండంబు బెట్టిన తగ వుల్లమన్నకు
మేలైన పతకములు మెడనూళ్లు
యపుడు

చాలినట్టు యిప్పించి సంతోషపరచిః
అతనితో సిరిదేవి ఆపుడిట్టగనియె:
“రంగుగా యిప్పుడు రాజుల
వార్తలు
గంగ నడుగ వలను వేగాన బోయి
గాటముగా గంగకు ఘనభు క్రి ము క్రి
యాటలు బోనాలు వేగ దెమ్మనుచు
సాటించు వుల్ల్వమన్నాః చల్చగా
జయవార మిపుడు"'
సాటుదు నని పలికి సాహనుడు
వుల్ణమన్న
మేటి సిరిదేవితో మెరసి యిట్లనియె:
“తల్లిరో మా యన్నలు దక్షణ
భూములకు పొయ్యేటి నాడు

అతిరాస కుంబాలు ఆర వెల్లిలో
టోసిననాడు

నొరికూటి కుంబాలు వామల
పొడుగు

కొ రకూటి కుంటాము

కొండల పొడుగు

17. మఠములకు 10, దండములు

అగుమంచి కథ

అది 19 కూటి కుంబాలు ఆడ్డకొండలి
పొడుగు

జొన్నకూటి కుంబాలు సొప్పవాముల
పొడుగు
ఆరవెల్లిలో కుంబొలు పోసిననాడు
ఆగణితంబుగ జయవారము
సొటించినాను
తీటి .గెంధం నేడు తీసి నాకు యిచ్చిన
సాటి వొచ్చెద నమ్మ సరగున
నేను”
అని విన్న వించిన అమ్మ సిరిదేవి
పనుల వారిని బిలచి పణతి సిరిదేవి
* కీటియి. గెంధము దెమ్మని బలికె
అమ్మాడు మాటలకు ఆపనులవారు
తీట్కి వే” న _మొకిి
తెరగొప్పవారు
వేటలు సాధించి వేడుక మీర
ధూప దీప న వేద్యములు సమర్పించి
వేగ
తీటి గెంధము వుల్లమన్నకు
ఆందిచ్చిరి వేగ
అందుకుని వుల్ణమన్న ఆతీవెకు
మొక్కి.
నగరు వెళ్ళి వొచ్చినపుడే వుల్ణమన్న
గాటముగా గంగకు ఘనముకి
బెట్టవలను

459

వేటలు బోనాలు వేగదెమ్మనుచు
సాటించె వుల్లమన్న జయవారం
సల్లగా నపుడు:
“సి రమందుల వార: శీగాన మీరు
కదిలి రారయ్య గంగను వేడ
పుల్లావులవార! భూమాడువార!
మెల్టమితో రారయ్య మీరెల్పరూను
కపిలావుల వార! గాంగేయిని వార!
ఆగణితంబుగా మీరు అందరు
రారయ్య
పల్యాబో ము వార! బండారు వార!
చల్ల వారు మీరు సాగిరారయ్యా।
మకట. కోటవార! మరినేతి వార!
ఆగణితంబుగ మీరు అంధరు
రారయ్య:''
అని వుల్చమన్న ఆ పట్నంబు సాటించి
తల్లి సిరిదేవికి సాష్టాంగ (మొక్కను
తిటియి వొప్పగించె స్థిరముగా
నవుడు
అప్పుడు వుల్లమన్నకు అమ్మ
సిరిదేవి
కర్పూర బాగాలు కడు వేట్క_నిచ్చి
అంపెను వుల్ణమన్నను
అమ్మ సిరిదేవి

19. ఆరెవడు
గ్గ

460

కాటమ వాజు కథలు

ఆగుమంచి వీరగంగతో పగడసాలాడుట

అప్పుడు అగుమంచి అబ్బురపు

చెల్లెలు
అలరంగ పగడసాల ఆడు
సమయమున
మేదైన తన వొదినెమ మించిన
సేమతోన
కాటమరాజు కులసతిని కరుణతో
బిలచెః
“సోముడు ఆవులన్న సొంపు
వీరగంగ!

కాముడు ఆవులన్న కాంతి వీరగంగ!
భీముడు అవులన్న బిరుదు వీరగంగః
గోపాలుడు ఆవుల్న కోమలి

వీరగంగ;।
భూపాలుడు ఆవులన్న బుద్ధి
వీరగంగః।
రఘురాము డావులన్న రంభ
వీరగంగ !
శ్రీరాముడు డావులన్న సీత
వీరగంగః
మోదముతో ఆపులన్న ముదిత
వీర గంగ!
కట్టమీద నల్ల మొయిలు కాటమ
నల గంగ!

చెలియరో గంగకు సరివొత్తు వమ్ము!
మన్నెరాజు దేవులు? మన
మిద్ధరమును

అలర యిప్పుడు మనము
అతి వేట్కతోను
పగటివేళ దనుక పణసలు నీడగా
పగడసాల పంద్యాం పట్టి
అడవలను
ఆగణితంబుగ విలచ ఆగుమంచి తన
వొదినెను
పిలచిన యంతలో [పియముగ
వీరగంగ
సదరంగ మాడిరి అళివె లిద్దరును
అతివేగ చిక్కు_పడెదవని ఆగుమంచి
వొహిచె
యిది యిదియు నాదని వీరగంగ
వపహిచె
అరుదుగా వూనియు ఆగుమంది
వహీచె
రెండు జాములదాక రెమంతుని
బెత్తొలు
గట్టిగా పగడసాలాడిరి
కొంత లిద్దరును
సరి పంద్యా మాయనని చాలించి రంత
పంద్యంబు చాలించి పణకి అగుమంచి
శిరు సంటు కోవలనని తల్లితో
ననియె,

అగుమంచీ కథ

46

ఆగుమంచికి శిరసంటుటతై సిరిదేవి కోడండు
నిరాకరించుట

ఆమ్మ: సీ కోడండ నంధరిని
| య
బిలచి
కమ్ముక నా శిరసంటు కాంత
\ కాయవమ్మ''
కూతురి మాటలకు కప

నందుల సిరిదేవి

నీతితో కోడండ్ల నేర్పుతో బిలచె:
““రుదాక్ష కడియాల రూఢి
నల్ల మెడ
భృదాక్ష కడియాల భక్తుని నల్హమేడ!
శివపూజ వర్నాల శివథక్తు రాల!
శివభ కి కలిగిన సిరిగల కోడల!
మధురాక్నీ అగుమంచికి మరి వేగ
'సీవ
శిరు సంటుదువు రావమ్మ సిరిగల
కోడల!”
ఆరూఢి సిరిదేవి ఆడిన మాటకు
భ _క్రినయ్య నల మేడ "పలికి
యిట్టనియె
“నాతి శిరోమణి: వో య తగారు!
రాజుల చెల్లెలు రమణీ ఆగుమందికి
తేజముతో శిరుసంట తీరుగా దమ్మ !”'
ఆ నెలత మాటలు వినెను అమ్మ
సిరిదేవి
వేడుకతో వీరగంగను వై య్యన .
బిలచెను;

“కనుసోగ పూబం త్రీ కసూరి
మొక ము
మన్నెరాజు దేవులు మగువ వీరగంగ
ఆవులన్న చెల్లేలు అగుమంచికి నీవు
వేవేగ శిరుసంట వెలది రావమ్మ!”
అతాడు మాటల్కు- అపుడు వీరగంగ
““అతివెకు శిరసంట ఆత నే
వెరతు''
వీరగంగ పలికిన విన్నపము వినెను
నాతి శిరోమణి నలినాయతాక్షి
పొందుగా నేతి వారి పోతుళు బిఐచె
“చందన గంధి! యాదవ సకియ
రావమ్మ!
తాలిమి గలయట్టి దయగల 'కోడల!
రత్నామణి రావమ్మ రాదన్న
దేవులు!
రత్నంబు అగుమంచి రాజుల చెల్లెలికి
శిరుసంటుదువు రావమ్మ సిరిగల
కోడలా!''
ఆరూఢి సిరిదేవి ఆడుమాటలకు
తనగు పోతయు బలికె దండంబు బెట్టి
“పాత నీలాలు బోలు భామ
సీ కురులు
నాతికి నేనంట న్యాయంబు గాదు”
పోత మాటలు వినెను నాతి సిరిదేవి

465

వరషతో బిలచెను వల్లభన్న
సూరను
భట్టావుల రాజుకు బా_గెన కులసతి।
పటాని ముత మా పణతి సూరమ్మ
అగుమంచి శిరుసంట ఆతి వేగ
రావా!”
ఆరూడి సిరిదేవి ఆడుమాటల్కు
సూరమాంబిక పలికె సొంపుతో
నపుడు
“నాతి సీతామణికి సరివొత్తువమ్మః
తుమ్మెద రెక్కల బోలు
కొమ్మ నీకురులు
పొంపుతో నేనంట నేరనోయ త”
సూరమాటలు వినెను సుదతి సిరివేవి
కరియావుల నాగను [గక్కుూన
పిలచెే:
“తీరుగా నుదుటను దిద్దిన తిలకంబు
కరియావుల రాజుకు ఘనమెన
కులసతి
పలుకుల యింపుగా భామరో నాగ!
అగుమంచి శిరుసంట అతివేగ రావో

నాగమాంబిక పలికె నాతితో నపుడు
“యిందువింబము వంటి
యింతి నగుమోము
నీలాల వంటివి నెరిగల కురులు
దండిగల రాజుకు దాచగల చెల్లెలు
నెలతరో యీమె శిరుసంట
నేరనోయమ్మ

కాటమరాజు క్రథీలు

నలినాక్నీ సిరిదేవి నాగమాటలు
వినెను
దాగుగా యరణయ్య భయ్యను బిలచ
“'ఆగణి తంబుగ రావమ్మ
ఆణిముత్యపు బొమ్మ
సయ్యన భూదేవికి సరివొత్తువమ్మ!
భయ్యమాంబిక రావె భామ
అగుమంచికి
శిరుసంట రావమ్మ సిరిగల
కోడలా 1”
ఆరూఢి సిరిదేవి ఆడినందులకు
భయ్యమాంబిక బలికె బాగుగా నపుడు
“కాంతుని చెల్లెలు కొంత ఆగుమందికి
సీ పుుతిరత్నముకు నేనంట వెరుతు”
భయ్యమాంబిక మాటలు వినెను
పణతి సిరిదేవి
చయ్యన ముమ్మయ్య సతి మల్లును
బిలంచ
“ఈంభథః పుత్రి బొమ్మః
రాచిలుకవమ్మ!
యిమ్ముగా ముమ్మయ్య విల్హాలి
రమ్మి
నా ముద్దు కోడలా! నాతి చినమల్లుః
ఆమ్మరో ఆగుమంచికి
సిరుసంటవమ్మ:
ముమ్మయ్య చినమల్లు ముద్దుమాటలు
విని పలికే
““యేరవన్న చెల్లెలు యేమంపు?20
బొమ్మకు

20. హేమంపు

అగుమంచి కథ

అమ్మరో ఆమ సిరుసంట
నేవెరుతునమ్మ ! ”
ముమ్మయ్య చినదులు ముదుమాటలు
య టి
వినిపోయి

46లీ

అగుమంచితో జెప్పె అమ్మ సిరిదేవి

అగుమంచి శిరసంటుట ౩ సిరిగిరమ్మ సిద్దపడగా
ఇఆపశకున మగుట

అమ్మ మాటలు విని ఆగుమంచి
యప్పుడు
“త్రామసించక యిపుడు తమరు
యీక్షణము
శిరుసంట మని జెప్పు సిరగిరమ్మను
బిలచి
ఆగుమంచి మాటవిని ఆమ్మ సిరిదేవి
గురుతు గల్గిన ముద్దు కోడలిని
బిలిచ
సిరిగిరి

బోగలింగా!
రాజుల కుమా ర రత్నాలపట్టి
ఎకి బట
బోజరాజు కొమా_ె
బోగ సిరిగిరమ్మా
సాదుగుణములు కలిన సక్కని
న!
కోడలా!
పోచయ్య నిజరాణి పూటోణివమ్మ!
వాసి కెక్కెన ఆయితమరాజు
కొమా ౮!

నాతి

“సిరిపయిడి కడియాల

ఆగుమంచికి శిరుసంట
అమ్మ రావమ్మః”
ఆని పిలువ తా వొచ్చెను
అమ్మ సిరిగిరమ్మ!
ఆ తగార్కి. మొక్కి ఆనతి మీద
అతి వేగ బంగారుగిన్నె అసాన బూని
వావారి లోపలికి వొయ్య నేతెంచి
రవణుచు ఆగుమంచికి రమిణి
శిరుసంట
సంపంగి నూనెలు చలగి
గిన్నెలలోను
సొంపుతో నిడుకొని సుదతి
సీరిగిరమ్మ
కరమున గొంచక రాగ
కొంత తానపుడు
దాల భిం|దముి! దాకి తలచమురు
చింద్య్భకిః*
సిరిగిరమ్మ అదిచూచి చిన్నబోయ
నపుడు

బి], ద్వారబంధము

విపి చింద (చించె)

464

నదంగ ఆ తకు శావిన్న వించె

"కాటమరాజు కథీలు

అగుమంచి శకునఫలితము చెప్పుట

వినియపుడు ఆగుమంచి
యిట్లగనిపలి తె:
“వన్నిగల సిరిగిరమ్మ!
వకవార్ర వినవే
చిన్నబో సీకేల? చింతింపనేల?
చమురు చిందినందుకు
శెకునంబు కద్దు
అన్నల వార్తలు అందీని గాటోలు
యన్నంగా కోర్కెలు
| తలకూడిగా యెనుచు
తలసమురు చిందినందుకు త ప్పేమి
సిరిగిరమ్మః
సయ్యన వినవే సకియరో నేడు
నల్లచెరువు తూములు నాతిరో
తీయించి
పాలేట వద్దకు పణతులు దాము
ఆతి పుణ్యపునీరు ఆడేరు తమరు
యన్నంగ సొమ్ములు యిచ్చెద రేపు

అందరికి చిచ్చులు ఆగ్ని తగిలించి
కందువ ధనకొండ కాలు"గాటోలు
కళ్యాపు చెల్లెలి కనక మేడ తగులబడి
ఆకాశము పొడుగు మంటలౌ
గాబోలు
కల్ప గాదు ధనకొండ
గంగమ్మ ముందర
చెల్లంటో సిరిగిరమ్మ మనము
చిచ్చుల కొరిగేము”
తలంటమని పలికె తరుణి
అగుమంచి
మీదటి వార్తలు శెగున
సత్యంబుగాను
కొవించెను _బెంమ్మ
క లియుగమువార్కి
అవుశెగునముఃికి తనకు అయ్యేది

లెస్స

అగుమంచి స్నాన వర్ణనము

నవ్వుచు వొచ్చి నాతి సిరిగిరమ్మ
చేకొని బంగారు సిరిగి న్యకిీతాను
నాతికి సంపంగినూనె శిరసు పె వుంచి

చేతులు తాళముల్‌ చెలువుగునం చెను
పరి పరి విధముల భాను శిరుసంటె
కురులు - చిక్కులు దీసి కూడంగ దువ్వి

వి, అవపళకునము

24, గిన్న (--గిన్నె)

అగుమంచి కథ

కీలు గెంటయుూిగ్‌ వేసి కనక ముడివేసి

చమురు చాతకు వొళ్ళు
సకగాగా దుడచి
ఆలర సిరిగిరమ్మ తన ఆ తకు
(మొక్క
చయ్యన దీవించ తల్లి సిరిదేవి:
“వినవే సిరగిరమ్మ! వక వార్త నీవు
పిలువు దాదులనెల్ట _పియముతో
నీవు
దాదులనెల్టను దాయంగ నీవు
బటువె న ఠత్నాల బంగారు గిన్నెల
చందనం జహ్వాజి సకియలు దెచ్చి .
నలుగు బెట్ట" మనెను నాతి
ఆగుమంచి
వేవేగ నలుగులు వేట్క-తో నిడిరి
నలుగాడి అగుమంచి
నయముతో నుండె
మలయుదు సంపంగి మాకుల నీడను

. A466

కఠిశమెన మంచి కనక పీఠమున
ఆగుమంచి కూర్చుండె ము స్రీదుగాను
మకు్రూవతో కలి మరించినటి
ద ఈ
శీకాయి అడ్జికెలు చెలులంత దెచ్చి
వో
శీకాయ సళ్ళను శిరు సెల్ల కడిగి
చేది వామాత్లులెల్ల తెరగొప్ప నంధరు
తొరించి బంగారు తొటలో నీళ్ళు
0 (sey

వరుషతో జలకను వామాక్షులెల్ల
చెలువై న బంగారు చెంబుల ముంచి
జలక ము పెయార్సిరి కలికి

ఆఅగుమంచికిని
జనగాథు చెల్లెలు జబకంబు లాడి
పొడు వైన బంగారు పుఓము!ి!

ధరియించె

పుడ మీశ చెల్లెలు పొంకంబు మీర
బలువె స చక్కని సురపొన్నల నీడ
శీరుసు లార్చుకొనుచు సిరిదేవిపుతి
కరము? నిపుణమై ఘనతతోనుండె

స్నానపు నీరు పననలకు నిమ్మలకు పారుట

సిరమందులు వల్పవులు

దివ్వెగోపి క్ర

శిరసులు కడిగి శృంగారపు తోటలోకి

అనువుగా అగుమంచి ఆడినజలకంబు

పనసలు నిమ్మ లకు
పొరివుండగ జూచి
కొమరక్క మొదులై న
కోటి జాంధవులు
ఆమరంగ అది జూచి ఆచ్చర్యపడిరి

25. ఒక కీలు గంటును 96,

30)

పుట్టము

466

కొటమురాజు కథలు

ీవరా తి స్నాన ఫలితముగా తన తండి అన్నలు
రణమున చెల్లిరని కొమరక్యా అగుమంచితో చెప్పుట

అప్పుడు కొమరక్ల ఆడే నొకమాట:
“వినవమ్మ చెప్పేను వెలది
ఆగుమంచి
యలమంచి మాతండి యేలేటినాడు
నెలకొని శివరా తి నేనుంటి నమ్మ!
శివరాతి తగనుండి శిర సంటుకోని
ఆవేళ తానై న ఆడిన జలకంబు
తనరంగ యేరులై 00009000
పొందుగా గొజ్జంగి ఫౌదఅకు జారె
అందుకు తార్కాణము .అంగనలార!
మా యయ్య వొలురాజు
మండలేశ్వరుడు
దయగలిగి కరణాల వెనక
వేసుకొని
కరణాల కొరకు కన్నెమొగిలి
వీరబయలు
శ్రీ వీరకల్లుగా చెల్లె మా తండి
అరువె అందలాలు ఆడ రు తలాయ
తరమునాటి పెద్దలు మా తర్మడినద్ద
చెల్లిరి
రాళ్ళబండి కనమకాడ ర కంజు
యేరులై. పారె
తమ తండి చెల్లితే ధరియించ లేక

అముదుగురు నాడు

పట్నాలు విడిచిపోయిరి
రణభూములకు
థ్రీ కూర్మము టోయను
సింహాది రాజు

శ్రీ వైమ్షల కోరకు సిందు

భల్తాని రాజుమీద
పోరి పోరి వైరుల పొట్టలు జీరి
పుకుు-టలుగుల మీద రాజుల
వుక్క- ఆగింది
దండిగా పగతుల తల లు తరించి
వుక్కు_జీరా రాజుల వుక్కణగించి
గొడుగులు దప్పించి పడిగెలు నరికిరి
పడిగెల దప్పించి గొడుగుల నరికిరి
పడిగెలు కింద రాజుల గొంతులు
కోసిరి
చక్రాల కొందరిని శిరుసులు
ఖండించిరి
పగవారి ఆయుధములు
భారంబులాయ

యీ చెల పోట్లకు యీవలావల వెడలి
వాటముగ వచ్చిన ఆయుధములు
పక్య్థాలునాటీ
సిందు భళ్లాని రాజుల శిరుసులు
ఖండించి

అగుమంచి కథ

కొనుపుల కొరకు పెద్దురా జు
కల్యాణము దర్లెను
మారాసపు దండుకై మరి పగలుబెసి
వాలికేతవ రాజుమీద వయిబడి
యుద్ధంబు జేసి

లక వెయ్యి జంజాలుగల రాజుల
జంపి
తూము వంటి బొందెకు తూలె
బాణాలు
కంచు వంటి బొందెరు రదిశ
కూరకాలు

వుక్కుటలుగుల మీద రాజుల
వుకగ్థాణగించె
దండిగల రాజుల తలలు ఖండించె
యేడేడు కుంభిళ్ళ యెతికి కోధించి
కడా కుంభిణిమీద సంభ మె తించి
సంభాన గండభేరుండ మనేటి
తూము తొల్పించి

467

యెరుకుల కొరకై యేటుబడి

బెబ్బులి

యర నూక మా యన్న మరుగు
జొచ్చెను
మరుగు జొచ్చిన బెబ్బులి కొర కై
మా యన్న

నూటొక్క రాజుల నుగ్గుగా
జంపి
వురువడిన బాణాలు వుక్కుటలుగుల
నాటి

యీ చెల. పోట్లకు వొరిగి రన్న లను
బల్హాలు పోట్టకు భారంబు లాయ
య్మరభూపతిరాజుమీద వారిగె
మా యన్న

ఆతనికి చిన్న మా యన్న

నలనూక రాజు
నున్న జెజవాడకు పోయెను

నలనూక రాజు

తూముతో తూమెడు జుజాలు' రాజు - *కంచుకు పెంచుకు అఈక్కులగా జుకు

తూలపోట్టాడి
తూము వొంటి?” బొందెకు తూలె

బాణాలు
కంచు వొంటి బొందెకు కడిక్ల

బాణాలు
ఆర్ష'పెంట రణమలో అతమాయెను

మా యన్న
యేనుగునాథు కొండకు బోయ.
యరనూక మా యన్న

సుంకము లేదని

బల ఖో ౮ ' ఇ
నన్న భూపతిడాజుల నుగ్గుగా

జంపెను
వుక్కు-జీరా రాజుల వుక్క.ణిగించి

దండిగా పగతుల తల లు తరించి
వొళ్ళెల్ల గాయాలు వుక్కుటలుగులు

నాటి
నున్నభూపతి రాజు మీద వొరిగె
మా యన్న

9౨7. వంటి

468

అన్నలకు తమ్ముడు ఆ ఫోలురాజు
పన్నుగా చెరుకూరికి పైబడి పోయ
కలియుగ చోడాని కావెరు వెట్టికి
గీలామంతుల క్షణమందు దెమ్మన్న
హోలురాజు మరుగుకు పోయిరి

జంగాలు
మరుగు జొచ్చిన జంగాల మళ్ళ
బట్టియ్యక
ీలగోరు మొక ా-బోకుండా జంగాల
(శ్రీశ లము బం పెను శిముడు
పోలురాజు
కాలిగోరు మొకగూబోకుండా జంగాల
పర్వతము బంపెను భక్తుడు
పోలురాజు

జంగాలకొరకు మంద
లింగదార పోసి

భ కుల కొరకై మంద (పాణధార
పోసెను
ర క్ర మొండ్యంగ పోట్టాడి మా యన్న
పోలురాజు
మూడు కన్నులవాడు ముక్కంటి
మీద

వడియ భక్తుల కొర కై వరిగె
పోలురొజు
తాము నోచిన నోములు యీలాగు
' నయిన
ధగ ధగ మంటలో దాగాను మా తల్లీ
వట్లమ్మ

యు

నేడు యిలాగు ఆయెను
నలినాకులార !''

అగుమంచి తన అన్నలకు కీడును శంకించుట

ఆ మాటలకు అగుమంచి యిట్టగని
పలికే:
“నిత్యము నుండి యేరులె పారీని
యేవిధమె వుండేని వో కన్నవార!
సత్యము పొపము సదరంగ

మోక్ష మెర గడ్డపాడు మొగనిల్య

లీంగాలకొండ్‌

కోమలేరు తూమలేరు

కొప్రుకొండ మేర

సీళ్ళవలె ర క్రంబు నింకి పాలేరు

ముయ్యోని పాలేరు చార్తూల గుడారు సంపంగి మని

నిత్యము యర గడ్డపాడు నిజము
లింగాలకొండ

ధాక్ష మెరగడ్డపాడు దండు నిల్వ
లింగాలకొండ

కింద

గుండెలు పేగులు గుదుటు
సదులుగాను

అగుమంచి కథ 469

పిల్లా పేటికి రక్తం పగవారు మా యన్నలు పాలేట
పెళ్ళగిలకుండీ న! రాక వుండీన!
రంగుగా రకంబు కై తొట్టి వొలి వొలో యనుచు
పారకుండీన। వాలలాడకుండేర !

గంగరేగు మానికి రకము కైతొట్టి _ నీళ్ళవలె రక్తంబు నిండి పాలేట
పారకుండీన! కలిసి పారకుండీనా వో కన్నవార।

#

పంచలింగాల కొండకు రకము కారుణము యీరీతి గంగసాక్షి గాను
(పదక్షిణం తిరగకుండీన, వినరే అంగుణులార!'” తానాడిన .
కన్నెకల గుండానికి రక్తము జలక ౦బు
పారకుండీన రంగుగా దలచెను ఆగుమంచి
కొండమీద వుండేటి శిలలు గోయిందా యపుడు
గోయిందా యనుచు శృంగార వు తోట వెళ్లి
మునిగి ర క్రములోను శీ గమే వచ్చిరి,
' మొరబెట్ట కుండీన! కూటాలు నడుమ కురువేలు
వాగులు తప్పి వరదలు బట్టి సవికెలోను
నెల్లివాగు కూడలి నేరెళ్ళవాగు సాటున్నకెక్కిన సకల బంధువులు
పిల్ల కాల్వలు నిండి పెరిగి కొలువు కూర్చుండిరి కురువేలు '
యీదులుగాను సవికెలోను,

ర కంబు యేరులై పారకుండీన!

దాదులు అగుమంచిని శృంగారించుట

బాగుగా అగుమంచి పచ్చల గద్దెమీద గరి మొకము రీతిన
'వొప్పుగా కూర్చుండె వుర్విశ సెల్లెలు కమలాక్షి కపుడు
యలమితో దాదులు వొచ్చి సరసన _ కూర్మితో మడిచిరి కొప్పుసవరములు
చేరిరి చందుని టోలు వెలదికి నుదుట
క్ళంగారింప సాగిరి ఆగ్గుమంచ్చికీని బాగుగా దిద్ధిరి.పాపట బొట్టు

శీ0

కన్నుల సన్నపు కాటుక పెట్టిరి
దిట్టముగా నుదుట దిద్దిరి కసూరి

అ స్తములో గసి ఆమీద దాదులు
కాంత అగుమంచికి కసూరి దిద్దిరి
అక్కాలు చెల్లిం[డు అరుధాంగలక్షిమి

కాటమరాజు కోథీలు

కొప్పులు బెట్టిరి కొమరొప్ప మిగుల '
వొదినెలు మరుదండ్డు
వాలాయముగను
ముదముతో ముడిచిరి
కొప్పు సవరాలు,

అగుమంచి తన అన్న లిచ్చిన చీరలు=సొమ్ములు ధరింపగా
అవి అపశకునముగా సొంపు దప్పుట

ఆగుమంచి దాదుల గొబ్బున బిలచి
“ అన్నలు తన మీద అతిభ క్రి
గలిగి
యన్నగా యిచ్చిన వారవారపు
పెబైలున్న వి 28 తేనమ్మ మీరు
అ
ఆంతట అగుమంచి మాట విని

పోయిరి
పహెచ్చైన దాదులు వేగాన బోయి

భ క్రిరన్న

తరుణికి భ క్రినన్న దయగలిగి

_.. యిచ్చిన,
చీరలు సొమ్ములు సేసెను అగుమంచి '

పముజులు కమ్మలు బాగుగా

ధరియించి
చెలువెన బంగారు చెరుగుల నీర

రంగుగా ధరియించె
రత్నాల సొమ్ములు

తలుపులు దీసిరి దాదులు యపుడు

తెచ్చిరి పెట్టెలు తెరగొప్ప నంత

వొచ్చిరి సముకానకు వామాక్షు అపుడు

జాళువా బంగారు జతక ట్ర నెల్ల

తన దగ్గిర వుంచుక సలలితంబుగను

యనయంగ పేరు పేరున సొమ్ములు
యీయంగ సాగే

రాక సూచన
ధరియించె ఆగుమంచి తాల్మితో
సొమ్ములు
'అలేవేణి నిలువుటద్దంబులో నీడలు
జూచె
పచ్చలు కడియాలు పైనున్న
చెంగావి
అచ్చుగా నల్ల పట్టు కమ్మె అటు

om

25. పెన్లెలో ఉన్నవి

అగుమంచీ కథ

ఆదిజూచి ఆగుమంచి ఆచ్చర్య
పడెను

“నందుల సిరిదేవి! నా తల్లి వినషమ్మ!
భ క్రినన్న యిచ్చిన బంగారు
సొమ్ములు
అందముగా నా వొలికి 29
యు క్రమె యన్నది

471

వుతర కాశికి బోయిన వు తముడు
గురువు
ధర్మాత్ముడు భ క్రిరన్న యక్కడికి
పెనంబు గాబోలు

| అమ్మలార ! కాశితీర్ణము ఆందీని రేపు”

కాటమరాజు మరణ సూచన

ఆని సొమ్ములు చీరలు
అటు కడకు తీసి
ఆవులన్న తనమీద అతిభ క్రి గలిగి
భూవరుడు యిచ్చిన భూషణాలు
_ధరియించ
మధురాక్షి 80 అగుమంచి
మణులు దాపిన మంచి
' గురుతై న కెంపులు కుందనపు తీగె
మెరువడి ధరియించ మెలత
కంఠమున
చెలు వెన కరకంచు చీర తా కట్టెను
ఆగుమంచి తా నిలువుటద్దంబు చూచి
అగుమంచికీ నిలువుటద్దము
సీడలు దెలసీ
సకియలు చూడంగా జల జల
(వాలెను

కలకంఠి అవి జూచి కడు
చివృ బాయను

“కన్నవార వినరమ్మ! కాటమరాజు
యిచ్చిన
సొమ్ములు చీరలు సొంపుదప్పినందుకు
మందిష్టి య(ర్రనై న మహిమకు తల్లి
కుందువతో యెరగెడ్డపాట నుంచి
యేమో కాని వా రలు వచ్చీనివో
కన్నతల్లి
ఘన మొప్పగా నేల వాలినందుకు
తెగువతో కాటమరాజు యొక్కే-టి
దివ్యరత్నాల లేట్లి
ర కాన ముణిగి ర కాన తేలకుండీన!

పగవారి బల్యాలు కాటమరాజుకు
పొనుపులాయ కాబోలు

యీటెల పోట్లు యీవల
వెడలకుండీన।”

అని అగుమంచి చీరలు సొమ్ములు
కడగ వార్జించ

భర, ఓడలికి 80. మదిరాతీ (2)

472

కాటమరాజు కథలు

అయితన్న మరణ సూచన

ఆన్న దయగలిగి యిచ్చిన సొములు
చీరలు తీసెను ఆగుమంచి
మహిమీద యిచ్చిన మా౭దావతి
కట్టెను
గె కొని ముత్యాల కంఠమాల
ధరియిఐచె నపుడు
అలవేణి తా సిలువుటద్దంబు జూచి
చెలువెన ముత్యాల సిరిద ప్పె
యపుడె
ముత్యాల కంఠమాల కళదప్పె
యపుడె
అగుమంచి కట్టిన పట్టుచీరై న
తెల్లనై కనుపించ గాబోలు
అందుకు ఆగుమంచి ఆచ్చర్య మంది
“నందుల సిరిదేవి నా తల్లి వినవె!

అయితన్న యిచ్చిన సొమ్ములు
అరువంబుగా నందుకొని
తై 9లోక మాధవుడు దక్షిణాది
భూమిన
కట్టడి పగతుల రణములో జంపి
ఘట్టిగా యెదురొమ్మున గా నూలు నాటి
ఆయితమ రాజు యొకటి
అపురూపు సరస్వతికి
పయినిండా చం దబాణాలు నాటి
కణలించి అశ్వము కళ్య మధ్యమునను
చెల్లకుండిన పాలేట శ్రీ వీరకల్లుగా
వుండంగనాయ ”

ఆప్పుడు అగుమంచి ఆ చీరలు

సొమ్ములు అటు క డబిమ్మి

భట్టావులన్న మరణ సూచన

వరుషతో భట్టావుల వల్లభన్న
యిచ్చిన చీరలు సొమ్ములు

తీసెను ఆగుమంచి
పేటంచు వాత వన్నెపతిమెల చీర
గట్టిగా క్‌ లైను కమలాక్షియపుడు
భావించి పచ్చల పతకంబు బెట్టి
హేమంబు గలిగిన నిలువుటద్ద ము

జూచి

శ్రీమంతు చెల్లెలకి సిరిదప్పి
సొమ్ములు

వామాక్షి చీరలు వ్రాసిన (పెతిమెలు

తోడు [పాణము లొచ్చి కోకింప సాగ

కడు మంచి పతకంబు కన్నుల

జూడగాను
గురిగింజ దండ లె కార్మికొని యుండె

ఆఅగృవమంచి అన్లిచూచి అటు చిన్నపోయ

అగుమంచి కథ

చెక్కి ట చెయి చేర్చుకుని సిరిదేవిని

బిలచ
“ఓ యమ్మః వినవమ్మ! వల్రభన్న
యిచ్చిన చీరలు
పె వాసిన _పెతిమెల కెల్ల
పాణములు వచ్చ
ఆ క్షణములోన తోచక తమలోన
దుఃఖించినందులకు
నిర్జీవ (ప్రతిమలు నేడు
దుఃభించినందులకు

దుర్భాడి చెత్యుల దనుమాడి చంపి

భట్టావుల మా యన్నకు బల్లేలు
నాటి

478

ఆ ఘోర యుద్ధమున
అతఅతముళీ!గాబోలు
భట్టావుల రాజు యెక్కేేటి వాసిగల
| తేజీకి
వొళ్ళిల యీటెలు వడి దాకినపుడె
యేడుకతో మా యన్నలు యేలిన
మంద లెల్డ
చూడక రణమందు చిక్క. ని
వో సుదుతులారః”
ఆని అగుమంచి చీరలు సొమ్ములు
అటు గడజిమ్మె

కరియావులన్న మరణ సూచన

కరియావుల రాజు యిచ్చిన

తప్పక పువ్వుల దండవలెనే

కనకాంబరములు వుండెను
కెంపులు బన్నసఠము గరిమెతో అందుకు అగుమంచి ఆచ్చర్య మందెః ,*
ధరియించి “నందుల సిరిదేవి నా తల్లి వినవె
సొంపుతో నిలువుటద్దము అగుముచి సొళపుతో కరియావుల రాజు
కన్నుల చూచెను . యిచ్చిన సొమ్ములు
బంగారు సొమ్ములు పసిమెల్ల అగుమంబికి సోంపు దప్పినందుకు
. . దప్పెను అక్షుతుడు!! మా యన్న |
సంగతిగా మేనుకు సరిపోక యుండె , కరియావుల రాజు
మేలెన బన్నసరము మీనాక్షి పాలేట పోరాడి వెరుల పొట్టలు
కపుడు చించి
ఏ1. వాశావాతము లల, అచ్యుతుడు | |

474

వురువడి బాణాలు వుక్కూటలుగులు

నాటి

కరియావుల రాజు యెక్కేటి కరి
వాహణానికి
చెరీరమందు యీబెలు
జజరితముకీశీగ నాటి

కాటమరాజు కథలు

కరియావులు మా యన్న కళ్ళిన
పరగక వుండీన!
చీరలు సొమ్ములు అగుమంచి
ఆటుబడజిమ్మె

ఎజ్జయ్య మరణ సూచన

భీముడు యరనన్న పేటొగాని

యిచ్చిన

తామర పూవుల చీర తాల్మితో
గను

సొంపుతో గట్టెను అగుమంచి
. యపుడు

ఆచ్చర్యముగా నిలువుటద్దము
చూచెను

అద్దములోపల ఆ చీరలు సొమ్ములు

సిద్ధముగా పసుపునీరలవలె నుండె

భామ అగుమంచి భూబాంధవుల
ల పేలవ

ముమ్మయ్య

ఆ చీరలు సొమ్ములు ఆటుకడకు దీసి

వాసిగా ముమ్మయ్య వరుషతో
యిచ్చిన
ముంగలి మురువులు బెట్టి

“సోమకుల గో|తము
సొంపు చూడుడ మీరు.
వెరణన్న యీ సొమ్ములు తనకు
సరిపోనందుకు
సామజంబులవంటి యెద్దులు
యరణన్న యుద్ధంబు చేసి
సిద్దిరాజులవారి శానలు గూల్చి
చెరీరమున వీటెలు జర్చితముగ నాటి
వెరణన్న యీరీత్రి వెరగడ్డపాటన
వరగకుండీన ! ”

మరణ సూచన

సందిట కడియాలు సకియ దాబెట్టి
చెలువైన కరకంచు చీర తా గట్టి =
అగుమంచి తా నిలువుటద్దము చూద

అద్దంబు లోపుల ఆ నీర సొమ్ములు

నలి, జర్జరితమ్సు వ.

జా mm

అగుమంచీ కథ 478

చీర నీళ్ళను ముంచి జిగి దప్పినట్లు నివ్వాళిగా బట్టిరి నిష్ట కాశిలోన
ఆరీతి [దేహమునకు ఆంటుకయుండె తావులు చెప్పుదురు తల్లిరో వినవే
సందిట కడియాలు జాతి పోచయ్య ముమ్మయ్య భూవరుని
శేషుని వలెను కొలువున
మెలగొని తమలోన మెలుగుచు నుండె సన్నుతిన నిలుతురు సత్యమీమాట
తన చేతి యుంగరములు మూడు పోచయ్య మెడనుండేటి తులసి |
తునకలె యపుడు వనమాల
రంగుదప్పి ధరమీద రాలినట్టుండె రక్తాన్ల మునిగి రక్రాన తేలకుండీన !
పలికెను తల్లితో బంధుపులు వినగః ముమ్మయ్య మెడనుండేటి ముత్యాల =

“మున్ముయ్య యిచ్చిన ముంగారు కంఠమాల
మురుగులు తనకు మునిగి రక్త ములోన తేలకుండీన!
వినవమ్మ సిరిదేవి తనకు ఈ పొద్దు రేపు వుదయానకు
వుండనేరదు విపరీత వారలు చూడరమ్మా రేపు
కల్పందుల పోచయ్య గార్భపు నిండిన ధనముకొండ నీళ్ళాటి రేవున

కొడుకు ద్లోవలు వాగులై దొంతులు పగిలి
శ్రీ బాలముమ్మయ్య పాలేట తర్హి శివలోక పయనాలు చేడెలార
సిరముగా యల్రవులు సిద్దిరాజు తమకు
బలము
శిరుస్సులు తెగగొట్టి శ్రీ
పీఠతముకానకు

కో
స

బసవన్న మరణ సూచన
రేపు ఘూడోజామున నలినాక్షులార! బసువన్నకు భారపు గాయాలు "i
ఆపద పాలేట వారలు నేటికి దగిలి.
యేడు దినముల నుండి యీశ్వరుడై నట్టి బసువన్నకపుడు
యర గడ్డపాటను జరతముగా నాట * or
చేసేటి యుద్ధము చెల్లేటి బలగము వుక్కుటలుగ్యులున్లు

476

కంచాన బోణాలు కుదబోసినట్టు
మించిన ర క్రంబు కరిళ
| వరసఎబుగాను
మల్ల్‌ మొగ్గలవంటి అంబులు
మోపురము నాటి
సిలకలు ఆంబులు శిరుసుపై నాటి
జడల బసువన్నకు సందు లేకుండ
వల్లి బ్ర అంబులు యడలేక నాటి
మల్లె మొగ్గలవంటి బాణాలు శిరస్సున
నాటి
గెన్నేరాకులవంటి అలుగులు
గరగర నాటి
కొన్ని కొన్ని ఆంబులు గుండెలకు
నాటి
యెద్దు రూపము దప్పి సిరిదొలగి

పోయ "

వద్ద నిలచి చూచెను గురువు
పల్యకొండ
బసువన్న పె బాణాలు నేర్పున దీసె
తీసిన గాయాలు నిండా
తొలసితీర్థము వుంచి
శిరస్సు కాడనుండి బసవన్నకు
పాదముల వరకు
యడ లేక పోట్టు యదమందు నాటె

పశువులుకు రాజైన | బసువన్నా!నీవు '

పశువులుపై యోధువులుపెకి
ధాతవు నీవు
చై య్యిన ధనముకొండకు
నిజ రూపమునన్స

కాటమరాజు కథలు

వేవేగ కదులుమని పల్రికొండ
సెలవిచ్చెనవుడు
నందుల సిరిదేవి! నా త ల్లి;
వినవమ్మ
అన్నతమ్ము లందరుని కోల్పుచ్చి
బసువన్న
పాలేటి నుంచి వచ్చీని తల్లి
చెడి సెంబుతో వుతకంబు
చెయ్యన దెచ్చి
దిసువన్న పాదాలు జలకంబు లార్చి
పాలేటనున్న బొలరాజుల వారలు
సీలకంఠుని వల్ల సిజవా రలు
దెలబీని
లక్కసరి కూటాలు రచ్చ లోగిండ్డు
చక్క్టాని కొల్హారప యిండ్లు
సందనాలు మేడలోను
తరుణులందరిని బిలిచి తలుపులు
వేయించి
సిరిదేవి కూటాలు చిచ్చులు దగిలించి
కొమరగిరి కోడండ్డ నెల్దా
మొదులుగాను
అమరలోకానకు అందరము మనము
బందారముగా చెళాచూర విడచి
గుండాన పడవలను గొబ్బున
యపుడు
బసువన్న వచ్చీని పయనాలు.
మనకు”
అన్నల చెల్లెలు అగుమంచి పలికెను.

అగుమంచీ కథ

477

వీరినీని మరణ సూచన

కలితుడు వీరన్న గార్యమున
యిచ్చిన
చీరలు సొమ్ములు తీశాను ఆగుమంచి
యింద గోపాలు పట్టుచీరలు గ్టెను
కరముల బంగారు కడియములు
వెళ
ఆరూడిగా నిలువు టద్దంబు జూచ
భావించి జూచితే బంగారు
కడియముల్‌
కంచు కడియముల్‌ గా వుండెను
కనుపించినంతలో ఆగుమంచి

కళదప్పియుండె

“నందుల సిరిదేవి! నా తల్లి
. వినువమ్మ!

గోసంగి వీరన్న, టోడావుల
చెన్నయ్య

పోరి పోరి దన రిపుల వారిని జంపి
ఘటాల యేనుగుల కండించి చంపి
గురాల లొటిపిటల తునియలుగా

నరక్తి '

మంగోలు బాటన మడియకుండీన!
కొంగవాలు కత్తులు కూలకుండీన
భట్టు క త్రి పగవారు పాలుగాకుండీన
పట్టుచీర దాచినట్టు బందును
దాచితినే మముగన్న తల్లి!
పగవారి ఆయుధానికి బద్దిగొర్హగా
జేసి
మొగధీరుడు వీరన్న మడిచిన
వార్తలు
వుదయ వేళకు వార్తలు తెలిసీని
తల్లి!"

అగుమంచి తన భర్త యిచ్చిన చీరలు సొమ్ములు
ధరింపగా అవి శుభనూచకముగా సొంపు మీరుట

ఆ చీరలు సొమ్ములు ఆటు కడజిమ్మి పువ్వుల వన్నెచీర పూని తాకట్టి

ఆన్నలు యిచ్చిన సొమ్ములు
అరుషముగా పాయనంచు

వన్నెగా తన పురుషుడు యిచ్చిన
వారవారపు సొమ్ములును

ధరియించ అగుమంచి తాల్మితో నంత

,

న Eo

నవ్వుచు పులిగోరు రవికి తా తొడిగ

మొలక కుచముల మీద

బన్నసరము ధరియించి
అందుకుని ముత్యాల ఆరములు బెట్టి

సందిట కడియాలు సకియ తా బెట్టి

»

4k

ళు

478

పొంగుచు అలవేణీ |
పట్టుచీరలు మీద
పత్సల వడ్యాణము గదియించి బెట్టి
వేడుకతో ఆగుమంచి నిలువుటద్దము
చూచ
ఆగుమంచి కన్నులకు ఆ చీర
సొమ్ములు

కాటమరాజు కథలు

పువ్వుల వాన్నెచీర పొంకమై
వుండెను
పులిగోరు రవికకి మిక్కుటముగ
బిగు వై వుండె
అరయంగా సొమ్ములుకు ఆటు కాంతి
వొచ్చ
చెరీరమున బంగారుచాయ గనుపించ.

తనకు. సాగుమానము లభించునని అగుమంచి
అ. ఏష్యము చెప్పుట

తన వొ కాంతికి తాను
లీ ఆగుమంచి
కన్న వారిని థిల్లీబి కలకల నవ్వెను:
“ వింటిరా తన్నవార ! యేవి
. సోద్యమోగాని
పుట్టింటివారు యిచ్చిన సొమ్ములు
- చీరలు
ఆమరదాయెను తనకు ఆతి
యం మ్‌ సొలపు లేక
అ తవారు యిచ్చిన సొమ్ములు

సెక్‌

అమిరెను సొంపు మీఠగాను
పురుషుడు యిచ్చిన పువ్వుల చీర
అరువమై" 'మేనుకు అమిరినందులకు
కోరసింహ్మాము తా గోరాశిలోను
తిమిరేటి మూకల" తెగువతో జంపి
దండిగా పగతుల తలలు తరించి
యెదులొమ్మున యీ చెల యాపున
బో వ వెడలి

యీటెలు పోట్టు యీవలావఐ వెడలి
చదరక నా విభుడు చెల్లెగాబోలు
యిది తనకు మోక్షంబు యిది తనకు
జెయము
కనివుండు ఆమ్మ లార ! కల్ల
గాకుండ
పనిబూని కై జేసి పయనంబు రేపు
నల్టచెరువులోన నర్రావుల సిరిదేవి
వర్లివులు స్తేఠమందులు వారు
వీరనక
పజ్యపు సీరాడ పోవల రేపు
పాల వెళ్ళి గో త్రానకు 'పెనంబు రేపు
వైకుంఠ పెనాలు వో యమ్మ! రేప
కనివుండు అమ్మ తార! కల్ప
గాకుండ
అమ్మరో సిరిదేవి! అరుదాంగ
అశీమి."ి

అగుమంచీ కథ

మక్కువతో కొమరమ్మ మరియు
నిట్లనియె:
“యింతలేసి పంతాలు యింతి
అగుమంచి
పంతంబు లేటికే బంధువుల మీద
మనివుండువమ్మ యిటువంటి
మాటలాడకు
అనవొద్దు షాపంబు అన్నలు మీది”
పిన్న పెద్దలవారు పలికినంతలో నే
అన్నల చెల్లెలు అగుమంచి బలీకె:

Arg

పగగలిగి ఆనలేదు
నేను

“అమ్మలార!

సొమ్ములు చీరలు సొంవు
దప్పినందుకు
తెలిసిన వార్తలు జెప్పితే యేమి
నేరంటో గాని
నేరము లెంచకు కన్నవార!
నిజము నా మాటి

గంగను దర్శించుట కై అగుమంచి యాదచవకాంత లను
-. పిలువనంపుట

గంగను వేడను గక్కున పోవలెను
వినరమ్మ! ఆంగనా మఖులార।
ఆయ త్రపడుడ
యిరు వంశమువారు కన్నవారు
| యాదవ సతులనెల్ట
భామలారః పిలువరే ధనముకొండ
| పెద్దల”
మక్కు_వతో ఆగుమంచి మాటవిని
| పోయిరి
వరుషతో సిరుమందుల వారిని
పిలచేరు
“పందెముల వో పాప! భండారు
లక్షుము!
చందన గందీర'! చట్టు మారెమ్మ!

పులిముద్దుల దేశు! భూమాడు పోలు!
పొంగుచు మీళ్లంతా బోనా౫ః గొంచు
గంగను వేడను (గ్రక్కున రారమ్మ!
జెటి భోయిన యెంగు! జెడదారు
అ
గంగ!
గట్టిగా రారమ్మ! గంగను వేడ

'మకట కోటి మల్లమ్మ! మర

మారెమ్మ:
తటుకున దామసాని తల్లి రో! రావె
(గక్కున రారమ్మ గంగను వేడను
నాచకూళ్ళ నన్నమ్మః నన్నము ,
నాగమ్మః
వంచన గలయట్టి పనితలార : మీరు

480

కల్పందుల పుల్ల మ్మః గాలము
లింగమ్మ!
సంగ మేళ రుని సంగ! సారంగ
రామ |
పొలతి పువ్వుల బంతి పుల్లావుల
పులమ్మః
పలికి బొంకని యట్టి పిన్నపాపలారః
నేతి వారి ముద్దమ్ము! నెలతులార !
మీరు
నెనరై న పెద్దలు నేతీవారి పోతమ్మః!
క్యాతిగా రారమ్మ గంగను వేడ
గోవుదారి సిద్దమ్మః గొడ్డటి వార?
ఆవుల వల్ణ మ్మ ఆరుధాంగి నాగమ్మ
దండిబోయిన యెజ్జు తరుణులార !
మీరు
నిండు వేడుకళోన నెలతులార |
౯. మీర

గంగను వేడను గక్టున రారమ్మఃే '

కొమరక్క- మొదులై న గోోతాల
క. పెద్దలు
వామాము అందరు తగు వేట్న_తోను
కొర కొత బోనాలు గొబ్బున
ద. వండించి
పెద్దల నందరిని పేరు పేరున బిలచి
ఆమరంగ ఆగుమంచి అప్పల
; బిలఖేరు;

కాటమరాజు కోథీలు

“పందెములఆ యర ణప్ప! పయిడివారి

తలి |!

లు
నన్నము వో నాగ। నలినాత్నీ సీవు
పన్నుగా రారమ్మ! భాగీరిని వేడ
ఠి
చటువారి సాన! చల నాగమ్మ |
టు రా

ఘట్టిగా రారమ్మ! గంగను వేడి”
వౌవ్పుగా ఆగుమంచి వొదినెలి

దిలచేరు!

“భ కుని నల్ల మేడః పెనమె నీవు
ఆతి వేగ రావమ్మ ఆవులన్న గంగ
అయితిన్న శో పోత! అరుదాంగ
. లక్షిమి
పషెనమె రారమ్మ భట్లావుల సూర,
కరియావుల నాగ! రావో గంగను
వేడ

యరణన్న వోభయ్య: వేగమె రావో

ముమ్మయ్య సినమల్లు! ముదిత

సిరిగిర మ్మ

కమ్ముకొని రారమ్మః? గంగను వేడి”
అందరికి పై నాలు అతి వేగ జెప్పి
సందన గందలు8* సముకాన నిలచి

, అక _న్న గంగకు అతి నిష్టతోను

మక్కువతో వందనం మరివేగ జేశ

లీ4, చందన గంధులు

U
4

శత

అగుమ ంచీ కథ 481

గంగను పూజించుటకి అగుమంచి యాదవకాంతలతో
బయలుదేరుట

అరయంగ జవ్వాజి ఆకుల
భూతీయును

సిరి మించు భంగారు సిటిగిన్నె నిండ
ర గుగా సిడుకొని రమణి

అగుమంచి '

అంగణామణి యపుడు అతి
వేగమునను
ఆదివారపు భావి ఆగ్గుణాలు తెప్పించి
గరిమితో భంగారు కళళాలు దించి
చామంచి కరువేలు. చెంగల్వ పూలు

వేమూరు మల్లెలు వికి సించు మొల్లలు |

పొన్నలు పాగనశలు బొండు
మలెలును
ఠి
వొన్నిగా జాజులు వాసించి నట్టు
పరగ దాగర్హతో పట్టి ఎచినంత
ఆరయంగ ఆగుమంచి అతి

వేగమునను
వాప్పుగా వీరగంధము వనరంగ
యవుడు

గాజు కుప్పెలతోను కుదురుగా నుంచి
ఆటక లి బట్టించ ఆక్కన్నదాను
మేటి రోజుల చెల్లెలు మెరసి
ఆగుమంచి
దీవించి బోనాలు తెలివితో నంత
భావించి ఆగుమంచి పట్టించెనపుడు
31)

వీరగెందము కుప్పెలు వెలదుల
చేతికి
అవయంగ నిచ్చెను అతి నిష్టతోను
బంగారు నివ్వాళి పళ్యాలు దెచ్చి
సంగతిగా సాం భ్రాణి సతులచేతికి
నిచ్చ
రాజుల చెల్లెలు రమణితో నపుడు
పూజెర్చ చేతికిచ్చ పువ్వులు దాగర్దు
గజరాజు బెల్లిలః గంగను వేడను
పయనమె వొచ్చను పణతి

ఆగుమంచి
దాయాదు చుటాలు తరివొంక
లు య
బలుగము

రాయమబేరి మోవంగ రాజుల చెల్లెలు
కుచు?లు ముత్యాల. కూర్చిన యట
లు టె
సవరణ పచ్చల పల్లకి యెక్కెను
పందముల తల్లి
దండిగా నీలాలు దాపీ వున్నావి
వెండెంచుల పలికి యె క్కెను
రా
నేతి ముదమ్మ
(a)
కొమరొప్ప ముత్యాల కూర్చినయట్టి

“ కోదండపాలకి కొమరమ్మ గొబ్బున

యెక్కెను
మణిభూషణాలు మాటివున్నావి

482

అమసలకిగ్‌ పలకి యెక్కె_ను
య
ఆమ్మ సిదిదేవి
కనక భూషణములు కళగులికి నట్టి
కనక దండ్యాల పల్లకి యెక్కెను
కాంత అగుమంచి
వల్చవులవారి దివాణము వాకిట
ముందర
బలువెన మేళాలు భజింత్రీల వారు
ఆరూడి (మోయించిరి ఆగుబులుగాను
బేరీలు డమామీలు బిరుదులు
మదిండు
6 0౧
వీరణ డోలులు వెలయ సన్నాయిలు
నరగలు రుంజలు నైతకై ముళ్ళు
సన్న ఏరణాలు సంకులు ద-నలు
కనక త ప్పెట్లు కాలకొమ్ములును
ర ॥
భోరున [మోవంగ భూనాథు చెల్లె
గారవంబున వెడలె గంగను వడ
ఆఅజారము వెథిజట్టి అనుమంత
గటునికి
తేజముతో వొచ్చిరి దివ్వె గోపికలు
గమిని వెళ్ళిరాగానె గింగగుడి మీద
రవిమించు భంగారు రత్నాల కుండ

*

కాటమరాజు కథలు

కనుపించను యాదవకాంతల కపుడు
పల్లకీలు దిగిది భామామణులు
అందలాలు దిగిరి అంగణామణులు
పాదచారులై రి భామినీ మణులు
మోదనుతో వొచ్చిరి

(మొక్కును వారు
కుడిచై లోగాను గోపకాంతలును
సెలగోల కాంతలు శాంభవిని వేడి
అగిణితంబుగ మేటి అంగణామణులు
తూర్పు గెమినికి జొచ్చిరి తోయజ

నుఖులు

నేర్పుతో కోవెలకు నెలతలు

భూత కోట్లకునెల్ల పురుషుడై నట్టి
పోత్రువాజుకు వారు పొందుగా
(మొక్కింరిె
నాగకాంతులు నపుడు వేండిటోనాలు
| దించిరి
తప్పక తీరుమందుల దాదుల బిలచి
తలుపులు తియ్యమని తెరగొప్పబలి కె
తలుపులు తిసిరి సిరమందులవారు

అగుమంచి గంగను శృంగారించుట

అగుమంచి మొదులె న
యాదువ శ్రీలు

మక్కువతో లోపలికి
మరి బోయిరంత

flues

ఏ5, హాంనల

అగుమంచీ కథ

నాగభూషణ కాంతకు నమస్కరించి
పట్టు పట్టావళ్ళు పరిపించిరి వేగ
పాతపూజలన్ని వ్మేగానశీక జరిపించి
సక్కని గంగకు సంపంగి నూనె
ఆగుమంచి శిరుసంటె
ఆతి వేట్క_తోను
శిరుసంటి గంగకు చెలువైన కసూరి
పసుపున నలుగాడి పణతి శీకాయ
అటకల నలుగాడి అతినిష్టతోను
కలకంఠి బంగారు కళిశాల్కు
జలకంబులార్చి
జాన్నవీ గంగకు సానంబులాయ
మేనిమి పట్టున మేనెల్ల దుడిచి
చక్కు విడచి గంగకు వీర జెడలల్టిరి
తప్పక తలయార్చిరి దానవసంహాోరికి
కడు వేగ కుందనము కనక మెనట్టి
పొడువై స బంగారు సు యు గట్టిరి
అగరు శ్రీ*ంధము ఆలర కస్తూరి
సొంపుగా బూసిరి వామాక్షి కపుకు
కురు వేలు పువ్వులు గురుతుగా
జడలకు
సరవితోముడిచిరి
జాన్నవీరగంగకుకి?
వాసిగల గంగకు భంగారు కాసలు
బెట్టిరి
వేగుచుక్క_ను టోలు, వెలదికి
నొదుట

488

బాగుగా దిద్దిరి, పాపట బొట్టు
అ సంబు లంకించీ ఆమిద వారు
కసూరి దిద్దిరి కమలాక్షి కపుడు
కాటుక దిద్దిరి గంగకు నపుడు
దిటముగా కస్తూరి దిద్దిరి కాంతలు
బవిరులు కుంటెళ్ళు పముజులు
కమ్మలు
సవరించు కర్న ములు సకియ
గంగకును
పగడాల బన్నసరము పచ్చల
పతకము
జగదేవ మాతకు సరివితో ధరియించిరి
క్రీ రిగల కడియాలు కీట కంకణాలు
మూ ర్తిగా దొడిగెను పు త్త? గాజులు
కరమొప్ప వేళ్ళను కనక ముదికలు
ధరియించి గంగకు తాల్మితో నంత
హోంకారికి బంగారు వొడ్యాణము
ధరియించి
నవరత్నాల కిరీటము నయముగా .
శిరుసున
శివుని ఇల్తాలికి చెలువముగా
బెకైను
పన్నెండు చేతుల బాగీ ర్తి కడుపు
మెండైన సొమ్ములు మేలిమితో
| బెట్టెను
గంగశు సొమ్ములు ఘనముగా
అగుమంచి

86. వేగము-[ శీయ్రమువే గ్రము (?) 87, జావ్నావీ- వీరగంగ

484

శృంగారించెను యోగ శాంబరి
కపుడు
సాం ఖాణి ధూవముల్‌ సకియ
దానపుడు
ఘమ్ము ఘమ్మున నెగయ
శృంగారించి
[బమరాంబికకు కుపెలు
పన్నీరు దెచ్చి

అగుమంచి గంగకు పోలు

రాజులు చెల్లెలు రమణి అగుమంచి
లేజముతో పోలు అందముగా బోసి
పాలేటికి బోయిన బాలలు లాజుల

బోల్సి
పోలు బోసి"అన్నల పోలికలు

జూచి
అన్నల బోలిన పోలు ఆటు

చిన్న బోయ

వన్నెధప్పు. పోలు రక్తమె వుండె
అందుకు అగుమంచి ఆచ్చర్యిమంది
“నండ్లులు సిరిదేవిః నా తల్రి

వినవె

a

బాల్మితో బోనాలు దగ్గెర దెప్పించి
ఏల్టవుల వారు దెచ్చిన వారి
కొ త్రబోనాలు

'కొటమ'రాజు కథలు

వలపూరి దిరిగి వార బోయించి
పొలుపుగా రత్నాల పోలు బోయించి
ఆందముగా కస్తూరిని అలిదించ
నపుడు
చెలువుగా వీర గెంధము జిలికించ
నపుడు

పోయగా అది ర క్రమగుట

దురాంసు శాపము ధనకొండకు
| తగిలింది
యెరిగి వుండుటకన్న యిది నిజమైన
వార్త
పోలు యరనైని పోలికలు

ఆవుల మందలు రు తలాయ
అమ్మ సిరిదేవి!
వాలాయముగ తన పోలు వార్తలు
జెప్పెద

అగుమంచి గంగకు బోనాలు పెట్టుట

వొరి కొ త్రబోనాలు వక వళల్బన నుంచి
సిరుమందుల వారు దెచ్చిన

కొర కొ త్ర బోనాలు

అగుమంచి కథ

కొర కొత బోనాలు వకవల్లన
నుంచి

నూటొక్క. ముద్ద నూటొక్క పోక
నూటొక్క ఆకు

వాటముగ నిలిపెను వనిత
అగుమంచి

పాటించి యానడుమ పణితి
అగుమంచి

in

485

మేటి ముద్దజేసి ముందుగా నిలిపెను
పప్పుతో పదివేలు శాకాపి కూరలు
వాసిగా వొడ్డించ వణిత ఆగుమంచి
బార బోసి దూపం వొరుషతో

నించి

యాద వకాంతలు గంగకు నివాళి ఇచ్చుట

పేరు పేరు వరుసన పెద్దలార!
మీరు
నివ్వాళి యివ్యరమ్మ!: నిలచి
యెదురుండి
పందెముల యరణప్ప]! పాయరాని
యియ్యమః 88 ప్రెడిగారి తల్లి
కందువతో నివ్వాశి గంగ" కియ్యండి!
సన్నము నాగ! యో
ముమ్మయ్య కొమ్యః
పన్నుగా నివ్వాళి. భాగీర థికియ్యండి!
గుట్టువార్‌ సాన! జడదారి నాగ!
గట్టిగా నివ్వాశి గంగ 'కియ్యండి!
పులి ముద్దుల దేసు! భూమాడి పోలు!
గనముగా నివ్వాళి గంగకియ్యండి! .
పందముల చో పాప! బంగారు

లక్షుమః।

కందువతో నివాళి గంగకి య్యండి!”'
భకుని నల్పమెడ! పణతి వీరగంగ
కరియావల నాగ! యరన్న బియ్య
పోచయ్య సిరిగిరమ్మ ! వో.
ముమ్మయ్యమల్లా
గనముగా నివ్యాళి గంగకీయ్యండిః'
ఆగుమంచి మొధులై న యాధువశ్రీలు
నివ్యాశిపాడి చాలించిరి పళ ములు
కడనుంచిరి

ఆటు వెనుక మాతంగి వణితలును
నిండుకొని నివ్వాళి నెలతులు దెచ్చిరి
ముఖమండ పమున మొ తముగా
నిలచిరి
నివాళి పట్టిరి నిలచి యెదురుండి
వీరన్న కులసతి చెన్నయ్య చెడె

అనిన

98, వియ్యమా!

486

పాడి సాలించి పళ్యములు
కడనుంచిరి

కాటమరాజు కథలు

తన అన్నల క్షేమమును తెలుపుమని అగుమంచి గంగను
(ప్రార్థించుట

ధీమంతుని చెల్లెలు అగుమంచి తాను

వేమారుగంగను వేడుకోసాగె

“ఆధిశ క్రివి నీవు ఆకిల మాతవు సీవు

నాధరంబులు నీవు నవ|బవ్మాలు
నీవు

భువనంబులు నీవు భూములు నీవు

రవి చలదుడు సీవు రాగంబులు

సీవు
భోగంబులు నీవు భూములు నీవు

యోగంబులు నీవు యూధంబులు

సీవు
కదనంబులును నీవు కయ్యములు

నీవు
మనుజులెల్బను నీవు మాయలు నీవు

కాలమెల్రను నీవు అకాళంబు నీవు
యెలివాడలు నీవు వెలధులు నీవు
పాడి పంటలు నీవు పశువులు నీవు -
నక్ష తములు సీవు నభములు నీవు
పక్షీయముఐ నీవు పన్నగములు నీవు
సారంబులు నీవు సవుసారంబు లీ?
నీవు

మెరుగు వాయములు నీవు
మెషములు నీవు
ఆల్ల వేధములు నీవు అమురులు
శ సీవు
అంఢంబులు నీవు (బెహ్మాంఢంబు
నీవు
కొండ గొహములుి నీవు కోనలు
నీవు
సంధ్యలు సీవు అన్ని జపములు
నీవు
మానంబు నీవు మహత్యంబు నీవు
అన్నిట నీవు మాకు ఆదళువు నీవు
గంగరోః మాపాల కలిగితివైన
రంగుకా దక్షణాదికి బోయిన
రాజుల క్షేమము
మాతోన జెప్పవే మముగన్న తల్లి
భూతల పతులె న పూని మాయన్నలు
యరగెడ్డపాటను యెట్ల వున్నారో
యెరుగను వోతల్లి! వరి
నడుగుదును?

89 ' సంసారంబు

40, గువాలు

అగుమంచి కథ

మాకు దిక్కు. వీరమండలివి నీవు
చేకొని నిత్య నీశావ నే జేతు
పొడగట్టి నాతోను పలుకవటె
గంగ
వూరికే వున్నావు వో యమ్మ నీవు”
ఆగుమంచి వేడితే ఆపుడు
వేరువమ్మ*!
వుక్కు. బొమ్మ వలను వుండెను
గంగ
పప్పుడు గంగను అందరు జూచి
తప్పక తమలోన తలపోసి రంత:
“సొలతులార! యిన్నా ళ్ళు బోనాలు
దెస్తేను
కల కల నవ్వినట్టు కనుపించు
గంగ

అమ్మలార! పాలేట యేమో అవుగతి'

బుట్టకుండీనః

కమ్ముకొని యాగంగ కళ దప్పి
యున్నది”

అగుమంచి యప్పుడు యా దుర్గిని
జూచి
మక్కు-వతో వేడి మరియు నిట్లనియె

“యాటలు బోనాలు యేగమే "
"సీను

పాటించి నాతోను పలుక వే ను
దేడెరో మాయన్నలు శేమము
వించెను
పాటించి పదివేల బారి గొ రెలును
చాలుగా నరికింతు కె క్రిరో! సీకు

487

వొంత కెక్కిన గర్భ శ్రీమంతులు
మాయన్నలు

సంతోషము వింటినై న జాన్న వీర
గంగ

వు తరపు గమినిలో వూర జాతరు'
=]

సెయింతు
అవులు మంద రాజులు మాయన్నల
వద్ద నుండి
మేలు వార్తలు వింటినై న మించిన
_పేమతోను
దక్షణపు గమిని ముందర దామిని

యేటలు

యీక్షణమే నరికింతు యింతిరో! i
సీకు
చక గని మాయన్నలు సంగామ
విజయుండు
కక్కాసపు వైరుల కంఠీరవుండు
కానలు ధేనువులు కేమాన వొస్తేను
యేపిలు నరికించి పియముతో
బండి సిళ్ళు
యీ రాతి యాడింతు మాతల్లి! నీకు
చల్రవారు యేగురు సాహస ఘనులు
“చల్లగా వాగే సెను సంతోషమునను
వీరి శేమము నేను వింటినై నాను
ముందరి జడలితు ముదితిరోః నీకు
యెద్దులు బొల్హావు యెలమితో
అయితన్న
నెలతరోః పరిణామము నే
వింటినై నాను

$1, పరువమ్మ (--గంగ)

వక

488

చేతిగావు యితును కాంభవి నీకు

భ ట్రావుల మాయన్న పరగ
కరియావుల రాజు

వీరి పరిణామము నేను వింటినై నాను

మూపున కండ యిత్తు ముదితరో !

nf.

సీకు
పలికొండ మా పెదభావ
౧ (a)
పద్మరాగవుండు
వెలయంగ చటువారి య్మరయ్య
. టి
నా మరి
ది
లేమరో పాళేట లెస్స వుంటేను
భామరో యె త్రింతు పదివేల దివ్వెలు
నాచకూళ్ళ నాయుడు, నా సుతుడు
పోచయ్య
వాసి కెక్కిన సిరమందులు
వన్నెగల పెద్దలు
వన్నెగా వభవార్త నే వింటినైన
పన్నుగా కుంకము బండ్ల దోలింతు

కాటమరాజు కథలు

రాణవు*కిలో పు తమరాజు

పాలేట కేమాన వుంటేను
రాతి గుడియు కట్టించి రమణితో నీకు
భ కితో గట్టింతు బంగారు గుడియు
మాయన్న వీరన్న మన్నీలకు వైరు
రాయసమానుడు :' గనుడు చెన్నయ్య
వివర మంతులు వారు వెలయ

గోసంగులు

ధారుణి గలిగిన దక్షణ పాలేట
కేమూన వుంటేను జాన్న వీర గంగా

' భారిగుండము జొత్తు భాగీ ర్తి నేను

పరగ గోపాలుూలకు పరమ
పున్నిడుశేకి బసువన్న
ఆ లక్ష యాధువులు అడ్డగల
కంపటము
ఆక్షయము కాయ వలను ఆధిలక్షి

గంగ!

మోధముతో నీకు (మొకే-ను

(పాణన్తాథుండు తనకు పాయని “గంగాః
పుఠకుషుండు
గంగ దుఃఖించుట
ఆగుమంచి (మొక్కి తేను అపుడు "=. పెటపెటమని వురుములు
వేరువమ్మ (పెభళినట్టాయ

పరగంగ మేళము పట్టినట్లుండె
పటపటమని గుడి పగిలినట్టుండె

కటకట యేడ్చెను కన్నులలో

శీలి, రాణువ

48 . వుణ్యుడు

LENA mer

అగుమంచి కథ

జొటజొట కన్నీరు జోరున గురియ
గడగడ వొణికెను కంబము
లాదిగాను
వురుతాలు వూగెను వృరువు.
భూషణాలు
వొడివొడి కాసలు వరుషతోరాలె
రవ్వలు చెదిరెను రత్న కికీటాన నుండి
యేర్యమ్మ గంధము య|రనై యుండె
కాంతియు దప్పెను
(కళయునుద ప్పె)
అందము ద-ప్పెను ఆతివి మెనెల్ల
పువ్వుల తోమాలు శూమిపై _వాలె
నత్షెతములు [వాలెను భూమిన
యపుడు
పక్షి నీకాకుబడి కూలినట్టాయ
కుడికంట వుతకము కురియంగ సాగె
యెడమకంట వుతకసు
యేరులై పారె

గుభగుభమని గంగ గుజ్బటిలసాగె .

గుబ్బటిత్తి గంగ .గుజి పొడుగున
బెరిగి
గర్భ గొహములో నున్న గంగను
చూచి

489

బొబ్బర్దు పెట్ధైను ఫోతురాజపుడు
భాగిరిథి అడఅంగ పణుతులు జూచి
తెగువుతో దుక, ంటు

తెచ్చిరంద రును
సిరిదేవి మొసలైన యాదువ[శీలు
అరుధాంగ లక్ష్మి ఆడలంగ సాగ
తామరాకు నీళ్ళు తర్హటించ సాగిరి
కుమ్మరాము చిచ్చువల కుమ్మరిల

. సాగిరి

తాటేకు మంటవల దరికొనసాగె
భామలు దుక్కి_ంచిరి పాయక

త్రమలోన
వామాక్షులు గంగకు
యిరుపార్పముకీశలుండిరి.
భాగిరిథి దుక్కుంబు ఆగునుంచి
చూచి
తాను వేడి ఆనవుంచి దుక్కము
నిలుషంగసాగె
“శాంతమే రుదాణి! శాంత మే
థదాణిః

కాంతమే జయదుర్గి! శాంతమే నీకు: ..,

అనబెట్టితే గంగకు శాంతము,

మూ ర్రియై నిలచ

ఆగునుంచి గంగను దూరుట

ఢ్రీరుని చెల్లెలు డిటమున తూరంగ
సాగెను;

“అమ్నరో! పీక్రింత్ర దుక్క_పడనే ల?

44, ఇరు పాళ్ళు వము

జన.

Pe

£90

కమ్ముక పాలేట గంగరో
మాయన్న లకు
అంత్య కాలంబు చేర ఆయ గాబోలు
వినవమ్మ గంగ యాదువులుకు
విలయెల్సువమ్మ:
ముందు మాయన్న లకు
ముధముతో నీవు
మిన్ను విరిగి వొచ్చి మీద పడకుండ
ఆరిచేత ఆనేమంటివి ఆమ్మరో! నీవు
వొచ్చేటి మిన్ను నువెరచి గడగడ
చోణికి
మాయన్నలమీద విడిచి పెట్టితివోమ్మ!!
పారిఫోయి వొ సీవా భాగిరీది గంగ?
న్మిదబోయి కలువురించినాను
యెన్నడు పరగ్ధాణము యెరుగనేతల్లి!
వాటముగా చెరుకూరి వొద్ద
పోలురాజు
దిటముగా చెల్లిన డినములు నేటికి
అరువై యాండ్త శే అంత్యంబు
చెల్లినా?
ఆరమరలేక నాతోను ఆడు వకమాట
నడిబూజన వున్న నాయన్నల బట్టి
యర గెడ్డపాట చెల్లించి వొ స్తివా?
నిన్ను వేడినందుకు( నిత్యముగ గంగ)
చిన్నబోయి వున్నావు సిద్ధంబుగాను
నన్నుగూడి పలుకవు
న్యాయమా నీకు?
దూరంగ యాగంగ ధుక్క పడిన

విధము '

కాటమరాజు కథలు

కారణము చెప్పేను కన్నవార
వినుడి!
మబ్బుగప్పినట్టు మీవాశీ యుండంగ
పరావారు అన్నల మీద దయగలిగి
వుండేర?
గుడి విరిగి పడ్డట్లు కోమలి యుండగాను
పోలురాజు ఆవులుమంద
హపోదాక్క-కుండీర?
కన్నుల పాప సోకించి నందులకు
కన్నవారు ధనకొండ కాకి సోక

మయ్యిని
నందులకు

కుంభిజిలో ధనకొండ కోలకుండీన?
పెద్ద పెద్ద భూషణాలు
వూగినందులకు
మెరువడితో పాపమ్మమేడ గాలీని!
మంటలో చెల్లెలు మడియ కుండీన?
యేరువమ్మ గెంధము
యర నెనందుకు
పారేటి రకము పాలేరు నిండీని!
కాసలు విడిబడి చెదిరినందులకు
యీ కెణమె.ధనముకొండ ఆతమై
పొయ్యినిః
పువ్వుల తోమాలు భూమిపై
రాలినందులకు

ఆమినిగా శివపురికి ఆందరము రేపు
కలిగీని నమ్మరే! వో కన్న వార!

aha

“

అగుమంచి కథ

గుభ గుభమని గంగ గుభ్బటిర్తి
నందులకు
గర్బ | గోహము కెదురుగాను ,.....
శోభనాలు గుండాలు సోరలు
యేరుపడీని।
గొనకొని పోతురాజు కూతలు
బెట్టినందులకు
ధనముకొండ పట్నము
దగ్ధమయ్యిని!
పక్షులు కిలకిల పలికినందులకు
ఆశించిన (పజలెల్ల అడలకుండేర?”
బంధువులుతో జెప్పి భాగిరిథిని దూరి
“యిప్పుడు పలుకకుంటి వె న
యీ పొద్దు మాపి టికి
కర్పుర గంధియె నా కోభనమందు
వొచ్చి
వొప్పుగా మేలు వొనరంగ నిపుడు

491

చెప్పవే అన్నలు శేమంబు నీవు?”
అనుచు ఆగుమంచి అప్పుడిట్లనియె:
“నందుల సిరిదేవి! నాతల్లి వినవె!

పదరమ్మ పోదాము పట్నానికిపు డు”
భామలందరు వినిరి ఆగుమంచి

మాటలు:
“*“క లకంఠి అక్కన్న! గంగనేల

దూరేవు?
బాలరాజుల కందరికి పాలేట

మధ్యమున '

కాలము తీరితే గంగ యేమి జేసు?
గట్టిగా వారికి కారుణము యుండెను
యెంతవారి కైన యీశ్విర మహిమ
దొంతులలో దాచిన దాగునటమ్మ?
అధ ఆ గంగను దూరతగదు
ఆగుమంచి''.

యాదవకాంతలు తిరిగి నగరకు వచ్చుట

అంతట నగరుకు వణితులు
నడిచిరి వేగ

తెగువుతో గంగకు తెచ్చిన వొస్తువులు

బోనాలు కానుకలు పూజార్గకిచ్చిరి
వారు వీరు పల్లకీలు యెక్కిరి
వరుషతో నపుడు
మచ్చికతో సీిరమందుల మగువల
బిలదిరి

హెచ్చెన వల్టవుల యింతుల బిలచిరి

ఆవేళ ఆగుమంచి అందరిని బంపె
అప్పుడు అగుమంచి అరుదెంచి వచ్చె |
రంగుగా వ జాల కీసీట మందు '
వనరంగా కూర్చుండిరి తాపంబు మీద
శెంబుల వుతకాలు తెప్పించి వేగ
మొక మార్దనము చేసి ముందర
నిలచిరి
బంగారు పళ్యమున
పాయసాన్నముణ

శతి

సమ్మ తిగా నొడ్డించిరి
సకియ లందరును
బంతులు కూర్చుండిన పణుతుల
కొపుడు
సవిఖ్యంబుగా వారికి పణతు
లొడ్డించిరి
చెల వె బోంచేసిరి సవిఖ్యంబుగాను
అంతట అగుమంచికి ఆన్నము
కావుసుగాలాయ
డిగ్గునలేచి అగుమంచి ఆచ్చర్యపడెను:
“నాతల్లి వినవమ్మ: నందుల

సిర దేవి?

కాటమణాజు కథలు

యేదిక్కుని తెలుసు కుందునమ్మ
వుతర కాశికి బోయి వు తముడు
గురువు.
రాకపోయినందుకు వొగుతునా నేను?
పావురాయిలు అన్నల పరిణామము
వారలు
తెలియనుదుకు వొగుతునా నేను?
తలకొని అంత్యెకాలము దగ్గిరాయ
నేమొ?
సారెఫాొరెకు సెగునాలు పుట్టించనేల?
యేరీతి అయనో యేమి జేసేను?ొ

యాదవకాంతలు అగుమంచిని ఓదార్చుట

యేడు తరాలు పెద్దలు యేరెమ్మ
యివుడు!
వెనకటి మన అయ్యలు యేరే
.వున్నారః
(శ్రీకూర్మము యేనుగు నాధు కొండ
చెలగి బెజవాడ చేకొని కల్యాణము
చెలగి చెరుకూరు చేరి కాంజ్యాలు
చెల్లిన ఆయ్యతేరే చేడె అగుమంచి?
వాలాయముగ | బెంహ్మ
(వాసి యుండంగ
తాలిమితో నిండి ధరమీద జనులకు
చావు పుట్టుక సరిగాను జేసెనో
> [(బెంహ్మ”

అచే ఆలుకదీర్చిరి అం;.ణామణులు ,
వూరికే వుండమనిరి వుచితంబుగాను
గారవించిరి ఆగుమంచిని
కాంతలందరును
పంచ పదార్థములు గార వించి
. __ బంగారుగిన్నెల దెచ్చిరి
ఆరగింపమనిరి ఆగుమంచి నపుడు
ఆరయంగ తల్లికి ఆలింగనము చేసి

భామలతోడు పాలకీలు యెక్కెను
కొమరమ్మ నగుర్తుకు గొబ్బున

తానొచ్చి
అంతట సూర్యుండు ఆస్తా9దది కూశె

మందిరంబునను
పరిపించి యున్న జాజుల శయనము
మీద

49§

సిరముగా ఆగుమంచి పవళించె
నపుడు

గంగ అగుమంచికి కల చెప్పుట

అరధరా|కి వేళ అరుదెంచె గంగ
సేసగిన్నె వకచాత చ, క మొక చాత
పట్టుక వొచ్చెను గంగ
ధనకొండకూను
నారాయణను పేరు ననుదినము
బిలచేటి
యేరువమ్మ తేజీని యెక్కి తాకిదిలె
నిరుతముగా ధనకొండకు నీరుజనే తి
ఘట్టిగా అగుమంచికి క జెప్ప

వొచ్చెను

గంధ పర్దైలు మంచి కనక భోరు
తలుపు
కనక శూలము జూపెను గడియలు
ఓ దొలిగ

సప్పుడు శాయక చంద సేనలు
కరిగె

ఆగుమంచివున్న గద్దిపె దివ్వెలు
తప్పక మలిపెను దాన(వ) సంవోరి
మచ్చికతో నపుడు మాధవుని
చెలలకి
౧
పచ్చని అక్షంతలు పెబడ జల్లి
ఆగుమంచి వద్ద నిలచి యా గంగ

తాటేకు మంటవల తల్లిదరకొని
' సాగె
అక్కరో యేమి జెప్పుదు నేను!
యేమందు నమ్మ!
ఆతి వేగమున గంగ ఆడె నొక మాట
అప్పుడు యేరువమ్మ
అతిదుక్క మునను
చెప్పంగ సాగాను జెననాథు చెల్లెలకి:
“యేమి నిద బొయ్యేవు అగుమంచి
నీవు
వామాక్షి! నీనిద ఆపద లెరుగదు
నన్నేల దూరితివి నా మాట వినక.
వరుషతో మీ అన్నలు వార్తలు
జెప్పేను వినుము!
శివునికి యె త్తిన శీతాశు దిబ్బెము
అలరు సమురు బిందెను ఆగుమంచి
లేవె -
అమ్మ పున్న ధనముకొండకు
ఆపద పుర్దైను
పాయక దివ్వెలు పాలేట మలిగెను
తప్పక అగుమంచి ధరమీడ
కూలి నందులకు

494

వొప్పుదప్పి సంగాన వారిగెను లేవె!
అయిదు కొండలచుట్టు అళ్వాలు తిరిగి
నందులకు
వహిబడి సంగాన వారిగెను లేవె
వరుషతో కొంగవాలు కత్తులు
వెషంబి యిపుడు
విరువెన బెబ్బళి బిరుదాంక ములు
పట్టెతిరుమణి నొదుట వున్న
రూపు జూచి
గెట్టిగా సేనల కదనమున జంపి
అడ్డాపు గట్టుక ఆరుల చెలికిలోన
విడిబడే పెరుమాళ్లు వేగలేవమ్మా!
పాలేట యాదవులుకు
అమర వె కుంటము గలిగాను
ఆగుమంచి లేవె!
పంతమున వంగోలుపాటి
బ్రైళ్ళ
పంతు మీరిన వీరభ దులందరును
నెత్తురు వొరుదులె కడ్గంబు మెరశను
' చెన్నుపాటి బయిళ్ళ సంపంగి
పూదండ
చెన్నుని మెడనుండి తణములో

దెగాను,

ధరిణిపై [వాలెను తప్పక యిపుడు
అరయ నిదబోక ఆగుమంచి లేవెః
మ త్రేభముల వారు మడిచి రందరును
జొత్తువలె ర కంబు కురియంగసాగె
దిగులు లేక నీవు న్నిదబోకు

అగుమంచి

కాటమరాజు కథలు

. నిజవా ర్రలు నీవు అడుగుదువు

లేవమ్మ
మెండు సంగపుతోట గాతకుని
నరికితే
గాటముగ అందమైన కన్ని మొగిలి
వొదిగె
వాడిన పువ్వుల వాసన వనిత
అగుమంచి
కాశిలోకి బోయెను కడువేగ లేవమ్మ

ఆపద వార్తలు ఆడుగుదువు

అగుమంచి లేవె!
మాచెర్ల చెన్నుని మంటపము
ముందర
పాతిన వుక్కు. సంభము పడెను
భూమ్మీద
చాలించు నీ నిద సకియరో! లేవె
సాక్షికై పొన్నారు సంపతి వెలసీని
దీక్షగురుడు భావదేవుని చేతి
చ కంబు తునియలై చేరె సంగాన
చ కంబు నేల వొరిగె లేవన్ను!
కమల గంధర్వుండు ఛోర/ =
"“ఖభుని

_ చేతిహలంబు తునియలాం:

సుంద.) ఎవమ్మ !
మగువరో! వూడల మరి సంగాన
పగవారు నరికితే పడెను లేవమ్మ
తెగువుతో సంగాపు దేవుని ముందరి
మొగమంటపు విరిగె లేవమ్మః!

శ,

అగుమంచి కథ

మదురాక్నీ! బెజవాడ మల్రప్ప
. ధరియించి వున్న
రుదాక్ష తావులాలు రూఢి దప్పె
లేవమ్మ!
ఆదినారాయుడు చేతి ఆలరు శెంఖంబు
పాదుకొని ధరమీద కూలె లేవమ్మః
పన్నెండు గటాలు భద సేనుండె న
దక్షిణ పాలేట
మెండుగా వొరిగెను మేదిని మీద
నిండెను యిది మీకు నెలత లేవమ్మ।
వారధి వుప్పొంగి వనమెల్ల నిండి
యేరులై పారీని యెరగడ్డపాట
సారెకు నిదబోకు సకియరో లేవె!
సొరిది యిప్పుడు మీర సూర్యుని
చుట్లు

అ

వరదగుడి కక్టైను వనితరో లేవె!
కారుణము నిండెను కాంతరో లేవె!
కల్యాణపు లింగము కంఠ సోమప్ప
మూర్భ నిద బొయ్యేవు ముదిత
అక గున్న
కార్చిచ్చు పడి ధనకొండ కాలె
' లేవమ్మః;
వెలయ
భూమిలోన
సన్నుతి కెక్కిన జగదేక మౌళి

కొంచక పంచలింగాల కొండ వద్ద
నుండీ

వెన్నముద్ద పెరుమాళ్ళు

అంచితంబుగా గాతలు ఆణిగె
లేవమ్మ!।

495

కాశి విశ్వేశ్వరుని కొలువులో నుండి
వాసి మీరగ ధనకొండకు వచ్చెను
లేవె!
తేరులు రథములు తెగువతో పాలేట
(ఏరుల బలములు) విరిగె లేవమ్మ
పంచ వన్నెల చిలుక వుండేటి
పెడికంబము మేడ
ధగ ధగ మంటలోన సమిసె
లేవమ్మ!
లంకాధిపతులై న రాజుల మీద
శంక లేక పోరిరి శరాళూర గాను
బొంకక చెప్పేను పొలతి లేవమ్మ!
అయోధ్యా పతులెల్ల అబభ్బీలో
మునిగిరి
మ్ఫీకు చెప్ప వొచ్చినాను గొబ్బున
లేవమ్మః
శిరుసున కిలుగులు, శరీరమందు
నాటి
వొరగిరి లంకలో ఆగుమంచి నేడు
వనచెర్డ లంకలో వొరిగిన వార్తలు
వినక వున్నావు సీవు వెలది
ఆగుమంచి।ః
గోపాల కింష్ణమ్మ యెతిన
కొండకింద నుండి
గోపాల్కులు ఆకొండ వెగిచెను లేవె
ఆవులు పెయ్యలు అల్హకల్గ్లోలముగ
చెల్లెను
ఆపధ పుర్తెను అయ్యయో
ధనముకొండకు

శీరీగ్ర

శిముడు పెట్టిన తోటలో
యమునివారు జొచ్చి
పువ్వులు కాయలు పుడమి తెగవై చిరి
యేనుగుతో సింహము యెదిరించి
| పోరితే
అణస లేక వొ సిని అగుమంచి
న్‌ లేవెః
చాలు చాలని వొ సిని వణిత
క లేవమ్మ!। .
రెక్కలు కేజీలు తణములో మడిబీను
అకగాన్న! నిజవార్త అడుగుదువు
లేవె!
పర మేశ్వరుడు పండించిన పంట
కోరుపట్టిరి పాలేట గొబ్బున
లేవమ్మ!
పాలేట పంచిరి
లేవమ్మః!
ధనముకొండ వలెను దక్షణాది
విధము
పంచలింగాల కొండ వద్ద నుండి
వొచ్చిరి లేవమ్మ:
కూచిగుంపు లాయ ధవముకొండ
వలసలు దీసె లేవమ్మ!
పూచిన జూరగ బ్రీత్తికరిగిర్హి పాలేట. ..

విరివైన (విషాలు భూమిపై వారిగె

పణస పండ్డు

ఖ్‌
hem

చ అగుమంచి తల్లి

అంతటి తగుమంచి ' తుళ్ళిపడి -
ఓ . మేలొ గాని

లేవమ్మ! -

ఈఊటమ'రాజు కోథలు

గరుటడు పాములకు కారాగా
లేవమ్మ!
తరువుకాళ్ళు వ్‌ వొచ్చిఠి
ధనముకొండకును
కైలాస పైనాలు కతిగె లేవమ్మ!
జడిబెట్టి వరషము దశిమినాటి నుండి
విడువక కురిసేను వెలది అక్కన్న!
లింకాల కొండ చుట్టు నెరవళ్ళు బట్టి
గంగు రేగులు ముంచుళొనె [(గక్కున
లేవమ్మ
సెలగోల వురదాళ్ళు శీమునికి
వొప్పగించి
పాలవళ్ళి గో తమ పొలేట వొరిగె
లేవమ్మ!
“పెడు త జంజొలు పాలేట(గలిసి)
మాయమై పోయెను మగువ లేవమ్మ!
దివినుండి దేవుళులు (జిగివచ్చి)

_ చూచి
భావించి రథములు జః:ఫిరి లేవమ్యః!
పాడ్యాన తెల్లనాకి పంనములు

మీకు!”
అని యిట్లు వేరువమ్మ ఆగమంచి

కిట్లు
రా

కాని కల జెప్పి గంగ గక్కున
కదిల.

నగరుకు వెళ్ళుట

దిగ్గున తా లేచి కడ.పేగ ఆగుమంచి

అగుమంచీ కథ

వణిత ధయర్నముననుకశ గుజగుబ
మని గుబ్బ టిర్ల గాను
త తరంఖున లేచి తమకంబు మీద
భీతుకుని అగుమంచి గాదుల
గొబ్బున విలచ:
“కలగంటి దాదులార! [గకు్రూన
మేలుకోరె!
వెలమితో దివ్వెలు యెలిగించరమ్మ””
దగ్గు దిగ్గున లేచిరి దివ్వెలు కంబాన
వేగాన (దానులు) వెలిగించి రంత
తప్పక వెలిగించిరి దాదులందగును
“దాదులార! వినరమ్మ తమకపు
కలగంటి
నిదుర లేపరమ్మ నెఎత
కొమరమ్మను”
ఆమఠంగ దాదులు ఆతివేగబోయి
కొమరమ్మను లేపి గొబ్బున వొచ్చిరి
తలఅచికు,- బాపినట్టు తలపోసి
యపుడు
యెలమితో కడవార వెరుగంగజెప్పి
ఆప్పుడు బాయను అమ్మరో! వినవె
తప్పక యీశ్వరుడు దయదప్పె
గాటోలు
కొరగాని కలగని గొబ్బునటోయి.
సిరిదేవికి కల జెప్పవలెననుచు
అమ్మవున్న నగురుకు

49

వెయివేళ యిటు కిలగన్న యెరిగింప
నేర్చు
ఆవులన్న వీరగంగను
అడుగవలననుచు
'యేమివార్త జెప్పునో
యెరుగవలెగాని
అంపవే (గకుగాన అక్క_రో! నీవు
అంపించిరి అగుమంచిని

~4A

అఆతివెగమునను .

దీమంతుని చెల్లెలు దీటి బట్టించుకొని
భామలు వొచ్చిరి బజార్లు బట్టి
పారిగంట తలార్దు పట్నముగాతురు
తలారి రామన్న తగు వేట్క_వొచ్చి
గన వేగమున సిరిదేవికి వొకవార్త
జెప్పెను
అముతన్న వొచ్చెను అమ్మ సిరిదేవి
“అయితన్న వొచ్చెనంటేను అదిరిపడి
సిరి దేవి
దివ్వెలు ముట్టించిరి ఆతివేగమునను
ఆవేళ కొలువుదీరి ఆమ్మ తానుండె
అయితన్న గాదు అగుమంచి రాగానె
కూతురు రాగాను చూచి కృప
నందుల సిరిదేవి
చింతించి కడుపులో దిగులుజొచ్చి
యుండె
రాజుల చెల్పెలు రమణి ఆగుమంచి
దాదులు కొలువు ద్వారంబు వెడలి

45, ఛై ర్యమునను
32)

498

తగ రాజు చెల్లెలు తల్లి సముకమున

ఎనెన నిలచ
పొగలుచు దుక్కాన బోవుచు

సిరిదేవి

తన కూతురిని జూచి ధైర్యంబు లేక
యెడలేని శోకమున యిట్లని పట కై;
“నాతిరో అక్కన్న! నా ముద్దుపట్టి
సీతిగాదు యీవేళ నీకు రా తగునా?
రాజులేని వెనక నగరంబు వెడలి
రాజెల్లునటవమ్మ నా తల్లి సీకు?
మీయ త్ర కొమరమ్మ మేనవారనుచు
వియ్యమంది డివష మాయెనమ్మ!
యే; పొద్దు ఆడికలు యెవ్వరెవ వంరితోడ
వలపోత మాటలు తలపోయనమ్మ
కలవారి ముండ్తను కడు పేదవారు
తెలియక చురక ము తెగిశాయరాధు
పుట్టింట వున్నదని హరి వారితోడ
కష్టపడుతా నుండు కొంత

కొమరక
అలివిగా. . నీవును ఆర్ధర్మాతివేళ
లలితంబుగా- నీకు నాతి రాదగునే?
యేమివార్తళ్ళెన యెంత లేదనక
ఆమితో జెప్పక కనుపించ

. వొచ్చిన?
అటుమీద యేమి మాటలాడినా నెల్లు
మేనవారనుచును మండిమేళ ము

త కాయ

మనవంటి వారికి మరి- నీతిగాదు?ో

కాటమరాజు కథలు

ఆమ్మాడు మాటలకు అగుమంచి
బలికె;
“నిమ్మళాన వొ స్తినంటే నేరంబు
లెంచను
పుచ్చుకున్న వారి యిండ్ల
జటోంచాయలేద ౪
యిచ్చిన వారియిండ్ల యిటువంటి వేళ
కన్నవారి యింటము కడపంచనె న?
అన్నము భోంచేతు
రమ్మనరో జనులు?
మాయమ్మ యింటిని మలా లెస్సగాను
వె కుంఠ పైనాలు
వొచ్చియుండగాను
శ్రవణానందము? ను చెప్పవొచ్చితిని
నేను వొచ్చిన పనికి నేరము
లేదుతల్లిః
అత్రచాత అంపించుక
అమ్మ సీనగరికి
[(గక్కును వొచ్చినా క లగని తల్లి!”
కలయన్న యప్పుడు కాంత సిరిదేవి
నెలపొడువున నుండి
నెర్వెర శకీపడుచు
వున్న యా తల్లితో నప్పుడిట్టనియె:
ఓని ర్లోట్రి వాఖ్యము నే
నడిగినదాన గాను

. కాటేకు మంటలాయ తల్లిరో!
నా మనకు*ో

“వానకు పిడుగులు పడిందె నిజము

46. నివ్వెర

అగుమంచి కథ

మానినా తమకపు మాటలే పిడుగులు
ఆబ్బరపు కూతురనుకుందు నిన్ను

గొబ్బున ముచ్చఓపు కూతురువని నీవు

యెదు వంశముల వారకి విషవా కులే

క్‌ ఎ
కోరుచున్నావు కూతురా! నీవు
కలగన్న వారలు [గక్కున
తెల్చుమాఃో
“ఆలాగే జెప్పేను ఆమ్మరో।ః నీకు
వివేక మరిగిన వలధ నీ కోడలును
ఆవులన్న వీఠకగంగను
లంపించువమ్మ ””
అగుమంగడి మాటలు, 9..ైసీరి దేవి
మక్కువతో పిఎచ మర్థ వారి .
గంగను
ఇ కమమున అగుమంచి కలగన్న

విధము.

ఆమరంగ జెప్పవే ఆవులన్న
గంగి
ఆ మాటకు వీరగంగ ఆడెనొక మాట
“యేమి మాటలు జేప్పేను యలనాగ
* యిపుడు
గారవించి ఆ కన్నక ల జెప్పనేరను”
వీరగంగ మాటలు విని యపు
డిట్లనియె
“ఇందరు వుండీని యేమి వో
వీరగంగ
చెందసు తెలిసిన దానవు నీవు

499

దేముడు ఆవులన్న దేవులు నీవు
దివ్వెగ్యానివి గనుక తెలుచును
నీకు
ముందు గురుతులు మోదనుతో నీవు
కొదవ లేక జెప్పితివి గంగరోః నీవు
గాజు యిల్లు ముణిగిన కోరణము
చెప్పికివి
నిజవార్త ఆ మాట సజమాయ
తనకు
పచ్చల కింటసూల తొళసి వనమాల
గుఏకా.డ్డు వొచ్చీరి
థ “కోండకూను
వెన" ముంచ ముటు విరిగి
వుండగాను
అడిగితిగొని మా కందరికి తెలుచునా?

కడు వేగ వున్నట్లు గంగరో

సంతోష మాయనని సఖియ
వీరగంగ
అంశట కూర్చుండి ఆగుమంచి
సంగడాన
“ఆగుమంచి కలలు ఆందరు
- వినవలెను”
అంతట కొమరక ను యాధువ
సతుల
నీతిగా “వీలపించె నెలత సిరిదేవి
వె నాన బంధువులు వొచ్చిరందరును

త్‌00

కొమరక్క సిరిదేవి కొలువు
దీరియుండిరి

రాముకుల గో తము రముణు
లందరును

కాటమరాజు కథలు

కూర్మితో వారందరు కొలువె
యుండిరి

అగుమంచి వదిన వీరగంగతో తన కల బెప్పుట=
వీరగంగ కల విప్పి యాదవ వీరుల మరణమును తెలుపుట

అకివేగమున పీరగంగ అఆగుమంచిని

వీలచి
అగుమంచిని వీలచి అతివయిట్రనియె

“యేమీ కల గంటివి యింతి
ఆగుమంచి

గంగ మాటలు విని అగుమంచి కల
చెప్పసాగె

అగుమంచి :

“ఆమరంగ మనయింటి ఆదిలక్ష్మి”
గంగ
కేమంబు చెప్పెను జెప్పెద్ష: వినుము
శీశాళు దొబ్బిము సమురు చిందెనని
చెప్పెను
నే గన్న కలలు నెత్తురువాన

కురిసీనట్లుం డె,

యౌ కన్న కలలు యటువలె
యున్నదో

పలుకు వే వీరగంగ। బంధువులు
వినగాను”

వీరగంగ :
“వినరమ్మ మీరంత యివరంబుగాను
శీతాలు దిబ్బెము సమురు
చిందినందులకు
భూతలంబుగ ధనకొండ పుణ్యంబు
నేటితో
శ్రీమవోలక్ష్మి తాలిగెను స్పిరముగా
అక్కన్నః
వామాక్షిః నేత్తురు వాన కురిసి
నందులకు

నదురు 'బాలభీములు తడిసేరు నిండి
రక ముని”

అగుముంచి ,

“యీ రెండు కలలు యీలాగు

నుండె"

యిక నొకరు కలగంటి వింతి
వీరగంగః

భీకరముగా అయిదు కొండలు
పెళ్ళగిలెనమ్మ

అగుమంచి కథ

వుదయగిరి తూర్పున వొరగ
కలగంటి నమ్మ

ఆధిగొని లేజీలు ఆ కొండ చుట్టు
మడియ కలగంటి మర వారి గంగ

వీఠగంగ :

“పె వొచ్చు రిపుల బారులుగా నరికి

చలవారు ఆక్కడ సమయ కుండేర
య

జల్లుల తేబీలు సమిసి నందులకు

వారిని గొలిచిన పరివారమంత

హోరాడగ ఐబల్యపోట్లు నాటి

సాగల కొండను సమసి వుండేర?”

అగుమంచి .

“ఇక నొక్ష కలగంటి యిందీవరాక్షి!
ఆవల మంధలు రుతలై అమ్మరో!
నేడు
యీవలున్న నల్హకొండ యిరుగల
తగులపడి
యేనుగు పొడుగు పేనుగులై' '

ఆగ్నిలో మకీ సెను'

గాదలీగి మాకులు భూమిపై వారగ

కలగంటినమ్మ !

యౌ కన్న కలయెవరికి బడును
యెరిగించవమ్మ?'

పీరగంగ ఇ
“నల్లకోండ బోలును, నాతిరో; వినవె

501

సల్పవారి గోసంగులు సమయ

కలగంటివమ్మ!।
“మరినొక కలగంటి మగువ
వీరగంగ!

చెరుకూరి చిలకలమ।రి చెరువను
అడ్డాపు క పైను ఆరుట్ట చెలికెలోను

విడిబడి పెరుమాళ్లు పోగ కలగంటి
నమ్మః!
యీరగంగాః యీోకల వివరించ
వమ్మః 99

పఏీరగంగ కి

“వీరనారసింహ్మడు విడిపడి పోయి
చెదరించి పగతుల చేరి తునియలు
శాయనున్నాడు

కరుణతో బొల్యావు కనకర థ మెక్కి
బొందితో శెలాసంపోను కలగంటి

' వమ్మః”

చస
అగుమ్‌రిని :
పన్నుగా మంగోలుపాటి వెళ్ళ
వీరభ దుని కరువాలము విరుగ
క లగంటినమ్మ!

"యీ కన్న కలలు యెవరికి పడు

నమ్మ ణో

50

వీరగంగ ర

“కరువాలము విరిగినందుకు

కాంతరోః వినవె.

గాత జేసి కానల తెగువుతో జంపి
వీరినాయుడు రణములో అతము
గాటోలు
రాలిన పువ్వుల లెజే రణము లోపులను
వానికి యెదురొమ్మున వజ్రాలు
నాటేని

సక్కని గోసంగుల సమిళ వీరన్న?”

అగుమంచి .

““గంగరో! యిక నొక్క. కల

వినరమ్మ!
సంగాపుతోటంత సక్కగా నరికితే

కన్నె మొగిలు పువ్వులు రండు
కైవారెనమ్మ!
వన్నెగణ పువ్వుల వాసన కాశిలోన
యీశ్వరుడు ధరియించేటి వీబూథి
లోన
యీశ్విరూపులు బోయివుండ కలగంటి
పూలు రాలింది యేమొ?, పూసిండ్లి .
ee యేమొ?.
ఆవులన్న వీరగంగ ఆటు
విన్నవించు”

వీరోగంగ :

“ఆవులన్న చెల్లలు! అగుమంచి!
నినవమ్మ

కాటమరాజు కథలు

కన్నె మొగిలి పువృలయితే
కంఠమాలికె బొలలు
సంగాపు తోటలోన రంగుగా

యుద్ధ ంటుజేసి

-ధనముకొండ రాజులు దకణాది

భూముల్లో
ముమ్మ య్య పోచయ మున పుగా
చెల్లిరి
కాశీకి పోయిన భత్తుడికి పొడ గట్టి
కాశితీర్థము వొచ్చీస్‌ అగుమంచి నీకు
ముందుగా
చెల్లి లేను
చేటువొచ్చి ధనకొండ చెడను
కలగంటివమ్మః'

మూ రిగిల నాలలు

ఆగుమంచి ;

యిటు వినుము వీరగంగ! యిక
నొక్క కల జెప్పేను
చెన్నుని మంటపము ముందర వేసిన
గజ సంభము
యిరగ కలగంటి యలనాగ!. వినవె
కాకొర్హ_తెలుగురాయని

కంఠమాలలు తెగి

"శేకాని రకాన చిక్క కలగంటి

“ యీకల జెప్పవే వీరగంగ! నీవు”

వీరగంగ :
“వల్లభుని కంఠమాలికె, వక వార్త _
' వినుము,

ఇ

అగుమంచి కథ

బల్లిదుడు కరియావుల
పట్టాభీరుదుడు
అ
తరిమి పగవారిని తలలు కండింగి
గురుతుగా పోట్టునాటి వొరిగినాడమ్మ!
కరియావుల' మీయన్న కల్లుగా చెల్ల
కలగంటివమ్మః"

అగుమంచి ;

“వీరగంగ! నేనొక యింత
కలగంటి
పొన్నూరి బాచయ్య భుజమున
చెకంబు
వేటారు తునియలుగా విరగ కలగంటి
నమ్మ.
చలమున (విషాలు సమయ కలగంటి
నమ్మ!
వీరగంగాః యీకల యెవరికి పడును
యెరిగింపవమ్మ? "'

వీరగంగ :

“చెలువమెన విషాలు ధారుణి
చ| కంబు

సరవితో విరిగిన చందంబు వినుడ!
కటారు మన్నీల కల్లుగా జంపి
భట్టావుల రాజుకు బల్యాలు నాటి
ఆక్కరో। పాలేట అతము గాబోలు
భట్టావుల మీయన్న పాలేట చెల్లితే
పోయి కూతలు జేసి పగవారు మనకు
పగవారు మనకు పొడవ

కలగంటివమ్మః”

ర్‌

అగుమంచి :
“యెక్కువ కలగంటి వో వీరగంగః
వినవె
చేకొని వోరుగంటి 3ెంబుని
కంచుకంబము
యేడు తువియలుగాను విరగ
కలగంటి
సక్‌ _ గా జెప్పవే సకియ వీరగంగ?”'

వీఠగంగ :

“వోరుగంటి శంబుని నరస
సం|బమైతే
పరగ ధనముకొండ పట్టభ దుండు
మహీలోన ఆయితన్న
మాధవు డిపుడు
ధరలోన దక్షణాదీ రాజుల జంపి

యెదురొమ్ము గాయాలు యీపున
వెడలి

చెదరక ఆయితన్న చెల్లె నోయమ్మః
మరచి ఆఖితన్న మహిమీద చెల్లితే
మనకు _కెలాస పైనాలు కలుగ
కలకంటివమ్మ! 0
వీరగంగ చెప్పిన విధమెల్స తెలిసి
నవనందడ్లు చెల్లెలు నవ్వి యిట్లనియె:
“వోగంగ! నా (పాణవల్దభుని
వార్తలు
తెగువుతో వొస్తేను తా జేసిన
పుణ్యంబు
బొందితో వెకుఠటము
పుణ్యకాంతలును

504

యిక నొక్క కలగంటి వీరగరగ
వినవె
వో వొదినా! వీరగంగాః వున్నట్లు

చెప్పవే! -

బెజవాడ మల్లప్ప మెడనున్న
రుదాక్షలు
చేరులు తెగి ర కాన తేల కలగంటి
నిజముగా యీకల
నిర్ణయించవమ్మః' *
అక్కన్న మాటలకు ఆవులన్న గంగ

[(గక్కున యీాకలఠలకని జెప్పెనంత।
“బెజవాడ మల్టప్ప రుదాక్ష
చేరులు

తెగి |వాలినందుకు తేలి ర కాన
కొయ్యని రిపులను ఖండించి నరికి
పెయ్యల య(రయ్య పృథివి పె నేడు
కదనంబు రిపులను కల్చుగా జంపి
వురువున శెరములు నాటి

తొరిగె నో యమ్మ!”

అగుమంచిః: _ *

“యీోరీతి మన్త్నువాయివరళబు గఅిగః!

యరణయ్య' పొలేట చెల్లినట్టయికే

మందబోటు పోకుండిన ''
మర్టవారి, గంగ?”

వీరగంగ:

కాటమరాజు కథలు

మందకంపటీలు మడియ

కలగంటివమ్మ!ః”'

అగుమంచి:
“యిక నొక్కు కలగంటి వీరగంగః
వినవె

చి తజగురుని చేతి శంఖంబు
మూడు కుప్పతై నిలచ
ముత్యపు చిప్పవలె రకాన మునగ
కలగంటి”

వీరగంగ:

“చెప్పేను యీ కల చేపట్టి వినుము

చేకొని చి తజగురుని శెంకంబు

వొపష్పులై రకములో
వొరిగినందులకు

చట్టువారి య(ర్రయ్యకు పడును

యీాకల

భీమ బలశాలి పట్టపు యేనుగ్గుల

.. నరికి
శ్రీమంతునికి యెదురొమ్మున
ణార్రముల్లు నాటీ
చటువారి య|రయ్య సమయ
ట్‌
కలగంటివమ్మ''
గట్టిగా వీఠరగంగ కల చెప్పినందుకు

మాధవుని చెల్లెలు మరియు
నిట్రనియె:

“నందున వంళమెబ్ద రణరీథిలోన ““వుధిలాక్షి వీరగంగః మకుదృలవార

అగుమంచి కథ

కలవారమని నేను కడ్డ
పొంచుందుము
సలపట్టి యేరువమ్మ సంతోషము
నేటితోను
వుడగజేశ నేటితోను వో వీరగంగ!
మేడలు పన్నెండు మెరశి పాలేట
పీనుగలు బొందెలు బోరుకొండ
వలెను
యోగుల చందాన యొక కలగంటి
వొదినా వీరగంగా! యీవార్త
యిట్లుండె"”

ఫీరగంగ:

““విరివైన మేడలు విరిగి నందులకు
కాపు?తో పోరాడి ర కంబు కొల్వులె
పారినందులకు
బసునన్న యెద్దులు ఫాలేటి వెంట -
వాసిగా చెల్లేరు వో అక్కన్న!
వినవె''
వొందన మెరిగి వర్ణించి నందుకు
మాధవుని -జెల్లెలు మరియు

“యేమిసేతును వీరగంగః యెడ్డుణ ౫ గే
షో -చెత్తితేను
రాఘు; కులగో,తము వొడియల -
పాలాయనమ్మ!
యికనొక్క కలగంటి వోయమ్మ!
వినవె

RDS

బలమైన కల్యాణము బస్తువన్న
కిరిటము
నడిమికి రెండుగా నరికిన o
విధమాయ
వొడిదప్పి ర కములో వొరుగ
కలగంటినమ్మ:!
యీ కల యొవ్వరికి బడునో
యెరిగింపు వీరగంగః”

వీరగంగ:

“'“నెలకొని యీ కల నిలకడగాను
చెప్పేను అక్కన్న! చేకొని

వినవమ్మ!
వె నకాంత సోముని వొ జ కిరీటము
విరిగి ర క్రములోన ముణిగి

నందులకు.
సరసి సహోదర పాలు కలిగిన రాజు
పశుపతి పట్టభ[దుండు 2
బమ్మెశీ'చారి తుండు.
కుసుమ కార్దిండు. గోకుల

అ... పోవక్తుండ్పు

వాగికైక్ల న మంతి ఇవల్రవుల
అజ “గ్యయ్యాడు..

దక్షకాది ఠలాజుల తలలు కండించి

.- వక్షమున పగవారి వొ జాలు నాటి.

వొ జాల తమ్ముకాన
వొరిగె నో. భుమ్మః ¢
నిజవార్త రేప్ప వొచ్చునోయమ్మ:

606

మచ్చిక తో వీఠగంగ మాటలు

ష్‌

వినియు
ఆవులన్న చెల్లెలు
'ఆర ఆరా '*రీయనుచు
“రవితేజవారు రాజశేకరుండు
మాయన్న ఆవులన్న దేనువలకు
రక్షకుండు
చెల్లిన వార్తలు నిజమైతే
ఆమరపురినుండి
దివ్వె రథములు బంపేరు
దేవతులపుడు
పంచలింగాల కొండమీద (పత్యేక
మెవుందురూ
ఆంచితముగ కైలాసము అందరికి
మోక్షము
పౌంకముగా శివపురికి పొందుగా
|. మనకు
శంకలేక ధనకొండ చిచ్చుల పాలౌను
చందనగంధ లందరు
సమయకుం డేర?
కందువతో యిక నొక్కకల
జెప్పేను వినుమా!
నాథొడ్త నిలయుడు నవరత్న
' దె కంటసరి
పాదుకుని రోకొన మునగ
. కలగంటినమ్మః
వీరగంగ సీవు యీకల వివరించ

అబే టు స జీ గ్‌!

న. | వమ్మ !'"

మా

కాటమరాజు కథలు

ఫీరగంగ :

వుర్వీశుని చెల్లిలా! వినవమ్మ
ఓ యీ కల [విత్తాంతము "
వింటికి అరునుండు విప్పర్ల
య య
సింవ్మాము -
కంటక | తిరిపులను కల్లుగా జంపి'
బలిదునీకి యెదురొమ్ము గాయాలు
నాటీ
పద్మనాయుడు అవనిపై నొరిగే
యిటువల నున్నది అగుమంచి
యిపుడు *”'

అగుమంచి :
రాఘవుడు పృథివిపై నొరిగితే
సదయు డె దనకొండ -
సౌర్గలోకమునకు
బుధువారము నాడు పోవల మనము
వినవమ్మ వీరగంగాః: యిక నొక్కు
కల జెప్పేను
వనజనాభుని మైనున్న సొమ్ములెల్టి
ఘాతమీరగ కలగంటినమ్మ !”

వీరగంగ 8:

మునుకుని యీ కల ముచ్చట వినుము

భావించి యీ కల భద సేనుం డెన "
రవితేజ పల్లికొండ రగుపతికి పడును
చెరుకూరివద్ద అంటిన గాయాలు
బాలరాజు లంత పాలేట చెల్రితేను

48, “వారవారా

అఆగుమంచి కథ

కాలము చేరువె గాయాలు పడ

కుండీన?” ”
అగుమంచి :
“గదడిమితో యింక నొక్క గల
వినవమ్మ
సూర్యని చుటు వరదగుడి కట
రు టి
క లగంటినమ్మి ”
పీరగంగ ;
“* పగవారు ఆవలమందలు పోనియ్యక
చుట్టుకుని

కదలక పొడిచేటి కలగంటివమ్మ ! ”

4 కీ

507

పగవారు సరికితే భూమిపై వరగక
వుండీనా? '

పోటుదప్పి ధనముకొండ
పాడుగాకుండీనా?'' =

అగుమంచి :
“గట్టిగా యీకల గంగ్గరో వినుమా

పవీరగంగ :
“అంకాధిపతు లెన నెల్లూరి రాజులకు .౨
| బడును
చెల్లుగా నరికియ శిరములు కండించి
వొలురాజు మనమలు*9 వరగ

ఆఅగుమంచి : కుండీర?
“యిక .నొక్క కలగంటి యలశాగ।
నేను ఆగుమంచి :
రామభ దుడు యెకేేటి రత్నాల “గంగరో యిక నొక్క
శింహ్మసనము* కలగంటి నమ్మా!
వాలాయముగా ర కాన వరగ తల్పడిల్లుచు నల్పచెసవు తూములు
కలగంటినమ్మ! " “= విరిగి ,
2 * ".మునుకొని ధనముకొండ ముంచ .
వీరగంగ్ర. ః mee . కలగంటినమ్మాక 1
“రత్నాల శింహ్మసనము ర కాన రక్షకుడు ఆవులన్నఠాజు వీరగంగాః?
| ముణిగితేను యెటువలి వున్నదో యెరిగింప
తెగువుతో కాటమరాజు యెక్షేటి వమ్మ?”
దేవేం్యద తమకము
* సింవోనవము,. 49, మనుమలు, " Mo -

506

వీరగంగ :
'“పగవారి చాత పశుపతి చెల్టితేను
పున్యపు సీరాడ పొలదుగా మనకు
నెలతరో 'ఫున్యాపు' నీరాడినపుడే
మబయుచు ధనకొండ మంట లె
మండీని
పున్యాపు వెకుంట పెనాలు రేవు
కలిగీని వోయమ్మాః [గక్కున”
ననిన

ఆగుమంచి ;

“యిక నొక్క కలగంటి వీరగంగ
'వినుమ
కనక మేడలు కాలి కంబములు
విరిగె'”
పీరగంగ :
“కట కటా పాపమ్థ కనకమేడ కాలి
మంటలో చెల్లెలు మడియ కుండీనా?'”
చెల్లెలు అంకెను శిరసు వొంచి
అగుమంచి
కొలుకుల కన్నీరు గొబ్బున
. 5. 2 ఎ భుమితెను
“మయుబోసి 'జెల్లేలు మేడ పె నుండి
యిమ్ముకుని.అగ్నితో యేలాగు
. సమిసినోః
యిందరము రథమెక్కి యింద
లోకానకు
తాగన్నా కలలు చెల్లెలికి

ఢార్కాణ మాయ

కాటమ రాజు కథలు

కాని కలలాయ గంగరోః వినుము
పాయక మా యన్నల పటి
బి

యమునివారు

వాడిన [విషాలు వుతమైే
[పాణాలు విడువన (భగ్గున
మండెను
కాశి దోవలు యెదురుచూడ కలగచిటి
యిదియేమి గంగా! (యెరిగింప
వమ్మః?)'"

పీరగంగ ;

“వాడిన విషాలు వార్తలు వినుమా!
అయితన్న వేయించిన ఆరిటి
వనమైతే
స్తిరమందులకు పడును తెలుసు
అక్కన్నాః
నరపతులు నెల్లూరి రాజులు
యమునివారు
వారు వీరు పోట్లాడి (వరగకుండేర )?
శ్రీవీర కల్లుగా చెల్లకుం డేరా?”

అగుమంచి |

“యీ వార్త నిజమైతే యర్‌ గెడ్డిపొట
నుండీ

ఆవులమంద పరిణామ మందకుండీన?

శ్రీహరి సతాశిముడు వొచ్చినంతులకు

వనరాశి పోయిన వొల్లివుల గురువు

చనిపోయిన వారి మనివున్న వారికి

వ!

ఆగుమంచీ కథ b09

దినమెరిగి (శివగురువు) తీర్ధము యీ కల జెప్పవే వీరగంగ నీవు?"
గాంచు

సందివేళకు ధనకొండ చేరీనొ వీఠగంగ :

యేచోట నున్నారో యెరుగము “కలియుగమున మన మాటలు
మనము కథలె ముందర

కడసారి కలవిను గంగరో:ః నీవు నిలువ గలిగే విధి నేడు యీ

దొడ్డి వెళ్ళి బసవన్న తురుతు వార్తలు కలలకు
గొంచుక ఆవులమంద పరిణామము అందరు

శంకరు డిక్కడికి జయవార్త చెల్లినా

గొంచుక దేవదేవుడిక్కు_డ తెల్లవారి వొచ్చీని”
రంకెలు వేయుచురాను

కలగంటినమ్మ !

థీలీఠీఠీథీ జయము మంగళొది జయము సంపన్నజ యం జయం
జయం గలగవలెను. యవ్వరు సదివినా యెవ్వరు విన్నా వేళశదం శాయక తప్పులు
వొప్పులు దిద్దుకుని గనత పొందించ వలెను. తెలిసిన వారికి యేమీలేదు. తెలి

యనివారికి యింకా అనేకం వున్నది. యీలాగున ' వుండును" కాబట్టి విష్ణు విశ్వ.
తడు పాదమోన. ౬ ఆ

తోడేటి పాపయ్య కొమారుడు పొనైయ్య (వ్రాసిన ఆగుమంచి కథ
నంపూర్ణం. ౧౮౯౧ సంహ్మక్సరం నందన సంహ్మత్సరం ఆవణి నెల ౫ తేదీలు,
యెవ్వుర్లు ధ్రాచుకోరాదు. సదువుకుని పెడకంటి పల్య [గామంలో వుండే తోడేటి.
యిద్యివాస్తుల్కు5 యివ్వవలెను. అట్లా యివ్వక పోత్రే పు సకములో
[వాతంతా యెలాగా వున్నది, కడన యట్టావున్నది ఆలాగు ఆవును గాక!
తెళిసినోర్కి- విశేషం వాయలేదు. యింతే, దన్నములు.........

Gln జ ప జామ

80. విద్యాన తులకు.
|

|

1.

భ క్రిర

న్న కథ

(పార్థ న

ఫ్రీకంఠు మదిలోన జెలగ ప్రార్థించి
చేకొని శ్రీహరి చి త్రమున న్నెన్ని
పంకజగర్భుని _పణమిల్లి మొక
పొంకమౌొ కారదను బుద్దిని దలచి
ఆతులిత కవిరాజు లందర దలిచి
మతియందు రేణుక మాతకు మెక్కి
యేకదంతుని మది నే కొనియాడి

భక్రిరన్న శ్రీైైల పర్‌

క్‌

చుక్కల న్హమున్న స్తూరుల మఠము.
యెక్కు వౌ పర్వతం బేలేశ్వరమును
కాముని గుండంబు ఘనలింగ వీడు
'హేమారి నడుమను ల
యిల దకీల్యాది
ఇశేళ్యరంపిను చెలగ మహానంది "
అధి కేశ్వరము పరహరునికి యిఠవు
భూకిములకు వైరి బొబ్బ వీరన్న =
పాతాళ గంగ 'యా, భ్రమరాంబ .
మఠము
“గంగలోపల నున్న ఘనమైన కొండ
భృంగీ నటన కుండు పుట్టలో
యిరవ

మాకు భాగ్యము లివ్య మహా నెలకొన్న .

గరిమితో ధనకొండ గంగను వేడి '
హరిహవాదుల కృప యాదవ కథను ,

జగమెల్త నెరుగగ జనములు మెచ్చ
(భ్రీగిరి మల్లప్ప సేం తత్పరుడు
భక్తుడు గిరిని తా పట్టిన [(వతము
సత్యంబు జెప్పెద జములార! వినుడు

తము-పై జప చేయుట

చేత హరిణపిల్ల శిరసున గంగ _
మతిశిలానందు మఠము పడమటను. wn

మఏవేగ సారంగ మఠమున నుండి
గిరిభేఏ వినుతుండు గిరి స్వరూపి
వడురాజ శేఖుడు
నృరగభూషణుడు
విడువక కొండ తా విల్లు గలవాడు
[పమథ రక్షకుండు బసవతురగుండు
'ఆమిత వ్మికమళాలి ఆంగజ వైరి
హ స్తయన విరించి నణచిన స్వామి
వస్త్రము పులితోలు వల్రైవాటుగను
కరిచర్మ పచ్చడం గప్పిన భోగి
మరి యావుపా-ను మరిగిన యట్టి

() “ss

ఇ

"pa
mr

భ క్రిరన్న కథ

కెలాస మేలిన కర కంథమూర్తి
తెల్లని ఏభూతి దేహము పూసి

మల్లపు వరము! మది బుటి నటి
ల టట

bil,

వల్లవులకు గురువు వనరంగ జపము
చేయగ మున్నుతా చెల్లినవారు
చో యని జపమున నొగి గనబకిరి

తరమునాటి పెద్దలు తమకు గయలో పిండ ప్రదానము "
చేయుమని థ్‌ _కరన్నను కోరుట

అయిదు 'రణముల చెల్లిన అయ్యలు

వచ్చి
జేయని భక్తుని చెంగట నిలచి
“హర హర రకీంపు మని

పల్కరంత
తరము పెద్దలు తన తాత. తండ్రులును
ఆయనతో బల్కిరమ్మ పూర్వులును:
గయ నన్నమును బెటి గంగను
(అ)
గలిపి

భు క్రిడి మము ము క్రి బొందించు
మికను
భర్త వత్సలుడవు భ క్రిరయ్య నీవు”
నియమమున జపములో నిష్టలు i
బజూప' :*,'
కనక కాలము బెణికె కప్పెర
చెదగ
దక్షిణమున మెరసి ధర గుబ్బటిల్లె
శిష్యులు భీతిల్లి జపము చాలించిరి

భ్తిరన్న కోశియ్యాత్రకు' పోదలచి ధనకొండకు వచ్చుట

కాల హేష్యము దెలిసి కరకింఠ

నుతుడు
నిలిచిన పెద్దల నిష్టలు జూచి
పలికెను భ కుడు (పమథుల తోను:
“కాశికి పోదాము ఘనులార రండు”
చేసెను పైనము శిష్యుల నపుడు
తన తోటివారికి తానున్న మఠము
ఘనవేగ వొప్పించె కదలి ధనకొండ
మహిలోన అయితన్న

న
గ]

.. పెయ్యల తిప్ప (పవేశింపగాను |

పర్వతమున నుండు భక్తుని రాక
వరుసతో ధనకొండ వారెల్ల వినియ.
కొమరక్క- సిరిదేవి గోతజు లెల్ప

తమరు విచారము తలపోయ సాగిరి;

“మఠము విడచి యిటకు మాయయ్య '
కట కటా కష్టము గాకుండున యిక
దేవపూజను యిట్లు దిగనాడి రాగ

మను జేం దుడుండు భావింప ధనకొండ పలు కష్టమౌను

జ 2

థ్రీ

యతివరు డిటువలె యే వార్త లేక
సతి వర్ణితుడు పూజ చాలించి రాడు
తొల్చింటి వార్తలు తోచక యుంటె
పల జడలధారి పటము రాడు
అ అ ణ

యిటువలె విరిదేవి వెత దలపోయ
మఠ పసు లటు వచ్చి మరి

| శంఖుపట్టిరి
"నగరి కేతెంచగ నాతి సీరిదేవి

“తెగువతో మీరెల్ట దేశికు నెదుట
వుండుట సరిగాదు వుచితముగాదు
పొం'డని.దెల్చెను పొలతుల కెల్ల
దేశయా, తికు డపుడు దేవు పూటించి
బోంచేస్‌. “కోశికి పోవలె ననుచు
శమ్యలు గౌల్ఫిరా శివభకు డంత
పసిడి బొగడ దూది పావడాల్‌
ఉక దాడీ
వల్లు విభూతితో యోగవాగాలతో
తల్లివుండిన' యుంటికి తా వచ్చి నిలచె
చేశికు డటకు నేతించుట గాంచి
వాశిగో నర్థ్యము పాద్యము దెచ్చి
పాద గవక్షాళన పణతి తా జేయ
నాదించె సంక్షును 'నతిముదమునను
నుదుట్లను..తలికి నొనరంగ సతికి
ముదముతో అత్తకు భూతిని బెట్టె
పందుముఅ యర ణప్పను పరగంగ:
బిలిచె

or

కోటమరాజు క్రీ థలులు

ముందుగా సలికొండ (మొక్క.
పెద్దలును
అన్నలు తమ్ములు అయితన్న
మొదలు
పన్నుగ భకునికి వందనము జేయ
పుఠహరనుతుడు దా
పులిచర్మమునను
ఆరూడఢి గూర్చుండి అందర నపుడు
కూర్చుండుడని ఆజ్ఞ గురువు కా నిచ్చె
కూర్చుండి అందరు గురువును జూచి
(శ్రీ ౫ లమున నున్న శేమము అడుగ
పశుపతి వినతుండు పరగంగ దెలిపి
అతను శల్లిని ఆతివను జూచి
భక్తుడు యిట్లనె పణతలలో,::
“నారీరమిణులారి! నా వార్త ఏనుడు
పారణాస్థికి పోయి వచ్చెద నేను.
వుడురాజముఖలార! యోగములోను
ఆడిగి రన ము నన్ను ఆయ్యలు
తాము
ఆక్కడ నండి నే నరగక వచ్చి
యిక్కడ వృత్తాంత మెల దెలుప
నీవున్న నగరికి నే వచ్చినాను
దీవించి పంపవే తిరముగ నన్ను”
అమ్మను కొశికి అరుగంగ నడుగ
(కమ్ముక సిరిదేవి కాంత మేన త్ర
అందరు తెలబోవ అమ్మ యిట్లనియె;

భ క్రిరన్న కథ

సీరి చేవి భ క్రిరన్నను కాశికి పోవలదనుట

'ఫపొందుగ కాశికి పోయెదనం టే
గుండె యవిసె మరి గుబులుగానుండె
వుఠడుము కా శిపోవొద్దు నా కొడుక।
వారణాసికి పోయి వచ్చెద నంటె
నోరాడ దిక మాట నుడువను నాకు
నా యయ్య।ః సీ శంఖునాదము విన్న
వోయని యీ పురి వుప్పొంగె నిపుడు
సీ విటుముందర నిలిచినందులకు
దివినుండి వుడు తా దిగినటులుండె
ఆరిగెద కాశికి అంటివి కొడుక!

పరువడి దుఃఖము పట్టగ లేను
భాగ్యభోగ్యములను పట్టము విడిచి
యోగుల గండి పో నుదుటను గలద
మమ్ముల విడనాడి మఠమును విడచి
యిమ్ముల కాశికి యేగంగ నేల:
సీకు యెందుకు కాశి నీలకంఠుండ?
మాకు బుద్ధులు చెప్పి మావద్ద నిలువు
గయవద్దు కాశి పయాగ పోవలదు
మా యయ్య పెయ్యలతప్ప మఠమున

భక్తిరన్న తల్లిని కవిలలు తమ్మనుట

కడు[_పేమ నిటువలె కన్నతల్సి యన
నడ లింగమూ ర్తి తా నవ్వి
యిట్లనియె:
'రాజ్యభోగము జూచి రాణువ జూచి
లేజముగల మంద ధేనువుల జూచి
నిక్చయముగ నిట్లు నీకెట్లు దోచె
మోక్షము నొందేడి ముందెరుగవుగ
యిరువంశములవారి కిహపరములును

గరిమతో నావల్ల కలుగంగ వలెను

మము పోవలదన?, మాటేమి తలి!.
ఠి టి ణి

అమ్మ నా జనకుడు హతమైన వార్త
కనివుంటి వికనేను కాశికి పోయి
మునుపటి వారికి మోశ్న మందించి

33)

వెకుకటి వారికి వేగమే నేను
తీరము యిచటకు తెబెదను తలి:

ఛి ఇ) య
వార్తలు మారాడ వలదు మాయమ్మ:
కవిలెలు తెప్పించు కన్నతల్లి నీవు”
కొమరుని మాటకు కృప నొంది తల్లి
“పల్లి కొంఢ నడుగు పరువడి కవిలో
తల్లి పలికిన విని తపసి తానపుడు
పలికొండను జూచీ పలికె తానిటు:
(ఇ) భం
“దివ్యదృష్టి నెరుంగు

దేవతామూ ర్తిః

భవ్యుడ హరిగురువః పల్లి కొండ య్య।ః
మనసున నెరిగిన మహనీయమూ రిః
చనిపోయిన వారి చావని వారి

514

(బతికించ భు కియిడ [పమథుడ నీవు
కవిలెలు దెప్పించు కనిపోదు కాశి'
శివభక్తు డడిగిన చెచ్చెర ననియె:
'రహస్యమౌ మాట రసభంగ మౌను
ఒయలు పుచ్చగ రాదు భక్రిరయ్య
యిపుడు"
పందుముల రఘుపతి పలికి
నందులకు

నందుల కుల గురువు నవ్వి
యిట్టనియె:

భ కిర న్న కవఏ'లెలు
ని
“పూర్వపు చి తభాను పోయి
యీవరకు
యిర్వుగ యేబదెన్మి దేండ్తర్ల మాయి
యం
శ్రీకూర్మ మందున సింహో దిరాజు
చేకొని కళ్యాణము చెలగి పెద్దయ్య
యేనుగనాథు గిరిని యర్గనూకరాజు
పూనిక నలనూక భూపుడు బెజవాడ

కొటీమరాజు కథలు

“కందర్ప గురు భక! గాంభీర్య
నాత్ర!

ఆందరు విన్నది ఆది లెస్స గనుక
వినియుంటి మంచిదీవీనుము వో బావ!
కవిలెలు దో మ్మనె

కరకంఠనుతుడు
శివగురువు మాటకు చెచ్చెర కవిలె
హరిగురువు భక్తుని కందిచ్చె కవిల
కవిలె లందుక జూచి కరకంఠను కుడు

చూచి ఏష్యము చెప్పుట

చెరుకూర పోలాజు చెల్లిరి వెనుక
చిత్రభానాబ్దము చేటు నూదవులకు
తెలిసి కాశిబోయె దినమున నుండి
నెలలు పద్ధెనిమిది నిండుగా నుండె
గురుతుగ మాఘిమని
గురులింగమూ ర్తి
సరవితో నందర సముఖము నందు

పాపనూకను దయతో చూడుడని భక్తిరన్న
బంధువులకు చెప్పుట

“నో బావ !పలికొలడ !వో కొమరక 3!
నాబుద్ధి వినరమ్మ నా తల్చ్పులార!
తమ్ముడ ఆయితన్న ! దయ వుంచ
వోయి!
నమ్మించి తెచ్చిన నాతి యిటనుండె
పాపనూక వుండెను బాంధవులార!
కాపాడుచుండుడు కన్నతల్లి మీరు

పాలి గెలిచి తెచ్చిన పాపమ్మ -మీద
తాలిమితో నందరు దయవుంచరమ్మ
ఆగుమంచిసి పాపను అమ్మ రో! నీవు
వొగి నొక్క-టిగ చూచుచుండుము
తల్లి!
వుసురు మంటే మనసు వొప్పదు
నాకు

భ_క్రిరన్న కథ

కసరక యెప్పుడు కనికర ముంచు
అప్పకూతురటని ఆదలించ వలదు
చెప్పితినని తల్లి చితమున నుంచు
కూతుళ్ళమీదను కృపనుంచు నటులె
వో తల్లి! పాపపె వుంచుము దయను

515

కొమరక్క_! వో యత! కోడలుమీద
అమితమౌ దయవుంచు' మనిచెప్పె వేగ
ఆలాగు భ క్రిరయ్య ఆనతి యివ్య
శిష్యులను భక్తుని సిరిదేవి యపుడు
పొసగంగ అన్నము భోంచేయ బెట్టె

భ కుడు కాశికి బయలుదేరుట

వొక్యారొక్కరు తమ
యోగదండములు
[గక్కున పుచ్చుక కదలిరి వేగ
కొమరక్యా సిరిదేవి గో|త పెద్దలను
(పేమతో సిరిగిరమ్మ పెండ్లి చవికె
వద్ద
అందరు తిరుగ నంప ఆయగారు
కదలె
పందుముల పలికొండ బాలు
డయితన్న
అందరు వచ్చిరి ఆయగార్ని గొలిచి

చెంగట పలికొండ సరస నయితన్న
గంగరావుల నీడ వొంగారాల

బయలు

రంగు మీరగ నిలచి రఘుపతిని
జూచి=
“వండుడు ధనకొండ
నుత్సాహముగను
దండిగ నాచం[ద తారార, ముగను
యేలుడు పట్నము యీశ్వరు కృపను
బాలరాజు లందరికి భయభీతి గరపి

రఘుపతి నడిపించు రాజ్యభారంబు'
అగణిత పల్టికొండ అయితన్న
మొదలు
తమ్ములు మరుదులు దండము లిడిరి
సక్ముతి నందరు సర్యేశ్యరునికీ
వందనములు చేసి వచ్చిరి మగడి
బంధువులను బంపి భక్తుడు కదలె
ముమ్మయ్య పోచయ్య ముద్దు
బాలకులు
యిమ్ముగ కదలిరి వెనుకొని వారు
కందర్పహరనుతుని కలసుక కొలిచి
నందుల కురువకు నట వచ్చి నిలచి
అల్లుని తమ్ముని అలుముక వేగ
వల్పవ కులగురువు వారల కనియుః
“'వక్కట మీరలు యోగక్షేమములు
(గక్కున శిశ్తువులార। కనీ
. వుండరోయి
అందరితోగూడి అనుమతి తోడ
పొందుగా నుండుడీ పోయి వచ్చెదను
దక్షణాది వార్త ధనకొండ వార్త
నిశ్చయముగ దెలియ నేవేగ వత్తు!

516

శాటమ'రాజు కథలు

చెల్లిలి కొడుకును చిన్ని ముమ్మయను బాలులు ధనకొండ పరువడిి వచ్చిరి,

మళ్ళించి భక్తుడు మరి పోయె కాశి,

భ కుడు మార్గమధ్యమున పుణ్యకేతములు దర్శించుట

కాలాంతక నుతుండు కదలె
[తిపురముకు
చేరి సర్వెశ్వరు చేవలు జేసీ:
'హరవార గౌరీశ; ఆంగజవెరి!
తిపురములు గొట్టిన దిట్టవు స్వామి!
కృపజూడు మమ్మును గోరాజ
గమన!
ఆని సన్ను తీ ౩చియు అచ్చట తర్హి
చెన్నుమీరగ వచ్చి చేజర్ల నిలచె
క పోతలింగము కరకంఠునకును
[ప్రదక్షిణము చేసి _పార్హన జేసె
“కాకికి సరిగాను కావలసి నీవు
వాశిగ నిచ్చట (వ్రతము చేకొనియు
జపతపముల చేత శంభు మెప్పించి
ఆ పక్షి రశ్నీంచి హరిహయునశును
మేలన శిరస్సుతో మెదడిచ్చినట్టి
చెలగి కీర్తిని గన్న శిబిచకవ్నర్తి
(పాపున చేజర్లవతిగ వెలసితివి'
కపోత యీశ్వత కరుణించుమమ్ము'
మరునాడు భ కడు మరి తర్జిపోయి
ధరణాల కోటను తగు వేట్క_ నిలచె
అమరేశ్వరుని జూచి హ సములు,
మొగిచి:
'పమథ ర కకుండ! భ క్షవత్సలుడ!

కరుణించు ముక్కంటిని కన్నట్టి
స్వామి!
ధరణాల కోటీశః: దయయుంచు
స్వామి!
అని సంస్తుతి చేసి అచ్చట తర్టి
ఘనుడు వుండ పల్లి కడకేగి నిలచి
వర్ణించె యా పద్మవల్లభు నపుడు
“శంఖు చ,కము గల సరసిజనాభ!
పంక జేక్షణ హరి! |బవ్మోండనాథ।
లంకాధిపతి యగు రాపణహర్త!
వొంక ముగ ఆయోధ్య
పురినివాసుండ!
సీతామనోహరః క్షీరాబ్ది శయన
నాతులపియ! పద్మనాభుండ।
"శరణు!
ఆనంతశయనుని ఆర్చించి వెడలి
సానము బెజవాడ దరిజేసె గురువు
క్రిష్ణ స్నానము చేసి కీలుది యెక్కి
విష్ణుతో పెనువుద్ది వెలయ మల్లప్ప .

వేడెను భ కుడు వినమిత శిరుడై :

“పెడిని వర్షించి భ కుల గాచి
చినుకు చిన్నము యెత్తు క్షితిని

వరించి
ష

కనక నికేపముగా జేసినావు

థభ_క్తిరన్న కథ

నిజముగ సీ కీర్తి నిండె లోకమున
బెజబాణ మల్లప్ప “'పెంపౌందినావు
విజయ మి'మ్మని స్వామి వేడి

మరునాడు
రాజమ మూం[దము రమణతో నేగె
గోదావరిని మునిగి గురువు తా లేచి
ముదమున సారంగు మోక్షమొందించి
ఆదరించిన యిట్టి ఆమ్మను వేడి
ముడమున శ్రీకాకుళ మున కేతించి
సువర్హముఖిని మునిగి సొరిది

భ కుండు
వర్టించె ఆ తెనుగు వల్లభుని వేడి-
“విల్లును దుకుమాడి యింతిని గొన్న
వల్లభ స్వామి! నావందనము లివిగొః
రాతికి [(పాణంబు రాజేసినావు
సీతాపతీః సీకు శరిణని వేడి
పరుసవేది లింగము పయనమయ్యేగి
తకరపాటు నిలబెను కరకంఠ నుతుడు
చిలక సందంబున చేసె స్నానంబు
బెళుకు చూపులు దొడ్డ తళుకులు

గలుగు ''

చిలక సముద్రమా! శర'ణని వేడి
[పణంళి - సము[దమునకు పరగంగ
జేసి
మ౭కిత పట్టము బోయె
మహనీయమూ ర్తి
మణి కేశ్వూరుని జూచి మరి
(మొక్కి-నిలచి

517

వేడంగ సాగెను యీళ్వరు నపుడు:
'కరకుట్లు దెచ్చిన కన్నప్పను మెచ్చి
తరుణి వంట! బలికిన దాతవు నీవి
[పాకటముగ దేవు ప్రార్థన జేసి
యేకాంబరుండు తా యేతెంచె వేగ
శ్రీపురి పొంతకుకి చేరంగ వచ్చి
ఆ పొద్దు యింద జింహుడు
కట్టించినకి
యిహపరములు నివ్వ హెచ్చెన నదిని
యాకుళంబమును నదిని స్నానము
జేసి
కటకమునకు జేరె ఘనుడు భ కుండు
మహానది స్నానము మరిజేసి గురువు
బహుగ జగన్నాథు (పార్థన జేసె:
“పుండరీకాకుండః: భువన ర క్షకుడ!
కొండ గొడుగుగ నెళు
గోపాలమూర్తి
[దౌపది అభిమాన ధన రక్షకుండ!
జీవుల రక్షించు శ్రీవారి దేవః
వటప|తళాయి! వో వాలిసంహరణ!
కటక జగన్నాథః కరుణించవయ్య!?'
ఆని వేడ్‌ కాశికి అభిముఖముగను
అతిసాగరనజ బోయె నా భ_కిరయ్య
వెయ్యిపాయ లె వచ్చి యేరులు
గలసిన
చయ్యన సందమున స్నానము జేసి
“అయ్య! సౌగరముల కన్నిటికి పెద్దః
కులాబ్ధిసాగర ! కోటి పుణ్యమూర్తి!

1. తరుణి నజ్జను (పా) లె, (క్రీ?

పురుపోత్త ము (పా) 8. గట్టిన (పా,

518 కాటమరాజు కథలు

Fal

కలియుగము వారికి కన్నతల్లివిగ ఆతినిష్ట [పయాగ నలగంగ మునిగి
గాంభీర్యము గలుగు ఘనపుణ్యనడిగ గంగస్నానము జేసి గలుగ మోక్షంబు

అంబుధి జలరాశివయ్య! శర ణార్ధిః'
తేజముతో నుతించి తెరువు సాగించి
రాజ్యములను జూచి అటు సంతసించి
భార్గవనది జూచి భ_క్రిరయ్యపుడు
స్వర్గానికి మోక్ష స్నానము జేసి

సంగతిగ యమున సర న్వతి జూచి

స్నానంబు జేసియు సరగ భక్తుండు

వినతుడై గయ వాసుల కిచ్చె
దానములు

భక్తిరన్న కాళి చేరి అచటి దె వములను సేవించుట

ఆంతట గణపతి నటు జూచి (మొక్కి
అంతరంగంబున ఆతిభ క్రి వేడే!
“మూషక వాహన? ముక-ంటి పుతః
శీషభూషణుండ! శర ణార్థినయ్య!
కొంచెపు బొజ్జయు గుజ్జరిరూపు
అంచితంబుగ గల ఆదిదేవుండ।'
అని సన్నుతించియు నచ్చట తరి
కాల భెరవు వేడి కడు వేట్కతోను:
'యీశ్యరుని సుప్పుత! వీర హంకార!
దూషకులకు వెరి! దుష్టసంహార!
భూత పుణుకుల పెద్ద! భూరివిక మడ!
షూతతో భూతాల ఖండ్రించు థేవ!
యీళ్వరుని కుమారః యిలభర్గు పట్టి!
పరువడి నను [బోవు పరగ శర ణార్జిః'
కాశిలో రుదుని కంబాలు జూచి

కాశి వీరన్నకు కరములు మొగిచి

శంకరుని చమట నుదృవించియును
కరవాలు శివునిచే [గక్కున బడసి
సరగ శాతవవై౨! శర భావళార।

శరణార్థి" యని భక్తి సన్నుతి జేసి
వల్లవభ కుడు వచ్చె విశ్వేశు

సతి అన్నపూర్ణమ సదనంబునకును
చని అన్నపూరళ్ణకు సాష్టాంగపడియు -
"కన్న తల్లివి సీవు కాశిలోపలను
పన్నుగ వున్నట్టి [ప్రమథ శాథులకు
పిన్న పెద్దలకును బీద సాధులకు
అన్నము సిపేర ననుదినమునను

భోజనము గల్పించు పూబోణివమ్మః

.. రాజితముగ మమ్ము రక్షేంచు తల్లి!”

అన్న పూర్ణను వేడి.ఆ విశ్వవాథు
సన్నిధి కేగెను సరిభ క్రితోను
విశ్వనాథుని జూచి వినుతులు జేసె:
“వాశిగా శివయోగి ! [వతముల
భోగి!
గవిరీమనోహర: గంగాధరుండ!
(శ్రీరతి వర్ణితః చిత కన్ను ండ!
పయినిండ పులితోలు ఫణిరాజభూషః
ననుకాలి శ్రీ కాళి నాథుండ! శరణు"

భకిరన్న కథ

అమరంగ ప్రార్థించి ఆ భ క్రిరయ్య

స్వామి సన్నిధి జాగ సరగ నివ్వగను

మనవి జేసిన యంత మఠము
యేర్పాటు

519

ఘన విశ్వనాథుని కరుణను వేగ
మఠము గల్పించుక మహాదేవదేవు
పటుతరముగ తపము భ కుడు జేసె,

భ కుడు గయకు వచ్చి (శాద్ధము లాచరించుట

అక్కడ యేటి మీ దారునెలలకును

(గ్రక్కున కాలమి. గనవచ్చె దనకు
అంకమును సమీప మయగారు జూచి
శంకర నుతుడు తా చాలించి తపము

మునుపటి వారిని మోక్ష మందించి
వెనుక తీర్ధముగొని వెడలంగ దలచి
నభ కేశ నుతుడు తా నటువచ్చి
గయకు
సభ (భాహ్మణుల గూడి జరుపంగ
[కతుపు
అతినిష్ట (ప్రయాగ నలగంగ మునిగి
యతి వర్ణితము క్షార మట (కాద్ధ
మొనరించి
కాశిలో కేదార ఘట్టమున మునిగి
వాసిగ కాల భెరవ దర్శనమును
విశ్వేశ్వరస్వామి వెస దర్శనమును
అన్నపూర్ణను జూచి అట (కాద్ధ
మొనరించి
పన్నగ గయశ్నేత ఫల్గుణి మునిగి
నది వొడ్డునను వంట నతిభ కి జేసి
యందు ముడవ భాగమట కాద్ధ
మొనరించి
ఫల్గుణీ గ్రాద్ధము పరి సమా ప్రించ

విషు పాదము లొద్ద వెన నొక్క
ఏ
సగము
నిషతో _శ్రాద్దము బెటి పిండములు
ఛి థి టు
విష్ణు పాదంబుల బెట్ట పశువులు
ముట్టగ విష్ణు పాదముల దన శిరము
మూడు మార్జంటి కపాల
మోశక్షమ నెంచి

యట పము షట్కోణ మందొక

పటుగతి తిలల తర్పణ మాచరించి
వటవృక్షమున మిగత వంతు
అన్నముతో
(శ్రాద్ధము పిండ |పదాన మొనరించి
పిండములట తినిపించి గోవులతో
(కాద్ధ పిండముల శేషము వటప్యత
మందుంచి ఆషాణ మమర
జేసియును
[పేత పర్యత మెక్కి. (బహ్మాది
మూరి
తయ సరస్వతి గణనాథాధి సర్వ
వ్మిగహ దర్శనము వెస జేసి ధ్యాన
నై మీలిత నే తుడయ్యె భ_కిరయ్య

ర్‌20 కాటమరాజు కథలు
భక్తిరన్నకు స్వర్గన్థుల్లై న పెద్దలు కనిపించుట

సోమ వంశంబున శూరులై నట్టి నాయన (పపితా మహాదు లెల్పరును
రాయ భోజుండటు విజయభోజుడాది జేయని గోచర మాయెను మరియు

ఆవుల వలురాజు

కండె మొండెము కోట కలభూత రాజు పుతుడు వలురాజును దోచె

గంగు వలురాజు వద్దను వెరుల దుంచి
దండించ కరణాలు తలకి వేడగను కల్తుగా రిపులను ఖండించి కలను
కరణాల కొరకునై కదిసి దండెత్తి వురువు గాయాలతో నుర్విని బడిన
దురమును గంగు రాజుతో జేసి చంపి తరిము త తాతయు తా దోచె నపుడు
కీర్తిని గన్నట్టి కవులావుల గంగు

సింహా (దిరాజు

థీవైష్షవుల గాయ సింహో దిరాజు సింహోద్రియును సతి సీత గన్నడిరి.
శెవ మతసులౌ సిందు భళ్ళాణు భూమాటి శంకర పుణ్యుండు మంతీ
థ్రీ కూర్మ మందెదిరి చెలిగి ' ధీమంత |పభు సన్నిధిని నిల్చి పోరి

'యద్ధాిమలో మెండైన గాయాల మేనమామచట
మూకల నెల్లను మునుమున్న దుంచి కొండెంబులో చెల్లగా శంకరమ్మ
సింధు భళ్లోణునీ శిరసును నరికి గుండాన వారిగెను గూడి గన్నడిరి.
చం[దోయధము నాటి చెల్లిన యట్టి

సపసెదిరాజు

ఇ

సంకు లేదని చాల చింతించి తరలి శాస్త్రము గాదని చెప్పె పెద్దలని
కాంతతో కళ్యాణ ఘనపురి 'కేగి ఆక్షత గంధంబు నద్దిన మోము
పతులు గల్గగా భూమికి రాక్ష పక్షుల నొక్కంగ పరరాజు లంఫ

భ కీరన్న కథ

పక్షుల కొరకునై పరిపరి గతులు
ఆవూరి పభు పగకై దండు వెడలి
వావిరి సేనల వరుసలు (దుంచి
పోరాడి రాజుల పొట్టలు చించి

ఘోర యుద్ధము జేసి కుంభిళ్ళు నరికి
ఆరెమాని వీర వయ్యాళి బయలునను

వొరిగిన పెద్దిరాజు, వనిత పెద్దమ్మ
శోభనాల గుండాన సొద వేరు పరచి
ఆభుత గంధపు |మాను లెలమి
పేర్పించి
ఆంచితముగ విభు నందుండ జేసి
మంచి సొమ్ములను _్రాహ్మణులకు
నొసగి
వరుస బిడ్డల వొడ్డ వారి కొప్పించి

క్‌లీ[

దండ మొప్పుగ బెట్టి తగర్‌-వారి కెల్ల
గుండము లోపల గుప్పున ధుమికి
మంట లోపల నిల్చి మాటలాడియును
కంటికి రెప్పగా కాపాడి యెపుడు
ఆరిన గుండము నందున రూపు
ధారుణి సభవారు తబ్బిబ్బు పడగ
బంగారు బొమ్మనా బాగుగ జూచి
బొగ్గులు తామర పూవులె దోయ
పంత మీడే5చి బాలు లొప్పించిక
సంతసమును గూర్చు సతి విభు దోచె,
దామసానిమామ దళముగా” పోరి

రామ రామా యని రాజు
సముఖమున

ఫొలసిన వెంగట పోతమ దోచే.

యరనూక రాజు

యెరుకులు శరణన విడువక కాయ
య(రభూపతి తోడ యెదిరించి

సదయుడు య రనూక సతితో
ల గన్నించె.

నిలచి చలమున రాజుల చంపి చెండాడి

యేనుగ నాథు కొండన

యర నూకరాజు
ఆనిలోన రిపులను హతముగా నరికి

పులిముడ్దు రాఘవుడు భూమి .

గంపింప

ధిక్కరించిన వారి తెగటార్చి చెండి

య|రభూపతి తల వెస నరికి కలను అక్కడ సరికలు నయ్యవద్ద బడీన
ద్‌ చ్‌.

వ|రున (పాణాలు వర దచ్చుచుండ

తుదురొమ్ము పోట్లతో యిల గూలినట్టి

చక్కని రాఘవు దేశమలు గన్సించె

4, వడ
గ్గ

5, తన ౪6, వాలనీప్పించి.

7, తరచుగా

ర్‌బిలి

కాటమరాజు కథలు

నలనూర రాజు

నున్న బెజవాడకు నురవడిబోయి
నున్న భూపతులను నురుమాడి
చంపి
బలు వెన యీటెలు బల్లెముల్‌ నాటి
నలనూకరాజు తా నడికల్పులోను
దుర్గ దేవిపెంట (దుంగగ భాత్య

అగ్ని గుండము బడ్డ నమ్మతో దోచె.
పట్టపు కరులను పగతుర [దుంచి
ఘట్టిగా యెదురొమ్ము గాయల తోడ
చట్టి మారయ, రాజు సముఖాన
బడగ
అద్దె నిప్పులబడ్డ అతివ గన్నడిరి.

పోలురొజు

లింగమంతుల కభయ మిడి
పోలురాజు

జంగాల నందర సతుల బిడ్డలతా

(శ్రీశె ల మంపియు చెలగ తోడిచ్చి

వాశిగా చెరుకూర వసియించనపుడు
చోడారి సెలవియ్య సొరిది
సేనలతో

కల్లందుల

బల్లి కురు నందు బవరంబు జేసి
క్ర లుగా శ్యోతుల ఖండించి వె చి
యిమ్మఢక్క మరాజు వెస దుంచి

ఎ కలను

మూడు కన్నులవాడు ముక్కంటి

యెదిరి
సమరంబు చేయంగ జంపి
ముక్కంటిని

శ్రీమంత చెరకూద చెల్లిన తం|డి
తిరుగువార బడిన తిరుమందులెల్ల
వరుసగ గన్నడిరి భకుని కపుడు.

మార్నీడు
యిమ్ముగ గాయాల యిల గూలినట్టి
క్‌ బ్రందుల మార్నీడు కాంతయు దోచె

మసిలినీడు

అల్లంత దూరాన ఆతిరథుడై న
వాశిగి జాంబవ వంశవర్ధ నుడు
మశిలన్న యనబడు మాతంగవరుడు
వినుకొండ యేలెడి వీరభల్లాణు

అని నెదిరించియ నతని యేనుగుల
గుర్రాల గూల్చియు గూడి భల్దాణు

శిరసును కరవాలుచే నరికి కలను

పడిన మశిలన్నను పడతిని జూచె,

భ_కిరన్న కథ ర్‌2ిల
టోడావుల అన్నెపాకు

బోడావులన్నెపాకు భూరియుద్ధమున అళ్వాల నరికియ నతనిని గూల్చి
కంచర్ల _పభు గజకంఠకు తోడ విశ్వవిఖ్యాతుడై యిలమీద బడిన
అంచితముగ నెడిరి ఆతని కరిఘటల అన్నెపాకును భార్య ఆచట గన్పడిరి

కల్పందుల పోల్నీడు

భాళ్ళదిండి భె రవరాజు కురువ వద్ద పోట్రచే క ల్రందుల పోల్నీడు వొరిగె
జలోధీరుని జంపి సైన్యము నరికి అప్ప చిటినూకతో అతడు కన్చడియె.

చల భూపతి
య
వుతర సరిహద్దు వొడ్డెరాజులతొ మర్ల పిన్నమనాయుడు మామయ్య
యుద్ధము జేయగ వొడ్జెళూపతితొ మరియు
బాలరాజు లనికిని బిరగ బోనీక మర్ల చిన పిన్నముడు మరది
పెదతం డి భూపతి పేరు నిల్పియును పెదమామ
చల్లభూపతి కడు సాహసమునను కొడుకు మాటలనేర్పు గుణులని
త త్రరిలగ పోరి తలలు జనులు
దుంచియను అనెడు వారలు వొడ్డె యధిపు .

కత్తుల పోట్లచే కలనిలో బడిన యుద్ధమున
వుత్తముడు చల భూపతి భార్య పోరి రిపుల (దుంచి పొలసినవారు

భద వారి భార్యల గూడి వరుస x
అ తరి గన్పించె నందరతోడ గన్స్పించె. ,

ముమ్మయ్య పోచయ్యలు పిండములకి చేతులు చాచుట

తరము పెద్దలు తన తాత పెద్దలును కోకొమ్మని బాలురు గొబ్బున దోచె
పరగంగ గన్పడ భ కుడు మురిసి బాలులు హ సములు పరగ
నీక నమస్కృతులు వెసజేయ వెంట చాచియును

దితి కాటమరాజు కథలు

నిలిచిన జాలుల నిలువెల్చి జూచి జొట జొట ర కము జొబ్బిలి గురియ

జొత్తువలె ర క్రము జొబ్బిలి కరియ తమ్ముడు ముమ్మయను తడయక
భ కుడు తా జూచె బాలు లిద్దరను చూచి
వాలు జడలు గల్లు వల్పవ గురువు సొమ్మసిలి భ కుడు కోకింపసాగె
నీళ్ళను బాలుల నెట్టన జూచి అల్లుడు పోచయ్య ఆకార మునకు

పోట్లచే ముమయ్య పోచయలకును వల్లవ కులగురువు వలపోయసాగె
బాలుర మృతికి భక్తి రన్న దుఃఖించుట

'ముక్ష్షరేఖలు గలుగు మా బాలులార్‌! ముమ్మరముగ పోట్లు ముప్పిళ్లు నాటే

వక్షము పోట్టతో వ స్తీర మీరు తమ్ముడ ముమ్మన్న! తలచితివ
బాలులు ధనకొండ పరిణాన వుండ నన్ను:
వాలాయముగ కాశి వ సీని నేను బల్లముల ఫోటులు బలువుగ నాటి
నందుల కురువక నన్నంపిపోయె ' ఆల్లుడ పోచయ్య; అనివా ర్ర
యిందుఢేఖరు వద్ద యిటు దెస్తిర!

నిలిచియుండ _ఆల్లుడు తమ్ముడు హ హ సముల్‌ చాపె
యీ లోన చెడువార యెరుగను హర హర యువరికి అన్నము
నేను. నిడుదు! *
కాలము గూడెను గంగ దయదప్పె

భక్తిరన్న దొనకొండకు మరలుట

పరికించి భక్తుడు పరమేశ దలచి యీశ। యను[గపించి యిటు
బాలులు- శేలనిలో పడిన వారలకు జూపుమయ్య

సారేట ఆన్న ము పరగ బెట్టుదునని యిమ్ముగ నడచీయు యే బోవు వరకు

పూజించి విపుల పోనంపి యవల తమ్ముల శల్యములు ధరణిని

రాజని విశ్యెళు దనర '|పార్టించెః గలయు

! థి

కొశినుండియు యింటి బొందిని విడి జీవి పోయెది ననుచు
es కడకేగుటకును తుండెగర వేసియు తొత్తుకాలమును

భ_క్తీరన్న కథ

వచ్చెడి శూలముకు వక్షము బటైె
చెచ్చెర హరుడు తా వచ్చి
శూలమును

అమరులు మెచ్చగ అరచేత బట్టి
[ప్రేమను రథమిచ్చె మేలని పొగడి

ర్‌ి

కాశీ తీర్థము గయ ఘన విభూతియును
వాశిగా ప్యాతల వలను బట్టీయును
రథముపై నుంచియు రవితేజఘనుడు
బదుడని శిష్యుల పైనము జేసి
కదలెను భక్తుడు కావడితోడ

భక్తి రన్న విశ్వేశ్వరు డీచ్చిన రథముపై
దొనకొండ చేరుట

పదపడి ఖేచర భాగంబు పట్టి
నందుల కురువకు నటు వచ్చి నిలిపి
అందు రథ మునుండి అన్న తాడిగ్షి
వందన మొనరించి బంపె రథమును
“చం దశేఖర |!” యంచు శంఖు
శౌదించి
నందుల కురువ స్నానమును
జీసియును
సరగున శిష్యులు శఠఖులు బట్ట
కర మొప్ప భుజమున కావడి బెట్టి
ఫపైడ్రమొటి మిట్టలు (పొద్దుండ బోయె
పొడపాటి వీరన్నను భక్తుడు తాను
ఆవేళ ార్థించె అతిభ క్రితోను
“వో వీరభ దుండ! తో యీశపుత!
కావిఫట్టుగు కాశె గలిగిన దేవః
సీ పేరిటివాడు నీ వరసుతుడు
వీరన్న యనువాడు బిరుదుగల శౌర
కేమాన వున్నాడ? శరచాపమూర్తి!
[ప్రమథ రక్షకుండ! (పజ్ఞావి శేషః
భదేశఃఆయు ధాలు బరగిన మూ ర్రిః'

నంది కుపష్నెల జలమటు జలక మార్చి
నుదుటను వీభూతి నొనరంగ బెట్టి
శలవని దండము చయ్యన గదలె
చల్ల (చాలు) రావుల బయల
చయ్యన నిలచి
పల్పజడల ధారి పట్టెను శంఖు
వల్లవ కులజుండు వరభ కుడేగి
నల్చిచెరున్ణ్ల కట్ట నాదించె శంఖు
చంగల్వలును మంచి శామంతి పూలు
శృంగారమై యొప్పు తీగమల్లెలును
పెంపెన జాజులు పెద బొడ్డువులై
సంపంగ తామర సరవి గన్నేర్దు
వనరంగ నేలపె వాలియండుటన
కనులార వీక్షించి ఘనుడు భక్తుండు
పొల పొల ధుభించి భూజేశు దలఛి
“బాలుడు అయితన్న పట్నాన లేడు .
రేపటి శివపూజ మాపటి పూలు
మాపటి శివపూజ రేపటి పూలు
చాలవు అయితన్న సద్భక్తి జేయి
రాలిన పుష్పపు రాశులు జూచి

ర్‌లీగ్ర

ఆనుమాన మొందియు నచ్చట తర్ధి
అగుమంచి కట్టించినట్టి నడభావి
చెంగల్వ బావికి జేరగ వచ్చి
భామలు నీరుతేమి పాడు బడుండ
మేమమౌ ధనకొండ చేటు పుద్దెనని
గంగనగరు కేగి కాలాంతనుతుడు
గంగ మండపమున కావడి దించి
గంగను (పార్థించె కరములు మోడ్చి
'జలజాశ్నీ! పూబోణి!

జమదగ్ని రాణి
కినుక వై రుల గొట్టు గిరిరాజ పట్టి!
శర ణార్థి పావని! వురహకు రాణి
కరవాలు శూలము కంకణములును
మెరుపులు కన్నులు మేఘము

కురులు

విలసితముగ నిట వెలసివ గంగ
ఇలవేల్పు వని నమ్మి యిటు.కాళి బోతి

పలికొండ అయితన్న
బాలరాజులును

పాలేటి కేతించి బవరంబు జేయ
తిరుమందులు వల్ణవధీరుల నెల్ల
బరిగొ క్ర జేసితే భాగీరథీ! నీవు?
అనుచు గంగను ఒల్కి-

ఆ ఘను డపుడు
ఘనమజ్ఞనము జేసి కాశితీర్ధమున
నొసటను వీభూతి నుంచి గంగకును

హ సముల్‌ ముకుళించి ఆలబును
వేడై.
'అసుర సంహారివి ఆదిమూ ర్రివని
వెస నమ్మి పోతిని యిటుజేయు
వెరుగ!'
క సిపడెను గంగ కరకంఠనుతుని
భ కికి మదిలోన వనరుచు గంగ
వక కంట ర కము వక కంట నీరు
గక్కున జారంగ గంగ తా నపుడు
పొల పొల దుఃభించు పూబోణి జూచి
కలకంఠి ధనకొండ గంగకు
మొకి
శిష్కుల. భక్తుడు చింతించి కదలి
యసగంగ శివుగుడికి యేతెంచె
గురువు
చేతులు ముకుళించి శివుని _పార్థించె
“భూతి పుండము చేత పుణుకు
పేరులును
పుతడి పరుసము పులితోలు కాసె
భూలతేశంరుండవు పూని పెండెంబు
తీపుర సంహారక! (తీకూల ధారి!
కపటపు నవరసము గలిగిన స్వామిః
గవిరీ మనోహర! గజచర్మ ధరుడ
శిరమున జాహ్నవి శివయోగి
శరణు!

లా

పర మెశ్వరాః యని [పసుతిజేసి

సిరిదేవి నగరులో ఖికము గొనుడని భ క్తీరన్న
శిమ్యలను బంపుట

గయ చంద వీభూతి కాశితీర్ణమున

చయ్యన జలకము సలి శంభునికి

భ కీరన్న కథ

ఆవేళ శిష్యుల నందర బిలచి

శివరాత్రి సమమగు సిరిదేవి
నగరు

సిరిదేవి నగరికి శ్రీఘమే పోయి

Py

ఆరంచిగియు రాగ ఆనతి యిచ్చె

ఆక్కడ శిష్యులు ఆయ్యను వుంచి
(గక్కున నగరికి కదలి తామేగిరి

భ క్తిరన్న అర్ధర్యాతివేళ సిరిదేవి నగరుకు భికకై వచ్చుట

నిశి సమయము వేళ నీలకంఠుండు
వెస శంఖు నాదించె వీథుల వెంట
కరకంఠుని గంట ఖంగున [మోయ
తరుణులు మెల్కానిరి తల్పము నుండి
“అమ్మలారా! భిక్ష అయ్యలారా! భిక్ష
సమ్మ తినిడరమ్మ! సఖులార! భిక్ష
సంధ్య భిక్షము పెట్టి శతఫలమమ్మః
సత్యము యిడరమ్మ:! జలజాక్కలార !
తేరమ్మ భిక్షము! దేశయా తికునకు
కోరి భిక్షంవిడ కోటి ఫలమమ్మ:
నారీ రమణులార! నడవడి భిక్ష!
పళ్ళెమున నిడ భిక్ష పర మేశు పీతి
తబ్దులారా! భిక్ష, ధర్మాత్ములార!'
అలాపనము చేశ ఆయనగారు తాను
ఆలాపనమె గాని ఆయ గానరాడు
శంఖునాదమెకాని జంగము లేడు

పంకజముఖు లటు పరిపరి చూడ

గంటనాదమె కాని ఘనుడట లేడు
వింటి మనుచు తాము వెదకెడి వారు
మాయలవాడుగా మమత గావించె
మాయల జంగము మర్మమెరుంగక
కరుణతో సిరిదేవి |గాలెడి వాడ
డరవాజ గురించి తా నగరు కొచ్చె
“కాశినులడియు వొ స్తీ ఘనతల్లి! వేగ
దేశాం్యతికిని భిక్ష తేవమ్మః తల్లి!”
గంటనాదుకు తల్లి గక్కున లేచి-
“కట కటా అన్నము కడమ కాబోలు
రచ్చల వీథుల రాచ యంగళ్ళ
అచ్చోట కోటల అరుగులమీద

మరియెటో న్నిదించె మహానీయు
డతడు”

సిరిదేవి కోడండు అన్నము లేదనుట

సే రము కోడండ్హ పేరెతీ బిలిచి
“కాంత సొమ్ములిడుడు కరియాల

కొంత!

యం తెన సీనగర అన్నము గఅద?'
“తాలికిన బోనమే దొంతి లేదమ్మ!”
“కలికి జాబిమొగ్గ ! కాటమరాజు

ర్‌ీర్ర

నారి వీరగంగ! నగరున కలద?
“వీరైన బోనము యేమియు లేదు
“భావించి చెప్పుము భట్టాల సూర!
నీవు జంగానికి నిటు కుడువబెట్టు
“అం దెన బోనమె అధికము లేదు”
“యింట నేమెన వున్నదాః
య్మ్యరయ్యచాన!
కొడల జంగమును కుడువగ బెట్టు'
“వీడిన బోనము యేమియు లేదు!
“అపురూప కన్యక! అయితమభార్యః
కృపజూచి జంగమును కుడువగ
బెట్టు"
“అపరాధ మగునమ్లు! అధికము లేదు"

శాటమరాజు కథలు

“ముదు కోడల రావె! ముమ్మయ్య
ది
సకియః
పద్దుగా జంగముకు పారణ సల్పు'
“ఆంటిన బోనము అది పెట్టరాదు”
యింట జంగమ పూజ యిటు
కొరవడియె
'భ[దాక్న తావళాల భ క్రినల మేడ!
న్నిదమేల్కొనిరావె! సీర జగంధి!
అల్లి సిరియాళ మాంసము
ఆడిగినయలి
పల జడదారొచ్చె మల్లప్పయిటకు
ల వ
పడలి ఆరభఘ్యుం విష పాదములు కడిగి
వెండియు బోనము వేగమె జేయు

భ క్రిరన్న భార్య మేడాంబ తన యింట అన్నము
కలదనుట

ఆంతట మేడాంబ ఆ తతో బలి కె;
“దింతింప నీకేల? శివుసాకి గాను
దొంతికో దాచితి తొణకనొగిరము
యామరక అన్నము యెప్పుడు
దాతు”
“భామ” సీ దాచిన పని యేమి
చైప్రముః్‌
“వు తరకాశేగిన వు తము డొచ్చునో
పాలేటి కేగిన బాలు లొచ్చెడరొ
ఆలములోనుండి ఆన్నలొ చ్చెదరొ
ఆంటన్తి బోనము ఇటు దాచినాను
పాటించి దాచితి పర మేశునాన;

సత్యమైనది యిది స్యామిసాశ్షి గను?
“సత్మమెనది యేశె సభియరో
తెమ్ము”
"త గరువు కూటవ "కు చేరి
తిరిగిపోయి
“ట్టినేళ్ళ శిదిక ? డ్డించుకొనియు
పట్టు వస్త్రంబును పైన గప్పుకొని
వనజాశ్నీ మేడాంబ వచ్చెను వెడలి
తాను వోగిరమును తాగొంచు రాగ
ఆలాపనము జూచి అకివగా దెలిసీ-
“పాలేట అన్నము పంచిపెట్టవలె
పోట్ల తమ్ములుబడిరి బోనమెవ్యరికిః'

భ కీరన్న కథ ర్‌ం

మాటాడకను తాను మదిని చింతించి. మరి జంగముల దీక్ష మరచింది
“సంపద గరంంబు సౌభాగ్యగరిమ తల్చి”
పెంపైన రాజ్యము విభవముగూడి

భక్రిరన్న మేడాంబ తెచ్చిన అన్నము'పె విభూతి చల్లి
'వెడలుట

అరయ భక్తుడు వేగ అన్నము మీద నల్ల పూసలు దక్క. నాతి సొమ్మెల్ల
వీభూతి చల్లియు వెడలె [గమ్మునను కొలుకు లూడియ ధర గుప్పున

శంభునిగుడి కేగె స ర్వేశనుతుడ బడెను.

రుదొక్ష తావళాల్‌ భదాక్ష సరులు గడ గడ వణకియు కడు ఖిన్న

తుద శంఖుల దండ స్కూతము యయ్యె
నరుత

అయ్యగారికి ఎంగిలి అన్నము పెట్టబోతివని సిరిదేవి
కోడలిని మందలించుట

మేడాంబ అత నమీపము కేగి అంటు లేనన్నము ఆయగారి కిడక
“అన్నము వల్లక అయగారు పాయి అంటు వడ్డది పెడితివి అయగాగు
విన్న ఏంచెను తాను విన్నపము పాయ'
వినియ. అత మాటకు కోడ లడలుచు
“అంగనామణి! వినుమమ్మ బలి కె:

మేడాంబ! “అ త్తయ్య! అంటు లేదా శంభునాన:
యెంగలి బోనము మెతులకు గొంచు బంగారు పాతలో పదిలము జేసి
పోతివి జంగము పాయె తా మగిడి యెంగిలి గాదత్త విను విన్నపంబు
సత్యమౌ బోనమసి సకియ! కాశ బోయిన నీదు కన్నకొడు

చెప్పితివి కవునొ।

శ

34)

ధ్ర

దేళాండతి యెతేను ద్యేషించడమ్మ!
పరదేశి జంగము పట్టును భిక్ష
స్థిరముగ నామాట సిద్ధము నమ్ము”
“పరదేశి జంగమో భుక్తుడో యగుట
ఆరయంగ విభు గుర్తు యెరుగవా
నీవు?”
సీరిదేవి పలుకంగ చెప్పె మేడాంబ:
'సొడలమెకము కాలు పుట్టు

కుండలము
వొడ లెల్ల వీభూతి యోగ వాగములు

కాటమరాజు కథలు

క ప్పెర డాచేత కనక హలంబు
యిప్పుడె మగిడేగె యెరుగను గురుతు
తై మూర్తి సాక్షిగా తల్మబాలు
నాడు
తాము జూడను గురు తలయె తి
విభుని
కంక ణము గట్టిన కన్నె త్తి జూడ

యిం కెటు విభుగురుతు యెరుగుదు?'
నంచు

ఉడికిన అన్నపు మెతుకులను మొలక త్తించుమని సిరిటివి
కోడలిని పరీషించుట

మాటలాడగ ఆత్ర మరి యిట్టు

నీళ్ళతో కడిగియు నెరి దాళ్ల మీద

లఅనియె; వుడికిన మొలచుట వుండునా

“నోటిరో! సత్యమౌ బోనమె యెతె
సళ్ళలో అన్నము నిక్షేపజించి

మొలిపించు అన్నము ముదిత!
యీచేళ

అతాడు మాటకు అతివ మేడాంబ

ఆ తతో యిట్టనె ఆంజలి బటి:
'రోళ్ళను బోసియు రోకళ్ళదంచి

భువిని?”

కోడలాడగ జూచి మేడాంబ కనియె:

“అది యేమి చోద్యము అన్నము
మొలువ

మది రాక్షిః వినగదే మరి కథ

చ్రపుదు:

సిరిదేవి కోడలికి గౌతమ సాటువ చెప్పుట

భ'క్రి జూడగ గోరి పరగ దేవతలు ,

అతిథుల గౌతముని అన్నము నడిగిరి

సంతసించియు వాప్పె సత్య

గౌతముడు

భ క్రిరన్న కథ

పాల చవుడు గాక పల్పము గాక
నీళ్ళ జాలును గాక నెరి వీళ్ళు గాక
కలచోటు కృష్ణ రెగడ సరివొచ్చు
వెలిగొండ పడమర వెలసెను మరి
వూడలు కొమ్మలు వు,రూతలూగు
చూడ వేడుకయెన సొం'పెన మరి
వింధ్యా[ది మలలలో విరి వెన మర్రి
కుంజరముల కిరవు గురుతె న మరి
'పెంజేరి గున్నలు పెను పాములకను
(తాచులు నాగులకు తావెన మరి
శిషుండు పుట్టలో క్నేమాన నుండ
గండ భేరుండవ కాపోతములును

ల్‌లీ1

మెండుగా పావురాలు వుండు
యేపొద్దు
కొంగలు కోవెలలు గోరువంకలును
నింగి దాకెడు యెతు నెలవు
చిలుకలకు
పెడి కంటుల కిరవు పరగిన మరి
ఆడకాడకు దిక్కు లాకమించెనన
మరి కిందను నిల్చి మరి నిక్కి
చూచి
యిరవులై కాపురాలు వెస చేయు
చున్న
పక్షులతో నిట్లు పలికె గౌతముడు:

గౌతముడు పకుల'గు మజ్జి విడిచి పొమ్మనుట

“వృక్షము ఖండించి వెస నగ్ని

గాల్సి
చల్లార్చి యీ పోడు చక్కగా

దున్ని
నలుసులు యేలియు నతి వేగముశను
కొర వెట్టగవలె గొబ్బున మీరు
యిరువుగా దీమ్మరి విడిచి

పో” మ్మనెను.

ఆమాట విని పక్షులు ఆ|కోశ మొంది
తామెల్ల మూకలై తల్పడ పడుగు
యేకమై అప్పుడు యెలుగె తి అడలె:
థోకించి కన్నీరు సోన లె కార;
పేల్లలు పక్షులు పికపిక, లాడె
తల్పడించియు తాము ధరణి పె

వొరుగ

తల్లులు బిడ్డలు తరి చావ వొచ్చె
'చెల్లంబో గౌతమః చెప్పెదము
వినుము
అంభోధి సెలల కొన్నాళ్ళటు చుండ
అంబుధి యెరుకువాడు
హత్యకట్టుకొనె
మృరిచెట్టున మేము మరినిలువగాను
మరికి నీవల్ల మరి చేటు పు'బై
పట్టుము కాపము పరగ గౌతముడ!
యిట్టు మా యిరవుచెడ నీ యి కా
డును
వుండ యిరవులు లేక యెండ ౫
తగిలి

వుండుదమని యిటు వొచ్చి ఏవి:

మేము

ర్‌లిప

యిరవుగా దీమృ్మరి విడిచిపొమ్మనెను

మాలాగు మీరును మరి కసి పడుడు' గౌతము మాటకు

కాపము పెట్టగ సంయమి వరుడు
'యీపట్ట మీమీద విధి, దయతప్పె
కొర పెటగవలె గొబ్బున మీరు

ట య

ఖగములన్నియును-
“వెతనొంది చావుకు 'వెరచి
యెటుపోము?ి

గౌతముడు మజ్లెని నరికించుట

కోపించి గౌతముడు గొబ్బున వచ్చి
పించు గొడ్డళ్లు తెగు మడ్డి కత్తులు
చందవంక పరశు చౌకాట కతులు
మెతగ నూరించి మెరుగు పొడివేసి
ఫొందుగా పోటికి బోన మర్చించి
ఘనమైన పొరలు గడ్డపలుగులును
పూనియు గుమిగూడి
ముని కుమారకుటఒు
అనువుగా మృరికి అటుయిటు
నిలచిరి
మరికి కాలము మరి నిండె ననుచు
“హరహర మహదేవ! హరహర
శంభో!”
చేకొని నరుకంగ సెలవిచ్చె
మునియు
పీకతో పలుగులు వెస గుద్దలులతో
మూక లే శిష్యులు మొదలు
(తవ్వియును
మురియుచు ఖం(డించ

ముని కుమారకులు అం తెన తొరటలు ఆరక కాలే

మృరికి దగ్గర మరి దేరకుండ
ముని కుమారుల శేషమూ రి తా
ల్‌ తరిమె .
శేషుని వధియించ సెలవిచ్చి
మునియు
శేషుని తునియలు చేసిరి వేగ
శేషుడు సమసిన చెడెమరి వ
వుద వడి గొడ్డండ్డు వు"కింది నరికిరి
విరివెన యామ్మరి యీవలావలసు
కుంగలు పెట్టుచు కూలంగ నరికిరి
అతఅకుతలమై అవనిపై వారిగె
కూకటి (వేళ్ళతో కూలంగ నరుక్‌
అకులు కొమ్మలు హతిహతిమిగను
ఖం|డించె మర్రిని కణికెలు గాగ
మం: డించ నామరి తునకలు జేర్చి
మం్మతించి వీభూతి మర్రిపె వేయ
అంతలో మంటలు ఆకసము పొడవు
మంటలు మండెను మసిమయ్యి

వ
1
|

భక్తిరన్న కథ

అకులు కొన్నాలు ఆ పశ్తులెల్ల

యేకమె కాలెను వెస నగ్నిలోను

కొమ్మ కొమ్ముకు నున్న
కూలాయములును

కుమ్మరావము రీతి కుమిలియు కాలె
కలగాలి యా మరి కణుకులై యుండె

598

చలపట్టి గౌతముడు సము సేసె
ఫోడుమీదను వాన పొర్లంగ గుడిసె

ఫీగ్లక్ష దున్నియు వెస నలును లేరి
సత్యమా గవుతుడు* సభియను బిలచి

వితనంబులు లేని వివరము దెలిపె

"వేయించిన విత్తనములను గౌతముడు మొలకె త్రించుట

జలగన్య వేగమ్మే జమిలికాదేవి
నిలయంబునకు నేగి నెలతనుగాంచి
ఆలరంగ దీవించి అడిగె వి తనము
జలగన్య సత్యంబు అలవిభుని
మహిమ

అలివేణీ తా జూడ వలెనని యపుడు
పెడి మంగలమున పరిపాటిగాను
వెండి మంగలమున చేయించి
యపుడు
సఠగ విత్తుల మూట జలగన్యకివ్వ

మరి వితులను గొంచు మగువ
తానేగె

మలల వేటకు నేగి మగిడి గిరిరాజు

జలగన్య కెనురుగ చయ్యనవొచ్చె
చెల్లిని తా గాంచి శ్రీ ఘమే పలికె
“యేల వొ సివి తల్లిఃయెరిగింపుమమ్మ
అన గిరిరాజుతో అనుజ యిట్లనియె:

“అనువంద ముషలొచ్చి అన్నము గోర

అనుమతి పొందెను అన్నః నీ మరిది
అన్న! విత్తులకొ స్తే అవియును
దొరికే
పరగ యీవిత్తులు పండునో లేదొ”
యెరుగను అన్నయ్య! వెళ్ళివచ్చెదను
“వోచిన వారికి వేచినా పండు
నోచని వారికి వేచకా పండవు”
ఆన వేగ జలగన్య అచ్చట తర్ధి
వెనువెంట అడవికి వేంచేసె తాను
పతి గొరుపట్టంగ భామ వి తగను
సత్యాని కా కొర సరగున పండె
వుడికిన అన్నము వుర్విలో మొలువ
కడు అబ్బరంబటే కాంత మేడాంబ?
సత్యబోనంబై తె సారసగంధి!
[పత్యక్షముగ మొలుచు పరమేశ
కృపను”

2 నత్ధిమౌ "గౌతముడు

ర్‌లి4ీ

కాటమరాజు కథలు

మేడాంబ అన్నపు మెతుకులు 'మొల ౭ తించుట

అ త్రమాటల నెల్బ ఆలించి వినియు

చి తర్వు కూటాలు చేద మేడాంబ
సీరాడు చోటుకు నెలత తా బోయి
సరవితోడుత మూడు చాళ్ళు

చేసియును
అన్నము చాళ్ళలో ఆర్పితము చేసి
మన్ను పెనను గప్పు మదిరాక్షి
యపుడు
జలకము చివికియు సాం[బాణి వేసి
సీలి చీర ధరియించి నెలత
గూర్చుండి
పృథుగండ గ తెర భుజమున జేర్చి
యెదురుగ కాళికి వెలది కూర్చుండి
పా బేవ (పార్థించె పరి పరి గతుల

అన్నము మొలచియు ఆది వనమాదుు
బల బల తెలవారె పసులు

(కేవులును
యెలుగె తీ ఆడలెను వెస

పక్షిగణము
కొంతలందరు లేచి (గక్కున తాము

(భాంతి నన్నము మొలచి (పబలి
యుండుటను
కనుకొని మెడనున్న

గండ క తెరను
కని తొలగించిరి కాంతలు వేగ

'నార్రిరో! మేడాంబ! నా నోముకన్న
సీత్రిమంతురాల! నీ నోము హెచ్చు
సీతకు సరియౌదు' సిరిదేవి మెచ్చి

సిరిదేవి తాను నోచిన నోములు కోడలికి చెప్పుట

'సత్యము చెప్పెద సఖి వినవమ్మ!
మున్ను యలమంచిలో ముద మొప్ప

- నుండి
చిన్న [పాయంబున

చిటిబోట్ల నోము
బాల పాయంబున బహుగ

నోమియును
యల ప్రాయమన యెన్నో విధముల

నోమి

యీడేరు పాయమున యెద్దును
నోమి
వడుగులు 'పెండ్రిండ్లు వలనొప్పజేసి
ఆడు గడుగు బెట్టితిని
అన్న స తరువు
విడువక పదకొండు యేండ్లు
నోమియను
పదిరెండు యేటను పరిసమా పించ

పదివేల యెద్దుల బలిజ పాపన్నను

భక్తిరన్న కథ

అయిదు వేలెద్దుల జెట్టి ఆల రాముని
పిలిపించి పర్వతం బేగ బరువులును
శెలవిచ్చితిని యెత శీఘమే
యపుడు
జల్లించు బియ్యము చమురు
సంచులును
పప్పులు చక్కెర పండ్డు ఫలములును
వప్పెన రసగంధ వసువు లెల్ల
చీని చీనాంబర సెల్లాల దిండ్లు
పూని తివాసీలు పొడవు గుడార్హు
పెడి తోరణములు పట్టుతోర ణాలు
వెండి తోరణముళు వేరుగ పట్టి
జడల జంగములకు జడమాడ లెన్నొ
అన్నియు వారలు ఆయ త్రపరచిరి
బాణ విద్యల మూక పరగ ముందరగ
పంచ వాయిద్యముత్‌ మించి
|మోయగను
కంచుకి జనములు [గమ్ముక నడువ
ఆందలాలెక్కియు ఆతివ సిరిదేవి
ముందుగ కొమరక్క ముదితలు
రిదలిరి
పరగ అశ్వదళాల బారులు ముందు
విరి వెన విలుమూక వెన్నంటి
నడువ
యలమంచి నుండియు
వెడలి వచ్చియును
చెలులందలాలు దిగి శ్రీగిరి కెదుర
పడిసాగి (మొక్కియు భామలు
పలికిరి !

ర్‌ఫిర్‌

“విడువక పదకొండు యేండ్లు
నోమియును
పదిరెండు యేటను పరిసమా పించ
మదినెంచి వెడలితిమి మహనీయ
మూ రః
యలమంచి వెడలిన యేడు
ఆడుగులలో
వెలయచిం దెనవి యే సమకూరు
యేడు అవుగులు దాటి వెళ్ళినవెనుక
కడమగునవి మీ కులుకగు
అర్పిత ము”
అని తరి పోతిమి అతివ మేడాంబ!
పని వడి పర్యతమల్లప్ప పురిగ
యేవురు వడియలు యెలుగులె వచ్చి
వావిరి బరువులు వడిచిమ్మి చెదర
ఆటు లెన కబురును ఆందినంత టనె
చెట్ట నారను దీసి చేలములు దిగిచి
సన్నబియ్యము పప్పు సరకుల కిసుక
గోనెల బట్టించి కూర్మికట్టించి
మెసాక్షి సాం బాణి మరి వేసి
(మొకిి-
పయనమై చేరిరి పర్యతంబు నకు
ఆమర యేదుము కరియావుల నేయి
[క్రమమున గుడిలో అఖండమున
కిడియు
పాతాశగంగ లోపల మునిగి జలము
చేతను గొనివచ్చి శివుని మార్గనము
జేసి అంజలి బట్టి శివుని పార్థించి
వాసిగా నె వేద్య మొసగియు నవల

ర్‌లీé కాటమరాజు కథలు

జడలెన్ని జంగాలకు జడ మాడలిచ్చి వెండి తోరణమును నివ్వగ నొకరు

వడియలకు శంఖును వరనందడి కడు వెలితిగా ఆమ్మగార్హకు మొక్కి

లింగము వడియ కె వెదుకంగ వనితెల నం పె
పెడి తోరణమును పట్టు తోరణమును

సిరిదేవి కుష్టు జంగమును తెచ్చి పూజించుట

జంగము వెదుకంగ చనిన దాదులును నిష్టలు చెడగొట్టనేల జంగాలకు?'
అంగ డంగడి వీథులన్నియు తిరిగి

తూరుపు బోయిన తోయజాననలు
పడమర కేగిన పణతులు వొచ్చి

ఆమ్యలమాటలు అప్పడు తా నినియు.
“అమ్మలారః విన్నపము అది

విన డొకటి
దక్షిణామెగిన దాదులు వొచ్చి విడువక పదకొండు యేండ్లు
“యెచ్చోట జంగము వెదకిన లేడు” నోమితిని

వు తర మేగిన వువిదలు వొచ్చి
“నాదించి శంఖును నటు చేర్చినాడు
వొక కరియెద్దును వాకిట గద్దె
(పకటితముగ చీముపడగ

ర క్రముతో
వున్నాడు జంగము వ్యాధితో” ననగ
తానును కొమరక్క దండము పెట్టె
అంతట మఠపతులామె కిట్టనిరిః
“యింతి మరలిపోయి యలమంచి

ఏం డెండుయేటను పరిసమా ప్రించ
నోము నోచెడివారు నొక వెలితియెన
నోము విఘ్నంబని నుడువుదురు

పెద్దలు"
అయ్యలకును తెలిపి అతివ సిరిదేవి
ఆయ్యను గొనిరాగ ఆడ్డ తెరలందు
కొమరక్క. సిరిదేవి గొబ్బున బోయి
నీమంబునను |మొక్కి- యిటు
రమ్మనంగ
లోను 'వోయమ్మః యిటులేల వచ్చు
చున్నారు?
కొనుము నాయందు కుషును రోయరా మీరుః*

అయ్య మాటలు విని ఆపుడిటు ల౭టి-

యిటనననేల! 'యొడ లేక పదకొండు యేండ్లు
కుష్టు జంగము దెచ్చి కూర్చుండ

ఆేవురు జంగాల కిడ మొక్కు

యీవు జంగము తక్కువ

నోమితిని
బెట్టి కోడముటగా జేయ కదలి వచ్చితిని
అ ట్ర

భక్తిరన్న కథ

పన్నెండు యేటను పరిసమా పించి
యన్నంగ భ కులకు అన్న ముబెట్టే
నాభి శంఖంబును నందిలింగ మును
వీభూతి పిడిగంట వెండి తోరణము
పెడి తోరణమును పట్టు తోరణము
_ జడమాడ లివ్వంగ జంగము కొరవ
యెక్కడ జంగము వెదకిన లేడు
యికగ్రాడ దొరికితివి యిటు
రాగదయ్యః'
అన్నంత జంగము అప్పుడిట్టనియె :
“యెన్నైన రానమ్మ! యీవ్యాధి జూచి
వున్నవారలు పోదురు వువిదలార।

యిపుడు
నీ నోము విఘ్నమౌ యెందుకు
పొమ్ము!

అటులన వినినేను ఆ కొమరమ్య
బడిబడి |పార్థించి పాలకినుంచి

ర్‌ఫి?

పట్టువస్రము బురక బాగుగా గప్పి
పాలకి దెచ్చితిమి పణతి మెడాంబ!
పాలకి దించియు పాలునేతులతొ
బంగారు పశ్ళెమున పాదములుంచి
అంగుళములు గడుగ అరచేతినిండ -
అయ్య రక్తము చీము అందు
పురువులును
అయ్య పాదము తీర్థము
ఆరగించగను
అయ్యలు చూచియు “హరహర
యనుచు
“దేసీమదానవు? యెటనుండి

యెసగ చీమును రక్తము
మసపుదానవిట

వద్దన దెస్తివి వడియ పంక్రికిని

కద్ద యెచ్చటః?' నని కనలిపల్క గను

సిరిదేవికి శివుడు (పత్యక మగుట

అంతలో జంగము ఆదృశ్యమాయె
బంతిగ చీమును పారుర క మును
పురువులు కస్తూరి పుష్పములాయె
పర మేశ్వరుండట [ప్రత్య క్షమాయె
బ గారు వస్త్రము పాంకోళ్ళు దొడిగె
బంగారు బెతము పట్టుక నచట
అంతట నేనును హరునక్ర (మొక్క
సంతసించియు 'కోర్కా సరవి
తెల్భు'మనె

“'సీవె నా సుతుడుగ నిలపుట్లు
మంటి"
“అవుగాక* యనె హరుడు ఆతి
సంతసమున
వుప్పొంగి మరిమరి వందన
మీడియు
వొప్పుగా మగిడియ వొచ్చితి
పురికి.

కీలీరి

కాటమరాజు కథలు

భక్తి రన్న పుట్టుక

యలమంచి వొచ్చిన వెనుకను నాకు
ఆల చీము రక్తము ఆరగించి నది
గర్భిణియె దోచె ఘనముగా నాకు
నిర్భరముగ నాకు నెలలు నిండగను
పసిడి పశ్ళిములోన బాలుని గంటి
వెస జడలేనును యెక్కువలేక
చౌత క ప్పెరయును ముత్యాల

సరులు
భూతి పూసిన వొడలు పుణుక

వకచేత
పసిడి పశ్ళెమునున్న భ కుని చాయ
ఆసచే జూచుచు ఆశ్చర్యమంద
అన్నదమ్ములు నలుగురు

ఆ పల్రికొండ

యొన్నగ దానములు యిడిరి

వి పులకు

హరుని అవతారము అనుకొని
రపుడు
పరగంగ నిట్లనె పల్లికొండపుడు:
“పురహరు డిచ్చట పుట్టిన వార్త
మామ ఫోోలాజు తా మరి వచ్చి వేగ
కామసంహరు జూడగా వలెగొన
కాలారులను బిల్చి కమ్మలు వాసి
ఆలమందకు కమ్మలంవుడు మీరు”
పల్రైకొండిటు జెప్ప బాగు బాగనుచు
పిలిపీంచె కరణాల పేర్మి నచ్చటను
ఆలమందను పోల అధిపుడు వుండె
తనయుడు గలిగెను తడవు లేకొచ్చి
కనుల జూచియు పోవగా
రమ్మటంచు.
కమ్మను |వాసిరి కన్నతల్లి!

సిరిదేవి భక్తిరన్నను నగరికి పిలిపించుట

అమ్మ మేడాంబకు అంతయు జెప్పి
రాతి భిక్షమడుగు రక్షకుడెవరొ
వెదకి తోడుకరాగ వేగమె బంపె
గొబ్బున నాగినేని కూటాలు వెడలి
శెంభుని గుడిలోని శిష్యలతోను
వుండంగ జూచియు చొప్పుగా
చెలులు
చండంబు బెట్టిరి దగ్గర నిలచి;

“సిరిదేవి పిలిచెను శిమ్యలు మీరు
వేగంబె రం డని విన్నవించినను,
ఆ భకుడటలేచి “హరవారా'
యనుచు
శంభుని గుడినుండి చయ్యన వెడలి
తల్లి వుండినచోట తావొచ్చి నిలచి
ఆలాపనము చేసి ఆయ్య తా నచట

భుఖమున కావడి భూమిపై దించి

భక్రిరన్న కథ

అజీనము పులితోలు అవని పె పరచి
కాళ్ళ పావుకోళ్ళు కడకు బోదీసి
చల్చగ కూర్చుండి శంఖునాదించె
ఆలించి విను తా అమ్మ నూకాంబ
భావించి పిలిచెను బంధువర్గమును

నీవాళి పళ్శిరము నిటు గొనిరాగ
పందుముల యరణప్ప పెడివారమ్మ

ఆందరు గూడుక అర్జ్యోదకంబు

589

వెండియు అర్ధము వెలది ముగించి
నీవాళి బట్టను సీలకంఠునకు
సేవలు హారతులు చెల్లించిరపుడు
బిడ్డలు కోడండ్డు పియము

తోడుతను

అడ్డతెరల మరుగు అయ్యకు

_మొకి గారి
పు[తులు గల తల్లి పోలాజు సతియు

పెడి చెంబుల దెచ్చి పాదముట్‌ గడీగ్‌ భ కిరన్నను జూచి పరగ భాషించె;

సిరిదేవి భ_కిరన్నను గుర్తింపలేక పోవుట

“నిర్మల చిత్తుండ। నీతిమంతుండ।
ధర్మంబు తప్పకు తండి! నాతోను
పలుకుము నీ విడిదిపట్టు యెచ్చటనొ
తలిదం| డులుండిన స్థలమును జెప్పు
తల్లి పల్క-గ విని తపయోగి పల్కె
“అల్ల మధుర, ద్వారక అది
పూర్వఠావు
హలి యేలు పట్నము అయోధ్యఠావు
పుట్టుక యలమంచి భూములఠావు
యుట్టిపు డీతావు యెలమి. నాఠావు
తండి వద్దకు నేను తర్షిపోచుంటి'
వెండియు ననగను వెలది యిట్టనియె

“నిను జూడ నా నుత నెగ
ఫోలికలుండె
వనరంగ నీయట్టి వ్వవ గురువు

పోోలాజు పుతుండు పోయెను కాశి
కాశికి బోయె నా కన్న పుతుండు

కాశిలో ప్పుతుని కానవా తండి?”

ఆ సిరిదేవితో అపుడిట్టగనియె:
“కాశీ పురమనంగ ఘనలింగ వీడు
దేశయా తికు తీరు తెలియంగ లేరు.
నల్ల టొంతయ్యలు నలుదెసలందు
యర బొంతయ్యలు యెల్లెడనుందురు
కొణిదెడు తీర్థము గోరంత భూతి
మూక లె యున్నారు మాకన్న
ఘనులు
కన్నతల్లి వి నీవు కానంగ లేవు
యెన్నంగ పెరవారు యెరుగుదుర
గురుతు?

నన్నేమి ఆడిగేవు నాతల్లి నీవు?” "

ర్‌40

కాటమరాజు కథలు

యరణప్ప భక్రిరన్నను గుర్తించుట

అన్నంత భక్తుని ఆనవాల్‌ పట్టి
పాల సందము తెప్ప పందుముల
యెరణప్ప
వాలాయముగా తల్లి వర్ణించి పలికె:
భాషింప నీకేల భాగ్యము వచ్చె?
కాశి బోయిన కొడుకు కాడటే తల్లి
శిరసున పల్లజడ శివయోగి కళలు
గురుతెరుగవ? పెన కుంజరపు కొలు,
వరభూతి వొడలును భదాక్ష సరులు
హరిహరాదులు మెచ్చి అయ్యకు
యిడిన

గురుతులు చూడవే కూతురా! నీవు

కూతురుతో చెప్ప కప నందులనూక

భూతలమున బడి పొర్టంగ సాగె:
కరువుకు ఆమని కలిగిన యట్లు
సిరిదేవి కొడుకుని శిర సె త్రి చూచి
వాడిన చేనిపై వర్షించినట్టు

తోడుగ ధనమును దొరికిన యట్లు
కరనులు ముకిళించి కన్నసుతునకు
దండము బెట్టను తల్లి సిరిదేవి
పరగ దండముబెట్ట "భ్‌ కుడు అపుడు
తల్లి నుదుట భూతి తడయక సెట్టె
'శెలియలేను కుమార। తెరగు
చోద్యంబుః

కొడుక: కాళికినేగ కోరిన దాది
వుడుగదు కన్నీరు వో ముద్దు
పు;త!
బాలరాజులు దండు పెనమెపోయె
పదిహేను నాళ్ళాయె పరిణామ
మెరుగ
యేలాగ వోరు” నని యెలుగె తి
యడలె
తల్లి మనసు గురువు తహతహపరచి
“సిక్సు దుఃఖింపంగ నేటికి తల్లి?"
అంతట కొమర త అమ్మ సిరిదేవి

భ కునికి యిరు పార్భ్యభాగము
లుండిరి

పందుముల యరణప్ప,

పెడివారమ్మ
సంతస అగుమంచి, చట్టవారి సతి
అప్పలు చెల్లెండ్రు అందరు వచ్చిరి
వదినలు మరదం|డు వచ్చి
రందరును
తెరల చాటుననుండి మరదండ్లు

చూచిరి
కారి తీర్థము యిచ్చె కలవారికెల్ల

పాపనూక యెచ్చట నున్నదని భ _కిరన్న అడుగురు

“కంచఛంత బలము కలవారగ జూ సీ

అప్పల చెల్లెండ అందర జూ సి
వ్‌ అలానే

భక్తిరన్న కథ

అమ్మను జూ సిని అతల జూసి
నమ్మితి గద పాపనాతి యేదమ్మ +
పందుముల వారి బలగము జూస్తి
యెందున పొడగాన యేదమ్మ పాప?
వల్పవుల వారినెల్ట వరసతో జూ స్తి
తల్లి! పాపము యేది?

తడవాయె రాదు! .

తిరుమందులవారి తీరెల్ర జూ స్తీ

తీరుగా నా చెల్లె దివాణమున. లేద?

అంత మొక్కి నయట్టి ఆప్పల
జూసి

యింతి పాప యేదమ్మః

చేరి |మొకిగ-నయట్లి చెళెండ జూసి
ఆ ర్స 0 ౧ కవాలా
గారాజమౌ పాప కాసనరాదమ్మ!
నేతివారిని జూ సీ, నాతుల జూసి,
భాంతియయె3ను చెలిని
| లి షా
పలికించు నాతో
మర్ష వారిని జూ స్తిని మగువల
జూస్తి

54

పొర్పైను మనసును పొడగానవై తిః
చల్ల వారిని జూస్తి సభియల జూసి,
నలినాక్షీ చెల్లెలు నాతులతో లేదు!
ముచ్చట అవు పాప ముచ్చట విన్న
యెచ్చోట చెల్లిని యెద దలచినను
దవ్వుగ కాశిలో తలతు చెల్లెలిని
భవ్యమౌ చెల్లి నడబాయదు మనసు
తల్లిదం్యడులు లేని తన చెల్లి మీద
వుల్లము యెడబాసి వుండదు నాకు
యేవేళ దేవపూజ యెలమితో జేయ
ఆ వళ చెల్లెలు ఆత్మలో నుండు
అగుమంచినీ పాపను

అమ్మరోః నిన్ను
తగ సమానముగ చూడ -

తగుననలేద*ి

భూతేశు భ కుడు ఫొలతి పాపమను
ఆత్మలో తలపోసి అడలంగ సాగె.

యరణప్ప భ క్రీరన్నకు పాపనూక వృత్తాంతము చెప్పు

ఆ సమయ మ; ఖ కుడాడు మాటవఐకు
పంమముల యరణప్ప పాప
వృతాంతము
పొందుగ దెలిపెను పుణ్యగురువునకు
'వల్ణవ భ కన్న! _వలపొయ్యనేల?
చెల్లెలు పాపమను చెప్పెద వినుము

అనాలి

పల్లి కొండ రఘుపతి బంధువులెల్ల
చెల్లెలను మనుమివ్వ
లు
చెప్పె బాహ్మలకు
జన్మ్యనశ్నతము చప్పంగ జూచి
ఫాల్గుణ అమవాస్య పగలు ,

బుధవారము

§45ీ కాటమరాజు కథలు

యిల్రట మివవచ్చు యిలు వెళ్ళరాదు ఆవులన్నకు జాబు అపుడు

మనుము యిల్రటమును (వాసియును
మరి యివ్వకుంటె ఆవులన్న వు తరము అందినవెనుక
ఘనమేడ నుంచుమనె కళ్యాణ కమ్మను జదివియు కలవారికి జెప్పి

చెల్లెలిని అమ్మ సిరిదేవియు అయితన్నవారు
కోపించి మేనత్త కొమరమ్మ లేచి కట్టించిరి మేడను. కనకపు పోడ
“యీపగిది వారింట్లొ నెట్టన పాపను నీవొచ్చు దనుక
యిల్రడముకన్న _ ఆరూఢిగా మేడ నమ్మవుంచినది

చెడి ఆడవులయందు చేరేది మేలుః నెరమెంచకు యిడి నీకు చెప్పితిని.”

వెడగులమా' యనుచు
వెళ్ళి ఫోయినది

పాపనూకను మేడ బెట్టినందులకు భ క్రిరన్న దుఃఖించుట

“పాపను మెడుంచె పాపపు తల్లీ” చేటు యెరుంగక చే స్తివా అమ్మ!
కోపంబుతో తాను గోడు గోడడలె నేటికి చేకూరె యేనుందు వః
మిన్నువిరిగి తనమీద బడ్డట్టు కట కటా! చెగ్లెల్ని ఘాత చేసితివి;
కన్నుల వుదకము గగనమై కురిసె పటునింద పారె తివి పలుక్వరి లోన
“వల్హవ చరితలు వెనాన బాడ మేలు చూడగ లేక యీలాగు చే స్తివి
కళ్యాణ చెల్లిని కని యిటు తె స్తి యేల కట్టుకొంటివి యీ పొపమైన
యెల్టి లోకంబుల యెన్నిక గాగ ఆగురువు పల్టికౌండ అటు

తలి పాపను విడదలచుట యెరుగ!' వూరుకోనెన?

తల్రివంకను జూచి దావాగ్నివలెగు- బాగుగాదని చెప్పి మాన్సడా వారిని?
“యిల్లు సిరి దొలుగునని యెంచితే యెగ్గులు యిక మిమ్ము యెంచ?'నేల?
అమ్మ? శ్నీఘమే తమ్ముల చేర బోవలెను”
పెండ్రి చేయక బందిపెట్టితివినీవు . : వ. yy
యేండ్ల తరబడి రాజ్యమేలగ దలచి :

భ క్రిరన్న కథ

కర్రీ

యాదవకాంతలు కాశి తీర్థము గొని పాపనూక
మేడకు పోవృట

అప్పల చెల్చెండ అందర బిలచి
వప్పుగా తీర్ధము వై నాన యిచ్చె
తల్లికి మేన _త్రకు తగువారికిచ్చి
కళ్యాణ చెల్పెలికి కాశి తీర్ధ మంసె
పసిడి చెరుగు చాటున పందుముల
యరణప్ప
కాశితీర్ధము గొంచు కదిలెను తాను
కనక దండ ఆందలము కాంతలు బట్ట
గను యెక్కి యరణప్ప
కదలెను వేగ
చేల్చవారు వేయించిన
చాలురావుల వెంట
వెళ్ళి పాలకి దిగి వెలదులు తాను
పెడి కుండల మేడకు పాలకీ చేర్చి
నిచ్చెనలు చేర్చిన నెలతలు , యెక్కి_లీ
పెడి కుండల మేడపె పావురాలు
పడ పడ బెదరగ
పాప మేల్కొనియె
దిగులున చెల్లెలు దిగ్గున లేచి
తగ ధనకొండను తప్పక చూచె
“యెన్నశు రానివారు యెందుకొచ్చి
రొకొ।
తన్ను మేడకు పంపి తర్వాత
యిపుడు”
, చేత నివ్వాశియు చెంబుల సీరు'
పట్టించుకొనివచ్చె పరుగున పాప

అంది చెంబుల పాద్యము
ఆ ర్య మైనంత
ఖులీమి
పందుముల యర ణప్పను
పట్టుక పాప
ఆడలంగ సాగెను అమితముగాను
క నియరణప్పయు కన్నీరు తుడిబె'

'యిందరు వచ్చితిరి యేమి కారణము?

విందు చెప్పు” మటన్న
యర ణప్ప చెప్పె
“అన్న భక్తుడు వచ్చె అయితన్న
తోడు
కన్నుల నిను జూడగా బంపె చెల్లి !'
భ క్రిరన్నని చెల్లి (సలపింప సాగా
'పుణ్యగురువు దెచ్చి బోనున దోచి
కన్నుల జూచునా? కనకన అడలె
“అన్నలతో బుట్టి (నెనరు)
యెడమాయ
పావురాలు తోడు పక్షులు తోడు
చిలుకల తోడును సిద్ధించె నాకు

కంబాలు తోడును గానుంటి యచట

అన్నలు యెవ్వరు? అకగాలు
యెవరు?”
కన్నీరు గార్చుచు కళ్యాణము చెల్లి

క
| అన్న యిటు తేబట్టి

ఆగచాట్టు ఆయ
నందుల పుణ్య గురువు నాడొచ్చివేగ

+ +

544

పందుముల వారిని పరగ వల్ణవుల
చరితాలు వెనాన సరగ బాడగను

కాటమరాజు క థలు

బోయల కర్పించి పోవుట యెరుగ ।
కంటిమి కాలము కనడాయెనమ్మ!

తిలకించి కూర్చుండి తెరగెల్ల వినుచు వింటిమి యరణప్ప యీ చిత మేమి

తాత బంధువులను తమవారి నెల్లి
వ్యాతిగా బాడంగ కడదాక వినియు
మారాచులకు జెప్పి మమ్ముల దెచ్చి

భక్తుడు చెల్పైల [(భమత పడ్డాడు
చితాన దెచ్చుట చెల్లె నేటి?" కన

పాపనూక మేడ దిగి రాననుట

చేతుల బట్టుక- 'చెల్లెరోః యిపుడు
నాతిః మేడను దిగిరావమ్మః' అనగ
“కాలము చెడుగాయెగద। మెడ దిగను
పాలేట అన్నలకు పగ చేరువాయె
యంత్ర న మేడ దిగను యనిపళల్కె
పాప
అంతట కాశి తీర్థము యరణప్ప
యిచ్చే
కన్నుల కద్దుక కడుభ క్రి తాగి-
“భక్తుడు కలుగుట భాగ్యము అబ్బి

అప్పలారా! పొండు" ఆన మేడదిగియు

ఆన్న సముథానకు అందరు వచ్చి.
“అన్న పిలిచెనన ఆవుర్న అడ్లలె
పంతమున దిగదాయె భక్తుడ!
వినుము
క స్తిపడి వేడుత కాశితీర్ణ మిడ
కన్నుల కద్దుక కడుభ క్రి త్రాగి
భక్తుడు కలుగుట భాగ్యమబ్బె నని
యరగడ్డ పాటునుండి. యరలెక్క.
పావురాలు
చేటువా ర్తనుతెచ్చి చెప్పపాపమకు

భ కుడు ముసినది వద్ద గాయపడిన బసవన్నను చూచుట

చెల్లెల్ను అగుమంచి చేరంగ బిలిచి
య

అఆతలతతితినిం చి దధి శిరి శారి లో 1౪ గదితెశిదిచునిజతతిచిశ తరిలి నిత ఉతినుం అనిచి విలిద చుడ

ఆశ లాలిత టి కరా అవవ ఇచి ినిదొ కటట తి టుశి నవల ఇద పిలి ౧&9 పక అనతి ఇదిక9ి

వల్రవగురువు మల్రెవాగు దాటియును
అలముసి'.వదకు అటు ముందు
లు ₹ ద
పోయె,
ఆలోన బసవన్న అందరు సమయ

ఆలమందలు యెడ్డు యాదవ బలము
బాలరాజులు వొరుగ పాలేటివొడ్డు
నీలక ంఠుని కెదుర ని. -.*ర్ర దెలుప

శిరసున నుండియు శ్రీ పాదమునకు

. శర్రీరమంతయును జర్జరితముగ

కసిగండ లె యున్న గారూలక్షోస్థ

భ క్రీరన్న కథ

'ముసి'వద్ద కొచ్చెను ముక్కంటి
మూరి
కాలాంతపుణ్యుండు కాశీనివాసీ
ఫాలలోచను డైన బసవదేవునికి
వెదకిన నువ్వుగింజ వెయ్య
యెడము లేక
యెదురొమ్లు పోట్టతో అల నందివచ్చె
(పక్కను లింగసుళ్ళు
పరుస వేదియును
[సుక్రైను పోట్టతో చూడ గురుతవక
పోట్టను రక్తము పౌటపొట గురియ
యేట్లోకి బసువన్న యెదురుగా వచ్చె
ఐసువన్న రాగాను భక్తుడు తాను
శిష్యులు యెదురేగి శీఘమె చూచె
భ క్రిరన్నను జూచి బసవదేవుండు

ర్‌45

భక్తి కాలును దువ్వి పటురంకె వెచె
బసివన్న దేహము బాణాలు విరిగి
వెసరేగి పొడిచిన యూటెల పోట్లు
“కటకటా శంకర! కారుణ్యమూ రి
యిటుల నీ రూపెరుగ కిటు బొడిచినారు
నీలకంఠుడ వని నిన్ను దెలియకను
ఫాలము నంబులు బరపిరి నిన్ను
అలనాడు తీపురాల అసురుల నెల్ల
యిఅ గూల్చినాడవు సీపు మహేశ।
కారణార్థంబిటు కావలసి అనిలో
సీ రూపు దాచితి వేల చింతింప?
ఆరువదే=డ్తు చ్చితిభా:. ఐబ్దము
యిదియు
వారిగిరి తమ్ములు వగవగనేల?

భ క్రిరన్న బసవన్నను అనునయించి ధనకొండకు
బంపుట

అనియిట్టు బసవన్నను
అనునయించియును
మును గాయముల నున్న ములుకులు
దీసీ
గాయాల రక్తము కారకుండగను

అయగారు వీభూతి అద్ది గాయముల
తీర్ధ పసాద ములు తినిపించ పలికే!

'అర్థి జనావన! ఆతి వేగనీవు
తమ్ముల వార్తలు తల్లికి దెలిపి
కొమర త మొద లైన
కులబాంధవులును
ఆమ్మ వుండిన నగరు అగ్గిమ ట్టించి
యిమ్మగు_ కైలాసము యేగు'మటనెను

భ_కిరన్న పాలేరు దాటి యుద్ధరంగమును చేరుట

అని చెప్పి బసవన్నను ఆంపి సీబికిని
35).

||
1

చనెను భక్తుడువేగ సమర భూమికిని

546

వొప్పుగా పాలేటి వు తరపువొడ్డు
తెప్ప లె [ప్రవహించ తిరుగు
ర క్రమున

గుండాలు మడుగులు కుదిరిన జూచె
కండలు గుండెలు కడు శల్యములును
వెల్తీగా మడుగులకు యెగదట్ట చూచి
చెల్లున భక్తుడు శంఖు నదించె
భాగీరథి గంగను భక్తుడు చూచి
వేగ కావడి దించి యిటులాడ సాగ!
'“కాలసంహారి! వో పాలేటగంగ!
వాలలు రక్తమును వెళమే యాడి
చాలగ నిదురించు శాంభవి వీవె
తమ్ముల వొప్పించి తగ కాశిపోతి
నమ్మి వెళ్ళినవారి నడిపాలు చేసి
ఆ యశోదకు పుట్టి యాదవులకును
[పియములు జూపించి

పెంపు వహించి

కాటమరాజు కథలు

తరతరంబుల వారు తమ్ము సేవించి
సిరిసంపదలు గూడి చెలగిరో యమ్మ:
పాలవెల్లి గోత బావమరుదులును
పాలేట చెల్టిరి పలుకి వా సీవు?
గుంటి గంగను బల్కి
గురులింగమూ ర్రి
గుంటి గంగకు భూతి గొబ్బున నలది
కాశితీర్థము పులకాపన చేసి
వాశిగా నై వేద్యము వలనుగ బెట్టి
తాంబూలమును ధూప దక్షిణలొసగి
అంబుజాక్షికి మొక్కి అటు
తర్హి గురువు.
వొడ్డునెక్కి. కదలి వొచ్చి భక్తుండు
అడ్డమౌ నేరేళ్ళ ఆ వాగుదాటి
తమ్ములున్న రణము తాపార జూచె:

భక్తిరన్న యాదవులు పడియున్న రణభూమిని చూచుట

అమ్మ హేశ్వరులును ఆ భ క్రిరయ్య
యిరువంశములవారు యరగడ్డపాట
వొరిగియుండుట జూచె
వల్లవుల గురువు
సిద్దిరాజు బలము సేనలు జూచి
యెద్దులావుల జూచి యేనుగుల చూచి
గురాలు లొటిపిటలు కూలుట జూచి
ఇఒ వరుగ కాలార్దు వరుగుట జూచి
తమ్ములు. చేసిన ధర్మ యుద్ధంబు

యిమ్ముగ వేడుగ వెస తిరిగి జూచి

కనిచూపుమెరను కిల్లి మధ్యమున

మునుములు రథదంతి మొగి

హయములుగు

భథసార థులు వున్న రాజులు
దొరలు

వితథమై వొరిగిన విధమును జూచి

తెగిపడ్డ శిరములు తేలు మొండెము
ee

భ కిరన్న కథ 547

వగరించు లొటిపిటలు వణకు యింత చాలద కీర్తి యొన్నాళ్ళకై న?”
గజములును అనుచు సంతసమున ఆభ క్రినన్న

గుబ్బలు విరిగిన కొన్ని రథములును తన తమ్ములుండెడి తమకము చెంత

బొబ్బలు పెటుచు పొదు
అ ౧

నలుబది సలభాల నామగుడాగు

హయములను కళ దప్పియుండుట ఘనుడు

దండెలు విరిగిన తగు పాలకీలు

తా జూచె

మెండుగ తెగిపడ్డ మేలు ఛ్యతములు గోపకులు పోటతో గూడారవద
a లు ౯ ది

వాపోవుచున్నట్టి పరిజనంబులును
చూపుమేర వుభయవె పుల జూచి.
'యెంతటివారై న వెయ్యేండ్లు మనరు

యేపుడిగి పడి యున్న

విధమును జూచె

భ క్రిరన్న కాటమరాజు కశేబరమును చూచి ళోకించుట

ఘనుడె న తమ్ముడు కాటమరాజు
పెన గప్పిన థాల్వ (పక కు దీసి
తమ్ముని ముఖమును తా జూచి
అడలె:
“కేమతో ఆవుల పెద్ద భూపతియు
తల్లి పెద్దమ్మయు తనయుల కొరకు
కళ్యాణ శంభుని కడు వేట్క. నోమి
వరమున గన్నట్టి వంశపావనుడ !
సరివీరకల్డుగా సర దార్హ దొరల

యేడుతరాల పగలు
యెదను పాటించి

పుడమార్చి రణమున పొలిక ల్లు జేసి
నలసిద్ధిరాజును ననిలోన జంపి
బలువు గాయాలతో పడితివి నీవు
యెదయందు తమ్ముడా!
యెనిమిదిపోట్లు

4 ఖా
మీ (en

నుదుటను చూపట్టె నురువగు పోట్లు
అలనాడు జెప్పిన ఆనతి మీరు
వలనుగ పోట్లాడి వరిగితి విచడ
దయగల మీ తల్లి తనయుల కొరకు
వేయి నోములు నోచి వెస

నిన్ను గనెను
కొన్ని నోములు నోచి కూతును

గనెను

అన్నకు చెల్లెకు అన్యాయ (బ్రహ్మ
సన్యాసి (బతుకుగ

సమకూర్చి [వాసి
వొప్పుగా తలిదండులు వున్న
రోజులలో

గొప్పగా సెంచిరి కూర్మి మోహాన
ఆంతలో వారికి అంత ౪ంబు నిండ

ల! ఐన
శ్‌ &
జ

648

చేంత పెరవారల చేతికి మిమ్మ
(అప్పగించి)
అగ్నిగుండము జొచ్చె ఆమ్మ
పెద్దమ్మ
[పెగ్నెతో ముదిత ల్లి" పంచెకొన్నాళ్ళు
అంతట వుండనీక ఆయ్యః నేవచ్చి
పంతమాడియు దెచ్చి పట్నము జేర్చ
పలికొండ సిరిదేవి పాపమెంచకన్ను
ఆలమందకు పంపి ఆడవి పాళ్టేసిరి
యిల్లడ ముంచక యెటులొ సిరిదేవి

కాటమరాజు కథలు

పెళ్ళిజేయక చెల్లిని పెట్టెను మేడ
అన్నకు ఆడ విల్లు అనుజ కొక సము
కన్నతల్లి జేయున ఘాతక మిట్లు?
అన్నదమ్ముల పు[తులము
అందరము మనము
యన్న అన్యాయము యెవరికి నేదు? '
యెన్నడు నిను జూతు యేమి
- చేయుదును?.
అని_.యిట్లు తమ్ముని ఆలుముక

యేడ్చి

తమ్ముడు అయితమరాజు క శేబరమును చూచి
భక్రిరన్న దుఃఖించుటి

తమ్ము డెతమ రాజును
డొయంగ 'వచ్చి
"యిమ్ముగ శాలువ విశదీసి జూచి
అయితన్న ముఖమును హరహరా
యనుచు.
“వయితరిగి రణమున వరిగితివి

అనుజ!

యెన్నడు కష్టములు యెరుగవు నీవు
ఆవులన్నను గూడి ఆలంబులోన
నీవు యుద్ధము జేసి నిలిపితి కీర్తి
సిరిధేవి మాటలు చి తమున నిడక
అరిగి అన్ననుగూడి ఆలము జేసి
వురువు గాయాలతో వొరిగితివి
అనుజ।'

పన్నుగా యలమంచి |వభువైన దాది అరుదయ్యెనని కొనియాడి అటు తర్చి

కరియావుల రాజును చూచి శోకించుట

కరియావులరాజు కడకు నేతెంచి

వలిపెపు కాలువ వర్జించి కడకు-
“చెలవుగ సింహాది శేఖరు కూర్మి పానుగంటి రాజు పక్కలో

కర పుణః .ఠణశూర! వంశపావనుడ ! సురియ!

వోరుగంటి (పభువులకు వురువగు
సురియః

భక్తిరన్న కథ

ఘనకరి ఘటవె చ! కరియాల రాజ!
లవ రాజుల బలముల మీద

ఛా

చెల్లుగా పోట్టాడి చేతుల దట్టి
వొళ్ళెల్ల గాయాలు వొప్పుగా నాటి

es

519.

కలిలో వొరిగితివి ఘనరణకూర!

చెలు సీ కని యిటు చెలగి
య లా

పల్కాయును

భట్టావుల రాజును చూచి ళోకించుట

వచ్చెను భట్టాల వల్లభు కడకు
వొచ్చియు భక్తుడు

వొనర యిట్లనియె:
“కట్టడి రణశూర ! భట్టాలరాజ!
ఘోటక ఘటమాల కొట్టి చెండాడి

తీరుగా రణకేి తేలితివి అనుజ!
వొరుస శ|[తువులను వుర్వపె గూల్చి
బరువు గాయాలతో పడితివి కలను"

పరి పరి కొనియాడి భట్టావుల
రాజును

సెయ్యల య్మరయ్యను చూచి థోకించుట

నిజగురువు అటనుండి నేగి
యావలను
బెజవాడ బెబ్బులి పెయ్యల
య్మరయ్య
కడనిల్చి పెనిండ గప్పిన కాల్వ
కడకును దీసియు కన్నుల బూచి.
'మరి నీవు బెజవాడ మల్లప్ప కరుణ
వుర్విని ఐడగానె వోపుణ్యమూ ర్తి;
దరికొని కాలను తగ వాడ నాడు
ఆందుకు (బాహ్మలను ఆడుగగ
చెప్పిరి
మందసమున నుంచి మడుగు
(దోయుడని

గండాన బు ర్లైను కనుక
యీ బాలుచు
వుండ కీడవు నన వొగి చేసి రటుల'
చుడుగున దిగి స్నానమాడను.
మునుగ
జడిమందసమునంటి జలధిపై లతల
పడి చుట్టుకొని యన్న మందీనము
రాగ
తలుపుజ సడలించి తాళములు తీసి
పోలికలు జూచియు పూర్వస్మృతి
వచ్చి
తమ్ము డంచెంచియు తగ విచారించి
అమ్మ కరువవుట మేన త్రకు యివ్య

ర్‌50 కాటమరాజు కథలు

ఆ తగు చట్టి మారమ్మ తా గొనియు భుజబలమున శతువులను ఖండించి
యెంతయు[పేమతో యెత్తుచు పెంచి పాపసిద్ధి [ప్రభుని బవరాన గూల్చి
కూర్మితో తనుగన్న కొడుకు యేపుగాళానల విడబడి నరికి
యరయకు కదసిన సేనల ఖండించి వచి
సమముగా పెంచెను సారసగంధి తుదకిటు రణములో తుదిమ. ట్టినావ?
“బెజవాడ బెబ్బులి'గ పేరు వహించి అని యిటు తమ్ముని అటులాడి కదిలి

తన చిన్నతమ్ముడు ముమ్మయ్యను చూచి
భక్రీరన్న అడలుట

చిన్నితమ్ముడు ముమ్మ యను పల్లవరాజుల బవరమునందు
చేరంగ బోయి వంళశ్షయము గాగ (వాసెనా

కదనిల్చి భక్తుడు కన్నీరు గొర్చి బ్రహ్మ?
ఆడలుచు బలికెను ఆన్నతానపుడు- సంశయమును వీడి సర్వజ్ఞమూ ర్రి-
'చిన్నితమ్ముడ! నిన్ను చెలగ “అన్నదమ్ముల పుతులందరు మీరు

పురినుంచి పన్నుగా పాలేటి పక్కను గూడి
అన్న పాలేటికి ఆరిగిన వెనుక వొక్కరొక్క రు యెదిరి వెరుల మీద
సీ వెన వంశము నిలుపగలేక చక్కగా పోరాడి సమసితి రిచట
నీవు రణానికి నేగంగ నేలః యా క్రీర్తి జగములో యెన్నాళ్ళ కెన

వల్ణవ గో తజుల వంశమంతయును పాకి వీరక థల (పజ లెన్నుచుం దుః"

పద్మరాఘవుని కళేబరమును చూచి భక్రిరన్న ళోకించుట

తమ్ముల గొనియాడి తానటు కదలి _ చెలికాండ్డ చిత్తమా! చెరగున పెడి!
పద్మరాఘవు చూచి పలికె భక్తుండు! నాదెండ్డ పైడివార్లకు పెండ్రికొడుక !
“మరిది పద్మరాఘవః మండ విప్పర్ణ సింహమ! వీటికి రాజః
లేశ్యరుడ! _ విప్పర్ష నీవు బుట్టి విలయెల్ల యేలి
అరుదయ్యె సీ చెలిమి అనుజుని తోడ తమ్మునితో చెల్మి తగ నీవు జేసి
కులమున _వెలమమ్లు చెలిమిని మరిడివి యూమ్ముగ ధేన్వుల .నెల్లెడ మేసి

భక్తిరన్న కథ క్‌క్ర్‌]

మేలు కీళ్ళకు మాతొ మెలగితివి నీవు వీరులకును నీకు వేరు లేకుండ
కలియుగమున ఏరకథ లెన్నినాళ్ళు జరుపుదు రెప్పుడు మరిది
నిలుచునో అన్నా ళ్లు నీకీ ర్తి నిలుచు! నాయుండః'
రణవీర తమకాన రాజుసన్నిధిని
ఘనముగా అవుసరాలు

కడు భక్రితోను

పుత్త మరాజును జూచి శోకించుట

పొందుగా తిరుమందుల పు తమరాజు వితరణ గుణశూర: యేకై కవీర।
చందము జూచియు జాలి భక్తుండు! వోరుగంటిలోన పోరులుగెలువ

'కొమర త్త సుతుడవు ఆ రెక్కులశ్వము వాహ్యాళి వెడలి
గుణ విళాలుండః స్వారి చేసియు దాని సమయ
సమర విజయః! శతుసెన్యాల వెరి! జేసితివిః

తమ్ము డెతన్నకు తగు (పధానివిగ తమ్మునితో రణస్థలిని పోరాడి
సమ్ము ఖమున సింహాసనమున నుండి అమ్ముల పాలెతివయ్మ వో మరిది!
క్షీతిని పాలించియు చిరకీ రిగనియు యిమ్మహి నీకీ ర్తి వెలయు'నంచరిగి

అల్లుడు పోచయ్యను జూచి వగచుట

అల్లుడు పోచయ్య నటు చూచి కలను ధిక్కరించిన వారి తివిరి చెండాడి
వల్పవ గురువు తా వగవంగసాగె: పెక్కురు మన్నీల పృథి విని గూల్చి
“చక్యాని పోచయ్య: చెల్లెలి కొడుక వురువు గాయాలతో వొరిగితివి
చెక,-స రిపులను వెన్నులు విరచి అల్లుడ!

నాచకూళ్ళ నాయుని చూచి దుఃఖఫించుట

మరి మది మ్యఖించి మది యటు అడలి నాచకూళ్ళ నాయుడాః నా చిన్న
నాచకూళ్ళ నాయుని నడిగల్గు జూచె; మధిది

ర్‌రి2ి

కాటమరాజు కోథలు
వాసిగ రణమున వై రులమీద వురువుగా గాయాలతో వారిగితివి
చేసి ఘాతలు వారిని చెండు చెండాడి - మరిది!

పోరాడి రణమున భూపతుల గూల్చి

చట్టువారి యరయ్యను జూచి శోకించుట

రట్టడి శూరుడు చట్టివారి ఆయ రయ్య వయ్యన రణములో వరిగితివి

అద్ది రణమున గూలుటది జూచి మరిది!
బలికెః: అయ్య కీరితి కాముడ' వని పల్కి
“యెలమితో పెయ్యల య రన సరస కదలి
చెలికాడ! పడితివా చేసి యుద్ధమును దామసాని వెంగళు తనయుని జూచి
భీముని రాముని 'పిరన్నికైన 'వేమారు శ|తుల యేపణగించి
సామజంబుల వెరి చట్టవారి య్మరయ్య అల్ల మీ మేనత్ర ఆల పెద్దమను
ను త్తేభములనెల్ట మట్టి మళ్దాడి తలచియో కాటమధవుని చెంగటను
యి తెరంగున పెయ్య లెరయ్య వొరిగితివి ధరమీద చో చిన్న మరిది!
యెదుట

తమ్ములను మరదులను తలచుకొని భక్రిరన్న విలపించుట

అని యిట్లు భక్తుడు ఆ రణభూమి పేరు కీర్తులు గన్న బిరుదాంకులార।
చని చూచి యెల్లెడ చాపకట్టుగను నెరవైన రణరంగ నిశ్శంకులార!
తమ్ములు మరుదులు తగిన సత్యమే జయమన్న సర్వజ్జులార।
బాంధవులు నిత్యులెన మీరే యీ ధాతిలోను
ముమ్మరమగు పోట్టు మూర్చలు పాలేటి వీరులు పరచు పుణ్యులును

చోయి పలుకరు నాతోను భక్తుడ నేను!”
కళదప్పియుండుట కల్సిమధ్యమున ఆడలుచు బలిచిన ఆ పుణ్యగురువు
వల్టవ తిరుమందుల వునికిని జూచి కడ కొక్కరైన పల్మ్కరు భక్తుతోడ '

భ క్తిరన్న కథ

55%

భక్షి రన్న పడియున్న పల్లి కొండను అవతారమూ రగా

హరి గురువు కడసిల్చి

ఆ భక్రిరన్న
పరదశ్నిణము జేసి పడి సాగి మ్రొక్కి

పరమాత్మ: గోవింద!

బలభ దమూ ర్తి
ఆదినారాయణా! అజుడః గోవిందః
మత్స్య మై జలధిలో జొచ్చి వేదములు
తెచ్చి (బహ్మకు నాడు యిచ్చిన దేవః
కూర్మమై నగమును కుదురుగామోసి

వేమారు దివిజుల యేలితి వపుడు
వారాహరూపము వయ్యన దాల్చి

కీర్తించుట

గోపాల కృష్ణుడె గోవులగాచి

వేపల్లె యందుండు వేల గోపికల

మనసున దనరూపు మరి యుండజేసి

కంసాది రాక్షస గణముల దునిమి

వంశపావనుడ వె వర్థిల్లినావు

సీ మహీమ వర్ణింప నిఖిల లోకముల

వేమారు వెదకిన యెవ్వరులేరు

యిరు వంశముల యున్న యెల్ల

యాదవుల

గురుమూ రి వగుచున్న

కులపావనుండ:

పారణ్య చేతుని హతము చేసితివి హరి! మాకు కక వె వరపుణ్యశాలిః

నరసింహ మె హిరణ్య కకిపుని

(దుంచి
కరుణించి (పహ్హామ గాచితి వపుడు
వామన మూర్తివె వచ్చి యా బలిని
భూమి దాన మడిగి పుచ్చితి వటకు

పరకురాముడ వె పరగి లోక మున

కా ర్రవీర్యుని దుంచి కీరి జెందితివి

దశరథ సుతుడవె తాటకి [దుంచి

కుకికు యాగము గాచి గూడియు పోయి
శం:దు విలు విరిచి జానకి గొనియు

లఅంకరాకునసుల నిశ్శంక తో గూల్చి

ఫౌంక మణగించిన భువన రక్షకుడ।

పరమాత్మ ! దిక్కీవె ః పలుకు
నాతోను

నినుగూడి తమ్ములు నీర ణస్థలిలా

అనిజేసి వొరిగి యున్నారలు వీరు

యీడు జోడుగ తమ్ము లిరుగడ
మరుదులు

పీడక పోకాడ్‌ యిల గూలియుండిరి
కాళి తీర్థము యిచ్చి ఘనుల నందరిని

వాశిగా _కెలాసవాసుల జేయ
కాశితీర్ణము దెస్తి కనుము భక్తుడను
బావరో! నాతోను పలుక వదేమి*ి

ద్ట్‌ర్ర కాటమరాజు కథలు
భక్తిరన్నకు శివుడు (పత్యకమగుట

యీవిధి నడలిన యేమనకున్న తొలకరి మెరుపురా దూరము కెగయ
'రఘుపతి మిము గూడి శూలము దివినుండి సుర లందుకొనిరి

రణరంగమందు పర్వత మల్లప్ప పయనమై వచ్చె
పగతుల కెదిరించి బవరంబు చేసి గురుడున్న చోటికి కూడి, పమథులతొ
సమర రంగంబున చావలేదనుచు భ కుని యెదుటను (పత్యక్షమైన
నీమదినుంచితో యేమన విపుడు భ క్తి సాష్టాంగము పడి మొక్కె
చూడు మటంచును కూల మెగ వెచి ' గురువు
పడు శూలమునకును పక్ఫె రొమ్మెదురు

కొమ్ము కసినేడు భ క్రిరన్నను జూడవచ్చుట

కొప్పుకొండ నున్న కొమ్ముకశినీడు బాగుగ దీవించి భక్తుడిట్టనియె!
అప్పుడు రణభూమి నటు పారజూచె.. “నలుబదేండ్రయె కొమ్మునాదము

“నాలుగు పూటలు నయ్యె నేటికిని వినియు
డాలు డమామీలు తగ గొడుగులును కలగ కొమ్మూదుము కశినీడఃనీవు'

గురుతుగా నున్నవి గుడి గుడార్హిచట గురువు జెప్పినమాట గొబ్బున

పెరువారు రణభూమి పరగ వినియు
వొచ్చిరొకొ పరిపరి విధముల పదిన కొమ్ము
కాశిటోయిన యన్న ఘనుడు (ప్రణవ నాదంబుగా (పజ్వరిల్లగను
భకుండు విని కొమ్మునాదంబు యీళ్వరుడు
వాశిగా రణభూమి వచ్చియున్నాడా మెచ్చె
తలియవలో నని కొమ్ము శింగినాదము కొమ్ము శివయోగి
తెర గొప్పనంది యెదుట

వల భుజము పై నిడ్తీ వచ్చె అచ్చటికి ఖంగున (మోయంగ కని భ కు డలరె
సాగిలబడి |మొక్కె సరగ భక్తునికి

భక్తీరన్న కథ

ర్‌5్‌5

చనిపోయిన యాదవ వీరులకు గంగ |పాణములు పోయుట

రణము కావలియున్న రణవీరగంగ

పాణాలు యిడి లేపె పరమపుణ్యులను

వీర మాచోత్మ్యము వెలయంగ వారు
వీరులై శివలీల వెస నాడి రచట
శిరసుల వెంటుకలు చెదర
నాడుచును
“హర హర లింగ! శివా! హర!’

యనుచు

వల్లవు లానంద మొప్పగా నాడిరి
యెల్ల తిరుమందులు వుల్తాసమునను
“నరహరి! గోవింద! నారాయిణనుచు
పరిపరి విధముల పలుకుచు నాడిరి
“హరిహరి గోవింద!

హరి ముకుంిదనుచు
శరణు జేయుచు లేచె సరగ పలికొండ
యెల్ల వీరుల తొము యిట్రని రపుడు

వీరకథ యెల్లకాలము నిలుచునట్లును, య్మరగడ్డపొడు
పుణ్యతే(త మగునట్లును శివుడు వరమిచ్చుట

పల్లెకొండను జూచి భకుని జూచి!
“యెల్రకాలము నిలుపు డీ వీరకథలు1
వల్లవులు తిరుమంధులు వందనము
చేయ
“వల” యనుచును నవ్వె అల్ల
రా య
మల్రప్ప
య
“వీరు లె మృతిబొంది వీర స్వర్గంబు
పరగ కాశి జలష. పాలేటి నీరు
వెలయు (శ్రీ శెలమె యిదె
లింగగిరియు
విలసీతముగ కలిని యెరగడ్డపాడు
యిదె పుణ్యక్షేత్రమగు యెరగడ్డ
పాడు!”

విరివియొ పాలేటి వీరు లెల్లరకు
బోరున పాణాలు బొందులు పీడై
పలికొండ భక్తుడు పరగ వీక్షించి
తాలిమి చెడి కొంత తడవు చింతించి
“కశినీడః రమ్మని గారవించియును
“పసి బిడ్డ లాదిగా పరగు మీరెల్ల
తర తరముల నుండి దె వయోగమున
బిరుదులు వాయించి బిడ్డల మారు
వేరు బంధము లేక యెల్ర కాలంబు
కోరికతో యింటి కొడుకుల రీతి
మేలు కీళ్ళకు మాతొ మొలగితిర
మీర
కల కాల మిట్టులే కలుగును మీకు?”
అన్న అనుమతి చేత ఆకశి నీడు

నముదన సంవారు డిటు మన్నించి అరిగె పన్నుగా జనె అటుబాసి రణభూమి,

556 కాటమరాజు కథలు

భక్తి రన్న బాగలకొండకు వచ్చి చల్లవారి ౩ విలపించుట

ఆగత మెరిగి భక్తుడా పల్టికొండ వీరుడ వను పేరు వెలయంగ జగము

చాగల కొండకు చనుదెంచి రపుడు
చల్ల వారలు పోట్ల సమిసిన విధము
అల్ల రఘుపతి భకుడటు జూచి
యచట
పిల్ల యేరుగ రక్త పొర్పిక జూచి-
'చల్చ నా తమ్ములు! సాహసులార!
బలవు యుద్ధము జేసి పగతుల
|దుంచి
యిల గూలితిర మీరు వేరు వేరుగను
చల్ల పిన్నమరాజ! సాహస ఘనుడః
బరువుగా యెదురొమ్ము బాకులు
నాటి
వొరిగితివి ధరమీద వో పిన్నమయ్య
విన్ని నా తమ్ముడా! చెలగ
' నారాయణ!
మన్నె మూకల నెర్చి మహి మీద
గూల్చి
యెన్నియో మొయినిండ యీటెలు
+ . నాటి
వొనరంగ ధర మీద వారిగితి
విచట
గుణ ధీరుడాః చల్ల గోవింద! నీవు
చందమామను బోలు అందమౌ
మోము
సందేహమును లేక సర్వ దళములను
నురుమాడి రణభూమి వారిగితివి
నివ్వు

పొంకమౌ తమ్ముడ! వెంక టశౌరి!
శంక మెంతయు లేక సైన్యము

(దుంచి
మూల బలము తరిగి మొన విడ

బొడిచి
బల్లెములు యదురొమ్ము బలువుగ

నాటి -
కల్లిని వొరిగితిగా వెంకటా ది!”
అచ్యుతుడు వొరుగుట అచట

జూచియును

వొచ్చియు భక్తుడు వార్జించి బలి క:
“చల్ల అచ్యుతుండ! సమర నిళ్శంక।
యెల్ల చెరుల సేన యేపణగించి
మచ్చరంబుగ పోరి మన్నీల జంపి
హెచ్చుగా అలుగులు యెద యందు

నాటి

యియ్యుడ రణములో యిటుల
గూలితివః

అయ్యయ్యొ తమ్ముడా! అని
_ పలవించి,

బంధువులను జూచి మరుదుల జూచి,
“పందుముల గోవిందు! బలు
పరాకముడః
తమ్మునికి _పధానిః తన చిన్న
_ మరిదిః
ఆమ్ముల పాలె తి వయ్యయో'
ధపనుచ్లు

భక్తిరన్న కథ

వల్పవుల తిరుమందుల వైన వైనాన
ఆల్లి రణమున వెదకి అందర జూచి
'చాగలకొంచ రణసాహసులార!
త్యాగ మూరులార! ధన్యాత్ములార !
కాశి తీర్థం బిదె గైకొని డన్న
వాశీగా పీన్నముగు పలికె నిట్టులను =
'శరణార్థిః శరణార్థి! శంకర వినుత!
వేరుగా జూ స్తిరి యెల్స కాలమును
గతమెన మాటలు కదప నేమిటిక

చతురంగ బలమును సాహస మెదిరి
మాఘ బహుళ స పమి అది
మొదలుకొని
ఆష్టమి వనమి దశమి అదరక
మేము
చలమున నెదిరించి చాగలకొండను
బలముల గూల్చియు |పఖ్యాతి మించి
ముందిర శౌర్యము మొన కెరుక పడగ
పొందుగా పోట్లాడి పొలిసితిమి
యిచట
మా రణముకు రాక మమ్మా దరింపక
యరగడ్డపాటికి వెళ్ళియు నీవు

ర్‌ద్ర్‌7

తమ్ముల ముందర తగ నాదరించి
మమ్ము వేరుగ జూచి
మాట్లాడుచుంటి
కల కాలమిచ్చట క ని పెట్టుకొనియు
నిలచితి మిటురాక వలపక్ష మాయె
ఏర మాహాత్మ్యము యెల్టకాలంబు _
మేరలు మీరక యేర్పరచు' మనిరి
అని యిట్లు చల్లవారు అడిగినందులకు

విని పల్లెకొండయు వి శ్వేశునుతుడు

“పాలేటి నెలకొన్న భాగీరి గంగ
యిలలోన శివలీలలు యెసగిన వారికి
వీరగంధము జందె మిచ్చి యామీద
పేరుగా గొలుతురు పెంపుగా నెపుడు
సాక్షాత్తు శివురాణి జలదేవి గంగ
యిచ్చోట చెల్లితిరి మీరలు గనుక
వీరగంధము జంధ్య మెసగి సాంబాణి
వరధూప నైవేద్య మొనర చేసియును
పాలేటి వీరులకు పరమ పుణ్యులకు
యిల మీకు యెందును వేరు లేకుండ
కొలుతురు మిమ్మెపుడు కులము
వారంత

భ క్రిరన్న మంగలిపాడు వచ్చి ఒరగిన బొల్లావును
వీరనేని జూచి దుఃఖించుట

చాగల కొండవిడి సరగునవారు
మగిడియు వచ్చిరి మంగలిపాడు
బొల్లావు పోట్లాడి భూపతుల ' జంపి

బలువగు సిద్ధిరాజు బలముల నెల్ల
చెల్లగ హైడిచియు చీకాకు పరచి
ఆకు యెడములేని అమ్ములు "నాటి. '

యేకాదిశీనాడు, విష్ణుపురి యేగె కల్లుగా పోట్లాడి చెల్లె మీతండి
ఆ రణమున చెల్లిన ఆవును జూచి నేటికి వీరన్న నీవు యిచ్చోట
బీరు నాయని జూచి పేర త్రియడలి పాటి తప్పక పోరి పగతుల జంపి

మాను వొరిగిన రీతి మరియుండ జూచి గాటంపు అలుగుల గాయాలు నాటి
తను గొలుచు గోసంగిదళములు చుట్టు వారిగితివి ధరమీద వో- వీరినాయుడ!

అనువుగ రణములో హతమైన జూచి సిరిదేవి నిను బెంచి చేసే పెద్దగను
పగవారు గోసంగి బలముల మీద వేరు బంధము లేక వీరాజిలోను

తెగబడి చెల్లిన తీరెల్ల జూచి గురుతుగా బాగాది గుండు సన్నిధిన
గుృురాలు యేనుగులు కుంభిణిమీద _ బీరినాయుని గుండు పేరెన్న బడును
వరుగా చెల్లిన వై నము జూచి వీర గోసంగుల వీరన్న నీకు

భ కుడు పలికొండ పరగ నిట్టనియె కలియుగ మందున గంగ సన్నిధిని

“వంతు కెక్కిన జాంబ వంశవర్థనుడ కొలుతురు నిన్నును కోర్కెతో

అలనాడు మసిళినీడు అరువ దేండ్ల నెపుడు
మున్ను కాశితీర్ధం బిడి గోసంగి వీరునకు

బల్లికురువను పోరి బలముల గూల్చి వెస నచ్చి కూర్చుండిరి యీవలిద్దరును

బసవన్న ధనకొండ చేరుట

బసవన్న ధనకొండ పట్టణము చేర పశ్ళమున నివాళి భామలు దెచ్చి

ఆ సిరిదేవి కొమరమ్మయు సతులు అల్ల బసవన్నకు అర్చించగాను
బసవదేవుని జూచి భ కి నందరును బల బలి కన్నీరు పళ్శిము మీద
ఆర్హ్యము నై వేద్యమమరంగ నిచ్చి కురియుట సిరిదేవి కొమరమ్మ చూచి
సాష్టాంగ మొనరించి సర్వేశ రునికి

యాదవకాంతలు గుండమున కాయ త్త పడుట

4]

గురువు చెప్పిన మాట గురుతులు ,. అంత్యకాలము తమ కయ్యెనని
° జ "తెలిసీ" ఖు ఈ! +e పో యెరిగి *

భ కిరన్న కథ

పందు ముల యరణప్ప, పేడివారితలి
సిరిదేవి వందనము చేసి రందరుకు.
“వుండరాదింకను వో కన్నతల్లి!
గుండముకు యత్నము గొబ్బున

జేయు!
అగుమంచి నటు పిల్చి ఆమ్ల తెల్పగను

సగరుల పిలిపించి సరి తవ్వ
గుండము
“అన్నలారాః నేను అతివల గూడి
పున్నెపు సీరాడ పోవలె నిపుడు
కొలను గావించుడు గొబ్బున మీరు”
అన సగరులు తాము అంతయు
(తవ్వ
గంగ సన్ని ధి నిల్చి కరములు
మొగిచి
గంగతోడుత పలికె గవురు
ఆగుమంచి:
“గానకొని సగరులు గుండము
| (తవ్విరి
అనువుగ జలకము ఆడియు మనము
గుండాన బడవలె కోమలి యిపుడు
లెండు! పయినమయి లేచి రం'డనిన

“అన్నువ చెల్లెలా: అగుమంచి వినుము
యెన్న జనన మరణము లెరుగను నేను

మిన్ను మన్ను గలిగియన్న
దినములును
యెన్నియో యుగములు యెరిగితి
నేను
కివోవిషు బహ్మలు చెల్లు దేవతలు

కీక్రిరి

ఆవిరళ దిక్పాలులు అందరు చెల్లు
పుట్టుట గిట్టుట పొడము వారలకు
యిట్టు నిలచువారు యెవ్వరు లేరు
తనకు పుట్టుట గిట్టట తథ్యము లేదు
విను'విను చెప్పెద వెలది అగుమంచి
క అకాలమును ముందు కలియుగ
మందు
నిలుచును భ క్రిని నీ వేగి యిపుడు
వొక్క పొద్దుండియు వొప్పుగా నీవు
గక్కున బోనంబు గావించి తెమ్ము!
జంట యెడబాయక సభిః: ఆగుమంచి!
వేడుకనుంటిమి విందును గుడువి
గంగన మరితెలిసి కాంత అగుమంచి
సంగతిగా వచ్చి జలకము లాడి
పున్నెపుసీరాడి పొలతి వేవేగ
అన్న లిచ్చిన సొమ్ములు
ఆభరణములు
ధరియించి అగుమంచి తల్లికి మొక్కి.
పరిజనులతో గూడి బాజార్ల వెంట
తిరువీథు లూరెేగి తెరువు నచటచట
తన వంటి సొమ్ములు తరుణుల కిడుచు
పనివడి ముత్తెదు పణతుల కిడుచు
కోటలు విడిచి పోవ గోపకాంతలును
వాటమౌ గాదెలు వరుస వసువులు
బొక్కసముల నుండు రొకంా.
జాలెలును
[(గక్కున కొల్ల బెట్టి కొంతలందరును
కొమరమ్మ సిరిదేవి గొబ్బున తాము
పట్టణములో నున్న || పజల నందరిని *

560

యెల్లొ వలసలు బోవ వేగ చాటింప
పసి బిడ్డ బాలాది పలవరింపుచును

కాటమరాజు కథలు

వెస దొనకొండ విడి యేగిరి (ప్రజలు

సిరిదేవి కొమరక్క లకగాసిరి కూటాలతో అగ్ని
కాహుతి యగుట

దేశాది రెడ్డను తా సిరిదేవి

కరణాల కాపుల [గక్రూూన బిలచిం

'యిరువురకును బుణము యిటు
తీరెనయ్య!

అన్న లారా! మాకు అంత్యము నిండె!'

చిన్న బోయిరి [ప్రజలు సిరిదేవి పలుక

గోడుగోడున (పజ గుబ్బటిలసాగె-

' యేడువ పనిలేదు యేలుకొండెపుడు

మామారుగా మీరు మా యన్న లారః'

కొమరమ్మ సిరిదేవి కూటాలనున్న

పదార్థ పెట్టెలు పంట వసువులు

విదితముగా [పజకుయిచ్చె సిరిదేవి
(పాపులేకను (పజ పలవరింపగాను
తాపష్యతయమునొంద తగదని
చెపుచు-
“కారణ మిటుల గావల సెను సుండి!
వారల నోదార్చి వగవకు డనుచు
సిరిదేవి తెలిపియు శీ ఘముగాను
కొమరక్క. సిరిదేవి గోపికా స్రీలు
తమ తమ కూటాల తలుపులు
మూసీ.
అగ్ని దరికొల్పిరి; ఆటులేగినట్టి

అగుమంచి సాగుమానము

ఆగుమంచి గుండాని కాయ తమాయె
మంటలు మండెను మింటి పొడవునకు
పంతమును వచ్చేను బాలర్థాజుణ
చెల్లెలు
వచ్చి. చంపుడు కట్ట వరసతో
నెక్కెను
హ సములు మొగిచి అగ్ని దేవునికి
ప౦స్తుతింప దొడగె పాలేటి వీరుల
గగనంబు భూదేవి వలరాజు దలచి
.. వప్పుగా వరములు వనరంగ నిచ్చె

హ సములు ముకుళించె సభ్రచారి
కప్పుడు
గుప్పున ఆగుమంచి గుండాన దుమికె
చమురు కుండలు వేసి సఖియలు
ఆడ లిరి
ఫౌగులుచు వెల వెలపోయి రందరును
గంధపు [మాకులు కడకును కదుల
పౌందుగా కూర్చిరి |పోగుగానపుడు
చందనగంధియు సమసి మసి
యాయ

భక్రిరన్న కథ

ర్‌ర్రీ

బసవన్న ముక్కన్ను తెరువగా ధనకొండ పట్టణము
భస్మ మగుట

బంగారు కంబాన వరగిన బసుపన్న
ముగురు మూ ర్తులదలచి ముక్క-న్ను
దెరిచె
భావింప ధనకొండ భస్మమె పోయె
లక్కాసిరి కూటాలు రాచ లోగిండ్లు
చిచ్చులు తగిలి కాలె సిరిదేవి
కూటాలు
కొమరగిరి కూటాలు కొలిమిమంటతె
మండె
ఆగుమంచి కూటాలు అగ్గి
తగులబడెను
కాటమన్న నల గంగ కూటాలు
క నుకులై మండె

బత్తుని నల్ల మేడ భ్యదాక్ష కూటాలు
భదాక్ష కూటాలు కాలి భస్మంబు
లాయె
చితర్వు కూటాలు చిచ్చులు తగిలె
కొల్లారు కూటాలు కొలిమి
మంటలై మండె
కై లాసగిరికి కాంతలు పయనమైరి
శనక రథను లెక్కిరి
గోపకాంత లందరును
మేడమీడికి
పర మెళశ్వరుండు
చిత బాణములు శివుడు శ్రీ ఘమే పంపె
పావనూక మేడ భగ్గున మండె

పాపనూక

యాదవ కాంతలు 'కై లాస మేగుట

పాపనూక ఆగుమంచి పషిణిరథ
మెక్కిరి
యెరణప్ప, తల్పప్ప, యేణాత్నే
ఆక ప్ప.
సిరిదేవి, ౪"మరక్క_, సీతలంచరూను-
మరివేగ అగ్నిచే మడిసి రందరును.
బత్తుని నల్ల మేడ, పణతి వీకగంగ,
కరియావుు నాగ, కొంత లందరును

కనకి రథములు యెక్కి. కైలాస
మేగిరి
కాంతలు రాగాను కరకంఠకుండు
ఐ తినన్న కైలాస బండకడ నుండి
పాలేటి వీరులు | పఖ్యాతిగాను
ఐసువన్స కు దండ పణామము
చేసిరి
కరుణతో యాదవులు కై లాసమేగిరి

36)

అనుబంధము -- 1

యరనూక రాజు కథ

[ ఈ వీరగాథ మొదటి సంపుటమున పెద్దిరాజు కథకును పోలురాజు కథకును
మధ్య నుండవలసిన మూడు కథలలో నొకటి ]

అవతారిక

(క్రీలోలు గోపాలు చితమున దలచి ధారుణి తమకీ రి దశదిశలందు

ర ఘురామునకు (మొక్కి. రమణ వెలుగొంద కృతులచే వెల సెడి
తోడుతను భూమి
పేమతో పార్వతీ పెద్ద సుతుండు పూ చంద గోాల్దీ పూర్ణ
సర్యవిఘ్నే వని సతతము దలచి చందుండు
విష్ణు (హను రివ వేడ గ్రా (పార్టించి ఆరూరి వినిపింతు యాదవ చరిత
వాణిని మదిని గీర్వాణి నుతించి రమణతో యరనూక రాజు పోట్లాట

రాణించు శివురాణి రమణి (ప్రార్ధించి పిఖ్యాతిగా విన వేట్క సొంపెసగ
కడువేడ్క_ ధనకొండ గంగను దలచి సరగ వేట్కతో చెపుదు ,
కాళికాంబకు మొక్కి- క వుల కీ రించి శ్రద్ధగా వినుడు,

ఎరుకల పగ తీర్చుటకు యరనూక రాజు
ఏనుగమలను నిలుచుట

అరయంగ యరనూక యాద వల్చవుల ఘనుండు వల్హాంబసుతుడు
వేందుండు యెరకుల పగకునె యేదుగమలను
గరిమతో రిప్పుగజ కంఠీరవ్వండు యేపుతో నిలచెను యెదిరించి రిపుల

యరనూక రాజు కథ

568లీ

యరఖూపతి తన దళములతో యరనూకరాజుపె
దండెత్తి వచ్చుట

అంతట యరభూప అవనీశు డనియె!
చయ్యన ఆనుజుల సభికులతోను;
'వీరళూరులు మీరు వి[కములార !
మనతోను యెదిరించి మార్కొని

నిలచె
యెరుకుల పంపన యరనూకరాజు
పరగయోధులు మీరు పంతముమీర

యిపుడు యాదవుల మీరు యుల
గూల్చవలిను
కడువేగ తర్హుశు కదనమ్లు సేయ!
రమ్మని మన్నీలకు రాజుతా[వాసె
అంపిన కమ్మలకు ఆవని కంపింప
కడువేగ కచిలెను కొలారి మూక
ధీరుని ఆనతి తీవమై వచ్చె
ఘడియాలసములేక కదిలెను మూక
అతివేగమే దొరల అళ్వాలు కదిలె
తుములము కోదిలెను దుర్గాల మూక
గోకార భూమెలు గుణుడగు రాజు '
మరివేగ కదిలెను పన్నెమూకలతో

ముద మొప్ప విలుమూక ముందుగా
కదిలే
యిందుకూరు యేలు నీర శేఖరుడు
సయ్యన కదిలెను సర్దా ర్హతోను
గంధవతి యేలెడి గంగురాజును తాను
వాలాయముగ దండు వచ్చెను యెత్రి
పదివేల రౌతులు పక్క_తేజీలు
మెం డెన బలముతో మెరసి యేతెంచె
బిల్లేలు యీటెలు బాణాల మెరుపు
చలగుచు దళములు సమకూడి నడచె
విండ్తు తుపాకులు వెలయంగ బూని
వయ్యన నడిచిరి వడ్డె రొతులును
మాతాపురము యేలే

మహిమండనుండు
అరుదెంచె వేగమె అలము సేయ
శూలాల బండ్లును చొక్కుచు నడిచె
రా
బండ్ల పె యీటెలు బారులుగ నుండి
వరఫిరంగుల బండ్లు వసుధ కంపింప
దళముకు ముందుగ తర్డె నంతంత

అంసానపుర మేలు అందెల సోమినీడు ఘనవేగ నడిచెను కాలారిమూక

మసలక కదిలెను మన్నె మూకలతొ
పంతగిరి యేలేటి బరిగెల భామిసీడు
ఆరూఢి కదలెను ఆలము సేయ

భూసాంగి యేలేటి భూనాయకుండు

బహుళ ము కదిలెను భదగజములు
ఆవేళ చారులు ఆరిగెలు పొజు
దండి యేగుగమల దరిసెను దళము
సానకత్తులు జిబురు జంగుల వారు

564 కాటమరాజు కథలు

మరివేగమున తర్ణె మార్గాన ముందు అరెకురాశీలు ఆతి వేగ వచ్చె
గొరకలు గిరికాండ్త ఘోటకములతొ క్రీ ఘమె వచ్చెగు చిల్లరి మాక
[(పతిమీరగ కదలె పాలె గాండ్రెల్ల కడు వేగమే కదలి గక్కున ఇచ్చె
గజముల పె ఢాలు కన్నోజి బలము దొరలును మన్నీలు తోడి మూక లతొ
ముంధుగా మన్నీలు ము స్తీదు కదల సరివారు కొలువంగ సరిదాక్టితోను

నేజాలు బల్హాలు నేపైన బరిసె మహి నెర భూపతి మరివేగ తరె
గాటమౌ బండ్లును కదిలెను వేగ యేకవీర పెంట ముగు ఘటము
గుజ్జరి దళములు గురాల బారు ఆరూడి యరభూప ధిపతి నిలిచె

వాలాయముగ తరి వచ్చెను బారు
ల

యుద్ధమునకు కట్టాయ త్తపడుడని యరనూక రాజు

కిమ్ముక బలములు కడదిగ గాను పగ యాచవులెల పంతము

వేవగ యాదవులు వేగంబె అంత మెరయ
అంతంత యరనూక ఆ రాజఘసుడు అనికి సు సీమ గమ్మ ౧ చెప్పుమపిన
భూపాలకుడు పులిముద్దు రాఘవుని రాయబారులు వచ్చి సాఘవ! మనల
ఆరూఢి పిలిపించి ఆపుడిట్టు లనియె రాజధర్మము కాదు రమ్మని పిలువ
'ధీరుడః పులిముద్దు దినకర తేజ! ముదమొప్ప దళముకు ముందెదుక
తగువేట్క యరపతి దళములతోను - వలెను
కలుపుక్‌- వచ్చెను కయ్యము నేడు అనికి యెల్లగును కట్టాయ త పడుడు'

షి

యరనూకరాజు యుద్ధమునకు సిద్ధమగుట

అనుచు యిట్టని చెప్పి ఆ . అన్నము భుజియించి ఆకుల వైచి
” రాజఘనుడు పగరతో పోరగ పయనమై రాజు
వయ్యన విడిదికి వసుధీశడొచ్చి తుపాకి గుండులు దూర కయుండ

జరికమాడి ధరించె చల్యవస్ర్రములు వాటమౌ మేనుస వ జాంగి దొడిగి
తిలకము నుధఢుటను -దిట్టేను' రాజు చయ్యన కరముల చౌకిట్టు పెట్టి

యరనూక రాజు కథ 565

యెలమితో రత్నాల వెలుగులు మీధ చయ్యన (పక్కన సవరించి యంత
పౌందుగ కంకణ భూషణములును * పరగ మిల మిలలాడు పై జార గట్టి
పసిమించు రత్నాల పచ్చల తాళి కడువేగ రణమునకు

వనరంగ ధరియించె వసుధీశు డంత కదలుచుండగను
వెరుల చెండెడీ వాటప్సిరంగి

ఎరుకులను శత్రువుల కప్పగించుమని యరనూక
సీత భర్తకు చెప్పుట

ఆనువేగ యరనూక అతివ తా వచ్చి సంతతి కలిగింది సర్వేశుకృపను
తన |పాణవిభునితో తరుణి యిట్లనియె మనసున దయయుంచి మచ్చరము

“నర నాథ! యరనూక! . వీడి
నా పాణనాథ! ఆమరంగ యెరుకుల అంపుము వార్ని

మనభూమి యచ్చట? . పన్నుంగ [పత్మక్ష ఫలమిచ్చె
మనూజైళా యిచట హరుడు

పగవారితో పోర పయన మయ్యావుః ఆది విష్ణువు గొల్చి అటుమీద యిచట
గజములు గలవాడు కయ్య.-బదేలః పగబూనగా రాదు పట్టభ[దుండ!
మన్నించు నా తెల్పు మనవి |పాణెశ! వశుధీశ! పంప్కాది వెళంబె హోయి
యెన్నాళ్ళు పాలగు యెరుకతో నీకు అన్నదమ్ములగూడి అరుదెంచి వెనుక
యేమిటికి మచ్చర ము? చలపట్టి. యీ షగ సాధించవచ్చు '
యేలయ్య రాజ? వైరము చాలించు వాదేల మనకు?

శరణాగతులను శత్రువుల కప్పగించుట అధర్మమని
యర నూకరాజు భార్యకు చెప్పుట
కలకంఠి మాటలకు కలకం నమ్మి దళముతో యఠ భూప .ధవుడు

తరుణితో యరనూక ధరణీశు డనియె తా నెదుర
“భామరో;। యీ బుద్ధి పలుక నీకెలః పరగ యెరుకుల విడువ ఫంతంబు గాదు

566

పుడమిలో వలుఠాజు పుతుడ నేను
మరుగు జొచ్చిన వీది మరల
పట్టిచ్చి
యిటుమీద భూమిలో యెటులుండ
గలను?
యేమి బుద్దులు మాను యెలనాగ నీవు
సామ్యము యెరుగువా?
సర సిజనే తి!
సతతము పమతుల చంపెడి యెరుకు
వుర్వి నా పక్షులు వుపకార మనుచు
పరగ పక్షులు వాని [పాణములు
నిలిపె
వెర మెంచక పక్షి వాని రక్షించె

కాటమరాజు కథలు

కాపోతములు వాని కాచిన వార్త
యెన్నంగ జగతిని వెలసెను కీర్తి
కదనంబునకు వెరచి కాచియు విడువ
దురమున పగతుల దుంచుదు గాక!
[పాణము దాతునేః పణతి యరనూక।
అటుగాక వుపకార మన్ని దేశముల
పరలోక సాధన పణతి యరనూక్‌!
చావును పుణ్యంబు సమరంబు నందు
కావించినాడిట్లు కపట నాటకుడు
ఆరులకు నెదురగ అనుమాన మేల?
నూ రేండ్త కెవను నుదుట |వాతాను

యిందుకు చింతింప నేల లతాంగి!

యరనూకరాజు తన దళములతో యుద్ధమునకు
బయలుదేరుట

భాను తేజుడు యిట్లు భార్యక తెలిపి
పడతుల యెడ తగు వారిని వుంచి
చెలగి యాదవులకు చెప్పెను రాజు:
'పరువడి కొలువుడి భట్టావుల పతిని”
ఆని యిట్లు యాదవుల కోతని
5 నొప్పించి
తరువాత కదెలెను ధరజీన డంత
భేరి డమామీలు పెద్ద బూరలును "
కన్నీలు రుంజలు కనక తప్పెట్లు
ఘమ్మని (మోయంగో కీల
గ . బంధువులతొ
బిచయ్యన కవెఠెను సవథంబు. సేయ

పడు వాగె తేజెక్కి పట్టభ | దుండు
తర్చిరి యాదవులు తమకంబు

మెరయ
జముజాలు యీాటెలు చాయ
కత్తులును
పొడ వెన విలుకాండడు పుడమి
కంపింప
పొందుగా తర్దెను పులిముద్దు
రాఘవుడు

కురుచ చౌకతులు గుజ్జరి బాకు

ఆమరంగ అందుక ఆవపువువారు
సమరంబు కావేళ చఛనుదెంచి రంత

యరనూక రాజు కథ

తీరైన బల్రైములు తిరుగు కతులును
కనక నందులవారు కదలే పట్టుకొని
చం దగిరి యీటెలు చేతి కత్తులతో
శానల గదిలించె జడదారివారు

గద లాయుధములు గం|డ గొడ్డండ్డు
కదిసిరి పట్టుక గాంగేయ వారు
లక్షణవరులు కల్రందులవారు

కదలిరి వేవేగ గజముల మీద

5౮0

చృకకూటులవారు శంకరువారు
చెలగి యేతెంచిరి సేనల మీద
ధీమంతు లై నట్టి దినకరు వారు
ధీరత నడిచిర్మిదివ్య బాణాలతో
బండారువారును బంతులవారు

కడు వేగ రణముకు కదలి రందరును
యెన్నిక తేజ్రీల నెక్కి యిరుగడల
వేవేగ తర్షిరి యెల్తావులవారు.

యాదవ దళములు య[రభూపతి దళముల నెదుర్కొనుట

యేకుగమల పడమట యెరభూపు
దళము
గొదకొని యదువులు గొబ్బున
నడచి
ముందుగా యెలగోలు మూకల
నణచె
తరుచైన విల్లులు ధర నెక్కు వెట్టి
బాణాసనంబులు బారులు దీర్చి
చెండాడి పగతుర సేనల నరికి
వేరుజాల విరిగె యెదురెక్కు మూక
పృథివిపె బెబ్బులులు పోరాడి నట్టు
ఆదిలో తేజీల నటువేగ తోలి
చౌకము వురికించి 'సెన్యము కదిలె
జమురు జంగులు (గుచ్చి సైన్యము
గూల్చి
తడయక గూల్చిరి తల్టడ పడగ
వడగండ్డ వానలు వర్షించి నట్టు
పెట పెట ళుపాకులు పేల్ళిరి రిప్పులు

అసె సాహసమున ఆలము చేసి
దట్టమౌ అలుగులు తరచుగ నాటి
విదితోడ పోరాడి విరుగక రిపుల
పదను కత్తుల చేత పగతుర నరికి
వీర శూరుల నరికి విడువక ఆంత
వానకాలము రీతి వర్షించె కలను
కాలార సేనలు కదిసెను బలము
చెలగి పోట్లాడిరి సేనలు తమలొ
కమ్మి మేఘములోన కడు వేగ
మెరుపు
కాంతులు మెర సెగి కతులతోను
తడయక వురుములు తగ
గుణధ్యనులు
వురువున ర కంబు వుప్పటిలి కురియ
దొరకొని రకాన దొర్హాడుచూను
పెడబొబ్బ కూతలు పెద్ద రంతులతొ
పోనీక రిపులతో పోట్లాడు వారు
తకణముక్సు నిర్యుర చెల్లించి నట్టు

560

గుదియలు చేబూని కుంభిణి మీద
ధట్టించి కొట్టిన దంతము లూడి
వణకుచు రణమందు వరిగెడి వారు
మురువీడ దరిజేరి ముసలాన నడిచి
అలుకచే రణమున ఆర్బెడి వారు
కురుచ చేకతుల కేరుచు పొడువ
గురుబెట్టుచు దిపుల కూల్చెడీ వారు
కేటము నడ్డుచు కేరుచు నరుక
చిదురుపలై ధర చెల్లెడి వారు

మోకాళ్ళు కాళ్ళును మురువీడ నరుక

మొండెములు ధర గూలి మొర పెట్టు
వారు

వాకులతో పొడిచి 'పడ నెట్టివేయ
వనరంగ భూమి పై వరిగెడి వారు
కె జాలతో పొడిచి కడుపులు జీర
పదరుచు ధరమీద వరిగెడి వారు
వైరుల కెదురెక్కి వంకీల పొడువ
వరలుచు కుంభిణి వరిగెడి వారు

సురియలతో పొడిచి కూరులందరును

(సుక్యూచు రణవీథి సౌరిగెడి వారు
ఫిరంగి కత్తుల పెసగ్‌ నరికియును
కండలు తెగి కొంత -కైవాలు వారు
చేరవిండ్డ ,కదిసి చెంిగి పోట్లాడి
కదనంబులో గ్లూఠీ కలగెడి వారు
చేయి. చేయి కలిపి చేరి .నర్షికియును
చెదరక..ఠఐమున: చెల్లెడింవారు'

పదర్శుత్మ' సెడుకెక్కి పస్తతుక నరికి

కాటమరాజు కథలు

కోలాహలముగ నార్చి కుతి కెలు
విరిగి
కూడలుడిగి ఆచట కూలెడి వారు
వరవళ్ళతో పోరి వలలూడ నరికి
మద్దులవలె వారు మడిసీరి కలను
కటారు యుద్ధము కలగి చేసియును
కొద్ది వూపిరితోడ కూలెడి వారు
సానకత్తుల పొడిచి చౌకళించియును
చేకొని కొందరు చెల్లెడి వారు
శరములు గాడియు చెల్లెడి వారు

మందు పొగల చేత మడిసెడి వారు
చెడి విరిగి మూకలు చెట్ట పా లైరి

బాణాలు వడి దాకీ బవ వరంబులోన
సేనలు నుడిసిరి చెలగ కలనిలొ
గొదకొని శ|తులు గుదులుగా
పొడువ
కూలిరి భూమిపై కుములుచు వారు
సురియలు బట్టక శూన్య హ స్తములు
పరువులు వారుచు పలవించు వారు
రాతి వేట్లు తగిలి రాలెడి వారు
వూపిరి వెళ్ళక వొరిగెడి వారు
శిరసు పోటులు నాటి చెల్లక కొంత
సౌరిదిగా చెట్టలో జొరబడువారు
కటారి పోట్టచే కలగా కొందరును
పొదల లోపల చేరి పొర్హాడువారు
దిమ్మరిమూకల తిరుగార జట్టే
గొచకొని పొడిచిరి గోపాలు లంత,

యరనూక రాజు కథ

569

యాదవ వీరులు యరభూపతి సోదరులను జంపుట

చలమున శ|తుల సెన్యము జంపి
విజ యభూపతిజేరి యెదిరి యాదవులు
చేరి నరుకులాడి శంకలే కెదిరి
విజయభూపతిన ని యిలమీద గూల్చి
తిమురుచు యాదవులు దీట్టలె కడిసె
విజయభూపతి పడ వీర శేఖరుడు
అతని సహోదరుడు యాదవులమీద
గొనుకొని పోరాడ గొబ్బున కద్‌లె
వీరశేఖరు బంధు లిరుగడ చేరి
బంతులు గట్టియు పగతుల మీద
విల్లనంబులు బూని వివిధ జాణములు
జడి రాన గురిసిన చందాన బరుప
డాలులు |దిప్పుచు తరిమి శ తువుల
వీర క్లేఖరు శిరసు విదళించి పెరికి
పంతము లాడుచు పడ వెచి రంత,
అతనికి తమ్ముడు యదువుల మీద
గజవరదుడు కదిసె క య్యంబు

గజవరునితో పోరి కడువేగ రిపుల
తరిగి గుట్టలు బెపై తలకాయలెల్ట
యదువులు పోట్టుచే ఆవని కంపింప
కుములుచు శ|తువుబు కూలిరచ్చోట
గజవర గుడు చచ్చె కడు (వొద్దు కుంకె
కాల కేతుడు విరిగె ఘనమూకతోను
విరిగిన కాలకేతు కేక వీళవని
ధరణీకుడు యరభూప దళమున
గలిసె
వీరులె యదువుబు విమతుల నరికి
మగిడియు నేగిరి మహరాజు గలియ
కనక నందుల 'పెొట ఘనుడు
యరనూక
డేర యె త్తించియ ధీరత మెరయ
కడు వేగ డెరలో కంపటీలు తాను
చేకొని శివరా త్రీ చేసిరా రాతి
అవ్యయ శివపురాణాదులు వినుచు

సేయ ధీరుడు చాలించి తిరిగి జంధులతొ
మహిని యేనుగులును మసిలిన యట్టు అన్నము భుజియిఎచి ఆర్యాతి గడ్‌ పె

యరభూపతి తన గజబలముతో యాదవుల నెదుళ్యనుట

ఆంతట యరభూప అవనీశ్వరుండు
పిక్కటిలు రోషాన భీమ కోపమున
సరదార్హ్ష దొరలను శరసకు బిలచి
వసుధీశు డెరపతి వయున పలికే,
త్యతియో త్రములార। సాహసులాళ'!

కదిసి బారులనెల్ల 'కల్లిలో జంపి '
హేరాళమై సేన కెదిరి యాదవులు
పనర కాలాగుల .వసుధసె గూల్చి
రాజు “పడ గూల్చి రంతు చేసిరిగ '
చయ్యన దళములు సరగ నంతటను

570 కాటమరాజు కథలు

యేనుగు లన్నిటి యేక ముచేసి దొరకొను గొలుసులు తొండాల కిచ్చి
ము సీదు బారుల మూకల ముందు మావటీలు దొరలును మదకరుల
చాల తుపాకులు చయ్యన వుంచి మీద
యిలమీద బారులు యీటెల వారి మలసిరి కరులపె మావటీలంత
వాటముగ నుంచుడు అవనీశు బాలుగా నిలిపిరి సైన్యము ముందు

నెదముర ఆటువెనుక సరదారు లవని గంపింప
మట్టింతు కరులచే మహిమీద రిపుల గొబ్బున దీర్చిరి మోటక ములను
భ| దగజముల దండు పగతుర [దుంచ భేరీ ఢమామీలు పెళ్ళుగ (మోయ
బంటుతనంబున బారులు దీర్చి పరగంగ యరపతి భదకరి యెక్కి
పరగంగ ము సీదు బలముల నెల్ల ఆరుణోదయంబున యదువుల మీద
అమరంగ రణమునకు ఆయ తపరచి గొదకొవి రణముకు గొబ్బున నడిచి
ఇనుప జీనులు కరుల కీంపుగా రావణు సేనల రాముని మీద

దొడిగి పన్నుగ నడిచిన పగిది నేతెంచె
కడరను కొమ్ముల కత్తులు గట్టి

యాదవ వీరులు యగ్రభూపతి గజబలమును మట్టుపెట్టుట

ఆరూఢివచ్చెడి ఆ సేన జూచి కడు వేగ యదువులు కదిసి రావేళ
అప్పుడు యదువులు ఆయ తపడిరి కత్తులు యీటెలు కదిసెను చాల
వీరకాసెలు గట్టి వీగజడ లల్లి చిత్రవిత్తుగ పోట్ట చెల్లిరి కొంత
ఏర్శగ్రంధము మేన వేడుక నలది పూని యీచెల పోట్ట పొలిసిరి
కస్తూరి పునుగును కడువేగ పూసి కొంత
ప్రరగంగ-ధర్రియించె. పడి వణుకుచు రణవీథి వరిగెడివారు
జంద్యములు అయుధములు పెరికి ఆర్చుచు
ఆమరంగ ధరియించిరి -. యెదీరి
ఆయుధములను ళతిగొని రౌతుల తలను ఖం, డించి
నందుల. ముప్పిళ్ల నారసములతొ (గుడ్డు వెళ్ళగ వచ్చి కూలు పీనుగులు

కత్తులు జముజాలు గండ గొడ్డండ్లు బాటలుగా నరికి బారుల గూల్చి
తిముళుళ్తు నేతెంచు రీరులమీద భోరు కొండలరీతి పొర్గాడువార్ను

యరనూక రాజు కథ 571

ఆర్భాటములు జేసి హతముగా నరికి వీర శూరుల గూల్చి యిల పడువారు
వాలాయ మవనిపె వరిగెడి వారు వీకతో పోట్లాడి యెంతయో నరికి
కయ్యంబులో గుండ్లు కడుపులో వాపోవుచు భువిని (వ్రాలెడివారు
చికి ఆజిలో యెదురెక్కి అశ్వాల నరుక
చయ్యన రణమున సమిసెడి వారు గుంపులె తేజీలు కూలె నా కలన
పౌంత నై జాలతో పొడిచి యెదురెక్కి- గం డగొడ్డలి పూని గజముల నరుక

దిట్టమౌ శ తుల [దెంచెడివారు మట్టుగా గజములు మడిసె నా కలన
తలగ కత్తుల పోరి తరిమి పోనీక

యరనూకరాజు య్యరభూపతిని చంపుట

కాల కేతుని గూల్చి గజముల నరికి వుర్వి పె నెగసియు వుర్వీశకులపుడు
మార్కొని శ తుల మహిమీద గూల్సి చిమ్ముచు కత్తుల శిరసుల పొడిచి
కడు వేగ యరనూక కంఠీరవుండు కేచెములు కేడించి గీటుచు నెదిరి
ఆజిలో యరపతి నంతట గదిసి కదిసి భూపాలకులు కదన
చేకొద్ది తొండము చెండి కుంజరము విక్రములు
ధరపడ నేసియు దార్కొ-నె రిపుని చెలగి పోటుకు పోటు చేక త్తి పొడిచి
కొలను జొచ్చిన కరులు ఘూర్తిల్డు రెండు పోటులు నాటి రెట్టించి

నట్లు ధరను

య

సింగంబులును తారసిల్లిన యట్లు - కదిసి జంజాలిని గాడిగ పొడిచి
చెలగంగ చెలిగిరి చేతి కత్తులతొ యర భూపతి కూలె యేనుగమలను

యాదవవీరులు యుద్ధమున మడియుట
సరగున యరనూక సరసుని కడను చిమ్మించి రక్షము చిందగ పడెను
యదుకులు లందరు యేనుగుమలను వాటమౌ పోటులు వజాంగి దూరి
వుక్కుటలుగులు గాడి వురవడి నాటి వల్లవ వీరులు వారిగెను ధరను

పాలవల్రిగ బడి బవరము నందు సామజబులి నెల్లి చక్కగా నరిక్టి
తిరమందు మరుదులు శిరసు మన్నీలు పోట్లచే మడిసిరి కలను
ఫోటులతొ చేబల్లెముల .షోట్లు శిరముల నాటి

bye

చెల్లై తీరుమందులు చెలమున పోరి
యెదురొమ్తు పోటులు యెక్కూవ నాటి
కై వాలి లెల్లరు కదన రంగమున
మెండుగ జల్లెములు మేనుల నాటి
మద గజములు తిరుమందులు'మడి సె
వాయ్యన సరదార్చ వుక్క-ణగించి
వల్పవులు పోట్టచే వరిగెపు ధరను
సరగ రాజుల నెల్లి స'ఎఎయంగ జేసి
పోరాడి రౌతుల పొట్టలు జీల్చి
పులిముద్దు రాఘవుడు భూమిపై
+ వొరిగి
బల్లెమాల పోటులు బలముగ నాటి
పందుము పెద్దయ్య పడెళూమి పెన
శంకలేకను హయసంఘమున నరికి
శరములు వాటియు సర్వాంగములను
శంభుని కొండయ్య చెల్లి నా కలను
భృదకరుల. గూల్చి పగతుర''నరికి
బాణాలు శీరన్లున బారుగ నాటి
గాయాల రక్రము [కమ్మి కురవంగ
గాలము లింగన 'కై వాలే నచట
పల్‌గ రాజుల గూల్చీ పయల కోనేరు
యో దెల పోట్లవై. నృ్మలిపై 7 గూలె
గద్దరి శ[తుల కట్టుగా నరికి ౯
కళకంఠన్లూగ మేన కత్తులు నాటి
గాంగేయ. వెంగకు కథన్టమున
వాొరిగె
సరప్తోశి రిఫ్టల్లను సషమతురాను గూల్చి,
జముదాళి. ష్లోటశ్లు చాలగ్ర నాటి ౩

. చ చ
| శే

శాటమరాజు కథలు

తడకొని పగతుల తలలు ఖండించి
చింతల నరయ్య చెల్లె బాణముల
మహిమీద రిపులను మట్టి మల్లాడి
మట్టుగా అమ్ములు మకుటము నాటి
మల్లెపో యిన పెద్దు మడిసెను
"కలను
గొదకొని పగవారి గుదులుగా పొడిచి
కొండేటి నారయ్య గొరక*ఎ వాటి
వయ్యన ధరమీద వొరిగె నావేళ

కోలాహలమ్ముల కొము 1 టేనుగుల
తొండముల్‌ చీం|డించి దురమున

గూల్చి
యీటెల పోటులు విరివిగా నాటి
గోవిందు శింగన్న ఘోరాజి వరిగె
దట్టమౌ శతుల ధీరత నరికి
చింపి కత్తులపోట్లు శిరమున నాటి
(శ్రీమంతు రంగన్న చెల్లె నా కొలను
కూటుప మూకల కూ౨ంగ నరికి
గరుకై న బక్లైము గాయాలు నాటి
గోపాలు కంకరు గూలెను కలను
మన్నీల నెల్హను మహిమీద గూల్చి
ఘాధవృ మల్హయ్య మహిమీద గూల్చి
మాధవు మల్రయ్య మహిమీద చెల్లె
సందు లేకను విర్గి సానక త్తులును
సంగము చల్రయ్య సమసెను కలను
శూరులు పొడిచియు సురియలు నాటి
వొయ్యన ధరమీద వొరిగిరి చాల
మంచాల పాపయ్య మడిసెసు కలను

, బండారు చంగన్న బవరమున నొరిగె

యరనూశ రాజు కథ

పృధివిపైశతుల పబిఎకంబులణచి
భూపతి పురుషో త్రం పుడమిపై
నొరిగె
అరూడి బలగ ల హితముగ నరికి
యదువులు పోట్టుచే నవని పై బడరి
యేనుగు పతికుల యేక వీర కలను

57,

ద౩డి శూరులు పోట్లు దళముగా నాటి
వీర క్నేత మనంగ యిరు మేన నాటి
వలురాజు పుతుని పల నిరుగడల
మడిసి5ి యాదవుల్‌ మరి పెక్కు
గతుల

జా
ల

రణభూమి వర్షన ; న

కంకట గుండెలు కళీసి రకమున
యెండ వేసిన రీతి యేకవీర పెంట
దొట్బలు పేగు. దొరసి ర క్తమున
ధుటులి పారిగసాగె దొడ్డ
రణమునము
వృక్షప.ల్‌ ధరమీవ పడ వెచిచట్టు
తీరులు గి ంబిడె కళ. రకమున
కుమ్మరి సేర్చిసి కండల రీతి
కుంభిణి శిరసుం గుట్ట దోచి

వసుధపె చెరుకులు వడి నరికినట్లు
బీం| డించి నటుల చేతులును కాళు

ఠా ౧
పోట్టచే రక్తము పొంగుచు నంత
పొర్ది పారగసాగె పొలికల నంత
పీరకాశెలు రకయేరుల వెంట
ఆరూరి రణమున నలిన జడలు
శేషంపలె భీచి చెలగంగ సొగె లు
జొత్తుగ రక్తము జోబ్బిలుచుండ “౫
నిడుదిప్పి కస్నుల సెట్టూరు విడుచు”

శ థి

న్‌ 1

యరనూకరాజు భట్ట్లకు తన అడియారము లిచ్చి యింటికి
పంపుట

కలనిలో యరనూక ఘన విళాలుండు

కుములుచు భట్టను గుణపతుల బిలబ
భూనాథుడు శరీర. భూషణంబులను
రయ వ భట్ట జు తా యిచ్చె
సవ్యరెన మెటనూళ్తు స. దెకడి మూల
చిన్న సేలవులును చిఎకం వాళి
వంకిణీ మొలనూలు వాలరి గొలుసు

ఆమరంగ భట్టకు అడియము లిచ్చి
ధట్టతో నాకమాట పలికెను రాజు: .
“ఏణవీర రణమెల్ల గొబ్బుస బోయి

ఆడియార మంనించు యాదవ సతికి

కొటకు థట్టావు. గుణదీపకునకు
వయ్యున నావేశి (వాలను యిమ్ము
(వాలను చదువుక వల్ణవపతిని

దశ

అడలకుడని చెపు డయలార। మీరు
తగనొప్ప భట్టాల తనయుని మీరు
దై న్యమొందక నుండు తండి
లేడనుచు
గారాబు భట్లాల కంఠీరవుండు
కన్నీరు బెట్టక కడు చూడరయ్య!
బొల బుద్ధులు మాని బంధుల గూడి
యెంతయు రాజ్యము నేలగా జెపుడు”

కాటమరాజు కథలు

అని యిట్లు భట్లకు నంతయు జెప్పి
కలనిలో మూర్చిలె, కదలిరా భట్లు
రా య
కడు | పొద్దు గుంకెను గమ్మె
వీకటులు
గుంపు కె పులుగులు ఘుమ్మున
యెగిసె
కనుగొన చుక్కలు క నిపించె మింట,

యరనూక సీత దుస్ప్వ్వష్నమును గనుట

ఆరా|తి యరనూక యధిపతి దేవి
భూపుతిని హసించు పొలతి
సోయగము
యీ రూపు రేఖల యింతి యరనూక
బంగారు తరికోళ్ళ పట్టి మంచమున
పరులెన జాజులు పాన్పున బరచి
పద్మా నిదించె పర్తిచారిక లతొ
కలువరేకులవంటి కన్నుల నిద
చెలగియా యరనూక చెలువతో జెందె
తన విభు డేగిన తలపోతతోను
అలివేణి కలలోన నంతయు దెలీసి
యరనూక తన భర్త యేక వీరవని
పగవారితో టోరి బల్లెముల్‌ నాటి

చెలగి కదనమున చెల్లినట్టుగను
ఆటు వ కను భట్టు నచ్చటనుండి
చెలగి ఆడియారముల్‌ చేర్చినయట్లు
ఆడియార ముల కెదురు అరిగె
యరనూక
పుచ్చుక అడియారముల్‌ పొలతి
యరనూక
ఆమరంగ గుఠడాన కాయ త్రపడగ
పుతుడు భట్టాల పృథ్వీవరుండు
పనిబడి ఇ ణముకు పెనమెపోయి
తెగువతో రాజును తెచ్చిన యట్టు
కడియంగ తన విభు కన్నుల జూచి

పతిగూడి కాలగ పణతి కలగనెను

యరనూక సీత యాదవ కాంతలను పిలువనంపుట

అదిరి తా లేచెను అతీవ యరనూక

మేనెల పులకంచి మెలతల లేపీ
“ఆమ్మలారో'రండి? ఆతిదాదులార !

కానిది కలగంటి కామినులార!
యేమిసేతునమ్మ యే మందు విధిని
పొందుగా బోరమ్మ పొలతుల బిలుప్‌

యరనూక రాజు కథ

కడు వేగ రారమ్మ కొాంతలతోను”
అని యిట్లు యరనూక ఆనతిచ్చినను
పరువున బోయిరి పణతుల బిలువ;
“ఆవు పువ్వులవారః ఆవులవార।
కడువేగ తిరుమందు కామినులార!
వల్పవ చెలులార ! వో యక్కలారః
అతివ యరనూక మాయమ్మ
బిలచెడిని”'
ఆందందు పిలువంగ యాద వచెలులు
కడువేగ న్మిదలు కరముల నులిమి
చేరిన దాదుల చేడెల కనిరి
“రాతిరి వేళను రష్ముని పిలువ
యేమి పనుండెను యరనూక చెలికి
దాదులారాః చెప్పుడు తగళాక్షి మాట
రాజులు లేనపుడు రాచకూటముకు
నాతులు పోరాదు నామాట వినుడు
నగరులు వదలిరా న్యాయంబుగాదు'
అని యిట్లు భామలు ఆడుమాటలకు
“ఆటులెన వినరమ్మ అది యెరిగింతు
కలగని యరనూక కాంత తా మిమ్ము
రమ్మని మమ్మంపె రారమ్మ మీరు”
“కలగని యరనూక కడు
చిన్నబోయె
హపోడము రారమ్మ పొలతులారిపుడు”
యరనూక కలయన యదువంశ మెల్ల
గొల్లున యందణు కుములుచు లోన
వెలదుల మోములు వెలవెలబోయు
తామరపై నీరు తల్పడి విలాగు

$76

కాంతల కన్నీరు కడవలుగ కురిసె
చిన్నబోయి చెలులు చీకాకుపడిరి
వెనుదగిలియు మంట లెగసినయట్టు
మగువలు తలపోసి మందిర మెడలి
రాగవీథిలో కాకరంతులు యెగసె
పరువులు వారుచు పలువరించుచును
గూబలు వొండొంటి గూడుచు

వాలాయముగ ముందు వలపోయ
సాగె
గూండ్లలో వెడికంట్లు గుబగుబ
అదిరె
నెలవు దప్పె గురుచు నెత్తురు[గక్కె
అది గని అడలిరి అంగనామణులు
కడువేగ దుఃఖము కాంతలు మాని
రారమ్మ! పోదాను రమణులారిపుడు
దై వము కృపవుంటి తరళాకులార।
చలగ ఆపద తప్పు శకునము లైన
దైవము దయదప్ప తప్పు
(గ(హములును
వగవను పనిలేదు వనితలు రండు
ఆరూఢి తలపోసి యాదవ చెలులు
పల్టికీ లెక్కిరి పణతులందరును
తిరమందు పల్పవ తరుణు లందరును
కజువేగ నగరికి కాంతలు వచ్చె
ముద మొప్ప దాదులు ముందుగనేగి
చెప్పిరి దేవికి చెలులు వచ్చిరని

576

కాటమరాజు కోథలు

యరనూక సీత యాదవకాంతల నాదరించుట

అరుదుగ యరనూక ఆతిసంత సముసన
వడినెలు చెల్లిండు వచ్చిన నెడిరి
ఆలింగనము జేసి ఆ రాజుదేవి
భామలు నగవుచు బంగారు మేడ
గూడియ వచ్చియు కూటములోకి
పలు హేమకంబాల' పంచిరిలోన
పరగంగ జమకాణ ప6పించి పణతి
పలువిధ ఆసశాల్‌ పరగ జేర్చించి
గొబ్బున యాదవ గోపికామణుల
కడు వేగ కూర్చుండ కాంత సెలవి య్య
చెలగి కూర్చుండిరి చడె లందరును
గంధము కస్తూరి కలిపి గిన్నెలతొ
దాదులు అందీవ్య తరళాక్షి పట్టి

చెలగుచు మదిరాక్షి చెల్లెండ్ల కెల్లి
కడు వేట. గంధంబు కంఠమున
పక్కి_ంచి బాగాలు పరడుటాకులును
కర్పూర విడియముల్‌ కాంతల కిచ్చి
రాజదేవియ నుండె రత్నాల గద్దె
ముచ్చట వార్తలు ముద మొప్పనాడి
కలకంఠు లెరనూక కాంత కిట్టనిరి
“రనుణీమణిీ మమ్ము రమ్మనుట

. యేమిః
అమ్మరో! జెప్పుము అతీవ

యర నూక”

చెప్పమని యడిగిన చేడెలతోను

వడినెలకు యయళనూక వరుసగా పూసె కడువేగ యరనూక కల సెప్పసాగె

యుద్దమున కేగిన భర్త ఏమయ్యెనోయని యరనూక, అత
యాదవ కాంతలతో చెప్పి చింతించుట

“నాతి పువ్వుల బంతి! నా
మేనవదినెః
పులిముడ్డు రేక మ్య; భూపతచ్చమ్మ:
యిలధరు సీతమ్మ: యివ్యదుని పోత
చంద్రుని పెద్దమ్మ! శంకరు

క ల్రందుల కనక! గాలము లింగ
సగము చంగమ్మః సారంగు రాము
పొలడి పువ్వులబంతి? పుల్హాల పుల్ల!
సరివచ్చు వియ్యము సంకుల
సానమః

మల్చమ్మ చెన్న! కృష్ణుని చెన్ను! చెవుల

కనక నందులన్నమః గాంగేయ

~~

శ a [సబ . 'నెంగ
.శొంకలారాః వినుడు కలగంటి నేను

ఏరమ్మ
పందుము పద్మాక్షి! బండారు జంగ
చెల్లెలు వినవమ్మ్మ శంభుని కొండ!

యరనూక రాజు కథ

అత్మబంధులు మీరు (అంగనలార!)
అంగన లారమ్మ! అచ్యుతు కాంత!
గోవిందుని గోపి! గొడ్డటి కాంత
మాధవు మల్లమ్మ! మంచాల కేళు!
మల్లెబో యిన రాముః మట్లావు లక్క!

దొంతులి జోగమ్మః దొంతులి మోత్త! '

చింతల నారమ్మ! చీదర సింగ! .
భాగీరథుని వెంగః పయ్యెల కంగ!ః
రూకట కోటమ్మ! మరల మారెమ్మ!
జమ్ము ల సానమ్మః! సాగి యమ్మమ్మ !

పచ్చిపాల్‌ సూరమ (1 పశుపతి నూక
వెల్లాల యెల్ఫమ్మః వేక్న ముద్దమ్య!
జెట్టి బోయిన కోట! జడ దారి కోట!

కుందెబోయి నన్నమ్మః! ముదలమాద;

ఆవుఐ సోదమ్మః ఆవుల సోమః

. పగనొప్ప బ-ధుల తరుణులు మీరు
అచ్యుత పంశము అమ్మలా రిపుడు
చెలులార కలగంటి చెప్పెద మీకు
ఆత్మ బంధులు మీరు అంగన లార!
కొరగాని కలగంటి కోమలులార
చారదు నామనసు చెదిరెవో యమ్మ

తనువు వణుకుచు నుండె తల్రడిలె
| గుండె

సత్పు[తు కొదవగ సంతస మంటి

వప్పక్ళ దైవము. వె దొలగె నేమొ

క ల్లగా వినుడు కామిను లార।

ఆరుంధతీ సమము అత్ర వల్దాంబ

యన్నంగ కలగనె యలమంచి నాడు
37)

571

ముందుముఖులార। కల వినరమ్మ
జెపుదు
భూపతి వలురాజు భూపుల జంపి
తప్పక యీటెలు తాకి వీకలను
ఘనుడవు చలురాజు క్రై వాలె వెనుక
తెల్లవారక ముందె ఇచ్చిళ్‌ వార్త"

. ' అడియారముల నంది యా

వల్హమాంబ
తరిము త్ర మొదలై న తరుణులతోను
అరువది యార్గురు' అగ్ని రగిల్చి
తీరుమంద కాంతలు తెగువ

తోడుతను
వర్ణ సఖియలు వరుస నందరును
గుభ గుభ మండెడి గుండాన బడిరి
ఆరూఢి మడిసిర అమ్మలందరును
ఆత తా కలగనె ఆ రాజు బెల్ల్‌,
తరకుణులార! నాకు తప్పదు నిజము
వలదన్న నావిభుడు వల్లవ రాజు
పగతులతో పోర పెనమె పోయె
తిరుమందుల వదినె ధీవిశాలమతి
పాపపు దైవము పగబూనె నేమొ
పంపాది నెడబాసి పణుతులారిటకు
వచ్చిన మొదటనె వచ్చె నీ బెడద
చెడుకల కంటిని చేడెలారిపుడు
రమణు లారా! నాడు రఘుపతి తాను
పర భూమి వలదనె పల్పైకొండయ్య
పొందుగా జెప్పెను పోవల దనుచు
అల్లుడు పల్లికొండ రయ బాంధవులు

578

తగదని పలికిన ధరణిశు డొచ్చె
రఘుపతి మాట నారస మయెనేమొ

కాటమరాజు కథలు

పోలఏలారీ రాతి సొందుగా

మనము

కొమరమ్మ మాడల్లు కూడి వచ్మినవా యేరీతినో వుండె నేమి సేయుదునుః”

'ఘోరాబికిని బోయె కువలయ పతియు

యరనూక సీత కల చెప్పుట = యాదవ కాంతలు
కల ఏప్పుట

రాజ దేవికి తాము రమణు లిట్లనిరి
“ఆలి వేణీ యరనూక ఆమ్మరో!
వినుము
యేమి కలను గంటి వెవ్వరు వచ్చె
నారీమణీ దెల్పు నాతల్లి నీవు
భామరో! మనవారు పరిణానవుండ
అమ్మరో నీకింత ఆలకుట యే?
మగవరో! నీకల మాతోను జెపుు:
తెలియ ఇప్పుదు మన్ని తెలిసి
నట్టుగసు”
ఆని యిటు యడిగిరి యాదవ
చెలులు
పజగంగ కలజెప్పె పణతెజనూక ;
“మళిగి చీకటి [గమ్మె మగువ
దివ్వెలును”
పులిముద్దు దేశమ్మ పొసగ నిట్టనియె
“మగువ యీ దివ్వెలు మలిగి
నందులకు
భామరో నీయింటి భాగ్యము తొలగ”
“పరువగు గజనిమ్మ పడ
కలగంటి"

“పరువు దప్పియు నిమ్మ (వాలి
నందులకు
పరగ నీ విభుడుండె పమికి గుడారు
సిరి దప్పి రకాన చిదుకు నో
యమ్మ:
'పొలతులారిటకండి పొసగ
వకయి-తీ
పొక్కుచు పురి వెళ్ళి పోను కలగంటి”
“పుఠి వెడలి: యుంకె పొందె న లక్ష్మీ
మగుశరోః తొలగెను మహలక్ష్మి
మీకు”
“పమిడి శాలలు విర్గి పణతి దూలాలు
అదటున తునియలై అవని పె
వొరిగి
యెవ్యరికీ కల యెరిగింపు డమ్మ?”
“యెలమి చిత్రరు మేడ లిల
| గూలునమ్మ'”
“ఆంత కాలగ గంటి అతివ నా వదెన'”
“మేడలు మండిన మెలగ యాదవులు
మేన బల్లెము నాటి మేదిని బొడగ
చితరు [పతిమలు శిరిగల చెలులు

యరనూక రాజు కథ

అమరంగ గుండాన అందరు
బడును”
“జోకు భూషణములు జొరకొని
యగ్ని
కుమిలి కాలగ గంటి కోమలులార$ి
'భూపుడు నీ విభుడు భూమివై
వొరుగ
తొది బడి కాలుదుర్‌ తోడు "
గూడుకొని'
“పంకిన వృక్షము పలువురు నేరి
పడనరక కలగంటి పణతులారికను'”
“యేమని జెప్పుదు యరనూక దేవి
పొలతిరోః మీ యన్న పులియుద్దు
ఘనుడు
పోరాడి శ|తుల పొడిచి వధించి
ఆలంబులో బడె అమ్మ నా విభుడు”
వినియు తా నెరనూక యిట్టని బలికె
“కట కటా రాఘవుడు కై వాలి తేను
అమ్మలారా! పతికతి భారమౌను
తరుణీలలామరో। దావాగ్నిలోను
వనర పువ్వులు బంతు లొరుసగా
కాలె
యెన్నగ యీోకల ఏమిటో

చెపుము?"”

579

“వినపమ్మ యీకల యరనూక దేవి!
పులిముద్దు మీయన్న భూమి పె
వొరుగ
భామరో! ఏనును పతిని గూడుకొని
గుభ గుళ్ల మండెడి గుండాన
బడుదు”
పడతి తా యరనూక బంధులతోను!

“చాగొప్ప వినరమ్మ పడతులారిపుడు

పండిన పనసలు పడ కల గంటి
చెలగి యీ కల యెటు చెప్పుడు
0

మీరు?
పనిబూస్‌ దేవితో పడతు లిట్టనిరిః
'“ప౫వారి నందర బవరము గూల్చి
పందుమ్లు వారికి బల్లైముల్‌ నాటి
చెలగ రణంబున చెల్లిరో తల్లి!’

పొక్కుచు దుఃథాన పొగిలి యిటనిరి;
రా

“చేడెగో ఏమని చెప్పుదు మమ్మ
తడవాయె మేమొచ్చి తగ చాలు
కలలు
చందుడు (గుంకెను చెదరె
చుకగాలును
కుక్కుటా లెలుగె తి కూయంగ సాగె
వచ్చెద'మని లేచి వనిత లందరును
పెనమై వెళ్ళిరి పల్లకీ లెక్కి.

భట్టావులరాజు గరిడిలో సాము చేయుట

ఆవేళ భట్టావులా రాజ ఘనుడు

పుల్దావుల పతుల భూరి గరిడిని , -

సాధన జేయంగ చనుదెంచి వేగ
బీర వీర చల్చడం బిగువార దొడిగి

-

ళీ
ణి

580 శాటమరాజు కథలు

మట్టుగ ధట్టిని మరి వేగ కట్టి బరికోల తీక్పుచు బాహప్పశళించి

గుత్తము శిరసున కుళ్లాయి బెట్టి ఢథరణిపె మల్లుల దగ పడ(దోయు
గట్టిగా జరిగోల కరమున బూని బాణాలు (ద్రిప్పుచు పరవళ్లు (తొక్కి
ధట్టించి సాధన ధరణి భేదిల్ల రాళ్ళగోతము చేత రయమున నిల్పి

బెట్టుగా జేయుచు పెడ చేత తిప్పి అర చేతను నిలిపి అల్పటు వెచు
ఉలుకగ రుట్టతో నురవడి బెనగు

భట్టు అడియారములను తెచ్చి యరనూక సీత కిచ్చుట

తొలగెను బీకటి తూర్పు దికునను మన్నె సింహము పోట్ట మడిసెను

రవి యుదయాదిపై రంగుగా సిలచె తలి
అంతట రణము నుండా రాజభట్టు తేజమౌగురుతులు తెస్తిమి తల్లి!
తెచ్చిరి గురుతులు తీ, వముగాను యన్నగ కులసతి యరనూక
చింతించి భటులు చిన్నబోవుచును పతివి
గృహ మేడ ముందుండి గానక “వాడివి నే “ఎటు నా ఒల్లి కమ్ము”?
పొగడ ఆసు. నా భట్టు తానూ ర్భాట మంగిన

'“వల్లవకు లర త్న వో పుణ్యకాంల యెలగి తీ పిఎ.ల, వినెయెర సీత
భూసుత సరియగు పొలతి ంతలల6ంరు షం కటకట బడిరి

న్‌ సుజయ మగువందదరు దుఃఖమగ్నులై రంత
వోహో పత్నివత।ః వో పుణ్యశీఐ! ' అఈశియారమనములు రాగ యాదవ
వేవేగ రావమ్మ యరనూక సీపు! . ఎ. సతిని
వైరుల కెదురించి పరునగ “గూల్చి విన మస్‌ తో నున్న వెలది దేశమ్మ
పోరాడు శ్మతుల పొట్టలు జీరి 'చెప్పితి నంతయు చెలులార మీకు
దండి బారులనెల్ట ధరటడ జేసి _ * తెల్లవారకమ.౦దె దెచ్చిరి గదవె
యేనుగులను గూల్చి యెరపతి కల యర్థమే వచ్చి కామినులారః'

జంపీ అని యిటు దేశమ్మ యన యరనూక
వాటము యీటెలు వక్షము నాటి పాణవ గురుతులు భట్టు దెచ్చిరట
యిమ్ముగ శరములు వీపున వెళ్లి పదరమ్మ పోదాము “పద్మాములార
వలురాజు పుతుండు వొరిగె ' అని పలికి యరనూక
సీ విభుడు యాదవసతులు
నళల్లివ' రాణిల వొరిగెను తలి! - బంగారు పళ్ళిము పట్టువస్త్ర ములు

Ves
జ

జ

త

యరనూక రాజు కథ

చెంబులతో సిరు చేడెబు గొంచు
వయ్యన యెదురేగి వ సిత లందరును.
తరింపుదు న ; కి తరుణులు తాము
యెన్నంగ తెర బట్టీ చురనూక

సీ

తెర చాటున నిలిచి తె గొప్పనంత

త

ప కృొములొ సివాళి పట్టించె నంత
తరుణి తా! దిష్టిసి తా దీసి భక్తి
| మొక్కియు భట్టతో ముదిత
యిట్రనియె
“భట్టులారాః మీరు బలులెస్సయాయె
యేడయ్య యరనూక విభుడు
నా భరః
రాడాయె యిచటకు రాజు: యేమాయె?
వాలాయముగ విభుడు వరుగగ
జూచి
వ స్తిరా ఆయలార! వోర్యక మీరు
యెప్పుడు రాజును యెడబాయ
కుండు
తోడులు వ స్తిరా ధొరనట వీడి
కూర్మితో రణముండి గుణధీర
మిమ్ము
అంపెడి యప్పుడు అన్న నా విభుడు
వుని జెప్పెను యెజనూక
విభుడు?

ల్‌రి1

ఎ. ఆవార్త నాతోను ఆనతివ్యుండు'

అన విని య భట్టులపు డిట్టు అనిరి
“నారీమణి! విను నాతల్లి! జెపుదు
ఆరణమున నుండి యంపెడు నపుడు
ఆనవాల్‌ తన చేతి యంగుళ మిచ్చె
భూనాథు దేహము భూషలు యన్ని
అ:దు* తె స్తిమి అందుకో తల్లి
ఒఎగొార వ. పశ్శాిము భామ తాబట్ట
కొంగ భూషలు విప్పి గొబ్బున బెట్టి
త్యివమె నడియాలు తెరగొప్పనంది
కన్నుల నద్దుక కలకంఠి చూచి
పశ్ళిములో సొమ్ము పచ్చి
రక్తము
కలియ క్షలిపినట్లు కనిపించె నంత
బంగారు వస్తువుల్‌ పసిమి.
బాసియును
కండువారియు ర క్రకలితమై
యుండె
గొల్లున అడలంగ గోపికామణులు

తిరముగ యరనూక దేవి తోడుకొని

కుంటాల లోనికి గొబ్బున బోయి

పరగంగ బఎగారు పట్టిమంచమున

హంసతూలిక పాన్పు నడియాల
నుంచి

సువటిల పిఫరించె సుదతులచేత

582

కాటమరాజు కథలు

గరిడిలోనున్న భట్టావుల రాజుకు భట్లు అతని తండి
మరణ వార్తను చెప్పుట

కనుగొని భట్టను కాంత యిట్లనియె:
'కులదీప కుండును గుణవిశాలుండు
సాధన జేయను చయ్యన మీరు
రయమున భట్టాల రాజుకు జెపుడు”
ఆనతిచ్చిన భట్టు యతివేగ బోయి
గరిడిముండు నిలిచి _కైవార మొసగి
“భట్టావులాధిప ! వనధి గంభీర!

వికమారుగాని సమః తీర హన్మంత:

గండరి రిపులకు గండరిగండః!
చండ భాస్కర తేజ! సర్యజ్ఞమూ ర్తి!
యదుకూలధీశ్వర ! యరనూక పు త!

వినవయ్య భ ట్లాల విక మశాలి!
దండి _వెరులచంపి ధరమీదగూల్చి
తేజీల నాజిలో త్మీవత నరికి
యేనుగులను భూల్సి యెర భూపుజంపి
యెదరున పోటులు యేకమునాటి
గాయాలతో తండి కడబట్టి వొరిగె
రావయ్య భట్టాల రాజసుతుండ!
రాజిడు గురుతులు రయమున నంది
యెదురు జూబెడి తల్లి కెబుగంగ జేతు
భానుతేజుడ! తండి పంపున మేము
పట్టుక వ స్తిమి భట్టాలరాజ!'

భట్టావుల రాజు దుఃఖించుట

అనియిట్లు భట్టులు ఆనతివ్వగను
విని యపుడు భట్టాల విక్రమళాలి
మాష్టీలతో సాము మరివేగ వదలి
పట్టిన కోలను పరువడి విడిచి
పొలపొల దుఃఖాన పొగులుచు కంటి

(గుక్కుచు కన్నీరు గుణధీరు
కనియె:

'మేమోయి గుణదీర! యేమి వా రలన

(వాలాకు దెస్తిమి వాక్కు చ్చె మీకు
తేరోయి భట్టార। తెచ్చిన కమ్మ
యిమ్మని పలికిన యిలధరుస్లుతుక్న

క సీ పడుచు తాను కమ్మనందించె
వుకులు చదువుక వుర్వీశ సుతుడు
కన్నుల నద్దుక గద్గదికమున

వో తండి! సీరోయి వొగి

ముత్యములుగ
నాతండి! వాస్తివి నన్ను వల్పనుచు
రాజ్య మేలుమటంచు (వాస్తివి తండడి।
అరయ యీ రాజ్యము అయ్య మాకేల?
బంధుల పోషించ పంపితి కమ్మ
బంధులు నాకేల? పట్టము యేల?
శిలలేని పూజలు చేతునే తం|డి!'

యరనూక రాజు కథ

అసి మది కటకట నడలుదు వేగ
దండి మాష్టీలన దగ్గర బిలిచెః
'జట్టిలలోనయ్య జగబిర్దు రామః
వుక్కు. బోరల గంగ! వుయ్యాల
చందు;
బాణకారీ మల్లు! బరిగెం సోమః?
అను వేగ మాష్టీల నందర బిలీచి
జట్టింతో జెప్పె భట్టాలరాజు:
“మాయమ్మ యరనూక
మానినీమణియు
పురుషుని ఆడియార్లు పుచ్చుక వేగ
యెదురుచూచును నన్ను యరనూక
దేవి

క 588

యెనయంగ మాతల్లి యరనూక
సతిని
గుండాన బడకుండ గొబ్బున బోయి
ఆన బెట్టవలె హరిహరు మీద
తల్లికి ఆనడి తగ వూరడించి
యేర్పడ రణమున కిప్పుడె టోమి
మా తం గిని గొనుచు మాపు
వచ్చెదను
మాపు రాకుందెను మా యన్నలార
వుదయము కొచ్చెద నుర్వీత గొనుచు
శంక లేరీమాట శంకరునాని
ఆని యిటు మాష్టీల కనువేగ జెప్పి
భేతాళనకు |మొక్కి- వెడలె నారాజు.

భట్టావుల రాజు తల్లినగరుకు వచ్చుట

కట్టిన కాళతో ఘనవేగ రాగ
గృహ మేడపయినుండి కోమలి తల్లి
తనయుని రాకను తాజూచి వేగ
సంగతి గా దేవి సభియల కనియె
'భామలారా! చూడు భట్టాలరాజు!
కడు చిన్నవోయి నా గారాబుపట్టి
గరిడి వెళ్ళింది వరు కదిలి వచ్చుటలు
కనుగొనుచుందురు గదరమ్మ మీకు
గొడుగులు తేజీలు కూడుక రాగ
తప యిరుగడలను అందలమెక్షి
వెలయ చామరములు వీయుచు
నుండ
వైపుల ఛెలగుఛు వచ్చు నాసుతుడ్లు

సర్వుసన్నా హము సఖులును లేరు
ఒంటరిగేతెంచి వచ్చెడి సుతుడు
తనయుని కెందైన తగు గారబములు
మురియుచు తం్షికి ముద్దు
చూపుదురు
మురహరి దయద ప్పె మురిపెంబు
దప్పె .
తండి లెనీ బిడ్డ తరుణి నా సుతుడు
యేఈ-దును విధిని!
యేమ సేయుదును!'
అనియిటు తలపోయ నారాజు
సుతుడు
మోద ముడిగి వచ్చి ముందర నిలచి .

584 6 కాటమరాజు కథలు

తల్లికి సాష్టాంగ దండము బెట్టి, నిలచి మొక్కిన చాలు నెమ్మది నాకు
తనయుడు మొక్కిన తరుణి - తల్లి పల్కిన విని తనయు డిట్లనియె:
యరమాక తల్లి నీ గర్భాన తగనొప్ప బుట్టి
కొడుకును దీవించి కోమలెత్తుకొని తల్లికి మొక్కిన తగదనవలదు
“ఆరయ బట్టావుల ఆయ్యరో! నీవు కన్నతల్లికి [మొక ౫. కొపాడు హరుడు
అరితి వంచగనేల అబ్బుర పట్టి హరిహరులకు మారు అమ్మ తల్దండి
నీతోటి ఘనులును నీకన్న ఘనులు నామాట విగవమ్మ ననుగన్న తల్లి!
కనుగొని నీకును కరములు ముడువ సొరిది దుఃఖముచేత సోలుచున్నావు
వసుధీశపుత! యేల వాలి నాతోను జెప్పమ్మ నఇగన్నతల్లి
(మొక్కెదవు

యరనూకసీత,తన భ ర అడియారములతో
-. సాగుమానము' సేయ సిద్ధపడుట
సుతుడాడు మూభక్ట సోది... 1". _పుణ్యపూ నీరాడి మాజ్హైదువులకు

యిట్లనియె: _ చేకొద్ది దానముల్‌ చేసెడి వరకు
“భానుని సమతేజ భట్టాలరాజః ' ._*” ఘాటుగా తెప్పించు ఘనసోర తరులు

ఆడియారములు వచ్చె . కురుచగా నరికించికొని తెచ్చి వేగ :
ఆయ్యవద్దుండి పొందుగా గుండాన పొసగించు
కమ్మయు వబ్బెను ఘడియుండరాదు “కొడుక
భూషలు వచ్చెను భూనాథు నుండి చాలుగా నుంచుము చమురు
పొందుగ గుండము పోవలె నేను. కడవలును

తనయుడా గుండంబు (తవ్వించు వేగ పసుపు చీరను గట్టి పెనమౌ వరకు”

రణభూమి కేగి తండి క శేబరమును తెత్తునని భట్లావుల
రాజు |పతిన సేయుట "

పొలపొల దుఃఖించి భూపతిసుతడు “అడియారముల గూడి ఆయ త్రపడగ
తలి పల్కు=లు. -విన్ని తనయుడిట్లనియె: తగునమ్మ యరనూక తల్లి రో నీకు

యరనూక రాజు కథ 585

ఆమ్మ నీగర్భము నందున బుట్టి పతిలేని గుండాన బడుదువా తల్లి?
తండ్రి లేకను నంప ధగ్మమా నీకు? యిలమీద నీ మోము 'విధి

అచ్చట మాతం(డి అణగి వుండంగ యనుకొనుము
చచ్చెదనంటవు చాల నాళల్లి: పొలతి నీగర్భాన వుట్టివందు లకు
పపాణేశ్వరుని నెడబాసి నాతల్లి పతివున్న రణముకు పరగ నే బోయి

భావ్యమే గుండాన పడగ వోయమ్మః నీతావునకు తండ్రి నే గొనివ త్తు
భట్టు తెచ్చిన సము పరగ బుచ్చుకొని జోకతో యుద్దర జోడుగా జేసి

వేడుక పైనమైతెవరు మెచ్చెదరు అంపెద గుండాన కన్మరో! వినుము
సతిపతులును గాల జత గూర్చు తల్లిరో నక్నంపు చైస్యము యంలో
హరుడు |

రణభూమి కేగవలదని యరసూక సీత కుమారుని
| వారించుట

ఎ ,3

భట్టాలర్లాజ్ఞు తా పరగ బోవ్నదన కనుగొన కదనము కడుభీతి నొదవు
వెలది యిట్లనె మోము వెలవెలబోవ! . యథనూకొపతిని సీ వేకవీరవఫ"
“కటకటా! భటాల: కన్నకుమాఠ। - .“వెరపు -లేకేవిధి వెదకెదు కొడుక
యెటుల బంపుమ నిన్ను యెవ్యరు లేక సొరిది గారణమున సోలి భూతములు
పగవాని రణముకు పంపి నేనిచట ' మరిమశీ యెదిరించి మార్కొను
యెటుల వోర్తును ప్కుత! యేతీరు ' “తనయ.
చెపుము కలనిలో మూగియు ఘనళక్తు లుండు
వరుసతో వినరమ్మ వో కాంతలార తరముగా దన్యులు తగభూమి

పరగ నా పుతుడు పెనమైనాడు బొరగ
వలదని చెప్పుడు వామాక్షులార భూపతి మీతం డి భూపుల జంప
నెలవుగాదు కొడుక నిన్న నికంప కట్టలుగా నుండు కలను పీనుగులు

నెలకొని తొమ్మిది నెలలు నే మోసి కుంభిణి కరులును గూలె పిలమీద
కనిపెంచి యీడేర్చి కడగండ్లు బాసి గుట్టలుగా నుండు కొండ పొడుగున
కలని కెట్టంపుము కన్నక్షుమార రౌతుల తీజీల రణమున నరక

586 కాటమరాజు కథలు

ప రెవాటుగ నుండు వసుధనంతటను శ్రీహరి దయద ప్పె చేటొనగూడె
ఆట [బహ్మరాక్షసులా రణభూమి బసవన్న వర మిచ్చె బాలిక కలిగె

దారి చుట్టుక యుండు తరలక పాపపు దైవము పరభూమి జూపె
యెపుడు ఘనతగా (శ్రీకూర్మ క ళ్యాణ ములకు
ఆటువంటి రణముకు పుతసంతత క్‌యి పుడమీళగరుండు

అయ్య నిన్నిపుడు యేక వీరాజ్ఞచే యిచటి కొచ్చితిమి
యేరీతి బంపుడు యెరిగియుండియును యేనుగునాథు కొండిటను తావాయె
పశిబిడ్డడవు తండి భట్రాలరాజ రాజుకు, యేక వీరను నమ్మితి మిట
పోవద్దు రణముకు పోవద్దు కొడుక వద్దన పంపాది వైళంబె విడిచి
బంధుల నెడబాసి వచ్చితి మిటకు వల్పవ పతి దెచ్చి వసుదరకు నిడితి

కపటనాటకధారి కెట్టడి చేసె న్నాతండి నిన్నంప నా

పంపాది నెడబాసి పెనమైవచ్చి చిన్నితనయ
(వొప్పుగా కలనికి వొప్పి స్తి విభుని) భూపతి శోకాన మునిగి యుండగ
పంపితిని కుమార పట్టపురాజు పుతశోకము వేర పుట్టించెద వటర

భట్టావుల రాజు తల్లి కీ ధైర్యము చెప్పి తన్ను దీవించి

పంపుమనుట
ఆని యిట్లు గనతల్లి ఆడుమాటలకు దాడివెట్టియు కొండ దగ్ధము చేసి
ధీరుడు తల్లితో ధీరతలు పలికె పోరిలో తెగటార్చి భూపతుల నెల్ట
పూనియు నీతిని బుట్టింతు వీవు ఖం|డింతు వారిని ఘనశ క్రి
పగవాని నిలనెందు పట్టే సాధింతు మెరయ
మాతం|డి పగవాడు మహిమీద య్యెరభూపతి వైవు యెందరుండినను
నెదుర వేనేగ పొలియింతు వెదకి పోనీక
విడువక మార్కొని వెసవాగ్ని తెగువ దేవేందదాడి దివిజులు మెచ్చ
దృంతు తెచ్చెద తం డిని తెరగొప్ప యిటకు
పగవారు తండిని పట్టిదాచినను నోమకాసురుని జంపి సౌరిది వేదములు

చలమున పోరాడి సాధింతు నేను దెచ్చి [బహ్మకు యిచ్చు దేవుని
వాత హతముగ నరికి ఆలములోను . | పగిధి

యరనూక రాజు కథ

వచ్చెద తం|డితో వల్ణవ తల్లి
అమ్మరో నన్నంపు ఆలము కడకు

పసిబిడ్డడని సీవు భావించకమ్మ
పసి బిడ్డడే గాడ పరశురాముండు

కా ర్రవీర్యుని జంపె కామధేనువుకు
చిన్న వాడని మది చింతింప వలదు
అబలవు బాలుడంచడలెదు నీవు
బొలుడై పుట్టియు పవన పుతుండు
భానుని కబళించి పట్టడా మున్ను |

597

చిన్నవాడని మది చెదరనాడెదవు
చిన్నవారలు గార శ్రీ కుశలవులు

హయమును బంధించి యారాము
కెడిరి

సేనల గూర్చిరి చెలగుచు వారు
పసివిడ్డలే గద పణతి నాతల్లి
సామెత లెంచగ చనె పొద్దు చాల
అంపవే రణముకు అమ్మ దీవించి

ఆంపిన నేబోయి అయ్యను దెత్తు

యరనూక సీత కుమారుని దీవించి పంపుట

సుతుడాడు మాటకు సుదతి
యరనూక
గజ గజ వణకుచు కాంతయిట్లనియె
“యేమని దీవింతు యెట్లు
పంపుదును
గట్టిగా నిన్నంప కలుగదు మనసు:
చంద శేఖరు డిటు సమకూర్చె పుత
యేలాగు పంపుదు యరనూక
తనయ
యేమని దీవింతు నేమందు విధిని”
'“తల్రిరో! పంపవే తర్ణిపోవలెను
పతిమాట లాడకు పరగ (పొద్దెక్కె
అయ్యపాదములాన: హరి హరు
తోడు!
నాతోడు! పంపవే నను గన్నతల్లి!
తల్లిరో। నేపోయి తర్చిరాక మును
తమక మెక్కితి వైన

తె 9మూర్తులాన !
పరమేశ్వరుని యాన! భట్టరయ్యాన! ”
ఆనలు వెట్టిన అమ్మ తా జూచి
కొడుకును దీవించె కోమలి తాను :
“కోరి సంజీవిని గొబ్బున దెచ్చి
నట్టి వీరుడు హనుమంతుని టోలి
పనిబూని పోవయ్య! భట్టాలరాజః
శంకలేకను తండి సమర భూమికిని
శీ ఘమే రావయ్య! శ్రీధరులు కృపను
భీకినొందకకు కుంభిణులు శోధించి
పరిణాన రావయ్య! పర మెళు

కృపను”

ఆనిఖబిట్టు దీవించి యాదవకాంత
పొమ్మని సెబవిచ్చె పు'తుని కపుకు
అమ్మ మాటలుగొని అంజలి జేసి
ధీరుడు భట్టాల దీవరు డపుడు
కడు వేగ రణముకు గదలగ దలచి

ర్‌ి9 కాటమరాజు కథలు

బిరుద చల్చడమును బిగువార దొడిగి ఆదిశ కివి గంగ! అమ్మరో! నీవు
హనుమంతు కాశి తా నాపయి గట్టి వెంబడిపదవమ్మ యలమంచి గంగ
చెరుగు వీడిచి కట్టె చల్వ ధట్టియుము అనియిట్టు (పార్థించి అంపెను సుతుని
వ(జంపు తళుకుల వంకి మొలజెకి్మ- అవ శ్రచే "సెలవంది ఆ రాజఘనుడు
భీకరముగ నందె బిరుదు కఠార్‌ తేజిపె గూర్చుండి తేజంబు మెరయు
అరిచేత బట్టుక అమ్మవద్దకును ల ఛ| తచామర ములు చేర పట్టగను
చనదెంచి [మొక్కిన జనని తా జూచి అందలాల్‌ పల్పకీ లారాజు వెంట
ఆత్మలో |పార్థించె హరిహరు వేగ: గొనకొని కొలుపంగ కొమరుడు
“సూనృత (వతులార ! వెడలె

సుర దేవులార: పుల్తాల కేశవుడు పొరి హయమెక్కి-
నా వరప్యుతుడు నా ముద్దు కొడుకు రాజు వెంట నేగె రభసంబు మెరయ
కలనికి వస్తుండె కాయుడు మీరు

వరివారమ్లును . వెనుకకు పంపి భట్టావులరాజు ఒంటరిగా

యుద్ధభూమి "కేగుట

భైరవ నరవను- భటాలరాజు తండిని వెదకియ తర్హి వచ్చెదను
అశ్వమును:దిగెకు ఆపియు రాజు _ మాపొ రేపో వత్తు మరిది కేఠవుడః”
పరువడి-భట్టాల భానుకేజుండు . అని పల్కి కేశవు తా రాజ ఘనుడు
పల్పకీ లందలాల్‌ పరిహారము గని- -పరిచరుల్‌ ధొరోలును పరగ కేళవుని
“పరిణతి రానేల పరివార మీవు తానెక్కు తేజిని దళముల నెల్ల
సంపద యొద్దను జతనమె యుండు తిరుగనంపియు రాజు ధీరుడు కదిల
ఆడవారుండిర్‌ అబలల తోడ భై రవునడవను (పళయాగ్ని బోలి
పెదండు రాకుండ (పజలుండవలెను వారిధి హనుమంతు వడి దాటినటుల
ధీరుడ! కాపాడు ధీరత మెరసి ఒక్క_డె భట్టాల వనుధీశ సుతుడు

ఫౌంచుగా యిరువుర౭ పోనేల యనిరి తగ ధూళి పెలేచి ధరణిపై గప్ప
ఒక్కూడనే సోవు టుచితంబ యగును మంధరధీరు డె మహిధర మెక్కి-
యేనుగ్ముపళునుల కేతెలచి నేను పరువడి రణమును పరికించి జూచె

యరనూక రాజు కథ

దట్టమైన గుడార్జు ధఠ మేరలేక
హీరాశయె యుండె ఏకవీర అని
కనుచూపు మేరను కదనము జూచి

589

పర్వతమును డిగ్గి పార్థివసుతుడు
కడువేగమున వచ్చె కలను దగ్గరకు

యుద్ధభూమి వర్ణన

ఉన

మనుజ సంచారము మరియేమి లేక
దొరకొని మృగములు దొడ్డగా వుండె
యెలుగులు పులుగులు యెసగ
, . వరుదులు,
చిరుతలు తోడేళ్ల చేర్తి గుంపులుగ
లెక్కలేని మృగంబు లెల్లడ ముసిరి
మనుజుల భశకించి మరి మత్తుచేత
చొక్కుచు మృగ:ఎలు సొరిది
యా
చప్పరించుచు రక్త జాలును దావి
కాలుచు రొప్పుచు గంతులు వెచు
చంగలింపుచు పొర్దు చలగి
యూ కలను
కదుపులై యుండెను కదనంబు
నిండ

కలము

వాటికి వెరవక వల్చవరాజు
ధిక్కారించుచు తాను ధీరత మెరసి
యిలపయి గదనము వఏీక్షింప సాగా
కొట్టి వేసిన బొంది. =
(కొవ్వుదొబ్బలును
గుట్టల రీతిని కూలు పీనుగులు
దరిదప్పి వొరిగిన దళములు
మెండు

. కన్నోజ రౌతులు కాలారి మూక
, పక్కెర తేజీలు పరగ రాహుతులు

కలనిలో వారిగిన గజములు
తరుదు

కరులను నుగ్గాడి మునులను బొడువ

బోరు కొండలరీతి పొర్ణాడుచుండె

>
.

మచిమేర తేలిక దూలెను తరుచు.
కొండ గుండెలు కరకు

వెం టుకలు
కాళ్ళును కీళ్ళును కరశిరంబులును
నజ్జులె యుండెను నడి కల్లు లోన
బోయలు చెంచులు బోరియు లెస్స
బంతులుగా కర్ణి పడియుండిరంత
పికళలు డొక్కలు | పేగులు దెళ్ళి
వేళ్ళును కొళ్లును వెన్నెముక లును
చెక్కులుగా నరుక శిరసు

...ప్కురెలును
కుప్పకై వ వడి యుండె క్యంభిన్ని! మీర
వెల్లి నిండినట్లు హేరాళఘగను
పీనుగు మొండెముల్‌ పెక్కులు

వుండె

590

భట్టావులరాజు రణభూమిలో తండి కశేబరమునకే
ఎదుకుట

డాసి యా బొందుల దగ్గర కొచ్చి
వయ్యను తండ్రిని వర్ణించి చూచె.
యీ రూపు గాదిది యిచ్చోట లేడు
కటకట పడుచును కదిలెను రాజు
ధరమీద వొరిగిన దళముల నెల్ల
విడల దీసియు తండి వివరించి
చూచె

చెండాడి చెల్రిన సేనల నెల్ల
తర్హదీసియు జూచి తండ్రిని గనక
పొగులుచు నా రాజు పోయి

ముందునకు

కళదప్పి పడివున్న కాలారిమూక
పడదీసి తండిని పంగ జూచియును
చీకాకుగా నున్న చిక్కెడబాపి
వెదుకుదు తండ్రినీ యె తి చూచుచును
అందున గానక నా రాజ ఘనుడు
దరికొను దుఃథాన తల్పడిల్లుచును
పొలకలై పొలిసిన బొందుఆ దెచ్చి
పొసగించి తమతండి పోలిక జూచి
సీకి ంచి తం డిని యీ రూపుగాదు
పోవుచు మగుడుచు పొక్కుచు నంత

తిరిగి వచ్చుచు తండి తీరెల్ట జూచి

భట్టావులరాజు కనకనందుల పెంట రణములో మరణించిన
మామలను చూచుట

ధీరుడై రణమెల్ల ధీరత వెదకి

కనక నందుల పెంట కదిలె నారాజు
వీరళూరులు గూలు విధమెల్ల జూచి
పంజుదాళ్ళ బిగువ పన్ని గుడార్హు
శిలలేని గుడులుగా చేడ్పడి యుండె
గోపాలకులు బడె' గుడహార్హ ముందు
కసిగంద గాయాలు కత్తులు నాటి
సమిరిన తిరుమండ్లు చందము జూచె
"_ దిగ్గజముల వంటి తిరుమండు లెల్ల

మగ్గిన విధమెల్ల మరి మరి జూచె
వగచి దుఃఖించెను వల్థవరాజు
““&ిరుమండల మామః। ధీవరులార
వగుసగా పోట్లు మీ వక్షము నాటి
వొరిగితి రిలమీద వో మామలార
శంకలేకను పోరి శరములు నాటి
చెల్లితిరో మామ! చెలగి యిలమీద
మదయు క్త రిపులను మద మణగించీ

జల

యరనూక రాజు కథ

మహిని రాలితిరి మట మామలార!

మీరు

ధర ణిశుడా తండి దగ్గర లేడు
యెచ్చట వొరిగనో యరనూక

591

మె తోడుబుట్టువ మీనాక్షి మిసల
వలపోయుచున్నాది వనర మా తల్లి
తర్జిపోవఠె మామ తండిని

గొనుచు

తండి అయ్యయొ్యు మామలార। అయ్యను

చెప్పుడు మామలు శంకేల మీకు
కలలోని తం|డిని కానంగ రేను
యేమి తెల్పరు మీరు యెచ్చోట

ఏడిచి .
వొయ్యన మీరిట వుంటిరి మామ!
రాతి కావచ్చెను రాజు కన్పడడు””

నుండె అని పలాపించుచు నచ్చోటు కదిలె

ఏకవీర పెంట రణభూమి వర్ణన

ఏక వీరాపెంట కేతెంచె రాజు
మహిని యా కదనము

కరగ్రాశ పికుగు కండలు మెసవి
సౌకు చు శివమాడు సొరిది

యా కలను
కాకిసీ ఢాకినీ చలగుచు కలను
కేరుచు నార్చుచు కేకలు వేయు
చిల్లర భూతముల్‌ చెలరేగి వచ్చి
యీదులాడుచు ర క యేరులలోన
వాటికి వెరువక వల్రవరాజు
కూరు డె రణమున చొచ్చి పోవృుచును

వెదుకగా రణమును యెటువలె నుండె

హతముగా నరికిన. ఆశ్వాల' బారు.

i 1
| a

కూలిన శవములు గుజ్జరి దళము
సరదార్హు దొరలును సామంతవరులా
మడిసి గుట్టలు పడె మహిమీద చాల
మేర లేకుండెను మేదినంతటను
పెనుగుట్ట లె యున్న పెద్ద తేజీలు
ఫీకర రాహుతుల్‌ బిరుదుమన్నీలు
పోట్రచే రణమున పొర్దుచు నుండె
దవడలు పండ్డును దండ చేతులుసు
నరికిన భుజములు నర్చిని యొడలు
కడలేక యుండెను కల్లి మధ్యమున
కొంకులు నరికిన ఘోటకాలెల్త

పంబ దన్నుక యుండె పారిపోలేక
తెగివడిన తలలు తేలిర క్తమున
మీసాలు యెగ వెచు మేటుల్లపగిది
అటువంటి రణమున ఆ రాజఘనుడు
వెదకుచు నడకాచు యిటునటు చూచి
చీకాకు కరముల చిక్కెడబొట 3

రర్టిలి

బిట్టుగ తం డిని పేరున బిలిచె.

_ రట్టిడి ర ణశూర? భట్టాలరాజు
అరుదుగ చూచెను ఆ కదనమును '
తేరులు సాఠధుల్‌ తెగిన గొడ్లులును
పల్లకీ లఆదలాల్‌ భదకరులును _.
తొండముళ్‌ తెగి కూలేె దొడ్డగుట్టలుగ
వాగె బీగువు దప్పి వాహనంబులును
పొర్ణాడు చుండెను పుడమిపె మిగుల
మావటీల్‌ గూలిన మదకరులెళ్తి

కొండలవలె తిరుగు కొమ్ము టేనుగులు =

కట్టలుగా గూలి కాలారీ జలము. తన
మిట్ట పల్లము గతి మెడిని యుండె

మందు పొగలు దాకి మరి వీరవరులు '

సందులు పిడిలియ సమిసి రచ్చటను
వింటికోపులు జిబురు యినుప జీరెలు

కాటమరాజు కథలు

కేళాలు గెజాలు కీలు కత్తులును

పొడి పొడిగా విర్గి పోగులె యుండె
బల్లెముల్‌ యీటెలు బాణకి తులును
కై జార్దు వంకులు కంచుటర్లెలును
కచ్చు పెచ్చుగ నుండె క ల్లిమధ్య మున
బొతులె పడియుండె బొరి గుడ హార్టు
చంద గుడారులు చం. దహారములు
సమరమునను బడె సంకులముగను
భేరీ డఉమామీలు పెద్ద బూరలును
తుడుము నగారాలు తుదిమేఠత లేక

“కుప్ప లే-వడియండే. కుంభిణినంత

శింగిణుల్‌ తరకసాల్‌ బిరుకతు లెల్ల
సరగ కుప్పలు గుండె సందులేకుండ'
బాణాలు వడి దాకి బారులు మడిసి
హరాళ మె యుండె యేకవీరవని

భట్టావులరాజు తండిని గానక ఏకవీరను (పార్థించుట

కను మేర "రణమును కన్నుల బూచి
ఆళ్చర మును బొంది ఆత్మతా దలచె:
“అవర యో అనిచేయ పహాూరునికె .
= తగును
నరునికి సాధ్యమా నరయ
| యీ రణము
కంటిని రణమును కన్ను లనిండ
కలిలో తంగ్షిని కానలేనై తి
తండడిని డె తని తల్లితో పలికి
_ కడుచేగ వచ్చియు కానలే నైతి
ఆయ తఫడకుండ ఆనలు బెట్టి

యెదురు చూడుమనంటి

యరనూక నమ్మ
కన్నుల తం|డిని గన నైతి కలను
మాయగప్పెనా యేమొ మరి

యిట నాకు

యేమందును విధిని యేమిసేయుదును
ధీరుడె నిలచియు దిక్కులు జూచి
పరులు నా తం|డిని పట్టగ వెరచు
యేనుగునాథు కొండేక పీరీవు
సర్వేశ! శంకర! సర్వలో కేశ:
భూపుల గూల్చియు భూమిని వొరిగ

యరనూక రాజు కథ 598

చూపుము తం, డిని సురలోక వినుత వీరశూరుడు తండి యిచ్చోట గూలె

గాంభీర్య ధనుడగు ఘనుడు ఆరులతో పోరాడి హతమాయె
నాతం డీ తం|డి
పోరాడి సమిసెను' భూనాథుడిచట చూపుము మొక్కె-ద సుందరి నీకు''
వెదకిన కనుపించ డెచ్చోట నైన అని యిటు శోకాన నడలి యారాజు
కానరా తం! డిని కలనిలో మీరు _పార్థించె నేక వీర్పరశ క్రి నెదను

“సుందరి పరళ క్రి సురులక తల్లి
భట్టావులరాజుకు ఏకవీర (పత్యకమగుట

బెడదంపు మిడి|గుడ్డు పెద్ద కోరలును దేవాది దేవతుల్‌ దేవేం్యదుడాది
నాగభూషణములు నందుల కడెము వీక్షించ వెరతురు వీరులీరణము

తరుచు వీరజడలు తామరరవిక నడిరా తీ కావచ్చె నడిక ల్లు లోన
చేత కాసపు గిన్నె సింధూర బొట్టు కపక నెదకేగ త ౪౪౪ 8౫
ర ఎఆణుం ర బ్ర ఉఊబర గే ఖో ఎ సంర ుకలపు ఏ
ఇదం. అ ఆలయ. మెం నైట చు ర cri ge ఎ
పర్వళాకార మై పరువున వచ్చి తీరిమింతు వురకింతు తథ్యము
రాజు యెదుట నిల్చి రమణి యిట్టనియె: చెపుమ
“యెవరవు నీపేరు? యెవని నా యాజ్ఞచేతను నరుడ శక్తులిటు

పుతుడవుః యేమనకున్నారు వెరతురు నాకు”
సుర,లెన రణమును జూడ వెరతురు

భట్టావులరాజు ఏకపీరతో తరకవాదము చేయుట

పెళ్ల పెళ నార్చుచు పలుకగ శక్తి తలనిండ జడలును 'తాడుల వలెను
వినియను భట్టాల వీకశేఖరుడు మెలియించి పలికేవు మేదిని నీవు
చెదరక నెదురగ చేరి యిట్టనియె శక్తుల మొనగత్తె చెప్పుము పేరు
“గంగవో. గౌరీవో గద్దించి పలుక తరుచు మాటలు మాని తర్చిసోవలెను

౨౦

594

కుంభిణి నిల్చియు గుడ్డై రబేతు
చలగ నీరంకెల శంక లేదు మరి
హరి హర |బహ్మల కవతార మైన
పరళ కిని గొలిచెడి వల్చవుల మేము
రు దగణాదులు రూఢిగా మెచ్చ
భదమౌ లింగము [పమథుల మేము
మందరధరు భ కమాన్యుల మేము
రుడుపు వెరపు లేదు జరిగి

పోపొమ్ము

పాములల్హాడగ పరువులు బారి
చేష్టలెల్లను వీడి శ క్రి పోపొమ్ము
వంటరి యీకల్రి వనిత వెద కెద
తలచూప వెరతురు దానవు లెల్ల
నీకు నే వెరతున నిలిచి యున్నావు
మాతల్లి యరనూక మదిరాకీ తాను
ఇచ్చు కాయ తమై సిద్దము 2డ
యిపుడె వత్తునటంచు యింతికి జెప్పి
వెదక వచ్చితి రణము యరనూక
పతిని
కనుపడడు మా తండి కల్లి
మధ్యమున”
అనియు భట్టాలరాజాడు మాటలకు

చఆగ యా దేవియ చలమున పలికె
''యెవరోయి నరుడ! నీవెదిరించి
పలుక
పూని పల్కెద వీవు పుట్టుక వినుము
నారూపు గుర్తించ నగున నీ కెపుడు
హరి హర (_బహ్మాదు లంతము

ఇ

అప్పుడు

కాటమరాజు కథలు

మాతినై బెంచితి మహిమను
జెన్నొంద
యేరూపు యెగుగుదు విలలోన నీవు
అరగంగ నారూపె నవనెల్ల నేనె
గంగ మీ యిలవేల్పుగను పల్కెద
వీవు
ఆరూసపె నారూపు ఆలించి వినుము
సూర్యుడు చందుడు సొరిది
తార లును
సురలును నారూపు సురరాజు నేను
నరులు నీ లోకము నాగలోక మును
గగనంబు దిక్కూలు కలయ నారూపు
'పళయ వాయువు నేను పరిపూర్ణ మేను
కారణం జమదగ్ని కామిని నైతి
పరశురాముడు కొశుకు
పరంజ్యోతి నెను
కలకంఠి యరనూక గారాబు కొడుక
కాచితి నిందను. క మణించి నిన్ను
పరవారు నై తేను పారదోలెదను
రాజ సుతుడ వౌట రానిచ్చి తిటకు
కాపాడి తిందనుక కరిగ నా మనసు
మన్నీల దొరలను మహిమీద గూల్చి
వారుగుచు మీతండి వాయ్యన
నన్ను
యేకవీరా యనె యరనూకరాజు
అతడు తల్చుటవల్ల నాత్మ నుప్పొంగి
కాపాడితి రణము గౌలె తకుండ
వొరిగిన తండిని నొగి (బదికించి
మాటలాడించెద మహి రధములను

i!

యరనూక రాజు కథ ర్‌రిర్‌
అమరంగ కొలిపింతు
నానంద మొద
కడమ శక్తుల కెల్ల ఘనభోగములతొ
కల్పింతు కొలుపులు కల
విధంబు నను
తుష్టిగా భ కులు తుదిమేర గాగ

జరిగింతు నమ్ముము శంభునితోడు

పరగంగ తర్షి-తు భార్గవ పురికి
యేరీతి కొలిచెద వెరిగింపు”
మనిన
అను శకి మాటల కా రాజఘనుడు
కల కల నవ్వియు ఘనుడిట్టు
లనియె!
“నాతండి యరనూక నమ్మిన వేల్ప
నాతోడ తండ్రియు నరయ మాట్లాడ
మరి వేగ వినవమ్మ! మాతరో!
నిన్ను

ఏకవీర భట్టావుల రాజుకు తండ్రి కశేబరమును చూపుట

ఆ చోటు కదిలెను ఆ రాజభునుడు

గర్భ నిర్భేద్యమౌ గాయముల్‌ నాటి
గాలము లింగన కలనిని జూచె
పంతము రౌతుల బారులగూల్చి
పెయ్యల కోనేరు వొరిగింది జూచె
శంక లేకరులను శిరములు దుసిషి

ఆరాజు మాఒల కలది యాశళ క్రి

కలకల నవ్వియు కడు సంతసించి:

““పదవయ్య భటాల పట భదుండ!
టబ టె

చూ పెద తండ్రిని సురుచిరమూ ర్తి!””

ఘనుని వెంటనిడుక కదలె రణముకు

వివరింప నారణ మేవిధముండె:

మెల్టెలు జాజులు మరువము తావి

కురువేరు దవనము కూడిన తావి
కమ్ము కన్తూరి ఘనత జవ్వాటి
ఘుమ్మను వాసస కుంభిని వెలయ
గరిమెతో యాదవ గజములనంగ
వీరులు వొరిగిన విధమెల్ల నపుడు
పేర్మి నేకవీర (బియమున జూప
మఘమోటకముల నరికి గొరకలు నాటి
ఆజిలో వొరిగిన యాదవుల్‌ జూచి

శశిధరు వారంత చెల్లుట జూచె

మట్టుగ పోటులు మకుటము నాటి
మాధవువారలు మడియుట జూచె
తీరుగ నందర తిలకించి చూచి

ఆచోటు కదలెను ఆ రాజఘనుడు
సంగటోయిన వారు సారంగువారు
కనకనందుల వారు కల్పంద్దువారు
కలనిలో గూలిన క్రమమెల్ల జూచె

““పందుము వారికి బల్లెముల్‌ నాటి
క.

జ |
: ఓ 1,
ఖని + |
శ, క్ష
rt" t
yu శ
.

596

రాజువద్దను వొర్లె రావయ్య చూడ
చీకాకుగను పోట్లు శిరముల నాటి
వొరిగెను తిరుమందు వరులను జూడు
జడదారువారును శంభునివారు
పశుపతి వారలు భదాక్షువారు
కూలిన గోపుల గుంపును జూడు
భార్షవువార లు పయ్యలవారు
వొరిగిన ఘనులను వో రాజ! చూడు
అందరు గూలిన ఆ చోటు చూచి
దాపట చెల్లిరి దాయాదు లెల్ల
వలపట చెల్లిరి వల్పవులెల్ల

సొందుగా భట్టుల భూనాథ రమ్ము
రాజుణ నరికియు రాశిగా జేసి

పూసి యీ టెలపోట్లు పొయిపుగా నాటి
పులిముద్దు రాఘవ భూపతిమాడ
చొరిగినా డీతని ఎవెనము జూడు”
అని యిటు దెలుపగ నా రాజు వచ్చి

మేనమామను జూచి మిగుల దుఃఖించె:

కాటమరాజు కోథెలు

“తిరుముందుల ఘకుడ!

దివ్య! పతాపః!
వొరిగితివా యిట వెరుల జంపి
మేటి యీటెల పోట్లు మేనెల్ల నాషె
అయ్యక డ వరిగితివి అనిలోన

మామ

వనరంగ కుడి భుజం వల్ణవపతికి
కుడి భుజము విరిగి కూలితే మామ!
బావ మరిది వీవు బంధుడ వీవు
బారులు తెగటార్చి బల్లెముల్‌ నాటి
అండ బాయక చెల్లి తయ్య
యిచ్చటను
తం, డిని గనవలె తర్గిపోఎలెను”
అని యిట్లు ఆ రాజు నడంగ జూచె
అనియెసు యెకవీరాతని జూచి:
“అడలకు మీ తం డి నవనిశవరుని

చూతువు రి'మ్మన చురచురవచ్చి

తండి కశేబరమును చూచి భట్టావుల రాజు దుఃఖించుట

ధరణిపె వారిగిన తండిని జూచి
యెలుగ తి భట్టాల
యదుకులాధిపుడు
తన తం డి'పె బడీ తానేడ్వసాగ:
“పుట్టిన తావులు భూములు విడిచి
చెల్రితి విటులను చేసెను (బహ్మ
కంఠము ర క్రము గమ్మియు నుండె
పోటులు నాటియ వో కన్నతండిః

కాణాచి యలమంచి కడజేసి వచ్చి
యేనుగమల చెల్టి తెరనూక తండి!
యెదురొమ్ము రక్తము యేరులె పార
యీచెలు రొమ్మున విరిగియు నుండె
బల్రైముల్‌ నాటెను బహుగను తండి
కదిసిన పగవార్ని ఖండించి వైచి
కుంఖిణ్హి పె యిటు కూలితే తం, డి
తమ్ముల బంధుల తగ నెడబాసి

యరనూక రాజు కథ

యిచ్చట మరణించితే తండి సీవు!
దండిగా రిపులను ధరణిపై గూల్చి
దండచేతులు నొచ్చె తండిరో సీకు!
గొదకొని రాజుల ఘోరాజి గూల్చ
గొరకలు నాటెను గోపాలమూ ర్తి
జొత్తుగ రకము జొబ్బిలుచుండె
[పదర ముల్‌ కడుపులో బార
నా తండి

వాలాయము రిపుల వసుధను గూల్చి
మరఫిరంగీ గుండ వొరిగితే

తండి!
తొడిగిన వజాంగి తుత్తురుమయ్యె
తూపాకి పోటులు దూరె నా తండి
కొంతియో దేహంబు కందువారివది
పరబాణములు నాటి పారె నా తండి
పుతడి జంధ్యము ఫోగులు తెగియు
చెదరి పడుండెను కారీరముందు
భాసిల్లు మెడనున్న పచ్చపతక మును
వాసిగ ర క్రము వన్నెయె యుండె
పెరిగెను చౌకట్టు [పేలి ర క్రమున
కనుపించకుండెను కన్న తం|డిపుడు
వురరము ర కము నుబుకునుండె
వుక్యూటలుగులు నాటె వుదరాన

తండి:
తండిరో! నేనెంత తల్పడించినను
తలయె చూడవు దయలేథ నీకు
పలువరించినగాని పలుకవు నాతొ
దళము గూర్చుక తర్హి రాననియు
అభిగితివో తండి! ఆలుక్తేల నీకు,

597

పలుకవు నాతోను పంతమా తండి!
దండ యెవ్వరు నాకు దయలేద
తండి!
యేమనకున్నావు యరనూక తండి!
పలుమారు ఆడలిన పలుకవు నాతో
వూరకుండుట మీకు వుచితమా
తండి!
సమరంబునను నీవు చంపగ మిగులు
పగతు రెచ్చట నుండె వలుకుము
తండి!
పోరాడి రిపులను పొలియింతు
' తండి!
యెంతయు తలపోయ వెరనూక
తండి!
కాలుడ నుంచితి పట్నాన నన్ను
అయ్య! నీవెంటనే నాజికి రాగ
చెక్కుదు రణమున శ|తులనెల్చ
వీరపతి వత యరనూకదేవి
కేమని జెప్పుదు నే వార్త జెపవు
తాత యేల్‌ యలమంచి
తర్చి పోయినను
[పజలెల్ల వచ్చి నీ పరిణామ మడుగ
యేమని జెప్పుదు యరనూక తండి!
అల్పుడు పల్రైకొండాతురత వచ్చి
మామ యేడని యడుగ మరి
యేమి జెపుదు?
అయ్య నీ చెల్లెలు అత కొమరమ్మ
మాయన్న యేడన మరి
యేమి జెప్పుదు?

598

ఆవుల పోతాజు కర్థాంగి లక్ష్మి
పావని శిరిదేవి బావ యేడనిన
యేమని దెలుపుదు యరనూక

తండి?

కాటమరాజు కథలు

కరుణ యెంతయు లేదు కన్నె త్రి గనవు

తంగడి నీ యొద్దను తర్షక యిపుడు

విడి నెద (పాణంబు యిప్పుడు
॥ చూడు”

ఏకవీర యరనూకరాజునకు [పాణములిచ్చుట

కలనిలో భట్టాల ఘనవిశాలుండు
కడు దుఃఖమున బల్కు ఘనసురల్‌
వినియ
సోమవంశప్త పతుల్‌ శూరులు వీరు
కనుగొన తెంపుచే కల్రిమధ్యమున
తెంపు జేసె నటంచు దేవతావరులు

హరుడు విష్ణువు [బహ్మయాళ క్రి

కనిరి'

“పలికించు రాజుకు [పాణములిచ్చి
ముదమున సుతునితో భూపతి
నిపుడు
ముచ్చట లాడించుము మునిరాణి
నీవు
అని దెల్సి కనక రథ మంపిరి సురలు
అని డెల్ప వినియును ఆ యేక వీర
మాయ రూపిణి శ క్రి మహినుతో
నప్పుడు
సొతిది శరీరము జొచ్చె వేగంబె

ముదమొప్పు రాజుకు మూర్భయు
వీడ్రె
ఆజిలో పోరాడి యా రాజ
ఘనుడు
అలసీ ని దించిన యటు మేలుకొనెను
శరములు నాడించి కదలె నట్టిట్టు :
వురమున ర కము వుబుకుచు -నుండ
తనయుని వంకను తాజూచి రాజు
పుతుడౌట నెెరిలగి భూనాథు డప్పుడు
అదరియు వుతుని అక్కున జేర్చి.
మొగము తప్పక జూచె ముచ్చట దీర
పలుచని చెక్కి_ళ్లు పట్టి తా జూళలె
వీపున చెయి జేర్చి విన్నటనాన
కనుగొని పుతుని కడు చిన్నకురులు
వన్నెగా దువ్వుచు వరుసతో చేత
తనయుని తోడను తండి
యిట్లనియె:

యరనూకరాజు పుతునితో సంభాషించుట

ఫో పత! భట్టాల ఆయ్యరో! నీవ

యెట్టుల వ స్తివి యెవ్యరు పంపె

యరనూక రాజు కథ

కూడుచు మృగములు కూతలు
వేయు
మేరబేకను వుండె మేది నంతటను
వీటి శాకల కెర్వు కిటువంటి రణము
యేరీతి వ స్తివి యేడేండ్ల కొడుక!
బాలుడ నెంచక పణతి మీకల్లి
పనిబూని యెటువల పంపె కుమార!
నోములు సుతునికై నోమి మీతల్లి
తనయ నిన్కని పెంచి తానోర్యలేక
కలని కెట్టం పెను కన్న కుమార!
పిబిడ్డడని నిన్ను భావించు కొనక
యీ దండి రణముకు నెట్టంపె తల్లి?
బిట్లు శవములు పిక్కుటీలు చుండు
వసివి బెదరక వల్లవ రాజ
మదిరాక్షి మీళల్లి మనసెట్టు శరిగె
యెంత కఠినురాలు యీ కల్లిలోన
వెరపు లేకెటువ సి యదుకులాదీశ;
రాతీ గుండియ తల్లి రణము కెట్టం పే?
రుడుపు లేకెటువ సి చక్కని
| కొడుక!
ఆతీలీకర రణముకు ఆయ్య నిన్నంపి
యెటులోర్చు కొనె నయ్య యెలమి
మీ తల్లి?
కొడుక నిన్నంపియు కోమలి సీత
గండెటు భరియించి కుదురుగ
/ నుండె?
యెంత నిర్ణయురాలు యరనూక డేవి!
కడు చిన్న బొలుని కలనికి బంపె
కలసి నుండి భటులు కానంగ రాగ

_ 599

కన్నీరు బెడితివో కమ్మలు చదిపి
నామీద _పేమచే నాయయ్య స్సీవు
ఆపదపడి వసి ఆబ్బురపు
కొడుక!
ధరణి వె ఫొరిగిన దళముల జూచి
దద్దరిల్లి తొ పుత దాహ మొందితివో
అల్ల కల్లోలము నగు కల్రిలోన
బాధ నొందియు వసి భానుపతాపః”
అని యిట్లు రణములో అ రాజఘనుడు
తనయుని తోడుత దయతోడ బలుక
పరగంగ తండితో పలికెను
సుతుడు
“నరనాథ। యరనూక। నాతండి!
నీవు
వక్కడ విచ్చోట వొరిగి యుండినను
యెట్లు భరింతుముః యెవ్వరు దిక్కు!
ఆప్తుల వచ్చిరి హరివంశమెల్ల
సమరంబు జేసియు సమసి రిచ్చటను
నరనాథ; గనవ సి ననుగన్న
తండి!
ధరణి కుమారుడె దనరినందులకు
తం డిని వెదుకని తనయుడు
యేల?
బవరమునను నాదు (భాంతెల్స దీర
యీరీతి పొడ గంటి నిప్పుడు నిన్ను
చల్లనాయె ను తండి సంతసమాయె
చెడ్డవి రణ ముని జెపుదువు నాకు
జలధిలో మత్స కంబు చరియించునట్లు
కూర్మము గిరిని తా కుంభించినట్లు

600

వో అయ్య రిపులను నురుమాడుదేను
తరమైన పంప్పాది తరలియ మీరు
తర భట్టరయ్యను వరమడిగిటకు
తనయుని నిచ్చెను తనమూ రి నేక
హరివంశమున బుట్టి యవతార మైన
ఆలము కెరుతునా ఆయ్యరో నేను
శంక యేలను తండి! చెలగి
యీ రణము
తండి! నీ భుజబల్మి తద్దయు గల్లి
సమరంబు కెరతునా జననాథ!
తండి!
తం|డికి గల పగ తనయుడు దీర చ
అవును ధర్మంజని ఆవని
పల్బు-దురు
మాతల్లి యరసీత మధురాయతాక్షి
తమకము యెొక్కిన తగ నాన బెట్టి
వనరంగ రణముకు వచ్చితి తండి
కదనములో నిన్ను కనుగొంటి
తండి
చెప్పుము పగలు నీచి త్రమునున్న
యే రాజు వచ్చెను? యెవ్వరు యెదిరెః?
వేవేగ వినుపించు యరనూక తం|డి!
పట్టుదు వేధింతు పగలు యీడేర్తు
కపటముంచకు తండి
కరకంఠునానః
యెర్ర భూపతి వంశ మెందరునున్న

కాటమరాజు కథలు

మరుగు బెట్టక నాతో మరివేగ జెపుము
చంపుడు గెలుచుడు సమరంబులోన
కోటలు దుర్గముల్‌ కోలాహలము గ
చెటుల యేనుగుమల చిచ్చును బెట్టి
మగిడి వచ్చెద తండి మరివేగ జెపుము
ఆయ్య నీ సెలవిచ్చి ఆంపుము నన్ను"
ఆరీతి పుతుడు ఆడు మాటలకు
పుతున కెరనూక భూనాథు

డనియి;
“అడిగితివి పగలు అయ్య నీవిపుడు
చెప్పెద వినవయ్యః చెలగ సీవిపుడు
కారు చిచ్చుల రీతి కలనిలో నెదిరి
సరిగ పోరెద పతి సమసెను

అడుగొ
ఆతని సహోదరు అలతి పరాకములు
కనక నందుల పెంటగల తమ్ము లెల్ల
చెల్పిరోయి కుమార! సేనలతోడ
యిప్పటికి రిపులు యెవ్వరు లేరు
కలడె[ఠపతికిని కలిగిన సుతుడు
పేర్ని నేనుగుమల పెరుగుచు నుండె
ధీరుడ పురికిని తిరిగి పొమ్మిపుడు
యెదురు జూచును తల్లి యరనూక

సీత”
అని సుతునికి బుద్దులన్నియు దెల్సి
కొడుకు తొడను మూర్చ గొబ్బున
జొందె.

యరనూక రాజు కథ

601

యరనూక రాజాదుల కశేబరములను ఏకవీర
పట్టణమునకు చేర్చుట

తండి మూర్చిలగాను
తనయుడు జూచి
గట్టిగా తండ్రిని కరముల బట్టి
కన్నీరు బెట్టుచు కట కట ఆడలి
ధరణిపె నటువుఠచి తాజూచీ రాజు
పరువడి శ క్రితో పలికె నీలాగు
“భావింప మునిరాణి! భార్గవు తల్లి!
పరదై వమవు సీవు పర (0)
జ్యోతివమ్మ!
ఆదిలించి బెదిరించి అయ్యను జూపి
తడవు బల్కించితి తగునమ్మనీకు
తద్దయు మాతల్లి తరుణి యరసీత
యెదురు జూచుచు నుండు
వెగపోవలెను
పలుచనాయె యిరులు బయలాయె
దిశలు
[పేమతో వేడెద యేకవీర నిను
రాజును బంధుల రథముల పెన
యెక్కాంచి నందర వేగంబుగాను
ఘన హయంబులగట్టి కడిలించు
వేగ”
రత్నాల పల్లకి రాజును వుంచి
యేకవీరాంబ తా వేగంబె తాను
కలిలో గూలిన కడమ నందరను
భట్టరయ్య కృపను వె కుంఠ మంపి
“వినవయ్య భట్టాల వికమళాలి।

త ర్జింతు రథములు తడవు లేకుండ
అప్పుడాడిన మాటలివి తప్పరాదు”
అని పల్కి రాజుతో నామె శకులను
పేరు పేరున బిల్చె యేక వీరపుడు
“*ఖాంకరి; మీనాక్షీ! చండికాదేవిః
బోరున రండు పూటోణులారిటకు
పులిముద్దు రాఘవ పుణ్యాత్ముడితడు
పూని నడ్పించుడి పుష్పరథమును
పెద్దమ్మ! చౌడమ్మ: పల్పజడలమ్మ!
తీరైన చక ని తిర్మందు వీరు
పరగ యీ యరదముల్‌ బరుపుడి
మీరు
చెంగట కూనమ్మః చెలగ మారెమ్మః
క లకంఠు లారిపుడు ఘన వల్లవులును
గల అఆందలములను కడువేగ బట్టే
నడువుడి రాజుతో'' నన శక్తులెల్ల
కలకల నవ్వుచు [గక్కున వచ్చి
యేకవీరాంబయు వెలయ శక్రులును
పన్నిన రథములా పల్లకీ లెల్హ
పట్టుక వెనాన పరువడి నిలువ
అంబ తా పెనమై యా రాజు వెంట
భట్టాల రాజుతో బాగొప్ప ననియె
“పీ తండి రథముపై మీరెక్కు.
డిపుడు
రణభేరి వేయించి రథము
నడ్చింతు”

602

అన విని రాజు తా నరదము యొక్క
జంయూ యని రథము చలగంగ
తోలె
ఆటువెన్క పులిముద్దు ఆధిపతి
రథము
పొందుగా వుటమెగిసి భూమిపై
నడువ
తిరమందు లరదముల్‌ త్మీవమె
కదిల
పరగంగ శకులు బారులు దీర్చి
ఘనముగ నడువగ గగన మధ్యమున
గల దేవతులు జూచి కడుచోద్య
మందె
“వనర భట్టరస్యామి వర
(పసాదమున
వసుధను జనియించె వంశ వర్ధనుడు
యీతడు హరివంశ పృథ్వీవరుండు
కలియుగమున వీని కథ నిల్చు”
ననుచు
మెచ్చి సురలు జన, మెలత యేకాంబ
వచ్చె భార్గవపురికి వనర తెలవార
పురి సమీపంబున పొదలు పూదోట

" జాజులు గొజ్జంగి సంపెంగ విరులు

కాటమరాజు కథలు

వికసించు మల్లెల విిరవీగు లత
వాటంపు పొన్నల వరుసను లతలు
మారేళ్లు నేరేళ్సు మంచి వెలగలును
చింతలు మామిళ్లు చీగురాకు పొదలు
తఠృుచుగ నుండెడి తరుల నీడలను
రాజు రథము నిల్చె రణభేరి వెచి.
రాజును భట్టాలరాజు దెచ్చెనని
గుబ గుబ లాడుచు గుంపులు గూడి
పరువులు బారుచు పట్నపు _పజలు
తము గొనవచ్చిరి ధైర్య (పతాపు
కడమ వారరదముల్‌ [గక్కున నిల్చి
పులిముద్దు రాఘవ పొన్నల నీడ
ఆందర నుంచిరి ఆరటుల నీడ
కనక రథమున నున్న ఘనుని
యర నూకు
వుతము నుంచిరి వృ షమునీడ
దీవించి భట్టాల ధీరుని తాము
గొల్లున నార్చియు గొబ్బున కదిలే
అదృ్భశ మాయెను ఆ శకు లెల్ల
యేక వీరేగెను యేనుగుమలకు

తండ్రిని తెచ్చితినని భట్టావులరాజు తల్లికి నివేదించుట

అంతట భట్టాం ఆ రాజ ఘకుడు
తల్లికి జెప్పంగ తా కదలనచట
వేడుక తోడుత యరనూక డేవి

పసుపు చీరను మోము పలుమారు
తుడిచి

ప ప
(పకా బరుండిన పట్టి నెత్తుకొని

యరనూక రాజు కథ

ముద్దాడుచును తన ముదితల గూడి
వీణెలు మద్దెళ్ల వెలయ సన్నాయి
జతగూడి వాయించ చలగు భోగమున
ఆటల పాటల నటు (పొద్దుబుచ్చ
ని ద వేగింపుచు నీరజనే, తి
తన విభు నడియాలు దగ్గర వుంచి
కన్నుల జూచుచు కండ్ల కద్దుకొని
సారెకు నివ్వాళి సఖయలు పట్ట
కాంతీయొ సొమ్ములు కన్నులజూచి
యరనూకదేవి తా వెలదుల కనియె:
“తరుణులాఠ! వినడు ధరణీ
విభుండు
సొమ్ములు నెడబా పె జోడునుబాసె
రాలేదు పుతుడు రణమున కేగి
మరియు చందుడు (గుంకె మలిగాను
| "డివెలు
తం డిని గనగొన తనయుడు పోయె
రాలేదు యెటులొకో రమణు
లారికను
సుతుడె న రాలేదు సూర్యుడు
పొడమె”
వెడబడు చెరనూక వెలది యటుండ

కడువేగ భట్టాల కంఠీరవుండు
ఆనువుగ నగరికి ఆయన రాగ
చూచియ చేడెలు చురచుర వచ్చి
“అమ్మ!నీ తనయుడు యాదవ
ఘనుడు
ఆల్లడుగో వచ్చె నవనీశ సుతుడు”

608

సుతుడు వచ్చె నటన్న
సుదతి యరనూక
గద్దెపె నుండియు ఘనుని వీక్షించి
దిగ్గున లేచెను దీనతతోడ
“కామిను లారిదె కలిలో నుండి
చనుదెంచె కొమరుడు సరగువ మీరు
పట్టుడు నివ్వాశి పై దృష్టి దీసి
దిగ దిగ దీసిరి దృష్టి గోపికలు
నెలతలు పట్టిరి నివ్యాశి నంత
తనయుని కెదురుగా తల్లి తావచ్చె
ఆమ్మను కనుగొని య రాజ ఘనుడు
తలవంచి తల్లికి దండము బెట్ట
వందనమిడు సూను వదనము జూచి
ఆదరమున తలి ఆక్కున కేర్చి
“తెచ్చితివా తం డి! దేవు నావిభుని '
అవు పువ్వుల క్‌ేను ఆచ్యుతు కేశ
పులిముద్దు రాఘవు భూపతి మరిది
అందర రెచ్చితివయ్య న్నా కొడుక ! "
పుతుండు
వగ్రవిక ముండు
యెచ్చోట నున్నాడు
యరనూకరాజు?'
త్రి పల్కగ విని తనయు |
డిట్టనియె:
““అమ్మరో! మాయయ్య అరులతో
పోరి
వొరిగి

వలురాజు

అలసి ని దించిన టవని'పె
( రా టు

604

మరియు నీతోడు తీరుమందులు
మువురు
రణమున పోరాడి రణభూమి వొరుగ
వారిని తం|డిని వనర దెచ్చితిని
చూతురు పదరమ్మ
సుదతు లందరును"

కాటమరాజు కథలు

అనిన కుమారుని హర్షించి తల్లి :
“'భట్టర పరమేశు వరప్వుతుడవుగ
ఆందర దెచ్చితి వనినుండి యిటకు
భట్రాలరాజ! నా భాగ్యము షండె
జగమున నీపాటి జనులెవ్వరుండు?”

యరనూకసీత భర్త కశేబరమును చూడవచ్చుట

ఆని యిట కొమరుని హర్షించి పలికి
మగువ మాటాడుచు మరి వేగ వచ్చి
బంగారు గద్దెపై భామ కూర్చుండి
దాదులు పెట్టంగ ధరియించె నగలు
పట్టుచీరెను గట్టి పణతి యందివ్వ
వామాక్షి నడుముకు వడ్డాణమిడియె
పశిమించు క డియముల్‌ పద్మాక్షి
| .కపుడు

బాగొప్ప పాదాల పణతులు యిడియె
తతిరాకుటోడి యద్దము చేతనంది
నీరజనే తియు నీడ తాజూచె
కామిని తన రూపు కడు
| వేడ్క_జూచి
కలకల నవ్వియు కామిని పలికె:
మునుపటి కన్నను ముద మొప్పె

రూపు
కడు వేడు జూడుడు కామినులార!
పోరులో నా భర్త పౌలిసిన వెనుక
చేటుకై యిటులుండె చేడె నారూపు
మదనవర్ణిభు డట మారేళ్ళనీడ

కొలువుండె పోదాము కోమలులార!

అతివలారః పదుండు ఆలస్య మేల?”

నారీమణీయు పలు,)_ నాతులఎదరును
కలకల ధ్వనులను కదలి రందరును
అటువెన్క_ తిర్మంద లతివ లందరును
అధిపుల గన్గొన ఆయ తపడిరి
పు తడి బొమ్మల పోలినయట్టి
రమణులు యరనూక రమణి
తోడుతను
వీరుడి తనయుడు వెంటను నడువ
వనితలందరు వచ్చె వనములోనికిని
చూచెడి _పజలెల్ల చుట్టుక రాగ
తరలాక్షి తన విభు దగ్గర జేరి
“చూడుడు నా విభు సుందరులార!
పరగ ళాలలొ నిద పరత నొందినటు
చల్లని నీడను సరసత నుండె

నే వచ్చు టెరుగడు నేడు నా విభుడు
ఆకిలో పోరాడి ఆలసెనో లేక
పలుక లేకుండెనో పణతులారిపుడు
రక్ష పచ్చడమెల్ద రక్షమున తడిసె

యరనూక రాజు కథ

పట్టుక రారమ్మ పట్లు
తనువునంటున్న ది తడిసి రక్తమున
మెల్టన దీయరే మేను నొవ్వకను
పట్టు పచ్చడమును పె చారకప్పి
తన విభు మోమును తరుణి వీక్షించి

టు పచ్చడము

405

గంధము కన్తూరి కలిపి దెప్పించి
కడుభ క్రి నెజనూక కఠరములనంది

పొలతి గాయములకు పూసె

నిండుగను

యరనూక సీత వలపోత

తరుణి విభుని వద్ద ధరణి గూర్చుండి
ముఖము తప్పక జూచి
4 ముచ్చటలాడె
భామ విభుని తోడ భాషించె ముటుల:
“యేమయ్య [పాణేశః
యరనూక రాజ!
నునవిని వినవైెతి మరిమరి దెలుప
జగడము వద్దంటి సర్వధా మనకు
యెరుకుల విడుమంటి విను
పార్థనంటి
మాట యిటులాయె
కడకు
హోరగ్రకు వలడంటి పోతివి వినక
పగవద్దు పంపాది పదమంటి రాజ!
హితులతో యలమంచి కేగుదమంటి
తమ్ముల |గననైన తర్షవు పురికి
పరిణాన బాలుల పంపా,ది పంపి
కన్నవారలతోడ కలుపవు సుతుల
అన్నదమ్ముల బాసి అరుదెంచి

వినవే తీ నా

పంపా ది నెడబాసి పరభూములొచ్చి
పరులను ననిగూల్చి పడితివి క అను
యెరుకులు నీ పాలి యెములైరి
నాథ!
పరిపరి దెలిపితి |పాణెశ! వినవు
వక్షము పోట్టుచే సల్వవరాజ;
వసుధను గూలంగ వాసి నా
(బహ్మ?
మెడచుట్టు రకము మెత్తుకవుండె
కడు దేహమెల్లను కందువారినది
బల్రైము పోటులు బాటలె యుండె
భట్టర స్వామి సీపాల లేడాయె!
యలమంచి గంగ నీ వెంబడి రాదు
తగ యిల వేల్చెటొ దాగెనో నాథ!
కలకల యెడలేక కాయుదు ననన
పాపపు గంగ నీ పాల లేదాయె!
యమురాలు యేక వీ రెంబడించినను
యేనుగుమల గూలి తెరనూకరాజ!
వాపోవు బిడ్డల వారించవేమి?
దయలేక యున్నావు ధరణీళ! నీవు
పసిబిడ్డ లెల్లరు పలువరించెదరు

603 శాటమరాజు కోథలు

యెవరికి వొప్పింతు యేమి పొలయెండ నీమీద పొలసెను రాజ!
చెప్పవుగ ఆలమున కేగిన యాదవు లేరి?
మల్లటించెడు సుతుల్‌ మాటాడవేమి? కొలిచెడి పరివార గోపాలు లేరి?
తనయులపె [భాంతి తలకె నారాజః సరగ నీవెకె్మడి స్వారీ గ్యుగమును
నేరేళ్ళ సీడను నిదుంచుచుంటి వైరులు చెక్కిరా వల్టమ్మ తనయ,
యెటులోర్చుదును నాథ; యేమి ఘోటకా లేమాయె? గోవు లేమాయె?
చెప్పవిక భూనాథ వ స్తివా పుతునివెంట
మెతని పరుపులేక మెనెల్ర నావ్వ తగు ణాంధవులు యెల్ల ధరణిని గూల
ధర పండి యుంటివి తరువులనీడ తగదక్కి- వ స్తివా వలురాజపు తః

తరముల బంధువుల్‌ ధరణి ధరణీశ। నీవెంట తర్ది రాననుచు
జనులును పలుకవా! యేమయ్య! పాణేశ!
వగచుచు నుండిరి వారిని జూడు నాతొ

జాగాయె పలుకవు బాలుల జూడు మేలాయె పలుకవు మేదినీశ్వరుడ |
మన సెట్టు కరుగదు మనుజేశ నీకు: కదలి వచ్చెద నేను కడ్నుప్రొద్దు లేదు
వాలలక్రై రాగ పరభూమిలోన భూనాథ నేబోయి భువిజనులెల్ర
సరవి భట్టరుస్యామి సంతాన మిచ్చె సరవిని జూడంగ చను దెంతురాజ! "
రవధూళి నీమీద రాలియున్నదిగ

సాగుమానము చేయుటకై గుండమును [త్రవ్వుడని
యరనూక సీత ఆజ్ఞాసించుట

తదయక విభునితో తగ ముచ్చటాడి మపియెంచ తరమోన మన

చయ్యన లేచెను సభియియర నూక కింతణే సె
ఆవు పువ్వుల వెంగ, ఆచ్యుత లింగ, పదపద” మంచును పణతు లందరును
పులిముద్దు బేశమ్మ, పొలతు పంచ వాయిద్యముల్‌ పరువడి
లందరును మోయ
తెరగొప్ప నాథుల తిలకించి చూచి తామర చెరువుకు తర్చిరి వేగ
“విమయ్య వోబహ్మ! యిటుల కనుగొని |పజలంత |కమ్ముక రాగ

(వాస్తివిగ సుతుడును తోడురా సుదతులెల్లరును

యరనూక రోజు కథ

శ్రీ మమె వచ్చిరి చేరి కాంతణతొ
కనుగొని భూమికీ కరములు మొగిచి
భాషించె యరనూక భ క్రితో నిలచి
“9ివశివ! మహదేవ! (తర క్షకుండ।
హరహర! శర ణార్జినయ్య!
మహదేవ!
తరులును గిరులును తగ సాగరములు
నదులును నిధులును నన్ని జీవులను
పొందగా తుష్షిని పోషించు దేవః
నను బోవు దయతోను నాథుని
జేర్చు''
ఆని వేడి వుప్పర్ల నచటకు బిలచి
చాలిన వస్తువుల్‌ సక లము నిచ్చి
“అన్న లాఠాః గుండమును
వేగమునను
[తవ్వుడు వేగమె తగ (పొద్దు లేదు”
అని పల్కి వుపష్పర్ప నంపియు మగడి
తన కుమారుని బిల్చి తరుణి
యిట్లనియె

607

“కేం దెప్పించు గక్కున బోయి”
తల్లి పల్కగ విని తనయుడు లేచి
పరగంగ పరజనుల్‌ పట్టపు (ప్రజలు
పరువడి వనిశేగి భట్టాలరాజు
మంచి గంధపుచెట్టు మరి

యే పెతరులు
తగు పెను మద్దులు తరులు పట్టించె
తామర చెరువుకు తరువులు దెచ్చె
కురుచలుగా నర్కి. కూర్చె యేపెలును
తరిగించి గుండాన దాపిరంతటను
మంచి గంధపు తరుల్‌ మరి

చందనములు
గుగ్గిలం | మాకులు గుండాన గూర్చి
పుణ్యాహవాచనం భూసురుల్‌ చేయ
అగ్నిని గొనివచ్చి నట వుంచి రరత
ఘన తెలకుండలు కడను బెట్టించ,

భట్టావులరాజు తర్మడికి దహన సంసారము చేయుట

పతి నందలము సతి పట్టించెనంత
స్యారిబోయిన రాజు చనుదెంచినట్లు
కొలిచెడి పరివార గోపాలవరులు
దొరలును మన్నీలు తొలగక రాగ
(పేల్చి తుపాకులు పెట్టుగొల్పగను
భేరీ డమామీలు బిరుదు వాద్యములు
ఆరూఢి [మోవగ నవని ఘూర్జిల్ల

శీ ఘమె తెచ్చిరి ఛెరువుదగ్గరకు
ఆందలమున రాజునవనిపె దించి

భూసురుల్‌ తగు [కియల్‌ పూని యొనర్చ

గోవుదానము లాది కోరినవెల్ల
భట్టకు ద్విజులకు పరివార ములకు
కామధేనువువలె కామితార్థములు

కరుణతో నిడి విభు కణకులపెని

609

సుదతి తా పెట్టించి సుతుని కిట్టవియె కొరవి తలకిందిడి 'మొల్లున అడలి

“రావోయి! నా పుత రాజశేఖరుడ
తనయుడ మీ తండి తలచిచ్చుపెట్టు'
అమ్మ పల్క-గ సుతు డల్టనబోయి

జలము మట్టి పాత చయ్యన నుంచి
కడవ భుజము బెట్టి [(గక్కున వచ్చి

కొరవి చేతను బూని గొబ్బున తాను
దీనత ముమ్మారు తిరిగి తా వచ్చి

భుజమున కడవిడిచి భూమిపై వరిగె
పు తుడు అడలంగ పొలతి యరనూక
ఆడలేటి తనయుని అక్కున జేర్చి
కన్నీరు దుడుచుచు కడువూరడించి
“రాజాధిరాజ! యదురాజకుమార!
నాయనా! ఆడలకు నాతంిః నీవు'

యరనూక సీత సాగుమానమునకు ఆయ త్తపడుట

తన సుతు నిట్టుల తగ గారవించి
కదలెను యరనూక కాంత వేగంబె
సౌగులుచు యదువులు బోరున అడలె
ఆవుపువ్వుల తిరుమ, అచ్యుత కేశువు,
పులిముద్దు రాఘవు పొందుగా దింా
ఎ?! ఎడల బౌంసు లంటి
తగు పియలొనరించి తగువారి వలన
కణుకులు రగిలించి కదలి రందరును
నియమొప్ప నా సతుల్‌ నిమ్మలనీడ
పన్నించి తమకాలు పరువున వచ్చి
రాజశేఖర కాంత రమణి యరనూక
పన్నిన తమకము పణతి తాయెక్స్కి
ఆటపాటల వారలందరు వేగ ,.
తమతమ విద్యలు తగులీల దెలుప
జత గూడి వాయించి సరసవాద ములు

పాతధారులు పొడుచు
బహువిధంబులను
వివిధ గర్మనెరయ విలసిల్లెనచట
పట్నాల పల్లె ల (పజలెల్ల గూడి
గా. గట్టు, జల) ఎచ్చి
_ , ఇరునూ!. కొ ౨త నెల్ల -ఎనె
అలి వేణిని చూచి నన్ని దిక్కులను
అతివలు యిరుగడ ఆకుచుట్టివ్వ
తమ్మ పడిగ చేత తరుణులు పట్ట
కడిగి వింజామరల్‌ కాంతలు విసర
వల్లవ తీరుమంద వనిత అందరును
త తరపడుచును తమకము చుట్టు
పొగులుచు నిలిచియు
పొలతులుండగను

యరనూకసీత కూతురు నాగమ్మకు చనుగుడిపి
ఊర డించుట

= పొరిపొరి నాగమ్మ పోరు పెట్టుచును

తల్లి కి చెయి చాపి తరుణులవద్ద

యరనూక రాజు కథ 609

అలమటింపుచునుండ ఆతి వెలు దెచ్చి తనర పోషించెడి తరుణులు

“అమ్మః నీ కూతురు ఆకలి గొనెను యెవరు?
బాలకు చన్నివ్వు భాగ్యపుతల్రిః' యెవరికి వొప్పింతు! నేమందు విధిని
అనుచును కూతును అమ్మకంగివ్వ యెవ్యరు జూతురు! యెవరు

కూతురు నాగను కోరి. నెత్తుకొని బెంచేరు!

చెక్కిళ్లు దుడిచియ చెలగి ముద్దాడి గారాబమున బెరిగె ఘనముగా బుట్టి
చనువుగ యతనూక చన్నిచ్చెనంత కడ తల్టిదం డిని కరవు జేసికొని
“తనివిదీఠగ కుడువు తల్చిరో। నీవు దరిలేని సుతలై రి తనయరో! మీరు

యెడమాయె కూతురా! యేల అమర ముత్యపు చిప్పలనెడి సీ కనుల

చూజెదవు తీరుగ కాటుక దీర్చువారెవరు?
పాపపు దేవుడు బాపెనే తల్లి! దేవుడు యిటుజేసె దిక్కేది యికను”
పసికూనః నాచిన్ని బాలనాగమ్మ! త ల్లిచన్నుల పాలు తనివిగ గుడిచి
కన్నుల నీళ్ళిడి కడు చూచెదేమి! అమ్మయెదనుండి ఆల్లాడసాగె

యెన్నడు పొగులవు యేలనే తలి! అల్హాడు తనయను ఆతల్లిజూచి
గండు తుమైదవంటి ఘన కురులకును కూతురు చెక్కిళ్ళు కోమలి చేత

సారెకు జలమార్చు సభియలు నుండె తడవుగ నులుముచు తరుణి

పోరును మాన్సెటి పొలతు లుండిరిగ ముద్దాకీ
రమ్మని చన్నిచ్చు రమణులు నుండె “సంతోషమాయెనా చక్కని
చక్కని నాతల్లి! సఖియ నాగమ్మ: తనయ;
తల్లిలేదని నీవు దైన్య మొందకుము తీరెనా రుణమెల్స దేవుని యాన!
తలిదండి లేరని దగ్గరదీసి ఆపద యెరుగవు ఆలరుచున్నా వ '

యరనూక సీత తన బిడ్డలను పెంచుమని వదిన ప్పల్లమ్మను
కోరుట

అని యిటు తలపోసి యా రాజకాంత “యిఎధరు వార! నాయీ ముద్దు

తమకముకుండియు తరుణుల బిలచె సుతుల

39)

610

యిచ్చెదగొనరమ్మ! యీడేర్చరమ్మ!
భార్గవసతులార। భద్రాక్షులార!
బాలల పుచ్చుక పాలించరమ్మ:
పయ్యావులవార! పందుములార!
యిచ్చెద బాలల యీడేర్నరమ్మః!.
గాంగేయుని వార! కల్పందువార !
కన్న బిడ్డల నితు కని పెంచరమ్మ!
కనకనందుల వార! కరుణతో మీరు
ఆదరించుడు సు తలనందుక మీరు
మల్లెబోయిన వార! మాధవులార।
బాలల చేకొని (బదికించరమ్మ।
కొండగొడుగు వార! గోపాలువార!
కొమరుల యిచ్చెద గొబ్బున గొనుడు
పచ్చిపాలావార! పశుపతి వార!
పొండుడ్తు బాలల పోషించరమ్మ!
మట్టావుల వారః మదిరాక్షులార !
సిరి బాలల నిత్తు చేకొనరమ్మ!
(శ్రీధరు వారలు! చింతల వారు!
కడు బాలరను యిత్తు కడతేర్చరమ్మ
జడదారు సతులార !. శంభునివార!
'తల్లిలేని.ఘుతల " దరే జేర్చరమ్మ!,,
ఆరీతీ యెరనూక అతివల విలువ
వల్పవ తిరుమందు వనితలు యెత్తి
తమక ము దరినిల్చి తరుణి కిట్టనిరి
“ఓ యమ్మః వినవమ్మ!

రీ యెజనూక

కాటమరాజు కథలు

అతివల కేరికి అర్భకు లివ్వ
హర్షించి యుండరు అర్బకు ఎమ్మః
టోధించి యె త్రిన పోరు చేసేదరు
పూబోణి కిప్పించు పుల్హమ్మ సతికి
యితరుల కై నను యిమడరు
సుతలు"”
మగువల మాటలు మరివేగ దేవి
తరుణులందరు విన తగ నిట్టులనియె
“ నాతిరో పుల్లమ్మ; నా మేనవదినెః
పుచ్చుక బిడ్డల ఫొలతి యీడేర్చు
రాజ మారుగ జూడు రాసుతు తల్లి!
అమ్మ! నీ కూతురు అతివె
సూరమను
భట్టాల పతికిచ్చి పరిణయ మొనర్చు
సుదతి నాసుతుడు సుతుని
కేళవుని
తోడుగ బెంచియు దొరలను వేయు
నామారుగా పెంచి నాగమ సుతను
తరుణి నీ పుతుకు తగ పెండ్రిజేయ
సరియని పుల్హ్పాంబ సంత సించగను
పరగంగ యరనూక పణతి నాగమను
పొందుగా ముద్దాడి పొలతి పుల్తమకు
యిదొ ఆని అఆందిచ్చె యింతి
యరనూక

బాలల నొప్పిచ్చి భామ తా నడలె
ఘోరున నడలిరి గోపకాంతలును

యరనూక రాజు కథ

యరనూక సీత బిడ్డలను భక్రిరన్న కప్పగించుమని చెప్పుట

ఆదట యరనూక అడలుట మాని
కనుగొని పల్కెను కాంతల తోడ!
“సఖియలార! కుమారుడు
శంకరమూర్తి
పరుస వేది జడల బంధించు గురుడు
పర్వత మల్జప్ప భక్తుడె పుథై
భ కుని చేతికి బాలల యిచ్చి
పదుడు భక్తుని వెంట పంపా ది
వేరుపు6కి
యలమంచి కేగుడు యాదవులంత
నెలవుగాదీభూమి నేర్పున విడిచి

611

కదులుడు యలమంచి కరకంఠు
| వెంట”
పలికిన యరనూక పడతి మాటలకు
పణతులందరుగూడి భామకిట్టనిరి:
“కోమలి యరనూక గురుతెట్టు
తెలియ
యెటుల గు రింతుము యదు
జంగ మూ రి
పంప్మాది నెడబాసి పెనమైనపుడు
బాలుడుగా నుండె పశుపతిమూ ర్తి
యెవ్వరి నెరుగము యెట్టి త్తునుమ్మ”'

యరనూక సీత భకక్రిరన్న గుర్తులు చెప్పుట

ఆమాట కెరనూక అప్పు డిట్టనియె;
““ఆమ్మలారా! వినుడు '
యదుజంగమూ రి

భూతేస గురువున. పోలికల్‌ దెలియ
గురుతులు పరికించి గురుతు

చూపుమని
ఆనవాల్‌ భక్తుని అడుగుడు మీరు
పొస్తగ గుండమువద్ద పొన్న

లున్న విగ
తియ్యని మామిళ్లు తీగె మల్తెలును
కమలచెరువు చుట్టు కమ్ముకనుంగె
కన్నె కొలను వావి గట్టున వుండె "
నాలుగు మూబల నంది మూర్తులును

పర మేశ్వరుడు పచ్చి పార్మ్యము
నిఅచి
గోటెడు వీభూతి గుండము మీద
ఆయ్య తాచ ల్లీన ఆందిరు జూడ
పొలిసిన గుండాన పొగ తెలి కెగయః
నందులు పల్కు-ను నాల్లు దిక్కులను

ధారుణి కంపిల్లు తరువులు కదలు

యేకధ్వనిగ గంట లెలమిని (మోయు
అవి మీకు గుర్తులు అమ్మలారపుడు
బాలలు మీరును భక్తుని వెంట
కదలుడు యలమంచి

- కలకంఠులార !”

సేం

జీ

612

యరనూక రాజు కథ

యరనూక సీత దొన ధర్మములు చేయుట

పరగ గుర్తులు చెప్పి పణతి
యరనూక
కడు వేగ దెప్పింఛె ఘనవసు తతిని
గోవులు వస్ర్త్రముల్‌ కొరలేని ధనము
రాసులు బోయుంచి రమణి యరనూక
కొల్పగా ద్విజులకు కోరిన వెల్ల
దానముతిచ్చెను తరళాయతాక్షి
మగువలు యిరుగడ మరివేగ నిలిచి
పలికిరి యరనూక పణతితో నపుడు
తర ళాక్షీ యరనూక తమకు
ధిగుము
కూటమునకు నేగి కూడి రావలయు
నన దిగి స్నానము నతివ యొనర్చి
తన తోటివారితో తర్హి కూటముకు
వనితల వచ్చి.'చీవాణము చొచ్చి
సఖియణు కూర్చుండె
= జముదాణమునను
తాళ వీగములి శ్వ దాదుల కిచ్చి
దాదులతో చెప్పె తల్లి యరనూక
“యేకగడు తనయుడు వెలయ
బాలుండు
ఘనవస్తువులు శనకాంబర ములును
వుండె పదిలముగ వుండుడు మీరు'

“ఇ తేసి యిటు దాదుల క ంతయుదెల్సి

చి తరు [పతిమల సిరిగల చెలులు

థీ ఘమె వచ్చిరి చెలియ లందరును
పొంగుచు నుబ్బుచు పొలతు
లందరును.
పొలుపుగ సీఠాడి పొన్నల నీడ
పుష్పపు గంధము బోటులు గొంచు
సరగును దేవిపై చల్లిరి తాము.
పసుపును గుంకుమ పణతులుదెచ్చి
వరుసగ దేవిపై వనితలు చల్లె
ఆంగరంగము భోగమాట పాటలును
ఘనముగ జేయుచు కమ్ముక రాగ
తరుణులు వచ్చిరి తరువు సీడలకు
కనక గచ్చురుగుల కాంతలు వుండీ
పజల నందర బరాబరులు చేయించి
కనకపుటకుగున గౌరిని నీలిపి

పదివేల చేటలు పరగమాడలును
పదివేల చీరెలు సరగ భూషలును

చాలగ దెపహ్స్‌ంచి సభియ యరనూక
గొరినోమును నోమి కథయెల్ల

విసియు
పొందుగా (వాహ్మణ పొలతుల వీలచి

సఖి పంచిపెస్సైను సకల వస్తువులు
చీరెలు రవికెలు చెలున్నగ నిచ్చె
చూబెడి. ప్రజలకు సుదతి యరనూక

యరనూక రాజు కథ

618

యరనూక సీత సాగుమానము

అటు వెన్క. యళనూక అందరికి
_మొకిగా
పట్టుచీర విడచి పసుపు చీరగట్టి
వనర పూబంతులు వయ్యన జుట్టి
కదలె గుండమునకు కొంతల గూడి
ఫణతులు గుండముల్‌ (పదక్షీణించి
సురులను _పార్టించె సుందరి తాను
“భక్తుడు వచ్చిన పరగ సురులార
ధరణిపై పల్కుడి తలగక మీరు''
అనియిటు సురులను ఆమె
ధ్యానించి
చప్పున క ట్రై క్కె సలి యజఅనూక
గుబగుబ తాడుచు గొబ్బున నగ్ని
మింటి పొడవుసాగి మెలగుచునుండ
భక్రితో నగ్నిని [పార్థనజేసె
“దేవాదిదేవులు స్థిరముగ నీవె
సర్వజగము సీవె జలధులు సీవె
తృణ కాష్టములు సివె తుద మొదల్‌

సీవె

అయ్య! నీవే దిక్కు
ఆవతారమూ రి!
పరువడి వచ్చిరి పజలంత చూడ
దేవ వనెకొని తేజస్వరూప
మేదిని సత్యము మెచ్చుగా నిలుపు
అయ్యరో ! నీయందు ఐక్యము
జేయు”
అసి వేడి నిమ్మ పండ్రద్ద మందించి
అతివ చమురుకుండ లమర
పుష్పములు
గొప్పగా యరనూక గుండాన వెచి
అతివ తాభ క్రితో నగ్నికి _మొకి(ా
“అమ్మలారా! దీవె నందుకొండనుచు
ఆ చం్యద తారక మవని వర్థిలుడు ''
(పజలను దీవించి పణతి యరనూక
వెసబారి దూ కెను యరనూక దేవి
గుప్పున యరనూక గుండాన బడగ
మువురు తిర్మంద ఫ్రీల్‌
మొగి చిచ్చు బడిరి.

అనుబంధము _ 1

య రయ్యు తరకవాదము

గంగ ఆలమందలను చెదర గొట్టుట

చేరి గోపాలకులు రాజు సేవలు
చేయంగ
ఆరూఢిగా గొలువంగ అమరుల తల్లి
ఆందెలు మువ్యలు అతిజన్న
సరములు
[పొందు] యిన ముత్యాలు
భూషణంబుళును
కంక ఇంబులు వన్నెగాజులు
వడ్డాణము
శంకరు సతియెన జాన్నవి గంగ
యే డేండ్ల పాయమున యరయ్య
యెదుట
ఆరూఢిగా నిలచె ఆవులమందలో
పసుపు వన్నెల, రవిక
పట్టుపుట్టమ గట్ట
అసురుల సంహారి.........గూచె
గంగ ఆర్భటములు కూడవు ఆవులు
బెదిరెను
చెంగు చెంగున యెగిసె సలుగు బెడ్డు
ముంగల
[గుంటి] గంగ యెరి కూతలు కూసె
కోటివేశి ధేన్వలను గొబ్బున
మలిపెను

కయ్యాలుయేంటి గంగ గాతకొని
ఆరిచె
పెయ్యలు బెట్టురికి బెదిరిపో సాగెను
దిక్కులు నాలుగు తెరుక పి గంగ
యెక్కడ జూచినా యే సందు
లేకుండ
పారుజాత పుష్పాలు భామ యెగజల్లె
యేరువమ్మ డాకలకు యెద్దులు
బెదిరెను
యెక్కడ జూచినా యేకకూతలు
! కూసిరి
అకండ నిజరూపు ఆయెను గంగ
మరివక వింతగాను మెకూతలు
,గూసెను
యిది యేమి సోద్యమని యాదవులు
యర గందిరి
సురుకు బాణంబులె ++... రామరె
కరికరి కోపమున గంగ
కవులావులగూ సె
దిరుణి నుండి ఆవులు తెప్పలు వీడి చేరె
మాధవుని కవులావులు....... 4%
పోకుండ కవులావుల పొర్ద గూచె
గంగ 1౧||

య్మరయ్య తరక వాదము

G15

య్మరయ్య గంగను నీవెవరవని |ప్రశ్నించుట

నాతివై తే సీవు నాతోను బలుకుమా

గంగవంక జూచె యిటువంటి దైత్యలు యెన్నెన గలవు

వెన్నూని తమ్ములతో వేగంగ వచ్చె
బెజవాడ పెట్టుకాడ పెయ్యల
య|రయ్య
యింతితో యెదిరించి యిట్టగని
పలికె:
“మాయకూతలు గూచేవు
మా మందలోను
కోయవారి పడుసువో? గొబ్బున

జెప్పు మ?

వూరికె వుండమంటే నువ్వు
చెవ్యకానుకులు
యెరికివారి పడుసువో?

యేమి నీకులము?
రంతులు చేయుచు

మారాజు విన్న కల్పరి మాట వచ్చను

తటపటలు మాముంగల సాగవు నీకు
గోపాల్కులు కల్లర్లు కొట్టేరు నిన్ను
పాపరో! తొలగవే పంతంబు మాని
జానులు బొర్తకే జరగ వే పడుసః
రాగతనంబున కొరగాదు నీకు
కాగులు పాలుదాగి కదలవే పడుసః

యిన్ని మాయలు బోను యేమిటికి
సికు?

వెన్న ముద్దలు దిని వెళ్ళవే పడుస!
వెలుగుల వెంటను యేసాలు బొర్డేవు
పాలు పెరుగు దాగి పదవమ్మ తొలగి
తూరి వ స్తివెన దూడలు (తొ క్కేని
నిన్ను

గంగగంతు లేసేవు మీగడ పాలుదాగి మెల్లన పొమ్మి

యింతిరో నీపేరు యేమందురమ్మ?

కంతను నిలుచుండి చెయ్యే తి కూసేవు సూడుమ,......

దీపపు కవులావులు పడ తొక్కను
నిన్ను

చూతము వో రాక్షసీ! వో పాప
నీపేరు?
యేతీరున వొ స్తివో యెరుగము నిన్ను
దానవో దబితవో తరుణి సీ పేరు

ధేనువులు పొర్ణంగ తెరువేది నీకు
కూతలు కూసేవ్భ గురుతెరుగ లేవ్భ

కోడెలు నిరోధి గోరంత విన్న
*..వకవంక

ఆవులన్న చెలువు ఆయినా నిపుడె
కావరము అణీచేని కడకు టోవమ్మ!।
యెద్దులు,.. ... == .యేపాటి విన్న
గద్దించి (తొక్కని కడకు బోవమ్మ!
క య్యాలు వెంట శ్గ క్రి సఘూతలు
చేసేవు
పెయ్యలు తొక్కేను నీపేరు
జెప్పమ ॥॥

816

కాటమరాజు కథలు

గంగ తన్నెరిగించుకొని తనకు | మొక్కి పూజసేయుమనుట

తిన్నని కస్తూరి తిలకింపు బొట్టు
వన్నెల పెసాల వాలంబు శకూలంబు
మాణిక్యాల కిరీటకం మగువ తా
వచ్చెను
ఆవుల మందలో నిలిచి
అపుడిట్ట్లగనియె:
“ద్వారక మంవలోపల తరమునాటి
పెద్దలు
గారవమున గొలిచిన గంగను నేను
లోకాలోకములు పుట్టని నాడు
(పాకటముగా వెలసిన పరంజోతిని
నేను
మిన్నును మన్నును మిగులు
భూములును
యెన్ని జూచిన గాని యేరువ రాజ!
వారభి యేరులు వర్ణించి చూచిన
అగ్గి తన కోపమున ఆకలో మాతను
చండ వైరుల కెల్ల గుండె దిగులును
నేను
కొంపులు వురిమితేను కొట్టు పారును
గంగ
గాయ గాసి తుంగభ|ద గోదావరి
కృష్ణగిరులు
తరలెల్ల పెన్నగా తమాయె మన
పెంపు అంటి నామాట
సుళులు మునులు గన్న
- సుంచరీమణిని

గార్యంచి నారాజులు కు కాల విధిని
నేను
భూలోక శ క్రి నె పుట్టిన దానను
బాలజంగము జడలు [ప్రబలిన దానను
సవితి పోరుకు వెరచి జనికినదాన
సరిలేరు నాకును శక లెంద రెన
సీతిమంతుడ! వినర నీకు నే గంగను
భూతకోట్లు నా సేవ ఫొందుగా
జేతురు
నాగ భూషణాలు నాకు నావిభునికి
నాకు నా దేవతలు వందనము జేతురు
ఆకాశగంగను జొర నాపేరు
నిక్కి శివుని శిరస్సు యక్కినదానకు -
చక్కని జాలరి గంగ నాపేరు
పోనాడకు నన్ను కాట భూపతి
తమ్ముడి
జాన్నవి తనపేరు జగ మెల్చి
యెరుగుదురు
_మొక్షడు తలవడు యెక్కడీ రాజొ
గారవంబున మీరాజు కని పూజ
చేయడు
అవులు పాకనాడు అవల పోవంగ
గట్టిగా మీరాజును కవులావుల మిమ్ము
పట్టి పూజలు గొందు పాలేటి
వద్ద "॥8ి॥
మాళ క్రి మాటలకు కడు కోపమునను
యనక ధిక్కరించి య్మ్రరయ్య బలికి;

య।|రయ్య తరక వాదము

“మ్మాతమైన కాం|బము ఆవులమంద
“మీదికి వచ్చె
పరగ దక్షణాది పషువులకు మేపులు
కలవని చెప్పిరి గవిరీలు మాకు
గవిరీల మాటలకు కడు సంత సిల్లి
విరివిగా దొడ్డిగుతుపు వేగంబే
చేసిమి
పచ్చ్నమల చెత్యలు పరువున
వొచ్చిరి
యరుపుమల దెత్యలు యేగంబె
వొచ్చిరి
ఆంబెమల దైత్యులు ఆదిగొని వొచ్చిరి
గాల పోసమ్మ డాకారుల మెసమ్మ
= ం==కీ క్రి మండలాదేవి
తగుళ్ళు జులిశ కి దొడ్డి మెసమ్మ ..
మూకుళ్ళ పోతురాజు ముంధుగావచ్చి
అంక్ష(మ్మ, పోలేరమ్మ) ఆదిమా
శ కులు
(దుగ్గిదేవి మారెమ్మ దృఢశ కులూను
మలలమ్మ శలలమ్మ
మహశక్తులూను
' ఘనమైన శకులు కడు వేగమునను
పరువున వొచ్చిరి పశువుల
మందలోకి
కడియాలు అరిసెలు గట

పొడుగునను
కుడుములు పిండికూరలు కొండల

సఫొడుగునను

617

చాపట్లు పిండి వంటములు
సన్నవంటకం
తీపియెన పిండివంటలు తేనె పేరిన
నెయ్యి
ఆర వెల్లి గంగకు ఆవులలోను
గారవంబున బోయించె కాటమరాజు
కొవ్వును నంజుళ్ళు కొరకూటి
కుంభాలు
అభివృద్ధిగా బోయించె అవులనడుమ
కూడిన శకులు కుంభాలకు ఏగె
దండిగా భోంచేసి తలలు
విరబోసుకొని
సొక్కుచు సోలుచు సోద్యంబుగాను
ఆనందమును బొంది ఆడిరి శకులు
మీగడ సపెరుగులు మెండుగా
భోంచేసి
కాగుల పాలుదాగి గ్యరున దేపి
తిరుగబడి వ సిమి తెరువాయె మాకు
మక్ష వల్ణభుండు మాధవుడు నలనన్న
దక్షణాది పోవంగ మచ్చలించేవు
రట్టడి కొటమరాజు నలనన్న
కొట్టేను పోవమ్మ కోమలి
(తొలగ ' ౫
ఆదిలక్ష్మి గంగ ఆపుడిట్ట గనియె:
“యెర్ర బుద్ధులు యేమిటికి నీకు
యగ్రయ్య యిటు వినుమ యెమ్మెలు
మాని '

618

ఢిల్లీ సురాతాని కోటలు దిగ
దొనిపించి

పిగిలి పింఛపు జల్లులు బిరుదులు
దె స్తిర
అక్కడ సాయకారమై వస్తిని నేను
అల్లణీ బూబు నె నేను ఆవులలోకి
వ సిని
యెరుగుదు పొమ్మనెను యాదవరాజు
కాసీగా యిలలోను కవులావులు...*
వాసిగా చీకటి వసనాభి కోనలో
మేసి వీర కవులావులు మెరవడితోను
కంకణము యెగవెే సివి కెలాసము
పొడవు
సూర్యుడు కావి గప్పెను చూస్తిరా
మీరు?
అస్టదిక్సాలకు బు ఆటు చోద్యముగ
నుండిరి
టేకాంబరిని నేను యెరుగుదురు
జనులు
యేయంచ గలిగినయట్టి యేరువరాజః
శంక భూమికి వొ సీరి తెగువ
తోడుతను
నవిలిస్యు గాసిరి నడుము గట్టితిని
పిగిలి పింఛపు దండలు పేరులువేసి
పారుటాకులు చీరె పైని గప్ఫితిని

కాటమరాజు కథలు

మీర నాయిక విల్లు మేరుటంబులును

ఆ రూపమున వొ స్తేని ఆవులలోకి

యెరుగుదు పొమ్మనె '
మీ యాదవ రాజు
కరకంఠు డెనట్టి కాటమరాజు
యెరుక మలల మీడ యెద్దు
లావులును
మత్య సరి పుట్టము ముత్యాల బొట్టు
మెతని పట్టుర ఏక మేనుగంధంబు
కొత శంఖుల పేర్లు కుందనపు
కమ్మలు
మత్త బాము నడుమన నె తిని
యెరుక లబుట్ట
.... ౪ *....ముకిరాకులు కంటసికలు
సౌంకముగ మెడతీగ చంక నొకపాప
కొల్హాపురి ఆమ్మను కోర్కెతో దలచి
వల్లవుల మొగరాజుకు యెరుక
జిప్పితిని
యెరుగుదు పొమ్మనెను మీ
యాదవరాజు
ఆరవల్రి దొడ్డి గుడుపు వొప్పదునాకు
మారు గాచివున్న యేకాంబరిని నేను

జంగిలి దైవాలు సాటి యటరా తనకు

భంగపరతును మిమ్ము

ఫాలేట్టిలోను” ॥1౫॥

య|రయ్య తరకచాదము

619,

కాటమరాజు చిల్లర దేవతలకు (మొక గ్రాడని యరయ్య
పలుకుట

సంతసంబున జూచి చక్కని
యరయ్య
యింతితో యెదిరించి యిట్టగని పలికె
“అతుల (పతాపశాలి యాదవరాజు
సతులు వర్ణితుండు జగమెల్ల
యరుగుదురు
తరుపులే చెల్లెళ్ళు తగ పోతు కోడెలు
ఆన్నలని జగమెల్ల యనంగ వినవ?
ఆవులే తల్లిగా ఆంబోతు తండ్రిగా
భావించినాడు మా బడుగుల రాజు
యిటువంటి రాజు నీకు యెటువలె
(మొక్కేని
తటపటలు మాని శక్తి
వె దొలుగుమా!
న. మెన రాజుకు యవ్యరు
వున్నారు?
గోడిగ గురాలసాల గట్టించినాడు
దేశాల రాజులకు చెయ్య త్రి
[మొక్కాడు
వాసిగా వల్దవుల కాటమరాజు
కాళంగి రుదు డెన కెలాసపతికి
ఫాలలోచను డైన భ క్రవత్సలునికి
యె త్రిన కరములు యె త్ర డెవ్వరికి:
చుక్కలు మేలని |తిశూలధరునికి
ముక్కన్ను గలిగిన మూర్తమా

ఘనునిక్తి

యె తిన కరములు యె త్తడెవ్వరికి
భూతిపునుకుల పేరు పునుగుజవ్వాది
నాగభూషణుడె న నందివాహనునికి
యె తిన కరములు యె త డెవ్యరికి!
చంద శేఖరు డెన జగ మెల్ట యేలేటి
మందలో బసవన్న మల్లి కార్డనికి
యె తిన కరములు యె తడివ్వరఠికిః
బసవ శంకర విరుదుగల రాజు
బడుగుల రాజు
కొర్దేను పోవమ్మ కోమతి తొలగి
రక్షకుడు కాటమరాజు పేరు చెప్పినా
ఆనురుల గుండెలు ఆవలించేను

యింజేసి వింకము యేమిటికి నీకు?
పంతపు చైత్యలు పారిపొయ్యేని
కాటమరాజు ఘాతచేసె నాయసా
భూతాలు తలలు విడిచి పొయ్యేది
నిజము
సీవు అనంగ నెంత? నీపేరు
అనంగ నెంత?
భావంబులో శుష్క పగ్నె సీకేల?
కావరంబున వొచ్చి గంగ ననేవు
ఆవుల పొర గూసి ఆటలా డేవు
పొద్దు పోబినచోట గద్దరితన మేల?
బుద్ధి మనసుకు తెచ్చుకొని పోవమ్మ
తొలగి
మీరిన యెద్దులు చేరి ఫొడిచేని

620 కాటమరాజు కోథలు

దరణీము వక భంక వొ సివో నీవు కొట్టేను ఫోవమ్ము కోమలి.
రట్టడి కాటమారాజు నలనన్న నిన్ను తొలగి” ॥౬॥

గంగ ఫ్‌

“యిటువంటి జంకులకు యరయ్య డవిసిగెకు పోరాడి విధిచాత తొల్లి
నేను నిష్ట దెల్పను నేను నిజరూపు శ కిని
తనకను భూలోక శక్తి నాపేరు _ దిష్టముగ మీయింట లేని వేల్పును

గొరవాన నన్ను కని పూజ చేయక నేను

నిర్భంధమున బోయిరి ఆకాశగంగను ఆవురా! నా పేరు
సీతిమంతులును యేకాంతమున పోయేవు

చేరి హరిశ్చం దుండ సేవింపలేక యేరువరాజ!

కులపీకుని గొలవడా గురుతు ఆంతర్వు గంగను అవురా! నా పేరు

నామాట నిక్కి. శిముని శిరసు యెక్కిన దానను
మరి కిందట ను గీత మారాజు తల్లి చక్కని జాలరి గంగ నా పేరు
మతి యందున దలచి మతి వినడాయి పోనాడక కాటలూపతి తమ్ముడా!

గొజ్జెముచ్చు అయి శలకోతలు జాన్న వి తన పేరు జగ మెల్ల
బడెను యెరుగుదురు ,
కుంభకర్ణదుంశు నన్ను భరి ఇగిరాముడు వుదయించిన (బహు) _
1 తప్పలేక చక్కనినేను
నిద పొక్కుసు చాత నీలయి భూతాల వెరిని పాతాళగంగను

పోయెను చేతి కూలము కొంది చెండుదువెరుల
సంవద విరవీగె శ క్రియని తలచుక పెన్నాగవతి మీయందు పెంపుండి

కురరాజు అషోజి పదకొండు నామాట
అ&ోణి బలముకు అన్న దోషంబు అనుచు నా మాట
సాయమైతని విన్నావ . యేమన నర్మదయందు యెంచగల
వాయునందనుడు 'వన్సు వాకున - మాట
తలవక యేమరికారుఆ బట్టి యేపణగించు
పట్టుబడె లంకలో గట్టిగా వినర నా మాటి

దశావతథారులు దేముడు సాగెను. _.పఫాప దోషంబులు సయ్యన బట్టి

య్యరయ్య తరక వాదము

యేపున మీరంగ యెలుగు నామాట
కాలవిధిని నేను గంగను నేను

య(ర్రయ్య :

“పశుపతి కవ్వలావులు పాలేరు
దాటంగ

పసీ బాల వెవబ్బి పశువులు గోరేవు

కోరలు తాటించి నోరు దెరిచేవ్న

బారలు చాపకు పశువులు బెదిరేను

జడలు దిప్పకు గంగ మెడలు

నొచ్చేను
గుడు దిప్పకు గంగ మాయుడు
(ఆ) య
బెదిరేను

థభూలమేటికి ్వవితా హలంబు నీది
కరక౭ఠకుని యెదుట
కాలు[దువ్వుతావు
భు క్రికి ఆశించి యెమ్మెల టొ ర్లేవు
శకి నిన్ను తొక్కి.ంచ చెల్లులేదు
యెద్దులకు
పాలేరు దాటి పోలేరు అనుచు
పిల్ల కాల్వలు దాట భీతి చెప్పుతావ్చ
గోవులకు. అడ్డమా కొంపు నదలును
_కొవ్వున కొయ్యకు పొట్ట కొవ్వు
రానివ్వు
యెలిగొండ పాలేరు యెళ్ళి విరిపింతు

గంగ :

“బాగీర్తి గంగను బడుగులరాజ!
యోగమాయల శ కిని యరగవా '

నన్ను?

621

వాలాయముగ కొల్వరా వాదు
మన కేల?”|౭॥

ధేనువలచేతనే దుక్కి చేయింతు
గబ్బిదేవతాః యింత కావరమా నీకు?
వుచ్చిన పాలేరు వుర్ణ దొక్కి-ంతు
వుసిక నుష్పులు చేసి వున్నావ గంగ:
పజవులచాత తొక్కి-ంచి పాలేరు
జేరుతు

నీరు మంటలు జేసి నిక్కు చున్నావు
పారుబోతువు పొంగి షార నీకేల?
బాగాతిగుండు ఆనంగ నెంత? బండి

అనంగ నెంత?
భంగ పెట్టి మడుగు వుర్ణ దొక్కింతు
నల్పగుండు యెక్కి నలనన్న యెదుట
పల్లదాలు ఆడకు పడుచు బుద్ధులును
వాలున వౌస్తివి వరదన బోతివి
కాలు రొమ్మున వున్న కావగమె నీకు:
వొకని చేసుకుని వొకని మోసుకొని
వొకనిమీద యెక్కిన పజపతికాన
అడపుక తె నిన్ను ఆనరాదుగాక
యాడను నా కొల్యు యెళ్ళు

నా మంద”॥౮॥

యెరగకుంటి వెన యేటిలోపంను
పరువులు బాడింతు పాలేటి వొడ్డున
తల్చిని దెవమును ధరణీశ్వరా నీకు

గ్రల్రీలీ కాటమరాజు కథలు

పల్లిదాలు ఆడకు పశుపతిరాజః గుంటి కిందను వైచి గుండెలు
కారు మాటల నన్ను కదిలింపరాకు పగల
పారిగొర్ల రీతిని పశువులు తరిమింతు కంటి దాపుల మిమ్ము కలవర
జలము మంటలు చేసి జడలు పరతు
విరబోసి మిన్ను బెళ బెళ వురిమి మిరుగుర్ణు
కొలవక పోనివ్వు యవ్వరిని రాల్చి

కొనసాగనివ్య కన్నులకు చీకటి కప్పింతు నేను
(మొక్కక పోనియ్య మొనకట్టనివ్వ (కడమ) రాజులనెల్ణి గర్భములు

శిక్షించి మురుజుడు చేయుడు మిమ్ము బగులు
చిక్కి (మొక్తిన వెనుక సిగ్గులుచేటు గుబులు గుబులుగ కడుపులో
చేతులెత్తి నన్ను చేరదాయనుకోర గుబులు బుట్టింతు
పోతురాజుకు చెప్పీ ఫౌలిజేతు గుబులు గుబులున రాళ్లు కురిపింతు
మిమ్ము మీద

ఆవుల యొద్దుల యాదవుల మిమ్ము పిడుగులు బట్టట్టు పీనుగులు జేతు
కావర మణచక కదిలిపోనియ్య ఆదరువు అయితిని ఆవులకు మీకు
శకులా మొగ విడిచి చలము సాధించి వాదు శాతో నీకు వలదుపో రాజఃి”
నిత్యపూజలు కొనక నిన్ను ఫోనివ్వ nei
యరయ్య =
“అరికాల జల్మిలచి అరియింట మేగవా...పె నెక్కి మొదట

నిలచి పాపంబు

యె[రిబాగుల మమ్ము యెదిరింపరాకు నేగాల వై తివి యిట్లు నీళ్ళలోపలను
బాగది గుండెక్కి- ఖి రవ దిరిగేవు ముందల మూడుకోట్ల మునులు

గుండు నా యెద్దులచాత కూల చూడంగ
దొక్కింతు అంగమొల అయితివట ఆదియేమి

కన్నబిడ్డల దిన్న కర్మురాలవు నీవు పనికి

యెన్నడు బాయను యిటువంటి మొగవాని వలె వొచ్చి మోనై నిలిచి

- ౯ శికుహత్య? నవుస్తు కేకలు వెయ్య నాయమా నీకు?

య్మరయ్య తరకచాదము

పచ్చి రకము చాల బద్దిలో బట్టి
యిస్పమెరి సాగిన విడిమాల పోత
ఆడవారితో బోలిన ఆపవిర్థి అనుచు
కూడదం పేను కుప్పలించేవు
జాతు లేమిటికి సీ చేతు లేమిటికి?
కూతలేమిటికి? యేటిలో కూపదు
నానుసు
బద్ది క త్తిబట్టి పపవుల దరి మేవు
సద్ది కూటికి వొ స్తివి జాగునీకేల
కరకంఠు రూపమైన కాటమరాజు
కరుకులాడి మమ్ము కదిలింప రాకు

గంగ ;=

“కొదవ బుద్ధిని యరయ్య
కొల్వరానన్ను
కొల్వనన్న యప్పుడె కోపంబు
వచ్చును
వెలిగొండ పాలేరు వెల్లి విరిపింతును
తెప్పవలె ముంతును ధేనువలను
నిన్ను
గుప్పనా బాగదిగుండుతో కొడుతు
సుడియె తీరుగుదును సుడిబడ
గొడుదును
వాడిగల గోపాళ్కుల వాగున
ముంతును
మేలిమై వొచ్చి యెడ్డను నీళ్ళలో
[(దొక్కుదు
నీళ్ళలో (దొక్కుదు నిన్ను
ల సౌగనివ్వను

్రీబీల్రీ

మొగులు బుట్టిన యపుడె మోసంబు
సీకు
మొక్క. లకు యెద్దుచాత తొక్కిాంతు
నిన్ను
గంగాభవానివి దొంగవు నీవు
ముందల వేరుగాక ముచ్చట
లేమిటికి?
చేతులో ముద్దలకు చెడుమాటలాడి
ముద్దలకు ఆశించి మురిసేవు సారెకు
నీచు బుద్ధులు మాని నిల్వక పొమ్మి”

11౧౦|

చట్టవారి య్మరయ్యను |
సాగిపోనివ్వక'
కొట్టుడు నేలతో కోప పంబువచ్చు
"పీ దేవ నాతోను పెయ్యల
యరయ్య
జాలి బుట్టింతును జర్జరీతంబు గాను
రాజును ఆరిక ట్టి రాఘవుని కిడుదు
కొల్వక నిన్ను నేను కొనసాగనియ్య
ఆదివేల్పును నేను అమ్మను నేను
అది యెరగవు నీవు అల్పుడవు గాంగ
బొల్హావు బసవన్నను పోనియ్యక
మిమ్ము
గొల్లలా వురీకింతు కొనకూతలు చేత
పెళ పెళ నార్చి బెగడ బుట్టింతు

మంచి గోపాలుగాలు యేర్లు గావలెను
శూలాన యేతును సుడిబడ గొడుదును :

ఇ

694

తోలి తోలి తరిమి దొరతనము
జేతును
ఆన్నల పొర్ణగూచి ఆద శించినపుడె
పోలికతో అన్నియు పొర్హాడ వలెను
చూతుము మ్మీపెన్నె తూడు
మన్నాను
ఫోతురాజును బిల్చి బొబ్బలు
బెట్టింతు

గుట్టునా ఖోకుమా కొల్వుమా నన్ను

(మొక్కూనన్నా పెగ్నె మొదటనే నీది

(మొక్కక పోనియ్య మొగబిరుదు
నాది

నిక్కముగ యీమాట నిలపంగ
లేవు

య|రయ్య ఫ్‌ అ

“అసుర స్‌ కన్నులకు మదము
దట్టినదా!
కసరక మాతోను కచ్చి చేసేవు
దుండి నీకు యిసుమంటి దండి
యేడ గలిగె
వుండ చారవు నీవు దుండగ మేల?
చెంగులిడిసి నీవు దిక్కులు

చూసేవు

గంగ నీవెన్నడు కానవు మునుపు
చనువులేని చంక సారెకు యెక్కిన

కాటమరాజు క థలు

చిక్కి్యమొక్కి-న వెనుక సిగ్గులుచేటు
సీ తరమా పోను నీలవర్ణుండః
యేతరము నా కొల్యక యిట్లాడినార?
కొల్వనన్న మాట కొనకు నీ నోట
నిల్పుమా గట్టిగా నీ వొక్క పూట
రవ్యచాయకు కాటమరాజు యిచ్చోట
బావ్ల బరుసుడు దైవము నేను
తరివారికి మీకును మీ తరతరము
నుండి
తిరుమండులకు మీకు దిక్కు_సుమి
నేను
కుంతము బట్టి యింత పంతమా
నాతోను
గంతులు వెయ్యకు కాటభూపతి
తమ్ముడః”

IooIl

"" గద్దరి పడుచః సీ కావర మేమె?

మంద ముందల నిలిచి మాయల బిల్లి

యెదిరించి | మొక మన యెట్టాడే

నోరు

చితకన్ను గలిగిన శిమునికేగొని
వచ్చి దై వమా సీ వంటివారికి
[మొక్కడు
వామదేవుడు నందివాహనునికే గాని
తామసి నీ వంటి దై వాలకు
మొక్క_డు

య్య రయ్య తరకవాదము

ఆపదోద్ధారుడగు హరునికే గాని
అసుర దె వాలకు అతడేల మొక్కు_?
యింతేసి మాటలు యేమిటికి సీకు
మోళిపురాజు స్నికు |మొక్క_డు
పొమ్మి

గంగ $=

“బాలుడవు కాటభూపాలుడవు నీవు
యేల మా యె రిగాక యియ్యక మీది
తరతరము మీ యింట పూజలు
గొన్న
తరము నాటి యేల్పును తలసవా
నన్ను?
ఆంబురుషులు కవులావులు అన్ని
దిక్కు లను
యెందరు దేశాల యెద్దులు మేపితిరి?
వలపట దాపట తమ్ముల నిన్ను
కాపాొడి వచ్చిన గంగను నేను
వలితట కోడివలె వలపట ఏకు
కోడలు విని వచ్చిన జాన్న విని
నేను
కొలవకుంటే అపజయము నీకు
నిన్ను సీ తమ్ముణ్ణి నిలువబెట్టించి
నీతో అన్ని నూటలు నిలుపుదు
సూడు
కుయ్యో! మొ రో! యని కూయించి

మిమ్ము

గద్దించి నానోట 'గవురా కల్యాణము
40) FF

625

ఆయితపడి వ సివి ఆవులలోకి
కుసుమ కోమలి నిన్ను కొల్వడు
పొమ్మి”

tO.

పాడించకున్న భాగీ ర్తిని గాను
జంగిలి దై వాల యెంగిలికి రోసి
ముంగల నిలిచితిని ముజ్జగ ము

లెరుగ
పట్టాము పాలేటి వొడ్డున
పెట్టిన

కుంకము వసంతము కొమ్మ
తగుళ్ళూను
కొంకిక పూజలు కొందు నీచేత
వకరిని యిద్దరిని వరదను గలిపి
_మొక ,-నన్న రాజు చేత
( మొక్కించుకుందును
కృష్ణ డెబై రెండు రేవుల కించిత్తు
గాను
దాటి వొచ్చితినని ధై ర్యంబుతోను
వున్నావ వో రాజ! వూర్ణితంబుగను:
కొలవక పోనియ్య గురుతు నా మాట
వాదు నాతో నీకు వలదు
నలనన్న !''

110౧౭||

693

కాటమరాజు కథలు

య్మరయ్య గంగ తప్పులెన్నుట

గంగ ఆన్న మాటలకు కణగ్‌
యరయ్య:
““యెంగిలి పడుచ। యింత
యే్యగంబు యేల?

ముందర దెలియక మొగవారి
యెదుట

సంగులు చేసేవు సెసావు మాకు
యేర్నివక మరువక యెస్ను తగిలి
సీవు
ఆశించి వొ సివి ఆవులలోకి
నీవంటి గంగలు నిండు యెదురు గలరు
సేవ చేయమని చెడుబుద్ధులు మాను
మందలో జొచ్చి నా ముందల నిలచి
యేమందురె జనులు యెమ్మెలు బోకు
యీరీత్సి పధ్నాల్గు యిగంబులందు
యేరాజు యివ్యడు? యేడె
సీ విభుడు?
అతని పేరు యేమె అతివేగ జెప్పు
కోర్కెతో నీవుగన్న
కొడుకు లెందరును?
యందర్ని గన్నావు?
యెందరున్నారు?
తిందువట బిడ్డల తెలుపు నాతోను?
యే చీర గడితివి? యెటు
మొక మెతి వి?
బుంచివచ్చి నిన్ను మింగేదె న్వరును?

రంగు మీరగ నిద రాదటే నీకు
అంగ మొల ఆయితివట ఆది
యేమి పనికి?
(పొణానికి అడ్డ పడితివి యొవ్వరికి?
యెనిమిది నామములు నీకు
యెవ్వరు బెట్టిర్తి?
యే దుర్గవె సోమకుని తురిమితివి
జడలు?
ముక్తి వెరిగి అసురుల యేల

సంపితివి?
గ క్త్‌ము బకడిపారు యేగాజు సీక్షిచ్చె?
మరియు డెభ్ళెరెండు
యు” బులు
విివిగా నిను కొలిచినవారి పేరేమి?
హరి బలిసి మూడు అడుగులు
అడిగ దొనంబు
ధరణి మిన్నున రెండు అడుగులు
ఆయె
కడమ అడుగుకు తావు కొనరాకున్న
వాలుని శిరస్సున పెట్టి
పాతాళ మణిచె
అలివేణి దాగితివా అడుగులో
నుంటీవాః
మందిగల ఆతివా మింటి కేగితివా?
కుంలెనకాళణ్ణి చేసుకుంటివట

ఆదియేమి చెప్పుమా?”' 1, ౧౯||

య రయ్య తరక వాదము

గంగ తన మహిమలు పొగడుకొనుట

గురుతులడిగిన గంగ గుంటి పె
నెగసి
“యరయ్య నన్ను అడుగ
యెంతటివాడవు?
నిన్న మొన్నటి వాడవు నీవేమి
యెరుగుదువు?
తనను గొలిచినవారు తరము
యిటు యినుమా రాజ
ఆగ్నేయపు మూలకు అటు
మొక మెతి
చెంగువిడిచి య్మరపట్టు సీర గటించి

పొంగు బాలస్‌ బిటి పెటైళోజిన
శ |

ఆగిదేవళ నన్ను గొలిని టోరంబు
వద్ది

దక్షిణపు మొకమై ధవళ వస్త్రములు
గడితి

యచ్చని క్మారకూటి యేడి కుంభాలు
ర మణీయముగ రత్నకంక ణములు

బెట్ట
యముడు తనను గొలిచె

యెరుగుదురు సురులు

నై బుతుడు మొకమై నల్రపుట్టము
గడితి
నై ఖుతుడు నను గొలిచి సీరాజనము
నెబ్టె

పడనుట' మొకమై పాలసీకె గడితి

వలి నట్టుగా గొలిచె వర్జుడు తనను

వాయివ మొకమై వన్నెవొలి పెము

గడీతి
శాయల కరువాలము చాత

దరియించి

పాయసాన్నంబుల పదార్థములు బెట్టి
వాయుదేముడు తనను వలగొని

గొలిచె
వు తరపు మొకమై ముత్యసీరె

గడితి
కుంభేరుడు రాజనపు కుంభాలు బోసె
యిఫావప్ప మూలకు యిటు మొక మెతి
ఎ )సీరె మంట టు కంకటొలు

య సానుకు తనకు గొలిచె ము ఎని

వరములు
అష్టదిగపాల్కులు అమురులు
ఆందరును
యేడి కొలిసిరి ఆదివేల్చుని నన్ను
బడుగుల రాజః నీ పంతము మాను
సత్యముగల ఆరిచం దుడు కాశిలో
' తనను గొలిచె
సతిపురుషుడు విద్దరు
సాం వాజ్యమేలె
యేక చృకముగ భూమి యేలిన
గనులు
కోర్కతో దామిన గొర్హతో గొలిచిరి
వూరుకుంచు గొలిచెను /
పుఠలిజున్ను తోను ”

కనగారల దెచ్చిన ళాంభవిని నేను
బగిరాముడు దెచ్చిన పరమ

య్యరయ్య ఫ్‌

“గంగనంటా నీవు రంగులు జే సేవు
జాగుల టౌర్హక శక్తి వె దొలుగుమా
యిద్దరు పెళ్ళాలకు వక్కాడే
మొగుడు గద్దు
వక్కతికి ముగురు మొగులు
గి
యెక్య్థాడ గలరు?
ముగ్గుర్ని చేసుకున్న ముదితరో నీవు
కొంచక ముగ్గుర్ని కొనసాగ వె తివి
ఆంచితంబుగ నీ బతుకు అయ్యె
నిటువలెను
యెంచి చూచిన మాట యక్కడికి
పియము?
పుట్టింటికి కొరగాక పట్టితివి (పగ్న
ఆ తవారికి కొరగాని ఆతివెవు నీవు

యిచ్చిపుచ్చుకున్న తావు యెరగని

యితుమాలపోత !

సిగ్గుబిడక మాతోను దిక్కరించేవు
యనమండుగురిని గన్న

యెచ్చిరిశముతోను
దేశము మీద బోతివి తిట్టరా నిన్నుః
చిలరి బుద్దులు చెలించ వచ్చేవు

యు ధి య క

మర్షి పోవే సీ మంకు మాటలు మాని

కశిటమురాజు కథలు

పతి వతను
బండ మాటలు మాను బడుగుల రాజ!

HOoOvil

వెరి గొల్రనంట నీవు మాయెంట
బడేవ్ర
యె రిగాడ యీళ్వరుడు యిద్దరు
యెలదుల మోచె?
యె రిగాడ దెన్నేవుడు పదహారువేల
Ez వెంటనే తి ప్పె?
యెరిగాడ |బెంహ్మ సరసంతిని
పుక్కిట బెట్టుక
అటు సోద్య మెచ్చెను సకల
జనులకూను
వెర్రివె నీవు మాయెంట బడ్జావు
కల్ల లాడితివి యిచ్చోట కానక నీవు
యిల్లాలు వై వకని యింట వుంటీవా
సీవు?
చేసుకున్న మొగని పేరు చెప్పవే నీవు?
సీ కొడుకు కూతురు పేను గొబ్బున
ఇప్పు?
వురుకులు బెప్రేవు సీ వూరు పేరేమి?
వూరు పేరు జెప్పవు వుండదు మనసు
వాలున వొ స్తివో వామాక్షీ నీవు
వాలు సుక్క- యెవ్వరికి వెనమేకాని
నేను అడిగిన ఆన్ని నేర్వులు నాతోను

ఖే

య్మరయ్య తరకవాదము

చెప్పలేక నీవు చిక్కితి వెన
గోరాట మా మంద గొబ్బున
వెళ్ళు" ॥౧౫॥
కాపేడు ఆడిన కంటకపు మాటలకు
ఘనతతో అర వెల్లి గంగ యిట్లనియె:
“యశోద యింట బుట్టి యెన్నొ
తరము లాయె

6

మీర హతమైన యెనుక మీ మహత్మ
మేది?
కోరి రాజు కొలువక కొలుచువారేది?
బలిమిని మీరాజును పట్టి
(మొక్కించక
కలియిగమందు నా కథలె నిలుసును
పాలేట అరికట్టి పంత మీడేర్చక

ఆశించి గొలిచిరి యాదవులు నన్ను

కంటికి రెప్పవలె కాపాడి మిమ్ము

వెంట వెంట తిరిగి వేసారితీని

పగ చేరువకు వచ్చె పాకనాడు
యిదుగొ

చిత్రభాను సంవత్సరము చెల్ల

నున్నారు

అలిగి పూజలు గొందు ఆగ్నె పెట్టి నిన్ను
మోరతోపున నాకు _మొక్కవా
యిపుడు?
యెక్కడ బోయేవు యెరగవా రాజ?
వొకరిని విద్దరిని వొరిగి ననిపించి
మోసపుచ్చి ముందల (మొక్కించు
కొందు''

గంగ ఆలమందలను కలవర పరచుట

నూటొక్క శ కుల వెంటనే తాను
పోటు కూతలు బెట్టి పోతన్నను

| బ్‌లీచి
నవనాటి సిద్ధుల నలుగు రెదుగురిని
వేవేగ రమ్మని యెంట బెట్టుకొని
ఆర వెల్లిగంగ అరి వేరమునను
తూరి పాలేట తుంపిళ్ళు గురిపించి
అల్ప శ్రీ రాఘవుడు అంబోది కడకు
వెల్తువాసిరి చేన నిడిన యట్టు
కోటాన కోట్లు కూర్చుక వేగ

పరుగున వచ్చి పాలేట నిలిచి
అవులు చూచి గంగ ఆర్భాటములు

చేసె

గోవులు గనుగొని గొరికెను పళ్లు
యేనుగు లెక్కికూ సె యనక
ముందలను
సలుకుటెడ్డు చూసి సప్పట్ట గొద్దిను
నరమాను లెక్కి నర్రావులు గూసె
కురలు దరిమెను గొరెల రీత్రి
మందనావుల గూసె మచ్చరంబునను
పచ్చని వీర సేస పెబార జల్లి
యేరు బగబగ మండె యాక

కూత లాయె

పోరుకు రాచ మంద పొర్హబడి గూసె
రంతులు ఆర్భాటములు సింతమాను
లైకిగా

680

బంతి తోలినయట్లు పాడియావుల
గూసె

జానలెక్కి రాజుధేకువల గూసె

దివ్వు చివ్వున యెగిరి జువ్విమాను

లెక్కి_
కచ్చకు రాచి మంద కవులావుల
గూసె
తబిసీ మానులెక్కి. అబిసి కూతలు
కూసె
వుప్ప సప్పని కోపాన వృరికించి
యెడ్డను

గోకుళము- యెంటజూసి మాకువూసె
డాకాలు తరసి దయ్యమె తోచె
గంగ రూపు దాచి గరాటు చేసె
నింగి మోయగ బెరిగి నిప్పులు రాల్సి
శణీగి మాకులు యెక్కి కణిగి “

"కాటమరాజు కథలు

వుబ్బల మిట్టల మబ్బువలె నుండె
కిబ్బిబ్బ యని యార్చె వుబ్బి పాలేరు
వుర్తెకు యేటివొడ్డున తర్గ్జెను గంగ
చెర్పించి సురభుల మర్థించె శకి
బడుగుల రాజు మంద పరదక్షణం
ee తిరిగి

పిడుగులు బడ్డట్టు పెడబొబ్బలార్చె
a 0

చేతి కూలము వెగసి చ్మకంబు దిప్పే
మచ్చలు మాయలు రాజు మందలో
చేసె
యెలుగుల పులుగులె యీడాడ
న అనక
కలవర పరచె మంద కలవర పడెను
పోతలింగడు రెణబొబ్బు లిడుచూను
భూతకోట్ట పశువుల బోయల
ఇ ని దఠమెను

- కోపమున + సిద్దుల ఆగ్నెచాత శిమునీ ఆవుల

తునక మాకులు యెక్కి. తుళ్ళును
గంగ

1 . మంద. '-
మొదలై పాలేరు మోన నిలిచి lone

'య్మరయ్య అవులెద్దులను పాతేరు దాటించుట

యెటిలోపల గంగ యెమ్మె లు
- బొర్హంగ
కాటమారా జు తమ్ముడు ఘనుడు
య[రయ్య
మేటైన యెద్దుల మేలు దీకొల్పి
'“కాళంగి వో రుద! గణవీరభ ద
రంగవాభుని ము దః లష్మివై నిద

పరగంగ శివకాశి! బంగారుకాళి।
కూర్ముమై ధర మేసి కులతటరిని వేసి
కొమరప్ప పూబోణి కోగిలవాణి
పల్లవవాణి!; |భమరికా రాణి!
నవరత్నములు కెంపులు నాదము
సొంపు
పరగరాజుఎ జుఎపు (ప్రగుశుల దుంప

య [(రయ్య తరక వాదము

పండిన గజనిమ్మ ! బంగరు బొమ్మ!
పచ్చిపగడపు కొమ్మ! నిత్యామృత పు
గుమ్మ!
తిరుపతి పైడికొండ! తీర్థాని నిండ!
రంగనాథుని కొండ!
బన్నసర ములు పచ్చ! పద్మనాయుని
మచ్చ!
అర్జుని ప మచ్చ! ఆణిముత్యపు
కుచ్చ!
గురునాథుని కూలమా! గుండెల
గాలమా।
నడివాన కాలమా; నాయమెన
సీలమా!
కయ్యానికి వెదిరించి కజ్ణిరుపులాను
రంతుల రెణభేరి! రాజుల వెరి!
మాణిక్యముల రూప! మర్ల వారి
తరుప!
కంటిలోపలి ఎరుప! మింటిపె
మెరుపః
పంతమున రావయ్య పాలేరు దాట
మగువను యెదిరించి మెరుపువలె
మెరసి

68!

చేకొని వైరుల చెర్తించి పొడిసీన
దీకొని రావయ్య తిరువెంక చేశ!
యెంచ గలిగిన యట్టి
కంచి వరదప్ప!
కొంచక పాలేరు గొబ్బున దాటుడి!
wee wr నీవు చెదరక మనుసు
యగబడి దాటుడా యేరు
అనంగ నెంత?
పిల్లకాల్వలు యివి లక్షణము
దాయక
చల్ల వారి ధేనువులుః సరుగున దాటుడి
పందుములువారి ధేనువులు!
పాలేరు జొచ్చి
కందువుతో దాటుడి శ క్రిగాతలకు =
యరవక
నిర్వాణిళ క్రి నీళ్ళలోపలను
గర్వంబు అణుచుడి గంగని
- చూడక"
య|రయ్య పెయ్యల య[రయ్య
విద్దరు
చయ్యనాడి కొల్పిరి శక్తి
మీదికిని ॥౧౭|

గంగ మట్టిపెయ్యను దాచుట

కాలంబు జపించి గంగ
శూల మెగవేసె
పాలేటిలో పల భగ్గునమండె

నురుగులు తెప్పలు నుర వడివచ్చి
యెచ్చరించెను గం? మేరు ఆల్ల
రక మంటలు మండె

థొలకరివానలు తొలికురిసిన యట్లు పచ్చగెడ్డలు ముంచి పాఠంగ సాగెను

682

నిప్పులు మింటిపొడువున గుప్పుమని
యెగిసె
అప్పుడు బాగిరితి ఆర్భాటములు చేసె
మిణుగుర్లు వెగిసెను
మింటి పొడుగునను
వెరగంది పోయిరి యాదవులు
అపుడు
యెక్కడ జూచినా యెడల సందులేక
దిక్కులు నాలుగు తెరిక ట్టి గంగ
కొండవలె బెరిగెను గోవుల
ముందల
పన్నెండు రేవుల బారలు సాొచె
పచ్చగెడ్డలు ముంచి పాలేరు
వుప్పొంగె
యెొచ్చరించెను గంగ

యేరు మంటలాయె .

మురుజుడు ఆవులను ముంచెను
గంగ
బొబ్బలుగా వుబ్బి పోలిక చిక్కె
పొక్కెను కాళ్ళును బొబ్బలేకుండ
జెక్కలు పగిలెను ధేనువలు
చిక్కైను
సురులు మునులును చూచి
చోద్యపడిరపుడు
వెకగంది గోపాల్కు-లు వెల వెల
బోయిరి
గుంటి [క్రోవులు నేల గుబ్బటిల్లి నట్లు

కాటమరాజు కథలు

మంటలు నిప్పులు మింటి పొడుగున
వెగిసె
ఆకాశ గంగ ఆవుల నడుమ
కూతలు బెరిను కులగిరులు
అదుర
క ణిగి దిక్కులు భూమి గజ గజి
వొణికె
కడుపులో వుదకము కాగినయట్లు
సల సల పాలేరు తెర్టంగ సాగె
జడలు విరబోసుకొని చెర్టించి గంగ
పెళ పెళ నార్చెను పెయ్యల
మర్ష సాగెను
ఆవులు సలుగు టెడ్డలో cree ॥
లేగలు తరుపులు మూకలు జేసె
పోగుబారి గంగ పోకుండ నిలిపె
మర్గు మల్హయ్య మంచి సజ్జనుడు
యిరవె అయిదు ఆవుల యేర్చుక
యపుడు
ఆఅరణంబు లిచ్చెను ఆ యావులన్న
మట్టి యావు గర్భమున పుట్టినయట్లు
మట్టి పెయ్యను బట్టి మడుగులో

. - " దాచె

ఆవులు బెదిరించి 'ఆర్భాటములు

జేసె
చట్టు [కిందను దాచి గంగ సంతోష
పడెను”

Cg

య।|రయ్య తరక వాదము

689

కడుకోపమున య్యరయ్య గంగవంక (నీ) బడాయిలు మాని పదవమ్మ

జూచి
యెన్నుని తమ్ముడు యేగంబె

పలికెను

“వైరము నాతోను వలదుపో

శక్తి!

ఆట యేమి నాతోను తటవట శక్తి
యెలిగొండన బుటిన పిల కొల్వలు
ట్‌ ౧

యివిం
బె

పిల్ల కాల్వలు దాటలేరని తగ
జెప్పుతావు
కృష్ణా గోదావరి దాటేటి ధేనువలకు
యిసు మంటి పిల్లకొల్వలు దాట
భీత్రి జెప్పినావు
అల్ల శ్రీరాఘవుడు ఆంబుధి దాటంగ
వనచరులచేత వారధి గట్టించె
వారు ఆంత వారము వామాశ్నీ
మేము
సీగుండు యేమి లక్షణము?
సీ కొరకొరలు మాను!

వురదాళ్లు గట్టి గుండు వుర్ణ
దొక్కి-ంతు

తీసి గుండు అగ్గిలోకి తిప్పి
వేయింతు

తిర విర ఆని ఆ గుండు పెరికి

తొలిగి
కొశీలు చాత గుండు కణికెలు
చేయింతు
వుకు్కు- మొలలచేత పక్కలు
చెక్కింతు
నిక్కక పోవమ్మః నీ వేషాలు మాని
గొబ్బున వెగ విడిసి కోడెలచేత
వుచ్చిన పాలవేరు వుర్ణదొక్కింతు
మచ్చరించిన సలుగు చెద్దుల చాత '
పచ్చి పైరులుగాను పాలేరు
దొకి_౦తు
కోడెల చేతను కోమలి చుపుడు
పొంగిన పొలవేరు వూడ దొకింతు
యేరు ఆనంగ నెంత? నీరు
ఆనంగ నెంత
పారిపో వే శ క్రి సీ పంతాలు మాని
బండ మాటలు మాని గుండ
దెగవురికి
వుండవమ్మ శ క్రి వొదిగి
వొక వంక
మీరిన కవులావులు గుండుమీదికి వొచ్చి
చూరుగా [దొక్క్యేాన నురుగు
వొక వంక
కన్నుల మూసుక కడకు బోవమ్య

వేయింతు మంది మేళశముశను మందలో నిలివి

తలకోలలు వేసీ ఆ గుండు తర
ద్గీయింత్లు

పొందు గా కొల్వుమని పొర్లేవు
సారెకు

684

నిత్యముగ కోలుతుము సీలకంఠుణ్ణి
శకి నిన్ను గొలిచితే అవుసత్య

మవుగు 11౨౦||

వల్పవుల కాటమరాజు వంక

తా జూచి
పల్లవపాణి తా పలికె నొక మాట

"అడ్డ బొట్టు యవరిది? తీరునామం

యెవరిది?
వొష్టిరము లాడకు వుచితంబు గాదు

సాటిరాకు నా తోను కాటమరాజ!
భూలోక శ కిని భూకాంతను నేను
తల్లివని (మొక్కుదురు ధరణి
లోపలను
గొడ్డకాపరవు గాంగ గురుతెరుగ
వైతివి
దొడ్డలోపల చాలదురి పికాచులు
నిలపుకున్నానని నిక్షరము నాను
యెలముబు కాంతను యరగవా నీపు?
ఆటు మునుపటి వారలు అంతయు
eC ల వినుమ
మిన్ను మన్ను మేలు గిరులు పుట్టని
- నాడు
అంబారగిరికీని అరవై వాకిళ్ళు

కాటమరాజు కథలు

ఆదరువుగా నిలచి ఆమీదచ విరాజగతి
పై నుండీ

కంటికి నిదలేక గట్టిగా నేను

ఆభిలాండ జ్యోతినె వెలుగుచు

నుంటిని
యేవాకిట నుంటివి? యే దిండున

వుంటివి?

యే ఠావున వుంటివి?
యెరుగవానన్ను?
వుచితమైన మాట వొక బైన మీవలన

కలలోను వినలేదు కాటమరాజ!
పశువుల గాచేవాడ! పాముమీదవాడః

అసురుల సంహార! ఆంచమీదవాడః
ఆకుమీడవాడ! హసాన రాయి

యె తినవాడ।
ఆయుధము చేతబట్టినవాడ !

ఆదిలశ్ష్మీ పతివని ఆశించివ సే

_ దశావతారుడ! తప్పక వినుమ

పక్షిమీదవాడ! పశుపతి వినుము
కుదిరి మూడు అడుగులు
కూల్చినవాడ!
యెశోదయింట బుట్టిన
యిళ్ళుదొంగవు నీవు
దూర్వాసుని శాపంబు తొణికినవాడ!

కంబాలు నాలుగు.కడవాత్తులు నాలుగు సన్నుకుడిసి అసురను సఃపినవాడ!

సదారు దిళ్ళు పొదుకంబజ
మొక ట్టి

మశావతారుడ! మకరిని

యరయ్య తరకవాదము

ఆక్షయమనంగ మిన్ను ఆరిచేత
నిలిపి
పొన్నమాను యెక్కిన

మా యుగంబులన్ని మనసున
[గహియించి

వొంటీచేతివాడః వాల పెట్టీనవాడ
ఆంటక పర మొండెమై నిలిచిన వాడ!

ఆంతవాడవని నీవు ఆశించి వొస్తే
వలపక్షపు మాటలు వద్దు నలనన్న!
చయ్యన ననుగొలువక
సాగిపోనియ్య ॥1౨౧॥
సంకుమోమిణి జలశంకరి
పద్మా కీణి పద్మకుల చింతామణి
అష్టవీరా జలాంబరి ఆది పరంజోతి
దిర్లి మండళేశ్వరి వొ త్తిలెక
మి తిలేక
కుంచిలేక, స్థంభంబులేక అఖిలాండ
కోటర
వీర జగజ్యోతివై వెలుగుచ్చునున్న
గోకుళ ములోనున్న
. గోసందవతి యీ
ఆయివోధ్యలోవున్న అంబుజ

. కన్నెవు
యిలరాజుకు తల్టివి,..2440...2...

త
క్‌ 1 4694665662 64 0 5 ౪256 ఇ 3% 61 భఇజి 6న అత రావ ఉక 652

((గ్రంథపొతము)

ళల ఉ ఉం 456వ 4 4 ఇ

పురుషో త్రముడవు

అరికాళ్ళ తామర పథ్మం
ఆర వె వెయ్యారు చెరుగులు అర్థ గిరును

నుదుట వస్మధూః వాలుగన్ను అ
చింతామణి
చేతుల పరసవేది అరికాల తామర
పద్మం
ముంజాత మునిమీసము ఆరిచాత
గొగ్గిపండ్డు
ఆర వె య్యారు కొండల గెలిచి
ఆలుగులు వుద్ధర్తించి
నాదులేశి పెంటలోను నగాశ్ష్మర ము
తీసికొని

-మొకములేని పెట్టెతో జిహ్మములేని

వాల దీసుకుని
తొడపైన కూర్చుండ బెట్టుకొని.
వర్ణన్లులేని బోగముబాడి
ఆసురముథాల సింపోన్ని పల్పము
గట్టించుకున్న
ఆదిశ క్రవి నీవు, సని పన్నుగడ
అశ్వము
పన్నుగడ ఆలించి వినుమ
అర వై య్యారు చెరుగులు ఆర్థగిరుసు
ఆర్థళము వక చార హలాయుధము

వక చేత -
ఆ శూలము వకచేత.,*..4.64...
దబరకము * వకచేత డక్కి-

వకచేత

* జ-చురుకము

686

అసురుల మర్దించ అంబు వక చేత
ధూర్తుల మర్జింప దుడ్డు వక చేత
గద్దగోరు వకచేత గజాంకుశము
వక చేత
శంకు వక చేత శకము వకచేత
పరువైన దాసిమ్మపండు వకచేత
పన్నెండు చేతుల పన్నెండు
అయుధములు పుచ్చుకొని
అసుర ముఖాల సింహాన్ని పల్లము
గట్టించుకున్న ఆదిళ కివి సీవు
అశ్వము పన్నుగడ ఆలించి వినుమ
యీశ్యరుడు గృురము విష్ణుపల్లంబు
(బెమ్మదేముడు గోగిలి
ఆష్టదిక్చాలకులు ఆంకీవొన్నె వారు
సూర్యచం|[దాదులు కక్కుల
క ళ్ళిము
యితర దేవతలు ఆగితాళ్ళు
బోడిదేవతలు అళ్వానికి

పొట్టపట్టెడ తాళ్లు
యెల్లదేవతలు అళ్వానికి యెగపటైడ
కాళ్ళ
చుక్కలు అళ్వానికి
చూపుకన్నులును
ఆకాశము దవడలు మేఘమే
అళ్య్వానికి మెత
భూదేవత అశ్యానికి నోరు
నవ్వున సవుకు జేసి
యెక్కినిక్కి. తోలినావు నీపేరు

కాటమరాజు కథలు

చెప్పవే శ క్రి 1 ౨౨|

బెట్టురికీ మింటిపె పిడుగులు

రాలు చు
గురుతులడిగిన గంగ గుంటి షె బనెగసి
య,రయ్యాః నన్ను టో

అడగ యొంతవాడవుర!
రాజు నాకెవ్వడు రాజు లేజుండు!
పూజచెయ్యక నిన్ను
పోనియ్య”ననుచు
మురిజుడ్డు మందనావులను ముంచెను
గంగ
““జర్జితంబుగ మిమ్ము సాగిపోనియ్య
యెఖడకు బోయెవు య్మరయ్య

యికను

చక్కని మీ రాజును [మొక్క_క
పోనివ్వ

పారిపోతివ నా తోను భుజశ కి
వెరసి?

యేరీతిని బొయ్యేవు యరయ్య
యికను?

యెక్కడ జూచినగాని అక్కడ
నారూపు
చిక్క ములో పిట్టవలె చిక్కుబడితిరి
మీరు

గంతులు చేసేది యెంత యెగిరెది
పంతమా నాతోను? పాలేరు
దాటనివ్య

య, రయ్య తరక వాదము

ఘట్టిగా నా మాట కాదనక వినర!
పటితిని మరవారి మటి పెయ్యను
అ (Se) ట
వొడిసి
య్మ్రరయ్య మీ ఆగ్న యిక
చూతమనుచు
గుంటి కిందను దాచితే .గురుతు
యరగ వై తివి

కయ్యలో దాచితి గట్టిగా వినర
పెయ్యను జూచుకో పేరు నీకీల
మాయల నూటలు మాముంగల
సాగవు
గుసగుసలు మాని కొలవరా నన్నుః
పంతాలు మా ముంగల _పగ్గెలు
సాగవు

గ్రబ్రీ?

సంతోషంబున సన్ను సాగి పోనివ్వ
జాగులు బొర్జి తే సాగిపోనివ్య
బాగుగా కొల్వరా పాలేటి లోపల
గంగ మైలావుల కటలంపు గోవులను
యాదవ వీరవరుల యేటిలో ముంతు
నీ మెచ్చి రణము మురిపెము
యర య్యమాను
యిచ్చోట కొల్వరా యిది నీకు లెస్స
ముచ్చటలు యిచ్చోట మురిపెములు
మాను
అరికట్టుకున్నాను ఆవుల మిమ్ము
కరకంఠకుని పాదమాన!
కదలి పోనివ్వు “౨౩

కాలారులు గంగవా ర్హలు కొటమరాజుతో చెప్పుట

య్యరయ్య గోపాల్కుల యేగమే
పిలిచెను
““కవృలావుల చన్నయ్య! కాలారి
మారెన్నః
(గక్కు.నబోయి మీరు
కొట భూపాలునికీ
యివరమంత మీరు యిన్నవించండి
వడి వేగ గోపాల్కులు వచ్చి రాజు
వెదట
కడు వేగమున నిలిచిరి
గంగవా ర్తలును

మనవిగా చెప్పిరి యాదవులు
జననాథుతోను;
“ గట్టిగా తనపేరు గంగననుచు వచ్చి
మట్టి పెయ్యను బట్టి మడుగులో గాసి
అటు యిటు పోనియ్యక అరికట్టు
కొనెను
కొప్టిను పాలేరు కొండలు తెగను
యరయ్య శక్తి తో యెదిరించి నిలిచె
పోరాడు చున్నాడయ్య
ఫాలలోచనుడ !

రావయ్య కాటమ రాజశేఖరుడ!''

Cd

688

కాటమరాజు క్‌ ళ్ళు

కాటమరాజు వచ్చి గంగను ధిక్యారించి పలుకుట

విని రాజు పద్మనాయుడు
_ వీరపరివారము

పనువడి వచ్చిరి పషువుల మందలోకి
“వాగులు చాయక శ క్రి వైదొలుగు!
దానవలు_నామందలో దగ్గర రావు
నేను కోపము చాయ
మ్మర్రిమింగే' వానికి మ్మరివూడలు

. ఘనమా?
గట్టు మింగేవానికి గుట్ట యేమినుము
వట్టి పగ్నెలు మాను వాదు సీకేల ?
వాడుగాలి మెట్టంగా కాట సెబునెల?
కావరంబులు మాని కడకు టో శకి

పారి పోవే వొక వంక పగ్నలు

మాని

యేరుగాసినానని యెమ్మెలు బోకు
దాటనివ్వకుంటే దజ్బత వచ్చు
మట్టి పెయ్యమ దెచ్చి మా కప్పగించు
గుండు దిగిపోవె సీ కూతలు మాని
తక్కిన దెవాల_తలనను నేను
ముక్కంటికే కాని | మొక్క నెవ్వరికి
నిక్కక పోవె నీ తక్కులు మాని
వొగై వాగులు గాచి యెరీవె నీవు
గురేవు మా యాదవుల కొదవచేసి
సీవు
వొకని కాలికిందనుండి కార్యార్థము
కొరకు

వొకని నమ్మించి వొస్తివి వాడక
నీవు.
కన్ను బోగొట్టుక కలకాలము
మిడికేవు
వకని యెంట జోతివి వాడక నీవు.
మీరి నడుమ వొరుడుమింగెను నిన్ను
వొకని యందు యెడలి వయ్యన
వ సివి
యెక్కడ గెలువు లేక యిక్కడికి
వొ _సీఏ
శ కినంట సీవు చాల నిక్కెవు
బాజులకు బొర్హేవు వాదు నీ కెలః
పసి తదు నీ (పగ్న సంతము
మాను
కోత్తివలె యిగిలించి కొవ్వరించేవు
నిప్పు దొక్కిన కోతివలే
తొక్కు లాడేవు
జడలు నీవు పెద్దచెర్లో రొయ్యవలెను
పరువులు వారేవు పాలేటి వొడ్డున
సవుకు తగిలిన ఆశ్యమువలె
తల్పడించేవు
సవుకు లేక సదువు సాదకం గాదు
యిందుకు రోషించ యేమిటికి సీవు?
కందువతో మందవెళ్ళి కదలవె
పడుచ' *[-౨ ౪||

యరనూక రాజు కథ

689

గంగ తాను యాదవుల ఇలవేలుపు ననుట

గుంటిమీదను గంగ మి=టి పొడుగున
బెరిగి:

“క్షంటకాలు యేమిటికి కాటమరాజ?

కొల్యక పోనిం్యు గురుతు నామాట”
పెళ పెళ నాళ్చ జడలు విరబోసు
కొనెను
కడు వేగమున భూమి గజగజ
వణికె
మిన్ను బెట్టురి కె మెరుపులు బుట్రై
గర్జిల్లై మేఘము కయ్యలు ఎగదొటై
“వోరి కొాటమరాజ! వొయ్యన
వినరా।
యేడు దరాలు నాటి మిలవల్నును
నేను
నేడు (మొక్కనని నిక్కేవు సారెకు
గోపాళ కృష్ణుండు గొలిచెను నన్ను
ద్యోరకి లోపల గొలసి చెకుంత
మేగిరి
విష్ణు పాదమున యెలసిన దానను
ఆష్ట దిక్ప్చాలు్యులు అందరు గొలిసిరి
విష్ణు గండము కొరకు ఎలియ
శేపల్లిలో
నందుని వింట బుట్టి నాతి నెతిని నేను
బలభ_దుడు నాయన్న
॥ పల్లీకొండాయె
తరివారు గొల్తురు ధర్మాత్ములూను

అవుల వొలురాజుకు అయిదుగురు
మీ తం డులు
భావించి గొలిచిరి బడుగుల రాజ!
సచ్చిన మీతం। డిని సరుగున
మాట్లాడి సిని
వొచ్చినీవు నన్ను వాకు నాలసవు
దక్షణాది పగలు సాదక మవును
మచ్చర౦బు యేమిటికి మాధవ!

కొల్వర *" ౨౫||

అనంతి కోటి యాదవులు ఆతి
భ కితోను
అన్నము భోంచేసి అపుడిట్ట గనిరి.-
రాజులు. పధానులు తేజంబుతోను
కాటమరాజుకు మనిమి |గకుుున
జెప్పిరి
నంద గోపాల్కులు ఆనందమూన
పొందుగా బలికిరి కందువతోను:
“ముంగిట ముత్యము మూలధనము
మనకు
గంగను గొలిచితే కలుగు సంపదలు
కొండంత దాపు అవును గోవులకు
మనకు
గోపాల్కులు మందలకు
సంతోష మునను'
పద్మనాయుని ఆడిగె పపపతిలాజు;

4 ళో
a

ie,

640 ఈాటమరాజు కథలు

గంగను కొలువదగునని పద్మనాయుడు
కొటమరాజుతో చెప్పుట

అడిగిన పద్మనాయుడు అపుడిట్ట శక్తి చాయంగ ఆరిచం దుడుకు

గనియెః చంద్రమతి గలిగెను
“తల్లి బాగీ ర్తి తరాతరము మనకు సాం వాజ్యం గలిగె సంతోషపడెను
గంగ అనంగ నీరు కలదు జగితిలోను శ క్తి చేయంగ మాంధాతరాజు

గంగలో ముణిగితేను కలుగు పుణ్యంబు సతియును సుతులు
సీరులీక జీవనము నిలువ దెవ్వరికి కలిసి వుండిరివారు కడు వేట్కతోను
సీరూపకారము నీరు తరముగా శ క్రి చాయంగ కృష్ణుడు చరణము
యినుమా గంగను చేపట్టి యీశ్వరుడు యేటుబడి
వుప్పొంగె కటికి జగన్నాధుడె తటుకున
శక్తి శాయంగ జూశ్వూరునికి వెలిసె

శంకు చ|కము గలిగె కటకట అనుగా గండగ్గొడ్డట నరికిన
శ క్రి బాయంగ (బెంహ్మకు స్తానంబు కొట్టినా తల వొచ్చి గొబ్బున ఆతికె
గలిగె యెచ్చెన సంపదలు యిచ్చేను గంగ

శ క్రి చాయంగ విష్ణు శేమవు మీద అక్షయముగ గొలుతాము ఆవుల
|పవళించె మందలో”

కాటమరాజు గంగకు కొలుపులు చేసీ మొక్కుట

కాటమరాజు పద్మనాయుడు తమలపాకులు తోరణాలు తగ
కడువేట్య-తోను వేట్కతోన

తిరుమందుల వారిని తీవరముగా పాలవెల్లి గట్టిరి (పథ్యాతిగాను
బిలిచి నూలి స్తంభాలు ఆరిటి మాకులు

ఆరిటి సంభాలు పందిరి ఆదిలక్ష్మి శకిని దెప్పించి
పచ్చని పందిళ్ళు- పెట్టిరి పాలేటి మగువుకు తరువాత మాలి గట్టించెను

న ' వొడ్డున మల్లెలు మొల్లలు మంచి కురు వేళ్ళు
a 0 ళు

యరనూక రాజు కథ

కసూరి విర గం ధము కనుక

ఒండాదు

రపుడు
బద్దిగొర్ల మంచి బాగనై న తగుళ్ళు
పారిగొర్హను గావు పోతును దెప్పించి
గంగను గొలచెను కాటమరాజు
జాము జామున బోయించె జాము
భోజనాలు
బొల్లేవు బస్వన్నను పొసగ రప్పించి
తెల్టవారిన దాక గంగమ గొలిచెను
వల్ణవులు తిరుమందులు వెన వెనాన
పద్మనాయుడు రాజు (పథ్యాతిగాను
గంగను వేడిరి కరములు (మొగిసి
“సక్కదనము తల్లిః జాగార వెల్లి!

అరియ రాజులకు తల్లి! ఆనుచు కోభిల్రి

సౌంపు యింపుల (పేమ! జోడు

చంద మామ

641
కిన్నప్కుతు: రమ, క రకంథులభామ।ః
వాహ విమోనన భాగ రపమ్మ !

యేపున నీరూపు యరగని వార్ని
కాపాడుదువమ్మ రక్షింతువమ్మ
ధరలోను పెద్దిరాజు దండె తీపోయి
వురవడి యెదురొమ్మున పోట్టును నాటి
జంగ |పతాపుని చంపి సరివీరకల్లున
వొరిగిన పెద్దరాజున సరుగున

మాట్లాడించిన గంగవు నీవు
ఆవుఐకు యెద్దులకు అరిసి వేగంబె
(పూరెల్హ్రు యిప్పించి పూనిక చేసి
పల్లవాది రాజుల పగలు వీడేర్చు!
తల్లిఏ నీవు" అని దండంబు

సెటిరి ౧౮౬1
లు

గంగ కాటమరాజును అను గహించుట

సాటి గాబట్టి గంగ సంతోషపడెను
మట్టి పెయ్య వచ్చెను మందలో
చు

గలిసె
కలకల నవ్వుచు గంగ తా బలికె:
““పల్లవాది రాజుల పగలు మరిపింతు
నీలను పుట్టిన పూరెల్ల నేరంబుచేసి
పుల్పరికి యిప్పింతు భూపాలకుండ

41)

కవ్పలావుల రశ్షింతు కాటమరాజ!
ఫోలురాజు పగలు పోకుండ నిలిపి
వారికి మీకును _వెరంబు చేసి
వీరకల్లుగా సంపింతు నేను

యునుగ లు గు; కాలు యుద్దు లావ్నల లు

ఒర్‌, మ - ల! ఇల
ued Win ర By

కానాపశాశలు

642 కొటమ రాజూ కథలు

అంభోయని యెద్దుల అలుగులు చెల్లును పంచలింగాల కొండ చుట్టు '
ఆరగించు ఆని చెప్పి ఆ శక్రి
కుంభిణిమీద కూలేది నిజము అద్భశ్యమాయి 1) ౨౩||]

అంచితంబుగ కోట్లు అఆవృలు యెద్దులు

శ్రీరాములు. (పమాదీచ నామ సంవత్సరములో కార్తీక శుద్ద సప్తమి
బుధవారము నాటికి గుజ్జర్ణపూడి కోటయ్య కొమారుడు పెంటయ్య (వాసిన (పతి,
యరయ్య తరక వాదము, తప్పులు వొప్పులుగా దిద్దుడి వో బుద్ధిజనులారా!

అనుబంధము __ 111

అలుగులు పోలు

అవతారిక

శ్రీ పార్యతీనాథు చిత్తమున దలచి
గోపాల కృష్ణుని కోరి నుతియించి
(బ్రహ్మదేవుని దలచి భాగీరథికి
_మొకీ-
సింహయానపట్టి చేరి గణపతిని
అష్హైది వరణాల అయ్యల కొనియాడి
ఆదిమా కవులకు అస్తము లెత్తి
_మొకి-
పృథివిలో ముమ్మయ్య పోచయ్య
యిద్దరు

ముమ్మయ్య పోచయ్య

ముమ్మయ్య పోచ య్య
ముద్దుబాలలిద్దరూను
అమ్మనగరు బొంగరాలు

ధనముకొండలోపల తగ వేట్క_తోను
పనిపడి కంఠసరి బాలలిద్దరూను
బొంగరాలాడిన పూనికె వినుడి
సంగతి చెప్పెద
శవణానందముగాను
ముంపుగా సభవారు యిందరు మీరు

కథ ఘనులార
వినుడి

కంపింప యీ

"వేడుక బొంగరాలాడుట

చితభాను సంవత్సర శివరా తి
మాసమందు
శా స్త్రమంతులై నట్టి చిన్న బాలలూను

ఆందుకొని వేగ దేవేందవైభోగ ధ్రీరులై నంత

కనకసరి పచ్చల కంఠసరి బాలలు
అనుదినము బొంగరాలు

ఆడుచునుండ
పద్నాల్లుయేండ్డు పరియంతరము
దనుక

“ఆరుదైన బొంగరాలు ఆడుచునుండిరి

+

దేవతా బొంకరాలు దినదినమువారు

సంతోష చిత్తులె తమరాడసాగిరి

ఆంత్యకాలము వారి, అయ్యేటి

తుదకు
వేడుకలకు తమరాడిరి వెండిములికి
॥ ‘7

, “ బొంగరాలు ..
ళో |

644 కాటమరాజు కథలు

ఆఅడిచాలించి అవిముద్దరించి బచ్చన టొంగరాలు పదిలెము

సేయించిరి.

ముమ్మయ్య పోచయ్యలు దేవతా బొంగరాలిమ్మని సిరిదేవి
కొమరక్థాలను కోరుట

పోచయ్య ముమ్మయ్య ఫొంకం౭బు యిన్నా ళ్ల దనుకను వేడుక
P. య

మెరసి బోంగరాలు .
'పెద్దలనాటి బొంగరాల్‌ పదిలముగ దాచినారు బంగారు
పెట్టెనున్నావి బొంగరాలు

యిద్దరము పలుకరించక ముదమొప్ప ఆవి మాకు ముదల

కాని యియ్యదు తల్లి' బెట్టీంచు
అని యిట్లు తలపోసి సి వలత్మ్మే పార్వతి సరివచ్చు మీరు

ఆమ్మనగరుకు వచ్చి పాటుంపు బెంగిరాలు

శణములొపల వచ్చి తల్లి సముఖాన ముమనర ముడు

నిలచి మారు మాటాడక మంచి వాక్యమున

కామితఫలదులె కరములు మొగచి: తీర న బొంగరాలు డీవించి
““పద్మలోచనలార।; పద్మినులార: యయ్యండి"
వి ద్వాంసు లై నట్టి వో వెలడులార;

అశుభముఅను తెచ్చెడి దేవతా బొంగరాలు ఆడవలదని
సిరిదేవి కొమరక్క-లు బాలురకు హితవు చెప్పుకు

బాలల మాటలకు పణతు లేట్టనిరి: అవి మీకు వద్దురోయి అన్నలార!

““వాలాయముగ బాలలార! వచ్చి వినుడి
మీరిపుడు ఆర్లురు చక్రవర్తులు పదవోర్లురు
దేవతా బొంగరాలు తెమ్మంటి రాజులు

రిపుడు వెరము చాతను వరిలరె రి
శ “Trp

అలుగుల పోలు

అంతలోనేవారు అనుమానముచేత

కంఠసమున కొందరు కలహమున
కొందరు

అనుకోంగ భువిలోన ఆది

విందుము మేము
జయముగాని బొంగరాలు

శేమాన నుండ
పాయక ఆడిన ఫలమేమి మీకు
యప్పటివలె యిద్దరు యేర్చాటుగాను
తప్పులు ఓప్పులు తరువాత లేక
నేను చేయించిన బచ్చన బొంగరాలు

బోడికలార! మీరు బొంగరాల
బయట

ఆడుడి ఆన్నలార! ఆందముగ మీరు
దేవతా బొంగరాలు తెమ్మన వచ్చున?
రామలక్ష్మణులు రమణతో నాడి
సీమెల్హ్ల యెరుగంగ సీతను
గోల్పోయిరి

645

బలభ;ద కృష్ణులు యెరుగంగ నాడి

జలధిలో ద్వారక సమయదే నాడు?
నాటినుండి బొంగరాలు

నేటి దనుకాను

తరాతరము బొంగరాలు తలువ నే

వెరతు”

సిరిదేవి కొమరక్క_ చెప్పి మాటలకు
వరుసతో బాలలకు వజాలు నాటి
వీపున మొనలు వెళ్ళినట్టాయ
“సంపదల కాశించి శరీరములు
దాచుక

(బతికేటి వారికి భయమ టే తల్లి
చేరి కాలము దగ్గరకు వచ్చె

సంవత్సర ఫలము
బౌొంగరా లిచ్చి మము పంపవె తల్లి! '*

అగుమంచి 'దేవతా బొంగరాలు తెచ్చి బాలుర కిచ్చుట

కథక్రనరి శాలల కద్దలికె జూచి

“నేదెన బొంగరాలు నేనియ్య
వెగతు

అగుమంచి యై స్తేను అన్ని టికి
లెస్స
జాల పల్లకిలోన జననాథు చెలెలు
రలు ంఏ
శేషుని బోలిన జలపోత బొంగరాలు

ఆతి వేగమున ర్రీవించి జగువుంచి
యిచ్చె
“పతి వాదించక బాలలార,
పట్టుక మీరు
వోడుగెల్పులేక వుర్చపై మీరు
ఆడుడు బొంగరాలు అన్న లార!
మీరు”

646 కాటమరాజు కథలు

హెచ్చుగా ముమ్మయ్య యులమి విష్ణుము[ద బొంగరాలు
పోచయ్య వీరశూరుండు
అందిరి బొంగరాలు అగుమంచి వచ్చందుల పోచయ్య పరగ తానందె
చాత ఆంపించిన బాలలు ఆమ్మ నగురు
కండువతో లింగము[ద కలిగిన [7 వెడలి
టొంగరాలు మద్దికాయల మేడవద్ద కమరి
ముమ్మయ్య అందుకొని మొక్కను వేగ వచ్చిరి
వేగ

బాలురు సంగడీలతో కలసి పందెముల చవికెకు వెళ్ళుట

పద్దెన మేషాలకు పల్లాలు వైచి వాలాయముగ బాలలు వచ్చేటి
పట్టు వాగెలు బిట్టుక బాలలకు విధము
దెద్న్చిరి ముప్పై కురశాలలు ముమ్మయను
యేడికల నెక్కిరి యిద్దరు సంగడీలు కొలిచి రాగాను
ఆందలాలు యెక్కి-రి ఆతివేగమున ఆప్పుడు ముఫ్ఫేయిద్దరు అల్లుని
కదలిరి _ కొలిచి రాగాను
కొందరు సంగడీలు గురాల నెక్కిరి ముద మొప్ప యేడికలతో
సూర్య సోమవీథుల శకూరులె బాలలు ము సీదులై రి
పేరాల [దొక్కించు-భిరుదు చుట్టుకొమ్ములకు సూర్యపురము
మేషముల వాగెలును
తప్పెట్లు పేల్లగోవులు ధారలు పట్టు కుచ్చుల జూలు పల్లాలు మ్సీర
భూరగలు ముత్యాల కుచ్చులు ముఖపడిగొ
వుపాంగముల చాత వూరు వెళ్ళిరాగ వాగెలు
పట్నము కాంతలు [భాంతిపడి చూడ పు త్తి గొలుసులు పూలతరులట్లు
విష్ణండు పోచయ్య ఈశ్వరుడు డాకాల పెండెంబు జల్లుల ము సీదు

ముమ్మయ్య ఖీకరాకాగమై బిరుదు మేషములు
భాలలు బొంగరాలి బయటికి వచ్చి శేషువు పేరిటి చిల్లకౌండి యేషిక .

అలుగుల పోలు

మాచ్చుగా ముమ్మయ్య యెకె్యెను
వేగ
పచ్చలందుల పోచయ్య పల్పకొండి
యేడిక
మచ్చికతొ యెక్కెను మరివేగ
కదిలె
ముతాల గొడుగు నీడన ముమ్మయ్య
కదిలే
చి తజుడు పోచయ్య శంఖు
చ[కముల నీడన
పచ్చ గొడుగుల నీడన బాగొప్ప
గదిలె
గచ్చుటరిగెల వారు కమ్ముకొని రాగ
కుంగారు బొంగరాలు పట్టించుకోని
గుంగడీలు తాము చయ్యన కదిల
కజొడ్డు గంటలు పేరెములు
బారుచును
ఆమేడి కలు బోడికల హెచ్చరికతోను
వడి వడి బాలలు వచ్చిరి కదలి
ఆప్ట రావుల బయట దేవునిగుళ్ళ
వద్ధ

647

పుట్టమెగసి బాలలు పొట్రేళ్ళ డిగిరి
వాసెలు కురుసాలెలు
వార ందుకొనిరి
శేషువు బోలిన మేషముల దెచ్చి
మరివేగ సిరిపొన్న మాకులకు
గట్టిరి
యిరుగడ సంగడీలు యెక్కిన
ఆందలాలు
అన్నరావుల బయట ఆందరాలు
దిగను
ధన్యులకు బట్టిన జగజంపు
గొడుగులు
కౌండ రావులకును గొడుగులు
జేర్చిరి

పండిన పనసల పలకీలు చేర్చిరి
రా

పందాల చవికెలో బాలలు
సంగడీలు
అందరు కొల్వుదీరి అతి వేట్క
నుండిరి

బొంగరాలాట [పారంథము

కొలువున్న బాలలు గొబ్బున లేచి
కాశఅ బిగువార కట్టిరి వేగ
వాసిగా బొంగఠాలు వారందుకొనిరి
కుశలవులు ఆడినారు కొంతకాలంబు

దుర్వాసు శాపాన డుల్లిరి
యాదవులు
జీరలు కలియుగమున పెంపొంద
వలను

బులభ ద కృష్ణుండు పరగంగ నాడి (బహ్మ (తిమూర్తులు పరగ బుట్టించి

648

అంభోధి బలమున అంబరీవడు

గౌరి
కుంభిణిమీద రాలెల్డ గోవు లె పుట్టి
అంభోజు వంశాన ఆయ పరీక్షిత్తు
పరీక్షితు వంళాన బలువై న

బొంగరాలు

కాటమరాజు కథలు

తరాతరము నాటినుండి దాచిన

టొలగరాలు

దాదిన బొంగరాలు ధా(తిషె నిల్పి
పోచయ్య ముమ్మయ్య

దొింగరాలందిరి

సంగడీలను ఉద్దిలుగా సమకూర్చుట

సంగడీలను విలిచిరి చయ్యన వారు

ఆత్తుకొని మీరిద్దరు ఆడండి వుద్ది”

““జె్టిబోయిన మల్లు! జడదార వెంకటి అనిన సంగడీలు అంగిరి

పట్టి మీరిద్దరు వుద్దిగా వుండండి
ము త్రబోయిన పాపన్న!
బతుల గోపన్న!

బొంగరాలు
వనముల సీడల (వాసిరి గెరలు

పుర స్త్రీలు బొంగరాలాటను వేడుకతో చూచుట

భామలు సీళ్లు మోతురు

భావులు మూడు
ఆగుమంచి కట్టించిన ఆగ్గుణాల భావి
ముమ్మయ్య కట్టించిన ముత్కాలభావి
నిమ్మలు మావిళ్లు నేరేళ్ల చుట్టు
సిరిదేవి కట్టించిన చెంగల్వ భావి
ఆరువేళల భావికి ఆయ దక్షణాన
కల్లాల కాంతలు గంగరావుల బయట
ముతాల జాజులు మల్లెల వనములు
గురుతై న శంభుని గుళ్ళ దాపునను
వుద్దీలు వకరొకరు వనరంగ బట్టిరి
అరుదె న బొంగరాలు ఆడంగ సాగిరి

బాలలాటలు చూడ (పజలు వచ్చేరు
పొలకాపిళ్ళవారు బారులు గట్టుక
చేలగంఫలవాత్లు చేరి చూడంగ.
తిశుపతి పకుష వల తీరుగా వచ్చు
సిరిబాల ముమ్మన్నను చేరి చూచేరు

కొఠతలు మగువలు గంధర్వ స్రీలు

భోరున చూచేరు పోచయ్య నపుడు

ముంచుకొని సభవారు ముమ్మయ్యను

చూడ
ఫొంచుకొని సభవారు పోచయ్యను

చూడ

అలుగుల పోలు

సంగడీలు బొంగరాలు సభవారు
చూచేరు
పుచ్చుకొని బొంగరాలు పోచయ్య
డాచాత బొంగరము వలచాత జాల
పుచ్చుకొని బొంగరాలు భూషింప
సాగిరి
పదివేలకు తీరించి పాలమాని
బొంగరము
పాలఅమాని బొంగరానికి
పగిడిది ములికి

649

యేనూటికి తీరింది యేగెమాని
టొంగరము
యేగెమాని బొంగరానికి యెండిది
ములికి
పట్టుతాళ్లు దాపిని బలువె న
వొంగరాలు
చుట్టిరి జాలెలు చోద్యంబుగాను
వేడుకతో బొంగరాలు వకవిడుత
నాడిరి,

పందెము కట్టుమని పోచయ్య ముమ్మయ్యను సవాలు
చేయుట

ఆడి ఇాలిల్షవియు అపుడు పోచయ్య ఆడితిమి యింతవరకు అవునని

వర్పవుల ముమ్మయ్య వంక
పారజూచి
““కల్రరిపులకు వెరి! కంఠసరి
ముత్యమా !
ఆలర యీడుజోడు మాయమ్మ
“మెదోడు
నామీద (పేమగల నా మేనమామ!
విన్నపము చేసేను వినవోయి
న్‌ మామః
యిన్నాళ్ళ దనుకను వేడుక
భొంగరాల్లు

మెచ్చంగ
వోడు గెల్పులు లేక వుల్హాసమునను
నాద _పతివాదంబు వచ్చును మనకు

అందుకొని బొంగరాలు ఆడవలె
మనము

వాటు పందెము కానవళ్చు

మనకిపుడు

వాటు పందెము మామః। వప్పుమని
పలికె

కాటమరాజు కథలు

పందెము వలదని ముమ్మయ్య పోచయ్యకు హితవు
చెప్పుకు

పోచయ్య మాటలకు పోలురాజు
సుతుడు
“రచ్చరావుల చిలుక! రఘువంశ
తీలక!
కొమనాల సింహమః। గుణవంశ
తిలక!
పోరు రిపులకువై రి! పోచయ్య!
వీనుమ
వనరంగ వాటు పందెము
వప్పుమంటివి సీవు
వనర యిద్దరి సందు వాడు! గెల్పు
ఆయితేను
సీవు వోడితేను నేరంబు తనది

తాను వోడితేను తలవంపు తనది

దేవతలు ఆడిశొల్లి దేశములు
విడచిరి

కవురవులు పాండవులు ఆడి
కాపురాలు విడచిరి

తాతలు ఆడిరి ధనములు వోడి
బలరామ కృష్ణుండు పరగంగ నాడి
జలములో ద్వారక సమయదే నాడు?
రాముడు £ మలిసెట్టి రమణతోనాడి
జమదగ్ని గోల్పోయెను చీకటి
కోనలోను
రామ లక్ష్మణులు రమణతో నాడి
సీమెల్డ యెరుగంగ సీతను
గోల్పోయి
కుశలవులు తమరాడి ఘోరాజిలోను
యసగంగ తండి మీద
యెదిరించినారు
వోడుగెలుపు లేక వూరికే మనము

ఆడుదాము బొంగరాలు ఆల్లుడు!
పోచయ్య! 0)

పందెము ఒడ్డుమని పోచయ్య ముమ్మయ్యను బలవంతము
చేయుట

కందువతో ముమ్మయ్య కలకల
నవ్వెను:

“యంత చెప్పినగాని యెరుగవు
నీవు

1, ఓడు 2. పరశురాముడు

అలుగుల పోలు

పందెము కావలెనని పలికేవు సారెకు
యేపందెమడిగినా యిస్తును నీకు
దీమ3౩తుడ! కోపంబు తెచ్చుకోవద్దు
మామ ఆడుమాటలకు మరి
చిన్నిపోచయ్య
““యేమంటివి వో మామ; యెంత
మాట్లాడితివి!
పోరు వచ్చిన వెనక తల్లి పుట్టిల్లు
పేరు చెప్పకుంటేను బిరుదు
దక్కె-న?
వెనుక తియ్య నేటికి వినవె
వో మామ!
కనకము వక పందెము
కవులావులు వకపందెము
మెడనున్న సొమ్ములకు మేటి

పందెంబు”

రిర్‌!

అడుగు దరక వప్పుమనె ఆలుగు
య (అ
పోచయ్యి
ఆలుడు మాటకు అప్పుడు
య
ముమ్మయ్య
“తక్కిన వాడై తె తర్కించగలడు?
వక్కపందెమునకు వంటి చేస్తివి

నీవు
రెండో పందెము లేదనరాదు

మూడో పందెమునకు మొనసి
యాడి తేను
కళగులు్కు- నక్షతాల కంఠమాలకు
సాటి
కొయ్యపూసకు సరి కోరితివి నీవు”

ముమ్మయ్య తన పచ్చల కంఠమాల విలువను చెప్పుట

అప్పుడు ముమ్మయ్య అల్లునివంక
జూచి
[క్రమమున కోపంబు కన్నుల
కురియంగ
ఘరీన యీటెలు గాడినట్టాయ
ధరణి మిన్ను రెండు
తార సిల్లినట్టాయ
భళభళా యని పల్కి బాలుడు
ముమ్మన్న

““కళ గులు వయ్యన యిట్లాడ
వాకెట్టు తోచె?
చుక్కలు దాపిన సొంపైన మణికి
కొయ్యపూసలకు సరిశాయ
కోరితివినీవు
వయ్యన నిట్లాడ వాకెట్లు తోచె?
వోక్షము లేనట్టి వనమాల పేరు
చుక్క. లు దాపిన సొంపైన మణికి

ద్రిర్‌ప్‌

చెక్క పూసలక్రు సరికాయ చెల్లునా
నీకు?
రావణ బహ్మను రణములో బట్టి
కొవరం బణచిన ఘన కంఠసరియు
కుంభకర్ణాదుల కూలంగ వైచి
గంభీర మైనట్టి ఘన కంఠసరియు
తాటకి మర్దించి ధనువులు విరచిన
కటిక జగన్నాథుని ఘన కంఠసరియు
ధనకోటి స్నానంబు తగనాడి తెచ్చి
ఘనమైన రత్నాల క ౦0థమాలికెయు
వ్యడంగి చేసిన వనమాల పేరు
దొడ్డకాయ సీకెట్లు తోచె పోచయ్య

అలుతన్న యేలు ధనముకొండ
ఆంగళ్ళ వెంబడి

కాటమరాజు కథలు

అమ్ముదురు కాసుకొకటి ఆ తులసి
కుబేరు చింతకొండవాగుల వెంబడి
సెకాలుగా బెరిగి శానలు గలవు
కూలికాండను దెచ్చి కోసి రంపాల
వెలచేసి ఆమ్ముదురు రాగి కాసులకు
వాసి కెక్కిన యట్టి ప|జాలపేరు
దాసరి పూసలకు సరిశాయ ధర్మమా
సీకు?
ఆచరణకు రాని మాట ఆడంగ నేల?
పోచయ్య చాలును బొంగరము
వేయుమి”'

పోచయ్య తన తులసి వనమాల మహిమను పొగడుట

తమ మామ ముమ్మన్న
దట్టించినందులకు
-వ్లఘర చిళ్శంఖుండు సరగ
నిట్లనియె:
“తోని మూటలాడేవు దొరవంట
నీవు
యాచకులు బెట్టుడుళు య్లుటువంటి
సొమ్ములు
లెఖ తేలిన సొమ్ము నీవు పెట్టినావు
మేనమామవుకాక మించి షకమాట
ఆడితివిగాక నిన్నవుననరాదు
సాషాత్తు దేవుండు సకల జీవులకు

వళ్లముీీ లేని యీ వనమాల సేరు
ముగ్గురు (తిమూ రులకు మోక్షమైనట్టి
జగ మెల్ల రక్షించు జయము
వనమాల
పుట్టింప రశీంప పొడవణగింప
యిటువంటి సొమ్ములకు యీడు
లేదనెను,
యేనూరుకోట్ట భూమండల మెల్చ
యెనభి నాలుగు లక్షల జీవరాసుల
నెల
కాపాడు వనమాల కడలేని యట్టి
కోపము శాంతము గుణము వనమాల

hus 7

రి వేతఘు

అలుగుల పోలు

వనమాల కొంచమని వున్నటే మామ
కానక ఆడుకొంటివి ఘనుడ
ముమ్మన్న
సీ కంత్రమాల యేమి నిషేపము
చేసీని?
పాషాణమైయ్యుండు జాల ముమ్మన్న
వో మామ ముమ్మన్న: వొకవార
వినుమ
సామెత చెప్పేను జనులెల్ల యెరుగ
తాతలు యేడు తరాలవారు
అమర మీ ఆయ్యలు ఆయిదుగురు
చెల్లిరి
వారికి మోక్షము వనమాలపేరు
యిరువంశముల వారికి
బుహూపరయుప

అలనాడు మీ తం|డి ఆవుం

తోవలు

పోలురాజు
జంగాల కొరకునై సమరము చేసి
భకులందరని పంపె పర్వతాము

గ్రర్‌లీ

చి తవృతుగ పోర్టెడి చిలకమ్మరికాడ
అత్తుకొని పగతుల హతముగా చంపి
మూక్కంటి జొణము
వక్షస్థలంబు నాటి
చెరుకూరికాడ చెల్లె మీ తండి
పొంకముగ తొలసి తీర్థము పోసె
మా తండి
అంచితముగ కయిలాసమునకు
ఆం పె పల్రి కొండ
నాడు మోక్షము యిచ్చు వనమాల
పేరు
కానక మాటలాడితివి గర్వుంబుచేత
యికనొకటి వో మామ!

య, రగడ్డపాటి
| “లగ”గాజబు లంఎరు పయ కమెపోయి
సజ్జల జా లమీద్‌ వానల మీద
యుద్ధంబు చేసి యిల మీద వరిగిరి
వేగంబె జాలెచుట్టి వేయుము

బొంగరము”'

బాలురు పందిపు బొంగరము లాడుట

పోచయ్య మాటలకు సదిపోను

“ఆక్క_కొడుకువు గాక ఆడితివి నీవు

పచ్చళ కంఠసరి పఠగ వనమాల

సరిపందెములు చేసి జాలెలు చుట్టి

అందుకొని బొంగరాలు
ఆడంగసాగిరి

మునుపుగా చిన్న వొడ్డి ముమ్మన్న
వెచే
ఆటు వెనుక కుప్పించి వైచె
పోచయ్య
వోడు గెలుపులు లేక వక
విడుత నాడిరి
వడివడీ నాడంగ వచ్చె కోపంబు

654 కశటమ-రాజు క్‌ ధలు

చెమటలు వుర్విపై దిగజారగాను ఆడిరి బొంగరాలు అతి చేగమునను.

ముత్యాల మలిసెట్టి ముద్దుకోడలు బొంగరాలాట చూడ
వచ్చుట

ఆగుమంచి కట్టించిన ఆగ్గునాల నావి పున్నమ చందుని టోలిన కాంతలు
వచ్చిరి దనకొండనుంచి వనిత ముత్యాల మలి సెట్టి ముద్దుకోడలు
బేనూటికి తాను

కలువ రేకులవంటి కన్నుల కాటికె చూచె బాలల ఆటల చోద్యం బుగాను
బన్న సరములు కీళ్లు పతక ములు

మెడనూళ్లు
య

ముమ్మయ్య వెచిన బొంగరము కోమటి బాచమ్మ కాలిలో
దిగబడుట

తముకాన ముమ్మన్న తాజుటై జాలె వేటుకు బొంగరము చేడెకాలు నాటె
యగసి భోరన యార్చి యిట్టట్టు కత్రి వలె బొంగరము గాడిన

జూచి యపష్యడె
తగిలి దక్షుని గొట్టు వీరథదుని రీతి నెతినున్న నీళ్లకడవ నెలత బట్టలేక
బొంగరము రివ్వున బోవెచె భుజమున బట్టలెక భూమ్మీద వై చె
ముమ్మయ్య ధరణిపె యాకాంత
చేతులో వైచి చేరు తెగివచ్చి తా మూర్చబోయె
మబ్బు పొడుగున యగసి మాయమై ఆ కాంత మూర్చిల్ల ఆందర జూచిరి

బొంగరము కోకలు గప్పిరి కూడి యిరుగడల

ముమ్మయ్య బాచమ్మకు ఉపచారములు చేయుట

కనులే తీ ముమ్మ య్య కాంతను సరికి నొంగరము తియ్య పిరికి

జాచి నో fy a'r వారంచు
hee ha . జ్‌ శ జ,

ఆలుగుల పోలు

క మ్మురిని పిలిపించి పటకార
తెప్పించి
గట్టిగా తియ్యించిరి కమ్మరి చేత
యము డ లేక రక్తము యేరులె పారె
పుక్కె.ట తాంబూలము భూమిమీద
వెచె

6రిర్‌
పటు నీడెబు దెప్పించి పటెలుగ
(a) చు

గట్టిగా గాయమునకు కట్టిరి వేగ
కర్పూర పలుకులు తెప్పించి

కర్ణముల వూదించె
దేహమెల చెమట బులే తెపి,లిచూచి
రా ల్‌ు జు

బాచమ్మ ముమ్మయ్యను దూరుకు

చిన్ని ముమ్మయవంక శిరసెతి
చూచి
కమ లఅలతీి చూచియు
- కాంత యిట్లనియె:
క్ష “ అయ్యయో? ముమ్మన్నః
హత్య గట్టు కుంటివి
కట్టు కుంటిరి బాలలార! కడు
[(కొవ్వి మీరు
వయ్యన జనులెల్ల వోర్యలేని
మాటలు
ఆడికెలకు లోనై తివి అన్న
ముమ్మన్న
చేటుకు పుట్టిల్లు చేర నిచ్చేర
నేరము తనవల్ల నిందమోపేరు
తరిమి పెద సెట్టి తూతుర తాను
కోటికి పడగత్సిన వారి కోడలిని

నేను
తన సాటివారిలో తలవంపు లాయ

చేసిరి బాలలార చల్చంబు మీరు
వ స్తిర తనసాటి -వారెల్ల రాగ

వర్తకుల వంశాన వంచనలేని వార
కాలికి చేటుదె సిరి ఘనపుణ్యులార
అపకీ రి దెస్తిరి ఆన్నలార మీరు
చేపట్టరు అ _తగారు జనులు
నోరు ముయ్యరు
మూకుడు గప్పేర ముమ్మన్న
వినుము
చేకొని పుట్టిల్లు చేర నిచ్చేర
మూడు |పాణాలు వలగొంటివి
ముమ్మన్న వినుమ
బల్మి గల్లితే |బదుకవలెగాక
హెచ్చుగా ఆన్నలకు వచ్చిన [తోవ
మీయన్నలక వచ్చిన తోవ
వీ కెన్న టికి వచ్చీనిః
కయ్యాానకు మీరు కదలి పోగాను
తన కన్నులార కాన్నెన్నడు జూతు

తన వుసురు మీకు తగలక
మానడ''

అతివెమాటలు బాలలకు అలుగు లె
నామె

న్‌

ba

6కరీ

సిరి బాల ముమ్మన్నకు

చిన్నపోచ య్యకు
గురిచేసి బాణాలు గుమ్మినట్తాయ
వల్లవుల ముమ్మన్నకు వజాలు నాటి
బల్హాలు యెదురొమ్ము పరిపి నట్టాయ
కల్పందుల పోచయ్యను కత్తులు నాటె
కలిలో పగవారు కమ్మినట్టాయ

౧ య

పీ'చెలు యెదురొమ్మున వేసినట్టాయ

కాటమరాజు కోథలు

ఘరీన అమ్ములు గాడినట్టాయ
పూని కటార్హతో పొడిచి నట్టాయ
““ముమ్మ య్య యెదురొమ్మున
ముప్పిళ్ళు నాటి
కమ్ముకొని రక్తము కొరెనని విందు
చేకొని కండలు చెదిరి ముమ్మన్న
పొన్నకాయంటి శిరస్సు పొడిచెనని
విందున*

ముమ్మయ్య తన అన్నల వార్తలు చెప్పుమని
నాచమ్మను కోరుట

ఆ కాంత అడలుచు అఆడుమాటంకు
దయయుంచి ముమ్మయ్య తరుణితో
బలికె
బాల కోమటివారి పడతిని జూచి
“చాల చక్కని యింతి! జాజి

పూబంతి
సకియ మెరుగులబంతి! జాటి
పూబంతి
నుక్కువపు బొన్ము మగువ
పు త్రడిబొమ్మ
యలమి జనులుమెచ్చ యలనాగ
ఖాచమ్మ
ఆలివేణి యరణప్ప అగుమంచి
మారు

యలనాగ మూడు పాణాలు

యట్ల వలగొంటిని? -

నలనాశ్నీ చెప్పవే? నా తోడు సీడః

యిప్పుడాడిన మాటలు యేర్పాటు
గాను
చెప్పుము బాచమ్మ మా చెల్లెళ్ళమారు
మొనసి కోమటి బుద్ధికి మోసంబు
లేదు
క నకొంబర ంబులు కట్నాలు
సొమ్ములు
రనకొండ లోపల తోడబుట్టువు నీవ
సారె చీరలు నడిపేము సెదోడ నీకు
నేరము లేకుండ నిందటేకండ
పోడిమిగ పుట్టింటికి పోయి విడిచేము
సంతోషమున మేము సారెలు
నడి పేము
నీవాడిన మాటలు నవ్వులు గావు
బొంగరాలాడ బట్టి పుట్టు పూర్వాలు
ముందర వచ్చేటి మోసంటు
తెలియక

అలు “సల పోలు

ఆదితివి యవావరకు ఆడినమాటలు

కొమురక్క- మె దదేవి కొలువులోకి
పోయి

అన్నల కా ర్రలు సిరిదేవికి

బాలల మాతు అకు పణతి యిట్లనియె
“కలకాలము ధనముకొండ

కడు వేడ్క తోను
యేలిన వారలు యెరుగుదు గాని
ము “మ్రృైమూ జం నేల కోటలు
మూడు గడిదుర్గాలు
యిప్పుడు య్‌ెలుచున యెదుగుదు
గాని
కంభసాస జూలలార కడదువార్త
నేనెరుగ
ముమ్మన్న తెంగరము ములికి
నాతినందులకు
దిమ్ముబట్టై బుమ్ము తిటితిగాక
ళు ఎ!
చేటుకు బెయగరము ములికి
నాటినందులకు
ధీరులార మిమ్ము తిట్టితిగాక

657
ఆ వార్త సీకేటికి ఆనతీయవమ్మ

తెలియునని బాచమ్మ చెప్పుట

మీ యన్నలు బోయిన మేలువార

నేనెరుగ

మీ అమ్మ సిరిదేవిని
మీరడుగబొండి
అమరంగ చెసే ప్పేని ఆన్న లార మీకు
సయిడీ వార్‌ తల్లయ్య న పక గంగ
ఆడుగుడి

వమిునాన మీ ఆన- ల వార చెపే
దాం నూ
కోపము

అపద మాటలు ఆవి నిజయుగావు

మాటలు గురి శాయరాదు

పగవా౭ మాటలు పొటింప దగదు
పోరోయి ముమ్మ నక పోచయ్య
మీరు
పోరాదు నొవ్వుచే పురిలోకి తాను
యేరీతి పోవలె యిప్పుడు నేను
వొప్పగించరోయి వో బాలలార ”

కూ అుఎరు బొచమ్మను ఆమె అ త్తవారింట దించుట

కెంపులు దాకున కనకదండ పాలకి

జర్టుబోయి ౫న మల్లు శలవడిగినారు

ఆఅ ౦దశళ ము జెప్పించి ఆతి వెను
కూర్చుండ బెట్టి

42 3

ఆడవె సలచాత ఆతి వేగ
విట్టించుకోని
సురతీలు యిసురుచు శూరులె
బాలలు

658 కాటమరాజు కోథలు

దరవాజులు జొచ్చి ధనము అతి వెకాలు నాటి ఆనుమాన పడక
కొండలోకి నేరము తనవల్ల నింద మో పేరు”
పెద్దలై న కోమటి పెద్దల బిలచి _పేమతో జప్పంగ పెద్దలిట్రనిరి
వద్ది కెతో బాలలు వప్తుమని పలికిరి “ఆయ్యలార యింక ఆటలుమాని
యిద్దరు తసిరీబులు యిప్పించిరి వాతప్పు చేతప్పు వచ్చును వినుడి
ళు
వేగ ఆదియెంత పని గనుక చేంచేయ'
“కద్దు వక నేరము కాయుడ మీరు మనిరి

చేటుకు బొంగరము చేరు తెగివచ్చి అత్తగారింటికి అతివెను వప్పజెప్పిరి
సిరిదేవి కొలువు దీరుట

ప్టెళ్ళ చవికెలో పవశించె సిరిదేసి సకల యాదప స్త్రీలు సముఖాన
పొలతి తా రత్నాల పోలు బోముఐచి నుండిరి
తెలివెన శీతావళి దిబ్బెము లెత్తించి భక్తుని నల్పమెడ పణతి వీరగంగ
కొమర బండారము కుప్పబోయించి అతివె చక్కని యింతి అబితన్న

కొమరక్క సిరిదేవి హోత
కొల్వుదీర్చి యుండిరి వల్పవుల కోడం డు వరుసతో
అగుమంచి మొదలైన ఆర్థాంగ నుండిరి,
లక్ష్మీ

బాలురు అన్నల వార్తలు చెప్పుమని సిరిదేవిని
నిర్పంధీంచుట

ఫెళ ఫెళా వచ్చి బాలలు ఫౌచేరిడ కొనమరక్క_ సిరిదేవి గొబ్బున
అ ౧
దిగిరి శీవించిరి
దరబారు జొచ్చి తల్లి సముఖాన సమర సాహస సింహాసనము మీద
నిలిచిరి గొబ్బున బాలల కూర్చుండ మనిరి
సిరిదేవి కొమరక్కకు చెయ్యె తి నిబ్బరముగ బాలలు నిలచి యిట్టనిరి
(మొక్కీరి

అలుగుల పోలు

''కొమరక్క. వోయ త!
కృప నందుల నూక!
సామజ గంధులార! శ్రీ కాంతలార!
భామిజి మణులార! వో పణతులార !
శ్రీలక్ష్మీ పార్వతికి చెలువంద మీరు
పోలురాజు నిజరాణి పొలతి
నూకాంట!
పాటించి బొంగరాలు పట్టి ఆడగాను
వేటుదప్పి బొంగరము
వెలదికాలు నాదిను
నాటిన కోపాన నాతి యిట్లనియె
మీ అన్నలకు వచ్చిన త్రోవ మీకు

యన్నటికి వచ్చీని

659

వో యమ్మ యిట్లనె వుల్తాసముగ
ఆడెను
ఆవా ర్రలు జప్పమంటె
అబ్లి పోయెనమ్మ
సివెంత లేదనక మేము ఆడిన
మాటలు
అన్నలు పోయిన వార్తలు
ఆనతియ్యవమ్మ
కన్నతల్రి సీవు క లలాడకమ్మ
కడువేగ జప్పవే కన్నత ల్లివి సీవు”

సిరిదేవి బాలురను మభ్య పెట్ట జూచుట

ముమ్మయ్య పోచయ్య ముచ్చెటలు
వినియు
అమ్మ సిరిదేవి అక్క కొమరక
“వివేక మెరుగని వెరి బాలలార
యెవరెందు బోయిన యెరిగింప నేటికి
బాలలార యింతేసి పనులేటికి మీకు?
ఆ వారలు మీకేటికి అన్నలార
యిపుడు"
మాటలు మరిపించి మరి తల్లి బల్కె
““తెట్టిరావుల బయట శంభుని
గుళ్ళవద్ద

ఆడుచున్నార ని ఆయిదువబు చెప్పిరి
తల్లి కన్నులజూడ తగ నోచనైతిని
యన్నడు బొంగరాలు నాయదుట
నాడరూను
కన్న కొమాళ్ళ ఆటలు కన్నుల
చూచేము

ఆడుడ బొంగరాలు అన్నలార
వీర" ”

660

కాటమరాజు కథలు

బాలురు సిరిదేవిని నిలదీయుట

ఆ మాటలు సిరిదేవి ఆడినందులాకు
కంఠసరి బాలలు కలకల నవ్విరి
“యేమి మాటలాడేవు తల్లి
యరుగని దాని వలెను

అన్నల వారలు అడిగిన యప్పుడు
అన్నల వార్తలు అతివేగ జెప్పితే
నిముషమున బొంగరాలు నిలచి

ఆడుదూము
హరుషించి అన్నలు పట్నాన లేనిది
యరుగమ టె తల్లి యాల

చె ప్పెదొవు

మరుగు జెప్పితివై న మాయయ్య

ఆన

చిన్న వారమని చూచేశ్చ తల్లీ

సిరిదేవి

యేరీశి వుందుము యాల దాచెదావు?
ముమ్మ య్య పోచయ్య ముచ్చటలు

ఏసియు

ఓ8 ల ఇ మల ఇట) ఉని క 4 క కిధిత్రిల 6 చి ఇ ఇ తే 2 ఏ

ముమ్మయ్య-పోచయ్య వొంగరాలు

[ఈ తాళ పత్రపతిలో మొదటి పృతము లేదు,

వరకున్నది. వివ పతమున కుడిభాగము కొంత విరిగి పోయినది |

తక రత జ 4 9 ఉలికి ఉరి ఉ కక తి శి 4, 9

ముమ్మయ్య హోచయ్యలు గంగరావుల బయలులో
జొంగరాలాడుటకు నిద్ధమగుట

444 4౪2 = వల్లవుల ముమ్మయ్య
ఆలర యిం దునకు జోడు
మాయమ్మ సెదోడు
నామీద దయ: పేమ నా మేనమామ!
గంగరావుల బయట బంగర ములు!
ఆడ బోవలనుిమనము
శృంగారపు వేడుకల శి
తెప్పించుమనిన
రత్సరావులబె ట ఘడియారము
సాటించుమనెను
వచ్చిరి బాలరాజులు వసుధీశు కడకు
గాజుగోరలతోను గంధము కస్తూరి
తేజముతో బాలఅకు తెచ్చి తా నలదిరి
పక్కెర బొడ్డు గెంటపై మెత్రజూలు

ee)

పలంబు అంసల బాగె న తరుటు
ముత్యాలు సీలాలు రత్న బంగారు
యిత్సగా సందుల యిమిడిన పల్లము
ముత్యాల ముక మరుగు ముద్దుల
కఖ్య్యంబు
ఆరిటాకు మెతయు ఆంవాకు తరుటు
సూూతాన కళ్యము సురవాగె తరుటు
జగబీరుదు అనువాడు
వు గగాతకుడు
వుగగాతకుండు వురువడినబోయి
బోడిక లిద్దరు వేడుకల దెచ్చిరి
వేడుకలవంక చూచి బాలలు
ఆనియేక సంతోషపడిరి

దేవతా బొంగరోలు తెమ్మని బాలురు సిరిదేవి కడకు
బోడికలను పంపుట

దేవుతులనాటి బంగరములు
తేవం ననిరి

"పెద్దలనాటి బంగర యిలు
'పెద్ధాలున్నావి
ట్‌

1, భొందరములు 2*. వళిన్ను

వ, వడికలు 4. రచ్చ

వ నుండి 7 ప|తముల

662

అమ్మ కూటాలకు బోడికలు
సమ్మతి” బంగరములు సళగున

అడిగి
తెగువతో బంగర ములు తేవల

మనకు”

అనిన మాటలకు వారు అచ్చోట తరి
వుగగాతకుండనువాడు

వురువడిన బోయి

కాటమరాజు కథలు

సిరిదేవి కూటాలకు శీగమే పోయి
కరములు ముఖళించి “కాంత విటు
వినుము

తల్లి నీ పుతులు ధర్విశాలకులు
అలనాడు తొల్లి దేవుతులు ఆడిన

బంగర ములు
పక్షీందుల పోచయ్య

పంపుమని పలికిరి పద్మాయతాక్షి”

(పమాదకరమగు దేవతా బొంగరాల నిచ్చుటకు సిరిదేవి
నిరాకరించుట

వెరగంది సిరిదేవి వెలవెలబోయి
నడుము నెక్కున విరిగి
నాతి యిట్టనియే:

++. డిటిమ దుర్గిక కికి

చేదైన పున్రైను
రాముడు లక్ష్మణుడు రయమున నాడి
సీతను కోల్పోయిరి సీమెల్ల యెరుగు
బలరామ కృష్ణులు పరగ నాడగను

యసగ ద్వారకాపురి పట్నంబు

దగ్గమె నీరులో ముణిగి

పోగానె కుష్టునకు అల 40% అ00 000

((పద్యుమ్యుని కుమారుడు) పతగ
అని రుదుడుర్‌

అనికుదుడు కొమారుడు యసగ
వ (జీడు

వ(జీడు పరీక్షితు వంశ 4,4

..ఆవుతారము చాలించి

హరి వెకుంఠమునకు ఆరిగిన "*
పిమ్మట

ఆర్జునుండు హరి మునిమనమల
ధర్మ లమ అర్జున నకుల' సహదేవ

సమరంబులో త్నావగ మిగిలిన
వారిని దెచ్చి

. పురంబునకు మాహేపతి జేసి
పాండవ పవి|తు డెనపరీక్షి త్తునకు

అమాతిగ్లాప్తాన్యా న

5, అనిరుద్ధుడు 6, వ[జుడు 7, పొ(తుడైన

ముమ్మయ్య ఫో చయ్య బొంగరాలు

పరగ అ సినాపురంబు

పాండవ నందన లు పరమపద
మేగిరి
పరగ వ, జీడు భూమి పాలింపుచు
నుండే
ee పావనముగా పూజించిరి
తరాతరము పెద్దలు
నరునకు యీ బంగరములు ఆడ
నాయంబు కాదు
444 ౨ ౪ టి దాకాను
తరాతరము పెద్దలు దాచినారు
వెరుతుము
భాగీరధి సముఖాన బంగరములు

668

తప్పక చప్పరయ్య తగదని మనకు”
వుగగాతకుండను వాడు వురువడిన
బోయి
బాలలకు వెబివేలు (పసుకతి జేసి
తల్లి ఆడినమాటలు తప్పక
వినిపించెను
““దేవుతలు నాటి బంగరములు
తెమ్మన వచ్చునా:
నరపతులకు ఆడ న్యాయంబు గాదు”
అని కన్నుల కోపఎబు కాంత
తాబలి క;

సిరిదేవి పలుకులకు కోపించి, బాలురు దేవతా బొంగరాలు
తెమ్మని సంగడీలను వంపుట

అమ్మాడిన మాటలకు ఆతికె
రోషంబు పుదై
పలికెను ముమ్మయ్య బాలలకడ
జొచ్చి;
పాయక పన్నెండే=డ్డు పర్వతాలు
నడిచి
పూని మల్పప్పచాత పుచ్చుకున్న
వరము
మలిచెట్టి పోచయ్య నురివీర గౌరు

సిరిదేవి ఆడిన మాటలక సిద్ధంబు
జేసి

యీశ్యరుడు బక్తుడు యిలదరుడు

ఆయితన్న
వాసికెక్కిన సోమ వంశమున బుసపై
హిమ్ముగా రామకీ ర్రి ముమ్మయ్యను
తాను

అమ్మను బంగర ములు అంపించు
భునెను,

664

అచ్చట మాటలకు అమ్మకు
సౌలతిగాను

రాజనీతులు బలుకుటకు న్యాయంబు

గాను
పోచయ్య సంగడీలు పోయి

తెమ్మనెను
కొమరగిరి నూకాందిక కొలువుండ

గాను
సంగడీలందరు _చెయ్యన వచ్చిరి
కరములు ముకళించి కాంతను
కీ రించిరి
“యిందుముకి సిరిదేవిః కొమరక్క
యిందరుండగాను
చంద్రమతి దేవికి సరివతువమ్మ!
వంతు కెక్కిన యట్టి కీ ర్రిమంతురాల!
సీతకు సరివత్తువమ్మ సిరిదేవి నీవు

కాటమరాజు కథలు

అమ్మరోః నీవుముందు ఆడిన
మాటలకు
ముమ్మయ్య పోచయ్య ముద్దు
బాలలూను
పరగ కోపించి పలికిరె తల్లి!
కరకంఠుడు వర మిచ్చె కలిగిరి
పుతులు
నగపతులు అన నీకు నాయమా తల్లి?
మలిచెట్టి పోచయ్య మరి బాల
ముమ్మయ్య
కరుకంటుడు బక్తుడు కాదటవమ్మ
కర కంటుడె నట్టి బస్వనె పుట్టె
సందేహ మేటికి సకియరో తల్లి;
అమ్మరో! బంగరములు అందియ్య”
మనిరి

కొమరగిరి చెప్పగా సిరిదేవి నంగడీలకు దేవతా.
బొంగరాలిచ్చి పంపుట

కొమరక్క యా మాటలకు గొబ్బున

లేచి
సిరిదేవి తోడను చెన్నాంద బలి ౩;
“అంతట బంగరములు అడనే రాదు
దఠతి ఘటముల వంటి కొమాళ్ళ
జూచితేను
సంతోషము గాదచే సకియరో

మశక?"

కొమరగిరి మాటలకు సిరిదేవి

గొబ్బున లేచి
వారబోసి ధూపము వరుసతో బట్టి
ముత్యాల నివ్వాళి ముదమొప్ప పట్టి
పెటైలలో బంగరములు చేపట్టి
అందుకొని
అర్ధి బాలల చేతికి ఆందిచ్చె

నూకాందికె

ముమ్మయ్య -పోచయ్య బొంగరాలు

దీపంపు కళలతో చంద బింబంబు

(బాహ్మణక్కం- వడికింది పట్నాలు
జాల

చెలగి కసురి నుదుట దిద్దిన కాంత

యలమక వడికింది యరనూలు
జాల
ముత్యాల కుచ్చులు ముప్పది జాత

బాలురు బొంగరాలాడుట కై గంగరావుల బయలుకు
వెళ్ళుట

జాలెలు బంగరములు సరగున
అందుకో సిరి
కౌలువు గొబ్బున లేచి గొడుగుల
నీడను
పోచయ్య ముమ్మయ్య పొచేళ్ళ
నెక్కి_రి
అందురు గోపాలకులు ఆశాల
నెక్కిరి
కొందరు గోపాలకులు గోడిగిల
నెక్కీరి
ముత్యాల గొడుగులనీడ ముమ్మయ్య
కదిలి
పట్టు గౌడుగులనీడ పక్షీం[దుల
పోచయ్య కదిలే
సవరీల గొడుగులనీడ సంగడీలు
క దిలిరి

సాగిరి బాల రాజులు సకలనేర్పులను
కల్తాల కాంతలు గంగురావుల బెట
బోడిగుండ్ల మిట్టకాడ బంగరాల గెరిడి
బంగరాల గెరిగికి బోడికలు వచ్చిరి

అందరు గోపాలకులు ఆశ్వాల డిగ్గిరి
పొందుగా బోలలు పొదేళ్ళ డిగ్గిరి
గనమైన రావుల కట్టిరి వేడుకులు
అన్నవు రావుల అశ్యాల కట్టిరి
కొండిగా రావుల గొడుగుల చేర్చిరి
పండిన పణసలు పల్పకీలు జేర్చిరి
అందు కొమ్మల మీద మందిష్టి
పచ్చా డావహిచ్చిరి
ఆందుకొమ్మనిరి బంగారాలు
ఆవేళ బాలలు
పాలమాని బంగరానికి పట్నూలు
జాల
పైడివి ములికెలు బాగొప్ప జేసిరి
యేపిమాని బంగరానికి యరనూలు
జాలె
యెండివి ములికెలు వేగంజే జేర్చిరీ

వేడుక పగి బంగరానికి ముమ్మయ్య
ఎండి పొదిగించె

(వాంతి పడి పోచయ్య బంగరానికి
. పెడి పొదిగించె

685

666

కాటమరాజు కథలు

సంగడీలను ఉద్దిలుగా సమకూర్చుట

అప్ప కొమారుని జూచి ఆ బాల
ముమ్మయ్య
పలికెళ వక మాట పంతంబు తోను;
“బంగరము లాడవలను పోచయ్య
మనము
సంగడీల వుద్దుల సమకూర్చు 'మనెను
““కరకంటు లింగయ్య! గనుడు
రంగయ్య!
మీరిద్దరు బంగరాలు వక వుద్దిగా

నాడుడొ!
శ్రీకంఠు వోబుళు! సిటికేళశ్వ రాగవు!

మీరిద్దరు బంగరాలు వక వుద్దిగా

నొడుడా !
బుదుల చన్నయ్య, ..మాడి శంకరుః
(a

మీరిద్దరు బంగరములు వక వుద్దిగా

నాడుడా

దాసీ బోయిన రామన్న! ధర్మజుని

అతుతు!
మీరిద్దరు బంగరములు వక వుద్ధిగా
నాడుడా!:
మత్యబోయిన పాపన్న! బత్తుల
గోపన్న!
మీరిద్దరు బంగరములు వకవుద్ధిగా
నాడుడా
జండారు యల్లయ్య బడుగుల
మల్టయ్య
, మీరిద్దరు బంగరములు వక వుద్దిగా
నాడుడా!”'
ముమ్మయ్య పోచయ్య మునుపాడ
సాగిరి

సంగడీలందరు సరగున ఆడేరు

పుర స్రీలు బొంగరాలాటను వేడుకతో చూచుట

ఆచ్చట కాంతబు అటు సోద్యపడుచు
వచ్చిరి ధనముకొండ వణిత లందరును

పాలించి యాశ్రీలు కేలలు బాడుచును

కేలలు బాడుచు బాల యవ్వన మున

మంచు మించిన యట్టి మంచి
వలపములురి గట్టి

మెచ్చుగా కనూరి దిద్దిన కాంతలు
కలిత కంకణములు కడునొప్ప

ధరియించి
ఘల్లు ఘల్లున [మోవ కాళ్ళ

ర. నలిపెములు Mmm

ముమ్మయ్య- పో చయ్య బొంగరాలు

నిగ నిగమను జాతిముత పు

సరులు దాల్చి
నిండు వేడుకతోను నెలతలందరును
యెదురేగి వేతెంచిరి వెంతయు

వేట్క-తోను
ముద మొప్ప ర ంజిల్ల ముత్యాల శాస
కాంతలు మగువలు కన్నెలందరును
[భాంతిపడి చూచేరు బాలల ఆట
నీళ్ళ కడవల వారు నిండి చూచేరు

687

చల్హక డవల వారు చేరి చూచేరు

పాల కడవల చారు |పబలి చూచేరు
వోబుళపు పరుష వలకు వచ్చేరు జనులు
తిరుమల పరషవలను తిరిగి చూచేరు

పర్వతపు (పజల వల (ప్రబలి

చూచేరు
ఘనులు

కన్నుల చూచేరు కంఠసరి బాలల ఆట

పోచయ్య ముమ్మయ్యలు పందెము కట్టుట

పుటమెగసి బాలలు పుచ్చుకొని
బంగరాలు
తటుకున బంగరములు తగజుట్టి
ఆడుచును
ఆచ్చట పోచయ్య అపుడిట్ట గనీయె
“మామరో వో మామః వల్లవుల
మామ
మామరో వో నూమ।వలురాచ మామ!
పందెములేని బంగరాలు పట్టరాదు
మనము
పందెము వడ్డ వలను (పభ్యాతిగాను ”

అనిన పోచయ్యను జూచి ముమ్మయ్య
అపుడిట్ర గసియె
“ఆడితివి పోచయ్య అందరిలోను
వోడితె పోసీయ వాకు దప్పక నీవు
యెటువల పందెంబు నాకెరిగింపు'
మనిన
అనిన మాటలకు పోచయ్య
ఆడెనొక మాట
“నేను గనక వోడితి నైన వో మామః
వినవె
నేను ధరియించి వుం ౭౬24౪౭20౪౪౪౪

యరగడ్డపాటి పోట్లాట

(పత్యంతరము

అవతారిక

శ్రీరంగధాముని చెలువొప్ప దలచి
కారుణ్యమునను శ్రీ కమలజు దలచి
శంభుని దలచి స్వళ కి పూజించి
అంబను శ్రీ శారదాంబను దలచి
యేకదంతుని కొనియాడి వేగంబె
లోక, లోకములెల్ల తోలత మెరయ
చేకొను గుండాల శాంభవి (పాపు
సమకూర్చు నని చాల సన్నుతి జేసి

విమల విజ్ఞాన వివేక గుణములును
గంగాభవానిని గనత (పార్థించి
కొంకు బంగారుచే దొరికిన మేలు
సమ్మత మొనరింతు సర్వజనములకు

నెమ్మది బోయపాట నెలకొన్న గంగ
కంజలి మొనరించి కడు వేట్కతోను
సంజీవి రాయని సతతంబు దలచి

కసక సంపద లొసగు గంగాభవాని
యలమంచి గంగను యంతట దలచి
తన మది నిలిపి తాత్సర్యంబుతోను
పక టించు యరగడ్డపాటి పోట్లాట

కల భూజనులకు చెవులు పండువుగ

వివరించు యీ కథ యిద
మెట్టిదనిన

కాటమరాజు దకిణ భూములలో పశువులను మేపి
తిరిగి పాలేటికి వచ్చుట

అవనిపై యాదవ వంశంబు లోను
భువన భీకరుడును
భుజబలోన్నతుడు
వసుధ పై పెద్దిరాజు వర తనూజుండు
ఆసమాన ధీరుండు అమిత

విక్రముడు

పశుపతి నలనన్న పట్టభ్యదుండు
దేశ దేశములెల్ల ధేనువుల మేపి

వడ్డి దేశమునేలు వసుధ పాలకుని
డండించి కోవరాలండ విడిపించి
మరల దక్షిణభూమి మరి చేగ వచ్చి
బిరుదులు వేకొన్న భీకరోన్న తుడు

య రగడపాటి పోటాట
CG రి

కరిమాధవుని యాజ్ఞ కాట భూపొలు
పరగ దక్షిణభూమి పశువుల మేపి
యసగంగ జన్నవాడ కేతెంచి నచట
పొసగంగ గొబ్బిదేవరకు బెట్టియును
రంతుకు నెల్లూర రాయ నరికించి
పంతగించిన |కియ పగ నేరుపడను
వెరవొప్ప చిలుకను వెయించి రాజు
పగ బెణికి తన మరిది
పద్మనాయుడును

669

తగ్చ్ప బండ్లు జనులును తమ్ములు
బలము
లెద్దులావులు కోడె లేపార మిగుల
సందడింపుచు పరిజనముల తోడ
గడిభూమి లోపల కయ్యంబు బెణికి
నడి భూమికిని తిరిగె నతివేగమునను
పాలేరు గడ్సిపోవలె ననువారు
వాలాయముగ సరసి పెద్దను నిలిచె

కాటమరాజునకు యుద్ధ శకునము లగుట

యెద్దులు పోట్లాడి యెబ్రెట్టు చెదర
దద్ధిల్లి కోడె లందందె బెదరగను
కాలావు లొక లక్ష కాలు కదలకను
చౌలాలకింపుచు చిరకొట్టసాగె
నది చూచి నలనన్న నాశ్చఠర్యమంధది
మదిలోన నిదియేమి మాయయోగాని
అని పద్మనాయని నడుగ నూహించి
తనకై న మరఠిదిని డాయంగ బిలిచి
తెలియ చెప్పిన విని తేటగా నవ్వి
పలికే నలనన్నతో పద్మరాఘవుడు
కలకల నవ్వుచు కడు వేట్క_తోను
“సలలితంబుగ నేను చప్పంగ
వినుమ
విను మహిపాలక: వినవె వో బావ!

ఘనముగా యీ-గోగణంబుల భాష
సీ సహోదరుడగు నీతిపాలకుడు

వాసిగా మ్మరయ్య వనర గు రేరుగు
పిలవ నంపి” మటన్న పియవాక్య
ములకు
కల కల నవ్వుచు కాటభూపాలు
తన బంట్ట కొంద రుద్ధతి నేగనంపె
పనిబూని య,రయ్య పాలికి బోయి
అన్న కాటమరాజు ఆనతి వారు
విన్నవించిన యతి వేడుక పడియు
బెజవాడ బెబ్బులి పెయ్య లెరన్న
రాజ పూజితుడు సురుగంగ విజయు
పొలుపొందు కాటభూపాలుని జేరి
వాలి దండముబెట్టి వరుస దీఫింప
కరములు ముకిళించి కడు
వేడదొణగె
“వారిది గంభీర! వంశ విసార !
ధీర ధీరోద్దార ! దివ్యావతార।

670

కరుణా సముదః వో కాటభూపాల!
నను పిలువ నంపిన పని యెల్ల సూకు
విన సాధరింపవే విమల చరిత!”
అని పల్కు- యర్రయ్య ఆకు
వాక్యములు
విని కాట భూపాలు డిట్లని పలికె
“వినవోయి తమ్ముడు! విను
విచి తముగ
ఘనమైన వృషభముల్‌
కామధేనుపులు
చాల పోట్టాడిన శకునంబు తెలియ
కాలు కదలని యట్టి కట్టడ తెలియ
పాలేట మల్లాడు పంతముటల్‌
తెలియ
మేలు కీడును తెలియ మేమిమ్ము
యిటకు

రప్పించితిమి సహోదర మీకు
ముందు

క్రమముగా బెజవాడ శివుని

సత్కుపను
గోవు భాషాంతము కొంత దెలిసితివి
నీవు దాచక మాకు నెరిగింపు”'

మనిన

నవ్వుచు నెరనన్న నలనన్న కనియె
“యీవ్యాళ పనికాదు రేపు

రూముకును
యేర్చడి జెప్ఫెద యిలతలాధీశః
పంపుమా శలవిచ్చి పంపవే"ో'. యనిన స

కాటమరాజు కథలు

పొమ్మని శలపియ్య పోయి
య|రయ్య
యెమ్మె మీరగ విడిది కేంతెచి రాతి
పప్పు పూపాజ్య ఫలర సాన్నములు
వొప్పార భుజియిండి వొగి నిద
జెంది
తెలవారిన వెనక దివ్య తేజముగ
పల్పవితాత్ముడె స్థానంబు జేసి
తెల్లని వలిపెములు తెరగొప్ప గట్టి
మల్లికార్జునుని తన మదిలోన నిలిపి
భ క్రితో మందలోపలికిని బోయి
భ క్రితోడను నిలిచి పెయ్య్మెలెరన్న
ధేనువులకు (మొక్కి. ధీరుడె సురభి
ధేనువులకు చుట్టు దిరిగియు తనదు
హ స్తంబులు మొగిచి
అనియేకముగను
(పసుతింపుచు బల్కె_ పెయ్య
లెరన్న
“సురభి ధేనువులార।
సురకాంతలార।
కరుణతో మాపాల గలిగితికై న
మీలోన వాక కంబు మేము
తెలియగాను
చాల గోరిన భ క్రి సమకూర్చవలెను
ముందర నడిచేటి మేలిమి కీడు
అందరు వినగ మా కానతి''

య; రగడ పాటి పోట్లాట
6 ౧

(1

ఎట్లియ్య గోపు భాషాంతరములు ఏప్పిచెప్పుట

యరయ్య భాషలు యెద్ధులావులును
నర్రావులెల్లను నాలించి తెలిసి
యెద్దులావులు దూడ లేవార మిగుల
మందలోపల చాల మట్టు మల్లాడి
సందడింపుచు చాల చౌకళింపుచును
అందలి ధేనువులు ఆవల పొరలె
యీవలి ధేనువులు ఈవల పొరలి
అడలె ధేనువు లెల్ల అంభోయని చాల
మెడలె త్రి వంచెను మిగుల దేనువులు
కనుగొని యరన్న కాటభూపతికి
వినుపింప చనుదెంచి వినయు డె
_మొక్కి
ధేనువులు తెల్పిన తెరగెల్హ తెలిపె
“విను కాటభూవరా:విను మహారాజ!
చప్పన్న భూముల ధేనువులమేపి
వప్పుగ నెల్లూరు వచ్చిననాడి
గడిమన్నె వారితో కలహంబు గలిగె
తొడిబడ నెల్లూర ధొరలకు మనకు
యీ డైన జగడంబు యిక గడ
గలుగు
జో డెన రాజులు జూడంగ గల్లు
సరియెనరాజులు సమయింప గలుగు
పరిపరి విధముల పల్కె_ ధేనువులు
లంకకు (పతిటోలు నెల్లూరు యనగ
శంకలేకను యేలు జనపాల గురుడు
దశకంఠుడన దగు నలసిద్ధిరాజు

దశరథ రాముగా తల్పనీ వనిన

పటు వివీషణు బోలు పద్మ రాఘవుడు
అర్జుని సాటిగా ఆయితమ రాజు
అర్జుని తనయుగా అవనిలో నెన్న
ఘర్టించు రిపు వెరి కరియావులన్న
భరతుని పతి బోలు భట్టావులన్న
నకుబుని సాటితో ననగ ముమ్మయ్య
చలగి సుగీవుడె చట్టువారెరు
పొలుపొంద అంగజు పు తమరాజు
వనచరులను బోం వసుధలో మనకు
ఘనమైన గోప కుమార వర్గంబు
నారూఢమగు యీడ నాలంబులోన
శూరు లె పోరాడి నుక్కి యిరుబలము
యిచ్చోట చచ్చేరు యని యెద్దులావు
లెచ్చరింపుచు బల్కు వెలమి
సాహసమున

యిది ముక్రికిని త్రోవ యిది వీర

మహిమ
సదయు లె పొగడొందు జగము

లోపలను
పరగంగ య|రగడ్డ పాటను

మనము
పురిణింపగా జల్ల ఫోలరాజపుడు
చెప్పిన దినములు చేరు వె వచ్చె
వప్వుగా యాదవులు వసుధ పై వరగ
కట్టడ చేకూరె కామధేనువులు
రట్టడి యెద్దులు రవుతు రాణువయు,
చచ్చుట సిద్ధంబు సమరంభులోన a

679

కాటమరాజు కథలు

యిచ్చవచ్చిన రిపుల యెచిరించి పోరి ముచ్చట్లు వారలు మురియుచు నాడు

చచ్చి స్వర్గము జూడ సమకూడె

ధేనువులును బలుకు తెర గెల్ల పీకు

ననుచు వినిపించితి'” ననిన విని నలనన్న

కాటమరాజు ర ణోత్సా హాము

కలహంబు నవృనన కలకలనవ్వి
చలమొప్పు పెన్నిధిచే దొరికినట్టు
చావుకు చింతింప జూల నేననుచు
కావున స్వర్గభోగము గల్లుననుచు
మదిలోన నవ్వుచు మరిది రాఘవును
సదయు డె గనుగొని
జనపాలుడనియె:
“వినుము పద్మనాయుడా! వింటి
విచ్చోట
ధేను భాష్‌ రతనులు తెలిసెగా
మనక
సరియైన రాజుతో సమరంబు గలిగె

క మమెరిగి యిచ్చోట కనక డేరాలు
కోటి గోపాల కుమార శేఖరుల
యేటివెంట గుడార్జు యె త్రించు
మనుచు
శలవిచ్చి సఠిపవే నా చిన్న మరిది
వలనొప్ప నీ*వన వుప్పొంగి పొంగి
యాదవులను పిలిచి యిట్టని పలికె
“మేదిసిపె నచట మీకు యీ వేళ
హేమ్మాది గూడార్లు యెత్తుడీ”
యనిన
అ మాన వాధీశ్యరుడు ఆడు
వాక్యములు

ధరణిలో మన తాత తం|డుల పగలు విని వేగ యా యాదవులు

సమముగా పోరాడ సమకూడె మరిది

వేట్కతో బోయి

యాదవ వీరుల రణ సన్నాహము

కనక కుండలు బూని ఘన గుడార్డె తీ మించి యుండెడి మంచి మీను

యెండకు చాటుగా యర గుడార్జు
మెండుగా ఆమీద మేఘవన్నెలను
వేడుక గుల్కెడు యెల్ల గుడార్లు

రా లు
ఆడగ ఆ మీద హనుమంత పడిగెలు
నుంచులు చొరకుండ మైన గుడార్డు

చెక్కాములు

బసువన్న యుండెడు బంగారుపాత
పసిమించు ముత్యాల బరువు

వాచూడ్‌

య రగడ్డపాటి పోట్లాట

యిదవాంద నొకడేర

యింపుసొంపలర

పురవారు మారుగా పొగడు బసువసికి

ముని. దొడ్డి నడుమకు ముందుగా
యెత్తి

కనక కలశములు కడు వేగబూని
పంచనందుల నిలిపి బహ వారుమేని
పంచవన్నెల కాలుపె ఘంటశంఖు
సింహాసనంబు పై సిరులు చెన్నా ంద
గంవ్యార రిపుగజ కంరీరుడనగ
బు వనికి యిరుపార్శ్యమః లందు
వేవేగ యింద గోపాలంబు వకటి
బాగింపగా య్మరపట్టు గుడార్జు
నలుదుగా నలుబదినాల్లు స్తంభాలు
తరగొాప్పనొక |తికూటం బనేటి
యొరవుగా నెక గుడారు

యె తిరామిద
గుదుతుగా బంగారు కుండలు యె తి
పన్నుగా ముత్యాల పందిలి బెట్టి
కన్నుల కావిరి కప్పినట్టుగను
పన్ని యెత్తిరి సూర్కపట్టు గుడార్గ

678

చూపుడు గంభాల చుట్టు సరాదు
లేపార యె తిరి యలమి యేడుకల
తిరుమంద లుండేటి తెల్ల గుడార్డు
విరివిగా యె త్రించె విఖ్యాతిగాను
తగిన వాళ్ళళ నెల్ల తగిన గుడార్డు
మ న్‌
వేగంబె యె త్తించె భూవిభు

డావులన్న
యేలుచు దివిజులు మెచ ఏ

వెలలేనియట్టి
ఘనముగా నవరత్న కనక పీఠంబు
వనరంగ వెచియు వుబ్బుచు మదిని
ఘనులె న యా యాదవులు
గ్రక్కున బోయ
ఎనుపింప నా వేళ పద్మరాఘవుడు
తన భావ కాట భూ ధరణీవ కపుఈః
తెలియజెప్పిన మీద తెలిసె
నలనన్న
చెలగుచు మరిదిని చేదండ బట్టి
రంజిల్హ రత్నాసనంబు పై నెక్కి
రాజు రాఘవుడును రమణతో గొల
గూర్చుండి మరిదిని కొనియాడెనంత

తనకు కోట లేదని కాటమరాజు చింతించుట

“వూ చిన్న మరిది! యో నాయుడ;।

శా {

యా వసుంధర యేలు యీ

యే వ్యాళ వచ్చునో యేరుగంగ రాదు

వినవె కోటలేని యుద్ధము కూడునన రాదు

సాటిలేని యుద్ధంబు సమ్మతము గాదు

సిద్ధిరాజు ఆలనాడు వినవేమొ తండు జేవృరును

~ 43)

674

చలమొప్పగా కోట చాటులేకపుడు
అందరు జగడాన హత మెరి మరిది!
ముందు జేసిన కలహమును విన్న
విధము
ఆరిఏీరు కలహాన హత మెరిగాని
నెరవీర కలహంబు నే వినలేదు
అరకల్మి గాకుండ ఆలంబులోన
నెర వేర కల్లుగా నని శాయవలెను
ఘనులై న రిపులను కదసిన వేళ
యేనుగకును యెద్దు ఆశ్యాని కావు
తరుప్పకు తట్టువ బంటుకు బంటు
వరగ రాజుకు రాజు పంజులు గదసి
కాలారి నెదిరిన కంపటీ డెదురు

కాటమ రోజు కథలు

మును నొప్ప యేడహోరా[తములు
రిపుల
తోలి పట్టుడీ యని ధిక్కరించి
ఢీ యనుచు
చెలగి శతుల గని జగతీశు నెదిరి
పోట్లాడవలె మరిది పొందుగా
యిపుడు
కోట పెట్టగ వనగూడదు యుద్ధంబు
హరిహరాదులు మెచ్చ
ఆమి త్రముగాను
వెరవొప్ప కోటగా వించు విచ్చోట”
నని పల్కు నలనన్న కనియె
రాఘవుడు

కోట కట్టుట వీరలక్షణము కాదని పద్మరాఘవుడు
చెప్పుట

“విను కాటభూపాల! వీర్షాగగణ్య:
వితరణ గుణళాలిః విఖ్యాతి పరుడ!
సంతతము గొనియాడ సర్వజ్ఞ
సీధివి
పున్నమ చందదుని పోలు నీ గుణము
కన్నుల చల్రగా కంటిమో బావ!
కోట కొ తళంబులు కొమ్మలు
మరుగు
చాటులు మాటులు చావజాలకను
మనియుండె వారికిని మరుగింతె కాని
చనిపోవువారికి చాటు లేమిటికి?
యెల్రలోకమువారు యెన్నికగాను

సల్టిలితాత్ములె జనులు
పొగుడుదురి;
[పాణవోనికి చాల భయపడి రాజు
గణుతింపగా చాటు గావించె ననరెః
నగుబాటు కాకుండ నామాట వినుము
తగు బుద్ధి యెరిగింతు ధరిణి పె
మనకు
యేనూరు కోటలు యెరుట
నుండగను
నన్నూరు కోటలీ నడుమనుండగను
ఆన్నలు దమ్ములు ఆ పులు సుతులు
పన్నుగా బందువుల్‌ బలములు లెక్క

య రగడపాటి పోటాట
క గా గా

గల వృషభంబులు కామథేనువుల;
తలపగా కోడెలు తరుపులాదిగను
మేలైన కోటలు మేదిని మీకు
వాలాయముగ నుండ వరుసతో మీరు
మెండుగా నా కోట మేకొని వట్ట
దండిగా భోగింప తగుగాక మీరె
కొమరప్ప పెట్టని కోట మా మదిని
అమరు కోటకు కొమ్మలనదగు
మేము
కొమ్మలు కూలక కోటలు బడునె?
ముమ్మరంబుగా ధనము ముడుపులు
మీరు
ముడుల పె నుండెడు ముదలు
మేము
కడు ము[ద గోల్పోక కనకంబు
, పోదు
వున్నతంబుగ కన్ను లెన్నగా మీరు
పన్నుగా కన్నుల రెప్పల చాలు
మేము
కనురెప్ప కోల్పోక కన్ను
మోసమగునె?”

675

అని పవ్మ నాయుడు ఆడు వాక్యములు
వితి కాటటూపాలు డిట్టని పలికె:
“నాయడాః! వినవయ్య నా చిన్న
మరిది
పాయరాని సంగడీడవు చో
పద్మనాయుడా!
అందుకు బుద్ధి మాకానతిమ్మ”నిన
పెద్దిరాజు కొమారుని [పయ
వాక ములును
వొప్పుగా వనలేక వుచిత
వాక కములు
“చెప్పెద కాట భూజననాథ వర్య।
ఆన్నదమ్ములు మీరు ఆందు వకదెతే
పన్నుగా పగవారు పగ శాయగలరె?
యెన్నగా గుమిగూడి యెఎడె న
మనను
కన్నెత్తి చూడగా గలడె వో భావ
యీ వసుంధర?” యన విని
నలనన్న
నవ్వుచు యా పద్మనాయని కనియె

చల్ల వారిని తోడి తెమ్మని కాటమరాజు పద్మనాయుని
పంపుట

“వల్చవులను గూడి వాలాయముగను ఆ రాజు లేవురి ఆలస్య పడకి

చల్ల పిన్నమనేని సముఖాని కేగి
యిక్కడ నడిచిన వృత్తాంత మంత
ఆక్కడ మా_అన్న కంత వినిపించి

భోరున తె”మ్మన భూపాలుని
కనియె; |

అవనీతలేం ద!
పొమ్మన్న నేనట్లు పోరునే బావ
పల్లవాధికుతో పగబెణికి మనము
చల్ల వారిని గూడి సకలంబు నెరుగ
వచ్చి సాగలకొండ వద్దను నిల్చి
ఆచ్చోట మీరపుడు ఆడువాక్యములు
యిటువంటి ఠాణ్యంబు యెచ్చోటలేదు
తటికున యిటువంటి

ఠాణ్యంబునకును
తగిన యీ పరిపొటి ధగ ణీశ్వరులలో
వొగి యెవరి పాలిట వచ్చునోగాక
గండిలోపల నుండి గజము

అశరములు
మెండైన బలములు మెరసి రారాదు
మచ్చరంబున వచ్చు మన్నీల నెల్లి
శిక్షింపనెవచ్చు చెండు బెండుగను
పేరు బవమును యెవరి .
ప్యార నున్నదియొ
వారి బంవుదమని వ సిరి మీరు
ఆనిన వాక ములకు ఆ చల్చలాకు
తన కమ్ములను తాను తలహోసి
ః పోసి
ఆఅందలాలను దిగి ఆఅన్నదమ్ములును
మందరధీరులై మన్నెరాజులును
గోపాలులును లశ్షగోసంగు లాది
భయేవుతో నిల్చిరి యీ రాజువద్ద' '
అని పద్మనాయుడు
ఆగు వాక్యములు

కాటమరాజు కథలు

విని కాటభూపతి వెల వెల బోయి
“శట కట రాఘవా! కాని మాటలకు
యిటువలె పిన్నయ్య నెట్టంపుద కట!
తమ్ములు మేము పెదలు
ది
సూడ వారు.
తమ్ముల పనిగొన తగుగాక తమరు
తమ్ములపని విన్న తాళునే భువినిః
మ్ము రాజును గొన తగుగాక
మదిది

పిన్నలు పెద్ధలుపొగడగా వినవెః
పరదళంబులును మందలై

రాక మున్నె
యెర సిద్ధి రాజులు యిల రాక మున్నె :
వేగంబె మిరున్ను యరనన్న

గుమిగూడి
బాగుగా పిన్నయ్య పాలికి పోయి
లూ వినరమంతయు విసిపించి మీరు
వేవేగ దోడుక యీపురి రమ్ము
పనిబూని పొ''మ్మన్న

పద్మనాయుడును

తన మరిది వెరనన్న తగిన

బంధువులు
కొందరి భటులను కూర్చుక వేగ

. ఆందలంబులు యెొక్కి- ఆతి

మోదమునను
సందడింపుచు వారు
సన్నాహములును..'

యరగడ్డపాటి పోటాట
G గు

ఆందరూబోయి రంతట చల వార్ని
య

ఆందగుని గనీ అందిలంబులు

డిగియు

వందలంబుగ బావమరదులు

లిదరును
ది

చల్ల పిన్నమనేని సన్నిధి జేరి

వారు దందండము బెట్ట వరుస

దీవించ

ఇచి వుని ఇప ఇతి ఇళ 9 అశ టశిళ లి శ 1 గ బ్ర

దంబిలనా పద్మనాయుడా వ్యాళ
రా

అంజలి యొనరించి ఆప్పుడిట్టనియె

677

“యదుకులారీశ్యర | యిచ్చట యిట్లు
యిదియేమి నిలుచుట?
యేమి కారణము

నలసిద్ధిరాజుతో నాలంబు గోరి
నలనన్న నిల్చినాడని నాడె తెలిసి
లక్షగోపాలులు లక్ష కంపటము
ఆచ్చటనే నిల్చి రది యేమొకాని
పెద్దిరాజు కొమారు పెట్టింపె మమ్ము
ఆందలంబులు యెక్కి
అన్నదమ్ములును
పాలేటికిని జాల పెనమె రండి

చల్ల పిన్నయ్య సాగలకొండ ఠాణ్యమును విడిచిరా
- నిరాకరించుట

మరిదాడు మాటలు మదిలో దెలసి

యిరవుగా పీన్నయ్య యిట్టని పలికె
““పరదళ సింహమ। పద్మరాఘవుడః
ధరణి యేలిన సిద్ధిరాజు దళములును
థీమ సంబున యెడిరి తెగటార్చి వెవ
మేము యిక్క డ వుండ మితి యేరు

పరిచె
తలకాలమును మమ్ము కన్న కడగానె
వలపక్ష మొనరించి వసుధీశ్వరుండు

చెప్పినట్టుగ. .....చేసెను మాకు

అప్పుడే తెలివిడి ఆయను మరిది!

తమ్ముడు పెట్టిన ఠాణ్యంబుగను
జ

నమ్మిన నాపాలి నఖిల దేవతలు

హరిహరుల్‌ నిర్మించి ఆందరు మెచ్చ
యిరవుగా మాకిచ్చి యుండరే మరిది?
యదురు బలములు యెడదాక

| - కుండెదము
పదిలాన య్మరగడ్డ పాట మీరుండ
యామారి యుండక యేర్పడ మీరు
భూమి పె పగవారు పూని రాకుండ
గట్టిగా హెచ్చరికగా వుండు” డనిన
అట్టి పిన్నయ్యకు ఆనియె రాఘవుడు:
“అన్నలు దమ్ములు అలర

బాంధవులు

నిన్ను గొల్చిరిగాని సీయంత వారి
సీ మాట జవదాట నేర్తురే వారు?

678 కాటమరాజు కథలు

భూమిపై రాజుల సొంక ములు దూల నలనన్న నా యుద్ధము నటు

దంతి మోటకముల తగిలి పోరాడ చూడవలెను
పంతగించిన వారి పరిమార్చగాను యేల మీరును బోయి వేగంబె యెందు
యక్క డెక్కడికిని యెర్పడ బంప చాటున్న డేరాలు చక గాగ దీసి
క. reece వాటముగ యేర్పరచ వలెనయ్య
ఘనముగా మీరును కదిలి ర ' 'మ్మన్న మరిది!
కనుగొని పిన్నయ్య కడువేగ బలికె తమ్ముడు నలనన్న తన మదిలోన
క. మమ్ము దూరక చాల మన్నించ
“మనసులోపల నీవు మా మారుగాను మన వె
ఆవులన్నకు మరిది! హర్షంబు పుట్ట కడు వేగ మనపొల గల్గిన రాజు
దవ్వుల నున్నారు తగ చల్చవారు అఆ 0 ఉం ద 6 లి రి 6666646 148
యేవిధంబునను సందేహ మేమిటికి పల్లికొండకు మన బంధు వర్గముకు

భావింప తం డులు పరగ తాత వల్లవులకు మన వల్టభన్నకును
వొకడె అయితమ రాజుకు అన్నదమ్ములకు
పరగండ బేరుండ పతు లన్ని టికి వెనాన జాబులు (వాశంప మనవె”*

శరీరములు వఖటి శరములు వేరు అని పద్మనాయని ఆ యరనన్నను
ఆలాగు మా మది ననుకొందు మరిది! తన కౌంగిట జేర్చి తమ్ముని మరిది
వాలాయముగ రిపులు వచ్చుచున్నారు పనిచిన యరగడ్డపాటి కేతెంచి
తాత తండ్రుల పగ ధర నిల్యకుండ గొనకొని నలనన్న కొలువుకేతెంచి

యేతావు నెనను యీగేర్చుటె లెస్స బావను కనుగొని పల్కె రాఘవుడు!

సాగలకొండ జనార్జనస్వామి బావరోః: వో బావ! భావ నలనన్నః
వేగంబె సాక్షిగా వెళ్ళించి యిచ్చోట పీరు పంచిన బోయి మేము
పరిపరి విధముల సగవారు మేము వేడుకలను
గురిపడి పోరాడి చచ్చిన వెనుక పేరుగల్లిన చల్చ పిన్నయ్యతోను

పిల్లాపియె యేట మాపై ర కములును కొన్ని వార్తలు మీర కూరిమి ఛాల
కొల్పగా బారిన గురుకు మీకగును ఆన్ని మార్గములను ఆ చల్టవారిని

గువ్వటి జడ దేలి గొబ్బున వచ్చి రమ్మన రారైరి రంగుగా తమరు
నవ్వుచు రక్తాన నట పుచ్చె లాడు

యః: రగడపాటి పోటాట
ఖా G య

నమ్మి యయు౭డిన యట్టు నలనన్నః
జూడ

సిద్దిరాజు నెదిర్చి చి తవిత ముగ
గద్దించి దిపులను ఖండింతు మనుచు
సలలితంబుగ గలిగె చల్ల

ఠా ణ్యమును
అఖలములును కొంత బాగుగా నిలిపి
యనగ సాగలకొండ యుండిరి వారు
వొసగంగ పిన్నయ్య పుడమిలో

జనులు

కాటమరాజు బొల్లావు

వౌప్పుగా వినవయ్య వో చిన్న
మరిది!
నీవు చెప్పినమాట నిశ్చయంబుగను
ఆవును ముందుగా హరి హరులు
మెచ్చ
యక్కా-డ పుండినా బతికించు
మనను
[గకు్క్కూ-న సురభిని కడు
వేడుకొనియు
ఆరుదె న ఆరు ఠాణ్యము లేర్పరచి
వురవుగా బోల్తావును వుంచగా
వలను
కృత యుగంబున కా ర్రవిర్యుని
కొరకు

(పతి జేసి పుట్టెను భార్గ వేం చుండు
దేవతలు ఫౌొగడంగ |తేతాయుగమున

679

పదివేల విధముల _పకటించి పొగడ
సదయుడ్డై యున్నాడు సర్వేశు
కృపను
పగరాజు లెల్లను పెకౌనక మున్నె
తగిన వారలవేగ రాణ్యాల నిలుపు
డని నిను దీవించి పంపె నోన్ననగ
మనసులోపల చింత మానె నలనన్న
తప్పక మరిదిని తా చూచి పలికె!

మహిమను (పశంసించుట

ఆ వీర రావణు నంతముశాయ
దశరథసుతుడై ధర నుద్భవిల్లి
దశకంధరుని గూల్చి
ద్వాపర మునకు
కంసభూవరు జంపి కల్కి-
రోహిణికి
భాసురంబుగ బలరాముడై పుట్టి
కాలకన్యుని జంపె
కలియుగంబునను
హాలాయకము యాదవాన్యయు
[బోవ
ధేనువై పుభైను దేవతులు పొగడ
పూని నెల్లూరి భూపాలుని బలము
చంపుము తుంపును సమరంబులోన
తెంపులు వొనరించు ధేనువ మమ్ము
కంటికి కనురెప్న కాపాడు రీతి

650 కాటమరాజు కథలు

యింటి వేల్పువలె వుండునే మరిది అతివేగ వేగర్ల ఆంపవే మరిది!"
వెదకి బొల్లెవున్న యిరువుల జూడ

పద్మరాఘవుడు వేగర్లచే బొల్లావును వెదకించుట

ఆనిన బావను చూచి హరుషించి శ్రీరాను బొల్లేవును శీఘంబె చూచి
మరిది మారువా రలు గొంచు మాపటికి

తనరంగ వేగర్హ దగ్గర బిలిచి రండి"

వినరోయి భటులార! కర్చూన విడియములు కడువేగ నిచ్చి

విను హరులార! ఆంపిన వేగంబె ఆ కతణమె పోయి
వనరుగా జ్‌ల్రేవు వున్నతావులును బాగనయా మల [పాంత్యముల క్రేగి

యేరుల [పాంత్యాన వుండు బొల్లీవు వేగంబె వెదకుచు విపినంబులో న
ఆరూఢమైయున్న నాతొవు వెతకి

వేగర్లు బొల్లావును దర్శించుట

లేతాయగము నాటి దేవకాపుట్ట వాలివై' బొల్లేవు పవించియన్న
ప్రాతిగా కనుగొని బాగుగా జూడ ఫణి రాజు గొడుగుగా పట్టె ధేనువుకు

పెక్కు. కొమ్మలతోను పెద్ద గణుతింప నెమళ్ళు కడువేగ చేరి
చందనము అరుదుగా నాట్యములు ఆడంగ
ఆక్కడ శృంగారమైన వనమున దొణగె

చందన పున్నాగ జంబు జంబీర సరుగున తుమ్మెదలు బాలగా జేరి
మందార బూరుగ మహిసాశ్షి వెలగ మోదంబుగాను వున్మాదముల్‌
మాతులుంగ లవంగ మారేడు జమ్మి చలగ
చూత కేతకి పనస సురపొన్న సాధు పోషకుడగు చవులాలకింప
తింతి కోవెల లొక కొన్ని గుంపుగా చేరి
బృందార వృక్షముల్‌ పొలుపు నటింప భావింప రాగముల్‌ పొడంగ దొణగె
సుందరం బెక్కుడ చూడ కీరము లొక కొన్ని కెరలుచు పండ్లు
చోద్యముగ _సారంబులును (గోలి చలగి వేడుకల
చల్లని విరజాజి చట్ట నీడలను శ్రీరామ కీరనల్‌ సేయుచుండగను

య రగడ్డపాటి పోటాట
డ్‌ గ

ఆరామ బొల్లేవు ఆలించి చౌల
ఆవిరళ వుత్సాహసంపన్నత్వమునను
వినుచున్న బొలేవు వేగరు జూచి

రా య
పనివడి బొల్లేవు పాదపద్మముల
అల్పంత గనివారు ఆప్పుడు మొక

బొల్లేవు నుతియించి పొలుపుగా ననిది;

“శ్రీవత్స లాంఛన; శీతపారుజాత!
దేవేం[ద వందిత! దీన మందార!
సకల జీవాధార! సాగర వాసః
ఆభిలా౭డ పోషక; అద్ది గంభీర!
యాదవాన్యయుడై న యా నలనన్న
ఆదరంబుగ రేపు యాదవుల్‌ దాము
మిము జూడగా గోరి మీకు
ముందుగను
సముదయంబుగ రాజు చెప్పి
రమ్మనుచు
మన్నన చేబూని నుమ్మంపినాను
మిమ్ము గంటిమి మేము యంత
ధన్యులము
పోయి వచ్చెద“మని పొందుగా వారు
వేయ భంగుల నావు వినుతింపు
కొనుచు
మాపటి వేళకు మందకేతెంచి
గోపాల పతిగాంచి కోర్కెతో
(మొక్కి
యదుకులాఛపునితో యిట్టని రంత:
“వెదకి బొల్లేవున్న యిరువులు
చూచి

681.

వచ్చితిమి యిట మీకు వార్తలు మేను
అచ్చట గల మహిమ లన్నియు
జెప్పెదము
ముని శిఖామణి గౌతముని
వనం బొకటి
ఆనియేక వి స్రీర్ణ మయి యుండు
నందు
పొలుపుగా వృక్షములు పూచి
కాదియును
ఫలియించి ఫలములు పక్యమయి
యుండు
జాజి పూ పొదకింద శయనించి ధరణి
రాజుయె బొడివు రంగుగా యున్న
తుమ్మెదనాదములు దొరకొని శాయ
కొమ్మలపె జేర కోవెల ధ్వనులు
చెలగి రాగములెల్ల చెల్పించి పాడ
చిలుక లన్నియు రామచిలుకలు బొడ
నెరి మయూరము లెల్ల నాట్యంబు లాడ
కోరియు కేషుండు గొడుగుగా బట్ట
చేరి యా మృగములు సేవ యొనర్ప
గోవురూపమైన యాగోపాల మూరి
మార్గమంతయు జూచి మళ్ళివచ్చితిమి
బాగుగా యీ వార్త [పౌఢత మీకు
తెలియజిప్పీతి*” మన తెలిసి
వారలకు
శలవిచ్చి పొమ్మని చేదండ నున్న
పరిచారకులతోడ పలికె నలనన్న
“వినుడి తలవరులను వేగంబె పంపి
గొధకొని యా లక్ష గోపాల ధరుల

682

యెల్లి (పొద్దుట వెళ్ళ ననియేకభ కి
బొల్లేవు వేడుకో పావలె వేగ
పెనమై బిరుదులు పడిగెల తోడ
ఆయుదంబులతోను ఆయత పడుడీ
పదిలమై నొక కొంత బలములు
నిలిపీ
కదలక మందలు కాపాడు మనుము”
అనిన రాజుకు మొక్కి
ఆ పనులవారు
ఘనమైన తలవరుల (ఘక్టున పిలిచి
ఆవులన్న ఆనుమతి నంపి రా క్షణమె
వేవురు తలవరులు వేగంబె బోయి
చెప్పంగ దొజగిరి శానల కెల్ల
“వొప్పుగా వినరయ్య వొగి
సూరులార్‌!
గోవిందు బసవన్నః గొళ్ళ నారన్నః
ఆవు పువ్వుల మారు! అచ్యుతుని
కేతు!
పంకజ నబ్బొళ్ళు! పైయ్యావుశేమః
శంకర భూపతి! చకాల చెందు!
కల్వల కనకమా! కనకము రంగః
నవ్వీర శూరుడా! నరహరి నాగు!
ఆసురేశ వె కుంఠుడన పరకరాము!
పొసగంగ రఘువీరుః పువ్వుల మాచు!
మదన గోపాలు! మర్ణ పిన్నయ్య!
సదయుడౌ వోభళ! చన్న గోపాళ।
పుల్ల భూపతి! పుల్తయ రెంగుః
ముల్లోక ములువున్న మురహరిపద్మ!
గాంగేయ వెంగచ। కనకము చెంగు;

కాటమరాజు కథలు

బంగారు గొట్టడి! బలభ ద రాము!
మురహరు జడదారు: ముంగర భీము!
పర వుపకారి వో పయ్యావు శంభు!"
దేవుడావుల గాయు ధర్మవ ర్రనుడు
కావడి కదురును కడు ఆదిగాను
పిలిచి వారలతోను |పియ
వాక్యములును
పలికిరి తలవరులు _పఖ్యాతిగాను-
“వెరవుగా బొల్లేవును వేడుకోవలసి
ధరణీశు నలనన్న తన బలంబులకు
రేపు ప్రొద్దటివేళ నెర యోధలెల్ల
మెప్పు మీరను గూడి వెడలి
రమ్మనెను
కొంత యాదవదళము గోకులాన
నుంచి
పంతగించిన |కియ పెనమై రండి"
అని వారికిని చెప్పి ఆ తలవరులు
వినుపింప నలనన్న విమలు డె
యుండె
ఆంతట సూర్యుడు ఆస్నొది కరిగె
అంత కంతన వీకటై తోచె భువిని
కలువలు వికసించె కమలముల్‌
ముణిగ
కలువల రాజు వెన్నెల గాయ దొణగె
మదనుడు వేటమార్షంబుగా వెడలె
సదయుడై యున్న యా జనపాలు
డంత
కొలువులు జాలించి కొనిభి క్రితోను
జలుక మొప్పగ నాడి జలువలు గట్టీ

యర గ తపొటి పోట్లాట

ఆంరుచు శివపూజ అతివేగ సల్పి
పొలుపుగా లేచి సంపూర్ణ కాంతలును
ఆమరంగ భోజనాలు చేసి ఆ రాతి
[వతము
[కమమొప్ప శ్రీరామక థలెల్ల వినుచు
నడిపె నాల్గు రూములు నతిభ క్రిచాత
గడీచె నంతట వేగ గక్కు_న'తూర్పు
తెల్ల వాగగ చుక్క తేటగా బొడిచె
పలుచనె నక్షత పంకియు నణిగె
కొండ తూర్పున నెక్కె కోరి
భాస్కరుడు
మండలా ధీశ్యరు మరి వేగ లేచి
స్నానంబు గావించి ధవళ వస్త్రములు
నానందముగ గట్టి నలనన్న యపుడె

688

సరగున సంధ్య వందనము గావించి
కర మొప్ప సీమంబుగా లేచి రాజు
పౌసగ భూషణములు పొందుగా బెట్టి
రసికుడె తన మరిది తను జేరి గొల్వ
కొలువు కేతెంచియు గూర్చుండి వేగ
దళవాయి బిలిపించి ధరణీశు డనియె
““పఠగిన యాదవా బలములు నేడు
వరుసతో పెనమై వారేగుదేర
[తిజగంబు లెల్టను దిగులుకొనంగ
విజయంబు గొను రణభేరి వేయించు”
అని వారికిని జప్ప నాకమంబునను
మనుజనాథుని యాజ్ఞ మదిలోన దెలిసి
లీకరంబుగ రణభేరి |మోగించె
గోకులాపతులెళ్టి గొబ్బున వినియ

కాటమరాజు తన పరివారముతో బొల్లావును దర్శింప నేగుట

తనుమీద |వతములు తమరంతసల్సి
అమిత వె భవముల ఆయుత్తుపడియు
పటు భణావులతో పడిగలతోను
కస్తూరి గంధము క నకగిన్నెలతోను
వి స్రీర్ధముగనుంచి విరజాజి వన్నె
కుంకుమ జవ్వాజి కురు వేరు పచ్చ
బుర్కాయి. గందపొడి

పునుగు మైసాక్షి
అగరు గుగ్గిలమును ఆదిగా. వేగ
పగడపు పల్లకీ పట్టించి రాజు
ఆచ్చమ బంగారు అమరు పాలకిని
పచ్చవిలుని తండి భక్తుడు యెక్కి
పచ్చల పాలకీ పద్మురాఘవుడు

"హెచ్చుగా ఆపరస యెకె- నవ్యాళ
యరనన్న ఆ సరస యె క్కె_
పాలకియు
సరస గదిలెను వారి చట్టువారి
య్యరయ్య
వేగరవె పాలకి యెక్కిరా వెనుక
బాగుగా నడిచిరి బలములు పెకుూ
సవరణములు చాల జర్టి గొడుగులును
నవనీశ్వరుని వెంట నడిచె వేవేగ
కట్టాణి ముత్యాలు గట్టిన జల్లి
పట్టు గొడుగుల గదిల
పద్మరాఘవుడు
గురుపోతు సవరాలు కూర్చిన జల్లి

684

యర గొడుగులతోను యరనన్న
గదిలె
వైలలేని ముత్యాల వెల్ల గొడుగులును
వింసిల్లగా గదిలె యర్రయ్య వేగ
వందిమాగధులు కెవారంబు కాయ
సందడింపుచు పరిజనములు గొలువ
శంఖాలు గమడీలు చలగి బూరుగలు
వింకంపు నభేరీలు బిరుదు కాశెలను
రంజిల్లు వీణెలు రజిత దండెలును
గోవింద వీణెలు గొప్ప వీణాలును
భావింపరానట్టి | బహ్మ వీణెలును
దండెలు వీణెలు తరచు కిన్నెరులు
మెండైన రావణ మేటి..వా సములు
భేరీ ఢమామీలు పెద్ద గౌతులును
బూరలు ధారలు భోరు కలగంగ
శ్రీ విష్ణపదములు చితాన నిలీపి
భావంబులో రామభకు డె రొజు
దీను డై వేవేగ ధేనువులున్న
కాననంబున జొచ్చి కామధేనువును
కనుగొని నప్పుడు కనుచూపుమేర
కనక పల్లకులును (గక్కున డిగ్గి
కాట భూపాలుండు కడు వెట్కతోను
కోటి యాదవులును గోవింద యనగ
స్వస్‌ి వాచనములు చదువుచు
వేట్క
_పసుతింపుచు మంచి
(బాహ్మణో తములు
వంది బృందములు కై వారములు
కాయ

కాటమరాజు కథలు

అందంద శ్రీరామ యనుచు
తాళ ములు
దాసుల కెతాళ దండెల ధ్వనుల
వాసిగా పొడి యాడుచు వచ్చువారు
మంతనంబున వచ్చు మంది
సందడులు
వింతగానాలించి వినియ బొలేవు
వాసన పసీబట్టి వడి వేగ లేచి
శీషు పడిగెల క్రియను చవులు
నిక్కిాంచి
నలు దిక్కులును జూచి నరనాథు
జాచి
బలు వెన యా సైన్య భావంబు దలచి
' గొడుగులు పడిగలు గొప్ప
చెక్కె_ ములు
తడబడి -గొనివచ్చు దళముల జూచి
యదు కులాధిపుడని యెరిగి బౌల్లేవు
మదిలోన యిట్లనియె:
“మహిపాలు డిటకు
తన మయ్య కలహంబు తాశియుండగను

నను వేడగా మది నాటి నేనున్న
యీ వనంబున కొచ్చె యాదవరాజు
భావింపగా మనకు పగవాడు కాడు
ఆనుచు బొల్రైవును యప్పటి వలెనే
తన యిరువున చేరితా పవ్వళించి
యుండిన కాట భూవీరా గగణ్య
మండలాధీవుండు మరిది రఘుపతియు
పోయియా బౌల్రెవు పుణ్యా,శమమున
దాయంగ చనుదెంచి దళములు తాను

య రగడ్డపాటి పోటాట
G ap)

చూచి య వనమున చోద్య
మెను చును

నూ

685

నయా జాజిపొద నీడనున్న

కాటమరాజు బొల్లావును అలంకరించి పూజించుట

ఆవును గనుగొని ఆతిభ క్రితోను
ఆవులన్నయు | మొక్కి. అవు
పాదములు
పాలేటి వుదకాన బాగుగా గడిగి
సీలాంబరుని మదిని నిలిపి
యంతటను
బంగారు పశ్ళిముల బట్టి తీర్ధంబు
శృంగారముగ మరిది చేతి క ందియ్య
బలముల కెల్లను పద్మ రాఘవుడు
సలలితముగ సమముగా తీర్థమెల్ల
పొందుగా వడ్డించె భుజియించి రంత
అందరు కొనియాడ నలన్నన్న '
యిపుడు
పట్టు వస్త్రమును చేపట్టి యవ్వేళ
బట్టుగా బొల్లేవు పాదములు తుడిచి
- కాటమరాజు -తన కన్నుల నద్ది
వాటముగా ఆవు వరఖభకు డపుడు
స్థిరముగా ఆవుకు తిరుమణి బెట్టి

తిరుచూర్ణ మా నడుమ తీరుగా దీర్చి
వరమున శ్రీగంధ మొనరగా నలడి
కర మొప్ప నవరత్న
కంఠహారములు
వన్నెగా బంగారు వనమాల పేర్లు
సన్నపు గురుమృగ జల్లులు వేసి
ముత్యాల పేరులు మోముపై జార
రత్నాల పేరులు రహిని మె మెరయ
శంఖు చ క ములును స్థిరముగా
మెరయ
పంకజనాభుని |పభలు చాలికలు
వురవున దిరిగిరా వురుగబ్బు "పేర్లు
గంగడోలు దిరిగిరా ఘంటల పేరు
నాలుగు పాదముల నాదు టందెలును
కొమ్మున బంగారు కుప్పె ధరియించి
ధేనురూపము దాల్చు దివ్యము? ర్రికిని
సాం బాణి ధూపంబు చయ్యనవేసి.
పవపతి నలనన్న (పార్థింప దొణగ:

కాటమరాజు బొల్లావును తనకు యుద్ధమున సాయపడుమని
(పార్థించుట

దేవ కృపాంబుధి! దేవేందవినుత!
కావగా. దయసే సయు కరుణాసము ద!

పదినూరు జింహ్యంల ఫణి శేషమూ రః

666

సదయుడౌ మిము బొగడ జగతిపె
మాకు
కార్యంబు చేకూడె కల్లి మధ్యమున
భావంబు చేపూని పగతుల నెల్ల
చంపుమీ [తుంపుమీ సర్వేశ యీశ।
పంపుమీ మీదెన పటు కటాక్షమును
మచ్చమై సోమకు మర్దించి మగుడి
తెచ్చి వేదములిచ్చు దివ్యావతార!
కూర్మావతారమె కుధరంబు (కింద
నిర్మల మతితోడ నిలిచిన దేవ
ధరణి హిర ణ్యామ దట్టించి చంపి
ధరకొమ్ము నిలిపిన దాక్షిణ్యమూ రి:
నరసింహమూ ర్రివె నఖ దెత్యుజంపి
అరసి బాలుణ్ణి గాచినట్టి దేవుండ
యిల దానములు మూడు యెలమి
నడిగియును
బలు చకమూ ర్రిని బదిరి మార్చితిని
కా ర్తవీర్యుణ్ణి బట్టి గర్యంబు నణచి
వార్త కెక్కిన యట్టి భృగువంశ
తిలక |
కయ్యాన నా దశకంఠు కంఠముల
విదశించినట్టి యో వీర శేఖరుడ!
మదగర్వమున నంటి మామను కంసు
పదపడి చంపిన బలభదమూ రి!
తరుణుల మానంబు తరిమి గెకొన్న
పురములు గెలిచిన బృందావతార।
యలమి లోకములెల్ల యిట్టు రక్షింప
గలవాడ వవుదువు కలికావతార!
ఆంచితంబుగ నీదు అవతారమహిమ

కొటమరాజు కథల

యంచగా నలవిగాదు యవ్వరి కన
కేశవ రూపంబు గిరి యె త్రినట్టి
నీ శరీరము నందు నిలిచివున్నదియ
పన్నుగా తగరూపు యెన్నగానట్టే
పదములు శిదములు పరియంత
మందు
ముద మొప్ప జగతి తిమూ రులు నీవె!
కడు వేగ నీమోము గరుడని రూప్త
నడుమ జూచిన నీవు నరసింహ్వూ
చూపు
పక్కను జూచిన ఫణిరాజు రూపు
వెనుకను గనుకొని వివరించి చూడు
హనుమంత రూపుగా అమరి
వున్నదియ
అవనిపై నాలుగు అవతారములును
భువన భీకరుడవె వుండితివి దేవ!
యిలలోన బొల్లేవు అనియెడి పేరు
చలమున రిపులను చంపుదువయ్య
[బహ్మయు నీమోము భావించిచూడ
నిర్మల సుజ్జానులయిన నీ పొదుగు
శ్షీరాల్డీగా అవని జనులు యెన్నుదుడ
ధారుణి నీ కొమ్ము తపస్యేందులెక్ట
హరిహరాదుల బోల్సి అమర
నెన్నుదురు
గొరసాలు వరుసగా
గొనియాడచుండ
ఆష్ట దిక్పాలకులు అందురు పొగడ్‌
గిల్టీ యెల్ల యెరుగ చెలువంద నీవు
మము [టోవ నుంటివి 'మాధవమూ శ్రీ

యరగడ్డ పాటి పోటాట
ళ్‌ ౧౧

మిము గొల్చి యున్నాను మిము

జూచినాను

గొల్లరాజును నేను కోర్కె మీరగను
పల్హవాధిపునితో పగ బెణకి వస్తి
నా పగ లీడేర్చు నన్ను రక్షించు
లేపు నాలుగు జాములు రేవులకాడ
మాపు నాలుగు జాములు

మందలకాడ

687

యెక్కడ పగవారు యెదురై నచోట
ఘకుపున పగవారు కదళీ రాకుండ
వీల్లగొరిసెల నీవు భీతి పొందించు
వాలాన కొందర్ని వడిజుట్టి చంప
కొమ్ముల కొందరిని కోరాడి పొడుచు
చిమ్మగా ఠ కము చీరి వెంటాడి
జగతిలో నీ కీర్తి జనులెల్ల పొగడ
పగ నిర్వహించుమీ పంతాన సురలి!

కాటమరాజు బొల్లావును తోడ్కొని వచ్చి ఠాణ్యమున
నిలుపుట

యనుచు యాదవరాజు యప్పుడు

తాశమానంబుగా తగు వేట్క 'మోవ

మొక్క ఘనమెన శంఖములు కనక

కనుగొని బొ లేవు కడు సంతసిల్లి
పగయెల్త తనదిగా భావించి మదిని

తగ మోదములతోడ ధగణీశు జూచి

ఆగ్గలంబుగ ఆమృత పూరంబు

త ప్పెటలు
ఘన మృదంగంబులు కర్నచిర వులు
వేణునాదములును వీణ నాదములు
(పెణితింప లేరులు పెద్ద బూరుగలు

లొలుక ధారుణి వణకంగ శతమటంబు లాది

దెస్గన తా లేచి దేవతాసురభి
నిలిచె,న న్నలనన్న నిమిష

మాతమున
సలలిత వెభవం బలర మోదమున
కొమరొప్ప ముత్యాలగొడుగు బట్టింప
రమణియ్యముగ ఆవు రంగుగా కదలె
చామర ంబులు వెల్లి ఛ|తములు బట్టి

(శ్రీమంతులై రాజశేఖరులు నడువ

కాళ్ళను ఆందెలు- ఘల్టుఘ్లల్టు అనుచు

చేరి యిరు గడలను చెలగి (మోవంగ
గోవురూపం బెన గోపాలమూ ర్తి
ఆరూఢి ఆ ఠావు కట్టు లేతెంచి
ఆచ్చోట యె తిరి అసుర మోములడి
యెచ్చు ఆయిన వక డేర యింపు
సౌంపలర
పరుపు దిగువన వేసి పట్టుతివాసి
పరచిన బొల్లి ఆవు పవళించె నంత,
ఆవుకు లాణ్యములు ఆరు యేర్చరచి

688

ఆవు వినగాను అవులన్న యిట్లనియె
'“ఆడ్డావు కట్టయు, అమల చెలికె
తుండి లింగముకొండ, తూముల
యేరు
పుచ్చెముల పాలెము, పొమ్మనవుంట
యెచ్చువె వలుగళ్ళ యేనేవు తరుచు
యెదురుల చెరువును యెలమి
అదిగను
వదలక కాపాడ వలనయ్యః' 'అనుచు
ధరణీశు [మొక్కిన తలయె తి ఆవు
వరమిచ్చి పొన్మున్న వసుధీశ్వరుండు
యరగడ్డపొటికి యెత్తి చనె నంత
తమక ంబు పె నెక్కి-
కొమరొప్ప కూర్చుండి కూరిమిచేత

కాటమశకాజు కోఢీలు

మరిదివంక న జూచి మండలాధిపుడు
కరుణతో పలికెను కల వాక్యములను:
“అరుదైన ఠాణ్యంబు అవుకు అమిరె
యెరువుగా ఠాణ్యంబు యిరువుగా జేసి
సాగలకొండ జనార్థుని యెదుట
బాగుగా పిన్నయ్య బలములు నిలిచె
చిల్లర ఠాణ్యాలు శీ ఘమేర్పరచ
వలనయ్య వో మరిది! వనర
యాదవుల

పిలువు నంపు” మటన్న ప్రియ

వాక్యములును
అఆలరుచు నాయుండు యాదవుల

జాది

తన మరిది తాను పనికి వార లనెల్ట పెనంబుచేసి

ణే

పద్మనాయుడు చిల్లర ఠాణ్యములను ఏర్పరచుట

“మరిగుంట కాణ్యనామము ఆవులన్న
న్మరావుల నీవు నని మొననుండి
గ్మురాల | సీచెల గొంకక పొడుపు
వ. పార్థివ జలముల నీవు
మందలావులతోటో మన్నీల నెదిరి
పెండ్యాల యెద్దుల సేరుకల బలము
ఆండబాయక నిలిచి ఆలంబు నెదిరి
కడు వేగ వేయరుల కదిసి
ఫొడిపించు
మ యడపక సంగనః అతివేగ . బొమ్మ
ఆమిత విక్రమకాలి అల్హాడి పరు!

కొమరొప్ప లింగాల కొంత పె నుండు
(కలి) కుల ముమ్మన్న!
గడ పంజతోటి

యెలుకొండ చాలుకన

యెందుకు మాట
మునిమాడి పాలన, పోని నీ బలము
దామి సెట్టి చెరువు ధాపున నుండు
సమమైన బలముల సమకూర్చి బాల
హరిశ్చం ద భార్గవ! అల కానతోటి
దరిమడుగు దిక్కున తగ - వేడ్కనుండు
కరివదదఃనీదై న కలమూకతోటి.

యరగడ్డపాటి పోట్లాట

కరియెద్దు కురువను కదలకనుండు
రాచెర్ల కృష్ట మః రంగుగానీవు
రాచగుళపాట రమణతో నుండు
యెకుగ్రా వ మారెల్ల యెలనాగ! నేడు
చలువోపు సివుండు కానలతోడ
క్రావకొండ నె త్రమున

కొమ్ము కసినేడ
వొప్పిన మూకతో వొనర సీవుండు"”
అని బుట్టు నాయడు

ఆడు వాక్యములు
ఏని వారు పయనమై వేగంబె పోయి
తమ తమ అఠాణ్యాలు తగు

మోదమునను

880

అమిత వెభవముల ఆటు నిలచిరంత
అవోపాణి యెద్దులు ఆదూర నిలజచె
రక్షించు కాటమరాజు చేరగను
సలుగు టెద్దులతోడ చట్టు వారెరు
యలమితో నిలిచెను య(రగడ్డపాట
కొదవ లేకుండ యా గోపవర్గంబు
యిన కులాధిపునకు యిరుగడల
కొలువ
(బాహ్మలు దీవించ భట్టు పొగడగను
ఆమ్మ హిపాలుండు నలకొలువె యె
మండలాధిపుడై న మరిది రాఘవుడు
దండిగా యుండిరి తగు వెట్క.నంత

కీతిసీడు గోసంగి పరులతో కొలువు దిరుట

ఆంత నా పంచముండగు
భట్టు యిన్న
వింతగా పటు పరాక మము వేమారు
కొనియాడ జగతిపై గోసంగి
బలుడు
ఘన ఐలోన్నతుడగు గతి వీరినేడు
శివ సేవకుండగు శివ నాగమయ్య
నవుధ రించిన కులనాయకో తముడు
పినరంతు పెదరంతు
వీర్నేని తమ్ములు
వినతి యిరుగడలను వెలసి
కొలువగను

44

చినగబ్బి పెదగబ్బి చెన్ను సోదరులు
ఘనముగా బీర్నేని కదసి
కొలువగను
పరగ పాడావుల పాలన్ని |దావి
పెరిగిన చిన్నయ్య (పేమతో కొల్వ
గంట గంటల బోడిపాగ సింగిలియు
విజయ జారులును బొగ్గండు

అడ్డక త్రియ పెబ్బతీదము కన్న
పొడుగు త్తి చెన్నయ్య మొదురుల

|

690

మురు వెన మురుగులు ము త్రిరి

ముసుళలు
రొంప గందమనేడు రు| దకోటి కొండ
కెంపుల కొమ్మినేడు కౌళంపు దింగు
వాలుక త్రియు నుసివి వఠమాదినేడు
గచ్చుటరుగుల గంధ కల మబ్చినేడు
నిశ్చల్యవతు నిమ్మ బోడయ రంగు
పెదగు తి పాపడు బెబ్బులి మాదు
సదయుడ చన్నమ సదరికి నేడు
గుదిపెట్టి గొండడు గుడ్డూరి పోయి
కదకంపు విట్టలి కడు పోతినేడు
కనకపిడి యావు కారుపోతుల నాము
పినక త్తియును కారు

పెనుగొండ మాచు

కో*టమరోజు కథలు

ఆరిగ కుంభల మేడి అనమడి పోలు
సురక త్రియును చెన్న చూచ్చు
అక్కి నేడు

జమిడిపాగల బొమ్ము చోకరాల

ఫోతు
కొమర గిరియును కారు 'పెమతిమారు
వీరలు మొద లైన వీర గోసంగులు
ఆరువేలును గూడి ఆ వబీరినేని
కొలువంగ సిరిదేవి కూర్మినందనుడు
కొలువగా గూర్చుండి కులభటుల

జూచి
సమర నిశ్శంకుండు
అమిత వ్మికమశాలి యగు వీరినేడు
తనకై న భటులతో తానున యిట్ర్టనియె:

కాటమరాజు తనకు ఠతాణ్యమీయ లేదని సిరినీడు చింతించుట

“వినుడి సాహసులార!
వివరంబుగాను
ఘను డెన నలనన్న కాంతిచం|దుం తు
ఆదిమూ ర్రి యైన ఆవుకు మొన్న
పాదచాకై పోయి బాగుగా మొక్కి.
అను వెన ఠాణ్యాన ఆవును నుంచి
మనుజనాథుండును మన్నెరాజులకు
పనిబూని ఠాణ్యాలు బాగ యేర్పరచి
మదిలోన నలనన్న మరిచెనో నన్ను

అన్న! సీ తమ్ముండు ఆదరంబుగను
మన్నించమని చాల మనవిగా ఇజప్పె
ఆమాట తప్పక ఆవులన్నయును
మామీది జ్ఞాపకము మరిచెనో! లేక
యన్నడు యుద్ధంబు యకుగడు
యనుచు
చిన్నవాడని ఫంప జాలకున్నాడొః
జగతంబు యన్నడు శాయలేదనుచు
పగవారి పై నన్ను పంప కున్నాడొ !

+ అలనాడు మాయమ్మ అమ్మ నూకాంబ.. యెప్పుడు, పగవారు.యెదిరింప వెళ్ళు , *
, fw +

నలనన్న కును జెప్పి నన్న ప్పగించె

' ఆప్పు శంపుదమని ఆటు ' వుండెనేమొ:

యు రగడపాటి పోటాట
(ల ౧

మనసులో మర్మంబు మనకెట్లు

దెలుసు?

రాజానంకడలి.... .

691

యీ రెండు వార్తలు వేగంబి తెలిసి
ఆకూడి వక ఠాణ్య మడిగి వతాము”

వీరినేడు తన గోనంగి దళముతో కాటమరాజును
దర్శింప నేగుట

శివవూఎ చేసియు శివునకు [మొక్కి
చ వతమున సొమ్ములు వేట్క_
ధరియించి
చెవులను ముత్యాల చౌకట్ట జోళ్ళు
నవరత్న ఖచితమౌ నపఠంజబి పెడి
పతకము మొలనూలు బన్న
సరములును
ఆయె ఆ మౌ పేరులు ఆణి ముత్యములు
కుచ్చెల కుక్ళాయి కులుకు నేమళము
పచ్చల కడియాలు పసి డుంగరాలు
రఆ _శాన మురుగులు రత్న హారములు

కంగారు మొలతాడు బాగుగా నిఠప
ఆలి వెన మొలదట్టి తిలక ంబు బొట్టు

వాలుపుగా బంగారు పువ్వుల శాలు
_టెరవ బలుడును బహః వీర వరుడు
సౌరుగా విరుదులు సమర శేఖరుడు
గా నుకొని మాతంగి గో|తపాలుండు
ఆనులెన్న గా నుర జాంబవకులుడు
వీరన్న వరప్వుత వినుత
సాహసుడు
కీర న్న యనుపేప పృథివిపె
పొగడ
యితోవొౌంద ఆర్థనారీశ్యరు జల్లి

వీరన్న ధరియించె బిరుదు.
లన్ని యును
తమరంగ గోసంగు లందరు నపుడు
తమ బీరదులన్నియు ధరియించి
రంత
కొమరొప్పగా నంత కొత్త చల్రడము
"ముసియ్యమగు చందికావి దట్టిలు
ఒలితోలు వీరుదులు పూని కాశలును
చెలువెన సరిపెనలు చెంపగంధాలు
గాటంపు టరిగెలు గంట గాళిములు
నీబెన కుడిసిగలు నిలువు నామములు
సిగల పువ్వుల చెండ్డు సిలహ్వ
మరిగెలును
వకకాల వరిగేటి వొరుగు రుమాళ్ళు
వరలు గోసిన కతు లొనర చేపట్టి
కీరుచు చే కత్తులు నీరు గంధాలు
పులిచర్మములు మంచి జోడు
ఘంటలును
తలకొని వాల చర్మములు చ కములు
పొగడ పచ్చల పేరు భుజ
బంధములును
తగిన గవ్వల పేర్దు దండ
క డియములు

= జో

వ్‌

¢92

యెలుగు తలాటములు వేట్క
భుజముటు
యెలుగు చర్మములును యెన్నగా
కటిని
యెడఫక బిరుదు లన్ని యును
సవరించీ
యెడమ చాతన కొమ్ము
_ యిరువొక్క్ల వేర్లు
కోపంబు చూపును కోర మీసషులు
దాసిన నవరత్న దండ కడియములు
రంగు మీరిన వన్నె రావిరేకలును
. =... మెడ పెను నేవళము.:ు
వాలు గత్తులు సన్నవలిపె దుప్పట్లు
చెలువొప్ప సవరించి చెలగు
తప్పెట్లు
ఆప్పుడు మోయింప ఆగుభుగులు
గాను
తప్పెట ధ్యనులకు తాళమానముల
ఆడుగుల' చిందుల నాడేటి వారు
ఆడుచు హరి హరాదుల

పాడుకొనుచు

కాటమరాజు కోథలు

వేడుక గంతులు వేసేటివారు
ఘనమైన 'సింహ్వంబు గచ్చుటరి
గెలును
మొనక తి రుళిపించి మురి సేటి
వారు
అడ్డక త్తులు. దిప్పి అంత మెరువళ్ళు
అడ్డ బెళుకులతోన అటు వచ్చువారు
కత్తులు |దిప్పుచు కరుల కై వడిని
మత్తుగా మసలుచు మరి వచ్చువారు
మొత్తమై గుమిగూడి ముందర
నడువ
మెరసి గోసంగులు మెండుగా
నడువ
బిరుదుల నీడను బీకన్న కదిలె
గబ్బులి రంతుల కదసి కొల్మగమ
గొబ్బున నలనన్న కొలువు కేతించి
మండలాభిపుడై న మహిపాలునకును
దండ మొప్పగ బెట్టి ధర సాగి
_మొక్షీ-
ముకుశితంబుగ నిలిచి ముదముతో
ననియె

వీరినీడు కాటమరాజును ఠా౭ణ్య మడుగుట

“సక ల జీవాధారః సజ్జనోద్ధార !
ఖగపతి బిరుదులు గల మహారాజు
రవితేజ! యాదవ రాజన్య చందః
వివరముగ వినుడి నా

విన్నపం బొకటి

చల్లవారేవురు సాహసోన్నతులు
చల్రగరిగల వేగ సరుగున నిలిచె
టోగమపాటను బొల్లేవు యిప్పుడు
బాగుగా నిలచెను. పగరుల జంప
మరియు యాదవులకు మంచి“ పేరై న

య రగడ్డపాటి పోట్లాట

ఆరుదై న ఠాణ్యాలు అందరికి అమరె
యథతణీశ! మాకొక ఠాణ్య మేర్చరచి
మరగంగ విడమిచ్చి పంపుమీ నన్ను''
ఆనిన కొటమరాజు ఆల్టున నవ్వి
తన మడిలో నున్న దయతోడ
బలి కె
““విను వీరి నాయుడా! వివరంబు
గాను
నిను బంప కార్యంబు నేడేమి గలిగెః
ఆమ్మ నూకాంబిక ఆలనాడె నిన్ను
నుమ్మతంబుగా నిచ్చి చయ్యన బంపె
క తరి నూకాంబ ఆనియె నొక
జి మాట
యితడు నీ తమ్ముని పాతవగా
జూచి
యతడు మన్నన జంటు యితడు
' శూరుండు
యముతని బాహుబలంఖు యన్నుడురు
జగచి
వమృరుణింప మీ తండి సోలురాజపుడు
చెరుకూరు కాండెమున చెల్లిన వనుక
మగవార్న వుందలె బలములు
. గదియ'
తఊఈగథాన నెదిరియు జంపి పగతులను
మడిసె నంతట
మసిలి నాయిని భార్య
కడు మసిలమ్మన ఘనపుణ్య కాంత
“శైనమె గుండాన పడనురుకు వేళ

= tC

వై నాన యూ శిశువు వప్పించి మాకు

;698

యిచ్చిన యీ శిశువు ఆయిన
దాదులచే
జలపింప పదములు రెండు పరువళ్లు
నేర్చ
జగతి పె గోసంగి జాంబవకులుడు
పగవారిపై నితని పంపగా బోకు
నిను మొయ్య కార కంబు నెన్నడు
గలదు
పనిగల వేళను పంపుమా యనుచు
అమ్మ చెప్పిన మాట అతిగడువ
వలదు
తమ్ములు సిద్దిరాజు దళము లేతెంచి
చెప్పరాని విద్ధమును చేసేటి వేళ
అప్పుడు ఆరజాము ఆలంబు శాయ
వచ్చెద వటు నీవు వవరిన బలము.
యిచ్చటి ఆ సొద యే అగి 'మ్మనిన
నలనన్నతో వీరినాయు డిట్లనియె
“తెలియ జెప్పెద రొజు లేటిగా
వినుమ
యన్నగా ళ్యతువుల్‌ యెదిరిన వేళ
వెన్నిచ్చి వచ్చుట విహితంబు గాధు
పట్టడగ వచ్చిన ఫగవాని కన్న
ఆట్టట్టు జుణుగక అటు తాళ్లు మనక

యట్టి వాతికి భువి నిడియె పద్ధతియు
పగవారి పొడగని పారిపొయ్యెవి
తగవు గొదిడె వీర ధర్మంబు గాదు
పంతగించిన రిపుల బరిమార్పకున్న
వింతగా శతులు యెన్నుదు రవన్ని

694

చిన్ననాటను నుండి సిరిదేవి మమ్ము
మన్నించి పెంచిన మన్నడ బంట
పగవారు వినినను పనికి రాడనుచు
నగియేరు పురజనుల్‌ నను జూచి
బాల
మునుపు మీరెన్నడు ముద మొప్ప
ఘనముగానే జూడ కలహంబు గలిగె
యేడు తరముల పగలు యిట
రాక మున్నె
నేడు శాణ్యము మాకు నేర్పడ దెలిపి
కరుణతో శలవిద్బి కడు
|షియంబునను
పరదశముపె సీవ పంపుట లెస్స
యెప్పుడావుకు రాణ మేర్పడ
నిలిపితివి

కాటమరాజు కథలు

ఆప్పుడే నా ఠాణ్య మమర కుండినను
దక్షి ణాధీశులు తర్టి వచ్చేరు
యీ తణంబున మమ్ము యిప్పుడే
బంపు
(బ్రహ్మాది విష్ణువు పర మేశ్వరాన
(బహ్మ పభావంబు బస వేశ్ష్యరాన
నమ్మిన బొల్లేవు నరహరి యాన
ఆమ్మ నూకాంబిక ఆగుమంచి యాన
నిరుపమ గుణకాలియగు పాపయాన
యరణప్ప యాన... 44 44 46
పల్ల జడలుకు గల భఖ క్రిరన్నాన
బల్రిదుండగు రఘుపతి పాదమాన
ఆలనాడు (శ్రీకృష్ణు డరిచేత పిడుగు
44 ౨4౨ 6 నపాలయుని”

కాటమరాజు నీరినీనికి మంగ ల్లిపాడు తాణ్యమును

వీరన్న మాటలు | పేమ నాలించి
మారమాటాడక మహిపాలు డపుడు
కొంత యాదవ బలము గొబ్బున
పంపి
వింతగా యా కత్తి వేగ నిప్పించి
వప్పుగా ఆ కత్తి వర్ణించె రాజు
“పృథివిలో సీ కతి పిడి జూచిరేని
కుదురుగా జనులకు కుధరమై తోచు

నిరయించుట
59

మొనవంక జూచిన మొనసి
శ తులకు
ఘనమైన సింహ్వుంబు ఘాతమై
తోచు
ధార జూచిన కతి తగు
శ|తులకును
ఆరూఢి వ జాయుధంబుగా తోచు
'పేనక జూచిన క త్తి పెంపు
తోడుతను

య రగడ్డపాటి పోటాట
G య

గొనకొన్న బలితంపు కోరమె
తోచు”
అటువంటి కరువాల మపుడు
పూజించి
తటుకున నలనన్న తమ్ముని కప్పుడు
కర్పూర విడియంబు కరవాల మిచ్చె
వొప్పుగా గోసంగు లొనరశూరులకు

నేర్పున విడియముల్‌ నెరి వేగనిచ్చి
అప్పుడు భూపాలు డనియె

695

విరివిగా నిను గొలుచు

వీర శూరులును
పరగంగ మంగల్లిపాటను నిలువు '”
అని భీరనేనిని యా చెన్ననేని
పనిచిన రాజుకు పద్మరాఘవునికి
ఆప్పు డందరు (మొక్కి ఆచ్చోట వాసి
పంపుతో మంగల్లి పాటికి వచ్చి
నిగనిగ నును పట్టు సీలి గుడార్డు
పగవారి కెదురుగా పరగ యె తించి

నంతటను చెలువొంద పట్టు జముకాళ ముల పైని
“విను వీర నాయుడాః కొలువుండె వీరన్న
వివరంబుగాను కుల బాంధవులతో,
అని మొన వై ఈల హతము
సేయుటకు
(ఆసంపూర్ణము)

భక్తిరన్న కథ

(,పత్యంతరము )

అవతాదిక

శ్రీ కంటు మదిలోను చెలగి (పస్తుతి గరిమతో దొనకొండ గంగను దలచి

చేసి
చేకొని శ్రీహరుని చితాన దలచి
పంకజగర్భునకు |పణమిల్లి _మొక్కి-
పొంకముగ శారదను బుద్ధిలో దలచి
అతులిత క విరాజుల ఆందరిని దలచి
మదిలోను రేణుక మాతకు (మొక్కి
యేకదంతుని మదిన యే
పొద్దు దలచి
మాకు భాగ్యము లొసగి మహిలోన

వెలసి

హనిహరాజుల కృపను యాదవ
పుణ్యక థయు
జగమందు వెలయంగ జనులు
మెచ్చంగ
శ్రీగిరి మల్పప్ప సేవా ధురంధరుండు
భక్తుడు పర్వతాన పట్టిన [వతము
సత్యంబు చెప్పేను జనులార !
వినుడి

ఖభక్రిరన్న శీ) ఇల పర్వతము మీద జపములో
నుండుట

సుక్కల పర్యతాన సూర్యుల
మటము
యొక్కువయిన పర్వతంబు
యేలేశ్వరంబు
కాముని గుండంబు ఘనలింగ వీడు

en

హేమాది గిరుల నడుమ
యింద కీలా। ది
శిగినేశ్వరంబు] చెలువయిన

మహనంది బుగ్గ
ఆటు కేశ్వరంబుకి పురహరుని

1. $2 రేశ్యరంబును
(పాళాంతరము)

లి అధి కేళ్వర ము (పా శాంతరమ్ము

థక్తిరన్న కథ

భూతాళకును వొయిగు
బొబ్బ లీరన్న
పాతాళగంగ యా |బమరాంబ
మటము
గంగలో ఐసువన్న ఘనమయిన
కొండ
భృంగి నాట్యుకుండు పుట్టలో యిరవు
చాతను జింక పిల్ల శిరస్సున యింతి
మతిశాలి నందుల మటము
పడమరాను
మరివేగ సారంగ మటమున నుండి
గిరిభేది జనకుండు కేదరము* రి
వుడురాజు వొదకుండు వరుగ

బూషనుడు

697.

విడువక నొక కొండ ఏల్లుగా బట్టి
పమది రక్షకుండు బస్వ
తురంగుండు
ఆమిత విక మశాలి ఆండజ వెరి
హసాన (బ్రహ్మను ఆణచిన స్వామి
వసాది పులితోలు వాల్యెవాటుగ
నొయిచి
కరిచర్మ పచ్చడంబు కప్పిన భోగి
కక్షపాఆ [తిహాలము కలిగిన జోగి
నుయిలావుల పాలు మరి తాగినట్టి
కయిలాస మేలిన కండేందు మవళి
తెల్లని విభూది దేహాన పూసి
మల్లప్ప వరమున మరి వేగ జుట్టి

తరమునొటి పెద్దలు తమను ము క్రి పొందించుమని
భ క్రిరన్నను కోకుట

వల్పవుల పుజ్యగుకువు వనరంగ
జపము
'సేయుచుండంగ తొల్లి చనిపోయిన
పెద్దలు
వొయ్యన ఉపములోను వొచ్చి
పొడకట్టిరి
అయిదు రణనుల చెల్లిన ఆయ్యలు
వొచ్చి
జయమని భ క్రినన్న జపములో
నిలచి
ద్యారావతి నేలిన తాతలు వచ్చిరి

'హఠవారా రకీంపు'మని
పలికి రంత
తాతలు తం[డులు తరమునాటి
'షెద్దలు
మతాన బంధువులు మరి నిలచి రంత
ఆయ్యవంక బలుగము అమ్మవరక
బలుగము
'గయిన అన్నము బెట్టీ గంగ నస్తులు
గలిపి
భు క్రిబెట్టి తమమురి ము క్రి టౌందించు
భ క్రవచ్చలుండ! నో భ క్రినన్న:

698

కాటమరాజు కథలు

భ కిరన్న కాశియా(త్రకు పోగోరుట

ఆని జపములోను నిష్టలు జూప
కనక శూలము బెణికె కప్పెర
. తొా?3
కక్షపాళ ము చెదిరను కభండము
తొణికే
దక్షనాది మెరిసెను ధరణి
గుజ్బటిల్లెను
శిశువ్సలు ఖీతిల్రి ఖఇపము చాలించి
బసువన్న హరహ[పయాగ
పొయ్యేటి

కాలహేష్యము దెలశను
కంటమాల గరుష్చ
వల కాల పషిణి మువ్వ వల్పవుల
గురువు
నిలచిన పెద్దల నిష్టలు చూచి
పలికెను భ క్రినన్న |పమదుల గూడి
'కాశా[త పొయి వొచ్చేను
ఘనులార! వుండుడ'
శిపవులకు పయనంబు చెప్పె నా వేళ

భ క్రిరన్న ధనకొండకు వచ్చుట

తనతోటి మహాత్ములకు తానున్న
' మటము
ఘన వేగ వొప్పగించి కదిలె
దొనకొండకు
మహిలోన ఆయితన్న
"మాధవం డేలేటి
పెయ్యలతిప్ప మటాన
పె0వేశ మాయను
పర్వతాన నుండి భక్తుడు పట్నానకు
వొచ్చనంటేను
వారసతో దొనకొండ వారెల్ల వినిరి
వల్లవులు తిరునుందులు వారెల్ల
| వినిరి
ఘల్లున రంతాయ కాటాలలోన్ల్సు

కటకట హంత్యంబు కాకుండ

కొమరక్క- సిరిదేవి గోతాల
పెద్దలు
తమరంత విచారము
తలపొయ్య సాగిరి:
*““మటము విడచి ధనముకొండకు
మా అయ్య వొచ్చింది

శిముడ!
జప తపములు మరచి యీ తావుకు
వొచ్చింది
ఆపడ ముందర ఆయిపుట్ట కుండీని
దేవవూజ విడచి మటము
దిగనాగీనందుకు

భకిరన్న కథ

భావించి ధనముకొండ పొడు
గాకుండీన?
యతీశ్వరుండు యేమో వార్త
వినకుంటేను
సతుల వర్ణితుండు చాలించి రాడు
పూర్వజన్మము యేమొ పొడగట్ట
కుంటేన్న
పర్వత దిగిరాడు భ క్రినన్న యిపుడు
అంకసరి యేమొ ఆనువాలు
తోచకుం పేను
శంకరు డిక )-డికి చాలించి రాడు
తొల్లిటి వార్తలు యేమో
తోచకుంటేను
పళల్రజడల గురువు పట్నానకు రాడు
సిరితొండ డీంటికి శిముడు వొచ్చె
నంటేను

గరిమ తోడుక కంచి కెలాస మరిగె
నిటుతో పొదిలె నిరియవ్వ యింటికి
వాటముగా శిముడు వచ్చిన యంతనే
గాటముగ తొందితో కయిలాస
మరిగె

భ_కీరన్న తల్లి

దేశాం క్రి అయగారు డేవపూష చేసి
బోంబేసి కాకా[త పోవలె ననుచు
శిశువులు కొలిచి రాంగ శివగురువు
యపుడు
సషిడి మింఛిన దూదిపావాలు తొడగి

699

ఆటువలె ధనముకొండ ఆయ

గాబోలు
అన్నము గవుతమ్మను శిముచు
ఆడిగెన యంతనే
చెన్నుమీరగ మటము చేటుబుట్టి
పోయను
ఆరీతి దొనకొండ ఆయ గాటోలు”
సిరిదేవికి విచారము శాయంగ నప్పుడు
మటము వొద్దను శెంకులు మఠి
పట్టిరంత
కటకట విని శెంకుల నాద మందరును
నగరికి వొస్తున్నాడని నాతుల బిలచి
'తెగువతో మీరంత దేళాంతి
యెదుట
వుండరాదు; యిక మీరు వవ్యర్ణ
చాటున
వుండు*మని పలికెను వొదిన
మరుదండ్హను
“నా అయ్య వొసున్నా'డని నాతి
సిరిదేవి
చయ్యన నగురంత సుద్ధి చేయించెను

నగరుకు వచ్చుట

వొళ్ళెల్ల వీభూది యోగ వాగాలు

తల్లి వున్న నగిరికి తా కదిలి వొచ్చెను

రాచగురువు వొచ్చి నగురు చొచ్చిన
యంతలోనె

వాసిగా శెంభుని వుదుకములు దెచ్చి

700

పాదార్చన జేసెను పణతి ఆగుమంచి
పాదాళ్చన శాయంగ భ క్రినన్న
శిశువులు
నాదించిరి కెంకులు నగిరి లోపులను
యాదవ పుణ్యగురువు అ తకు తల్లికి
వీభూధి ధరియించె విశ్వనాథుండు
గొబ్బున పల్లికొండ గోతాల పెద్దలు
అన్నలు తమ్ములు ఆతిభ క్రి తోను
వొన్నెగా భక్తునికి వందనము చేసిరి
పురవారుడు దీవించ పులితోలు మీద

కాటమరాజు కథలు

ఆరూఢి తానుండి అందరు నపుడు
కూర్చుండ మని సెలవు గురువు
తౌ నిచ్చె
కూర్చుండి ఆందరు గురువును
జూచిది
శ్రీ కెలమ మీది యోగ క్షేమము
అడిగిరి
చూచి ఆందరితోను సుద్దులాడిన
వెనుక '

భ_కీరన్న తనను కాశియా(త పంపుమని తల్లి నడుగుట

ఆ ల్లశు -త్రల్లిని అతివేగ పిలుచుక
పలికెను భ కినన్న పణత్సలు గూడి!
“నాడీరఘమణులార! నాతల్లి! వినరె
వారణాసికి బోయి మళ్ళి వొచ్చేను
తాను
యేడు తరాల పెద్దలు యోగ్య ంబుకీ

[గకుగంన నీకును యీ [కమమెల్ట

| చెప్పేను
నీవున్న నగిరికి నేను వొచ్చినాను
దీవించి చెర్గుకూరు క విలెలు తెప్పించు
అమ్మరో! కాశాత ఆంపవే తనను”
ఆని యిట్లు పలికిన ఆ కాంత లెల్ల

లోను అందరు చిన్నపోయి జచ్చెర్యపడిరి

ఆడిగిఢి అన్న బు అమ్మరో తనను
ఆక్కడ నుండి పొయ్యేనని వొ సిని

> నేను
‘

కొశి పోవలదవి తల్లి భ క్రిరన్నను (బతిమాలుట

“పొందు కాశాత పొయ్యెద
నంటేను

గుండె చాలదు; కొడుకు గుబులణీచ

కప్పుడు

ఖీ, యోగము

— అనగాన కాలా

mye

భ కీరన్న కథ

వుండును కొశ్నాత వొమ్మదు తనకు
నేడు నీవు కొళాత పొయ్యెద
నంటేను
నడుము విరిగిన చంద మాయనో
కొడుక!
వుండుమ కాశాత వొమ్మదు తమకు
నేడు నీవు కాళా[త పొయ్యద
నంజచెను
నోరు నిండెను కొడుకః నోరాడదు

తమకు

[ప్రయాగ బొయ్యేనంటే
వో బ తినయ్య!

వో ఆయ్యః నిన్నంపి యెట్టుందు

కొడుక?
నిశ్చలంగ కొశాత్ర నీవు పొయ్యెద

నంటేను
(విక్షము విరిగి పడ్డ విధమాయ

తమకు
చెరుకూరి కదిలతెలు తెమ్మంటె కొడుక
పరువడి దుఃఖంబు పట్టంగ రాదు

నా ఆయ్య! సీ శెంఖు నాదంబు వింటేను

బోయలు దొనకొండ
పొడచిన ట్రాయను
నీవు వొచ్చి మఠాన నిలిచినా
వంటేను
దివినుఠడీ దేవతలు దిగి వొచ్చి
లనుకొంటి
దనుముకొంతనుండి తమ్ము దయ

జూడవలె గాక

%రీ1

వెనయంగ కాశాత యెట్లు
పోయెద నంటివి?
వేగి లేచి మిమ్ముల కన్నుల చూడ
కులటేను
పగులు బీకటి తనకు పట్టినట్ల
వుండెను
మమ్ముల వెడబాసి మటములు

విడచి
రమ్మని కాశినుండి జయరేకలు

వొచ్చిన
భాగ్య భూములు విడచి పట్నాలు
విడచి
జోగుల గూడి పోను (వా సెనా
(బ్రహ్మ?
నుడుగులు తప్పిన నోము ఫలములు
తప్పక
కడువేగ గర్భాన కంటిని మిమ్ము
విడువక నోములెల్ల విధమాయ
కొడుక!
కొడుకరోః నీ పాపు
కుడువలేదాయను
సీకేల కాశిపోను నీలకంటుండః
మాకు బుద్దులు చెప్పుచు మా ఆయ్య
నీవు
మా అయ్య! పెయ్యల తిప్ప మఠాన
నుండుమా!
గయ్యాల? కొకాల?

[ప్రయోగ యాల?*”

4. గయోాయేల? కాశి యేల? [ప్రయాగ "యేల?

అనునావిననిన

గగ్రల్ల కాటమరాజు కథలు

కడు వేగ బుదులు కన? తలి
ద lt కరో

చప్పగాను

నడ లింగమూ రి నవ్వి యిట్ట ఆనియె

కవిలెలు తెప్పించమని భక్రిరన్న తల్లినడుగుట

“రాజ్యభూములు చూచుక నగళ్ళు
చూచుక
లేజముతో సంపదలు ధేనువల
చూచుక
నిచఅముగ యీ మాట నీకట్ట
తొణీకె?
మోఇున పొందేది ముందెరుగవె తివి
యంత రాజ్యము లేలిన
యెన్ని భూములు యేలిన
దొంతులలో దివ్య అవుట
దూర మెరుగ వై తివి

నే గలిగి మోక్షము నిలుపవలె గాక
సంగతీగ మీతోటి సాటి వారము

మేము
యిరు వంశముల వారికి
యిహపరములకు (తోవ
గరిమతో నానుండి కలుగవలె గాక
మమ్ముల కొళ్ళాత పోవద్దన్న
మాటేమి తల్లి?
అమ్మరో! ఆయ్యలు చెల్లిన
అంకసరి వాళ
క విలెలు వినివు౭ిడి కాశా తపోయి
తీర్థములు యిచటకి తెచ్చేము తల్లి !
వారలు మారు మాటలు వొద్దు
' కక నో యమ్మ!

కవిలెలు తెప్పించు వో కన్నతల్లి!”
“నీవు కొడుకవు గావున నేర్చి
నేరములు
శాయ నే కర్రను గాని కవిలెలు
దేశు క రను గాను
వో ఆయ్య! పల్రికొండ వాడుగో!
నడుగొ!”
తల్లి ఆడిన మాటలకు తల మొగ్గి
ఆపుడు
పల్రికొండను పిలచి పలికె నావేళ
టివ్యదిష్ట యెరిగిన దెవత*మూ ర్తి
ణావెన హఠిగురువు పల్లికొండను
ఆడీగె:
“మనస్సుతో దెలసెను
మహనియ్యమూ రః
చనిపోయిన వారికి మనివున్న వారికీ
(బతికించ ఆన్నము బెట్టు
[పమథుడవు నీవు
మా తావు ధ్యానము మీ తావున
గలదు
రాస్యపు మాటలు రనభంగము చేసి
బయలు పుచ్చరాదయ్య పంద ముల
రగుపతి! ”
సందుల పుణ్యగురువు నవ్వి
సల మ యట్టి

ఇ
క
క ౬

వో

whoa

భక్తిరన్న కథ

“కందర్ప గురుభ క్ర! గాంభీర్య శాలి!

అందరు విన్నది అది లెస్స గాక
సముసుకృతము లేటికి? స్వర్గానికి
తోవ
చూచేటి ముచ్చటలు చుట్టాలు '
బంధువులు

708

వినివుంటె మంచిది వినుము
వో బావ।
క విలెలు తెమ్మని కర కంటు పలికెను

భ క్తిరన్న కవిలెలుచూచి గత వష్యములు చెప్పుట

శివగురువు మాటలు విని తెప్పించె
క విలెలు.
హరిగురువు శివగురువుకు ఆందించె
కవిలెలు
“వపరుసతో అంకనరి (వాత

పొంకముగ చిత్రభాను పోయి
యీవరకు
శొంకులేదు యాభయి యెనిమిది
యేండ్లున్నరాయె
శ్రీకూర్మమందున సింహా దిరాజు
చేకొని క ళ్యాణాన చెలగి పెద్దయ్య
యేనుగు నాథు కొండన
యర నూకరాజు
పూనికతో నలనూక భూనాథుండు
బెజవాడ
చెరుకూర పోలాజు చెల్లిన వెనుక
చిత్రభాను సంవత్సరము చేటు
3 ౬ “యాదవులకు
తెలిసి కాశికి బోయె దినమున నుండి

ఓకే

నెలలు పద్ధెనిమిది నిండుగా నుండె
అంకసరి యేటిమీద అరునెలలె
పున్నది
నెలలు పన్నెండై న నిలచి కాశిలోను
సేవించి ఆరునెలలు నమీపము
లెక కను
గురుతెరిగి మాగ మాసము
గురులింగమూ రి!
యేటి మీద ఆరునెలలు యీశ్వర
మహిమ
యంటనె నిజవార్త వినగద్దు తమకు
యేడూడు వెళ్ళిన ఆరునెలల లోను
దండిగా భాద్రపదము దగ్గర నుండి
మాఘానికి ఆరునెఆలు మఠమున
సరియు
దశమి యేకాదశి ద్వాదశి తయోదకి
చెతుర్ణశి నాటి మాపు
పొద్దుకూ కేటప్పుడు తల్లి (పొద్దు
పొడచి రాంగ

శ జో
న!

శం

క

శి

సిద్ధము అమావాస్యనాడు చారంగ శంకరుడు రాగి శాసనాల మీదను
తమకు లెళ్జి ఆంత (వాసుకొనెను

పాడ్యమినాడు ధవముకొండకు సీలకంటుండు
పవేశ మవుదాము యీ లెబ్బి వాసుకొని నిజము

దివిన౦డి దేవతలు దిగివొచ్చి కీ రించి

రనుకుంటిని” పల్లి కొండ-భ కుండు భాషించుకొనిది

ఆ సమయమున ఆయ్య వున్న యిద్దరు యెరుగుట యితరులు వినుట
వారిశివావుర ము బుద్ధును దెలసిన వురవారులు

ఆ లింగాల కొండకు యీ గంగాల యిద్దరు

కొండకు భాషించి ఆందరు [పజాభణముగాను
యిన్నూట యనఖె ఆమట లెక్కను దేశా తి అయగారు చెప్పె నొక మాట
కలని వుండి వినివుంటే కంటమాల

గురువు

పాపనూకను దయతో చూడుడని భ కిరన్న చెప్పుట

“వో బావ! పల్లికొండ! వో యత! వొక్క సమానముగ జూచి వుంచవే

కొమరకు! దయను
నా బుద్ధి వినవమ్మ నా తల్లి సిరిదేవి! వుసూరు మంటేను వొమ్మదు తనకు
తమ్ముడు ఆయితన్న!ః: దయవుంచ అప్పకూతురు వని నీవు ఆదళించ పోకు

వోయి! పాపన్ని వలపక్షము ఆడికి రెన
నమ్మించి తెచ్చిన నాతి వున్నది ఆపద ముందర ఆయిపుట్ట కుండీనె?
పాపనూక వున్నది బాంధవులార। పతిసతి పాపమ్మకు అిహ్మ డేవుండు
కాపాడుక రారె వో కన్నళల్లి! జత గూర్చిన దనుక దయ
పాళా గెలచి తెచ్చిన పాషన్న మీద వుంచరమ్మ!
తాలిమితో అందఠను దయవుంచ కొమరక్క వో యత్ర! నీ కోడలి మీద
రమ్మ! చాల దయవుంచు” మని చెప్పిన
ఆ గుమంచిని పాపను ఆమ్మరోః నీవు - వేళను

భక్షి రన్న కథ

705

భ క్రి రన్న కాశికి పయనమగుట

ఆ వేళ భ క్రినన్న ఆవతిచ్చిన వెనుక
శిఖవులకు భ క్రినన్నకు సిరిదేవి
యప్పుడు
పొసగంగ అన్నము బోంచెయ్య
బెట్టిను
వొక్కరొక్కరు తమ యోగవాగాలు
[గకుంన పుచ్చుక కదిలిరి వేగ
కొమరక్క- సిరిదేవి గోత్రాల
పెద్దలు
_పీయముతో సిరిగిరమ్మ
పెండ్రిచ విక వద్దను
ఆందరిని తిరుగనంపి అయ్యవారు
కదిలెను
పందముల పల్రికొండ బాలరాజు
'జయిళన్న
దండ న్న వొచ్చిరి అయగార్ని
గాలచిరి
సంగట పల్టికొండ సరస అయితన్న
గంగరావుల నీడ బొంగరాల
బయలు
రంగు మీరగ నిలచి రఘుపతిని
బిలచి
““వుండుడా! ధనముకొండను
వూర్ణతముగాను
దండిగ ఆచంద తారార్క-ముగను
యేలుడా పట్నంబు యీశ్వరు
కృపను

భాలరాజు లందరికి భయ భీతులు
కలుగును
రఘుపతి నడిపించు రాజ్యభారంబు”
ఆగణితముగ పల్లికొండ అయితన్న
పెద్దలు
తమ్ములు మరుదులు దజ్జమని
_మొకిరి
సమ్మదిగ నంగరు సర్వేశ్వరునికి
వందనము చేసిరి వొచ్చిరి మగడి
బంధువుల తిరుగనంపి బ తినయ్య

గదిల
ముమ్మయ్య పోచయ్య ముద్దుబాల
లిదరు
టి
సన్మెగాలిగదటున చరి నాలోనా, గా
జ ంచర్చ సంహ్మరుడు కగ్కంఠు
గ
నందుకురువ వద్ధను నటవొచ్చి
రిదరో
a

అల్లుని తమ్ముని ఆటు బిలచి వేగ
వల్లవుల పుణ్య గురువు వొకవా ర్ర
చెప్పెను
“యిక్షడి ఆక్షడి యోగమ్మేమంబు
ఘక్కున బాలలార! కనివుండరోయి
దక్షణాది వార్త ధనముకొండ 'వార
నిశ్చృలంగ కాశిలో నేనున్న వార్త
యీ యోగకేమంబు ముద్దరు
మీరు

గ

GY '

. ర." ఇమ్ముగ్గా, * 6. పడికల .,;.

45)

EE

re nd శ? a గ! య . FL]
+

ts ॥
కీ fe “i

706

అగతి వినివుండుడీ అన్నలార!
మీరు”
చెల్లెలి కొడుకు పోచయ్యను
చిన్ని ముమ్మయ్యను

కాటమరాజు క థలు

మళనంపి ఒ తినన్న మదిపోయ

కాశి
బాలలు ధనముకొండ పట్నముకు
వొచ్చిరి.

భరక్తిరన్న దారిలో గల పుణ్యే తములను దర్శించుట

కాలాంత పుణ్యుండు కదిలె

| తిపురాంతక ను
చేరి సర్వేశ్వరుని సన్నుతి చేశనుః
“హరహర గౌరీ! అంగజవెరి
(తిపురాలు కొట్టిన దిట్టమౌ స్వామి!
కృపచూడవే మమ్ము గొరాజగమన:
అని సన్నుతించి అతి వేగమున

”

3

చెన్నుమీరగ వొచ్చి చేజర్హ నిలిచె
కటోది లింగముకు కరకంఠునకు
మొక
సద్భ క్రిగా నిలచి ప్రార్థన జేసె:
“కాశికి సరిపట్నము కావలసి నీవు
వాసిగా యిచ్చట [వతము
నిల్చుకొని
జపతపములు చాల శివునికి మెప్పించి
ఆ పక్షిని రక్షించి హరిహరాజులకు
మేతడేగకు శిరస్సు మెదడు
యిచ్చినావు
నూతికెక్కిన శివచ[క్ర కీ ర్రినిగాచికి
నిబ్బరంగ చేజర్ల నిలచి వెలసినయట్టి

కబోదీశ్వరః కరుణించు మమ్ము” :
మర్నాడు బ తినన్న మరి తర్దిపోయ
ధర్నాల కోటను తగువేట్క_ నిలిచె '
అమరేశ్వరుని జూచి హ స్పముల్‌
మొగి:
“ పమథుల పోషకుండ!
భ కృవత్సలుడః!
సమసారము ముంతిని
చక బెట్టినావు
జముథఖాళశ ము పులితోలు చదురుగా
జేసి
కరుణించి ముక్కంటి కన్నట్టి
స్వామి
ధరణికోట ఆమరన్న:
దయవుంచవన్న !'”
అని స్తవుత్యము చేసి అచ్చోట తరి
మరునాడు వుండవెల్లిని
మహాఘనుడు నిలచె
వర్ణించి యా సద్మవల్సభుని వేడె:
“శంఖు చ(కావతార !
జలధిశయనుండ।

7. కపోతలింగము, గి, నుతికక్కిన శిబి చ[కవ ర్తివి గాచి

భక్తిరన్న కథ

పంకజ ర్నుదుండ! [బహ్మాండ
నాయక్‌!
లంక సంహారక! రావణవె రి!
పొంకముగ ఆయోధ్యపుర నివాసః
చిక్క.బట్టిన దాని చెలికాడివయ్య!
జొంకించి బలునిగొట్టి భూమికొలచిన
. యట్టి
సీతామనోహరః క్షీరాబ్రికయనః
నాతులకు [పియుండ! పద్మనాభుండ
శరణు; ”
అనంత శయనుని వేడి అయగారు
పోయి

సానానకు బెజవాడ దరిజేరి గుకువు
(కిమ్టాసానము చేసి కీలాద్రి పర్యతాన
విష్ణుతో వెన్నంటి వేడె నావేళ:
క “పెడివాన గురియించి
భక్తులనుగాచి
కైలాస మిచ్చిన ఘనుడవయ్య సీవు!
చినుకు తులమెత్తు (సిష్టిలో
కురియించి
కనక నిక్షేపము కాజేసినావు
నిజముగ నీకీ ర్తి నిండి లోకాన
బెజవాడ పాలై పెంపొందినావు
నిండు వేడుకతోను నిఖిలంబు
లెరుగ
పాండవుల తపసును పండించినావు
బెజవాడ మ ల్రేశ్వర
నిజమూ రి వయ్య!”

707

బెజవా 4 తర్టిపోయ పీత్రాంబరుండు
రాజమహేం దానకు రవణీ£9తో
కదిలెను
గోదావరి సానము గురువు తా చేసి,
““మోదముతో సారంగుని మోవాన
బెెందించి
ఆదరించిన యట్టి అమ్మవు నీవు”
గోదావరి తరి శ్రీకాకుళ ము కేతెంచి
సూర్ణముకీ సానము నేర్పుతో చేసి
వొర్జించి యా తెనుగు వల్పభుని వేడి

“యిల్లు19విర చి తాటకి చీరివొయిచిన
మేటి

వల్దభు 4! వోస్వామి! వందనము
నీకు
రాతికి పాణంబు రాజేసినావు
సీతాపతి, తెలుగురాయః: శరణు
వో స్వామిః”
పరుష వేది లింగముల పయనంబు

కరపట్నాన నిలచి కరకంఠుడు
వొచ్చి
చిలుక సముదాన చేసె సానంబు:
"బెణుకు చూపులతోడ తచకులు
' గలిగి
చిలుక సము[దవమ్మ। శరణు
వో యమ్మ”
పణతి సముద దేవిని |పస్తుతి చేసి

రి రమణ 10. విలు
చరా

చ్‌

మాణిక్య పట్నముకు పోయన
మహనీయ మూరి
మణి కేశ్వరుని జూచి మరి [మొక్కి
నిలచి
వేడంగ సాగెను యీళ్వరుని ఆపుడు
“కరకుట్టు తెచ్చిన కన్నప్పను
మెచ్చి
తరుణి చంట పలికిన ధాతవు నీవు”
[పాక టముగ దేవుని (ప్రార్థన జేసి
యేకాంబరుండు యేతెంచి వేగ
శ్రీపురుషో,తము చారంగ వొచ్చి
ఆ పొద్దు యింద జింహ్వరుడు

యిఘవరములు యిచ్చే

th
EX
జ్‌ ౬
ట్ర్‌
ef

ఆయఘళం బనిదచ్వేటి ఆ కడి
~

చేసేను కటకాన చేరెనా గురువు
మహనదిన సానము మరిచేశ గురువు
బహువిధమున జగన్నాథుని | పార్థన

చేశను;
“పాండవుల పక్షవాడి! పైమలాద
వొరుదః 11
పుండరీ కాకుండ! భూజన
రక్షకుండః
|దవుపతి అభిమాన! ధనర్వవేద
బ్యాసి! 12
గోవర్థన గిరికొండ గొడుగుగా
యె తిన

జీవుల రక్షించిన శ్రీహంవ య్య!
వటపత శెయన; వాలిని వేసిన

కటుక జగన్నాథ! కరుశించ
వయ్య"
ఆతివేగమున కాశి ఆది మార్గమున
ఆతి సాగరమునకు పొయ్య అయ్య
భ క్రినయ్య.
వెయుపాయలె వొచ్చి వేరులు 1
గలసిన
చయ్యన స్తానము సము దాన చేళను
సము దాల దేనిని సవుక్యంబు
చేశను:

“నుర నాగరమనకు అన్ని ౦టికి

కలియుగం వారికి కన్నతల్రివి నీవు
గాంభీర్యము గలిగిన ఘనపుణ్య
నదివి
ఆఅంబుజ జలరాశి! అమ్మ శర ణార్జి!”
చేజు (ప్రార్థన చేసి తెరువు సాగినడచి
రాజమహలు చూచి నది సంతసించి
పయన ము స్తీదులై భక్రినయ్య తర్షి
గయలోకి పోయను కాలాంత పుణ్యుండు
భార్గవ నదిన భ కి నయ్య అపుడు
స్వర్గానికి మోక్షమని సానంబు
చేను
_పిహతా పర్వత మెక్కి భ కినయ్య '
దిగిను

en నా తా

11, |వవోద నరద!

12. ధనుక్వేదాభ్యాసి , 13, చరులు స.

ఛక్తిరన్న కథ

అతినిష్ట (బెంహ్మగుండాన

ఆడై సానంబు
గయ వర్ణితము చేసి కాశిలో నిలచను
[ప్రయాగ చూచెను భక్రినన్న

E
శ్ర
ట్రా

గంగాసానము చేశను ఘనుడు
భ క్రి నయ్య

709

జూచెను
ఘనమైన పుణ్య నదులను కంటమాల
గురువు
సానంబు చేశను సరగ భ క్తినయ్య

భక్తిరన్న కాశి చేరి కేత్ర దేవతలను |పార్థించుట

ఆనంద కాశి, ఆతిముక్య కాళి,
తితారామ కాళి, శివరామ కాశి,

భార్గవ నదిన పరుగ సా నంజు
చేశను

నిర్ణయలో గయవాసులకు నిచ్చె
బొనంబు
గోగయ సీతగయ రామ గయాయని
పరుగంగ చూచి
ఆంచితముగ యా ముకి యీశ్వరుని
చూచి
పార్థన చేశను పరిపరి విధములను:
““మూరులకు మోక్షము ముందు
యిచ్చినావని
వార్త చప్పంగను వొసిని నేను
కీర్తి పొందించు అవకీ ర్రి లేకుండ
నీ తీర్థ |పసాదము దేవః కావలసి
వొచ్చినాను
నొచ్చినాను మోక్షము యిచ్చి
. రచించు”

వందనము చేశను వొల్పవుల గురువు
అంద ముగ ప్రార్థన అయగారు
చేశను:
“మూషక వాహన! ముక్కంటి
పుుత!
శేష భూషణుంఢ! శరణార్థి నీకు!
కొంచపు బొజ్జయు గుజ్జరి రూపు
మంచి సజ్జనుండ | మహమఘనుడ
వయ్య!
వీశ్వర వొరపుత! వీధహోంకార!
భూత పుణుకుల పేరు, చాత కరువాలు,
ఘాతగా భూతాల కండించినావు
కయిలాస మేఓ€న కరకంటకుండ!
బెరవుండ! చేపట్టు పరగ శరణార్థి! '
కాశిలో హరిచం[.ద స్రంభాలు చూచి
వాశిగా వీరన్నను కయివార౦బు
చేసి!
“శంకరుని శమటను జన్మించినావు
శంకభేక దానవుల చీలివౌయిచినావృ

710

కరువాళము సింగళిని కనక
[తిశూలము
పరువాదులకు వొయిరు శరభావతార!
వీరన్న శరణార్థి: అని సన్నుతించి
వొన్నెగా భ క్రినన్న వొచ్చి
విశ్వునాథు
సతియెన అన్న పూర్ణకు' సాష్టాంగ
_మొకి
“సతు లైన యిం|దాది సకియలలోను
కన్నతల్లి వె నీవు కాశిలోనిలచి
పన్నుగా నున్నట్టి పమథాదులకున
పిన్నలకు పెద్దలకు వీదసాదులకు
అన్నము నీపేరు అపష్టదిక్పాలకులకు"

కాటవురాజు కథలు

బోనం గలిపించిన పూటోణివమ్మ!
రాజీవనే తి! నాతల్లివి నీవు”
ఆన్నపూర్ణను వేడి ఆ విశ్వనాథు
సన్నుతిగా వొచ్చెను సద్భక్తి తోను
విశ్వనాధుని జూచి వీనుతులు చేశ
బస్వువాహన స్వామి! పరమేశ!
యీళ ।
వాసిగా శివయోగి |వతమున బొంగి
గవిరీ మనోహరుడ! గంగాధరుండ:।
శెవ్యవ ర్రనుండ! చి తకర్ణుండ'!
పెనిండ పులితోలు ఫణిరాజలోలు
నయశాలి కాశివిశ్యనాథుండ!
శరను।'”

భక్రిరన్న కొళిలో ఏటిమీద ఆరు నెలలుండుట

ఆమరంగ ప్రార్థించె అయ్య

భ కినయ్య

“స్వామి! నీ సన్ను తిన! శాగా
వీప్పించుమ'
మరివేగ నంతను మటము యేర్పాటు

ఘనవేగ విశ్వనాథుడు కల్పించ
మటము

మటము గలిపించుక మహదేవ
దేవునికి

పటుతరముగ పూజ భ క్రినయ్య
సేయుచు

అక్కడ యేటిమీద ఆరునెలలు

దనుక
గక్కున తతికాలము కానవొచ్చ

గనుక

ఆంకసరి సమీపము ఆయగారు
చూచను
శంకరుడు నాలుగు మూడు దినముల
సమీపమాయనని

14. నీ సన్ని ధిని

భ క్రిరన్న కథ

711

పెద్దలకు పిండ ప్రదానము చేయుటకై భక్తిరన్న
గయ కేతెంచుట

“మునుపటి వారిని యిక్కడ

మోశాన పొందించి
వెనకట వారికి తీర్ధము వెగంబె కొందు
బోవలె'' ననుచును తపము చాలించి,
నభవపానుండు గయలో నట వొచ్చి
నిలచి

“యాళూరుని 15వొద్ద కడు మోక్ష
మసియు

ఆయగారి భు క్రిము క్తి ఆ తావున
నిలిపి,
వాసికెక్కిన మంచి వల్లవుల గురువు

కాశిలో ఆన్న ంబు కావించె నపుడు
తండివంక వారికి తల్లి వంక వారికి

చండ శాసనుండు ఆరు శలములు!ర
దీసి
ఆరు నైతలువేసి అన్నము వొడ్డించి
యేడు తరాల వారికి యిలగురువు
భ క్రినన్న
వలచాత డాచాత అన్నంబు బట్టి
తలచెను భ క్తినన్న చనిపోయిన

చెదల!
ళు

భక్తిరన్న, వలురాజు వల్ల మ్మలకు అన్నము "వేయుట

“దూర్యాసు శాపంబుతోడనే తగిలి

ఆరూఢి నీరుతుంగ చాత హతమై
పోత్రిరి

ద్వారక యేలీన తరమునాటి

మెదలారః '
6

కాలో అన్నంబు కొండు మీర;
కరణాల కొర కె కరసి దండెత్రి
కండె మొండాల యేలేటి కలభూత
గంగురాజు మీద
ఆలంబుచేసి హతముగా చెల్లితిరి
మెండెన శాలమీద మెరసి దండె తి

దండి శానలమీద తగ పోరి పోరి
వొ ఇృాళ్ళగాయాలు వుకు్రూటలుగులు
నాటి

వొలురాజుః వో తాతః వొసుధపె
| వొరిగితివి
ఆగ్ని నోములు నోమితివి హరహరా
యనుచు

బొగ్గుల పా లెపోతివి పొలతి

15. గయాసురుని

16. ఇలమల్లు

712

కాటమరాజు కథలు

సింహా[ద్రిరాజు సింహాద్రి సీతలకు అన్నము వేయుట

వొల రాజును చంపిన వొయిరుల
(దుంచి
క్షల్పరి రిపులను కండించి నరికి
వురువడి బొణాలు నీ వురివి17పె
నాటీ
తరిముత్ర వో తాత ధరణిపై
వౌరిగితివి
నీక అర్భాంగ లక్ష్మీ సీతిమంతురాలు
చేకొని అగ్నిలోను చెదరక మనస్సు
మండేటి మలటలలోను మడిసింది
వల్లమ్మః!
కాశిలో ఆన్నంబు గైకొండు మీరు
గుండానకు యిద్దరు కుమిలి కాలితిరి!
శ్రీకూర్మము మీదను చేలగి దండె తి
శ్రీ వైెష్టవులగాయ సింహా।ది రాజు
సిందు బల్లాణుని శిరసును నగికి
మూకలె వొకొ-క రిని మొనక ట్టి
చంపితివి
చేకొని వారిని చెండాడి చంపితివి
బారాలకు యెదిరించి | పగతుల
(దుంచి

దురములో రిపులను తుళ్ళణచి సీవు
చందాయుధాలు తాకి చెల్లితివి సీవు
సింహాది వో సీత! సిరిగల కాంత!
అయ్యగూడి [పాణంబు వొప్పగించితివి
హంసవలె వో తల్లి ! అగ్నిలో

నిమిషంబు లోపల నీరై పోతివి
కాశిలో అన్న ంబు గై కొండు మీరు
భూమాటి శంకరయ్య! పుణ్యాత్మ!
ధీరః
ధీమంతుడగు రాజు వోర చెల్లితివి
సీవు
భూమాటి శంకరమ్మ! నీ పురుషుని
కొఠకు
" అగ్నినోములు నోమితివి ఆ తః
శంకరమ్మ!
చితరు |పతిమెవలె చిచ్చున
వొరిగితిఐ
కాశిలో అన్నంబు గై కొండు మీరు!

పెదిరాజు పెద్దమ్మలకు అన్నము "వేయుట
యి ల

కట కట పెద్దన్న కల్యాణము
ఫోతివి

పోరాడి రాజులను పొట్టలు చించి

17. ఉరము

CIC UUM ad)

భ క్తిరన్న కథ

గోర యుద్ధముచేసి కుంబిళ్శు
తెగటార్సి
ఆరెమాని వీర వొయ్యాళి బయటను
ఆంత రాజుల వొద్ద చెల్లితివి ఆన్న
పెద్దన్న
పక్షులకు గాను నీ పాణంబు యిచ్చి
మీ వొతాలు పోట్లునాటి వొరిగితిరా
తండి!
మాభూములకు మీరు మళ్శిరాక తల్లి
థోభనాల గుండము సొదలు
యేరరచుక
మంచి గంధపు మాకులు మగువ నీ
గుండాన
కొంచాలుగా నరికి కుదురుగా చేర్చి
అందు, లోపల తమ అయ్యను వుంచి
యెరువె న సొమ్ములు వఅదులక
పంచిపెట్టి
వదలక బాలల వడ్డ వారికీ
వొప్పగించి
దండ మొప్పగ బెట్టి ధర్మసభ కెల్ల
గుండంబు లోపల గుప్పున వారిగితివి
మంటల లోపల మడి స్తివి నీవు

718

కంటికి రెప్పవలె కాచితివీ మమ్ము
ఆరిన గుండములోను అమ్మ!
సీ రూపు
ధారుణి సభవారు తల్పడ పడగాను.
గుగ్గిలపు హొగవలె గుబగుబా
యెగి సివి
బొగ్గు లెల్లను తామర పువ్వులే.
వుండు
నా పంతము యీడేరి స్తివి ననుగన్న
తల్లి!
బాలల వొప్పగి సీవి పక్యాతి గాను
భూలోకము వారెల్ల పొగిడేరు నిన్ను
కాశీలో అన్నంబు గై కొండు మీరు!
దామసాని వోమామః సరిగడలు
నాటి
రామ రామాయని వొరిగితివి
రాజువొద్ద నీవు
హైనగంగ దామసౌని పోతి!
వో య తః!
మసియె పోతివి మంటల లోను
కాశిలో అన్నము గైకొండు మీరు!

యరనూక రాజు_యరనూక' సీతలకు అన్నము వేయుట

యేనుగునాథు కొండమీద యరనూక
తండి!
ఆవనిలో రిపులను హతముగా నరికి
యెదురొమ్ము పోట్టతోను యేగితివి
థం డి!

పస హడి కలియ గాలితివి పడి
మంట లోన

రతిదేవి బోలిన రవణ యరనూకః

కాశిలో అన్నంబు గై కొండు మీరు:

714

పులిమద్దుల రాఘవుండు! భూమి
గంపింప
చలమున రాజుల చంపి చెండాడి
ధికు,-రించిన రిపులను తెగటార్చి
నీవు
అక్కడ సరికలుగాను ఆయా వదను
యు లి ది
చెల్లితివి

కాటమరాజు కథలు

పులిమొద్దుల దెశమ్మ! నీ పురుషుని
కొరకు
పతిబోయి సతివుండ పరుగ
నీత్రిగాదనుచు
గుండము లోపల కూలితిరి మీరు
కాశిలో అన్నంబు గె కొండు మీరు!

నలనూకరాజు-నలనూక సీతలకు అన్నము వేయుట

నలనూక! వో తండి: రాజుల
నురుమాడి
సీ పయినుండ వీటెలు బల్లేలు నాటి
దిగి, దేవుని పెంటకాడ చెల్లితివి నీవు
అగ్ని నోములు నోమితివి అమ్మ!

. నలనూక।
కాశిలో అన్నంబు గ కొండు మీరుః
నలనూక రాజులకు నమ్మిన (పధాని
విలసితముగ కీర్తులు వెలసిన

ఘనుడవు

పట్టపు యేనుగుల నరికి (పగతుల
(దుంచి
ఘట్టిగా యెదురొమ్ము గాయాలు నాటి

చట మారయ]; సీవృ సరికల్తుగా
చెలితివి!

(ఆ)

అరా నిప్పులకు |పాణము
టి

వొప్పగించితివి

సట్ట మారమ్మః। సకియరోః నీవు'
కాశిలో అన్నంబు గై కొండు మీరు!

భ క్రిరన్న తన తండి పోలురాజుకు అన్నము వేయుట

లింగమంతులకు గాను నిలచి
చెరుకూర
జంగాల వెనుక వేసుక చోడాని మీద
సమరంబు చే సివి సరికల్పుగాను
శ్రీమంతుడ! చెరుకూర చెల్లితివి నీవు!
భక్తుల నందరిని పర్యతానకు పంపి

కతులపాలె పోతివి వో కన్నతంి!
తిరుగ వారు చెల్రిన తిరుమందుల
మామలార!
వీరు లె చెరుకూర వెలసితిరి మీరు
దండిగా గంగరేగు భావాయ మీకు

భకీరన్న కథ

తండి పోలురాజ! నీతనయుడని
నేను

715

కాశిలో అన్నంబు గె కొండు మీరు!

క ల్హందుల మారినేడు- మారెమ్మ లకు అన్నము వేయుట

జల్రికురువ వీరులె పక్యాతికెక్కిరి యుద్ధంబు చే స్తిరి వీరులె వెలసిళిరి

క ల్లందుల మారినేడ! ఘనడః
వోమామ!
అల్ర చిచ్చుల నోమితివి అత్ర!
మారెమ్మ!
కాశిలో అన్న ంబు గైకొండు మీరు!
వాసిగా జొంథవ వొమిశ వొరనుడు
మసిలమ్మ వో పుతః మాతంగి
గత,
అయిదు రణాల కైన అయ్య!
సీ రణము
వొహి కీర్తి మూర్తులు వొచ్చి
సీ నుండి

యెద్దులు గోసంగులు యాదవులు నీవు

ఆతనికి కులసకి ఆరుంధతికి సాటి
వొత్తువని యెంతురు వో యమ్మ
నిన్ను
సామజ నడుపుల తలి! (సాధ్వి)
మారమ్మ;
సొమాది కిరియ చొచ్చి పతి
గూడుగొని
పుతుల వొప్పగించి ఫోతివి నీవు
దాన నీపేరు దొచినాము తల్లి!
లింగమందు అయిపోతివి నెలత
మారమ్మః
కాశిలో అన్నంబు గైకొండు మీరు!

కల్లందుల ఫో లినేడు-చిటినూకలకు అన్నము వేయుట

రాళ్ళ దిండి భెరవరాజు కురువ వొద్ద చెల్లిండ్ల కు వొప్పగించి చిచ్చులో

జలోరీరుని చంపి శానల నరికి
పోట్టునాటి కల్పందుల హో లినేడా।
చెలితివి
౧
నిప్పుల లోపుల నిలచి కాలితివి
అప్పా చిటినూక; నీ ఆబ్బుర పు
కొడుకును

పడితివి
కలక ంటి। చిటినూక। కాంతరో!-సీవు
కాశిలో అన్నము గై కొండు మీరు [”

18. వంళపర్థనుడు

716

కాటమరాజు కోథలు

అన్నములకి బాలరాజులు చేతులు చాచుట

తరమునాటి పెదల తలచ భ కి నను.
ఆ —_ ol

పరుగంగ అన్నము పాళ్ళుగా చేశను.

ఆకొన్న పెద్దల ఆందగిని బిలచి
అన్నము పెట్టగాను ఆవేళ బాలలు
ఆసాలు చాచిరి
తావు యెరిగిన బాలలు తమ నిష్టలు
చూపిరి
జొత్తువలె ర కంబు జొబ్బటిల
కురియంగ
భకునికి పొడకట్టిరి బాలలు
యిద్దరును
వాలుజడలు గలిగిన వల్లవుల
భ క్రీనన్న
నీళ్ళలో భ కినన్న నిష్టలు చూచి
మంచువలె రక్రము మామ అల్లుని
మీదను
నిలచి కురియంగ సాగెను నీళ్ళ
లోపులను
పొడిచిన పోట్ల వెంటను పోచయ్యకు
ముమ్మయ్యకు
బొడ. జొడ ర కంబు జోరున
. గురిశను
“తమ్ములు మరదులు దక్షణాదిన

వుంది
నిర్మలముగ కాశిలోను నీవు యెట్లు
+ ౮0

వున్నావు?

వొద్దు ఆనంగ కాశ్శాత వొస్తివి నీవు
యుద్ధంబు చేసింది యెరుగ కున్నావ్న
పల్లికొండ రఘుపతి, పద్మ
నాయుడును,
చల్బవారి బొల్లేవు, సరుగ వీరన్న,

కాటమరాజు! అమితన్న,
క రియావులరాజు
భట్టావుల వల్లభన్న , పరగ
య్మ్రరయ్య
యా భెకోట్ట యాదవులు నీక
యెమరుచూచేరు
శాంభవుండ! పోదా” మని చెప్పిరి
బాలలు,

“చావు యెరుగడు కాబోలు కాశి

పోయిన గురువు

అని బావ పల్లికొండ అంపి తే
దాహంకొని వున్నారు దక్షణాదిన'
తమ్ములు
కుప్పెల తీర్థము కొంచు పడవయ్య
లెక్క వాసుక' వొ సిమి యిక. డేల
కాలపక$ము వొచ్చెను పదవయ్య
సీవు'

భ క్రిరన్న కథి

Tt

భక్తిరన్న బాలరాజుల రొ దుఃఖంచుటు

ముమ్మయ్య పోచయ్య ముచ్చటలు
వినియు
స్రొమ్మసిలపోయి భ క్రి నన్న కోకింప
సాగెను
అల్లునిచాత వున్న అస్తరేక చూచి
వల్ల వుం వుణ్యగురువు వొగిసి
దుక్కించి
తమ్ముని బాతనవ్ను దామరపద్మము
చూచి:
“మచ్చరేకలు గలిగిన మరి ముద్దు
జబాలులార!
మీ వతాలు పోట్టునాటి వొరిగితిరా
శిముడ !
కాలము కురదలించెను గంగ
దయత ప్పెను
సీలకంటుని సముకాన నేను యిచట
వుండగాను
యీలోను చేటువార్త యెట్లు పషవెనో
బ్‌సుుడః
ముమ్మరముగా పోట్లు మీ
యెదురొమ్ములు నాటి
తమ్ముడః ముమ్మయ్య! జైయ రేఖలు
దె సివి
బల్లేల పోట్లు మీ యెదురొమ్ములు
భారముగ నాటి
వొళ్ళున ర క్రంబు వుబ్బి కురియ

"గాను '

చెల్లెలు కొడుకు పోచయ్య! చేటు
వార్తలు దెస్తివి

కాలమానం దెస్తిరి వో బాలలార!
మాలే కొండల వలెను మీ భుజములు

పెంచుకొని
పారేటి రకాన పడి పీదులాడి
ధనముకొండ వార్త దక్షణాది వార్త
ఆనవాలు దె సిరా! ఆన్న లార! మీరు
చెల్లిన పెద్దలకు అన్నము పెట్టగాను
అల్లుడ! పోచయ్య! ఆనవాలు

దె సీవాః?
చలంబో! అస ము యెవకికి
డొ య్‌
పెట్టుదాము?”'
పఏళాపించి భకి నన్న'సర మేక్యరా!'
అణాత్‌ ల్‌.
యనెను

తమ అ తచేతి ఆన్నము తమ
ఆమ్మ చేతి అన్నము
తమ్ములున్న తావుకు తా కొంచపోయి
చనిపోయిన వారికి మనివున్న వారికి
పాలేట అన్నము పెట్తేనని భక్తి నన్న
ఇ చీ

ఆపుడు
నల్ల చెరువు కట్టయెకిగా నిక్నేపము

చేశను
“ఆనవాలు దె సిరి ఆలసించ రాదు
ధనముకొండకు పోదాము తర్ణరోయి

బాలలార।

॥
టో

గ్‌ ప్ర క టమరాజు క్‌ థిట్టు

భక్తిరన్న కాళిని వదలుట

పదిరెండు కుప్పెల పట్టి కాళి తీర్థము
కదిలెను భక్తినన్న కావడి యెత్తుక

మునుల (పార్థనచేసి ఘనుల కీర్తించి
వినయముతో కాశి విశ్యనాథునకు

కృప చాల వుంచుమని గొబ్బున
పంపుడా!

శాపాన వ్వుగ సమర్థులు మీరు

చల్లని వెళ తరి తెల్లవారక తొలికి

(మొక్కి. తల్లివున్న ధనముకొండకు

కాశి మునుల ప్రార్థించెను ఘనుడు తా పొయ్యేటందుకు
భ క్రినన్న: యోగవాగాలు తమకు యిచ్చి

“వాసి కెక్కిన యట్టి వ్రతమునులార! దయ సేయుడీః”

ఖేచర పతులార! గిరిధరు లార!
ఆచార్య పతులార! హరిహరులార!
యెతీశ్వురులార ! యేకాంగులార!
శిరస్సు కిందుగావున్న జపయోగు

లార।;

బాగుమీరగ మునుల [పార్థన చేసె
వెనయంగ యిచ్చిరి తమ
యోగ వాగాలు

వనరంగ ముచ్చిరి వల్లవుల గురువుకు
మెఘరథము కదిలెను మెరసి

ధనముకొండకు
మటయోగి చెతుర్తకి నాటి మాపు

చాలించి వినుడు! మేరువ

లురువంశ ముల వారికీ
యిఘపర ములకు తోవ
కలుగజే సేరని కాశా[త వొ స్తీమి

పీలిచినవారు వృండంగ పిలవని చాటగువెళ
వారు వొచ్చిరి ఘాలిమేఘ మనే రథము [గ్రక్కున
కాశిలో పొడగట్టిరి కదలి పోవలెను యెక్కేను
మీ సెలవు దయచేసి మేఫరథమిచ్చి మేఘరథము కదిలెను మెరసి
పంపుడా ధనముకొండకు పట్నముకు ధనముకొండకు
తనను
యింపారగా మీరు ముందరు
తనమీదను

భారా రాను అకారం TTT PTT TEER ETRE TTT ISP RIRTTTTT TTT RRP STP RTT TINE. CETTE RITTER REET TTD

19, ఇనుడు

ఖ కీ రన్న కథ

719

భ క్రిరన్న మేఘరథముపై ధనకొండ చేరుట

కూగాప్ప ఖేచర భాగంబు బట్టి
తెల తెల వారంగ దేశాం తి వొచ్చి
వల్ల వుల భ క్రినన్న వాలించ రథము
నందుల కుదువ వద్ద
నడలింగమూర్తి
ఇఆఅందముగ టెగనురికి ఆళశిశువులుదాను
మల్తనంపెను రథము
మహనియ్య మూర్తి
తిలకుండు వొక కుప్పె తీర్థంబు తిసి
ఆనంద. పురహరుని ఆ
నందీశ్వరుని
“ చిన మందాత।; నందీశ్వర: శరణు”
శలచదుల జలుకము నయమొప్పచేశను
స మంధాల శిశువుల సంకలో నిమిడి
[క మమున భుజమున కావడి వుంచి
పదువున త ర్రెను ఆన్న భ క్తినన్న
హూ టపాటి మిట్టలోను (పొద్దు
వుదయించను

పొటపాటి వీరన్నను భ క్రి నన్న
తాను

అతివేగ _పార్థించను అన్నభ క్తినన్న
"వో వీరభ ద! వోఈశ్వరాపుత !
కావి పట్టుకాళ కలియుగంబున నీకు
సీపేరటివాడు సీ పరపు తుండు
వీరన్న అనేవాడు దిరుదుగల

శవర£ి0
శేమాన వున్నాడు శరళాపమూ ర్తి ?
(ప్రమద రక్షకుండు పగ్యసే

నంది కుప్పెల తీర్థము నమస రించి
వెనయంగ నొదుటను వఏిభూచి
ధరియించి
“సెలవ దయసేయు' మని
చయ్యన కదిలెను.

మాటుబడీనబట్లున్న ధనకొండను చూచి భ క్రిరన్న
విచారించుట

పల్తజడలు కలిగిన బడుగుల

న్‌ ౦గల్వలు మంచి కామంచి పూలు

భక్తినన్న శృంగారమై వుండు తీగె మల్తెలును

నల్ల చెరువు క ట్టయెక్కి- నాదించ
- ఇంకు

హెసగంగ మంచి జాజులు బొండు
మల్లెలును

౨0. శాం

అననన

790 తోటమరాజు క థలు

వసగంగ నేల వాలి వాడి విగసించి బాలలు బొంగరాలు అడిన గరిడి

వెల వెల బోవుచు వెరగంది వొద్ద నిలిచను
చూచను “రంధు లారగ బాలలు రణళూరు లె
“బాలరాజు అయితన్న పట్నాన వున్నావ్ళ!!
లేడు గాబోలు బొంగరాలు ఆడుదురు బోరు
రాలిన పువ్వులు రాసుల వున్నవి కలుగంగ
న్నాపాణలింగాలు ధనముకొండను యీశ్వరుడు దయ తప్పెను
లేరు గాటోలు యాదవ్చలకు అయితన్నకు”
జాజులు వాడి సంపెంగలు వొరిగి ' అనుచు వివిధంబునను ఆత్మలో
వున్నావని తలపోసి
రాజు అయితమలాజు పట్నాన వెనయంగ భక్తినన్న శిశువుల
లేడు గాబోలు” పిలచి
నడలింగమూ ర్రి నల్ప చెరువు సానము “ఆగుమంచి శివరాత్రి ఆయ్యగాండ్ర
తా చేశ భ కి నన్న చయ్యన విభూది కెల్లను
బుంచితంబుగ సూను ఆరోగాగు గింగ వస్త్రము నలగ నెటచోన్న (
తాను అగణితముగ పోయి అన్నము
కావిధోవతులతోను కరకంటుతోను బోంచేసి
శివలింగమూ రి చయ్యన కదిలెను మగిడిర 'మ్మని శిశువుల మహనియ్య
అని చింతింపుచు ఆచోట కదిలెను మూర్తి
ఘనవేగ వల్పవుల కంటమాలగురువు ఆంపిన శిశువులు ఆతివేగ పోయిరి
చెల్లెలు ఆగుమంచి కట్టించిన శిశువులు జంగాలలోను [గమె
సెంగల్వల బావిజూచి టోంచేసి
““భామలు సిళ్ళు మొయ్యరు గాబోలు లేజముతో గురువు వున్న తావుకు
భావులు పాడు దోచీని వొచ్చిరి
శ్నేమాన వున్న ధనముకొండకు చేటు వొచ్చిన శిశువులతోను వా ర్రలాడు
పుట్టకుండీన?'' కొనుచు

చలగి ఆచోట తర్చి శిశువులు తాను ఘనవేగ భ క్తి నన్న “శావడి*, శిశువుళికు

ఇ

శ
21, వున్న వాళ్ళు em 4 స a he a paren Phy | .

ys»
చ
క్‌

భ క్రిరన్న కథ

హనుమంతు ధరి బుంచెళు జయగారు
తాను

సన్నుతిగ విభూది జలకంబుతోను

వెనయంగ హనుమంతుని వేట్క-
సేవించి

కాలాంత పుణ్యుండు గంగ నగిరికి
వొచ్చి

కావడీ అటు దించి గంగను (పార్టించె:

“ఆవనిలో తమయింటి ఆదిలక్ష్మి
గంగ!
జలజాక్షి! పూభోణి! జమదుర్లి
రాణీ! 22
భూలోక రంభవు! పూభోణి వమ్మః
కినసి వొయిరులబట్టి గిరిరాజుపట్టిః
దొనకొండ నెలకొన్న దుర్గ
వోయమ్మ!
పావణమూర్రివి భాగీరథి! శరను!
భూమిని కల్ప స్తరవుకొమ్మ।
పు తళిబొమ్మ:
పురహరుని యింతి! పుష్పాల బంతి!
కరవాలు, సీంగణి కనక (తీళూలము
సురువు కంటిమీద సుదతి నీయిల్డు
సొగుసెన మెరుపులు చూవులు గాంగ
వరషమేతు పురావాస గాంగాను
ధరగల కొండలెల్స దంత ములుగాంగ
సాగరంబు లెల్ల శ కి! నీరూపు
భాగీరథి వె వచ్చి |బతికించి మంచి

72]

ఘశతతో దొనకొండ గంగ
వొనరంగ

విల వేలుపు నిన్ను నమ్మి యిటు
కాశిపోతి
చలపట్టి బాలల చంపితివె గంగ!
యిద్ధర ంగమున వల్లవుల
తిరుమందుల
బద్దిగొర్హ చేస్తివటే భాగీరథి గంగ!
కాశి తీరమున గంగను జలుకంబు
చేసి
నొసుటను విభూది నయమొప్ప
ధరియించి
(మొక్కి. ఆయగారు
నిలచ
క సిపడెను గంగ కరకంటుని జూచి
వక కంట ర కము వకకంట
వుదుకము
(గక్కున జారంగ గంగ తానపుడు
పొలపొల కురియించె పువ్వుల వాన
కలకంటి దొనకొండ గంగ అడలంగ
శిశువులు భకినన్న చింతించి
కదిలెను

వెసగంగ ఇెంభుని గుడికి యేతెంచ
గురువు

చేతులు ముకళించి కెంభుని పూజించి:
'అరయంగ తీర్థము అలర విభూది
పు తడి పరుషంబు పులితోలు కాశ

హసమునె తి

22. “జమదగ్ని రాణి (పాఠాంతరము)

46)

7లిజి

చితజ సంహార; తిహూల ధార!
పుణుక బేరుల (దాల్చు)
భూతనాథుండ !
గణపతి జనకుండ! కరిచర్మ ధరుడ!
నందినొప్ప నెక్కి నరమామసంబు
విందులు భోంచేసిన యీశ్వర।
శరను!
పార్యతి నొకచంక, పణతి
జాన్న వి గంగను
శిరస్సున వుంచిన శివయోగి
శరణు!"
శెంభుని జలకము చేసె భ క్రినన్న
శంభుని గుడిలోను సమంధాలు
వుంచి
ఆవేశ శిశువుల అందరిని వీలని
“శివర్శాతి సమానము సిరిదేవి సగురు

పఏపరంగ బోంచేసి వేగందె రాండి

శ |:
క*టమ'రాజు కథలు

అతివేగ శిశువుల అందరిని బిలిచెషు;
“ఆనలి:ంగః సినలింగః హరి
శివలింగ,
రుదుడ! భ దుడ! రూఢి విరూపాక్ష,
చన్నమల్లు। రామలింగ;
జనపాలనాథ।
శివయోగి: విరూపాక్షి! శిశువులార!
మీర్ష
శివరాత్రి జంగాలతో శీ గంబె పోయి
ఆరగించి రమ్మని అతివేగ పంపి,
అక్కడ సమంధాలు
అయ్యవద్ద నుంచి
ముక్కున అమ్మకూటాలకు కదిలి
వచ్చిరి జంగాలు
జంగమార్చున చేసిరి దేవినగరు

గ్‌ కీ + తో శ్‌
నిడు పగ వచ్చిరి కొరకంఠుని కడకు

భక్రిరన్న అర్థరాతివేళ ధనకొండ వీథులలో భికమడుగు(

నిజ్జ సమయము వేళ సీలకంఠుండు
దొనకొండ పట్నము సోమవీథులూను
నొనా దికు్రూలులూను నాదించ శెంకు
కాంతలు మేలుకొని [గక్కున
వొచ్చిరి
కరకంఠుని ఘంట ఘణఘణ నాడించి
“తిరుమందులవార'! వల్లవులవార
ఆలరంగ భిక్షము ఆయిదువులార !

జట

ఆర

కాశినుండి రాంగాను క డు| పొద్దు
గూకె

భిక్షము
కోరి భిక్షము తెచ్చిన కోటివాక్క

ఫలము
నారీమణులార! తేరె నడనడిచి

భిక్షము

భ క్తిరన్న కథ

పళ్యాన భిక్షము పరమేశ్వరునికి
ఆర్చించర౮
తల్లులార ! భివము ధర్మమెరిగి
తేరమ్మ!
మగడ కోటవార! మరి నేతివార!
తఆగువతో భిక్షము తేరమ్మ మీరు
జెట్టిబోయిన వార! జెడదారి వార!
సుట్టానికి ఖిక్షము సూశాన తేరె!
ఇంకుదార వార!
సంగ మేశ్యరునివార!
హూంకముగ భిక్షము పోవలె
తెరమ్మ!
చామసానివార! దండె బోయినవార!
ఆలరంగగ ఖిషము అమ్మలార! తేర
హాణజణూనాల బాగ! గూసాటీవార!
ఆల్రవారవొచ్చను తేరమ్మ భిషము
ఆవ పువ్వులవార! అచ్యుతునివార!
నవ్వుత ఖికము నాతులార! తేరె
రుుదాషనివార! వో భదాక్షునివార
నిదలేచి భిక్షము నెలతులార! తేరె
కల్చ్పందుల వార! ఘనుసటవార'!

12క

తలకొని భిక్షము తనకు తేరమ్మ!'
ఆని ఆలాక్షన చేశను అప్పుడు
భ క్తినయ్య
ధనముకొండ భిక్షము తాను
అడుగ సాగెను
మంటనాదులె కాని ఘనుడు
కానగరాడు
యింటిమని తమలోను యెదికేటివారు
'ఇంకునాదుల కాని సదాశిముడు
కొనగరాడు
కోకాన ఆటునిటు సోలేటివారు
ఆలాక్షనేగాని ఆయగారు
కానంగరాడు
ఆభించి తమలొను ఆగేనా
Ae పై అలల
పాయక శీముడని |జెమి సేటివారు
దరవాదులు సొచ్చి తల్రికూటాలకు
వొచ్చి
“సిరిదేవి! భికము శ్మీగమే తేవె
కాశినుండి వొ స్తిని కన్నతల్లి! తేవె
దేశాంతి భిక్షము తేగదె నీవు”

మాయల జంగగ

అన్న్యముగలదా యని సిరిదేవి కోడం డను (ప్రశ్నించుట

(గక్కున లేచి కన్నతల్లి
మేలుకొనెను:
“వొకగాడు యీవేళ వొచ్చగాబోలు
ఆక్క_.డ శ్రివరా। తికి ఆయ్యాలకు
ఆన్నంబు పెట్టితిని,

కటకటా ఆరగింపుకు అయగారు

కడమాయగాటోలు
రచ్చవీథులవెంట రాచ అంగళ్ళు
భక్తుడు అగసాౌల కోమటి

వాహ: ణ పంచలను
(ల (7

724

మరచి నిదబోయెకు మహాఘనుకు
యితడు
గురుతై న తన పెద్ద కోడలిని బిలచి
“భ|దాక్ష తావళాల భ కుని నల్ల మెడ
రు[వాక్ష తావళాల రూఢి నల్ద మేడ!
శివపూజ భ కులార! శిలామంతులార |!
శివభ క్రి గలిగిన సిరిగల మెడ!
నిద మేలుకొని రావె నీరుజగంధి!
అంటుపడ్డ అన్నము అయ్యలకు

పెట్టంగరాదు

కాటమరాజు క్ర థలు

జంగ మార్చన కడ యమాయ సకియరో!
మనకు
అలి సిరియాలుడుని వూఘసము
ఆరగించిన ఘనుడు
మల్పప్ప వొచ్చెను మాయ వేషమున
(ప్రాణంబు క్లడీగిన |పార్గన చేశను
వేడి బోనము కావించు వేగంబె
కోడల,”

భక్తుని భార్య మేడాంబ ఫక్తునకు అన్నము పెట్టబోవుట

ఆంతట మేడాంబ ఆ తగూడి
పలి కేన
'దెంతించ నీకేల? శిముని దూరినేల?
దాచినాను తొణకని అన్నము నేను
యామార్లక అన్నము యప్పటికి
దాతునమ్మ:
'భామా! నీవు దాచిన పనియేమి
చెప్పవె?
“ఉతర కాశికి పోయిన
నీ వుత్తుముడు వొచ్చునోయని
సత్యాన అన్నము దాచినాను అమ్మ!
ఆకొని పాలేట నుండి మా అన్నలు
వొస్తురోయని.

చేకొని జబోసము చేసినాను మీదుగాను

పాటించి దాచినాను పర మేళశ్వరుని

ఆసిన సంతోషించి ఆతి వేగమునను
వొడ్డించి రమ్మనె వొణిత సిరిదేవి
ఘడియలో మేడాంబ కరకంటుని
దలచి
వొట్టి వేళ్ళ సిబ్బిలో అన్నము
వొడ్డించుకొని
పట్టు వస్త్రము అన్న ముపయి
గప్పుకొని
వనజాక్షి మేడాంబ నవ్వారు వెడులి
తాల్మితో శిమునికి తాగొంచ రాంగ

భక్తిరన్న కథ

7255

భక్రీరన్న అన్నముపై విభూతిచల్లి పోవుట

అ లాక్షణ చాలించి తమ
అయిదువులు దెలసి
'మెండేల చెల్లిన పెద్దలకు
మేన త చేతి అన్నము
కాండ్యాఅ చెల్లిన పెద్దలకు కన్నతల్లి
చేతి అన్నము
భామ చేతి అన్నము పాలేటికీ కొంచ
పోరాదు
యేమని చెప్పుకుందు? యేమిటికి
అంపితివి తలి?
పోట్టు సోటిన తమ్ములు టోనము
యవరిచేతి దంచేను
మాట్టాడతావు లే'దని మరియు
చింతించె గురువు
ఆదిమాయల గురువు అన్నము
మీదను
విభూది వేళను |విశాలు గమ్మనెను

కూడు మొలచిన అమ్మ నగురు
గుగ్గిలపు వృశాలు కావలెను
పువ్యల వనము గావలెనని భూదేవీ
శపియించెను
భువన శంకరుండు భ క్రినన్న తాను
వాడవాడలు గడచి వొచ్చను మగడి
గంటనోదులు సొలించి కాలాంత
పుణ్యుడు
మరి వేగ శిముడు వున్న మటముకు
వొచ్చను
గురువు మళ్ళిన వెనుక కులనతి
సుగాంటబ్ల

అను ము మలగొంచు అత
లం ౧ అంటె

సముకమాయను;

“జంగాలు మళ్ళిరి సకల ధ్యానము
దెలళను

ఆంటుపడ్డ అన్నము కొంచపోతివి
సీవు”

“అంటు బడ్డ అన్నముగాదు

అమ్మగారి తోడు!
లింగమాన! జంగమాన! నీలకంటుని
ఆన;

బంగారు లోపుల అన్నమ.
పదిలముగ దాచినాను
సంగతిగ నిష్టతోను దాచినాను అత్ర
కాశాత పోయిన నీవుకన్న
కుమారుడు కాబోలు
దేళాం|తి ఆయితేను దూషించడమ్మ
పరిదేశి జరగమయితేను
పట్టు బోనంబు
శాపాన వుగసముర్హులు గాంగ
సడీకాయక పోయను భూములు
| చలియించి
చరియించిన జంగమయితేను
పుచ్చుకునేను బోనము
యేమి సోద్యమోగాని
యెగ్గులెన్ననమ్మ'
“పరి నేశి జంగమవుట భ క్రినయ్య
అవుట
యెరుగరాదచె విభుని సరుతు
యలనాగ మేడ”

726

“సొడల మెకము శాలు
పుట్టుకుండ లాలు
జడ జడను అయిదేసి చందకాంత

లింగాలు
వొ ళ్ళిల్ల విభూది యోగవాగాలు

కాటమరాజు కథలు

కుడి యడము గట్టిన కుంజరపు
బొంత
కప్పెర డాచాత కనక తి శూలము
అప్పుడె మళ్ళి పోయ యెరుగనమ్మ
గురుతు”

అన్నపు మెతుకులను మొల కె త్రించుమని సిరిదేవి
మేడాంబను పరికీంచుట

“సత్యమైన బోనమయితె సకియ
సీసాక్షి
భక్తుడు ఆయితేను పాలించగలడు'
సీరాళ్ళమశల కాడికి అన్నము
నిశేపము చేశను

రోటబోసి కాశిరోకండ్ల (తొక్కి '
తాటించి తొలచి కడిగి దాళ్ళమీద
బె'ట్టెను
“వాండిన బోనము వుండునా మొలచి
దండిగా వెదబెడితేను తెగ మొలుచు

“నేరము సత్యము నే జూడ వలెను గాకను
చాలుబట్టి అన్నము చక్కగా నేకొంచు బోయింది నేరమాయ
మొలచితేను తనకు
మేలు నీ సత్యంబు మెచ్చగద్దు ఆదియేమి సోద్యమో అన్నము
తమకు” మొలచీని।'
గౌతమ సాటువ
“మధురా&షీ! వినగదె మరివొక పాల చవుడు గాకుండ పల్షంబు
కథ్రయు గాకుండ
భక్తి జూచే కొరకు పరుగ దేవతులు నేల మంచిదిగాని నెరియులు లేకుండ
వొచ్చి పరుగ వెట్టుక వాగు పయిన రాకుండ
సత్యమా హ గవుతుని అన్నము య రవీళ్ణ గాకుండ యేర్చ
సరుగ నడిగితేను గవుతుండు
సంతోషాన వొచ్చెను సత్యమా కొర పెడిలేను యూకావున
గవుతుడు కుప్పలుగా పండును

భకిరన్న కథ

అచ్చమయిన కృష్ట రేకడకు
గవుతమ్మ అది కొనివచ్చెను

727

మణి వరన
3) రొ

వెలికొండ పిడమర వెలశ నొకమ,రి

వాలాయము ఆ మరి వరమటు అనిన
ణి ౧

ఠథమెకిి. విహరించు లాయవున్న

పగులెంచ దొచ్చును మహా బళువయిన
మరి
పాదు చూచితే మరి పదిలమై
వుండెను
పొతాశలోనంటి పారి వుండును వేళ్లు
కొమ్మలు చూచితేను గురుతయిన
మరి
ఆ మురికి ఆకులు ఆవనెల్ల
యిరుగును'
రమణి(ణ)తో వేదాలు
(వాశి(స్రినట్టు వుండెను
వెరశి(సి) యనభయి యేడు లతల
లెక్కను
పండ్లును కాయలు పభశికకయామ రి
నిండిన పరుణవేదికి* లింగాలు వలె
నుండును
వూడలు కొమ్ములు వొప్పయిన మరి
వింజ్శా దిగక మలలలోను తిరువమిున
మరి

సూడవేడుకయి వుండెను సొంపయిన
మరి
కుంజరములకు యిరువు గురుతయిన
మరి
సపెంజర గున్న లకు పెనపాము

పిల్లలకు

ఆంటేకి£రీ తాయిరువు ఆయివున్న
మరి

ఆంచితముగ రాహుచే అవిధి బెట్టు
కొరకు

భావించి పుట్టలోను పభశి వున్నట్టి
దేవతామ।రికి ధీటలునమ రి
పాటించి
మహామేరువకు సాటి మరివొచ్చి _
వెలికొండ
రాహువుకు సాటయిన శివతా
పుట్టలోను

శేషుడు తా యిరువు చేసుకొని వుండు '

విషపు వానలు పొగలుచు
కురియగాను

ఘట్టిగా మ రికి కావలయి వుండును

గరుటుడు పొవురావలు కబోర్‌ '

పక్షులు

విక. (పబలి 24, పరునవేది (2) దర్‌, వింధ్యా[ది 26, అన్ని టికి

ఈ |

728

యిరువు చేసుక వాన రొంతులమి
వుండును
పొవురాయల జోళ్లు పాయకే (పోద్దు
గురుచున నుండేటి గురుతయిన మరి
కోగెలలు చిలుకలు గూబ కంకణాలు

కాటమరాజు కథలు

పమిడి కంటెలకు యిరువు బాగయిన
మరి

భయిరవుండు దుర్గ పయి కావలయి
వుండును

గోతముడు మళ్లీని నరుకబూనుట

మృరి వొద్దికి వొచ్చి గవుతుడు మరి
నిక్కి చూచి
ఆలుచుక పక్షులు ఆపదలు పడెను
దొండిగా పకులతోను సమిదెలు
పలికెను
మరిగొట్టి గవుతుడు మరి
పాడుచేశను
కురచలుగానరికి గూళ్ళతో కొమ్ములు

ఆడకాడకు నుగుచేసీ అగ్ని తగిలించి
ణి

బూడీడె రాసులు నేల పోగులు చే?
చల్దార్చి యాపోడు చక్కగా దున్ని

“కులగిరుల నడుమను కొర పెట్టవలెను
వెర్లుగాక పక్షులారః వేగంబె మీరు
మరి విడచి పొ'మ్మని మరిసాటె
గవుతుడు
ఆమాటలు విని పక్షులు ఆలమరుగ
సొగను
మూకలయి పక్షులు ముచ్చటలాడెను
వేకమయి పక్షులు యెలుగె తీ
. అడిలెను
మ|రినుళడ' దకులు మండలింప
సౌగెను ,

జగ
™ జ

పతులు గౌతముని శిపించుటి

'హఠహరాయని పకుత ఆ గొబ్బు
గాను

'కటకటా"యని పక్షులు కన్నీరు
పెధిను
పొట పొటా నీళ్లు _ాలిచి పొగిలెనా
పక్షుల

గూళ్ళమీది. పక్షులు గుబ్బటిల
_ "సోగెన్ను

పిల్లల మీది పక్షులు పికపికలాయెను-

తల్పటవడి పక్షులు ధరణిషయి
వొరిగొను

“అయ్యయ్యూ గవుతమ్మ హత్య
గట్టుకుంటివి

చయ్యన విను పాల సమ్ముదము
మీదను

భకీరన్న కథ

వటా|విక్షమనే మరిన వొక తరము
వుంటిమి

చేటుబట్టి ఆ మంరి జలధిలో గలిశను

యిటువిను గవుతమ్మ యికనొక
మనిమి£/

జంభోది వనమందు చల్చనయి

వుండగాను
అంబుధి దాటి యెరుకవాడు హత్య

గట్టుకునెను
కాపాన ఆ మరి జలథిలో గలిశను
ఆపదలేక వొకతరము అల్లోనేర టి
వుంటిమి
దేవతులు ఆ శెట్టుకు శాపంబు బెట్టిరి
దీవులు విడచి అరటోది దిశలు
ముఠువు చేనుక
ఆ బెళమున వొ;కతరము ఆపదలేక
వుళటిమి
దేవతలు ఆ బెళముకు శాపంబు
బెట్టిరి
ఆవులెల్ల రాళ ఆయివుండె నాడు
వుండ యిరువులు లేశకను వాన
యండలు తగిలి
వుండేమని యుక్కాడికీ వొస్తిమి
మేము
జగతిలో సత్యంబు శెవరవ తంబు
కలిగిన ఘనుడనని ఘనపుణ్యశాలి
చలి శీమను చాల చేపట్టే నంటివి

క

729

సత్యమహ గవుతుడవని చప్పంగ
మేము
దితికేమని వొచ్చి యీవీ కాన
చేదితిమి
కృతాయుగ మునాడు గీములు
యేర్చరుచ్చుక
వు తమా గుణముల వుండంగ మేము
సామి [దోహానకు తమమీద నీవు
గీములు యగిపించ కంకణము
గట్టుక
జేవుతుల చాత వొరము
పుచ్చుకొన్నావు
తావులు యడపించేడి ధర్మంబుగాదు
తల్లుల బిడ్డ ల సమజూడ వొ సిని
చల్చంటో గవుతమ్మ చేటు అయిన
పుట్టును
యేపున గవుతమ్మ నీయిల్లు
. చెడిపోవును
తనకు వొచ్చిన ఆపద నీ
తరాతరమందు
భూమెల్ల యెరుగంగ పుట్టా
సీయింటను
సౌంపు దప్పి సీయింటను శోక
మెడటేకను
అంప కోలంత పొగ ఆయి పుట్టు
ముందర

శ్‌

ల్లీ, మనవి

780

గోఆత్య (బంహ్మత్య సీ కొడుకు

తరాన

భావించి నీ యింటను పకిరికె
పాములయి

తగులను గవుతమ్మ తప్పదు
యీమాట

యేమోయి గపుతమ్మః యింత
పాపంబు

తొణికేది మంచిది మణికేది వేల?

పునుక గొట్టిన శిముడు పోడ
దిశానకు£6

ఆంతవారికి సకల ఆపద గలిగి

యింత పాపము నీకు యిదియేమి
మెలు?

పుణ్య భూములు విడచి పు[తుల
వెడబొసి
వొన్నెగా నీ కొడుకు వొక్కాడు
వొచ్చి
సీకటీకోనలోను జపము శాయగలడు
వీ3తో దేవతులకు యిందుకివొప్పి
నీవు
యిటువలె నీ కొడుకు యిందువొప్పి
ముందర
పట్టుదప్పి తల గొట్ట పాలయి
పోగద్దు
జమదుగ్ని అనువానికి జన్మించి నట్టి
కొడుకు వొక్క._గు చాత కోతలు
పడిపోవును

కాటవమురాజు కథలు

యిడువక మీకు మా విష వాక్కులు
తగిలి
యేనుగ తొండమంత సొద వెగసు
సీయింటను
ఫోశెముక నీ మటము పోవు
నేటితోను
పక్షికాపము తగిలి బకువయిన
పటము
చిచ్చుల మంటలయి శివలింగ
మటము
భగ్గు భగ్గున మండి
భస్మమయిపోను”
తెగువ చేసుక పక్షులు తిల్బె
"ముందరికి
“పాపపు గవుతమ్మ పట్టు శాపంబు*
ఆపదబడి పక్షులు ఆడుమాటలు

వినియ
శాపంబు పెట్టేది తమముల చావ
తిట్టేది
“యీపట్ల మీమీద యూ శ్వరుడు
దయతప్పినాడు
ఆలిగినాడు పకులార! ఆనుకోంగ
వొచ్చినాడు
' తొలిగిపోయి పతులార! వెలికొండ
చేరుడి
డొంక బెట్టుగ శిముడు మీమీదగ
తోలినాడు రథము.

చీకటి కోన చేరుడి శిశువులు మీరు

విర. భితానక్తు వలి. విందు

భ కిరన్న కథ

దీపాంతానకు పోండి దేవతా
పక్షులార!
నీళ్ళుపాలు చేసుక నిమ్మలాన మీరు
గూళ్ళమలకు చేరుడి గొబ్బున పోయి
సర్యాత పక్షులారః శిముడు దయ
తప్పినాడు
పర్వతముల చేరి పదిలాన వుండుడి
నేరము తనవల్ల లేదు నేడు
సతులార!
తిరుమలగిరి చేరి తేమాన వులడుడి
మంటలలోను మడియ నేల
పక్షులార !
కోర్కాతో మంతనాల కోనకు
యేతెంచుడి
యిశిటమని యినమనక విడిచి
పోండి మరి"

పక్షుల పొమ్మని పలికె గవుతమ్మ

గవుతమ్మ మాటలకు గమము
లన్నియూను

“సావుకు వెరచి యేదేశము వెళ్ళేము

వృక్షము కన్నతల్లి వినగ గవతమ్మః! -

781

సచ్చేము మరితో శాపంబు నీకు
రక్షకుడు [వాశినాడు రార
గవతమ్మ!
పక్షుల చంపేనన్న (పజ్జనీకు బాలు
క్‌
వండేము బాలుగాని వోయి
గవుతమ్మః।
మంటలకు వెరచి యేదేశము
యెళ్ళేము
చుట్టక హోయేము చూడు గవతమ్మ!
మంటల కుములకు మీకు మావుసురు
తగిలి
తాపేకు మంటలయి తగులు
మీయింట
గటిగా గవుతమ్మ!। పటు కాపంబు
ట్‌ అ
మరి చెడ్డ కొన్నాళ్ళకు నీ మటము
చెడు గవుతమ్మః
కొల్లు చడ్డ కొన్నాళ్ళకు నీ. కోన
రా ల్‌!
“ చెడు గవుతమ్మః
యిరువు చెడ్డ కొన్నాళ్ళకు సీయిళ్లు
చెడు గవతమ్మః'

గౌతముడు మట్టిని నరికించుట

శాపంబు బెట్టిన పక్షుల సమయ

జూతుననుచు

కోపాన గవుతమ్మ గొబ్బున వొచ్చి
'మొతంగ సరిపించ మెరుగు పొడి

ఫోయించి

సత్యమా గవుతమ్మ సరిపించ

గొడండు

ఉ ౧

దారలు పట్టించ తగకోట కత్తులు
హొందుగా' టోటికి బోనమరించి

చం దవొంక గొడ్గండ్లు చేపట్టు కత్తులు

782

మునికొమాళ్ళ గవుతుడు మూకలు
చేసుకొని
ఘనమయిన మరికి కాలము నిండె
గనుక
మహా వేగమున వొచ్చి మర్రి వొద్ద
నిలచి
“హర హర మహదేవ! హర హర
శిముడ !
ధీకొని నరక*మని చలవు యిచ్చ
గవుతుడు
ధీకొనీ మరిమీద తీరుగ బాగు కొనిరి
గొదకొని మరి మీద గొడ్డండ్లవారు
ఘద్దించి మ, రిమీద ఘాతలు చేసిరి
పుట్టలో శేనుడు బుసపెట్టు కొనుచు
చెట్లు కీందికో మడ్సులశీ(
చేరిరాకుండ
మరి కించీకీ గవుతుడు
మరి చారకుండ
అశ్రు యె తి పకీగె ఆడింపసోగె
మునికొమాళ్ళ శేషుడు మూకలు
చేసుకొని
ధేనువ వెంటబడి తరిమినారితి
చేరి ముని కొమాళ్ళ శేకుడేచేవ
తూరిగొడ్డ ండ్ర వారు తునియలుగ
నరికిరి
శేషతు సమ్‌ శెను చేటుబు సైను
మరరికి
యెసగంగ మరికి యిండెలు చూపిరి

కాటమరాజు కథలు

బళువమిన యామ్మరి పడగ
నరికి రంత
కూతలు చేశి మరి కూలఠగ నరికిరి
అతల కుతల మయి మరీ
అవనీపయి వొరిగెను
పండ్లతో కొమ్మేలు పడె భూమి మీద
ఆకులు కొమ్మలు అంతింతగాను
కోట కత్తులు వారు కొంచముగ

నరికిరి
మంగతించి వీభూతి మృరిమీద
- చల్లను
అగ్ని తగుతుపడి కాలె ఆకాశము
పొడవు
మంటలు వేగశను మింటి
పొడుగునాను
కూకుటిళ్ళతోకి! మృరి కుమిలి
కుమిలి కోలెను
పొంకముగ సప్పులు పోగులయి
వుండెను

గూళ్ళను పిల్లలు గుబ్బతిల సోగెను
దొడ్డుగో యెడ్క్చుచు దొరకొని
పక్షులు

చీకాకు పడళోలీ చిటపటా యనుచు

యెడలేక కాలెను యేడుకో ట్ల పక్షులు

పడెను మంటలోను పదికోట్ల పే కలు
కొమ్మ కొమ్మ సందున కోటి వేల

పక్షులు

శీ0, మనుష్యుల లీ1, కూకటి వేళ్ళతో

భకిరన్న కథ EE

ఆకు ఆకు నందున అర వయివేల కరియగాలి యామ,రి కణుకులయి
పక్షులు వుండెను

కుమ్మరామము చిచ్చువల కుమారిల చలపట్టి గవతమ్మ సమయించి మ్మరి
సాగెను పోటిమీద- వరవము పౌల్దుగురియించ

గెతముడు తన భార్య జలకన్యను విత్తనములు
తఘ్మనుట

సత్యమా గవుతుడు తన సభియను మూర్తులు మీయింట ముచ్చటలు

| బిలచి వినియు
వితనాలు తెమ్మని విచారము చేశను ఆన్నము గొబ్బున ఆడిగిరటవారు
జులగన్య వేగమె జమిలికాదేవి వొన్నెగా మీ అన్న వొప్పినాడమ్మ
ఆలరంగ దీవించి అడిగె విత్తనాలు కొ తపంట్ల అన్నము కోరినారు వారు
“గిరిరాజ నిజరాణి! వో కీరువాణిః వి తనాలు గావలెనని విచారము

పఠికిన కీ రులు | పభళినాడమ న్‌ చేశను
భూ _ర్రకెక్కి నయట్టి వొణితె మారుమాటాడక మగువ తెమ్మనెను'
జమిలికాదేవి

వేయించిన కొట్లిలను వ్‌ త్తి జలకన్య పంట పండించుట

తదుగన్న సత్యంబు శిముని సత్యాన క్నొరలు చక్కగా పండెను
ముఖ్యంబు ఆమనిగ కొ[రలు ఆతి! విష్టిగాను
ఆలవేణి తా చూడ వలెనని అపుడు నోచివుండంగ గదా యేంచినా

వేడిమంగళాన వేంచిన కొరలు పండుట
వనరంగ జలగన్నె వొడి బడబోసి నోచని వారికి వేంచినా పండవు
తన సత్యముచాత తరుణి మాట్లాడక యాచకున్నా పండవు
మాడిన కొ రలు మగువతాదెచ్చి “పన్నుగా శిమునికి భ క్రిపరులార:
డండిగా పతిపతి సత్యానవొచ్చి. అన్నము మొలిపించ వె ఆతివె

మతు గరు దున్నంగ భామ యెదబిటె మేడాంబ -
వక!

784

కాటమరాజు కథలు

మేడాంబ అన్నపు మెతుకులు మొలకేె త్రించుట

ఆ తమాటలు మేడాంబ ఆలించి
వినెను
బకితో శిముని దలచి భామతా వొచ్చి
నీరాళ్ళ మశికాడికి నిష్టతో బోయను
సరివి తోడుత మూడు సాళ్ళుగా
చేశను
ముగ్గురు మూర్తుల దలచి మూడు
పాళ్ళలోను
ఆగళితముగ అన్నము అర్పణము
చేశను
నల్పగాలుసు ఆమీద నయమొప్ప
గప్పెను
జలకము చిలకరించి సాం బాణి
వేశను
శావొచ్చి ని| దించ తరుణి మేడాంబ
పాలించి శిముడు వొచ్చి
ప తెక్షమాయ
ఆన్నము చాళ్ళువెంట ఆతి విష్టేగాను
మొలచను అన్నము మూ ర్తుఆ
పంపన
యలమితో (విశాలు విక సించినట్టు
గోరంట రుదాక కొమరొప్ప తులకి
పర మేశ్వరుడు విష్ణు బ్రహ్మ దెవుండు
సంతోషమందిరి సంగతిగా నపుడు
బబబల తెల్పవారె పశువులు ఆరద
పతులు రాణించ భానుడు
వృదయించ

నక్ష తములు పలసనాయ
నలితములు యొక్కి-
పయినమయి రథమెకి్కి-
భానుడు వుదయించ
నయమొప్ప సీరిదేవి నాతులందరును
ఆంతట లేచిరీ అన్నము
[పభ లివృండె
(భాంతిపడి చూచిరి పజతులందరును
“నాతిరోః వో మేడ! నానోమాకన్న!
సీతిమంతురాలః నీనోము యెక్కువ
సీతకు సరివొచ్చు'నని సిరిదేవి
మెచ్చను
కోడలను మెచ్చంగ కూతురు
ఆగుమంచి
కడు వేగ పలికెను కన్నతల్లితోను:
“వోయమ్మ సిరిదేవి! వొక
విన్నపంజు
సీ కోడలటె మొలిపిచ్చింది
గురువృుగాబోలు
మేడ టె మొలిపించి౭ది నీవు
మెచ్చితివిగాక
అన్న భ క్రీనన్నగాకుం టె ఆమ్మ
సిరిదేవి!
అన్నము మొలుచున? నీవు
ఆంటివి గాక?'

భకినన్న కథ

సిరిదేవి భ_కిరన్నను

కూతురు చెప్పిన కృప నందులనూక
రాతి ఫిక్షమడిగిన రక్షకుడిని
యక్కడనయిన
వెతకి తోడకరమ్మని వేగంబె
| పంప్పు
ఆతివేద కులవారి ఆ నాగినేని
భ కినన్నను పిలువమని పంపె
సిరిదేవి
గొబ్బున నాగినేని కూటాలు వెళ్ళి
శెంబుని గుడిలోను శిశువులు
బ_క్రినన్న
వున్నంగ చూదను వొప్పుగా నపుడు
దండములు బెర్లిను దగ్గర నిలచి
'సిరిదేవి పిలిచేని శికవులార: మీరు
వేగంబె పదిమని విన్నపము చేశను
నాగినేని గూడి నడలింగమూ ర్రి
మునుపు యెరగని మూరల
యిండకు
యెనక వొచ్చేది యేమి కారుణాము?

ఇ 4 *

185

తన మేడకు రప్పించుట

ఆతావున వుండరాదని అన్న
భ_క్రినన్న
మటయేష్యముతో మరి కదిలి
వొచ్చను
అమ్మవున్న నగరికి అయగారు
వొచ్చను
ఆగుమంచి మొదలయిన ఆర్ధాంగ
లక్షిమి
[పకటితముగ యాదవ
పణతులందరును
శ్రీలక్ష్మి కొమరక్క- సిరిదేవి
యపుడు
సమర్పణములు చేసిరి సరి వేశ్వరుణికి
దిష్యరత్నాలు దాపన [తివాశి
పరిఫీంచె
_తివాశి వల్లక (తిపురాంతకుండు
శిముడు కూర్చుండెను పులి చర్మము
మీద

సిరిదేవి భ కిరన్నను గు ర్హించలేక పోవుట

కరుణతో సిరిదేవి కన్న కొనూరుడు
ఆవుట
వొర్నించ నేక వొణిత యిట్టు

అనియె
కాశిలో వార్తలు గయిలో వారలు

వాశిగా ఆడిగెను తల్లి వొర్నించలేక
“తన కొడుకు వొక్క_డు తపస్సుల
గూడి
క డువేగ వొచ్చను కానవా తండి?
ఆమ్మరో! ఆతడని ఆనవెరతు నిన్ను

తీక్షషీ (1

కశ (తీ స

786

వాలాయముగ యడబాశి వుతర
పయాగ
నేటికి యేటి మీద ఆరునెలలాయ
నేటికి రాడాయ నేనేమి చేతు!
చేటివా రకోకాని సంతోషానికో కాని
కూడు మొలచను తండి! కొడుకు

రాడాయః.

కొడుక్సున్లు తలుచుకుంటేను
కుమ్మరామము చిచ్చు
తగిలించి నట్టు వుండు తనకు
వో తండి
మిగులు కొడుకు రూపు నీరూపు
వొక్క. చను
గురుతించలేను గాని కొడుకురో!
నిన్ను
సీరాడి, వెలశినట్ల నిండె కన్నీరు
పట్టరాదు దుకగాంబు ఐక్రినన్నను
తలుచు కుంటేను
మటపఫతి రాడాయ మాఆయ్యః! సీవు
కనివుంటె చెప్పుమః కడలేని
వుణ్యము
మోక్షము కలిగేని మా ఆయ్యః నీకు
కల్ప బొంకులేని ఘనులయ్య మీరు
నల్లవుల గురువును వో ఆయ్య!
చూడవ?
పరమాత్ముడవని నిన్ను పరికింప
వెరతు

కాటమరాజు కథలు

శిరస్సున అయిదు జడలు చిత
కన్ను గద్దు

పరుషంబు సంగతుల భ। దేశ! కాళ:

అనవెరతుగాని అయ్యరో! నీరూపు

తనయుని చూడవ? మాత్ముడవిీ&
నీవు
అప్పుడు సిరిదేవి ఆడిన మాటలకు-
“వివేకము యరగవు వినవె వో తల్లి! '
అఢగుచున్నావచె అమ్మరో! సీవ్ర
చూడవా చూడవ యని సోదించి
అడిగేవు
యక్క్య్కడ నని చూతుమమ్మ!
యడలేదు కాశిలోను
లెక్కలేని మటములు నేను యెక్కడ
చూతును
కలకు కాశిలోను మహఘనులు
వున్నారు
వినయము యవరని వివరించ
గలము?
కాశిపట్న మనగ ఘనలింగ వీడు
దేశాం తుల తీరు తెలియంగ రాదు
జోగుల బోగుల చూడ సోద్యంబు
గగన చుక్కల నయిన క లగన
వొచ్చును
కాశీలో మతుల కలగనే వారు
వాశిగా కొడుకుల గన్నవారెరుగ
లేరు

లిల్లి, మవోతు డవు

భ కీరన్న కథి

పరుల వారకి మరియు

we Mr
భ కివనని యాకు?
—__

కొడుకులగ న్న అల్లి గురుతెరుగ
కుంటిను
కడమ వారికి యాల? వో కన్నతల్లి!
కన్నతల్లి వి నీవు కానవు గాక
వెనయంగ కడలవారు యెరుగుదుర
గురుతు?
మభురాయ ద్వారక మరి పెద్దఠావు
వెనయంగ వెరిగింతు యలమంచి
ఠావు
పుట్టుపంప్నాది మా భూములఠావు
హరియెలు పట్నము మా ఆయ్యల
ఠాపు
నాతివున్నాఠావు నా తల్లి నీఠావు
భాంతిపడి అడిగేను పజతిరో!
యెరుగవా?
కొళి నా ఠావు నో కన్నతల్లి!
భాషిరిచె ఆడిగేవు పణతిరో!

యెరుగవా?

తిండి వున్న కాపుకు
వుంద (ప్రొద్దుతేదు వో యమ్మ!
తనకు
అమ్మా! భిషసు పెట్ట
అంపవే మమ్ము
తమ్ములు మరుదులు దక్షణాదిన
వున్నారు
అందరిని కన్నుల చూచి అమరప్పురికి
తోడుక
పొందుగా బోవలెను (పొద్దు లేదు
తనకు
మాయమ్మ: నీతోను మాట్లాడ
తీరదు
అయ్యను చూచేనని ఆపేక్ష కలిగేని
గక్కు.న టోవుచున్నాను వో
కన్న ళల్రిః
మక్కువతో భిక్షము మాయమ్మ!
తేవె

యరణప్ప భఖ క్తిరన్నను గు ర్థించుట

గురుతించ లేక కొమారుని గూడి
యెరుగక సిరిదేవి విచారము
కాయం౦ంగ
పాలసము దము. యఠణప్ప
పందుముల యరణప్ప
47)

వాలాయముగ తల్లితో వొర్నించి
పలి ౩:
'భాషించ నీకేల? భాగ్యము
సిద్ధించును

కాశి బోయిన పుతుని కానవా తల్టి?

]

జ
బా

గురుతెరుగవ? పయి కుంజరపు కాలు
భస్వాంగము వొళ్ళను భైరవ కతి
హరియ రాజులు లీల మెచ్చి
ఆనమాలు యిచ్చిరి
కూర్మితో కొడుకుల గురుతు
యెరుగనివారు
వెనయంగ లోకాన యెవరయిన
గలరా?
కూతురు చెప్పిన కృప నందుల నూక
భూతళమున పయిబడి పొర్దంగ
సాగెను
వాడిన చేను మీద వాన కురిసిన
యట్లు
సీడలకు పక్షులు నిండిన చందాన
కరువుకు జనులు అన్నను
కన్నచందాన
సిరిదేపే కొడుకువంక శిరస్సుయె త్రి
చూచను

కోటమ-రాజు కథలు

కరములు ముకుళించి
కన్నకొమారునికి
దండములు బెట్టైను తల్లి సిరిదేవి
తల్లి నొదట యీభూతి దరయించ
గురువు
పొలపొల టోవుచు పుతుని చూచి
'కానలేను కొమార! కడు కోకమాయ
ధనముకొండను వుండి దకణాదిన

బాలలు
కదిలి పోయిన నుండి కడలేని
కోకము!
ముద మొప్ప కాశాతత నీవు పోయిన
నుండి
వుడగదు. కన్నీరు వో కొడుక!
తనకు
బాల రాజులు దండుపో బు ప్‌ ్యను
దినములాయ
యేలాగు దరయింతు'నని యెళిగె తి
అడిల.

పాపనూక యేది యని భ క్రీరన్న తల్లిని (పశ్నించుట

తల్లి మనుస్సు గురువు తహ తహ

కంచి అంత బలగము కన్న వారిని

పరచి జూ స్తిని
“సీన్స దుక్కింప నేటికి నేడు వంచనా రుగలయట్టి వొదినెల జూ స్తిని
వో తల్లి? ఆప్పల చెల్రిండ్ర అందరిని చూసిని
శాస తీర్ధము యిచ్చేను (గక్కున అమ్మా! సిను కనుగొంటిని అప్పల
రారమ్మ , వ జూ సీని |
నలా

{yp

భ కీరన్న కథ

నమ్మితి గదె పాపనాతి యేదమ్మ?
పందుములవారి బలుగాన్ని చూస్తిని
యెందున పొడగాన యేదమ్మ పాప?
వల్లవులవారి బలుగము వొరుసతో
చూస
తల్లి పాప యేదమ్మః తడువాయ
రాదు!
తిరుమందులవారి తీరెల్ల చూ సిని
తీర్చగల నాచెల్లెలు దివాణాన లేదు?
అంది (మొక్కి నయట్టి ఆప్పుల
చూ సిని
యింతి పాప యేదమ్మః
యెంత సేపాయః
చేరి _మొక్కినయెట్టి చెల్పిండ్డ చూ సి
గార్భపు పాపమ్మ గానరాదమ్మ?
నేతివారిని చూ సి, నాతుల చూ సి
(భాంతి అయ్యేని చెల్లెలు పలికించు
నాతోను!
మర్ద వారిని చూ స్ర్తీని, మగువల
చూ సిని,
పొర్తేను నా మనస్సు పొడగాన
నయితి।
చల్చవారిని చూసిని, సఖియల
ee , చూ స్రిని,.
నలినాక్షి చెల్లెలు (యేదమ్మః fe +
- నాతులలో లేదు!

189

ముచ్చటలయ్యె పాపన్న ముచ్చటలు
వించెను
దయవొచ్చు చెలెలిని తలచిన
ర్త
యప్పుడె
దవ్వుగ కాశిలోను తలతు చెల్లెలిని
ఆ పొద్దు మనస్సున బాయదు
అపషమయిన చెల్లెలు
తల్లిదండులు లేసి తన చెల్లెలమీద
య 36)
వుల్ణములో బుద్ధి వున్నాది తమకు
యే వేళ. దేవపూజ యెలమితో చేసిన
ఆవేళ చెతెలు తమి ఆత్మలో
cc
వుండును
అగుమంచిని పాపను అమ్మ రో!
నిన్ను
వక్క, సమానముగ చూడమంటి
నేను”
భూతేశు భ క్రినన్న పొలతి
పాపన్నను
ఆత్మలో తలపోసి అడఅంగసాగెను,
తెల్పముగ నరిసిన దేవసతి యరణప్ప
ఆ సమయమున భ_క్రినన్న ఆడు
వాక్యములు వినియు
యెనయంగ బలికెను యిందీవరాక్షి

చంద శేఖరునికి చెప్పంగ సాగెను;

740

కాటమరాజు కోథలు

యరణప్ప భ కేరన్నకు పాపనూక వృతాంతము చెప్పుట

“వల్పవుల భ క్రినయ్యః సీకింత
వలపొయ్యనేల?
చెల్లెలు పాపమ్మ కత చెప్పెద
వినుము -_-
ఆరువేల తిరమందులు, అన్న
భ_క్రినన్నః,
ఆరువేల వొల్పవూలు అమర
యాదవులు
పల్రికొండ రఘుపతి పలికిన వారలు
చెల్లెలిని మనువివ్వరాదని చెప్పిరి
బ్రాహ్మలు
సాలుగుణము ఆమావాస్య బవుళ
బుద వారమునాడు
జెన్మ నక్షితము చెప్పంగ సాగిరి
పుట్టు బుదవారమునాడు
పట్టపగిటి వేళ
పుట్టుత పాపమ్మ తూమిదన్నింది
యెదురుగాళ్ళతోను యేక
పునికితోను
యెతుల శాపముతోను యిందీవ రాక్ష

మజ్యానపు యాల మగువ జెన్మించ

ఆ పాప పుట్టిన ఆయిడు దినములాకు

అప్పుడు తం (డులు అయిదు
కొండా్యాల

చిత్మవిత్తుగ పోట్లాడి చెల్రిరి వారు
మ తగజయానను మనుమివ్యరాదు
యిల్లిటము లివ్వవొచ్చు యిలు
వెళ్ళరాదు
యిచ్చిన వారిల్లు యిలమీద కుంగును
పుచ్చుకున్న వారిల్లు భూమందు
వెలసును
మనము యిళ్రటము మరి
యివ్యకుంకేను
కనక మేడన వుంచమనిరి కళ్యాణపు
చెల్లెలిని
ఆ మాటలకు చో అన్న భ క్రినన్న!
మీ అమ్మ సిరిదేవి నీ తమ్ముడు
అయితన్న
బంగారు జలపోత పష్షిణి సంభారి
కట్టించ ఆయితన్న కనక మేడ
చెల్లెలికి
నెట్టుకొని పాపను నీవు
వొచ్చినదనుక
ఆరూఢిగా మేడమీద మీ అమ్మ

వుంచినాది
నేరము అందరిది యిడి నీకు

బెప్పేను”

పాపనూకను మేడ బెట్టినండులకు భకి క్రిరన్న దుఃఖించుట

'ఎాపను మేడ బెట్టినారందె పాపపు
తల్లిమీద

కోపంబు -చేసి 'భ కినన్న

ఎ... గోడుగోడున అడిలెను

భ_కిరన్న కథ

మండృయాసంగిలో లిక మంట
మండిన యట్లు
నిండుకొనె భ క్రినన్నకు నిలువెల్ల
శోకము :
'వోతల్తి! సిరిదేవి! వొక
యిన్నపంబు
చెల్లెలిని మేడజెట్టుట చేటు
యిరగరయితిరి
ఆప్పలు చెల్లీ ఎడ్డు అమ్మకు
విన్న వించి
చప్పరయితిరి వొకమాట వో అప్పు!
యర ణప్ప!
వల్పవులవారి గో తాలు వొయినాన
పాడగాను
యెల్లలోకాలకు యెన్ని కయ్యె
కావుననుచు
తల్లి మేడ బెట్టుట తలుచుటా యెరుగ
ఆందరు గలిగి చెల్లెలికి ఆపద
" చేసిరి
పంతముగల యట్టి పమిడి కడియాల
చెల్లెలిని
యింత కట్టడి (బంహ్మ యెట్లు
లిఖియించ
చేపట్టి మెడ బెట్టుట చెల్లునా మీకు
దుక్కమెంతయు లేక దోషము
అనక
వెక్క_సమాయన పాప?
యేణ్యమాయనా సీకు?

741

వుక్కున బుట్టిన గుండెలు వురివిలో
తల్లికి!
తల్లి గూడి వకమాట తగ
చెప్పరయితిరి!
వారిగురువు పల్రికొండ ఆలి
వూరికె వుండెన?
సిరిదేవికి వకమాట చెప్పడాయన
బావ!
కాదని చెప్పడాయన కన్నతల్లి కిని!
మేడమీద చెల్లెలు
మండలించకుండేన?
కొండ చే తల్లి మనుసు గుండెలు
చెదరక!

కూడు మీకు యిమిడెన కృప నందుల

తల్లి?
కన్నకూతురు పొడుగు కడ
మేడమీద వుంటేను
సీ కడుపు యెట్ల ధరయించు, వో
కన్నతల్లి?
పాపను గన్న తల్లి పణతి పెద్దమ్మ
. వుంపేను
ఆపదన్న పడుగాని అంపునా
మేడకు?
ఘనమైన చెల్లెలిని కనక మెడ
బెట్టితిరి
ధనములు నిత్యమనుకుంటివ తల్రి
సిరిదేవి?

ఫ$. నుండ్లు నెనన్లి

742

కూటాలు నిత్యమనుకుంటివ తల్లి
సిరిదేవి?
కూటాలు ఒక గడియలో కుమిలి
కాలేని!
సంపదలు నిత్య మనుకుంటివ తల్లీ
సిరిదేవి?
సంపదలు విక గడియలో సొంపనిగి
పోవును
భ క్రినన్న వొచ్చినాడని పాపను
రమ్మనుచు
సత్యముగల చెల్లెలిని సమ్మతించి
మీరు
అప్పలు చెల్లిం డు అందరు బోయి
పదివేల వందనములు పాపమ్మకు

కాటమరాజు కథలు

మదిరాక్షిని తేరమ్మాః మగువలు
మీచు
వాశిగల చెల్రెలు మేడ దిగకుం చెను
కాళితీర్థము యిచ్చి (గక్కున
రారమ్మః।
కాల హేష్యము యెరుగును కళ్యాణపు
చెలెలు
య
పాలేట. వార్తలు పాపమ్మను
ఆడిగిరాండిః'
అప్పల గారవించి అతివేగ పీలచి
ఆప్పల చేతికి కాళి తీర్థము అందించ
గురువు
పవిణి గిన్నెలతో పటుకుని*
అ
కాశితీర్థ ము

శాసనములు == కె ఫీయతులు

అనుబంధము Ml (i)
గుండ్రపాలెము కిలాశాననము-యాద వవంళ పర్షనము

( నెల్లూరు మండల కొసనములు -- రెండవ సంపుటము
సంపాదకులు : బట్టర్వ ర్స్‌ _ వేణుగోపాల శెట్టి )

““మాదవ జల్మం వై శంపాయిండు పరీక్షిత్తు కు యిట్టనిఎ, అదితికి
కథ్యపునకు పుట్టిన వె వస్వతుండను మనువుశకు యెముండును శనెశ్యరుండును
యమునయుం దపతియుం బుట్టిరందు వై వస్వతుండను మనువువలన (బహ్మ
క్షతియ వైశ్య సూదృ్భలె న మానవులు అనేకులు పుట్టిరి. వారికి శే(వేన
(పముఖుల్తె న రాజులు యనమండ్చ పుట్టిరి. ఆ ముని పుతియైన యిలగన్య
సోమపుతృండే న బుధునకు పురురవ చ[కవర్తి పుట్రై. పురూరవునకు వూర్వ
నికి నాయువుండు పుర్జి నాయువునకున్‌ స్వర్చాయుకున్‌ నభిషుండు పుట్టి
రాజ్యంబు సేశె నభిషునకున్‌ పియ మో(మ)నునకున్‌ యయాది పుట్టి యనా
(నేక యాగంబులు సేసెను. యయాడికిని శుకుని పుత్రియెన దేవయానకున్‌
యదువు జన్మించెను. రీఅముగల యదుకులాత్మ జుండు యా|త్రియగో తజుండు
ఆ సూరూనుండనువాడు మధురా పురంబుం దనకు రాజధానిగా మాధురంబులు
సూర సేనంబులనియెడి దేశం[బు*] లేలె పూర్వ కాలమున ఆ సూరునునికి
పుతృం[డు*] వసుదేవుండు అచట

“రాజేందవిను దొల్లి రాజలాంచ్చనంతో వేల సంఖ్యలు దైత్య విభు
లుం దన్ను ఆక మించిన భూమి భార మానం జాలక గోరూపయె (బహ్మం
జేరం బోయి కన్నీరు మున్నీరు రోదనం ళాయ కరుణతో భావించి కమల
భవుండు ధరణి నూరడం బల్కి ధాతియును వేల్పులు కదలిరా విష్ణునిం గాన
నేంగి పురుష సూక్రంబు చదివి యద్భుద సమాధినుండి యొక మాంట విని
ఛారిజోదృవుండు వ్లినుండు వేల్సులును ధథయును నేవిన్నయెట్టి పలుకు వివ

744 కాటమరాజు కథలు

రించెదనని పీతిం బలికెం దెలియ॥ యాదవకులమున నచ్చుళులు మేందినిపై
బుట్టం జనుండు మీ యంశమునన్‌ శ్రీ దై తుండు వసుదేవున కాదరమునం బుట్టి
భార మం తయుం బాపును॥ హరి పూజా ర్రం పుట్టుండు సురకన్యలు భూమి
యందు సుందరతనులై హరి కొగజుండె శేవుండు హరికళతోం బుట్టి భార
మంతయుం బాపును॥ ఆవనీశ విను [దోణుండను వాండు వసువులయందు
ముఖ్యుండు ధరఆతని భార్య ఆ వేల్పుల పెద్ద ఆ [దోణుండు యూ నంద్ర గోప
కుండె జన్మించె ధరయియ్య హరియోగమాయ యశోద నంచ్కు. డు గాయ
జెన్మించె యల్ల ధేనవలెల్ల రుషుల అంశమున జన్మించె సురఠెల్ల గోరకు పాల
కులై జన్మించె.

“దేవకియను తొల్లి స్వాయంభుమను నంతరంబున పు సియును (పతి వత
వసుదేవుండ్డను సుతుపుణ్యుండను (ప్రజాపతి రెండవ జన్మమున అదితియుం
గస్యపుండను మూండవ జన్మమున వసుదేవదేవకి రామకిష్టులు వుద్భవించిరి
అక్ష(చ్చ) రాంగనలు గోపకన్యలై. వుదయమించిరి. రామ కకిష్టులు మొదలై న
సర్యయాదవులు గో గోపాలలుు దాంపార ఆంత్యమున కూడ వ ర్రించి ఆచటం
గొన్నాళ్ళు దుర్యోధ నాదులం ద్భంచి పొండ్ల వుల పరగ బట్టంబుగట్టి సంతోషమ్ను
వచ్చె ద్వారకాపురికి కణ్వమవోమునుల గాంధాగ శాపం వంకను మునుకొని
యన్నంగ ముప్పదియారు వర్షములు శ్రీకిషు మొదలైన సర్వ యాదవులు
రాజ్యంబు సేసిరి .శేయంగ నొక్గూనాడు వుక్చాత లు వొడయెను. వువీ౯ పు
ఫంపున జాతరలు శయ్యను ద్యారవతి కదలిరి, ్రీకిక్ణ యాదవుణు సముదృని
కడకు జలధి తీరమున సవపానమత్తులె విష్ణు భోశాం తక వీరులెల్ల మునివర
నిర్జిష్టమున నిర్దిష్ట ముసలాంత్మ కృములై న ముయ్యంచ్చు తుంగ్గల మోందులాడి
మృతునె రి అంత తా(దారకుండు చని పాండవుల కెరింగించె,

“అడ్జనుండ్డు ద్వారావతికి వచ్చి వసుదేవునింగనె ్రీకిష్ణు పరమమూర్తిం
గలసె యాదవులు దేవగణానం గలసిరి ద్వారావతి వనధి ముంచునని ఆక్షణమె
బాలవృద్దులాను అక్షరాంగనలాను గోపాంగనలాను గొంచ్చు అర్జునుండు యిం[ద
(పస్థ[ మున*] కుందెచ్చెను. ఆ (యాదవ కులకరుండై న వ్యజధరునిం బట్టంబు
గర్దిను. యాదవ గోపికా పౌతవని నేమించ్చి గోవులకు గోర క్షపాలకునిం చేసి
గోవులం గాపాడుమని ఘనవిరపురంబ్భున అమృత గోవిందుని అధిషిక్తుం

శాసనములు--3 ఫీయతులు 745

జేసెను. యాదవులు అందరిని అక్కడ అక్కడ నిలిపి అర్జునుండు హ స్తినా
ఫురికిం బోయి ధర్మజుకు యెరింగించ్చెను యాద వులు షాండ.వర్డు స్యర్గాదిబోగానకు
బోయిన వెనుక నన్నూరు యేండ్డకు కలియుగం చొచ్చెను.

“వ జదేవుని పుతృండు దధి సంగ్గుండనంగ గోపికల పౌతకుల వంళ
కరులు జృందావనమునం (బిధివింబెం పొంద్ది నంద వజంబ్బుకు నలినొప్పు చుండు
ఆవుల మేపుత నలరి గోపకుల దె వతాచలమున రంజలుచున్న యాదవులకు
దైవమెంతయ నొప్పు ఆమృత బాగేశ్వరుం డంద్దు వెలిసున్న వసుదేవ నంద
నులు తొల్లి శ్రీ విష్ణుముందరం గోర్కులు మీర (పతిష్టలు శీశిం (పభ మీరి
వెలయ గోవిందు మనమండు వుపనంద్దు పుతృండ్లు అమృతాంబోజుండని ఆదేవు
పేర వెలయంగ బెట్టైను విశదంబుగాను,

“ఆతని పుతృండు విజయాంభోజుండు సంతోషమున నుండ్డ జనమే
జయండు యజ్ఞంబు సేయ నెల్టరాజులను రప్పించి యజ్ఞముండగంజే సె విజయాం
బోజుని మెచ్చి వారణాపురంబ్బున పట్న స్వామిగా జేసి కొం తగాలం రాజ్యంబ్బు
సేసిరి.

“కలియుగాబ్దాః సూదకి రాజ్యకాలమున విజయాంబోజాబ్దా | 580. కన
_ కాంబోజాబ్లాః 490. వికమార్కుని కాలమున గజయాంబోజాద్దా* 480.
రాయాంబో జాద్దాః 420 రత్నాంటోజాబ్దాః 402 వీర విజయః రాకాబ్టాః 8910.
శాలివాహనుని కాలమున పద్మన రాజాద్దాః లీల్‌కీ, శ్రీకూర్మి రాజాబ్దాః 840.
బోజరాజు కాలమున సింవ్మో(ది రాజాబ్దాః 800, చోడని కాలమున వల్లురాజాబ్దాః
195. పోలురాజాబ్దాః 82. వోరుగంట (పకాపుని కాలమున కాటమరాజు శీ2
రాజ్యంచేసి లింగాలకొండ య, రగడ్గ్డపాటను నలసిద్ధిరాజాంగూడి యుద్ధంబు చేసి
బడుగులవారు చనిపొయ్యేనాంటికి కలియుగం చొచ్చి 8965 యెండ్రాయెను.
ఏరుఅ మహత్వం ఆదిపర్వ సకలభూత సంభవ అనుశాసనిక భాగవత దశమ
స్కంధ మవుసలాన వెళ్ళిన శాస్రధర్మమిది.

“ తిమూర్తులు కారణమున గోసృంగ పర్వతాన తొల్లి యాంభోజ రుషి
మొదలై న రుషుల సంతతిని ధేకువృలున్‌ క్రిష్ణా వతారంన గూడి దేవతలు కూడ

748 కాటమరాజు కథలు

వ ర్తించిరి. ద్వాపర అంత్యమున జన్మించిరి. ఆధ (యాద) వు కులమున చంద
నందను పురూరవ చకవ రి యయాధి (తి) యదుకులోమ్మ జు నూర శేను
వసుదేవు పుత్చం (శ్రీ క్రిష్షదుర్గ (కిష్టదుర్గ వీరికి నడిచి డెభై రెండు నియోగాలు
బడుగుల వారికి చెల్లును వీరు యయాది (తి) వంశం కాపకారణమున గోవుల
రక్షింప గోరక్ష పాలకులం జేసిరి వెలసిరి గోపకులు వెయివేల సంఖ్య” శ్రీ శ్రీం
జేయునూ, |

“అతియెముని సంతతి రాజులు యేలిన పట్టణ భూములు ఆతియ
నెతపుతృడు భూలోక మెల్లాడి ఉంచెను. ఆ చం[దనందను పుతృపురూర పుండు
భూచ క మెల్ల యేలెను. ఆ పురూరవ ప్వుత పౌతృండు యయాది రాజుయై
నవఖండ పృధివి యెలె. యయాది పుుతుండు యధువు యెరాక భూములు
యేలెను. యెధుపలోంత్మజు సూకశేకుు మదుర మాసరంబులు సూర సేనంబు
లనియెడి దేశంబులు యేలెను. ఆతని ఆత్మజుండు వసుదేవు మధురా పురంబు
యేలె. అతని బంధువు నందగోపకుండు రేవుపల్లె యేఠె. వసుదేవు పుత్చ
(శ్రీకిష్ణ్టు ద్వారవతి యేలెను. కిష్టుగోపి కావ పుతులు వ్యజధరు ఆమృత
గోవిందు అంభోజు లార్గురు యిం[ద(పస్థ ఘనవీరపురి రాజ్యంబు సేకిరి,

“పద్మనాభుండు యేలె యంద్దలి రాజ్యంబు కొంత యేల వీరవిజయుండు
యేలెను న శ్రీ కూమ్ముర్‌ ండేలెను అరుంటులకోన ఆమరవతి సింహో! ది
యెలమంచ్చి యేలెను. వల్లురాజులె ఆలవల్ణి పురము ఆచట కొన్నూళ్ళు ఆడిదె
విచేలెను. ఆలపోలురాజు |పతాపుని కాలమున యెదుకులాత్మజులు దనుముకొండ
మందలుడ, పీనయెర్చ పెదయెర్చ యేలంగ యెర్పలకు అనా విష్టి దాంకి ధేనువు
లకు మేంత లేదని రాజున్‌ పద్మనాయుండున్‌ వివరించుకొని ధేనువులున్‌ దారు
కదిలిరి. పాంకనాడు సిద్ధిరాజుకు పుల్లరి వొడంబడి భూమిచొచ్చి మేపిరి* మేపుత
నలనన్న ధేనువులుందాను దక్షిణాదనువు కోటికి క దలిపోయి దనువుకో వల్లభుని
దర్శించి నలనన్న ధేనువులుం దాను మరిలి దిన నిధుల మీంగం గదిలివచ్చి
పెన్నవెంట విడిసిరి. నలసిద్ధివారు యెద్దుల యెసిరి ఆదవుల వందను ఆండం
తరుబాయ ఆడవుల వంక రంతు వడె నెలూర ధేనువులుం దారు కదిళి యటిగడ్డ
సాట్ల నిభిచెను. నలసిద్ధి రాయబారి 'పుల్ణరికి వచ్చెను. దట్టించి రాయబారిని పుల్లరి

శాసనములు- క ఫీయతులు 747

లేదు ప్రొమ్మ నిరి, లేదు పొమ్మంపటేను నెల్లూరి నల సిద్ధిరాజు య జగడ్డ పాటికి
యెత్రి వచ్చెను.

“స్వస్తి శ్రీ శాలివాహన శకవర్షంబులు 1170 అగునేంటి కాళయు క్రి
సంవత్సర కార్తిక శు. ర్‌ గు నెల్లూరి నలసిద్ధిరాజు సర్యసన్నాహం మెరసి
లింగాలకొండ యజగడ్డపాటి కూడలి సోమేశ్వరుని సందలిన నాన ఆ_తియగ్యోత
యాదవ క్షతీయ మధురాపురమందీశ్వర (శ్రీ విష్ణయోగమాయ దివ్యథ్రీ పాదక
(బకట శ్నాతవభంజన నచ్చెరువుంది పౌ|తలాయ త్రవం గౌరవ పొరవుండు
ద్యారకా పురి గోపికావల్దభుని పౌతుండు వల్దురాజు లతని సుతులు పోలురాజు
పెద్దురాజు వారిపు, తులు మొదలైన యాదవులు నలసిద్దిం గూడి యుద్ధము సేసి
మృతులై రి. యదువంశమునకు భయంబు దొలగునని తిమూరులున్‌
యోగమాయాదేవిని యిట్టనిరి. గోపికాజనములు గోపాలకులుంన్న పసులమందకు
నేంగు భద నీవు వసుదేవ నందనులకు గర్భపు తిక వై నానావిధ సంపదలకు
సాలక మై మానవులు భక్తిం గొలుతురు కానకలును బలులు నిచ్చి పద్దెనిమిది
నామంబుల కొనియాడుదురు. ఇయ్యాసానంబులు యెరింగించ్చవుమి పిఠాపురి
హేంకృతి దనువుకొండం _బత్యక్షమై పాలేటి తీరమున భాగిరతై నిలిచి భక్తునికి
(ప్రత్యక్షమై (త్రిమూర్తుల మెప్పించి వీరమహత్తు ఇప్పించెను. భాగీరతి దుర్గస్తానం
కొండయ్య కొడుకు రామయ్య వుద్దరించిన కాసనం” -

అనుబంధము Vt (ii)

నానిక చర్నితలు = (16 వ సంపుటము)
రణతిక్యాన వృత్తాంతము

“నల్ప సిద్ధి దేవ చోళమహారాజు నెల్టూరి పట్టణమందు సింహాసనా
రూఢుండై పృథివీ సా మాజ్యము సేయుచుండగాను వారివద్ద రణతిక్కున్న అనే
[బ్రాహ్మడు సేనాధిపతి. ఇతనికి ఖడ్గతిక్కన్న అని పేరు కలదు. అప్పుడు
యాదవ వంశోదృవుండై న కాటమరాజు, ఇతని పిన తం డి పోలమరాజు, ఈ
పోలమరాజు కుమారుడు కరి ఆవులరాజు--వీరు లంక మల, పాలకొండ, నల్హ మల
మొదలై న పర్వత [పదేశములందు ఆరణ్య న్న లో పచ్చికపట్లను తమయొక )_
విస్తారమైన గోగణమును సంరక్షణ చేసుకొంటూ నల్బసిద్ధి చోళ మహారాజుకు
పుల్పరికి గానున్ను తమ మందలో పుర్లే కోడెదూడలను కొన్ని యిచ్చేటట్టున్న
వారి ధేశథమందలి వుండే కసవు పచ్చికపట్లు తమ గో గాసమునకు గాను ఇచ్చే
టట్టుమ్న నిర్ణయించుకొని కొంత సైన్యం అందలాలు ఏనుగులతో పసిద్ధిగా వుండే
వారు, మరికొన్ని దినములకు [గోవులు] షామదశ వల్ల ను-[గామములో ఎక్కు
డెక్క డ్‌ ఉన్న సస్యాదులను-మనుమ్యల ఆంకిలిలో నిలవక మేసేది గనక
(ప్రజలు రాజుతో ఈ సంగతి విజ్ఞాపనం చేసుకొన్న యెడల “సీడు పచ్చికపట్లు
యావత్తు కాజమరాజువారిగోవులు మేపుకొనే లాగున మాటయిచ్చినాము. _ పైర్డు
వారు మేపుకోవలసినది కాదు; ఆయినా కాని మీరు పెర్లు జాగ త చేసుకొనేది”
ఆని శలవు యిచ్చి “మీరు పెర్టు మేపవద్దు, వీడుపచ్చిక మేపుకొనేది” అని
కాటమరాజు గారికిన్ని [వాసీ పంపించిరి. ఇదిగాక ఆరణ్య (పదేశ మందుల
కాటమరాజుగారి విసారమెన గోగణం తిరిగి మేస్తూ వుండేది మొదలుకొని గో
సంర క్షణార్థమై కాటమరాజు వారు (కూర మృగములను ఆగుపడ్డచోట వారే వధ
చేస్తూ వచ్చేవారు గనుక నున్ను అర ణ్యృమునందు గోగణపాలకులయొక్క సమ్మ
ర్హము విస్తార మైనందున సాధారణముగా మృగములు అరణ్యమందు నిలవకపోతూ
వచ్చినందుననున్ను మృగవధ చేసుకొని తత్సామాన్య వృ త్రివల్ప జీవనోపాయం
కనివుండే కిరాతకులకు జీవనహాని అమునందుననున్ను ఆ కిరాతకులు కాటమ
ధాజుయందు ద్వేషలై వుండిరి. ఇదిగాక నల్ఫసిద్ధిరాజుగారు వుంచుకొన్న

శోసనములు_-కె ఫీయతులు త్గిగీర్ట
బోగముదాని వద్ద వక పెంపుడు చిలక వకనాటి కాలమందు మ్యాడలోనుంచి
తప్పించుకొని వచ్చి ఆరణ్యశుక ములను కూడి కాటమరాజు ఆవులమందలి సామీ
ప్యములకు సమూహముగావచ్చి ధ్వనులుచేయగా కొన్ని గోవులు బెదరి ల్యాగ
లను కలగదొక్కుకొని హెరపోయినవి. అపుడు కాటమరాజు పినతం డి ఆయిన
హోలమరాజు చూచి బాణము సంధానము చేసి వేసినందున ఆ బాణము సమూహ
ములో వుండే పెంపుడు చిలుకకు తగిలి పాణం విడిచెను. ఆ చిలుక కాళ్ళకు
గజ్జెలు, అందెలు వుండేది పోలమరాజు చూచి యది పెంవుడుచిలుక అని
నిశ్చయం చేసెను. అంతట ఆ సామీప్య మందునవున్న కిరాతకులు నలి సిద్ధి
రాజు ఉంచుకొని వున్న టోగముదానివద్దకు ఆ చిలుకను తీసుకొనిపోయి
ఆగపర్చి “ని చిలుక తప్పివచ్చినంతట అన్యాయంగా కాటమరాజు పినతండ్రి
అయిన పోలమరాజు బాణ పయోగం చేసి చంపినాోడని చెప్పినంతట అది చాలా
దుఃభితురాలై అరణ్యంలో వుండే కూరమృగాదులను వధ చేసేటటుగాను వ్యాట
లాడుతూ వుండి కాటసురాజుగారి గోవులనున్ను వధియించమని వుపదేశించెను.
గనుక ఆ కిరాతకులు కాటమరాజు వద్దకు వచ్చి మేము సామాన్య మృగములను
వధచేసుక జీవనం చేస్తున్నామని మనవి చేసినంతట కాటమరాజు అనుకూలించి
శలవు యిచ్చినందున ఆ కిరాతకులు ఆరణ్య మధ్యమందు మృగాదులను చంపి
నట్టుగా వుండి కొన్ని గోవులను గుండుతో వధచేసిరి. ఈసమాచారములు కాటమ
రాజు విని బాలా ఆ[క్రోశముతో ఆ కిరాతకులను చంపించి తదారభ్యం నల్లిసిద్ది
రాజుకు యిచ్చే పుల్చరియివ్యక నిలి పెను. అంతట నల్ల సిద్ధిరాజు పుల్బరి యివ్వమని
అందుకు ఆవులమందలలో వుండే కోడెదూడలు తమకు తోలి ఆంపించమని వర్ష
మానం అంపించగా ఆందుకు కాటమరాజు మీ సీమలో మా అవుల మందలకు
నిరోపాదిగా వుండినట్టయితే మీకు పుల్లరి యివ్వవలసిన క్ర ర్రవ్యం? ఆటుగాక
మీ దేశములో వుండే కిరాతకులు మా ఆవుల మందలకు వుషదవంచేసి కొన్ని
ఆవులను నిష్కారణంగా వధించినారు గనుక మేము పుల్లరి యివ్యవలసిన
నిమి తం లేదని ఖండనగా (వాసి పంపించినందున అడివరకు మందలలో వున్న
కోడెదూడలను తోలుకరమ్మని కొంత సెన్యమును నల్డ సిద్ధిరాజు పంపించినందున
వారు వచ్చి కోడెలను తోలుక పోవచ్చినంతట కాటమరాజువారు వచ్చిన స్తెన్య ;

మును లక్ష్యం చేయక తిరుగాకొట్టినారు. గనుక వారు తిరుగ్భా నల్ల సిద్ధిర్ణాజువద్దికి ల
పోయి యావ ర్రమానములు ఎరుకచేసినంతట నల్చి సిద్ధిచోళ మహారాజులుంగారి

750 కాటమరాజు కథలు
ముఖ్య సేనాధిపతి ఆయిన రణ తికగ్రాన్నతోకూడా కొంత సైన్యమును కూర్చి
““కాటమరాజువారు సమాధానముగా కోడెలు ఇచ్చినట్టయితే వు తమం. అటుకాని
పక్షముదు వారి మీద కార్య పెట్టి వున్న కోడెలు యావత్తు మళ్ళించుకర “మ్మని
పంపించిరి. అడే [పకారం సేనాధిపతి రణతిక్కున్న వచ్చి సమాధానంగానే

విహితంతో ఎప్పుడూ వచ్చే [పకారం మందిలలో కోడెలను ఇప్పించమని కాటమ
రాజు వద్దకు వ ర్రమానం ఆంపించగా వారు అనుకూలించక |పతిఘటించి వుత
రువు ఇచ్చినందున కార్య(ఖడ్గ)తిక కాన్న యుద్ధ సన్నద్ధుడాయెను. ఈ యత్నము
విని కాటమరాజు వారున్ను వారికి విహితులై నవారిని కొందరిని సహాయముగా
కూర్చుకొని బలిమిగల ఆవులు మేలైన కోడెలు సవా వెంట కూర్చుకొని యుద్ధ
సన్నాహమె నిలిచిరి గనుక ఉభయ పకముల వారికి అఘోరమైన యుద్ధ
మాయెను. ఆ యుద్ధ సమయమందు కాటమరాజు వారి గోవులు యుద్ధ భూమిని
వచ్చి నిలిచి యెదిరి సైన్యములో కొంతమందిని హతం చేసినవి. అంతట రణ
తిక్కన కార్యం నిర్వహించ లేక తిరిగీ స్థళంలోకి లేచిపోయెను. ఇంటివద్ద
భోజన సమయమందు తిక్కన్న భార్య తాను స్నానం చేసే రహస్య స్థళమందు
రణతిక్క-న్నకు స్నానానికి సిళ్చువుంచి స్నానం చేయమని చెప్పినంతట అత
డక్కడికి పోయి చూచి అక్కడ నాకు నీళ్లువుంచిన కారణం ఏమి అని అడిగెను.
అంతట తిక్కన భార్య (పత్యు త్తరం ఇచ్చిన [కమము. ఏ స్థళం అయితే నేమి,
రూప భేదం వల్ల విశేషం లేదు గనుక ఇక్కడనే స్నానం చేయవచ్చును అని
చెప్పినంతట తాను కార్యములో నుంచి తిరిగి వచ్చినందున భార్య యీ మాట
చెప్పినది అని తెలుసుకొనెను. స్నానానంతరం భోజన సమయమందు తిక్కనకు
తల్లి విరిగిన పాలు వడ్డించి నందున ఆతనుచూచి విరిగిన పాలు వడ్డించిన కార
ణం ఏమని అడుగగా “ఈ దినమందు మన గోవులున్ను మేతకు నీవు పోయిన
పొలానికే పోయివచ్చినవి” 'అని చెప్పింది గనుక తాను కార్యములో నుంచి తిరిగి
వచ్చి నందున ఇందుకు దృష్టాంత ముగా తల్లి ఆ మాట చెప్పినదని [గహించిన
వాడె భోజనానంతరమందు తిరుగా కొంత సైన్యమును కూర్చుకొని యుద్ధానికి
పొయ్యేటప్పుడు తన తల్లిని భార్యను పిలిచి

స... “పూర్వమున ఒక భ(టాజు'నామీద కృతిగా వక "పద్యం ' చెప్పచలెనని
"ఉద్దేశించి నాల్లు చరణములు చెప్పినాడు, అవి యేవంపే ౨. సు

జీ

శాసనములు._ కై ఫీయతులు 751

ధైర్యంబు సీ మేన దగిలియుండుట( జేసి
చలియించి మందరాచలము దిరిగె

గాంభీర్య మెల్ల సీకడనె యుండుట. జేసి
కాకుత్‌ సుచ్చే వారిగటు వడియె
థి ధట
అలలక్షి నీయందు నలరియుండుట( జేసి
హరిపోయి బలిదాన మదడుగుకొనియె
ఆకార మెల్ల సీయందు నుండుట. జేసీ
మరుడు ధూర్జటి కంటిమంటం (గాంగె

ఈ (_పకారంగా భటాజు నాల్గు చరణములు చెప్పినందున ఆతనికి
ఎనిమిదివేల వర హాలిచ్చినాను; ఈ పద్యానకు ఇంకా నాలుగు ఎత్తుగీతలు చెప్ప
వలసింది; అవి చెప్పలేదు. తరువాత నాలుగు ఎత్తుగితలు (ఎత్తుగీతి చరణ
ములు) చెప్పి తీసుక వచ్చినపుడు ఆ భటాజుకు మరిన్ని నాలుగువేల వరహాలు
ఇప్పించమని చెప్పినంతట ఆ (పకారం అంగీకరించిరి.........,..*అంతట
తిక్క_న యుద్ధానకు తరి వళ్ళి కాటమరాజు వారి సెన్యమున కభిముఖుడె కార్య
పెట్టి అఘోరమైన యుద్ధంచేసి అనేక మందిని హతంచేసి (వీరస్వర్గం
పొందెను). రణతిక్కన్నకు కృతిగా చెప్పిన పద్యం సంపూర్ణమయ్యేటందుకు
భట్రాజు చెప్పిన నాల్లు ఎత్తుగీతలు ఇవి ;

తిక్కదండనాథ | దేవేందపురము సీ
వరుగుటెతి( గి నగము తిరుగుటుడిగె
ఆన్టీక ట్టు వాసి అచ్యుతక్క-టి డీతె

మరు(డు మజల ( బుట్టె మగలరాజ !

ఈ (ప్రకారము భ|టాజు పద్యము పూర్ణ ముగా నాల్గు ఎత్తుగీతలు రణ
తిక్కని తల్లివద్దికి పోయి చెప్పగా ఆమె బహు సంతోషవంతురాలె నా గర్భ
వాసమందు పుట్టిన పుతుడు సుపు తుండని రణతిక్య-న పూర్వుమందున చెప్పిన
_పకారంగానే నాల్గువేల వరహాలు భటాజుకు ఇచ్చి మరిన్ని తగిన బహుమతు
లున్ను చేసెను. అంతట రణతిక-న యొక్క. భార్య తనపతి ఆయిన రణతి

కర్లీ కాటమరాజు కథలు

క్కనతో సహగమనం చేసే నిమిత్తమై సచేల స్నానంచేసి అనేక దానములున్ను
[బాహ్మలకు ఇచ్చి రణభూమిని _పదక్షిణ నమస్కారములు చేసి తన పతి
. యొక్క కశేబరము గురుతు కనబడక ఉన్నందున స్వామిని ప్రార్థించి నేను
పతి[వతనై తే పతియొక్క_ శిరస్సు కనబడునని రణతికగాన్నః; అని నంతట
ఆరణ శిక్క-ని శిరస్సు యుద్దభూమిని పడివున్న కశేబరముల మధ్యనుంచి
పైకి ఎగిసి పడినది గనుక ఆ శిరస్సు గుర్తుపెట్టి తీసుకవచ్చిన దానితో కూడా
అనుగమనం చేసినది.”

అనుబంధము $l (iii)
పట్టపు రావి కైఫీయతు - ఖడ్గతిక్యన వృత్తాంతము

“సొ తపినాటిసీకు మల్చదేవుడు సోమదేవుడు అనేరాజులు యేలుకుంటూ
వుండగాను కాంబీపుర వరాధీశ్వరుడైన భుజబలవీర నల్హసిద్ధ్దదేవ చోళమహా
రాజులు నెల్లూరి పట్టణమునందు సింహాసనస్తుడె రాజ్యం యేలుచూ వున్నప్పుడు
వారివద్ద రణతిక్కన ఆనే ఆయన జాతిలో [బాహ్మడు సరదారుడై వుండేవాడు.
అప్పుడు పట్టపు రావి (గామానకు ఉ తరభాగమందు పినాకినీ నదికి వుతరము
వ్రపునను రెండు పరుగుల దూరమునను పర్వతం వఖటి కలదు. ఆ పర్వతము
యెందు సామీప్య సళమెన ఆరణ్యనుల యందుంను తృణ కాష్టజల సమృద్ధిన్ని
ఆనేక వృక్షభాయా సమృధింని అమి. వుండేది గనుకను ఆ స్తళము యెందు
కోటమరాజు అనే యాదవరాజు తనయొక్క- విసారమయిన గోగణమును
సంంఉజణ చేసుక టూ ఆకొంం చన తెదిరు పెట్టుకొని అక్ర గ్రాడ్‌ నివాసము

సుకుని పుంచవాడు. వాడ పిరతం డి క్రొమారుడు కరి ఆవులరాజు అనే
వాడున్ను వుండెను. వాళ్ళకు వీరుదు కారుణ్య రఘురాములు అని వాడికే
కలదు, వాళ్ల గోగణము సంర క్షణ చేస్తూ వుండేవారు అనేక మంది కొపరులు
వుండేవారు. ఆ గోగణము మిక్కిలిన్ని వృద్ధిపొంది వుండగా యీ సళము యెందు
వాటికి గో గానము చాలక వున్నందున నెల్లూరి నల్లసిద్ధదేవ చోళ మహారాజుల
వారిలో సీమ అర ణ్యఃమిలు వీళ్ళు మొదలై న పచ్చిక పట్టు స్తళములు యావత్తు
తమ గోవులకు (గొసాస్పదముగా యిస్తే అందుకు (పతి సంవత్సరమున్ను పుల్పని
నిర్ణయించి యిస్తున్నామని కాటమరాజు వర్తమానం అంపించుకోగా నెలూరి సిద్ద
దేవ చోళమహారాజుల. చెప్పినమాట, మీ 'మందలలో మాసీమలో మేసినన్ని
దినములలో ఆవృలకు జన్మించిన కోడెదూడలు మాకు యిచే' టట్టు అయితే
మాసీమలో గ్మోగాసముకల స్తళములు యిస్తున్నాము. గాని పుల్ణరిగా పెండి
నిర్ణయించుకొ ని యివ "వలసినది లేదని తీరుగా వ ర్రమానం అంపించగా ఆమాట
లకు కాటమరాజు కరీ ఆవుల రాజు అనేవారు వుభయులు ఆమోగించి ఆ (పకా
రం -నిర్జించుకుని - వొడంబడి కె = యిచ్చి గోగణము అంతా నెల్లూరి సీమకు 4
48) py. క్‌

754 కాటమరాజు కథలు

తోలించి సంరక్షణ చేసుకుంటూ మందలో పుట్టిన కోడె దూడలన్ని నెలూరి
- య
రాజుకు యిచ్చి ఆవులు మాత్రము తమ స్వాధీనములో వుంచుకొని వుండిరి.

ఈ పకారం కొన్నిదినములు జరిగిన తరువాతను నెల్టూరి సీమలోను మవాత్తు
ఆయిన కామం వచ్చి వర్షం లేక పచ్చిక పట్టు యెండిపోయి అర ణ్యముల
యందున్ను కసవు లేక కాటమరాజు వారి గోసంరక్షణ అయ్యేది బహు పయాల
సము కాగా నెల్లూరి సీమలో కపిల భావుల ఆసరాను యేరుల ఆసరాను యెక్క
డెక్కడ ఆకరం చేసిన పెరువుండగా కాటమరాజు వారు గోగణమును ఆపెరు
లకు తోలకపోయి పొలాలు మేపినారు. అందువల్ల నెల్లూరి నల్పిసిద్ధదేవ
చోళమహా రాజుల వారికిన్ని కాటమరాజు వారికిన్ని విరోధం పుట్టి కాటమరాజు
వారు తమ గోగణమును అదివరకు మందలోవున్న కో డెదూడలు సహా మళ్ళించు
కొని నెల్లూరి సీమ విడచి పట్టపురావికిన్ని పినాకినీ నదికిన్ని వుత్తర భాగమం
దుల పెన (వాసిన పర్వత పదేశముకు లేచి వసూవుండగా ఆమందలలో విస్త
రించి కోడెదూడలు వుండినవి గనుకను వాటిని మళ్ళించుకు పోగలందులకు
నెల్లూరి సిద్ధదేవ చోళమహారాజువారి తట్టునుంచి కొంత పౌంజువచ్చి అడ్డ గించు
కుంటే నిలువక గహిచేసి కాటమరాజు కరి ఆవులరాజు వుభయులు గోగణముతో
కూడా వచ్చి స్వస్థళ మందు పవేశించినారు, తరువాత నెల్లూరి సిద్దదేవ
చోళరాజుల వారి తరఫునుంచి వాఎవద్దవుండే రణతిక్కన అనే ఆయనను కొంత
సెన్యమునుకూర్చి కాటంరాజు వారి మీద యుద్ధమునకు అంపించగా వచ్చి పట్టపు
రావి అనే |గామానికి యీశాన్య భాగమున పరుగు దూరమున పినాకినీ నదికి
వుత్తర భాగమందు సోమశిల అనే పట్నము నెల్లూరి సీమలోనికి అడకమై వుండేది,

అక్కడ రణతిక్కనకున్ను కాటమరాజు కరి ఆవుల రాజులనే యాదవ రాజులు
వుభయులుకున్ను చాలా యుద్ధము అయినది. (ఇక్కడ నుంచి రణతిక్కన
అపజయము పొందిన వృతాంతము). ఖడ్గతిక ,_న తిరుగా సెన్యమును గూర్చు
కుని బయలు వెళ్ళి యుద్ధ సన్నద్దుడె రాగాను కాటమరాజు, కది ఆవులరాజు
వుభయులు యీ వర్తమానం విని వారున్ను యుద్ధ సన్నద్ధుళె వచ్చిరి. వుభ
యులకున్ను సోమశిల పట్నము వద్ద పినాకినీ నదీ తీరమున యుద్ధ (పన క్రి
కాంగా కాటమరాజు, వారి సైన్యమునున్ను మరిన్ని. వారికి సహాయంగా :. వచి చ్చిన
చల్తా. వారిని: కూడా విరగ బొడిచి సోమశిల పట్నము గడచి : పట్టపుర్గావి ఆనే
_గామముకు హమీష్యం వు తర భాగమందు పినాకినీ నదీతీర - పర్యంత మున్ను

పట్టపు రావి._ై ఫీయతు రిక్‌

తిక్కన అనే ఆయన వెనుదగిలి పొడుస్తూ రాగాను అంతట తిక్కనకుదెవ
బలం చాలక పోయినది గనుక ఆతన్ని కాటమరాజువారు తలకోసినారు,.....

“తిక్కన కాటమరాజు గార్లకు యుద్ధమై తిక్కన పరలోక గతుడైన
స్తళము యిప్పుడు పట్టపురాయి (గ్రామానకు తూర్పుభాగమందున పినాకినీ నదీ
తీరమందున పూర్వమందు పరశురామ దేవరకు నందన చకవ ర్తి ప్రతిష్ట చేసిన
స్తళము- అది యిప్పుడు స్థళజ్ఞులు ఆ జాగాపేరు తిక్కన పాడు అని చెప్ప
కుంటూ వున్నారు. ఆ స్థళమందు వఖరాయి మీద గృురమును అందుపైన వఖ
సవార్ను చెక్కివున్నది. అది తికగాన మంతి (పతిమె అని స్థళజ్ఞులు వాడుకుంటూ
వున్నారు”

అనుబంధము *! (iv)
ఖడ్లతిక్యంనను గూర్చిన బాటు పద్యములు

(క, శే. చిలుకూరి వీరభ్నదరావుకారి “తిక్కన సోమయాజి”
_గంథమునుండి)

యుద్ధమున పరాజితుడై తిక్కన పారివచ్చుటను గాంచి వీరపత్నియైన
జానమ్మ శ్తీలకుంచినట్టుగా రహస్య స్థలమున నీళ్ళ బిందెనుంచి, దాసికి నులక
మంచమును చాటుపెట్టి డానిమీద పసుపు ముద్దనుంచినది. త నభార్య చెర్గుమును
చూచి తిక్కన ఖేదపడుచుండగా జానమ్మ భ ర్రనుగాంచి యెక ,-సములాడినది:

క, “పగటకు వెన్నిచ్చినచో
నగరే నిను మగతనంపు నాయరు లెందున్‌
ముగు రాడువార మైతిమి
వగపేటికి జలకమాడ వచ్చిన చోటన్‌, ”

ఏరమాతయెన పోలమ్మ తిక్కనకు ఆన్నమున విరిగిన పాలుపోని
పరివాసముగా నిట్టనినడి:.

క, “అసదృ్భశముగ నరివీరుల
బస మీజగ గెలుపలేక పంద క్రియన్‌ నీ
వసి సివెచి విఖీగి వచ్చిన

£

సులున్విజిగినవి తిక్క! పొలున్విజీగన॥

తిక్కన మరణవార్తను వినిన బంధుమితాదుల. పురజనులు ఆతనిని
_పరివాసించ ఆపచారము చేసినందులకు పశ్చాఆవ్వు - పరిపరి - విధముల

న 4 శే Wen FR

' విలపంచిరిః.

జే

క.

గూరి +! టు పదగను. ర్‌
ఖడ్ల తిక్కునను ర్చిన చా సములు 757

ఊఉ. “వెన్నెల లేని రాతియ, రవి[పభలేని దినంబు, సీరుకే
కున్న సరోవరంబు, కడునొప్పగు డీపములేని యిల్లునె,
విన్నదనంబు నొందె మన వికమ పింహపురంబు( జూడ(గా(
బున్నమ చం|దు(బోలు మన (పోలమ తిక్కనలేమి నక)-టా!”

అనుబంధము Vi! (v)
సిద్ధవటము కై ఫీయతు = ఆవులపరుపు

“కాటమరాజు వారి సెన్యంలో హతశేషులై స యాదవులు యుద్ధరంగ
మందు తమతో కూడా నిలిచి శృతువులను హతం చేసిన వారియొక్క రూపములు
శిలల పెన చెక్కించి [ రి* ] వీరులు అనే (పతిమలు తాలూకు మజుకూరు
“సగిలిపాయకట్టు' మౌంజే కుంఖగిరి ఆనే [గామములోను వున్నవి, ఇదిగాక
యుద్ధరంగమున (పాణములు వదలి సద్గతిని పొందిన గోగణనుల యొక్క
శిరస్సులు శృంగములతో కూడా తీసుకవచ్చి వాటికి పసుపురాచి నిత్యసాం। బాణి
ధూపములు యిచ్చి యిండ్లలో వుంచుకొని, -యిదిగాక గోవుల ఆకృతిగా శిలల
పెని చెక్కించి అవిన్ని వఖ స్తళమందు వుంచి పూజలు చేస్తున్నారు. ఆ శిలలు
వుంచిన స్తళానకు జనులు ఆవులమాలె అని చెప్పుకుంటున్నారు. ఆ ఆవులమాలె
వద్ద పైని చెప్పిన యాదవులు (పతిసంవత్సర మున్ను తాళ మేళ ములు
+ పంబజోళ్ళు వీర తాళ్లు ఇమిడి కెట వురవన మద్దెళలు-యీ వాద్యములతో సంభ
మం (సంబరం) చేస్తున్నారు. ఈ సం భమానకు వారి సంబంధీకులె న వారున్ను
వారు కట్టించిన ఆవులమాలె మందు అభిమానం గలవారున్ను యెంత యెంత
దూరంలో వున్నాగాని వారిని కాటమరాజు గారి పాంగెస్తులని వాడుతున్నారు.
ఆలాగంటి పాంగ్యసులు ఆయిన వారికి పసుపు గుడ్డను అక్షతలు కట్టి సంభ
మం చేసే దినం నిర్ణయం చెప్పి పంపించీ వార్ని పిల్యనంపించి అందరు గుంపు
గూడి ఆవులమాల వద్ద సం భమం చేసేటప్పుడు పాంగ్యసులు ఆయిన వారిలో
వారి వారికి తానకములు అనే నిర్ణయం కలదు. తానకమనగా యేమందే వెళ్ల
యెద్దు తానకం, బొల్లెద్దు తానకం, బోడి యెద్దు తానకం, కరెద్దు తానకం,
పెయెద్దు తానకం---యూ [పకారం అనేక తానకములు ఆనే నిర్భయం కలదు:
తానక సౌజ్జ యేమంటే వెల్లెద్దు తానకం వాడు ఆవులమాలె వద్దికి వచ్చి నిలిచి
వున్నప్పుడు పంబకారు ఆంటే పంబజోడు వాయించే వాడు వెల్టిద్దు పరా|క మం
దలచి ఆ ఆవుమేయుట నీరు [తా పట గంతు ఎ వేయుట ఆఅక్కడక్కం_డ దిరుగుట
తుదను యుద్ధరంగములో చ్లేశిక పరాక్రమము సహాగా పొగడిలే ఆతానకం అను

సిద్దవటము “౫ ఫీయతు--ఆవులపరుపు 759

సరించి వుండేవానికి శివం వచ్చేది కలదు. యీ (పకారం కొంత సేపు తానకములు
పాడిన తరువాత కాటమరాజు వారి పరాక్రమమున్ను సుద్దులు అని పాడేది కలదు.
యీ సంభమములోను యిండ్ల వద్దవుండే శ్చంగ సహితములై న గోశిరస్సులు
తెచ్చి మాలెలో వుంచేవి కలదు. అందుకు శనగలు పెసలు నానవేసి శిలపైని
వుండే ఆవుల (ప్రతిమల కున్ను దేవరావులు అనే గోశిర స్పులకున్ను నై వేద్యం
చెల్లించి ఆ పణ్యారం _దికివున్న గోవులకు తినిపించేది కలదు. ఈ సంభ్రమం
(సంబరం) ఫేరు ఆవులపరుపు ఆని వాడుకునేవారు.” -

+
yr

కంసుడు కథ

[ విష్ణు భాగవతము |]
ఇష్టదేవతా |ప్రార్థనము

క. (శ్రీరామ రామ యనుచును
ఏ మానవుడై నగాని యేర్పడ మదిలో
ఆ రామ విభుని దలచిన
కారాకులు డుల్లునట్టు కర్మము డుల్లున్‌

క, హరి దలచిన సిరీ గల్పును
హరినామ స్మరణచేత ఆపద లణుగున్‌
హరియన్న పాయు పాషము
హరినంత్యము నందలచిన హరిపురి గల్లున్‌!

శ్రీరమ్య వత్సలుడు! పదహారువేల గోపథ్రీల గూడి
[శితవత్సలుండు విదితంబుగా బూవిశ విహరించువాడు
వారుజనే తుండు వనజ గా[తుండు సౌరది నేలిపుడు దాసులు

సౌందర్య వరమూ ర్తి శావ్యతకీ ర్తి [టబోచువేలు
కందర్ప జనుకుండు కనకాంబరుండు శ్రీకరంబగువాని శిరిగల వాణీ!
సురవంద్య విపాతుండు సుభ జోకు (శితులకు సుభమిచ్చు వాణి
సమేతుండు నాడు వరంబిచ్చునను దాసుగాను
కరుణాంత రంగుండు కలుష చేకుని కృష్ణుని చెన్నందదలచి
బంగుండు పరికింప శ్రీవిష్ణు బాగావతంబు
లీల జగంబుల నేలినట్టి గనుడు కమమొప్ప ద్వెపదగా కావింతు
పాలమున్నీటిలో | పెవళించు వాడు? వినుడా

శా

1. “(శ్రీరమ్యవతుండ్లు” బీ, ఫనళింఛుభాడ్లు కి. భువి 4, శాని

కంసుడు కథ

శ్రీ నీలకంఠుండు శిద్ధవర్నుండు
ఘనుడు విద్యల గుర్వు
గణపతిందలచి
చవతి దివసము గంగ చవితి!
పుతుండు
సభలెన్న విఘ్నస్వామికి (మొక్కి
తాత యాగముకేగి తాత లమనగ
తాతను తమ్ముని తల దుంచినావు
యగ్గున దక్షుని యగ్గంబులో నిధను
విఘ్నంబు చేసిన వి ఘ్నేశ్వరుండు
గం డచెరుకులు చప్పిడి వుం|డముల్‌
మెసగి

761

తం|డి పెండ్లికి నడిచి తండ్రికి
(మొక్కి
మీసంబుగల యట్టి మూషక మునెక్కి_
శేషని టొజ్జను చేర్చిన దేవ!
చెతుర్ముఖుని సతి శారద దేవికి
సావ్రాంగము మొక్కి. సన్నుతి బేసి
హరి హర |బహ్మోాదుల అఖిల దేవతుల
చరణముల్‌ పూజించి కవి జనులకు
మొక్కి.

కవి వంశాదికము

శిర వరుల దయ కన్య శిరుల
గో తుండు
వారధి కనక బండి వంశ వర్ధనుండు
కొండయ్య నందనుండు కుల
పావనుండు
అలడజముఘజయ్య హరిశావ గోరె
వేయ సిభసులు రెండువేల
జింహ్యలుగల
ఆదిశేషువు హరిని కొనియాడంగ
లేడు
తప్పులు యెనై్నెైన హరిదలచిన
యపుడె
వప్పితం బన్నది వక్క-టె యెరిగి

దురిత ములెనై షన తుదబాయు
ననుచు
గోపాలకృష్ణమ్మ గురుతొక్క చెరిగి
నేరక చెప్పిన నేరంబులన్ని
హరి తనకు హితవన్న ఆవార్త
వినియు
నేర్చి చక్కగ బలుక నేరక నేను
హరి మరుగు జొచ్చి నే ఆనతిచ్చదను
వివ్నవారరు సకల విభవమై
యుండుడి
ధనధాన్యులై ఆచంద
తారార్క_మాగను
(్రీ ఆదివిష్టువు జన్మంబు లెన

ఫ్‌. సవతి

మన నవం ననన ప షూ

762

ఆదిమి [బహ్మకు అలవిగా దిపుడు
కొద్దిగ నాకృతి కొనియాడి |మొకిగి-
భ కులకు అమృతము భాగవతమనగ

కాటమరాజు కథలు

అభిల పాపక్షయము హరియుని
భజన
విషుడే కృష్ణుడు యీ కథ వినుడి;
ణు ణు

రాక్షసులు తనకు భారముగా నున్నారని భూదేవి
బ్రహ్మతో మొర పెట్టుకొనుట

అసుర లందరు రాజుల అవనిలో
బుట్ట
చేసేటి దోషములు ఛేదింప లేక
భూదేవి వోర్యలేక పుడు బుద్ధి
చింతించి
బాధలచే అలశి భారంబు వలశి
రక్కసుల మోయను వెక్కసం
బనుచు
వెక్యానుల మోయను కక్క_సమె
తనకు
తన ఆపద కొరకు తరుణి రూపమున
కసుగొన యా|బంహ్మ
కడకునేతెంచి
బంవహ్మతో భూలక్షి్మ భాషించ
- దొణగె:
“చెతుర్ముఖముల (బంహ్మ!
కారదాపతివి।
భూతలంబున నాభిని పుట్టినస్యామి!
హంసవాహన సకల ఆదర్వు నీవు
నిముషంబు తనమొర నిలచి
| పాలిరచు
పుట్టింప రక్షింప భువన భువనములు

కట కటా! అన్నిటికి కర్తవు నీవు.
తనదెస తనబర్వు తన ఆపదెల్ల
విని ర క్షింపకున్న వేగుదు క డకు
కృంగింతు ధరయల్ల కూలు లోకంబు
ముందర దెలశి నామొర ఆలకించు
శారద పతియెన |బంహ్మ కరుణించి
“ధరణి! లోకాలకును తల్లివి నీవు
నీకేమి బరువాయ నిజమాడవమ్మః!
పర్భ్యతంబులు గిరులు పక్షులు
వృక్షములు
బర వై వున్నార బంహ్మరు! దాదులు
సప సాగరములు సకల మునిరుషులు
యంత బరువమిరి నీకు యెరిగింప
వమ్మ!
యవ్వర యోగమో యొరిగింపు”
మనిన
“ బంహ్మ! విను, వీరు తనకు
బరువు గారయ్య
యిమ్మహి వీరంత యిష్టమే తనకు
బరువుగా దు వీరి మొయ్య భారమే
తనకు

కంసుడు కథ

బరువెల్ల చెప్పేను |బంహ్మ! యిటు
వినుమ
పుణ్యాత్ములచాల పుట్టించక నిట్టు
క ణగి పుట్టి సివి పాపఖర్ముల చాల
వాణొసుర నరక పౌం|డక వాసుల
అర క్షణము మోయలేను ఛేదింపకున్న
కంసుడు మహాగర్వ కాలయముడు
నాకు
నిముషింబులో వాని నిర్ణింపవలయు
బకుడను రాక్షస [పలంబుడను వాడు
వకనాడు నేమొయ్య వాపలేనయ;

క
1

వ

768

దనబరువు ధేనుకాసుర దంత
వకు 9౦డు
విని శాల్యుడు మురదై త్య
పీఠదానవులు
పుట్టిరి రాక్షసులు భూపారమందు
చేటుకు పాపములు శేయు చున్నారు
భూపార మున యే...
పాపాత్ముల్యమోవ బరువాయ తనకు
అసుర లందరిని హతా హతముశేయు
దెసపాప''మని (బంహ్మ దేవునికి
(మొక్కె

రాక్షసులను వధింపుమని _బహ్మాది దేవతలు విషుమూ రిని

(పార్థించుట
అనిన భూలక్ష్మితో యా [బంహ్మ పొగడి సుతియించిరి పుండరీకాముని:
బలికెః: “పర క బంహ్మమైనట్టి
“వశము గాదు వారిని వధియింప పద్మనాభుండ।
తనకు పరికింప ఆపద బాంధవుడవు నీవు

మసలుచు వారిని మదమణచు విష్ణు
చింత నీకేటికి? క్షితికాంత! యింత
యీ పనిగాజేతు విష్ణుకు
విన్నవింతు'”
కనుగొని యా (బంహ్మ ఘనుడు తా
బలికె
అనీ దేవతలు (బంహ్మ దేవుడు గూడి
వేవేగ నందరు విష్ణుపురి కరిగి
భగవంతు కనుగొని [ప్రణమిల్లి
[మొకిగా

హరి హర ముకుంద: ఆది దేవేశ!
గరుడ వాహన! కరివరద।

కారుణ్యమూర్తి!
లోక కంఠకుల గూల్ప
లోక ముల్ని లుప
సీకు చెల్లునుగాక నిర్ణరుల కొశ మె;
వేదముల కొరకై వెదకి సోముఖుని
వాదణడి చంపిన వనజ నాభుండ।
సురలు అంబుధి తరచి సుడి

క్భంగినాను

784 కాటనురాజు కథలు

ధర కూర్మమె _మోచిన దాతవు నీవు కేమంబుగై కొన్న శరణాగతుండ!
కోపించి హిరణ్యాకు కొట్టి చీగిన జౌతారమున దుష్టుల హతమణచిన
యట్టి స్వామి!
దాపెన వరవావతారుడవు నీవు నీవుండగాను మరి నిలచి ఠాక్షసులలు
కరుణించు ప్లంహ్లోదు గాచిన తండి; బలియులై భూమేలి బాధ పెట్టగను

వడుగ వై బలిని వసుధదాన మడిగి యిల యిసికి వేసారితిమి యిందరి

అడుగున పాతాళము కణచిన దేవ! చాత
విఠశిందు కారా వీఠ్యార్డుని బట్టి స్వామి! యూ రాక్షసుల
పరశురాముడ వె బావులు దృంచితివి సమయించు” మనిన

ధామావనతాధ మున రావణు గూల్చి

విష్ణువు యాదవకులమున కృష్ణావతార మె త్త
నిశ్చయించుట

తెలసి వివ [బంహ్మదేవుని బిలచి: కృష్ణావతారమై కీర్తి జన్మింతు
'“వాతాయము(గ యాదవకులమృందు సురలు గోపాల్కులు సురకాంతలు

శూర సేను మహారాజుకు గోపికా (శ్రీలు
సుందరియెన యర గకుండ బుట్టించు యాదవులు
మారుష యెనియేటి మగువకు నీవు గాను
వసుదేవుడవై పుట్టు వారి గర్భమున వేదములు ధేశ్యలుగా వెలయ
దేవకుడను రాజుకు దేవకి యను పేర బుట్టించు
కోరి శారదాంబను =. =... *** ఎం 3౪ 43+ వెలయ బుట్టించు
తన గర్భమునందు నాభిపుట్టితివి శివుడు నీవు నే పడిమారి సిద్ధంబు
సి గర్భమునందు నేడు జన్మింతు గాను

నాడు నీకు తం|డినై నదులు నిధులు కొట్టి యా రావస కోట్ల నణగింతును
సాక్షిగా పరమ రహస్యమిది''యని (బంహ్మ

నేడు నాకు తం|డివె నేజెప్పినటుల కెరిగింప

pre wee ee (44 4 గర్భమున సరగున భూదేవి సఘుథాన నిలగి

కోలం నుడు కథ
జం == అందరు జసిరి
కయుల సంభవుడన్ని [కమములచాత
అమరులు యాదవులై పుట్టిరపుడు
ఘన వేదములు గోగణములై పుభై
ఆచో వేగమున బంవహ్మ అతడు

పడిమారి

766

వసుదేవుడై పుథై వసుమతి మీద
రశికుడయైనట్టి రాజు గర్భమున

శారద దేవకై జన్మించ నపుడు

కంసుడు దేవకిని వనుదేవునకిచ్చి వివాహము చేయుట

గారవమున బెంచ కంసుడు చెల్లెలిని

తెలివైన చక్కని దేవకీ దేవిని
చలణగియా వసుదేవునికిచ్చి

చేశిరి బండ్రి
వము దేవునకు పదియేడుగురు

వనితలు ముందు
యనగ దేవకితోను యేడ్గురు సతులు
మరిదికి చెల్లెలికి మణిభూషణాలు
ఆరుదైన సొమ్ములు ఆభరణములు
ఆర్థములు గోవులు ఆరణంబు లిచ్చి
చీని చీనాంబరములు చీరె రవికెలును
వనితలు ఆనియేక వస్తువులు నిచ్చి
వంచమవాయిద్యములు పరిపరిగతుల

మించి [మోవగాను మేదిసీశరురడు
పరివార మిరువంక కలసి కొల్యంగ
ధరణీ కంసుండు

తగువేటగాతోను
సుదేవు దేవకి వె శభవంబులప
శిడి రథమెక్కించి పఖ్యాతిగాను
రథము కంసుడు తోల రాజితంబుగను
మధురాపురిలోన మరదిని చెల్లెలిని
పదివేల విధముల పట్న మేగించ
ముదమున దేవతలు ముచ్చట పడగ
భోరు కలుగంగ సకల

భోగములతోను

సకల సన్నాహముతో సఖియ నేగించ

వీ
డు
ఆల
ళు

దేవకి అష్టమ గర్భమున జన్మి ంచువాడు కంనుని
వధించునని ఆకాశవాణి పలుకుట

ఆప్పుడు విష్టుమాయల నాకాశవోబీ

చామ చేశిన -పని - శంఖలేడనుచు

పలికెను దివినుండి (బింహ్మాండ
"మదుర

జ్‌

766

“వోరోరి కంసుడ! వోరి

రకా సుడ!
వోరి దూరము చూడు వుండనేరవు

నీవు

కంసుడ! ముందు కానకున్నావు
వసుధీశః ఆకాశవాజిని నేను
చెల్లెలిని పెండ్రి చేశితివిపుడు
చెల్లెలి గర్భాన జన్మించు నొకడు
యెనిమిదోవాడ నిన్ను యేపడగించు
చెల్లుదువు ముందరి చేచెరిగియుండు
ఘనుడు మేనమామ గండాన బుట్టి
నిన్ను సంహ్వరించు నిజము నామాట

కాటమరాజు కథలు

సభియకు యనమం డుగురు మొగ

సంతాన ఫలము
పరగ యేడ్డురు నీకు పగవారుగారు
ఆర్లురు నీ చాత హతము గాగలరు
పరిణాన యిద్దరు (బతకనున్నారు
కాంతకు యెనిమిదో గర్భంబునందు
అ తమామను చంపే అధికుండు

నిన్ను సంహ్యరించు నిజము
నామాట

అనియిట్టు ఆకాశ వాణి బలికి
అదృశ్యమాయ

కంసుడు తన చెల్లెలిని నరుకబోవుట

అన విని కంసుండు ఆదరిపడి
బెదరి

గుండె చదరి కడుపు గుభులణచి
లేచి

పొడవు తేరున నుండి పుడమిపై
దుమికెః

పరివార వీరులారః |పధానులార!
పీరు వారనకుండ వింటిరే మీరు

వాలాయముగ ఆకాశవాణి యిట్టనగ
చాలదు చైర్యంబు బాడి జెప్పంగ
చెలెలిని పిండి కాయంగ నేల
కవ ర ఎ, ఎం
చెల్లెలికి - కొమాళ్ళు జన్మించ నేల?
య
గండాన .బుట్టనేలి? తనను ”
చ ఖండించనేల?

వుండనేల దేవకి [ప్రాణము
వుంచ నే వెరతు

చచ్చేంత కలగంటి సర్వధా యిపుడు

హెచ్చరికె ముందర మేలుకోవఠెను”
రుడిశి ఖడ్గము దూకి యుళిపించి
కదళి

వడి? చెల్లెలి గొప్పు వురవడి బట్టి

సిరసు తెగవేతునని చేముష్టి పూనె

చేరి నరుకగ “అన్నా యని

రెండు చేతులు బట్టి
దేవకి క స్పిపడి దెసపడి _మొక్కె
“రావే అన్నా! -మొగరాజు - నీవు

“డాయ చెల్లెలిని" గాని పగదానిగాను

న్యాయమా _చెల్లెలిని నరకంగ సీక్షు

కోంనుడు కథ 46"

ఆడబడుచు మీద ఆయుధము చాప అ తవారిండ్లకు ఆంపంగ వారు
తోడబుట్టిన తోడు దోషమోయన్న! తెలియదా చప్పంగ నీ వెకుగవ

సాటి రాజనుగాను సహిదోడ నీకు అన్న:
మాట చెప్పెద అన్న: నామనవి యంత దయళ్రదు అన్నః యేమీ
వినుమ శేయుదును
చెలెండ పెండిండు చేశేటి అన్నలు ఆకాశవాణి మాటలు అవి
0d 0 వక ఇద
చాల సొమ్ములు యిచ్చి సంతోష నిజము గావు
పరచి నీకు (మొక్కద అన్నః నిజము
అర్థములు గోవులు ఆర ణంబులిచ్చి నామాట
చి తగించి పట్టుచీరె రవికెలును మాను చంపక అన్న! మముజూడు
కన్నుల చలగ జూచి కటా?లు అన్నః
దడా వ్‌
యిచ్చి చేపట్టు అన్నా[్యయని రెండు
వేడుక పడి అన్నలు వేగ చెల్లెండ్ర చేతులె తి (మొక్కె

తనకు పుట్టిస పిల్ల లనిత్తునని వసుదేవుడు కంనునికి

రాం

వాగ్దానము చేయుట

దేవకి ఆపద వసుదేవుడు జూచి భకి లేదా నొష్టి భాషికము చూడు
తా వచ్చి కంసునితో దయ బుట్ట కట్టిన భాషిక ము కంఖణము తోను
బలికె కొట్టి చంపుదురె పెండ్లి కూతురునిట్లు

పెండ్రికూతురి జూచి | పేమతో ఆందరు వినగ బలికె ఆకాశవాణి
విభుడు ఆందుకు భయపడకు అనుమాన
“'మండలాపతిః బావ! వా మనవి ముంచకు

వినుమ వుర్విశ! క్నేమాన వుండవలె నీవు
యిచ్చి పెండ్రిచే? యింతలోపలను పరిణాన [బతకవలి బావరో మేము
వచ్చింపగా నరుక వద్దె వోబావః వసుధీశ! మేము పగవారము గాము
తలకాస రాలదు తల్చిదర్యడి బాయదు వేసారి తముచశిప'విహితరబుగోదు . | ౩
పోలులో యిటువంటి టోర్ప్చెరపులేల? తమకుగల పుతులు (తప్పక యిత్తు) న్‌
చేతి కంఖణము బావ! చాతయున్నాది ఆం

“pga:

re

(బతుక వలదు బావ) పగ వారు

ఆయితే

చక్కగా నరుకు బాలల
చంపవద్దనము
పుట్టిన బాలల పూని సీకిత్తు
వద్దనము చంపుకో వకరిని
చికగాకుండ

సిక్సు పగవారు అయితే వారు తనశకేల?

తనకుగణ కుమాళ్ళ తప్పక నితు
మనవి విని మని (మొక్కను
మరది వసుదేవు.

మరది చెప్పిన మాట తన మనసుకు
వచ్చి
మరిదిని చెల్టిలిని మధురలో నుంచ
కొడవండ్ర అంతేశి కోరదానవుల
చుట్టు కావలి బెటై శూరుల నపుడు
రడిశి కావలి బెట్టి జత నమని చెప్పె
గుట గుటమని యేటి గుడ్డ
చెత్యులను
పెద్ది కావలి వుంచ భువి పాతకుండు

దేవకి గర్భపతియగుట

'కేళికా గృతాములో కలశిరిద్దరును
మరియును సంసార మార్గంబు
జరుప
కాంతకు తొలిచూలు గర్భంబు
నిలిచె
పలు బలచ బారెను పజితి (దేహంబు
తెల్లనై మొక కళల్‌ దీప్తి చేనొందె
వాకరలు మెండాయ వాంఛలు గోరె
వానీట చేనోట వరుదలై పారె
యేవేళ పులుచుకై యింతితాగోరు

మందమాయను నతుఘు మనుసు
మంటి పె దొరె

వదనంబు వడితెను వాచవులు గోరె
వేడి తాగిన కడపు-వింతలై

యుండు '

పెయ్యద పెకొంగు వైట నిల్వదును
రొమ్మున సకుదు బుట్టు రోజు

నా సఖియకు
సద్ధికూడు గోరు పులిచర్జి గోరు
బాలకు అంతట [పజల గర్భంబు
వెక్కసంబె కడుపు విక సించునాఖి
కాళ్లు చేతులు నొచ్చు గడియ

నడీచినను

అంతకంతకు నిద ఆతిశయమై వచ్చె
మీగాళ్టు పైవాసె మిసమిస మనెను
ముదము దీఫింపగా మూడవ నెలను
సుదతికి నొక కొంత చూలు

యేర్చడెను
నడుము 'గొప్పదై - పెద్ద నడుపులు'
. . నడిచ

కంనుడు కథ 789

వపడతికి చెక్కిచ్ల పలు బలుచ .వారె నెలకొని తొమ్మిది నెలలు నిండినను
నాతి తా వైఖరి నారొవ నెలను పొలతి దేవకి దండి నొప్పుల ఐడల
నాతికి చనుమొనలు నల్టన్నై యుండె ధృతకీ ర్రిమంతుడు తొలుత
లురువంద దేవకికి యెనిమిదో నెలను
ఆరయ లోపలి శిశువు అటునిటు

బొర్తె

రా

పుట్టిన బిడ్డను వసుదెవుడు కంసుని కప్పగించుట

బన్మిళిచె

వానిపై గడిగి పట్టు వస్త్రమున భామను చంపంగ ఆడ్డుపడి మనవి
బొదిగి చెప్పితిని
ఆ నోవేగమున వసుదేవు పీతి లేక తాముగన్న బిడ్డలందరిని
ఆడి తప్పకను యిత్తునని పల్కితిని యిదుగోను
ముందుగా గలిగిన మోహంపుసుతుని శిశ్సున్న
అుంచిగములో నెత్తుక బావకడ కేగి చంపుకో నుంచుకో తొలుత
వసుదేవుడు కంసుని వద్దికి తెచ్చి తానన్నమాట
కని గందును చూపి “కంసుడ! సత్యంబు దప్పక వప్పగించితి” నని

వినుము కొంపోయి కంసుని కొల్వులో నుంచె
నమ్మిక నీ చెల్లెలిని నరికేటి వేళ

కంసుడు మం|తులతో నాలోచించుట

కన్నులు దెరవని నెత్తురు కందును వీర పరివారమాః వి ప్రపుంగవు

జూచి లార।

తనకు తా వెరగంది దయవచ్చి పలికె సరి సమానము తనకు సాటెనవార !

“మంతి 'వర్గమా! బుద్ధిమంతులు [పజలార! దుర్గాధిపతులార! వినుడి

మీరు నిజముగ వసుదేవ నిలిపె సత్యంబు

సంతత పుణ్యులు చనువరులు ముందుమేర పలికిన నెత్తురు ముద్దను
దొరలు . తెచ్చి

me

»

ముందరనుంచె ప్పుత మోహము లేక ఆకాశవాణి పల్కు-లు ఆవి కల్ల

కన్న కొమారునిదెచ్చి ఖండింపు లనరాదు
మనుచు వెక్కసుడైపుట్టు యెనిమిదోవాడు

చిన్నివాలుని తన చేతికి నిచ్చె సీగండమున బుట్టు నిజము.

యితనిదే సత్యంబు యితనిదే కీర్తి మా మాట

యితడె సాహసఘనుడు యిందరు వెరచి పలుకముగాని వీనికి పనిలేదు
వినుడి పగవాని చంపవలె నీపగ దీరవలయు
వదియింతునా వద్దా వాపోవు వీని పగలేని బాలల పాపంబు చంపి

మదిలోన నొక కొంత మమత అనుచు వుపకారపు మాటలు
బుట్టినది” ' ఆడి రొకకొంత'
అనిన ఆసానము వారందరు లేచి
“సను కంసభూపాల।
విన్నవించదము

మొదటి ఏడ్లురి నుతులను చంపనని కంసుడు వసుదేవునకు
వాగ్గానము చేయుట

కంసుడు వినితాను కరుణించి పిఅచి కడాసారివానిదే ఖండించివేతు

రమ్మని వసుదేవరాజు కిట్టనియె: గండడట వాడును గండమట తనకు
““ఆపదవేళ నీవు ఆడినమాటలు కొడుకును గని తెమ్మ కొట్టి వేళదను
తప్పవెతివి వసుదేవ! -- శిశువును తిరగనిచ్చి
మహా తగువరివి నీవు నీచి తమందుంచి
వీని దొరబెంచుకో వినుమ వసుదేవ! పోషించి పెంచుకో పొమ్మని అంపె
కన్న యేడ్డురిని బెంచుకో కొడుకు నెత్తుకొని వచ్చి కోమలిని
కపటంబు వుంచ గలశ

యేడ్డురిని పెంచుకో యెనిమిదోవాని

దేవకికి ఆర్లురు కొడుకులు పుట్టి పెరుగుట

కడి గలది పులినోటి ఖండ వూడినట్టు భారంబు గడిచనని బహు విధంబులను

కంనుడు కథ

కోర్కాతో తొలుచూరు కొడుకును
బెంచగాను
యాపేట వొకరొకరు యనయంగ

గలిగిరి
పుట్టిరి ఆర్లురు ఫొలతి దేవకికి

ఆర్గరు కుమాళ్ళకు అధికుల పేర్లు
'పేరుపేరు వరుసల పేరు బెట్టుకొనిరి
ధృతకీ రి మంతుడు కొడుకు
తొలుదూరు
మలుచూరి పుతుండు
మాల్యుడనువాడు
బాలార్క శేనుండు భద శేనుండు
చక్కని రుజుయుండు
సము దుడనువాడు
యెక్క్యువగ ఆర్లురు యింతి
కుమాళ్ళు
దేవకి గన్నట్టి దివ్యర త్నములు
సరమున బెరిగిరి సకలభోగముల
రత్నఖచిత మెన రావిరేఖలను

mi

పు తడికంబెలు పులిగోళ్ళు మెడల
అందెలు గజ్జెలు హ స్తకడియములు
కుందనపు మెడనూలు

ముద్దుటుంగర ములు
భూషణంబులతోను భోగములచాత

వాశిగ బెదిగిరి మామవద్ద బాయక
మేనమామను గలకి మెలగిరల్డుండ్లు
చనువున కంసుని చదఠక్కియాడ
కంసుని తొడలపై గార వించగను
హంసలవలె అలుండు
రా ళా
ఆటతమి నుండంగ
తనయులు యీడేరిరని
తల్లిదం[డులును
యం
మనస్సున వుబ్బుచు మరచి
రాపదలు
కొమ్మ తను గన్న ఆర్లురి
కొమాళ్ళ జూచి
నమ్మి సంతోషమున నుండె

అందరినీ జూచి

నారదుడు కంసుని కడకు పచ్చుట

అంతట నారదముని
అమరలోకముననుండి

వర్ణించి కాషాయవస్రములుగట్టి

పల్పజడలు మకుటంబు పిడి

జంధ్యంబు

చల్చని యా గోపిచందనము నొదుట

మండలం బెరుగంగ కమండలము
బటి
ట్ర
విడువక హరికీ రన వీణె మీటుచును
ఆడుచు పాడుచు
అమర లోకమునుండి

పుడమికి డిగ్గి మధురాపురికి నెతెంచె

శబ

కనుచూపు మేరను కనిరి నారదుని
యెదురుగ బోయి (మొక్కె
కంసుండు
పాదార్చనము చేశి
అర్థ ్యపాద్యంబు లిచ్చి
సింహాసనముపై 'నిల్సి శావలు చేశ
వాహిని లోకాల వార్తలు నడిగె
మునికంసునికి లోకముచ్చటలు
చెప్పె
అనవి నీ కంసుడు ఆనందమందె
“యిక్కడికి స్వామి! మీరు
వేంచేయుటాకు

కొటము రాజు కథలు

అక్కర యేమొ మాకది

తెల్పు” మనిన
““సరసంబు మెరయ నీ జననంబు
నీదు
మరణంబు దెల్ప సమ్మతి
వచ్చినాడ''
ననిన భయమంది యా భోజవిభుడు
మునినాథు కనుగొని [మొక్కి
యిట్రనియె:
““నలువంద నా జనన (పకారంబు
కలరూపమెల్ల చక్కగ దెల్పు"
మనిన

నారదుడు కంసుని జన్మ|పకారంబు చెప్పుట

అనవుడు యోగీందు డతనితో
బలి కె;

“విను కంసభూపాలి!

విన్న వించదను
సీర జముఖులతో నినుగన్న తల్లి
పారియాతంబనే పర్వతంబునను
వెలయ వేడుకతోను

విహరింపుచున్న
చెలియకు నావేళ చెరుగు మాశినను
యు విదలందరిని వకచోట నునిచి

కువలయ దళనే తి కొలనులో జొచ్చి
చలరేగి స్తానము సేయచున్నంత

బలుపర్మ్నాకమ క ళాపాండిత్యళాలి
రణభీకరుండనే రాక్షసాధిప్పుడు

పొగడి

చి తజుకారికి చిక్కి పోలేక
చి త్తంబులు ప్పాంగి చింతించి చూచె
ఘనుడు గసేనుని కామిని యగుట
తనదు మాయా దిష్టి తగ

నిశ్చయించి
వెస నుగసేనుని వేషంబు దాల్చి
కుసు మకో మలియన్న కొలనటు జేరి
నలరు విలునిశేశి నెలమి భోగింప
పట్టి నుంకించిన పంకజనయన
యిట్టట్టు సల్చి నన్నంట రాదనియె
వెలవెలబోయిన వెలదిని జూచి

కంసుడు కథ

“వెలరు పూవులబంతి !
నెలరుల దంతి!

పరికింపగా సతిపతులకు నెందు
మరుని పాదములాన
మరి యంటులేదు
పంత మేటికి ఆంటుపడిన కానిమ్ము
కంతుబారికి నోర్భకంగిలిమ్మ నిన
పొలుపొందు నొక పువ్వు
ఫౌదరింటిలోన
బలిమి పువ్వుల శయ్యపె నంటబట్టి
కలయ నాతని తమి దరగకయున్న
కనుదోయి బిగమూసి గాఢబంధమున
తన రూపమున (గమ్మె
ధవళాక్షి గూడి
గజిబిజి గావింప కనులెత్తి చూచి
“ కూరాత్మ! దుర్మార్గ !
కుటిల దానవుడః
చేరి నా (వతమెల్ప చెరచితివనిన

778

యని బాల నుతియించి
యతివ నూరార్చి

చనుదెంచె నంతట రాక్షస చక్రవర్తి
కావున రమణికి గర్భంబు నిలచి
నీవు గలిగితివయ్య నిఖినేకవీర!
దాన వేర్యదుండు మీ తల్పియుదక-
నేనాటి సీ మర్మ మెరుగ లెవ్వరును"
ఆనవిని కంసుడు ఆప్పుడిట్టనియె*
“మునినాథః మరణంపు ముచ్చట
దెల్పు
ము [పియవాది ఘనుడు
నారదుడు
కలహమంటే పండి కలుగునను
వాడు
కలహము తలపెబ్టె కదిలిపోవుచును

“వింత వింతలు బాలలు వీరంత
యవరు?
వింతచూడ తనకు వేడుకయ్యోని

కలహ

యా రాక్షసాధిపుడు యతివ నూరార్చి వీరి తలిదం[డి యవ్యరు? యేమి

“కారణమున్నదో కమలాయతాశి !
వకపుతు డుదయించుచున్నాడు నీకు
సకలలోకాల కసాధ్యుడు వాడు
వానిగొలురు రాజవరుyలంద రును
వానికి దిక్సుతులు
వణుకుచుండుదురు”

కావలె నీకు? *
“నారదముని! వినుమ నాబచెల్లెలే నట్టి
కోరి దేవకి కన్న కొమాళ్ళు ఏరు
ఆర్లు నా మేన ఆల్లుండ్లు గార?
మరిది వసుదేవుని మమత పుతు
అనగ

దేవకి సుతులందరిని చంపుమని నారదుడు కంనునికి
చెప్పుట

వినియు

అంతట నారదుండు అప్పుడిట్టనియె: .
“మేమి బుద్ధి రాజ? యరగకున్నా వు

774

సీ చెల్లెలి కడుపున జన్మించిన వారు
పల్హదంబున సీకు పగవారు గారె

దేవకి కొమాళ్ళు తెగటార్తురనుచు

ఆ వివరము చెప్పెను ఆకాశవాణి
పలికి నందుకు వీరు పగ నిజంబాయ
చెలిమి చేశిపెంచి చెట్టు గొనుకొంటివి
మర చితివో వళ్ళు వర చివున్నావొ
వెరివె వున్నావా వివరంబు లేకి”

అనిన నారదమునికి హ సములు

a

మొగిచి
“కన్న యేడ్గురికి తనకు కలహంబు

లేదు
విరసము లేదయ్య వీరికి తనకు
గండ మట యెనిమిదో గర్భంబు
వాడు
హరష మై వున్నారు ఆర్భురు తనకు
యనిమిదోవాడు యొప్పుడు బుట్టునో
కడముట్ట నియ్యను కలిగిన యపుడె
యాదమరువను పుట్టంగ యెనిమిదో
వాని
చిదుషలుగ నరుకుదు చేమరచి
యుండ

పగవాని చంపవలె నాపగ దీరవలయు

తగ వీండ్తకు తనకు పగలేదు
స్వామ్‌ః”

కంసుని మాటలకు నారదుడు
రభ కల నవి

శాటమరాజు కథలు

“భృాంవ్సీశ! యీ పట్ట బుద్ధి లేదాయ
మతి దప్పెనో వె రిమాటలాడేవు
చాతనై తే వంశము యము

శాయ వలెను
అప్పు దీర్చవలెను హరుల పోరి
మార్చవలెను

అప్పు చిచ్చు పగ హతమణద' కుంచె
చెప్పితి యివి మూడు చేటు

ముందరికీ

అన్నలార్లురిని పెంచి అష్టమ గర్భ

మందు

కన్నవారిని చంపంగ కాచేర వీరు?

తల్లి నాపద బెట్టి తమ్ముని చంపంగ
బలము గలవారు నిన్ను (బతక
నిచ్చేర?
కలబంద మట్టలు నాల్గు గుమిగూడి
యున్న
యేనుగ వంగ. దొక్యా విరచును
రాజ!
సకల నేర్పులు దెలసిన మహా
సరసుడవు నీవు
నీకు దెలియని బుద్ధి నిభిలమున
గలదె? '
అని కంసునికి చెప్పి అరిగి
నారదుండు

కంసుడు కథ శార్‌

కంసుడు వసుదేవుని మభ్య పెట్టి కుమారులను తోడి
తమ్మనుట

నారదుని మాటలు కంసునికి మందోను వార్కి మహిదానమితు
వారసాలాయ _ నందులను తోడితెమ్ము నాకు, పియ'
గార దాగిన చాప కై వడి బోలి “మనిన
గర్భములో చై చై బెట్టి "కలిపి నట్లాయ విని మది వశుదేవు విస్మయ మంది
గుభులు పుట్టి అడవిలో పొద్దు, గూకి తన దేవి నగరికి తర్పి వసుదేవు
స్ట య చదరంగ మాడుచు సకియలను గూడి
““అల్లుండ్డ చాతనే హతముగా నేల? వదలక యున్న తమ వనిత

చల్లంటో నారదుడు చెప్పినది కృపజూది
నిజము' “మిక్కిలి మనమీద మీయన్న
అని తలపోయుచు అంతరంగమున కంసుడు
కనిలి వసుదేవుని కడువేగ బిలచి యక్కాడి దయ బుతై యెరుగంగ
“రావోయి నా మరడి! రాజ వపుదేవ! రాదు
యేవేళ యేకాల మెట్తుండ గలదొ బాయని శతువులై న మన
చదువులు నీ సుతులు సాములు చూడ బాలులకును
హృదయంబు సంతోష ఆయిత మైనట్టి ఆరు గామాలు
ముబ్బుచున్నా ది యిచ్చెదనన్న నేనిటు వచ్చినాను
ఆనగ సీసుతుల ఆర్లుర్ని నిపుడు మచ్చక నీసుతుల మగువ నాయంట
వెనువెంట దోబ్యొ-ని వేవేగ రమ్ము పంపిన చేకూడు బోగ బాగ్యములు
ఆర్లురికి ఆరూళ్లు .ఆ మర మిచ్చెదను మనకు
నార్దరిని తోడితెమ్ము యిది మంచి" పంపకున్నను (సేహ ప్నాతంబు
లగ్నము తొలుగు”

ఆటలాడుచున్న కొడుకులను దేవకి పిలిపించుట

పతి జెప్పగా విసి పణితి వుప్పాంగ తన దేవకీదేఏ దాదుల బిలచి
సుతులు మీద (పేమ సౌంపుదీపింప పరువడి సంతోషమున పరగ

వురవులు వుబ్బుచు వుప్ఫాంగి మేను నిట్లనియె;

776

'ఆంగణమణులార ! ఆఆగడివీథి
చంగలింపుచు బాలలు యే
చెంతనున్నారో
ఆన్నల దోట్కొని అతివేగ రార!
ఆమాట విని దాదులు
ఆలవే(గమునను
వేమారు వెతుకుచు వెలద లడుగుచును
మున్నాది దాదులు ముంగిళ్ళవెంట
కాలిచప్పుడు విని కాంతలడుగుచును
చూచుచు పిలచేరు సుదతులందరును
వీధులు ఆంగళ్టు వెతుకుచు రాగ
సాదనలు జేయుచు జగదీశు కంసు
వాకిట నుండంగ వార్ని కనుగొనిరి
“వో కేఠ గోపాళ। వోయన్నలార।!
ప్రీ తల్లి దేవకి మిమ్ము శేలచేని
మా తండి ర'న్ముని
మగువులందరును
పిలీచిన |పియముతో పలపల
నవ్వుచు
వెలదుల వెంటను వేతెంచగాను

కాటమరాజు కధఢథల

తనయులు రాకటకు తభ్రితం.డ్రులు
చూచి
పెనుగొన్న (పియముతో పిలిచిన
సుతుల
తల్లిమాటలు విని తనయు లార్లురును
ఘల్పుఘల్లున మొలగంటలు గదుల
గుప్పించి వెగయచు
కుందెకుందెనుచు
తప్పెనని నవ్వుచు తనిమి వచ్చేటి
కొదము సింహ్మములవంటి
కొడుకుల చూచి
యెదురేగి దేవకి మెచ్చి నవ్వుచును
“స్వామి! వచ్చితి 'రని
సంతోషమునను
కోమలి యుప్పొంగి గొబ్బున నవి
ముద్దుల కొమాళ్ళ జూచి
భుజముల నందుకొని
ముద్దులాడుత వొచ్చి ముదిత
కూర్చుండి

దేవకి కొడుకులను అలంకరించుట

'తరుణులార। బాలలు
దాహముగొన్నారు
వేగ దాహము తేర! వో
పణుతులార!'
అని చెప్పినను విని ఆతివెలు వేగ

తేట వృుతకములు తెప్పించియిచ్చిరి.

“మెప్పెన బంగారు మేడల కేగి
శిరుసులంటను నూనె శీగమె తేర

నురికి దాదులు వేగ నుబ్బుచు బోయి

పాడుచు గిన్నెలు బామలు నూనె
వేట్క-తో తెచ్చిరి వేగ శిరసంటి

జలికంబు భాడించి జపములు దీర్చిఠి

కంసుడు కథ

జలతారు చీరెలు సన్నవలిపములు

గట్టిరి
కర మొప్ప తిలకములు కాంతలు
దీర్చిరి

పట్టు వస్త్రములు పెబార గప్పి
అన్నంబు పాయసం ఆవుల పెరుగు
ఆన్నం బోంచేసి ఆ సములు కడిగి
మొక్రలు గందము మొగిలి
పువ్వులును
తల్లి దేవకీదేవి దరియించె రత్న
పుత? కండెలు పులిగోరు మెడను
ఆ తరు పన్నీరు ఆ సకడియములు

777

డదరయించి రత్నాల తాళిచౌకట్లు
రా

వరచి చక్కదనము వరించసాగె
ణ్‌

“వలురాజుతో వీరు వాసవాసుతులొ
నలకూబరుతో వీరు నా
చిన్నసుళులొ
వుడురాజులో వీరు యీ
వున్న తంబు
పుడమి నా గర్భాన పుట్టినారో బ్రేక్త
ఆని యిట్లు దేవకి ఆశ్చర్యమంది
తన దిష్టి కొడుకులుకు తాకెనో
యనుచు

(దిష్టి బొట్టును బెట్టి దీవించ తల్లి

దేవకి కొడుకులకు బుద్ధులు చెప్పి దీవించి పంపుట

ఆర్లురి కొమాళ్ళ దేవకీదేవి
డాయంగ బిలచి
'వినరోయి కొమాళ్ళార!
వివరంబుగాను
మీ మేనమామ కొలువుకు మీరు *
కదిలిపోతువున్నారు
మెచ్చి మీ మేనమామ
సీమ బూములిచ్చునో
సింహ్మాసన మే యిస్తూవున్నాడో
బొకి,-స బంగారు టో నకావుళ్లు
యిస్తూవున్నాడో
సామిన గురాలు సవురాజములు
పెట్టైలలో సొమ్ములు పెద్దగు రాలు
యిస్తూవున్నాడో

యే రవుతును యే రాణువును
దూరపు బూములు కోర వద్దు
కొమాళ్ళార ! మీరు
లాయాన ఆశ్యాలు కోర వద్దు
కొమాళ్ళార | మీరు
దూరపు బూములు కోరితిరై న
తల్చితండులు మీరు తర్ధి పోలేరు
కడుపు సోకము చింత కడతేరలేను
మల్యల పాన్సుమీద నా మనసు
యెట్లా పొందును

లాయాన అక్వాల కోరితిరై న

గణితిబత ము గడ్డి మన నగుర
లేకయున్నది

778

పరకలు మేసి పడివుండే ఆశ్వాల

కోర'మని పలికెను

అని యిటు కొమాళ్ళకు బుది
య ద
మతిచెప్పెను
తన దృష్టి కొడుకులు. తాకెనో
యనుచు
ద్రిష్టిబొట్టును బెట్టి దీవెంచె తల్లి
కస్టుడు పాపిష్టి కంసుని కొలువుకు
జాతరుకు పొట్టేళ్లు సాగినరీతి

కాటమరాజు కథలు

మాతల్లి దేవకి సుతుల మరివేగ
పంపించే
తనయులు వసుదేవు తర్షిరాగాను
కంసుని కొలువుకు కదిలి
వొచ్చినారు
కంసుని కొలువున (గక్కున
సిలచిరి
ఆర్లుకు బాలలు చాలుగా నిలిచిరి
“సలాము మామా! సలాము అనిరి

కంసుడు తన మెనల్లుండ్లను పువ్వుల తోటకు తోడ్కొని
పోవుట

ఆంతట నారదుడు చెప్పినమాట
తన మనసుకు వొచ్చెను
అకు అళ్ళున నవ్వి “యిప్పుడే
నా అల్పుండ్డు
ఆ(రువంచి సలాము
శాయలేకపోయిరి
చేటు యెరుగక బుద్ది
చెడిపోతూవుం టే"
అని కంసుడు బెదిరి అదిరిపడి లేచి
నారదులు చెప్పినమాటలు
నారసములె నాటె
గారదాగిన చాప శై వడి పొర్లైను
'పెదువులు కొరుకుచు 'పెక్కున
నవ్వుచును
చరుగుప్పున దుమికి
సమయింతు ననుచు

యెంచి యేడు అడుగులు
యెదురుగా వొచ్చి
మంచి మాటలుగాను మరదికి చెప్పి
“సి సుతుల చదువులు సాములు
రూపరేక సముందర్యము యిటు
మాచితేను
పాచిపట్టిన రాళ్టు పగులు జన దిష్టి
ఆనుమాన పడవద్దు అవనీశు నీవు
పనసలు నిమ్మలు పాటలి
వొకుళాలు
వనములో నీడను వొప్పిన కతలు
వినవలయు వసుదేవ యిప్పుడు వేగ'
అని మంచి మాటలుగాను అతనికి
చెప్పీ
ధర్మసింహ్మాసనము గుప్పున
గుమి$ీ.

కంనుడు కథ

తన చేతి కడ్డము వడి నందుకునెను
రత్నకంబడి తన బుజమున జేర్చెను
ఆర్గరు అల్లుండ్లు యంట పెట్టుకుని
తను వేయించిన పువ్వుల వనముకు
కదిలిరాగాను
పువ్వుల వనాంతముకు పువ్వుల
వనాం; తమకు
మధురాపురి పట్నానకు సందున
గొడుగు చింతల వీరబయశళ్ళ్శకాడను
కముళునికి ఆతి శగును మాయను
జరిగి మదురాపట్న ము వంక
కన్నుల చూచను
తన మరిది వసుదేవరాజు రాగాను
చూచి
రావోయిి! వసుదేవ! రాజువు నీవు
వనముల కరిగిరి వసుదేవు తాను
వనము శృంగారము యెటువల.
వున్నదంటేను

పొన్నలు హెగడలు పోక మాకులును
గెన్నేరు వగుళ్లు కారు గోగులును *

మారేళ్టు నేరేళ్లు మంచి గందములు
నారి కేళ ములు నాగమల్యలును

779

పున్నాన వనములు బూరి సంపంగ
వున్నతంజై నట్టి సురపొన్న

(విక్ష్షములు
మావులు జంబీర మాలూర

వనములును
గంగరేగులును వుసిరికె

చందనములు
రంగైన బూరగలు ఆందమైనట్టి
యేపెలు యిప్పలు యేకు పనసలును
దాపైన మంచి మందాళ : విక్షములు
బ|దాక్ష్న సరువులు బల్లూక ములును
రుదాక్ష మాకులు రూడి శ్లేషములు
కడలేని పరిమజ్లు నడిమి |విక్షములు
పువ్వుల తోటకు పోయిన మీదట
నవ్వుచు కంసుడు నతనికిట్టనియె:
'చయ్యన వసుదేవ! చదువులు

సీవిన్న

వయ్యన నీ దిష్టి వారికి తాకును
కల్రనక తాకును గడియపులిచింత
గొడుగు చింతల వీర బయటనే

కూర్చుండు పరగ వసుదేవ?

కంసుడు బాలురను పువ్వులు కోయ నియమించుట

కఠినచిత్తుడు కంసని కంఠసంబు
నాను
ఆరురి ఆలుండ యంట పెటుకొని
గి 6౮ 6౮ టి
ఛాను వేయించిన పువ్వుల వనముకు

పువ్వుల వనముకు యేతెంచ
బూనాయకుండు
పువ్వుల వనము దర్వాజ బోరున
ద్లీయించ్లినాడు

780

కలపొన్న విక్షము కాడికి (గక్కున
వచ్చినాడు
కలపొన్న (వితాన తనచేత్రి
గాండీర్యము
తన చేతి గాండీర్యము [గక్కున
వుంచినాడు
రత్నకంబడి బూమ్మీద పరిచినాడు
రత్నకంబడి మీద రాజు కొలువుదీరె
ఆ కంసు బూపాలు కొలువున్న
కొంత సేపుటికి
ఆర్లురి ఆల్దుండ్రను తను దాయ బిలచి
“వినరోయి ఆల్లుండ్రారః వివరంబు
గాను
నేను వేయించిన పువ్వుల వనమున
మీకంటికి యేమి పువ్వులు కోరి
వున్నారో
కోరిన పువ్వులు గొబ్బున కోయి
మని పలికె
ఆ వార్త విని జాలలు ఆతికె
సంతోషమునను
చేటు యెగగక బాలరాజులు చెలగి
వొళ్లు గట్టిరి

కంనుడు బాలురను

రత్నకంబడి మీద నుండి ధిగ్గున
లేబెను

తానుకట్టి వుండేట్‌ నలభై మూళ్లది

నల్ల పట్టు దట్టి బిర బిర యిప్పెను

కాటమరాజు కథలు

బొడ్డు మల్యలు చాల కోయించినాడు
చెండు మళల్రలు చాల కోయించినాడు
మంచి మల్యలు చాల కోయించినాడు
రత్నకంబడి మీద రానులు *.
పోయించినాడు
రాశి పువ్వులు యె త్తి చెండ్లు
కట్టించినాడు
ఆర్లురి అల్టుండ్డుకు ఆరు చెండ్లు
వారి చాతలకు యిప్పించినాడు
ఆర్లురికి ఆరుపువ్వులు తోరణాలు
దరియించినాడు
తనచేతి గాండీర్యముకు పువ్వుల
చెండ్హు కట్టించినాడు
తన బుజానకు వక చెండు
కట్టించినాడు
తాను పువ్వుల తోరణాలు
దరియించినాడు

ఆరు పువ్వుల చెండ్లు వారి అసాల్కు
అందించినాడు

ఆరు పువ్వుల తోరణాలు వారి
మెడలు. చుసైను

బంధించి నరుక బోవుట

దామెనుకు యాటలు తగజేర్చి నట్టు
అన్నలు చూడగాను తమ్ముల
బంధించెన్ను

కంసుడు కథ

తమ్ములు చూడగాను అన్నల
బంధించెను
దడి తెరుగున ఆర్లుర్ని దాయంగ

కడ్గము తీసుక కంసుడు కత్తి

ధళ ధళ మనగ వక అల్హడ
వహిచెను

పల్పడ దుమ కెను పల్లడ వహిచెను

వార్చుండ దొక్కీ మారు బండన
నిలచెను

1

మార్చండ చొకి_ జార్భండన

నిలచెను

యీ విదమున కముసుడు సాము

చేసేటి సమయంబున

ఆదరి బెదరి దోద్దటిర్డి అటు నిల్వలేక
కాళ్లు గడగడ వణికి కడు నిల్వలేక

ఆర్లురు చూచిరి మామ మొకారబిందం
గుండె జల్లు మనె

బాలురు మేనమామను దినముగా పార్థించుట

“యమేమిసేతు దయభమా! యవ్యరు
లేరు
మామరో వోమామః వో మేనమామ!
నీ తోడబుట్టు దేవకీదేవికి తనయులు
మేము
మామ! మామీద మరియాద లేక
కత్తి వెత్రి నరుకను చెల్లునా
వో మేనమామ:

లుంత యింతల బాలల యీడేర్చి
నావు
అన్న వస్త్రము యిచ్చి ఆదరించినావు
వుగ్గు బోసేనాడు వుగ్గుపోసి సాకితివి
పాలు పోసేనాడు పాలుపోసి సాకితివి
బువ్వ దినెనాడు బువ్యబెల్టి: సాకితివి

ఆబరణ బూషణాలు దిలియించి నావు

వో మేనమామ!”
“మామ! మామా”! యని బాలలు
మందలించ సాగిరి
“బెంమ్మ దగ్గిర వరములు యిట్లా
తీసివా వో మేనమామ!”
నెత్తి ధరణిపై గొట్టి నేలపై వారిగిరి
కావు కావున | పెళాపించ సాగిరి
వాలలపుడు
“దరియించ లేము వో మేనమామ!
నిలువు శక్యముగాదు నిముష
మిచ్చోట
పలునించి దేవన పాలుగాలేదు'

?:

సిర్రప్ల

అడులుచు పుతులు'హావో దె బమా”
యనుచు
నేలలు పుణుకుచు బాలలు
[బెమజెందిరి
“పుడమీళః మాకు యీ బోగంబు
చాలు
అడవులలో కేగి ఆకు అలుమైన
కుడిచి వుండెదము వోమామ! మేము
కువలయా దీశ।
తడయక విడిపించు దయ విచారించు
విరసంబు చాలించు వో మేనమామ!”
గుప్పు గుప్పున రొమ్ము గమ్ముక
బాలలు
శికలువూడి వెం[టుకలు కొట్టు
. మిట్టాడి
పడి పొర్హాడుచు బాలలు మూర్చిల్రి
రపుడు
హాలు కన్నుల నీళ్లు వరుదలై పారే
మామ వున్న చందంబు కుములుచు
చూచి
కుములుచుచూచి “గొబ్బున యిన్నాష్ట
మామ మముబెంచి నిటలకు
మమ్ముల
నిటలకు మమ్ముల బదీగొర్హగా

పొలు వెన్నలు తాగి బాగుగా
బెరిగి

కూల పాయమున మాకు నేల
పాలాయన మామ!

యీ వసుధలో పుట్టిన హిరుగలరు
లోకముల
యన్నంగ బూపాప మెవ్వరికి లేదు
పుడమిని పలమైన బూరగ రీతి
ఆయను మా బతుకు అన్యాయమే
మామళః'
మామ మామా!' యని మంద ఖిసు
వుండగాను
దురములో పగతుల [చుంచిన యట్లు
ఆ వసుదేవుని ఆర్లురి కొమాళ్ల మీద
కల్గు సారాయి నల్హ మందుతిన్న
పచ్చితుర కవల పళ్లు పట పట
కొరికి కత్తి జళిపించె
అంతట యా బాలలు కంటికి
పుద్దెడు కన్నీరు వుంచిరి
(పలాపించుచు బాలలు మన భాగ్య
మింతేను
పొల పొల పోవుచు పొగలి
దుక్కాన
“మేమేమి చేతుము? మాకెవకు
దిక్కు?
యవ్యరిని దూరుదుము?
యవ్వరున్నారు?
మేము నోచిన నోము మాకు సిద్ధించ
శిముడు యీరీతి చేసెనో మాకు!
తల్లిలేక తం డిలేక ఆన్యాయముగా
మాకు!
_(బహ్మ (వాతకు పలుకంగ నేల?
పూర్వకాలము పుట్టిన యపుడు .

॥
శి

కంనుడు కథ

మేము చేసిన పూజ తప్పునా మాకు?
పూజకు మిక్కిలి నడుచునా మాకు?
గొబ్బున మామ; మమ్ముల యింత

బాద పెట్టనేల?
వొప్పుగా బెహ్మ దేవుడు (వాసిన
[వాలు

ఆతికిడవ వచ్చునా హరి హరులకెన
యదపడి యిక్కడ మేము యంత
దూరినాను
తల్లి తండి వుండంగ దయ వచ్చునా
మామః
తర్గపించంగ యవ్యరు మా పేరు
మామః”
యిట్లు వలపోవుచు బాలలు
వకరి మొకార విందము వకరు
తప్పక చూచిరి
గుప్పు గుప్పున రొమ్ము గుద్దుకో
సాగిగి
పొల పొల దుకాాన (పళాపింప
సాగిరి:
“కాసి వారము కాము మామ! కడ
వారము కాము
నీ చెల్లెలు దేవాక్షి కన్నట్టి
కొడుకులం మేము
నారదులు చెప్పిన మాటలు విని

ఫ్రీ

మమ్ముల నరుకి ను న్యాయమా నీకు?
మాతల్లి తండు రాజులకు నీసుతుల
యిద్దెలు బుద్దులు వినవలనంటివి వో

మేనమామః
వనము లోపలికి మమ్ముల వనర
రప్పించి
యింత శిశు అత్య శాయ ధర్మమా
నీకు,”
అని గోడు గోడున దామరాకులో
సళ్ల
తర్హడించినయట్లు బాలలు దరికొన
సాగిరి
“యీ ఆద్దోన ఆరణ్యమున మనము
దుక్క-పడితేను
మనము దుక్క పడితేను మనకు
యవ్వరు దిక్కు?
పురహరుడు దయతప్పె మనకు
పూజ యింతే కాక

ఆదినారాయణుడు యీ కంనుని
సాదించి నరుకును గాక!
మనకు వశ ముగాదు ఆదినారాయణ
వారిన్నారాయణ'
అనే వాక్యము బాలలు ఆలాపన
శాయ గాను

కంసుడు మేనల్లుండ్ల నార్లురిని వధించుట

'హరినారాయణ! హరిన్నారాయణ!'
శబ్దంబు యిన్నాడు కమునుడు
ఆ(గుడై మండి

కుడిమీసం వడివేసి గుడ్డు యెర జేసి
మీసంబు వడదిప్పి దూశ ఖడ్గ ౦బు
సారాయి పోస్తూ గంజాయి ఆముల్లు

శి

184

నీరు యేమి చారని నిఖరంపు కల్లు
తాగి లావారి హెచ్చి తమకంబు
మించి
తూలుచు కడుపచ్చి తురక
చందమున
చెడు వెర్రికై తోడు శివమెత్తి నిపు
కడు దొక్కిి సర్పంబు గరచి
తేల్లుట
కుక్కలు మొరగిన కొనగొమ్మ
నుండి
కొక) కీంపుచు గండుకోతి
చంద మున
సపెదవ్చలు గొరుకుడు పెళ ఫెళా
గద్దించి మరిలేచి ఖడ్గమంకించి
మగువ పెద్ద కుమారుని మసలక
పట్టె
“మామయ్య! మామయ్య!
మన్నించవయ్య
చేకొని మముగావ చెల్లు మామయ్య
మావంటి బాలకుల చంపితే మామ
కంసుండ
యిలమీద వానలు యేలీల కురియు
ఫలియించునా భూమి? (పజలు
నమ్ముదురః
నీళ్ల మోసువారు నిరుపేదవారు
క ద్రైలమ్మువారు కసువమ్మెవారు
వీదసాదలలోన మము వకరిగా
ల చూడవే మామః

కంతీమరాజు కథలు

కాకనీవు యెక్కే- సింహ్వాసనము
యెక్కేమ మామః
కాక నీతోటి కయ్యము చేసేమ?
అని యిట్టు బలికిన ఆపెద్ద కుమారుని
కనులుచు పదునైదు ఖణియలుగ
నరికె
ఖర వాలు రుళిపించి కడమ కుమాళ్ళ
అరచిన యేడ్చిన అయ్యయ్యొ
యనిన
మొళలు పెట్టుచు' చేరి మొక్కిన
గాని
పరువులు బారిన బయలు జాకినను
తడియక వెన్నంటి తగిలి పోనియ్యక
చెరుకు పిచ్చలరీతి చెలరేగి నరికె
వలపల చూపెను దాపల గరీన
ఖండించినాడు
దాపల చూపెను వలపల గరీన
ఖండించినాడు
నరికను అధ్లుర్ని నజ్జు నజ్జు గాను
తుశ్లేటి అల్లుండ్ల తునియలుగ
నరికెను
కడగి కంసుడు రణక ల్రిగా బొడిచ
పొడిచెను ఆర్గుర్ని పోగులు వేళ
ఆర్లరిని ఆరు గుట్టలు పెట్టెను
తనచేతి రక్త నెత్తురు గాండీర్య ము
మొండ్యాల్కు తుడద
కతి వరలో వేసి కంసుడు
వయ్యన కొచిల
వక్కడే'కదిలెను వంటిప్పులి వలెను

కంనుడు కథ

785

కొడుకుల చావు చూచి వనుదేవుడు ' దుఃఖించుట

గొడుగు చింతల వీర బయళ్లనుండి
వసుదేవరాజు గొబ్బున చూచెను
నాగుపాంవంటి నడుము నక్కున
విరిగాను
“యేమందు యీశళ్వరా। యేమందు
నేను
కంసునికి యెమరుగా కదిలిపోయి

యిపుడు

యేరీతన కొమాళ్లు? అని అడిగితినై న

పాపాత్ము కుల[దోహ్‌ గాండీర్యము
తోను కండించునో యనుచు
కంసునికి ముందర మదురుకు
ఫోగాను చూచి
పావాత్మునితోగూడ మల్య
వనాం తానికి
పోయిన బాలలు తిరిగి రాలేదు
యనుచు
వారి చావు పుట్టుక కన్నుల
చూచే'నని
కన్నతం|డి వసుదేవు పువ్వుల
తోటకు కదలి వచ్చినాడు
కలపొన్న విక్నము కాడికి కదిలి
వచ్చినాడు
కొడుకులు చచ్చిన గోరంపుచావు
వసుదేవురాజు కన్నుల చూచెను
గుప్పు గుప్పున రొమ్ము గుద్దుకో
సాగెను
50)

నిట్టూర్పు లూరుసు నేలపుణుగుచును
ఆటు ఏటు పుణుగుచు హర హరా
యనుచు
చేతులు విసుకుచు (దేహంబు మరచి
“అకిల లో కేశ్విర! ఆదివిష్ణుండ!
సురులార! మునులార!
సూర్యచంమలార:
పర మేశ్వర। యిష్ణుః | బెంహ్మ
దేవుండ!?
అని యిట్లు వసుదేవు గోడు గోడున
దుక్కించసాగె
క దులుచునున్న కుమాళ్ల ఆంద ంబు
చూచెను
యేనుగ కుంబ సళములవంటి యెగు
బుజములు చూచెను
అంటి మాకుల వంటి పెను తొడలు

చూచెను
తామర రేకులవంటి కనుసోగలు

చూచెను
అద్దము లవంటి అరి పాదములు

చూచెను
బొజ్జల మీద చెయ్య వేసి బుజ్జగించె
కొమాళ్ల
“యేమి సేయుదు కొమాశ్లార!
యేమందు నేను?
యెవ్యరిని మరుతునో యెవ్యరిని

దలుతునో కొమాళ్లార।'

06

ఆని యిట్లు దుక్కించె ఆ రాజుగనుడు
తన దుక్యము వసుదేవు తానే
కాంత పడెను
ఆరు ఆరు పన్నెండు మొండ్యములు
తన కమిగిటజేర్చి
గోడు గోడున అడలి గక్కున
విడిచి
“కనలేదు పెంచలేదు కొమాళ్లార!
మ్‌మ్ము

శాబమరాజు కథలు

పుట్టలేదు పెరగలేదు కొమాళ్లార మీరు
బూమి మీద నామనసు నిల్వలేదు
కొడుకా! మీగర్బ్భుములు మేము
కన్నుల చూడలేదు”
అని యిట్టు వసు దేవు ఆటు తర్దడించెను
ధరణిపెనబడి తాను లేచి నిలిచెను
జలధి లోపుల జొచ్చి సానంబులాడి
తడి వస్తాలతోను వసుదేవు తన
నగరి కేతెంచెను

దేవకీదేవి దుస్స్వప్నమును గనుట

ధర్మ మార్గమున ఆవేళ దేవకీదేవి
ఆతివిలతోను
బావించి మల్యల పానుపు మీధ
నీరుబుగ్గవంటి కన్నులకు ని దెయిన
వొచ్చెను
కలువు రేకులవంటి కన్నుల్కు
కప్పెను నిద
వాలారి కన్నులకు వొచ్చెను నిద
చామంచి రేకులవంటి కన్నులు.
చేటు నిద వొచ్చెను
ని దించి మెలుకొనెను నిమిష
మా[తమునను

కలగని మేలుకొనెను కాంత దేవాక్నీ
దాదుల బిలచెను తరుణి దై ర్యములేక
న రుపుడు రాగమ్మ'

చాదులార! వో తరుణులార'

రకు

" 0 జహా.

పుట్నింటి వారు యిచ్చిన పుణ్యపు
దాదురార।
ఆ తవారు యిచ్చిన అవసరపు
డాదురారః
పున్నిజిబంతు లార! పూవోణు రార!
వినరమ్మ దాదులార! మీకు
విన్నవించేను
కబగన్నప్పట నుంచి కాలు
నేలబొంద దు
తనకు కన్నీరు తరగదు నో
బామలార
గుండె పగిలి కడుపులో గుభుల్న
కుడిబీని
జాము జాముకు నావాొల్టు జాలి
పుట్టించె

నా కల యిప్పుడు నలినాతులార!'

కంనుడు కథ

అని యిట్లు దేవకీదేవి అనిన
మాటలు,
“యేమి కలగంటివి? యేమి వార్త
వంటివి?
నీవు కన్నకలలు మాకు చెప్పినాను
తెలివిగా యిప్పేము తెలిసినట్టుగాను'
అని యిట్లు దాదులు అనిన మాటలు
కన్నకల చెప్పసాగె కాంత దే వాక
'వినరమ్మ దాదులార! వివరంబు
గాను
కుడిసంటి ఆమృతం కురియగ
కలగంటి

187
యడమ సంటీ అమృతము యేరులై.
పారకలగంటి
కారిన సన్నిపానము కరుడు గట్ట
కలగంటి
వో దాదులార! నేను కన్నకలలు
యవ్వరికి పడునో యెరిగింపవమ్మ!'
ఆవార విని దాదులు అప్పు డిట్లనిరి:
'నీవుగన్న కలలు నీకు పడవమ్మ
యవ్వరికో పర వారికి పడును
పణతిదేవాశ్ని ల
అని యిట్లు దాదులు దేవాక్షికి

కల యిప్పగాను
చ

ముం రుధ్భాదణును నిని దేవకి లోగింతృల
అ ఎకి

అంతట వసుదేవు తడి పసో9లతోను
తన నగిరికి తర్దిరాగాను
యేనుగ పొడుగు మొగసాలకాడికి
దేవాక్షి దాదులు యెదురుగా వొచ్చిరి
“యేరి మన కొమాళ్ల? అని
అడిగినంత లోనే
వసుదేవరాజు పొలపొల హీగిలిపడి
బూమిమీద
గుడ్డను కన్నీరు గోళ్ళ ఎమ్ముచును
'యేమి జెప్పుదు బామాః యేమందు
నేను!
మన కొమాళ్ళ ఆర్లురిని మీ యన్న
కముసుడు

పువ్వుల వనాతతములోన అతముగా
నరి కెన”
అని యిట్లు వసుదేవ అనిన
మాటలుగా
వసుదేవు వారలు దేవకీదేవి
యిన్నపుడే
వసుదేవి వరిగెను కాంత దేవాక్నీ
గుప్పుగుప్పున రొమ్ము గుమ్ముకొనె
యింతి
కొప్పూడి వెంటుకలు కొట్లు మిట్టాడ
పాయని పుతులపె మోహమునను
ఆవు లేగను గని ఆలుముకున్నట్టు

185

తన ఆన్న కంసుడు కొమాళ్ళ
నరికిన వా రవిని
పడి పొర్దాడుచు పణితి మూర్చిల్లె
నేలలు పుణుకుచు నెలత (బెమజింది
వాలుకన్నుల నీళ్ళు వరుదులై పారె
మిణుకుచు యింతి మోమెత్రి
యిట్టనియి:
'గొబ్బున యిన్నాళ్ళు కొడుకులార !
మిము పెంచి
కంసుడికి మిము బద్దిగొర్హగా జే స్తీ
వకసారి ఆర్గురు వరిగిరంటేను
దుఃఖము ఆకాశమునకు
తుదముట్టదాయ
ఆర్గురు సుతులార। వోయన్నలార!
యేరీతి గడ్వపుదు యీ దుఃఖ
వారధి
అన్న ఆయుధానికి అయ్యలార:
మిమ్ము
గొనకొని బారిగొర్హగా జేస్తి
ఖర్ముడు కంసుడు తనను
ఖండించరాగ

ఆఫ్గరిని తన చావుకు అడ్డం౦బు వేస్తి
అలనాడు ఆకాశవాణి అన్నమాటలకు
తల్లికి _పాణాలు దారబో స్పిక మీరు
అన్నల నరుకంగ తమ్ము
లేమంటిరో
చిన్నితమ్ముల నరుకంగ అన్న
లేమంటిరో
కని గొ డాలనే తి కన్న
కొడుకులార :
తనయులార!' యనుచు
తల్రెడలసాగ!
“కట్టడి కంసుడు కరుణ
యింతయు లేక

త 695 4 ఇ

యీరీతి కంసుడు యీదెనా పగయు

సీ వగ యీడేర నిద్రబో అన్న,”

గుప్పుగుప్పున రొమ్ము గుద్దుకునె
తలి

0

కన్న బిడ్డల దలచి కన్నీరు బిబి

వసుదేవుడు దేవకిని ఓదార్చుట

అనవెరచి దేవాశ్ని అలమటపడగ
నంత వసుదేవుడా దేవదేవకిని
యంతయు కౌంగిట యతి లాలించి
“వినుమెంత వగచిన వేవేగనిటకు

మన ఖర్మ మిట్టుండె
మన కుమాడలకు
వనజాసనుడు (వాయు. వాత
లిట్టుండె
మర్మమెరుంగవు మానిని సీవు

మన ప్పుత్రులునుగారు మ త్తేభగమన!

గ్ర తన్ని -[ అడలసాగా

కంసుడు కథ

ఖర్మమెవ్వరికై నను గడ పంగవలదు
ముందుచేశిన ఖర్మముల వచ్చిన
ఫలము

789

పాయని |భమలచే ఫలియింప దగదు

అకాశవాణి తానాడిన మాట

యేకాంతములు గావె యిందీవరాక్షి!

ఆనుభ వించక తీరదు అజునకునై న యశరీరి వాక్యములవి యన్ని

హరిహర [బంహ్మాదులకునై న
కర్మంబు
పరికింపగా పర బహ్మంబుకె న
చేశినవారికి చేశినంతయును
[వాశినాడే ముందు వనజసంభవుడు
తలపోశ చూడను తరుణులెవ్వారు
తకిదం డు లెవ్వరు? తనయు
లెవ్వరును?
మాయసంసారము మాయలో చిక్కి

నిజము
కుసుమకోమలి! తాళుకొను మింకనేల
యెందుకు కోకంబు యిందీవరాక్షి!
చందనగంధిరో! చాలించు వగపు”'
అని భామనూరార్చి ఆటు విలాపించి

వనజ పాణులనెల్ల వగపుచాలించి

తనయుల మొండెములు
ధరలోన మాటి

తన నివానంబున తగయుండిరంత

ఉగ'సినుడు కంసుని దూషించుట

తనయుని పాష్మపతాప విస్పూర్రి
మనమలు చిదుపలై

మహి గూలుటాయు
పురజనులు పొక్కి పోవుట యల్ల
సరభసంబున జేరి చారులు దెలుప
విని వ్యుగసేన భూవిభుడు కోపించి
ఘనముగ కోపించి కనులె ర సేసి:
“వోరి |కూరాంతక'! వోరి దుర్మార్గ!
వోరి కులాంతక! వోరి పాపాత్మ:
కోపించి నెత్తురుకూనల చంప
యేషాటి పౌరుషము వచ్చరా సీకు?
చిన్ని అన్నల నిట్లు చెల్లించివై చి

యన్నాళ్ళు తి కేవు విరసుడ నీవు!
పెక్కురీతుల ముద్దుబెట్టుచు వచ్చు
చక్కని తండుల జంపుదురటర'?
ఆ చక్యానన్నల అవలీల జంప
సీ చేతు లెట్టాడె నీచమానసుడ।:
కందు బాలల జంప కర్ముడవు నీవు
యెందుకు యీ |పాణము యాల
యీబతుకు
సంపన్ను లెన్ను నా సద్వంశమునకు
తెంపుతో ఆపకీర్తి తెస్తివి సీవు
తనయుడవని నిన్ను
దభయజూడవలదు

790

తునుమాడవలె నిన్ను దుష్టవ ర్తనుడ।

అందందు పురజనులు అందరు

నిన్ను

నిందించి తుప్పున నీమీద నుమియ
సీ రాజసంబేల? నీ భాగ్య మేల?

కాటమరాజు కథలు

సీ రసగ్జత యాల? నీ పాణ మేల?
పొమ్ము యక్కడనై న పోవక నీవు
నమ్మి యిక్కడవున్న

నిను గావనింక”

కంసుడు తం(డిని బంధించుట

ఆనిన రాజును జూచి ఆ కంసుడలిగె చలగి మధుర బెదరె

క రుకుపగ్గముల తమ తండిని
కట్టి వయించ
గిరికొన్న పెద్ద సం కెండ్డు బంధించ
ఆరాజు మంతుల ఆతని
ఆపు లను
చేరి నందరిని మహ వీకాకు జేశ

చేటుబుట్టుకొర కు
వుదరి యాదవులంత వుజ్ణంగ వెర చి
మందలు దర్శించి మగువలు దాము
యెందెందు వనవాసములకు

యేగిరంతటను

బలరాముని పూర్వజన్మ వృతాంతము

అంత కొన్నాళ్ళకు ఆ దేవదేవకికి
కాంతకు యేడవ గర్భంబు నిలిచి
ముందు కంసల్యకు

ముద మొప్పనంత
దశరథ రాముడు దనుజులగూల్స
వసుమతి జన్మించ వనథిబంధనుడు
ఆదిలక్ష్మి సీత అమ్మవారులను
[కోధించి రావణు కొంపోయ చరలు
అంతట రాఘవుండు ఆ వార్త

వినియు

శంఖ వేక వనచర శానలుగూర్చి
హనునుంతుఛే కార్యమంతయు దెలశి

లంక ముట్టడి వెళ రావణుగూల్చ
పగను యిందజిత్తు

. బాహుబరియుండు
మొయిలులో రాముతో మొనమయి

ఫోరె
రామచం|దునితో టోరె రావణు

| పు తుండు

యిం దజిత్తుతో పోరి
రామచెం[దుండు అలశి
గగన భాగముకుండి కప్పి
భాణములు

కంసుడు కథ

ఆందున్న విభీషణుని అడిగె
రాఘవుండు
“యదుర్కొనె యుద్దానికి
: యవ్వడో ఏడు
చదరక నాతోటి చేశ కయ్యంబు'
అడిగిన వీభీషణుండు హ సములు
ముగిచి
“వాడె రావణ బంహ్మ వరమ
పు తుండు
వాడె యిం|దజిత్తు వాడె దృఢబితు
నిజముగ పధ్నాల్గుయేండ్డు సిద
అన్నము లేని
వారి చాతనుగాని వాడు కూలిడన్న
విని రామచెం చుండు విచార పడుచు
ధనుర్భాణములు తమ్ముని కందించి
“నిద (అన్నము) లేక నిలచినవారు
యీధర రాజులలోన యరుగను
తాను”
అడిగిన లక్ష్మణుండు అన్ననుజూచి
ఘనకాఘవునికి పాద కాంతుడై
నిలచి
“అన్న! నేనిద ఆహారము లేక
వున్నాను నీ చరణములు
హృదయమందుంచి ''
విని రామచెం దుండు వీనులుమూళ
“యన్నడు ని, దహారము యరుగక

తమ్ముడ!
యూతెరంగున! కష్టము యాల
చితిని?

79!

నాతోను చెప్పుమా నాతోడునీడ,;
“పర్ణశాలలో సీవృ పవళించు వేళ
కన్నులకు నిదలేక కాచితినన్న 1'
“సిద కంటికిలేక నీవు పధ్నాలుగు
యేండు

గ;

భదముగ వుంటివే పర్గశాలలోను
వుపవాస మెటువలె వృంటివో నీవు
ఆపరాధమాయను ఆనకతి'మ్మ నిన
ఆనిన లక్షుణుండు తమ
అన్నతోననియె
“అమ్మవారికి మీకు ఆహారంబుగాను
కొమ్మ లెకి_ పండ్లు కొయ్యనేబోయి
వదినెకు అన్నకు వాచ విగాను
మీదైన ఫలములు మీకు నేదెత్తు
అశిధార్మ వతముగ అడవిలో తినక
విసారముగ ఫలములు యి సి
పధ్నాలుగు యేండ్లు
వనమున భోంచేశి వచ్చినాడనుచు
అన్నసీత మీరు ఆరగించుదురు
అడవిలో భోంచెయ్య అడగను
మిమ్ము
యడచేశి ఆరగించితే
యంగిలయ్యిననుచు
అన్న లీ ఆజ్ఞలేక ఆరగించ లేదు
నన్ను మీరడగరు మిమ్ము
నేనడుగ
అన్న మీపాదాల ఆదరు?న యుంటి'”
“ఆవునోయి తమ్ముడ!
అయోధ్యరామ నికీ

792

శాయరాని వుపకారము చేస్తి వీలాగు
నీకీ రి జగమెల్ల నిల్పితివాను
యిటు విను ద్వాపారయుగంబునందు
బలభ్యద రాముడవై పరగ
వసుదేవునకు
చెలువుడ! ఆన్న వై పుట్టు శేషావతార!
నీకు తమ్ముడనైై నేను జన్మింతు
యెన్నెన్ని జన్మాల యీ రుణము
టోదు
గోపాలకృష్ణుడనై కోరి జన్మింతు

కాటమరాజు కథలు

ద్వాపారయుగమునగాని

జాపుకో లేను
నమ్ము యీ రుణము నాటికే కాని
పాటించి యిప్పుడు బాపుకోలేను””
రాములు చెప్పినట్లు లక్ష్మణ

పిర మాళ్ళు
పరగ యా లక్ష్ముణుండు

బలరా ముడయ్యు

కయ్యమున దేవకి గర్భమున బుపి

'దేవకి ఏడవ గర్భమును రోహిణి గర్భముసందు
చేర్చుటకై విష్ణువు యోగమాయను నియమించుట

యీ కథ అంతాయు విష్ణు తా దెలకి
యోగమాయల శె కిని వేగ పిలిపించి
“*కమలాక్నిః దేవకికాంత గర్భమున
తమినున్న శేషావతార మును
నెత్తురు ముద్దను నే జెప్పినట్టు
యెత్తుక కొంపోయి యాదవులున్న
పశువుల మందకుబోయి పరగ
అక్క-.డను
వసుదేవు సతులు రేపల్రెనున్నారు
యన్నంగ దేవకి యవ్వరి నెటుగకుండ
ఘనముగ రోహిణి గర్భమున దాచు
వనిత నందుని భార్య వనర
యశోదకు
ఆడబడుచ వై యుండు అభిలంబు

లైరుగ

వేడి కొల్తురు నిన్ను ఆదివేల్పవని
_మొక్కీ
వోదుర్గ ! భ దకాళిః వోజయావై ష్టవి
కృష్ణ వేణి! మాధవి: మాయక న్యక।
అంబిక! శారదాంబ! యీశ్యరి!
నారాయణి!
గంగా! యమునా! యని పిలిచి
కానుక లిచ్చి
కోరి తన చెల్తిలని కొల్తురు జనులు
దేవకి గర్భంబు దేవంగ నిన్ను
దేవతా గంగాదేవి నీపేరు
అదిమూరి చెల్పలని అజఖ్సీలంబు
- లెరుగ
ఆదివేల్చవని కొలురు

యాదవులు నిన్ను

కొం నుడు థక 798

కడు వేగ దేవకి కాంత గర్భంబు రోహిణి గ ఖమున రూఢిగా నుంచె

యే డోగర్భము శిశువు నందుని మందను ఆ నందముగాను
యీడేరవలయు” యోగమాయ శకి యకోద
ఆడది విష్ణు చెప్పినట్లు ఆ యోగళక్తి గర్భమున

క లినమున దేవకి గర్భంబు దేలి ఆడబడుచై యుండె అవనెలయడగ,
వాహిని కలుగంగ వాయువేగమున గ

"దేవకి అష్టమ గర్భమున పుట్టబోవు శిశువును చంపుట కె
కంసుడు కట్టాయ త్రపడుట

కావలి వారంత (గక్కునలేచి యాదమరువను పుట్టంగ
కతుకటాయని వగచి కావలి సతుచు యనిమిదోవాని
కతూవా దేవకి గర్భము దిగెను చిదుపలుగ నరుకుదు చె మరలి
కడు పు డిగబడెనని కల్వడంబంది న యుండ
వడివచ్చి కంసునికి వార్త ఘనమైన రాక్షసుల కావలి వుంచ
వినిపించిరి కల్పరియేనుగును గమిడి వాకిటకుంచి
కవకవ నవ్వి కంసుడేమనెను? గాలిచిచ్చు అనియేటి గజముల బిలిచి
“పుట్టినప్పుడె చంపుదుపూని “పగవాడు జనన మైతే బండిథానలోన
యాబాలను వుంఘే వుంమే యని వూరికుండక
అజై విరుగడాయ అదికొంత మీరు
లెస్సాయ బలుఘీక పెట్టుడీ బాలరొద మీర
చిందాయ తనకు మేలు. ఆల్లుడని కాయను హతము జేశదను'

నిందె రాకుండ. గార్జభకూళుని కంసుండు బిలచి
క ంయజోయను తన కర్మంబు బాశ 'గద్దరి యా బొల్లి గార్జభమః నీవు
యెప్పుడు బుట్టునో యెనిమిదోవాడు పదిలెమయి వుండుమా
ఆరముడే చంపుదు ఆని పండ్లు గె బాల బుట్టిన యపుడే
గండపు బాలుడు కలిగిన యపుడె కదశి కూయుమా
ఖండించి యింతెసి కణికెలు సేతు గాండు గాండుమని నీవు!

794

కొట్టి రాక్షసుల కోటకొమ్మలనుంచ
పన్నిద్దరు మంతసానుల పదిలాన
బిలిచి
“సొలగంగ ఆంకమ్మః బొడ్డమ్మ!
a
డక్కమ్మ!
పాలేటివారి తల్లి!
కొంపలమారి తిమ్ము!
యల్థావుల యల్లక గా!
యీదర గుర్వు!
కుురిమాచక్క !బై టగూడెపు యర్వు!
మిట్టపాలెపు కొండు। మి రెడ్డ సర్వు।

కాటమరాజు కథలు

తో డేండ్డ శిద్దక్క-: తొలుచూర్‌ నాగు!
ఆడేండ్డ మైసక్క-: ఆరుట్ల తిప్పు!
కాంత గర్భితోనున్న కాలకూట విషము
విషమిచ్చి పిండమును విఘ్నము
సేయుడీ!
విషముచే దావకున్న యిప్పుడే వాని
తల| దుంచి తెచ్చితే తప్పక మీక
తలయెతు బంగారు దానికిచ్చెదను
[పసూతి గాగాను బాల మెడవబీసికి
శిశువనకె చంపితే సీమెల్బ యిత్తు
జతన”మని చెప్పెకు సకలనేర్చులను

(శ్రీ కృష్ట జననము

ఆంతట దేవకి అష్టమగర్భమున
వసుదేవు చేసిన పుణ్యవళమున గూర్చి
వసుధ భారము గడప వారి
గర్భమున
భువిలోకములెల్ల పొంగుచునుండె
వడి పారుజాతములు వరుషములు
గురియ
దేవదుందుభులు (మోవ దేవతులు
పొగడ
దీవించి [బంహ్మోది దివిజులందరును
హసురలు తల్లడిల్లి అవని విలశిల్ల
శేమవు ఫణియె తి కావ గొనియాడ

మాధవుడు (శ్రావణ మాసంబునందు
నడురా|తి రోహిణి నక్ష తమునను
పుడమిభోకను లేఖు పుండరీకాషు

ఆష్టమ గర్భమున గోకులష్టమినాడు

భగవంతు వెడలెను పదహారు
ఘడియల వేళ
ఆష్టలోక ము లెల్ల అంగిట నిల్పి
కృష్ణుండు బుఫ్రైను దుష్టుల గూల్ప
దాసుల రక్షింప ధైత్యుల చేదింప
వసు దేవు పుతుడె యదువంశమున
బై
గోపాల వరులకు గోగణంబులకు
గోపాల చూడామణియె కోరిజన్మించె
ఆ సమయమున మంతసాను
అందరును
తాము దొమ్ములాడిరి తమ ఆళల
నొక్క్యిాళ్ళతో బాలను నొక్కు_దా
న్లునుగ్లు

కొంనసుడు కథ

79
(తొక్కులాడుచు శిశువును తొణక కుండలాలు
వచ్చినను మామసు కొట్టుదామని మీడి కోరల
విష్ణు మాయలచాత విరిగి రందరును బుకె
పట్టు వచ్చిన మంతసానుల ఆడిమూ ర్తి బుట్టిన ఆవా ర్తలన్ని |
పండ్డూడదన్నె కంసునికి తెలియకుండ కపె.=
కన్నులు నిట్ట ఫొడిచి క ల్వడంబొంది "మబ్బు
ముండలు చాల్పుగబడి మూర్చపోయి. మబ్బు బుప్టినో నిద్ర మబ్బు
రంత జఅసకులకు
కదలక మెదలక కన్నులు దెరవక గుభ గుభమని వ్రరిమె
లుందిగములో వళ్ళు పరవశ ంబయి* కుంభ వర్షం:
నోళ్ళును దెరచుక నుచికిళ్ళు,గమ్మి పిడుగులు వడిగాలి బిస్పున విసికె
కళదప్పి పడిరపుడు కృష్ణ్టమాయల వడి కావలి వావ (వాణాల కాకక
చాత. రేర్యాతి వేళను కేపలెలోను
శిరివరదుడై నట్టి శ్రీకృష్ణమూ ర్తి మరి యోగమాయకు మాయల 4 క్తి
కారణమున కృష్ణుండు బందికానలో ఆ యశోద గర్భమున హాకి
బుభ్రై - చెప్పి “ట్లు
వనజనాభుడు నీలవర్ణంబు మేను పశిజాల దుర్ల ఆడపడుచై పుదై
ఇఆఅనువంద నాలుగు హ స్తములతోను మధురలో క్ష పుండు వ మందలో దుర్గ

తిన్నని తిరమణి తిరుచూర్ణము చెదరక 444, --- 4 అలక అ
నొదుట అల ౨44 126 008 909 40 ౩

కన్నులతనికి సోమ కాంతితో బుట్టై ౨.4 ౨౨4 ౨౨4 ల 142 స 2

కట్టిన కనకాంబరములు పుట్టు గడ గడ వణకుచు కన్నీరు బెట్టిరి

(శ్రీకృష్ణుడు తల్లిదండ్రులకు విశ్వరూపము చూపుట

(శ్రీకృష్ణ భగవానులు చిరునవ్వు నా రూపు చూడుడీః: నడు 26242
నవ్వి ae అలక ఇ 599 Tr

తడబడు యా తల్దిదం డులజూచి — ద శంఖ చ కములతోడ
“మిఠేల యేడ్చేరు? మీ కేల వెరపు దొడ్డయిక బంగారు దుష్పటముతోడ

గానీ

796

బొడ్డు తాబారమీది పుతుని తోడ
చెన్నుమించిన నాలుగు చేతులతోడ
పెన్నురంబునయున్న పిన్నాపెతోడ
కళలు గులికెడు వేయు కన్ను లతోడ
మొలక నవ్వుల వేయు మోములతోడ
బలితంపు లఘ వేయు పదములతోడ
తెలివైన తెల్లని తిరుమణితోడ
హద్దుగా నుదుట యదురాకు
వెడల్పున
దిద్దిన పచ్చ తిరిచూర్ణము తోడ
కెళవుల తనువున కీళ్ళు కీళ్ళందు
వెస మద్ది కాయలు (వెలాడినట్లు
పొసగంగ తూలెడు మహా
భువనముల తోడ
తన రూపు కృష్టావతారమై హరఠియు
తనరంగ జూపె నా తల్లిదం[డులకు
ఆ వసుదేవుడు జూచి హోక్చర్య
మందె
“పావన పరమాత్మ! పాపసంవ్యోర!
కమలాక్ష గోవిందః కౌంసుకాభరణః
కమలా మనోహర! గరుడా
తురంగః
క్షీ రాబ్టి శయనః రాఖీవదళాక్ష।
వారిజోధర! జగద్యంది!
వెకుంఠ వాసః
శ్రీవత్సలాంఛన ! శేషఫణితల్ఫః

కాటమరాజు కథలు

రావణాంతక! శౌరి! రజో విదారి!
నెను గృతార్థడనై తి స్వామి: మీము
చూడగంటి
వోకృపానిథి! కంగు
డొక్కింత పిన్న
యంత చేసునో బుద్ధి యేమి తమ”
కనిన
అంతట (శ్రీహరి ఆరూపు మాని
మన్నించి బాలుడై మధురలోనుండె
“తనను గొంపోయి కిన్నత్వంబుగాను
వనరంగ యకోద వద్దనువుంచి
గరిమెతో చప్పుడు గాకుండ సీవు
ఆ యళోదకు బుట్టిన యట్టి బాలికను
వోయయ్య। తెమ్మని వయ్యన
పలికే
అప్పుడు కంసుడు హరి చాత
జచ్చునని
తప్పదంచును భూమి దడ దడ
వణికే

సొరది కంసుని యింట నెత్తురువాన
గురిశ
కెర?ి మింటను ధూమకేతువు
బొడిమె
వారధు అుప్పొంగ వసుధ చలంగ
భోరునచం[దుండు పొడసూపె మింట
సౌరది పూవుల వాన జోరున గురిళ

కంసుడు కథ iy?

తనను రేపల్లెలో యళోదకడ దాచుమని శ్రీకృష్ణుడు
తండికి చెప్పుట

భ కితో వసుదేవు బాలుణ్ణి జూచి గోపెంమ గంనట్టి! కూతురిని దెచ్చి
ము క్రి రక్షకుంతని ముదమొప్ప పాపను బెందిన పని సఫలమౌను

దెలశి రాతిరే తనను కొంఫోయి రేపల్లెలోన
'భూతముల చంపను పుట్టితి 'ననుచు దాదెంమకి కంగిట దాచిరంమనిన
పలికెను తండడితో బాలకృష్ణుండు: _ వసుదేవు దేవకి వలపోసు కొనుచు
“తుంచి యా భూతకిని తుళ్ళడతు' 'యశోద తన బిడ్డను యాల బుచ్చీని
ననుచు యీసంది దెలిసి తే యిచ్చీనొ

“అ-త్రమామను చంప అల్తుడనై తి యివ్వదో '
పోతరం బణచక పోనియ్య వాని అనిన త్మడితోను బాలకృష్ణుడు
యీ మాస మీ దిన మీ ఘడియలోన యిట్లనియె:
[పియముతో యళోద ఆడబడుచును

గన్నాది

యోగమాయ యళోద గర్భమున పుట్టుట

'వసు దేవ! విను తాను వైకుంఠ మాట పట్టుంనావి మాధవికి తనకు
మందు అష్ట భుజముల దుర్గ అంమి' 11
యసగ భూదేవి [బంహ్మ వేడిరి తానై పుక్లై
తనను అంనకు 18 తన ప్రాణము అడ్డము
రక్కుసుల భాదపడ రాదని వారు వేతునని
దిక్కుగంమని |[బంహ్మ దేవుడు వేరె నంమించి 1 యుంన్నా ది నౌ
విష్ణు స్వరూపమైతి యీ పగదీర్చన్‌ తోడునీడ
కృష్ణా వతారమైతి దృష్టల!0 గూల్చ తడవెల కొంపోము దాచి రం”
అమర లోకమునందు ఆ మనిన
యోగళ క్రికి తనకు

7. గోపెమ్మ గన్నట్టి ర. దాదెమ్మ ఏ. రమ్మనిన 10, దుష్టులు
లు ర్‌
11. అమ్మ 12. అన్నకు 18 నమ్మించి

798 కొటమ'రాజు కథలు
(శీకృష్ణుని మహిమచే చెరసాల తాళములు ఊడిపడుట
చోద్యపడుకొనుచు తన సుతునికై పనివడి తన పాద పద్మములు మోపు

జూచి వులడవు తల్పులు వూడు తాళ ములు''
వేదాంత వేద్యుని వేడి యిట్టనియెః: కొడుకన్న మాటలకు గొబ్బున

““బందిగము తిరుగువార బలువైన వసుదేవు

యట్టి గోకులాష్టమినాడు కొడుకునెత్తుకొని .
కొండ పొడవ్రన వుక్కూతల్పులకు పాదములు

యినపకోట యున్నాది వయ్యన మోపె
తలుపులకు వుక్కుతాళము లున్నావి చిక్కు. తాళములు వీడి తల్పులు
వెళ్ళ తెరవు లేదు వెరతును తాను” దొలగె
““తనను యెొత్తుక తండి తలుపు
తాళములకు

వసుదేవుడు గాలిగానిని తప్పించుకొనుట

కాలుని పురిటిల్లు జందిగం వెడలి పంచనున్న గాలిగాని (ప్రార్థన
గాలిగాని చూచి గడ గడ వణికె శేయు'”
“వసుదేవ్సు నీవేల వణుకు చున్నావు?' కొడుకు చెప్పిన అం ...

శిశువరోః నీకేమి చెప్పుదు' ననెను కడువేగ వక యదరు]1 గంపలో బోః

ఆందెంది కూయుమ యనుచు శిశువును కావుమనీ చెప్పెను మనవి
మీమామ కార్యము కట్టుపడ్డ దనుక ఘనుడు

గాలిగాని వాకిట కావలి యుంచ వసుదేవ

యేలాగు కొంపోదు? నే యక్కడ వెరచి యాగాలిగాని వేడి తాగదిలె

దాతు? ' — అ

“గాలి గానికి గాల కవళంబు బెట్టు మెపు సందడిబడి లెస్స

బెల్లము చక్కెర శనగ బేడలును మెక్కుచునుండె

మొల్చమైన గొప్ప మోరుండ లెల్ల తర్చిరి అచ్చోటు తం డియు

లంచ ంబుబెట్టి మాతెర్వురాకు మనుచు కొడుకు

మ త్రగజములు (శ్రీకృష్ణుని కోటదాటించుట

కొల్లతీ యా మత్త గజముల జూచి

వెనక వెనకకు వచ్చి వెరచి వసుదేవు

తనయుడు మరి నవ్వి తం డితో
ననెను;
'తొడిబడి మళ్ళను తొలగ సీ కేల?
మరువకు నేనొక మాట చెప్పెదను
గజము ప్రాణము ముందు
కాచితి తాను
గజము తన (ప్రాణము కాబీని నేడు
వుపకారనుకు |పతివుపకారమౌను
అపకారము కాయదు ఆ భ దగజము”
వసుదేవు తాబలికె వై కుంఠపతి జూచి
“యీరీతి గజములకు యేరీతీ నీ
చేరి వుపకారంబు చేసి వేలాగు?
“కారడవిలో తండి; గజరాజు వచ్చి
వారధిలో చొచ్చి నీళ్ళు తాగంగ
కరిని మకరిబట్టి క దలంగనియక
తలకొరీశి ముంచ తన బలంబునను
తొండముతో చుట్టి తొణికి
యా గజము
వడ్డుకు ముసలిని 15 వయ్యన యీడ్వ
ముసలి! యేనుగను బట్ది మొర
పెట్టగాను

త్రి నీళ్ళలో ముంచ తిరుగ
యా గజమును
కరి గట్టుకు తియ్యంగ ముసలి
గువికి యీడ్వంగ
పట్టి యీరీతి వెయ్యేండ్డు తన
బలమున బోరే
నీళ్ళ (పాణము వుంచి నిర్జివితోను
చాల వోడి హరీయని సారె మొర పె్టై
కఠి మొర ఆలించి కరికడకు యేగి
కది గాచి మకరిని ఖండించినాను
కరి వకరి వలెగాదు కాచీని పదుమ!
కరివరదుడు తాను కదలి రాగాను
యేనుగులు రెండు యదుకుగా వచ్చి
పిన్న పాపనికి మొక్కి ప్రియ
భ కి తోను
అప్పుడు తుండము అటు సాచి పెన
కుంభ స్థలముమీద కూర్చుండ
బెటుక

చవుడు గాకుండ సాగ నంపించ
యప్పటి కావున యేనుగలు వుండె

శ్రీకృష్ణునకు శేషుడు తన పడగలతో గొడుగు పట్టుట

యింతటో బొల్లుగాలి యీదఠర బెట్టి అంతంత మబ్బు[గమ్మి అఆంధాకార మాయు

ee!

15, 16. మొనలి

800

మేఘములు వడి తీగె మెరుపులు
మెఠిళ

బెడిదంపు వురుములు పిడుగుల
వలెను

శంభుని మకుటమున నుండి

జాల్వారి జార
కుంభ దవణముగాను!? కురిచ

వర షంబు
పామును వేలాడ పట్టిన విధము

భూమిని వుదకంబు బోరున బార
విష్ణుకు దేవేం దుక విశ్వాసము
గాను
పట్టించ వరషము మహ షళయము
గాను
అడగిరి అసురలు ముణిగిరేడేడ
కడలేని నిదచే కావలి మరచి
పడిరి కృష్ణుడూయల పె కోక లెరుగక
గుట గట మనువారు గురు పెట్టు
వారు
కొట్టివేశిన యట్లు గొందులలో బడిరి

కాటమరాజు కథలు

వసుదేవుడు గాలి వానలో చిక్కి
ఆ సమయమున బలికె యా శిశువు
గూడి;
'మ్మిరు పల్లమనక మించ వుదకంబు
యేరులో కుంటలో యరుగంగ రాదు
భావులో చెరువులో భావింపరాదు
ఆడుగు బెట్టగ రాదు అంధకారంబు'
ఆక్కడ తర్షకున్న ఆ బాల
యేమనెను?
“వేయు సిరసులు రెండు వేల
బీంహ్మలుగల
పడిగె శేవడు మనకు గొడుగుబట్టీని
వివరముగ అతనితో .........
ఎం 44 అం అనీ కన్నులాను
ఆమడ పొడువున ఆటుకాన వచ్చు
యేమి విచారములేదు యెత్తుక
పదుమ।”
అని పెనమయిరాగ ఆ ఫణీం దుండు
పడిగెణు గొడుగుగా పట్టుకొని వచ్చ

శీకృషుని మహిమచే వసుదేవుడు యమునానదిని దాటుట

నడి పొద్ధు ఆ యమునానది జారవచ్చి
గముకమౌ యాపచ్చ గడ్డలు ముంచి
పాము ముక్కూతెగి పారగా చూచి
“యమున యమదూత యిక్కడ
యెదురు పడ్డాది
కంసుచే చావక కడబడి వ స్తిమి

క౩సుడు యెరై యిక్కడ కొచి
వున్నాడు'
నీళ్ళకయి జాచ నా సీలవర్నుండు
బాలకృష్ణుడు తం డికి భయ మెల్ల
దెలిపె!
“పూని తన పాదమున పుట్టిన గంగ

17, కుంభ (దోణముగాను

కంనుడు కథ రగ 1

ననుజూచి వేట్క-తోనది వుబ్బిపారె పలుమారు ఆయమున పాయలుగ

మామను కూడను మనకు పనిలేదు విచ్చ
యమునకు తన పాదములు కాలీత్రోవ వేర్పడెను కనక రేపల్లెకు
యెదురుగా బట్టు వాయువేగమున యేరు వసుదేవు దాటి
అనియెదురుగా బట్టిన భయమింత లేకను రేపల్లె జొచ్చ
హరిపాదమూలు

వనుదేవుడు (శ్రీకృష్ణుని యళోద (పక్కలో నుంచుట

పాయక యుందురా రేపల్రెలోను బాలకృష్ణుండనిన పాదములు గడిగి
గోపకాంతలు మేల్కాని మెల్లెనె కూటాలమీదను చల్లె

గొలగొలలాడు తల్పులు ముయ్యక తావు తలకాకను
'యెటువలె సందని యక్కడ దాతు మేడల కోటి బాంధవులు కూడి
పట్టవెరతును ఆడభామలు నొడుగ' సొకుబిష్టర్‌
“అందుకు అనుమానము అయ్యి నీకేల కొంత యశోద గోపకాంతలూను
పద్మనాభుడః తన పాదపద్మములు మతాన బాంధవులు మదదప్ప

గడిగి యుండిరి

మేదైన గోపెమ్మ మేడల మీద మెల్లెనె వసుదేవు మెదలకుండాను
కడిగిన వుదకంబు (గక్కునచల్లు' బాలుని గోపెమ్మ పక్కలో నుంచె

యోగమాయ శ్రీకృష్ణుని ఆకేపించుట

పొత్తులలో కావాయనని పొత్తులలో “అన్నా! సీ (పాణముకు నన్ను

బాల అడ్డ మెయ్యగాను

యెత్తుకోంగ నవ్వి యేడ్చర౭తునను నవ్వితి నేనందుకు
కిసరు పొరగ రామకృష్ణుడు నలినాయతా క్ష !
వినియ. ' “సర్వదా కంసుడు చంపడు నమ్ము

'యీ సమయమున నవ్వి ,. యెమి మాటలాడేవు

. చెల్లిలా ఎయాల.యెడ్చితివి?' యాదవచం(ద!

51)

602 కాటమరాజు కథలు

కంసుడు ఆర్లురిని వక్కఘడియలో భయపడి వచ్చి రేపల్లెలో దాగితివి
చంపె బాధ దప్పించుకుంటిరి బలభ దు

అన్న! మనకు ఆన్న యిన నీవు
ఆ బలభ|దుండు వాదుకు వెరచి పిన్నవార్రె వుంటి

కానకుండ రోహిణీ గర్భమున దాగె ఆడబడుచును వాని ఆయుధముచాత
సీ యంత వాడవు నిజరూపు దాచి కడబడలేన కంసునికి వెరతు”

కంసుని ధిక్కరించి పలుకుమని శ్రీకృష్ణుడు యోగమాయకు
చెప్పుట

చెల్లెల వెరవకుమని శంఖచ,క ములు మను లత సూర్యమండలం
మోపె ఫొడుగు

“కల్పరి తమ మామ ఖండించు కొరకు సూర్యుని వద్ద సీవు చుక్కువె నిలచి
మన తం;డి వసుదేవు మధురలో మామతో యదరించి మాట్లాడు

నిన్ను చెల్లెలా!”
చెల్లెలా! దేవకి చేతికిచ్చీని “ యేమందునే అన్న! యెరిగింపు'
యింతకన్న దెలి యిది మామ మనిన

కనుచు *దీకొని కంసుని తిట్టు వెధరించు
ఆంతంత పోరుబెట్టు అందరు వినగ వాకు నిష్టారంబు వలశినట్లాడు
కావలివారు విని కంసునికి చెప్పేరు మీ యసుర పాపాత్ముల హతము

తీవరంబున వచ్చి దేవకిని బిలచి శయుటాకు
పగవాని చేతిక్‌ పట్టియిమ్మనిన కంసుడ! మాయన్న కాచియున్నాడు
వెరచి మనతల్లి వానికిబ్బీని మీ రాక్షసి వంశము రాము డాకాల
వాని తలదన్ని వాయువేగమున శిక్షింప నున్నాడు సిద్ధమీ మాట
కడు వేగ ఆకాశ గంగవై నిలువు యీడేరుచున్నాడు పగ

చేరువను నిల్వకు చెడుగు కంసుండు ఎ " యీచుశొరకు

~~

ఖర వాలమున వేరీని క ల్థరివాడు యేడేడు * జగములు యేలుచున్నా'డు

కంసుడు కథ

608

యాదవుల ఆలమందలో గంగవై వెలయుమని
శ్రీకృష్ణుడు యోగమాయకు చెప్పుట

అని చెప్పి చెల్లెల! ఆంభోది
బెళముల
ఆవులు యాదవులు వున్న
ఆ మందలోన
భావించి పల్ల జడల బాలవై నిల్వు
వేవేగ పాలు నెయ్యి వెంగిలి సేయు
విఘ్నంబు శయమ యా
ఘడియలోను
వేల్ప్చలు కాలావులు యాక పొయ్యోని
శివపూజ ధేన్వలు చిన్నబొయ్యోని'
'చేశినవారేమి శేతురోయన్న !
యీసందు దెల్పుమ యిందు కేలాగో”
“దుర్గ యిటు వినుమ! దృష్టు
గోపాల్కులు
భగ్గుభగ్గునమండి పట్టుకుందమనుచు
వురుదాళ్ళు దీసుక వూరికి వచ్చేరు
తరిమిన పాతాళమునకు చొరబడి
పొమ్ము
పారలతో గడ్డపారల (తవ్వి
పారిపోనివ్వక పట్టవచ్చినను
తొలగిపోక యాదవులకు దొరుకు
మా చెల్పల।
శిల పాణవట్న మై వారి
చేతిలో నిల్వు
శిలగన్న.యప్పుడే- వారికి

లా ॥ క టై

శివాలు బుటు
ణు

కాలునేల నిల్వక కన్నీరు బెట్టేరు
వెర్దుబుట్టి యాదవులు వెరచి
వణుకుచును
ఆడిమహాళ క్తి ముత్తువ అమ్మవునీవు
ఆది వేల్పువౌట యరగము మేము
ఆపచారులమైతిమి
ఆభయమిమ్మనుచు
శాంభవి కావుమని శరణు
శరణనుచు
కొట్టవచ్చిన వురుదాళ్ళు
కుప్పలుగ వేశి
కొట్టుమాతల్లి! సీ కోపంబుదీర
నినుగొట్ట వస్తిమి నీ రూపు తెలియక
వాంహ్నవి కొట్టుమని చేతులె త్తేరు
కొట్టకుమీ చెల్లెల! కొట్టుమన్నయపుడె
నెట్టణనున గోపాల్కులు నెగడక
పొయ్యేరు
శక్తివె యాదమవ్చలకు
శివశ క్రి వెనిలచి
వరచి చూచితిరి నన్ను
వరియ వచ్చితిరి
వోరి నేచూడంగ వరుసుకోండి మీరు
వారిలో వారిని వరుసుకొమ్మనుమి
శివుడు విష్ణు (బంహ్మపేర మూడు

సిరసులు నిల్చి
ఉస!

604

తరాతరము పావవాల తల్లి వని
కొలురు

నాలుగు లక్షల ముప్పదిరెండు వేల
యేండ్లు

కాటమరాజు కథలు

కారణమున నిన్ను గంగవని
కొల్తురు”

గంగ కీర్తిని స్థిరము చేసెదనని శ్రీకృష్ణుడు చెప్పుట

“నమ్ముదునా అన్న! -“నమ్ముము
చెల్లెల సీవ్య
అమ్మరో! వకమాట ఆనతిచ్చదను
మాయ భూతకిని చంపి
మామను దృ్భంచి
జయముగ యా వ్వుగ గునునికి
మధుర
పట్నంబు గట్టి నా _పజ్ఞ యీడేర్తు
ఘట్టిగా ద్వారకి కట్టి యీడేర్తు
తూర్పుద్వార ము దుర్గ నీకిత్తు
నేర్పుతో కొలుకుము మేము
| యాదవులు
వికల్పములు లేని విధిమాయ చాత
శంఖు" ద్వారావతి చెల్లించుకో ని
ఆన్నయిన బలభ దు ఆవులు
యాదవులు
కొన్నాళ్ళు దూడ్వాసు కోనలో నుండి
దృష్టు గోపాల్కులు దూర్వాసును
జూచి
దూషింతు రా ముని దృఢ మెరు*లేక
గరికెవెళ్ళరు సముక
మండ*ము నిండి

పొంగుచు నురుగు లుప్పొంగగా జూచి
కల్పు[తాగినవాని కల్పపరతామనుచు
కలికి గోపాలుని కన్యగా జే?
పోతరంబున వుక్కుపొ తరము గట్టి
ఆవలిగా నిల్పి అడ్డ తెర బన్ని
మహాత్ముడ। వో దూర్వాసు
మహమునివి నివు
యీచిన్నది (పసూతి యన్నాళ్ళ
కయ్యినా
ఆడబడుచో మొగవాడొ
ఆనతిమ్మనిన
ఆడిగిన దూర్వాసు హాగృడైె మండి
మిమ్ము యేలినవారు మీరు
యాదవులు
నమ్ముడి వీనికి నుక్కు-పొత్తర బుట్టు
అఆమ్మహ కోపమున ఆ మౌని బలికె
అమ్ములై నీరు తుంగచాత
హతము గాగలరు
చెల్పుదురు ప్నాతాన శాపము దగిలి
వాలాయముగ తుంగచాత వారు
చెల్పగాను
అరికొలు వేటుబడి ఆరముడిగి

కంసుడు కథ

ధర ఆగ్నిదేవునిలొ తానూను గల
నరులకు నాపేరు కృష్ణానది
యని పింతు
వేర్పాటుగ నూటయెనిమిది
దివ్యతిరపతుల
అరుదై న పుణ్యశది అనిపింతు చెల్లెల
శివుని పేరు నీ పేరు సిద్ధంబుగాను
నవ్వుగాదు వక్కటిగ నడిపింతు
చెల్లెల!"
'వోయన్న। ముగ్గురి పేరు వక్క
నదిలోన
శాయరాదు ముగ్గురిని చెప్పు'మని
యడిగె
“అమ్మ! నీపేరు గంగాదేవి
యనిపింతు
నమ్ము నాపేరు కృష్ణానది

శె కి పేర శివశక్తి యనిపింతు
భుక్తి ము కులు గలుగు

యీలోకమందు
కృష్ణ వేజణియన్నను కీ రిలోకముల

805

బాపుదు మగ్గురిపేర
పాపపరిహార ంబౌను'

వుప్పొంగి చెల్లెలు వుబ్బుచు నవ్వె
అప్పుడు కృష్ణుండు ఆడె నొకమాట
'బొతారము వీడుచు అష్టభార్య లను
పాండవ ఆరునునికి పట్నంబు గటి

= యి
అది యాడమఠళడలమె అవని

విలశిల్లు
కటక జగన్నాథుడనై

కలియుగమునందు '
యిటువలే దుళ్గవె తన

యంటనే యుండు
పరంజ్యోతివి సీవు

పర |బంహ్మంబు తాను
వెలతము లోకమున వేర్పాటుగాను

వలపట సీతాళ కలిశమె నావద్ద
బాయకుమీ
నీలు పాలు గలశీనట్లు నీవు
నే నుందుము
చెల్లెలా! నే జెప్పినట్టు సారెకు నమ్ము.
తడవాయె పొ'మ్మని తలన చే...

వసుదేవుడు యోగమాయను చెరసాలకు చేర్చుట

వడి బాల నెతుకొని వసుదేవు గదిలె
ఆరిగి యా యమున దాటి తిరిగ
చూడకను

చప్పుడు కాయక సతికి నందించ
గువ్వ్చున యా, పేమ కొలది

wr] w=)
టం మెక్కి

పరువు న వసుదేవ బందిగము చొచ్చి ఫొదిగిపట్టుకనపుడు ఫొలతి చన్నిచ్చి

806

కుదులుచు వడ్డిచన్ను
కుడిచి యేడ్చినను
చలగి [ఇంహ్మాండ మదిరె
చందుండు [గుంకె
ఘనఘీక పెపైను గజములు యపుడు
వినయమున గార్భవము వింతగ
గూశ

కాటమరాజు కథలు

విని కావలి సతులు వీథులు బట్టిరి
వగిరించి తలవీడ వలువలు జార
పగబాల బుప్టెనని పరువున వచ్చి
'కమ్ముకమ్ముమ సీవు
కంసభూపాల!
ఆమ్మ నీళ్ళాడెను అయ్య వేంచేయు”

కంసుడు శిశువును చంప వచ్చుట

చెప్పిన కంసుడు సింహ్వాసనంబు
ఘుప్పున పడదుమికి గుడ్తె రజేశె
మీసంబు వడి[దిప్పి దూశళ ఖడ్గ ౦బు
విసరుచు కోపాన వింటి వింటి ననుచు
కలిగెనా బాలుండు కలిగె పగదీర్ప
బలురక్కసుడు నేలబందిగము చేరి
కంసుడు చెల్లెలిని కన్నుల జూచి
బుస లుప్పతిల్లగ పొలతి
కిట్రవియె:
“యేమి బిడ్డనుగంటి వలివేణి
తె'మ్మనెను
“ఆన్నరో! వో యన్న!
ఆడపడుచన్న!
కన్నాను నేచిన్న కందు నో యన్నః
పడుచు పుట్టింది మాట ,పతిలేదు
అన్న
యవ్వరిలోది ఆడపడుచు

నిన్నేమి చేశేని?
ఆళాళ వాణీ కల్ప లాడింది వెరళ్ళు

గండంబు లేదు మొగవాడు కాడు"
ఆనిన చెల్లె లితోను ఆ కంసుడు బలికె:
“పెద్దత నములు చెప్పేవు పెదవులు
తడిపేవు
యంత చెప్పేవు బాలను యాల
యిటు తెమ్మ।
పూని అష్టమ గర్భమున
పుట్టినవాని
మానక చంపదు మాట లేమిటికి?
ఆడబడుచై తేను అత్త గండంబు
నేనేల విడిచేను నేరవు తెమ్మః'
“ఆర్హ్షురు మొగవారిని అన్న!

మాగుమాటాడి నీకు నేమనవి
చెప్పితినె
నెత్తురుముద్దను నే బెంచుకుందు
[బతకని"మ్మని చెల్లెలు
బతిమాలసాగె
'ఛెడుబుద్ధి యెటికి చెల్లెల నీకు

కంసుడు కథ

విడువను బాలను వినుము నామాట
వగిశేవు ఆకాశవాణి యేమనెను
వగవవె తనమీద వసుదేవు నీవు
విడ [పపాణము నీకు |పియమాయ
a
నటవె

దొడ్డుగ నా [పాణము దోషమా నీకు?

నను చూడు చెల్లెల! యీ నిగందు
యాల?

అనినంత దేవకి అన్నకు వెరచి
కని వెనుక చూచివ

వెన్ను కానంగరాదు

దిక్కుగా పుట్టింటి దివ్య జూచిన

చాలునని

80౧7

పక్కనున్న బిడ్డను పట్టమని
యపుడు
[కుంగుచు కస్నీరు (గుక్కుచు తల్లి
బండిగములో నుండి బై టికంగించ
ఆందుకొనె కంసుడు ఆయుధము
చాత

పంజకనము ఆశబకుచుకు నరక

చట్టుతో కొట్టుడు చంపుదు ననుచు
పట్టెను శిపవును యడమ పాదంబు

బగను

యోగమాయ ఆకాశమున శెగిరి (శ్రీకృష్ణుడు రంసుని
చంపనున్నాడని చెప్పుట

విళివె కొట్టబోగ విడదన్నె బాల
ఆసమయమున వెగిశ ఆకాశముసకు
కంసుడు చూడంగ కలకల నవ్వి
అష్టశుభముల దుర్గ అమ్మ తా

నిలచి
చాతను శూలము శంఖు చ కము

గధయు
కార్జంబు ఖడింబు ఢ మురుకం

శరము
కరముల బట్టి ఘాతకొని యార్చి
“మామ! బెదరక నామాట

కాళ్ళు బట్టుకోంగను గాచితిగాని
తలవూడ దన్నుదు తమ అన్నతోడు
మేనగోడల సీకు మేలు చేశినాను
కోడల గాగాను కొంచి సిగాని
పండ్డూడదన్నుదు యడమ
పాదంబుతోను
మాయన్న శలవు యే మా, తమైన
కాయను నీ/పొణి కాతును తాను
వెనక నిను చంపేవాడు వేరె
యున్నాడు
భాషింప నాకేల పాపాత్ముతోడ

యిటు వినర! అసురవైరి వకచ్లోట ఇడుచ్చున్నాడు

808

చిక్కని రాక్షసుల
యక్క డ బెరుగునో
యాద మరువుకమి

అధికుండు నిను జంప ఆయుత
పడ్డాడు

వకచోట బెరుగుచు వో మామ!
యున్నాడు

సీకు చెప్పితి మామః నిజము

నామాట

చీరనున్నాడు

వెదక నంపి నీవు వెదకు

వో మామ!”
ఆని యిట్లు వినిపించి ఆ శక్తి వేగ
మనుజలోకము కేగె మహి యల్ల

వినగ

ఆకాశమున బాల ఇఅడినందులకు
ఆ కంసుడు యుడి ఆలమట పడెను
'వసుదేవునకు దేవకికి వారికి

పగజే స్తి

కాటమరాజు కథలు

చెల్లెలిపై తెగి శశుహత్య జేసి
చలమున ఆకాశవాణి చాడి చెప్పంగ
ఆముని నారదుండు ఆడిన బదరి
నమ్మించి చంపితి నాబుద్ధి తప్పె
పు[తకోకము చాత పొరలంగ నీరు
కూూరుండ [బాహ్మణ గురుదోషి
తాను
వేరె పగ బుట్రై నేనేమి శేయదును?
చెల్లెలా! రమ్మని చేతులు బట్టి
కాలి సం కెండ్లరాడ గొట్టి కడ
వారవైచ
మరదిని కౌగలించి మనుములు
చెప్పి
అలమటపడి కంసుడ్క
అఆంతఃపురంబునను
తలపోశి చింతించి తానంతటుండె

నందుడు బలరామ కృషులకు పృతోత్సవము చేయుట

నందనుడు కఠిగెనని నందుండు వేగ
అందరకు యాదవులు ఆనందమంది
వడి వడి రేపల్లె వాడల్ల చాటి
యడతెగక గోపాల యాదవ సతులు
వారు గోపాలు్కులు వాయువ రనాల
వరుసతో కుంకుమ వసంత ములాడి
కొందరు కసూరి కొల్లులో దించి

పసపూను జవ్యాజ పన్నీరు చాత

వాశిగ కుంకుమ వసంతములాడి

వి పులందరిని బిలచి
వినయంబుతోను

తప్పక శోడళదానములు చేశ

బాలుణ్ణి తలగడిగి పసపు నీరార్చి

జలకముల్‌ పోశి జయమని పొగడిరి
గొల్చభామలు పెడి గొలుసుల
తొటలోన

¢9

కోంనుడు కథ

తెల్లపట్టు పొ త్రిలలోన దేవాది దేవుని
పన్నుగా దేవుని పండంగ నుంచి
చెంచితలు చెలికాని కావలు చేళి
జోలబాడ పూని జోకొట్టి రపుడు

809

నరసింహ్మరూపమై నమరిన వేళ
|1జోజో॥

జగతిలో దురితములు చెండుచును
భంగి

టో అచ్యుతానంద ! జోజో ముకుంద వగలు మించిన ధరణివరులతో

రార పరమానంద! రామగోవింద!
|జో జో!
జోస్యుల జగదీశ! సూర్యసంకాళ !
శ్రీ సఖీవృదయేశ! జితదానవేశ
|| జోజో।।
కృతులు [ముచ్చిలి నట్టి
సోముకాసురుని
అతిమీనమై వాని హతమణచితౌను
ఆత్తి వేగమున [బఖంహ్మకు వేదములు
నొసగి
మతి నొసంగిన స్వామి మము నేలు
ధరణి 1; జోజో!
పమదమున భక్తులను పాలింప

నలగి
రఘునాయక పరశురాముడ వె
మెలగి
పగదీర్చుకొన్న శ్రీపతిరార చలగి
|1జోజో!।
దశరథా సుతుడవె ధరణి వర్తించి
పశుపతి విల్లీరచి పట్టిధట్టించి
వశముగా జానకి వనిత వరియించి
విశదముగ శ్రీరామ వినర కరుణించి
| ;జోజో।।
అని యిట్లు జోలలు ఆతివెలు బాడ
వేగ నందుడు సకల వేట్క్లలతోను
గర్గాది భూసురుల కరుణించి పిలచి

దలచి పూజ నమస్కా రంబు పురుడు

విమదాది రిపులను విదళించి వైచి
క మఠమై భూమి పొంకముగ

చియించి

రమణ |మోచిన స్వామి రార ఆలించి

జోజో ||
వరుసతో తన సుతుని

వధియింప బూని

పరమ బాధలు పెట్ట పావాత్ము చుట్టి
సరసమున జఘములను చంపిన
జగర్భుట్టి

పుణ్యము దీర్చి
(పజలెల్ల భాగీరథికి పబ్బిములు

బెట్టిరి

పౌలతీ రోహిణి గన్న
పుతరత్న మును

బలభ। దుడను పేద [పబలంగ జే?
యెదువంశధీశుని యశోద సుతుని

పది నామముల కృష్ణభగవాను లనిరి
నామకీ రనల్‌ చే? నమస్కరించి
క్షేమాన రేపల్లె జయమున నుండ

810 కాటమరాజు కథలు

వడివేగ రేపల్లెకు వసుదేవుడు వచ్చ విందులు భోంచేశి నందుని నగర
అన్ననందునితోను అందముగ కట్నాలు అంది వేగంబె

ఆతి పియంబునను మధురకు వేంచేశి మగువను కల?
తాను ముచ్చటలాడి తనయుల జూచి కలశి ముచ్చటలాడి [క్రమమున
బలభ|ద కృష్ణుల భ క్రితో జూచి నుండై
కలియ బలికి సుతుల కనిపించుకోని

కంసుడు బాలకృష్తుని చంపుటకై భూతకిని పంపుట

ఆవేళ కంసుడు అసురుసుగు మనుచు యీ శిశువును చంపి పగ యీడేర్చి
భావించి తన మంతి వత్తు

బంధువులతోను; వలవే? రేపల్లె వాడ కోరించి
“వినుడి తన పాలికి విధాత్యుడైన చాల కూర్చిన విషము తన

మరి యముడై పుసై మామను జంప చన్నుల నిమిడి
అల్లుడు పెరుగుచున్నాడని యెన్ని మాయల (పాణము యెదురు
ఆ యోగమాయ నెట్టుకొని

తెల్లమిగ జెప్పెను తెగటార్చుననుచు చన్నిచ్చి మాపటికి చంపి వచ్చెదను'
కావలశి తనకిపుడు కలిగిన వారు భూతకి ఆడిన బుద్ధులు వినియు
సీమలో గలయట్టి శిశువుల నెల్ల అంతంత కంసుడు హల్లున నమ్మె
చప్పన్న దేశముల సందు గొందులను “భూతకి! నీరూపు భూమికి వింత
శిషవులందరిని జంపి శీ గమె రాండి" భీతున నినుజూచి బిడ్డలు రారు
అసురులకు శలవిచ్చ అభిల కుడుతురా విషములు కూర్చిన చన్ను
దేశములకు నీరూపు చూచిన నిల్వక వెరచి
*“వేసారక తిరిగి విహరించి రాండి' మారు పొలములు బట్టి మందలించేరు
కంసుని మాట విని పూతన కణిగి చిర్రవెం[టుకలు గున్న చింతవలె

యిట్లనియె శిరస్సు
“నిన్న మొన్న బుట్టిన నిశి గందు వేగ దొరవుల వంటివి కాళ్ళు గాబు తొట్టి
నిన్నేమి కాయను నేర్చును వాడు వలె నోరు

ఆ శిశువు పనియంత ఆ పని యంత పరగిక్రింప్ర వెనగడి బర్ధలవలె పండ్ల

కంసుడు కథ

చారరాని యట్టి తెరనోటి కంపు
'పేలురాబేటి తల పెడతట కణితి
యమురాలః నీరూపు యేమి
యొన్నుదునె?
తూములే ముక్కులు తుమ్ములే
పిడుగులు
ముక్కులో వెంటుకలు యేదు
ముండ్రను బోలు

చక్క బొంతల వంటివి చేతులు
కాళ్ళు
వెక్కసమైన నడుము వేలాడు
కుచములు
కరుకు యేన గనల్పు కాంత! నీమేను
కురుచని పాదాలు గుది గాళ్ళు నీకు'
అటువలె తనవిభుడు ఆడిన నవ్వి
“యిటు విను కంసుడ; యీ రూపు
మాని
విడిచి చక్కని గొల్ల వేషంబు దాలు
పడిమాలి తానొక్క బాలింత నౌదు”

811

కామరూపిణి సుందరికాంత తా నాయ
పుణ్య (క్రీరూపము పూనినయట్టు
ఆన్ని యాభరణాలు అలంకరించ
వుల్లిపూసల పేర్లు వల్చల్హ పసుపు
కలికి కన్నుల సన్నపు కాటుక దీర్చి
కాయము పుక్కిట విడెము
కర్నముల దూది
మె వాసనరవికె మరకల చీరె
ఫౌలతి యా భూతకి బొట్టు నొదుట
నుంచ
పిడుగలవలె చల్చపిడతలు వడిలో
కడవ నెత్తిన చల్లకాగువలె నుండె
భూతకి గొల్లరూపు పూని పు్చుకొని
సతీ పతి యదటను చల్లమ్మ సాగె
కంసుడు భూతకిని జూచి
కడుపుబ్బ నవ్వె
'నిమిషమున బాలలు నీకు చిక్కారు
క నుగలగి పొమ్మని గంధవిడెమిచ్చ

అనిపెను కంసుడు ఆతివెను వెడచేశి .

భూతకి గొల్లభామ వేషమున రేపల్లెకు వచ్చుట

భూతకి పాదముల పుపై రవధూళి
ఘాతగా మింటను కావురుగప్పె

పరువునవచ్చి రేపల్లెలో జొచ్చి

అరిగి బాలల రొద ఆలకింపుచును
గొల్పవాడలు తిరిగి గొందులు వెదకి
చల్లో యని భూతకి చల్భమ్మ సాగా

“చల్ల గొనరో యమ్మ చల్పగొనర య్య
యలమితో యీ చల్ల యకరు

(శాగినను
తెలివినుందురు తెగులు తెంకటి లేక”
చల్హయవ్యరు గొనరు సరుకు

(oe)
శాయగున్లు

812

[=

పిలచి యవ్యరు గొనరు పిడితెడు
చల్ల
నాతి యా గోపెమ్మ నగరుముందరను
ఆంతట భూతకి చల్పమ్మంగ సాగె
బంగారు తొట్టలో బాల కృష్ణుండు
దిగ్గునలేచి దివ్యజ్ఞానము జూచ
“రేపల్లె గోపికలు రేపకడ పోయి
సంపద పట్నాల చల్లమ్మి వత్తురు
పాలు పెరుగున (పొంగు)
రేపల్లె వాడ
అమృతమున రేపల్లె ఆమరావతి
యనగ
తులతూగు చున్నది త్పపిని బొంది
యిప్పుడు రేపలెకు యీ క్షణమందు
యేమిటికి చల్లమ్మ యవ్యతొ వచ్చ
పగలు వచ్చను తనకు పగలాయి
ననుచు
మొయిలు ముట్టగ నేడ్చె మొదటి
పగ దీర్చ
పిట్టను యాటకాడు పిలచిన విధము
గుట్టునాడు భూతకిని రాబిలిచ
నపుడు
గజవరదుడు అసుర గజయాటకాడు
గజము పంగిణి దోలి కట్టిన యట్లు
చుట్టమో మేనత్తా సుడిసి “సోగాను
యట్లు దీని చంప యవ్యకు లేరు
అంతంత రొదచేశ అంత కృష్ణుండు
బాలరొద భూతకి ఆలకింపుచును
వల్లెనె గోపెమ్మ వావారి చొచ్చ

కాటమరాజు కథలు

నేరని దానివలె నడవ నేరని యట్టు
వారచూపులు బాలను వరుసుకొని
వచ్చ
యేలు చెక్కిటబూని వెరగంది
యవుడు
కాలు నేలను చమరి కడవ తా దించి
“చిచ్చో బాలోయని శిరిముఖము
దుడిచి
“వచ్చెరా ముద్దు గే సెపువచ్చె చన్నులకు
ఆకలి గొన్నావ అయ్య నా తండి!
పొక్కుచు (పేవులు పొర్రర తనకు
వినవచ్చు నీయేడ్పు విని వ సిని తాను
కన్నార నీవంటి కందును తాను
బిడ్డల తల్టినిగాగ పిల్వందె వస్తి
యాడ్వకు మీతల్లి యాల రుడిశీని
పాపః నీకన్న పని యెక్కు వాయెనా?
వోపోవ దయ.లేదు వో యన్న అదిర
నేజెల్ల గోపెమ్మ నెలవంటి సుతుని
బిడ్డల తల్లినిగాగ పిల్వందె వసి
బుజ్జగించ వమ్మః! పుచ్చుకోవమ్మ!
యెత్తుకో సీపని యంతె నగాని
భ కిలేదటవమ్మ! సీపని బంగారుగాను
చిన్ని నాతం|డికి చన్నివ్యవమ్మ!
తన నేల చూచేవు మీతల్రి యుండగాను
ముద్దురాదటవమ్మ ! యో ముదుణ్జి
చూచిన
యెదురుగ వస్తేను నేనెత్తుకుందు'
వగచుచు దగ్గిరవచ్చి తా మెచ్చి

కోలు పాడుచు సొలయుచు
మతిదప్పి

dled

మా యభూతకి కడుమాటలకు భమశి
మగువ లెవ్వరు మారు మాటాడరై ర

పొలు కుడిచి బాలకృష్ణుడు భూతకిని చంపుట

మయమసలుచు నీరాళ్ళ మసిలి తానెక్కి

మయకాబాలకిసరని పాలిండ్లు గడిగి

మి క్క్కాటిల్లుచు ముత్యాలపీట
జేర్చుకొని

కోక తొడలపైన గోసిగా (దోచి

ఆ చిచాత చమిరి హరి నెత్తుకోని

సాతులు ముఖము దుడిచి నేర్పులు

బలికి

పి
ఇేషధారి చన్ను వెళ్ళంగ వూ'సె
“చేసాల వాడివని వేళ పిడి చంప
ఆడ్డపట్ట చన్ను అప్పుడు తానిచ్చ
మాకు మేనతో మామసతో లేక
వకట రెంట మదియు వోపిక నుంటి
చంప వచ్చిన దాని చంపు టే
తెన్సయనుచు
తప్పు విషము ౨ వక దవడను
వుంచి
చన్నులు బిగబట్టి సల్పులు బుట్ట
చన్ను పీల్వగ గుండె ర్ఫుల్టున

బగిలె

“పడితి పడితి' ననుచు ఐకతిమాం
సాగె
“కుడువకుంటేను మానె విడవరా

చన్ను!
వడలు జోగడ బోయ వార్వలే'

ననగ

నెత్తురు మాంసము నెరి యమక లెల్లి
పెటపెట మనగాను పీల్చ నొక

అహం!

నకి ళు గదబడి యెక్కి కరు

ఆ దొ లా టు
చిక్కి తినని గుడ్డు చేశ యింతేకి
కాళు పెలదన్ని గాం డున యెగిరి

ర న
వంటి గుటకతోను వరిగె నా అసుర
పెటపెట కోపాన పండ్లు దా గొరికి
విల విల దన్నుక విడిచ పాణములు
వొళు మరచి కృష్టా యనిన వయ్యనె

లా ణు

వికిచ

పడెను నిజరూపున పర్యతాకారమై

కూలెనా భూతకి కూటాల నడుమ

సీలవర్డుడు దానిమీద నేరశట్లడగి
యుండ

“వెరవకు నాతండిః వెరవకో
కొడుక
వెరవకు కృష్ణా!'యని వెన్ను తా
జరచి
'రుడియకు నాయన్న!
రుడియకు బాల!
యాడ్యకు' మని తల్లి యద మందు
జేర్చి
“కడుపు బగిలెనో దాని కనుగొని
సుతుడు
కుడిచెనో చన్ను 'భీతుకుడిచెనో
తం|డి!
పగదానినై దానికి పట్టిస్తే కొడుక !
వగచుచు నుంటిరా వోయన్న:
మతిదప్పి
చిన్నబోయున్నాడు చిన్ని కృష్ణుండు
నేనేమి సేతునే వో నెలతలార!'
గోపకాంత లందరు గుంపులు గూడి
“పాపడు రుడిశీని పల్వరించకమ్మః'
వకరి చేతి కృష్ణుని వకరందుకునిరి
పొక్కుచు నుండిరి పొలతు
లందరును
దగ్గెర రావెరచి దాని దిట్టుచును
'ఒగ్గిబడెగా దీని జలుపెంత బలుపె

భయమౌను చూడను: బలీడి ఇ బ్‌

ఖో

పిక్కలును

కింటమరాజు క థల

యేపె మొద్దుల వంటి వింతేశి
తొడలు
యేరూపు చూచిన యేదురోమములు
అందరిది ఆడపుట్టుక అనరాదుగాని
కందువ చన్నులు దీనివి కాగులంతేశి
తొర్రినోరు గాబుతొట్టి వలె యన్నాది
పెకళి అడగుబోయిన పెనమువఠె
చెవులు
క ల్లగాదు బండికమ్ము లంతేశి
బండి పేర్పుల వంటి
ఐజగాడిముండ।
పాడు దొరవుల వంటివి పొరగట్టిన
కన్నులు
రుడిశి ఆందరివళ్టు రుల్టుమనె నమ్మః
యేటి పాలుగాను దీని తల
యన్న వోయమ్మః
చెట్టు మొలశిన రీతి కొండఘట్టు వలె
యున్నది
మాయలాడిగాని యిది మనిషియు
గాదు
అసుర గాని యిది ఆడథ్రీ గాదు
దైత గాబోలనుచు తలపొయ్యగాను
మందనుండి వచ్చ నందుడు వేగ
వెళంబె పురిజొచ్చి వచ్చి శిశువును
జూచి
కొందరిని అదలించి కొందరిని బిలిచి
కొందరిని గొట్టి కొడుకు నెత్తుకొని
'యందరు మీరుండి దీని యిల్లువి
[ చొరని స్తిర

కంసుడు కథ 616

నందను మరచితిర మీరందరు గండ గొడ్డండ్డ కోటకతులతోను
వుండి” కీళ్టు కీళ్ళకు నరికించ కీడు భూతకిని
కలినీళ్ళపె గడిగి ఘనుడు యా తండి బండిన బెట్టించి పార వేయించ

బాలకు దిష్టిదీశ పరిహారంగాను అక్క_డ తరి నందుడు అరిగె
పెట్టించ పీభూతి కట్టించ రక్ష మందకును
పటుమని తలి చేతికి అసుర చెలినవా ర అవని విలళిలె
బ్‌ (3) రా వలల రా

పదిలమని యిచ్చ కంసుడు విని చింతా కాంతుడై వుండి
చిన్ని కృష్ణుడు శకటానురుని పరిమార్చుట

కంసుడు ఆవేళ ఘనకోపమునను దాపున వున్నకాంతలు తళ్పిడించగను
శగటాశూరుని స్నీగ మే పిలిచి పరువున నాడేటి బాలలు వచ్చి
“బాలకృష్ణుని నీవు పట్టి వధియించి “విరిగిన బండివా ర్త వినవె యశోద!
కీఘమే రిమ్మని శలవిచ్చె వాసికి వుయ్యాం తొట్టలోవున్న నీ కొడుకు
శగటాశురుడు మచ్చర గయ్యాళి యాబండి కాలబడదన్నె
మెచ్చరింవుచును వకరంత చూ సిమి వనర యశోద!"
(పక టితంబుగ నొప్పబండియై వచ్చ గోపెమ్మ తా బలికె గోపకాంతల

మేదిని కృష్ణమ్మ మీదను దొల్లె తోడ
తాచి తనకాల తన్నెనా బండి “పడుచువారి మాటలు
యిరుసును గాండ్తు పరమింతయు లేక పాటి యటర మ్మ!
నరయు చిదుపలై నేలపై గూలె బండీయంత బరువు?
కూలిన బండిజూచి గోపకాంత బాలుడు యంత?

లందరును కానక చూడని కడపటి మాటలు
జాలిబడి కృష్ణుని చంకబెట్టుకునిరి మాను'మని గోపమ్మ తన

పాపనిమీద యీ బండి పారెను మందిరమునుండె
యనుచు

న్ని 4

_ చిన్ని కృష్ణుడు తృకావర్తుని పరిమార్చుట

శగటాహారుడు చెల్లినవెనుక "మరియ కొన్నాళ్ళకు మధురలోపలను

61

ఘోర దానవుడు కింసుని
కొల్ఫులోనిలచి
“భూపాల కంసుడ। భూతకిని
చం స్తివి
ఆపదబొంది తన శ్రీహత్య చే స్తివి
వేసి వెయిరూప్పుల
స... వీరఠాశ్షను లుండంగ
వాసీగ సీయింటి వనిత నంపితివి
ముందుగ నన్నంపక
మోసబోయిశాొపు
యిఘనై న తననంవు
యిక చూడు ముందు
తగు వేట్కతో వాని తలతోను బట్టి
హాణముతో దెత్తు నీ వాదాలరడకు
శృణావర్తుడ నేను (తుళ్ళేటిబాలుని
సురగాలియె వాని సుడసుక పత్తు
విడెమిచ్చి సినంలు వేగమే పంపు'
అనిన నాని బిలిచి ఆతిగార వించి

పునుగును గంధము పోకలాకులు
నిచ్చి
పోయిరమ్మని బొల పోషించి పంపే,
భావించి తా గదిలీ బలువు రాషసుడు
కోధింది నురగాలి కోండపొడుగున
బెరిగె

మాకులు తల్లడిల్లి ఆకులు రాల

మూక పీకాదులు గుంది సొడిలడగ
పల్లెకు నేతెంచ పగ చాటుకొనుచు
బాలుని ముద్దాడి పజితీ 'గో'సేమ్మ

శాటను రాజు కోశ

మొరియిచు తొడలపై మొందర
నిముడ్ల్యక
కురులు దువ్వుచు చన్ను

కుడుప్పుచుండగన్న
రక ,సుడు రాగాను కృష్ణరాయలకు
దెలి
“యిక్కడ తొడలపై

యిఘవృంటినై న
భాషుంబుగొదు తాను బరువుగాకున్న
_దోణపక్వతము రీతి తల్లి శొడలపై
యుంగె

[పాణయ"స్థయు పొంది పడవెచ
తి

ర్ల

బంహ్మా దేవుడో తెలియ
ఎరువు పరగి తీనిబుద
బడ్గట్లుగానుండె
తెప్పున విడిదెను దెలశి సురగాలి
ఆప్పుడే హరిగొనుచు ఆకాళ మెగిళ
వెన్నుడు లేడని వేశినచోట
'నేనేల విడిచితీ నేరంబు చేస్తి
యిక్కడ చిడిదితి యిక్క-డరేడు
యక _డ లే'డని తల్లి
అలమటపడగ
తృణావ ర్తుని గళము తొలగి
పోనిన్యకి
తృణము పరిచను తుత్తుమురుగోను

క ంనుడు కథ

అసుర తల కిందుగా బడి అవనిపె
చెలె
ఛా
వసుదేవు సుతుడు వాని పెనుండె
ఫీతిల్లి గోపెమ్మ విడ్డన్నిజూచి

617

చేతులు బిసుకుచు చిన్ని కృష్ణుని

జూచి

వగచుచు గోపికె వనితె లందరును
జగధీశు నెత్తుకొని జనిరి వారంత

యశోదకు చిన్నికృష్ణుని నోటిలో సమ స్తలోకములు
కనబడుట

ఆంతఃపురంబున అంత నొకనాడు
యంతయు మోహమున
యాదవు సుతుని
సెలినాశ్న ముద్దాడి నవ్వించుకొర కు
గిలిగింతలు చక్కిలిగింతలు బెది
తల్లిని చక్కగ జూచి తాను కలకల
నవ్వె
చిన్ని కృష్ణుండు కడుపుబ్బ నవ్విన
యపుడె
ఆ నోటిలోపల ఆంబుధుల్‌ నదులు
మౌనులు గిరులు
(బంహ్మలున్నెరులు
ద్వాదశాదిత్యులు తరులు ఖేదరులు
మేదిని సలములు మిన్నులు సురలు
చందసూర్వ్యులు జగజ్జాలముల్‌
దిశలు
యింధదాది దేవత యీశ్వర అజులు
రాక్షసులు సురలు రంభాది సతులు
పక్షులు యక్షులు పన్నగ

వయుగములు |

52): |

ద్వీపంబు లిడవులు
[ధువు మండలంబు
ఆ పధ్నాలుగు లోకములు తన
ఆంగిట చూపె
(బంహ్మాండమలు జూచి (భమసి
యా తల్లి
“దేహములో మాయ తెలియక యుంటి
విష్ణు తా కృష్ణుడు విశ్వంబునందు
దృష్టముగ బు్రై నీ దేవదేవుండు
మనుజుడై పుభైను యిన్ని
మాయలను”
అనుచు యశోద తన ఆత్మందువుంచి
“నిన్ను నేనెకుగని నీచాత్మురాలః
ఆపరాధీ ఆజ్ఞాన్ని హరి కావు కావు
వనజాక్షః గోవింద! వెకుంఠవాస!
వినయ భూషణ వెన వేదాంత
సనకాది యోగీంద సక లదయాళ
అని సన్నుతించ ను అప్పుడా తలి
క పటబాలుడు తల్లికి అజ్ఞానము
బొందించి

818

శబరుడై తన రూపు చాలించి చిన్ని

కొటమ రాజు కథలు

బుడత డై యుండెను
(పొద్దు మోదమున

బలరామ కృష్ణులు బాలురతో ఆటలాడుట

మనకాడు పెరిగెను మామను గొట్ట
పొత్తుల లోపల పొరలి పొరలాడు
[కొ తకకవలెను కూర్చుండ నెర్చె
చన్నుయిచ్చె రమ్మని తల్లి

చప్పట్టుగొట్ట
అని తల్లి చైజాప దో గేడనేర్చ
'నెయ్యిబో సేను నిలువు కృషా!'
యనిన

అయ్యడ విద్యలు ఆడంగ నేర్చె
తిప్పటడ.గులు బెట్టి తమత లై
చూడంగ
అప్పుడు గునగున ఆడంగనేర్చ
ఘల్లుఘల్లున మొలఘంటలు బలుక
తల్లి వెనువెంటను తా నడవ నేర్చ

బలభ ద కృష్ణుల భామలు జబెంచిరి
నేలంటు దాసిరి నెలతలు చూడ

ఆరేండ్ల బలభ దు అయిదేండ్ల కృష్ణు
యీరీతి పెరిగిరి యకోద నగర
రవిటోలు రత్నములు రావి రేకలును
వసుపరి మెడనూలు
వల్రభూషణములు
సంకుదండలు పాలసంకుల పేర్లు

అందెలు గజ్జలు అమిరె పాదముల

యశోద సుతులు యెదిగి యీ డైరిరి
బాలలు తమయిీడు బాలల గూడి
భూమి ఆవులదొడ్డు పొదులు
యేర్పరచి
ఆముకొని బాలల ఆవుల చేసీ
రభసంబుతో బసవరాయుండ తాను
రంకెలు వేయుచు రాచబాలుండు
మోకాళ్ళు చేతులు మోపుక నడిచె
“దిన్న వాండ్లు మీరు సింబోతు తాను
వెనువెంట రొదసేయు వేడుక కొడ
మీకు నే రాజును మీరు నా భటులు
నాకు మొక్కి- పనులు నడిపించు
మనుచు
కూడి పణతుల పెండ్లి కూతుళ్ళ చేసి
కోడిగాలకు పెండ్లికొడుకాయె తాను
బొమ్మరిండ్రలో నిద్రబుచ్చి బాలకులు
సొమ్ములెత్తుక పోవు చోరకుడ
ననుచు
ఆటలు తలపెట్టి మొదటి ఆటలకు
మలె

య

మేదిని తానేనని మెలిగాడ సాగె
వుద్దులు బట్టించి బుద్దులు చెప్పీ
{ ళ్‌

కంసుడు కథ ప్ర1రి

గదిమి చిడుగుడులాడు ఘనుడు యంత భాగ్యము చేసిరి యాదవ
(కృష్ణు బాలలు
గచ్చకాయలాడు గండచెరలాడు కదసి నాతో నాడ కాళణముండెే

బంతులాడుచు వింత పదములునాడు యీ విధంబున నాకి యిల్లిల్టు తిరిగి
అంటుముళ్ళుదన్ని ఆలంకులాడు దొర బిడ్డ నని యిండ్లలో

మంటి చల్లులాడి మరి (తుష్టి (తుళ్ళి చొరబడ సాగె
కుప్పె గంతులురికి గుడిగుంచమాడు కంతలు (దొక్కుచు గోపకాంతల
9. ర౨౩ vue వధ లి == +పట్టుచును యిండ్లు

వురువడి పిల్లదీబు వుయ్యాల లూగి వంతు కలియ దిరిగె వారు వీరనక
గొంటుకాయలాడి గంతులేయుచును బాలులు తా గూడి పాలు నేతులును

య రరెక్కి.. తేజీని యెక్కిడుచూను వారబిట్టుక (తాగి వలగ

కరి గురము నెక్కి కొంత బోసు
కల్కిరూపమున పచ్చి వెన్నలు దిని పాలు నెయ్‌
కొమ్మన గంతులు చిరుతన (తాగి

గొడియ లాడి పచ్చిగ తిరగెడు పడుచులు దాను
చిటికెన మొటికలు చేసరస మాడి సంగడీలు కొలువంగ సఖి మల

చాగిలి మూతలాడి తాను బాలలును యిండ్లు
వుప్పరి పటైలాడి వుడాయింపుచును దొంగ బాగుల డిరిగి దొరక

ఆటలు తలపెట్టి అటునిటు చేసి డెవ్వరికి
వామన గుంటలు వడ్డుబిళ్ళలాడు రేయును పగలును రేపల్లెలోను
ఆమనిగ కుప్పిళ్లు అఆచ్చనగండ్డు అయ్యడ మగువల ఆభిమానములు
సరిబేసులాడి సారెతా గె లుచు గొనెను

గోపకాంతలు |థశీకృషుని దుడుకు పనులు యశోదకు
చెప్పుట

కాక తోడుత గోపకాంత లందరును “యెన్ని నోములు నోమి యెన్ని
_మూకలై. గోగమ్మ._ముందర - నిలచి " | వతములు .ఖట్టి ఇ"

820

తమకాన గంటి వే దయ్యపు సుళుని
నూనముల్‌ గొనెను ఆభిమానంబు
లెద
దినగండమాయెను తెలివిగా వినుమ
దానవుడె కాని వీడు తనయుడు గాడు
చిన్న వాడటమ్మ యిన్ని చిన్నెలవాడు
యన్నడు చూడను యిటువంటి
రూటను
వోర్చుక యుంటిమి యశోద! నీకు
వక్కడే కొడుకనుచు
కార్చిచ్చునై న (మింగి కదబడగలడు
విడుతుమో పల్లె విడుతుమో సిగ్గు
ఒడతడు మమ్మింత బులిగాపు చేళ
పాల దక సివ్యడు వన్న
పిడత బడసివ్వడు
నోట మమ్ము
నిల్వనివ్వడమ్మ !
సైమలలో ఠేగల _పొద్దున్నె విడచి
మందలావుల పాలు అందరికీ
పితుకు
(పితుకుక (తాగితే బతుకుదుము
తల్లి
వెతలు బెట్టి బోయుల వేట్కల
బడ దోచు
(తోచిన వాడు తాను తొలగి
చకగాటోక

కసి గండలముగ మీద కంప

సిలబిన

యొ త్రినాడు

కాటమరాజు కథలు

యె తిన వెరచి మేము డేమనక

యున్న
అ తింటి కోడండ్హ బి తలుగ చేశ

చేసిన మేమేమి చేతుమో తల్లి!
కసి గాటుగా మోవి కరిచ యిటు
చూడు
కరచినవాడు తా కడ తొలగిపోక
మరచి నిదబోగ మరి యేమొ చేళ
చేసినంభట వోక దాని చాకట దెంచి
కూర్చిబాలలకు మొలపూసలకు నిచ్చు
యిచ్చినవాడు తా పురిటిట్లు జొచ్చి
పచ్చి బాలింతల పక్టైనో యమ్మ!
పట్టిన రొమ్మెండి పాలు లేవనగ
కోడిగాలు చేసి రూడినాడన్ము!
కోడలి మెడనంచి కొడుకు చూడంగ
ఘోర ముగ కుచములు తన గోరులు
చీర
గోర చీరినవాడు కొడుకును గొట్టి

మరియుచు యిద్దరి శిఘలకు మ్ల

వేసినాడు
వేసినంతటబోక తమ వెంగన్న జాట్లు
వడి లేగ తోకకు ముడివేసినాడు
కోడెగాలకు చేగను తోలినాడమ్మ |
పడుచువాడు కాడు జాలకృష్టుండు
పిన్నవైసు18 వాండ్లు పిడకలీరంగ
థాను గంప యెత్తేనని దగ్గిరికి వచ్చి
కట్టిన కోకలు విడిచి కాళ్ళకు చుట్టి
చప్పట్లు గొట్టుచు సరిపెనగు నమ్మ!

WD గ టీ

బన్ని
ఆలి [పక్కలో మొగని ఆటు పడ
చోచి
బాలుని తానేనని పవశించునమ్మ!
సరి, పొద్దు నాలి మొగని సరసంబు
విసియు
వారి వారికి చెప్పి యా వాడెల్ల చాటు
మంచము తర్వాత మాటలు వినియు
సంచులు విని యిరుగు పొరుగుకు
చెప్పు
సంధ్య వేళ్ళ మేము జలకమాడంగ
యెందుండి వచ్చనో వలవ లెత్తుక
వుర్‌క
వక్క-డే చూచిలే వో గోపి దేవి!
యక్కడనో వుండెనో యేమి
మహిమో గాని
మాపు జలకమాడంగ నన్ను
నహ గాను
యీపు దోమేననెను వినవె యకోద।
చెరుగు మాసినాము యిక్కుడ
చారకు మనిన
చెరుగు మాసిన తావు చెప్పుమని
ఆడుగు

గర్భిణితోనున్న కాంతల జూచి

సీకు గర్భము యెటువలె నీలిచనని
కందువ లడగు

సంశానమ లేదని సఖియ భనుక్షోంగ

91

కాంతలార! తనను పొందుడీ కలిగీని

సంతాన మనెను

మొగడు దగ్గెరలేని మగువల జూచి
పగలే తనను పొందుమని పట్టి

విడువడమ్యః
యీడేరని కాంతల యిండ్లు తా జోచ్చి
బలిమి తేళ్ల గరిపించి పారిపోవునమ్మ్య!
పె=డీశు బిడ్డల ప్రియ ముతో జరచి
పె .డ్షి కొడుక ననుచు భ

నుమున భూసి
(=)
హమ

తమ యిండ్లలో చొచ్చి పులు
మూసి
దొమ్ములాడుచు దొంగ దొదికి
నంపేను
విడువకుడి నేనా స్తినని వీథిలో
నుండు
గడుచు కృష్ణుడు తాను కానట్టగె
యుండు

యేలాగు పోవునో యేలాగు వచ్చునో
సటకాడు తా సత్మ చారివలె నుండు
జొరబడి యిండ్లలో డొరకౌని చొచ్చి
పేరి పేరని మంచి పెరుగు తా (తాగ
విడడన వచ్చునా? పసివిడడా
ల! a

యితడు?
చక గని వక వేశ్యతో సరసము లాడి
కుక్కి విదడిచిపోయ కృష్ణుడ్‌ యమ్మ!
చల్ల గంగాసాని చాపట్లు పౌయ్యంగ
మెల్రెనె తావచ్చి మెక్కి వచ్చనమ్యః
చడ్డవారమె ఘీకు చప్ఫవెరతుము గాని

822

కుండ నెయి దెచ్చి అందరికి బోసి
పొరుగు యింటను బెట్టి వారి వీరికి
పోరులు జేసు
తరులాశ్షీ ! గోపెమ్మ తమ మాట
వినుమః
చెంబోతువలే వచ్చి చెబ్బరింపుచును
కుంబెరుగు చుట్టును కుందేడు నమ్మ!
తరిచుట్టిన వెన్న తల్పులుండ గాను
యరగ కుండగ వచ్చి యెొత్తుకొని
వురికె
యీడు బాలలు తాను కూడుకొని
వచ్చి
వెన్న ముద్దలతోను వేట్లాడునమ్మ:!
ఆ వుట్టి వేవేగ అందకుంటేను
వంగ వకని బెట్టి వానిపై నెక్కి
దొంగవుట్ట నెయ్యి దొరికించుకోని
అంగన? నీ కొడుకు అమ్మరో!
వినుము
వార్‌ బట్టుక (తాగి వచ్చనో యమ్మ!
సుందరి! యిటు వినుమ సుదతి
గోపెమ్మ!
కందువ మాటలు కారడ్డ మనక

కాటమరాజు కథలు

పాలు పెరుగు జురి పజతి యళోద!
వెంగిలిచై తమ యల్లికి చమరి
మొనసి కోడలిదాని మూతికి రాచి
కుండతో దినియేటి ముండబిడ్డ
యనుచు
మగనికి దెలిపి లెస్సమొ త్రించి నాడు
మర దండ యిలు జొచ్చి మాట
యున్నదనుచు
విరుసులో లేతలోయని పిసికి
తా గసికేె
అయ్యయో మణుగుడుపు అల్లుండ్ర
నెల్ల
కుయో మొరో యనగ
| గుద్దినాడమ్మ!
తీన యెక్కి దేవండ్ల తీసి వెలపటవేసి
వెరవక ఫొడిజేసి యెలుగులో బోసి
వేల్పును తానే ననెను వెన్నముచ్చమ్మః
చేసినవి తమకే చెప్ప సిగ్గౌను
యశోద! నీసుతుని యగ విడిచినావె

ఆదలించవు తిట్టవు ఆడటోకనవు
బుద్ధిచెప్పవు విడిచి పోదుమో లేక”

యళోద శ్రీకృష్ణుని రోటికి కట్టుట

యంత కోపముతోను యశోద కినిళ
సుదతులందరు ఆంచె సుతుని
సాధింప
'రొలము వారిని యింత కుసి
గుంపులు గ కాయ

యాలరా కృష్ణః నీకేమి చెప్పితిని?

ఆటలుమాని వకరి ననవద్దు
యనుచు

సారెకు చెప్పితి తన సాటి వారనుచు

గొంటుతనంబ్లున గోఫికల యిండ్లు

కంసుడు కథ 9029

చూరలాడ నీకేల? చూడరట నన్ను కన్నుల మిరియము బెట్టి కట్టి

రక్లేలః వారిని రవ్వశాయ నేల? కొట్టింతు'
పాలు వెన్నలు సకల భాగ్యంబు అని వెరపించే కొరకు ఆ సుతుని
గలిగి జూచి

చల్పంటో!ః సీ కేమి చెప్పితిర కృష్ణ! మనసు పట్ట గొల్లమగువలు చూడ
యింతట నుండి గొల్లయిండ్హకు బోకు ఆడికె లాయనని ఆందుకునె (తాడు
వేతునా చెంపలు వెన్నదిన్న దవడలు నడుము బిగ్గిరె గట్టి నలిని కృష్ణు?
దుండగిడ! మీ తండి రానిమ్ము! మాట వినుమని తల్లి మానిరోటను గై

శీకృషుడు మద్దులను పడగొట్టుట
6a యు వ

వణుకుచు వెరచు వానివలె తాను భోరున యడబాసి పోయిరి దివికి
ర్ఫుడిసి తల్లి గొట్టైనని జరజరనీడ్చె పడిన చప్పుడువిని పల్లెగోపికలు
చవడి మద్దుల సందు నిరికించి వడివచ్చి యశోదకు వైళంబె
దేవకితనయుడు తన లఘువున చెప్పిరి '-
యిగ్గె వెంటనే గోపెమ్మ వెతపడుకొనుచు
పెక+ కూక టేళ్ళకు పెళ్ళగిలె “కట్టి చంపుదు గదా కట్టడి
మద్దులు దాన'నని

భూకాంత పె నొరిగె బోరు కలుగంగ కట్టిన కాడు విడిచి కడ బార వై చ
కొండలు ధ్వనులిచ్చ కుంభిణి బెదరె ఆటలు యింతకు వచ్చనని

నిండిన గోపికలు నిర్విణ్ణు లయిరి చంక బెట్టుకొని

మద్దులలో నున్న మరి నంద గోపకులు నందుండు ఆందరు
డివ్యపురుషులు బాంధవులఎ వగచేరు పసిబాలుని

యిద్దరు వెడలి సర్వేశు నుతియించి జూచి

నారద ముని చెప్పినట్టి కాషమున

నందుడు గేపల్లెను విడిచి పరివారముతో బృందావనము
చేరుట

'సాస్పనికి యంతేసి భారముల్‌ కాపాడి యే దేవుడో గండములు గాచ
గడిచ పసిభాలుని భూతకి పష్ధిను వకట్లి

§24

వశముగాని బండి వడి విరిగి పడెను
సురగాలి వక్కటి సుడిసి పడగొ బై
భారంపు మద్దులు పె దిడత నుండె
నందుండ యిందుండ
న్యాయంబు గాదు

బృందావనంబునకు పోవలె మనము
వలసినట్టు తొలకరి వానలు గురిశ
పొలము యక్కడెక్కడ పూరియు

సరు
యామారక వుదకము యంతయు

మేపు
ఆమనై యున్నాది ఆవులకు మనకు
విడిచి పోదాము మనము వీరు

వారనక”
వడి వడీ రేపల్లె వాడలదాటి
_ యడతెగక గోపాల యాదవసతులు
వారు గోపాల్కులు వాయువ రనాల

వరుసతో కుంకుమ వసంతములాడి

తడబడుచు కదిలెను దా మెనబండ్లు

యడతెగక మంకెన యెడ్డు గుడార్లు
గొడుగులు అరిగెను కోరకావళ్లు

ఆకుల మావటిలు పోకల సపెరికెలు
వీకతో పడిగెలు విండ్తు బల్లెములు
బొకిగాశల కోకలు బోనగావళ్ళు
కిక్కిరిసి కదిలెను బుక్కాయి
పెద్దలు

కాటమరాజు కథలు

గోనెల బియ్యాలు నేతి కావళ్ళు
వెలలేని రథములు వేట్క. తో గదిలె
పరగంగ ముత్యాల పట్టు గుడార్లు
వి సీఠమెనటి వెల్లగుడార్హు

ఎత కోవై మెం ఖు

కొమరొప్ప చక్కని కురువేరు
పెష్టిలు
అగరు గంధము మంచి ఆలరు
భూతియును
వీరణంబులు డోళ్టు విరివి కై వళ్ల
నరగలు రుంజలు నమర
స్యన్నాయులు
సన్న వీరణంబులు చెంకులవు

జం ములు
కనక తప్పెట ముటికాలి

+ కొమ్ములతో
పంచమ వాయిద్యములు మించి
[మోవంగ
యంచగల వేట్క_తో యపుడు
నందుండు
గోపాలవరులును గోపకన్నికలు
సంపదలు ఆయమున సమీపమున
దిగెను
వేగమే దొడ్డు వేసిరి పొదులు
వారంత బృందావనములో దిగిరి

బలరామ కృషులు బృందావనములో విహరించుట

యెనిమిదెండ్ల బఖఖభ [దు యేడేండ్ల

క్భమ్లు

వనములో తమయీడు వాగును
బామ

కంసుడు కథ

దూడల గాయుచు (తుక్తులాడుచును

వాటముగ పిగిలి పువ్వుల బంతులు
చుటి

ట్‌

చుట్టిన పికిలి పించములు చుట్టును
తలను
బాలలు వుంగరపు బంతులు చేసీ
యాల పదములు బాడి యొక్కిరి
వృక్షములు
కొతకక పిల్ణన గోవు లూదు చును
తూత కొమ్ములు వూది
తుదిపదముగాను
అవి వూది ఆకు తీగె వుయ్యలలూగి

సరస గోపాల జనపాలకులూను
పదాలు బాడుచు పసీబాలకూలు

మసలుచు గోపాల మనుజవర్గంబు

కోడె దూడల నెక్కి కొట్టి
తరుముచును

పొదలెకి_ పువ్వుల పొదరిండ్తు దూరి

826

మధురమైన పండ్ల మానెక్కి
లినుచు
దొప్పతేనెలు [తాగి
దొమ్ములాడుచును
కుందెన గొమ్మలు గోరటాయులు
దెనచు
మడుగు వడ్తున నిలచి మడుగులో
చుముకుచు
కుప్పించి వురుకుచు కూత
లేయచును
ఆప్పుడు మచ్చము రీతి
అవతారమునను

మునిగి యీదులాడుచు
మురికాడుకొనుచు

తొజీికి బాలలముంచి
రుముక లాడుచును

బలరాముడు వత్సానురుని చంపుట

ఆలాగు విహరింప అంత నొక నాడు
వచ్చాసు ముండు వచ్చి కంసునితోటి
ముచ్చకంబులు బలికె “యిటు
విను రాజ!

పోల పౌందు లేక భూతకి చెల్లె
[కమమున తృణావ రు

గాలియె పోయ
తాను వక మాయతో నేడు

యో ప్రగయు

యీడేర్చి వత్తును యిమ్ము తనకు
లన్ని

ఆళచే కంసుడు అవుడిటనియె:
“వెస మాయరూపున యొక్కడవు
నీవు

మదమణిచి చంపేటి మరిరూపు

చూపు'మనిన
“దుండగీడు కృష్ణుండు దూడల
' గాయగా

826

దూడరూపమె తాను చూడల గలసి
పడుచువాడు కృష్ణుండు
పట్టవచ్చినను
వూడదన్ని శిరసు వుక్కణచి వత్తు'
అని వచ్చాసురుడు అంపించుకోని
తాను దూడల గలసి తర్హక యుండె
ము తరిపి దూడయె
I ” ముందరుండగను
ఆంతట కృష్ణమ్మకు ఆ మాయ
దెలశ
హే బలభ(దునికి ఆ సూత
మెరిగించ

తళట్రమరాజు కథల

వారి పగదీర్ప వచ్చిన హసురను
వడిసి నాలుగు కాళ్లు వకచాత బట్టి
యడమ చాతను బట్టి యదటవున్నష్టి
పొడుగు యలగకు గొట్టె పోయ
[పాణములు
తన్నుక తన్నుక తాను బొర్జాడి
కన్నుల [ప్రాణములు గక్కు_ నవిడిచె
అసుర చెల్లిన బాలలు ఆర్చి

కూయుచుకు
కొసరక చప్పట్లు కొట్టి ఆరిగిరిని

(శీకృష్ణుడు బకుని సంహరించుట

వకనాడు కంసుని వుగకొల్ఫులోను
బకుడనే వాడు బలువు రాక్షసుడు
“నేడు నా పతిజ్ఞ నేర్పుతో వినుము
దూడలు బాలలు తుశ్ళేటి కృష్ణు
పొలము మేపుక వాడు పొదులకు

, రాగ
తాను కొంగరూపున తర్హనివ్వక పట్టి
మెల్లెనె యీకెలు దువ్వి మేరువగతిని
ఆకాశమున పెదవి అవనిపై శలవి
పరచుక తన నోరు తెర్రుచుక యుండి

హరిని దూడల బాలలు ఆందరిని
. (మింగుదు
మాూధవు బాలలు మాయ యెరుగలేరు”

బకుడు (పతిజ్ఞి బలికి ఆంపించుక'
వచ్చి
ఆమడ పొడువున అవని మిన్నంది

'బకుడు గళ ము దెరిచ బెళము

చందమున

హరిబలములు యపుడు ఆ మాయ
తెలియక

బెదరక చొచ్చిరి కొండ బెళము

లోపలను

ఆదిమూ ర్తి కృష్ణమ్మకు ఆ మాయ
దెలిళ

కదల నివ్వక పెరిగి వాని గళము

లోపలన్ను

కంసుడు కథ

గళములో కార్చిచ్చు కాలాగ్ని
వలెను

రవ

హరి బకుని శలవులు హస్తముల

పదిలెముగ వుండిన బకుడు తా వెరచి డచేరిపోనివ్వక చలగి కృష్ణుండు

వొప్పుగ (గక్కెను వకరిని
చిక ,కుండ
అప్పుడు కృష్ణుండు అతిధీరుడగుచు

వీరి పాఠంగ వెచ శివి పొగడ్రంగ
గోపాల్కులు ఆర్చిరి కోపంబుతోను

(శ్రీకృష్ణుడు పామును చంపుట

చెప్పిరి కంసునికి బకుడు
చెల్టినవార్త
బకుని తమ్ముడు అన్నపగ

యీదుకొరకు

చుక్కల పొడువున సూర్యుని
పగిది
పెనుబామును కంసుడు పెష్టింపె

నపుడు

వాయు వేగమున వింజాది నడుమ
వనచరులు భూమికి వచ్చిన రీతి
"పరిచను నాలుక బాటల వెంట
ఆకాశము భూమి అంటించి నోరు
భీకరంబుగ గాచి పెనుబాము
యుండె
వలలో బడ్డరీతి వారందరూను

బాలలు దూడలు పడిరి నోట్లోను
యెరిగి కృష్ణుండు వాని య (దమున
నిలిచె)

గుటగుట పాముకు [గుక్కిళ్ళు బుఫై
పెట పెట యముకలు ఫెళ్ళున విరిగె
వేగమే వూపిరి వెళ్ళక మరియు
పగిలి పామువెన్ను పాయలై పోయ
వెన్నున అందరు వెళ్ళిరాగాను
వెన్నుని పేరని నెలసె కృష్ణుండు
అక్కడ నిర్వహించి అందరిని గాచ
అసుర చెల్లిన సురలు ఆనందమందె
పుష్ప వర్షములు గురిశ

పొగడి రందరును
రంభ వూర్యకి మేనకాప్పర స శ్రీలు
రంగుగా నందరు శ్రీరాముని బాడ

శ్రీకృష్ణుడు గోపాలురతో గూడి చల్లులారగించుట
౯౭0 ఎ

నభానురుని జంపిన నల్రని తండి
వేగమే వక కొలనుకు వేంచేయు

కృష

దూడలకు బాలలకు దూపక దీర
ఆక్కడ ఆమృతము త్రాగి అలమట

దీర్చి

628

వడియ బోసిన పెరుగు వాసించు
నట్ట
మీగడ పెరుగును మేలైన యట్టి
సరసమున వూరుగాయ సద్దులు
గుడీచి
హరి బంతిని గుడిచిరి ఆ బాలకూలు
వకరిచేత సద్ది వకరు భుజియించిరి
విక విక నవ్వుచు వీరు వారనక
వూరగాయల నోరు వూరించు
కొనుచు
వోరి యని కృష్ణుని వరిళాడు
కొనుచు
కాలలు ఆందరు హరిబంతిని గుడువ
ఆంభోచి వీలములో అమృతము
బుట్టె
కుంచెరుగు చుట్టును కూడి రందరును

(బహ్మ దేవుడు క్రీ కృషుని

భావింప శారదపతియెన వాడు
దేవదేవుడు యా. [బంహ్మదేవు

గ్‌” డిట్టనియె:
' వేదాంత. వేద్యుడో వేరె మరినకరొ
యితడు మచ్చావతారుడో

మనుజుడో లేక

మాకు తెలియవు విష్ణుమహిమెలు
తరుచు
చక రాగో భూ సంది ఛానూను దెలిసి

శాటమరాజు కథలు

యాదవులు సురలుగా యెరిగి
మాధవుడు
మది సమ్మదమునొంది మనుజుల
గూడి
చెర్పించి _తుళ్లంగ చెదరె దూడలును
తర్గి ఆవియన్ని తలచెడి పోయ
పచ్చిక మేయుచు పశువులు
గలియక
అచ *ట లేకున్న అందరు జూచి
అ
యుది పచ్చితెమ్మరి యిట
చూడుమనుచు
యందు బోయనొ యనుచు
యోగి పొదరిండ్లు
చె లెక్కా కృష్ణుని చేరి పిలుచుచును
యా
గ బైెక్కి చూచిన కానరాకున్న
య

పరికించి పరాభూతుడగుట

అడవిలో దూడల ఆ బాలకూల
తాను వక బెళమున దాచెనా

(బంహ్మ
గోవిందుడా బంహ్మ గుణము

తా నెరిగి
భావజు జనకుడు (బంహ్మ

నోడింప
యే యావుకు యే దూడొ

యెటువంటి రూస్టా

కోంనుడు కథ

ఆయాదూడల రూపు అన్నియు
తానె
యే తల్లికి యే పు తుడొ
యెటువంటి పిలుపొ
అంత బాలల రూపులన్నియు తానె
మునపటికన్న ఆధికమై మోహంబు
హెచ్చి
కన్నుల గప్పుక గారవమున బెంచ
ఆ ధేన్య లప్పుడు అలిమి లేగలను
పొదిగి కుడువ పాలవర్షంబు గురిళ
దాచిన దూడలకు తగిన
ఆపు దాపె యుండె హరియు
ట్రికృష్ణు
బడిదప్ప కుండ బతుకులు గలిగి
యూడాచి వ ర్రించి రెరుగక మాయ
చిన్న జోయి (బంహ్మ సిగ్గున నోడి

బాలలకును

చిన్ని కృష్ణుని జూచి (శ్రీహరి యనుచు

(సిష్టి నిర్వహించె (సిష్టేపడనుచు -
సాష్టాంగ మొసగి యా
సర్వేశ్వరునకు

“కావు ధర భక్షగజ వరద! నన్ను

కావవే వె కుంఠ ఖగపతి! నన్ను
కావు కమలనాభ! కావునా తప్పు

నివే ఆపిమూ ర్రివి నీవే సకలందు
నీవే యుగములు నిల్చిన తండి
నీవు నను మన్నించు నీలవర్ణుండ !
తెలిసి తెలయగలేను దిక్కు దేవేశ"

చలగి (పార్థనజేసి శారద షతియు

బాలల దూడల బంహ్మ తాదెచ్చి
చాల వేడి హఠి సన్నుతిని!* నిలిపె
కమలనాభుడు (బ్రంహ్మను కరుణించి
తాను
తమ దూడలు బాలలు
తమరంత కూడి
తమ యిండ్ల కేతెంచి తల్లుల గలసి
యాడాది నాటి మాటలు యీ | పొద్దె
యన చు
ఆడుచు బాలలు ఆతివేగిరమున
తల్పిదండుల 1లసి తమ
ముచ్చటలు చెప్పిరి
చిన్నవాండ దూడల చెట్టలో పలను
మిన్నంది పెనుబాము [మింగెను
తమను
చిన్ని కృష్ణుడు తాను నీరి తా చంపె
ఆంద రి తల్టులు ఆలమటపడుచు
కీ రింపుచుండిరి కృష్ణరాములను

బలరాముడు ధేనుకాసురుని వధించుట

కొన్నాళ్లు యాదవకుల పుంగవులకు

పన్నెమీరగ యవనవై సులు? వచ్చి

బలభ ద కృష్ణులు ఆట
పాయంబుతోను

19. సన్నిధిని 20, *-యావనశనయసులు '- =,
క్‌ , ల

B29

౪80
కదసి గోవులచాల కాయంగ బట్టిరి
ఆ లక్ష గోపాలు్యులందరు మరియు
కొలచి కాచిరి మరియు
గోగణంబులను
పనివడి చేయుచు భక్తి యాదవులు
వెనువెంట దిరుగుచు విహరించి రంత
ఆంత (ఫీకృష్ణుడు
అమరవల్లభుండు
వంతు కెక్కిన తాటివనముకు వచ్చి
చెప్పిన నందరు చెర్పింపుకొనుచు
శోధించి యావనము చొరబడి పోయి
బలరాముడా తాళ్ళుపట్టి సందిళ్ళ
జలజల రాల్బుచు చెయిముట్టి తినుచు
చెర్టించి యా వనము చలమున
శోధించి
తర్ష్హక ఫలములు తా మారగించిరి
దేవతులకు వెక్కసి ధేనుకాసురుడు
ఆ వనము చొరను హరిహరఠుల
వశమె

హరి బలభ్యదుని యాదవుల నెల్ల

కొట్రమేరాజు కథలు

కరచి చంపుదు ననుచు
ధేనుకాసురుడు
గార్భవం రూపున గాండు
గాడు మనుచు
పెద్ద రంతున గుయ్య పెక శె
వృక్షములు
అదిరెను గిరులు అసుర ఆర్చిళ్ళచాత
తరిమి కరుతుననుచు దె త్యుండురాగ
పరుతెంచి బలభ [దు పట్టుకునెవాని
పదర నివ్యక సింహపరా|క మము
చేసీ
ఛేనుకాసురు బట్టి విసిరె బలరాము
వాని తాటితొ గొట్ట వాపోవుచు గూలె
వాని బంధువులు ఆ వనము దిగనాడి

కనిపించుకో వెరచి కదలి
రందరును
అన్న బలరామునకు అంత
కృష్ణుండు
ఘనమైన మందుకాయ మిప్పించి
వినయంబుతోడుత యింటికి బనిచి

(శీకృషుడు కాళీంగుని మర్షించుట
౬59 ఎ

తన గోపకులు ఆవులు తానును వేగ

కానరాని మడుగు కాళింగుమడుగు
కాళింగు చాతను కాలాగ్ని పొగలు
" నీళ్ళలో పొగలెగసి నిలిచను "మింట

అదిజూచి మాధవుడు
యాదవులతోను

“యీ విధంబున పొగలు యేమిటను

' వెగచు

1 క్ష్‌
“1 మా సీ
ఆ

కంసుడు కోథ

మడుగు లోపల చిరుమంట
లెక్కడివి
వడిగొని కొళింగు వుండుటే నిజము
కెరతి భూచర జలచర
ఖేచరంబులను
బొరయుచు మడువులో
టొరసియున్నాడు
(పాణికోట్టను వీడు | బతుకనిచ్చీనె
వీని చాత జీవజంతువులు (బతుకు
పేలాగు?
కాళింగు మర్దింతు కాళు శరణన్న
వెళ్ళగొట్టకున్న వివరం౦ంబుగా*దని
చోరరక్కసుడై సోముకాసురుడు
అరిగి వేదములు గొనుచు అంబుధి
కరిగె

జలములో మచ్చమై సాధించినట్లు
చెర్లించి వక కడిమిచెట్టు తా నెక్స్‌
కాళింగుపై ధుమికె ఘనుడు శ్రీకృష్ణు
కాళింగు డప్పుడు కడు వుగమునను
విసిరి తోకనుగొకై విషపుకోర లను
గాసిలి కృష్ణుని కరచిన యపుడె

వ జదేహము కరువు వశముగాదాయ
దఠతతములు వదిలెను దవడలు

నొచ్చె

ఆంత శేష చిక్కి హరిని
చుట్టుకునెను
మెదలకుండగ పట్టి కాళింగుడపుడు
గోవిందుడని తెలియక
గోపాలవరులు

య

ప్ర]

తావుదర్శి వురికి తల్తడగానుచు
రుడిసి యా రేపల్లె చాటి వేగంబె
వడివచ్చి నందునికి వార్త వినిపించిరి
నందుండు భయపడి నందగోపకులు
శ్రీబాలగోపాల శేకరు చూడ
నాబాల గోపాలు లందరు గదలి
యదువంశము తాము యశోద వచ్చి.
వెతపడుచు ఆ మడుగు వెలపట
అడల
లేగలు ఆవులు లెళ్లింసరాదు
వగచుచు యా మడుగు వడ్డున
నిలిచి
పక్షులు వెలవెలపాటున నపుడు
వీక్షింపుచుండె నా వెన్నుని జాడ
పశు పక్షి జనముల పరగు ఘోషంబు
విశదమై యా మడుగు వెల్లివిరియంగ
దివ్యమూర్తి కృష్ణుండు దేహంబు
పెంచ
కవగొని మెలగిన కాశింగుడపుడు
నడుముపూసలు కచిలి నలినలి ఆయ
వడిబడి కాళింగు వుడిగె నచ్చటను
పద్మనాభుండు పడిగెపై (దొక్క్యె
పద్మాసనాదులు (పసుతి శాయ
త క్రథిమికి తోరిగణ తధిగణ యనుచు
ము క్రి పదమును జంద ముష్టి
పాదిముల
తాండవంబాడంగ శేషుని తరుణులు
వచ్చి
కాళింగు. భార్యలు. కన్నీరు" బెట్టి ళం

832

“శరణు ఆదిమూ ర్తి! శరణు విష్ణుండః
శరణు కటాక్షణ! శరణు రత్నీంపు
కావున అపరాధి కబట చిత్తులము
కావవే విషపాది ఖర్ములము మేము
పురుష భిక్షము బెట్టి మా పురుషని
గాయు
పురుషో తమా మాకు బుద్ధి చాలదును”
ఫణిరాజ సతులిట్లు (పార్థింపగాను
పాణములు గాచె నా పద్మ నాభుండు
“యిపుడు వారధి కడ కేగుడి
యిచ్చట నుండక

కదులు” మన్న యపుడె కాళింగు
సతులు
“సీ పాదములు సోకె నిహపరములు
గలిగె

స్వామి! మాకిప్పుడు వక సద్గతి
చూపు”

శాటమరాజు కథలు

బాల కృష్ణుడు పాము భార్యల కనియె:
'వాలాయముగ అష్టదళ వర్ణముల
వారు
వురగంబు 'పేరను వురుదాళ్లు పెనసి
కోరి మిమ్ము వరుసుకుందురు
నమ్ముడి'
అని మడుగు వెల్లి హరి తాను రాగ
గొనకొని యాదవ గోపకాజ్లు
ఆవాల గోపాల అమ్మ యకళోద .
అప్పుడ నందుండు యెదురుగా వచ్చి
యదురుగ వచ్చి యెత్తుకునె కృష్ణుని
'అందేల పోతివి నందన! నీవు
కరిచెగా కాళింగు వెరచితివొ తండి:
బారి గడచి పాముచే పద్మనాభుండ:'
మరి కుమారుని గలసి మమత
గోపెమ్మ
వగచను రోహిణి వగచ నందుండు
వగచిరి గోపాలవరులు గోపికలు

శ్రీకృషుడు కార్చిచ్చును (మింగుట

కలసి ఆందరురోగ కంసమాయేలను
వశేకారముగాి! వచ్చ కార్చిచ్చు
మంది మీదను పెనుమంటలె రోగ.
చిందర వందరలై రి చెదరి.
గోపాల్కులు
హరికి మొర బెట్టుచు ఆలమట

పడుచు

“కరుణించు వో కృష్ణ కార్చిచ్చు వచ్చ

దికు,-మము కావవే దేవ దేవేళ।
యక్యడ యరుగ మన్న యాదవుల
జూచి
తన గోపకుల తల్లి దండులను
వెన్నుడు ఆందగిని వెరవక మనుచు

హరి ఆకాశముకు అంటను చిరిగి

21. వలయాకార ముగా

vids
' r
'

కంసుడు కథ 888

కరి వచ్చిన కార్చిచ్చును మింగె కన్నతల్లి వారు గారవింపుచును
నా కృష్ణుడు భయ భ్రీతు లేక రేపల్లెకు వచ్చిరి
మెనంబు చేశ దిక్పాలులు బొగడ
చున్ని కృష్ణమ్మకు చెయ్యెత్తి
(మొక్కి-రి

బలరాముడు [(పలంబాసురుని చంపుట

ఇంనందములు ఆ వనమున ఆవులు ఆటలు తలపెర్టె బంతు లాడుద
గాయ మనుచు

(పళ యకాలాభీల పటుశె క్రి మెరసి బంతు లాడుదామని పందెములు వేసి
(వలంబు డనేవాడు పలికె కంసుని 'వచ్చించక యూ యాట యవ్వ
తోటి రోడినాను
“చలమున ధేనుకాసురుని చంపిన చింత బొంకిగ నాల్లు చేవాట్ట మేర
కృష్ణుండు వంతున గెలచిన వారి మోసేది”
ఇంలభ(దుడు తాను పరిణేన యుండె అనుచు వుద్దీలు సయ్యన బట్టించి
తన చెలికాడు ధర గూలగాను కినిసి ఆడిన ఆట గెలిచి జలభ[దు
తనకు అన్నము గుడువ ధర్మమా పలంబు డోడెను బలభ_చు డెక్యె-
|బతుక ఆకాశము పొడువు ఆ రక్కసుడు

అులభ[ద కృష్ణుల [పాణంబుతోను బెరిగి
తెల్సి చెప్పినవార్ని తెతునా వీరుదు యొక్కడ యెదురు లేక యెతుక
ళోవాల వేషంబు గొబ్బున దాల్చి వురకంగ
ఆ ంపించు మనేె తిరిగి అరిగె కోపించి బలరాము పీపుననుండి
వెనువెంట దీపింప మరియును దీప్తులు మెరియ
ఈ రుగంగ (పలంబుడని తెలిశ కాకతోడుత నెత్తురు గక్కను గద్దె
కృష్ణుండు అక్కడ (పలంబుడు అవని పె గూలె
వారి బలభ దునికి ఆ సూత కూలిన గోపకులు కొండకూతలు
మెరిగించ పెట్టిరి

ఎట్టు (పలంబుడు కూడి వారితోను

53)

884

యలమి సంతోషమున యదువంశ
మంత
రేపల్లె కెతెంచి కూడుదామనుచు

"కాటమరాజు కథలు

గోపాల్కులు విహరించిరి కొన్ని
దిన ములకు

గోపికా వస్తాపహరణము

కాపాడుచు ధేన్వల గాయుచు
కృష్ణుండు
వేసంగి కాలంబు వేట్టాలు మీర
ఆ సతులు [భమయించి రంత నొక
నాడు
ముదముతో పసపార్చి ముచ్చట
పడియు
సుదతు లందరు తాము
చోద్యవేద్యముగ
తెగ వెండిన మానుల. తమిని.
చిగురొత్ర
మగువ లందరు తాము మరి
చోద్యపడగ
వేళపోలలు యెరిగి ఆలాపమునను
కల కల గంధర్వ గానంబు గాను
వేణునాదము బి విర హములు
బుట్ట
యనయంగ సుదతులు ఆందరు
మరియు
మోహించి యాదవ ముదిత
లందరును
మహిమెల మాధవునికి మర్దుకొనిరంత
నాతులు వుబ్బుచు నదికి యేతెంచి

ఆంతట యమునలో అలదుర్లను
నిలిపి
వీర గంధముశాస విరుల దండలును
పరపూర్చి టోనములు పబ్బములు
చేసి
“భూమేలు శంకరునికి
పుణ్యాంగణయె
జడ కొప్పు గృహముగా చేసిన
గంగ
గోపాలుడు విభుడుగా కోరిన కోర్కె
మాపాలిట గలిగి మది వస్తి వెన

ముత్యసరి చీరెలు ముత్యాల పోలు
ముత్యాల నివ్యాళి మురియుచు మేము
బారి కొండలగ బారి గొరియలను
కోర్కెతో యి6టింట కొమ్ము తగళ్ల
కొలుతుము మేమన్న కోర్కె లీడేర్చు
వో కృసాజఆ రాశి! వో తల్లి మాకు
శ్రీకృష్ణ మొగడుగా చేసి రక్షించు
అని మొక్కి. ఆచ్చోట అనువెన
మడుగు
ఆనోవేగ జల కీడ లాడుదా మనుచు
పట్టు చీరెలు విడిచి పసపు తా మలడి.
కోట మేటాడుచు కొలనులో చొచ్చి

కంనుడు కథ ' 885

పైసీవ్ణ చల్దును పవరు లాకుచును అందరు అన్ని ముఖములయి ఆటు

'వో యక్క! కృష్ణుని వలవలెి పారజూచిరి
ననుచు మాధవుని కనుగొని మడుగులో

మునిగీదు ల*డుచు మురికాడు ధుమికిరి
కొనుచు నిలువక కూర్చుండిరి నీళ్ల లోపలను

_.యమునలో యీదుచు
హెచ్చరింపుచును
కిలకిల నవ్వుచు జల కీడ సల్పుచు

నెలత లందరు తాము నెరిసిగ్గుతోను
వదిగి కూర్చుండి తలవంచి సిగ్గునను
త తరపడుచు యా తరుణు

జలములో చెలులిట్లు చెర్పింపుచున్న లందరును
తెలసి కృష్ణుండు తన చెలికాయడ ముక్కు- మీదను వేలుమూసి
విడిచి నవ్వుచును

వడి నవ్వుచు వచ్చి వలవ లెత్తుకొని
అంగణలు గట్టినవి ఆవి మెల యనక

దొడ్డుగా కంగిట దొరకొని చేర్చి
మగువ లెరుగకుండ మానికడ కేగి
కానరాని గుబురు కడిమి చెట్టనగ
పొన్న యెక్కి అలదు

పొడగాన కుండ
పొన్నచెట్టు యెక్కి పొంచి తానుండె

చెక్కిట చెయి జేర్చి సిగ్గురి పడుచు
వకరి చాటుకు వకరు వదిగి
అలుకుచును
“కొమ్మలార! వినర కొమ్మల నడుమ
నెమ్మది నున్నాడె నీ లవర్డుండు
పిన్నవాడె చూడ పొన్న పెనున్నా డు
నన్నేమి జూచెనో నల్పని హదియు'
అచ్యుతుడు చూడంగ అప్పరసత్రీలు

సానము చాలించి సభియ లందరును

కుచములు చూపక కురులు గప్పు

వలువలున్న చోటికి వనితెలు వచ్చిరి కొనిరి
యిక్క(ాడ నున్న కోకలు యక్కడ కొమ్మనాంగణు లపుడు కొమర వైసు

బోయ (శ్రీలు
యవ్వఠెరుగ కుండ యెత్తుక పోయిరి తామరపాకులు దెంది తమ రొమ్ములు
పొదరిండ్రలో (పొద్దు పొడుపు దాచిరి

కానరాదు ఆంగమొలతో నున్న అంగనామణులు

భంగపడుచు అంగ భంగములు ,
మూసిరి

యి ందెవ్వ రొచ్చిరే
యిందుముఖులార !

883

సిగ్గు చాతను మరియు శిరసెత
వెరచి
మగువలందరు యా మాధవునితో
ననిరి:
“రవ్వశాయకు కృష్ణ రాయుడ!
మమ్ము
అ తింటి కోడండ్ర మందరము తాము
ఆ తమామల చాత ఆరడి కాయకు
పుట్టింటి బిడ్డలము పుండరీకాక్ష!
యెట్లు వస్తిమి మేము యెరిగి
యరగకను
యిల్లి టపు వారము యిలు వెళ్లరాదు
తల్పీమగుగు బిడ్డలము తమకోక
లిమ్ము
మోసపోతిమి తాము మొగి
నాండ్రమయ్య
వసుదేవ పుుతః మా వస్తుంబు లిమ్ము!
మనుములు గుడిచేది మావారు విన్న
వెన్నుకలకు లోనై తి
యదుకులో తముడః!
మొగవారు విన్నాను మోసంబు
తమకు
నగుబాటు కాయక
మాచీ3 లియ్యవయ్య:
యిరుగు పొరుగు వారు
యీవార్త విన్న
పరాచికంబౌను వో పద్మనాభ!
యాలయ్య మా పట్టుచీరె లియ్యవయ్య
నీళ్ళలో తడవాయ నిలుచుండలేము

కాటమరాజు కథలు

వెళ్ళి వచ్చేమయ్య మా విపన్నము
వినుమ
చెప్పిన పని తాము చేసేము స్వామి!
బొప్ప? చీరెలిచ్చి పొమ్మనవయ్య!
వాలాయముగ రమ్మన్న వచ్చేము
కృష్ణ
చలమేల [మొక్కే_ము సన్న లెలయ్య
నిత్య సీ కావ జేతుము నీలవర్గుండ !
శ్రీకృష్ణ వల్టభః మా చీరె
లియ్యవయ్య
యేటికి యిట్లాడ యాలయ్య కృష్ణ !'
గోపకాంతల జూచి గోవిందుడు
నవ్వె
భామలు యీ రీతి |బకిమాలగాను
స్వామి పక పక నవ్వి చప్పట్టు
గొల
గోవిందుడు తా బలికె గోపకాంతల

గూడి:

“మొలబంటి నీళ్ళలో వెళ్ళి

ముదితలార; మీరు
సీలబంటి నీళ్లలోకి శీ గమె రారె
మూకగా మీరంత మునువెనుక రాక
వకరి చాటుకు నొకరు వయ్యనబోక
చాటుగ వకచెయ్యి చాటుబెట్టుకోక
బట్ట బయిటికి రారె వో భామలార।
వలువలు యిచ్చేను

వాలాయముగను*
కేరుచునున్న యా కృష్ణుని జూచి

4-కరముుడూ"క థ

తరుణులు యిక' తమకు తరము
2 వ్‌ గాదనుచు
నీళ్ళలో వెళ్ళి వచ్చీరి నెలతలు వేగ
కాళ్ళు కూడబెట్టి కలికి సుందరులు
బేడి నప్పచ్చి బెల్లముల్తపైన.
చాటుగా చేతులు సవరించుకోని
భామలు మొక్కిరి బాలకృష్టునికి
“వంటి చాత (మొక్కి-తే వప్పదు
తనకు
రెండ్లు వా స్రమాలె త్తి (మొక్కుడ్రీ
వో నెలతలార।

“887

తరుణులు యిక తమకు తరము
గాదనుచు

చేతులె తి (మొక్కిన చెలియ
లందరును

పక పక నవ్వెను భావజగురుడు

విక విక నవ్వెను వెలదుల జూచి

కోకలు యిచ్చి కరుణించ

1 గోపకాంతలను
వలవలు ధరియించిరి వారంత వేట్టా
చెలియలు.. రేషల్లె. చేరి సుభియించిరి

జనో

శ్రీకృష్ణుడు విప్రకాంతలకు వరమిచ్చుట

అంతట చైలికాండ్డు అందరు త్లామ్సు .. =

వంతుమీరగ ధేన్యలవారు
గాయచును _

గోషాల్దు లాకళ్లు గ్లొంటిమి యనిన

ఆప్పుడ్లు కృష్ణుండు యాదవుల
ల * కనియె:

“రారోయి నాభ క్ష రావుల వనములో

Wee ఆ అ

చేరువ యాగంబు సేయుళ్తున్నారు
మా పేరు చెప్పిన మంచి యన్నంబు
విపక్టాంతలు దెత్తుకు వేంచేయ”

wv)

మనిన
భూసురుల
ర బనడిగీరి
“యగసిదంబెన యతి యన్న ంబు
ఇ ధ ౯ ట్‌
ఆగ్దానులగు గొల్లలు అడుగంగరాదు

పోయి 'యాదవులు

"గ్‌ న్‌

కుడు వబెట్టగరాదు కుడువంగ రాదు
3 పొమ్మన్న వారు వచ్చి
పురుమోత్త ముకు చెప్పిరి
చెప్పిన వారితో చెప్పె కృష్ణుండు
“విపుల నడుగకుడి విపకాంతల
_నడుగుడి"
అప్పుడు _నడ్డిగిన ఆ విపసతులు
పప్పుకూరలు మంచి .
ఫలరసాన్న ములు
మెప్పుగల వస్తువులు మేలె న
పిండివంటలు
పరిమెళాన్నములు పణతు లందరును
కోరి టీందెల జేర్చి గొబ్బున లేచిరి
పుణ్య సంధ్యలు దీర్చి భూసురులంత
కణగి మధ్యాన్న కాలంబునందు

880

బాలలు పతులును బంధుజాలంబు
వలవదు యిటు రమ్ము వద్దన్న

వినక
వచ్చిరి కాంతలు వల్ణవులి వెంట
తెచ్చిన వస్తువలు తేనె అరిటిపండ్డు
అప్పుడు కృష్ణునకు అర్పణ చేసిరి
గోపాల్కులు యాదవులు గుంపులు

గూడి

కాటమ రాజా కథలు

ఆన్నము భుబిముంచి

అభయ సమిచ్చ
అప్పుడు విిపకాంతలు అడిగిన
వరము

కరుణతో తానిచ్చి కదిలె
మాధవుండు

ఇందుని పూజింపవలదని క్రీకృషుడు యాదవులకు
చెప్పుట

తర్గి మందకు వచ్చి తానున్న వేళ
నందుడు మొదలె న
"మంద యాదవులు
యింధదుని (పార్థించి అందరు ననిరి
“పళయంబుగా తమ 'పశుబాలలూను
యేమి కొదవయు లేక వెలయు
మందలును
ఆమనిగ పూరి నీరు అన్న
మమృతంబు
మ్మేమాన వుంటిమైన సేతుము
- యాగంబు
దేవేంద పబ్బము దిశలేల్ల యెరుగ
వేవేగ సేతు మనిన విని కృష్ణుండు

నవ్వి

“చంద శేకరుఢేకాక

యిందు డెవ్వరును? '

మందచలకు వాడెవరు? మన కేల

నతడు
కాలమునకు కర కాలకంధరుడు

కాలము మేలై తె కలుగు వర్షంబు
ధారుణి పండును ధన ధాన్యమూలు

యీ రీతి పూరి నీళ్ళకు యీశ్వరుడె

కాక
యిం|దునికి పనియేమి
యీ లోకమందు

" యందున యీడేరదు

యిందయౌగంబు

“చంద శీకరు నెరుగము యిం|దుడె

కాక”

సతులు పురుషులు సం|భమంబునను

యింద యాగానికి విందులు" చేసి

కంసుడు కథ

శంకరుడు లేక కొనసాగవు పనులు
పంచ పదార్థములు పరపూ ర్రిగాను
కొంచరాండి మీరు గోవర్ధన గిరికి
సకల లోకారాధ్యు సర్వేశ్వరుండు
ఆకడ నున్నాడ అనుమానము లేదు'
ఆదివిష్ణు యిట్రనిన యాదవ వరులు
పలికిరి యాదవులు బాలకృష్ణుని
' తోటి;
వెయి వేల విధముల వేట్కతో
వచ్చి
చెయ్యే తి మొక్కుచు చలగి
గోవర్థన గిరికి
వలంపూరి తిరిగి వారు పూజించి
చాల పదార్థములు సమర్పించి వేగ
గోపెమ్మ నందుడు కోరి వేడంగ
ఆక్కడ కృష్ణుండు తన ఆప్తుల
బిలచి
“మొక్కులకు క రను ఆడిమూ రిని
తాను
తాను వుండంగ పరదై వము గొలువ

ర్రీక్రి9

విహితంబు గాదు వినుడి చెప్పెదను
నేను చెప్పిన మీకు నేరంబు లేదు
యిం[ద యాగంబంత యెందు
బొందకుండ
విందులు చెరుప్ప'మని గోవిందుడు
శల విచ్చ
గోపాల వర్గంబు గొదకొని యార్చి
యా పదార్థము కొల్పలాడి
భుజియించిరి
యేతెంచి నారదుడు వింతయు చూచి
“యింత యెరిగింతును యిం దుని'
కనుచు
కొండీడు దేవేందు కొలువుకు వచ్చి
“వుండుమ సురరాజ! వక టెరుగ లెవు
నిన్ను తిరస్కరించి నిన్ను బోనాడి
చిన్ని కృష్ణుడు యంత చేసినా చెల్లె
పండు వంటి యగ్గము ఫలాములు
చేశ
దుండగీడు కృష్ణమ్మ దూషించ నిన్ను
మారతనంబున కొల్రలాడించ

ఇందుడు కోపించి యాదవుల పె రాళ్ళవాన కురిపించుట

ఆన్నంత దేవేందుడు హాగుడె
మండె

'పుడమిన యడ్గ ము పూజు జర చిన
వాని

యజ్ఞంబు చెరచిన యాదవపతిని

54)

యీ ఘడియలో కూల్చకున్న
యి[దుండగాను”
_పళయమైన మేఖముల పైనంబు
చేసి

840

'పళయమైన వరుషము పట్టు
పొమ్మనిన
రవగాలి మెఖములు రథములు
గదిలె
కావురుగప్పి వానకాళ్లు దిగె మించి

మేఖము పడమర నడిచ మోళ
వర్షంబు
యుగము చూపి మెరిశ
యీళాన్యమునను
గుభ గుభామనీ వృఠిమె
గుభుల కొనగాను
వడిగండ్లు పిడుగులు వానయు గాలి
రణకల్లుగా గురిశ రాళ్లవాన యును '
తండోపతండమై గజము తొండము
రీతి
క్‌డ్రు వర్షధారలు కాల్యలె. పారె
ఫణిశేషువును వేల పట్టిన యట్లు
బెగడెను కులగిరులు బెగడె కూర్మంబు
బెగడెను దిక్కులు పెళ్లగిలె
వృక్షములు
మేరదప్పిన వానచే మేడలు గూలె
గుజ్దను మిద్దెలు గృహములు నిండి

ఇ

కోటమరాజు క థిలు

ఘాలి వానకు చాటుకానరు (ప్రజలు
తల్రి ముఖము బిడ్డ ల తమరు కానరైరి
అన్నియు చల్తార ఆపద పడిరి
మృగములు పక్షులు మూర్చలు పోయ
విరివిగ వారధులు వెళ్లి విరిసినయట్లు

యేరులు కుంటలు యేకార్నమాయ
యీతలాయ ధేన్వలకు యిదియది

యనక
వడి తరుపు కోడెలు వరదన గలిశ
తడసి లేగలన్ని ధరణిపె గూల
ఆంభోయని ఆరిచ ఆంబోతు లెల్ల
కుంభ దవణముగాను కురిచ

వర్షంబు
లేగలు ము తరిపి లేగలన్నియును
లేగలు నీళ్లలో తేలాడ సాగ
కొంగర్దు బోయను గోపకాంతలకు
రవి బొడుచు రవిగుంకు ర్యాతి

పగలనక
దేవేందు రాళ్లవా నేడు దినములు

కురియింప

శ్రీకృష్ణుడు గోవర్ధనగిరి నెత్తి యాదవులను రక్షించుట

జడివాన గురియంగ రుడిశ

'దృష్టముగ మాపాలి దేవదేవేశ!

నందుండు వో స్వామి! యిటువంటి వాన

అచ్చట యాదవులు ఆపద పడిరి
"కృష్ణుని పొడగని కిన్ను లై రంత

యన్నడు యరుగము మేము
ఘనుడ! వానగాదు కార్చిచ్చు గాని

కంసుడు కథ

కొరగాము వానచే కూలె |పాణములు
- సురుభులు చిక్కెను సొమ్మసిలి
రంత
నిదాహారము లేదు నీరు వేరు లాయ
బాధ వచ్చెను కృష్ణః (దితికించు
మమ్ము
గోవుల రక్షీంచు గోపాల్కుల కాయు
జీవంబు నిల్చుమా జీవజంతువు లకు
యేతీరున గాచేవా యవసతి సుతుల
మాధవః! వోకృష్ణ! మమ్ము రక్షింపు
పశుపుత బాంధవుల పశువులనెల్ల
కాచి రక్షింపు మని కరములు మొగిచ
మొర పెట్టగానంత మురహరుడు లేచి
“వెరవకుడి వెరవకుడి వెతయాల
మీకు నేగలిగి'
అనుచు గోవర్ధనగిరి అవలీలగాను

వెన్నుడు గొడుగుగా వేలను యెతె,

గోవులు గోపాల్కులకు
గోపకాంతలకు
భావజగురుడు [పాణభయము.
లేకుండ

[పాణి కోట్లకు యెపుడు |పాణముణు
గాచ
వడిగండ్ల వానకు వైర వర్షము లేక
అవని పులి పిల్లలు ఆవుల గుడువ
మేకలు తోడేప్ట మేలమాడుచును
యేకమై మృగములు యేమి
కొదవలేక

841

పముజులు గట్టుక [పాణభయము లేక
యేనుగులు సింహ్వములు యేక మె
వుండె
ఘన శరభ శార్దూల
గండభేరుండ ములు
తమలోన వుచిత మార్గమె తగు
వేట్కనుండె
వసుధ జీవులకు వె రమార్గము
లేకుండ
యీ రీతి కొచను యిలధరుం డపుడు
దేవకిసుతు మాయ తెలసి దేవేందు
పణయమైన పిడుగును పంపెను
వేగ
తురమంతుడనే పిడుగు తురుతున
వచ్చి
మెండుగా యాగిరి మీది కేతెంచి
తోరమౌ యా కొండ తొలుసుక రాగ
పాటించి పిడుగని పట్టి బంధించ
చర్చర బంధించ చన్నార దాని
గరిమె తోడను విశ్వకర్మ రావించి
అచ్చుతుని పేరను ఆకోడి కత్రి
అఆమరేందు పేరిట ఆటు పందివాల
వీరభ్యదుని పేఠ వెలయ ఖరవాలు
గోసంగి పేరను కొంగవాల్ల త్తి
వాసుదేవుడు యిట్లు వసుధ

'సీయించ

గ
శో
శ్‌

§42

కాటమరాజు కథల

ఇంద్రుడు (శ్రీకృష్ణుని శరణు వేడుట

అంతట దేవేందుడు అది తాను
దెలసి

వేవేగ రాళ్ళవాన వెలయంగ జేసి
పాక శాసనుడు సిగ్గుపడి తాను వచ్చి
ముకుళిత హసుడె ముందర నిలబది
“నాతప్పు కావవే వేయునామముల
తం డి!
WC
నా తప్పు లెన్నకు నలినాయతాక్ష !
కల్పచే సిని నిన్ను కానక నేను
కి ల్లలన్నియు గాచి కరుణించు నన్ను
దశకంధరు వె రి! దశరూపు నీవు
దశరథాత్మజుడః దయజూడు నన్ను

యాదవుడ వని నిన్ను యరగక నేను
డోధించి యిటువలె [కొవ్వి చేసితిని

సీ మహిమ యెరుగక నేరయు చేసి”
వెరచి సురరాజు తాను వేడంగ

కరుణవుంచి తప్పుకాచి రక్షించి
సురరాజును బంపె స్వామి

తానపుడు

గిరియప్పటి తావున కృష్ణుండు దించె
పరణన పక్షి మృగముల పంపెను

వేగ

శ్రీకృష్ణుడు వరుణుని భారినుండి నందుని రక్షించుట

వారంత బృందావనములో
చెరియింప
ఆరూఢి యాదవులు హరిశతాసమునకు
వకనాడు నందుండు వక ఫొద్దుండ
నందుండు యమునలో
స్నానమాడుచు నుండ
జలములలో వర్డు జాడ బట్టుక వచ్చి

es

లచ ంబున వచ్చి పటుకుని నందుని
రా టు

వాడు యెతుుసోయ యా
వరుణప్పరికి

జాడగని కృష్ణుండు సయ్యన నేగి
వరుణు మదిలో నున్న వాంఛలు
దీర
కరమర్థి పూజించి [గక్కున నంపె
సాధించి తమ తం్మడిని సయ్యన
దెచ్చె
ముదమున గో పాలముఖ్యుడు తాను
కృష్ణుండు వనములో కీడింపుచుండె

కంసుడు కథ

848

రాన|కీడ

నుండిన యాదవ నెలత ల౩దరుపు
బృందావనములో నుండి మరునాడు
కందు వెన్నెలయ క మలనాభు డు

వేణునాదము బిల్లి వెలదులు
[భమమ
[పాణపదంబైన పణతు లందరును
వనములు చిగురొ త వార ధులు
పొంగ
వనమృగములు చాల వాంచనలు

గొనగ

గోపకన్యకలు మర్దకొని మాధవునికి
అపుడు మర్చుకొని హరియంట దిరుగ
బాల యొవన (పొఢ కొంతల నెల్ల
నిలచి అన్నిరూపుల నిర్మించ కృష్ణు
వారి వారికి తగిన వైసులతోను
కోరి కృష్ణలీలలు కోర్కెలు దీర్చి
మరల బంపెను వారి మందల
కడకు

(శీకృష్తుడు విద్యాధరుని శాపవిము కుని చేయుట

మరునాడు నందుడు మంచి

దివసమునను
ఆంబికె వనములో ఆవులు తాము
వుబ్బి జాతర కాయ వురగంబువచ్చి

పెకుబాము నందుని పెనచీ పట్టుకొని
ఆనోవేగ [మింగగా హరి తెలసి
వచ్చి
తమ తం, డిని విడువమని
తన్ని నయపుడె
పాము నందు విడిది 'బతికితి
గనుచు
పరుష రూపమున నితిచ పొగడి
యా కృష్ణుని

'వురగ రూపము బోయ
వోరి యవ్యడవు నీవు?'
“నిద్యాఢరుండ విను కృష్ణ! నేను
యాదవ దేవేందః వినిపింళు నికు
ఆగ్ని రుషీశ్వరుల (బాంహ్మల
వి[గము తెలియక
యెగ్గు చేసితి తాను యరుగక
స్వామి!
కేకలేసి నవ్వి గేలి చేసితిని
న రుషీక్యరులా ఆ వి సవరులు

రూప

844

అవునని శపియించిరి ఆ వి|పవరులు
శెపియించిన ఘనుల శేవించి తాను
ఘనుల వేడి మోక్షగతి
ఆడిగితినయ్యః!
ఆడిగిన యా రుషులు అభయ స
మిచ్చిరి
దేవకి తనయుండు కొన్ని
దినములకు

కాటమరాజు కథలు

పొమ్మన శాపము పోవు పొవ్మనిన
అటుగను పామునై మీ యయ్యను
బట్టితి
దయపర మూ ర్రిరోః తన్నితివి నీవు
నీ పాదము సోకె నిహపగము గలిగె
స్వామి! నా కిప్పుడు వక సద్గతి
చూపు”
వేడిన వానికి వైకుంఠ మిచ్చె.

బలరామ కృష్ణులు శంకరానురుని వృషభానురుని
సంహరించుట

వెన్నెల గాయగా వెస నొక ,_నాడు
గొల్లలు బలభ[ద గోపాలకృష్ణు

చలరేగి అందరు చెల్రింపు చుండంగ
శంక లేనట్టి శంకరాసురుడు
బొంకించి గోపకాంతల పోనివ్యక
పట్ట
కొంపోవగ మొర పెట్టిరి
గోపకాంతలంత
గోపాలమూ రి తాను గొబ్బున వచ్చి
అప్పుడు వానికి అడ్డ మేతెంచి
రమణతో వాని శిరస్సు రకాన
తెంచి
కొమ్మని బలభ(దుకు గోవిందుడు
శలవిచ్చె
అంతట వృషభాసురుండను
రకగాాస్తుండు

పోతరంబున వాడు ఆంబోతుయె
"వచ్చి
కొమ్ములు భూమి గుచ్చి
యెగచిమ్ముచు
ఘాతగా రంకెలు గట్లు ధరవెగియ

మందకు
రాగ

మంది నందరిని తరిమి

చిందర వందరలైరి చదరి
గోపకులు
“భూతంబు గాని ఆంటోతు గాదు"
అంత మొర పెట్టగా వాది తెలసీ వచ్చి
కృష్ణుండు తా వచ్చి కుటిల
(౨)
రాక్షసుని
బిర బిర [దిప్పుచు పిడివాత వాని
పుడమికి గొట్టిన పొలి పొలి ఆయ

కంనుడు కథ

గగసుండెలు యమకలు గులగుల
లాయ

విడిచెను (పాణములు
[విషభాసురుండు

845

క్షేమాన అడవులలో చేరి
సుఖియుంపుచు
రామక్ళషులు మందకు రాజులై
లు యూ
వు=డిరి.

నారదుడు రామకృష్ణుల విషయము కంసున శెరిగించుట

యున్నంత నారదుడు వుబుసుపోక
నంత
మన్ని కలహము బెట
అట
భగవంతు డతడు

కలహము బెట్ట నారదుడు కంసుని

కడ కేగి
“ యొరుగుదువో యరగవో

యాద మరచితివా
ఆన్నియు ముటు విను ఆకాశ వాణన్న
మాటలు నిజము

దేవకి గర్భమున దేవదేవుడు బుట్టి

ఆతా వుదీర్చి నిన్ను దండించు ననుచు

అటువలె కృష్ణుండు ఆ మేర బుట్టి
పట్టణానికి మెటి పణతి భూశకిని
పటి చంపినవాడు బాం కషషుండు
ఏ ఖ్‌

రాజ! నీ యంతేసి రక్కసుల నెల్ల

య
వారిని చంపినవాడు కృష్ణుండు
కోరి నీ పాణాలు కొనను

యున్నాడు

వున్నారు రేపల్తెను అన్న దమ్ముడును
కలలోన మరువకు నీ గండమున

బుట్టిరి
బలభ(ద కృష్ణులు పగవారు నీకు”
తేట తెల్లమిగాను తెలిపీ నారదుండు
పుటమెగసి తా నమరప్పరికి నేతెంచ

రామకృష్లులను తోడితెమ్మని కంసుడు అక్రూరుని
రేపల్లెకు పంపుట |

యమ తిరాజు 'చెప్పిన య౩తనే
రుడిసి

చెత పడి కంసుండు విరహంబుతోను

వగు దేవు దేవకి వైరంబు బూని

కాకతోడుత వారిని ముక్క్యాకు
చేయించ

చెడుగు కంసుడు వు గ సేనుని
దెప్ఫించి

846

ఆక్కడ తమ తల్పిదం| డిని ఆ రాగ
బెట్టించ
మధురలో కంసుండు మానవుల
దెచ్చి
బంధిఖాన బెట్టించ బాధలు చేశ
తన బుద్ధిమంతుల తన ;పధాను
తన యిష్ట బాంధవుల దాయంగ
బిలిచి

(కూరుడై కంసుడు అకూరుని
బిలచి

“పరువున అ కూర! రేప ల్లెకు బోయి
బలు గర్భమున నున్న
బలభ।ద కృష్ణులు
చలమున తను చంప
జాలియున్నారట
తనపేరు చెప్పి అన్నదమ్ముల
నిద్దరిని
ఆనోవేగ నందుని యాద వులనెల్ల

కాటమరాజు కథ

తన కార్యము. చెప్పి తడవు శాయక
నీవు
వెనువెంట తోడితే వేగిరంబునను
వచ్చిన తన పగవారి నందరిని
మచ్చరంబులు వుడుగ మట్టింతు
చూడు
ఆ[కూరు డంతట అనుమానపడుచు
'పోకున్న తను జంపి పొరిమార్చు
వీడు
చుట్టాల జూచినట్టు వెట్టికి బోయినట్లు
మాట వచ్చీని కంనునితో మరుమూట
లేల?
బలభద కృష్ణుల జూడ భాగ్యంబు
గలిగె
బలరాముల పాదపద్మములు
పౌడ్రగందు"
అనుచు శలవు భుచ్చుక ఆ మందకు
గదిలె

రామకృష్ణులు అశ్వరక్క-నుని చంపుట

ఆ సమయమున కంసుని
ఆత్మజాంధవుండు
ఆళ్వరక్క సుండను వాని బిలిచి
అశ్వరూపున
మాయవేషము చాత మందకు వచ్చి
చౌకళించిన వారు
" సరు గుళాయుక యున్న

నొక్కి. కరుతుననుచు నోరు

దెరచుకొని
రాగాను జూచను రామకృష్ణుండు
వేగమె వానికీ యెదురుగావచ్చి
చూచినవాని ఆటు చుట్టి పట్టుకొని
కరమున చ్మకంబు కడువేగ బూని
వురువడి చై నోట్లా వుంచినయపుడె
ఫాయలుగ యిచ్చి పంద్లూను డుల్టె

కంనుడు కథ 847

ఆక్కడ అఆశ్యరక్క-సుండను వాడు దేవతలు నారదుడు దివినుండి చూచి
చెల్లై _దేవకితనయుని దీవించిరంత

రామకృష్ణులు అక్రూరునితో మధురకు వచ్చుట
వచ్చి అకూరుండు వారి పొడగాంచి అన్నయు తా గదిలె యాదవులు

- వక్షముతోడుత బలభదకృష్ణుల గొలువ
వేయు విధంబుల వినుతులు చేశ కాళింది వద్దను కడు వేట్క- నిలిచి
“వఠగంగ మీ పాదపద్మములు ఆక్కడ సానముచేసి

పొడగంటి అనుష్టానము దీర్చి
నిత్యఖర్మము బాశ మిమ్ము మక్కువ ఆకూరుండు మహిమె
చూడగంటి కీరించె
కృృతార్థుడనై తి'నని ఆ(|కూరుడు రథమెక్కి. బలభదు రామకృష్ణుండు
బలికె. ఆతివేగమున మధురకు.
_యొుకి,- కంసుడు బలికిన హ స్తమానముకు వచ్చి
ముచ్చటలన్ని ' మధురలో వున్నట్టి మగువలు
ఆ (_కూరుడు బలభ [దుకు పురుషులు

హరికి విన్న వించె పదివేల విథముల పార్టనలు చేసి

యాది కట్నంబు లిచ్చి అకూరుని కానుక తాంబూల గంధ పుష్పములు
మన్నించి జనులంత యిచ్చిన సంతోషమంది

కలుపు చమురులు మంచికావళ్ల మధురలో వీథీని మాధవుడు రాగ

నంపించి కొదలేక చాకి తెల్పకోకలు తేగ
కలిగిన భూషణాలు కట్నాలతోను అపుడు కృష్ణుండు అన్నియు తాను.
ఆఆంవులు లేగలు అప్పనము గొంచు గోపాల్కుల చాత కొల్రలాడీంచి .
వే వేగ కృష్ణుండు వెస సంతసమున వస్త్రంబు లన్నియు వారు ధరియించి
చెన్నుడు ఆ కూరుని వెంటబెట్టుకొని

కృషుడు కుబను అను (గహించుట
5 {=

ము సీదుతె యున్న తమ ముందు మంచి పుష్పబంతులు మల్లెలు త్రేగ
నొక సఖియ

848

అచ్చుతుడు ధరియించ అన్నియు
తాను
మరుగుజ్జు రూపెన మగువ ఆ వేళ
గారవమున కస్తూరి గంధము తేగ
కంసునికి గొంపోవ కనియు
కృష్ణుండు
మర్మముల కృష్ణు యా మగువను
జూచి

తనకు యిమ్మని అడుగ తరుణి
ధరియించ

కాటమరాజు కథల.

బలరామకృష్ణుల పె నిండ నలదె
పౌలతి నీ మరుగుజ్జు రూపు పొమ్మని
పటిడువ
అ
ఆక్షణమున ఆప్పరస శ్రీయె
నిలచను వేగ

ఆ రాతి మధురలో ఆష్టభోగముల
వారకాంతల వీధి వసియించి

యుండిరి

కంసుడు పూజించెడి విల్లును శీకృష్ణుడు విరుచుట

ఆట యేకువను లేచి అనుష్టానము
దీర్చి
పటళ క్రి ఆయుతపడి రందరూను
మామ వున్నట్టి ఆస్తాన
మంటపంబునకు
స్వామి వేంచేశను నహిదోడు తాను
విచి తమైనట్టి ఏల్లు కంసుండు
పూబింపుచుండెను పుడమెల్పయెరుగ
వీకె విలు జూచి విషు తానంది
0 >] |
యెక్కుబేట్లగ విరిగి యేడు
అ
తుంటలయ్యె
వింటే కావలియున్న పీఠరాశ్షనులు న
కంటి కంటి మనుచు కాలు
_దువ్యుచును

విల్లు విరచినవాని వీధిలో చంపక
యాల పోనిత్తుమని వెఛరించినాను
కోపించి బలరాము గోపాలకృష్ణు
యేపుతో తమను వెధరించు వారిని
కొందరిని పట్టుచు కొందరిని
గొటుచు
టు
కొందరిని చంపుచు గుదులు
(గుచ్చుచును
వధియించ రక్తము వరదగ బార
సదమదముగ వాండ్స్‌ చంపిన వెనక
చెలంగ చిక్కిన చిలవిమూక
౧ సక,
తలలు వీడగ కంసుని తావుకు
నురికె..

కంసుడు కథ

849

కంసుడు రామకృషులను తన కొలువృుకూటమునకు
రప్పించుట

ఆ వార్త చెప్పిన హా(గుడె మండె
కాలాగ్ని కోపాన ఘనుడు తానెగిరి
మండుదు ఛాణ్జూర మళల్లు9 బిలిచి
గంధ వీడ్యంబులు కి ట్నంబు లిచ్చి
“యిదిగోను నాకుగల పగ యీడేర్చి
మీరు
దిట్టముగ చంపిన దేశంబు లిత్తు
మల్లయుద్ధంబున గొలల
మడియించవలెను
మరువకుడి మీ చెయ్యి మరి
రంగమధ్యముని
ఆయుత పరిపించి అపుడు కృష్ణుండు
తరుచై న రత్నాల తమకంబు మీద
ధర వెక్కసుడైన కంగుడు
తమకంబు చాత
వీరరక్కసుడై న కంసుడు వేగ
కొల్వుండె,
వెక్కసులై నట్టి రక్కసుల బలము

కిక్కిరిసి కొల్వువుండె
వుక్కుపొడి రాల

మన్నీలు సామంతులు మంతివర్గంబు

తన హిత బాంధవులు డాసి
కొల్వంగ
వరుసతో యాదవవరుల రప్పించి
సరస కూర్చుండుమని చను విచ్చె
నపుడు.
కంసుడు అట్టుండ కడు వేగిరమున
రమ్మని వ్‌ీలిపించ రామకృషులను
వెనాన గోపాలవరులు నందుండు
పెనమై కట్టాయిత పడిరందరూను
బలభ|ద కృష్ణుల బహుళ మె
కొలువ
యిలలోన యాదవులు ఏమ్లుమూ ర్రిని
గొల్ల
గోపాలు డేతెంచ గొల్లలు దాను
మామను చూడను మాధవుడు వచ్చ

రామకృష్ణులు కువలయాపీడమను ఏనుగును చంపుట

వారు రాగాను కంసుని వాకిట యున్న

గోపాల కృష్ణుల కొమ్ముల (గుచ్చి

పేర న కువలయంపీఠ మను గజము చంపి మట్టుదుననుచు చాపి

కావలి వుంచిన క్రమమున నంత
మావంతు డీకొలిపె మదమునేనుగను
శలవులు కొప్పరించి ఛీదర రేగి

తుండంబు
భ|దగజమును జూచి బలభ్యదు
కృష

అ

550

యెదురెక్కి. గజముతో యెనియేక
పోకి

వడిచి కుంభసలం వప్పులుగ గుదె
థ్‌ దె

కాటమరాజు కథలు

తుండంబు 'తెగదీసి తునియలు చేసీ
దంతములు బెరికి దవడలు చీరి

మత్తులె వున్న యా మల్లుల జూచిరి

రామకృష్ణులు చాణూర ముష్టికులను సంహరించుట

మసలుచు యా రంగమధ్యమున
నున్న
కంసుడు చాణూరుల కను సెగె చేశ
మదహ త్రి రట్టు మది
రంగమధ ముగ నిలచి
చెతురు లాడుచు తొడలు చరుచుక
_ వచ్చి
బలభ; ద కృష్ణుల పె జలిమి చూప
రంగమధ్యమున వున్న రణరుట్ల
జూచి
చాణూరునితో బోర శ్రీచన్న కృష్ణు
బలురాముడు ముష్టికు పాల్పడి
నిలిచె
కదసి పోరాడంగ కడిలెను గిరులు
కుంభిణి యిటట్లాయ గుద్దు లాడంగ
అంబర వీథిని అమరులు రుడియ

సపెనుగు లాడగ బూమి పెళ ఫెళ
అదిర

ఆదిశేమువు వణక అంబుధులు
తొణక
కూర్ముంబు భేధిల కులగిరులు తర
రా ర
పర్వతంబుబు వుర్త ఫణీపతి చెర్ల
ధరణి ధూ మంబెగయ దానవు లదర
(గక్కూన చుక్కలు గదితప్పి రాల
జనులు తల్పడిల్ల రుంట్టతో గదిసి
చెరించి కృష్ణుడు చాణూరుల బటి
లు ణు ర్న
నేర్పున వాండ్ర బుట్టి నేలకు గొట్టిరి
సందుసందులు విరిగి చాణూరులకును
టొందులు విడిచి పోయ [పాణములు.
చాణూర ముష్టికులు చెల్లీన వెనక
చిక్కిన యా రుట్లు చెట్లకు నురికిరి

శ్రీకృష్ణుడు కంసుని వధించుట

యట్టాగు యని ర్ఫుడిసి యాడ యిక

నారాయణుడు సింహంనాదంబు చ్రేశ్ల

దాగను గజము సిరలహ్యము జూచి క ల్యరించి

ధీరుడు కంసుని గుండె దిగులన

నటు
గ

గాను భుజ మప్పళింపుచు బుస లుప్పతిల్ల

కంసుడు కథ gsi

రాజనభ శలవిచ్చ రణక లగమునకు పెక్యాయధంబులు చొకగామౌ

గజ తురంగంబులు కాల్బలంబులును ఛ,తములు
రథములు గు్రరాలు రణవ్వీథి యందు వాకాశి తేలిన వెఖరి నుండె
పృథివి యీనిన యట్లు భువి యో రీత్రి యుద్ధము యిసకక

పిక్క టిలి మరియు
మూల బలము గదిశ ముహూర అనియేక యుద్దము చేశ ఆవేళ

" జాతి ©

మాాతమున కదసి
బలఖథ[దుడు కృష్ణుడు భవరంబులోన దేవకితన యుండు తెలసి కోపమున
ఆలకడ చిడుగుడు లాడిన భంగి వురిమి పిడుగు వచ్చు వురవడితోను
పొర్తి బెదరిన ఆవుల పోలించినట్టు వురికెను తమ మామ వున్న
వుర్లి గిరుల రాళ్లు వగి జారినట్టు తమకమునకు
తత్తి వచ్చిన పెరు తగ గోసినట్టు కంసు ఖడ్గము దూసి కంటి కంటి
అతి [పళయమున జీవములు ననుచు

హతమైన యట్టు తామంత లేచియ తర్హి రాగాను
గజ తురంగముల గొట్టి కాల్బలంబుల '“లేవకు మామియని నేర్పున కృష్ణు
మొట్టి ఆదిమూ రి కంసుని శిరస్నుపె _

జ

గజిబిజియై బలము కల్వడంబంద “. వాస్తము వృంలె

కొట్టిరి శ తువులు గుట్టలుగాను విదళించి కంసుని విగతుని చేశ

మట్టిరి పగతుల మంటను గలియ పశిడి తమకము చుట్టున్న

కొట్టిరి గజముల కుంభ సలములు పరివార మూను
బగుల తీసి భూమికి గొటై తిమిరి

విర వీగుచు శ|తువుల యిలమీద కృష్ణుండు

గూల్చిరి వధియించ నప్పుడు వాని 'పేరడగ
వరుగ రక్తము వాగులై పార మదమడిగి కంసుడు మడో నావేళ.

పక్కెచాపల బోలి పరగ భూషణాలు అేత్రీశ్రీశ్రిఠీలీఠీఠీ థీ
రామకృష్ణులు తలిదండుల చెరలుబాపి ఉగసేనునికి
పట్టము గట్టుట
తను నూమ కూర్చున్న తమకము _ యిమ్మహి యాదవులకు యల్లిడ చేళ
యెపుడు

రకల

రామకృష్ణులు యిచ్చిన రత్నాల
తమకము
శేమాన యాదవులు చెల్లించుకొనిరి
అన్ని దేశముల నున్న
అల |పజలంత
అప్పుడు సంతోషించి ఆనంద
మందిరి
ఆనంద భరితుల అమరులు మెచ్చి
కురియించిరి వారిపై కుసుమ
వర్షంబు
మెరశను వు తరం మిన్ను మోతలు
(మోసె
బరువు వుడిగె నని భూమి |[పజలు
సంతసించిరి
కంసుని సతులు కళదప్పి శోకెంచిరి
[పలాపించిరి తమ [పాణేవ కొరకు

బలరామ కృష్ణులు యా పణతుల
జూచి

వలదు దుఃఖింపకుడని వారి
నూరడించి

కాటమరాజు కీథలు

ఆంతట కంసునికి అన్నదమ్ములకు
కీరిగా పరలోక [కియలు చేయించిరి
ఆ కంసు ఆగ్డచే ఆపద పడుచున్న
దేవుడు వసుదేవు దేవకీదేవిని
రామకృష్ణులు వారిని రప్పించి వేగ
తమ తల్లిదం[డులకు దండంబు

బెట్టిరి
కలసి మెలసి వారిని గార వింపుచును

అలర సంతోషమున ఆనందమందిరి
శరణన్న యా వ[గసేనుని క ప్పుడు
పరిపూర్తి యా మధుర పట్నంబు
యిపుడు
వెయాతి కాపము యాదవుల కెల్లి
యివరాజు పట్టణము యాలవలె ననుచు
చెన్నాంద యా వుగ సేనుని
కపుడు
పనివడి యా మధుర పట్నంబు గట్టె
పాపఖర్ముడు కంసుని భాధలచాత
ఆపద పడిపోయిన మానవుల దెచ్చి
కాపాడి కృష్ణుండు కాయుచునుండె

రామకృష్ణులు నందుడు మొదలగు యాదవులను
సత్కరించి రేపల్లెకు పంపుట

వినయమున నందునికి గంధ

వీడ్యంబు లిచ్చి

తనయులము మేము తల్తిదం| డ్నలు
మీరు

(పేమ పుతమోహమున పెంచికిరి

మీర
గోపెమ్మ మొదలె న గోపకాంతలకు i
ఆప్పుడు చెలికాండ్ల అందరిని బిలిచి

కోంనుడు కథ 65కీ -

_పీమకట్నాలు యిచ్చి పెద్దికికెము వేంచేయు'డని రేపలెకు వఏీదొ_ల్చె
చేసి వారిని
నందునితో బలికె నందనందనుడ: శ్రీశ్రీశ్రీ లీ
“మామ యేలిన పట్నము మంగళం మహో శ్రీ శ్రీ శ్రీ జేయును
మధురలోపలను శ్రీకృష్ణార్పణమసు
మేము కొన్నాళ్ళు వుండను
మేరయున్నాది

భావనామ సంవత్సర ఆషాడ శుద్ధ సప్తమి పూజరి పోలయ (వాసినది,

—:0;-

| కాటమరాజు కథలు సర్వము సంపూర్ణము |

“భుగ్నపృష్ట కటి (గీవః
స్తబ్ధదృష్షి ర థోముఖః
కషేన లిఖితం గంథం

యత్నేన పరిపాలయేత్‌ '

a
ష్‌,