Skip to main content

Full text of "Kosmos. Entwurf einer physischen Weltbeschreibung"

See other formats


^ 


li^. 


üü 

a 

o 
a 

-IT 

ru 


>C9 


■o 


^nSmi^s. 


hi 


6  u  t  a>  u  V  f 


einer    pl)i)rtfri)cn  'llUeltberd)retlutnfl 


l»OIt 


^Xt^axC^tx  UPii  ^nmOplbt* 


giinfter  53anb. 


^  t  u  t  t  t]  a  r  t. 

(E  0  t  t  a  '  f  <^  e  r     3?  e  r  l  a  i^. 
1862. 


J8ud)tru(fcvci  tcv  3.  <'^.  (Sotta'i'dicii  *4^ud;bontluiiii  in  ^Stiittqavt  mit  ".'liuiöMn»!. 


r 


^  0  «  m  0  d. 


•   -^    ^    V 


VI.  ».  Jeuinboltt,  JloömcS.    V. 


333/ 


in  bem  (Gebiete 

telltitif^et   @'tfd^etnungett« 


<2E  i  u  i  e  i  t  u  u  0. 

2)er  fünfte  unb  le^tc  3?anb  beö  Äo^moö,  für  ml^en 
id)  biefe  (Einleitung  beftimme,  befc^lieft  t)k  Darfteüung 
ber  tellurifc^en  (Srf^einungen  in  \f)xn  reinften  Dbjec^ 
iMtät  ($r  bilbet  fammt  bem  4*«"  S3anbe,  al^  beffen 
gortfe^ung  er  ju  betrachten  ift,  nad^  bem  urfpriinglic^en  $Ian 
meinet  3Bevfeß  getviffermapen  ein  abgerunbeteö  ©anjeö:  ba^, 
n?aö  man  geti^obnlic^  bie  pf)i;fif(te  (Srbbefc^reibung  §u 
nennen  pftegt*  ©^  n?ar  lange  mein  SBunfc^  biefen  5*^"  33anb 
alö  eine  ^lueite  §lbt^eilung  be6  4**"  unb  mit  ber  erften 
51  bt() eilung  jugteid^  eifcf)einen  ^u  (äffen,  ale  ©egenftiirf  beö 
alleinigen  britten,  uranologif^en  ^anbe6;  aber  bie  burd^ 
bie  Erfüllung  biefe^  SÖunfd^e^  öerurfac^te  nocb  unerfreuli^ere 
^erjijgerung  bei  ^ublication  mufte  alö  ein  ^inberniß  auf? 
treten. 

2Benn  in  bem  aftronomifcben  ^anbe  bie  ficf)  gegen* 
feitig  ftörenben  unb  tt)ieber  au6glei(i)enben  53eu>egungen  ber 
2ßelt!i>rper  unb  (ben  (Scntact  ber  in  unferem  ^(anetenf^fteme 


heifenben  SOUteor^Slfteroibeu  abgerec^tiet)  für  unferc  3Ba^v* 
ne^mung  nur  hie  Zt)ätiQU\t  gleichartiger  5D^aterien  ^u 
fd^ilbern  iftj  fo  offenbart  bagegen  ber  irbifc^e  Xt)ni  bee  !Rc^f 
moö,  neben  ben  bmmmifcben  SlMrfungen  betvegenDer  Gräfte, 
ben  mdcBtigen  unb  unmberfam  sufammengefe^ten  ^influ^  fpeci^ 
fif^er  (5toff^33erfc^ieben^eit  (toemo^  ^b.  111.  e.  4 
unb  594)*  3n  bem  f)ier  berüf)rten  Untevfc^iebe  von  (^ompli^ 
cation  unb  relatii^er  güüe  beö  ju  bef)anbelnben  9}iateriale^  liegt 
jum  Xf)eii  bie  Urfacb  (icf)  u>age  nic^t  ju  fngen  bte  9ie(i)tferti< 
gung)  beö  fo  überaus  großen  3^^^iM^^^^^'^ii»^^  in  ber  ^eit  beö 
©rfc^einen^  ber  einzelnen  53änbe,  Der  §auptgrunb  tvac^fenber 
3ogerung  liegt  aber  in  ber  5lbnal)me  ber  il^ebenefrcifte  eine^ 
faft  neun§igiäf)rigen  @reifeö,  n)enn  hei  gleic^bleibenber  nächt- 
licher Slrbeitfamfeit  iveniger  unb  mit  minber  Weiterer  3uoerfic^t 
geforbert  iverben  !ann,  (5o  ftnb  feit  ber  ^eit,  n^elc^e  ic^  in  ber 
SSorrebe  jum  erften  ^anbe  beö  Äoemoö  „ben  fpäten  5lbenb 
eineß  i)ielben^egten  Seben6''  nannte,  bereite  met)x  aU  i\vb\\ 
Sa^re  »erfloffen, 

5(lö  3)eöcartcö  an  feinem  Äo^mo6,  le  Traite  du  Monde, 
axheitete,  ivelcber  bie  „ganje  2BeIt  ber  (5rf (Meinungen  (bie  l)imm^ 
lifc^e  6pl)are,  me  aüe^,  tvae  er  öon  ber  belebten  unb  unbe^ 
lebten  ^'^atur  wm^ie)"  umfaffen  foUte,  bra^  ei  l)äufig  in  \)en 
33riefen  an  feinen  greunb,  ten  $ater  9Jterfenne,  bie  ^aiUet 
1691  befannt  gemacht  ^at,  in  bittere  klagen  au6  über  baö 
langfame  gortfc^reiten  feiner  5Irbeit  unb  bie  grofe  (5d}Unerigfeit 
fo  üiele  ©egenftänbe  an  einanber  §u  reiben  (Oeuvres  de 
Descartes,  publiees  par  Victor  Cousin  1824,  T.  1. 
p.  101;  Äoemoö  m.  III.  8*  20).  Me  mi  bitterer  txmr^ 
ben  Ue  klagen  be6  fo  t?ielfeitig,  felbft  anatomifc^,  unterrid)teten 
$l){lofop^en  geu>efen  fein,  \imm  er  tie  Tliite  beö  19*"^  3a^r=^ 


tjuiiDevtö,  ben  faft  eutmutf)i9ent'eu  Public!  Der  emeitevten 
6pt)även  icic^  erfüllter  ^immel6^  unb  (Srbraunie  l)dtte  erleben 
fömieu!  9^oc^  Dor  je^n  3rtl)ren  lebte  id),  me  mein  £o6moö  am 
(Snbe  be6  ^meiten  33anbeö  ((5. 398)  e6  bezeugt,  in  ber  täufc^enben 
^ojfnung  bie  §aupt?(Srgebniffe  f^ecieller  ^^eobad^tung,  tt)elc^e 
je^t  brei  33änbe  füllen  n)erben,  in  einen  einzigen  legten  33anb 
vereinigen  ju  fönnen.  (So  gelingt  leichter,  wenn  man  einige  5hu 
mutl)  ber  gorm  beti>al)ren  u>ill ,  ein  allgemeine^  9B  e  1 1  g  e  m  ä  l  b  e 
innerl)alb  üorerfannter  ©renken  ju  entwerfen  ai^,  in  Derfcbie- 
benartige  ©ruppen  i>ertl)eilt,  \)k  einzelnen  Elemente  §u  be* 
leuchten,  auf  u>elcbe  man  vorjug^weife  ju  einer  beftimmten 
3eitepod^e  unfrer  wiffenfc{)aft{id)en  (Srfenntnip  bie  9^efultate 
gegrünbet  glaubt, 

33ei   ber  3ßollenbung    einer  wenigftenö  mit  au^banernbem 

gleiße  burc^gefü^rten  5(rbett  ift  eö  bem  ^^erfaffer  wol)l  erlaubt  noc^ 

einmal  bie  grage  ju  berül)ren :  ob  fein  33uc^  t)üm  Äoömoö  bem 

urfprünglic^  i^orgefi^riebenen  $lane,  i^  möd^te  fagen  ber  ^e^ 

fc^ran!tl)eit  treu  geblieben  ift,  welche  i^m  na^  feiner  inbim* 

buellen  5lnfic^t,  na(t  feiner  Äenntniß  t)on  bem  bi^^erigen  3uftanbe 

beö  errungenen  3Biffenö  ratl)fam  fc^ien»    3ct)  \}ahc  in  bem  33ucfee 

erftrebt:  eine  benfenbe  Betrachtung  ber  burc^   bie  (Smpirie^ 

gegebenen   (Srfc^dnungen ,   hit  Siif^mmenftellung   beö   ^ntwicf* 

lungßfäl){gen  §u  einem  5Ratur ganzen»    !l)ie  3Serallgemeinerung 

ber  auflebten  öon  ben  Uebergängen  ber  realen,  ununterbrochen 

tl)atigen  5^aturproceffe  in   einanber  (eineö  ber  l)errli^ften 

(Srgebniffe  unfere^  ßeitaitex^l)  fül)rt  jur  (Srforfcbung  üon  ®e^ 

fe^en,   ba,   wo  fie  ju  erfennen  ober  wenigftenö  $u  eral)nbett 

finb.     ÄIarl)eit  unb  Sebenbigfeit  ber  ©pracbe  in  ber  objectit^en 

'I)arftellung  ber  (Srfcbeinungen  wie  in  bem  ^efler  ber  äußeren 

9Jatuv    auf    ba^    geiftige    ?eben    im    £o^mce^,    auf    t)k 


6 


©etanfen^  unb  bie  @efü()l^n)elt  gehören  ^u  ben  not^tveiiMßeu  33e' 
bingniffen  einer  folc^eri;  {(i)  bavf  tuo^l  fagen  nocb  nie  au6ge? 
fiil)rtm  (Sompofttton  (Äo^mo^  Sb,  II.  6,  3  —  8,  50  —  52; 
S3b.  111.  ©.  6  —  8).  2)ie  ^luf^ä^limg  meiner  Vertretungen 
giebt  i^rem  ^efen  naä)  unt)ermeibli(t  ä^eranlaffung,  an  bie  ^c: 
5ie^ungen  ^u  maf)nen,  in  n^eld)en  baö  i^on  mir  ^Bevfuc^te  §u 
ben  5]3agni|Ten  einer  metapf)Vfifct)en  ^^atunviffenfc^aft, 
ju  bem  fte^t,  n>aö  tiefe  Genfer  9^aturpl)ilofüp()ie  im  ©egem 
fa^  bei  ^l;iIofo^()ie  beö  ©eifteö  nennen.  3cb  ^abe  fc^on 
früher  freimüt()ig  unb  in  2ßiberfpruct)  mit  metjreren  i>on  mir 
t)ocfcgeac^teten  Mterlänbif(ten  greunben  erflärt,  baß,  tro^  meiner 
großen  9?eigung  ju  ^Verallgemeinerungen,  mir  bie  51uffteUung 
einer  rationellen  3Biffenfd)aft  ber  9iatur  (eine  berge*- 
ftalt  au^gebilbete  S^iatur^jl^ilofopliie,  baß  fie  il)rem  QSerfprec^cn 
gemäß  ein  t)ernunftmäßige^  begreifen  ber  ßvfcbeinungen  beö 
Sßeltallö  fei)  ein  bi6^er  unerreichbare^  llnternel)men  fc^eine, 
S33ie  üieleö  t?on  ber  fmnlic^en  2Öal)rnel)mung  erfannteö  hkibt  no^ 
einer  matl)ematifc^en  ©ebanfenentuncfelung  fremb !  ^it  f^einbar 
allen  ©efe^en  entzogene  9ieil)ung  in  ber  ©roße,  ber  Dicfctigfeit, 
2l(i}fenftellung  unb  Val)n'(Srcentricität  ber  Planeten  unb  6atetli^ 
ten'y  bie  ©eftaltung  ber  (kontinente  in  £üftenform  unb  33obem(Sr* 
^o^ung  finb  ir)al)rfc^einlic^  C^efultate  fe^r  fpät  eingetretener  !oö^ 
mifc^er  53egebenl)eiten,  ivie  t)a^  in  unferen  3:agen  (Tee. 
J845)  erfolgte  ^reigniß  ber  permanenten  3:l)eilung  be6  33ielaV 
fcfcen  (Someten  (£  o  ö  m  o  6  Vb.  III.  6.  24  unb  568—570).  2)a3U 
fennen  \m  hei  weitem  nic^t  alle  (Stoffe  unb  alle  Gräfte  (3^§dtig* 
feiten)  ber  ^'^aturj  unb  bie  Unbegren3tl)eit  ber  S3eobad^tung6* 
fpl)äre,  njelcfcc  burc^  neu^erfunbene  5DiitteI  (31^erf^euge)  ber 
S3eobad}tung  täglid)  erweitert  ivirb,  ja  bie  Unt)ollenb  bar  feit 
beö  ©rfennenö   für  jeben   einzelnen  3^ilptmft   ber  (Speculation 


machen  geunffevma^en  tie  Aufgabe  einer  tf)eoietifcften  Duitiiv? 
pi)i\o]opi)it  ju  einer  unbeftimmten» 

9]aturbefcE)veibung  füf)rt  je^jt  nur  in  einzelnen  (Gruppen  ber 
(Svfc^einungen  ju  einer  9^atur^®rfldrung, '-^  ^a^  emftgfte 
33cftveben  ber  gorfc^ung  (ic^  ipieber^ole  eö  J)ier)  mup  auf  bie 
33ebingungen  gerichtet  fein ,  unter  benen  bie  realen  ^roceffe  in 
beul  großen  unb  t)eru>icfe(ten  ©emeintrefen,  n?elc^eö  tt?ir  5^atur 
unb  2öe(t  nennen,  erfolgen 3  auf  bk  ©efe^e,  bie  man  in  einzelnen 
©ruppen  mit  ®etvi^l)eit  erfennt*  ^on  ben  ©efe^en  gelingt  eö 
aber  nic^t  immer  p  bon  Ur fachen  felbft  auf^ufteigen.  ^a^ 
©rforfc^en  eine6  partiellen  6aufal3ufammenl)ange6  unb  bie 
allmalige  3itii<Jf)"^^  ^^^'  ^Verallgemeinerungen  in  imferer 
pl)i;fifdE)en  ßrfenntniß  ftnb  für  je^t  \)k  l)oc^ften  3^^^^^^  ^^^ 
fo^mifc^en  Slrbeiten» 

(5(^on  in  ber  l)ellenifc^en  Sbeentvelt  boten  bem  (Ecbarfftnn 
be6  mdd^tigen  »g)eraflit^  l>on  (Spl)efuö  ^  beö  (Empebocleö^ 
unb  beö  Älajomenierö  5  fpecififc^e  ®toff?33erfc^ieben' 
l)eit  unb  (5toffu^ecJ)fel  (Uebergang  ber  (Elemente  in  einanber) 
unbe§^t?ingbare  Probleme  bar:  une  ^u  unferer  ^nt  bie  (Stoffe 
33erfc^iebenl)eit  ber  3al)lrei^en  fogenannten  einfachen  Äorper 
ber  (Sl)emifer  unb  bie  Slllotr opien  ber  £ol)le  (mit  2)iamant 
unb  ®rapl)it),  M  $l)ogp^orö  unb  be^  S4nvefel6»  SBenn  ic^ 
bie  llnbeftimmtl)eit  unb  Sc^tx)ierig!eit  ber  $lufgabe  einer  tl)eore? 
tifc^en  9Jaturpl)ilöfopl)ie  lebl)aft  gefc^ilbert  l)abe,  fo  bin  ic^  bo^ 
mit  entfernt,  t^on  bem  3]erfud^e  be6  einftmaligen  ©elingenö  in 
biefem  ebeln  unb  tx)i(^tigen  Zi^die  ber  ©eDanfemvelt  abjuratl)en, 
2)ie  metapl)t)fif(^en  Slnfangögrünbe  ber  9hiturwiffem 
fd^aft  beö  unfterbli^en  $f)ilofopf)en  t)on  i?5nig6berg  gehören 
allerbingö  |u  ben  merhuürbigften  ©r^eugniffen  biefe^  großen 
©eifteg.    (Sr  fc^ien  feinen  $lan  felbft  befcbränfen  ju  ivollen. 


8 


alö    er  in    einem    ^^orn^orte    äußerte;    „bag    metap{)i;fifc^e 
9^aturn)iffenfc^aft  nic^t  tt)etter  lange,  a(6  tvo 9}?atJ)emati!  mit 
meta^^V)fifc^en  8d^en  t)erbunt)en  tvcrben  fönne"»    (^in  mir  lange 
befreunbeter,  ben  ^antifcfcen  Slnftc^ten  teibenfcbaftli^  ^uget^aner 
!Denfer,  3acob  griebric^  grieö,  glaubt  am  (Scblup  feiner  ®e^ 
fc^ic^te  ber  $t)ilofo^^ie  erflären  §u  muffen:   „ba^  »on  ben  be^ 
u^unbernötvürbigen  govtfd^ritten ,  tvelc^e  bie  9^aturlel)re  biö  ^um 
3al)r  1840   gemacht,    aüee    ber  33eobacl)tung    unb   ber  Äunft 
ber  ©eometrie,    ber  Äunft  mat^ematifcber  5lnal^fi^   angel)örej 
bie  9Iatur))f)ilüfopl)ie  l)abt  tn   biefen  (Sntbecfungen  gar  nic^tö 
gefi)rbert,''     Wö^t  ein   S^^Ö"^^  biöl)eriger    Unfrud^tbarfeit 
nic^t  alle  Hoffnung  für  \)k  3ufunft  Dernic^ten !  benn  eö  geziemt 
nic^t  bem   freien  ©eifte  unferer  ^eit,   jeben  jugleic^  auf  3n*= 
buction    unb   Slnalogien    gegrünbeten    pl)ilofopl)ifc^en   3Serfuc6, 
tiefer  in  bie  SSerfettung   ber  9^aturevfc^einungen   einzubringen, 
al6  bobenlofe  ^\)pott)e\t  ju  t)ertverfen:   unb   unter   ben   ebeln 
Einlagen,    mit   n?elcben   hie  D^atur   ben  5D^enfcl)en   au^geftattet 
f^at,   halt)   t)k  nac^   bem  (Iaufalsufammenl)ang  grübelnbe  U^er- 
nunft^   balb   bie  regfame,    ju   allem   ©ntbecfen   unb   (Schaffen 
notl)^uenbige  unb  anregenbe  (Einbilbung^fraft  ^u  »erbammen.  ^ 
3^   meineö  ^l)eil6   glaube   geleiftet  ju  f)ahm,   wa^   idj 
nad)  ber  ^^iatur  meiner  9^eigungen  unb  nacb  bem  5D?aaf  meiner 
Gräfte   ju  unternehmen   mir   üorfe^en   fonntc.     3cl)   umnfd;te 
ein  2Öerf  ^u  liefern  nacb  Dem  großen  33orbilbe  ber  Exposition 
du  Systeme  du  Monde  üon  ^^aplace,  in  beffen  anregen* 
ber  ^ät)t  id)  in  SIrcueil  unb  im  Bureau  des  Longitudes  auf 
ber  ^arifer   ©terntMrte,   mit   ©a^-^uffac   unb   Slrago,    über 
St\?anaig  3a§re  baö  @lücf  f)atu  gu  »erleben.     2Benn  n)ir  fc^on 
in  ber  5D'Ject)anif  beö  ^immelö,  tro^  ber  (Sinfai^^eit  ber 
mirfenben  Äräfte,  in  t?ielen  äuftänben  beö  @  e  i  n  6  ber  30Beltförper 


9 


nictjt  aud)  i()i'  ® eu)ovDen^<Sein  eifennciij  tvemi  [elbft  in  ku 
mimerifcben  33erf)ä(tniffeu  ber  ^^-^laneten^^bftanbe  unter  einanber, 
i^rer  ^Jcaffen*  unb  ®ro$en|olge,  in  ber  ^leigung  \i)xn  ^ic^feii, 
tvie  in  ber  gorm  ber  Sternhaufen  unb  iJ^ebelflerfe  ftrf)  faft  aüeö 
bie§e>  ber  matfjematifcben  @ebanfenentuncf(ung  entjiet)t  (i>ieüeid)t 
mit,  u>ie  ic^  bereite  erinnert,  biefe  ^i^er{)ä(rni|Te  golgen  fe^r  r>er^ 
fc^iebenartiger ,  partieller  §  i  nun  e  l  e  ^  ^  e  g  e  b  e  n  1)  e  i  t  e  n  ^  finb) : 
fo  fonnte  in  ber  terreftrifcben  3«^^^^/  ^^^^  ^^^  «Stoff^Q^er^ 
[c^iebenf)eit  tt)dtig  auftritt  unb  i}ic  Probleme  t^ermicfelt,  rt?ü()l 
nicbt  bie  Hoffnung  entfielen,  ta^  tic  3Beltbefc^reibung 
jugleicb  eine  Sßetterflärung  fein  n>ürbe,  Selbft  ^4^latonö 
Qd}tio^c  i^eraUgemeinernbe  ^Jlad^t  im'irbe  ba  nic^t  ^inreic^en :  ^  tt)ü 
in  jebem  3^itpunft  bem  ^-Berfud)  einer  ^öfung,  bei  jeber  er^bf)' 
ten  ©tufe  beö  2ßiffen^,  noc^  bie  Ueber^eugung  mangelt,  bie 
^ebingungen  alle  ju  fennen,  unter  benen  tit  (Srfc^einungen 
fic^  aeigenj  bie  Stoffe  alle,  beren  tl)ätige  Gräfte  fi^  fo  gel)eim* 
nipt^oll  'äugern.  3(^  f)ahe  nid)t  unterlaffen  tvoUen  ben  \vi^^ 
tigften  aller  ^oru^ürfe,  tt)elc^e  gegen  t)ie  iviffenfcbaftlic^e  unb 
litterarifc^e  (Sompofttion  meinee  Äoömoö  gerichtet  ivorben  ftnb, 
frei  felbft  ju  berühren.  (Sine  folcbe  erneuerte  9ied)tfertigung  wax 
mir  geboten  burc^  meine  3]erpfli(ttung  gegen  baö  ^43ublifum, 
tvelcfcee  nun  fcfcon  feit  mel)r  alö  einem  l)alben  3al)r§unbert 
meinen  Slrbeiten  eine  anregenbe  5lufnrerffam!eit  gefc^enft  t)at 

SJiein  3\mä  war,  in  einzelnen  großen  ©ruppen  ber  realen 
9kturproceffe  ©efe^e  unb  unt?erfennbare  ^ett>eife  eine^ 
^aufal$ufammenl)ang^  auf^ufucben.  3)ie  3^^I  wnb  bie 
2Bic^tig!eit  biefer  einzelnen  ©ruppen  t}at  ficb  feit  einem 
falben  3a^r^unbert  mit  n^ac^fenber  Scbnelligfeit  auf  baö 
glücflicbfte  öermel)rt.  33eifpiele  auö  treit  t)on  einanber  getrenn* 
ten    ©ebieten    fmD    l)ier    mit    n>enigen    ^no^en    ju    bejeicbnen» 


10 


6eit  ber  erften  ©infic^t,  tvelc^c  ^m^gen^  unb  9?ea>t(;U,  ©vinuilbt 
unb  ^fiohect  §oofe  t)ün  bem  ^au|aljufanimejil)aiiQe  bev  3)oppeI* 
brec^ung  unb  Snterferen^  erlangt  Ratten,  waxm,  of)ne  namt)afte 
(Snveiterung  ber  tf)eoretif(^en  rptif,  f)imbert  imb  breifig  3fit)ve 
vergangen:  biö  3'^J)omae  8)oinig,  93(alu^,  5Ivagü  imb  gveönel 
bie  giänjenbften  (Enibecfungen  über  tk  \wf)xe  Statur  ber  3n* 
terfeven^  bei  Äveu^ung  i^on  Sicl)tftraf)Ien  unb  ^erfcf)iebent)eit 
ber  i>on  if)nen  burcl)laufenen  2Bege  fou>o^l  bei  gen)üt}nlict)em  al0 
bei  polarifirtem  ?i(^t^  über  bie  ^^^olarifation  burcl)  Oieflerion, 
^efraclion  unb  2)o^pelbredning  j  fo  wie  über  cbronmtifd^e  unb 
frei^förniige  ^^olarifaticn  befannt  machten.  (Oeuvres  de 
Fr.  Arago  T.  Vll.  p.  307,  344-369.  375—392.)  2)iefe 
(Sntbecfungen  unb  tie  fc^önen  burd)  Sirago  i^eranlagten  3Irbeiten 
»on  %\)^ean  unb  goucault  (1849  unb  1850)  \)ahen  ben  Un^ 
grunb  ber  33orfte((ung  i^on  ber  ^JJaterialität  M  ^idcjte^ 
ertviefenj  unb  burc^  bie  5lnnal)me  fid)  fortpflanjenber  5letf)er^ 
f(^n)ingungen  finb  t)\e  t^ertvirfeUften  optifd)en  (Srfc^einungen  ben 
matf)ematif(ten  ©ebanfent^erbinbungen  (ber  ^ö^eren  5lnalt)fe)  in 
fruchtbarem,  aud)  bie  3)(eteorologie  unb  einige  ^^eile  ber 
pf)t)fifc^en  <5tern!unbe  aufflärenben  3wf^i^i^^^i^^i^9^  J^öänglic^ 
geu>orben,  (2lrago  in  ben  Gomptes  rendus  de  l'Acad. 
des  Sc.  T.  Vll.  1838  p.  956,  Äü^moei  33b.  111.  @.  130.) 
3n  ber  ^^^fif  u>ie  in  ber  t^eoretifc^en  (^^ernie  finb  gruppen*' 
n>eife  uncbtige  Verallgemeinerungen  bargeboten  ivorben  burc^ 
5luffinbung  beö  ©efe^eö,  ^vekbeö  bie  fpecififc^e  2ßdrme  ber 
einfad^en  unb  ^ufammengefe^ten  Äörper  mit  i^rem  5ltom^ 
®ett)icbte  in  bem  «Sinne  ber  bequemen  unb  weit  verbreiteten 
^öilberfprac^e  ber  Sltomiftif  tjerfnüpftj«  buri^  bie  ^infid)t  in 
bie  !rVftallograpl)ifc^en  Ver^dltniffe  beö  Sfomorp^iömuö  unb 
bie  ftöd)iometrifd)e  ^e^re  i^on  ben  c^emifd^en  5lequivalenten, 


11 


t^er  infolge  ficb  bie  wägbaren  «Stoffe  nad}  beftimmteii  ^^er* 
()ä(tni^5a^Ien  i^ereinigen»  Die  t)on  ^4^vüiit  aufgeu^oifenc 
gvage,  ob  tie  ^toim®ett>i(^te  aller  (SlemeiUarftoffe  ((St)lor  unt> 
meÜeic^t  Äupfer  aufgenommen)  t^eilbar  burc^  baö  2Uon^(^)e;f 
UMC^t  eineö  einzigen  (teö  ^Dbrogenö?)  finb,  ift  mit  großem 
8c^arffinn  erneuert  tvorbem  2)ie  fatal^tifcbe  Äraft,  nac^  ber 
gennffe  £5rper  in  ^erü^rung  mit  anberen  eine  getieimni^i^oüe 
c^emifcl)e  ^irffamfeit  ausüben,  o^ne  baß  bie  t)eranlaffenben 
JRorper  irgenb  eine  ^eränberung  erleiben  j  ift  eine  erfannte, 
aber  in  3)un!el  gepllte,  uocf)  unerflärte  Äraft,  ivelite  nac^ 
53er5eliuö  fid;  au^  in  Den  Dervt)icfelten  ^roceffen  beö  orga^ 
nifc^en  :2eben6  mannigfach  äußert, 

3n  bem  neu  eroberten  ®ehku  beö  (Slectro'9)iagneti6mu6 
finb  t^or§ug^u>eife  ^u  nennen,  al$  ben  »Jpori^ont  ertoeiternb  unb 
un^tigereö  noc^  alö  ba^  fc^on  @eleiftete  t)erl)eißenb :  bie  tva^re 
(Sinftc^t  in  bie  Vorgänge  ber  Subuction^  ber  fo  fpecififc^ 
t?erf^tebene  Einfluß  l)eterogener  (Stoffe  auf  bie  D^ic^tung  ber 
9)?agnetnabel,  ber  fie  genäl)ert  werben:  paramagnetifcl)  wir- 
fenb,  wie  (Sifen,  Ü^obatt,  S'Jicfel  unb  (Eauerftoff,  lejterer  gaö-- 
förmig  unb  fogar  im  fel)r  verbünnten  3iiP^nbe:  wä^renb  ta^ 
6ticfgaö  felbft  nac^  ^^liicfer  Weber  paramagnetifc^  noc^  bia^ 
magnetifc^ ,  fonbern  inbifferent  ift  ^  bie  fd^öne  (Sntbecfung ,  nad^ 
welcher  bie  Är^ftalle  burc^  hie  ^ole  eine^  9Jtagnet^  in  gewiffen 
Diic^tungen  abgeftoßen  ober  angezogen  werben  j  '^  enblicb  bie  er^ 
langte  ©ewiß^eit ,  ha^  nicbt  bloß  tie  ^eriobicität  ber  (Sonnen- 
flecfen  (©rijße  unb  grequenj  ber  tri^terförmigen  Deffnungen 
in  ber  ^4^l)otofpl)äre ,  welche  ber  2lequatoriaU  unb  ^olar?®egenb 
fer)len),  fonbern  an^  bie  ^lät)e  ber  Sonne  burd)  hie  it)xex 
9}taffe  inwol)nenbe  magnetifd)e  £raft  (£o^mo^  33b.  IV.  S.  648) 
auf  ben  ^•rb^^3Jtagneti6muö   wirfe.     Die  ^ntenfität   ift   s]r5ßer 


12 


unb  Me  ^^abel  näf)ert  fic^  am  mciften  ber  Derticalen  D^icbtun^, 
tvenn  im  Sinter  bie  nörblic^e  §emtfpf)äre  ber  (ixte  ber  «Sonne 
am  ndc^ften  ftef)t  3)iefe  crft  in  ben  legten  3af)ten  aufge* 
funbene  .X^atfac^e  eineö  unjtDeifel^aften  3^if^«^»^^"^^"9^^  ^^ö 
5Dkgneti^mu6  unferee  ^^(aneten  mit  ber  mächtigen  3}tagnetfraft 
M  fernen  ßentralförperö  unfereö  6vftem6  giebt  einer  mic^^ 
tigen  ©ruppe  irbifc^er  (Srf(teinungen  im  n^eiteften  SBortfinne 
einen  foömifc^en  6f)arafter. 

3ßenn  tt)ir  fo  eben  einen  electro^c^emifc^en  ^rocef 

berüf)rt  ^aben,    ber  tvie   ein    perpetuirlicbeö  ®en>itter   in   bem 

(Sonnenförper,  i^ic^t  imb  333ärme  erregenb,  t^or^uge^en  fc^eint; 

fo    muffen  tt)ir    auc^   ber   neuen    it>id^tigen   5lnftc6t    gebenfen, 

n)elc^e  eine  allüerbrcitetc  ^f)dtigfeit  ber  2)^aterie,  bie 

3Bdrme,  betrifft:   möge  biefelbe  üon  aupen  mitget^eiltj  ober 

burcb  6tof ,  9ieibung,  33olum:^55eränberung  unb  c^emifc^e  (Sim 

wirfungen  i)ert5orgerufen  tverben.     3<^  nieine  bie  t)ielartig  unb 

mit  grofem  5lufti>anb  t)on  Sc^arfftnn  entn)icfelte  mec^antfc^e 

2ßdrme^^§eorie,  baö  fo  lebenbig  geworbene  33eftreben.  aüe 

2Öirfungen  ber  2ßdrme  unb  ber  (Slectricität  auf  ben  53egriff  ber 

^Bewegung   jurücfjufüf)ren.     S^be   (Srtvdrmung    eineö  i^orperö 

entfpric^t  ber  (Srjeugung  einer  medianifc^en  i^raft '^   einer  ge^ 

wiffen  meßbaren  5(rbeit»    3ebe  3[ödrme^$Renge  f)at  if)r  2(rbeitö* 

$lequit)alent :  fo  bap  eö  im  allgemeinen  wenigem  3^v^if^Uit 

unterliegen  fcfciene,   baf  3öärme  fic^  in  5lrbeit,   b,  ^»  in  eine 

med^anif(i)e  3ßirfung,  umwanbeln;  unb  umgefe^rt,  baß  me($a# 

nifc^e  5Irbeit   alö  2ßärme   auftreten   fann;   aber  im   einzelnen 

bleibt  bi^^er  ta^  3uvüc!fül)rcn  aller  ^emperatur-C^rfc^einungen 

(ber   3ödrme^5}^ittl)eihmg,    ber    latenten   unb    ber    fpeciftfd)en 

SBdrme)    Dielen    tt\vat>    willfü[)rlicben    5lnnabmen    au6gefe(jt: 

felbft  wenn  wir  auit,   obne  bae  ^  am  offene  ^hincip  i^on 


13 


tev  (Srt)aUim9  bev  lebenbigen  ^raft  ju  umget)en,  um  ba^  in 
giage  ftef)enbe  ^^^voblern  einer  mat(}ematifc^en  @ebanfent)er* 
binbung  unterivevfen  §u  fbnnen,  un6  mit  aüen  Tl\)ti)en  ber 
5ltomiftif  i)erf5f)nenj  nnb  für  tva^r  galten,  Da^  alle  Äövper 
neben  ber  iponberablen  9)^iterie  noc^  f^ttJingenben ,  aüe^  burd)^ 
bringenben ,  aüe^  erfüüenben  51et()er  i^on  äuperft  geringer  !Dic^^ 
tigfeit  entbalten.  333ir  be5eicf)nen  i)kx  blof  bie  flippen;  benn 
eö  ift  ni^t  aüe^  ju  Derneinen,  ii)aö  man  noc^  nicl;t  ju 
erfldren  i^ermag. 

2Öenn  unr  in  biefem  SBerfe  i>om  ifc^mo^,  tro^  bev 
Slu^fic^ten,  bie  [td;  in  jiebem  3a()rt)unbert  in  i)ielen  Diegionen 
be^  9kturnnffen6  fortfc^reitenb  eröffnet  ()aben,  oft  i>on  ber 
9t ic^t?  (Erfüllung  naf)er  «Hoffnungen,  i^on  bem  S^tidt^^elingen 
einer  generellen  3w^J^rffül)rung  ber  :pl)i)fifalifc^en  (Sr!enntm§  auf 
eng  i^erfettete  ^^^rincipien  ber  tf)eoretif(^en  9^aturpl)iIofopl)ie 
teben^  fo  befürd)ten  unr  barum  feineöii^egeö ,  \)a^  burd)  unfere 
6c^ulb  bie  Sebenbigfeit  beö  gorfd)en6  nac^  ©efe^en,  baö 
Streben  nac^  ßaufalitdt,  ive(d)e6  ein  tiefet  nnb  untt^iber^^ 
fte^lic^eö  ^ebürfnig  be6  nienf^lic^en  ©eifte^  ift,  fic^  minbern 
tt)erbe»  d^  ift  geglüdt,  burc^  Kombination  be6  33eobad}teten 
in  ber  Sluflagerung  unb  Durchbrechung  ber  ©ebirgefdic^ten 
ber  feften  ©rbrinbe,  in  ber  Oiei^enfolge  untergegangener  Drga^ 
iiit^men,  vvetc^e  biefe  S^ic^ten  erfennbar  einfc^liepen ,  c^ro;^ 
nometrifc^e  2)en!mä(er  üon  bem  Sllter  ber  (Sntfte^ung  unb 
^ebung  aufjufinben.  X)ie  b^namif^en  2ßirhmgen  ber  Krb^^ 
beben,  bie  2:i)ermalqueaen;  mit  fo  mannigfaltigen  «Stoffen  ge^ 
f^tvängert,  bie  @cf)lamm^2(uöbriid)e  ber  halfen  unb  hk  33nlfane 
felbft  üerfd)iebener  3^ilepoc^en,  burdf)  (Srbfpalten  ober  burd^  eigene 
©erüfte  tvirfenb:  ^aben  in  ii)xem  inneren  3wf«"^"^^Ji^^^'9^  ^f^ 
eine  OJeaction  be^  Snneren    unfrei  ^Jjlaneten   gegen 


14 


feine  £)berfläcl)e  gefc^ilbert  tverben  fonneiu  SS^ir  9erat{)en 
baburc^  in  ^Serfuc^ung  ^u  glauben,  e^  feien  imö  au^  alten 
@efc^ic^t6bücf)ern  über  bie  33ilbung  beö  (Srbförpevö  einige  (Bei* 
ten  U^hax  geiDorben;  unb  faf)ren,  fo  lange  bem  freien  ®e^ 
banfen  feine  33ere(i)tigung  unrb ,  nm  fo  fro()eren  5Q(Utf)eö  fort  in 
bem  53eftreben  bie  33eranberungen  ber  9)Jaterie,  fo  n)eit  fie 
»on  ber  benfenben,  geiftigen  9?atur  bcr  menfd^Iic^en  6eele 
gan^  ju  trennen  ftnb,  auö  natürli(^en  Urfac^en,  b.  ^.  au6 
ber  ^^dtigfeit  ber  Tlatcxit  felbft,  ^u  crflären» 

2)a  \6)  eö  gen>agt  f)abe  bem  ^itel  meinet  Sßerfeö  baö 
5ßort  Äo6moö,  im  (Sinn  ber  ^i^tf)agoreifd^cn  ©c^ule  für 
Sßeltorbnung  genommen,  »or^ufefecn,  fo  f)ahe  id)  auä)  in 
bem  1**"  S3anbe  ((£♦  61  unb  76 — 78)  aüeö  ^ufammengc:» 
tragen,  tvaö  in  ben  Greifen  beö  ^ellenifc^en  ©prac^jufam*' 
men{)ange6  ftc^  an  bie  (St^mologie  ju  öerfd^iebenen  Sttitm 
fnü^fte.  Derfelbe  ©egenftanb  ift  (am  @^(uf  be6  3af)re6  1856) 
Don  Dr.  i^eo  Wles^tx,  $rit)at?2)ocenten  in  ©öttingen,  mit 
(gd^arfftnn  unb  in  ermünfctjter  Mgemein^eit  be^anbelt  ivorben, 
„iantlid)'' ,  fagt  ber  SSerfaffer  ber  Slb^anblung  über  t)ii 
^Bortbebeutung  üon  i^oömoö  in  ben  älteften  (IjcnmU 
fc^en)  2)en!ma(en  ber  griec^ifcf)en  @pra^e,  „Iaut(i(^  ttjürbe 
bie  3wf^"^"i^nftellung  mit  'sudh,  rein  fein,  purificari,  fid^ 
allerbingö  red^tfertigen  laffen,  unb  baburc^  nmrbe  ftc^  alö 
©runbbebeutung  für  baö  SBort  ergeben  „Steinzeit,  ©lan^"; 
unb  baö  unmittelbar  barauö  hergeleitete  xocjuäco  tt)ürbe  guerft 
„reinigen,  glänjenb  machen'';  barnad)  „fd^müden",  fpäter 
crft  aud^  „orbnen"  bebeuten*  2)iefen  S3ebeutung6  ?  Ueber* 
gangen  aber  wiberfprid^t  bk  ©efc^ic^tc  beö  2ßort6  burc^au^, 
eö  leitet  biefelbe  auf  eine  üöüig  »erfd^iebene  ©runbbebeutung  ^in. 
l)iefe  ©runbbebeutung  ift  t^eilen,  eint^eilen;  unb  eine  einjige 


15 


(Stelle  (i  1  i  a  s  XU,  86),  \\)o  ee  i^on  ten  Troern  ijd^tf  ta^  fie  fiinf-- 
fad)  eiiiget^eilt,  in  fünf  5lbt^eilungen  ftanteu,  fönnte  faft  fc^on 
genügen  bie  Unmöglic^feit  beö  53egnp  „glcinjenb  machen '^  für 
xoojuäcj  barjulegen.  Unter  allen  §al)lre{c^en  l)omerif(i)en  ©teilen, 
bie  man  auhäl)len  fann,  finbet  fid)  ntc^t  eine  einzige,  in  ber 
bie  ^ebeutung  „®lanj''  möglich  u>dve;  unb  nur  an  jn^eien 
l)at  £o^moö  fc^einbar  \)k  ^ebeutung  „^(i)nmd"  ober  nähert 
fic^  berfelben»  5116  gemeinfanie  ©runbfovm  ''^  für  xoa/uog  unb 
für  xexdo&ai  läf  t  fid^  mit  §iemlicl)ev  (5icl)erl)eit  xaÖ  anfc^en, 
mit  ber  33ebeutung  „tl)eilen",  urfprünglicb  tt)ol)l  „fpalten'':  mit 
bem  altMubifc^en  chid  (tschidj,  bem  griecbifcben  gxi'Cco  unb 
bem  lateinifd^en  scindo  5ufammenl)angenb," 

3)en  Dfiefultaten  biefer  grünblidben  Unterfuc^ung  Don  Dr.  ?eo 
9J^ei;er  giebt  mein  berül)mter  greunb  unb  :2e§rer  ^ocfl)  vollen 
S3eifall,  „2)er  begriff  be6  Drbnene  berul)t"  aucf)  nad^  i^m 
„wefentlid)  auf  bem  bee  (Scheiben 6 j  le^terer  \^i  augenf^eim 
lic^  ber  urfprüng liebe:  unb  um  ben  ^emeiö  nicljt  auf  ben 
§omer  gu  befc^ränfen,  \\i  baran  ^u  erinnern,  \}([^  in  Äreta 
bie  l)öc6fte  33e^örbe,  t}\t  Drbner  unb  5lrc^onten  be6  (Biacii^, 
x6g[ioi  (auc^  x6(jfjLioi)  l)iefen:  ein  9?ame,  ber  geivi^  au6 
fel)r  früher  ^t\i  ftammt  ©ben  fo  ftnbcn  n?ir  ht\  ben  epijepl)!)? 
rifc^en  ^ofrern  al6  Obrigfeit  ben  xoafionohq-  53elel)renb  ift 
ebenfalls  ber  Slnaragorifc^e  ©ebrauc^  beö  2Borte6  alö 
©(Reibung  in  ber  merhvürbigen  (Stelle:  nuvTu  xQVf^ccra  tjv 
ofiov,  eha  vovq  iX&cov  avrä  8ux6g^7]G£  ((5(^auba(^ 
in  fragm.  Anaxag.  p.  128,  lll)j  unb  \)a^  ^emo^ 
crit  tic^^  SBort  StdxocF/Liog  ba  gebraust  t)at,  n?o  e^  nur 
ein  ®eorbnete6  bcbeuten  fann»  Slud&  ta^  ^co  WUtjex 
baö  t^erlorene  xä^ay  mit  x6a(xoq  ^ufammenbringt ,  ift  um 
ftreitig  rid)tigj  unb  8ie  ^aben  felbft  f(f)on  in   3^rem   Sßerfe 


16 


ennneit,   \vk   SBelrfer   bamit   Kädjuog    in   ^evbinbung   ge^ 

!Daö  Sllter,  ba6  ic^  tvä^renb  ber  ^l^oüenbung  ber  pf)t)fifc^cu 
^ieltbefc^rcibimg   erreicbt  \^ahe,  unb   baö  @efüf)I   abnef)menber 
jftidftc  fönnten  mic^  anregen,  bei  ber  großen  unb  unerwarteten 
9kc^fic^t,    mit   ivelc^er   ta^   2öerf   h\^  ju   feinem   t)erfpäteteu 
^nbe  in  weiten  Greifen  aufgenommen  worben  ift,  ben  Sßunfc^ 
um  (Sr^altung   ober   gar  um  3wnal)me  biefer  91ac^fi(^t   aui^^u^ 
fprec^euj    aber    i(^   bin    feit  früher  3iJgenb   t^on   bem  unffen«^ 
f(J)aftlic^en  (S^rgeije,  ber  meine  ganje  @eifteett)ätigfeit  belebt  ^at, 
fo  buri^brungeU;   ta^  im  2öiDerfprucfc  mit  jenem  55^unfc^e  ic^ 
baö  53ebürfnif  fül)le  meine  ^Irbeit  mit   größerer  Strenge  alö 
hi^tx  be^anbelt  gu  fe^en.     l)ie  ^Verbreitung  ber  fünf  ^dnbe 
beö  ^o6moö   ift  um   fo   größer,   aU   biefelben  in   wenigftenö 
neun  »erfcbiebene  Sprachen  überfe^t  erfcfeeinen»     3n  ber  ^Dkffc 
üon  ^t)atfac^en,    befonberö  numerifc^en   eingaben,    weld)e  in 
ben  Herten  unb  in  britte^alb^taufenb  9?oten  r^on  fo  tjerfc^iebener 
Sänge  angekauft  finb,   muß   oft  Srrigeö   burc^  meine  ©(^ulb 
unb    bur(^    t)ie  Sc^ulb    meiner    Ueberfe^er   fi^    eingefc^li(^en 
f)aben.     3*  nenne  J)ier  Srrigeö  nid^t,   \va^  bem  fpater  (Snt^ 
bedten,  fonbern  \vat>  bem  wiberfpric^t,   baö   ju  ber  3^^^/  ^^^ 
ein  33anb   beö   SÖerfeö   gebrucft  würbe,   nac^   bem   bamaligen 
3uftanbe  be^  3ßiffenö  fc^on  nii^t  me^x  begrünbet  war.    Ungenau 
beobachtete  ^^atfac^en  aber  ober  20^  ei  nun  gen,   bie   in   bem 
@ewanbe  i)on  ^f)at fachen  t)erbreitet  werben,   ftnb,   me  id) 
fcbon  früher  bemerft  fjahe,  wi berfpenftiger  unb  fc^werer  ju  »er^ 
bannen  alö  t)erwi(!elte  §i)pot^efen  über  reale  S^aturproceffc» 

3(^  würbe  beforgen  eine  mir  t^eure  $fli^t  üernacfcfäfftgt  ju 
t)aben,  wenn  ic^  am  «Schluß  einer  (Einleitung  ju  bem  testen  33anbe 
beö  £o6mo6  ben  mir  fo  wichtigen  53eiftanb  nic^t  öffentlich 


17 


anevfennte,  iveliten  icb  babei,  nun  [(ton  über  bret^efju  3vit)re 
lang,  einem  u>evt[)en  gieunbe  verbanfe  unb  beffen  fic^  and) 
mein  33ruber  3Bilf)elm  i^on  ^umbolbt  bei  ber  ^erauögabe 
feiner  p^i(ofopf)i[c^en  llnterfud^ungen  über  tit  Amin -(Sprache 
auf  3at)a,  \vk  über  \^k  ^etfc^iebenf)eit  bee  menfc^Hc^en  (Sprach* 
bane^  erfreut  {)atte»  Äein  ^(att  beö  Äoömoe  ift  erfc^ienen, 
bae  nicbt  in  ber  6^anbfc6rift  unb  gebrucft  bem  fcfcarf  einbringen? 
ben  ^lirfe  beö  ^4^rofeffore  (Sbuarb  33uf(^mann,  ^ibliotf)e^ 
fare  an  ber  föniglid^en  5Bibliotf)ef  ju  53erlin  unb  ^JJitgliebö 
ber  5lfabemic  ber  2Biffenfcbaften,  unterircrfen  trorben  u>äre. 
(Sr  ift  auc^  ber  Vermittler  meiner  §anbfcl)rift  geivefen,  unb  mel 
länger  fcton  t)aUe  er  mir  eine  liebei^oüe  ^In^anglicbfeit  geun'bmet. 
(Seiner  unermübeten  3^§ät{g!eit  unb  linguiftifcben  Äenntni^  be^ 
füböftlii^en  ^fienö  t)erbanfen  unr  aucb  \)ie  gortfel5ung  beö  großen 
2ßerf6  meinet  ^ruber^  unb  beffen  (Ertreiterung  burcb  ferne  3^^^^ig^ 
be^  maUn;ifcben  (Spiact^ftamme^.  (Sein  ^eftreben,  in  ben  noct) 
fo  n>enig  abgefonberten  amerifanifc^en  Spracbfamilien ,  in  benen 
er  tief  einbringenbe  Slrbeiten  mit  meinem  trüber  gepflogen, 
'@efcfci(J)t^benfmale  frül^er  Völfertvanberungen  unb  beö  (^nU 
tricflungegange^  ber  ^D^enfcb^eit  im  bleuen  (kontinent  ju  ent? 
f)üllen,  ()at  bereite  eine  S^"^^!  merfunirbiger  Orefultate  an  t>a^ 
Siebt  gebracht, 

^ei  bem  regen  3Bunfc6e,  ben  9ieicbtl)um  beö  i^erfcfne- 
bemntigften  9)?aterial?  in  bem  (Sntivurf  einer  pf)«fif(i)en 
SBeltbefc^reibung  ju  concentriren,  mupte  id>  um  fo  ernfter 
einige  (5orrectl)eit  in  ber  gorm  erftreben»  3n  ben  i^erfcbiebe? 
neu  Spracf^en,  in  ivelcben  i(fc  burc^  ein  melbemegteei  !^eben  ju 
fcbreiben  r>eranlapt  untrbe,  ijaht  idb  immer  greunben,  benen 
icb  mein  Vertrauen  p  fcbenfen  berechtigt  n\ir,  bat^  ju  Ü^vucfenbe 
vorgelegt,   weil  bie  gärbung  be^3  5luebrucfe  in  feiner  aijbhtm 


/ 


18 


l^ebeuDigfctt  feineeivegee  riefelbe  fein  tax]  in  Der  einfaitcn,  in 
reiner  Dbjectiintät  aufgefaßten  ^^aturbefitreibung,  unt  in  tem 
Diefier  tex  äußeren  9^atur  auf  taö  ©efü^{  unt  bie  innere  9tatur 
M  9}ienfc^en»  3n  ieber  ^itteratur  aber  fint  triefe  ©renken  nacf) 
t)em  2Befen  ber  (Epracbe  unb  tem  QJelfögeifte  anbere  gelegen, 
um  bem  Unf)eii  einer  bicbterifcben  *13rofa  ju  entgef)n.  9hir 
^eimifc^,  in  ber  angeborenen,  i>aterlänbifc^en  6pracf}e  fann 
burcb  €elbftgefüf)(  ta^  richtige  9Jiaaß  ber  gärbung  une  betrugt- 
loe  beftimmt  werben.  Xie  5(nerfennung  biefe^  Äönnene  liegt 
fern  ron  bem  anmaßenben  ©(auben  an  ta^  ©elingen.  €ie 
foÜ  f)iex  nur  ba^^  forgfame  (Srftreben  bejeicf^ten ,  burcf^  ^en^oÜ* 
fommnung  ber  gorm  an  tie  innige  3]ernHinbtfcf)aft  junfcben  ein^ 
jelnen  3:^ei(en  iviffenfcbaftüd^er  unb  rein  (itterarifcr)er  2Öerfe  ju 
erinnern;  an  eine  53eru^anbtfcbaft  unb  33e^anb(ungeu>eife,  tk 
ben  elfteren  feine^u^egee  ©efa^r  bringt. 

(®efcl)riebcu  im  3u(t  1858.) 


^  n  in  e  r  k  n  n  5  e  u. 

*  (6.5.)  „'^(riftoteleö",  fagt  33rantiiö  in  feiner  ®efd)icl)te 
ber  ©rtecf)ifc^-Oiömifd)eu  ^Mlofop^ie  (^l}.  II.  mtl%  2. 
@.  45),  „ift  ber  entfcHebenfte  Vertreter  bcx  Oiec^te  t>er  (5rfa()run9; 
er  ift  ju^letc^  2orb  3^acon'e  ^^or^anger  iinb  fein  an  ^iefe  unb  Umfang 
beö  ©eiftee  il}m  uberlecjener  ©egner.  3^ao  Qlnegef^en  imn  C'tmnrifd^eu 
ivar  i(}m  ein  ^^ebiirfnip,  auil  er  iiberjeuöt  ivar,  bap  ber  menfd)- 
lic^e  ®eifr  bic  2Belt  beö  OBirfliduMi  nicbt  auö  bem  3?egrtiTe,  fiMibern 
nur  V  er  mitte  (fr  bee  33e3ri|f6  jn  erfenncn  iHTtncge:  unb  jivcr 
in  bem  5)ianj5e,  in  ivelcbem  ber  le^tere  in  feiner  2öe*feUH'5ieI)unö 
mit  ben '^I}atfad)en  ber  erfabrun*;  entuütfelt  tverbe."  ^^(nc^  ^egel 
nennt  tax  (Sta^iriten  alö  ^?uUnrvl)ilDforlH'n  einen  uolHgen,  ju; 
gleid)  aber  aucl)  einen  benfenben  (imvirifer  (S^orUfungen 
über  bie  ®eid}iö:)tc  ber  ^l)iiofo\>l}ic,  ^erauegegekn  »on 
?)?iid)elet,  ^b.  II.  1833  @.  340).  Ueber  ben  langen  .^ampf  ^nufd^en 
Oxealiemu^  unb  Sbeali^mu^,  bie  gef(^id)tlicf)en  ^M)afen  ber 
(E'rfal)rnngo--^^^ilofov{)ie  iine  i'iber  bie  (Entuncflnnööftnfen  bee  (5nun- 
riöniue  im  allgemeinen  f.  ben  geiilreidn^n  .^uno  ^ifdjer  in 
feinem  „^ranj  ^aco  von  ^^eruUm  unb  tia6  Zeitalter  ber 
mealpI)i(ofopI)ie"  (1856)  @.  383—388,  vorjüglid)  6.  468  —  472, 

^  (@.  7.)  3m  ftrengeren  6inne  ber  Sorte  unb  in  größerer 
'X^erallgemeinerung  ber  5?egrife  ift  „5öeltbefd)reibung  bie  ®e: 
i(i)i(bte  ber  9iatur  unb  ber  ?i)ienfd)I)eit.  T>ie  5Belt--Crrf  lärung 
ifr  bie  2öiffenfd)aft,  meldte  erfennt,  ivat?  bie  ©efdjidjte  berid}tet." 
(^ranj  33acü  uon^^erulam,  a.  a.  O.  ©.  165.) 

^  (®.  7.)  3n  ben  ^eraflitifd)en  ^taturproceffen  beftanb  bae> 
2Berben  in  einem  beftänbigen  Umfdilagen  in  b^vS  firicte  @egenrl)eil; 
„bee  ^euers5  Zob  ift  ber  guft  ©eburt":  benn  Untergang  ift  nur 
bie  Umtvanblung  ber  untergel)enben  ^inge  in  ba^  ®egentl)eil  einee 
jeben.  2öie  im  organifd)en  .Körper,  fo  Oerrfc^t  ein  beftnnbiger 
Unnvanblnngi^--^H-oce^  im  2BeltalI.  Seben  unb  Sterben  iraren  bem 
(5p{)efer  ibentifdje  ^caturprccefTe,   ja  ba^  Seben  ein  •'Prpceß  be^ 


20 


tmmenval)rent)eu   ^Sterbenö:   ein   OlueHu-ud),   Der   ntid}   m 
ben  beö  2)ante  im  Purgatorio  (XXXIU,  54)  nu\l)\n: 

Del  viver,  ch'e  un  correre  alla  morle. 
2)er  pl)i>fifd)e  iiieben^procep  bee  3nbit)ibuumö  befi:el)t  in  bem  Ueber- 
gange  vom  @ein  jum  ^^Uc^tfein;  in  einer  SBetvegung  wie  ein  ^rrom, 
ein  ^ liefen.  'Und)  bie  (gönne  ift  immer  neu,  begriffen  im  ftetigcn 
^roce^  be^  ^i5erlöfd;enö  unb  \\d}  (Sntjünbenö.  3ebe  5i^^»i»i^  l)i^t 
n)ie  bie  Tonnen  flamme  in  il)rem  'Berben  il)r  Sein.  @.  bie 
^:pi)i(ofopl)ie  3>eraflitoö  bee  2)unfeln  von  CpI)ero?  bar-- 
gejleüt  von  ^erb.  :^a  (falle  1858  33b.  1.  e.  157—163,  33b.  II. 
@.  104  bii^  HO.  3h  biefem  33ncl)e  jeigt  ber  5)arfteüer  and}  ben 
mcrhvürbigen  (rinflnp  von  3>eraflir  bem  Dun  Elen  auf  S^i\>- 
pocrate^  de  diaeta;  f.  ^affalle  33b.  I.  @.  165—171.  jj^egel 
(®efd)id}te  ber  ^])l}ilofopHe,  l)eraue9.  von  5)iidKlet,  33b.  I. 
1833  @.  333)  fagt:  „eö  ift  dn  groper  ©ebanfe  von  S^exaUit ,  vom 
©ein  jum  'Ber ben  iiberjugel^n".  ^iliuh  '^rifrotelee  erfennt,  ^i\^ 
alles  Serben  unb  ^X^ergeben,  alle  '»Iseranberung  gegenfä^lid) 
fic^  entUHcfelt  burrt)  i^a^:>  9}iittel  ber  fogeuannren  33eraubung 
(^^(riftoteleö  unb  feine  afabemifd)en  ^eitgenoffen  von 
5(ug.  33ran  bie  in  ber  ®efd)id)te  ber  ^|U)ilofopl)ie  Zlh  II. 
Oibtl).  2.  1857  @.  704  unb  716).  Sd?on  na*  ben  uralten  3prii*en 
iGäthäs)  bee  bactrifd^en  j>aratbufrra  (überfefet  von  ??iartin  ^aug  I. 
©.  101)  „ift  ber  @efammr--3nl}alt  tc^  ßrbenlebenö  ber  ©egenfaB 
von  @e»)n  unb  "i^Mdjtfepn". 

*  (@.  7.)  (E'mveboclee  nürb  von  ^Jiriftotelee  nad)  einer  v^telle 
im  Itt»  33uc^e  ber  ?»ietavl)j,)fif  (I,  4  p.  985, a  32;  nüe  audj  1,  3 
p.  984,a  8)  al0  ber  eigentlid^e  Urljeber  ber  beftimmten  ^^ierjal)l  von 
(Elementen  (Burjeln  ber  2)inge)  bejeicbnet:  einer  53ier5al)l, 
bie  in  fold^er  numerifcben  33eftimmtl)eit  ben  ?i)iileftern  Qlnarimanber 
unb  Olnavimene^  fremb  tvar  (33ran bi^  ^l).  I.  1835  ©.  196). 

^  (@.  7.)  Um  im  5Berben  bU  qualitativen  33eranberun- 
gen  ober  i>u  Ueberga'nge  ber  33efcbaifenl)eit  ju  erfldren,  nalim 
^^naragorae,  von  ?Hri|lotelee  gefabelt,  ftatt  ber  93ier5abl  von 
Urilofen  „eine  unermeplicbe  ?))iannigfaltigfeit  einfad^er,  c|ualita- 
tiv  beftimmtcr,  von  cinanber  verfcbiebener  Urftoffc  (@aamen  ber 
;Dinge)  an:  fo  ba^  (rntgegengefe^tee  \id}  auö  bem  (Sntgegengefe^ten 
entivicfeln  fonne".  S)Ud)  Eingabe  bei?  (gimvUciue  tabelt  ber  .^lajo- 
monier   bk  j?ellenen   tvegen   ber   gemeinen  3(nfid)t  von  ®  er  ben 


21 


unb  iU'röel)cn:  ^^ul  fein  T)\\^  Jverbe  unt»  uerselH',  fonbcni 
feien bc  T)xmc  iverben  ö^nufd)t  uni?  gefonberr,  m\t>  man  f^nne 
mit  Oiecbt  bae  ^üVrben  ein  ©emifcI}r--2Berben,  bae  ^X^erüiel}en  ein 
©efonbert^üöerben  nennen.  2)ie  ÜIÜI)eit  ber  :Din9e  bleibt  fid)  gleicf). 
(33ranbi»  4:1).  1.  ©.  240,  .^\oemo^  q3b.  IV.  @.  12.)   3)a6  ^:Hnara^ 

gorifc^e  Ulli  es    in   ^^(llem    G-ravra  fv   n-arf/v,    ober  h-  auvrl  aavTOQ 

iioioa  haöTi)  bejtebt  \\&}  anf  bie  (Erfc^einuni^en  bee  ©toffwed^fele. 
Senn  nad)  bee  v3;evtU6  (Smpiv.  (Pyrrhoniarum  hypotypo- 
seon  IIb.  1,  13,  33)  ^^In^abe  ^Inavögcra^  baraue,  ^(k\i  \^<i^^  Saffer, 
«nö  iveld^em  ber  (gctniee  lut  bilbet,  fd^ivarj  fei,  bie  ^olgernng  ^e- 
jogen  haben  foll,  ber  (SdMiee  iä  fd^varj;  Cicero  (SucuU.  31)  ^c^- 
gegen  ibn  au'3  bemfelben  ©rnnbe  nnr  folgern  lä|t,  ber  ^d)nee  \n 
nicbr  iveip;  nnb  and)  ®alen  (de  simpl.  medicam.  11,  1)  il)m 
nur  bie  le^tere  33el)auptnng  beilegt:  fo  bleibt  ei?  fel)r  jiveifell)aft, 
ob  ber  .^lajomenier  felbft  ben  (5d)nee  fo  entfd)ieben  fd^jvarj  genannt 
bcCoi,  une  bie  Spateren  annabmen.  (©.  barüber  ^\\\.  3^t'ler, 
Meteorol.  Graec.  et  Rom.  1832  p.  \M  unb  feine  Qln^gabe  ber 
Meteorologica  beö  3(riftotete^  Vol. II.  1836  p.  481.)  Qtnara: 
goraö  lel)rte  »vobl  nur,  ^<x^  jebeö  ©eiuorbene  ^b^il^  ^^«?n  anberem 
(ober  \)on  allem)  in  fid)  l)alte.  —  33ergL  \in\  burd)  ^ieffinn  unb 
®prad)e  auege5eid)neten  ©dKlItng  (fämmtl,  2öerfe  ^^Ibtb.  1. 
3?b.  2.   i^bl  e.  267—273;  1,  3.  1858  @,  24  — 26). 

^  (3.  8.)  5>er  ^;M)ilofopl),  iveld)er  bie  9?iDglid)feit  einer  ^:)(atur: 
Vl)ilofovl)ie  ober  fpeculatiiu'n  '>pi)i>fiE  glaubte  eriviefen  \\\ 
baben  (@d)elltng'e  fdmmtlid)e  QBerfe  Olbtl).  1.  33b.  3. 
e,  274),  geftebt  felbft  (©,  105):  „bafj  \i\^  .^raft,  bie  in  ber  ganjen 
^)(atur  ivaltet  unb  bnrd)  irelc^e  \iu  ^laXwx  in  ibrer  3bentitdt  er^ 
balten  unrb,  bi^ber  noc^  nicbt  aufgefunben  (abgeleitet)  wor- 
ben  ifr.  Sir  fel)en  \\\\^  aber  ju  berfelben  Eingetrieben ;  bod)  bleibt 
biefe  eine  .^raft  immer  nur  eine  J>>i)potl)efe,  unb  fie  fann  unenblid) 
vieler  ^^lObijücationen  fäl)ig,  unb  fo  verfd)ieben  fein  ali^  bie  3?e- 
bingungen,  unter  benen  fie  tvirft."  9}iaterien,  mit  unveränberlid)en 
.straften  (unvertilgbaren  Qualitäten  nad)  unferen  ie^igen  ???itteln) 
auv^geruftet,  werben  in  unfrer  aniTenf*aftlid)en  (Sprad)e  *emifdie 
Elemente  genannt  (j^elmbol^  iiber  (srbaitung  ber  .^raft 
1847  S.  4). 

■  (S.  9.)   ^aplace,    Expos,    du   Syst.  du   Monde  fö^mc 
cd.   1821)  p.  .389—395  unb  41  i. 


.>•! 


**  (^.  9.)  ):>lt  has  beon  repealediy  urged  by  continental  cri- 
tics«,  fö0t  ein  mit*  pcrfonlid)  unbefanutcr,  aber  fel)i*  ivül}UvDnent'ev 
33eurtl)eiler  bee  ^oemoö  (Atlas,  9  3an.  1858),  »ihat  Bn  Hum- 
boldt has  not  entirely  solved  bis  cosmographical  axiom;  still, 
liosmos  is  a  gorgeous  accunuilation  of  iacts,  the  result  of  im- 
mense experience,  study,  and  research,  combined  with  sonie 
equally  grand  apcrcus,  points  de  vuc ,  and  thcories.  It  is  an  im 
proved  Pliny  of  the  present  timc,  just  such  a  woik  as  a  savant  and 
a  traveller  of  bis  rank  could  produce.  Whether  such  acquirements 
could  be  combined  with  the  high  generalising  genius  ofPlalo,  and 
the  still  older  Greek  sages,  \\e  have  no  mcans  of  judging,  as  no 
such   constellation  has  yet  appeared  amongst  Ihc  ranks  of  man.« 

^  (@.  10.)  6.  bie  vortreiflicbc  ^2IbbanMunö  Öieöu au lt'j5 
m  ben  Annales  de  Chimic  T.  73.  1840  p.  5;  3"^"  Serie  T.  I. 
18it   p.  129,  T.  I\.  1813  p.  322. 

'°  C®.  11.)  Heber  i)av  Tdö:)tMhftf>^a\  ber  optiKl}en  üldjHw 
t) er  .^rpftalle  f.  ^ n o b l a uct}  unb  »l » u b  a U  in  'iU 9  ö  ? »  b  e  r  f  f  ^ 
5innalen  33b.  81.  @.  481   unb  33ö-  83.  @.  384. 

^*  (@.  12.)  (gcguin  im  Edinburgh  Philosophical 
Journal  Vol.  X.  1824  p.  280  unb  in  ben  Comptes  rendus 
de  l'Acad.  des  Sc.  T.  XXV.  1817  p.  421 ;  3eule  im  Philos. 
Magazine  Vol.  31.  1847  p.  173;  ilI)ümfon  unb  3oule  m  ben 
Phil  OS.  Transaclions  for  1853  P.  lil.  p.  3a7;  <2laufint>  in 
^ogöenborff'e  ^:2(nnalen  33b.  79.  1850  @.  368  unb  33b.  97. 
1856  @.  441 ;  ;Dn  bamel,  Co  urs  de  Me  caniquc  1853  chap.  7 
p.  401;  ©roüe,  correlation  des  forces  physiques,  trad. 
en  irancais  par  M.  l'abbe  Moigno,  avec  des  notes  par  M.  Se- 
g  u  i  n  aine  (Paris  1856) ;  ©.  xm\  £1  u  i  n  t  n  <^  3  c  i  l  i  u  <^ ,  dt-- 
perimental:^U}i)fif  (5.  438  —  448.  (@cf)on  ^rcn,^  3.^aco  fagt : 
Calor  est  motiis  cxpansivus.) 

'-  Ce.  15.)  £eo  s))iej)er  in  ^fbalb.  .Jiubn^j  B^itfdu'.  fiir 
üergleic^enbe  (gpraitforfc^unö  33b.  VI.  1857  (g.  161,  164,  171, 
172,  174  unb  175.  „33ie  in  /Möuoq  ber  33e9ritT  beö  ^l)eilenö  unb 
(gcbeibeno  in  ben  ber  Crbnung  überging,  fo  fcnnte  auf  ber  anbern 
(Seite  a\\(b  ber  be^^  llnterfd^eibenii,  beö  2rut\^eid^ncni^  ftcb  leidet 
baraui^  entnucfcln." 


t  c  [  I  u  1 1  f  d)  c  t   (S  vi  ii)  c  innn  (^  e  n, 

irie  fie  [id)  cffciibareii 

tu  ticr  BciuttDtt  tifs  Suuerfu  turr  (Crtie 

öe0cn  il)rf  (Dbfrfläd)? 

intttelft  ber  S^bciti^feit 

1}ie  milfauifcbe  3:i)ätic}!ctt  unvft  nicf^t  b(o^  inmvaiitclnD 
iinb  ^evftovenb  ^  fte  ift  au($  Inlbcnb  hiburd),  baß  fte  fefte^  @e^ 
fteiii  ben^orh-ingt  31>fr  [}aben  it}re  ^i(bunge|.u-cceffe  in  bem 
inerten  33anbe  beö  i^o^moö  jn  kf(i)reiben  t)erfn(i)t  iinb  Me 
nieift  fvvftadinifcten,  buvcf)  (^rftarrnng  flüffig^r  ©rben  cx^nuy 
ten  ® ebirß^^onen,  nad)  ibxn  3uf^iinmenfe^uncj  (nacf)  ber 
Slffocivition  ihrer  3?cftanbtf)eile)  in  beftimmre  9Jiineral'®ruppen 
vert()e{[t,  gefif  ilbeit.  !l)iefe  inilfanifcf)en  ^ilbun^en  beö  geften, 
,  an  bem  5lb()ani3e  ijoijn  Äegelberge  in  fdbmalen  Saüaftrömen 
ober  ctMie  al(e  bleibenbe  ©erüfte  in  früf)erer  ^dt  al^  \mU 
i^erbreitete  ©eftein^^fcbidnen  anö  bem  (Spaltennel^e  ber  ßbene 
l}enunbreitenb ,  finb  bi^^u>eifen  bur^)  3Baffer^(5'rßüffe  unter> 
brechen.  (Eolcbe  ^^affer^Grijüffc  i^erbienen  um  fo  nuijx  eine 
bcfonbre  -^lufmerffamfeit,  a(^  \^ic  ^erfitiobenartiyjfeit  xt)vex  Ux^ 
fad)en  (ange  t^erfannt  n^orben  ift,  iinb  fte  t^eihveife,  wie  \<i} 
fdHni  friiber   erinnert   ^abe,   rein  metcorclogifcben  Ü>6äncmenen 


24 


(bem  inilfanifc^en  ©eUMtter)  beisujäMen  fiiiL  I)er  ^eiße 
3I?affevtamvf,  u>elc^ev  u>at)ient  einer  (Sniption  ane^  tm\  Äratei 
mifftei^t  unD  fid}  in  ben  ^uftfveie  erlieft,  bildet  beim  (Sifalten 
ein  ©eu^ölf,  au^  tfem  33li^e,  l^on  Donner  begleitet,  t)erab^ 
fa()ren.  2Iuf  3elanb  tt)urten  nacb  DIaffen'e  33erid)t  am  5Ib^ 
^ange  t)e^  ^«ulfane  ^atlagia  im  Cctober  1755  jtvei  9}ienfcl3en 
uuD  11  ^4^ferbe  i^om  ^li^  getijbtet;  ja  am  ^cfuD  erregte,  alö 
am  22  Dctober  1822  tex  400  guß  l)o^e  @d)lacfenfe9el  be* 
reite  eingeftitr^t  untr.  Die  (^onbenfation  Der  Xämpfe  ein  inilfa- 
nifdiee  ©emitter,  beffen  roÜenben  Xonner  man  beutlic^  von 
bem  Ära*en  in  bem  3nnern  bee  53er9eö  nnterfd;eiben  fonnte.  ^ 
Xiefelbe  meteorologifd^e  lirfd)einung  befc^reibt  8eneca  beim 
3letna.  ~  Xic  Dampfe  finb  meift  mit  fein  jertt)eilten  feften 
3J?affen:  mit  9iapiÜi,  Slfc^e  imb  (Eaiib,  gemengt,  garabai/ö 
fd?öne  ^^erfuc^e  ^aben  ^idjt  »erbreitet  über  t}k  Urfad)  ber  {)ef'' 
tigen  electrifdien  @d}Iage,  mid}e  im  Cctober  1840  §u  (Segl}eü 
bei  9Jeu>caftIe  ein  2lrbeiter  an  bem  ^^l^^^t^^^'  ^^^^^^  geuermafd^ine 
erlitt;  nacb  SInalogie  biefer  ^^erfud^e  ift  über  bem  ih-ater  ber 
QSnlfane  bie  D^eibung  ber  ^^affert^eile  gegen  t)ie  feften  beige? 
mengten  Äörper  ber  (Erreger  ber  (Slectricitat,  weidjc  (une 
@ai;^^uffac  gelehrt  t)at)  hd  Jeber  3ßolfenbilbung  fid}  auf  ber 
auf^eren  Um^ütlung  c^bevfidd^e)  conbenfirt. 

(^anj  i^erfcbieben  von  biefen  minber  vei()eerenben,  nur 
burd)  inilfanifcbe  ©etintter  verurfac^teu  5öafferftr5men  finb 
t)k  2Baffer=^  \[\\\>  6d)lamm^2lu6brü*e,  u^eld^e  bem 
inneren  ber  ^ulfane  jugefcbrieben  iverben.  (Sd)on  €trabo 
(IIb.  V  pag.  248  (5afaubO  erwähnt  ber  alt4)eüenifc^en  (Eage, 
wado  u^etd^er  3;;^))t}on  (.in  ber  5?olfepbantafie  eine  nnnlnfd;)e 
33ejeid)nung  ber  unbefa unten,  tief  im  (5rb^3nneren  liegcn^^ 
ben  Uvfac^  aller  33u(canitat)  vom  (^aucafu^  nad^  Unter-Stalien 


2o 


flol)  un^,  unter  ^icilien,  i\(bia  (ber  iv^vt)enifct}en  5ljfeii'3nfel 
*2lcnavia  3)  UMe  unter  bem  ^ranDlanbe  hd  ^^utecU  C^icä^ 
arc^ia)  liegenCi,  „glamuien  unD@eu>a[fer  au^fto^t,  tvenn  er 
fic^  ivenbet".  2Baren  Me  ^l^erniutf)uni]en  i^on  ^arnune  [^{ppi 
in  feiner  «Schrift  über  tie  grage:  tu  11  tuoco  o  l'acqua  che 
sotterrö  Pompei  ed  Eicolano?  nirt^t  1843  (vilfo  27  3a^re 
fpater)  von  (Ecacdn  inelfacb  c]e[(tn>ä(f^t  trorben,  fo  fönnte  bie 
^^uff'^ebecfung  i\n\  ^J^ompqi  einer  gleiit^eitigen  SBafferbebecfung 
rulfanifct^en  Urfpruncje  ju^efcfcrieben  iverben.  ^'^  ift  aber  nacb 
ber  9]atur  ber  bortigen  ^iniefteine,  i>on  benen  un^tv^eifeU)aft 
ein  3; bei!  (bee  53itruinu6  pumex  Pompejanus)  ^^cr?^l?linianifct) 
ift,  u\if)rfcf)ein(icber  \  ba^  ber  5lfdbenrec]en  ein  trccfner  wax 
unb  ba^  nur  ba^jenicje,  uhi^  bie  Äedor  in  ben  9^uinen  von 
^l^ompeji  erfüllt  i}at,  burc^  langbauernbe  unb  heftige  Oiegen- 
güffe  fpciter  jugefüf)rt  a>ürben  ift.  3)ie  fef)r  neue  (Konglomerat^ 
gormation  M  ^xa^  im  53ro^l?3^l)ale  giebt  auc^  feinen  53eu>eie 
bafür,  Da^  ^imeftein  unb  3^uff,  welcf^e  ber  Xxa^  entbält, 
<8cblamm'3lueun'irfen  lat^agebenber  (KM  fei  er  ^-Bulfane  ibren 
llrfprung  verbau fen.  ^ 

Xer  nid^t  to\iftröme  ergie^enbe,  aber  53im^ftein,  2lfcbe  unb 
fein  jermalmte  toa^gragmente  auefto^enbe  ^^ulfan  ron  ©uabe^ 
loupe,  in  feinem  je^igen  3itft^nbe  la  Soufriere  genannt,  i}at  auf 
Spalten,  bie  ftr^  am  12  gebruar  1836  faft  am  guß  beö 
^ergeö  öffneten,  eine  große  5)knge  fd^lammigen  333affer^  er* 
goffen,  ^))iineralien,  tie  in  biefer  eruption  boueuse  enthalten 
\Daren,  finb  von  Xufrenop  genau  untcrfudn  uun-ben.  Xiefe 
ßrfcbeiiiung  erinnerte  nid^t  bloß  an  tie  ^Infd^mellung  unb 
fctlammartige  ilrübung  aller  33dd)e  UHibrenb  ber  junäd^ft  vcxt^ex- 
gel)onben  (Eruption  ber  SouiVitre  am  27  (Sept.  1797,  irelcber 
]\a{i>   78  Tagen   \^a^   große  (Jrbbcbcn  unb    \}ie   ^exftbxuuQ,   ber 


26 


(Etabt  (Humana  folgte j  fonbern  in  bem  33riefe  i^on  ä)krcie\: 
an  ^iot  sur  une  eruption  boueuse  du  Volcan  de  !a  Gua- 
deloupe^ unube  mtcb  umftanMic^  einer  ^eobad)tun9  beö  (So? 
lumbue  gebac^t,  ber  in  ben  evften  ^agen  beö  9Joi^embevö  1493 
auf  feiner  streiten  9ieife  einen  mächtigen  3Bafferftroni ,  breit 
une  ein  Dc^fe  (golpe  de  agua  tan  gordo  como  un  buey), 
an  bem  l^öc^ften  ^ic  ber  3nfel  „l}od)  une  i^om  ^immel"  ^erab* 
ftürjen  fat}*  3n  bem  33eri^te  beC  <S(i)iff^arjteö  Dr.  (S^anca, 
an  bie  9JJunicipalität  i^on  (SeinÜa  ijeriditet,  in  u>elcbem  nn^ 
bie  593orte  be^  ^bmiralö  uncbergegeben  u>erben,  \\t  aber  nicbt 
gefagt,  \va^  in  bem  Briefe  r»on  9}?ercier  irrig  *  bef)auptet  unrb: 
que  Christophe  Colomb  reconnut  le  Volcan  a  l'epaisse  fumee 
qui  s'61evoit  de  la  cime.  ^er  5{bmira(  befcfcreibt  blo^  einen 
3BafferfaI(j  iinb  giebt  ni^t  ^u  erfennen,  ta^  er  ben  $ic,  an 
u>elcf)em  er  krabftiir^t,  für  einen  feuerfpeienben  ^erg  ^ielt» 
ßö  hkiht  alfo  mit  Diec^t  i)iel  3^^^^Ü^I/  *^^^  ^^  ä'^W  ^^^^^^ 
(5ct)Iamm'5luöbruc()0  uar,  ober  ob  er  einen  burc^  Diegengiiffe 
i^erftärften  3Baffevfa(I,  analog  bem  500  gn^  t)ol)en  Sault  du 
Carbet,  ^n  ®eftd3t  befam. 

5luf  Dem  geftlanbe  be^  Dienen  (kontinente,  bem  u>ir  mm 
i)on  9lorben  nacb  ©üben  folgen  u>erben,  ftnb  im  alt-mericani? 
fc^en  ©ebiete,  obgleicb  ber  Drijaba  unb  ber  -^opocatepetl  ibrc 
(Gipfel  l)ocl}  über  tic  euige  (£d)neegren3e  er()eben  imb  §u  t)ielen 
Snfiltrationcn  ®elegenJ)eit  geben  fonnten,  SBaffer^  nnb  Scblamnu 
2hiebrüd)e  in  l)iflorifd)en  3t'iten  nid)t  beobachtet  uorben.  3jie 
^^anomene,  U)elc^e  bei  ber  (^r^ebung  beö  neuen  3]ulfan^  i^on 
3orullo  am  27  (Sept.  1759  ba^  ^erfinfen  ber  beiben  33ä(f)e 
de  San  Pedro  unb  de  Cuitimba  i^eranla^ten  ^,  ftnb  nicbt  mit 
ben  größeren  (5"rfd)einungen  ju  t*eruecbfeln ,  uelcf^e  He  alten 
T>u[fane  i^on  ©uatemala,   Duito  imb  (5bili   bargeboten 


27 


Ijabeiu  3ii  t'em  iiorDlii^en  Z\)äk  Ter  ^uUau^?3ieil)e  i^oii  (£  entvaU 
Slmevifa  liegt  ^er  abgeftumpfte  ^rait^tfegel  i>cn  (£t>ciumla, 
t^ei  teil  $ic  i^on  ^^enerijfa  luib  tien  5  9Jteilen  in  3Öeft*^3unt'? 
SBeft  liegenden  Volcan  de  Fuego  bei  ^caUnaiu^o  an  Jpö^e 
übevtvijft  iin^  bem  auC^^cblie^licb  t^cr  dUim  eine^  ^viffei'^^ul- 
fanö  (Volcan  de  Agua)  geblieben  ift  ^  Xiefem  33erge  luuvDe 
am  11  (Sept.  1541  eine  furi^tbave  Ueberfc^nvemmung  juge* 
fcbvieben,  alö  hivcf}  ßrtbeben  iinb  plö^lic^^e  (^-roffnung  luni  mit 
D^egen^  unb  6cbneett)a|Ter  gefüllten  ^§^)l)lungen  t>eranKi^t.  ^ie 
gvüfje  (EtaDt  la  Antigua  Guatemala  waxt)  i>on  ©runt)  am 
Sevftöit,  unb  bie  (S-inu>ül)ner  i>cn  ber  fpanifd^en  ^Jiegierung  ge^ 
juningen  t}k  mm  (Stabt  Santiago  de  Guatemala  gegen  il)ien 
SBiÜen  511  gn'inben»  Leiber!  idjit  eö  u>egen  ber  Barbarei,  Die 
t)or  ber  9)iitte  be0  16"'^  3a^rt)unbert^,  in  ben  evften  ^citm 
ber  (^onquifta,  nne  in  fo  großer  (Entfernung  Don  Ter  ©tabt 
^tericc  l;errfcl}te,  an  aller  auf  (Sage  gegrünbeter  urnftanblic^er 
^efc^reibung  biefer  ^egebenl)eit»  ^0  ?ai>a'5lu^brii(^e  fennt  mtin 
auö  ()iftorifc^er  ^dt  gar  nittt  lUMn  Volcan  de  Agua  unfern 
(^öcuintla,  UHil)renb  ta^  von  bem  Volcan  de  Fuego  feit  1581 
neun  ^aiwßruptionen  befannt  finb.  3n  ber  leieren  von  1852 
erreicbtc  ein  ^aiHiftrcm  ^a^  l^ittoral  ber  (Sübfee. 

3n  Sübamerifa  i)at  ber  nörblicbfte  ber  ^ulfane  auö  ber 
©ruppe  von  9?eu^®ranaba,  ber  ^ulfan  unb  Paramo  de 
liuiz,  einni  mäcl)tigen  Scf^lammftrom  auegeftc^en,  u>elcber  von 
l)oftigen  (^rbftö^en  am  19  gebruau  1845  begleitet  unir.  2)er 
Paramo  de  Ruiz  geljbrt  ^u  ber  mittleren  ober  (^'entvalfette  oon 
9ieu^(^)ranaba,  ju  ber  iilem  beö  Ouinbiuj  er  liegt  sunfcl^en 
ber  Mesa  de  Herveo  unb  bem  Nevado  de  Tolima:  '^  unb 
fcl)ien.  fid)  nacl;  ber  5lnfidn,  tk  id)  lange  von  ibm  l)atte,  auö 
ber  ^^od^ebene  von  53ogota,  nid)t  oicl  über  tie  eunge  Sdmee^ 


28 


grenze  p  erl}ebeiu  Xer  6cfclammftrom,  in  ju>ei  5(vme  öetlicilt, 
folgte  ben  Xt)akxn  ber  Rios  de  la  Lagiinilla  imb  de  Santo 
Domingo,  jerftörte  alle  Slnfietlungen  unb  führte  (^ieblocfe, 
6(t(acfenniaffen,  33aimiftamme  unb  <S(tutt  in  beii  ^JO^agbaleneU'^ 
€trom  oberf)alb  beö  buic^  feine  fcböne  5.abaf6^(5u(tur  ben'it)m* 
ten  (Stabt(i)en6  21mbalema*  ^t>  wax  \^a^  erfte  Mai,  baß  bie 
$Inu>ot)ner  bee  gvcfen,  von  ^kirnen  umgebenen  glnffeö,  beffen 
3Baffer'^^em))eratuv  nict)t  unter  26"  hi^  28"  ift,  (Siömaffcn 
fdninmmen  faben:  eine  (Svfcbeinung ,  ivelcbe  tk  6cbneUii]fcit 
eineö  folc^en  Sd^lanunftur^e^  bezeugt*  '"^ 

393enn  a\\(b  t)w  etin'ge  (Scfcneelinie  in  ber  2lequatoria(* 
3one  ber  Dulfanreicten  Morbideren  i^on  €ixntc  faft  6000  gu^ 
\)'ct)ex  liegt  al^  in  ber  33reite  bee  5letna,  fo  nimmt  aud)  tahei 
in  jenen  (Sorbilleren  bie  ^'öf)e  ber  nec^  entjiinbeten  3Su{fane 
beimaßen  ju,  ta^,  mtjxmt  ber  10200  gu^  f)ot)e  2letna  noc^ 
nidjt  volle  1300  guf-  fenfrec^t  in  bie  eunge  Scbneegren^e  reid^t, 
ber  mit  (Sd^nee  bebecfte  ^beil  ber  ferf^je^n-  unb  fteb,^el)n^taufenb 
guf  l)ol)en  ^ulfane  (^otopari,  6angav  unb  Altar  de  los 
Collanes  noc^  2250  g.  in  fenfrec^ter  ^bt)e  mit  eungem 
(Scbnee,  ja  5500  g.  fporabifd^  mit  6dniee  bebecft  finb,  3[?on 
bem  ^^arallel  von  6icilien  nad)  bem  ^^^arallel  von  Ouito  nimmt 
t)k  «§o^e  ber  33ulfane  um  vieleö  fd)neller  aI6  tie  ber  eivigen 
(Erfnieelinie  ^w,  aud)  l)aben  bie  l)öd)ften  ©ebirge  (Suropa'^  foge^- 
nanntef^  plutonifd>e6,  unvulfanifcbeö,  @ranit-  ober  ®neif-®efteiiu 
2lm  ?!}?ontblanc  l)at  ber  perpetuirlid^e  (Sd)neemantel  faft  6500  g. 
perpenbicularev  §öl)e :  b.  i.  breimal  me^r  al^  ber  (Sotopari,  beffon 
6cbneemantel  {&>  nur  2862  g, ,  la  (^onbamine  64  3a^re 
frül^er  3000  g,  vom  ©ipfet  hk  jur  unteren  6cbneegrenje  fanb, 
^iefe  numevifd^en  33etrad)tungen  ftnb  von  groger  3[ßid)tigfeit, 
ba   He  5[Öaffer'(5rgüffe   ber  ent^ünbeten    9?evabo^,    mir  ^^uff, 


s 


29 


33im^ftein  imb  (Ecfclamm  gemengt,  [eit  33ouguer  unb  la  (^on* 
bamine  '^  ten  mit  (Scfcnee^  unb  D^egemvaffer  gefüüren  inneren 
^ö^lungen  ^ugefcfjrieben  n,>erben» 

Unter  ben  brei  33ulfanen  ber  ©ruppe  i^on  £i\iito,  u>eld^e 

burd^   (Spaltung   ber   ©ipfel   ober  3^i^t^'^immerung   ber  Ärater- 

rdnber   gro^e   geologtfc^e   (5ataftrop^en    bezeugen:    bem    ^ar-- 

guaira§o  (jel^t  nur  nocb  14700  g,  f)o^),  ben  beiben  frönen 

^43m-amiben  i^on  Sliniffa  (16362  gO  unb  bem  ^apacaircu 

ober  Cerro  del  Altar  (K^t  nur  noc^  16380  gO,  U>eld;)er  einft 

ben  (5t)imborajo  überragt  ^aben  foü;  '^  £)at  ficfc  nur  t>om  (Sinfturj 

beö   @ipfel6   beö  (Sarguairajo   burc^   tk  (Sage  unb   bie  ncc^ 

ftcbtbarften   Spuren   \)a^   Uhtjaiufu  5Inbenfen   erbalten.     2)a0 

2Bort    ,,Äot^felber"    (lodazales,    campos    lodosos;    l^on    lodo, 

lutunij,   mit  bem   man  je^t  no(^   eine  Strede  i^on  faft  jivei 

Duabratmeiten  am  gu^  beö  (Sarguaira^o  bejeicbnet,  beutet  auf 

bie  9^dffe  unb  glüffigfeir    be^   Sifcbenf^tamme^,    treldber 

fid3  bei  bem  Ärater^lSinfturj  in  ber  ^U^t  t^om   19  3uli  1698 

ergoß.     ^2lud}    burd>    He    Suft    würben    tvie    (Srb^ageP^ 

fleine   fugeiförmige  Ü)kffen   mit   concentrifd)en,   über  einanber 

gelegten  Scbalen  gefd^leubert  bie  in  tie  §od^ebene  i^on  §am^ 

bato,   tvo  i(i)  fte  fammelte  unb  too  man  fie  bem  (Sarguairajo 

§ufdn-ieb,  u\if)renb  tk  (Stabt  §ambato  in  berfelben  9iad^t  1698 

burcb  (Srbftö^e  ganj  jerftört  unnbe.  511^  ^Ubro  be  5Ilt>arabo, 

einer  ber  gelben   in  ber  (Srpebition  i^on  ^ernan  (^orteö,   im 

9}idr5  1534  mit  einem  u>ol)lgerüfteten  f leinen  §eere  i^on  ber  Äüfte 

ber  Sübfee  aufivarte  nad)  Ouito  über  Diiobamba  (Diii^ecpampa) 

burd)  He  Puertos  nevados   (\xne  eö   fcbeint,   längö   bem  [üb- 

u^eftlid>en  5Ib^ange  be^  (5l)imborajo)  r^orbrang,  verlor  er  einen 

großen  3:i)eil  feiner  Ü3^innfd\ift   unb  Oioffe:   nidn  blo^  burcb 

^dlte,   fonbern  iveil,   UMe  DiM'cbo  fagt  "',   (Srbe  vom  ^-^immel 


30 


fiel ,  fo  ta^  t)k  jKefpmuion  ge{)emnu  wax  imi?  aüee  erblindete, 
3)iefer  ^(fd^envegen  mxt  mit  nief;r  ®enn^[)eit,  al6  mir  Oe. 
grünbet  f(teint,  einem  ^^luebruc^  te^  ßotcpari  jugefcbriebem 
(Sr  lüar  t)ieüeic^t  au^  tem  i?amal^  noc^  imt^erfef)rten ,  t^ätigen 
Ämter  te^  ^arguaira^o  felbft  au^geftopen.  S3ruftbeflemmun^ 
gen  finb  bei  folcben  (Srfc^einungen  ebenfalls  im\  ben  (^inn^cl)' 
nern  ber  (Btat)t  Duito  gefHf)lt  u>crt»en ,  irenn  5lfcbenregen  rem 
9iucu^$id)in(f)a  ben  3:ag  bafelbft  in  finftere  9iacf)t  rerumnbelten, 

(Sinen  merfnn'irbigen  (^cntraft  mit  ten  £ot^feltern  (loda- 
zales,  ejections  boueuses)  te^  (5arguaira§o  bilben  bie  Sluö-- 
ivürfe  beö  (5apac41rcu  (Altar  de  los  Collanes),  ivelcbe,  faft 
^mi  !l)ecennien  i^or  ber  (Eroberung  ber  (Etabt  duito  burd^  ben 
€of)n  bee  3nca  Xiipac  g}npanqni  0«tii  t^^n  ^rabitionen  ber 
(Singebornen  i^cn  l^ican)  fieben  ^it^  aä^t  3a^re  l;inter  einanber 
bauerten  unb  tie  grofe  (Sbene  i^on  ^apia  im  Dften  rom 
O^io  (^^ampa,  im  €iiben  t>om  9^io  be  !Oican  mit  feinem  S3ime' 
fteim^anbe  bebecft  [}aben-  ^iefe  33imöftein'33ebec!ung  ift  um 
fo  auffattenber,  al6  ber  (S:apac4lrcu  bem  Sultan  ^unguraf)ua 
naf)e  ift,  auf  n^el(i)em  i(t  im  bem  ^^erfud)  einer  S3efteigung 
gar  feinen  33imeftein  gefunben  i)ah^.  Xie  9^atur  ber  foge? 
nannten  5[fcbe  unb  bee  inilfani|cl;en  (Sanbe^  fann  hd  ungrünbli^ 
dber  Unterfucfumg  ju  fielen  2;aufcbungen  5lnlaf  geben,  3^^^iW^'i 
^enta  be  (Soto  unb  ^erote  beftanb  t:a^  ^rümmerfelb,  bem 
©ranitfanb  fef)r  äf)nli^,  wie  icf)  fef)r  beftimmt  ergriinbct 
^ahe,  au6  f leinen  hörnern  i^on  ^erlfteim  '^ 

2)ie  berüf)mten  2Baffer^5Iuebrücbe  be6  (So to pari  t>om 
24  3uniu0  unb  9  Xecember  1742,  tf)eihi>eife  fortgefet^t  hi^ 
1750,  finb,  freiließ  fe^r  unt^oüftänbig  unb  leibcr!  niclH  alö 
Augenzeugen,  t^on  S3ouguer  unb  (a  (Sonbamine  '^  befc^rieben 
n>orben ;  e6  hkibt  aber  boc^  geanp ,  i}C[^  ber  (Sturj  unsufammen- 


31 


^angenbei  9Jeit)en  x>on  ^löcfen,  bie  faum  an  ben  faiUen 
unD  an  tex  £bevflacte  gefd^müljen  waren,  burc6  ben  (Sto§ 
r>on  ()alb  gefct^moljenen  (Ecbneemaffen  ijetiieben,  in  i()rer  Be- 
wegung mit  einer  fabelhaft  f'teinenben  ®ef*tvinbigfeit  befcbleu^ 
nigt  würbe.  (Sin  i^oüigeö  ©ctneefclnneljen  am  Äegel  bee  (Sc- 
topart  ging  aucb,  wä()renb  meinet  5iufentl)altö  in  ®nai;aqui(, 
bem  ^(uebrucb  bee  ^uifan^  am  4*«"  3anuar  J803  t^crber,  fo 
t)a^  ber  Berg  plöl^Ucf^  einen  furc^tbareö  Ungd'icf  t)er§ei^enben 
5lnbliif  barbot 

2)ae  güKen  ber  inneren  ^ö^Iungen  mit  gefcbmol jenem 
(gcbnee  i]t  aber  alö  ein  $roce^  §u  betradnen ,  welctser  ununter^ 
brocben,  wenn  gleic^  admälig  imb  in  langen  gerieben,  t^orgef)t, 
in  benen  ber  Berg  faft  fein  äu^ereö  3^^<i^^^^  ^^^  3^l)ätigfeit  barv 
bietet.  Xie  allgemeine  2)ürre  be6  iu>n  5öalbung  ganj  entblößten 
Bebend  auf  ber  weiten  »!r)ocf)ebene  t^on  Cuito  unb  ber  9JtangeI 
wafferreicfjer  glüffe  fim  guß  ber  €cf)neefette  finb  beutlic^e  Be^ 
weife  ron  bem  ^erftnfen  allee  gd'iffigen  in  ta^  (Srb-Snnere. 
§lud)  überall,  wo  Berge  einftürjen  (en  los  dernimbos]  unb 
wäl)renb  ber  fo  l)äufigen  (Srbbeben  fic^  «Spalten  öffnen,  fpru^ 
belt  2Baffer  axi^  ber  3^iefe  unb  erregt  oft  furcbtbare  lieber^ 
fd}Wemmungen.  Wmx  greunb  Bouffingault  ^at  fcben  in  feinen 
(5d}riften  über  t)k  (5igentl)ümlidfeiten  M  ?(cferbaue  in  ben 
rulfanifcben  §od)ebenen  auf  t}k  Urfac^en  be6  (Sontrafteö  jwt- 
fc^en  ber  Dürre  ber  Cberfläde  unb  ber  QBafferfülle  ber  (Srb^ 
fdidten   in   geringen  liefen  aufmerffam  gemad)t. 

Ü}tit  biefer  grequenj  unterirbifder  3Baffer^2lnl)äufung  in 
einer  3^^^^;  ^^^«^  ^^^  gel)obene  3:i)ei(  ber  ^rbrinbe  meift  mit 
poröfem,  permeablem  ©eftein  beberft  ift,  l)ängt  ba^  fonberbare 
^^änomen  ber  fleinen,  i^on  einigen  Bergen  um  Cuito  ju 
3:aufenben    mit    fdlammigen   2ßaffern    aufgeworfnen   gif  de 


32 


jufammen,    l^ou   tern    ic^  t^ieÜeii^t  ^uevft   tie   9?actnict)t   uac^ 

(Suvopa  gehatf)t  ^abe,  ^^    ^iefeö  gifc^c^en :   geiüö^nlic^  mx, 

biötveilen  nur  §u>ei  3oU  lang,  i^on  otbengniner  %axhe,  fcbn^av^ 

piinctirt;   f)at   bie  ganje  ©eftaltung  C^^n  habitus)  bev  (5ilu? 

toiben   ber  3)?eereöfiifte ,    ob    eö  gleich  in  ben  ^äc^en  Der 

§oc^ebene  i^on  Diitto  in  ^^ö^en  m\  9000  bi^  9800  gu^  '^^ 

lebt.     (Se  gehört  ju    berjenigen  5lb^meigimg   ber   (SiUiuViben, 

ivelc^e  Sacepebe  ^4^ime(oben  genannt  l}at.     Die  ältefte  ^)^id)^ 

rid)t  lunn   ^^In^univf  biefer  ^4^imeloben,   bie  mir   ein   anfmerf^ 

famev  unb  tviffenfc^aftlid)  untervic^tetev  53eübact)tev,   3uan  be 

!^area,  niitget£)cilt  bat,  fteigt  bi6  1691  im  33ulfan  Smbaburn 

l)inauf.     Die   ber  Villa  de  Iharra  \\af)en  gelber  unirben  mit 

tobten  gif(^en  gefüllt;  unb  man  fc^rieb  boöartige  gieber,  tvelc^e 

5U  ber  3^1^  au^brac^en,   ber  faulenben,    mit  @eftanf  bie  Ihift 

i^crpeftenben,   ovganifcben  9J?affe  §u»     9?ocl^  u>enige  3at)re  Dor 

meiner  Slnfunft  i^atU  3nibaburu  biefelben  ©cfelamm-^luebrücbe, 

reic^  an  gifcben,  geliefert.    5le^nlicbe  (Srfc^einungen  fennt  man 

i^om  (largnairajo,  al^  fein  ©ipfel  1698  einftür^te,  i>om  ^lun- 

gural)ua  unb  ^oto)>ari.     Die  gifcl)e,  it>elc^e   ber  le^tgenannte 

^^ulfan  au^u>arf,  verpefteten  t)k  !2uft  auf  ben  ^efi^ungen  be^ 

50krque^    be  (Sebalegre,    be^   33ater^    meinet   unglürflic^en, 

tl)euren  9ieifegefäf)rten,   ^.arloe  9)Untufar.     Der  Pimelo- 

dus  Cvclopum  —  t)a^   ift  ber  etUHi^  nuH^ifcbe  9^ime,   unter 

bem  ic^   auf  (Suöier'^   ©e^eiji   \)ie    fleine  Prenadilla    befannt 

gemacbt  ()abe  —  \]t  gar  nic^t  l)äufig  in  ben  ^äd)en  ber  (^or- 

billeren,    unb   unrb    boc^   §u  t>ielen  3^aufenben   au6geu>orfen. 

Daö  gifc^cben,   fagt  man,   fei  licf)tfcbeu:    U>eil   ba,   wo  man, 

tvie  mn  Smbaburu,  eine  bleibenbe  ^ommunication  junfcben  ben 

inneren  33ergl)öl}len  unb  ben  ©ebirgöbäc^en  vexnmtijet ,  j.  33.  am 

Desague  de  Peguchi   junfcben  Otai^alo  unb  ©an  l^ablo,    \^\c 


33 


^^imeloben  nuv  in  fe^v  bunfleii  9iäd;ten  gefifctt  iverbeii  fonneiu 
<Bu  fommen  fogar,  fagt  man,  iiidH  am  beni  3?erge  \)exa\\^ ,  fo 
lange  kr  ^oünionb  ükv  bem  ^ovijont  fte[)L  Uebev  alle  tiefe 
3^erl)ältmffe :  befonber^  über  bie  »!»^5l)e  ber  (Epalten,  au^  benen 
ber  gifc^'5(uöunirf  gefitiel)t,  uiib  über  bie  Urfac^en,  n^elcbe  bie 
3:l)ier«^en  ju  einer  foI(i)eii  ^obe  eil)eben;  fel)lt  e6  mdo  gan^ 
cu  33eobacl)tiiugen.  3cb  u>ar  nur  rt>en{ge  (Stiiiiben  lang  in  ber 
^äl)e  von  3mbaburu  unb  ^otocacf)i,  alö  id)  au6  ber  ^voinnj 
de  los  Pastos  über  t)ie  Villa  de  Ibarra  nacl)  Duito  !am,  unb 
ivußte  banuiiö  nod>  nidtö  l^cn  einem  ^4>f)iinomen,  ta^  in  Q\\xo)^a 
lange  Unglauben  gefunben  l)at:  u>ie  ber  gall  ber  9)(0teorfteine, 
mie  bie  guf-^inbrücfe  in  getefrf^ic^ten  unb  t}k  (Sriftenj  beö 
©uacbaro,  ber  luni  mir  abgebilbeton  Sleatornis  caripensis. 

3cl)  entlegne  meinen  Tagebüchern  abfii^tlic^  auc^  t)a^, 
tt>a^  icf)  burcb  eigene  $lnfirf)t  l)abe  u>eber  behäftigen  no*  unbeiv 
legen  fonnen.  (Erneuerte  ^Veröffentlichung-,  einer  beju^eifelten 
ivic^tigen  (^rf^einung  ift  ein  ftd^ere^  93iittel  ju  ernfter  Untere 
fuc^ung  anzuregen,  §u  unterfdieiben:  ob  burc^  inilfanifd^e  3^l)ätig? 
feit  am  ßommunication  jtvifcben  inneren  mit  3Baffer  gefüllten 
^ö^lungen  unb  ben  äußeren  ^cid^en  eröffnet  u>irb,  ober  ob 
ju  ber  plöjjlid^en  3^öbtung  ber  biefen  33ac^en  urfprünglid)  eige^ 
neu  ^renabillen  t)ie  ^eimifcbung  l)eigen  ober  fd}U>efelfauren 
(Sc^lammeö  ^eranlaffung  gegeben  f)ahe,  (Sine  folc^e  Unterfucfcung 
fann  aber  nur  Don  @ert>ic^t  fein,  tpenn  fie  jur  Sf^it  be6  l)ier  be^^ 
fprod)enen  33orfall0  felbft  ober  unmittelbar  nac^  bemfelben  ftatt 
finbet.  Unterirbifc^e^  tl)ierifc^eö  ?eben  ift  ja  and)  unx)ulfanif(^en 
^(pengegenben  (5uropa'6  nii^t  gan^  fremb:  \)a,  wo  fiiefenbe 
Sßaffer  in  langgebel)nten  ^'öt)kn  \i)xm  Urfprung  traben. 

^ine  anbere,  ebenfalls  fel)r  merfiin'irbige  (Srfd^einung :  bie 
51  u6 brücke  ber  93ioi;a,  in  fi^  beu>egenben,  aik^  uniftür^enben, 

21.  ■0.  Jgiiiinbcltt,    Jvcemcö      V.  3 


34 


flciucn  ilegcln  ]  i^evbient  l)ier  uocl^  eine  befonbeve  (5nvätv 
lunig,  u>cnn  fie  aud^  mir  t^ei(u>eife  mit  Ten  ^ulfanen  jufam- 
ment)angt»  2Der  bevüf)mte,  mir  in  Spanien  eng  befreundete 
^otanifev  (^araniüee  l)at  ivo()l  am  fvübeften  ber  9}ioV)a  ober 
3}iuva  iinb  be^  furcl)tbaren,  i^er^eevenben  örDbebene  i^on  ^io- 
bamba  am  4  gebniar  1797  gebacbt/^^  giinf  3a()re  nait  bem 
gropen  ^reigni^  fonnte  id^  ben  <£cbaupla^  biefer  5Berf)eernngen 
felbft  iinterfiic^en.  Xie  9Jtcva,  w^M)^  man  nicbt  mit  bem,  hn 
allen  ^-l3u(fanen  fo  l)änfigen,  imlfanifd^en  :lnjf  i^evwed^feln  muf, 
ift  eine  fi1)UHirjIicl)  braune,  t^eila>eife  graue,  erbige  ujib  jer^ 
reiblicbe  9JIaffe:  in  ber  fid^  erbfengrope,  gelbliche  unD  tveife, 
feinporige  ^inmengungen  finben.  5)(an  erfennt  barin,  bocfe 
nicbt  l)äuftg,  Heine  Äi^rner  unvollfommen  au^gebitbeter,  fcbträrj* 
lic^  grüner  Ärpftalie  lum  ^ugit*  Sei^tere  finb  am  leid^teften  ju 
fammehi,  ivenn  man  t}k  3)tova  fd}(emmt;  aud)  u^erben  babet 
einige  Än;ftall^^rucbftiicfe  abgefonbert,  \}k  enttveber  glafiger 
g  e l  b  f p a 1 1)  ober  2- a  b r a  b  o r  finb.  Xie  diarafteriftifdie  (Streifung 
bee  le^teren  ift  nidu  beutlid^  ju  erfennen.  Xa  in  meinen  3^age^ 
büc^ern  bamal^  \}k  naben  anftel)enben  gelemaffen  ale  3^rapp^ 
^orpl)vre  (alfo  alö  3^rad^i)te),  beftel}enb  aue  einer  grau? 
Uc^  grünen,  tl)onartigen  ©runbmaffe  mit  inelem  glafigen 
gelbfpatl)  unb  etir)a^  §ornblenbe,  ol)ne  allen  £luar§, 
befdniebeu  unirben  j  '^'^  fo  fanb  \d)  mic^  ^t\  ©rfennung  ber 
gelbfpatf)?  unb  5lugit?^rud)ftücte,  ivelcbe  ic^  für  ^ornblenbe 
l)ielt,  t>eran(a^t  \)k  auegetrorfne  beiveglicbe  ?Otaffe  in  einem 
^erid)t  aw  \)a^  9(ationaU3nftitut  einen  üerH)itterten 
5rapp?$orpl)i)r  ju  nennen.  Xie  33eimengung  brennbarer 
(Stoffe  fonnte  nid^t  überfel}en  trerben,  '^o.  nur  t)k  Snbianer- 
3ßeiber  \\\  ^eli leo,  ol)ne  a((en  3^i"^^Ö  ei^^^^  anberen  53renn«* 
material^,   mit    ber  ^OU^^a  i^re  (Spcifen   fod;en  fal)en.     3(^ 


35 


evimieite  tamal^  Jtlopvotl)  baran,  baß  iHiuqudiii  in  feftcn 
aiifte()enben  inilfauiüten  (^^elnrcjinivten  ter  Slui^ergne  (Sf}Ior* 
5lmmonium  ßefimbeii  Ijabe. 

!l)ie  93^ova,  mid^e  id)  une  t»en  (^uaito  juevft  imd) 
Europa  gebvad)!  ()abe,  ift  auf  einer  ebenen,  etu^a^  feuchten, 
9n(nbeivad)encn,  graeveiduni  '^{ux  iveftlicb  i^cn  bem  (EtäMd^en 
^elileo,  in  1318  3^cifen  «!pbt)e  über  bemü}ieeve,  auegebroc^en, 
ja  um  iMelee  \)ö^n  nod^  uni)  auf  trciteneni  ^oben  ftiegen  bei 
bem  511  ten  ^iobamba  feijelförniige  ^üßcl  auö  Spalten  (}er# 
IHH-,  bie  ftd^  fortbeivetjten,  ^äufer  umftür^ten  unb  adee  über- 
bedten.  £iefeö  unbeftrittene  Zaubern  ber  ^Okn^a^Äegel,  über 
baö  nur  @ele9enf)eit  gel)abt  traben  fo  viele  ^lugenjeugen  au6^ 
anfragen,  ift  ben  tranelatorifd^en  33eu>egungen  in 
horizontaler  9iid)tung  analog,  Don  iDelcben  bie  (Irbbeben 
in  ßa{abrien  unb  9iiobainba  [o  ine(e  33eifpie{e  gegeben  f)ahm 
tf)eilö  im  33evfd)ieben  nic^t  enttinirjelter  ^^aumalleen,  tijeii^  in 
bem  gegenfeitigen  Umtaufcb  ober  (Sid)  ^33erbrängen  fef)r  »er^ 
fd}iebenartiger  (Sulturftürfe*  '^^  sg^{x  fef^en  bie  ©rfc^einungen 
fid)  nneber^olen,  aber  t)k  b^namifd^en  Urfac^en  folc^er  S3e^ 
tvegungen  in  einzelnen  3^^eilen  ber  ^obenfläc^e  ftnb  noc^  in 
!l)unfel  ■gef)üÜt.  Die  SJtaffe  ber  frifc^  au6getr)orfnen  Wo\ja  njar 
flüffig,  wie  un^  einige  ber  in  ^elileo  geretteten  dingebornen  er^ 
§äf)lten;  fte  nannten  eö  „einen  fid^  fortwaljenben  33rei,  ber  balb 
erl)drtete'\  ^iele  (Stücfe  ber  dJlo\)a  färben  t)ie  ^änbe  fcbtvarj» 
Die  ^3Jiova  brennt  \vk  fd)Ied)ter  ^orf  ober  wk  So^fuc^en  o^ne 
glamme,  giebt  aber  babei  eine  fe()r  intenftoe  2ßärme»  Die  erften 
Unterfuc^ungen  ber  Wioija  i\)urben  t)on  ^auquelin  unb  mir,  fpäter 
v>on  i^laprotl)  gemacht.  Die  (^em{fd)e  2{nah;fe  M  Sedieren  gab 
7mal  mef)r  §^;brogen'©a6  a(0  fof)(enfaureö  ©aöj  \)a^n  bram 
bigee  £^e{,  9?atron  unb  mit  $(mmontum  angefdninrngerte^  '^Baffer» 


36 


2)eii  (temifc^en  2fiia(vfni  folgte  tie  niicvofcopifc^c»    ^md) 
(S'^renberg'^   cjlcinjenbe   (SiuDerfungen   nniv   befonbeve    feit   tem 
Sa^rc  1837  bev  ^influ^  bee  fleinften  ^eben^  auf  TOfc^ung 
t)ou  (Svbeii  imb  33ilLHnKj   ber   ©ebivgeavteit   immei    mef)v  t)ef^ 
»orgetreten,   imb   t^atte   bie  inilfaiufdien   51fc^en,   tvelc^e   Suft^ 
ftröme  in  gvope  gerne  fortfiU)ven ,  ju  einem  tvicbtigen  ©egenftanb 
organifd^ev  Untevfuc^ung  geniadit     !3)a  nun  bie  Ä(aprot^'fci)e 
9J^ineraIienfamnihmg    unb    mit    \t)x    Die    Don    mir   gefammelte 
9}?in)a  i^on  ^elileo   in   ti\^   föniglid^e  DJ^inevalicn-C^abinet  ju 
Berlin  überging,  fo  unirbe  le^tere  1846  von  meinem  fibirifc^en 
9ieifegefät)rten,  ^4>iof,  d'^renberg,  t)o(lftänbig  microfcopifd;  untere 
fuc^t,     @ö  fanben  fid»  barin  64  nambaftc  organifd)e  @efta(ten 
(14  üefet^  unb  u^eic^fc^alige  $oh;gaftern,  5  il^eile  gic^ten-^oüen 
unb   45   üefelerbige  ^^^i;tolit^arien :   meift  ©ramineen,   u>eld}e 
tt)o^l  tit  ^auptmaffe  ber  Äof)le  barbieten  unb  burd)  lange  (Spalt* 
Öffnungen  ber  iveüenformig  ge5al)nten  (ipibermiö  fid)  fenntlic^ 
machen.     S^Jitttö  gef)övt  bem  9)ie  er  erleben  in,  unb  bie  or^ 
ganifc^e  !ONfc^ung  ber  Wic\)a  betragt   mef)r  alö  bie  ^älfte 
M  SSolume»     ^ie    ^flan^engeivebe  finb  t)erfof)lt,    nic^t  v>n=^ 
rottet,    hieben  bem  fe()r  üereinjelten  51ugit  unb  gelbfpat^  S^igen 
jtc^  ()ier  unb  tia  furjjeüige  S3im^ftein>^^eile.    3)a6  ^anje  fdnen 
tcm   microfcopifdben  5lnah;tifer  ein   „a\i^  i^erbmnnten  Q3egeta* 
bilien  unb  Sßaffer  genüfc^ter  (Srbbrei  ber  Dberpc^e  §u  fein, 
njelc^er,   nac^bem  er  in^  3nnere  eingefcblürft  geivefen,   (burd) 
»ulfanif^c  Gräfte)  h)ieber  herausgetrieben  unirbe. '^ 

Die  beiben  5Iu6brud)6'Drte  ber  '^h^ja  hei  ^llt^-Diio- 
bamba  unb  bei  ^^entpc  fmb  t)ier  geogr.  5D?eilen  t>on  ein^ 
anber  entfernt,  ^enipe  aber  ift  bem  nocb  t^dtigen  5Sul!an 
21ungurabua  um  ij  5D?eiIen  ndt)er  als  D^iobamba.  3d^  ijaht 
einen  $fan  ber  Umgegenb  t)on  ^enipe  aufgenommen.    3)ie  ftc^ 


37 


lHMveiJCll^en,  fovtfcbreitenten  93(PV^'v^egeI  fint>  u^eftiicf)  i^ou  ben 
Ruinen  iH>n  ^enipe  in  einer  feuitten  ©raöebene  aufgeftiegen, 
UH'lcbe  He  £ejtnung  eineö  f)uteifen förmig  gefrinumten  ©ebirg^^ 
rücfene  auefädt  ^ie  Deffnuna  unrb  in  9^orben  i^om  Cerro 
de  Chumaqui,  im  (Süben  i^om  Cerro  de  Pucara  gebilbet: 
hei\)e  auf  meinem  ^lane  ^rapp''^^orp^^)r  (3:-racfct)t)  genannt, 
^uc^  ber  a(te  erlofcbene  33u(fan  t)cn  3mbabuni,  füb^ 
lic^  t^on  ber  Yilla  de  Ibarra,  über  29  geogr.  50iei(en  im 
Sterben  t^on  ^^enipe,  bat  im  3af)re  1844  eine  ri?tf)(id)  afcfc^ 
graue  TiO\}a  au^geu>orfen,  von  ber  mir  einige  groben  ge? 
fcbicft  n>orben  ftnb.  9?acb  (5bvenberg'6  llnterfucfcung  ent^ 
Rieften  biefe  13  ^^olpgaftern  unb,  ben  §e^nten  3;bei(  beö 
ganzen  53ofumö  au6macbenbe  ^^\?tc[it^arien.  3n  einem  (Srem* 
p(ar  ber  Eunotia  amphioxys  ivaren  no^  hu  grünen  einge^ 
trocfneten  ßierfc^lduc^e,  einzeln  t?on  @(ü§^i^e  gefcbu>ärjt,  ju 
erfennen.  '^-^ 

2(uct  in  ber  5{nbe^fette  be^  füblicben  (S^ili'^,  in  ber  33veite 
»on  37^  1'  ^.,  faft  bem  ^afen  ron  ^afcabuanc  gegenüber, 
bietet  ber  ^ulfan  üon  SIntucc,  irelcben  juerft  (^buarb  ^^öp- 
pig  unb  ^ome^fü  geotogifcb  unterfucbt  ^aben  unb  beffen  feurige 
5lu6brüc^e  unb  trirflic^e  Sat^aftrome  i>em  Sept.  1852  nad)  ber 
Eingabe  i^on  ®i\li^  ber  englifcbe  DJeifenbe  (S.  9i.  3mitb  a(ö 
5iugenjeuge  befcbreibt,  bae  merbvürbige  ^^bänomen  t>on  ^Baffer- 
@r gießungen  bar/^^  „Tiefer  5Su(fan" ,  fagt  ber  geiftreidbe 
^öppig,  „ift  einer  1"»^  benjenigen,  in  benen  bie  größeren 
(Eruptionen  mit  ber  ^rgießung  einer  OBaffermaffe  t?on  falter 
Temperatur  enbigen.  3eber  ber  (^inivo^ner  be^  ^bale^,  ein^ 
farf^e  ^anbteute,  beren  53erid)t  ,^u  trauen  \\t ,  bezeugen  biefe 
933affer?2lu^brÜLte.  Ter  le^te,  febr  beftige,  u\u-  rem  3al)r 
1820.    (5in  3Bafferftrom,  tveldn-r  auf>  einer  (Spalte  be^  iiegele 


38 


flü^,  l)atte  ^eu  ^oben  tief  aufgenffcu  unb  bie  ^ai^abcttou  flaftev^ 
^oc^  mit  iibehie(f}enbem ,  rotbßelkm  (Ecbtamnie  beberft.  3d;  faiib 
felbft  nod)  ac^t  3a^ve  fpdter  eine  tiefe  giivc^e,  Ht  hi^  auf  bie 
.Ipalfte  bee  ^^ulfane  i^on  ^ilntuco  reichte  unb  u^eiter  oben  müct)te 
vevfcfcüttet  fein»  2lm  Ärater  felbft  fte^t  man  feine  (Epurj  allein 
t)a^  am  it)n\  ber  SÖafferftvom  ^eiTorgebvocben  fei,  bef)au^ten 
alle  2lntucanei\  Db  jene  ^niffer^  unb  (Ettlamm^lSvßie^ungen 
golvjen  bev  Snfiltvation  bev  (^Hetfd^er  finb,  ober  bmd)  3]er^ 
binbungen  entfte^en,  ivelcbe  bev  milfanifcbe  ^eevb  mit  bem 
naiven,  1^  geogr.  ^3}ieilen  langen  5lntiico^(See  f)at ,  mxt)  fein 
fpäterer  goifctjer  leicl)t  entfiteiDen."  1)ic  untere  Sdnieegren^e 
liegt  nad;  müi^  in  biefer  ^^^reite  6200  gup  \)od) ,  alfo  2470 
gu^  untev  bem  (Mipfelfratev.  3^  übergebe  \)(\^  merfnnirbige 
©emenge  Don  ^imeftein,  Cbfibian-Äörnein,  fiefeIfd>iligon 
^^oU;gaftevn  unb  $flansentf)eilen  i^on  bem  hixcb  Wimn  untevuut^ 
ten^^ügel  von^^üüo,  junn  "ooUe  !Xageveifen  entfernt  von  bem  >}}\\U 
tan  äliavpu  (34o  17'  (B.^,),  Ter  felbft  nie  53im^ftein  aucge^ 
f^Meen  f)at  Xieö  ^Kinomen  erinnert  an  Hc  ifolirte  ^|>ofirien 
ber  5?imeftein^€d)idHen  mm  ©uapulo,  t>om  9iio  9}(avo  unb 
i)on  xjpuicbapa,  bftlic^  l^on  Clueretaro  (ilo^moö  5.^0.  JV. 
(S.  367);  unb  an  baö  analoge  »on  SIcangallo  im  ^Irequipa 
in  ^eru:  tk  (51)venberg  ebenfalls  microfcopifd.)  jergliebevt  ()at."^^ 
33on  bem  9teuen  (^'ontinent  auf  ben  5Ilten  übergef)enb, 
muffen  unr  juerft  in  Europa  an  \)k  2Öaffer^5lu6brüc^e  bee 
2letna'^  unb  bee  ^i^efui^ö  erinnern.  1)iefe  feltfamen  (Srfd^einungen 
finb  mit  Diedit  fcbon  i^or  einem  3abrl)unbert  (i>on  9}?agliocco, 
3?raccini  unb  ^X^ivagaÜo)  tbeile  Qlnfammlungen  i^on  gefd^mol^ 
jenem  (Ed^nee?  unb  Diegenumffer  in  inneren  ^ö^lungen,  t^eile 
Dulfauifd^en  ©etvittem  in  ben  ben  ii^ratev  umgebenben  Suft- 
fd)id)ten  jugefd^rieben  ivorben.    Xie  großen  (^pod^en  ber  Ueber« 


39 


fcl)U>cmmiuigen  umven  jiiv  ten  ^efuv  bev  J7"  X)ecember  1631, 
für  teil  Sletiui  bei  9'^  ÜJiävj  1755»  ^k  SBafferniaffe,  u^elc^c 
an  tem  eben  genannten  Za^e  vom  Äegel  beö  ^efuve  berab^ 
fam,  UHU  fo  gvop,  tap,  bei  9(oIa,  an  einigen  (Eteüen  Die 
Uebevfdni^emmung  12  gu^  §o§e  ()atte.  5lm  l8^<^"  unb  31*«" 
2^ecembev  evnenevte  fiel}  ba^  fuvdubave  ^4^f)änümen  gegen  DJefina 
unb  Cttajano  ^in.  2)a  ber  Ävater  in  2Öclfen  gef)üllt  blieb, 
fo  fann  man  niclu  mit  @eUM^t)eit  entfcbeiben,  n)a^  auö  it)m 
überftromte  ober  bem  entftanbenen  ©emittei  jiugef)ürte.  Xie 
auegeuHufenen  (Seemufc^eln,  tilgen  unb  fleinen  gifcbe 
bleiben  fel)r  ungewiß»  2tuit  1779  unb  1794  u^erben  Sitlamm* 
fiiome  (mit  dla)iiili  unb  ^anb  gemifd^te  QBaffer),  tk  lave 
d'acqua  e  lave  di  fango,  i^on  (Scacdn  in  feiner  (^bronologie 
ber  Eruptionen  aufgefül}rt*  -'  5lm  5letna  brad^en  am  9  ^Hurrj 
1755  \)k  l)ei^en  3Baffer  nicbt  au6  bem  i^rater,  fonbern  am 
gu^  bei5  i^egelö  au?>  Spalten  f)eiTor,  unb  würben  ebenfaüö 
i)on  9Jiecatti  bem  gefd.)mol5enen  (Ecfenee  ^ugefd^rieben.  ^-a  ic^ 
einen  Tlcwat  nad}  ber  großen  Eruption  be6  ^^efuve  i^om 
22  £ctober  1822  b en  ^nilf an  me^rmat^  befud)t  t)ahe,  fo  fann 
id^  ein  merfumrbige^  33eifpie(  i^on  ben  ^aufd^ungen  anfübren, 
ju  UHldnm  t)k  glüc^tigfeit  Der  33eobad>tung  2(nla^  giebt.  5lm 
2t)  Dctober  t)erbreitete  fid)  in  ber  Umgegenb  beö  ^efui^6  tad 
©erüdn:  ein  (Strom  ftebenben  SBaffer^  ftürje  ben  5lfcbcnfegel 
berab,  ^3J(onticeÜi  erfannte  halt),  ta^  eine  optifdie  ^aufdnnig 
biefeei  irrige  ©erücbt  »erurfad)t  ^abe.  £er  Dorgeblid^e  6trom 
UHir  eine  grofe  9}cenge  trocfner  SIfcbe,  bie  au^  einer  Äluft 
in  bom  oberften  %\\\t)e  beö  Äraterö,  nne  3^riebfanb,  bert^or^ 
fd^o^.  9cad>  einer  \)k  gelber  l^erobcnben  !l)ürre,  iveldbe  bem 
von  ?orb  Ü.^cinto  befd)riebenen  5(u^bvud^  be^  ^efuv^  vor^ergc? 
gangen  wax ,  erregte  gegen  bae  Enbe  beffelben  bae  luilfantfcbe 


40 


©euuttev   einen  irolfenbrucbartigen ,   aber  lange  anf)altenben 
iHegen'^^,  bei  gefaf)vbringenbe  Ueberflutfiiingen  beunrfte. 

3n  bem  t^ulfanifc^en  Xf^tii  ber  ßifel  ift  bie  5:ra^^53i(bung 
tvo^l  nid^t  (S c^ l a mm ^ 2( u e b r ü (^ e n  jujufcbreiben.  ^ie  33imö;' 
fteine  fcbeinen  tiocfen  auegea^orfen  ju  fein,  unb  bie  ^auptmaffe 
bce  Xucf fteine  ift  nad)  §.  von  Xecben  ein  bur*  SlBaffer 
abgefegtes,  fef)r  neue?  (S'onglomerat»  ^9  ^^ad)  (S^renberg'^  raft^ 
lofen  iinb  f^arffinnigen  Unterfuc^ungen  ber  vulfanifc^en  3^uffe 
am  Jpücbfimmer,  im  ^ioM'3^i)a(e,  am  '^acfofenftein  hei  53e((, 
ober  am  ^aacber  (Eee  finb  iiberaü  bort  53imefteine  mit  ^f)!;^ 
tolitbarien  unb  fiefelf($aligen  $o(t)gaftern  fo  innig  gemengt,  baf 
an  bem  nralten  gcologifd^en  3iff^»^i"^"^^i^^B^  foUter  gefvitteter 
Drganiemen  mit  ber  vulfanifcben  ^f)ätigfeit  mo§(  faum  ju 
§tiHnfe(n  ift.  Ter  von  (S1)renberg  eingefü£)rte  9kme  ber  $i;ro^ 
biolitf)'^ilbung  (vulfanifcber  Snfuforien^^uff)  brücft  eine 
^f)atigfeit  au^,  beren  urfad)lid)e  33cr^ä(tniffe  nocfc  in  ^unfe(f)eit 
ge^iiüt  finb,  aber  burcb  biefen  Umftanb  felbft  tie  9?ä^e  filnfriger 
(Sntbedungen  verfünbigen»  "^  \£)n  ^tjaxahtx  von  ^Sü^waffer^ 
^Übungen  ift  ber  ^errfdenbe  in  biefem  ©ebiete;  bod^  foden 
nac^  (5f)renberg'^  microfcopifd^er  Unterfud^ung  tit  in  ^ata^ 
gonien  von  2)artvin  gefammeüen  ß'rbfd)ic6ten  auena[)meu>eife 
„einen  vu(fanifd>  verarbeiteten  53ieeree^boben"  ^'  erfennen 
laffen. 

3u  ber,  bem  tveftlicfeen  Simerifa  gegenüberfte^enben ,  oft*^ 
lid^en  Äüfte  5lftene  überge[)enb,  gebcnfen  tvir  juerft  in  ber 
Q^nlfan-Diei^e  ber  ,§albinfe(  £amtfd>atfa  ber  ^ei^en  ^Öaffer^ 
Slu^briid^e  jweier  nod)  entjimbeter  53ulfane,  beö  Sln^atfd^a 
unb  Ä(iutfd)etvff.3^  ^bo(pf)  (Srman  unb  ^Noftelö  fd)reiben 
biefe  6d)[ammftr5me  ebenfaüe  nur  bem  iväf)renb  ber  ^ava^ 
^rgie^ungen    gefd^moljenen    (Sife    unb    mit    $lfd^e    (Ü^aviÜi) 


41 


ijcnicngtem  (E($nee  ^u.  3u  tem  Xrei^'3nfelrei(i)e  %^\m 
fiiiben  ft(t  auf  ter  növMicfcften  3n[el  Äiufiu,  treftlicb  lunn 
^^afen  (Eimabara,  i^ot()'^^uIfane,  Me  fd^UHujen  €(tlamm  aue^ 
fpeien,  vif)n(i(i)  benen  t)on  3;^aman  auf  bev  ^albinfel  5lvfd)eron  j 
abev  t)ae  u>tc^tißfte,  redu  eigentlich  f)iei1)er  ge()övige  ^4^f)änomen 
ift  bie  ^vtjebung  t>e6  großen  Äegelbevgeö  gufijama  auf  D^i^^ 
pon ,  njelc^er  au6  tem  burcb  eine  ^üt'eni>evfenhnu3  eineö  gvcHen 
Sanbftncf)6  in  ber  ^roinn^  llmi^fiu  neugebilbeten  großen  «See 
Wt\n  Umi  ftc^  auf  einmal  erhoben  haben  foü,  286  3af)re 
x>ox  unferer  3^^t^'^<^nung.  ^^  Leiber  bleiben  \)k  ndf)eren  Um^ 
ftdnbe  biefer  (Eee^(intfte^ung  une  ber  ^erg-^r^ebung  in  ^ifto^ 
rifc^eö  Xunfel  ge^üüL  (SrnftE)afte  llnterfuc^ungen  ber  £ert^ 
lic^feit,  t)on  einem  njiffenfc^aftlic^en  ^^eifenben,  njürben  felbft 
in  ber  Sejtjeit  nod)  einiget  liefet  über  btefe  ßr^ebung  \m 
über  t)k  be6  Q]ulfanö  üon  ilaal^-^  auf  Sujon  t)erbreiten 
fönnen. 

Unter  ben  48  23ul!anen  ber  3nfel3ai>a,  "oon  benen  Ht 
^älfte  gegemvartig  ent^ünbet  ift,  ^aben  ^mi  bur^  t^re  (Scfclamm^ 
5(uebrü^e  felbft  in  biefem  3a6r^unbert  ftc^  eine  große  53e^ 
rüf)mtl)eit  envorben,  ber  3bien  unb  ber  ©elunggung. 
Xer  erfteve  J)at  am  Äraterfee  Üa\i\\\}  3bien  7265:  im  ijftli^^ 
ften  :i^eile35,  alö  2)ierapi  Sbjen,  8065  guf;  ber  ©elunggung 
unrb  ju  o^ngefä()r  6000  gu^  ^of)e  gefrini^t.  Xer  3b Jen, 
iveld^en  lOefd^enault  be  la  Üour  fcbon  1805  befucbt  ()atte,  gab 
am  6  3anuar  b\^  11  gebvuar  t)erbeerenbe  (Sd^lammftröme 
O33kteovtvaffer  mit  ineler  auegeivovfoner  2lfite  vermengt).  ^^ 
5(m  ©ehtnggung  fjcit  ber  (5d)lammftvüm  i^om  8  Dctobcv  1822 
allerbing^  nur  5  Stunben  gebauert,  unb  bennod^  fjabm  feine 
i^evmüftungen  nacb  officieüen  ^evicbten  gegen  4000  l^orfbe- 
u^obnevn  t(\^  §eben  gefoftet.  3-     ^cn  feuvigen  5iuebrüdHMi  m^ 


42 


bem  Ärater  wax  nic^tö  gefe^eii  u^orben;  akv  ^li^e  biivcf)^ 
fveujten  baö  huifle  ©etvolf ,  treltte^  beu  @ipfel  um^ab:  ficl)ere 
SInjeigen  treffen,  wad  \6  »ulfantfcbeö  ©euntter  nenne, 
!5)ie  Mcfeven  Zijeik  Tee  (Bd^lannuee  univCon  t-urd^  bie  l^uft  ge^ 
fd>(eut)evt  »cm  ©ipfel  tee  (^eUuujgung  bie  jenfeitö  Xji^^an^ 
tili,  in  einer  gevablinicjon  Üntfernung  wni  48000  gu^,  alfo 
mebv  a(ö  2  cjeogvaplnfcbe  ^33ieilen.  (Einige  bem  ^^nlfan  na(}e 
liegenDe  Xi^rfev  litten  unnugcv,  tveil  bev  i)d^c  (EdManim  übet 
fie  uH\]fliH],  Um  in  riefen  (^lüteinungen  ben  Urfpvuiig  beö 
äiHifferö  nnb  bee  (Sdiammec  jn  erflaren,  erinnert  ^nngbubn 
mit  ine(em  (Ediarffinn,  tc\^  ta,  wo  folc^e  5liiebrnd^e  evfcUjen, 
ftd)  Jh-aterfeen  befinben;  nnb  Cvih,  wo  ti^H  feMen,  man  nnr 
trorfene  ober  feurige  (Stoffe  von  ben  inilfanifd^en  siegeln  alö 
unrftid^e  ^^amiftrinne,  ober  alt»  nnjnfamment^angen  be, 
cgliil^enbe  Sd)  (actenmaffen ,  ober  a(e  blot^e,  nidn  ermarmte 
^riim merglige  (üereinjelte  geleblijd'ej  f)erabfommen  fiebt. 
Qjon  ben  18  j^raterfeen,  tveldu^  bic  3nfe(  %■\\\^  heü^t,  n\u 
()alten  7  fi'i^eC^,  ()el(ec\  trinfbaree  3Baffer,  \m[  fie  in  ganj 
anegebrannten  ^ndfanen  liegen  j  in  11  anbern  ift  boe  QBoffer 
mit  freier  Sd'ivefelfänre  ober  mit  anfgelöfter  fd^tvefelfaurer 
£ali^'^^onerbe  gemif*t.  2llle  tkk  Sßaffer  ^aben  finen  atnuv 
fpi)ärifd^en  Urfprnng  itnb  \}k  Sanrung  gefd^iel)t  bnrd)  inilfa? 
nifd^e  Xämpfe.  ^on  gofd^nol^enem  (Scbnee  nnb  (Si^\  tk  in 
ben  (Sorbilleren,  felbft  bem  ^leqnator  naf)e,  eine  fo  and^tige 
Oiolle  fpielen,  fann  bier  feine  Diebe  fein,  ba  anf  (Sumatra  nnb 
%n\\  tk  t)'o(biten  @ipfel,  ber  3nbrapura  nnb  ber  Semem, 
nur  11500  nnb  11480  gu^  §o^e  erreid)en  nnb  alfo  3000 
gu^  unter  ber  ©renje  liegen,  irekte  man  in  biofer  53reite  bem 
etvigen  Scbnee  ^ujufc^reiben  bered}tigt  ift.  „^ei  allen  biefen 
(irfcl^einungen" ,    fagt   3nngl)nbn    n^o^l    mit   Diedn,    „iit    fein 


43 


^Baffer  in   tropfbavcm  3^nU"iiiCe  ait^   teni  ^^eevbe  ber  ^nilfanc 

auev]eUHnfen  ivovben;    ber  Ävatei  ijat  mir  Xänipfe  unb  5l[ci^e 

geliefert:  u>äf)rent  ba^  fü'iffige  ^Baffer,  tveld^ee  ba^  umliecjenbc 

flvute  Sanb  überftrömte,  erft  bimt  bie  ^^evbicf^tmuj  ber  kämpfe 

in  ben  fvilteren  Suftfdidnon  gcbilbot  tvirb  \m\}  ftd)  §u  bem  ge^ 

fetlt,  u^edfe^  bie  £raterfeen  ()orgebeiu    Xie  (Ed)(ammftri)me  M 

©elungguuc],   irelite  finroM  ütarfecfige,    feiten  poröfe  ober 

fc^lacfige  ^^'löcto,  a(e  iiucb  trac(n;tifd}e  gcletriimnier  von  4  bi^  7 

gu^  Xurcf^neffer  mit  fid)  fiif)ren,  tjoben  bmd^  ibren  5{bfa^  eine 

©eftaltung  ber  ^  oben ftäd^e  i^eranlafu,  n>e(d^e  in  bobem 

(^"^xatc  tk  5liifnierffam!eit  bce>  ^^^braulifere  unb  be^  (S^eogncften 

auf  ficb  §u  ^kt)m  »evbienr. "    ^ie^  ^4-^bänLMnen,  fe^r  genau  be^ 

fdnieben    unb   burcb   eine  3t'i<^nuni3   erläutert,    ift    1822   am 

(^ulunggung   burd)  einen  (SdUanimftrom  bennrft,    ber  i^on 

einem    ^IMiIfan    au^    3590    guß    itrarerl)of)e    berabftürjte. 

Xie    entftanbenen    ^rümmerf)iigel    finb    feineetrege    felbft 

i>ulfanifd)ett  Urfvrungö  ober   burd}  unterirbifcbe  Zi)äf 

tigfeit   beri^orgebradn,   \m  bie  sat)I(ofen  geöffneten  ober  unge*^ 

öffneten  fleinen  conif^^en  §üge(,  i^elc^e  fo  tjiele  ^ulfane  um^* 

geben  unb  nur  ju  aügemein  5lu6brucb^£egel  genannt  u^erben. 

5(uf  ber  ganjcn  3nfel  3ai\i  felbft  finbet  man  nur  et\m^  ana^ 

logeö   am  ^nilfan  ©unung   @untur,   ber  ifolirte  .^ügel  von 

20—30  gu^  ^öbe  unb  ftad>4}emifpf)ärifd^er  gorm ,  a\i^  (Steim 

trümmern  unD  <Sanb  jufammengefe^t,  bo<i)  iveniger  regelmäßig 

gereift,  barbietet. ^^     .^ie  €d>lammftröme  ber  ^Milfane  Äelut 

unb   3;angfuban   laffen  ftd^tbare  Spuren   il)rer  ^nn^eerung, 

aber  feine  conifd)e  §üge(.    5lu§erbalb  ber  3nfel  '^ava  ift  tvof»l 

nirgenbö  bae  von  Sungbubn  befdn-iebene  ^^bänomell  un'ererl)olt. 

'?fla^i}  einer  mäßigen  (Ed)ät^ung  fteigt  am  dulunggung 

bie  3abl  ber  gereibten  §uge(,  von  40  gub^  ^öbe  unb  200  guii 


44 


uütileveu  -5)uvc^meffer^  an  t)n  ®nmbflacl:e,  tveuigftenö  auf 
15000.  3)er  größere  Xt)ni  t)at)üu,  etwa  |,  ift  gereif)!,  faft 
einerlei  DfJicbtuiuj  auf  einer  Sänge  von  24000  guß  bewaf)rent), 

1  1 

'I)iefe  Sänge  ift  aber  faum  -3    ber  ßrftrecfung  »on  3g-  geogr» 

^Dceilen,  u>elc^e   bie  9ieiJ)en  aue  älteren  Stuöbrücben,   reict^lic^ 

mit  ^i^egetation  bebectt,  erreid^ten.     2)ie  (Srflärung,  tvelc^e  ge*' 

bilbete  3aüanefen   ale  ^tugenjeugen  t^on   tiefer   2Ineinanberrei*= 

l)ung  fo  einförmiger  conifd^er  ,!piige(geftaltungen  geben,  ift  n)o^l 

nic^t  gan§  befriebigenb.     6ie  beüjaupten,   baf,   tvie   auf  einer 

(Sbene   »on  nur  2^  D^eigung   in  gliiffen  trüben   ^[Bafferö   ftc^ 

ein  f)orisonta(er  Diiebcrfc^Iag  ba  bilbet,  u>o  bie  ©efc^unnbigfeit 

ber    «Strömung    biefelbe    bleibt  3    fo    burc^    eine    (Stauung    bei 

^inberniffen  unb  burrf)  eine  plö^lic^e  5lbna()me  ber  früheren  ®e^ 

fct)n)inbigfei"t  groj3e  33lö(fe  (geletrümmer)  nieberfaüen  müßten, 

bie   ben  Äern  jener   f)emifp^ärifcben   ober  glocfenartigen  «Ipügel 

(St  ein  berge)    bilben.      !l)ie    Diegelmäßigfcit    if)rer    ©eftalt 

ererbe  burd)  bie  jugleid)  ober  fpäter  nieberfaüenbe  (Srbe,  ir)e{cf)e 

auf   allen   Seiten   abrollt,   beftimmt.     9]ieberf(^läge  aui>   bem 

©diammftrome  unnen  alfo  t)k  33eranlaffung  ber  ganzen  (Siv 

fcbeinung.    3d)   »nii)  bemerfen,   ta^  u>  ellenartige  ^ünen^ 

xnt)m,  bietveilen  burd)  Oueertl)äler  in  runblidje  «l^ügel  getl)eilt, 

\vk  fie   gordl)ammer  im   9K>rben  i>on   ©uro^a   fo  vortrefflii^ 

befc^rieben   ^at   unb  \m  ic^  fie  in  ber  jel^t   mafferlofen   cafpi> 

fcf)en  Senfung  jttjifden  Sarepta  unb  5(ftrac^an  gefel)en,  nic^tö 

mit  ber  ^ier  befc^riebenen  ^rfcbeimmg  gemein  f)abenj  me^r  er*^ 

innert  fie  burc^  t)a^  51bfe^en  ber  fortgefc^le^pten  3:rüuuner  an 

ben    bicfen    roil)en    Scblammftrom    M    ^Bergfturje^    (^erg* 

fcbli^'en)  hd  2öäggi^  am  D^igi,  entftanben  am  15  3uli  1795, 

ober  an  bie  ^rümmerflut^  vom  16  3uni  1818  aue   bem 

'i^agne'3;l)al  in  ber  Sdweij. 


45 


3}(ei!u>üibii]e  (Scl)Uinim? '2luejvürfe,  unc  kf)aiipter  mxt, 
mit  unvfUd^en  gvagmenten  i>on  «Sdiirefelfiee  gemengt,  geben 
aud)  tic  fleinen  ^ulfane  bev  3nfeln  Diamri  unb  (^^ebuba  (Iel3> 
teier  in  lat.  18"o2'j  an  bev  ^lifte  i^on  5hvacan,  im  öftlid)en 
3:£)eile  be6  bengalifiten  9)ceevbufenCv  ^^  !l:er  (gctiamm,  n?eU 
d^en  bie  geologifdie  (^efeüfcbaft  von  (5alcutta  an  (S1)renbevg 
1846  juv  llnterfudning  fanbte,  ^atte  bie  (^onfiftenj  eineö  filbev^ 
gvaiien,  fetten  plaftifc^en  3:bonee^  unb  enthielt  ^^oh;tf)afamien, 
^[)i;tolit^avien  iinb  vovf)eiifd)enb  (\vie  in  ben  patagonifc^en 
?ittcval'®ebirgelagevn)  falffdalige  9Ji eevtv>affer'£vganiömen: 
alfo  u>ieber  anbeutenb  einen  ^e\Ul}x  ^ivifden  vulfanifcber  Zi)ä' 
tigfeii  unb  einft  lebenben  ©ebilben  bev  govaminiferen»  ^o 

€0  ju>eifel£)aft  unb  unaufgeHart,  alö  lange  tk  verfcbie^ 
benen  Urfad)en  bev  fogenannten  vulfanifd^en  SBaffer^-^rgie^ 
fungeit  geu>efen  ftnb,  eben  fo  problematifd)  ift  aucb  geblieben 
bie  (Sriftenj  von  n?irflid)en  gl a mm en- (5 rfc^ einungen  wäf)^ 
renb  ber  5(u^brüd^e:  fei  ee  au^  ben  @ipfel^i?ratern;  ober 
au^  spalten  am  5Ibbang  ber  5Sulfane,  ober  au^  fleinen  5lu6' 
iourf^'Äegeln.  3n  bcm  allgemeinen  D^aturgemalbe  ^'  i)ahe 
idb,  tva^  man  hei  (Scblarfen-  unb  ^apiüi^^ueu^ürfen  al§> 
glammen  bef(^reibt,  une  ben  ^^icbtglan^  rotier  ®lutl)n)olfen,  nicfct 
brennenbem  3Bafferftoff^®a0  ^ugefc^riebenj  fonbern  alö  ^i(i)U 
S^eflere  gebeutet,  bie  tl)eilö  von  ^odgefc^leuberten  gefc6mol5enen 
9}caffen  au^djn,  ÜjeiU  and)  3Öieberf^eine  ftnb,  von  benen 
au6  ber  3^iefe  auffteigenDc  2)ämpfe  erleuchtet  n^erben.  2)iefe^ 
i^äugnen  tvirflii^er  glammen  gnmbete  ftd^  auf  He  9JJeinungen 
vielerfal)rener  unb  fc^arfftcfctiger  S3eobacbter:  von  ©pallan^ani, 
9}?onticeUi,  be  la  S3ec^e,  !Dana^'  unb  Roulett  (Bcxope.  (Belagen 
negativen  (Srfc^einungen  fte^en  aber  tvic^tige  3^iJ9"iff^  entgegen  : 
bicvon^illa,  in  einer  eignen,  un(^tigen5(bl)anblung  aufgefteüt;-'^ 


46 


Doii  Scopolb  von  ^nd),  v^iuup^n)  Tni'\j,  5(lnit,  ^lie  be  53eaU' 
moiit  am  5letna;  ^on)  (Et.  ^^incent  au  Dem  33ulfan  ber  3nfe( 
33ouvbon,  ^^oftel^  am  Halfan  5{u\itfif)a-^^  auf  ber  »^aUnufel 
ÄanUfdiatfa.  diu  gvcßc^  ^M>t  i\t  über  biefe  (gtreitpuufte  erft, 
tine  icb  f(i)on  früf)ev^^  augebeutet  f)abe,  buvcfc  53uufeu'ö  t>or- 
trejflic^e  Slbbaubluiuj  „von  tew  ^roceffeu  ber  »ulfautfd^eu  C^Hv 
fteiuebilbuug  in  S^Iaub"  i^erbvoitet  u>ovbeu.  T)iefer  fcbavfftuuige 
(Sf)emifer  fiubet  fu  tn\  !rämpfeu,  u>elrf)e  beu  focfceub  f)ei^en 
(Sd^lammbobeu  buv*unH)leu,  uebeu  ^Ectivefel-S^afferftoff  auc^ 
äBaffevftoff ,  ja  ihmi  letzterem  in  ber  (Solfatava  in^u  9?e\)fjalib() 
bie  25  $rocent.  „9}(au  fte^t  auö  biefen  ®ae^5(uah)feu",  felU 
ber  grope  ^f)emifer  Ijiuju,''^  „u>ie  u>euig  mau  ®ruub  l)attc 
!l)aDi;'^  ältere  Halfan '3:t}eorie  wegen  totaler  5lbu>efen^eit  brenn- 
barer @afe  in  \}en  (Srf)a(atiouen  ber  33ulfane  ju  läugnen. 
!l)er  eiufact}fte  ^erfud)  jeigt,  baf,  wo  (Ed)U>efe(  mit  erbi^tem 
^^i)roren^©efteiu  (5.  53.  33afa(t  ober  pl;vorenreicf)en  3^ra^i;ten) 
jufammentrifft,  aüe  33ebiugungeu  jur  53i(bung  jener  (So(fataren^ 
©afe  erfüllt  finb.  (S^  tritt  eine  partielle  3^i^^&ii^^Ö  ^^^  ^» 
bem  ©eftein  entbalteuen  ©ifen-Dr^bö  ein,  inbem  ber  (Ed^n^efel 
fiel)  in  beffen  53eftaubt£)eile  t(}eilt.  ^er  (Sauerftoff  beö  £'n;be6 
bleibt  alö  (Ec^u>efel^6ifen  im  @eftein  jurücf.  leitet  man 
barauf  SÖafferbämpfe  tu  ber  auge()enbcu  ©lü^^i^e  über  \)ie  auf 
bie  angegebene  2Öeife  mit  (Stoefelbampf  bel)anbelte  ©ebirgeart, 
fo  enttDeic^t  unter  53i(buug  von  (^-ifen-Dri^bul^Dr^b  eine  reic^^ 
tiefte  93ienge  (Sdnrefel^2l>afferftcff.  Ueberfteigt  aber  bie  Xmi^^ 
peratur  auc^  nur  um  tvenigeö  bie  ange^eube  ©lüljljit^e,  fo  jer^ 
faßt  ein  Zijdi  biefee  8cbu>efel^333afferftoff6  in  feine  (Elemente, 
unb  man  fiubet  neben  bem  (Scbu>efel^  933  äff  erft  off 
eine  erl)eblicl)e  ?0?enge  freien  SBafferftoffö  nebft 
6c^u>efelbampf.     X>ie  (^rfc^einungen,  n>elc^e  aller  (Solfa^ 


47 


t  a  V  c  11 '  3^  lui  t  i  ij  f  e  i  t  ^iini  ^h-iinbe  liefen ,  fiiiD  nad)  Hefen  ^Bev^ 
[uc^oi  leicbt  i^erftänMicb ,  ^a  faft  alle  milfanifd^en  (Svuptioiicn 
i^on  (Ed3t\)efel;  (Sublimationen  begleitet  finb.  2Bo  nun  foldie 
(Sdnvefeliiiaffeu  Den  g(üf)enben  ^^i)roren  -  ©eftein  en  in  Tanipf^ 
geftalt  begegnen,  entftel)t  bic  !It)atigfeit,  ber  bie  fdnveflige 
(Bämc  if)ren  Uvfpnnuj  mnbanftj  finft  bavaiif  eine  fold)e  i^ul^ 
fanifc^e  3^[)vätigfeit  ju  nieberen  ^Temperaturen  l)erab,  fc  tritt 
aüe0  in  eine  neue  ^f)afe.  3^te  erzeugten  (Sc^trefef  ^-^erbin^ 
bungen  bee  ^ifene  beginnen  \f)\e  SKirfung  auf  ben  StBaffer^ 
bampf,  unb  alö  Diefultat  biefer  3ßedfehinrfung  entfte[)en 
(gd)n.H7'el''25?afferftoff  unb  beffen  3^i-*'^f3ungc>'^vobucte,  freier 
Söafferftojf  unb  (Sd,nr)efe(bampf.  (So  fiet)t  man  hexte  ^roceffe 
ftcfc  in  einanber  t^erlaufen  unb  fid)  an  nai)en  £rten  be? 
gegnen/' 

^ier  ift  ber  Vorgang  in  ben  (Solfataren  gefcbilbert^  aber 
hei  UMrflic^en,  Iai)a^^er5)orbringenben  ^ulfan  -  (Eruptionen  ijat 
tnxd)  33erfud)e  (@a0*5(nah)fen)  no($  feine  öntandelung  i^on 
freiem  S[BafferftoJT  conftatirt  trerben  föunen.  ^ie  blaulid^en 
beu>eglid)en  ^id)ter,  iveldie  ic^  in  2300  gu^  3^iefe  im  ent^ün^ 
beten  U^eftlid^en  i^rater  bee  ^ic^inc^a  erblicfte,  al^  iä^  am 
26  SJtai  1802  allein  mit  bem  Snbianer  gelipe  ^Iba^  an  ben 
jäf)en  dia\\\)  bee  33ulfan^  gelangte,  l)ahe  iä)  glei(^  bamal^ 
nid^t  für  §i)brogen,  fonbern  für  glämmc^en  brennenben  €(^tve? 
feI6  gehalten*  Sie  finb,  wie  man  mir  bur(^  53riefe  melbete, 
in  ben  ndc^ften  3al)ren  nac^  meiner  5Ibreife  aut^  Ouito  lunt 
mehreren  (5imrol)nern,  u^elc^e  biefelbe  (Steinplatte  (14946  gu^ 
über  bem  9)^eereefpiegel)  auö  bloßer  9]eugierbe  befud^ten,  ebenfalls 
gefeint  u>orben»  ^uc^  ber  fel)r  grünblic^  pf)V;ftfalifc^  unb  geo»* 
logifd^  unterrichtete  Dicifcnbe,  §err  (Sebaftian  3Biffe,  tvelc^er  fül)u 
im  5(nfang  5luguftii  1845  mehrere  9MdUe  in  bem  £rater  von 


48 


^ic^inc^a  jubvac^te,  fagt  auöbviicf lic^ :  „nnc^  meiner  ^-BcrmU' 
t^iing  brechen  bi^treilm  bie  !Däm))fe  bcr  tf)äti9eu  giimaroUu 
fo  et^i^t  an^,  tag  abgefegte  (Ec^u^efel^Är^ftaüo  fic^  n)iv!lic() 
entjünben."  ^''  5lm  fd^iDierigften  finb  bie  glammcii  §u  crfldren, 
bie  man  Ui  ßrfd^einung  neuer  3nfeln  auö  bem  9)ieere  tviü 
f)aben  ouffteigen  fe^n,  e^e  noc^  ber  gehobene  imlfanifc^o  3)kere^-' 
boben  ber  Dberflacbe  na^e  wax. 


5t  u  m  e  r  k  u  n  9  e  n. 

'  (@.  24.)  ^^ercjl.  meine  ^^(n fiepten  ber  Statur  3''  ^2Iu^9. 
Q3b.  II.  @.  273  unb  bie  (5teUe  im  ^lerte  oben  @.  39—40.  eold) 
eine  (5rfcf)einnn9  ivie  ber  tvolfenbrucbartige  5>iecien  (@.  40  S-  1—2) 
d)arafterifirt  u^ft  unter  allen  (Srbfrrid)en  tiV^  (Jnbe  einer  (Eruption. 
3)a  tväl)renb  berfelben  ber  ^^Ifcbenfeget  cienHM)nlict)  in  5Bolfen  gebiillt 
ifl  unb  ba  in  feiner  0(a{)e  bie  electrifcten  fJiegengüfTe  am  ftarfften 
finb,  fo  ftebt  man  @d)lammfrr öme,  \>u  au6  meteorolo9ifd)en 
Urfad}en  entfteben,  von  allen  (Seiten  berabjTie^en. 

^  (@.  24.)  @eneca,  Quaest.  Nat.  lib.  11  cap.  30:  »Aetna 
aliquando  multo  igne  abundavit:  ingentem  vim  arenae  urenlis 
etludit.  Involutus  est  dies  pulvere  populosque  subita  nox  terruit. 
lUo  tempore  ajunt  plurima  fuisse  tonilrua  etfiilmina,  quae  con- 
cursu  aridorum  corporum  facta  sunt,  non  nubium.  —  Aliquando 
Cambyses  ad  Ammonem  misit  exercitum:  quem  arena,  Austro 
mota  et  more  nivis  incidens,  texit,  deinde  obruit.  Tunc  quoque 
verisimile  est  luisse  tonitrua  fulminaque  attritu  arenae  sese  aflri- 
cantis.«  X>ic^  ffnb  9}?einun9en  bee  3(fctepiobotu^,  in  benen  He 
^Sirfungen  ber  Oieibunge:(5lectricita"t  beutli*i1  aui^gebriicft  finb. 

«  (@.  25.)    ^:i5er9l.  .^Oi^moi^  33b.  IV.  @.  535. 

*  (@.  25.)  Or.  n.  0.  @.  450;  m  o  1 1)  über  ben  )Bein\> 
(B.  XLI.  (2i)ell,  Principles  of  Geology  1853  p.  385  —  396; 
9(aum  ann,  Ser)rbnc^  ber  ©eognofie  3?b.  I.  1858  @.  136.) 

'  (8.  25.)    Äo^mo^  93b.  IV.  @.  280. 

"  (@.  26.)  Comptes  rendus  des  seances  de  l'Acade- 
mie  des  Sciences  T.  IV.  1837  p.  651—654  unb  747—749; 
.^o<^mO'^  5i^b.  IV.  @.  601. 

^  (@.  26.)  Dr.  (J^anca  lä^t  ben  (Solumbu^  blo^  fagen:  Llega- 
mos  a  la  isla  hacia  la  parte  de  una  gran  monlafia  que  pare- 
cia  que  queria  subir  ai  cielo,  en  medio  de  la  cual  montafia 
estaba  un   pico  mas  alto  que  toda  la  otra  montaha,  dcl  cual  se 


50 


verlian  ä  diversas  partes  muchas  aguas.  Mas  a  cerca  vidose  lo 
cierlo,  y  era  la  mas  hermosa  cosa  del  mundo  de  vor  de  cuan 
alto  se  despehaba  e  de  tan  poco  logar  nacia  tan  gran  golpe  de 
agua.  9(rtuarretc,  Coleccion  de  los  Viages  yDescubri- 
mientos  de  los  Espaholes  T.  I.  p.  201. 

«  (@.  26.)    .flOömo^  «b.  IV.  @.  336  —  338. 

•'  (@.  27.)    ür.  a.  a  @.  543. 

'°  (@.  27.)  Der  lebcnbiae  ^euge  bcr  ^onquifta,  ©onjalo  '^ex- 
nanbej  be  öwiebo,  bejTen  gropci^  2ßcrf  ber  Historia  general 
y  natural  de  las  Indias  mx  enbiid)  lud)  brei  3ahr()imbcrten, 
burc^  ben  riibmlidien  (Eifer  ber  fprtnifd}en  2(fabenne,  oollfranbig  \)or 
«ni3  feben,  l)at  aüerbing^  (libro  XLI  cap.  3,  Tomo  JV.  gjiabrib  1855 
p.  26—32)  eine  untrtrtnblid)c  (gc^i(berimg  ber  großen  SSBaiTerflutl) 
geöebeu,  ivc(rf)e  in  ber  ^lac^t  uottt  10  junt  11  (gept.  1541  bie  6tabt 
©urttemala  jerftcrte;  fic  venveilt  aber  iiie()r  bei  perfönlicl)en  unb 
örtU^en  (äcenen,  ai^  ta^  fte  ben  Urfprung  be^  fct)recflirf}en  ^|M)ä: 
nomcn?  (lormenta  de  agua,  tormenta,  huracan,  tempestad  ge^ 
naitnt)  genau  ernennen  lie^e.  —  2)a  ei^  noc^  ganj  an  unmitrel^ 
baren  5)?eiTungen  ber  eungen  @d)neel)ö{}e  in  Central --2imerifa  fel)tt 
unb  bic  beiben  93ulfane  (de  Agua  unb  de  Fuego)  md)  ^^oggen^ 
borjf»^  23ered)nung  ber  vom  (^ap.  5Bafil  .^>ü  genommenen  .^öl)en: 
winfel  fid)  2050  >loifen  iiber  l)(i6  ?[)ieer  erleben,  md)  bie  ©tabt 
©uatemala  nur  4°  fitbüdjer  ali  bie  großen  '^ulfane  »on  ^Oierico 
liegt;  fo  i|>  bier  su  erinnern,  baf  narf)  meinen  llnterfucbungen 
(Asic  centrale  T.  JII.  p.  268—279)  unter  bem  ^parallel  »on 
19°  bie  mittlere  ©renje  be^  etingen  @d)neeö  aUerbing^  in 
2313  ^oifen  Spühc  liegt,  ba^  aber  fporabifc^  ©c^nee  hi6  1200  2;oifen 
fällt.  Unter  bem  2(equator,  in  ben  üulfanifc^en  (lorbilleren  von 
duito,  wo  bie  Syobe  bee  eivigen  (Sdjnee^  2475  Xoifen  ift,  fällt 
fporabifd)  (Bd)me  nur  hvS  1875  ^oifen.  ^ie6  finb  9}?ittel5al)len  »on 
vielen  meiner  ?l?ieiTnngen,  unb  beobalb  mu^  ben  Oxefultaten  bie 
Eingabe  von  einzelnen  2:oifen  verbleiben. 

"(@.  27.)'  2)er  23ulfan  von  ^olima,  ein  abgeflumpfter 
^egel,  ijl  fc^ön  abgebilbet  in  Qllbert  35erg'^  Physiognomy  of 
tropical  Vegetation  on  the  Rio  Magdalena  and  the 
An  des  of  New  Granada  1854  Tab.  III.  (Er  fd)eint  mir  ber 
l)ßcbfte  33erg  in  ber  nörbli(l)en  .^pemifvl)fl're  ju  fein;  nad)  meiner 
trigcnometrifcben  9)ie|Tnng  \^ä  3bague  l)at  berfelbe  17010  ^^ar.  ^u^ 


51 


(oioemc^  33b.  IV.  e.  292  m\i)  527).  2)em  Zoiima  fcmmcn  am 
nrtctrtcn  bie  mcricanifcf}cn  ©ipfcl  ^opocateperl  (nad)  mir  16632 5.) 
iinb  Drijaba  (md)  ^errer  16776  5.).  ^tac^  bcr  genauen  Olrbeit  be^ 
Qifironomen  3w^iW'^  6cbmibt  jii  Olmii^,  ivelc^e  einer  vortrefflichen 
3(bf)anMnnö  von  ^arl  y;»eller  (^^etermann,  geogr.  ?))iittf)ei- 
lungen  1857  ©.  372—374)  angebangt  ift,  ergiebt  bas  ?>?iittel  au^^ 
ö  9)ie(Tungen  für  ben  ^^opocatepeti  2775  ^oifen  ober  16650  ^uf; 
(:Di|fcren5  von  meiner  friil)eflen  5?ieiTung  4  »toifen);  für  ben  23ulfan 
von  Orijaba,  ben  i>err  geller  nod)  ()at  raud^en  fe(}n,  2767  ^oifen 
ober  16602  %i\^:  alfo  30  unb  50  <^u(5  2)ifcrenj  von  ^errer'e  unb 
meiner  trigonometrifc^en  5??eiTung  au6  großer  Entfernung,  —  ©o 
ifc  ber  pufranb  ber  J;>pvfometrie  im  tropifcben  Qlmerifa  geblieben 
feit  mel)r  ale  einem  l)alben  3fll)J^l)»»t't'i't,  \cit  meinen  unb  ^^vrcv'e 
2trbeiten ! 

'^  (iS.  28.)  llclation  de  Teruplion  boueuse  du  Vol- 
can  de  Ruiz  par  le  Colonel  Joaquin  Acosta  in  ben  Comptes 
rendus  de  l'Acad.  des  Sc.  T.  XXII.  18i6  p.  709:  »Toute  la 
population  de  la  vallee  de  Lagunilla  perit.  D'enormes  blocs  de 
glace  elaient  descendus  de  la  Cordillere  en  teile  abondancc  qa'ils 
n'etaient  pas  encore  entierement  fondus  malgre  la  teniperature 
elevee  de  26''  ä  28°  de  ces  iieux.  Celle  masse  de  glace  venait 
d'une  hauteur  de  plus  de  4800  nielres,  car  lelle  doit  elre  la 
limile  inferieure  des  neiges  perpetuelles  sous  celte  lalitude.  C'esl 
la  premiere  fois  de  memoire  d'hommes  que  les  habilans  des  bords 
embrases  de  la  Madeleine  avaient  vu  de  pres  de  l'eau  solidifiec 
par  le  froid.  Ce  fut  un  speclacle  surprenanl  de  voir  les  eaux 
liedes  de  la  Madeleine  charrier  de  la  glace« 

'3  (@,  29.)  23ouguer,  Figure  de  la  Terre  1749  p.  LXVIII 
bie  LXXIIi,  aud)  in  ben  Memo i  res  de  l'Acad.  d  es  Sciences 
Annee  1744  p.  37  unb  269— 272;  la  ^onbamine,  Journal  du 
Voyage  a  l'£qualeur  1731  p.  13*5 — 139. 

''  (8.  29.)  ^X^ergl.  meine  .kleineren  (Schriften  53b.  I. 
@.  460..  461  unb  463;  nne  bie  von  mir  im  5(tla^  (^0.  IV,  V  unb 
VII)  entjvorfnen  pbvfiognomifd^en  5Inft*ten. 

•^  (@.  29.)  «Par  le  melange  de  la  pluie  et  des  cendres  vol- 
caniques  il  se  forme  dans  l'air  les  especes  de  pisolites  a  couches 
concentriques  que  j'ai  trouvees  sur  le  plateau  d'ilambalo  parmi 
los  anciennes  ejeclions   du  Carguairazo,   analogues  ä  ce  que  les 


52 


habilans  de  Quito  appelleut  naivement  yrelons  de  terre  et  que 
MüDticelli  et  Covelli  (Storia  del  Vesuvio  degü  anni  1821  — 
1823  p.  94  —  98)  ont  decrit  avec  beaucoup  de  sagacite.  La  ville 
d'Hambato,  depuis  la  Cataslrophe  du  19  Juillet  1698jusqu'ä  Celle 
de  Riobamba  du  4  Fevrier  1797,  a  ete  detruite  8  fois  et  toujours 
reconstruite  dans  le  mßme  sile.«  J^umbolbt  in  ben  Aunales 
de  Chimie  et  de  Physique  T.  XXVII.  1824  p.  123. 

*M5.  29.)  üüeber  £>üiebo  (Hisl.de  laslndias  Parle  III. 
lib.  8  cap.  20),  norf)  ©arcilafo,  nod)  (^ieja  ^z  £con,  bcr  fd}on  im 
13'"'  3al)r  (alfo  1531)  nad)  3(merifa  fam,  nod)  bcr  nuTfiviirbige 
5Brief,  !veld)en  ^^eDro  beOIluarabo  fclbft  ben  15  3anuar  1535  an  feinen 
.^aifer  über  tiit  (Srpebition  nad)  O.uito  fd^rieb  unb  von  jveld}em  ber 
öortrejfiic^e  \pre6cot  eine  Oibfdjrift  bat  benu^en  fintnen;  nennen 
einen  beftimmten  ^X^nlfan. 

*'  ce.  30.)  .^Oömoö  -i^b.  IV.  v5.  350. 
'*  (©.  30.)  ^BüUöuev,  Figur c  de  la  Terre  p.  LXVIII 
unbLXXI;  berfelbe  in  ben  Meni.  de  lAcad.  des  Sc.  1744  p.  37 
unb  270.  Diefte  liefen  öt'bliebenev,  \)\\x&)  j^inbernijTe  aufgebaltner 
tinninnerjilvje  I)abe  ic^  felbil  ant  C^oropari  im  bem  Soivenberge 
(^])uma:llrcu)  gefunben  (.lloömo^^  3>b.  IV.  (5.  363). 

"^  (@.  32.)  jgumbolbt,  Uecueil  d'Observations  de 
Zoologie  et  d 'Anatomie  comparee  Vol.  1.  (1811):  Memoire 
sur  une  nouvelle  espece  de  Pimelode,  jetee  par  les  Volcans  de 
Quito,  p.  21  —  25,  Planche  VII;  Vol.  U.  (1833):  Memoire  sur 
les  Poissons  fluviatiles  de  l'Amerique  equinoxiale  p.  148 — 151. 
Dr.  .S\arften,  in  feiner  interefanten  ^2IbI)anblung  über  W  geogno: 
ftifc^en  ^:BerI)ältniffe  ^:)U'u--@ranaba'ö  1856  @.  92,  fiebt  aU 
Urfad?  ber  fogenanntcn  §ifd): 3(n^jiiuirfe  bee  3tttbabnrn  W  lieber; 
fd)tvemmun9  bee  naben  Seee  an,  iveld^e  bnrd)  eine  üom  'I^ulfan 
in  ben  v5ee  b^rabftürjenbe  ^elemaiJe  veranlaßt  iDurbe.  .®ie  bem 
@ee  eigenen  ^reiiabillen  blieben  faulenb  liegen,  a(^  t^u  SBaiJer  fid? 
jurüdgejogen  batten. 

2°  (@.  32.)  Qllfo  2800  ^u^  bi^ber  alö  nad)  einer  52(rbeit,  ^it 
ber  fd)arffinnige  ^\)\)\\Ux  «nb  ©eologe  Oiantonb  für  micb  unter; 
nommen  batte,  über  \}<x^i  ^Wartiuum  ber  3^obe,  auf  ivelcber  hit 
@een  in  ber  ^ttU  ber  ^prenäen  von  Jifdien  belebt  finb.  »Le 
Salmo  f'ario  (la  truile  commune)  et  le  Salmo  alpimis  (la  truite 
noire)  vont  jusqu'a  1170  loises  de  hauteur,  jusqu'au  lac  d'Escou- 


53 


bous:  au-dessus  de  ce  lac,  p.  e.  au  lac  d'Oncet,  au  pied  du 
Pic  de  Midi  (ä  1187'  d'elevation),  il  n'y  a  plus  de  poisson  par 
les  42°Y  ä  43°  de  latitude.  Le  poisson  manque  lä  oü,  comme 
dans  les  lacs  superieurs  de  Neouvielle,  les  eaux  ne  degelent  que 
durant  un  mois  ou  deux.  Les  poissons  ne  peuvent  vivre  dans  des 
iieux  oü  les  eaux  sont  privees  de  l'influence  de  l'air  atmospherique.« 
^'  (@,  34.)  ^)Miranda  in  hac  catastropiie  evenerunt  tenomena«, 
lagt  tcx  'Mab  Q.a\)aniiU6  in  feinem  ^rad)tjverfe  (IconesPlan- 
taruni,  quae  aut  sponte  in  Hispania  crescunl,  aut  in 
horlis  hospitantur,  Vol.  V^  1799  Praet.  p.  II).  );Prope  Pelileo 
urbem  mons  erat  mirae  magniludinis  La  Moya  nuncupalus,  qui 
oculi  ictu  ruit,  codeinque  temporis  momento  flumen  ingens  vomit 
conspurcatae  ac  fetidissiraae  aquae  quod  urbis  vestigia  penitus 
delevit,  superslitesque  cives  voiutavit  arripuil  sepelivit.«  (5^ 
gab  feinen  ^erg  bort,  ber  Moya  ober  Cerro  de  la  Moya  f)iep. 
3m  ^erte  (@.  37)  f)abe  ict)  bie  inbifdjen  ^tarnen  ber  ©egenb, 
aHld)e  \<i}  mit  ber  3>ouiToic  aufnaljm  «nb  ;^eid)nete,  mitgettjeitt. 
9tad)  ^aüanille^^  tvaren  bxt  3  großen  Srbftö^e,  jveld)e  \>k  ^roinnj 
ver{)eerten,  am  4  ^ebr.  7-f-  nnb  10  U^r  ?)}iorgeni^,  lüie  an  bem^ 
felben  ^age  nad}  großem  unterirbifc^em  ©era'nfd)  (ruido)  um  4  Ubr 
^carf^mittagö.  Sen  ganzen  ^ebrnar  iinb  ?ri?arj  gab  ei^  i&)\m&}^ 
(5rfd)iittcrungen,  bi^^  am  5^"'  2(pril  um  2\  in)r  9}iorgen'^  bie  Grbe 
ivieber  furd^bar  erbebte.  9?ac^  vielen  9cad)rid)ten,  n)eld)e  \&)  auf 
bem  5öege  von  ber  Villa  de  Ibarra  m&)  OJiobamba  unb  ^elileo 
forgfältig  von  3Iugen^  unb  Oljrenjeugen  (von  5«nwi^i^  ^i'^  3wti  1802) 
eingefammelt  unb  in  meine  »üof)lerl)aUnen  Oieifer^agebüdjer  einge^ 
tragen  babe,  ifi;  ber  oben  genannte  berü()mte  ruido  am  4  5^1'^«^^'^ 
1797  gar  nid)t  im  @i^e  ber  jgauptjerftorung  felbil,  im 
2ltten  Oiiobamba,  aud?  nirf)t  in  Slactacunga  ober  .^ambato,  fonbern 
nur  nörblidn'r  in  ben  @td'bten  O-Uito  unb  Villa  de  Ibarra  ver- 
nommen ivorben:  unb  i^ivar  15  bii?  20  9}iinuten  nad)  bem  großen 
(5rb|T:op,  ivelc^er  in  ben  beiben  le^tgenannten  Otäbten  von  gar 
feinem  ©etofe  (ruido  ober  bramido)  begleitet  ivar.  2)iefer 
ivirf)tige  Umflanb  fd)eint  meine  alte  33el)auptung  5u  befra'ftigen, 
ba^  \!(k6  ganje  .^odjlanb  um  Üuito  gleic^fam  (x\^  ein  einziger  vul-- 
fanifd)er  ^eerb  5u  betrachten  ifl,  beiJen  einzelne  Oeffnungen  mx 
mit  eigenen  9camen  (^id)in*a,  (Jotopari,  ^ungurabua  .  .  .  .)  ju 
bejeidmen  gett?ol)nf  ftnb. 


54 


^2  ((2.  34.)  3n  einem  ^vufe  an  t>en  lerii Innren  irnalJ)tifcben 
€t)emifer  ^iaprotl)  com  Sept.  1806.  @.  bejTen  93eitrfl9e  jur 
dKtiiifd^en  ^enntnip  Der  ?))iineral  =  ^ürper  5Bb.  IV.  ©.  293, 
5u  veröleicf^en  mit  S!)r  en  berg'ö  9?iifrügeoloöi^  1854  (£.  313, 
341   unb  346. 

''  ((B.  35.)    .Koemoö  5öb.  IV.  ®.  220  —  223. 

2*  (@.  37.)  Sßeric^t  Über  bie  ^i^erl^anblungen  ber '2lfab. 
ber  ^ii\,  5u  33erlin  m^  bem  3.  1846  @.  190. 

^^  (@.  37.)  @iUi§,  Astronomical  Expedition  to  Ihe 
Southern  Hemisphere(üöaf()in9ton)  18o5p.  4unbl3;  ^opptö/ 
Oieife  in  ^I)ile  unb  ^cxu  23b.  1.  (1836)  @.  427;  2)omepfo  in 
ben  Annales  des  Mines,  4*""^  Serie  T.  XIV.  1848  p.  187  (,^O0= 
moö  Q3b.  IV.  (B.  öö2). 

'«  (@.  38.)  e^renberg,  s)}?ifroöeclo9ie  @.  302  —  306; 
9)?eiKn/  Oieife  um  bie  €rbe  ^I).  J.  ®.  339.  3)ie  ^^reiten  ber 
53ulfane  von  52(ntnco  unb  O^tappu  finb  bem  Serfe  üon  @iüi$  (Vol.  I. 
p.  13)  entlel)nt,  ah'r  bk  von  bem  amcrifanifc^en  2(|lrünomen 
im  S:ert  öegebenen  23reiren  uu'idjen  fctjx  üüu  benen  ber  anöe^dncjten 
.harten  üon  ^^.UiJit^  unb  iJUIan  (Campbell  ab.  Otad?  biefen  liegt  ber 
isulfan  ?))iappu  in  lai.  33°  46',  alfo  einen  halben  @rab  norblicber. 

•'  (@.  39.)  @.  bie  uortrefflicf^e  @d?rift  üon  9i  o  t  ^  :  ber  33efup 
unb  feine  Umgebung  1857  @.  XXXlll,  9,  13—15,  70 unb  164. 
5ur  Erinnerung  m  ben  '2(uebrud)  be»3  23efuüy  am  17  :^ecember  1631 
ließ  ber  2]icefünig  ^onfeca  \)  ?>un^iga,  ®raf  ycn  ?0?onterep,  eine 
3nfd)rift  in  ^ortici  aufitellen,  in  ber  tk  Qöorte  uorfommen:  jam, 
jam  erumpit,  mixtum  igne  lacum  evomit.  ^ergl.  ^2(ntonio  ^])ar: 
rino,  Tcatro  de'  Vicere  del  regno  di  Napoli  1692  T.  11. 
p.  227.  Qlud)  ber  ielanbifd^e  23ulfau  £) er a"fa,  beiJen  eftlid^e  .^uppe 
^\napprfeüöiijfuü  I)eißt,  i\t  iucgen  feiner  2ßaiTer-^3Iuebrud)e  befannt: 
bie  aber  nad?  eartoriuö  üon  2Dalterel)aufen  (pl)pfifd)--get)gr. 
Sfiye  Dou  3öUnb  1847  ©.  108)  nur  bem  plö^Uitcn  ©cbmel^en 
Don  (ii6  unb  ©c^nee  ju^ufc^reiben  finb. 

^*  (B.  40.)  @.  meine  Qlbl^anblung  über  ben  ^au  nnb  bie 
SSirfungdart  ber  ^^uUanc  in  üerfd)iebenen  (5rbftrid)en 
(3htfid)ten  ber  Statur  1849  23b.  II.  @.  273),  aue  oben  @.  24 
unb  baju  bie  2inm.  1  @.  49. 

'"  (e.  40.)    ^o6mo^  23b.  IV.  @.  280. 

'^^  (S.  40).    (2f)renberg  in  bem  ^eridit  über  bie  23 er-- 


ob 


!)anbL  t)er  >ätab.  Der  '^iiü  ju  33er liu  auo  bem  ^uljxc  lb44 
®.  324  — 344, '1845  8.  133  —  139  unb  150  —  158,  1846  8.  133 
hU  158. 

2'  (@.  40.)    €()renberg  a.  a.  O.  1844  ®.  i45. 

^^  (@.  40.)  Sütfe,  Voyage  autour  du  Monde  T.  Hl. 
p.  67  unD  79—82;  ^o^moö  '^Sb.  IV.  @.  387—389;  2(bolf  ß  r-- 
m  an,  Oieire  um  bie  (Erbe  '^Bb.  III.  @.  371,  377  unb  539. 

^^  ((5-  41.)  .^laprotl)  unb  @tani'^lae  3wli^»  in  meiner  As  ie  cen- 
trale T.  II.  p.  343;  Leopold  de  ßuch,IlesCanariesp.  442. 

3^  (@.  41.)  ^\0'5moi^  3^.b.  IV.  @.  287  unb  522. 

^^  (3).  41.)  3ct?  erinnere,  ba^  c6  brei  33ulfane  mit  ^?cameu 
?(}?eriUH  (in  bejTen  l)interem  >ll)eile  man  biU-'  malaDifc^e  2Bort  api 
^euer  uermut()en  follre)  ^id^t,  beren  einer  auf  (Sumatra  (8980  ^^ar. 
gu^)  unD  5iuei  auf  3rtva  liegen:  ber  ?0?erapi  bei  :Dfch053pafarta 
(8640  guf)  unD  am  eftlicbften  Cnbe  ber  5nfel  ber  9])ierapi:3bien, 
ein  fraterlofer  t)ocf)jler  ©ipfel  (8065  ^up)  be*^  großen  ^X^ulhn^ 
3bjen;  3un9lMiI)n,  3«v«  5ibtl).  I.  @.  69.  (3m  ^^^rofil  II  tfl 
9]ieravi--3bien  ju  8500  §u^  angegeben,  .^oi^mo!^  23b.  IV.  (5.559.) 
2)ie  (Scf}lamm--^^ultane  von  3^^^^^  unter  ivedten  ber  von  ^\u 
runivababi,  nafje  bei  ben  iob--  unb  bromI)aItigen  CJBaiJern  von 
^\uiini,  burc^  bie  von  (5I)renberg  aufgefunbenen  ^^olpgaflern  unb 
^l}i)toUtl)arien  berül}mt  getvorben  x\t  (^serl)anbtungen  ber  3(fa-- 
bemie  ber  ^ifi  ju  23 erlin  auy  bem  3-  1855  (5.  574  unb 
3  u  n  g  l)  u  b  n  ,  ^a)^i\  2lbtl).  li.  (S.  275),  Ijahen,  nad)  bem  j^eugni^ 
be^  eben  genannten  großen  ^taturforüter'^,  Ufjx  wa^rfc^einlid)  jene 
ivunberbaren,  tbeiüveife  gejlielten  unb  gefcbivanjten,  b^l^len  .^xügel: 
d)en  unb  Gifenblafeu  bervorgebracbt,  bie  am  14  9?ov.  1856  auf  bem 
©cbijT  3"?fifv^  23atee  60  geogr.  ?))ieilen  füböfrlid)  von  ber  3nf^i  3«^^« 
in  ber  (5übfee  aU  ^)?ieteorftaub  aufgefammelt  »vurben.  @anj  a'bn^ 
Ud}e  ljOl}(e  .Sliigekton  finb  auf  ber  J>>albinfel  ülpfd^eron  (23afu)  nacb 
£en5  hei  bem  gropen  flammen -^:j(u!^brud)  ber  ®alfe  .von  93aflicbli 
am  7  Jebr.  1839  aU$  vulfanifc^e  ^'}i]'d)C  auegeftopen  ivorben.  ((Eicb-- 
walb  in  J^umbolbt'i^  Asie  centrale  T.  II.  p.  513:  yn\  lut 
lancce  dans  l'air  une  prodigieuse  quantite  de  petites  spheres 
creuses,  scmblables  a  la  menue  dragee  avec  laquclle  on  tue  les 
petits  oiseaux.«  .^O'^moö  5Bb.  IV.  (g.  255;  €l)renberg  in  ben 
9)ronatöberid^ten  ber  2IPab.  ber  ^HQiif.  5u  23 er l in  auj5  bem 
3.  1853  (5.  2-10.) 


56 


^•'  (@.  41.)  SungMibu,  3i\)ia,  feine  ©cflalt  u.  f.  tr. 
Qim.  11.  ®.  707—709. 

3'  (@,  41.)  31.  a.  C.  @.  111—115  unb  119—131. 

''  (@.  43.)  Ol.  a.  0.  @.  391. 

^^  (@.  45.)  ^oi^mo^  33b.  IV.  @.  413;  bitter,  erbfunbe 
üon  2(fien  33b.  IV.  Olbtl).  1.  @,  333;  2t)eü,  Principles  of 
Geology  1853  p.  351  xmti  494. 

*M®.  45.)  ei)renber9  in  ben  5Serl)anbI.  ber  93erl.  5lEab. 
1846  (£.  172  unb  in  bm  2:afe(n  ^lu- ^Wifrogeolociie  1854  Tab,  38 
no.  23. 

*'  (@.  45.)  Äo^imo^  33b.  1.  @.  246—249. 

^^  (@.  45.)  XJana  lUnitcd  States' Explor.  Exped.  Vol. X. 
p.  184)  la'ngnet,  fic^  anf  iHugenseugen  berufenb,  alle  (5rfd)einungen 
üon  flammen  bei  ben  großen  (Eruptionen  beö  £aüapfu()ld  üon  ^i- 
lauea:  »Flames  as  actually  seen  were  calied  in  to  givc  vividness 
to  the  description«  (.^o^mo^  93b.  iV.  8.  417  unb  589). 

^^  (@.  45.)  Discorso  sopra  la  produzione  delle  fiamme  ne* 
Volcani  e  sopra  le  consequenze  che  se  ne  possono  trarre,  1843: 
tf)eiltveift  überfe^t  in  9iotI)'i5  @cbrift  über  ben  2sefuD  unb 
bie  Umgebunii  von  ^ceapel  1857  @.  350. 

^*  (@.  46.)  gütfe,  V'oyage  autour  du  Monde  T.  III. 
1836  p.  75  (.^o^nio^  33b.  iV.  ^.  387). 

*^  (@.  46.)  31.  a.  0.  @.  602—604. 

'"  (@.  46.)  ^oanenborff'e  ^Innalen  33b.  83.  @.  249 
unb  253. 

*'  (@.  48.)  ^umb  olbt,  .Slleinere  ed)riften  33b.  1.  (S.  61, 
68,  91  unb  94.  —  üBat^  i(l  ein  bieiveilen  nad)tlic^)  gefef^enei^  ^eud)ten 
ber  ©ipfel  von  ^^ergen,  ivelrf)e  aui5  gan^  iinvultanifd)cm  ©ranit-  ober 
^alffloj^öeflein  befreiten  unb  auf  benen  ^<x6  ©rae  nid^t  an.aejünbet 
ijt,  nad)  ben  ^luefagen  ber  antvolmenben  3nbianer?  0,6  iinrb  be-- 
bauptet  vom  <2nd>ivano  bei  (Jumanacoa,  unb  am  Oberen  £)rinoco 
vom  Duiba  unb  ©uaraco;  y;»umbo(bt,  Voyage  aux  Hegions 
equinox.    T.  I.  p.  39 i  unb  T.  li.  p.  565. 


III. 


Itlfiljung  ber  (^cbirgöiirtcn,  burd)  roelclje  Me  uulhanifcije  ^Ijätlg- 
kcit  :jcrftörenb,  bilbcnb  uub  iimroanbelub  gciytrkt  l)Qt  iinb  uod) 
^u  roirkcu  foitfäljrt ^  unterfeetfdf  iinb  tu  hn  jct^iycn  fcf'tc. 
3nn£r£  (&cftaltung  ober  räumlifljc  3nbtiiibiialifirunci  ((&aDclic) 
unb  mtn£ralü0iffl)c  3u)ammcn)ct^ung.  ((Honftonte  vlffociatiou 
gcroiffer  einfiuljer  illiiurnl-Spcciee.)  —  ^Itcrßfolge:  aus  hn 
^uflagcriinti,  bcm  Durcl)brucl),  ober  11119  beut  3nl]altc  uer- 
ftcincrtcr  (Drgaiüöiucn  (foffilien)  luis  bcm  ^l)ier-  iinb  pflan- 
jcuvfidjc  gefcljloffcn.  —  formatlonen;  pcriobtfrl)  altenurenbc 
UUeberkcljr  bcrfclbeu  5d]tcl)ten.  —  C&cognofttfclier  j^ort^onu 
—  Hier  (6ntftel)iinc|s- formen  ber  ©cbirgsarten :  a)  enboöenee 
ober  €ruptronö-(6eftetu,  plutonifcljee  unb  in  engerem  Sinne 
oulkanifd)C6  genannt;  b)  eicogenes  ober  6ebnuent-(öertein, 
c)  metamorpljofirtes,  dj  (Konglomerate  unb  ^rümmergcftcin. 

[enueiterung  t>c6  ^taturgemälbc^i:  ^o>?moi^  33b.   I.  (0,   257—302 

mie  auc^  e.  457  —  470,] 

2){e  ältefteii  geognoftifd^en  ^etrad^tiingen,  511  benen  tmr, 
bie  religiöfen  ^rabitiouen  ber  3S5lfer  au^fc^Iteßenb ,  auffteigen 
!5nnen,  (äffen  fid)  in  tem  bauernben  9iefler  miebererfennen, 
ben  fic  auf  ^ie  Benennungen  auegeübt  (}aben,  unlc^e  man  in 
ber  2l?iffenfc^aft  U^  §u  ber  neueften  ^eit  großen  5IMf»ei(ungen 
ber  ©ebirgemaffen  gegeben  t)at  ^k  bleibenben  Spuren  ber 
Ummanbelungen,  ivelc^e  im  2auf  ber  3af)rtaufenbe  t}k  txodnt, 


58 


tem  9i)knfcf)en  beu>of)nbare  gefte  erlitten  ijat]  tie  SInficfct  »on 

33erfteinenin^en   t)on   93ieercoraüen  (fogenannten  gofftlien)    in 

t)en  (Steinbrüchen  i>on  (Si;racu^,  ja  i^on  gifcben  im  9)uirmor 

t>on  $aroö:  leiteten  bei   ten  Seltenen  i>nop§aneö  t^on  Äolo* 

pf)on  (DL  60)  unb  bie  eleatifc^e  (Scf)ule  auf  bie  S^eraÜgemei* 

nerung  ber  5Infid)t,   ta^  t}k  gan^e  ßrbrinbe  früf)  i^om  £)cean 

bebecft    wax.^     (Etrabo,    aufmerffam    auf   bie  oft  i^eranberten 

@ren3en  5Unfcf)en  3)teer  unb  ?anb,    tadjk  \id)  nicbt  blo^  inele 

fleine  unb  grepe  3nfe(n,    fonbern  aud)  gan^e  kontinente  au^ 

bem  9)ieere  burd)  5[nfcbu>eÜung   unb  ß'rf)ebuni]  feine^>  8obenö 

emporvjeftiegen.  ~    5lpu(ejue  luni  9Jiabaura  fc^rieb  tk  50iufcbel^ 

U^erfteinerungen ,  He  er  in  ?Rorb'$lfrifa  in  ben  gcitufifd^en  ®e^ 

birgen  fannuelte,  ber  Xeucalionifl^en  glui^  ju:  trelc^e  er  bem^ 

na(^  eben  fo  allgemein  glaubte  alö  bie  Jpebräer  tk  9ioad3ibifc^e 

unb  tk  9L)^ericaner  im  SljtefemSanbe  (5lnabuac)  He  glutl)  be6 

(iorcor^*     (5'ntgcgengefe^t   biefen   alten  ßt'ngniffen  neptunifd}er 

(Sebimentbilbungen,    f)atten  ficb  gleichzeitig  unb  vieüeicbt  noc^ 

früher   ber    ti)pbonifcf^e    Gaucafuö'9}^vi^t)ö    unb    tk  3bee   be^ 

^43vrip^legetl)on  alö   ber  gemeinfamen  Cuelle  ber  mtlfani^ 

fcben   2;f)ätig!eit   une    ber  (^ntfte^ung   alter   Sranblänber   i^er^ 

breitet,    Die  ^aven  (0/  (jvaxeg)  unb  inilfanifcben  ^B^biaden, 

alle  geuerftrome,    „wo  auf  ber   (5rbe  fte   ftcb  finben  mögen", 

finb  2;beile  be^  ^4^vvip(^I^gct^on.    X\))if)on,    ber  tobenbe  (5nce* 

labu^^   ift  in  griec^ifc^er  5}olfep()antafie  eine  ^ejeicbnung  beö 

(^entralfeuerö:    einer  unbefannten,   im  3nneren  ber  (5'rbe 

liegenben  Urfad}   inilfanifcber    (Srfc^einungen.      ^Jlan    erfannte 

bell  raumlicben  3^iK^i^^»i^n§ang  einzelner  inilfanifc^er  8v)fteme: 

i^on    ber    ^it^ecufifcben    Snfel    5lenaria    (3fcbia)     bi^    ^umd 

C4>l)legra)  unb  Sicilien;  He  5lbf)ängigfeit  einer  geun'ffen  (klaffe 

ber  (Svbbeben   in  ©ried^cnlaut)   »on  ben  Sai\v5Iu^brüd^en  beö 


59 


'2[ma,  u>e((te  ta^  innere  ^4^neuma  (Die  Äraft  ter  2)ampfe, 
Me  man  mit  ber  tecs  unteiirbifcfcen  2Binbe6  i^cnved^fe(t)  i^evan^ 
la^t. -1  Xex  @(aube  an  bae  (Sentralfeuer  tmrb  auc^  im  3ten 
3a()vf)nnbert  i>on  t'em  (}ei(.  $atiiciu6,  53ifc^or  luni  ^ertufa, 
in  feiner  (^rflarung  ber  f)ei^en  OneÜen  bei  (Sart^acjo  beut(i($ 
au6ge|>rocben,  intern  er  fagt:^  tie  2ßaffer,  tvelcbe  i^on  Dem 
nnterirbifd^en  geuer  entfernter  finb,  jeigen  fic6  fä(ter  al6  bie, 
ivel(te  naf)e  bemfelben  entqneüen. 

(So  ftnben  tvir  im  *21(tert^um  bei  Betrachtung  ber  (5rb^ 
fcbicbten  ^erauege[)cben  ben  (^ontraft  §t\?ifc6en  Sßaffer^  unb 
geuerbilbung,  gan^  alC^  ^orflang  unferer  früf)eften  6-intf)eilun9 
in  neptunifd^eö  unb  i>ulfanifc^eö  ©eftein:  aus  bem 
SBaffer  niebergefitlagene^,  crganifcbe  9i}ieerprcbucte  ent^altenbeö 
Sebiment^,  unb  eruptii^eö  ©eftein^  fo  erogene  unb  enbo^ 
gene  @ebilbe  meiner  alten  fpanifrf^en  -^nifigrap^ie''  vom  3af)re 
1803  entfpred)enD.  1}aö  enbogene  ober  (^ruptiü-^eftein,  irelcteö 
eir  ^axk^  ^\jdi  fpater  (1833)  fel)r  c^arafteriftifc^  hy- 
pogene  oDer  nether  formed  rocks  nennt,  umfaßt  jtrei 
klaffen :  tk  e  i  i]  e  n  1 1  i  cb  e  n  i^  u  l  f  a  n  i  f  c^  e  n  (ober  tracf)^tifcben, 
bafaUifc^en  unb  ^>^onolitb')  ®ebirg^3arten;  *  unb  tk  pluto^ 
nifcben  ©ebilbe  (b.  u  ©ranit  unb  ©neip,  §pperftf)enit,  93ie^ 
Iap^i;re  nn^  quar§ freie  ^^orp^i)re)» ^  2)a  e6  in  bem  lateini^ 
fden  9}iitte(a(ter  (Sitte  genun-ben  trar  feuerfpeienbe  23erge 
nic^t  (Si^e  be^  X\)pi)on  ober  be6  ^^luton  ju  nennen,  fonbern 
allgemein  (Si^e  beö  §ep[)äfto6,  beö  33 ulc an  ber  Dio^ 
mer^  fo  bikb  ber  neuen  ©eologie  für  tk  jule^t  genannte 
§^i)eite  (Slaffe  eruptioer  gormationen  nur  ber  5(u^brucf  plu^ 
tonifcb  übrig* 

1)a^  unterirbifcbe  dindi)  beö  ^'luton  UHirb  im  frübeften 
§Utertl)um  al^  9kicbt^um^  iin^  (Segen  bringenb  (tzIovtoöot/jq 


60 


iini?  nlovzoÖoTtjQ)  be^eic^netj  unb  in  fo  fern  nur  in  bcü 
Den  (kontinenten  yjvo^er  ©olb^  unb  Silbeneic^tf)nm  ten 
i^agerftattcn  inu^obnt,  tie  bem  ®nei^  unb  quarjfreten  ^ov- 
pf)i;^*  angef)ören,  finbet  fjcfi  \}k  2ßa^I  ber  Benennung 
plutonif^ev  ©ebilbe  gleiit^fani  nn;tl}ifcf)  gereittfevtigt,  Xie 
S3e3)ief)ungen  ber  ^f)ätigfett  feuerfpeienber  53erge  auf  t^k  unbe^ 
fannto  Urfacb  ber  ^^bätigfeit  felbft  fonnten  faft  mit  gleicbem 
Siecbte  auT  bio  Slnebn'irfe:  plutonifcl^,  vnlfanifd)  nnb 
ti;p[)onifcb  fii[)ren.  2)er  älteftc  9f?anie  be^  ^^^Inton  untr 
^^abee  C'AÖyq):  (5obn  bee  (Saturn  unb  ber  DÜ)ea,  ^ru^ 
ber  bee  3t'n^S  i^^  i^lutcn  unirbe  felbft  ein  unterivbifc^er 
3eu6  {^Zevq  xiföviog)  genannt:  nad)  beni  llnterfcbiebe,  ber 
laut  ^4^f)ereci;be^  aue  ^\)xo^  orp^tfd)  jirifc^en  (5l)tf)on  unb 
©äa  ^errfc^t*  3n  bem  alt^^eologifc^en  begriff  M  ^abeö 
finb  gleidbjeittg  ^wei  ^^'rincipien  i^erbunben:  ein  t))of)ltbäti^ 
ge^,  fruc^tbringenbee,  Oieicbt[)um  an  (lerealien  unb  metaüi^ 
fcfeen  (S^a^en  auö  feinem  tiefen  ^cboo^e  bem  erften  9)knf(^en? 
gefc^lec^te  barbtetenb;  unb  ein  furc^itbarcö  ^^rincip,  vidv 
tenb  unb  räc^enb  in  bem  büfteren  3^artaru^.  2)ie  Benennung 
niovTcov  fcbeint  erft  fpät  bem  §errn  ber  Untenrelt  beigem 
legt  tvorben  ju  fein.  „3ct}  fenne",  fagt  ein  tiefer  unb  p^ilo^ 
fop^ifcber  Kenner  bee  Slltert^umö ,  ^Mt),  „fein  ^eifpiel  biefer 
33enennung.  trelct)e^  ()öber  ()inaufg{nge  alo  in  He  Sf^it  ber 
5:ragifer^  6op[)ocIe^,  (luripibee,  ^Maton  finb  bie  dlteften  3^ii^ 
gen,  bie  ic^  fenne:  beim  eine  (Stelle  im  ^4>vometf)euö  beö 
5lefc6i)lue  fann  nicbt  mit  €id)erl)eit  ba^in  gebogen  iverben/' 

ßine  minber  abftracte,  man  fönnte  fagen  finnlid^  einfachere 
93orftetlung  aB  bie  bee  ^^luton  bot  ba^  5Bovt  geuer,  analog 
bem  felbft  ^}}(etatle  fcbmeljenben  (Scbmiebefeuer,  bar:  unb  leitete  fo 
öuf  ^ep^dftue  ober  ^^ulcanu«,  ben  (Bott  be?  geuerö« 


61 


3n  (EteÜeu  ter  griectnfc^en  I)id)ter  tinrb  iiic^t  feiten  Cac> 
gcuer  felbft  ü^er  bie  glamme  §ep[)aftu6  genannt  3)aö 
3Boit  unrb  fvnonvni  für  nv^)  getnancf^t«  (Sben  fo  gilt  M  beu 
Diömern,  »oräüglicb  ten  ^ic^Uern,  baö  3Bovt  Vulcanus  für 
geuer;  im  ^^(autuö  fogar  für  ba^  geuer  (Siebt),  tvelrbeö  in 
einer  Sateine  getragen  trirb.  Ü^ie  feuerfpeienben  33erge  felbft 
ii>urben  aber  niitt  Hephaestoi,  nicbt  ^Ihilfane,  fonbevn 
SBerfftatte  beö  §epl)äftue  ober  beö  ^-Bulcan  genannt» 
2)er  Uebergang  Don  bem  9?anien  be^  SBerfmeifter^  in  allen 
fünften,  ti>elrf)e  ber  §ülfe  be^  geuerö  bebürfen,  auf  \}a^  So^ 
cal  ber  SBerfftütte,  auf  ben  ^erg  felbft,  gefcbal),  tin'e  unr 
balb  jeigen  iDerben,  erft  in  ber  legten  lateinif(^en  ober  inel? 
mef)r  romanifcben  ^^eriobe  beö  9}iittelalterö.  S^^B^^^f^^  ift 
auc^  ^ier  noc^  ju  bemerfen,  ^c^^  ber  9?ame  be^  ©otte^  beö 
9ieic6t^umi3,  ^^(uto^  (^IllovToq) ,  6of)nö  beö  3afiuf^  ober 
'laalcov  unb  ber  Demeter,  älter  ift  al^  tk  Benennung  be^ 
^luton  illXovTcov)  für  ^abe^,  ben  ^errfcfier  ber  Untere 
ivelt.  10 

(5'ö  ift  eine  glüctlii^e  golge  beö  anffenfcbaftlidien  gor- 
f(i)ung^geifte0  geu>efen,  ber  feit  bem  (Snbe  t)c^  löten  unb  im 
Einfang  be^  löten  3a^rl)unbertö,  in  ben  3^tten  ber  erften  (EnU 
bedungen  i)on  2(merifa,  in  3talien:  bem  bauluftigen,  geirerb^ 
tl)ätigen  unb  t?erfteinerung^reidben  Sanbe,  außbrac^:  \)a^  bort 
bie  frül)eften  geologifcben  53etradnungen  ber  il^agerung^folge  i^on 
6ebimentfd)id}ten  jugemenbet  unirben ,  unb  im  allgemeinen 
bamalö  fc^on  ju  JRefultaten  führten,  bie  mit  benen  unferer 
jetzigen  ©eologie  merfu>iirbig  übereinftimmen,  Umgebung  unb 
locale  3]erl)ältniffe  üben  oft  einen  erfennbaren  unb  bauernben 
ßinflup  auf  tk  Diid^tung  unb  (Sntunrfelung  einzelner  Sßiffen- 
fd)aften  auö»     3c^  ^abe  fcbon  in  ben  ti^enigen  53lättern,  tvelc^e 


62 


icb  ter  ©efcfeidue  tex  2BeI taufet aiuuuj  nnrnieu  tonnte, 
tex  fdHirffinnigen  ^uitiivbccbacJ^tungen  cm^dhu,  Me  \id}  km 
alfee  iimfaffcnben  (^^eniue  i^cn  ^  e  o  n  a r  b  c  b  a  3]  i  n  c  i ' '  bar- 
boten  bei  (Sröjfnung  i^on  neuen  (Steinbrüchen  unb  bei  Slnle^ 
gitng  ron  (Kanälen,  tie  t)at>  lonibarbifd^e  «Sduttlanb  unb  tie 
^evtiarfcbicf^ten  buvcbfdmitten j  bem  ©ivolamc  gvacaftovo 
beim  5{nb(iff  bev  (Eteinbn'id^e  um  S^erena  unfern  ber  (^itabeüe 
von  (S.  gelice,  unb  ber  an  foffilen  gifdu^n  fo  reiden  @efteim 
fd)ic^ten  bee  93ionte  ^olca  j  Der  i^ereinten  Greifte  be^  englifd)en 
Slrjtee  93(artin  £^ifter  unb  bec  berübmten  bänifden  $lnato^ 
men  9iicoIauc  (Steno  (Stenfon)  am  gro^^erjoglid^en  ^^ofe 
i>on  ^ofcana.  ^ifter  fprad)  fd)on  a\\^ '-,  ta^  jebe  ©eftein^ 
Wid-^t  burd^  eigene  gcffilien  darafteriftrt  iverbe^  ta^  aber  tro^ 
groger  gorm'5lel)nIid,^feiten  bod)  bk  ^^robucte  ber  je^igen  93ieere 
hd  genauerer  ^ergleid^ung  ftd  gan^  i^erfcbieben  i^on  ben  foffi- 
len, bie  er  aufgefunben,  jeigten.  (S^  ift  ^u  besagen,  t)a^ 
biefc  vid)tigen  9?aturanftcbten  hei  bem  geiftreicben  9}?anne,  ber 
anii^  tat^  unbeftrittene  ^erbienft  Ijat  fd^on  im  3af)r  1681  ben 
erften  3]orfdIag  gemadu  ju  I}aben  geognoftifd}e  ilarten  i^on 
(5ng(anb  entu^erfen  ju  laffen,  burd}  uninberlide,  ganj  natur- 
unbrige  ^^^i;potf)efen  über  ben  $roceg  ber  33erfteinerung  unb 
tie  p(aftifd>en  9?aturfräfte  i^erunftal'tet  unirben.  3n  ben  \\)icfc* 
tigen  posthumous  Works  i^on  O^obert  §oo!e  ift  bagegen 
ta^  nnpbi{ofopbifd}e  einer  fo(d;en  5(nna^mevon  9?aturfpie[en 
un.b  ber  fogenannten  9'?aturt>erfucbe '3,  organifcbe  ©ebilbe 
im  OJeicbe  ber  goffilien  nacfcjuafjmen ,  fiegreid)  entunrfeltj  auc^ 
jum  erften  5DtaIe  tie ,  bamale  ben  3;t)eoIogen  fef)r  iml)a^te 
M)xe  r>on  untergegangenen  il^iergefd^fecbtern  auf- 
geftedt.  (Steno '\  in  feinem  merfun'irbigen  ftratigrapbifden 
krfe :  de  solido  intra  solid  um  naturaliter  contento 


63 


1669,  untevfc^ieb  jum  evften  3)iale  bie  ©ebirgearten,  iveldje 
feine  Spuren  eingefd)loffenev  organifcl)er  Diefte  barbieten  unb 
t)k  er  be^^alb  für  bie  älteften  gormationen  f)ielt,  i^on 
ben  iiingeren  <Scf)ici)ten :  beren  jebe  einzelne  er  a\\^  einer 
baniber  ftef)enben  gliiffigfeit  abgefetzt  (niebergefd^lagen)  nennt 
(»turbidi  maris  sedimenta  sibi  inviccni  imposita«  finb  (Eteno'ö 
3Sorte).  !l){efe  (Eebimente  u^aren  nacb  iijm  nrfpn'inglicb 
alle  ()orijontal;  unb  erft  in  ber  go(ge  fenfrecbt  anfgoridnet, 
ober  unter  i^erfc^iebenen  gaüminfeln  geneigt  burc^  ben  (iinfUi^ 
auebrect)enber  kämpfe,  \mid)e  t}ie  ßentrahrärme  (ignis  in  me- 
dio  terrae)  erregt,  ober  burct^  9iad3geben  ju  fct)tvacf)  unter< 
ftü^enber  unterer  €(^id}ten.  ^eibnit^  bagegen,  in  feiner  mU 
!anif(f)en  Protogaea^^,  erfldrt  bie  ^Jeigung  ber  ^ori^ontal 
abgefetzten  (5cl)i(^ten  gegen  ben  ^orijont  burc^  t)k  (Triften j 
unterirbifc{)er  §5^Ien  unb  ben  5IbfalI  in  biefelben.  !l)er  fdnirf^ 
finnige  33otanifer  gabiu^  (^olonna  ^u  9]eapel  unb  (Steno 
^u  gforen$  UHiren  tk  erften,  t)k  unter  ben  foffiien  ^B^aU 
t^ieren  unterfc^ieben :  ml^e  urfprüngtid^  bem  ^Oteere,  \relrf)e 
bem  333affer  angel)ort  ^aben. 

(5^  ift  eine  ^iftorifd)e  grage  ivobi  nicfct  ju  überge^n, 
bie  id)  faum  je  beriif)rt,  ja  no^  iveniger  mit  (5ic^er^eit  ge^ 
ßft  finbe*  ^u  tve(d)er  3^it  ift  in  bem  Latein  be6 
5[Rittela(ter^  ober  in  ben  romanifcften  ©pracben 
ta^  Sßort  33u(fan  juerft  für  feuerfpeienbe  33erge 
gebraucht  ivorben?  33ei  benen  auf  !2emno6  imb  §iera, 
auf  (Eicilien  unb  in  Unteritalien  unrb  im  $lltertf)um  atterbingö 
immer  an  §epf)äftuö  (33u(fan),  nid)t  an  ^luto,  gebadit, 
$liniu6  (IIb.  III  no.  92  (gittig)  fagt  im  allgemeinen  ron  ben 
5Ieolifd)en  3nfe(n:  »Hephaestiades  a  Graecis,  a  nostris  vol- 
caniae  dictae.«     Hephacstii    montes    finben   nn'r   ebenfa((^5   in 


64 


i^Vcienj  Vulcani  domus  nennt  3]irg{l  bie  3nfel  Sipara;  hv 
ijegen  finb,  tine  unr  fc^on  oben  berührt  ^aben,  bie  ^^.^luto^ 
nien  ^eife  2)amptl)öi)Ien ,  (Sin^jänge  §um  §at)e6,  oft  mit 
(5[)avonien  »evbunben»  (Strabo  lib.  V  p.  244,  XII  p. 
579.  X1]I  p.  629,  XIV  p.  636  unb  649,)  Drtenamen,  bem 
^^luto  l)ei(ig,  ftnb  fe^r  feiten.  3)oc^  unvb  in  einem  ©^olion 
beö  ^^vochi6  '^  im  ber  9J?t;tf)e  bev  5U(anti0  eine  ber  Snfeln  M 
äußeren  9J?eereC^  bem  ^^Into  geheiligt  genannt» 

^enn    nun    aber   micfe  im    5l(terttmm    unbeftreitbar   bev 

begriff  feuerfpeienber  ^erg  an  ben  be^^^ulcan  gefm'ipft  wax,  fo 

uuube  eine  foli^e  ^evfm'ipfung  fprad^Iid^  (f.  oben  6*  60 — 61) 

boc^  immer  nur  a(ö  2Öer!ftätte  M  geuercjottee ,    alö   ein 

i^m  geivei^ter  Drt  be5eid^net.    2)er  Uebergang  be6  9]amen^  beö 

geuergotte^  5U  allen   entjünbeten  bergen  gel)ört   bem  fpäteren 

romanifcben  5D^ittelalter*    3n   bem  7ten  ^anbe  M   1819  biö 

1826  ju  ^Bologna  l)erauögegebenen  großen  Dizionario  della 

lingua  italiana  unrb  (pag.  406)  ju  ber  33ebeutung  Don  vul- 

cano  al^  feuerfpeienber  ^erg  unter  ben  33elegen  auc^  bie  6telle 

t^on  @ioi>anni  33ottari  angegeben:   Montagne  gettanti  fuoco, 

che    prima    da'   Naviganti    Portoghesi    e    pol    comunemente 

da  tutti  Vulcani  le  appellarono.     Slllerbingö  ti>aren  t)k  fiil)nen 

catalanifd;en  ^eefal)rer  unter  Slnfü^rung  t)on  2)on  3ai)me  ger^ 

rer  fd}on  1316  an  ben  Rio  de  Ouro   (33r,  18  o  400,   ^eü 

füblic^   i>om  Cabo    de  Non;    \m   1365    nacf)    bem   ^ericl)te 

i^on  SSillaut,  6ieur  be  33ellefonbö,  franjöfifc^e  ®eefal)rer  i)on 

2)ieppe  U^  nado  (Sierra  Seone  (33r.  8^  30')   unb  ber  afrifa^ 

nifc^en  ©olbfüfte  gelangt:  aber  biefe  (Srpebitionen  im  i)ier5el)nten 

3al)rf)unbert ,    auf  n^elcben    t}u  QSutfane  ber   canarifcben  unb 

capi^erbif(J)en    Snfeln    gefel)en    unirben,    flehen   i>ereinjelt   ba; 

erft   im  funfsel)nten  3al)r^unberte,   al^   3ean   be  S3etl)ancourt 


65 


1403  einen  Zi)e\[  bev  (Sanavien  eroberte,  alö  biirc^  Me  lange 
anbauernben  33emüf)un9en  beö  3nfmUeu  Xoin  ^einric^,  §er^ 
jog6  i>on  ^ifeo,  bie  berül)nUe  ^^at^igationö- 3(fabemie  311  ^exf 
qa  r\aM\  {\\\\a  do  Infante  in  ^Icjarbien)  1418  geftiftet,  ber 
üiilfanreic^e  Slrclnpel  Ter  Sljoren  1432  entbecft  iinb  eine  lange 
O^ei^e  »on  (Seefaf)rten  längö  ber  ^Beftfüfte  »on  Slfrifa  eröffnet 
n)urbe,  in  ivelc^er  tit  t?on  ^Ibife  (5a  ba  50^ofto  1454  nac^  ber 
SJiünbung  beö  Senegal  luib  Xiego  (Sam  (^äo)  mit  3)tartin 
^ef)aim  1484  U^  1486  bie  roicbtigften  ivaren;  tvurbe  tk 
i^enntnip  ber  »ulfanifc^en  3:i)dtig!eit  unb  iijxtx  fo  i^erfc^iebem 
artigen  ßrfc^einungen  weit  t)erbreitet  unb  populär»  ^an  fanb 
ein  53ebürfnif  fic^  einee  furjen  2luebvi;(fi5  für  bie  33erge  ju 
bebienen,  in  benen  ^-Bulcan  ()au|te,  ^n  ©ebrauc^  bee  3öortö 
^ulfan:  \r>elc^eö  21-  3B.  i^on  (Schlegel  von  bem  fanöfritifc^cii  ulkd: 
geuerbranb,  glamme,  üorjüglic^  feurigee  ^3Jccteorj  abgeleitet 
bat  (t)gL  ^ott,  eti;moIogifc^e  gorfc^ungen  Xi).  1.  1833 
6.  265  unb  33opp'^  glossarium  sanscritum  1847 
p.  53),  für  t}en  ^erg  felbft  fteigt  vielleicht  nicbt  Ijbijn  a(ö  80 
bi^  90  3a^re  vor  ber  (Sntbecfung  von  5lmerifa  auf.  3n  allen 
(S^riftftellern  ber  portugiefifcben  unb  fpanifi^en  (^onquifta  tvirb 
ba6  3Bort  buri^gängig  gebraui^t  alö  eine  alte,  ganj  getvol)nli($e  ^e^ 
nennung.  (Sal}agun,  ^ernal  "Lia^,  ©omara,  SIntonio  be  6^crrera 
unb  viele  anbere  nennen  bie  feuerfpeienben  ^evge  Yolcanes  de 
Mexico,  de  Quito,  de  Popayan.  5luffallenb  ift  eC^,  tci^  33embo 
im  Aetna  dialogus,  vielleicht  an^  ftvengerOiein^eit  ber  Sprache, 
baö  SBort  vulcanus  nic^t  amvenbet.  3Benn  ic^  ce  vergebend 
gefuc^t  l)abe  hei  Dioger  ^aco,  bem  (^avbinal  b'5lillv  (^otrue 
5llliacu^);  ©erfon,  3]incentiu0  S3eÜovaccnft9  unb  2)antej  fo  mar 
e6  mir  um  fo  auffallenber,  im  5nbertu6  93?agiiu^  Cber  um  1190 
geboren  unirbe)  folgenbe  (Stelle  (über  ben  S3imeftein)  ju  finben: 


66 


»inveniuntur  lapides  quidam  tantae  porositatis,  ut  natent  super 
aquam,  sicut  lapides  quos  ejicit  vulcanusu  (Liber  de  Mine- 
ral i  hu  s  cap.  VI  Tract.  primi  libri,  ed.  Venet.  1494).  §ier 
ift  ba»3  nn)tf){fc^e  SÖefen  faft  mit  bem  33erge  btlblic^  t>cm^ec^fe(t. 
Um  bio  ©tiebcrung  iinb  Den  inneren  f)iftorifc^en  Swf^ttt'^ 
menf)ang  iinfver  geologifd^en  (Srfenntniffe  fc^arfer  ^u  ergrünben, 
mu§  ^ier  in  ©rinncrimg  gebva(^t  iverben,  ha^  ba6  2Iuffinbcn 
füffiler  organif(f)er  SO^eerprobucte ,  in  ben  ©efteinfc^ic^ten  einge^ 
fc^Ioffen,  frü§  nnb  faft  überall  biefelben  gragen  ^ert)orrief,  beren 
t)oreilige  33eanttt)ortung  nocf)  ftc^tbare  6puren  in  unfren  je^igen 
f^ftematifcben  @intf)ei(ungen  unb  ber  nnffenfc^aftli(fcen  9lomen^ 
clatur  gelaffen  \^aL  (J6  f)anbelte  fic^,  njie  bti  Slpulejuö  ^\  um 
bie  5lÜgemeinl)eit  ber  3)euca(ionifc^en  %Mt)  unb  if)re  SSieber^^ 
ht}Xj  um  baö  frühere  ^rocfenlegen  ber  ^ö^eren  (^rbt^eile,  unb 
auf  biefen  um  bie  (§ntftef)ung  ber  älteften  ^flanjen-  unb  X\)\exf 
gattungen  tt)ie  M  ^roguö  ^ompejuö^^:  um  hk  3ßa{)rfd^ein^ 
(ic^feit  ber  5(nna()me  einer  feinu  unb  mutterlofen  3^i^9ii"9 
(generatio  aequivoca,  spontanea,  primaria),  n?e((f)e  felbft  in 
d^riftlicfcen  ßeikn  ben  gropen  5luguftinu6,  53ifc^of  t)on  ^ippo  ^^, 
beunrufiigtej  um  bie  ftrenge  (gc^eibung  t)on  foffih'enrei^en,  fe# 
cunbdren  ©eftein^bilbungen  unb  ben  uranfdnglic^en,  ftetö 
foffilienleeren:  n)eil  biefelben  f(f)on  ju  einer  3^^^  erhärtet  ftnb, 
wo  (Srbe  unb  5i}?eer  noc^  of)nc  ^flanjen  unb  5^^iere  n^aren. 
5ßon  biefen  gragen  rief  eine  bie  anbere  ^crüor;  unb  ber  fc^arf^ 
ftnnige  gorfc^er,  ber  hk  ^Serf^iebenljeit  ber  goffilien  in  auf 
einanber  folgenben  ©c^id^ten  am  Iebf)afteften  angeregt  fiatte, 
S^icolauö  6teno2o^  war  aud}  ber,  njelc^er  unter  ben  fec£)ö  Don 
i[)m  angenommenen  (^poc^cn  ber  SBobenbilbung  in  .^I^ofcana  bk 
dltefte  33i(bung  auö  einem  Urmeere  of)ne  Organismen,  üor 
beren  ^ntftefiung ,  ftd)  nieberfc^Iagen  lief:  unb  ^at  fo  mit  ben 


67 


fpdteren  ^argicnt  ^^^ojjctti  unb  ^a^axo  Tloxo  am  niciften  ju  ber 
fi^  jtt)et  3^^tf)unberte  lang  er^altenben  9?omenc(atur  uxaiu 
fän9li(^er  unb  bar  um  notf)tt)enbig  üerftemerungölofer  ©ebitgö^ 
arten  beigetragen»  3n  ber  ^^ronometrt!  ber  (^rbfcbidUen: 
tt)elcbe  ^oofe'ö  großer  ®eift  fc^on  gea^nbet  hat,  in  ber 
mx  fii^n  neue  ©cöopfungen  nennen  bte  ^iftorifc&en  ^ija^ 
nomene  be^  SÖcd^felö  in  \}en  Crganiemen,  \)ahe  irf>,  immer 
mel)r  unb  mcbr  ben  ^*ruptit)'(S^arafter  beö  ©ranitö  unb  anberer 
enbogener  ® ebirgöarten  - '  anerf ennenb ,  ol^ngefä^r  feit  bem 
3a()re  1825  unb  1826:  gegen  bte  3ftt,  a(^  id^  in  $ariö  unb 
33cr(in  mit  QBorlefungen  über  i^cn  £oömoö  befdbafttgt  txHU, 
aufge(}5rt  mid)  beö  35?orteö  uranfdnglidb  ju  bebienen.  '^'^  T)ie 
3a^(  ber  @rantte,  @nciße,  ©(immerfc^iefer  unb  (Syenite,  n)e((f)e 
burc&  2(uf(agerung  ben  cntgegengefetUen  ^f)arafter  barbteten^ 
l)at  ftdb  anfef)n(icb  i>ermef)rt  (£oömo^  53b.  1.  ®.  262).  301t 
finben  nad^  St)arpentter  unb  Sarbi;  am  5^uffener  $affe  (@  tu  ber, 
®eo(ogte  ber  (B^w^i^  I.  ®.  96)  ^n?ifd^en  bem  oberen 
SSalli^  unb  (Danton  ^effür  granatfjalttge  @(immerf^iefer,  etgent^ 
Heb  £a(f-®(immerfcbiefer  mit  33efemniten,  tt)a^rf(^ein(i($  einen 
unfri;ftainftrten  Sia6fcf)iefer :  n)(e  nacb  (5fcf)er  ein  gan^  ä^nlic^eö 
33or!ommen  an  ber  gurca  unb  nac^  (Etuber  am  53erg  Sufmanter 
((Stuber  I.  S.  241  unb  376)^  nac^  !3)ufr^noi;  in  ben  $vre^ 
nden  im  Xt)a{  33icbeffoö  @ranit  jünger  aU  bk  Siaö^gorraation^ 
ja  felbft  hn  @t,  ?D?artin  be  (e  ®h;  jünger  alö  treibe:  na^ 
@uftaü  ^ofe,  ©^renberg  unb  §umbolbt  im  norblid^en  Elften 
am  oberen  Srt^fd^  ftfurifc^en  ©d^iefer  üebedenbj  benfelben  nad^ 
5)?accuIlodf) ,  ^ed()en  unb  93?urd^ifon  auf  5lrran  auf  fof|ifreidf;en 
Sebimentfd^id^ten  rul)enb,  ol)ne  bm  nal)m  (Konglomeraten 
©ranitgefd^iebe  mit3Utf)ei(en5'^^  auf  ©h;  am  33en^ na ;=(5f)arn 
@i?enit    auf   ^ia^    aufgelagert  j    nad^    SJJar^ari    ^encati    \)a^ 


68 


Sontact^^;)3^änomen  eineö  f^enitartigen  (^ranitö,  ber  benÄalfftein 
bei  Sma-gormation  hei  ^rebajjo  hei  ber  (Jafcabe  i)on  ^air^a^ 
coli  in  falinifc^en  9}?avmor  t)crtranbelt,  '^^  ^ie  ^luflagerung 
beö  6i?en{te  unb  ©raniteö  bei  2ßein()ö[}(a  uiib  ^of)nftein  auf 
planer  unb  üluabev^ieaiibftein  in  (Sac^fen  ift  nac^  5Raumann 
unb  ($otta  jebenfall^  burd)  eine  Ueberfc^iebung  M  ftar* 
ren  ©rnniteg  über  bie  (Schiebten  ber  treibe 'Formation  ent* 
ftanbenj  unb  bürfte  baf)er  nic^t  fomo[}l  für  eine  neue  33i(bun3 
beö  ©ranitö  a(ö  ine(mef)r  für  baö  (Sreigniß  einer  groß? 
artigen  ^ielocation  nacb  ber  Äreibe  jeugen.  !l)agegen  fpretf  en 
hie  @i:fc[)einungen  im  33oigt(anbe  unb  bei  (Strel)(a  entfitieben 
für  eine  jüngere  ^ilbung  ber  bortigen  ©vanite  in  Sßerglei($  ju 
ben  angrenjenben  Scbiefern:  gerabe  UM'e  in  6tf ottlanb,  am 
^ar^e  unb  am  3rh;fd).  2)ie  fcb  ein  baren  ßinfcblüffe  von 
planer  im  ©ranit  üon  3M^<^^^^  ^^^  9Jieipen  ftnb  i^cn  ©um- 
pre^t  für  fpdte  5Iuefü(Iungen  t?on  i^ lüften  unb  §5I)Iungcn  M 
weit  alteren  ©raniteö  erfannt  ^vorben» 

2)ie  ^Ibiijefenl^cit  foffiler  organifcfcer  (Sinfd)Iüffe  in  erupiit^en 
enbogenen  ©cbivgömaffen  (plutonifc^cn  wie  t^ulfanifcben) 
berec^^tigt  !eine^u>ege6  ju  bem  (Sc^diffe,  baß  i(}re  5lu6brü(^e, 
b,  i).  i^re  (Srfc^einung  an  ber  ©vboberflai^e,  einer  3^^^  ^^W 
t)bxen  muffen,  in  tvelc^er  ta^  organifd;e  ^eben:  ber  Wieex^ 
unb  Sanbpflanjen ,  ber  SSaffer-  unb  Suftt[)iere  ^^^  ^ic^ 
ni^t  er^vac^t  war.  2)ie  5lbi\)efenbeit  fof^er  (5infcb(üffe  ift 
gotge  ber  enbogenen  S3i(bung  in  ben  f}eigen  liefen  ber  (5rbe: 
fei  ber  5Iuöbruc^,  bie  (Sv^ebung  auc6  neuer  alc-  alle  iv reiben 
tb;iere,  „2Ulerbingö  muß",  wie  ein  geiftreic^er,  Dielumfaffenber 
©ecloge  fagt^ß,  „mit  Olcc^t  \)ie  ganje  dieii)e  ber  fcbimentaren 
gormationen  boc^  5ulc{)t  )oon  etUHiö  getragen  tverben;  \)ie  äfteften 
aller  evuptit>en  ^Übungen  muffen  eine  Unterlage  gefunben  baben, 


69 


über  bie  fie  jtc^  auelnetten  fonnteiu"  Xtefe  Unter  tage  fann 
frei(ic6)  aucb  eine  ©vanitfc^ic^t  fein;  ahn  fann  man  mit  ^e* 
m^t)eit  bait^un,  bag  eö  eine  t>on  benen  fei,  bie  fic^  unfver 
S3eobac^tung  barbieten  ?  2Q3iv  gelangen  ^ier  an  t)k  grage, 
meiere  bie  inbifc^e  Urm^t^e'^^  beriif)vt;  an  tk  S^^age:  tvorauf, 
wenn  ein  (S(epf)ant  tk  ßrbe  trägt  unb  er  felbft  »on  einer 
9^iefen'6c^i{bfrote  getragen  tvirb,  t)k  Sc^ilbfvüte  ru^t?  (5ö 
ift  UHi{)rfd)einlic^,  t^a^  überaÜ  biefelbe  plutonifcbe  ©ebirg^art 
(®ranit,  ®nei§,  ©limmerfd^iefer,  $orpf)^r)  bie  Unterlage, 
nic^t  bie  5lffociation  berfelben  93?inera(^®pecie0  fei»  goffilfreie 
!Sd)ic^ten  finb  nic^t  nott)u>enbig  pro§oifc^,  »or  bem  (Sr- 
it)acf)en  be^  organifcben  ^^ebenö  in  ajoifc^en  ^eitm  gebilbet. '^^ 
^k  älteften  ber  unter  ?  fiturifi^en  (Si^ic^ten ,  bie  üon  33rai; 
^ca\)  unb  SBicf(ou>  in  Srlanb,  \vel(i)c  man  e^emaU  tvürbe 
cambrifc^  genannt  f)aben ,  unniMcfeln  einen  3oüp^V)ten  D(b[}amia : 
nac^  feinem  Sntbecfer,  ^^rofeffor  £)(b^am ,  benanntes;  t^on  faft 
gleich  ^of}em  Sllter,  aber,  n>enn  gleid^  minber  affgemein,  felbft  in 
bie  obere  ftlurif^e  gormatiou  überge[)enb ,  ftnb  bie@raptc(i^ 
tl)en.^^'  D^^aunuinn  dupevt  fid}  alfo  in  einem  Briefe  an  mic^  mit 
bem  it)m  eigenen  Sc^arfftnn  unb  mit  lobeneu>ertl)er  3Sorftcl)t 
über  bai5,  \va^  man  primitiiu  gormation  nennen  fann: 
„Ob  eine  folc^e",  fagt  er,  „gegenträrtig  irgenb  u>ü  fic^tbar  ju 
^age  auetritt,  au^  ii>eld)en  ©efteinen  fie  beftebt  unb  nne  fie 
gebilbet  u>orben?  ftnb  fc^u^er  ^u  löfenbe  gragen.  (So  ift  mög^ 
lic^,  bap  ein  Zf^ni  ber  gefc^ic^teten  h^ftalfinifc^en  Silicat^ 
©efteine  (@neif,  ©limmer-  unb  6ovnblenb'6duefer)  unrflidi 
für  primitii>  ju  f)alten  finb;  e^  \]t  aber  getvi^,  ta^  ganj  äl)n^ 
lid}e  ©efteine  t^on  weit  neuerer  ^^ilbung  t>orl)anben  finb» 
2Beil  biefe  le^teren  tl)eihveife  m  e  t  a  m  o  v  p  i)  o  f  i  r  t  finb ,  fc  f)at 
man  aud)  bie   erfteren  bafür  evflären  uu^Ken.     (S\^   gel}üvt  nun 


70 


einmal  ju   ben  SÖagniffen   bcr   ©eognofie  übovall   fo^][cid)   Hc 
(^eiieft^  ber  I)in9e  erfidren  ju  sollen/' 

!D{e  i)ovma(6  iiranfcingltd}  genannten  (5V(nvgöavteii :  ®vanit, 
@neif  unb  (^Mimmerf(i)iefer,  nac^  meinen  (5vfaf)rungen  t^ovjugö:« 
u>eife  bie  erfteve;  betva^ven  in  ber  hei  u^eirem  größeren  3^^^^ 
ber  gälte  il)reö  ^eri^ortreten^,  felbft  t)a,  wo  fte  fe^r  nene  (Se^ 
bimenlfc^icfeten  biui^bred^en ,  il)ren  mefentlic^  plutonifcfen  (5vnp^ 
tir> '  (5l)ara!ter.  5lm  t)ollfoninienften  ift  biefer  t>on  Seopolb  i>on 
23fic^,  §au^mann,  ^Dhintifon  unb  j^jeiulf  im  füblidjen  9?or* 
n^egen  unbe^u^eifelt  beobai^tet  tvovben;  aber  eö  giebt  aucb, 
vvenn  gleich  fparfam,  in  beiben  (kontinenten  £)ertlid)feiten ,  in 
benen  ©limmerfc^iefer  unb  (5i)enit  alö  umgewanbelte  (me* 
tamorpl)oftrte)  ftlurifc^e,  beüonifc^e  unb  fogav  fpcitere  <Bet)U 
mentfd)ic^ten  erfannt  werben.  (5elbft  in  biefer  (Ed)rift,  in 
tvelc^er  5lnl)äufung  i^on  unter  ft^  analogen  (Sinjell)eiten  t)ev^ 
mieben  ^verben  muf,  ift  mel)rmalö  t^on  einem  folcben  jivei^ 
artigen  3'  5luf treten  ber  plutonifd)en  gormation  bie  D^ebe  getvefen» 
^ier  genügt  eö  an  bie  3^ngniffe  geübter  ^eobacl)ter:  (F^arpen^ 
tier,  (Sfc^er  unb  ^roitant  für  bie  (B^wei^j  i^on  !3)eleffe  unb 
dtie  be  33eaumont  für  bie  i^ogefeu,  i>on  griebri(^  ijoffmann 
für  t)a^  gi^telgebirge;  ju  erinnern»  3n  bem  nörblicben  Elften  ^'^: 
in  bem  Z\)e\[  beö  ^Itai,  ivelc^er  ftcf)  r»om  fcbönen  8ee  i^on 
£oliptt>an  burc^  bie  ^latomffer  (Steppe  über  3?ucfUarminff  unb 
9?art?m  nac^  bem  c^inefifc^en  3Bacfctpoften  33att)  f)\n  erftrecft, 
ftel)t  man  überall  bie  ©ranite  ganj  unbegleitet  i>on  @neif 
ober  ©limmerfcbiefer  auftreten.  Unter  tuelc^em  3)rucfe,  bei 
txnlc^er  ^öbe  ber  Temperatur  von  mit  Säuren  gefc^u^ängerten 
2)dmpfen,  ober  ob  in  trorfnem  (Srglül)en  biefe  Umwanblungen 
\icitt  gefunben  l)aben?  wie  oft  ol}ne  2(ufnal)me  neuer  6toffe, 
blop    burc^    3]eränbcrung    ber    5lffociation    ber    t>ox\)ex    fd^on 


71 


tjor^anbeneu  53e|1tanbtf)ei(e  ^^^  bie  ^D^efamorp^ofe  i^orge^t?  leitet 
aufgvagen,  ^n  bereu  aümäliger  Sofung  burc^  Slnfü^tung  ana^ 
logev  ^^^roceffe  ber  unc^tige  unb  tvo^lt^atige  (Sinflup  ber  (^l)enue 
auf  \^k  ©eoguofie  mf)e  ^ejfuuug  giebt.  ^ißa^  mau  uuter 
alleu  3^^^^"  ^"^  ft(urifc6en  uub  bet^ouifc^eu  6ebimeut'^^ou* 
f(?^iefer^@efteiu  t)orget)eu  fie^t,  bietet  wie  erfeuubare  5ßovftufeu 
folc^ev  (Sifc^ eiuuugeu  bar:  befouberö  wenn  ber  ^f)oufc^iefer 
Ct)ou  eiugefc^loffeueu  ^ageru  ift  ^ier  feiue  O^ebe)  tu  feiuem 
iuuereu  ®cu>ebe  mit  jhi(ft[)ei(eu  gcmeugt  u)irbj  t)iel  (Flimmer 
uub  burc^  Smprdcjuatiou  mit  gefbfpatf)  (gouruet'ö  g^f  ^fp^^t^i'' 
fatiou)  2;alfb(attf6eu ,  ß[)iaftoIitt),  Ouar^^i,  mel)r  ober  u>e^ 
uiger  fof)(eut)a(tigeu  ^\)t)it^^  (i?iefelfc^iefer)  uub  Üluarsmaffeu 
aufuimmtj  iu  ber  ^laije  eruptiver  $orvf)i)re  felbft  porp^v^artig 
wixt,  fut  (burc^  QSernntteruug?)  in  jelligeu  ü)]aubelfteiu  t>er<= 
tvanbelt:  j[a  burc^  eiugcn>ac^fnie  Uralit^i^rvftalle,  tie  oft  ciueu 
Äeru  "oon  5iugit  f)ahen,  miuber  blättrig  in  griiueu  (^d^iefer 
übergebt»  (iin  gvo^cö  2icbt  l)at  auf  biefe  93ietamorpf)üfcu  ge^ 
n?orfeu  ^ie  glücÜicbe  füuftlic^e  ^ery^orbriuguug  eiu^elucr  3)ii' 
ueralförper:  ber  ^inn^  uub  ^^itau- Dn;bc,  M  5lpatit^  uub 
ber  ^opafe  rou  Xaubree^  bee  9iubiuö  t>ou  ©aubiu,  beö  Äovuub 
uub  ^ervü^  burc^  beu  j^arfftuuigen  (Sbedueuj  ber  flciueu 
Duarjfri;ftaÜe  uub  be6  i^oruub  wie  28  auberer  «Stoffe,  t)ie 
auf  ©äugeu  i^orfommeu,  i^ou  Jq.  be  «Scuarmout  auf  uaffem 
5ßege:  ber  früf)ereu  trefflic^eu  5Irbeiteu  i^ou  ^Dcitfc^erlic^,  33er= 
tl)ier,  ©uftat)  D^ofe,  ,!paibiuger  uub  33(um  ^^  uicfct  ^u  gebeufeu^ 
ßt)e  wix  3U  ber  fpecictieu  5lugabe  ber  ©obirg^arteu  über^ 
9e(}en  nadj  if)rm  t)ior  ($utftot)uugö'  uub  ^ilbuug^fovmeu:  alö 
enbogeueu,  milfanifc^en  ober  plutouifcbeu,  (Sruptiü-^efteiu^j 
ale  6ebimeutfc^ic^teu,  a\t>  umgett)aube(teu  ober  meta^ 
morpt)ofirteu    uub    flaftifdjeu    (Konglomerat'' ©efteiue  3 


72 


iuodeii  mx  noc^  einige  2lU9cnuint)eiten  »orauefcl)icfen :  5Inftd3ten 
t>er  t>evgleic^enbcn  ©eologie^e^  melcfce  ber  2lnblicf  fef)r 
üevfc^iebenaitigci-  Z^dk  bev  ßvbfläc^e  in  bem  53eoba(^tcr  ()er«' 
»ovvuft.  (S^  fmb  ^uvovberft  ju  iintevf(^eiben  in  ben  nic^t  ein* 
fachen  ®ctnrg6aiten  bie  beftimmten,  immer  ancberfe^venben 
2(ffociationen  geunffer  ÜJJineral^Specteö  t)on  ben  ^agevungö^ 
öevf)äItni|Ten  c33erf)ä(tnilTen  ber  D^lei^ung),  in  benen  bie  ju^ 
fammengefe^ten  ©ibirgöarten  unter  cinanber  ober  ju  einfad}en 
©ebivgöarten  auftreten,  I)ie  Sbentitcit  ber  5Iffociation  in  ber 
©cbirg^art  ift  nic^t  mit  ber  3bcntität  ber  D^cif)ung  felbft  ju 
t)eii\)ec^fdn,  Die  le^tere  bcftimmt  linen  ber  §aupt($araftere 
von  gormation6'2^i;penj  id)  fage  gefliffentlic^ :  einen  ber 
§aupt^araftere:  benn  ein  eben  fo  tt?ic^tige6  £onnjeid)en  ift  hei 
petrograp^ifcf;er  5lef)nli(^feit  einzelner  fi(urif(^er,  beüonifc^er  ober 
fpdtcrer  (Sebimentfc^ic^ten  bie  ^bentitat  eingefd^Ioffener  organi*^ 
f^cr  ©ebilbe,  ß*ine  folc^e  Sbentitdt  fü^rt  auf  ben  3?egriff 
ber  ©leid)  zeitig  feit  ber  (5ntftet)ung»  2öefent(ic^e  QSerfc^ie* 
benf)eit  ber  goffilien  trennt  gormationen,  n^el(f)e  petrograp^ifd) 
fe§r  g(eid)  fmb.  3}ierfuHirbig  ift  eö,  baf,  um  faft  anbertf)alb 
3a()r()unberte  t)on  einaiiber  getrennt:  6teno  einerfeitö:  unb 
5lßi((iam  ©mitf),  ^aniarc!  unb  33rongniart  auf  ber  anberen 
©eite  bie  gormation^'3^VP^n  i^orjug^weife  nad)  ben  organifc^cn 
(Siufc^lüffen  5  bagegen  ^e(}mann  (1756),  güc^fel  (1762j  unb 
ferner  (1774)  bicfe  X\))>ün  fd)arf,  aber  unüottftänbig  nac^ 
Sagerunget)ert)ältniffen  beftimiiiten,  ^'  3n  t}en  mittleren 
6ebimentfc^id)ten  ^wifc^en  ber  ^of)Ien  ^  gormation  unb  bem 
^)}hifd)elfa(f,  i)on  ivelc^em  bie  3ura>gormation  biö  1795—1799 
noc^  ni^t  (j^o^moö  ^öb.  IV.  6.  632)  getrennt  würbe,  füt)r^ 
ten  bcibe  (Sintf)eilung^grünbe  (ber  tt)ieber[)o(t  beobachteten  regele 
madigen  5luf(agerung:    felbft   t)a,    tt?o    ein^^elne    ©lieber    nicbt 


auegebilbct  u>aveuj  iinb  ber  organifcfien  (Sinfc^lüffe)  of)ngcfäf)r 
ju  benfclben  O^efultaten:  ein  ^ei^m,  baß  ju  benfelben  3^^^^ 
epoc^en  fe§r  ä^nlic^e  ^ebingungen  beö  !Drucfö,  ber  5^empera(ur, 
ber  lücalcn  ^emifc6en  33ef(f)affen^oit  einer  abfe^enbcn  gtiilTigfeit 
eine  gett)iffe  Uebcreinftimmung  petrograpf)ifc^er  (Etructuv  t^eram 
labten,  ^if)mamt  unterfi^ieb  juerft  glöj-  unb  ©anggebirije : 
unter  bem  (enteren  unbeftimmten  9kmen  plutonif(i)e  (Sruptb* 
@ebirge  üerfte^enb»  güc^fel  unb  yor^üglid^  mein  großer,  aber 
boc^  in  feinem  ©eftc^t^freiö  bef(^rän!ter  ^^e^rer  (SÖerner) 
§aben  ftc^  baö  gldnjenbe  33erbienft  erttjorben  ben  begriff  einer 
Formation  in  \)k  SBiffenfitaft  rec^t  eigentlid^  eingefü()rt  ju 
^aben.  Leiber!  f)ieU  SBerner,  \va^  er  ©eologie  nannte,  für 
t)m  trdumerifc^en  Ztjdi  feiner  ©eognofie» 

3Bie  in  ben  einjeinen  ©ebirgöarten ,  mel(^e  X^eik  beö 
feften  (Srbfövpevö  finb,  nad)  ber  9?atur  i^rer  53eftanbt^ei(e  ober 
nad^  ber  2t|'fociation  bevfdben  9Jiineval''(5pecieö  unter  t)en  »er* 
fc^iebenften  53reiten^  unb  Sdngengraben  ftc^  üoüfommen  gleic^ 
hidimx  («Stiicfe  granatfjattigen  ©limmerfcbieferö ,  förnigen  l^a* 
braborö,  ^^perft^enfelfeö  ober  ^bonolit§6  ron  ber  5(nbe6fette 
finb  nic^t  i^on  benen  3)titteU(Suropa'ö  unb  9?oi  b  ?  2lfienö  ju 
unterfc^eibeu)^  fo  bleiben  ftcb  aucf)  gleich  bie  Uebergdnge  in 
einanber  unb  bie  $agerungöi^er^ä(tn{ffe  ganjev  @ebirgöf(^ic^ten : 
ber  ?iggregat'3uftanb  ibentifcber,  fe^r  §ufammengefe^ter  govma^ 
tionen  in  bem  filurifc^en  S^fteme,  ber  l^ria^,  ber  cretacifc^en 
unb  9?eocom'33ilbung.  (Sine  fo{d^e  53  eft  an  bigfeit  in  ber 
Uebereinftimmung  (association  constante)  gemdf)rt  g.  ^^, 
in  ber  ^^eobacbtung  aümdlfger  Uebergdnge  ber  ©ebirg^arten 
burc^  innere  (Sntu>icfe(ung  ^^  auf  u>eiten  Dieifen  oft  be» 
überrafcfeenbften  (Sinbrucf,  grembe  ©eftalten  beö  ^Jjflanjcn^* 
unb  3^^ier(eben^  bebecfen   einen  33oben,    ber  bm\t  feine  petro^ 


74 


9vapi)ifd^e  33ofdHiffen()oit  baö  ^nbenfen  an  ta^  ^eimifc^e  freubig  ^9 
^uvücfnift.  (Sine  folc^e  SlÜüerbreitnng  unb  3bentitcit  ber  3"* 
fainmenfe^ung  unb  ©lieberung  nia^nt  an  eine  (Sntfte^ung^jeit, 
in  \x>e{^n  ber  gefpaltene  unb  fic^  er^cirtenbe  planet  fic^  feine 
Älimate  felbft  gab:  faft  unabf)än9ig  üon  ber  Stellung  einzelner 
ßrbjoneu  gegen  bie  (Sonne  aU  (Sentralforper» 

3n  jufammengefe^ten  Formationen  fmb  bie  ein* 
jelneii  ©lieber,  nuö  benen  fie  beftef)en,  entmeber  ibentifc^ 
ober  parallel,  b.  u  erfe^enb,  ta  wo  einzelne  n)efentlic^c 
€c^i(^ten  un t er br lieft  ober  aufgefallen  fmb,  ^n  unter* 
fd)eiben  ift  hei  bem  petrograpl)ifcben  3ßec^fel  auf  einanber  ge# 
lagerter  l)eterogener  (Sc^ic^ten  ber  allmälige  Uebevgang  (mau 
fonnte  fagen  ba^  ^rdlubiren  einer  großen  ^eränberung) j 
ober  ber  ^eitfel,  bie  Sllternan^,  periobifc^e  2ßieber^ 
fe^r  petrograpl)ifc^  abfolut  getrennter  (Sc^ic^tem  3)a0  ^^rälu^ 
biren  großer  53eränberung ,  bev  9?ä^e  einer  üerfcf)iebenartigen 
(gebiegt  beftel)t  nic^t  immer  in  innerer  ^^evänberung  ber  ^e? 
ftanbtl)eile :  fonbern  in  grequenj  eingefc^alteter  Sager,  bie  ftc^ 
im  un^eranberten  ©eftein  fo  oft  uneber^olen,  biö  fie  baö  Sager^ 
geftein,  bie  ganje  aufliegenbe  ©ebivg^art  felbft  bilben.  2Bo  ®nn^f 
@ebirge  ol)ne  eingefc^loffene  ©ranitlager  auf  ©ranit  folgt, 
n)irb  biefe  golge  oft  burc^  große  grequenj  t>on  ©neißlagern  im 
©ranit  Derfünbigt,  ^^  T)aö  merftDÜrbigfte  33eifpiel  ber  perio^ 
bifc^en  3B ieb er fe^r,  M  5lbmecbfeln0  ganj  heterogener 
^c^icbten  l)at  mic^  in  ber  mericanifc^en  öocl^ebene  norbu>eftlic^ 
üon  ©uanaruato  auf  bem  SQBege  nac^  Dueieraö  in  (Srftaunen 
gefegt:  wo  mef)rere  taufenb  (gc^icöten  fc^n?dr§li(^en  ©rünfteinö 
mit,  ebenfalle  nur  14—16  3^11  mächtigen,  iveißli^en  unb 
fe^r  quarjreic^en  ©«enit^  Sagen  abn?ec^feln,  3n  bem  ^venif 
fe^en   ©dnge  t>on  ©rünftein,    im   ©riinftein  oft  @änge   »on 


75 


€i)enit  auf.  ^^  3n  einer  t?evu>ic!e(ten  9{eif)enfo(ge  t^on  erogencu 
gormationeii  ift  ^ur  fieberen  33eftimnuing  beö  relatii^eu  5llter^ 
unb  ber  Snbepenben^  einer  gormation  i>on  großer  ^Bic^tig? 
feit  bnö  5hiffinben  einer  €c^ic^^t,  bie  mit  t)erbreitet  ift  unb 
jum  cjeogn oft if eben  ^orijonte  bienen  fann.  (Sine  fo{el>e 
(Scbittt,  beren  3benti(ät  a\n  fte^erften  Duveb  organifel)e  (Sinfet)(üffe 
(Seitmufd^eln)  feftaufteÜen  ift,  entfc^eibet  Dorjug^meife  Da,  u>o 
in  t^erfteinerung^Ieeren  (Sefeie^ten  i^erfe^iebenen  Sllterö  gro^e 
petro9rap§ifei)e  5Ief)nlic^feit  f)errfe^t.  ^' 

3ßir  faf)ren  \oxt  nae^  benfelben  ©runbfä^en  bie  enbogen<' 
eruptit^en  Formationen,  unb  sn>ar  fou^of)(  bie  phitonife!^en 
C^iorit,  ^venit,  ©ranit,  $or))t)Vr,  Jp^perft^en)  alö  bie  a^t 
Dulfanif^en  ©ebilbe  (53afalt,  ^f)onoliti)e ,  9J?anbelfteine 
unb  Zxaä:)i)k:  (entere  au^  ©ipfel-i^ ratern  n)ie  in  ber  (Sbene 
au^  alten  (Srbfpalten  ergoffen),  auf5ufiif)ren.  liefen  eruptiven 
gormation^-'^Vpen  (äffen  ^vir  junäe^ft  folgen  bie  metamorpf)oftrten 
©ebiibe:  ndmlie^  bie  fn;fta((inife^  ftturifeben  unb  bet^onifrfien 
(Eel^iefer,  n>eld^e  juerft  ^u  ^ait  unb  ®{immerfcf)iefern,  unb  au6 
lotteren  ju  (^mi^  umgenmnbett  ftnb;  bann  (Sebiment^  unb  glöj^ 
gormationen:  tvie  alle,  t)ier  nur  ganj  objectit)  betra(^tet  nae^ 
ber  petrograp^ifc^en  Slffociation  il)rer  53eftanbt^eile, 
nicl)t  nae^  il)rer  5llterC^^  unb  ßntfte^ung^ folge,  tveil 
biefelbe  5lffociation  befonberö  hei  enbogenen  gormationen  tro^ 
beö  fel)r  t>erfc^nebenen  5llter0  ber  Dure^brüe^e  mineralogifeb 
bo^  ibentifc^  ift:  umf)renb  ta^  ber  greunb,  bem  ic^  fo  oft 
unb  gern  folge,  ©uftai?  Diofe,  in  bem  (Eingänge  feiner  geo^ 
logifd)en  ^orlefungen  i^on  1854  bie  gefannnten  enbogenen  ©e- 
birg^arten  in  4  ©ruppen  t^eilte;   in  bie  ©vanit^,  ©rünftein-. 


76 


Zxa(i)\)t^  unb  33afalt>'®ruppej  evfennbar  einfdid'eponb  «Sh^ftaUe 
»on  geJ^fV^^^/  iDligoflnö,  Äali?  unb  Ü)?agnefia^  (^)limmer, 
^oniMenbe,  5(ugit,  Sabrabov,  ^eucit,  9topl)elin  lu  f-  \x>J^ 

"Die  50?etamürpl}ofe,  weidjt  bie  fn;fta(iinifc^en  Scbiefcr, 
befonbevö  bie  ©nei^bilbung,  f)en>ovhingt ,  hktet  grope  (Bdiwk- 
ngfeiteu  bar:  fo  u>le  (^inbvücfe,  welche  bie  leii^tfiüffigeveu 
gelbfpatf)4hvftaüe  in  bem  ftrengflüfficjeveii  Ouaij  f)intev(affen;'** 
unb  \v>o  @vanit  neben  bem  (^nei^  f)evt)oibri(i)t,  fte^t  man  \x>of){ 
aucb  ben  @vanit  flafvig  u>eiben  unb  frf)einbar  in  ©neif  über* 
geJ)en.  ^a  plutonif(f)e  ©ebirg^avten  (®vanite,  ^venito  unb 
Ouav5porpl)vre)  t)on  gan^  gieiiten  33eftanbtf)ei(en  ein  fef)v  im^ 
fctiiebneö  relatiüeö  2lUev  ^aben,  fo  i^eranlapt  baö  hervortreten 
(Sluebreiten)  enbogener  ©ebilbe  eine  große  (5omplication  in 
bem  ^erfud^  einer  51nreit)ung  naclt  SUteröfoIge,  ber  ber  oer^ 
fteinevung^tjoüen  glöjfc^icbten  af)nlic^.  Shiffadenb  ift  e6,  baß 
tk  alteren  unb  neueren  enbogeuen  (plutonifcfien  ifnb  nic^t^ 
Dulfanifcbcn)  ©ebirg^avten  biefelben  9}ttnevalien  alö  Die  mUa^ 
nif(i)en  einfc^ließen*  5)ie  ©vanitgvuppe  j.  53.  entf)viü  ge(bfpat(), 
Dligoffaö,  (i)(immer  unb  §ovnb(enbe:  wie  fo  oielc  ^rac^i;t;j 
gormationenj  tk  ©rünftein-^vu^^pe  ^abrabor  unb  5lugit:  benn 
bei  .<r)i;perftf)en  ift  ja  bocb  nur  eine  5(banbevung  bc6  5(ugit6. 
2)ie  D(igof(afe  ber  älteren  ©efteine  finb  gefärbt  unb  nur  an 
ben  bauten  buvcbfdieinenb ;  UHaljienb  \)k  neueren  ungefärbt, 
glafig  unb  falft)altigev  als  ber  £)ligof(aö  be6  ©ranitt^  fmb: 
a>e6balb  (fe^t  ©uftao  Diofe  fet)r  vicbtig  f)inju)  nur  eine  geo? 
gnoftifd^e  (Sintf)ei(ung  ber  ®ebirg6arten,  nid^t  eine  d^emif^e, 
tvo^l  begrünbet  i\t,  5(lbit  ift  in  feiner  ©ebirgöart  alß  ®e* 
mengti:)eil  mtf^altm',  mo  man  iijn  alfo  auffü£)rt,  f)at  man  i§n 
mit  Diigoflae*  i>eru>ec^felt,  -"^ 


77 


({Kranit 

unb  eine  Stfcänberimg  beffclbcn,  aU  ©ranitit  aiifgefiU;rt. 

Xic  meiftm  (^h'nm't^Slblageniiigcn,  fagt  (^avl  gvietn'd) 
9hiiiniaiui  in  feinem  cloffifd^cn  ^e(;rluict}  ber  ©eognofie^'^, 
ftnb  ojfcnt^ar  von  neuerer  (5nt|le[)un9  cilö  bie  ftlurifc^e  unb  bic 
bet)onifd)e  goiniatimu  (Einige  tvenige  bcxfelben  finben  ftd)  in 
ßornuHilI  unb  auf  ber  3nfe(  3lrron,  ja  am  ^arje:  \x>o  Whix^ 
djifon  ben  ©ranit  iialfftein-graßmente  mit  organifc^en  lieber^ 
reften  i)at  einfrf)lie^en  fef)en. 

(Kranit  ijat  Diofe  vom  ©ranitit  abgefonbert.  ©^  be^ 
ftef)t  ber  (Kranit  au^  gelbfpalf),  geu^ö[}nlic^  fcf)U>arjem  ober 
gelbh'dj-U^eipemj  graulict)  treipem  Cuarje,  f^UHir5l{d)4naunem 
©(immer  unb  ireipem  i^ali^^Iimmer j  unb,  bem  gelbfpat^  an 
®iope  nacDfleI}enben  £Iigof{a^^ii^vVfta(lem  3m  ©ranitit 
fe(;U  ber  iveipe  iiali^^limmer,  unb  ber  gelbfpatt)  ift  geu^üf)n^ 
lid^  l^on  xctijcx  garbe,  Unu^efentlic^e  ®emeiigt()ei(e  beö  ©ranitö 
finb  ©ranat,  S^vfon,  (^'orbierir,  9(evfKlin,  33ud(anbit,  2!itanit, 
^ifen^  unb  ^Jicl^bban^^lan^.  ^ovnblenbe  ift,  n>enn  gleich 
umvefentlic^,  boc^  I)aufiger  im  ©ranitit  alö  ©ranit»  2)cr 
©ranitit,  leictter  in  ein  porptjVrarligeö  ©ebirge  überge^enb, 
bilbet  bie  §aup(maffe  beö  Diiefen*  unb  3fer^©ebirgeö  »on 
5iupferberg  biö  9ioi(^enberg»  SBo  er  an  ben  ©ranit  grenzt, 
ift  er  fd;arf  von  it)m  gcfd}ieben  unb  nie  in  ii)n  iiberge[)enb. 
2)er  ©ranit  mit  beiben  ©(immer-^lvten  ift  im  Diiefengebirge 
fe^r  untergeorbnet:  nur  an  ber  ^iibu>eft^ Seite  beö  ©ranitit^ 
Dom  (Sc^UMr^bvunner  53crge  im  Dften  von  ©ablonj  bi^  nad) 
9ieic^enberg;  and)  im  ^arj  ben  53rocfen  bilbenb,  nnrl^renb  am 
Üiamberg  unb  3i<*B^'i^iJrf'-'it  ©ranit  mit  ^ali?©Iimmer  an? 
ftet)t.  5lm  $agü  3)taggiorc  in  ber  ^ombarbei  bricht  bie  fd^onc 
Slbanberung  beö  ©ranititö  mit  fleifc^rot^em  gelbfpat^,   fc^nee* 


78 


ttjeifem  Dlfgofla^  unb  fc()ivär5li^  grünem  ©linimer,  ^^  2)er 
©vatütit  t)on  (Jonquet,  ben  id)  im  5ö^eerbecfcn  Don  ^veft 
gefe()en,  ift  ber  fcbönen  5lbänt>erung  üon  333avmbrunn  in 
(getieften  fef)r  a^nlic^, 

3Bir  ^aben  f)ier  gef($t(bert  bcn  eigentlichen  ©ranit  Daö 
merftDÜrbige  ®ranitit^®eftein,  meld^eö  mauevartig  ben  malevi^ 
fc^en  Äo(^it)an'f(^en  €ee  umgiebt,  ift  aud)  burc^  feine  röt^lid^^ 
treiben,  1  — 2'/^  3^^  großen  gelbfpatI)^i^n;ftaUe;  mt  burct) 
laud^grünen  unb  f^ttjarjen  ©limmer  c^arafteriftrt,  mit  ettr>a6 
vfpornblenbe  imb  ^^itan-Äv^ftanen.  ^^  (S^  n)irb  nijrblicb  gegen 
33arnaul  ()in  burd)  «§ornftein^orp§i;v,  in  Süben  gegen  ©(tlan-- 
genberg  ju  burd^  $orp§i;r'(5onglomevat  begrenzt.  3)er  ©ranitit 
ift  bort  mauerartig  in  faft  horizontalen  33än!en  i^on  u^enigen 
3ollen  bi^  3  gup  9)?äd}tigfeit  abget^eilt.  !l)iefe  unvcrfennli(te 
5tbtf)eilung  eineö  gar  nicbt  gneipartigen  ©ranititö  rief  mir  bie 
53eobac^tungen  ^urücf,  a^elc^e  ic^  faft  30  3al)re  frül)er  in 
@übamerifa  in  ben  Äüftenfc^ic^ten  t)on  55enejuela  (^araca^) 
über  gefd^ic^teten  ©ranit  gemacht,  2)a  auc?^  anberc  merfwür* 
bige  pl)V)ft!alifd^e  (Srfdjeinungen ,  n^ie  bie  l)eipen  ©ranit^Ouetlen, 
t)am\t  §ufammen^angen,  fo  tvill  id)  ^ier  folgenbeö  meinem  ^age* 
buc^e^ö  entlegnen: 

„Um  au6  ben  reijenben  Valles  de  Aragua  üon  ben  Ufern  be6 
©eeö  ^acarigua  (Laguna  de  Nueva  Valencia)  an  bie  8eefüften 
be6  antillifc^en  9J?eere6,  ^u  ben  aguas  calientes  de  las  Trin- 
cheras  ju  gelangen:  fteigt  man  gegen  ben  §afen  üon  ^orto^ 
cabello  ununterbrochen  l)eraK  2)er  fen!re(^te  9Rit>eau^  Unter* 
fc^ieb,  barometrifc^  gemeffen,  beträgt  aber  nur  222  ^oifen* 
^er  S3a(fe  de  la  Trinchera  f^at  feine  ^Benennung  )?on  ben 
(Spuren  ber  alten  ^efeftigungen,  trelc^e  bie  franjöftf^en  gli^ 
buftierö  1677   auffül)rten,   alö   fte   bie  (Btaht  Nueva  Valencia 


79 


plünberten.  2)er  ^ac^  ift  in  bev  ^dt  ber  größten  Xxodni^ 
iioc^  2  gug  tief  unb  18  guß  breit,  !Die  Temperatur  be^ 
2[Öaffer6  u>ar  90^,3  be^  J)imbertt{)eilii3en  ^^ermometeröj  naci; 
S3ouffingault  aber  (Äoömo^  ^b.  1.  ®,  229  unb  230)  im 
3af)r  1823  97 ^i  unb  {)ier  ift  bie  f)5§ere  Temperatur  bie  ftcl}ere 
^Beftimmung.  ^ad)  ben  Oueüen  t)on  Urijino  in  Japan  (uon 
80^  D^^aumur)  ift  biefe  ©ranit-Oueüe  de  las  Trincheras  de 
Portocabello  u>o()(  bie  f)eißefte.  3)ie  Sßaffer  ftnb  ftarf  (?)  mit 
0efd)ix)efeltem  Sßafferftoffgaö  gemifd^t:  unb  entfpringen  auf  einem 
^ügel,  ber  fic^  etXi^a  150  gujj  über  ben  33oben  ber  (5c(}Iuc^t 
ert)ebt.  @ie  laufen  gegen  5f?orbtt)eft,  Wlan  muf  t>ermut{)en, 
baß  fte  früher  mit  £alfftein  in  33erüf)rung  u>aren:  benn  wo 
fte  Derbampfen,  ^interlaffen  fie  falfartige  (?)  Sncruftationen, 
SßieMd)t  finb  fte  mit  ben  förnigen  i^alfftein-i^agern  (?)  in 
^ontact  gen)efen,  bie  ben  ©limmerfc^iefern  fo  eigent()ümlic^ 
finb,  5Bir  maren  erftaunt  über  bie  Slnmutf)  unb  ben  lOuruß 
einer  33egetation  »im  Slruni;  gicuö^  unb  (S(ufta*5lrten ,  beren 
2öurjeln  i)on  2ßaffer  ju  85  ^  U^  79  ^  ^^emperatur  bene^t 
trurben,  it)df)renb  ta^  biefelben  (Specieö  faum  40  guß  entfernt 
in  einem  feuchten  53oben  su  !aum  18  o  Temperatur  »egetirtem 
@anj  na^e  bei  biefen  90  ^  Reißen  Duellen  entfpringen  anbere, 
gan^  falte,  3)ie  (Singebcrnen ,  meldte  biefe  iZluellen  al6  §eil^ 
mittel  benu^en,  conftruiren  ftc^  mit  ranfenben  Dianen  eine  2(rt 
©ittertver!;  auf  i)at>  fte  ft^  nacft  einige  guß  über  ber  Dber^ 
flacf)e  beö  SBaffer^  lagern,  Die  Aguas  calientes,  me^rnuilö 
geftauet,  bilben  na^e  an  ben  lüften  hei  i^rem  Slu^flup  ein 
i?on  (Secrcpien  unb  ber  niebrigen  Cocos  aculeata  3aq.  um? 
gebene^,  crocobilreicl)ee  S3affin.  2)er  ©ranit  ber  S^rinc^eraö 
ftreid)t  '^  52  o  Dft,  unb  fällt  mit  30  o  hid  40 «  gegen  5Rorb^ 
tueft.     (Sr  l)at  jolllange  £rvftalle  r)on  rctljlic^em  gelbfpatl;  unb 


80 


fcl:;UHU-^em  ©limmev.  (5r  ift  in  paraüele  53cinfe  i^on  2—3  gup 
!l)ic!e  gett)eilt  inib  i">on  Qvo^fönugem  ©efügcj  am  fic^tbavftcn 
hei  bev  Venta  de  Cambury,  and)  Casa  de  Islenga  gennmiL 
;3n  ber  9^a()e  ftaub  ein  fctöiiev  blü^enber  Stamm  »du  Paikin- 
sonia  aculeata,  n)nf)vfc^einlicl)  ^e\i  einer  alten  inbifc^en  ^^flan- 
^ung  ((5onuco)j  bcnn  Plumaria  unb  Parkinsonia  t)aim\  wii 
nie  in  biefem  3^^eile  i)OJi  (Sübameiifa  in  vvilbem  3^iP^nbe  ge^ 
fef)n.  33alb  barauf  gelangten  \m  in  bie  Äüften^33egetation 
öon  Avicennia  unb  Rhizophora  Mangle.  33eim  ^erborifiren 
fanben  unr  an  einem  blut^enreicben  Drte  ben  ^eic^nam  eineö 
nur  9  gu^  langen  ßrocobilö»  2)or  fc^eu^lid^e  5Jiofd^u^'®erud); 
n^elcfcen  ber  ^eic^nam  i^evbreitete,  f)inberte  un6  ben  9^act)en  unb 
bie  3f^\i)\u  genau  ^u  unterfuc^em  9?at)e  am  i^ittoral  erf^ien  ber, 
in  (S^ic^ten  get^eilte,  fövnige  ©ranitit  am  gluf -Ufer  noc^  einmal. " 

3öenn  33ouffingault'ö  ^^ermometer?33eoba(^tung  1823 
faft  7"  f)of)m  Temperatur  gab  alö  bie  meinige  t>on  1800, 
fo  ift  bie  Urfad^  ta'oon  blog  in  bem  localen,  zufälligen  3"^ 
ftromen  t^on  fdlterem  SSaffer  5U  fu^en»  (Sine  mericanifc^e 
f)eipe  Üluelle  norblid)  »on  ©uanaruato:  hei  (5^ic^imequillO;  \x>o 
fäulenförmiger  ^43orp^i;r  auf  St^enit  aufgefetzt  ift,  im  33afalt* 
(Songlomerat  auebrec^enb:  bie  aguas  calientes  de  Comangillas, 
f)ahe  i^  ju  96o,3  gefunben:  alfo  hi^  auf  0^,7  (Sent,  ber  5lm 
gäbe  \)on  ^ouffingault  für  las  Trincheras  g(ei(^,°o 

2)ie  lange,  faft  unmberfame  ©rfa^rung,  tvelc^e  man  in 
Europa  i)on  ber  Unt)eränberlic^feit  ber  3^emperatur  unb  ber 
d)emifcfcen  3^J^^»i»^^"K^iinig  ber  ^^ermalquellen  f)at,  unb  neue 
fe^r  befriebigenbe  Erläuterungen  5^,  \)ie  iä)  meinem  berühmten 
gveunbe  über  hie  localen  S3erf)ältniffe  ber  aguas  calientes  de 
las  Trincheras  i^erbanfe,  machen  e6  mir  je^t  fef)r  u>a^rf($ein^ 
lic^:   ha^  in  23  3a(}ren,    t?on    1800   m  1823,   nicbt  burcti 


81 


^pvcjänge  im  -Xieffteii  tex  ©vbe  bie  ^Baffev  iicb  um  7^'  (5ent. 
me^r  crlufet  [)aben;  fouDern  ba^^  rie  ^cmveraiur  ijon  90^,3 
(^ent,  tie  ic6  angab,  ftatt  ber  97%  tDeld^e  ^ouffinganlt  fv\v 
terfaub,  buvcb  einen  3"piif  fältevcn  ^iÖajTei^  i>evanla§t  unube: 
au^  fef)r  obeiflädvii^en  9?eOenf(üften ,  u^e(cf)e  in  ber  ben  ^ib^ 
erfcbiitterungen  fe  oft  aufgefegten  ©egenb  ficf)  öffnen  unb 
[(^liefen.  !l)ie  (Eingeborenen  l)aben  mi^  felbft  barauf  auf^ 
mevffam  gemalt,  bap  fie  ft(^  i^re  53äber  buv*  3ufüf)vung 
faltev  ClueUuHtffev  auö  bev  9?äf)e  in  3:emperatur  nacb  3ßiü^ 
!üt)r  i^erminbern  fönnen.  2(u(*  erfef)e  ict)  aiit-'  bem  neueften 
53riefe  i^on  ^ouffingault,  \)a^,  ta  1823  bie  Jlemperatuv  be^ 
elften  53ecfen^  um  i^olle  4^,8  ßent.  niebvigev  u>ar:  bie  beö 
^tveiten  ^ecfen6  bocf^  2^,9  f)ö^ev  al^  bie  Temperatur  nnir, 
u>e((i)e  icfe  irrig  für  ^ie  ber  ganjen  Duelle  ausgab. 

§i(^  u>ir  un^  auf  unfrer  ftbirif(f)en  (Erpebitiou  i>on  3^obolff 
unb  Äviinff  nacf)  bem  5(ltai  begaben,  gelangten  unr  an  ben 
Äohm>an'fcben  (See.  ^-23on  biefem,  mit  horizontalen  ©ranit^ 
mauern  umgebenen  (See  biö  §ur  c^inefifc^en  3)jungarei,  ja  biö 
jum  ^faifang^See  gegen  Süboft,  in  150  geograpf)ifcben  Tleikn 
Entfernung,  erftrecft  ficfc  tk  ®ramt*33ebe(fung  mit  ber  ©e^- 
ftaltung  einei^  (I-ruptit>  -  (E^arafter^ ,  une  i*  biefelbe  nur  in 
biefem  Z^eik  imx  ßentraU  Elften  gefeben  t)ahe.  Ü^  erJ)eben 
ftc^  \mt  über  bie  ^(atotr'fc^e  (Steppen^ßbene  (}inauö  in  Dften, 
oft  gereif)t  unb  alfo  tvof)(  auf  (S'rbfpalten  auögebrocben,  tl)ei[6 
üeine  conif(^e  §ügel  i^on  mehreren  ()unbert  gufen,  befonbere 
gegen  bie  (Senaja  (Sopfa  ^in;  tf)eil6  ^erftreute,  fef)r  fleine, 
t)ielgeftaltete  gelömaffen,  faum  10  —  12  gu§  {)ocb  (9iofe, 
Urat^Oieife  ^b.  I.  8»  524):  in  gorm  i)on  Elitären,  burgartigen 
jRuinen  unb  aufgerichteten  @efc6ieben.  (Solcbe  niebrige  gel^^ 
gruppen,    jwifc^en    benen  50?affengruppen   fte^en,    biiben    tk 


82 


Sanbfd^aft  auf  inelen  c^inefifc^en  Tapeten  "oon  fe^r   geringem 

• 

333ert^e.  !Die  gelfen  ftnb  oft  nic^t  jiveimal  ^ö^ei*  a(6  tie 
9J?iiftf  mac^enben  unb  3^i)ee  trtnfenben  93^ enfif engnippen,  He 
Df^inber  f (einer  al6  bie  gelfen.  3)^ie  50ialer,  tre((fe  ^ie  3^^*^- 
nungen  ju  fotc^en  Tapeten  anfertigten,  mögen  burc^  t>en  Sin- 
blic!  af)n{icber  gel^gegenben  infpirirt  tüorben  feiiu  33i^U^ei(en 
erfcfceinen  tic  (Ebenen  nne  ein  milfanifc^ee  3^nimmer(anb ,  in 
bem  Hc  £'at^afcf)ic{)ten  aufgerichtet  umren;  aüe^,  n\iö  wix 
unterfucben  fonnten,  wax  anftef)enber  gel^o,  mit  unterem  ®e.^ 
ftein  jufammenf)angenb.  ^ex  merfnjiirbigfte  ©ranit-^egelberg, 
ben  ic^  je  gefe^en  t)ahe  unb  ber  mir  einen  tiefen  (Sinbrucf  ge* 
(äffen  ()at  (meine  S^ic^nung  ift  für  Diofe'6  D^eife  ^b»  I.  6,  584 
geftoc^en  worben),  enbigt  auf  ^luei  (Seiten  mit  jroei  flac^eU; 
aber  fenfreitt  an  i)en  (£nben  abgefc^nittenen  33er(ängerungen,  a(ö 
ivaren  ee  «Seiten -(^rgiegungen.  3)iefer  £ege(berg:  getvöf)n(id; 
9)?ocbnataja  Sopfa ,  firgififd)  53iritau  genannt,  etiva  1400  gu^ 
£)0($  über  ber  «Steppe j  (iegt  in  D^^orben  i>on  ^u($tarminff» 
3d)  ^abe  i^n  erftiegen  unb  im  oberen  3^^ei(  in  ber  ?änge  au6^ 
gebef)nt  gefunben  )^on  620  nac^  dl£).  'Dex  Siritau  ift,  wie 
alle  anbere  ©ranitfuppen  biefer  ©egenb,  in  horizontale  53änfe 
abgefonbertj  eben  fo  bie  ©ranituninbe  be6  geftung^graben^  in 
23uc^tarminff:  auö  benen  ©änge  in  ben  ^^onfc^iefer  au6(aufen, 
\r)e(cbe  ta^  £lueergeftein  g(immerreicb  machen,  a(ö  (Sontact* 
©ntinrfung»  51(6  unr  t>on  bem  c^ineftfcbcn  ^Sac^tpoften  ^ai\) 
(mantftturifc^  ^f)onimaiIad)u)  jurücf fe^rten ,  fc^ifften  wix 
un6  in  ^ud)tarminff  ein  auf  gefuppe(ten  unb  barum  fc^tüer 
(anbenben  33ooten,  5luf  ber  (Sc^ifffaf)rt  .^tvifcben  S3u^tarminff 
unb  Uft^Äamenogorff  ift  ta^  gtu^bette  bee  großen  3rti)fcb?Strom6 
fo  tief  eingefc^nitten ,  baß  in  bem  beuttic^ften  $rofi(e  am  rec^^ 
ten  Ufer  tie  Shiftagerung  ber  ©ranitbanfe  auf  bem  3:f)onfc^iefer 


83 


ftrf;tbar  wixt.  3cb  tjahe  §u>ci  meiner  3^i<i)nimgen  Mefer  Profile 
fielen  laffen  (O^cfe,  Ural  unb  5i(tai  e.  611  —  613% 
O^enoiMnl^  imb  §erniann  ()aben  Mefelt^e  ßeolocjifcfce  ^■rf(i)emung 
i^or  im6  gefe^en^^j  t>er  i^el^tere  akr  f^efnt,  u>aE)rfc^einlic^  auö 
(^^rerbietimci  t>ür  ber  Uranfaiiglic^feit  te^>  ©ranit^,  faft  an 
bcm  5U  ^tveifeln,  u>a6  er  gefefjen*  «Stuntenlang  ift  bei  ber 
g[uffcbijffaf)rt  bic  Ueberlagerung  be6  in  33änfe  abget^eilten 
©ranito  über  ten  faft  fenfrecbt  einfcbie^enben  ^()onfct>iefer 
beutlic^  ftc^tbar.  93iein  9^eifebeg(eiter  ©uftal^  O^ofe  fagt  fe^r 
u\if)r  in  feinem  ^ageburf^e^^:  „2)er  ^f)onfdf)iefer  ^at  unter  bem 
faft  horizontalen  ©ranite  eine  iveüige  Dberfläd)e;  ergebt  ftd) 
bi6uieilen  woijl  50  gug  über  ben  2öafferfpiegel  tee  Srtvf*, 
balb  fenft  er  ftc^  hi^  auf  einige  gu^  ^um  SSaffer  f)erab:  unb 
bie  ganje  5(uf(agerung  unirbe  im  einem  etmaö  I)ö^eren  6rante 
br6  SBafferfpiegelö  gar  nicE)t  $u  fef)en  fein*  5lüe  biefe  ividf)ti? 
gen  geologifc^en  (Srff^ einungen  ftnb  nur  fid)tbar  tn  tem  rechten 
3rt«f(^4lfer ;  ba6  linfe  Ufer,  glei^  fteil  unb  f)o(i),  beiiant) 
nur  au6  ^t)onfc^iefer ,  o^ne  tveber  Ueberlagerungeu  nocf)  ®ra^ 
nitgänge  im  ^^onfcbiefer  ju  jeigen.  5©äre  ber  gluf  nicf)t  ha, 
um  baC>  ^ette  einjufcfjneiben  an  ber  ©renje  ber  hdhn  ®e- 
birgfntrten,  fo  u\ire  ^ier  ta^  gan^e  ^^^änomen  unbefannt  ge^ 
blieben."  9?ad3  ber  Wdtk  be6  3Begeö  ron  ^ucbtarminff  m^ 
Uft'Äamenogorff  l)5ren  t)w  ©ranitfelfen  unb  -kuppen  gan^  auf 
ficbtbar  ju  u^erben.  Xer  ^§onfcf)iefer:  tt^elc^er  nad^  ©ebler'ö 
grünblicben  Unterfud^nntgen  in  (S§[orit  unb  ^atffc^iefer  umge^ 
ivanbelt  u>ivb  §anfc^en  ben  glüffen  5(igert,  ^opolomfa  unb 
5lfem;  nimmt  fotrof)!  in  9?orben  al^  in  (Bütm  ber  ätna^ 
l)ot)en  ©ipfel  Don  £atunia  unb  S3e(ucf)a  eine  2(rea  »on  160 
geograp^ifc6en  Cuabratmeilen,  alfo  einen  272  "^^^  größeren 
gU'iitenraum  a(6  ta^  gaitje  ^arsgebirge,  ein»^^    3^1  berfe(ben 


84 


metamorp^ofirteu  govmatiou  mn  h\)ftanifc^en  6cbiefevii  gef)oven 
bte  ©cf^neeafpen  be^  Äf)o(fum,  i>oit  benen  man  on  einem  ^^nnfte 
be^  fd^önen  ^f)a(e  ber  53eiefoivfa  17  [(tneebebecfte  ^örnei 
auf  einmal  exUidt  §lud^  bie  grope  Seltenf)eit  be^  ©neiüe^ 
neben  bem  fo  häufigen  ©vanit  bc^  £olmoanev  (See^  unb  in 
ber  (tinefifcben  ^pngarei:  wo  man  an  bem  ved)ten  Ufer  be^ 
9fiart)m,  öon  einer  Un^ai)!  Heiner  ©ranitfegel  begleitet,  fcbmale 
laDaartige  ©ranitmauern  in  t)k  (Sbene  ()ert)ortreten  \ul)t^^j 
i}t  ein  auffaUenbe^  geognoftifcbe^  ^^änomen.  2)ie  ©ranit- 
mauern  fe^en  allein  fort  unb  nel)men  an  §5l)e  ab ;  ja  wo  unr 
fte  unterfu^en  fonnten  in  abgerunbeten  gormen,  fanben  u>ir 
fie  in  einen  feinförnigen  ^iorit  übergel)enb:  ganj  bem  2)iorit 
äl)nlicb,  tvelc^en  unr  am  oberen  3rti)fcfc  j^nnfc^en  @eit)ernoi 
unb  ^efliftomff  u^af)rgenommen  I)atten,  S^on  »or  Uft-i^a^ 
menogorff  Porten  alle  anfte^enben  gelfen  an  ben  flacf)en  3rti)fd^^ 
Ufern  auf. 

2)ie  gefc^ilberten  53erl)ältniffe  unb  üjxe  ^2lnalogie  mit  tim 
§arj^33er()dltniffen,  tvelc^e  auf  ben  ß^fc^mmen^ang  beüonifc^er 
Schiefer  mit  bem  33rocfen'®ranit  fül)ren,  erinnern  faft  unUM'U^ 
füljrlic^  an  bie  problematifd^e  DIatur  beö  5:i)onfc^ieferö  im 
i)ftlicfeen  3:^eile  m  mtai 

SÖenn  man  berei^tigt  unäve,  anä:)  ot)ne  fd)on  erlangte 
Äenntniß  ber  eingefc^lopnen  Organismen,  (eben  Uebcrgangö- 
^l)onfd)iefer,  ber  in  ©raunmcfe,  ^alf  unb  ^l)lorit'Sc^iefer 
übergel)t,  ft(urifcE)  §u  nennen 3  fo  tvüvbe  ic^  nad)  Slnalogie  beö 
^ar^eö  ben  ^l)onfc^iefer  beS  öftlic^en  2(ltai'S  für  beöonifc^ 
galten,  mannigfaltig  t)on  ©ranit^  unb  £luar3porpl)Vr*®ängen 
burd}fe^t^  unb  \)k  (Simmrfung  beö  (Sontact6  ^at  ^ier  burc^ 
gefärbte  6treifung  jur  ©teinfc^leiferei  5lnlaf  gegeben:  \x>Mt 
^errlid^en  ©ranit  unb   wei^e  9}iarmortafeln    i^erarbeitet,    ben 


85 


geftvclften,  jafpieartigen  Sdigit^^^orp^V^-  i^cn  X^(i)ax\)\ö;) ,  teil 
grünen  ^cvp()i)v  ter  9^circnnaja  (Eopfa,  tm  5(t^entnvin  i^on 
33ieIove5faia,  t^en  vot[}en  nnb  i\nioIit{)ifcben  ^\>vv^vr  vom  £oiv 
gen:  tem  ontffcn  rotf)en  $ovp()\n'  nnb  tcm  (§lfra(er  ^^orp()^r 
üevgleid^bar  nnb  Me  ^^alläfte  in  ^^etei^hivg  fd^nücfcn^ 


btcfeö  3Serfe^>   abgefc^ititteiL     ©.  hie  weiteren  Aborte 
vim  ^nbe  ber  3(nmevfuni]en  (S.  99.  (^..  ^.1 


^  n  m  e  r  k  u  n  3  e  u. 

^  (©.  58.)    ^oömo'3  ^^b.  1.  ®.  275  unb  463  Olnm.  49. 

2  (@.  58.)  etrabo  lib.  1  p.  51  «nb  5i  aoemoi^  ^b.  II. 
@.  224). 

^  (@.  53.)  Apuleji  Opera  omnia  rec.  ®.  5.  Jöitbcbranb 
T.  II.  (1842)  p.  534:  »eo  in  tempore,  quo  nie  non  negabunt  in 
Gaetuliae  mediterraneis  montibus  tuisse,  ubi  pisces  per  Deuca- 
lionis  diluvia  reperienlur.«  (De  Magia  über  cap.  41.)  '^er^l. 
Äoomoö  3?b.  II.  @.  439  Olnm.  53. 

*  (@.  59.)  ^O^moe  33b.  1.  @.  249  unb  451,  ^b.  IV.  @. 
508. 

'  (@.  59.)    ^üsmo'^  25b.  I.  (B.  231  unb  448. 

«  (@.  59.)  31.  a.  O.  @.  253  iinl)  457  (2J)eU,  Princ.  oi 
Geology  1833  Vol.  III.  p.  374,  ed.  ot  1853  p.  178;  Manual 
of  elementar y  Geology  1855  p.  9). 

'  (@.  59.)  aiuf3efül)rt  in  6  ©ruppen  .^oemoi^  33b.  IV.  ©. 
467—434  wie  <B.  614—641. 

^  (is.  59.)  @.  in  ben  in  5(nm.  6  citirrcn  brei  (5*riften  von 
@ir  (5l)arle^  2pell  p.  359,  160  unb  579. 

^  (@.  59.)  Sreujer,  ©pniboliE  unb9}ii)tI)ologie  ber 
alten  ^.UUfer  1342  ^I).  III.  ®.  725.  ^(uto,  nad)  bem  orpl)if*cn 
rcligicfen  3t*t'fnfreife  awd)  S^o.te6  genannt,  liatte  tic  @rf)lüiTel  ber 
(5rbe  in  feiner  ©eivalt,  um  aU  Url)eber  ber  5rud)tbarfeit  t^a^S 
3al)r  mit  ^rüd^ten  ju  fegnen.  (Sr  xft  23or|leI)er  adeö  im  (5rb-3n= 
nern  verborgenen  9ieid)tl)umö:  fo  tcif  md)  b(^6  ©etreibe,  aUi  ®abe 
beö  .^abe^i,  aue  ber  Untenveit  bem  erften  9)ienfd)engef(t)(ed)t  berauf-- 
gefenbet  ivurbe. 

'°  (@.  61.)  „@o  weit  meine  9tad)forfd)ungen  reidjen",  fagr 
SBöcfl),  „fann  man  feine:^tt)egeö  bereifen,  ta^  hie  Benennung 
nXo^-Tov  für  S^abe^  älter  ift  al^  bie  Qfnnabme  be^  ©otte^  W.ovrog; 
vielmehr  fcbeint  e^  ivirflic^  umgefebrt.      ^I)lut0ü,   ber  (go()n   ber 


87 


3)emerer  unb  bce  3afioc\  erfcbeint  fcf)ou  in  Jöeftobö  jt  l) e 09 o  n ie  v.  969 
rtuf  breimal  umacfcrtem  Selbe  im  friicbtbaren  (Sretrt  (alfo  beutUcf) 
in  ^^e^ielntng  auf  ben  2(cferlniu,  ber  ben  Oieicbtl-um  giebt).  ^3lud) 
im  .^omerifcf)en  y?nmiuii^  auf  S)emeter  (v.  489  cd.  j?erm.)  fommt 
%Hnto^5  aUS  ©ottbeit  vor." 

"  (@.  62.)  93ergl.  33euturi,  essai  sur  les  ouvrages 
physieo-malhcmatiques  de  Leonard  de  Vinci  1797  5  5 
no.  12k 

'2  (®.  62.)  P hi los.  Tran sact.  Vol.  VJ.  No.  76  (3al)r  1671) 
pag.  22^3. 

'^  (@.  62.)  :5)ie  ffllfcf)lirf)  fo  genannten  ^»(aturrpieU  O^lbler-- 
Slugen;  drillen:,  Otieren^  olnollen--  unb  j^ungen^Steine)  ftnb  unter 
bem  9(amen  von  9)1  orpl)olitl)en:33ilbungen  ein  ©egenftanb 
uniTenf^aftlid^er  Unterfuc^ungen  meine^^  fd}arfftd)tigeu  ^reunbe^i 
(Jlirenberg  geivefen.  ^tacb  ilim  finb  bicfc  33ilbungen,  ju  benen  aud) 
bie  Qfbfonberung  bee  Q^afalti^  in  geglieberte  (Sau lengruppen  gebort, 
amorplK,  unorganifcbe,  ben  .^rDfrallen  völlig  undlmlicbe:  aber  eben 
fo  nne  tiefe  gefeßmiifnge  formen  mit  S8ilbung»j:2Icbfen  unb  frum^ 
men  ^la'c^en,  unb  baber  mit  ben  organifcben  fiel)  näbernben  for- 
men. X)k  von  (Ebrenberg  1839  mit  bem  9tamen  ?i?iorvbolitb 
belegten  33ilbungen  finb  oft  irrig  mit  ?i?iollu<5fen  unb  ^^oliKbala-- 
mien  venvecbfelt  ivorben.  (23ergl.  (5b reu b er g  in  bem  93 erlebt 
über  bie  33erbanMun9en  ber  ^IHb.  ber  2Bi ff.  ju  23 erlin 
aue  bem  5.  1840  <B.  136,  tvie  im  ^Itiai^  ber  g}iifrogeologie 
1854  @.  30  Tab.  40.) 

'*  (@.  62.)  9cicol.  (Steno  de  solido  intra  solidum 
contento  1669  pag.  2,  17,  28,  63,  69  fig.  20—25.  :Der  berübmte 
S)äne  ^ticla^^  ©tenfon,  geboren  1638,  ivar  erft  Seibarjt  beö  ®rc^ 
berjog^  von  ^ofcana,  bann  ^^rofeffor  ber  ^Inatomie  in  ^ovenbagen; 
unb  al^  er  5um  catbolifcben  ©lauben  überging,  tvurbe  er,  nac^  ^lor 
renj  jurücffebrenb,  al^  apofiolifcber  33icariue  mit  bem  ^itel  einei^ 
23ifcbof^  von  ^itvopoli^,  (Erjieber  einev^  <Bolmc^S  von  do^mo  III. 

•'  ((5.  63.)    .^o^imoö  33b.  II.  @.  391. 

*''  ((5.  64.)  .^umbolbt,  Examen  critique  de  l'hi.stoirc 
de  la  Geographie  T.  I.  p.  176. 

*'  (®.  66.)  @.  oben  .^oömo^  93b.  V.  @.  53. 

'«  (@.  66.)  5uftinuö  IIb.  II  cap.  1.  OBenn  icb  in  ber  >}Inm. 
96  (.^  0  ^  m  0  i^  93b  I .  (5.  489)  ber  veriobifd^cn  it  e  r  r  a  f  t* e  n  =  ^  b  a  n  t  a  f  i  e 


88 


t)e0  großen  Sinne  bei  ©elegenlKit  ber  33e()anv>tun9  Dee  5:rcoin':^  ^om- 
peju^  9ebacf)t  Nbe,  nad)  n^elc^er  bie^oc^ ebene  ucn  2(fien,  al'3  lu- 
erft  in  ber  Unvelt  abgetrocfnet,  bnrcf)  generaiio  primaria  uucb  bie  erften 
lebenbi^en  Organismen  evjeugt  Üben  foU;  fo  ifr  eS  in  'iV^ug  öeuu'feu 
anf  bie  fleine  3(b()anblun9  de  t  e 1 1  u  r  e  h  a  b i  t a  b i  I  i  in  L  i  n  n  a  e  i 
Amoenitales  academicae  (cd.  (gcbreber  1787)  Vo!.  iL  p.  4i4 
no.  45:  »Sequilur  vero  jam  Modus  ostendendus,  quo  potuerint 
omnia  Vegelabilia,  in  exiguo  terrae  tractu,  invenire  solum  sibi 
conveniens,  et  Aniraalia  quaeque  clima  quod  desiderant.«  no. 
4(i:  »Si  concipiatur  Paradisus  situs  sub  ipso  Acqualore,  simul 
quomodo  hoc  fieri  possit  hujus  rei  ratio  concipitur,  modo  pona- 
tur  cxcelsum  montem  carapos  ejus  laelissimos  ornasse.«  T>K 
pfran5en'9eo9rap()ifd)en  ^Beobachtungen  ^ourneforfS  am  3(rarat,  an 
bellen  ^(bbange  wie  bei  allen  fef)r  ()obcn  33ergen  ^k  .^(imate  wie  bic 
^(oren  verfcbiebener  (Erbjonen  über  oinanber  gelagert  ftnb  (Amoen. 
acad.  Vo!.  II.  p.  4i-5  no.  50),  baben  Sinne  auf  eine  ^Inficbt  ge= 
fübrt,  bie  ircbl  ein  j>ufammenleben  i^cn  froren:  unb  lapla'nbifcbcn 
formen  au  einem  ^Huifte,  aber  nid)t  bk  33erbreitung  ihmu  *:?requator 
gegen  hie  ^ole  erfla"ren  fcnnte.  Der  (Jmfluf?  bcr  y?ocbebene  auf 
^l)flrt"iencultur  unb  Mite  bet^  .^Iima'i3  ivar  übrigeui^  \^c\\  QKten  febr 
befannt.  „9Iud>  in  füblicben  (Erbfrricben",  fagt  (Strabo  (lib.  II  pag. 
73),  „finb  bie  3?erge  fait  unb  überhaupt  jeber  33oben,  ivenn  eS  aud) 
eine  Gbene  ift."  lieber  ben  feltenen  Qluöbrucf  öoo^eJ.-«  f.  tueine 
Asie  centr.    V.  I.  p.  58—60. 

'"  (@.  66.)  5lugurtinuS  de  Civitate  Dei  lib.  XVI  cap.  7 
(.^OÖmoS  5^b.  1.  ©.  489):  «si  per  generationcm  spontaneam  e 
terra  exorlae  sunt  bestiae«,  fo  wav  eS  ja  unnü^  ffe  alle  in  einer 
Strebe  ju  üerfammeln. 

^^  {<B.  66.)  X)a6  frDftallograplnfcbe  unb  geognofrifd)e  E(eine  5öerf 
beö  (Steno,  auf  ba6  (5lie  be  33eaumont  unb  i(b  erfl-  in  neuerer  Sät, 
faum  feit  brei  3al)rjebenben,  bie  Qlufmerffamfeit  uneber  gerid^tet 
baben,  ifi  nur  ber  troftlDij  ivortfarge  lateinifdu*  ^^'^robromuS  ju  einem 
groferen,  nie  erfd)ienenen  Serfe,  iveld)e'i  na*  bem  QBunfd^e  beo 
©ro^'berjogS  von  tofcana,  ^erbinanbS  II,  93aterö  von  (Soömuö  III,  ita-- 
lianifd)  aufgearbeitet  iverben  foüte  (de  Solido  p.  6).  Tu  cittefre, 
unterile,  gans  fojTilienleere ,  uranfängltf^e  (Bdjidjt  tvirb  alfo  ge; 
fd}ilbert:  >)de  prima  terrae  facie  in  eo  quo  Scriptura  et  Natura 
consentiunt.     quod    aquis    orania    tecla     fuerint.     Natura    silet, 


89 


Scriplura  loquitur!  Quod  autem  fluidum  aqueum  tucrit,  quo  tem- 
pore nee  dum  animalia  et  plantae  reperiebantur,  et  quod  lluidum 
illud  omnia  texeril,  montium  altiorum  strala  omni  heterogeneo 
corpore  destituta  evincunt.  Quod  si  vero  supra  primi  lluidi 
strala  quibusdam  in  locis  alia  strala  reperirentur  diversis  corpo- 
ribus  (animalium  et  planlarum)  ret'erla,  aliud  inde  non  seque- 
retur  quam  supra  strala  primi  fluidi  ab  alio  fluido  nova  strala 
deposila  tuisse.«  (De  Solido  p.  09.)  Ucbcr  Me  iJlrt  bee  QBrtd^ö- 
tbume,  bcr  3unal)me  ber  .^n)frallt'  nad}  ^lH'rfd}iebt'n[ieit  Der  ^2iW 
tl)rtT  ^2ireu  f.  pag.  37-52  uui)  Mo  c)ccmctrifd)ni  ^i^uren  7,  13,  14 
unb  17.  €in  ücllftänbigcr  ^Jdi-jju^  auv  vBteno'ü  '»probronuiö  ftnbct  lut 
lu  bem  fel)r  ju  t'nn.n'cl)lcnben  Seljrluid}  ber  ©fologie,  tbcilivcife 
mxd)  dlie  be  53eaumont,  üou  d.  SSo^t  1847  93b.  II.  B.  334—392. 

^*  (@.  67.)  l)ic  Qhiöbn'icfe  cubogen  unb  er o gen  (im  (Erbr^nne- 
reu  ober  an  ber  Srb--Üh'rfläd)e  ale  Sebimente  erzeugt)  ffnb  vom  3abr 
1803,  in  Qdnvenbuuö  von  geognoftifd^eu  ^:|)rofileu  fi'ir  bie  j>d^ebene 
von  9}ierico  (bfly  eigentlid)C  3tna()uac)  entfranben;  f.  ..^oemoe 
®b.  1.  (£.  457.  23enn  gleich  biefer  33anb  erft  16  3(^lnc  mct)  nicincv 
ptrifc^eu  (rrpcbition,  1845,  erfc^ien,  fo  ipurbcn  bod)  bie  ^l^orlefungen 
über  bie  pl)pfii'cbe  5öeltbefd)reibung,  auö  teneii  baö  2öerf  vom  ,^oe- 
mo6  entfranben  ifr,  in  Der  93erliner  Uniuerfita't  i(bon  im  ^tovcmber 
1827  ge()alten;  ja  id^on  1825  anirben,  in  bem  Tabicau  des  forma- 
tions  de  l'Amerique  meridionale,  im  3ten  i^anbe  be6  Voyage 
aux  Kegions  equinoxales  p.  251,  ©ranit,  ©neip  unb  ©lini: 
merfd>iefer  aufgefü()rt  ate  terrains  vulgairemcnt  appeles  primitifs, 
mit  bem  93eifalj:  »se  vanter  d'une  stabilite  d'opinion  en  Geolo- 
gie, c'est  se  vanter  d'une  extreme  paresse  d'esprit,  c'esl  vouloir 
rester  stationnaire  au  milieu  de  ceux  qui  avancenl.« 

'^  (^.  67.)  (5inen  befrimmten  ganj  äbnlicljen  5(uei>rndi  f.  in 
@  t  u  b  e  r '  ö  vortreif lid^ cm  2  e  l)  r  b  u  d)  b  e  r  p  b  p  f  i  f  a  I .  @  e  o  g  v  a  p  b  i  e 
unb  ©eologie  2te  '}hbS<^.  1847  33b.  II.  3.  137. 

"  (@.  67.)  eir  ^f)ar(eö  2ikU,  AJanual  ot  Geology  18i5 
p.  589—593 

''  (@.  68.)  .rVoömo>;5  Q3b.  l.  B.  274  unb  462  Qlnm.  45;  '?( n  u: 
mann,  2ebrb.  ber  ©eognofie  Q3b.  II.  1854  B.  277;  Oli^tb 
in  ber  peitfd^rift  ber  :Deutfd^en  geologifdjen  ©efelirdMift 
^b.  III.  1851  (5.  140;  Spell,  Manual  p.  586. 

"  (3.  68.)    3rf)  erinnere  bnrd>  biewn  p()i)fioIogifdH'n  tjluöbrucf 


90 


an  bie  fdjoue  ©teile  bc6  @trabo  (lib.  XVII  pag.  810  ^afaub.),  iit 
ber  ed  ^eiff.  ,Mc  ^orfe^ung,  ber  lebenbigen  ^efm  ^rjeiuicriun, 
bereitete,  ba  ber  ?Dienfct)  fein  SSaJTertt^ier,  fonbern  ein  Sanb--  unb 
Siifrtbier  ift,  and)  vielem  £ic|)te^  bebarf,  auf  ber  (abijerrücfneren) 
(5rbe  viele  j";>5()en  unb  liefen." 

^^  (®.  68.)  €arl  ^rieb.  9t  a  w  m  a  n  u,  Sel)rluid)  ber  ®eo' 
gnofie  33b.  II.  @.  8.  Seopolb  iumt  33ucl),  aB  er  furj  vor  mir  bie 
(^an5acolibei^l)rebaj5obefuc^tunb  t^i^n  ©rafen  9)?arjari  ^HMicati,  cje^cn 
bellen  ^^l^erbienj^e  er  wenig  gerecht  ivar,  forgfa"(tig  verniieben  batte, 
fc^ricb  mir  am  Uten  9tov.  1822  narf)3]erona:  baj^  „unr  bk  alte  2(nr 
nal)me  d\K6  fefien  primitiven  33obene!  vor  aller  organifc^en  (2ct)ovf«ng 
ganj  aufgeben  foüten.  X>k  (5rb--9)ietalloibe  mii^ten  fid)  ja  ju  feften 
5))iajTen  verbunben  baben,  um  ben  alten  ?Oieerei^grunb  ju  bilben  unb 
bie  ^lülTigf^it  aufjunebmen,  ivelcbe  fva"ter  ^ifcbe  \mb  Soncbvlien  he- 
leben  follten.  X)\\xd)  tie  Crfrf)einung  (ben  5(uebrucb)  be^i  rotben 
^^orpbvr»  entftebt  bk  ganje  ^löjformation:  juerft  ba6  Oiotbe  -tobt^ 
liegenbe,  ivelcbe^  verriebener  ^H^rvbvr  ift;  bann  ta^S  .Noblen -©ebirge 
unb  tie  Äalfbilbungen,  bk  id)  mir  ali5  ?))iufcbelbänfe  im  ?))?eere  benfe. 

2)ie  Crfcbeinung  ber  3?afalte  veranlagte  ben  D.uaber--®anbrtein 

5)emnacb  fonnen  ftrf)  bie  alteren  Ortboceratiten  unb  itrilobiten  auf 
einem  fcbon  früb  gebilbeten  ©neipboben  benu'gt  bi^ben.  5Benn  bei 
^rebajjo  2Ba'rme  ben  bi(i)U\\  ^alfftein  in  fornigen  umgetvanbelt  bat, 
fo  gebort  biefe  233a"rme  ivobl  bem  3(ugit--^^orvbvr  m,  ber  bie  ^^ebung 
bee  ©raniti^  verurfacbt  bat.  ?)??an  mu^  unterfcbeiben  bie  (5vod}e  be^$ 
y?ervorbred)en^  von  ber  friiberen  ^ilbung  unb  früberen  (Jrifrenj  in 
ber  ^iefe." 

2'  (8.  69.)    itO'^mo^  Q3b.  1.  @.  299. 

^*  (@.  69.)  lieber  bie  Qluybrücfe  vrojoifd)  nnb  a^oifd)  f. 
9t  au  mann,    Sebrb.    ber  ©eognofic    33b.   J.    @.  812   unb 

q?b.  11.  @.  9. 

-'■*  (8.  69.)  Oldhamia  anliqua  unb  0.  radiata,  ^orbeö.  »The 
reader«,  fagt  @ir  Oiobericf  ?»iurd)ifon  (Siluria  isyt-  p.  32  unb 
165),  »may  look  wilh  reverence  on  this  zoophyle  of  Ireland, 
tor  notwKhstanding  the  most  assiduous  researches  il  is  Ihe 
only  animal  relic  yet  known  in  this  very  low  stage  ol  uncqtii- 
vocal  sedimentary  matter.« 

3«»  (®.  69.)  ©raptolitben  Siluria  p.  46,  177  unb  183.  -  gebr 
alt  in  ben  ?lanbeilof(ag^5  unter  bem  ^araboc-^anbfrein  finb  aud>  Ampy.\ 


91 


(Dormal»  Trinucleus)  nudus  wu  Trinucleus  caraclaci,  ?>)iurdnfon, 
Uekr  ba»  dltefre  'Hlnex-  uub  ^ffaujenleben  in  bem  unterften  filurU 
fd)en  ®rainvacfeu:i4;()oue  bei  ^etereburcj  f.  (Sbrenberg  in  ben 
?))iourttöbcrid)ten  ber  33erliner  2tfabcmie  vom  3^nn  1858 
@.  324—337  unb  ba^  rortrefflicbe  gro^e  SSerf  be6  ruiTifrf)cn  ^Ifabe^ 
ntifere,  Dr.  S?d\md}  Räuber:  ?>}?ono9rapI)ie  ber  foffileu 
5if*e  b  eö  @i'urifrf)en  v5i)ftemy  b  er  9iuffifcb:33altifd>en 
® 0 internem ent»  1856.  lieber  bie  uonvegifd^en  ©raptoUtlicii: 
3cbiefcr  neben  Ortboceratit  -  .^^alfftein  f.  ^jerulf  iiber  bie 
©eolegie  bee  füblicben  ^tonvegen^^  1857  (B.  92. 

''  (@.  70.)  ^U'^moö  $Bb.  I.  e.  268—273,  450  unb  461; 
33b.  V.  @.  69;  9t  au  mann,  ©eognofie  33b.  II.  ®.  8  unb 
162—168,  ivie  bie  neueren  5ivei  Dortrejflid^en  @c^riften  i>on  ^l)eobor 
Äjeruif:  ba^$  St)riftiania--©ilurbecfen  1855  @.  3—7  unb 
über  bie  ©eologie  be^  fübli({)en  ^tortuegen^  1857  ig.  6— 17. 

32  (@.  70.)  ypumbclbt,  Asie  centrale  T.  l.   p.  292—314. 

33  (^.  71.)  Bulletin  de  la  Societe  geologique  XII 
(1811)  p.  322. 

3*  (@.  71.)  Jö  u  m  b  0 1  b  t,  3Serfucbe  über  bie  gereijte 
?f}Zuöfel-  unb  '^terüenfafer  33b.  1.  (5.  135—140.  @a[üanird)e 
^^erfurf)e  bezeugen  bie  Qlnivefenbeit  bee  ^oblenfroif^  im  tpbifcben  Stein 
ober  jliefelfc^iefer. 

3^  (®.  71.)  2)aubree,  recherches  sur  la  production  artifi- 
cielle  des  raineraux  de  la  famille  des  Silicates  et  des  aluminates 
par  la  reaction  des  vapeurs  sur  les  roches  in  ben  Comptes 
rendus  de  l'Acad.  des  Sc.  T.  XXXIX.  1854  p.  133;  berfelbe 
sur  la  production  artificielle  de  Tapalite,  de  la  (opaze  et  de 
quelques  autres  mineraux  fluoriferes  in  ben  Annales  des  Mi- 
nes  4eme  Serie  T.  XIX.  1851  p.  684;  S>.  be  (Benarmont,  ex- 
periences  sur  la  formation  des  raineraux  par  la  voie  humide  dans 
les  gites  metallii'ercs  concretionnes  in  ben  Annales  deChimie 
et  de  Physique  3eme  Serie  T.  XXXII.  1851  p.  14.  »La  geolo- 
gie  miüeralogiquecc,  fagt  febr  tvabr  biefer  talentvolle  9?iineraloge, 
»n'a  pas  jusqu'ici  d'autre  guide  experimental  que  la  chimie, 
mais  l'analyse  chimique  n'eclaire  qu'un  seul  cöte  de  la  questiou. 
On  ccnnait  tres  imparfaitement  une  espece  minera.'e  par  ce 
qu'on  a  determine  sa  composilion  elementaire,  ou  meme  les  lois 
atomiques   qui    regissent   leurs  combinaisons;    il  reste  encore  a 


92 


decouvrir,  dans  quelles  condilions  necessaircs  chacune  d'ellcspcut 
se  produire.  L'analyse  est  evidemment  muetle  sur  ce  point,  et 
c'est  ä  la  synlhese  ä  completer  son  oeuvre  inachevee.  On  se 
rapprochera  le  plus  possible  des  procedes  de  la  natiire,  si  Ton 
arrive  ä  reproduire  Ics  mineraux  dans  leurs  condilions  d'asso- 
ciation  possible  au  moyen  des  agens  chimiques  nalurels  les  plus 
repandus  et  en  imitant  les  phenomenes  que  nous  voyons  oncore 
se  realiser  dans  les  foyers  oü  la  creation  nninerale  parait  avoir 
concenlrc  les  resles  d'une  activite  qu'elle  deployait  aulrelbis 
avec  uno  toulc  autre  energie,  mais  qui  produit  memc  aujour- 
d'hui  des  ejections  ignees,  gazeuses  ou  liquides,  l/etat  crislalliii 
des  produils  formcs  artiriciellement  est  quelquefois  imparfait  el 
toujours  microscopique.  Ce  n'est  pas  d'aillenrs  le  volume  des 
crislaux,  c'est  le  fait  memc  de  leur  creation  qui  resout  de  pa- 
reils  problemes;  lä  est  le  point  essentiel,  et  pour  oblenir  d'avan- 
lage  il  ne  iaudrait  suivant  l'expression  de  Daubenton  que  »le 
tems,  l'espace  et  le  repos«:  puissants  moyens  qui  n'appartiennent 
qu'a  la  nature.« 

^^  ((S.  72.)  (Eiic  be  ^^eaumiMtt,  notice  su  r  les  Sys- 
temes  des  iMontagnes  T.  I.  p.  8— 10;  .^umbolbt,  Essai 
geognostiquc  surleGisement  des  Koches  dans  les 
deux  hemispheres  1823  p.  Vf:  »dans  cet  ouvragc  comme 
dans  mes  Recherches  sur  les  lignes  isothermes,  sur  la  Geographie 
des  Plantes  et  sur  les  lois  que  Ton  observe  dans  la  distribution 
numerique  des  formes  vegetales,  j'ai  lache,  tout  en  exposant  le 
detail  des  phenomenes  sous  ditlerenles  zones,  de  generaliser 
les  idees,  et  d'aborder  quelques- unes  des  grandes  queslions  de 
la  Philosophie  naturelle.  J'ai  insiste  principalement  (dans  la 
Geologie  comparee)  sur  les  phenomenes  ö'alternance,  d'oscillation 
el  de  suppression  locale ,  sur  ceux  que  presentenl  les  passages  des 
formations  les  unes  aux  autres  par  Tetlet  d'un  developpement  in- 
terieur.  Ces  queslions,  je  pense,  ne  sonl  pas  de  vngues  specu- 
lations  Iheoriques:  loin  d'etre  infructueuses ,  elles  condiiisent 
ä  la  connaissance  des  lois  de  la  nature.  C'est  r.ibaisser  les  sciences 
que  de  faire  dependrc  uniquement  leur  progres  de  Taccumulation 
et  de  l'elude  des  phenomenes  particuliers.a 

3"  (@.  72.)  3o()ann  ©ottlob  <ief)manir^  >Bcrfucb  einer 
®efd;tci)te    ber  ^lö^gebiiröc   1756;    ®.   (5.   ^i(d)fcl,    \mi 


93 


lybljanbl.  in  ben  Actis  Acad.  elect.  Moguntinae  (Erf.  176ii) 
Vol.  II.  |).  44— 209  unter  bem  jtitet:  historia  terrae  et  maris 
ex  historia  Thuringiae  per  montiiini  descriptionem 
ereeta.  Spater,  1773,  erfc^ien  ^  ü  c^  f  e  P  ö  (Entuuitf  jur 
alteften  dxt-  unb  ?Oienfd)enöefd)ic^te.  >Berner,  furje 
^Uffififation  unb  ^öefc^reibung  ber  »erfcbiebenen  ®e= 
bir9^5arteu(2)re^ben  1787). 

^^  (@.  73.)  «L'examen  mineralogique  le  plus  minulieux  ne 
peilt  etre  indifferent  au  geognosle  qui  examine  Vage  des  forma- 
tions  dans  les  ditlerentes  zones  de  la  surface  du  globc.  C'est 
par  cet  examen  qu'on  parvient  a  se  former  une  juste  idee  de 
la  maniere  j)^'ogressive  dont  par  developpement  interieur,  c'est  ä 
dire  par  un  changement  tres  lent  dans  les  proportions  de  la 
masse^  se  tait  le  passage  d'une  röche  ä  une  röche  voisine.  Les 
schistes  de  transition,  dont  la  structure  parait  d'abord  si  differente 
de  la  structure  des  porphyres  ou  des  granites,  offrent  ä  Tobser- 
vateur  attenlil  des  exemples  frappans  de  passages  insensibles, 
ä  des  roches  grenus.  porphyroides  ou  granitoides.  Ces  schistes 
deviennent  d'abord  verdätres,  plus  durs  et  plus  siliceux.  A 
mesure  que  la  päte  amorphe  recoit  de  l'amphibole,  eile  passe  ä 
ces  amphibolites  trapeennes  qu'on  confondait  jadis  souvent  avec 
les  basaltes.  Ailleurs,  !e  mica,  d'abord  cache  dans  la  päte 
amorphe,  se  developpe  et  se  separe  en  paillettes  distinctes  et 
nettement  cristallisees;  en  meme  temps  le  feldspath  et  le  quarz 
deviennent  visibles,  la  masse  parait  grenue  ä  grains  tres  allonges; 
c'est  un  vrai  gneis  de  transition.  Peu  ä  peu  les  grains  perdent 
leur  direction  commune,  les  cristaux  se  groupent  autour  de 
piusieurs  centres;  la  röche  devient  un  granite  ou,  si  l'amphibole 
abonde,  une  syenite.«  ^^umbolbt,  Essai  sur  le  Gisement 
des  Roches  1823  p.  VI  unb  10.  lieber  equivalens  geognostiques 
011  roches  paralleles  f.  a.  a.  £).  p.  44  unb  365. 

39  (@.  74.)    .toi^mo^  $8b.  I.  @.  9. 

*"  (@.  74.)  »Tous  les  terrains  offrent  I'exemple  de  forma- 
tions  independantes  qui  preludent  comme  couches  subordonnees«; 
.^umbolbt,  Essai  sur  le  Gisement  des  Koches  p.  368; 
über  Qllternanj  f.  p.  21  unb  32. 

*'  (@.  75.)  .^umbolbt,  Essai  politique  sur  la  Nou- 
velle-Espagne  T.  III.  p.  190.    35ei  SMci)inies)uilIo  bricht  |au(en= 


94 


förmiger  ^^orpbyr  aue  bcm  Si)euir  aiii?;  aiicli  3?afalt,  'aue  bcffen 
^^reccien  eine  ber  Iiei^efrcn  ^bermalqueKcu  (üou  96^3  bcr  bunbert- 
t()et(iijcn  eint(}eilun9)  l)er»orfprubelr  (vergl.  oben  (B.80  unb  ^^(nm.  50). 

^2  (B.  75.)  ^umbolbt  sur  le  Gisement  des  lloches 
p.  16:  »11  n'est  pas  facile  de  fixer  Tanciennele  relative  du  mu- 
schelkalk  et  du  quader Sandstein  lä  oü  manquent  ces  roches  gene- 
ralement  repandues,  servant,  seion  l'expressi  on  heureuse  de 
Mr.  de  Grüner,  mon  savant  condisciple  ä  l'ecole  de  Freiberg, 
d'/jmron  geognostique.  Lorsque  des  roches  ne  sont  pas  en  contact 
immediat,  on  ne  peut  juger  de  leur  parallelisme  que  par  ieur 
rapport  d'äge  avec  d'aulres  formations  qui  les  unissent.«  —  (B.  aucb 
(5lie  be  93eaumont,  notices  sur  les  Syslemes  des  Mon- 
tagnes  T.  1.  p.  10,  18ä  unb  188. 

*'  (@.  76.)     Äoemoi5  33b.  IV.  @.  469—476. 

^^  (@.  76.)  Diefe  93erbattnt|Te  haben  meineu  ineljäbrigen  ^^rcunb, 
^ri>f.  ©uflau  33ifd)of  ju  33onn,  in  feinem  ßebrbud)  ber  diemi- 
fc^en  unb  pbi)fifaUfcben  ©eologie  (in  ber  2ten  ^Ibtbcilnnij  be^ 
jtveiten  '^^anbes^  @.  924)  ju  einem  finnigen,  aber  febr  lebbaften  üli\6- 
fprnc^  veranlagt.  „Seleffe,  ein  tre|f(ici)er  ?)(aturforfd}er",  fagt  93ifd>of, 
„bemerkt  felbfl:,  t^(^^  bie  33ilbung^fo(ge  ber  9?(ineralien  bee  (2i)cnito 
nicbt  bie  ibrerScbmeljbarfeit  iei.  3ttt  äu^erfl  ftrengfliiiTigen  Cwax^  bie 
jjiel  leicbter  fc^meljbaren  ^elbfpatb:  unb  .^ornblenbe--.^n)ftalIe  abgeformt 
5U  finben,  unb  ibn  für  eine  33i(bnng  auf  feuerflüiJigem  2öege  auöju-- 
geben  l)eift  fo  inei,  aU  »venu  man  glauben  ju  mad>en  üerfud)te,  eine 
got()ifcbe  Äircbe  mit  allen  ibren  @pi^bögen  unb  Ornamenten  auf  einer 
@u^eifen  =  ^afel  fei  in  einer  bleiernen  ^orm  abgegoflf^n  tvorben. 
?>)ian  unirbe  eine  folc^e  j^umutbung  für  eine  3nv>ectiüe  ber  gefunben 
Vernunft  balten,  unb  borf)  mutbcn  ibr  bie  lUtraplutoniiten  ganj 
baffelbe  5U.  X)ie^e  2Ibfurbitn't  ivar  eine^  ber  erflen  ?DiOti\)e,  ba^ 
mid)  5um  3(bfaU  i>on  ben  ultraj^lutoniftifcben  ^bantafien  betvog."  — 
Ueber  biefe  3Ieuperungen  bat  mein  fibirifcber  OieifegefäI)rte,  ©uflau 
Oiofe,  mir  feine  ^^^nftc^ten  in  einem  eben  empfangenen  Briefe  mit- 
getf)eilt.  „3nbem@ie",  fc^reibt  er,  „mid?  um  meine  9)t einung  über 
jene  merfwürbige  (Stelle  befragen:  unb  ber  llmilanb,  t>a^  in  bem 
©ranit  unb  (5j)enit  ber  D.uarj  bäufig  bie  (Einbrucfe  be^  ^elbfpatl)ö  an: 
nel)me,  53ifd)of  ganj  befonberö  betvogen  Ijaben  foll  bie  2lnna^me  einer 
feuerfliijfigen  ^ilbung  be6  ©ranit^  aufjugebcn;  fo  l)abe  id)  juerft  nur 
ju  bemcrfen,  ba^  ber  3Sergleid)  ber  (gcf^meljbarfeit  be(5  Cluarje^  unb 


95 


be^  ^elbfpatlvö  mit  ber  bee  ©upctfcne  unb  toö  53(eiee  eine  cirore 
Uebertreibunö  iit.  2)cnn  tvenn  ber  ^clbünud  aud)  vor  bcm  ^ctbrobr 
fcf^meljbar  uub  ber  Üuarj  unfdMnel^bav  ift;  fo  ift  ber  §elb)>atb  bori^ 
nur  äu^erft  fcl)iver,  unb  blo^  in  bimnen  Splittern  an  ben  Oianbern 
fcl)meljbar :  unb  fclDft  im  J-euer  bee  ^^orieüan^t'feno  nic^t  ju  einem 
flaren,  fonbern  nur  ^u  einem  gan^  blaffgen  ©lafe  fd^meljbar;  unb 
bann  ift  c6  tvcfVl  nctdiö  ju  unterfud>en,  ob  benn  ber  Cuarj  in  bem 
©ranite  ftet'i  Die  (5inbrücfe  beö  ^elbfpatbö  annebme"^  2)iei5  ift  aber 
feineeivegee  immer  ber  ^aü;  im  ©egentbeil  finb  bk  ©ranite  man^ 
c^er  ©egenben  baburd^  au5cie^eid)net,  ba^  ber  -Üuarj  vorju^eiveife 
in  bem  ^elbfpatb  fn)rrallifirt  ifr:  ivie  ^.  'i^.  ber  ®ranit  be^ 
23rocfen'o  unb  bei?  ganjen  j?ar^e'3,  ber  ®ranit  bee  '»prubelberaee  bei 
üöarmbrunn,  ber  ©ranitberoie  bei  Siebiverba  u.  f.  \\\  (5ö  fommt 
alfo  b<i^  eine  tvie  bao  anbre  vor;  unb  tvenn  man  t>k  iBrudifla'c^e 
eine?  berben  ©raniree  unterfud)t,  io  fiebt  man  fogar,  \>(i^  c^S  bie 
Oiegel  ift,  ba^  ber  Cuarj  wicht  t>ie  (rinbrücfe  be»  ^elbfpatb^  an; 
nimmt.  —  5Benn  man  bie  3(nnabme  ber  (rntrtel)un9  be»  ©ranit^ 
auö  einer  öefd)mol5enen  ?OiaiTe  venvirft,  fo  iveif  id)  nic^t,  anv3  man 
bafur  an  bie  (stelle  fe^en  ivill;  benn  id)  fenne  fein  ©emenge  fo 
verfd>iebener  Subitanjen  ivie  ber  ©ranit,  von  bem  c^S  cwU'&iicben 
\vdxi\  b<x^  e^  auf  naiTem  ^Bege  gebilbet  iä:  bci^cqm  man  ä'bnlid)e 
SBilbungen  auf  trocfnem  Sege  febr  gut  fennt.  ®ie  2aven,  iveld^e 
in  strömen  in  gefc^ic^tlidKr  :3eit  gefloffen  finb,  frellen  oft  ganj  äbn; 
lid)e  ©emenge  bar  ivie  ber  ©ranit;  unb  ivenn  fie  aud)  aue  anbren 
©emengtbeilen  beftebn  unb  ficb  in  ber  ©ro^e  bet^  .^erni^  oft  febr  von 
bem  ©ranite  unterfd^eiben,  fo  finb  bie^  Unterfd)iebe,  tvelc^e  bie  g^orm 
unb  9?atur  ber  ©emengtbeile  betrefen:  bie  ^3Irt  be6  ©emengee  ift 
bei  beiben  biefelbe.  v2d}leift  man  eine  bünne  ^Matte  von  ber  23efuv; 
^a\i(i  von  1631,  welche  bie  (Strome  von  ©ranatello  unb  della  Scala 
bitbet,  fo  erfc()eint  fte  unter  bem  ?>}iicrofcop  aU  ein  ©emenge  von 
gro^'eren  unb  kleineren,  aber  von  lauter  ^rviTallen.  2)arunter  finb 
au*  einige,  bie,  wie  ber  2eucit,  für  fid)  allein  ganj  unfd^mel^bar 
finb;  unb  in  ben  größeren  Seuciten  ber  ©omma  fommen  and:  nid)t 
Ijduftg,  bod)  beflimmt,  .^rviTalle  von  bem  viel  leid^ter  fd)mel5baren 
Qlugit  eingefdilojTen  vor,  bie  gan^^  beutlid)  frvftallifirt  finb.  3>ieö  tinb 
lauter  Qtnalogien,  welche  für  bie  €ntftel)ung  bei^  ©ranitt^  aue  einer 
gefdimoljenen  9)iajTe  fvrec^en.  T)ie  ?OiaiTe  be^  ©ranit'3  ift  im  gan: 
jen   leid)ter  fdjmeljbar   al^  bet  üuarj,    unb   idjmvet  fd^meljbar 


96 


aH  bcv  ^elbfpatl}  luib  ©linimer.  33ei  ber  ^rfrarnuiö  tritt  bie 
©onberung  ber  ©eninigtljeile  ein,  Dielleic^t  »on  einer  (Seite  jur 
anberen  fovtfc^reitenb:  unb  ba  fanu  ami)  woljl  eben  fo  gut  ber  Cluarj 
Die  (5'inbriici'e  be^  ^elbfvatl)^  annehmen  wie  umgefefjrt.  —  (go,  benfe 
id)  mir,  laJTen  firf)  bie  5Biberfpriid)e  erflaren,  welcfje  man  in  ber 
2(nna()me  einer  fenerfliiffiöen  Söilbung  be6  ©ranit^  5U  finben  ^e- 
glaubt  l)at." 

*■'  (@.  76.)  joggen  bovff'ö  Slnnalen  33b.  LXVI.  @.  109. 
—  lieber  ©ranite  am  S>avh,  bie  jünger  finb  al^  ©rantvacfe  nnb 
alle  ^])Droren -- ©efleine  (2)iabafe,  (5npl)otibe  nnb  ^{)onfc^iefer), 
f.  ^>auömann  in  ben  ©tubien  beö  ©tUtingifc^en  ^ercins^ 
bergmännifrf)er  ^rennbe  33b.  VI.  vS.  292. 

*^  (@.  77.)  "Df  au  mann,  ^el)rbncf)  ber  ©eognofie  35b.  II. 
@.  188,  273  unb  276;  9)iurd)ifon  in  ben  Transact.  of  the 
Geological  Soc.  2d  Series  Vol.  VI.  1842  unb  in  feiner 
Siluria  ed.  1839  p.  413. 

*'  (@.  78.)  ®.  Oiofe  in  ber  ^ettfc^rift  ber  1)ex\tid)en 
geologifd)en  ©efellfc^aft  m.  J.  1849  @.  352—374  (23ortrage 
yom  4  Suli  unb  1  Qlugufl:). 

*^  (@.  78.)  @.  mofe,  meife  nact)  bem  Ural,  bem  Olltai 
unb  fai\>,  ^Uete  «b.  1.  <B.  524. 

^^  (©.  78.)  ^umbolbt,  Voyage  aux  Regions  equi- 
noxiales  du  Nouveau  Continent  ed.  in  4°  (na*  ber  ic^ 
immer  citire)  T.  II.  p.  98—100. 

'"'^  ((S.  80.)  Essai  politique  sur  ia  Nouvelle-Es- 
pagn  e  T.  111.  p.  190. 

^'  (@.  80.)  „Je  vous  donne",  fc^reibt  33ouiTingautt,  „Ia 
copie  de  mon  Journal  de  Caracas:  Excursion  ä  las  Aguas  calien- 
tes  del  Falle  de  Onoto,  forme  par  deux  chaines  de  montagnes 
perpendiculaires  ä  Ia  Cordillere  du  litloral.  Les  aguas  calientes 
tombenl  dans  las  quehradas  des  Corasos.  Dans  un  ravin  sortent 
les  eaux  chaudes  de  Ia  röche  du  gneiss,  ayant  44^3  Cent,  de 
tcmperature,  I'air  elant  de  25"  Reaumur.  Des  bulles  de  gaz 
azote  sortent  du  fond  du  bassin.  Le  3  fevrier:  Nous  arrivons 
ä  Vhacienda  de  S.  Buenaventura ,  oü  sont  los  hahos  de  Mariara; 
temperalure  dans  le  premier  bassin  44^  Cent.  —4  fevrier:  Nous 
visitons  le  bassin,  oü  l'eau  est  Ia  plus  chaude;  eile  se  mele 
immediatement   ä    un  ruisseau    d'eau    froide,    pour    former   les 


97 


aguas  tibias,  qui  ont  encorc  56°  Cent,  dnns  quelques  endroils  et 
unc  odeur  legerement  sult'ureuse,  pcndant  que  Ton  obscrva  l'eau 
la  plus  chaude,  hors  le  courant  d'eau  liede,  de  64°  Cent.  — 
1  inars  1823:  Nous  arrivons  ä  las  Trinchcras.  Les  eaux  sourdent, 
de  bas  en  haut,  du  granile  (granile-gneiss).  En  sorlant  du 
bassin,  elles  formenl  un  ruisseau  de  2  pieds  de  large  et  de 
quelques  pouces  de  profondeur.  Plus  loin  ceseaux,  en  se  me- 
lant  a  des  eaux  froides,  forment  le  rio  de  las  aguas  calicntcs. 
li  y  a  ä  las  Trinclieras  deux  petils  bassins,  places  ä  peu  de 
distance  Tun  de  l'aulre.  La  temperalure  de  l'eau  du  bassin  le 
plus  elevc  ctait  de  198  degres  de  Fahrenheit.  Dans  l'eau  de 
l'aulre  bassin  le  Ihermometre  s'esl  mainlcnu  entre  206  et  207 
degres  Fahr.  Ces  eaux  ont  une  Ires  legere  odeur  d'hydrogene 
sultureux:  mais,  reiroidies,  elles  n'ont  aucune  odeur,  aucunc 
saveur.  La  tcmperature  de  l'air  elait  de  85°,ö  Fahr.  J'ai  donc 
trouve  l'eau  du  prcmier  bassin  de  92°,2  Cent,  et  l'eau  du  second 
bassin  de  97 ",0  Cent."  —  Lettre  de  Mr.  ßoussingault 
a  Mr.   de  Humboldt,    en  datc  de  Paris  3  Mars  1859. 

"  (@.  83.)  /per  mann  \\\  feinen  minerrtlogifc^en  Oiei- 
fen  in  ©ibitien  Z\).  III.  e.  13  unb  lOS;  ®.  SKofe,  Oieife 
nad)  bcm  Ural  33b.  I.  e.  812. 

''  (©.  83.)    ©nfrav  Oiofe  a,  a.  C.  <B,  611—613. 

"  (©.  03.)    55fröl.  meine  Asie  centrale  T.  I.  p.  289. 

^•''  (@.  84.)  5n  bem  Slagehirf)  von  ©.  Oiofe  l)ei^t  e*^:  „5öir 
festen  anf  ber  (Ercurfion  nad)  bem  d)inefird)en  ^^ofren  33ati)  nber 
ben  9(an)m,  einen  in  ben  3rtnfd^  faüenben  ^luf?,  n^eldu'r  I}ier  bie 
©renje  junfrf)en  bem  dnnefifd)en  9ieid)e  (ber  ^^roinn^  3^0  »nb  bem 
rniTifc^en  @ilnrien  Inlbet.  5i?eiter  anftviürti^  bilbet  bie  obere  5>3ndv- 
rarma  W  ©ren^e,  JiH'(d)e  fa(l  in  ber  ^^erlängeruntj  be-o  ^tarpm  lieiU. 
eine  ()oI)e  nacfre  ^-elRn Fette,  W  ben  9?amen  ber  9(art)m'fd}en  ^^er^e 
fiiljrt,  jüi)  fic^  biö[)er  anf  ber  rotten  ^cite  beo  oberen  (biinnprifd^en) 
3rtyf(^  entlang,  .^inter  bcm  ^^ian^n^Strome  rücften  fle  uii':^  aber 
bei  unferem  jtveiten  ^')3ferbetved)fel  febr  nabe.  T)(X  ©ranit  ift  bier 
ivieber,  m^  am  ,Vlo(i)unurfcben  See,  in  borijontale  ^ac;en  abiuM'on^ 
bert  unb  bat  biefelben  uumberfamen  formen  alo  bort.  Tx^^i  ©eftein 
bilbete  fd^nafe  9?tauern  iw  bemfelben  ©treid^en  85ö— \>tO  Jvie  an 
bem  bonifLnmiöen  3.Mririui.  2öo  ^\(\i  ©ranitmauern  eine  bebeutenbe 
^itd-e  liejjen,  gleid^fam  ein  >tbor,   faben  »vir  im  y^nter^runbe  allei^ 

51.  t».  .*;Mimbu(bt,  Jloeme«.    V.  7 


98 


mit  f leinen  ^ic^  angeföllt;  man  glaubte  einen  m(!(l)tigen  2avaflrom 
auf  [\i)  juflie^en  jn  fe^n."  (®.  Ol  o  f  e'^  ^agebud?  ber  Oieife 
nad)  bem  Ural,  bem  ^Itc^i  unb  rafpif(^en  gj^eere  ®b.  I. 
@.  599,)  «Beröl.  meine  Asie  centrale  T.  I.  p.  300—301: 
„D'autres  formes  se  presentent  enlre  Narym  et  le  poste  chinois 
de  Baly.  Ce  sont  ou  des  cloches  et  des  h^mispheres  apiatis, 
ou  des  cones  accumules  au  milieii  de  ia  plaine  du  Haut-Irlyche, 
cönes  terraines  le  plus  souvenl  par  des  epanchemcnts  laternux 
en  forme  de  murs  tres-bas  et  tres-allonges.  On  dirait  d'une 
couiee,  effet  de  la  fluidite  de  Ia  raatiere  sorlie  d'une  crevasse. 
La  montagne  du  Biri-tau  ressemble  ä  la  pyramide  de  Cajus  Cestius. 
Je  Tai  dessinee  du  cole  du  midi.  Les  coulees  en  forme  de 
queuesqui,  des  deux  cotes,  sont  adossees  ä  la  base  du  cone,  se 
dirigent  hör.  4,3.  Ici  comme  dans  la  steppe  pres  de  Sauchkinn, 
on  croit  voir  non  des  buttes  granitiques,  mais  des  cones  de 
basalte  ou  de  trachyte.'^ 


2)ci  S!ob  ijat  Den  grojjcii  5(utüi*  fctiieni 
»iBcvfe  t>or  t>ef[en  ^[^cllenbinig  eiitriffeit. 
2^aö  le^te  Stüd  [einer  5(rbeit,  Den  2infang  ber  f^^e*« 
cieüen  ^(uöfü^rung  ber  ©ebirg^^^ormattonen  entl^at* 
tenb,  t>on  ®.  75  3-  10  bi^  S.  85  beö  3^erteö  unb  üon 
(S.  94  9lnm.  43  btö  (S.  98  2(nm.  55  ber  5(nmerfungen, 
lieferte  er  am  2  ®?är§  1859  in  ber  »§anbf^rift,  am 
28  9)Mrj  beren  %h]ä)xi]t  burc^  3ufä^e  ^  öerme^^rt; 
bie  öon  i^m  am  13  ^Ipxii  befinittl>  nac^  feiner  ^urc^^» 
fi^t  ber  3ufä^e  anögeijcbene  ganje  5(bf(^rtft  ging  am 
19  ^^ril  naä)  Stuttgart  ab.  T)ie  6ürrectur==(5enbung 
biefeä  Stürfeö  langte  am  10  3)iai  in  ber  ©tunbe 
in  ©erlin  an,  Wo  ber  ©arg  3([eranberg  üon 
^umiolbt  auf  ©efe^l  beö  ^rin^en  O^egenten  öon 
^reu^en  im  feierlichen  (^epxän^c  naä^  bem  2)om  gc* 
fü^rt  ttMirbe. 

SBaö  bem  äöerfe  beö  ^oömoä  ju  feinem 
©(^(uffe  fe^Ie?  baö  ift  an^  feerfc^iebenen  Steifen 
beffelben  ju  erfe^n : 

ßö  ergieh  fid)  fc^on  aiiö  bem  im  Iten  3?anbe  t^erfofgten 
?)3(ane:   ba   He  f))ateven  ^änbe  M  iJo^mo^,   t)cm  3tm  an, 

'  natnentliÄ  (S.  80  3-  12  ö.  u.:  „bei  (S^id^imequitto  .  .  .  ."  6i« 
e.  81  3.  14,  @.  94  5Inm.  44  Bi«  3.  9  ö.  u,,  <B,  96  2lnm.  45  mib 
60,  e.  96—97  bie  2lnm.  51, 


100 


nur  eine  u^eitere,  mit  befonberen  OJütffK^tcn  unternommene 
5lu^füt)vung  M  9?aturgemälbee  M  Iten  33anbe6  finb,  2)er 
gortgang  M  in  biefem  5ten  33anbe  angefangenen  Illten  51  tv 
fc^nittö  über  bie  ©ebirgö arten  ift  feton  aue  beffm  lieber^ 
fc^rift  (5.  57  (3»  9 — 14)  ju  erfe()n,  tk  2)iepofttion  ift  ferner 
gegeben  6.  75  3-  H — 23.  !l)arauf  univben  bie  ©egenftanbe 
gefolgt  fein,  meldte  im  Iten  53anbe  von  <B.  301  hi^  386  be? 
^anbelt  u^erben:  b.  ().  sunarf^ft  tk  ©eftalt  ber  (Eontinente^ 
bie  beiben  Umhüllungen  be^  ßrbfövper6,  ba^  9}?eer  unb  bie 
Suft;  bann  Oufolgc  6.  XII  3.  1—3  beö  Iten  33b.)  bie 
geograpf)if(^e  53ert^eilung  ber  Organismen  ober  bie  ©eograpt)ie 
ber  ^flanjen  unb  -ber  ^l)iere,  unb  ^ule^t  bie  ^JJ^nfcben^^ 
racen  (t?gL  noc^  ®.  XII  3-  8—7  w  u»).  ^iefe  golge  ber 
©egenftänbe  unrb  in   einer  Atolle   M    Iten  33vinbe6  6.  170 

3»  13 — 7  x\  XU  tDörtlic^  fo  angegeben:  „ bie  53er^a(t>^ 

niffe  bev  (Srboberflad)e  in  f)orijonta[et  ?(uöbe^nning  unb  §i)I)e, 
ber  geognoftifc^e  Zxjpii^  ber  gormationen,  \)a^  ©ebiet  ber  9Jieere 
(beö  ^^ropfbar-glüffigen)  unb  beö  !OuftfreifeS,  mit  feinen  me? 
teoro(ogifcl)en  ^roceffcn,  tk  geograp()ifc^e  Verbreitung  ber 
^flan^en  unb  ?()iere,  euMirf)  Hc  pt)i)fifcben  5lbftufungen  be6 
einigen,  überaH  geiftiger  (Kultur  faf)igen  3)?enfc^engefc^(ecjtö ....."  ^ 

'  3n  einer  anbevcn  ©tcHe,  im  4tcu  ^an))e  ^.  13  ift  ber  3-  5  x>.  n. 
biö  @.  14  3'  8,  ttjerbeu  bie  ©ecjenftänbe  fo  Beftimmt:  „...,,  üicacticu 
be§  ^nnevcii  be^  ^laiieteii  ßcgen  [eine  Oberfläche ,  (bpnami[c^  tinvfenb  burt^ 
^rf^;iittevung ,)  ^emifcf;  iinrfenb  bnrc^  ftein*(nli:enbe  nnb  ftein^nntliiibembe 
^vcceffe;  tkillreifc  ^ebecfiinß  bev  feftcn  Oberfläche  biird;  S^roipfbar^gniffu^e!?, 
baö  ä)Zeer;  Umri^  imb  ©liebernng  bev  geBobcncn  gefte  (dcntinente  unb 
3nfeln);  bie  aüßemeinftc,  äußerfte,  gv-i^fovmige  Um^)ütliinß  (ben  ^iiftfvei^). 
2)aS  jtreite  ebev  cvganifc^e  (gebiet  umfafit  widjt  bie  einjclncn  Sebcne* 
fovmcn  felbft,  irie  in  bev  3^ituvbe|d)reibun!3:  fcnbcrn  bie  räunilic(;en  ^C' 
jie{)nngen  berfelBen  ju  ben  feften  nnb  ftüffigen  2;beifen  bev  (gvbc6evfläcf;e, 
bie  ®ecgva^t)ie  bev  ^^flansen  nnb  2f;ieve,  bie  5ibftnfungeu  ber  fl^ccififd; 
einigen  S)^enfcl;I;eit  nad;  9iacen  nnb  Stammen." 


101 


(Sine  anbeve  ^lufjäfjhing,  o.bnc  ti\[oö  Ui^k  ©lieb,  beii  9}icn*. 
fcf)en  fann  icf)  aiiö  einem  53viefe  5llcranbev6  i^ou  ^umbolbt 
au  bell  ijel).  33evgva(^  mib  ^vof.  SRöggevatf)  ju  53cim  vom 
23  (September  1857  aiißeben.  (Sr  faßt  baviii,  ba|5  bie  2te  5lb* 
t()ei(uiig  beö  4teii  ^oiibeö  Ovoö  je^t  ber  5te  53anb  ift)  mu 
galten  fode:  „bie  ^iiit()eilmi9  ber  ©ebivg^avteii  uiib  ^Uteicfolge 
nacb  33ermutt)micjeii  über  il)ren  i>erfc^iebeiieii  (EiUfte()uiu3ö'^4>^''^^ 
cef^  ©eftaltimg  ber  £berfidc^e,  tu  Cjorijoutaler  5Iu0be[)iiuug 
m^  ®Iieberuiig^''^erf)altuiffen  uiib  in  feuhed^ter  (£rf)ebun(j 
m^  t}t)pfometrifc{^eu  Sluftcbten;  flüffige  unb  (uftformige  Um^ 
fjüllung  ber  ftarreii  ^rbriube:  ta^  Wieex  unb  feine  (Strömungen, 
beu  :^uftfreiö^  flimatifd^e  ^etrad)tungeu  uac^  Diic^tung6^53e* 
ftimmungen  ber  Sfot^ermeuj  organifcfceö  lieben,  ®eogrcipl)ic  ber 
^sf(an§eu  unb  3:^iere/'  —  SBenii  bie^^adgemeine  ^ejeid^nungen 
t^on  ©egcnftdnben  beö  3nf)altö  fuib,  une  fie  ftd)  a\\^  ber  didi^m^ 
folge  bc^  Iten  33aubeö  (be^  3(aturgemä(be6}  ergeben^  fo  ift 
bamit  ui(tt  gefagt,  ba(3  5lleranber  von  ^umbolbt  fie  alle  in 
ber  5luefü^rlic6feit,  in  ivelct^er  ftd)  ibm  (gegen  feineu  S33iücn) 
bie  frü[)ereu  2lbfd)uitte  aucgebel)nt  l)abeii,  be[)anbe(n  ircüte. 
2ßie  iveit  er  ferner  t)\c^  aud)  fiüt^er  beabficbtigt  ijahm  möchte, 
fo  ma()nteu  il}n  feine  ^ebeuejeit  unb  fein  @efiK)(  julejt  an  tie 
^'lotljmenbigfeit  M  fcbneden  5lbfc()Iuffe^.  3u  tem  Briefe  an 
9^oggerat()  fagt  er  fc^ou:  „9Jiöge  «  *  ,  .  e6  bem^efer  erinner* 
liit  bleiben,  bag  naö:)  ber  gorm  meinet  2ßerfe^  nur  einzelne 
^^ei(e  bee,  in  bem  Iteu  33anbe  bargefteUteu ,  allgemeinen 
9?aturgemälbe^,  beö  urauologifcben  unb  tellurifdben ,  l;aben 
einer  fpecielleu  5lu0fiil)rung  untenvovfen  tverben  foOen!'' 
3c^  fann  i>erficl)ern  unb  eö  fönnen  eö  2(nbre  beftdtigen,  ta^ 
ber  ^erfaffer  in  bem  legten  %ii)xe  feineö  ^ebenß  immer  be^ 
l)auptete  nur  noc^  u>enige  !Drucfbogen  i^or  fict)  iu  leiben,   unb 


102 


ta^  er  tk  fe()lent>eu  ©egenftäitbe  in  einet  großen  Äiirje  ab* 
machen  ivoUte:  t?iel  fürjer;  M  ter  t^on  i()m  in  einem  33riefe 
an  mid)  üom  8  2)ecemtet  1856  in  meine  jQante  gelegte  ^43(an 
fie  angiebtj  in  ivelc^em  er  fie  fo  t>eranfd^Iagt :  „gorm  ber  ßon* 
rinente  2  ^ogen,  ^eer  3,  $uft  4,  ^^flanjen  4,  Zijim  unt> 
^JfJenfc^  5—6;  C^umma)  18—19/'  ^iöenn  Jvir  abfegen  von 
ber  2ln6fiif)rlic^feit,  in  ber  er  ben  QSertjältniffen  be0  2lnfangc 
nac^  t^ieÜeic^t  t»ie,  i^m  nac^  feinem  frühen  Seben^beruf  fo  nat)e 
befreundeten  ©ebirgö'goimationen  noc^  bef)ant>elt  t)aben  ^viirbe; 
fo  büvfcn  u>ir  unö  troften  bie  folgenben  bem  33anbe  no^  juge- 
backten  5lbfc^nitte  von  if)m  in  einer  fe^r  forgfaltigen  unb  ()in^ 
reic^enb  umfaffenben  2(u^fü^rung  c\\\^  ber  fc^önen  ^dt  feinet 
Seben^  im  Iten  33anbc  ju  befi^en:  tie  ©eftalt  ber  (kontinente 
@,  301—320  unb  2lnm.  ®.  470—475  (l'/^  33ogen);  baö 
9J?cer  @,  320—332  unb  2(nm.  6.  475—477  (1  ^Bogen), 
t}it  Suft  unb  ^^ieteorologie  e.  332—366  unb  2(nm.  @.  478 
bie  486  C2"^/3  ^ogen)  ^y  bie  ®eograpf)ie  ber  ^flanjen  unb 
Siliere  @.  367—378  unb  glnin.  ©.  486—490  (1  53ogen), 
lerftere  von  if)m  in  feinen  früheren  ©d^riften  fo  genau  befjanbelt 
junb  an  vielen  anbren  ©teüen  beö  Äoi^moö  jerftreutj  über  baö 
3J?enfc^engefc^(ec^t  unb  bie  SÖienfcftenracen ,  H^  jur  33eriif)rung 

*  @.  eine  2)i^^^cfiticu  über  bcu  3nl;alt  bf.^s  5(6|(^uitt§  öcn  ber  Siift 
@.  332,  335—336;  über  bie  2itft*(Sfectvicität,   6teß  iiub  Ictjteö  (la^itel 
ber  Siift,  iS.  362  3-  1—8;  uoc^  eine  2tubeiitinu3  über  ben  (Siufliiß  beS 
aif^onbeö  im  3tcu  33aube  @.  511  3-  ^— ^  i?.  ii, :  ®cj5cnftäube  K'seic^ueiib, 
njelc^c  fd;LU  in  bcv  ßvc^eii  Stiiin,  52  ju  bicfcv  igtetle,  @.  547—548,  er* 
.örteri  trerbeji.  —  giiie  aiibve  5)t^^^cfiticu  fiiibct  [irf)  im  4teu  3?anbc  @.  236 
3.  6  t>.  u.  l\i§  @.  237  3'  2;  „bie  tkvmi[d;cii  3"ft^i"^e  tf^*  beibeu  Um» 
.J^üUimg^eu  imfeveS  ^^laneteii ,  iretcl  e  ivciter  unten  einjelu  befianbelt  n.'^evben, 
..  ..  ..  ten  (Sinfiu^  bev  toevticvileu  Sl^ävme  in  bev  fefteu  Svbviube ,  ba«  @»ftem 

bcv  @eo  *  3fott;evmen ,  ...  ald  tiji^ii  Stbeit  bn*  aße«  burtf;bvinßenbcn 
SBävme^^etvegmu]  .  .  .  ." 


103 


mit  ta-  cjoiftigen  €pf)äre  be^  Wm^djcw,  <B.  378—386  imb 
5Inm.  6.  490—493  (^/^  ^ogCH),^  in  eiimma  7  Dviicfbcgeiu 

unter  feinen  reichen  Sammlungen  über  alle  @egen* 
ftänbe,  tüel^e  ber  Jloömoö  berühren  foHte,  hin  ^Matt 
irgenb  fo  tvcit  aufgearbeitet  gefunben,  ba§  eö  bem 
Sßerfe  l)ättc  angereil^t  tperben  fönnen;  tr>er  tt?ei§, 
U?ie  ber  »^oömoö  in  f leinen  Stücfen,  immer  in  freier 
neuefter  3(ugarl?eitung,  affm^^Kd)  cntftanb,  o^nc  fid; 
auf  anbere^  ai^  gro§e  geftahlofe  (Sammlungen  eineö 
arbeitörei^en  !^ebenö  §u  grünben:  fonnte  bieö  öorauö* 
fagen.  9(toanber  i)on  ^umbolbt  Ijat  felbfl  befannt 
(SSorrebe,  ^b.  I.  ©.  X  3-  4—12),  ba^  er  üon  feinen 
in  ^ariö  nnb  Berlin  ge^altnen  SSorlefungen  über  bie 
^j^i^fifc^e  äßettbefc^reibnng,  „Ui  freier  OJebe,  ni(^tö 
f^riftlid}  aufgezeichnet"  t;abe,  unb  „alM"  öon  i^m 
^ier  (im  ^oömoö)  „jum  erften  3)?ale  niebergefd;rie- 
ben"  iji. 

3)ie  na^en  unb  anl;ängli(^en  greunbe  beä  3Ser* 
etijigten,  in  i^rer  3<t^l  t)er  grei^err  @eorg  i)on  (Sotta, 
^aben  einmüt^ig  geurt^eitt,  ba^  fein  ^rember  bie 
^anb  anlegen  fotte,  baö  ge^lenbe  am  SBerfe  ju  er* 
ganzen.  2)a§  9?iemanb  eö  in  ber  ^eife  beö  großen 
3(utorö  t^un  fönne:  ^aben  bie  2)Mnner,  auf  bereu  ^o^e 
©iffenfc^aft  man  l;ierbei  tic  Q3licfe  Ijätte  tüenben  fön* 
neu,  felbp  erflärt.    "Die  greunbe  vertrauen,   ba^  t)aß 


104 


unevrct(^(nire  iS^cxi,  ami)  fo  uriüolleribct,  Der  ^liu  iint> 
9iac^tv>e[t,  in  ^etiMnibermig  unb  ^^vfurd;t,  ein  T)errf* 
mal  [ein  ti^erbe.  2)ie  treue,  trenn  and)  fefir  unter* 
georbnete  »§ü(fe,  tüefc^e  t(^  bem  cjro^eu  3Serfa[fer,  auf 
feine  Berufung,  tei  bem  ganzen  Ä^crfe  bec5  ^oomoä 
unb  über  baffelte  ^inauS,  cjeleifiet  ijabc;  üerfcttafft 
mir  ben  35orjng,  t^a^  SBerf,  i"»on  bem  (Seine  ^au\) 
ru^t,  äu^erlic^  a6§ufcl)Iie^en :  Wk  id)  es  Dor  §tüan§ig 
Sauren  feinem  trüber  ijetf)an. 

3(^  laffe  auf  ben  Dorfte^enben  Sd^fuf?  bes  ®erB, 
nac^  bem  mir  oft  in  bem  leisten  ^eBenöjafire  hi^  fnr§ 
üor  feinem  (§.n\>c  irieber^oTten  ^luftrag  ^tleranberö  i^on 
ilpumbolbt,  jii^ei  f leine  3fiad)träi]c  §u  bem  aftronomifc^en 
(3tenJ  ^anbe:  eine  neue  S,'afel  ber  (Elemente  ber  flei* 
neji  ^^laneten  unb  ber  inneren  (Someten,  folgen; 
^peld;e  ber  93ereti:igte  unb  id)  (in  neuer  3(rOeit:  ba  bie 
frühere,  in  beö  SSerfaffer^3  ^cinbe  gefegte,  fic^  mir  im 
Sttad^ta^  t»erloreu  Ijattc)  ber  ©i'ite  beö  ^rn.  5^rofcfforö 
Dr.  (S.  ^rul)nö:  feit  bem  1  ^I^nil  b.  3.  5Iftronomeu 
ber  fönigL  ©tevntrarte  in  Seil^jig  unb  ^rofefforö  an  ber 
Dortigen  Uniüerfität,  I^is^er  5(Djuncten  l>ei  ber  [;iefigeu 
Sternlrarte,  üerbanfen.  3d)  (^^^^^^'  ^'^i^^'^)  i»it  5)anf  üom 
.iQrn.  $rof.  ^3ru^nö  no^  eine,  i)on  feiner  @üte  mir 
angeli)otene ,  neue  3^afe(  ber  ^al^n^^femente  ber  T)o;^* 
XKtfterne  aufgenommen:  im  5lngebenf'en  ber  «Sorg* 
falt,  ii:e[d;e  ber  iBereirigte  biefem  ©egenftaube,  bem  er 


105 


and)  am  ßiibe  bcä  3tcn  ^anbc^  eine  S^\a^^^a^d 
\mt)mck,  jugetvatibt  ijat, 

3nle^t  I)abe  id;  eine  i^eränberte  fleüie  ©teile 
(2%  Seite)  beö  4teii  ^anbeö,  bie  3]ariatii'nen  ber 
magiietifc^CH  3?eii]uncj  betreffend,  nac^  ben  üon 
bem  33erelr>tgten  bem  ©eneral  (Sattne  tn  Briefen 
ert^eilten  Bufacjen,  tn  UeBerfeijnncj  ang  beä  !^e^teren 
englifc^er  Uel>evtraguncj  beö  .^osmcö  gebeten. 

5Ra^  biefen  fleinen  3ufä^en  ^abc  iä) ,  Qcim^ 
einem,  üon  langen  Sauren  ^er  batirten  nnb  tiö  in  bie 
legten  ^ebenötaije  mir  ii^ieber^olten  S5ermdd}tni§  unb 
9(uftrage  beä  t^enren  (Entfc^fafenen ,  ben  5ten  ^anb 
mit  bem  i^on  mir  §n  arbeiten  ben  großartigen  Oiegifter 
über  ben  t^oömoö,  ha§  uaä)  feiner  legten  ^eftimmung 
feinen  ^an:ptbeftanbt^ei[  ansmac^en  füllte,  nnb  hamit 
baö  ffierf  beö  ^D^^moö  jnm  9(bfc^Inß  §u  bringen. 
T)iefeö  S5ermä4>tniß,  ba§  meinem  2cicii  ein  neueö, 
f^trereö  C^fer  anferlegt,  ^ai>c  iä)  mit  ber  bem  (^nt^ 
fc^lafenen  üon  mir  Don  je  ^er  get^ei^ten  ^khc  nnb 
5Iufo^fernng  erfüllt. 

53evliu  11  51pril  1860. 


^rofeffor  Dr.  Sb.  5^njd)maiui. 


SUerant>er  t>on  ^umtoltt  immfc^re  im  5ten  33ant>e  femed 
i^o^mo^  eine  lhUx\id)t^'XabeUc  über  bie  biö^ev  entbecften  Hcineu 
^4^(aiieten  unb  bereu  Elemente  ju  geben,  unb  erfuc^te  mic^  i^m 
eine  folc^e  3^abeÜe  jufammenjufteüen :  ein  2Bunftt,  bem  id^ 
mit  ber  gvijßten  33ereittvinigfeit  entfprocben  ^abe.  !l)er  gro^e 
@e(e()rtc  foUte  nic^t  bie  greube  ^aben  ben  legten  ^^anb  feinoe^ 
533erfeö  ju  befd^liepen j  unb  ba  feit  jener,  im  Tiai  M  %  1858 
von  mir  in  feine  «^dube  gelegten  3"f«»«nienftenunt]  nod)  einige 
(Sntbecfungen  t^injugefornmen ,  oud)  bie  (Elemente  vevbeffert  finb, 
fo  f^abt  id)  auf  ben  Sßunfc^  M  Jperrn  ^^rofeffor  ^ufd^mann 
eine  neue  Tabelle  ^ufammengefteUt.  3ö^  freue  nüd)  bamit  eine 
®elegenf)eit  gefunben  ju  f)aben,  eine  $flic6t  ber  1)anfbarfeit 
gegen  ben  großen  Tlann  ju  evfiiUen,  mldjcx  mit  bem  größten 
Sntereffe  ben  gortfc^ritten  ber  ^immel^funbe  folgte  unb  ftc^  fo 
gern  ben  uralten  greunb  ber  jungen  Slftvonomen  nannte. 

Die  ZaUUc  f)at  biefelbe  gorm  u>ie  bie  im  3ten  5öanbe 
M  i^oömoö  auf6.  516j  nur  finb,  um  aüeö  roUftdnbig  über* 
fe^en  ju  fonnen,  bie  ^dt  unb  ber  Ort  ber  (^ntbecfung,  fo  \m 
bie  Flamen  ber  (intbecfer  (jinjugefügt. 

!l)er  33oÜftänbigfeit  wegen  ftnb  bie  Elemente  aller  fleinen 
^^laneten,  alfo  auc^  ber  fc^on  an  eben  envd^nter  (Stelle  von 
^umbolbt  gegebenen  unb  bamale  befannten,  ^ier  jufammenf' 
ijeftellt. 


107 


(§ö  bedeutet: 

E  bie  ($^)oc^e  tn  mittleren  ?ange  in  mittlerer  ^er^ 
liner  3^^^ 

L   bie  mittlere  Sänge  ber  S3a^n 

n   bie  Sänge  bcö  ^eri^elö 

ü  tk  Sänge  bed  auffteigenben  i^notend 
'  i    bie  9^eigung  gegen  bie  ©fliptif 

ju   bie  mittlere  täglicfcc  fiberifcbe  33ett>egung 

a    bie  ^(ilbe  gro^e  5(rc 

e    tu  (^rcentricität 

U  bie  fiberifc^e  Umlnuföjeit  in  klagen. 
Die  Sängen  bq\et)en  flc^  auf  baö  5(equinoctium  ber  (Spod^e. 

53crlin  il  Tim  1860. 


^.  »nt^n^. 


108 


©(erneute   b  e  v   62    f  l  e  i  n  e  n    ^-)3  ( a  n  e  t  e  u 
5U>ifcl;eii   ^Jcavö  unb  3upitev. 


9iamc 

(T)  ßcrcö 

(2)  %>(iüa^ 

(3)  SlUlO 

(4)  ^t^ta 

entbedt 

1  San.  1801 

28  Wdxi  1802 

1  @e^n,  1804 

29  mäxi  1807 

ßntbecter 

^iaSSi 

Otters 

§arbing 

Oltcrs 

Ort 

^alernto 

Bremen 

SilientBal 

S3renien 

E 

1860  S)ec.  8,0 

1860  Oct.  10,0 

1860  3nU  1,0 

1860  3an.  1,0 

L 

840  55/ 

49°  23' 

303°  46' 

26°  21' 

11 

149    31 

122     15 

54      7 

250    21 

a 

80    51 

172    40 

171       1 

103    26 

m 

1 

10    37 

34     43 

13      3 

7      8 

fJ' 

771",51 

770",01 

813",11 

978",22 

a 

2,7655 

2,7691 

2,6704 

2,3607 

e 

0,08056 

0,23983 

0,25552 

0,09012 

U 

1680  X 

1683  X 

1594  X 

1324  X 

3 eichen  inib 

(5)  ^ilfträa 

(?)  §el)e 

®  3n^ 

(S)  %loxa 

cntbecft 

8  ®ec.  1845 

1  Suli  1847 

13  5Iug.  1847 

18  Oct.  1847 

(Sutbedfer 

^encfe 

^ende 

§inb 

§inb 

Ort 

©riefen 

S)ric[en 

Bonbon 

Scnbon 

E 

1850  3an.  0,0 

1859  @^^t.  30,0 

1860  getr,  9,0 

1848  San.  1,0 

L 

80»  56' 

15°    4' 

114°  59' 

68°  49' 

n 

134     36 

15     13 

41     30 

32    54 

a 

141     25 

138    36 

259    47 

HO     18 

• 

1 

5     20 

14    47 

5     28 

5     53 

f^ 

857'',95 

939",37 

962",51 

1086",33 

a 

2,5765 

2,4254 

2,3863 

2,2014 

e 

0,18990 

0,20115 

0,23125 

0,15670 

ü 

1510  Z 

1380  X 

1347  X 

1193  2: 

109 


3eic^eu  iinb 

0  »Zctt^ 

@  §i)Oicn 

(TT)  ^Nort!)f- 

(T2)  «ictoiia 

eutbedt 

25  5t^ril  1848 

12  2(^ril  1849 

11  ä)?ail850 

13  (ge^t.  1850 

ßntbeder 

@rat)anT 

©ag^ariS 

©a^^arig 

§iub 

Ort 

iDJarfree  Saftlc 

9^ea^^el 

Dka^^et 

Scubcii 

E 

1860  5iug.  15,5 

1851  @Vt.  17,0 

1859  3)ec.  4,0 

1851  San.  0,0 

L 

336°    2' 

354°  48' 

58°  43' 

7°  42' 

n 

71     16 

227     48 

316    21 

301    39 

a 

68    33 

287    39 

125      5 

235    35 

• 

1 

5    36 

3    47 

4    37 

8     23 

7* 

962",37 

634",85 

923",78 

994",83 

a 

2,3866 

3,1494 

2,4526 

2,3344 

e 

0,12291 

0,10055 

0,09858 

0,21892 

ü 

1347  % 

2041  2; 

1403  % 

1303  % 

ßeic^eu  iiiib 

(13)  Sgeria 

(14)   3l'Cnc 

(l5)  (Suuomia 

@)  %m)t 

eiitbedt 

2  9lül\  1850 

19  2)?ai  1851 

29  Siili  1851 

17  Wixi  1852 

(SntbecEer 

©af^mrig 

Apinb 

©aS^ariö 

©a^^^arie 

Ort 

9Zea^^eI 

Scubcii 

gf^ea^et 

9Zea^eI 

E 

1860  3an.  30,0 

1857  SfJüi?.  5,0 

1860  5tug.  28,0 

1859  3nnJ8,0 

L 

128°  24' 

63°  40' 

350»  41' 

314°    1' 

n 

118    5S 

179     27 

27    33 

13     11 

a 

43    19 

86    40 

293     57 

150    35 

« 

1 

16    32 

9       7 

11     44 

3      4 

tJ' 

857'',70 

851  ",49 

825",21 

709",75 

a 

2,5770 

2,5895 

2,6442 

2,9237 

e 

0,08786 

0,16525 

0,18687 

0,13462 

ü 

1511  % 

1522  X 

1 

1571  % 

1826  % 

-• 

110 


3cid;eu  imb 
JRanic 

(17)  X^ieti« 

(18)  "mtm* 

mciie 

@  Sfortuno 

(20)  yJioffaiio 

entbedt 

17  Sl^ril  1852 

24  3uni  1852 

22  Slug.  1852 

19  @c^t.  1852 

(äntbcrfev 

!Üutl)cr 

^inb 

^inb 

©aß^ari« 

Ort 

S3ilf 

i;!üubcii 

Sonboii 

gtiea^el 

E 

I8592«ärj20,0 

1861  gebr.  4,0 

1858  Wäxi  5,0 

1860  S)cc.  21,0 

L 

123"  26' 

109 0  39' 

149  *>    0' 

92'>  17' 

n 

2G0    28 

15     20 

30    23 

98      5 

a 

12o     21 

150      4 

211     27 

206    44 

• 

1 

5    36 

10      9 

1     33 

0    41 

f^ 

911",70 

1019",37 

930",16 

949",04 

a 

2,4742 

2,2968 

2,4413 

2,4088 

e 

0,12723 

0,21710 

0,15792 

0,14395 

ü 

1422  % 

1271  % 

1393  % 

1366  % 

Beid^en  imb 

@  Sutelia 

(22)   gallio^JC 

(23)  2:i)OUo 

(24)  Xl^cmtö 

cntbcdt 

15  9Zoö.  1852 

16  ^oto.  1852 

15  S)ec.  1852 

5  %^\:\\  1853 

(Sntbedcr 

©clbfd^mibt 

§iub 

$tub 

@a^V<^vks 

Ort 

^arie 

Sonbcn 

?cubcu 

gfJcoVd 

E 

1853  ^an.  2,0 

1853  Sau.  0,0 

1860  (g^3t.  17,0 

1858  SiVni  14,0 

L 

41°  24' 

76 '>  59' 

20''  40' 

130°     5' 

n 

327      3 

58      8 

124      4 

139      8 

U 

80    28 

m    37 

67    39 

36       9       1 

• 

1 

3      5 

13     45 

10    13 

0    49 

/W 

933",56 

715",12 

832",82 

637",09 

a 

2,4354 

2,9091 

2,6280 

3,1420 

0 

0,16205 

0,10366 

0,23193 

0,11701 

U 

1389  % 

1813  % 

1556  % 

2034  2; 

111 


3ei^n  unb 

(25)  ^l^otäa 

(26)  ^^rofcr-- 

(27)  (^ntttpt 

(28/  Jöcücua 

cntbedt 

6  %pxii  1853 

5  2)ki  1853 

8  5)icv.\  1853 

1  iUia-3  1854 

entbccfer 

S^accvnac 

2nt^cr 

§iub 

Sutbcv 

Ort 

3)?avfeißc 

33i(f 

Ücnbcn 

SBilf 

1 

1 

E 

I860i»?ärill,0 

1857  WUi  20,0 

1860  Oct.  7,0 

1857  SDcc.  15,0 

L 

193«  56' 

181°  21' 

32»  33' 

94°     6' 

71 

302    57 

235    17 

87    47 

122     24 

a 

214      1 

45    53 

93    45 

144    39 

• 

1 

21    35 

3    36 

1    36    . 

9     21 

f^ 

954'',10 

819",68 

986",93 

766",  14 

a 

2,4004 

2,6561 

2,3468 

2,7784 

e 

0,25440 

0,08752 

0,17282 

0,15039 

ü 

1358  2 

1581  2 

1813  X 

1692  2 

3eid^en  unb 

(29)  %mp\}U 
ixitt 

(30)  Uroiüa 

(Sl)  Gu^l)ro= 
ft)nc 

(32)  *;^omouo 

entbedt 

1  Ü«är3  1854 

22  3uU  1854 

2  @c^t.  1854 

26  Dct.  1854 

(gntbecfcr 

2Rart^ 

^inb 

gergufon 

©olbfc^mibt 

Ort 

Jcubcn 

Bonbon 

Saf^tngton 

^ariö 

E 

1860  5«oi).  13,0 

1860iWärjlO,0 

1855  3an.  0,0 

1860  3an.  25,0 

L 

52°  13' 

159"  47' 

53  <^  50' 

134"  30' 

n 

56    54 

31      6 

93    51 

193    34 

a 

356     27 

308    14 

31    25 

220    48 

i 

G      8 

2      6 

26    25 

5    29 

.^ 

869",35 

975",42 

632",80 

851",72 

a 

2,5539 

2,3653 

3,1562 

2,5891 

e 

0,07218 

0,12787 

0,21601 

0,08U62 

U 

1491  3: 

1329  % 

2048  Z 

1522  2 

112 


3ei(^)en  unb 

(33)  mv 

(34)  eircc 

(35)  S^cucotlKO 

@)  VKalniüc 

entbecft 

28  Oct.  1854 

6  2l|)ril  1855 

19  Sl^ril  1855 

5  Oct,  1855 

(gutbedev 

Sf;acornac 

(Sl;acornac 

2ut^er 

©ülbfc^mibt 

Ovt 

^ariö 

^ariö 

S3ilf 

^ari§ 

E 

1859  2)ec.  5,0 

1856  SuU  13,0 

1860  mixi  5,0 

1860  3an.  0,0 

L 

28 '^  40' 

296°  38' 

174°  40' 

352"  22' 

n 

340    56 

149    28 

200    49 

42    26 

Si 

9    17 

184    51 

355    55 

359     12 

• 

1 

-  1    57 

5    27 

8    12 

18    42 

ß 

731'',09 

806",34 

682",35 

778",60 

a 

2,8665 

2,6853 

3,1429 

2,7487 

e 

0,33674 

0,10872 

0,21372 

0,29790 

U 

1773  % 

1607  2; 

1899  Z 

1665  Z 

3eicf;en  unb 

(37)  S-ibeö 

(38)  ü?eba 

(39)  i^ötitin 

(40)  ^:>\xxm'^ 
^^     \m 

cntbecft 

5  Oct.  1855 

12  3an.  1856 

8  gebr.  1856 

31  Wäxi  1856 

©ntbedev 

Sutkr 

(S^acovnac 

S^acornnc 

@otbfd;niibt 

Ort 

mi 

^ari§ 

^Hiriö 

^ariö 

E 

1856  ^a\\.  0,0 

1856  San.  0,0 

1856  3an.  1,0 

1856  3um  17,0 

L 

42«  35' 

112«  56' 

146''  44' 

216"  34' 

71 

m      4 

100    45 

2      3 

1     13 

Ai 

8    10 

296     28 

157    19 

93    33 

• 

1 

3       7 

6     58 

10    21 

4     IG 

t^ 

826",17 

782",32 

769'',39 

1039",25 

a 

2,6422 

2,7400 

2,7706 

2,2674 

e 

0,17489 

0,15552 

0,11102 

0,04621 

ü 

1576  Z 

1657  % 

1684  Z 

1247  Z 

113 


r 

3eid;en  imb 
9iame 

1 

@  3fi^ 

@  ^llriabiic 

(Ö)  ^Jh)fn 

eiUbed't 

22  ä)ki  1856 

23  a)iai  1856 

l5  2i|.Hill857 

27  SShx  1857 

(Entbedev 

©olbfc^tnibt 

^^ogfon 

^ogfon 

®clb[d;mibt 

Ort 

^ari^ 

£)?;forb 

Djforb 

^aviö 

E 

1856  3uni  0,5 

1860  3an.  1,0 

1857  5(^H-.  17,0 

1858  San.  0,0 

L 

202°  29' 

247 «  46' 

224°    3' 

278°    9' 

n 

230    21 

318      0 

277     14 

111    38 

Sl 

180      6 

84    31 

264    32 

131       1 

• 

1 

15    48 

8    35 

3     28 

3    42 

f^ 

954",  11 

930",94 

1085",06 

940",08 

a 

2,4003 

2,4400 

2,2031 

2,4242 

e 

0,20249 

0,22563 

0,16728 

0,14933 

U 

1358  % 

1392  % 

1194  2: 

1379  % 

• 

3 eichen  imb 

(S)  ©ugeiua 

(46)  §cftia 

@  ^OlrtJO 

(48)  5)orig 

entbedt 

27  3uni  1857 

16  5iug.  1857 

15  ee^^t.  1857 

19  ee^>t.  1857 

ßutbecfer 

©otbfc^mibt 

^ogjon 

Siit{)er 

©olbfc^uiibt 

Ort 

^ariö 

Oj-fcrb 

33itf 

^arie 

E 

1858  3an.  0,0 

1860  Salt.  1,0 

1858  ge6r.  7,0 

1858  gch\  3,0 

L 

294°  35' 

178°     T 

17°    5' 

16°    7' 

71 

229     36 

354    20 

313    42 

76    53 

Sh 

148      6 

181     41 

4    29 

185    14 

m 

1 

6    35 

2     17 

5      0 

6     30 

A* 

791'^23 

888'',34 

725",41 

647",12"' 

a 

2,7194 

2,5174 

2,8815 

3,1094 

e 

0,08218 

0,16152 

0,12949 

0,07695 

U 

1638  'S. 

1459  % 

1787  X 

2003  % 

91.  ».  .i^um  t'Oltt,  «Tvcgmoe.    V. 


8 


114 


3  cid;  eil  11  nb 


J  (49)     %^ait^ 


cntbectt 

(Sntbecfer 

Dvt 


E 
L 

7t 

i 

a 
e 
U 


19  ®evt.  1857 
©olbfc^mibt 


1858ge'6v.23,(: 

32    50 
290     30 
3      9 
654'^53 

3,0859 
0,23780 
1980  X 


50)  iyiroinla'föl)  y^cmaufa 


4  Oct.  1857 

gergiiicn 
SöafbingtiMi 


3eic^en  imb 


cntbccft 
ßntbecfer 

Ort 


;53)  gaIt)^fo 


1858  San.  0,0 
31°  41' 
10      0 
173     32 
2    48 
823'^14 
2,6486 
0,28695 
1575  X 


22  3aii.  1858 
Sauvent 
5fii^nie§ 


1858  3aiu  0,0 
154"  24' 
175  41 
175  39 
9  37 
973",85 
2,3678 
0,06700 
1331  X 


52)  Suro^jQ 


4  g-cbv.  1858 

©olbfc^mibt 

^avi§ 


E 
L 

71 

i 

a 
e 

ü 


4  Smpxxl  1858 
?utl)er 


1858  %\>x\i  8,5 
162'^  27' 
92    28 
144      4 
5      7 
837",37 
2,6185 
0,20672 
1547  X 


bra     ^    ^  ^ 


10  @e)?t.  1858 

©olbfc^mibt 

^:pari§ 


10  (ge^t.  1858 
Searte 


1858  See.  30,0  1858  Xcc,  30,0 


1858  San.  0,0 

136  0  22' 

102      4 

129     58 

7     25 

649'',82 

3,1008 

0,10150 

1994  X 


(56)  %^tuh^' 


9  (Ee^t,  1857 

®oIb[(^mibt 

^arig 


346°  22' 
293  56 
313  50 
11  47 
796",37 
2,7076 
0,19900 
1627  X 


28°  26' 
11    26 
10    57 
7    14 
773",90 
2,7598 
0,14208 
1675  X 


1857(2^1.13,0 
330°  54' 
294    58 
194    53 
7     56 
854",49 
2,5835 
0,22702 
1517  X 


115 


^eic^en  unb 


(57)  9)?ncmo=  |  (08)  Sona)r= 


eutbedt 
I  (Sntbedev 
Ort 


22  <BtpU  1859 

Sut^er 

Sil! 


24  anärj  1860 

$?ut^er 

S)üffeIborf 


1)0)  Xltama 


12  ©e^t.  1860  15  (2e^t.  1860 
S^acornac  gergiifon 


E 

1860  3an,  1,0 

1860  5I|M\  10,0 

1860  Dct.  2,5 

1 

1860  £)ct  2,0 

L 

28°  51' 

179°  49' 

9°  53' 

355°  39' 

TZ 

53  25 

116  30 

18  56 

158   6 

6l 

200   9 

162   4 

170  19 

187  12 

i 

15   5 

5  16 

8  37 

4  41 

fi 

633'',09 

808",64 

793",56 

1024",14 

a 

3,1552 

2,6802 

2,7147 

2,2896 

e 

0,10612 

0,05166 

0,11884 

0,19865 

u 

l 
1 

2047  Z 

1603  X 

1631  X 

1265  Z 

ReicBen  unb'  /^t^  -, 


entbecft 
Gntbedev 

Ort 


E 
L 

Tt 

i 

a 
c 
U 


19  (^e|.^t.  1860 

©olbfc^mibt 

^ari§ 


1860  ^^^t.  29,0 
345°  42' 
340   9 
334  19 
18  17 
691",59 
2,9747 
0,16308 
1874  X 


(m)  (Prnto 


Oct.  1860 
görftev 
S3erttn 


1 860  evt.  24,5 
15"    7' 


40  12 
126  57 
2  15 
636",32 
3,1445 
0,16387 
2037  X 


116 


ßum  9?imen  be6  ®ebrauc{)ö  füge  ic^  biefev  Xaheik  imi 
alp^abetifc^e  9ieif)en  bei  g-,  53.:] 

3)ie  a(p§akttfd)e  9Jeif)e  ber  fleineu  Planeten  mit  bcn 
i^iien  in  ber  l^orftef)enbeu  Tabelle:  in  tvelc^er  fte,  mit  5(uö* 
na^e  beö  56ten  Ct>er  ^feubo^!l)apf)ne) ,  m^  ber  3^i^  i^^^^^ 
ßntbecfung  georbnet  fmb,  gegebnen  Drummern  ift  folgenbc: 
5lg(aia  41,  5l(eranbra  54,  ^(mp^itvite  29,  ^viabne  43, 
mixäa  0,  maianU  36  j  f&eilom  28 3  (^ailiopt  22,  (Sal^pfo  53, 
Sere^  1,  (Eivce  34,  ^onccrbia  58;  !l)anae  61,  !Dapf)ne  41, 
Doviö  48  j  %eria  13,  C^vato  62,  (Sugenia  45,  (Sunomia  15, 
eupf)rofvne  31,  Europa  52,  ©uter^je  27j  gibeö  37,  glora  8, 
gortuna  19;  ^avmonia  40,  ^ebe  6,  »ipeftia  46,  ^%i^<i  10; 
Svene  14,  3riö  7,  3ft6  42;  3uno  3;  mitia  39,  ^eba  38, 
2eucotf)ea  35,  Lutetia  21;  3)^affa(ia  20,  5D^e(pomene  18, 
meti^9,  9}?nemofi;ne  57;  ^enmufa  51,  9?vfa  44;  ^^aleö  49, 
^aUa^2,  ^anbora  55,  ^4]art^eno^e  11,  q^^ocäa  25,  ^ol^^ 
^i)mnia  33,  ^omona  32,  53rofer))ina  26,  ^feubo^Dap^ne 
56,  ^fv^e  16;  Xi^aiia  23,  Zf)m\^  24,  3:()etiö  17,  Zita-^ 
nia  60;  Urania  30;  3Sefta  4,  3Sictoria  12,  3Sirginia  50; 
planet  59. 

^ie  alp^abetifc^e  ?fieif)t  ber  (Sntbecfer  mit  ben  lum  i()nen 
entbecften  ^(aneten  ift  biefe:  ß^acornac  in  ^^ariö  6  $la? 
neten:  (Sirce,  i^ititia,  ^(\)a,  d^^ocaa  (biefer  in  5D*iarfeiüe), 
^olvt)Vnmia,  %M  59;  gergufon  in  2ßaf§ington  3:  (^upfjro^ 
fi)ne,  3^itania,  Virginia;  gijrfter  in  33erlin:  (Srato;  be 
®aö))ariö  in  9^eape(  7:  ©geria,  ©unomia,  §V9^^^/  ^^^^^^f' 
falia,  $artt)enope,  ^f^c^e,  3;f)em{ö;  @oIbf(f)mibt  in  ^ariö 
13:  5lleranbra,  5(talante,  T)anae,  Dapfjne,  3)ori^,  (Sugenia, 
(Suro^a,  .^armonia,  Sntetia,  9h)fa,  ^aleö,  ^omona,  ^feubo^ 
^apf)ne;  ®ra()am  ^u  5ö?arfree  (Eaftle:  Tlüi^',  ^arbing  in 


117 


2ilient()al:  3unoj  Jp e n  cf  e  in  !l)nefen  2 :  *2lftrda,  ^ebej  ^int» 
in  Bonbon  10:  (Salliope,  (^utev^e,  glora,  gortima,  3rene, 
3vi^,  9}?e(pomene,  Xijalia,  Urania,  ^^ictoriaj  !2aurent  in 
mme^:  ^emaufa;  9^.  Sut^er  in  mt  9:  ^Iglaja,  «Bellona, 
(Sab^fo,  (5oncorbia,  gibeö,  Seucot^ea,  9}?nemofpe,  ^rofervtna, 
Xf)tt\^',  ÜUlaxtf)  in  Ponton:  2(m^^itr{te;  Dlberö  in33remen  2: 
^JßaUa^ ,  33efta  j  ^  i  a  3  j  t  in  ^^^alermo :  Sere6  j  ^U  g  f  0  n  in  Dr^ 
forbS:  Slriabne,  §eftia,  Sfi^j  <5earle  in  Süban^:  ^anbora. 


118 


.2i  *: 
ja    S 


G   ja 


S        JO 


■4->         O 


0S( 

SP 


w 


CO 


00 

o 

GO 


f-H     CO 


CO    '— ' 


o  o 

CM    T^ 


CD    lO 
(M 


O 

O    O    Oi 

o  «n  o 
(>a  <M   oj 


o 
o 


o 
co" 


<»    -JR-  CO 

f  S® 

<3     ►-< 


^ 

«j 

J-» 

6=) 

OJ 

;s 

ja 

•— ' 

•  «.^ 

W 

^.^ 

^-» 

O 

Q> 

ja 

>b' 

« 

«-> 

•Ä 

o 

o 

fi 

^Ä 

«-> 

er: 

t2) 

p: 

C53     CS 

CSD     jJ 

ja 


JC> 


o 
Cr 

s?? 


CO  S       ^-^ 

^  -s 

ö      5-» 

iL  Z 

^    c> 

^  f= 
••-  «-> 
ja    ^ 

_    ^> 


CO  ::     :: 

^    t-    GO 


CO 

00 


lO  o 

CO  o 

o 


G^ 

(M    (M    S 

r^    (M    ^^^ 

co" 

Ci    1— ( 

O       T-l 

(M 


CO 

o  o  cr> 


(M 
?2    l- 


lij    11.J    ^i^    Ä,-i    rs. 
C5    -*    >0    23    ^^ 


CO 


Ci    lO 


V  c^ 


;J    CD 


CO  :;    ^ 

(M  O    t- 

,t<  eo  10 

lC  r^   d 

GO  T-H    O 


<M 


O 


CO 

CO 


co 


^  i^  i  ^  c» 


o 

CD 


1— I    CO    CD    lO 


T-(     (M 


2  '^ 

O^  GO    T-j^  I>-^  ^    CD 

CO  o"  cd"  O 


jl  9t  s  ^ 

-^  £.  X  ^ 


GO 

er? 


GO 


C5 


00 


CO 


co 


c:  CO 


o 

--    O    Q    ^ 

^    C:    O    ^ 


CO   O   (M   lO   i^ 


1—1    ir- 


j:       o 

O    <M  CO    CO 

1-1    <M  -^    1-1 

CO  tH 


CO 


CO 

s  ®  ^ 

•e   ja  . 

Q  1  ^ 


(M    2 


tH    T-l    Ca 

CO    G^    Ol 


"5 

CO 


res    >.  ,     - 


o 


t-  t—  1— 1 


_ij     r,-,    (•r^    (VI    G^l     l.^    t—    1— 1 
^,    S^^COCDOO 


Gvj    ^    ^    '^ 


O 
GO 


^  ^  «^  ^  o" 


j=      o 

CO    O    1—1 

T-l     tH     O 


<M 


CO  o  0  o 


5^  ^    ^ 


<M 


00 
00 


CD 


CO    CO    CO 

lO     >0      '<!*< 


lO    CO 


(M 


CO 
lO    iC    lO   (M 

GO    CD    O    CO 
C<J    CD    Oi    CO 


^e~  — ^ 


O    t- 

lO"  o 


CO 
CO 


o 
o" 


G^l 


> 
X 
M 
X 
X 


00 


.HS  ® 


o 


00 


CO   o 


05 


00    "^ 


CO  CD 

o 

O  CO 

^  CO 


00 


CO 


t—    •!-*     G<l     t- 

■^   t>-   C^   c- 

T— I    CO    05    Tfi 
G^  CO    0_  GO_^ 

G^  cT  rf  o" 


O 


o 

CO 


T-t       CO 


CO 


ja 


^       .*. 


^ 


au     J-» 


ja   ^S  vo-    0 

^^    ^    « 

rs     »=    jo   ja 

c; 

^     —      <SD     CT. 

' 

3               CS 

Ö5  IJ2) 

"Ja 


S-i' 


o 


ö  g  >e- 

«-*  J-»  s 

«3  <3  c< 

W  C-/  ^ 


c  ^ 


tu 

er; 
er: 


«j 
o 

<=: 


.'     -"^    "ti    -ti 

w      W     .f-     ^     «^ 

^  ,^\  -^   3  'S" 


<1> 

ja 

o 


p: 
o 


er:   5^   r:- 


:-r3    :a    ^     <= 
:>/'     OV     CT«    »£3- 


vo-   '^    E    e 

^55  ©  :=:  s 


119 


« 

«> 

vO- 

«j 

«rf 

CK 

c 

«3 

«> 

» 

<>rf 

sO 

*3 

w 

a> 

JQ 

S 

c^ 

CO 

*  • 

V-» 

yj 

^ 

.5 

« 

ts 

c 

H 

CO 

H 

-* 

o 

CD 

>S 

CD 

•- 

5 

s 

<^ 

c 

o 

*— » 

;-r 

o 

cn 

<u 

Ci 

g 

cti- 

® 

B 

<a> 

JZj 

tJ- 

«i> 

jCj 

l*-* 

%^- 

5= 

^ 

*- 

-*— » 

^-» 

cn 

<u 

o 

^■- 

f:« 

:r 

tx- 

-•— 

•^ 

o 

^-» 

1  ) 

R 

cu 

^»> 

a> 

ru 

C 

Q> 

*— • 

o 

.2^ 

<1> 

■"^ 

jS 

5-> 

*— • 

i-» 

» 

^* 

<u 

<-* 
«1^ 

^ 

^ 

^> 

£ 

«L> 

.  *_i 

^ 

^ 

\v 

« 

^ 

B 

,_ 

*-^ 

«Irf 

Jli 

© 


3 

"35 


S 


^^  «>  ^> 


iS) 


t^  f» 


«-  CT» 


CD 
CJ 

;-> 

CS 


CS 


CS 


ii       ^       «^ 

a    .t2    :<3    5=3     <^ 
'i^    '^    ^    '^    6^^ 


j_,  ^->  ;-> 

^_    .^^     C  «^  «^ 

-ö  ^  1^  s  s 

:ö    res    .V.  rci  :cs 


^ 


,     , 

o 

%- 

c?;/ 

«J, 

J-» 

<1> 

<1> 

^ 

•-^ 

«^»^ 

>^ 

e-> 

Cl> 

f5 

4^^ 

K 

c 

«u 

o 

v^'     T 

..  *  , 

iX: 

6^ 

Ö5 

^ 

W 

£OOOC^:Dt-iOT-iCOt—    CCOC05^0 
COOrJ^CMt-i-iCit^OCiOOCOOOcM 


iO    Ci    T-H    t-    CM    O    "^    (?a 
lO    C^  »O    CM    ">*  CO 

"^iCCOOOT-iOtDO 

00  1— •  CO  o  o;  rti  (^^  CO 
:mcnt-ico(Mt— I— (th 


x> 


O  lO  Ci  -^^ 


r-  <N  CO  "^  to  "*• 

00  Tj^  ^  OD  CD  er. 

CO       i?q 


'-^GO-^Ot-^-iOCMGOiC-tii-HCOC^-rtiOO 

S'll-HCOO  "^      "^-tlG^COTHTtlLO 

o 

■^GMCO^OCDi.OOiCOTiH'^r-iOCiOT-' 
1-hC^COI—    GOOCOtM  CtC-  COCNCO 


(MiOOOiOOiOO'O 
GOCDCOi— lOt—  COCO 
"^OO-^COiOCOOCi 

ö"  o"  ö  o"  o  ö"  o  o" 


OS  O:  O  lO  Ci  QO 

CO  CO  05  CM  Oi  CO 

lO  CM  r>-  (M  00  -rti 

ao_  CO  00  !>•  iO  CO 

o  o  o  o  ö"  ö" 


■^COCMC^OOOCMOOOiOOOOlT-Ol^ 

iO-rfiascoOT— iT*<»ooD(Ma50ooooco 

CM^CiOOrjH^iO^QOOOCiCMCOCiiOCOC;    lO 

^^ö~o"CM'ir:ro'ö'"^T-rt-rcrco'r-rcML--"" 


l^t^OCDOOOCDOOOOOOO 
iOL--t—  l--0-^i— (CDCMOCOCMt—  -rtiiO 
COCDCMOO_OOC1    OCDOO^^i-H^t^CMOD 

crT  ci^  oo"  '-h''  t-^  t-^  cT  icT  irT  cd"  cd""  (>r  !>-*'  ö"  crT 

C0rtlOCDt-0D000:>O'*'!tiQ0(M(Mai 

T— I       T— (      T— I       1— t      CM       T^       Ci 


OO-^OCOOC—i—ir—     1— it>-,— ICOOCMCO 
TtfCO    CD    00    lO    0_CO__^(M^CD__iO^O^'^"^CO    CO 

o"  cT  cd"  crT  i-T  o"  cT  go"  of  <— '""  -^"^  cd  t-T  lo"  o" 

COOt— irHiO'^OiOCOOCOCO-^CMiO 
OOQOOOOOOOOOc—OOOOOOGOGOOOOOt— 

o  E 

•         •  ♦  •  •  •  •         •      w« 

re  ■—    •—    •—  «j     o  3 

Ci    o  <->     ^      w 

•   i)     Cr- -"    f j  -'J/i     S       h-     -^      C  J__n  r-(    CO       r-^     o      "O       C 


(^Va  ^cit€  t>e6  4ten  ^Unbeö  be6  ^o*^moö  (@.  105  von 
ber  iten  j?eile  an,  flatt  ber  SSorte:  „I)ic  (tünbürfjen  periobifctjen 
SSariationen  ber  nia9netifcf)en  Steigung  fi'nb";  bi^  @.  107  ^.  9)  in 
Vera n berter  Raffung  \ud)  beö  ®en.  (Sabine  englifc^er  Ueber-- 
fe^nng  (von  p.  114  ^.  8  hH  9}?itte  ber  p.  117).'] 

2ßir  muffen  jivifiten  Dfiefultateii  iinterfcf)eiben ,  u>e(c^e'  buvci^ 

eine  dldt)t  t^on  ^Beobachtungen  mit  einer   5Re{giing6^9fJabel  511 

getviffen  ©tunben  beö  ^Sormittagö,  i>ergli(^en  mit  einer  äf)n^ 

lidjen  D^eif)e  t»ou   getviffen  Stunben  be^  ^^ai^mittag^,   erlangt 

•  §evv  @en.  9)?aior  (Sbiv.  Sabine  f)nt  im  4teii  53anbe  [einer  eiiglifc^ni 
UebevfetJimg  be§  ^o^moS  gu  bem  niagnetifc^eu  £(iei(e  be^  S3nnbe^,  mit  §in= 
iveifiing  baraiif,  ba^  [eit  bem  2)rud  biefev  ©teilen  (feit  bem  3af)r  1854) 
ber  (Srb^ä)^igneti§mii^  {'mix  verbanfen  ct^  ijcrjiiglid^  feinem  ßifer)  '\ti)x  lve[ent=« 
tic^e  gortfd^ritte  gemacf)t  \)a^e:  neben  ber  33eränbernnß  biefer  !(einen  ©teile, 
brei  gvo^e  SInmerfungen  jngefefet:  1)  üBer  bie  elli^^tifc^c  ©eftalt  ber 
(Srbe  p.  453—484  2)  üBer  bie  magnetif^en  ©törnngen  p.  485—495 
3)  über  bie  SSariaticn  ber  magneti[d;en  Slbiveic^ung  p.  496—516.  3n  ber 
biefen  3"fä^^en  gen^ibmeten  SSorrebe  Der  bem  ^anbe  (editor's  proface)  I)at 
ber  ©eneral  (oline  S)aten)  ©teüen  anS  S3rie[en  2Ite3:anberg  t>cn  ^nmbelbt 
an  if)n  abbrncfeu  laffen,  in  bencn  ber  tteretr^igte  gro^e  5lutor  ibm  gnerft 
»erl;ei^t  [eine  55eränberiingen  nnb  Bii[^'^tJß  ^^^^  ^iner  neuen  SInegafee  be§  3Ber!^ 
3n  bennljen,  [))äter:  ba^  er  [ie  gu  B^'^i'i^en  am  (Snbe  be«  leisten  SSanbeö 
beftimme.  36  erfüüe  bie[e  B^'l^'^Ö^^^  5"  hcnm  id;  [elOft  feine  5Inn:ei[nng  ücn 
bem  SSeren^igten  erf;alten  fjabe,  in  bem  be[cf;rän!ten  Umfange,  iüe(rf;en  bie  Sage 
erl)eifc^t ;  bie  Slufnal^me  ber  deinen  toeränberten  ©teile  ivirb  geigen,  bafj  id;  bie 
3nfage  e^re.  3)a  aBer,  na^  bem  Siebe  be6  wintere,  in  biefem  liierte  feine 
3ufä^e  gegeben  n^erben,  au§er  ben  an^briidlid;  nnb  big  jum  legten  Singen* 
blid  mir  Von  ibm  onfgetragenen  fleinen  aftrcncmifdjen  ©tiiden;  fo  barf  id; 
c«<  nic^t  a^agen  einen  großen  fremben  Xe^t,  ber  im  Original  4  2)rndbogen 
begreift,  l;ier  in  Ueberfe^ung  anjufiigeu.  3c^  laffe  für  biefen  ^n]ai^  bie  erfte 
33eftimmnng  be«  33eremigten  gelten,  tveld;e  fclctte  Bnfälje  einer  neuen  Slu^gabe 
beg  Äe^meg  i?crbebielt.  ß-  53. 


121 


a>evten  cu>elc^e  i)b(i}\km  nuv  Ten  Unterfctieb  in  bem  53etvag 
ber  Diei^iing  in  tiefen  ^tuei  ^evioben  bei  24  (Stunben  geben 
fönnen);  unb  ^Jiefultaten,  burd)  ftiinblicbe  ^Beobachtungen  bev 
93?agnetometer  für  §orijontaI^  unb  ^-ßertical^£raft  genjonnen, 
u>e(c^e  t)k  ftiinblicben  33avtationen  bev  9]eigung  unb  3:otalfraft 
für  jebe  Stunbe  geben.  Unter  ben  burd}  biefe  beiben  9}cet[)oben 
erlangten  ftimblicf)en  ^Variationen  ber  magnetifiten  ^f^eigung 
mögen  folgenbe  angeführt  werben: 

I.    3n  ber  nörblict)en  ^emifpt^are: 

®reeniiürf):  Wertet)  33eobad)tun9en  mit  einer  9(eigun9ö--t)(abel 
3  ©timbeu  vor  unb  3  (gtunben  ludj  ^^littag  waxb  bk  nörblic^e 
^^tetöung  um9"3?orm.  größer  gefunben  a(^  um  3"  ^cacbm.  5)er 
Unterfd)ieb  betrug  im  3.  1847  0',7.  3n  4  S^Oven  von  5  ivar  bie 
i)(eigung  um  9"  ^Isorm.  I}5l)er  aU  um  3"\)?ac^m.;  aber  in  einem 
3rtf)r  (1845)  trat  \)i\^  @egentl}eil  bcrvor,  ba  bie  Steigung  um  l',3 
um  3"^?tacl}m.  größer  unu  aU  um  9"^crm. 

^ari^:  uac^  ^eolHul;tungen  mir  einer  9(eigungi^='^cabel  um 
9"  23orm.  unb  6"  ^cacbm.  erfd)ien  bie  mittlere  nörMic{)e  Steigung 
am  gröften  um  9"  3?orm. 

^eter'^burg:  nacb  33eobad)tungen  mit  einer  ^^teigungö^^cabel 
um  8"  ^i3orm.  unb  10"  ^tacbm.  erfd^ien  bie  mittlere  norblicbe  ^)tei; 
gung  am  größten  um  8"  ^isorm. 

jtoronto  ((^anaba):  aue  ftunblid^en  3.^eobad)tungen  n^a"f)renb 
5V2  3al)ren  mit  ?))ia9netometern  für  J)ori5ontaU  unb93ertical--^raft 
ivirb  in  allen  9)tonaten  \>e6  2(il)ve^  ein  j^anpt^^^iar.  um  bie  j?eit 
von  4"  ^3(acf)m,  gefunben:  weid)e6  \ebod)  vom  Qfpril  lut^  ©ept.  etivae 
frul}er  eintritt  ale  vom  Cctober  in6  9)iä^.  :^iV$  gortfdn'eiten  vom 
9?iar.  um  10— U"  ^l^orm.  jum  ?>}iin.  um  4"  ^^cad^m.  ift  fortbaucrnb 
unb  fel)r  fd)nell.  ^om  3(pril  ln6  jum  v^ept.  nimmt  bie  3nclinatipn, 
mit  gelegentlid)en  fel)r  geringen  Unterbred)ungen,  ju  vom  ?)?iin.  um 
4"  0(ad)m.  jum  9)iar.  um  10"  53orm.  3n  biefer  3al)re?5eit  mi(bt 
folglid)  bie  ftünblic^e  33ariation  faum  von  einer  einfachen  ^^rogreiTion 
ah,  ba  bie  3(bnal)me  in  ben  6  @tunben  von  10"  )BQxm.  In;? 
4"  ^tac^m.  unb  bie  j^unabme  langfamer  in  ben  übrigen  18  @tunben 
(latt  ftnbet.    3n  ber  entgegengefe^ten  3<^breö5eit,  b.  b.  vom  Cctober 


122 


In^  ?)?iflr5,  jci9t  fid)  ein  fcciinb.  9)iar.  in  bcr  peit  von  ?»)iirrt'rnrtc^t 
Md  2"  SSorm.  unb  ein  fecunb.  ?Qiin.  ehva  um  6"  ^^orm.  ((Eflbine 
Tor.  Vol.  II.  \).  LXX.)  2)ie  iiörblidK  Steigung  i|l  großer  in  bcn 
()?))ionaten,  ivo  bie  @onne  in  ben  füDlid^en  peic^en  (75"  17',84): 
al6  in  ben  6  9)ionaten,  wo  fie  in  ben  nörblic^en  ftel)t  (75"  16',57). 
3)ie3nt^»fit«t  ^^^  ^otalfraft  ifl  alfo  um  ctiva  ,-^  il)reö  ganjen  33e-- 
trage^  großer  im  ^u(m\)n  unb  S^nvuir,  jvo  bic  (Erbe  ber  ©onnc 
am  näd)ften  ift:  alö  im  3«»i  unb  3uU,  ivo  fic  it)r  am  fernf^en 
mt,    (Sabine  Tor.  Vol.  il.  p.  LXXXVII,  XCll  unb  XCIIl.) 

JI.    3n  ber  füblid)en  §enüfp()ave: 

J^obarron  (3«fel  23an  :^iemen) :  5lU'^  6jal)rigen  flünblid^en 
33eobac^tungen  mit  ?))iögnetometern  für  3>ri5ontal-  unb  ^ertical- 
^raft  gef)t  ba^  Ji>aupt--9}irtr.  (fübUc^er  Steigung)  um  ll'/a"  ^orm., 
ba^  ^)aupt-9)iin.  um  6"  3Sorm.;  ein  fecunb.  9)iar.  um  10"  9(ad}m. 
unb  ein  fecunb.  9}iin.  um  5"  9tad)m.  t)ervor  (©abine  Hob.  Vol.  I. 
p.  LXVll).  '^ic  ii\bii(i)C  Steigung  ijl  großer  in  ben  6  9)ionaten, 
m  bie  @onne  in  ben  füblic^en  j^eic^en  flel)t:  —70"  36',60;  rleiner 
in  benen,  wo  bie  ©onne  in  ben  nörbüdKn  j5eid)en  vertveilt: 
—70"  35',42.  (5ben  fo  iil  ju  jj^obarton  bie  3ntenfität  ber  ^otal^ 
frafr  großer  von  2)ec.  ju  J^l^i^-  «^^  v<?»  3"»i  5"  ^^ugwft  (Vol.  II. 
p.  XLVI). 

Vorgebirge  ber  guten  i)offnung:  3(ut5  4V2i«I)i^i9f»  33**- 
obac^tungen  mit  9)iagnetometern  fiir  ^orijontal^  unb  Vertical^^raft 
wirb  eine  einfädle  ^kogreffion  gefunben:  ^Ti(ix.  um  8"  34'  ^ßorm., 
9}iin.  um  0"  34'  ^tad^m.;  mit  überaus  Eleiner  j5n)ifd}enfc^ivflnfung 
Saufc^en  7"  Vorm.  unb  9"  Vorm. 

SQßenn  mau  bie  ber  gecgrapf)ifcfcen  Sage  nad^  bieffeite  unb 
jeufeitö  beö  5(equatür6  fic^  eutfpred)eubeu  ©tatioueu  3^orcuto 
unb^obartDU  i^ergleic^t,  fo  nimmt  man  merfumrbige  lieber^ 
einftimmungeu  in  ben  SÖeubeftunben  \vai)x]  fo  ift 

10— ll'/2  1%  55ornu  bie  (5pod)e  bcö  ^aupt^'9)iiu.  in 
3^orouto  unb  bcö  §aupt'9}(ar»  in  ^^obaitonj 

4 "  ^uidjm.  bie  ßpo(^e   beö  §aupt^'5}^vr.  in  3:ovonto, 
nuib  5 "  9(ac^uu  tw  M  fecuubaren  9JHn,  in  »^obartou ; 


123 


6 "  SSorm.  ift  bie  ^poc^e  be6  §aii^t-3)?iiu  in  ^obaxf 
ton  unb  be6  fecunbaven  Tlin,  in  Toronto,  unb 

öon  10 "  9(ac^nu  biö  2 "  3ßürm.  tritt  in  beiben  8ta^ 
tionen  ein  fecunbäre6  DJ^irimum  ein. 
Die  t)ier  2ßenbeftimben  ber  3nc(ination  finben  f\ä)  bem^ 
nac^  faft  genau  tt)iebev  in  3:ovonto  ivie  in  «^obatton,  nur  in 
anberer  ^Bebeutung.  !Diefe  complicirte  SBivhing  ift  fe()r  be^ 
a(^ten6i»ert^  j  eben  fo  ift  eö  bie  ^SergleidE^ung  ber  beiben  6ta^ 
tionen  in  ^inflc^t  auf  bie  go(ge  ber  Sßenbeftunben  in  ben  ^Ser^^ 
dnberungen  ber  Sntenfitat  unb  ^^otalfraft. 

X>ie  ^erioben  ber  3nclinatiün  am  Sßorgebirge  ber  guten 
Hoffnung  ftimmen  U>eber  nut^obarton,  baö  in  berfelben  §emi< 
fpt)äre  liegt,  no(^  mit  irgenb  einer  ber  benu^ten  nörblic^en 
Stationen  überein.  5)a^  3Dtinimum  ber  Snclination  tritt 
fogar  ju  einer  ©tunbe  ein,  in  ivelc^er  bie  S'Jeigung  ju  ^obar-- 
ton  faft  i()r  ^arimum  erreicht  f^aU 


3tegi)ier 


über  bell 


^    0    0    m    0    0^ 


im  5lu[trage  unb  naä)  bcn  Sliitücifungen 


3l(efant)er^  Don  .^nmbolöt 


ausgearbeitet  fem 


^rofej^or  Dr.  (Eiuori  iSufdimoiin. 


Siiileituug 

in   ii\B   Uegiller, 


l.  [1]  3cf?  iritme  beiu  ^uHüum  iiiib  Dem  al)gef(f)iebeneu  ©eifte  uufvev^ 
A^umtolbt  He  nüit)ei:ol(e  2(vkit  meinet  Ü^egifterig  über  beu  Äoömoc, 
iubem  i(^  bem  Suufc^e  feiner  letzten  SetenSjalire  iiub  einem  riil;renben  ^er* 
tvancu  entf^red^e.  2ln  fic^  ben  materiellen  9?ücffi(f)ten  unb  ber  gejiiningenen 
i^ovm  toon  (Schriften  abl^olb,  irie  [ein  amerifanifc^eö  9?ei]etrer!  nnb  bie 
meifterl)afte  dompcfition  aller  feiner  5(rkiten  geigen:  l^atte  ba3  üiegifter, 
n?elcf)e§  bie  ?Jicclai'|d;e  33u(^^anblung  ber  bentfd;en  Ueberfe^ung  feines 
examen  critique  beigegeben  ^at,  einen  tiefen  (Sinbrncf  auf  5llejanber  öon 
§umbclbt  gemacht;  er  fanb  barin  bag  SOlittel,  fetbft  in  biefem  SSerfe,  bei 
feinem  toielen  ©ebrauc^  beffelben,  jnrec^it  gu  ftnben:  unb  f)atte  genug  ©e* 
legen^eit  bamit  bie  93?ül)e  in  3>ergteic^ung  ju  fteßen,  n)el(f;e  i^m  ba§  ginben 
ol^ne  ^eil)ülfe  in  bem  SSerfe  beS  to§mo§  foftete.  ißon  bem  3a^re  1850 
an  feljen  irir  bal;er  öon  i^m  Seifungen  unb  2intt3eifungeu  gu  einem  biefem 
Serfe  bei^ngebenben  ^egifter  beginnen;  unb  er  blieb  biefem  ^lane  unb 
eifrigem  Suufc^e  in  ^eftimmungen  unb  5(eu|3erungen  gegen  mirf;  bi§  in  bie 
legten  Socken  feinet  Gebens  treu.  [2]  3)ie  SBic^tigfeit ,  treidle  er  biefer 
3ugabe,  —  bie  nac^  ber  legten  SSenbung  beö  Umfanget  unb  ber  (Sint^eilung 
be§  ^o^moS  I)au)}tfäd;Iic^  ben  5ten  53anb  be§  SSerfea  bilben  foüte  — ,  bei* 
legte;  ift  in  einem  ber  SSriefe  ausgef^roc^en ,  in  benen  er  in  ben  3af)ren 
1850  bis  1853  einen  eblen  §reunb,  irelc^er  um  ben  Äogmoö  unb  feinen 
SSerfaffer  bie  I;cc^ften  3?erbienfte  l^at,  i)on  bem  berma^Ieinftigen  5Ibf(^Iuffe 
be6  2Ber!6  unterl)ielt.  „Xk  ^auptfacf;e",  fagt,  am  (gc^Iu^  einer  fcldjen 
®teüe,  Sllejanber  öon  §umboIbt  in  feinem  iBriefe  anö  ^otsbam  toom  15  3)e* 
cember  1850  an  ben  greif)errn  @eorg  toon  dotta,  „ba8  \va§  bem  ÄoömcS 
ben  eigentlichen  üBertf)  giebt,  ujegen  beö  ungel^euren  barin  ftedenben  3)^1=» 
terials,  ift  ba§  9iegifter,  ba§  nur  '!|3rof.  53ufcf)mann  5U  mad^en  t>er[tel;t/' 
[3]  3c^  l)<:^ht  mit  <£c^ücf;ternl^eit  biefen  legten  S^ijai^  mit  ^ergefe^jt.  Slußer* 
bem  baß  er  firf;  aud^  auf  bie  Slnireifungen  grünbet,  tr»eld;e  mir  5JIeyanber 
ijon  i^umbolbt  ju  ber  2(rbeit  ertt)eilt  ^at :  berban!te  icf;  taS  ißertrauen ,  mit 
bem  er  fie  mir  übertragen,  unb  biefen  ^^orjug  feiner  langen  ©etrö^nung  an 
meine   f^ivac^e   §ülfe   in   bem  5teu§eren  feiner  f^^äteren   ©c^riften;   unb 


128      I,  3—7.  einkitiiuö :  ^2(itftrag  ^iimbclbt'^,  2}?übe,  große  ^iluSbebmmg. 

banebeu  iiieiuev  langen  Uebnng  in  lejicalifd^en  unb  alpl;aktiicf;cu  5(vbeiten, 
einer  Steigung  3nr  (Srfinbnng  sti>e(fnui§iger  ipülfeniittel  nnb  ju  finniger  ©in* 
ric^tung  öon  ^^Irbeiten,  enblicf)  einem  .'pange  jn  nuil)lanieii  Strbeiten:  bcm 
eine,  anä)  in  biefer  Seiftung  in  niancf)em  jn  ^age  tretenbe,  (gnd;t  beigefeüt 
i[t  iid)  bag  ©d^ttjere  unb  i0^üf)|ame  nod;  |c6tx>erer  unb  niüt)]eliger  3U  machen. 
[4]  SBie  t[;euer  unb  beglücfenb  anrf)  biefeö  ä>ertrauen  unb  ber  in  ber  lieber» 
tragung  ber  Slnfgabe  burc^  ben  großen  @nt[d;(ü[nen  a\i^  mid)  liegenbe  33or* 
gug  für  uiid;  finb;  fo  IjaU  id)  tod)  auf  ber  anbren  (Seite  (f.  oben  ®.  105) 
nic^t  öerf)el^lt,  n?eld^e^  große  O^fer:  —  nad;  fo  fielen  anbren,  bie  ict), 
Str)ar  belül;nt  burc^  @üte  nnb  noc^  fortbauerube  §ulb,  30  3cil;re  I;iuburd;  ben 
beiben  großen  trübem  mit  meiner  3eit  unb  ä)?üf;e  gebraut  f;atte;  m\\:  ba 
bie  gortfel^nng  ber  ^eiftungen  für  ben,  früt)er  bal;ingegangenen,  älteren 
trüber  in  ber  iBeroffentlic^ung  feiner  amerifanifd;en  unb  allgemeinen  (2|n-ad;)> 
irerfe,  ben  Slnforberungen  be§  jüngeren  immer  nad;gefet5t,  bringenb  ma^» 
nenb  auftritt  — :  mit  ber  33erufung  mir  auferlegt  ift.  2)er  tt;eure  @nt* 
fd;lafne  wax  überjeugt,  baß  ic^  tiefet  O^^fer  bringen  ivürbe.  @r  enbet  eine 
2)iittl^eihing  an  ben  (5reil;errn  oon  (Sotta  über  bie  fünftige  93oüenbung  beö 
Äogmo^,  in  einem  S3riefe  aug  Berlin  üom  7  Suni  1853,  nad;bem  er  ^aS 
Ü^egifter  erii^ät;nt,  nüt  ben  Sorten :  „9iiemanb  n)irb  fi(^  mit  me^r  gleiß 
unb  @ad;fenntniß ,  mit  mel;r  frommer  2iufo|)ferung  biefer  mül;feligen  Slrbeit 
untersie^cn,  aU  ^rof.  Su|d;mann,  bem  id;  babon  gercbet." 

[5]  3a  bie  9}?ül;e ,  ivelc^e  ba§  3f egifter :  in  ber  2(rt ,  ivie  ber  ^ereivigte 
e§  geiininfc^t;  unb  ix^eiter  nocf)  in  ber  2trt,  U)ie  ic^  baffelbe  liefern  n^oüte: 
gemacht  l;at,  nnb  bie  Stnftrengungcn ,  ju  benen  eö  mid;  getrieben;  finb  un* 
glaublii^;  unb  ic^  beginne  bier  eine  9ied)tfertigung  ber  ©eftalt  unb  beg  Um» 
fangg,  ioeld^e  ic^  bemfclben,  —  abiDeic^enb  üon  bem,  wai  bem  ^)3ublitum 
geiiüU;nlid;  in  folc^en  i^ilf^arbeiten  bargeboten  tinrb:  unb  auc^  befriebigt, 
obir»ol;(  e§  Ujenig  nül^t  unb  luenig  ju  braud;en  ift;  —  gegeben  t)abe,  gegen 
bie  alltägliche  2(nfid;t  unb  @eirol;nI)eit.  [6]  3nbem  Sllejanber  üon  §um* 
bolbt  in  ber  obigen  ^riefftclte  (@.  127  3.  7  b.  u.)  alg  §au^tbeireggrunb  3U 
bem  ^egifter  ba§  „ungcl;eure''  in  bem  Serie  begÄo8mo§  „ftcdenbe  ä)laterial'' 
angegeben  l)at,  folgt  barauö  unmittelbar  ber  große  Umfang  unb  9Jei(^tt;um 
beS  3nl;alt§,  ben  baffelbe  anneljmen  muß.  [7]  3n  einem  bia^ofitiüeu ,  an 
mid/  am  16  3uli  1853  anS^  ^^otöbam  erlaffenen  Briefe,  ben  er  jur  ^luf* 
beu^al)rnng  unb  9^ad;rid;tung  in  meine  §änbe  gelegt  l^at,  unb  in  bem  er 
bie  5tu§arbeitung  be§  ^Jegifterö  über  ben  Äo^mog  mir  überträgt  unb  mir 
bie  l)au^Hiäd)lid;en  Süüoeifungeu  baju  ertl;eilt,  fagt  Sttejanber  bon  §umbolbt 
an  einer  Stelle:  „Sir  finb  boc^  barüber  einig,  H^  immer  eingebaute  in 
ber  ©tation,  ein  ^eifa^  fein  muß;  nie  t^orfemme  Ariftoteles  1 14,37,  II  74 
mit  bloßen  Ballen?  anber^  ift  e^,  ^renn  ein  9hme  beS  ä)knneö  ober  beö 
Orts  nur  1— 2mal  ijorfommt.''  STamit  ift  erftenS  bie  große  2(u§bel;nung 
ber  Strtitel  burc^  ben  inneren  5lu§ban  ber  Bufäl^e  ober  ©lieber:  ioie  id^  fie 


1, 7—9.  3«|äöe,  nidbtBIoBeg  «Sac^ve^iftev,  53erer;rung,  pKe  be§  Snlnilt^.     129 

ol^ue  feine  Slutreiiung  i)ou  felüft  eiugericf)tet  l^ateii  iDÜrbe,  entgegen  tem 
allgetvö^nlic^en  ©c^aufpiel,  ba^  tie  9^egifter  beni  ^enn^ev  3}?afien  feerer 
(geitensaMen  i^oviiuTfen ,  bie  S^iientanb  3^^^  Ijat  gu  bnrd)icf)iffen ,  um  bie 
be^u^ecfte  ^e(el)rung  ju  finben;  —  nnb  bamit  ber  eine  ttx  jtt>ei  ^ü^t,  n^elcfee 
bem  9^egifter  feine  gro^e  5Iugl?e^nung  gegeben  'i}ahtn :  geved;tfertigt ;  —  nnb 
Streitend  l;at  ber  ^üitoi*  beö  .^o§nio§  in  biefen  SBorten  au6gefvro^en,  ta^ 
er  nic^t  ein  b(o§e§  (S^ac^regifter  l)aUn  ivoüte;  nnb  ^at  felbft,  fo  fnrg  nnb 
beiliinfig  e^  gei'cf)el)en  ift,  jirei  ber  brei  großen,  t»erfc^iebnen  ^eftanbt^eile 
beS  9?egifter^  angegeben;  neben  ten  SBörtern  (2t^^>ellv-itit>en  n.  a.)  ber 
(SVi-'«rf>eii  (ber  bent]d;en,  anc^  anbrer):  ^4^erfonennanien  nnb  geogra^^I;ifc{;e 
9^ianten. 

[8]  9)Hd;  au  fcie  iföorte  tjaltenb,  ba^  bem  großen  2(utor  beS  ^o§mo3 
„bie  ^auvtfad;e"  (ja  er  fel^t  in  l^ol^er  ^^^erbel  I^inju:  „"{^a^  luag  bem  So§* 
mog  ben  eigentlidien  SSertl;  giebt")  bei  bem  SBerfe  noc^  getvefen  ift,  ta^ 
„nngebenre''  in  il;m  „ftedenbe  ä)?aterial"  turd)  ein  ü^egifter  ber  SBelt  leicht 
jugänglid;  jn  machen;  nnb  meine  eignen  5(nfid;ten  über  eine  foldie  5trbeit 
(jingutragenb :  habt  iä),  nnbefümmert  um  bie  übermäßige  bamit  i^erbunbene 
2(nftrenguug,  mit  ftarfen  9}?itteln  I)anptfäd;Iid)  baljin  geftrebt,  bem  sBenu^er 
in  tem  Üfegifter  gu  leichter  Dkbung  bie  ganje  ^üüe  t>on  S3elel;rung, 
Unterrid)t  ober  Snformation  üor  Singen  3U  legen,  ir»eld;e  in  bem  äBerfe  beS 
^o8mü§  anfgel)änft  ift.  3(^  arbeitete:  neben  bem  ©njelnen,  ujaS  fonft  bie 
Slufgabe  ber  9iegi[ter  allein  au§3umac6en  pflegt,  auf  große  3^^^^^^  ^in. 
^ä)  muß  ou^  bei  bem  ungeheuren  3nl;alte  biefen  9^egifler6,  ba§  in  ber 
äRaffe  furjer  unb  in  ber  unenblid;  reid)en  ©lieberung  größerer  5trtifet  eine 
SBelt  i)on  ^elebrung  unb  Unterricht  in  fid)  fcbließt,  ben  ?efer  ermabnen 
unb  auff orbern:  ba§  ü^egifter,  feine  Slrtifel,  gu  ftubiren.  '  [9]  @^  erfd;ließt 
ba§  SSerf:  —  ein  2)en!mal  ber  3^iten,  in  irelc^iem  ber  entfd;tininbene 
®eniu§,  ber  unvergleichliche  unb  unt>ergeßlic^e  §erosi,  r»on  ber  Siebe  unb 
53eU3unberung  ber  3^^tgenoffen  unb  bem  ©taunen  eine§  3af)rl;unbertci  ge* 
tragen,  ein  (gtolj  3)eutfc^Ianb^  nnb  ber  SSelt  — :  neben  bem  gri3ßten  jReid;* 
tt)nm  be§  (Einseinen  in  aüen  ©ebieten  bee  menfd)Iid;en  SBiffeng ,  bie  tiefften 
2tnfid;ten  über  ba6  Sefen  ber  2)inge,  bie  (Snbrefnitate  eineei  einjig  an^ge^» 
ftatteteu  unb  bet^orjugten  i^ebens,  bie  ]c()önften  ©ebanfen  in  ben  fcbönften 
Sorten  niebergelegt  ^t.  3ene  sabllofen  ©insel^eiten,  bie  großen  3üge  be^ 
reicbften  unb  mannigfaltig[ten  Snbattö,  unb  biefe  f leine,  tiefe  3BeIt  toietfad; 
jerftrenter  Sieußernngen  unb  9}ättt)eilungen  feiner  5lnfid;t  i^on  ben  iinc^tigften 
Singen  ber  3)ienf(^en  unb  be^  benfenben,  in  bie  2:iefe  f^anenben  ©eifteei 
muffen  glei^mäßig  sugänglid)  gemacbt  ir^erben;  ba§  9?egifter  \}at  fie  nii 
Sorte  jn  heften. 

[10]  Snbem  id;  ton  biefen  allgemeinen  iDhtt'ocilnngen  3n  bem  33crid>te 

'  SBegcn  einer  babei  5U  fibcnten  *!?ovvid)t  f.  ^co.  41. 
91.  >o.  ^umbcttt,  JxoÄmc«.    V.  9 


130     1^  10;  n,  ll.  2(rt  ter  Slrbeii;  gvoBev  :3n^alt,  ;3ui^alte4krfidjten. 

übergcl;e,  ireld;eu  \d)  tem  2e[er  über  tie  ijevid^iebeueu  ^iiiric^iuugeu  te« 
Diegiftere;  über  tie  ©runfcfä^e,  tie  niic^  bei  feiner  Bearbeitung  leiteten,  jo 
irie  über  taö  in  i^ni  ®ntf)altene  unb  ©eleifiete  aijuftatten  I;abe;  benierfe 
\d)  ncd;,  taj3  \d),  iuxd)  reiche  (Srfal^rung  nnfc  turd;  9^a(f)t'enten  belehrt, 
tiefee  ^Jegifter  nid^t  nad;  tem  getvcljnlidjen  ä)ied;aui^nni!8,  ter  and; 
nimmermel;r  tiefe  (i^eftali  ju  geivinnen  erlaubt  l^abeu  irürte,  gefanmielt 
unt  gearbeitet  l;abe.  ä)ieine  äßeife  bedingte  freilid^ ,  tajs  id;  mid;  (irenn  \i} 
überljauV't  je  tafür  geftinunt  ivare)  tabei  feiner  fremben  Beil;ülfe  bebienen 
tcnnte;  taiä  Ofegiftev  über  teu  Äcenioö  i[t  gang  unb  gar,  ivie  alle  meine 
biel;erigen  ^^djriften,  tie  §rud;t  meiner  alleinigen  2lrbeit  unt  5lnftrengungen. 
II.  [11]  ^d)  fiute,  ivie  id;  fc^ien  angeteutet  ^abe,  in  tem  Üiegifter  für 
mic^  pvci  '^f(id;ten  ju  erfüllen:  id)  l;atte,  ivie  tief^  taö  @eivöl;nli^)e  ift,  taä 
SJereinjclte  im  Moeme«  i^ortommentc,  an  iß^crtern  unt  9iamen,  aufsu* 
nel;mei;  unt  ju  i^er^eid^nen ;  id;  fd;i-ieb  mir  aber  toor  unt  I;abe  eö  für  eine 
Hauptaufgabe  für  mid;  erad)tet,  and;  ten  ^M^QÜ  teö  SBerte  im  großen  unt 
tleinen,  in  grDJsen  unt  abgeffuft  tleineu  2:imenfionen  turd;  taä  9iegifter 
fintbar  ju  machen.  (So  irar  tiep  um  fo  uötliiger,  ivcil  meiftent^eilö  tie 
3ul;alt^4leberfid;ten,  ireld;e  ber  iijerfaffer,  ftetö  ju  meiner  Beirunterung, 
tvie  tleine  ilunftirerfe,  ju  reu  einselnen  ^Bauten  gefd;affen  Ijat,  gur  priicifen 
Sluffintnng  eine  mangelhafte  ."pülfe  geircil;ren.  3)iefe  3nl;alt§'Ueberfid;ten 
Ijaben  Südien  unt  gelegentlid;  Umfiellungcn,  fic  fint  in  fel^r  ungleid;en 
5>erbaltniffen  gel;alten;  unt  für  ten  be5eid;netcn  3^^**^^^  iÜ  befonterö  ta§ 
ungünftig,  taß  tie  (^eitcnsablen  geiröi;nlid;  nid;t  tem  ßinjelnen,  fontern 
einer  9ieil;c  ücn  'einnjlüden  (am  (Sntc)  in  einer  (i'^efammtbeit  beigegeben 
fint.  Siefee  Beftrebeu,  ten  :j.nl;alt  im  großen,  nnc  er  in  tem  )ffierfe 
turd;  taufent  5lbftnfungeu  fort|d;reitet  unt  fid;  entuncfelt,  tem  ^Jiegifter,  alg 
feineu  nnd;tig[ien  Beftanttbeil,  einsuüerleiben;  ^at  mir  tie  größten  'ä\u 
ftrengungen  in  tcv  ganzen  Slrbeit  i>evnrfad)t:  tenn  tie  (äintragung  unt  2tuf* 
nal;me  ter  einseinen  Sörter  unt  Dkmcn,  ta^  geiröl;nlic()e  gange  Sngretienö 
ter  Üiegifter,  ivar  für  mid;:  trol^  it;rei?  nuglanblidien  9ieid;tl;um^,  bei 
meinem  eigentl;ümlid;en  i^erfal;ren  unt  ätie^iauiemn«  eine  med;anifc^e  Seid^* 
tigfcit.  3ene  5lrbeit  ftrengte  tie  ö^etantcu  anfö  I;od)ftc  a\\.  -3d;  I;atte  nic^t 
nur  immerfort  auf  ten  ^^ortgang  te^  3nl;alt^^  unt  (ginnet,  in  !leinen  unt 
großen  ^erbältniffen ,  jn  ad;ten:  fontern  ter  ^Irbeit  teö  ©ntvagenö  mußte 
tie  SluSarbeitimg  einer  eignen  ^n[;altv?4leberfid;t  ju  ten  einjelneu  iöänten 
te§  Serf^  i:oran!?gel;n ,  einer  fel^r  genauen  unt  i^on  großer  (gd;ärfe  ter 
Befiimnuing:  bei  ter  tie  3ul^altö41eberfic^ten  be§  35erfaffer^  mir  nur  eine 
unfid;ere  unt  ungleid;e  Unterftü^5uug  geiväl;rten.  Sie  viel  Slnftrengung  unt 
>^eü  tiefe  3nl;altg*il^er3eid;nung  über  ta§  gro^e  unb  reiche  SBerf:  —  bei 
ber  CS  l^auV''tfäd)lid;  auf  tie  Raffung  teö  i2inne§  in  bie  fieberen,  eigentlid;cn 
unb  in  furje  SÖJortc  oufam  — ,  mir  gebftet  l;af,  faun  id;  nid;t  fd;ilteru. 
(Sine   SIrbeit   tiefer   5lrt   t^cn   aller   möglichen  @euauig!eit,    tmd)  manche 


II,  11—15.  Raffung  in  Sorte,  C'^umboltt'e  manuigf.  (^:|.H-ac^e,  evnou.     13  J 

Sdutenniöcn  Gefül)vt,  über  beu  tievteu  ißaiib  be§  c^oenio?  Ijabe  irf;  bei  ber 
i)on  mir  beforgteu  tleinen  5ln6gabe  beö  ^oenioö  bnidfeu  laffeii,  iveil  ber 
t^eure  hinter  eine  ovbentlic^e  3"t;aIt«*Ueberfid;t  bei  biefeiu  iöanbe  fd^ulbio 
geblieben  u^av. 

[12]  2)er  2lu6bvucf  be6  3nl;altö  in  SB  orten,  H^  [tete  (Srforbermfe 

3um  eintragen  in  baö  üiegifter,  ift  eine  fe^r  fdjtvere  ®ad;e.    Oft  ift  in 

einem  @tü(f  ober  einer  ©teile  be^  Sßert^   bviö  Sort  ober  ber  9Ui6bru(f, 

unter  bie  man  fie  fteüeu  mn^,  gar  nid^t;  man  nmf^  bae  Sort  erfinbcu 

ober  felbft  t;infteüen:  iine  ber  ^Berfaffer  in  feiner  Snl;altg41eber[ic{;t  e?  oft 

gema(i)t  bat.    Xabei  fommt  eö   baranf  an,   baö  @e]agte  an  fi(f>erc  Sorte 

gn  Inii^^fen,  unter  beneu  eö  gefnrf^t  \rerbcn  fann  ober  unirbe.    Senn  Hefe 

5tnfgabe  ni(f)t  gclöft  unrb;  ivenn  bie  Scrter  nidbt  finbbar  finb,   bie  man 

erbenten  fann:  fo  I;ilft  bie  Unterbringung  nid)t^.    S^urrf)  eine  fefte  Sortival;! 

ivirb  aiiii)  bie  3^^ftreuung  berfelben  ©ad;e  an  i>crid)iebene  Crte  üerl;iitet; 

ber  Ort  ivirb  gteid;  fel)n,   \vk  nabe  bie  @efal;r  biefer  ßerftreuung  liegt. 

[13]  3^a  eg  bei  mand^em  bennodf)  fd;iDer  jn  crfmnen  ift,  unter  u^eld)eö  Sort 

nnb  trelc^eS  ©lieb  eines  Strtifelö  eg  ju  fe^cn  ift;  fo  ivirb  öfter:  um  bic 

5lnf|inbnng  für  bie  toer]d;iebnen  55ermntf)ungen  ju  ermöglid)cn,   ber  3^^"- 

ftreunng  i>orgnbcugen  unb  Der)d;iebnen  Slugbrudötreifeu  il;r  ^ed;t  jn  geben: 

unter  mannigfaltigen  Strtifetu  unb  an  mebreren  Stellen  ber  Strtitel  anf  bie 

^an^^tfteüe  i?erunefcn;  ober  icf)  fnd;e,  unter  großer  ^eriMclfältignng  berfelben 

SlejtfteÜe,   burd^)  ^ergeid;nung  an  mebreren  ober  i?ielen  ©teilen  ba§  9Iuf* 

finben  beS  ©egenftanbeS  ju  fid;ern  (i?gl.  9?o.  30).    [14]   (SS  leud;tet  ein, 

lücld^e  ©d;unerigleiten  bie  ©V^'^f^)^  ^^^  Äoemoö  unb  eineö  ©d;riftftetlerö 

une  Slleyanber  tum  i'^umbolbt:   mit  jener  ©d;önbeit,  iBielgetranbtIjeit  unb 

ceid;em  Sed;fel  beö  3(u§brude;  cineö  (Slaffifer?,  bem,  fo  fel^r  er  —  bei 

großer  ^kxit  beö  ©t^lS  unb  oft  l;od;  ^»^ftifd)  —  einer  gegierten  unb  gejud;t 

:)}oetifd;cu  <S^n-acf)e  grunbfä^lid;  abI;olb  u^ar,  unb  obgleid;  er  I;äufig  baö  gu 

©agenbe  in  bie  einfac^ften  Sorte  gu  flciben  liebte,  boc^  baö  ©eun^^nlic^e 

unb  baS  ©införmige  in  ter  Sieberboinng  immer  entgegen   ivar;   biefem 

^rvcdc  ber  y^^lf^Iiinö  be§  ©inncg  an  bie  einfachen,   eigentlid)en  Sorte  unb 

feineö  ©rfaffen^  an  ibnen  entgegenftelten   mntitc.    3)a«  Ser!  ift  yoll  ijou 

beu  lunftreicbften  Variationen  unb  ^ilu^n^eicbnugen  im  Slnebrud,   morin  er 

iDJeifter  u^ar;  unb  id;  batte  gu  fäm^fen  mit  ber  großen  3[>?annigfaltigteit  ber 

Sörter  unb  Senbungen ,  burd;  ivelc^e  berfelbe  ©egenftant  ober  Vorgang  fi^ 

barfteKen  la^t;  unb  mit  bor  iOknnigfaltigfeit,  iromit  biefer  Verfaffer  eS 

;iU  tl;un  termodite.     [15]  3n  biefer  bunten  Seit  bilbeten  bie  ©vnonvma, 

n}eld;e  für  fo  mele  3)uige  unb  .spanptgegenftanbe  ber  ^tatnnviffenfdtaften  unb 

anbrer  B^^^^^^QC,  tvic  ii[^erl)auvt,   im  reid;en  2)?aaf3e  üorl^anben  finb  (allein 

fcbon  trenn  man  givifd^en  ben  ©^rac^cn  tröl;It),  nur  einen  .f<an^>ttbeil:  aber 

in  ber  2;l;at  baö  größte  §inbcrnifs.    Unter  biefen  ©t>nonvmen  bilben  eine 

fjro^e  (Slaffc  bie  in  ber  ©:|.n*ad;e  beß  5Iutor6  immer  abived)felnben  ^4->aarc 


132    ll,15u.l6.  ^ei)>.  terSJiaunigfaltigfdtDeio'^iietvud^^ii.^lib^iveic^jUUöeii. 

"CDU  Süvteni  uub  ÄuiifiaueJM-ücten ,  beficbeub  au§  bein  teuticl;eu  iiub  frcm* 
beu  iSovte :  tu  tereu  ^iirun^  unD  ©ebrauc^  ev  eben  jo  ftav!  a(^  fiibu  a\iv. 
hieben  tem  einbeimi[cl)eu  (iiemeut  fel)lt  nie  ter  frenibe  ^ieter)rf;ein.  3<^ 
l)aht  baöon  auberirart^  (9u\  17)  53ei|piele  gegeben. 

[16j  @g  ift  iiot^trenbig ,  bajj  id;  bem  Sefer  burd;  S3eii))iele  i^erfiuu* 
lic^e:  wk  iet)r  bie  ä)ianuigfaltigteit  bev  2(ugbnicf^*  uui?  ©avneüuugöi* 
ireife,  uub  bie  S)'emelfad;uug  buvd;  bie  @^uoui}ma,  iu  3^iTtveuuug  uub 
5lufli3]uug,  beu  ^wed  gefäl^rbet  uub  bebrc^t,  treld;eu  id;  al^  nieiue  ^;^aiipU 
Jiniljanifeit  erfauute  uub  uid)t  uüv  eutveineu  laffeu  iroüte;  'i>tn  ^wcd,  'i^m 
groi3eu  Su^alt  be§  SBerfg  au  fefie  Sorte  ju  biubeu  uub  sufamnieujuIjaUeu. 
33uut  i^ermauuigfadite  5Iu§brüde  für  biefelbe  <Bad}t  fiub  im  Staube  aÜeS 
gu  jerftreueu.  SBeuu  mau  t>ou  bem  5I(ter  ber  (5rbe  rebet,  fo  !auu  bieß 
[tel^eu  uuter:  (Srbe,  ßrbriube;  uuter  Unrelt,  Urjeit,  S^orgeit;  i^ormaliger 
^ufiaub,  ^>aIöoutoIogie  u.  a.  53ei  eiuigeu  ^eif^ielen  batjou,  tu  \vk  feit* 
fame,  fd;u^erlic^  ju  finbeube  uub  fid;  etujubilbeube  Sorte  ^pumbolbt  maud;* 
mai>l  eiue  (gac^e,  bie  er  fageu  und,  getleibet  I^at;  iu  ane  buute,  ivilltüt;r=' 
lidje,  öfter  uu£eu!bare  Stueu^eidiuugeu  iu  eiuer  auuiut^ig  abtveAfelubeu 
(E^rad;e  ber  ^uSbrucf  fid)  üerliereu  mu^:  bitte  id;  beu  Sefer  fic^  ju  üer* 
fiuulid;eu,  ivie  fc^irer  eS  t[t,  tiefe  (Ba6)in  im  &iegrfter  uuter  Sörter  ju 
ftelieu,  fo  t^a]i  fie  gefuubeu  luerben  uub  jugauglic^  irerbeu:  Subem  er  (1,284) 
fageu  \v\ii,  bap  bie  ©eoguofie  i^ou  ber  biblifd^eu  Siarftetluug  ber  6  <Sd)o^* 
fuugetage  abgegangen  fei,  fagt  er:  bajj  fie  fic^  beu  „femitifd;eu  ©ufliiffen" 
eublid)  entjogeu  ):)ahz',  ioo^in  foü  id;  au^  bie  ^ntaute  §inroeifuug  (i:uvc^ 
ba«  äBort  „auf  bem  (kontinent"  beunrft)  ftetleu,  faß  ©uglant  ncd;  au  bct 
biblifd)eu  2:arfleÜuug  ^ängt?  (id;  I;abe  e^  mit  Sorten  uuter  *(5nglanD  ge* 
tf)au).  iöb.  1  @.  293m  brüdt  ^nmbolbt  einen  ©ebanfen  fo  a\i^:  „ob  ba^ 
fegetabilifcbe  itUn  früher  ale«  bas  auimalifd)e  auf  ber  alten  (Srbe  erirad)t 
fei?"  2)ie^  mu^  aber  i.'»ereinfod;t  iverben  ju :  ob  bie  ^flansen  frükr  geirefeu 
fiub  al§  bie  S^l^iere  ?  Sieber  beu  Gebauten :  ba^  man  iro^l  ol;ne  ^^ftaujeu 
leben  fönue,  brüdt  er  S.  295m  fo  awi:  „.  .  .  maljut  uu§  an  bie  W6q=' 
lidjfeit  ber  Sntbet;rung  aüe^  ^flaujenftoffe^".  3)eu  SlUi^brucf  111594a  „eiue 
9}lpriabe  üou  3al)rl;unberteu"  rebucire  id)  auc^  alö  „2(lter  ber  Seit". 
Seitere  groben  be^  fünftlidjeu  Sluöbrud^  uub  ber  5{uen>eid;ungen  fiub: 
fiatt  „(gntftebuug  ber  ^^flansen"  fte^t:  ßuttiMdluug  bcg  organifcben  ^eben^, 
ftatt  „(Sutftebung  ber  Planeten"  lefeu  ivir:  :^''lauetarifd)e  ©euefi«;  „ber  iD^onb 
belvegt  unfre  Occaue"  ^ei^t  e§  ftatt  einfacher:  er  erregt  <äbH  uub  ^lutl;; 
bie  SBerbunftuug  bea  Safferö  auf  ber  (Srbe  burd;  bie  (gönne  irirb  III  378e 
au^gebrüdt:  „iu  ber  befvud^tenben  ^ermifc^ung  ber  2uft*  uub  Safferl;ül(eu  be§ 
Planeten".  3^  toerseic^ne  ab3  ^eifpiel  „großer  Äälte"  1347m;  aber  biefe  ein* 
fac^e  ®a^e,  waö.)  ber  man  fid)  ivol)l  im  Äo«mo8  umfe^eu  faun,  ift  bort  in 
bie  Sorte  gefüllt:  „bie  fc^redbafte  iDhttel^iJem^^eratur".  2)aß  ein  3>olf  etn.^a§ 
aug  bem  „Dhlt^ale"   erbalten  bat  (111161a),   modbte  fo  fdnvcr  gn  fiubeu 


II,  16—18.  äl^anuigff.  t.5iu§h-. :  ei}Uom}ma,  fremde 2Bi3rtcv,  Som^ofita.  133 

fei)u;  ic^  niu^te  e§  ftetleu  alö  „tcu  teil  Slg^^teru"  entucnimen.  ScJ;  !anii 
tag  3i^)^ii^nicu^alteu  be«i  Sn^altö  uid^t  bat^oii  aH;dngig  machen,  ta^  [tatt 
„3igt}^>ter''  gelegeutlicf)  „He  i8etrol;uer  U^  dl\it\)al§"  [te^t;  eö  njürbe  uic^t 
{jelfen,  iveun  mau  fcie  £äuberge[taltung  üeu  @ried;enlaub  mit  ^umBolbt  nur 
uuter  „Ijeüeuif^e  ^albiujel"  (1308m)  berseic^ueu  ircüte.  [17J  3)iefe  berührt 
f(^ou  baa  gelb  ber  (üoüfommeueu  ober  ungejä^reu)  @  t)  u  ü  u  i)  m  a  (uub  §o* 
moutjuia),  auf  baö  \ä}  nun  trete.  3d;  fanu  gar  uxdjt  uuternel;meu  biefeS 
fid^  iiteraü  in  beu  SBeg  fteüeube,  aüe^  auflöfeube,  reiche  Sebeu  ber  (g^radjie 
burc^  Seii^iele  bou  ''^paaren,  breifacfjeu  unb  tierfac^eu  Sorten  ju  ern^eifen: 
ivie  Stftrouomie  uub  <2teruhiube ;  9hturhmbe ,  DhturtiMffeui'c^aft  uub  H^^^fi^  j 
^Wiid)  uub  :|)f)i}fifali[cf);  ^albtugel,  §emi]>^are,  @rbl;älfte;  ^uft,  Suftfrei^^ 
(Suituml;iiüuug ,  Suftljüüe),  2)uu[itrei^,  2Itmoi>^are;  ^^[(auseu,  ©eträcbfe, 
^l^flaujemrelt,  iBegetatiou ;  @teiufol^Ieu,  ögniteu;  @ried;eulanb  uub  §et(aS, 
©riec^eu  m\^  §elieueu.  So  tr»ecf)ielu  immer:  ^2lb[iaub  uub  (Sutferuuug, 
S^emperatur  uub  SSärme  (3abreö*2;em|).  uub  Sa^reeiravme  u.  f.  \i\),  ÄÜfte 
uub  Sittoral,  Srfc^eiuuug  uub  ^puomeu,  Slujie^uug  uub  Stttractiou, 
>2c^u?ere  uub  ©rai^itatiou ,  Störungen  uub  ^crturbatioueu,  »erivicfelt  uub 
coml^licirt,  fortfc^reiteub  uub  ).n-ogreffio ,  ©etrebe  uub  Sej-tur.  Sie  legten 
iBeifpiele  gel;öreu  3U  bem  tou  mir  aubenrärtö  (i)^o.  15)  bej^roc^eueu  großen 
3ug  beö  ^utorö  bie  Stu^brücfe  in  einem  einl)eimif4)en  unb  einem  fremben 
Sort  SU  Vviaren.  3n  bem  iveitereu  ®auge  biefeö  fremben  (Slemeutö  (ögl. 
vS,  134  3-  1—3)  läuft  neben  Sonne  ^er  folar,  neben  SJionb  Sunar*  (foli* 
lunar)  unb  ]eleniti|d; ;  neben  Srbe:  tcrreftrifrf; ,  teüurifd;,  irbifc^.  '2(nbere 
folcl)e  iöeifpiele  uub  ©jtreme  biefeö  B^Qt^  finb:  S)ur(^fid)tigfeit,  S^ia^^anität; 
O^efraugibilität,  Sutermittenj ,  Sutumefceus,  ''protuberans,  erubit,  Ü^etar^ 
bation,  (S^-I^alatioueu,  Snterfectiou ,  3nterIocutoren.  Dieben  einauber  irec^* 
fein  Jriüfül;rlid; :  ^immel,  Firmament,  §i3:ftern^immel,  geftiruter  §immel, 
©teruen^immel ;  äßelttor^er,  §immelöförper,  ^immlifc^e  Äör^^cr;  Sterne, 
gijfterne,  ©eftirue,  Sonnen;  ä)?eer,  See,  ))elagifd;;  SOieer,  Saffer,  Ccean 
(baS  oceauifd^e  iöedeu),  ta^  Pffige  Clement,  SBeltmeer;  gefte,  ^^eftlanb, 
?anb,  Soutinent.  2)iefelbe  Sac^e  ^eiBt:  Söue  im  SJßeltraum,  2:Öue  in  ber 
^immelöluft;  §immel«töue,  SBelttöne;  S^I;äreumufif  unb  Harmonie  ber  S^^ä* 
reu.  —  [18]  2Bo  ivirtlic^  ba8  eigeutli^e  2Bort  gebraucht  i[t,  »erliert  fid)  irieber 
oft  bie  Sad)e  in  Sompofita  beffelbeu  burc^  Stufa^e  ober  iu3iM*ä^^-  ft^tt 
Siliere  uub  ^flauseu  fte^t  oft  S^ierlcben  uub  ^4>flauseuleben  ober  2:i)ierivelt 
unb  ^^pflaujemrelt,  S^ierreic^  unb  ^flauseureid; ,  ^:j3flau5euid;öpfuug ,  iveiter: 
tegetabiliid;er  uub  t^iei-ifc^er  Crganii^muö;  ftatt  ©ebirge  fte{)t  ©ebirgt^fette, 
iBergfettc;  [tatt  S3erge:  ^erggi^fcl  ober  ©i^fel;  [tatt  @eftein:  @e[teinid;id;teu; 
[tattCSrbe:  (5rboberfiad;e,  (Srbriube,  ba6  Snnere  ber  (Srbc;  ober:  (Srbtcr|?er, 
(Srbbaü,  (Srbfugel,  (Srbfp^äroib;  [tatt  Sonne:  Sonneulcrper,  Oberfläche 
ber  S.;  [tatt  3)Jonb:  ?J?oubid;cibe,  -fläd;c;  [tatt  ^Zeer:  Dberfläcbe  ober  Sicfe 
bc8  2}?eer§,  iO?eereetva[fer;  [tatt  Golfer:  3}ol!e[tämme  ober  ^'clter[tämme. 


1 34    n,  18-21.  Sünipoi'iU,  5lii5iveid). ;  Uu^l  t.  a^^auniäff. :  §aii^t'5{rtifel- 

3u  ^^ol  nm§  (09I.  t2. 133  iDiitte)  tic  '3{u^^ireicf)un^  Sircumpclar-  beachtet  trer- 
ten,  fiiv  S^ropen  ej:tva4vopical  '^=  au§eV'tvcpij\i),  tvanöiiieptumid)  =  jeiiicu  ?ee 
Neptun.  Statt  bte  groBeu  ihJalcer  te^  Dvincco  ftel;t  (1371a):  i\Jaln-aum, 
fratt  HcteiBäume:  vieienmäpige  ^i^aumnamme,  ftatt  bte '^^fiairjeu  rer  ^2llpe:i 
auf  tcn  ^ül)eu  ©ipfeln  ter  51.;  ^^>clavt]aticu  iiuD  ^iiteriereus  tev  ^idniveüeu 
[tatt  einfach :  Ce3  2td)tö;  „bie  iBuÜane  De«  niejicamidjeu  ipcd)lanbe3",  iro 
id^  einfach  unter  yJJejico:  sBuIfaue  je^e;  „M^  Qrlöi'c&en  ter  iniltauiid^eu 
5:^attcjteit",  \\>o  \d)  unter  „35ulfan;  ß-rlefd)en"  fe^c. 

[19]  Sä  leuchtet  ein,  ba^  ic^  niido  Durd)  feiere  B^U'^iÜ^ö^^teu  im  2Iu3* 
brud,  luxd)  fülc^e  uu6ered)cnbare  uuD  iviüfiihrlid>e  5luc>ireid)ungen ,  ivelc^e 
caö  SinfaAe  md>  allen  Seiten  I;in  ju  jeriplittern  fähig  finb,  nicbt  binreißen 
laffen;  tay  au  folcBe  3ufäüigteiten  Der  große  3ubalt  im  Ütegifter  uic^t  ge^ 
fnüpft  uferten  Curfte.  oni  'Üngeficbte  Dieier  mir  feinblid)  cntgegenfteknbeu 
ißelt  mußte  mein  iBerf'atjren  in  Der  3"^'iirffii'^^"iiJ^3  beä  iD^annigfaltigen  aut 
bag  (äinfac^e  unb  gefte  beftebu:  irobei  jeDod>  Die  worbanteue  ^'ermelfac^ung 
beachtet  unb  nic^t  feiten,  bem  principe  entgegen,  einee  neben  Dem  auDern  (ein 
^uäbrucf  ober  S^nonijmum  neben  bem  anbern)  glei^^e  ©eltuug  besaiten  muß. 
[20]  ^ei  Den  ijielen  2i)uonvmiä  {wo  jwei  oDer  mebrere  üertc^ieDue 
Serter  biefelbe  Sacbe  auöDrüden)  iriirDe  eine,  oft  unertväglicbe  ictjeilung 
(äöieberbolung)  Deä  Stoffen  unb  Der  ^^räDicate  CSii'^fee)  ftatt  fiuDen.  3d) 
beftrebe  micb  Daber  bei  ihnen  baö  eine  jur  ^auptnelle,  jum  ^aupt*21rtifel 
unb  §auptort  aUe3  21pparatä  ju  ftempcln:  unter  Dem  Der  gau5e  Inhalt 
unb  feine  Oieibe  oon  ';|3räbicaten  (^uja^en  oDer  ^öefiimmungen)  fei*3eid)net 
anrb,  auä)  Der  unter  Dem  anDern  Si^nonomnm  fte^enDe.  3c^  bringe  in 
ihn  toor  allen  Xingen  alle  großen  Stücfe  unD  iricbtigen  Stellen  De§  Snbaltg; 
bringe  in  fein  gadurerf  aud;  Die  Stellen,  aber  meifi 

(  )  in  ruuDer  Älammer,  wo  baö  fcbträcbere  (anbere)  Sönontuuum 
gebraucht  ift;  unter  Das  fc^iräcbere  S^nonomum  ober  ben  untergeorDneteu 
Dkmen  febe  ic^  l)auptiäcblid)  nur  Dae  mateiielle  iJ3or!ommen  Deä  2öorte§: 
biefeä  tvirD  unter  ihm  mechanifd)  terseichnet:  tvogegen  bem  fiärleren  aüc 
ipauptfadjcn  unb  ^^auptftellen,  im  ganjen  unD  ^ertheilt  in  ©lieber,  einverleibt 
toerben.  ©rbßere  oDer  umfaffenDe  21rti!el  erbalten  and)  in  bem  untergeorD> 
ueten  eine  leichte  (nicht  ftreng  verfolgte)  S^heilung  Durdh  bie  3u]äi3e.  [21]  S^iefee 
Sßerbältniß  ber  UiiterorDnung  ift  bei  beiDen  'üirtifeln  angejeigt  unb  verunefen, 
jeber  ber  jtvei  ober  mehreren  "iliamcu  ift  auf  Den  anbren  öertriefen;  beim 
§aupt*^21rti!el  (a)  fteht: 

(^p.  gegen  ober  =  b  (c))  b.  1;.  ^auptfacfee  gegen  ben  oDer  bie  auDreu 
'2lrtifel;  beim  9^eben*2irtifel  (b,  c)  ftelit: 

(=  bp.  a  . . .)  b.  h.  gleich  hauptfäclnicl)  Dem  2(rt 

5llä  söeifpiele  biefeä  3>erbältniffe§  nenne  ich:  Sltmofp^äre  (Doc^  uid;t 
burcBgefübrt),  2ufttrei§  nuD  SunfitreiS;  9^or blicht,  ^olarlic^t;  2:raban* 
teu,  Satelliten,  Slionbe,  9lebentlaneten;   sBul!aae,   feucrfpeienbe  ^erge. 


II,  21—27.  9iebitct.  b.  2)?auuivjff. :  simplex;  ibve  ®elt. :  ßl.  2(vt.,  ergäiij.  j  35 

geuerkrg;  «Sterne  iinb  ^interne  (©eftirne),  f^ernro^r  unb  Xekicop, 
SBeltförpev  unb  i^innnelöför^er,  3oi^iacaUtrf;t  (im  Iten  33d.  über* 
linegenb)  unb  2:^ierfret§lid;t  (im  8tcu  iibenw).  [22]  35ei  Der  ^.^ermelfadmuij 
burd)  (iom^^ofition  beS  einfachen  SBorteö  haht  iä),  lücnn  id)  auä)  bie  Seri* 
üata  in  biefen  ^äüen  orbnuugSmci^i.q  belegt  IjaU ,  mirf)  bod)  überaü  bemübt, 
bie  UMc^tigen  3")^^?^  ("^^cr  ^raDicatej  eineö  2(rtifel^  oter  ®egen[tanbe§  (fein 
5tlvl;abct)  bem  simplex  beijugeben;  icb  batte  bafiir  ju  forgeu,  bafj  ber  iricb- 
tige  '^w^tü,  bie  iöefriebigung  beö  iöenul3evt^  baö  @efud)te  ju  finren,  Iner 
iine  bcrt  nid)t  burd)  Die  9Jme  ber  ^Jiebeni'adien,  burd)  bie  ^üüe  ber  i^ariatio- 
neu  vereitelt  iinirbe.  5.>ei  biefer  ^febucticn  auf  ta§  simplex  u?aren  bie 
(^teilen  ivicbcr 

(    )  in  eine  runbc  klammer  ein3u[d)Iie^en. 

[23]  3)ieie  5ßebor3ugung  eine?  (gi^nonrnnum^  unb  überbauet  bie  9te* 
buction  ber  ä^iannig 'altig feit  auf  ßinfacbe^  \}^i  aber  nur  in  einem 
geiviffen,  febr  ungleid;  gebancl;abten  Umfange  unb  in  gen?iffen,  unfid)eren 
©riinjcn  ausgeübt  ir  erben  fcnnen:  überall  gegen  ©c^irierigteiten  aufäm^^fenc. 
[24]  3d;  bin  nid;t  im  ©taube  aüe  ^anationen  auf  ein  §an|>ttrcrt  ju 
fij-iren,  id)  mufj  öfter  bie  $umboIbt'fd;e  SDknnigfaltigteit  (3u^ei*  ober  iDcebr- 
beit)  cer  SluöDrücfe  ad)ten.  Ueberbaupt  bin  ic^  beim  ireiteren  35orfcf)reiteu 
im  ^erfe  in  inelcm  immer  mel^r  ijon  ber  ^iyirung  (SineS  ^Irtifel^?  ton 
®Vnonvmcn  abgefonmien;  beibe  Slrtitel  bäuften  fid):  e8  amr  ratt;fam  beice 
ju  bebenfen ,  unb  beibe  nad)fel;n  unb  einanber  ergangen  i\\  laffen.  [25]  Öfter 
bebenfe  id;  bal;er  i\oi\  ©vnomjma  auf  gleid)e  SBeife:  ir»e(c^e  atfo  immer 
jufammengefügt  u^erben  muffen,  ficb  jn  ergänjen  unb  ba§  ©anjo  (be§  ©egen* 
[tanteö  oter  ter  33ele^rung)  ju  geirinnen:  fo  ©rf^einung  unb  ^Nbänomen, 
^43ontu^3  (üon  rer  alten  3cit)  unb  fd;U>ar5e§  9)ker,  SBclfcn  unb  ®ejri>lf. 
So  ftebn  fo  gleid;  neben  einanber:  ^albtugel  unb  ^emifpl)äre,  Slnbeöfette 
unb  dorbitleren ,  ipimmel  unb  Firmament;  enblic^  im  aügemeinen  bie  gabl^ 
reicf)en  ';|.\-iare  "o^w  beutfd;en  2tu§brücfen  un^  iriffenfc^aftlic^en  Äunftn.^örtern 
neben  fremben,  in  bereu  (Srfinbung  unb  SBec^fel  (f.  9lo.  15  u.  17)  ber 
SSerfaffer  [tarf  irar.  3)ief3  trar,  ixne  i(^  f4)on  bemerft  ^abe,  fo  baufig  ratb* 
fam,  U30  bei  jn^ei  2(rtifeln  fid;  gtei^ma^ig,  burc^  immer  toecbfelnben  @e* 
i'xo.\\6),  ber  @toff  Raufte,  wo  beibe  gleich  [tarf  auftreten:  3.  33.  2(nbe§  \nX^ 
Gorbilleren,  ©ebirgöarten  unb  ©eftein.  [26]  3c^  hoihz  alfo  in  meleui  baS 
^orliegcnbe,  mie  c§  \\&f  barbietet;  ba6  SBort  unb  ben  9kmen,  ivie  fie  ge^ 
iinibltfinC':  anerfennen  unb  ibnen  im  9?egifter  i^r  9?ec^t  geben  muffen;  unb 
biefeig  35erfabren  ift  ter  jt^eite,  fetjr  [tar!  burd^gefül;rte  3113  meiner  51r> 
beit.  [27]  (S^  ift  auc^  eine  gan^  •eid;te  3}errid)tung  für  U\\  ^cuu^er,  baß 
ix,  bead;tcnt'  bie  toon  mir  überoU  um  51rtifel*Sorte  (Spiljena^orte)  bei* 
gefegten  parallelen : 

=  öer  gleid)en 

%  ober  ci^iilic^en  SBörter  (ober  „t)gl.")/ 


136    IIi  27—33.  @elt.  t.  S)iauut9ff.,  ^uc^en,  Sorte  fc^n.\ ;  reicher  eins.  Sn^. 

jtrei  ^rtitel,  im  aüßemetnen  unb  bei  fcen  einjeluen  ©lietevu,  glei(^3eiti3 
nacf)ie^e  uiib  mit  einanbev  öerbinte;  unb  idi)  muß  ermahnen,  Ü6eraü  an 
biefe  iO^aa^regel  ju  beiifen:  ol^ne  irclc^e  bem  33eiui^ev  cft  nur  bie  öcilfte 
über  ein  2;^ei(  beig  über  beii  ©egeuftanb  im  ^o§moö  ^orljaubneii  sufäßt.  — 
^d)  l^abe  jeboc^  SJtittel  gefunben  mand;e  biefer  i^noiu^mcu  2(rtifel  in 
Siuen  ju  öevbiubeu  unb  toä}  in  unterfc^eiben. 

[28]  Senn  id;  nun  mic^  ücn  ben  <St)ncnt)men  alö  nur  (Einer  ipau^t* 
gattung  ber  35ermannigfad;ung  abivenbe,  fo  b^be  iä)  in  ber  9lid;tung  biefeö 
jtreiten  iBerfabrens  für  alle  übrigen  ^Variationen  unb  5{uetveicf)nngen  beS 
2tu§brnd'ö  ju  jagen:  bajj,  fo  biel  id;  mid;  im  großen  bemübt  Ijal't  biefclbe 
^ac^e  in  ibren  ^»erfc^iebnen  (5riraf;nungen  äufammensufjalten ,  biefs  bod;  bei 
ber  Slbirec^^Inng  unb  9DianuigfaItig!eit  ber  5(uebrütfe  beö  3?erfafferö  nic^t 
ganj  gelingen  fann.  ^2o  ift  eö  befonberö  bei  einjelnen  ©egenftäuben  unb 
bem  fleinen  5nbalt:  man  fann  nid;t  an  aüe^3  ba^  benfen,  ivie  biefeI6e 
(gad^e  aui^gebrüdt  ift  ober  iverben  fann;  unb  ic^  mufe  nad;  ben  Sorten 
beö  95erfafferö  ba§  (Siujelne  eintragen.  S^iejs  il>erfabren  erftredt  fid;  auf  mk§: 
fo  [tebn  bie  ^kM\  getrennt  unter  C^olfeftämme  unb  S3ölferft. ,  unb  muffen 
au§  jivei  Crten  gufammengefe^U  a^erben ,  obgleid;  (ginn  unb  Bad)t  eins  finb. 
[29]  5tuö  ber  grfenntnifj  ber  tiefen  32^'Üi-"S"""i5/  n.\^Id;e  bie  @egen* 
ftdnbe  burc^  Sortujabi  unb  35ortrag  tro^3  alfer  53emübung  jur  ^fussgleic^nng 
uct^trenbig  erfahren  muffen ,  gebt  für  im  ^enu^er  beö  !j)iegiftcrö  bie  Se^re 
f;eri)or,  ba^  er  ju  fein&m  SJort^cif,  um  bie  ^efebrung  unb  baö  äufammen 
©e^örenbe  sufammenjufinben,  auf  afle  Seife  bie  mannigfad;  abnfic^en 
Sfrtifef  unb  (^fieber  erfinnen  muffe:  ii^o^u  im  üiegifter  i)ieffad;e  ipülfe  unb 
i^iugerjeige,  aber  bei  iveitem  nic^t  äffe,  gegeben  finb. 

[30]  es  fommen  and;  nic^t  irenige  Steffen  üox,  bereu  3nbalt  fid; 
fc^ircr  in  Sorte  faffen  fä§t.  Q.Q  tvürbe  fang  fei}n  baöon  ^eifpicfc  ju 
geben.  Sabei  ift  eö  eine  Sabr^cit,  ia^  eine  il^erseid;nung  ebne  Sertb  ift, 
iref(^e  nic^t  gefunbcn  irirb. 

[31]  35on  bem  grofjen  Snbaft  unb  feiner  ^ebanbfung  ju  ber  i:on 
mir  mit  affer  ^raft  erftrebten  Sfufnabme  in  baS  9fegifter  gebe  ic^  auf  ben 
öerctn^elten  Sn^ölt  über,  ane  er  in  2:auienben  i:on  Sertern  unb  Dramen 
im  ^o§mo8  torfiegt,  unb  ju  2frtifeln  be§  9Jegifierö  mit  ibrem  33eitverf 
(ibren  ©fiebern)  airb.  [32]  llngfaubfid;  ift  an  fid;  bie  iDtannigfaftigfeit 
beffen,  aaS  in  bem  Serte  unb  in  einsefncn  Steffen  suiammengebräugt  ift. 
Sie  iBeftunbtbeife  biefeS  3n^aft3  finb  baber  bie  t)er)d;iebenartigfren  unb 
burd;Iaufen  äffe  Siffenfc^aften;  benn  unenbfi(^  finb  bie  üoii  §nmbclbt  in  bem 
Serfe  bef;anbeften  ober  beitauftg  berübrteu  ©egenftänbe  beS  Siffeu>?.  Dcad; 
einanber  fofgen  biefe  biegten  3)^affen  ber  burc^faufenen  Siffen|d;aften ,  jcbe 
eine  SJZenge  öon  Sfrtitefn  in  ba§  ^egifter  bringenb  ober  ben  reicben  5Iuebau 
großer  2trtifel  l^ergebenb  unb  forbernb ;  fo  verstiegnen  trir  bie  Xerminologie 
ct^er  Siffenfc^aften.    [33]  5^er  Ite  53anb  beginnt  mit  einem,  in  i>er'c^iebenei! 


II,  33—36.  ^ufsä^Iuiiä  tea  reichen  eiiij.  3n^.  u.  f.  uutevfüvjte  2(u[ua^me.     1 37 

fleinen  2;i^eileu  aubrer  ^änbe  ficf)  me^veubeii,  9?eid;tl;um  V^;iIi-M*o^^i]d;tr 
unb  ^atur|^f)i(olo^^t)ild;er  2(u§brü(fc;  tami  folgen  5l[tvciiomie,  (Srbbe&eu 
imb  SBuItane;  bann  fommt  eine  qxo^^,  neue  iüiaffe  mit  bem  ©iitritt  Der 
@ebirg§arten  unb  ©eognofie,  einfc^Iießenb  ^ergtvevistunbe.  [34]  Xuxd) 
ben  2teu  ^ant  founnt  ein  großer,  mei[l  fvembartiger  ii3e[tanbtt;eil  in  baö 
üiegifter;  er  bringt  burc^  bie  iD^anuigfaltigfeit  unb  Sigent^ünUic^feit  beö 
burc^Iaufnen  Sn^altö  2}?affen  öon  @egen[tänben  hinein,  bie  groJ3ent^eilä 
uic^t  aneber  oorfoninien:  üiele  ^^cetifc^e  Slusbrücfe,  öiele  ä[;^;etiic^e ,  bicle 
materielle  SSörter;  ^^I;ra[eoIogie  unb  Slu^brüde  ber  $!itteratur,  ^^'oefie, 
'^xoia,  ^Mxit,  9i^etori!,  ®^rad;n.ni'[en;c{;a[t ;  ber  ^unft  unb  9)?alerei, 
Flamen  öon  iDklern.  2)er  iBcn;b  burd;Iäuft  bie  Sitteratur  ber  ©liedjen, 
9^cmer  unb  Orientalen;  bie  ©efc^ic^te  Der  3>i)Ifer,  2Bi[[en)c^aften  unb  Sitte* 
raturen;  luie  Diele  2lrtiEeI,  oft  ber  fremteften  SIrt,  treten  bei  jebcm  einjel* 
neu  "Soik  unb  B^^^d^  l;er5u:  tu^n  ^^^er[onen  unb  gecgra:|}^i|c^en  ■Dramen! 
[35]  Sin  bebeutenber  '^tnt^eil  üon  '^^^^iIoIogie,  ^I;i(o|o:|>^ie  unb  andren 
3Btffenid;a[ten  jiel^t  iid)  turd;  baö  gange  2Berf;  eö  u?irb  au^  i^m  eine  öeo* 
grapl;ie  mit  einem  5^eid;tl;um  beö  ^eltenften  getDonnen.  Stber  gang  im 
allgemeinen  muR  i^'  au^  tem  gefammten  SBerfe  unb  bem  9?egifter  alö  einen 
großen  33eftanbt^eil  ^eröor^eben  ben  ungef)euren  9ieid;tl)um  ber  ©efc^ic^te  ber 
Siffen)c^a[ten,  6e)onberg  bargefteüt  burc^  bie  Seiftungen  ber  etnjelnen  9Jiänner. 
[36]  3c^  i^obe  ben  ^or[at3  verfolgt  baö,  \va§  im  iöerfe  entl;alten  ifr, 
getreulid^  gu  ijergeic^nen ;  man  fonnte  barin  biet  unb  irenig  thin :  id;  \)aU, 
ben  SBiüen  beö  35eretüigten  bettjal^renb,  baö  (Srftere  eraäl^lt.  dlad)  bem  ^wtüz 
§umbdbt'ö,  ber  (@.  127  3.  7  i>,  u.)  „baa  ungel;eure  SDkterial"  beä  233ertö 
für  ba§  9tegi[ter  anruft,  fonnte  id;  feine  2)änberung  biefeS  9fei(^tt;umS  i)cn 
Stcff  oorne^men:  ic^  finbe  mic^  nic^t  berechtigt  (Sachen  unb  Dkmeu  iveg* 
gulaffcn,  iveil  fie  unbebeutenb  finb  ober  genannt  irerben  tonnen;  babei 
^ätte  id;  auc^  eine  ©ränge  beftimmen  muffen.  (So  fonnte  alfo  überljau^t 
für  mic^  nic^t  bie  9?ebe  tjon  einer  Stuötra^I  beö  Sii^tigften  fe^n:  fie  bot 
in  jebem  2}?aa^e  einen  S?erluft  bar,  unb  ^atte  fein  ^laa^,  5lßeö  im  Äoö* 
moö  (Enthaltene:  aud;  baö  (^^ecieüfte  unb  (Sntlegenfte ,  aud;  ivaö  i:öüig  unb 
im  ^ol^en  ®rabe  9icbenfad)e  unb  3"tänigeä  ift  —  mit  gang  feltenen  5tu§^ 
nal^men  —  trirb  bem  ^^ublifum  in  ben  51rtifeln  be6  9?egifterö  ijorgelegt. 
3d;  ^atte  ya  auc^  in  bem  gu  liefernben  fünften  ^anbe  einen  groj^en  üiaum 
tjor  mir.  Xe^t  unb  5lnmerfungen  fmb  o^ne  Unterfc^ieb  unb  5}orgug  in 
bem  ruhigen  @ange  ber  8eitengal;Ien  uergei^net.  (Sa  finb  in  baö  'J^egifter 
auc^  aufgenommen  bie  aftrouomifd;en  B"1^^^  ^^^^  ^perrn  •|3rcf.  ^rnf;n§  im 
5ten33b.,  aber  au^gefc^Ioffen  bie  3n^att^4Ieberfid;itcn  am  (Snbe  terißänbe; 
nid}t  eingetragen  ift  bie  <Steße  über  bie  ftünblic^e  5?eränberung  ber  magne* 
tifi^en  9ieigung  bou  @.  105  3.  1  an  biö  o.  107  3.  9  beö  4teu  m,, 
wofür  il^re  ]:pätere  iöerbefferung  burc^  @en.  @abine  im  5ten  ^b.  (@.  120 
3.  7—10,  e.  121—3)  eingetreten  ift. 


1 38  ^h  37—42.  ©egenft.  b.  eins.  Snt;.,  trag  icf)  aufnefmic ;  ^vembe^?,  Uiiric^tigeg. 

[37]  3(^  untt  einsetneS  au§  jener  fleinen  Seit  be3  5tnfgenommeneu 
unb  Slnfjune^menten  aufübren.  äöir  haben:  bie  geringften  Spanien  bev  @eo* 
gvap^ie:  bon  Ikinm  Cevtern  unb  ©egenftänben  jeber  5(rt  (j.  53.  @ntben 
I416e-8,  I483e):  cbinefiicfte ,  griec^iic&e  I447e-8a,  483e-4a,  in  Cftinbien, 
II  42a  in  ^erfien;  510m  einen  englifd^en  i'anbfi^:  unter  9?amen  i^on  ^>er* 
fönen:  ä)?aler  11129a,  m;  SBerfertiger  üon  ^ernrchren  11180a,  öon  5nftru* 
mcnten  unb  UBren  TII81am;  inbifcBe  ^rcbucte  II189am,  9Muten  öon 
©cfciffen,  einzelner  Sterne  (in  Sternbildern  I152e,  ber  ^tejaben  11165a. 
ba§  gro^e  5>er3eicf)ni^  ber  Sterne  1 — 3ter  @rc§e  III 138-141),  i>iele  topo* 
gra^Hlc^ie  9^amen  auf  bem  9Jicnbe,  ^iNerfreinernngeu  I286m-7,  rerfteinerte 
^^f(an5enarten  I293e-4a.  (Siegen  ben  2^arel  cer  Stufnabme  fctcBe^  entfernten 
Seilrerfe  bemerfe  ic^,  ba^  biefe?  ben  geringften  ^lafe  tregnimnit. 

[38]  3cf)  be^eic^ne  noc^  nakr  einige  Ö^attungen  beffen,  toa^  i(!)  anf= 
ne^me:  [39]  @Ieic6  beutfcften,  finben  ancf)  ^i'crter  ber  geu^ebnticfien  fremben 
@prad)en:  lateinifcfie  u.  f.  u?.,  anc^  griecf)ifd)e,  alä  3Irti!eI  5(ufnabme.  Sa* 
fon  t^erfcbieten  finb  bie  au^  fern  liegenden  S^racften  üoni  ^erfaffcr  biö* 
treuen  (5.  33.  bei  (Stvtmotogien)  angegebnen  Sörter  (^Bocabeln):  treidle,  in 
lateinifdie  Sdbrift  gefaxt,  gelegentlich  unc  tbeiln^eife  —  nacb  5SerbäItniffen, 
bie  in  ibnen  felbft  liegen,  —  i^re  hirse  Stelle  finben.  So  entbält  ber  Äo8^ 
ino^  Sörter:  au§  itali[d)en  Spracben  1449a,  ägi^ptifc^e  (foptiid)e)  III206e-7n; 
arabifd)e2Bbrter  (1480a,  11468a),  ^erfifc^e  (1410a;  II132e,  133a),  Saug* 
frit^SBcrter  (11133m,  401m-2a;  f.  meF)r  im  Strtifel  Sangfrit),  binboftani|d;e 
II422u,  malatnfcBe  (I479e,  II409ni),  jat^anifc^e  11409m,  meyicanifc^e 
(I469me  u.  a.);  auS  mebreren  Sprad>en  gufaninien  II133am,  409m,  440m 
(inbifcbe). 

[40]  S^ie  SBörtcr,  Slugbrücfe,  and)  Flamen  im  ütcgifter  fönnen  nid;t 
alle  ^umbotM  felbft  angeboren:  ber  2(nfang  beg  2ten  ^anbeg  bietet  ia  öiele 
5tu§5Üge  au§  alten  Siebtem,  i)^iturgefübl  unb  fd)öne  9f?aturfd)ilbernngen 
entbaltenb:  beren  materiellen  3nbalt,  ja  bereu  biditerifde  2öorte  mandimabt 
eg  paffenb  trar  ju  t^erseicbnen;  uuD  bie  5Inmerfuugeu  fcbließeu  iMel  ^remteä 
ein.  [41]  SS  ift  alfo  bem  Sefer  nötbig  ju  iviffen,  i:a^  mand)eg  im  ^e=» 
gifter  5(nbern  a{§  ^umboli^t  angebort;  bie^  5U  iriffen,  ift  bem  Sefer  jur 
^eurtbeilung  nötbig,  foeil  ibm  mancbeg  SSort  anffaüen  tinrb,  bag  nid;t 
trobl  t>on  ©umbottt  fet^n  fann.  —  [42]  2)ie  S3eacbtung  be§  Seferö  mup  für 
biefeu  ^unft  nod)  tveiter  getm.  (SS  ift  auc^  in  ^Besiebung  auf  bie  an§  b-.'m 
9?egifter  5U  gelrinnenbe  Snformation  (f.  9^o.  8),  jur  33ermeibung  öon  fal* 
f^eu  5Iuffaffnngen  uui?  5iufnabme  t»on  Unrid^tigem,  5U  erinnern:  'ca^  im 
^oSmog  and)  nidit  nur  abmeic^enbe  (fremde)  3}ieinungen,  foubern  and)  un* 
rid)tige§  (bei-icbtenb  mitgetbeilt  aug  alter  unb  neuer  3^^tr  ^^^  ^^^  "Sut* 
tvidlungggange  unb  bem  Sd;tDan!en  ber  Sfnficbten),  alle  üBec^fet  ber  iOiei* 
uungen  t'orgetragen  tt?erben;  neben  bem  9f?id;ttgen  baber  in  ber  Dcomenclatur 
be§  Ü^egifterl  aucb  Unrid)tigeg  unb  gal'cbcg  ^^orfommt:  iva«  bei  ber  Äiir.ije 


II,  42—49.    Unrichtigem;  ira^  \d)  aujnebme,  ipumboltt'ä  (Sprache.      139 

fid)  iiid;t  aiibeuteu  lietl.  Gm  irare  311  iininfrfien,  ahcx  ein  mi[Ui^em  Unter* 
nebmen  geivefeu  t-afür  ein  iL^avniingmjeicben  ju  habni,  ivie  id)  niand^mabl 
tafiir  ein  5InmruTungm*3eid)cn  (!)  gebraucht  ^abe.  (56  ift  t^aber  bier  nur  mi 
allgemeinen  für  bam  (Stiibiren  bem  9?egifter3  bie  53enad)vid)tigung  nieber- 
julegen:  ^a^  iiicbt  atle§  fo  ift,  lüie  eö  fid)  im  J)fegifter  lieft.  —  [43j  C^n 
ba^  ^egifter  bringe  ic^  au^  bie  Se^'te  anbrer  ^erfaffer,  jrelc^e  3(Iey«= 
auber  ton  §umbolbt  anfübrt:  aber  mit  einiger  ^Jäuberung;  au(^  irerben 
fie  in  üerfcbiebencu  ©raben  anfgencmmen,  je  nad)bem  fie  bem-5(utor  unb 
bcm  ©egenftanbe  näber  ober  ferner  liegen.  Xa§  9J?aterieIle  (9iamen  n.  a.) 
irirD  natiirli(^  am  ebeften  unb  meift  (gans)  aufgenommen,  aber  ^ueDrücfe 
unb  ^^brafeclcgie  irerben  eber  übergangen.  [44]  5(nd;  bie  Sejte  in  anbren 
@^racben:  lateinifcbe,  fran3Öfi[d)e,  englifdie  n.  f.  \v.  (wie  fie  befonberm  m 
ben  5Inmerhingen  l)cinfig  fint);  ncbme  ic^  in  bag  9icgifter  auf:  tie  SBörter 
beutfd)  überfe^t,  mit  üerfclben  leicbtcn  Okcbläffigfeit  nuD  mobl  geredtfertigtcn 
ßinfdjrantnng.  3cb  laffe  aber  biefe  fremiren  ^eftauMbeile  nnt  33eitrcige 
bem  i)iegifter  nid)t  entgebn ,  ba  fie  ben  (Bdjaig  ber  ^elebrung  t>ermcl}ren.  — 
[45]  3d;  nebme  bie  9^imen  ber  angefübrten  ©cbriftfteller  unb  bie  i$;itel 
i^rer  @d;riften  auf:  mit  ben  Stellen  ibreS  ^ortommenm  im  Äommoö;  nur 
cie  gu  oft  üortommenben  bleiben  befd)rantt.    Surd;  ©nicf)lieJ3nug 

„  "  in  ©anfcfüBe  ober  Stnfnbrungejeic^en  n.^erben  bie  beut|d;en  Zitd 
»on  ^Ariftcu  uuterfAicten;  frcmbe  bebürfen  biefcr  Unterfcbeitung  meift  ni^t. 

[46]  3d)  I)abe  vpumbolDt'ö  eigne  Sprad^e  unD  ^^Inmc'rucfmmeiie,  in 
feinen  naturvbiloio|:bifd)en  unb  tiefrenfenben  5lnfid)ten  unb  in  allem  über* 
^aupt,  in  jablreicben  Slufjeicbnnngen  borgcfübrt ;  feine  5lnmbrncfe,  bie  .^vunft* 
n)örter  feinem  pI;ilofopbi|'dKn  unb  natnrtriffenfcbaftlidien  @pftemm.  ^Üllein 
mußte  em  fdjon  baiiim  gefd;ebn,  njeil  in  allgemeinen  Stellen  biefe  SBövter 
bie  einjigen  jl;räger  bem  Snl)altm  finb,  man  bur^  fie  bie  «Stellen  fiuDen 
mu^.  2)aburc^  gen^äbrt  bam  üiegifter  jugleicb  einen  S3eitrag  3U  einem 
beutfcben  Sörterbndi.  Xa^  9iegifter  tanu  aud),  in  gotge  meiner  53e* 
mü^ungen  im  Äommom,  ein  Leiter  für  eine  auf  Srfabrung  unb  tiefere  2ln* 
fiepten  gegrünbete  beut|(^e  Ortbograpbie  (für  SBörter  nur»  (Sigennamen) 
fe^n.  —  [47]  Sind)  mand)e  ber  fd)önen,  irid)tcrifd)en  Sorte  aum  ben 
S)icf)terftellen  im  '';!lnfang  ^i§  2ten  ^antiQ  (5.  33.  @.  lle-12):  glansöotl, 
fcbicf faberfolgt,  fd)lummerlofe  ©eiräffer;  nabm  id)  auf. 

[48]  Sd)  bemerfe  in  33esiel)ung  auf  mand)em  bier  genannte,  baß  ict 
bei  meinem  Sintragen  auc^  einen  9^Jeben3tt?ecf  verfolgte:  burc^  mein  9?e* 
gifter  gu  betüirfen,  ba§  ein  Kenner  bem  ^ommom  tie  ibm  öorfc^jrebenben 
(Stellen:  Stellen,  bie  er  in  ©ebanfen  bat,  auffinben  tonne.  9Jhn  muß 
babei  fid)  fomo^l  an  Sorte  al^  an  ben  ®inn=^Csnbalt  bangen,  bam  Stuf* 
finben  m  beii?en  §inficbteu  möglid)  mad)en. 

[49]  5d;  I;abe  enblid;  bie  Slnfnabme  toon  jtvei  Gattungen  üon  ißSi3rter;i 
i^u  re(^tfertigen :   Wörtern  Don  me^r  gleicb gültiger  2trt,   bie  man  jum 


140    n,  49-111,  53.  gleid;9ült.  u.  formeüe  Sörtev;  'äxtM:  3  ©attiiiiöeu. 

Sl^eil  I?ätte  ükrgel^u  tonnen;  unb  einer  ©attnng  fornicücv  Si5vter.  35ou 
ben  [c^tüäd;[ten ,  tt^elc^e  in  jener  erften  ©attung  liegen  (alö  'äxüM  nnb  aiic^ 
al0  ©lieber  i)ür!ommenb) ,  fage  \6),  ba^  i^  bei  i^nen  einzelne  f leine  iBor* 
tl;ei(e  fuc^e  nnb  mand;erlei  ^eiveggvünbe  ^abe.  5i(S  einen  foldjen  nenne 
\ä):  baB  e6  nid;t  gleid;gü[tig  ift,  3U  fel;en,  ttjaö  ober  mn  5(Iea:anber  i)on 
§umboIbt:  auögejeic^net ,  üerbienftboü ,  grof^,  öortrefflid;,  ben.ninbern§tinir* 
big,  berül^mt;  \d)'6n,  anmnttjig,  l;ervlid;,  erl;aben,  le^rveid;,  geiftreic^, 
[d^iarffinnig ;  traö  er  n.^al^r]d;einlid;,  [id;er  ober  nnfid;er,  merfn^ürbig ,  tric^tig, 
fonberbar,  njunberbar,  n^nnberfani,  befrembenb,  rät^fel^aft  genannt  l^at. 
[50]  2)ie  äiveite  ©attnng,  bie  allgemeiner,  forme  Her  äöörter:  ti^eld^e 
bie  äußere  gorm  eineö  Snl;altö,  @^-^uMienten  yii  bemfelben  [inb;  traben  ein 
i^üüeö  ^ec^t  ju  ber  5Infnai)me  in  biefeö  n)iffen)c^aftlid)e  9iegi[ter.  3d;  meine 
äBörter  xm:  ^n[id;ten,  SDieinnngen,  3bee,  ©lanbe,  3rrtl)um,  Xränme, 
P;anta[ien,  iöetrad;tnngen,  S3eftrebnngen ,  3^^'tnfcl,  §^^>üt{)e)e,  Problem, 
grage,  Unter|ud;nngen ,  ii3erfu^e,  ä}^etI;oben,  iöeobad;tnngen,  2:i;eorie, 
Urfad;,  ©rfc^einungen ,  äliöglic^teit ,  Gyifteng,  govtfd^ritte,  ©efet^,  nuit^* 
ma^en,  i?ermut^en,  a^nben,  erftaunen  u.  a.;  benen  man  and;  einen  iXlieit 
jener  (S^itl^eta  (9^o.  49)  unb  anbre:  luie  irrig,  ungel;euer  n.a,,  anid;IieBen 
fann.  2)aö  (gc^iväc^fte  i[t,  ju  fagen,  baji  maud;eö  mit  i^rer  §iilfe  aufge* 
funben  irirb  ober  fid;  an  [ie  I;ängt,  'üa^  in  il;nen  einSntcreffe  ber  Siffen* 
l'd^aft  liegt.  2(n  biefen  formellen,  äußeren  SÖrtern  ^ängt  t)ielmel;r  ein 
bebeutenber  jll;eil  atler  Siffenfc^aft  unb  i^rer  @e[d;id;te;  biefe  Sertcr, 
ii^elc^e  mand^er  it\tx  surürfn^eifen  möd^te,  finb  bie  S^räger  eines  I;ec^[t  irid;* 
tigen  unb  mannigfaltigen  Snl;altg,  jebeS  berfelben  berüf)rt  mit  feiner  ^Stellen* 
rcitje  eine  Steige  ber  anc^tigften  ''fünfte  in  tm  gelbem  beö  2ßiffenö. 
[51]  ißin  ic^  in  ber  5lufnal;me  foId;er  iÖörter,  mit  ifjren  inelen  (jeboc^ 
leeren  unb  baljer  htrjeu)  ©teilen,  gu  iveit  gegangen;  fo  ift  e§,  ujie  eö  bei 
ben  ©teilen  (9?o.  119)  ift,  burd;  bie  Seic^tigleit  unb  ©^nelligleit  meines 
9J?ec^ani8mu6  gelcmmen,  bei  benen  eS  mir  nie  baranf  anlam  einige  älkffen 
ine^r  einzutragen. 

III.  [52]  3<^  eröffne  I;iernad;  meine  ]d;nlbigen  S'rläntevuugeu  über  baS 
3lCUf?crc  beS  ü^egifterS  unb  bie  i)erid;iebenen  Einrichtungen  in  \\)m.  —  Sc^ 
rebe  junäd^ft  üou  ben  21rtifeln:  b.  I;,  ben  SIrtüel*  ober  ©|}iljeua^i3rtern. 
[53]  Sie  bret  großen  ^eftanbtl;eile  beS  ÜiegifterS,  bie  brei  ©attungeu 
toon  SBörtern,  a^erben  burd;  bie  ©c^rift  unter|d;ieben :  1)  bie  beutfc^en 
SÖrter  (5t^^etlatiüa:  ©ubftantiöa,  ^Ibjectii^a;  auc^  ^erba  unb  anbre  ÜJebe* 
tl;eile)  finb  mit  beutfd;er  @d;rift,  SBörter  anbrer  @prad;en  mit  lateinifc^er 
ftel^euber  ©c^rift  (Slntiqua);  2)  ^erfonennamen  mit  lateinifc^er  fte^enber 
©d^rift  (5Intiqua);  3)  geogra^I;iid;c  9^ameu  (auc^  S5i3Ifernamen)  mit  lateini* 
fc^er  liegenber  ®d;rift  ((Iurfiö*€d)vift)  gebrudt.  hierbei  bleiben  bie  frcmben 
Serter  unb  bie  ^erfonennamen  ol^ne  Unterfc^eibuug :  iverben  jeboc^  meift 
burd;  ben  fleincn  unb  großen  5tufangSbuc^ftaben  fogleic^  unterfc^ieben.    2)ie 


III,  53-61.    5(rtifel:  alp^atetifc^c  ©eltuiig,  (gd^reibuuö.       141 

f leinen  Sluönjeic^ungen  itnb  9^etenfad()en  t^evü^ve  td;  I;ier  ntd^t;  nur  ba3 
eine,  ba§  bie  Iateini[c^e  5tntiqna*(£c^vi[t  auc^  bei  ber  Uebertragung  ijon 
^erfonennamen  auf  Sachen  (5.  53.  (gternnamen :  Jupiter,  Vefta)  bleiben  muß. 

[54]  3n  ^e^ug  auf  bie  aip\)a'betiiä)e  (§)dtunQ  benierfe  ic^  snnäcbft: 
ba^  id}  nic^t,  n)ie  e§  füv  mele§  nü^Iirf)  ift,  ä  unb  ö  als  ae  unb  oe  gelten 
laffen  !ann,  ba  bieß  bei  bev  3)ienge  beutfc^er  Sörter  (3(rtifel)  unb  Flamen 
gu  gi'o^e  9tad6tl;ei(e  bat.  2)a  trerben  SiJrtev:  9?auni,  9iäume  unb  räum* 
li(^;  2:vaum,  2;räunie,  träumen;  <2(^aum  unb  |d;äumen,  Oft  imb  öftlid;, 
falt  unb  ^ältc;  gro^,  größer,  ©rc^e;  ii^eit  getrennt:  bie  auf's  engfte  5U* 
fammen  geboren  unb  bie  man  notl^n^enbig  beifammen  l^aben  mu^.  3m 
9fegifter  gelten  alfc  ä,  e  unb  ü  im  ganjen  Umfange  =  a,  0  unb  u;  bie^ 
mu^  fogar  bei  lateinifc^en  unb  gried;ifd,)eu  9Jamen  bleiben  unb  getvaltfam 
in  bie  (£d;reibung  iibergel;n:  Änuas,  Cäfar,  Hermeä;  Ägina,  Ädepfos, 
Ägos  Potamoi;  Ödipus.  9hir  Wo  anrflid;  ?ateiuif(^  gefc^rieben  U)irb, 
gilt  a-  unb  h)irb  gefc^rieben:  Caesaris  thronos.  Sind;  in  einigen  9?a* 
men  mu^  e  notbgetrungen  gead^tet  u?erben:  Baeyer,  Oeynhaufen.  — 
[55]  S)a§  f))amfd^e  n  mu^  mcd;anifc^  als  nn  gerechnet  Ujerben.  —  [56]  3u 
iRamen  öon  ^erfoncu  unb  geogra^^ifd^cn  ahnten  f)aben  bie  ijorgefetjten 
formen  beS  lateinifcben  sanctus.  mt  fie  toü  ober  abgetürjt  gefd^rieben 
werben:  Sanct,  Saint,  Santo;  Sainte,  Santa;  San;  S. ,  St.,  Ste. ; 
!cine  ©eltung;  bie  9?amen  ftebn  unter  bem  nacbfotgenbeu  9^amen  (St.  He- 
lena \vk  Helena).  —  [57]  3)ie  i)orgefe^ten  5lrtifel*  unb  ^räpo* 
fitionS*  formen  in  franjiififc^eu  unb  anbren  romanif^en  ^krfonennamen: 
le,  de,  du;  la,  de  la;  les,  des;  finb  ein  Uebelftanb,  in  bem  id^  nid^t  ^abc 
burdigreifeu  iDotten;  batb  gilt  ber  33or|atj  alp^abetifc^  (Deguignes,  Delisle; 
Descartes;  Lemonnier,  La  Caille;  Dufrenoy,  Duhamel;  bali?  trirb 
i)on  i^m  abgefe^n:  Lametherie  für  Delam.,  Lalande  für  Delalande ;  le 
Verrier  (V),  le  Monnier;  La  Condamine  unter  C,  la  Peroufe  unter  P, 
la  Biilardiere,  la  Hire;  du  Petit.  [58]  ©ried^ifc^e  3Börter  njcrben 
alp^betif(^  gefteöt,  atS  ivären  fie  in  (ateinifd;en  ^ud^ftaben  ge|cf)rie6en; 
babei  finb  ^/i  =  b,  ;  =  z,  /^  =  e,  07-  =  ou,  ;k  =  eh.  —  [59]  ©rammatifc^e 
unb  ^Icjion «formen  felje  id^  gen?ö^nli(^  unter  bie  ©runbform:  ben 
^lural  unter  ben  Singular,  35erbaIformen  unter  ben  Snfinitio ;  bie  '!|5arti- 
cipia  finb  aber  felbftftänbig. 

[60]  5Bei  ber  Ortbograpl^ie  l^alte  ic^  mic^  an  eine  gettjöbntid^e 
@d()reibung,  vok  fie  einmabi  im  ÄoSmoS  angenommen  ift;  td^  ^altc  mic^ 
babei  an  Die  fc^IieBlic^e  ^eftfel^ung ,  UJte  fte  in  meiner  tieinen  5tuSgabe  burd)* 
geführt  ift.  3J?an  tvirb  alfo  ein  Sort  ober  einen  9?amen  unter  einer  ge* 
tüiffen  (Schreibung  (3.  53.  Kaukafus)  bergebenS  fud^en  unb  mu^  auf  eine 
anbre  finnen  (Caucafus;  uu^  fo  ift  überhaupt  biet  3*^^^^^  s^ifc^en  C 
unb  K).  Sitate  biefer  5lvt  fann  id^  nic^t  machen.  [61]  2)ie  burd^  S)ruc!* 
febler  ober  eignen  Smbum  entfteßten  Sflamm  unb  Sörter  finbet  man  im 


142    111,  61—65.  ißeifäl^^e  g.  S^ii^eim^ort,  33oniamen,  S^reil^cit  gccgr,  5(rlifcl. 

JRejjiftev  nur  unter  ter  ricf)tigeii  gorm;  bie  iBericfjtiguug ,  cb  im  9A?erfe 
fc^cn  angezeigt  ober  nicf)t,  trirb  »ou  mir  alg  gemacfjt  tcrauegefc^t  (3.  53. 
Sciacca:  Jüofür  auc^  irrig  Scaccia  [tcl^t). 

[62]  3)em  S^i^entrorte  n^erben,  el)e  e§  gur  (gnüiMdhmg  beö  Slrti* 
fel^  burcf)  (Stellen  unb  Buf^i^f  fcmm.t,  al§  eine  oorgetrorfene  Hemmung, 
in  klammern:  Erläuterungen,  ^emerfungen,  (Ei^nonijma  unb  '!)3aralleleu 
nad)gefe§t:  in 

(  )  rnnber  Älammer:  1)  (Srtlärungen  unb  (Erläuterungen:  tt>ie  folc^e 
toon  mir  namentlich  in  reichem  ^aa^e  ben  5irtifel*2öprtern  unb 
S'Jamen,  BefonberS  ben  iveniger  befannten,  nad;  Umftänben  abge* 
fiirjt,  3ur  iöeftimmnng  beigegeben  finb; 

2)  ^l^araüelen  von  Slrtifeln ,  b.  F).  anbre  Slrtifel  tjcn  gleicfter  ober 

äl)nlid)er  ißebeutung  (®i}ncni}ma):  unter  ben  ^(\ä)en  =  4^  ober  f., 

t>gl.;  a.  (b.  ^.  adde.  füge  binju);  l^fter  mit  ^p.  ober  h^\  (f.  '^0.  20); 

barauf  folgt  [63] 

[    ]  in  ediger  Älammer  bie  alvbabetifcfie  9JeiI;e  ber  anbren  2lrtife(,  in 

benen  ba^  Sort  ober  ber  9(ame  {ta^  (gJ^M^enirort)  als  @Iieb  ijor* 

fommt;  ber  3"iätje  ju  bem  5{rtifel,  irelc^e  nic^t  gu  ^liebern  bef* 

felben  gemacht  finb  (ogl.  ^0.  92). 

[64J  33ei  ben  ^erfonennamcu  haU  \d),  im  allgemeinen  c\m  eine  35er* 

^Pic^tung  bagn,   bie  größte  SD^übe  anfgeivanbt  bic  ^erfonen,  bmrf;  ^inju-^ 

fügung  ber  Sßornamcn  unb  ber  Seben^jabre,  ju  beftimmeu  unb  ju  unter" 

fc^eiben.    3u  biefeu  furjen  B^i^^t^^"   (iogar   in   il;rem  9}ZangeI)   liegt  ein 

ungemeffenev  5Iufiraub  öon  ^c\t  unb  5(vbeit.    Sn  bem  feltenen  ^aüe,   iro 

meine  SSemübnngen   bie  ^erfoneu  ober  eine  'ißerfcu  beftimmt   gn  fonbern 

i?ergeblic^  gcivefen  finb,  beute  ic^ 

*  bnr(^  einen  (Stern  narf)  einem  ^^erfonennamen ,  bor  einer  (Stellen* 
reil^e  ober  einzelnen  (Steöen  an:  ba§  ic^  bic  ^erfonen  n\ä)t  trenne  no(^ 
beftimme;  baß  irf)  ni(f)t  beftimme:  ob  bie  ^erfonen  ober  njelcbe  (al§  ©ne) 
3ufammengef)Ören ,  ober  öerfc^iebene  finb ;  ob  fie  ober  iveirfie  mit  aufgefegten 
(beftimmten)  ^erfonen  ibentifdB  finb,  ober  mit  iveld)er. 

[65]  3n  geogra^l)ifcben  Strtiteln  ift  fef)r  fd^Iimm  eine  2)reibeit 
in  bem  9^amen:  e^  ift  jum  Xl)t\l  febr  glei^gültig,  ob  ein  3"ta^  an 
Ägypten .  an  bie  Ägypter  ober  ägyptifch ;  an  China .  t>ie  ChineiVn 
ober  baö  2tb|.  chinefifch  ge!nü:>)ft  ift;  ttiele  B"fä|5€  l^alten  fic^  an  eine 
beftimmte  ^orm ,  t>iele  fc^Iießen  fic^  aber  aucf)  gleirfigültig  an  jn^ei  ober  alle 
brei  an.  Snbem  icf)  an  fi^  öerbunben  bin  mid)  an  ba§  Sßort  be§  ^er* 
fafferS  jn  balten  unb  bei  iljm  ftebn  gu  bleiben:  entfte^t,  nne  iuan  einfielet, 
baburc^  eine  unleiblid^e  SSielt^eihmg  unb  B^^fiT^'^i^^nö  ^^^  ißeftimmungen, 
njeld^e  ba§  3"!^^"*^^^^!^"^^"  K'^^'  umftänblid)  mad)t.  3ebc  ber  brei  geogra- 
^^ifc^en  i^ormcn  erhält  ein  longeö  5il^l;abet  ber  3"!«^^^^  ^<^"  tQUdi  Diele 
flemeinfam  finb;   es  entftel;t  bie  i8er:|?f(id;tung  jeben  ^ii\ai^  unter  aßen  brei 


111.  65 ;  IV,  66—68.  Xxt\i)c'\t  in Qecgr.  SIrtiteln ;  3ufä^e  ju  teil  %xntd\\.     1 43 

f^ormen  aufjufiic^en :  3.  ^.  Kolonien,  ©efc^id^tC;  $?itteratur,  «Sitten,  iStänune 
fotrol^l  unter  Griechen  alö  Griechenland  ober  griechilch.  3d)  ^abe 
naä)  bielem  ^Sc^n^anten,  taö  9?crliegenbe  an^uertennen  uufc  buvd;  i^eva^ei* 
fungen  ju  ebnen,  mic6  entfc^Icffeu  —  mit  2(usnabme  türgerer  SIrtifel,  wo 
cä  fo,  otev  mit  §ülfe  ber  ^tid^m  *  cber  °  gefcfiiel^t  —  in  gießen  '2(i-tite(u 
bie  brei  gcrmen  jn  üevbinben;  in  bcr  Sßeife: 

2L  ^.  (S.  3"erft  gebe  id;  in  3  htvjen,  abgefegten  5Irtife(n:  (5(.)  Rom, 
S8.  Römer,  d.  römifch  mit  ben  allgemeinen  Stellen  (cl)ne  B^M'ä^e); 

[a]  [b]  [c]  baranf  folgt  ©n  grofsee  211;^l;abet  bev  B^il^i^^  '^ber  ©lieber 
ju  aüen  brei  formen;  nad)  jebem  3^Hfe  ^^'^^"b  i'tirc^  [a]  [b]  ober  [c]  »or 
ber  (Steüenreibe  ober  nad;  Stellen  bejeidjuet,  ob  er  ein  3"'^^  5"  Rom, 
Römer  ober  römileh  i[t:  iro  cerfelbe  S^iat^  gn  jtoeien  oter  allen  brei  gor* 
meu  üovtommt,  fommen  erfi  unter  ^Borfe^ung  ton  [a]  bie  «Stellen,  wo  er 
jn  Rom:  unter  [b]  ober  [c]  tie,  iro  er  jn  Römer,  ju  römifch  fielet. 
«So  ift  ber  Sbatbcftnnb  fe[tgel;alten ,  unb  bod)  unnatiirlicf)en  iBerbinbnngen 
vorgebeugt:  ba  man  g.  iB.  mand)e  3"f<i^ß  iii<^t  i"^t  Griechenland  ober 
Römej-,  fonbern  nur  mit  ben  anbren  ober  einer  anbern  gorm  berbinben  fann. 

IV.  [66]  3)er  eben  bel)anbelte  einjelne  ^uq  l}at  mxd)  fd)on  in  baö  ju* 
näd^ft  jn  befianbelnbe  (Savntel  ber  3ufti^C  *^^^^'  ^eftimmnngen  3U  beu 
51rtiteln,  ber  ©lieber  uni:  bc^?  inneren  2lusbaueS  ber  Slrtifcl,  gefül^rr.  3c6 
irürbe,  meiner  langen  Uebergeugung  nad),  nie  in  ben  geiler  ber  meifteu 
^egifier  oerfallen  febu,  ben  iBenutjer  in  ttn  ^^irtifeln  mit  iVaffen  oon 
leeren  Seitenjablen  abzufertigen.  (Sin  jolc^e^  9?egi[ter  ift  für  biefen  jt^eil 
nur  bem  •JJamcn  nat^  ta,  benu^t  fann  e§  irenig  n>crben;  e§  gel)t  burd) 
bie  Seit ,  ireil  fie  ^§  nid)t  beffer  n^eiß  ober  a^eil  e^  nid^t  bcffer  ba  ift.  3d; 
ivürbe  oon  mir  felbft  genau  Da8  getljan  baben,  wci^  bem  ^nblitum  in 
meinem  üiegifter  über  Un  ^o^moö  vorliegt :  eine  reid^e  «Sonberung  unb 
^ielt^eilung  beS  93or!ommenS  bee  Strtifel^Sorte^  ober  9Zamen§  unb  ber 
Stellen  nad;  ben  eingelnen  ibm  beigelegten  33eftimmungen,  nacb  ben  3nfä§en 
über  ^eifäljen  ju  i^m.  iOtan  ^at  gefel;n  [')lc.  7),  mit  Ji^eld;er  Strenge 
"i?llej:anber  oon  ^umbolbt  bei  ben  Stellen  gn  einem  21rtifel  „immer"  einen 
„^eifa^"  jn  bem  D^iamen  ober  Irtifcl^SBorte  verlangt,  ta^  er  nur  eine  biß 
äivei  Stellen  obne  biefen  geftattet  l;at.  3)iefe  feine  mir  ert^eilte  i^orfd)rift 
bebingte  einen  Umfang,  tm  e§  mir  obgelegen  bat  burd;  einige  Uiifolgfam* 
teil  gu  öertleinern  unb  gn  befd;ränfen.  [67]  3m  allgemeinen  ift  eö  mein 
C^efe§  tcn  3"|ö^  S"  machen:  unb  jtrar  burd;  ein  einjelne^,  fo  viel  aU 
mÖglicl)  bebeutfame^^ ,  burd;  ein  eigentlidbeS  SBort.  3d;  mu§  oermeiben  bie 
3ufät^e  bis  gn  n:^citen  (Srörternngeu  von  mebreren  äBortern  aut^gnf^nnnen, 
ivie  ber  35erfaffcr  in  feinen  3n]^altS41cbeifid)ten  tl)ut;  eig  fann  nur  mancb^' 
maljl  in  ividjtigen  gäüen  unb  bei  ivid;tigen  ©egenftanben,  ober  an^  ??cil; 
von  mir  gefd^e^n.  [68]  3c^  unterlaffe  aber  ten  3"fa^  i"ib  gebe  blofse 
Stellen   gum  Slrtifel:    1)   u^enn    eci    mebrerer  Scrter   bebai-f,    bie   Sae^e 


144  IV,  68—74:.    ^u]äi^t  untevlaffen,  leere  (Stelleu 

auö3ubrücfeu  ober  auc^  nuv  uitgefaf)r  ansubeuteu  2)  trenn  jcbe  '^üibentnnoi 
ungenügenb  jur  33evbeutli(^ung  ber  ^Sejieljung  fep  n^ürbe  3)  tüo  ber  3^M'«^ 
ju  fcebeutungSlog,  ju  fern  ober  gu  treit  abliegenb;  ein  ju  fe^r  gnfaüiger, 
beiläufiger;  frembartiger  ©egenftaub;  burd;  beu  uirf^t  i^iel  getronneu  n^irb: 
ift.  [69]  (giue  maa^Iofe  33erlaugerung,  2Iu§beI)uung  uub  älknuigfaltigfeit 
ber  ©lieber  eiueö  großen  5lrtifel'?  tvar  burc^auS  ju  öermeiben,  ba§  lln* 
tri(^tige  unb  SSeilänfige  frf)abete  bem  ^anptiä(f)Iic()eu  unb  ^id;tigen;  ein  ju 
großer  ^eic^tl)um  machte  ba§  ^legifter  unb  bie  SIvtifel  unburd;fid;tig :  e§ 
mußte  beffen  fc^on  genug,  mel)r  beun  ju  i^icl,  ge[d;e^n.  [70]  ß^  bleibt 
auc^  über^au^t  ein  «getrauten,  wo  iä}  beu  ©teüen  ^eftimniungen  beigeoe 
ober  uic^t;  bieß  muß  natürlid;  üou  fe^r  fielen  Um[tänbeu  unb  S3erl)ältnif jeu 
abl)angen.  [71]  Oefter  beginnt  ein  5lrtifel  ober  ©lieb  mit  leeren  ©teilen, 
wo  erft  an  einem  fpateren  ^^unfte  bereu  gri3ßere  5lu§be^nung  fid;tbar  n^urbe 
unb  bie  Häufung  ber  (Stellen  ju  bereu  Seftimmung  anfforberte.  [72]  Ueberalt, 
Wo  iä)  bie  bloßen  (Stellen  (©eiteuga^l  mit  iöuc^[tabeu*(Sbifire)  |et3e,  bleibt 
es  bem  Sefer  iiberlaffen,  burc^  2luf)'d;lagen  ber  ©teile  ficb  felbi't  ba§  ^er* 
l^ältniß  unb  bie  ^esie^uug  gu  iud;en;  beu  befonberen  oDer  terfdjiebencu 
Sn^alt  ber  leeren  (Stellen:  bereu  3Bid;tigteit  icli,  wo  fie  ift,  burc^  curfiöen 
2)rucf  (f.  9^0.  112)  anbeute;  einsufetju:  unb  bieß  ift  abfolnt  i3fter  anrflic^ 
ber  @a^\)er^alt;  bieß  ift  ein  befonbrer,  oft  borfommenber  galt.  [73]  3d; 
tann  folglich  nic^t  üert)inbern,  baß  aus  beu  angefül;rten  ©rünbeu  bie  un* 
belegten  (Stellen,  ber  allgemeine  Z\)t\i  ber  Slrtifel  unb  ©lieber,  je  nad) 
bereu  ©röße,  fid^  gegen  beu  Söunfc^  anfamnicln  unb  überall  flcine  ü^ei^eu 
bilben;  an  bie  @int)altung  ber  §umbolbt'jd)eu  3>erorbnung  ton  nur  1 
bis  2  (Stellen  ift  bei  ber  ©röße  beS  (Stoffes  nic^t  ju  beulen.  Unter 
biefem  ^ugeftäubniß  {ta^  man  bie  ä)?el)ruug  ber  (Stellen  bei  bem  hinlänglich 
Bert^eilten  nid;t  üermeiben  lönne,  o^ue  in  baS  SD'Zaaßlofe  ju  terfalleu)  läßt 
fid;  fagen,  ia^  baS  teer  ©elaffene  im  SSerl;äItniß  ju  ber  ungeheuren  SDkffe 
beS  ^eftimmten  uub  Unterfd^iebenen,  baS  nid)t  ©eleiftete  ju  bem  ©eleifteteu, 
gau5  gering  ju  erad)teu  ift.  3<^  ha^^ ,  l)ier  U?ie  überall ,  bem  ^^ublifum  gegen* 
über  nur  mit  bem  S5orn.mrfe  ju  fämpfen,  ju  t»iel  getrau  ju  l^abeu.  3>ou  biefen 
leer  gebliebnen  (SteKeu  fiub  aber  bie  curfiö  gebrudten  §aupt*  ober  großen 
©teilen  uub  bie  in  birfer  ©c^rift  ab^uredinen:  treil  fie  abfi(^tlic()  (S'Zo.  116), 
mit  i^rem  mannigfaltigen  3nl)alt,  un5ertt)eilt  unb  uubeftimmt  bleiben;  eS 
finb  als  leer  nur  gu  rechnen  bie  geiDö^nlid^eu  ©teilen  in  5lntiqua*©(^i-ift. 
[74]  2So  biefe  leere  Abfertigung,  aus  u?aS  immer  für  einem  ©runbe,  ge* 
fd)ie^t,  uub  wo  fie  aud;  über  baS  ^Jlaa^  oft  gefc^ie^t:  ba  fuße  ic^  uub  ftii^e 
icf)  mi^  auf  baS  allgemeine  Privilegium  ber  Ü^egifter ;  auf  baS  ^^riöilegium, 
n?elc^eS  i)iele  große  9iegifter  ol)ne  3luSuat)me  uub  mit  ©raufamfeit  gegen 
bie  53enuöer  abfolnt  in  5lufpruc^  nehmen,  inbem  fie  gar  feine  Erläuterungen 
geben,  fonberu  aüeS  bem  Sefei  überlaffeu:  fi(i>  unter  einer  2)?enge  ijon 
©teilen  baS,  tvaS  er  verlangt  uub  tvorauf  eS  ibm  anfommt,  burd)  lange 


lA',  74—80.  ©liebev  b.  %xt :  i^xt  alpbab.  Dvbnuiig,  ©tat.,  aüg.  ^ubvif'ei;.  1 45 

äjerfiic^e  fclbft  I;cvaii§3iifijibeii.  ^ei  inaiid)cu  SBörteni  ühigen^^,  li^o  icb 
Iceve  ©teücu  Ijäiife,  \)nU  id;  bie  iRcdnfevtiöiing,  bajs  ic^  fel;v  furj  eteüen 
rette,  bie  id;  l^iitte  iveglaffcu  tonnen. 

[75]  S)ie  Bufal^e  snm  5(vtifel* Sorte  ii>erbeu  ju  ©Hebern  be^^ 
2(rtifel§;  id;  fteüe  fie  m  al^>l^abetiid;er  Orbnung  anf:  fie  bient  aufä 
unmittelOarfte  3nm  finben;  eine  ]i3ftemati]d;e  iHnorbnnng,  nu  übrigen  öon 
i)ielem  Dtut^en,  fiil;rt  nid;t  ^nm  ]d;nellen  unb  fid;ern  i^inben,  nnb  ift  in 
großen  iBerI;aItni[[en  bafür  ganj  nnbrand;bar.  ^ermittelft  meiner  ftreng 
gebnnbnen  alpl;abetiid;en  2inerbnung  i^er  B^M'^'it^c  ^^^"^  ©lieber  iverben  bie 
größten  ältaffeu  in  ben  grojsen  Sirtiteln  eben  fo  leid;t  ^ngcinglid;  nnb  bnrd)* 
bringbar  ane  ein  ganj  fleiner  Slrtifel;  fie  l^at  and;  ben  ^ortl^eil,  ba^  ber 
^enu^er  gleid>  fiel;t,  ob  in  bem  Slvtifel  baei  ijovtcnnnt,  jva«  er  fndu: 
ober  nic^t. 

[76j  3cf)  liefere  in  ben  ©liei^ern  im  allgemeinen  bie  Wörter,  une  fie 
im  .<^iloömo§  alä  3"1^^^  \i^¥^'y  U~*]  id;  Denveife,  in  einem  mäßigen  Um* 
fange,  bie  gleid;^  ober  al;nlid;bebentenren  anf  einanber:  eine  ^eibülfe,  bie 
i^  jebod;  beö  9iaume^  n.>egen  nid;t  iveiter  treiben  fann,  fonbern  bie  ic6, 
burc^  3i'!^"'^^^tni|nd;nng  unb  ^Bereinigung,  tl^eihveife  bem  ?efer  iiberlaffen 
mnfj;  bit^n^eilen  ftetle  ic^  foId;er  cibnlic^en  SBörter  einige  bei  einanber.  Siie 
i^enveifnng  geid;iel;t 

[  ]  in  ediger  Älammer;  in  il;r  n^erben  and;  2(rtifel  öertviefen.  (5r» 
tUirungen,  ^emerhmgen  unb  ^eife^ungen  ju  ben  ©liebern  ii^erben 

(  )  in  runbe  klammer  (ügl.  9?o.  62)  gefetzt.  [78]  ©etrcbnlic^  er^ 
giebt  e§  fic^  leicht,  ob  mit  bem  »erirnefenen  ilöort  ein  ©lieb  beö  vorliegen* 
ben  Strtifel«  ober  ein  (felbfiftänbiger ,  anbrer)  5IrlifeI  gemeint  ift;  öfter,  ober 
n)enn  bie^  3ir>eifelt)aft  fei}n  fann,  bejeic^net  in  foId;er  i^erUH'ifnng 

'^'  ein  (Stern  einen  (anbenreitigen)  Strtifel, 

°  ein  üeincei  diimt  ober  äi'd§  ein  ©lieb  be^  borliegenben  '2(rtifel^. 
[79]  2Bo  bag  ©Heb  nic^t  iiMrflic^  al^  Sort  bafte^t,  bon  mir  gemad;)t  ift: 
al§  ©imonmunm,  allgemeine  ^'nbrif  (f.  9Zo.  80,  81)  ober  fonft;  tüirb  t^ 

[  ]  in  eine  edige  illammer  eingefdiloffen.  (3Bc  ba§  ©lieb  nur  in 
©teilen  I)injngebad)t  ift,  linvb  bie  (Stelle  in  rnnbe  .klammer  gefd)[offen ; 
f.  yio.  115). 

[80]  Sie  in  ben  SIrtifeln,  fudje  id)  in  Den  ©liebern  turd)  SüiffieHung 
allgemeiner  3iubriten  ot>er  21  u  ob  rüde,  ben  öeveinjelten  Snbalt  gu 
befeftigen  unr  größere  33ereinigungen  jn  bilben;  id)  bcmü(ie  mic^:  bnrcb 
roitltubrlidte,  atigemeine,  felbfterfunbene  (ibealc)  Sörter  (Sorte,  bie  in  ben 
(Stellen  felbft  nid;t  gebrand;t  finb),  bie  au^einanberfallenben  (S-in5eH)eitcn  gu 
festen  ^^>un!teu  gufammenjnf äffen,  unb  baburc^  oiel  gum  SSortbcil  bc§  ?efer^ 
ju  ir»irfen.  Xiefe  allgemeinen  ©lieber  ober  fubftituirten  Sörter  müßten  ber 
Stegcl  nad) 

[    1  in  eine  edige  klammer  eingefd)loffen  iverben:  fie  irerben  eö  aber, 

m    \5.  .^  u  Hl  b  o!  t  r ,  .U  i-j  m  l'iV     V .  10 


146    IV,  80—83.  ©lieber :  aüg.  dtubx,  ii.  i\)xt  iBefc^räut. ;  ^tu^ftattung  t.  %xt 

al§  Ieicf)t  erfanut,  jum  X'i)til  iücf)t;  [ie  fommeii  \a  and)  öfter  bauebeii 
felbft  üor  (irie  (i)e)d;ic^te).  (So(cf)e  aügemeuie  SBorter  finb  j.  ^. :  ^eid^afieii* 
I;eit,  3"ft^Ji'^/  9iatur,  SSefen,  gigeufrfjafteu,  SI;arafter;  .^llima,  2;em^e* 
ratur;  örjeugiiifie ,  @e]d;ic^te;  ^eben  (f ür  MenSereigniffe) ,  [^erf.]  =  ^^eriöii* 
lic^  für  einjelneö  über  eine  ^erfou  luib  i^re  i^erl^ältuiffe  gefagte^  (iüoju 
aud;  ^üb  gel)i3rt);  iSteüeu  (au3  (gd;riften).  [81]  Unter  foldieu  allgemeinen 
SBcrtern  finb  nun  eine  Slnjal^I  bon  Stusbrürfen,  ©njell^eiten  unb  33eiirert 
in  ben  Steif en  toerftedt,  bie  id;  nic^t  anfnl;re,  n^eil  fie  eine  gu  f^^edeüe 
^erjiveigung  unb  ^^^'f^i-'^iiiiiiö  eineö  Slrtifelä  barbieten  irürben;  bie  eö  gang 
unil;unlid;  ift  aU  ©lieber  aufjunebmen,  n?eil  fie,  als  große  Dkbenfadjen 
unb  3"f<iüigfciten  gar  nidf)t  ern^artet,  nid;t  luol^I  erfonneu  tverben  fi5nnen: 
bal^er  aucf)  nid;t  gefunben  \yerben  iinirben. 

[82]  Cbgleid)  ic^  bie  ^eraügemeiuerung  in  einem  nicfit  uubebeutenben 
Umfange  betrieben  babc,  fo  ift  bod;  biefeö  ^elb  ber  2öiü!üb;r  unb  ber  iBer* 
einigung  fo  iveitlünftig  unb  unbegrängt,  bafj  mein  SSirten,  im  ganjen  unb 
imeinsetnen,  nur  ein  fel^r  t^eiüüeifeö,  ein  fel^r  brud)ftüdartigeö  ift  unb 
eine  nal)e  ©ränje  ^aben  mu^.  (So  mußte  tl^eiltreiö  bleiben,  ireil  id;  mic^ 
Ijiermit  auf  ein  gauj  anbreg  ©ebiet  begab,  al6  baö  eigentlid;  bem  9iegifter 
jugeiiMefene  ift.  3d)  l)aH  mit  bem,  waß  id)  barin  getf)an  l)üi'Q,  nur  ben 
großen  '^w^d  ber  ^elefjrnng  fi3rbern  ivoüen.  Selbft  ii»enn  man  fvftcmatifd; 
unb  im  i>cüeu  Umfange  biefe  coüectitoe  ^el;anblung  burcbfül^ren  irctite:  fo 
ift  eö  unmöglid;  bei  jeber  (Siuseltjeit  bie  maud;er(ei  atigemeinen  9?ubrifen, 
abgeftuft  in  it;rer  2lllgemeinl;eit ,  gu  erfinnen,  unter  irelc^e  biefelbe  gebrad;t 
ix^erben  tonnte;  alte  bie  Stnfänge  unb  'Mutagen,  bie  mau  ber  Slrt  gemadjt 
]^at;  bieß  atteS  ju  erfinnen,  iinirbe  eine  Cual  beei  @eifte§  fe^n;  eö  tinirbe 
bamit  auc^  eine  t»ielfad;e  Siebert;olung  beffetben  ©egenftaubeö  eintreten, 
imb  ber  Umfang  bes  ^Diegifterö  unirbe  bebeutenb  anf^tvetieu.  Sie  @rfd;ei* 
nung  in  meinem  9^egifter  ivirb  iral^er  oft  bie  fe^n,  baß  Stniagen  gn  aüge* 
meinen  9iubnfeu  gemad;t  finb,  u^etd^e  fel^r  tr;eiliveife  nüt  bem  im  ÄoSmoä 
torl^anbenen  (Stoffe  aufgefüllt;  treibe  bürftig  an  Snl^alt  finb,  inbem  nur 
einiget  l^ineingetragen  ift;  unb  ferner  irerbeu  iMele  Stntagen  fcld;er  atigemeiner 
Üinbrifen  i^ermißt  iverben.  S^ieß  tonnte  md)t  auberS  fet}n;  mein  guter  Sßitle, 
folc^en  allgemeinen  Sf^uljen  ju  fiiften,  burfte  fic^  nicf)t  roeiter  erftrecfeu. 

[83]  S)aö  Streben  nad)  ^eftigfeit  unb  ^Bereinigung  fül)rt  für  meine 
5IrtifeI  bie  ©eftalt  I;erbei,  baß  unter' bem  bebeutfamen  2Borte  ober  bem 
9kmeu  bie  an  \^m  gemad)ten  ^eftimmungen  alß  ©lieber  ber  al^l)abetifd)eu 
ü{eil)e  (ber  BiM^lje)  reid)  ^nfammenge^ogen  finb:  fo  baß  mau  unter  foId)en, 
befonber^  ttn  größeren  unb  großen  21rtitelu,  eine  fleine  Seljre  sufammen 
"oox  iid)  I;at.  Xurd;  biefe  im  großen  betriebene  SOiaaßregel  trerbeu  bie 
^rtifel  mit  bem  gef)örigen  ^eicbtl^nm  unb  mit  Wjxtm  Bii'^^^^ör  auSgeftattet. 
Xaö  ©egenf^eil  roürbe  fei}n  (i>gl.  9?o.  91),  baß  bie  SSeftimmungen  bie 
Slrtifel   bilbeten  unb   il^re  3?e^iel)uug  biusngcfügt  unirbe.    3c^  'ijabe  3.  33. 


IV,  83— S8,  ik^^ixt  initiljrcuiBeftimm.,  ©üeteralesecundacompositi.   1 47 

unter  teu  ^rtitciu  ^iüfeev,  2ant,  v^imntcl  alö  ©liefc:  StiiMic!;  ic^  fe^e 
nicftt  unter  einen  SIrtifel  *2tnbltct  irie  9Jebeujad;en :  bes  STfeer^,  Raubes*, 
^immelö;  He  Sataracien  beö  Nils  [tel;n  unter  tem  2lrtitel  Nil.  3c^  t)abe 
unter  ben  5Irtifein  *(5rbe,  (gcnne,  Tlcnt  baö  @Iieb:  S^urcf/Uicffer;  eine 
entgegengefe^te,  nirfjt  unbefannte  9J^etI)übe  ujürbe  unter  einem  ^itrtifcl  *3)urc^* 
meffer  tereinjeln:  ber  (Srbe,  (gönne,  beö  äRonbeö.  3c^  l)c.Ite  mic^  an  ta^ 
SBefenl^afte :  unb  if)ni  irirb  ba«  Scigetjenbe,  feine  33eftimtnung,  unterge* 
crbnet.  Saburd;  fd^affe  id)  ftarfe  SJkffen;  unb  meine  SIrtifel  Junten  einen 
ftarfen,  gebiegeneu  :i^snl?alt:  bae  ju  beul  ©egeuftaub  @ef)i3renbe  finbet  fid) 
um  ii)Xi  vereinigt. 

[84]  Um  beötiMÜen  irerben  beui  einfad^en  Sorte  oft  bie  stellen  ent:» 
sogen,  unb  ba§  allein  auftretenbe  Sort  tommt  alö  ein  ©lieb  ober  ^räbicat 
unter  beu  '^rtifel,  an  bem  ee  etu^ae  beseid;net:  loenn  er  aud;  nic^t  batet 
genannt,  aber  gemeint  i[t.  Cb  „S)urd)meffcr''  atlcin  ftel)t,  irenu  öon  ber 
(Srbe  bie  9^ebe  ift,  ober  ob  „(Srbe"  babei  [tebt:  ift  gleichgültig;  .,2)urc^* 
meffer"  fomuit  al^^  ©lieb  unter  tcn  3(rtitel  *@rbe.  Bo  fommt  „gamilie", 
allein  gebrannt,  balb  imter  ben  5lrlifel  ^^^^flaujen,  balb  unter  '^^^l^iere;  fo 
„^acen''  nur  unter  *ä)?enfd)en ,  irenu  oon  i^neu  gcl;aubelt  trirb:  al6  ivenn 
„S)?enfc^eu"  babei  ober  „älknf^enracen"  ftänbe;  „5lbix>eid;ung"  unter  *mag* 
netifd;,  ol^ne  ba^  Ie^tere§  babei  su  ftel;u  braud;t;  baö  23Jort  ^abiation  fte^)t 
meift  (als  ©lieb)  unter  *@ternfc^nup|)eu.  Senn  ob  baS  SSort  babei  au8* 
gefprod^en  ift  ober  in  ©ebanfen  uütl)U'»enbig  ^insugefiigt  lyerbeu  muß,  fann 
feinen  Unterfd;ieb  begrünben.  —  [85]  (Sä  »erftel^t  fid? ,  baß  mancfjmal)!  anc^ 
im  @egentl;eil  —  bei  Unbeftimmtl;eit,  35ern)idluug ,  S3ielfad;^ett;  au§  ^atl^* 
lofigleit  u.  f.  ro.  —  (Stellen  unter  baö  einfache  SJort  (alö  5lrtifel)  fommen : 
üielleic^t  'mit  ^n\ai^  be§  ^au^tfcid;Iic^eu  SBortS. 

[86]  Ser  ^uiai^,  u^el(^er  ein  ©lieb  be§  Sirtitele  bilbet,  ift  jirar  mei* 
ftent^eilö  ein  eigneö,  felbftftänbige«  SÖort;  [87]  er  ift  aber  anc^  l^äufig  ber 
anbre  33eftanbtl;eil  einer  (Jom^ofition:  [88]  ber  3iM<i^/  irelc^er  baö 
©lieb  bilbet,  ift  bann  am  l)äufigften  ber  Slnfa^,  baö  secundum,  eineö 
(Som:(3ofitum§,  beffen  erfter  ober  §an^>ttf)eil  ben  Slrtüel  bilbet:  „Sid;t  ber 
(gönne"  ober  „(gonnenlid^t",  „®tral)len  ber  @onne"  ober  „(gonnenftral)len" 
gelten  g(eid) ;  fie  ftel)en  unter  bem  Strtifel  *<2onne  bei  S  unb  <Bi  be§  2ll:|3l;a* 
betg  ber  3")^^^-  3n  aüen  großen  Slrtileln  fann  man  eine  unglaublid;e 
SO^enge  fold^er  composita  burd.)  DUd^fe^nug,  mel^r  alö  in  beutfc^en  25?i>rter=' 
büd^ern  ftebn  tonnen ,  einge^-eil^t  finben;  man  fe^e  bie  5lrtifel :  (Srbe,  eonne, 
Sterne;  Sidjt,  9htur. 

So  bie  ©lieber  bes  Slrtifele  c£omi)ofita  beg  2lrtifel*Sorte§  burd;  9iac6* 
fel^nng,  Slnfä^e  ber  (Som^ofitwn ,  secunda  compositi  finb;  irirb  baä 
'ilrtifel^Sort  (simplex)  öorn  burd;  cinBeic^en  erfe^t:  allein  id)on  barum, 
iDeil  feine  Schreibung  baS  (irfcnneu  bes  Sll^^abetif^en  a:n  B^ia\^  cvfc^meren 
ivitrbe.    Xiefc^  Bt'irf;^''^  ift  V"* 


148    IV,  88—91.  (Icm))Di.  b.  dlud)iat^,  l'inieii  f.  d.  55ovbevtf). ;  ^or[äfee,  @elt. 

-  ein  furger  (bem  ^niai^  ijor^eie^ter)  igtvid),  hjcuii  bie  üor^eie^te 
$ovm  Dag  ^rti!e(*ilBüvt  felbft  (ol^ue  3"l«l5  i^nb  ^erluft)  oux  bie  eigene  au 
bcr  @^i^e  beu  ©lieDev  in  einer  5ilainmer  für  bie  Sompofitiou  be^ei^nete 
Sort[orni  (eine  ^^erfürjnng  ober  ^Verlängerung ,  s-  ^-  ^^üiralform)  i[t;  2) 

^  eine  ©c^ttjunglinie ,  iuenn  ba§  2trtiteI*2Bort  einen,  nid;t  in  jener 
klammer  aU  allgemein  ober  ^egel  angezeigten,  53nc{)fta6en  3ur  ^inbung 
(j.  53.  S)  ober  ^ud;ftaben  t>or  bem  secundum  anfe^t,  meld;e  überfe^en 
tuerben  mü|jen,  um  gu  bem  alp^aBctifcb  geltenben  Stufal^  gu  gelangen;  3.  5ö. 
im  ^ilrtitel  @efübl:  -^^n^elt. 

2(enbevt  [ic^  bei  einem  (£ompo[itum  bie  grojie  @d;reibung  De^  Slnfangs* 
^ud^ftabenö  beö  2trtifeI*3Borte«  (simplex,  eines  Snbftautiüuni^)  in  einen 
ücinen  ^ud^ftaben,  ober  nmgefel^rt:  fo  iinri?  ber  fleine  (groBe)  2(nfangä* 
8u(^[tabe  öor  obige  B^^^K"  S^l^^t;  3.  ^.  im  Strtifel  @c^id)t  (^@c^id)ten)  : 
j-tücife,  ^flanjen:  p-artig.  [89]  2)ie|e  Som^ofita  t^nrd;  9?ad)ieyung  fönuen 
nic^t  an  atpt;abeti|cf)er  ©teile  citirt  irerben ;  id)  muß  baranf  bauen ,  ba^  ber 
2efer,  ben  ©runbja^  fennenb,  ijon  felbft  auf  \>a^  simplex  gurürfgel^e  unb 
bort  baS  verlängerte  3Bort  fnd)e.  ^ei  einem  längeren  einfachen  ÜBort  mad;t 
bie^  feinen  Unterfc^ieb,  es  fann  faum  gelegentlich  ein  3(rtitel  jtuifd^en  c^? 
unb  feine  Verlängerung  treten;  aber  bei  einem  furgen  simplex,  befonberS 
tuenn  es  auS  S  oDer  gar  2  ^ncbftaben  beftebt,  mürben  nad;  alpbabetiid;er 
golge  viele  (Sompofita  weit  üom  simplex  entfernt  ftel)n:  unD  roercen, 
wenn  ber  ^efer  nid>t  Daran  bentt ,  von  \\}m  vergeblich  gefnc(>t  iverDen ;  3.  53. 
mufj  „53vrun)erfe"  unter  *jßau  gefnc^t  werben;  fo  derivata  von  (Si,  äJerS. 

[90]  Oft,  jebod;  nad)  fc^ivanfeuDen  ©runbfä^en,  werben  aber  and) 
vor  gefegte  SBörter,  ja  53orfäue  —  wie  im  verfc^iebnen  'SRaa^t  (vom 
@ewi31;nlid;en  bis  gum  (Gelegentlichen)  bie  55or)ä^e:  §aupt-    viel-,   all-, 

nid)t-,  wo^l-,   l;od;-,   vor-,   alt-,   anti-;   gar  un als  ©lieber  eines 

StrtüelS,  beS  simplex,  aufgenommen;  oDer  allgemeiner  ge)|.n-oc^en :  eS  wirD 
Bei  i^rer  Unterbringung  von  il)rem  erften  £l;eil  abgefebn.  2)ieß  ift  5tuS* 
nal;me:  benn  bie  Siegel  ift,  ta^  ein  ans  gwei  2:^eilen  (felbftftänbigen  Sör* 
lern)  beftet;enbeö  Sompofitum  unter  bem  primiim  ftel)e  (bie  (Sitationen 
bringen  biefs  ins  gleid^e);  eS  fommt  barauf  an,  welci^eS  SBort  bie  5)aupt' 
fac^e  ift,  an  welkem  ber  53orfat^  (bie§  Sort  im  weiten  @inne  gemeint) 
nur  eine  untergeorDuete  ^Seftimmung  Ijervorbringt. 

[91]  ^^iernut  berühre  ic^  aber  einen  attgenicineu  ^^untt  vielfachen 
©(^wanfenS,  einer  t)äuftgeu  Unbeftimmbarteit,  Sillfnbr  unb  Sßiberfprud^S. 
©nem  Slrtitel  finb  mit  fol^em  @d^Wanfen  unb  folcljer  21bwetc^ung  in  einem 
gewiffen  Umfange:  felbftftänbige  5Bi5rter  ober  21^eile  Der  Sompofition  (meift 
jWeite,  92ad)fäl3e;  aber  auc^  evfte,  3}orfät}e)  als  ©lieber  (Biifä^e,  SSeifät^e 
ober  ^eftinimungen)  untergeorDuet :  unb  wieber  finb  in  einem  gewiffen 
Umfange  auS  i^nen  Slrtifel  gebildet.  Denen  baS  anbre  Sort  ober  Der  anbre 
3:beil  als  ©lieDcr  untergeben  fuiD.     gür  bie  Som^ofita  Durd)  3lad;|et3ung 


-IV,  91, 92.  Scvteni.  Scm^-S:!;.  aü^'äxt  cb. ©L, 3iiie[tatt.  u.  (S:t.  b.2Irr.     149 

ifi  bieB  ctufad;er  je  auösutriicf en :  fie  fteI)U  ter  Siegel  iiarf;  unter  tcm 
2(rtiW  i{)re§  erfteu  2:i^eilö,  cft  atev  iiutev  teiii  Slnifel  be§  jnjeiteu;  g.  ^. 
fte^t  (Sentralfeuev  unter  *geuer  S,  .^n}ftaül;iiiimcl  (=  fniftaüener  §.)  unter 
■*§intmel  ^,  9]eumcnb  unb  ^oünicnb  unter  *ä)ionb  91  unb  35.  ätian* 
c^eö  babei  fann  fraglid;,  cinigee  i:ou  mir  geübte  abnorm  genannt  irerben: 
j.  33.  ba^  icf)  23}anbelfterne  unter  *(Sterne  äsJ  geftellt  liabe,  ba  c§  auc^ 
unter  ben  Stnfang  gefegt  irerben  tonnte;  ob  ^^leinafien  unb  S)o^^elftcrne 
lieber  gu  felbftftanbigen  Slrtifeln  (unter  k  unb  X)  ober  gu  ©liebern  i^reS 
2ten  3:i^eilö  (Alien  Ä,  ©terne  S))  gemacl;t  unirben?  3^er  S^orjug  beö 
gn^eiten  2:f)eil§  berubt  auf  feiner  33ebeutiamfeit  unb  bem  acc(ffori)d;en  (£f)a^ 
ratter  öieler  S5orfä^e,  So  ftebn  unter  bem  2tcu  3:i)eile  alc^  SIrtitel  mit 
bcm  Iten  ober  35orfa^e  al6  ©liebe  feiner  al^l;abetifd;en  dxd\)t :  §au;^t*  unb 
5Jiebei^:taneten ;  iBorber*  unb  i^inter^Snbien ;  33orber*,  SDtittel*,  3nner^5Ifien ; 
Ober*2igi}^ten,  2Befi*(Suro^^a ;  9Jorb*  unb  Sübamerita.  (2^  Ieud)tet  fiir 
baö  meifte  baton  ein ,  njic  unjirectma^ig  e6  geu^efen  iräre  biefe  2:f)eilnamen 
i)on  bem  ©anjcn  gu  trennen.  Sie  ßntfc^eibung  liegt  nad^  bem  t^on  mir 
mit  gefiigfeit  angenommeneu  ©runbfa^e  barin:  ta^  ta§,  woxan  etlrag 
beftimmt  irirb,  tcn  Strtifel  (ba§  2(rtifeI*2Bort) ;  ba§  ^eftimmenbe  ober  bie 
^eftimmung  ben  ®eifa§,  ta^  ©lieb,  bilbet.  ^ä)  geu^inne  baburc^  5ü-titel, 
in  benen  bem  ©egenftanbe  atleö  fein  ^^^be^ör  beigegeben  ift:  id)  errei^e 
burd;  bie  S)urd)fül;rung  biefeS  ©runbfalje^  ben  itid^tigen  ^auptjircd;  meinet 
8iegi[ter§:  bafi  bie  Strtitel  in  ©liebern  allee  gu  bem  SBorte  ober  ©egen* 
ftanbe  gel)örigeö  enthalten:  ivoton  ta^  ©egentl;eil,  trie  id;  fc^on  9?o.  83 
gefagt  l)abe,  fe^n  iinirbe,  ta^  ba§  3"^^^}"^^'  ^^^^^  ©egenftanbe§  ton  allen 
:geiten  l^er,  au§  einer  9}?enge  an  ftc^  bebeutung^lofer  ober  formeller  Slrtifel 
gufammengefuc^t  trerbeu  ump.  51ber  bie  Slntrenbung  beö  ©runbfat^eS  mu^ 
toielen  (gc^tranhtngen  unterliegen;  fo  greift  oft  ein  Strtifel  in  ba§  ©ebiet 
eine«  anbren  ein,  unb  babei  f(^trantt  bie  (Sntfc^eibung.  S)aö  3$erfal;ren 
liditet  fi^  bebeutenb  nac^  bem  33efunbe  ber  Umftäube,  nacb  ber  9[)laffen* 
©eftaltung  unb  bem  21ggregat*3i^[ianbt  ber  Slrtifel;  "ko  fd;on  tiel  ift,  iiMrb 
beö  ©leicbartigen  nod;  mef;r  angezogen.  [92]  5Iuä  biefem  3>er^ältniB  ent* 
ftel;t  bie  3)kffe  ber  au  ber  ^\ii}t  jebeö  2trtitel6 

[  ]  in  ediger  Slammer  citirteu  anbren  '^trtifel.  Slüe  bie  Si5rter  näm* 
lid),  fo  iveit  fie  bebeutfam  finb  unb  nod;  ireiter,  n.'^elc^e  alö  ©lieber  in 
Slrtifelu  torfommen,  irerben  unter  it)rem  Slrtifel,  an  beffen  (S^i^e,  iu 
fold;er  ediger  v^lammer  auf  jene  Slrtüel  i^ernnefen;  an  ber  (S:pi^e  iebc§ 
2lrtifelö  roirb  fo  (tgl.  9?o.  63)  eine  al^^^abetifc^e  9?eit)e  ber  5IrtifeI  ange* 
fammelt,  in  benen  'i:a^  Sßort  ober  ber  X^d\  ber  (Sompofiticn  alß  ©lieb 
öorfcmmt.  S^enn  and;  ton  Som^^ofiten  finb  ftetg  bie  2:heile,  irelc^e  nic^t 
5lrtifel  (ionbern  ©lieber  ton  5h-tifeln)  finb,  tertriefen.  31uc^  traä  mit 
llnrcd;t  unter  bem  torliegenben  2(rti!cl  gefucbt  irerben  n^iirbe,  n^irb  nad;» 
getriefen;  man  n^irb  unter  bem  Slrtüel  *Xurd;meffcr  alle  bie  Slrtifel  citirt 


150     IV,  92—98.  (Sit.  beu5irt.,  3u!ä{3e3U  b.  ©liebevii,  ©tettenrei^e  b.  3it);il^e. 

fubcn  ((Srbe,  ^cune,  H)(cnb;  Planeten,  (Sterne),  tu  teiieii  ba^?  iBovt  a{§ 
3iil'al3  ober  @Iieb  t'crfcmmt.  2:iefe  meine  (iitatiouen  fini?  crjc^öpfenb ;  bie  in 
ilnien  nacBßctvieienen  2{rtifet*(lHieber  tnüffen  aber  ju  rem  2irtttel  be§  Sortö 
I;in3ngencmmen  irerben,  irenn  ba6  ijvinje  3ii^'el)ör  refjelbeu  sufammengencm* 
meu  tverben  foü'.  S)Zan  trirb  in  biejen  2(eußerIicB!eiteu  eine  Cr^anifation 
temerfen.  [93]  S^iei'e  an  ber  'Bpit<  ber  Strtifel'  citirten  anbrcn  Sirtüel  [inb 
eigentiicf)  (citirte)  ©lieber  be§  SIrtifelö  felbft  unb  muteten  im  3nnern  an 
il;rer  a(^^Iiaktiid)en  (Steüe  unter  bem  3cirf'eu  [.  (fieBe)  ftcBn;  fie  irerbeu 
ba  gefud^t,  unb  oft  ivegen  meiner  (Sinric()tung  t^ermi^t  tcerben.  (S^3  u\ir 
akr  unaugeneBm  fo  ijiele  leere  ©lieber  mit  [.  aufsufteüen.  ^sd)  muf]  bakr 
beu  53cnuber  be?  9legifterä  bringenb  an  biefe  (Sinricfitnng  erinnern,  uni? 
il)n  mabneu:  ta^,  trenn  er  einen  S^i]cit  (ein  SBert,  eine  53eftimmun9) 
nidit  in  ber  al^>l)vi(>eti|d)en  9ieil;e  ber  ©lieber  finbet,  er  au.geuHicfüd)  m'^ei* 
tenö  in  bie  an  ber  2\>ii}i  be§  2{rti!et§ 

[  ]  in  ediger  klammer  gegebene  f leine  a{|>t)akti[d)C  9ieibe  citirter 
5lrtifel  blid'en  mu^:  cb  ba  uia)t  fein  2Bort  ftebe. 

[94]  3"  "^f^  3"i'^i^  ^^■^i^"  ivieber  ein  3^^[^t?/  '■ii^  bcm  ^efiimmenben 
fetbft  fcnnen  ^eftimmungen  gemad)t,  bcm  ©liebe  eineö  2{rtifct5  !ennen 
3u]ii^e  beigegeben  trerben.  2)ie  ©lieber  eine^^  2(rtifelS  bittren  oft,  iro  fie 
burd;  ein  befonbreö  Sort  bargcftelit  iverbeu,  unb  noä}  i?iel  mebr  xvtnn  fie 
ein  (Scm^ofitum  bee«  2(rtifeI=^5^ort§  finb;  eine  (Sinl;eit  be§  33cgriff>5  unb 
trerbeu  felbft  ju  einem  Slrtifcl:  ber  mit  einigen,  ia  mit  tjieleu  3"l*i^i^i^' 
biö  3U  einem  Sll^^abet  ton  ©liebem,  au^?geftattet  ivirb. 

[95]  gür  bie  3"^^^  ^i"^^  2trtite(§  (unb  eben  [o  für  bie  S\i]dt^c  i:ou 
©liebern  beffelben)  beobachte  ic^  baS  Si^erfabren:  ta^,  ir>enn  bereu  irenige 
fmb,  ber  Slrtifel  alfo  ganj  hirj  ift;  id^  (Sine,  ftetige  i5olge  oon  Stellen 
((Seiteusablen)  nad^  bem  Sauf  bcö  2i'erf5  auffteüe,  wo  (neben  blofjen  Stellen) 

bie  3"l*il^s 

(  )  in  runber  itlammer  ber  Stelle,  in  ber  fie  i>ortcmmen,  uadigefeUt 
irerben;  [96]  tuenn  i^rer  aber  iMele  finb,  id)  (na^  einer  aßgemeiuen  ^Reifje 
ber  leeren  Stellen ,  ber  (Stellen  ol;ne  ^n\a^)  fie  in  ber  i)cu  mir  im  Obigen 
immer  al^  Siegel  befvrodienen  alpbabetifd)en  ^eibenfolge  liefre.  DJ^ind^erlei 
Umfidnte  finb  Inerbei  beftimmeub,  unb  belvirfen  and;  eine  iBermifd)ung 
beiber  ^erfal;rcn.    [97]  31^"^^*^  3"  ^i"^^  alpl;abetifd)en  ©liebe  a^eri^en  anebcr 

(  )  in  runber  Älammer  bei  ibrer  Stelle  eingefdniltet ;  cfer  ireuu 
t^rer  biete  finb,  linri?  a\i^  bem  al|>babctifd;eu  ©liebe  ein  Slrtitel  im  ^^Irtilcl, 
unb  bie  ^niäi^c  bitten  in  erftercm  ein  Sllpbabet.  [98]  Sd;  brüde  bie  (Sac^e 
allgemein  fo  au^3:  in  beu  aügemeineu  9fei^eu  ber  «Stellen  eiue§  2(rtil"el§ 
unb  in  ber  ^eibe  ber  «Stellen  eine«  befcnberv  auvgefet3tcu  ©liebeö  eines 
?lrtifcb3  fet5e  id) 

(  )  in  rnnbc  Älammer  ein  fpecietle^  23ort  ober  einen.  5lu^brud  beS 
3nbalttf :  untergeorbuct  bort  unter  ba;^  S;>i^emrort  be§  2lrtifel§  unb  bier  unter 


IV,  98—100.  eini5enamm.  3u[äbe,  ©ufArütfe,  ©lieber  aU  bef.  ©tiicfe.     j  5 1 

ba§  ©liebevivovt;  ba§  eiii^eftcimmerte  SSort  giett  alfo  uc6  ciueii  fpecielleveii 
^nl;alt  luitev  bem  oberen  ^crte  ober  ©egenftcmbe  nn,  eüraS  au  il;ni. 

[99]  S)a  id)  mid;  im  Ü^ecjifter,  tro  ja  auc^  feine  ^a^biliMiucj  ftatt 
[iubet,  feiuee  ^>uu!tc§  jur  Sreuuuug  bebiene,  ireil  er  kirn  überiebeiuvenig 
bemerft  irirb;  fc  fd^eibe  id;  nur  eiufad;e  ©lieber  ober  3u[animeuge|d)riebue 
furje  5IrtifeI  ((ebnere  in  bem,  burd;  einen  @teru  *  i?or  ben  5lb|a^eu  fenut^ 
lid;  öcniad)teu  3JZaffeu]a^:  ju  u^clcfiem  bie  (Sorge  um  ben  9?aum  unb 
l>cr  ®a§  in  i^oüer  3^^^*^  ^^^  geuötbigt  baben) 

;  bnrc^  ein  (^emifolon;  aber  5uiammenge|ct^te  ©lieber  (oeriricfelt  burd? 
3ufät^e),  and)  3"Ntie  felbft,  jAtief^e  id),  md)  ber  ©ri3^e  ber  ^>ro^ortionen, 

I  II  öorn  unb  l;inten  in  einen  ober  jivei  lange  [enfrec^te  (Striche  (Stabe) 

ein.    S)a  biefe  ^>aare  (ein  Stri^  ober  S)c).^^>el[trid;  im  2(nfang  unb  einer 

am  (Snbe)  ba§  3"ü"ii^i"f"9^^A'i''^"be,  in  fid;  ©egiieberte  bejeic^nen  unb  ein* 

trägen  foüen:  fo  muBte  fenntlic^  [eiui,  irann  ber  Strid;  (Stab)  einen  (Ein* 

ld;(uB  anfangt  ober  enbet.     Gö  finb   baber  bie  (ginfc^Iüffe  Durc^i  ^ei* 

irert  ju  biefen  Strid;en  i>on  'om  (gleic^)faü§,   unab|ld;tlic^^   ätuifd;en  3tvei 

Stri^^Seicben   ober   Stäben   \id)   befinbenben)   einseinen   ober   an   einauber 

gereibten  einfad)en  ©liebern  ober  3"Nfecn  (t^on  ber  bleibe  be§  niri;)t  ^lu 

[ammengebörenben,  ber  5iggregat=^\nbe)  unterfc^ieben:  irobei  ber  2)o^^|:el* 

ftric^  einfad)er  bebanbelt  irerben  fonnte,  mit  fein  5(nfang  getiü^bnlid;  burd^ 

baö  gefi-^errte  S:pii5emrort  fenntlic^  ivivb.    (S3  bejeic^nen: 

I  unb  II  ben  9(nfang  eine^^  Ginfdiluf]e§  (bei  ungefperrtem  Spil^cmrort  ||-) 

:|  unb  II  ba§  Snbe        „  „  (bei  gef|>errtem  fofgeuben 2iun-t  «jl) 

J  unb  :1|  ba§  Snbe  eine§  ßin|d)Iuffe§  unb  benSInfang  eine?  2ten  ©nfd)Iuffe§ ; 

|:unb  ||:entbalten  aber  ein  irirüic^e?  ^olcn,  abbängig  t?on  bem  ^^orber* 

get)enben  (finb  alfo  Slnfang^jeicben); 
||—  im  SInfang  unb  — 1|   am  (Snbe  bägen   einen   nod;  grö'^eren  unb 
mannigfaltigeren  3iM'^"^^^'"2i^?'*^^0  ^^i^- 

[100]  2I?cnn  ein  ©lieb  eines  SlrtifelS  (torsüglid^  ein  dom^^ofitum)  felbft 
ju  einem  5(rtife(  i.^on  gröBerem  Umfange  irirb,  fo  fü^rt  beffen  Sfbiimnblung 
an  feiner  al^babetifcben  Stelle  in  bem  grof^cn  SIrtifcI  ju  Uebelfiänben  unb 
9}ti^oerftäntniffen.  SoId)e  unt^erl^ältni^mä^ig  fid)  auöbebnenbc  5lrtifel  in 
31i1ifeln  trcrben  baber  (nur  formeß  unb  äu^erlid^)  anS  ber  großen  ©emein* 
fd)aft  au?gefd)ieben ;  id)  liefere  fie,  inbem  id;  fie  an  i()rer  al|}f;abetifd;en  Stelle 
Derireife  („ift  ein  bef.  Stiic!  biernad;"),  nac^  bem  ©ansen  al§  befonbre  Stiide: 
mit  t  baijor.  ^u.  biefem  S3erfal;ren  ift  in  fe^r  großen  5trtifeln  öftere  ^Ner* 
anlaffung ;  fo  finbet  man  nad)  bem  allgemeinen  großen  5lrtifel  *Srbe  nod;, 
als  befonbre  Stüde  ausgefegt,  bie  basn  gebörenben  ©liecer  (3lrtifel  ober  iine 
Slrtifei):  ßrbbeben,  baS  Snnere,  (Srb''9}^ignetiömuS,  Obcrfiäd;)e,  9iinbe, 
Spänne;  ber  Slrtücl  *Sterne  bat  bie  befonbren  Stiide:  Scivegung,  So^Vel* 
fterne,  ©röße,  2id)t,  neue,  t'eränberlid)e;  *Sonne:  Sonnenfinfternitv  -ffcden,-- 
-fljftem,  Umbiillungen;  *|>laneten:  5(bftanb,  ißabn,  Keine,  ^^lanetenfiifteuL 


iö2     IV,  101;  V,  102— 4.  ^voBe  m-tifel;  2:i;eiamg  fcer  S^vuctfeite. 

[101]  Xurrf;  bie  iDkuge  bev  ^n\'di§t  311  bem  SÖorte  ober  DJameit, 
iuelcl;e  ben  2(rtifel  6ilbeu,  bie  3}ieuge  feineu  ©lieber,  buvc^  bie  ^u\'d^t  gu 
bell  (Slieberu;  üfcevl^au^>t  aI[o  biirc^  bie  ^^ieltl^eihing  beö  SIrtifelö,  treld;e  um 
beö  I;äiifigeu  iBovfommeuö  beö  2(rtifeI*2Borteö  ober  Diameiiö,  uiib  bev  Slii^' 
$eige  feiner  ^eftimmungen  unb  iöerl;altniffe  j^illen  t>orgenomnien  nnb  tmd) 
biefe  bebingt  n?irb;  —  bur<^  bie  bem  5irtifeI*3Bürte  für  fic^,  unb  jebem 
3nfa^e  (©liebe)  unb  B^^f^^c  jum  ^niai^t  beigegebenen  Stellen  cr^Iten  bie 
2(rti!el  eine  bebeutenbe  5luebe^nung ;  ber  grojjen  unb  recf;t  grepen  5lrtif  el 
finb  inele.  Unter  ben  großen  geic^nen  fic^  einige  noc^  Befcnberö  aU  um* 
[tänblic^e  2(rtifel  au6:  wo  \d)  gefliffentlid;  alkQ  benu^U  I;abe  ben  3lrtifel 
reic^  auösuftatten ,  ein  burd;  nic^tö  6efd;vanfteö ,  reic^eö  ©elvebe  vcn  @lie* 
bevu  ju  fd;affen:  wegen  be^?  I;cl^en  3ntcreffei3  beö  ©egenfmnbeö ;  fcld;e  'äx> 
tifel  finb  Alexander  von  Humboldt  unb  Columbus;  anbere:  line  3^ntur, 
(Erbe,  i^ultane  uuD  manche  il;nen  nal;e  tcmmenbc:  crrcid;en  tiefe  ©roße  con 
felbft,  cl;ne  5lbji(^t.  —  33eifpiele  beö  ^eid;tl)nm2!  r>on  ©liebem  unb  einer 
fe^r  ftarfen  S^eilung  beö  ©egenftanbeö  vinf  einem  fleincn  ^anm  finb  (unter 
XMelen)  bie  5lrtifel:  Beobachtung,  9?ing  be6  Saturn,  9?ebelf(ede. 

V.  [102]  2)ie  (StCÜen ,  an  benen  bie  SBörter  unb  üt'amen  beö  Uxtitdß 

unb  ber  B^^l^^^^  '^'^^^  ©lieber  im  ^o3mo§  t^ortommen,  be3eid;ne  id;  nid;t 

in  ber  unt^cüfcmmenen,  allgemein  üblid^en  Seife  burd;  bie  blofie  Seiten--^ 

ga^I:  fonbern  uad)  S)ritt^ eilen  ber  Srudfeite.     [103]  2)ie  iBejeid;* 

nung  burd;  bie  blo^e  *Seiten5af)I,  —  für  lreld;e  nur  ettüa  einige  :|)l;i(c(ogifd;e 

indices,  ii>eld)e  bie  umfiänblid;e  Beibrudung  öon  Buc^ftabe.i  ber  ^Seiten* 

Stbtl^eilungcn  am  9ianbe  ber  Serfe  I;erocrgerufen  J;aben  {\va^  jebod;  and; 

im  Snnern  gefd;cl}en  fann),  eine  21u0nal;me  mad;en— ,  ift  eine  rcl;e  2Beife : 

ton  ber  ea,  wie  i^on  fo  mand;eu  Singen,  unglaublich  ift,   Daf3  fie  ncc^ 

allgemein  ben-]d;en  fann.    3^'er  33enu^er  eines  fold^en  Ükgifterö  a-irb  barauf 

verbriefen  um  jebeä  9kd;gefuc^te  eine  ganje  S)rucffeite  ab3ufnd;en,   oft  3U 

ftubiren;  eö  gilt  babei  gleic^  unb  n)irb  bem  53enut5er  nid;t  gefagt,  ob  taß 

gefud^te  äöort  ober  ber  beljanbelte  ©egenftaub  in  ber   erften  ober  legten 

Beile  ober  an  trelc^er  anbern  (Stelle  ijor!ommt;  ob  er  nur  eine  ^iik  ober 

tie  gange  Seite,  ober  ein  längeres  ©tiicf  unb  lue^eö  einnimmt.    [104]  3c^ 

citire  in  meinen  SIrbeiten  eigne  unb  frembe  Schriften  nac^  einer  Sl^eilung 

ber  Svudfeite  in  3  X  3  =  9  2:l;eile,  ireld;e  id;  burc^  33nc^ftaben  begeic^ne, 

bie  fici)  auf  bie  brei:  a  =  Slnfang  (IteS  drittel),   m  =  iD^itte  unb  n  (ftatt 

f  =  finis)  =  (gnbe  (teljteS  ©rittet)  grünben;  id;  \)ahi:  biefe  iße3eid;nungS* 

ioe;fe  am  (Snbe  meines  SBerfeS  ber  „S:^uren  ber  a3te!ifd;en  Bpxaä}^  im 

ncrblicbeu  3tmeri!a"  auf  @.  716,  in  ber  Einleitung  gu  meinem  großen 

geogra^I)ifc^en  3?egifter  über  baS  2Ber!,    auefü^rlid;  bef^n-oc^en.     3t[S  id; 

,;JIlepnber  bon  §umbolbt  mä)  ber  ?J?itte  reS  Wdii  1859  biefe  «Stelle  unb 

meine  Einrichtung  geigte,  rief  er  lebl^aft  auS:  „baS  muffen  Sie  in  S^rem 

9icgifier  gum  .r^oSmoS  eben  fo  mad;en!"    [105]  Sc^  ^^iU  fo  weit  nid;t  ge^n 


V,  105—9.  2)reitl^ei(iiug  tev  2;rud;]eite,  ^escic^nuug  tev  Srfivcduug.     153 

iveüen,  wdi  jebe  neue  (Siuncl;tuug  inele  ©egiiev  l;at.   Sd;  il;eile 

bie  Snirffeite  teö  Äosmcö  in  Drei  Sri ttel,  imb  bejeic^ixe  mit 

a  =  Einfang:  fcaö  obere  2)rittel,  mit 

m  =  9)Jitte:  fcaö  mittlere  S^rittel,  mit 

e    =  (2nbe:  taö  imtere  SDrittel*/ 
tiefe  iöuc^ftaben   tverbeu   an   bie  ^al)l  ber  iDmctfeite   öcfüßt: 
1270a,  II  75m,  478e.    ^ä)  erleid;tcrc  bnrcf;  biefe  (Sinricf^tnng 
'd       baö  ginben  im  9iegifter  unb  üerfiivse  rem  ^eiin^ev  bciö  3tuf- 
fnc^en  nm  bas  Sreifac^e. 

[106]  3:ie)e  S^eihing  geirä^rt  mir  and;  baö  iDZittel  bie  (Sr- 
[trccfung  eineö  ©egenftanbei^,  in  [einem  ^IniangS'»  nnb  (Snb^ter- 
minus ,  anjubenten.  2)enn  id;  leifte  bem  !i!eier  biefen  fel^r  \v\ä)* 
tigen  S^ienft.  3c^  finbe  iß  granfam  il;n  mit  bem  Stnfang  eber 
einer  allgemeinen  ©rftredung  abjnfertigen:  benn  id;  ir>ei^,  ^a^ 
eg  ein  (gtnbinm  erforbert  an  jeber  ©teile  ben  Einfang  nnb  ra§ 
(gnbe  eines  beljanrelten  ©egenftanbeö  fid;  absngränjen,  ba^  man 
bebentenbe  3^^^  "i^b  ä)^ül)e  braud;t  fid;  jebcönuibl  erft  in  ben 
3n)ammen^ang  einjnarbeiten.  S<^  l;alte  eS  für  fel^r  nnred;t, 
bem  ^^ublünm  nnb  tanfenb  (Sin$elnen  gngnfc^ieben,  a^aö  eö 
^flic^t  beö  51rbeiter§  ift  für  alle  ju  leiften :  menn  eö  and;  burc^ 
gro^e  dMf)t  betrirft  irirb.  ^ä)  begeid^nc  bal)er  ftet§  in  ben 
Stellen,  bnrc^  ben  Sinfangg*  unb  (5nb*2;erminn§,  bie  (Srftrecinng 
eines  ®egenftanbc§ :  I178e-180a,  ll278e-9m.  [107]  STuf  ber-- 
felben  Seite  bebiene  id;  midj  ber  SBerfürgung: 

am,  me  jlatt  a-m,  m-e.  So  genau  beftimmenb  fann  bie 
'Dreitl)eilung  aßerbingS  nid;t  iüirfen  als  meine  2^1)eilnng  ber  Seite 
in  9  ^eile.  I278am  bebeutet  fotrcbl,  baf^  ber  ©egenftanb  bie 
jtt^ei  oberen  S)rittel  gang  einnimmt ;  als  ta^  er  r>on  irgenb  einer 
"Stelle  im  erften  S)rittel  bis  gu  irgenb  einer  Stelle  im  gtveiten 
2)rittcl  c^tl)t,  alfo  t>ielleid;t  nur  ein  fleineS  Stüd  auf  beiber  ©rein* 
gen  bilbet.  [108]  2)ur(^  bie  blo^e  Seitenjal^I  (ol^ne  53ud;ftaben^ 
ßufa^)  brücfe  ic^  bie  (grftredung  über  bie  gange  ober  ben  grcf^ten 
Jljeil  ber  Seite  auS :  ton  irgenb  einem  fünfte  im  erften  bis  gn 
irgenb  einem  ^^^nnlte  im  legten  2)rittel. 

[109]  3c^  bebiene  mic^  in  ber  (Srftredung  iine  in  ber  ein* 
gelnen  ^clge  ber  Seitenja^Ien  bei  ben  §unberten  einer  ä>er* 
für  jung  in  ber  SSeife:  ba^  ic^,  n?enn  biefclben  girei  SlnfangS* 
3al^Ien  (.^unberte  unb  ^t^mx)  mit  anberm  (Siner  folgen,  nur 
ben  ©ner  fd^reibe:  baS  borige  ^unbert  unb  ben  ^d)\Kv  fortgelni 
unb  l^ingnbenten  laffe; 

'  Sdj  I^attc  0,   rn,  u  =   eben,   ü)tittc,  unten  gcivfiblf.  aber  ta* 
—ccllitittc  mit  ber  'JhiU  ccr  <gcttenjn()Icn. 


m 


154  V,  109-115.  iöeseii^m.  bec>  oft.  5)orfommcu§,  bcr  C^auptftclleii ;  klammer. 

n278e-9m,  313a,  6e  ftebn  für: 
U278e-279m,  313a,  3l6e. 

[liO]  S^ie  53 ante  tes  Äoe^mc^  wcx^m  iruvc6  tie  vömifcfceu  ^ablen 
I  II  111  IV  V  tov  teil  (Eeiten5al;Ieu  bcjeicbuet. 

[111]  3^  beute 

li    buvd;  äirei  Striche  —  fürseve,  auf  ber  3eiie  ftel^eube '  —  luic^ 

ber  53ucl)[takni  =  (Il;iffre  ber  «geiteujaf)!  bai^  5 tiui nia () H g e, 

lil   burc^  3  Striche  ba§  3maI)Iige  S>or!cmmeu  Dee  Sorten  in 

betnfelbeu  2)vittel  ber  Seite  an: 
I264ali,  365m:;!,  252mlle  (2ma^I  in  ber  älhtte  biö  in  ba§  unterfte 
S^rittel  ber  «Seite). 
C^ue  biefe  Sorgfalt  gel;t  trer  ^euu^uug  Ieid)t  üou  i)vd  Steilen  bie 
eine  u.  f.  \i\  t^erlcren.  Xa§  nccf)  cftere  ä>crfounnen  im  S)rittel  ivirD  Durc^ 
„(oft)''  auegebrüöt.  S)ie  Stelle  ber  Striae  erfe^t  öfter  in  gri5ßereu  Stellen 
ber  curfii^e  2)ruct  (f.  dlo.  116). 

[112]  ^d)  f;abe  eine  aMci;tige  iDuiajiregel  bebeutjanier  Ü3ejeid;nung  Ict 
ben  Seitensal^lcn  eingcfii[;rt ;  id;  unterfd/eite  burd;  curfiüeu  (liegenben) 
2)rncf  ber  Stellen  (D.  ^.  Seiten^al^len  +  S3ud;[tal>en'(S[;iffren)  bie  iind;ti^ 
gen  cfcer  großen  Stellen  unb  ^pau^tflellen ,  tun-siiglid)  bie  längere  nnb 
au3fül;rlid)ere  ^el;ani:lung  ce§  ©egenftanbeö,  tu^n  ber  tnv3cn,  burd)gel)enben 
(Sriräl)nung  Dcffelben:  für  lreld;c  tie  gen>el;nlid)e,  [te^enbe  Sdnift  (älntiquci) 
ber  ^al)kn  unb  i^nc^ftaben  gilt.  —  [113]  9Jcd;  größere  AMn^tftellen,  bie  ep 
Vn-efje  unb  eigenfte  i5el;aui:liu:g  cincc  ©egenftaubee  an  tem  il;m  geiinbnieten 
Orte  (in  bem  (ia^ntel  unt  2lb]d;nitt)  auf  einen  längeren  53ereid)  teute  id) 

[  ]  in  edger  Älammer  burd;  biete  Seiten^al^Ien  unb  ii3nd)ftaben  an. 
3d;  l;abe  tiefe  ^ilanuner  aud;  für  Glieter  unb  Heinere  ä>erl;ältniffe,  mit 
blo^  curfiben  Stellen,  angeiranbt:  bamit  aneber  bie  anebrüdlic^e  ober 
längere  ^el)anblung  beS  (i^'g'^'iftanbeö  an  ber  geeigneten  Stelle  ober  über* 
^au)pt  einer  Stelle  anbeutent;  bie  erfige  ^llammer  ift  ein  l;ö^erer  ©rab 
ber  freien  cnrfiben  Stelle.  —  [114]  9hbeu  ber  grcf^eren  ober  grofjen  (är* 
ftredung  (ber  ganzen  Stelle),  burd;  ciirfioe  ober  bide  Schrift  angejeigt, 
trirb  öfter  ba^3  bereinselte  ober  mannigfad;e  i>orlonmien  bee  SJC^crtes  ober 
©liebeö 

(  )  unter  (Sinfd;lief^ung  in  runbe  klammer  (bei  ber  edigcn  filammer 
aber  frei)  angezeigt;  e§  bient  biep  unter  anberm  ba3U,  ben  fortgel)enben 
Sauf  be^  ©egcnftanbeö  $n  enreifen.  [115]  (Sine  anbre  S3ebeutung  ber  Stellen 
(Seiten3al)lcn)  in  ruuber  .Hlammer  ift  (f.  dlo,  20—22);  bafj  ber  Sluebrud 
nid;t  ivirtlid^)  ober  genau  fo  borlonunt  (5.  ^ö.  ein  SBort  äl)nlic^er  ^ebeutnng 
ober  ein  Som^cfitnm  [tatt  be§  einfachen  gebraud;t  ifi),  aber  babon  geban^ 
belt  tinrb. 

i  i^erü+ieten  vcn  ten   laugen,    unter   tie  ^eilc    terab^cfieuteii,   S:ci>rcl|tvid;cu 
(tem  iTcrfelftab,  Sic.  t>9) 


V,  116—8.  ciufiüe  Stellen,  ^orleßiiu^  c.  gvcBeu  2t.,  ^efd^ranfuncj  b.  ^t.  155 

[116]  S^urd;  curfbe  (SeitensaMeu  luit»  (il;iffren  ^ete  ic^  ali'o  krbor 
1)  bie  iric^tißeu  cter  §ait:|>ti"tcUeu,  bie  ej.-pve[ie  Steüe  für  teil  ©eöeuftaub 
uub  2)  gvof^e  (Stellen,  (Stellen  ton  grcj^ever  Sluöbebnung.  g-a[t  immer 
tverben  längere  (Stellen  cnrfiö ,  mib  fmb  gleid^t-ebentenb  mit  trid/tigen ;  aber 
ber  curpe  Xxiid  bebentet  ancb  bii^lreilcn  nur  bie  burd)j]el;enbe,  einfad)e 
Diennunß  be5  SBcrteö:  in  tind;tiger  2lrt  cber  am  and;ticjen  €rte.  —  2)aö 
(inrfii^e  ift  efter  blc^  bemonftratit» :  baji  ba  etn>aö  trid)tigcö  [tebt,  inbem 
^eid;reibnng  bnrd)  Sorte  ^u  lang  ober  [d^irierig  li\ire.  Siefe  §erl>or* 
()ebnng  iveift  i^cn  felbft  anf  etiraS  mel;r  inI)altSöoileg ,  mand)mal;l  mannig* 
faltigeö  bin:  unb  id)  £ann  mid;  babei  (in  ber  allgemeinen  9iei(ie  ber  Stellen 
jn  einem  5lrtilel  ober  ©liebe)  be^3  B^h'^ö^^  ^^^^  »^c^'  3^i'lf?^i^""3  »^^^  mannig* 
faltigen  3nl)a(te  überbeben.  ?Jiit  biefem  cnrfit^en  Srnd  ift  gelegentlid;  anc^, 
ir»ie  id;  fd)on  {))lo,  111)  angebeutet  l)abe,  baö  öftere  i>orfommen  beö  Sorteö 
in  bem  Umfang  be§  Stiide^  terbun^en,  unb  muf^  man  bief3  in  ©ebanten 
Ijabeu:  obgleid;  eö  öfter  burcb  II  ober  in  klammern  (ib.)  angejeigt  ift. 

5)aB  bem  ?efer  neben  tem  fo  uielfad;  jertfieilten  :5nl)alt,  neben  ter 
ftarleu  B^i'IV^^tterung  eine^^  ^ilrtilelci  ober  ©liebeci,  be^^  ©egenftantec  in 
53eftimmungcn  unb  Diebenbeftimmungen,  gu  Jueld;er  mein  21uftrag  fo  irie 
bie  beirntnbern^^uüirbig  unb  unglaublid;  reid;e  öel)aublung,  bie  ber  gro^e 
a>crfaffer  jebem  Gegenftanbe  geioirmet  I>it,  mid;  genötl^igt  ^aben;  auc^ 
bie  (Stellen  im  gansen  unb  großen  mitgetbeilt  iverben,  h?o  er  ben 
©egenftanb,  mit  aller  feiner  iDcannigfaltigleit,  be^ianbelt  finbet:  bamit  er 
fic^  \l)ni  in  &iuf)e  überlaffen  fönne;  baf5  ilnu,  neben  ber  3^^ftveuung  in 
©liebern  unb  B^l^^^^'i^  5^^  ©liebern,  and)  ber  ungetlieilte  Sutjalt  in  großen 
unb  llcinen  (IompIej:en  i^orgelegt  unb  anljeimgegeben  iinirbe:  fd;ien  mir  ein 
\üicl)tigeö  (grforberniB ,  eine  9iotl)iren.bigleit  ju  fei)n;  cö  irar  für  mic^  eine 
jtreite  §au^tpflid;t.  Siefe  3ii[f"ö;t  bietet  bem  3nl)alte  bie  allgemeine  ÜJei^e: 
bie  Stelle,  ebe  er  in  ber  alpl)abeti|d;en  ^eil)e  ober  ben  ßiig^ben  ber  ©lieber 
burd;  ^eifä^e  beftimmt  unb  jerriffen  irirb. 

[117]  Sin  fid;  mar  e§  meine  ^>flid;t  alle  (Stellen,  an  benen  ein  Sßort 
ober  9]ame  im  2Ber!e  torfommt,  ju  i.H'r3cid)nen,  unb  nid;tö  ju  öeridjma^en ; 
ic^  haht  \l)x  im  trollen  SJ^aafse  genügt.  Sie  ^ersireigung  ber  B^^Nl^^  "'^^ 
©lieber  ber  ^ilrtifel  bedt  biefe  großartige  O^^eration.  [118]  2}ian  lann  ibr 
aber  gelegentlich  ben  S}orunirf  mad;eu  in  isolier  ©rfüllung  be§  S3ud;ftabenS 
in  ireit  ju  gebn,  unb  id;  hai^t  and)  bier  unb  ba  eine  geringe  ^efd;raniung 
eintreten  laff en ; 

X  ba§  liegenire  Ärenjdien  nad;  einem  5lrtilel  (S^i^entrort)  oC'er 
feinem  ©liebe  bebeutet,  baf^  id;  bat^cn  abftel;e  alle  Stellen  baüon  ju  i^er* 
jeid;neu,  treil  bag  ST^ort  in  oft  l'^orfommt;  baß  id)  e^3  nur  bier  uuf  t:a, 
ton  il;m  nur  lvid;tige  uni:  intereffante  Stellen  terjeidnie ;  orer  ta^  id;  nac^ 
einiger  iBebarrlid;!eit  eö  fort5ufül;reu  an  einem  %'nnhc  eo  abbredjc  oDev 
feine  i^er5eid)iiung  befdn-anle.  —  iOian  unrD  bicfj  aber  feiten  genug  fiiiten. 


156    V,  1 19—125. 3«  'ckk  Stellen;  9Jeü;e  leerer  et.,  Tciimevue,  2t.  m.  ^\i\l\1^. 

[119j  Man  faiiii  mir  i^onrerfcii,  ta%  i(^  in  melen  2(rtifeln  mit  ined;v'mi|cl)ev 
@en)iffenl^aftigteit  aüe  tuv^gel)euben  (gteicfigültißen)  Stellen,  n^o  nnv 
taS  3Bort  genannt  ift,  mit  aufgefüljrt  IjaBe.  ißiö  ju  einem  gen?i[fen  @rate 
tonnten  aüe  (Stellen  anfgenommen  irerben.  S;aB  tcl)  bieleS  gleichgültige 
aufnal;m,  tcmmt  tal)tx,  bajj,  neben  (im  @egen]a§  ju)  ber  grcßen  Miii)' 
feligfeit  bev  ^ev3eic{;nung  burcf)  anbere  Umftänbe  unb  in,  anbeveu  9?ü(![id;t, 
bie  bloße  mc({)ani]cf)e  ©ntvagnng  einer  Stelle,  tvie  irf;  (9^o.  51)  fc^on  mit* 
getl)eilt  l;abe,  für  mid;  eine  Äleinigfeit  wax.  S)ie  SSejeic^nnng  ber  .^an:|>t* 
ftellen  burd;  cnrfiöen  5)rn(f  I;ebt  ben  55orn.nirf  ber  jn  öielen  aufgenommenen 
Stellen  auf;  ber  ^efer  l;at  an  il^nen,  waß  er  verlangt,  ivenn  er  fid;  ober 
mic^  auf  ba§  2Sefentlid)e  befd;rän{en  irill. 

[120]  Unter  einem  Slrtifel  folgt  junacbft,  iüie  id;  fd;on  früher  (9io.  96) 
angebeuict  ^abe,  eine  allgemeine  Üieibe  ber  Stellen:  e^  finb  bie  Stelleu, 
tüo  baö  ilöort  feinen  3"lX^  Ij^'it;  ober  mo  ber  B"i«^r  S-  ^.  iveil  er  §u 
fern  liegenb  ift  (9lo.  68),  nic^t  aufgenommen  trirb;  eä  finb  Stellen  üon 
mannigfaltigem  ^eitr^erl;  barnnter  finben  fid;  am),  in  curfitoem  Srurf, 
h)id;tige  Stellen ,  üon  mannigfaltigem  iöeifal^ ;  barunter  and;,  iu  birfer  ober 
curfiijer  Schrift  unb  ediger  Älammer,  bie  großen  §auptfteöen,  in  beneu 
ber  ©egenftanb  im  Äo^moS  bel;aubelt  irirb.  Q.§  finben  fid;  in  biefer  all* 
gemeinen  ^ei^e  leerer  Stellen  l;ier  unb  ba  and;  B^M'^'^t?'-'  cingeflammert:  c^ 
finb  iöeifalK  ober  ©rUinterungen,  ireld;e  fic^  il;rcr  llubeftimmtl)eit  iregen 
nic^t  baju  eignen  in  bie  alpl;abetiic^e  9^eil;e  ber  ©lieber  aufgenommen  ju 
irerben.  [121]  M)  unterfc^eibe  bei  Subftantir>en  ben  Singular  unb 
^43lural  (sing,  obersg.,  plur.  ober  pl.):  jeber  l;at  feine  allgemeine  Ütei^e 
bon  Stellen,  3d;  fud;e  biefe  Unterfcbeibung  and;  burc^  taQ  Sll^^babet  ber 
ßufä^e  ober  ©lieber  burd;3uf ül;ren :  unb  ne^me  bal)er  M^  ipänfigfre  üou 
beiben  alg  9?egel  an  (bieß  ift  an  ber  S|.n^e  ber  3"!^^^  angemerlt);  bie 
3lu§nal;me,  ber  feltnere  numerus,  iinrb  bei  ben  it;m  geltenben  Stellen 

*  burc^  einen  Stern  nac^  ber  Stelle  angebeutet.  SJuinc^mabl  ivirb  für  ein 
©lieb  eine  befonbre  9?egel  feftgefe^^t.  ®er  Stern  unb  baö  9?unb  °  be3eid;nen 
aucb  gelegentlid;  anbre,  äl)nlic^e  Unterfc^iebe  bei  bem  SSorte.  —  [122]  Sluf 
bie  allgemeine  9?eil)e  ber  Stellen  beim  2lrtifel=2Borte  folgt  bag  Sll^babet  ber 
3ufä^e  ober  ©lieber,  jeber  3"! ^'''fe  i"ib  jebeg  ©lieb  irieber  mit  feiner  9?eil?e 
j?on  Stellen.  [123]  S)iefe  9?eibe  ift  entiveber  eine  i^on  leeren  Steüeu 
''Seiten^ablen  +  ^ud)ftaben'(Sl;iffren),  beuen  bie  3"1*it?c  ober  ein  fleineS 
Sllp^abet  ber  3"Kliß  n^^l  i^^'^n  Steüeu  folgen:  [124]  oDer  fie  ift  bei  flci* 
nerer  iOhffc  2)  eine  ftetige  9^eil;e  nac^  ben:  ©ange  beS  2Berfö,  gemifd;t 
au§  leeren  Stellen  unb  Stellen,  bereu  S3eftimmung  (3"1^^)  Q^^^^  ^^^'^^)  '^^'^ 
Seitenjabl  +  (£l)iffre  iu  runber  klammer  nac^gefe^^t  ift.  ^cao)  beftimmteu 
S:erl)ältniffeu  (bgl.  9^o.  96)  finb  oft  ein  Sljeil  ber  ^n\'ä\^c  in  bie  ü^ci^e 
verflochten  unb  ein  anbrer  2;beil  folgt  abgefoubert  uad;  ber  Sieilie.  [125]  ^ür 
tleine  5lrtifel  gilt  bag  tUn  ton  einem  ©liebe  ©efagte :  bie  eta\>g  längeren 


V,  125—7 ;  VI.  et.  mit  3u|. ;  über  feie  £snb.4i&ev].,  Snr).4iber[.  2(— SIii.  j  57 

crl)alteu  1)  eine  dtti^t  leerer  ©teüen  uub  bauad;  2)  eine  golge  Der  B^lä^i^'' 
jebeii  mit  feinen  ©teilen;  ober,  bei  großer  Äürje,  bitten  i^re  ©teilen  eine 
ftetij^e  ^eibe,  au^  leeren  ©teHen  unb  ©teilen  mit  eingellammertem  33ei]'vi\3 
flemifcbt:  nad;  Umftänben  mit  9Zarf;[e^nng  einiger  ^eifä^e.  [126]  2)ie 
Älammer  bient  and;  für  ^ui'äi^t  gu  3"fä^en.  [127]  ^ä)  tüieber^ole  ^ier 
eigentlid)  nur,  )x>a§  xä)  ]d)on  dlo.  94—98  bei  bem  (Sapitel  ber  3^1^^^ 
gefagt  hahc:  ber  ©egenftanD  bre^t  fid;  um  3^if<i^<?^  "i^^'  ©teilen  3ngleid), 
nnb  mnj3  baf;er  in  bciben  da^nteln  i^eranfd^anlicbt  iverben. 


VI.  3n  biefer  langen  (gntiDtcflnng  ber  Slnfic^ten,  nad;  benen  baö  9?e* 
gifter  über  ben  Äo§moS  gearbeitet  ift,  nnb  ber  baranS  I)erborgegangeneu 
ßinrid;tnngen  iinrb  eö  bem  ?efer  nnb  ^enu^er  fc^tver  ba6  (Sinjelne  ibm 
entgegentretenbe  i^on  (S"inrid;tnngen  nnb  3^^^^^^"^  i^^^  tt\\tn  iBebentung  er 
fragt,  anfjnfinben.  Sd)  mn^  Dal^er,  fo  nngern  id)  bie  (Sinleitnng  nod;  ter* 
längere,  I)ier  alle  biefe  @inrid;tnngen ,  3^^^^^  ^^^^  jebmebeö  Sebentfame 
in  eine  lurje,  georbncte  Ueberfid)t  ftellen,  nac^  ber  alle^  in  bem  obigen 
grojlen  3in'^wi«icii^*iiige  fc^'neß  gefnnben  tttirb.  S)iefe§  fleine  (Snbftüd  bitte 
id^  ba^er  ben  iOefer  ju  materiellen  3^^^^^"  ^^^'  ^itnSfnnft  über  (Sinric^* 
Inngen  im  9?egifter  allein  ju  benu^en.  3d;  freue  mic^,  einem  33ornjnrfe 
jn  eutgcl;n,  inbem  ic^  für  ben  Sefer  auf  einem  furjen  dtaum  alles  sufam* 
menftelle,  luaS  er  jum  SSerftänbniB  uub  ©ebraud;  be^^  3iegifter§  ju  n^iffen 
uütbig  bat  unb  fucben  lann.  SOZeinc  9lad;n3ei|ungen  gefc^el^eu  uac^  ben 
^iummern  ber  Keinen  ©tüde,  in  iveld;e  id;,  I;au^t]cid;Iic^  gnm  33el)nf  biefer 
materiellen  ©d;Iu^*Ueberfi(^t,  meine  5lbl;anblung  getbeilt  haht;  bie  3^1^^^^^^ 
finb  jene  in  edigen  Ä'Iammern  ftet)enben  Sf^ummern. 

^6)  fteüe  1)  sunäd;[t  eine  tur^e  3 nI)aUg*Ueb erficht  ber  (Kapitel 
meiner  Zuleitung  I;er:  1  allgemeine  (Einleitung  ©.  128—130  {)flo.  1—10); 

II  Sn^It:  großer  ober  allgemeiner  ©.  130—6  (jRo.  11—30),  einjelner 
©.  136—8  (9Jo.  31—37);  m^  xä)  aufnehme  ©.  138—140  (^o.  38—51); 

III  5Irti!cI  ©.  140—3  OJ^o.  52—65),  IV  3ufa^e  ober  ©lieber  ©.  143—152 
(9^0.  66—101),  V  ©teilen  ©.  152—7  (yio.  102—127),  VI  allgemeine 
UeBerfid;t  ©.  157—160. 

2)  ©egenflänbe  be§  3nl;alt§  tu  alp^aBetifcS^er  ütei^e,  nad;  ben 
Ohimmern  üertriefen  (eine  nur  t^eiltrcife  ^^erjeic^nung ,  ba  mele§  fid;  nic^t 
in  beftimmeube  SBörter  faffcn  läßt):  5Ibfa^  100  |  al^l^abetifc^eS  ginben 
89,  al^>^ab.  Geltung  54—61,  al^Ijab.  JRei^e  Der  Stationen  62,  92;  alp\)ah. 
3Inprbnnng  ober  9?eil;e  ber  ©lieber  ober  3nfä^e  75,  94,  96—98,  122—5  :j 
5Inf1renguug  5,  11;  2Intiqua  53,  112  |  ber  Slrtifel  ijor  9^amen  57;  21  r* 
tüel  (beS  üeegifterS)  [52—6*5]:  aög.  91,  94,  97,  100;  innerer  STuöban 
(7)  66,  grof^c  2IuSbeI;uung ,  reid^e  5Iu§ftattung  7,  83,  ©tation  62,  120; 
große,  ©röße  (7)  101 ;  2lrtifeI^935ort  oter  *2Börter  52,  53,  62  :|  m§  id; 
anfucbme   [38—51];   2In«bru(f  f.   9)hnnigfaltigfeit,    allgemeine  SlnSbrücfe 


158  Vi.   Csn^ciltg''llberficf)t  ^ur  ©nlcitmig  2Iu-i^e. 

üfcer  Sßortev  50,  80—83;    feine  Süien^at;!  36,  2Iiteiveidnuige:i  beö  5luS* 

DrudS  16;  ^änbe  110  (^ejeidmung) ;  (^e^^eutiameS  Sort  ctev  ^au^^ürcrt 

83—85,  91;  ^ei[a^,  ißeifalie  (f.  ütr,  Buiäl^e)  7,  66;  ii3elel;nm3  8,  82,  83; 

trei  ^e[taubtl;eile  7,  53;  S3e[tinimungen  unter  baö  tefcentfame  SBort  ge* 

brarf;t  83—85,  91;  mä)\taUu  54—58,   104—7;   Sitationen  f.  ^^enrei- 

jung  I  (Som^ofita  18,  22,  86—90,  94,   100:  burd;  gi^adife^nug  88,  89, 

turc^  ißüvfal^  90  :|  cuifije  ecf)nft  53,  112;  bent|d;e  ^ä)x\\t  53,   beutjd;e 

SBövtev  53;  bic^teri[d;e  äßörter  47,  bide  €cf)rift  113,  ijerid;iebnev  2)nid  53, 

3)nidfel;ler  61;  einfad;e§  SBort  84,  85,  (ginfa(^!;eit  beö  5(u§bvudö  19,  23; 

einfi^lüffe  99,  (Sntfernteg  beö  3n]^altg  37,   grflärung  62,   ßrfinnen  be§ 

21e^nlid;eu  29;  (Srftrecfung  be§  ©egenftanbe^  106,  108,  112,  116;  ^inbeu 

(iDn§  bal^ei  ju  linffen  unb  gu  BeDbad;ten)  48,   89,  93,  100  |  fvembev  3n* 

})a\t  40—44,  frembe  Sej^te  42—44;  fvembe  SBövter  15,   17,  25  :|  geo* 

gva^^f)ifcf)e  9ianien,  @eogra:^l)ie  7,  37,  53,  65  (3)veil;eit) ;  gleid)giiltige  2Bi3rtev 

49,  50  I  ©lieb  nl8  kfonbrev  ea^  100;  ©Heber  [66—101]  7,  G6,  75, 

91:  al|3l;abetifd;e  9?eil;e  f.  21;  9)?enge  berfelkn  91,  101—2;  Bufät^e  baju 

94—98,  100  :|  grauunatifdie  gormeu  59;   gried;ifd;e  Sorter  unb  9Jamen 

54,  58;  §au^^tfacf)e  20,  §auptftelleu  112—3,  116,  ^au^tirort  f.  bebeut* 

fameöSöort;  ot)ne  i^ülfe  10  |  m^x-  ö.  §umboIbt  1  (^egifter),  feine  2tn- 

fid;ten  9;  feine  ^eftimnutngen  2,  5,  7,  104;  feine  @^rac^e  14,   15,  17, 

25,  46  T  3"f;att  [11—51]  8,  9:  Slufsäfilung  unb  9}?annigfartig!eit  32—35; 

einzelner  [31—37]  8,  9,  11;   großer  ober  aügenieiner  [11—30]  16;   in 

Sßorte  faffen  12;  3n^aIt§*UeBcrfic^teu  ^umbolbt'ö  11,  meine  11  :|  3nteiv 

^^uncticnen  99;  lateinifc()e  S^Zameu  54,  lat.  (Schrift  53;   SD^annigfaltigfeit 

beö  2Ku6bru(f6  14,   16,   19,  24,  27,  28;   äRannigf.  auf  ©nfad;^eit  ^lu 

rüdgefü^rt  19;   äJJaffenfal?  99,  ungel()enreg  a^Jaterial  2,  6,  8;  mein  9}Je* 

d;auigmu§  10,  11,  51,  119;  iUtüIie  5,  11;  „oft"  111  (116),  Ortf)ogra^l^ie 

f,  Beitreibung;  parallelen  20,  62;  ^^^erfonennamen  7,  53,  64;  ^lural  59, 

121;  ^rä|}ofitionen  uor  manmx  57,  fein  ^unft  99;  9?eid;tl;um  2,  6,  7, 

9,  32—36 ;  atigemeine  $Hubrifen  80—83 ;  nid^t  ®ad;regifter  7,  igcfjreibung 

46,  60;  berfd^iebne  ©d^rift  53,   ®(^riften  45,  Bc^riftfteller  45;   ©d^iran* 

!en  91  I  ©eitengal^Ien  (f.  allgemeiner  eteöen):  blo^e  103,  108,  116; 

leere  7,  66;  iBerfürsung  109;  Beitenjal^Ien  mit  53u(^ftaben"(SI()iffren  102—7: 

curfiöe  112,  116,  in  bider  ec^rift  113  :|  eemifoIon99;  simplex  22,  88; 

«Singular  121,  ®^edeTIe§  36;  ©^nt^entrort,  ^uun-ter  52,  53,  62;  ©pradbe 

fceg  Äo§mo6  unb  §umbotbt'§  9, 14:  STe^ie  anbrer  ®^rac()en  (at§  beutfc^e)  44, 

it.  SBörter  39,   53  \  ©teilen  (b.   I).   ijorjüglid;  ©eitensal^Ien  +  3?ud^. 

ftaben*SI)iffren ;   f.   aud;    (Seitenjal^Ien)    [102—127]:   alle    ober   ibre  55e* 

fd;ränfung  117—9;   blo^e  ober  leere  68—74,   123;   furge,  gleichgültige, 

Durc^gel^enbe  112;  lange,  njic^tige  ober  §auptftetlen  112—3,  116;  ftetige 

golge  95, 124—5  :|  ©i^non^ma  15, 17,  20—27,  62;  Xitel  ijou  @d;rifteu  45, 

Sreuunng  99;   großer  Umfang  (bgl.  9xeid)tl)um)   6—9;   anbre  SBerfaffer 


VI.  3nl^altg4ikvfid;t  ^'e—B;  Slbfür jungen ,  i^ucf)ftaten,  Beic^en,      159 

40_44;  iBemeifung,  -gen  (ober  ©tationeii)  13,  21,  27,  62,  77—79, 
92,  93;  35ornamen  64,  äjorfdl^e  90,  3>ori(^tre6enbeö  finben  48;  ju  treit 
gegangen  51,  118—9;  Söif[enic{;aften  32—35  |  an  ba§  SSort  I;eften,  in 
Sorte  faffen  9,  11—16:  ba§  SBort  [elbft  genommen,  I;alten  am  Sporte 
26,  28,  76;  nicf;t  baö  äöort  felbft  79,  80;  in  SBorte  faffen  9,  11—16, 
\d)\VQX  in  23orte  gn  .faffen  30;  2B  ort  er  46:  allgemeine  SB.  f.  2tu6brüde, 
formelle  50;  frembe  15,  17,  25  (f.  nod;  bei  @prad^en)  :|  Bablen  109,  110; 
3erftreuung  unb  beren  ißerl^iitung  12,  13,  16,  19,  28,  29,  81,  125,  127  | 
Bufa^  in  mel)reren  SSorten  67;  3ufä§e  [66—101]  7,  66,  75:  a(|}^abe* 
tifd;e  ^ei^e  f.  21:  Bufä^e  ju  Bufät^en  94—98,  100,  126  :|  gro^e  -^rvcdt  8. 
Silbfür  jungen  (fo  ireit  fie  fid;  nid^t  bon  f  elbft  tvrfte^n,  gemtgfam 
iiblid;  finb  ober  lei(^t  erratl;en  trerben): 

a.  adde:  b.  1^.  füge  J^inju  (f.  ^o.  62),  'äxt  2(rtifel 
gebt.  (bal;er  gebt.)  gebürtig:  bei  Drtönamen,  @I,  ©lieb 
^)ß,  ^an|3tfad;e  ober  ipau|>tn^ort  21,  =  \)p.  I;anv>tiäd;Iic^  21 
^erf.  ba,  bal^er:  bei  Ortsnamen :  bebeutet  ^erfonen ,  ivelc^e  ba  leben 

ober  lebten;  öon  ba  gebürtig  finb 
[ptx\.]  ptx\M\d)  80 

q3fr.  ^flanje,  W^njen;  pl.  ober  plur.  ^Inral  121 
S.,  San,  St.,  Ste.  56;  sg.  ober  sing,  ^gingnlar  121 
f.  b.  fiel^e  ba§;  sec.  secundum  (ber  2te,  Wintere  !2:l;ei(  ber  Sompofitiou) 
X\).  Silier,  2:r;iere;  B«)«  M^^^^- 
SSuc^ftaben  unb  üeiue  SSörter:   a  105,  [a]  65,  21'.  65,  ä  54, 
ae  54,  am  107;  [b]  65,   i^B.  65;    [c]  65,   (?.  65;  de,   de  la,  des,  du 
57;  e  105;  la,  de  la,  les  57;  m  105,  me  107;  n  55;   ö,  oe,  ü  54. 
BaI;Ien:  arabif^e  109;  römifc^e:  I  11  III  IV  V:  110. 
B eichen  mit  9^ad)treifung  il;rer  ißebeutung: 
....  einige  'fünfte  bebeuten,   ta^  auf  eine  ^trede  bie  55erseid;nung 

unterblieben  ober  überfjau^^t  nur  tl)eihveife  ge|d;el;n  ift 
;     @emitoIon  99 
„  "  ©änfefü^e  ober  2(nfüf)rnngS3eid;en  um  ii3üd;ertitel  45 

fm-er  ®trid)    }    ^^^'^^'^^er  beö  2rrtifel- Sorten  ober   einfad;en 
-^   (£d)trunqlinie   (    ^^^'^^^  ^^^^  primum)  in  einer  Som^ofition 

1    oor  bem  2Infa^,  bem  secundum  compositi  88 
—  ein  langer  @trid;:  jur  Unterfiü^ung  i^on  ||  99 
=  (baS  @reic^!)eit§^'Beic^en)  beb.  gteid;  21,  27 
q:   (ba6  ^araKel^Be^cf^en)  beb.  al^nlid;  27 
1  unb  II  lange  feufred^te  ©tridje  (Stab  unb  5)o^>^eIftab)  unb  il;rc 

SSariattonen : 
J:|  unb  :||  |:  unb  ||:  -jl  unb  ||.  I;ägen  5U|ammengeI;orenbe  ßin)d;(iiffc 
(@üeber  mit  Bufä^en  u.  ä.)  ein,  unb  fonberu  fie  i^on  ber  Dieibe 
be§  UUßUfammenl^angenben  (üon  ber  3lggregat*9?eil;e)  ab  99 


160  VI.    Beid;eu  im  ^e^iftcr. 

II  2  fiiväere  [eutvectite  ^tric{;e  (nur  oben  über  bie  ^nk  ^inauö* 
3el;eiib):  beb.  2maI;I,  b.  \),  ba3  jweiinal;lige  ^üilonimeu  tu 
bemfelben  2)vittel  ber  (Seite  111 

i''l    3  [old;ei-  '>2tvic§e:  beb.  3mal)l,  M^  3nial)\iQt  ^ovfommeu  111 

■*  @tevii:  1)  üeriüeift  auf  eiueu  Strtifel  78  2)  iu  gcmii'c^teu  ^ev* 
foueuiiameu,  ol^ue  ißeftimmuug  bev  ^oriuimeu  uub  ^^er* 
foueu,  64  3)  juv  Unter jd;eibuug  öou  @iugular  mXi^  ^J^imal 
uub  äbnlic^em  iu  i>tn  ©liebern  65,  121    4)  2)k[fenia{^  99 

^  tieinesi  9iunb  ober  ^reiö  oben  in  ber3ei^e:  üeriüeift  auf  ©lieber 
be§  öorliegenben  Strtüelö  78    2)  ju  Unterfc^eib.  65,  121 

(°°)  gU)ei  folcfcer  fleiuer  Greife  in  einer  klammer  bebenten,  baß  bie 
2Bortform  (sing.,  plur.  ober  eine  dom^ofition)  nirf)t  mit 
3ufäl5en  t>orfommt,  ba^  fie  in  ber  fotgenoeu  9ieil;e  ber  ^lu 
fälje  nid;t  mit  erfc^eint 

+  ein  fte^enbeS  ^eujd^eu:  im  2(rt.  %.  ö.  ipumbolbt  be5eid;net,  ivai? 
er  felbft  gefe^u  ^at    2)  ju  Unterid;eibuugen 

t    f.  100 

X  ein  üegenbe§  Äreujc^eu;  1)  in  bemfelben  'itrt.,  ivoriiber  er  gefd;rie* 
ben  ^at  2)  begeic^net,  baj3  ic^  uic^t  alle  ©teüen  aufnebme  118 

(  )  rnnbe  klammer:  a)  um  Sorte:  1)  (Srnärungen  ober  53emer* 
hingen  jum  2lrtifeI*2Borte  un^  gu  ben  ©liebern  62,  77 
2)  ^^araüeleu  toou  2(rtifehi  (gleiche  ober  dfjnlic^e)  62  3)  3u* 
fä^e  nac^  beurteilen,  au^  Biif'i^^  ber  3iifä^2  95,  97,  98, 
120,  124—6 ;  b)  um  ^teden  (@eitensal;(en  +  53uc^[taben= 
(Sbiffren):  4)  u>enn  ber  Stu^bruc!  nic^t  tt)ir!iic^  ober  genau 
fo  t>or!ommt;  n^enu  ein  af)nlid)e§  SSort  (@pont?mum),  ba§ 
Simplex  ftatt  beä  compositi  genommen  irirb  20 — 22,  115 
5)  ha§  einzelne  iBorfommen  neben  .^auptfteHen  ober  langen 
(Stetten  114 

[  ]  ecfige  klammer:  a)  um  iföorte:  1)  ©täte  ooer  Sitat^S^ei^e 
aubrer  Sirtifel  63,  77,  78,  92,  93  2)  bei  ^ertveifuug  ä^n* 
Iid;cr  ©lieber  77,  78  3)  uneigeutli^eö  2ßort  al§  ©lieb  (ba? 
uid)t  ba  ftel;t,  i:>on  mir  gemadit  i[t);  @i}nonvmum  ober  aü* 
gemeine  9?ubri!  80;  b)  um  ©teüeu  (©eitensabten) :  4)  fd;Iief3t 
bie  großen  §au))tfteüen  für  ben  ©egeuftanb  ein  113. 

iBerliu  14  @e))tember  1860. 

^rofeffor  Dr.  {^\^mxh  ^iijdjmanU; 

58tbUct!)efav  bei  ter  Äönigt.  Siblictbcf  uut  aiiitcjUeb  fcer 
^Ifabemie  tev  äBiJTeui'diafteu. 


gflegiftet* 


21. 

Äa  (Aea;  gerulanb,  Colchis)  11175a 

Aachen:  Sari  bcr  ®v.  II451e;  [fnl  ha]  II1192e,  255a,  599a,  607m  | 
Oiieüeii  IV 250a,  502m:  Cornelius-Oiiene  IV248e,  250a;  ^aiferquetle 
IV250a,m  :]  Sbicrgavtcu  llll2e-3a,  ju  'ä.  111619e 

*Aalimes  =  Amafis  ]I159e,  2(aIelV38.i  (in  miterirb.  Sßaffern),  Siar- 
ß(et]c^ev  1372m;  abacus  11199,  263m-4a  (3m,e),  455a;  Abälnrd  ll2S8e,e 
(cla[[.  5ntevtr)iini);  Abalus  11411a  1 2(bäiiberiing  (i^cu ©ebirg^sarten)  [[, 2:vad;i}t] 
lV482e;  V  76e,  77a,e-78a  :|  Abaris  II173e,  418e-9a  \  Stbarteu  [].  ä)?eu]c^, 
2biere]I379m,  Slbavtimg  I379e  :|  abattoirIV35e,36a;  d'AbbadieIV195a 
[pcxl],  a  (magn.  5I(ni\  im  rotf)en  Tleex)  \  AbbalTiden  11262m,  5e,9m,  442e; 
IV 383m;  -bifc^e  S^alifeii  IV24e  :|  AbbevilU  (9?  grnufr.)  1298a  [mhiU 
biiug  [f.  botauilrf;,  ©ebirge,  äJJaßeüaii.  Seifen,  '>)leM\icd  bcS  Orion, 
^ipflanjen  n.  a.]  11390a;  1113646,  6a,  9m,  411e,  2a;  -en  II  5a,  157m,  314e, 
390a;  lV411ell  :|  Abbot  lV437m  (Rocky  Mount),  mh'emmx  I11609am, 
Abdallah  (dklif)  11451e;  Abd-Allatif  II 42Öell,e  (Egypte),  445m,  452m ; 
mixMt  [f.  ^(att]  I1223e,  Abdullah  [.  Waffaf 

Abdui-rahman  1  (SBalif)  II 25em,  450am  \\  A.  Sufi  (Verf.  5Iftr.)  (Sofi 
II328e,  al-Ssufi)  II328e-9ail,  368e;  IlllOOm,  170e,  343a:  2J?aniifcriVte 
III642all,  g^anie  \U367e-  gjebelflede  gen.  bcr  ivei^eOd/fe  III 5i 4m,  343am, 
e,367e;  [^er].]  111543a,  [(2d;rift]  111343a,  Sirius  glänjenb  111  ö42a;  ^c[i= 
ticnen  luni  Sternen  III  567e,  rct(;e  @terne  III ö42a;  Urancgra^bie  111642a, 
3eitIlI343e 

*H.  Abeken  \ll08a  {\^cx].  r  Cicero);  Rud.  Abeken  (9fcctor):  „Cicero" 
II  18a,  108a  J  Abel-Remufat  ]  397m :  Foe-koue-ki  II493me,  ja^an.  (SnctKl 
lV382a,  oft-afmt.  Helfer  II 438e;  TAian-Man  I254e,  456a;  IV382a, 
454m  :\  Ifaac  Aben  Sid  Haflan  (Hftr.)  111314a 

*?(6enb  [f.  S^ännnernng,  Fimmel,  .^criscnt,  Men,  @cnne,  @tern] 
n47m,e;  IV117e,  8e;  33.(=  Seft)  111158m  ||.  ^tOenblanb  [tgl.  Cccibent] 
11189a,  265a,  290a;  111471m;  pl.  -lanbe  (^°)  1151m;  -lanber  (*)  II80e, 
288a,  465e:  ^Iral^er  II294e,  5?eli>or;ner  1145a,  Slniften  11263m,  (Svjengniffe 
11255a;  enr4\iifci:;c(^)  in49a,  183m*,  265a  |nknblänbi[d;[f.enrtnr]11187a 
^n.  i\  >>nmboItt,  ,<?nÄmo?.    V.  11 


162  SlbeuD  —  Abich  ü 

( IMttevatnv),  202e  (9)iäd;tc)  1 1  aOcntciieiiid)  II  t;7e(21)C0vieu),  478m;  lV216t-7a; 
^inbenteitvcv  sg.  II  300m ;  pl.  11254m,  271a  |  Aberdeen  III  78m,  I V 302a  (?lb* 
ftaitb);  -fhire  IV  147m  :|  cibergläubifd;  IV 570m 

^^(6eiTatiou(bergij[tevne,  beg^ic^K^)  [=2(6immg]  1173e;  III  90e,  127a\\m, 
e,275a,501e;  lV158a;  pl.  -eil  {^°)  111543am:  beö  5liigee^  111166m,  202in, 
3;i,  543am;  -^g-^Beokdjtimgcn  11191m,  e,  94a,  e,  380m;  '^e-Soiiftaiite 
11191ell,  96e;  -^^eüi^^fe  II 55Sme,  111 76e;  gutbecfimg  I11125e,  154ara;  beö 
mp  I11277am  (9a),  593e;  jiir  ^^avaüaye  311  benul^eii  111 277-Sa 

ll^aU  [).  33erg,  ^iilfaii]  (einer  23evgfette,  eiiic^  ©ebirgecO  1218m,  261e, 
276a,  9a;  IV 230a,  271a  (-^e-DJic^tmig),  338e,  561a  (jäl^ev);  -fäüe  IV  149m 
(entgegeugei'c^te)  |  abfallen  (gecgn.)  IV  412a 

Slbfenein  IV 542a;  2l(f  äffe  111596a,  619a;  IV  506m 

*abgeln(bet  1185«,  -lagert  lV366e,  -legen  11270m;  -leiitt  [f.  i'id)t] 
1 165e  (Sid^tn^eUen),  338m  (?nft)  |  -^>Iattet  [1.  (Srbe,  ^:i3(aneten,  9?ing]  1 145m, 
6a,  177m;  111 329e,  332m:  ©eftalt  1469a,  111397a  :|  -rimbet  1282a  | 
-[(Rieben  11158m;  51-l)eit  123e  (lanblid;e),  1171a  :|  -fc^Iagen  IV  149a  [©c* 
fteiii]  I  -]'d;(cf[en  [[.  ilrei^J  117e  (in  fid;),  11160a,  111330e;  516gef^(c[fenl;eit 
11172e,  200m,  225e-3all,  246a, e  :|  abgefetit  (i^on  ©eftein)  1258e,  265m, 
7a,  303m;  -[^errt  11385m;  -i>iegelt  113m,  157m,  237m;  llöle,  440e; 
-[tnm).n't  [|.  ÄegelJ  lV576m,  -ftürjt  lV411e-2a;  -jcgen  (=  abftract)  11 107m 
(Sbeen) 

*21I)glans  116m;  1189a,  96m,  261a:  fd;lvad;er  1 259m,  1149m  :|  51bgölterei 
11242a  I  516grniib  IV 299a;  -griinbe  lV499e:  bee  SRcerf^  1322m,e  i|  21bl)ang 
[f.  Alpen,  Sorg,  ©ebirge,  ^nlfan):  pl.  -I)änge  1278m,  301e  (ijcn  g-orina* 
tioiien) ;  IV452e  (fd;rcffe)  [abhängig  bcn  ettim«  1 210a,  326a,  356o,  378m ; 
IV 39a,  83e  (öon  einanber)  J  ^Ibbängiglcit  ff.  in  niebreren  Slrt.J  1304m; 
111104a,  430a,m,  527e,  587e;  IV  79a,  148a m :  gegenfeitige,  öcn  einanber 
1250m,  la,  7m,  345m;  111278m;  iW  16e-17m,  18am,  59e,  83e-84a, 
152a,  368m  ||  fic^  abbeben  (lu^n  eüMC>)  [f.  Sterne]  II 67^-,  III  70m:  öen  einem 
©rnnbe  [f,  Sterne  @]  1143a,  111 68e  |  abht]  (SSaiini)  II449e,  Ahhira  I1416e, 
cordillera  de  Ahihe  (cb.  Aridi)  (9ien-@van.)  lV554e 

Herrn.  Abich:  Slnbefin  lV621e,  655;  Slnbefit  Humboldt  jngefdjrieben 
IV  655a,  Apfcheron  \\  579am  (©ae  n.  (Srbbeben)  |  Ararat  IV  285a,  385a 
{iat>a)  (m),  521e,  582e,  636m:  beftiegcn  1V284*',  384e  :|  tarte  tocn  Str* 
menien  IV 493a;  Ätna  IV 631a,  V45e-46a  (flammen);  Slnffä^e  lY582me  \ 
Caucafus  11419a;  IV  224a,  254a,  367m,  3S4m,  492e  (metecrol.  Stationen), 
3a  (^arte),  582m  (äRittfieidingen  an  Hmiib.):  gcrtfeljnng  be^  Thian-fchan, 
ßnfamnienfjang  mit  il)m  IV  384m,  507  :j  Slnaltjfe  be§  (Sbimbüra3c-®eftein§ 
lY  [627m-8m]  629  (über  fie),  33imcftein  be§  Co^opaxi  I V  (365e)  577me  | 
über  Dagheftan  u\\x\  IV 492m:  35evftein.  IV 294a m,  492m  :|  3)rac^enfelS 
IV  621a  (^rad;^t),  9m  (Onarj^ ;  DJyndferly-dagh  IV  621a,  ElbwuzW  216a 
(See);  3nfammenl;aiig  ber  (Srbbeben  mit  irarmen  Onellen  lV225e-4a,  492m, 


Abich  g  —  3(bftaiib  163 

r)79am,  63oa-,  %t[t]^^üü)\\ 622a,  631a  (,-gamilie),  iw  („^cmitiüfe");  „tulf. 
(Svfcfjeiniiiißcu  in  Stallen"  IV  516m,  Kasbegk  IV  636m,  rocca  Monßna 
IV  516m,  ^:^evfien  IV  223  ;  [vevf.]  IV223e,  254a,  384m,  507m;  Siorit- 
^crpl)l?v  lV621e,  (gaiiibin  IV 467m,  l^ei^e  Ditcücu  ycu  Saragyn  IV579n, 
il^ulfan  Saralan  IV582m ;  (2d;lamini.nil falle  u.  Sfia^^btlm-geuer  cb.  -Ciieüeu 
1 V  2o3c -4a,  267m ;  Xxad)t)t  IV 621a,  Clioiof laS-2:vad;t^te  I V  636m ;  Tfchegem 
IV 376m  (33imeftcin)  |  bulfaniic^  [f.  Italien]:  „53ilbmigen"  lV577e,  636m; 
©etnrggarteu  1 246a 

*abies  f.  pinus;  5l(netiuceu  I470a,  II  57a  :(  2Ibirriaig  [=  SlBcrvatioii] 
[.  Sid;t  I  [id;  ahtühkn  1344m,  -eub  II483e;  SlbfüMmtg  [f.  (Svbe]  1266a, 
271all,450.-;  IV  269m,  631m  f  ^IBlagerimg  (kf-  ^'^^^  ®dHXQta\Un)  [i.  Äiefef, 
Ouavs,  ed;id;teu,  eteiu!cf)Icii]  IV251ell,  282am,  620m;  -eil  I266e,  296all; 
IV 249m,  V77a  :|  aHaiifenb  II380e  (SSaffer),  9e  (güitbcn);  SIHäiigtien 
II413me;  aHeiteii  V  21e,  SIbleitiiiiß  f.  SD?agii etil a bei  |  ableiifeiib  1175m, 
423m  (Uviad;cii);  IV71a  (S'£nrfniig) ;  5l6Ieiifiiiio  [[.  (Sciiil^a^,  ©efdoffe,  2id)t, 
2otbliiiie,  iDcaßiictnabel,  'ipenbel,  (2cn!t>Iei]  I114e  [i>cn  2BeItfö4^eviiJ ,  176e, 
329a  (bev  (gtvanmig);  11326a  (ber  ©eivaffev),  II; 36m,  l\  157e-8a  J  ab^ 
lefen  [|.  @cate,  SBiiifel]  (an  einem  3nftvnment)  III 72e;  IV43e,  188m; 
21-  (it.)  IV51a.  12Ga,  8m,  163e,  ISSamW,  198a;  SlWeümgen  IV166a  ;| 
abnorm  1258m,  261m;  111589a;  IV  195m  (fd;eiiienb),  252e,  454m,  543a  | 
Äbo  (Abo)  1 151a,  313a;  IV  151m  [^erf.  ba] :  etenicatalog  III  196e ;  etern- 
tyartelll(259e,  296e,  308m)  J  2tb^Mattiing  [f.  (grbe,  ^:|>(ancten  ii.  einzelne: 
Jupiter]  1135a:  ^^cIav-5L  f.  (Svbe  2(  :|  l^or  Abraham  II 443a,  Abraxis 
=r  Hipparch,  Aiit.  Abreu  II311e,  Abrux,zen  111608a  [Ort  baj,  Abs  (arab. 
(Stamm)  II 49m,  %h\a%  V45am;  2I6fd;eibunj]  1259a,  311m;  5lb|d;en  1374m, 
2ICM"d;IiiB  IV368a,  2Ibid;iiitt  II238e  |  2([^[d;reiben  11286a  (i?.  S3iid)ern:  fcft* 
fVielig),  -er  ( pl.)  III  424a  | %V]tU\\  III  61e,  107m;  -er  [=  Xic|?terJ  III  107e-8a 
1 2(bicljen  V44e,  a-enb  V73a  J  a bf  et n  t  [f.  ^eftimmiing,  33en'eginig,  ©röße, 
.pobe,  3)?aai3,  aiicnge,  iDkfi'i mg,,  Quantität,  9knm,  tief,  Xiefe,  Sertb, 
3abl]  II248e;  III  10a,  15m,e,  50a,  103e,  177a,  264a,  431e  (gegen  ld)einbar), 
3a  (=  ivabr);  IV 233m,  248m,  303e:  gegen  velatit^  III 362a,  ^'896  J  ah. 
fonbern  f.  ®^^i,  -ernb  II330e;  Stbionberiing  [f.  luUfer]  1262a;  IV244e 
(-^^s-gläden),  251e  (-en)  J  ab f  erb iren  f.  Sänne;  -enb  II282e  (alle^  a.); 
11163m,  309e  (Äraft);  Stbfcitticn  (=  Gnt^icbung  111170a)  [f.  §l>grcmetcv, 
?ic^t,  2id}t[traHcn ,  igciinenfirablen,  Söärme]  11381a,  6e;  11170a,  IV  258e; 
'^g-i^ermcgen  I341all,m  J  abi>iegeln  1118m  (in  ber  «Seele);  fid)  a.  1119m, 
265a,  329e,  379a;  II  4e,  35m,  358e,  392e;  III  7a,  372a;  IV618e;  Slb* 
i^iegehingI34m,  64a;  II  46a  :|  Stbftammung  [f.  Mmid),  53clferj  I383e  (©e* 
mcinfAaft),  4m  (i)erfd;iebne);  II  16m  (iBeriranbtfdiaft) 

2lbfianb  (=  Entfernung)  [i.  inete  STrt. :  (Srbe,  9[Ronb,  Planeten,  (Scmif; 
eennenfwem,  eterne,  3>ul!ane,  Selttciter]  1363«,  387a;  111507a,  612a,m; 
lV29m,  317a!l,  321e,  5e,  391a;  pl.  ^ftänbe  (*)  III276(',  398e,  436e, 


164  3(brtanb  —  academie  des  sc:  iiieiii. 

5Ü3m;  lV48e,  233e,  ÜU7a :  ©efelj*  f.  Planeten;  gldc^e(0  lIUOTnn«, 
lV144e*;  mittleve  111435a*,  räitmlic^ev  IV613e;  ve!ntiüe(r)  lIlL^63e,  437a*; 
fciihecötcv  1420a,  -^^fpljäve  llllSSra ,  [imgel;euvc]  111312m*,  i>evfc{)iebue 
I413e 

*iu  abfteigenber  golge  111507m;  abfteiteii,  %,  f.  ©efiible  |  fid;  abftoBe« 
[1.  ©elMrg^artenJ  11129a,  1V637jji;  5t.  V22m;  a-enb  1206a,  11253a:  ilvaft 
III 45e,  Gräfte  1441a;  Slüftc^iiug  (=  Ük;.nil|icii)  [f.  ^üingnet,  maonetifdi, 
biamagiu]  Il382ell;  IlIlTe,  34am,  m  (^^fraft)  ||  n  bftract  (=  alsjesogeu) 
V60e  I  Slbftvacticii  [f.  iiicta|}I)Vi'.]  I52m  (eine),  67  (2  gönnen);  11394m 
(veiue);  pl.  -en  159m  (SBelt  ber);  11257m,  282m  ((eeve);  llI438e,  IV  lle  :| 
abftval)iven  yen  ettra^  Il90e  ||  Slbünfung  1287a;  -eu  lG6e,  264e,  367a; 
I144m,54a,88m,  194a,278e,313e;  111169m,  lVl4a;  5lb|"tnnuniinßi.  Siegel  | 
^Ibfturs  lV340ali,  375m;  -ftüvse  \\425a  :|  abfuri?  11346c,  abtenfcn  1417a  | 
^;j(btl)eiüing  [f.  ^^flanjen,  Spiere]  III427e  (vännilic^c),  -cn  1382e  (gvcBe)  :\ 
5lbtemmo(ä)JaI.)  1182m 

*Abu-Bekr  11247e,  A.  ArraH  =  Razes,  Abu-Bekri  f.  Altizini,  Abu- 
Isliak  f,  Ktachri  |  Greg.  Aba'l-Faragius:  liist.  dynast.  1114i4e,  5a\\; 
3>erfinfternngcu  ib.  :|  AbuU'eda  li447m,  Abulgafi  1492a;  Abul-Haflan 
Ali  11254e,  446e-7a,  469a  (aftvcn.  Snftvumente) ;  III  61e  (Üic^re);  Abul- 
Mahalen  (avab.  Srfjriftft.)  IV 381a  (Mtdinaj,  Abul-Rylian  11453m  |  Abiil- 
Weta  (avab.  5l[tv.)  11260me  (Sllmagcft),  453e-4a;  A.  Buzjani  {axah.  ^a* 
t^em.)  11262m  :|  Abu  JHoliaramedi.  Cliokaiidi,  Aburimbel(2{gV^^t.)II434a, 
Abu-Zeyd-HalTan  11446a 

*'XbtDagen  II380e,  -nngen  lV55(Sa  Jabtüec^felnO'.  ©ebivg^avten]  IV637m, 
5Hnng  f.  gönnen  :|  5lbn^ege  III  13a  ||.  abiveidienc  II  75a  |  5tbu>eicf)!ing  [f. 
magnetifc^,  2}^agnctnabel,  2)Jevibian,  '»^^Jenbel,  (Sonne,  (gteniej  111174m 
(jüblic^e),  lV504m-5;  -en  \365-6m  (in  ber  SBittenmg  nftr.)  ||  Abydus 
1402a  I  Aby^fßnien  11154m,  293a  (484a  (gc^nee);  a-nilc^  11484a,  IV  102m 

(Öiteb.) 

academie  (bie  ^avifer;  =  3nftitnt)  [f.  iibv.  5(fabemie  unb  bie  @täbte] 
1)  allg.  (aii^  acad.  des  sc.)  11520a,  111126m,  IV25m:  il;r  eine  5trbeit 
vorlegen  IV^  154e,  it.  ücviejen  IV571e;  @rfn-iften III 550m,  (gecretär  lV86m 
J  2)  acad.  des  Inscriptions  11407e,  415a:  Humboldt  II 263e;  me- 
moires  111585m;  IV' 154m,  9me;  Ütegifter  IV  155a  :jj  3)  acad.  des  Scien- 
ces [ügl.  1)J  (and)  Slfab.  ber  Sßiff.)  I433e-4all :  eine  '^Ibbanblnng  1520am, 
111126m;  3Uifid;t  IH154me;  comptes  rendus  X  1393a,  407a,  412e,  423e, 
8a,  440m,  465a;  11453m;  11157a,  lÜ8m,  381m  /540e/,  582a,  3m,  622e; 
lV157e,  8a,  164e,  207a,  378a,  512e,  566m,  601eil,  612a;  VlOm,  22m, 
49e,  51me  \  histoire  llil24m,e,  362a,  9a;  IV 571a;  regiae  scient.  acad. 
historia  llll26e  J  memoires  I409m,e,  412a,  420e,  2e,  4m;  nil26m, 
7a,  356m,  361e,  2a,  7m,  9m, e,  370a,  537a,  552m;  IV  155m,  166a, 
353m,  571a;  V51e,  52m;  mem.  prescntes  1432a,  mem.  de  math.  et 


acadeniie  des  sc:  ^\)ii  - —  Joaq.  Aculta  (^)        105 

de  pliys.  presentes  IVlTöe  :|  iOv  inittleifcii  IV  197m;  <Sccvetäv  1434n^ 
III126e;  IV61-am,86m:  ^i^qmg  I434e;  lV25m,  353rall 

"^Acadien  I325ci]  Acaguifotla  (geg^n  Sfufiraiijiiige)  IV 478a  (@ebivßi?» 
arten),  63Sm  (^:pcrvM'v) ;  2(calevl'eu  (fl.  Xi)kxe)  I330e;  Acavgallo  (Oci 
SlvequiVa):  53imcftcin  V38e,  54m  |  Acapuko  [a.  A.  v.  Humb  ]  II482e-3ti : 
IV55a  (Gali  it.  Jayme),  638m  (Scci):  niagn.  ^Jeigiing  IV 72m II,  109a  :| 
Acatenango  (bei  ©iiatem.).'  93ulfan  babei  lV544a,  V27a;  33ai  i?cii  Acayutia 
(ä)ZitteI-2{ni.)IV300m;  Srcccvb  {Wlul)  f.  ^hU,  -be  111437m;  Aceßnes 
(gl  3ub.)  ni97ell 

*ylc/(oj«;  ©rbbebeii  ftg(.  Bura]  I1I578-,  9all,e,  581a;  lV(225a):  (icuict 
babei  [=  be^^  Al'teus]  11578e,  9all,ell,  580m,  la;  (gtäbte  lV225a  :|  ndHii)dc 
Sclciiieii  11179m  II  Acliämeiiiden  (alter  :^^ev}.  Äeiiigf^ftanini)  I1185e,  bor 
A-de  II204e  j  Acliernar  (^tern  im  Gribamt^  IM  lliv)  iI486am;  11197c- 
98a,  103a(iveiji),  132a  (t'icBtftärfc),  174e  (i)kinc),  e  (|id)tbar),  e:  l'"^@rl=Be 
III102e-3a,  174e:|  Achilchotla  (mn:)  lV5G8e,  Achmes  (=  Amafis) 
11418m  I  ad;rcniati|d)  [[.  permc[)r]  III 79e;  2l-tifunu^  III 78e,  79a 

Steife  {'cqI  2(?.-e)  [|.  '2{quatcrial-,  ^erg,  S3eigfettcn,  S3i(bmig,  (Srbc, 
Ärt}ftaII,  iD?agnet,  ^u^Iar-  ®cmie  iinb  iMele  SeltförVer,  ^^iiüaii]:  l^cn  Sl^clt' 
fcvverii  f.  B^if«*5  ^i»^^  iUh-^HTe  III121e;  ih'u  terfdiiebiien  ©cgeuftäiibeii 
111563m;  IV278m,285e,  432a, 592e  ||:  (alle^eb,,  comp.  2(d)lcii-)  -brebinig 
[1. (Svbc]  1 145r,  Ill301e;  fcfte  IV18c;  i>iuVt-?(.  I311a,c;  111176m;  mittlere 
IV3i'4m, -9icigimgeu  111421a  I -nd)tmig  1272a;  IV286:',  316e,  320m, 
394e,  414o,  507m,c,  588cli:  ä>eraiiberinig  lV149e,  547e  :|  9utaticiK^-5(. 
(f.  erbe]  I98a,  111513a;  -fteüinig  [f.  dxte,  ^;>Iaiietcii]  198a  (-cii);  111 24(^ 
400m;  IV 49a,  a  (iicrb-fiibl.,  cft-iveftl,);  Umbre()iiiigc-'?I.  I97e  ||—  ad; [ig: 
cm-  [\  Ärvftaü]  lV163e,  477e;  jtvei-  ib. 

*^i(f)tbdtlll27e;5td;tmigin265e,  IV415a||2tcfev  (=eultnr[tiict):  Mer 
1212rall  (bei  (Srbbebeii)  j  2lc!erbaii  1343a,  7a,  9a,  358m,  365m;  lllOOn»; 
V31e,  87a:  bei Slmerüaiierii  II488e,  gegen ''|>flanjeii  \374me,  viiniid)e  (Ed)rift 
11219m,  Bnftanb  1311e  J  2((ferbai:er  11338m  [i^olferj,  111412me  (sg.); 
a-enbc  Helfer  1374m  ;  II242e,  488e,  9m 

Aconcagua  (^nlfan  in  (Sbili)  lS57e,  46'3a;  IV [529e-550a,  551e]:  %nt'^ 
brnd)  mit  anbcrn  ^>nlfancn  jufammcn  IV 542m,  cdeffal  IV529e;  entjiinbct 
IV322e,529e-550a(jiveifcIbaft,  ob  ucd;);  ©i^fcl  111606in,  I;öd)ftcr  in5Imcr. 
lV521e-2a;  §1%  IIl(606m);  l\ 319m ,  321e-2a  [529e,  55le]',  Sage  IV 
319m,  551e;  ^DJepngen  lV55ie;  mele  ^erf.  über  ilni  lV529e-530a,  55 U  ; 
in  3:i)ättgfeit  ]\529e-530a 

Joaquiii  Aeofta  (Oberft):  viajes  a  los  And(  s  IV494a,  502e,  525c, 
6e,  534e,  542m,  572e,  613a ;  Bouffingaull's  Steife  IV  (460m)  534e,  572e, 
613a;  (galfen  ber  ^rct».  Cartagena  IV 511am  \  Confeguina  IV542am; 
geleert  IV 226a,  494a,  554e  :|  Cumbal  IV 526m,  Elle  de  Beaiimont  IV 513a; 
2(nt^brnd^  be«i  @ac-55nlf.  i>ni  öa/em  Zamha  \\261m-2m,  oHa^m,  3a  J 


166  Joaq.  Acortii  dl  —  Mhiia 

^^leu-Öranaba :  (^e!c^id)to  IV166e;  Äarte  IV 428a,  554m  :|  [^erf.J  IY166e, 
259e,  261e]  Purace  IV526e  |  paramo  de  Ruiz  IV502e:  @c^lamm-2tu^- 
Uüä)  \{28a)51me  :|  semanario  IV528a,  2:em).^er.  bev  Siefe  l\166e, 
Xüt  IV261e,  To/iwa  IV319a,  Tuqueres  Wö^öe]  ^c^Ianimöu(!ane  ^on 
Turbaco  l\259e,  261a,  510m-la;  ipefcuiii]  ter  Sultane  IV572e ||—  Jofcph 
Acofta  ll313e-4a:  4  Linien  eine  Stbn^eidmn^  I439e,  Il321e;  l\56am 
(57e),  58m  (135a),  171m,  202a;  geiievUiiib  11476m,  ©igantcn-gelbev 
11481a;  historia  mU.  y  moral  de  las  Indias  I74mll,439e;  I129Sm, 
332m,  476m,  483a,  5m;  111350m,  476e;  lV56am,  171m,  202a;  Noblen* 
fäcfe  II328mll,  485m;  111151m,  350me,  369m;  bae<  fübl.  Slxnii  11332m, 
486e;  9)JiId;ftv.  I11350me;  [perf.]  11298m,  328m;  111350m,  476me; 
IV  56a;  in  ''^Jeru  111476me,  ^eviian.  2i^cd;e  111476me;  fübl.  ^olavlanb 
11476m 

*Acquafanta  f.  Catania^  acroama  11346e,  acta  eruditorum  111552e- 
3a,  2lctieu-®eictt|(^aft  für  ben  iöulfan  Mafaya  \\  298m-9  i^.\m) ,  actinc* 
metvifc^  11157a,  actio  in  distans  IV174e,  ?tcticiiäre  IV 299m  |  Adalbert 
^rins  bc-n  ^mi^en  I1173e-74a  (Üleife  nacf)  39iaf.),  ib.  (^imajcnenftrcni, 
2:agebud;),  116am  („aiig  meinem  2^agelu;(^e") ;  ©tevnid^n^anfcn  111 75e-74a, 
116am  :|  @ülf  bcn  Adalia  (tleinaf.)/  Adams ftor  (Sücfc)  11123m;  Adamaua 
(2lfv.)  lV377e,  Sam  (^crj]c)  ||.  Adams  11168a(@id;t6arfeit)  |  J.  C.  Adams: 
Copernicus  111538m;  Nepluii:  friiie  Sivbcit  üt^ev  ilm  (über  ben  [tcrenbeu 
^lanettii)  111 534aw,  554me]  [eine  Siu^eritnß  über  bae  ^erbaltni^  feiner 
^ilvbcit  ju  ber  le  Verrier's  111 554e;  ä)iaffe  bec  N.  111554a;  [^erf.]  111534a, 
554e;  Yenus-^f)afen  111538m  J  mount  Adams  (Oveßcn)  l\ 441e  \\  Adda 
(gl.)  111 622e  I  Adelaide  1)  (SUiftval.)  lV137e  2)  ^'orßeb.  auf  Boothia  felix 
lV99me  :|  terre  d'Adelie  (gegen  ben  e^ol)  l\89m;  Aden  1480a;  11292e, 
329a;  111344a;  1  V381a  (Satoa),  e  (Unitüatlung);  Ädepfos  {^\\Ua)\2Uti, 
448a  I  Si[md;cn  111404e;  albern  i^gl.  gcabeit;  f.  33evg,  Sid^t,  Oncüe;  aber* 
artig  llI403e,  546m;  -förmig  lU404;.,m  :|  Adliad  (perf.  X\d}it\)  1143a, 
anc^  DiclieJakddin  A.  11118e;  Slbbärcnj  11430a 

% b  t  er  %.  35cgel  1148e,  424a;  V87am  (-fingen)  1 1 33.  @tcrnbilb  111327m  : 
©eftalt  11330e;  9}?iI(^ftra^o  111184e-5a,  7a,m,  589m;  9Zcif)e  192e;  neuer 
etevn  111220m,  2e,  258e  |  (gterne:  a  Aquilae:  V'^  @r.  111138m,  142m, 
222e,  254me;  ^  111 248m II,  j- 111140m,  (nil284m,  ^MllMOe;  ^:  gelb 
111235a,  ©rö^e  111236a;  tocränberlic^  111235a,  6a,  8a,  241a,  3m  \8am]\ 
0-  111141m,  i  111248m,  s  111187m 

*2lbminiftraticn  11217m  |  5(bmiral  f.  Columbus;  Slbmiralität ;  engl. 
lV586e,  -^^önielu  (bei  9ien-®uinea)  lV421e,  -^^tarte  lV586me  :| 
Adolf/lioi  (Ural)  1279a  j  ^bonien  (geft)  11131a;  Adonis  I1130e:  -feft 
11 130e,  -gärt^^en  11131a,  -garten  11131a,  -garten  lll30e-lm  :\  Adramiten 
(inSlrab.)  II155e,  Adrafan  (i^leinaf.)  IV530e,  Adraftus  111407a  |  Jac. 
Adriaansz,  gen.  Melius  (113550*  Grfinbimg  bce  gernrclir\s  II. 955 w.t  :[ 


5lt)ria  —  ^J(eroUt(;eii  ^)  167 

Adrias  lI4U-4e  |  ahiatifd^ee  2}?eev  I318e,  476e  (9iitoeau),  c  (güvin);  11163m 
(-bufen)  (404e),  414e  ([id;tl)ar):  9iid;tiinß  1475a,  11155m  :|  ^c/m/ü;  3ii* 
fc^rift  11323e,  484a  |  Advtiiture  (@d;iff)  lV550e,  A.  aiid  Beagle:  voyage 
f.  Darwin ,  -^an!  II  152m  :j  Aea  f.  Äa 

^eroIitlKll  [cig.  =  ä^eteovfteme  (1120a);  aber  auä}  -  2Retecr[t.,  geiiev- 
fiigeln  ii.  @ternfd;nii^|)cn  (3nf).  Überf.  u.  I120e;  =  (gtern[d)ii.  1130m); 
iSternfd;n.  irerben  abgei'eubert,  imb  Slerolitben  =  SReteorft.  ii.  geiievfiigelii 
gefegt:  [.  toicie  ©lieber  bei  äJietecrft. ;  —  ferner  =  Slfteroibeu,  9LReteDr-5(. : 
bef.  t>cn  ^b.  III  an;  —  and;  gen.  i^enermetecre;  aüg.  SOf^etecr-^bäncnien 
III602amJ  (ügl.  Ägos  PotamoiJ  I57e-58a,  95a  [120-142,  2t.  393-409], 
120a,  e-5e,  7m-8 ,  136a,  e-7,  9-142m,  e,  8e,  9a,  396m,  7e-8a,  4U0-3a 
(2m),  6m-7a;  II363e;  III  573me  [592-617,  31.  618-624:  b.  I;.  (592-3m) 
4-8a  (nnr4-5a,c-6a),  612e-7 ,  622e-4],  594am,  602am  [bie  gan^e  (gr* 
fdjeinnng];  sing.  Slcroütf)  (*)  (and;  ein  beftimniter)  111594a,  608all,  e, 
9m,  611a,  5e,  576e  ||  ^iifnljc  (f.  md)X  bei  9JJeteor[teinen)  (compos.  Slero* 
Iitr;en-):  SibnHc^feit  III  6i3am,  STnal^fe  111613e-4a,  angelegen  IV  7m  (burd; 
bie  (Erbe)  (  Slnfid^teu,  SJJeinnngen  bariibev  III 575me:  ber  Sdten  (bcf. 
©ried^cn)  lII594e-5a,  618m  :|  a-artig  193e,  gelangen  in  nnfre  2Itnic)>f)arc 
111594a;  Stnfmerffamfeit  baranf  III 5Ö2  (nene),  2e-3m  (fünftig  ju  rid;ten) 
l622e-3]',  [2lnfsäMung,  einjelne]  (f.  bef.  -fäüe)  111608a,  615e,  6a, 
623e-4o;  5lnefef;n  III 6i5am  (2tf,nlid;f.),  ?n;  33eebad;tnng(en)  IIl  575wje  (fcrt> 
anfeilen)  [592-3m]  2  (nene),  2e-3m  (dlaü)  für  fernere);  SSe[d;affenl)eit  f.  9iatnr; 
33eftanbtr;eile  [=  c^eni,  35er^.;  f.  nal;cr  bei  ä)?etecrfteineii]  I57e;  III[6"i2e-7j 
3me  (35erfd;iebenljeit),  me  [2lnfjal;hing],  5e;  53eftimmnngcn  III 593am;  ^e^ 
ivegnng  J58a,  128;  S3ilbnng  [=  Urf^nning]  111602m,  d;emi[d;e  3SerbaItniffe 
[=  S3eftanbtf;.;  f.  när;er  bei  9}?eteorft.]  III[6I2e-7];  (£inbrnrf  Il363e; 
III 5y4am,  5a,  e,  6m;  [Elemente]  III 593am;  (5nt[tel;nng  f.  ißilbung,  Ur- 
f)jrung;  ßntjünbnng,  entjiinben  fid;  [=  lend;ten]  1 125ra,  142m;  111694a: 
(Srbe  f.  angelegen,  erbilsen  fid;  II363e  (in  imfrer  2ltnic]Vb.),  (irflärnng 
IIl596^a  II  galt  [=  ^erabftürjcn]  I57e,  140m;  III(602m)  [610m-2a]; 
-faU  I395e,  6a,  400a,  le,  4m,  8a;  111165m,  579n),  595el\-6a,  8a  (ßr- 
flärnng),  622e,  3e  |  -fälle  [2rnfsäl;hing  f.  bei  SDIetecrft.,  092ad;rid;ten] 
\l22ine,  130m,  140,  9a,  395e,  402a,  4mll,  6e  (jäF^rl  Bai;!);  II348ni; 
lll 592am  (nene  35eobad;tung) ,  4me  (ättefte),  m,e;  [^Infjäf^Inng]  (f.  oben  2J, 
9Jad;ric^ten;  bef.  aber  3J?eteorft.)  III  594me  (e);  einjedte  I122e,  4m,  134m, 
396t-7m;  III608e,  610e  J  fallen  [=  r^crabftiirsen]  III608e*,  610e;  fallen- 
ber  111594a*  ||  anö  generfngcln  [f.  iibr.  generhig.:  3J?eteorft.J  111608m, 
er  bietet  frembe«  III594am'-;  ©eränfc^  II363e,  III623e;  @efd;id)te  [t^gl. 
gfJac^r.]  III 592 (neuefte),  4me(äliefte);  ©eic^ivinbigfeit  [i\g(.  $ßnrf-]  1123m, 
111593a;  ®eftalt(nng)  111593m,  6"23a  (^fan!);  @eiind;t  Ill623e*;  ©eivclf 
babei  [=  SBolft]  I122m,ell ;  ©rö^e  111432a,  548e,  593m;  berabftiirsen,  ^. 
[=  faüen,  5^aU1  in602m  (.yir  (Srbe);  .^öbc  111593a;  ^ortfd)ritte  in   bev 


168  2(erolit(;en  Ü  —  Afrika  (^ou 

Äemitniß  111592  (bebeuteiibe  neiiefte),  2e-3m  {\m  [te  iueitev  gu  Bctt?ir!cii); 
[in  Sänberu  iinb  ©egciiben]  .  .  .  lll 594me,  613m;  leitditeiib  ivcrbeti,  ju 
Ieitd;tcn  beginnen  [=  (Sntjünbiuio]  1121ti,  3a,  5am,  142m;  ^\d)t  lll(594a); 
-9)kf[en  [togl.  9}?etccrmaffen,  äRaffenJ  I58a;  mekere,  mele  lll623m,e; 
ä)tenf^  gctcbtet  111611a*,  irk^rid;ten  (tocn  Sl-fäüenj  [ögl.  @efd;.]  111 594me 
(äUefte);  SfJatnr,  SSefc^affenbeit,  2Be)cn  I[i20e-5J  <Sa,  396m;  lll 5757nc, 
592m  (rätl^ielkfte),  me  (nenc  gor)d;iing),  3m  [613  tlmlic^L  n.  35erjd;iebenl;.] 
(8m);  ^^evi'cnen  111 592e;  ^I)t)[ifc^e  iBevI;ältni[|e  lll593o,m;  9Jid;timo  I57e, 
üiinbe  f.  2}?etecrft.;  vctirenb,  Umfd;Uninö  1125a,  149a;  a-id;Ienbeinb  111594a, 
gu  nnjevui  ©cnnenfvfteni  gel;crig  111  (628m),  -ftvömimgen  1404e,  bei  Xa^t 
f.  i^enevf iigeln ,  2:l;eile  lV576e*,  Umfc^lvung  f.  vctivcnb  |  Uvf:|M-nng  ((Snt* 
ftel;nng)  [ügl.  ^ilbung]  \[136e-7,  400,  lm-3a];  \l\573me,  593m  (8a): 
fo§ini;c^ev . . .  lll(594c-5a);  am  9}icnbönlfancn !  1 127m-8a,  400-1  :|  ^ev 
I;ältni[fc  [f.  c^cm.,  pWr]  111595am,  iBevfc^iebcnljeit  1116i.5«te;  Hergang, 
^efc^v.  lllöiOe-iwi;  Üeine  SBdtfciter  157e,  125a;  2Be)(n  f.  9iatuv,  Sirfung 
IV576e*  I  2Bone  baBei  [=  ©ciuclfj  122^am  ()d;ivavge);  lI16Ü9m,  610e; 
-23}cl!e  111579m;  Si5lfd;cn  \U611am  :|  2Bnrfge[d;Unnbigfeit  [»gl.  @efd;n).] 
I57e,  128m;  3at)l  f.  niel)rere 

*5(erc[tat  lV95m,m  (2(tninl)me  bev  nmgn.  3utenj.)  |  aeveff atifd; :  Sifccnficn 
1360a,  9Mfe  11157a;  9tei)en  1365e,  lV236m  :|  atsculus  (iSamn)  143m; 
aeßtuarium,  pl.-ia  11410e-lall 

5lffen  [f.  gorillasj  11167e,  229m;  1V[535-6«J;  sg.  Slffc  (^o)  143m: 
in  2lfvifa  11314m,  lV(535m);  [in  ©cgenben]  lV5^5me,  [im  §anbelj 
11416a  II  -3nienV3ü4a,  V25a  j  -Snfeln  [=  ^ntl^ecnfcn]  l\ [535-6a]5a 
(jn?ei):  5lffen  bavanf,  il;r  vätbfell).  3ii^i"i"ifnl'nng mit  Stficn  lV555-6a;  alte 
iöctxu-^l^nev  IV 535a  ||  mamcn  \\535am,  -9Jnme  lV535a,  -fi^  lY 555a,  in 
%  toerivanbelt  IV  535a 

*a[ficiven  [f.  flotte]  1206a,  340m;  111 45m;  -enb  IV  130a;  -ivt  ivevben 
1185m,  lV17e  :|  5lffinität  (=  ^^vluanblfc^aft)  [f.  d)cmif(^J  lJ348e,  pl.  -en 
lV266e(^4Mel)  j  stellae  affixae  11503e;  11137m,  115m,  193m;  Stella 
affixa  111163e;  affixum  sidus  11137e  :j  affolcment  de  Taiguille  IV  t24me; 
Afghani/tan  11 32e  (33evgtctten) ,  425ü  ;  Aßun  f.  Karahiffar 

Afrika  {^  Libyen)  [f.  Aßen,  Eurojm]  1307e  ||  53.  afrihanifch 
[f.  indo-afr.,  9^egevJ  1191a;  11182m,  293a,  430e;  111324e,  562a  || 
3iifnljc  (jn  Afrika  nnb  ajrikanifch*) :  in  alter  ^t\t  11111a,  2t.  nnb  5(nicrifa 
1328m;  tqnatcr  lll 344a,m,  354m,  360a;  IV 67a,  378e  (flibl  i)cni); 
Slrabev  11251m,  3e,  4am,  263am;  111344a;  f.  Aßen,  Mannt  [l>gl. 
ilenntnifs]  lV378e(^iifte),  ^eobad^tungcn  111296m*;  S3eld;affenl)eit  1352e; 
11150.^  315m;  ^a\>  11152m*;  eential-2(.  [=  2D^ittcl-J  IV136m  (niagn. 
%iM\),  378e  (imbefannt),  e  (iBnifane?),  e  (Saffev?)  j  Solcnien  [=^^f(ansft.; 
f.  o^heniciev]  1188a  (fübL),  lo6m*  (nörbl,  U^eftL),  177e;  111344a  (avöt.); 
Selonifivnng  lllöle  j  (kontinent  [=  geftfanb]  11293a,  306a*;  I11344e; 


Afrika  (i^ou  —  'Mit  169 

lV136a*,  377e,  8e;  3i;m  altfii  S.  öcbcrig  1423a  ;|  (Sultuv  UlöOe,  ein» 
QcboxiK  IV378e  |  entbedinig  (öcn  2;r;eilen)  ll292m-3m  (302m,  327m); 

III  (562a);  -en  11302m*  :|  (Siseitgniffe  11168m  (@oIb),  314m;  f.  Europa, 
(Sitebiticii  IV 202m*  |  bie  gefte  IV 451a,  geftlanb  [=  Sont.]  IV581e  :|  @e> 
birge  III503am  (im  Smieni  U^euig  Befanut),  IV377e  |  ©eftalt  I307e, 
Öa,  471m;  II(150m)  293wll,  306a;  IV(378e):  gegen  ®übamer.  ^affeiib 
I309me,  472a  :|  ©olbfiifte  V64e*;  ©rc^e  1351a,  11361a,  lV102e;  ^atibel 
1319a;  II168me,202m,  241m,  3e;  Silber  in  2t.  II168e  ||.  3miev-2(.  II253e 
I  bae  Sniierc:  magn.  l\102e{Üc\natox),202am{M\v.)',  im(:^e!ainitll503am, 

IV  (378e);  iincvfovfd;t  IV377e  :||  SufelgriiH^e  ciitbccft  II[I64m-6m*J ;  Sufelu 
i\377a{'oult),  585m  (biev)  ||  Äcniitnif3  f.  bcfamit,  iiiib.;  (ginf(u|3  niif  ba^ 
Älima  1351a,  Äncten*  f.  nmgii.  tqiiatcv  |  ^iifte  [a.  DIcvb,  D[r,  2öeft,  9J2B] 
111520, 163e,  413ell;  [b]  I373e,  II164e;  IV 27m,  535m;  pl.  (O)  II327ra: 
magn.  IVlOOe*  (Sinie),  136aO;  -^nlänbev  IV378e  (befannt)  :|  Sage  1312a; 
II155e,408m;  IV91e  ||  magnetifd;:  SlbJveid^ung  lYlS6am,  202am', 
Slquator  IV  100m,  2mc,  3am  |  2mic(n)  IV 92m :  ber  2lbii\  lY  136am,  202am] 
tnettei(^t  2-cn  cl;ne  5tbiv.  IV  136m;  bev  fc^iixi^ftcn  3ntenf.  IV295am  || 
3)2eer  Bei  ST.  III342e,  a^iinevalqncUcn  IV500me,  2}iittel-2l.  [=  (Sentval-] 
I[252e,  mtmmi  [=  iBclfcrJ  1380a*  ^iatnv  11315m  ||  ^^orb-St.  IV  445m, 
V58m;  ninblidjef^  1 232m ;  II  162e,  251m,  263a,  444e ;  111441m,  IV224me; 
norb-afv.  11156m;  ^cvbfüftc  11174m  |  9Kn-bn?eft  II163e:  3n[eln  II  [264m- 
6m]  6a,  412e-3;  pl)M<:i\d}t  Kolonien  lll63e  (5m),  6e,  174m,  8a,  412m; 
-Äiifte  I1161e,  3e,  178a;  novbnuf  lid;ee  1319a :||  Oft-21.  II155e,  6a,  168e, 
227m,  241m  ;  111354m  (^cifel;v),  IV91e:  magn.  tquator  IV(102me)  Sam-, 
I?ftlid;ee  II  290a,  408m,  434m ;  III342e,  IV^77me  j  oft-afr.  [f.  ncd;  ^iiftej 
11415m,  476m;  IV102m  (kontinent)  J  Oftüifte  II166e-7a,  177e,  203m, 
243e,292e,  3a,4m,  7a;  111344a:  §anbcl  11142m,  9J?eev  IV409m,  greife 
lV67a,  @d;ifffal;vt IV 51m,  iBerfck- 11142m;  öftl.  Äiifte  11315m,  415a; 
IV  103m;  üft-afr.  ^iifte  11168m,  250a  ||  ^^f(an3ftäbte  [=  (Sol.]  11164a*; 
(ScU-nien  bcr  $l;cniciev  [a.  9Zcrbivefl]  lU65e,  174m;  pateauS  III (540m), 
^^vieftev  II292e*,  OncIIcn  f.  2Jiincvalq.;  9ieifen  II292m-5m;  111252m, 
314(-,  344e,  354m,  562a;  IV  (202m);  ©anbmeere  II150e,  <Bp\^e  f.  ®üb* 
ipi^e  II  ®üb-5t.  II  (88a),  füblid;co  111252m  [9tei[e],  fiib-afr.  1329a;  füb* 
cftlid;e^  11202m  |  @üb[))i^e,  @^it5e  1307e,  11297m:  SSefd^affenl;. IV295m; 
entbcdimg  II 2.92e-5m,  IIl367e-Sa;  ©eftalt  friil;  Bcfannt  I11344me;  3n|eln 
baBei  IV422e,  e  (inilf.),  588a ;  !i!agc  lY  195m;  magn.  Sinie  IV  136m,  195m ; 
Umid;iffimg  [f.  ®I.|  II467me  ||  (^tuömmig  1 75a,  329a*;  Temperatur  II155e, 
Sr^ieve  11416a,  [^tpcgr.J  IV  [377-6];  ba.s  tvopi'c^e  11295m,  IV 52a;  Ufer 
IV371m*  I  Um]d;if fitng  II173e-4a,  290a  (7m),  302m  (4e),  467me',  Um* 
l'eghmg  11159m,  407e-8  :\  i  nBefanut  [f.  ^nnerec-]  IV451a,  nngegliebert 
IV378e,  ^^rBinbung  mit  21.  II(183m);  33clfer  I56^0am  (buifle  garBe), 
vinbre  ^\  [  o^nbcr  ||  23ulfane  IV [377-8,  21.  581e]:  ä)fangel  entjiinbetev 


170  Afrika  )Sult  —  ^Igri 

ly 378e',  l)iftonfc^c  l\377,  446a  (^alil);  i?üv-I;ift.  lY 377e-S;  ^abl  lV44öa, 
451a  I  öiilfanifc^  [f.  °3nfcln]  l\S78am  (©etiete,  ©cgeiiircii),  581e  (2;t)atig' 
feit),  e  ((grft^einimgen)  ||  SiJenbef reife  111344a  ||  2Beft-5I.,  ireftlirfjeö  21.  f. 
Äüfte;  tüeft-afr.  [f.  ÄiifteJ  II156ra,  IlI344e  (teilen),  IV92m  ^i^ittoval)  | 
SBeftfufte  I309e;  11166e,  314m;  IV  100m*  le:  (giiifc^nitt  \\ 550a,  (gut> 
bedungen  \64e-65m,  ^anbel  11170m,  yiovniänner  111314e,  f.  ^43cvtngie]en, 
^J?eife  IV(27m);  @d)ifffah-t  babin,  fiüil;  befucf)t  11295me;  \\\174e-5a,344', 
IV  52a,  53a  (92m,  114t-5a);  V64e-65m;  eecfa^irten  \  65a  J  ireftl.  tiifte 
n254am,  393a;  II1174e-5a;  h)eft-afr.  Äiifte  IV287e,  550a;  •Tauften  t?cn 
SBeft-5l.  I1253e  ||  äöinbc  11483m 

Affchena  (bei  iöofbara)  II  255m  — 1 1  ä  g  ä  i )  rf)  e  e  3)U  e  v  (=  gviccf).  2lrd;i^\) 
1235m,  274e,  456e;  lll51e-2a,  e,  171e,  4m:  gvied;.  @täbte  11178m, 
Xi)i\k  11404e;  eine  33elferbriicfe  Ill71e,  2a  \  unfein  II  i54a»M,  162f;  IV 
(323a):  ©ef*.  Il(i72a),  ^^nlfane  lV323a;  Snfel  lV560e,  -m\t  11172a 

*Ägäon  11181a  (@änlen;  =  iOZeerenge  toen  Gadesj;  Agajchagokh  o^. 
6'.  Johannes  Theologus  (üulf.  3n|el  bei  Umnak  cvboben)  {Y396me  |  Louis 
Agaffiz  1356a  (®let]c^er);  foffile  gifc^e  1287a,  8e-9m;  poissons  Ibssilcs 
I48m,  288e-9m,  466a  (du  vieux  gres  rouge),  m,  7a  :j  Agatliarchus 
(iBiibnenmaler)  II  127a ;  Agathemerus  (-os,  -mer)  I305e,  470e;  11435m, 
9a;  lY  161a  (©eftalt  bev  (Srbe),  a  (de  gtogr.);  lY 608fi-9a  {'^\apl)xaQma 
CeS  Dicäarchus);  Agathias  11227a,  Agathodämon  U224e-5a  (2(tlac<  gum 
Ptolemäus);  agave  1156a,  348e  (blül;enb)  |  Agefianax  I471e,  II440e: 
äJJonbflecfen  III 502e-3a,  544a  :|  5{gglcmevat  (=  2:riimmevgefteiu)  I  [281e-3a 
-55ilbnng;  2a,  m],  pl.  -te  I27e,  267m;  Slgglutinatien  I114e,  302e 

*5tggvegat  [f.  Äeuntniffe]  I39a;  11186m,  231a,  314m;  pl.  -te  (*)  I163e; 
III 34e,  319a;  IV473e:  [mineral,  bcn  ©ebirg^avten,  beft.  9}?inevalienJ 
lII613e*,  IV425m;  encijclc^  I51a,  -fcfjid^ten  1284a;  -3uftanb  I86m, 
272a,  320e;  III332e,  348a,ra;  V73e  |  STggregaticne-Suftänbe  III 22e  — 1| 
i^ma  IV  429a  (©ebirgeavt),  474m  (-©eftein),  560e  (im  ägäifc^cn  2)?eev), 
621a  {dap):  Svadi^te  (3»«  Stbtf;.),  Srac^Vt-Strt  IV470a  (4m),  560^,  621a  :| 
agiven  IV  193m,  Agifymba  11431a  |  Aglaja  (47»^"^  fl.  ^(nnet)  V116a: 
(g(em.  Y113me,  (Sntbecfnng  Y113m;  Gntbecfer  V113m,  7n  :|  Jago  di 
Agnano  {^tal)  IV513e. 

Ägos  (Aegos)  Potamoi  1402a  (8a):  ?IevolitI)  111609m  |  Slerditbenfaü 
III  579m  II  (594e),  5e-6a  (611a):  Scmet  111579m;  (ginbriic!  III5.95a,p,  6m; 
(SinftiiÜ  auf  bie  2lnfic^teu  bev  gvied;.  pnfcf^^ben  'com  3S>eItbau  iifti\  III  [594e-8a, 
%  618m-9in]  594e-5a,  8a;  S5ovgang  111609m,  3cit  111596m  J  ä)?eteormaffe 
IlI594e;  9.)?etecrftein  1 124a,  139a,  140a,  397m,  401e-2a,  7e ;  III  (594e  gaß) 
:|  ^&i{a&ii\\\595a 

^Agra  1483m  |  Agram  111614a  [Ort  babeij ;  -er  Scmitat  1 134a,  111608a  :| 
Rudolph  Agricola  11493m,  mem.  de  la  soc.  d'agriculture  lV498m, 
Ägri-dagh  (=  Ararat)  IV384e  |  Agrigent  nil99e  [babev  gebt.l:   ©alfcJt 


^ilgro  —  Ägypten  ilu  171 

I448me,  452a  :|  agvonemifd;  112öi)m  |  Aguas  calientes  {^^.)  l\  433e, 
rio  de  f.  Trincheras  :\  Agua/arco  f.  Jorullo,  ©vaf  i)on  Aguilar  II309e, 
cuesta  de  los  Aguilares  (bei  ©uanaj.)  1444a;  punta  de  ]a  Aguja  (^crgeb. 
'Peni'e)  IV  101m,  320e;  gunung  Agung  (33itltan  auf  S8ali)  IV 407m 

ÄGYPTEN  [f.  Hyk/os,  XlMxtxd^]  lIL156e-160a,  2t.  406m-9a; 
200-211,  21.  433-6m]  20om,  215m,  221a,  244c,  293a,  402me,  8a,  467e; 
[li205e-7a  II  33.  Jcrj^TiE/i  (biefe  ^crm  iuivb  ijele.qcntlid;  aud;  burd;  * 
angebciitet)  II[i56Vi60aJ  i5Sme,  210a,  242e,  3m,  5m,  451a;  Ägyptier{^^) 
II  13a  (pl.),  93m  (sg.)  ||  C.  ägyptisch  (biefe  %oxm  roirb  ßelcgeiitlid;  aiid^ 
Diu-d;  o  aiiöcbeutet;  I1201e,  2l7a;  IiI174a,  440e  ||  AIpl)altct  öcr  3iifäl}C 
(2(.  Ägypten  ixnib  ind;t  bqeic^nct) :  abgefd^foffen  II  160a;  i^cii  Alexander  bcm 
@r.  erobert  Ill59e,  185e,  434a  ||  febr  alt,  bckö  Sllter  [a.  eiiftuv]  11157m, 
8a  (m),  333m,  402me;  lll  171m,  205e-6a,  454e-5a;  öcr  emem  21'eile  ber 
©eftirne  III4S2u;  5000  3at;rc  tev  Sbr.  I1146e-7a,  3900  in2()Ga,  3400 
n  156a,  3300  III205e,  2900  111210m,  2200  11245a;  111441m*  (ücv  ben 
©eftinien);  bie  alten  III166e;  aüe^J  alte  'dQXj^t  genamit  \U471am;  alt-ägl):|>t. 
11 159a,  111478a  ||  21iifieblimg  [bj  111441m  (am  m\),  -m  11158am;  Araber 
I1247a,m,  251m;  Slltvciiomie  [ü]  11432a;  11161a  (174a,  422me,  3a)  440e 
(465e);  S3egebeukiten  II157e;  ^I-^eidjaffenbett  11158a,  451a;  febr  frül;  be* 
tvobnt  111482a;  ^ilbimg  [=  (Kultur,  Sibilif.]  [bJ  11158me,  111455a;  da' 
leiiber  [ej  UllVlnie,  205e-6a,  455a*;  CambyAs  11179a;  fvübev  als  bie 
S^albäeu  [b]  111423a,  467a;  Sbaraftev,  eigenid;aftcn  [b]  II(160m)e, 
259m  I  Sbroncfcgie  [=  Beitvedm.]  II406meO,  111 205e-öa;  Sirius  U\171, 
206m-7a  :\  Siüilifaticii  [=  53ilbimg,  (Sultuv]  [c]  11434a,  Sc^mcgra^^bie 
[bJ  11503m  I  Siiltiiv  [=  «ilbimg,  (Siinlii.J  II(151f*):  alte  Il(149a), 
154e,  170m  (213am),  402m;  111 171m,  425a;  [b]  I1146e-7a,  9a,  156m 
[e-160a],  15Öm  :|  S)eu{niaier  [c]  [=  2)Zomim.]  11158m,  ni471a  (fe^r 
alte);  S)t)uaftie(iO  fc]  II i5öe-7a  (alte),  9m II,  245a,  402m II,  7m;  III 
454e-5a  (4*<^);  (5igeii]d)afteii  f.  ßbarafter,  (Sinrid^tinigeii  11158a,  (Sin* 
fiebeleieii  II 27m;  (Svbbebeu  1442a,  IV (225me)  (494e-5a  ^eltenbeit);  dr- 
ftubungeu  [b]  II (150a);  STcberuiigeu  11156m*,  203a  |  (Eitc^ition  [c] 
n  108a,  III 620e:  frau5Ö[ifd;e  [a]  IV203e  (Leibnitz)  :|  glüffe  IV501a; 
©arten  [c]  I1133e,4a;  @efd;id)te  (anc^  einzelne  (Sveigniffe)  ]\156e-7m 
\8e-160a\,  172m,  9a,  ]85e,  202e,  245m,  7a,  402me,  6me,  7m,  435a;  @e^ 
ftalt  II200e,  la;  [c]  ®ott  IV494e,  ©Otter,  ©ettinn  111206m-7a  j  ®ried)en 
(nnb  gried).  SBefen)  in  2t.,  il;v  ^crfebr  mit  2(.  [togl.  ^  ^:ptclem;iev]  II159e, 
172m,  e,  9a,  180me,  202a,  7m,  408c-9a;  baö  gried;iid;e  t.  II  200e-la  :| 
^äfen  [c]  11160a;  §anbet,  (geeb.  11201a,  we,  2a,  wif,  e-5m,  221e,  2e, 
242e;  §anbid)nftcn  li447e,  ^eerjiige  [b]  II158am,  $of  [c]  III (209m), 
A^l^mnen  [b]  in478m;  in  t.  Il299e,  408e;  IV494e;  Äenntniffe  11408a*, 
mima  II  259a ;  tonige  [c]  1 1 156e-7a,  9me,  402me,  7m  ;  1 1 1 209m  (-gc>I)of), 
455a;  trenjfa^rer  IV51«'  |  Ännft  fcj  II  429e,  451all ;  fünfte  [bJ  II  257m  :j. 


172  Ägypten  Bn  —  ^Ibiibuiuj  6 

.nÖrbl.  tüfte  11160a;  i'age  II200e-la,  241a,  4a;  33evfebr  mit  anbevii  ^au- 
Dem  [ögl.  35i5lfev]  11205m*,  2>?eer  [c]  I489e,  bie  ba  jufammenftrcnienbeii 
2)?en)d;eiivacen  M.  Reifer]  II194e,  ä/Jciuite  [bj  llUTla;  iKciiiiineiite  [c] 
[=  S)enfmarev]  1422m;  IIl  203e ,  422m ,  4a ;  IV225me  (serftcrt);  Mofes 
miesiig  11407m,  2)ämje  II160e,  älZ^tlioIcgie  [b]  llI206m-7a;  nac^  t. 
11408a,  427a;  Dramen  U451a  [a],  111  (423m)  [c];  9itebcv-2i.  [=  Unter-] 
11159e,207m;  Ckr-l  1127m;  imter  ^:|3ev[ien  11172m,  9a;  ^flaujen 
11426a  I  Planeten  [b]  II1422am,  466eli-7all ;  einselne  m490e,  537a: 
3)avfteüimg  111424a;  Dramen  111 422e-5m,  467m,  e-8a;  9tei^)e  1114X3m:| 
'iprieftev  [c]  11  (157m,  8a,  e);  111478m  ||  initev  bcn  ^toleiuäeni  (ba§  Üteid) 
Der  gagibeu;  11201a)  [f.  aiif3erbcm  I^eibc]  1U200-211 ,  21.  433-6m  (Bu^ 
ua^me  ber  2SeItanid;aming)J  200e-la\\ ,  2,  237e:  (Sliarafter  it;ver  (S:^c(^t 
II 205rn-6;  §aiibel  1120:/wie,  221e;  mtU\  jur  ^Inbenmg  ber  Gvfemünife 
11 205we,  9Jatiir'ii.  Säiibevfciuitni^  evireitevt  II  202e-5m,  iriffenfc^.  Seiftun* 
gen  n.  gcvtid;vitte  ni2ü6e-211\,  il)v  Bivccf  l\205am  \\  Ouellen  IV 501a  | 
ta^  alte  dU\^  \ll56e-7m  (7am),  195m,  243m,  5a,m,  407m;  ba§  neue  dt. 
U157me:\  9iei^tbnm  11202e;  9feife(n)  in,  nad;  £  II (211a,  222e)  255a; 
unter  ben  ütcuieru,  ri'ni.  ^rc^inj  ll202e,  4e,  435a;  (2d;ifffa!irt  11158m 
[b],9am  [cj  I  Sd;rifteu  iikv  £  Il402e,426e;  ter  %,  Il4Dla  :|  Sirius 
f.  SluoneL,  @|.n-ac^e  111478a0;  Sterne  [b]  in67am,  I66e-7a(5  (gtva^ren); 
(Sultan  11452m,  (g\)fteui  [c]  lll422me,  Scu^^eratur  lV501a,  üblere  [c] 
1114780,  Unter-t.  [=  9?ieber-J  Il(159e),  Untemelmi.  f.  Sirfung,  Urzeit  [c] 
111207a,  ^erlnnbuug  mit  £  lH(183m);  35erfel;r  f.  Sauber,  ^Mfer;  S5ccale 
III47<^a7n^  i|.  iüclf  [c]  111455a  |  ^n>Ifer  [ögl.  2)knid;enraceuJ  11151e0 
195m,  207a;  [b]  ißeriibrnug,  ^evfebv  mit  anberu  belfern  [l^gl.  SänbcrJ 
l[158am,9e-160a;  m^  aubre  ^  mi  ben  Sl.  eutnel^meu  11436a,  lll(161a)|| 
me  ton  C  fommt  11150a  ;  Seltivftem  11350m  [bJ,  lll(422me)  [c];  2Öir* 
!uug,  Uuteruel;mungeu  uac^  außen  [bJ  U  158m-160a,  406e-7in  \  ih}cc^e  [bj 
\ll470e-la  (lOtägige),  lam  (uid)t  7tagige):  -zutage  nad)  ^4>faneteu  knanut 
I11471am  :]  [2i>örtcr]  |c]  111206e-7a;  altefte  3eit  111471a,  ^eitred^nung 
[b]  [=  (Sbrcncl.]  Ill470e-lm;  ^uftaub  II202e 

al^nben  [a.  gealnibct]  II  181e,  349a,  361m,  396m,  426. ;  I114e(25m), 
317e,  339a,  502m;  IV  114a,  V 67a'  buuten264m,  gegen  erfennen  I248e, 
iiid}t  lV213a,  gegen  Uuffeu  H372m  :|  aljubenb  [f.  ^^antafic]  111291m, 
352e  ((ginn),  437m,  508m,  567e;  Stimbeu  I6e  (bum^fee),  16a,  87a; 
II137e  (frü{;ec),  e-Sa  (beut  Sßiffen  ^n  trennen);  111 464a  (fo^^mifc^eö)  | 
5n;ubung  (*)  I16e,  17a;  Ill45e-6a,  321m,  412a,  483m;  111279m; 
p].  -eu  I1140e,267m,  348a,  .354e,  364m,  384e;  11118:i,  21a,  40am, 
178e-9a,  189e,  287m,  384-,  7m,  425a,  436e,  597e,  617m:  alte  II227e, 
altere  1  ®.  XlVe;  bumpfe  I5m,n206a;  bnufle  1194m*,  n372m,  III157e*; 
\x\\h^ti  IV 537a;  glii(flid)e  fll9Um*,  382m,  408m*;  großartige  H390e, 
feine  IV  78m*;   religieie  1126m,    32e,    a-f«|d;ti>cr    Ü52a,    ->^cl>ermcgen 


2ll;nbiuu3  ^  —  5(fe  173 

I1137e;  a-i'ccU  138m,  80a,  379a;  1145a,  79e,  365e;  I11189e,  25(Jnv, 
IV  14m    

*2lhiljevru  IllOlra;  Sthili^feit  [f.  ;.^l)i}|icgiicmiicf)J:  pl.  -cii  1165m,  I1274e 
(jufäüige:  in  beit  @^vacf;eii);  2l{)üvn  143m,  298a  (fc)').);  Aliriman  1141m, 
Ahuacatlan  (in  ©iiabalaj.)  lV592w  (fegen.  S3ulfanc)  |  Slic^-^rcceü  111339e; 
^lic^ungen  [j.  (gtevnej  I92e;  Iin75me  (m,  e),  6a,  e,  352a  ;|  Aigert  (§(. 
®ibir.)  V83e  |  Aigle  111611a:  2IevolitI;enfaÜ  HI  165a[öiOe-im]',  9L)ietecr[tein 
111615am  J  cliaudes  aigues  (5luberöne)  I447e,  golfe  d'Aigues  mortes  (im 
)üblid;en  granfveic^)  IV  607a  :|  aijuk  (avabij'c^ev  9^anie  fiiv  bie  Capeila) 
111205m 

Pierre  d'Ailly  Sarbinal  (biefe  gorm  I470me;  II 286e,  447a,  465a, m; 
III  16e,  V65e);  auc^:  Petrus  de  Alliaco  (11286m,  III  16e)  cbev  P.  Alliacus 
(111438a,  V65e;  Alliacus  II286e,  7a,  447m):  II465am:  concord.  astron. 
11465a,  R.  Bacoii  11287m,  [.  Columbus  |  imago  mundi  (SBeltgemcilbe) 
1470m;  U286m,e-7m,  308a,  465m;  mi6e-17a:  ©influB  auf  bie  (Snt- 
becfimg  Slmerifa'ö  ll286e-7m,  465a;  auf  Columbus  n2S6e-7m,  447a  :| 
mappa  mundi  11447m;  Äleinbcit  bev  2}ieeve  I470me,  11308a;  [^eif.] 
11286m,  465a;  ^avmonie  bev  @^l;även  11438a,  terra  habitabilis  11287a, 
uid;t  vulcanus  V65e 

■^Aimoii  (©ebirge  beim  :|.^evf.  Maxh.)  11414e;  Ain:  XcpaxU  I399e, 
III608am;  Ainos  (c[t-a[iat.  3nfeltoclt)  IV583a,e  (^mo-9iame);  Ainslie: 
mat.  med.  of  Hindoostaii  11440m,  4a,  5am;  Ainswortli  IV 525m  {Kai- 
farieli),  581e  {Demavend)  |  Airolu:  ^'6\)C  IV lila;  magn.  Sntcnf.  IV  181m (i, 
6a;  m.  dlciQ,  IV lila  :j  Airuck-tagh  (Uval)  IV597a 

AiryCGeorgeBiddeli)1438e;  ill 64m,  273m,  541e:  Adams  111554me; 
figure  of  the  earth  III  151e-2a,m,  6a;  2(ufual;me  bcn  (gnglauD  lV(23am) 
153m  1  (Srbe:  3)ic^tigfeit  \\6i7am\  ©eftalt  unb  2t6^Matti;ng  IVi5ie-2a, 
4a;  (Svb-ä)?agnet.  IV 77a  J  Jupiter:  SJotalion  II1519e;  -^etvabanten  HI 
519e,  550e  J  magnetifi^:  2lbJveid;ung  IV  186a:  4  ^elvegungcu  \\{117e) 
190a'^  [tünb!.  Üjeiänb.  IV  195a;  DIeigung  IV187am;  magn.  observ.  at 
Greenwich  IV  186a,  7m,  190a;  terrestrial  magnetism  IV  195a  :|  über 
bie  (Sntbedung  bc?  Neptun  III 534am,  554a;  ^^enbel  l\156am,  647am 
(-33erfud)e) ;  [p^x],]  I11117e,  534a;  Slnjiel^ung  be«  <2c^iff^eifcn§  IV  71m, 
@el;en  HI ll3e  I  (Sonne:  HI389e  ('^nfinfterni{3),  396e-7a  (£ic^t);  lV79e 
(Sem^cr.)  J  «Steincatalcg  IH154m,  196e;  (gtevne  HI  168m,  286e  (^avalt- 
aje)  :|  über  2  Selefcc^^e  mil7e-8a 

^Airyana  Vaedjö  (ta$  alte  3enblanb)  1 15a ,  Akaba  II  200e  1 1  51! a  b  e  m  i  e 
(=  academie)  [f.  ^latoigaticn,  ^ifctcn;  f.  üBv.  ©täbte  nfm.]  11435a 
(^l^räfibent) ,  453m  (avat\);  pl.  -en  H376e,  435a;  HI 611a  (3n)ei[elii:d)t)  :| 
Slfabemüer  V91a  |  afabemifc^  11435a  (Süv^ovatienen),  IV  86m  (in  bcn 
Slrc^iten  t»ergraben),  V20m  [im  alten  (ginnj  ||  äka'sa  ((ganx^fv.)  I1142me, 
54am',  Akbar  (Äaifev)  II118e,  434e;  Akem  (gl.  (gibiv.)  V83e,  dfchebel 


174  m^  —  mhnq 

Akhdar{^xaK)  11243m,  Äklanifowka  i\26bm]  Akrokorinth  I230e,  448a; 
Akfakal  (<2ee  iu  2lf.)  lV455e,  Aktagh  (=  Asferah)  IV5Ü7a,  Akti  (©aiicaf.) 
IV254e 

*ai-,  AI-  (bcr  Slrtifel  Uor  axah.  9^amcn)  gilt  meift  ol^Bab.  ni(^t  | 
J/a6ama  ((Staat)  11519m,e:  viefige«  Stl^ier  11390m,  519me\\  :|  5((abafter 
111545a  (fod;enber),  a  (I;ül;Iig),  568m  (-©efa^:  erleiid)tet) ;  Alaid  (fuvil. 
3n[el)  lV397e  (iBulfan);  Alais  (graiifv.);  älieteorftein  ob.  Slerolit!)  1134m, 
396m;  111 613m,  6a;  Alajuela  (ä)iitt.  5tmer.)  lV539e-540a  |  Alanen  U91p 
(in  2B2l[ien),  e  (gefte);  11240a  (^uimcti),  425m  (-lanb):  im  Saucafu^ 
11420m,  e,  466a;  Alanethi  (2anb  ber  2t.)  11420m  :|  Alantika  (afr.  ^evg) 
IV378am,  Alapajeivjk  lV580a  (2)iovit);  rio  Alaques  (Ouitc)  IV 362m,  Sa', 
AJancli  111414e  (üov  Üicm);  Alaska  (IV392e...;  Aliaska  IV 429m) 
(§aI6infel)  lV392e,  429m  (gegen  ^amtfd)atfa) ,  m  (3iid;tiing) ,  m  (üulf.)/ 
me(?age),  e  ((g:^i^e),  >ne(@üb)ee  babei);  Silaim  11378m,  382a  (^^Injiel^nna); 
IV  512a  (-evbe);  Alauß  (bei  Tic/«w  in  Ouito)  IV  464a  [Crt  babeij,  öl4a 
(Sage,  §i3l;e)  |  ^/6aner@ebivgelV252m:  [33ergba]  IV518e,  Sencit  lV479m, 
(Seen  lV614e,  Srac^i^t-mi  lV472m;  Sultane  IV 372m,  472m  (aiicge- 
brannte),  614e  (alte)  :|  Albanien  (bdm  ca\p.  2}i.)  I1226e,  IV 383m  (pylae); 
J/6aMolV631e(l^eucit),  mons  Albanus  J396a;  ^/6a«i/lV616e  [^^evj.  ta]: 
f(.  ^^lanet  entbectt  V114m,  7a  |  Albategniiis  (etg.  El-Batani  111 170e) 
11453m,  J11170e;  33,  Üiinggcbivgc  im  ä)ionb  lllöOSe  :|  Albay  {Julian  ai\\ 
iluioUj  aiid)  Mayon,  Ifaroe  gen.)  IV 404c-5a;  Albemarle  (Qxc^tc  Galapagos- 
3nfel)  lV427m;  albern  11512a;  IV  298m,  493e,  6ü7e;  (Srjbevjcg  Aibeit 
I1507am;  F.  v.  Alberti  1466m  („bnntcr  Sanbftein'O/  7m  (Xx'm)]  Albertia 
(iBanm)  1297m 

Albertus  Magnus  (Silbert  ber  ®r.;  Stlbert  v.  Bollilädt  112S3m,  4e) 
II  31a,  268m,  280am,  3m\\-4m,  4 e,  450m,  4 63e-4a :  [fcnbcrbave  2tn|id;ten] 
11464a,  Ariftüteles  11284a,  ^imeftein  V65e-6öa,  Dante  11284m,  @afl^ 
mal;l  II i30am,  über  cosmogr.  de  nat.  locorum  ll284am,  463e-4a; 
llU6e-17a;  MdaUc  11283e,  de  mineral.  Y65e-66a',  [pexl]  11130m, 
283m,  4mll,e,  464a;  V65e;  ^^[(anjen  lI283e-4o,  9tcggen  11464a,  Sreib- 
l)ang  lllSOam,  vulcanus  \66a,  SBärme  ll463e-4a,  SBcrfe  II283e 

Albigevfer  1182m  (sing.),  Älbion  II409e— i|  2llbit  [f.  Stnbefit]  1 136e, 
263m,  458a;  lV[475a«i];  pl.  Stibite  (*):  [a(§  SSeftanbtleilJ  lV427a,  467e, 
475am,  633e,  4m,  6a;  [^eftanbtbeile]  IV  619m,  311m  t^elbf^atl;  lV467e, 
[in  ©egenben]  IV633e;  nie  ©emengtbeil  lV468e,  475m',  \76e',  irrig 
f.  DUgc!(a5,  ^kt^ftaüe  IV  427a,  in  aWeteorft.  III613e,  ^^]■enbL^-5(.  IV  635a; 
a-reidi  lV633e,  5a,  e;  trad;t}tifd;e  *  IV474m:  al§  Dligcflafe  erfannt  IV 
447m,  636m;  überall  gefebn  l\475a',  Sultane  bilbenb,  in  93-en  lV467m, 
475a,  633me,  4e,  5a 

*Albordj  {=Elhurz,  ügl.  Alburz)  lY 380a  (Seitberg),  582am',  Albu- 
raazar  f,  Giafar  {{•  Albuquerque  II311e  (ä)?alacca)  |  ^,  Albuquerque 


'Mhnq  —  Alexander  b.  (3x.:  ^x\D  175 

(9ieu-9)iei\)  l\  435e  (jtbeilimg  ber  Sierra  Madre),  6a  (im  !i!äiigeutl)al),  8m, 
470e  [SSulfan  babeij,  594e-5a:  ^Breite  IV435m,  594e;  §cF)e  IV 455m,  5a, 
595a  II  koh  Alburz  [ügL  ^/6or(^jJ  lV582am;  Albyruni  (arafc.  9}Jat^em.) 
U260a,  455me;  111195m  (kanun);  Stkdbe  IV538all;  Ant.  de  Alcedo 
W 564am  (Xurullo) ,  a  (diccion.  de  Amer.),  am  (3uianimcuf)aug  tocii 
(SrbK  lu  35ulf.)  I  2lld;t?mie  11252m;  ald;t}miftifc^  11256ell,  7m;  11384e, 
5e,  4506 ;  ni424a  (§aiib|d;vi[ten)  :|  ©arten  be§  Aleinous  1134e,  105a; 
Alcifthenes  (5(vd;ünt)  ni579n,  580all,  m;  Alemäon  1128e,  11137a;  Alcor 
(f(.  (Stein  im  gr.  ^ären)  \\\65e-66a,  290m  (iBevbinbnng  mit  l),  wi,  m 
(Sirabev);  5llccran  l  Äoran,  Alcuiii  11281a;  Alcyoiie  ((gtevn,  = /^  Tauri 
111283m)  11165a,  283m,  7e-8a  (^avallaje  n,  (Sntfevniuui) ;  Felipe  Aldas 
f.  A.  V.  Humboldt 

Aldebaran  ((gtcvn  =  «  im  (Stier  Hl 205m,  245e)  I143e,  111112a: 
eigne  ^elvegung  (Ovt^öevanb.)  11136m,  265e,  284e;  2)iird;me[ier  111203e, 
(Sntferming  111273m;  1*«  @v.  llllSSm,  245e,  273m;  ftniglic^cr  (gtern 
U1173e;£id;ttiärfelI1132e,<Sm,  142m,  237m,e  (253a);  9}iild;ftr,  111334m; 
vot(;,  li'tblic^  111 103a,  169me,  170m,  e,  2n,  205m,  e,  218e,  235m,  245e 

*Alderron  1474all  (tcbteg  ä)?eer),  Alemannen  n22-d;  d'Alembert  I52a, 
11211a  (2tnalv[ic),  IV  151a  (Öeftdt  bev  (Srbe);  ^/encon  111611a  (geuer- 
fugel),  Äleppo  1218m 

Aleuten  (e|t-a|.  Snfeln  IV 451a)  IV50öa,  392m  [e,5e-77n],  416m; 
amerifaniid;e  lV395e,  ^Breite  u.  ü^änge  IV 597a;  Srl;etning  IV396a,  7m, 
429m;  ^age  lV597a;  nlnblid;fte  3nfeln  lV392e,  4e,  5e;  cftlid;e  IV395e; 
9tei()c  IV 397a,  -üteibe  IV 396a;  Üiid;timg  IV59öam,  429m,  582e;  (Spalte 
IV  596a,  429m]  [XopcQv.]  (mit  ben  baju  gel;i3rigen  oter  anlieg.  3nfeln) 
lV[595e-7m],  toerfunfne  Sufeln  lV597m,  Übergang  ber  iBcÜer  IV  597m  | 
^ulfane  (tonlf.)  IV 525m  (392m)  [595e-7mJ,  7am,  430m:  I;cd;fter  IV 396m, 
mmQc  tlmtiger  IV45iall,  3aI)I  l\397a',  tonlfanreid;  IV395e  :|  treftl:d;[te 
Snfel  lV396a  J  alentifd;  IV274a  {^xd^lpcl),  396m  (^nlfanc):  Suieln 
l\395e]  3n)el  IV 517m,  Snfelrei^e  ib. 

Alexander  ber  ©ro^e  (aud;  genannt:  ber  (Srcberer,  ^elb,  3}?acc* 
bcnier;  f.  bie  @1.)  II  [188-199  u.  21.  423e-4a3a]  183a,m-5a,  e-6a 
(6a),  193,  226me,237e  \\  3ii[ttljc  [f.  Ariftotelcs] :  Ägypten  I1185e,434a; 
Stnbernng  feiner  «Sinnesart  II 193  (am),  Sinregungcn  ju  f.  gr.  Unternelnnen 
11185a,  Hnfid^iten  II201e,  2(qninoctial-@egenben  IV  159m,  Arhela  II185e, 
2I|icn  [f.  iBorber-5l.]  IV 608a  (Äenntni^  bcö  3nnern);  Babylon  IIl85e, 
196m;  Bactrien  I1185e;  ^Begleiter  [=  @efäl;vten,  Umgebung]  11187a, 
193a  (8e),  425m,  9a;  33eric^te  über  i{;n  nnb  bie  neuen  Sauber  U187am, 
caf^il^eö  ÜReer  11226m,  ber  inb.  Cancafus  IV  608m;  einzelne  (Sreigniffe 
(feiner  i^elbjüge  ufn?.)  11184a,  e-5a,  e-6a  \  ber  (grcße)  gröberer 
II183e,  4m,  5a  (192e),  429a;  (Eroberungen  I492e,  11190m,  IV159m:| 
©rtDeitevung  bes  3been!reifeö ,  güüe  neuen  ©toffee  [ogl.   folgen]  II 


170  Alexander  b.  @r.:  ©rlü  —  Alexandra 

53e-54a  [1S6-1901  186e-7a,  8e  [193e-9],  195e-6a,  222m,  6m,  267u; 
[(Sv^ielmmiJ  11185a;  (Sj^ebitiou  [=  3i'9J  \ll92e-Sa  (eine  iin[|enid;aft' 
lic^e),  5e-6a  |  gell?3iig  [=  ^eeqitöJ  Il(174a  m6)  Slfieii),  193a,  237e, 
425a,  9a;  gelbgüge  ll{183a)  5e-6a,  226a  :|  großartige  ^5 eigen  feiner 
Unternelminngen  [ügl.  (SnreiteningJ  U[186-190]  192e,  226m;  Ganges 
II197e  (eigentl.  Bmccf);  ©cfainten  [=  iöegleiter  njn.\]  11190a,  203m  | 
@e]c^id;te  [ög(.  (greignifi'ej  IlUOa;  -^efd^reiber  n423e,  IV' 503m  :|  Granicus 
II184e-5a,  e,  191m;  ©rnnbfal^e  l\184m-oa  \  ^eev  II188i',  198e,  226m; 
^eerjng,  -^üge  (ober  fein  3"9  nad;  S3orber-2lfien  unb  3nbien)  [=  gclN 
m,  3"9]  [ö3^-  *macebomid;]  1380m;  11 55e-54a  {183me),  7e,  191a  (2a, 
3a),  4e,  5a,  222m,  267a,  323ra,  396e;  IV 608a :|  ber  ^elb  11114a,  197e  1| 
Snbien  [f.  ncc^  *3nbien  Alex.,  Pentapot.]  II191e,  7e-8m  (8a),  203m',-4a: 
wo  ev  nnifehrte  [t>gl.  Um!et;r]  II187e,  197t:-8a  |  ^\\q  naä)  ^orber-3nbien 
[ögl.  «B.5lfien,  3ng,  ^eergng]  U53e-54a  (folgen),  141m,  185e-6a,  191e, 
7e-8yn\\  Indus  11203m,  Ijjus  II  185e  |  i'anber  (u.  ©egcnben):  ißeridte 
11187a  (über  bie  nenen);  bnr(^3ogene  11188a,  191e,  425a,  9a;  gefehn 
11323m,  fennen  gelernt  IV159m,  608a  ;|  mm  I471e,  11226m;  Mrer 
[f.  übr.  Ariftoteles]  II184e,  5a,  193m;  -lieb  II lUa  |  ber  2)?acebcnier 
11186a,  191a,  203m,  396e;  IV608a,m;  ber  grctje  9Jt\  11200m,  IV371m  :| 
nac^  A.  f.  3eit/  neuer  ©toff  f.  Snreiternng,  eröffnet  ben  £[ten  II181e, 
Paropamifus  II  53e ,  Peiitapotamia  [oq\.  3nbien]  II185e;  ^43erfer,  'iperficn 
II185eli;  Dieic^  [f.  bef.  bactrifc^ev^]  II(197e)  (200m  STuflofung),  20Je'^ 
@d>uieic^fer  11193m,  ©arten  ber  Semiramis  II98e-99a,  (2d;onnng  ber 
©itten  II183e-4a,  Sogdiana  II185e,  (2taatöeinrid;tnngcn  11184m;  grünbet 
@täbte  ni83e-4a,  7e;  (gt^rieu  II185e;  Xch  [ügt.  Vergiftung]  11202a, 
429ail;  Tyrus  II185e,  Umgebung  [=  Sßegleiter  wiw.]  in92e-5m;  Um- 
!ebr,  n^o  er  umfebrte  11187e,  197e-8a:,  Unternel)men  11186a;  SSerfabren, 
2}?ajimen  [bgl.  3tDec!J  II  183e-4a,  6a,  200m ;  Vergiftung  burc^  ta§  Styx- 
SBaffer  lV503m,  Verfditvlirnng  gegen  ibnII193m;  ijor  A.  11403m,  Vorber- 
Snbien  f.  3nbicn,  Vcrber-51fien  II  (174a)  185e;  SBeg  [togl.  3ug]  11188m,  e, 
197e-8a,  323m,  425am;  \va§  er  n)irft,  einrichtet  nnb  ftiftet in<S5e-4a,  6a\ 
lüx  3eit  A.'s  1456m;  nac^  f.  3-  II  140a  (202a),  iy371m  J 3ng  [bgl.  (Sj^eb., 
^eerjug,  3nbien]  II (188a)  22öme:  einzelne  Xlmk  nnb  fünfte  II 98e-99a, 
188m,  e,  191e,  7e-8aJ3n?ec!  nnb  ^an  [ögl.  Verfalnen]  ni83e-4a, 
201e,  5am,  396e:  (ginigung,  Vereinigung,  (Sinbeit,  Verbinbung  U[183e-5a] 

♦Alexander  bon  (aue)  2Il^brobifia5  (Apbrodisiensis)  \\429me:  Ariftot. 
meteor.  II429m!l,  441m;  IlI29e;  [perf.]  11229a,  429m ;  ©eet^affer  11229a, 
429m,  450me,480am  |  %ah\i  Alexander  III:  11112m;  Alex.  VI:  1431a; 
II318am,  320e-la,  481m,  491m  |  Stephen  Alexander:  (gutfte^ung  ber 
(Kometen  111570a;  bev  ft.  •!|3Inneten  u.  ber  Som.  111559a,  575e-6a 

Alexandra  (54'='=  ff.  ^^anet)  V  116a:  (g(em.  YlUme:  (Sntredung \ lUm-, 
(Entbecfer  V114m,  6e 


Alexandria  —  Älian  177 

Alexandria,  Alexandrien  31.  baß  äg^^tifd^e  (I1201e)  [ijgl, 
5(lej:anbri:iifd)]  II20ime,  9a  ,  e:  t»cn  Alexander  b.  @r.  gegrünbet 
U201e,  2{raI^evII247m;  ^ilftvcncmie  II207e  {9-210),  111454m;  aii^II104e; 
53ibliotIie!eii ,  iBüd;eriamniIungeii  [f.  bef.  Sllejanbrinifd^]  II206e,  434e\ 
e^albaev  III198ni,  ©arten  11134a;  [baBer  gebürtig]  11228a,  111478m; 
gelel;rt  11247m;  [®ei'rf)ic^te]  II434e,  5a;  ©rimbimg  f.  ^Alexander  |  ^anbel, 
SSeltk  U201me,  2e ;  größter  §anbel^platj  11201m  :|  §cri3ciu  III  146e,  174ra, 
339e;  Snftitut  II 454e-5a,  Sage  II  186a,  nad^  11264a;  [^^>eri.  ba]  II226e, 
IlI221e;  Sterne II331am;  III146e,  9e,  174me:  ftreitfü^tig  11247m,  fiibü^ 
tcn  11331m,  «^erfebr  111471m,  triefe  ißölfer  111471m,  2«eUBanbel  f.  §aiibel, 
2Bid;tig!eit  U201me,  511  II4ö2a  ||  —  53.  Alexandria  am  Sajartec  11186a 

2(Iei-anbriner:  pl.  II 262e,  281a  ((gd^iilc) ;  sing.  II348f,  Ill597e 

3(le3:anbrinii^  [»gl.  Alexandria]:  Slftronomeii  11209m,  210m  | 
^iblictlief  [ijgl.  Alexandria]:  bon  ben  Strabeni  üer6vaniit  ll251me, 
445m;  ^Biblictbefar  11208m,  -re  11208a  J  ©elebrte  11331a :  ©elduiamfeit 
II20e,  206m,  7me  [(Jbarafterifirung]  :|  Snftitute  [ügl.  A-ria]  II396e,  math^^ 
matifer  1 475m  ;  2)^ it f e um  U206e-7a,  m,  210e,  261e,  352e,  4^4e-5m; 
IIl436e(Srvic^tiing);  [^erf.]  11140m;  ©c^iiIe  11153m,  205e-6  (dbarafter 
■u|lD.),  211a,  7a (Untergang),  250m,  260m,  2m  (281a),  431a,  4e;  (geelente 
11433m,  iBerfteüung  111424m  |  Beit  I12e,  426e;  Zeitalter  II  207me  ((yf)a- 
rafteriftit),  227e  ||—  Akxandrowfk  (auf  ©ag^alin)  IV 583a 

*Alfaves  111195m  j  Allbns  [ögl.  Alphons]:  A.  »Jen  SaftUien  11261a; 
A.  IX  (Alonfo):  ]e3^es  de  las  partidas  11468m,  IV52am  ;|  Alford 
(<? d;ettt.) I Vi 47m (9^ürbfi(^t),  Alfourous  =  Haraforen  \  Mohammed  Alfra- 
^ani  (arab.  Slftr.)  (lat.  Alfraganus;  El-Fergani  III170ell,  lall,  209m; 
ijctler  9kme  III 1700  lUi70e\\,  642a:  Canopus  111209m;  clironol.  et 
astron.  elem.  111131m,  170e  (lat.  Überf.),  205m,  9m;  Ptolem.  III 171  a; 
(Sterne IIU70e-iai|!, 205m  :|  Algarbien  V65a  [Ort ba]  1 1 51 1 g  e b r a  [f.  ^Traber] 
1I2Ö2:  [ec^riften]  II454amlll,  e;  III641e-2a  |  algebraif*  II262e  (alerte); 
^JUgebraift  II216e-7a,  -eu  11262m  ||  Sllgen  1487a;  II136e  (a-rei^i),  400a; 
V39am  {aiit^  ä>nlf.);  ^/grme??  1232m,  AlgoalUSöSa  (33ai) 

Algol  (etern  im  ^erfeue  III598e  [=  ß  Persei  (*)  II513e;  11159a, 
235a,  243m]',  am  tc^f  ber  äJ^ebufa  III172e,  235a)  III [243m-7»n]  260am: 
@r5Bein236a*,  3*"  ®r.  UllSQe  |  @efc^tt)inbigfeit  feinee-  i\ä)U  11368a; 
III 90e,  125m:  2id)tti>ed)[eai368a,  III258€-9a  :|  ?|3ericbe  III25Sdi:  erforfcbte 
III  251me,  260am;  2(Hegangepun!t  ber  (£tern[d^n«^):en  III598e,  9m;  ter* 
anberl.  @tern  [bgt.  ^ericbe]  II513e;  III  59a,  90e,  125m,  172ell-3a,  234a*, 
5e,  6a*,  8all*  e  [245e-7wJ,  260aw;  irei^  III172ell,  235a 

*algorismus  11199,    algummim   (bebr.  (ganbelbclg)  II167e,    alhajoc 

(arab.  Capeila)  111205m,  Alhaffan  (vtrab.  ©eogra^^)  11254a  |  Alhazen 

(5lrab.):  0|>tif  11249a  (464e),  (Strahlenbrechung  11258m  ;|  5l!t)ibabe  III  60e, 

106a,  8a  II  Älian  1408m:  hist.  anim.  11229m;  de  nat.  anim.  11412m, 

31.  V.  ^^umbolbt,  Sicimci.    V.  12 


178  Älian  —  Alpen  % 

434m  :|  Anftoteles  11192e,  Ätna  I236e,  (5fe(II424e;  variae  historiac 
I449e,  11106m;  Än)[taü  111200a,  [^>erf.J  11229m:  Tempe  UUam, 
106m  II  Aliaska  =  Alaska,  Alioth  (=  e  ursae  maj.)  111255a  jl«  Sllfüli  \. 
3}?etafie  |  Sllfalicu  [f.  9}?et.]  135a,  247m,  9a;  lV218m,  249e:  [alö  33eftanb=^ 
tbeil]  lV475e,  6a,  485a  :|  alfalifc^  [f.  (Srbeii,  mt]  lV249e  ||  Omar  Alkhay- 
yami  Il[641c-2a  (2II,qeh-n)  |  5i!fcf)cl  [f.  Jbermemctev]  11192a  (^creitinic?), 
450m  (S^eftillaticii);  Ili  110a;  alfcklifc^  11257a  :|  Alkoresmi(2rvat\)  11453m 

*an-  bie  compos.  f.  1)  f)iemac^  a\\  ber  aI|^F)al>.  <gteüe  2)  aubve  [tel;ii 
unter  bem  2^"'  Sbeil:  g.  ^.  tefnic^tenb,  beiregt,  biivd;bringlid; ,  i>cvmittehib  | 
ba^  m  180a,  11424a;  atlce  V2ia  (m  aUcm),  m:  f.  aüMeteiib,  -um* 
faffcub  II  eav.  Allan  IV377a  (afr.  9>iilfan)  j  aül^elel^eiib  11138a,  111378a 
(aUe§  bei.  1338e);  SlUbelcbtfieit  [f.  Oceau]  1  [369-373  (auf  ber  (Srbc,  ber 
9ktur);  57ie-5;  3e]  456^  (m)  :|  Mee  f.  ißaum;  Alleghanys  IV 321a  (9{id;. 
tuua),  599m  (Sbcnc  babei);  aUcgerifd;  II  8e,  58a,  m,  63a  (^e^ielnmgeu), 
123e  I  Allen  IV  100m  (ma.an,  33ccb.),  @eid;(ed;t  v.  Allen  (tgl,  awä) 
Waifselro.ie)  U497a  :|  S3i:d;t  ^lUev  ^eiligen  (in  33raf.)  1185m  |  2Iügegcn* 
wart  1,  ©Ott;  a-lvärtig  1170a,  224e,  249a;  I147e,  149e  (Kelter)  ||  a\U 
gemein  (=  unitHTieü)  [f.  biele  2lrt.]  111588m  J  ba^  Siügemcine  [f.  @r* 
jd;emungcuj  121m:  gegen  ba§  53efonbre:  im  ^-ren  17a,  11114a;  trni  ^. 
trennen  130m,  jum  5.\  lV4e-5a,  iperabfteigen  tom  2(.  311m  33.  III 57iam; 
gegen  ba^  (Siu/ielne  (u.  umgefeljrt)  129a  (trennen),  JI68a  J  ba^  Mgemeinfte 
190m,  l[169a  J  2tllgemeinl;eit  [f.  2lnfid;ten]  I147e,  51a,  267a,  399e;  I1121e; 
pl.  -en(CC))  V72a:  in  ifjrer  2(,  auf faffen  1380a,  größte  IV235e,  iDhngel 
IVl 34e,  räumliche  1 265m,  Streben  nad;  1 3o  1 1  Slü^eit  V21n,  Petrus  Alliacas 
üb.  de  Alliaco  f.  d'Ailly,  2(ümad;t  f.  @ett;  aümälig  (-mai)Ii^)X  11137m, 
8m,  9a,  e,  145m,  151a;  IU5S7a;  aÜLtt;i)li|c()  1283a,  2lüctrLticn  \7e  \  aU- 
febenb  11500m,  -täglid;  1116m,  -nmfaffenb  1123m  (aüe§  umf.  111499a)  :| 
Mni}ialf(^id)ten  1219a,  466m;  IV531e  |  aüöerbreitet  1152m,  163a,  223m, 
7m,  9e;  1175a;  IV49e,  232m,  249m;  V12m;  -tetft  IV234e;  Muerbrei^ 
tnng  1219a,  n74n,  V74a 

*2llmageft  f.  Abul-Wefa,  Ptolemäus.  Riccioli;  Almagrurin  (arab. 
Slbentenrer)  11254m;  Almaguer  (bei  ^o^aljan)  IV  554a  (33ergtncten  babei), 
566e  (babei);  Al-Manfur  (-Ibr  11262m)  11251e,  262m;  paramo  deJ 
Almorzadero  (9ien-@ran.)  lV556e-7a,  alnus  f.  Jorullo,  Silee  1 155e-6a, 
Alonlb  =■  Alfons 

ÄLPEX  {=  fc^iüeiser  2(.;  -fette,  -gebirge)  [f.  S3irfe,  (gd^neej;  auc^  ap- 
pellat.  unb  tcn  anbern  ©ebirgen  gebraucht  (11256a;  f.  ©lieber);  sing,  bie 
mp  (^)  1275m  II  3iif.  (comp.  2(t^cn-):  fübl.  Slbl^ang  1423a,  beibe  2lfc> 
bange  11163m;  Stlter  1320m,  IV632e:  Stnsiebnng  1423a,  -bäd;e  I243all, 
33aromcter  1396m,  53crgtt^er!e  IV (238m)  499m,  [S^arafter,  (gigemd^aftenj 
IV 596a,  ccttifc^eIV26a,  bieffeitö  ber  51. 1152m,  Sigenfc^.  f.  S^ar.;  (SinjluB, 
(5iminrfnngIV75e,  182n;  Svbbeben  1217m,  8m;  -flor  1375a,  -forfc^er 


Alpen  g  —  eilten  6  179 

11172a,  fran3cfifc^e  1V(274e)  517e  |  -gel6ivge:  in  anbern  Säubern  IV502e, 
597a;  im  2)?cnb  llloOöa;  ©ebivgcarten  r273m,  6a  J  -gegenb  II  25m;  -en 
lV495m,  V33e  :|  ge^^oten  1423a,  @ecgr.  IV 499m,  -geftraiic^  I35öm; 
©i^fet  [t>gl.  Sc^neeg.]  I372e  (H^e),  11421m;  grajifc^e  IV  26a,  ©ranit 
lV274e,  mittl.  ^cl;e  I423e,  -l)ütte  I461e,  jenfcitg  ber  11358a,  ^al!-2l. 
IIlo5m,  fänitr;uev  IV 240a;  -fette  [=  2II^>en]  1218m,  276o,  a9m,  357m, 
423a',  11234a;  IV 23m  Oreftl.),  95a,  274e  (franaO,  431a,  596a  {XhW)', 
iJuft  I360me,  -Inft  1322a;  niagn.  ^ntenf,  IV94e,  95a;  aitaffe  I319me  (auf 
(gurc^a  geftreut),  [maueravtig]  IV 431a;  -meer  1310a,  iüccerali^eu  IV26a  | 
(@cHrge)  im  9}icub  III (505a)  6mll;  3}?cub-2I,  111506m  :I  bie  Li"tHd;eu 
ni72m,  IV238m;  ^säffe  IV594e  |  ^flaujen  I572e;  -^flauseu  II 89m, 
lA'557m;  -Vflauje  IV573e  J  Oueüeu  IV  235m:  Slbua^me  ber  2:em^er. 
i\239e-240a,  498l'  :\  i»eife(u)  [a.  Übergang]  III(72mll)  115e,  ÜJelief 
lV240m,  mum-  l{24e-25m  (feine  DJaturfc^ilb.) ;  -rcfc  I13e,  43m;  retten 
fid)  ir24e,  fatooper  IV274e,  ^d)ilberung  I124e-25m;  f.  (gc^nee,  -gi;?fel 
II 84a;  fc^ireiger  2(.  I372e,  III (72m);  lV94e,  240a,  274e,  319e,  594e  | 
-fee  IVl62m,  454e,  501m,  543e,  4e,  607m,  611m;  -feen  IV554a  :| 
-firäucbe  [=  -geftvauc^]  I356e;  2:emVeratur:  be§  S3cben§  l\240am,  ber 
2uft  lV24Öall;  -t^al  1461m,  11432m,  III482e;  Sbeil  IV(596a),  [öerfc^icbue 
2:f)eile,  3"9^]  I^' 240a;  2:f)ierleben  V  (33e) ;  Übergang,  überfteigen,  ÜJeifen 
über  [f.  and)  bie^]  II 25a,  36m  (169a);  iinnuterbrcdben  IV596a,  3>elum 
1423a,  fd;cuBIic^e  Sege  II25a,  S.'öerf  1356a,  n:eft(id;e  IV  (23m),  -iriefen 
11843,  -sugIV240a 

*a()>^abet  11161,  409a,  418a,  456e:  iawt-^,  II161am,  @i^lben-2t. 
11161m;  pl.  -e  Ul61m,  III162e:  @t}lbeu-2l.  II161e  |  al>babetiid; 
[f.  eä)x\\i\  111105a  ||  Alphard  ((gtern  in  ber  2i?affer[cf)(auge)  III254me, 
Alphazari  (^3üab.)  11453m  |  Alphons  (im  SDZcnb):  dentralberg  IV615e, 
Saüebeue  111545m;  ^ü^l^Dufiniic^e  tafeln  11296a,  447m;  mi78a,  215e, 
314all,  a  (gebrucft)  :|  Prosper  Alpinus  II426e,  alsophila  {%an\)  I43a 

alt  {^\\  =  antif)  [f.  cft  ba§  sec, ;  f.  ^aum,  Califorrden,  S^icfitfunft, 
gebilbet,  inbifc^,  italifc^,  Sitteratur,  SSclfer,  Seit,  3fit;  n.  a.j  III471rn, 
(in  comp.)  IV39rm  |  älter  f.  ©efdjfecbt;  ältefter  IV206a,  ber  ^Ültefte 
III481e  II  33.  bie  2llten  (i: Stltert^nm)  [f.  Sanbid;aft,  iJRalerei,  Seitbau] 
1140a,  159e,  233m,  273c;  II130me,  la,  411e,  422e;  11143a,  54e-55a, 
164m,  173m,  306m,  422m;  IV  534m,  563e:  5trt  111125m,  ißaufunfi 
II  110m;  bei  beu  Sl,  1396m,  455a;  11104m,  8e,  110m,  127a;  11146a, 
55m,  480e;  Scmeten  1391m,  beu  2t.  entlegnen  11288m;  ivae  fie  Fiatten 
III 6  le,  72a;  Sbeen  111549a  |  xi^a%  fie  fanntcu,  fcnnen  1444m,  11410a; 
111107a,  200a,  309m  (425m);  V88m;  n.>a6  fie  nic^t  feuueu  [tgl.  2(Iter- 
tbum]  IV  (49m)  :|  .^unft  11105a,  fünfte  11104m;  geben  11105a;  iO^eiunngen 
11350a;  III201me,  543e;  IVl61a;  9[)Mecrfteiue  I402e,  9ti4)tung  II79e; 
(gdväften  \\{288e)  350in,  IIIö85me  (tevlcrne);  Silber  I395e,  »va§  bei  beu  21. 


180  ^Iteu  U  —  Altai 

unijoüfommeu  mv  . . .  ni252a,  2}orfteIIimgen  II 349m  (478e)  1|  (I.  ^Uer 
[[.  S3a:im,  Srbe,  i^crmaticiien ,  ©eBirgearten ,  geognoftifc^,  Qxkä).  «Stämme, 
Organismen,  fangen,  -veid^,  SBölfer,  iö>elt,  SBefen]  1287m,  V13e: 
-^gfolge  1286m,  464e;  [l)ol)t€^  21.  öon  %^txl]  II229e,  6000  3al;re  11171a; 
relatiüeg  I284e,  5e;  II157e,  213m;  IV 620a;  V75a,  76m,  94a;  -^mx- 
^attniffe  IV281m,  492a;  -^eguftänbe  1298m  |  nicBt  altern  11291a  || 
S).  5ntertf)um  (^ibie  STlten,  alte  S>i3I!er,  alte  äßelt)  [f.  griec^tfc^,  l;etlenif(^, 
rcmifc^;  Sanbfd^afimalerei,  malm'x]  I71m;  Illlm,  41e,  131a,  222a,  265e, 
403ra,  413e;  IU16e,  42m,  471m,  480e,  Im;  IV  14a,  270a;  pl.  Stlter- 
t^iimer  O  III26ni:  (comp.  2tltertr)umS-)  am  bem  %.  II  20a,  24e-25a; 
111259a;  bem  21.  befannt  I  (324m),  111425m;  S3eftvelnmgen  I68e,  baf>  d)rift- 
li^e  111438a  |  ba§  ckffifcJ^e  I  @.  XIVme,  51m,  64m,  e;  II51m,  69a,  76e, 
79e,  195e;  III 8a:  ä)kinungen  II315e,  478m;  Stic^timg  1125me,  5>er!e^v 
bamit  11500a,  «fißerfe  112886  :|  (SinfliiB,  eiminrhing  (auf  bie  f)>ätere  3eit) 
II419e-420a  |  -forf^er  sg.  11405e,  IV516m;  pl.  11273m  (norbifc^e)  :|  bac< 
früfjefte  V59e;  bac  ganje  I62a;  lll56e,  209e,  230a,  394m;  11113m; 
grane?  II146e  |  gviec^.  unb  ri3m.  1462a,  II28e;  mi98a,  601m;  l\49am\ 
ni^t  Müfe  gr.  ii.  rem.  II  7a  J  f)cl)e.%  im  HK"  II104e,  111481a;  IV  297a, 
388a;  {)i5f)ereS  11171a,  111421m  J  im  %  1217m,  324m  (befannt);  II24e, 
182a  (verbreitet),  194a,  245a,  435a,  501e;  III424e,  474m,  480m,  570a, 
585e,  618e;  IV 503a,  535m;  V59am,  e,  64a;  in  bem  21.  II  16a,  53e, 
249e  :|  \va^  e§  ni^t  fannte  [togl.  bie  2IIten]  II71e,  195e;  III174am,  IV(49m); 
Kenner  IV508e,  V60e  |  Äimbe  11404a;  -hmbe  I36e,  286a  (be^^  Sebem^); 
II399e:  ©efellici^aft  für  norbifc^e  11272a  :|  Äun[tJt)er!e  1462a;  2)?ciniingeu 
II315e,  478m  |  D^atiiranfid^teu  III[ii-16m];  -gefii^I  Ilö-Za  (fc^trä^er), 

III  8a  :|  JHeligieneu  II424e,  9ti(f)tiing  II 25me,  ©c^riftfteller  (pl.)  II288am, 
(Staaten  11407a,  i?erbvcitet  IIl82a,  ^txid)X  bamit  11500a  |  äöerf  1123a; 
äßerfe  II 74m,  288e  :|  -n)iffenid;aft  11410e  („Beititng")/  503a  {„mnimn")] 
3eiigni^  IV159e,  fi^  jurlidterietjen  lU375me  \\  altertf)ümnd^  11143m, 
ba4<  2((tertlnimlid;e  II153e 

Altai  [=  -©ebirge;  f.  bef.  oft!.]  I33e,  462a;  IVllOa,  38]e:  ucrbl.  m^^ 
fati  11176a,  2(b^ang  I261e;  2mev  IV 507a,  [in  alter  3eit]  11176a;  (grbbeben 
1211a,  lV224m;  (grftrediing  IV70e,  gliiffe  V83e  |  -©ebirge  1211a,  255a; 
©ebirggarten  [i?gl.  gecgn.]  \84m-85a,  @ebirg«fette  bagegen  IV 454m  :| 
[geogn.]  (i)gl.  @ebirg«arten)  Y82a,  e  |  ©ranit  (bef.  im  öftl.)  1273a;  \70e 
[81m-84m,  21.  977n-98m  (im  cftL)] ,  84e:  in  W^-  33än!en  \[82e-84a, 
21. 97m-98m]  82e-83all;  -S3ebe(fimg  mit  Srn^tiö-Sfiarafter  [=  ber  gr.  ©teile] 
Y(81me);  -mauern  (im  i^ftl.)  \ 81e-82a,  84am,  97m-98m;  auf  2:l;en)c^iefer 
gelagert  \82e\\-3a\\,me  :|  Hebung  lV507a,  -Kurtfchum  IV 455m,  magn. 
2Ibtt).  IV206e,  ber  öftlid^e  \[81m-85a,  2f.  97m-98m]  84ell,  ^arattelfette 

IV  454m,  ber  ruffifd^e  IV  224m ,  ©teinfc^leiferei  V54e-55a,  Sbeil  V70e; 
2:boni(f)iefer  V82e,  83me,  e,  84me\\;  tiirfifd)  1143i' 


mtan  —  mna  181 

mtau  1197m  (l^ol^er)  —|i  Elitär  21.  (geli\):  pl.  Slltävc  U187e  (ber  dlM' 
febr),  V81e  ||  ^.  ©tenibilb  (ara)  III174e  (füblic^ee),  8m:  ä)Wc^ftraBe 
111183m,  4e,  5e,  6e-7a,  348a  |  (gteru  babei  m334a;  @tenie  beff.:  a  Arae 
111  Ulm,  /i  mi40e  :||  (5.  cerro  del  Altar  (33iilfaii  in  Ciiitc)  l\[2S4] 
315am,  548m]  Y30am]  au6)  gen.  A.  de  los  Collanes  [ügL  CoUanes] 
lV314e,  463m,  54Sm;  V28m,  30m;  and^  gen.  Capac-arcu  IV 284a,  314e, 
5a,  D^Sm-,  V29a,  30mll;  über  biefen  9kmen  IV2<S4me,  315a  1|:  STbbilbung 
V51e,  Sluöbviic^e  IV284m,  2Iu^tt)ürfe  \30am]  iBimeftein  IV483am  (babei); 
\  30am  (ant-geirorfen) ,  me  (-@anb);  Solo^  IV  463m,  in  ber  bftl.  Sor* 
biüeve  lV314e;  (Sinftnrs  beS  ©i^jfel«  IV2<S4am,  5i5am;  V29a,  öle;  gu^ 
lV463m,  ®ebirg§arten  IV463m,  ©i^fel  [a.  ginftnrg]  IV284e  |  §D^e  IV284a, 
V29a;  fviil^ev  r;ö^ev  IV  284m,  315a;  V29a  :|  2  §orner  IV  284a;  Sage 
lV314e,  V30m;  ^ijramibe  V29a,  ni!)enb  feit  bem  (Sinfturä  IV  315m  | 
(gcbnee  \28m',  -grenje  IV284e,  V28m  :|  krümmer  IV315a,  bem  Tun- 
gurahua  na^e  V30m 

*Albr.  Altdorfer  (SJ^aler)  ni29a,  bie  Sllten  f.  alt;  Alten  1428a, 
lV132e;  Sirter,  älter,  altern  f.  alt  |  Sllternanj  [f.  gcrmaticnen,  (gcbic^uen] 
I211e;  V74m,  92e;  alternirenb  [f.  @d^i(^ten]  111234a,  453all;  lV127e, 
269e,  474a  :|  5irtertr;um,  altert^iimlic^ ,  ältefter  f.  alt;  Abu-Bekri  Altizini 
(STftr.)  III150e  |  altoIV363a;  altos  IV362a,  m  :|  ^/iona  IV i50e  ((Stern* 
n^arte);  Altwf:  magn.  IV lila  (9^ig.),  181m  (Sntenf.);  altos  f.  alto, 
Altfattel  (58ö^men)  1470a,  Aluknunda  f.  Wifclmu;  ^Hnininate  V91m 
(fiinftl.),  Srinminium  111617a  (in  iDietcevft.);  Fern,  de  Alva  f.  Ixtlil- 
xochitl  ||.  Akarado  (in  mtl.)  lV311e  (Äüfte)  |  33.  Pedro  de  Alvarado: 
^rief  an  SarlV:  V52am;  3ng  nad;  Onito:  (Srbe  Dom^inimel,  2I[d)en* 
regen,  (Srblinbung  \29e-30a,  52am  ||  Ditgo  Akarez  (3nfel  beg  att.  £c.) 
lV375e,  Juan  Alvarez  lV299e;  Alridras  (bei  ?i[fabcn)  I220p,  IV 223m; 
Alyattes  (Äcnig  ton  i'tjbien)  I11561e 

*3?nlfan  "con  Amalapa  {dJlitt  2(nier.)  IV 542m,  Amahkiter  (Amahkäpr) 
\\24:5am,  Amalfi  11295a,  5ImaIgamation  11415m  (friib  in  2Ifr.)  |  Amara- 
kofcha  Il445eli;  III 54am,  199a,  468e  (^an);  Amarafinha:  ®an§frit* 
irerter  lUOle,  425m,  6m;  III54am,  162m  (Söcrterbud)) ,  469a  :|  Amar- 
pura  (3:cnga-3nfel)  IV4i9m  (S3nlfan),  424e;  ber  ©eogra^b  i?on  Amafea^ 
-ia,  ber  5Imafier  =  Strabo;  Amafis  (ägt^^t.  Äon.)  II159e,  172m,  4l8m; 
@oIf  bon  Amatique  {Ttitt  Slmer.)  IV  307a,  @ee  Amatitlan  (in  (S.  Sal-- 
i^abcr)  IV543e  ||—  ber  Slmajcnenfhiß  ober  -ftvom  (*)  [f.  Cafßquiare, 
Orinoco]:  9^eben-5Iu^frnB  IV136e-7a*,  g(n§ne^  II 86m*;  §öbe  über  ber 
@iibfceiV497m,  §cl^enbeft.  IV623e;  ?inie  obne  (magn.)  2rbu\  IV  141m, 
iO^iinbung  IV141m;  9^ebenfln^,  -fliiffe  (Suflnß;  f.  and;  bef.)  IV184a,  355m, 
362m,  497e,  556m;  ^flanjcn  II96am,  JReife  III73e-74a*;  bei  Rentema 
IV 497m,  e;  Semm.  IV 497m,  Ufer  II129e*,  unterer  Sauf  II85e*;  Salb 
I371u,  -Ufer  II 96m;  Bnfln^  [f.  ar.d)  bei  9?ebenff.],  -fliiffe  IV301e*,  363m* 


182  2{mb  —  Amerika  so 

"^Ambakma  {Ulm  Ruiz)  V28a,  5(nihr  11372m  [2(li3ie()i:iui],  Amlin 
I41ni  (glacier),  ambh'pteius  {i^'vd})  I48ni,  Amhohiftmene  (2}iabagaf<av) 
lV411m;  Amboina  1433a,  IV 409a  (Äegelbeva);  2lmbc§  ücm  §iminet 
faüenb  1161a,  III 288ali;  gap  d'Amhe  (d)lataQa^cax)  l\ Ulm,  Amhrym 
(neue  §eI^vibe^)  l\4l9e  (ißulfan)  ||  Slmeifeti  11151m,  382a,  422am; 
lY638e-9a:  -nvt  11422a  |  -gelb  11422a;  goIbn:d)eiibe  11168a  (I76me, 
422am)  :|  -baiifen  11422m,  l\63Se-9a  (mit  glanjenben  9Jictaüfi3niein); 
^aiie  IV639a,  flein  IV638e,  tragen  iDietaüfcvner  IV ö55e-9a ,  9iie[en-5i. 
11151m,  iiMö  [ie  tragen  IV638e  ||  Amemmha  III  (Äcnig  ton  2(gt?Vten) 
11157m,  402m 

America  f.  Amerika  3^anie  |  American:  association  IV 523m;  academy 
111211a  (mcmoirs),  365e  (transactions),  556e  (proceedings);  almanac 
111578m;  philosophical  society  1403m  (transact.),  111130a  (proceed.), 
364a  (mrmoirs)  :|  Americi  terra  \l490m,  terra  di  Amerigo  II  490a 

AMERIKA  (togf.  America)  [f.  Slfrifa,  (Selten,  galifd;]:  getrchilic^  gen.  ber 
92 ene  de ntinent[|.ncc^ beim  alten  Scnt.]I129e,  191a,  203m,  250m,  286n, 
307m,  311o,  336e,  352e;  11141m,  164a,  18Im,  214m,  220m,  4e,  238a, 
268m,  9ei!,  277f>,m,  302a,r,  5m,  6m,  312e,  7e,  327ra,  339a,  476e,  490m, 
la,  2e;  111368a,  475n>,  482m;  IV55e,  86e,  305e,  6e,  317m,  9m,  320e,  2a, 
3a,  426m,  478a,  557e,  642a;  V17m,  26m,  38e;  (ber  fiiblicöe  IV136e);  ar.d; 
bie  ))Unc  2Bcrt  I61m,  188e,  305a;  11299m,  316m,  324m,  463o,  488a, 
491e,  3all;  IV3l9a,  480m,  640a;  ber  neue  Selttfieil  I282e;  II223n, 
340a,  496a  ||  51^.  Stmerifanev  (pl.)  (o^)  11274e  |  d.  amerifoni)t^  (t^g!. 
American)  Il93m,  439e;  11270a,  3m,  444a,  458a,  481a;  111476a,  m; 
IV325ci,  395e,  451e,  553a,  623a  j|  ^lpl)nbct  ticr  3iifo^c  (ai:c^  ju  ameri* 
fanifd;*)  [f  (Ientral-2(mer. ,  92orbamer.  r.  baö  nürbl.  Slnier. ,  (Süb=» 
amer.  r.nb  Sntbecfnug  fmb  befcnbre  <Btüdt  f)iernac^]:  ].* Afrika]  friibe 
^fnibungen  (tveftlic^ev  Sänbcv)  [^Äenntni§]  IIl(436e):  Strabo  \\181e-2a, 
222e-3a\\,  438m;  IV 609a  :|  in  alter  3eit  f.  tor  ber  (Sntbccfung,  in  älteftcr 
3.  II459e;  5In61ic!  I1297ß-Sa  ||.  31nfiebler  11332m  1 5tnfieb(r.ng(cn)  =  [Solen., 
Diieberlaff.]  11214n,  270e  (312^-):  erfte  11302a,  339a  :||  äqnatcr  [tgl. 
©iibam.]  . .  .  111344e,  lV61e  (ncrbl.  n.  lübl.):  r.ntcr  bem  III 451  ro,  5m 
(etabt)  I  5i:qnatcrial-@egcnb  \\312e-3a  \\  Stquincctial-Bcne  \\312e-3a  (3a); 
arctifc^ev  [=  I)^.  norblic^fle^;  f.  amer.  ^Zorb^^cl  bei  ^cl]  \307m,  II458e, 
IV9.9me  [einzelne  j^c|>cgr.]  |  ju  Stficn:  Sthilic^teit  ber  Helfer,  ihrer  SBerfe 
uni\  \\461me,  gegenüber  V40e,  2  §albinieln  IV  429m;  5{mer.  =  Cft* 
5llien,  alf>  cftl.  2:^eil  bon  ^f.  gebac^t  [f.  Columbas  2IJ  I1277me  (322{:m), 
463a;  IV55e;  Stic^tung  IV 429m,  Buiammenbang  IV 429m,  swifc^en  STm. 
n.  W.  IV425m  :|  3iufid;lieBi:ng  11186a;  ^ÜK^bebrnnig  11305m,  9m,  488e; 
sBafalt  IV480m,  «Beobachtungen  111598e*;  bl'd^fter  ^erg  IV52ie-2a,  §öbe 
ber  ^erge  IV322a;  ^Sejc^affenbeit  IlOm,  352e;  II57  ((sc^ilberrng  be^i  tro* 
pifdben),  238o,  312e-3a,  5m;  ^eöölfering  11339m  (geringe)  (460e  euro^O^ 


Amerika  ^B  —  3Jte  183 

Setroluier  I1482e,  ^Sifai  11 488e-9a,  f.  Gelten,  f  (Ieutval-5(mcnfa  ift  ein 
bef.  Stücf  luenuid),  Slucuolc^ie  Illi76m*,  Giivailaticii  ll461me  (3)iittel* 
fünfte)  I  (Soleui)aticii  11337m;  Scloiiieii  [=  ^nficbl.]  11214a,  267e  (groBter 
Umfang),  275m,  339m  :|  Semet  [[.  Mexico]  IIl(568e)  ||  eciitiiiciit  [=  geft* 
lanb,  =  2(mev.]  11269m,  27le,  5a,  7m  (297e);  IV425m;  [cj  II271e, 
111540ra;  IV 99m,  257m,  429m:  ^ÜI)ulid;feitfU,  Ütciemftinnmmgeu  mit  bem 
alten  Scnt.  (in  Snitur,  (Sitten,  ©egcnfr.  nftv.)  111476m  |  bac  centinentate 
l\446me  II  dnrüe*  ].  magn.  'äiM\  \  3)nr*faht  [bgl.  ?(vt.]  bei  5(m.  11305a,  9 
(trn  bev  (Sübfee  aue;  a),  9m  (ncvbcftl.):  ncrbweftl.  IV  443a,  e  (cntberft)  :| 
ebenen  I282e,  315m;  (ginfüiB  11340a;  (Singebcrne  [=  Urcinlv.]  11460m*, 
489a;  111 475m;  (Si§  1407m,  (gnbe  1472a  (in  (gC);  engli'die  53etjclf., 
englii'c^  vebenbcs  11415e,  460e,  482e  (e.  (Bpvacöc);  fßntbecfnng  ift  ein 
bef.  @tüct  I;ievnad^;  (Svbbebin  1 V  [495e-6  @efc^.  n.  SliifsHM.,  Svfd;einiingen 
u.  Berfii5rnngen  1796-1812]  496m  (oiele);  (grforf^nng  11238a,  3l2e  |  {^x- 
obernng  [=  conquista]  ll{337e-8a  ©ranel  babei)  (8m),  384e-5a:  fpanifc^e 
111476a,  e  :|  (gvjengniffe  ll314-5a  ((gamminng)  |  f.  Europa ;  (Snrc^äev 
[f.  (Sntbecfnngj  11339a,  449a,  489a  (öoi*  bev  SInfnnft  ber  (S.)  :|  (S^tebiticn* 
IV522m,  640m;  frü(?e  gal/rten  naä)  21.  [ögl.  fcanbin.]  11164m,  18hn,  273e, 
4e;  geftlanb,  fefieS  2anb  [=  kontinent]  II 304a !l,  9m  (unbm-d;brcd;en),  320a, 
339e  (494a,  6m);  IV429e*,  V26m;  g-liiffe  1289m*,  franko).  (Sinn^cluier 
I1460e;  f^veibeit  (bef.  bie  ScSveifinngen  feit  1700)  [=  Unabbäng.]  11267e, 
340a,  496m;  greiftaaten  H(2I4a),  f.  galifch  \  ©ebirge  11238a,  lV479m 
(ünirani]d;e) ;  '^^arten  lV480m,  638m;  -^Mänber  11315m  :(  ©eogravHe 
11316m,  gecgr.  SBörterbud;  IV 564a;  ©eclcg  lV580e*;  @efd;id;te  11488a: 
alte  [f.  i:ov  ber  (Sntbccfung]  lll475e-6a;  gefebn  II  457me  (öorLeif);  @e* 
fialt,  -tnng  [tgl.  UmviB]  I311e-2a  (avnm  [ie  anbeve  gcivefen  n^ave);  11269a, 
297a  (304am),  6m,  9m  (nnbnrd)bvcc^en),  325e,  476m  (@üben)  (8e-9a); 
IV429me;  ©vanfamfeiten  f. (ärcbevimg,  ®n\^c  I1496mi|,  §albinfelIV392e*, 
fiibl.  §älfte  lV323e,  ^anbel  II339e-340n;  .^c^ebenen  11255a,  -länber 
11  (88m);  in  21.  111261e,  im  Snnern  IV61me;  3nfel  bei  2(.  IV  99m,  Snfeln 
l\588e  (grc^er  leerer  dtainn  in  ber  (2übfee);  irifd)e^  f.  irifd^e  entbccfr.ng 
2Im.'^,  falte  (gtrid;e  I490e  ]  tarte(n)  11277a  (in  9?cm),  479m  (erfte), 
490a;  IV  548a:  im  Ptolemäus  (friibefte)  11224e,  322am,  490e  (t>cn  1522, 
mit  bem  9^imen  America);  l\55e  (ücn  1508:  mit  bem  äJiagnetberg)  J 
^enntniB  11269a,  312e,  6m:  aümäblicbe  ober  fortfd;reitente  \l268m-9a, 
303m-4m,  5am,  327m;  frübe  [=  2lbnbnng]  11 223a  :|  ^lima  1153e,  lV(47e) 
I  ^üfte  (=  Futteral)  [f.  ^j^orboft,  -treft,  Oft,  Seft,  tveftlic^J;  Äiiften 
I1269n,  312e,  325m*  (490a);  lV588e*  :|  Sage  II297e,  IV  429m;  Sittml 
[=  .^itftc]  IV429j  (ibm  nabe)  ||- 2}?agnctpcl  1 203m  ]  magnctifd):  Üinie 
(duiöe)  ebne  Stbtreic^nng  [ber  atlant.  2:beit  f.  atl.  S.  ol.uie  5Ibn?.]  IVi5öm*, 
e-7m*;  tquator  \190e-la',  gcau^  [=  canab.]  \\ 86m  [87me:''],  88a*; 
etaticncnIV190L*  ||  2)Zecr  1305o;  2)?eere  lll548a%  IV 539a  (beibe  m. 


184  Amerika  3)ie  —  Süö 

fic^tSar)  I  *ä)?eii]c^eurace  [ögl.  ^dtace]  IU88e;  -[d^Iag  I490e  (£t}peu),  la; 
-ftamm  II4:89e;  2)Zen]c^^eit  Vl7me  ((Sntmicflimgögang)  :|  9}?etl;cbe  11195m=-; 
SDiittel-STm.  [=  Sentral-Si.]  II84e  (©utbecfuiißen),  mittel-amerif.  IV430m; 
im  9:)Zcubc  abgei^iegelt  111540m,  äJlonumente  111475m,  Wl^t'i)m  111475m, 
lud;  2{.  V52a  ||  Öiame  173m;  11  [4<S9e-496m]  490e-la,  5me  \:  America 
11494m,  eil,  5e,  6m:  tooii  Hyiacomüus  im  ^toIemäuS  bon  1522  11490e  ] 
Americi  terra  11490m, 3am',  terra  di  Amerigo  11490a  :|  Columha  lll:94e ; 
iiid;t  üon  Columbus,  fonbevn  tjon  Vefpucci  11 339e  [4:89-i96m\'^  Uiige* 
rcd;tigfeit  11495me,  uid;t  Vefpucci  felbft  II  492e  :]|  9fiatuv  11315m,  gvoBe 
9i-üegebeuf)eiten  1796—1812  lV[495e-6J,  aammUiug  üon  9^-^H-ebiicteu 
\\3U-5a  II  Dheberlaffimgeii  [=  Slnfiebl.,  Solonienj  J340e-la  (alte),  11332m 
(fpau.)  j  t  1)  ^ei-"  9J erben,  bag  nörbl.  2lm.  2)  f  9fiovbamerifo,  iiorb* 
amevitanifd;  finb  2  bef.  @tü(fe  r)ieniac^  :|  baS  normämiifc^e  f.  jcanbm., 
Drtönameu  ll(415e  auö  ber  alten  Seit  entnommen)  ||  £)ft-2Imcr.  1342m, 
üft-amerifanifd)  1353e-4a  (@i}ftem  ber  Sjot^ermen)  :i|  cftlic^e  ^iifte  11478e, 
Äiiften  11483a  j  Oftfüfte  1337m,  lV410m:  2tn|ieblung  l(341e-2a),  Äüma 
ib.;  9veifen,  ßjpebttionen  lU344e-5a,  368am\  £em|:evatur:  Unterid;ieb 
eines  S3reitengrabeg  111485m;  ©egenfatj  gegen  Suro^a'ö  Söeftfüfte  \3i2e-3a, 
6;  111485m,  8e  J  Oftfüften  11317e  (339m)  ||  ^ftanjen  [ogl.  ^^eget.]  |  ^^or* 
tugiefifd^eS  1188a,  318a:  iöefifeungen  1431a,  U334e  :I  3Jace*  [i?gL  ^m^w 
fd;en]  \382e,  3a,  491a',  ll488e-9,  8e  (eine)  j  9?ei|e*  f.  A.  v.  Humboldt, 
9?ei[en  [^igafjrten]  11324e;  9Jeifenbe  11297e,  313e-4a\  lV435e*  :|  9iid;tung 
IV 429m  (ju  ben  unfein)  j  baS  rnffifc^e  1346m,  IV 70a  (magn.):  [Ort 
ba]  lV116e,  167m;  ru[[ifc^-amer.  §anbhmgts-@efellid;aft  lV167ali  J  baS 
fcanbinai)i]d;e  ober  normännifc^e  (11272a)  (ncrbli^e)  [=  W'iniand\ 
II[270-2m,  5i.  45S-9J  275am,  6-7 a  [W\H  iinbefannt  iifn).],  338am,  396e: 
9iei]'en,  gaf)rten  baf)in  11270e,  le~2m,  le-2a  (öom  norbf.  (5iirc|)a)  :| 
©c^abel  149iall*,  @c^ifffal;rt  11340a,  Sc^neegrenje  I357me  \  gd^riften 
über  21. 11324e;  ©c^riftiMer  über  ^,  II  [313e-5a]  480m-la  :|  (Seefala-er 
IV 309m,  Semiten  (in  21.  gejuckt)  111476m  ||  bie  ®|)anier  in  21.  Il(2l3e, 
S57e-<Sa ©ranfamfeiten)  460e;  lV(298e  STnfiimmlinge)  :!|  i^Mni|d;et^  Ulm., 
fVan.  iöefitjungen  ufa\  [f.  (Sroberung]  1431a;  11214m  (308m,  3l2e),  8a; 
IV559e:  größere  (Sultiir  511  aMini'd;cn  in59im,  baö  el)emalige  ib.,  ©reuje 
11334e,  tiefe  ©ruben  1418e,  unter  f^au.  §crr!d;aft  IV (537m),  Dneber* 
laffungen  11332m,  fp.  üiegiernng  IV  544m ,  \p,  rebcnbc^  I1415e,  @d;rift* 
ftcüer  bariibev  n[313e-5a],  Unab^ängigfeit  II 88a;  3iinft  in  bcu  freien 
Slinberu  II88ni,  Hoffnung  anf  bie  äii'fui^ft  ib.  :||  amerif.  ®^n-a^en:  2Iv* 
beiten  Vi7me,  iBau  II461e,  celtifd;!  II4Ö0,  [(Sntbecfungen]  W  17me,  enrc^ 
päifd;e  2tl;nlid^feiten  II460e-la,  -famüien  V17me,  menig  gefonbcrt  V17m, 
^ebräifcf)  I  II461e,  Kenner  1469m,  fcbr  öerid^ieben(@ramm,  lüeniger)  11298a  i| 
©täbte  11314a,  II159im(^c^  gelegene  [f. meift®übam.]);  vStaticuenIII388e--; 
'Äternfc^nup^>en  1405m,  111622a  ||  fSübamerifa,  fübamerifanifd;  ift  ein 


Amerika  ^üt^  —  Central-Ämer^ika  dl  185 

bef.  etiid  I;ieniacf;;  @üb]>it5e  1471a;  11327m,  476m;  111344e,  36Sam 
((Siitbecfimg),  8a  |  baß  füblid;e  lV(136e);  bev  füblic^e  S^eil  lV306e,  ber 
füblic^fte  2F)eiI  IV70e  ||  Semperatiiv  1342e;  111485m  (Untertrieb  eineß 
^rciteugrabeö),  m  (-©Aftern);  lV(47e)  |  X^äl  [a.  fübl.J  111475m;  Sbeile 
I1457me,  492e-3a  :|  Siliere  1286a,  11488e-9a;  tierra  firme  [f.  aiid)  mi. 
lt.  Gntbedimg]  11492m,  Xvkh  iiad;  "am.  f.  (Sntbecfun*]  ||  2:roVen(änbev 
11277m,  8e,  332a;  IV86e  (jReife);  Xrc^jeujone  lV682a  |  baS  tro:i.Mf(^e 
[[.  aiid)  *2ro^^enläubev,  -ii^elt]  1221me;  1157  ((gc^ilberimg),  186e,  259a, 
269m  (Steile),  304a,  332m,  476e,  9e;  lV61me  (im  Snneni),  y51m  \\ 
Umriß  l\320m-la  (Ü^ereiuftimmimg  mit  ben  Ändes;  320e),  -riffc  11 268m; 
Uuabl^äugigfeit  [=  grei^eit]  1188a,  Ureimre^ner  [tgl.  (gingebonic]  11460m*, 
iBegctaticu  U53e  ||  33clfer  II(460m)  488e-9',  Ill(475m);  ißolf  (O^) 
111482m:  5l(ferbaiier  [ügl.  Biiftanb]  11338m,  489m;  Übergang  aitö  lu 
md)  Slfieu  YY  397m,  blauäugig  11460m,  (giu  (Stamm  11 48Se,  (gutiindfung 
\17me,  feine  §auötl;iere  11489e;  nid^t  ^ixtm  U  488e-9m ,  @^nir  ijcn  ^. 
11499;  Säger  f.  3ufianb,  Sägeri)i)lfer  11338m;  früF)e  tnerf)t[d;aft  11267e, 
gegen  ÜJJild^  11489a,  aih^  bem  ^Rorbeu  gefcmmen  lll(475e-6a),  [©itten  u, 
2ebcncirei)eJ  II 4S9  |  SBanberung  11220m,  298a;  III475e-6a:  naci^  ©üben 
I11475e;  ^ölfern)anberungen  V17m  ;|  tueiß  11460m,  3uftanb  aie  Säger 
n.  2l(!erbauer  U488e-9  :\\  SBuIfane  [[.  außerbem  bie  Steile;  norbireftl. 
Hmer.,  SentraI-5Im.,  <Siibam.;  baju  einzelne  Sänber :  Mexico,  Quito  u.  a.] 
1250-Iin,  4e;  I1313e,  IV480a;  sg.  iBuIfan  (*):  [STufgä^Iung]  \\629am, 
@cjd).  unb  ^ufsäl;Iuug  ber  S3ulfan-5luöbrüd;e  unb  toulf.  (Svfc^eiuuugen 
1796-1812  IV  [495e-öJ,  befannt  geii^orben  lY  429e-430m,  glaf.  gelbf^^at^ 
fehlt  lV478a,  ©efc^id^te  [a.  5ruöbrüd;e]  lY 429e-430m,  Sabaftrcme  IV 333m, 
Siide  l\'450a;  tF)ätige(r)  IV 478a,  557e*;  Srac^^te  IV 478a,  äöaffer-  \u 
®cl;(anim-51ußbriire  (Den  m-<B)  V[26e-38,  51.  50-54m];  ^alit  IV446we 
(m),  451a  (auf  bem  fefteu  Sanbe);  3iif^"iw^^i^^>'^i^9  lY 429e-430a  ]  'onU 
!auif(^  [].  ©ebirge]:  Srfd;eimmgen  f.  3>ulfan-2tugbrüd^e,  ©ebiete  lY {268e) 
9a,  ©palten  lY306e  (2age  nft».)  ||  Söälbcr  1121m,  45m;  Seg  mä)  5(. 
ni63e-4a  \\  iiuftlic^eö  V40e,  njeftl.  X\)di  lY 306e  (öutf.  ©palten)  | 
SBeftfiifte  [tgl.  9Z2BMfte]:  (grforfc^iing  II2ö«Se,  ©eftalt  11306m,  magn. 
IV  109a;  Steife  IV  72a,  109a;  Semper.  I342e,  öj  treftl.  Äüften  11305m  1| 
2Sicber-2Iuffinbung,  -ben  f.  ßntbedung  (S.  allg.;  SBi^rterbnc^  lV5ö4a 

t  Central- Amerika  (=  SD^ittel-Stmer. ;  =  Guatemala  rV326a,  = 
Guatem.  u.  Nicaragua  lY 531  e)  IV290e,  306a  [537e-8]:  [fS^uIfane  fiub 
ein  bt[.  ©tüd  [jicrnad;]  5Iuid;u>cIIi;ng  lY 307a,  §cr;e  ber  53evge  IV 538m, 
breite  juner;menb  IV  308m,  (Singebcrne  IV309me,  (grbbeben  IV  539m,  dx^ 
niebrigung  (unb  (Stürme  alö  golge)  lY  308m-9a;  ©ebirg^^artcu  1V538(\ 
-tetten  IV542e-3a  (9?ic^tung);  geogn.  IV538m,e;  in  (5.  IV534e,  3flbmufi 
IV555m ;  harten  IV538a,  m,  545a,  6a ;  Äüfte  f.  Oft,  Seft ;  beibe  3«eere  nd)tbar 
IV307e;  Oftfüfte:  9iic^tung  lY  307am,  542e  f  9ieife  lY  310me  (geratbeu), 


186  Central-Ämerika  )R  —  2Ö,  ^ulfane 

538me',  9^eifcn  [f.  ^ulfane:  ^^evf.]  IV543m  :|  (2d)neegrcri5e  \5Qme;  [<B<^x\u 
tenj  IV 533m,  Sam,  555m;  l2o|?ogr.]  IV[538-545aJ,  f^ulfaue  bilben 
ein  bef.  gtiid  [ogleid^  bievnac^  |  Seftfüftc  IV 300a:  dti^tvMC]  IV307.1,  542e 
tt  ^iJulfanC  Central- Amerikas  (oft  D^eiben-^.,  dxd\)tn,  @vit^)M\  -eu; 
il;re  Biifälje  tragen  o)  IV305e  [306-311m,  21.  537m-545]  (420m),  535e, 
542e-3a,  6e-7a,  595e,  9a;  [mefivcre  siifammen,  ®n:^^|:en]  IV55(Se-540a, 
l-2a',  sg.  35iilfan  (*)  IV290e,  534e,  542m  1|  JJiif.  (comp,  ^itlfan-):  5ib- 
ftanb,  ©ntfeinmig  [.  Mex.,  SRm-^xaii.  \  iikr  biefe  Strbeit  [tgl.  (2d;ri[teniO 
IV 509m,  538e:  über  Humboldt's  frühere  l\537e-8a,  e  (Bu[ät5e)  J  5Inf* 
ääMiing,  SBeraeid^iiB  iy[538e-545  (tcn  (£-9^  mit  9^ad^ric^)teu  iinb  93c- 
mcrfiingeii  über  jeben)]  [545m],  548a:  über  bie  Shifj.  lV209m,  555e:| 
5(iuH>ri'.rf)c  lV310a,  545m  (neucfte);  \vaQ  fie  aiietrevfen,  -fielen  IV309e, 
310a;  iicd;  t^iel  ja  kftimnien  [ügT.  dlat^]  l\310-lm,  dbaraftev  \\3nm, 
(Sntrennmg  [.  SIbftanb  |  ncc^  entjütibete  [=  t^nitice]  lV3i7e,  538e, 
544e-5a;  sg.  IV540a,la,e:  [5riif5äl;hing]  lY[545am]-  ßabl  lV309e, 
322p,  352e,  386m  :|  (grfircdimg  IV30Ö,  ©ebirgi^arten  IV310me,  oebväitrt 
f.  äujammcng. ,  ©efd;.  f.  Sluehnic^e,  ©eftalten  IVSiim  |  ©rii^^e  [=  ^^eik, 
mer;rere,  nüg.]  IV 3iöm,  7a,e,  322e,  546e II, 7a;  -@riim  IV352e:I  §äu^ 
fmig  |.  5ii|vimniengebrängt  1 1  §  c  l;  c  IV  307e-8m,  326am,  538m :  ^ubeftini- 
mungcii  IV 545a  (Oucüeii)  |  r;c[)e  IV542e  ||  Äettc  IV539e ;  2agc  lV206-7m, 
310ara;  ^änge^  IV30öm,386e, 547a  |  gai^a  lV3i0a;  Saöaftrl'me  IV209e- 
310a  (ä)Zangel),  e,  352e-3a  (?.  gebeiibe  93iilt.)  :|  öulfanteere  Strede  IV206m; 
iüinic(ii)  [%  ^ei^^e,  9iic^tung]  IVSOöm,  e-7m'^  jjon  ben  SSiiIf.  Mexico  a^ 
IV  317a  (Slbftanb),  54öe  ((Sntfermiug) ;  melirere  9Jamen  \\538a,  CSntfeniimg 
tcn  bcn  9>.  Dieii-@ranaba'ö  IV 547a  |  ni3rblic!^e  V27a;  ncrblid;fter*  IV3iim, 
386m,  546e,  7a  :|  [^^Jerfcnen]  (a.  ed;rifteii)  IV 535m,  9m,  540e,  Ime,  e, 
3m,  4e,  5a,  595e;  ^atl;  [togl.  kftimmen]  IV3iO-2»7i  (fie  511  bereifen)  1| 
9ieil)C  bev  ^\  1 V 305e,  6e-7a,  e,  8a,3iim;  9f.  ton  9?.  [eine  einseinc] 
IV541am,  ell-2a,  e-3a  \  35nlfan-9?eir;e  IV 326m,  548a;  V27a:  -Üfeibcn 
IV554o;  9?eil}cn-9>ulfane  (in  ben  Bufätjen  bnrc^  ^  bejeic^net)  IV(305e) 
[306-311ra,  5t.  537m-545],  306a,  9m,  310am,  5m,  7e  {537e-8a),  547e  | 
^Reibung  IV542e||9Jeife  IV320-im(j}{at^ba3n,nctI)n?enbig);  9?i^tnng(cn)° 
[=  Sinic,  %  9teibej  IVSOöm,  e-7m,  5o9e-540a,  la,  2e-3a,  599a;  <gd;Iannu 
f.  SBaffer;  [(2d)riften]  (ög(.  Slrbeit)  IV 309m  [537e-8m],  8e,540e,5n,  e; 
€^^aÜe  IV  306m,e,  539e-540a,  599a ;  füblic^fter*  IV 386m,  547a  1 1 1  b  ä  t  i  g  e 
[=  cntjünb.]  lV542e:  bift.  t^.  lY  446m  (BabI);  noc^  tb.  IV  540m*  [5am 
5liifsät;(nng] ;  febr  tb.*  IV  543a,  e;  in  ber  Sßcr-  nnb  SetJtgeit  IV  545m  | 
^ätig!eit  IV 309m  1|  Sbeile^  lY 306a,  2Baffer-  n.  @d;lanun-^^ucbvüd)e 
V[26e-27j;  3al;t  [a.  entsünb.,  tbcitige]  lY 309me,  317e,386me[446me]; 
jufammengebrängt ,  gebrängt  (§änfnng)  IV  30ö(m),  7a,  310am,  l?>i,  386m 
(541me),  e,  542e;  ^niammcn^cina,  mit  ben  9>.  ber  Stnbeefette  IV  554a 
II-  but!anifd;eef  ©ebiet  lY 268e 


ßutbetfuiuj  Amerika's  hi^  Z^  187 

t  Gntbctfung  Amerika's  2(.  allgemein  (iiub  Jjcn  Reiben  (Snt= 
Dedungen)  [a.  friil)e  ga^vten]  II  275a II,  202me  (füblid));  Sntberfungcn 
in  5(nienta  n84e  |  Slmerifa  bor  ber  (SntbedEiing  II267e  (tnec^tfcfiaft), 
III475e-6a;  tor  ber  2In!iinft  ber  (Snvc^äer  11489a  ||  53.  irifd^e  (Snt* 
bcdiuig  (lt.  Mieblimg)  (öcr  1000)  II  [272m-4,  %  460-1]  273m,  461  \ 
S.  galif^e  dntb.  II  274e,  celti[rf)e  II  274e  ||  S).  ßntbediing  (ii.  5(nficbhtng) 
be§  ncrbl.  2(merifa'^,  ßntb.  Slmer.'^  auf  bem  nlhbl.  Sege,  buvd;  bie 
gf^ormanncr  [tjgl  Winland,  fcanbin.  Stnier.]  11164m,  181m  [269-271m, 
51.  457-9],  270a,  2me,  3a,  304m,  338am,  457me  (ijcrber  gefehi):  geringe 
Sirfi:ng,  Mtanb  be^  ^^c\U  n275am,  6-7a,n\  ||—  (S.  ^ntbed nng  brac^ 
Columbus  (inib  fclgenbe;  niand;nial  ten  ber  norniännifd;cn  mit)  [=  \)p. 
grc^e  *(5ntDcdiingcn]  :  21  neb  rüde:  ©ntbednng  Slmerifa'^,  bcn  2(mer. 
il286e,  9e,  313m,  8e,  323e,  337m,  9a;  (Sntb.  bnrd;  Columbus  II53e,  396e, 
461m,  47 6e;  Sntb.  be^  tropifd^cn,  ter  Slrc^^enlänber  Slmer.'e  (n.  ä.)  II186e, 
277m,  8e,  297a,  304a,  476e;  (Sntb.  auf  bem  fiibn^eftl.  SBege  11164m; 
äöicber-2luffint>ung  11269m,  277m,  305a ;  Söieber-2luffinben  bur^  Columbus 
11275a;  pl.  Sntbcdnngcn  (*)  V61e  [f.  nce^  :  be§  geftlanbe?,  tierrn  firme, 
Z\)n\e;  anbre  (Sntbeder]  |  (Stellen  :  II 54a,  141m,  164m,  181m  {266a),m, 
9a  [277m-340,  21.  457m-496m;  bc).  277m-9m,  297m-340  n.  21. 
47a-496m],  297a  ,  302me,  3m-4m,  327a,  332a,  341m,  396e,  7a,  475me, 
6e,  494,  6am  ||  3iif.:  aünuiMide  l\268m-9a',  anbre  (Sntbeder  aU^  Colum- 
bus [ögl.  *Verpucci,  ^Xhdk]  II278e,  301e  (Piiizon  nui^t  fid)  bie  ßntb. 
an),  4all,  e-5a,m,  320a;  2Ivt  n.  ^erKütniffe  II [277e-9a]:  i>erbcÜfcmmni:ng 
ber  nantiid)en  2(ftrcnomie  [ögL  ®tern!unbe]  [\[333m-6]6me;  Sinfh  fj 
f.  gctgen,  9}iittel;  Srbhinbe  erh?eitert  f.  3fit  ^f'^  *(Sntbcdungen,  erfie  Snt* 
bedungen  y61e;  Srlüeiternng  II53e  (iöeltraum),  275a,  7m,  9a,  298(', 
303am,  310m-la  [312m-327a],  315am,  6a,  8e,  324a,  me,  7a,  333ni, 
6e-7a,  m,  9a,  397a;  (Sypebiticncn  II  (490a  i^on  >Sen7/a  anegel'enb)  |  (Sntb. 
be«  fcftcn  ?anbce!  [=  tierra  firme]  l\304am,  475]  bee  geftlanbee^  11404a 
;|  großartige ^y  c  1  g cn,  (Sinflnß  ll53e-55m,  2nm, 310m-la,  6a,  8e, 336e-Sa, 
9-340a,397a',  ill75e  |  @e[^id;te  II  SOO-ia,  531e;  ^.^gefc^.  IV584e; 
ge|d?id;tlicfce  5yerglc;d;r;ng  \{338-9a:\  ©ranfandeitcn  babei  U337e-8a,  @rcf3e 
f.  3Bi(^tigfcit;  ^ahx  11339a,  492mll;  III 75e;  2D?itteI,  ircbur^  [ie  geflnbert 
ift,  \ra^  ©influß  barauf  gebatt  iKit  II28öc-7m  (Allircus  imago  mundi) 
(343e  gteidjjcitigec)  |  neue  Diatnr,  9^ntur|d;ilberung,  92aturnn[fenid;aften 
II 5^e-55m  (54a),  310m-la  [312m-333m],  318e,  322a,  3e-4all,  me,  5a; 
2lufmerf].  auf  9latureric^eini:ngcn  II 454m€  :|  f^iiüe  tcn  neuem  3)?aterial 
\ll86e,  238a,  267me',  ^^evfcnen  ((Sntbeder)  [f.  Vefpucci]  11276e-7a  (Streit), 
Sdjilberung  f.  ^i\t',  S^riften  bariiber  II478am,  493a,  531e;  Spanien 
11300a,  für  @p.  IV640a;  evn)citerung  ber  Sternfunbe  [tgl.  2Iftrcn.]  1I[527 
-333m,  2r.  485-7m]337m;  111(151);  Streit  über  bie  (Sntb.  IF276e-7a; 
Sntb.  ein3cTner  jlbeile,  an  einjcinen  Stellen  [bgt.  anbre  Gntbeder,  *Süb)ef] 


188     Gntberfuug  Amerika' s  Xi)  —  Nordamerika  Q 

U268me,  9m-270a,  1,  302m,  4am,  ömll,  312e,  320a,  7m,  332a,  475me, 
9a,  490m,  2e-3a;  (gntb.  bev  tierra  firme  11492m,  3m;  begeiftevter  Srieb 
na^  2(111.  U54e-55m  \  i^ov  bev  ßntb.  2Im.'^  II289e,  323e,  484e,  V65m; 
SB  er  Bereitung  bev  (Siitb  .  S5ovaii«gef;enbee ,  3ßit  öov^ev  [a.  fvüf;e  gabrteii] 
n266a,  9m-270m  [278e-297m],  280a,  297am,  307am  :|  SBeiffagiuig 
II436e  I  3öid:;tigfeit,  ©vö^e  11300a,  336e,  7m,  9-340a:  fd)cn  bamaki 
evfaimt  n[298e-300a,  %  473-4a]  ]  @c^irbevung  bev  3cit  n55m,  266m-7, 
299m-300a,  5i0-ia, 324a;  S^avaftevifiviing  beöBeitaltevS  II  287m,  310-la, 
336e-8a 

t  bev  ^Dvhtn  Amerika's  [].  33ü(fev]  IV73e  (f)o^ev),  ^JJovbridbt  1 203m  J 
ha§  niJrMit^e  Sfmevifa  (=  hp.  dloxbam,;  f.  fcaiibmaö.)  11269a  (Sbeile); 
ba«  iiövblid^fte  (§V^  =  ovctifd^ee)  I(507m),  II(458e);  IV  47e  ((gi^beben, 
Äüfte,  Älima)  :|  Dicvboft-Äiifte  [ijgl.  [canbiual\J  II  [270me]  e  (Seni^ev.), 
2e-3a  \  9i  ovblve[t-2lm.  111563a  ,  IV446e;  -Mfte  1250a,  546  (Sem^^ev.) 
(SSefttiifte  9fiovbaiii.'e  IV292e);  IV  68m  (niagii.),  189m  [Ovt  ba],  599a 
(9^ei[en)  ||  baö  norÖtteftlit^C  5Iinevifa  IV454a  ||;  3>iiUaiie  beö  novb* 
iveftl.  2(inevifa\s  (ncvbl,  l>cm  ^avaÜel  bee  rio  Gi7a  IV  429a,  446e)  [babei 
aii(^  55evein.  (Staaten:  tgl ;  f.  Rocky  Mount.,  9^ovbaiii.,  kibe(Janf.]  IV [429 
-443  {aw^tx  431-6),  21.  592e-9a]  429e-450(m),  la  [437-443,  21. 597m-9a], 
454a,  59Sm-9a  :  alte  lY 442am,  [2tufsär;rung]  IV[440ß-5,  21.  598m-9a 
(üonOregcu  iiad;  9i)],  2Iii^beI)niing  IV45ia,  6e!anntgeh30vben  lY  429e-430m, 
eiitjihibete  f.  tljätige,  ©egenben  IV  457a,  [©efc^ic^te]  lY  429e-430m,  ®vnppi 
lV429e,  Ijöc^fte  IV(439e);  (Siitfeviniiig  öoii  bev  Äiifte  IV44jfe,  2m  (bc* 
bentciibe);  Siicfc  \Y429e-430a  (aufgefüllt),  [^evfouen]  IV 441m,  -Dtei^e 
IV441m,  fcgeiiamite  IV 445  |  tbätige  (-ev*)  IV429e,  44ie-2all*,  »ne*,e,  6e 
(t;ift. :  Ba[)I);  eut3Üiibete(v)  IV439e,  441me*  :\  ßabi  IV446e,  3ufammeit^ 
r;aiig  lY[429e-430]  :||  öuUauifd;  IV440e  (@ebivg6fette),  598m  (©efteiii); 
iinüiilfanif^ev  i)?auiii,  2(veal  IV[546m-§aj  ||—  iiovbtreftlic^ftpg  2lmer. 
IV47e(2:beiI) 

t  Nordamerika  (=  iiövbi.  2(mev. ,  ögl.  ^eveiiiigte  @taateii)  1390a, 
11304a,  IV91e  |  33.  9Uvbamevif anev  (f.  öftev  2Imevifauev)  O  II 73a 
(9^atiivfd;ilbevnug)  J  (5.  n o  v  b a m e  vi  f  a n i  [ d^  (f.  öftev  aiiierifanifd^)  (*)  [f.  3n* 
biaiiev]  1225e,  111269a,  IV 597a  ||;  2In[d^n.>erfinig  (üom  novbl.  Mexico 
[f.  bieB]  big  47°  8r.)  IV 455m,  596am  :  3unel;menbe  S3veite  lY  435am,  dnU 
ftef)img  \Y435m',  bavauf  ev^ebeii  fid;  bie  ©ebivg^fetten  IV 596m,  baöcii  fiub 
bie  maiievavtigen  @ebirg§fetten  öevfc^iebeii  \Y435am  :|  2{ftvoiicni  ni364a*, 
SBecbac^timgen  III598me*,  f)cd^ftev  S3evg  Y50e-51a,  söveungag-Oiieüeii 
lY257me]  dornet  III 568e,  -en  IV 207a;  Soutment  111596a*;  (Si^bcben, 
-]d;ic^t  IV47e;  englif^e  2tnfiebamgen  I341e-2a,  biele  (SvbftcBe  IV  496m, 
dl.  iiub  Europa  [®egenfat§  bev  2^enipev.  f.  *Europa]  1351m,  ^liiffe  IV  496m; 
©ebivge  I319e  (25clmn),  -^^letteii  IV  471m;  ®ecgv.  IV(595e-6a),  f.  *3ii* 
biaiiev;  ba^?  ^niieve  11132a,  im  ^nneveii  lY  137am  (Sinie  cl}ne  2tbii\); 


Nordamerika  Q  —  Südamerika  €i  189 

ifübvnaniii'c^e  Siiüeii  IV179am;  tlima  IlllöOam  (fältev  aU  (Siivo^^a), 
IV47e  ||.  Äiifte  f.  Oft,  Seft  |  Äüftcnfetteu  l\[439-440]  598m  :  einfach  ober 
bov^elt  IV459we,  ijulf.  IV [459-440]  598m  \\  Sitt.eratuv  II 73a*  |  magiic* 
tifc^:  Sinie  cl;ne  Slbm.  IV i57am,  204a;  SBeränb.  bev  2l6tt).  IV  123m; 
Siiteiii.  IV73e,  Linien  IV179am  :|  aD^eribiaugrab  IV22e,  mdmoloQit 
I484e  I  Oftf  üfie,  cftl.  Äüfteii  IV  204a  :  2:em^eratiir  II  45Sa  (f^neüe  216- 
na^me),  483a  J  OJeife  1491a,  11132a,  IV65a;  frü^e  Steifen  U271me  :\ 
®teru)d;nii|}^>en  1399m II  |  Sem^evatiir  1353m,  365m;  11455a,  \ll  388am, 
l\47e  :  ©egenfa^  f.  oäöärme  :|  ZW  in388a,  Steile  II457me  |  33iilfaue 
[[.  l)p.  iiorbtüeftl.  Slmcr.]  IV306e,  326a*;  üiilfaiiifd^  l  Äiiftenfetten  :|  Sßärme : 
(i>egeu[al5  gegen  (Suvopa  f.  Europa,  Sßeftfüfte  f.  SImerifa 

t  Südamerika  {and)  ber  fiibl.  9ieue  (Scntiueiit  IV136e)  (i3fter  ifl 
Mexico  {jinjugevec^iiet)  [—  fübl.  5lmev.,  fübamev.  kontinent;  ögl.  2tmev.  : 
@iib]  [f.  Llanos]  1218a,  278m,  307e-8a  (336e),  422m;  II  (302m)  4a; 
IV91e,  102a  (323e)  |  35.  [übamerüanifd^  (*)  1234a,  265a,  360a  || 
3iif.  [t  35ulf ane  finb  ein  kf.  ©tiid  ^ieruad^] :  2levoIitF)eii  111613am,  Andes 
f.  Unni^;  2rn!cf;n>eaung  lV[432-3a*]  595a,  6e;  tquator  [togt.  Slmer.j 
111589a,  93äiime  I296e;  Fjc^e  S3erge  IV5i9m,  «Bergtrerfe  f.  @ru6eu; 
^e)c^affcnl)cit  I  @.  VHe,  lle-12m;  daiial  IV 555a  (jiü.  Beiben  Oceaneu); 
(IcutineutI430e*;  IV  101m*, 451a  |  eerbineTenII98a,489m;  lV230e, 
330e,  471a,  547m*,  596me,  636a  :  [2änber]  l\623e,  Sänge  IV547e,  ^^ei* 
hing  f.  "^Cord.,  Xxaä)\)tt  l\614m,  ijerfiinfne  tveftlic^fte  S-re  IV550e-im  :| 
(Jultuv  1310a,  III (59im  nie^r  ju  tDÜnfc^cn);  fiei^e  ©benen  11174a,  (gvbftc^e 
WlUam,  %i[iAxi\d\\  |.  SÖeftf iifie ,  gifc^e  V52m  ||  gliiiie  WlOla  \  grc|e 
^(.  IV[497-<Sa]  :  2Iiif3äf;Imig  IV497aw,  Seni|.HTatur  IV234a  [496e-8a\  :\ 
(2cl;ifffal;vt  f.  A.  v.  Humboldt,  gluBtvelt  JI94a*  ||  ^crmaticnen  V<SPm; 
©einvge  I319e  (ißchmi),  ©etirg^avtcn  \\ 316am-^  [gecgn.]  VS9m;  geclog. 
IV 527a,  635e  |  ©eftalt  I307e,  9a  :  ^u  2Ifnfa  Hfenb  I309me,  472a  :| 
@röBe  IV102e,  tiefe  @rukn  I(418e),  §c^Ianb  1310a*,  §öl)en  f.  A.  v. 
Humboldt,  in  ©übani.  IV166am;  im  Innern  IV(61me,  65a)  iOOe-ia, 
2e-3a',  Sufeln  f.  Söeftfüfte  |  Äarte  IV555e;  harten  lY554am,  7e  (ältere)  :| 
^lima  I146e  |  Äüfte  [=  Stttoral]  (a.  9iorb,  Oft,  Söeft)  IV27m,  520w6 
(öeränberte  Üiid^tnng  im  ®);  lüften  I336e,  11491a,  IV70e  (füblid)fte)  J 
Saöafelber  nnb  Saöaftröme  [f.  Bef.  Quito,  dentr.SImer. ,  Mexico]  IV[348n»- 
361a,  Sr.  o68-o73a];  Sabaftreme  \Y572me  :  SJiangel  IV [555-4,  %. 
570e-l',  Im],  Seltenheit  lV57ie-2a  :|  Sittoral  [=  ÄüfteJ  IVi02e-5a 
(tuefK.),  320me  (i^evänb.  @treid;en);  f.  Llanos  |  magnetifd;  1193m  :  Sinie 
olme  2I6tD.  IVi5ö«-7a;  Stquatcv  I191e;  IV  101m,  2e-5a;  S3eeba(^tmigen 
IV (61me)  67m,e ;  Sntenf .  1 193m,  D^ieigung  WlOOe-la  :|  3JJiffioneii  I V453m ; 
DZorbfiifte  IV257e-8a,  norbl.  3:l;etl  IV315m;  Orti^Beftimmungcu  IV 554m, 
Oftfiifte  IV67e  (füb(.  2;l;eil),  '•^flanjen  f.  53eget.,  ^:|3rcöin3  II478e  |  Ouellen: 
fel;r  Bei^e  \\[245-7a]  514me',   Bb^fte  ]Y238am,  2:emper.  IV4.%e-7a  J 


190  Südamerika  di  —  ^ulfane  ^ 

9{eife  11491a;  lV65a(218e),533e-4a,  595a;  Steifen  U\344e-5a  (an  ber 
£fifiiftc  geßeii  @);  S^eifeubev  lV218e*  :|  (galfeii  [f.  Galera  Zamba,  Turbaco] 
IV262e;  (Ecf^neegreiije  \357me,  V50wie;  treftl.  Spalte  W551am,  evilje 
I307e;  bcd^Iiegenbe  ©tobte  II88m,  314a;  I1159im;  füblid;  f.  M\U,  Jkile 
IV67m,  2:l;iercI302e-3a;  trc^i)d;eg  [tgl  Amer.]  1485m,  lV234a;  \\mx\% 
l\320m-la  (ÜOereiiiftimmiiiig  mit  bcn  Andes),  S^eßctatioii  l\530e,  t3>iil- 
!ane  [üib  ein  bef.  ®tü(!  Ijievnac^  |  Söälber  U{21m,  45m),  III  (498m): 
am  Orinoco  iifjr.,  an  ben  großen  ^^tüffeii  1371a,  IV497e  J  SSeftfüfte 
1509e-5i0m,  328e,  472am  :  (Sntbecfimg  I475me;  ^etr)e  toeii  ^ele^mfeln 
(eine  i?erfimhic  n^eftlic^fte ^cvbiüere)  \\550e-lm',  map,  53ecl6.  IV102e-3a, 
niagiu  Linien  IV(lOle);  [übt.  S^eil  IV67e 

tt  ^Ulföne  Südamerika' s  (aiid^  Mexico's  mit)  [tgl.  ^wdej?  ii.  Cor- 
d»7/erenj  (oft  gen.  9?eir)en-35ulfane ,  9?ei^en,  5  ©vu^pen;  biefe  ^ii^'^^t^^  fii^^ 
in  ben  ®(.  bnrd; o bejeic^net)  \\305e  [306-323a,  51.  537m-558a],  319a,m, 
321e-3a,  354a  {430m),  466m;  \  Qbt',  fiibamerifanifc^e  (^o)  IV  326a,  47 le, 
489e-490al|  3uf.  (sg.  S5nltan*,  compos.  ißnüan-):  5Il^ftanbe  \W316e-7m', 
am  Stquator  IV  460m,  572me  \  i}ulfaniid;e^  u.  nniMiIf.  5Iveal  IV[546f-5a]: 
aüg.  9?efnrtat  IV547e-Sa  |  [^Infjär^IJtng,  einige]  IV4G0m,  471e,  490a, 
571m:  ber  einjelncn  Sänbev  IV  466m,  480a  [548-553]  :|  n:a^  fie  aneU^evfen 
\\572me,  5BeftanbtI;eiIe  IV219a,  tefnc^t  IV 502am,  coloffale  IV(490m); 
be?  Sontinentg:  ßa^I  \\317e  [bie  mciften],  323a;  3)äm^>fe  W 489e-490a, 
(Sntfevming  f.  ©nippen,  (gntfte^mig  IV 2i9am  |  nod;  entjünbete  [=  tl^ätige] 
\N317me,  323e,  386me:  3aI;I  f.  tbätige  :|  ©v^ebnng  IV2i9am,  490m',  (giv 
ftrednngo  [:}=  ^änge]  IV3i6e,  7m  [546m-8a],  7e;  @a?-2lvten  IV460m;  @e- 
tirg§art(en)  (ÜJJineralien)  IV5i6am,  466m,  7a,m  (luoranS  fie  beftefin),  480a  || 
@rn^^pen  [ütei^en]  IV325a,  546m,  8a;  -©rnm"  IV5i6V7  (fünf)  | 
fünf  ©rn^^en  IV5i6me,  7me\\,322e-3a,  5a,  6a  [546m-8a],  6m,  7e;  [5inf= 
2ät>Inng]  IV547e[54S-553],  (gutfernung  l^cn  einanbev  I V  [546m-(Sa] ;  i!änge 
lV[546m-Sa]:  2ängen-53eftimmung  IV546m,  altg.  9iefiiltat  IV547e-§a; 
tulfanleerer  Ü^aum  sirifc^en  ben  @r.  \y[546m-8a]:  aüg.  9tefn!tat  I  V547e-<Sa:l j 
^c^ftc  V50e-5im  j  ^öbe  IV322e-3a,  5a,  6am,  354a;  V50e-5im,  51am 
[33emirrnng]:  grlj^te  IV52ie-2a  |1  $!age  IV322e-3a;  ^änge  [=  (gvftredung] 
\\316e  [546m-8a],  7t-8a\  Satjaftröme  f.  ^Tmerifa  allg.  |  i?iilfan leere 
@tre(fe(n)  (sg.*)  (tulfanfreier  9?anm  IV547e)  IV 306m*  [5i57n-7m  gegen 
bie  mit  3SnI!.]  {546m-8a\,  7me,  550m:  größte  \Y547m,  8a',  ^exlMm^ 
l\316me,  547e-8a ;  ^Bert^eilnng  IV5i6e-7m,  547e-8a  :|  nörblicf)fte  l  V547e  || 
bie  5  35nl!an-3lei^en  [=  ©rn^^^en]  . .  IV3l6e  |  Üiei^en-^iilfane  (einige 
©lieber  geboren  if;m  gu,  fmb  bnrc^  °  bcjeid^net)  IV505e  [30G-323m, 
51.  537m-558a],  315a,  7m^,  322e-3a  (546m)  ||  JRic^tnngO  IV316e, 
547e:  ijeränberte  iy320me  (gen  @);  füblid;fter  IV547e*  |  tl;ätigc 
[=ent8ünbete]:  3nM  IV  (5S6me)  451a;  Sfiätigfeit  IVSOlmJ  aug  2;rad)^t 
IV  467m,  471e  (-5(rt);  2:ra(^^te  IV4<S0am  :|  95ert{)eilimg  f.  ©rn^^^en 


:^ul!aue  Südamerika's  2B  —  2lni5  191 

5i53affer-  u.  ed)(amin-2riie6rüd;e  V26V27a,  Safferftcff  \y^89e-490a\\ 
3ar;I  [a.  kontinent,  tl;ätiöe]  IV 31 7m-Sm,  323e,  ^5öme  [44Öm];  3aI}Ilcfe 
IV 467m  I  ©ninbiätje  bev  Sä^limg  IV5i7e-<Sm  ||—  önlfonifdje  (g^^Ite 
IV520me  (öevänbcrte  9?id;ti!iij3  oeii  (g),  e)>alten  IV306e 

*amesoneuron  (^almeii-SIvt)  IVöoSa,  Amginjk  (bei  Svhitjf)  IV46e; 
Amic:  soufriere  de  la  Guadeloupe  IVöOla,  m  |  Amici  11163m  (biiufle 
Ümieii),  563a  ((Icniet);  2)  ber  (Sobn:  eoinet  in  Chihuahua  in(562e-3a) 
578am  :|  volcan  de  Ämilpas  (in  ©iiatcniala)  IV54on,  Amiot  11133e-4a 
(Kien-]ong),  Amiracus  Eugenius  II  437a;  Ammianus  Marcellinus  11413a, 
l\\4Uam  (^infteniife);  Slmmcnctcni^l  I1186n,  \{49m)  \\  ^nimcnia! 
1 255m,  333e,  478a  (fal^>etcvfaiirer ,  fcl^lciifaiirer);  III  110a,  IV6i2wie  (im 
dhi\m):  ki,  iuSBulfancii  IV218e,  523a,  543m  1 2lnimciiiacai-53ilbiaii]  lV460a, 
-3)äm^^fe  1333a;  ammcniacalifd;  1334m  (3)äm^fe),  361m  (iBevInnbinißeii):!! 
2(mmouiteu  1287a,  291a;  ammonites  IV 552a  :||  Slmmcniiim  V35e  (in 
Saffer):  ®;Iov-5i.  1245m,  V35a:||  Ammouius  Hermeae  II348e;  llI18e, 
597e;  @ot)n  be§  Hermias  11191a  j  Ammonius  Sakkas  11431a  ||  Arno- 
langa  (bei  ^^c|.^apau)  IV  621m  ((Sbeneii)  |  Carlo  Amoretti:  viaggio  di 
Pigafetta  II472m,e,  485m;  Leon,  da  Vinci  11484a  J  amo4'»I};  iBilbimgett 
V87m,  @vunbma[feIV476a;  2)^affe  IV475e,  V93m 

Andre  Marie  Ampere  (1775-1836)  152:  electv.  1198a,  II1599me; 
electrc-magn,  l\66e,  plienom.  electro  -  dynam.  1439m  :|  Svbträrme 
I439am,  (Srb-ä)^ign.  \U399me]  9}koueti§miiö  m399me,  400a;  mok* 
culav-®tröme  IV  174m,  (Sinfl.  be§  2}^cnbe§  auf  bie  gefc^niolg.  @rbe  W488a'm; 
[ptxl]  I52a,  111399m;  philos.  des  sciences  I(52n)  73e;  Stem^^er.  IV79e, 
theorie  de  la  ten-e  IV 455am;  S^iiTfane  I247e-8a  (53reiinen  in),  IV489e 

''■Amphipolis  1128a,  2(niV!;itr)catev  IV  605m  |  Amphitrite  (29*«  tl  '^iaud) 
V116a:  ©(cm.  Ylllme,  (gutbecfunß  ViHm;  (Sntbecfev  Vlllm,  7a  :| 
amplituuo  IV  131a,  199e  |  ampolleta  (iSanbuI)v)  11471m;  -as  ((gtmiben' 
gläfev)  II  471e-2a;  IV56e,  170e  :|  ampyx  nudus  (iBevftein.)  V90e-91a, 
Amrilkais  f.  Amru'l  Kais,  Amru  11251me  (^evbrennmig  bev  5llejanbvin. 
33ib(ictk!?)  |  Amru'l  Kais  (arab.  S)id;tev)  (Amro'lknis,  Amrilkais  II  120a) 
1150m,  120a:  [^erf.]  U120a\\  :|  Amfanctus  (in  ben  2l:>^ennincn,  in  ri:m. 
3cit)  111108m 

Amßerdam  21.  @tabt  lV36am  (^egel)  |  33.  =  3niel  Tonga  Tabu  IV5<S7e|| 
a,  3nfel  beg  inb.  Ocean^^  (ncvbi.  ton  St.  Paul  l\ 586m]  a.  biei'eö,  ^iev 
aber  §V.)  (Beibe  Snichi*)  IV [4i2,  555e-7J:  mbilbnn;}  lV412a,  5<S7me!l; 
ein  SBerg  IV412a,  ber  S3evg  IV412m;  S3inieftein  IV412m;  IBreite  n, 
li!ange  IV55öme,  7mlle;  (Sntbecfer*  IV586m,  7a,  e;  in  gfannncn  (dnU 
jünbnno)  n.  miiö)  \\412am,  585e-6a,  7m;  ©eftalt  lV586a,  Äiiftc 
lV585e-6a;  $?age  IV55öam*,  7e;  9iand)  f.  gfammen,  öftere  iBcrli^cdiv^liing 
(bei  ben  «geefabrern  it.  aufwarten)*  lV[566-7],  Vlaming  IV586m*;  fein 
SButfan  IV412m,  585e;  (g^iivcn  ijul!.  STbätigfeit  \\412iv:  Siv.lb  lV587e 


192  STmu  —  ^nar 

*2Imiiret  I11469e  ||-  Amur:  ^hnmi :  \ä)tüaxicx  %in^  l\582e-3a,  -^tvcm 
IV583m;  Saghalin-(Btxcm  lV583m,  Saghalian-ula  W 582c-3a\:  a)liaibiuig 
W 582e-3a  :  S&xtxit  lV583m,  viiff.  ^Ictte  \W582am,  ta^üx  Saghalin 
]\582e-3a  :\  oberer  IV 43a  ||  amylum  IU26e,  450e;  amyris  (^f(.) 
II242e,  444m 

*2luacarbicn  (^0  1191m;  Slimc^oreten  [=  ©ufiebler]  II27m  (-Seben), 
273e;  A7iadyr-%[u%  (9^05lf.)  IV397m;  ^Tnagramm  II359e,  362m  ||. 
Anahuac:  =  ^o(f)laiib  üb.  ^cdjd^mt 'oov.  Mexico  IV471a,  V89m;  =tro)?. 
Mex.  lV312a,6m,596all;  =  bem  mittl.  bftl.  Mex.  IV 348m  |  IV54Sm; 
baei  eigejitlid;e  IV 471a,  ^cd;ekne  IV434e;  ^iilfane  IV  313a,  6m,  431e-2a, 
596a 

a na  leg  1252a;  11144m,  281e,  551m,  8a,  574a,  587m,  614m,e,  8e-9a; 
IV58e,  67e,  81e,  133m,  189e,  213e,  6e,  220m,  230a,  2e,  5e,  252a,  261m, 
274m,  304a,  331a,  346e,  356m,  378a,e,  416m,  491m,  519e,  561m,  7a, 
572a,  3a,  5a,  610me,  631m,  8m;  V35m,  38e,  43e,  51e,  60e,  70m,  71a, 
84e  11  Siiu-ilogie  (*)  I18a,  57e,  206e,  237e,  312e,  379e,  394e;  II66e, 
79e,  142e;  11128a,  104a,  371e,  527m,  615e,  624a;  IV59e,  83e,  275a, 
331m,  341m,  360e,  2e,  4m,  380e,  392a,  550a,  560a;  V24m,  84m;  pl. 
5(na(cgteu  I67a,  72a,  152a,  4a,  164a,  179e,  207m,  257e,  300a,  310m,  5m, 
320e,  334m,  367e;  11372m;  III36e-37a,  40a,  43m,  233a,  281m,  2a, 
321m,  360e-la,  373a,  438e,  461m,  5m,  508m,  512e,  565a,  617me; 
IV8m,  53e,  148a,  195a,  215a,  280e,  431a,  614e-5a;  V8m,  95e  :  falfd^e 
1286a,  lll557e;  gegen  [ie,  it)re  Unfid^erf^eit  II  399m-400a;  gegen  geluifj 
n399m,  innere  154m;  [c^einbare  1268m,  III289e*;  f^trad^e  II365e; 
IV 57m,  461a;  täuf^enbe  II399e-400a,  Unr^er^eit  f.  gegen,  51.  nnbS^er* 
fd^icbenbeiten  1117a  .||  5{naIügon  1396a 

2(naU}fe  [f.  d^emifc^,  ®a^,  ©ebirg^arten ,  Äarte,  Jnft,  microfco^ifd^] 
I7lm,  325m,e,  356e,370a;  111318a,  347e,  368e,  9m,  395e,  459a,  567a, 
590e,  613e-4a;  IV250e,  6e,  9a,  427e,  475e,  502m,  620e-la;  pl.  STna* 
I^fen(*)  IV  249a,  460m,  512a:  I)c^ere  VlOm;  fc^ijne*  IV512e,  490a; 
toeröctlfommnete  1173a  |  analtjfiren  [f.  d;emi[c^]  IV475e;  -irt  (merben) 
111612a;  IV 628a,  635a  :||  2(nalt?fi§  I173e;  II21iam,  263a,  394e  : 
geometr.  11211a;  {)cbere  111452m,  625e;  lV7a;  mattem.  V8a;  SBerbolU 
tommmmg  III  452m,  625e ;  Sid^tig!eit  II  394e,  520m,  625e  J  21  n  a  U)  t  i  f  e  r 
V36e  T  anaU}tijd;  [f.  (Sl;emifer]  111566m  :  5lrbeiten  1425m,  5in^brüde 
I423e;  (Salcül,  -ul  I179e;  11144a,  345a  («Bertocüt.) ;  II1527e,  IV31m; 
ßcmlnnationen  IV 34a,  @ntn.ncflnng  111457a,  SOZettjcben  lV18e;  Z\)eDxk 
111 46e;  IV238e,  490e;  SSege  I11626e,  äöerfseiig  IV  19a 

*HnanatS  1350a,  II  131m;  3lna^^lctberien  1 289m,  Anapus  ((gicil.)  II  13e  \\' 
Änaria  [=  Arima]  :  =  Pithecufa  IV  508m,  535m;  A''(58a);  =  Ifchia 
IV  304a;  V25a,  58e;  t^on  Aeneas,  Aeneae  insiilae  IV555e-6a  |:  eine  2tffen- 
Snfel  IV 304a,  535a:  V25a;  feine  5Iffen  IV535e;  milfanifd)  V58e  :||— 


miat  —  Ändes  @  193 

5rnatcm  11229a  (vom.),  388e  (bän.);  V62m  :  gvcBev  II (390a)  429e; 
pl.  -en  I380e  J  5luatcmie  :  5l6|(f)eu  baiDor  II254e,  ^rofeffov  V87e;  ber* 
g(eid;eube  1286a,  450m;  11229  (in  9^cm;  e)  ]  anatomifc^  11232a,  V4e: 
kr6eiteu  11430a,  Äenntiiig  II428e,  ©tiibieu  11120a;  Unter]iic^mi3lI193a; 
-cu  1379e,  11254e 

Anaxagoras  (üoii  Klazomenä  .  .111595a;  aiic^  gcii.  bev  ^fajcmenier 
1 402m,  8a ;  II  348m ;  III  12m,  27e,  452a ;  V  7m,  20p,  21m)  V  [20e-21m] : 
mt8u\mmY21a]  mjcxix,  a.  I408am,  595mli;  IiI42e,  54eill;  (Schiefe 
bei- (gfli|.^tif  \\l451e-2a:,  fragm.  IH27el!,  V15e;  ©cgenfä^e  V20e,  2i am; 
^immel  111595m,  y.öönog  V15e;  ä)?eteüv[teiue  \401e-2m,  8am  \  SDUub 
III  545e-4a  :  ger;atteu*II348m,  öOlam-,  111422m,  597am;  3etd;mmg 
UI544a  J  9?atur  11348m;  -^f)irofü|^^ie  mile-12m,  27me  (e)  :|  [)>evf.] 
11112m,  595a;  bei* (Schnee  f^tuarj  \21me,  (güime  I402am;  ©teviie  cb. 
©eftivne  1139m,  408am',  111452a  [595  ([eine  STufic^t)]  |  Ükvgaiig  bev 
@toffe  V20e;  (Stoff-35er[c^iebeu^eit  V7m,  20e;  @tüf[li)e(i[el  V7m,  2ia  rj 
Um)d;tijnng  11348m,  öiete  Urjloffe  \20e,  (Si#e^mig  ber  äßelt  in451e-2a, 
fein  Serben  n.  «Berge^n  V20e-2ia;  [3eit]  III59oe,  Beitgenoffe  IIIlGOe  :||— 
Sinayagorif^  V15e,  21a 

Anaximander  (bev  9J?ife[iev  V20e)  IV  160m  (@vbe  ein  (St^linbei),  V20e 
((Elemente)  ||Anaximenes  (ber  2)lire[iei-  V20e)I87a,  111619a :  Elemente 
V20e;  fn^ftaKene  ®^F)äve,  Ärl?ftam)imme(  111163m,  4a;  [^er].]  11352m, 
11137a;  @d;ii(ev  m595e,  618m;  ba^  @etenbe  IV  12m;  (gtevne  11352m, 
III37am;  25erger)n  IV  12m,  3eit  111164a 

*2Int)ttd  [f.  ^inimel,  2)Zeev,  9htnr,  ©tevne,  i^ibrig;  n.  a.]  Ulla,  62a, 
91e,  97e,  98a,  100e,5a,  186m,  9e,  195e,  297e  :  nnmntl^igev  1128m,  [einaigev] 
1419a  (tiefe  eenlimg),  evf)aljnev  I250e;  fvembartiger  I1327e,  IV576a; 
gvoßortiger  I20am,  241m;  ^erdic^er  V50a,  malerifd^er  I250e,  nnmittct' 
Barer  II  95m,  iDnnbevbarer  1241m  || —  SlnlJrnc^  f.  ?ai)a,  Andalone  [.  Nero  | 
Andamanen  (im  Bengal.  2JfeerB.;  Ändaman-(§)x\\)f!\)t  IV408e)  IV 409m, 
413m  (9Jid;tnng),  m  (große  u.  !(eine);  große  '^S-Snfel  IV409e  :|  Ändaquies 
(3}olf  (2iibQm.'§)IV453m(H«i[fiünen),  STnbere  II  74m,  Andernach  IV  280m 
(53im§ftein),  Rob.  Anderfon  11457a  (Tamul) 

Andes  ober  (gen)i3^nlic^)  5lni)CMette  (=  CordUleren',  Beibe  STrt.  fmb 
3n  ijerbinben)  [[.  Boliria,  Chili,  Paßo,  Peru,  \^cxuan\\ä)]  IV314e,  490-, 
5{nb  c.^ f  e 1 1 e  I  IIa,  12a,m,  220e,  6a, 249e-250a,  278a,  354m,  372e,  441m ; 
\\[240m-2a]  320m-la  [553e-7],  554a  ||  3iif.  {Andes  %  compos.  Andes-)  : 
SlHinng  I359e,  II86m;  Hlter  1320m,  5lqnatoriaI-5l.  IV 494a*,  langer 
3lufentf)att  IV302m;  anfgefttegen  [=geI;o6en]  1472m*  anffleigen  1311a  ( 
Serge*  I(238e  r;or;e),  lV3I9me;  53ergfucten  IV320e,  lall  :|  eolcffe  I238e, 
©ili  i'iibamer.  diiUiix  1310a;  (SrbBeBen  1218a;  IV227e-8a,  230e* 
495jne,me  (.^äiifigfeit),  572m  (Ur)ad)) ;  erfleigen  1355a,  r.mf^^iiße  IV 578m*; 
®e6irgßart(en)  IV 5iöam.,  475a,m;  V75m(g(eid;);  gef^okn  [=  anfgcftiegenj 
^L  ü.  JMi  mbolt  t,  Jvo^mc'J.    V.  13 


194  Andes  &  —  Slnbefit  ^ 

I  lOm*  169a,  2y2m  |  ©i^fel  [=  §cl)cii] ;  I;obe  I(320m*),  I)cd;fte  I362e*; 
-gi^jfel  1143a  :|  ©nibcnkiie  lV238a  J  §oc^c6ene  I11131e*;  -cu  1361a, 
'V490e:|  ^'6\)e  IV  530m,  größte  ^cben  [=  &\p\el]  IV  240m;  in  ber  2(. 
Ili451m;  ^arte  lY 320e,  -eii  lY 554am  |  Äette  I239e  (S)o^>^elf.),  lV571e 
(öftl.);  -fette  =  beni  2(it.  (f.  aög.);  2  Letten  1210a,  239e,  472am;  lY 314e 
(432a)  ;j  Übereiiiftimmmig  mit  bem  Umn^  bcr  Äüfte  IV 320m-i a  (320e), 
[in  eiiijelnen  Räubern]  lY554a,  ntä^tige  IV 314m  |  niagnetij^ev  Slquator 
1191a,  lY  101a;  iiiagii.  Snteiif.  IV94e  ;|  -maiier  1 10m,  mittteve  [=  Central- 
(Sovbiücvc]  lY [555m-6a]]  Orte:  Seniler.  I354e,  5am  \  bftlic^e  [f.  \)p. 
CordilL]  1357m;  lV293m,  362a,  437a,am,  571e  (Äette);  öftlic^  ton 
lV102e:|  ^:|Javanel fette  lV553a,  ^flniijen  [=  35cgct.]  1372e*,  Oiiarj 
1278m,  Üfegcn  1359e-360a;  ^ei|e(n)  IV  110a,  494a  |  ^i^tiing, 
(gtveid;cii  (,  . .  IV 550a)  1310a,  2a;  lY [320m-la]  472am.  495m,  547a  : 
J^evaiitevte  ]Y549e-550a,  veväiibevteß  öon  ^evii  bi§  juv  3)?agcüauc-@tr. 
lV320me;  äß<:iibepunft  lY  550a]  diMm  ll55a,  74a :  auf  bem  IV  238a*  :| 
jc^iiee(>cbcctt  1186m*;  (gtiibte :  2;em:>)ev.  1354e,  5am;  ©treiben  [.  9iia)timg  j 
2:em:pevatur  I47m,  lY 241a:  S^evanb.  v.aä)  bev^öbe  I354m-5m,  -SSev 
Ijältiiiffe  lV[240m-2a  (bef.  in  bev^iibe)]  J  Sf;eil  [=3n)eig]  lV547a;  Xl)i\* 
\mQlY314m-5a  (in  2  ober  3  (5:ovbiH.),  S)veitrieiJmig IV [554am]  :|  Stbev 
niciiictev  eingegraben  lY240m-la,  fof[i(e  2:r)iere  I292me  |  auö  £vn^^t 
IV230e*;  Zxaä)\)k  1270e;  lV475a,  631e  :|  SSegetaticn  [=  ^:i3flan3en] 
1186m;  3>evbinbiing,  ^uf^innienliang  lV554a;  ^ergtDcigiingcn  [=B^tnge] 
IV  320e,  554a  [  |—  ^^  u  I  f  a  n  e  [=  CordilL,  f.  hp.  ©iibaniev.]  1 238e*,  242e,  3e 
[249e-25iy,  ll(238a);  IV 2iPam,  227e-8a;  -ißulfane  lV634a,m  :  21I6it 
lY633me,  au§  5Inbefu  lY634a;  STh^Ovi^  lV495mlle;  -britd;e  1243a, 
lV495me;  [3tnf3är;liing]  IV 490e,  625e-9a,  634a ;  ^an  lY 490rne;  gleic^* 
artige  SSilbimg  lY 633e-4a\\,m;  (gntftef;img  lY 315e-6a  (»erwidelte  S3er* 
^altniffe),  erl;ehinglV490me,  fel)lenb  lV437a,  ®a6lV604m;  ©ebirg^art, 
aug  ber  fie  beftebn  IV 467m,  633m-4a]  ^enntni^  \Y633e  \  ^aijaftrome  : 
2)JangeI  lV230m,  309e-310a,  571e;  ©eltenkit  lV57ie-2a  :|  üuUanlecre 
©trecfen  [f.  iibr.  ©iibamcr.]  \Y315m,  iweid;  lV554a,  9teir;en-55.  lV546w, 
©itj  in  ^or^^I)^r  IV 615«,  nal;e  ©tabte  lV544m,  aii§  Sracf^ljt  lV467ml 
3aI;I  iy317me;  salillofe  IV 467m,  633m*  :|{  t^ulf  aniic^  rV240me  (Sf;eiO, 
437am  (®e[tein)  — 1|  SSenbevinift  [.  9iid;tung;  n)eftlic^e  [[.  hp.  CordilL] 
1357m;  IV 321a  (3^veig),  555a;  3i'f^"""enf)ang  f.  ^erbinbung  |  B^^ig 
[=  ^Sersii^cigung,  Zljtii]  IV 321a  (ivcftl.),  Bn^eige  \Y554a 

Slnbefin  (^cIb[Vatr;-5lrt,  ciufad;ce  mhmal  lV635e)  lV621e  [635], e  : 
im  5lnbefit  IV635ali,  [in  ©egeubcn]  IV 655m,  f^^ecif.  ®en)id;t  lY 635m, 
S'iame  juerft  ijorfommenb  lV655we  ||—  5lnbefit  (©etirg^art  IV635e, 
atlg.  D^ame  für  tu!!,  ©eftein  IV 467e)  1250a;  lY [47 4m-5m,  633-5a, 
e-6a]  635a\\,  6a]  pl.  Stnbefite  (^o)  lV634e  :  mm  angcHid;  a\Q  §an^t* 
BeftQnbtf)eiI  lV475aw,  635a,  6a  |  SBiiIfane  ber  Andes  baraus  getilbet  IV  634a, 


Slnbefit  U  —  ^nge  195 

fef)ltin  bcr  2(nbeefette  IV 475m;  barin  :J(nbcfm  IV635all  :[  [53egv.,  S^efiu.] 
IV 655a,  6a]  53eftanbt^eile  IV467e,  633e,  6a;  [aUq.  ^Sctiad^tiiiig]  IV 656a, 
[in  ©egenbcn]  lV634e,  i>ecif.  ©etri^t  IV  635a,  äJi^tBe  lY  636a  \  Diame  : 
giievft  geh-aiic^t  lY 475a,  633{e),  4a,  5a,e,  6a;  ücii  Humboldt  2mal  gebr. 
IV  654;  @eicf)ic^te  IV[655-5a,  e-6a];  imgUidli^er  lY  [474m-5m]  634a  :| 
a%  DJame  für  mil!.  ©eftciu  IV467e  :1|  anbefitifd;  IV655e 

*>3Inbeiitiing  II77e;  -cn  11137a  (geben),  342e  (leife);  IU237e  :|  Andilly 
1478a,  Andrate  (gonitavbei)  1423m,  S.  Andreae  1397a  (Älcfter),  Andreas- 
berg  1 4i(Sm  (Samfon),  Andreas-@ang  1418m;  Andrejatiotcfkifche  Sni'eÜI 
IV595e,e  (einjelne),  e  (iöiilfaiie);  Andreoffy  (®eii.)  1314a,  Andriace 
IV530e,  Androkottos  I407e  ||—  Andromeda  21.  ^flanse  1 13e,  43e  || 
SB,  €tenitilb  :  red;tev  2lnii  111199m,  S)e^)>elfierue  babei  III2^)8m  |  ©iirtel 
I157e,  111180m:  eteni  111315a,  <gterueIII315e  ||  Diebel  I87e,  11514a; 
III 316all,  m-7a,  338m,  362m  |  Diebelfled  [=  etevur^aufen]  1144m, 
160a;  U36Sam.,  9a;  in[180m-la,  314e-6a]  9a,  337a,  356a,  362e  :  a\\\* 
geleft  III 562me;  (giUbecfimg,  eutbedt  IllöOm,  99e,  316m,  362me;  ©eftalt 
111362m,  ein  Dhbelfled  babei  111338m,  ed;imnier  111369a  J  ^leteljcne 
111327a  :j|  einzelne  eterne:  a  111139m,  302a  (4tac^);  ß  111139a; 
y  111139a,  299a  (3fa(^er  etevii);  v  111180m,  315a;  59:'lII173am  | 
eteniliaitfeii  [=  ^^eklfled]  UllSOm-la,  211a,  316a  ||—  Andronicus 
(gvied;.  ^aifer)  11289a 

*Äneas  lY 535e-6a  ('^itf)ecu]en,  Aeneac  insulae),  5e  (@tamm\jatev  bet 
Denier);  Aeneas  Sylvius  =  Plus  II  ]"  aueignenb  I9m  (^vaft),  378m  ([ic^  : 
c.  dat.);  II252e;  2lneigniiiig  11214a  :j  2(neinanbcvreil;mig  I51a  (vclie), 
54m,  170e(tabeHari](!^e);  III 6a;  Stiteiiiafit  (mt  «ajalt)  IV4,§0e-ia;  aner» 
faimt  II  199m,  f^äte  Sriievfeimimg  III154e  (  STufang;  pL  -fange  (*)  11212a, 
397ei;,  402eli,  423a;  ]d;trev  ju  Beftimmeii  II248e,  biinfTe  1367m*;  im  21. 
[=  Bei  bei-  (g^c^fimg]  III546e,  7a;  -^e^mitt  111546a;  -fünfte  11270a, 
III481e;  [d;lva(f)c*  11 369m,  387e;  III293e,  319m,  347a  :|  2(nforberinigen 
13Se  (beii2(.  iiidit  geniigen),  11166m;  STnfübrevCpl.)  III475e,  -nngeseic^cn 
f.  Humboldt's  Äcemcv?  |  21  n  gaben  [f.  nnmevif^]  1419m;  IV89e,  482a  : 
einjelne  IV140e;  genane  111454a,  ©enanigfeit  rV165m;  Inftorift^e  111539m; 
nngenane  IV  453m,  nnfidjere  111295m,  nntocnfcmmene  11209a;  33erid;ieben' 
^eit  IV92e:|  angebaut  11188a,  angeblid;  111565a,  angebeiitct  I65e  (ijorI;er); 
-eignet  1149a  (einem  2öeltfi:n>er),  IV19a  (ber  SSiffenfti^aft);  -l^äuftIV6a; 
-Beftet  i  'Planeten,  (^tevne;  -lagei-t  IV530e;  ^i.  degli  Angeli  f.  Florenz-, 
angelfächßfch  U113m  (®ebi(^t),  angenebni  IV579e  ((gd;nft),  -ovbnet 
Il45e  I  -regt  (werben)  II172e,  238m,  342a,  371a,  6e,  398e;  11148a 
(lebbaft),  78e,  79a;  IV319€  :  iverben  ijcn  Illlam,  111148a  :[  Angers 
(gvan!v.)  1123a  (^euerfngc!),  III  60<Sme  (<Stcinfati) ;  nnj]eid)lvängevt  (mit) 
1257a,  V35e  I  -ftemmt  n271e,  4llm  :  2anb  1303m,  III378e:| 
-fd)tücüen  •'.  SD^eer,  -fiebelt  Ii276a  (Sanber),  -nnirjelt  I37Gm 


196  5lug^  —  'Änma 

Petrus  Martyr  de  Anghiera  (^etei  M.  tcu  A.)  (|o  1355m;  11 299m, 
323a,  492a;  111342a,  622e;  P.  M.  Anghiera  III345e;  Anghiera  I296e, 
327m;  I156e,  299e,  325e,  8a,e,  475e,  485m,e;  111151m);  and;  Petrus 
Martyr  de  Angleria  (1477m),  P.  M.  Anglerius  (11473a,  lIJ368m; 
A-ius  1482t);  a\\6)  blo^  Petrus  Martyr  (I[479a,  485mll)  ||:  1297a, 
9m-300a,  Sööm;  ll299e  :  5levolitl;  111625m,  -N^enfall  ju  Crema  111  [622e-3] ; 
33 riefe,  SSviefn^ec^lel  [=  epistolae]  11299m,  473a,  492a;  111346a; 
Burgos  111623e  |  Columbus  :  über  C.  (Sntbediing  U299me,  473am,  5e; 
greiillb  1156e,  492a;  2JiittI;ei(iin3  U56e  :|  Gonzalo  de  Cordova  111623m, 
Crema  ].  5(erolitb,  befamit  mit  benßiittecfeni  111346a  |  opus  epistolarum 
(epist.  11479a)  [=  SSviefe]  11473m,  5e;  111622e  :  [©teüeii]  11300a,  473a; 
lllö25:|  Ferdinand  beu  datt;.  111623m,  ©olfftrcm  1327m;  ^ol^leiijacfe 
11328a,  lU350am]  S^ageüaiuic^e  Söolfeii  11328e,  485me;  111 151m,  342am, 
5e-6a,  368m  j  de  rebus  Oceanicis  (Oceanica,  Dec.)  I355e,  477m, 
482e;  11300a,  485mlle;  111342a,  361a,  8m  :  [gtcUe]  111350a;  3eit  wo 
fie  i^evfa^t  11485e,  111  S6(S7ne  :|  palmeta  1296e-7a;  [per].]  (ügl.  ©lieber) 
1297a,  355m',  ll299e,  325e-6a;  111342a,  5e-6a,  350a,  622e,  3e;  Pinzon 
111350a;  (2d;ueej3veu3e  I355me',  11323a,  484a;  [(gc^vcibavtj  111622e,  iu 
©^miiicii  11300a,  fübl.  ©teviie  111345a,  (gtiinming  bee  atlaiit.  OceanS 
11325e-6a,  ©iibfee  11479a,  [fein  i^erfeI;v]  111623e  |  Amerigo  Vejpucci 
11492a;  111345a,  361a;  Juan  Vefpucci  11323a 

*Angilbertus  11112e-3a  (!Beku  Savlö  be^^  @r.) ,  Anglade  lV502e 
(©äuerliitge);  Angleria,  -ius  =  Anghiera;  Anglejea  (Suf^O  1279m; 
Angobar  (02l|v,)  lVi02m,e;  Angola  lldSe,  Angolola  (iD2tfv.)  IV  102m, 
bie  Angoftura  IV555e  (beim  Cauca),  ^.^evf.  2(ngviffe  111292m,  nUj3lli)oIl 
11285e  J  angiilav  1189e,  111120a;  2(uc}u(av-  11167a,  107a  (-^>raiib.), 
279m  (-S)i[tan3) "[  2(nl;äiioev  [f.  üklisicn]  sg.  m313m  (eifvigev);  pi.  11235a, 
111313a;  2liil;äuglic^{eit  V  17m  ||.  aul;aufeiib  ].  ®toff  |  21  ul;  a  u  f  u  ng  [f.  Äeni, 
äJiatevial,  äRatevie,  Diebelfleden,  ®tcff,  ®ti3viingeu,  2;^at)a^eu]  1265c; 
11196m,  263e,  326m  :  rotje  I17e,  21a;  aümälige  21.  geringer  äöivhmgeii 
\\61U-2a  ]"  pl.  -en  I114ö2e;  lV310e,  358me  1|  %\\\fü}t  1176a  (©i^^fel), 
-en  11166m;  Anikin  IV  189m  (magn.  W^xo,)  \  animali]d; ;  Sebeu  1293m; 
Organismen  1333m,  11144e-45a;  <B&i'i^\\mo,  1369a,  (Stoff  1330e  :|  Anjou 
1205a  ((Sismeer);  lV66e  (9?ei)e  mit  Wraugel),  146e  (3^Diblid;t)  j  2in!lang 
II 66m,  362e-3a  (finben);  pl.  -Hange  116m  (innere);  II19a,m,  49e,  54a, 
281a;  111596e  J  2In!nii^fen  11205a,  '^ung§)3iin!te  11233a  ;|  STnfcmmlinge 
11274m,  IV298e 

*2inlage2l.  (fimd.)  [i.  ©arten]  II 48m  [einer  (SomHiticn] ,  131m;  pl. 

-eu  1195m  (freie),  102m,  llOe  [fteife]  |  33.  Einlagen  (geiftig)   [f.  geiftig,  in* 

teüectnetl,  2J(enfc(),  ^atur,  35oIf]  1116a,  38e  :  innere  11246e,  7a;  lix\>txM)t 

''.1117a;  nrf))riinglici^e  II 5e,  18m;  1117a  jj  Slnla^  \l95e  (iraS  ben  erften  21. 

gu  etirag  gegeben  f;at),  fi^  anleimen  I301e  |  anmafjenb  I17m,e;  111501m; 


SIniiia  —  Sln^b  197 

Slnnm^imgen  [f.  Smpivie]  I24e,  49e  :||  2{iumitl?  [f.  S)aiftet(iiiii] ,  govm, 
Innb[d;aft(id;]  I384e,  6m;  1113a,  22a,  72m,  206m,  8a,  265e,  288e,  327e; 
IV258a,  V79m :  bev  5r.  beraubt  I83a,  eiitbeln-en  II  165a,  beS  Sanbeö  II 57a, 
be§  Mens  11165a;  toevIciBen  1284m,  II 66a;  anmiitlA^eü  II44a,  67e;  javte 
II16e  J  anmittfjig  [f.  2IuMic!,  SSeic^veibung,  Silb,  bic^teviiA,  ©efifbe, 
©egenb,  ©eftalt,  Sanbfc^aft,  ^aiibfi^,  €c^ilbenntg,  Z^al]  1331a,  359m, 
366e,  375m;  II  10a,  13e,  42e,  63a,  78m,  80m,  85a,  89m,  101a,  121m, 
5e,  165m,  214a;  III  8a,  184e,  216m,  298m,  374m,  9e,  434e,  585e; 
IV301e,  339a,  462e,  483m  :  gelegen  II  23e,  @d;nrt  II112e,  SBeife  II76e  f 
baS  5tninutl;ige  II  100m  :||  anuäl;evub  (adv.)  III165e  |  5(iiuäbening 
[f.  ^Maiieten]  ir206e,  333a(gvcBte);  111286a  |  amiär;evinige\i>eije  I153m,e; 
II157e,  209a;  III145e,  526m;  IV5m  :||  ?rniiabme  (=  ^ernnitf;iiiig)  1365m 
(n)it(fürn-Ii^e),  379m,  419e,  427m,  475m;  IlI436e;  IV83m,  96am;  V62e, 
66m,  90a,  95m,  96a;  pl.  -eu  IV 293m 

SKiiualen  [].  asteüfrf),  (Sbinefen ,  Golfer]  III412e-3a  :  ber  (II}enne  IV 501a, 
2m,  603e;  rnftcriicfje  Ulla;  9teid;§-5r.  II[581m,  594e  |  annales 
[f.  Francorum,  propagation]  :  de  chimie  [l^gf.  Arago]  I44m,  442m,  450m, 
462m;  11156m;  IVllle-2a,  182a,  490am,  618e;  V22m,  51e-52a, 
91e-92m;  maritimes  et  coloniales  IV  184m ;  des  mines  1456a;  IV 208m, 
641a;  V54a,  91e;  des  sciences  naturelles  I445e,  461am\\ ,  4a;  des 
voyages  1456m  J  Slitnaliften  111393a 

*anneBmbav  111274m,  2)d^  Mary  Anning  I465e  (3^evff ein.) ;  annuaire 
[f.  meteorologique]  du  Bureau  des  Longitudes  [bgl.  Arago]  1387a, 
390a,  415e,  426m,  434e,  442a;  IV 528m,  9m;  Anohon  (a[v.  Snfcl)  IV377a 
(mil!.)  I  anomal  1414a:  IV54m,  126e;  ^rnonmlien  III268e,  411e,463e, 
569e;  IV28m,  47e  (Urfat^en),  162a,  7m;  sg.  -lie  III432e  :|  ancnl^m 
II345e||.  2IncvbnerlII13e  |  Slncvbnnng  [f.  ©terne,  SßeltgeBänbe]  I66m, 
68m;  II  79m,  183e,  205e,  347e;  111627m;  IV3m,  160a  :  finnbeße  I32m, 
f^mmetn]d;e  III  173m  jj  ancvganifc^  f.  bei  nncvganifd;  |  SIncrtbit  :  [53eftanb* 
tt)eile]  IV626e,  jn  ^elbfl^atl;  IV467e,  |>ecif.  ©en^idbt  IV626e;  in  2l?eteoiv 
ftcinen  III613me,  6e,  7m;  [iBcvfommen]  IV467e  :||  anregen  [f.  (Sin* 
bitbnngtsfraft,  gm^finbnng,  ^rage,  3bce,  ^kntafie]  II 75m,  83a,  195a, 
259a,  279m,  287a,  363m,  4e;  III <§m,  52e,  283e,  374am;  IV6a,  352m  I 
nnregenb  II 8a,  13m,  18m,  32e,  58a,  71a,  162a,  189e,  312e;  11145a,  451a; 
IV 5m,  16e;  V8e,9e  :  iinrfen  II74e,  248m  J  5Inrcger  11142m  jSTnregnng 
[f.  (ginbifbnngsfvaft,  @efiil;rcj  I70mll;  II 74m,  83am,  250a,  324a,  397a, 
437m;  III 219a II,  IV  134m:  pl.  -en  (*)  I6e-7a,e;  II121e,  141e,  345m; 
111145a  :  ändere  11252a*,  erfte  11213a,  innere  II  74a,  fräftige  11343m; 
'^Smittel  [f.  DIatnrftiibinm]  (pl.)  II148e,  267a,  279e;  reltgicfe  III 6e*, 
fmnlid)e  111157m,  jarte  II  4e* 

*^iInreiBnng  [f.  (Srfdeinnngcn]  I30e,  11136m:  anrci3en  11103a  |  Anfango 
S.  Antifana,    anf äffig    11338m   [2?orfer]   |   Ansbach   11357a  (jn),    507e 


198  .         Slii^b  —  ^iifid;teii  @ 

{maxlQxai)]  III425e;  nut^bad^ii'd;  11508m  j  aiifc^aveu  lU02a;  [id;  IV 327a, 
610e  [ein  (^ebivgej;  2t.  IV  556m  (bei  (^anc^cn) 

aiii^aiienb  II 9a  |  an)d;aiilid;  II 66m,  71m,  316a;  IV273a  :  33ilber 
II94e,  baxftelIciiII79e;  iiiadKU  Il73m,  76e,  336m;  llUla;  ]id)  a.  machen 
II69e;  ©vc^e  ni^t  a.  Ulila,  wkhtxQcUn  1193a  J  2(nid;auIid^ELit  II48a, 
64m,  68m,  72e,  101m,  122e;  IIl406e:||—  5tnid)ainiiig  [f.  iiitcüeetuett, 
Mnüid),  ^atuv,  S^eniinift,  Seit]  II23m,  41m,  45e,  46a,  103e,  394me; 
111482a;  pl.  -cn  (*)  11205a,  371e,  505a:  bev]ei|tevte  II5e,  13a;  jur  51. 
Iniugen  111379m.   d}x\in\d}t  11122m*;  eigne  1253e;  II58e,  74m,  315e; 
III318e;  enii>ivi)(^e  I6m,  72a;   zxhahu  I1343e,  ^iiüe  11205m*,  gciftige 
III189e,   ©xirnta.   llllla  |   ibenle  III165e*,   itealifc^e   II lim;   ibtcUe 
11353a,a*  :|  inneve  11189a*;  lebciibige  II3e-4a,  327e*;  Objecte  II  336e* 
reli$ii3ie  1131m*,  125m*,  242a,  280e;  (s^elbfta.  11231m  |  ©imieen.  I300e 
[imili^e  I9e*,  67e-68a*  (ccncentvireii),  80ö,84a,e,  107eii  ((Siiie,  eiul;eit) 
U88e,89a,e,  267a;  llllOm*,  35e  :|  ^pljäxcn  I85m;  unmittelbare  I23a 
II  62a,  66a;  »ereinjelte  I66e 

*anic^n)eüen  f.  üanb;  5ln[(^tt)etCen  [[.  %hi^,  2)ker,  Nil]  IV 229a,  516a 
Sinjc^lüeUung  [[.  Slfieii,  ^evg,  53oben,  Seutiueiital- ,  (Svbe,  ©ebirge, 
§cd;ebeiicn,  2)ieei:,  Mexico,  DZovbamerifa,  fübamerifaiiifd;]  IJ1569a;  lV20a, 
307a,  431m\\-2a,e-  V58a;  pl.  -cu  (0°)  IV 452a  :  -^e-STd^fe  IV432a, 
Vevicbifd^e  111511m;  fanfte  IV431e,  5a  j|  Slnfd^lvenimr.ng  [t>oit  (Bad}cn: 
f.  ©olfiticni]  1260m;  pl.  -eu  11224a,  IV 366e;  Süiien  (=  ^eiitel)  11359m; 
Avfenna  (92eu-@rnii. ,  im  S;auca-2;l)al)  1447a;  lV40m  (S^cm^er.),  m 
(nuevo),  554e 

Slnfidjteu  [i.  S)inge,  bi^uamifd;,  gergiicfiiid) ,  I;iftevi|d;,  foemifc^,  med;a* 
nijd;,  9^ituv,  natuv:^^I)iIü]c^F;i|d;,  ^^l;#!c^,  ^^I;iIü)o^^^iic^]  %.  (fiiinl.)  ((xxiäj 
umtenid;e)  1194a,  128e,  131eli ;  V51e;  sg.  2Iu|td;t  II78a,  V33m  1| 
SB.  (geiftig)  [bie  I^errfc^cube  33eb.  im  2trt.]  11153m,  222a,  7m,  3] 6m, 
326m,  385a,  515m;  III15ell,  22e,  129e,  287m,  320a,  396e,  397a,  423a; 
IV 54m,  215e,  268e,  320a,  360m,  481e;  536a;  sing.  2tii)ic^t  150a, 
370e,  455a;  ]1123m,90m,  165a,  383a,  6a,  521eil,  557e-8aa;  IV14e, 
537a;  V20e,  88m  |j  3uf.  (sing.*)  :  allgemeine  [=  generelle,  t>gl.  SSev* 
aügem.]  I  ®.  XlVe  [22e-81  (i()r  ^\n-3ng)],  32m,  45e,  218m,  251e  (ent* 
i\)tdeln),  375e;  11149m,  216e,  231e,  343m,  391m,  515m;  IV138e, 
228m;  aügemeinere  lV228m ;  Mgemeinbeit  1151a,  208e;  IV2i2€,  268e  :| 
anbete  1176m,  398e;  33ereid;ening  11187a  |  berid;tigi'n  IU555m*;  ^-\{\\\ 
I17e,  \y88m  (bcr  erftcn  21.)  J  bci'd;ranfte  II  7a*,  SS-tbeit  161m  :|  eigne 
lV573e,  V33m;  einengen  lV83m,  einfa^e  IV2l5e  |  cinieitigel380m,  5e; 
©-igteit  IV 561m  J  erii^eitern  II235e-6a,  255e  (fid;) ;  @-rnng  1 17e;  II  150e, 
367a*  :|  freie  11515m,  geiftreid;c  IV195a;  genereüc  [=  aügem.]  I23m,e, 
26a,  28a;  getbeilt  lV79e,  gen^agte 1 309m  |  grc^e  11388a,  ©rc^e  n55m; 
gvü^axiige  1818m;  II 69.-^,  182a,  435m ;  IV  57a  :|  ®riint)aui.  II 345,  bervlic^e 


5Infic^ten  §  —  Antillen  ^  199 

IV258a,  I;m[d;enbe  11196m;  I)l>I;ere  I161e  (fid)  eif^ekn  311);  Ifl93e, 
215e,  231e,  2a;  IV467m;  ibeeüe  I71e  (2ßed;[el);  inbbibueüe  (sg)  1376e; 
I1145e,  173m;  III 9m;  inigeI17m;  II306e,  390e;  III368e;  Älavkit 
I32m,  fleiiüid;e  1268m*,  üilme  IIl517m'^,  Iebeui:ige  11187m,  iDhmiig^ 
faltigfeit  IV 552m,  nieiijdjlic^e  11125m,  mei-fwürbige  111189a  |  neue  II17öm, 
239a;  lV72e,  210m,  466a,  620a;  yi2m*;  iieiiefte  11148a  :|  eljcctioe 
IV201m*;  richtige  11139e*,  140e*,  325a;  Ill291e,  382m  (Mm), 
410m*,  470e,  52le*,  574a*;  IV 42m;  ibeorciifd^e  1293a;  lV25e,  71a, 
204m;  imgleid;avtige  i30m,  uralte  lVo05m;  S5eraUgenieiuevung 
I94m;  11135m,  143e,  207m,  8e,  9a,  286a;  m3l3e,  464a;  lV5me,  380a, 
414e;  V5e,  58a;  t*evbveiteu  111291e;  i>evfd;iebeue  111556a,  -euavtige 
J339e;  berftänbige  111502a,  iBevi^ielfältiguug  1172a,  Söedml  11146m, 
juviidnebnieu  III  125m* 

*au|ier)etu  I374e  O^pftaujeu);  fid;  a.  1143e,  151m,  246m  (in  @täbteu), 
275ra;  STufieblcr  (pl.)  I15e,  342a;  I1158e,  271m,  6a  J  STufieblmig  (=  9lie- 
bevlafi'uug,  dclcnie)  [|.  Tle\\]d)m]  1278a  (i.>ou  OrganiSmeu);  I1162e,  6e, 
269e;  pl.  -en  11158m,  177e-8a,  186a,  9a,  214a,  396e,  413e;  V28a:l| 
Joaquin  de  Anfogorri  lY563a  [pcx\,]  j:  Jorullo  :  ^eric^t  au  beu  53i[c^cf 
i)cu  Mich.  lV5ö5a  (ücn  Morales  entbccft),  a  (äRitt^eif.  Burkart's);  iBricf 
IV 335m,  6me,  346a  \\  George  $?orb  Anfon  (Slbmirat,  1697-1762)  Il54e, 
aufpredien  aU  lV358e;  auftauen  [f.  2d}ve]  11202a,  5a,  6e;  anflel;eut>  [f.  ge(«, 
©ebirg^arteu,  ©efteiu]  V34me,  beu  evfteu  STuftcß  gebeu  115m  |  au|lveugeub 
lV264e;  Sluftreuguug  11310a;  111 87a,m,  319m 

"^A^üacama  (33erg  in  iBolitoia)  IV  394a:  nevado  de  Ajb.,  9)hifd;et- 
SSerfteiuevuugeu  ib.  :|  5tutagoni^niu§  [i^on  ©ebirg^avteu]  l\613e,  4m  \  Aniar 
(Antora  11120a)  arat).  ^üvft,  S)id^tev  uub  dhman  Jjou  i^m  \i49m-50a, 
119e-120a',  moallakat  1150m,  120a  :||  antarctifc^  (=  ^üb-^dar-, 
z^z^übvol):  33veiteu  lV75e;  Sj^^ebittou  [f.  James  Rofs]  1436a,  8e-9a; 
l\75e-76a]  ©eiraffer  111175a,  mcm  I438e  |  ^ol  [=  eüb^>cl]  I304e, 
I1329e;  111343a,  6e,  350a,  361m;  ^clar-  [=  (güb-^clav-]  111329a; 
IV  73m  (-!veu^),  89a  (-mecve),  99e-100a  (-laub)  :|  Üteife  1369e:||  An- 
tares (®teni  im  ®cov^iou):  V'^  ®i\  nil38m,  ^eüigfeit  111226a,  fonigl. 
@teni  111173e,  2id;tftävfe  111142m;  rotb  llUöPme,  172a,  205e  ||  Antaris 
toxicaria  (©iftBaum)  IV264me,  Anthelme  I11226e  (neuer  @tern),  5(n* 
tficribien  1368.e;  Slutbülcgie  (cb.  gried;.  ißlumcniefe  1113m)  \il3m-14a 
(3'?aturfd;ilberung),  106a  |  autr)r4^onior^l)i|d)  11 8e  (@eiraub),  2(utIn-c^cfogie 
I51me  :|  2(Hti-  f.  sec:  ^vt^^ißcrifd);  Srutiditbou  (=  ©egenerbe)  11350e, 
III 425a:  ävTiyü-tov  111422a,  5a;  Antigonus  mi>  Caryßus  WbOoam  (Styx), 
AntiguallTtm  \  autif  (=  b^v  alt)  [|.  ©efül)!,  ^or^r;ln-]  1180a,m,  127e, 
8e,  130e,  433a;  111438a;  Stuffaffung  11128a,  (Sinn  1113e,  Si^elt  \{\)m 

Antillen  (^^.  =  Seftiubieu,  =  antiü.  Sitfelu)  1188a,  45Sa;  autil* 
lifc^  (*):  9{u)d)n)emmungen  üou  ba  II 484e~5a  (5a),  SBarcntetev  1337m, 


200  Antillen  $8  —  Äntifana  % 

Jöecfeu  \\599m,  gviid;te  11485a,  ©ebivgc  f.  mm  \  bie  großen:  [2tiif' 
5a^Iung]IV599m,  ®ebirg§tette  lV599mll;  9iid;timg  11325me,  \W599m^ 
antiüifc^e  Snfelu  [=  ^nh7/en]  1217m,  IV599a:  [STiifsäl;!.]  lV599m, 
einselne  Cmfelnib.  :[  ^avteIV533a;  bie  fleineii  [a.  S>iiUaue,  inilf.]  1215m, 
7e;  11325me  (giitfte^img);  IV  137a  (53ogen,  ^mt  ol;iie  %i^\\) ,  495e 
[Sufel],  599a,m  (öult);  ^üfte  lV542e*,  Seic^uanie  ll484e  ||  iDUcr  bev 
Sliit.  (*)  I327e,  II478e,  I\  [599me];  aiitiE.  2)?eer  1260m:  giii  alteß 
SBeden  IV599m*,  ftarfe  i8eir>egiing  1477m,  üoii  einem  ©etivge  biivrf;* 
fc^nitten  IV599me*,  geogu.  IV 599m*,  ^i3^e  iit^ev  IV 246a,  Äiiften  V78e, 
Siift  IV308me,  DZibeait  I476am,  (Sc^iieebevge  II323am,  fid;t6ar  IV539a*, 
Ufer  II323am,  3ufammenl;ang  l\  599m''  \  niitiü.  a[)?eevbiifeii  1309m, 
lV257e  11  W\\^t  l\599m,  Üieife  IV524m,  5Ri(^timg  W b99m  \\  ii^iilfaiie 
(bei-  f (einen  STnt.  IV  599a,  m,  e)  lV[599-60i],  35ulfan  O  IV  600a: 
[5tnf3äl;rung]  IV  472m  [599e-600  (bev  ncc^  tt;ätigen  t>oii  @-9^:  mit  S3e* 
[timm.  n.  5)hc^vid^ten  über  fie)];  Sage  IV599e,  [^;|3evfoneu]  f.  Guadeloupe^ 
9iic^tiingIV599o,  ®)^alte  ib.;  nod;  tliätige  IV  [599e-600] :  3al;riV599a; 
3al;I  bei-  I;ift.  lljätigen  lV446e;  Svad;i}te  IV  472m,  30!;!  [a.  timt.]  lV44öe  | 
1) Ulf anifd;  IV 599am  (2;l;ätigfeit,  (Gebiet) 

*2lntinien  I90a  (2)id;tigfeit) ,  11386a  (®elVMd;t);  lV174a  (biamagn.), 
504a  (-(Silber);  Vincenzio  Antinori  11507m  (o|.^tifd;),  Ö16alll  (^en4^er.), 
7m;  IV70e  (3nbitcticuc-(2tvcme),  158a  (51blen!inig);  Antinous  ((gtevn* 
6ilb)  III182a,m,  248am  {tj)]  Antiochien  1130e  ((Siufiebeicien)  |  Antioquia 
(^vct.  Sfceu-Övan.) :  iveftl.  u.  mittl.  dovbiüeve  lV554e;  §td;ebene  I33e, 
§od;Ianb  IV555e,  §öt)en  IV556'a;  ^vcöins  lV554e,  5e-6a  :\  Antiparos 
1275a  (©ebivg^nvten),  Antipater  IV 503m  |  2(nti^>eviftafe ,  uvrcrepiöraöig 
11115a,  28e-29m,  201e  (antiperistasis);  anti|>eviftatifd;er  ^voceji  in29am  :| 
anti^Mogiftifd^  f.  Chemie  |  2(nti^^cbeu  11299m,  473a;  lir425a  (-§a{[te); 
anti^cbifd;  IV  62e 

Äntifana  («Bulfan  ki  Ouite)  I47e,  240a;  lV314e  [354m-9a, 
360m-2],  490e,  548m,  571e-2m,  3a  ||  iuf.:  mm  lV356e;  5lbl;ang 
IV  181a,  354:am,  5e,  361e  (fiibl.,  ivcftl.)  ||-  Anfango:  1)  @ec  lV556e-7a  | 
2)  33n(fan  »on,  volcan  de  A.  \\356e-7a,  8m,  e-9a,360me,  le:  5tufi^ 
brud;  IV360m,e;  ©ebivg^avt  \\613e,  la  reventazon  del  volcan  lV480m, 
©teimvaü  IV 367m;  Xxad)\)t  IV 480m,  613e  {)Hxt)\  Sviimmev-Sru^bvu^ 
IV613e;  Svümmevsiig  IV358a,  360e-la  ||  2liif>briic^  f.  ^ciier,  aut^getmfen 
f.  2)?a[fen,  piedra  de  azulre  lV361e,  Sßaii  IV490e,  53cfd;r.  iy[354m-8a 
(geogn.),  361],  S3efteigimg  lV356m;  SBIcde  [a.  ®tciu]  lV356m,  7a,  m; 
ChufßUongo  (^evg)  IV  181a,  360m;  Sclofi  lV354e,  362a;  el  Cuvillan 
f.  5ht.,  2)cm  [=  ©ipfel]  lV555a;  Öbcnc  [=  §cd)cbcne]  lV555am,m 
(©ecboben),  e-6a,e,  9a  (ipöbc);  ei-Iefd;enev  Sultan  IVlSla  |  ^eli<gväte 
l\361me,  -maffe  \\ 361m  (jd^irarjc);  -tviimmcv  lV554e,  7-8ame  :\ 
^cuerauebnid;   l\361a,   573a;    ^hit   lV355m;    %u^  IV  302a,    35ee  j 


Antifana  &  —  5(ulu  201 

©ebiviie  lV554e-5a;  ©ebiröc-arteii,  ©eficiii  l\356a,  m\\-7m,  8-9a,  361m, 
e,  2a,e,  478e,  fi77e  :|  [©efd;.]  lY^öia?«,  ©eftalt  lV354e  |  @i^>fcl  IV 555a 
(©ej'talt),  361m  (frei):  mU  lYSÖlam,  571e-2a  J  liacienda  \\3D5m,  6a 
(Uanos  de  la),  e  (ßbiic),  533e(SBe(3):  volcan  de  la  h.  W  355me,  6m, 
8e  ;|  ^ivtcii  IV 356m  |  §cd;e6iie  [=  @biie]  \y355am,  la,  8a,e;  -eil  uml^er 
IV  181m  :|  ^i3^)e  l\354e,  5a,  361am  [eine  cinselne];  (ireitc)  ^ül)le 
IVicSiamil  (niaöU.  3iiteii|.),  356a  (©efteiii,  §el}e),  am,  a  (cueva  de); 
Siegel  IV 355a,  2  ©citeii-Ävatev  lV560w(i  j  li^age  IV 354a,  e-5a,  362a\\m, 
573e,  7e:  in  ber  ö[tl.  (^ovHKeve  lV314e,  354a,  361e,  571e,  3e  1|  2ata< 
[tviuiie  IV 556m:  \ä)mak  TV 354e,  öme-,  ob  e§  2.  feien?  lV[55S-9;  8e] 
572am;  cb  cv  2.  gegeben  Ijat?  IV5öie;  ev  l)at  2.  g.  lV57ie-2a  J  @tvciu 
lV[57ie-2m] :  gegen  Pinantura  l\572am  [^ef.  (SvtL]  ||  S.  Lucia  IV  356a, 
auögeircrf'ne  ä)?a[fen  \\3o8am,  iDiefiiing  lV354e,  [^erf.]  IV480m;  ^[(an* 
3cn,  33eget.  IV 358a;  ^(an  [Sarfteü.]  lV355e,  7a\  Ü?aiid;iaule  lV361m, 
Üiüden  lV355a,  ed;ladtn  lV363m  |  ed;nee:  elvigev  1 V 355a ,  36lm; 
©teile  ebne  lV5Öim;  -gvenje  I357e:  elvige  lV355m,e  :|  (2d;ntta>äüe 
lV554e,  ®^n.>efel  lV361e  |  ®ee  IV 355m;  @een  \\356e-7a,e,  8e,  9a  :1 
(Seite  IV 361m  ||  ©teinblcde  [=  iSIcde]  lV357e,8a  |  jivei  ©teiniväUe 
[=  Sviinnuev-j  lV3o5m-6a,m,  7a:  i^ue  Dintiir,  cb  fie  Sataftiinne  finb? 
lV[55<^-öa];  -iraü  IV 357m  ||  (gtieve  IV 555a,  (Strom  f.  Sai^a,  %m\^ix. 
lV361e;  Xha[  IV 359a,  2  £l;aler  lV556e-7a;  i:nlf.  2;(>itigfeit  lV55Sa; 
[2:o;>ogr.,  Umgegenb]  \\355m,  6a,e,  7e,  561ell-2m;  Svad^ l}t  IV  181m, 
362e,  471e  (-2ivt),  8e,  480m,  572a,  629a  |  Sriinuner-  [=  «gteiniraüe] : 
-felb  \\572am  ($tn[id;t  baviibev);  -veilje,  -Ji^äüe  lV55Se;  -jiig  lV557e-Sa, 
360m-la  :\  Umgegenb  f.  2:o))ogv.;  SBaffer,  alte  SS-bcbc(!nng  l\355m'^ 
Yana  volcan  lY  355me,  8m,e 

*2(ntitl)ei'en  II63e,  Antium  1118e,  Antoio  =  Antiico,  Antoiiello  di 
Mefßna  (Wiakx)  II  82a  |  Antonin(us)  (^aifer)  f.  M.  Aurelius;  3eit  ber 
Slntonine  II439e,  467am  :|  alto  de  S.  Antonio  ].  Cauca,  Antonius 
(2:vimnüiv)  11434e  |  eintrieb  [f.  ©emiitb]:  -^^mittel  lH253e;  pl.-e:  andere 
11259a;  innere  11234e,  259a 

Antiico  (Ort  im  fiibl.  Sbili)  V37e  (£r;al),  e  ((Simvobner),  38a  (-(See); 
Antucaner\B8a  ||  35nlfan  ton  Antuco  (aiid;  ^wfoio  lV291m)  \\483me, 
524a  [552e:-5a];  V[57m-55mj:  3tnc>briid;e  ]\552e-3a,  V37e;  ivae^  er 
auf^rirft  l\483me]  33efd;v.,  be[d;rieben  IV 483m,  552e,  641e;  beftiegen 
lV322e,  cntsilnbet  lV552e,  gedcg.  V37m;  ^cbe  IV 291m,  322m,  524a 
(2i.  26),  553a',  Äegel  V37e;  Ärater  V38a,m;  Sage  \37m,  54m-  iaiw^ 
[tromc  lV552e,  V37e;  9bd;rid;ten  l\524a  (21.  26),  \37e-38m',  [^nn^ 
Jonen]  IV 552e-5a,  Y37me',  Sd^neegrenje  V38m,  SKitigfeit  lY 552e-3a, 
Tucapel  lV552e;  nener  35ulfan,  ü>iil!ane  babei  \Y553a:  Siviffev-  n. 
(Sd)lannu-(£vgic§iingcn,  SBafferftrom  Y37e-38m,  54m 

*An-tuii  (d)incf.  =  Autoninus)  f.  M,  Aurelius,  Anurahdepura  ((JeV^on) 


ä02  2(nu  —  erpeu 

11906 (gv.  geigeiiOvauin),  aiUüa^fenb  [1145m;  aiui^aubelu  111257a,  ^tiitüanb' 
luug  HI 257a;   5tmreubiingeu  [f.  ^vattifc^]  11164m,   Anweri  f.  Eiiweri, 
^2{nmor;nev  (pJ.)  II212e 
au3ief)eu  [).  ÜJlagnet,  maguetifd;]  11119m  ||  anjiebenb  33.  Cbilbt.) 

II  79m,  109m  |  ST.  W,i)l  ii.  magii.)  1206a:  mxp^x  III268all ;  traft 
1149a,  172e  (3imalmie);  IIll9am,  21e,  45e,  58e;  Äräfte  1153a,  III 4m; 
[üüu  einem  2Beltfln-^^er]  I180e,  111268a,  lV488e;  äßirfimg  IV49m,  169m 
||— ^njie^iung  (=  2lttvactioii,  4:  ©raöitatioii)  [)'.  (Ia|)it(ar-,  (Seiltvalfi3v^ev, 
S)o^^elfterne,  Sifeii,  electvifd;,  (£vbe,  ©etnvge,  '^c-nia[[eit ,  Öeftein,  ®va* 
toitaticn,  Snfelii,  Jupiter,  ä)?agiiet,  inagueti|d; ,  9JJa[[e,  2)htevie,  SDiole* 
ciliar-,  3)^onb,  ^(aneteii,  ®oime,  -^iifvflem,  Sterne,  @toffe,  ^()ei(c6en, 
Selttör^^er]  I56e,  141e,  9m,  156m,  422e-3-  n347e-9a,  381e-2,  518m; 

III  17e,  19,  30e-31m,e,  32e,  33m,  34a,am,  593me',  \y[9m-10]  17 me, 
31a  [151],  251e,  330e;  pl.  2tn3iel;ungen  11133m;  IV9m<e),  19m  |j 
3uf.  (plur*,  compos.  Stnsiehmgg-) :  3trten  III 31e,  33m;  \\[9m-10] 
9me  [berf^iebne  ißeif^iele],  Urne:  gtvei  5lrten  III 22am;  \\[9e-10]  llma, 
4§me,e  (2)io(ecnIar-  nnb  9)^ificn-2l.)  J  Urfaclj  Don  53en)egnng,  33.  erregcnc 
\\9e-10a  (lim);  33en)egnngen  bal)ei  IV 9e  :|  Sontact'^T.  [=  ^2(ttr.]  III 22e, 
IV(i7m);  anf  ber  @rbe  \\9e-10a,  int  Innern  ber(S.  ib.;  Srfc^einnngen 
ly 48me,  -grfd;.  II382e;  gegenseitige  I104e,  137m;  111289m;  @egen* 
ftanbe,  bie  2t.  üben  II5S2a,  IV 71a;  [®e|c^id;te]  \\[347e-9a,  381e-2], 
@eie^  IV[i50],  @leid;geli>id;t  III  (588m),  ift  eine  ©rnnbfraft  ber  maitm 
lV45e,  in  ben  §immelörännien  [=  @rai)itaticnö-3l.]  IV  iO  (a),  fleinc 
IV 201a  I  -frflft  [[.  (lentralför^er,  (grbe,  SOZagnet,  (Sonne,  -^ni^ftem] 
11134m,  549m;  pl.  -hafte  (*)  1268m;  III  19a  (34a),  431a,  595me;  IV 6a: 
mnial;me  111288a,  [magn.]  IV50e,  ferner  ä)hffen  I141e,  mctorifd^e  IVllm*, 
nene  111630a*,  ber  Stoffe  11229a,  nmd;tige§  Saiten  III  294e-5a;  Sirfnng* 
111231a,  270m  J  locale*  IV23e  (112m),  201a;  2ocaI-5r.*  I422e  :| 
2«ajimnm  I(423a);  nite  iDkimmgen  II 545-9a  (8e),  501-2a  (le);  -pnnftc 
1158a,  -f^l;äre  I57e  (ber  Srbe),  Störnngen  IV21e;  anf  anbren  2öelt* 
!or^^ern  (als  ber  (Srbe)  III130e,  bie  %,  i)erbinbet  nn§  mit  bem  SSeltvanm 
IIl593me 

■^Äolier  II172e  [Sfjaraf ter] ,  Äolis  II99e  [Ort  ba]  ||  (iclifd;  11175a 
(SBanbernng),  7e  ((Kolonien)  |  2rolifd;e  unfein  1253m,  454e;  II  7Sa,  V63e 
(HephaestiadesJ :  Sultan  IV534m  (@etöfe),  l>nlf.  IV304c  '(  ^nien453m, 
IV273e  :||  Äolus  1455a  (Si^),  IV296m  {aii^  Strongyh)  \\  Äorai  (33erg 
anf  Sa^iti)  IV 425a,  Aorfer  (35cl!  beim  cafp.  2J?eer)  II226e,  Apalß  (55nlfan 
Äamtfd;atfa'§)  l\391e,  aparine  (^fl.)  I43e  |  St^atit  111617a,  IV  279a: 
üinül.  V71m,  91e  J  Apelt  (Ernft  Fried.):  Kepler  11130a,  478m,  9a; 
„Keppler"  III31e,  478m,  9a;  „@^>cd;en  ber  ®efd;.  ber  2)^enf(^fieit"  II505«i, 
513am;  ni30a;  Stbftänbe  ber  ^fan.  II513am  :|  Äpendale{^\\c^\.)  I4i7am  ||. 
Apenninen  1268a:  emporfteigen  I302ra,  ^oMe  11108m,  [Ort  ba]  IV 249a; 


^peii  —  ^3lp)i  203 

Oucüeii  IV 252m,  oOöme  (falte);  üiic^timg  1187m,  IV321a;  eiit>-2r-@c* 
vclle  1292a,  Suff  IV  (449m),  uniaUevbvcAeii  lV5U6a  J  ^.  ©ebirge  im 
2)tcur  Ul502me,  6m\e,  9m:  §übe  II1506e,  7m;  -ilctte  III502e  j  apen- 
ninijch  IV 449m  (©etnrge)  ||  Si^^fcl  1349m  (reifen),  -fd^eibeii  IV  174a 
(i^ianmgiu)  |j  ^p^t\  (=  ©omieiifenie  111564a)  [f.  (Somctm,  ©vDe,  ^Uv 
iieteii  II.  bie  cinj.]  III455w:  -S)tfiaus  f.  (Scineteu;  pl.  ^I^I'ele  lll570e, 
587e  J  2l^lHiiiim  I117m;  aphdiid)  1392e  :|i  2l^^r;cviciiuii  1486e,  7e, 
489e-490a;  a|)r;oviftiJ4>  11372a,  IV  65m  ||  Aphrodißas  (in  (Sarieii)  11429m; 
Aphrodite  lllOSe,  130e;  apbroii  (avnb.)  I1294me,  lV52e  (avron 
11468a)  1  gunuDg  Api  (iBiilfau)  2(.  auf  Banda  l\290m,  408a]  ^.  auf 
Borneo  IV 406a  :|  Apia  (auf  II^^ü:i;)  IV424e  (^ic  \)tn),  5a  (Saüafeibev)  | 
Petrus  Apianus  (Peter  Apian;  ai:d;  Bienewitz  11335a,  III  383m)  I107€: 
Astronomicum  Caesareum  111383m,  23leub^lafer  ib.;  dometeu  111565m, 
bei-  Halley]d;e  111562a;  3uftv.  11335a,  Seltfavte  11490e-la,  3eit 
111577a  J  daXavetg  aözioa^  cber  äalavrj  aöroa  11137m:i,  163a,  m; 
ö(paipa  aalavfjg  11155??ie  :|  ST^lbfieu  (Xl).)  11441e,  Apo  {^'l^txu)  IV  549a 

ApolJo  i^^oU  11107m,  338e);  Den  Bekedere  I1338e,  -bieuft  II421e, 
£id;t  11107m,  ^:|31anet  Meriiur  III467e;  -teuiyel  1230e,  1199e  :|  bev  2lvol* 
Iou!ut(c)  f.  Diogenes  || —  Apollonius  Dyscolus  II104e  J  Apollonius 
Myndius  (bev  iDiijubiev  1391a,  557a,  573e)  1391a:  dometcn  11197a; 
111557am,  573e,  585a  J  Apolionius  bcn  Perga  11211a,  349m:  (Spiciifeln 
II352a,me;  [perf.]  111466a;  äöeltf^fteui  11350a  [505m-4],  4e;  lll(466a)  :li 
Apollonius  Rhodius  (ber  ü^bcbiev  lV508e):  ^gi}^^tai,  -er  III 44 Im, 
4S2a  (l;cl;ev3  Stlter);  Argonautica  1408m,  411a;  11419a,  IV508e;  coU 
c^ifc^er  2)vad;eu  IV 508e,  gecgr.  II419e;  [^^erf.]  III 441ra,  482a;  ^dioliaft 
I11480e-la,  ®d;olicn  IV508m;  geig  beä  Typhon  \Y508e-9a 

''Apolobamba  (^evu)  IV  321m,  2l|)üftelgeid^id)te  I11193e-4a  |  ^2{^^ctbe!ev 
(sg.)  II482e,  8m;  -fünft  I1250e  J  2())^^avat  [f.  electvo-niagn.,  umgu., 
2}?e^-  n.  a.]  1392m,  424m,  436e;  11380e,  2m,  417a;  11194a,  95ai, 
103m,  130a,  321e,  399a;  IV32a,  50am ,  51a,  157e,  8a,  165a,  510e, 
624m,e;  pl.  21^>^avate  1437a;  II144e,  229a,  429e;  IlllOle,  2e,  295m, 
405a;  IV35e,  Q6e,  233a,  249a,  624a  J  a^^^enbicuKiu:  Organe  [=  SSUitter] 
I544mil,  2:()etle  [it.]  I359me  :|  Appian  I451e  (de  bello  civ.),  IIllO. 
(Cälar);  2t|):|>ofitiou  1269m,  a^p^u-cjiuiatiö  III102e,  Appulejus  f.  Apul.  | 
5I^ril:  (2tern|(^n.  ^ericbe  111604m;  2;cni|.'er.  1355m,  II 57a  J  vlp/c/i€rö?< 
(■^albinfel  beö  ca%\  9J?.)  [f.  Taman]:  Slucbriic^e,  ßrbtebcn  lV579am; 
©aö  l\579am,  ^apUha  IV253e;  halfen  IV254e,  öyn-,  \ 55e  (Äugelten); 
©a(fe  V55e  (2lu§bn4)  -11  Sl^^fiben  111457a  (^cfitiou),  518a  (Ü^erriidun»' 
gen)  |  -linie  [=  gr.  ^Tye]  2r.  ber  (Surbabn  II1457e,e  [^eu>.]  J  *•  ^«i* 
^lanetenbabnen  111455m:  S3eiregung  III456me.  7m;  ©vebung  III457e, 
8m;  gcrtfd)veiten  I11457e;  ^ofiticn  III456e,  7a,m;  tercint.  9tid;tung 
111458e;  ^eränbenmg  u.  ike  folgen  III [456m-9a]  8m,e,  486am:  3>evänb. 


204  2(pfi  —  iquator  © 

III456e,  7m  (5l8a)  ||  apteryx  (iBcgel)  J303a,  Apuana  (5tlv)  1^75m  | 
Apulejus  (fnit;ev  Appul.  gefcf;i-.:  1115a,  106e,  230e,  439ell,  441e) 
(ücu  Madaura  11230a,  V58m)  II  439e:  apologia  111441a;  ©eucalionifd^e 
%hit\)  I1439e,  111441am;  Y58m,  6Gm,  86am;  ^ijftenie  111163a',  gatu* 
nfd;e  ©ebivge  11439e,  111441am;  VöSm,  86am;  de  magia  \86am:,  de 
mundo  Hlöa,  106e;  S'iatiiralien-fSammhmg  I1229e-230a,  459e;  opera 
Y86am,  @Gcl)afen  11441e;  iBei-fteiiieningeii  11459ell;  V58m,  86am;  3eit 
III467am  J  rio  Apure  (lV496e,  7a,  600a)  (in  9?eu-@raii.;  mdmi\L  beß 
Orinoco  IV  556m,  600a)  1215a,  IV  556m:  llanos  lV496e,  (Sinflii^  in 
ben  Orinoco  IV 600a,  [(Stelle]  ib.,  2;eni^^ev.  lV497a;  bev  St.  Vincent  gel;övt 
IV496e,  600a  :|  aquaelicium  (ber  (Stviiffer)  11170a',  aquarms  =  SBaffev* 
iiinnn,  Aguarius  mouiitains  (9leu-9)?ej.)  lV438e 

äquatOC  (=  @(eid;ev,  £inie;  ügL  Stquatorial-)  [f.  Afrika,  Amerika,  ©üb* 
anier.,  bl)nami[d;,  (SfH^tif,  5(nfd;n)et(img  ber  @vbe,  Jupiter,  magnctifd;, 
lOZonb,  ^araücl,  '!|3Iancteu,  Saturn,  (Sd;neegven3e ,  ©onne]  (hier  nieift  ber 
bev  (Srbe;  l^gl.  ©lieb)  1145m,  174m,  261a,  306m,  323e,  356m;  111147m, 
326e,  393m,  450a,  486a;  l\  84e ,  647m;  ein  nnbver  alg  ber  ber  ^rbe 
lV177me;  pl.  tqiiatcveu  (*)  UÖOe,  IV  100m  ||  iiif.:  (compos.  tqiiator-): 
attftanb  ijom  [=  eiitfevniuig]  1195e,  362a;  -cinbc  155a  :|  nm  ST.  [a. 
nalje]  . . .  lV612e,  2tnfd;meüung  [.  *Svbe,  auf  ben  t.  tesogenlll  149a,  fcig 
[a.  jitm]  an  ben  %.  lV588am;  bicffeiti?  u.  jcnfeitß  beö  M.  lV80e,  97m; 
S)nvd;gängc  bnvd;  ben  St.  IV  130m,  3)iird;frenänng  IV  100a  j  ben  2(.  bnrd;» 
fc^neiben  [l^gl.  [c^neiDcn]  IVllla,  283e;  2)iivd^[d;neiben  [=tnoten]lV(101e); 
2)nvd;fd;nitt^Hninft  IV  100m*  (Beiber  ST-en),  H^unlte  IV  135m  :|  (g6ene 
be6  2i.  111453m,  463e,  525a;  (Sntferniino  mn  [=  2t6ftanb]  1335e  |  ber 
erbe  [=  tevrcftr.]  111449a;  (grb-t.  111380a,  449m,  450m,e,  512a  :\ 
gegen  ben  21.  I;in  1322m,  372a;  ber  gcograVl)i|d;e  [a.  *magn.]  I323e, 
429m;  II373e-4a,  11147a;  lV84e,  lila,  122e,  135m,  6a,  7a,  181a  f 
@rab  bee  2t.  [=  STquatovial-]  111380a,  495a;  lV21e  (15  gcogr.  3)2ei(en); 
-grab  lV2ie  (Sänge)  :|  jenjeiti^  bcö  t.  [a.  bieffeitö]  11305a,  lll(344m)e, 
IV  59a;  Änoten  bciber*  I190e-2a  \  l?nnb  nnter  bem  ST.  IV  158a,  e-9a  (SSe* 
fd;affenB.);  Scinber  nm  ben  21.  lllam  (33efc^aff.)  :|  niagn.  Sinien  1189e, 
3J?eer  1344a,  2)2oniiment  ober  SD^ovniortafcI  (in  Quito)  I422am  \  bent  2l. 
nabe  (am  t.)  I338mil,  11329m,  111391m;  IV 27m,  119m,  233e;  V42e; 
i{)m  nä[;er  IV 25m;  [id;  if)m  nähern  1355m,  111589a  J  9^ eignng  be§  21. 
III  (450m  gegen  bie  (gvbl)al;n)  [f.  übr.  (Srb{)ar;n],  9^.  gegen  ben  2(.  [f.  ^(a* 
netenbahien]  111 181e  J  norblid;  tom  2r.  1471e;  11189m,  344a;  lV40am, 
61e,  92m,  103a,  415am:  n.  nnb  fiiblid;  lV115e:|  [Ort  nnter  bem  t.] 
IVllla,  181a;  ^arabieS  V88a;  bem  21.  parallel  1311a,  341a,  2e;  11483a, 
lV608e;  9?eife  nad;  bem  2t.  f.  Bouguer,  Condamine;  ben  21.  id;neiben 
[i)gl.  bnr(^fd;n.]  1190e;  111182a,  6a;  lV137a,  8m;  jn  beiben  «Seiten 
111156e  I  im  ©üben  i?om  (be^)  21.  IV  136a,  194a,  586m;  fiiblid;  i?cm 


ätquator  <£  —  Araber  allcj.  205 

2t.  U71e;  11302m,  329m;  11189m,  3i4a;  lV40am,  öle,  238a,  266a, 
314m  (415m)  :|  3:em)}eratiiv  lVi5<Se-9a;  terre[trifcf;ev  •[=  (5ifc-t.]  Il90a, 
e,  la,  mll;  üBev  beii  2i.  I;iiiaii^  111175a,  329a;  um  teu  £  f.  °2änM'  | 
unter  bem  i.  [a.  ?anb,  Ort]  1337a,  343m,  357mll,  422a,  441m;  I1223e, 
393e;  III57e,  451e,  622a;  IV25m,  30a,  158a,  9ell,  194a;  V50e,  88a: 
53erg  IV(283e),  (Svbviube  IV195e,  Seniler.  lY  158e-9a  J  öoiu  (öon 
bcm  *)  t.  (au)  1309a,  321e,  336e,  375m,  6m*,  421m,  5e;  II  75a;  öom 
t.  SU  ben  ^oleu,  gegen  bie  ^ole  ((;in)  [umgefebrt  i.  *^ol]  I172e,  193a, 
477a;  II323e,  379e;  III 89e;  IV21e,  24e,  28e;  V88m  J  ißulfane  am  t. 
IV 460m,  [üulf.  ©egenben  Um  t.]  IV[576j  :|  2Sävme-5l  III46e-47a  |  (6i§) 
gum  t.  1405m:  ijovbvingen  111360a,  iBorbv.  11327m 

21 V-)  u  a 1 0  V i a  I-  [f.  2)uv(^me[i'ev ,  §allnue[|er ,  Jupiter ,  ^(aneten ,  me^vere 
eins.  ^^laneten]  lV366m,  494a,  520e;  äquatorial  (*):  -2rb[tanbIV609e, 
-2ld;ie  f.  2(^fe  ber  *@rbe,  -m-miüe  111149a,  -^uvöe  [.  *magneti]d;  |  -®c* 
genb  [f.  Amerika,  ä)Jonb,  @cune]  1351a,  IV 520e;  -©egenbeu  1181m, 
477a  J  -@rab  [ögl.  tquator]  11481m;  111126a,  8a,  152m,  582a;  -®rabe 
11307m  :|  -9^id;tnug  11373m;  ©tcüung*  (b.  1;.  £)-2B)  IV76e,  174a  \ 
-@  t  r  0  m  [=  3iotationö-(St.]  I  [326e-7m,  %  Ulme\  II  {32b-6m  Columbus] : 
ber  Suft  1338m,  3ö9m;  -©trcmung  11325m  :(  -Umfang  IV 494m;  -^^ulfan 
IV574a,  -eIV572me;  -Seile  lV199m;  -3cne  [f.  Jupiter]  11150m, 
323e;  IV  30m,  159a;  V28m 

aquila  =  2lbler,  Slquilegeu  (ber  (Strujfer)  IV438e,  Äquino(-iim)  f. 
Thomas 

äquinoctial  (0°)  V52m  1|—  2tquinoctia(-  [ij:  tropifd; ,  2:ro|?en]  :  -2lu* 
fc^JDeüung  f.  (Srbe  %  -33eo6ad;tungeu  IV128e,  -(S^od^en  IVi26m,  -gefte 
111455m,  -©egenbeu  IV159me,  ^erbft-tq-at-  IV197a;  -linie  I355e, 
11447a  I  3urüctiüei^eu  ber  2r-^:pun!te  11161m,  194me,  432e-3a  :  Urfac^ 
ib.  :I  -3^egicn  IV 414m,  -(Strömung  I75a,  -Seit  111591m  |  -30 ne 
[1 .  Amerika]  1 121e,  229a ;  II  74e,  III  590m ;  IV  27e,  320a,  612e :  iBorsiige, 
baB  man  aUe  ©eftirne  u.  ^flanjen  fie^t  \l313a  :\\  2iquinoctium 
[=  9^ad;tgleic^e]  (*)  V107m;  pl.  äqniuoctien  IV  123m,  176m,  196a: 
griil)jal)rö-2tq.  1443a;  grii^IingS-  u. §erb[t-tq.*  III458all,486e;  ^erBft-tq. 
1443a,  IV  130a*;  tquinoctien  unb  @oIftitien  (ob.  umge!.)  I436e  (3eit), 
8m,  485e;  IV 64m,  69a,  80e,  118a,  125e,  146m  ((ginflu^);  iBorn)ärt§-  u. 
9iii(ftüärtcgel)n  III453e-4a 

baö  aquitanifc^e  ©aüien  II22a  |  äquiöafeutc  [f.  c^cmifc^]  111423a,  4G8a; 
V93e  (geoguü[tiid;e);  sg.  -lent  V12e  :|  ^xa  1172a  (neue),  279a 

AitABER  [f.  (Som)}aß,  (S^onien]  II [237-265,  21.  442m-457m  (b.  I;. 
il;re  (Spcd;e  :  11279a,  396a,  e-7a)]  237e-8a,  9e,  240e,  l-2a,  5a,  7ra,  9e, 
250ell,  Im,  288am',  lY 52e;  sing.  (OO)  11256a  ||  8.  Arabien  (aud^ 
burd;  o  augebeutet)  (=  arab.  ^albinfel)  11154m,  189e,  240e-la  (253a), 
274a,  293a;  Ul343-4a,  IV(52e)  \\  d.  arahifch  {awd)  buvd)  *  angebeutet) 


206  Araber  U^  ^l 

ll443m,ell,  5e,450a,5e"[  5lra6ifd^  (=  @^rad;e)(<^)  Il462e;  ba§  Slrabif  c^e 

(it.)  (oo)  11255e,  262m,  285m,  409e,  447e,  453m,  464m  jj  Älpljobct  kr 

3«fä$£  (21.  Araber  iüivb  uid^t  bejeic^nct) :  5l6gefc^(cf[enl^eit ,  früf)  aBgef(^(c[feii 

U  241a,  2m,  6a,e;  2tt>ftammmig  [f.  an^  SSertranbifc^.]  11247m,  Slfabemie 

11453m*;    mdjm^t  11252a,   6ell;   Sllgebra  112fö,  4m]    5Infieblungen 

111344a*  (in  2lfr.  [[.  iihw  "^Äfr.])  \  Siran eifimbe  11237m,  250e,  283a 

(450a);  -mitteUeljre  ll250m-la,  5-6m,e,  445am,  9me;  Slv^te  [c]  lf56m, 

247e,  255m,  303a  :||  Slftrcicgie  11256e  |  Slftrcncmen  [c]  11 2öOm,  335a, 

446e;  111 61e,  99e,  107m,  170e,  222e,  290m,  314m  (sg.).  343m,  5m, 

413a;  lV24e;  Slftviniomie,  ©tevnfiinbe  (it.  aftrcn.  ©cgenftcintc)  !(144m); 

11237m,  252a,  6e  [258m\\-261,  ST.  453m-4a],  258e,  260m,  296e-7a 

(327m),  8e-9a,  397a  (447a,e,  469a);  111  (99a,  107me,  150-la)  170m* 

(181m,  211e,  343a,  413am ,  642m);  lV(154m)  ||  2(ii6bviic^,  Slnt^fätte 

\\241m,  4e-5  (alte);  SSefelinnig  burd;  fie  11241m,  bevüOmte  11448a;  S3e* 

viif)ning   f.  ^Berfek,   Helfer;  S3efd;nffenl;eit  [b]   11241a,   2e,  3am,  7a, 

9e-250a,  8m,  329m;  «BeiJcÜeTung  11244e*  |  i^ve  iBilbung  [=  (Siöilif., 

Kultur]  11251m,  8e,  261a;  53.  tocn  if)nen  aii^geknb  I1239e,  241m  :j 

33ctani!  11229e,  251a,  4e,  5a,  6m, 449m,  e-450m ;  (Sl;avafter,  ©gen* 

fc^aften  I1237all,  241am,  6e-7a,  8me,  252a,  e-3m,  5m,  264m,  5e,  280me, 

328e,   457m;   lV52e   |   d^emie  11229e,  237m,   250e,   la  [6m-8a, 

%.  450m-lm],  397a;   Sficmifcv  11249a,  256e-7a,  me*  :|  ®[;ve[tomat^ie 

11120a*,   ©i^ilil'ation  [=  S3ilbmig  ufiu.]  11296e,   cla[fiid;e  ©tnbien  [ügl. 

gviec^.]  11 2SSam  (kid;ränft),  f.*  Soni^aB;  (iultnx  [=ißilbmig,  ©bilif.] 

11 141m*  (35erl>reitung) ,  239e-240a  (fie  evr^alten  fie  iin^),  240a  (erlneitern 

fie),  251me'',  2me,  8e  |  S)id;ter  [c]  llöOme,  244m  [alte];  Sichtung  [c] 

11120m  (252e)  :  frük  n49e-50a,  120m  :|   (gigenfc^aften  [.   (Sf;avaftev; 

©nfaü,  -fätle  11237a,  240e,  ime,  7a,  442m  |  GinfdiB,  2Bir![ainfeit,  Sir* 

hingen  [tgl.  SBilbung,  Srlreit,,  anbre  35elfer]  l\237e-8a,  9e-240a,  Im, 

252eii,  3e,  6m,  264mli,  5a,  me,  280me,  396a;  lV51e  :  iBeränberung 

11242m,  4e:|  ©imvanberer  11245m*;  fie  entne(mien  f.  @ried;en,  Snber, 

SBcIfcr;  (S^cd;e  [U  2luf.  gvc^e  @teae]  11248me,  279a,  396a*,  e-7a;  (Srb* 

hmbe  f.  @ecgravl;ie;  ©rfinbiuigen  11 257a,e,  8a;  erljalten  f.  gried;.  Serfe; 

(Srbebung,   (Sm^oilcminen  II 24i-2a;    ^vckriingen   11251m,  3m;    (Sr^» 

ireiternng  nfu\,    bie  fie  knnrfcn   11237m,  252am;    (Sr^engniffe   [b] 

11242e,3e-4a,  9e-250am\\ ,  4e,  445m-4??i;   im  n^eftl.  ©uro^^a   l[142m, 

442m;  111  (415m) ;  gelb^üge  [ögl.  3üge]  11248m  (in  ^fien);  fmb  ein  fremb* 

artiges  Clement  1123 7a,e,  9e,  369a;  ©ebirge  [b]  11245am,  III(343m); 

®ebid)t  11256m*  |  geler;rte  11283a,m;   ®eIeF)rte  [c]  11255m,  6a;  [@e:= 

Ie{)vfain!eit]  11255am*  J  ©eogra^^en  [c]  11254o,  277e,  420a,  446me] 

lV535e;  @eograV^l?ic ,  (Srbfunbe  II  [255e-4m,  %  446-7]  447m  J  @e[d;id^tc 

lll(415m);   -^^ft^reiber  11 408e,  453a*  :|  ©eftabe  11167m*;   ©eftalt   [b] 

1308m;  11240e,2a;  ©lanBe  f.  9teIigion;  baeglüdlid^cST.  [b]  [=  Yemen] 


Araber  ©r  —  diei  207 

ilöOa,  167m,  203a,  242e-3m,  2e-3a  (5^•,me)  ||  fie  entnommen  bon  ben 
©riechen,  iiebnien  gvied^ifc^e  (u.  aiibve)  29er!e,  Siffeii  auf  [a.  Arifto- 
teles ,  ÜberH^.]  II229e  (Dioscorides),  239e,  247me,  253c,  4e-5a,  262a,m, 
4m,  5w,e,  283am,  5m,  Sam  (6efd;räii!t) ;  11199a  |  fie  erhalten  iiiu^  gviccf)ifd)e 
(ii.  a.)  Seife  [a.  ÜOerfefe.]  II447e-8a,  9a  ;  Ptolemäus  O^tif  11228a, 
457a  .||  ^aieinfel  [b]  1308m;  [c]  [=  ^p.  Arabien]  U240e-la,  2a,m, 
3a,4e,6mll,9e,  250m,443e;  iy(52e)  |  ^anbel  [a]  II222e,  241m,  2e, 
3a,e,  4amli,  7a,  250a,m,  3a,  4m,  264ra,  327m,  443m,e,  6e;  [b]  II  168me, 
202m,  241a;  [c]  II204e,  255m  :  -^eftaticiicii  II293am,  -^{-tevfch- 
11327m  :|  C''fliibic^vi[tcu*  ]11195m,e  |  J^ervfdbaft  [t>gl.  9?eid)]  I398e; 
11241m!l,  e*  446e:  Wenn  fie  iiodf)  weiter  gegangen  iräre  l\265am,  457m  :j 
§imnu111 258m*,  ^irtcnleben  [i^gl.  9?cniaben]  II  [246]  |  fic  entnehmen  l^cn  ben 
Snbern  II250e,  5e-6a,  7m,  8e,  9t-260a,m  [2-4m],  4m,  445am,  453me', 
3>er!ebr  mit  Snbern  IVllle  :|  bae  Snnere  [b]  11243m,  250m,  329m; 
Suftrnniente  [c]  111107m  (117a);  ^lima  [b]  II155e,  243m,  9e,  258m, 
9a;  Iin24e,  490e;  ^u:j)ferlanb  11159m*;  Äiiftc(u)  [b]  [a,  fübivefil.] 
11242m,  3m,  6a,  7a;  IV51e*;  $?age  [b]  II155e,  240e-la,2,  4a  ||.  £anb 
11243a*  I  l^anber:  bie  fie  bnrd;ftreifen  11 24ime,  251m,  3e;  bie  fie  fennen 
11413m,  in  bie  fie  fonmien  11454m;  in  benen  fie  fmb  ober  l^crrfcBen 
[f.  mebverc  %xi. ,  g.  iß.  @:|>anien;  ^tt^eftl.  ©urc^^a]  1144m;  bie  fie  nnter* 
jcd^en  [ügl.  ßrcB.j  1141m,  241m,  7a,  251m,  3m,  443a;  S5eränbeningen 
11242m;  iBerInnbnng  11253me,  443m,e;  gu  benen  fie  borbringen  \\254am, 
442m  II  2aba-5riiSbrii(^elV5(§0e-iaO,  Menetveife*  [f.  iRomaben]  II [246]  | 
Sütteratnr  [a]  1149m,  50a,  282e;  [c]  11120m  (frii&e),  252a,  4a  :| 
mMii  11433e*  j  9[)Zatr)einati!  11237m,  252a  (260a)  [262-3a,  %.454], 
262a,  397a;  Slktbematifer  [c]  11260a,  2a  ||  90?eer  [c]  1339a,  11170m 
(§anbelj,iy409e  |  ä)ieerl>nfen  [c]  [=  rctl^ce 2}?eer]  \\154m,e-5a,e-6a, 
396e,  447a:  (ginhui^  ll200e,  ^äfen  11167a,  ^ianbelll(170m),  nörblid;ftcr 
Sbeil  11167a,  Stiditiing  11202m,  [®^ifffar)rt]  11159a  ||  ba^  mittlere  %P 
11241a;  bor  Mohammed  11120ni,  241a,  2m,  4e,  5e,258e;  111471m; 
äRiinjen  [c]  11241m,  254m,  446e;  9hme  WöOOmW''  J  9^atur:  kf.  ige- 
fcbäftigung,  tefrennbetniit  i^r,  92eigiing  gu  \\}x  11241a,  8me,  254e,  5m,  288a; 
-biditnng  Il241e,  -fcrfd;ung  f.  -iinff.;  -gefüM,  -fc^ilberiing  \\[49m-50]  49e, 
öle  (120m),  248me',  H^oefie*  11120m  (241e);  ^txltljx  11237m,  280e, 
396e-7a;  -n)iffenfd;aften,  -f orf^iing  {W)\^^)  ^  [^^8e-251a,  4e-8m]  252am  il , 
5me,  6m,  8m,  261e,  283a,  8m  :|  Dicmaben  11241a  (2m),  111471m:  - 
cber  ^irtenlcBen  II [246;  m]  |  ba§  ni>rblid;e  [b]  ll[24577i-4]  4e,  329a; 
111343m;  n.  XM\  [bgl.  Sinai]  ll[245m-4]  :|  [Örter]  [b]  \\243am ,  6a, 
414e,  5e,444a;  ^enbel  lV24e,  154m;  ^^ericbe  [=  ^\^f>6.}t]  I1216e,  ?)3hvfif 
i.  Dlatiirtinff. ;  pioten*  II292e,  iy52e;  einselne  ^aneten  lll490e,  bilb* 
Iid)e  Sieben  II 265  |  [S^eid;,  (Staat]  II24iw,2m,251m  :  Slii^belmiing  I1253e, 
264m,  5a  7  Steifen  ber  21.  ir70m,  2o3am,  415a,  445e;  in  %.  [b]  11215a 


208  Arabe7'  ^el  —  2(rac 

(9teiiiev),  444m  :|  Dicligicn,  ©laiil^e  11241m,  e-2a,  5m  (SBegeiftenitig), 
252e(274a);  dthnex  iii  2I.o  11215a  |  @rf)if[far;rt  IlSlra;  11254m 
(5m,  292e,  446e);  @d;iffe  11254m*,  @d;iffev)aaeu  lV55m  :|  @d;ilbevimg 
11457m  I  (Sd;rifnu  bev  2t.  11264m,  IV  154m;  über  2(.  [b]  11444m, 
II1211e;  axah.  (Sc^riftfteüev  1129a;  II (253m) 443m,  5me;  lV380e-la:| 
@ee[al;rer  [oqL  ^ilcten]  IV 53m,  f.  (Spanien ;  ©^vac^e  [c]  11241m  (öev 
Bveitet),  252e,  265e  (vein  evl;alten);  IV52e  (auf  harten  öevftiimmelt); 
[©^rid^tvovt]  II73e,  ©taatf.  ^Jeid;;  ©tämnie  [c]  (=2iBHfev)  [bgl  ^clfeft.] 
11244a,  5ailm,  252e,  8ell,  490e  ||  @tei-iie  it.  ä.  II(328e-9a,m); 
III65e-66a,  343m-4a  |  (Stern-  :  -bieiift  111490e*,  -glebeii  11332m* 
-l;inimel  11188a*,  -!iinft  [.  5lftrouomie ;  -namcii  11294e*,  lV52e  (ijerftiim«» 
melt);  -[c^uu^^m  1398m  :||  [b]  (Siib-2l.  11155e,  ©übf^nlie  ni344a;  baö 
fübad;e  11168m,  245e,  329m,  443a  J  ba§  jübivefil.  in344a,  lV380e-la; 
fübnjeftl  lüften  11380e-la  ||  2l;eile,  2nubid;a[teu  [b]  11243m,e;  111545m, 
4a :  ber  iiürblic^e  [l.  Sinai]  II  [243m-4]  4a;  [3:oVogr.]o  . . .  WSSl ;  (gd;Iad;t 
Bei  Tours  11442m,  111415m  |  Üüerfetjuugeii  11252m,  3e,  4e,  5e, 
260a,  2m,  280e,  4a,  5m,  437a,  445am,  9a,  453m  :  gricd;i[d;er  SBerfe  [bgl. 
gric^.  i£Ber!e]  U[447e-9a]  (448m)  :|  U[)reu  U[451e-3a]  2m,  Uinf^iffimg 
11408m,  Urhtubeu  11245m*;  ij}er6iubung(eu)  [.  Sauber,  ^erfel;r;  SSer* 
(u-eituug  [f.  !i!äuber,  ^eid;]  11265a  {wenn  [ie  uod;  tveiter  gegangen  luäre); 
iBerfer;r,  ^erüt)ruug,  ^erbiubuugcn  11242m,  4am,e,  7a,  253me', 
lV1.14e;  üeruiittelnb  11449a;  iBer|e  1149e*,  iBertfuuft  11120m*;  35er* 
n}aubt;d;aft,  m^ftammuug  [).  and;  5Ibft.]  11237a,  9m,  246m  H«  iöclfeftaumie 
beö$?aubeg  [b]  [ugl,  ©tännne]  11241a,-4all,m(e),443a;  -flamm  11261a*  | 
aubre  SBcÜer,  kf.  bereu  (Siufhi^  [f.  tef.  °®ricd;eu,  °3uber,  *i)Jeftorianev] 
11241m  [i8eriit)rung],  2e  (9Zad;Bareu),  7ra,  8am  (^cr)er);  (Sinflii^  ber  ST.  auf 
aubre  35.  u.  Sitteraturen  ...  H252e;  fie  entuef;men  t^ou  anbern  35. 
[a.  @rie(^en,  Snber],  nel^men  i^r  Söiffcu  auf  11252m,  7me,  8e,  260m, 
4m,  293e,  447e  (@t}rcr),  9a;  waQ  aubre  35.  öon  ben  21.  entnel)men  cber 
ert)alteu  11 . . .  293e,  4me;  lV51e;  fie  fiub  35erBreiter  beö  3Biffcu§  anbrer  35. 
II  142am,  253m,  26:/m,2e,  449a.il  [b]35ul!aue  l\379a[380e-l]',  milf. 
2;(;ätigfeit  l\380e-lm,  581e  ||  2öerfe  f.  gvied;iid;;  Seft-ST.o  11430e, 
II1490e;  Sßirfiamfeit,  3öir!uugen  f.  (Sinflu^  |  SBiffen,  Söiffenfd^aften 
[a.  gricd;i|d;,  aubre  35cl!er]  11184m,  241m,  252,  8e,  283a,m;  11174m*: 
Sefil^  11265a,  [prberuug]112e4c,  SieBe  ju  11247a;  avA)  m#i^  11252m, 
256e;  fie  fiub  35erl)reiter  be«  3i5.  [a.  aubre  35clfer]  II252am,3e.i  3ßod;e 
111471m;  [3Sort,  Jffiörter]  [c]  1448m,  480a;  11133a,  294me,  409e, 
425m,  468a;  111174e:  lV202e,  öOOmll,  562m  |  [c]  3ar;Ieu  11241m 
[263-4],  3m,  455e-6a;  BaHjeid^eu  11  [205-4]  4e  ij  BobiacaUid^t  uubefauut 
M44m;  3itge  [togl.  gelb^.]  U241me,  251me,  4am;  Buflaub  [f.  aBge- 
fd;Ioffeu]  11 24Ö 
*araBes!enartig  1179m;  Arabien^  araBifc^  f.  Bei  Araber;  Arachan  (9Mf.) 


Slrac  —  Arago  magnet.  209 

IV 224m;  Arachoßen  II  192a,  428a;  Aracte  UlllOe',  Aradus   (im  ^erj. 
2«eevb.)  II162e,  7a,  243a 

Arago  (Dominique  *Fran§ois)  [oq\.  A.  v.  Humboldt]  I19e,  412e, 
4e,  5a,  427m;  111107m  1|  3iifa^c:  5lerc!itr)eu  [togt.  (Steniid;n.]  111573m; 
Algol  11368a;  III90e,  125m',  in  beu  annales  de  chimieX  I429e, 
IV66m  I  im  annuaire  du  bureau  des  longit.  1387a,  390all,  411e, 
2a,  4m,  5m,e,  6a,m,  426m,  431e,  442all,  476m,  486m;  11470a,  496e, 
51  le,  2a,  3e;  III  56e,  58m,  109m,e,  114e,  225e,  287a,  309am,  489am, 
503e-4a,  536a,m,  547m ;  IV  182m,  7m  :  ®teüeil  1 403am ;  11159a,  n3e-4, 
121e-2a,  5m,  309me ,  407am,  411m-2a,  536e-7a,  541m  :|  (geiifimo  in 
Slfien  IV(455am)  610a;  35eväiib.  bev  5l):*fibenlime :  folgen  füv  bie  2;em^ev. 
lll(458m)  486m  |  Srftrouomie  lUoöOe-lm  (35orträge  iikr),  lV(156m); 
„Wv."  111504a;  astr.  populaire  IV604e,  610a,  2m  :|  tt^cr  f.  2Bdt; 
(mit)  Biot  IV 28a,  156m;  «Bfenbgläfer  III(383me,  410a);  S3Ii^  1563, 
486m;  Bonite  ini09e,  Bradley  111287a;  artefifc^e  Snmneu  (Bef.  ber 
öeu  Grenelle)  1231m,  426am,  7a,  448m;  IV  165a;  @tevn  in  ber  Caffio- 
peja  111228m  |  (Scmeten  I390a,m,  Im:  -lic^t  UllOSme,  bG6e,7a; 
(Icmet:  Biela's  111584m,  Encke's  III583e,  mi  1843  III  (562e-3a)  578a  :| 
in  ben  comptes  rendusX. . .  111130a,  la,  540e,  3am;  dpanometer  III  104e, 
135;  ©iffracticu  III541e,  2)ciiner  1442a  ]  ©o^^^elfterne  111307a:  garte 
\{\299m-300a,  9(m)  ]"  (Sfectricität  I194am;  electi-o-magn.  IV48e,  66m 
((Sntbecfitngeii)  :|  (gntbecfuiigen  [f.  electro-magn.j  II 509am  (^uMicaticn)  \ 
(grbe:  SSeränb.  ber  SSalju  III458e-9a,  486e;  2)icfe  ber  (Srbfviifte  \\612m  J 
färben  m299nu,  308e-9  :  Scm^temciitar-g.  III299me,  308e-9a  :\ 
tüiberftelieubeg  ghiibitm  III  (50m,  58m);  Formentera  IV  28a;  Galilei 
111285m,  290e(397e-8a),419am;  ©einrgefetten  IVöiOa  (^tic^timg  gegen 
ba§  3Reer);  ©en^itter  I363e-4a,  486ml! ;  Greenwich  IV  67m,  §anb[(^riften 
f.  A.  V.  Humboldt,  ü(>er  W.  Herfchel  1387a,  lettre  ä  Mr.  AI.  de  Hum- 
boldt [f.  auBerbem  Humb.]  III583e;  ^nterferenj  11371a,  m[122e-4m], 
VlOa;  3rrabiation  III545am  [Jupiter:  ^(H^Iattung  111519a;  2{tmo[^^äre 
HI 521a,  550e-Im;  Sic^t  111523m;  Streifen  111521a,  550e-lm;  -^^tra- 
tonten  11167a,  llle,2mlle:|  Kupffer  IV173me  |  Sid^t  I158me:  mit  Biot 
III  110a,  SSrec^iing  III (62m,  108a),  birecteö  n.  refTectirteS  llll08m-9m, 
[(SntbecJnngen]  YlOam^  garte  111299m;  ©efc^tuinbigfeit  ni90e,  125m, 
130a,  la  :  tei'.  ber  ?irf;t[trat;(en  III95,  128-9;  3}Jeffimg  mi04e,  125m, 
13lm,  4m-5a  (5a);  polariftrteö  III566e,  ^efley  III551am;  f(f)tvad;e8 
I207e-8a,  442a ;  -ftrar;Icn  f.  ©efc^lrinb.,  ÜOerglänjen  III  llOe-1  :||  magnc- 
tifc^:  mnu.  IV132e,  n3me;  STquator  IV103ra  |  33eot.  1437m:  gleic^= 
jcitige ,  ^eratrebete  IV  i73me,  197m;  ©ammlnng  IV647»ne  :|  (Sinflnfj  ber 
§cr;e  IV(llOa)  187m  |  Sntcnf.:  im  ^Teroftat  IV(95a)  l82m,  I^crij. 
\\185-ßm;  ftiinbt.  95cränb.  IV96e-97a,  103e-4a  J  ^ieignng  \\108a\\m: 
ftünbt.  ^Beränb.  IV103e-4a,  185-6m:\  ©törnngen  IV  173m;  llngenntter 
?l.  ü.  .»iMtniboIbt,  Jtoeiuce.    V.  14 


210  Arago  macjiiet.  —  % 

JV173m,  197me  J  9)?aöiicti^nnig  l\103e:  dictax\cn^-m.  I186me,  IVöZm 
(entbcdt)  ||  Mars  IIl512me  (5l6^^Iatti;ug) ,  3m  ((gd:;iice-3oiu)  |  9}tccv 
III503e-4a  (^obcii  ^efelm),  -^eöftvenninoen  1322e-3a  :|  MeJloni  111539m, 
ai^evibiangvab  IV  22m  (in  gvaiifr.),  2)ieteovftaulj  I395e;  2}ficvometcv  I48a, 
ni519a(-2}iclliiiW")  II  2)iüiib:  fiiiicSItincfvIu  in542m,  iöcröelllöiGam, 
(SiiUiMrhiUß  auf  im[ve  2(tnic|>I;.  Illö47am  |  Üid;t:  afc^favhicf^  in498e, 
540e;  l\153e-4a;  gavbe  111550a,  ciitl)alt  Vclavifute^  llI4Ö6m-7a  :| 
iDiceve  I11505e-4a,  (gtcni  flebciib  lllöOleil,  feine  brciuicube  iBiiÜaiie 
lll(510m)  545e;  Sa[icv  lli 503e-4a  :  m\ve\e\\l}t\t  111504a  :||  dUhc\ 
1 146e,  4l2e,  442a  (5q4e),  582a  :  -[Iccfe  11513a,  lll362e;  -ftenie  UI(333m) 
363e  II  mi'ccan  1476m  |  9iovbiici;t  1199a;  lV(i44  gavbcii)  lS5a,  197e; 
9Un•b^^cl  11147a,  56e  :|  oeuvres  [=  Scvfc]  lV606e,  647me',  VlOm; 
optifcf;c  (BaA)C\\,  2(iilid;tcii,  Sliiffa^o,  (gtcllcu  [t*ßl.  A.  v.  Humboldt] 
[386a;  UllOOme,  112me,  3f-4  [118m-124m] ,  8-9,  419m,  536e-7a', 
lV153e-4a,  YlOaml  ((5iitbcdi:iU]cii);  ^.uifcv  etevinvavtc  in309a  (93cot.), 
lV38e(©aücu};  ^^cnbcl  lV28a,i56w;  [pcij.]  (a.  A.  v.  Humboldt)  11193e; 
IV  28a,  39m,  185a,  522a  |  „^l^^otcmctiie"  [tool.  2id)tmc[[.]  111504a;  vl;ctc* 
nictv.  ä)ktI)obe  111104e,  131m  J  Planeten  Iin20-ia  (eidtbnvftit),  2e 
(fmitclu  uid;t);  dldwipl,  11366m,  513e  Ij.  ^olai-iBectac^tiiiiöcu  11157a, 
-ftvcifcu  1441me  j  ''|>oIavi)n  tirii  (n.  ©litbcduiui)  135m,  48e;  II 370a II, e, 
514m;  11164m,  i55, 594 e-5m,4i7e-S;  [\66m,172m]  \10am:  d)xcimt'\iä}C 
\llle,  392m;  llUOZme,  394a',  \\172m,  VlOam;  favl>ij]e  11136me, 
370a;  III417e  J  ^olavif ccp  Uli,  11370m;  lll64e,  108e-9m,  135, 
394e-5m,  417e,  496m,  513m  ||  Dfcrvncticii  [tgl.  !i!id;t]  111 110a;  ^eegcii 
1485a,  -bcoeu  1446e-7a;  ^ö()veiilll  62a  j  Saturn:  ^ItniciXävc  lll(524me), 
^^oIav-9köicu  111  (524me)  552m  :j  (gd)attcii  11184a,  gd)if[e  mit  (2d;anfel' 
rübeni  11470a,  «gtcni  im  <Sd;laiij]emväßev  llI225e-6a;  ^arnKiU-c  be§ 
®tevu§  61  im  (£d;iuau  111274a,  285me,  6m -,  ^d;eu  lU202m-3m  (im* 
beutlic^cö  im  ^cvuvcln),  536e-7a,  543am;  !Bid;tl'avfeit  luMi  ©egeiiftäiibcii 
11168m;  Sirius  111205a  |  (Sonne  1476a:  bunfel  ill407am;  -^ufinflcmit, 
-i[fe  111309a,  4S9am,536a,  e-7a  ((Sid;ttmvf.  bc§9}?rnb-Umiif[ee);  -^uflcden 
11360am,  511e,  2a;  111309a,  410a,e',  S3cid;affenl;eit  be«  2id)te  mi09m, 
595e-7a,  417a,  m-8, 9m;  9^ctaticn  II511e,  '^nftvnMcn  111541m;  '^nfvftcm 
1414m,  111287a  (tvant^kticn)  j  Umluiüiinöen  111109m,  407 am ,  418a, 
489am\ ;  bie  3te  unb  [ianuncnavtige  ©eftaltcn  (lll 489am)  [U[389m-390m\ 
407m,  411m-2a,  8a:\  [(gteüen]  (üßl.  annuaire,  A.  v.  Humboldt)  \392me 
...lllll2me,  202m-3m,  407am  j  (gtevne:  nuföclm  111167m,  2ln^. 
belnumg  11167«ie,  2)m(^mc[fcv  111203e;  ^ludeln  11185a  [122-4m{%U),); 
4a]',  9^inge  111168m;  -fd^nii^^^^en  [ügl.  Slevclitbcn]  1398m,  403me,  4m; 
lll604mH  (>|.Hvicbc);  -fc^mänge  cb.  ©tval^kn  II1202»i-5m;  (gid;tOavfcit 
lini9-120a,  I-2a,  204a;  bei  Sage  beobachtet  I1183me;  ijeiänberlicie 
11367e-8a'l,513e;  lll51e,  59a,  93a  :|  S^em^^ev.  i".  3B;ivme,  Sbermcmcter 


Arago  %  —  Slral;  211 

IV  39m;  2:urmalin-patte  11164m,  109e;  Uranus  111  553e  (Slb^Iattmig), 
4m  [(gtln-imgenj;  Venus  \\l538e  (^lecfen),  le  Verrier  111554m,  Voffius 
Il514e  I  35ii«aue:  äReertuaffer  1 V  (452m)  606e ,  3aM  lV604e:|  Sßalb 
III55im  (i}evid;iebeu  tclei:d;tet);  Sävme  ob.  Stem^^er.  1426m,  475e-6a, 
480m;  lV38e  (bev  Sicfe)  |  SBelt:  -Stt^ev  111  öle,  59am;  -bimft  11513a; 
-raiim  111  56e,  ö7a  :|  äßevfe  [=  oeuvres]  111504a  (talb  er[d;eineiib) ; 
3übiacamd;;t  HI  55<Sa,  590e 

*2lvagomt  1  271e,459a,  462e-3a  |  Aragua  111  442e  (Seg);  valles  de 
A.  [\)d^t  Olicüeu  f.  Trinchera^]  l\245e-6a,  V  78e  J  Aral'<Bit  [cqI 
aralo'cafp.]  11446m;  IV  243a,  382e:  @e[^.  11420am;  evfte  92ad;vic^t 
11227a,  440e;  Sempev.  IV 243a,  alte  33erbiiibintg  IV 455e-6a  :|  STvoIien 
(^fl.)  1 13e  II  aralo-cafpifch  [oqI  Aral-(BQe] :  S3ecfcn  lV493m,  S)e^ref[icug- 
2«ulbc  l\455m  I  (Sentimg  IV 224a,  384m:  Slltev  IV 507a,  @rc^e  l\507a] 
(£enfmig^-@e6iet  IV [455-6]  öiOa  :||  aramäifch  {=  [eniitifd;)  1152a, 
245a:  5l6ftammiing  11245a,  alt-aram.  11409e,  Sbicnie  11409e;  (Stamm 
I151e,  (Stämme  11242a;  ^clkx:  9Zatitrgefür)I  11  [44e-50]  öle 

Ararat  2(.  (ber  gaiije  2)  cf^iie  S3eftimm.)  (*)  1425all;  ^.  bev  gvo^e 
lV[5<S4e-5];  (5.  bev  «eine  O  lV555e:  5U>biIbimg,  5Infic^t  lV521e,  582e; 
?(H;ang  lV385am,  V88m*;  alte  5liiSBviid;e  lV509a*,  53aii  lV38öm,  [«evg 
baki]  IV 621a;  t^eftiegeii  lV2<S4e,  5<S4e;  3)cm  lV2<S4e  (migeöff.),  384e 
(-form),  öm;  (Svl^ehmg  lV28öa*;  ©eftalt  1 V 2<S4e-5a,  5S4e,  öm,  521e; 
®\p\d  lV384e,  5m;  ©Iccfeiibevg  IV  285a,  @va§-(Shue  lV38öa;  §ör;c 
lV284e,  384e*,ö82a[imS5evgIei(f)],  m;  Jacobs-^^al  l\  284e-5a,  385me, 
582e;  Äevii  lV2<S5a,  treftl  imn  lUhmi  l\385e,  m'imak  übev  eiiianbev 
V88m*,  fein  Ävatev  lV38öa,  iaQc  l\385e  \  ^aim  l\385a:  -5tu^Bvüd^e 
[y385am',  -ftvöme  lV284e,  5a,  385am  :\  9kme  lV384e*;  "iiNflauäen* 
1375a,  V88mll;  (gc^necgveuje  1V284p,  385all  |  2:vad;l)t  lV285a,  592amO: 
-^^Ivt  lV636m*JaIg  mUan  lY  385am,  evIo[d;enev  ^.  lV5<S4e*;  ijnlf.* 
IV224e,  269a  :]  3iifammeur)aKg  lVö07e* 

Arare  (Ävatev)  f.  Kilauea,  Slvavljolj  (aval\  =  (5t}^n-ef[e)  11  132e 

Aratus  [f.  Cicero,  Hipparch,  Tatius]  111207m:  diosemea  I11412am, 
Setzen  111  194m;  2el;vgebid;t  llU4Se,  193e-4a  (259a);  iüeiev  [[.  VV^ega] 
111259a;  9Zad;Iä[fig!eit  111259a,m;  Paulus  111193e-4a,  [^^ev[.]  ib.;  phae- 
nomena  [=  gel^vgeb.]  111 110m,  194a;  ^(ejabeii  lllllOm,  179a;  (Sd;cliaft 
III  179a,  412m;  Sirius  111  204e-5a,  (Scmieu[d;eibc  111  412am  |  Steviic 
III  159a;  [eiiijelne  (Stevnbilbev]  1112ö9am;  -bevgeid^ni^  lll259a,m  :|  Wega 
111  259am 

■*Araucana  |.  Ercilla,  Araucaner  11  (62m)  J  ?(vaiicavieu  (^ff.)  II  96a, 
a*avtig  1  294a;  5tvaitcaviten  I  294e,  a-rites  1 468m  :|  Arauco  domado  f. 
Pedro  de  Ona,  Lope  de  Vega ;  Araxes  (gf.  be§  ca[^\  9J?.,  =  Awr)  I1226e, 
420am  (ii.  Oxus)',  lV254m,  385e,e  ((ätne);  ^altiiifel  Araya  (in  (Sumaiia) 
!V266m  (92aV^tl;a-@evud;) 


2\2  %xb  —  2(vd;it 

Arbeit  [f.  niiatvtifd;,  tevgniäimifd;,  @eift,  foeinifd;,  Jiiagiietifd;,  näd;t' 
\\6)]  2t.  (mec^an.)  1319a,  II71e:  -x^^tquiDalent  V12e,  gelb  III(515a), 
lange  ülöSm;  miir^eijoüe  11342m,  IV 447a  J  33.  {^^W-)  V^^e  J  (S.  (berg- 
mann.)  IV  36m,  38a,  45e;  pl.llGTm,  11343m,  11179a:  (pl.)  tiefe  n6'6m,e 
[4i6»i-9a],  8a;  tieffte  [[,  iik.  *2:iefe  n.  a.]  I417me  :||—  2).  (geUI;rte; 
eine«  ©elebrten,  [c^viftl.;  ober  iBefd^äftigung  mit  einem  ©cgcnftanbe)  11232e, 
380m,  518m;  III480e,  493am,  519a,  556a;  IV76m,  118m,  125e,  6m, 
131a;  pl.  m-kilen  11206m,  222a,  262a,  285e,  345m,  354a,  e,  369e,  371m, 
3m,  383e,  390e,  i29e,  484a;  11180m,  154m,  2ülm,  280a,  530a,  4a,  612a', 
IV48e,  59m,  71a,  77m,  151a,  2m,  196a,  293e,  319e,  323e,  502a,  546a, 
604me:  (sg.*)  an^gejeic^nete  IV  109a*  genaue  1469a*  |  groB  e:  sg.  I426e; 
111 64e,  91e,  266a,  9a,  320m,  385e;  IV 21a,  240a,  311a,  398a,  405m, 
649a;  pl.  11369m,  378a;  111117m,  452m;  größere  111616a*  :|  bcxxü^e 
ni279a*,  $!angfam!eit  V4me*;  2)le()vever  über  biefclk  Baä)c,  cl;ne  öon 
eiuanber  jn  hjiffen  [i)gl.  *(5ntbc(fiing  @,  m]  III  554am,  554e',  IVi55me  | 
miil;ei)et(e  I1174e*,  256a,  283m*;  müljfclige  IV 43a*  :|  langer  üinl;m 
\Y319e-320a,  fd;arf [innige  IV 476a;  fc^önc  II 388m ,  11181a;  lV459m*, 
614e*;  VlOm;  fd;t\)ierige  111271a,  ©clbfta.  11430a;  treffliche  111641m, 
V71e;  ijeriüicfcite  111271a  |  ijortreff lid;e :  sg.  111171m;  IV  136m,  595m, 
605m;  pl.  1459a;  IV 215m,  385e,  415a,  464a,  472m,  624am  :]  lüi^tigc 
Csg.)  III 273e;lV252a*, 398a,  459e;n.Mifen[d^aftIid;eIII39e:||— arbeiten 
9t.  (med^O  I171e,  iß.  (\)cn  @el.)  11207a  j  arbeitenb  1449a  (raftlot^:  ein  ^iiU 
law):  felbftarb.  11252m,  463e  J  Strbeiter  (pl.)lV265me,  335a,  365m;  2tr* 
beitfamleit  111515a,  532e;  IV 320a,  V4m 

"^Arbela:  (2d;tad;t  11185e,  428m;  arbutus  madrono  (ißaum)  IV569e, 
Ärcadien  [].  fünft  Ärk]  1158a  (bie  Itod),  arcbaeologia  americana  11460m, 
arc^aiftifc^  1117a,  l'Arcliambault  f.  Bourbon  |  Archangel:  2'mk  ot;nc 
mtü.  IV  137m,  9m;  Archangelfk  1188e  J  Strc^äotcg  11127e;  pl.  -en 
11407m,  Ill473e;  -Icgic  11127m  (ber^nnft),  a-Icgifc()  I1407all  (3eitmig):| 
2trd;e  Noah's:  £l;ierc  barin  I4(S9am,  V88e  |  instituto  di  corrispondenza 
archeologica ;  aiinali  11407a,  monumenti  I1127e  J  vicomte  d'Archiac: 
progres  de  la  geologie  IV 522a,  iBiiIfan  Taal  lV(287me)  522a  :|  ArcU- 
dona  (Clnito)lV533e  ((Sbenen),  Archilochus  II1207me  |  Archimedes 
11 21ia:  arenarius  [l>gl.  @anbred;n.]  II349e,  502e  (512m);  111 4ie;  Sat* 
c^ti-i!  11228a,  2)ic^ter  111108a,  91ii)ean  ber  Wim  I1223e,  Planeten  IlI466e, 
@anbre4)ming  11512m,  [©tevnbilb]  111161e,  Serfe  II349e  (502e  2tnS^ 
gaben)  :||  2lrd;ii)et  (= -tagii^)  [f.  alent.,  afiat.,  gried^.  n.  a.;  iJiebelftede] 
1307a,  380a;  I1308e;  ein  beftimmter,  einzelne  1310a;  IV  323m,  6m, 
392e,  3m,e,  403a,m,e,  414m,  9e,  420m,  4a,mlll,  6m,  493a,  551a,  630a; 
V65a;  pl.  -e  lV323m,  413e  (bvei),  588m  J  low  arthipelago  IVlOle; 
9trd)ipetagn§  [f.  inbifd;er]:  ein  beftimmter  1471a,  11311m,  lV416e  :1|  2trd;i' 
tectII129e;  ar^itectonifd;  ir24a,  353e;  IV365a;  2t-tur  11167m  (®tvt), 


2Ird;it  —  Argelauder  ^  213 

400e  (ed;iift);  lV448e  (Se^rbuc^),  606m  :||  2(rd;iDe  lV86m  (tarhi  X>er» 
gvatcii),  203me,  335m,  563a,  577m,  593e;  avd;iDavifd)  11355m,  507e; 
lV226m  :||  5tvc^cnt  11427mll,  579a,mll,  580:  Scmet  11579all,m  J  pl. 
-eii:  311  Athen  111579a,  in  Creta  V15me;  (Sejiicteu  iiiUcv  il;iieu  111579a  |) 
Archytas  11128a 

*arctic  exped.  lV68e  J  avctifd;  [l'^gl.  im  l!cl;eu  Stürben,  ^teibV^cIj 
1104m,  11305a,  IV  71m:  (gf^ebiticu  [f.  Üieiieii]  lV443e;  ®e}3ciibeulU59c, 
lV66e;  ^niellvelt  lV119a,  $?aub  IV 88e  (99m  kftimmtt\^),  2)icev  1343m, 
9?ovbcii  IV  27m,  ^elariuceve  IVGöa,  ^^cifcii  cb.  (gj^^cbiticiieii  IV  [65]  183m, 
3cne  lV27e  :1|  ArcturCus)  (Steril)  [Cd;|eiil)i;tcv  IH 36.]  111 209a:  eüjue 
^ctv.,  OvtöJ^eväiib.  [i>gl.  b.]  lUSöme,  265e:  ftavfe  1112G7a,  284me  :\  2)nvd;* 
incifer  1153e;  11177a,  130e-la,  168a;  1'^'  ©v.  lUlSSm,  I;cll  Ill284e, 
Hefiodllll59e;  ^id;tftävfe  111132e!i-3a,  8m,  142a ,  226a  (253a) ;  Cxt^^ 
m-äub.  [f.  S3cU\]  I11263e;  ^avallaa^-e  111275a,e,  6a  |  vcti;  mi69me,  172a, 
205e,  235m;  x'ä\)M)  111103a,  ii\  ßd6  111172m  :|  (gefeite  111168a;  ual;e 
®tenie  111292m,  etcnilüiiiteu  batei  mi69m',  bei  Sage  Qcidjii  111 60e, 
82m;  jittcvt  11186m  ||—  Arcueil  [a.  A.  v.  Humboldt]:  Sliifeiitrialt  ba 
V8e;  memoires  de  la  societe  d'A.  1460m;  IV  68m,  498m 

*Ardebil  i^txl):  dhie  lV579a;  evbt^ckll  l\223e\\-4a,  579a;  [SBiiIfaii 
babei]  IV 582m  :|  gunuiig  Ardjuna  (^iiÜau  ^iiia't^)  lV325e,  6a  (^ül;e)  || 
Sli-ea  111349m;  lV74e,  438a;  V83e  |  Slreal  [f.  %xant\\,  IBaiib,  ^iilfaiic] 
I308e,  11214m;  rV242a,  308m,  313e,  323e,  4m,  339m,  340e,  2e,  414a, 
422a,  438m,  507a,  546m,  559e,  584e:  S?evl;ältuiiie  Den  2aiib  u.  ^Im 
1304e,  be«  trodueu  'ä,  1502;  weites  1335a  J  pl.  -e  I1306e  (@rcBe), 
IV452e  jl  el  Arenal  []'.  Chimhorazo ,  Perote]:  bei  Mexico  lV350e;  areolae 
111178a 

Arequipa  21.  @tabt  (fübf.  ^^evii):  Chacani  [id;tbav  IV 548m,  ©ej^eiib 
lV548me,  ^cc^ebeiie  lV528e;  §el;e  lV528m,e;  [£)vt  babei]  V38e  |  S3ul* 
!ane  babei,  &xuppe  ber  35.  [=  35.  be?^  fübl.  ^evii'v]  lV54<Sm,  öm;  6  iöiil* 
fane  IV  [54(Sm-97?i] ;  iBulfaii  babei  \\ 315e  (Chacani) ,  549a;  bev  ^\  boii 
^r.  babei  IV548e  f  iö.  ber  23  iil tau  öou  ^regwipa  lV[52S-öa,  54Se-9a]: 
'äw^WiixU  IV 549a;  erftiegeu  lV528a,m!l,  548e',  §ct)e  [töI.  2Re[i.]  lV292e, 
322a,  529a  (S^efultat),  54<Se;  Äveiij  lV528a,  $?age  lV54<Se,  lüc^t  iaüa 
IV  549a;  älieffuugeu  ijcn  Dielen  ^ev).  ii.  fe^r  Der]d;iebne  Sliigaben  füv  [. 
^öl;e  lY[528-9a],  [^ei[.,  bc)itd;t]  l\528e-9a,  9Jai!c^  IV549a,  Xxaä)W 
IV  601  e  (bavin  Oiiavg) 

*Pietro  Aretino  (5)ic^tev)  1182e,  Argand'fc^e  !Oain|>e  111134m;  Arciäus 
(Sultan  in  SaV|.Mbcc.)  [=  Erdfchifch-dagh  lV291e,  525m]  IV29ie,  493a, 
507e  [525  U.  32],  525a7n  (A^ölie),  me  (2(u§bvi:d;-ÄegeI  u.  ©egeub);  Argeißh 
(Den  .4r^0jr)  11 10m 

Argeiaiider  (*Fried.  Willi.  Aug.)  11183a:  Abo  I112i)6e,  308m; 
Algol  111238e,  260am;  mx  111262a;  Bayer  111  105am,  135c,  254m; 


214  Ar^elander  ^  —  Aril'tarch 

Befiel  f.  3C11CU,  Capella  111262a,  SiMiict  I116e;  S)c^^ell'tenie  I11296e, 
7m  (eigne  iBolu.)^  308m;  „2)iivd;mii[tennig  beg  nörbl.  ^immclt^"  \U133m, 
146a,  155a;  Su^itev^tvaK  III84me,  SJ^ildjftv.  1157a;  mira  Ceti  111239a, 
2G0e-la;  IV81e-82a;  IRorblic^t  I199e-200a,  440m\\;  lV143ara  (fd;lvav3cS 
ecgment),  e,  207e  (Ort);  [pexl]  111146a,  234e;  Ptolemäus  lll205me, 
@tent  im  @c^ix\in  111232a  |  SSelD.  ber  ®oiiiie  1151a,  4m,  414m;  -^iifi^ftcm: 
i8eli\  1112786,  280m,  Jm;  (£entvuin  in282e-3a  (3a,  7m  i)  :|  stell,  fix. 
posit.  in 308m  W-  A.'s  (Stern  =  1830 Gr.:  f.  (gtevne  dlo.  |  Steine  (Stern) 
lU205me:  eigne  S3en>.  111267m,  275m,  287m,  308m;  -catalcg  III  154m, 
5a!l,  196e  (ücn  2(6o),  266a  (^Bergt.  mi  St-gen);  &xc^e  111 65e,  99m, 
100m,  5,  133m,  5e  [145e-7ml  5e-6a,n\  9m  [190-3a\,  la;  nene  111259a  j 
oeranbevlid;e  111254m-5a,  6a,  260a,  a-2all,  2a;  IV 82a:  fünftige  2t6[)anbl. 
111236m,  i8eo6ad;tiingen  111249m;  gerieben  1112ö0-ia:  @efetjlid;!eit  in 
bcn  ^.  111236me,  8e;  Sabeüe  111  [245]:  über  bie  Za^.  III  [244],  iöenierf. 
über  bie  cing.  Sterne  lll[244e-251a]  J  beränberl.  Stern:  a  Herculis 
m249m,  259e;  in  ber  Ärcne  111241e;  ß  Lyrae  111261a,  IV82a  :|  3aI)I 
bev  <St.  nad;  if)ren  ©rc^en  Ul[190-3a',]  190m-la,  e-2m,  e-3a  \\  „Urano* 
nietvie''  111190e,  2e-3a  |  ^cnen  II1190e;l,  le-2m  (le-2a);  Berfel's  3, 
111 155a 

'■^■Argippäer  {^dt  am  fd^tt-^argen  2)^)  11176a,  421am;  Argo  %  Schiff 
11175a  (-fal;rt),  33.  eternbilb  1'.  Schiff  i|  Strgonanten  11185m:  [%M] 
lU5im,  185m,  419m-420a;  -ia\)xt  \\177a;  ^iidfek  11419e;  3ug  nad; 
Colckis  \\174m  (5a),  -511g  11420m  |  5(rgrnantifer  II  153me  \\  Jr^o^  I230e; 
^Irgiiment  I1407e,  464m'i;  Ari  11273a  (nac^  SBeipinünnerlant)  |  Ariadne 
(43'«  fl.  ^45Ianct)V116a:  ^{m.\113am;  (Snttecfimg  Vii5a;  -er  V113a, 
'~ia:\  Ariane  (i'anb  im  9Z  ijcn  3nb.)  lV608m,  ^na?i2-u5  11 11  le,  Ariäus 
ll245e  I  ^rtca  (^ern)  I309eli:  i?cn  A.  an  i^eränb.  Siidtung  ber  Andes  \\. 
ter  Äüftc  bis  gnr  Sl^agell.  Str.  \\320me,  549e-550a;  i8iid)t  1328m; 
Einbiegung,  einfc^nitt  iy320m,  550a;  ^üfle  1472ra,  S3iilfan  babei  IV529m, 
SSenbe^nmft  lV550a:|  ai-iena  (33aiim[nid;t)  11426amil  ||  Arier  \\41a: 
IL  3uber  11456a;  Oft-5I.  (=3nber)  II41a,51m;  SSeft-ST.  (=  ^erfev)  1141a, 
51e  J  arifd;  11433a,  111208m:  cft-a.  iBelfer  II32am,  42a;  Stamm  1138m; 
etäiumeII44e,  195a;  ^VI!  1138e,  33crfer  1139m  (194e,  437e)  J  tuc[t-a. 
n32ra  11  aries  f.  Sibber,  arietes  (2)hi]c^er-SBerftein.)  I290e  ||  Arima 
(=  3nfel  Anaria  W 535m)  W 535am:  =  Inarima,  -me  lV555m,e,  e 
(==  PiihecufenJ  J  bie  Arimer  l\ 535am,m  (Sanb:  an  fielen  Steßcn  gefitd;t); 
doiaoi  (Riffen)  l\535am  :||  Arimaspen  (^^elf  c]ti.  öcm  fd;ii\ir3cn  iW.) 
II176a,e,  421m:  il;r  ®clb  II176a,e;  -Sänger  11419a  I|  Arin  II [446e-7]: 
Ort,  3nfel  (11447a, e)  u.  S)?cribian  (11447a, m);  Santiago  de  Ario  (Sliid;iiac.) 
IV  336a,  9am,9a  (Siejen,  ©eovgincn);  Arioft  II  58e,  arj/cÄ  l  Arier  || 
Ariftarch  (ber  (Samier,  »cn  (SamoC-)  I59a,e;  II349me,  432e:  2tftr. 
1 1 209nr,  III  436e;  dentralfiMme,  ^lanctar.  Erbe  H349e,  502e;  53eU\  ber 


Arirtarch  —  Ariftoteles  (Jom  215 

(vrbe  11 140a,  209e;  (Svftainieu  111375m,  [peii.]  112G9m;  @cime  gijfteni 
IlSöOa,  11146m;  etenic  IIU6m,  170a;  SßeltMtem  U349me,  o02e-3a 
(3a)  T  33.  iöcrg  im  3«eub  lll496e,  506a:  fefiv  beü  111505a,  ^anbid^aft 
111509m;  (EtvaMcu-euftcm  banim  111508m,  IV  615a  ||  Ariftäus  111597a; 
.Arifteaslll73e,  419a;  Arifthenes  111579a;  Ariftobulus  11187a  (33e* 
gleiter  Alex/s  be§  (Sv.),  9a  [ükr  Subieii];  nviftccratifd;  11202m,  Arirto- 
iiikiis  II173e-4a;  Ariftoplianes:  nubes  111 107a,  480e-la 

Ariftoteles  [f.  de  Mundo]  IS90e-ia;  II  106e-7a  [i90m-2,  %.  420e- 
430771],  190e,  2a,m,  3a,  7e,  216m;  U][13m-16m,  28-29]:,  \19am]  cft 
gen.  bei-  @tagivit(c)  IllOa,  151e,  487e;  II15a,  107m,  184e,  190e, 
la,e,  3a,e,  207e,  284a,  427a,  8a,  430a,  473e;  111 14e,  15m,  28e,  55m, 
160e,  200e,  579a;  lV14m,  305m,  608e;  Vl9m;  bev  gvif5e  (Stag.  I1181e; 
aiic^:  bev  ^l;ilc]'c^>l)  11191a;  [33.  ein  Diiiiggclnrge  im  9D?onb  f.  am  Giibe]  | 
^triftctelif^  (feine  Bin"""^!-'  fi"»^  nntev  °  mit  Ariftoteles  i^evtnmben)  51. 
(ibm  geliövig)  II191a,m;  33.  ariftotetifd;  (narf;  [einer  2Sei|e)  (*)  1115a, 
11155a  II  3ii[a|jc:  3n  Alexander  bem  @r.:  ob  Ar.  Alex,  begleitet  Imbe 
11191a,  427a;  Alex,  gegen  Ar.  erbittcit  11193m;  ©runbfä^e,  bie  Ar. 
Alex,  einflij^t  11  i54e-5a;  2d}xcx  11184e,  5a,  193m;  Untevftiitsiing  11192m, 
äjevgiftinig  lV'503m!l-:|  Anaxagoras  V20e  (Elemente),  nnatcm.  arbeiten 
U429e-430m  (430a);  de  Anima  I435e,  11441m;  lU13e-14a,  13e 
(t»on  bev  @eele),  28am,  29e;  lV^l4m,  170a  |j  liistoria  Animalium 
1488m;  UWlam,  232a,  424m  [7-9a],  430a,m,  463e;  11128m,  lV14e; 
cbev  de  Anim.  (übev  bie  21;ieve)  11424m,  5e,  7m,  8a,  9a . . .  499e;  ©efd;. 
bev  Stneve  11448m;  Sbievgefd;.  11232a,  254e-5a,  284a,  427e  |:  ciXK\i^\\^ 
11254e-5a,  284a,  448m,  9am,  463e;  3cit  11191m,  427me,  8e-9a  J  de 
generatione  Animalium  I487e-8a;  11429m,  430a;  III 29e,  115am;  de 
partibus  Animalium  Iin4aw,  28m;  lVl4e  ||  2(nti^>evi[tafe  f.  ©egcnfQ^c, 
2ln5ie{)nng  11348me  |  Bei  ben  2lvabern,  axah.  11254e-5a,  283am,  4a,  8a, 
m:  Ükvfetjungen  11285m  [447e-9ml  8m,  464m  ;|  yl/AW«- 111481a,  aftvon. 
II431e-2a,  in  Athen  11184e;  ttbev  11143a,e,  44a,  54e-55m,me,  597a; 
^Inftreten  11206a,  2tnebiinftiing^^r)ecvie  iy536m;  33atvrcniev  11403m, 
431e-2a;  33etet^te^3  n.  Unbet.  WUme,  33eranlning  y20in  j  S3cn}cgniig  1 151e, 
487e-8a;  111 13e,  15me,  29m',  IVPam  {aU  ©vunb^u-inci^) ;  t^elvegenbe 
Gräfte  IV 536a  :lSBnefii>ed;feni 429a  (imäd;t),  S3iid;ev[ammriing  11192m; 
Callifthenes  11193me,  6m,  430m;  ca\p.  9[»?eev  11226a;  dategovie  IV9a, 
-ien  11431m;  cervus  A-is,  §ivfd;  be^3  Ar.  U19hn,  e-2a,  427e-8a;  Sba* 
rafter,  -vi[tvnng,  -viftü;  (Stgen|d;viften  159m;  11193m,  283m,  42Sm, 
430a;  11114e,  165e,  58la;  IVi4m;  de  Coelo  1414e,  487e;  11423a, 
441am,  476e,  501a,  6m;  IM  29m,  e!I,  53m,e,  54e,  55m,  124m,  200mlll, 
423e  (ecmmcutav),  447me;  lV160e  j  dcmeten  1391a:  111573e-4a, 
579e-580a,amll,  e-lall,  5am:  4  (Sem.  tcn  ihn  genannt  III  [579-5<5:/a]; 
feine  5tn[id)t  111585m,  Slnfid^t  bev^vtliagcveev  I11585am,  -fdnveife  Ill258e; 


216  Ariftoteles  (foiit  —  9i 

bev  Somet  be§  Ar.  11427m  [578e-5Sla],  578e\\  |  (Sciumeiitcir  f.  de  coeJo, 
meteoroL;  -U\iQX  ].  (Evflävev  :|  Sialeftifo  11288m,  Dicäarcli  lV161a, 
über  Siöiimtioii  imb  2;vaiime  (i^erlorcue  (2d;nft)  II  107a,  (Eigeuid;afteu  f. 
e^arafter;  ©nfliiB,  Gümnvhing  I390e;  11190e,  3a;  Siiibeit  llll4e,  15e; 
Glemeiitc  V20me;  Empedocles  11107m  (iiter  E.),  W^Ome  (4  (glcmeiUe); 
benfciibev  em^irifcr  \19am  (m)  ||  (gvbe  11139e-140a:  2(n[d;tveüimg 
\\158m,  2{n3iel;img  11348me;  ©eftalt  11181e,  476me;  IVlGOea-laJ 
(gvtbeBen  lV225am  (biivd;  SSiube);  -fitiibe  11227m  (286e-7a,m)  ||  S5er* 
tretcr  ber  (Si-fa^rimg  \19am,  ßvfeinieii  Yiöm,  (SvÜciver  111597m,  (Sv* 
3ciI)IiingO  IV  275me,  etliica  ad  Eudemum  11430m,  ^all  bev  ^öv^er  11348e, 
feud;t  11.  tvc(!ejilV536m;  geiter  111201m,  lV536me;  f^i]cf)e  \U29e-i30m, 
gijfteviie  [).  iibr.  etenu]  lll  163a;  ©egeiifä^k- (2(nti^^eriftafe)  \\\15a, 28e-29m\ 
lY536m,  \20m  (Übergang);  Ocgiicv  11117a  |  de  generatione  [f.  Ani- 
malium]  et  corruptione  11129m,  IVPam;  de  gen.  et  interitu  lll28e  :\ 
@eid;id;te  bce  Ar.  bei  bcrfc^ieb.  Üjelfeni  [f.  0'2Irabev]  II  108e,  283am;  ®ctt* 
f)eit,  @ett(ic^!cit  Ullöe,  IGa,  29e-30a]  gvamm.  11431m,  ©vunbfa^e^ 
11129a,  §ebinig  I453me,  ^^cbmig  bcii  Hiera  lV273me;  ^immelötciie 
[=  (g^I;ävenmufif]  111200me  {477me),  ^irfd;  f.  c-ervus.  ^cd;ebciicii  l\158m 
[in  Sljieu],  §cvcii  11115a,  ^iiiib  (<gteviibilD)  111 5<§iam  (nebligeö  um  einen 
(gtevn);  Indien  11 181e,  423a;  de  insomniis  111257«,  Äcnigt[;uui  11185a  | 
jic^moö  176me,  111146.:  iH^rlcrneö  n.  nnäd;teß  ißud;  tom,  über  ben  Ä. 
f.  de  *Miindo  :|  Äraft  111 14e  |  geben,  '^güerl^altnifie  [tgl.  perf.]  11184e, 
191am,  2me,  3m,  8me;  Ul581am:  [-^ebcfd/r,]  11191a,  427all  :|  $!el;re 
11190m,  libi^fc^eö  €teinfelb  1396a;  2id;t  11228e;  111 14e,  28m',  [ich] 
I59m;  2uft  11441am,  IV 536m  (äiipere  n.  innere);  iDiagnet  IVnOall, 
2)ieinung°  111424e;  2)ienid;  1492m  (oerfc^iebne  S3ered;tignng),  11194a; 
Metapliysica  1420a;  11127am,  28a,e,  467a;  Y20me  ||  Meteoro- 
logica  [[.  Jul.  Ideler,  Olympiodor]  (auä)  älietecvclcgie  11163e,  111579a, 
lY305m)1390e,  7m,  402m,  411a,  451e,  3me;  11412a,  427»ne,  9mlll, 
506m;  11129a,m,e,  54e-55a,  200m,e,  213a,  470a,  585m,  597a,  618e; 
lY158m,  160e-la,  225am,  536a,m,me;  (Scmet  lll578e,  580e-la,am, 
5am;  (Scmeten  111579;  (Scnimentar  f.  Olympiodor;  ^dt  UWOni,  226a, 
427«ie;  Ul580e-la  |  nicteorclcgifc^e  ^rcceffe  111 25e-29m  J  äl^eteürfteine 
1140a,  402m  ||  2)?iId;[traBe  1109e-110a;  111213a,  258e,  585m;  mirab. 
Auscult.  cPi'eudo-Arift.  I1412e)  1451m;  11165m  („Unmberbare  @rää^» 
hingen"),  412e;i,e  (ßeit),  e  (afr.  3n[el),  7a;  aJiifc^ung  IY9m  |  im  iDMttel- 
alter  [[.  Wio\.]  Il283am,  2)iitte(meer  11404e;  2)iittel[tufen  11114m,  2«Se; 
\\14e:\  mowb  11499e-500a,  morpl^dogiid;  11207e,  de  Mundo  [.  mt., 
^Jiad;tirevbcn  lY158m  |  Df^atnr  11113me  [14m-16m],  15a,m,e:  n-be- 
fdiveibcnb  1119zm,  -betrvic^tnng  n'536m,  -fcrfc^nng  11249m,  @rnnb:|?rin' 
cii-nen  IVÖow;  -pbilofop^  V19m;  -Vl;ile]o|>l)ie  1109e;  \U[Um-16m]  14e, 
43e  :j  ^anal  ijcm  Nil  11204m,  D^crbirinb  IV  158m  (.^älte);  [V^erf.]  f.  Afhen, 


Anftoteles  ^  —  3  217 

Sliaraftev,  itUw,  2cb,  S^ic^tuiig,  «Sc^veitavt,  Stob;  ^^[tanjcii  [l>gl.  plantae] 
1487e-8a,  WUme  (it.  Xhkxt:  Untevfc^ieb) ;  ^tiiig  Philipp  11191m  (§of), 
2m  (Uiitevftiil^miö),  3m  |  ^I}iIofo^>^  f.  Einfang;  ^I;iIofo^I)ie  [oßL  Diatiir^^l;.; 
].  Biefe]  \\][13m-16m,  28-29],  \19am:  53clelniiig  II130aO,  [im  2)tittel* 
dikx]  U281-2a  :\\  Pliysica  UUe,  n448m  (ava6.);  pliysicae  Auscult. 
i\>\mid)e  ^Ci-txüQc  11113m,  ^I;v]i!  IV  9a)  152e;  [\ll3me,  27m,  29m,  54a; 
\\9a  I  ^I)t)fif  [a.  phys.  Ausc.J  U\[13m-16m]  ITa^  J  phijiij^  [f.  phys. 
Ausc]  11288a  (53iid;cv),  473e  J  V()VPali)d;:  «iicfier  11112e  (mieten); 
ed;vi]teii  11284a,  III  14e;  etubieu  11192m  ||  iikv  P.ato  I451e  |  ^la* 
iicteii:  fiiufedi  nid;t  11187m,  124m;  9^imen  \U423me,  467arn]  i;ii[id;ttave 
111424e-5a  :|  de  plantis  lll27e;  (de)  poet.  11107m,  127a;  politica 
Cij^olitif)  1492m;  U184e,  423e,  430m;  11128a;  prob lemata,  ^vcbleme 
11228m;  11129a,  201m  (601m),  620m;  {\158m',  ^vcfeleucn  111481a  [ 
Pfeudo-Ar.  f.  ^mirab.  Ausc.  *de  Mundo;  ^^)eiibc-5üi[tctelifd;  11228m: 
mä)  11146,  119a  J  ^i;tl;agcreer  111477me!l,  585am  ('2lnfid;teii) ;  aiitl- 
^n}tl;agovifc^e  (Ec^uk  111473e-4a  :|  leerer  dlaiim  11154a,  Üfaul^eiigeipimii't 
11425e,  [9?id;timg]  Yl9a,  ^djiaud)  lll441am,  rctkr  gd;nee  1372me; 
(2d;veitHnt  (gtl)!  111 15m)  1115a,e,  107a  |  ®(^ri f teil  ilkr  il;u  11431m, 
V20m;  feine  (gc^rifteii  [=2Bev!e]  11286e-7a,  431e,448e(464m  öevbveimeii); 
11113m,  2(S-2£>»i(28m)J  ®d>u{e  I1193a,e,  473e;  I11573e-4a;  (2d;iUer 
sg.  IV161e,  608e;  pl.  11193a,  111160e  :|  @cr;cu  Ull4e-15a,  28am,  87a, 
llöani'^  @iiiu°11115m,  (gtlaUerei  1492m,  ©cime  IV i55m  (^'eridjiiMUDen); 
(g|>l;äieii  II352m,e,  506m;  111165e,  200me  (53eiu.),  477me  (-nmii^);  über 
(Bpxaäji  11431m,  (Steiufelb  [,  libpfd;  ||.  ©tevii  ].  i:)imb  ©terue  III (163a) 
202a,  581am:  SSebediniijen  1391m;  gimfclu  III S7am,  124m;  genäl;vt 
biivc^  2aiÄbiiuftimgciillI(618e);  9?ame  11137m,  53m;  -|c^ir4>|>eii  III (601m) 
620m;  awQ  :j:iefen  öefelm  11171a,  llöam-,  SSarme  IlI56e  ||  (gtcffe  111  i3e, 
@to[f-^cvic^iebcul)eit  11115m;  @tubien  11192m,  ©tufeiiieiter  ber  SSefeii 
lin4m,  eti;!  [.  ed^reibavt,  Styx-mü\\cx  \\503m\,  Thaies  lYl70all; 
2;i;iere  [|.  Animalia,  ^flaii^cu,  SCüIeg.]  1  [191-2]  424m,  7e-8,  9e-430m, 
430am  (3evgliebenmg) ;  III 28e;  Xoh  11429a,  Sene  f.  Fimmel  |  Über* 
fe^uiigeii  [[.  arab.]  11112e,  280e,  447e-8a:  lat,  II448m!l,  464m  :| 
UmiiMubliing  \\9am,  Uutevfdjiebe  lV536m,  bai^iBeräuberlid;e  l\9am,  iBcr* 
li\iubter  11193a,  S^ulcauicitat  IV 305m  |  iiv-irm  ii.  !alt  IV 536m;  SBärnie 
I1129a7w,  2007716  ((grseugiing)  :\  Beiii  11450e,  Verlorne  SBeier;eit  I1127am  | 
Seit  [ügl.  ^cmi.%  de  Mundo]  111  [13m-16m,  %  28-29]:  -Un  1390e-la, 
Svfeimeu  \19m,  bimfle  20-tcv^cr  111424e-5a,  -ovbiuiiiß  Ull3me,  -raiuii 
11140m,  -vegierinu]  llli5me,  <gd)ilbeviing  bei  Cicero  \\15-16a:\  Söerbeu 
II  L44m,  Y20ni  (ii.  95erge^ii)  |  2ßev!e  [ügl.  ^gd^viftcn]  Il286e-7a;  i^errenieö 
SJßevf  (to-e  (£d;nfteiO  ni5-16a  [Stelle],  107a  J  2Biiib(0:  eiiijieid;Iof[cnc(v) 
IV225am,  305m  [536  aH  Uvfac^  ber  ^iikaiiicitätj:  aievua  IV536a,me; 
gegen  geuer  WoSörtie  :j  3eiten  IV 503a   |   äcelogifc^   [ögl.   2:(;ierej: 


218  Ariftoteles  3  —  2tva 

3JJateviann92m,  €d;viften  I64e,  Seife  II428e,  m\\c\\U[191-2  (imb 
üb  eö  bind;  Alexander's  ^Hqc  tevmeOrt  [ei)]  || —  ^^.  Ariftoteles  du  9xina* 
ijebirge  im  ä)ioub  111545m 

Ai-iftyllus  (Srreyaubv.  ^ftv.)  11209m,e;  III36e,  Gla,  98e,  i47e:  3cit 
llll48e,  194a  J  5(ritl;metit  (=  ^ableuIeW  11259m,  454am,  5a,m; 
avitl;incti]d;  [f.  '•^n-cgvcffion,  diclU]  1181a  (ib%l;aituiB),  ll216e;  ll!267m 
(3)?ittel),  477e 

^/- /cader  II148ta,  sg.{^^)ib.:  Slltev  [a.  ©eftiviie,  SDtciib]  Ill(441a,m) 
480e-lm,  ell-2all;  daleubev  111480e,  (gtd)elii  eficnb  111482a,  toov  tui 
©eftinieu  111482a  |  älter  aU  bev  äUciib,  i^er  bciii  ä)(cubc  ba  11144h), 
480m,  lam^e,  2a;  äl^cnb-Siittug  in480e:|  ^>clacgi'd;e  111441a,  482m', 
^43ve)eleitcu  \U480e-lm,  2m  :||  Arkadien  [oqI  Are.]:  5(lpciigelnvc(e 
lVö02e,2iltevni481e-2a  lS3arüI;iicv,5i3cl>cIfen!ii}3  (alt.  ii.  iiiiiBeve)  111441a, 
481a,  2m:  je^igc  33en.\  lV502e  :|  ©igaiitciit'^^f  111482m,  2ob  111441m, 
|.>claeg.  111481m,  ^ataiie  1199e,  [Üfeijc]  iY 502e-3a,  [ecl;iift]  lV50:}a. 
[2:ü^^gv.]  i\502e  :||  arkadißh  111482m  (3)id;tcv) 

*Ärkanfas  (gl.;  -gtiiB  lV437e)  :  (Subbebeu  1220a;  IV 496m,  599a; 

©yVeb.  lV471a,  gort  m  ir;m  lV437e,  okrev  ib.;  X\)ai  lV496m,  599a] 

arm  11270m;  ärmlid;  111319m,  lV473me  (2;r;eil);  2tvmi:tl;  1377m  (bcv 

9btur),  111 176m,  iy561m  :|  Arma  (§oI;e  in  5{nticquia)  IV 556a,  Armagh 

IU321a  ((£termuavte) ;   Salvino  degli  Armati   Il464e,  508m  (53riUiii); 

Irmatur  lV174ell  |  Armenien  11447e,  nrmeiiifd;  (*) :  glii^  II 27m* 

(llle);  ipcd;laiib  lV458e,  493a;  Äavte  lV493a,  ^liiua  lV158e,  2ej-icou 

I1133am*,  [9^ei|e]  11222m,  ÜbeviaMiiioen  11448a*,  l^iJf.  lV458e,  [2lun-tJ 

11133a*  :|  StniiiUe  111149a,  -cii  11210m;  anuivt  1486a  (mit);   ärmlid;, 

S^rmiitl;  f.  arm;  Arno  (gl)  II 52m,  Arnold   11181a  (lUneii),   Arnsberg 

IV 492m  (9Jeg.  ^qiii)',  2{remc  11  61a,  249e,  430e  (i^orgcbirgc);  Arpach- 

fchad   (2aiib)   11245e,    Arpaxad  11146m  (aiid;  Arrahpachitis  11146m); 

Arpinum  11  [17e-18  (18a,e)  (Oci.  (gc^ilbcriiliij,  ©cßciib)],  Arpoxais  ((2cl)tl)c) 

111 624a  I  ^rmcan :  ÄüftelV410m;  Siifclu  m  ber  Klüfte:  (2d;Iamm-5(u^* 

Unirfe,  (gc^Iamm  bcr  35iilfane  \45ain^  56a  :|  Arrahpachitis  =  Arpachfchad 

I  Arran  (Sujel  ber  [d^itt.  @2BÄü[te):  fgeLgii.]  lV373a,  \67e:  ©raiiit  V67e, 

77a  :|  Arrafi  =  Razes  ||  d' A  rrefl:  Biela's  Snuct  V118e  (Cevcd;uet)  |  lein 

innerer  Scmet  111577m,  570me:  5l|>l}el  II1570e;  krcd;netlll571e,  ViiSe; 

mm.  111571m,  tei57ie;  VilSm;  (Sntbednng  IIl57le  |  Heine  Planeten 

Hl 515m,  7am,  549ell :  ißalmen  \\\517am  :\  eigne  iBelr.   einet^  igtern« 

ill267m,  284e  :I|  Arrian  [f.   periplus]  l471e:    Scnuten   111585me, 

iiidica  11425m;  eine  ^^vilmc  11189a,  425m;  Pfeudo-A.  I1438e,  9a;  l^er* 

Kn-enc  (Sd;nrt  111585me,  *S^?/a:-Wa[ier  lV503m  ||  A.  Arrowfmith  lV587a 

(Sßeltfavtc),  Arfaciden  II219e,  STrfen  IV32e  (gebiegen,  S)id;^tigfeit)  |  5trKnif 

1135m,  245m:  [aU  33eftanbtr;eifl  IV481a,  641a;  ge[d;lrefclter  IV523a, 

tünftl.  IV504a,  -eilSer  ib.,  SBerkeitnng  \\481am.:\  Arfo  f.  Epomeo  \ 


STvt  —  Aßen  2lu  219 

51  vt  [f.  Wa"3e"/  2:^ifve  mib  ijiele  5tvt.]  (o^^  1106a;  pl.  m-tcii  IV  6.96a: 
jctjt  eyiftirenbc  I285e,  ä)iajimim!  I54e;  untergegangene  1285e-6a,  6'  (unb 
je^ige)  :|  Artabrer  (ßolt)  11410a,  5e;  ArtaxerxesMnemon  II  189a,417mll ; 
arte  11336m  I  Artemidorus:  ©eogra^l;  II1425?.;  bmifle  äBeIt!üv^\T,  ^43Ia- 
neten  111425a,  440e:|  avtefifd;  f.  SBvminen,  SlvtiHerte  II451m!|,  avtiftiicl; 
11178a,  arum  (fil)  V79m;  Aryabliatla  (inb.  3)Zat!)em.)  II221e,403e, 
438am;  Aryavarta  11432e,  3a;  Ärzachel  (^finggeü.  im  iDlenb)  III545m!l  || 
Slr^nei:  -getDäcfji'c  11315m;  -linibe  I51e;  11283a,  449m  (©cfd;.)  |  -mittel 
[=  ^eilftoffe] :  ^Bereitung  II  250e,  -fiuibe  II  255m;  -lelire  [f.  Araber]  II  237m, 
250m,347m,  445a,  9me:||  m^t  lV(204m);  [kftimmtev]  11121m,  229e 
300m,  7m,  508m;  pl.  5tvste  (*)  [f.  avab.,  jübifclie]  1156m,  o03a,  313e-4a: 
cngli[d;ev  11388e,  V62a;  inbifdjc  I1250e*,  Vortiigiefifc^er  11315m,  römi* 
jd>ev  II229e 

*Afama  jama  (iBnlfan  auf  9Zi^|.^cn)  \\400am,  Nie.  Arcelin  11290am  |[. 
1>llcenfion  2t.  (=  Slnffteigen)  1360a  |  «,  Afcenßoii  (Snfel  im  atl.  m.) 
1260m,  IV 27m:  SSefc^r.  IV 581a,  geogn.  \\[3Ue-5a],  Green  mountain 
ib.,  §üt;e  IV374e,  trntev  IV 575a,  biil!.  \\[374e-5a]  \\  afcetifd;  II121e, 
aseh  (l;eln-.)  111209a  ||  5l[d;e  ['.  S3im^ftein,  iMilfanifd);  [.  \)^.  Juliane  n. 
ba  bie  compos.]  \\268m,  605m;  p].  2(fd)cn  (O^)  lV601me  |:  (com- 
posita  2(id;en-,  einige  a\6:)-)  a-avtig  IV447e,  au^ftc^en  I453e,  -berg 
IV345e  I  afd;farkn  [f.  Sid;t,  2id;t  be^  2>?cnbee]  11361a  (DJanb);  111384a, 
502a,  510m;  -fartig  [[.  2id;t]  111385a  :|  -gvan  I11381e,  497e;  I;eiJ3e 
IV589m,  -fegel  f.  33iil!ane;  -vcgcn  [f.  ^ulf.]  111414m,  5a;  lV273e; 
-fänie  f.  35iilf.,  fd;lrar3e  IV378e,  trcdne  V39e:||  ÄfchyJus  :  Arkadtir 
^rofelenen  111481m,  Ätna  1449m,  (I[;oe)>I;oven  11500m,  Pliiton  V60e; 
Prometheus  1396a,  111481m,  V60e;  [^ragobien]  II78a  J  2t)c^i;teifc^ 
1396a  II  Afclepiodotus  V49me;  Afediten  (<xxab,  @tamm)  II258e,  111490e| 
Asferah  (©einige)  (=  Aktagh)  [f.  Thian-fchan]  IV3S2am;  aud)  ^-^ette 
(*)  II  188a,  402a :  ber  Caucafus  feine  gortfet^ung  IV  382m,  506e-7a ;  geucr- 
In-nnnen  IV5<S2m,  ^id;tung  l\507a,  spalte  lV507a,  tulf.  «Spalten 
IV5<S2m,  S5ulfan  lV224e*:|  .4.v^  (im  n^eftl.  5ifv.)  11254a 

Aßa  lV608me  ||-  Aßatic:  Journal  IV509m;  researclies  11443m, 
IV64e  I  Society  :  Journal  11422a,  transactions  11154m;  Journal  of  tlie 
As.  soc.  of  Bengal  1445a,  467e,  483e;  IV382e-3a 

ASIEIS  (=  Aßa;  afiat.  Scntincnt,  §al6infel)  [l  Amerika,  Europa] 
1351a;  U171m-2a  [188-WOm,  290-2my,  lV445m  [454m-7m,  51. 
607m-611m]  \\  33.  asiatisch  (and;  bind;  *  angebeiitct)  (=  Asiatin,  ba^ 
U\  Aßa  ftebt)  [f.  Rufsland]  I439e;  1199a,  172a,  214m,  226a,  248m, 
251m,  292a,  307a,e,  426a,  467e,451e  ||  ^Ipljabft  kr  3iifä^c  (Sf.  Aßen 
UMvb  nid^t  6e3eid;net):  5l6fat(  IV472a*,  Sinic  cl;ne  5(bJvcid;ung*  f.  ^magne* 
tifdj,  gegen  Afrika  11408m,  Alexander's  bcS  &\\  Unternel)miingen 
\\185rn-6a,  alt-a[iatifd;  11455m,    f.  Amerika,   ^ivä^XvcüiniQ  f.  nevbl.  n. 


220  Aßen  2(v  —  3iuier-2(f.  (Beh 

Smier-5t[.,  ^xdfxpd*  [^  iubifd^er,  =  a|.  SufelnJ  11177e  (fübl.),  anö  5(. 
11192a,  2{u§ber;iimiö  lU77-8m  (8m)  (  53evg:  -giivtel  lV60<§a,  l;cc^ftev 
lY549me  {Evereß),  S3erö!ette  [.  ©einige  :|  S3ef d;afteur;eit  [f.  iilnbl.,  fiibl.] 

1  @.  Vlle;  II52me,  150e,  171m,  185m,  8,  193e-4;  l\  [158-9a\  161e-2a\ 
Silbimg  [=  Siiltuv]  US9me  (iu  bev  Uvseit),  Soeben  I319e-320a,  «Breite 
IV139e  I  C£eiitvar-2(.  [=  2)JitteI-,  mittl.;  =  I;^.  3nner-2r.]  \254e-5m 
(©ebivge),  483m;  IV507e,  V81e;  centval-af.  lV507m*,  ceutvalev  2;l;eil 
lV379a  :|  Sctcnifinmg  lllöle  |  Soiitiiieiit  [=  fefteö  ^anb,  =  Aßen] 
II240e,  4G2m;  IV  138m,  203m,  326me,  425m,  608a;  [b]  1255a,  347a; 
lV138e,  161e,  202e,  429m,  583a;  311111  ulten  Scnt.  ge^i3vig  1423a  :| 
Sultiiv  [=S3i(bhiig]  lUöOe,  (SnbeI1408m,  eutDcdiiiigen  II84e;  (SvbBelJeii 
[a.  ncrbl]  1 219e-220a,  \\224m ;  (Srcl>ever  1 384m*  (Svseiigniffe  II  [188e-9] 
290e,  f.  Europa  \  ^^elbjiig  md)  11174a,  111174a;  -jiige  11434me*  :|  baö 
fevufte  I1224e,  ba§  fefte  £'anb  [=  Sciitiii.]  11304m,  g-lac^Iänber  1374a, 
glüffe  [a.  3unev-^X]  11188a,  gocii^*  [=  [ibiv,]  IV 88a,  gvcfje  gitrd;e 
IV455e-öa  ||  ©ebivge,  @el)ivgöfetteu  [a.  3iniev-5(.,  ijoii  bem  manches 
r;iev  [tet;t]  I254e-5m,  319e-320a;  II43e,  150e,  188,  423m;  IV15«m 
[608] :  ^mt  IV479a,  2(iif3ar;Imig  l\608m,  mä}  d;iiief.  Oueüeii  \Y380me  J 
(Sine  Sergfette  (Serggiirtel  IV 608a)  ob.  ©etürgefettc  (^araUelfette)  naö} 
ber  Stnfic^t  bcr  @rie(^eu  (Kuen-lün  +  T/äan-fchan  +Himalaya)  [=  Taurus, 
2)ia^l)r.  be«  Dicäarchus ,  ^aralleUoii  T/iinä]  11208e;  lY  [608-9a]  8a,m 
(geiiaiuit  ber  t^crläugerte  Taurus),  m,e  :|  im  Sinierii  li^enig  befaiuit  III  503am, 
Äarte  lV492e-3a;  9iameii  \\607e,  8me]  ^l^araüelfettcii  l\[608-9a], 
-^Sreiluu  iV607e,  9Jid;tiiug  IV (380a,  584am),  -^öi^ftenic  IV 380a,  Soliim 
i319e  II  ©cgeub  IV159am,  51].  gcgeniibcr  I1268e;  ©ecgr.  [4:  So^jcgr.] 
II 188, 193e-4,  291m;  @e[d;id;te  II  [290-2m]  431e,  477m;  ©eftabe  1307a*; 
©eftalt,  -img  [f.  Sdifd^iüellimg]  I(307am,  8e)  9a',  II240e  (lyeuig  gc* 
ÖÜebert),  306a,  476me;  l\[158-9a]  (161e)  429me;  ©liebermig  ll(240e), 
IVieie;    ©rc^e  I308e;    11185m,   361a;    ^albiiifel    lV52e*    (161e), 

2  §älfteii  j.  2:l;eiamg  |  §aubel  1319a;  11180m,  200m,  2e-3a,  225e, 
6e,  477am;  IV608e:  -^^pbte  II462e*  J  ^oc^ ebene:  gnerft  atge* 
trcdnet  V87e-88a,  (Sntfte()ung  I489me,  (gntft  bev  ^^ffanjen  unb  Stl^ieve 
Y[87e-88m];  pl.  -en  [=  ^^lateaue]  l\{158am)  :|  §ovben*  11240m,  442m 
II—  3nucr-2ljien  (§^\  =  (5entrat-H. ;  =  Wütd-'ä.,  mittl.)  146am,  191m; 
1170m,  142a,  200m,  263e;  IV379m,  öllam;  baö  Sunere  tocn  21.  (O) 
Iiyie;IIl85aii,  202e,  273e,  292m;  IV446a;  baö  innere  ST.  {^^)  11290a; 
inner-af.  (^o)  IV455m*  ||:  5in[d;lueaung  [togt.  nörbl.  2lf.]  IV432am,  Serg^ 
jiige  lV507e,  (Srr;el)migg-2inicn  \\507me,  glüffe  l\611m  \\  ©ebirge, 
'v.efetten  [f.  niand)eS  teim  aüg.  @]  1254e-5m;  IV380a,  le-2a,  415e, 
432a  [454m-7m,  %607m-611m',  506e-7],  610-lm:  irrige  2)arfteünng 
\\607e,  Grl()e6nng3-2inien  IV507me,  tef.  nac^  bcn  Serftell.  ber@ried;en 
\\[607m-9],  nörbl.  tom //ima/a^/a  IV  607e ;  ÄenntniB  lll503amO  (lüenig 


Aßm:  3inier-5lf.  ©eb  —  fnb-af.  Qnfeln         221 

befaiint),  IV 608a;  «eine  lY  507 e,  (giitfevnmig  l^cm  9)kev  IVßiOaw,  2)?cvi' 
tianfetten  IV607e,  9?anien  (6e[.  irrige)  lY,607e,  ^araüeüetteii  lV607e, 
^^xil^m  ib.;  ^id;timg  IV415e,  507{e)'^  (Seen  IV454e-5a;  '^eft^ftcmc 
IV380a,  le-2a,  415e;  tulf.  2:i;ätig!eit  lV6i0m;  '^^aiige  IV380a,  le-2a, 
415e  (431m),  507e;  3ufammenl;aiig  lV506e-7,  610e-lm',  [Bireige] 
IV 431m  II  ©ranit  \{81mey,  djcmaU  iMttcve^  äRecr  IV 456a,  610a; 
OrtsBeftimmiiiigen  III19om,  [9Jeife]  IV[ölOe-im],  Körner  II219e  || 
(®Vftem  ijon)  ®een  IV[455m-6]:  eiiijelite,  einige  lV455e,  6m,  611m; 
gur(^e  lV455e-6a,  gereiljte  YV455me]  alte  iBerbinbmig,  3"[fl"i"if"^ong 
lV455e-6a,m  |  @eel;imbe  IV 456m  :||  (genfiiiigen  IV456e;  grc^eS  (aralo- 
caf^.  [f.  b.J)  (£en!iingc-®etiet  IV  [455-6]  610a  ||  [^c^ogv.]  (4:  ©eogr.) 
IVöiiam,  i.iibefannt  IIl503amO  ||  iBuÜaiie  [ögt.  im  iveftl.  5i|.] 
{\[381e-4m]3a:  2(iifsaM.  ii.  Ba^I  f.  beim  iveftl.  Sil'.  |  biil!.:  (Sr[rf;eimingen 
lV5S4jn,  2;i;ätigfcit  lV6i0m  ||  Ser!  lV454m  — 1|—  ^nfcln,  afiatifd^e 
unfein:  21.  allg.  (=  afiat.  ober  inb.  2(vd;i^el;  f.  aiic^  SufeltDcIt)  [[.  Bef.: 
üft-af.,  fiib-af.  Sufeln;  ober  Snfeln  beö  inb.  2tvc^i^\,  beö  inb.  Oceanö,  ber 
©übfee]  rV323am  (2lHf3är;I.  ber  ©ni^^^en)  [392m-414a,  2t.  582e-8a 
(bef.  uvgcn  ^r.lfauc)]  [392e-5m\\  golge  ber  ©ru^^en  tocn  5)J-@,  bie  ter»- 
fd;iebnen  9?id;tinigen  ber  Snfeln  ober  gecicg.  3it[fl"in^enl)ang] :  Slbtbeilnngen 
IV595m,  2(u^ber)niing  IV594e;  ©cftalt  (gorm)  IV594e-5m,  Jjiele  ®-en 
[\394e-5a;  infelreid;  IV 326m,  dlc\l)m\Q  l\394e-5m  ||  S5ul!ane  IV 326m 
[392m-414a,  21.  582e-8a]  [392e-5m  ^clge  ber  @ni:p^en;  terfc^iebne 
ÜJic^tungen  ber  Sn'eln ,  ber  ^u\t  u.  ijiilf.  ^l;ätig!eit ;  5am] ;  sg.  iBnIfan  (°) ; 
2aifsäMimg  lV450me,  öiftrcdinig  IV525me,  ©ebiete  IV450me,  meifl 
auf  unfein  \\323am,  tbätigfter  lV4iOmO,  BaM  IV446a,  BHfanimenr;ang 
l\ 430me  Jiiiül  2I;atig!cit  [a.  otlg.]  IV429am  :  (ebljafte  auf  {(einem  9kum 
[\323me  -jj  -Weit  11142m  (309m),  \Y323me;  [b]  11309m,  IV 592m: 
oft-af.  IV394e,  füb-a[.  lV405e,  fübcft-ai.  IV583e  J  B"fai"nien^ang 
lV409aw  :  geologif^er  [a.  ölig.]  lV5Ö5m  1|—  Sß.  Dft-afiatifdjC  3n[eln 
IV  [392m-404a,  21.  5<S2e-4a]  592m.  429m:  2tuf3ar;Iiing  ber  ©ru^^^en  bcn 
S}l-<B,  tcvfd).  9?id;tiingen  ber  Snfeln  ob.  gecicg.  BnfammenF)ang  l\  [392m~5m, 
403-4a]',  ©eftalt  (gorm)  IV594e-5m;  fübl.  ©renge,  ©nbe  lV595me, 
403e-4a;  ©rii^Ven  [a.  2lufsäM.]  IV  451a;  -rei^ie  IV  395m,  Seeilning 
l\394e-5ni;  SJic^tiing  IV[592e-4]  429me,  582e,3e',  @^>altc(n)  IV594a, 
5amtl ;  -Mtem  lV395m  ||  iBuIfane  IV[392m-404a,  21.  5S2e-4a]  392m 
[592e-5  @rn^>^?en,  SJic^tiing  ber  Snfetn  n.  ber  biilf.  Sljätigteit]  [395e-404a 
^ebanbliing  t>er  eins,  ©ebiete  i?cn  9^-®;  mit  2(ngabe  n.  2(nf3äI;I.  ber 
^iilf. ,  ber  biilf.  ©untren  n.  (Srid^einiingcn] ,  430me:  Bat;!  IV446a,  a(bcr 
bift.);  21^-ngc  sufammengebrängt  lV45ia,  Bnfammentjang  IV450me  |  tnit. 
lV592m,4m  ||  -n.\'[t  lV394e,  BnfammeuKing  [a.  aüg.]  \\405m  \\  )  üboft- 
0).  Onfelivelt  lV583e||—  d.  füb-flfiatifdjc  3nfelu  [=  h\\  iub.  2fvd;iv.; 
terfc^ieben  baten  3n|.  beö  inb.  Oceani?,  ber  ©übfecj  I V  [595e-5m  ©vn^pe u 


222  Äßen:  fiib-af.  Qnfeln  —  nörblid^fteiS 

i)eii  9Z-@,  i)evfd;tcbiie  5)Jid;tiingen  bev  Snfelii  it.  geolcg.  3ii|öi""^f«^;ß«3]  • 
2;o|?cgv\  lu  35iil!aiie  [f.  f^^ec.  imb  l;^.  inb.  mdfxp.]  lV[404-9m,  51. 
584-5m]  451a;  -[l^fteni  IV  395m,  gvcBe  Steile  IV  404m  |  33iilfane  [f.  H^ 
inb.  STvd;!^.]  IV[404-9m,  ST.  5<S4-5w]:  ^äufuiicj  lV45ia,  3al;I  IV 446a  :| 
-Ujelt  lV405e;  3'i[«u""C"('fl"9  [^i-  0%]  IV^ÖSm  (geolüg.),  409am  — 1| — 
harten  lV4Ö2e-5a,  607e-Sa  (ulte  bev  e;ine[en)  j  ÄeuntniB  M-  unkt.] 
(k[.  iuad;icube,  eviPeitevte)  \\279e,  292m:  [alte]  II  [i7ö-7a],  IV 608a  :| 
Äleinafien  f.  ^;  Älima  [ögl.  Sem^^er,]  I54öam,  360am;  II 32me,  löOam 
(fälter  als  (Siir.);  t  üfte  [a.  mO,  öftl]  I470e,  pl.  -eii  lV5S5e  (9iid)tiuig); 
lOage  II(154a)  171me  ,  286e-7a  (iial^e  beii  Hercules-Säitlen),  408m; 
IV91e,  161e  ||  magiietifc^:  5lMveid;iuig  1 188e-9a,  ASlm-,  lV51am; 
-^t^-Sinicii  \18Se-9a,  11376a  :||  Sinie  oI)ue  %h\i\  [b]  lY135m-6a 
{5me),  8m,e  (Siivöe  ot;iie  %  lV135e);  gen.  bie  aitftrato-nfint.  (Suvt»e  oI;nc 
mu>,o  [=  afiat.  diix'CQ]  l\  [137m-140a,  2(.  202m-4m] :  Sl^eilcO  IV  137m; 
ber  !i;f)ei(  buvd;  'dlu^l  ii.  ©iüir.o  (genau  tetannt)  l\[138e-140a,  2(. 
203e-4my,  mittlere  ä>cvfcinbnng  nnbefannto  IV138me,  2ü2e-5m;  ber 
iüeftl.  2:l;eil,  bie  I^tnic  in  3B^[.  [ügl.  ivefl-af.]  IV135e-6a,  140a,  iam 
(gortfd;veiten  m\  D-S);  oft!.  Skil  [ügL  oft-a|.]  (cftf.  $?inie  IV  140m) 
IV135e-6a;  ncrbüftl.  St;eil  IV  136a;  ber  [übl.  Xljeli  [=  auftral.] 
lY  137m-8a,  202me  :|  bav^  af.  (2t;ftem  (ber  2.  c.  51.)  IVi55m-6all  || 
^ecbad;tungen  I457e,  IV71e;  \P  ^ccnö;  $!inien  I188e-9a,  191a,e,  431m; 
11376a;  9?eigung  lY  109me,  äßarteu  IV648am  :||  2>Zeere  IV525e  |  ba6 
cft(.  Wltcx  (oljne  3n[at5  l^cn  Af.)  11291a;  IV608a,mll,  9am  :  and)  allant. 
9)Z.  gen.  IV609all;  1)  =  ©iibfee  lY 609a,m  2)  =  inb.  ä)?.  IV 609m  || 
iöMeoroIcgte  1486m  |  ä)HtteI-2r.  [=  (Central-  nfn.>.]  II32e,  225e,  240m; 
bas  mittlere  II98e,  IV456e  (Sl^eil)  :|  nad;  2(.  11174a,  407m  ||—  5Worb- 
^tfini  (*)  1377a,  406e;  IV169m,  V73m;  ber  a[.  ^iorben  (^o)  1486m, 
11180m;  ber  I)c^e  9^1.  (°°)  IV  158a  |  ba§  nörblid;e  5t[ien  (togl.  Sibirien) 
[f.  A.  V.  Humboldt]  1189a,  202m,  374a,  6m,437e;  II171e,  6  (180m); 
lVß07m;  ncrb-af.  (P)  1265a,  470e-la  J:  2ln[d;n}ellung  [=  tatar.  §c(^* 
lanb]  I319e-320a]  IV[i5<S,  9am  (nad;  ben  @ried;en  n.  lange  fortge^^ftangte 
Sbce)]  432  ^im,  456e;  ^aunilvuc^S  IV42e-45a,  47m;  ißefc^affen^eit  I352e; 
{Y  42e-43a  [158-9a  nad)  ben  @ried;en],  161e-2a',  S3reite  lVl39e;  erb=' 
kten  1210a,  lV224m;  =  fcljt^.  duxcpa  IV  159a,  g(acf)Ianb  IV235aO, 
g(era  I137mO,  g-tiiffe  V83e,  ©ebirg^arten  V75m  (gleid;),  @oIb  IU76; 
©ranit  [j.  i)\>.  Altai]  I261e-2a;  Y67e,  70e',  im  IV  145m,  159a;  tölte 
lV47a,  2nftI360am  (trcdnO  |  magn.  1339m,  437e\\\  lV69me :  STbn?. 
lV139e;  i'inie  ol;ne  %h\i\  IV  134m,  8e*;  gfJeig.  IViOPme,  Sarten 
IV648am  :|  ä)^cteorcl  1486m;  Ouelten  1228m,  lY 235am  (2:em^er.); 
9teife  IV68e*,  rem.  ®^rad;e  II218e;  (gtemn  I352e,  IlI66aO,  IV 161  e; 
2:cm^er.  lV46e-47a,  235am:,  ßcne  tonl!.  2:r;ätigtcit  \Y224me  \\  baS 
nerbticf)[te  5tf.  [f.  nnterirb.  (&k]:  53ebenci^  IV 42m,  235am;  ete^-^en 


Aßen:  norbüftl.  —  initf.  223 

IV42m  :||  nüvböftlid;e§  1189a;  Sultane  [=  l;^,  Kamt/chatka]  lY[386m- 
392a] ;  S^OÄüfte  IV  138e  J  n  o  r  b  tv  e  ft  l  i  c^  e  §  II  421m  — 1 1  OrtSbeftimmiin- 
gcii  in(195m)  ||—  Dft-5(fien  (*)  [f.  Amerika  5t,  Columbus  21]  11168a, 
222e-3a,  4e;  bev  Ofteii  ücn  21].  (o^)  11421a  |  bag  öftlit^e  2t|icn  I194e; 
lllble,  240a,  7m,  279e,  286e-7a,  290e,  le  (2m),  300m,  376a,  461m, 
478m,  491m;  IV263a,  607m;  cft-afiatift^  ^  [a.  ^Snieln]  1431m,  11476m, 
11126a  J:  Sinie  clme  Stbiu.*  IV  138m,  140aO,m,  203m,  4a;  ein  niibrev 
(Sciitiucut*  l\l222e-3a,  niagiieti|(^c  l'iiiie  lV203a;  ^:pflansm*  UW2e-3a, 
134a',  S5ül!ev  IllOOaO;  ä5ul!nne  lV430m*,  ein  aucigebraimter  l^ulfaii 
[V[4D6e-7m]  J  0[tfü[te(ii)  1509a,  338a,  346m;  11307e,  e-8a  ((giit- 
fiTiiiiug  i^cu  ©^iiiicii);  IV394e;  cftf.  Äüfte  II222e,  -en  JV46a  :||  baö 
c  ft  I  i  d;  ft  e  2(].  II  150a  ,  437e ,  8a ;  IV  50a  (51am  luagii.)  — 1 1  ^  [  U  n 3  e  n 
1377a;  U102e-3a,  134a,  193e,  426a;  \\{42e-43a,  47m);  ^ateaiiö 
[=  §o(^el\]  II[(540m),  ^Hntiig.  53c[iliinigen  Il[577m,  9Jace  I1195m='=, 
yjoid;e  11407m,  9idd)tbiinier  11290e;  9Jeife(n)  und;,  iu  21.  II [2Ö0-2m] 
2m,  l[I543m,  W 383m  (tviir;e);  9?cIißioncu  II442e;  9iid;thiig  IV429m 
(511  Den  3nfeln),  583e;  f.  Rußland"^',  [®d;ri[tcn]  11463a,  5m;  IV607m; 
@cen  [i.  l)^,  3nnei-2l|.]  \Y[455m-6],  eenfinij]  [f.  ""aralo-cafp.,  ^^\\\\tx-%i\'\ 
\Y455am,  610a]  @cctetcit*  f.  Calcutta  \  (S:^n-ad;en  II 462e,  11155m; 
®|.n-ad;fiiubc  11466m*  j|  @üb-3I[ien  (*)  Il225e;  ba§  fnblid;e  2li.  II98e, 
iiib-a[.  O  [1.  SnfelnJ  HI  42m:  2inie  oI;ne  2lhv.  IV138e*,  ^efd^nffcn-- 
t;eit  IlOm,  (gntbccfiinöcu  1184e*,  §albinfeln  II240e*,  Älinm  II52rne"j 
Mö  füböftlid;e  11142m,  408am;  V17m  ((S).H-ad;en) ;  fiibcft-af.  lV583e 
(Sniehvelt)  J  bai<  fiibn)eftlid;e  1332a  (©eftabe),  11183m  [j  2:em^>evatiiv 
I547awi,  353m  ||  2(*eil  ll(210e)  322am,  49lm;  IV51m  (138e  fibiv.), 
456e  (ntittl.),  479m*;  pl.  -e  11(2400  491m  J  Slieihmg  in  2  Hälften 
{\608a,  me  (ticffeitg  n.  ienfeit?  be§  Tawus)  :\\  Sljieve  1376m;  11193e, 
4276-5  (8a),  434ra,  441e;  IV610a  ||  Sropensone  IV159am,  unkfannt 
111503am  (ba8  3nneve),  33evbinbi!ng  mit  2(.  11183m  |  Pollex  I491e; 
II44e,  100a*,  184m,e  [194-5],  5m,e,  240m,  261e,  395m,  437e-8a 
(442m*):  Übergang  nac^  n.  ang  2Imevifa  lV597m,  Sanberung  11220m  f 
35evber-2l[ien  [f.  Alexander  b.  ®v.]  II32e,  öle,  171a,  185e;  111503a: 
©ebirge,  SSevgsüge  IV507e,  @eogr.  n.  D^atur  U[188-190m,  3e-4],  3n^ 
neve§  IV71e,  magiu  ib.,  X\)e\\  IV 254a,  §eevftra^e  ber^Biiller  l{171e-2a:\ 
S3ovgeI>ivge  1207m,  470e-la  ||—  Jßulfanc  [[.  bei  ben  einzelnen  2anb^ 
tl;ei(en:  bie  Den  3nner-2lf. ,  bev  nf.  unfein;  im  nörbl. ,  norböftl.,  öftl.  u, 
tveftl.  2lf.]  21.  allg.  l\323am  (bie  meiften  auf  Snfetn),  6me  (I;c#ev), 
446a  (3aF)0,  492e-3a  (tavte):  Saffev-  n.  (Sd;ramm.2ln§bvüc^e  \[40e-45m, 
2t.  55-5öa]  T  33.  bc«  geftlanbe^  IV[379-392a,  2t.  581e-2]  612e:  im 
tveftl.  cb.  centvaten  eb.  3nnevn  \\[379-386a,  2t.  581e-2],  im  ncvbcftt. 
[=  Kamt/chatka]  IV  [386m-392a] ,  ein  an^gctM-nnnter  ^.  im  cftf.  IV  [456e- 
7m]',  ^od;ftev  IV52öm;  ßaf;!  lV446a,  451a  |  ünlfantfc^ :  2td^[cnrid)tnnj 


224  Äßen  toutf.  —  5lftrac 

lV507e;  Boue  t-ev  2:t)ätiöfeit  IV224,  492e-3m.,  610m  — 1|  2Beatl;eit 
I308e*  IV608ei!  ||  2Be[t-2l[ieii  (*)  lV141am;  ba«  we[tlirf;e  5l[.  11395m, 
407m;  IV479a;  h)e[t-af.  (O)  11142m  J:  2mie  ot;ne  %h\v.  iV14ÜaO,  lam* 
(§ort[d[)veitcu  üon  0-2B),  203a;  Sl^eit  IV  379a,  446a  |  Sultane  im  iüeftl. 
u.  centv.  2If.  lV[579-5S6a,  ST.  581e-2]  383a:  Stiifjal;!.  IV579am  (I;iftor.) 
[379m-384m  eiiiseliie];  ^a\)\  lY  446a  (ai:d;  bev  I;ift.)  ||  SBiffeii  11253m 

*Asmai  {axai\  ed;vi[t[t.)  [f.  Aiitar]  Il49me,e  |  Afo  (SBejivf  auf  tiufiu); 
^/ü  jama  (58ulfan  ba)  lY 399a,m  (Sage)  :|  4/bpo5-2I;aI  (@rie(^.)  II  105m  | 
Afow  11466a,  7e;  baö  afclüfc^e  2)?eei-  [=  inäot.  SSiifeii]  11171m  :|  'ä]\>\)a\t 
lV514e  (au^geftoßcii) ;  Afproniß  IV323a,  371e;  Afs  (^olf)  11420m, 
A/Jam  ((^(.)  IV 584m,  Afsatfchinfkaja  sopka  (ÜSulfan  Äanitfd;at!a'^) 
IV 557m  I  Simon  Affemanus  (-ni  liI415m):  globus  cuficus  111413a; 
(gciuieiiflcdm ,  Venus  ni413am,  5m  :|  ^ffimilaticn  III400e  ||  Stffo^ 
ciatiüu  [[,  @cfill;Ie,  2JJinevaIien]  1283m,  290e;  pl.  -en  (*)  I260e, 
II392am:  [öoii  ä)änevaL,  ©eCivö^avteii]  sg.  lV429a,  468m,  482a; 
pl.  lV476am;  V23e,  70e,  73m;  bor  ^^fTaii3eu  I376e,  association  de 
la  propagation  de  la  foi  1417a  J  affociiit  f.  SJZinevaUeii  ||  Affu  {%{. 
«BvafO  1404m  ||  Af/uay:  paramo  del  A.  (de  A.  IV 618a)  IV 266a, 
618a:  ©elnvg.^avten,  §öl;e,  iOage  IVöiSaJpaso  del  A  lV238a,  362m 
(SBeoi)  II  Affumption  f.  Afuncion  \  Affyrer  II  245e;  aff^vifc^  11 407m,  444e  :| 
Fried.  Ait  I450e  (Plato),  asta  in562a,  tfte  [.  53aiiin,  dörr^o  111258m; 
Aßerabad  (in  ^evfien,  Um  caf^  äJiecve)  H  118e,  226m;  lV379e;  Afte- 
rion  111340e 

5lftcroibcll  5r.  (=  f leine  ^laiicteu;  f.  bicfe  1)^)  196e;  Il365me, 
376e-7a]  m427a,  8a,  9all,  448m,  460a,  lel|,  514a,  531a,  559a,  575e, 
587am  :  Mm  I97m;  S3at;neu  111517m,  -^.  111517a  ]  Uvf^vimg 
111517m  :||  ^.  (=  lUevoütlKii  +  ©tcvnfc^uii^^peu;  f.  biefe  3(rt.) 
[aiid;  =  ä)letcovftciuc,  2)Zeteor-5lft. ;  nfig.  5ö?etecr  -  ^Ijänomeu  111 602amJ 
193e,  95a,  120a,  148e,  9a,  404m,  5a;  11152m,  374e  :  Cnenueiibe  1 141a, 
fc^iteibcn  bie  ©rbKirm  Ill376e,  -©ni^w  1133e,  bie  tleineii  1120a; 
ä«eteor-2([t.  [=  5Ift.J  I142e;  1114m,  324m,  57ia,  548e,  575me,  625m; 
Y3e-4a',  ^^eviebi[d;e  111 628m,  ^Iaiietavifd;e  1141e,  al8  3:r;ei(  mifveö 
^^(auetenfvftem8  A^3e-4a,  -[c^iuävmc  1142m;  al^  2;i;eil  be^  ©cimeiif^ftemö 
11157ia,  6e 

*Afterope  (€teni)  III  65a,  5Ifteve^t;l}Iliteii  O^fl.)  1294a  j  Afteus  (2tvd;cutj 
11427m,  IIl580allmli  :  (Scnict  (bev  be«  (SvbteBenS  i)cii  Achaja,  =  bev 
U>cft(i(^c)  I!427m;  111 579am,  e-580e\\,  la  J  ä\tl)ct\\d} :  iBeljaiiblimo  114a; 
@cfiil;l  1172m,  288e;  Siifimgcn  Ii3e:|  signor  astone  ((Scinct)  1410m; 
III5ö2a,  577m',  Aßovia  IV441m  (^Bevg  batei)  |  Aßräa  (5'«  !(.  planet) 
I1157em:  iiiittt.  mftQiib  ücu  b.  ©ouiie  111436m;  (Slem.  111 5iöm,  Y108me\ 
(SiUbecfimo  Ill376e,  426m,  460m,e,  514e;  Y108m,  116a,  la]  Äßtrachan 
(9?S  am  cafp.  9)?.):  Siuie  ebne  mnv.  lV139am,  magn.  Dleig.  lV109e, 


Slftval  —  5lftvoiioiide  all^.  :^-25 

• 

Zempcx,  I347e-8a  :\  5I[tvaIgeiftcv  111 16a,  29e-30a  \\-  Slftvcgiicfie  [alc  2:l;eil 
bet^  ^o§nm  ].  p\)l}\,  mitb(\d)\\]  111231a  (mtjtl;ifd;e),  373e  (2:i;eil),  e-4a 
(giinftiöe  ^^unfte);  lV33m  J  aftrcgnoftijd;:  (Sp\)'dxc  11138a,  Sl^eilf.  V^M- 
Seltkid^w,  il>err;ärtni[fe  II1257e  :||  Aftrolabe  ((gd;iff)  lV64e,  588a  | 
Stftrclatnum  II 296a il,  300m,  334a ;  III  149a ,  642a;  pi.  -ien  11210m, 
296am,  7a,  469a]  lYöBm  :\  5tftrota6cn  (3nftv.)  11297a  :||  Slftrolcß 
11487ell;  p].  -en  11437a,  111584e-5a!l  JHftroIcgie  [[.  paneten]  Il256e, 
111481a:  netten  Slftvciiomie  11283a,  (gc^iitj  ber  5Iftr.  11347m;  [in  Sau* 
bevii]  111471me,  ikU  sitv  11197a,  erieiitarijd;e  111471a;  in  Rom  111162a, 
174a  (424a),  471am;  im  rem.  dield)  111467m  J  aftvorcgifd;  (=  fteni- 
beiitenb)  [f.  ©alenber]  11221m;  nil98m,  472e,  4m,  8m,  9a  :  dov^ovatiou 
ll[573e,  ^^r;anta[ieu  111472m;  Sräiimeveien  111422m,  467e;  2Bev! 
111205me,  Beic^eu  111486a  ||  STftrcmetev  IlllOle  (132e),  6m;  aörpov 
111258m  I  bie  Astroni  {'äxt  2)cme  in  ben  ^^I;Iegr.  gelbem  lV616a;  awä) 
Astruni  lV516a)  rV614e,  6am:  ^xl)chm\Qi-^xakx  (-uni)  lV516a,  Ävater* 
m\i  IV616a,  ^uppm  l\616am,  Uunüattiing  l\616a 

3lftrciiomen  [f.  axah.,  c^inef.,  fvaujcf.,  gried;ifd)e]  1436m;  11196e, 
210m,  262m,  311a,  6a,  366m,  431m,  500a,  2e;  11165a,  81m,  lOOe, 
112e,  125a,  152m,  213m,  7a,  253e,  290e,  366a,  373me,  401m,  527a, 
560a,  580e;  lV^81e  [ögl.  Siitf^äl/hmg]  |  sing.  5(ftronom  (*)  I19e-20a,m, 
156a,  175e,  197m;  II368e;  111392e,  517m,  556m',  IV24am,  153e, 
534a,  553a  [i>gL  o@ternlravte] ;  [ein  kftimmtei]  11208a  (216m),  300m, 
7m,  328e,  334e,  344a,  354e,  403e,  470e,  6e,  486a,  8a,  504a,  510m; 
I1160e,  66a,  77m,  87e,  lOle,  118a,  152a,  261e,  292m,  314a,  364a, 
384a,e,  8m,  412e,  442a,  517m,  564e,  590e;  IV 70a,  322e,  406m,  560a, 
571e,  616e;  V51a,  54m  ||:  bie  alten  ll349m-350,  111 575me  {\vk  fie 
evftamieii  irüvben),  lV(153e);  ciltevc  III  230e  :|  5(iifmer!]am!cit  III514e, 
588e-9a;  [^^iif5är;limg]  1 20a;  II 209  (gvied;.),  295e-6a,  345am,  9m-550 
(atte),  4a;  III74me,  230e,  389e,  577a;  au^geseid;nete(v)  I1139e,  230a, 
286m*,  321a,  527e;  lV553a;  üevii^mter  (sg.)  11328m;  III252e,  296m, 
350e,  397a*;  bie  erften  11369m,  eitv4\ii[d;e  111219a;  21.  (sg.)  einer 
(SitcHticn  I1335e-6a,  111527m,  IV27m;  geii&tev  III 412a*  |  großer 
(sg.)  IlI45e,  77m,  272e,  313e;  grc^ter  II209e,  in267m  :|  je^ige 
in21m,  [imiger]  III55öm*,  Äimft  ber  11336m;  meffenber  11175a*, 
5We[]itiigeu  lV520e;  bie  neueren  111169m,  230e;  red^nenber  11347m*; 
[elbftbeoBad;tenbc(r)  I1209e*  (größter),  210e  |  2t.  (sg.)  [bei  einer  @tern* 
irarte]  (3:itel)  111548m,  554m;  lV166m;  cf;ne  feine  @t.  ju  öerlaffen 
lV24am*:|  nid;t  üürI;eroer!ünbigenb  III 217a  ||--2{ftronömie  (§p.  =®tern* 
!iinbe)  [].  2iraber,  2(ftrcIogie,  d;albäi|c^,  Sonjectural-,  inbifd;,  ^^lanetaritd;] 
I51e  [86-161 ,  21.  387-416m],  173e,  394a,  5a,m;  lU96-7m,  209-210, 
258m-261,  260a,  4e,  293e,  5e-7m,  527-535m  [342e-369m,  21.  496*m- 
514a]  (3,')4me,  366a),  465a,  485m-7m,  505all,  513a,m;  111  [?cr  ganjc 
Vi.  '■.\  Jjum  t'oit  t,  Jtceinol.    N'.  JO 


226  5lftrouoinie  alkj.  —  aftronomifc^  2(ii 

:öanb  bou  @.  35  aiij  74m-76 (75me),  102a,  115e,  347e,  435m,  555am, 

625e-6a  [625m-8m]',  l\[4-8]  la,  V[106-119]  ||  3iif.:  alte  WlQQ-lm, 

349m-350,  431e;   III 74me,  422in;    ber  2(ltcii    lll(198e)  :[  Sluföateu 

III270e-la,  292m;  «egvi'.nbmiä  11358m;  Becta(f)teube  1 150a,  2m,  164m; 

III  106m  (150a);  6e[c^auenbe  111151m,  8a-9m  {im  bcn  3>öl!eni;  8m), 

180me,  312e,  6m,  346m,  373e;  3)arftellimgeii  111174a,  [S)cfin.]  IV7a; 

(SiiiftuB,  SBirfimg  IV7a;  (Sntftebiing  II 259 (m),  glanseube  ^V^^c^e  111219a; 

Sv\t?eitenaij] ,  enveitein  II  260m  (337m,  345m),  III 79e;  Kni're  gcitf^ritte 

If.   ®e]'(^.]  III. ?75me   (imb  iüie  bie  alten  Slftrcncmen  barüber  evftaimeii 

linivben)  |  ©egeufranb  III312e;  -ftänbc  III  575m-4a  (günftigc),  G25e-6a 

[7m-8m  im  3ten  iBf.   b.  Äcc-mo^^]  :|  ©eleinmifi'e  11354m;  @efrf)id;te, 

gef^i^tf.   lu   güitid^vitte    I(12e);    II 209-2i0    (iii   Alexandria),    238me 

(17.  Sah-!'.),  (341a  §aii|3t-(gpcc^c),  (le)  [342e-369m,  2(.  496m-514a], 

358m,  431e,  451m,  4a;  III 74m-76  (74e,  99a),  100a,  8a,  160e,  6a, 

171e,  195e,  215e  (346e-7m;  7m),  383a;  IV18me;  ©vi'mbung,  ivcvauf 

gegrünbtt  III  625e;  I;eiittge  11211m;  SeI)rBüc^ev  [ögt.  (gd;riften]  111373m, 

625e,  6e-  £ie6e  1395a  |  mit  SlZatBcnu  toev6i!iibcn  11297a;  matbem.  2t. 

I28m,  m.  SScarkitimg  IV7a  ]"  mefjenbc  1120m,  11354a  (©riiiiber); 

III(74e)  151m,  8m,  312e,  373m;  meßbare  ©cgniftäiibe  III575e-4a,  nic^t 

mefeb,®.  IIIS74am:|  2)M)cben  [ögl,  a[tv.]  III61e  |  naiitifc^c  ll295e-7m, 

316m,   320a,   333e,   5m  (6a,m),  469a:  govtfc^ritte  11335a,   iBertocÜt 

II[535m-6J481e:|  bie  neiteve  III381e||.  %  imb  ^bbfif  II354e,  pl})^\iia^ 

lil^e  II399e  |  ^r;^fi]d^e  I25m;  II238e,  344e-5a,  9a,  354am  (m),  362e; 

III21e,39e,266m,283e;  iy26a,  V(lOm):  (grtixntenmg  III79e;  ^cvt- 

fc^vitte  U[366-9m],  III(64e)  ||  ^vaftifc^e  II258e;  III61e,152a;  ^roMeme 

IV18me,  ^vüfe||cv  111358a;  red;nenbe  llOlm,  120m,  152m,  164m; 

11366a;  111373m,  519e;   [@d;viften]   (i:gl  a[ti%,  2el)vbüc^er,  §aiibbO 

11354m;  11131a,  50m,  126e,  130m,  Im,  154m,  197m,  208a,  9a,  225m, 

258all,  364m,  383m,  4:16e,  472e,  504a,  551m,  5am,  641e;  IV604e;  (Bd}i\^ 

U347m  I  2;f;eil  [i^  3tt)eig]  11174m  (588me  ijevnad;Iäffigtcv);  Steile  111281m, 

373e-4a(giiiiftige):|tt)eovetifd;eI58m,II(261m)  345a;  III 432e,452m, 

626e,e  (©egenftänbe) ;  IV  369m;  S5ert)cü!cmmmmg  I331e;  III61e,  5l9e 

(-en);   SSi3l!er   barin   erfabren  f.   (gtevnfunbe,    äßevtl;  IIIö25e,   2Bir!nng 

f.  (SinftiiB;  ciU  Sßi[fen|(^a[t  IIIfö5e,   iDi]|en]c^aftIi(^e  II209e;  glänjenbeö 

3eitalter  II341e,  3eit[^rift  für  ST,  IV  151a,  ^treig  [^£I;eil]  III295ej|— 

[S.]  astronomical  Society  (jii  Scnbcn):  memoirs  1388a,  414e,  421e; 

IllllOe,  127e,  194a,  6m,  9m,  284mll,  6e,  296m,  365e,  550e;  momhly 

notices  III117e,  224a,  7e,  553e,  4a;  reports  111538m;  @tevncatalcg 

111136m,  -Ui^t  111296m  \\  d.  aftronomifd;  [f,  53reite,  S^l^emeriben,  ^(ima, 

Oit§beftimmmigen,  UI;v]  I325e;  11196a,  216m,  265m,  485m,  605a,  9m, 

ölOeli ;  11121a,  31e,  98m,  llOa,  148e,  157m,  166e,  347a,  473e,  5l3m, 

594e,  627m;    IV18e,  20e,  149e  \\  Juf.:  eingaben  11335m;    5lrbeiten 


aftrouomifd^  5lr  —  Athen  227 

n343m;lV196a,319e;  ocgeii  aftvilcgifd)  IlU79a,  Sliifim^me  IV259m; 
53ee6ad)tinic5eii  [f.  untetvaffii.  5liige]  1423m;  11210m,  260m,e,  lm,e, 
431elll;  III132e,  196m,  8e,  369a,  436e-7a  [@efd;.],  454a  (ältefte) ,  555m] 
IV41a ,  ßöm,  70m,  156m,  594a  |  teftimmeii  IV53e,  54e,  101a;  kftimnit 
IVieie,  427e,  434e;  S3eftimmiini](cii)  IV25e,  150e,  184a  :|  ScngveB 
[ygl.  finita]  11261a,  <§m;  (Sntbectuugeu  [[.  uiibetraffn.  5tiige]  ll354-5a 
[6m-363,  6-9ml  356e,  362a  (7e);  III 76,  127m  (ISOme),  476e-7a  (jpäteve 
55eii'ffciitl.);  (Sn>ebiticii  ni493me;  IV529e,  565e;  ©eimiiigfeit  111602a, 
ipanbtnic{;er  [=  Mrb.]  111477a  (fal)cf;e 2:ateii) ;  Suftviimente  II(210m, 
261m)  279e,  296a,  e-7a(335a),  446e,  7a,e,  469a;  III 60e  (107a),  m-Sa 
(266e,401m);  S3evliiier  aftr.  5al;r6u(f;  [f.  Bode,  Encke]  111199a,  538e; 
3inita  [cgi.  emgrcB]  11492a  |  ÄeimtuiB  III 76e;  -niffe  11252a,  490a; 
111407a,  555m,  588me  :|  2age  IV  195m;  !i?er)r(nid)cr  [ogf.  5tftr.,  §nubt\, 
^dn-iftcii]  I85a,  111410m  (477a);  2)?e[iiing  1175m,  -en  IlI456e-7a  ] 
mtbcbe  [i>gr.  5lflv.]  1173a;  -ni  II303e,  320e,  334a;  11191a  :|  älM'^n 
111539a;  9f?aiiti!II321a,  IV54e;  C^eraticiicii  I176e,  ^rcbleme  IIIö26m, 
9tc[i;!tate  11225a,  9tid)tigfcit  1306a;  (gd;viftcu  [t>gl.  Slftr.]  111565m, 
IV154m;  (gd^iilcii  11196m,  296ell ,  431me',  etiibien  11140m;  Safein 
[=  etcviit.]  11197a,  209e,  260m  (280a,  296a,m,  335m  üerfäl[d)t),  432a 
(SI;aIbacv)  (453m);  IlUoOaw;  2:I;ciI  [f.  DZatiirgenüilbe,  ^I)t)[ifc^e  ^dU 
U]d)x.]  IV63e  (einer  Steile);  2:vaiinitnlb  11505m,  nnaftvcncmifc^  111144a; 
llr]ad)en  I!I456e-7a,  486m;  Uvi^ining  14<'"8m,  iBcrftettnngen  111409a, 
Sföakl'eiten  111629m,  2BeItanfid;t  11345m  ||  SSiffen  1174a,  186e,  297a, 
316a,  8e,  397a;  11161a,  9Cm:  alters  m{61me)  747ne  J 2Bif[en[c^aft  11259m 
II  Ba>cc!  II345e 

*Astrnni  f.  Asironi.  Äßnra  (alter  ital.  gl.  n.  3nfel)  II18e;  Äßyer 
11163a,411a,m,  473m  I  ^/'"«cioji  (lV420e;  av.d)  Affumption)  (3n[et  ber 
?abrcncn  tb.  2D?avianen) :  SBnIfan  IV415e-6a  (ent3iinbet),  420e:|  Afyr 
(5tvai:\)  11243m 

^Atabapo  (gl.;  rio  iy497K):  in  ben  Orumco  IV 497a,  Oi:etten  lV234,a, 
1m\\>cx.  IV497a,  iBcI!er  I1197e-9Sa;  5JöaIbgegenb  III97e,  Sßalbnng 
lV234a  :||  Atacama{^d\m):  (gtabtd;cn  S.  Pedro  de  A.  lV550m  |  ißiilfan 
ba  lV321e,  547m  [550am];  gen.  3}.  i>cn  A.  IV 547m;  volcan  de  A. 
lV550a,  S.  Pedro  de  A.  lV386e:  Gntfermmg  IV547m,  ^.tge  IV550am; 
füblid;fter  lV386e,547m  J  ^Mfle  IV321e,  547m,  550a  ||  Atacaz-o  (iBevg 
in  Onttc)  IV5!.8a  1,  573e  (in  ber  Irefll.  Scrbillere);  Atalma]]pa  IV576a 
(evbrc[fclt) ,  a  (ivitei)  j  Alair  ((2tern):  geI6  111103a,  172a;  !üid;tftär!e 
111132eJAla:aiitc(36f^'^  fl.  "iplanct)  V116a:  Glent.  \112am,  ©ntbecfiiiig 
\112a;  (Sntbccfcr  V112a,6G:|  Atcha  (^Inbrejancn^  Snfel)  \\395e,e 
(3  3>ulfanc);  Atdi  =  Wauani  \\  Athen  [f.  5Ird;cnten]  II  10m:  I;cr;eS 
^:?atcv  1114810,  2a;  [^?üifentr)alt  ba]  II184e,  I11193e;  S)ent|d;Ianb.^  IllSOm, 
51  rauätiMubeiinnen  11131a,   $!cl;rer   ba   11106a,   nad;  31.    11 427a,   '•;H>fiIc 


228  Athen  —  atlantifch 

11126m,  g:gen  Syracus  11 178m;  31t  2t.  1127m,  199a,  428m  J  8. 
(=  Tkinä):  ^:)3avaIIelheio  11223a,  455e,  9m,  477m  J^fAeHer(pl.) :  teficgt 
111595a;  mit  ber  @cnne  eiitftanben  111481e,  2a  |  sg.  11289m  ||  Ailieiiäus 
1448a;  111192e  (Ariftoteles),  434m,e;  Athener  \.  Athen 

ät^cr  (=  2BeIt-t.;  ögl.  fel6ftrei:d;tenbcc  ghiibinn)  1394a,m;  11369a; 
111 23am,  33me  [42-Um ,  ST.  5^-55],  42e,  46a,  54e,  55m,e,  56m,  58a, 
b9am,  99e,  128a,m,  9a,  178a,  201e,  323am,  355m,  582m,  595m,  6e-7a\\ : 
-5lvtcn  11134m;  [33eicf)affenl)cit,  (gigciifdjaitcn]  11123a,m,  29e,  33m, 
323am',  Vl3a;  2)ic^tig!cit  111582m,  V13a;  erftavvt  111164a;  [(Stt^moL] 
\\U2e-43a,  54e-55m,  597a;  fcuvig(cr)  1139m,  159e,  408a;  111 42e- 
43m,  46a,  54e-55a,  164e,200m,  lam,595m;  gcttlid;  11129e;  bcv  I;cl;e 
1894a;  11129e,  43a,m  (54e);  aU  iBcftanbtkil  ber  ^ör^ev  V13a,  im  Sauf 
begriffen  111597a,  iiic^t  Icii^tcub  111323am;  &cl;t-t.  U144a,  50e; 
-2)ZcIccuIc  11186all;  Regien  11146a,  596e-7a  |  a-rein  111 72e;  ber  reine  t. 
UlOa,  48e:||  f(^n)ingcnb(cv)  11144a,  VlSa  |  (gd;n?ingung  I1133e, 
IV214m  I  -en  111 33e,43me,  44m,  378me,  399a;  -Sd;li\  11145a,  565a; 
YlOme  II  bie  liefen  111585e,  Umlauf  11155a;  Umf^trimg  1408am; 
III  23a,  43a,  5Ö6e-7a ;  ijerbcvgai  im  £  I11585e,  SScßaibcn.\  111323m  j 
SSSelt-SL  I89e,  112mll ,  3m  (ed;i^tcn);  Ill(23a)  [42-44m,  21.  54-55] 
öle,  59am',  ben  Seitraum  füücnb  ...  111323am  ||—  at^erifd;  189m; 
gener  I138e;  111596a,  619a;  gluibum  11150a,  öle;  ^ör;e  1356m, 
mximt  1115a,  (gtcff  111 43e 

*Äthiopen:  |d;mav5  1380m,  11194m;  Äthiopier  11195m  [inbifd;e] 
((il^fc^c)  7  Äthiopien  11222m,  430e,  4m:  ^tolemäer  11203a,  5m;  Dieifcn 
11205m,  Seloftris  11158e  f  at()tc|)i]d;:  ^anbel  I1204e,  Äüfte  11408a, 
mm  lY 409e,  9?ace  I382e  \\  attimen  [[.  Sebtuj  1149a  [ctiDa^];  2ftl)mcn 
156a;  11384m,  7a  J  Athos  ^^erg)  llOe,  41m:  langer  (Schatten  111502m,fl, 
545m  1  Atitlan  (@uatcm.):  laguna  ijcn  lV542e,  (£ee  IY544e:  3  ^nl* 
!ane  babei  ib.  :|  Atlachayacatl  {^uppc  beim  Fopocatepetl)  IV 549a,  rio 
Atlaco  (beim  ^c|>cc.)  ib.  jj-  Atlantis  1351m,  11406m,  1115i0wie,  IV494e: 
mtiiht  IV494e;  V64a,  87e;  unter  Neptun  IV494e,  beS  Solon  ib., 
2:raume  1489m;  jeitrümmert(e)  II153e-4a,  IV494e 

ATLANTISCH  (f.  \}^,  S3.  otl.  Octav)  [f.  @übfee]  1327m,  430ell :  ^eer 
u.  Dcean  bilben  einen  bef.  St^eil  35.]  SScden  IV 493m,  Suröe  f.  niagu., 
©en^äffer  11826a,  3nfetn  [f.  ^^.  S3.]  I1165e;  Äüfte  1851m,  -enlII388e 
(©egenfatje  in  Sem^er.)  ||  magnetifc^:  S?inie  ol^ne  2(bnjeic^ung  [f.  bei 
*magn.,  Columbus]  IV  j[55w,e-6a[14ij,  202m;  2;(;eil  ber  amerü.  (Jurbe 
\Y136m:  gortf(^reiten  IVi5öm  [141 ',me],  Ulam  (ücnO-SS),  e,  204e*, 
Sauf  lV[i56m-7m];  bie  toeft-atkntif^e  IVi4ime:|  atl.  (Surte  IV54m  j| 
m,itx,  £)cean  bilben  einen  bef.  Sl^eil  S5.;  ^a\\cii  IV 309m,  9?egicn 
IVlöBe,  Strömung  [ögt.  SB.  Ocean]  II  (166a),  füb-atl.  f.  ^,,  Xang* 
liefen  11826e-7a;  ST^al  [ogt.  S3.  Ocean]  1309m,  328m,  341e;  »eft-atl. 


atlauti|d;e»  ^Dteev  —  2ltmo|>l;äre  ^ei  229 

i.  omagiiet.  ||—  33.  ba§  atlaiitifdjC  mm  (*)  (=  bag  äußere)  1322e, 
370m;  11223a,  317e,  326m,  e-7a;  IV 334a,  376a  [609am  {m\di)ktmx 
Segriff)]  I  2)  im  eftl.  5lfieu  (=  ©übfee)  l\609a\\m  3)  =  iub.  mea 
[\609m  :||  ber  atlautifc^e  £tmi  I193e  [309-310m],  322a,  432a; 
ll(152m,  4e)  i(§im  II:  Slfc^e  lY3767n,  liifiraümigeii  lV576me;  fviil; 
fcefdjifft  n295me,  461a;  Coläus  gelanöt  t;ineiu  lU^Om-ia (237e) ;  2)ia* 
pl;vagtna  beß  Dicäarchus  IV  609a*,  S)im!elmcer  11181m,  biivc^fc^iffeit 
II  (300a),  (gibbeben  IV376me,  glüffe  IV362m,  ©eftalt  ufm.  I  [309-310m]  \ 
3 11  fehl  [ögl.  21.]  IV [575-6,  21.  480e-l  (bef.  ijulfanifd^e)] :  öulfaiiifd^e, 
iiicfit  toul!.  IV 576a  :|  Sfetfjevmeu  11483m,  jeiifeit^  111316a;  ÄartelV73e, 
376me;  kneten  f.  niagu.  Siquatcr,  $!iift  1479m  ||  maguetifd;  lV61e: 
mir.  II520,  IV204m;  Sntciif.  lV92a,  180m,  195am  (Sinie  ber 
fd}lu:id;ftcn);  2)^eribiau  II320am  J  (?inie(ii)  IV  73m  (93m),  100m*  e.  Im, 
134am:  giuie  cl;ue  ^hxi\  [ügl.  atl.  (Softem]  IV  134m,  5m,  Ulam-^  ^arte 
lV73e  II  ä)ioiib*  111498m,  502e-3a;  gjtöeau  I476e,  IV  153m*;  iiörbl. 
2:l;eil  n461a*,  mud;iäurcri  IV 576m,  9Jegion  IV 576am*;  9?eifen,  ßj-^eb. 
[=  Untern.]  II374me,  iy376me',  @d;iffeftcJ3e  l^ 376me,  @en!6Iei  IV376e, 
etremiingen  [tjgl  %.]  II  [325-6m] ,  filb-atl  Ocean  IV  195m,  %\)^\  [|.  bef.  2t.] 
11340a  (verengt  fid;),  UntevneF)nningen  in  \\)\\\  \^  ÜJeifen]  II 596we,  ä^er»» 
fud^e  in  it)m  ijorjnbringen  \\\181m  (396me)  ||  S5nl!ane  (ber  3nfetn) 
IV [575-6,  2r.  5S0e-lm]:  ^iftorifc^e  IV 575,  446a  (3a^I),  580e-la]  i?or-t;ifU 
IV[575e-6j  5Siam;  ^a\)i  lY 446a  \  nnterfeei)d;er  35nl!an  IV 576,  581m  J 
ünl!.  ©egenb  IV[576]  ||  lreftlid;er  2r;eil  IV53e 

Atlas  2t.  (^erfon):  D^ame  11422m  (aud;  be^  ©eb.);  2:cd;ter  11165m, 
Scc^ter  IllllOme  j  33.  (©ebirge)  [^J^ame  f.  21.]  II  59m  (am  ^n^e),  412m 
(-lanb)  I  e.  (®tern)  III65a,e;  2),  (ijcn  harten)  [f.  @terne]  II224e,  IV  283a; 
a,  (3eitfd;r.)  \22a 

Sltmof^^äU  (=  I)^  2nft!reig,  Snft;  bcd;  Tmb  beibe  2trti!el  biefer 
3  ©i^nonvma  in  allen  ©liebern  gn  terbinben;  a\i6)  =  2)nnft!rei§)  [f.  Ju- 
piter, '^^trabanten,  Mars,  Merkur,  Planeten,  Saturn,  (Sonne,  @terne] 
1)  atlg.  I145me  (©rense)  2)  anbrer  SBeltlcr^^er  [f.  bie  ©täte]  I146a,411e; 
111233m  (.35eränbevnngen),  6e,  309e  |  3)  nnfre  [i^gt.  ^ßrbe]  (bev  2tng> 
brnd :  nnfre  II379e;  III416e,  498ell,  9m,  501a,  2m,  542e,  4m,  7m,  564e) 
I[555  2)i^^of.],  341a,  358e,  413m,  446m;  II317e,  370e,  514m;  III  Ulm, 
8m,  121m,  213a,  41 6e,  574a;  pl.  2ltmof)3]^ären  (O)  [f.  ^^xud]  1254a; 
11134m,  59m,  429e  ||  33.  atmof^^f;ärifd^  (*)  [f.  (Slectricität,  ü?nft, 
9}?agnetienuK%  @tral;tenbrec^nng,  SBaffer]  I139ell,  440a;  11474a,  III520e; 
IV63a,  174e,  460m  ||:  Jiifn^c  (iinfrc  2ttmof^^äre  betr.,  boc^  einiget^  anc^ 
ijcn  anbern  2BeU!Ör:|)ern) :  2{na(i)fe  1333a,  anö  ber  2t.  [f.  berab-,  niebcr^ 
gef^L]  1373m;  2lu^^belmiing,  ©rftrediing  [ögl.  ©renje]  lil 5SSam  (i^on 
anbern  Seit!.);  firf)  bauen,  gebaßt  111588m  |  il^r  beigemif(^t  irerben, 
[idi  beimif^en,  fi(^  mit  i^r  mifd^en  1221m,  6e,  394a,m;  III564me:  an« 


230  2ltmo[pl;äre  ^er  —  U 

bem  äBeltvaiim  1 11  (52^«?)  59m,  323m  :|  auf  33evgen  1143a,  53evü^niii3 

^[=  (Sontact]  lV209e;    ißef d;af f eiit;eit   [4:  ^uftaiib]    1316a   (frühere), 

11329m;  11185m,  521a,  542e  (ivec^felnbe)  |  ^e [taub tl; eile  {WaQ  [ie  ent^ 

t;ält)  [f.  bef.  Bufammaife^imo,   i^ßl.  ®cl}alt]  1333e,  4all ;  II  (384a)  6m; 

I[r89a,  118e,  379a,  400m;  -t^eillYlla  :|  iöcJDcgimgeii  11122a,  32me; 

Soutact  [=  S3enir;nmg]  11387a,  111 57<Se  (mit  bem  Saffer);  lV262m, 

511e,  603e;  2)am^>f-2l.  1384e;  11391e,  2a;   2)ia^t)aiiitat  [=  S)iirc^|id;t.] 

111589e,  590e;  IV154a;   S)id;te  11185m,   2)id;tiBfeit  1397ell ;   [S)ie^>f.] 

I[535];  S)rii(f  [ögl.  !OiiftJ  1316e  (mittl.),  361m,  6m*;  11378e,  IV9mO  | 

5)iud;öanß  bind;  bic  51.  11163a,  500a;  bmd;gel;ii  111539a  (2id;t)  :|  '^indy- 

fid;tigfeit  [=  S)ia^r)an.]  1122a,  143m,  394m,  5a ;  111 261e  (498e,  9m), 

540e  (mittl.  3"fifl"'^)f   1^  (t^erfd;iebue) ;  fie  bitrd;ftvei(^eu  (ti34^er  iifti).) 

1128a,  11363e,  I11123e;  (Sigeiifd;aftcu  [bgl.  S3e[d;aft.]  il370e  j  (ginfluB, 

Sivhiug,  (Sinn),  ber  21.  11194m,  Ul57me',  Sivfimgcii  UlSme-,  (Siufl., 

©mi).   m\  bie  %,  [a.  ogjf^onb]  111403e:|   (Sntfref)eu   [=  Urf^r.]  au8  iiu- 

I139e,    in  il;r  I11575e-4a;    cntti^cid;cu   111588m  |  (gib -2t.   m323m, 

536elll,  594a;  21.  ber  (Srbe  111500a  :|   (Svfaltung  1205m;   (Svleiic^tmig 

lll566e,411e;   Svftreciiing  f.  2luebel!ni!ng,  faöcn  f.  (;evabf.  |  gend;tig^ 

{eit  1305m,  358e;  11185m:  -^s-Oeljalt  II306e  :|   in  freier  2t.  lV95e, 

it)r  frembeßI1152me;  i^r  (55el;alt,  3n(;alt,  n)aö  fie  ent(;dlt  [:(:  iBeftaubtf;., 

3iifammenf.]  1227e,  11381a;  ju  il;r  get)evig  1391a;  in  fie  gelangen  [a.  in] 

1120a,  6a,  X42a,  9a,  398a;  @ren3e(n)  [ügl,  2tu6bef)n.]  Il21a,  4m,  5m, 

135m,  U5me  [allg.],    7m,  8a,  204a,  365e;  11152a,  57a,  59m,  588am 

(üon  anb.  Sßeltf.);  (5)riinblage  1480a,  §eiterfeit  111502m,  ^eüigteit  lllö40e; 

aus  it)r  t;cratfaüeu  111614a,  -femmen  I125e;  §oI;e  1148m,  353a  ||  in 

ber  2t.  111 44e,  IV  256m  |  in  bie  2t.  IV242e;  in  unfre  2t.  fommen,  ge* 

taugen  [a.  gelangen]  I400e,  le(6a);  ni594a(6a),  8m  ||  jenfeitö  unfrer 

(ber)  2t.  1141m;  111122a,  588m  (6ei  anb.  Söeltf.);  v^^atte  111 57m-55a; 

fcmmcn  f.  berabf.,  in  |  Sic^t  [ögl.  (Srtend;tung]  1208a;  11183a,  536e II,  9e; 

2id;t-2t.  111333m  :]  2uft-2t.  111386m  (bev  ®onue),  maguctifd;e  IV79e-80a, 

mifd;en  f.  beimifct^en,  it)r  Ujirb  ctit)aö  mitget^eilt  1214a,   Sinlinrfung  bei^ 

ajjonbet^  111 547ttw;  9Zatur,  Sefen  I11120e;  a\\^  ber  2t.  niebergefd;{agen 

IV 46m;  bie  ct)ere  1338m,  441a,  6m;  IV419m;  cl;ne  2t.  I(332e),  Ofcil- 

tationen  1337m,    ^t;äncmen  lV445am*,   One(ffi(ber-2t.    11152a,    ^o^e 

ajegiüucn  1413m  |  Dteinl^eit  1340e,  II1261e;  reinigen  I227e:|  9{ütaticn 

11516m  I  @(f>id;ten  1124a;  11185m,  499m:  äu^erfte  I11608e-9a;  [;i3c^fte 

1403a,  U1589e;  t)ür;e  IV  96a;  untere  I326me,  111590a;  unterfte  111541m  :| 

©ti3rungeu  1437a;  (Strömungen  I11378e*,  IV236e  |  Temperatur  [f.  t)^ 

*2uft,  *£em|)er.]  1228e;  llI57m-5Sa,  85m;  IV38am,  46m,  77e,  80m, 

168a*  n6a,  234e:  -S^eranberungcn  1346e,  IV23ö-7a:|  3:r;eil  llllllm, 

120e-la,  411e,  539a,  541a;  IV 96m;  trübe  1384e,  Strübungcn  111544m; 

Umbrel;ung   11379e,   Umt^iiünng  111500m*,    unburc^fid;tige  \\UUe-5m 


2ltiiiofpl;äre  U  —  Ätna  ß  231 

(@d)ilbenm}3  ber  geigen,  ©efak);  Uuveiiibeit,  ^>eviinveiuij]uiig  IIl393e; 
bie  iiiitcve  I228e  (338a);  Uv|>rinig*  [=  Gntfteljcu]  1 136e,  U1524m,  V42e  j 
35  e  r  ä  n  b  e  ni  n  g  e  u  [ügL  Siifth-ei^^]  1 293a ,  340me,  364me'^  {^oxl)cxU\t\nu 
mmig);  111233m  (i^oii  anb.  Seltf.),  501a  (544m),  7m;  sg.  -inig  lll(542e)  ;| 
95evl>inbimg  mit  il^r  [=  ^evfebr]  I25üe,  9e;  iy(228e  cl;iic),  270e;  ^ei> 
bcdiiiigeii  111544m  |  i^evbid;tet  111521a,  S>erbic^tung  111559e;  5l5evbidung 
111429e  :|  güuftige  ^err)aUiüf[e  111298e*;  S8txM)x  mit  i^r  [=  ^evbinb.] 
1222m;  lYSöSm,  444e;  33eninvciuigmig  f.  Unreiiibeit  |  W-axwK  11157a; 
l\[235e-7a]:  mittlere  IV 241a,  53ertr;eilmig  lV235e-6m  Jäßafi'cv:  Scntact 
mit  2B,  1115756,  -gelialt  iy419ra  :|  Scfen  [.  mainx ,  2Biv!mig  f.  Sin- 
f(ii|3;  (d)em.)  3"f«i"i"enfct3inig  [ij:  33eftanbt]().,  ©el^alt]  I225e(S>cvanbb.), 
332m,  47 7e-8a;  U388m;  lY458m,  460we  ||  3  uftaiib  [:j:  33efc{;affeiir;.] 
1362m;  I11498e!l,  541a:  mittlerer  I11498e;  biird;  bafi  (Srbeiilid^it  im 
a)ionbe  ertamit  111498e,  öiOe-,  lV153e-4a;  in  ber  llrseit  I(266o)  316a  J 
3u[täube  11258e  ||  3utritt  IV209e 

ÄTNA  (auf  ©icilieu)  [[.  Bembo,  Lucilius]  I223am,  231e,  8m,  253m, 
5m,  449,  455a,e,  6e;  II  10m,  414am-  IV213a,  269e-270a,  304a,  371am, 
448m  [Ö31];  \ 49m  \\  3iif.  (compos.  Sltmi-):  2(H;aiig  1375a,  IV 604m 
(i5ftl);  in  alter  3eit  \236me,  449me,  452e,  4e;  1119e,  IV5i5am;  5tfc^e 
V24m  I  Sliu^Brucf;  [=  (griiVttcii]  IV303m;  pl.  2(lK^I^rii*e  (*)  11109a, 
IV  245a,  V58e-59a:  3it)ammeiil)aiig  mit  (grbkt^eu  V58e-59a*;  \ueit 
gefelni*  11116m,  4Uam]  ^äiifigfeit  lV294e-5a*,  -teget  lV25;9m  (700) 
(604m),  ivie  oft  IV 295a,  (Sd;ilbermig  II21ßm,  @eitcu-2{.  1239m  :|  mQ 
er  ait^liMrft  [f,  iMcte  ©(,]  IV3iia,  385e;  V24m,  49mll ;  S3efd;r. 
IV5i5a;  ^efteiguiig  1455m,  S3imc>fteiu  IV449a,  S3rcitcV28m,  S)äm^fe 
V24m,  S)crevit-ä)?affen  lV622m,  (gi)etigfaii3 1279e,  (Sntfermmg  lV534e, 
(Sntfteluiug  [=  (ixl)d\]  IV 213a,  (5rr)eI^lmg  [=  (gntftef).]  IV 270a,  Sv* 
niebrigmig  I452e  |  erii^Uion  [=  SruöBrud;] :  -(g.  IV 503m,  '^^Äcgel 
[pl.]  IV 604m;  pl.  -eil  I449mll,  IV294e  (3a!;l)  ;|  geiier  IV 606a,  V49m; 
glammen  V45e-4ea,  gmibameiit  IV631m;  guü  11109a,  V 39m;  ©e* 
btrgearteu  [ygl.  ©eftein]  I279e;  lV478e-9a  (^orubl),  483a  (fel;Ienbe), 
622m,  63ime,  3m,  4e;  [©cfd;.]  f.  alte  3eit;  ©eftalt,  gorm  111509a; 
-©efteiii  [tgl.  2:vad;i;t]  IV  478m  (4te  5(i:>tb.),  626m,  631m;  inilf.  ©elvitter 
V24m,  49m\\ ;  (^\p]d  lV325m  jl-  ätmA)oä)  V38e  |  §cl;e  IlOe,  41m', 
Il414m!l ;  l\291e,  325a,  524e  {%.  29):  [im  S3err;ältniB,  53ergleid;]  IV293a, 
308a,  325m,  425m  ||  Äegel  V39m,  Äemitiii^  IV 295a  |  Krater  I449e, 
IV6i6e;  -^r.  ib. :  aii6  bem  V39m,  ^arafitifc^er  IVGlöe  (pozzo  di  luoco), 
9knb  1153e,  ©«550  l\616e,  -iräitbe  IV303m  :j  Satvabcr  IV467m; 
Sage  1414m:  im  ^raiiblaiib  IV304a,m  ||  Salui  1271a,  449e,  451me; 
IV 213a,  515am',  pl.  iaimi  (*)  IV 385a:  ältere  lV478e-9a*;  -5hic-In-iic^e 
IV616e  (aiie  bem  !t.  tratev),  V58e-59a;  [33eftaiibtr;eire]*  IV631a,m; 
(5cfäÜ  \\269e-270a,  -fd;id;teu  IV269e  |  -ftromc  11109a;  lV270a,  Slla, 


232  Ätna  2  —  Sluffal 

612e,  631m  (iieiieve),  3m  [iBeftaubt^eile] ;  -firom  IV 287a  ((atiger)  |j 
3)K'[[iiiig  lilam,  l\524e  (2i.  29);  'üanu  I44P;  [^erfonen]  (ögt.  ©c^vift) 
[[.  Bembo,  Lucilius]  II  10m,  19e;  IV  289m,  295a,  303m,  633m;  V46a; 
^pausen  1375a,  490a;  Oitefie  am  1  IV 604m;  mpiUi  lV385e,  V24m; 
@almia!  IV612e,  @anb  (auSgeivorfeii)  \49m\\,  <B6)\ä)kn  IV633m; 
@d;Iacfeii  (au^getDovfeii)  lY  311a,  385e;  ©c^neegrense  V28mll,  [(gd^viftj 
f.  Bembo;  @c^n)efel-2öa[fevftüff  IV604mll,  jc^tDefüge  @äiive  IV6Ü4m; 
steine  (aii2igen)ov[en)  IV 505m,  -©trcrn  IV287a,  2;l;;itigfeit  IV296e  (am 
groBteu)  1|  Srac^^t  [ögl.  ©efteiii]  IV 427a,  467m  [631],  3m;  -Xx. 
IV474e:  -5tvt  (5te  5lbtl;.)  IV  468a,  472am  (8m) ,  483a  [ö5i] ;  S3eftaub* 
tr;eile  l\[631]:  am  (Mn-abov),  nie  (Sliigit);  -©efteine  IV 631a  |  -^vad;Vte 
IV 631m  II  Ü6er[d;ti3emmiingcn  Y38e-39a',  val  del  Bote  lY 269e,  284e-5a, 
5<S5we,631m;  5Beir;eenmgcu  1449m, 451e;  IV 213a;  35uIcamcit;itIV289m; 
SBaf]ev-5tugkii^e  Y38e-39a,m]  3Siiv[fvaft  I401am,  Btic^cu  1449a 

*atolls  lY413e-4a  ||  STtome  I67m,  370m;  IVlla,  IIa  (electv.)  | 
sg.  5ttom  IV627e:  -©efel^e  V91e;  -@eiDid;t  VlOe,  IIa;  -te  ViiaJ 
5ttomiftü  II17m;  mi3a,  22e;  ViOe,  13a;  atcmiftifc^  I66a,m,  71m; 
11134m  (@i?ftemc),  e  (§lj:potI)efeu)  |j  rio  Atrato  (beim  Cauca)  IV  554m 
(h)eft(.  eovbiüere),  5a  (gr.  gliijj,  liufeg  Ufer,  §ügel!ctte),  all  (Biifriijj); 
Atrevida  (@c^ifj)  IV157m,  atrio  del  Cavallo  \.  Vefuv ^  Atropatene  {^txwXi 
beim  ca[^  m.)  II226e,  ^«/c/im  (auf  ©umatva)  II329e  (itönig);  Attaliden 
II2Ü0e,  Attalus  III  110m  (^lejaben);  Attica  I274e-5a  (@eHrg^artcn), 
IJ438e  (511  tveit  nad^  ©üben);  Atticus  f.  Cicero,  Attoh  (3nb.)  11188a 

Slttvaction  (=  t;^.  Hnjieljmig)  [[.  S)o:|.^|)cIfterne,  ©ratoitatieii,  §immeU* 
fln^er,  magnet.,  SDMecuIav-,  ä)Zcnb,  @cnne];  pl.  -en  (°°)  1153a,  175a; 
m363e:  (comp.  SlttractiouH  -M^^t  111422m,  ecutvum  111283a, 
eciitact-2l.  IVi7m,  -®efct5e  11148a;  -fraftc  11134a,  479e;  -!reiU117a; 
(ocale  IV112m,  2oca:-2l.  IV181m;  -))i;n!te  111431m;  -(Softem  [=  Diel* 
fac^e  @tenie]  111302a,  -e  \94m  \  attvactovil'd;  IVöOe  ||  Altu  (afeut. 
3nfcl)  IV392e,  5e-6a,6a  (ive[tlid;fte,  SSveite)  j  Atures  mib  Maypures: 
Satavactm,  ClueEcu  IV233e-4a,  496e 

*Aubenas  II125e-6a  (Sevigne),  Millet  d'Aubcmton  111608m,  Fufee 
Aublet  111444a,  monts  d'Aubrac  (5iiiöergne)  IV  607m,  d'Aubuiffon 
f.  Daub.,  audiencia  I212e,  Hartmann  von  Aue  II34e-35a,  Slucu  II  60m, 
Auerbach  (an  ber  SBevgftva^e)  I275e 

*aiif6aueiib  IV270e-la  |  [id;  aiifbläkn  IV337a;  ST.  [,  ©eMrg^aitcii, 
Dbfibiau  :|  aufblül)enb  II219e  (SRa^t)  \  aiifbre^cn  v.  n.  1201a,  v.  a. 
lV273e;  %,  f.  9}ZiId;ftvaBe  J  -bammeni  ]II219e,  IVlOe  (Snigbilbcr); 
-evub  I84a;  II390e  (2id;t),  461m  ;1  5lufeinanberlageviing  1167a  (bev 
€d;id;ten),  -liegeii  I285e;  5liifcntf)alt  [f.  'SJlmiä}]  III 59ia  (me^)viä^r. : 
auf  W\\n\)  I  auf  falle  üb  [f.  (Svfc^eimmg]  ...  111171a,  198e,  309e, 
413m,  438e,  500a,  7e,  527a,  5ö0m,  8a,  581a,  607e-8a,  611m,  7e;  IV 26m, 


^iluffal  —  5(ii|iii  233 

2öe,  50a,  82a,  109m,  128a,  133m,  141e,  löüe,  168m,  182ara,  196m, 
209a,  215a,  222a,  4am,  5e,  249a,  250a,  273e,  8e,  295a,  302e,  5e,  317a, 
9a,  325e,  333m,  362m,  371e,  6a,e,  392a,  461e,  476a,m,  8a,  480e,  9a, 
542e,  560a,  la,  573e,  5e,  588e,  600a,  4m,  9a,  61öa;  y30m,  65ell,  76m, 
SU  :|  aiiüaiigeu  f.  @a^,  ST.  II228e  (i^eii  Blüfiißf.)  |  aiiffaffeu  [f.  Platin] 
1184m,  85a,  92e;  %.  I70m,  11312m;  'ä-iniQ  [f.  9]atm]  1119e  (uibiör- 
biieüe),  47e,  76m,  82e  (ftrenge),  128a  (-^^tüeife),  9e-130a;  lV14m 
(ßeiftige)  :|  ^luffiiibeu  111265m,  IViPa  [füf;rt  ireitev];  Huffübrimg  II 78a 
(ücn  Sraiiicii)  j  ^lufgate  11124a,  601e;  pl.  -eii  (*)  111270e-la:  glaii* 
seilte  III  23e;  2vi\mQ  II320e;  11124a,  271a*;  fd;anevige  iyi8e-19a*; 
imbcftiimiite  11124a,  Y6e-7a;  U-tlicit  V7e;  [ncd;  iingeleftc]  III24we*J 
Sdifgang  2t.  (actio)  [k  ©eftinie,  "»l^Iaiieteii,  (gciuie,  (Sterne]:  gviibaufg.  11210a; 
lIU59a,  179m;  S8.  (=£)[!)  11194e 

*aufgefimben  IViPa;  ba«  2t-iie  I68m  (Stiicvbiumg),  11163m  :|  aiifge* 
I;äiift  lV59m  |  aufgekn  |.  (Sterne;  -enb  f.  (Senne,  (Sterne  :|  anfgetlärt 
in  70m  (ncc^  nid;t),  V45m  (nna.);  -lagert  (eine  ©etnrgeart  bev  anbevn) 
1275a,  IVölOa;  -loft  [].  2)am)>f,  SSaffer]  1229e,  244m,  258e,  265m,  6a; 
1115m,  IV251e;  -regt  [f.  (Sintnlbungcfraft ,  Elemente,  9}?eer,  ^I)anta[ie] 
II37a,  -richtet  [[.  <Bä)\d)tcn]  1164a;  -[d;lc[|en  I81m  (ncd^  nic^t),  380a; 
11193e  (nen  a.),  215m  [!^;inber],  310m;  -](f)iittet  IV 277m,  -[d;lreninit 
iy32e,  -fd;lrct(cn  IV480m;  -leljt  [f.  Üjulfane]  l\596m  (ißerggrn^^Ven), 
V80m  [©ebirgcarten] ;  -ftiegcn  f.  Ändes  n.  a.;  -trieben  lY 356m,  367e 

*auiglimnun  [[.  Sterne]  1141a,  161m  (bämmernb);  11148m,  IV lim 
[(Sntbcdnng] ;  2t.  f.  ©eftirn,  Sterne;  a-cnb  11135m  J  fic^  auftiänfen  1345m 
(Stillungen);  2t-nng  IV271a,  360a  ;|  [id;  (gegenfeitig)  aufr;e6en  111278a, 
IV83e-84a;  2(ufr)citermigen  1148a;  aurl;eüen  11383a,  461e;  -Karen  IV29a, 
62e,  243a;  -!cc^enb  f.  2a^a  \  2tuttagernng  (i)cn  ©ebirgiuirten)  [f.  ©etirgC* 
fd;ic^ten,  Scf)id;tcn]  I283e,  8a,  290m,  458e;  IV 464a,  474e;  Y[67m-68m]: 
beftimmt  ba§  2tlter  V 57m,  [53ei]>iele]  V67m-6Sm, '^gfclge  1286m,  [2tn[- 
jäbhing  toen  ©etirg^arten]  Y67m,  [©egcnben]  \67m-68m,  regelmaBige 
\72e-73a  :\  2(ufleud;ten  111606m,  aufliegenb  f.  ©etnrg^art  |  anflobern 
((Sterne,  ©eftirne)  [f.  Sterne,  neue  St.]  I63m,  141m,  154e;  -ernbII330a; 
^-rungen  I147e,  4:l3me{e)  ||  auflöfen  [f.  9M^elfIede,  Sternliaufen] 
IV 444m;  fic^  a.  [f.  kernet]  1431m,  II93e  (ein  33ilb);  21.  111615a;  a-obar, 
-li^,  2l-lid)!eit  f.  9^ebelflcc!e  J  2tufleiung  [f.  mi,  ^^^ebelftecfe,  Problem, 
Sterne,  neue  (Sterne]  11143a,  376a;  IV503e;  pl.  -en  1463a 

anfmertfam  H302e,  375a;  11173e,  157m;  IV316m,  332a:  a.  niad;en 
onf  etn^aS  11316a;  11163m,  74m,  307m,  510m  J  2tnfnur!famfeit 
1225m;  II98m,  484m;  I11158e,  377e:  atlgemeinfte  111268a,  2tutrieb  jnr 
111253e,  ber  2t.  em^^fetilen  111588e-9a,  crnfte  IV481e-2a;  bie  21.  feffcln 
11112m,  182m,  194a,  216e,  330m,  366a,  384me;  111316e,  341e-2a;  ge^ 
tieftet  auf  II197e,  213m;  gerid;tet  auf  III514e;  tieften  1314e,  IV332m; 


234  Slufiii  —  3iugc  § 

leiten  auf  IV  171m,  222m;  vid;teii  auf  11250a,  322e;  lV303e,  32ya -, 
V88e;  fd;eu!cu  1253a,  V9e;  f^aniieii  I224e;  toevbieneu  1232m,  Illüiia, 
IJI255a;  IV  41a,  134a,  221a,  242me,  334a,  380am;  V43m;  bev  51. 
ivcvt^  IV147e,  ^.  iinbmen  111401m;  auf  fid;  sielten  ll223a,e;  111314e, 
349e,  622a,m;  IV 575a 

*2Iitfuaf)me  f.  aftvoti.,  gecbätifd;,  I)i}bvccjra^^I)ifd;,  Äiifte,  trißoucmetvijd; ; 
pl.  -eu  I419e  J  aufueljmeu  [f.  (ScmVaji]  lV2y7a  [=  jeid)neii] ;  in  [id;  a. 
I70a;  II89a,  297m  ||  aufcl^fcnib  11181m,  lV4G6a;  Sdifvegini^  [f.  ^l;an* 
tafie]  II54e  (allßenieine) ,  -reijsung  IV 281m  |  aitfnd;teu  I267e,  %,  1318a, 
a-enbII233e,  51-niig  [f.  @d;id;ten]  IV244e  :|  Slufruljr  II  100m,  308m; 
Stuffatj  (eiß.)  lV59iw  (6ei  Äcoeltcrgcn)  |  anffd;ief3en  III609e;  -enb  1206m, 
11450m  ;|  2luffd;Iie^ung  f.  Amerika;  2(ufi'd;üttiiug  f.  Äcgcl,  S5iilfanc;  auf* 
fd)ireüen  (v.  n.)  [f.  (gvbe]  1252a;  3(ufid;miu3  II251e  (freier),  IIIlOGm 
(getreu);  2ruficf)eu  m409a,  -er  II231e  (ClNcra.);  auffeilen  (v.  n.)  IV 614m 
(tocu  ©äugen),  -enb  IV 619a  [in  einer  ©elnrgcart] ;  -f^u-ubelub  f.  Saffcr, 
Sluff^iircn  1130e,  -ftaub  II197e  j  auffteigen  [f.  «ergfetten,  Ouelten,  llv- 
fa^eu]:  5n  ct)vaQ  [l)'6\)mm]  1210a;  JlllOa,  14m;  51.  f.  S3evg,  Ouellcu, 
©terne,  Saffer;  a-enb  [f.  (gtreme]  III517e,  IV239e;  gerabe  5(-uug  f. 
(Sterne  :|  aufftrahlcn,  5t.  f.  @terue,  neue  (St.;  aufftrekub  I81m  (@eift); 
2tuffud;en  11249m,  -ung  f.  ©terue;  auft^iivmeu  (-getlnivnit)  IV219all  | 
anftreit)en  [f.  iBcben,  (Srbe]  1311a  (^anb);  5t-nng  f.  «eben,  ^lütaM  J 
auftreten  [üon  ©etJirgSarten]  V7Ce;  21  f.  gcrniation,  ©eBirgSarteu  J  5tuf* 
luaüen  1200a;  -ung  IV 298a;  -ungen  I413me,  III383e,  IV376e  :|  auf= 
w'äxtQ  1297m  (in  ber  Geologie)  |  au f 3 ät^Ien  111264m,  IV231e;  -enb 
II 23m;  2t-nng  [=  $ersal;tuug]  I8ia,  lOlme,  3a;  11138m,  140e,  le,  5a,e, 
150e,  166m,  204a;  111145a,  216a,  430e,  517a,m;  IV 26a,  49e,  77e;  pl. 
-eu  IV318a  :]  Stufsei^nung  II403e,  Slufjug  f.  WW) 

^ugc  [f.  2BcIt]  I85e-86a:,  II73e,  228e;  11114a,  60am,  62a,  71m,  106e, 
Ulmll,  4m,  9e,  132m,  5a,  155m,  419a,  501e,  543am;  IV 596m;  pl. 
fingen  I163e,  4a,  258m  |i  3iif.  (pl.*,  comp.  Stugen-):  alternbe  IllllSm*, 
5In[treuguug  III87am,  [ira§  eö  ncd;  tcmerft]  IIl593e,  Befonbre  111112m*  | 
ba«  fceivaffnete  111297a,  311m:  nid)tben\  [=f)p.  nnbeu>.]  1370m  :|  S3e= 
wegung  11187m  |  -tjlicf:  am  21.  I;aften  1386a,  (gc^nnerigfeit  ben  2t.  jn 
erfa[fenm5<S5m  Jbem  Bleuen  21.,  mit  blcßem  21.,  m,  blcBen  2r-n  (fid;t* 
bar,  fer;n  ufn.\)  [=  nnbeirapetec]  11330a,  369a;  11165a,  66m,  68m, 
70a,  71a,e,  73a,e,  76a,  85a,  98e,  99e,  102m,  3a,  113a,  4e,  119e-121m, 
135e,  146a,  216a,  347m,  355e,  368e,  398a,  489m,  502m,  576a;  IV520e-la, 
574e,  580a  :|  -brauneu  IV53lm  (Färbung);  em^fäuglid;  III593e  (für 
ettrai^),  (gm^^fiublid;!eit  nill9all;  bem  21.  entgeljn  11176a,  a-fäüig  111613a, 
f^el/kr  in203a,  ba§  geiftige  11211m  |  jum  2t.  gelangen  111385m,  418a; 
jn  unferm  2t.  gelangen  11370m,  in394a(498e)  :|  gen.^i3l;nlid;e§  111112a, 
-gläfer  II464e,  baö  2t.  baftet  H25e,  bie  §aub  über  bie  2t.  balten  111115a, 


5(iU3C  ^5  —  S.  Augußm  235 

tag  2t.  I)eftcii  auf  lilllOm,  !ciu  1157m,  Ävaft  f.  kincvfcii,  -lieber  lV531m; 
-maa^  11469e,  471a;  ba'3  men[cf)lid;e  111129e;  Organ  bev  2BcItan[d;aiiimg 
n342e-3a,  11160a,  IV 6e;  reid;eii  f.  bcmcrlcn;  [d;arfe  lll217m^^  ba^^ 
fc^ärffte  111193a;  @d;merjeii  lV531m*,  id;tiHid;e  11465a*,  cer  @ccle  1130a; 
mit  ben  5t.  fer;n  [|.  Ouubclyaffii.,  l}\\*  [eliii]  111124a*;  bcni  'ä.  fid;ttar  [f.  Omi. 
teuxiffn.,  1;^*  [id;ttarj  1356m,  11364m,  111114a  (iai|erin);  e^>I;äricit;it 
111166a,  202m,  501e,  543m;  (Structiir  11354e-5a,  tau]d;t  \id)  lY190m, 
-übet  IV265e  ||  baö  iintjetraffiiete  [=  blc^e,  iiid;tbelü.]  1156m  (370m); 
11267m,  368m;  111 3e,  68a,  69m,  70a,  87a,  146a,m,  167m,  177e,  193a, 
289e,  314a,  343m,  351e,  412e;  iiiib-cn  Stiigeö  111 392m  J  mit  imb-cm 
(bem  u-en)  ^.  11173a,  215e,  314e,  403ail:  aftrcn.  ^cobac^t.  ii.  (Sntbcd i  ngeii 
mit  uiiBetü.  21.  III öi,  152a;  ©eljen  (Secbac^tcii)  mit,  fi(^tbar  bcm  imbc\i\ 
2t.  [f.  bef.  ©tenic]  m[64e-66  ber  @tenie]  66am,e,  67e,  74e,  112a,  e-3(e), 
4a,  215e,  314e,  390a,  403ail,  8e,  415e,  538a,  560e,  577a,  587m  ||  imfer 
21.  [f.  gelangen,  [id;tbav,  miter,  Dor]  11370m;  11167a,  297a,  394a  (498e)  | 
unter  ben  2(.  I11558e;  unter  unfein  2t.  (fid;  bitbcn,  erjeugen,  entftel;n; 
Dorget;n)  164am,  232e,  260e,  279e;  III5m:|  bie  21.  berfinftern  111350a,m; 
ans  ben  2t.  Verlieren  11336a,  im-  unfern  2t.  111567c,  treiben  1130m,  f. 
äißett  I  -aeuge  111216m,  IA^563e,  V37e;  -jeugen  111614a;  IV 310a,  563a; 
V30e,  35m,  44a,  53m,  56m 

2lugit  [f.  2:rad;l;t]  I235e,  260e,  281a\\,  300a,  465m;  IV 468m,  479a, 
519a',  pl.  2tngite  (*)  IV471e,  8e,  578a:  (comp.  2tngit-)  2tbanberung  V76e, 
[23efd;aff.]  IV578a*  |  [aU  ^eftanbtr;eil]  (a.  Srac^t^t)  IV278am,  285m, 
385a,  427a,  8m,  472e,e*  .480a,m,  2e*,  512e,  541e,  578a,  631m*,  3m, 
4ell,  6a,me,e*,  641a;  V34m,e,  36m,  71m,  76a,am,  95e;  [23eftanbt!)eile] 
IV 629m  :|  ißilbung  [f.  ^ed;laden]  l(465am  fiinfttid;e),  iBcmbcu  IV 280a  \ 
[färben]  lV578a*:  grün  lV480a,  631m*  :|  -feto  1300a,  -gcrm  lV471e; 
[in  ©egenben]  lV519all,  631m*,e*;  -geftein  1238a,  460mli;  a-baltig 
IV276e,  464e,  631e  ||  Är^ftatt  lV348e,  469a,  472m  (512e);  V34m,l, 
76a,  95e;  -Ar.  l\ 479me,  632a;  -^r^ftalte  1221a,  263e,  279m;  lV636e  ] 
!rt}ftattifirter  111613me  ||  -laben  1245a;  in  9}?aarcn  lV279a,  519a;  -maffcn 
lV519a;  in  SJJeteorfteinen  I136a,m,  7m,e;  I11613me,  5e  (6m),ell, 
7m  I  -^ür^r;^r  I264all,  271a,  2e,  3e,  6me,  9a;  IV 209m,  241m,  359me 
(©tüde);  V85a  [in  ©egenben],  90m;  -^citt)^re  IV472a  :|  in  (2d;Iaden 
gebitbet  1465a;  leichte  (£d;met3bar!eit,  t.  fdjmeljbar  IV632a,  V95e;  fc^a^arjev 
lV512e;  -©ubftanj  III616m,e!l;  i5ovI;crrf(^en  l\636m;  in  «ulfanen 
lV471e*,  8ell  ||— aug  itifd;  1261a 

*Au^56ur,^  II  367e[^erfon  ba],  493a  [^u6)  gebrucft];  2tugurar-2:r)eürie 
11418a  II  Auguft  (taifer)  f.  Auguftus  |  2tuguft  (DJJenat)  1403m:  Sie 
IV46a,  47e;  -^eriobe  (jtvei),  -^f;äncmen  f.  :^^ericb.  @ternf^un^^>m;  S^cm^er. 
1348m,  355a  J  C.  F.  Auguft:  ^f^c^rometer  I358e,  11381a  ||  Angusta 
historia,  2tuguftcif(^  f.  Auguftus  |  S.  Augußin  1)  i^-^au|.^tft.  tum  ?^loriba 


236  S.  Äugußin  —  Slu^f 

1342m  2)  SBovgelB.,  da^  in  33raf.  II 85m,  328a;  111329a,  345a,  361a 
3)  (^.ap  auf  duba  175a  :|  Hiigitftiner-Äirrf)e  11515m  |  ber  l;eil.  Augul- 
tinus;  Söifc^of  bcii  Hippo  1489m,  111201a,  V66m:  magu.  5(u3id;uiig 
iyi69m;  de  civitate  Dei  1489m,  IV  169m,  \88e;  §iiiinicl  111201a; 
opera  1489m,  111201a;  ^^latcniid;  11281a;  iiuittertefe  Seitgmig  I489am', 
V66m,  88e  |j  AuguftCus)  (Äaijev)  111162a:  311  GBven  111174m,  gveiiv.b 
1124a,  fcffile  ^ncrf;en  II229e,  [uad;  A.]  II323e;  iiiUev  A.  11215a,  436m; 
IV 448a,  9a,  450m;  S>err;evrlid;img  11331a,  SScÜefcfte  11441e,  311  A.'s 
3eiten  II198e  J  historiae  Augustae  scriptores  11470m  J  5Iiigiifteifc(; 
ini95a:  3eita{tev  1275m;  I116e,  20e,  78e,  470a 

*M.  Aurelius  (Äaifer)  II438e;  aiiä):  Marc-Aurel  II204e;  M.  Aure- 
lius  Antoninus  11221m,  IV 51m;  Antonin  111162a,  194e;  Antonin  bev 
gvciimie  II330e;  An-tun  (rf)me[.)  11221m,  IV  51m  |:  ©efaubttc^aft  iiac^ 
dh'ma  IVölme,  [ßeit]  II330e  ||  auriga  ],  gu^viimmi,  Aurillac  (5iuijergue) 
lV461e,  aurora  Lorealis  IV  125a 

*2(ucHUtinig  11207m,  -teilte  1384a  (reiche);  -Bilbinig  [f.  ©eift,  geiftig, 
üiuftlevifd;,  9[)?enfcf)eiigc]d;Ied;t,  Ovgane,  Siffcnfc^aft,  iHtlid)]  II73e,  81a, 
137a,  310a,  399a;  11113a,  341a  (in)  |  aiK^bred^en  f.  ©eftein,  ©ranit, 
iUlaffen,  OiicUen,  SBafier;  2(.  f.  iBuIfane  :|  Sliiebreitimg  1 380e,  -h-enuen 
111232e  (eiiicg  (gteni^)  ||—  5Iu§brud;  (=  (Sru^tion)  [f.  (SvbBeben,  @e= 
bivggarten,  -fetten,  ©eftein,  ©ranit,  ^iigel,  Snfeln,  Äegel,  Krater,  äj'^oi^a, 
*SuIfane,  Sßaffer,  SBinb]  I453e;  IV  127a,  211m,  247e,  360m,  578am', 
pl.  -briid;e(*)  1V[272]  358a  |:  (comp.  StuSbrud;-  nnb  SiiieBnid)^)  Hvten 
f.  flüffig,  -S3eden  lV309me,  -(lanal  IV271a,  -@v[d)cinnngen  lV516a; 
feuriger  IV 442m,  579a;  2(.*  i)on  fliiffigen  iOZaffen  unb  feften  Stoffen  IV  [272 
'cm  Strten  (nur  juni  X\m\  i>ul!.)],  minenartige  lV275e*,  -2)Zünbungen 
IV 351m;  '^(.^)-£)ffnung  IV418m,  -Öffnungen  IV270me,  412e;  -^g-Ort 
lV509e,  -e  V36e;  '^(cO-^[;änDmene  1223m;  IV  276a,  4(S5m;  -^c-Üiic^-- 
tungen  IV  395a,  -^ef^alteu  1237m,  -@teüe  IV281a 

'^Äufchkul  (im  Ural)  1272e  |  STu^bauer  1356a;  11163a,  184a;  II1612e, 
IV 43a;  au^bauernb  III532e;  IV  60m,  69e-70a,  257m  ]  STugbel^nung 
{=  Silataticn)  [f.  kontinent,  gläc^e,  ©efä^e,  SSärme]  I20e,  304a;  IVl75a; 
pl.  -en  (*^°)  111546a:  größere  5(.  geirinnen  11337a,  mcffen  III  545e-6aJ 
5Iu§brnd  [ü  anaü^tifd;,  figürlid)]  V89e-90a;  pl.  -briide  (O«^)  1148a; 
IV 272a,  468a,  474e,  507e:  ebler  11230m,  (ginfad;r;eit  II56a,  gärbung 
\17e-18a,  geiftiger  II  16m;  gtüdrid^er  IV24am,  V94a;  Menbigfeit  180a, 
I!I14e,  V17e-18a;  fdioner  11327a,  S5erfc^ieben^eit  Vi 7e-i<§a;  jarter  II 7m, 
83a  J  5(uobiinftnngen  (=  (Sj:baIationen)  [f.  SD^cnb,  «Sterne,  Salbung] 
1394a,  IIll06eli;  sg.  -ung  (*):  tücbnrd^  erjengt  111545a,  irbifd)e  11517a, 
ücn  ä)Zenfd)cnlV210e*,  fd;äbrid;e  lV264me,  ber  «Stabte  1478a,  ^§-X^coxk 
IV 536m,  nähren  bie  SSeltflnter  III618e 

*anf>far;ren  [bergm.]  1445a;  5(ucf  iiffe  11381e,  111 14a  |  mm^h-  II 114- 


Slu^f  —  3liifti  237 

(-5lrtifeO;  au§fiif)vbar  11145m,  -lic^  IV 257m,  ST-img  IV 4m  :1  STuS- 
füüimgf.  @ang,  2ruf>fuvd;nngcu  IV  329e  |  ^Tu^gang  1249a  (finben):  '^e^>iin!t 
I1151m,e,  160a,  213e,  255a;  11112a;  -^imfte  IV 90m  :|  auggebilbet  f. 
<B\>xüd)c,  -bvanut  [f.  Krater,  iBiiIfane]  I456e,  -hod;cii  f.  ©eftein,  -bad;t 
III272e,  im  Sluegel^enbcu  IV413m,  aucgefd^h)eift  111339a;  -ftcßen  lV213m, 
278a,561m;  -ftraMt  f.  iOic^t,  -ladt  lV144a  |  au^gegeic^uet  [[.  iBeokdjter, 
(Sl)emifer,  S)en!er,  ^enntiiiffe,  lünfKer,  2)?atl;einatifer,  P;l}fi!evJ:  SIZamier 
:i251e,  313e,  386m;  [tocii  ^erfcncu]  I491e;  11115a,  121m,  200e,  216e, 
510m;  III224e,  534a,  617e;  lV180m,  206a,  622a;  V21m;  [öcn  (gad;eit] 
I1180e,  IV 538m;  [ucii  <Bd)X\\Un]  III625e;  lV76m,  109a  J  oii^gIeid;eub 
11186m,  457m;  fi^  a.  III  4e,  278e;  V3e;  2l-img  1365m;  11189m  (-^^mel), 
96e,  626e  J  2(u£*graBinig  [|.  Pompeji,  ^-janifd;]  11157m;  -en  1179a,  80a 

*5tii§l;öl;Iung  111507m,  IV269e;  \\6)  au^!eilenbI262e,  2tu^!cd;en  IV250m; 
5(u^Ianb  II505e,  auelänbifd;  (=  ejotifd))  f.  SBäume;  Etuvläiifev  (pl.)  111334a, 
363m;  -mcffimg  111312m,  -nabme  f.  ©efet^e  j|-  aufonifch  11404m  {Wim)  \ 
Aufonius:  ©ebic^t  Mosella  \\22am,  109am{m)',  [^evf.J  II 22a II  ||  2tu«^ 
f^eibimg  lV82e  |  Stu^fci^IieBen  I56a  (gegeiifeitige^) ;  a-^üä)  11213a  (ju), 
7e  :|  Siiic^i'c^müdimg  1180e,  -[(^nitte  11284a,  aiicfd/U^eifenb  f.  (£ili>avtimg 

aii^en:  iiad;  ci.  11158m,  178e;  ijcn  a.  III  17e,  598m  ||  StiiBeniüelt 
[j,  evic^eitiimgcu]  I8e,  69e-70,  85e,  142a;  II  13a,  25e,  38e,  298e;  III  3e: 
ber  51.  angel^oren  111594a,  Sruffaffiing  II14e;  dciitact  mit  11148a,  400m; 
(ginbviiöe  II71e,  ©iiiDirfiing  II50e-51a,  3)?ainiigfaltig!eit  1176m  |  üiefle? 
bev  2t.  [oqI  9^atur,    (Sin&ilbinigefv.):    auf  bie  (£intnlbiinge!vvaft  I(50a), 

II  [3-103]  U8am;  auf  ta§  3:mere  beö  ä)?eu]c^eu  in05wi  :j  iBeifet;r  mit 
bev  2i.  I34m  1|—  aufjev-  f.  sec.  (irbifd^,  tvc^ijc^  uflü.)  |  äußeve(i)  [f.  9latur] 
11242a,  265m,  342a;  III  8e;  baö  tu^eve  I16m  (gegen  baö  Smieve  j  au^tX' 
orbentli^  11267e;  111230a,  601e,  2a;  IV 6m,  69a;  baö  2l-e  1119m 

*2tu^-[id;t  II  100m:  emeiterti  11337a;  fveie  11102m,  IV  146a;  pl. -en 
V  13m  :|  auvM^eieu  f.  S3ulfaue  |  5iu§]|.H-uc^  II  79e,  223a,  259e,  313a;  111212e, 
440e;  IV  12m,  83m,  224a,  230e;  V  19e-20a,  89e,  94m:  geli}i(^tigev  II  126a, 
fiil;uer  1158e;  pl.  -fpviic^e  II365e  :|  Stueftattmig  II206e,  au§ftel;n  f.  ju 
Sage  |  2tuc-ftcf.e  111307m;  au^fto^eu  [f.  S^ulfane]  V25a,  ST.  IV601e-2a  1| 
ausftra^len  [f.  2m  1185a:  (öom  !^id;t)  11136m;  11170m,  169a; 
gegen  ben  Seltvaum  1341a  J  -enb  111600a  J  2lugftval)Iung  [f.  «Sonne, 
SBävme]  1344m,  359e;  11392a,  IV 245e:  -^f-^^ermcgen  1341m,  gegen 
ben  2BeItraumIV367m:||  au^ftvömeu  [f.  $!id^t]  111395a,  21.  IV  196a; 
a-enb  (toom  v.  n.)  1202e,  233e;  11145m,  470a,  567m  J  21  u öftrem ungen 
(=  Emanationen)  [f.  Kometen,  (Erbteilen,  ®a6,  33ulfane,  SBarme]  1209m, 

III  (59m)  229a,  lV256e;  sg.  -ung  (*)  I445e:  erfcä^ö^fenbe  I114e*;  ans 
ber  erbe,  ans  ©palten  [tgl.  *@^alten,  ©toffe]  I220e-lm  [5e-232],  226a,e, 
7m,  e-8a,  233e-4m;  \\266m-7m]  [oerf(!^i ebner  (Stoffe]  IV220a,  249me; 
'v3-Sl!;eovie  11187a*  |1  Auftin  IV65e  (3leife  um  Franklin) 


238  Slufti  —  mv 

*2t  11  flial-  1303a  (-länber),  Außralia  felix  (eübf^M^e  ^Kni-^ott.'^) 
JV421m  \\  Auf tr allen  %.  ol^  ötev  Sßeltt^eil  (=  ^eh;neficu,  ®üb|ee- 
'^\\k\xC)\l312a  (tritt  ^erbcr);  53.  bie  gv.  Snfel  9Zeu-§üüaub  ift  mit  biefem 
9Jamcii  ter&unben  |  auftvalijc^  (nur  jur  53eb.  21.  gel)i5rig):  Siiiie  (Siiröe) 
cl)ue  StOluei^img  (ber  fübl.  2:^eil  bcr  aiiftralo-afiat.  e.;  f.  ü6r.  afiat.  2. 
e.  5i.)  IVi55am  [7w-5a],  141e,  202e-3m  {4am)^^  mm  lY 421m,  m 
(3ufeln);  ^cl^nefieu  11312a,  35ül!er  1380a,  a^eft-auftr.  1380a  J  aiiftralc- 
afiatii'c^  IV  137a  ((Suröe;  f.  ^p.  afiat.  Siiiie  otjiie  2lbii\)  ||  Äußrania  (3ufel) 
lUlOe;  sidera  Außriaca  (@cuneiiflccfen)  11361m;  111383m,  40Pe 

*2liietritt  [f.  Merkur,  äJJcnb,  ®terue,  Venus]  111395m,  -trocfiiung 
1488e  (toou  3ufii[icu^tl;ieren),  -trafc^ung  f.  SSäc^e,  -linttern  11387a, 
-irüc^ie  11130a||  2tu6h?urf  [f.  gifc^e,  Äegel,  Ärater,  35ulfane]  1396a, 
IV  222a:  '^eF)iigeI  (auf  bem  ^oben  be§  Äraterv)  lV27im,  ^f^-Önmmgell 
IV539m  I  pl.  -tvnirfe  111 596a  J^Iuölrürflinge  [f.  Eißl,  Vefuv,  35ul!aue] 
IV 255m,  282a,  347e  \\  Autolycus  11198a,  161e;  2(iitcrität  11281a  (d;rift- 
lic^e),  5a  (-^gglaut^e),  308a  (I)cc^fte);  lV201e-2a,  495m  (irid;tige) 

Auvergne:  Sßafalt  burc^trec^enb  lY 613am,  ^Briefe  1 V 515m ;  ©urd;' 
fe^iiugcn  lY461e,  ölSam:,  ©ebirgöarteu  lY  461e,  613am,  9m;  V35a; 
@e[teiu  \Y617a  (juerft  Srac^tjt  genannt),  Krater  IV 613m;  $?ai3aftrlnne 
IV555e  (!d;ma(e),  613m;  2«aare  lV275e,  282me,  519e;  [Örter  ba] 
IV461e,  470m,  481a;  puy  IV 429a,  Cneüel447e,  [Sc|>ogr.]  lV461e; 
2;rad;t}t  \Y461e,  4a  (anö  ©ranit),  7a,  607am  ||  S^nlfane  1237m,  256m; 
lV572tt:  au^gekannte  lV310m;  3  @rn|.^Vcn  (bcd;  nur  eine  ift  bie  Auv.) 
\Y453e-4a,  461e,  607am,  613a;  3)Jcereeferne  IV 455e-4a,  607am',  [ed;vift] 
IV613a,  9m  Jöulfanifc^  lV439a  (®e6iet),  607m  (33e3irf) 

Auzout  111370a:  gernrcr;re  11177me,  78am,  82a,  106m;  2id;t  111101a 

*Araris  (am  Sf^il)  11245e,  Francefco  AvelJino  lV449e  (Scacchi), 
avenida  IV  498a,  Avenryz  =  Averroes,  2lt>enturin  V85a;  Stüerner  (See 
(lago  Avemo  IV 469m)  IV348am,  469m  (?encit);  Averroes  (Avenryz 
11287m,  Ibn-Rofclid  11255m)  11255m,  6a(@cl)ne),  283m,  7m  {^m 
u,  ^anh)  II  Avicenua  {axah,  &d.)  (Ibn-Sina  11255m,  283m)  11258a, 
283m:  Ariftoteles  11449am;  Slr^neimittellel^ire  11255am,  e-6a;  deiudar 
I1249e,  2e^renlI449e-450a;  [peil]  11255m,e,  453m;  Xbiere  II 255a  J 
avicennia  (^f(.)  1374a,  V80a;  2I-ien  I334e  ||  Avidi  =  Abibe;  Feftus 
Avienus  11409m,  410a,  3all  (afr.  Snfel)  |  Avignon  1348a  («r.),  3ö6m 
(meteorol.):  [^erf.  ba]  111527a,  553a  :|  avron  f.  aphron 

SSuÜan  ton  Awatfcha  {a\i^  Äamtfc^at!a) :  anä)  A-^nUaw  IV 388a; 
auä)  gen.  Awatfchinßiaja  sopka  nnb  Gorelaja  sopka  IV5S7e,  523e  |: 
51.  bev  eigentliche  (lV29im)  I239e;  lY 291m  [387 e-8a\\,  523e-4a%  25]: 
5lu§13rü(^e  IV  388a;  ganj  üeiner  5tueh?nr[g-Äege(  IV  347m,  567e;  6e[tiegen 
IV 347m, 5<S7e;  glanunen  V45e-46a,  56m;  §er;e  IV29im,  3<S7e,  523e, 4a ; 
SD^effungen  IV 524a,  immer  rand;enb  IV  388a;  noc^  t^ätig  V40e,  fe^r  t^. 


mv  —  %^t  239 

lV523e;  ^rac^i;t  {\387e,  Saffer  u.  ^(^lamm  V40e-4iaJ^.  ber  mi> 
cii]nitli4)e  lV29im 

Axayacatl  (mey.  Äön.)  11480m  — 1|  U^t  (t?.ql.  Steife)  [j.  Somcteu, 
(güipfe,  @rbe,  (Srkbuug,  panetcn],  pl.  5lyeii  (*)  IV  151a,  2m:  große 
[=  3t|>[ibename  111435m]  (f.  diHpie)  1113a,  5m;  I11591me,  611m; 
lV327a  I,  385e:  (Siib^>imft  111435m,  einer  ®xmc  I11558e;  t)alk  1421a; 
111305a,  558e;  [ehieS  ä)?eere]  I1226e;  äBürr'el  1 96m,  111430a*  J  größere 
11477e;  greßte(ii)  1306e*,  111552m  ||  rK-ilt>e  111381m;  §au^>t-^.  11155a, 
326e;  IV  140m,  179a, 326e,  7a  |  fleine  lV327all*:  \)a\U  1421a ':[  lange 
I306e,  mittlere  lV254me,  ungleiche  IV  151a*  :||  ajial  IV76e  (®teEimg) 

*2ljinit  IV257a  |  Styicm  11431a,  V22a;  pl.  -e  I17e,  11382m  (bunfle) 
:|  axolotl  (mej.  Xl)m)  1288a,  Sljt  111624a,  cerro  de  Äxusco  {mix') 
IV640e  (tezontle)  |  Ayodhya  II40a,  116m;  -kanda  (5lbld}nitt  be§ 
^Otamat^ana)  11116a  ;]  ayur-veda  II449e,  450e  ||  Slsimutr)  1126a:  eineS 
^^imftö  IV207e;  öeränbevn  IV145e,  206e  |  pl.  -tbe  I42a  J%mutt)al-Äreiö 
IV  188a  II  Aziz  Ben-Hakem  Biamrilla  [.  Biamr. ;  ajoifc^  \69m,  90e 

ÄzoüEN  [f.  Sang]  (f.  bie  @L  5Ir(^i^^eI,  ©ru^^e)  I252e;  I1163e-4a, 
278a,  447m;  IV5i5e-6a;  ober  aaoriff^C  Snfeln  O  I1317e;  sg.  05. 
Snfel  (*)  1188e,  454m;  lV53e,  291a;  auc^  gen.  Bracir-^n\thi  I1295e, 
lV52a  ||:  2inie  of^ne  2lbn?ei({;iing  I430e-la;  lY Ulm,  204e;  barüber  ber 
Sßeg  nad^  Stmerüa  lll63e-4a,  181m,  278a  (a6er  Slm.  nic^t  ijcn  il;nen 
am  cntbcdt);  2In)d^n)emnning  110484e;  5M;i^>eI  IV 493a,  V65a;  [%u\' 
gäl^hing  l>cn  Sniefn]  IV 424a,  515e-6a,  580e-la;  (Sntbednng  II259e, 
396me;  Vö5a;  (gntfernimg  IV 493a;  e|:l)emere  ^njel*  IV 496a,  599e; 
(Srl;ehing  IV591a,  feine  ^eiteraiiebrüc^e  IV591a;  ©ebirg^arten,  ©eftein 
IV424a,  590e-la',  ©olfftrcui  1525a,  484e;  @ru^))e  [a.  3nfeH  IV397ra, 
496a  I  3n]el(n)  [[.  aüg.,  '^n\ia\)l,  cpl)cm.,  i3er[imfen,  n^eftl.]:  -gru^^e 
[ügl.  ®xup^^c]  II  317m  :|  harten  IV580e  |  feine  Krater  IV591a;  (grl)elntng§- 
ilrater  IV515e-öa,  580e-la  :\  Sage  11278a,  Sänber  f.  äBeft,  magn.  j. 
2I0n).,  Sanbnng  frember  ä)^enfd;en  II484e;  9}?eribian  IlO300a,  317m; 
Sflormannen  IV  52a,  ^f^cnicier  II163e-4a,  Siegen  11^4836,  [2:c^ogr.] 
lY515e-6a,  S5eränb.  [.  njeftf.,  unfein  ijerf unten  IV 397m  |  35ulfane  10237m; 
milf.  11396m,  IV  493a  ||  im  Seften  Sänber  gefefin  1^836  |  treftüc^ 
i)on  bcn  5t.  11478a:  SSeränberung  II  [316e-7m]  7a,m,  8a  ]"  njeftlic^fte  Snfel* 
1431a,  II0299e 

Aztec  pass  lVi38e\\  Azteken  {—Ijp.  Mexicaner):  datenbev  111475ell-6a, 
mejicanii'c^e  I1439e,  S(nfunft  im  X\)al  toon  Mexico  11338a  Jajtefifc^ 
(=  mcjicanild^):  ott-a.  IV349e,  351m,  570a;  5tnnalen  I411am,  S3e- 
tt)cf)ner  IV  540a,  §oc^ranbIV471a;  SD^anufcii^t  [=  mej.  ^anbjd^r.]  1145a, 
4nam;  11485e-6a;  9lame  11480m,  IV  170m;  Ortsnamen  IV532e,  540a; 
®^n-ac^e  IV520a,m,  594m;  S3e(f  111476a,  ©crt  [[.  Ü6r.  mej.]  I469me  :|| 
Aztlan  U  461  nie 


2i0  ^il^il  —  Francis  Baco 

*azufral  [.  Cuello,  Purace^  Quindiuj  el  A.  (35ulfan  "ccn  Paßos ,  iMctt. 
z=  Tuquerres)  YV 548m  |  monte  de  Azufre  f.  Tuquerres  \\  Azuni  11468m 
(boussole),  asurHau  IV207e 

♦Charles  Babbage:  Haltung  ber  (Svbe  IA^578m;  Serapis-3:eiiH)eI  bei 
Pozzuoli  U12m,  Wöl8me  \\  Bab- el- Mandel  U200e:  äl^eereiige  1191a, 
324m;  11155a,  6a,  167m,  407m  J  (Strafe  (*)  11327m;  111344a  |:  ^aüa 
IV 381a,  iimgii.  tquator  IV  103a,  növbl.  baijou  IV 381a;  [Ovt  bavaii] 
II203e,  111354m*;  ^axaUel  11329a;  fübl  baöon  11167a*,  8m;  Umgcgeiib 
mit  l\381me  \\  Jacq.  Babinet  II370e  (^otavif.),  III 54ime  (bev  9}Jonb 
rct^,  3)if[raction) ;  Babuyanen  (3n[e(u  bei  gormofa)  IV  404m 

Babylon  [f.  Chaldäer]  11192a  [iPö],  20ie:  Alexander  b.  @v.  II196a,m 
(©113110),  201e;  altediiltiir  11147a,  Cyrus  11196a,  [bal;er  gebt.]  11209m; 
[®e[^.]  11159a,  196am;  ®vied;eii  II172e,  aU  ^aii^^tftabt  II201ell;  ^vieftcv 
II196a,m;  Seleucus  11198m  |  ©tenihiiibe  U196,  431ell;  III(198m,  222e); 
©teriuvavte  II  196am:|  @tva^e  11244m,  ^I;iere  II  192a,  uralt  II 201e,  35evfaü 
ib.,  Xerxes  II 1 96am  J  33. 33 a \?  I ü  11  i  e r :  pl.  II  245e  (Niniis),  403m  (STIter) ; 
sg.  11140a,  197a,  436a  J  S.  Babtjloiiifd):  Slftrorogeu  11585a,  ^elbsug 
Alex.'s  b.  <Bi\  II185e,  ©eiXMcfjt  II  160e,  ©öttev  111467m,  SDka^  II160e, 
©teviibeob.  11403m,  Sbuvinbau  mf475me  at;iir.  in  Chiapa),  Saareii  II226e 

*BacaUao  head  (Oei  Sf)ilce)  IV550e,  tierra  de  los  bacallaos  11326a  :| 
S3acd;en  11105m  ||  33ad;  (*)  1163m;  pl.  S3ad;e  I266e,  448m;  II22m,  lOOe; 
V25e:  5lu^tx^afd;iing  IV 550me;  35erbiiibitiig  mit  b.  S3erge  V52e II -55a,m; 
©ebivg^b.  V32e,  vaii[d)en  IV 241m*;  mitevivb.*  1 447m ,  lV241m;  SBev* 
fiegeii  lY 337e-8a  J  3Säd;(ein  iV265m  :||  Nie.  Bach  II  lila  (über  Mim- 
nermos)  ||  Bache  (Alex.  Dallas,  geb.  1806);  iiiagn.  IV 64a,  75m,  192a; 
[Verf.]  IV 64a,  75m  :|  S3äd;teiu  f.  S3ac^;  da^.  Back  11147a  (Äälte);  IV 65m 
(3  Steifen,  tooii  einer  glec^tc  lebenb),  71m  (luagn.  S3eob.)  |  S3a(!o[en:  "b-aljiu 
l\ä)  IV346e,  b^artig  IV340e;  S3acföfen  IV  3 12m;  Backofenßein  {dl^tm) 
V40a  :|  Backfan  (im  (laucafu?)  IV  386a 

Francis  Ba CO (n)  (ucn  Verulam  I307e;  II322e,  354a;  11190m,  V19m; 
$!oib  B.  V19a)  II342e,  354a,  379me',  III  10m:  gegen  Ariftoteles  VI 9a; 
gegen  ba§  co^ernic.  ©Aftern  II379me,  515m;  [@igen[d;.]  II515am;  Sr" 
fat;vnng  Vl9a,m;  gernro^v  III204am;  Galilei  ib.,  IV57a;  Gilbert 
II  5i5am;  3nbuction  II324e,  III (10m);  instauratio  magna  11354a, 
Sanb^ntjen  I307me;  @ef(^n)iiib.  be6  Sid^tS  11190m,  124e-5m  |  novum 
Organon  I307me,  11354a;  11190m,  618a:  [Stelle]  Iin25a,  204m  :1 
[^^erf.]  11190m,  [@d;rift  über  i^n]  V19m;  (gterne  nid;t  gleichseitig  11190m, 
i24e-5m;  111618a;  de  ventis  11379m,  «Barme  V22e;  SBinbe  II322e, 
379m,  380m,  516m,  7m;  works  11516m;  111125m,  204m  ||  33aconifd; 
1409m,  Baeonicus  f.  Britannia 


Roger  Bacoii  ^—  ^a\)n  (^  241 

Roger  liacon  (Bato  I52a)  I52a;  II 31a,  268m,  280am,  3ni  [4e-5, 
%.  464-5a]',  in  16e-17a:  S8x\iUn  [i)gr.  ©lafcr]  II464e-5a;  (Si-pcvimeiit 
11285a,  4ö4me;  JjevgvcBevnbe @Iä[er  [tgl.  33vil(en]  11508m;  ©vicc^eii  11 285a, 
464am;  D\>i[t  ll464e-5a;  opus  majus  II285a,e,  7m,  464a,m  [Stelle], 
e,  e  (3rii§gabe),  5a,m,  508m;  llll6e-17a;  [\>cx\.]  II280um,  4e,  5am; 
\A)i}i.  II464me;  Rubruquis  II290e,  4G6a;  iiid;t  vulcanus  V65e 

bacLerium  (Sufufioiunl;.)  1488m  ||—  Bactra  II  193m,  BactrianaWQOSm 
\Bactrien(=z  hp,  (sactv.  9Jeid;)  1144m;  II  I84a,  5e  (Alexaiider's  ^\\q)  :|| 
6actvifd;  11119a  (@atva^ie),  172e,  187m  (ü)Jüiiscii) ,  427e;  V20m  f 
&aS  bactvi[d;e  9ieid;  (Stiu^bnicf,  faft  nie  ijoifomineiib,  geivä^)U  für  tat 
W\d}  Alexandeis  beö  @r.;  and;  =  S3actvicii)  11142a  [183-199,  2(. 
423-430],  183me,  4am,  6,  8,  19le:  Sriifiebliiitgeu  11 189a,  Sruflöfr.iig  [togl. 
©tiirs]  11200m,  Sliifftaub  IIl97e,  33eric^te  iibev  bie  Sreigniffe  ii.  bie  iieitcii 
Sänbev  11187 am]  33e[d)affenr;eit  IIl86m,  7m,  8,  193e-4;  ^^amx  11186a; 
(Svseitgniffe  11186m,  8e-9',  gegrlliibet  H198m;  [@ccgv.]  11188,  193e-4: 
gviec^.  S3ilbimg  IIl84am;  ©lö^e  11186a,  7e  (2ruebe(;n.),  200m  [Umfang]; 
Jpan^tftäbte  ll201e,  ^lima  11186m,  $!age  ib.,  ^vcbinjen  II197e,  Seleucus 
ni98m,  (gtitv5  [=  2tu[Ie[nng,  jcrftört]  II219e,  [Xl)(\U]  II200e;  SSiJlfer 
II186me,  194-5;  jevftovt  [l>gr.  (gtnvj]  II2i<Se 

*iöab  11251m  (-ftnben);  53äbev  1231a  (()ei^c),  IllSOe  :I  Badajoz  II492n, 
Badakfchan  (in  ©amavfanb)  I219e-220a;  Badillas  (am  ä)?agbalenenf(.) 
IV 498a,  556a  I  J.  J.  Baeyer  III107am;  ©vabmeffnng  [f.  and;  BeffelJ, 
§eIiütvo:p-2id;t  111116m,  2}?evibiangvab  in  ^veii^en  n^22a,  [\kx\.]  III  116m  ||- 
W.  Baffin:  mngn,:  11374m  (2I6\i\),  IV59a(3Sanaticn)  J53affinöbai  l47la: 
alte  SInfieblungen  baüei  II 27i,  458me;  Cftfiiftc  II271a,m;  W\\t  IV 65a  || 
Bagdad  11329a,  467e:  Sfvakr  11251m,  264m;  aftv.  @d;ure  II296e, 
e^alifat  11269m,  [baliev  geR]  11448a,  ©cgenb  111343m,  ijou  IV383m, 
ju  11448a  :[  Bastle  (afr.  S3evg)  lV378am;  Bagißanos  (alter  S3evg  in  2lf.) 
II98e,  132m;  Bagne-Xljal  {<Sd)\mi)  V44e,  Bagnere  de  Luchon  111608m; 
Bahama'^n\ch\  II326e,  -©traße  I327e;  Bahar  (inb.  ^vop.)  I47e,  BJia- 
rem-3nfcInII162e;  J5a/iiaI123e  (iD^eteormaffe) ,  lV27m 

S3a^n  5t.  (aKg.  n.  gclv.)*  pl-  ^SaBnen  II338e  (nnöerfnc^te)  |I—  S8.  (Der 
©eIt!iJv:pcv)  [f.  Slfteroiben,  Someten,  S)o^|)eIftevne ,  (Srbe,  ejcentvicitöt, 
^immel^fövV^ev,  ^^laneten,  ^^lanetarifd;,  (gönne,  2BeIt!ör^ev]  11397m,  111  I57m; 
pl.  «Bahnen  (*):  (compos.  S3at;n-)  -5tje  1 117a,  IIl455e  (fleine);  -^lyen  III 
430a  (gvcjse)  J  beved^nen  II345e,  111556m;  33-nngen  III302e*  Jbeftimmen 
III626e,  -53-nngen  III303e  ;|  bnrd;tanfen  111570m  j  eine  önbve,  emanbcr 
bnvd;fc^iiciben  [=fd;n.]  niöl7m,  559m,  628m;  2)nvd;[d;nitt§pnn!t  1114m* 
:|  (Sbene  111277m,  517e;  einfa^c  111431m*  |  Elemente  1 152e*,  niiöGti*; 
-m.  [[.  2)c^VeI|^erne]  111295a  |  et(i^^tifd;e  [[.  dorn.,  (Si'te,  ^tan.]  I(14üa), 
II364e;  enge  111371m*,  eivige  11116a*;  eycentvifc^e  (pl.)  [a.  Planeten] 
I95a,m,e;  III 428a,  455e;  -flödic  111297a;  gefd)rcffcnc  [[.  (5cm.]  11364e; 

91.  t.  JpuHiOpllt,  J?rlmo«      V.  IG 


■2U  mi)n  &  —  ^ali 

III2y7a*,  37Ga*;  in  eiiianbcr  gefc^hmgene  (pl.)  (=  i)evf^l.)  [f.  !(eine  ^lan.J 
111367a  ;  ^alhneffev  111277e,  Sali;  §äl[te  III277mll,  -en  in277e;  Ijtiptu 
beliic^e  111630a  ||  Ävei«^.  III466ell,  565e;  !-fi3rmiöe  I62m,  Ä-fövnügfeit 
III428e*  (angenär;erte)  |  in  i^veniB-cn!vei[en  111343a  J|  fi^  frcujcnbe  I114e*, 
Sage  111465c;  lange  111557m,  573e*;  2)?effnngen  III302e,  mittdh,  III599e* 
I  9?eigung  [[.  eom.,  ^lan.j  111428a*  (gegen  bie  (gf^tif),  -n.  III449e; 
pl.  -en  lII428m%  -n.  111428m  :J  -paaxt  m517a  |  nid;t  parallel*  III559am, 
620m;  ^avaüelisinue*  III601e,  620m  :|  ^un!t  in  ber  33.  ni570m,  fc^ein- 
bave  1154a,  f(^neiben  [=  bnvd;f.]  1141m*  ißevbinbnng  1 347e* ;  bevcngen 
I118e*,  III567me*;  i3er)d;Iimgen  (pl.)  (=  in  einanb.  gefd;L)  [f.  ^lan., 
Jkine  «plan.]  IlOOa,  131m;  \val}xe  1154a,  iveite  111371m* 

*Bähr  (J.  Ch.  F.):  Ctefias  1448a;  n416m,  7m,  444e;  Eratofthenes 
(Satafteriömcn  11198m,  Megafthenes  11424m  :|  ^ailI303e  |  Baidaren- 
S3erge  (^anitfc^at!a)  I239e,  lV567e;  -@6ene  l\391e-2a  J  Baikal-<Bcc 
(auc^  blcB  Baikal  lV91e,  456m):  (gvbbet^cn  l(2ila)  3m;  IV  114m,  224m; 
©egenb  IV 224m;  niagn,  5lGlu.  1189a,  2inie  oI;ne  2tt>n.\  IV139e;  cftl 
f.  (Seel;nnbe,  9?eife  IV  70m  (114m);  @ect;nnbc  im  @ee  IV 456m,  oftl.  bcn 
t^m  lY 456m]  35oIf  11421a  :|  Baillet:  Descartes  III 31e,  32a;  V4e («Briefe); 
le  Baillif  IV  174m  (SBi^niutl)),  Bailly  111108a  (astr.  mod.)  ||  1)  Francis 
Baily  IllllOe:  S)vel;iüage  IV31e,  32m,  162e,  5allm;  2)ic^tigfeit  bev  @vbe 
111446mll;  IV32mll,  162e,  4a,  647a;  Flamfteed  III196e,  memoir  über 
iljn  IV  157a;  ^enbel  I421e,  IV  157a  (  catalogue  of  stars  111106m,  154e, 
196a'j  cat.  of  the  british  assoc.  I11196e-7a  "[  eigne  SBeh).  bev  «Steine 
I11284me,  «Stevntafeln  111194a  :||  2)  Jolm  Baily:  „Central-America" 
lV533m,  8m  {^axte),  545a  (35ul!anc);  3SnI!an  im\  Sjatco  IV(300e)  533m, 
@ee  S^icavagna  IV 537m  ||  Baireuth  1273e,  IV 353a  (SRarfgräfinn) ;  bairißh 
IV 81a;  Bajä  II23e  [«ßiüa  baki],  121  e  (©elf);  IV 304m  (ünl!.),  601a 
(^ranblanb) 

*el-bakar  (ber  lueiße  Od;[e)  =  gro^e  2Kagettani[c^e  SSoIfe,  Bake  III  115m 
(Cleomedes),  mount  Baker  (tl;ät.  SJnÜan  im  Wa/h.  terr.)  IV  442a  | 
Baklichli  (beim  caf^.  Tl.)  1233m:  @al[e  bon  IV 255m,  261am:  SlnSbriic^ 
1253m,  V55e;  ^ügelc^en  \  556]  Baku  (®£)  bc8  daucaf.,  anf  5lp|djeron 
V55e):  [babei]  I233a,m,  474.m;  IV  254m;  ^ügeld;en  V55e;  ^la\^l)t\)a 
lY 253e,  509am  (-f^euer),  m  (-«Brnnnen);  önl!.  IV224a,e 

*Bal  {p\)cnk.  ®ctt)  11180a,  Balachani  {ca\p,  3R.)  IV254m,  Balakanda 
(2lbfc!^nitt  be8  9Jamai)ana)  11116a,  (ia)p  Balambangan  (SBorneo)  IV405e  || 
Baiboa  (Vafco  Nufiez  de):  I)tnger.  11308m  |  ©übfee  U478me\\:  nimmt 
bon  i^r  SBefi^  11305m,  478m;  erblidt  fie  11305m,  unfein  II309e-310a  || 
Baibus  (mnm)  11215a;  ®vaf  Baldelli  11293m  (portulano),  466a 
(Marco  Polo);  III367e-8a  (©übf^itje  2tfr.'^);  Baldey  IV524m  («Bulfan 
\>ün  f^ogo),  Balducci  Pegoletti  11291a,  BaUaren  11152m  [iKeer];  Bali 
(3n|el)  IV394m  (2Öeft-ß.),  407m  («Bnffane),  mi|;  Batifta  Baliani  111388m 


^ali  —  gr.  mx  ß  243 

((gcnueitflecfeu),  Balize.  (3)iicatau)  IV 542a  (doufeguiiia  Gehört);  ^ee  Bal- 
kafch  (3uuev-2li.)  1255a;  IV382e  (©alsfec),  3e,e(3Ii),  454e-5a  (2nge;, 
4e-5a  (iBuIfan  iial^e),  5a  (Säuge);  ^Ifui  [f.  2:or[icii]  I410e-la  (ilRetecr;, 
IV  299a;  Balkh  II  42a  |  [id;  ballen,  -enb  [f.  Htmof|}{;äve,  3)?atevie,  SBelt» 
!üit^ev]  11364e  (@terne);  111231a  (^immel^ftoff),  567e;  33.  f.  SOiaterie  -i 
^aßeftiüeu  {(x\ix.  3nftr.)  11297a,  küiftiji^  I400m-1  O^robleiiO,  ballon 
f.  Servance,  BaiJot  f.  Euys;  col  de  Balme  IV 95a,  182m  (magn.  3nteuf.) 
1  SSalfam  ll242e,  b-ifd;  II249e;  balsamodendron  (^fl.)  II444amll: 
gileadense  II242e  :|  rio  de  las  Balfas  {Wlex.)  IV 345m,  567m  |j.  Baltia 
(3nfel)  11411a  |  Baltifd^:  ^hciu  1299a;  -en  1299a,  350m  (XemVer.), 
•374a;  ©outoernementö  V91a;  Sänbcv  1482a  (äßeiii);  11333a,  446e;  111210m 

Wamherg  11442a  (Pliiiiiis)  ||  53aiubiiö  I167e  (-@ebü[rf)e)  |  -roI)r 
1195a;  11189m,  484e  (auge[d;luemmt);  pj.  -vel;ve  1415m,  IV 263a  J 
barabusa  I155e;  llWOa,  401me,  425m;  ^-k\\  1372a,  1196a  j|  Bamian 
(3nb.)II183a,m,  425a;  33anaucn  (=  2}hi[a,  ^ifaiig)  Ulm  (-©elüäc^fe) ; 
11856,  426(m)  ||  iBaub  [f.  3ai>ie]  II178e:  b-avtig  [f.  ©tvcnic]  111489e, 
508m,  524m;  IV356e;  enge^UI239a;  b-[evnüg  1235a,  464e;  IV355e; 
gel;eimui^i)üIlcS  I16a,  IV  6a;  ein  (Sin)  gcnieiufaiiies  33.  iimfd;(iiigt  I9e 
(Die  dlatm),  162a,  184e;  II161e,  371e-2a;  III 4a;  feftev  fnii^feu  I81m, 
ijerfnü^ft  I385e7pl.  33aube  I331e  (um[d;Iiiigeu)  ||  Banda  (moliiff.  3ufel): 
-3n|eln  IV411e,  -®ceIV323e;  Sultan  IV 290m,  408a,a  (bie  3n[el  k* 
ftel;t  ait6  ilini)  :|  33anben  (=  «Streifen,  pl.  bou  S3-e)  [f.  (Sirrn?,  ^olav-] 
I323e  I  Bandini  (daib.) :  Galilei  11360m;  „Vespucci"  11491m,  111361a  :| 
Bandong  {^^"oa)  IV  484a  (35ulfan  babet),  33angig!eit  1216a,  S3anifterieu 
(^fl.)  II  91m,  Banjanen  (inb.  iBoI!)  Ill42m,  Banjermas-Siny  (33ejiv! 
SBornco'g)  IV405e  ||  iöanU.  2)hild;el  |  pl.  ißänte  [[.  ©vanit,  ^alfftcin, 
.^a'oa,  2)hifd}cl,  ®eetang]  1307a;  beiveglic^e  1168m;  [öon  ©elnrg^arteu] 
1262a,  447e,  458a:  ^oriscntare  IV 364m,  V78m;  im  inb.  Tlctx  IV413e; 
[=  @aubt\]  I329m,e  ||  rio  de  los  Banos  (Ouito)  IV 363a;  Bantam  (anf 
3aöa)  II329e  (Äönig);  IV 558a  (9eegent[d^a[t,  ^Sanmftänune);  33am}ane 
(=  inb.  Feigenbaum)  II  99e 

mx  5t.  ^;ier  [f.  @ee]:  pl.  S3även  1204m  (-fee),  II28e,  IV67m  (-3nfel)  || 
33.  ©ternbilb  1)  attg.  I12m,  IV158am  (§oc^e(uen  bis  jum  33även  [id) 
erl^ebenb)  |  bie  33 ä rinn  (=  33äv):  @efd;.  (bei  ferner)  III  159ell -160a, 
am]  jmei  III160am  J  2)  beibe:  bie  53 ä reu  ll330e,  111262a  (-fterne);  bev 
gr.  u.  !I.  33äv:  2ic(>töeränb.  ober  3SeränberIid;feit  einiger  Sterne  lll254e-6a, 
262a]\m  :\\  3)  ber  große  33.  (ursa  major,  ursa)  111174a  ;  S)o)}^eIfteruc 
babci  III 298m,  Hinterfüße  III 326e,  Äi3rper  ib. ;  ^.^laiiet.  ^ebelflecfc  IlI331me, 
,963a;  giebeljonc  III326e;  (Bä)m\\i  III 65e,  290m,  340e;  ^c^weif  I11326e, 
etetlung  11166a  |  (Stern  III  65e,  267m  (babei);  bie  7  Sterne  III 255,  STne- 
gangC'puult  ber  ®terufd;nu^^en  111620a  :|  fübl.  X\)e\l  ib.  :||  einjelne  Sterne : 
«  ursae  maj.  111138e,  255a,me  262a  (öcränberlie^)  T  ß  "1 139m,  255m, 


214  gv.  ^tir  ß  —  Barometer  g 

331m:  beni  9?orb^>oI  nat;e  111361e,  mu  beii  9Z^.  u.  [ein  Sßäc^tev  111360e; 
yeväiib.  I11255e  |  ^  111139m,  255mlll:  bem  g^^orb^^ol  na^e  III361e,  um  ben 
92^\  lt.  fein  SBäc^ter  III360e  :|  S  111255m,  262a  (öerünb.);  b  III138e, 
255a,mll,e  (i^eränb.)  |  J  111139a,  255mlll;  SSevl^inbung  mit  Alcor  111290m; 
2)4^^elftevn  111291a,  362a;  \119m  ((Slem.)  :|  t^  (=  Benetnafch)  I11138e, 
255a,mll,  262a  (üeränb.),  340e;  ^  111141a;  .  mi41m,  275e  (^avaüajce); 
/  III Ulm  I  ^  2)o^^eIftern  III302e:  S3aIm-(Srem.  III305am,  643a  :|  ^ 
111141a  :|j—  4)  bev  f leine  S3äv  (ursa  minor)  {a\\^:  bev  It.  SBageu 
111360m,e):  @ned;en  III160a,m;  SJai^v.  III  187m  |  SfJorb^oI  III360e, 
le:  Söc^ter  beg  5«^.  III3öie  J  einzelne  (Sterne  III  255e-6a  (lOic^t  toevänb.): 
ß  ursae  min.  III  172a,  255e-6a;  y  III  140m  ||—  K.  E.  von  Bär  (Baer): 
33annnüu^8  in  «Sibirien  IV(42e-43a)  167a,  33obeneiö  IV  42m,  ©etvitter 
I486me,  [^er[.]  1486m 

*Barabin/iii/che  @teV^))C  IV456a,  Baracoa  (auf  (SutJa)  I469e,  nevado 
de  Baraguan  IV 555m,  Sufel  Baranow  =  Sitka,  ßäoa&gov  II  llle;  Barha 
(33ulfan  in  ©ofta  dtka)  IV[559e],e  (58ulhne  baBei);  Barbados  1217m; 
S.  Barbara:  Sanat  11268e,  pueblo  de  S.  B.  (bei  5ÖZarniato)  IV 621m  ||. 
^Barbarei  II  146e,  9m  [an  ©teüe  ber  früheren  Söilbiing],  239e  ((guro^^a'«); 
V27m  I  ^Barbaren  II440e,  111481a:  (ginbri^  11109m;  [ben  ©rieben] 
11184e,  423a;  [ben  9eömevn]  11219a  (S^rac^e),  ftummc  ib.,  SBort  II423af 
barbarifc^  1397a  (Schreibart);  11350a  (@^rad^e),  517e  (2Bort)  H  Jofafat 
Barbaro  11466a,  Barbaroffa  [.  Äaifer  Friedrich  I,  Barbarus  (33erg) 
lV348am,  Barberina  («Biblictr;ef  gu  dtom)  II  80m  |  Barbotan  (^ranfr.) : 
Sterolitl;  1122m;  ü)?eteorfteiu  n.  geiterfngel  Ill^iOe,  622e  ||.  Barcelona: 
Columbus  11318a,  [bar;er  gebt.]  11467m,  [Oit  babei]  IV152e;  ^enbel 
1424a,  IV29a;  gu  >ö.  11470a  jSarcelcnefer  IV 55am  (Sd^ifffa^rt)  H  Ifa- 
bela  Baretos  11480a,  Bargofa  (53rac^ntane)  II198e-9a;  Barigazenus 
sinus  f.  Barygaza,  Barigazzo  (Stat.)  IV253e;  Barile  (9'^en^et)  IV 492a 
((Srbbeben),  SSarinn  f.  53är,  Barka  (S3erg  ttr;io^.)  II  158e,  Barkul  (3nner-2(f.) 
IV383a  (SBuIfane),  Barlaam  11289a,  Barläus  II  129e-130a  („5fteife . . .")  1) 
Peter  Barlow  :  electro-magn.  @tri3mnng  lV71am  :||  magn.  2lbit)cid^nng 
lY (llOam)  192e-3a,  202e  J  Sinie  ol^ne  Stbli). :  in  STnftralien  IV141e,  204e; 
im  inb.  mä)\)p.  IV  138a,  202e\\  J  magn.  STnjie^ung,  SKns.  be«  (Srf;iffgeifen8 
IV71am  JSD'iagnetigmne  I  (196a)  436a  ||  Barmanen  {Birm.  IV  584m  2anb) 
IV  409m  (tüfte);  Barnaul  (raff.  2tf.,  am  £)bi)  I347am  (^em^er.),  437e 
(magn.  <Stat.);  \78m  (®ebirg§arten) ;  Bameveld's  (Silanb  (3a^an)IV401a 

Barometer  \[336m-8a]*,  lllMm,  378e-9m]  IV528m,  624me;  pl.  (*) 
[f.  jwei]  I  53.  bar  outet  vi  [(^  (auc^  buxö}  °  angebeutet)  [f.  ifobarom., 
«riitoeüement,  g^üjetlirung,  Sinbro[e]  1338a;  I V 238m,  545a  ||:  xoa^  ee 
an,^eigt  1316e,  365m-6a\  3(vbeiten  lV319eO  |  53eobad^tungen  I478e,  9all ; 
-S3ecb.  IVö25me  :|  auf  SSergen  1479a,  IV363a;  SDrnd  I340mO,  g^fin, 
bnng  \l378e-9m,  -(gj-treme  1337m,  -formet  IV390e,  ujoju  gebrandet 


Söaiomctci-  (i)  —  ^^afalt  2lr  245 

U379am,  (iJefa^-53.  [f.  Ranisdtu]  \\624am,  gcnicffcn  V78t<^  |1 -l>öl;e 
[=  -ftanb]  lV581e,  623a:  mittlere  I316me  (5>cvänb.),  337a  1 311  ^ct;eii' 
mefiiingen  aiißcii^atibt  l\379am  ||  i'mkn  1479a  ||  111  eifen  [b]  lV434'.v 
569a  I  2«  elf  Uli  g  [b]  [[.  33evge,  trigcncm.]  IV  626a,  630m  (S3e[iimiiiiaig); 
-m.  [a]  IV 390a,  456a  J  2)?e[iiingen  [b]  I473e;  lV523e,  625m;  -2)^.  [a] 
[ügt.  trigonciii.]  1396m,  476m;  IV40e,  325m,  390m  [623e-6a  5tvt, 
33erfal;ren,  Sl^^^avate],  5e-6a  (r)iiibeviibe  Umftnnbe),  6a  [8d;vift]  ||  mcteovcl. 
SBerf^eug  11379a,  niebrig  1336m,  Dfciöatioiien  [=  (sd^iran!.]  I478e-9a, 
-^eviobeu  IV189e-190a;  Ouecffilkv  I478e  (Oetcii),  II(378e-9a -fäiilc)  1 
@d;n)an!ungen  [=  Ofciü.]  1185a,  337m:  pnblid;e  l[336-7a]  (443e) 
478e-9a;  IV(189e-190a);  Cejei^ueii  bie  Sageeftimbe  1185a,  526m  ||. 
etanb  III 69e  |  -ftaub  [= -IiH'e]  I336e-7a  (mittlevev) ,  455a;  111403m, 
IV630ell;  -ftünbe  1338a,  IV 340a  ||  S^eil  IV630mO,  in  Unorbnung 
IV624e|-^evänbenmgcii:  ftiiiibli^e  lU3e,478e-9a  (33anaticn(n;  9a)  :| 
äerbrcd;eu  lV624e,  Biiftaiib  IV624mfc*,  jivei  (kibe)  IV625e-6a* 

*Barquißmeto  (9leit-©raii.)  IV 557a  |  baiTanca(s),  -o(s)  [f.  a\i6)  SSuI* 
!aiie]  IV  [330e-lm,  559e-560a] ;  rio  Barra7icas  (Oiiito)  IV 363a "[  barr en 
Island  (i)iil!.  Snfel  im  tengal.  Sl^eevlj.)  IV  [409e-410a] :  Slii^briidje  IV4iOa, 
2tii6h-iid^-Icgel  [=  SSiiIfaii]  lY 409e-410a',  @e[talt  IV411e,  Snfet  babci 
IV410m;  S5iilfau  IV 413m,  585m  :|  barro  (j^aii,  2f)Cii)  IV 560a  || 
Joäo  de  Barros  U,311e-2a:  da  Asia  II4G3a,  479e,  487m,e;  Beliaim 
11334m,  Columbus  II278e  |  S)ecabcn  II278e;  Dec.  11415m,  472e  :j 
Diaz  11467m,  Falero  11488m;  [^>erf.]  11311e,  8m;  ^olvucfien  I1311e-2a, 
Sofala  11415m  :||  ©iv  Jolm  Barrow:  3n[cl  Amßerdam  (üevived;felt) 
lV5S7mll;  arctic  voy.  IV  183m,  voyages  witliin  the  a.  regions  11459e; 
voy.  toCochinchinaIV587m,  ©reiilaiib  II459me,  a)?agnct^^cIlV(99am) 
183m,  fövbevtSieifcii  l\65am]  Barrow-<^t\a^t  1307m,  11271m,  IV  65m  || 
Heinr.  Barth  IV 202m  (a[r.  Steife),  378am  [3:r;eil  ber  9tei[e,  ©cgeiibcu 
5lfv.'ö];  Jean  Jacq.  Barthelemy  11127e  (voy.  en  Italic)  |  Chriltian 
Bartholmefs:  Jord.  Bruno  11463m,  8e;  11130a,mll ,  4l8e-9a  :|  John 
Bartlett  IV595m  (boundary  commission),  Bartfeh  II1151e  (^immel^- 
favte),  Baru  (3ii]et  l^ci  ^avtogeiia)  II1499e-500a  \  Barygaza  (3nb.) 
11434m:  9}?cevbujcii  öcn  11203a,  Barygazenus  sinus  I1414e  :|  las- 
Breton  f.  Bi^eton 

S3Qfaa  [f.  ^a'ca,  Zxad)Vj[]  164m,  175a,  223m,  9m,  235e,  7a,  259e, 
262m,  4am,  6a,  8e-9a,  269e,  271a,  7m,  28lm,  2m,  459me,  460e,  4m; 
\\3We-l,  620am, e-la;  Y75e-76a;  pl.  SSafalte  (*)  1 136m, 256a, 459m,e; 
111617m;  lV32e,  93m  |  a  IJafaltifc^  (O)  [[.  Äratev,  2a'oa]  11169a; 
lV276a,  342m,  35Ce,  552e,  640e  ||:  (compos.  «afalt-)  fid;  abftoBeiib 
\\{637m),  alMred;)fetnb  IV 637m*;  b-ärmlid;  1262m,  lV613e;  Slltev 
I300e*;  \\281e\\,  461m ,  2üil*  618m*,  620m  ||  5rrt  lV62ime,  -eil 
\\4S0e-la  |  t-avtig  [[,  ?al?a]  I270e;  lV38m,  332a,  344e,  8m,  357j',m, 


240  ^afalt  '2iu  —  ^afe 

361m,  374<-,  464e,  480m,  577e,  621m  ||  Sdifblärjeu  IV 485a*  |  5(iiöh-ii(^ 
1269m,  V(90m*);  -2lu^bnid;e  I270am  :|  S3an!e  IV (462a);  kbccfenb 
IV374m,  bon  33.  bebedt  n^586a  |  -berge  lV280a,  5<S5a:  ©eftalteii 
lV2(S5a,  585a;  ijiilf.  gcrni  IV280m,  2e  :|  SSerüIjnmg  1279m,  462e; 
[©eftanbtr)eil(e)]  (=BufamnieHfe^.;  f.  ^©(immer,  ooitöiii)  lV656ßll,  V76a; 
-bilbiiiiß  IV  620m,  -ciilV281e;  ißreccicn  V94a,  -S3v.  lV245e;  -don* 
glomerat  V80m,  -te  l\620am  j  bid;ter  lV255am,  340m;  tid;te  ©e^ 
birg^ait,  (gr.)  2)id;tig!cit  IV 28m,  32e  ;J  burd;h-cd;cnb  (aiibre  ©etnrg^aiteii) 
IV4öie*,  2a,  6i5am*;  buvc^ie^eiib  f.  Svad;t}t;  [(äiöcii[d;afteii,  ^eld;aft.] 
lV32e,  340m,  425m;  eiuge]d;Icffcn  in  iß.  IV410e,  (Siiuvirfuuö  lV226e, 
eubogcii  V75e-76a,  (5ntftcl;img  V90w*,  [id;  ergtcfjai  1459m*  |  fUifjigev 
lV(519a);  glüffigteit  1269a  (270e),  7m  J  -gormatioii(cii)  IV 631m, 
4e,  6e  (iöeftaiibtt)eilc) :  [in  ©cgeiibcii]  lV462a,  480m,  613e,  637m  :|  gim* 
bamemlV0589a;  -gange  1274a,  7m;  IV410e,  3a,  620m;  [in  ©egenben 
n.  ©ebirgcn]  (ögl.  iBovfonnnen)  I460e;  l\28U,  345e*,  375a,  5<S6a*,  411m 
(422a),  5m,  462a\ ,  477m,  480m,e,  la*  (590e-la),  613a*  m*,  620am, 
e-la,  638m;  V93e-94a;  ©eftaltai  [bgl.  -beige]  lY 283am  \  -gc[tein 
IV 375a;  H].  ©eftein  [b]  lV356a,  422a,  444me  (575e),  590e-la  :|  ©.immer 
(dS  ^eftanbtl;.)  lV477m,e,  636e  (feiten),  7e;  -grii^pe  \75e-76a,  -m 
lV281e;  pgel  lV339e  ||  -3nfel  IV 381m,  -^nfeln  lV4i5meJba]. 
Snfel  [b]  IVlOOe,  410e,425a;  pl.  1282a;  lV424a,m!l,  6a,  Ö15m,  588e, 
9a,  617a ;  \ 59m  (©ebirgSarten)  ||  -fegel  IV 378m  (in  Stfr.),  V  98m  (in  5li.); 
Äiefel  W'^GlSam,  -fli^^pe  IV 343a  ||  Äugeln  IV 54iam;  -fugein  I263e; 
l\340e-lm,  7m;  -fngel  IV 580m  J  Äugelbafalt  lY 341m  ||  ^\[\ipcr\ 
\Y283am',  -f u))|Kn  1 V 636e ,  -!u^^e  IV335a  :|  9}?aare  IV282me,  magnet. 
IV  149a  I  aihiffe  IV 620m;  -moffe  lV245e,  341a,e,  480e,  519a;  2)k[]cn 
ic'424a,  -m.  1457m  ;|  -mauer  IV 413a,  neuerer  lV374m  j|  0(i  i^in  (al8 
SSeftanbtl).)  IV480m,  e-la:  o-[veier  lY480e-la,  o-r)aItige  lV613m*; 
o-reic^er  IV480e,537m  JOliöine  lY 636e^  \\  polax\\ä) ,  ^i5üIaritätlV209m, 
e\\-210a]  ^^orcfe  IV485a*,  burd; ^or))l)l}r  lV245e,  I;eiBe  Oueücn  V94a; 
b-reic^  I216e,  11422m,  IV 638ra;  -rüden  iV341m  ||  ©änlen  lY209e, 
621me\  -f.  II 25m,  IV 357m  J  (Säulcn-SB.  (pl.)  IV 590m,  V(87m);  faulen' 
förmiger  IV412e  1 1  -fd;id;tcn  1 234e,  fc^fodiger  I460e,  ©ci^melägrab  IV550am, 
auö  epaltcn  IV425e  {444mey,  -(Steinbruch  IV462e,  -brücke  IV209e;  -ftriime 
IV 277a,  -ftüde  IV 484a,  Umiranblung  burd^  33.  I462e;  öevlüanbt  IV 618m, 
S5-fd;aft  IV462all*;  teriintterter  IV340m  (e,la);  iöcrfommcn  (Sruftrcten) 
[togl.  ©egenben]  IV 411m,  461m  ||  iBuÜane  an«  33.  gebilbet  IV537m, 
bei  SS-en  IV373m,  [ol^ne  3S-e]  IV 352a  J  SQ.  einetoulf.  ©ebirggart  V (5Pm) 
75m'^  t?.  ©eftein  \Y461m  ||  Bufammenfetjung  [=  Söeftanbt^.]  \264m 

*Bascaguan  (glii^c^cn  bei  ^enipe)  IV  463a,  Bafchgird  11290m,  Bafchi- 
3nfeln  lY 404m',  Bafchkiren  I458e  (-Ural),  492e;  11290m;  IV 210a 
(l'anb),  383m  (©tit^v)  ||-  33afe  (=  33afic0  IV348e  |  pl.   -en  ?X.  (gett.) 


^afe  —  'Baum  (^  247 

IV521allm;  S3.  (nict.)  IV 490a  (nictaU.),  627e  ||  Bafel:  Slbftanb IV302a ; 
[33i4  erfd;ieiten,  5(ufg.]  11499a,m;  111470a;  ^vcfeffcv  11490m  :|  Baßli- 
cata  (neavol.  ^roD.)  IV 492a  (Cgvbb.,  Övter  fca)  |  Bafilius  ber  ©rc^e 
ll[27m-29a,  51.  lU]  112m:  SSiief  [[.  Gregorius  tocn  Dcajiaii^]  mit  ^latur* 
)c(;ilb.  II  [27wi-29a]  28e,  lllm,e,  2m;  epistolae  lllllm,e;  hexaemeron 
ll29a?n,  nie;  ^ciiiilieu  II 29a,  llle;  opera  [=  SSev!e]  IIllla,e;  [^erf.] 
II27m.  29e,  llle;  §avmcme  ber  ®^I;äveu  111438a,  vita  II llle,  SBevfe 
[■=  op.]  11112m,  hl  bev  SKbniß  II  [27m-29a]  :|  basilosaurus  (gr.  X'i)kx) 
11519m,  great  Basin  l\435am',  Safig  (=  S3a[e)  1319m,  lil285e  \\' 
Basken:  ScnipaB  11482m,  lV52a;  ©(fjifffalirt  11461a,  IV(52a)  J  ba^' 
!ifd;e  <B^x.  II460e  (in  ^mer.),  la  (in  Xa^iti)  ||  Bafs-etxa^e  1307a, 
Bigerus  Baffenius  111536a  (©onnenfinft.) ,  Baffe  Terre  =  Guadeloupe  | 
iBaffin  (=  SecEen)  11152a,  mll,e,  168e,  404m;  IV 246a,  362all ,  573m 
[eine«  ?anbe§];  V79e;  pl.  -ö  lV245e,  256e  :|  Baffora  II467e,  S3oft 
I194e  I  ^aftavb:  -evsengung  I379e,  491a;  pl.  -e  1381a  :j  Rodrigo  Baftidas 
11323a  {S.  Marta) 

*E1-Batani  =  Albategnius;  Batavia  IV  102a,  Bataviaasch  genootschap 
lY585a  (verhandel.);  Jofika  Bates  ((^c^ifO  V55e,  Bath  111426a, 
Bätis  (i>an.  %l)  II165e,  Batna  {^xai\)  11243a,  S3attaläuber  f.  Jung- 
huhn, Batten  I483e-4m  ((gd^neegveiise  am  §ima(a^a);  Batterie  1440m 
(^ü^Ienjinf-a),  IV533e  1|.  Baiu  (iSlonQ.  ^iirft)  11442m,  B.  ^an  11290a  | 
Batu  (3n[el  ^  iJ.  gieret)  IV 409a  (^iilfan)  1|  Batu-gangi  («ejii!  ^a'oa'§) 
IV 471m,  560e;  Batur  1)  Ort  aiij  3atoa  IV264m  2)  SSuIfan  ißali'S 
IV  407m;  Baty  (c^iiief.  2öad;t|)oftcn)  [=  Chonimailachu]  V70e,  82e,  97ai, 
98a;  SSät^Iien  1140a  ||  SS  au  [f.  ©ebirge,  ©ru&en,  .^immet,  falteten] 
111348m:  -axi  IV324a,  -Sonbucteitr  IV  196m,  -l)m  III442e,  -Ml 
II271e,  -!im[t  lillOm  (@efc^.,  bev  Sllten);  l>auliiftig  11259m,  V61e; 
-material  IV  221m,  249am;  organifc^er  II  274e,  283e,  8m;  -ii^erf  IV576m; 
-trerfe  111586,  111475m  J  pl.  53ane  I417e  (tiefe),  ^Bauten  IV 367m  :| 
S8aulid;!eiteii  II 24a,  78m,  102m  1|  dap.  Baiidin  l432m  (Sj^eb.),  Ferd. 
Bauer  {^akx)  II  86a  (^Zeu-^ctlanb),  S3aiit;inien  (^^fl.)  II  91m 

S3oum  [f.  SSeTaulnmg ,  SSIätter,  f^arreii,  ?aiib,  Serjireigimg,  SBimber]: 
[ein  Beftimmter,  ^xi]  Il426am,  443am,  4m;  11126m  |  pl.  SSäume  1182a, 
294e-5a;  II47a,  99ell,  189e-190a;  [^lufjär;!.]  IV569e  1|  3iif.  (pl.  f^^äter*, 
compos.  S3aum-):  aljger;ancn  II483e*;  -atteen  lV221e,  V35m  |  aUe(r) 
1298a*,  Ill32me(e);  Filter  1298m  "[  STrten  [l  aüg.]  I(377a);  b-a rtig 
[f.  ^arn]  1286m,  293e;  II97m,  190a  :|  5tfte  II29e,  102a  (^Jic^tmig), 
(113m);  III 7m;  au§Iänbifd)e  II102e*  S5e[d;neiben  II 24a,  33Iiit^en  II57m, 
btd;tBeIaul>tII30m*;  bide*  [ög(.  gr.]  I29Sam(fc[f.),  371a;  II(69e,  190a); 
-bienft  II  [99  (ber  ^er[er  n.  a.)];  -form  II 99a,  -formen  II  90a;  fcffile 
f.  toerfteiiu,  B-frei  1362a  |  ^rud;tB.*  II42m,  I30m;  33.  mit  ^riid;ten 
Maben  I157a  ]  ©eftalt   II99e*;    -gefraftcM   Il83m,  89e;    @eftalti;ng 


248  ^aum  ©  ~  ^eaiit 

11102a*  T  ®iPK^  II(132m)  189e;  -Qlpici  1187e  :|  ©vcii^e  |.  -iviid^?; 
großer  [tgl.  bicf]  I]99e,  132ra ;  III (7m) ;  ©viiii  1559we  (in  bcii  XxopiXi)  \ 
^eilige*  (ger;eiliöte  Illlm)  II[9.9,  %,  132me]  y9e,  132e;  ^eiligmiß 
II99e*:|  im  §ertft  II29e  j  I;ot)e*  lI(lS9i),  IV42c;  §cr;e  11189c  :| 
^cii  I298ra,e;  in  Äo^fe  üeilranbelt  I295e;  Mc6  1121m,  243u;  IV556e, 
593e;  -)}fIaTi3imgeu  1212a  ]  Dthibe  I298m,e;  -rinbe  II91a,  124m  {auf 
58.  ic^veikn):|  (gc^attcn  (pl.)  II 30m  (92m),  99m*  483e  (geben);  <Bd)\U 
berimg  II  57a*,  [c^Ianter  lIlo2m,  niit(2c^nng^>f(ün3eni!iinriiubciiII9irne(e), 
©(^uiucf  II29ell*  II  (Stamm  [f.  auä)  2lvt.]  II(69e  gr,,  83e,  91mli)  91e 
(ivelc^em  Bt.  S3IütI;en  lu  Blätter  giigel^oren);  «Stamme  II(87e  iimgeftiiv2te)  J 
-flamm  I(298a)  J  -ftaimne  [l^gl.  ^clsft.]  1280m,  296a;  IlöOe,  IV524»ne: 
angefc^lvemmt  I295e,  II(484e);  fcvtgefiil)vt  V28a;  foffil e  1 469am,  lV324me 
(558a);  xiefenmä^ige  1371a,  imtevirbi]d;e  I469am  :\  Baumftämmig  IV324e  || 
»cm  Sturm  iimgeircifeu  I326e,  il)n  um[d;Inigcu  II  (91m);  -^egctaticn 
II41e,  188e;  SSere^nmg*  [=  -bieiift]  1199  (bei  b.  geifern  lu  a.;  m); 
»erfteiiievte,  fifile  [tjgl.  -ftämmc]  l(293e  in  (Stäufcl;(cu)  [294-6a, 
7me,  8-9a]'j  bielarlige  it.  ä.*  II 28a,  57m;  ber  SSorivelt  [f.  toerftein.] 
1298m,  im  Sßac^gtfnmi  187a;  Söalbb.*  1295e;  II82m,  91m;  IV330a; 
SeltB.  111 7m,  26m  ||  -Jü o U e  1 350a :  [2lvt]  II  189m,  -^n-SiiItur IV 335e-6a, 
-^nfaben  IV114e,  ^afeni  1195a,  9lamcu  lll43e,  (im  eaiiSfr.)  11189m, 
-^iiftaiibc  I1189all  Jb-tDcI(en  11416a  (Beuge),  IV51a:||  -lüiirf;g:  @ven3en 
IV  47m;  ©reiije  im  iilhbl.  5Ificii  lY  42e-43a,  47m  :|  Iio^'er  I13e;  IV42e, 
47m;  imbuvdjbvingf.  III  97e,  Ü^^;.Mgfeit  1121m  ||  SBurscIn  III  7m;  3ivcige 
[ijgl.  Sßersireigung]  11  (85a  gemalt)  (87e),  190a;  IV  (170m) 

*Baumgartner  I429e  („Beitfd^v.  für  P;i?[if")  ||  Job.  Bayer  1113478: 
^immel^favte  11329e,  Illlöle  j  @tern  11367e  (cntbedt),  I11224e  (im 
@(^luan)T  Sterne  burd;  ^iid^ftaten  be3eid;net  111244a ;  ©vcfje  ber  St.  buvcb 
S3ud;ftaben  III  105m,  135e,  254  :\  uranometria  (U-rie)  III  105am,  135i', 
254mlll  :1|  33.  Bayer  9iinggelnrge  im  2}?cnb  111508e  ||  Will.  Bayly  (c.  1737- 
1810)  IV  107m  (mit  Cook),  9m  (2:al;iti:  magn.)  - 

*bead;ten  U302e,  316a;  lV209e  (-^gimtl))  J  bcad)tet  111314e:  nic^t 
genug  l\  111595a;  IV  253a,  448e,  456m;  nid;t  t>.  ni529a;  ii^euig  l\ 
111383a;  IV49e,  223m,  274m  J  S3ead;tuug  111175a:  fleißige  IIIln8m, 
forgfältige  11148e;  i)erbienen  11286a,  III 608.-,  IVl26a,202a;  ber  S3. 
tyert^  11229a  ||  B;achy  head  lV23am  |  Beagle  (Sd;iff)  [i?gl.  Darwin]; 
(gjpeb.  1357e;  lV426e,  550e;  exped.  lV553me;  Steife  um  bie  ^dt 
lV70e  :|  S3eamte  II313e  j  korbeiten  II324me  (ivificufc^.) ;  ^-m\Q  II  190m, 
210e,  281m,  2e:|  Beas  (inb.  %l,  =  Hyphaßs)  Ill87e,  433a;  2)cna 
Beatriz  (2)  i.  Columbus  |  Beaufort  ((5a^. ,  nad;I)er  3lbmiral):  Chimära 
IV296e,  7a,  510a;  Karamania  1448a,  IV510a;  ^leinafieu  1231ui, 
lV530e-la  [gecgn.] :(  Beaufoy  IV 62a  (magn.  5(lnr.),  Beaumont  f.  Elle  j 
Beautemps  Beaupre :   Sufel'u  Amßerdam  \i.  St.  Paul  lV586m,  Zmeü ; 


^eaut  —  R3eec  249 

d'Eutrecal'ieaux  lV586me,e  (5ttta^)  :|  Beauvais  \,  Vincentius;  tebcii 
IV  133m  [im  ©ibb.],  33.  lV124:e;  Beccaria  (^^^[.)  I207e,  363m; 
Alvaro  Becerra  111354m  ((5j:|:eb.);  ®iv  Hemy  de  la  Beche  14:72m 
(geolog.  pbenom.),  111547a  (tides,  geolog.  man.),  V45e  (flammen 
bei  ißulf.);  33ec^er  f.  ©c^Iunb,  Job.  Joach.  Becher  IIß84a  (^ncumat. 
SBemie);  Chrn.  Dan.  Beck  IV508e  (Apollon.  Rliod.);  BeckborroNv 
[[.'  H.  Bond]  I439e,  11483a 

iBecfen  (=S3a[fin)  [f.  SIueBnt^,  cn[^,  ca\p.  meex,  (Svbe,  2a^a,  SKeer, 
9)JitteImeer,  älZcnb,  oceanifd;,  OueHe,  @üb[ee,  SBaffev];  (pl.*)  2t.  eines 
2«  e  e  r  §  (=  33af[in)  1 314e ;  IU5ie-2m*,  175m,  317e,  422e :  alte^  l\599m, 
©n  ib.,  enges  Illöle,  ge[d;(e[]'cne  111504m*  (im  älJcnbe),  im  3nnern 
IV451me,  tiefeS  IV267m,  milt.  IV609e  J  33.  (ilßafierb.)  [nntevivb. 
f.  bei  e.]  I233e;  lV455e*,  600m:  grc^eö  IV455e,  !(eine  IV455e*  J 
S.  (geogn.,  Jjon  S3ergen,  nntevivb.  [and;  mit  Saffev])  [oa^l  (Svbe  33.]: 
sg.  I233e;  IV247mll,e,  257me,  277m,  281a,  417m,  8a;  p^  1227a, 
244e,  270a,  552m;  IV 25 7a,  362a:  eifövmige  111511a*,  gcfdMeneS  III 
509a,  inneve«  IV410a,  SJieienB.  IV418a,  nntevivbifd;eIV370m*7S).  (eines 
Sanbec)  [f.  and;  bei  (£.]  IV556e,  (S.  (beS  2}ienfd;en)  1380a 

*Adolpb  Becker  11104m  („(I[)vivif(eS")  |  Job.  Beckmann:  Appulejus 
II439e;  „©efd;.  bev  ßvfinb."  11131m,  439e;  „Sec^nct."  11451m  J 
Becquerel  (Ant.  Cefar):  (Sfectvicität  1486a;  traite  d'electricite  et  de 
magn.  1428a,  433m,e,  465m,  485e;  IV72e;  magn.  ©taticnen  IV72e, 
SBävme  beS  2}Zen]d;en  IV 233a,  3)?ineva(ien  1465m  :|  bebanevn  IV138e 
(es  ift  sn)  I  bebeden  j.  9)?cnb,  M  ^'  111304a  (2BeIt!i3v^>ev);  -enb  II306e; 
bebedt  f.  .^immel,  Üknm,  (2d;id;ten,  2:t;evmcmetev;  33ebcdnng  [[.  3SimS* 
[tein,  dcmeten,  Jupiter,  (gtevne,  2:nff,  Saffev]  IV280e,  535m  :|  @vaf 
Bedemar  IV 424a  (STjoven)  |I-  bebentfam  [[.  (gvid;ein.]  1443a,  lIHe,  IV3e  j 
33ebentnng  11323m  (gvcjje),  11136m:  b-SöcIl  11121a,  27a,  256m  :|| 
baö  33ebingenbe  II386e,  bebingt  (buvd;  ^twa^)  II306e  "[  33ebingniB 
11307a  (nct^irenbiges);  pl.  -niffe  I67a,m;  11 242a,  252a,  373m;  lil9e, 
15a,  534e:||  35ebingnngen  [f.  (Svfc^ein.,  9l«tnv]  1148m,  268m,e,  277m; 
11370e-lall ;  IlllOa,  68e,  451mell,  625m;  IV485e-6a,  8m,  551a;  \7a, 
92all :  äl;nlid;e  \73a,  nntev  ä-en  IV 222a ;  begleitenbe  III479e,  mannig- 
faltige IV476me,  9^ebenbeb.  IV 232m;  notl^lüenbige  V92a,  nid;t  n.  ni300m; 
nnbefannt(e)  111431a  (nns  n.),  479e;  nid;t  bef.  VPm;  nntevlrovfenI367e, 
öevänbevte  11228m,  i3evfd;iebne  V21e,  beviDidelte  III332e,  nid;t  sufäüig 
III431e,  3nfammentveffen  III(534e)  J  sg.  IBebingnng  11196a  ('^^>-®feid;nn'' 
gen),  629e-630all  ||  bebvängen  11283a,  -enb  11141a;  bcbvoben  11149c, 
bebvüden  f.  ®eift  |  Bedttme^i  11244m;  bebnini[d;II49m,  119e  J  33ebür|' 
niB  [f.  intcüectneü,  2)Mid;]  Illlle,  323e;  IV34e-35a,  134e;  V13m; 
pl.  -niffe  (*)  I317e-8a;  11259m,  272a;  111158m:  almlic^e  11264a% 
enges  I248e,   geiftigeS  11 158a,    bas  näc^fte  11275a  J  <£a^  Beechey: 


250  S3eec  —  sßegei 

Stfien  1307m,  fel-eii  tjon  ©ergen  lll(70e)  114e,  Snfel  CAaf  Aam  IV427e, 
^^iilfan  Co/ima  IV  546a;  ^Bulfane  Äamtfc^at!a'§  (lu  einselne)  IV  386e-7a, 
mil,524a;  Dftermfel  IV 426m;  voy.  to  tlie  Pacific  1477a;  IV 546a,m; 
^eife  1477a,  -en  1102m  :J  Beeift  I170e,  Been  (in  ^Ifiapa)  111475e 

Wilh.  B  e  e r  I.  a  1 1  e  i n :  Mars  III  512a,  3m ;  [^'erf,]  III  543e,  ©aturns» 
trabant  1102m,  frü!;er  Zeh  III543e  |j  II.  Beer  unb  Mädler  (cb.  iimge!.): 
51.  ijevfd;iebnc§:  „S3citr.  jiiv  \>i)\)l  teniimi^  ber  r;imnil.  ^öxpcx"  1389m; 
l[I519a,  537m,  8c,  548a,  550a  ODimr;r(.  oitd;:  „pW-  oftr.SScitr."  UI513m, 
548m,e)  :]  STb^fatt.  b.  Jup.  111519a,  550a  |  Mars:  SlMnlbung  111513m, 
548e;  Rieden  III512e,  3a,  548m,e;  Öiotation  III (5 12a)  548a: J  Merkur 
111537m,  Venus  III(494am)  538e  :||  iß.  ber  äFJoub  I389mll :  !eme 
2ltmc[pt;äve  111542m,  Söerge  III544e;  21[6fpicghinß  bcn  2:i;eilen  ber  (Srbe 
III 49Sw,  540m;  ©egenftänbe  fid;tKu- III (502me)  543me,  -favte  III543e, 
9iiIIen  111546m,  ©traljlcn  111545m  (§iigcl);  Sc^^cgv.  III  545e:  fpec. 
III  (504am)  544m;  feine  bvcimeiibe  iBuÜaiie  III  (510m)  545m ,  SSaüebcneu 
III (509m)  545m  J  „ber  2)Zonb"  I389mll;  111542m,  3me,  e  (über  ba« 
SfiSer!),4e;  „ber  2}?onb  nad;  [einen  foemi[d;en  ^erl)ä(tni[|cn"  111540m 

*iBeeren  ll56e,  Beerenberg  [.  Jan  Mayen',  i8efangen(;eit  I38e,  befaria 
(^f(.)  I13e,  befragen  f.  9Zatiir,  Befvembenb  IV  464a  |  Befviebigenb  [f.  9?e- 
fultatj  111497m;  IV78m,  83a,  94e,  110a,  5m:  nid;t  i\  IV(llle,  3a), 
148a,  (217a);  iucnig  b.  IV31m  J  betrnd;tenb  II28m,  32m  {aUh,), 
268a,  369e;  III378e;  -et  1189a,  349a;  III  6e;  iB-ung  [f.  Sbecn]  II205e 
(geiftige),  297a  (gcgenfeitige)  :j  befüv(^tcn  [tgl.  S3eforgniJ3]  111458m  ||  be* 
gabt  [f.  Snbi^ibuum,  Äünftler]  111423a;  IV 252a,  510a:  Iierrlidf)  11364a  | 
^od}b.  II54a,  170m,  259a:  2}Zänucr  11268a,  281m,  7e;  e^?rad;en  11219a, 
SSi3Uer  11264a  :|  (a^ier  11310a;  ijielb.  11121a,  186m;. III 517m;  IV218e, 
552m 

i8cgebent;eit  (=  (Sreignifi)  [f.  (Srbe,  gecgnof^ifd^i,  §immet,  ^immel«* 
räume,  metecrolcgifd;,  9btur,  ^^I;i/[i[d;,  9iei]e,  SBelt,  Seltramn]  llUlme, 
165e,  174e,  7a,  180e,  6e,  245e,  251e,  269a,m ;  IV 576a II, m ;  pl.  -cn  I163e, 
173e,  4allm,  221a,  244e,  266a,  290a,  9a,  397all ;  I1124e-25a,  230me: 
(sg.*)  Stnorbmnig  132m,  äuBere  11342a,  S)arftct(nng  164e,  erjä^Icn 
11145m;  ©ang  II152e,  302a;  an  ctWaQ  gefnü^ft  111562m,  [nid;t  ge* 
melbet]  I11230me,  gefd;id;tlid;e  11174m*  |  große  (pl.)  1311a;  11300a, 
2a:  ertDettern  ben  ^ori^ont  11139a  [140e-l],  4e,  5am,  238am  :|  ifclirte 
11279a*,  tette  I1339e,  ffeine  11301a;  ^oIitifd;e  II238am,  111230m; 
[ungtüd(id;e]  111579a;  S5er!ettimg  [ügt,  ^ette]  11164m,  SOlam;  im  Seltaü 
[115a:,  \i}id}tige  Il[i4i]  275e*;  3u[ammen(iang*  1 23a,  11145a 

begeiftern  II39e,  106a,  295m  |  -ernb  lil21e:  ^xa\t  II15e,  75a, 
200m  J  -ert  [f.  Stnfc^auung,  2)ic^ter,  ©ebicbt,  Äünftler,  9^ebe,  ©d^ilbernng, 
SBort]  II 5e,  13m,  52a,  90a,  473m:  kpxaä)^  11288a  J  iBegeifterung 
[f.  Siebter,  bid^terift^]  1122a,  23m,  45a,  46a,  67a,  73a,  189e,  281a:  eble 


^egei  —  ^eim  251 

11181m,  l)ol;e  1165a,  fne3evi|d;e  1149a,  religiÖfe  1124:5m,  fc^tDävmevijdjie 
1154e||begeifligcn  11235e;  -eiib  I1137e  (Äraft),  183e  (©ufluB),  313a 

*6eg(ettcub  [f.  ^ebingungeu,  Sv[d;einimg£u]  1277m;  SSegleiter  [[.  Alexan- 
der b.  ®r.,  2)o|.teIftevne ,  i^ielfa^e  ©tevne]  (sg.  ii.  pl.)  1448a,  11 29Ge, 
111569e  (ecmet);  IV  142a,  481a  [ijcn  STuneral]  :|  U0:dt  \,  mimaU, 
^egriihii^^vfat^c  11102e  |  begreifen  [f.  (5v]d;einunöcu]  11135m,  227e  | 
58.:  (Sin(;eit  166a;  öernunftmäfitgeö  168m,  69m;  Y6m  ||  Oeg reiben 
[i.  8ilb]  140m  (id^arf),  11145a  ([c^njer  311)  |  begreust:  fc^nvf  III  31.1m, 
323a;  woU  b.  lV374e  |  «-Ijeit  111324a  J  ^egvcnsimgl 5m,  öle;  1174a 
(gegenfeitige),313e;  11136a,  1V45 Im;  pl.  -eii  lll520e  :1|  begriff  (*) 
1367all,  mi5e,  IV  160m,  YWm;  pl.  -e  11112e:  aiiö  33,  ableiten  I32a; 
aügemeine(v)161a,  11282m,  11118e*;  bilbet  [id^  au&  11138m*,  Sonftructicn 
171a,  niiv  [ubject.  2)afein  11282m,  biinne  II1201e;  !(are(i)  lV57m, 
133a*;  aJevatlgem.  172a,  lU  lle,  lV232e,  V19e;  ^^eveintad;iing  llllle  rjj 
begrünben  IÜ9a,  50o,  518m,  627m]  lV42a  (fdnuer  jn)  |  -et  11146m, 
11174m:  [eft  llUOlm,  IV  104a;  nid;t  11194e,  570a;  Wom.  11130a  f 
33cgvünbiing  [[.  (gr)d;einiingen,  ®e[e1^]  11186e,  258a,  261m,  2m,  6m,  7m, 
280e,  2m,  4e,  358m,  435m;  111 22e,  307e;  IV 26a,  61e:  nid;t  I;inlänglid;e 
111283m;  ixM[]enfd;aftIid;e  11135e,  257a,  287e 

*ber;aavt  IV583a;  «er;aglid;feit  1343a,  9a;  1124m  ||  Martin  Beliaim 
11478a:  Slftvolabium  I1296am,  ^titvolabon  11297a;  auf  ben  STjoren  11278a, 
Cadamofto  11314m;  @eefar)vt  mit  Cam  I11174e-5a,  IV119e;  &)ma 
11478a,  Cokmibus  ib.,  in  Fayal  ib.;  ©lobnö  ib.,  IV584e;  §an§  11478a, 
93orgeb.  bev  guten  Hoffnung  111368a,  Java  major  IV584e;  [\>^x\.]  11278a, 
296m,  476e;  in  Portugal  cb.  Siffabcn  II296a,m,  334m,  478a;  Selta).>fel 
[=  ©lobue]  11478a  :||  ber;anbern  f.  @toff  |  i8er;anbtung  [f.  matl)em., 
iriffenjd;.]  I58e;  II145e,  284e:  benfenbe  I32a,  einfeitige  I21a;  gvünblid;e 
11503m,  111281m;  -^^iveife  ni38m :[!  beljanlid;  [f.  grei^]  1V618;  baö 
^-e  I  @.  XVla,  4m;  iB-!eit  11364a  J  33er;avvnngx^5u[tanb  1234m  :|| 
beI;anVten  ...  111477m,  502e,  590m;  lV503a,  V56e;  -et  IV  146a  J 
Sel;au^^tung  1434m,  1117e;  lll452e,  597a,m;  IV 64m,  188e,  210m,  310a, 
344m,  396a,  591e,  6a,  633e,  4m,  9e,  648ell ;  V21m,  53e,  88a;  pl.  -en 
(*)  111164m,  lV159e:  nid;t  glücf(id;e  II1439e,  irrige  lll(432a)  636a*, 
ungegrünbete  1127e*,  unfid;ere  1410e  (|  bel^evrfd^en  [f.  €toff]  11265a, 
S3-ung  II400e;  behisclit  (^er[.  ^arabie^)  11133a,  Behut  (=  Hydaspes) 
11432m 

^beifällig  11 193e  (reben)  |  beigemengt  1265m,  11 184m,  III  614e,  IV 485m ; 
S3eimengnng  V34e,  -en  111615m  J  beimifd;en  f.  2(tmofpI;äre,  ü^uft;  S-ung 
[1.  2uft,  2nft!reie]  1334a,m  (-en)  :|  £eiVwni407a  ||  33eif^>ier  11171m, 
lV269e:  einselneö  111216m;  b-Icß  11202m,  253a,  364a;  111578a  J  P^.  -e 
1151a,  63e,  139all ,  143e,  207a,  227m,  8am ;  111254a,  413m,  610e; 
IV lim,  228-,  231e,  253a,  289a  ||  ^eiivev!  11  7e,  10a,  19e,  77all;  iBeijen 


25-2  Seig  —  ^eme 

II450e-la;  Joannes  de  Beka  chronica  11130m  (C^aftniaM  Albert's 
beg  (S>x.),  Beka  et  Heda  de  episcopis  Ultrajectinis  ib.  ||.  befaniit  [|.  SSelt] 
lU  586am  (aümä^Iic^  Wirb  atleö  b.  ivevbeii),  V9e;  53-eg  1 84e ,  393m 
(aßg.)  I  S3-[c^a[t  f.  ©vbe  ||  6e!e^)ven  11141m,  442e;  ^-a  11290a,  öm; 
S3-ung  II  442e  J  Immanuel  Bekker:  Ariftoteles  1451m  it.  immerfort, 
Menander  II440e  :1  iBeüemmung  f.  35ru[t,  beflommen  II  19m  (iöufeu) 

*MauU  II  18a  (^oc^B.),  30m  (bic^tb.)/  87e  {m))\h.)]  SBelaiibung  (ber 
©öiime)  II82ra  :|  belauften  1205a,  II59e  (^^äncmene),  IV 257m  | 
ßa^.  ©ir  Edward  Belcher:  Sßerg  auf  Bomeo  IV 406a,  SBuI!an-3n[et  bei 
Kiußu  IV 403m;  magii.  WiQ.  IV 72m,  109a,m;  magn.  UngeiDitter 
IV 200m;  Üieifen  IV72Qm,  109a,m;  SBuIfaii  el  Viejo  IV541e  ||  beleben 
[f.  Fimmel,  3nteref[e,  ©titbiiim]  II 64m,  71m,  208a,  210a,  8ra,  281e-2a, 
291a,  307a;  111158a,  627a:  ©egenb  IllOle;  \xd)  b.  1141a  J  -enb  [f.  c^m., 
Sinbrurf,  §aud;,  ^immel^räume,  ?aubfd;aft,  SSävme]  I358e;  II44e,  145e, 
244ra,  399a;  III434e  |  belebt  [f.  mxptx,  9latiir,  Organismen,  (gr^il* 
berung,  @tcff]  51.  (eig.)  1331a,  349e;II218e,  111379m:  atle«  I572fi-5a, 
I;albb.  II 96m;  23.  (imeig.,  bilbL)  II  73m,  311m,  349a  (neu  b.);  IV 62a  J 
baß  SSelebte  IV14me,  S8-^eit  1 5e7a  J  Söelebiutg  [f.  (Stubien]  I358e-9a; 
II 68m,  130a,  334a;  IV 62a  ||  beler;renb  IV237a,m,  C28m;  V15e;  «öe* 
le^rnng  II250e,  IV466e  :|  SSelemniteu  (ä)?u[d;el-33erf{ein.)  I267e,  273m, 
290e,  461me;  V67m;  rio  de  Belen  (bei  iöeragna)  1332a,  II305e;  belefen 
11332m  ||.  beteu^tet  11123m  |  23e(eiid;titng  [f.  ai?cub]  1226a:  [in  ber 
iDMerei]  II 82m,  89e;  in  ben  Xxcpcn  11 96e-97a  ||  Beifaß  (Urlaub)  1 274a, 
lV176e-7a  (british  assoc.)  1|.  Belgien:  (Sei{bo()ren  IV513am;  Stein* 
tol)ten  1227a,  IV513am  JSSelgier  (sg.)  11508a,  llI409e;  belgifd;  11509m; 
IlI383m,m  (Quoten)  1|  Bell  (DJbein)  V40a,  Bellardoni  (Snftrumenten- 
mac^er  in  2Jcej.)  IV625ra,  Bellary  (Snb.)  IV  166m;  Villaut,  sieur  de 
Bellefonds  V64e;  Ferd.  Bellermann  (2)Zakr)  II  86a;  Belley  (gran!v.) 
I399e,  111608am;  Belli  111497m,  Bellingshaufen  IV65e  (ü^eife),  Bellino 
(2«a(er)  II129e  j  Bellona  (28'«  !(.  planet)  V116a:  ©fem.  Ylllam,  QnU 
bedung  Villa.;  ßntbeder  Villa,  7a :]  Vincentius  Beliovaceniis  [.  Vinc, 
Belmont  (gran!r.)  lliöOSam  (^ranb  biirc^  eine  geuevfiigel),  Pierre  Belon 
111543m  (ÜJeife  in  ©riechen!.,  ©d^atten  beö  Sltfjo^),  Belucha  (53erg  im 
5l(tai)  V83e;  Belurtagh  (=  Bolo7-)  11402a,  424m;  Belus  II196am 
(<p\)ramibe,  in  23abt}Icn),  ^Selt^ebere  [f.  Apollo]  11128m  (bc6  ^aticane) 

*[id}  bemächtigen  I69e,  23ematiften  11209a  ||  Bembo  (Pietro)  (©c 
[d;id}tef(^v.)  1239m:  Ätna  1239m,  M9e,  490a;  II21e,  53me:  ?Iu^briid;e 
1239m,  ^ftanjen  1375a  ]  „Aetna  dialogus"  I449e,  455me,  490a;  1121e, 
53me\  V65e:  nid^t  ^^llcanus  V65e  :|  opuscula  I449e,  490a;  [^^erf,] 
1455m,  II 53m;  hist.  Venet.  II 55e,  milf.  I455me  :||  bemertbar 
lU403m;  lV17m,  93m,  110a,  157e;  ^-t§  lV228a;  23-!eit  in272m  J 
bcmevtencn.^evtb  lV79e  J  ^Bemerfnng;  pl.  -cu  (*)  II317me:  [d^nffmnigc 


53eme  —  ^eDbacf)ter  aUg.  253 

U08m,474e,  9m;  112836*,  111519m;  lV132a,  582e*;  f(^cne  U'dGU, 
üoi-treffli^e  11127a*  ||  33emiil;eii  11399me 

*Benares  lIlGlOe  (®teinfaü) ;  Bencoolen  (^öejirf  auf  ©iimatra)  {Ben- 

kukn  IV 407a)  lV193e;  Bender  Ahafß  (am  ^erf.  SJ^eevB,)  11188a,  12^t  \ 

Senebictiner  11384m  (sg.):  -2«ün^  Ill412e;  -Drbeii  11112m,  111 392e; 

-@d;itten  11247e:j  Benedictus  (2JJüncf))  \397am  (chron.)  1|  SSeneuninig 

33.  (bef.  ®inn)  IV134:a(entgei]cngefe^te),  141a  ((Siner)  |  21.  (geiD.)  [=  9^ame] 

11410a;  111164a,  468e,  472e,  571am,  618e;  lV275e,  354e,  467am, 

586m,  595e,  634a;  pl.  -en  I173all ;  II197e-98a,  lOOe,  la,  117m,  163m, 

423mll,e,  467mll,  8am;  IV52e,  191a,  515a,  597a,  8a,  616a;  V57c:  (sg .*) 

anbve  11224e,  befannte  ju  njä^Ieii  I393me,  mit  S)efiiiitiouen  IV4ö<Sa, 

[falfd^e]  I11367ra,  geogr.  1383m*,  |>af[enbe  IV474e,    Ü6erf.  lV597a, 

Umfe^vung  IV 557a;  imbeftimmte  I367e*,  11142a,  IV  622a*;  imglücfli^c 

11292m*,  IV 474m;  iinÜav  IV4ö5a,  [un^offenbe]  IV46<5am;  [tüanbevu, 

ge^n  über]   II  409e,  111468a;   iuunberfamc  I285e,    sufätlig   III  4ö5o  1| 

Beneffe  de  Koro  wie  (-vic)  de  Weitmil  I133am,  399a  (405e);  111621a; 

Benetnafch  (=  j^  ursae  maj.)  111255m,  340e;  beuchen  f.  Soben  |  Benfey: 

„©ried;.  SBurjetlej."  11133m;  „Siibien"  U409e-410a,  5m;  «p^cnicier  na^ 

3nbien  I1167e-8a  ||.  Bengalen  I483e,  11428a;  ba6  Bengali  (oo)  11440m; 

bengalifd;  (*):  ©ebirge  U428a*,    ^avte  lV559a,    Mm   fübl.  toon  S8. 

IV  609m  I  beng.  SDieerbiifm  (2)?.  uoii  33.*)  IV40Pe:   (gntfeniung   tocm 

IV610ainll;   3n[er(ii)  \Y409e-410a,  Y 45am;  Sittoral  IV610mll;  üftl., 

n^eftr.  2:r)eir  IV4i5e*  :|  [2Bort]  11422a*  ||  Benguela  (SB^Tfr.)  IV  92m, 

Alonfo   Martin  de  Don  Benito  11478m   (baö  [tiße  2)?eer),  Benkulen 

s:  Bencoolen;   Mohammed  Ben-Mura:   Sllgebra  11262am,  454m;  Ben- 

na-charn  ((2d;cttl.)  V67e,   Rieh.  Bentley   I76e,   Bent's   fort  IV437e, 

Benue- ^iii^   (5lfr.)    IV 378a;    S3eniitjinig   11283a,  293e!l  |  Benzenberg 

(Joh.  Fried.,  1777-1846);  f^afitoerfud^e  IV157e;  ©ternfd^nu^^en  1127a, 

130m,  398mlll,  403e;  II1592e  :|  Hieron.  Benzoni  IV298e-9a  [üb.  5Imerifa] 

21.  beobachten  I28e,  205a;  n228a,  313a,  4a,  329e,  344a;  I11355e; 

IV70e,  108e,  126m,  504m,  624e:  nic()t  felb|l  I11291e,  ununterbrochen 

IV146aT  ba«  53.  I34a,  66e,  138m;  11249a,  250a;  III 74e:  ^ang  jum 

IV 55m;  ©elbftb.  II205e,  315e  :|1  beoba^tenb  [f.  SSerftanb]  m582m: 

aufmertjam  IV589e,  frei  IV 408a,  genau  Ul76e;  felbftb.  II209e,  210e  J 

bie  S3-benIII355e:|I  beobachtet  11298a,  440e:  genau  III 233e,  f^tec^t 

[f.  2:i;atfad^en]  111593a,   ungenau  V16e,   unfi^er  111296a,   b.   irerbcn 

111569m,    äufäUig    11441a  J  bag  S3ecbac^tete   I33a,  Il58m,  IV5i4e: 

bisher  I25e,  Kombination  V13me,  f rüber  111269a;  gütte  I  ©.  Xm,  33a ; 

iI«annigfaItigfcitIV311a,  'ät\6)t\)nm  II 71a,  ba§  unöoHfommen  33.  IV222am 

(ni^t  Derfc^tüeigen) ;  SBcraKgemeinerung  IV  46a,  88m;  SBergleic^uug  I1206e, 

tvicbergeben  Illlööe,  3"[ammenfleßung  IV  80a 

33.  5BeobO(^ter  [l.  ^atur,  ©tanb^unft,  ©ternfd^nu^^en  u.  anbreSIrt.]: 


254  33eobac^ter  —  53eoba(^tungen  % 

sing.  120m,  204m;  1172a,  460m,  511m;  11168a,  78a,  93e,  95ra,  102e, 
268a,  277m,e,  8a,  308e,  347e,  384m,  5m,  401e,  420e,  521m,  568m, 
599a,  603e;  IV43e,  146e,  212e,  231e,  252a,  268e,  396e,  455e,  560a, 
570a,  612e;  V32a;  plur.  I374e,  I1260e;  I11153e,  196m,  230m,  275e, 
301e,  368e,  489e,  636m,  558e,  599a;  IV 22,  58m,  147a,  348a, 
593am;  V45e  i|:  (plur.*)  au[mev![amer  111 73e;  V32a,  93m ;  [^ufääl;haig, 
D^eimuiig  mel;rerer]  .  .  .  IV 22;  oii?öe3eid;iieter  111253m,  317a;  IV 230m; 
ben!eubc(r)  1164a,  11195a*;  erfar^rener  IV  114m,  321m,  340m;  cruftc 
llI151e*,  oiif  (ixpcht,  lV62e=^;  fleißiger  II1386e,  IV  195a;  9euaue(v) 
I360e*;  Ill(14e)  338a*,  e;  IV 77m,  114m,  182a,  300e*,  340m,  524m; 
geübte(v)  111116m,  298e,  389a*  536m,  620a;  IV68e,  524m;  V70m*; 
gvoBer  11160m,  319e,  326a,  336a,  590e;  jeber  I202e,  IV  196a;  muftige 
iy222am''',  )d;arf [innig er  111600a,  IV  560a;  @etbft6.  11283e,  forgfältigev 
IV  109m,  nnermüblirfKu  111237m,  bevjd;iebne  111309e*;  öortveffUc^e(i) 
I463e;  11172m*,  ll6m,  172a,  398m,  602a*;  IV240a*,  265e;  tDiffen* 
fd;a[tlid;ev  IV545e,  jui^evläffige  IV196m* 

(5.  Seobot^timgcn  [[.  aftron.,  imbeit^affn.  5(nge,  Barometer,  (Sinjelne^, 

geogncftii'c^,  §innnel,  $?änge,   magnetifd;,  nietcovo(ogi[d;,  SUionb,  ^enbel, 

^(aneten,  Üied^nnng,  (Station,  ftationäv,  @terne,  telefco^ifc^,  S(;at)ad;en; 

u.  a.]  I33a,  175e,  283a,  359e,  405e,  421e,  4a,  433a,  5a,  440m;  I170e, 

123a,  146a,  182m,  216a,  324a,  365e,  374mll,  420a;  11138a,  57a,  88m, 

91m,  93m,  94e,  98e,  126m,  l47e,  150e,  5a,  306a,  454m,ell,  500m,  556m; 

IV  25m,  e-26a,  33e,  35a,  41a,  44m,  93e,  128e,  Wime,  293m,  329a,  467a, 

504m;  V88m  [|  sing.  S3eoBad;tnng  1 4m,  5m,  67a,  69a,  90e,  369m, 

485m;  11148a,  207m,  210a,  8m,  241a,  267m;  111131a,  154e,  246a, 

322m,  384a,  436e,  498m,  526e,  7e,  588m;  lV25e-26a  [78-79a],  114m, 

126m,  149a  ||  3ii[i%  (sing.*,  compos   SBeobad^tung?-) :  alteve  111550a; 

IV414e,  494m;  ju  i8.  anregen  IV25e-26a;  2lrt  [=  ä)?etr;obe]  Ul406e; 

IV12öm*,  161me  (188m*,  624e)',   aiifmerfiame  111157m,    S3ered;niing 

111249m;  corrcfl-^cubirenbe  1438m;  111526e-7a,  607m;  IV70a,  71e, 

625me,  630m;  bcv  33.  [id;  barbieten,  bargeBoten  ll312e,  V69a;  [2)aner] 

IV126ra*,  391a;  birecte  11193a,  129a  |  SiScnfficn  IV 89m,  102m,  4a, 

122m  (-en);  bi^cntiren  111599a,  IV147am  :|  eigene  11255a,  463e,  4a, 

6e;  111295a,  319a*  367e;  IV 205m,  466a;  einjetnc  [=  üereinsclte]  I1231e, 

IV193e;  ber  SS.  entgeljn  111569m,  ber  33.  ent3iel;n  IV 20a;  (Srgelmiffe 

[=  9Jefntt,;  f.  bej.  Äoßmc?]  Il398e,  IV26a*;   ber  33.  erreichbar  ill4m, 

gegen  ©n^erimcnt  lY[78-79a]  \\.  fel;len  I365e,  V33a  |  gef)Ier  ber  33. 

(sg.)  I11588e;  IV29e,  40a,  43e  (pl.),  511a;  -feister  (sg.  n.  pl.)  l424e; 

111232m,  240m,e,  6m,  8m,  9a,  250a  ||  feine  1491a,  -ere  lllö23m;  gelb* 

I164e   (nnermeBt.)/    n324m,  IV  13m;    fleiBige   IV  197m,    glüd^tigfeit 

V39me*;   fortgelegte,    forttonfenbe    lll 57 3me*,  IVi26m*;    gortfc^ritte 

HI  (265a)  359m*,   gru^t  in234m;    gülle  [=  iü^affe,  9Jei^t6.,  biclc, 


^eobadjtuugeii  ©  —  53i  255 

3a^IJ  II28Jra,  351a;  IV 89a,  187a;  -gäbe  111318m,  385e;  [in  ©egenfceu] 

IV481e;  >-gei[t  lUla;  11188a,  294a;  IV 43a,  437m  |  genaue  I305e, 

346a,  394e;  11137m,  140e,  313m,  351a,  374m ;  111748, 159a,  591m,  9a; 

IV  38m,  64a,  67e,  71e,  141a,  242m;  -eve  III334e,  IV  636a;  ©euauigfcit 

1482a;  III96e,  572a,  3m*;  lV107m*,  166e,  172a  J  gleid^seitige 

[a.  magnctifd;]   1439a;  IV93e,  97m,  125m;   @-!eit  lVi35a*  :\   gvo^e 

II53e  II  ^ori^out  bev  SB.*  I  @.  XVa:  emeitevn  11138e,  -rtevIV352m, 

S-vimg  111 152m  J  öergrij^ern IV 6m  I|  §ülf§mittel  [=  mHkl]  (pl.)  111271a, 

ifclivtc'  IV124m  ||  [mä)  Saliven]   111547m,  lV44e;   Sa^re   bev  33.* 

111602m  (üiele),  e  |  -[aljx  IV 505m;  -ial;ve  I481me,  IV 505m  J  [met;r' 

jar^rige]  IV  124m;  Dieliäljvige  111401a;  IV 38e,  110a  }|  f(eine  II13e;  fiiuftige 

111309m,  551-2a;  -fiinft  III264e,  5a,  6e  (iBev\)ütl!onimninig) ,  409e; 

lange   [ögl.  'S)amx,  3ar;ve]  111405m*,   wod)  311  machen  llI612e,   2Jia[fe 

[=   ^üüc]   11140e  (gvc^e),  S)^atenal  III145e*;  mer!ivüvbige  m538e*; 

IV259e*,  580m;  mcffenbe IV 78a*  \  -9)?etr;obe  [=  Slvt]  1438a,  111279m, 

IVi26am;   -en  1424m,  IV157e  J  S^ittel  21.  [=  ^:>n\\m.,   2ßev!äeug]* 

111556m,  IV75m,  V6e  (neu  evfmtbene);  a  (=  ^J^ittelivertr,))  IV 391a  :| 

mü^cucüe  111552m,   ^Jlaä)t-^.  IV  191m  |  neue  I24a;   neuere  IIl334e, 

592m,  8m;  lV331e;  neuefte  I370e;  111188a,  239m,  488e;  IV512m  J 

nid^t  auf  i8.   gegvünbet  II365e;   iüag  33.*  nid;t  Ief;rt,   geigt  IV  8m  :| 

Ongiuat-53.  II510e,  III150e  j|  Ort  bev  33.*  II[388i  |  -ort  1335m,  365e, 

6a;  11414m,  111346e;    IV505e,  6m;    -orte    1339m,  IV27e;    -i3rter 

IV 586m  II  -^nmttc   1316m,  IV156mll;   rebucireu  III555e,   Ötebuction 

m556a;   3ieid;tt)unt  [=  giiüe  u\\v.]  III74e  ||  9teil;e  11377a;  111274a, 

552m;  IV38e,  43e,  64am,  110a,  Im,  3m,  9a,  131m,  166e:  lange  IV235am, 

252a  T  ^eir;en  IIl526e  -H  ^efuUate  [=  Svgebniffe]  II 3m;  III  6a,  38a, 

292e,  397a,  592a;  IV5e;  rut)ige  IV216m*  1|  fc^arfe  11206a*;  (£d;ärfe 

III 60e,  61e;   fd;ärfeu  II138e*  J  [d;arffinuige  I468e*  j|  fd;led;te  IV624e; 

gegen  ©d^tiiffe  1369m,  lV235e;  fd;öne  111310a,  615e;  IV470e;  ©d^iüierig* 

feit  IV  162m,  ©elbp.*  II428e;  [id;eve  1401a,  III 238^;  IV251m,  414e; 

forgf  äUige  III292e,  381m,  513e,  551e;  IV (35a)  113m,  171m,  216m*, 

611a;  -j^l;äre  11124a,  V6e  (UnBegrenstl^eit) ;  ftünbl{d;e  [a.  nmguct.] 

I(436e)  7mll;  IV40e,  117e  ||  meniger  2:age  IV625e  j  -Sage  111402a, 

Sageö-SS.  [f.  @terne]  IV191m  J  täglid;e  II  170a  ||  -talcnt  11364a,  tre[flid;e 

[=  öortr.]'  329a  j   ungenaue  111226m;    U-ig!eit  111392a*,   IV494m  :| 

nnmittelt)ar  e  (sg.)  II89e,  140e;  III 25e,  39m,  45m,  49m,  50m,  289m ; 

IV 8m;  unfic^ere  IH550a,  592e;  unfre  IV  12m*;   unterirbif^e  IV117e, 

133a,  188a*;   ber  33.  nnterlDorfen   IV  217m;  ununterbrod^ene  IV  124m, 

6me  (üorsujiel^n);  Unbollfümnienr^eit  11335a*;  unboKftänbige  I17m,  11321m, 

III  560a ;  tjerabrebete  [a.  magnet.]  IVi25m;  ijereinjelte  [=  einjetne]  lY126m, 

161me;  uergleid^enbe  III590e,   \p'dtc  3Serbf[entI.  IVl72ra,  Deröietfättigen 

II138e*;   'okU  [=  3a^t,    güttc  uf».]  IV (24m),   toicljar;nge  [.   Sahire; 


256  ^Cüt)ad;tunt3eu  ^o  —  söen]e  3üif 

Dcvtveffiid^e  [=  tveffl.]  U85a ;  lV28me,  lllm,327e;  Sevfseuge  [=  ü}iittel] 
11400m*  J  lind;tige  IV372e*,  387e*,507ni;  [2Öid;tig!eit]  V8a*  :|  tüirf- 
I  i  (^  e  (sg.)  11138a,  280a,  9m,  292m*  321e*,  382m  (tjcr),  3e,  438e*,  503a; 
IV  20a,  33e,  217m*  235e;  ivifi'enfd^aftlic^e  (sg.)  11103a,  190m;  11197m  | 
[gr.  B^¥]  (=  i^iele,  glitte  iifn?.)  IV  104a,  117e,  126e,  136e;  2al;(reid^c 
I422e:)  3eit  IV(172m*);  jevftreiite  IVlGlme,  193e;  hex  33.  gusaiigli^ 
IV  12m,  276e;  jufammeiil^angeube  11377a,  3-ftettimg  lV414e;  3iiftanb 
111588a,  eines  3^^^^^  tDegen  111556m 

*beqiicni  11347m;  IV 40a,  VlOe;  i8-lid;feiten  IV 624m  J  dap.  Berard: 
a  Crucis  I11172am,  9ki[ai  IV65a,  ©onnenfinftevtiiß  111536m;  @tern* 
fc^nui?^eu  1399m,  1116216  :|  de  la  Berarde  ([10113.  2)ürf)  IV274e,  S3e« 
raubiing  \20m,  teraiifc^ieiib  f.  SBal;n,  Berchtesgaden  IV512am  (SBei* 
tmigeii)  ||  terec^uen  [f.  doineten]  1424a,  1116226 ;  -et  [f.  dem.]  lUl65e, 
644a:  J)ovaii^(\  Ill584a,m;  S8-cr  (pl.)  III305  J  iöeved^mma  [f.  matl;em.] 
1125m,  421a,e;  II352e,  mi53m;  lV152m,  529m:  -^öait  IV152e, 
'vgfovm  111487a,  genaue  111606m,  SSovaii^t.  111147a,  -^^njeife  IV  630m 
7  pl.  -en  I472e;  111302e,  3m,  445m;  IV  152a,  169a  ||  S3eved;tigiing 
[!".  ©etnnfe,  2JJeuic^engefc^red^t,  2JZen[c^F)eit]  1385m,  II 281e  |  SSevebfamteit 
1130e  (lt.  gveil;eit),  ijöa  (l;imeiBenbO;  Verebt  1158a,  65e,  75m;  11128a, 
204a,  466e  :|  beregnet  iverben  IV  159a  j  beieid^evt  11176m;  SB-vung 
[!.  Siffen]  11254a,  279a;  111 75e  ~\  Seveitiing  II2506,  -cu  11150a  (d;eni.); 
beveittuittig  IV 482a  :)  Ge.  Carl  Berendt  11412a  („«Benifteiu'O  ||-  Berenice 
%  ^an\^t\}aax  ber  B.  (©tevnbilb)  I157e;  lU  179m,  181c:  DfJeberjcnc 
IIl326e,  348a  |  33.  (ägl)^^t.  @tabt)  II204e  :]!  Berefow  {Oin-Xl)a\):  m-- 
beben  IV46e,  169m;  %nxd)t  IV455e-6a  J  Bereßwka  Y84a  (ll)a\), 
Berefowfid  oftrow  IV 87m  :1|  Albert  Berg  (Albrecht  IV 510a): 
Chimära  lY297am,  510a  [530e-l],  le  (§anb)d;r.,  ^(an):  ©ebirgSaiten 
IV510a,  531e  :|  M.]  IV 297a,  510a,  55öe;  »ieife  lY530e-la;  „35eget. 
mi  ©iibamer."  IV550e,  YöOe-,  Tolima  \50e  (51bbilb.)  ||  Bergäißhe  gabel 
(i)om  Ort  Berga)  11408a,  Bergamo  111623a  (Unin^ot^ner) 

i&tx^t  (ber  5trti!el  ivirb  bebeittenb  bnrc^  ben  ber  33nlfane  öerftärft, 
wetd;e  nur  eine  2lrt  fiiib)  [[.  2)cm,  bomartig,  -fiJrmig;  Srbe;  ©tccfen, 
g-artig,  g-fi3rmig;  glitte,  Snfel,  Äegel,  !-fi3rmig,  Merkur,  3)?onb,  Saturn, 
@d;nee,  (sd)\t)efet;  ©onne,  @^ife-,  Venus,  SSalb,  SBett]  1352m,  5e; 
IV239a,  474e;  sing.  S3erg  I7a  [t  ©i^el],  355eli,  IV31m  ||  Jiifn^t 
[\Derben  überaß  bur^  ben  Strt.  SSnÜane  öerftärft]  (sing.  53erg  f^äter*, 
compos.  SSerg-)  [f  33ergfetten  fmb  ein  be[,  5(rtifet,  ber  mit  bem  Hrt. 
©cbirgc  mbnnben  ift]:  -abfäöe  111502a  |  2lbl^ang  1350a,  386e;  Slb* 
^änge  l(344m),  357a  (fd^rcff);  lV239m  (fteile);  -abl;ang  IV181e-2a  :| 
mienhing  f.  o^Bfeitotl;,  *^nbel;  STc^^fen  IV  208e-9a,  -abern  f.  iKonb,  an 
S-en  1425a,  5tnbeutungen  II  128e,  -Slnfd^n^ettung  IV507e;  b-artig  [f.  ®c* 
flalt]  111390m,  489a,  552e;  auf  (ben)  33-cn  [f.  S3arcinetev]  1332m,  365e, 


^erge  2luf  —  ^^ol;  257 

424m,  5a;   II56e,  111482a;   Huffteiocn   [=  Hebung  ufix\]  (ögt.  ^mm) 
12346;  -2(.  lV335e;  [5liif3aI;Iimö]  11 232m,  lV[293m-4];  ai\Q  bcn  S3-eu 
V33a  I  -bau  I458e,  11384e;  IV 257m:  -fmibe  IX 563m  (@cfcll]d;aft  bei) 
:|  -beamte  IV205m;   i8eid;afteiil;eit,   (giöeufd;.  lV41m*   259a;    [S3efc^r.] 
1\' 41m*  II  33efteigung  IV 389m  (gefaI;vi)oIle) ;  -befteioiiußcu  Il70e  (tuenig 
Bele^reiib),  m73a,  lV349m  Jbergbeiteij3eublV356m  ||  -be^voI;iiev  111455a, 
2lbleu!img  beö  iBIeiIotr;§  I176e*;  bveiincubc(v)  [=  S3ulfan]  IV298all,  371m*, 
402m*  I  (Sentvalberg  III496e,  lV4ü3a;  -berge  I11504e  (auf  beul  ä)ioub)  || 
(£üIo^lV325a,  585a;  Solcffe  [oI;ue  iBevg]  I238e,  320m;  IVßlOamJ 
-coIoB  IV 333a,  354e;  -colcffe  1310a;  lV418e,  431e,  571m  T  cclc[jalc(v) 
IV162a*,m*  (2l9a,  312a),  529e*  |j  -dcmmiffav  lV336e,  563m;  ccuifd;e 
lV567e,  -cüv^g  (ru[f.)  I437e,  -bäumte  iV562m,  ©idttigfcit  buvd;  33.  be= 
ftiunut  IV (32a),  2)uv(^nief|ev  lV31m  |  -ebene  IV 32a  (§i3r;c);  -eu  111451m 
(übe),  498a  (bolje);  lV354a  :}  (gigeufc^.  [.  S3eid;a[[.;  (SiufluB,  (gaUDivtuug 
[f.  ostbtcn!.,  *^enbel  u.  a.]  lV51me;  -(Siuöbcn  IV555p,  eiuftürseu  [i^gl. 
-[tuvj]  V31me,  (Sm)30vfteigen  f.  (Sr^ebung;  eutftel;uug  1487m,  11392m; 
cut3ünbete  V64m;  (auf)  bcv  (Svbe  [f.  auc^  @vbc]  11509a;  111506ell-7a,e  |! 
fic^  er  lieben  1372a*,  IV  269m  J  (Sr^ebuug  ((gm^ovfteigeu)  [=  ^ebung  u[\i\j 
I254e;  IV 269m  (bov),  490m  j-gvf;.  V4iam,  -eu  IV 244m  :11  feuer-- 
fpeieube(r)  [==  l;^  S5ul!aue]  1209m,  217a  (232m),  4m,  7e,  242a,  451m; 
1115m;  IV504m,  405m,  536a;  V26m*,  60a,  64me  (65m)  |:  mauun  V59e, 
61am,  [63e-66a]:  im  5ritertr;um  \63e-64m,  im  mtUhlkx  \64m-66a 
(65m,e)  [j  fcuvige(r)  IV400e*:  iu  (il)\m  l\ 263a,e,e  (glammeu)  :|  r(ad)ev 
111510a*,   grammeu  auQ  33.  l\263e',  -formen  [=  ©eftatt]  lll28me 
(f))i^ige);  l\273a,  282e-3a,  ib.  (2Bieberfef)r,  ©nflu^);  f^iirft  [=  Äcuig] 
IV315a;  gu^  1318m,  am  ^ui3e  II378e*;  ©ebirgf arten,  ©efteiu:  liwanö 
fie  be[tel;n  V56e  |  -gegenb  [= -region]  II  77m,  124a;  -eu  I364e;  1130e, 
86m  :J  -getjäuge:  sg.  IV 264m,  pl.  II94a  (fd;roffe);  geI)oben  [ijgt.  öebuug] 
1239m,  320m;  öcn  S3-eu  geheut  I489e,  lV158m;  [gemalt]  11127a,  -ge* 
rufte  IV352e  ||  @eftalt(eu)  [=  -fovmcu]  lV(259a,  569e-570a)  585a*  | 
©eftattung  IV 239a,  -geft.  I356e  :||   @i|)fel  (sg.  u.  p].)  [togl.  5lrt.;  f. 
2«oub]  I38am,  469m;   I11342e;   lV259m,  624m*;   -gi^^fel  (O)  I386e, 
508e-9a',  11170m,  494am;  IV425e:  i^erirec^felt  mit  ber  dUu  I45e,  [>öd;fte 
[f.  nc^  5Irt.]  IV238e  (5SerI;ärtuif3  gu  beu  ©ebirg^^fämmen),  ifolirte  IV0235m, 
2cud;teu  bei  '^ad)t\56e,  fid;tbar  IIP  70e,  iu  ber  @cuue  111°  384a,  ^iet* 
geftaltete  IV0236a,  bul!.  IV0572e,  mit  Salb  IV 239a,  jugäugIid;eIV390e 
:1|  ©ru^^^e  IV(517e!l),  -eu  IV595ra  J  -gru))^e  I(357a);  IV 298a,  525m; 
-eu  IV596m,e  I|  -gürtet  IV 608a,  -bau^tmauu  IV613m;  ^ebuug  [=  Sr* 
Hebung,  5luffteigeu;  ij:  geI)obeu,  (gutfter;uug]  \453am  (®d;trberung),  l\491a\\] 
Ijeiliger  IV325e*,  Heiligung  IllOle  ||  ^ür)e(r)  I355e*;   II27e*,  60e*; 
11171a;  V88a*,m,  89a:  [5Iuf^ar;IuugJ  I[4i-42],  IV 20m;  fer;r  f;.  in412a*, 
uugel;euer  \).  f.  (gouue;  bie  nic^t  35ulfauc  fiub  rV[2P5m-4]  J  bie  I;üd; neu 
21.  «.  i;  umboltt,  Jxoemp^.    V.  17 


258  ^ergc  ^ül;  —  eta 

lY [549me]',  bev  {;l'e^fte  111 544e;  IV 30m,  405e-6a  :\\  §of)e  [t)g(.  2Ivt.] 
IlOe-lla,  iö7a,  357a,  475m;  11509a;  in506e-7a,e;  IV31m  (521m); 
4-)cl;cii  O  111494m,  IV 324a  ]"  -l^öl;e  O  111546a;  -f;i3r;eii  (O)  l[4i-42j, 
111496a,  IV 588m  |:  bevid;iehie  Sliigakii  lV59<Sme(e),  auf  bev  4  11378e*, 
[2iiiljä(;luiij]]  l[4i-42j,  tuobiivd;  beftinunt  111494a;  gvc^e,  imge^euve:  auf 
^^jiaiictcii  111494am,  537e;  bon  hm^,  fievabfomnicii  l*^229a;  fleiiie  (geringe) 
Ill(546a),  l\o30e-31a;  9}?c[[iiiiöeu  lY^390e-lm  (cftcv  ju  tüiebevt;clcu), 
oli}iu^ilc{;c  1356m,  bev  ^cvg  mit  ber  2^iefe  siifainmcii  \167a*,  iuiger;eiire 
f.  gvofje,  SSaviaiitm  lV59<Sell;  im  33evglcid)  111506e,  5Ue',  ^evseid;uiffe 
1054a,  öcu  ber  §.  1228m  1|  -l;ü^Ieu  V32e;  ^oliluiigeu  lV162me,  219a  :| 
(;ür5eviie  I295e,  469m-  im  3imeni  IV243ell,  490am;  i[ü(irtc(v)  lV41m*, 
269m;  -falf  1167a,  266m,  291e,  2a,  3m,  301m,  466mli,  7m;  !alt  \ 88m, 
-favtcu  111117m  ||  f  33erg!etten  fiub  ein  W].  SIvtücI,  ber  mit  bem  2(rt. 
©ebirge  ijevciuigt  ift  ||  -Hüfte  IV 330m;  -fncteii  [=  ©ebirgefu.]  (a.  (Sov* 
billeven)  lV314m,e,  320e,  lall,  362am\\,  507e,  547a,m,  553e-4a,  573m; 
Äciiig  [=  gürftj  lV284me;  -h^ftoü  11382a  (^riisieljuiig),  111200a  |  flippe 
iV(530a);  -tu)>^c  11141m;  ~h\\>pc\\  lV521ra,  585a  (jmci)  :|  Sage  111546a*  | 
-laue  11188e,  243m;  -Iaiib;d^aft  1276m  :|  2ei[d;tcii  [.  ©i^fel;  -leiite  1445ali, 
IV41m;  -luft  112e,  360m-la',  11143a,  496a;  3Jiäd^tig!eit  lV239a  || 
SDUgiiet:  -5((^]c(u)  lV149e*  205e-9a, m  | -berg  lY55m-56a  (iiüvblid;cv), 
171a,  209m,  210a;  -kvge  1427m;  lV171a  [20<Se-2I0j,  209r,m  J  mag* 
neti[c^e  \Y[208e-210ml  3)?agiieticmiK^  lY208m-9  :||  -mniiii  1372a  (gleifi), 
11171a  (|.naftifd;er) ;  Bergmämtifc^  1166m,  419m  (5rv6eiteH);  lV6J7e(3oiir* 
iial),  e(liie6ilbiiiin).ij  älUffc  IV93e  (gvc^e),  -cu  IV219m(§eiaBftiiv3eii)T 
-maffe  lV243e,  274e,  610e;  -maffeii  IV275a,  338e  (üulf.),  378am,  605m  || 
äJJaucr  lY  285me^;  auQ  bem  Speere  auffteigcnb  1235m,  -mcifter  f.  06er-  |[» 
mcffenlV525e(kvcm.):||  ä^effuiig  [f.  2)?oiib]  lV590e-im  j -meffmig  (0°; 
m(546a);  -cii  O  11508e,  111507a;  IV520e,  630m  [;  bnrom.  [a.  tvigeu.' 
IV 324a,  11414a;  ^axom,  2)?.  \Y390e,  525m  J  bmd;  bie  ec^ueeliuie 
lV52ia?)i  1  tvigcnomctr.  (ai:d;:  meffcn,  gemeffeii)  1I414ö,  509a;  111509m; 
lV354e  (390e),  407m*  525am;  trigoii.  ii.  Bavom.  lV522a,  590e,  524e 
(Übereinftimmi.iig),  <Sam "[  lliifid;erl;eit  IV o522a,  öfter  (^>eriüb.)  311  Jviebev 
l)t}k\i  lY^390e-lm  ||  iiadte  lV283a,  -\\ä\)e  lV32a;  9^ameu  f.  Wörter, 
-mmeuIV562m;  neue  IV 348a,  Öffiuiiig  1234e,  -^äffc  1122e  (6efd;r.)  | 
^^claritat  IV149me,  209',  ^cle  IV209m  :|  -rat()  IV621m,  632e  (Oberb.); 
raiK^enber  IV 520a*  -vegicn  [= -gegeiib]  11489m,  b-reic^  111544a,  -reibe 
IV  375a;  -reifen  1353a,  111200a;  ajelief form  IV  239a  ||  9tüc!en  11483e: 
langer  lV283a,  585a;  (anggeftrcdtcr  IV (555m)  J  -rüden  II28a,  573m: 
5(d;ieIV285e,  §aii|.^t-S3.  lV285a  jj  @d;attcn  in502m  (tange),  -fd;atten 
11509a;  -fd;Ii^fen  V44e,  (gd^nmlbeit  IV 239a;  -jd;ule  f.  Freiberg,  Mexico  \ 
-fec  lV525e;  (Seemufd;cln ,  ©cetbiere  auf  33.  gefunden  I26e,  168e,  325me  :| 
@en!ung  (in  33.)  IV219am,  -ipilje  I20e  |  -[tabt  1444a,  IV42a;  -ftabt^en 


^ercje  eta  —  Berl'n  ©  259 

lV183e  :|  -ftaticii  I353e,  gtoÜmio  1357a*;  etcvue  [c^ii  111  71a,  e-75a; 
-ftvaBc  I275e,  -ftvcm  1196e,  -ftuicii  lV338e  |  -ftnvs  [mqI  einftiirseu]  VMe; 
-ftüvsc  IV526e,  574m  J -[^fteni  I318e;  IV 380a,  le,  556m;  pl.  -fljftemc 
(*)  1320a,  lV554m:  ger;okiiec-  I53e,  I;i3()eve  W 431in*,  toul!.  lV431m*  :j 
3::emperatiiv  [f.  *2:em^v  ber  ^öbe;  ^qL  ^^äxnu]  lV245eil  (im  Sinicni), 
-tl;al  lV599e,  mit  S3-en  umgeben  HI 509a  (Saiibcv),  Umrif3  1192e,  im* 
geöffnete  1234e;  unöuI!aniic^eIV[29Jw-4],  V56e;  mit  35egetatien  IV 283a; 
[^evBinbung,  (Somnmnicaticn  mit  aii^en]  V32ei!-33a,m;  S^olum  iV(20m), 
üon  ben  i8-en  (^erab)  Il46e,  öiilfanif^e  IV  (268a)  364m,  mit  Salb  be- 
n^ad^fen  II483e,  -iranbcver  II28m;  äöavme  iy238e-9m  (-33evbaltnifje), 
9a  (-ftval^Iiing),  241e  (im  3nncrn)  |  -iimfiev  (f.  *2Baffer  in  ^cblunocu) 
1447a  [=  untevivb.  S.],  lV498e  (falte):  Scmpev,  IV 238a,  499m  f 
-\i>ev!  (+  ©ritbe)  [].  <^oI;Ien,  (gilbev;  mann.  3nt.,  9^eig.]  (*)  I(372am); 
ein  bcftimmteS  IV112me,  180e,  499m;  pl.  -Jm!e  1179m,  418m;  11171a, 
m;  WllSa:  ®aü-5litcn  11384m,  tjcd)  cicUc^mc  lV(P4a),  [in  Räubern]  ib., 
£uft  IV 243m,  maßu.  3nt.  ib.,  -Sc^rJe  f.  Mexico;  Sem^ev.  [f.  SBäime]: 
bev  Siefe  in  I;cc^  geleßenen  iSaßlv.  in  Pem  iinb  Mexico  l\41-42a, 
167a;  tiefc(c)  \[417~9a]  444a;  lV(94a)  ll3a,  180e*;  Sävme,  Sem^er. 
I426e-7a  :|  [Wörter  in  ©pvac^en  (9lamen)j*  IV402am,  530e,  540a, 
o5Sme\-^^UQ  IV  280a,  465a;  -2i!;]e  1317m,  Ill537e,  IV362e:|  3lt)it(ing§- 
berg  IV549e,  -bevge  IV 283a;  3\i>ifc^cniäiime  lV(219a)  ||  -bergig  II82m 

'^Bergen  (D^üvlv.)  fl  277a,  /?e?;aemc  11386a  |  Heinr.  Berghaus:  „^Än* 
naicn  bev  (Svbfunbe''  l471m;  „Hertha''  IV537c-8a,  549e;  „^bt}fi!.  ^Itlaö" 
1471m,  11436m;  phys.  atlas  11514m;  vom.  Tuld)  Il436me  :i  Nie.  ßer- 
ghem  (makx)  II  129m,  bergig  f.  I;inter  53erge  (  S3erid;tc  II  187a,  309e-310a, 
484m;  111230me  pangelj;  -tevftatter  (pl.)  inS7am  J  bevid;tigen  f.  Hin* 
[icbt,  -enb  11506e,  33-ung  f.  5Xnfic^ten  :|  Claudio  Beriguardi  II37Se-9a  || 
Bering  (Veit  ob.  Vitus;  f  1741):  -^s-^nfel  lV392e,  6ali,a  (nnijul!.)  | 
ä)lecv  ton  B.  IV392e;  -^s-SJ^eer  IV 306a,  394e,  6a  (Äarte),  e-7a  (3njeln 
barin)  "[-^«-«Strafje  1307m:  norböftL  tocn  lV88a,  SJeife  lV522a,  eiibfee 
lV451m,  Übergang  ber  SSoIter  IV 397m 

Berlin  1436e,  7a,m;  53.  ^Berliner  (*)  III384e,  442a:  5Ibftanb  IV302a  1| 
2(fabemie  ber  SBiff.  11502a*,  III444e*,  IV128e:  Stbbnnblnngcn  [=  ©c^rif* 
ten]  I414e,  457e,  8a,  9a,  464e,  9a;  11411m, 425a,  430a,  2m ;  III  29m,  54a, 
381a,  444e,  618m;  IV618a,me,  641e:  cinjelne  11519m;  IVlOSe,  410a, 
515m,  633ail;  S5ortrag  IV518eT^evirf;t  über  bie  iBerbanbt.  1482m:  V54a, 
55a,m,  56a,  87m,  91a;  3Rcnatvberic{;te  IV519m,  V55e  :|  memoires  III 
440m,  478a,  480a,  540a;  IV204e,  2)?itglieb  V17a,  iD^onat^ber.  f.  S3erirf)t; 
(gdn-iften  [=  ^^banbl.]  III444e,  583e^  Untei-nebmnngen  [f.  @tern!arten] 
11 50 Im  (Ariftoteles)  ||  aftrcn.  3a^rbr4*  f.  aftrcn.,  Encke;  fi^n.  53iblietbef 
114600,  IV586e-7a  (Cook),  V  17a;  ^Breite  1376m,  481e;  II45Sa;  dabinet 
lV46Gm-=  I  ©arten  IV125e,  147m;  bctan.  @.  II5ra,  95m  :|  ©t-malbe- 


260  Berlin  @  —  ^ert 

©aüevie  11128a,  9e;  geocjv.  ©efeüfd^aft  IV566m,  597e;  §i3t)e  U81e,  §on^ 
jent  mi46m;  in,  511  £.  111426m;  Vllöe,  6e;  iictF;erme  Sinie  III452e  H 
maöueti]^  lV147e-8a:  Slbiveic^iing  lVi90(a),  2m:  S^evanb,  IV197m,e; 
ftiiubl.  3^eiäiTb.  IVUTme:]  S3eüBacf)timgen  [f.  A.  v.  Humboldt]  1  [436m-7m] ; 
Snteu).  lV98e,  ^orij.  Snt.  IV  186a;  @ti3vimg  I427e;  Ungeirittev  [f.  iibv. 
A.  Y.  Humboldt]  l\[125e-8]  8m,  9m,  197m,e  |1  3}änevatien-(£abiiict 
IV560e,  628a,  631a;  V36a;  2)iin.  ©ammlimg  IV 366a,  466m,  470e, 
480am,  592a,  620e  "[  älhifeuni  [a.  (^emulbe,  gcolcg.j  1181m,  131e: 
Äu^^fer[tid^e  it.  ipaiii:scid;ii.  11129e,  131e;  l\546m'^\  566me  (Rugendas)  :\ 
9ZeviMic^tlV147e-8a,  [Ort  babei]  IV  186a,  [^>r|.  bn]  I11384e,  \>n}\iht 
©efcüjd^ift  111539m,  iL  'li^Und  eiitcedt  V[115e,  6e],  dtdic  nad;  IVlOSm  [ 
©tevne  11332e-3a;  111146m,  210m;  -]d;uuV^e  m606m  |  -iiH-irteIII(296e, 
515a),  IV  190a:  9i\fractev  11180am,  84m  J  Sen^^eratuv  1347a,  365a,  481e, 
2a;  lll(452e):  -^ecb.  1407m"*  :|  Uiiiücv)ität :  Humboldt's  SBLuIeiiingeu 
I  @.  Xa,  VS'Pm*;  Sßittevmig  I479e;  ^eit  [b]  IIl516e,  V107-115; 
jcologii^eS  2JJufeum  Il519me 

"^•Bermuden  I1326e  |  Bern  I423m:  SBviimiemüaffer  IV  501m,  uatur« 
forfc^eiibe  ©ejeüi^.  lV17oe;  (gtevntDavte  lV75a,  199e  :|  Bernal  Diaz  j. 
Diaz,  Bernaldez  (ober  cura  de  los  Palacios  I1304me)  ll475e-6a  (reyes 
cathol.,  Columbus),  Eduard  Bernard  IV  154m  (^.nbel)  |  Bernardin 
de  St.  Pierre  (Jacq.  Hemü)  I409e;  11 66e,  67m-68a,  106e:  chaumiere 
indieime  II 67e,  125e;  etudes  de  la  nature  1375m;  I167e,  125e;  9^atuv= 
]"cf>ilbevimg  II35m,  65me,  67m~68a;  Paul  et  Virginie  I41a,  67m-Ö8a, 
125e  :j  planes  de  S.  Bemardo  f.  Guanaxuato  \\  Bernhard  bcn  Chartres 
11281a  I  St.  Bernhard  (bev  t)eil.  B.)  ijcn  Clairvaux:  ber  St.  Bernhard 
(SSevcj)  (bev  Qxc^i  B.  IV 95a,  Ulm):  §i)^e  IV Ulm,  ^o]^>i3  be§  I^cil.  B. 
IV  182m  (magii.  Snteuf.),  23-Ä(crter  1354m;  niagn.  Sntenf.  IV 95a,  Ulm  :1| 
Gottfr.  Bernhardy:  Dionyfms  Perieg.  I471e  |  Eratofthenes  11198m; 
„Eratofthenica"  111131a,  195a  :j  „giicc^.  $!itt."  11104e,  9m,  448a; 
„rem.  2itt."  I107e  ||  Bernizet  lV387e  (mit  la  Peroufe,  SBuIfau  i^oii 
2tlfatid;a),  Jacob  Bernoulli  I1311e  ||  8evn[tein  I455me,469a;  11163m, 
409e  [410m-2a],  410e,  leli:  äl^einiiiig  bev  Hlten  ll411e-2a  \  Stnsiel^unö 
I194e,  435me]  I1381e-2a,  517ell-8a,m;  IV170all:  -^öfvaft  lV50e  :j 
-H\ml298me,  469a;  ll411e-2a;  gegraben  11411me,  geviebcn  lV50e; 
-I;anbcl  ni63am,  411all;  ^arj  lUlle,  -^avj  I298m-9a  (8e);  -3n[er 
U410e-la,  -Sni'eln  11396m;  -lüfte  11409m,  -fiijten  11215a;  -länbcv 
U162e,  6e,  9a  [410m-2a];  [yiatnx,  2öe[en]  11382a,  473m;  ^flausen  im 
SQ.  I298e-9a,  am  Ural  11411e  ||  Beroe  (in  Morien)  111482a 

*Berth:  53ul!an  tcn -Bourion  IV 291m,  410e;  Pierre  Berthier:  !ünft(. 
9}Ziiiera(icu  1465m,  V71e;  Berlou  l419a  (Jordan),  ®vaf  B.  I473e-4a 
(tobtee!  93?cev);  Benran-Geslin  IV487m  ((2c^lammi?iiltan);  Bertrich  ((gifel) 
IV  276m,  9e,  281a,  518a,m  (SBab);  Bertuch  1456m  („gecgr.  (g).>^emev. ")  | 


^eru  —  33efi  261 

Berufen  (=  Uxi\\)nn)  I364e,  418m;  11509a;  III482e,  604a;  IV334a, 
395e,  409a,  532a:  bielBer.  11436e,  IV 363a  J  tenif)iöeiib  I11458e;  S3-iiiig: 
ütev  SSeräiibenmßcn  im  SKcItflH  lU[457am,  e-9a]  8in,e;  '^f-niittel  \\624m 
II  Berül;mt:  öon  S)ingeu  1150m,  2l'0e,  5a,  305a,  314e,  379m;  11180m, 
156m,  171a,  4a,  286m,  302a,  330m,  7e,  9a,  362e,  407e,  562a,  621a; 
IY52m,  216e,  263m,  4a,  297a,  314a,m,  339a,  381a,  392e,  418a,  436m, 
442a,  492a,  3m,  517m,  523a,  530a,  542a,  559a,  607m,  638a;  V28a, 
30e,  53e,  65a;  Den  ^cvfciien  II  50a,  72a,  128a,  130m,  208a,  257e,  320a, 
486a,  506a;  III 50m,  71e,  72a,  93p,  154a,  165m,  210a,  268a,  413a,  468m, 
484e,  497a,  537m, 568m,  577m,  9m,  623m;  IV19a,  33a,  53a,  169e,  218e, 
220e,  340m,  8a,  398a,  572e,  587e;  V15m,  34a,  54a,  62a,  80e,  87e  J 
altBer.  IV 621a  J  iBevüIiintBeit  11303a;  111317a,  334e;  IV 247a,  V41m  :j| 
baö  SBeriit;rte  11399m  |  S3eriir;ning  [|.  ©eBirgf arten ,  ©cftein,  ^er^er, 
SDictaücj  1478a;  11134a,  594a;  IV490a:  -^^fln^en  1279m,  innigfte  11122m, 
in  33.  leiten  I23e  ||  S3eii}tt  V71e  (fünft!.),  pl.  -e  1263a;  Berytus  (Beirut) 
11407a  I  Joh.  Jac.  Berzelius  (1779-1848):  „3at;re§Beri(^t"  1407a, 
473m;  III 56e;  IV  632a,  640e;  fatahjti|d;e  Ävaft  Vllam;  2)tetecvfteinc 
ob.  5Ierclit{;en  1135m,  6m;  111613a,  6a,  624m;  natron  Spodumen 
(=  €Iigc!(a§  IV 620a)  lY619a\\',  (gi}cnit  IV 481a,  640e;  SSiilfane  I450e 

*Befäct  f.  (Sterne  |  i8eid)affeur;eit  [f.  9?atnr,  ^l}t}f\\d)  n.  a.]  11 141a  (natiiil), 
V20e;  pl.  -cn  I67m  (ftoffartige)  J  fid;  Befd;a[tißeu  mit  etn^aS  II297e  (crnft* 
HOr  B-t  11231m  (DielB.),  3S-iinßII87a  (n^iffenfc^.)  T  S3efd)auen  II154Ce, 
b-cnb  [f.  2I[trcncmie,  92atnv]  1141a;  iß-cv  sg.  II93e,  pl.  11330m;  B-Ii(^ 
1133a  (^ang),  333m;  iB-iin9lI25e  J  Befd;cibcn  III13a,  S5-^eit  III554e 
(eble)  J  Befd^iffen  I1305e  (^iifte),  478me  (Tim);  -t  11102m  (ticIB.),  478m 
[2«ccr];  33-ung  11203m,  304a,  6m  :]  SBefdileiinignng  II348e  (Beim  %aU)  \ 
Bef^ränfen  I39e  (fi^  ßcgenfeitig);  -t  [f.  STnfic^tJ  II89e,  baö  53-te  I17e; 
SB-tl;eit  1 7a,  Sie,  204e  (iirtl.);  11398m  (Sennifitfein  ber  33.);  SS-nng  II 90a 
(öi-tlid;e)  ||  Befd^reiBen  [f.  Linien]  ni89e-190a,  291a,  314a, 5a;  III628e 
[mattjem.];  baß  33.  II21e  J  Befd;reiBenb  [f.  S)arfteünng,  2)ic^tnng,  @ebid;t, 
gramen,  S^aturgefc^id^te,  9f?atnr!nnbc ,  '^ccfu,  2ßiffenfd;aft]  I34e;  II  13a 
((E(ement),  39m,  58m,e,  106a,  117a,  390e,  466a  (Serf);  ba§  33-be  II 64m 
JS8cfd;reiBnng  [f.  2anb,  S!anbfd;aft,  pl)\}\i\ä)  n.  toieleg  a.]  1125m,  63a 
[75j,e,  116m,  121e,  6e,  187a;  11197m;  pl.  -en  (*)  1233a;  II13a,  63e, 
291a:  anmiit^ige  1124a*;  bic^tevifd;e  II  75am*,  123a;  ?eBI;nftigfeit  111337a, 
$!ocaIB.  11108m*;  marevifd;e  II12m,  77a,  104e,  121e,  I33e*;  oBiectii>e 
IV  143a,  ^r;antaf!ifd;e  1242a*  J  Befc^nieBen  111570a  (nid)t),  610e  (ttJo^IB.)  || 
33efd;\vevben  11275m,  35eid;n>I)ren  Il417e  |  Bcfeefen  II2l8a;  -t  [f.  ©eftirnc] 
I194e(\rerbcn),  11372m  [i>on  (goc^en] ,  11117a;  33-tI)cit  II117e;  S-Inng 
f,  2J?agnet:I  33efenI106e,  B-artig  111567m;  Befiegt  11253a  (sBcIfer);  Be» 
fingen  (cttraß)  11102m,  256m  JI  33efitj  [f.  Seil]  11397me,  111152m: 
nüeiniger  11265a,  alter  111163a;  -naljmc  II397a,e;  33.  nehmen  tocn  eliraS 


262  ^efi  —  Befiel  ©te 

11211m,  [ev  i[t  mir  ein  2:r;eil]  11399a  J  tHfi^m  II  149e  (imb  bebvof'eii)  || 
ba§  Sefciibve  [üßf.  aKgemcni]  l\lo71m,  628a:  iBevaUgcmeinevirnö  168m, 
III  10a  :|  S3e[ciimiii(]  (=  Sufolnticn)  IV 239a,  243a  |  S3efcvoiiti3  119a, 
218ell;  III(45<S«ie)  630am',  pl.  -uiffe  121me,  118m,  9a;  111457a,  542m  f 
k[petteln  1427m,  II414e;  söefpcttuno  IV  171a  :j  ^ef^ve^img  IV  261a; 
ßeiXarion  (davb.)  II  289m,  502m 

Fried.  Willi.  Beffel  [üßL  A.  v.  Humboldt]  I108m,  390me,  le; 
III  177a,  l\[152-3a])  av.ä)  gcii.  bev  (iinfer)  (ovcijc)  iläiißc-berger  Slftroucm 
i  154a,  11496e;  111273e,  411m,  512m,  5ö5a;  IV  152a;  biejer  grcfje  5t[tvc* 
iicm  I1145e  ||  iuf.:  Slevclitlien  [^l  ©tcvii[d)n.]  I128me,  403a;  111573m; 
Slnslernmg  1 153a ;  5Iv6cit(en)  11180m,  151e  1|  über  Slftroiiomie  IIl555am 
(^Sorlefimg);  fundam.  astron.  111154m,  196m  J  über  aftrcii.  SSeobb. 
I11555am,  „aftr.  lliitcrfnd;iinoeu"  111286a  ||  33diY3iino  I149e(@c[d;a^illb.); 
Bradley  IlI154om,  196m,e;  ^rief  111 555-6m  ||  Süiucteii  I390e;  IIl58e, 
ö62e,  577e-8a  ((grfnDcif):  2)itv^[td;ttöfcit  Ill(567{0  582m  J  dornet  tum 
1835  (Halley'[d;cr)  1108a,  e-9m,  110m;  III45me(e),  56m,  58e-59n, 
108e  II  ®^iefe  ber  ^mptlt  III453e  ||  (Srbe:  ^Ibpfattuiig  [i^  ^igur]  1174m, 
421a]  111495a;  IV[SOj  151e,  Wime  (über  bie  jy^efidUUc);  S)imcii[icueu 
[f.  üi.ä)  gigur]  IV2iam,  152e  |  gigiir  (u.  S)inieii[icncii)  IVlöOe:  2(rbeiteu 
IV[i52-3a];  1*^  3rvbeit(l837)lVl51e,2a,meil,3a;  2^^  2{.(l841)lVi52e-5a; 
Siefiiltate  IV152a,m,  e-3a  :|  Ortci^eräiib.  im  Snueiu  IV 20m,  ^craiibb. 
IVi5ia  II  „pitl;  liub  ^hW  I476e,  @ebarf;tniOrebe  f.  Encke  ]  ©rab-- 
nie  ff  miß  [V)g(.  9}Zeribiaugr.]  1420a,  IV150e  (mit  Baeyer:  „@iabnu  in 
£)[t).u-ei:ßen"j;  Unterfu^mig  i5on  @-en  111380m,  495a;  IV2lm  :|  Hebung 
bee  SSübciu^  I472e;  ^elicmeter  11180m,  274a,m,296e;  J.  Herfcliel  in555a, 
m\\'Q\-  \\156e-7a  (in  einer  glüffigfeit),  Äran!l;cit  111267e,  ?eben  111555a; 
2id;t:  großer  ^amu  11141a,  54a;  „über  maa^  n.  @cnnd;t"  I472e,  IV  156a; 
a)^ignctit^miiö  111  (45m)  56m,  Mars  111512m  (bejnjeifclt  f.  2rb|.vfattiing); 
geogr.  9}(cile  ill380m,  IV22e;  Sänge  e.  9[»?eribiangrabö  IV2j(eil-22a; 
Merkur  111491me,  537m;  Sänge  beö  95?eter^  IVi55am;  SO^onb:  feine 
^trab!cnbred;i.ng  n.  feine  SltmefVl;.  ni(500e-la)  542w;  Neptun  111555a 
(iHHi  B.  gedinbet),  Newton  II (394a)  520m;  ^enbel,  -5Serfiid;e  I26a, 
58a;  IV26e,  156e-7a  (Gcrrection,  „Sänge  be§  @ecnnben|^-e") ;  [^>erf.]  (bgl. 
Sebcn)  I1145e,  80m,  83a,  267m,  8a,  555e  ]  planet:  nnbcfannter  ^.  jenfeit 
be§  Uranus  Ill[555-6m]  5a,  6a;  -en  III  555me  (35civcgiingen) ;  :>)Innctarif(^e 
©törungcn  I414e,  I11655-6m  :|  ^olarfraft  I1115me,  56m;  Procyon 
111268m,  270a,  619m  |  Saturn  111524a  (9Ib^>Iattimg,  ©nrc^meffer),  552m 
(gigm):  9?inge  111525e,  6m;  6'^»^  (g-^-abant  1103a,  111463a  J  ber  61»«= 
(gtern  im  @d}njnn  I92m,  153e,  388a;  111273e-4a:  eigne  S3en).  III267r, 
273e-4a,  2S4e;  (Entfernung  III287e;  ^arflüa^'e  III274am,  5e,  285e-6m\\ :{ 
ed;n)ere  IV  156a;  Sirius  111268m,  270a;  ®onnenfinftevni§  111411m, 
-fVftem   1414m  Q8m.)  \\  @tcrne  111177a:   üeränberlid^e  eigne  ^i\v. 


BelTel  -5te  —  )i3etracl;timt3  allg.  263 


1II2G7VHC,  284111 ;  -cataloß  \\\155e-6a  (^laii),  -e  111266a  (SBaölcid;.) 
SDc^pclft.  11181a,  2i)Ge,  7m  (cißiie  S3cU\),  3U2e  (S3alin):  bereu  einer  tiinfcl 
lIl[267e-6^]  8m,  9a  :|  biiliHc  Üli267m-<S]  8e,  9a,  619m;  gntfcvu.  f.  '":pavaü.; 
®vc|3C  liil91a,e;  ^araUa^T,  gutfenniuö  116Üm;  11127Jme  (2me),  285m; 
-f^miH^iii  [üßl.  ^2IevolitkiiJ  \232me,  404a,  5m;  111592e;  bei  Sa^c  be^^ 
obad;tet  11183a,  3al;l  111191e  jj  tabiilae  Regiomont.  11192a,  196m;  md) 
f.  2:oDe  111 268e,  286a  |  Uranus:  Slrbeiteii  ii.  gcvfd^iniocu  111  L555-6mJ, 
2lrbeit(cii)  \U555m-6a  {6a)]  ^^lauct  ieu]citß  bce  U.  111555a  :|  iBürlcjinui 
iiioööam,  Weripliaill496e  |  3cuen-23ccbad;tiiiigeu  lin54ie-5a,e(191a), 
e,  2a,  7a;  zonae  Regiomont.  111197a  :|  3i''fÄ'ver  111555e 

*ißcftäiibiö!dt  (=  Si)u[laiis)  [i.  g-oriunticucii,  Älinm,  2^eni|.^eratiir]  V73e  | 
S8eftanbtl;cile  [f.  d;emiid;j  I135e  (lc%nc),  219m,  281m  (§aii).nb.),  Im;  sg. 
-tl;cil  1370a  :|  SBcftatiguiiQ  111551e-2all  |  beftcbeub  IV82e  (für  [ic^  b.); 
bü^  ^-U  1119m,  111630a:  für  [id;  iß-be?  1145e  :|  beftcigcn,  S3-mig  f. 
SSerge,  ©ebirge  |j  beftimmeii  lV26e  (mit  ©eiiaitig!.),  -bar  llllOe  j  bc 
ftimuieiib  1356e,  m379a,  lY282e:  fid;  fclbft  1368a,  niitb.  ill7a;  baö 
33-be  1371m  J  beftinuut  111431e  (lid;cv);  m-l)c'H  11291m;  11115m,  278e  J 
Jißeftimniuucj  {].  aftroii.,  (Slciiunite,  ©ebirgöarteii,  iiiatl;ein.,  Ortjx  (^)  III  15e, 
551e;  pl.  -eu  11210m;  III  147e,  280ell,  492a;  IV  18m,  125m:  abjoiiitc 
IV 546a,  (5rfi.üung  11268a,  feinere  111 76e;  gnnbanicnte  lV146e-7a,  545e, 
568e;  genaue  11361e;  IV 35m,  143e,  227a;  ©runblagcu  IV 245m,  ueiicfte 
111533m,  f^>ecifi[c^e  lV482a,  ungenaue  IV 245m,  iunubevfanie  11247a  :i| 
^eftveben  [f.  ©eiftj  11174e;  IVlle,  488e:  eifrige^^  III266e,  emfigeS 
V7a;  ernfteö  H73m,  IV 220m  J  ^eftrcbungcn  [f.  ©cift,  geiftig,  naturwiff., 
Vcetifc^,  iDiffcufd^.]  I68mell;  1182a,  164e,  210a,  2ö5a,  6e,  303e,  398m, 
481e;  III  64e,  80e,  213m,  272e,  292m,  344e,  7a,  596e;  IVÖ3m:  (Sinl;eit 
II238e,  397e;  evnfle  111261a,  gleidjgeitige  m534m,  gli;c!Iid)e  11383m, 
\}M)\U  1386a  II  beftritten  IV 334m:  ijiclb.  ob.  toicl  b.  I378e,  385m;  II  179a; 
11162m,  73m,  84e-85a,  601e  :[  betaflcn  1142a,  III594am;  betänbenb 
IV 265a,  Sß-ung  Ill477e  |  Beteigeuze  [=  «  Orionis  (111171a)  iter  ber 
redeten  edjiilter  (111218e)]:  vctb,  xM)i\6)  111103a,  171a,  2a,  218e;  üer^ 
änbcriid}  III132e-3a  :|  Jean  de  Beiiiancourt  V61e-65a  (erobert  bie 
CanarienJ 

33ctrad;tung  [f.  gccicgifd;,  !cf^mifd;,  9Mnr,  Söelt,  iinffeufd;.]  I371e, 
386a;  II96e,  164a,  301a,  367m;  111131a,  143m,  I56e,  165m,  282e, 
322m,  462a,  572e-3a,  588m,  626m,  7m:  IV4m,  5a,  31m He,  33e,  40a, 
214a,  228e,  235e,  252e,  288a,  303e,  5e,  370ell,  589a;  pl.  S8etrad;titngcu 
(*)  I431e;  II90m,e,  139m,  143e,  8a,  I8le,  232m,  284am,  319a,  363e, 
372a,  435m,  473e-4a,  4'-3m,  6m;  in9a,m,  20e,  26m,  34e,  49m,  o3e, 
93a,  lOOe,  4m,  166m,  196a,  207a,  257m,  277a,  289m,  324a,  374m, 
6a,  441m,  9a,  458m,  542e,  6e,  551e,  593m;  IV34a,  50m,  217a,  9m, 
233in,  353e,  474m,  6e,  509e,  521  m,  565a,  578m,  e-9a,  599a;  V28r- 


264  S3etrac^tuTig  21  —  SSetüegung  allcj. 

a  n  g  e  m  e  i  n  c :  sg. ...  III  [323-4m,  352e-3m,  430e-l,  463e-4m] ;  l\[78-79a] 
96me,  [US];  pl.  II14e;  111216m,  227e,  316e,  463e,  514a;  ben!ciibe 
(sg.)  löm,  21m,  31e,  79m,  119a;  IIlSGe,  8m,  144e,  218m;  111 10a, 
V5e;  cm[ad;e  II 4e,  em^nviid;e  I68am;  evnfte  I140e*  373m;  111144m, 
352e;  IV253m;  fvaginentare  I377e,  grc^artige  I18a,  gvünblic(;e  II 322a*, 
]id)  bev  S3.  I;inge6eu  II  39a;  Ijiftovifc^e  (pl.)  11141a,  252a,  398m;  cbiectioe 
1367a,  II 5e;  fc^avfliunige  (pl.)  1440a,  11129m,  IV 494a;  [iimlicf)e  1367a, 
tl;ecrctifcf;e  IV215e*,  Xctal-SS.  1301m;  üergleid;enbe  I11420am*,  439m, 
460a*;  -^cireife  11213a,  n.n(^tige  111261m*,  gevftveute  II 66a* 

*6etvicbfam  IV52e;  betrug  II339e,  IV299e;  Sctte  f.  gliijs,  'ia^a, 
gtvDm;  ^cttclml'iid;e  lV493e  ((nibbrnft.),  Bettenjeld  (Gifel)  lV276ra, 
Bettingen  (6ei  gaarloiiic)  I419e;  SBctuIineeu  (=  SSirfen)  1295a,  377a  J 
Beudant  (FrariQois  Sulpice,  1787-1850):  geologie  1407a,  470m;  Yoy. 
en  HongrieIV617m,  Üiuftf.  Wnicx.  1465m,  milf.  2)iüf)Ifteine  IV  614m, 
9iame  2^vuc^l)t  gekaud;t  IV 617m  :|  Seiigiiiig  f.  Sic^t,  Conftantin  von 
Beuft  1464m,  SSeutelt^iere  1290a,  Bevalet  lV206a  ||.  kböüert  11223a, 
269e:  ©egeiib  1382a  (6.  ivevbeii),  Sni'er  11166a,  f^^arfam  IV220e,  öcu 
Spieren  1370m  J^ci^clfenmg  11301m,  339m  ||  belualbct  1357a;  lV574m, 
587e;  kiDäffert  II14e  (veidj),  189a 

Belüegeu  [].  fcvtt\]  I141e,  11197a  (bie  2[öi[[enid;aft),  iyi6m'\\[d)  t. 
[1.  2Ba[|er  u.  biele  2lit.]  III166e;  IV145m,  157a,  536m:  atleS  111233a, 
iii  einer  Surte  in611e;  rctivenb,  tvauölatonfcf)  I11629e;  «jimmclub 
1155m  :1|  Ben^egenb  I70e,  224m;  III13m,30a;  IV 232a :  ^-aft  1222a, 
111596e;  IV  157a,  305m,  537a;  Gräfte  HI 4a,  lle,  587e;  IV536p,  V4a; 
^rincil)  I435e,  Sl^atigfeit  lV50e  Jein  iß-be?  I151e,  bae  [ic^  [elbft  S5-be 
1368a  :||  teluegt  [f.  (Slectricitat ,  Clement]  1326m;  11169m,  379m,e; 
IV7a,  157a,  222m:  aüeö  111409m;  oüb.  11160m,  257m;  IVlle;  faiift 
II97e;  mib,  [],  Sekii]  11158m,  315a,  359a  J  beilegt  lüevbcii  I141e, 
151e  "[baS  SSctvegte  II60e;  III  157am,  488m:  3miid;eu  bem  Uukioegten 
111427m  :1|  ^etuegev  III13e  :||  bemcgiid;  [f.  Sfemeiit,  fni[fig,  @ei[t, 
@^I;äveu]  II465eil,  111155m,  V47m:  Silb  1374m,  Äln^er  IV 49m  ] 
ba§  S3-C  I82a;  S3-!eit  [[.  <2^vad;e]  1371m;  II217e,  253a,  364m;  lV51a 

^etDCöling  [).  SlnsicBimg,  33cbcii,  SDecIinaticir ,  (Stectvicität,  (SrbBeben, 
(Svbe,  @eban!eii,  (^eift,  (^eijler,  ©eftivne,  ®eir äffer,  §immel,  '^§fe4^er, 
tüitev,  Ärei§,  9}tüub,  :^Ianetarifd;,  Pancten,  -fvfleni,  rotatcvifd),  @cnue, 
'>^iilt}ftem ,  (S^I;ävcn ,  €tenie,  2:r;iere,  Si^affev,  SSelÜöiter]  33.  (tiid;t  pW-) 
[l  ©eift,  ©elfter]  sg.  1438m:  II170e,  266m,  364m  [einer  ^c\t];  pl. 
H219e,  221a,  396e  J  5t.  (pMO  ^g-  I56e,  73e,  94m,  101m,  151e,  6a, 
I69e,  173m,  200e,  210m,  220m,  5e,  240ail,  257a,  376a,  436a;  III 4m 
(13e),  14a,  15me,  29m,  33a  {36m),  37a,  44m-45a,  68e,  73m,e,  84a,  165e 
[233a] ,  304am ,  42ra,  456me,  572m,  621m,  5e,  6m\\ ;  IVPam,  33e,  78e, 
Ulm,  199me,  213am,  360?,  561e;  V20a;  plur.  ^Sen^egnngen  11261m; 


^ctueijimcj  aUtj.  —  Sßie  265 

III  13e,  35e,  304m,  495a,  625e;  IV9e  1|  3iifQl5C  [aiid;  311V  S3eb.  33.]  (plur.* 
compos.   S3cU>eguug^-) :    abjclute   Ilöla,   aüc^  33.  [.   *^imniel,    -avteu 
11144m,    aiiBevovb.    IV54m*;    beebac(;tcte   111298a,  311e;    iBevecf)nimg 
m551e-2a    i8e]c{;a[[eiil\  111439a,  SBefc^leimigiiiii]  I58a;  fid;  [elBft  Befttui* 
mciibe  1386a,  487e-8a;  um  ba^  genieiiifame  ß^ciitrum  lll424e-5a,  (J.  bei* 
S8m,  [=  93titte(V-]   1214m;  in  geid;Ic[[ciicii  S:iivöen  Ul289me,   Xaucx 
11249m,   bivecte    [=   red^tläufige,   2Ö-D]    III572w,    bveknbe  11145m  | 
eigene   [=  ii^abre,   w'ixti.,  fovtfd;veiteube]  (f.  ^i^ftenie,   ©tenie;   @cime, 
-^ugeCnet,  'N^nftjfteni)  IlöOe,  4e;  111 232e,  297wie;  SigeuBeiü.  [[.  Sterne, 
S)c^pel[tenie]  Iir297m  :|  cüi^}ti[ri;c  111290a;  (gvüärung,  evfiären  [-^  lUfad)] 
III(311e),  IV7e*;  jxu^buvd;  erregt  III ö26m;  -(Srid)eimingeu  III 625e,  6e  | 
[ic^  fort^ffanscn  lV(114m);  g-iing  1219m,  11326a,  lV491a  :|  [ortjc^reiteube 
[=  eigne]  (f.   @rbe,  gij^-fterne,   ©nmcnfijftcm,   Steine)    II139e,  140m; 
IV59m,  148m;  frei(e)  II 352e,  .506m;  IV  107m;   geiftige  II208e,    gerab- 
linige  III500e,   ®efd;iviubig!eit   [=  Sc^neUigf.]  I149e  |  ©efe^e  II211am 
(343a);  WSe-Qa  (5orfd)en  md)  @ef.);  ©efct^nui^igfeit  lV5e  :|  gleichförmige 
I62a,    ©(ei^mafjigfeit    1212a;    ©rcße   Ilööme*;    ©rnnbfraft    11121m, 
-fä^e  III55am;  immerii»Q[;renbe  [=  :):er:|)et.]  I(444e),   Meine  IV 399m*  1| 
ilrei6Ben.\  III 252e-5a,  598a;  -en  II351e-2a,  282e-3a  ((Zentrum)  J  freie- 
fcrmige  11485e  «H -lebre  1 57a,  .58m,  66m;  IV8a,220a;  niefjen,  gem. 
1116256-,  -mittel  II71e  (33eri)ctl!.),   2)?ittel^i!nft  [=  Zentrum]  lI146Ga; 
2)JittBei(nng  1211m,  111 15e;  -9f^erücn  11229m,  ofciüirenbe  1314a*,  ijcn 
äßeften   nac^   Dften    [=    birecte,   red)tlänfige]    111572m,    ^araUelit-mnS 
1437t*;  :pericbi[d;e  11374m;  11122a*  81a;  ^er^etnirlic^e  [=  immerivä^r.] 
lV9e-10a;  ^^bäncmen(e)  ber  35.  lVi95m,223m;  Onetlen  ber  33.   [tgl. 
Urqit.]   lllölle,    im   ^laiime   IV  150m,    rcd)tlänfige    [=    birecte,   2S-D] 
111572m,  auf  33.  rebncivt  11124m;  relatibe  193e,  151a;  111330a  |  9tid;< 
tung  111266m,e,  572e;  -Stiftung  1127m  :|  rücflaiifige  (©egentl^eil  ton 
birecter)  [f.  Kometen]   ll503e,  572me;  gegen  Ü?ulje  I1408-la,  lV156e; 
fd^eiuBare  [ogl.  nad;  3Befl]  I150e,  327m',  III (12a)  35e,  270e',  Sd;neüig!eit 
[=  (äc[d)tiMnb.]  1327a,  11184a;  nm  einen  (2d;n^er^unft  111  (282a)  371e-2a', 
fd)\inngenbe  11145m,  58e;  in  [id;  [elBft  gegrünbete  111 304am,  [td^  ftörenbe 
III 4e,  @nB[tratnm  111597a;   tägliche  11197m,  i55m  (C-2£0;   ber  Xhcik 
11356a;  tvan§Iatcrifd;e  [[.  (grbe,  ^(aneten,  Sonne]   1184a,  212m; 
11158e,  lV221e-2a*,  V35m*;  üBeraH  11 55e,  III 233a;  nnBe!annte  lII551e, 
nngeregeüe  111619a,   nnregelmäßige  lV129e;   UrqneK  11112a  ||  Urfad; 
[^  (Srftärung]   (f.  ^tnaieljung)  111 23e,  33m,  44m-45a;  IV 7e*,  9e-10a, 
494me:  Apetercgeneität  ber  Stoffe  lllö2öm,  Stcß  II348e  jUrfad^en  V35m*, 
-Urf.  IV  199me  II  terftärfen  fId;  IV 399m*,  rnividfclte  11161m*,   tralne 
[=  eigne]  I11270e;  [ber  SSeltfövper,  §imme(c-!,]  II 55im-2a;  11122a*, 
23a*|i}on  Offen  nad;  3Beften  [=  täglid;c]  11325a.,  352a  (.Fimmel):  [ber 
§iumieleantcr,  fd;einBarc]  11112a,  158m  J  SBicberfcBr  1148c*;   trieber- 


266  ^clücguiicj  Söie  —  ^ieg 

ferueiibc  111127m,  IV  104m*  :]  liMniuieliibe  I155m-6a  {am  ^inimel),  36Se; 
\vnvflid;c  [=  cißucj  IlöOe,  4e;  [^ivfuiißcii]  YT2me,  jittcvnbe  11187m 

*i8cii>civs  niö42me;  pl.  -je  (*)  I3üa,  85a;  11316am;  III22e,  401m: 
bivcctc  111372m*,  [ä)i\iiigelj  l[1278e,  niatevicüer  IV 25?.,  iie.aotiöc  ni552m*; 
fiiiulid;ev  ll358e,  UlOOe,  lV157e;  -ftetleu  I1501e,  HI  28a;  [tvciiße  ll390e*  ] 
bclDcifciib  111171a  :||  be\vcl;ubav  [f.  (Svbe,  Sauber]  11276m,  287a,  307a, 
405a,  462a;  IlI48e,  lV195e,  V58a;  ba§  S3-bave  IHüm,  ^-feit  11146m  "[ 
Scmü(;iicv  [f.  2(bcnbkiib,  ß^oiitinente,  9}^nib,  Planeten,  ©tabtc]  pl.  1355a; 
11266e,  313a;  sg.  I132e  J  Mvüfjiit  [l  (Svbe,  äBelt]  Iir;4a  ||  tüvlUft 
[f.  ^imniel]  1208a  ||  beWitnbevnb  111375m;  BciDiinbcvuvUMivbij]  11324a, 
347e,  362a,  378m,  383e;  III  4m,  21e,  94a,  151e,  295m,  318e,  320e,  353a, 
442e,  454e,  530a;  IV 5e,  74m,  78m,  251e;  V8a  J  «Bcluimberev  11118a; 
-miß  114e.,  20m;  111157m,  IV5e  ||  SSüüiiOtfcin  [[.  3)^'iifci;()cit,  SBclt] 
I1141e:  (Siti?ad;en  14e,  fvot;eö  III lOe,  l;iftoi-ii"d;cö  II402e,  mÜQc^  11125m, 
jum  ^.  fonuneii  11194a 

*Bex  I461e  |  Beyrich  (Heinr.  ■''Ernft):  (Sefäjivflanscu  m  bcüüuifd;cu 
ec^ic^tcu  1293a,  468a;  ©miiatiteu  I(287a)  466ara,  „il;eiu.  Überöaugö» 
ßebivge"  1466am  :j  de  Beze  lU590e-la  (iiib.  9lci|'enbcv,  3'-^biacallidjt)  | 
bc3eid;iien  [f.  SBeß]  11144m,  5a,  316a,  323e-4a;  -cnb  1173m,  233m; 
2B-img  1393me  (biiic^  bcfaimte  SBovte);  11141m,  264ra  J  «Be3iet;inig: 
pl.  -cn  (*)  lil58a,  111628m;  lVi7m,  115e-6a:  a%ni.  111281a,  gcue^ 
tiid;e  I56a*,  l^öbeve  11146'4a,  iiiueve  lö5a,  innige  1183a*  :|  bcsroeifcU 
IV  74m  (öici  b.),  y33am(m) 

*Bhagavad-Gita  (mb.  @eb.)  Ill7m,  Bliagavata- Purana  11110a, 
Bliascara  11454am  ]  Bhatti  11117a;  Bliatti-kavya  (inb.  @cb.)  \\117a, 
IlI539e  :|  bhikchous  (2)2cnd;e)  lV493e,  Bhilla  (inb.  ^olt)  11195m, 
Bhote-Mthals  (3nb.)  1484a 

Wiafra  (SSÄüfte  5lfv.)  lYlOOm:  S8ud;t  lV377a,  53uK"n  lV102e,  (iJolf 
toon  l\550a  ((ginfd;nitt) :)  Aziz  Ben-Hakcm  Biamrilla  (St^dif}  III  iöOam  | 
Joh.  Bianchini  (2l|tr.)  11295e-6a:  5t(^bonfnii)c^e  Safcln  ib.,  9Jecnbbevg 
111510m;  2:i;iev!reiö  111422a,  465ra,  475e,  3e-5a(4m);  Venus  ni493e, 
538m  1  Andrea  Bianco:  ^avte  II319e,  462a;  IV53e,  133e;  niagn.  51  bn). 
IV53e,  133e;  SBnviation6-2iuien  IV  133e  ]  53ibel  [ögl  biblifd;,  f.  ©ci^tua* 
ginta]:  SSiibevb.  II  5a,  [53iid;er  bevf.]  II  133a  I!  . . . ,  -Überfetjungeu  11440m  :j 
la  bible  (©ebic^t)  II294e  ||.  bibliogva^bifc^  11420a,  iV169e  |  sBib  (iolbef 
(=  S3iid;ev[ammlung)  [f.  ^tlcj-anbrinifc^e] :  [eine  beflinimte,  in  Örtevn]  11456a, 
460e,  491a,  503a;  IV 532a,  586e-7a;  pl.  -en  IV586e-7a  [^ituf^al;!.]  j 
-!ar  11208m,  465m;  V  17a;  -laxe.  11208a  J  bibliotheque  [f.  britannique] 
universelle  1421m,  5m,  485a;  Il517e;  III 357am,  411m,  547m;  IV200a, 
498m  11  biblifc^  Il49e  (^iiiüäns^e),  346a  (@mtH);  bichir  (§i[c^)  I48e  | 
Biddle:  über  Cabot  \l482me;  „Cabol"  II  475c),  482m  :J  Bidwill  IV422ra 
(SBnÜan  ^y^en-^eelanbi*) ,  53iegfanifeit  I378e 


^iel  —  bilblid;  267 

Biela's  Sem  et  (bai.  \\:.d)  bcni  cftv.  §aii^tm.  Willi,  v.  B.),  bcr 
Blelafd^e  (S.  (iniievev  . . .  111568m,  blOme ,  584a;  tcu  hwiax  llnilviufcscit 
lli 568m)  ^.  a  U  g.  1 24e-25o,  89m  [113e-5a],  4m,e,  8e,  131a ;  111  [568m-9] 
570me,  584am\\:  ^pl)d  IllöTOe;  (Sleiii.  111  bei  571e,  584m;  \ llSe-, 
(SiitDcdiiUß  IlloTTm,  5S4am;  @eic()id;te  lU584am,  manmi  111584a; 
UmlaiiT>jcit  111 568m,  bei  571e'j  \ llSe-^  md)  nigetrcimt  Ul568e;  Siebev- 
(5vid;einiiiiß  111 569e ;  2Biebeifef)r  111558e-9a,  584m]  ßddßunxa,  111569a :|| 
IB.  Sbeilinig  lll558e-9a  [568m-9,  21.  582e-3a],  584m;  VGe:  suevft 
beinevft  111568e;  ©rsäbliniß  tec^evöangö  lll568e-9m,  583a;  beite  Z\)d\t 
11158oa,  3cid;niiiio  lli 569a  J  beibe  (Sciiietcn  llL568e-9m,  582e-3a\\:  bev 
cilteve  lil569mli;  gvcfjeve  111569a,  amil ;  fleiiie(rc)  I11568f,  9mll :  33eiv 
|d;UMnbiU  111  o69me;  tcr  neue  111568e,  9m 

"^Bielefeld  11117a  [^ev|.  ba],  bicnetiforbaitig  1239e,  Bienewitz  = 
Apianus  |  Franz  Biele:  „^^l;i(oicpIne  be^  STviftctelee"  1390e,  441m ;  111 28e, 
29m,  55eli  :[  bifilav  lVli33a  |  S3i[iucation  111185m,  6e:  J)cii  glüffcii 
155e;  I1419e,420m;  ciiicßÖebirgc^  IV435ell,595a:I  Bigeriis  [.Balienius; 
Big  hörn  (^ei'g  ber  Rocky  Mou7itains)  lV436a,  B.  h.  rivcr  (auö  bell  R.  M.) 
lY596e;  ^igiienien  {^il.)  1191e 

^ilb  [ü  S3ibel,  (^oirtvlcmcntav-,  gavbc,  ©villevie,  ©c]d;id;te,  fo«5niii'd;, 
geben,  2id;t,  ^^Jlanct,  ©dritten,  @cnne,  (£tevne,  2:i'ieifveie,  S^viig, 
3cbiaca(-]  21.  OmvÜ.,  gcmaltefO  (C>)  [f.  ^axhc,  $!id;t]  1178e,  80m: 
IV402e  (eines  «5iilfanf);  pl.  S3ilber  II77e,  82a,  126e,  8m  J  SB.  (beim 
(get;cn) ...  111 111,  2m,  3e-4,  9-123m;  pl.  ißilber  . , .  111114m,  120m-4a, 
133e,  203a,m  J  S.  aHg.  1141a,  7la,e,  231mll ;  11169m,  lOle,  7e,  155ell, 
312e,347mll,395e;  lV6a,  55c,  163m;  pl.  SBilber  1150m,  94e,  121a, 
267a;  11140m,  67e,  106e,  162e,  352e  ||;  3n[n(jc  (311  aüenißeb.;  babei  2t.o) 
[plur.  SBibev*;  compos.  S3i(b-,  Um,  Söilbcv-] :  anmi;tf;ige§  1120a,  111437e; 
anregcnbe  11189.*  \iä)  auflofen  II  (93a);  2Iu^:bebnung  mil3e~4, 202m-3m 
(2e);  bcgvenjen  11145a,  ba^  belebte  Ii73m,  ccncentvivteS  11167e,  tax<^ 
bieten  1217a,  2)cden  111396a*;  einfevniigeS  1265a,  IV 8e;  empfangen 
Ii3e  (burc^  bie  einne),  entlvevfen  11212e,  evnfteö  II  101m,  farbige  I11394e*, 
au8  bev  gerne  1208m*,  [veunblic^e  I7t*,  gvcfjeS  11231m,  -I^iuerfimft 
1274m;  beitre  (pl.)  II  10m,  12a,  19e,  101m;  biftorilc^eII<^81a*;  Sntenfität 
[=etäi!e]  111108m*,  537a II;  Iebenbige.U1244e;  Ieben?fvii(^e(pl.}  Il69a, 
72m;  licblid;e  lllOm*,  biIbIo^5  111162e,  Ölb.  Il<^85e*;  im  ^olarifceV  (pl.) 
1392ml!,  111108m;  vefrcctirtelll379me*,  reifes  111373m,  -faulen  I11338e 
(fd;cnc),  '^erfc^rift  ll°161a;  Sinne  f.  °impfaugen,  fmnlid^es  111381a; 
fic^  fpiegclu  I38m,  '^erj).n-ad)e  VlOe;  gtärfe  [=  Sntenf.]  I11120a,e; 
UmriB  ill68m*,  537a,  513a;  Unglcid;{;eit  1  Ulm*,  tcvbcüüänbigt  111347m, 
-jeid^en  ll°161am,  jufanmicnfaffen  in  ein  iB.  Il99m,  ^wei  llllOleli* 

bilbcn  f.  S)arfteÜi;ng,  fid;  b.  I64am;  SB.  i22a  ]"  biitenb  [f.  Strafte, 
Äunftj  11265e;  V23m,  57a  :|J   bilblid)  11265e,  11167m  ^2)arftcÜungcn), 


268  hiMiä)  —  ^imeftein  ^e 

V66a;  SBUbniffe  II82ell  :||  Bilbfant  1385a,  IT 48m  J  53-feit  [\.  fBpxadje] 
11 178a,  237a:  geiftige  II246e,  7a 

SilÖUlig  (=  (Sultiir,  ij:  ©ijitifation;  =  ©ntftel^iing)  [[.  bc\)ouif(^,  ©e* 
tnrg^artcu,  ®eift,  geiftig,  ©eftein,  tittevarifc^ ,  3)?eev,  9?aticnal-,  ^Iiitcui[d;, 
:^cliti[c^,  [itiivifd;,  tertiär  ii.  ä.,SSi3I!er,  bulfanifc^,  2Belt!üi|)ev]  %  geogu. 
(=  ^ormaticn)  ...  V40m,  59am,  73e;  pl.  IV 461m,  620m;  V40m, 
87me  \  33.  allg.  (actio,  gecgii.  ii.  =  Sultur)  I5a,  7a,  265e,  6e,  299a; 
U217a,239e;  pl.  SSilbimgcii  I163e-4a,  286m;  IV251e,  485m,  575a  ||: 
^ufa^c  (511  allen  93eb.)  [plur.*,  compos.  S3ilbimg§-]-  -M}\cn  Y87m  || 
alte  11156m,  171a;  ältej^e  YöGe,  68e-69a*  ] -aitex  lV519m  |j  aiicvg. 
f.  imorg. ;  ©(erneute  11146a,  213m,  4a;  [id?  erfet^eub  163e*;  6-fäl;ig 
II403e,  S3-!eit  11219a; -folge  V 94m;  gortfc^reitcii  I21a,  -fd;vitte  1166a; 
-gang  II107e,  ge(el;rte  II302e,  ©efaninitljeit  I23e*,  -gefc^jid^te  1379a. 
-gefe^e  111588m,  ^cfiere  I377e,  Äeime  11173a,  median.  [=  (Snt[tel;iuigi 
iü575m;  neue  IV 257m*,  -re  V69e;  orgauifc^e  I83e,  V87m*  |  -^roce^ 
I(377e)464m;  IV217e;  -ceffe  1259m,  ni219m,  IV14e,  V23m  .-j  miä)* 
tt)mn  1318a*,  f^eve  IV620e  ||  Stufen  I4a,  III 6e  |  -ftufen  I9e,  292e: 
i}erfd;iebue  1177m,  266e  ||  -f^fteme  f.  ©einrge,  -triel)  III23e,  -t^^eu 
I373e,  Übergang  11114m*,  unkfannte  I369e;  uucrganifc^e  V87m*, 
ancrg.  I(292e);  untergegangene  I2S5e,  ißeränberlic^fcit  IV  450m*,  [eine 
bermifd;te]  11184m,  Deridnebeuaitige  1271m*,  -lyeife  lV479e  j -n^iffen* 
fd;aften  11230m;  UMffenfd;aftI.  II2öla,  IV  134m  J  -^uftanb  11251m  (eines 
^o\U),  -^uftänbe  1261a 

Wili7i  (i8i3(}men)  1157a  (^oIirfd;iefer);  SBiliner  11141m  (Schiefer), 
IV  567a  (@tein):l  Bilk  \117a  (9  tl  ^(anetcn  cntbedt);  Bill  Williams 
(9^eu-2)tey.)  IV438e  (mountain),  9a  (fork);  la  Billardiere  (Jean  Julien 
de,  1755-1834)  IV 421m  (©übfee-Snfeln :  gecgn.),  e  (9?eu-S3rit.);  Steno 
Bille  111216m;  SBitlion  11141m,  pl.  -en  111129a;  Bimbacli  f.  Fuchs 

SSim^ftCin  [f.  Pompeji,  Vefuv,  Zumbalica]  l\ [279e-281m]  349m 
[364-7m,  449-450m] ,  450m  [481m-4m  u.  21.  641-2a',  485m-6a],  577 am, 
8am]  \65e-66a',  pl.  ^imsftcine  (*)  IV366a,m,  449e,  450a  ||  3uf.: 
?Infer;n  IV 364m,  5mc  ||2rrten  [:|:  S3e[d;aff.,  «eftanbtbeife]  IV[4<S2],  2Ivt 
IV482e;  2Irt  beg  SorfcnimenS  IV364me  J  b-artig  I139me,  111618m, 
IV359e  II  -Slfc^e  IV 423a  |  2lnel6rud;  (ernv^tion)  lY 366e-7a  (7a),  7m', 
-5r.  IV280e-lall,  e,  367a,  407e  :|  ou.^genjovfen  [togl.  SBnIf.]  IV280e; 
S8än!e  IV364m,e  |  beb  cd  en  [ügl.  -':^cdc]  IV472e;  mit  33.  tebedt  IV(333m) 
381e,  442e,  483am,  4a;  -SSebedimg  [f.  Pompeji]  IV 569a,  V30m  :|  [^e- 
gviff]  iy450m,  [S3eimifd)un9en]  \40am'^;  ^ef d;affenl)eit,  i?erfd;icbne 
(gigeufdjOfteu  (^hteu)  IV279e-280a,  la,  365me,  e-6a,  450a,  484m,  e-5a*; 
V25am*  I  S3eftanbtr;eiTe  (l^gl.  SSeiniifd;.,  (Siu[d;g  IV565e,  6a,449e- 
450a:^,m,476e  [482  Stufsäl;!.,  35erfd)iebcul;.] ,  2e  (fel;lenbc),  5e,  578a; 
[als    33eftaubtr;ei(]   IV 344a,    364a;   V25m    (36e),    38ni  J  ißitbung, 


^imsftein  ^i  —  ^inn  269 

giitftcTuiiig  l\366me\\  (5Irt),  450m,  476e,  483m  (51ueln-i:d;);  -53.  IV484a 
[5m-6a  Humboldt's  2Iu[icf;t],  5e,  e-6a  (^vcceB)  |;  awi  Cb[ibiaii  IV  [4<SIm-2a 
2tii|ic{;tcn ,  Uutcvjiidir.ng  bariitev],  le-2a  (3^vei[el  bavükv),  4e-5a;  claie 
Cbf.  IV4S5e,  4a,  5e  J  ^löcf  e  lV365m;  -33Itcfc  IV 2693,  365a  J  5Bvc den 
IV365e  (pl.),  641e  (sg.);  -^v.  (pl )  lV280me,  364m,  519e,  574m  || 
-33nic^  lV364e;  S3vi!d)e  IV365m,e  |  -S3nid;e  [= -lager]  (f.  Zumbalica) 
l\364m,  5a,  6m:  iiiitevirbilc^c  IV 365m  (7m,  477am),  482m,  3ra,  6a  \\ 
-eciiglcmcrare  IV 282a;  -S)ccfe  [i>gU  bebcden]  IV 349m,  569a;  -(gtiie 
IV  162m;  (gigcii|d;aftcii  f.  ^eldjaf.,  9htiiv  |  (£iii[^Iii[]e  lV(485me,  639m): 
5Bevi^iebenartiöfeit  IV[45ie-2,  5r.  641at7i]  :\  (Siitfte^iiiig  f.  SBÜbiing,  ev* 
faltci  lV364e;  %a\m\,  ia\xiQ  l\36Cme\\\,  484e-5a;  fef)Ieiib,  mmg^d 
[f.  ©egenbcn,  Sulfaiie]  lV4<§5-4m,  5m;  \30me]  -gelb  JY568e-9m, 
-pbev  lV483a;  gcl[cu  l\364me  |  [m  ©egenbeii  (SScrfciumeii)] 
l\  [279e-281m]  2a,  349m,  357e,  364am  [4-7m],  5e,  6e-7m,  375e,  397a, 
411a,  2me,  420a,  2e-3a,  438e  [482m-4m],  b77am,  8am,  641me ,  2a^) 
\38me,40am:  fel^Ieiib,  2)?aiiöel,  fein  IV 344a,  427a,  560m*  J  ©evcüe 
IV367a;  -®.IV269a,356e:|  ciuft  öc]d;nicl3cn  lV364e,  -©üvtel  IV 5ö9am, 
b-l;aUiß  IV449m  I  §iigel  lV367a,  578am  (a\i§  33.);  -§.  IV422e-3a, 
641me:\  -Äegel  IIi70e,  ^aacx  [=  33viid;e]  IV477am  (mitevivb.),  reid;t 
IV(359e)  II  S)?af  le:  gvojie  IV2<S0am,  5ööe-7a,  4<S5am;  i:uöel)eiive  IV364e] 
-ä)?fl]jen  IV333e  (483m)  ||  im  mm  IV 313m,  9^ameu  [.  Pompeji;  9latiiv, 
Sefeii,  ©öcn'c^aftcii  1 V Ö5e-6öa  I  [9hi^eiiJ:  ju  S3aiiten  IV367m;  Käufer, 
etabte  babcn  lV364e-5ail,  577m  Jgu  Obfibian  [a.  IBilbiing]:  Sfffcciaticu 
IV 4S2a  [3-4m],  5me]  XxmmiiQ  (^.  cl;ue  £).)  IV4<S2a  [3-4m;  3e],  5m,e  :| 
-CuabevitlV577m,  -Ülaiiber  IV358e,  b-reic^  IV364a;  -<Banh  l\349m, 
350a;  A'50me  ]  <B6}\^tni  IV 365m,  375e,  412me;  -<B6).  I64m; 
IV 333m,  365a;  V5<Smc;  -3d;i(!^t  IV472e  :|  -(g^utt  IV365m;  nii§ 
e^^öltm  [a.  c>iBuIf,]  IV 269m,  367m;  -(Stimme  IV 509a,  -SBeile  V36e; 
tvcden  IV280e,  V40a*;  -tuff  IV569m  (-(gc^id)teii),  gecgv.  «Bevln-eitinio 
IV 642a*;  33Ln-!cmmen  f.  ©egeiiben,  2lrt  ||  ait^  33ulfaneii  aiifgeJDCvfeii 
[i>ö(.  ©1.],  OK^geftcBeii ;  luni  33.  (leivovgernnd;!  (IV 450m*)  IV 284m,  5e, 
31<Sa*,  522a,  348m,  407e,  441e*,  9rae*,  450am'^,  484a,  5m*,  537m,  549a, 

601m,  634e;  V25m,  me,  40a''',  I^ei  3} IV4.92am;  in  35.  I245e,  396a; 

11109a;  IV 351m*,  361m*,  4m,  5e,  6a,  449a,  4S2a,m  [e\\-4m],3a,  am, 
578am ;  fern  luii  35.  IV26öe-7m ,  i^or  bell  35.  (aitS  ©Ratten)  [tgl.  0(S^-iIteii] 
IV333e  J  33.  feHcub  in,  ki  35.  IV417a*,  427a,  483a,  4am;  35.,  bie 
!eiiien  5B.  aii^-lrcvreu  IV578a,  V38m  J^uÜaii  mit  33.  Dcbcrft  IV442e  J 
35,  iii^t  bulf.  IV269u,m  {au9  @V^aItni)  ||  im  Baffer  V28e-29a 

*biiiäv  (ij:  2)c^^elftenie) :  eterue  III 2.S9m,  292a;  (£tern|>rtenie  III 298a  J 
^Vflemc  III291e,  6e,  362a,  371e;  ©vftem  111299m ,  303m  :||  33inbemittcl 
1282a;  binbenb  II 75a,  179m  (Ävcife);  III 29a,  379m  :||  ^Binnen-:  -laiib 
IV 407a  I  -mcer  II226e,  7m,  306a;  IV557e  (fl.);  pl.  -mecvc  1343m, 


270  ^iiui  —  Bifchof  Ü 

370a;  rV243a  ;|  -[ce  lV400a  )  -ivaffer  (pi.)  llG8e,  217m,  227c,  296a 
(bei-  ^oiirelt),  348e;  IV 455a  [in  ©eöeubcn],  all;  sg.  [396a  ||  53iucciaav-, 
binoculo  II 51  Im;  biograpliie  univ.  11427a,  a  (S^'^  5iu^g.) 

Edonard  Biot  (dliiii.)  I1417e:  5IerclitI;eufaac  [=  etevii)d;ii.]  lII594we; 
„Chine"  11403a,  (SI;iueicu  111454a  |j.  damUn  I107e,  116m,  555ml: 
c(;iuc[i)cf;c  II417e;  111148me,  561me,  577me:  9?id)tiiiiiTi  beö  ^Sc^weifeo 
111563m,  581m;  tocvbiiubeue  III (570m)  583ra  J  comete  de  Halley 
111577«ie  II  äliaßiietnabel  in  dlfma  l\  169e-170a',  Ma-tuan-lin  111221a, 
2a,m,  583m,  594e',  [\^ixl]  111148m,  221a,  604m;  4)iue|.  (gteviie  lU  148me, 
193e,  222a,m,  4a;  d;iiie[.  (gtevnfc^iuin^en  Il33a,  405e;  11417e,  111604m; 
[2;ob]  111604m  II—  Jean  Bapf.  Biot  (^I;t^[.  ii.  Stftv.)  1412a,  42le,  2e, 
433m;  11164m:  Slevelitrjciifaü  111610e-la;  astronomie  physique  1397e, 
414a;  III 455am,  485e;  IVl53m,  4a,  5e,  6m ;  (Svc^Mifculav-  1 125a,  397e; 
Bd)\c\t  bei-  ^Sfli^^tiE  lll453aw  (4m),  485e;  2i^^Iattnug  bcv  (gvbe  I424am; 
lV(26me)  154a,  5e;  gallfvaft  I400m,e;  2(uycl;iiiiß  ber  ©cOivöc  lV(23e) 
153m,  oljserv.  geodes.  IV  156m,  Sic^t  11370a,  $?iiftfa^vt  mit  Gay  Luffac 
lV95m,  lumiere  IllllOa;  S5eväiib.  bcv  iiiagii.  3nteut.  1432e,  3ali; 
üJieribiangvab  in  gvaiifv.  IV  22m;  'i^iciibel,  ^^-iOtciiiiiißcii  1424m;  lV(23e) 
26me,  27c-2Sm,  3le,  153m,  5e,  6m;  [J^^cx].]  lY28a,  V26a;  [9ieifcii] 
\\28a,  ec^all  IV  227m,  Sotliis  111171m,  etenifd^nii^u  1412m; 
Sävme  1425m,  482e;  3cbiacnlli(^t  n\588a 

'*Sßipaxt[t\on  III558e,  Sam.  Birbcck  IV 623a  (^so^^ccateyctl),  Tliom. 
Bircli  111306m  (bist,  of  the  royal  soc),  Birüau  (33evg  im  Slltai) 
f.  A.  V.  Humboldt  |  ißivfen  (=  53ctulim'cii)  I45m,  1192m;  sg.  S3iifc  (*): 
5(l^>cnB.  111m,  Slrteii  I43m,  g3eid;v.  11113m*;  -lualb  11464a,  SSälbev 
1374a;  B^^^^^Ö^-  l45m  :|  Birmanen  f.  Barm.'^  biniciifermig  Illl86m, 
351e;  Birt  I11243e  (a  Cassiopeae  t'evälibevlic^);  Birutfchikaffa  (^ufel 
im  ca]>.  2)?.)  IV  69m  (maßu.  53cob.),  139am  (Siuie  ol;nc  2lBm.)  |  53i§caiiiev 
IV 563a,  Bücaya  II305e,  veta  Biscaijna  ].  i^c^/a  J  33i[d;ef  11270e, 
286m,  294e,  344a,  459m,e;  n'244eil,  5a,  299a,  537a;  V87e;  6ifd;ö^ 
lid;  IV  335m 

Guft.  Bifchof:  für  ^ifbimg  auf  iiaffem  2Bcge  VPöwi;  iBorfäuve  IV 
(256a)  e-7a,  509m,  510a;  Sr;tr;oni[etI;crmm  1446a,  2)vad;ciifck^  IV 620m; 
g-altiiiiß  ber  (gvbc  IV578m,  ©icfe  ber  ßrbrinbe  IV (369m)  579m;  „gid;tel^ 
geb.'^  iv208e;  ,M}xi\  ber  c^em.  ii.  ^t)l?f.  ©eologic"  IV  165a,  499e, 
502a,m,  9m,  510a.,  637m,  8a,  9mll,  642a;  y9iam'^  ©limnier  lV637c-8a 
((Sutfter;iiiij]),  S3ilbitnfl  bev^  ©ramtö  y94e-96a  (Rofe  gcßcn  B.  für  f.  S3il' 
bimg  auf  feuerflüff.  a^cgc),  Haidberg  IV208e-9a,  ^cl;len|icff  I(227m) 
445e;  Seucit  IV(479me)  639m,  ^eucitc^>r;^ve  IV  (476a)  637m;  2civenhivg 
IV620e-la,  i)^eu-@a!3ire;f  lV(36e)  165a,  ^iiifbta^eu  ber  Obfibiane  IV 
(485a)  642a;  [^cr[.]  IV499e,  V94a;  qcqck  S3ilbun.q  bco  Duargeö  auf  feuer* 
flüff.  Söcße  [l\jf.  S3i(b.  auf  uaffem  SS.,  ©ranit]  V94a7n;  marmc  JOuclIen 


Bifchof  ü  —  mdb  271 

IV(244a,  9m)  499e,  502am;  (£d)tnel5lHnfi:d;c  lV489cn,  oSOam;  liegen  He 
lUtrapfiitciüftou  V94e,  Uvalit  lV(479n)  639m;  iBiilfaiie  UöOc,  5e  |  ©ä.me 
lV499e;  „SBärniefehre"  1445m,  Gm,  450ell,e  (cuö(.),  5e,  9e,  472e,  [\ 4S9a, 
579m,  580m 

*Bifhop  111227m  (@tcniu\utc),  55if-imitf)  =  Söic'muttr,  35iicii  (=  33iiffel) 
ll488e-9a  (in  2{mcv.),  9a,a  (^clf  mit  gcjäl^mten),  a  [53ii(felc(^t^];  S3ivtl;um 
11271m;  Intf^tAuifd;  11162e  (tüftc),  Bithynium  (^cntue)  11162e  |  bittcv 
[i.  2JJeev] :  33-evbe  1460a,  ^-fpatl;  1 276a;  53-fcit  (bilbl.)  11233m  J  t>itiiminc« 
1469m,  lV248e:  ©cvncf;  lV259e,  263a,  274am,  510e  :|  Bjamafell  {ißixQ 
3vM.)  lV247e,  Bjarne  Herjulfsfon  \l457me  ([iel;t  3iierft  'Jlllier.  986) 

*Black  11388am  (i^iift)  |  Sap.  Blackwood:  Äavte  IV 586m;  Sui'el 
/Si.  Pau/  lV411e,  586me  J  Blaeu  (-ew)*  111226m;  Willi.  Blaeuw 
(ob.  Blaeu)  (bev  Später)  ll329e  (^imineleravtc),  Hl 347a :(  Blagden  1396e 
(§eiiev!ugel),  Blagodat  (53ev3  im  Ural)  lY 209am\\  (2)^-tguetbev(j),  Blain- 
ville  f.  Ducrotay,  Blair  Alhol  l\ Sit;  Blake*  14le  [iiib.  S8ergl5cf;cii], 
Hap.  Blake  lV400e  {Iicoga-ßma)  \  rio  Blanco  (tei  ^cniVc)  lV462e,  3a  | 
Blanpain:  Scmct  I115e,  111572a  J  5/an^/ro:  2}?cteerftciu  (cb.  Sieiclitl)) 
1 136e;  111613e,  5m,  6a  :|  S.  Blas  (iD^ej.)  IV  592m  |j.  53lä§c^en  [[.  2)iilift, 
Sßülfeii]  11384m  |  «öiafe  [f.  @(ac]  (O^^  IV 273m;  pl.  SBlafeii  {aii6)  in 
compos.)  111508a;  b-avtig  111568a,  anfi3etvie6cue  [SrbH.]  lV337am; 
iölaiebälge  (=  SSiiÜane  in  2vbien)  IV 547a,  536e,  567me'^  unter  ber  grbc 
lV370e;  Hcrmi.q  [|.  §iigel]  1377e,  453e;  lV271a,  340m,e,  616m; 
-räume  I134e;  lV25le,  484m  J  t>Ia[io  [f.  ©la^J  lV392a  (®e[tciu)  || 
bla^  [.  Yctl)lid;;  compar.  b(a[[er  111520e,  la 

iBIättev  iB.  (öerf^.)  lUSle:  biefe  S3I.  [.  ^omuo«,  rabivtc  11129e  ||  %. 
(ber  %^\\.)  [i)0(.  a^peubiculär]  1246m,  344m,  359me',  li69e,  91m,e,  113m; 
6g.  53(att  (*)  (anc^  in  comp.)  155a:  -mbriicfe  lV324e,  -Hlfuug  11303a; 
biirre  I194e,435m;  falbe  1135m,  faüen  1129e  |  [gorm]  1294a,  II87a; 
-form  1374m  :|  -gefäße  1192a,  [fel)r  grc^e]  11189e-190a,  ©niuftoff 
111379m,  -raub  11284a,  üJaufc^en  1197e,  iDcIc^cm  (Stamm  fie  geI;Öreu 
1156a,  blättertveibenb  I155e,  ^Jerbunftung  m^  ber  £)berl;aut  11284a  :j| 
sö!ättrf;en  111615a;  blättrig  1263m,  IV 376a,  V71m 

blau  (4:  ijiolett)  [[.  ^evne,  Snbigo,  Süd^t,  S?nft,  Sterne]  WlllSe-ya, 
331ell,  395e-6a:  -äugig  (5?c{fer)  I1220e,  240m,  437e\\,  460m  (in  Slmer.); 
garbe  lin55m,  -grau  lV257a;  -grün  111144a,  173m;  2:age  111300a  J 
S3(an  [[.  Fimmel]  \\\118e-9a,  129m,  299a,  309a,  331e,  41 7e,  539a; 
lV144e:  tiefe«  1138a,  96e  J  33(äue  [f.  ^immcl,  Üuft]  11329m  (bunflc); 
bläulich  111173a,  504e,  542a;  IV350a  (grau),  V47m 

*i8(ei  33.  (5i[c^)  1373a  ||  33.  (9}?et.):  (I(;Iorb.  1245m,  -bäc^cr  lH30a, 
ber  5)rel;tvage  I424e,  OeliMd;t  11386a;  -lotl;  HZ^e,  11469a;  O^-^bation 
ll385e-6a,  ec^mclsüarfeit  V94e-95a,  ijerfalft  11387m,  in  SSuIfancu 
1245m  J  bleiern  V94e  1|  S3(ciben  135e  (fein);  blcibenb  I1188e,  33-bcö 


272  ^leic  —  ^lüt[;e  '21 

11275a  :1  hkiä)  f.  eonue  i|.  S3Ienbe  1281a  |  Hciibcn  111223m  (bie  5(iigeu), 
-eiib  [.  2id)t;  iöfenbgläfev  111144a,  309a,  383m  J  SSIcnbliiiöc  1491a, 
SBlenbimgen  III  lOle  ||  Herry  de  Bles  (Civetta  gen.;  iiiebeil  2)talev)  II  12ya 

SSIic!  [f.  grau,  2}Zeev,  iinifaffen]  II233eil:  aagemeiuev  lV413m,  U^ 
fd;ränfen  11399m,  buvc^bviiigenber  ll302e,  fd;avt  eiubviußenber  VI 7a; 
[id)  beut  33.  eutjiel;!!  111215m,  bem  33.  eiitsogeu  II310e  |  eitueitevu  I125e; 
111 75e,  304m;  eni^eitcvt  fic^  1160m,  171a:]  ber  ferne  I386e,  flücl;tigev 
11279a,  frei  11181a;  gekftet  anf  11112m,  kften  anf  11137m;  rnl;t  auf 
11181a,  i^iveift  183m;  fenft  \id)  1386e,  1129a;  tiefer  II 74e;  iverfen  öuf 
II239e,  279a;  IV 413m  1|—  bliiib  f.  erblinben,  ©laube;  33Iinten  f.  @terne 

33 li^  [f.  Zxaä)i)t,  mUam,  Zeus]  I198e,  204e  [363-4a],  440a,  3e; 
111445a;  pl.  33Ii^e  (*)  1199a  [363-4a]',  III415e,  623a,m:  (comp,  miy) 
-ableiter  11168m,  -ablcitimg  ll417am  (im  2lltertl)mn) ;  Sitten*  (bei  ben 
(ytruf!ern)  U169e,  418a;  33.  nitb  (niit)2)onner,  lunn  S).  begleitet  IV142e*; 
Y24am'';  49mll;  ijom  33.  bnrd;Iö^ert  IV 592a;  Gfectricität  11383m,  electr. 
lV612e;  üont  5B.  entjünbet  1113m;  bei  ben  Gtru[!crn  [a.  2(rten , -fd^aner] 
lll69e,  417m-8a',  ferne  11190a*,  2)ien)c^en  u.  ^ferbe  getöbtet  V24a; 
§crab5iel;n  \\417me* ,  §eri?orIc(ten  II417e*;  frac^enb  1168a,  b-Io§ 
111144m,  -röhren  IV 592a,  -fc^aner  (ber  (Etniffer)  l\169e,  -ftral;(cn 
11417m,  [Urfa(^]  IV536e,  berglafenb  1362e-3a;  [3Birfi:ng]  IV592all, 
612e:l|  blitzen  I363e  (nie),  bli^eitb  f.  flammen 

*331oc!  [f.  (gi§,  gel«,  i?alf,  (Stein,  3>nr!ane]  1426a  [^et^b.]  \\'  pl. 
33Iöcfe  35.  (t^erfc^.)  II  157a  |  21.  (toon  ©ebirgt^arten,  ©eftein)  1261e,  396m; 
IV 269a,  356m,  7a,m,  363me\\,  6a,  510a,  8e,  567a,  572e;  V44m:  anc* 
geflogene  iy641a,  Hebung  lV360e,  in  35-en  W 479m  \\  Blom  1473a 
((Steigen  tcn  (Sc^tuebcit);  bicnb  (3Sütfer)  Il220e,  240m,  421m,  437e-8a\ 
bIcB  gelegt  IV281e;  Jules  de  Bloffeville  \\64e-65a  (2  ÜJeifen),  102a 

*jB/we  mountains  (Oregon)  IV 440a,  598m  \  bliibcn  [f.  ^43flanseti]  Ill3le 
[^fl.],  -eitb  [f.  gelb,  @eirad;fe]  II64ra  :|  Blum  V71e  (üinftf.  SD^ineralien); 
Carl  Ludw.  Blume  IV (264m  ©iftbamn),  514a  (Rumpliia)  ||  33hnneu 
[f.  SBnitber]  (aiic^  comp.)  Il52e,  102e,  121m,  131a;  sg.  ißinme  (*): 
mit  S.  befränjt  111455m,  garben  111169m  (379m),  ber  ©ctteu  II37am, 
gro^e  11114all;  ^clc^  I55a,  Äeld;eiufd;nitt  119e*;  b-!oI;raftig  lV344e, 
480m;  -tronen  111169m,  -lefe  f.  Slnt^clcgic,  -lieb^aberei  11106m,  ficü 
Öffitenb  n.  fc^tie^enb  II283e,  b-rcic^  II34a,  -f^rac^e  1143m,  (gtanbfäben 
1 19e*,  tDCÜen  II  114a,  jarte  1191m  ||  JoL.  Fried.  Blumenbach  (1752-1840) 
1286a,  382e-3a  (gjienfc^cnracen)  |I  33 Int:  bou  33i)onö  11489a,  (2nt* 
fc^n^ärsung  11387a,  awQ  9}?nnb  ii.  ^U]t  lV355a;  b-rot^  111542m,  6ü7a; 
-tljiere  1373a,  -^etropfeu  III  172e  J  blutig  f.  (Soitne 

33IiitI;e  [f.  Snitnr,  Oeift,  3ngenb,  toft]  33.  bilbl.  [f.  Buf.]  II201e 
[einer  ©tabt]  (sg.*);  pl.  33 Hitzen  {%.  ber  'i|3fl.)  (and;  in  comp.)  I55a, 
83e,  155e,  295a;  1135m,  57m,  63m,  91e:  (auc^  bilbl.)  -alter  II  7m  (ber 


^(üt^e  ^  —  ^oöen  ^uf  273 

ä)kirci)bcit),  mit  2Ö.  bctcdt  11 10m  |  3)iift  1118a,  -tuft  ll58e,  buftcnbe 
111379111  :i  ebelfte  11230e,  [^-arbe]  111379m  |  gcrm  1187a,  -fcvni  1374m  J 
giilie  1191m,  -[iilte  110e:|  [gemalt]  1185a,  be§  §immel§  1129a,  l)cd;[te 
11337m*,  -fi-ciSllUe,  mamil.  ii.  lueibl.  I298e;  b-rcid;  1355m;  1132a, 
67e,  87e,  91a,  96a;  y80m;  iuel^^nn  Stamm  fie  gel;lh-en  1156a,  -[taub 
1373m  (aiiv  ter  2ii[t  fallcub),  -fteiigel  I155e,  ijielfavbige  1191m,  ii^elfeu 
batnu  11 9e,  -ireüeu  1120a,  jarte  11252e  |  -seit  1482a,  Il265e,  lV225m: 
be^  Sebeiiö  11124e  1|  gvüBbliltl;ig  1360e,  1189m 
blutig  |.  ^(ut,  Blynie  (Sufelu,  2:l;eil  bev  Slleutcu)  lV3956-6a 
*2)oiia  Beatriz  de  Bobadilla  f.  Columbus;  Boccaccio  1158a  (®d)afev* 
rcmau),  288e  (t>üv),  9a  (ctaff.  bitter.),  a  [per[.];  Bochara  f.  Bokhara, 
Bocliica  CBotfchika)  lll4S2e  ||.  53c(f  :  gelt  1252a,  1120e  "[  Bock  lV67e 
(magu.  Suteui.)  J  ^r(fc(;cu  (iioedi;  im  guf)imauu)  111186a 

Augufi  Böckh  [a.  A.  v.  Humboldt]  11105e,  436a,  502m:  5(Deuic- 
gärten  lll30e-la,  5tuti^tt;cu  lll(425am)  476^  (If)icuol.  11403m;  (£cö= 
mcgcuie  111437e,  477e;  in  beu  ®tubieu  mm  Daub  u.  Creuzer  111477e-8a, 
Inarima  lV535e;  corpus  inscr.  graec.  177a,  397m;  y.oölioz  Xlom-löa 
(uvfpv.  ^cb.  u.  Stbleituug),  LyHs  11502m,  2)ietaüe  a\\  ^^{aixekn  111470a; 
„mctrd.  lluterfud;."  11403m,  9a;  ykmäiicf)er  Sclre  1408m;  [^^erf.]  lV508e; 
V15m,  60e  |  „Philolaos"  162a,  76a,  505a;  111 465m,  476e,  7m,e;  über 
Piniol.  ].  opiat.;  fein  SBeltMtem  llSoOe,  421e-2a  ;|  Pindar  11105m, 
422m;  Pithecufen  IV535f.-öa;  ^;p(aueteu  wad)  alten  5(nfic^ten  111  (437a) 
470a,  7m  |  Plato  111 27e,  437e,  477ell-8a;  de  Platonico  syst,  et  astr. 
Philolaica  11505a;  111 27e,  46Dm ,  477m  J  PJuton  YßÖe,  86e-87a] 
Plutos  \86e-87a:\  ^:|3räcefficu  11436a,  Proclus  111470a,  Sophocles 
11500m  (@cnne),  Typhoii  iy508c;,  Vitruv  IV 449a;  alte  2Be(tn}fteme 
[i>gl  Philolaos,  Paneten]  11505a,  111465m 

Böcking  11 109a  (Aufonii  Mofella),  paramo  de  Bocatiö  {iSmVy)  IV 557m 
Job.  Eiert  Bode;  bevB."[c^e  Scmet  111330m,  340a;  „geftivntev-pimmet" 
111442a,  483a;  „aftrcn.  Sal^rbud;"  1390e,  415e,  483e;  11158a,  196a, 
262a;  ^^ebelfted  111349m;  [pex].]  111384e,  441e,  2a,  530a  |  ©ejelj  ber 
m>[tänbe  ber  Planeten  [f.  l))>.  Titius]  11513a;  111441e,  2a!l,  3e,  483a; 
„tjcn  bem  neuen  §an^t^>Iaueten"  lll483e:|  ©onne,  (gcnnenfteden  111554m 
-5m,  6a,  4iie|  eternbilber  111199m;  (Sterne:  [einjetncj  111180a,  3aM 
111192me  :|  „UranegroVl;ie"  111192m,  Uranus  111 530am 

ÖOben  [f.  ßi^,  eurc^äifd;,  @e|d;id;te,  l}tmat\)M),  beimifd;,  biftovifd;, 
Jupiter,  Krater,  Snftmeev,  2}?eev,  9[)^nb,  Ocean,  See,  iBnUane,  Salb] 
S8.  (nneig.)  1173a;  111  7m,  289m  (fefter);  21.  (eig.)  1321m,  344m,  385e-6a, 
446e;  11254e;  IV 224a,  252m;  V38a,  73e-74a,  88a,  90a,m  ||  3iifa^c 
(ju  üUnx  ißeb.)  [compos.  iöoben-j:  abhängig  tcm  33.  1376m,  8m  ||-  an- 
\d)WiUm  1120e|  2(nfd)n.^errnng  IV  158m,  e-9a,  240m,  273jyi,  435a, 
596am;  pl.  -en  IV  159m  ||  auf  bem  33.  1157a,  STuffteigeu  IV359a; 
51.  V.  JT-^u  mbc!t  t,  J\L'c-iiice.     V.  18 


274  ^Oi)m  äluf  —  ^ügen  allg, 

Sluftreibuiig ,  auftveibcii  [\271aH,3m,  336e-7m',  aufn)ül;kn  111608a,  ^uö* 

xoal)l  lllUOe,  fcen  i8.  bebedeu  1192a,  kiut^eii  1359a  |  33efd;affenl;eit 

[ügi.   Siflciii'c^.j  l(454e);    U(49e)   50a,    129e    (242a);    lV45e   (513e), 

V73e-74a;  -kl'd^.  1423m,  IV 28m  :|  -tefi^j  1430am,  iöeli^cgimg  lV223e, 

-bilbinig  V6Ge,   (Siiltiir  11489m,   pocii[d;a[ten]  (ügl.  iBcfc^aff.)  IV 40a, 

eigner  140m,  (giiifliijs  (auf  auberec)  11431a;  erbebt  1213a,  6a,  223a,  4m; 

IV 216m,  231am  (ä)icnate  lang)  ||  Srr)ebnng  [=  §ebung,  §cl;e,  (Srbi3l;.] 

113m,  [317m-320  fenfrcd^te];  IV  221a,  270e:  ir;r  (äinfliiB,    m^   babon 

abhängig  ift  .  .  .  11378e;  lYllOam  (m),  le  |  -(Sri;.  IVllOm  ||  erljil^t  fid; 

IV 497m,  dvbi^ung  lV181e  J  (Srr)öbung  [=  ßrl^ebung]  (»gl.  *2anb)  1375a; 

lV110a,159a;  -(grl;.  V6e  :|   ßrfaltung   11378m  |  erfd^üttert  IV 224a; 

(S-nng   1222e,   -cn  lV231e  :|   (Srtuärmung  1334e,  11284m  1  erbittern 

(gittern)  lV25iam  (ä)?onate  lang);    (Srs.  1214a,e;  lV230m  :|   galtnng 

IV 352a;  fefter  1125m,  351a;  11146e  (157e),  111289m;  fend;ter  V79m; 

-ftäd;e  1169e,482e:  111611m;  lV35e,  338m  (©eftalt),  435a,  616mil ; 

V35m,  43a;   gorni  [=  ©eftalt]   IV 244m  |  fruchtbarer  11200m;   g-teit 

1138m,  270m  ;|  an  ben  33.  gefeffelt  116e;  1137a,  90a;  gefroren  lV46e 

(ung.),  47e;  gehoben  1284e,  IV (271a)  ||  -geftalt  lV45im(e)-2  (le,  2o): 

[bef.  2lrt]  lV(432e,  5am)  J  ©eftaltung  [=  gorni]  1144e  ((Sinftuü),  186m, 

I93e,  214e;  V(45);  -geft.  1352e,  IV 593a  ((Sinflu^)  :||   I;ebt  \id)  [tgl. 

gel;cben]  II 20e,  IV 336e-7a  |  Hebung  (Steigen)  [=  (Sri;.  nfU).]  1472rne, 

4e;  11224a,  lV270e-ia;  pJ.  -en  1310e  (fleine),  Im  ||  ^olje  [=  (Ivbebunaj 

1352a,  lV158m;  't)cl)cx  IV  158e  J  Äälte  IV 46dl-47a,   talter  lV46e  :| 

frautbebed't  1156a,  [einee  ^anbeej  1142a;  loderer  111608a,  lV513e;  b-Icg 

f.  §i^^otf)e[e;   bem  33.  nabc  1334a,  365e;   ^[•omi  I313e  |  O)ciÜation(en) 

[=  Sc^tüanf.J  1225m  (314a),  lV495m;  cfciüirenb  l3Ue  (o^ne  (Srbbebcn)  T 

®d;ic^ten  1175m  (bid)tere),  -iä).  IV  271a  :(  (2(^n3anfung(en)  [=  Ofciüat.J 

lV221a,  495m  |  (Senfmig  1311m,   11224a,  IV221a;   -f.   lV610m  :| 

fid^rer  f.   fefter;  hinten  1472m,  4e;   )ül;lig  153e,  ©teigen  f.  ^ebnng, 

-ftrede  1239e  |  2;en^^eratnr  [ij:  Sänne]    1350e,  447;   \\46e-47a, 

240am  (252m);  V79m  (88m);   -X.   1447a,  482m;  IV 43m,  166m  :| 

man  traut  bem  33.  nid)t  1224e;  trodner  1284e,  343e;  IV  31m,  278a; 

V35a;  nnbeircgl.  1224m,   Unebenbeiten  11170a,  Üp).Mg!eit  1156a,  -ter* 

änbernngen  lV2i6e-7a;    3>erl;ältniffe  1132e,    -üerf).    I352e  ||  2Bärme 

[i^  Semper.]  1182a,  228e;  -n^ärme  lV39e  |  nj-Ieitenb  lV46m  j  -ftrablnng 

I340e,  IV  235a  ;  tu-ftraf)lenber  I338e  ||  -n^ec^fel  11253a,  3erfpa(tner  1454e, 

gittern  f.  erbittern 

*Carl  Bodmer  11132a  (ßeid^nungen  für  ben  ^rinjen  Maximilian  3U 
Sieb),  bodo  (3nfufionetl;.)  1488m;  Boethius:  ©eometrie  11199a,  263m; 
Bogdo-Oola  (©ebirge  3nner-2(fiene)  IV  384a 

33cgen  [f.  Snfeln,  Sid;t,  äReribian,  ^araüel,  -freie]  (pl.*)  ST.  (terfcf).) 
IV155m   [®rndb.,  pl.]  |  33.  O^W- ^   ©eftalt)  1141e;   lV205e*,  403a: 


Sogen  —  So^r  275 

flacher  IliöOÖm;  Höimiö  IV 343a,  392e,  599a;  Ieuc^tei;be(r)  IV143a, 
5m*;||  e.  (matr)enL)  II1107m,e;  l\18e,  127m;  pl.  ißcgen  (*)  (ar.d; 
comp.)  11453m:  Befd;reibeu  lV127e*;  eingetlieUt  111117a,  SintfjciUmg 
[=  ZW-]  IV187e;  im  i8.  [a.  mhmU ,  (gcciinbe]  II413e,  IV594e; 
Ärümmmig  lV18e,  -fr.  IV27e;  -linie  11152a,  2«e[fung  1423m  | 
-m\mk  111265m,  272a;  IV 594a;  p].  m-tn  IV127e,  dJl  im  «.  IV  127a  f 
-eecuiibe  I11265wi :  Vio  Hnöe,  272e;  ton  @-e:i  (pl.)  IV 64m*,  @,  im 
8.  IV126aT2;i^eihmg  [=  (Siiitli).]  111 60e,  -t^eilinigen  II1266e 

Bogoßowfk  (im  Ural)  1272e,  460m;  l\45e-46a,  45e  (^Breite),  e-4öa 
(miterirb.  Sie) 

Ä.  Fe  de  .Bo^ofa  (1360a,  485m;  WllOe,  180e;  fciift  bIo§  Eo^ofa; 
I215e. .,)  ((gtabt;  bod;  aii^  ^anb  ii.  ^cd^ebeue):  breite  1485m,  grb* 
beben  »cn  Caracas  IV 496m,  gelb  mit  3)?aftcbenten-,^iicd;en  1292m  \ 
santuario  ((Sal^eüe  lV180e)  de  N.  Senora  de  Guadalupe  ]\94e-95a, 
ISOe-la:  ^ol)c  IVllOe,  181a;  mngii.  3"teui.  lV94e-95a,  181a;  m.  D^eig. 
l\  llOe  T  §od;ebene  [=  §cd)Ian'b,  ^lateaiij  I467e,  111482m;  IV 235m, 
275m,  527e-8a,  534e,  542am  [55öe]  :  ©rö^e  lV556e;  §c^e  IV 542a, 
556e;  SageIV55öe,  tex  Ruiz  V27e-28a:|  ^oc^Ianb  [=  -ebne]  IVl66e 
(5IbfaII),  226a,  306me;  §lU;e  (ber  etabt)  1360a,  485m;  IVllOe,  180e, 
275m;  magii.  [a.  Guada].]  IVllOe  (D^eig.),  180e  (Sntenf.);  ^lateau 
[=  il>üd)d\]  1361e;  IV  496m  (I)or)ee),  556e;  biegen  1360a,  485m; 
Sem^^ev.  1485m,  IV  166e;  Tolima  fid;tbav  IV527e-Sa;  ©etöfe  tcii  iBuI* 
tauen  geficvt  IV  226a,  306me,  534e,  542am 

Guft.  von  Boguslawski  (@clni,  geb.  1827):  ^tevn!d;nu^^Veu  bei  Horo- 
wic  I133am,  399a,  405e;  111621a  J  von  Boguslawski  (iBater; 
Palon  Heinr.  Ludw.,  1789-1851):  (Scmet  11427m;  kernet  tcn  1847 
111 578me,  580m;  Schön  111112e;  Sternfc^nn^^^en  1398m,  403e;  111592e: 
gerieben  111605a,m;  „Uranus''  111262a 

Peter  von  Bohlen:  Caucafus  11419m,  lV507e-8a;  „ta^  alte  3nbien" 
11415m,  ^arabies  11133m,  ritusanhära  II117e!l 

Böhmen  ($?anb)  1226me:  ^ecfen  11509a  (gejd;Icffenee),  [33erg  bo] 
IV lila,  [ba^ev  gebt.]  11497a;  ©eftaltung  Il508e,  9a;  magn.  Ungen.\ 
lV132m  I  [Örter  ba]  I417e,  8m,  468a,  470a;  111584m,  lVll3a;  [Örtlich* 
!eit]  lV567a  :|  ®ternf^nu^Ven  111621a,  umtrallt  lV615a  |(  ^,  Böhme  (sg.) 
111225e  II  a.  bö^mifd;  111223a,  4m:  ©efeüfc^aft  ber  Siff.  111127m  | 
2}ZitteIgebirge  IV  341m:  ißafalt  I460e,  -lupptn  lV636e;  [S3erge]  IV  477m, 
33ef(^reibungen  IV65^e,  befudjt  l\637e;  ©ebirgearten  IV 462a,  477m,  636e; 
^^u^pe  lV637e  :|  '•;]3l^onoIitl^e  P''637m,  scriptores  rerum  Bohem.  1399a 

Joh.  Fried.  Böhmer  II452e  (fontes  rerum  Germ.),  Bohnenherger 
f.  Lindenau 

bcl)ren:  auf  IV 263a;  mit  bem  @eil  1417a,  lY 263a',  eeilbcl^ren 
[f.  Chma]  WolSam  (in  dnw)  J  ^chxcx  [(grbb.]  IV165a  J iße br- :  -2l?et^cbe 


276  ^ol;v  —  ^oniba 

IV 513m,  -üevi'i^e  lV37e-38a  ||—  iöobvlod)  (*)  14l6e,  7a,  426a,m; 
JV36a,e,  37a,e,  165a,  8m;  [6efninmte§]  ...  iy492me;  pl.  53ti;iiod)CV 
J179m;  IV 43m,  44m,  243a  ||:  [Slufsä^l.]  \\165me,  K'im  CEiDbebeu 
lV492me*,  hod)  gelcßcii  lV37a*;  2:eniVcrvttiiv  cb.  Söüvnie  (be|.  bcv  tiefen, 
tu  bev  Siefe;  i^orj.  Bimalmie)  [ij^I.  tiefe]  \[426-7a];  lV34a  [3om-40a], 
35m,  36e-37a,  44m,  165me,  8am  \  tiefe,  Siefe  [a.  teil  SemVev.] 
l[166m-7m,  21.  416e-9a]  416e,  7a,  9a;  lV[a5m-40a,  5(.  164e-6a] 
35ml,  37all,  165m,  243a:  in  ®)iiia  IV2G2c-3a,  gelinge  2:.  IV 38a*, 
(Sxi^U  relatiöe  IVÖ^am  :|  SBaffei"  lVS5m,  [3uftaub]  IV  35m 

*Otto  Böhtlingk:  SakuntaJa  II114e,  l27m  :|  dap  Bojador  (9l2Ö2tfv.) 
11163e,  6m,  414a  (^Borgeb.);  Bojardo  II  53m,  121am  \  Bokhara  (and) 
Bochara  Ii255m,  9a):  SSveite  1395a,  \\U95mc',  (grbftcBe  1220a,  §übe 
1395a,  Sage  ib.;  reine  $!nft,  ipinnnel  1122a,  595a?n;  11259a;  [Ort  babet] 
11255m,  ®tevn!d;nn))pen  1122a  :j  monte  Boha  (bei  iBcrcna)  11389a,  V62a; 
S3oliben  Ulla,  111622m;  Bolivar  I476am  (9?iDeIlenient) 

Bolivia  (=  ®^ern,  ob.  ^evn  I42m)  I42m,  167m;  bolilMid;  (°)  IV549e 
(53vcb.):  Stnbeofette  [=(ScvbilI.]:  2  Letten  IV432a;  i3ftlid;e  IV293m, 
437a!im;  i)eranbevte  9lid;timg  IV549e-550a,  ^i'f^'^oiii^f"^'^"''^^  IV 554a  :j 
bober  S3erg  1167m,  I;ccf)fte  53erge  IV 293m  |  Sorbillere  [=  Stnbet^f.j 
IV547me:  i3ftlid;e  IV453e,  529m  :]  (?bne  lV530a,  (5j^-|.vb.  I42m,  tonlf. 
©eftein  IV437am,  §cd;ebene  1484e,  9}hifd;eI-iBev[teinernngen  IV  294a, 
[Öi'terJ  ib.;  'tj3roöin3(en)  lV547e,  9e°,  550a;  @d;nccgren5e  I46am,  S^rad^Vt* 
tcgel  IV549e  |  3}nüane  (f.  ferner  M  ""Peru)  IV547miie,  8m,  [9m-550m 
(5luf§abl.,  rnit  ??ad)r.  nin.\;  bin  9^@,  i)om  Tacora  an)];  sg.  Sultan  C-O 
IV292e:  anegebrannter  IV4o3e*,  bejnd^t  IV^302a,  (Sntfernnng  i)on  bcr 
@rnm  (£(;iIi\UV547me,  ©ebirgfart  [bgl.  @j  IV633e;  @r^|^^^e  IV 549e, 
e-550a;  voq  feine  finb  \\293m,  437a;  iMiIfanleere  ®trcc!e  IV547'me,  550m 
(bis  ©;ili);  -Sieibe  IV 321a,  550a;  Üieiben-iB.  f.  bei  Peru;  teranb.  ü?id;tnng 
\\549e-550a]  fiiblid;fter*  iy386e,  547m 

■*@rafen  öon  Bollftädt  11283m,  Albert  von  B.  =  Albertus  Magnus  |j. 
5o/o.Qno  11344a:  Scmet  I144e,  bot.  ©arten  II  85a;  in,  ju  III337e,  V64m; 
^enoel  11393m;  IV24e,  25m;  Uniterf.  11448m  JiBcIognefer  (gd^ule  II82e 

Bolor  (©ebirge  ^nner-STf.)  [).  Thian-fchan]  11188a,  402a;  -^ette  (*) 
11176e:  d)ine|.  9(ad;ric^ten  IV  380m,  fd;neibet  ben  Hindu-kho  11241m* 
=  Imaus  IV  608a  |  Kosyurt  n.  B.  IV507m  (-@^fteni,  3>erbinbnng),  Kusyuri- 
B.  IV 382a  (9J^eribtan!ette,  bnrd;ie^t)  :|  Kuen-lün  bnr^fetjt  ben  B.  IV379e; 
iD2eribian-®ebirge  IV379e,  m-Uiü  IV608e  |  Mußag  genannt  IV^OZe: 
beb.  @c^neeberg  IVöOZell,  barauS  ift  Moufart  für  ben  Thian-fchan  i^er* 
ftiimmelt  IVö67e:|  ??amen  IV607e,  «Se;  öftlicb  baöon  IVl76e* 

-■^Bolßheretfki  (taint|c^at!a)  l\ 391e,  lago  di  Bolfena  (im  Stlbaner  @eb.) 
IV614e;  bombax  II  189m  (-58äiime),  IV25<Se  ||.  Bombay  11443m,  III212e: 
engineers  111310a,   bot.  ©arten  II3l5ra;  [3nfel  babei]  IV  76a,  193a  | 


^omha  —  Borda  277 

magiiet. :  2(bu\  IV  119m,  W3am  (ftiinbl.  33evänb.:  inuegelm.);  ^^Qt  I\ 
193m;  magn.  ii.  metecr.  Cbfevtatcrium  IV76a,  i95a,a  (observations)  :| 
.  ^ifgev  lV382e-3a  ||  kernten  (ijcn  @e[tcin)  IV 280a,  293a,  519m:  'oiiU 
fanifc^e  IV375a,  477m  :|  laguna  de  Bombon  f.  Taal,  dap  Bon  (5ifv.) 
11152m 

1)  George  Bond  (1848  @el;ül[e  an  b.  2tmi\i\  jn  damhx.  ^.  Bt): 
^hM  ber  Andromeda  III  I80e,  la,  211a,  316a,  7c,  362me ;  [perf.]  III  180e, 
316a  7  2)  Henry  Bond  (c.  1676);  @tveit  mit  ßeckborrow  U39e,  11483a; 
IV  58m,  202a;  Sänge  bnrd;  nrngn.  3nclin.  I439e,  IV55m;  ^eM^kds 
III48am,  325m,  330e,  362e  :1|  3)  Will.  Cranell  Bond  (3)iv.  b.  (gtevntv. 
3n  SamBr.  35.  <Bt.)  [cl)ne  B^id)e\i  i[t  W.  0. ;  c^ne  ^cvn. :  -^  Xiv.  b,  ®t.  511 
(IamBv.,o  5U  danibr.]:  Neptun  lil  554aO  (iDuiffe) ;  itet  ^^^^^.^1,0^^  cutbecft 
III 42öm,  535a,  556mt  :\  Orion-^Mni  111337m,  8a,365e,6m',  [vevf.] 
IIl527eO|  (gaUmm-ing  III525?neO(3"'--),  7eO  (33eicf)aff.) ;  7te'-- e-etva6ant 
entbecfr-  111204a,  426e,  460e-la,  528a 

■*laguna  de  Bongbong  f.  Taal;  J5o?im-3n|eIn  (ßd  Qapaii)  l\ Wim 
(tnif.),  4a  (eine  tutfanilc{;e) ,  4a;  Bonite  ((gd()iff)  II1109e,  IV 65a  |  Bonn 
III190e:  fcff.  S3anm  1298a,  Bei  IV453e;  [^evf.  ba]  111602a,  7m,  620e; 
(gtevnirarte  III84e,  146a,  234e,  259e,  620e;  IV 227a;  jn  1150a,  111155a 
7  Charles  Bonnet:  contempl.  de  la  nature  nnb  Ü6erf,  III442a,a 
(SeltgeBänbe) ,  3a,  483a:  in  ber  Ükrf.  Titius  5rnm,  iitev  bie  Slbftänbe 
ber  paneten  III 442,  482a  :||  AimeBonpland  [a.  A.  v.  Humboldt]: 
©ternfc^nn^^enfaü  i3cn  Cumana  IIl612am,  nad;  bem  Pkhincha  IiI69a; 
(gamntinngen  IV  466m,  640m  J  Bonplandia  IV 539m  ||  Bontems  11180a, 
Boorendo  f.  Borendo,  Boos  ((gifel)  IV 280a  ||  Bootes  (©ternBilb):  3)c|>^el* 
ftenie  baBei  111298m,  red^tcr  ^n^  III326e,  Homer  ini59e,  ^eBel^cne 
III326e  I  einselne  @tevne:  a  111642a  (rct^),  y  III  141m,  e  III139e;  t, 
(2)o^^elftern)  III301a,m;  r^  111140m  :||  Felix  Booth  IV65e  (heften  einer 
9xei[e)  |  Boothia  felix  (3nfel  im  avct.  SImer.)  1307m,  \\99me:  ^ier  liegt 
ber  ncrbl.  iKagnet^oI  IV99me  ||  5öö(im  II 1 60e ;  Bcctifc^  II 8e  (länger* 
fd)nle),175a 

Franz  Bopp  (Stt^mclcgien*):  Sitf^er*  III42me,  54am'^  ^immel  III 
lOSam'',  ÄcemoS  I77we*,  Nalus  II116e;  [)?zx\.]  I77m;  III468m,e; 
(ganehitnamen  ber  Planeten  III[468m-9*],  glossarium  sanscr.  V65m, 
@cnneIII20<Sam*,  Vulcanus  V65m*,  Seit  178m*    ßncter  Il401me=^- 

Woppard  IV  504m  [€rt  baBci]  1|  33  or  IV495a  |  Bcrfauer  [f.  5?atrcn] 
IV256a,e,  7a;  33criäure  lV256m-7a,  267a,  495a,  509me,e  (-Oneüen)  || 
Borabora  (^nfel  Bei  2:al;iti)  IV425m,  58cracit  111399m,  borassus  flabelli- 
formis  (^alme)  11425m,  Borajfaner  IV  523a  |  sidera  Borbonia  (i^cnnen* 
ficdfen)  [tgl.  BenrBcnifd;]  11361m;  111383m,  409mei\;  BovBcnifd;  [rgf. 
BcurB.]  III409e  :|  53crb  II (470a)  ||  Jean  Charles  Borda  (gcB.  1733, 
1 1799)  [a.  A.  V.  Humboldt]  IV^^am:  üfcife   nad;  ben  canav.  S'ufeln 


^78  Borda  —  ^ofr 

11374a;  iy86am,lllam',  Snfrir.mentc  lV26e,  157e  |  maöiiet.:  3nttnj. 
1432m,  11374a;  i\  60e-61m  (^erbiciifie),  86am;  Sieigimg:  auf  §obcti 
lYlllam,  2a;  in  ^aric  IV108a  :\  mann]cx.  IWllla',  DJeicjuiigc-Dkbel 
IV  86a  (ll3e-4a,  172a);  ginfhiB  auf  9teiicnbe  IVöia  |  ^ic  t^on  Teneriffa 
IV lila:  meiiimQ  l\ 524e-5a ,  5a  (Sntbiiiu)  ||  Bordeaux:  Sage  I4Sitn, 
[Ort  bafcei]  Il519e;  ^enbel  1424m;  IV  28a,  31e;  <Sc^trevfraft  I422e; 
2:em^er.  1342m,  le,  350m,  481m;  Söein  1481am  :|  Bordj  (^anb)  iI402a, 
Boreas  II421ra  (i^cn  6pog  abgel.);  Boreel  11355m,  6a,  507mll;  Pet. 
Borelli  II3o5m,  III  77e  (Cbjcctitoc);  Borendo  pass  (§imal.)  I42a  (Boor.J, 
484a;  Borenius  I421e;  Borghetto  (nlnbl.  tJ.  9fJcm  IV631e)  IV 472m 
(vm^gcbr.  SSiilfaii),  631e  (Seucit)  |  darb.  Stefano  Borgia  (1731-1804) 
[tgl.  Veletri]  11359a,  III485€-6a;  museum  Borgianum  f.  Veletri  :| 
Bornemanii  (dhcin.)  lV459e  (@ac),  512e  (macalube),  523m  (VolcanoJ 

Borneo  II 86e,  204a;  IV[405e-6',  )ä.  584m-5a]:  u>cnig  befaniit,  bctaimte 
Xl)c\k  lV405e  I  iöcrg  IV405e-6a;  {;c(^[ter  iBerg  ib.,  585a  :|  ccutincntal 
IV  405m  I  ©cbirgc  IV 406m ;  -^cfette  IV406e,  585a  :|  gecgn.  [l>g(.  alpiner.] 
lV40oe-6;  Giava  maggiore  IV  405m ,  554?ne ;  @clD  IV 5(S4e;  fel'ir  gro^ 
IV554me,  ©rcBe  IV56^4e  |  3n[el  babei  IV405e;  Siijeln  babei  IV405a, 
Siifcln  um  ^.  l\405m  (äJJenge  t>cn  SBiilfaiieii)  :J  ^arte  lV584e,  5a; 
^üfte  l  9lcrbli?eft,  Oft,  @iib,  2Be[t  |  nuignct.  :  Üquatcx  IV  102m;  53ec6., 
Statten  IV 76m;  2iiiie  clme  SlCn?.  IV  138m,  203m  :|  Wmn:  [t)gl.  gecgn.] 
I V406am,  585a;  S^crbfH^e  IV102m,  92iß}Mftc  IV405e;  Oftfüftc  lV595e 
(9ticf;tiing},  iHic^tung  f.  On.@Äüftc,  [^d^rift]  IV 585a,  (Seeleute  IV584e; 
©übfüfte  IV394am  (jHid;timg),  ©üboft  IV405e;  2:t)eire  [.  bcfannt,  [Sopcgr.] 
lV[405e-6J  I  fein  SBulfan  bcfannt  IV405e-öa,  eliemal.  35.  IV 406a;  öulf. 
IV4Ü5e-6-:l  äöäi'c^cn  IV405e,  6m',  SSeftfiifte  IV405e 

*Bornholm  (3nfel)  I473e  (ftcigt);  bcrfauer,  SSoriänre  f.  55cr;  Borßpener 
11431m  I  Bory  de  St.  Vincent:  voy.  aux  iles  d'Afrique  IV4l0m; 
SSnlfan  tcn  Bowbon  IV(4l0e)  585m,  V46a:|  Boryfthenes  II  163m 

*böem-tig  111577m,  Boscampo  1274m  |  Bo-fchan  (35nlfan  in  ber  2Ran* 
tf(^urei)  (ober  Ujun-HoldongilV  457  a)  I V  [456e-77n] :  5Iue^brii^e  IV456£- 
7ail,  aufgebrannter  IV456e,  %l\\^  babci  IV457a;  Sage  lV456e,  7all ; 
gerne  toom  9}^eer  l\457am;  (Bä)U\dm  IV456e-7a,  7a  (-§iigel) :]  Boscc- 
wich  III  17e  (9]aturlel)re)  |  Bofekop  {Boff.;  in  2a^^Ianb,  ginmarten) 
1440m:  langer  2lufcut{;alt  ((gtaticn)  1206m,  313m,  440m;  (£(^wan!uugen 
beö  53arcm.  I336e,  Brette  IV 205a;  92orbric^t(er)  (becb.)  1206m,  440m; 
IV  146e,  205a,  6e;  fcanbin.  Steife  i\205a,  (Station  f.  Siufentf). ,  2:em^er. 
ber  2;iefe  IV38e  1|  S.  Miguel  (de)  Bofotlan  (in  (S.  (Saltoabcr)  (toielt. 
=  S.  Miguel):  «Stabt  l\543a  |  33ulfan  tcn  IV 310a  [545a]:  neuer  5luö- 
brud;  lY 545m,  entäünbet  IV352e;  $?ai)aftr.  IV352e,  542a;  ncä)  tbätig 
IV5457?i,  jehr  tb.  IVö43a;  fc^cner  Srac^btfegel  ib.  ||  Bosporus  II77e 
(Übergang  ber  ^erfer),  126e  (öilb);  Bosra  (an  ber  f^r.  ©renje)  II244ra, 


^off  —  ^oul  279 

Boffekop  l  Bofekop;  boflan  [f.  tauk-i]  II  43a  (Sadi's  ©ebi^t)  |  Bofton 
11270m:  breite  11458a,  [^ev[.  ba]  111505m,  philos.  Journal  lV528ra, 
(2tenild;u.  1130a,  fübl.  ton  II457e;  Xem^^ev,  I353ell,  111485m  J  Bos- 
welJia  {%>\l.)  11444a:  B.  serrata  11443m;  B.  tliurifera  II242e,  443m,  4a 

SöOtanif  (=  ilvautevfimbe ,  ^fraiiseiifuiibe)  [f.  Araber]  I375e,  457me, 
400m;  II25ia,  315e:  evft  für  2lv3!ieimittel:cf)re  11347m;  bie  l^efc^veibeube 
I  e.  Vle-YIIa,  39e,  55e;  II92e,  96a,  239a;  [©egeiiftniib]  II136e;  @e* 
fd)id;tc  II 56m  (in  @^^an.),  239a,  347m  (464a);  plf^ittcl  II (95e),  [eine? 
^anbcc]  1468a,  ber  dtcimv  ll229e-230a',  [(Sd;r;ftcn  n.  5Serf.]  I468ell, 
II 288ra ;  fvftcni.  II  96a ,  Unterrid;t  ib.  J  33.  33  o  t  a  n i f  e r r  sg.  1 20a ;  II 98a, 
443m;  ein  kftimmter  11255a;  IV 69a,  220(^  528a,m,  610e;  V 34a,  63m; 
pl.  (<^°)  I376e,  tcftinimte  IV565e:  an^^gescid^nctev  IV528a,  ber  be[d;rci6enbe 
I19me;  einer  ©ite»^.  IV528a,  548e  :||  S.  bctantfd;:  2I6tntbnngen  II88a, 
gLn-fd)nnocn  IV538m  |  ©avtcn  [[.  Berlin]  I1229e  (im  alten  ^cm),  256m 
(Cci  Cordova),  315m  (bei  Bombay)',  pl,  ©arten  II 84e-85a,  ISOani,  Ime, 
229ei;  [ber  eilten],  480e-la  (in  Sl^e^)  :|  Sntcreffe  II 87a,  Äenn5eid;en 
1284a,  (gamnihnißcn  IV 640m,  (Stnbium  II95e  (|)ülf?mittel) ,  SBerte 
11193a,  3crö(iebernno  1293m 

*iBcte  11105m,  IV 457m;  Sient.  Boteler  IV  377m  {Camervn),  Jan 
Botii  (iD^rrer)  IIl29m,  Botlie  IV 620a  (2:rad;t?t  be§  ©ietengel^.),  tot^- 
niid)er  9)?eertni[en  I313e,  Botfcliika  [.  Bochica,  Botta  IV 381m  (djebel 
7\V),  Giov.  Bottari  V64me  (vulcanl),  le  Boucher  IV  601a  (soufriere 
de  la  Guadeloupe)  ||.  Bougainvillaea  (^fl.)  111540m  |  Bougainville: 
magn.  9leig.  IV61e;  Ükife  I474e,  IV64e;  Sertnmfeölnng  IV61e 

Pierre  Bouguer  (meift  mit  Condamine  gnfammen  genannt,  üor  C): 
JReife  nad;  b.  tqnatcr  1422m,  [^Seglciter]  111144a  |  Chimborazo  IV31e, 
570e:  Hblenfnng  ber  Sot^linie  bnrd;  ben  CL  lV[i62J:l  §aber  mit  Con- 
damine 1422m,  derbilleren  IV314e  (2 Letten)  I  Coiopaxi IV 292e,  570e: 
STneBrud)  IV574e;  S3imvSftein-Srüd)e  batei  lY  364m-5a,  577a;  ^öhe 
l\529m,  (Schnee  mit  33im?ftein  IV574m;  SBaffer  V30e,  52m  :|  m)t 
[a.  ®cnne]  IlllOla,  133e;  bünne  2nft  1356m,  „optique"  III114e; 
^enbel  IV31e,  156am;  [^>erf.]  11170m,  319e;  §immet  Perus  11188a, 
144a;  Pichincha  IV 568a  (örfiehing),  570e  1|  Quito:  51.  ®tabt  IV 529m 
(^cBe)  :||  SB.  (^:prct}. ,  ^cdjielme):  Slrl^eiten  l\319e;  ©rabmeffung  [tjgl, 
a)?eribiangrab]  IV301e,  364m;  §cd;ebne  IV520e,  SnfcBrift  IV526e, 
iDZarmcrtafel  I422am,  93?eribiangrab  [i>gl.  ©rabmeff.]  IV22e  ]"  53nl!ane: 
tauge  cam|>irenb  IV570e;  §cf)ennnnfel,  9J?e[[ung,  (Stationen  l\391am; 
Söaffer  V28e-29a,51e  1|  [Ühil^m]  IV5i9e;  /San^a?/ IV292e,  301e;  ©eben 
lllZOrnr;  ?id)t  ber  ©onne  III396e-7a,  8a,496am;  figure  de  la  terre 
IV  182a,  568a,  574e,  7a;  V51e,  52m;  2:ro|.^en^nmmeIIII88a,  Tungurahua 
IV526e 

Bouillaud  f.  Boulliau  |  Boulliau  (bie  ric^t.   gorm,  an^   Boulliaud 


280  33oul  —  Bouffinsault  )le 


D"- 


111244e;  iueiiicj  richtig  Bouillaud  11120m,  338m,  362m):  ^cM  bei 
Andromeda  111181a,  338m,  362ra;  astron.  pliilolaica  111181a,  mira 
Ceti  III244e-5a,  Galilei  11120m  :|  Bouquet  lUöle  (histoire  des  Gaules) 

Bourbon  TArcliambault  IV502a ((Säuerlinge)  ||  3n fei,  ileBourbon 
l\[410m-la]:  I;i;'c^fte  33evge  l\410e',  gecgn.  ib.,  586a;  $Jage  IV410m, 
[dldk]  111318a  j  S5iilfau  bcn  B.  [ogl.  Sata^iu]  lV[420m-iaJ  58om: 
3Ifd;e  lV41ia,  2tu^bvücf)e  l\410e-la,  glammcn  V26a,  ©efteiu  IYÖ29?«; 
©laefäbeu  IV 411a,  7m;  §ÖI;e  lV291ra,  4i0e,  585m;  i^atja  lV4iOe-ia, 
tl)atigfter  lV4iOnt  J  iMilf.  \\410e  (^fiatigf.),  586a  (^iifel)  ||—  bcui> 
bcni)d;e  ©eftinic  [i^gl.  borl\,  Borbonia]  II36lm 

Jean  Bapt.  Bouffingault  [i.  Acofta,  A.  v.  Humboldt]:  2(cferbaii 
V31e,  iikr  Acofta  [ügl.  51vt.]  IVl66e;  Andes  [a  (grbt\,  Sem^ev.,  ^ulf.] 
IV554e  (9lei|e);  Antifana  IV561e  (cb  ev  $!ataftmrte  gegeben?),  572am 
((Svfl.  be^  StiTinö  gegen  Pinantura)'^  äquatcr  [a.  S^empev.,  S3ulf.]  lV40am; 
Caracas  Y96e-97m  (Sagebuc^  bcr  Steife),  96e  (^eiße  Oncüen);  (Sl;emie 
lV602am  |  Chimborazo  lV162e:  iBau,  (grbebung  lY 490e,  572m',  ^e- 
fteigung  IV 490m,  572me  [@tcüe],  m  [a^o  gebvudtt];  Sbne  IV 241m  :| 
Sorbiüeren  f.  Andes,  Oueüen;  Cotopaxi  lV529am  (beinafje  erfticgen),  a 
(eine§cl;e,  SD^effnug),  577e  (®eftein);  Cumbal  IV471e;  economic  rurale 
]478a,m\\,  481a, "'5m;  IVöi2me  [Stelle],  V(31e)  |  (Svbbebcn  IV216m: 
\n  beu  Andes  IV4P57ne,  t)cn  9leu-©ranaba  I214e;  Uvfac^  rV218e-9m, 
223a,  490am,  5me,  572m  :|  ^euc()tigteit  1360a,  ©aö  [a.  5>iilf.]  IV510e 
(5tnaU;fe),  ©eclcgie  IV602am,  ©elinttev  in  ben  S^rc^en  (ipänfig!.  imb 
^:i3rccef[e)  W {460am)  612me ,  mit  B.  Hall  IV 529a;  nad;  Humboldt  an 
benfelben  Stellen,  fieFjt  baffeibeX  [[.  \mln\  ©(.]...  IV 246a,  360e,491e, 
502m,  577e  |2uftl 333a,  477e-8a;  II  388m,  IV 458m;  -Sem^ev.  1182m, 
427a  :\  niagnet.  IV 67m  (35ecbb.),  189m  {m\v.)',  Mariara  IV246a,ra; 
Y96e-97a]  Marmato  IV  189m  (621e),  Sierra  de  Merida  IV 557m, 
SDZetecrfteine  111613a,  Sammlung  Den  fDiineralien  IV (62 le)  8m,  dJioija 
lY491e]  9Jeu-®ranaba  f.  @rbb.,  35nlf.;  33ulfan  öcn  Paßo  IV525e, 
il3ulfane  mi  los  Paßos  IV 604m;  [)>erf.]  III  72e;  IV40a,  218c,  265e, 
360m,  510e,  529a.  572e,  628m;  V80e;  ^^[lan5en  [a.  Sticfftcff]  I372e, 
iöuUan  bcn  Pura<:e  IV 604m;  Pufambio  cb.  rio  Vinagre  IV250e-la!l, 
502m  I  beiße  Cueüen  1229a,  447e;  IV246am,  250e-la'! :  ber  ^cvbilleren 
IV50ia,e,  2e  J  Quindiu:  azufral,  Sd;lreiel,  quebrada  IV265e,  514a  :| 
Quito  [a.  iBul!.]  IV241a  (^em^^er.),  ^egen  [a.  Sticfflcff]  1485m,  9?eiie(n) 
[f.  Acofta,  a.  Sübamer.]  IV554e  (572e),  Sd;viften  I47me,  Sterne 
in72e,  Sticfftcff  biird;  ben  9fegen  ben  ^ft^njen  mitgetbeilt  lY {460am) 
612mo  I  Sübamer.  [f.  9?ei|e,  2;em^er.,  35ulf.]:  (9^ci)e)  an  terfd)ieb.  Stellen 
IV  40m,  67m  (218e)  ||  Sem^^eratnv  [a.  2uft]:  ber  Andes  I354e, 
intariable  \Y166am,  in  Sübamer.  I447ani7  burd}  bie  Zzm^.  ber  S:iefe 
in   bcr  5tquatcr-@eg€nb    bie  be§   Crt5    bcftimmt  IV [40;  ml:   invariable 


Bouffingault  %[)  —  Brahma  281 

iyi66am\\,e  ||  ^l^evmometev  eiiigcgval^en  I40ain,  \\237me',  Xie[e  f. 
Sem^^ev.,  Sultan  ton  ToUma  IV  604m,  Svac^^t  lV265e  ||  I;eiBe  Ciiellen 
tooil  las  Trincheras  l\246am,  8e,  501a,e;  \[80m-81m,  ST.  96e-97m] 
80e:  2  S3ecfeu  [a.  2:em|:cr.]  Y97am,  Sagetntd;  ber  pfeife  V96V97m  j 
I;cl;eve  Sem^ev.  \79a,  80m, e,  81a:  Seni^.  bev  2  55ec!eu  VSim,  97ani  || 
Svc^fii  f«  ©eixntter,  33ulfau  Tuqueres  IV525e,  Turbaco  [t>ou  ifini  inc{;t 
befi:cf)t]  IV512m  (Saffev),  [35evbtcnft]  lV602am,  viajes  f.  *Acofta,  rio 
Vinagre  =  Pufambio  \\  William  W602a7yi:  bev  Andes  [ijgl.  ®iibaiu.]: 
5(uebn:d)  IV 495m;  feine  2Inficf)t  über  iI)ve(SntfteI)iing,  (Svl)el>iui}3  lV2Wam, 
490me,  572am ,  604m  :\  am  ^qmtox  IV 460m,  (Sinftiirje  l\572e,  (Snt* 
ftcl;iinß  n.  §elning  [a.  )^ox\)m  Andes]  l\360am'^  ®a^,  @ag-2Ivten  n.  \\)xc 
iBeftanbtl).  IV  460m,  604m  (STnalvfe),  613a;  ^cOimg  [i.  SntfteK]  l\572am 
(nene);  9ien-@ranaba'ö  1445e,  IV4ööa;  i^cn  Quito  IV 241a,  480m,  604m; 
(Stoffe  IV 490a  |  toon  ©übamev.  [tgl.  Andes]:  §c[;e  IV292a!ll,  ü)?angel 
bev  Saöaflv.  IV572me  :|  f^imelsenbe  Saffev  IV24i7ne  ||  Wiffe  l\614a\\ 
(2:vac^^tftii(fe  tooni  Sangay) 

^onffole  (=  F)^\  Soni^^aß)  [f.  S)eclinatlcn,  Snclinaticn,  Klaproth] 
11294m,  468mii;  IV 69a:  Slblenfiing  IV71am,  mit  bev  33.  anfne^men 
V53m;  cf;inef.  lV52e,  fviif)  in  d;inef.  ^aQcw  11225m;  Svfinbiuiß  \ll44m, 
9Jid;t-®eh-aii^  11225m,  [jnv  (2ee]  11336m,  S5unaticn  1431a,  mit  bev  53. 
öevmeffen  1430m 

^Alexis  Bouvard  (geb.  1767,  f  1843):  Scmet  111584a,  $?iiftbvi!cf 
I47Se;  3)^nib  1421m,  Ungleic^fjeiten  be.^  ä)Zonbeö  IV 24m;  [^eif.]  1392a; 
Uranus:  @tövnngen  bnvd;  einen  unl^efannten  ^^Ianeten,  -tafeln  111555a  :| 
val  del  Bove  f.  Ätna  \  port  Bowen  {B.  avctifc^ev  ^afen  1337a)  IV96e: 
S3avom.  @c^\ranf.  1337a,  $?age  IVliöa;  magn.  5t6n\  lYlWam,  191e-2a  :i 
Bowring  111563a  (dornet)  ||-  Rob.  Boyle  (1627-91)  11124a:  Bentley 
I76e,  Vneumat.  dljmm  11384a,  i'iift  11387m;  Newton  11123m,  33e  | 
^ieiit.  Boyle  IV 404a  (55nl!an  6ei  gcvmofa) 

*S3vabantev  iD^cnd^  11291a,  Bracamoros  f.  Jaen^  lago  Bracciano  (im 
Mmnev  @eb.)  IV614e,  631e;  Braccini  V38e  (Saffev  aiiö  35n(fanen), 
^rad^nc^^oben  {Zh.)  I286e,  8vad;manen  f.  33val)mnnen;  Brach- •  ^n\d\i 
(=  2l5oven)  II295e,  IV52a 

James  Bradley  1154a:  5Ikvvaticn  II358me;  III  90e,  91m,  125e, 
7allm,  154am;  65efd;lrinb.  beS  2ic^tö  11191m,  128a;  Dhitaticn  m279am, 
306m,  453m;  [^-evf.]  III272e,  Pound  111523m  |  (gönne  1414m;  XxanS^ 
laticn  be{?  (gonnenf^ftemö  III279,  280a,  7a  J  (Stevn(e):  -koKiditiingen 
1154a;  III154am,  196m,  265e,  7a,  272e  (280e,  291m);  -catalog  III196e 
(266a);  2)c|.telft.  111291m,  308a;  Ovtctevänb.  II371me,  lU279me; 
•^axaUaxc  111306m,  -^cfitionen  111266a  :|  ^elefco^-^e  III7Sme,  Uranus 
III153e,  works  111127a 

*Brahe  f.  Tycho  ||  Brahma    II118e  (-OJcligion),- :/9<5a   (-5Inktev); 


282  Brahma  —  ^xamt 

IV  325m  (@i^),  7e  (Gebeut.)  I  Bralimagupta  (inb.  SJJatl^em.)  II221e. 
438am,  454am  :||  53ra^manen  II 59am,  115e  (-(Safte),  198m  (gelehrte),  e  | 
S3rac^maiien  ni98m,e,  439a;  sg.  -ne  II198e-9a  f  SSralnnine  I299eT 
ürabmanifc^  II41a,  203a;  III209e  :||  Brahmavarta  11432e,  ^ralnniue 
[.  SBra^mane  ||  hxat\\d)  IV  282m  |  bramido  IV  534a  (eineg  ii^iilfauf),  V53e; 
-OS  [f.  Guanaxuato]  IV 300a:  Sangay  IV533e,  4all 

S3ranb  (=  geiier^brimft)  [f.  (Srbe,  @tern,  Seit];  -krg  11 419a, 
IV508a;  -felb  [=  -tanb]  IV304e,  600e;  bind;  geiieihiöelu  UlGOSam, 
-gentrf)  IV(585e)  || -laiib  2i.  (in  Stal.)  [=  V(!lcoräifd;e  gelber  IV 304a, 
=  Phlegra  IV304e]  (f.  Puteoli)  IV  [504]  534e,  600e-la:  %cvxx  IV 
600e-la\\  J  53.  ^r;rt;gtid;e§  lV535m,m  (Typhoii);  in  St}bicii  !V536e  J 
-läiiber  \58m-59a  ||  -ftätteu  I226e  (bev  5>crire(t),  -triiiiben  IV408a  \\— 
l^raIlbig  f.  öl 

Brandenburg  II509e  (marcliese  di);  sidera  B-ica  11357a,  111355a 
*Heinr.  Wilh.  Brandes:  gaüfraft  I400me;  Gehler's  ^^Imfif.  Sovteib. 
11514e,  111116m;  ^uftfpicgclimg  111116m  |  @tenifd;iu4teii  1127a,  594e, 
6e,  9e,  400me,  3e,  4m;  III592e,  604e  (Laur.  (Stvcm),  5e  (^erlebe),  6m 
(2Irbeit),  me  (§ö[;e)  :|  „Uiitevbaltiingcn''  I396e,  9e,  404m  :||  Clirn.  •^•Aiig. 
Brandis:  Anaxagoras  V20e-2la;  Ariftoteles  \ Warn  ((^rfahiiii.q), 
20m  (©egenfätje) ;  Diogenes  i^cii  Apoll.  III(595e)  618m,  (Elemente  V20e, 
Neophytos  11456am  |  „@c[d;.  ber  1|3f)ilcfc;^l)ie''  V20m;  „@vied;.  9ii3m. 
^>r;ircf.''  I77a;  11435m,  5l3m;  ni27e,  618m;  V19am  :|  „vbein.  ä)iiifeitm'' 
II 4l8e,  11127m;  BaMeii  II456am 
Brandftäter  (Franz  Aug.)  111624a  (Scythica),  ^ranbimg  11105a 
Brafilien  (=  :pürtug.  Sliiier.)  II 61a,  85me  \  33.  brafil iauifd) 
(aiid;  *),  bvnfilifd;  (O)  111562a  ||:  Cabral  II302am,  gap  11328a*,  (Seme: 
1410a,  ©iaiiianten  I278e;  (Sntbcdimg  11 84e(-cn),  502,  334e;  III 562aO 
(-^Sreife);  ©ebirg^avtcn  I278e-9a,  ©cftalt  1309m,  ^eUanber  ri85ra  J 
.^iifte  [b]  (a.  magn.,  9^orb)  1191m,  3e,  435m;  IIö4m  (Sef^r.), 
85e,  302m;  lüften  IV 93m  "[  magnctifd;  bev  Äüfte  IV 66a,  67e,  92m: 
iitquntor  IVlOOe*  (afr.  yiucteii),  Sinie  c^ne  W)\v.  lV136e-7a,  Sinien 
IV  100m ;  9}iagnetitabel  1193m  :|  g^Jorbfüfte  I430e,  [Ort,  Örtlid;f.]  IVlOOm, 
^^f(an5cureid)  11132a;  ^crtiigiefen  II 85m,  III  (346a);  ^romna  I359e, 
IV 92a*;  9?eiKi!)  I185me'l,  129e-130a*,  328a;  I11252mll,  351a  (562a), 
577m;  IV  66a,  67a;  @terufd;niH^^en  1404m,  Ü6er[id;t  11132a,  Uuab* 
^äiigigfeit  1188a 

*i8raficu  1315m,  329a,  454ail  ||  Broun  [f.  caffee-,  gcI6,  [d^marj] 
(58-feI)(e,  ln\iunlid;  f.  tef.):  5S-grau  111398m,  graut».  Ill520e  J -rot^ 
IV342e,  621a;  rütt;t.  IV371e  :1  fd)tDär3ti^  h,  V34a  ||  Braunau:  Sievclitl) 
111608a,  623e-4a-  2)Meorei]en  ill614a  J  53raunfoMen  (=  Signiteu 
I297e)  I297e-8m;  sg.  -fo^le  (*)  1292a,  I1411e:  2I(ter  IV281me*,  gicra 
f.  ^]3fl.;  -^crmaticn  1295a,  lV324e;   -(Sebirge  IVö20mll,7n  (2I(ter);  [in 


^vamxt  —  breite  m  283 

©cgcubcn]  . .  IV281me;  ^flaiisen  ob.  ^lora  I297e-8m,  470a',  -(g^icfeten 
I297e  :|  kamilid;  111310a,  Braunsherg  1132m  ((Sternfcfcn.) ,  Braun- 
fchweig  11130m  (^evjog),  Brava  (ca^l^erb.  öuiel)  IV  301a 

Aug.  Bravais  [ii.  feine  S3cgl.  (Martins,  Lottin)  IV146e,  8a  (=  com- 
miss.  scientif.  du  nord:  f.  D^orb),  205am]:  33arcm.  I336e,  479a;  S3cl)r* 
lcd)ev  ly  165m;  ^aun)om  IV 95a,  lllm,e;  l^iift  1360e,  479a  |  maguet.: 
3ntcn[.  (mit  ber  §cbe,  auf  §öf)en  atnief)meub)  IV 95a,  Ulm,  182a; 
9^eig.  in  §Öl;en  l\llle-2a;  intens,  du  magnet.  terr.  ib.,  J.82a  :\ 
meteor.  1441m;  Montblanc  IV 95a,  Ulme,  274e,  518a;  9Ziteau  I313am, 
473e  I  9Jorblid;t  (Oef.  in  $!a^Ianb)  1205a,  MOm,  Im;  IVl47e-8a, 
205am:  35eeb0.  1440m,  IVi4öa;  fein  ©eraufc^  1205a,  IV146e;  §ebe 
ib.,  207m;  Ärcne  IV205e,  !Oic^tbcgen  IV(20öe-7a);  ginfl.  auf  SJ^igne* 
ti^nuiS  IV147a,e-8a,  20(Sm;  auf  bie  Ü^agnetnabcl  1206a;  OrtIV207e: 
gr.  3^^'^  1205a,  440m  :|  caves  de  l'observatoire  IV  39m,  „patria" 
IV  165m,  üeegen  1485a;  fcanbin.  ^leife  1313m;  IV 65a,  205am',  Scmper. 
ter  Sicfe  IV38e,  165m 

Bray-head  (Srianb)  V69m  |  Sreccien  [f.  SBafalt]:  t-artig  IV45e-46a, 
ßncd)cn-33r.  IV 461m 

h-ed;Oar  (=  rcfvangi^el)  [f.  (Straf)!]  m539all;  S3-!eit  III  169ra,  417m 
(ber  etraWeu)  J  iSred;ung  (=  Üiefracticn)  [f.  2icf)t,  -ftrar;leu]  IV219e: 
be^^elte  11164a,  S)c|>^^eI6r.  VlOa'i;  -^e-Snbcj  IlI93me,  -^^i^bältuiffe 
III113e;  -^^ijenncgen  n514a;  III51e,  59a,  123e;  -^cU-Mufel  I1193e 

^Brechet  IV  233a  (2Barme  bcö  2}icnid;en),  33vcd)i:ug  f.  bei  0ved)6ar, 
Bregny  (bei  @enD  l\36e-37a  {^oljxlcd})',  Breguet  11181a  (Ubreu),  130a 
(3)reri-2r;>^arat)  |  ^rei  [f.  ßvbe]  V35e:  b-artig  1452a,  IV 232m  :|  Breisgau: 
[iBerg  ba]  IV 479m,  518e;  Breislak  IV603e-4a  (@rlfatare  bcn  H3c35ucli) 

^Breite  [f.  magnetifc^,  2}?cnb,  (2cnne,  Sterne,  ^^cümcnb,  3cne]  21. 
(getrclml.  Seb.)  I351e,  11115m  (im  Slu^bruc!)  |I—  33.  (geogra^^Mfdbe) 
[f.  ©I.;  t  -9i-'«5^,  -frei^;  tgl.  latitubinal]  1174m,  354m,  5e;  II300ell, 
111145m,  IV 22a;  pl.  breiten  (*,  auä^  in  compos.)  1422m,  11458a, 
IV553e||  3ii|'i*iJ5c:  abBängig  ton  ber  33.  f.  teränbern,  ©nfl.;  abnefnnenbe 
1203a,  älmlid;e  I11388e*;  unter  aüen*  I316e,  IV 585m;  -STngabe  III368e, 
aftrcn.  IV23e=^,  [Slufsäblung,  9^ennuug  mehrerer]  IV 22;  -33eobad^tuugeu 
I42om,  111144a  ||  S3eftimmung:  (aüg.)  IV  236m,  569a  (burd;  bie 
(Sonne);  ber  33.  jur  (See  [f.  niagn.  9^eig.]  n296am,  321e-2a;  III346e  J 
-58eft.  [f.  *magu.  DZeig. ,  ^iOiagnetuabel]  IV 593m;  -en  I428me,  II254e, 
III361e,  IV  171m  ||  covrefpoubircnbe  IV62e*,  unter  einerlei  1309m;  @in* 
fluB  [tgl.  teranbern]  IVo9e-40a,  240m;  ciugegvabue  1422m,  -Entfernung 
IVlOle;  f^ebler  IV594a,e;  Function  ber  33.  II322e-3a;  gecgratbifc^e 
[:j:  33reite]  1335m,  353m,e,5m;  II94m*,  210m,  296a,  323a,  333m  (be^ 
ftimmeu),  378e;  IV22a,  158e,  238e*,  240m,  580m,  608e  ||  gleid)e  IV28e 
(Övter):  in  g-en*  [tgL  -freifei  1341a  J  unter  g-er  11150a;  unter  g-en* 


284  breite  (^r  —  ^reniip 

1342e,424a  :||  ein  @rab  ^.  f.  ^cranb.  b.  S^aime  cb.  Xmpcw,  0MV21e, 
45°  IV21e  (23m)  :||  -gvab  [=  ^^avatlcl,  ^-gvab;  ij:  33reite,  -freie] 
(f.  älunib)  I354ali,m;  11171m,  6m;  lV154m;  pl.  -grabe  (*)  1342m; 
I[238a,487e:  2(H;ängig!.  baöcii  111 94m*,  aüell266e*|  unter  bemfelkii 
lV431e;  ii.  beuf.  *1317e,  342a :|  gecgr.  11515m*,  111485m;  unter  ö:eic^cu 
1342m*;  jebev,  jeglid^er  1248m,  353e  |  iOteifimg  1175m,  lV(jf55m,  5e)] 
-eil  IV 2öam* "[  -iOieffiutg  IV 25a;  -eil  lV2ia,  24m  :j  iiad)iö-cii  1358m, 
Sem^-^er.  Unterfd;ieb  111 4<S5m  |  toer]d;iebnc  (pl.)  11312e,  3e,  327a;  11171m, 
256e;  unter  D-en  V 73m  :|  [üiele]  lV27e*  ;||  (pl.):  r;oI;e  [a.  nerbl.,  filbl.] 
1328m:  in  Hen  1208a,  344a;  IV  144a,  234e  ]  [;ü{;ere  1 15m,  321e,  7m; 
1164e,  458a;  IV  93a:  in  I;-ren  I479e,  IV  143m  J  I;I:'c{)fte  11373e*  ||  unter 
jeber  111450c,  IV 346m;  -freife  [ij:  breite,  -grab]  111388a  (glcid;c); 
bnrrf)  bie  9}?agnetnabel  t^eftinimt  l{185e-6a)  428m-9m  (9a);  nieffen  lV608e  | 
mittlere  (pl.)  1289m,  330e,  470e  (*):  in  m-en  1344a,  Gu-,  lV97a, 
116a,  121m,  3a,  143m  J  niebere  (pl.)  1327m ,  11458a:  in  n-cn  lV120e  ] 
nör blicke  (pl.)  1358a;  11332e,  375m:  burd;  +  (plus)  au^gebr.  IV  100m, 
178a,  183m;  in  n-en  1346h,  413a;  11487a;  111 132e,343e;  I^ck  I(421m); 
ll(271a,  304a,e)  9m  (458me,  488t');  lV(65ell)  J  eines  Ort§  11284o, 
421e;  lV26e;  l^cuÖrtcrn  1481me;  DxUhx,  1226e,  111 88e;  -cn  lV62e  :| 
Snr  @ee  f.  ^efiimmung,  ®innö  ber  ^.  lV27a  ||  [übliche  (pl.)  1328m; 
11329e,  375m;  111151a  (gro^e):  bnrc^  —  (minus)  au^gebr.  (sg.)  lV92a, 
136e,  178a,  e-9a,m,  180a,  3e-4m,e,  202m;  i;cr;e  l(369e),  11309m 
(374e,  488e),  111  (185a,  346a);  IV (67a)  74e  (75e,  99e),  118m  J  fiib!id;ere 
(pl.)  11176m,  329m;  111351m  ||  unabBäugig  t)on  ber  33.  I11257e,  lV580m; 
unfere  (pl.)  1182a,  229a;  11333a;  unter  einer  33.  nil46e  |  -Untevid;icb 
I428ell;  11393m,  458a;  IVlöOe;  pl.  -e  111493m;  U-e  lV39e,  87a  J 
njaö  fid;  mit  ber  53.  üeränbert,  ballen  abl;ängt,  (Sinfln^  [ögl.  Sinff.] 
1434e;  11284a,  322e-3a,  378e,  483m;  lV154me,  8e  (Älima),  238me; 
^cränberung  IV  103m  J  i) er fc^i ebene  (pl.)  1194m:  in  U-eu  1486m, 
IV  47m;  unter  ü-eu  1305e,  326a,  353a,  375a,  432m;  11298e,  463e; 
111450a;  IV  25a,  31a,  67a 

*Breithaupt  lV618e-9a  (OligcÜac)  |  %x\)\\  v.  Breitfeh  wert:  „Joh. 
Keppler"  11 505e-6a,  511a  J  Bremen:  in,  ju  111426mll,  VlÜ8ali;  (gtern* 
f^nu^^Vc"  1 126m,  130e-la;  111606e-7a,  620a  :|  Bremiker  111532e  (afab. 
@tern!artc),  583e  (fein  (dornet);  Brencklay  IV 650a  (dr^imBcrajo  befticgen) 

brennen  111621m,  4a;  lV447e-8a,  536e;  V45e:  [in  S3nt!anen ,  mU 
fanifd;]  (|.  and;  35nlfane)  1247a,  253m ;  lV448e,508m  ]  brennen  [[.  flamme] 
11419m,  IV 508a  J  Brennenb  [f.  S3erg,  (2d;ti}efel,  93ulfane]  111624a;  IV 
509m,  585e;  V45e:  ^ör^^er  11386e,  7e;  lll547e  J  brennbar  [f.  @a§, 
2uft]  11285m:  ®tcffe  V34e;  @ub[tan3(en)  1147m,  lV216e:!|  SSrcnn- 
[f.  @ag]:  -gläjer  111107a,  -!rt;[taüe  ib.;  -ünien  11167m,  166e,  202rall ; 
-materiat  V34e  J  -^un!t  [f.  (güi^fe]  I61a,  11285m  (?age);  11160e,  112m, 


121e,  2m,  3m,  4all,  134c,  202m,e,  3m,  3Ü3e;  -^nnük  111 121m  :]  -fpieöel 
11355m  {mi  (Sie),  111564e  |  -ftcff  {209e-2 10a,  277m;  IV 448a,  461a 
(m  ©ebivöe^artcii);  -ftcffe  I46a  :|  -iveite  lll77m,e,  78e,  80m,  81e,  244e 

^Breslau:  [tüllbl.  beraub,  tcv  iiiagii.  2(Mi\  iV  190-la  {la)\  [%^ix\.  ba] 
11465m,  498e;  111112e;  (Steni]d;uii^>^'  111606m,  -\varte  lllll2e  :|  Breft 
Y78a  (2)iecvbedai,  Dvt  babci)  |  Bretagne:  oeogiu  1461a,  11410m;  ©eftalt 
I308e,  Apalbmi'el  11410m;  Älima  1348u,  350e  :|  hixs-Breton  ((g^v.)  il460e; 
Bretter  lV261e,  b-aitiß  11130a;  Job.  Breughel  (2}JaIer)  1185a,  129m 

®iv  David  Brewlter  11380m,  11164m:  ©(cctricität  11382m,  (Svbc 
111519m  (©c[talt),  Äältttolc  145ö?«e;  Kepler  11506e,  512e-3a',  ißved^iniß 
tev  ?id;tftval)lcu  I1506e,  111417m;  bimüe  Linien  11162e-63all  ||.  macjuet.: 
Siquatcr  IV  187a;  Sntciif.  lV180e,  2m;  @tal;liiabem  IV  64m  |  treatise 
on  magiieiism  (1837)  1429e,  436a,  9e,  440a;  IV 64m,  72a,  I80e,  2m, 
7a  II  martyrs  of  science  11501e,  6e,  510e,  le,  2e-3a  |  übev  Newton 
111519m,  lV155am;  life  of  N.  1420e;  11484a,  514mll,e,  8m;  m34all; 
lVl55a,m  :|  ^:|3clariiaticn  I1370a,e,  5i4ttwil ;  (gcimciiftcdeu  U360am, 
511e;  2;i;evmcinetev  11  (380m)  517m 

*Bernh.  von  Breytenbach  (üeeiicuber)  1169m,  Brian  lV293e-4a 
(§imalai;a)  j  BHancon  (gvaidv.)  lV274e:  [iSerg  babci]  1278e,  lV517e:| 
©aiileu  beö  Briareus  (=  2}?ccveiu]e  Den  Gades)  11 180e ;  Bridgman  s-'^\\k\ 
(im  atl.  £)c.)  lV375e,e  (üiUf.)  |  iöriefe  [f,  ^f;ilüic).^l;enj  11121me,  5e;  ^rief* 
n^ed;[cl  11286e,  429a  :|  Brienz  IVllle  (magn.  9ieig.),  Matthäus  ii.  Paul 
Bril  (iiiebev!.  ä»ZaIer)  11129a  |  drillen :  (Svfinbitng  inib  frülKv  @ebvai;c^ 
l\464e-5a,  508m ;  -iimc^er  11355m,e,  507m,e;  -(Steine  V87am  :|  Brinkley 
111273m  (^^avaüa^-e),  Briordii  lV615e  (®(^(adeufegel  be^  S3efiii)e)  ||-  @ir 
Thomas  Brisbane:  magii.  ^ecb.  lV75e,  ^:peiibel  lV28me,  [|)ev].]  IV  191m  j 
©tevucatal.  111154m,  196e;  fiibl.  (Sterne  111196e,  252m,  284ell;  (Stevnirarte 
lV75e,191m\\BriJMl281ni  [uviveltl.  Siliere]:  Äanflente  11 276e,  320a 

Britannia  Baconica  111588e  |  SSvitannien  [ba^  alte]  (=  3^""^^"^) 
I490me  (^BclJüI!.);  11167a  (Soviel),  214m  (rem.  dldd)),  409m,  415e; 
bibliotheque  britannique  111478a,  IV 498m;  bvitannijd;  I1409e  ||.  «ßviten 
(4:  (Snglanbev)  I340e-la  (in  mowam.),  lV57e  ((Sc^iff[al)rt)  :||  britifd) 
11163m,  506e;  IV  173a  |  önfeln  [=  ©vc^brit.]  1227a,  468m;  l[65e: 
[geogn.]  l\372e-3a,  633a;  magn.  l\74am\\,  186e;  survey  lVl56m; 
33ul!ane,  mit  (Bpmcii  n\\v.  lV572e-5a  :|  magn.  (Stationen  IV103e,  4a; 
3)hifeum  143a,  I1479e-480a;  ^Hegiernng  lV65am  :||  british  [[.  review]: 
association  1439a,  11127a:  catalogue  f.  (Stevncat. ;  meeting,  55erfamm* 
Inngen  [a.  ^e^/a/«,  Cambridge,  Liverpool,  Oxford^  Sabine]  1439a;  111321a, 
363e,  7m,  548a;  lV487e;  proceedings  lV179e,  180m;  report ...  111 
550a,  2e;  IV  70m,  74m,  164e,  176e-7a,  487m,e,  579m;  (gterncatalog 
(catalogue)  llI154e,  196a,  e-7a,  235e,  240m;  iöerfammL  f.  meeting  :| 
navy  [f.  J.  Herfchei]  lV(170e),  Nortli-Briti.-^h  review  II  506e 


286  ^rito  ~  Brunnen 

"^Brito  (dlkaxaQua)  l\308e;  Brocbant  V  70m  ((gd^meis  gecöu.),  B.  de 
ViJliers  1462m;  de  Brock  IV191me  ||.  SSrcden  [ocn  ©ebirg^^arten] 
(f,  Xxa(i)i)t)  IV  280m  |  Brocken  (ißerg  beg  ^arjee):  ©raiiit  V77e,  95a; 
-®xamt\84me]  §i3I;e  I418e;  IV30e-31a,  523m  [im  3?ergl.];  2id)t  re* 
flectivt  11170a  ||  Brockes  II68e,  Herrn.  Brockhaus  II114e  (Sakuntala)  | 
Brohl  IV519e;  -tl;al  (©fei)  l\280m\\e,  2a;  V25m  (Sraji),  40a  :|  53vcm 
V55m  (O-kltig),  53rorneIieti  IV286me  (b-BIättvig),  £rowio  f.  Tengger, 
Bromolimni  (Ttd^am)  IV  621a,  cerro  Broncofo  (bei  ^c|}al)aii)  lV566e  || 
1)  Adolphe  Brongniart:  fnifjer  B^^f^^"^  ^c^*  ^^"^^  I226e-7a,  445e; 
S3erfteiiierimgen  I468a,m  J  2)  Alexandre  B. :  ^aläcntolcgie  II390e,  (Sd;iefev 
I272e,  ^erftein.  I286am  J  3)  B*  V72e  (f^prmationcii  iiad;  35erftciii.)  1| 
bvcnjen  I395e  |  James  Brooke  (^ajab):  Bomeo:  ^crg  ta  IV 406a,  ^ov^I)t)r 
IV  (406a)  585a;  B.  imb  Cekbes  IV  585a:  Äarte  IV584e  J  Brorlen:  innerer 
dornet  in377m,  570me:  ^hd  II1570e,  Steigung  ber  33al;n  111572m; 
eiem.  III  bei  571m,  M  118m  J  Broughton:  ißai  IV398m,  ißevg  bei  Korea 
IV  403a,  Ohofima  lV401m,  Saghalin  IV 583a;  dap  Br.  (auf  Sejc) 
IV397m  :|  John  Allan  Broun:  magn.  and  meteor.  at  Makerstoun 
IV  191m,  2m;  Brouffeaud  IV 23m  (9}?effinig  tocn  $?äugengrabeii)  |  moant 
Brown  (alter  S3ulf.  9?eu-(5areb.)  IV442arn;  Rob.  Brown  (ißct.,  1781-1858) 
1 368e  (äreoIecuIar-S3ea\),  468a  (CongoJ  :|  W.  G.  Browne  (afr.  9?eifb.)  1 124a 

*James  Bruce  11444a  (a)?i?rrr)e)  ||  iBriic^  21.  (bei  ©ebirgcarten)  1271a 
(gleichartiger),  IV366a,  V95m  (-fläd;e)  |  Sß,  (aritlim.)  [=  gracticii]  III175e 
[fe^r  fleiiier]:  -tr)eit  1353m,  -tl^eile  IV459a;  -saljlen  IV30e  J  pl.  i8vüd;e 
(=  ©teinbr.)  [f.  S3imf^fteiiiJ  1275m,  brüchig  f.  ©tabeifen  J  S3riid)ftüd 
(=  f^ragment),  pl.  -ftücfe  (*):  2(.  (berfd).)  pl.  111576a;  IV  408m,  534e;  S8. 
(einer  ©ebirgöart):  sg.  IV345e,  519a;  pl.  IV360am,  519e,  572e;  V34m,e 
T  (S.  (einer  ^d^rift)  111409m,  IV  382a*  j|  Bruchium  ((Stabttiertel  Stlejan* 
bria'g)  II205e,  6e  (S3nd;erfaniml.) ,  434e  (53iblictr;ef) ;  33rnd;ftü(f  u.  a. 
f.  SBrnc^  |  S3riic!e  2t.  (eig.)  111569m  (b-nartig);  33.  (bilbl.)  [f.  $?id;t,  35ül!er]: 
ber  Snitnr  11154a;  b.  I;.  ba§  ßrbbebcn  I;emmenb  I219me,  444e  :|  Albert 
Brudzewski  (2[ftr.)  11344a;  Brue  IV545a  (volcan  de  ^mi/jja^),  554m 
(Huraboldt's  harten  ber  Sorbin.);  Brugmans  l\60me  ((Srb-9D?agnet.), 
174m  (Sffiicmntl})  |I  Carl  Bruhns:  innerer  Scmet  Tuttle-Bruhns  \  118e 
(©lern.),  3  innere  dometen  (i>cn  il)nt  bercd;net)  Y118e',  [|>erf.]  l\104e  J 
feine  3  Bnfälje  snm  3^^"  SBb.  be§  Äo§mcc>  V  104m-5a  (über  fie) :  (Slem.  ber 
inneren  Kometen  V  104m  (über  fie)  [118 \,  i8aI;n-(Erem.  tcn  S)c|:^elfternen 
Y104e~5a  (über  fie)  [119]',  33aI;n-(Srem.  ber  f leinen  Planeten:  über  fie 
V104m,  6-7w;  (SIem.  \ [108-115]  \\  Grüßen  (=  ©ebrüE)  IV 300a  (unter* 
irb.),  brütlenb  I224e;  Brunck  IllOöe  (analecta),  Brunn  IV606m  (Plinius: 
9?egifter,  Vitruv)  ||  SBrnnnen  [j.  geuer,  Äeffel,  D^a^^^tlia,  ®als,  SBaffer]: 
sg.  Ill(115m),  pl.  (*)  |:  artefif(^c(r)  I27a,  416e  (445m);  IV 55m,  237e-8a: 
[2luf5äI)I.]  lV165am;   Xmi^ex,  ober  SBärnie-Bunabnie  1181a;   lV165e, 


Brunnen  —  L.  v.  Buch  ^e  287 

237e-8a,  458a;  tiefe,  Siefe  l\165e;  Sävme  1179m,  231m,  425e;  IV 
l35e-36.  %  Woam]  :|  mit  m  IV235m*,  -geiftev  I384me]  graben  lV167am, 
-graben  lV45e;  Äcd;br.  [f.  Island]  [Y501m  (9hmc),  fül^ler  1134a,  [an 
Orten]  IV459e,  2:em^er.  IV35e  ||  Brünnow  III  bei  571ell  (innere  (Kometen 
berechnet);  IV488e  [perf.],  e  (^(utlO  ||.  Ilofler  S.  Bruno  f.  Stephano  j 
Giordano  Bruno  11282a,  463m;  m[17m-18m,  21.  30]:  gijfterne  III 
478e-9a,  ^nabe  II  295a;  [Seben,  :^^erf.]  III50,418e;  Lullus  11295a;  2)?arter* 
tcb  n.  Seiben  III  18a,  30am]  [pcxl]  f.  $?eben,  gc^eiterl^anfen  III418e;  [(gd;rift 
üb.  ibn]  IIö03m,  11130a;  [Sd^riften,  2Berfe]Iin7»n,30a;  ®cnne  IIl418e-9a 
(9^otat.,  l^erfc^iebne  2ic^t[tar!e),  nener  igtern  11130m  ||  Joli.  Brunowski: 
@tern  im  Sc^Iangenträger  1112256,  9m;  SBrnnftjeit  II428e,  Brüffel  [ügL 
Bruxelhs]  IV38m  [j^emper.  ber  2;iefe],  iörnftbefiemmnngen  V30ail  j  aca- 
demie  de  Bruxellesi  bulletin  I405e,  IV165e;  memoires  111545a,  605a; 
IV 64a  :|  Job.  de  Bruyii  (1620-75)  11 515a,  Brynjulffen  II458me 
(9tnnenftein),  SBrljo^oen  I27e 

■•^de  Buat  IV156e  (dorrecticn  bee  ^^enbel6),  Buhaßus  (am  mX)  11204m  || 
^nd)  111544a  |:  -brucferhmft  II  (279m):  in  mm  II  46owe;  (Srfinbmig 
l[(279m,  286a)  289e,  349e,  465me  :|  baö  erfte  gebrudte  grie^ifd;e  II289e, 
465m;  Snbalt  II  145me,  feltneö  11124a  (  -ftaben  11465a,  111424m:  [alö 
Stbüivsnngenj  111593a,  für  ^^(ancten  III474me;  -[d;rift  \\[160e-2a]  la,e, 
7a;  für  @terne  1X1105,  135e,  244a,  254-,  -SSertved^Slnng  II (415m),  IV 
(590m)  :|  Sabel  II  145me  :||  pl.  ^üd;er  II165e  (171a),  274m:  2lbfd)reiben 
II (286a),  -brnd  ib.,  ©egenfatJ  311V  SJatnr  11233m  |  -fammlnng  [=  iBiblio* 
tbe!]  II192e,  434e;  -en  I1206e  :|  -id;au  II 62a,  -3erftcrnng  III454e 

Leopold  von  Buch  [a.  A.  v.  Humboldt]  I26m,  257m,  276e,  446a; 
\y[4:66me,  515me,  6m]  617 mc  [Ö55-4];  V90a?M  ||  3iifn^(:  Stmmcniten 
n.  ä.  I290e,  2a,  466a  |  Slnbefit  IV(467e)  618e:  juerft  gebranc^t  \y475a, 
653,4a,  6a  :|  Antifana  W 571e-2a  {{)at  Sabaftrcme),  Astroni  l\616a] 
Ätna  IV 631m  (-©eftein),  3m  (©ebirgöarten);  V45e-46a  (flammen); 
Azoi-en  [f.  Pico]:  ©eftein  lV424a,  590e;  „barcmetr.  SBinbrcfe"  1479m; 
in  ben  „2lbl;anbl.  ber  ^Berliner  2(fab."  I457e,  8a,  461a,  3e,  6alll,  7a,  470a, 
9m;  IV410a,  5i5m,  585m,  618a,me,  633a\\,  641e;  Sim.^ftein  IV367a  (in 
(Sbili)  I  33riefe  [a.  geogncft.]  lY 617me:  anS  ber  Sliil^ergne  IV515e,  617e 
[im  2*"*  33b.  ber  Steifen]  ||  canarifd;e  3nfeln:  barrancos  IV330e,  559e; 
SSefc^v.  l\604e,  Onellen  IV498m;  feine  Üieife  baliin  IV 466m,  515m  (1815) 
T  „canar.  3nfeln"  I448e,  452m,  4a,  8a;  IV515m,  559e,  604e:  S^ad^träge 
l\368e  1  „lies  Canaries"  (üiefeS  über  35nlfane)  1450a,  4a,  5a,  6e,  463a; 
IV517m,523e-4a,  6a,590m:  franjöf.  Sineig.  IV655e-4a,  fr.  U6erf.  IV 
538a;  über  Snlfane  (im  STnbang  IV604e,  Bufäl^e  IV655e-4a)  IV55<Sa, 
545e,  552am,  8e,  560m,  571e-2a,8am,  580e,  4m,  634a;  V55a  ||  (Songlc* 
merate  l[282 ,  21.  465e],  ^ebnng  ber  kontinente  I5i2e-5(m),  Degenhardt 
),  <^Humboldt  |  S)entfd;tanb  [a.  gecgn.  S3ecb,]:  gecgncft.  ®i}fteme  I474e-5a, 


288  L.  V.  Buch  S)e  —  ^ulf.  S 

11406m;  Reifen  [a.  geogii.  SSecb.J  IV515e  J  Solcmit  1275e,  6e;  11128m 
(-fegel);  „S)oI."  I457e  :)  puy  de  Dome  l\617me;  2)cmit  IV  470m, 
617me\[\  (9hme  gebmi^t);  (Svbe  [a.  SBärme]  YPOam  («ilbiuigcgefd;., 
©^c^fmiö)  I  (Srl^etuiige-Ärater  III509e;  IV 27iam,  427m  [515me, 
6am] ,  5me  (fc^oii  1802) ,  6am  (in  ben  ^^l)Iegr.  gelbem)  (407a) ,  585m ; 
„(iiter  U\alt  Sn[e(n  ii.)  erbetmigtScratere"  I448e;  IV  475a,  515m,  617a 
(bviviu  D^ime  2;va^l?t),  653  :|  gro^e  gelsbllidte  I470am,  gcvmaticnen 
\90am  (Sntftel;.,  ciltefte),  iii  graiifveic^  IV466e,  Fuß-jama  V(41a) 
55a  ||.  ©ebirge  126m  (Hebung)  |  ©ebivg^savteii  I457e:  ^?hitou.  V70a;  Um* 
njaubhmg  I(273m)  4öla,  3e;  \^iül  @-avt  (9knicii)  IV467me,  618e  :1| 
geognoftifd;  [f.°  S)eiit[^(anb]  1474e-5a  |:  „gecgii.  S3cobad;t.  auf  ü^eifen 
in  2)eiitid;l  ii.  ^tal"  lY blöme ,  617 in, e  (2»«  33b.);  ci\\6}  gen.  „gccgii. 
^Briefe"  I2S2  [®teüe],  462m,  3e,  4a,  5e,  475a  ||  @uci^  I273am;  „©neiifj" 
1457e,  8a  J  ©rauit  1458m,  V70a;  „©laiiit"  1458a  :\  Hebung  f.  ecutiiu, 
©eBivge,  Sufeln;  Himalaya  147a,  A.  v.  Humboldt  [f.  übr.  5üt.]  i'. 
Degenliardt  IV316a  |  Oni'ehi:  bafalt.  j.  (SiI;etniugK^cvat. ,  §ebimg  1454a; 
^idt)tiiug  i)OU  3.  H-  Saiibevu  lV421am,  590m  J  Stallen:  3iei]en  [a.  gccgii.] 
lV515e,  üeeije  bor  Humb.  (1822)  \90a  :|  in  ben  „3ar;rb.  f.  \t>\\].  ^vitit" 
1457e,461a;  Jom//o IV 347e:  liornitos  ib.,  567e;  3uva-gcvmat.  IV632e, 
^alffteiue  IV 316a,  Karften  lV6i7me  (58defe,  iBrief  an),  mima  (l>cn 
lüften  u.  Stinevem)  1347a,  -Kveibe-gormat.  lV316a,  !i!änbev  [.  Sufelu  | 
Saöa  IV  359m;  3)?angel  ber  ?al>a[trcme :  in  ben  Slnbe^  lV57ie-2a;  auf 
^aiia  lV331e,  560m  ;|  ichcw  [i>g(.  ^>er[.]  lV466me,  484e,  515me,  633iii  j 
^eucit:  53ilbung  lV479me,  689m;  -ÄvVftaüe  lV632a  :]  Lwz-on  lV(405a) 
584m,  niagn.  Ungetvittev  f.  A.  v.  Humboldt,  Mauna  Loa  IV 526a; 
iBulfan  Maypu  IV (367a)  552am,  578am',  9^ei]"e  buvd;  9iovivegen  unb 
(Sditüeben  (©canbinabien  1473a)  l3r2e-3,  473a;  IV 466m;  Nofe  f.  ^orp^Vv, 
Obfibian  IV484e  (^c^Iungen);  Palma  1235m,  lV616m  (caldeira);  ®vaf 
Pencati  V90a;  [ptx].]  (t^gl  !Oeben)  1473a;  l\196m,  347e,  466e-7a, 
479e,  523a,  618m,  633a;  \90a]  S>ul!an  ben  Pico  IV(373e)  580e; 
Pompeji  lV449m,450a;  '^ox)ii\)\)X  l\ 617me  (S)cmit  gen.),  8a  (Humb.), 
me  (Nofe  ^-2tvt)  |  Oueüen  lV254m,  498m,  500e:  (5infl.  bet^  ^iegenei 
lV(234me)  505e  :\  Reifen  [f.  canar.  3n).,  S)eutid^l.,  Stal.,  9fJorn.\) 
IV5i5me,  in  i^om  lV466e,  „@ebirg§formaticnen  ton  dtu^L"  1466a, 
©canbtn.  f.  Sf^orivegen  |  «S^treben:  üieije  f.  9^orh?.;  (Steigen  I312e-3a, 
473a  :|  ©iebengebirge  l\618me  (®ebirg§art) ,  [@onbcrbarfeit]  V90a,  [Xob] 
IV618m  I  2:vac^t^t:  53egr.  lV633a,m;  mamt  gebrandet  IV6i7a;  eigentL 
Sva^Vte  lV472e  :|  „Svap^^orpl;Vv"  IV617e,  Tt/roU462m,  Umnack 
IV 517m  I  Vefuv:  5Ifd;e  IV 344am;  STueUJÜrflinge  IV 279m,  519m;  SSimc* 
[tein  IV 569m,  ^uvd;en  IV560am  ||  33 u Haue  [a.  lies  Canaries] 
I245am,  257m,  448e,  450a,m,  5am;  IV318a:  bev  Andes  lY633e-4a 
(gleid;avt.  33i(bung),  l^eriob.  STutSbrii^e  IV410a,  33egv.  lV318a,  SBilbung 


L.  V.  Buch  ^ulf.  6  —  ^uiia  289 

IV(407a)  585m,  (5cntvaI-S5.  \\368e]  dfiitval-Hmev.'ö  (aii6  HQmb.'s 
2(ibeit  eviveitevt)  IV (310a)  538a,  545e;  S)av[tcü.  l\368e,  glanimeu 
V45e-46a,  ©cbivö^avteu  [=  Sl^ineval.]  IV  [655-4];  bcii  Jara  1450a; 
IV (326a)  331e,  5ö8e;  Kamtjchatka  s  IV(347am)  387m,  9a,  392a, 
ö23e-4a,  567e;  9L)?iueralicii  [=  ©ctirg^artcu]  \\^66m,  ber  ^U;iU:p^Miieu 
IV404e;  ^eibeu-^\  1 249me,  452m;  iv303e,  36Se;  (2d;riftcu  IV46öe!l, 
ölöe;  ftraMeuförnüge  Spalten  IV55iw,  2Ba[[evftrcnic  I(256e-7a)  456e, 
feine  ^^\}i  IV604e-5a  J  i.MiIfaiiifcf)  ).  ©ebirgt^avt  (I  inneve  SBävnic  IV 234m, 
SBevtc  1347a,  SSiiibrofc  f.  baroinetr. 

*Arn.  Buchelius  11130m;  33iic^eu  11 92m,  464a  (-ivalb);  53üd;er 
f.  33iic^,  Buchhoh  (in  ber  maxt)  111386e-7a,  iBiid^f^bauni-Äoble  IV 9m, 
iöiid;ftabcn  f.  «i:d;,  S3nd;t  [f.  §afeu,  3iifel]  II  57m  ||.  Buchtarma  {%{.) 
V97e  I  Buchtarmivßi  (im  mta\  V70e)  1262a,  273a,  441m:  [53erg  baki] 
V82m;  ^eftiiiig  1273a,  -^fgvaku  \82t',  ©vaiiit  I262e,  273a:  -feljeii, 
-W'dntt  Y82t,  83e;  am  Svtvfc^  V82e,  83e;  SBeg  V83e  :1|  Will.  Buck- 
land  (1784-1856):  geo'.ogy  I465e,  7a,  8m,e,  470a;  ^iivatal!  IV632e-3a, 
superpos.  of  strata  ib.;  2:()älev  IV250a,  275a;  [iiv\velt(.  ^bieve]  1290a, 
465eTS3iicfIaubit  V77m 

Buddha  [f.  Wodan]  I199e,  114m  ((gr|c('eimmg,  3eit);  111469 
[475-6m],  5am,  6m  :||  S3iibbbi^mii?  [f.  Snbieii]  II 442we,  IV  4957r?e:  iiac^ 
aifma  11248a,  (SiufluB  11142m,  tiac^  @uvc)?a?  I[442m,  (Bii^e  ]\ 493m, 
SSerbveitimo  I1442e  jSßiibbbifteii  1199e:  Urfac^cn  bev  @ibbcbeu  IV495j7ie, 
^öücn  IV  245a,  -ia?i<nd;e  II273e;  ^JZciigoIeii  11240e,  442me;  9Jab  IV 495dl 
■[biibb^iftifc^:  (SominenteI47c,  ®eiftlid)e  IV493e;  mo]Ux  ll(102e),  IV50ra 
(evbammg);  Sauber  11103a,  lütter.  IV 493m,  2l?ifficiiave  1170m,  'HDTcndji 
lV(493e),  ^^ilger  11466m,  ^rief^er  II253am,  W\^e  IV493e  :||  Budha 
(9)terrur)  [ögl.  3)?ittlrcd;]  III 469,  476m:  jiveifel^afte  Sbcniität  mit  Buddha 
IV 476m;  planet  ib.,  490e  J  budha-vära  (iDIittlrod;)  111475a 

^Budfuerud  14:13^',  cabo  del  buen  Successo  11476m,  cerro  de  Buen 
Tiempo  =.  mount  Fairweather  \\-  S.  Buenaventura:  (im  ^[;cce)  IV534am, 
(beim  ^o^^ocat.)  IV 349a,  (an  b.  ®üb[ee)  IV302a  J  bahia  de  S.  B. 
(?Jeu-©ran.)  IV554e,  hacienda  de  S.  B.  (bei  S^ariara)  V96e  [J  Buenos 
Aires  IVieie  (^am^^a§),  524a  [@c^rift];  laguna  del  Buey  (bei  9?obIeg) 
lV554a,a  (aitS  i^r  ber  iD?agbaIenenfI.);  «Büffel  (=  53i[cn)  1148e,  191e 
(iubifc^er),  427e  j  Buffon  (George  Louis  Ledere  comte  de)  1347m, 
II  67a:  [S^arafterif.]  II 66,  ^(ima  1347m;  epoques  de  la  nature,  histoire 
naturelle  II125e;  S^aturfcbilb.  II 65me,  66;  ®ccgr.  ber  Xlfim  I375e:| 
Buga  IV555m,  Buhle  II  130m  („@efd;.  ber  WH")'i  33ii^)ne  [f.  2)?alerei] 
II  78m  (2anbfd;af tmal.) ,  93m  (^^crjierniigeii),  e  (-^ntec^nif) ;  Bujalaroz, 
11471a,  bufolifc^e  2)ic^tnng  U[12m-Ua  ber  ©riechen];  53iiße  II112e,  318a, 
338e  (ocn  Luther  ijerbrannt),  48Uim  (3  über  bie  2)emarcaticnt^-2iuie); 
Bulliald  (^eutralberg  im  2«onb)  IV615e,  bulto  IV335e,  Buna-fima  - 
51.  ».  ^umboltt,  J?o?mü6.    V  19 


290  ^uiib  —  mx] 

Bonin-^widu ,  Charles  Bunbury  lY374m  (Madera)  \  ^uiib  [f.  ^t^tba-- 
goveer]:  ber  alte:  2(.  (gciv.)  II89e  (3ii\  2  2)iiiöeii);  iß.  ;gc{;riftcn  beö  alten 
SBimbeß  (=  Seftani.)  lliöm:  9^-itiivid;ilb.  bavin  II  [46-49a,  %  119],  SÖcc^cu* 
tage  JII47ime:j  Bundelkhund  II44öm,  S3iinbniß  II75in  (Dreier  2Bi|[ciiic!^.)/ 
Alex.  V.  Bunge  (geb.  1803)  IV 456a  (Gobi),  Bunipa  (D^e^al)  I43a 

Chrn.  Carl  Jofias  Bunfen:  „2(gt?ptcn§  (Stelle"  uftü.  11402e,  6e, 
444e;  Stufäuge  ber  @efc^.  II402e:|j  *Rob.  Willi.  Bunfen  (®eni.): 
S3atterie  1440m,  @ag  [.  ißiilf.,  ©eclogie  IV602am;  Get/yir  IV  247a, 
8am,Q,  ÖOlall  |  7^/and:  c^einifd;  \\257m',  ©efteiiiebilb.  IVölOm,  6i0e,  2a; 
€c§(ammqiiclleu  IV (257a)  510m;  Sluff  IV427e,  591me:|  [perf.]  lV248a; 
V46a,m;  Ouetten  IV248e  (9m),  250m,  7m,  502a,m  (in  STac^cii) ;  ©äiile 
111397m,  [^erbiciiftej  IV602am  |  ^iilfaneIV602am:  ©a^-^Irtcn  IV 459m, 
612a;  V46m;  edjlüefel  IV 602m,  (gc!^lüefer-2Baf[evftcff  iifit).  V46-47m 

*Oiint  [.  gefiebert,  Buonconte  [.  Montefeltro  J  Bura  {Buris  IIl579e, 
583m)  lt.  Heiice  ((gtabtc  in  Slc^aja);  Untergang  bind)  einen  Scnietcu  [\.\gl. 
Ächaja]  111570a,  9e-550a,5am;  Untergang  IV225a  :|  Burchell  III2ö2ra 
(l'üDl.  Slfr.),  mili  (@tevn),  ml  (8ra[il.) 

Job.  Carl  Burckhardt  (2tftr.,  1773-1825):  ber  B.'fc^e  (Somet  [=  Le- 
xell'fc^e]  I117e-8a;  111564a,  6am;  2)Jcnb  1389m,  421m;  IV 24m  (Un* 
gieic^(;eiten);  (Sternbecb.  III154e  J  Job.  Ludw.  B.  (S^eifenber  im  Orient, 
1784-1817):  ißulfan  öcn  Medina  1256m,  IV 381a 

■*bureau  des  longit.  f.  Paris  \\  ^uxq:  b-artig  V81e;  -berg  ((Sifel) 
IV 479m,  518e,  631e;  fefte  II28a  J  Bürg;  2}Jcnb  1421m  (-tafeln), 
11124m  (Ungleid;r;eiten)  T  5ur^67oA^  (üif;ein)  IV280m  :||  ^Bürger  pl. 
11234m,  405a:  -frieg  II  159e,  11169m;  -meifter  11360a,  -gnjift  II 88m  J 
bürgerlich  [f.  greifjeit,  ©efittung,  Orbnung,  (gtunbcnj;  ©nric^tungen  I37e, 
11265m;  ©efeüfc^aft  11339m  ||  Burgos  III623e;  Burgund  1295m  [Ort* 
Uc^feit  ba],  1181m  (^erjog);  Buris  =  Bura 

Jofeph  Burkart:  rio  de  Baljas  IV  345m,  ®ranit  ib.  |  JoruUo 
Vs340m,o66a\\:  5Iii§äiig  au§  Anfogorri  IV563a;  ©ebirgearten  IV340m, 
566a,  7a\  ©ranit  IV345m,  hornitos  lY 342me  (ißcränb.),  6  §ügel 
IV347e-8a,  iaüa  lY 567a  ]  Mexico  1)  2anb:  §e[;en  im  nörbl.  SDi. 
lV455e,  593am  (623a);  „Sieifen  in  2)?ej."  IV5ö5a,  6a:\ ,  7a;  2)  Stabt 
IV623e  (§i:^e):|  [per],]  IV340mli,  623a;  Popocatepetl  IV623a 

*Burke  I20m  (baö  (^rljabiie)  |[»  @ir  Alex.  Burnes:  Bokhara:  ißreite 
I11195e;  reiner  §iimne(,  ?uft  1122a,  395am]  ©ternfc^n.  1122a;  travels 
into  B.  1395m,  445a  :|  Hindu-kho  11188m  ||  Burnet  11391a  (geogii.)  | 
Burney:  Tasman's  2;cnga  Snfcl  Amjhrdam  lV587e,  bist,  of  voy.  in 
tbe  Soutb-Sea  ib.  J  Eugene  Burnöuf  Il447e:  Bhagavata-Purana 
II  110a,  4m;  Saucafue  11419m,  Meru  IV 558m,  Ptolemäus  11440a, 
Turan  11119a;  Yacna  II  119a,  402a,  440a  :j  Clirpb.  Burrus  IV171e 
(Secfvute,  Linien  Qkidgo:  niagn.  'übw,)]  33urieraceen  {'^fi.)  11443m,  4a; 


^uni  —  (EaM  291 

Barung-ayung  (3aba)  iy471m,560e;  Ghislin  v.Busbeck  lI4G6a(5i(ancn); 
A.L.Bufch:  eoniicnlic^t  III 91e,  128a;  büid^clfcrmig  IIIS64a,  (nifc^ig  1125m 

Bu  Teil  mann  (Joh.  Carl  ^Eduard)  [*  Wo,  Stvincloöieu  (fo  iveit 
feilt  9?anie  kigefel^t  ift)]  \[16e-17]:  2l(aueu  Bei  Firdufi  I491e,  STineije 
11422a*;  amevif.  «S^rac^cn  [a.  W.  v.  Humb.]  I469m  (Äcnner),  ViZwie 
(eigne  5lrBeiteii);  @:^n-ad^cn  beö  fübi)ftl.  5([ieng  [togl  malat).]  \17m,  5tt^ev 
11155m*;  „n3tefi[cf)e  Ovteuamcn"  lV552e,  540a;  „@^uvcn  bev  aitcl  (g|)r.'' 
IV  594m;  Cotopaxi  W  577a* ,  cÜjwcQX.  Unterfiicf)ungcu  lV532e,  ©evfte 
11440m*,  geogr.  9iameu  Guatemalas  II532e  |(  Alex.  vonHumboldt: 
2tiil^änglid;!eit  V17m  J  ^oc-uioS:  mfd;(ii^  (e^^ifog)  \  [99-105],  ^eiftanb 
\16e-17m]  D^egiftcv:  ükveß  Vi05me,  6m;  (giuleitiing  V[i25(i27HöO], 
baß  9ieg.  V[iöi  Bio  ßube]  :||  Willi,  von  Humboldt:  genieinfame 
5(rbeiten  üBev  amevif.  ®^n-ac^en  Vl7m,  Sciftanb  \17a  |  „^aVoU^Bpx," : 
58eiftanb  \17a,  gcvtfe^ung  \  17m  \\  Idjen  (ja^i.)  IY562a*,  2)iagnet  (mej.) 
\\170m*,  maiai).  ©^nac^ftamm  [vgl  fübcftl.  5(fien]  VlTni,  mey .  (g^^'^c^e 
[\)gl.  ajtef.]  IV  170m,  Ometepec  IV  540a*,  ^arabieö  in55am*,  Perote 
\u  (Soffev  (mej.)  IV569e-570m*;  [|}evf.]  1469m,  491m;  \ [16e-17]  17a,m; 
soyate  I469me*,  (S^n-a({;fovfd;er  I491e,  Tengger  (ja'o.)  IV 562m*,  Seiger 
ll422a'^,  Timpanogos  (anö  bev  Utal;-€|n-.)  lV594a?Ji* 

*iBufd;mannev  1383a  ||  33nfen  21.  (nat.)  I16m,  II147e  (be§  Silben)  \ 
33.  (be§  2)^eerß)  [f.  iitv.  mmi\]  sg.  1235m;  ein  Beftimniter  I1457e; 
IV427m,9me;  pl.  (*)  1310a,  324a,  343m,  4a:  -formn404e;  B-flnmig 
I309e;  II32m,  153a;  gvcßev  n306am,  IV429me;  b-veic^  1347a,  toier 
I47ie*  II  Bußh  (S  üon  §erat)  II132e,  Bufpa-ZW  (§imal)  1484a, 
SSii^ev  f.  inbif^,  S3uB).Hebigt  IV274a,  Juan  Manuel  de  Buftamante 
IV563e  (Jorullo),  biiftenartig  111364a  H»  buLt  IV 440m,  598m;  \ix  Butte 
l  Montmartre  \  Buttes  IV 598a:  three  B.  IN 439m. ,  598a\\ ,  a  (Sage, 
au^gebv.  SSul!.)  :1|  Aug.  Buttmann  11106m  (de  Dicaearclio)  J  Phil.  B. : 
„2)?ufeumbev2(ItevtI;um$n?iff."  [f.  iibr.  RA.  Wolf]  1456m,  „2)?t;tr;oIcgug" 
II517e-8a,  @cür^ion§-@c^eeven  111198m,  (gtevnbilber  111199a  |1  SSnpö 
II 24a  (Befd;nittenev) ,  Buyiden  111343a,  Buys-Ballot:  n^ärmcnbe  ^vaft 
ber  @onne  III(401am)  419e;  Manuel  Buzeta  IV522amll  (diccionario 
de  las  islas  Filipinas),  Buzjani  f.  Abul-Wefa 

*2ovb  Byron  II 67a  (2)ic^tmigen),  Byrun  11453m  \\Byzanz  {- Con- 
ßantinopel,  cftröm.  ÜJeid;)  1442a  [(SrbB.];  II218e  (§aiiVtft.  be?  rem. 
W\ä)^)r  235a  (in)  J  53^5antiner  l492aTbvsantinifd;:  ^imft  IlSOe;  ed;rift=' 
[teuer  11227a,  420m;  111565m;  @t^r  IV531a,  3eit  II14m  (Sichtung) 

*Ca  da  Mofto  f.  Cadamofto;  Nie.  Cabeus  (1585-1650)  IV 58m  (iOänge), 
i71m  (philos.  magnet.,  SBveite  bnvd^  bie  magn.  9?eig.  Beftimmt);  cabildo 
1444m,  (S^aBinet  f.  2)?inevalien 


292  (Eabo  —  ßalbe 

*Seb.  Cabot  U266m,e ,  320a;  beriilivt  taß  ^eftfanb  bcn  5tmevUc 
11320a,  AiighieraII299e,  ©e^einmi^  IV 54a,  Labrador  U30^a\;  ihiQC 
\\321am,  482m;  IV54a;  teilt  2cg  IV56e;  magii.  %l^Xi\  11321ani,  IV54a: 
2iiiie  ebne  5(bu\  11 320a;  [pevf.]  II299e,  321a,  482me]  1*'  D^eife  11320a, 
2»«  ^.  ll304e-5a;  ©cjc^tvinb.  be«  (gd;i[fc§  öemcffen  IV56e,  [@d;vift  iiC^ev 
Um]  11475m;   fterbcnb  11321a,  482m;  lV54a;   STeb  11482m,  3eitaUer 

II  2G6e  j  Pedro  Alvarez  Cabral:  eutbccfniißcii  II84e,  278e-9a;  iiac^ 
£)[tinbicn  gcfc^icft,  abcv  nac^  S3va[ilicn  öcrfc^Iagcn  I1302aml!,  mit  Barth. 
Diaz  awi  SSvaf,  iia^  bcm  35crge6.  bev  guten  §offnimg  111577m  J  Juan 
Rodriguez  Cabrillo  11266m:  (Sntbcdtiiitßcn  11311m,  nac^  bev  ©übfec 
11303e,  9icu-(Sa(i[.  11265e 

*(Sacao  1349e,  354e  (-mätbev);  Cacciatore  141m  (ttna)  |  <S.  Pedro  de 
CacAa  (S3diüia)  iy321m:  S8nl!an  babei  lV455e,e  (fcvii  Dem  2)^eev)  :|  (Sa* 
civiite  f,  ^ajif,  paramo  »cu  Cacota  (Sficii-Övan.)  lV557a  |  (lactceii  1374a; 
(5actii§  11 130a,  c*almlid;  1293e  J  Aloylius  Cadamofto  (Alvife  Ca  da 
Mofto  111360a,  Y65a)  IIIS60:  ^eife  2B2t[v.  11314m,  III 560;  eie^bciiteu' 
l)aav  11314m,  491e;  navig.  111360m,  [^erf.]  11314m,  @iib-^elavftcvn 
111260;  Senegal  lll3G0a,  V65a;  Sagen  II1560mp,  neue  SBelt  IHOle  :| 
cadena  de  la  popa  (2cg)  lV56me,  Cadet  111612a  (2)?eteorftein);  Cadix 
1217e  (2)ker  beim  (Srbb.),  11332e  (eteni);  Cadlud  IV238am  (ladera 
de),  618a  (@tvaJ3e);  Cadmus:  [^\\)\\\.]  I78a,  Vl5e-16a;  Caen  lIlGlla 
(geneititgel);  Caesaris  thronua  (-os  11331a)  (@tenibilb)  11331a;  III  174m, 
209a;  Caßa  11466a,  7e;  daffee  1350a,  c-hauii  lV497e;  Cagnoli  III  154m 
(iStevncata(og),  Caguan  (gf.  9?eii-©van.)  IV55Bm  (iii  ben  Stmajciieuff.)/ 
Caille  f.  La  Caille;  Cairo  1342m  (Sem^^ev.);  11260e,  292e  (3uben),  6e 
(aftvon.  (Schule) 

"^Calahozo  (in  ben  Sfanc^);  llanos  (©racflitven  1215a)  tocn  C:  ©etcje 
\)om  ^ulfan  i)on  St.  Vincent  1215a;  IV'496e,  600a;  SeiFivaiid;  11444a  ||. 
Calahrien:  (gvbbebcn  1212m,  222m;  lV216e,  9e,  220m,  le-2a :  SJorgange 
lV491e,  V35m;  2Siv!ungen  lV445in  :|  [bal^ev  gebt.]  11289a,  [Ovt  ba] 
lV219e,  Don  ©icilien  getrennt  I448e,  S^erfteinerungcn  11390a  J  calabvcfifc^ 

III  30e  II  Calamarca  (SBoIitoia)  IV 530a  j  Calamüa  (95evgeb.  a\\\  (Slba) 
1273e;  Salamiten  (^f(.)  I293a,e;  el  (il  11322m)  calamitico  (magn.  ^ol) 
11322m;  lV55e-56a,  171a  :|  Calandrelli  111273m  (^araüaye);  volcan 
de  Calbuco  ((^^iü)  IV553m,mll  (§öl;e);  (Safcination  11518e,  (Saicinm 
111617a;  (Saknl,  -ül  [f.  anaivt.]  I67m  (bem  S.  imteilrevfen) ,  Salcnlator 
ilI269a  I  Calcutta:  a[iat.  ©cciet.  IV376m  (5(f«^e),  geclog.  ©ejcftfc^.  V45a; 
in  111172m,  253a;  Journal  I483m,me;  oriental  magaz.  11445a  :|  cal- 
daria  11130e  |  Francifco  *Jo(e  de  Caldas  (Humboldt's  Üteifegefäbrte): 
Bogota  1360a;  SBulfan  bou  Purace  IV  292m,  526e;  ftivbt  für  bie  Unab* 
l^äng.  lV526e,  Tolima  \\528a  (1806  9cme[[en):|  John  Caldecott  lVl66amll 
(2;em)jev.  ber  2:iefc  in  Subien);  caldeira  [f.  Corvo  ^  S.  Miguel]  lV580e 


(Eal^e  —  eamtn;  293 

(=  erliehingf-^vatcr):  bcftimmtc  lYGlGm  1  |  Pedro  Calderon  (de  la 
Barca):  ba§  £cteu  ein  Svaum  U63am,  Dtatiujd^ilb.  in  feinen  S^vauicn 
n[62e-63]  125m;  bev  [tanb^afte  ^vin3  liGSme,  125m  :]  Caledonien  I490e 
(3Sc\vd;nev),  II214e  [veni.]  1|  (Salenber  [].  tßpptev,  Chiapa,  iDicyicanev, 
^cvnancv]:  aItevlV500a,  aftrolcg.  1411a,  -Sinviditinißen  lIHSOe,  fvün^ 
!ifd;ev  11509m,  ßvegovianilrf;ev  11509e;  Äivden-d.  1129a,  403am',  -tage 
I364e  (knifene),  -Unterfd;ieb  III354e,  -iBcrI^cf[eninö  11347m  (id;iil^t  bie 
(gteinfiuibc),  iBevöcÜfcnimniino  111455a,  -^^evlred;felunq  ll509e,  [tei  t^er» 
fd)iebenen  luntevn]  111 455am;  -tvefen  111455a,  475e  ||  dalico  Ii450e-la, 
Calicut  II  292e 

California:  Alta  C.  =  9ten-(£aIiforn;en  ||  Califomien  33.  j.  9kii- 
Salifcvnicn  |  vi.  in  bev  Scb.  bcn  2(It-(£alif.  (^Ut-dalif.*;  awd)  Untev- 
dalif.  lV4o9e)  lV439e*:  i8e[d:)aff.  11309e  (bürv  m\),  Cortes  ib.,  [©efd;.] 
ib.;  §albin]el  ib.;  lY429e,  439e*;  Mfte  IV 440a*,  $?anbvilcfen  [=  ©c 
bivg^tette]  lV439e*,  2}ii[licn  IV440a*,  [ec^vi|tcn]  IV 440m;  SJulfane  IV 
429e,  eiicfd;ener  Sultan  lV440awi*  |  califcvnifc^:  ©ebivge  IV443e,  Tlccx^ 
bujcnIV(440a) 

■Kalippus  (§Bevg  im  2)Jcnb)  111506m,  7m;  Callatci  (5Bd!)  11410a  | 
bc.ö  Callao  I428e  cber  C.  de  Lima  (*)  I428e  (§afen  I428e*,  lV229am): 
«Breite  1428e,e*;  (Srbbekn  [|.  ^|.>.  Lima]  1214m,  lV228e*;  §ed;ebene  beö 
C.  II489me,  S.  Lorenzo  (Sni'el  gcgenütev)  IV229am;  nmgn.  9?eig.  1428e, 
e*;  lV72m:i*;  nnge^)envc  Sßeüen  IV229a7n  :J  Callaqui  (33iil!an  (I(;ia'^) 
lV553a  j  Ca:iiope  (22*«  !(.  planet)  V  116a:  (S!em.  YllOme-,  (gntbedev 
VllOm,  7a;  (gntbectung  YllOm^  Callifthenes:  aüg.  nnb  bei  Alex.  b. 
@i.  Il[i93-4a]  3e,  430m ;  Scmet  111578e,  9e-580a;  eternbecb.  I1196me, 
431e-2a  :\  Callifto  (2}Zenb  bog  Sn^ntev)  11357m,  510a;  calluna  (^ji) 
143e,  Calmar  1313a  (§cBung);  Calpi  (5)crf  am  gn^  beö  dl^imtovajo) 
lV162e,  241m,  480m,m  [58eig  batet],  572a  (Hebung  ba);  Calton-hiU 
IV38mc,  ealljmencn  {Zh.)  I286e  |  Calyplb  (53*"^'^  tl.  planet)  Vllöa: 
(5(ein.  \lUme;  entbecfev  Vll4m,  7a;  (Sntbecfung  YlUm 

*Diego  Cam  (Cäo  V65a):  Stufte  ^ifr.'e  11278a,  IIl  174e-5a,  V65a; 
<geefa^vt  IV  119c,  V65a  J  Camaldoli  (Oei  D^ea^el)  IV365e;  ^nmalbulenfev 
11468a,  ni344m  :J  Camargo  1411m;  Camarines  (öalbiiifel  bei  Siijcn) 
IV 404 e,  4<j-5a  (3SnIfan  ba);  CarnWu  11478a  |  Cambay  (3nb.)  11203a: 
-@olf  IV202e,  C.  gulf  IV  138m  :|  ©olf  öcn  Camhoya  11414e,  Cumhray 
11286m  (Si|d;of)  ||  Cambridge  %.  (in  ^\\a,\.)  111321a:  british  assoc. 
111341m,  357m;  IV74m,  198e;  St.  John's  College  m534a,  mngn.  n. 
nieteov.  IV76a,  2}2aniifcv.  I403am;  [^erf.  ba]  111534a,  549e,  55-le;  philos. 
soc.  1470m,  111553m  J  53.  (35.  ®t.)  [f.  Bond]  111 95e,  426e,  54.9e:  i^äiige 
11195a;  9Jefractov  111338a,  366m,  525m;  etenm\  11180m,  i6'0e,  337m, 
535a  II  cambiifc^:  iDIeer  1299m;  €d;ic^ten  1266m,  V69m  :|  venia  de 
Cambury  (bei  Svinc^erat^)  V80a  |  Cambyies  (v^cn.  l\  ^ev]".):  GiiifaÜ  in 


-29-4  ßambt)  —  ßann 

2{ßi}|.^ten  II  179a,  V4Pm;  3iig  jimi  Animon  \49m,  frieg.  Untern.  II172ara 
:|  Gämcntining  (=  ^evüttung)  I281e-2a;  camera  obscura  11508a,  Came- 
ra.rius  111223am  (nencv  @tern);  Camers  [,  Solinus;  Camer un  (21] v.) 
lV377a  (©ebirgc,  ^luB),  am  ((;ol;er  iBevö) ;  cominavtiö  IV531a!l  ||  Luiz 
Camoens  \\[58e-61,  'ä.  122m-4a]:  os  Lusiadas,  Siifiaben  ll[58e-61, 
%.  122m-4a]  58eil,  122m,e,  3m:  kf.  iJZatnvöefüI;!,  mtiivjd;i!b.  ib.  (59a,inll, 
60a,  122me,e);  über  baS  ©ebic^t  II61a,e;  2lu«gabcn  II122e,3am;  Überf. 
11123a  :|  Orla  11315me;  [^evf.]  II 59me,  61e,  122e;  3citgenc[[e  II311e  || 
Campaldino  Il52m  (@c^Ia(^t),  islas  de  la  Campana  (bei  Sl;ili)  IV 551a; 
Thomas  Campanella  11282a,  III  30e  |  Campani:  Objectiije  11366m; 
IiI77e-7Sa,  319a:j  Campanien i\ ölBe  [Schrift],  cam^^nnifi  IV 269a  (^eft* 
lanb);  Allan  Campbell:  Ä'arte  bon  dlfxW  (bei  Gillifs)  IV553e,  V54m; 
Pet.  Camper  (1722-89)  1286a,  campo  [f.  gigantes]  bianto  f.  Lipari 

*Can  f.  (SI)an,  Canaan  1124:5m  [^ol!  ba]  ||  Ca  na  da,  canatifc^  (*) 
lV147am:  (Srbbeben  1443a,  filbf.  ©renje  IV  70m,  ^äjicr*  IV  65m  (598a)  | 
niaßnct.  I438e,  IV 70m:  gecnö*  [=  Qmerifanifd;er]  IV88e-89a,  90e:  3u* 
tcnf.  IVÖOe,  n9am',  ^ntcnf.  lV88e,  Ungctv.  IV  132m  J  9^orb-(£.  1203a, 
6a;  nörblid;[(eöIV88e;  9^ürblic^t  IV(147am)  :|  Ober-S.  1197a,  ^fanjcu 
1294m;  @een  1217m,  ®ee  lV87e*;  jteni:j)er.  I342e  j|  Canadian  river 
IV437e  I  Sanal  (sg.*)  [[.  2(u§brn^,  2)am^f,  %\\.^,  Ml,  3nfiil;rmig] 
1324m  [beTtimmter] ;  pl.  Sanäle  II201e,  389a:  be^  2}icnd;e6*  (im  ®;occ) 
IV555a,  9^et3  IV19m,  offne  IV 497a;  nnterirbifd;e  11243a;  lV418m,  503e; 
^erftc^^fung  1254m  J  Canara  (lOanb  in  Snb.):  ^üfte  11203a,  lV413e 

gran  Canaria  (eine  canar.  Snfel)  IV515e  ((Srl;ebiing^-^rater),  639e  |] 
canarifche  3nfeln  [f.  L.  v.  Buch]  (f.  ein3e(ne),  üu6}  bie  Canarien 
(O)  V64e-65a:  bei  ben  5llten  ll[412e-3]  3e;  über  [ie  bev  SBeg  nac^  SImcvifa 
lll63e-4a,  181m,  277a,  317am;  5lnfd;n)emmung  Il484e;  ^itvnber  11254m, 
446e;  2luf3är)L  f.  cinjelne,  53ef(^r.  IV604e,  (Sinmol^ner  IV299a  (Ovfeittc); 
einzelne  [^uf3äl;hing]  I260e;  11165e,  300e,  414a;  IV515e;  (gntbediing 
[f.  o^(;enicier]  ll(446e);  Sv^ebnngS-^rnter  1237m,  lV515e  (brei);  erobert 
V64e-65aO  (Svobernng  IV639e;  (gj-^eb.  f.  9kiie,  ©ebirg^arten  IV481e, 
©olfftrom  II484e,  3nfe(g^l|^))e  II413e,  [!i?age]  I1164e  ((Sntfern.  to.  Stfr.), 
niagn.  S3eobb.  IV 61m,  iOanbiing  frember  2J?cnf(^en  ll484e,  SD^eribian  1327a, 
S^amc  II413am,  OrfeiUe  IV299a  |  ^r)i3nicier  11163e-4m:  ^ntbediing 
l\[l64e-6m]  5m,  6a  :)  frobncte  I347e,  Siegen  Il483e;  Steife  ((Sy^eb.) 
11374a;  lV86am,  112a  (466m),  481a,  622a;  35nlfane  I(237m);  lV(277e 
gaüaftrome),  329a,  330e  (barrancos);  V64e  (Äenntni^);  $!anber  im  SBeften 
gefel^n  I83a 

"^Cancadora  11447m;  ®raf  v.  Cancrin  I437e,  lVö9e-70a;  Candide 
(®4)iff)  lVl46me,  (Sanbiö  I1401e;  Caneto  (anf  Si)?ari)  lV364a,  567ra; 
$a^  ton  Cangallo  (bei  Streqiiipa)  lV549a,  Canigou  (58erg)  IV95a;  canis 
f.  §unb,  c.  venaticus  f.  3agb^nnb;  canaverales  IV 335a,  cano  f.  Macareo^ 


Cano  —  Caracas  ^.  (Stabt  G  295 

Seb.  del  Cano  f.  Elcano  |  Canoas:  {^cc\cta)  III482e,  (ki  9)icj.)  lV3oOm!ll; 
Sierra  de  las  C.  f.  Jorullo  :j  (Sanciiiciif^  11361m,  514e;  111383m,  409e  | 
Canopus  ((Stern)  1416a;  11328m,  486am;  III143e,  209m',  pl.  brei  da* 
noven  O  111209m,  545,  9e-350a:  Canopo  fosco  11328m;  @(ans  1416a; 
111253all,m,  6e;  1*«  ©rcHe  ini02e-3n,  138m,  253a;  !['id;tftäv!c  Iin32a, 
3e,  8m,  142a;  9biiien  11331a;  I1197e-98a,  174e,  209m,  343m;  ^efiliou 
III343me;  @irf)t6avfeit,  U^o  fid:;t6ar  II332e,  3a;  III  143e,  174me,  210m; 
(Stein  bat>ei  111314m,  oI;ue  StvaMen  111167a,  irciji  111103a  :|  Sanot 
11478m,  pl.  (lanctö  II484e;  Canovai  11488e  |  bev  Cantal  (Sdibevgne) : 
[53cvg  ba]  IV481a,  coiie  duIV372a;  ©cbirg^arten  IV378a,  4öie;  [Ort 
ba]  iv470m;  Xxa6>\)i  \\461e:  -Wirten  IV469e,  470m;  S3ulfan-©vn^^^>e 
l\454a,  607am  :|  Thomas  Cantipratenfis  11286a  ||.  Canton  (John, 
1718-72):  magn.  (gtcvnno  n.  9^ovblid;t  IV125e:  Seniper.  IV 79e,  50a  f 
33.  Canton  ((gtabt):  'äxaUx  11454m,  ©ebivge  in  ?i®  IV584a  ||  Canz-aco/i 
(bei  ^lebajso  in  £t)voI):  dafcabe  nnb  ßcoßn.  1274m;  V68a,  90a  :|  cansen* 
artig  II  62e,  (Sanjcnen  II  121a 

*Cäo  =  Cam,  (iap  [f.  ben  folgcnben  9?amen;  f.  S5crget\  ber  guten 
^cffnnng]  1328a  [atlg.  n.  nnbeft.],  Capac-urcu  =  cerro  del  Altar  ^  <S.a]^a' 
cität  [f.  SBärme]  IV 458a  (^$-35eränb.)  |I  Capella  ((Stern  im  gu{;rmQnn 
111205m):  (lomet  babei  1392m,  111563a;  gelb  111103a,  171a;  T«  @v. 
llllSSm,  275m;  ?ic^t  Illlm,  392m;  III108e:  -ftärfe  III132e,Sm,  142a; 
-ijevänb.  111254e,  262a;  mamm  111205m;  ^aratlaje  I11275m,e,  6a;  rctl;! 
III170e-la,  205e!l  J  Martianus  Mineus  Felix  Capella  (ni466a;  fcnft 
Hart.  Cap.)  II 550am:  ©eftalt  ber  (Srbe  IVl6la;  de  nuptiis  philos.  et 
Mercurii  11350a,  111466a;  [^>cr[.]  11350a;  ^(aneten  III422me,  465e-6m; 
(Stern  111209m;  feine  Hnficf;t  l^cm  SBeltgebanbe  II350am,  503e;  III422me 
II  Sa^etten  IV531a,  van  der  Capellen  (Japan.  2)^eerenge)  IV402a;  mens 
Caphius  (bei  S5erona)  II  121m  |  dapillar-^rnsie^nng  11342m,  IV17e;  daVit- 
larität  11122a;  IV 9m,  10m  :|  da^enV299e  [geiftl],  Jul.  Capitolinus 
II470me  (Pertinax,  SBegmeffev);  capituladon  II48lm,e;  (Kaplan  1105m, 
IIl588e  I  Capocci:  (Scnnenfledfen  IIl386e-7a;  Sternfd;nnppen  1130m, 
404m  :|  Cappadocien  II 27m  [Ort  ba],  IV291e  [Qsnlfan  ba];  Balthafar 
Capra  11509m,  capricornns  f.  Steinboc!  |  Capua:  ^üfle  IV 449m,  p\)U' 
gräi[d)e  gelber  IV 448m;  Snff  IV 279m,  419m  :|  daViiciner  11511m,  III 
117a  (-SDZcnd^),  l\565am;  Capula  (bei  ^at3cnarc)  IV638e  [  cavt^crbifd;e 
Snfehi  [cQt.  griineö  i'ovgeb.]  IV295m;  [eiujelne]  IV301a;  sg.  Snfel  (^o) 
IV291e,  301a:  Stanb  1335a,  -regen  I373me;  SBiiÜane  A^64e,  ireftlid;  ten 
11481m  J  Caqueta  (g-I.  9^en-@ran.):  in  ben  5Imascnenfl.  IV556m;  ^nftnfj 
IV453m,  548m  :(  Carahaya  (X^m\)  IV321m;  Caracalla  11229a  (unter), 
429m,  438e 

Caracaa  9(.  Stabt:  Entfern.  IV 496m  ]  (Srbbcben  I V245me,  599e; 
^luSbe^nnng  IV49öm,   lange  fortgef.  ib.,  ©ntfan  St.  Vincent  ctg  Urfad^ 


296  Caracas  3X.  6tabt  G  —  Carl  b.  Ör. 

[\599e-600a',  (S.  iinb  ^ciftlnimg  l\496m,  599e-600a  J  (SvbftcB  IV496m  : 
@eto[e  [ügl.  ^Sf.  Fmceji<]  I215a,e;  am  rio  Guayre  IVllOe;  §cl;c  IVllOe, 
180e;  \m^\\.  IVllOe  (D^eig.)/  180e  (Suteui'.);  nlnbl.  bat-cii  IVllOe  | 
silla  de  C.WllOe:  [teUev  Slüfatl  IVÖ4e,  §eI)cIV180e;  iimgii.:  ^ntcui. 
lV9ie,  181e;  9ieig.  IVllOe  :|  Uniftiivs  [=  Bevftöv.j  1222m,  SSultau  ücu 
/St.  Fmcewf  [ijgl.  (Sibb.,  ©etcfe]  III49Ge;  3eiftevmig  [ügl.  Umftiivs,  (Svbb.] 
lV496/n,  V96e  ;||  33,  ^voüiii^:  «cvgfette  1377m,  lüften  Ill496e  | 
^üftaifcttel261c-2a,  IV599m,  V(78m):  äJeiinnb.  mit  bev  öfll.  ecvbiücie 
\\556m,  ÖJetnigeartcu  IV 599m,  ©vaiiit  V78m  :|  llanos  111589m,  Stage* 
bi:d;  einer  9ici[e  y96e-97m,  %\)cd  IlI599e,  [£o^egr.]  V96e-97m 

*Ca?mZoc-@anbfteiu  V90e-91a,  Caraiben  1260m;  Caramanien  11203m, 
c-ui[d;  1231m  (tüfte);  Camn^a^  (^n-cü.  ißoliüieiie)  IV549e,  550a  ||  (^axa^ 
toaiicn:  -I;aubel  11162m,  7m,  202e,  255m;  Vjov  tax  §icvcßIt)^^I;cn  toovfcei* 
jie^icub  11213m;  -ftvaßc  11244m;  -funken  11201a,  246a,  250m  "[  daxa^ 
Uaiifevai  11201m  ||  (Savai^ele  11301a,  476a;  -cii  iI478e  J  Carte«;  pitons 
du  C.  (S3crße  auf  2)?aitiuiquc)  IV 601a,  sault  du  C.  (auf  ©uabelouV^c) 
V26m  "[Hieron.  Card  au  us  II473m-4a,  III  196a:  Columbus  II473me, 
2IevclitI;eufaU  Bei  Crema  Ul623e',  ©etvid;!  11385m,  e-6a;  opera  11473m, 
4a;  III623e;  paralipomena  111196a;  [Veif.]  11473m;  111151m,  623e; 
„Problem.",  „^^l)l)f.  '^Probleme"  ll473m-4a;  neuer  (Stein  in258m;  fiibf. 
etcruc  111151m,  196a;  de  subtil.  11474a,  Tycho  11125&m,  viia  11474a, 
3eit  11508a  J  Sarbinat  11140m  (bcutid;er) ,  286m,e,  7a,  9m,  359a,  360m, 
2a,  465a,  8a,  497e,  502m,  3a;  IllSOe,  407e,  8a,  9a,  486a:  -Xugenbeu 
II486m,e;  pl.  (Sarbinäle  11300a  :|  Will.  Carey  (1761-1834)  11457a  (ein* 
galcf.  ^üijku),  Cargados  Carajos  (^ant  be^  inb.  Cceanc)  IV413e 

Carguairazo  (ßiütau  in  Ouitc)  \[29-30a,  51.  öle-52m]:  Slbbilbuug 
IV520m  I  2lid;enrcgen  \29e-30a,  51e-52m;  -[c^Iamm  V29wi,  51e  :|  2(u^' 
trürfe  V51e,  iBimoftein  babei  IV483am,  in  ber  iveftl.  (2:erbiaere  IV314e  || 
Sinfturj  bee  ©i^felö  1245m,  456e;  IV2<S4a,  Y[29]:  Vorgänge  babei 
\29me,  32m  J  Äratcr-^inftiirj  \29me  ||  üxbljaQcl  \29me,  51e-52a',  @rb* 
[tl3{3eV29e;  gi|d;e  au^getüorfen  1243m,  V 32m;  am  g-u^  V29m,  ©cgenb 
V29m,  ©i^fel  f.  Sinfturs;  §ör;e  IV284a,  V29a;  Äotl^felber  V29rn,  30a; 
Ärater  [a.  ©infturj]  V30a  (ncd;  nnt>er[ef)rt);  fc^alige  2i)iaf|cn  \29me,  51e-52a\ 
S)c^l^el-'!|3i}ramibe  IV 254a,  fc^alig  f.  äJiaffen;  ®c^[amm-5lnciuürfe  [ügl. 
'äidjc]  I456e;  Y29m,  30a,  51e-52a;  fiü^er  tl;ätig  V29e-30a,  3erftcrungen 
\52a 

-^Cariaco  (bei  (Sumaua):  ©egenb  IV  514  [geogn.]  |  ©elf  \JDn  C.  IV 514m: 
gelb  gefärbt  IV 266m;  g^a^bt^ja,  -Oueüe  \\266m,  5U,am  (auQ  ©linimev«' 
fd;iefer)  ||  Carlen  11429m  [Ort  ba],  carifd;  11152a  (Äüfte)  |  Caripe  I  [447me]: 
^U)U  ib.,  Älofter  1447m,  iKiffionen  I43a 

Carl  ber  ©rü§e  (ber  gr,  Äaifer)  11113a:  Scbenöbefc^r.  11113a,  [eecrctär] 
111413a,  U^r  ll451e-2a,  3eit  II112e  J  Äaifer  Carl  V  (ber  gre^^  Äaifer 


Carl  V  —  (Earu  297 

II 55a,  öle)  11470a:  (in  SSejie^iiii!]  auf  bie  ©ntbccfuuö  5(mevifa'^  *)  Alva.- 
rado  V52am*;  in53e3tel).  auf  bie  Sutbecfiiug  Slmevifa'g  II55a,  61e;  Cortes* 
11309a,  480e;  fein  ep.^moflva^^^  IVl33e,  3)uvc^fat>vt  11309a*,  Falero 
II488a%  §cf  11299e;  Seiner  11321m,  IVä4e;  Magellan  11488a*;  Mafayd* 
IV297me,  533a;  in  ber  (gd;:ad;t  bei  Mühlberg  in416me;  Sappen*  11 
479me,  IV  553a 

*Francefco  Carlini:  mont  Cenis  1424m,  2;id)tti]teit  lV^32m,  oieebät. 
I423ra,  ©vabmcfiuug  IV 23m  (26a,  155e),  Montblanc  Ulm;  ^ciibel 
1424m,  IV31e;  ^^clarftevii  III  116m  :|  ;S.  Carlos  del  rio  Negro  \432e\\  \ 
Carlsbad:  Ijex^e  Oiietten  IVöOOe,  (S-ev  «Strubel  IV501m  :|  davl^^ic^e 
(fübl.  ©ternbilb)  III55iaw  (tobleufnc!  bavin),  Carlftadt  11463a 

*carmiurcth  lll489e,  Carnbee  f.  Melville,  isola  di  Carnello  (bei 
STv^Miium)  II  18m,  Carnot  IV12e-13a  (^:pvinci^),  Camwitum  11411m  || 
Carolina  11273m:  91ovb-S.:  ^linie  c(}ne  mtc,  IVl41me,  51n[ieblev 
1342a,  mtcxal  IV141e,  (geefa^vteu  II164m,  SScIf  11460m  J  @iib-S.: 
Siiiie  ebne  ^btv.  IV  137a,  §i}bvavd;it§  11519e,  $!ittcval  IV  137a  ||  Saro* 
lineeil  (^f(.)  II  96a;  Carolinen  (3nfelii:  tu  bev  iDeftl.  ©übfee,  in  S^Jicvc»- 
nefien  lV588am)  1 191e  (9}Zeribiaii),  IV  409m  (Bufammeiibang) 

*Joh.  de  Piano  Carpini  11290am  |  bie  Carracci  (SRaler)  II89me; 
Hannibal  (Amiibal  1182e)  C.  1182e,  90a  J  Carrara  1463m:  maxmcv 
1260m,  7e,  275m;  (Steinbviicl)e  11109m;  carrarifc^er  2J?avmcv  I274w  :{ 
parage  de  Carros  (bei  2}ley.)  lV350m;  carta  de  marear  11300m, 
c.  rarissima  f.  Columbus 

.  "^Cartagena  51.  (in  ®^an.)  1399m  ||  iß.  Cartagena  de  (las)  Indias 
(in  9leu-®van.):  C"^afen  IV257e-8a,  261m;  3nfel  babei  111499e-500a, 
magn.  «eob.  IV102e-3a;  [Örtlic^f.  babei]  IV2o7e,  8a,  261m  J  S.  ^vct. 
Cartagena  (ib.)  IV5Iiam  (@alfeu)  :||  Cartago  51.  (in  Scfta  rica):  §oc^» 
ebene,  §öl;e  IV538e;  SBulfane  babei  IV3ö7e  [538e-9m  (brei)],  545m; 
SBiilfan  babei  IV 306a,  35.  bcn  C.  [=  Irafa]  IV307e  J  33.  (in  ^eu-®van.> 
IV554e  [Ovt  babei]  |I  Carteret  IV421e  (5ieii-33ritamiien)  |  Carteron: 
Letroune  111197m,  8e;  ^(aneten  111468a,  3:^iev!m8  \\\197m,  rech, 
zodiac.  111468a :|  Cartefius  =  Descartes  ||  Carthago  1448m;  II(160m) 
178a,  415e;  23.  Savt^ager  (*)  II  163e-4a,  270a,  412e,  3e;  (5.  cavtbagifd;  (0)|r 
3h-aber  11251m;  Kolonien  II i74m*,  8m;  greiftaat  11202m*,  ©vieAen 
I1172e,  ©rünbmig  [a.  Tyrus]  II422e,  erfte§aubel§ftabt  II  178m,  [Sage] 
II152e,  [Sauber  unter  (5.]  II(412e),  maö^t  II170eO;  ^l;ijnicier,  |>I)i3ni- 
eifere  Solenie  II  162e,  3m,  4a,  170e,  8a,  180a;  beiße  Oueüen  I231e,  448m; 
{V244e-5a,  500me  (>r?amen);  V59a  |  irenn  d.  9?cm  befiegt  fuittc  n264e-5a, 
Ärieg  mit  dlom  11412m,  nuter  3?om  II  (170e)  J  ecbiffe  III 65meO,  [^erue 
(Sd;ifnal)rt*]  lll66me,  185am  :|  öon  Tyi-us  gegrüiibet  11270a,  Untgegeub 
IV244e,  25üvgeb.  babei  IV 500m,  3erfti5ruug  II220e 

*(Sartl;äu[er  III226e  (sg.);  Carl  Guft.  Carus  (geb.  1780)  I22a  (9?atnr), 


298  Garn  —  cafpi)d;e»  3}Zeer  R 

48a   (Ui-£r;ei(e);    II129am   („Saubfc^aftömalerei");    ^alle   del    Carvajal 
f.  JbaguBy  Caryßus  IV  503a 

*Andr.  Cäfalpinus  II315e  ||  Cafan  IV  109m:  Sage  I185e,  IVlTSe  | 
magnet.:  2I6lDei^itng  IV  132e,  147m,  189m,e:  Siuie  oljiie  STbh).  IV  137m, 
141m;  öftli^e  5tbh).IV116e,  189m,eTSBeüM\  1437m,  lV173e;  9?cuimig 
IV109e  :|  ^:i3rcfe[fov  11420m,  IV  76a  ||  rio  Cafanare  lV556e  (Oueüen, 
3uf(uB  be«  Meto) 

C.  Julius  Cäfar  (ög(.  Caofar)  1114696 :  Aiexandria  Il431e;  iitev  bie 
%[)?iix  II26a,  iiOe-ia;  de  analogia  II25a,  ^cninieiitave  11224m,  §iftc* 
vifev  1122m,  @ebtd;t  iter  (imc^  ©Manien)  lUlOe-la,  Set^cut^Befcf^v.  111413m, 
9^atiir[d;ilb.  I122me,  ÜJdfe  nad;  e^^aii.  IlllOe-la  |  tei  feinem  Scbe: 
eomet  lllöSle;  ^evfiiift.  ber  ®oime  llUllo ,  5m  :|  unter  C.  IV 448a, 
Slfci'oiibening  ber  33clter  11224m  ||  Cäfarea  (in  SaV^^mbocien)  1127m  | 
ßäl'aveu  (=  rem.  Äaifer):  §an8  11217m;  nnter  ben  (5.  [f.  an^  üow] 
11202e,  214a,  221e;  111174a,  471a;  3eit  u.  n.  1179a;  llIlG3e,  422m,  4a 

ßarthol.  de  las  Cafas  (bist,  de  las  Indias  "):  5lbfa[fnng  11474m*, 
Sinie  ebne  2lbh^eid;nng  11320a,  5ilter  11493e;  Columbus  11493e*,  @ad;eu 
öon  C.  11474e  |  §anbld;v.  11474m II*;  r;anb[c^riftlic^ ,  §nnbfd)r.*  11  (300me) 
474a,  495m  J  historia  gen.  de  las  Indias  ll(300me)  474a,  i93e,  5ni: 
über  ba§  SBevf  II 495e;  [©teilen  bavan^]  11474,  494-5m  :|  Sob  11493e; 
Toicanelli's  Äarte  II 300me,  474  (mell);  über  Vefpucci  \\[493e-5m% 
S3ovvebe  11494a*  ||—  Cafatus  (53evg  im  2J?onb)  111507m 

dafcabe  IV555e,  V68a;  pl.  -en  lV246e,  250e,  502m  ||  Safcaben- 
Öebirge  (auc^  Safe.  S3evgfette  IV439e-440a;  Cascade  ränge  ib.,  598m): 
51.  californif^e«  IV443me:||  53.  (in  Ovegcn)  \\ 439e-M0a  [U0e-2m, 
%.  598m-9a],  598m:  l)cr;e  53erge  [a.  tocn  ^nlf.]  IV440e  \  5ßulfane  (sg.*) 
IV430m,  9e:  Stufjablnng  ber  35.  n.  I;of)en  S3evge  (\:on  ©-90  IV[440e-2m, 
9i.  598m-9a],  aufgebrannter  lY 441ani^,  Krater  IV 441m*,  SJ-ÜJeibe  ib., 
tl;atiger  IV44ime*  J  febr  bulfanifc^  lV440e,  t>ulf.  Sr;ätig!eit  IV443me 

Michel  Cafiri  (1710-91)  11262m,  Cafitagua  (^-8erg  in  Ouitc)  IV573e 
(in  ber  iDeftl.  (Sorbiüere),  Cäfius  f.  Janfonius 

cafpi/ch  [f.  aralo-]:  S3ecfcn  IV  136a,  53ergfvftcm  IV 380a,  §albinfel 
IV253e,  Sittoral  IV254e  i|—  baS  cafDi[(!|C  Wm  (=  bv)rcau.  äJJper- 
bufen  I471e)  [tgl.  caf^ifd;]  Il[225e-7all]  446m;  IV235m,  243a:  ^Tb^ 
gefd^Iüffenbeit  [ügt.  gefi^Icffen]  II [225e-7a'! ]  6e,  7a,  427m;  Alexander 
b.  ®r.  11226m,  5tu§f(nB  nac^  bem  (gitsmeer  \\226am,  gr.  Slje  II226e-7a; 
SBeden  [i^gl.  cafpifc^]  lV138m,  267m;  bi§  IV 608a,  (Si^meer  f.  SruSfln^, 
gntferuung  1255a,  galten  f.  (Steigen,  gliiffe  11226a  |  gefd^Icffen  [ügl. 
3tbgefd;toff.]  11175m  (227a);  nic^t  gef^Icffen  II  226a»n  (Slu^ft.  nac^  b. 
Gi^mcer),  7a  (geöffnet)  :|  ©eftabe  [=  Ufer]  f.  u^eftl.,  ©eftalt  11104a, 
^albinfet  babei  1233a  |  ^'6U  f.  °2J?ittetmcer,  ofd;ti?.  9[)?eer;  §.  über  bem 
caf^  m.  IV 254m  :]  3nfel  IV  69m,  139a;  [alte]  ilenntni^  \\175m  [225e 


cafpifd;e^  Tleev  ^  —  Caffini  299 

-7a\\],420am',  ^iifte  [=  Ufer]  f.  nörbl.,  cftt.;  Säiibev  um  e§  Il226e, 
Sittüval  f.  Ufer  |  magnet.:  5ibtü.  IV  203a;  Sinie  cl;ne  m>U\  IV(135e-6a) 
8m,  Pam,  203a,m]  dldQ.  lY lOOme  :|  a)?ai!cn  1474m  |  gegen  ba^  2)titte(* 
meev:  tiefer  liegenb  1314m,  einft  3iifamnienl)angeiib  1312a  :|  Dieflej  im 
2)Jcnbe  11227a,  440e;  nad>  f.  jiim,  9^a|3l)tl;a  IV267m  |  iiLnblid;:  balnni 
11171m,  Äiifte  11226a,  £I;eiI  lV139a  :|  [Övtev  an  ober  na^e  ilmi] 
I347e-8a  (2eni|)er.),  11226m;  öftL  ^iifte  11220a,  9?ci]e  IV  109m; 
Pc^tung]  ll226e-7a,  477e;  ec^IamnilMilfaiie  lV261am,  §e^)eiiimteiid;ieb 
gegen  ba§  fd;\var3e  SReer  [togl.  *id;li\  9l)L]  IV  70a,  (£ee[;inibe  IV456am; 
(Steigen  it.  Ratten  I314me,  474m  |  fiiblid;:  immi  IV71e;  fiibl  Ufev  IV379e, 
582a  :|  Sem^^ev.  [a.  Övtev]  IV 243a,  tiefev  [.  ^iD^ittelmeev;  Ufev  (Sittoval) 
[=  ©cftabe,  ^iifte]  (a.  fiibl)  IV  109m,  254m,e;  alte  Golfer  U420e-lm', 
^ii(!an  batei  IV378e,  455a  ||.  SBeften  IV  383m  |  iveftlid;:  bauen  IV  507a, 
©eftabe  II175m!l  j|  3i:g  nad;  II42e-43a;  jimi,  nac^  bem  11201m 

Caffander  IV  503m,  Caffargode  (3nb.)  IV  166m,  Gaffel  111152a 
(Sanbgraf),  Caffelmaiin  (Wilh.  Tlieod.,  gc6.  1820)  1440m  (magn.) 

Caffini*  (cl;ne  55ovn.  nnb  nnbcft.)  f.  unter  Jean  Domin.  mit  *  ||  1)  Cefar 
Francois  Caffini  de  Thury  (@el,m  i)cn  Jacques,  1714-1789):  9)?ef]nng 
ton  Siingcngvaben  IV  23a,  magn.  S(tn).  IV  62a;  caves  de  Tobservatoire 
IV39am,  mc,  166a  J  2)  Jacques  Caffini  (1677-1756,  (Sol;n  i^cn 
Jean  Dom.):  elem.  d'astron.  111225m,  7a, m,  258e,  261m;  mira  Ceti 
III261am;  nene  (gtevne  111225m,  6m,  7a,m,  258e;  Ortetevänb.  ber 
Sterne  111284m;  Venus  IIl493e  J  3)  comte  Jacques  Domin.  (geb. 
1780):  bist,  des  sciences  111410a  :|| —  4)  Jean  "Dominique  (Dominicus) 
Caffini  (1625-1712)  [meift  Mo^  Dom.;  kibe  3?crn.  111317m]  (bajn 
unter  *  Caff.  cljne  35ovn.;  nnge^uiß,  bod;  lval)rfd;.)  Ill410all:  Andromeda 
f.  D^etelff.,  ^enevhigeln  1412m,  Fontaney  III368e-9a,  (gtevn  im  ^ud)S 
111227a  II  Jupiter:  Stb^lattmig  I172e,  420ell ;  III519am:  iienntniB 
Newton's  batjcn  IVi55me;  f^nite  35ev^^ffentI.  111550m;  IV 25e,  i55me  :| 
S)iivd;meffer  111519m;  glecfen  I11520e,  550e;  hypotli.  et  satell.  de  J. 
111127a*;  S^etatiencseit  I11519e-520a,  550e;  -^^Mafeln,  -^etraknten 
II1126e*l|  Mars  I11548a,m;  D^et^elflcdte  (6ef.  ber  Andromeda  n.  Orions) 
in 313a,  7m-8a  (7e),  9a,e,  356a',  iD6iectii?e  III 77e,  116e-7a;  Orion 
[a.  giebelfl.]  III337e,  365e,  6a;  [^>evf.]  111317m,  337e,  410a,  590e; 
Rieden  ber  ^(ancten  I420e  ||  Saturn:  9eing  II359e:  ?id)tftär!e  111552m, 
Streifen  11359e;  Stjeihing  ib.,  111525m;  ^^ftvid;  111526am:|  entbedt 
4  Trabanten  U366m',  11177e,  78a,  116e,  425e-6a,  528a  ||  Stevn  im 
Sd;\ran  III  225m  |  (Senne:  «efdjaff.  1 11 555e-4a,  410a;  -^nflerfen  111387m; 
'^nlidjt*  11191a,  126m,e  :|  ni^t  gcfelnie  Sterne  111 227am;  Venus 
Ill493e,  -menb  111538e;  SeItfev^^er  in324am  |  3  ebiacallid^t  1144 
e-5a,m,  409m,e,  410a,e,  le,  2a',  ]]366e-7a',  lII323e,  4a,  590e:  3iierft 
temerft  I11588e,  «Beet^ad^tnngcn  111590e 


300  eaffio  —  (Eatalo 

Cafriopeja  eb.  Caffiopea  ((gternHlb)  ]U158a:  ©cftnlt  11330e, 
imive  Sage  1157m;  2)tird;ftr.  1156m,  7e;  111185e,  7m,  213a;  [€tcüc] 
Ill231e,  alö  ©tevnbilb  UU58a  \\  ©terne  111217m,  259a;  einjelne 
©tevne:  a  111139m,  213a:  ©vcße  111236a;  mänbevlic^  111235e,  6a, 
243e,  250am,  600a  :|  ^  111139e;  y  IJI139m,  185e,  213a;  J  111140m, 
f  111141m;  //  11136e,  263e,  7a  (eigne «tni\)  :|i  ueiie®tenie  111 231m  |: 
bei-  i-^oii  945':  111220m,  3am',  ijoii  1261  :  111220e,  4m,  8m  J  ber  neue 
eteni  tocn  1572  :  1141m,  160m;  11363a,  7e;  11130m,  148a,  170m 
[216m-220a,  'ä.  258],  220e,  le-2a,  4m,  ömll ,  6m,  230am,  2a,  251m, 
269me\\:  (SinfliiB  111  [219-220a,  %.  258];  [@efd;irf;te]  lU[2i6m-8, 
51.  258am]  600a;  Sbeutitnt  mit  fnitjercu  ©teviien  l\l258me,  269m; 
Tychos  (gvsablmig  111  [216m-8a]  6e,  251e,  8am;  ch  öeranbevlic^  111 226m  || 
5tiicgaiig^^iaift  bev  (£teni[cf;iui^>^eu  llI599e,  600a;  (BtiiljUdm  111218a 

^'CaJ'ßquiare  (gdiji);  iBev6inb.  mit  bem  Slmasciiemlr.  IV  497a,  ©cgenb 
IV497e,  ©ef^iviiib.  I117n;  %xm  beö  Oviiioco  1 117a,  \\497a',  Seniler. 
IV497a,e  (geiiiigeve) ;  Ufer  1 393e  (einfnme),  lV497e;  ivei^eS  Sa[[er 
IV497e  :|  Cafßteriden  II163e-4a,  7a,  409e,  410a,  5e  (-fabrt);  Ca/fius 
(^erg)  11409m 

*capo  Cajtagno  \,  Lipari,  castania  vesca  (53aum)  1 299a  J  (ia^t 
[f.  %^xk\kx]  llllöe;  -^ngeift  11253a;  inbifc^e  Saften  11115e-6a,  198a  :| 
Caßel  novo  (Sofcana)  lV256a  |  (SafteÜ:  c-avtig  lV41m,  285e;  53evgc. 
IV 337m,  fc^lvarje?  IV335e;J  Benedetto  Caftelli  11362m,  515e;  Francis 
de  Caftelnau  IV  65a  (voyage)  ||»  CaßiUen  53.  (=  @panien)  I1308ra, 
IV  54m  I  21.  (^roö.):  [Äcnig  bcn]  11261a,  C.  nnb  Leon  IV  640a,  Sem^er. 
1157a  J  ^nen-^Qft.  111589a  J  caftilianifd;  I154e  (SBcIf^'ftamm)  |1  Ca/tilla 
del  Oro  {fxCo.  2)Zitt.5lmer.)  I1478e-9a,  IV299a  («ifd;of)  j(.  BerDal 
Diaz  del  Caftillo  f.  Diaz  |  Blas  del  Caftillo  (iOJcnd;):  ißnlfan  Den 
Maßaya  l\  [298m-9 ,  ^.  532e-3a\\] ,  Oviedo's  SBa^^en  IV 532a 

C  a  rt  o  r  51.  im  ®t.  (Slm^fenev  II  59e ;  C.  nnb  Pollux  II  122e  (g(ammen)  | 
33.  etevn  (in  beu  äiinUingen  I11354e)  [ale  ©o^^elftevn  *]  III 63m II,  308a: 
iöabn-eicm.  III505me*,  S)c^^erftevn  [a.*j  I11289e,  geringe  gycentr. 
111303m*,  2'«  @r.  \ni38e ,  grünli^  I11169e;  üid;tftävfe  III135e,  ,Se; 
-teränb.!  111254me;  Sinien  11163mll  |j  Ant.  Caftor  ('^Irjt  jn  dlom)  II229e 
,  *baie  de  Caßries  (anf  @ag^alin)  IV398e,  583a;  Inez  de  Caftro 
II123e  (SRorb),  CaßrovUlari  (Slbrn^jen)  1116u8a  (Slerolit^),  Safnarinen 
(^f^.)  1192a 

*Catalanen,  catalauifd;  (*);  Catalonien  (x)  l\ 312m ,  catalcnifc^  (°) 
lV454n  :  Stufte  51fv.\^  IV  53a,  atlant.  Ocean  11181m;  dmpa^  11482m; 
IV 52a,  53a,  114e-5a;  Äarte  IV 607m*,  tiifte  lV454aO,  ältavine  11334a, 
[Örter]  lV372mX,  ^ilcten  III344m'^;  ®(^ifffal;vt  11181m,  295me; 
IV 52a,  53am,  am  (§ii(f^mittel);  \64e;  ©eefaker  V64e*  :||  (Satalcg 
[f.    9kbelflecfe,    (Sterne]    IV560e;    Satalcgnö   111319m,  320a,m,  la  | 


ßatalo  —  Caucafus  (£a  301 

datalcgifireu  111317a,  c-iit  III297e  ||  Catalonien  f.  Catalanen,  catalVtifc^ 
lV9e,  Catamarca  (Jöclitoia)  lV547e  (^vcto.)  |  Catania  (-ea  lV512e, 
633m):  Acqua  santa  (di  Limosina)  (iönuuieu  babct):  ®ae  \\459e,  512e; 
evtkbeii  122üe,  ©cgciib  IV  633m  :|  bie  (Satavacte  (sg.)  IV 497a,  pl.  -cu 
[f.  Atures^  i\'i7J  I134e;  datafteri^iiien  (=  ©teinlnlbcv)  [f.  Eratofthenes] 
111 98am,  99m,  160a,  le  |  Sataftro^be  [f.  ßrbbetcn]  IV 343a,  6a,  8a, 
565m;  V 52a,  53a;  pI.  -€U  (*)  lV249e,  V29a:  grc^e  IV427e,  V29a* 

*(5ategLHie  111588m,  IV 9a;  pl.  -eii  11431m  :|  catena  a  poppa  112966, 
472rae,e;  Cathai  f.  Khatai  \\-  Catliarina  (ein  iOlüiib  be^  Sii|>itev)  I13i:>7m, 
r;cil.  Caiiiariiia  111209m  (eteni),  S.  Catharina  (33raf.)  111369m  j 
Catharinenhurg  {Jekater.  IV  141m):  Sillie  oI;Ue  %i'\V.  IVl4lm,  53evu* 
[tciii  11411e,  mai]ii.  @tat.  1437e  ||  Cathay  f.  Khatai,  (Iatf;ebral-^ivc^e 
1181m  ||.  (Satbolifeu  11509e  |  catI;oli]d):  S3.toül!.  11301m,  ©(aiibe  V87e, 
^cuii]e  ob.  2}icuavc^en  f.  Ferdinand  ii.  IlabeDa  ||  George  CatJin  11460m 
[pevf.],me  (2:;uecaroreu,  letters  on  North  Amer.  Indians)  |  M.  Porcius 
Cato  Cenforinus  (b.  ältere)  Ul411a:  33erbinif.  ber  ©ciine,  Äonitkiivung; 
origines,  I)tftor.  Fragmente:]  (iap  Catoche  (2)ucataii)  lV599m;  Satcptvtf 
11228a,  c-i)d;  111503a;  Cattigara  11227m,  306a;  Cattolica  (eicil.)  1278a 

Cauca  (glii^  Dieii-@vaii. ;  rio  C.  IV 554m)  IV 554a:  salto  de  S.  An- 
tonio IV554e,  5ell ;  feine  ^ifd^e  auf  eine  ®ticc!e  lV250e,  in  ben  9)kgba=» 
lenenfl.  lV554a;  y^'^enfüiffe  IV 250e II ,  556a  |  Xl'al  lV554m,m  (mittl. 
(Ioü^iüel•e) ,  e  (tveftl.  Sorb.);  -XM  I214e;  lV40m,  2ö4e-5a,  555e  :| 
-Ufer  IV 621m,  Uriprimg  im  ®ee  S.  lago  lV554a 

Caucasus  [ein  ©elnrge  im  2)?onb  f.  am  (Snbe;  ben  inbifc^en  f.  ®(.] 
1396a,  U419am;  lV181e-2a  [253m-5m,  ^.506e-9m],  254e,  506e-7a 
(582m);  58.  cancafifc^  (*)  IV276a,  582a  ||  3nftt!jc:  gcvtie^jung  bec*  Asßrah 
IV 384m,  506e-7a',  iBafatte  l\386a  j  53evg  beff.  IV  69m,  53eige  [4:  §cr;en] 
lV509a;  53ergriiden  IV285a*  J  bveunenb  [=  f^Iammen  nfn).]  Il419am', 
brennt,  ^ranb  IV505a,m,e  :|  (Srbbekn  lV224a,  flammen  [=  brennenb, 
rnaV^Ml^a-^ener]  lV50Pa  {au§  ©palten)  |  ©ebirgs-:  -arten  lY 386a,  -laub 
IV 509a*,  -ji)ftem  lV384m*:I  ©egenb  f.  niebere,  geogn.  11419a,  ©ipfel 
lV380a*,  äiifjerfte  ©lieber  [i?g(.  Btveige]  IV253e,  ^aupttamm  IV254e; 
ipökn  [4:53erge]  lV385e,582m;  ber  inbifc^e  11188a,  425a;  IV 605m; 
lo  11174e;  Sftlmiiu^*  IV 507m,  536a,  582m;  Äarte  IV 493a,  -^ette 
IV 507a;  $!age  1423a,  IV506e;  Sauge  IV506e|  magnet.:  Sutenf.  lV95a, 
181e-2a;  (Stationen  lVl81e-2a:|  meteorot.  Stationen  IV492e;  2>tt?tbo§ 
iy508a*,  -m\^tho§  [i?gt.  Sagen]  V58m;  9hc^vic^ten  IV (552m);  dlame 
11419m;  W 507e-8a,m  \  3}ap\)tl)a:  -^euer  [4:  flammen,  kenuenb] 
lV[255e-4]509allm;  -Oueüeu  IV255e,  267m,  458e  :|  niebere  ©egenb 
lV254e,  norbtüeftr.  lV253e;  ['':i3erfenen]  lV367m,  384m;  Prometheus 
ni74e,  4i9am;  ^»eife  lV128e,509m;  9eid)tung  [=  Streiken]  lV415e, 
507m',  Sagen,  m\)t\)e\\  [i>g(.  2)?vt^oe]  IV[5ö5-PaJ;  Salfeii  f.  Sc^lammtiilf., 


302  Caucafus  (Sa  —  (^ec 

©aläbnmueu  iy254am  \  (Bd)ian\mm\tanc  YV[253e-5m]  3am,  261am, 
2e;  ober  Salfeu  \\254e-5a,  6a,  458e,  509m  :\  (g^rac^en  f.  SSi5Ifev; 
@tveid;en,  -img,  [trei(^t  [=  ^ic^timg]  \\506e,  7w;  füboftl.  lV224a, 
253e,  4aw,  6a;  2:i;äler  U420m,  Z\)t\{  IV507ra  [  gum  Thian-ßhan : 
govtfet^img  beö  Tä.  IV 554m,  50öe-7all,e,  582m;  ßiifammenljaiig  mit 
bem  Th.  11419m,  IV [507;  m]  :|  [eiuäelne  So^cgr.]  IV  181e-2a,  255e-5a, 
261m;  Svacfj^t  IV (507a);  Typhon  lY  [508m-9a  (T.  nad;  bem  Saue. 
flüd;tenb,  @it5  I;ier,  @age)],  <Se-9a  (get«  beö  T.),  9a  (©i^),  53ea;  öeiv 
n)ed;fclt  II226e;  biete  iBülfcv  ii.  e^va^eu  II(175e)  420am  ||  SB iilfane 
]\[384m-6a,  2t.  582me]]  [33iilfaii]  (O^)  IV 582a*:  Stlter  IV (536a); 
[2tnfjä()(.]  IV285a,  5<S4e;  evrofc^ene  IV5<S4e,  6a;  ^öbe  IV5S4f,  9^ac^- 
nd;teu  IV (552m);  x^cr-l;iftüri[d;e  IV  [5S4m-6a,  2t.  582me]384me,5e-6a'[ 
öiitfaniic^  II  4i9am:  2fueln-iid;e  IV508e,  536a;  (Svfc^emuuöeu  lV224a, 
384m,  507a,  9a;  ©ebiet  lY 268e-9a\\ ;  ©ebivge  lY [508-9a;  8m],  9a  (bie 
atte  2tnfid;t  vicfjtig);  (Spuren  IV 509a  ||  ^cf;eve  ^Wc'xQe  [t>gl.  ©lieber] 
IV (431m)  II—  iB.  ©elnrge  im  3)^oub  III50ömlle,  e  (§öt)e),  7m,m  (-Äette) 

*Cauchois  (III337e  Cauclioix):  DBjectiüe  11180a,  117e;  D^efiactcr 
III337e  :|  Cauchy  11164m  [o^t.],  Caunpoor  li^e,  Caupolican  (Saji! 
ber  2traiicaner)  11124m  ||  Saufat-:  -Söevljäftniffe  11145a,  IV 295m  | 
-3ufammenl)ang  I12e,  72a,  210m,  311a,  336a;  III 6a,  9e,  lOme,  15a, 
21m,  25a;  IV  13m,  78m,  225a,  7e,  231e,  288e,  321a;  V8m,  10a:  auf* 
fud;eu  V9e,  ju  cvfüvfc^eu  Y7m,  iimevev  1301a  :j  (Jaiifalität  Y13m 
(©treten  nac^)  ||  caustiques  11167m,  166e;  (iap,  Cautley  1292m 
(§imatatja) 

*Ant.  Jofe  Cavanilles  (1745-1804):  @va§  xcad)\m  \e^nl  155e-6a,  mct)a 
i)on  Pelileo  Y34a',  [ptx\,]  IV220e,  V34a;  [^ftanse]  IV339a,  icones 
plant.  Hisp.  Y53am\  örbb.  boii  Riobamba  IV220e-la;  Y34a,  53m  J 
Eenry  Cavendifh  (1731-1810):  2)rel;lvage  1424m;  IV31e-32a,m;  3)id;ti3«' 
leit  ber  (grbe  111446m,  IV 32m;  2uft  II388am,  magii.  Siitenf.  IV86a  :| 
catoerrtöS  II391e,  caves  [.  observatoire,  monte  Cavo  1396a 

*Caxamarca{'']^mi)  1191m,  232m;  lY184a:  Ataliuallpa  IV576a, 
banos  1232m,  ^c^ebeue  [=  ^(ateaii]  IV275m;  ^clie  I484e,  IV275m; 
tilget  1 232m ,  3nca-@it5 1 191m ;  Sage  1 232m,  IV  184a  \  magnet. :  Stquator 
1191m,  432e;  IV68am,  88a,  lOla-,  S^eig.  I191m,  IV184a  :|  ^:|3arattel 
IV320e,  pateaii  [=  §c(^el\]  I484e,  Oitarj  1278m  ||  alto  de  los  caxcrnes 
\,  Perote,  puente  de  Cai/a  II 268m  ||  Cayambe,  ißuÜan  t>on  (aiic^  Hc§ 
Gay.  IV314e)  (6ei  Oiiito,  unter  bem  Stquator):  in  ber  cftt.  Sorbiüere 
IV314e,  (Stern[d;nu^^en  1405m  J  Cayambe-urcu  (baff.)  lY283e  (Sage, 
§öt)e,  nevado  de,  aljge|^um|3fter  ^eget),  520m  (StSbitb.)  ||  Cayenne: 
^^enbel  11393a,  IV154e-ll5a;  Ur;r  IVl58a  :I  cayos  f.  Moa;  Cazeres 
(9^eu-®ran.,  Stntioquia)  IV554e,  6a;  ^aji!  (daciquc  11124m) 

*Ceara  {^t^xa^,)  I359e,    2trc^i^et  Cecille  IV 403m;   decroi^ien  (^ft.) 


See  —  a  Ceiitauri  g  303 

1196a,  V79e;  Cecrops  11179a  ||.  dcbcr  11197e  (c-reic^),  256a,  432meT 
pl.  Gebern  115a(li6aiictild;e),  47a(li?i6anene),  411e(-ße]"c^Ied;t)  ||  Cedrenus 
111467a,  ceiba  (§cl3)  lV258e;  la  Ce)a  (tu^^e  Bei  Ouinbiu)  IV  265a, 
453e  (iBiiÜiin  batei),  556m  (cftl.  ©crbiüere  babei);  Celaeno  (eteni) 
11165a,m,e;  celatone  11511m,  Ce/a^/a  (9}Ze^-.)  IV 454a  ||  Ce/e&e.?  1V[407 
e-«§aj:  ©eftalt  [a.  i>iclgeft.]  IV  395m  (fonberbave) ,  §albinjet  lV407e, 
Sufel  babei  IV 409a,  Äarte  IV584e,  iiiaöu.  @tatiai  lV76m,  [Övter  ba] 
IV  408a,  9^id;tung  IV 394a,  [©c^rift]  IV 585a,  (gd;lrefelquencn  (t))ü  ein 
SJeifenbev  eiiigefiinfeii)  IV407e-(Sa,  fübl.  öon  IV  394a,  ijiel.qeftaltet  [togl. 
©eftdt]  ib.  (407e)  I  3SiiI!aiie  I V  [407(i-5a] :  3aI)I  bcv  tl;ätißeu  iv406e,  7e:| 
Seft  IV 394a  |1  Celis  [.  Rubi  |1  Anders  Celfius:  Graham  lVi73w, 
Hjorter  IV  173a  |  maguet.:  mni\  f.  iBaviat.;  SScobb.  IVi25m,  llSam 
(glcic^3eit.);  ©töviiiigcu  IV' i 75m;  ^ariaticn  ob.  iBeväiib.  ber  ^Itnv.  IV60m, 
115m,  125m  :1  ä)?eev-9^iüeaii  1473m,  9^LnbIid;t  IV  125m  (^uiamnieu^, 
mit  luagii.  (Stönrng)  :||  Gelten  {Kelten  11163m),  celtifc^  (*):  c^ivifc^e 
9^aturbid;tiingeu*  II 57m6  (51e);  in  ^Jüibanier.  II274e  [460-1],  5ßeligien 
ll(30e),  @^vad^e  II  [4öO-la*  in  9?orbamer.];  33i3l!ev  U461a*,  ^om> 
ftämme  1130e*:l  (Seltü-5(iiievitanev  II274e  ||  dement  f.  etaf)I,  Cenipampa 
(amSaimani)  IV 530a  ||.  mont  Cents:  cftl.  STtfalt  1218m,  Sllpenfette  ib., 
2)id;tigfeit  IV32m,  an  [.  gii^  IV  181m  |  ^cf^itinm,  ^of^Mj:  ^^c  IV  lila, 
niagn.  Sntenf.  IV  181m,  m.  ^eig.  IVllla,  ^enbel  IV31e  :|  fenbel 
1424m,  IV31e||  Cenforinus  11513m  (2l6ftanbe  ber  Pan.),  111585a 
(de  die  natali,  Epigenes) 

Centaur  ((gtevnbilb)  I89a;  III185am,  198m:  alt  11330c;  p§e 
11327e;  III97e-98a,  143e,  158a,  174m  (gefe^m),  210a,  327a,  338e; 
^intcrfüjse  II330e,  111186m;  Äo^f  111327a;  Äveitj  II330ell  (@tevne 
beö),  llH74m  (bajn  gered;net);  m\ld)\txa^t  [togt.  a  Cent.]  111186mll,eli, 
214a,  338e;  9^ekIsone  111327a;  @id;tBavfeit  1155a,  II332e-3a  ||  nener 
©tern  111220m,  2am|@tevn  bavin  192m  (bei*  größte  [=  a])  "[  einjelne 
©terne  be[f.:  a  tilbet  ein  be[.  ©tiid  am  (Snbe;  ß  I1332e-3a;  111138m, 
142m,  185e,  6m,  222a;  yIII139e,  «^  111140m,  ^  111139e,  £  111140a, 
j^  III139e,  d-  111139m,  i  111140a,  a  111179e  J  (Stevnl;au[cn  nil79e 
-ISOa  II  fübL  ©tevnbilb  III162e-3a,  174m  ||—  bev  @tern  a  Centauri 
(alö  2)c^^elftevn  *)  111510am:  Slbftanb  f.  (Sntfermmg  |  SSalm  111213a: 
-Steniente  I11505e,  643e*;  Vllöm*;  große  (gjcentric.  111303a  :|  ftavfe 
eigne  SBetr.  111267a,  276m,  284m,e  |  2)o)3:|jeIftein  (a.  ®U  mit  *)  [i>gl. 
S8ar;n]  111103a,  289e,  291m,  301m,  313am:  (gntbecfung  1115ö2aw, 
^an^tftern  111310a;  fc^cnfter  S).  111274m,  301a,  310a;  bie  2  @tevne 
111562m  :j  bunfle  @teüe  111351m,  (glem.  f.  ^a\)n  \  Entfernung,  m^- 
ftanb  (1117m,  153m)  (ton  bev  (Senne)  [bgl.  nä#er]  1117m,  153m; 
ini03e,  137m,  286me,  312m,  372me,  406am,  me;  IV 5a;  öcn  bem 
feniften  (Somden   111564a  :|  (g^'centv.  f.  ^ah\,   ^arbe  in310a*  j  ©tanj 


30-i  ci  Centauri  %  —  Cepheus  6t 

III253a,m;  glanjeiibftev  €tevn  I(92a)  J  ©vc^e  IllSlOam*:  1»«  ®i\ 
iniÜ2e-3;i,  138m,  275a,  310a*  (tcv  ipaii^tftern)  J  Sic^t:  suv  Sibe  1 160m; 
-ftävfe  1416a;  mi03me,  132a,  7am,  8m,  142a  (253a)  :|  93Zi(d^ftv.  [üßt. 
Centaur]  IlllSöm,  6ell ;  bev  iiä#e  i^ijftevn  [i>gl.  (giUfern.]  IV274e,  6m, 
372m,  564a;  IV 5a;  ^avaUaye  I(92a)  388a;  III  103e,  27^me,  5a,m,e,  6a 
(grcBte),  286me,  406m;  IV5m;  [c^ön  f.  2)opperfteni,  [ic^tbar  II332e-3a, 
@cnnc  f.  (Sntfcvmmg,  ©teile  f.  biintel;  neiiev  @teni  baki  111222a, 
2  ©tcriie  f.  2)c^^el[l.;  SvaBant!  111373a,  u^eiB  111103a 

Sentejimal-  (6e[.  ©cak)  ni388e;  IV113m,  630e-la;  V07am; 
ceiitefimal  (adj.*)  I429a:  (Siiitr;cihing  [=  Jt)ciIuno]  1429a*,  lV187e  (beS 
33o9eiu^)  ||.  -®vab  1427a:  l"IV36e,  37a  J  -@vabe  11149a  (57e),  485m; 
IVllla,  419a;  [He  ®vabc]  IV579e  ||  -2)iiiuitcii  IV  113a,  -Jl;cihiKCj 
[=  (Sintr;cil.]  W  183e-ia  (beS  Äveife^)  jj-  eentimctev  IV  614a  (duBit-S.) 

Central-  [f.  Amerika^  Aßen,  S3evg,  Cordilleren,  geitev,  ©elnvöefctte, 
Äcgcl,  5lern,  Dt)[ertatoviuni ,  9tiidcii,  (Senne,  S5nlfnne,  SBavmc]  111341m; 
IV375a,  538e,  555e,  615e  \  55.  central  (*)  [f.  tevn]  IllOa,  IV616a; 
bev  centvaIfteIV400a  ||:  -güvtel  111336a,  -fette  IV367m  ||  -f cv^^ev  (=  ©cnne 
ob.  ^auptplanct)  [f.  2)cppelfteine,  ^^Ianetcn,  @cnnc]  sg.  I27m,  93e,  94a, 
99e,  103e,  139ell,  179a,  414m;  1112576,  270a,  588m;  pl.  (O)  111461a: 
2lH;angig!eit  bom  S.  IV79a,  [Slbftufung]  III 464amO;  Hnjic^ung  111282a, 
371m:  -^öfvaft  111282a;  auBev^alb  111628a;  bmme(v)  111282e,  291eO; 
großer  111282a,  ^aiiptplanet  IlOOa,  §eiT[d;aft  I58a;  beö  ganjen  A^imnielS 
(gijftevnl;imm.)  ober  SBeltaüe  [=  (£c^n>ev^nn!t  be«  ^ii-fternt;imm.]  \151m; 
m263a  [278m',  280-3,  2{.  287m-8m',  be[.  282-3],  282a,  3am,  8m',  mu 
ben  (5.  lueifen  1137a,  bni  SDiaffen  nmgeben  III276eO;  (Sdwevpiuift  III 
372a,  628a;  nnfvev  etein[d;icf)t  III287me,  be§  SScItallö  f.  §immeK^  :|j 
-traft  f.  Sonne,  @cnnenMtcm;  -Mfte  \U9m,  11350m,  111557«  |j 
Sage*  IV307e,  382e;  -maffen  IV616a,  ^icIV615e*  I  -pnnft  11251m, 
490a;  IV261e;  -fünfte  11147a  (bev  (Sumiv),  IIl329e,  IV 352a  :J  -fcnne 
f.  @onne,  iriebeljlevne ;  -fteünng  II346e;  -ftevn  [[.  9?ebelflecfe,  Giebel ftevne] 
I88m;  ini78m,  180a,  306e-7a;  -fijftem  I95m,  X\)t\{  IV  607m* 

centvifugalev  Um[d;n?ung  III  12a,  597m  J  SentvifngaÜvaft  1408a;  III  18e, 
27m;  IV  19m;  -Mfte  11348a  :|  Sentvi^etatlvaft  (=  ©vabitation)  11127m, 
597m-8a 

(Sentrnm  (=  SD^ittel^unTt-,  SD^itte)  [f.  Httraction,  SSenjegnng,  (Srbe, 
gvfc^iittevung,  Äcßmo«,  S^ebelfled e,  JHabiation,  (Sonne ,  SBeltföitev]  II  365m ; 
111178m,  282e-3a,  619e;  pl.  Sentva  (oo)  IIi46e,  IV373e:  anö  einem  d. 
1211a,  Entfernung  bom  II1271e,  gegen  baß  d.  ^in  IIl432e,  gemeinfameS 
III424e,  im  S.  111381a,  eine«  ÄreifeS  11218a,  nnfrer  ®tevnf(^id;t  111283a 

*(5eV^f?alafpiben  {%h.)  I286e;  (Je^batc^oben  (^I;.)  I286e,  290m  || 
Cepheus  ((Sternbitb)  III220m,e:  ©lied^en  111160a,  Äopf  111187m, 
2JJiId;f!v.  1156m,  9^orb^oI  1155a  ||.  fc^r  votier  (Stern  IlI235e  J  Sterne 


Cepheus  (5t  —  Chaldäer  allg.  305 

lloöa:  neue  Sterne  III 220,  231m  J  cinselne  Sterue;  a  1155a  (iyjorb^ül), 

III  139e;  /?  1155a  (9Jcvbpol),  III  141a;  ;„•  III  Ulm;  S:  l^evanbeiiid;  III235e, 
7am,  8a,m!l,  9e,  243m  [9am];  ,  111249a,  i  ib. 

*Scratiten  (9}h!ld)el-ib'ev[tein.)  I290e,  monte  Cerboli  (Xoicawa)  IV256a, 
Antonio  de  la  Gerda  lV538a  (ül^ev  ©nateni.);  derealieu  (=  ©etveite) 
ni388am  (©ebeibcn),  YGOm  ||  Ceres  (1*«  11  ^l^imet)  [).  ^fleinev]  III 
376m:  5lbftani:  ],  eoune,  ^21iiffinb.  f.  (Sntbecfnng  |  S3abn  I95e,  97m: 
-^Balm  111518a  ;|  [33en.\]  III517e,  2)urd;nie|fev  I396e;  öleni.  1115166, 
\108am  I  gntbedunij,  5(iiffinbnno,  -en  [i>oI.  Hegel]  U\377a,  rJöm,  439m, 
514m,e,  549a;  YlOSa,  116a,  7a:  iBevanraffnng  \U441e,  548e;  sufäüige 
III514e  J  (SjTcntr.  I11428e,  455e:  fleine  111515m  :|  ©vcBe  1141a;  fieinev 
^:p[anet  111377a,  426m,  460am;  ^iir  Pallas  in517e  {mimt  fid;  il;v),  8a; 
jt^viimnier  eineS  gv.  ^(aneten  III 5i7me,  §l6ftanb  "ci^i  bev  @cnne  \\\436m 
(mitti.),  lelcicü^\  flauet  I95e,  Sriininier  f.  ^>lanet,  ^ohiiu  I3ß6e  |!  Cerigo 
(ßviec^.  Sufel)  11152a  |  Ceme  (^iSi^ftüftc  2Ifr.'i<)  U163e,  4a,  178a,  270a, 
415e:  entbecft  11396m,  öftl.  \.\n\  II166e  :|  el  Cerrito  (§ügel  in  9len-2)Jev.) 
IV437e,8a;  cerro  f.  nntev  bem  folgenben  9^-inien  |  Miguel  Cervantes: 
i|3üd)cv[d;an ,  Ercilla  1162a;  Galatea  1158a;  Don  Quixote  ib. ,  62a 

*Cerarini  1391e,  de  Cefaris  (§i[tv.)  II486am  (^^erf.,  Dante's  4  (gterne); 
principe  Cel'i  11512a,  111383a;  Andres  Garcia  de  Cespedes  11471a 
(navegacion"),  m  (bev  gnvildgelegte  SBeg);  IV170e  (©tunbenglöfei);  Cajus 
Ceftius  V98a  (^^vaniibe);  (Jetaceen  (=  äöaüfifd/e)  1293m,  371a;  11390ra; 
Cette  (©gvanfv.)  IV  607a,  cetus  f.  äöaüfiid)  ||-  ceulanifd;)  f.  Ceylon,  Seulanit 
(©ebirg^avt)  1279m  |  Ceylon  [i\gr.  cingdefifd^j  11116m,  430e;  III209e, 

IV  102a;  ce^lanifd;  (*):  ^e\d)x.  11 291a,  53nbb^iften  II99e,  Columbus 
II304e,  Continental  IV413e,  gv.  geigentanm  IlPPe,  @e]anbt[d;aft  U221am, 
[^anbel]  IfI354m,  f  üfte  11250a*;  niagn.r  tqnatov  IV102a,  Station  I438e; 
ä)M-ibianIV138m,  Slamen  11203a,  9?ovbf|.M^e  IV  102a,  Sc^ifffakt  nad? 
II 155e-6a 

*Sulfan  i)on  Chacani  {W 548m,e)  (bei  2(reqni|:a  lY 548m;  jnv  ©vnpV^c 
V)en  St.  ib.)  [volcau  de  IV  547m]  (ouc^  Charcani  IV528e-9a,  548m) 
IV 528e-9a,  [54Sme]:  (Sntfevnnng  IV  547m  §ö^e  IV528e-9a,  548e;  gr. 
Krater  IVö48e,  Sage  lY 548me',  nörbli^fiev  in  ^eru  IV315e,  386e,  547m  :J 
baö  Chaco  (in  2ß  be§  ^.)3avagnai;)  I123e;  Chacornac:  6  fteine  ^^laneteu 
entbecft  Villa,  2ali,mli,  5a,  6e;  chaetoceros  (!I.  X\).)  1370m,  Chagas 
(5n[elgni^>^e  bei  3nb.)  I V413e ;  ^agiin-artig  111404m,e;  Chahorra  f.  ^ic 
bon  Teneriß'a^  Chaide  f.  Malon;  Chaix  IV28a,a  ("ipenbel);  pere  de  la 
Chaize  111369a,  Sl;afan  1492a,  Chalchiuhcuecan  {=  Veracruz)  I[I562e, 
Chalcia  (anf  (Snböa)  1223a,  venta  de  Chalco  (im  mej.  S:f;al)  \Y434m, 
Demetriiis  Chalcondylas  11289m 

Chaldäa  111161a  ||  Chaldäer  {-^  Babylonier)  [f.  StgVI-^er,  Jf)ier!vei6] 
ll[196e-7m,  2r.  43U-2m]  402a,  431e,  452a;  sg.  (<^)  II435e  |  S. 
5t.  \).  ^iimbütbt,  Jlc^moe.    V.  20 


306  Chaldäer  —  ei;araftev  (^ 

c^albäifc^  (*)  11167m,  2ö8e;  III  19Sa;  Sl^albäiid;  (b.  l;.  <B\^x.)  O  if462e 
1|:  fe^v  ait  III(425a);  alt-d^alb.*  111161a,  465e,  474m  :|  Slftvolcgie  11197a 
(8m),  467m  (573e,  584e-5all)  |  Slftrciicm  11435e*,  -eu  11431m*;  2tftix* 
Hernie  f.  Steruhmbe  :|  in  Babylon  [4:  Bahylonier]  111573e,  o84e,  5a; 
[33ebeut.]  11431e,  S3ecbK  II196e*;  Scineteii  1391a;  111557am,  573e, 
584e-5a,e;  [alte  dultm]  111425a,  [(gigeiifc^aftenj  11259m,  @(aiibe 
111557am*;  ©ütter  111467m-*,  @cttl;eiten  111465am;  @vab  II435e*, 
mat\)m\at\kx  II431e*,  S3eti\  be§  9J?oiibeö  11196e,  ^amm  111423e.* 
uorb-(^alb.  11146m  |  Planeten  II1421e,  465am,  6we,  474am,  490e: 
-iiameu  n[422e-3m,e,  467m,  8e;  -ircc^e  I11465e:|  ^viefter  I1431e*, 
ed;ule  111584e-5a*,  (Bpxad)e  f.  Sl^albaifd^  ||-  ©ternbilbev  I11197e*  |  it)re 
@tevufinibell[i9öe-7«i,  51.  43U-2m]',  11161a,  iö^me,  465e,  557am: 
fel;i-  alt  111  (425a);  iraö  Datooii  au  anbere  33öl!ei-  (©ricd^en,  2igi;pter) 
fcmmt  II1160e-la,  423a,  467a,  474am  ||  in  ©^vieu  111198m,  Söage 
linöSme*;  Seltgebäube,  2Be(t)>ftem  1135Üm,  111 466mc 

(Sl;alit  (-fe  11256m)  I1132e,  253e,  260a,e,  433e,  442e,  7e,  451e; 
111 150a,  413a,  5mil ;  lV383m;  pl.  -eu  1 140m,  lV24e  J  Sbalifat  11 253m, 
öe,  269m,  442e 

*James  Cliallis:  Adams  111554m,  9^e)>tnulll533e(S)uvc^uie[fer,  9?iug); 
Titius  ©efel^  bev  Slbfräube  bei*  ^]3Iau.  111529m,  553m  :|  chaJyboeliticus 
lV171e;  chamaerops  ((gtraub^aluie)  143a,  116'5e;  Chamalarl  =  Tfcham.^ 
rio  Chamaya  =  Guancabamba:  Chambo  (Ouitc)  IV 284m,  rio  Ck.  (bei 
^|>eui|.'»e)  lV462e;  de  la  Cliambre  II514e  (iumiere);  Adelbert  v.  Clia- 
miffo:  [^erf.]  lV396e,  Unalafchka  ib.  (©ebivgeavtcu);  Chamonix  (am 
3)^outbIauc)  IV nie  (magu.  9?eig.),  rio  de  Champa  (bei  ^apia)  V30m, 
Phil,  de  Champaigne  (3)?aler)  11129m;  CliampoUion  (Jean  Francois): 
^iercgt.  11161a  ((Sutbcdiiug  baiau),  406e;  dhan  I1462e,475m  (graii 
Can);  Chanca:  Cohimbus:  äJuIfan  i)üu  Guadalupe  V26am,  4Pe-50a; 
Chancay  (peru.  Äiifte)  1428e,  Changokhang  (STil^et)  IV500e  |  Chantonnay 
(JBeubee):  9)^cteor[tem  ob.  mxoütl)  1134e,  6e;  II1613m,e,  5am,  6a  :| 
Clianykow  IV 582m  (^ulfau  Savalan);  Chaon  (S3eig  in  2Irgce)  I230e, 
448a;  cfjactifc^  1259a  (Buftaub),  367a;  II  110a;  Chaparral  IV 555m, 
Owen  Chapelain  11460a  {Tuscaroras) ^  ChapoUepec  (bei  ä)?e3:.)  II480e-la, 
Chappe  IV  141m  |  cliara  (Silgeu)  120a,  368e;  (Sbaraceen  (Sßaffer^fl.)  I368e 

S^ava!ter  [f.  ©egeub,  tunft,  ^anb[d;aft,  9?ationüI-,  p\)t)]iiä),  '2>pxaöfm, 
Sßcl!,  SSiJIfer]  1371a;  I182ell,  87e,  I78e,  266m,  336e,  373a,  392a,  5e; 
llH2e,  35e,88all;  IV96m,  133a,  198m,  213am,  284e,  347m,  ö61e, 
578e;  V  r2a,  40m,  67a,m;  pl.  (i\)axattm  (*)  II63e:  abtt?eic^eubev  111428a, 
514a;  Stuebilbung  11310a-*,  ebler  I117e,  -©genfc^afteu  IJ302e;  eigen* 
tt>ümad)ev  i317e;  1192m,  lOle,  3e,  14öm ,  200a,  5e,  240e,  279a,  .304a, 
330a,  369e;  111334a,  iV62a;  -©nr;eit  11282e,  erl;abner  II81e;  evufter 
130m,  II81e;  lV283a,  303m;  gvcüer  I117e,  178e;  großartiger  n88m, 


(£^ara!ter  §  —  (i^emie  307 

IV 283a;  ^aia^td;.  11399m,  III612e*,  lV270e,  V72m;i*;  inbii>ttiieficr 
I33e,  234a;  II20e,  8öa;  11197a,  lV473e;  ^l)i}[icoiionnirf)er  1374m,  Siefeu 
1117e;  i^erfc^iebeuavtigfeit  1 294a ,  -33erf(^ieben{;eit  1120m;  -jitg  11169m, 
210a :|i  d;ara!teri]iren  1361a;  1151a,  53e,  54m,  66a,  68m,  84a,  131e, 
9a,  205m,  228m,  232e,  243m,  2ö5e,  372e,  598m;  lV318a,  465m, 
476m,  632e,  4m,  640m;  V49a:  -enb  IV 333a,  468m,  474a,  617a,  637e; 
-irt  (trerben)  1238e,  301a;  11390m;  I11375e,  386e;  IV  289a,  305e, 
424m,  474e,  515a,  618m;  V62m,  78a  f  ei;arafteri[ti!  II 22m,  76a, 
252a;  IV 478m  ]  ^arafteriftifc^  1278m;  II5e,  85e,  94a,  103a,  113m, 
336m,  425m,  473e,  489e;  11190a,  368a,  390e;  IVl58e,  311m,  382m, 
411e,  534a;  V34m:  iBeiid^iebenfieit  111421a;  ba^  (5r;ara!teriftifd;e  11207a, 
343a;  IV432e 

'^Charcani  =  Chacani,  Chäremon  (gried^.  S^ragifer)  11106m,  Charezm 
111453m,  Charikles  f.  Ad.  Becker,  Charimander  IllöSöme  (ijcrlorne 
«Schrift  über  Scmeten);  Charkßon  (^-towii  111485m):  Stem^ev.  I353e, 
111485m;  Charonien  V64a  |  Jean  de  Cliarpentier :  2{Igen  I461me, 
®Iet'd)cr  1356a;  @niuiner)(^iefer  V67m,  70m;  Pyrenees  1463a,  ^6.)tüt\eU 
quelle  IV492e;  (g^tveij  geogii.  V70m,  [(fju^eiier  ßvbkBen  IV492e  :j 
Chartres  [f.  Bernhard]  I11611e  [S)crf  babei]  j  Michel  Chasles  I73m: 
abacus  11199a,  algebre  11454e;  astr.  ind.  et  chald.  II435e,  453m; 
Sbaltaer  11432a,  5e;  methodes  en  geometrie  I73m;  II454m,e,  512e; 
Kepler  II512e;  V^t^agcv.  Safel  11263m,  454e;  Reifch  I73m;  Labien 
11263m,  454e:  iuHfc^e  II  199a  :]  Chatai  f.  Khatai  j  Aug.  de  Chateau- 
briand II65e,  68m:  D^ntuvfc^ilt'.  II65e,  66e,  68am',  [einzelne  edtriften: 
Attala,  Rene  u[n.\]  1168m  :|  Chdteau-Renard :  2}?etecrftein  1 136e ;  III613e, 
5m  :1  Chatham  (Snfel  ber  @aIa^>agoe)  lY427e-8a,  591me;  Chdtillon 
sur  Seine  1465a,  chaudes  j.  aigues;  puy  de  Chaumont  (^fuUergne) 
IV 429a,  470m 

Cheduha  (Snfel  bei  Slvracan):  Äegelbevg  IV4iOm;  ^lüUw  IV  413m, 
y45am  ((gc^Iamni)  :|  yr^lai  111198m,  ea|)  Chelidonia  (^leinaf.)  IV530e 

ß^cmic  [f.  Stmialcn,  Araber,  ©lectvo-,  ©eogiicfie,  ©eolcgie]  1 30e, 
56e,58ei!,268e;II22<Se-9a,451a:  bei  benoten  \l228e-9a,  Sliifätige 
II (212a)  229a,  anti)}l;U^giftif^e  11387a;  Siimenbimg  IV252e,^602am; 
juerft  für  5lv3ueimittenebre  11347m,  Benennungen  (in  ber  (Jf;.)  IV  468a, 
©nfluB  (auf  anbre  SBiffenfd;.)  IV  461m,  (Sntfte^ung  IV  (7m);  [mm.] 
U429e,  451a',  @;^erimentar-^ri.  lV511a;  f^ortfc^rittc  11256m,  7a; 
IV(252e)461m;  bie  gegeutuärtige  11386m;  [@e[d)id;te]  11239a,  256me, 
347m,  429e,  518e-9all ;  IV  7m,  252e;  Snftrmnent  I35a,  mjxhuä}  l460a, 
[9Zamen]  (»gl.  (St^ni.)  U450e-la]  neuere  1257a;  IV 259e,  461m;  crganifc^e 
1478a,  ^barmnceutifc^e  II229e;  ^nieunuitifd^e  II  384am,  7e-8a;  [«Schriften] 
(i^gI.  4)emi[d;)  1460a,  11288m,  IV 205m;  tec^nifc^e  I36m,  öle;  tbecretifcbe 
\10e-llm,   gevicgenbe  II283e,   Buftanb  IV259am  ||—  iß.  ebemüer: 


308  (^i)emihv  —  ©bei} 

sg.  II(295m),  IV 635a;  ein  kftimmtev  11387m;  I11613e,  7e;  V46&  J 
pl.  (*)  1281a,  465m;  V7m:  [5lufsä^Iung]  II256e-7a,  III6i5a  ||:  ^m-- 
l^tifc^ev  V54a,  avalnfd)ei-  11249a,  aiigcjeseic^iietev  IV  502a,  bevii&tiite 
1429m*;  großer  1247m,  V46m;  neue  I66a*  ||—  djcmifcl;  [f.  (Sigeu* 
f(^aft,  electvo-,  ©eotogie,  SaBoratoviuui,  SDZeteuafteine,  Ö[cn,  seviel^^t,  3ev» 
fe^ung]  ||  3ufa§e:  5(ffinitat  [=  95evii?aubt)c^.]  IV  10m,  lle  ||  5Inan?fe 
1333a;  IV311mll ,  465e;  V35e,  91e;  pl.  -eu  I230o;  IV502m,  604m, 
619e;  V36a  J  anaU)fircn  IV265e  ||  STnfic^ten  1247m,  2(p^ivatc  II429e, 
2tquiöalente  \10e-lla,  3(v6eiten  II228e,  SSeveitr.ngen  J1150a;  ^e[cf)anen= 
beit  [i-  Statur]  I167e,  271a;  11164m,  IV 251a,  V73a;  33e[tanHI;eiIe 
I34a,  Setva^tungeH  I247e,  (Sintbcilimg  \76e,  (Eintvhfmigen  V12m; 
(Sremente  1135m,  11122m,  V2ie;  (gntbecfimgen  YlOe-llm,  ©vfc^eimin' 
gen  I31m,  @y|>evimente  II228e;  -geognoftifc^  IV360m,518e;  -geologUd; 
[f.  *®eoIpgie]  IV 311m;  ^evgang  [=  ^vcceB]  1464m,  ^^|)ot{;e|e  I247e; 
^eiintniB  V54a,  -niffe  IV466a;  Gräfte  IV (148m),  2)^etrKben  III6i6a  jj 
gjlifc^iing  11164m:  ^Bevänb.  1277a,  -^^S^erfdnebenkit  lV444a  j  pl. 
-en  11398m  |i  Dktuv  [i^  23e)^afi.]  1219m,  222a,  334a:  -be)d;affen^eit 
1228a,  -Mfte  II283e  :|  D^ieberf^läge  1259a  ||  ^;|3rDcefj  [=  Hergang] 
I(378a),  lV485e  jpl.  ^|3icceffe  I56e,  II(378a),  11122a;  lV21om,  267e, 
287m,  332e-3a,  612a:  kleine  iy459a  ||  3Jei?cIiittcnen  lY 460e,  (^äjwkxuy 
feiten  IV479e,  @inn  IV473a  |  (Stcff  1283a:  -«Bevänb.  Il[213m.  -35ev- 
fc^iebenknt  11124m;  -iüed;fel  IV17a,e:J  ©tubicn  I36a;  Uuuvanblungen 
1180a,  IV  257m  j  iinterfuc^en  IV'475e,  -fliegt  IV  65m;  llnteiiiicf)nngen 
1246a,  111615m,  IV 257m  :j  Uvfpvung  1450a,  «Beränbeviingen  I225e  (ber 
(Svbrinbe)  |  35eiinnbungen  1268a,  280e;  ijevbnnben  II[614e:|  35evba(ten 
III612e,  ißev!er;v  II384e  |  »ev [(Rieben  I124e,  260a;  IV8e;  iB-kit 
1165m,  111609a  :[  5ßer[uÄe  1268a,  11285m,  IV300a;  SJeriDanbtfc^aft 
[=  SCfjinität]  I57a,  248m;  IVlla  (Uvfac^)  H«  UMtfenb  IV13e,  3Bti!]am- 
feit  Vllam  ]  2Bir!ung  1439a,  IV 9e;  -en  1169a  ||  «SBiffen  i 67m;  11162m, 
212a  (5tnfänge),  388ra,  397a;  äiSi)rtevbu(^  III470me  (642a),  Berlegiing 
IV  620a;  Bnfammenfetjnng  [f.  STtmof^bäre,  Snft]  I267e,  465m,  478m; 
11229a,  III109e;IV468a,  473m,  619a;  V80e;  3nftanb  IVölla 

*Chemms  11179a,  Chemnitz  I2C4m  [gcogn.]  II*  Cheops  (after  cigv^t./ 
ton.):  ^^^ramibe  I418e,  Il333am;  lll205e-6a,  455a,  546a  ((Statten)  J 
Cheops-Chufu  (it.)  II156e-7a,  9a,  402m;  III205e-6a!l;  nur  Chufu 
111455a  :|j  Chephren  (it.)  II156e-7a  j  Chepbren-Schafra  11402m;  bIo§ 
Schafra  II156e-7a,  111455a  ||  Cherbaurg:  Sage  I481m,e;  2:em^er.  1347a, 
8e,  481m,e  :j  Xsp;(ig  (ttrg^ife)  1492a,  11421a  |  Cherfanes  11306a  (ber 
golbne);  Cherfonefus  aiirea  11168a,  305e:j  Chefapeah-Sßai  II272e  |  Loys 
de  Chefeaux  11150a:  comete  de  1743  11158a,  SSeltranm  III49me:| 
D&erft  Chesney  IV71e  {d^cpch,  auf  bem  (Sup^rat,  niagn.  S3eoB.,  Unter* 
gang  beS  Tigris)  j  Chevandier:  (Stein!o^len-@^i(^t  in  100  Sauren  1295g, 


^^  —  Chili  i^alf.  §  309 

469a;  IV460eT  Ant.  Leon  (Leonard)  de  Chezy  (1773-1832):  Überf.. 
t>oii  Kalidafa's  megliaduta  1140e,  117e 

Chiapa  [f.  Wotan]  lll  475e-6a,  IV 307m:  20  Stiifüh-ev  cb.  i^eevfübrev 
III  475e,  S3ifc^üf  1114:76a,  Salenbev  lII475e;  (Siiigebevue  [=  -fanehen] 
III475ni,e;  ©ebivg^fetteu  IV542e-3a  (Diic^timg) ;  ©reiije  IV311m,  545a; 
[Örter  ba]I469e,  ^eife  IV626am,  Scitefeu  nad)  ii.  in  Ch.  lU  475e-6a\ 
Chiapaneken  [=  ©iißcborne  inni  Ch.]  III(475e  alle  bcm  9Zorbeii  gefommeii) 

*Chiafß  II52e,  SBiaftclitl)  V71m  ||.  Chichimeken  (-quen)  n48Um  | 
Chichimequilio  {dl  öcu  ©iiaiia^uatc)  1444a,  IV 245m,  VSOm:  ®e6ivg§arteu 
\93e-94a,  tjel^e  OueÜe  i.  Coniangillas  \\  Chico  (SRe?:.)  IV 482m  (Obfibian), 
Chigi  1397a  (iBiMtotde!  in  9Jimu)  ||.  Chihuahua  {mTiex-)  ^i-  *£tabt  IV 
433m  (58veite,  ^pef)e)  |  iß.  meift  %>xoi\:  (Scniet  111563a,  578am;  ©ebivge 
IV435me,  §cd[)e&ene  IV 432m  ||  Jofliua  Childrey  (1623-70):  [pevf.] 
III588e;  £bierhei.Mid;t  I  [144m,  21.  409]  l45am;  ll366e,  lllöSSe  :\  Chile 
f.  Chili,  Chiles  (il>iiltau  bei-  "^xCc.  los  Paßos)  IV3i4m,  548m 

Chili  {Chile  IV483m,  o24a,  9a,  530m)  IV[550m'!-5J ;  adj.  dHleuijc^ 
(°)  IV483me,  529e  ||  3ufn^c:  anales  de  [i>gL  univers.]  IV530m;  Ändes, 
-fette  (*)  =  CordilL]  1250a,  357me--;  iV 553a  (^:|3avaIIelfette) ,  4a  (3ii- 
fammeiiliaiig);  V37m*;  Sdifcmbalr  bn  IV74e,  bcc^ftev  S3evg  IV552m, 
33eid;aff.  IV[550e-im],  93iin§[tein  \\367a,  i^^iid;teu  IV (551a)  |  Cordilleren 
[=  Andes]  IV431a  [iiiauevavtig] ,  527a  (oft!.);  sg-  -'«  [iveftlirf/fte  f.  get^* 
infelii]  IV 553a  :|  (Srbbe&eii  126m,  213a,  220m,  313e,  443a;  IV228e 
(eiujelue  (Srf(^eiuniigeu) ,  551m;  @robenntg  II61e;  @J,•^^eb.  [=  S^eii'e] 
111253m,  495fne;  9ieibc  "o^w  get^iiifeln  longo  ber  Äiifte  \\[550e-lm 
(eine  »evfiinlue  ir^eftlic^fte  (Eovbitteve) ]  la,  3e;  i^cnnaticiieu  IV635e; 
gebirgiger  $:beini489m,  ©ebirg^arteii  IV655e;  @efd;.  lV74e,  3u|elu  babei 
[a.  gelöiui".]  IV306e;  Äarte(ii)  IV552a!l,5e;  .^lima  I357e,  lll(261e); 
Äüfte(n)  I328m!|,  428m;  IV 546m,  550e  (örbebiing);  Sainag  11489m, 
magn.  «eobb.  IV74e,  iiörbl.  IV633e;  [Örter  ba]  I[124a,  IV367a, 
V37m;  ^xmw^  IV  552a;  ^eife(ii)  [=  ©j^^eb.]  IV  524a,  9e,  546m; 
(gtrönniiig  1328m  |  (güb-Sf).  IV  431a,  451m;  fübl.  lV633e,  V37m; 
(giitjee  IV451m  :|  anales  de  la  universidad  [t>gl.  anales]  IV529a, 
551e,  2a  ||—  33ulfaue  IV505e,  [321e-2],  2e,  430m,  483meO,  529eO 
[550m'\-3],  550me,  8a',  sg.  iBiiIfaii  (*)  IV291a,m  (483me);  V37m: 
4  5lbtbeiümgcu  IV[55im-3];  Sliifsäbhiug  IV322e  [551m-3  (\?cii  9J-(£  in 
4  5(bt[)eil. ,  mit  9ind;ric^ten  über  jeben;  auc^  Stafel  gen.)];  be|u^)t  IV302a, 
(Sutfernimg  ücn  ber  ©rn^^e  BoUvias  [tgl.  teere  @trec!e]  IV547we,  33veitcn 
lV555e,  (Sbarafter  IV311m;  meift  in  ber  n^eftl.  (i:orbtaere  IV321a,  ferne 
in  ten  öftl.  (S-en  IV  527a;  Entfernung  f.  5o/.;  ent5iinbete  [=  tbät.] 
\\322e,  iiod)  e.  IV5:/7e;  (Sr^ebnng  eineö  nenen  IV555a*,  ßiftrerfintg 
[i^gf.  ?ängc]  IV55im;  ©ebirgi^art  IV633eii,  -en  IV634e;  gevcibte  IVoDÖme; 
©rii^^pc  \\316e,  7e,  321e,  547m,e,  550m,    Im;    .spcfie    [\321e-2a.in. 


310  Chili  ^ulf.  :q  —  Chimborazo  (^ 

5ai|,553me;  Äeiintnifj  lY550me,  i'age  IV5o5e;  Säuge  [ü^I.  (Svftrcd.] 
l\322m,  386e,  547e,  8a;  gvoge  öiilfaiileeie  ©tvecfe  gegen  ^o/iiua  IV52ie, 
547me,  550m'^  DZac^r.  f.  5liifjd[)(itug ,  utebvige  l\322m  (im  @);  uövb* 
rid;ftei*IV386e,  547m,e,550m;  [^:|3evfoueii]  IV322e,e-3a,c,  550me,e,2m  \\- 
iReif;e  IV505e,  322m,  551m  (infolge);  -^klhe  IV321e  |  9?ei()en-^\ 
IV(505e)547e(550me)  ||  @d;ramni  ].  Saffev;  füblid^ftev*  IV386e  (430in), 
54Te,  553e;  2:afel  f.  Sliifsaf;!.;  tfiätige  [=  eiitjünb.]  (a  3ar)l)  IV553a, 
^bätigfeit  IV322me;  iiuter[eeiid;er  IV550e*,  Saffer  u.  ^c^raiinn  V' 26e-27al 
3al)r  lV517a,  322m,55öe[44öm],551tri  (24):  ber  l;ift.  tl)ät.  l\386e, 
446 m  :\  mele  3ii[amntengebräiigt  IV386m  ||—  üiiÜanifd^c  (Sifc^eimnigen 
IV  550e-lm 

^••volcan  de  Chillayi  (S^ili)  \V552m  \  Chillo  (Sei  Outtc)  [j.  bef.  A.  v. 
Humboldt]:  hacienda  lV534a,  [Drt  babei]  ib.,  XM  toon  lV575m  ]" 
C/»7oe  (Sm'el  an  b.  ©Äiifte  (£l)ili'§)  1310a:  [iibl.  Sap  IV 553m,  gelöinfel 
lY 551a,  gjorbHIb.  1310a,  !^ittovat  IV550e,  umgu.  iBeoe.  lV67e,  iintevfee* 
ijc^cr  mitan  baki  lV550e  :|  Chilpanzingo  (üJJej.)  1296m,  lV638m  (3Beg) 

Chimära  (in  2vcien)  [glamnie  *]  I25im,  44<Sa;  lV2957ne  [öe-7m], 
509e-510a  [530e-l],  GlOrae:  im  ^lltertlnnu  IV297a,  tuo  bie  gl.  au^kic^t 
lV55ia*;  lauge  Befauut  IV295e,  380e;  33e[c^vei6nug(eu)  u.  9?ad;ri(^ten 
lV296e,  7a,  510a  [530e-l  (A.Bergs)];  befuc^t  IV297a,  5iöa;  lange 
bveuueub  IV610e,  cutjiiubet  IV531m*;  geuerbvuuueu  lV2Ö7a,  380e  | 
g lamme  bev  Ch.  [a.  ®L  mit  *]  I25im,  445a;  lY 509e-510a  [531]-, 
C/i-glamme  (o°)  IV531m:  große  lY 531a,m',  !(eiue  glanmieu  lV55la, 
i^lammd;en  in  einer  (Spalte  IV531me  J  @a^  an^brec^eub  lV532m;  ©aß- 
queüe  \Y297a,  380e  :|  ©ebirg.^avteu  [tgl.  ©eftein]  n^297a,m,  510a,  53ia,e; 
©efteiu  iä)\vcixi  \Y531am,  \d)\v'dxit  ta§  ®.  ib.*;  §cr;e  IV531a^  au8  e. 
§ügel  lY 510a;  im  35orl)of  e.  toeifaß.  5!tic^e  IV53ia,mll;  $!age  IV380e, 
530e,  la;  lauge  f.  belauut,  breuueub;  dlaäjx.  [.  Sefc^r.;  Öffnung  (2  Ö-eu) 
IV531a,m,me;  Örtlid;!eit  lY 2977n,  510a,  530e~la,in,e;  ^ian  lY 531  e, 
Oueüc  \Y531me,  9tuf?  IV53iam*,  ]d;tväv3en  f.  ©efteiu;  (gerpeutin  IV531a, 
e;  greise  Särme  IV 53im*   SoI^Igeruc^  IV531a 

Chjmboraxo  [f.  Bougiier,  Bouffingault,  Condamine]  (ba6  A.  von 
Humboldt  unb  feiner  33efteigung  2tugef)ereube  ift  burdj  einen  «Stern  * 
anege5eid)net)  1235a,  320m;  lV[i62]  268e,  293rn,  359me  [630-la]  ||  3u- 
fa^c:  mbang  IV354a?n,  478e;  V29e;  STbrentung  f.  Sct^itinie,  Alvarado 
V29e,  Arenal  [=  Gbene]  IV  162m,  langer  STufentfialt  IV570e,  STugit- 
^orpbi}r  IV359me*;  ?Bau  IV490e,  572m;  33ecbb.  f.  ^enbel  |  «efteigung 
(@rft.)  [„^efteig."*  f.  Humb. :  Schriften]  IV 209a*  359e*  (23  3uni  1802), 
490me,  572m,e:  angebliche  be8  ©ipfelö  IV[ö30-ia]  :}  33imsftein  f.  ebene; 
colcffal  IV162a,m  |  2)üm  [=  ©loden-]  IV318a:  ungeöffneter  lV284e, 
616a;  3)omform  lV273a,  283m,  310e,  384e7(gbcne  [ögl.  §cc^e6.]:  sßimö* 
fteiu-(S.  [=  ^T-ena^j  IV162m,   bürre  ©.  berum  lV241me  :[  ©rbebung   \i 


Chimhorazo  (E  —  China  allg.  311 

geboten]  IV162e,  490e;  erfteigimg  f.  35eft.;  ^el^gvat,  ©rat  lV240e-ia*, 
2'lOe*  (Ähift  bvibei);  ^etefamni  IV359e*  627a*;  Formation  [=  ©efteiii] 
l\428am\,  468m;  am  gu^  IV 241m,  314e,  480m,  576e  |  ©ebirg?art(cn) 
(2)?iueraUcii)  [=  ©eftein  iifm.;  f.  me^r.  @I.]  lV478e*,  634a,e,  5a:  fel)Ieube 
i\483a,  ©liiiimev  feMt  IV477m  :|  ©egeiiteii  f.  2;beUe;  ge^iokii  [i;:  5v* 
l)cl>iing]  1235a,  320m;  ©efralt  f.  Sem,  ©lodeiifcrm  ||  ©eftciii  [=©ebivi|e* 
avtiU,  gcvmaticu]  lV359mf*  ((al'iaavtige^),  pl. -e  IV628a  :||  (Sbimtcvajo- 
©eftcin  [=  Svad^Vt  beö  Ch.,  =  4'^  2:vad;öt-5irt  IV477me]  lV348e,  42Sam, 
471me  {4a),  \blle-8a,  626m-9]  627a*,  7a,  8a,  9a, e,  636ra,e--^:  aVgeid) lagen 
lY628a*  I  2liiaU}fe(n)  l\[626m-9]:  ükr  bie  51.  IVö2öme,  21.  tcii  Ram- 
melsberg  ii.  Abicli  l\ 626e-7 ,  Rofe  über  bie  Uiiter|d;iebe  beiber  5(-eii 
IVö25am:l  [ißeftaubtkile]  IV636e;  fpecir'.  ©cluic^t  lV62ö/ne,  7a,m,  9e; 
©ebalt  a\\  Äiefeluiure  IV 626m  [8m-9\  -\\  &\p\a  [a.  ^cbc]  111606m: 
erftiegeii?  WöSOa,  e-la:  9)?e|iiiug  IV630m,e;  Siebepiiiift  lV630e  J 
©Icdeii-  [=  Sem]:  -kvg  (ungeöffneter)  IV 289a,  293m;  -fcvm  IV 273a; 
g-fÖvmig  JV162e,  293m  :|  ©rat  f.  ^^el^grat,  i'dimale  §cd)cbcne  [i^g!.  öOcue] 
lV314e  II  §öf;e  (beg  ©i^^feltUV 359e*,  650-ia*)  llOel,  41e,  42m:  IV 
283m,  3i9m,  359e*  [630-la],  630-la^:  [im  ^erglcid)]  I357e,  419e;  III 
(606m);  IV 284m,  315a,  9m,  322a,  529m,  549m;  V29a  |  einjehie,  k- 
ftimmte  ^or)e(n)  IV  162m,  240e*,  Im,  478e*,  620e*  7a!l*,  8a*,  a:i,  630am, 
g-la  :||  ber  I;rd;fte  ^erg  (früher):  üon  ben  (Singebornen  erfannt  lV325e, 
520e  I  I)el)ere  ^erge  \Yo49me,e:  (gübamer.'^  l\319m  \\  i^i^Mnugen  IV 
162me:  gegen  §.  ib.*;  ipcrnblenbe  jelteu  lV478e*,  ^luft  f.  gel^grat; 
fein  Ärater  lV162e*,  e;  ?age  ]\354a)ii:  in  ber  a>eftl.  (Sorciüere  IV354a  | 
l!at>a:  I-artige§  ©eftein  IVu59me*,  «?e;  anö  «Spalten  ib.;  feine  2-ftreme 
IV571m*,m:|  5tWen!iing  ber  SctWinie  bnrc^  ihi  l\[162]]  iDJaffe  IV  162m, 
e*,e,  490e,  572m  \  2)c'eifnng  [tgl.  ©i|.>fd]  IV[ö30-ia] :  trigcncm.  Humb.'s* 
141e;  W 630am'\ ,e  :\  [D^ineralien  f.  ©ebirg^^arten ,  [Örtlid;!.]  f.  Scpcgr.; 
<Penbel  lV31e,  162am  {^eobi\);  Onars-SrOIagernngen  lV620e*,  Sanb 
IV240e;  ®d;neegren5e  r357m,  IV  162m  (eirige,  il)r  nabe);  <gee  j.  *Yana- 
cocha,  (2eite(n)  lV162am;  Semperatnr  lV240e-2a*:  ber  ?nft  lV630a,e; 
einjetne  X\)dk  n.  ©egenbeu  JV162m*,  Sbermometer  eingegraben  IV240e- 
2a*;  [Scpcgr.]  (auf  n.  nabe  bem  Ch.)  ]Y1627nc,  314e  (S3nlfan  ttmi  gegen* 
über),  621e  ||  £rad;t}t  [=  a-©eftein]  lV2(<9a*  427a,  480m  [626m-9], 
9a;  Ch-Zxadm  (0°)  IV474a;  pl.  Srac^l;te  (OO)  iy4637n:  5(nalvfe,  ^e* 
ftanbtbeileIV[ö2öm-9*j;  -5{rt  [4'«=]  (=  a-@eftein)  \\ 471me,  4m,  483a; 
-bergIV162m,e,  293m;  ^eftanbtl).  f.  Slnalpfe,  -Sern  IV162e.  -maffeu 
IV620e*;  -(Bänren  IV  360m,  4ö2e*,e;  -ftiicfe  lV490e,  572m;  -krümmer 
IV572m  II  5>c(nm  IV20m:  ^ulfan?  IV293m,  nidjt  aU  'S.  gered;net 
IV  318a 

Chfxa  (=  Khatai  [11292m],  Sineyi)  I416e;  II[200-5a]  227m,  253a  || 
S3.  C'HiMifiK.y  (-  Sinen,  Tßn  11227m)  [and^  burc^  ^  augebentet]  n94e; 


312  China  1ois>  Ma^mt 

IV607e,  8a  II  d.  cnijvKfuscn  (=  [iiicfifd;,  i>gl.  fiucicßifd))  [aiiä)  bind)  * 
angebeutet]  11319m;  111224ell,  230a,  393e;  IV 52e,  262e,  361a,  379m 
Ij:  ^iifiiijc  (2(.  China  ivnrb  iii^t  I^ejei^^net):  ^tbi'ctibening  [.  ^evfel;v,  2(6[tanb 
f.  entfern.,  2levolitf)en  [i^gl.  äl^etecvft.]  lUöOime  \  alt,  5irtei-IV169e-17Üa; 
alte  lI149aO;  alte  Ännte,-  5tn[ic^ten  11227m:  Ijobe^  2(ltev  ['.  Siöilij., 
(Snltuv,  ^cnntuißj  IIl454aO  :|  STnnalen  [c]  [a.  9ieid;e-5(.]  1 132e-3ail,  ll417e; 
III 87e,  148m;  Araber  11253m,  454m  ||  5tftvononien  [c]  I107e,  389e; 
111563a,  570m;  Stfticnomie  III(61a)o  |  ^i^tvon.  ^eobb.  111369a,  454am 
(alte)  II  Süiebelmung,  @vi>ße  11220a:  [größte]  11214m;  S8eobad;tung(en) 
[c]  ni561e,  2a,  3am,  604m;  iöerid;te  IY457a*,  iße!d)r.  11291a,  ^etvcluicv 
11102e,  SBilbnng  [=  (Simlif.,  Kultur;  l^gL  I;cc^gct.]  11225a;  ^nd;bni(i 
\l465e,  S3iic^er  [f.  übr.  @d;ri[ten,  SBerfe]  III454e*  (gr.  3evftBrnng); 
S3iibblnt^mn«  11248a,  (£(;rcnolcgie  114026°,  Sbiliiation  [=  iBilbung  nfm.] 
111454a*  {^o\)i^  2(lter),  Felonie  11147a  ||  (Scmeten,  über  (i!cni.  [a,  b,  c] 
(a.  (Sterne)  llOöe,  7e,  lS2e,  389 e-390a,  405e;  II417e;  III148am,  561me, 
8am:  3bentität  mit  eure«;^  III 5ö2am,  577me]  SJerjeid^nij^  (Üiegiftev)  [ügl. 
Ma-tuan-lin,  Biol]  lll  561me,  2me,  570m,  583m  J  ein5elner  (Scniet  III 
563am  \\  eoni|)aB  M  [j.  H'-  iD^agnetnabel]  ir294m,319m;  alte  (Snitur 
[=  SSilbung  uiw.]  11147a,  9a,  154e,  402e-3a;  2}t}na[tie(n)  [c]  IllOOa, 
214m,  248a,  294a,  319e;  III454e,  561e;  IV  50a,  382m,  608a;  ©gen* 
ld;aften,  Sitten  [b]  11489a  (gegen  3)Zild;),  111594m;  ßncVclo^äbie  IV610a*: 
(Entfernung,  5(bftanb  [a.  Ofttitfte]:  i)on  «Spanien  II307e-8a  (8a);  (gj^eb. 
11220am*,  f.  •••geuerbrnnnen ;  geringer  ^^ovti'djvitt,  Stillftanb  11149m; 
frül)  1.  Äenntni|3,  ©arten  [c]  11  [200-2]  133e,  @a§  lV2ö5am;  ©ebirge 
11423m,  IV263e  |  ©ecgrapben  1187m*,  -ie  III5<S0me*,  gecgr.  2Ber!e 
IVeiOmO  :|  @efanbtid;aft  [a.  rem.]  II133e  |  [©efc^iÄte]  lllOOam,  147a, 
214m,  253m;  lV51m:  alte  II 402e-5a;  '^^fd^reiber  [c]  11221m,  420e, 
Im  :|  ©eftabe  [=  Äiifte  nfu\]  II59e*;  ©renge  1459m*,  V97e;  ©rc^e 
f.  Stuebehi.,  §afen  11291m*  |  §anbel  11241m,  443m:  ^c^Iä^e  I1462e*, 
-^efiabt  [c]  Il(307e)  463a  :|  ^auptftart  11227m,  §eer  f.  Äriegemad)t; 
§errf(^aft  f.  Siinber,  SBeltl'.;  ficdjgebilbet  II225aO,  ^pef  11221m*;  in  (£1;. 
11482a,  111230m;  Snfel  111393m*  |  Äaifer  [c]  II(101a,  220a) 5m,  294a; 
III(148m)  454e;  IVl 69e,  3S0m,  456e,  613a  [a] ;  !aiferlid;  U  101a  (©arten), 
IV 50m  (^alaft)  J  harten  11491a*  l\607e-8a  (i>cn  2(fien,  ber  afiat. 
SBergfctten) ;  2anb!.  II225aO  J  tenntniß  11291m;  früle  Ä\  n.  ^efil^  lunt 
Singen  [b]  11294a,  465e;  IV  57m,  380me  (ber  afiat.  SSergfetten) ,  607e-8a 
(.harten  mi  5lf.)  :|  Ärieg^^mad;t  11220a*,  tiifte  [=  ©eftabe,  Ufer]  (f.  Cftf.) 
II  (477a*)  e-8a,  Sage  f.  (Entfernung  |  Sänbeu  (u,  S5olfer)  [ügl.  Golfer]  unter 
(Sb.,  untermorfne  11220a,  421a;  IV 613a;  £anbfarten  f.  harten,  -reifen 
lV50awO  J  Sitteratur:  [b]  1105m,  194e;  [c]  11466m,  482a;  IV 380m: 
2l6neignng  II  102aO,  alte  II402eO  ||  3}iagnet  [b]  [=  SUJagnetnabelJ :  S3e* 
tvac^tungen  über  ben  ä)i.  lV50me  |  alc^  (Sempaß  [ögl.  ©(.],  ©ebrau^  beS 


China  mac^mi  —  5B  313 

dcm^  U2dim,4S2am',  l\ 52m  \,e,  119 e-120a:  avfiiibimg  IV52m,  auf 
bem  3D?eev  l\51m  :|  Äeimtiiiü  11150a,  293e-4m,  468am',  lV57m;  Mrcbe 
IV50e;  i«ic^t!va[t  [i?gt.  ^aRaöiietnabel  di]  lV[49e-51m,  2(.  169e-170a,m] 
J  3}?a9iietuabel  [=  iD^aguet]  1436am,  II468am;  lVo3m:  bangenbe 
IVölam,  lUe,  17(hn;  auf  bem  2)icev  lV5i»i;  fcf>liMnimeube  lY 50aw, 
dU,  169e-170a;  ^üb-äBeifam]  IVii9e-i20a  J  maguetifc^  Il(372eCj: 
5t6lvcid;uug:  [a]  IVi95m,  202e,4m;  [b]  II319me;  IVölam,  lUe,  120a; 
^ec6I\,  (gtaticneu  [f.  Peking]  IV  70a;  ^ac^m  [h]  (^auböebvaurf)  bev  9iicl;t* 
fvaft,  mit  fdinjininieubeu  9cabelu  \\50a)llS7avi,  225m;  11294a;  IV50aw,a 
(^aub  eiuer  U,  gißuv),  51am,  169e-170a  ||  9J?aIer  ^^82a*,  iD^ttkmatif 
Ii454m;  dJlaiux  [c]  IllOla,  220e,  24am,  2f'0a,  472a;  IV383e-4a; 
Tlevc  IV 72a*;  memoires  concernant  les  Cliinois  II133e,  4a;  9J?etecrfteiii 
[ügl.  Stcrclitficu]  1397m,  ä)?iui[rcr  II102am*,  giufaü  bev  SlJougcteu  II  253e, 
imcufune  1 339a,  lOhmbart  111583m*;  [Flamen]  [c]  IV402e,  607e;  9Mur* 
bejd;r.  IV404m°  D^eftoviauev  11248a;  bae  ncvblid;fte  IV583m  {Kara,  = 
Sartarei),  ucrbiveftl.  11240m:  Cftüifie  Il477-5?n((gutfcniuußluMi  bev:^)cvtug. 
Äüfte)  I  ^flaujcu  II102e-3a,  134a*:  -fenutuiB  I1102e  :|  ^I^l^füev  [c]  llli4e, 
372e;  IV  160a  |  ^U-ci?in5(eu)  [c-]  1262a,  417a;  11225a,  423m,  442e, 
465e,  477a;  in454m,  lV584a,  Y97e:  uörbL,  iübn.^efII.  IV263a  :|  Oi:eücn 
I1257me*,  9^cgicruug  IV 608a*  |  Üieic^  [c]  11215a,  225a;  IV262e,  V97e: 
-^^e-^Iuualen  [i>g(.  'äm\.]  III594e,  größte  2lu§belmuug  II (214m),  @eogv. 
[\382me  J  ^Jeifen  [a.  2anbv.]  II291a,e,  415a,  445e,  6a;  Ü^eifeubev  II176e* 
:]  9iengicn  (©laube)  IllOleO;  rcmtfc^e  ©efaubte  11221m,  IV51me:  (Salfen 
[=  ^eucvbv.]  l\262e  |  (gd^iffe  [c]  1187m,  II294m:i,  IV51m;  (£c^ifffa&vt 
i\120am°  (gegen  €üb)  ||  [(Schriften]:  über  dhhia  11403a,  4458;  d)mef. 
eä)x.,  mäKx  [bgL  3öer!e]  II466e,  IV(404m)  J  (Sc^riftftellev  [c]:  pl. 
1255m,  484e;  11220m,  437e  (445m),e;  IV 51m,  120a,  169e,  170m; 
sg.  II  100m,  293e-4a;  ni454e,  IV  193m  ||  eeilbcbren  [b]  1417a;  IV 
262e-3a,  513am,m  (iRac^r.  bai>cu,  ber  ^^euerbruuueu) ;  (gittm  f.  (Sigeuf^.  J 
iStaatf-:  -(giniid;tuugeu  11149m,  -mann  II  102am*  :|  @täbte  11454m*  || 
Sterne  [b]  in22iom  (u.  dcmeten):  neue  III87e,  148am,  193e,  216o, 
22i,  2-6m,  250,  e-la;  S^ergeid^nif?,  -ffe  [f.  Ma-tuan-lin] :  [b]  III 22ia, 
2m,  4a,m,e,  6m,  230, ^  (bret);  [c]  III224e,  6m,  230e  |  etevnid)uu|})^eu  [b] 
U32t-3a,  405e;  II417e;  111604m  (5m*),  621a  ||  ©tiüftanb  f.  gcrtfd;vitt ; 
ba«  fiibl.  II291e,  eiib^ol  IVi  19e-i20aO  (Sic^tigfeit);  2;a^H^ten  \SU-82a^ 
($?anbid;aft  mit  gelfen  u.  3)?en|d>eu),  Xc^cgra^bien  11215a,  Svitnir  IV  613a, 
Ufer  [=  Mfte  uni\]  11477a*,  uutev  f.  Siinbev;  3?evbiubung  |.  S>orfer,  l^ev^^ 
fehr  [|.  ib.]  11149m  (tvenig  ^.  mit  ber  Söelt)  ||  2>cl!er  [tgl.  Zauber] 
Il220e,  240m;  Sßclf  (0<^)  IllOle*:  tra^  bie  (5h.  i)en  anbern  S5-u  eutucbmeu 
11454m°;  ira^  anbve  3.\  i>cu  ben  Sb.  emnelmien  [b]  [f.  °iD?aguet]  II257me, 
455e  (3a^^ane''cn) ;  3}erbinbung,  iBevfeliv  mit  fremben  S5-n  u.  fänberii 
n221m,  253m;  IV114e,  120m;  5tnfang  bev  3>ÖIfeviraubevuug  II219e, 


314  China  5Ö  —  Ü^c 

220e  II  iß>od;)tpcftcu  [c]  VTOe,  82e  (97m);  Seltbenic^aft  11214m*  j  äöcvfe 
[c]  [t  @d;rifteu]  I436am,  lY513a;  Söev!  II293e*:|  [Sinter] . . .  IY613a*; 
Sßörtertitd;  [c]  11294a,  lV5S0me;  ^ahUn  11455eO 

'^■Chinandega  (S)2itt.  Siniev.)  IV  541m  (>Biilfan  babei),  Cliinax  (in  gbiaVa) 
I11475e,  paramo  de  Chinche  IV 555m,  Chinchipe  (9^?e6enf(.  bee  ?lma* 
gcueiifl.)  IV  184a,  paramo  de  Chingaza  (bei  ^Bogota)  IV556eli,  China! 
(33iitfaii  dfnti'i*)  IV 553m,  chionaea  (^il;.)  1372m:  CAto^;  [baljev  gett.] 
111 160e,  451e;  Chipicani  =  Tacora,  Chirac  (2Ii:t?ercsne)  IV 607m  j  Chiriqui 
(iOmt.  2(niev.):  lagiina  de  11325e,  S5ulfaii  IV307e  :|  Chisbolm  IVGOla 
(lii£*ln-i;c^  auf  Martinique)  \  Chißnche  (Oiiitc):  ^lüfaü ,  m^rang  IV362mll; 
altos  lVSö2am!|,  573m  :|  Chisioick  (bei  $!cnbeii)  1482m  (©arten,  Sem^er.), 
paramo  öcu  CAito  (9?ei:-@vau.)  lV556e,  Chitral  (3uner-5If.)  lV379e 

Cliladi.i    (Ernft    Florens   Fried.):   5(erclitl)cu   ).  Reiter!,,    9JZetecr[t. ; 

(Seiltet  i413e;  ^eiierfugeln,  5(erditben  I125e,  8m,  138a,  UOme ,  400me; 

111573m;  Älaiigfigiiren  1140m;   9J?cteorfteiiie  1398a,  4.00a;   (gtevii  jer* 

ftcrt   111224a  jj    Sf^Icr   [f.    Slmmoiiiiim,    ^(ci,    (gifeu,    Ml,    Äii^fer, 

Diatriiun,  @ti(Jftoff,  SBafferftoff]  I349e;  IV489e:  [ale  5Beftanbtl)eiI]  1349e, 

IV627e;  -ga«  IV  12a,  ©etvic^t  Vlla  J  (J^Icrit  V83e  (biirrf;  llnnranblimg): 

-(gcbicfer  IV149a,  209a;  V84e:|  eMoicV^VÜ  111379m,  SMcrüreii  1254a 

*baö  Choco  (el  Ch.)  (9?eu-@vaii. ,  im  2.'ö  imi  ^>c^alHiu;  ^|n-ct?.  IV555a) 

{\534am,  555am:  ^hiütf;ä(er,  gecgiu  133e;  ^iigeüette  cb. -reibe  IV 555ajM: 

S^erbiub.  teiber  Oceaiie  ib.;  ^arte  lV534m,  Sitteral  IV40m;  [Örter  ba] 

(l>gl.   Sc^cgr.)   IV534am,  554e,  5a;   [2;e^^cgr.]   (t?gf.  Örter)    l\ 555am, 

Sßaidgclb  IV 555a  :|  (Sf'cbicBab  (per[.  (gbreiititel)  11 118e;  01>erft  Chodzko: 

Ararat  bcftiegen   IV284e,  384e;    ber  Choes  11188m,    Cholfeul   I456e 

(2cnuic§),    Abu-Mohammed    al-Chokandi    111107me,   117a;    Sliclera 

11475a  II  CAo hWa(iD?e^)5r.  Ort:  5lerclitl)  [.  %^\)\\;  SBreite,  §ök,  Sage 

IV454mT  «8.  ^l^ramibe  tocu  Ch.  (Sre^^eii-^vr.  IV 434m,  568m,  576m) 

IV57öme:    abgeftimU^ft   IV576m;   5teroIitf)   auf   [ie   1140m,  lV57ömt;; 

am  %Vi^  IV434m,  ^alfftein  baüei  IV 568m;  Popocatepetl  u.  htaccihuatl 

IV  283m,  520a;  @|>ilie  jerftcrt  [ögl.  Bevftör.]  IV57öme,  ^cttefeu  IV  576m, 

[ßerftcrung  barau]  (ög(.  @)3i^^e)  I11475e  ||  Chonimailachu  (=  Baty)  V82e; 

2trd)i^et  de  los   (ber)  Chonos  ((5HIi)  1310a:  IV306e,  55U;  Choppin 

I476e  II  SI)or  5ö.  (3:r)eir  ber  Äirrf)e)   IV221a  j  5r.  (geiv.)  [f.  (Sicabenj: 

-gefäuge   II44e;    [in  gried).   Xragebieu]   IIlle-12a,  97a,  100a,  132a; 

[in  ber  rem.  Sragöbie]   11215m  ||  CAo?-a/an   II425e:    [Ort  ba]   11132m, 

261m  :|  Sf;orbe  IV 85a,  Chorene  II425e,  yoosvTai  I11360e,  Choris  f. 

0.  V.  Kotzebue,   (SborograVl;  lV516m,    nevado  de  Chorolque  (53oIii?ia) 

IV 550m;   Chorotega-^pxadje   (9licar.)   IV  298a,  532e;    ^uorog  ovoavov 

1 89e,  5<S7e-Sa  ||.    Chota    %.    (bei   S^arra):    %U\   (valle'de'^  IV613e) 

\\613e,e  (gr.  §itJe)  j  33.  minas  de  Ch.  (^eru)  IV  167a,  499m  ||  Chot- 

beddin  ob.  Chothb.  (beffer  Khotb.)  f.  Mafadi,  Chowarezmier  (sg.)  11262a 


e^re  —  ß^ro  -      315 

*clirebet  (riiff.)  IV  524m;  Chremetes  (alter  afv.  %l)  II163e,  412a; 
Chretes  (it.)  11163e,  Chriemhild  (iu  ben  D^ibelungeii)  11113a,  Sbvift 
f.  Sbviftcn,  Christ  Cliurch  College  (daniBr.)  1403a 

Sbvtfteu  11247e,  263m:  gebiilbet  11443a,  [^erfclgimg]  II442e,  -tuelt 
IV  52a  I  sg.  er)vi[t  11273a  :1|  (Sbviftenl^eit  1404a  (53tnr.),  11290a  (evfd^vedeii)  | 
ebvifteiitbiim  (=  c^viftl.  dld.)  [f.  Rom]  II[25e-31a,  'ä.  111-2]  {26e) 
218a,23ie-5m:  %\\\)iii[^tx  11235a;  einigt  bie  aiJenic^beit  [i?gl.  S5öl!evJ 
II  142m,  212m,  234e-5m]  iDoMtluitige  eiiitinifiiiig  II  254e-5m;  (giitftebiilig 
11212m,  236a;  Jinrft  Humanität  l\234e-5m,  SJnli^e  11218a,  belebt  bas? 
DJatiivgefiil)!  II [25e-50,  %lll-2m],  im  cftrenu  Meid)  11235a,  ©caiibi' 
natoiev  11458m,  @taat§veligicii  11235a,  @tveitigfeiteu  ib. ;  ^evciiibennigen, 
toclc^e  e^?  iu  bev  alten  Seit  kvöoibvingt  U[25e-31a,  ^,111-2]-,  ^tx^ 
bveituiig  iiiitev  bie  S3elfev  II30e,  [i>evtf)eibigtj  1127a,  w'ixtt  ^Bereinigimg 
bev  35i3I!ev  [tgl.  einigen]  I492e;  [viibe  3eit  II30a,  ]>äte  3.  U30e-31a] 
d)viftlid;  [[.  2IItevtf)nni ,  Europa,  geft,  @vied;en,  ^ivc^e,  9)?alerei, 
SJJiffienave,  ^^fsiloio^^fiie,  (Secte,  3t'ifi"cd;m-ii3]  "ölm,  235a,  247m,  255a, 
261a,  270e,  2e,  3e,  283a,  295m,  330m'l,  Im,  435a,  7m;  111209m:  2tn- 
fd)annngen  11122m,  5(utevität  11281a,  S3i|d;of  IV537a;  ganatifmni§ 
11140a,  247e;  ©cttev^bienft  11443a;  Sal'vrnuiDevte  IV169e,  400a;  3^ame 
111476a,  5fei[enbe  II  70m;  Oeeligicn  [=  (Shiftent^nm]  1145a,  Ulm  (©efd^).); 
atid;tnng  II2Öe  (be^^  ©emütbc),  Staaten  II23om,  Golfer  II 241e,  i)ord;r. 
II  27m,  SBelt  II  29a;  3eit  II37e,  -en  V66m 

^Chrißiama  IV68all  (niagn.  3nten[.),  91am  (eilurbeden)  |  Chriftie 
(S.  "Hunter):  Back  IV 71m;  magn.  IV/im:  ftiinbl.  beraub,  ber  Sutenf. 
lV96e-97a,  182m;  2;enH>er.  IV79e:|  d;viftlid;  f.  Sbriften,  Jac.  Chrift- 
raannus  111205m  (.AUraganus),  Christmas  liarbour  (auf  ^evgnelen) 
l\413a,  Sierra  de  la  sangre  de  Chrifto  {'^\Xido^  bev  Rocky  Mount.) 
IV595e  II  Chriftus  (=  Svlbfev):  ginfterni^  bei  [einem  Scbe  lU413e-4a, 
Sobeeialu-  III(413e),  Sobe^tag  III413e  J  bag  evile  ^ahx  tcr  dljx.  UlöSOe 

dbvcm  [[.  eifen]:  nid;t  magnet.  1186m;  in  2)Jeteovfteinen  1135m; 
111617a,  624m:  -Oii;b  III616e  J  d;vcmatifd;  f.  ^Nclarifaticn,  ^olaviico)) 

chronicon  1397a  (  (SlnTuif  11403m,  480m;  111621a,  IV 381a;  pl.  -en 
ni560m:  -fc^veibev  111413e,  621a  :|  chronista  =  cron.  :||  SF)vonoIcgie 
(=  3eitvec^nung)  [[.  ägij^t.,  geclcgifc^,  mejic]  11208a,  402e,  6me,  424a; 
II1548e,  V39m:  alte  II[402m-4a],  Slnfänge  lll (i59am)  J  d^vcnologifc^ 
11402m;  I115e,  171m,  425m,  519m;  IV 63m:  ^nfsä^Iung  IV77e,  be* 
ftimmt  111594m;  f^clge  III554e,  lV(602e-3a);  Übevfid;t  111426e  :|| 
dbroncmeter:  sg.  IV229e  |  pl.  II333e,  488e:  [@ebvanc^]  IV184a, 
23evfevtigev  11181a  :||  (Sf)vcncmetvif  IV  15a:  bev  (gvbvinbe  [=  Filter  ber 
©ebivg^avten]  1284a,  ber  (grbfd;)ic^ten  YöJa  ]  c^vcnemetvifc^  {aud)  =  bitter 
ber  ©ebirgi^avten):  beftinuncn  IV302m ,  33-nng  IV 486m ;  ^enfmälev  V13e, 
§üIfgmitteM192e,  Sänge  IV537e 


316  e^n;  —  ^irc 

''Chryfe  (Snfel)  (=  Borneo-^  ll2U4a)  I456e:  [©olblaiib]  ir2ü4a;  ijer- 
jiinfen  l'(456e),  lV371m  :|  Chryfippus  1115a,  l!I28a;  Enianuel  Chry- 
foloras  11289m  I  Chryfortomus:  SSerknl.  ber  ^Jlatuv  II  [50,  %.  n2a], 
opera  Iin2a,  [^^erf.]  ib.,  Ü6erf.  11112m  J  Chthon  V60m;  (Sbtbcuifc- 
tliermen  I445e,  6a  :|  ChuapH  (^MiÜaii  ebili'g)  lV551e,  Chufu  f,  Cheops, 
ct-rro  de  Chumaqui  (ßti  ''^l^eui^^e)  V37a,  nevado  de  CJiuquibamba  (S''^evii) 
IV548e;  (51;uvfürft  in416m!l  (ücii  ea^feii),  ebiiv^vius  (©viibe)  f.  Frei- 
berg;  Churruca  I479e,  S.  Pedro  Churumuco  (Mldniacan)  IV 336a, 
Chuffulongo  f.  Anti/ana,  (iap.  Chwoftow  IV387a  (il>iilfau  aiij  ^ani* 
tfc^atfa),  Chy-Fa-Hian  f.  Fa-Hian 

Eman.  Ciakciak  (1771-1835)  11133a  (dizionario  armeno);  Cibao 
I469e,  II56e;  (Sicaben  II  18a  (Sbor  bev) 

M.  Tullius  Cicero  U15-16a  [17e-19m,  2J.  107e-8al  121e;  lII2Ü0e: 
academ.  quaest.  11107a,  441e-2a;  Anaxagoras  V21a  ((gc^uee),  Arati 
phaenom.  (Ü6evf.)  III204e-5a;  ai[§  Arifioteles  U15-16a  (über  bie  Seit), 
über  A.  II15e;  Arpinum  IIi(Sm,e  |  Atticus  II  19a:  SBviefe  au  A..  ad 
Attic.  U18e-19a,  108a  :|  ^Briefe  [a.  Atticus,  Quinius]  II  Warn ,  108a; 
de  natura  deorum  11107a,  III 53e;  de  divinatione  1416a,  (^i^eburt^' 
ftätte  WlOSa^,  Seben  II18e;  de  legibus  II17e,  107e-8a;  über  Lucretius 
II107e,  Lucullus  y21a,  Macrobius  III200e  |  D^atin  II233e,  441e-2a: 
-bi(b,  -befd^r.  \l[17e-19a,  21.  lOSa];  -gefübl  \\[17e-19m]  22m  :|  de 
oratore  II17e,  108a;  [^eif.]  (ögl.  Mm\,  ®taat^m.  ir.  a.)  \\18m\  ^Ia> 
netcn  III46öe,  472e;  ad  Quintum  fratrem  II107e,  de  republica 
III477e,  (gd)nften  II17e,  Sirius  III 204e-5a;  somnium  Scipionis  [bgT, 
Macrobius]  11500a;  III406e,  466e!l ,  472e;  @^>bärenmufi!  III477e; 
@taat«maun  \\17e,  18m;  «Sterne  11137m,  Sbvänen  II  19a,  58iüen  II18e; 
über  bie  SBelt  I78a,  IU5-i6a;  [ßeit]  11352m 

*Pedro  Cieca  de  Leon:  Alvarado  imd;  Oiiitc  y(29e-30a)  52nm, 
friU;  nad)  Hmerifa  V52a,  2ama^  Il489e,  chron.  del  Peru  ib.  :|  Cleneguilla 
(9feu-2)?e5:.)  IV470e  (Xxa^U-mt),  e-la  {^a\:a,  3itra);  Zigarre  IV 603m, 
-en  IV341e-2a  (an3Ünben);  Ciguare  11292a  |  CUicien  11415a  [Ort  ba], 
IV 535m  (üiilf.);  ©licier  (sg.)  11216a,  229m  :|  Cima  da  Conegliano 
(TlaUx)  Ill29me  ||.  Cimbren  II410e  r^Borgeb.)  |  cinibrifd;:  öalbinfel 
11411a;  Äüftc  11410m,  -eu  11163a:  Oftfiifte  II415e  \\  academia  del 
Cimento  11577a,  383e-4a,  516a:  STbrenfimg  IV  158a,  5)anu>fmeitge 
II380e,  diario  11377a,  3)Zitg(ieber  IV  158a;  saggi  11507m,  516a\', 
Söärme  11258a,  378m  :|  ^tnc^cneu  (^ff.)  I13e  |  Cincinnati:  [Örter, 
Örttid)!.  babei]  1218m,  IV496m;  [@c^rift]  I444e,  ©tenürarte  I1113'im 
(297a)  ]■  Cinga/e/en  11457a;  ciligalefifc^  [tjgl.  Ceylon]  11440m  ('e^vad)e), 
457a  (ßablcii)  :|  ba§  Cinquecento  (b.  h.  15*«=  Safjrb.)  II  83a,  Cipango 
l  Columbus  I  Circe  (34*«  fl.  ^^lanet)  V116a:  (Slein.  \112am,  dnU 
beditug  \n2a;  (gntbecfer  V112a,  6e  ||-  circitlar  IIll07m,e'!  I  circiiliren 


ehe  —  Q.Wi  317 

ll46ra  (=  freifen),  299e;  -eiib  11361m  ]|  primus  circumdedisti  me 
U  309a ;  ©rcum^orav-@tenie  III  196e,  267m  J  (Sivciiö  [[.  (gvl;ebiing,  iBiilfaue] 
11229m  (venu):  c-avtig  I236eil,  3ö2m  :j  cirques  lV4r72m 

cirro-cumulus  1201m,  441a;  cirro-stratus  1202a  ||  divviiö  [=  @d;af* 
c^eii]  I201me,  366a;  IIl49öa,  1V2Ö6:  -banben  lV20öm;  -ipäiifd;eu 
IV  145a,  206e;  ^olai-S.  lY206m\\,  -ftveifen  i\206m  j  -ü«cIM;ai  IV 
U4e-5a\\\:  Uvjad;  bei*  (Sutftel;iiug  \\145a;  feinfte  IVl44e,  5a;  beim 
9iorblid;t  (cb.  3^'lö»tJi^«-'J'^;«ii9  ^(^^  ^-^  i"it  ihicn,  mit  ibrev  iöilbiiug) 
\201me{441a)',l\144e-5a\\  (e)[206j;  Diic^tiing  lV145a 

••Sifteiueu  III  115m:  bie  8eiuie  ßefebn  ib.;  ^gtevue  baraii^?  gefelu  III  71a, 
72a,  115m  :|  Citanna  {=  S.  Marta)  11323a,  Cühäron  (S3eig)  II  105m;, 
citlalcholoa  (111581m),  Citial-clioloha  (I411e)  (^^(niict  Venus  mcj.-.); 
Citlaltepetl  {%<\c  ücu  Orizaba)  I411e,  lV520m;  SitvüUCU  1350a;  citrus 
II 61m  (-S3aiim),  121m;  Ciudad  Real  (©iiatem.)  IV545a  (5}iil!an  babei), 
Civetta  (nieberl.  3)talev)  11129a  ||  (Jilnlifaticii  (=  ©cfittuiig;  :|:  ^iU 
buug,  (Siiltiiv)  in50,  182a,  195e  [2i2e-4a],  3a,  273e,  8e,  296e,  434a: 
aufbammeriibe  11461m;  in  (Suvopa  feftgeKtjt  11150;  m\cpa\'\^c  I341e-2a, 
ll212e-4a;  ©eilig  1319a,  33{ittel|.nm!te  11461me,  uufve  I12i2e-4a,  Uvfitje 
11150a,  in  nenever  ^t'it  I492e  J  citoilifivcnb  I1337e  ((Svoberei),  -ivt  [ü 
iBölfev]  11198m  ||  Civitä  vecchia  II270e  (33veite) 

*(^(abcnien  (^f(.)  1374a;  Clairaut  11211a  (^Inalvfi^O,  IV  151a  (©eftalt 
bev  (Svbe);  ®raf  Clarac  II 86a  (SD^alev,  nmevif.  Siro^enirelt) ,  Scipio 
Claramontius  111226m  (neuer  @tevn),  Ciarens  (nm  ©enfer  @ee)II67a  | 
Clarke:  1)  1362a  (glectr.)  2)  [].  Lewis] :  Clarkes  fork  (glnßavm)  IV 
436e\\  3)  J.  G.  1390a  (dornet)  :|  Clarksmlh  11519m 

Slafje  [f.  (SviÄeinimgen,  ®efeü)c^a[t ,  .^oI)e,  aKonfd;en,  %^\tx,  Untev 
fnd;iiiig,  SSd!,  iBulfane  w.  n.]  II313e;  III572e,  615m,  6a;  IV214m, 
220a;  V59el  pl.  klaffen  I66m,  332m,  383a;  111279m,  615a;  lV214a, 
7a,  286e;  V59me:  aüe  Sl.  bmc^bvingen  I36m,  -Sintbeilimg  111133a ;|| 
(£laffiftcaticn  [f.  milf.  ©ebivg^avten ,  Xrac^^t,  Siffen  n.  a.]  I467e; 
11181m,  99a,  294m;  IV  15a,  308a,  471m,  641a:  ber  2)M^en  I382e; 
pl.  -en  III  101m,  \y272a  |  claffificiven  III329ra,  -enb  II  13a  :||  (Jtaffifer 
(pl.)  11223a  I  cUffifc^  [f.  Slltert^nm,  Üittevatuv,  ^pfjilotcgie,  (Sd^riftfteUer, 
S5i3lfer,  «Boväeit]  II  198a,  224e,  311e;  V77a:  ©oben  IV573e,  (grinnenm* 
gen  II12le,  @tnbien  11288a 

*Claudian  (ri5m.  S)i^ter):  [^jcrf.j  11234m;  §enfd;aft  ber  mwm  II 
254me,  442a  J  Claudius  (röm.  Äaifer):  Sbtcte  111542a;  unter  11221a, 
433e  H'  Thom.  Claufen:  einzelne  (Someten:  Biela's  dornet  111584m,  (S.  bon 
Blanpain  Illöe,  ber  Lexeir[($e  111566m,  (5.  öcn  Meffier  I115e,  Pons 
111572a  J  2)  Claufen*  I278e  (©ebirg^orten  öcn  33va[.)  ||  Claufius: 
SBHvme  V(12e)22ra,  Clausthal  IV 251a  [ba^er  gebt,],  chronicon  Clauftro- 
Neoburgenfe   111416m    (5Scifinfterung)  |  Clavigero  (Francefco  Saverio): 


318  (Elaüi  —  dole 

Juruyo  [\'563me]  storia  antica  del  Messico  I1480e;  IV563m,e  :|  Jofe 
Clavijo  lY481me  (Simöftein) ,  Ruy  Gonzalez  de  Clavijo  11291a  (a^cife) 

^at^ft  Clemens  IV:  IT 285a,  464m;  Clemens  Alexandrinus  (ob.  üoii 
2nej,-anbrien)  I435e  (ström.),  IlSla  (Äünfte)  J  J.  Clemens:  „Giordano 
Bruno  ii.  N.  ücn  Cufa"  II503am,  512m',  III 407e;  über  Cufa  lV408me, 
S3rud;[tü(f  öcn  \l)m  IiI409m  ||  iBiilfau  mi  S.  demente  (©(Shili)  i\[553e]: 
breite  IV547e,  553e;  Sage  IV555e;  fiiblid;fter  55.  IV322m,  386e,  547ell, 
553e;  itcc^  ein  füblic^erev  55.  lY  553e 

Cleomedes:  cyclica  theoria  I76e;  111115m,  205a;  lV158e,  160m; 
(£vbe  11404m  (Vertieft),  YV160me  (©eftalten);  §anb)c^viftcn  111424a, 
Planeten  III467e;  ©cniie  111115m,  IV158e;  ^arbe  bev  Steine  III169e, 
205a  7  33.  Cleomedes  ^eiitvalbevg  auf  bem  'SRont  IIl545e 

*Cleoftratus  111160m,  derlei  11274m;  Clerk  IV  75e-76a  ((Sa^  niaöu., 
autarct.  (g3.':|)eb.) ,  89a  (@iib-^clarmeer,  luagn.)  ||«  Clermont  (^iliti^evgne): 
Scuci(  1404a;  SSulfane  babei  1 V 454a,  470m  J  C/ermonf-Jen-aw</  1423a 
(@c^n}er!raft)  11  musa  Cliffortiana  II131e,  liber  climatum  f.  Iftachri, 
hotel  de  Clugny  111319m,  clufia  (^f(.)  V79m,  Clufium  11417a; 
Glaffon  (^ienioiit)  1214a,  IV  231a  |  Clusters  (@tcrn[)au[cii)  111183a, 
3l8ra,  320m,  4e,  349a,  359a;  sg.  Cluster  Ifl315e  J  Cnidus:  [bal;ev  gebt.] 
11189a,  416m;  cuibifc^  111 148e 

*cca!avtig  IV344e,  357a;  coalbags  11328m,  Coan  lV589e-590a 
{Kilauea)\  coast  ränge  |.  Dieu-Salifevnieu,  coast-survey  IV 64a:  Coburg 
111563e  [^erfon  "^ci]',  Cocaia  [3uiier-2([.)  \\ 383me  (©ebirge),  me  (geuer)  | 
Cochin:  §at;rt  11327e;  ^eife  111342a,  361e  J  <^ocAwc/awa:  S5en?cbnev 
11489a;  ©efaiibte  11294a,  IV  50m;  Äüfteii  IV583e  (9^id;timg),  JReife 
IV587ra  :[  Cockhurn'^n\i\\\  I370e,  mount  C.  (?ieu-§ctl.)  lV137e; 
cocos  aculeata  V79e,  Secog-^alme  1350a;  Aguftin  Codazzi  IV557m 
(Sierra  de  Merida,  geogr.  de  Venezuela),  (iap  Codera  ((Siibani.)  I430e  | 
codex  [f.  Telleriano-]  111194m;  pl.  codices  11425a,  IV535m  J  (loefficient 
lV623e;  pl.  -en  11456e,  7a;lII260e:|  Coelho  1159m;  (Soercitifc-Ävaft 
1186m,  196m;  doe^iftenj  144a,  87a;  cofre  [j.  übr.  Perote]  l\  569e, 
(Sobäreiiä  IV  219a  (2)^ange0 

*Col  f.  ben  fcigenben  Spanien;  Colaba  (3nfel  bei  i8omba^):  magn. 
Dbferöatorium  IV  76a,  193a  \  Coläus  ton  ©arnog:  feine  ^^obvt  jenfeitä 
ber  §evculeg-@äufen  11141m,  151m  [180m-la,  2 -,  2t.  422me],  182  (folgen 
feiner  ©^b.),  5m,  277e;  ßeit  l\422me,  3a;  111 224m  :|  Colaxais  (eci^tbe) 
111624a,  Colcher  f.  Colchis-,  Golcheßer  1427m,  11482a  ||  Colchis:  ^ug 
ber  Slrgonanten  nac^  C.  \\174m,  (gi^  alter  Snitnr  11175a,  bei  Monier 
11419m,  Ramfes  11158e  |  33.  Colcher  11 420m  \  (E.  colc^ifc^;  S)rac^en 
lV508e,  ÄüftelV582a,  @))rad^e  11420m  ||  Colebrooke  (Henry  Thomas): 
Amarakoscha  III468e,  Brahmagupta  I1454am,  Diophantus  11262m; 
ed;neegrcnje,  -bi3I)e  am  §imaIoi?a  I44me,  483m;  [inb.]  11438am;  [^erf.] 


(Eok  —  (Solenn  319 

i  44m,  iI438a;  ^awüm  11154m;  SBeiljvaiid;  n242e,  443m  :|  Cök/yrün 
ill4a  [Cvt  ha],  27m  ((Sinfiebeleieii) 

Colima  (ä)lQ-.)  21,  Cvt  IV 546a  [Örter  irabei]  ||  53.  i8u  If  an  ton  C  (aiid; 
bei-  C.)  l\313m,  334a,  426'a  [54De-6m],8a  [592m]  :  streißi^flig  lV592m; 
2  ^er^je,  bev  ä^.  unb  bie  nevada,  \\546m-,  Der  geiterbevg  u.  ber  (gdjnec* 
berg  (ein  anbrev,  ^ö^erev  ©i^fel)  lV42<Se  |:  2Ibbi(b.  j.  oRugendas,  2tfc^e 
IV  592m,  2liiebru(^  JV564a,  ira^  er  auen?ivft  IV  592m;  33efteiguug 
IV592w,m  (üevfurf;t);  befud^t  IV42Sm,  Sßreite  IV  546a,  3)ämpfe  IV  592m, 
(gutfevnung  IV 564a,  ©elnrgöarten  lV42.§?nell,  2  ©i^fel  f.  atlg.;  §öl)e 
IV312m,474a,  546a;  bevul;igt  [id;  beim  Joru//o  lV56"4a,  Krater  IV592qi; 
Sage  1251a;  IV 522m,  3m,  474a  [545e-6m],  6a,e;  [Ört(id;f.  Dabei]  IV 
592mt  (in  9Z2B);  Ort^beftimmiing ,  Sage  IV[545e-öm];  imniei-  dtawd} 
IV 546m;  Rugendas  2(n[ic^ten  cb.  Slbbilbungen  IV54öm,  5ööe;  rubig 
j.  ^Joi-ullo,  (gd;lacfen  IV592m,  (gc^nee  IV 546m,  nabe  bev  ©iibfee  IV545ft ; 
^racf>l}t-mt  [4*'=2ibtrK]  IV471e,  4a,m;  ber  ireftlict)fte  ^.  lV546e,  564a,  6e 

*Colla  III583e  (dornet);  Colladon  (Jean  *Daniel)  I361e-2a  (electrc- 
magn.  5l|j:|?avat) ,  lV227am  (@d)all);  bie  Collanes  (^oI;e  S3erge  in  Cuito; 
ni(^t  5>ulfane  IV293e)  [einen  [.  ^/tar]  IV295e,e  (@ebivg§arten);  ccüectiö 
11357m  (9^amen),  Soßectoren  IV248ra;  ccttegialifd;  II206e,  431e;  Col- 
lingwood  111555a;  Rodrigo  Enrique  Colmenares  I355e:  (Sj^eb.  1355m, 
11323a  I  Cöln  II121e,  284m !i:  S)cminicanev-^lefiev  II130am,  Im; 
[Älcfter]  II452eli  J  James  Colnett:  eübfee  IV 313m;  @trn^e  C.  IV 
393m,  403a,m  :|  colocafia  (^fl.)  II426e,  Colcrmhier  (SSerg)  Ulm 

Chriftobal  Colon  f.  Columbus  |  2)  Diego  Colon  (@ol;n  beg  Co- 
lumbiis)  II491e-2a  |(  Fernando  Colon  (be§  Columbus  @ot)n  II163e, 
287a,  488a;  IV  640a;  unebelic^  j.  ^Kutter)  [Hernando  S.  11495m]  (über 
feinen  SSater*):  vida  del  almirante  1479e;  II475e-6a,  483mll,e,  4m,e, 
492a;  IV  (640a);  Slgoren  II163e-4a,  484e  (2rn[d}n.^elnnmngen) ;  Berualdez 
Il475e-6a,  über  feinen  S5ater  (Chr.  Columbus)  [a.*;  almir.]  n286e-7a, 
gatirt  f.  SBeft,  gelehrt  IV  640a,  ®ecgva^^f)ien  11291me*,  Helico  11465a, 
als  ^inb  11488a,  ^lima  11483m*,  nnebel.  2}?utter  IV 640a;  [^^erf.] 
(f.  mebr.  @I.)  11492a,  5m;  biegen  f.  Sälbev,  (Seeli^affev  11484m*,  Seb 
11492a,  iBater  f.  Chr.  Columbus;  Vefpucci  11492a,  5am;  SBalber  n. 
Ütegcn  It4S5e*,  Seiffagung  II436e,  gortfet^nng  ber  ga^rt  gen  ia>eft 
U304me*,  SSinbe  11483m* 

(Solcnial-  :  -SBctöIfernng  1342a;  -©vfieni  ni77m,  8a  ||  (Felonie  II 
178a,  271a  |  pl.  (Felonien  (=  Slnfieblnngen ,  ^ftan^ftabte)  [f.  Afrika, 
Amerika,  China,  griec^ifd^,  groprit.,  P;enicier  n.  a.]  I174am,  6e,  7m 
(e-<Sa),m,  9am,  267e,339m:  Stiftung  1172m,  Bnftanb  I15e.i|  (Eclo* 
nifaticn  n276e,  337m;  pl.  -en  II338am  J  colonifu-en  IV600e;  -irt 
II163e,  271a;  S-irung  lUöle,  269e  J  Soloniften  11270e 

*Fabius  Colonna  (53ct.)  V62ra  (fcff.  ©^altbiere);  Vittoria  Colonna: 


320  ßolonii  —  Columbus  5ln 

©taiijeu  II  53m,  120am  :j  (Soleuuabe  f.  2:rad;Vt  j|«  rio  Colorado  Q}l3i&  3}?ej.; 
1)  bev  ßvo^e  (rio  Col.  grande  ob.  del  occidente  IV 459a):  jeuünt^:^  lV4o9a: 
9ie6ciif{.  IV438e-9a,  9a,  471a  J  2)  rio  Col.  chiquito  IV438e,  597e  li 
(Solüvit  1168e  II  SoUfe  [j.  iBerge,  Memnon,  iBiiIfaneJ;  pl.  Selcffe  l!434a 
[äQ\)pt.]  T  Cüloffal  [f.  SSevge,  Juliane]  1215m,  288a;  Jlöra,  95m ,  99e, 
188m;  111107m;  lV159m,  213n,  258a,  275a;  colossochelys  (@d;Ub!v.) 
1292e  II  Colubraria  (3u|el  bei  33alcucia)  IV372m,m  (S^iilf au  ba);  columba 
f.  Staube,  Columba  (Diame  für  5lmerifn)  II494e;  Columbia-%ln^  \Y436e 
(2  ^vme,  3Bid;tii]!.),  -@tvom  IV  441m  [^erg  babei];  Columbraten  (Siifelii 
bei  ©p^u.)  11152m,  Columhetes  (unfein  bei  35alencia)  IV  372m 

Chrirtopli  Columbus  ()>-iii.  Colon,  ital.  Colombo)  [f.  A.  v. 
Humboldt]:  eft  geiiamit:  bev  STbiiiival  I469e;  II57e,  122a,  287at|, 
300e,  le,  4e,  5e,  7*^,  314a,  6ra,  8a,m,  320m,  5e,  462ail,e,  474m,eri, 
483e,  492ji,m,e,  4rt,m,  5m;  IV  115a,  188e,  640a;  V26a,m;  niic^:  bev 
gvü^e  5lbni.  11462a  J  bev  (Siitbedev  1156m,  57a,  344a,  416m,  506a; 
lV188e:  bev  gvc^e  (ä.  Il55e;  bev  (Sutbecfev  bev  Dienen  Seit  11491e,  bev 
SBiebev-(5.  bev  913.  I188ejbev  alte  ©eemanu  II 56a,  303a;  bev  @ec* 
f  a^vev  11277m:  bev  (gvcße)gemiefi[d;e@ecfal)vev  I1276m,339ejeiii  getinffev 
(^cmieiev  11299m  :||  aÜg.  (SteUeu:  II54we  [55m-58a,  2(.  121e-2a], 
138a,  26öm  [2777n-9m],  291m-2m  [299,  300-3m,  4-5],  7e-8a  [316- 
320m],  335e-6m;  %  462-3a,  471e-2m  [473-483],  7e-8a',  IV55e-54, 
115am,639e-640a;\49e\\-50a\\:  olpl)nl)etifd)c  Heil)C  bcr  JnfS^c: 
!eiii  ^ibeiiteuvev  11300m,  5(b[a^vt  f.  Palos;  5lbu>eic^mig ,  Sinie  of)iic  5lbnj. 
f.  maguetifd;;  2((nibimgcii  f.  geftfaiib;  d'Ailly  ob.  Alliacus  I470e;  II 
256e-7m,  505a,  447a,  465am;  ^abft  Alexander  VI:  11491m  («rief), 
Alliacus  f.  d'Ailly,  alte  (£(^vift|Mev  II2<S6V7a;  mtcx  ll54me,  57e; 
ama  (Maria  de  Guzman)  11122a  jj  Amerika  (=  Oft-Slfieu  f.  °5I[ieu) 
[f.  niitbvingeii] :  Sllmbimgen  f.  geftlaiib;  ©utbecfHiig,  geftlanb  f.  ^ievimd;: 
iiad)  ibm  jii  beiieuueii  11494e,  ioi-ivum  c^^  nic^)t  feineu  Spanien  evbalten  I^at 
I1339e;  2;^ei(e  suevft  beviil;vt  I1492e-3a,  Seg  wad)  51.  11164m,  nid^t 
roeit  1420m  J  feine  Sntbecfung  5Inievifa'§  (bcr  Dienen  üöelt)  [ög(.  gut-- 
bedungen,  eutbecfte  Sänbev]  I91a  (331a);  II84e,  164m  [277m-9m,  %. 
462-3a],  278e,  299me  [300-8a,  21.  473-483],  475-4a:  feine  Slnfi^ten 
tocn  feinev  (Sntb.  II 504me,  475m-6o;  SIntvieb,  2{uvegung,  Sevanlaffungeu 
jur  a.  'am.  [togl.  Änube,  f.  ^d'Ailly]  II2«S6e-7m;  5lvt  bev  @.  U277e-9a, 
bevüt)rt  f.  Steile;  [3al;v]  II  339a,  344a;  (L  entfeffelt  ben  Ocean  I(331a), 
iravnin  für  ©Manien  gemad)t  IV  640a,  (gteKc  f.  gefilanb,  @tvcit  bavübev 
II276e-7a,  SSevanlaffung  f.  SIntneb  ]  (gntbedung  beö  gef^Ianbe?  (feflen 
ganbe^)  ©übamev.'ß  [=  tierra  firme,  f.  nod^  Söelt]  U304a,  475:  @teße 
bec  g.  II 47 5am,  me;  n?o  er  e§  fa^  II 504o,  Streite  juerf^  berührt  II492e-3a  || 
5lmme  be§  Infanten  S)on  Juan  (Juana  de  la  Torre)  II55m,  ampolletas 
lV56e;    Anghiera   II56e,  299e,  492a;   fonberbare   Vlufic^ten   1X54^; 


Columbus  2In  ~  Je  321 

Stutiüen  [=  SBeftinb.]  II325me,  IV 533a  (Äarte  a{§  Sa^^en);  eintrieb 
f.  (Sntbed,  Sliuer.'e*,  tra  [=  (S|)oc^ej  II279am,  Äriji  (Snfel)  11447a, 
feine  3(vniiit^  11488a  |£)ft-2IfienIJ300e,  cftt.  Slfieu  f)  11300m:  C.  bielt 
5lmevifa  für  £)ft-2If. ,  tr»oüte  nur  ba§  i3ftl.  2lf.  aiiffinben,  glaubte  nur  eg 
beruht  ju  ^aben  II 504me,  5e,  462-3a,  475m-6a,  7-8m,  491m',  u^eit 
gegen  Kalifornien  toertvetenb  I1307e,  nn^e  ben  §ercule§-@äiiten  \l286e-7a, 
feine  ^euntni^  bauen  ll291e,  9iäl)e  an  @^^anien  II291e;  Sauber,  bte  er 
für  2;l;eite  baöcn  I;alt  11168a,  277me,  292a,  416am,  462-3a,  475me 
(491m),  3m;  er  furf)te  e§  nad;  SSeften  11300m*  J  SlftroTabium  11300m: 
9lftrcncni  feiner  Syl^eb.  \\335e-6m,  aftrcn.  (S)3benieriben  11488a  :|  atlant. 
Dceau  11300am,  525  (®trcniuug);  IVöSe;  fein  2tu§Iaufen  nad;  5(mer. 
11164m,  Slugriiftung  [ij:  SSorbereitung]  11299m,  2tugf|3ru(^  I479e  |  2l3oren: 
grc^e  S5eränb.  iDefttid;  i)on  tF)nen  II  5i6e-7  (7a,m,e)  :|  Barcelona  11318a 
((Sm^faug),  492m  (^Jubens);  33äuute  I296e-7a,  2)oua  Beatriz  \\639e- 
640a  (jivei),  Behaim  11478a;  58eobad)tung(en)  [bgl.  9?atur,  ^flansen] 
U302e-3a,  316m-7;  S3er;c^t(c)  11505m,  316a,  8m  (^abft);  Bernaldez 
(ober  cura  de  Palacios  11304me)  \l475e-6a,  506a;  S3ilbung  11302e, 
2)oua  Beatriz  de  Bobadilla  \\639e-640a,  «Botani!  1156m  (Untenntni^)  | 
33rief  [f.  carta,  cat^ol.  Wlon.,  Haiti,  Ifabella,  Jamaica,  Tofcanelli] 
1122all,477e;  11491m:  -iüec^fel  Il286e;  pl  33riefe  II55e  :I  33 üd; er  auf 
1.  Steife  11287a,  291me;  gran  Can  [ögf.  äT^ongoten]  11475m  |  gran 
Canaria  lV639e;  canarifc^e  3nfeln  11277a,  317am  :j  carta  rarissima 
ll505e;  las  Cafas  11474e  (befitjt  @ac^en  i)on  Col.),  493e  (^reunb)| 
catf)oIifc^e  (f^an.)  äRcnarc^en  [ügl.  Ferdin.,  Ifabella]  11287m:  53riefe 
I1462e;  «rief  i).  1498  11287a,  465a;  S3rief  ö.  1503  1122a,  477e; 
II292am,  488a;  @unft  11287m  :|  (5I;ara!ter  f.  ©genfc^.,  Cibao  I156e, 
Ciguare  11292a,  Cipango  11278e,  dompa^  I1316e  (5Iblreid;.) ,  (Ton* 
junctionS-SScobb.  II335e;  Corro  11319e,  IV53e;  coe^molog.  ^enntniffe 
I470e  I  Cuba  I156e,  304m,  475e:  ju  5tfien  gel^i^rig  \\462me,  475m; 
Krümmung  11475me;  an  ben  lüften  1156am,  462e;  fübl.  bai)on  I1484me  :| 
Cufea^aa  11304m;  (Surg,  9eid)tung  (11301a)  11277a,  e-8a,  500e-?a  [i-2a 
trenn  er  anberö  gefteuert  ^ättc],  316e,  7am;  ©entarcation§-$?iuie  II 
(316e-7m)  [318,  51.  481-2a];  iy54me,  55a;  bic^terifd;  11475a;  (gigen- 
f  d)aften,  (§^ara!ter  I296e,  469e;  1161m,  278e  (Bar los),  502e-5m,  7m, 
339e,  475a,  487e;IV54m  ]{•  (Sutbccfer  [f.  aüg.]  II491e  (ber  ^Jeuen  SSelt), 
entbedt  f.  Sänber  |  ©ntbedung  f.  Amerika,  feine  (S-en  11318m;  ^^reife 
f.  Steife  II  (Sntnjiirfe  f.  päne;  (g^3od;e  [=  tra,  3eitaltev]  11268a,  280a; 
erben  11301e,  484m,  492e  j  (Srbe  ((Srb-)  [ögt.  geftlanb,  2ßctt]:  ©eftalt 
115i7e-Sa,447a;IV54m;  nid;t  groB  [f.  ^^  Seit]  II 70a ;  -funbe  11317m 
(^^l)t}fifd)e) ,  „über  bie  5  (Srbsonen"  f.  zonas  J  feine  (gy^^ebition  [=  Steife] 
11 277e,  290a,  9e:  2l[tronom  ber  (S.  II 555e-öm;  erfte  11320a,  462e  :j 
[^aniiIienöerl;.]lVö40a;  Ferdinand  u.  Ifabella  [=  cat^.  SDton.]  11299m, 
91  t.  Jpumtotfct,  ifoömoö.    V.  21 


322  Columbus  ge  —  Me 

492m  I  ^eftlanb  1)  (aüg.)-*  feine  ^iinbe  ii.  2(f)nbimgen  tcn  einem  ^^-e 
[i^gl.  2(ntrieb]  11277a  (Äavte),  gvc^e  2liiebel)nimg  be§  %-eS  (gegen  ba« 
mtex)  n307e-8a,  477-8m  (le)',  2)  ©iibamer.'ö  f.  Amerika:]  ^icf)ten 
(Pannen)  n.  ^:palmen  ^nfammen  I296e-7a,  469e-470a',  II56e;  gifcal 
ir277a,  492e,  3a,m;  greunb  II304me,  -e  1355m ;  Frislanda  II461e-2all, 
griic^te  11314a,  fvüf)er  f.  Men,  ©ebnrt  11506a,  ni(^t  gelefjvt  II302e, 
geognoft.  II325me;  gecgr.  U[291m-2m  ^enntniffe],  317mi:;  ®e[cf)tt>aber 
11462m,  ©etüiirslanbev  11292a  (fud)en),  ®oIb  11416m  |  Guadalupe  11325m: 
33nl!an:  Safferftvcm  Y26am,  49e\\-50a;  SSafferfalt  V26m,  49e-50a  :| 
Guanahani  II30]a,  guardas  f.  Siic^ter,  @nnft  H318m,  Maria  de 
Guzman  f.  ama  |  Haiti  11287a,  335e:  53nef  11308a,  316m-7m:\  S)cna 
Beatriz  Hem-iquez  IV 640a;  §er!un[t  11276m,  8me,  299m,  307m,  473e; 
§immel  II302e  (nener),  ^^!cv|>ev  IV54m  (^eti^egungen) ;  Snftnimente 
11300m  II  Ifabella:  iSiiefe  II55e  |  ^rief  an  Col.  II 5i4am,  335e-6a, 
4S7e-<Sa;  bei  Col.  SrieT  an  fie  1420m;  II  70a,  308a,  491m  :|  Marchena 
II335e-6a,  487e-8a',  Stnlgug  feines  ^eifejonvnals  II487e  ||  nacf)  Island 
[=  Thyle]  ll276m-7a,  461e-2a]  ^nflejicn,  Äriimmnng  bev  Sfotl^evmen 
II317(am)me,  (322e),  483m;  ba§  Sa^r^nnbert  be§  C.  [f.  ü(>r.  (gntbecfnng 
Slmev.'ö]  1155^6  j  Jamaica:  ißrief  ang  J.  1420m;  11122a,  6a,  292am, 
416m,  488a;  Äiifte  II483e  :|  3onrnaI  f.  ^eifej.,  S)cn  Juan  [.  Slmmc, 
3ube  II462e,  ^arte  f.  @ee!.;  feine  Äenntniffe  [=  SSiffen]  (a.  cosmcl., 
geogr.,  mattem.,  natnvr;ift.)  Il286e-7a  (griec^.  n.  rem.  @^nftftet(ev),  302e, 
313m,335e-6a;  Ä7iatoni462e,  477a;  mima(te)  II(322e)  4<S5m,  IV54m 
(33eränb.);  franf  1332a,  ^ii^n^eit  II339e,  Ännbe  f.  ^efttanb  |  S?anb 
f.  ^eftlanb;  entbedfte  Sänbev  II 56m,  57  (®d;irbernng),  336m,  492e-3a 
(jnevft  Berührt)  :|  iBanbnng^^nnft  11475a  |  Sänge  II(335m,e,  6am):  SBe-- 
ftimmung  II320me;  IV 54a  (buvc^  bie  magn.  SBaviat.  cb.  Slbtü.),  115a  J 
geben  (nnb  einjelne«  barane)  I47Öe;  II325e-6a,  467all,  475e-6a',  l\640a: 
fein  früheres  2.  (öov  ber  Steife)  [f.  Island,  Liffabon]  II276e,  488a  (^rcfter 
Rahida):,  fein  f^ätere§  ?.  (Saläre)  11308a;  -^gbefc^r.  II475e-6a,  -^«mittel 
II304e:|  Ledesma  11491m,  \n  Liffabon  11478a,  M  \\473me'^  i'og 
\\472am  (oB  er  eS  gefannt  I^a6e?),  IV56e  (!annte  e§  nic^t)  ||  magnctifc^ 
11318a:  2I6h3ei^nng  [=  ißariaticn]  II316e,  7m,  9ell ,  320am]  W 53e-54: 
33ecbB.  IV115am;  ginie  ((Snrte)  cl;ne  216^3.  (b.  I;.  bie  atlant. ,  im  atf. 
mm)\[188me,  %.  430e-lm]\  11318m,  e-9all,  e-320allm;  III 55e,  54me, 
56a;  IViI5am,  i54aw,  Ulm,  i<S<5e-9a;  crientirt  fic^  bnrc^  bie  2tBn>. 
IVllöam;  3}eränb.  11316a,  IV(188e);  Suna^me  11319a  J  S5ariaticn 
[=  2lbix\]  IV55e-54,  188e:  -^g-Snrtoen  IV 54a,  bnrc^  bie  35ar.  bie  üänge 
Beftimmt  IV 54a  :||  2J?agneti6mn6  11303a,  318e-9a  ||  Mango  \\29U', 
SRannfc^aft,  ÜJiatrofen  11462m  (er  lä^t  [ie  fc^njören);  Marchena  [=  Juan 
Perez]  II 555e-6a,  4(S7e-<§a;  3nfel  Margarita  11304m,  mattem,  ^ennt* 
niffe  II317e,  SJJatrofen  f.  9Jtannfd^.  j  Älein^eit  ber  SF^eere  (gegen  ba§ 


Columbus  me  —  Ba  323 

2anb)  l470e,U307e-8a',  55e\reginiG  ber  gjJeere^iraffev  1327 am,  477m  :\ 
ü)a^5  er  mitbringt  (aiie  2liner.)  11314a,  iOZcngclen-Sban  [i:gL  Can]  II462e  | 
9iatiir:  vgiim  für  9^,  lli-gefiibi  ii.  DMc^ilbennig  II  54m  ,  55m  [Doe-oSa], 
56m,  121e-2a,  302e-3m,  313m,  6m-7 :  genaue  i8ec6ad)tiing  \[302e-3m, 
313m,  6m-7]  -fcfjilbenmgen  \l54mA ,  55m,  475a;  imturbift.  Äeiintniffe 
Ii3u2e,  313m  :|  9?crbpcl  11305a;  eiitfeffelt  ben  Ccean  1332a,  477e; 
Ophir  11168a,  4l6am]  beu  Orient  1420m  (ton  SBeften  Indien);  orientiri 
]id)  IV54a,  115am;  Orinoco  II 54m,  3o4a,  475m  |  beö  Orte^  nngeliMß 
i\115am;  Crtebeftimmnng  II300m,  320m  :(  Oft-5Ifien  f.  Slfien,  ben 
Cfteu  bnrrf)  ben  Seften  fnd^en  11292a,  307m;  Oviedo  11492a,m;  ^:|3aLM't 
[f.  Alex.  VI]  11318m,  cura  de  los  Palacios  f.  Bernaldez,  ^^palmen 
f.  ^id)ten,  Palos  II471e  (^(bfabrt),  ^krabieg  II 54m  |  Paria  II 54m, 
475m,e  (491m),  3me:  Äiifte  11304a,  493m  ;|  Juan  Perez  [=  Marchena] 
11488a,  ^;^erlen  11304m;  [perf.]  (|.  §erfnnft,  2ekn  u.  i^iele  ©(.] 
[I278me,  299m,  473m,e;  ^:|3[lan5en:  ^enntniß,  i8ead;tnng  [ijgf.  «ot.] 
II 5öm-57a,  61m  (302e),  3a;  ^ilct  11491m,  -en  II336am;  Pinta 
(daratele)  11301a,  474m,e  |  Piiizon  [f.m-t.]:  [eine  (SingeBnng  n301e-2a; 
^arte  11277a,  300me,  474(m,e);  diaü)  anberö  ju  ftenern  U[301-2a] 
301a,m,eii,  474e-5a;  iBogelfüig  \l3üle-2a.  Seglange  II471e  :|  Plus  II: 
©ecgr.  11291m,  2m  |  ^:)3Ian  (^:|3roiect)  11292a,  300m-la  (er  [c^iffte  nac^ 
einem  feften  ^^.)P^iä"e  (ßntlrürfe  I1307e)  II 276e[504m-5a,  21.  475m-6a]] 
-^olarftern:  SecB6.  II317e,  481a;  nngleic^e  53en^.  iyi88e-9a  J  Marco 
Polo:  baB  er  feinen  Sinfütp  anf  C.  geübt  Ijat  n[ti\  U[291m-2m,  21.  467am]  :| 
Portugal  f.  Liffabon,  Privilegien  II492e  |  ^roce^  gegen  be6  C.  (grkn 
11276e-7a  (462m),  491m,  l^e-5a,me:  Lepe  11484m,  2}iatrcie  II301e, 
Pinzon  ib.  :)  Quinfay  ll291e,  462e,  475m,  7a;  ^lofter  de  la  Rahida 
11488a,  9tegen  II 4S3e  ||  Dteife  [=  Sjpeb.]  (f.  Sage)  II55e  (Sitel),  335m 
(-Berid^t);  Oeeifen  [t  @d;ifffabrten]  11287a,  316e  |  1^^  ^^leife  ((Sntbednngg* 
reife  I296e;  11291m,  492m;  iy639e)  [cgt.  (gntbedung  2tmer.'t^]  11122a 
[300-2a],  4m  (319e),  320a,  462e^  471e-2a;  iy53e:  35änme  I296e-7a, 
(£nr§  11277a,  Oeftalt  ber  (Srbe  II317e,  n:a8  er  mitbringt  11314a,  treitere 
^45Iäne  II304me;  dtiidUhx  11318m,  492m;  Tenerißa  \\  639e-640a '\ 
2t«9teife  11320m,  475m,e;  iy54a,  115am;  ySöam;  3*^9^.  I327am; 
11304m,  8a,  325a,  491a,m;  4»^  9?.  II57e-58a,  325e,  336am  (33efc^r.)  :|| 
9ieifeiournaI  (3onrnaI)  I296e,  327a;  II 61m,  303m  (335m),  462e-3a 
(471e-2a),  481a;  IV188e-9a:  Hucsng  an  Ifabella  II487e,  2^'  ü^eife 
11320a;  [©teilen  baran^]  II 57,  474m;  iy640a  J  and)  gen.  e^iff^^jcnrnal 
II  55m,  471e-2a,  4m  (2Iu§3ug),  mil,  483e;  ly  115a;  pl.  -jcnrnale  iy54a  J 
Sagebnc^  I469e;II57  (©c^ilbernng ;  e),  122a,  475m;  iy640a  ||  Dfic^tnng 
j.  (5ur§,  Rom  11318m  (er  ircüte  nac^  R.  ge^n),  9tüdfebr  f.  (Spanien, 
©ad^en  i)cn  C.  II474e,  (gamminngen  (t^on  ©egenftänben)  \\314am,  San- 
chez  (©c^aljmeifter)  II55e,   (ganbul;ren  11471e-2a,  (gargaffc-iDK^er  [tgl. 


324  Columbus  (5a  —  Q^ 

2:ang-2öie[en]  1328a,  @d;al5meiftev  f.  Sanchez  ü  @d^iffe  11299m,  317a  | 
©c^iff  [f.  äßeglängej:  ^§argt  V26am,  @e[d;liMubig!eit  IV56e  (mt  fie  ju 
nicffen),  '^^jcurnal  f.  Sieifej.;  '^erec^mmg  11301a,  336am,  471e-2a; 
IV  115m  (migeiüi^)  J  (Sc^ifffar;rt  \\336am  K^!inift),  477a  (klänge);  pl 
-eil  [-^  ^feifeiij  1430e,  II316e-7m  ||  ®d;veibavt  1 1 57e-5<Sa  |  ®c^ vi ftcii: 
be§  C.  11317m,  474e;  über  ilim  II 475e-6a;  ©c^riftiMer  f.  alte  :|  f^tt^äv 
merifc^  II54me  i|  @ee:  -fairer  1161m,  307m;  -favte  [f.  OTofcanelli] : 
Pinzon  II  [SOOme,  21.  ^74],  in  9tüm  11277a  (  -manu  II57e,  487e; 
-tüaffer  11484me  (luei^)  ||  «Sobu  [f.  *Diego  ii.  Fern.  Colon]  IV  (640a 
iiuebeL);  Sopora  (S3erg)  11168a,  416am  ||  ®|3anlen:  i)on  <Bp.  X[\ä)t  tueit 
iiad;  2(mer.  1420m,  2liifeiitr)nlt  IV  640a,  (gntbedimg  für  @)).  ib.  (Uvfac^), 
i)on  ^p.  i\a6)  3nbien  I1316e  |  mMkhx  naä)  <Bp.  11304e,  318a,  462e: 
toon  ber  1*^"  SÄeife  11318m,  i)cu  b.  2^«"  9^.  11475e  ||  fpäter  f.  Scben, 
[(Stcüen]  (|.  üieifejoiiriial)  ll316m-7m  (aiiS  e.  S3riefe),  fteuerii  f.  Sur§, 
©ttmmimg  [t>gL  Srübfiim]  II  54me  (enifte  ii.  relißii3fe),  @treit  11301a, 
(gtrönumgeu  ll325-6a  (5e),  ^euiitui^  üou  ber  ©iibfee  II 305me  \  [eiiijelue 
Sage  feiner  9^eife]  II300ell,  la,  4a,  319e,  335e,  462m,  471e-2a,  4me, 
493e.;  IV53e,  115a,  134am,  141m,  188e-9a,  639e~640a;  V26am;XaQC* 
hu6)  f.  Bei  ^Jeifeionrnal  J  Siang  [togl.  @avgaffo]  II325am:  äJJaffe  \l316e-7a, 
-äßiefen  I1326e  :|  Sannen  f.  gid;tcn;  Semi^eratur  11317am,  me,  8a  | 
Teneriffa:  Snfel  IV 640a;  Sultan  Don  T.  IV 659e-640a  (geueranökiic^), 
640a  :|  2;{;ierfet(e  11314a;  Thyle  [=  3ölanb  11277a;  f.  b.]  I1461e; 
tierra  firme  [-  geftlanb  5Imer.'g]  II304a,m,  462m,e  |  Sob  II277e, 
304m,  339a,  344a,  491m:  nac^  bem  2.  11298m,  324m,  462a;  IV  (55a); 
i)or  bem  %.  11475a,  491a,e  :|  Juana  de  la  Torre  f.  Slmme,  Torres 
II462e  I  Tofcanelli  II286e,  300e:  S3rief  I1291e,  -iDec^fel  II307e; 
gro^e  2lu§bel;nnng  be§  f^eftlanbeö  n.  Meinfjeit  beö  SReerö  Il^nZe-Sa;  (See* 
!arte  \\[300m-la,  21.  474]  474mell  :|  Sranm  1332a,  477e]  II57e-58a, 
305e;  Srübfinn  I{54e,  nngebilbet  II57e,  nngeh)iß  f.  @c^iff««red;nnng ; 
Unternef)men  11335e-6a,  478a,  487e  (SBidbtig!.);  SSariation  f.  magnet.; 
Veragua  Il57e,  292a,  305ell  (Äiifte);  gr.  ^Beranbernng  f.  STsoren,  S5er* 
folgung  II 54m;  Vefpucci  I1491e,  3me,  4  ((gntgiel)nng,  3"c^9ii"ii9)  /  5^'^? 
toor  C.  I1295e;  SSorbereitnng  feiner  Untevnebmung,  S3emü^ungen  baju, 
^i5rberung,  Beit  öort^er  [ögl.  2(u«riiftung]  11287m,  290a,  2a,  9m;  bie 
SB(i(^ter  (guardas)  [beö  ^o(§]  IV188e-9a,  bie  Sßälber  erzeugen  Siegen 
Il(322e)455e;  SSa^)Ji3en  11479m,  IV 533a;  Sßärme  II(322e)483m;  Seg 
f.  2lmer.,  SSegUinge  (äurüdgelegter  2Beg)  \U71e-2a  j  äöelt  [%  ©rbe]: 
ni^t  groB  1420m;  II  70a,  126a;  eine  neue  II302e,  491e;  bie  9^ene 
f.  Amerika'^  -umfeglung  II 304me  J  f^abrt  nad^  SBeflen,  baö  2anb  (ob. 
£)ft-2lften)  im  S.  fud;en  II 292e  [500-i],  4me  (n?eiter  nac^  STfien),  7m; 
Seftinbien  [=  STntiüen]  11475a  :|  SBinbe  II(322e)  483m,  fein  Söiffen 
[=  Äenntn.]   II335e-6a;   Zaitun  ll291e,  462e,  475m  ||  Bett  1431a, 


Columbus  Qe —  (Eometen  2(u§  325 

II332e:  -alter  [=  (g^cdje  \m\]  II266e  (8a,  287m),  343e  |  -aencffe  1427m; 
11324m,  508a;  p].  -en  11299a,  300a,  318m  ||  Zeni  11462a  (il;re  dh'mn); 
Zipangu  {-gi)  \\291e,  300ell-la,  477a;  las  cinco  zonas  II  276me,  461e-2a 

Columella  11134a  (de  cultu  hortorum:  irentg  ^^^flaiijeii) 

aguas  (calientes)  de  Comangillas  {^  ijon  ©nana jiiatc ,  bei  (£bid;ime- 
qitiüo  V94a)  (Oueüe  1444a)  1229m,  IV245me;  \ 80me,  94a:  aiie*  S3afalt 
1229m,  ©ebirggarten  V80m;  feF)v  {jei^e  Oueüeii  IV245?7ie;  \80me,  94a, 
96m;  $?age  r229m,  IV 245m,  Y80m;  Xmptxatux  Y 80e ,  94a 

(SemBinotion  [[.  anatt^ifd;,  3been]  I152e,  164a,  414m,e;  II145e; 
IIHOe,  479e;  IV29e,  30e,  528a;  V13me;  pl.  -en  (*)  1165m,  334m, 
358a,  365e,  421a;  II176e,  277e,  363m,  4a,  495e;  III  12e,  132a,  146a, 
439m,  474am;  iy66ell,  576m,  594a:  -^egabe  III385e,  532e;  geiftreic^e 
IV66e*,  glücfric^e  111438m;  ibeetle  11148a,  III140e*;  fd;arf[iiinige  IV 
62e-63a*;  finnreid^e*  II227e,  III40e;  gaMrofe  III 62Öa  |  ccmBiuato vif c^ 
1369m  (®d)liiffe)  J  combiitiren  [f.  ißerftanb]  II302e,  313a,  4a;  -enb 
11216a,  267a  (@eift) ;  111291m  ||—  (Sombuftion  (=  ^Verbrennung)  111387m 

©omcten  (=  §aarfterne,  3vrftevne)  [f.  Astone,  Biela,  Chinefen, 
c^inefifd),  En cke,  £^uro/)a,  Faye,  ^enerfiigefn,  Griechen,  Halley,  Lexell, 
Mexicaner,  iOJonb,  Olbers,  Pons,  Römer,  Uranus  u.  a.]  I24m-25a, 
90m,  93e,'P4e  [105-120,  ST.  389-393  (bie§  ifl  bie  vegelmäfjige  nnb  §au^t- 
bebanblimg)],  109m,  110a,e,  5me,  7a,  9m,  120,  I49am,,  394mll,  405a, 
9e-411a,  3me;  III51ell,  264e-5a,  371a,  6a,m  [557-574,  21.  575-586 
(bruc^ftiidartige  nnb  ergängenbe  SSe^anblnng)] ,  557 ,  562e,  573a,  e-4a,  6a, 
628m;  Y[118]  |  sing.  Somet  f.  be|cnbev§  eingetne  nnb  nad^  3abren  || 
;Al;j|)al)Ct  licr  3iifo^c  (am  (Snbe  fte^n  bie  Sem.  nad;  ^a\^xen  ober  mit  ^a\)x* 
ia\)kx[)  [sing,  f^^äter*,  compos.  (Kometen-]:  5Ibftänbe  [=  (Sntfernnng,  Siiftanj] 
1390a,  c-a^nlic^  [= -artig]  III575e  (alte  III  557am  [584e-6m],  Slltev 
III  572e-5a;  älter  a(8  bie  ^faneten  }U572e-3a,  584e  :[  m\hM  [=  lu§- 
febn]  111568m,  5ln!iinft  111630a;  9lnnä^evung  an  anbre  2öeIt!or^er  [bgl. 
(grbe,  3nfammcntreffen]I120e,  III 650am;  STnfic^ten  über  [te  III 575e-4a, 
7e-8a,  5S4e  (5a);  Slnjiel^nng  f.  (Sonne  |  Slp^el  [=  ©onnenferne]  (5(pbelinm 
1117m)  III372ell,  3a,  5e,  6m,  570e\\,  3a;  pl.  -e  (O)  III570e:  [i8eftim< 
mnng]  III  570e;  -©iftanj  III  bei  571m,  V118m;  grc^e^s  III  40öme,  564a, 
5<52a*;  IV5am*;  {(eine  ]II587eO:|  c-arm  111561a  |  STrten,  (Stoffen  III 
575e;  c-artig  [=  -äbnlic^]  1141m ;  III  177e,  9e,  303a,  364a,  457a,  559m  :| 
«Aufgang,  aufgcbn  III5S5m;  fid;  anflijfen  III569e  |  2lnfsä^Iung(en)  [:(: 
SBergeic^miO]  I389e-390a,  3a,  405e,  411m;  11364m,  417me,  427m;  III 
148me,  376m,  [560e-lm  auQ  ben  legten  Sabv^nnb.],  570m,eil  [6-7m],  7a, 
581e;  eiujetne  (nur  mit  aÜg.  iBeftimmungen ,  auc^  nac^  ^erfouen)  [f.  am 
©übe  mä)  Sabren  ober  mit  Sabrjafjlen]  1112a,  144e-5a,  409e-410a',  III 
330m,  340e,  557m,  562e-3a,  5me,  570a,  Im,  2all,  5777ne  [578-581a], 
578e,  555am,me  :|   2ai§fef)n    (f.   Einfang   bei   ©eftalt)   [=  ^Xnblid,    \>qI 


326  (Eometen  STii^  —  (gntf 

ßrfc^cinimg]  IllöeSa,  5e  (578m,  9e),  581a(am);  SriK^ftvaMimgeii  1112586; 
SiuSftriinnnigen  [a.  Äevu,  ©dnreif]  I107e,  8m\\,  9e\\-110a ,  146ra, 
7e-8a,  9m,  390m;  \\l58e,  323m,  562e,  8a  {577e-8a)  \  ßrcße  51  ye  (ber 
SBalni)  III375e  (2änge);  balbe  gr.  51.  IIl563e,  571m*  bei  571m,  5ei| 
C^iycu);  \118m  II  33al;ii  [a.  STje,  (S^-centvicitat] ,  SSalmcn  I105a,mli,  112m, 
3a,  4e,  öamlll,  7a,  120e,  142m,  9a,  389ell,  391a,  405e;  11197a,  364e, 
566m*  573e,  580m*;  SBal^nen  111560a,  570e,  2m,  585a;  -bar^ii  1113a; 
-bal;ueii  1112m;  11 353m,  367m  (jenfcit^);  111572m,  8m  j:  (sg.  ii.  pl.) 
ob  [ie  ni(i)t  auf  eine  anbre  33.  geratfteii  fönnen?  \\\569e-570a,  iiiifcüfemnien 
befaunt  III 5ö0am;  Beved;net  111376m,  7e,  420m,  5ö0a,  583e;  burc^Iaiifen 
111570m;  eüi)3tifd)e  III375e,  566a*,  583me]  (Sntftebimg  111576a,  gejcblcjfene 
III375e,  ©eftalt  111576a,  I;i;|)evboti|c^e  111630a,  jeufeit«  11367m;  lange 
III  557m,  573e ;  9^etgmig  gegen  bie  ^l\\\>i\\  III  571m,  2m  (geringe) ;  V  118m ; 
^Ianetavifcf)e  III573e,  (gteüitng  in  ibreu  33.  Illle,  äutievfter  2:beil  111561a*, 
berfcf)iebne  111570a  jj  33ebedung  f.  gijftevne,  befannte  III563e  ||  ^eob- 
ad^tung(en)  III560am,  le-2a,e,  572am,  7me,  8a,  583am:  d;ine[ifcf)e  III 
561e,  2a;  fviil^e  eurc^aifd;e  111561e-2a  |  becbad)tcn  III568e,  9m;  beob* 
ad;tet(e)  III563e-4a,  572a*,  8m,  554m  :|j  bered;nen  1389e,  Ill561e-2a; 
5Bered}ner  III  bei  571e,  Y118e  \  bered;nei(e)  III375e,  560me,  570m,  la,m, 
bei  571a,e,  572all*  8m  (583e);  \118e:  ^a\)l  III264e,  376me;  i)ovau§- 
bevcd;n.  III584a,m  J  33evec^nung  III561e-2a,  58le;  -33er.  111562a  ||  33e- 
fd;affenl;eit  [f.  meift  Sf^atur,  f.  (Scnftitntion]  III  566e-7a;  befd;rieben(e)  III 
577am,  33eforgni^  [^  @efat;r]  f.  ^uf^imnTentreffeu  mit  ber  @vbe  ||«  M^  33e=^ 
iregte  III  157a  |  33 e liugn ng  [bgt.  9?otat.,  $!anf]  III  [572m-3a] :  [angfanie  III 
(564a);  riicflänfige  III  572m-5a,  584m;  tran^Iatorifc^e  III58e,  ücn  SS  nacb 
£)  111572m  II  bci^artiger  [^gl.  Unglücf]  ni577m*,  (5entralfi5rper  f.  ^©cune, 
:|>b^fifd;e  (^onftitnticu  [=  9^atnv,  4^3iif^^^i^]  111559m,  fnr^er  Sauer  i II  57i»w; 
S)i(^tig!eitl 90m;  111324a,  565a  (geringe);  3)imen[ion  1390m,  IFI568m; 
S)iftan5  [=  Entfernung,  Stbftanb]  I392ell,  2)D^^erccmet  IIIö83a  j  S)unft: 
b-förmig,  -biitle  f.  §üüe;  -tt)eile  111568a  :|  2)urd;gang  f.  ^^rbe,  *2J?cub, 
o^onne;  ©urci^meffcr  1107a,  Ul582me*  (fd;irer  gu  beftimmen);  burc^' 
fd;ueibeu  f.  'ipianetenbalmen ;  2)urd;fid)tigfeit  I391me:  nuDüIlfommene  III 
567a,  582m;  nur  S)urd^n)anberev  111575a;  (äigenfc^aften  [bgl.  9^atur]  III 
265a,  557me,  9e,  567am,  580a;  (ginbrucE  II363e,  (SinfluB  Il363e,  einige 
111575a,  (Siminrfnng  [ögl  3Bir!nng]  III444ra,  einjelne  f.  Slufsäblung, 
(Stti^tif  f.  33af)u  I  (ä  lerne  Ute  [a.  innere  (5om.]  111559a,  562a,  4m*,  Wi 
571,  572am,  5<S:/ell-2a*;  Y118:  elli^tifd^e  III571e-2a,  584m*  J  ©nt* 
bedung,  -en  (Sluffinbung ;  entbedt,  -te)  III  577e,  561am,  2m,  6a*;  ent^ 
bedte  111572m,  7e;  (Sntbeder  111584m  ||  (Entfernung  [=  Slbflanb, 
2)iftan5,  gerne;  f.  °gij:fterne,  ögl.  °@cnneugebiet]  111573a  j:  bou  ber  Senne: 
1 112a!l,  6e,  7a-8m;  III 572m-5a,  406me,  569e,  581e-2a*:  ©renje  III.586a, 
tleinf^e  nnb  grcjjte  111582a*,  niittleve  I11575e,  [n>ed)felnbe]  111582m,  [ilßeite] 


(Someten  (Sntf  —  innere  allg.  327 

111586a;  [fe^v  h)eite]  III  572m-5a,  406me  (582a);  fünftige  nc(^  ireitere 
111375e  :||  entfte^ung,  ^ilbung  [=  Urfpvung]  II364e-5a;  m[558e-9], 
569e-570a  (biirc^  2:l;eiliing) ,  3e-4a,  5e-6a\\',  ent[tel;n  uoc^  täglich  IIl569e  :|j 
jitv  ßrbe:  2lnnäf;evmig  lII58oa,  2)urd;ga:ig  eines  S.  jn^ifcfjen  (g.  unb 
3)lonb!  111 5ö5a»n;  ber  (S.  ua^e  getommene  \117e-8a,  389e;  111564a,  6m; 
bte  @.  in  d-f^lreifen  1106a;  ßufaninientveffen  mit  ber  S.  [tgl.  °3i-= 
faninientv.,  °^laneteu]  \lUm-5a  [8m-120a  (@efal;v  unb  33eforgni[fe)], 
ül{630am  iße|orgui^  unkgviinbet)  |  bie  ßiDtaln  fc^neibenb,  2)urd)gang 
biivd;  fie  \lUa-5a  (unb  @efar;r)  (114m),  8e,  131a;  (Srbbeben  f.  Ungüicf  || 
(Si[cl)affung  IIl(585e)  j|  (grfc^einung  [üg(.  2(u^[e^n]  lll[560m-im  nac^ 
Beilen]  (561a),  2a  (7*0,  579a,  5Sla;  -eii  IiI577me:  friil)erc  UI578e,  584a; 
-g.  111579m  T  (Sv[(^eineu  111265a  (furje.^),  561e-2a  (4m  ^löljlic^e^) ;  er- 
fd;eineu  111560me,  573a  J  erf(^ienen(e)  111561m,  577a,  58le  \\  ber  erfte 
111575m  I  (Sjcentricität  (ber  iBabnen)  Ui2me,  5m,  120e  (392e);  111303ailm, 
457a  [fe^r  grc^e],  5577n,  Bei  571e',  \118m\  ejcentrifcb  111303a  :|  garben- 
S)eränberung  111562e  |  grc^e  ^erne  [=  (Sntfernung]  111557m,  630a;  fernfter 
111 572m-5a*,  im  gevnrobr  III569am  :|  geuer  I11579e,  585e  |  giyfterne: 
33ebecfuug  ber  %  \[110-la\  391me,  2a;  ungefieure  Entfernung  111573a, 
Ciom.  um  aubre  g.  (©onnen)  111291e  J  govm  [=  @.ftnlt]  1 108a:  -iBeränb. 
\108a-9m',  -\vcd)id  I108a-9m,  I1162öa  J  ©efa^r  f.  (Srbe,  (Srbkbn; 
g-bringenb  111630m  :|  iüo3u  bie  (S.  gel;i>ren  [tgl.  @onnenfvftem]  111559e, 
gefu^^:^^elte  111570m;  ©efc^id^te  [bgl.  5ln[i(^ten,  ^Infgä^Iung,  innere]..  . 
III377e,  56hn-2a,  573e-4a,  583e-4m  (4a)  |  gefd^tueifte  111221m,  626a: 
laugg.  111223m,  fc^n^ac^g.  111222a  :|  @e[d;n)inbigfeit  [ijgf.  Umlauf]  lll6e- 
7a;  111564a*  (geringe),  9e-570a,  630am  (ungeheure)  |  gefe^ne  [=  fid)t* 
l\ix]  (a.  Sauber,  Örter;  f.  bei  2:age)  III [560-2]  581a,  4am*:  mit  bleuen 
5lugeu  lU560e-lm,  576-7m',  §äufigfeit  III560m-im,  ^ahlUlöÖOam  \\ 
©eftaü  [=§orm,  4:  2iuSfeIm]  111568m:  ©eftalten  [ügl.  Sanjel  Ulla: 
mannigfaltige  l[:/Oö-Sa];  ißeränberuug  l[108-9m]',  111557me,  562e;  ber* 
fd;iebne  I120e  J^eftaltnng  l[106-8al  \U562e:  ^^-^rcceffe  l[108-9m], 
^eränberlid;feit  111557mc  ||  ®eftivn(e)  (fo  genannt)  111568a*,  573e;  reifenbe 
©cirölfe  111630m  |  ©lanj  I11560e  (tocn  grc^em):  ungebeurer  111578m*, 
9a;  glänjenbe  111582a;  -er  111562a,  580a  (lo)  :|  ©rensen  111560a  ||  (3vc^c 
[=  2)imcnf.]  111564m  [bebeutenbe],  6a;  -en  11151m  J  grc^e  I106e,  413m; 
11417m,  111561a;  großer  I410a,m;  111224m,  294e,  558e,  576a,  9e,  581a 
II  §äufig!eit  IfI2i5w-6a  [560m-lm],  560m-lm  [nac^  ber  ßeit];  ^^au^t- 
Scmet  111569a,  beilbriugcnb  [ogl.  33crbebeutung]  1393a,  bette  ©teile  III5<S2e, 
beleben  beu  Fimmel  1112ö5a  |  §ÜIIe,  ^üüen  (O)  I107e,  110m:  2)unftb. 
1112m;  IIl567aO,  8a;  bunftförmige  IllOa;  ^Melb.  1 107mO,  III569aO; 
neblige  1107a  J  ^beutität,  ibentifc^  III [562]  572a: I  [8m-581a],  580e,  le: 
eüro^äifd)er  mit  4)iuefi|c^eu  111 562am,  577me\\  :\  3ubii:ibuen  1 106e,  112a; 
111557m,  560a,  8a  ||—  t  nn  er  e  [^p.  =  dem.  üen  furjer  llmlaufcjeit]  1 115a, 


328  ß^ometen:  innere  —  3}ie 

142e,  392e*;  lll264e-5a,  376m\\,  o57e,  Sm-9a  [570m-2m],  570me,  lam, 
U\571  [583m-4l  7e;  Y118:  2ln[irf)tcii  über  fie  IM55(Sm-9a  |  2(^I;eI,  -e 
IIIöTOeil  (la),  587e;  SI^^Ber-Siiftaiis  ill  6ei  571m,  VUSm  :|  [SdifsäMiuig] 
III  377am,  570me,  U\  571;  Vii5a  |  iBalmcii  I11570e,  2m:  gfjcigi.ng  Kr 
^a\)\\  III  bei  571m,  572m;  V118m  :|  [23egriff]  III570am  |  S3ered;uer  III 
bei  571e,  \118e;  beved;uct  111571m,  Vll8a  :|  i8efd;affcnbeit  111559m, 
Söcivcguiig  111572m,  [Refill.]  111570m  |  Nabelte  cter  STafel  ber  Elemente 
III  bei57i,  YllS:  iibeu  bi e  2:ab.  III571e,  V104my  ncd;  ju  eutrccfenbe 
III571me;  (Sntbecfung  II367am;  11176a,  377am,,m,  558me,  571a, e  (2m), 
587e  J  (Sntfte^img  III  [555m-9m]  570a  {5e-6a);  hmä)  jtbeilimg  eiiie^>  großen 
dem.  ciitftanben!  III  55<S>n-9a  :|  mehrere  (Siid;eimmgeu  Vii5a;  (Sj-o^ntvi* 
cität  III  bei  571e,  Vll8m;  ®^l^^^e  11155<§eli;  ?änge  be§  aiiffteigenben 
Änotene  III  bei  571m,  V118m;  iRanie  III  57iam,  3iif«i"i"enftc^  mit  Pla- 
neten 111630m,  fec^S  f.  ßa^I;  Tabelle,  2:afel  [.  (Sremente  1  Umlanfe;ieit 
III57ime,  bei  57U]  Vll8a,e:  ücn  hirsev  U.  [f.  1;^  ©lieb]  III 570me  :| 
3af)I:  fec^o  111558m,  570wie,  lm,e — jj  in  einem  Saf)ve:  mel;reve,  3^^^ 
III560me,  lam;  ujenige  ober  feine  III5öia;  nad)  Sabven  cbev  ^abvjablen 
f.  baö  @tiic!  am  (Snbe,  in  3af)rbnnberten  f.  Stnfsä^^lnng  :|  Äam^^f  \114e  \\ 
Äevn  [=  Äo^^f  {\106m)]  [90m,  106m-7m,  8m!l,  110a,e,  2a,m,  8e,  120e, 
U9am,  390a,e,  2a,  4m,  410a;  111323m,  563m;  ^erne  1390m;  III258e, 
IV 207a  7  -fein  1112m;  -ferne  111323m,  582m  |:  Sln^ftvcmnngen  (-ferne) 
111523m,  (Zentrum  III567all,  ebne  feften  III564e-5a,  -^niüen  1148a; 
leuchtet  III 566a*,  Sonetten  111567m;  2id;t!tävfeIV207a,  -|d;id;ten  111324a; 
(Stern  bnrc^  ibn  fic^tbar  111324a,  567a;  nmgeben  111569a,  tergrl^B^rt  [id; 
111582m;  ijerf(einevt  fid)  III567e,  582m  :||  Äo^f  [=  Äern;  ügl.  ®d)lDeif] 
I90m,  106m,  8m,  110m,  145a,  394m,  410a  II,  3e;  III58e,  560e,  3m,  8m, 
577e;  -fc^^f  III577e,582e|:  ^luf^ftvemnngen  IIl562e,  feiten  begrenzt  III566e, 
fd}tt}ac^e§  Sic^t  111221m,  Bnftanb  IIl566e  ||  ^ov^^ev  I39le,  111568a;  -fln|?er 
I118e:|  freii'enb  f.  °ecnne,  fiinfttge  III375e,  fnrj  f.  @r[d;einen  |  [in  ein* 
jelnen  Sänbern]  (|.  China,  Europa,  Mexicaner  n.  a.)  \\\[561m-2\, 
2am  (3bentität);  ein  d.  in  toev!d;iebenen  ?.  ober  ©egenben  gefebn  III562e-3a, 
8a,e  :|  Sanje  III579e,  Manien  I410am  \  ganf  [=33en\]  I105e;  111564a  (@e* 
fc^n.>inb.),  585m,e  (langer);  lanfen  I24m  :|  $?en(^tcn  111567m  ||  Sid)t  [f.  Äopf] 
l[lll-2m]  392me,  II370e;  III[56ö-7m]  5S2am,e',  -lic^t  1392a;  l\\108me 
566e  |:  33ef^affenl;eit  I35m;  anc^  eigne«  I207me,  111567m;  -gemclfe  III 
557a;  entbält  ettra?  ^olariftvte«  i\ä)t  III566e,  554e;  ^roceO  111567m; 
-fd^träÄe  III569m,e;  «Sonnenti^t  111567m:  reffectirteö  ober  ;^nriicfge^ 
tvorfene«  [=  ;>oIariü]  III566e,  582am;  -ftä vf e  U07m,  llle-2m,  8a;  III 
567m  (grc^e),  9all ;  IV207a;  -SBeranbernng  III562e,  -irolfen  (reiienbe) 
1106a  II  loder  111567m;  äl^angel,  lange  ^anfe  voo  feine  erfdieinen  111561a  | 
SRafie  I90m,  105e,  lUarn,  8e,  142m;  -cn  (<^o)  11151m:  bid^tere  I  106e; 
geun^c  1149m,  111630a;  f(einfte  III559e  :|  5r?enge  [t?gl.  §äiifigfeit,  e^aar, 


©ometeii  Me  —  6d)tPeif  ©  329 

3a{)I;  iOhH-iabeu]  lll 561m  (9e),  628m',  mevfMrbige  lIIöGOe,  äRittag  f. 
[ic^tbav;  SD^t^viabeu  I94e,  105a,  146m,  405a;  D^ad^vic^teu  über  S.  [ögL 
HufääMmiß]  III 560am  ...  555e-4m;  nak  gefcmnieii  f.^Srte,  °@omie; 
92anicn,  ^eneitnuiigeu  111557a  |  S^Utuv,  Sefen,  i8ef^affenl;eit  [ügl.  Son* 
[tituticn,  eigenfc^.,  Biiftaub]  I71e,  95m,  liOe,  la,  8e,  120a,m,  3a,  391am\\; 
11197a;  11118a,  157a,  372a,  557,  9e,  572e-3a,  e-4a,  576a,  582e  [4e^6m 
alte  Sinfic^teu],  5ara  (planetavifd)e) ,  mil,  630m;  -imtiir  111221m  J  S^ebel 
[f.  §iiüe]  III(565e*,  6a*)  552e;  -nebel  (pl.)  111518m:  ii-artig  lII(5G5e*, 
6a*),  -flede  IIl584e,  -gnip^e  111567m ,  -^üüeu  f.  ^iille;  neblige  2JJaffe 
IIl582e:|  g^eOen-domet  111569a,  neue  111561m  |  Ort  [=^Mtti'^ii;  »9^. 
©tevne]  Il05m;  lll561e  (3all,ml|),  578m;  an  Örteni  (in  ©tobten)  gc* 
fel;n  ober  [ic^tbar  111563a,  571m,  581am  J  ^evi^el  [=  @onnennär;e]  III 
561a,  3a,  6a*;  ^evilielinm  1118a,  pl.  -ien  1105a:  (-t)el)  -Xiftanj  III 
bei  571m,  Vll8m;  S)uvc^gang  bnvd;  bag  IllöOe,  bei  571a;  V118a;  $!änge 
III  bei  571m,  V118m;  nac^  bem  ^.  111578a  :|  [^erfcnen]  . . .  I\l584am  \\ 
ju  ben  Planeten:  bie  (5.  [inb  ^I.  m372a;  fU  dometen  genannt  111530a, 
558a,  575,  582e:  Slnnäl^erung  III566me,  bie  d.  finb  eine  %xt  ^{.  Ul585m, 
bie  HnBerften  p.  u^erben  dom.l  III 575,  (ginn)iv!ung  anf  (5.  111558e; 
SBeltfor^ev,  meiere  2)^ittelftufen  ^mifcl^en  ^f.  unb  ^.  bilben,  cometenavtigc 
^L  lll  557e-8m,  575;  iBerr;ä{tniB  ber  UmlanfS^eiten  III  565e-4a;  Unter- 
fdtiieb  III  557me,  Som.  nnb  ^(.  tevglic^en  ober  ^nfammengefteüt  III  [557m-9] 
575e-6a,  öerfc^ieben  III559e;  ßiif^nimenfto^  III575e-6a,  630am  J  i^jlanetcn- 
artig  III  18a;  ^-bal^nen  (bie  53af;nen  ber  ^L):  bie  Som.  bnrc^[d;nciben 
bie  ^{.  111165m  (557m),  9m,  575m;  bie  d.  bnrd^  bie  ^f.  eingefdMen 
III557e;  bie  (5,  bnrc^[d;neiben  bie  ^-!reife  111557m  7  ^lanetarij'c^e  194e, 
113e,  5e:  9^atur  lll585am;  bie  (5.  gel;ören  ju  ben  ^f.  ©eltlör^^ern  III 
264e-5a,  420m,  569e,  585am  ||  ^ofiticn  [=  Ort]  111224m;  ^n-ä^tige, 
^vac^tbcüer,  fc^üuer  III 562e-Sa;.  sg.  III 45e,  562a,  580m;  fie  füllen  ben 
grl^Bten  9tanm  a\i€  IIl559e,  rec^tlänftg  lilöla;  9?egifler  [=  SSerjeic^ni^] 
III562e,  -9Jeg.  III562me;  c-rei(^  I119e,  9?otation  [ögt.  Umlauf]  III 58e, 
rüctiäufig  11151a,  @c^aar  [=  9}?enge]  111628m;  ©d^eibe  III582e,  -en 
1107a;  f(!^cner  f.  ^rad^töoUcr  || — @d^lDeif  [ögl.  gefd^U^eift,  nngefd;U>änjt], 
-fc^n^eif  I105e-6a,e,  7me,  8m,  9me,  120e,  147 e ,  9m,  389e,  390a,e,  lell, 
4m  (411a),  5me;  III 45e,  323m,  374e,  560e,  3,  7m,  8m,  577e-8a,  582e; 
IV 207a;  pl.  <Sd^n?eife  I390e  nfn?.;  -fd^treife  UlOme,  3e;  II329me,  370e; 
11142a,  51e,  258e,  564m,  7m  ||:  (ju  aßen  formen;  bem.  2,  6)  M;ie  III 
563m;  mit  unfrer  ?ltmo[^^re  gemifd^t  I105e-6a,  lll  564me;  51ufwaüungen 
I413me  |  31u§ftrömung(en)  [tigl.  ©lieb]  1146m;  11159m,  323m,  562e,  6a, 
7a  [m-<Sa]:  i^re  SSerbic^tung  im  Seltvaum  lll 567 m-8a  :\  toerft^iebne  3Sc* 
fd)affenl)eit  1 107m,  bo^^elter  [=sn3ei]  1107m;  (auSftrcmenber)  2)unft  I89m, 
106a;  bnr#(^tig  I391ell;  einfod^er  I106e,  7m,  389e;  III374e  |  (gntfte^ung 
111562e,  577e-8a:-  om  Äo^fc  IIl562e,  577e-8a  :|  f.  ©(grbe;  ©eflalt  I120e 


330  Kometen:  ©c^iueif  @  —  Umtauf 

(öev[c^iebne);  111  (567m),  579e  [wimt»evbave];  get{)eilt(er)  1389e,  III374e; 
toerfc^iebner  ©lanj  1394m  |  lang(er)  1389e,  111578a:  iDiittioneii  2}Jeilen 
111567m;  fe^v  l  I105e-6a,  413e;  lll51e,  564m,  7m;  Sänge  lll51e, 
566a,  579m,  581a  :|  2i(^tll370e,  -ftävfe  IV 207a;  [c^ireiflc^  [ügl.  obiie] 
111216a,  mit  @.  111221a,  manmi  1106e,  [9ktuv,  SBeieit]  111323m;  o^ne 
[=  -M,  imgefdjiüeift,  -f^träust]  1106m;  lll(217a),  222a;  ^ulfationen 
11.  a.  I147e;  9?i4)tmig  111  [5ö5],  4m  (gegen  bie  (gönne),  581m;  fec^öfac^ 
1107m,  nic^t  fid;tbar  111566a*,  in  bev  ©onnennabe  I109me',  bei  2:age 
gefet)n,-  fi^tbar  1590a,  11329me  |  Skifc^en  111578a;  Sbeile  1149m 
(än^erfte),  111564e  :|  nnge^enver  1144e;  ^erbnnftnng  (im  Seltvanm)  111 
42a,  51e  (258e),  567m-8a;  toerfc^ieben  1107m,  394m;  ijielfac^  1106e, 
SÖeg  genannt  1 579m,  BnftanD  1115666  |  jtvei  [=  bev^>elt]  I109me,  111564ra; 
jliu'ifc^lveifig  111581e  — 1|  feiten,  @eltenl;eit  II1585e  |  fidjtbar  [=  gefetjn] 
(a.  Sänbev,  Övtev,  bei  ^tage)  I112e,  111563ail:  mit  blefjcm,  nnbeiüaffnetem 
5iuge  (für  baö  M.,  bem  bl)  111215ell-6a,  265a,  576-7m  (7a);  am  3)iittag 
111563a;  fetten  111585m,e  ||  jnr  @cnne  [f.  2id;t,  (£c^n)eif,  2Bavme]: 
^Injiebnng  bnvc^  bie  ®.  111294e,  375e,  557m,  572e;  bie  @.  dentralfcr^ev 
111587m,  bon  einev  @.  jnv  anbevn  fid^  ben^egenb  111 575a ;  '^nferne  (f-ue) 
[=5lVt'el]  1112m,  3e,  6a,e,  7m;  111564a,  570m  (ffeine),  la  |  -^ngebiet 
[geborig  f.  @-ft}ftem]  111371a  (Xi^eik),  37 5e  (fie  be^eic^nen  bie  ©renje  beS  ®.)/ 
557m  (fie  bilben  eine  ©iii^^^e  im  @.),  9e  (im  @-te)  :|  nm  bie  ®.  freifenb 
lll569e  I  bei-  ®.  nabe  111578a,  580e;  na\)e  bei  ber  <B.  111563a,  IV 207a; 
ber  @.  nabe  gefcmmen  III  564am(e),  578m,  581e-2a;  '^.nnabe  [=  ^evibel] 
1115m,  6e,  146m;  111560a,  4e  (gvo^e),  7e,  575m,  582m*  :|  cftlid)  i)on 
ber  ®.  111563a,m;  aug  ben  @-enftvabIen  beran^treten  111564m  |  ^nm 
(S-enfi}ftem ,  jnr  @.  get)ürig  111  (371a  2:bcile),  6a, m  (557m), e,  628m:  mir 
S)nvcbtranirerer  111575a  :|  S^oriibergebn  »er  ber  @.  II15ö4mil,  581e;  im 
SSeften  ber  ®.  111563m  .||  jn  Sternen  [=  giirflerne] :  Som.  beiSt.  ob. 
-bitbeni  111578m;  (Sterne  bnvd;  d.  gefebn  I391me;  111324a,  566e-7a', 
SSorübergebn  toor  einem  (Stern  f.  S3ebec!nng  ber  gij:ft.  J  (Stoff  111323m; 
-ftoff  \110e,  111416e  J  (Störnng(en)  (bie  fie  erleiben)  1114e,  8e,  364m; 
lll(51a),  444ell,  565e-6a,m,  9e-570a,  580m;  anberer  2BeIt!ör^er  burc^ 
S.  111444m  :|  Straf)(en  111569am;  -fnc^er  111241e,  4e,  498m;  -(Si)ftem 
111270m;  bei  2:age  ficf)tbar  ober  gefebn  [tgl.  9[)?ittag]  II(329me),  111580e; 
tetefcc^nfd)e  1 19m,  106m;  111157a,  561am  (jäbrl.  3a^0  ||  Sbeil  f.  torbever, 
ZUxk  111583a*,  2I;eil(^en  (pl.)  111568m  |  Sbeiinng  [f.  Biela's]  Hl 
[568m~9,  ^.  582e-3m],  V6e*:  ßntftebii  bnrd^  Zh.  m569e-570a,  Xh. 
eine«  großen  d,  in  mehrere  III55Se-9a;  alte  9^adn-id)ten  III570a77i,  583am\ 
2;(;.  bnrd;  3^^"t^'i^"^"^^^i'"9  l'f  ^'^^^"^^  II  krümmer  eineö  d.  III  575e-öa; 
nmgetenft  1149a,  Umfebr  III294e  ||  Umlanf  [ög(.  ütotaticn]  I(149a); 
III 580m*,  le*,  5m ;  pl.  Umlänfe  (°):  befd^Iennigte  IIl0  583e*,  ©efd^ivin^ 
bigfeit  111569e-570a,  !nrjer  f.  U-§3eit,  bon  langem  11151a,  ^ictctvbation 


Kometen:  Umlauf  —  ^a^  331 

III569e-570a,  35ev!üvsung  I112-3m  :||  Umlauf gjeit  [togl.  d,  öcn  1843J 
11120,  3e,  5m  [e-6],  6me,  120e;  11142a,  570m,e;  pl.  -eii  (O)  lU563e-4a, 
580e,  Smel:  [53e[timmimg]  111566a*,  570e,  Im,  ki  57 le,  8e*;  VllSe; 
Xamx  Ul571me,  583me  (febr  lange)  |  fiir^e  f.  bieruad;  U  J  dem.  öcn 
fiiqer  Umlauf öjeit  [=  hp.  imieve;  f.  Biela,  Encke,  Faye]  (aiicfe:  Den 
!uv3cm  Umlauf  III 444m)  I112rn,  3e,  4e,  5a,  142e,  8e;  III(40aj  557e, 
568m*  [570m-2ml  5e  [583m-4]:  (gntbccfuug  11176a,  Gutftebung  111575m- 
6a;  Um  fur^e  Umlaufejeit  111583e:  Xancx  unb  ©renje  III 571rne,  583me; 
gabt  III264e-5a:  8  (baöcu  6  imieve)  111570m,  bie  2  nic^t  inneren  111 
570e-la,  2  anbre  III 572am  |  lange,  ton  langer  1148e;  fel^r  lange  III 
583me  :|  8814  Sabre  ni372me,  563e-4a:  S^erbältni^  ju  Planeten  III 5656- 
4aO  .||  Umriffe  III 56Sam:  fc^arfe  III 5ö5am,  582e ;  nnbeftimmte  111568a, 
SSeränbcvIid^!cit  111 557me  J  nngeid)trän5te  111221a;  -fc^n>eifte  111221m;;, 
2a  :|  -felm  111564m  |  [Ungliid,  ba^5  fie  anftiften  ober  ba§  fie  begleitet] 
(ögl.  bösartig,  3.>crbebcntung)  III577?ji,  581e,  3am:  nnbeilbringenbe  ^e^ 
gebenbeiten  111579a;  ßrbbeben  III578e  I,  9all,ell;  3^i"ftörnng  ton  ©tabten 
111570a,  9e-580a,  3am;  ^tnrni  111579m  :|  unregelmäßige  SSeife  111585e- 
6a;  nnfid;tbar(e)  1105a,  116a;  111560a,  9e:  lange  IIl585m,e;  Unter|d)eibnng 
ton  anbern  ^immel^för^ern  (bef.  (Sternen),  SSerlve(^eInng  mit  ibnen  III 
221am,  2a,  3am,  4m;  Urformen  111573a;  Urf^rnng  [=  F)^.  (Sntftebnng] 
Ul573e-4a,  5e-6a:  metecrifcber  111 575e-4a;  ißeränbernngen  [f.  ©eftalt] 
III  5ö2e,  verborgen  III585e;  üerbnnbene  f.  bereinigte,  3>erbnnftnng  f.  (2d;n.^eife 
I  \\d)  bereinigen  (gttei)  111570m,  583m;  bereinigte,  berbnnbene  ib.  :|  (borber) 
berÜinbigen  [a.  iBorbebentung]  111217a,  560m;  berfd;n.Mnbcn  III578e*,  9e*; 
^erh?ec^elnng  f.  Unterfc^eibung ;  ißersei^niß,  -iffe  (?ifte)  [:{:  Slnfjablnng, 
Oicgifter]  (a.  djinef.,  Biot,  Ma-tuan-lin)  I389e-390a;  III  57öm  [560e-lm 
(anö  ben  legten  SabrI)-)]  (2me)  [576-7m]',  iöcinm  I112am;  böfe  iB er- 
bebe utnng,  S3öfeg  berfiinbigenb  [ügl.  beeartig,  Unglücf,  berüinb. ;  beil* 
bringenb]  \119me,  393a;  borberer  2:beil  111568a,  577e;  [it)re  fc^tveifenbe 
SBanberung]  111575a,  584e  |  Söärme  III 5ö4€-5a:  bon  ber  @cnne  em^* 
fangen  111564e,  582a;  (Sonnemr.  111565a;  iv-ftraMenb  I119e-120.i  :| 
2:öeg  111579m  (=  @d;a>eif);  ©ebeil-en  von  Söein,  SBeinftecf  I119e-120a  | 
-n^elt  1118m;  111377e,  568m,  572e;  SBeltför^er  111557m  (eigne  ©vu^lje), 
Ö67a,  571a*,  3e;  im  SBeltraum  111561m,  in  ben  ^-rciumen  1105a  :|  ber 
ireftlid):  [=  beS  Afteus]  111579aii  |  nMebev  er)d;einen,  Sö-erfcbeinen  III 
560m,  2a,  583e;  2ö-(grf(^einnng  III569e;  Söieberfebr  III375e  (in  ibren 
53abnen),  586a;  sg.  III558e,  571m,  584a  \m;  n.>-!ebrenb,  !ebren  n\  I II 575e, 
585a  :|  Sirfnng  [=  (Sinn.\  nfn.\]  111265a  |  3abl  (2)^engc;  f.  ancb  bei.) 
[tgl.  mniaben,  @^aar;  3abr]  \105am;  11151m,  215m-6a,  264e,  [559e- 
560ml  e-lm  [576-7ml  628m:  ber  berechneten  111576m,  7e,  420m,  570m; 
ber  geiebnen  III  560am,  große  III  559e-560a ,  in  ben  legten  3abrbi:nbcrien 
lll 560c-2m  [576-7m],  ungesäMt  111628m,  in  3mifd;enränmcn  III  2i5m-6a 


332  (Eometcn  Qe  —  Sompafe  aUg, 

:j  iiod)  3^i^^i^*  f-  ^^iifjäbtmig,  (Sv|rf)einimg ,  §äiifigfeit;  3^^'tninniienniß 
III  575e-öa*,  Ieucf;teube  3'^i^^ii  J10^"i;  Bniainmcntreffcii,  -ftc^  [ügl.  2ln* 
m^exuuQ]  f.  oSvbe,  o^Iaucten;  Buftanb  \U566e-7a,  8a  ||—  iiad;  Sali  reit 
ober  mit  SatjrjaMeii:  aüg.  (mcl^vere)  ISSQe-,  III560me,  576all  [6-7m], 
7am  .(be§  16*«^"  3af)rl;.);  580m,  4am  ||  in  eiiij einen  3ar)ven:  (Scmet 
((Jcmeten):  bom  Sal;r  371  i:or  (^Br.  Ill578e,  580m\\e  \  narf;  &.:  837 
lU563am,  1097  111562m,  1264  111224m,  1378  [f.  Halley]  1116m,  1385 
III230e,  1401  III578e;  1402  I106e,  390a;  1456  [.  Halley;  1490  III 
562me,  577e;  1495  III230e;  1500  1410m,  111562a;  1531  f.  Halley, 
1532  I106e,  1548  III 578e;  1577  I106e,  11364m;  1607  f.  Halley;  1618 
1107m,  8a,  112a;  1668  1410a,  m578m;  1678  III571e-2a  |  iöSÖ  1106a, 
116ell,  7a,m,  8a;  1112946,  563e-4a,  4a,e:  2lpt)er  III 406me,  564a,  573a; 
IV5am;  lange  Umlanfeseit  III372me,  563e-4a  :|  1682  f.  Halley;  1689 
111362m,  578m;  1695  11427m,  578e;  1729  1118a;  1743  111 5e,  393a; 
11158a,  572a;  1744  I106e,  7m,  8a;  III 45e,  58e,  557m,  562e;  1759 
f.  Halley;  17G6  I115e,  393a;  1770  IlUam,  7e;  111564a,  5m;  1772 
III584a,mll;  1779  111340a,  1786  III584all,  1798  1390m;  1805  1390m, 
111584a;  1807  I107a,m;  1811  1106a,  7all,m,  116e,  390e;  III583me; 
1812  111576a,  1815  111576a,  1818  111584a;  1819  1106a,  Ulm,  5ell-6a, 
392a,  3all;  III5ö4me,  572am,  581e,  3e,  4a;  1823  1106a;  1825  I390e, 
III581e;  1826  1113e,  1832  f.  Biela,  1835  f.  Halley;  1840IU562m, 
577e  I  1843  I106e,  7m,  115a,  145a,  390a,  410a;  11427m;  III 5ö2e-5a, 
4a,e,  lm[578-581a]  580me,e,  le-2a:  SI^I^cI  111582a,  (SIemente  III5<Siell- 
2a;  ']Rad}x\ä)tcn  über  feine  fviil;even  (Svfc^einnngen  nnb  3bentificivung  mit 
frül;even  nnb  alten  III  [575-55ia],  581e;  nngefienrer  @la\^  111578a,  ^i^t-* 
ftäv!e  IV207a;  Umlauf§3eit  111578m,  580m,e\\,  lell,  3me:|  1846  111571m, 
6a,  583m;  1847  111563a,  IV 207a  — 1|—  cometica  materia  1 137e, 
cometifc^e  ßigenfc^aften  III  558m 

*(5ommanbenr-®rn^^e  (3nfeln  tei  ben  Stienten)  YV395e-6a,  hemmen* 
fnraBilität  111529a  ||  Kommentar  III150e,  423e,  466m,  473a,  536a, 
579e  I  (Sommentatov  11274a,  429m,  447m;  111165a,  200e,  443a,  641e; 
pl.  -eit  1411m;  II78a,  486a  J  commentiven  11284a,  -ivt  11272m  \\ 
commercietl  11221a;  dommiffion  f.  fvan^.  Snftitnt,  commission  scientif. 
f.  gf^erb;  (£ommitte  I438e,  Commodus  (vom.  Äaifer)  11470me  (2Beg* 
meffer),  Commotau  (33öf>men)  1470a  [geogn.],  Sommnne  (=  ©enteinbe) 
111608m  II  Sommnnication  (=  35erlnnbnng)  I223e,  234a;  11201m; 
IV228e,  426e,  452e,  573m;  V32e-33a,m;  pl.  -en  (*):  -^g-SKittel  II141e; 
nntevirbifdje*  1251a,  lV(225e);  -^g-SSege  I259e,  IV 302m  J  commnniciren 
IV328e:  mit  1243a,  256a;  -enb  [i.  9töl)ven,  ©galten]  IV37e,  316m, 
430e  II  da^  Comorin  11203a;  Comoro-^n\dn  (Bei  iOkbagagcav)  IV411m,m 
(35nlfan  ba);  ccm^^act  1344»,  350e,  le;  IV331e 

ßom^jat  (meift  [ein  ©ebvanc^  anf  bem  9)ieer)  (=  SSonffole ;  bgl.  SJiagnet«' 


(EompaB  —  Souceii  333 

itabel,  Ü^ic^tfvaft)  [f.  (If)iuefen]  1187m,  430m;  U[293e-5  (bcf.  @cfc^.)]. 
6e  {8m),  e,  336m,  482a;  l\[51m-53m  (be).  @efc^.)]r  56m;  pl.  dcm^affe 
(*)  ||:  be§  Abaris  11173e,  2IMen!inig  lV(7iam);  2(hveirf;img  [f.  hp. 
magn.  Stbiv.,  SJZagiietnabel]  1431a  (olme),  11316e;  bei  tax  5lvabevn 
ll294me,  319m,  46Sa;  IVöle,  52e  (53m,  114e);  STvt  lA'^lTlm,  mit 
bem  a.  aufuebmen  1330a,  iva§  ßinflii^  auf  ibn  bat  l\210e  (3n.Mebel); 
erfiubimg  [tjgl.  ©ei'cb.  ii.  a.;  f.  Klaproth]  11295a,  482am:  IV 52m; 
eviDäl)itt  f.  ©c^riften;  (Sinfii^ritng  ii.  ^Verbreitung  in  (g  ii  r  o  ^'^  a  [ögt.  ©efc^., 
SBerbreit.]  1 187m ;  n293e  [4e-5],  319m,  333e,  482am',  l\{49me)  [51e-53m], 
lUe-5a,  170e;  fvii^c  Äenntui^  u.  ©ebrauc^  [).  *(Il^ineieu  \u  niebr.  @(.] 
\\119e-120a,  ©ebraud;  [=  92ut^en,  2Bid;tig!.]  (f.  früb;  aufnebmen,  *i)er* 
mcffcn)  lV124m(geDbatifcf)er);  [©efc^.]  (bgl.  (Surr^a  u,  a.  ®I.)  \\[293e-5l 
IV[5i-53m];  Äenntui^  f.  frübc,  *Sbineien,  ^S^lUfer  u.  a. ;  auf  bem  9)?eer 
[=  ®ee;  überbauet  ber  ganje  2(rt.]  W  51m,  in  berfd^ieb.  2)?eeren  lV51e; 
9^abeln  IV  171a,  9^amen  IV170e,  9iu^en  [=  ©ebrauc^  uitt).]  11482a; 
-9tic^tung,  -en  IV593e;  nac^  bem  S:.  [rfjiffen  lV52e,  ©c^ifföc.  [=  ®eec.] 
1187m;  in  (gc^rifteu  genannt  lV5ie-52m|  @eec.  [=  ©c^iffSc]  I(187m); 
11293e,  5a,  482a,mll ;  lV52a,m,  114e;  pl.  II316e,  9m;  lV53m  :] 
35ariaticni^-(S.  II482e,  IV54e-55a;  ^Verbreitung  [f.  @urc|)a,  ®ef(^.]  IV 
114e-5a,120m;  ben  S.  üertDirven  IV210e;  bei  SSoÜern  [f.  05{rabe,r, 
*Sf)inefen,  ^(gurcpa) ...  IV 52a,  55a,  119e-l 20a;  SBic^tigfeit,  ^otlnveub. 
[ügl.  ®ebrau^,  mwi^m]  II (336m);  ^wkM  f.  ©nf(uß 

*Som^^enbinm  11262a  |(.  (Som^^enfation  11186m,  396m;  pl.  -en  11477m, 
in  5S5am  I  ccm^^enfiren  lV82m,  648m;  fid;  IV 594a;  -irt  tDerben  1320a, 
446m  :||  (5cm))ilatiün  1125ie,  412e;  11198m,  IV  158m:  elenbe  11191a, 
enb(ofe  II231e;  pl.  -en  II315e,448e  |  (Jom^ilator  II165in,  com^Mlirenb 
II466e:||  Som^tement  III107e  |  ccm^Iementar  III134e,395e  (SSitber)  J 
Sompkmentav-  [f.  färben,  ©trar^ren]:  -^Silber  III394e,  -Buftanb  III104e  1) 
(5:onH3le?;  IV212m  ||  domplicaticn  (=  S5evn)ic!lung)  [f.  grfc^einung, 
^vobtem]  1268m,  366m;  111601a;  IVll9m,  126a,  212e,  235m;  V4a, 
76m;  pl.  -en  III62em,  IV  187a  |  ccm^^Iiciren  111626m  J  ccm^Iicirt 
(=  toertDidelt)  [f.  Srfc^einung,  ^bänomen,  ^rcblem,  iBerböItniffe]  11149m, 
386m;  111234m,  261a,  348a;  IV7m,  82a,  135e,  338m,  444a,  465a, 
529m;  V123a:||  bie  Komponente  IV648e,  pl.  -en  III259e;  com|^oniren 
II 98m  I  Som^ofition  33.  (ij:  ©emälbe,  ober  toon@-en)  [°]  II 78a,  82m; 
pl.  -en  (*)  II  79m,  123m;  21.  (aHg.  u.  bef.  toon  @(i^rifttDer!en)  II  14a, 
17a,  20e,  22m,  48m,  64m,  70a,  74m,  lOle,  7m,  124m,  398e;  IV 3m, 
V9m:  ©n^eitI80m,  Il70e;  ^iftorifd^e^*  II  77a,  127m;  bermidfelte  II  79aO, 
Btüed  I80m  |j  compreffibel  I177e,  IV (164m);  (lompreffion  (=  S)ni(f) 
1178m,  IV370am  :j  comptes  rendus  f.  academie  des  sciences 

*concat  [f.  ©d^eitel]  1189a,  11508a:  gefriimmt  III390e,  [Sfctberme] 
1376a,  Krümmungen  IV  46m  j(.  doncentration  III219e  |  concentriren  I67e, 


334  (Soncen  —  ßonbo 

II 97a;  -irt  I145e,  IlI67e  (S3ilb)  J  cciicentrifc^  [f.  ntagii.  Sinien,  di'mQc] 
1107m,  110m,  189m,  262m;  11367a,  376a:  111425a,  526e;  IV29m,  34m, 
58a,340e;V29m:||  Concepcion  {(^\)i\i) :  ^:pavallel  lV552a,e;  iBitlfan  baki 
IV552e,  ßerftcnmg  IVööOe  :||  Conchagua  (in  SDiitt.Slmer. ,  am  ®oIf  üon 
gonfeca;  im  (Staate  @.  ©alüabor  IV542e,  3a):  ©egenb  IV 542m,  ©olf 
ton  IV 541a;  S?ul!ane  IV 541a,  2e  J  SBuIfan  öcn  C.  (auä)  i^cn  Amalapa 
IV542m)  IV307a  [542m],  e:  Sage  IV 542m,  3a;  Örtlic^!.  I V 542m  || 
(5ond;i^nen  ll389am,  V90m  ((gntfte^nng)  |  doncilium  (=  tird^enl^erfammt.) 
\\112me,  111476a  (in®uatem.);  pl.  -en  \\112me\  conciliorura  coUectio 
II  112e  "[  ccnciö  II  15a,  111 15m ;  Scncificn  II 53a  (be§  ©t^te)  :|  Soncorbanj 
111474m  [=  Ü6ereinftimmnng]  |  Concordia  (58*«  !(.  planet)  V116a; 
@Iem.  \115am'^  gntbecfev  V115a,  7a;  -ung  Vii5a  J  concvet  11267a, 
III lim;  doncretionen  I163e,  '^ö-53UbHngen  IV251e 

La  Cond  amine  (Charles  Marie  de,  1701-1774)  (meift  mit  Bouguer 
gufammen  genannt,  na^  i&m)  U22am',  \\162,  319c  [353,  570e]:  2lbreifc 
f.  Quito,  2(n6!)ruct)  be§  Antifana  IV (361a)  573a;  Dfeife  narf;  bem  Stqnator 
[tgl.  Equateur]  1422m,  IV  363a  (^iicffebr);  5l[trcnom  lV570e,  §aber 
mit  Bouguer  I422am  |  Chimhoi^azo:  2tblen!ung  bei*  $?otMinie  biivd;  ben 
Ch.\\[162],  langer  2rnfentl)alt  IV  570ejgorbiüeven:  2r;eilinig,  2  Letten 
lV314e,  596me  J  Cotopaxi  IV570e:  SIiuHnnd)  lV574e,  -hnidie  IV 571a; 
^n§»ürfe  IV57ie,  lOata!  lV571a,  9?amelV577a,  igd)nee  V28e;  SBaffev 
V30e,  öle  :|  Cuenca  lV353a  |  Journal  du  Voyage  ä  l'Equateur 
[ögL  tquatov]  IV533ra,  574e;  V51e:  furj  Voy.  ä  TEq.  IV162m,  571e; 
cber  Journal  du  Voy.  1422a,  IV  533m  :|  ©rabmeffnug  [=  äJJeribiangrab] 
IV301e,  533m;  3nfd;nft  f.  Quito  \  Italien:  9teife  nac^  IV555am,  571ell; 
alte  33ul!ane  IV 555me;  voyage  en  Italie  IV 555me,  570e-ia  :|  Journal 
f.  Equateur,  9}iavmcvtafel  f.  Quito  |  9[)?ertbiangrab  f.  ib.;  mesure  du 
meridien  IV533m,  573a  :|  Obfibian  IV570e,  ^^arifer  2«ab.  IV353m; 
[pevf.J  IV  162a,  319e,  353am,  571e;  Peru  1188a,  Pichincha  IV570e  || 
Quito;  Stbreife  [=  mdttl)x]  lV571a,  STrbeiten  l\319e,  §cc^el>eue  lV520e, 
3njc^rift  [=  ÜJiarmort.]  IV526e,  lange  canH}ivenb  IV570e,  ä)?avmcrtafel 
[=  Snfc^r.]  \422am,  2)?enbiangvab  [=  meridien.  ©rabmeff.]  lV22e  | 
35nl!ane:  äJJangel  ber  !i?ai}aftrcme  IV 353a,  570e\  Sataftr.  6ei  2  iBnIf. 
IV570e-ia,  aber  müra^r  IV57i;  3)?effung,  §cf)enirin!el,  ©taticnen 
IV59iam;  SBoffer  V28e-29a  ||  ÜJüdfe^r  [=  Greife]  f.  tqnator,  ÜJiifim 
\\319e  I  Sangay  IV292e,  301e,  3a,  533m,  570e-lm:  Woal  ib.,  571am  :| 
Sropenl^immel  11188a,  Tungurahua  IV526e,  Vefuv  iy353a,  voyage 
f.  Equateur,  SSnIfane  f.  Quito 

*Ant.  Conde:  Arabes  en  Espana  I898e;  11443a,  450am  ||.  den» 
Denfaticn  (=  SSerbic^tung)  [f.  2)äm^fe,  ^^grometer]  I201e,  244a;  IV212a  | 
(Eonbenfu-6ar!eit  11385a;  fii^  ccnbenfiren  (=  öevbid^ten)  I362e,  V24e; 
-m  1246a  II  Condoraßo  (^ü^er  S3evg  in  Onito;  nid^t  ißulfan  IV293e) 


Sonbo  —  conftant  335 

IV284m,  293e,e  (©ebirg^artcn);  Condorcet  I433e,  4e;  IV61cnm  [^erf.]; 
Conduit  f.  Newton,  Conegliano  f.  Cima,  ß^oiiferöen  I372e;  Konfiguration 
(=  ©eftadiing)  [f.  (Sontiuent,  lüften]  1189m  (307me),  9a;  111178a, 
263e-4a,  344e;  iy240e;  (Sonflict  [f.  Äväfte]  111630a,  (Sonfhienj  IV  333m; 
Confucius  II  101m  ,  465e  (gebrncft) 

Songlcnierate  [f.  S3afatt,  gjJonb,  ^rac^t^t]  1236a,  259a]  IV280e,  2a, 
316a;  \[57m,  71e]]  s^.  -at  (*)  (anc^  in  comp.)  I266e;  IV280m,  342e; 
A^78m:  [53cftanbtb.]  IV  266a,  SBilbung  [=  (Sntfteb.]  111511m  (buvc^  ben 
2}Jcnb),  (Sntftebung  [=  33ilb.]  Ulöllm,  -^ormaticn  V25m,  [in  ©egenben] 
V67e,  -©eftein  V7ie,  neueö  V40a*;  9iei6ung^(J.  I2S2me,  IllölOe  f 
Songicmeraticn  111312m 

*Congo  1468a  (^otanif),  -%U\^  I134e;  dongregation  bc8  index  II502e, 
510e;  SongveB  f.  aftronomifd;,  Coni  (^itmcnt)  1461a  |  Koniferen 
(=  3a^fenbaume  I294e)  I27e,  43me,  295a II ,  377m,  470a;  sg.  bie 
Konifere  (0°)  I298m,e:  foffile,  Verfeinerte  (6e[.  in  ©teinfoMen)  I[293e-7] 
293e,  4a,ell,  Sali,  6m,  7mll,ell,  468m;  lV282a,597e;  ^u  ^atmen  gefeilt 
l[296-7a]  6e,  2öä(bcr  1374a,  Bn^eige  IV 282a  (im  Xxa^)  J  conifc^  [f.  33erg, 
^iigel]  IV239a,333e:  Kifanb  IV516e,  ^crmIV442a;  ©eftalt  lV337a, 
441e  :|  Konjectural-Slftronomie  ni527m  |  Konjunction  [f.  3)?onb,  Planeten, 
®onne,  ©terne]:  ^§-S3eoba^tnngen  I1335e,  '^6-iBerec^nitngen  111258m  :| 
connaissance  des  tems  (temps)  I414e,  6a,  421m,e,  482e;  111193p, 
221a,  4a,  6e,  285me,  7a,  309a,  356m,  485e,  6e,  554a, m,  577m,  642e; 
IV189e;  Connecticut  lSd4:a  [Ort  ba],  II270e;  conoibifc^  I107e  |  Conon 
II211a;  33.  9^inggebirge  auf  bem  Monb  111506m,  9m  :j  Conquet  {Ui 
S5reft)  V78a  (©ranitit) 

conquifta  (=  KroBernug)  IV301m,  639e:  ©efcBic^tc  II475e;  ®-^* 
fd^reiber  II297e,  3Uam;  IV514a  :|  ^ortugiefif^e  V65m,  ®d;riftfteirer 
Vö5TOe;  f^anifc^e  IV513a,  V65m  |  3eit  II^O  ((Sc^ilbening),  a  [Sefin.]: 
erfte  ßeit  IV513a,  V27m;  ßeiten  11338m  :|  ßeuge  V50a  :||  conquifta- 
dores,  Konquiftaboren  (=  (Eroberer)  [I310{m),  3me,  5a  {337e-8a): 
®raufam!eiten  \\{337e-8a);  feine  9^aturBeoB.,  ro^  \\313me;  f^anifc{;e 
IV576e;  äßap^en  \U79me,  \\533a 

a$  u  I  f  a  n  bon  Co  w/e  ^  n  i  n  a  (am  ®oIf  ij.  ^onf eca  IV  534e,  542a)  IV  306m 
[542am]:  5tBbiIbung  IV 542m  ||.  STuSbrnd;  IV 226a:  furd^tkver  lY 542am 
(SSorgänge),  großer  IV554me,  neuer  YV545m;  nac^  langem  @d)Iummer, 
mit  anbern  iBuIf.  jufammcn  IV  542m  J  5Iu§Briicbe  IV  310a  ||  entjünbet 
[i?gr.  t^ätig]  IV352e  |  ©etöfe  IV22öa,  506m,  494a:  njeit  gel;ört  IV554me, 
542am:\  ?age  IV 554e II ,  542a;  $}aöaftrom  IV352e,  [(Schriften  u.  dlad)' 
richten]  IV  542m,  noci^  tbätig  [ijgl.  entg.]  IV 545m,  S5erfinfterung  IV 542a, 
SBulfau  i^m  gegenüber  IV  542m 

Konfiftenj  V45a,  Konfolibirnng  f.  (Sd^id^ten,  Konfonanten  11161m 

*conftant  11298a;  III  95e,  241e,  259e,  453m,  7m,  513e,  524m,  5m 


336  conftant  —  kontinent:  Der  alte  ^ 

614m,  7e;  IV85e,  175a,  242m,  254e,  481a,  5m;  V57m;  bie  donftanu 
1113a;  11151a,  91el!,  96e,  583eJConftantin  ber  @r.  11214e:  [3eit] 
II  80a,  111465m;  Beitaltev  IV50me;  d-ifc^e  3eitIlI173e  J  Conßantinopel 
{=  Byzanz)  11128a:  ^anbfc^riften  II447e,  Ua,t  11106a,  na(^  II49e; 
©iuiiafmie  bitrcf)  bie  2;ürfeii  11289m,  III565e  :|  (Jcnftanj  (=  ^eftänbig!eit) 
I323in,  III241e;  ccnftativt  lVi24m  ||  donftellation  (=  ©tevnBilb, 
@e[tivu)  33.  (bifbl.)  V22a  |  %.  (eig.)  III  110m,  159e,  187m,  211e,  251e-2a, 
283a,  316m,  334e,  342m,  350a,  le,  360mll,  la,  4ell;  pl.  -en  (*)  11332a, 
485m;  III162e,  185m,  195a,  223a,  231e,  255a,  319a:  immer  anbve 
III158e*,  2luf-  II.  Untergang  111158m*,  fc^öne  11330m;  füblid^e*  II327e, 
111176a  :||  (Sonftitnttcn  5i.  (=  3iiftanb,  33e)(^aff.)  [f.  elementar,  örbe, 
geclogif^,  Snfttrei«,  magnetifc^,  mincralif^,  -Iogi[(^,  ®onne]  11370m, 
111169a;  IV7e,  17a,  590a:  örtliche  IV  162a;  ^l)l;[ffd^e  111109m,  205m, 
401e  J  33.  (=  S3erfaff.):  c-§ma^ig  11418a  :||  donftrnction  (=  33au) 
[1.  SSegriffe]  11209m,  226m,  333e,  352e,  6m,  378e,  381a;  III  79m II, 
320e,  386a,  518m;  IV  4a,  58a,  107m,  172a,  202a,  473e,  486m;  pl. 
-en  (*):  einer  Äarte  11210a,  med)aniic^e  I67e*,  i)on  tafeln  11197a] 
conftrniren  I32a,  IV54e;  -enb  11259m;  -irt  II373e;  III 80e,  92m; 
IV  608a,  624a 

*Scntact  [f.  5In3tehing,  5Ümo]>I)äre,  5(ttraction,  ^{ufientDelt,  SIectri* 
cität,  ©etirg^arten,  ©eftein,  Suft,  ^uftfrei^,  9htnr,  ©innenn^elt,  S5ölfer] 
I164e,  247m,  8m,  331e;  Ulla,  35e,  69e,  148a,  158m,  160e,  7a,  172a, 
8e,  219e,  221a,  313m,  5m;  IV  37m,  64m,  236m,  9a,  242a,e,  4a,  489e, 
512a;  V3e-4a,  79m:  befebenber  11244m,  -ßinn)irfmig  V82e,  geiftiger 
11241m,  inniger  11400m;  leBenbiger  11186m,  lebljafter  11198m  | -p;ä* 
nomen  1269m,  V67e-68a;  pl.  -e  I273e,  9a  :|  in  S.  fetjen  III 4m; 
-©nbftanj  157a,  pl.  -en  IV9e;  in  (5.  treten  II  167a  ||  Sontagien  I554(a,e); 
contem^tatiüe  9^id;tnng  II38e,  39a;  Nicolo  de'  Conti  II291e  [Steifen] 

kontinent  (§V\  =  ^eftlanb,  ^^efte;  =  Sanb,  $?änber;  ögf.  continental, 
kontinental-)  [f.  Sffrifa;  2Imerifa,  amevüanifc^;  5(fien,  afiatifd;;  (Snrc^a, 
enro^äifd;;  Snfeln]  1188a,  274e,  333m,  343m,  358m;  II481e,  2e; 
IV588m,e;  ein  beftimmter  11166a,  208e,  240e,  276e,  410a;  IllllOe; 
IV  183m,  308m;  33.  [©egenfat^  üon  ©nglanb]  I284ajpl.  (kontinente 
1199a,  235e,  26ie-5m  [801-320,  ST.  470m-5m],  301a,  3m,  6m-7m, 
326e,  345e,  365m,  370e;  11208e,  307a,  372e,  431a,  481e;  iyi3^-Ua, 
2öle,  282a,  395a,  431a;  kftimmte  IV494e  ||  3n[n^c  (sing,  f^äter*): 
ber  alte  (2tlte)  (kontinent  [=  alte  SBelt,  gefte]  I  286a,  298m,  308a,  311e 
(351a);  11 100a,  160m;  IV 323a:  afiatifd^er  %W  IV479m;  5lnöbe6nnng 
u.  ©ro^e  \[307-8a,  i77-8m]  477a,e;  ©ebirge  II222e,  479m  (toni!.)  | 
©eftalt  \n82a,  423m;  -nng  11306m  :|  ber  otte  n.  nene  I306m-7m, 
IV392e  (35crBinbnng);  iröxhWä}  11221a  (©ebtet),  IV 47m  (Sfjeil);  Oftfüfte 
II  306m,  IV  43a ;  @(f)n3er^nn!t  1 423a,  Sbiere  1 423a  \  |.  33nlfane  IV  (286e-7m) 


kontinent:  ber  alte  ^  —  <B  337 

[322e-332,  51.  558-562]  [322e-3  {üUq.)];  V42e:  $!abaftröme  IV353m; 
9Jei{)en-SSiiI!.  lY  305e-6a ,  323a  (jufammengebränßte,  ineift  auf  Snfeln); 
SSaffer-SIiiSbrüd^e  V[38e-44,  51.  54m-56a]  J  biiüanifc^  [f.  o®eHrge]  IV 
366m  (§eerb)  ||  im  SBeften  11219m;  SBeftfüfte  IV 43a,  -en  II317e— 1| 
ein  anberer  (=  Slmevüa)  II(222e),  aiibeve  II149e;  5lreal  1 504e,  471m; 
ll306e\\-7a]  a\i\  bem  (5-e  1453m,  IV 257a;  aiiffteigenbe  IV452e  |  Slu^- 
bel^nung  [=  @vüBe]  I(306a,  Sa)  344a,  e-5a;  II  (287m)  307-8a:  I)on* 
jcntale  13056,  4a  [5e-3 1 2a],  5i0m,  7m;  11208a,  III5e  ]  kibe  II 86m; 
IV 333m,  477e;  iu  Beiben  I339e,  346a,  384m;  II41a;  111476m,  494ra; 
IV267e,  637a;  V 60a,  70m  ;[  S3ctro^)iier  1489a;  (Scnfigiiration  [=  ©e* 
ftaltung]  I306e,  335m  (345a);  11293m;  (Sontour  [=  Umriß]  IV 321a; 
brci  11200m,  242m;  biivd^  IV343e*;  (Siitftebimg ,  33iibimg,  @if(^einen 
I302m-3m  (2e),  311-2a  |  (Svliebung  [=  ^elnmg,  ögl.  geboten]  (ögl. 
e-al-)  11125a:  folgen  IV452me,  aiiö  bem  iKeev  \58a,  fenhe^ite  [a.  ©e* 
[taltinig]  I303e  :J  (Srfc^iitterungen  lY 228e,  ^ovm  f.  ©eftatt;  gel)cben(e) 
[bgl.  ^ebimg,  (Svfi.]  1210a,  258a  (303e,  351m);  11224a,  IV (14a)  || 
®  eftalt  (güvm  O)  I74e,  169m,  301m,  Se^,  SlOm,  Im,  351eO,  471m-2m; 
II(5aO,  104aO)  208aO;  III24e,  502e:  -35eränb.  1316a  J  ©eftaltiing 
[=  ©cftalt,  Sciifigitv.]  1255a  [303-320,  2r.  470m-5m],  316a,  7m,  343m, 
4a,  427e;  11141a,  153am  (293m),  372e;  IV(59e)  242a,  V(5e:  fiii^e  2In* 
fiepten  11419e,  ^olge  einer  53ege6enl)eit  Y6e,  (giufliiß  \317m-8m\  fein 
©efelj  111431a,  o^me  @.  Vöe;  rioriscntale  [ögt.  Srii^bebnimg]  I [303-312, 
2(.  470m-2m]  303e,  5e,  6-,  9m,  SiOw,  la,m!l ,  7m  (352e);  III5e;  in 
jen!rerf;tev  (grt)ebiing  I  [312-7a,  m-320 ;  51. 472m-5m]  335m,  352e ;  III 5e  .| | 
©üeberung  [§^  gegen  Zauber]  I53a,  169m,  210a,  301m,  3t  (4a) 
[303-312,  7m-320],  317m,  352e;  III  (5e),  IV  (14a)  161e*:  (SinfluB 
\308e-9a,  471am  J  ©rcße  [i)gt.  5rii§ber)n.]  II 307-5a  (berichtigte  Äenntniß, 
y.i  große  5Iiu^be^mmg);  großer  (sg.)  11185m,  495m;  große  (pl.)  1302m, 
6m-7m(Jl^^ei)T§ebung  [=  (Srl^eb.,  ijgl.  geboben]  1 26m  ,  168m II,  20Sc, 
9m,  303am  [312e-3],  313e,  4a  (5e,  320a,  472e);  II (439m),  IV 551m: 
langjame  I[325,  51.  472e-3]  315e  J  ^'6\)c  IV369e:  mittlere  I53a,  475all  J 
ba?  Snucre  1314a  (357a),  360m;  11103p,  185m:  burc^  ba«  S.  IV 87a 
(Dieife);  im  Smiern  1332a,  3m;  11237m;  IV61e,  242e,  368a;  in  ba#  3. 
IV62e  :1  !(eiue(r)  1311m,  IV420e*;  $!age  IV59e,  gittorot  IV 452a, 
5ma[fe  I(303e,  343m)  I  gegen  baS  aJJeer  [f.  iibr.  *2anb  m]  I169me: 
23ert^eilnng,  SBerbältniß  I [301-2,  4e-5],U[306e-8a]  :|  mitten  in  ben  d. 
I422e*,  ber  S^eue  (Sont.  f.  Amerika,  Oberfläche  1330a  (362a),  Orien* 
tirnngIS0ee(343m),  ber  öfili^e  11154a  (=  5tfien);  ^^ramibal,  ^-alfcrm 
I29m,e,  [307-5  (bie^^itjen,  enbigenb)];  Ütanber  IV452e(7e)  |  9?ic^tung 
[togl.  Snfeln]  130öe-7  (6e),  318e-9a:  Übereinftimmimg  mit  ber  dl.  ber 
©ebirge  lY 320e-la;  mit  ber  9?.  ber  Stifeln  lY 421am,  9me  :\  @in!en 
[f.  Schweden]  1168m,  313e-4a  [315m-6a ,  51.  472me],  315e;  «g^i^en, 
21.  ».  J&umbclbt.  J?o3mc8     V.  22 


338  (kontinent  11  —  Cook  (E 

(gnbf^  1507  (a,m,e)  |  Umri^  [=  dcntcur]  I98e  (315e),  IV(13e-14a); 
Umriffe  I312am,  5a;  111347m,  431a,  502e,  544m:  Ütcvcinftimmiaig  mit 
bev  9?i(f)timg  ber  ®chixQe  IV(520e-ia)  :|  iinqci}licberte(r)  1471m,  lV378e*; 
imfevS.  |.  Europa^  inifre  d,  (pl.)  111502e;  53ertl;ei liing  [ögl.  ^iSlccx] 
1 53a,  301a,  4e-5a,6me;  (gc^tvev^iinÜ  bec  ^eliime-  I319m-32üa,  Alöm] 
irie  bic  d.  of'ne  S^ulcanii^mug  fein  ivüvbcn  l[264e-5m]  5a,  [SBcftcn] 
1343m*,  3»vci  S.  IY397a 

^.  ccntinental  (ögl.  (ilciitmeiital-,  ecntimnt)  [f.  S3iilfane]  11152e, 
lV415e:  «Bci-jicngimg  IV 451m,  33obcu  1302a,  %ld6)m  1338e,  ©vii^^c 
lV140m,  ^enni>^ävc  IVBle;  [Snielj  lV4Ü5m,  413e;  ganb  1343m, 
ma\\cn  [f.  l)^  d-aH  1345a,  Otevpc^c  1362a,  9iegicucn  IV  20a;  ccnt. 
Xl}dl  bev  (grbc  1177a;  lV32e,  402m  ||—  d.  dontiucntal-  (ijgl.  ccn== ' 
tinental,  Soutineut)  [f.  ©ebirgcj:  2(nfc:^tx)cl{..iig  lV456e,  (gvl)ebuiigeiil99a; 
tlima  [ögl.  SnnereeJ  l[547-5a]  7a,  ^limate  1347m;  ^iifte  11166m  j 
2K äffen  [tgf.  ccntin.j  1304e,  320a;  11287m:  Stucbclmuiig  111 5e,  getrennt 
I302e,  ©lieberung  111 5e,  gvc^o  11293m,  i?agc  lV59e,  iBevI;amii^  IV 
421am,  S5evtl;ciliing  129me,  Süliini  I475ni,  äuianinienl^angcnbc  111498m, 
itvei  11204m  :]  Ütaunie  lV102e,  311a;  dlmtc  lV163e 

*ccntinuivlid^  [f.  9icir,e]  11112a  (fovtfc^reiteub),  44a,  468a;  IV  117m, 
332m,  596m;  Kontinuität  IV 561m  :|  eüntoiiv  [=  UniriB]  IV 321a 
(-formen),  Scntvacticn  (=  3in'^i""iicn5iel)ung)  1472m  (üon  ©c^id^ten)  1| 
(lontraft  [f.  garKn]  1224m,  3uGf,  311a,  348a,  363e;  1132e,  47e,  173e, 
24Ge,  473e;  1115m,  68e,  213m,  326a,  7m,  333e,  351e,  2m,  496e,  506a ; 
IV 42m ,  143a,  4a,  295am,  353e,  476a,  556a,  632am ;  V30a ,  31e ,  59am; 
pl.  dcntrafte  (*)  1169e,  320e,  379e;  1131m:i,  68m,  179e,  214a,  312e-3a, 
330a;  11115a,  184m,  42 7e,  449a;  lV288m:  auvegenb  II32e*,  gvetter 
mi2m  T  ccntvaftiren  1352e,9e;  1110m,  17m,  19e,  37a,  44e,  52e, 
91m,  106a,  188a;  IV  12a,  273a,  339e-340a,  589a,  623m;  -enb  [f.  garben, 
gavBimg,  ®ni^?^ivung,  3in^i"me"fteüimg]  11195e,214a,  378m;  11184m; 
IV 284a,  346e,  9m,  498e;  -ivt  (adj.)  1375e  ||  casa  de  contratacion 
|.  Sevilla 

*ccntenticneü  1143m,  79m,  83e,  128e;  111133a  (®^rad^e)  ||  (Son- 
öcrgenj  11374m:  -^initt  1441a,  111600m,  IV  206m  (ncvblid^ev); 
-fünfte  1441a,  111620m;  IV  58m,  60m:  Umbvel;en  I^eini  ÜZorblid^ie  IV 
U5me  [206-7a]  J  conöergiveub  12o2a  :||  contoej  [f.  (£cf)eitel]  1107m, 
189a;  11508a;  IV 30a,  271a,  339m,  616m:  gefviimmt  111390e,  ^rüm* 
mnngen  IV 46m  J  Scnöejität  [f.  magn.  Linien]  1309mll;  lV338e,  340m, 
456e,  565e-6a,  Ö75a,582e,  616m  ||  Conybeare(JohnJofiah;  1779-1824) 
I287e  [urnjeltL  Xk] 

James  Cook  II 54e-55a;  IV  107m,  öSöe- 7a:  3nfe[  Am/t.  l  St.  Paul, 
Slfien  1307m;  S3egleitcv  1307e,  345e;  1165e,  IV421m;  Christmas  liar- 
bour  IV 413a,   Island  of  Desolation  W 412e-3a ,   Edgecomhe  lV537m, 


Cook  ©  —  Copernicus  revol.  339 

©ntbecfimgen  lV586e,  bie  neuen  ^ekiben  11311m  |  Cook's  inlet  IY442e, 
599a:  iBuIfan  ba  WU2e,  599a  :\  Saiten  bev  Reifen  lV5<S6e-7all ;  iiiai^n. 
Steigung  IV61e,  107m]  Mauna  Roa  IV 526a;  Sufel  St.  Paul  l\586e, 
nnb  Amßerdam  l\ 586e-7a;  [^evf.]  IV  107m,  586e  ||  9ietfen  [=  ^c\U 
nmfegl,  voyagej  (f.  Äavten)  I474e;  STu^gaben  lV586e-7a,  Orig.SIiiö^ 
gäbe  WöSöe]  dttiU  lV586e  (um  bie  Seit):  l*Minb  2*^  [tgl.  voyage] 
l\586e,  2'^  [=  SBeltumf.]  II72e;  3*^  (u.  leiste  IV586e,  7a)  [bgl.  voyage] 
IV107m,  526a,  586e,  7a,  6e-7a\\  (äaxk)  \\  Sandicich-2ci\\h  IV136e, 
5|?ulfan  t'cn  Tanna  lV419e;  voyage  to  the  Pacific  Ocean  (3*«  9?ei|e) 
\\586e,  vo)^  to  the  Soiitli  Pole  (1*^1.  2*«  9?cife)  ib.  ||.  SBeltumfegler 
IV586e,  -uugen  [=  Reifen]  lV61e  J  SBeltumiegluug  [=  «Reife  um  b.  SBelt] 
IV  107m:  2*^  I307e,  345e;  II65e,  86a 

Cooley  lV378e  (afr.  (See),  Cooper  111338a  (Oncn-9fJebeI) 
Nicol.  Copernicus  [|.  Tycho]  ([.  °5Rameu)  [eine  SSevglanbfcfiaft  im 
ä)?onb  f.  am  (Sube]  II[343e-351a,  ST.  496e-504]  343e-5a,  m-8 ,  9- 
351a,  e-2a',  111466a  |  ^.  (Ecperuicaner  (<^o):  sg.  I59e,  111409m; 
pl.  111272m  ■[  d.  coperuicanifrf)  (aiicf;  buvd)  *  begeic^uet)  ||:  3iifa^e 
(ju  2t.  Copernicus  unb  (5.):  5JIteu  f.  Selt|l;fteme,  2(ulmuger  11118a  | 
2(nficf)t  (SKeinung)  im  SKtertOum  11209m*;  2ru[id;teu  11345a,  111466a  :| 
Sttnjiebung  [:]:  @c6iüeie  :tfli\]  II347e-8a,  9a;  Apollonius  [a.  Capeila] 
11504m,  Ariftarch  II502e-3a,  S3ecbarf)tuug  11344a;  Setuegung  f.  (Srbe, 
SOioub,  ^^laueten;  Mardanus  Capella  Il503e-4a  (u.  Apollonius),  III 
466a;  Cufa  11503a;  (Sigenfd:;afteu ,  ?cb  11546m,  8a,  497m,  8e  |  (Si u- 
fhi^,  'ma^  er  geU)ir!t  II344e-5a,  350e-la  (9?eöoI.);  @.  auf  ifiu  (öon 
Slubern)  11345a,  350a;  111466a  :|  (S^ici^fetn  11352a,  3me  |  bie  (Srbe 
fic^  betvegenb  II(140mll);  S3en3eguug  bcr  S.  n344e,  fm,  6e-7a,  351ell, 
8a,  499e,  506m  :|  gamilie  U496e-7a',  gu  Frauenbury  II344am,  498am 
(Sßafferleit.),  e,  9m,  503a;  ^urditfauifeit  11345m,  ©eburt  11506a,  ©eguer 
[a.  ©Dftem]  11353a,  ©rabttaticu  [=  (gc^ujeve  nftt).]  ll\  18e-19a,  Hipparch 
11502m,  Sabve^Iauge  11347m,  Kepler  über  ibn  11346m,  ju  Krakau 
II344all;  Äveife  11352a,  3me;  ?eben  [ügl.  ^erf.]  (f.  Gaffendi,  Weftphal) 
\]343e-4m  |  gel^re  [t  ®t?ftem]  (a.  SSerbct)  II358all:  belannt  gemad^t 
I1344me,  ern^eitert  II344e  :|  Sic^tgeft,  f.  de  revol.,  Scb  11346m,  Lyfis 
11502m,  Martianus  f.  Capella,  9JJeinung  f.  Slnfic^t;  Merkur  11504m, 
III490e-la  (ni^t  gcfebu);  monh  11347m  (33etreguugen),  IDhitb  11346m, 
SD^utter  II49öe-7a;  [D^Jameneform]  II343e,  497a;  O^eim  11344a,  496e; 
^45abft  f.  de  revol.,  äßeltfiiftem ;  [^3erf.,  ^eben]  (f.  me^r.  ©I.)  II [49^e-7m], 
503a,  6a;  111409a,  490e-la;  gu  Philolaus  f.  ®t}f!em;  SSeireguug  bcr 
^laueteu  II 35ie  (3me),  504am;  111466a;  ^^t^agoreer  I1502a,e  |  de 
revol utionib US  orbium  coelestium  II 544am,  8a,  9a-350a,m,  497m- 
8m,  502a,  3a,  4a;  111406e,  538m:  Sluegaben  II498e-9m,  ^mh.  f.  Beit; 
bie  Herausgeber,    Verausgabe  11346a,  498me',    ii'iditgeüalteu  11362me; 


340  Copernicus  revol.  —  ßorat) 

[©teilen]  ll496am,  9e-500,  500e-la-  iBerbot  II502e,  «ßetteiib.  f.  3eit, 
onon^mer  Sßovberid^t  \l345e-6a  [498m-9],  3tnt  ber  iBoüenbimg  ii.  ber 
SBearb.  U  [497m-8m]]  ^mxQmmQ  an  ben  ^abft  II345e  [6m-7m],  9a, 
e-350a,  498ell ,  9a,  502a  :|  Rhäticus  II344me,  498e,  9m;  (Schrift  11 
502e*  -en  über  C.  11497a;  (S^üler  11344m,  5a;  <Bä)tüm  [=  ©ratit., 
4:  2(n3iel)mig]  ll347e-8a,  öOOe-,  l\ll8e-19a  J  ©oiine  l\500e-la:  im 
Gentium,  in  ber  Witk  II344e,  5e,  358a  [499e-500] ,  öOOe-U;  111378a, 
406e;  ««ii^e  11358a;  ®d;U>er!raft  II  347e-8a ,  500e-ia  ||  ©Aftern  [meift 

e.  co^eriiicauifc^]  [a]  11349m,  504m,e,  6m;  II174e;  [c]  II 544e,  353e, 
7me,  362mll  jSSeltfVftem  [ügl.  SBeltbaii]  (n)irb  mit  @^[t.  I)ier  berbmi* 
ben,  aiic^  burc^  i)orgef.  obcj.):  [a]  H[345m-8a,  2t.  498m-501a]  346a, 
am,  7am,me  (8a),  502e;  11161m;  [c]  111272a:  njorin  etS  beftel;t  11544e*, 
5me*;  ©ngang  III521e*,  feine  (Sntiuicfhing  beff.  II362e;  [©egner]  11 
379me*,  515m*;  er  ^at  fein  SBettfvftem  \\\ö)t  aU  ^^pot^efe,  fonbevn  al« 
2Bal;rt;eit  aiifgefteüt  U[°345m-8a,  ST.  495m-9j;  tiinbe  11499m*,  ^abfl 
II  O502e,  äuPhilolaus  113506*  ©ctjtiiBftetn  11358rae*,  Sriitmijf)  11362m*, 
anerbot  [ögl.  (§>[.]  IlölOe*;  35evbreitiuig  I10343e,  4e*,  357me*,  8a  (521e*); 
1110461m;  ba§  @#.  öcr  C.  11503m,  SBabrf^eit  III  90e*  :|  SBeltft^fteme 
ber  Stlten  II[549-550,  St.  502-4]  .||  Xob  11544m,  me,  8a:  na6}  f.  2:obe 
II349e,  497m,e,  8m  :|  tl}d;cni|d^eö  ©Aftern  [f.  Tycho]  II504e;  ^t;afen 
ber  Venus  I1362me,  504m,  538am]   Verbot   [ögt.  de  revol.]    f.  2et)re, 

f.  e^ftcme  II 555am,  510e*;  über  Velpucci  II 496am,  öor  C.  11140m, 
SSorberi^t  f.  de  revol.,  äBafferleitiaij]  \\498am  |  2BeIt:  -bau  [i^  -f^fteui] 
I1549a-35ia('^eubaulI352a):  ©vfteme  ber  Sitten  II [549-550,  ^.502-4]] 
-orbunng  aufgefunben  11339a;  -fi;ftem  f.  bei  @t;ftem  ']  ^di  11151a,  264e 
(470a):  -genoffe  11508a,  111 17m  ||—  33.  Copernicus  58erglanbfd;aft  uub 
SSerg  im  SO^ionb  111504m,  6a:  barin  6  (lentralberge  lV615e;  ©tvabten- 
@^ftem  t)erum  111508m,  IV 615a 

*Copiapo  ((5t;ili)  IV  547m:  breite  IV  550m,  a3ul!an  bon  IV  550m 
(ftreitig),  jerftört  IV550e  J  Sopie  II314e,  IV 593m;  (Sopift  III  161e,  198a  :| 
(Soplaneten  (=  Heine  '':i3lan.)  III 576e,  427a,  514a;  SoMit^en  1285a, 
465e;  Coquebertf.  Monbret,  Coquille  (greg.)lV64e  ||-  Coquimbo  ((i^ili): 
Söreite  IV 547m,  ^arattel  IV551mll  J^Butfan  öon  C.  lV[55im] :  nörbti^fter 
lV321e,  2m,  386e,  547m,e,  550m 

*Jean  Bapt.  Coraboeuf  1324m  (geobätifc^);  IV  153m  (©rabmeffimg), 
517e  (^vven.)  ||  (So r allen  1289m:  -@itanbe  IV 589a,  Oebäitbe  IV 
(413e-4a);  -infein  [f.  ©übfee]  1329e;  IV  394a,  413e-4a,  426a,  588e 
(3abO  I  -meer:  auftrolifd^e«  l\421m,m  Onfetn);  -mcere  I314e;  SOf^eercor. 
V58a:|  -^ol^^cn  rV414a,  c-reid^  1372a  | -riff  163m;  -riffe  (auä)  in 
(Segenben)  IV 405a,  419e,  424am,  590m  :|  @tein-S.  I286e,  290am; 
-ftücfe  rV424m;  -t^ierc  1235m,  IV4i9e  (fc^euen  bie  Äüften  mitS^ulf.); 
SBerjieincrimgen  V58a  1|  Corafos  (bei  2:rinc^era8)  V96e,  Caramlhrs  (^ogefen) 


(^oxai)  —  Cordilleren  5R  341 

IV 635m,  Adamantinos  Coraj'  I489e  (Hippocr.)  |[«  Corazon  1)  (53erg 
[SSiiIfaii?]  in  Oiiito)  l\293m:  in  ber  n^eftl.  Scrbiöeve  IV573e,  ungeBffn. 
@rcden]6erg  IV 293m,  Sage  IV575e,  ))rä(^tige  ^flanje  ib.,  £rarf)btberg 
IV 293m,  SBuIfan?  ib.  |  2)  cerro  del  Corazon  de  piedra  (9i)?ef .)  IV349e  || 
Corcovado  (volcan  del  C.  IV 555m;  ^uüau  im  fübl.  (SMIi)  IV  [555m]: 
3ln^Bnic^  mit  anbern  SSuIf.  jufammen  IV542m,  entjünbet  IV322e,  §cf)e 
IV553mll  :|  Corcyra  IV555e  (ait(^  Scheria),  Corda  (Aug.  Jof.  ^^C.) 
I468all  ((J^cabcen)  |  Cordier  1456a:  2)ide  ber  (Srbrinbe  IV 489m,  611e; 
Sorbierit  (IWiiier.)  V77m  (al§  Seftanbt^eil) 

Cordilleren  (=  ^nde^;  Beibe  Slrt.  finb  ftetg  ju  berfeinben)  [f.  i^o- 
livia,  Chili ^  Mexico,  Neii-Granada ,  Paßo,  Peru,  peruanifc^,  Quito, 
@übamer.,  Venezuela]  —  aiic^  gen.:  las  Cordilleras  de  los  Andes  IV 
596e,  Cordilleres  des  A.  IV624e  J  cordillera  de  los  A.  1472m; 
Cordillere  des  A.  I445e;  IV 490a,  3a,  528m,  622m;  (lorbiöere  ber  STnbeS 
IV431a,  476e,  556e  ||@tettcn:  plur.  1362m;  1194a,  238a;  IllZSmell, 
U4m',  IV 520m  [553e-7]  \  sing.  Sorbillere  (*)  IV366e,  497e,  501e 
[553e-7]]  V51m;  einzelne,  beftimmte  IV554e  |(:  3nfa^c:  m\üU  IV338e-9a, 
557m;  m^aug,  I354e;  Il54a,  298m,  313e;  STufid^ten  (Beiden.)  IV(2<S5o)  | 
am  STqiiator  V42e;  STquatorial-d.  IV 366m,  574a  :|  c-enartig  IV305e, 
Säc^e  V32e,  barrancos  IV550e-im  |  33evg,  pl.  -e(°):  bomformige  ii.  a. 
IV219aO,  _e]5nen  IV3o4a,  ©eftalt  l\596e^,  -gni^^en  ib.;  -fncten  IV 
547a,m,  553e-4a  (7a),  573m,  606e-7a  :\  33ef^affen^eit  lila,  IV338e-9a  | 
Sentral-^orbiaere  [=  l)p.  mittl.,  =  dentr.Äette]  IV264e,  554e  [555m-6a]: 
trennt  glüfte  IV (554a) :(  3)cme  f.  Sßerge,  brei  [f.  Letten  ufn.\]  IV 554m; 
(grbbeBen  IV 230e,  490am  (Urfad^);  feltne  ©rfd^einimg  IV464a;  [©ebirg^* 
orten]  IV471a,  566e-7a,  614m,  622m,  636a;  ©eflalt  IV(338e-9a); 
©i^fel  (pl.)  [=  §ör;en]  111144m;  IV 219a,  354a;  ©lieberung  IV562m, 
©ranit  IV294m  (mangelt  in  nnerme^I.  (gtrecEen);  Hebung,  (Srb.  IV2iPam, 
362e,  490m;  ^immel  111390m  ||  ^ ergebenen  I354e,  III (66a)  144m, 
l\275am;  -ne  1191m  |  bie  ^cd^iften  111390m  :||  §öbe  IV554e  [bev- 
f(^iebne],  5m  [größte]  J  pL  §ö^en  [=  ©i^el]  II  72e II ,  IV (354a)  556a: 
-Befiimmungen  IV625c-4a,  -!arte  IV52<Sm  ||  im  Innern  ber  S.  IV  553a*; 
Äamm  IV264e-5a,557all;  Äegel  IV219a,  -Berge  IV354a  ||  Letten: 
jirei  IV5i4e;  brei  IV[555e-7]  4m,  7me  (biilf.  S^ätig!.);  einanber  gegen^ 
überftebenbe  IV(577e);  8?id;tnng,  nid;t  ^araßel  IV596e;  ^Bereinigung 
f.  n?e[tl,  T  ^entral-Äette  IV555e,  V27e  ||  Älimate  II(313e);  [Sauber] 
IV625e,  [in  eiuj.  Sänbern]  IV 554a;  Säuge  IV474e  (über  1800  a^eilen), 
b47e',  3J?angeI  ber  Saöaftrome  IV [555-4]  3e,  Suft  \3ß0m-la,  [mauev* 
artig  (t^ei(n?eife)]  IV 431a,  SReffnugen  IV 630m  |  mittlere  ^orbiKere 
[=  (Sentrat-d.;  a.  n^eftlic^e]  IV314m  {bb4m,  6m-Qa],  554e,  7m;  V27e: 
bie  ^c#e  IV555m;  9?ic^tung  IV 555m,  6m;  allein  bulf.  111314m,  bb7m 
(®tve(fe)   :|    9?ame   IV596e,    [Örter,    @täbte]    1 354e  (5a)    ||    cftlirfje 


342  Cordüleren  D  —  ßorreg 

Sorbiltere  [a.  Bolivia,  Quito]  IV293e,  321m\\,Q  [554m,  6-7m],  6e:  ßvo§e 
^pö^e  iy557a,  bohev  Äamm  ib.,  S5erbinb.  mit  ber  £ii[tenfette  \\556m, 
Sauf  W  [556m-7m]',  paramos  lV55öe-7a,m;  9?id;tiing  IV 556m,  7a; 
.  [2:o^cgi-.]  l\[556m-7m]  \  ^Biilfaii  \\ 321me\\ ,  453e,  557me,e  J  ißulfaue 
l\3Ue-5a,  573me:  tfieillreife  frei  boii  iB-m  IV  527a  ||  ^flaiisen  1198a, 
^rofi(  iy617e-8a,  ki^e  Cueßen  IVöOla,  9tei^uiij3  lV596me!i  |  9tic^= 
tuug  iy320m-la,  547e,  554e,  5m,  6?^,  7a:  ber  bvci  lY 554m,  596e  ] 
(Sd^ilbenmg  I8a;  IV[555e-7:  ber  3  Reiben  ob.  -Letten  in  i^ren  dliä)' 
tiiiigeu,  ^ertnubitnqcn,  SSevsiyeigimgeti ,  §ö^en  iifn?.]  :j  ©^neegrcnse  IV 
555m,  ®täbte  f.  Örter,  Sutfeniimg  öon  ber  @iib[ee  IVö54e  ||  2;t;ctl 
IV5iöe,  548a,  596m  (617e-8a);  pl.  ^T^eile,  ©treden  IV 431a  j  Sbei* 
Iiiiig:  in  2  ober  3  (Sorb.  lV314m-5a,  596me  (2-  ober  3-3?eiI;img  IV 
'  596me);  2)reit[;eirimg  IV[554am]  j|  [Sü^ogv.]  IV  [554m-7] ,  Srafe  IV280e; 
ÜK'rgatig  lV2ö4e-5a,  übevfticgeu  IV624e  (4mal);  llrer-(S-e  IVöOle, 
UmgeBimg  IV294m,  SSevbiubiing  f.  Andes,  öer[d;h)iiibet  IV(556a*),  SSer* 
jtueigimgeii  f.  Andes  \\  S^itlfane  [=  hp.  Andes,  @übamer.]  II (238a); 
IV(219a),  5i4me(554a):  9l61^ilb.  IV 520a,  ©8  [.  (Schnee;  ©cbirg^arteii 
IV476e,639m;  ©eftalt  IV(596e);  in  ivclc^er  tette  IV5i4me,  in  gegen- 
ü^erfteknben  Letten  IV577e;  8cf)nee  ii.  di^  Y42e',  S^ertbeilimg  IV514me, 
6me  J  i)ul!aiii[c^  IV474e  (grü^entl)eile),  l^-e  V50e:  ü-[reie  @trecfeii  f.  35ulf. 
@übamev.^5,  Hveier  Skil  IV545a;  2r)ätigfeit  IV[557we],  ^cne  IV 495a  :|| 
tüeftlic^e  (Sorbiüere  [a.  BoUvia,  Quito]  lY314m  [554m,,  m-5m]:  ^'öht 
IV554e,  311  unterfd)eibeu  öon  e.  §ügef!ette  lY 555am,  $!auf  IV554mlle; 
Sßereiiiiginig  mit  ber  mittl.  IV554e,  5e;  9ttd;tiiiig  IV554e,  5m,  6m; 
(gntfermmg  toon  ber  ©übfee  IV554e,  berläiift  fic^  ib.  J  3SiiI!ane  IV575e: 
in  i^x  liegen  bie  SS.,  bie  tut!.  Bpaitt  lY {306e);  f übliche  IV5i4e,  52ia; 
nörblid^  md;t  i>ul!.  IV 314m,  557m  j  toerfim!ne  li)eftlid;fte  Scrb.  IV550e-2m*  j] 
3ii|cimmenbaiig ,  ^\V'd(^  f.  Andes 

^Cordova  (in  @))an.)  (alt  Co7-dM6a  Illlla):  5lrater  II  264m,  campiiia 
II  57a,  bot.  ©arten  11256m;  [basier  geR]  11255m,  449e;  öftren,  ^cfciile 
II296e  I  Gonzalo  de  Cordova  111623m  ||  Scrmo)3^l}ten  C^^.)  n400a, 
Comhrook  I459e,  Cürndo7i-93erge  (@ngl.)  IV372e-3a,  Cornelius-Oneüe 
f.  Aachen;  Cornwall  11410m  [gecgn.] ,  V77a  (Oranit)  |  Coro  (^enej.) 
II55a:  33efd;aff.  I359e,  II55a;  ^lima  11259a  :\  Cowmandel  IV413e 
(Äüfte)  I  Corona  5L  ©ternb.  f.  .^rcne;  53.  cor.,  (Verona  (bei  2i4>terf^ein.) 
[=  trone]  111489m,  IV196a  J  (Sor^waticu  IIl573e;  -en  11235m,  435a  :| 
Sor:pnicutar-^t;iIcf c^f)ie  III  22e 

*(Sorrectf;eit  V17e  |  (Sorrection  (=  ^Berbeffernng)  [f.  Semperatnr,  Särme] 
1430a,  11303e;  TU 380a,  443e,  483e;  IV 32m,  53m,  156e,  201a,  322a, 
529e,  593e,  623a:  c!nie  S.  IV489m;  pl.  -en  III554me,  IV166a  ||  la 
corredera  (Sog)  II469e,  472a;  IV56me:  de  los  Holandeses  II471e; 
de  los  perezosos  ib.,  IV170e  :|  corregidor  IV487e,  563m  |  Serref^onbenj 


(Eovxei  —  dofta  343 

111550m  (SriefH^e);  correi>onbirenb  [f.  SSecbac^tiingeii ,  93?effitnoen]  III 
298m  [=  ciit]>rec^enb],  592e;  IV62e,  69a,  188a  :\  ccrrigivt  lV56m  | 
Andrea  Corfali:  im^  Cochin  II327e;  111342a,  361  e;  [üb(.  ^immcl 
II327e,  111175a;  Äveiij  II332am,  III361e;  3)?ageü.  Sorten  II485e; 
111151m,  342am  :|  Eduardns  Corfini  11427m  (Somet  in  fasti  Attici), 
Corte  1388a  (Stt^ni.),  Angelo  Cortenovis  11417a 

Hernan  Cortes  (and)  ßeii.  ber  (SroBerer  11309m,  ber  ^;^dx^  Il309e) 
U309-310a:  Angliiera  ll299e,  «Begleiter  1140m,  (Sj^eb.  nad;  5Ut- 
(Salifcrnieu  II309me;  «evid;te  an  daxl  V  II480e,  33rief  an  il)n  11309a; 
2)nvd;far)vt  11309, m  (noiböfti.);  ©j-^ebition  [[.  daVi^,,  @üb|ee]  V29e; 
©emaHimi  II309e,  gelben  V29e,  Janbnng  f.  Verac.  \\-  Mexico  %.  (?anb): 
@vo6erung  Il309a,m  J  iß.  (2tabt):  «Belagerung  II338e,  (Srcb.  11463a, 
in  II309am,  Xljal  IV 533a  ||  <Bä)iad)t  bei  Otumba  II338e,  «perlen  II 
309e-310a  |  ®üb[ee  IIS09:  (Sj^cbb.  ib.  (a),  [eine  eigne  (g^^eb.  II 509we; 
reid)e  Snfeln  II309e-310a  :|  ©eriic^t  m\  f.  STobe  II309e,  2anbnng  in 
Veracruz  III562e,  Könige  Den  Zebu  n.  Tidor  II309am  ||—  Martin 
Cortes  11471a:  esfera  y  arte  de  navegar  11322m,  IV55e;  2[)?agnet« 
krg  IV55e,  [^ev[.]  11471a 

*ecrn)cationen  1414a  |  (Sorbette  II131e  (rnff.);  IV64e,  65a,  192e; 
pl.  -cn  IVl57m  J  Cori'o  (agcr.  Snfel):  caldeira  lV516a,  Sntbecfung 
II299e,  (grkbiingg-,^raterIV516a;  üftlid;  bal^ou  II319e,  IY53e;  lueftHc^ 
batocn  II326e  J  corypha  C;>alnie)  1296m,  469me:  -«|3alnien  II  96a, 
c.  pumos  ((^äd)er|^.)  IV330o 

"^Cos  11179m  (bcrifd;e  dol.),  425e  (3n[el)  |  Juan  de  la  Cofa:  ^artc, 
«Seil!.  11303a,  475a,  491a;  !ein  $!og  IV56e,  S.  Marta  11323a,  «|3rcccß 
11493m,  mWt  1499  mit  Hojeda  n.  Vefpucci  11491a,  ©efdiirinb.  beS 
(£(^ine§  genieffen  IV56e  :|  So[cinobiö!en  (Snfuficn^tb.)  I369e,  Cofenza 
11117a,  Coßllah  (^r.  SBengal.)  U83e,  Coßma  (furil.  3nfel)  1238a  («Bnifan 
i)cn),  Cofimo  (2  «Kcnbe  beS  Su^iter)  11357m,  dofmnS  III417e,  Coß- 
quiriachi  («J^SJJej.)  l\  433m  j  Cosmas  Indicopleuftes  11434m:  [2(u^g.] 
11439a,  (grbe  e.  @c6eibe  11140m,  (Sübfee-^nieln  II 311  e,  TzinitzaU 
439a\\  :\  sidera  Cosmica  11357a,  Cosmo  cb.  -us  III:  @cF)n  V87e,  88e 

Sc^mogonie  III437e,  IV 380a;  pl.  -en  II  276a  J  c-genifcf)  111488m  :|| 
Sogmcgra^^  11278a,  321m,  482e,  8m;  IV54e,  55a,  133e;  pl.  -en  II  309a  f 
-gra^fiie  11405m,  490m  [53uc^],  m,  4m,  503m;  IV153m;  c-gra^bifd) 
11284a,  315e  (^c^rtften),  422m,  463a,  4a,  501m;  11130a,  479m; 
V22a  :||  cot^mclogifd;  111307m:  5tbnbnngen  11364m,  .^enntniffe  I470e, 
«Ptjautafieu  11288m,  träume  III630me,  «Bevfnde  11121a  ||  Cosmus  f. 
Cosmo 

Coßa  Rica  (fübl.  ®taat  ü)?itte(-5tmer.'e)  IV542e:  «Breite  IV  308m, 
^au^tftabt  IV539e,  Sittoral  IV537e;  «Repnblif  IV538m,e;  [^*rift]  IV 
538mll,  (Staat  IV542e  ||.  «BnÜane  IVSOÖa,  315m,  539e,  542e  J  33uKan 


344  eofta  —  Cotopaxi  Me 

IV386m:  ^cljex  IV307e,  -dltiljt  1\ böU  J  tulf.  2:i)atig!eit  IV639a  H 
iüeftlic^  baöcn  lV537e  jj—  Leon  Cofte  (S^ineraL)  1460a 

Cothbeddin  (be[[cr  Kliotb.)  f.  Mafudi  |  Cotocachi  {Sultan  in  Oiiito) 
IV 545m:  «ßevglnoteu  babei  IV573m;  in  ber  Ujeftl.  Scrbiöeve  IV314e, 
573e',  ?age  IV  5736,  m'd^i  V33a 

Cotopaxi  (ßiütan  in  Oiiito  .  .  .  V53e)  (nevado  IV574a)  I215me, 
238m,  240me,  250e;  l\314m,  328e  [362-4a],  490e  [529am],  548m, 
571me  [3e-7a],  7e-8a',  \30e-31m,  52m,  53e  ||  3iifä^c:  SlbbUbimg  1  V520a, 
575e-  m^axiQ  IV363m,  -^änge  IV362e  j  STnBIid:  @d^önr;eit  IV574a; 
Unglüd  terI;eiBenbev  IV 575m,  \31a;  iin^eilterüinbigenbev  I240e  ||  5lf(^e 
iy311a:  'anregen  \29e-30a\\  J  -^nfegel  IV 363m,  417a,  575e,  6e: 
lend;tenb  l\575am,  ^cQdma^.  iy574a,  @rf;nee  IV574e:l|  2In^tn-H^ 
1215m,  IV575am;  beftimmter  lY 57 4me,  5m\\e,  6a;  V31a  {oox)',  er[ter 
IV576e  T  pl-  Srußkii^e  IV571a,m,  5me,  6m:  iei^t  I^äiifig  IV575e, 
^enobifd;e  l\573e-4a  \\  iraS  er  ouelvirft,  ansftößt  [ögl.  2J?affen]  l\311a, 
366a,  571a,e,  5am,m,  6m;  S3au  IV490e;  iBefc^r.  l\[362e-4a,  573e-7ay, 
SBefteigung  (n.  Sßanbenmg).  IV  [562e-4a  ((Svsär^Iung)],  529am  (©i^fel  bei- 
nahe crveid;t);  tefucfjt  IV570e  |  S3im§ftein  lY365e-6a,  574m,  7m; 
-SBriic^e  babei,  an  feinem  %u^  [f.  ii6v.  Zumbalica]  YV364me,  639m  :| 
SBIode  i\363me\\,  6a;  \30e-31a  (anegeiüorfen) ;  dcU^  IV362a  (574a); 
feine  S)äni^fe  IV 574a,  5m;  2)onner  IV575m,  (S6ne  6eim  C.  IV571m, 
m  IV  571m,  gntfteluing  IV  213a,  ncc^  entsünbet  [ügl.  t^ig]  IV  632a, 
ßvF)eBurg  IV 364a  j  %tU:  -hVödc  [=  Siümmersilge]  IV362e,  -grate  (pl.; 
fd^irarje)  IV574we  (e)  :|  gifc^e  außgeivovfen  \32me;  glamnie  IV574e, 
-eu  l\575m;  i^m  fremb  lY 366m  |  %u^  IV 366m:  am  %.  IV 365a, 
477m,  576e,  639m  f  ®ebirgßart(en),  ©eftcin  (.  .  IV575a)  IV562a,e, 
4ä,  478me  \577e-8a],  634a:  ©limmer  lY  477a,  §cvnl)renbe  IV  478m, 
in  feiner  9f?ä^e  IV 566a  :|  [®efc^,]  lY575am,  6am;  ©eftalt  IV287m, 
423m,  520a,  574e-5a,t  (regelmäß.);  ©cftein  f.  ©eBirgearten  |  ©etöfe 
(Ärac^en):  in,  an  ber  ©iibfee  gefjert  IV 534m,  575m  J  ©i^fel  (cb.  oterer 
2;l^eil)  [=  ©^il^e]  I V 574m,  ^-5m,e:  6einal;e  erreid;t  lY 529am',  f)era6= 
geftürjt  IV576a,m;  V28e;  i^m  na[;e  IV574e  :|  ©rofie  IV362e  (573e)  | 
^ij^e  IV283m,  292e,  322a  [529am],  574a, 598e:  einjelne  IV 363a,  477a, 
529a,  631e;  [S5erI;äItniB]  IV384e  ]  3nga-^o|)f  (la  cabeza  del  Inga 
IV575e-6a,e)  [ein  gel§  beim  ^egel  IV575e,  gadige  ©efteinmaffe  IV575ell] 
IV363a[575e-6]:  (gnt[ter;img  (@agen  barüber,  (Sif lärmig)  lV[576;e], 
erf^oben  IV576e  f  Äegel  IV2S3m,  520a;  V31a:  abgeftum^fter  IV574a,e, 
5e;  2lbftmn^fung  IV574e;  -berg  IV 366m,  oberer  Stf)eil  IV 574e-5a  f 
m-ater:  9^anb  IV 529m,  -ranb  IV575a  J  ü!age  IV362ailm,  534m:  tn  ber 
Dftt.  ^crbiüere  IV314e  JSatoa!  IV(571a);  iD^angel  mi  Sal^aftvömen  IV 
230m,  364a,57im:j  an§gen>orfene  9J?affen  [ogl.  an^lverfen]  IV 230m, 
358am ,  366a ,  571me,m  (finb  in  bie  (Ebene  gelangt) ;   SReffung  IV  575a, 


Cotopaxi  Me  —  (Jraf  345 

quebrada  del  Mestizo  IV363e;  las  Minas  IV  363a,  575e;  el  Morro 
(Äegelberg)  IV363e,  4a  (©eftein),  576e  (2age,  (Srl;etiiii9);  5«ame  IV 
576e~7a,  nevado  IV574a,  Öffnungen  f.  ®cite;  [Örter,  Övtlidfifeiten  baki] 
(Jjgl.  2:o^ogr.)  IV 364m,  5in,  6m,  477a,  483m;  el  Pajonal  IV363a; 
Panfache  IV 363a,  574a  (paramo  de);  casa  del  paramo  IV 363a, 
[^erf.]  IV 575m;  Puma-urcu  (Slötuenberg)  IV  363a,  V52m;  OucIIcu 
I447e,  $Raud^fäukn  IV575m;  reventazon  IV363a,e;  midcn  lY 363e] 
[lange  muljt]  V31m,  ruf)ig  IV228a;  ©c^Iacfen  (njirft  er  au^)  IV213a 
(230m),  311a,  363m  (-maffen)  1 1  ®  c^  n  e  e  IV  574me,  5e :  f-bebecft  IV  574e, 
mit  S3im§ftein  IV574m;  enjtger  IV362e,V28m;  pittien  IV571m,  ge- 
fc^moläen  ib.;  -grenge  I357e;  V25w,e,e  (untere);  (oder  IV529m  j -lofig* 
!eit  1483a,  l\575m',  f-Iofe  @teüe  lY  57 4e-5a  :|  -mantel  IV  574m,  V28e; 
-maffen  V31a,  -^Hegten  IV575e,  -fd^meljen  V31a,  f^crabifc^er  V28m  || 
2  @een  lV565e-4a;  @eiten-Öffnung(en)  IV  571a,  4e;  ®^i^e  [=  ©i^fel] 
(e^emal^)  IV 576a,m,  am  (3SerIuft);  ®iim^feIV363e;  ÄMni^fwaicu  IV 363a,e, 
576e  (morro  babei);  XhäUx  IV574m  ||.  t^ätig  [=  entjünbet]  IV 514m  | 
jtbätigfeit;  ungeheure,  in  langen  gerieben  lY  573e,  V31m  ||  [Sc^ogr.] 
(ügl.  Örter)  IV562am  [e-4a] ,  5a,  477am,  574a,  6e  |  Sra^^t  IV362e, 
6a,  629a:  -STrt  IV471e,  577e-8a',  ^xa^t)^  IV 477a,  8m,  631e,  2a,  9m  f 
Srümmerjüge  [=  ^mMc]  lY[362e\\-3],  Y 52m;  -jug  IV 563m  :| 
Ü6erf(^n?emmungen  [ögl.  SBaffer]  IV575e-4a,  Umgegenb  [ögl.  Örter  ufn>.] 
IV575e-4a,  UmnjaEung  IV574e-5ail  (591m),  valle  vicioso  IV363m; 
(al^)  SSnllan  IV598e,  na^e  ^ulfane  IV577e;  SSaffer-STuSbrüd^e  [oqI 
Ü6erfc^n)emm.]  Y30e-31a,  52m;  n?ül!enfrei  lY 574a,  3ufammen^ang 
lV56öm 

Bernh.  Cotta:  „©ccgncfte"  1458a,  463e;  ©ranit  V68a  :j  Ägidius 
Francifcus  de  Cottignez  111548m,  cotti/ch  f.  Alpen 

*(5ouIiffen  II  93m  ||.  Coulomb  (Charles  Auguftin,  1736-1806): 
clectro-magnet.  IV48e  j  (Srb-2)'?agnetigmue  IVöOme:  (Sinflu^  ber  @onne 
barauf  IV79e-80a,  83me  J  SlKagnetnabellVöla,  magn.  5«eigung  IV107e :] 
©onne:  magn.  Sltmof^^äre  IV79e-80a,  175e;  Suspension  IV51a  || 
Coulon  f.  exogyra;  Coulvier-Gravier:  ^itxn\6)nüppen  111612m,  9e; 
Coupveiit  11414a,  cour  1388a  (@ti?m.),  Cournot  11513m  |  Victor 
Coufin:  philos.  Cartesienne  11463m;  Descartes  III 31e,  V4e;  histoire 
de  la  philos.  11463m  :|  Diogo  de  Couto  11463a  (da  Afia)  |  Niecola 
Covelli  (1790-1829):  «Befuö  (mit  Monticelli)  IV 300a,  390m,  477m;  V52a 
T  Pedro  de  Covilham:  9?eifc  nad^  Slfrüa  II 292m-5a,  467m  :|  Cox 
IV  587a  (Äarte);  ^üit^  be§  Coxcox  II439e,  V58m 

♦William  Crabtrie  111410a;  Fried.  Cramer  (in  ©tralfunb):  de  studiis 
vet.  aliarum  gentium  ling.  11401m,  420a;  David  Cranz  IV42me 
(®ri3nranb),  Craffus  IV  606a  (2c6en),  la  Crau  (an  ber  dt^oxK-Tliinh.)  I 
396m  1 1  Cr a  V  e r i :  ©tabt  Mexico  IV  623e  (^ö^e)  |  Popocatepetl :  ©arcmeter- 


346  Srat)  —  S.  Cruz 

Tlc\\miQ  (Truqui  u.  Cr.  IV  626a)  itub  fonbertar  geringe  ^öfienbeftim- 
mung  IV62ome,  6a:  ^exQl  mit  anb.  Slngaben  IV626am,  Sßovnjurf  gegcu 
Humboldt  IV 624m 

*H.  Credner  (@eogn.)  1460m,  II 413am;  Cre/eW  III 538e-9a  («Benu«* 
moub  gefer;ii!)  |  Aug.  Leop.  Grelle  (1780-1855):  „Sounial  für  3)JotI'em." 
II454e-5a,  7m  J  Crema:  2leroIitf;enfaü ,  9}?eteor[tcin ,  ©teinfaÜ  1140m, 
ni611a  [622e-3]',  SlJene  IIl623a,m  :|  Cremate  (auf  Sl^io)  IV619e,  639a; 
Cremona  f.  Gerhard,  Svciiiiliniiig  f.  Ärater  |  (Ive^itfciilav-  :  -Iid;t  III 82e, 
-^^^Iiäiicmeu  I125c'\m,  -Sfieovie  1148m  :|  Sveicentien  (^fl.)  II91  ||  Creta 
11152a:  ^cHntc  Vi5m€,  fnic^tbav  V87a,  ^itfte  II 408e,  Dvbner  Vi 5me, 
Plutos  V87a  J  crctacifd;  V73e  (33ilbi:tig),  cveteiifiid;  111596a  "[  Creter 
11173m,  cvctifd;  II404e  (9)?ecv)  ||  Creufot  [.  Creuzot  \  Fried.  Creuzer 
[f.  Daub]:  Abaris  II418e-9a,  5lbüniegärten  II131am,  (gtniffev  II417e, 
Pluton  V(59e-60a)  86e,  Pofeidon  IV494me;  religions  de  l'antiquite 
II424e,  432am;  „^i^mBcIi!  ii.  S^t^tHcgie"  11131a,  417e,  8e-9a;  IV 
494me,  V86e  :|  ba§  Creuzot  {Creufot  I460o)  (in  S3nrgunb)  1295m,  460a 

^vinoiben  (2b.)  I286e;  mare  Crifium  (im  2)?oub)  III496me,  502ra, 
4m,e  (garbe),  5m,  545e  |  (Ivitevium  I31a;  11187m,  134e,  221m,  9m, 
297m,  330a,  601e,  614e;  IV233e;  pl.  -ien  IV354e 

Svccobile  II48e,  sg.  (Srcccbil  (*)  [aiid;  in  compos.]:  in  Slfvifa  II 
412m;  in  amevit.  ^^lüffen  IV246e,  in  ©iibamev.  IV497m;  c-artig  I287ell, 
Bei  (Svbbekn  r224e,  ©erim  I27e,  große  IV246e,  im  Hiob  lUlOme*, 
$!eid;nam  VSOam*,  auf  Ltt^on  IV  286m,  bcn  Ma/fnc/in287e*,  iDioid;u^- 
®eruc^  V80am*,  im  ^J?il-3)clta  II119me,  ^ac^ien  V80m*,  c-reid;  V79e, 
in  9^om  11229m,  ijerftciuevt  \287e-8a,  Sarme  IV246e,  3a(;ue  V50n.* 

*Sainte-Croix  (Emanuel  Guill.  Jofeph  baron  de):  Alexander  b.  @r. 
II423e,  IV503m;  historiens  d'Alexandre  IV503m;  Ktefias  11185a  :| 
Joh.  Cromberger  II488ra,  Martin  Cromer  II497am,  Cromwell  III 
106m  {Marfton  Moor)',  cronista  IV 533a  (ue  las  Indias),  8a  (diro- 
nista)  I  Croozes  island  [=  Lazarus-^\\\t\]  (fL  Sufel  Bei  @itfa)  \Y 537m: 
auf  it)r  ber  Edgecomhe  ib.  ]  Croton:  ad;äi[d^e  (Kolonie  II177e,9m:|  la 
Croyere  IV156am  C^enbel),  Croz•e^@r^^^e  (Sufeln  Bei  b.  ©übf^itje 
Stfr.'«")  IV412e  H»  do^.  Crozier  (Francis  Rawdon  Moira):  magn.  5lBtr. 
IV  202m,  9i\nfe  mit  Parry  IV  202m  J  (la^  Cr.  I193e,  mount  Cr.  1435a 

(Svucifij  IV299ra;  a  Crucis  f.  Ärenj,  secreta  fidelium  crucis  f.  se- 
creta  :|  Martin  Crufius:  annales  Svevici  III  415e  (S^crbnufelung) ; 
Srnftaceen  {%{}.)  I286e  (üerfteinert),  290m,  330e 

Antonio  de  la  Cruz  (Cano  y  Olmeida,  1735- c.  1794)  \\ 553e 
(Äartc  5Imer.'ö):  la  Cruz  blanca  {p.\  ^ercte  n.  SJJej:.)  IV350e,  568m  || 
Santa  Cruz:  1)  ouf  2:eneriffa  (de  Tener.  IV 86m)  IV  112a  (^afen),am 
(magn.  9?eig.)  J  2)  Snfeln  ber  ®übfee  (S.  Cruz.-®xnppe  IV420a,e),  auc!^ 
Vanikoro   gen.  (*)  (F-®rup^e   IV420a,e)   IV420aw:    2lrd;i^et  S.  Cruz 


S.  Cruz  —  (Sultur  (S  347 

lV42öm,  4a;  3u[e(u  IV420am,  ?agc  IV424a;  l^lllta^e  IV420am,  bulf. 
babei  IV420e  J  3)  Vaiiikoro  al8  eine  Sniet  be^  %xä)\p.  boii  5.  Cjuä  IV 
424a  (iMilf.)  :||  Alonfo  de  S.  Cruz  ((lo^mogva^^) :  lOäiige  11335a,  488me; 
[^evü]  II482e,  IV54e  |  3>aviaticng-:  Sonil^a^  IV54e-55a;  ^arte  11 321m, 
482e;  lV55a,  133e;  üünieu  lV133e 

Srt^^togamen  1296a  (niebere);  c-mifc^  I293e  (©eiväd^fe),  11400a  :| 
Cforna  de  Koros  IV  501m  (3:ikt) 

*Cuba  [f.  Columbus]:  ju  ^[ieit  gel;üvi(]!  l\462me,  475m-^  S3äume  I 
296e-7a,  FI56e;  [©eftalt]  ir475me,  Äüfteii  I[56m,  [Sage]  II475e,  9^egen 
1485),  9iic{)ti:ng  IIö99m,  Sceiuafiev  11484m,  [iibl.  baöoii  ib.,  2^em^ev. 
1354a,  iveftL  ZW  lUTöm  :|  Cubagua  1154e,  304m  C:|3evre:i);  Siiüi  ]. 
diibuvs  I  (Siibif-  [f.  (Sentimetcv,  2}Zcter]:  -fiif]  1186m,  IV 96a;  -meircn 
IV20m,e;  -jell  IIHlmü,  258m  :j  C»6i7/a  11488a  ||.  ciibifd;  [.  gclg  | 
(Sulniö  ^.  (©cftalt;  =  Süifcl)  [[.  Svbe]  IV351m;  «8.  (avit^mi.)  HI  434e, 
pl.  Subi  III628e 

*cucliilla  IV462m,  Cuchivano  (ißerg  bei  (Siimanacoa)  V56e  (Soiic^teii), 
Ciicurufape  (bei  2)?avniato)  IV621e  (©efteiu),  cerro  Cuello  f.  Ticfan- 
Cuenca  (bei  Ollitc)  IV  266a  [Örtlid;teit  babei],  353a;  Cues  11503a;  III 
407e,  9m;  cuesta  [.  bell  fclgeiibeii  D'^vimeii,  cußßh  111413a,  el  Cuiche 
f.  Jorullo,  rio  de  Cuitimba  [.  ib.;  cerro  de  ia  Cidca  (Ja  Cullca  I210e) 
(bei  9?iobamba)I210e;  IV221e,  275e;  culcilium  (^^fr.)  I372e,  Cullca  = 
Culca,  Culm  11498m  (^iid;cf),  Culmbach  111315a  (3}iav!graf)  ||  Siil* 
minaticn  [f.  ®ouiie];  ^^-S3eobac^titiigeu  111229a  j  -^Ä^>ini!t  [=  größte 
.t)ör;e]  11337a,  399a  [tinrb  nie  evreid;!];  pl.  -fünfte  111431a;  IV  293m, 
343e-4a,  410e:  beS  2}Joiibeö  III 507am:|  eiiieö  etenibilbö  111158a  :|| 
ciiliiiinireu  f.  @teni,  ©terubUber;  -enb  [f.  @teni]  IV  325m  ((g^v;^c),  435a  :1] 
cultiöireii  II  96a  (^läiitev),  315m  (®eiräc^]e)  |  ciiltanvt  (in  2  S3ebb.) 
[f.  S3ö!fev]  I1198e,  243a:  alte.  IIl83m,  SBcbeii  IV278a,  (gbiie  lV300a, 
g(äd;e  lV231m,  ©eiräc^fe  II96m,  I)o^c.  11247a,  $flan3eu  11134a,  malt 
c.  11186m 

(^uUnx  '2(.  (=33tibiaig,  Siöilifatioii,  ©efittiing)  [f.  arabifd;,  eiiv^^äifc^, 
@eift,  gvted;i[c^,  DfJaticual-,  @))rac^e,  53el!er]  1139m,  [146-7a  (©aiig  iifn.\)], 
6m-7m  {6e-7a),  [149-150  (bev  §aui)ti3Ölfer  ii.  ike  ftetige  govt|}fIan5img)], 
150  (in  ßurc^a  feft  aiigefiebelt),  [156-182,  51.  406m-423  (ber  WlUx  um 
ba§  2}^ittelmeer;  171a)J,  212e-3  (it.;  3m),  212e-4a,  265,  395vi;  111 
472m  J  33.  (i^on  ^flanjen  it.  ä.)  [f.  S3obeu,  ©elväcbie,  ^ftaiijeii,  Xahd] 
....11189a,  IV470a;  pl.  eiiltiireii  (O^)  I3i7e,  352m  ||  ^iifäljc  (für 
beibe  8ebb.,  beirfd^eiib  aber  2(.)  [compos.  Siiltiiv-]:  abeiibläiibifcbe  11116a, 
248am  (na^  ^evficu);  Slbftiifungen  [i?gl.  «Stufe]  I1214e,  aügemeiiie  Ii 
4m  1  alte  [t^gl.  ^ilbitug]  11171m,  5a;  altefte  III (425a)  :|  -arten  [b]  I 
[348e-350  (bnrc^  Särme  -  S5evtr;eiliing  bebingt)]  (549e)  481a  |  Slütbc 
1379a,  11279a;  pl.  -en  I36e  :|  dentva  \ll46e-7a  (mehrere),  Sentral^unft 


348  Kultur  e  —  Cumana  21.  6tabt 

II251ra;  lum  bauernb  [ögL  i^ortboiicr]  II(213e),  ert;cE)te  II  17m,  in  Giivo^a 
fefi  angefiebelt  11250,  ber  d.  fäl)ig  I170e  i|.  gortbauer  [bql.  bauernb]  11 
(149m),  fortge[(^nttene  III 472m,  ftetige  ^ort^flanjung  n[149-150]  | 
^ort[(^reiten  I37e,  II (146a);  f-enbe  11103m  J  f^ortfc()ritt  11161m,  -c 
1317m  II  frü^e  III (171m),  ®ang  U146~7a,  gegenti?.  f.  jetzige;  geiftigc 
I170e,379a;  11178a,  251e  ||  ©efd^id^te  bcr  d.  U[U8,  135-400  u. 
3L  401-520  (ber  2Ren[^r;eit ;  i45m)]  149-150,  213am  J  -gef(^irf)te  II 
[148,  135-400  11.  2(.  401-520  (Srugn^al;!  au§  ber  aügenieinen)]  275e, 
290a:  (g^c(^eH  11144m;  bcs  2r?en[(^engeid;re(!^t§  11299a;  ber  9Kenfd^^eit 
in57aw,  403e;  novbifd;e  111475m  ||  man^  Illöle,  -grenjen  [b]  1550, 
§at6c.  I24m,  ^Ö^eve  11259m,  inteüectiielle  11177m;  je^ige,  gegentvartigc 
II(265a,m);  ber  Sänber  f.  o^ßÖIfer,  -länber  111216a  j  be§  gjJenfdjen' 
gef(^(e^tö  [a.  -gc|c^.]  II137e,  ber  20?enfc^l;cit  f.  -ge[(^.;  menfc^Iidje  II 
137a,  158a;  111171m  :|  ber  SSöIfer  nm  bag  2}^ittelmeer  II[156-182, 
'ä.  406m-423]  171a,  212e-3  {3m)',  neuere  lUlme,  norbifc^e  III  (475m); 
toon  ^^flaujen  [b]  II(9<Sm)  121m,  IV470a  ||  (Si^  1310a;  11146m,  175a, 
198a;  pl.  ©i^e  lU46-7a,  154e,  (170m  a(te),  (213m)  J  -fit^:  atter  II 
242e,  447e;  111344a;  -fi^e  11241m  (alte)  ||  -[taaten  11244m,  (Störung 
11161m,  (Stufe  [ügl.  5tBftuf.]  IV521e  (tieffte);  -ftürfe  [b]  1212m,  IV 
222a,  V35m;  Übergang  11154a,  202a;  unfre  11146a,  170m  (öon  ben 
©riechen  entnommen),  265a,m;  untergegangne  [bgt.  öerfc^tvunbne]  II147e 
I  öerBreiten  I492e;  33-ung  II150e,  111591m  :|  berbnnfelt  burc^  (5.  II 
147m;  -ißerl;ältni[ie  I  182e,  II252me;  SSer^flangung  I15e,  ber[4)ieben' 
artige  II(214e),  ber[c^n>unbne  [ög(.  untergegangne]  11171m,  ^Bielfeitigfeit 
11179m  II  geivifi'er  SJoÜer  u.  Sönbcr  [a.  ^aj^ittetmeer]  11149a,  löle, 
4e,  öm,  8a,  213am,  e-4a,  395m,  455e;  IV 225m:  bei  tücld^en  älter  III 
423a,  bie  fie  jetjt  befi^en  \\213e-4a  J  eines  SSdf«  II32e  J  SuIturööÜer 
11160a,  le,  171a,  276a,  341m,  418am:  ältere  11213m;  -toolf  11158m, 
217a,  255e  ||  2Binter-e.  [b]  11134a;  h^iffenfd^aftlid^c  11149a,  202a, 
239e-240a,  279a;  111591m;  june^menbe  II 88a  |  Buftanb  II  265aw,  -ftänbc 
11395m;  -juftanb  I70m,  308e;  II  60m  :|  3n)eige  I5a 

SultuS  [f.  2Ronb]  I16e,  II421e:  -2)?inifter  11435a,  fd^onen  11184a 
Cumä  (au^  Kymäa  IV600e,   lall)  [z=z  Phlegra  V58e]:  Sranbfelb  IV 
600e-la',   SBranblanb    ())l)Iegräi]c^e   gelber)   IV504a,m,e,  448m',  V58e; 
Cicero  II18e,  §öf)en  IV304e,  2Reer  IV304m,  S^amen  IVöOia,  (Straße 
nad^  IV  469m 

Cumana  [a.  A.  v.  Humboldt]  ST.  (Stabt  1220a:  ^rbBeBen  (6e[ 
bcn  1797;  u.  BerftBrung)  1213a  (pl.),  m  (1799),  220a,  405am  (1766); 
lY113-4a,  492m,  5e,  514e,  599e-600a:  (griüeiterung  IV 492m,  flammen 
I220e;  Urfac^  ber  SSuÜan  bon  Guadeloupe,  Bufammenfiang  mit  ifim  IV 
599e-600a,  Im;  V25e-26a;  (Sinfluß  auf  magn.  S^ieig.  lY  113-4a',  öor 
I405am,  IV 601m  :1  ^afen  IV113m,  [Ort  batei]  IV266ra,  Bevftcrung 


Cumana  ^.  ^roto.  —  gut  349 

f.  eibbeBen  :||  53.  ^roöinj:  58efc^aff.  [f.  me^r.  @1.]  I359e,  [geoön.] 
IV5i4e;  ^errl.,  fc^cuer  §immel  II72e-73a,  131e;  Jupiter  11173a,  Äal! 
IV  492m;  Älima  11259a,  III (66a,  88m,  589m);  lüften  11166a,  Sittcral 
III72e,  $!iift  111589m,  magn.  «eobb.  IV102e,  tiwme  Oucüen  IV514e; 
Tegenlcö  11166a,  Siegentvo^fen  1446a  (Stemmer.)  |  ®tern)(^nii^)^eu  1121a, 
399am,  403a,m,  5am;  II1605e,  612am  [621e-2]:  anberlräm  gefelm  III 
621e-2a,  ]p'dtm  SSieberfebv  lll  621e  :\  Sem^eratuv  1354a,  446a 

^Cumanacoa  (in  dumana)  V56e  [^erg  babei]  ||«  Cumbal  (^^prcto.  ^^aftc^) 
21.  S)orf  lY  526m,  ib.  (kirn  3),)  J  53.  iBulfan  bcn  C.  (beim  S)orfe  IV 
526m)  IV5i4am,  9a,  526m  (ST.  56),  545m:  §el;e  IV292a,  314a; 
Itater  IV 490a,  [Stoffe]  ib.,  Srad^^t-Slvt  IV471e  ||  Cumberland  bay 
(auf  ^ergueleii)  lV413a,  cerro  de  Cumbicarca  (in  9?icbaniba)  IV221e, 
Pet.  Cunaeus  11106a  (Nonnus),  Cundinamarca  11461e  (alte  (5it>ili[., 
^oc^ebene),  Cuntur-guachana  ]'.  Pichincha,  baliia  de  Cupica  (im  S^ccc) 
l\555a  (^affenb  511m  (Sanal);  cupressus  (=  Si;|)ve[[e)  1299a,  IV569e 
(sabinoides) ;  Su|.niliferen  (S3aiime)  1295a,  8a,e,  377a;  (Siirg  f.  (Schiff  || 
Ernft  Curtius  (über  ©liec^enlanb):  33ergiftung  Alexanders  beS  ®r. 
IV  503m,  Slrfabien  111482m,  (Srbbeben  in  @v.  lV224e;  Methana  IV 
371e-2a,  517m,  621am;  Naxos  11406m;  „^elc^cnnei'oö"  111482m; 
IV224e,  372a,  503m,  517m,  621m;  grie^.  Duellen  I4i7e-8a  J  Georg 
Curtius:  „®^vad)öergL''  11431a,  „X^mpDia"  11431m  J  Quintus  Cur- 
tius: 9^atuvj4)ilbening  \\22e-23a,  110a;  %a.--2Ba[)er  IV 503m,  feine 
3eit  ungeirt^  II23a  :||  Suvöe  (=  humnie  $!inie,  ögl.  Sinie)  [f.  ben^egeu, 
ifo-,  Stegenmenge;  magnetifc^:  5tbn.^eic^ung,  (Surt>e,  DZeigung]  1430e,  IV 
47a;  pl.  (Suiöen  (*)  1188a,  337m;  11376a:  befd;veiben  lV150m*  ge* 
fcf>lcffene  II1289e*;  couüej,'e,  ccncaV'e  @d;eitel  IV169m  |(  Sam.  Curzon: 
SJuIfan  i>cn  Arequipa  l\ 528jn;  ü>i:Ifan  Charcani  IV548m,e;  [pevf.] 
IV548e 

Nicol.  de  (ijon)  Cufa,  Sarbinaf  (an^)  Cufs  11140m;  Nie.  Krebs 
III30e,  407e;  Ho^  Cufa  11503m;  111408m,  9a)  ll503am,  llI407e-9a: 
2iftrcn.  11296a,  öftren.  Süific^tcu  111409a;  5lnfid;teu  öon  S3en)egung  [a. 
erbe]  111 409am,  ^rii^ftücf  111409m,  Bruno  III  30e;  ^c\v.  ber  (Srbc 
11140m,  503am',  111409a;  de  docta  ignorantia  11503a;  llI382e, 
407e-8a,  9a;  opera  [tjgl.  (gc^riftenj  I11408ali ;  [perf.]  11140m,  503a; 
III 30e,  407e,  8a,  9a,m;  Regiomontanus  II476e,  de  venatione  sa- 
pientiae  11503m  |  f.  (Schriften  [tgl.  opera]  11362a,  111382m;  [<B6)V. 
über  ir;n]  11503m,  IlI4Ö7e:|  (Selbftbenler  11282a,  sermones  III  40<§am 
I  5lnfi^t  öon  ber  ©ornie,  (8onnenI;ilIIe  11361e-2a;  lll[552m-5a,  2(. 
407e~9a]  384e;  ob  er  öon  (gonnenfiecfen  gen.niBt  F)at?  lU408m-9a  :| 
Sob  111409a 

Cuspinianus  III222e,  Nie.  de  Cufs  f.  Cufa,  custodes  111360e  | 
Cutfch  (Sanb  5ub.):  (ärbbebeu  1220m,  313e;  SSerfteiuerungen  1291a 


350  ©uü  —  ^alm 

Cuvier  (Georges  L.  C.  D. :  1769-1832)  I287in,  11427a:  Appu- 
lejus  II429e,  441e;  Ariftoteles  11427a|i,  biogr.  univ.  ib.,  Friedrich  II: 
II463e,  Galenus  II216am;  inbifdjev  ^ivf(^  III 9 1  e,  427e-5a;  ossemens 
fossiles  I466e,  7a,e;  11412m,  424e  [^>cvfi[c^e  Siliere],  7e-8a;  ^aläoiito* 
logie  II390e,  [Verf.]  11427a,  pimelodes  V32e;  histoire  des  sciences 
naturelles  III427am,e,  436e,  9e,  441e;  X^äk^  II389e,  ^evfifcfje  Sfiierc 
II424e;  iBevfteinerimgeu  I286am,  8a,m 

*Cuvillan  1)  (l;o()ev  Söevg  in  Oiiite)  lY  293e:  Solc^,  gii^  IV  463m; 
@el6u-ggarteii  IV293e,  463m;  nid;t  iBuIfaii  IV293e  |  2)  llanos  del  C. 
(6eim  Hntifaua)  IV  356a  ||  Alb.  Cuyp  {makx)  II83e,  129m  |  Cuzco: 
[SBerg  bafcei]  IV  321m,  ©iioniou  111455m,  \)cä)  gelegen  111591m,  igcinien* 
iem:pel  111455m 

*Svancmeter  III 72e,  104e,  i55;  C3'atlua  (^axw)  I43a  ||.  (5i)cabeeu 
(5pfl.)  [aiic^  comp.]  I13m,  27e,  293e,  4a,e,  5a,  Ime,  8a,  ^lOaW-,  sg.  bic 
e-bee  O  1468m:  fcffile  1294a,  ißSam-,  -püe  1302m,  -Balbev  I 
297e  I  cycadites  1468a,  470a;  cyc.ns  I468e  ||  Cycladen  1223a,  II  162e, 
IV536e;  Svcübien  {tl.  XI}.)  I330e,  cyclopaedia  111486m  (cabinet  c); 
St^clc^eu  [f.  pimelodes,  Sel§]  II  10m  ^Sanb  bcv),  34e  (-Snfel);  (Sl}cIofc 
(in  ^p.)  I368e  I  (5t)du6  (=  Ärei^)  [f.  3al;r,  SBegetation]  11362a;  III 
456e,  485e;  IV129e,  235e:  gvc^ev  11375m,  ffeiiier  11362a  :|  cygnus 
f,  (BäjWaw  II  Sl}Iinbev  [f.  ßrbe]  (sg.  it.  pl.)  111108a,  119mll;  V 
24m:  =  geimcbre  11508a,  c-fi3vmig  III  119a  |  cljliiibrifcf;  IV591m,  2a; 
Cylindre  (ißerg  ber  ^l}ren.)  IV517e  ||  cymbidium  ($[(.)  II91am,  Sp^ 
^jeraceeii  C|)f(.)  1377a  |  (SH^reffe  (bgl.  cupressus)  lll32me,  pl.  -eu(*) 
n81m,  92a,  99a:  ©eftalt  II 99a*;  I)eilige,  ^cimatf),  9?amen  II132e; 
Urf^rung  II 99a,  132me;  li>eift  imd;  SBeft  l\170m  ||.  Cyrene  11172a, 
202e,  415e:  5trakr  11251m,  [bal)ev  gc6t.]  11208a,  gricrf).  (lolcnie  II 
177e,  ©vimbung  II422e  j  ciirenaifd^e  (S6eiie  1312a  ||  C^ropo/iV  III 86ra; 
Oyrus  I491e  (ßeit),  11196a  (33aBl}tcii) ;  (St}to6(nft  (in  ^ff.)  I577e,  Cyzicus 
iI408a  [bat)er  gebt.] 

Joh.  Czynski;  Copernicus  11506a;  „Kopernik"  II497al!,  500m] 
Sophocles  ^lectra  11500m 

*2)ac^  f,  ©tvob,  bac^formig  I310e;  ddgh  (tägh)  (türf.  S3erg)  IV530e; 
Dagheßan  IV254e,  294am  (iBerftein.) ,  492m;  Dagobert  (tönig  ber 
f^vanfen)  IV  608a;  rio  Dagua  (9Zeu-@ran.)  IV554m,e  (SD^ünbung)  j 
Daguerre  (Louis  Jacques  Maude,  Wakx;  1789-1851)  II93e;  2)a' 
gnerrectt)^  [ügl.  Sic^tBilb]  111108m,  pl.  -e  111505a  :|  babinlrelfcn  II21e, 
dahlia  (©eorgine)  IV 339a,  Dahfchw  lli57a  (^^vamiben);  Daimachos 
(cb.  Damachos  111579m,  609m)  IWTeSa;  111579m,  609m;  Dalin 
1473m    (2)fleer-9^itoean),    Dalman  (Joh.   Wilh.)   1372m   |  Dalrnatien 


^alm  —  ^ärapfe  6p  351- 

1314a  (@inteii);  balmatifc^  U44e  (3nfcl),  11155m  (3ll|)en)  :|  Alexander 
Dalrymple  (1737-1808)  II479e-480a;  John  Dalton  (1766-1844)  I 
202m  (^iiblic^tev),  358e  [Suftbefc^aff.] ;  11381a  (^f^c^iometev) ;  Damachos 
=  Daim.,  Damaghan  (beim  caf^.  Tl.)  11226m;  Damak  (Saüa)  I233e 
((£cf)lamm),  IV 513a  (@d^Iammöulfan);  Damascus  II  42a  ((Sbene),  244a 
((Strafe),  256m  [baljer  gebt.];  Damayanti  (^erf.  in  inb.  ©eb.)  11117m, 
Xanu  IV 640a  ||.  2)amm  [f.  S3erg]  IV362a,  516e;  pl.  2)änimc(*): 
bamniavtig  11325e;  IV 357a,  363e,  573m  |  2)ani m erbe  1 14a,  Sibbäiiime 
11157m*  :1|  2)ammev-  :  -lic^t  [f.  SJovseit]  I277e;  II27a,  215a  (im 
erftcn);  11139m,  189e;  -fc^ein  II79e  J  bämmcvnb  [f.  aufgliiiinieu,  g-enicj 
1416a  (ein  igteni)  J  S)ämuievmig  [f.  Tlcnh]  1321a,  III158e;  pl.  -eii  (<^°) 
1414a:  Sibcubb.  1413m;  11162a,  589a;  -^c-gifc^eimmgeii  111609a, 
'^ggvenje  1148m;  SD^^rgeiib.  1289e  (ber9iatuv),  111159a  (@teriie);  hirc^ 
^tvaMenbvec^img  IlI608j-9a,  ^evfiärfimg  1414a 

2)äm^)fC  [f.  (für  sing.*)  *'2itmc[^I;äre,  ßrbbebeu,  (Svbe,  f^imiaroleii, 
ÄiGter,  iaiia,  2)Joub,  *Oiieüen,  *®tenie,  iBiiIfane,  biilfaiii|d; ,  ißSaffer] 
i208m,  2ö9m,  266a,  280a,  334m,  464m;  II  28a,  385all;  11152a,  107a, 
611m;  IV 248a,  278a,  342am,  495a;  V46a;  sing.  3)am^f(*)  II33e, 
385a  II  3ufäljc  (sing.  £;amVf*,  compos.  3^ani|3[-);  2liil)äii[mig  IV 491a, 
SImüeubung  f.  ^mwt;  [2(vt]  n'592m,  b-artig  1259a;  in  2).*  aufgclöfl 
1269m  (359a)  |  Siuffleigeu  rV217c-8a:i  {266me)',  auffteigenbe  1 246a, 
336a;  II  13m,  28m  :||  auebved^enb  1169a  (aiiö  @^^alten),  227e  |  21  n§^ 
brnc^  [=  ent^ticn]  11389e;  IV(272a)  375e,  495a;  -hxMje  111545a  J 
-Stu^bruc^  IV  601a,  -üc^e  1232a  ||  ausftcBen,  an^geft.  I163e,  222ail; 
IV346e,  519e;  b-aueftr^^menb  1241a;  an«  bem  iBoben  IV  (412m),  -boot 
IV 7 le  (Untergang),  -canäfe  IV328e,  ©onbenfaticn  V24a;  5)rndI168e, 
249a;  11392a,  IV 248m;  biinneIV318m,  bnrd;bred^enb  Ill508e,  (äinM 
f.  Sirfimg;  eingefc^fcffene  I252ail,  -3tvängte  II20e  ||  elaftif^e  I167e, 
8e,  235a,  312m;  IV  160a,  2l8a,m,  246m,  290a,  340m,  537a;  anf  bem 
ajjonb  IlI508e  f  (Sfafticität  l  359am  ||  -(Smauaticn  111490m,  -en  IV 
222m;  [Sntftebnng]  IIl547e,  entjünblidje  I123e,  bringen  in  bie  (Srbc 
IV46m,  b-erfüüt  I276e,  crteuc^teter  IV298m*;  -(grn^ticn  [=  5(uebruc^] 
IV25öa,  -en  IV411e;  -(gjl^ataticnen  IV478e,  (Sj^an[it^!ra[t  1456a, 
-form  1279e,  -ge^It  1485m,  in  S).  geljüUt  II391e  J  ge[|3annte  [ögf. 
©^annung]  1236a;  IV218a,  220a:  bcc^gei>.  1222a  :|  -geftdt  IV 
602m,  V47a;  beiße  I220e;  IV 218a,  223m  (256a),  341a,  375e,  509e; 
-böi^Ien  IV  423a,  V64a;  -!ef|enV248a  j  Äraft  \59a',  -fraft  IV  248m, 
360a  :|  -maffen  111527m,  -menge  [f.  2uft,  $?nft!rei§]  IV 4(Sm  (öeränberL), 
me^bitifc^e  11108m,  metaÜifc^e  I206e,  [9^atnr,  äßefenj  II38öa;  nieber* 
gefd^tagen  II  (52a);  IV  46m,  484m  (ans  2).)  j  -faule  IV  296m,  420m; 
pl.  -faulen  111490m,  IV 412m  :|  -f^iic^ten  IV574a,  -fc^iffe  ll(333e) 
470a;  fc^trefelfaure  1454m;  l\342am,  459e  |  auf  ®|JaIten  IV  246m, 


352  5Däntpfe  ©p  —  Dante  ^ 

478e*;  aiiQ  (Bp.  1169a,  IV49£a  :|  ©^nmtng  [üqI.  ge|>anitt]  I223e; 
IV230a,  290a;  Xmpex,  IV256am,  V70e;  unterirbifc^e  ISlOe,  II389e; 
bcvbi^ten  IV  256m,  SS-img  1244a;  «Bevt^eüung  III89am,  Sefen  f. 
^atnx,  ftatt  be§  ©inbe«  II (33e*) ;  Sivfung,  ©influB,  (Simüirfiing  I225e; 
V 63a,  91m;  -troüe  1244m,  -en  IV540e  ||—  bam^feu  III581ra, 
611m;  bani^fenb  [f.  giimarclen,  Saffer]  rV312e,  416e,  7e  J  bäm^fen 
f.  Sic^t 

Will.  Dampier  (gefc.  1652)  lV42le  (9]en-33ritaumeu),  541e  (Julian 
el    Viejo) 

James  Dana  (einen  ^Ui^  f.  am  (Snbe)  [f)äufig;  35ul!ane,  aber  nad; 
S'iamen  jevftvent]:  ©ebirgefetten  S^ovbamer.'e  IV  595m,  Sovaüen  -  Snfeln 
IV 589a,  Cotopaxi  IV  575a,  Deception  Island  IV  375e-6a,  ßr^ebung  IV 
566a  |U.  St.  explor.  exp ed.  IV376a,  414m;  V56m:  geology  IV 566a, 
575a,  582e,  4m,  8me,  9all,mlll,  590e-la,  5a,  8e  :|  %iu^  f.  am  (Snbe; 
geology  f.  expl.  exp. ,  Pacific;  SSnIfan  anf  Hawaii  {Mauna  Loa)  IV 
327me,  416e-7all,m  (9a),  589all,e-590a,m;  9?ic^timg  ber  3n[eln  [a. 
©iibfee]  IV5<S2e,  5mell;  Kilauea  IV  41 7m,  589m-590a  \  Luzan  IV  (405a) 
584ra:  3Siit!ane  IV404e  :|  Mauna  Loa  [.  Hawaii;  $cc(;ebene  ton  Mexico 
IV(435a)593a,  5a;  Krater  g^eu-dalif.'ö  IV 440m;  iBulfane  D^eu-^oüanb^ 
IV421me,  590m  |  ^Reu^eeelanb :  ©ebhg^avten,  geol.  IV 421m,  2a,  590m; 
SSiitfane,  ijult.  IV(423a)  590e  :|  33ul!ane  Oregons  IV441amll,  geology 
of  the  Pacific  ocean  IV583e;  [pcx].]  IV414e,  425a;  Rocky  Mountains 
IV 437m,  SSuIf.  Don  Samoa  IV424e  ||  ©übfee-Snfeln  (Sufeln  b.  e. 
\\4Ue-5a)  \y[588m-9a]591a:  Stnorbnnng  lY588me]  ®vu):^en,  Sage, 
leerer  5Ranm  IV 5556;  SHi(i)tiing  IV  (394a)  583e;  (golfatare  IV  41 7m, 
589me  J  SSuIfane  bcr  (&iib]ee-Sn[eIn  (aiid;  toni!.)  [f.  einzeln:  Hawaii^ 
Luzon;  ^tn-^cU,,  -(Seel. ;  Samoa,  Tahiti,  Tonga]:  längnet  ^^lammen 
A^45e,  56m;  3a^t  IV559a  :(  3a^r  (bev  unfein)  IV588e  ||  iBuIf.  bon 
Tahiti  IV 425a,  ijon  Tonga  IV(419me)  590m;  SSuIfane  [f.  te[.  @übfee-Snf. 
unb  einzelne,  9^eu-(SaIif. ,  Oregon]  l\598me  \\—  Dana-^hi^  (in  05(fr.) 
IV377m 

*Danae  (61*«  fl.  planet)  V116a:  (gfem.  \ Hörne;  (gntbedfev  V115m, 
6e;  (Sntbecfung  Yllöm  J  Danaer  111441m,  482a;  Danaus  11179a  || 
the  merry  dancers  I(203a)  441e  ||«  Däne  (sg.)  V87e  (  Dänemark:  in 
1185e,  2}?eribiangrab  IV22m  J  bäni]d;  II354e,  388e;  V62m:  (Kolonie 
11271a,  3nfetn  111216m,  Quoten  Iir341e  ||  St.  Daniel  I417e;  Daniell 
(John  Frederic,  1790-1845):  ^[vc^rometer  I(358e),  11381a;  bänifc^  f. 
Däne,  ban!6or  IV133e  (@inn) 

Dante  Alighieri  II [52-55a,  51.  120m-le]  60e,  332m:  Albertus 
Magnus  11284m,  Ariftoteles  II190e;  divina  commedia  [a.  inf., 
parad.,  purgat]  1480m;  II 53a,  121a  (Überf.);  Somnientatoreu  I[486a, 
©ebiirt  11290a;  inferno  II190e,  426e,  486a;   fübl.   Ärenj  (quattro 


Dante  ^  —  Darwin  &  353 

stelle,  4  etcme)  II331mell,  486-  II!329a,  361me;  mcn  ii.  Xoh  V 
]9e-20a;  9??aöuetuabel  II294e,  482m;  9Jh}fticiemug  IU86m;  9iatur* 
gefüf)l,  -fd}ilbenmg  U[52-53a,  %.  120m-la]',  paradiso  \\120e-la, 
284m;  [^erf.]  \\52am,  290a,  332m  \  purgatorio  Il52mll,  486a; 
ni361m,  V20a:  [©teüen]  I347me;  11104m,  120me,  331ell  ;|  |d;üne 
©teile  111329a  |  (Sterne  11332m:  [iiblid;e  11104m,  biev  [.  Äveii^  ;|  Stob 
f.  ^e6en,  vita  nuova  11121a,  nid;t  volcano  V65e 

Wanvikszoll  (6ei  ®tccfl)oIiu)  IV  620a  |  Danzig:  [ba^er  gett.]  11498m; 
[^evf.  baj  111106m,  152a,  317a,  556a;  [9i\nfe]  lV172a  :||  Daphne 
(41*«  !(.  "ißlanet)  Vll6a:  (S(em.  YllSam-,  entbedimg  YllSa;  -er  V 
113a,  6e  J  Pfeudo-Üaplme  (56*«  f(.  planet)  Vll6m:  (gfcm.  Y  114me] 
(Sutbedimg  Vil4w;  -crV114m,  6e  1|  Darabgird  1388a,  Daradas  {^^oll 
5tj.)  11176m,  416e  |  barbieteii  X  HUia,  170a;  fi^  b.  11264a;  bargeboten 
(werben)  ni86e,  238a,  267m  :|  Dardanellen  11153m  (ärieerenge),  208ra 
(2)nrc^brnc^);  Darder  =  Derder ,  bargeboteu  f.  barbieten;  Darien  I154e; 
lV242e  (Sanbenge),  511m  (Sftbnni^)  |  Darius  11408m!l  (Umfd^iffnng), 
111480e  (Beit)  J  D.  Hyftaspis  11172am,  204e  :|  Darjiling  (Ort  im 
§imal.)  lV549e,  Sarmfaiten  11381a,  Darquier  111330m  (9tingncbel) 

barft eilen  x  1179e,  84a,  85a;  iiberfic^tlic^  11144e  J  barfteüenb  [[. 
il'nnft]  I14e,  62a,  64m,  65a  :||-  2)arftennng  2t,  (allg.  cb.  in  ber 
mal)  [f.  bilblid;,  gra|)r;i[d;,  r^iftorifd;]  1177a,  78a,  79m,  84m,  85m, 
126e;  lV521a:  inbioibnetle  I182e,  -^smittel  1183a  J  pl.  -en  I183e; 
111174a,  405a  :||  33.  (in  ber^ebe)  [[.  bic^terifc^,  9^atnr,  pcetifd;,  iriffen- 
fc^aftlid;]  I  ©.  IXm,  13a,  28m,  40a,  80e;  llSm,  58m,  70e,  135m,  141a, 
151ali,  174e,  230a,  7m;  III  12e,  25mll;  IV273a,m;  pl.  -en  (*)  II 46m, 
71m:  5Innuitr;  1116e,  befc^reibenbe  IV211e,  bilblid)e  II93a*,  (Sinfad^lieit 
!30e;  ©inbeit  1 3 le-32a,  66e,  212e;  (grnft  Ill7a,  ©enanigfeit  1159a, 
fräftige  1119e*,  ^ür3e  II144e-5a,  lebenbige  II81e;  objectice  III 6m:  IV 
83e,  148a]  V5e;  ^)I;antafti[d;e  11129m*,  '^^toermcgen  1172a;  -^{«tveife 
I56m,  1115a 

Dartiques  1 459e  || —  Charles  Darwin  1 473e:  Aconcagua  IV 
529e-530a,  542m  (2lnf>brn(i^  mit  anbern  SSul!.)  |  voyage  of  the  Ad- 
venture  and  Beagle  [a.  narrative,  Journal]  1470a,  2a;  and;  blc^: 
voy.  of  the  Beagle  [ügl.  *ßeagle]:  Journal  IV529e,  542m,  558a  | 
geol.  observ.  on  South  America  IV 527a,  635e;  @iibamer.  1297a  :| 
Afcenßon  IV(374e-5a)  581a,  atlant.  2«eer:  nnter|ceifd)er  S3nl!an  IV 
(376am)  581m,  atolls  IV413e-4a,  Beagle  f.  Adventure  j  Chili: 
geK^infeln  eine  treftlic^fte  (forbillere  IV55iaw,  ©ebirg^arten  IV635e, 
[gecgn.]  lV553e;  S5ulfane  lV322e,  550e,  8a  :\  Confeguina  IV 542m  | 
coral  reefs  IV590m,  la;  (Korallen  I314e,  -infein  IV413e-4a  :(  Cotopaxi 
lV575a,  @rbbebenIV550e;  mit  Fitzroy  IV  4i  5a,  426e  [  GalapagoslY 
483e:  ©ebirg^arten  IV (427a)  591am,  23nlfane  lY 426e  J  St.  Helena: 
21.  t>.  J&umbolbt,  Äoömcö.    V.  .  23  . 


354  Darwill  §  —  $Dali} 

biil!.  SBejir!,  ^vatev  l\ (Slöam)  581am  :|  volcanic  islands  1452m,  8a, 
IV^öTöa,  581all,amlil,  590e,  la,m;  Journal  (ift  im  narrative;  a.  Beagie) 
I474e,  483a',  lll26am;  IV320a,  529e-530a;  narrative  of  tbe  voy. 
of  the  Adv.  and  Beagie  [ijgl.  Adv. ,  Journal]  1472a,  11126m;  ^m- 
Salebcnieii  IV  (424a)  590e,  9liteau  1474e,  Fernando  de  Koronha  IV 
(374e)581a,  SSelebtrjeit  be§  Oceaii^  I330am,  ^atagcuien  V40e  ((Svbe), 
Snfet  St.  Paul  IV  (376a)  581m;  [|}cvf.]  IV415a,  426e,  483e,  527a;  (See* 
reifen  1330a,  South  Amer.  f.  Amer.,  ©taub  1335a;  unfein  bev  (Siibfce 
1172m,  126am;  lV4i5a;  Tahiti  11126am,  S3ulfaue  ijcii  Tonga  lV(419e) 
590m,  Van  Diemens  Unb  I232e  j|  ^iil falle  [],  eiiiselu  atlant.  9)?., 
Chili,  Galapapos,  St.  Helena,  Tonga]  IV3l8a,  320a:  «esviff  IV 318a, 
(Icntva(-35.  1452m,  mit  (gvbbeben  IV550e,  in  aj^eere^t'evue  iy527a  ] 
mltam]6.)  [a.  Islands]:  „(Sifc^eimaigcii"  lVo5iw 

*dasar  ((gaiibmeeve  auf  Saba)  lY 484a  \\  ©afeiii  (=  (Sjiftena)  [f. 
©Otter,  m\\\d),  menfd;Iid;]  1367a;  111587m,  593e;  lV490a:  ivirb  k< 
mev!6ar  12ü4a,  (Svlreiteriiiig  1385e,  ful^jectiijeg  11282m,  bcreinjelteö  I 
492e  J  5)aieicnbe§  198m;  lll24e,  25a:  fo  bie  ^'m^e  bav3uftellen  III 
430e-la,  488m  ||  3)ata  111435ell;  lV121m,  201m;  3)atcn  [3cit]  lll(477a 
falfc^c)  :\  2)atclitl;  lV257a  ||.  S)attd:  -Kiiime  1350a,  -frud^t  11426e  | 
-))alme  1136m,  56e,  129me,  256m;  H^olmen  1181m,  83e-84a  \\  Carl 
Daub  II.  Creuzer:  „©tubicn"  111478a,  Daubenton  (Louis  Jean  Marie, 
1716-99)  \92m  (3cit,  9iaiim  ii.  Öiutje)  |  Daubree  (Augufie):  5(vfcmf 
in  OMn  IV (481a)  641a;  üinftl.  STiineralien  \71m,91me',  [SBerbienfte] 
lV602am  :|  Daubuifibn  (Jean  PYangois  d'Aub.  de  Voifins,  1769-1841) 
I465e,  IV  61 7a  (traite  de  mineral.,  Dianie  2rrad;^t  geBvaud;t)  ||  2) an  er 
11131a,  249m;  llUle  [ungeljenrc] ,  571me;  IV193ra  j  baiiernb  11285a: 
langb.  Ii  195a,  229e,  236a,  241m,  391m  ((äinfluB);  langeb.  11338a  J  baß 
S)anenibe  11169a  \\  Dann  ((gifcl)  lV279e  (ä^aave)  |  Pierre  Dauffy 
(1792-1860):  im  atlant.  3}^ccv:  t>ul!.  ©cgenb  n.  nnterfeeif^ev  SSuIfan  IV 
376,  581m;  SBaiemetev  I316me,  337e,  479m;  @tvi3miinöen  I326e-7a 

*Daver  IVöOle  (5lfd;e  ber  soufriere  de  la  Guadeloupe);  David 
(^öniß)  1145a  (Iljv.  ^ccfie),  80m  (§aife)  |  Pedrarias  Davila:  Balboa's 
2(nfi-n!)r  11308m;  [^eif.]  11308m,  478e;  (gj:)>eb.  in  bie  ©iibfee  11478e-9a, 
©übfee-Snieln  11309e-310a  :|i  Jefferfon  Davis:  Segfarte  IV597m,  8ä 
J  Jolm  Davis  (11605)  IV  141m  (Sinie  cl^ne  $rbn)eid;un.g),  Uavis-<Btxa^c 
{na6}  il;m  Ben.)  IV 65m  :\\  @ir  Humphry  Davy:  Ätna  V46a,  ©rb* 
metalle  IV 452a;  ftarice  2\6}t  lll397me,  419a;  mtiaUi  [a.  (gvbm.]  I 
439ra,  ©anbbänfe  1329m,  consol.  in  travel  1466m,  nnterirb.  ß^-^^eb. 
1178m  I  ^Bullane:  Sövennen  in  33.  I247m-8a,  IV 452m:  llvfad;  (and; 
ber  $(uöh-iid;e)  lY 218e,  489e,  490a]  V(46m);  flammen  V45e-46a  || 
Dawes  111 81e  (2)oV^u1fterne),  525me  (britter  ©atuvn^ving) ;  Dawydow- 
©vnbe  (bei  Srtutff)  IV  45a 


S)ea  —  Delambre  £  •   355 

*Deafe  IV65e  (Üieife),  S^ecabcn  [[.  Barros,  Herrera]  111471a  ||.  Xecan 
lV299e  I  3)ecane  (aftr.)  liI422a,  3m,  472ell-3a,  4a,  5a:  S?evtrieiluiu3 
bev  ^(aneteu  iiiitev  bie  3).  11147 4m-5a  (4m,e),  it.  aii^  bie  36  S).  beö 
2:i:;ierfiei|e^5  IIl[475e-5a]  jj  Decandolle  (Auguftin  Pyramu?,  1778-1841) 
1475m  (ciibcgen  ii.  cjcgeii),  2)ecane  f.  Secaii,  S)ecein6evX  lU605e  ((gtevn* 
fc^iiii^Vcu-^>eriübe);  £;eceiniinni  11354a,  pl.  -ieii  IV  315a  |  Deception 
Island,  -3iifet  (m  atl.  De.)  lY [S75e-6a]:  %iamum\l\375e-6a,  ©eftatt 
IV411e;  milf.  IV575e,  411e 

Heinr.  von  Decken  (Ernft  "H.  Carl)  [a.  A.  v.  Humboldt]  IV 
518am:  2Xiigtt-^^üi%>h}v,  Bertrich  IV(27Gm)518m  I  Eifel\\279e-2S0a: 
S3tm^^[tcin  l\280e-lm;  maaxt  \\ 277am,  518am;  ^Jeife  W ol8a,  2:varf)l)t 
bon  ^afalt  biivc^ietJt  IV613m  :|  „@ecgiic[ic"  1461m,  2e,  3e;  ©vaiiit  V 
67e  (aiifgefageit),  ©nibeu  [=  2)hilbeiiJ  1417m  (Sicfe),  üinftL  ä>iinevalien 
I281me,  „^Ivd;!^  für  25Ziueva(."  (mit  Karften)  IV509e,  tiefe  2}hilbcn 
[=  ©litten]  \U9me,  [)^ix\.]  l\518am',  W.m\\iH{  l\281me,  519m  | 
(giel^cngcbivge  IV280e,  Im,  519m:  gecgn.  ii.  luiiieval.  ^eiln  W  [619e-621a\ 

*2)ccfeu  Q>o.^)  111306a;  declamationes  Iil06a,  [2)ecfaniatcveii]  II 
110a  II  S)ecnnatiüu  (=  2ltnretd)img ;  bgl.  '^^ininiel)  [f.  DJiagiiet,  -uabet/ 
tiiagnetiid; ;  2Jictib,  (gcime,  ©teviie]  (compos.  2)ecIiiiaticnC— ):  -33ccbb. 
11374m,  -SScivegitiig  11506m,  -^cuffele  IV74e;  [am  §imme(,  aflvoii.] 
III280m-la,  326m,  600e;  -Suftniment  1437m,  II482e-3a,  IV 55a; 
-gZabel  1440a;  IV  104m,  122e,  197m,  207m;  bev  9?ebetfrecfe  111312a, 
328e,  358e;  ni3rb(icf;e  III137e,  327e;  fiibli^e  I11137e  |  S)ecrinatDricn  IV 
126ra  II  ©ecovaticn :  -^«-©emälbe  11127m,  '^§-2}k(erei  II93m  J  S)ecret 
11451a,  IV54e;  pl.  -e  11120m  :|  f^mt  Defiance  (9^eit-2)te^)  IV597e, 
638e;  S)efiuiticu  III42e,  -eii  IV468a;  S)efvaiibaticn  IV299e  |  Carl 
Degenliardt  (©eogncft)  IV25ia:  Marmato  IV621e;  n:a§  ev  mitgebracht 
t}at  IV316a,  621e;  in  9teu-®vaii.  ii.  ^^erii  IV 314a,  [veif.]  IV25ia; 
25iilfan  Ruiz  IV  251a  (f;ei^c  Oiieße  babei),  314a  :|  Jofeph  Deguignes 
II220e  (^iinneii),  Bebe  (3}?eereuge)  11407m,  deiudar  =  deodwara, 
G.  Delafoffe  IV 617m  (Hauy,  DZamc  2:vac^t^t,  ^erf.),  Delalande  f.  La- 
lande,  Delamare  IV522am  (35uIfaiT  Taal) 

Delambre  (Jean  Bapt.  Jof. ,  1749-1822)  (bie  ©egenj^ättbe  fmb 
meift  aus  feiner  hist.  de  Tastr.):  histoire  derastronomie:  ancience 
II431e,  6a,  7m,  441a,  506e;  IiI193e,  4a,  221e,  261m,  537a;  IV210e  J 
du  moyen  äge  11454a;  IlI107e-8a,  195m,  410a  "[  moderne  I409e; 
11498m,  509e,  512a,  3ra,  520al!;  111106a,  116e-7a,  8m,  126a,  7all,m, 
193e,  2lla,  221e,  284m,  366a,  410a!l,  478me,  548m:  2Iii§3Üge  oiiß 
Kepler  111479a  J  au  18'"»  siecle  I422e,  4a;  111261m,  2S4m,  417a, 
537e,  8m  ||  ^fcubglüjer  III383me,  410a;  0'ernvcr;r  III(60e)  78am 
a06a),  116e-7al!;  ©vabmeffmig  [ügL  9J^eribian]  IV(26a)  155e,  Huygens 
11520a,  Jupiter  Ili(520a)  550e;  Kepler  III478me,  9a  (Sln^^jüge);  fübl. 


356  Delambre  ^  —  ^etlb 

^reiij  II485e,  (SiiiflüB  ber  Btriebel  auf  bcn  2J?agnet  lV210e,  Mars  III 
548ra;  mes.  de  la  meridienne  [togl.  ©vabnieff.]  I422e,  3}?eribiangvab 
IV22m  (in  5ran!v.);  Merkur  [f.  Ptolem.]  III537e  (-5ltmo|>I)äve),  Systeme 
metrique  IV155e,  ZxQpq  beö  Orion  Ill(337e)  366a,  [per].]  U33m; 
^^tanct  111479a  (fe^Iciiber),  -en  f.  ^Titius  |  Ptolemäus:  Merkur  HI 
(490e)  537a,  O^^tif  11437a  :|  ®t[^n}inbiß!eit  bcS  (gcmimlid^tc  111 91m, 
92a,  93a,  127a;  neuer  (gtein  111221e,  Titius  OefctS  (ber  2ib[t.  ber  %^\an.) 
111441e,  Ülctaticn  ber  Venus  III(493e)  ö38m,  3cbiacalli4)t  I409e, 
3tviebe(  f.  SJ^agnet 

*Delametherie  [.  Lam.,  Delarue  (2:  C^r.  ii.  Car.  Vinc.)  ]  463am 
(Origenes);  Delcros  1324m  (geobät.),  476e  (D^^iüeaii);  IV  153m  (@vab* 
me[]i!iui)  I  Deleffe  (Achille,  geb.  1817):  Haltung  ber  (Site  lV578m,e; 
fusion  IV578e,  (Sinflii^  beö  S>iagneticmii§  auf  bie  ©ebirg^^avten  IV 
(148m)  208m;  ÜJ^ineralieu  IV208m,  V94m;  [perf.]  V94m,""@i)aiit  IV 
635m,  Vogefen  V70m  :|  Delhi  II432e;  Deliktafch  (2l}cieu)  1448a; 
lV380e,  510a,  550e;  Jacq.  Delille  (S)i4)tcr)  II  73a,  Delisle  I420m 
(Umfang  ber  @rbc);  Delos  II99e  (gr.  '»palmc),  105m  (f)cilige),  m  ||. 
i)e/p/tiII104e:  2tlterIII481e!l-2a,  glutl)  III481ell,  Se^d^e  1177e,  %räaüt 
II8am,  Oiielle  baBei  I230e  |  Delpher  !II481e  [bo^eö  Slltev],  2)elplnfd; 
11105m  (Xbal)  :||  ©elp^in  51.  @c^iff  f.  Dolphin  |  53.  ©tevnbilb  II 
330e,  la:  y  delphini  I11301e  (2)cppelftevn)  ||  2)clta  (e.  gdtffe^)  [f.  Indus, 
Magdalena,  Nil^  Orinoco]  IV377a;  Deluc  (Jean  Andre;  jiDei:  £)t)cim 
172^7-1817,  9^effe  1763-1847)  11381m  (§\jgvometer),  9e  (2;i;alev);  IV 
491m  (innere  §lH)Iiingen) 

*2)emarcatiDn«-2inie  [ögt.  Columbus]  1420m,  431a;  \l[318,  21. 
481-2a]  520e-la,554me,  472a,  481m;  IV54me:  ^äbftlic^e  1420m,  II 
481e;  (Streit  IV55a  "]"  pl.  -Sinitn  II481e  :||  Demavend  (in  ä>Ja5cn>- 
beran):  ©ebirge  11423m  |  Julian  tocn  D.  {aiiä)  ber  D.)  [ögl.  «^^cvfi'd;] 
l\379a  [9m-380a"i,  2t.  581e-2m]:  naht  bcm  cafp.  2Ji.  IV378e,  455a, 
582a;  gel;ört  311m  Elburz  IV379e-o80a,  ßntferming  IV 582a,  niä^ig 
cntsünbet  [=  tbätig]  \Y379a;  §cbc  IV379m,  581c-2a;  i'age  \\ 379e, 
380a, 455a, 582a;  pcrfifc^er  ißnlfan  IV 582a;  [^evfcnen]  IV 379a,  581e-2a; 
etüiger  (gcf)nee  IV 582a,  [(Schrift]  ib.,  ncc^  tbätig  [=  entj.]  IV 455a  || 
Demeter:  ^i^mniig  V87a;  @ebn  V61m,  86e-87a  J  Demetrius:  1)  a\i% 
2I(e5anbrien  111478m  2)  ber  Äaüatianer  I  217m  3)  D.  Plialereus  III 
478m  (^feubc-D.)  :|  Semiiirgue  III477e  |  Democritus  (-crit  V15e): 
SInjiebung  II348e,  501m;  domcten  1391m,  Sidy.oöuog  Vl5e,  (5rbc 
länglich  lV160e;  gijfterne  unb  Planeten  III163me,  199m;  m\mn\  III 
182e,  2)Zonb  III543e,  Planeten  f.  gijft.,  ^feubo-D.  II257ra,  dtarnn 
11154a,  ®c^ü(er  111199m,  (Steine  f.  gijft.,  [ßeit]  IIl595e  :|  demonio 
familiär  11488m,  Demoftlienes  lV516e  (nimmt  ®ift),  Dempo  (ißulfan 
©umatra'cO   iy407a;  2;^ier!veit^  toon  Deyidera  111162a  (174a),  465in; 


^en'i)  —  ®e§ca  357 

dendrobium  (^Nfl.)  II91e  ]  Deneb  {^tmi  im  ^6)\\\m  111259m):  V"  ®r. 
III  102e-3a;  iid)t[t;ivfe  III132e,  259m;  \vc\^  111103a,  172a  :|  (ia\>.  Den- 
ham  IV  375m  {Tri/tan  da  Cunha) ,  443a  (Äavtc,  Elias-^cn^) 

2)cnf-: -avt  11200m,  bciifbav  IV214a,  -[ieir)cit  I1343e  jj  S^ciif mal 
(=  iDicmiment)  1197m,  233e;  III  Ue  |  pl.  1)  -mäfevn  II80e,  158m; 
Ilinie;  lV159m,430e;  V13e;  2)  -maU{^)  [f.  ®cfri;ic{;tc]  11219a  J: 
2((tcv  11213m*;  altefte  IV159m%  V14eO;  \pat  bmd;fcvicl;t  11213m*, 
fviir)cftc  lV4e;  gei^id;tlid;e>?  II225e,  410a;  ^itnftb.  111438a*  1|  -faule  II 
407m,  -en  II406e;  -f^riid)e  II  112a;  -bevmcgeii  I17a,  164e-5a  (5lii«^ 
bilbiiiig);  b eu faul r big  [f.  (S^^cdie,  ©vcigiii^,  2:[)atfad;:]  I31Ge,  4o8m, 
428m;  1122m,  118m,  228a,  320a,  348a,  351m,  8m,  424a,  437a,  448m; 
III18e,  27a,  29e,  74m,  285m,  293e,  422m;  IVGle,  194e,  228e,  231e, 
336m,  427e,  445m,  486a,  490m,  550e;  -seit  II17Ia  (alte)  :H—  'S^enfeii 
I70e:  um>oÜfcmmiie  ©vgebiiiffc  I104me,  baS  gcttlid^e  1194a,  X.  mib 
Sein  II282e  (Äliift),  jergliebenib  1 17a  J  beiifeiib  [f.  S3ebaubhmg, 
S3eo6ad;ter,  S?etrac^tiiiig,  @v!cmieii,  aTtenid)]  11114a;  V14a,  19m:  SBefcn 
II14e  T  Genfer  V8a  [6eftimmtevJ ,  pl.  (*)  111291m:  au§ge5eid;uete  II 
206m*,  geübte  111408e*,  bev  ovbnenbe  I81a;  tiefe(v)  IIl508e,  YGa*; 
tiefiuinige(v)  I  68e*,  III  23e 

*Dentrecafteaux  f.  d'Entrec. ,  deodar  =  deodwara,  S.  Deodati 
oppidum  (St.  Die)  11490m  |  deodwara  (5tvt  f^idjte)  [(Sau^'fv.  dewa- 
däru;  aiid;  deodar  II449e,  deiudar  II449ell]  Ulm,  43m,  45m:  -(Scbcr 
U2D6a,432me,449e]  -^ic^te  Ulm,  -Ramien  I45ra  J  STc^nefficit  (= 
eeiifimg)  1315m,  7a,  473e;  IV20a,  224a,  455m:  -^e-^Jhilbe  iy455m 

*berb  [©eftein]  IV567m,  V95m;  Derbend  {Um  cai>.  m.)  IV383m, 
Dercyllides  111407a  |  Derden  (ai:d)  Derder,  Dardtr  11176m)  (ißclf 
Snb.)  11176m,  IV158e:  ©olb  \ll76am,  IVl58e  J  Will.  Derham 
(1657-1735):  Gascoigne  111106m,  9kBeIf(e(fe  I159e;  111313a,  7e; 
9lebelftevne  I11333am;  9?ing  be^  Saturn  III525e  J  bcrmalcu  I304e,  315e; 
111533a;  bevmalig  [f.  $!age,  Biiftanb]  1297m,  310m,  Im,  4a;  11376a, 
111534m;  IV134e,  633m  :|  ©eviDifc^  111343a,  bevseitig  1303a,  desague 
V32e  I  Descahezado  (SSevg  (Sr;ili'g;  nevado  IV 552m)  l\  552m:  je^v 
bo(?^,  §öl^e  ib.;  neuer  SSuIhu  babei  \Y553a 

Rene  Descartes  (auc^  Cartefius  11463m,  516m)  I4t0me,  II342e; 
III12am  [19e-21a],  31e-32a:  anatcm.  11120a,  5(rbeitcu  11354a,  ißvec^uug 
^  2id)tftv.,  S3vief  11379a,  dcmeteu  \410me,  epistolae  11516m;  Äc^mcö 
III 20am,e;  Y4m  («Briefe);  33vednmg  ber  ^i^tftval^rcu  11506e;  Merfenne 
11120a,  32a;  V4e;  traite  du  monde  III[iPe-2ia]  32a;  V4me,e  (faiig- 
fauie  2ivbeit);  oeuvres  III31e,  A''4m;  opuscula  11132a;  [^^evf.]  III  19e, 
20me,e,  31e;  V4e  |  '-^^jlnfeiopliie  11463m;  principes  de  ia  philos.  I 
410me,  11120e-21a:|  ©elbftbeufev  11282a,  g-uufeln  bcv  etciiic  111124a, 
Xüb  ni20e,  3cbiacanid;it  I410me 


358  ^e^cl  —  Deville  aUg. 

*De6cloifeaux:  Gexjfir  IV  247a,  501a;  Desciibierta  (ed)iff)  IV  157m, 
Desfontaines  IVöOOe  (Oiietleii  Bei  dartBaßü),  G.  P.  Deshayes  I  288e 
(^cvfteiii.),  ©efibcvatiim  111 102a,  Desmarets  IV  61 7a  (granite  =  Svad;l}t), 
cabo  Desolado  (S^icav.)  lV308e,  Island  of  Desolation  =  Kerguelen  \ 
beH^ctijd;  U92e;  S)etH^ctiennie  l\217m,  242a  :|  Leffau:  [^erf.  ba]  111 
401m,  520a,  6e  ||.  3)eftiIIatioii  l(192a);  II 229a ,  45bme :  bei  bell  5llteii 
11429,  be§  (geclrafi'evg  I1450e  J  beftillireii  Il450e,  2)eftiüiv-5ln^arate  11 
229a  II  islas  desventuradas  11505e;  S)etail  1485m,  IV  Ulm  |  2)€to* 
national  [f.  35ulfvine]  1214e  (iiutevivbiidic),  2)etcnireii  IVlle;  b-eitb  IV 
12a,  372e  J  Deucalionißh :  gliitl)  11439e;  III 44iam,  481ell ;  \58m, 
66m,  86m;  @e)c^Ied;t  111441m,  482a  :||  beuten  11213m  (3)cn!maler), 
11145m;  S)eiitlid;feit  128m,  111  lOe  J  ©eiitüug  [f.  (gi]d;ciniinoen,  ©efe^e, 
^Jiaüiv]  11171a,  206ii,  7m;  pl.  -en  II31üa 

,  Deutischland  (=  beiit]d;eö  ^atevlnnb,  iinfer  SS.) '376e  J  33.  bciitfc^ 
(*)  (4:  germauiic^)  [f.  2)iVtl;cIc.gie]  11140m;  11170a,  624e;  IV336e, 
597a  J  S.  ©eutjd^eO,  bie  S)ent]d;en  (ij:  ©evniaiieii)  129a,  11 1355a; 
6g.  2;eittjd;er  O  11270m,  11179a,  lVö63m  ||:  3iifnljc  C^l.  3)eiitfd;- 
laub  iüivb  nid;t  be3eid;uet):  Slftvoucm  11510a*,  S)-§  M^en  11130m  | 
2)id;ter  (pl.)  [f.  SDiiniiefäiigev]  II  67a*  [Dhnieiij;  2)id;tinig  [=  ^ocfie]  II. 
(51m*  im  ä)iitte(altev),  -en  llölmO  :|  (Svbkten  I2l7m,  ^[fld;(anb  ib., 
glüfie  II  22a;  ©eOirge  1280m,  lV480e*;  ©egenb  lV280am,  gvoBe 
©eifter  11510a;  [gecgnoftifc^]  1474e-5a,  11406m,  lV275a;  ©vojie  11 
246e  I  in  2).  1433m;  1165e,  129a,  296a,  417a,  493m,  5e;  11180a,  217a, 
355a;  IVl48e,  513am:  [^evf.]  IV203e  ;|  S).  unb  Italien  II  l28me  (5>er- 
!e^v),  öiigenb  II489e,  Stueftvcmung  l^on  Äor;Ien[äitve  I  226me,  l^cbv* 
anftolten  ri276a  j  Sitteratur  [b]  ll(72a)  72e,  104mO  114a  (126m): 
®e[d;.  11104m  :|  mK\Cixt  IV 282m  j  niagiict.  1455a,  IV64a!ll:  [tiinbl. 
93evänb.  bev  'm\\\  IV118e,  192e;  ^ntcnf.  IV 64a,  67e,  94e  :|  maww  II 
357e*,  2)]atbem.  11262a,  f.  2}?vtl;üIogic;  nac^  S).  11284m,  IV  563m; 
9UturgefüI;I  (1172e);  -idjilbeviing,  -bid^titng  [c]  (f.  germanifd;)  \\68e-69a 
(bei  «gc^iiftftcHevn  n.  S)id;tevn) ;  ba§  nijvblic^e  1148m,  11155a,  111644a 
(im);  IVl92e,  249e-250a,  275a;  ^flanjen  1137m*,  ^ocfie  [=  3)i^ti!ng] 
11102m,  ba§  ^vcteftnntild;e  11358m;  OiieUcn  IV  24Öe-250a,  2m;  vcbenb 
11466a*  biegen  IV 499a;  9^eiie(ii)  111216m;  lV64a,  ölöe,  617m;  binnen 
11113m*,  ©itten  f.  germaiüfd);  ^^n-ac^e  [b]  140e,  11114a;  (gtamm  11 
497e-8a*,  @tveit  IV148e-9a  |  ©iibb.  II  55a,  lV67e;  baö  fiibl  2).  I 
399a  :|  Stem^^er.  I(351m);  imfev  beiitf4)eS  ^Natevlanb  [=  S)eiitid;Iaub,  Dgl. 
Ü5aterl.]  1226m,  383e;  II68e,  75a,  338e-9a;  ä>ievtelial)ve.-(?d;vift  1  467e% 
SiJalb  11130a*,  baö  iveftlic^e  IV282m,  Biffenic^aftcn  I  29aO 

*2)eiitiing  \.  beuten;  Beranatiari-'^aUtn ,  -^iffem  11457a;  bie  7  2)ei.''av]d)i 
lV325m,  Deventer  III  20m,  2)etiationen  IV  129a 

Charles  Sainte-Claire  Deville  IV602am,  628m-9m:  SSulfanc  b?r 


Deville  —  3)iar  359 

Andes  l  Xxaä)i}t,  5liibe[tii  IV635am  |  Antillen:  Xxa^jijic  IV 472m,  6a; 
SSiiIfan  IV 291a,  472m.;  voyage  snx  Antilles  IV524m,e,  622a  :\  Ätna 
IV  604m,  9teife  \hi6i  ben  caimv.  Sufeht  IV  622a,  ^hcmk  IV602am, 
Haltung  ber  (Srbe  lYölSme,  gclbfpatl;  [f.  Teneriffa]  \y622am  j  Fogo 
IV616ra:  9?eifc  nac^  IVo24m,  622a',  SBulfan  ton  IV524m:|  ®ai  IV 
^59e,  ©elnvßt-arten  IV678e  (2)id;tigf,) ,  ©eclogie  IV602am  |  Guadeloupe: 
2)oIerit  IV(629e);  soafriere  de  la  G.  IV601a,e:j  lithologie  lV601e, 
635m;  macalube  IV512e,  604m;  ©efteiu  i?cn  3/a?»na«o  IV 621e;  [^^evf.] 
IV524m,  622a,  8m;  ©clfatave  »oii  Pozzuoli  IV612a,  Stromboli  IV 
464m  I  Teneriffa:  ^ic  bou  lV524e,  3?ei[e  IV 622a,  f^elbf^at^  in  ben 
Stvnd^Vten  iv'622am  J  X\-a6)X}t  [f.  Antillen^  Tener.]:  Äie[el|änre-@er;a(t 
in  bcni  jtrad;Vt  tjon  5  25ultanen  bev  Andes  n.  2  anbcren  lV[625m-9m], 
9me  ((Srläiit.  über  \>m  Ätef.@er;.)  ;|  [35evbienft]  IV  602am ,  Volcano  IV 
523a  1  33nt!anc  [a.  Andes,  Antillen;  sg.  Fopo,  Guadel]  (in  l'^evfdjieb. 
©egcnben)  IV291ell ,  602am:  ©ecgncfie  IV 524m  :|  @c^ivefeI-Snf[evftcff 
IV  604m 

beijonifd^  [f.  ©d^iefer,  2:r;on[d;.]  I267e,  302a;  IV257e,  281e:  S3ir- 
hingen  IV  621a;  Formation  1266m,  V77a  (?nter);  @eHIbe  1266m,  286e; 
©^id^ten  1167a,  287a,  291e,  3a,m,  419e,  467m,e;  IV276e;  V70m, 
72m  J  Devonfhire  \3ä8e  (Äüfte,  Stemmer.)  ||  dewadäru  f.  deodwara 
^  *Dhanwantari  II449ell ,  Dhaulagiri  n.  Dharalagirir  =  Dhaicalagiri  ||. 
Dhawalagiri  (33evg  im  ^tnial.)  [and;  Dharalagirir,  Dhaulagiri  IV549e) 
IlOe-lla,  4U,  42a;  IV549e,  611m;  r;ü#er  söerg  beö  C^im.  IlOe-lla  | 
$öt;c  I4ie,  42a;  IV549e:  [im  S^evl;.,  SJergleidj]  I42e,  167m,  174m 
(181a)  :|  2l?ef[nng  I42a 

*cabo  di  Diab  11468a,  ©iabafe  V96a  (^Vvojen-^eftein) ;  monte  del 
Diablo  (9^eu-(SaIif.)  IV 440m;  598m  ]  S)iatectif  n252m,  288m;  -er  (pl.) 
II2S2a,  biatectifc^  [f.  epecnlation]  11281m7ba§  2)iaUag  I263e,  IV297m; 
©iatlage-SSIätter  1263m  :|  dialoghi  delle  scienze  nuove  n512a,  Dtal^tifc^ 
11180m  II  biamagnetifd;  (ofMveftl.  Stc^fenftetlnng  111400a,  IV49a)  III 
400a',  lY 49a,  76me:  2tbftcBnng  IVl74a,m;  (Sv[d;einnngen  IV  174m, 
©tettnng  IV76e;  ©nbftansen  (bie  biam.  finb)  11373m,  111400a;  lV49a, 
174a',  Vlle;  2:i;Qtig!eit  111400m  J  S)iamngneti^mn«i  III [400-ia],  IV 
48e-49a  [174am]:  (grfc^einnngen  IV45e-49a,  63a',  (3M}.  W 17 4 am; 
Uvfad),  Dnetle  IVi74m:||  S)iamant  (aud)  comp.)  III  110a,  pl.  -en  (O^) 
I275e-9a:  -3)iftvicteI278e,  [^unfein]  111226a,  n.  ^oI)IeV7e;  -Sffiäfden 
IV405e,  6m  ||  biametral  entgegengefe^Jt  11134m,  620m;  Diana  f.  Monte- 
mayor,  D.  peak  f.  St.  Helena  \  bia^^I)an  111521a,  2)-ität  (=  2)nrc^^ 
fi(^tig!ciO  [[.  2Itmof^I)äve,  2nft]  111499m  (^§-3nftanb),  2)iaprianometer 
III4l2ra  T  S)ia|^r;ragma  •(=  €d)eibcivnnb  IV 605c,  Z\mUx  IV 609a) 
[|.  Dicäarchus]  nil23a,m,  300a;  pl.  -men  IlllOlm,  131e,  168m  J 
Diard:  inb.   Wc^  II191e,  428a;  ®al[en  anf  Ja-a  IV(264a)  513m  :[ 


360  3)iat  —  bid;terifd^  aUg. 

biatl;eviiiait  11311a  ((gittftaii5cii),  2)-nie  11378m;  biatcnifc^  111440m 
(©cala)  II  Bartholomäus  Diaz  II292e,  9e,  467me;  III 577m:  Seftfüfte 
2Ifv.'«  IIll74e-5a,  aiiß  53;afilieii  III 577m,  mit  Cabral  ib.;  33orgeb.  ber 
guten  ^offinmo  11293a,  302ni,  467me,  8a,  476e;  111344m,  368a,  577m; 
[perf.]  111577m,  dlMM)x  II467e,  (Secfal;vt  IV119e,  Xcb  bmd)  c.  Sometcn 
111577m  JBernal  Diaz  del  Caftillo  (in  Cortes  (gypeb.)  II480e,  V65e 
(volcan) 

*Dibble  IV 589m  (5t|c^cii-5tu?biiid;  beß  Maima  Loa)  ||.  Dicäarchia 
(l>ätev  Puteoli  IV  304a,  448m,  600e;  V25a):  «Bvaublaub  IV304a,m, 
M8m]  Sinnbfelb  lY 600e-la,  mnm  IVGOOe  ;|j  Dicäarch(us}  II 
106m,  IV161a:  ©c^ürev  beö  Ariftoteles  IV608e,  (kontinente  1305e-6a  j 
S)iav>r)vagma  be«  D.  (=  Sr;ei(ev,  ©d^eibelinie  \\609a)  l[505e-6m]  6a; 
11208e,  423m,  439a;  \\[608e-9a  (ift  bic  einige  ©etnvßöfctte  bnvd)  %\m\, 
=  bem  parallel  tcn  Rhodus  u,  =  bem  bcn  T/iiwö)]:  »cn  bcn  gvicd;. 
ÖeoßvaVt^en  aufgcncnnnen  IV  609a,  vfti.  55evlängeiiing  nad)  Tkmä  IV 
609a'l  :|  ©eftdt  ber  (Svbe  IV  161a,  [pex\.]  ib.,  [(gd;vift  über  ilm]  II  106m; 
bev  üCvKingevtc  Taurus  lY  öOSam,  e-9a',  Tempe  II  14a,  bei*  Xhclkx  IV 
609a  II  bidjctcniii'd;  I52a 

Mjt  [f.  belaubt,  (Srbe,  pi[[ig!eit,  ©ebivg^maffen,  ^atf,  Äalfftein,  2uft, 
^Raffen]  111578a:  mn^er  111394m,  [2Belt!i3itcv]  H 1 332m  J  baß  3)i^te 
IVißOm  T  bid;tefte  IV32e  :||  53.  bic  3)id;te  (=  2)id;tiöfcit)  [f.  ^ttnicf^lmc, 
(grbe,  2uft!reiß,  ä)?eev,  ^aneten,  ed;id;tcn,  Saffcr]  II3ö2e;  11143a,  48m, 
176m,  623e;  IV35a:  ber  5levo(itl;en  1396m  :||  d.  2)id;tigtcit  (§^ 
=  2)id;te)  [f.  5ltmof^t;äre,  (Srbe,  @aß,  ©ebivge,  ©ebirgßavtcn ,  ©cftein, 
Suft,  9}iaterie,  2)?inevatien ,  ^(aneten  u.  einjehie,  @d;id)tcn,  (Sterne,  ^^affer, 
bie  einzelnen  2ßettfi3r^er]  I86a,  177e,  341a,  387m;  11115a,  23a,  34e, 
50a,  öle;  IV20m,  32e-33m,  175a;  pl.  S)id;tinfeitcn  (*)  III432e,  IV 
226e:  '^ß-2lbnal;me  III323e-4a,  a«e  5Irteu  111324m ,  '^^-5dficlV29m, 
geringe  111395a,  ©efc^j  l  3uner;nienbe;  9}?ajimum  I322üm,  IV242a*; 
mittlere  1 90a,  IV 626a;  'cvn  nngleid;er  11228m,  III  128m;  ^Berbältniffe 
ber  2).  (t)erfd;iebner  (Stoffe)  ]Y32e-33m;  ber  SBeItfi.n-^>er  I94e,  111324m; 
junef;menb  III432e  (gegen  baß  Neutrum),  @efc^  ber  j-en  2).  f.  (Srbe 

3)id;ten  I381e  (menfd;Iic^ev)  ||  33.  ^idjtcr  (aiic^  in  comp.)  [f.  e^ifcb, 
IVrifc^,  Orient;  biete  S5ölfer]  sg.  II  13a,  107m;  III164e,  259m,  482m; 
ein  beftimmtcr  II82e,  12ln,m;  IV563e,  5m  |  pl.  (*)  II 40m,  433a  |:  alte 
iI54m*;  begeiftevter  II 60a,  «-rung  II59a;  S3e!anntid;aft  II 54m*, 
„SbaraJtere''  Illl9e*,  gri:d;tbar!eit  II42m*;  grc^e(r)  II40a,  58m*, 
259e,  330m;  -Äcnig  11480m,  fiJniglider  11120a:  möftifdber  1143a,  "^latux' 
fd;ilb.  II35am*  (in  neuen);  neue*  Il35am,  54m;  unbefannter  I387e, 
-trevfe  II  19m  (grcge)  :||  (5.  bid^tertfd)  (=  ^oetifcb)  [i.  ^efc^reibnng, 
Sitteratur,  ^'^aturbcfd^r. ,  ^>f;antafie,  ^vofa,  ©c^ilberung,  (2d)öVfnng]  II 
29a,  30a,  44e,  65m,  119e,  234m,  351m,  391m ,  475a;  111163a;  ba3 


bic^terifd)  —  5i)inb  361 

2)i(^tevifc^c(c>o)  II 74a:  Stimm tb  H 252m,  500a;  9(n]tomi)i  IllÖm,  Sliif- 
faffinig  II14e;  S3egeiftevmig  II62mll,  486e;  111439a;  3)arfteaimgeu  11 7m; 
f^ärbmig  II31m,  265e;  @eift  IlOm,  geftimmt  l[3e,  dtul)m  11123m, 
@^ra(^e  II25e-26a;  «Sttmnntiu]  II  Um,  55m,  lOTe;  irevbeii  I1189e:|| 
S).  3)ic6tfuu[t  (=  S^id^tmiß,  ^ocfie)  [|.  inbifd;,  iiovbifc^]  II21e:  alte  II 8e, 
formell  II21e,  ©eßciiftäiibe  II12e:||  (S.  3^id)tinig  1)  (§^.  =  '^\ä)U 
fünft,  ^cofie)  [f.  für  bcibe  SBebb.:  avaOi|d),  bibactifc^,  bvamatifrf),  evi[d> 
Hebräer,  kbväifd;,  Snbcr,  ^aiibfd^aft,  Itiviff^,  Diatiir,  ^evfifd;  ii.  a.  Sänbev, 
rcmantifd;]  II37m,  75m,  107me,  164e,  173a,  275e;  III209e  |  2)  (=  ein- 
ge(ne§  @ebid6t)  II  19m,  47e,  48a,  64m  (erf^abene),  101m;  pl.  Sidjtnngcn 
(00)  II 53m,  67a,  126a  ||:  alte  II 41a,  be^  2(Iterthmnö  II (Urne);  -^^^avtcn 
II  Urne,  13a,  109m ;  befc^reiOenbe  II  (9e),  12e  (21e);  evbaOene  II  64m,  265e ; 
formen  Il(llme),  ©ebiet  II 8a,  iOZeiftev  II 75m;  naiöe,  fentinicutale  Hörn; 
'^«n.^eife  II  45a,  179m 

*2)ic^tig!eit  f.  bid)t;  2:id)t!iinft,  S:it^tnng  ).  3:id)tcv  ||.  bicf  f.  Snft;  !5)i(fc 
[f.  ?Hft]  1357a,  371e;  IV 240m  |  2)ic!iAt  bev  Sälbcv  II  17m,  40m,  56a  :\\ 
2)icct^len  I457me:  -«Stämme  1298a  (foffile);  bicotvlifc^  I457me  (^flan- 
gen)  T  2)icott>lebcnen  (=  2)icctvreu)  I293e,  IV324m:  tiefte  IV 374m, 
512e  II  Sicticu  II  17a,  21a,  26a,  62m,  206m,  233e  ((2infad;beit) ;  Dicuilius 
(Dicuil)  II163e,275e  (de  mensura  orbis  terr.),  e  [^eif.J ,  4am  (3v* 
länber  auf  Sv^lanb  nfiv.) 

■*bibactifc^  (=  beleljvenb  II 9e):  ^om^cfitiou  II 22m,  48m;  S)id)tnng§^ 
ort  11109m,  ^crm  II8m,  ©ebic^t  II21m  (107a);  <Poefie  II9e,  12e, 
109m  Jbag  3)-e  IllOle  ||  St.  Die  (in  ?otbr.)  I37m,  II490m!l  ||.  Ernft 
(Erneft)  DiefFenbach:  9fJeu-@eeIanb :  ^arte  IV590e,  ©ce  IV422e-3a, 
©olfatave  IV(422e)  590e;  S3ulfan  IV423m,  ijulf.  IV(423a)  590e  j 
„New  Zealand"  IV 422a,  590elll  :|  White  Island  IV(422e)  590e  \\ 
S.  Diego  (^JZeu-(5alif.)n307e,  IV594e;  Dienen  (@ebivge  3al>a'f)  IV264m; 
2)ienft  f.  53aiim,  Ouellen;  Dieppe  V64e;  [babev  gebt.]  II181ip,  480a  ||. 
Differential-  [f.  2;l;ermometev] :  -Üie^uung  I[371e,  5l2me,  4me "[  Siffcrenj 
[f.  §cbe]  III70e,  95e,  121e,  443e;  pl.  -en  in493m  ||  S^iffractien  (=  2\6)U 
beugung,  5lblenfung  bee  ?ic^t^)  III33e,  64a,  121m,  166m,  8m,  202ra, 
5ilme:  -^s-gvaufen  ni64e  :|  biffug  [f.  £id;t]  111334a,  419m;  Sigrefficn 
f.  Venus,  dikes  IV 462a;  2)ilatation  (=  STu^bebnung)  1427m,  III 83e; 
S)ilemma  III49ra,  (B^io^ Dillenburg  II  130a  |  S^ihiöial-:  ©ebilbe  IV461m, 
613a  (dltefte,  burd;brod;en);  ^ericbe  I302e,  ©c^ic^ten  IV461e  J  S)i^ 
menfion  1240m,  390m;  Il69e;  II[96a,  440m,  568m;  pl.  -en  (*)  I82m, 
146a;  II123ra,  360a;  III120a,m,e,  131a,  312m,  324a,  461e ,  488e, 
546a;  IV  18a,  418a:  alle  111324m*;  ©ine  IV160e,  nad)  einer  IlI329e; 
Örcfje  II 93m*,  größere  IV140am*;  üeine  IV274e*,  nngcbenre  III270ra*; 
-^«-^erl^ältniffe  111384m,  615a  :]  2)imorV^bie  1460a,  Willi.  Dindorf 
II444e  (Herodot) 


362  S)ing  —  ^ioxH 

■  2>inge  [f. -©njctb. ,  ßiitfternmg,  geiftig,  gcttli^,  ivbifd),  nieui^Iic^, 
'SlaUix,  natürlid),  ^^l;t)[i[(^,  Uvgrimb]  III lim,  :/2e;  \20e-21a]  sing.  S^ing 
(CO)  y20a:  2lufid;t  1119a,  [(gigenfc^afteii]  III33all,  evjeiigen  I39a; 
f^ovm  I09m,  ]U431me  (gegenträrtige) ;  ©eiiefig  V70a,  bie  SJiaffe  bleibt 
\\ä}  gleid;  V2ia,  forderliche  I52m,  9)?affe  f.  gleid;,  Orbniing  ber  2). 
I314e-5a  (Uubeflänbigfeit),  @aamcn  V20e,  iiiitergel^enbe  V19e,  55er- 
änberuiigen  III  12e,  iBergeI;u  IV  12m,  35er{)ä(tniffe  ni431me,  Sefen  III 
i2€(437a),  SBurjeln  V20e,  Biiftaub  I264e-5m  (pljaiitnftifdev) 

dinornis  (iiuge^eiirer  iBogel)  1303a,  S)inotl;eniim  1292a,  2)iute  f. 
Sinte 

Dio  Gaffius:  Cäfar  111413m;  2)^cnbfinfteriiiB,  -niffe  III542am;  [^^er[.J 
1114:71a  I  ^kneten:  miifüal.  Sntertoaüe  für  fie  111475a,  dtd\)m\Q  111475; 
-fluuben  III475me,  4e  :|  @ilber  bom  ^immel  I395e,   Vefuv  l\605am] 
Soc^entagc  III  47iam,  3a;  [3eit]  IV  605a 
'  Diocletian;  S)ccret  11451a;  imtev  IV508e,  537a 

Diodorus  Siculus,  Diodor  (ton  (Sicitieu  111467m)  \V[448am]: 
3nje(u  bei  Slfrüa  11165m,  412e,  3a;  ^trabien  II242e-3a,  5lvc^ciit  IH 
579e;  Ariäus  II245e,444e;  ^Vjja  1449m,  451e;  Untergang  t>cn  Bura 
111580a;  e^dbäer  111474a,  585a  |  dornet  III578e,  5<S0a,m ;  -en  III 
585a  (bei  ben  33ab^Ioniern)  :|  Hercules  IV448a,  falf^e  Sabre  111550a; 
[^^er[.]  111580a,  IV445a;  ^Megr.  gelber  IV44<Sm;  ^aneten  III421e,  3m, 
467m,  474a;  Saturn  III 423e,  468a;  ©arten  ber  Scmiramis  II98e, 
132am',  Sefoftris  11159a,  ©icaner  1449m,  Sanfter  11170a,  Vefuv  IV 
448m 

Diogenes  öcn  ^I^lJottonia  (ber  5tt}otIcniat  111618m,  -te  1139m;  anc^ 
ber  cretenfifdje  111596a)  IIl597am:  ^terotitl^en  [a.  (gternc]  111596a;  [43crf.] 
III 595e,  618m',  ©lerne  III6l8me:  nnfid^tbarc  ©tevne  nnb  3teroIitDen 
Ii59am,e;  III  595e-öa;  SBeltbau  III  595e-6a  |  Diogenes  Laertius  (ans 
üaerte  111160m)  I435e,  452a;  11501a;  111160m,  199m,e:  2{eroIitb  ob. 
2)?eteor[tein  1397m,  401ell,  2m;  Anaxagorns  111452a,  595m;  53ernftein, 
Thaies  IV  170m 

*3nfel  be«  Diomedes  II13e;  Dione  (4*«  @atnrn«trabant)  111426a, 
528a,e,  9a  |  Dionyrius  ber  tltere  (S^r.)  II13e;  D.  Periegctes  I471e, 
111200a  :|  Dionyfus  (=  Bacchus)  II173e  (Büge);  Diophantus  II216e-7a, 
221e  (toor),  262m,m  (arab.),  437m  (3eit)  ||-  Siebter  (=  5Ib|eber):  -Lineale 
11210m;  Objectiö-S). ,  Dcular-S).  I11107e;  pl.  ©lottern  II470e;  III61ell, 
i07e-Sa  7  S)io|)trif  11355a,  III116e  ||  Diorama  II 93m  ||  2)iorit  (a\\6) 
in  comp.)  [i\  ^ov^t)Vr,  Srac^^t]  I136e,  271a;  IV 385a;  pl.  -e  (*)  I2ö5m, 
111617m:  STfter  IV46im*;  b-avtig  IV351e,  470a;  bid;t  IV 28m,  -gange 
I278e;  [in  ©egenbcn]  I455e*,  IV 580a,  Y84m:  -©eftein  I268e-9a, 
278m,e;  V^Intonifd;  W461m*,  Y75m;  Onarj  bavin  IV 580a,  Überganc? 
in  ID.  V84m  |  bioritif^  [f.  Stradivt]  IV  601m  (©eftein) 


SDio^  —  t^ogmatifd^  363 

Dioscorides  U216a,m:  (SiiifluB  ai;f  bic  5lvakv  II229e,  5Ivjnei- 
mittellc^re  11250m,  Getarnt  [=  ^>f(aii3cn!.]  11 288m;  SOemie  ib.;  c(;cm. 
II228e,249a;  3)e[tiüaticn  11429m,  Snfel  f.  am  (Snbe,  materia  medica 
11429m,  ^^f(auJellflnlbe  [=  Sot.]  11229e,  äöeil)vai;d;  II443e  J  3iifel  beö 
D.  (=  Socotora)  lll68in,  177e,  245e  ||—  Dioscurias  (etabt)  IIl77m 

*dip  IV  1789  I  S^iV^Icmateu  11290a ;  b-tifd;  11292m, 511a  :|  diplostomum 
((gangh?iirm)  1373a,  diplozoon  (2)o:p^^cItf;iev)  ib.  |  bivect  [f.  i8eükd;tung, 
SBeivcgimg,  ßiitieniuiiß,  2id;t,  äJJeffimg,  äJerfi^ej  IV  12a;  2)ivection 
(=  9iid;tmiö)  11325a  :|  discerea  nivalis  (ff.  S^.)  1372m 

S)i)ci^Uuen  [f.  ^IMitalifd;,  ^l;#)c^]  I58e;  II135e,  148m,  383e; 
sg.  2)ifci^üu  (*)  I40a,  50a,  91e;  abgefonbevte  11125a*,  befcnbre  I65a*, 
biinüe  15e;  einjeliie  ni37m,  239a,m,  312m;  enmncfhingögang  \171a, 
@v\T)eitevimg  11 137m,  ®cfd;id;te  11239m,  ed;n)äd;e  II399e;  f^ecicüc  I61a, 
Ill9a;  Stiibiiim  I28m,  39a;  3Sevfd^melgimg  11283m;  öevti^anbtc  I50m,  51a 

*bim-ct  11134m:  2:l;cile  II 1 324a, m;  2)i^cur^  11364e,  2)i[cut^  111396a  || 
2)i^ciif[icn  [f.  S3eobad)tiiiigcii]  11192a,  306e,501e,  541e,  591a;  IV 80a, 
95a,  121ra,  164a,m,  248a,  317m,  548a,  596a:  griinblic^e  IV 44m;  pl. 
-eil  III 56e,  32la  J  bi^?ciitiven  [[.  53eo6l\]  II362e,  408a,  496m;  111219m, 
IV 593m;  -ivt  111390a  ||  3)iörocaticii  IV249e,  254a  (^^^lid;tlingen), 
507m  (-^^-üünicn);  V68a;  2)i0^en[atcvien  II250e  (ber  Hvabcv),  bie^iitiveu 
11358a  I  S)iftan3  [f.  5(ngiilar-,  ^olav-  3enitl)al-;  etevnc,  2)ü^Velftevne] 
1392e!l,  II481e;  11166m,  112a,  286m,  442m,  ki571mll;  IV5m;  pl. 
-tu  n  I152e,  II487e,  IV18a:  -SBeftimmimgen  IV521a,  ge[d;ätJt  IV 
593e*;  ge[egdte  II469e,  471a,  2a;  @(^ätjimgen  IV593e*  :|  3)iftic^en 
II114e  . 

*S)itb^vam'6ii«  [[.  ?5vüt;Iing]  II  10m;  C.  v.  Dittmar  IV  389a  (55iilfan 
ßchiwdutfch),  391m  (S.  Kljutßhewfk);  diu  (=  3n[eO  11168m,  S)itoan 
(=  ©ebic^tfanimliing)  [f.  Göthe]  11120a;  bitocvgivenb  [[.  etvaFjIen]  111331a; 
IV  463a,  571m;  ©ibiuation  11107a,  169e-170m  (bei  hm  ©viiflevii); 
George  Dixon  IV22e  (9)Zevibiangrab  in  9Zovbamev.) 

Djaber  f.  Geber,  Djamhu-dicipa  (=  ^nbieii)  I47e,  djebel  (33evg) 
[.  ben  fülgenben  Df^amen 

*Jofepli  Dobrowsky  f.  Pelzel,  2)oc^te  114880,  S)cctvtnen  11295a  | 
2)ociimmte  I430e;  11273m,  466e,  479a,  495e;  111344m;  IV203me,  4m, 
577m!l;  sg.  -ment  (^^^  IV563a:  Iiiftcvifc^e  IV577m,  neue  II358all  J 
2)Dbecaebev  III55e,  IV601e;  2)obccatcmcria  11197m;  2)cbe«temorie 
(=  12  Belegen  beö  SlueifveifcO  IlU6ia,m,  197e-8a,e,  474a  :|  2)ebo 
(ungebeitver  35cgel)  1303a,  Dodwell  II438e  (pcriplus),  Doenpo  Enyai 
(S3erg  tu  Oft-2lfr.)  \\377e 

2)ognia  11234a,  IV  14m;  pl.  S)cgmen  [f.  )?MA^]  11235a  (dmftlid)e), 
273e  (veligiüfe);  III  42e  J  2)cgmati(  11255a  (tbeolcgifdic)  J  bcgnmtifd; 
[1.  ^f)auta[ie,  ^r;Vfif]  III557e,  IV544m:  3(n[t(^ten  I5m,  eiiti^eiben  II337ft. 


364  bogmatifd^  —  Puj  de  Dome 

manihv  IV83m,   3n?ift   11218a  J  bcgmatifuenb   I  ®.  XlVe;  11242a, 
3G3e,  384a;  3)cgmati?mii^  11280m  J  2)cgmen  f.  2)ogma 

Alexandre  Doignon  IV 623a  (Popocatepetl) ,  Sov.oi  I410e-la,  Xo'itm- 
©m^äc^fe  I12a 

3)oIerit  (aii^  in  compos.)  I  235a,  7a,  250a,  264a,  270e,  281m; 
lV149a,  413m,  631m;  pl.  -e  (*)  111617m,  IV294m;  b^Imlid;  1 136a  j 
b^artig  (=  boleritiid;)  [f.  Svac^Vt]  I235e,  III613me,  IV634e:  Ocftcin 
IV316a,620e-la;  ?ai)a  lYSSöaW;  äJiafien  IV211)a,  622ra  :]  -berge  IV 
241e,  272e-3a  (ge[c^ (offene);  [58eftanbtl)eil]  IV477e,  [al6  S3eft.]  IV(219a 
bcn  35ii«anen);  -©ebirge  IV 241a;  [in  ©egcnben]  IV413m,  477e,  518e, 
629e;  -©eftein  1279m;  IV255m,  295e;  -maffe  lV286e,  -3d;ic^teu  IV 
269e,  auQ  ©galten  lY269me*,  tvac^^tifd^ev  lV629e;  hi  ^NitÜancu  lV309e 
(310e),  milf.  IV(316a):||  bolevitifc^  [=  b-artig]  IV310e,  333l- (©cOirgg* 
arten) 

-Molichos  0:p[I.)  I327e  |  Dolley :  Sultan  toon  Arequipa  lV292e ,  528e\\, 
e-9a;  Charcani  lV528e,  e-9a  J  John  Dollond:  ^ernrobr  11184m;  adiro- 
niatifcl;e  ^ernri3t)re,  Sldircmatiemnö  11178e-79all  J  2)oImcifd;ev  sg.  11466m; 
IV 383m  (terdjeman),  443a  (einer  (5j^\b.);  pl.  U175e  :\  Dolomieu 
(Deodat  de,  1750-1801)  lV461a  (SBulfane),  5Qlm(Lipari)  ||  S)clcmit 
(aud)  in  comp.)  1245a,  279m,  457e;  pl.  -e  (o^)  1278m:  [al^  ^eftanb- 
tteil]  IV 276m;  (Snlftel^ung  I [275e-7]  6a,m,e,  7e;  -gorniaticn  IV 254m, 
f^Ycif.  ®md)t  lV163e,  -fege!  U128me  (pl.),  -maffen  1275e,  ]c{)tvar5cr 
1279a  J  S)oIcmitifirung  I[275e-7]  6e  ||  Dolphin  (2)er^r;in;  ®(^iff)  IV 
37Gme,e  (Sj^eb.) 

2)om  21.  (Äirc!^e):  -ca^el  11 498a  I -bcrr  11344a,  497e,  503a;  -f^erreu 
n498m:||  58.  (5Berg  unb  ©eftalt)  [eine  2(rt  ^egelkrg  1  V310e ,  385m; 
S)cm-  n.  Äegelfeerge  IV 354a  (614m);  ijgf.  2)cmfürni]  (=  bcmflniniger, 
bcniartiger  93erg)  [f.  3:rad;l}t,  trad;t;ti|d;]  IV  355a;  pl.  3)cme  (*)  1270e, 
IV596e  [al^  ©eftalt] :  boniartig  lV273a  (33cvge),  614m  (©erüfte)  ||  S:om' 
form  \\283m,  31üe,  384e,  520a:  \^erfd;iebcn  von  ©Icdenkrgen  IV 283m 
[bcd)  ivevben  fie  meift  sufammengcfteflt] ,  bie  ^äiifigfte  IV285a  J  bcm* 
förmig:  ^erge  f.  nac^l^er,  ©erüfte  IV 444m,  gefd;fcffen  lV425e,  ©eftalt 
IV378m;  ©i^fel  1237m,  IV219a;  ^iiger  lV275e;  9D?affen  I23öa,  IV 
(616a)  J  bomfermige(r)  SSerge  (33erg*)  [=:  S)om]  I234e;  IV275aIl,  284e-5a 
[2IufjäM.]  (367e,  384e);  V97e*:  (Sntftel^ung  lV27im*,  gefd;Ioffen  IV 
212e-3a,  anf  bem  9}icnb  111510a  ||  nid;t  geöffnete  f.  nngeöff. ,  gereiMc 
lV596e*,  gefc^lcffene  [=  nngeöff.]  IV404e*,  gegen  ©Iccfenberge  f.  -form; 
trad;l?tifd;e(r)  lV523a,  616a*  |  nngeöff nete(r),  nid;t  geöff.  (am  ©i^fet 
IV522e-3a)  [=  gefc^Icffen]  (©eftalt)  \\28ie-5a,  616a*:  [Sriifjäl;!.]  IV 
616a*,  gr.  SSerBreitnng  ib.,  nic^t  35nl!ane  IV 3 18a*  ||—  Puy  de  Borne 
(SSerg  bei  (Elcrmont  IV 454a;  b(o§  Pay  IV617e)  1235a:  33efteignng  II 
379a,  nngeöffnetcr  S)om  IV  616a,  ©ebirg^arten  \\461e,  [.^ebnng]  1235a, 


Puj  de  Dome  —  5)üu  365 

^ül;e  11379a;  %el,  e^ladeiifegel  IV617e  |  Xxad)t}t  lY461e,  617me 
(geuaimt  ^;i3or^bl?r  ii.  2)eniit);  -e  l\  470me  :|  iBu lfaii-®ni)?^e  l\454a, 
6ü7am:\\  2)omit  (©eBivgöart) ,  pl.  -e  (*):  ^cgel  lV617e,  maaxt  IV 
282me;  9iame  für  Svac^^t  siievft  gebrandet  l\617me\\l;  2:rac^üt-5lit  IV 
470m*,  617a* 

*Domenichino  (3)ZaIev)  II82e,  129ni  |  Ignacio  Domeyko:  3>iilfane 
i)on  dh'üx  lV291m,  322e:  einjeliie  IV552m,  3a;  SBiiltaii  i^ou  Antuco  lY 
552e-3a;  \ 31m,  ÖU"]  S.  Domingo  ((icö:  Santo  D.)  (Siifel)  IU93a,  rio 
de  S.Dom,  (beim  9^in3)  V28a  J2)cniinicanev:  -Älcfter  11130a,  Im;  -2)cck^ 
1182m;  lV298m,  9m,  532a  :j  2)omit  f.  2)cin,  Domitianus  (taifer)  II 
220a  (3eit)  |  Don  %.  (f^lii^)  {Hyhrites  11174e,  419a)  11171m,  220e,  6e, 
240a  (^uimen),  419a  (2:[;al);  111476m  (Ufer);  «.  David  Don  (f  1841); 
flora  Nepal.,  %^.  tocii  9ie^>al  142e,43a;  (5.  Don  Benito  f.  Benito  :| 
Donanlar  {m\]\m\)  IV470a  (2rad;Vt);  Do?iau  II  220e-la  [elfter],  519e 
[Ort  bavan];  Donelli  IV 204m,  Cberft  Doniphan  lV593am  {^i\^&. 
nad^  iDtejico) 

2)oiuiev  (auc^  in  comp.)  [\.  33li^,  SBiiIfane]  I443e;  111619a,  623a,m: 
fc-artig  1215a,  -getöfe  lV575m,  immevträlneiibeu  lV612e,  !iad;euber 
IV142e,  b-Ioe  [=  olme]  111144m;  clme  S).  [=  -lo^]  1363m,e;  rclleiiber 
1225a,  244a;  1148a,  IV 534a,  V24a  |  -fdjlag  I214m,442e;  -id;lage 
1216m  :|  imtevirbifc^ev  I(214m,e)  214e,  5m,e,  6a,m,e,  8e,  233a,  444am; 
IV (247m)  8a;  -i^etter  1213a,  111379a;  a)cIfeu-S).  1225m  :||  53.  Georg 
Donner  11497e  :||  bouneni  I363a,e  (nie) 

3)e^>^et-  [f.  SSvec^inig,  9ZebeI,  (gcime,  ®tenie]:  -!ctte  \,Andes-  -f^^at^ 
I19m  (^viömat.),  35m;  -ftrom  11155m,  -t^iev  1373a  |  2)c^^^>el^eit  111 
362a  11  Doppler  111127am 

*Dorado  III368e  (Diebelflec!):  30  Doradüs  111349m  1|  3)evf  [f.  @e^ 
birge,  Subianev,  iubifd)]  IV258a,  462e  (anmutbige^);  V41e  (-belvclnicr); 
pl.  2)örfer  IV49le  (begraben)  J  2)üi feiert  [[.  ©cbirge,  Snbianer]  IV  75m, 
241m,  361e  ||  Dörfel  (^erg  im  2)tcnb)  111507m  ||.  Dorier  11172e, 
406e  I  borifd^:  [dbarafter]  I37a,  I1172e;  eotcuieii  11179m,  SiiltuS 
11421e;  (Siiüüanbenmg  [bgl.  Sßanb.]  11157a,  406e;  (gnift  [=  «gtreuge] 
I59a,  bürii^-ita{ifd;e  @^ule  \\139m,  (Strenge  [=  (Svnft]  I37a;  SSanbe»» 
vnng  [ögt.  eimu.]  11175a,  IV 50a;  geigen  \ll77am  \\  Doris  (48'"  fl. 
flauet)  V116a;  (5Iem.  \113me',  ©ntbecfnng  Vli5m;  -er  V113m,  6e  ;| 
borifc^  l  Doner  \  Dorpat  I11295e;  9Je[ractor  11180am,  82ell,  286e,  295e, 
428e;  (Stern  1392a;  (Sternn?orte  I1180am,  283m,  6e  (297a,  306a)  ;j 
Anna  Dorfet  II412e-3a,  dorudon  (gr.  2^I;ter)  11519m 

Woskino  (dtn^l):  Sinie  o^ne  Slbn^eic^iing  IV  139m,  141m;  S)ctterfac! 
T1430a;  David  Douglas  }Y  69am  (ftiirjt  anf  Otchyhee  in  eine  ©rube; 
magii.  u.  a.,  ^otanüer),  589e  (Kilauea);  Cornel  Douwes  (1713-73) 
111572a  ((lernet  bon  1678) 


366  S)ot>  —  ®rom 

Heinr.  Willi.  Dove  1359a:  ©cgenfati  bcu  D^orbanier.  ii.  ©itro^ja 
in  b.  2:ciii^^ev.  I486e,  Ul387am;  Htnuf)?l)avc  1480a,  „Sittenmg  tcu 
iBerlin"  I479e,  2)ain^>f  \359am^  (Stectiicität  1440a,  (gurc^a  [.  2lmev.; 
Humboldt's  3fctl;evincii  bcrbeffevt  IV59e,  H.'s  magnct.  33eo66.  fovtgefetjt 
IV 69a;  Sü^t[;evmen  f.  ^Humb.;  maöiiet.  [a.  Humb.]:  ftüiibt.  ^>eranb. 
bev  5t6ix\  IV  190m,  2e;  eiißl.  2Rei[e  lill26a;  ajJeteorol.  I484e-5a;  „me^ 
teorol.  Untevfi4ungcn"  1479m,  485a;  ^f^orbanier.  f.  5Imev. ;  9?orbIi(^t  I 
{198e)  440a;  IV(i42m,  7m)  205a,  7m;  [^ev[.]  1359a,  9?egen  iY 498e-9a, 
„^e^ertorium  bev  ^(;t?fif'^  I48ße,  Riefs  IV 69a,  ©türme  1479m  |  Sem* 
^evatiiv,  Sävme  [a.  D^ovbamer.]  1480m,  2m:  £-35eränbb.  UlSSSam  J 
SBinbe  1535a,  479ni:  2)ver;iing^gefe^  1359a,  11517m  :|  Söitteruiigö-^egen- 
[üi^e  111387a,  SSoÜen  I338e 

Dover:  -Äli^^e  II 64am,  2)Jeribian  IV23am  :|  L.  Doyere  I  488e 
(tardigrades) 

2)rad)cn  21.  SI;iev:  -taum  II 5m,  95me  (colcffalev,  tei  Berlin);  ber 
cotd;iid;e  IV508e  |  -fe!«  (BeiiBcini):  Oitar3  IV 629m;  Svad;t?t(e),  Stradj^t- 
2Irt  IV469e,  620a,me,  la  :||  iß.  ©tevnbilb  (lat.  draco):  ©vied;)eu  III 
160a;  -!c^f  III 599e,  600a ;  Äveiia  11331a,  D^eteläoiie  III326e,  ed)\\\n\i 
ib.  I  [ciiijdiie  @tenie:]  a  draconis  III206all,  ß  III140e,  y  III139e, 
S  111141m,  t,  ib.,  71  111140m  :]  2tu^gang§^iinft  ber  ©tevnfd;nu^|^cii  III 
599m-600a 

*draco  =  3)rad^en;  S)iaccutieu  (^fl.)  II 91m,  96a;  Dan.  Brake  I444e 
(Cincinnati)  ||.  S)rama  [cinjclnce|  II78e,  114e  |  bvamatifd;  11626  (2itt.), 
63e  (3)ic^timo),  69m,  70e  (Sntereffe),  124m;  baS  S)iomati|d;e  1112m  j| 
S)raiig  II154e,  184a,  307a;  III  10a,  IV357e-8a  |  ©vatf;  [f.  efectvifd;, 
Seitiing,  ed;IieBmig],  pl.  3)r;itl;e  O  III 96a :  (Sifeiibr.  IVl63a;  -(Silben 
11196m,  130e;  ^u^fevbr.  IV163all,  [ic^tbor  III  68e  :I  Cornelius  Drebbel 
11258a,  507a 

2)rel;-: -2I^^avat  [=  S)rer;ungH  11194a;  -Uwt  IV160a,m;  -fd;eiIJen 
11196a,  -flieget  III63e  J  S)re{)n)age  I[i76e-7a,  H.  424me]',  l\[31e-32, 
3t.  162e-3m]  33m,  60e:  SBeftimnning  ber  ©ic^tigfeit  ber  (gvbe  l[176e-7a, 
2(.  424me],  lY  [31e-32a,  2(.  162e-3m]  33m;  (grfitibitng  IV5ie-52a, 
9}lagnetnabet  IV60e,  Ijorismitaleö  ^enbel  IV33m,  [55orvi(^timg]  IV165am  :|i 
bre^eub  f.  53eiregung  |  Sre^img  IVl45me;  'v§-2l)3)3arat  [=  3)rcl;-]  III 
130a,  '^^gefc^  |.  SSinbe 

S)rei-  [f.  ©eftalt,  ©eftaltung]:  -edf  [=  Triangel]  IV254,  364m;  -edfe 
IV551e  :|  -t^eiümg  lV314m,  -jacf  II153e  ||  Drei/er  Seiner  (©fei) 
lV519a 

Wresden  I482e  i^'6l)t) ,  11128a  [^er|.  ba];  S)ret^bner  II  82e  (Venus), 
129e  (QJaüerie)  :|  Driburg  IV  250a  (Oueae);  Driefen  (ÜJcg.SBej.  ^ran!- 
fürt):  in  I11426mll,  460m;  V108mll,  117a;  Drifchadvati  (tnb.  gl,) 
II432e,  S)rcguen-§anbel  II84e,  broljenb  11281e  (©eftalten),  2)rottiebare 


^ron  —  Dufrenoy  gr  367 

II243e,  2)vciite  (imgel).  3>oßeI)  1303a  |  Job.  *Guftav  Droyfen:  „?Uej- 
.anber  ber  ®x."  II  110a,  132m,  423e,  6e;  „beüciiift.  etaateni'vftcm"  U 
401m,  6m,  7e,  4l8e,  425e,  oa,  6e,  433m 

2)nic!  2t.  (a%)  (=  (Scni^ne[|ioii)  [f.  Sttmof^^bäve,  a-rifc^,  bavenietiifc^, 
2)ämvre,  (Si-b6eBeu,  h)bvcftQti)c^ ,  2u[t,  iBuftmeer,  3}iilfane,  SSaffev]  l 
177m,e,  180m,  259m,  268a,  271a,  322a,  365e;  !V20a,  218am,  234a,mll, 
360a,  408m,  488e,  9m;  Y73a  J  a  (e.  5Biicfie.%  53i!d;br.)  I[435e,  498a; 
V(17a,e)  ||:  (für  beibe  8eb.)  beu  x  ^tniof^^även  IV 9m;  ©iiifdi^,  Qhu 
uni-fimg  IV458am,  476m,  486a;  evletbeub  1195a;  -feblev  11335a,  493e; 
111232m,  441e:  gegenfeitiger  1164a  |  gvc^er  lV449e:  iintcv  gvoBem  I 
266a,  IV248m  :|  incc^ani[c^ev  IVlle,  -[d^riften  11492m,  unter  ftarfem 
1271m;  imj3el)eurer,  unter  n-rem  I167e,  469a;  IV 369m,  370a,  488m  | 
unter  [a.  grc^,  ftar!,  ungeheuer]  I244e,  V70e;  unter  bem  I266e  :| 
-SBcränbb.  lV251e  1|  brücfcnb  1236a  (auf  etU)a§);  ©ruderei  II465e,  490m 

*2)rmben:  -ftein  1270a,  -)x>a\b  l\21am  j  2iciit.  Thomas  Drummond 
(1797-1840):  ftarteg  iidi)t  (Umpc)  II361e,  512m;  lll397me,  419a; 
2)  Will.- Hamilton  (?)  Drummond  I1113e  (ginnianif^je  ^lieber)  J  SDrufeu 
[f.  @ang,  Ouara]  12458,  263a,  280a  (b-fürniig) ;  lV617e,e  (Bänbe); 
brufig  1263a 

^Dfaifang  =  Dzaifan;  Dfchafar  II256e,  450ra;  Dlchami  (perf. 
S)id;tcr)  II  41m;  Dfchanaka  ('':|3erfcn  im  Ü^anml^ann)  If40a,  116m; 
Dfchaicahir  =  Jaw.,  Dfchayadeva  (inb.  2)id;ter)  11118a,  dfchebel  (arab. 
Serg)  f.  beu  folgeuben  i^^amen,  Dfclieber  (arab.  Sljem.)  11249a  | 
Dfchelal- eddin  Adhad  f.  Adhad;  Dfch.  Rumi  (per[.  ©i^ter)  1143a, 
118e  :|  dschenüb  (arab.)  11468a;  Dfchingischan  (93!cng.)  11214m, 
261a,  442m;  Dfchogyakerta  =  Jogy.^  Dfchondifapur  C-^Jerf.)  11248a, 
Dfchumna  (Ju.,  f^I.)  1484a;  Dfangarei,  -ren  =  Dz-u.;  Dfyndferly-dagh 
(9^  toom  m-arat)  IV  621a 

*S)uaIiC^mu§  11122mll,  bualiflifd^  II41m  (STufd^auung) ;  Dubhe  (=  a 
ursae  maj.)  111255a  ||«  Dublin,  adj.  -er  (*):  in  111273m,  Journal  1 
491a,  Äige  I481e  \  maguet.:  9^eigung  IV107e  (fecul.  Seränb.),  Obfer* 
tatorium  IV72a  :|  [Ort  babei]  11181m,  ["ißerf.  ba]  IV154m;  Sem^er. 
I348m^l,  48U-  Sßtx^ndjt  1362a*  ||  S)ucatcn  11481m  (@clbb.).  Andre 
Ducliesne  III223eil  (historiae  Francorum  scriptores);  S)u(!fteiu  (= 
X\a^)l\'280m,Q;  \40a;  Ducrotay  de  Blainville  (Henri  Marie,  1778- 
1850)  1397m  (Journal  de  pbysique);  Due  IV68e  (9Jei)e,  niagn.), 
138e-9a  (Sinie  ch\c  UbW.  in  Ü^u^f.);  Dufay  (Cluirles  Fran§ois  de  Cis- 
tei-nay,  1698-1739)  IV  142a  (magn.  (Störungen,  9^orbIid;t)  |  Dutlot 
de  Mofras:  Mendoza  et  Navarrete  I{469me,  explor.  de  FOr^gon  IV 
440m,  Julian  Virgenes  IV440am  |1  Dufrenoy  (Pierre  Armand, 
1792-1857;  friifier  Dufresnoy  111613a):  afr.  ©ebirg^artcu  IV378a  j 
carte  geologiqne  de  France  [ügL  Elie  de  ßeanmont]  1456m,  W 607m 


368  Dufrenoy  ^r  —  ^un0 

[oOne  f.  ??anieii];  geologie  ob.  descr.  geologique  de  Frcnce  I458e,  9m, 
460e:|  ©ebivgisavten  ]'.  afv. ;  geologique  f.  France,  mem. ;  ©vantt  V67e; 
Äoufriere  de  la  Guadeloupe  \Y601me\\,  V25e;  Seitcit  IV632m  |  me- 
moires  geologiques  1462m,e,  4a;  [ebne  f.  Dlamen]  lV(274e)  517e  :| 
2}?cteovfteine  HI  613a  (Dufresnoy),  mineralogie  IV  632m,  [p(x\.]  IV 
601m,  Pompeji  IVG41m,  Seb  IV 601m  ||  Dufresnoy  =  Dufrenoy  1| 
®iift  [f.  iRtM]  1331m,  in8a;  pl.  S)üfte  {^^)  II52e:  feiner  II59e, 
anf  bev  ^erne  I192e,  knd;tenbev  1161m,  nnifloffen  bon  I79m  ]  bnftenb 
II91m,  111379m;  buftig  [f.  ©etDelfj  I12e 

*Dughet  f.  Gaspard  Pouffin,  Jean  Bapt.  Duhalde  (1674-1743) 
III590e-la  (inb.  9?ei[enber,  Bi^^i^canic^t)  ||-  1)  Jean  Bapt.  du  Hamel 
(2lftv.,  1624-1706):  physica  111127a;  (Sonnenlicht  11191a,  126e  | 
2)  Jean  Marie  Confiant  Duhamel  (geb.  1797):  mecanique  V22m; 
Särme  1425m,  V(12e)  22m  ||  Duida  (53evg  am  ob.  Ovinccc)  \ 56m 
(?enrf;ten),  Fatio  de  Duillier  IIl590e,  Carl  Dnjnrdin  (2)?akv)  11129m 
I  *Jean  Bapt.  Dumas  (geb.  1800):  i^iift  1333a,  478m;  11388m;  rio 
Vinagre  IV 502m  :|  dumb-bell  (ein  9?cbclfte(f)  HI 340m,  d-bdls  ib.; 
Dumoulin  11 414a  (^ic  bcn  Steneviffa);  bmn^f  [|.  ofinben,  Sllmbnng,  @e^ 
fül;I,  ©timninng]  II  8a,  III  6e;  2)ünenrei^)en  Y44e 

bnnfel  [f.  begriff,  %axhc,  ?^evnc,  ©ebtet,  ©eftivne,  grün  n.  a.  ^nvben, 
^ör^er,  2)^a[[e,  ^voce^,  (£d;\iHiv3e,  (Sterne,  Sßärme,  2Belt!ör^er]  II 
382m,  III595e;  IV16e,  220a:  -farbige  (b.  gefärbte)  S^ölter  ob.  9D^enfd;en 
[=  f^trarje]  I380am;  II  194m, eW -5m ;  -Iccfig  IV 588m;  S)-nieer  11181m, 
277e;  b-rein  II91a,  ßeiten  11140a  J  ber  2)nn!(e  V20all  :H  S)nnfel 
(=  3)-beit)  [f.  tnl^t[;i[d)]:  in  3).  gel)nüt  [Dgl.  nmfjüllt]  1378a;  II160e, 
197m,  244e,  384a,  403e;  111251m;  Vlla,  35m  (40m),  41m:  in  tiefe« 
2).  g.  11179a,  274e;  IV  124m  :|  beilige.^  II 21m,  an§  bem  3).  berang= 
treten  11312a,  ^iftorifd;e^  V41m,  -meer  f.  bnnM,  tiefe«  [a.  ge^iiüt]  III 
390m,  über  [einem  ©egenft.]  IV 215m,  nmbiint  IIl587e  :||  S)nn!elf)eit 
(=  3)un!el)  111115m,  V40m:  [Sntftebnng]  Ul85e-86a,  \iä)  in  2).  glitten 
I  5e;  [=  ^Berfinft.  ber  @cnne;  gefd;ic^tlid;e]  111414a,  6a 

''Dünkirchen:  ©rabmeffiing  IV156m;  ^:penbel  I421e,  4a;  IV 29a  || 
James  D u  nl  op  IV  70e :  Steife  nac^  Sluftratien  IV  70e,  Satalog  f.  9ZebeIflede, 
dornet  I390e,  a  Crucis  III361e,  FalJdands -  ^uidn  IV92e,  ^renj  f. 
Crucis,  aj^agetl.  Solfen  III368e  |  magnet.:  53eobb.  rV70e,  100m; 
3ntenf.  IV92a,  180a  J  fütf.  g^^ebelflede  n.  ©tern^nfen  III320me,  5m, 
356e,  368e:  Katalog  III320me,  359me ,  363mll,  9e  J  Paramatta  III 
320m,  5m,  361e:  (gterntrarte  IV70e  :j  [pex\.]  IV70e,  9ieife  f.  2(nfti%, 
@d^iff«iournaI  IV180a,  fübl.  (Sterne  111173a,  (Sternl;anfen  f.  9^ebelfr.  :|1 
bünn  f.  fliiffig,  piffigfeit,  ?uft,  -f^id^ten  J  S)ünne  11115a,  42e,  43a,m; 
2)iinnigTcit  f.  Snft,  -fc^id;ten  \\  Dimnofe  lV23am,  Job.  Duns  Scotus 
n282a 


^unft  —  ^urd)fa  .  3G9 

^unft  [".  Stmetenfd;ircire,  (Svbe,  ^immel,  ^cvijciit,  Siift,  9linji,  Saffer, 
SdtJ  IlüOe,  120e;  pl.  S)iiu[tc  (*)  11517a;  11159m,  116a,  124a,  2GDm, 
559e  ||:  3iif.  (meift  compos.  bcu  5)uiift-):  be^s  SItcubö  I413m*  |  b-avtiß 
[f.  m^itxxt]  11367a;  111323m,  564e,  7a,  588a:  b*f(ii[[i.o  J439a  :]  ^iif^ 
Ii3|ung  1148a*,  anffteigciibe  1402m*,  bcli^egte  111 87e*  -bilbi:iij]  1140e; 
-bläfd)cu  1204am,  356m,  362ell;  111527m;  eingemengt  11388a*,  feiivige 
nie*;  -form  1210a,  IV 612m  |  bimft  f  15 vm i  g  [f.  [lüffig,  glii[fig!eit, 
§iiüe,  2}?atevie]  1123a;  I11258e,  324a,  391m:  @teff  111219m,  231a; 
©tcffe  199a,  248e;  111431m;  2:i;ei(c^eu  1146m;  Buftanb  I124e,  I1148ra, 
lV213e  (früljer:  ber  Scitfiirpev)  :|  b-frei  [=  -leer,  -lot^]  (f.  ^immel) 
111183a,  323a;  am  C)ovi5cnt  11329m;  -l)iiüe  [|.  Kometen,  @cnne]  I88m, 
196e;  111332a,  568a;  -!egeni05e  |  S)iiu[t!rei8  (:]:  ^uftfvci^,  2Itmü]>I;äre, 
aiic^  Siift)  [f.  (Scmie] :  irnjer  (bev  2lu§br.  1207e)  1 122a,  5m,  8a,  9a,  Ulm, 
iö9rne,  201e,  6e:  33efc^aff.  I394me,  ^ic^ter^eiigmig  I207e-8a,  gtenmgen 
I15m,  3"f^ii^"'^"fet5iiiig  I225e  :|  b-Ieer  [=  -frei,  -lo^]  111521a;  b-Io§ 
[=  Am,  -frei]  11380a,  559m;  -maffe  III591e,  -eii  111312m;  -menge 
11378e,  384a;  niebevfc^lagen  I329e,  b-vei^  11121m,  -[(Reiben  111332a; 
-[(^ic^t  111144m,  332e;  -tbeife  111568a;  -2:^eorie  III318e,  320a;  in  ben 
Strogen  111541a*,  3erftvennng  ib.*  ||—  bnnf^ig  1213a;  111331m,  581m 

Sa^.  Duperrey  (Louis  Ifidor,  geb.  1786}  IV  101a:  (Sj:^eb.  [=  ü?ei[e 
nfnj.]  IV  121a,  Lamanon  1434a  \\'  magnet:  Siblveidjnng  IV  121a, 
189m,e;  33eob.  IV  100m  |  tquater  1 190me,  431e;  IV  100m  [lOi],  184m: 
in  ^fr.  IV(102me)  184e,  tarte  WlOlm,  ^evänb.  IV  103m  ||  Malouinen 
IV26e;  ^enbel  I421e;  IV26e,  25me;  [peii,]  IVlOla,  9?eife  [=  (S^b., 
ijgt.  Söeltumf.]  IV64e,  Seltumfeglungen  IVlOla 

*Diipetit-Thouars  [.Petit,  Duprez  (Francois  Jof.  Ferd. ,  geb.  1807) 
I485e  ((grectr.),  Dupuget  (Edme  Jean  Ant.,  1743-1801)  IV  601a 
(^erg  Felde  anf  9}?avtiniqne),  2)iir  111439a,  Aguftin  Duran  11125a 
(romancero)  ||»  Durango  51.  ^rcö.  IV 430a,  2a  (^cc^ebene)  |  33.  (Stabt 
lY  433e:  53veite  IV433e,  593m;   §öbe  IV433e,  növbi.  baten  IV  593m 

Hux^-f  2)ur(S^-  (mit  *  bejeidjnet):  -bliden  [f.  §immel]:  in«  greie 
IlliSSme;  buv(^  bie  <£teni]4)i(f;t  II1188e,  213e  :|  -bc^rnng*  IV592m 
II  -bredjen  [f.  95ultane]:  [üon  @ebirg«arten]  I53m,  245a,  256a, 
300a,m;  -ung*  f.  @d;id;ten  J  -brccS^en  [f.  @ebivg§arten] :  [ein  ©eftein, 
e.  ©ebivg^avt  biird;  e.  anbre(^)]  1250m,  IV387e  J  -bruc^*  [[.  S^affen, 
@cen]  1242a,  11196m,  IV262a:  [bon  ©cbirglarten ,  ©eftein]  IV293e, 
\57m  (beftimmt  baS  SKtev)  ]  pl.  -bviici^e*  1252m,  11153m,  IV 
618a:  [i>on  ©eftein  ufn).]  V75e  (5ntev)  :||  -bringen  II4e  (fic^  gegen* 
feitig);  11142m,  43e,  44a  J  -enb  II302e  (53li(f):  aüeg  b.  11150e,  Vl3a 
J  -img*  1212m,  IV9ara:  bon  ©ebivg^arten  I163e,  457m;  gu^eier  SSelt' 
fiJrVev  I114e  :|  Mbmd;bring(id;feit  IV133a  '\\  -fabvt*  [f.  Amerika] 
IV  413a,  516e:  ncrbcftlidje  11309m;  novblveftlic^e  II304e-5a,  485a;  IV 
81.  ».  JQumbcIct,  J?o6mo8.    V.  24 


370  S)urd^fo  —  b^namifd^  aßg. 

443a  T  -forfd^en  II3e,  213m,  275m  (Sauber),  312e,  356e;  11172m, 
320m,  401e;  lV360e;  -forjc^t  11343m;  III 298e,  366a;  IV  13m,  393a, 
406e,  430a,  473a,  626m;  -img*  11238a;  IV 9a,  637m  :|  -fiird;t  1304m 
I  S)itrd;gang  [[.  üü^tftrafjlen ,  3J?evibiou,  STionb,  Paneten,  @onne]  II 
378m;  pl.  -gciiige  (oo)  II223e,  111383m,  IV  130m:  bev  @rbe  1412m, 
offnen  IV304e;  -^«jeit  III  bei  571a,  VllSa  :|  -geleitet  f.  Sävme;  -fveujen 
1345m  (fid;),  -nng*  f.  Slquator;  -laufen  f.  ^xm  ||  S)ur(^meffev  [f. 
gij:fterne,  ^(aneten,  @cune,  ©terne;  f.  bie  cinj.  SiBeIt!ln-:^er]  III 34e, 
GSall,  175m,  203a,  333m,  403a,  6e,  461e,  622m;  IV31m,  616me;  pl. 
(*)  111330m:  tquatovial-S).  f.  Svbe,  ^(aneten;  S3veiten-3).  IV417e, 
groBev  II93e-94a,  2ängen-S).  IV417e;  ^otar-S).  f.  (Svbe,  ^:p(aneten; 
f^einBare(v)  [=  unn?a^re]  (f.  ^an.,  ©crnie)  I396e;  111166a*  363a,  609e; 
müDabve  [=  fc^einb.]  111166a*;  n?al)rc(v)  [=  tüir!L]  (f.  ^kn.,  @cnue) 
1105m*,  III491e;  n^irÜic^er  [=  njalirev]  111363a  ||  -muftern  f.  §immel, 
-ung*  [f.  Fimmel]  111192m;  -f^eincnb  111164m,  390a,  410a;  IV577e, 
V76e;  -fd;iffcn  11308m  (ben  Oceau),  -ung*  11396m  ||  buvd^fd;neiben 
IV  19m,  84a  (eiuanbev):  ©ebivg^^avtcn  [=  -fe^en]  IV461e,  2a;  2)-en*  III 
557m  ]  -enb  f.  S3at)n,  -ung*  IV134e  (öcn  Linien)  :||  2)uvc^fd;uitt  I359e: 
mittlerer  IV 295a  |  -^ei-ninft  111450a,  IV  100m;  -fünfte  III453e;  IV 
135m,  422m :]  Oueer-3).  IV432e  J  b-f^nittlid^  111136m  j|  -felju  [=-bIiden] 
f.  Fimmel  |  -fen!en  IV46a;  -fenfung*  lV44e,  167m  1|  bnrd;fet5en  [f. 
@aug,  (£d)id;ten]  1276a;  IV240e,  305e:  (bou)  ©ebirg^-ten,  ©ebirge 
1261m,  3e,  274a,  6a,  7m;  11402a,  IV 297m;  etri3mungcn  11325a  J 
-fe^enb  [f.  ©äuge]  IV374e:  [33erg!cttc]  11188a,  IV379e  ]  -fetjt  1272m, 
IV375a:  [®eBirgöart(eu)]  IV 265m,  461me;  V84e;  ©eftein  IV209e  7 
-fel^uugeu*  [f.  ©elnrg^arteu]  lY461me,  613am  :||  burd;fid)tig  [f.  $!uft, 
ma\\a\]  1368m,  II352e;  III164e,  200a,  350e;  IV  639a:  IjaW  b.  11368m, 
111315m;  Äor^er  III  110a,  164ell  J  baS  S)-e  III164m,e  J  2)-feit  (= 
S)ia^^l;anität)  [f.  5rtmof^r;äre,  Kometen,  ^immer,  guft,  !i!uft!rei§,  SBelt- 
vaum]  1147m,  370e  ||  -finfen*  IV168e  (einer  @c^id;t),  -f^ä^en  11238m  | 
-ftri3men  1208a,  -ftrömt  IV  66m  J  -tüanbern  II  86m  (ein  ^ant) ,  -Waw 
bert  II  73m,  -tt?cinberer*  11575a  (dcmeten)  :|  -iüärmung*  1483a,  IV575m 

*Dureau  de  la  Malle  1448m  (Cartbage),  456m  {Lemnos);  IV499e 
(r;ei(.  Patricius);  Albr.  Dürer  11129a  (^J^ater),  338e-9a;  S)iirfttg!eit 
[f.  3nf)alt]  11124m,  264m;  Durham  III187e  [bafier  gebt.],  213m;  Diirma 
IV70m  1|.  bürr  'ä.  (geiv,)  1357a;  II84m,  91a,  309e;  53.  (iMtbt.)  11232m 
J  2)iivre  II  32m,  38a;  III  15a;  V31m,e,  39e:  lange  1443a,  II 40m  || 
Dufchmanta  (^önig  in  ber  Sakuntala)  Il78e-79a;  büfter  [[.(Stimmung] 
11169a  (33cl!),  V60m;  Duttweiler  (6ci  ©aavloui^)  I419e;  Diivaucel: 
inb.  ^irfd;^  II191e,  428a;  dvipa  (fane!r.  3iifel)  11168m 

S)i}namif  [f.  (SrbBeben]  III178e  |I  bi}namif(^  [f.  electro-,  (grfd^üttc- 
rnng,   g^aturleljre ,    i)ul!.   (Sr [(Meinungen]   1163a,  210m,  4a;   IV  537a: 


b^namifcl  21  —  (gbene  3  371 

2rufid;ten  I66a;  III lim,  34m  |  STqiiator  [=  $!mie  cb.  (Sitrbe  fd;trä#er 
Siiteiif.  lY  84me,  177me,  180m;  =  ^iivte  toom  3)?iuimum  ber  Sotalfraft 
IV  102m]  \\8ime  [92m-93m],  Ulme,  180m:  Ävümmititgen  IV 95m, 
[Sauf]  IV102m,  SSeväiib.  IV(i95am);  a^eneiiliiiie  IV<S4me,  93am  :|  33e* 
bingimgeu  III323e,  332m;  (Sv[d;eimiiig  [=  P;nn.]  lV493e,  @e[et|e  I57a, 
Gräfte  IV  148m,  ^»äucnieii  [=  ßi-fd;.]  1220m,  £r;atigfeit  1244m;  Uv* 
fachen  IV 452m,  V35m;  35ev[;ärtni[fe  1169a,  III363e.  |  n^irfeii  I267e^ 
IV2i4e;  iinvfeiib  IV13e;  SivhniöCii  III4a,  5a,  56a;  IVllm,  Uia-, 
V4a,  13a 

*S)l)na[tic  [f.  ng^^^tifc^,  d;iuc[i[d;]  II403e,  111343a;  pl.  -en  11450a, 
III414e  7  Dzaifan-Bcz  (IV 69m)  cb.  Dfaifang-<Btc  IV 69m,  454e:  ©ranit 
V81m,  fevne  S5ulfaiie  lY454e  :|  Dzerlydagh  (@eb.  M  dqmnn)  IV 
507e  II  d;inefi[d;e  D  zun  gar  ei  {Dfung.  IV  454a)  [f.  A.  v.  Humboldt] 
IV454a:  ©vaiiit  Y81m,  -iimuevu  Y84am  J  Dzungaren  1492a,  bjim* 
garifd;  V97e 

g. 

Eandi  f.  Vafalli,  Earnfhaw  11181a 

ebbe  imb^Iiitl;  (=  ^^evicb.  5t]ifd;ii:el(eii)  [[.  iiiagnetifd;]  l[324e-5]  5e, 
6a,  476e;  II410e-la,  III  20e,  IV20a;  pl.  O  lV189e,  488am :  bev  STtmo- 
f|}I;äre  [=  Sluft]  1335a,  -SSeiDeßuug  lV33e,  ber  (grectricität  1362a,  im 
Sniievii  ber  (Svbe  [=  initevirb.]  iv33e,  fcrtfd^affenbe  Ävaft  IllölOe,  mi 
ben  ©riechen  evfaiiut  [I182me(m),  Kepler  11349a;  [ber  Suft]  (=  Sttmof^I;.) 
1366m,  be^^  !?uftineer«i  I336e;  beS  ^em^  [=  :|.^ericb.  2Iufd;lreneii]  [.  atlg. 
©tetteii  lt.  inc^n*.  @1.,  ©iiiftufj  be§  iKcube?  bat^ei  [a.  ^©omie,  [.  aiid; 
*2)?cnb]  I1182me;  (giiiffiiß  ber  @eiiue  III57Sm;  ijcu  ©oiine  it.  2)ionb 
[f.  beibe  aiid;  Bef.]  I180m,  11182m;  111378m,  511m;  itnterirbifc^e  [=: 
Sun.  b.  (Svbe]  IV455aw  (in  ber  gefd;mcl3.  (Srbe);  Urfad^ien  [f.  ©oime  ii. 
moiib]  IlliPam,  22a;  IV 488m;  Sivfiiiiöeii  IllölOe,  Im;  lV20a;  -jeit 
1476m 

Ebelmen  (Jacques  Jofepli,  1814-52)  V71e  (füiiftltd;e  9}JincraIien) 

ekn:  ©egenb  1314m,  II 92a  ||— ebene  33.  (geometr.)  [f.  Äquator, 
^Ianetenbal;neu,  SSerticat-j  I412mll;  IIl453mII,  463ell,  507me,  591e;  IV 
85m,  127e:  in  (Siner  111525a,  fen!ved;te  1113996  |  pl.  -en  111449a  (in 
i)erfd;icbenen  (S.  liegen)  :j|  51.  (nat.)  [[  Amerika,  58eig,  f^tuj],  ©elMrge, 
§cc^-  moox,  9Hiig,  \c\)th\\d),  ©te^^V^]  J6me,  53e,  176e,  318e,  335e, 
357a,  363a,  423m;  II 29c,  53a,  56e;  IV158e,  162m,  300a,  318m,  596m; 
V23e,  44am;  pl.  Ebenen  (*)  1336a,  3o5a,  362m,  441  e;  11246m, 
IV431e;  teftimmte  IV  554a:  am  ber  (S.  lV431e,  tanmlofe  IV593e*, 
«Beben  IV(216a*),  biirre  1359e^-,  [in  ©egcnbcii]  .  .  .  V82a*,  gve^e  I^' 
50m*;  kifie  (pl.)  I13m,  121e;  11174a;  I;c(ie  IV158am*  |  in  ber  (S. 
1350a,  2a;  1154a;  lV42e,  267m,  541m;  V75m;  in  bie  (£.  V84a  :| 


372  (^Bene  5Ji  —  ßger 


nadtelVlöSam*,  9?eiginig  V44a*  06evflä^e  IV243e*,  cfciüivcii  ri68ni*; 
[^flansen]  1375a,  ^ftaiiscnlofe  IlOe*;  imevmeBIidie  1282e*,  ücn  bev  (S. 
IV243e;  tueite  II27e,  28a,  270a,  333e,  4m,  509a;  \vk  lV.596m* 

*Ebn  f.  aiid^  Ibn,  Ebner'fc^e  SBiHictkf  11491a,  Ebn-Haukal  f.  Ibn; 
Ebn-Junis  {axa^,  Sfftr.)  11258m,  2G0e-la,  451m;  U\150am  (©teviitafeln), 
170e;  IV24e  (^enbel);  Ebn-Sid-Hazan  11261a,  ehiüiticu  I11508e, 
echar  punto  f.  punto,  Echinaden  (Snfelu  bei  Stfnniauicn)  II28e,  Eck- 
hout  (nieberl.  analer)  U85e-86a  \  ecfig  1282a;  IV 347m,  360a,  3m, 
375a,  519e,  530a,  559m ;  j^arfe.  V43a  :|  (Sdogen  II  106all ;  Ecphantus 
11140a  ((Erbe),  349m,e;  ecftatifc^  11121m 

*Edda-2ieber  11275e,  III7m;  ebbifc^e  2.  11113m  ||  ebel  [f.  STii^bnicf, 
S3Iütkn,  griK^t,  5Scl!,  iBölfer]:  bcn  ^erfonen  II62e,  97m,  128a,  217m, 
316m,  383m;  I11554e;  IV  159m,  191m;  m\  «Sachen  lu  ä.  II72e,  90m, 
113m,  9a,  178a,  193a,  231a,  4e,  343e;  11181m,  582m;  V7e:  (aiic^ 
comp.)  ®-geftein  [=-fteine]  II167e,  111173m;  (S-fnaben  11193m,  Wämm 
11281m;  (S-[teine  [=  -geftein]  II309e-310a  (@übfee),  382a  (Sdisiebung) 
J  baS  eble  11310a,  ßbclfte  11162a  ||  Richard  Eden  11321a  (Cabot), 
Edeffa  11247 e  (mebic  <Bä)uk)  \\  Edgecombe  2t.  tbät.  5BuI!ail  auf  c. 
!(.  3nfel  bei  <£>\tta  (auf  Crooze's  island  IV  557m,  auf  't^tx  Lazarus-'^\\\d 
\\U2m):  mount  E.  IV 442m,  537m;  auc^  St.  Lazarus-'idtxo^  gcu.  IV 
537ra  |:  IV306e  [U2m,  557m]:  2(u§bruc^  IV 442m,  537m  (leliter);  Cook 
IV  537m;  erftiegen  IV  442m,  537m;  ©ebirg^arteit  IV  537m;  ^->öbe  IV 
M2m,  537m,  598e;  ^vatevfee  IV 537m,  babei  l^ei§e  £)^\KVLt\\  \\442e, 
j^jätigfeit  evto)d;en  IV 537m,  einmal  uueut^imbct  IV  442m  J  53.  ^ulfan 
auf  9leu-®eelanb  (=  PutawaU)  \\ 422e\\  \\  (Sbicte  111542a  \\Edinhurg 
(engl,  -burgh):  bei  IV 38m,  E.  encyclopedia  111117m,  [baber  gebt.] 
111306m;  Journal  of  science  1446a,  Il517m,  IV 600m;  9^ovbIic{)t  IV 
147am  |  philosophical  Journal  I440ell,  le,  474a;  V22m;  new  pliil. 
journ.  IV193a  :|  review  11127a,  57a,me,  205a,  358m,  581e;  trans- 
actions  of  the  royal  society  1459a;  111213a,  284m,  310m,  366e, 
539m;  IV 64a,  75e,  165e,  6m,e,  182a,m  ||  ebivt  11 131e  |  Edrifi  (aiic^ 
gen.  ber  nubifc^e  ©eogral^l;  IV383m):  Stffeu  f.  ^Gibraltar,  SIfvifa  II253e, 
Slrabien  11243m,  Baku  IV  509a,  caf^.  m^ex  11420a,  (S^^reffe  11132e, 
ergänjungeu  IV 383m,  ginftevniB  f.  ü^anb;  „©eogv."  II132e,  415m 
(Überf.);  [geogr.  Dramen]  11447m;  Gibraltar  lV535e  (Slffen),  $?anb  ber 
ginfterniB  IV383m,  Ouecffilber  11415m,  Sojala  ib.,  Tehama  lV383e, 
Bauberinfel  11114m,  3eit  IV535e  :|  Eduard  III  (tcn.  bon  @ngl.)  IV 
170e  (Seit) 

^(gffect  [f.  i\6)t]  1409m;  IV  20a,  239m,  445a,  647m:  ^au^t-(S.  III 
578a,  ^evöovbriugen  II 94a;  Sotal-ß.  I344e,  5a  :|  effemeridi  astr.  f. 
Milano,  Egegeit  (növbt.  Slmer.)  11458m  |  Egeria  (13'«  ft.  ^:|3Ianet)  111576m, 
516e*  \109me,  116a:  mittl.  5tb[tanb  i).  b.  (Sonne  111436m,   Steigung 


ßger  —  ©i  373 

bcvi8ar)U  lU515m;  mem,  lll 516e,  \ lOQme-,  ^nttcduriQ  III 426e ,  460me ; 
\109m,  116e;  gj^-centv.  111515m  (f(.)  :|  Eginen  (in  ben  2ti;>en)  1461m  | 
Eginhard  (Einhard  in413all):  annales  regum  Francor um  HI  4i2e-3a, 
„5tnnalcii  ter  fväiif.  ^enige'^  IlI392e;  Merkur  toou  bev  «Scune  (b.  I;.  ein 
eonncuflcden)  ib. ,  [^evf.]  111413a  J  Egmant  (9?eii-@cel.)  21.  da)?  IV422m ; 
SB.  35iiUan  (aiid^  Taranaki  gen.  H' 423ji,  590e)  IV  [423am]  :|  $!ovb  Egre- 
mont  11510m,  description  de  rEg3^ple  1112036 ;  el;ein  p.  §lmmel] 
II417all,  111200a,  iy49m 

Chriftian  Gottfr.  Ehrenberg  [a.  A.  v.  Humboldt]  1267a  [369m- 
370a,  %A88]\  \36a,  40:  Än-acan:  @d;{amni  öcn  2  !(.  3n)eln  an  bev 
Äüfte  V45am,  56a;  bulf.  5Iid;en  \36a,  dtc\\c  im  nlnbl.  Elften  f.  A.  v. 
Humboldt  |  2(fab.  b.  SBiff.  311  BeWm:  in  ben  2Ibf)anbf.  11154a;  2}^cnate6ev. 
V55e,  91a;   SSevfianbl.    V(37m,  40m),  54a,  e-55all,m,  56a,   87m  :\ 
S3im§ftein  an§  2}?ejico  n.   (Sübaniev.   \38me,  54m  |  Eifel:  ^nfniovieu, 
H.-Men  lY 282am,.519me-  toulf.   Suffe  \40am:\  (gutbedimgen  [].  !(. 
Se'ben]  V56a;   (grben  f.   fl.   2e6en,    (Svb[d;id;ten  f.   Patagonien;    Farfan 
iaxai\  Sni'eln)  lV381e  (milt.),   ®el>irgisavten  f.  f(.  Men,   ©ranit  V67e 
(im  növbi.  5(ficn),  ©vamracfen-Slicn  l^ei  Petersburg  \91a  (alte  S}evfteiii.)^ 
Imbaburu  f.   9}ici)a  ||  3 H f  11  fi cu ^ tl)ie V e,   3nfufcvicn   [=  !l.  5;?el6en,  {{. 
Stneve]  I27e,  2ö7a;  lV2(S2a;  „bie  ^nfufionctlnere"  I45<Smll,e;  III54aT 
3nfu[orien  :  -lager  1267a,  -Suff  \ 50m  \\  (gd;tammtMilfaue  ijcn  Java  [ygl. 
Purunw.]  \  55me  (öcn  il)uen  bie  Äügeld;eu  im  9}?eteovftaub  ber  ©übfce)  | 
treibe  I462e:    „Sl;ieve  ber  ^v."   1467a,  488a  J  baö  fleine,    üeiufte 
geben  [=  3nfiif.  nftxv]   1157a  [369m-370a,   2t.  488],  371e\  IV 282a, 
\36a:  in  grben,  ©ebivg^avtcn  y36a',  „im  Ocean"  1488a :]  Wm  [ügl. 
Dcean]:    '^eeboben   V40e;    üJJeteovftaub  1335a,  373me   ((Staubregen); 
\55e  (bei  '^cCoa  in  ber  @übfee)  |  microfcc^i|d;e  SI;iere  f.  S^.;  micr. 
Unterfud)ungen   I462e;   \ 36me ,  38me,  40,  45am;    „SDiifrogecIogie"  V 
(38mc)  54a,m ,  56a  (Safein),  87m  (Sltla?):!  2)?or^I)clitl)en  ob.  9^(Jatuvf^iele 
\87am  \  23?cJ?a:  beö  Imbaburu  Y37m,  54a;  ijon  Pelileo  \36:\  älZ^rr^e 
II  242e ,  444am ;  S^aturf^iele  f.  9}Jcr^I)cI. ,  Dcean  f.  f I.  ?cben ,  Patagonien 
V40e   ((grbfd^id)ten) ;    Pelileo  [f.   Wot}a]:    ©eftein   V(34e)  54a;    [^erf.] 
(f,  \)p.  A.  V.  Humboldt)  1267a,  11447m,  11141m;  Y 55m ,  87m;  (Snt- 
ftetiung  ben  ^fJanjen  n.  Sl)ieren  I488e,   Purumcadadi  ((gd^lammbulfan 
^a^^'^)  Y55m',  ^t^rcbiolitb-^ilbung  Y 40m, 54e-55a  |  Sd;lanmi  f.  Arracan, 
Turbaco]  -bülfaue  f.  Java,  Purunw.  :\  Staubregen  f.  SDJeteorftaub  |  Sr;iere 
[f.  treibe]:   (gntftebung  f.  ^flansen;   micrc[co^ifd;e ,   fleine  [=  3nfuf.,  !1. 
Men]    1289m:    gr.  BaM   III 4im,  54a  :|    Siger  1376m,  490a;   djebel 
Tir  (2(iab.)  IV 381m;  Suff  f.  3nfufcrien,  Eifel-,   volcancitos   l>cn  Tur- 
baco  IV512me  (iSd;lamm),  SSeibraud;  11443m 

*ebrgeij  V16am  (iriffeuid;aftlid;er)  ||  (gi  [f.  ^ifd^e,  ^flanseu]  111623m: 
eifemiig  [f.  magn.  Linien]  1189m,  11376a,  111511a;  IVl34a,  6m;  ©e- 


374  @i  —  (Sil 

Palt  IVölGeTpl.  ©ev:  -Snfet  IV575m  (SBiiIfan),  -[c^läi:d;e  V37ni  || 
(Sic^e  f.  @id;«i,  (gid;e(n  III 482a  (effeiib)  j  Sieben  (aiic^  in  comp.)  Ulm, 
12a,  45ra,  296e;  sg.  (gic^e  (*):  2lvt  IV569e*,  -eu  U3m;  bicfe  129&am, 
gefaßte  II  21m,  ©venge  auf  SSergen  IV569e*,  -\)a'm  II  18a,  -ftämmc 
112j(m,  -tualb  IV 5566,  -jtveige  11464a  ||  Eicliwald  (Eduard,  geb. 
1795)  V55e  (©alfe  ücii  Baklichli),  (gib  IV532e,  ßibec^feu  1 224e, 
(Siev  f.  (äi 

bie  EiFEL  (He  ©lieber  ögr.  mit  o^^itlf.)  IV[27G-282mll,  5t.  518-9] 
464m-5a;  y[Wam]]  adj.  (Sifefev  (*)  lV276a,  8m,  280a,e,  lall;  %m> 
bviid;e  IV279e;  5luf-iT)iivfe,  -tDÜvflinge  lV5i9a  |  ^afalt  ib.:  -tevge  IV 
280a,m:\  ^erge  IV465a,  5Befc^r.  IV518m;  S8im§ftein  IV 2<S0am,  e-im, 
la  (fein  33.),  e,  2a,519e;  2)i:cfftein  V40a  |  ©ebirge:  alte«  IV5i9all ; 
ßntftel;iing,  3cvtviiinmening  IV5i9a  "[  ©ebirgöarten,  2)^inevalicn  (bcf. 
in  bcn  ä)havcn)  (gecgn.)  \N278e-9,  282am  [464m-5a,  518e-9m],  9e; 
\40am:  ©limmer  IV  477m;  Seucit  IV479m,  518e,  631e;  2:uff  lV518e:| 
bie  I;ot;e  IV279e;  ^nfuforien,  ba§  Heine  (micvcfc.)  2cUn  IV2^2aw,  519me; 
\40am  I  2a\)aftrcme  [bgl.  35nlf.]  IV27öam,  7am,  9e:  2l(tev  l\281me, 
SD^nngel  IV277e  :|  t(.  geben  f.  Snfuf.  |  3)Uare  [a.  ^(getivggavten]  IV 
275m,e,  6a  [277-280a],  m,  la,  2m,  464m,  5l8a,m:  Sllter  IV25ime; 
[^uf3ä^(nng,  einjcine]  lV275am,e,  9a,e;  §i3l;e  lV278me,  9ti^tiing  IV 
279e,  2:i;ätigteit  IV 464m  :]  äl^ineval.  f.  ©ebirg^avten;  [Övter  in  i^v] 
(ijgt.  2;c^>cgv.)  I460e;  IV278am,  9e,  280a,  2a,  518e;  [©^viften]  IV 
518me  j  Sfjalbilbiing  IV 281m-,  XlfdUx  1226m,  IV277m  :\  [XopCQX.]  (ögl. 
Övtev)  \40a\5txaä)\)t  [togl.  m\l]  l\279e-280a:  bcn  53afalt  hwxöfW 
IV613m,  feiten  i)ov!cmincnb  \\464e-5a  :|  Xia^  lY280e,  le,  2all,  519e; 
V25m,  40a  ||  3}nlfane  [\jg(.  aüg.  @1.]  IV[27ö-7m,  ST.  518]  280m, 
la,  372a,  464e-5a,  5l8a*;  V25m*:  feine  Slfc^enfegel  IV483e,  589am; 
[^tiifjäbüing]  lY276am,  7a,  372a;  anogebvannte  [=  evlcfc^.]  IV310m, 
befud^t  IV5i<Sa;  eigentli^e  lV276e,  7am;  evlofc^cne  [=  au^gebv.]  IV275m, 
518e;  ©ebirgCaiten  IV480a  J  2a\ia  [bg(.  aüg.  ©f.]  IV27öe,  280e,  372a; 
V25m;  -ftvemeIV480a,3e(einft),589m:|  ä«eereefevnelV453e;  B6)\amm? 
V25m,  40a;  bcv  3al)vtaufcnbcn  t(;ätig  lV464e;  gänji.  ä)ZangeI  be8  Strad^^t^, 
Xrac^t^tlcfigfeit  [ögl.  ©I.]  lV4ö4e-5a;  3eit  \\277am  :||  bulfanifc^ 
IV282a,  464m  |:  ^bätigfeit  V4Cm:  2  2(vten  IV27öa,  464me;  ^^i^tungcn 
lV27Pme:|  Zl)C\l  \  40am 

*(äifev  [f.  njiffenfc^aftlid;]  11274a  [veligicfer] ,  302m;  IV58a,  65m; 
V50a:  -fii^t  II202e  f  eifevnb  11351a,  eifrig  [f.  ^ovfc^ev]  II98a  ||  eiförmig 
f.  (Si  II  eigen  [f.  iBen?egiing] :  (S-namen  IIl24e;  (Sigeneö  11252m  J  (gigcn* 
f^aften  [f.  2«aterie]  II302e,  370m,e;  sg.  ©igenfc^aft  (*):  t^emifc^e  HI 
614m,  ^errlid;e  II217e;  ^t;Vfifd;e  III422e,  614m;  IV96m;  fpecififd;e  IV 
63a  J  eigentbümli(^  [f.  er;arafter]  II221e-2a  Qebem  35elfe  uf«?.];  ^-feit 
1493a,  II77e,  in531a;  pl.  -en  Il51a  :||  Silanb  (=  b^  Snfel)  [f.  doxaUen] 


m  —  ©inga  375 

1247a,  IV516e-7a  [6eftiinmtc§]  |  pl.  ©laiibe  I218e,  309a;  II  72m;  mlta* 
nifc^e  IV 28m  (304m),  401m 

eilt  j.  ein?,  eiiiacfjfig  f.  ncl;[ig,  (5inä[c^eniiigII385e,  -at^mmigcii  I248am 
(ber  (Srbe),  -tnevjiiug  IV  320m 

eiiibilbuiiggfvaft  (=  ^r)aiitafie)  I72m,  87a,  224a;  II 27e,  222e, 
7e,400m'^  Y8m:  anregen  1 29a,  276m;  1132a;  -enb  V8m;  2I-iing  II 
65m  :|  [ie  anf^ved;en  11187a;  aufgeregte  III 7a,  IV 6e;  Oekbt  llllm,  S3e^ 
lehing  II 4a;  fie  kfc^äftigen  1319a,  328a;  III312e;  (Siubrncf  auf  IV5m; 
fie  erfiißen  II189e,  m352e;  erftaunt  1105a,  ^iiüe  II89m,  kle6enbev 
§auc^  II  74a;  9ief(ej  auf  fie  f.  5IiiBenlveIt,  9^atur  |  fd;affeube  I37a;  II 
162a,  275e;  11131m;  id;e))feviic^e  I  ®.  XVa,  II89m  :|  f^niBoIifircnbe 
I393e,  ift  tl)ätig  1197e,  SSertI;  ki  Uuterfi4ungcn  U512e-3a',  auf  bie 
@.  tuivlen  I64m,  119a,  142a,  371m;  II 42m,  54e,  71a 

einbrcd;en  f.  35ol!er,  -enb  IV93e  J  (Sintnuid;  f.  ü)2eer,  35ÖIfer  :||  ein* 
bringen  [f.  S3cl!er]  I17a  (SrieB),  30e  (tief);  baS  (S.  [f.  Saffer]  I80a 

(Sinbrndt  [f.  gr^ahic^S  fvieblid^,  §immel,  ÄinbBeit,  Sic^t,  S^^atuv, 
Sftnl^e,  Uranclogie]  II 74m,  83m,  95all,m,e,  97e  ;  III86e,  210a,  594a,  5e; 
IV 4a,  6me,  16e,  41 7e;  \73e-74a',  pl.  ei nbr liefe  (*):  21.  (ivirfl,  nat.) 
V33m,  76a;  Sß,  (geift.;  bie  geivelinl.  S3eb.)  I  7me,  331m;  lUOa,  58m, 
66a,  68m,  71e,  96m,  233m,  318e;  III 41e,  IV467e:  beleknber  II 59a, 
er^b^en  11140m;  erfte  (pl.)  1379m,  in<§me  (2Sid;tig!.);  feicrlid^er  II82m, 
%xi\6)t  111337a,  ©efaninite.  [=  Xctal-]  1377m,  [in  ©eftein]  V76a*, 
@rc§e  111337a,  barmonifc^ev  1 80m ,  I;eii)orrnfen  II  92m*  |  einen  (S.  laffen 
[=  änriidl.]  1182m:  einen  tiefen  1216a,  IV596m,  V82m  J  leknbiger 
1171a,  2-feit  111216m*;  M^tigfeit  1379m*,  II186e  J  finnlid;er, 
II  lOle,  111352a;  IV 320a,  596m;  pl.  -c  I2üe,  379m;  II5a  (Sid;tig!.), 
95e  (ä)?ad;t)  :|  füBe  II 56m*  |  Siefe  II 53a;  tiefe(r)  [a.Iaffen]  1195a, 
216a,  224a;  II312e*  ;|  ^otal-S.  [=  ©efamnU-]  1371m;  1187a,  92e, 
97m;  IV 3m;  i^n  i?ermebren  II  93m,  ^uriidlaffen  [=  laffcn]  II  54a* 

*einengen  IV 83m  ||  einfach  [f.  ©ic^e]  II74ra,  82m,  113m;  III13a,m; 
IV9aj  (S-^eit  [f.  ©efe^e,  nai»,  e^ra^e]  II233e,  384m,  8m;  III  4m, 
21e,  626m;  lY7e-8a,  468a;  V8e;  ebtc  II  8m  :||  (Sinfaü  [f.  eonnen- 
ftra^Ien]  I401ell:  '^m^infel  sg.  11284m,  pl.  11228m  |  einfaÜenb  f.  (£on- 
nenftra^Ien  ||  einfarbig  f.  S^^^elftcrne,  (S-feitlll  299a  |  ©inf  Infj  [f.  geiftig, 
örtlid^,  \>Wii(i)]  ni56e,  236a,  279m,  287e;  IV37e,  148m;  pl.  -Pffe 
(oo)  II159e,  258e;  111379a;  IV74e,  114a,  342e:  entfd^eibenber  111595a; 
gliidlic^er  11364a,  377a;  niäd;tiger  1352m;  11229e,  237e,  3ü6a;  II14a, 
63e;  lV49m,  132a,  234m,  459a;  V4a;  niilber  11236a,  c-veic^  11180a, 
iüic^tigcr  I1155e;  n?cr;rtr)ätiger  11184m,  248m,  265m,  280m,  4e;  111145a, 
IV 461a,  V71a  J  einfcrmig  [f.  ^ilb,  9ecgelma§igfeit]  114a,  374a;  11315e, 
V44a;  baö  d-c  I123m;  (S-feit  1318a,  374m,  7m;  I150a;j  cinfurd^eil 
11389e;  Eingang  11260a  (finben),  pl.  -gänge  I1281ell 


376  eitiöe  —  eiufd^)! 

♦eilige-  :  -Udm  IV312e,  341e,  5m,e,  372e,  5a,  424m,  472e,  566e, 
591m  (@tüdfe)  |  (S-t>ovene,  bie  @-eu  1195a,  212a,  221e,  393e,  469m; 
II28m,  42m,  69e,  241e,  271a,  325m,  460a,m,  478m,  487a,  9a;  IV 
245e,  250m,  284a,e,  309me,  334e,  6m,  7m,  355e,  7e,  378e,  440e; 
V35e,  79e,81a:  ©cftalten  II85e  :|  Eingebung  ILSOlell ,  bag  ß-bürgevte 

II  89m;  -[;eftet  f.  paiieten,  ©tevne;  -lagert  1267m,  276e,  282e;  IV 
276m,  530e-la;  -mengt  (6e|.  öcii  ©ebivg^arten)  [f.  ©ebivggarteii]  111614m; 
IV  149m,  209m,  356a,  385a,  578a;  -riffcn  III386e,  -famnielt  11231e 
(@tcff),  -fc^ac^telt  f.  gej^.,  -[ehaltet  V74m,  -[rf)id;tct  I266e,  -fd;Ia[ert 
11147m;  -[c^foffeu  f.  ©ebilbe,  ©ebirgeavtcn,  tv^ftall,  2Reer  | -fc^iiitten 
[f.  Äüfte]  1309m,  11 153a:  tiefe.  [|.  Äiatev,  Ur'ev]  J302a,  324a;  n91m:| 
-fd;okn  Hll4e  |  -fc^väiift  11146a,  160m;  -er  11137m  :|  -fogcii  IIl618e; 
-jprengt  [f.  (Sifcii,  ©ranaten,  @d;trefel]  IV278m,  357a,m,  374e,  578a; 
-tijac^fen  (©eftciii,  aJiiiieralien)  1245a;  IV350a,  366a,  480e,  2a;  V 71m; 
-manbert  11291a,  -ii}ei(;t  111586a  {'mix  fiiib  iüeuig),  -njokn  IV476a, 
-njiirjelt  III201e  (tief) 

^^Eiiiliard  =  Eginhard;  eiul)eimild;  11178e,  184a,  7m,  241e,  274m  || 
(SiiU^eit  [f.  begreifen,  Som):ofiticii,  SarfteUimg,  (Sr|c^einimgen,  ©ebaiife, 
©eftaüuiig,  iuteüectiieU ,  9}Zcufd)eiigefc^led;t;  9Jatur,  -begriff,  -gelüalten; 
:püliti[d;,  ©^ecieUcö,  SBelt,  Seltaü]  (f.  o@vimbIage)  1 10a,  31m;  II 70m, 
74a,  94e,  107e,  184m,  238e,266m;  III  13e,  15e,  19a;  IV  13m;  pl.  (Sin* 
Reiten  O  II455mll,  6a,m;  IV161m:  angeucnniieu  I433e;  [ak^  ©ninb* 
läge]  I433e;  IlUlall,  137a,m,  435m,  444e,  5e;  '^ölel;re  III  10a;  (S.  it. 
gjJamiigfaUigfeit  I21m,  11214a;  in  ber  Letalität  I81a,  in  ber  S5ielf)eit 
I55m:l|  (Siiil;orn  (©ternbilb):  §alg  111186a;  W\\d}\tx.  111182a,  5a,  6a; 
((gtern)  5Jio.  11  monocerotis  JII302a  (3fad))  :|  einblniiig  II424e  :j|  einig 
(ber  einige,  ein  e-e6)  I170e,  209m;  11139m,  146mll,  342e,  359c,  372m; 

III  9e,  14e,  21m,  25m,  282a;  IV  5a,  57m,  85m,  430e,  608m  J  einigen 
II234e;  -cnb  11210a,  234a;  IV16e  J  (ginigmig  11205a,  219a,  234a: 
^rincip  Alexanders  beS  ®r.  Ill84m-5a,  beS  ©etrennten  1258m,  ber 
iUJenicf)I;eit  11142m  ||  @in!(ang  III480all:  ^armcnifc^er  II94e;  in  ber 
^atnx  I5a,  II 30a  (94e);  ber  jtcne  11505m  :|  Sinfneten  1135a,  -kgerniig 
1277e;  -mengiuig  1136a,  IV637e,  V34m  (-en);  -mi]^imgcn  11208a  | 
(ginübe  [f.  «erg]  II18e,20m,  25m  [27e-29a],  28a,m;  lV42e;  pl.  -cn 
(oo)  1150a,  297e:  flanglüfe  I332e;  laiitfofe  111501m,  IV8e;  [(Sc^ilbenmg] 
II [27e-29a],  bie  ©übfee  H311m  :|  (Sinvid)tungen  [f.  bürgerlich,  mtnr, 
etaatj  II33a,  158a,  235a;  einö  fein  II  107mell  ||  einfam  [f.  Ufer,  2Bege] 
11242m  [^olf],  IV302m  (35oI!)  |  @-feit  [f.  Salb]  IIi5e-i9a,  21a,  48e, 
70e,  lOOe:  §ang  jur  II26a,  ianblid;e  II  17e  ||  (Sinid;altiingen  111455a 
(im  Salenber);  einfd;(ie§en,  -eiib  [©ebirg^arten]  IV461e,  3e,  482e;  V83a 
(fen!red/t)  I  Sinf^Iiiffe  [in  ©ebirgöartcn]  IV 277a  [566e-7m],  638m; 
V68m;  sg.  ©njcjjluß  [miiier.]  (°°)  IV345m,  365^^:  mnuefeiiljeit  V6Swe, 


(Sinfd^l  —  eig  53ob  377 

beftinimeu  ba§  2llter  bev  ^crniaticuen  Y(13e),  fcffile  YöSme;  orgainfd;e 
[=  ^erfteiueniugcn]  IV474e;  V68me,  72e,  73a,  75a :|  (Siiifdiiiitt  llI365e, 
IV 550a;  pl.  -e  11204m  (maritime)  |  eiiifeitig  [f.  5lii[id;t,  2Bi[icn]  1315e, 
6a;  11251a;  11112m,  257e;  IV351e;  (g-feit  [f.  Slnfic^t]  IV481e  J  giiu- 
fen!iiiig  IV 271m,  354a;  pl.  -eii  \[166m-7m  (Siefe)]  166e,  IV275m  ] 
einlieft  I22m,  11137a:  beffere  11506m;  evlüeitevte  1258a,  11312m; 
in  eüMö  II136e,  7a,  283e,  297e,  311a,  2m,  323e,  343a;  III  6a,  60e, 
83a;  f(ave  I34e,  III431e;  VartieUe  I82a;  tiefe  11146m,  -cie  lV83a; 
Smielmiciibe  11311a  ||  (ginfiebelei  11102m,  IVlSle;  pl.  -eii  Il27m 
(rfjriftlic^e),  30e  :||  (Sinfiebler  (=  5(nad;orct)  pl.:  d;vi[tlid;e  11331m; 
iiibifdie  II 81m,  113e;  -leben  II 40a,  42m,  51m,  lila,  6m:  erregt  t^a§ 
mturgefüM  U[27m-30a]  51m;  SSalbe.  II113e  J  einfieblerijc^  11198m  1| 
(Sinfteltiing  f.  9^iöeau  |  (Sinfturj  [f.  ^ulfau]  lY219m,  264m,  490am,e, 
572m;  einftürjen  f.  S3erge  J  eintlieilen  f.  3^it;  (ä-iing  [f.  ^e\t]  1383a: 
'^ggriinb  I51e,  -grünbe  V72e  :|  ©ntrad;t  II 75a  (binbenbc),  179m  (fid; 
jn  (S.  löfen)  |  Eintreten  IV128e  (SBieber-ß.) ;  -tritt  f.  magn.  Ungemitter, 
(Sterne  ||.  (Simranberer  1384m,  11245m;  e-ernb  II  171e  (Helfer),  252e  ] 
(£-rung  [f.  ^erafliben]  144a  (üon  ^f^anseu);  11156m,  252e,289e;  pl.  -en 
11289m  :||  einimfen  1361m:  mäd^tig  1384m;  11103m,  280m  J  (S-nng 
I196e  (nnmittelbare),  304a  (gegeni'eitige)  ||  (SinU)of)ner  [f.  2anb]  1318a, 
347me  (t»cn  $!änbern) 

(Sinset-  [f.  'i|3ericbe]:  -binge  I54m,  61a;  -formen  11267a  J  (Pinsel' 
Reiten  (=  ba§  einjelne)  1 32a ,  55me,  223e,  231a;  I1157e,  231m,  244e, 
261m,  322a,  336m;  III  9a,  14a,  532m;  lV50öa;  sg.  @in5eir;eit  (^o)  I38e: 
2lnl)aufiing  V70m;  Slufjä^iung  Ill45n,e;  III  6m;  aii^  (S.  bae  ©emeinfame 
I54e,  crbnen  I66m,  prüfen  111593a,  fammefn  I69e,  gn  fcnbern  I6a, 
trenige  I17m,  surüc!brcingenI21m,  3iif«nimenfteIInng  IV306a:||  einzeln: 
e.  ftebenb  II 96a  [^flanjen];  ber  S-e  I385e;  pl.  bie  @-en,  (S-e  II217e, 
310am  1  bat^  Sin  seine  (=  (Sinselfieiten)  [f.  ia$  Stilgemeine]  I80e,  Il205e: 
mfonbernng  11398a,  2Inl)äufnng  I  ©.  Vllle,  S3ecbacf)tnng  I19e,  33eftimmt- 
l^eit  I13a,  jum  ©anjen  I40a,  grn^^^entüeife  I79m,  feine  ^enntni^  in  ber 
^atnx  nctf;iuenbig  I  <B.  Vlme,  (£d;ilberung  I120e;  iBergleid),  ^^ic^tigfeit 
IV475m  Jbac  Sinselnfte  III385e-6a,  IV  188m  ||—  einjtg  III341e,  513m; 
IV  614a 

Eireksfon  f.  Leif  ||—  (£ig  [f.  @(etfd;er,  §immel,  Mars,  Saturn, 
Sbiere,  iBnlfane]  1137m,  305m;  III164m;iell,  5a,  201e,  527m  [Sefin.]; 
IVSm,  235m,  500m,  571m;  V5im  ||  3ii[ä^c  (compos.  ©ö-):  eieartig  III 
200a,  auf  bem  (Sife  lV179m  |  (gi.^  bebecft  II92a  (bcn  33oben);  mit  e. 
beb.  [f.  mm]  I351e,  IV565m  :|  mit  (S.  belegt  I343e,  -bilbiing  [=  (Sntfteb.] 
III201me;  -bllfcfe  \28a,51me  ||(giöboben  [^i  ^cbenei^]  IV46a,  e-47 
(a),  I69am:  2)i(fe  IV168e;  ©renjcOi)  1 V 4öe-47  (46e,  47m),  iöPam; 
[^^erf.]  IV  580m,    Siefe  l\580m',  geogv.  ^Verbreitung  lV4öm-47a,  m,e. 


378  @iö  ^ob  —  3 

580m   (ungleiche)  J  iöobeiieis    [=   I;^.   unterirb.  ©S,   4^  (Siö'boben]  IV 
[42m-45m,  2(.  167 -9m ,  235a  (in  Sibirien  ob.  b€m  növblic^ften  Slfien)] 
42m,  45me:  (Surbe  lV47all,  2)uv(^fen!iing  IV44e,  ©renje  IV 47m,  -(2d?id;t 
IV168e,   imterirbifc^eg  IV  43m  ||  S3renni>iegel  au«  d,  11355m,  -bamm 
11459a;  -bede  IV 239m,  488e;  [Sefin.]  111527m,  V5im;  bic^teUV46a: 
(Sntftel;ung  [= -bilbimg]  I409e,  I11164e  (201me);  ju  ß.  erftant  IV IIa; 
ett?ige§  1 14m,  344a  (ÜJegion  be^);  IV (235a)  384a;  eiöfrei  1343m,  351a; 
[in  ©egenben]  lV375e;  gefdimclseneg  I369e;  V40e,  42e,  (51m  nicf)t  gnnj); 
-geirölbe  111200a;    im  @iie  IVl67m;    eichlt  111201a,  245a  (500m); 
-Iv^ftalle  1356m,  [fiinftlic^ee]  IV24öe,  üeineö  2cUnl369m-370a,  -hift 
III  (200a);  SBiilimg  auf  bie  3J?agnetnabcl  Il8Ge,  IV67m;  SRangel  bcs  (S. 
II461e;   -maffen  I242e,  407m;  11378a  (ftra^len),  459m;  IlI389e  (auf 
ber  (gönne),  \28a  \\  ©it^meer   1131a,  201e,  3m,  255a,  273a,  295e, 
308m;  111610a:  STu^fluB  beg  ca\p,  m,  11226a;  Entfernung  i)om  (S.  IV 
382e,454e;  gurc^e  IV455e-6a;  ^ittoral  IV454e,  6a;  9^orbIicf;t  1205a, 
«Reife  IV66e,  bag  fübl.  IV65e,  Ufer  IV382e  :|  @.  in  fübl.  äJleeren  II 
123e  :11  am  ^cl  [a.  ©üb^ol]  1305m,   an  ben  ^clen  I409e  J -pol  III 
46e-47a,  -pole  III  47m  ||  9?eife  auf  bem  ©fe  IV65e,  -ri>^ren  1372m  jj 
®c^i(^t(en)  f.  unterirb.  |  (Si^fc^ic^t  [f.  bef.  unterirb.]  IV47e;  pl. -]rf)ic^tcn 
I409e,  IV  44a  (2:emper.)  ||  (S^melsen  1407m,  V54e;  -fc^oüen  1299a, 
II304e,  IV562a;  im  (Sommer  IV45e  (46a,  47e),  (Starrheit  111527m  | 
©tiid  111165a;   -ftiicfe  IV45e-46a,  235a  rj    am   (Sübpol  [Pgl.  Speere] 
I369e,    Zm\pix.  IV  168a  ||—  unterirbifd^eS  (SiS   [§p.  =  «obenei.^ 
©öboben]  IV 42m  [42m~45m,  21.  iö7-9m  in  Sibirien  ob.  bem  nörblic^ften 
Slfien]:  abhängig  f.  ©ftrerf uug ,  in   5Rorbamer.   IV47e,   5Ifien  f.  @ilnr.; 
S3eobb.  f.  Middend.:  anbre  33.  (in  anberen  Sliefen)  \43e-45m]  im  alten 
(Eoutinent  lV47me;  2)i(fe  [i:gt.  <Bd)\6)t]  IV42m,  43m,e;   (gntftel)ung  IV 
168e,  in  anbren  ©■btl)eileu  ju  beobacfjten  IV47e  |  gecgr.  (Srftredung  ob. 
SBerbveitung  L:|:  ©renje]  IV 42m,  46m-47m  [46-47 ,  %,169am  (im  aüg., 
nid;t  blc^  (Sib.)];  n?otocn  abijängig,  \va^  auf  fie  ©uflu^  I)at  IV46am, 
47m,  169a  :|  ®renje(n)  f:^:  ©ftrecf.]  IV[4öe-47J  46e,  47mll ;  nic^t  Iccal 
\\168e  I  Middendorff  l\[43m-45m,    21.  167-9a]   43m,   580m:   feine 
33eobb.  im  Schergin-(Sc^a^t  iwJakutfk  IV[45e-45m]  :|  bei  ben /SamojWen 
IV45me,  169a;   Schergin-(g(^a^t   f.    Middend.  ||.  (gc^ic^t   be«  unterirb. 
(S.   IV42m   (2)i(fe),  45a  (Siefe);  pl.  -en  IV375e  J  unterirb.  ©efd^icbt 
IV45e,  167m,  235ail :  Semper.  IV44e-45a;  Siefe  u.  2)icfe  IV45e-46a, 
169a;  pl.  -fc^ic^ten  IV44o  (^^emper.)  ||  in  (Sibirien  ob.  bem  ni3rblid,)ften 
2lfien    \\[42m-45m,    2t.   167-9m]    |    Temperatur   [ögl.    -fd;id^ten]    ob. 
Sänne:  ^unabme  \V[43e-44m,  21.  167-9a],  Sticfe  bcr  £.  ton  0^  IV 
44e-45a\\  :\  2:iefe   [f.    ^ä)\6)t,   -]c^icl;t,    2;emper.]   (njo   eö    beginnt)    IV 
46ail,  580m',  im  Ural  IW 45e-46a,  ^Verbreitung  [f.  übr.  ©ftrecfung]  IV 
42m,  2Bärme  f.  jtemper.  — 1|  -traue  IV27m,  ^iil'^'^wi^i^ji^^en  1205m 


eiö  (eilig)  —  mii^tit:  6d;iefe  aEg.  379 

11—  eifig  [f.  Äälte,  yioxbcn,  Scni^evatiiv]  1162m,  386e;  in202a: 
©egeiib  I293ra 

(Sifen  [f.  S)vatb,  ©(immer,  SD^agnet,  2)?cteor,  Odjtx,  «Schiff,  <Buipl)md, 
Xitanj  lV489e  ||  3ufaljc  (in  compos.  Qifen-):  nngcjcgcn,  Siiigiel^img 
f.  äl^agnct;  Siufiöiimg  11385a;  -hahn  [f.  (Siibfee]  lV436e,  595a  (-Äavte); 
-blafcn  V55e;  -blcc^  11325m,  llUOOm;  (St;lcv-(g.  1245m;  (£In-em-(S. 
I11616e,  7m;  eingemengt  lV210m;  eingct>rcngt(eO  I135e,  111616a; 
[electv.]  111130m,  -evj  f.  3«agnet;  -feile  IV 66m,  196a;  fliiffigeö  111 
418m;  getiegcneS  1135e,  406e;  [in  ©egcnbcn]  11416e,  -geOalt  lV181e; 
geic^md3cn(ef>)  11168m,  416e;IV2i4m  (geitev);  ©cli^ebe  1272a;  -glanj 
1245m,  279ell,  450m,  464m;  lV504a  (fünftl.),  V77m  [als  ^Seftanbtl;.] ; 
@uBe.  1424e,lV227m;  V94me  (-Safel),  e-95a;  e-baltig  1184a,  -fieö 
111614m,  fi.nftlic^eg  lV504a  ||  f.  *2)Zagnet  |  maj^nctifc^  1186m,  430a; 
11294a  (373m);  lV49m,  57e  (210m):  mad^en  lV57m,  171a]m^Qmt\S* 
nuiS  lVl71a:|i  -maffe  1134a,  406m;  11416e,  Wohne;  pl.  -maffen 
1398a,  111616m  ||  metaüii^eS  [ögl.  ^mcttoxjt.]  1134m,  395e;  111614a,m, 
5e,  6a  ||.  f.  Titkox  \  in  äReteorfteincn  Ii55m,  7m,  395e,  8a;  III 
613m,e,  4m,e,  5a,  7a:  metaüifd;c^  111614a,m,  5e,  6am  :\\  (g.  u.  9^i(fe( 
I11617a,e;  9Me(e.  IlieiZaJnicfen^altigeö  g.  I(l34m),  111613e  :||  -C)?i;b 
1281a,  2a,  3m,  460m;  IV 602m:  [aU  SSeftanbtl;.]  IV 627m,  V46mil  J 
ojl^bivtee  lV341al"-Ojl;biiI  111616m,e;  IV  149m,  209m:  [alg  SSeftanbt^KJ 
IV627m,e;  -Opjh  V46e  ||  )}aramagneti|c^  III400m,e;  lV49a,  Vllm; 
Polarität  IV76e-77a,  rctBglii^cnb  1196a  |  -f^imibt  n44a,  465e;  )d;mieb^ 
bare^  II416e  :|  e-fd;n3ar5  III623e  |  (g.  mit  ed;lüefel  lV602m,  V47a; 
(gd;trefeI-@.  111614m,  624m;  V46e:j  -Sfelett  III616am  |  -ftab  1430a, 
11294a  [magn.  machen] ;  (gtaBe.  1460a  (brüchig  iDevben),  111614e  :|  -ftangcn 
11373m,  IV57m;  -ftein  1279e  (9tctI)-(S.),  -t^eife  \Y210m,  ißerbinbr.ng 
111617a;  in  ißulfancn  1245m,  7m;  n)ei(^(ee)  IV57e,  76e-77a,  114a, 
174e  II—  eifern  [f.  ^iigel,  diol)xc]  11417m 

^Eifenach  1270a  [Ort  babei],  Otto  Eifenlolir  (1806-53)  111547m 
((Sinfhi§  beSSDZcnbec),  eifern  f.  bei  (Sifcn,  eifig  f.  bei  Sie;  Sfieftifer  11118m 

(£fli)jtif  (=  (gcnncnbabn,  -ireg;  53abn  ber  (grbc)  [f.  ©cnne]  1103m; 
111147m,  9a,  161,  i(Sl-2a  II  3uf.:  gu  bem  5(qnatin-:  n?cnn  fie  siifammen' 
fielen  III  450e-im  (i^clgen),  fie  n.^erben  nid;t  sufammenfaücn  111453m  :| 
S3e5iel;i:ng  auf  bie,  siir  (5.  111149am,  159e  {160e-la,  181e),  194m; 
burc^fd;neiben  111187a,  S)iir4>id;nittf))iiiiftc  II1453e;  (Sbene  ber  (S.  1406a; 
111453m,  546e;  (Siitfernimg  l^on  ber  (g.  III (210m);  ^al;n  ber  (Srbe  111 
449a,  (gtcüe  ber  (Sibe  1403e;  gegen  bie  (S.  geneigt  [tgl.  9i(igiing]  1 103m  j 
ber  a.  nat)e  111161a:  Sternbilber  Ill(16lm)2a:|  9?ame  111197m;  ^ci' 
gung  gegen  bie  (5.  [ügl.  geneigt]  (f.  Sfqiiator,  S3nbn,  Kometen,  ^>fanetcn, 
-bal;nen,  @cnne)  197el',  U1533e,  V118m;  für  bie  Planeten  111182a, 
^üle  [tg(.  <B^cl]   111194m  ||—  et^icfe  ber  efli^^tit  [=  DJeignng  bev 


380  (?f(iptif:  od;iefe  —  Electra 

(gvbarf)fe  gegen  ihxc  SQcilm  (111450a)]  m[450-5m,  'ä.  i85-6m],  450a 
[2)efin.],  4me  [^Betrag]:  Stbiia^nie  (cb.  iBevmiiibenmg  ni453a,e)  111 
455am,  4m:  i'äljxWä^c  1114 53e,  ift  jel^t  III 455e-4a,  Übergang  f.  fcgteid;  J 
216-  n.  3i'"^('"^^  [=  35eränb.]  III452amii,  3a,  e-4a:  in  nng(eid;en  ^eviobrn 
III'454a,  Übergang  ber  Qe^igen)  2lb-  in  3iiii^''f'i"s  III 453e-4a  J  ab-  i:. 
5unebnicnbe  III 452am  (3a)  ||  mit  il;veni  SInfang  [üg(.  SntfteKj  l\\451e-2a 
(cnt|ter;n  ^flanjcn  u.  ^Inere),  alte  53ecbb.  III  [454-5m,  5t.  485e],  [33e* 
ftimmiiugen,  Setrag]  III454mlle,  [3)efin.]  111450a,  (gntftet;itng  [i?gl.  Sin- 
fang]  III 45ie-2a  (2a),  früher  [.  Qxc^ex,  Wi  beu  @ried)en  III45iw-2a; 
Sßivfiingcn  einer  gießen  ©c^iefe  III 450me,  früher  größer  111454m;  je^st 
f.  2lbnal;ine,  alte  äReffungen  III  [454-5m,  5t.  485e]  4ö4m:  2öir!iingen, 
trenn  bie  (Sd;iefe  null  iväre  lll450e-lm,  3m  ||  iBeränber  nng  [=  Dhttation 
ber  (Srbad;[e,  =  516-  u.  3i'i^^^'n^»^i  H^-  Ö^c^^r,  niitl]  I25am,  11403a, 
Ill[452-5m]:  [51n[id;ten]  III  452e-5m.,  485m;  fcrtfd^reitenbe  111452a, 
[@el'd;.]  III [452 m-5 w,  4-5m];  in  engen  ©renjen  III [452-5m]  2am,Tn,e, 
3a,  48öm;  Urfac^  III 432e-3a,  455me;  2ßir!iingen  [f.  gre^e,  null]  III 
[450m-lm]  3m,  7a  J  ^eranberlic^!eit  111451m  ||  S3erminberung  f.  5t6nal)mc  | 
SSirhtngen  [f.  33eränb.],  feigen,  Söic^tigfeit  ber  ®d;.  ber  ßfl.  ob.  bei* 
IReigung  ber  dxHdj^e  in[450-2a,  5t.  4<S5]:  auf  bie  Älimate  III 450am, 
Im,  2e-3a,  485m  :|  31'"^^'«^^  f.  6ei  516na6me,  grii^er  — 1|  fd^neiben 
f.  burd^)d;n.,  [enfred;t  auf  ber  @.  111531a,  (Solftitinm  111186a;  (giibH 
11333a,  111210m;  12  Streife  111161a,  nm  bie  (S.  111161m 

*el-,  El-  (ber  5trtifel  öor  arab.  DZamen)  gilt  al^l;ab.  nic^t,  ß'läolit^ 
1459a  I  (Slofticität  [f.  SDani^f,  lüuft]  IV219e,  222m;  elaftifc^  [f.  2)äni^fe, 
pffig,  piffigfeit,  Gräfte]  I2llm  (mn^er),  IV512m  :|  Elath  (am  arab. 
mccxi\)  11167a  I  Elba  (3n|eO:  ©ebirg^arten  I272e,  3m,  9me  J  E/6e  (gl.) : 
5tueflnß  11155a,  biö  11442m;  aJJiinbnng  I318e,  II410e  :|  Elbruz,  Elbumz 
=  Elburz 

Elburz  5t.  aüg.,  beibe  [oqI  Älburz]  iV379e-380a:  9?ame  IV2S0a, 
582am  J  SB.  ber  ^erfifd^e  ob.  caf))i[c^e  l\[379e-380a,  5t.  582am]: 
S3ergi#em  l\  380a  Id.  ber  cancafifd^e  (I  V550a,  582a;  in  9^20  l>om 
^erf.  IV380a)  (53erg  im  Sancafnö  lY 380a;  bgl.  25ul!an),  gen.^i3^nl. 
Elburuz  gen.  {Elbruz  IV181e,  199a):  IV269a,  380a,  506e  |:  5tuffteigen 
IV367m,  alte  5tn§briid;e  IV 509a,  ©i^fel  [bgl.  (gee]  IVl81e;  §i3be  IV 
384e,582a,m;  ^cgelbcrg,  Äette  IV367m,  386a;  traterfee  f.  «See,  ^age 
IV55öa;  Dtcife  IV  69m,  199a;  @ee  auf  bem  ©ipfel,  ^raterfee  IV  276a, 
386a;  erlofd)ner  5Sulfan  IV554e,  6a 

*Sebaaian  de  Elcano  (del  Cano  III345pO  II304e:  Magellan's  S8c* 
gleiter  111345a,  fel^t  Mag.'s  (Sntbed'ungen  fort  l\308e-9a;  Pigafetta  II 
327e,  111151a;  mc\pm  II308e-9a,  479m  :|  Eldorado  11168a  |  (gleat 
1275a,  -te  11439m;  cleatifd;  V 58a  .  (ed;u(e)  :|  Electra  St.  (^MO  f- 
Sophocles,  33.  (@tevn)  in65a 


diectricität  bi^  (Btröme  381 

(Jlcclricitöt  ii\\L  (g(cctn-2»cagncticimieO  [f.  $?ii[t,  Skniio-]  1336a 
[361-4a,  51.  485e-6m] ,  362e ,  398a,  428a,  485e;  11572m,  7me  [5(Sie-5, 
21.  517e-8m]',  11133m,  44m-45a  [94e-96,  2(.  150];  IV(i5€)  57,  142e  || 
3ii[äljc:  SIpVavate  f.  Snftv.;  atmci>bävifd;e  [=  2iift-]  I205e,  11417a  | 
Beiregte  I195e,  II377e  (in  «gtvcmeii);  ißen.>cgimg  1185a  (in  33.),  2U6e  :| 
(Jontact-e.  I35a,  II384e,  IVlOe  (©iitbcdim;});  tocn  bev  (g.  bm#remt 
(iverben)  I18Ge,  111399m;  (Sittberfiiiigcn  (in  \l)x)  lY IIa  [66];  (Sweger 
\24me,  erregte  11382a;  (Stl^m.  f.  Söert,  ©eväiifd;  11382e;  [@e)c{;id)te] 
lI[5Sie-5J  3a,  me,  7e-8a;  IVlOe;  ©efc^unnbigfeit  [ögl.  2:elegra)?b]  111 
[94e-96]  95e,  96a'l ;  @Ia^@.  I362m,e;  ^arj-S.  [=  refinefc]  I362e; 
Snftrumcnte,  Sl^^arate  baju  11 5<S2am;  2eiid;ten  1205e;  ^\ä)t  [i?gl.  electril'c^] 
11383a,  lll(63eil)  |  in  ^erbinbiing,  ibr  3"l^i""inibang  mit,  @.  3mn 
äJZagnetiömug  [=  @(cctrc-2)Zagn.]  1194,  437a',  \l3T2m ,  381e-2a,  3a, 
517e-8m;  11144m,  104e,  399m-400a',  l\48me,  57:  33esielmngen  IV 63a, 
Unterfc^eibnng  lV57am  :|  9?atiir  [.  SSefen,  ncgatiüe  I486mll,  :)3cfitiüe 
1362a  (486m)  ||  burd;  ÜJeibniig  1200m,  U{381e-2m),  \24me:  am 
Orinoco  n94e-5m  J9^eitningc-(g.  11383m,  III  63e,  V49me;  $!ic^t  11194a  || 
refincfe  [=  ^av^-]  1362m,  rnbenbe  11377e,  '%^e-SammIer  11417a; 
[e^riften]  11372a,  381e-2;  111419m,  IV  182m;  gtärfe  11382a,  einjetner 
©ubftansen  11382m,  telhirifd;e  lI5<S2wc,  Uvfad;  [|.  qu^  SBefen]  \12m 
(33eii\),  S3erbam|>fiing§-(E.  I485e;  ^^ertkilung  I198e,  486a;  11382e; 
SSefen,  ^atnx  (auä)  Urfctd))  11372m,  381e,  5i7e;  lV57m;  äßid)tig!eit 
11383a  1  2iBir!mTg(en)  11382m,  IV  57a,  V12m:  -^^freife  I1382e  :|  [SBort, 
(gtt^m.]  l\517e-8a,  Buftaub  IV IIa  ||—  33.  electtifdj  (üg(.  electro-magnet. 
in  fielen®!.)  [f.  ^elegral?!),  tr;ermc-]  11 59e,  382a,  418a,  öOOmll,  517e, 
8a;  IV612e  ||3iifo|jc:  STn^ie^nng  I194me;  U381e-2,  517elll,  8am; 
111  (33m);  Slu^flüffe  11381e;  S)ratt)  [in  el.  Sesiet;.]  111130e,  IV  (66m); 
bnrd)ftrDnit  IV66m  |  ßntlabnng  [=  dxPH]  1334a,  111144m,  lV142e; 
pl.  -en  11196m,  lV6;2e  (r;äiifige)  :|  erfc^eimmgen  I31m,  lUOe,  111399m; 
(gy|?Iofionen  [=  (gntlab.]  1364a,  6m;  I1324e,  473e;  lV460a;  gliiffig^ 
!eit  1397e  |  ^unfe  1200m  (gefärbt)  (440a),  III 63e;  pl.  -en  IV612m  :| 
©elritter  [l  Ü6r.  *®en\,  ijgl.  ^Ungeh).]  I204e,  452a;  ©leid^geiric^t  1362m  | 
^raft  1361m;  I1381ell,  2m,e;  Gräfte  11372a,  IV  150m  :|  Labung  1194m, 
336a;  11383a,  III399e  ||  $!eiter  (sg.  n.  pl.)  II(382e),  III(399m);  IV 
Ööajn,  205e  I  2eitnng  [ögl.  STrt.]  Iin50me:  -^^brat^  rV66m,  m\d)tl 
I11130me  .||  ?id^t  [t^gl  (grectricj:  -^rcceffe  I11228e-9a;  (gc^neüigfeit 
111 94am,  129e,  i50(m)  :|  magneto-electrifc^  II194me,  IA'67a  |  ^rcce§ 
1446m;  II381e,  3m;  pl.  -[fe  lU94me  (228e-9a)  :|  Siegen  1113m,  V49m; 
Delationen  IV IIa;  (£d)Iäge  IV  114a,  V24m  |  ®^>annnng  [=  2:en[icn] 
1214a,  244a,  340e,  362e,  4a,  412e,  44öa  (486m);  111 96e:  üevänberL 
IV (45m)  II  (Strom  11400m;  III95e,  96a(m),  130me,399m;  lV66a, 
214m;  pl.   (gtrijme   1184e,  195m-6a   (i?erfd;iebnc   @vftemc);    111257m 


382    ©lectricität:  6trönt.  —  ©[erneute  ^.  (uneig.)  aUg. 

(35erftär!img)T  (Strömungen  1162m,  194m,  öell;  11500m,  III 399e[l: 
(Sinflu^  auf  ©ebiro.sartcn  IV  148m,  [Urfad;]  III399e  ||  2:enficn  [=  <Bpan 
nung]  IV 48m;  Uugeivitter  [b.  ^.  ©elritter,  bgl.  ®L]  I198e-9a,  \\U2e 
55er^ä(tni[fe  IV 445a,  iBerfuc^e  Il517e,  SBeüe  111130m;  SBifi'eu  11383a 
7e-8a;  Buftänbe  IV48me 

@tectro-SI;emie  IV205me;  elcctro-c^emifc^  II397e  (S^eorie),  IV251e 
0:pi-cceffe)  J  c(ectro-bl;uautifc^  1198a  (Gräfte),  IV  174m  ||—  electW- 
niagnetift^  (tgl.  electvifc^  m  bielen  @I.;  uiagneto-etectri[c^)  IV66e:  5(^^arat 
1362a,  grfc^einungeu  [=  ^f)änont.]  11144m,  @eU)itter  [=  UngeU?.]  11145a, 
Gräfte  I65m  |  $?abuug  ber  @vbe  1163a  (225m),  366m,  437a:  negative 
I(361e):|  ^e^teutoicfhiug  1201m,  päncmene  [=  (grfc^ein.]  III 45e-46a  | 
^vcceB  11194m,  228e  (393e);  IV45e,  \  12am',  pl.  ^roceffe  IH22a, 
24m,  52e,  378m;  IV17e,  211e  :|  @^anmmg  I99a,  225m  \\  ©trcme 
11342m,  IV 71a  |  ©tvömungeu  1208m,  439m;  III 5a,  Mm-^5a',  IV 
66e-67a  ((Suregung) ;  sg.  -uug  1204a,  8m  ||  X^ätigfeit  111379a,  IV  83m: 
bev  (Svbe  \\13e,  83m;  Uugeu^ittev  [=  ©eluittcv]  1208a;  SBirfungen  I52e, 
IV(66e)  :||  (£lcctro-9J?aouetiÖmug  [ög(.  glectricität]  I31a,  170m;  11311a, 
397e-8a;  IV(i5e)  17a,  48m-49a  [66],  76e:  (gutbccfung  11398a,  lV[ööj; 
pl.  -en  \llm-12a  (neue)  :|  (Sr[d;einungen  \165e,  IV45me  (öeränbevl.)*» 
@oune  atö  Uvfac^  [i^gl  *^onne  m]  111378a,  e-9a  [399-Wla],  401a; 
Uvfac^  [a.  @cnne]  11144m,  323m;  e\Diger  SBec^fel  IV4<Sme,  in  anbeni 
gBeIt!ov^ern  al8  ber  (Svbe  l\83me,  3u[ammenl)ang  \\399m-400a  \\— 
(Stectrometer  sg.  I205e,  440a,  2e,  486a,m;  pl.  I362e  J  electrcmetvifc^: 
Sf^^arate  II144e,  S3eoBb.  I361e  ||  electmm  (-on  II411e)  (^ernftein) 
I194e;  11163m,  410e,  Ime,  517e-8a 

(Siegte  II21a,  pl.  -ien  IlSia  J  elegifd;:  eiemeut  II12e;  e*ibvnifd;eg  (g. 
1158a,  68e;  @ebid;t  Illlla,  [^erf.]  11327a,  (Stimmung  II33m 

Elemente  5r.  (eig.,  natürl.)  (=  Urftoffe)  [f,  geuer,  pffig,  Silaiiix] 
1317a,  Ulla;  IlUlm,  me,  43am,  54m,  56a,  408a,m;  \7m,20me; 
sing.  (Element  (*)  11154m,  306e-7a  jj  3ufa^c:  ber  Sllten  [ögL  ©riechen] 
III 45am,  aufgeregte  II 59m,  33eberrf(^uug  1166a  |  ba§  benjeglic^e  (sg.) 
[-  giZeer]  1224m,  331m;  11296a;  ba§  t^emegte  11359a*  :|  (gfcmente  ber@I. 
11113a,  ba§  feud;te  III106e*,  M  b.  ©rieben  [ögl.  Eliten]  f.  4  |  .^am^f 
[t  Stt^ift]  I"^!^/  15e;  II26a,  67e;  fäm^fenbe  1367a  :]  Ärei^Iauf  lVi2o, 
n.'>ed;ieln  i^re  Sage  IV  12a,  Übergang  in  einanber  Y7m,  mele  \{20e)  \ 
[3af)I]  (ögt.  tiele):  5:  11142m,  54m,  55me;  4  ober  5:  Hl  Urne;  4: 
111 28e,  475e-6a  (bie  4);  \20me\\  (bei  ben  grie^.  ^^ilof.);  nid^t  4:  Y20e; 
3  genannt  IV235e-6a:|  B^Diefpalt  I23m,  3u?ift  [^i  Äam^f]  1175a:|j 
33.  (uneig.,  bilbl.)  [f.  S3ar;n,  53i(bung,  c^emifc^,  (Someten,  äRagnetiömu«, 
numerijd^,  c^tif^,  Planeten,  ^oettfd;,  (Sonne,  ©tcrung,  3al)Ien]  I150e, 
lG4e,  193a,  240a,  263a,  280e,  353e,  398e,  454e;  11326,  92e,  146a, 
8e,  162a,  6m,  8e,  187m,  211m,  231e-2a,  257m,  297m;  I117a,  159am, 


(Jfemeute  ^.  (uneüj.)  —  Elie  de  Beaumont  Tl    383 

374a;  IVlle,  18e,  19e,  251e,  282e,  637a;  sing.  (glenieiitC*)  1332m, 
358m,  482m;  II  58a,  71a,  72a,  234a;  111450m;  IV56e!l,  57a,  83a,  90m, 
468m  II  3ii[al5C:  einer  33cftiininimg  lV183e,  bveifac^e  I82e|fvembe  II 
156a,  9e,  178e;  frembavtige  [=  l;eteroo(.]  11213m,  IV82e;  sg.  -e«  II 
237a,e,  9e,  396a  :|  ©nmbel.  I182e*;  §au|:t-(g.  111629m;  IV  15a*  433a, 
475e;  heterogene  [=  frembart.]  11217a;  111192m,  628a;  neueß  II239e*  ||. 
üerfd^iebeue  11214a  I  i3-artige  III  347e,  iB-ig!eit  I80a  ||  n)eid;e«  II12e*; 
lüid^tigeo*  111519m,  IV(53m)  91a;  B^^'^^Ö^^^g  "^  ^'  I12e  ||—  elementar 
[f.  DIatur,  (Stoffe,  35erfc(;iebenr;eit]  I V 1  Ime ;  33.  ß  r  e  m  e  n  t  a  r-  O  [f.  (Stoffe]  | 
e.  elementarifc^  (*)  [f.  matnx,  (Stoffe]  11384m,  424a;  111626a;  baö 
e-fd;e  (oo)  11114m,  IV14e  ||:  donftitiition  IV 5m,  einfac^beit  11388m, 
-leBen  II47mO;  «Proceffe  IV  14a*,  16e 

*Ä.  Elena  (D^icaragua):  S3ai,  punta  de  IV308e  Jelenb  11124m  (©e^ 
bic^t),  191a,  235a,  493a;  ©enb  II8e  ;|  gfenntf^ier  1376a,  pl.  -e  11229m  || 
eie^l;anten  (aud^  in  comp.)  1289m;  II 428me,  434 ^^  sg.  -ant  (*)  IV 
584m:  in  5lfri!a  \\412m,  434m;  bei  Ariftoteles  11191m*,  e-artig  I28a 
(^ad^^bermen),  S)vüfenöffnung  II428e;  ein  @.  trägt  bic  (Srbe  I299e,  V69a; 
glüffigfeit  II428e;  foffire(r)  1292m*,  mll,e;  [®röBe]  1289m;  -Ijaax  II 
314m,  -l;aave  II480e;  inbifd;e  II454me;  -jagben  II  205m ,  454am ;  im 
Kriege  II 454me;  [in  Sänbern]  (a.  5tfr.,  inb.)  11431a,  IV 584m*;  in  ^om 
11229m,  441m;  ©itten  II  189e  ||  Eleußs  111586a  (@el;etmniffe)  j  Elfdakn 
((Sd)meben):  §i?^erftr)en  IV45ia,  632a;  ^or))()^r  V85a,  ©ijenit  1464m  J 
(g(fen(>cin  II167e,  416a,  434m!l:  biamagn.  IV  174a,  kugeln  IV  163m  :|| 
Elias-S&ixa,  %.  (im  S:ai}getn§)  11414m  |  SQ.  (^JJSBtiifte  5Iiner.'?)  IV306e 
[443a,  527 e  (?{.  43)]:  entjünbet  IV442e  (öor  fiirjem);  §ö^e  \y292e, 
445a,  527e  (5t.  43);  ülage  IV306e,  bult  Sn)ätig!cit  IV443me 

L.  Elie  de  Beaumont  (Jean  Bapt.  Armand  Louis  Leonce,  gel>. 
1798)  [tgt.  Dufrenoy]  I470mli:  Acofta  IV513a,  Sitten  1423a;  Ätna 
IV 269e-2 70a  (ü?aba),  633m  [©e&irg^arten] ;  V45e-46a  (flammen);  iBerg* 
!etten  ufw.  f.  ©eBirge  |  Srbc  JV578e-9a  (galtung);  S)i(fe  ber  (Srbrinbc 
IV489a,  611e:[  Sr^eBnngen  [\?gl.  ©eBirge]  IV578a,  £:/fere^-®cInrge  IV 
621e  I  France  [mit  Dufrenoy,  tigf.  bf.]:  carte  geologique  de  la  1456m, 
IV621e(explicadon);  geologie  de  la  I458e,  460m,  2e,  470m  :||  [®e* 
Birge]  (53ergfetten  n.  a.)  [ijgl.  montagnes]  1318m,  320a:  5tlter,  ^Iiiffteigen 
1318m;  (Sv!)ehmg  [ügl.  ©l]  IV578e-9a;  ^irf;tung  1 320a ,  IV 609e  J 
@ebirg§arten  [=  sDlineral.]  V94a:  nnm^anbhtng  1461,  2me,  4ali ;  3u' 
fammenjiel^nng  IV 579a  :||  @ eo logi e  IV 489a  [(Sd^r,,  beittfd^] :  ijergleid;enbe 
V(72a)  92m  J  memoires  geologiques  (mit  Dufrenoy,  f.  bf.)  1460a, 
2me,  4a;  „geotogifd^e  SSriefe"  1475m  ||  ©ranit  1464a,  soufriere  de  la 
Guadeloupe  IV601me  (^ld;e),  3ura-2)?eer  I301e,  Kuen-iün  n.  lOiittel' 
meer  l\609e,  9)JineraIien  [=  ©ebirg.^arten]  IV 504m  (33irbnng),  ai^ittel* 
meer  f.  Kuen-lün',  systemes  de  montagnes  \Y578e-9a,  61  le;  V92m; 


384        Elie  de  Beaumont  ^^  —  Empedocles  3)1 

[^erf.]  IV609e,  617m,  633m;  Ciiars  I278e;  revolutions  ...  du  globe 
1423a,  475a;  @anbfteiii  1467m;  Steno  V88e,89a;  Xxaä)t)t  IV617m 
(9^ame),  Umtt?at(ungen  lV274me,  Vogefen  V70m,  emanations  volca- 
niques  IV  504m 

■*Elis  IllOöe,  IV  170a  [^eif.  bafiev];  Elifabeth,  ^öniginn  t.  (giigt. 
11518m  (Scitavjt);  Fried.  ElJendt  11108a  (Cicero  de  oratore),  Sltev- 
2lvt  lV339e,  Andrew  EUioott  (c.  1753-1820)  I129e  (@teriifd;ini|}^^eufaa), 
ElUdavatan  (ßiüUw  3eL)  IV  373e  |  So^  C.  M.  Elliot  IV138a,  202e: 
niagiiet.  Slqiiator  IVi02am,  184e;  niagn.  im  cftinb.  2Ivc^i|?cI.  IV 76m, 
137e-8a,  202e,  3a  (Äarte) 

eUi^fc  ^.  (a%)  11358m,  IV178e-9a;  33.  (alö  giguv)  111331a; 
(S.  (ber  S3aI)U  cb.  Sm\  bcv  SBeltfev^un)  III303e,  372all ,  435m,  547a  J 
pl.  -eu  (oo)  %.  I210e;  S.  (bev  ^Sahieii  ü.  SBelt!.)  II353me,  111303m  || 
(alte  S3cb.):  grcjje  STje  III 50e  |  33reimpiiuft  II353e  (im);  III 435m II, 
628me;  pl.  -))iiu!te  111455m  :|  ücvid;iebiie  i^orm  Hl  455m,  9JJttteIVMm!t 
ib.  :1|  eUi^Moib  1261e,  pl. -e  \\  151am\\  |  e-bi[d;  lV26m  :||  (Sni|>ti* 
cität  lII456e,  629e;  IV164a,  647m  |  cUi^^tifd;  I171e,  7m,  421a; 
11354m;  111312m,  529me;  IV19e,  29m,  135e,  164m,  385e:  Elemente 
III571e-2a,584m;  ^Iäd;e  111611m,  gcvm  [=  ©eftalt]  IV616a;  ©eftatt 
]=  gcrm]  (f.  Svbe)  II(432e),.IV155m;  !vei[eiib  I248e 

*Will.  Ellis:  Kilauea  lV589e,  Polynesian  res.  IV 425m,  Tahiti  ib. 
(©eftein)  :|  <Bt  (S(m§[euev  II59e,  122e  \  (SIengation  (ber  2J?agnetnabeI 
u.  a.)  IIl5l9e;  lV120e-la,  2a,  6e,  8m;  pl.  -eu  (*)  IV121e:  gvc^te  III 
112a,  307a;  IV  77m;  §aii^t-@.  lVll9am*;  i>ftlid;c  IV  77m,  123m, 
193eli-4a;  iue[tlid;e,  gegen  S  IV 77m,  190e,  la,m,  4a  :|  Elfafs  111608a 
[Ort  ba];  Elton-<Bce  ((29iiiJ3f.)  IV139am  (2iiiie  clme  mni>.),  203a 
(®te^}^e,  magii.  2t6n.\);  Elyl'ion  II  i64e-5m  (5a),  (givfium  11181a 

*(SmanatiDnen  (=  3au^ftri3miingeii)  [|.  ^ampl  ®a^]  1247c,  II372ra; 
IV  57m,  150a,  222m,  254a,  504m,  6t3a,e;  sg.  -icii  111270a  (-^^-Skcric), 
490m  J  emanireii  (=  aii^ftvcmen)  11370m:  £'id)t  111417a,  8a,  420m; 
2id;tftral)Ien  111394a,  5a,  6a  ||  Emanuel,  heilig  i).  ^ort.  11302a; 
P.  Th.  V.  Emden  f.  Theodori,  emenbirt  11162m,  Jofiali  (Jofeph) 
Emery  (in  Bonbon)  11181a  ((S^roiiomcter  u.  Uljreii),  Emefa  {Bi}\\)  11244a 
I  emif ficn«-  :  Ot^^ot^e  III93e;  Xljmk  11134a,  97a,  129a,  130a,e; 
93ermi3gen  1341a  :|  Emammelif  =  hammäm  e\'EnJ\  Emodon  (©etj. 
3mier-2li.)  IV 608m  |  W.  H.  Emory:  Albuquerque  IV 595a,  S.  Fe  IV 
594elll,  New  Mex.  and  Calif.  IV594e,  Panama  IV  77a  (magii.),  Rocky 
Mountains  IV  437m 

Empedocles  I62m,  1117a,  111596m,  V20me:  2tiijier;mig  11501m, 
§cc^ebene  b.  Slfien  IV  158m;  ttl;er  I1142e,  43me,  44nm,  54e;  4  SIemeute 
\20me,  giyftenie  111202a,  Äefmeö  I62m;  ÄivftaÜf)inimeI  II1164a,e, 
199m-200a,  2a;  Sc^rgeb.  111  lle;  ä)?onb  mi64m,  199e-200a;  Dkturgeb. 


Empedocles  ))l  —  Encke  3)ii  385 

II9e,107m;  [perf.]  11107m;  III  199e,  202a,  596m;  qjlaueten  111202a, 
reliquiae  III(199e  [vita  et  r.J),  202a;  (£ünnenli(f;t  III  199e-200a,  ©tevne 
),  gijft.,  (Stoff-i^evfc^ieb.  V7m  {20me),  X\)mt  11126m;  Unifd^trim^  III 
596e,  7m;  vita  f.  reliquiae 

*enip  fang  eil  11 74m  j|.  em|)faiiglic^  [f.  ©emüt^J  11330m;  für  etwa« 
H86m,  265m  (tvevben) ;  III  630m,  IV49m  J  (g-!eit  [f.  ©emütl;]  I16e; 
119a,m,  16a,  66m,  288a;  IV521e:  niagnetifc^e  IV IIa  :||  empfinblic^  I 
205e  [3nftv.],  (g-feit  11381m  (ö.  3nj!v.)  J  (gm^finbinig  I70a,  330m; 
III13e,  501e;  pl.  -en  (*):  angeregte  II  66e,  anregen  II  90m;  ^veis  bev 
(g.  II  3m*  '^g-gfJerben  11229m;  ^iefe  II  82m*,  90a;  -^Äöerniögen  I156e, 
-^^treife  11103m;  ^meU  II  4m,  51a;  Bartbeit  II  13m,  40m*,  58m*  J 
baö  Sm^fiinbene  IlOa  ((ginbeit)  :||  (Smpirie  (=  ©vfaljning)  I  @.  XVa, 
18e,  31e,  32a,  70e;  U206a;  IlllOa,  24a;  V5e,  Warn:  Stnniaönng  I69m  f 
@mj)inf  I17m,  -fer  \19m  (benfenbev)  Jem|>irifc^  [f.  ^Infc^aiinng,  53etiac^* 
tung,  govfc^en,  ^erf^ung,  ^üüe,  ©eitjiß^eit,  ^^atnvgei'e^e,  -n?iffen,  famnieln, 
Untevnic^ung ,  aMffen,  -jdjaft,  lugänglic^]  1311a;  11376m,  380m;  III 
629a:  ©ebiet  1367a,  «Regeln  11259m;  Seg  I81e,  171m;  Il282e,  11175a 
J  ba«  (^mpm]d)t  \  lOam ,  (impivi^mn^  \  19m  .||  em))or-,  @nipcr-(*): 
-geMafen  IV536e;  -beben*  1238a,  IV222e;  -fcbieben*  IV219a;  -fteigen 
f.  @cnne,  ®:|3alten;  -tveibnng*  IV567e,  -treten*  1277a  [t.  ©ebivgeavten] 
:|  emporinm  11 439m;  Ems  (^1.);  Germanicus  II22e,  109e-110a 

*Ence]adus  ?I.  (9?ie[e)  IV304e,  V58e  (=  Typhon);  «B.  (2'«  ©atnrn^' 
tvabant)  11179m,  204a,  426a,  462m,  3a,  528a,e,  9a  :|  bev  Encero  (jn?. 
23eracrnj  u.  iaiapa)  IV 527m  |  Encifo  (Martin  Fernandez  de):  geo- 
grafia  11471a,  iDJeffnng  be«  @cf)iff«tvegc«  11471m,  ©tnnbengläfer  IV170e 

Joh.  Franz  Encke  [).  A.  v.  Humboldt]:  Ätna  11414m  (®i(i^tbar!eit), 
©erlinev  5(fab.  b.  B.  [f.  o@tevn!artcn]  IU583e  (Ib^anbL);  ©ebäc^tni^rebe 
anf  Beffel  IIIi557n-6a,  197a  1|  (dornet:  ber  Biela'fc^e  III568e  :||  ber 
@ncf  ifc^e  (E.  f.  am  @nbe  bef.  |  Encke  über  feinen  S.  [f.  anc^  bort;  (Snt* 
bednng]  l[112m-3],  UlöSSe:  4**  Slb^anbl.  IIl583e;  berechnet  III  bei 
571e,  5(S5e,  4a;  V118e;  glnibnni,  triberfie^.  Witttl  f.  ®l.;  befc^Ieunigte 
Umlänfe  III583e,  Söieberfebr  in584a  :||  (5.  öcn  Pons  1116a:  4*«  2lb^. 
111381a,  444eT  (S.  öcn  1680:  5lpbe(  111564a;  lange  Umlaufeseit  I116e, 
IIl581e  :||  innere  Someten  III  557e  jj  S)o))peIperne  III296e:  ^a^n  III 
302ell-3a,  Ben).  III3o3me;  p  Ophiuchi  111305m,  643a  :[  (Srbe  11192a 
(^albmeffer);  ba*<  ^emmenbe  ^^fuibnm  [=  n)iberft.  ^Kittel]  I24m,  III  (40a) 
50me;  in  Gotha  111377m;  Berliner  aftron.  ^a^rbuc^  [anc^  o^ne  f. 
3^amen;  ogl.  *aftren.]  I414e;  III91e-92all,  125e-6a,  435e,  493a,  5i5a,a 
(fl.  ^^laneten),  583e;  3u^iter«rabanten  11191m,  baS  jübl.  Ärenj  II485e 
j  mag n et.:  ftünb(.  Beränb.  ber  Slbh^.  IV 190  (Senbeflunben  u.  4  Ben}, 
ber  9^abel),  corref^.  Beobb.  IV  190a  :1  engl,  ^cik  III125e-6a;  lüiaffe 
be«  Merkur  111429m,  444e,  6m,  49ie;  ü)^ir#raBe  111188m,  213e;  \>a^ 
'^l.  t.  Jjumbolbt,  Jtc^mc«.    V.  23 


386  Encke  M  —  @nge 

rriberfte^eiibe  23ättel  [=  Benim.  ^luibimi]  11159a,  578a,  583e',  Neptun 
]II532e  (über  f.  (Sntbecf iing) ,  3e  (3)urd;me[f ev) ;  p  Ophiuchi  f.  ^cppeU 
[tevne;  [per].]  11414m,  111515a,  lV190a  |  ^loneten:  neue  ^ntbedungen 
III  (427m)  477m,  f (eine  111515a;  SRaffe  1 389a , -en  111 444e-5w ;  Flamen 
II1467me  :|  ^olarftern  11183a  ]  (Sonne:  2Ka|[e  111381a;  ^araüaye  III 
91e,  380a,  493a  J  (Sterne,  (Stern-:  S)o^^eIft.  f.  3),  -favten  llli55m-6a 
(bev  iBerl.  5l!ab.);  Drtöteränb.  111 36e,  262e,  284a;  -^|>üfiticncn  mi94e; 
-fd^nup^en  1126m,  398m;  „Sternf^ftem"  111 53e,  284a  :|  Venus  111 493a 
(2)urd^gang)  || —  ber  (Sncfifc^e  (Somet  (ob.  dornet,  ton  Encke)  [vgl. 
cUn  Somet]  (ber  erfte  .innere,  f.  3)  124m,e-25a,  89m  [112m-3],  5e; 
II367am;  11151a,  557e,  8m,  570me,  6ei  571m,  583e-4a:  2lnnäfi.  124« 
(^armlcö),  111512am  (gro^e);  STpbel  111570e;  S3a^n  111567me  (verengt 
ftd)  [vgl.  gtuibiim]),  583e;  S3eobb.  1115^4a,  2)urc^meffer  I115S2me; 
Elemente  III  bei  571m,  \ llSa-,  Qntbecfiing  1112me;  111576aw,  571a, 
583e,  4a\\;  früt)ere  @rf(^einungen  lIIoS4a;  ba«  ^cmmenbe  gdiibum  ober 
»iberftebenbe  9}litte(  (tüelc^eg  feine  33at;n  verengt)  124m,  89m;  111  (40a) 
42a,  49m,  50m-5ia(m),  58e-59a ,  567me,  583e',  @e|(^.  [tgl.  m(i)X.]  III 
554a,  ^armlo^  124e;  innerer  dornet  lU570me,  le:  ber  erfte  innere  III 
571a;  ßinn?irfung  be^  Jupiter  158m,  tviberft.  2}?ittel  f.  gluibnni,  9^adb« 
richten  111555e-4a;  Störungen  IllSme,  111444ell  |  Umlaufijacit  HI 
563e,  bei  57 le;  \118e:  lurje  U.  Ill583e;  von  furjer  U.  lll2m-3; 
lll491e,  557e;  Ver!üräte  U.  11149m,  50e-51a,  58e-59a  (583e)  :|  SOBieber* 
febr  III  5S4a 

enclove  f.  Monjovet  ||  encyclopaedia:  britannica  11469m  (^og); 
metropolitana  III151e-2a,  3m,  6a;  pocket  e.  1403a  J  (SncVcIo^äbic 
[f.  c^inefif^,  Erfeh,  ja^janifcb,  S'^aturhjiffenfc^aften]  II230am,m  [@rfl.]; 
111117m;  pl.  -ien  II [256-7m  (5ruf5a^rung) ;  6m]  f  encJ?cto|)äbifd^  [f. 
%gregat]:  ©elebrfamfeit  11200a,  Inbegriff  I39m,  Oberfläc^Ii^feit  I3e, 
©c^vift  IV  165m;  Serf  II 23a,  350a;  äBerfe  II [256-7»n] ,  6a  (SBorliebe 
für);  Siffen  ir206e 

■*Endamenen  (S5ol!)  [=  Alfourous]  1380a  ||  Snbe  [f.  ^'efnltat]  II 
398e-9m  (man  fcß  nic^t  glauben  ans  d.  gefonimen  gu  fein),  111456e 
(obne  (5.)  f  ^^ub-:  enblo^  [f.  9Jei[)e]  11195a,  -)junfte  111546m  ||  ivSeSe- 
uiva  döToa  11137m,  53m,  163a,  200e;  enbemifd^  111611a,  Endermo 
(auf  3ejo)  IV398e;  Stephan  Endlicher  u.  Franz  Unger:  „53otflnif" 
I457e,  468e,  486e;  enbIo§  f.  @nbe  |  enbogen  [f.  ®ebirg«arten ,  ©eftein, 
«Pflanzen]  \89m:  Bitbung  V68e;  ©cbilbe  1269a;  \59m,  76m;  SRaffen 
126am,  269e  :|  (5nbo?mofe  (in  ^^fI.)  1369a;  11122a,  379a;  lV9m,  17e  J 
Endymion  21.  (^:perf.)  111481a;  33.  (Safiebene  auf  bem  SD^onb)  1104m, 
IH505a  :f  hammäm  e\-Enf  (beiße  Duetten  bei  dartbago)  [aiiö)  Lif, 
EmmameliJ,  Mame/i/]  IV 244e,  500me',  eng,  enge  f.  Ärei«;  bie  Sngel 
1489a  I  Moritz  v.  Engelhardt:    Salfen  be§  daucafu?  IV  (256a)  509m, 


C^nge  —  (^-iitfevnung  It  387 

E.  u.  Parrot  „9?eije  in  teil  ^aiifafuö"  IV509m;  @a^  tcn  Taman  lV255e 
:]  engineers  IV  70m  (tc^cgv.) 

England  (§^.  =  (SrcPritaunieii ,  =  bviiifcl;e  ^\\\i{\\)  11179a  |  35. 
(gnglänber(O)  [=  SBriteii],  eg.  (oo)  iV630a  |  (S.  englift^  (*)  (=  britifc^) 
[j.  2«cUe,  ^arf,  @eemeUen]  II460e;  111126m,  534a;  IVllSa,  205m 
jj:  iu[a§c  (21.  England  irirb  iiid;t  bejeic^net):  Slnievifa  IV6-40a,  ^Irjt 
11388e*;  trigciicmetr.  5{iifnabiiie  IV 23a,  27a  (156m);  SBeiiemuingeii  IV 
597a*,  ^ergtrcv!  IVlSOe*,  ^Befi^^iingeii  IV (129a*),  53ctclf.  11301m*, 
SDic^tev  U[63e-65a*  (9^atur[d;ilbevung)],  (SntbediinöcuO  Il268e  (303e), 
(gj^eb.*  f.  ittegieruiig ;  geognoft.  l\372e-3a,  486m;  \62m  (Äavteii);  @vab* 
ineffiing  IVlölm*;  in  (S.  1433m;  II321e,  390e,  la,  461m;  11178m, 
80m,  117m,  338a,  340m;  harten  IV  598a*;  Ätima  1348a,  II473e:  timft 
II127e,  2aubf(^a[t-@artnerei  IlllOeO,  Sittevatur  II72e*  |  magnetij(^:  m>ti\ 
1430m,  IV198e;  «eobK  IV63a,  Äaitc  IV74m,  Sinien  IV 74afn ;  (gta^ 
tionen  [ögl.  SBarten  bei  SJegierung]  I438m~9a:  l\72e-73a,  I90e  :|  aKa* 
tl;eniatif  11262a,  äT^eribimigrab  IV 22m;  iiacfe  (S.  11289m,  IV  640m; 
9hticn  löle*;  9?ovbrid6t  I202e,  440e;  IV124e-5a,  145e-6a;  ^flonjen 
1480m*  11  9iegiening  [c];  magnet. :  Ü^eifen  11374m,  l\64am;  <gta* 
tioiieu  IV72e-75a,  190e;  SBarten  1436m,  IV  648m  J  ^;|3enbel-@j;:eb.  IV 
2ö(a),  Steifen  [a.  niagn.]  IV(ö4am)  :|j  D^eifcn*  f.  9?egiev.  |  9?eifenbe  [c] 
IV68a,  435e;  -ev  V37e*  ||  ÜJittcv  11291a*  ^(^ifffabrt  1438m,  [bibl. 
(g^ö^fung^gef^.]  I  284a  (ba^  (S.  ncd)  baran  bangt) ;  ©d^riftfteüer  [c] : 
^latuvi'c^ilb.  n66e-67a,  72e;  (Seefabrer  [c]  IV133e-4a,  291m,  309m; 
©cuntag^feiev  1425m*;  (gpradje  [c]  I51e,  II482e  (in  5lmer.);  «Stein* 
fol^Icnl (227a)  468m;  ba«  fiibl.  1348a,  ®übli<^t  1 202m ;  Xxappiy486m, 
Untenielimungen  II303e«^,  SSerfteiu.  I465e;  3$ul!ane  IV572e-5a  (unter* 
feeif(f)e),  inilf.  ib.  («Spuren,  ^l^ätigt  uftt).);  Selt^anbel  1438m 

EnniQS  I63a,  78a,e;  'Ewoöiyaioc,  (Pofeidon)  R'(228e-9a)  494me', 
Enßsheim  ((Slfa§)  111608a  (äReteormaffe) ,  615am  (a}?eteorftein) 

*Clit-,  (Bllt-  (bnr(^  *  nnterfd^icben)  [bajmifc^en  liegen  au(^  anbve  fo 
anfangenbe  Sörter ;  t@ntbecfnng  bilbet  2  bcf.  @tiicfe  bievnad^]:  -artenb 
1144a,  -be^rnng*  [f.  irintevlic^]  II103e;  -binbnng*  [f,  ©a^,  Sßärme] 
1450m,  IV 532m;  -blö^nng*  I475e  (ücn  $öalb),  -bunben  f.  Sävme; 
tentbecfen  ufm.,  (gntberfung  bilben  2  bef.  ©tücfe  bievnad;;  -ebrenb 
I71e,  gcvt  Enterprise  (^^^anaba)  1203a  ||  entfalten  II 75a,  188e;  [lä) 
e.  I384e,  431m;  II178e,  3lle:  @.  11103m  (einjelnev  Sbetle)  T  ^"""9 
[j.  $?eben,  Statur,  Organe,  organifd^]  1 22a,  55a,  79e  |j  -förbung *  II 71a 
Ij  Entfernung  (=  5lbftanb)  [f.  Erbe,  ©ej^irne,  äl^cnb,  ^^lanetarifd;, 
Planeten,  ©terne,  Seltför^er;  unb  einjelne  S3S.]  IIl87e;  III 70e,  435me, 
455e;  IV  17m,  582a;  pl.  -en  (*):  abfolute  1102m,  anfteigente  III 69e, 
bemerfbare  IV17m*,  birecte  IV  23m ,  (ginfInBI88m,  grengenlofe  IVlOa*, 
bcrijontale  11169a,  in   ber  (g.  III  10a  |  fleinc  1394e*,  11122m,  IV  9e*; 


388  ©ntfernuiig  ^  —  ^ntmicflung  6c^ 

fleinfte  (pi.)  11132c,  lV17m  :(  niefi'eu  1 185e  (Mtv^  SOiaguetuabelii); 
mittlere  [f.  @rbe,  3«onb,  Planeten]  II357e*;  11191a,  112m*;  [na^  Ort- 
lic^feiten]  ...  IV534e;  Oiiabrat  II 501e* ;  III 21e,  49e;  IVlOam,  150a*; 
relative  [[.  @tenie]  111421m,  IV43m*;  fentrec^te  1426m,  imgel^eure  III 
292e,  Untevfc^ieb  l\488me\\*,  3>ert)ä(tui6  lY 5am*  \\  -feffelt  )'.  Stoffe; 
-feffeUmg*  [a.  Mulmig]  I384e,  11229a  J  -flannneu  [[.  ©emüt^ev,  ^\\U 
Um]  11310a;  -ftammimg*  [f.  ©olfatareii,  SBiiIfane]  111619a,  IV(4i2m, 
5S5e)  J -frembeub  I296e,  II16e,  11136m;  -frembet  I84a;  11160m, 
224e  1  entgegeugefetjt  [f.  SSeuemiiing ,  ^efultat,  ©inn]  III201e;  IV181e, 
193m  (agiren);  @-eö  Y20e  :\  -glafung*  I271e  |  -I;üt(en  II60e,  151e, 
353e;  111373m,  V17e;  fic^  -^üfienb  11311a  :|  (gntl;ufiaemu«  II114e, 
entbufiaftifc^  III  18a  j -laben  f.  @ett?ittev;  -labimg*  (=  ©fplofton)  [f.  elec^ 
trijd^]  I198m,e,  9a,  334a;  pl.  -en  1200m  :|  -legen  1155a  (tveit)  |  -mijc^eu 
f.  mifd^en,  (S.  f.  35erge^n;  -mifc^enb  I70e,  367a;  11112a  :|  -mut^igenb 
V5a  I  -quetten  I168e,  11310m,  IV444e;  (S.  lV333e  ||  d'Entre- 
cafteaux  (Joleph  Ant.  Brimi,  1739-93):  ^uid  Ämßerdam:  in 
glommen  u.  9taiid;  l\412am,  585e-6a',  gecgr.  Sage  IV 586m  J  Snfehi 
Amß.  u.  St.  Paul  [f.  jebe  bef.]  l\586e-7a  (Sage)  :|  mM  IV587e;  SSe* 
gleitet  IV  412m,  586a,  7m;  (Sj^eb.  [=  »teife]  IV412a,m,  420m,  586m.] 
Sultan  öon  Mendana  IV420ra,  Snfel  St.  Paul  [a.  Amß.]  n^586m 
(33reite),  STuffuc^ung  i)cn  la  Peroufe  ib.,  JHeife  [=  (Sj^jeb.,  voy.]  IV586e; 
voyage  1433m;  lV5(S5e-Öa,e-7a,me  || -riffen:  frül;  (un^,  ben  Sßiffenfi^.) 
11128a,  111277a,  IV618m;  -falgimg*  11480a;  -fd^eibenb  [f.  (SinftuBl 
IV31e,  162a;  -f^tDärjung*  11387a  ||  (Sntfte^en  [= -ung]  I87m,  II 
596e:  Urgnmb  11139a,  lUllme  ]  ba8  @-enbe  I65e  J  (Sntfte^nng 
[=-cn]  I99m,  11365a,  IV  552m:  (comp.  gntfte&imgH  -art  [= -weife] 
IV534e;  ber  2)inge  III 451  me  (tt>ir  fennen  bie  Slrt  u.  bie  53ebingungen 
liiert),  \(69e-70a  evKären);  -folge  V75e;  gorm  IV 352m;  -formen  I 
261a,  4m,  281e;  -^roce^  1258m,  -n)eife  [=  -art]  1282a  |j  -fünbigen 
II  31a;  -täufd^t  [f.  Hoffnung]  1224m,  -täufc^ung*  1224a;  -njäfferer  *  III 
482e,  -wäffernng*  III4S2e  (öon  Spätem)  | -tüeic^en  11387m,  111588m, 
V46e;  (g.  [f.  ®a§]  11387m;  -enb  [f.  piffigfeit]  11386a  ||—  ent* 
toicfeln  X  [f,  tetmj  II50e,  135e,  144e,  326a;  fid^  -einb  U237m  :|| 
@nth)icftung  ob.  ©ntividclimg  [f.  govm,  Seben]  I13m,  II246e: 
(comp,  (gnttüidlung«-)  atlmäl;li(^e  I  286m,  II353e;  e-fd^ig  V5e,  -formen 
III256e,  fortf^veitenbe  I18a;  freie  i385e;  II  98m,  235e;  -gang  1171a; 
II79e,  183m,  237a,  281e;  11114m,  157m;  V17m;  geiftige  I383e,  II 
233a;  genetifc^e  I86e,  geregelte  I18a;  -gefc^id^tc  [f.  3«en|d^^cit,  ^flanjen] 
1125a  (bunfel),  111304a,  IV 636a;  l)\^ox[\ä}e  IlI296m,  313a;  innere  V 
73e,  92e,  93am]  tlaxe  11145a;  -2)iomente  1 87m,  II  143a;  organifd^e  I54e, 
294e,  340e;  III451m(e,  2m);  -^criobe  II83e,  pl.  -en  111166a;  ^fjafen 
II339e;  ^roceß  ber  @.  II238e,  -^rccc§  II239ra;  fd^neUe  II198e,  fd;n)ac^e 


entmicfhuicj  Se  —  (inV^,  tßntbecfnngen  bi^  ©r    389 

11383m,  @eI6fteimi\  III41e,  (Bpl)äxt  11183e;  -ftiifen  I294e;  11341m, 
8a;  I11320e,  V19m;  -jiiftänbe  11144m— 1|  (Siitoirbenmg  11234a  (ber 
äRenfd^beit);  (Sutanirf  11396a  (iJor[c6me6enb) ,  111359m;  fic^  entsietin  IV 
370a,  -äie^img*  (=  5lb|or^ticn)  111170a  |  -siffevn  IV 425a;  -siffcnm.^* 
11144a,  203a  :[  -jogen  II124e  ||  \xä)  entjünben  [f.  @a§]  1141m,  203a; 
IV 53 Im,  V20a  |  entsihibet  [[.  53erg,  ©i^fel,  3ufeln,  trater,  m\Um] 
lV318e,  509e  (Oueüe),  531a  (immer):  im-  IV327e  J  -jüiibbarfeit*  [f. 
@a^]  IV 461a  J  -aünblic^  [f.  ®agj  IV304m;  ß-feit  lV368m,  512m  "[ 
gntjünbung  [f.  Snfeht,  SSuIfane]  I349e;  111596a,  619a;  IV  586a,  7m: 
(getbftenta.  1397e,  11391m;  IV211m,  444a;  @it?  IV440e,  äßieber-®.  IV 
314a  II  eutstDeit  11117a,  -gireimig*  11115a 

fentbecfeii  I1224e,  263e,  318m,  336m  (Sänber);  @mbecten  I72m, 
V8m:  (Seibft-(g.  IV  640m  J  entberfbar  1 386a  J  etitbecft  [f.  2anb]  II221e, 
11124m:  neu  e.  11300a;  ba«  (Sntbecfte  I23m;  11305a,  490m;  11164m, 
V16e  J  (Sntbecfer  [f.  Columbus,  SSieber-):  sg.  11209e,  278a,  367e, 
418m;  III  19e,  383a,  530a,e,  le,  577m;  IVlOe:  großer  IV 452m;  pl. 
11113a,  243,  346a,  Ö48m  ||—  21.  (SntbtdmQtn  (im  aÜQ.)  [ff  iß.  ii.  d. 
bie  3^it  '^^^'  g^'oB^"  ^«  i"^  J)i  au  nie  (@rbraumc)  u.  ber  in  ben  ^immelS* 
räumen  bilben  ein  2*«*  «ötüd  biernac^]  [[,  aftrcncniifd^ ,  geogra^^ifc^,  ®e* 
fetje,  mat^ematifc^ ,  ^^l^ftfaUfd^ ,  ))I)^fioIcgi)d^,  '-^laneteu,  ^^ortugiefen,  @^o* 
nier  u.  a.]  I6a,  31all;  II84e,  254a,  6e  [266-340,  2t.  457-496],  276a, 
299a,  302m;  III408e,  l\[10m-llm]  633am;  beftimmte,  öerfcfiicbner 
©egenftänbe  [tgl.  Stufjäl;!.,  sing.]  II  136m,  238me,  257a;  \\66am, 
76m-77a  ]"  sing.  (Sntbe düng  (bnrcö  *  bej.)  \\\476e-7a\  eine  beftimmte, 
einjelner  ©egenftänbe  [ögl  plur.]  I1136me,  156m,  161a,  353me,  370a, 
398a,  505e;  11140a,  75a,  82m,  441e;  lV66aw,e-67a,m,  70e,  83a,  124m, 
452m  ||:  3iifä§c  (in  compos.  (Sntbecfunge-) :  [2lBnbung]  (=  2lu§fid)t, 
Hoffnung)  IVlOe,  lim]  in  ein  2lnagramm  gefüllt,  verbergen  II359e, 
362am;  toeranlaffen  anbre  f.  @ntb.  ((S);  [^(ufgäMung]  (ögl.  aüg.  pl.  u.  sg., 
SSergeid;n.)  l\ lOe-llm  (gvc^e  neue),  \[9e-13a  (in  .ben  S^aturtüiff.  feit 
Vj  3cibrf)unbert)] ;  Stu^fid^t  auf  [=  §cffnung,  Stfinbung]  l\  10m\\-llm{ml 
beftätigt  111535m*,  n^oburc^  bennrft  [ögl.  @iufl.,  berantaffen]  V8a,  l^ev'• 
anlaffen  anbre  (Sntbecfungen  111377m,  im  (Srbraume  f.  (gtiirf  33.;  fie  er* 
n^eitern  ufn.\  11537a,  ^riDeiterung  [f.  1^^  @tü(f  33.  unb  ©.]  IV 66m*; 
-fa^rt  11271m;  [in  ©egenben]  U  269me  (im  nerbmeftl.  (Suropa  uftu.), 
303e;  [öon  ©egenftänben]  f.  allg.  pl.  u.  sing.,  ivem  fie  geboren  f.  (Streit; 
geograp^ifc^c  f.  2Irt.,  üQi.  Räuber  |j  ®efd;ic^te  11312a,  lU476e-7a, 
IV587e;  -gefd^.  IV584e  J  gefc^ic^tMe  11438a  .||  glänjenbe  I  31a, 
198m*,  369m;  I1344e,  375a,  438a;  11164m,  400a*,  532e;  IV48e*,  66m, 
76m,  95e*;  VlOam,  36a;  -enbfie  1152m,  IV  282a  :|  gleicbjeitige  [t?g(. 
äJWn-ere,  *2Irbeiten]  IVi55»ne,  gliicf(icf)e  111534a  |  gro^e  [f.  baju  bie 
etücfo  33.  unb  e.]  (sg.)  11353m,  4am*,  370a*;  III  90e,  512a,  529m; 


390     f  ©ntbecfungeii  (Bv  —  ff^iitberf.  im  diamm  g 

IV  83a;  größte  f.  (gtücf  ^.  :[  in  beu  §i  mm  einräumen  f.  @tü(f  d., 
^offmiug  [=  2(ii^|ic^t,  2lt)ubungj  IViOe  (trieber  öer|c^tüuube:i),  ^eim  I 
35am,  frü^e  Äemitni^  Stiibrer  baöcn  [ögl.  S3ercff.]  lV[i54m-5];  !ünftige 
IV  10m,  V40m  |  auf  bem  2aube  11210a;  öou  Säiibevu  [ögl.  ©egenben] 
u.  ä.,  geogr.  [[.  aiic^  %xt]  11 165a,  180e,  396me  :|  maritime  [=  2)?eer  iijiü.] 
II237e,  auf  bem  9)2eere  [=  marit.,  uaut. ;  ^^  oceau.]  11210a;  ©umif^uug 
3)h^rerer  in  biefelbe  @.  [ügl.  gleichseitig]  II I öSiarn,  554me;  IV25-2öa; 
SDZitt^eituug  [f.  bef.  3>evi}ff.]  IVlööme,  in  beu  9^aturiinff.  f.  SlufjäM., 
uautifdie  [=  3)^eer  u|a\]  f.  (gtiic!  S.  |  neue  IV lim;  ber  neuen  ^tit  II 
4:07m,  WlOe-llm  :|  o ce au ifc^e  [=  Ttm  u\tD.]  f.  (gtücf  33.,  -^Uiue 
II303e,  «Streit  über  ^ricrität  II362e,  ^ublicaticn  f.  35eröff.,  im  $»aume 
f.  ©tiicf  33.  I  -reife  II131e,  141m,  277a,  291m,  314a,  8m,  415m,  493e; 
pl.  -reifen  II70e,  152m-3a  [ber  SiltenJ,  292e,  415m;  111562a,  IV 60a 
(geogr.)  :\  fc^öne  (sg.)  II453e,  IV80a,  Vlle;  -f4)U)iubeI  11310a,  Streben 
na^  11281e-2a;  Streit  [a.  ^43rioritatJ,  3tt?eifel  bariiber  I  @.  XlVm, 
22ie-2a  [f Corner  ju  fagen,  wem  [te  angel;bren] ;  -S^age  IlI354e,  Säufc^ung 
ll398e-9a]  unbefannt  (sg.):  einer  ^^erfon  III  549ali ;  IV 75a,  81m;  üer* 
anlaffen  [=  belüirfen]  f.  (Sutb.  ((S),  [S3eranlaffuug]  (ög(.  bewirft)  IH441e 
1  ^Seriiffentlic^ung  (^:publication  11357a  [506e],  9am)  [ügl  Äenntui^] 
(bef.  f^ätere,  f^äte;  n)ie  früt)e  Äeuntui^  5Iubrer  öcn  (Sutb.  u.  ^euu'^ung) 
11360a,  370a;  III  [47ö-7a  (f^ätere)]  550m,  2e,  4e;  IV[25-26a,  2t.  i54m-5] 
25e,  61am,  86m,e,  i55me  (I72m) :  cerfc^ieben  bcn  ber  3eit  ber  Sutb.  III 
476e-7a  :|  SSerjeic^uiß  [ügf.  Slufjä^l.]  I1490am,  ^'ölkx  (trelc^e  entbecfeu) 
f.  @tü(f  33.;  tDid^tige  II353e-4a,  366a;  111377m,  400e-la*,  497a,  566e*; 
IV78e  I  3eit  f.  35eri3ff.:  ber  großen  d.  f.  ®tü(f  33.,  neue  3.  f.  neue; 
3eitalter  ber  gr.  @.  f.  Stüc!  ^.  :|  sufäüige  [a.  @tüc!  33.]  11165m*,  502, 
353e;  sufammengebrängt  II353e-4a  (in  einen  furzen  3fitraum),  3"^^^t^^ 
f.  Streit 

tt35.  3eit  (ober  3eitalter)  ber  großen  Gittöerfungen  im  Diaumc  (im 
erb  räume  11327a)  [bef.  Stmerifa'ö  (ftel;t  baber  meift  bei  ber  (Sntb. 
3tmer.'ö);  ober  aU  eine  Unterabtt;.  ber  cceani|cf)eu  (äutb.  (II318e)]  (f.  bie 
@l. :  im  S^aume,  nautifd;e,  cceauifc^e;  (Sntbecfungcu)  II55e-55;Ai  (bef. 
Sd;ilberung;  55m),  237e-8a  [266-340,  5i.  457m-496ml,  268a,  279a, 
303m-4m,  5m,  7am  [308m-338a],  310m,  327a,  336e-8a  (7m),  341m, 
397a  II  3iifo^c  (jur  ^dt  u.  ju  ben  @ntbe(!ungeu) :  33eiid)te  II  (484m), 
Sbarafterif.  f.  Sd;i(berung  |  i^r  (Sinflufe  f.  3öirt.;  voa§  (SinfT.  auf  fie 
batte  II306am,  343e  (©leic^^eitiges)  :|  bie  (Snt bedungen  ((Sntbecfuug) 
felbft,  il;re  @efc^.  Il268e~9a,  302  (^ortugief.),  [308m-312m] ,  311m,  2a; 
(grbfunbe  ern?eitert,  gortf^r.  ber  ®eogr.  11268m,  303m-4m,  5m,  312m, 
327a,m,  337m,  341m,  397a,  473m,e;  @rlreiternng  be^  ©efic^tgfreifeä 
nfw.  [a.  (grbhmbe]  II267e,  283a,  303am,  9m,  310m  [312m-338m], 
315am,  8e,  322a,  4a,  7a,  333m,  6e-7a,m,  397a;  folgen  f.  3Birf.,  ©eogr. 


ff  (Sntbecfungen  im  ütaume  (^  —  ©pod^e  allg.     391 

[.  evbfiinbe,  ©efcf).  f.  (Sutbecf.;  ©vcfie  f.  SBic^t.,  größte  II266e  |  nau- 
ttft^e  [oQl  (gtüd  5t.  SOJeev  iifm.]  II336e:  3eit  bev  gix^en  imiit.  (S.  II 
336e,  343e  :|  §iiüe  tocu  neuem  bavgebcteii  ll267me,  312m-3a',  oceaiiifc^e 
mi  <BtM  Sr.  9)?eer  iiflü.]  II26öall,  3iöa,  8e;  ^ortiig.  f.  (Sutbecf.;  im 
9taume  II266e,  7e,  279a  (281e-2a ,  e-3a),  341m,  397a,  479m  (3eit); 
@cf)ilberung,  (Sl;araftevifinmg  ll[266m-7]  303e-4a,  310-la ,  324a 
[336e-8a] ;  (Sc^nftfteüev  (über  tie  (Sntb.  it.  bic  entbecf ten  Sauber)  II  [313e-5a] ; 
33i31fev,  irelc^e  eutbecfcu  11268e,  303e;  SBorBereitungen,  35orau^* 
ge^eube^,  i)ovl;evge^eube  3^^^  [f.  bef.  (Sutbeduug  Stmevifa'e]  11266a, 
7e-8m,279]  2öid;tigfeit,  &xb^eU337m',  äöirfuugen,  (Sifdge,  i^olgen, 
(äiuflu^  n266e-7a,me,  303e-4a ,  312m,  6a,  8e  [336e-8a];  m^  bei  Öntb. 
jufäüig  ift  [ügl.  @tüc!  2(.]  II502  :j|—  S.  3eit  ber  großen  Sltttietfimgen 
in  beu  .^immel^räumcn  (biefev  5lugbruc!:  11341a,  4e,  394a;  Stu^biiicfe 
II393e-4a);  gtcüeu  (bef.  bie  ©utbedungen  felbft):  ll344e-5m,  353e-5a 
(5a)  [356m-363,  366-372a],  362a,  6-9m\\,  e-372a  (2a),  393e-4a,  7me; 
bie  (Sut bedungen  [elbft  [f.  meift  toort;in]  .  .  .  11160m  |  @rh)eitevung 
11 369m:  c^em.  [.  ph\.)\il,  beö  fo^nnifc^cn  Söiffeng  II362e,  beö  c|)ti]'c^en 
20.  11371m,  be§  )^bl;[ifali|c^en  u.  c^em.  Sß.  11388m;  bev  Se(tan[c^auung 
11364m,  bev  ^enntniß  ber  äöeltväume  11366a 

*@nte  —  (Sntj:  biefeg  al^babetiid;e  ®tü(f  befinbet  \iä)  ijor  bem  %xt. 
vSntbednngen  |  Enweri  (Ewhadeddin  E.  IlllSme;  ^^evf.  3)icf)ter)  II 
43a,  118me;  (Socan-:  gormaticn  IV256e;  -^eriobe  I  259^;,  470a 

*Epaminondas  11502m  ([ein  Sebver),  (^pai  f.  @^cg,  ephedera  (iBaum) 
1299a  ll-  el-^bemer  [].  Sj-iftcns]  1253a,  ha§  (S-e  III41e  ;(|  (g^bemeriben 
I325e,  11280a:  aftvoncmiid;e  11335a,  488a;  Iir515a,  552e  J  epheme- 
rides  [=  effemeridi]  1403am  :j|  Ephefus :  icnifc^e  (S^olcnie  11179m; 
[^^erf.  balier]  11229m;  111425a,  440e;  V7m;  Seni:^el  11427m  J  ber 
e^I;e[er  f.  Hcraklit,  ba§  e^^^iefifc^e  II407a!l  ||  (g^r;eu - @ebii[rf)e  II  12a, 
Ephorus  111583a;  Epicharmus  I63a,  78e  (©ebic^te)  |  (S;)ictifcln  11352a 
[m-3]',  III165me,  422e;  sg.  ber  ß-W  II506e  :|  Epidaurus  1252m, 
II 20m;  e^nbemien  I  25m  (^erminb.),  III (416a);  g|}ibevmtö  V36m  (  Epi- 
genes:  Scmeten  111574a,  585m;  [^evf.]  Ul585m  :\  (g|.ngvamm  in474m, 
pl. -eII13e;  (gpüuvcier  III193e,  IVl60m;  Epimetheus  II8e,  epinomis 
I11467e,  Epiphanins  111472a  |  e^nfd)  II39e,  69e,  116m:  S)arf^eaung 
II 46m,  2)i(^ter  II 77a;  S)id)tung  II 7m  (bei  ben  Eliten),  49a;  [rüb  öor^ 
^anben  II 9m  :|  (S^ifobe  II  17m,  61m;  I11209me;  e))ije:^^^rild;  f.  Lokrer 

e^odje  [f.  gecgnofti[(^,  geologifc^,  ^unft,  9ktur,  Übergang,  SBelt]  ST. 
(getxü>r;uL  58eb.,  =  3ettramn;  bgl.  3eitep.)  1302a,  5e,  398m;  1183a, 
190e,  200a,  5m,e,  6e,  249m,  257a,  266eil,  343a,m,  426e,  470e,  3e;  III 
74e,  87m,  97a,  160e,  171m,  5a,  260a,m,  476e,  560e,  571m,  594e,  608m; 
IV51e,  80e,  390all,  435m,  452m;  V107m;  eine  beftimmte .  .  .  111359m 

plur.  (Spocben  (*)  1302a,  443m;  II  80m,  115m,  135m,  239m,  383m  ; 


392  (SpO(i)e  —  Eratofthenes  ©f 

I1123öm,  257e,  392e,  592mii,  606a,  621e;  lV126m,  203e,  4e,  215a, 
258m,  333am,  391a;  V66e  :||  33.  (in  eigner  SBeb.,  =  3eit^iiii!t)  [^j: 
sg.  I  225m,  456m,  474m;  II40e,  165a,  182a,  289e,  303m,  376e,  384e, 
422e,  490a,  507e;  111148m,  170a,  194elll,  205e,  6a,  215e,  232m,  253e, 
421a,m,  451e,  518all,  522a,  580a,  598e;  IV 50a,  128am,  172m;  V90m; 
plur.  1197m,  236m,  404e,  430e;  11293m,  330e,  417m;  III 90e,  220a, 
531m,  558a,  579a;  IV  69a,  126a,  216a,  408a  ||:  3iifä^c:  2lufgäI)Iimg 
IV  26a*;  beiifmüvbige  H358m,  111347m*;  an  eine  d.  gebnnben  111359m  | 
glanjenbe  1284a;  Il78e,  210e;  11116m,  219a,  272e,  319m;  glanjücüc 
II251e  T  gro^e:  sg.  1438a;  I123oe,  261m,  303a,  312a,  324m,  377e; 
11174m,  320e;  pl.  11144m,  290a;  111304a,  581e',  IV 71a,  V38e-39a 
T  ^an^t-@.  sg.  11341a;  pl.  II138e,  395e;  11118m,  377a;  IV 80m  :| 
jebc  11141a,  337a;  fnvae  111295a*  |  (S.  n\aä)m  11374m;  mac^enb  III 
296a,  IV515m  :|  neneve  III0436a*;  )>äte  1256a,  -eve  III0422m*; 
unfvc  1152m,  jn  öeifc^ieoenen  [J)gl.  B^ite)).]  IV148e*,  e-nn?eife  III 5e; 
tüic^tige  11160a,  183e*,  238e,  306m  (337me);  III215e,  IV  58m  || 
3eite^cc^e  [=  (SM;e]  1384a;  II  52m,  80a,  186e,  221e,  327a,  336e; 
III 80e,  595e;  V5m;  pl.  -en  (*)  1430m;  U266m,  355e,  492a;  111519m, 
V73a:  fvül)eve  IV14e*,  grofee  11305m,  lange  IV 476m  |  t-eifc^iebene  (pl.) 
V13e:  in  ö-en  II 4m,  51a;  gn  to-en  IV200e,  225m;  5S-beit  II 31m, 
111359m*  il  3U  (g.  (pl.)  I290e,  2m;  IV148e;  3ufaninien[teünng  II403e*, 
3n)i|c^en-(g.  IV  108m* 

Epomeo  (ißulfan  anf  3[d^ia  lY 508me)  IV 504a,  508me;  and^  gen.  F.po- 
meus  (IV  304a,  508m),  alt  Epopon  IV  508m;  au6)  blo^  SSuIfan  auf 
Ifchia  (*)  IV  57ia,  480a:  (f.  m,  Äifo):  Ar/o  (^tuSbrndj-Äegel  IV  26^.%; 
feine  Bnf.  unter  o)  |  STuöbru^  IV 447m  (greBer),  480aO;  -brücke  IV447ot, 
508me{639a)  :|  ^euer  nnb  Sauen  lV508e;  ©ebirg^arteno  IV480a,  6i9e 
I  nur  ©in  $!atoa-@vguB  1251m,  IV346a;  2aöen  f.  i^ener  J  Arfo-(Btxom 
rV659a;  etrom  ücn  CremateO  l\619e,  639a  :I  ^ift.  tbätig  }Y371am* 
*Eponamon  (im  Ercilla)  l[124e,  Epopon  =  Epomeus  \\  (i\^c§  (ögl. 
e^ifd;)  [l.  finnifd;,  ©riechen,  §irt,  inbif^,  Zljkx]  II34e,  62a,  124all : 
Sf^avatter  IllOa;  beutfc^eö  i^cI!ö-(S).H^c:  9^atuvfd;ilb.  n[33e-34,  2r,  llSam] 
]  pl.  ©pen  U113a,  6m  ||  equicervus  11428m;  (Squifetaceen  (^>fl.)  1286m, 
equisetum  ('»^fl.)  I468e 

eral;nben  11125m,  V5e;  Eraßnos  -  OmU^  (bei  Slvgo^O  I230p,  448a  | 
Erato  (62*«  f(.  planet)  V116a:  (S(em.  \115me]  (gutbedev  Vll.öm,  6e; 
(Sntbedmig  \115m 

Eratofthenes  l\[208-9a,  %  435me]  423e:  unter  bem  Äquator 
l\158e-9a  (genmB.  2;em^er.,  ^nf(f)iven.) ;  5lficu:  (Sine  S3erg!ette  [ügt» 
02)ia^]^r.,  Taums]  II 208e, 435m ;  ^ a  t a ft  er i e m  en  III 98am,  99m,  110m, 
131a,m  (160m),  194e^5a,  210e,  259m,  314a;  2)iaV^I)ragma  bee  Dicäai-chus 
[ügL  o^lfien,    Taurus]  1306a,   }\609a\',   ed;iefe  ber  (Sfli^^tif  ni554m 


Eratofthenes  üx  —  (grbe  allg.  Steßen  393 

I  evbe  l\59e-60a  (tugelform) ;  feine  (Svbt>ef(^v.  (©eogr.)  II20S(a), 
222m;  IV 609a  :|  ©vftaunen  I11375me,  Europa  ll404e-5a,  geogn.  II 
232a;  ®eogr.  |.  erbbefd^r.,  gecgv.  Sinfic^ten  11208a;  ©vabmcffiiug  U 
208e-9a,  435e;  ©ebic^t  Hermes  (Ep^^i)  11198m,  195a;  ^vi^^e  111179m 
I  Sauber  1187m  (feine  ^enntni^);  -geftalt  I308me;  l\182a,  477m  :|  3«ein. 
f.  pex].,  ä)?ittclmeer  11153a;  ^ebelfteine  III  177e-8a,  210e,  314a;  ovc* 
Qxap\).  2(nfic^ten  11435m;  [^erf.]  1187m  [feine  Seife,  Urtl;eile  über  il;n], 
11435m  (äReinimgeu),  111131a;  ^feubo-E.  11199m,  160m,  179m, 
195a!l,  314a;  ©tevnc  111131a,  195a;  ber  ijevlangerte  Taurus  [tgl.  5(fien, 
T)\ap\)x.]l\608am,  Umgeftaltungen  IViöOa;  ]Xi%,  Sßeife  f.  ^evf. ;  SBelt- 
!aite  11210m,  IV  (609a);  3eit  III148e  ||—  Eratofthenica  f.  Bernliardy 

*(Svb-  (ocn  (Srbe):  -fcl;aft  111147a,  193e;  -ftcüen  I417e;  -t^eil  II262e, 
111375a  ||.  erbeben  [f.  S3cben]  I217e,  IV231m:  bie  ßrbe  1218a,  9a, 
264eJ(Svb.  1314e:  ber  Srbe  I453e  ||  evblinben  V29e-30a  (öom  SlfdjeU' 
regen),  erblüben  II151e;  erbcl;ren  1231a,  -bol^rt  f.  2ßaf[er;  erborgt  f. 
Sic^t,  (Srbfc^aft  f.  (grbe,  erbfengrc^  V34m;  (grbftoüen,  -tl)eil  f.  ©rbe  1| 
Alonfo  de  Ereil  la  U[61e-62m\\,  ST.  :124-5a]  62am\\,  124me:  Araucana 
U[62am,  2t.  i24-5a]  476m,  485m:  9?aturbefc^reibiingen  II(124e),  parte 
IL  öon  Oforio  ni24e-5a  :|  ©eftiine  änbevn  11485m,  9}?agelian^-®tr. 
II476ra,  ißaturbefc^r.  f.  Arauc,  ^erf.  ll[61e-62m\\] 

(^Xbe  ^.  al§  ®toff,  (Slement  1317a,  407a,  487m;  11365a  (jebe), 
III43mii,  V44m  |  pl.  (Srben  (=  ßrbavten)  I361e,  IV 218m:  al!alif(^e 
1227m,  pffige  V23m;  gef^mctgene  [a.  «BultaneJ  I208e,  228a,  232m, 
5a.,  [Snfuforien]  V36a;  öon  SSuIfanen  auegen^orfen,  in  35.  f.  *35nlfane  || — 
^.  Ol«  ScUför^er  (mand^mal  SBelt:  f.  *SBeIt;  bg(.  al«  oft  gleicfjbeb.; 
(Svbbaü,  -boben,  -fläd^e,  -för^er,  -frei«,  -fugel,  £)berf(äd)e,  -f^^^äroib; 
»gl,  aw^i  irbifd;,  tetturifc^;  f.  teöur.  Stljeil  beß  9^atitrgemälbets,  ber  ^^i)f. 
Sßeltbefc^r.)  [f.  bie  SIrtifel:  Stquator,  Sitmof^^äre,  Slu^ftromungen ,  iBerge, 
Someten,  2)ämme,  electro-magnetifc^ ,  ^^tut^en,  §immef,  Mars,  aJJetalle, 
SRetattoibe,  ©c^lamni,  ©c^uningtraft,  ftoffartige  -probnctionen,  2^ag,  35nl!ane]: 
auc^  genannt  unfer  planet  I  85e,  171m,  183m,  7e,  192m,  208m,  231a, 
264e,303e,  310m,  332a,  352a,  367a,m,  419a,  435m;  11140m,  7a, 
306e,  341a,  350e;  III 44e,  46m,  256e,  7a,  378m,  387m,  399a,  401a, 
5m,  425a,  432e,  452m,  3e,  8m,  494m,  7e,  503e,  7e,  510m,  le,2e, 
594a;  IV  7m,  16e,  17e,  21m,  29a,  30m,  32a  . .  48ra,  79a\\,  83e,  96m, 
21  le,  2a,  3e,  4m,  8m,  268a,  323m,  333e,  346m,  414m,  443e,  4m, 
458m,  460m;  ber  >|3(anet  I162e,  184a,  195e,  6ell,  210a,  248m,  280a, 
299e,  305m,  317m,  366m,  439a;  11391m,  4e;  111257m,  378e,  399e, 
451e;  IV13e,  24a  (ber  ganje),  33a,e,  238e,  289m,  414m,  537a;  V12a, 
74a;  ber  planet,  ben  n.>ir  belrolnien  1165e;  nnfer  Selttör^er  111379a  :|| 
aUg.  Stellen:  I  @.  Xle,  80m,  85e,  [162-386,  21.  416-493],  162, 
4e-6a,  21.5e,  225me,  304m,  356m,  366m-7m,  394a,  407e;  II  10m,  1.5m,e, 


394  .    .   (Srbe  attg.  <BteUen  —  Sing 

47e,  48m,  114e,  6e,  125a,  165a,  423m;  III 4e,  16m,  55eli,  43e,  575m, 
408a,  415m,  [494e-5a  numev.  (SIeni.],  5a  (aüe§  im  4ten  S5b.);  IV  [13-649 
(ber  gaiije  4te  S3b.  au^ev  bcv  aüg.  ©nkitiing ,  cuä)  baöon  iiod^  ein  ^^eil)], 
12e-13a  u.  i6a  [€tiide  be§  3nt;alt6],  i6e,  i5e-i9a  [2)eftn.],  55a,  2iie- 
2w,  7m-S;    S)i^^üf.  1566m,  IV2iie-2m;   3n^alt:   bi§r;evigev  ©aiu^  l 

225me;  @tüc!e  lVi2e-i5a,  16a  \\  alpljabcUfdjC  Iciljc  öcr  ^ufa^c 

(nieift  giir  S3eb.  33.;  bocf)  öfter,  bef.  in  Scm^cf.,  auö)  jur  ^cb.  21.;  in 
ber  Som^ofition  ift  (gtö-  bie  ftete  gorm:  fie  trirb  biirc^  bcu  @trid;  -  vui» 
gebeutet  [2ln§na^men  finben  fid^  nur  in:  -leben, -lic^t, -Oueüe])  [fclgeube 
©lieber  bilben  befonbre  ©tiide  \\a^  bera  aßg.  Sllpfjabet:  f  5lb|)Iat' 
tnng,  (Srbbeben,  ^emegung,  S)ic^tigf  eit,  ©eftalt,  ba§  innere, 
-a}?agneti§nni§,  £)berfläd;e,  -rinbe,  (gc^ic^ten,  jur  @onne, 
Sßärme]:  abgeplattet  [4:  l)p.  STb^lattnug]  III 453e  (©eftalt) ;  lV(29a) 
34m,  I59e;  toon  ber  (g.  abgeriffen  [t>gt.  abreißen]  111595m,  ö.  b.  @.  aU 
gemanbt  111277m  (33at;n);  ^Tbbängigfeit  IV 90m;  ^IbüiWung  II391e,  2a; 
IV(217e,  269m  fortfc^rciteube) ;  f  StbpUttung  ift  ein  bef.  @tücf  ^ier- 
nad;;  i)cn  ber  (g.  abreißen  [üg(.  abger.]  1408a,  IV 597a  ||  Slbftanb 
[=  (Entfernung,  f.  hierbei]  lV153e;  (grb-ST.  O  III443e,  518e:  mi  ber 
®onne  (u.  umgcfe[;rt;  111486e)  [=  (Sntfern.  hierbei,  =  %pl)d]  I99m, 
106a,  153m;  III125e,  272e,  443e,  483m,  4a,e,  518e,  546e;  IV153e; 
pl.  51bftäube  O  [=  (Srbtreiten]  111286m,  533m,  570e,  la  :||  =  33.  gut- 
f  ernung,  pl.  -cn  (o^)  III  582a:  @.  ö.  b.  @onne  (*)  (u.  umge!.)  1 106a,  146a, 
415a;  III  [5<S0am]  457e,492m;  IV5am  J:  trobur^  beftininit  111493a*, 
[aU  ©nbeit]  llI570e,  geriugerer  IV98m,  tt*enn  er  biel  großer  tüärc 
III133e;  2)hy.,  min.  III 457e;  mittlerer  [a]  111456a,  457e,  491a;  -re  [b] 
III380a,m,  435m,  494e,  537m;  im  ®ommer  u.  SSinter  IV98nm  J  eiueg 
2öca!i3rper«  bon  ber  d.  f.  SDionb,  <2terne  ||  5Ibtrcdnung,  abgetrocfuet  I(489m), 
V(88a)  90a  ||  Sld^fe  (in  comp.  STc^fen-)  [ügt.  2(ye]  I29e,  @rbad)fe  (*) 
[f.  9httaticn]:  tquatorial-St.  I29e,  II392e  (35erl;.),  IVi52a  (^albe);  33eu\ 
um  it;re  5i.  11209m  (351e)  |  brel;t  fic^  um  b.  2t.  IV  19a;  -bre^uug  [=  9fo* 
tation]  11140a  {hd  ben  ®ried;eu),  m  (Cufa);  IVi57e-5a  (2Ip|>arat), 
176m  :|  ©röße  IV 81m*,  größte  u.  fleinfte  IV30e*;  magnetifd^e  IV<55a, 
177e;  Steigung  ber  21.,  (£21.  (gegen  bie  SBaliu)  [=  b|).  (Schiefe  ber  (gfliptif] 
(2Bid;tig!eit,  folgen  f.  bei  @(^.  ber  (Sflipt.)  111449m,  450a,a*,  Im*  e* 
(fängt  an);  parallel  1196a*,  ^-iemuö  II506me*;  ^olar-^:^.  I29e,  II392e 
(iBerb.),  IV  152a  Q)albt);  9iid;tuug  11506m*;  9?ütaticn  um  il;re  X  IV 
129e,  9Jotationg-2I.  1183m;  (Sc^iranfuug  [=  Sßanfen  uflr.]  111433a*, 
-fteüung  111379a,  SBevänbb.  1155a*,  iBerbältniß  II392e  (ber  tq.  u. 
^:poIar-2t.) ,  333an!en  [=  (Sd;irau!ung,  Dhitaticn]  111264m*  ||  bie  (g.  afficirenb 
IV130a  I  bie  alte  (g.  1293m,  11182a,  IV 491a;  mUx  I(289e  HeS). 
II(333am,  403e,  424n)  :1  eine  anbre  (g.  111544a;  angefd;ti>ot(eu(e)  II 
318a;  IV50r7i,  158m;  üou  ber  S.  angejogen  [f.  °9Wonb]  1121a,  IV  7m 


erbe  m  —  ^eid;r.  d  395 

($(erülit^en)  |  2(ii[^lüenititg  [üöl.  aiigei'c^ivcüeu]  i\[30-31al  pl.  -cii  (^o) 
IV  [i55-9m  3tuei  (imc^  bev  SOieinmtg  be§  2(ltevtl;iimö)]:  iiiitev  bem  Siqiiatov 
1175m',  [\[30-31a,  2(.  158a ,  e-9ml  30e-31a  (3tefiiltate  bev  2  2}let^oben 
ber  «eft.);  ^rqumocttaPX  IV30e,  im  uijrbl.  Stfieu  lV[i5Sj,  (grl;i5l;im3 
Il(317e-8a),  geringe  IV(iöOam)  ||  ^nfid;!  [ügl.  äJüvftcüimg,  ©eftalt, 
Uutl;iev];  (Svbaii].  11182a  (gvo^artige)  J  pl.  -eu  über  bie  (S.;  alte  11181«, 
\[57e-597n]',  bon  beu  alten  ©vicc^en  V\ß  in  neuen  3eiten  \l[139e-U0]  :\\ 
^näiel)nng  [ögt.  angelegen]  ([.  Wlcn'o  @)  158a,  128a,  397e  (424e); 
11393a,  11131a  (597e-8a);  lV17a,  31a:  n^efe^e  bie  @.  erfährt  111593wie; 
-betraft  1312me  (472e),  lll  288a  ||  5rpl;el  [=  @omienfevne,  2l6ftanb  i).  b.  ®.] 
111380e,  457e  (Suli),  459e  [  -avtcn  [=  (gvben]  1135m  [Sturääl;!.],  265e; 
lV475e  [al^  53eftanttl;.] ;  erbartig  1112ß9m  (tbr^er)  J  auf  ber  (S.  [togU 
DSevfI.]  1 . . .  360a;  11147a,  230m,  382e,  397m  (507e),  9e,  511m  ;  IV 
430e;  an\  bie  S.  f.  fallen,  l^erabftürjen ;  auf  unfrev  (S.  111 28e,  IV (83m); 
auf  nnfvem  ^lan.  1192a,  IV79a:|  5tuf fd^lüeüen ,  STuftreiben  1453e;  a\i8 
bev  Ö.  I489am  (euti'tel;u),  111379m  (^:pf(au3eu) ;  auegenjorfen  1448me  1| 
51  je  [togl.  Steife]:  große  lV24m  (Ü5evr;altni§  juv  fleiueu);  t;al6e  IV 21m, 
152m  J  I;albe  fleine  lV2ie,  152m  :\\  -bal;n  [=  eUiV^tif  111449a]  (l>gl. 
(Sj-centricität)  19öall ;  111270e,  458e,  494e;  SBabn  ber  (£.  (*)  1371e,  506m; 
111379a,  lV80e:  gr.  STj-e  [=  3(V[ibcuIiuie]  1114ö7e,e  [ißeii\];  ff.  2l{e  III 
455e*  (üergvc^ert  fic^)  :|  S)urc(;nieffer  111272m,  (gbene  111450a,  mi 
bavauf  eintvirft  1114ö3e-4a;  eüi)>tifc^c*  111458e,  547a;  ißevciub.  i^ver 
govni  n.  beven  ^^clgen  [bgl.  S^eränb.]  III 45(Se-9a*  |  ^albmeffev  III40e, 
126a,  272e,  380m,  406m;  pl.  111287e  (3IV2  iö^iöionen)  :|  in  bev  (S. 
111622m,  bev  @.  na^e  I148e,  Steigung  111449m*  (  bie  33.  fc^neiben* 
I11376e;  -eube  (Kometen  1131a,m  ;|  fenfvec^tl  111450m;  um  bie  @onue* 
1414m,  111547a;  f^iegelt  fic^  ah  11358me*,  (Stellung  in  ber  8.  IV 
176m*,  Sfjeil  1404e;  übev  bie  (S.  ^inauö  1146m,  fie  übevfc^veiten  IlI 
591e  I  35evänbevuug  [ügl.  gorm]  I25a:  in  engen  ©renken*  III458e-9a, 
486e-7a:\\  -ball  [=  -fngel,  (Srbe]  1162a,  332e,  36le,  425a;  II14e, 
46e;  III104e,  391e,593e:  bev  alte  1209a,  auf  f.  unfev,  ©vo^e  11209a, 
iibev  ben  11337e,  um  ben  IV  132m,  umgeben  111400m;  unfev  I141e, 
auf  unfevm  IV 83m;  tüeftl.  S^eil  II 269a  ||  ^an  IV (486m),  f  (Svbbebeu 
ifl  ein  bef.  €tücf  biernac^;  53ecfen  im  Innern  bev  (S.  [ög(.  33ccfen]  IV55e, 
37e,  218m  |  bebecft  [ügl.  unb.J  mit  IV (444a);  Söebecfung  III (498m  m* 
fc^iebne),  lV13e:l  -beere  I43m,  -begebenl;eit  111441a,  ^egviff  161me, 
33efauutic^aft  [=  l)p.  ÄenutniB]  I380am  (fucceffiöe) ,  belebt  I372e-3a, 
-berg  [f.  übv.  *33erge]  IV 30m  |  53efc^af f en^eit  [ögl.  Scnftit.,  Buftanb, 
(Sigenfd).,  9latuv;  f.  hautbebecft]  1 17 7e,  180a,  407a,  425e-5a  [tva3  fie 
ift];  IIl512e,  lV(48m):  ^iUbUd  I425e-6a,  ^^vfifc^e  111495a  :|  öcn  bev 
@.  befc^ienen  111507m  j|  -befd^veibnng  [ij:  (Svbf uube,  @ecgva))bie]  151a, 
60m i  allgemeine  174e,  [%xt]  11205,  @rt\?eitevuug  11379m;  govtfc^vitte, 


396  (^rbe:  ^efc^r.  g  —  @rl) 

görberung  ufw.  11215e;  [©efc^.]  II12e,  3)Jt}tF)ifc^ee  I12u8a,  ^^btjfifalijc^e 
11379m  I  ^J^^fifc^c  I  @.  VKIa,  39m,  52e  [53-54m,  55m-56m],  61m, 
74m,  366e,  380m,  473a;  IV288.'i,  V3m:  [gcrtfc^vitt,  -e]  1I(20<^),  266m, 
7m  (ber  toergleic^b.);  V^ä}^kx  jimd  u\n\  II 55m-56m  :\  [@d^vift]  IV 609a, 
berglcic^enbe  11267m  .|j  f  iöeireguug  uf».  ift  ein  kf.  @tücf  f;iernad^  || 
tet»ol()nbar(e)  11287a,  V88a:  ber  b-e  Sfieil  II 307« ,  III 48e ;  33-feit 
11146m,  451e  J-Beh)ü^ner;  p].  1105a,  160e;  II310e,  in44a;  sg.  I57m, 
114e,  8a;  1111336,  385a  Jbie  6.  Setroljnt  1425a,  bie  b-e  (g.  ll(477m)  || 
-bilb  11304a  (tevöDÜftanbigen)  |  S3ilbung  [t  (Sutfte^img]  1267a  (275a), 
280me  (293a)  [299e-300,  2],  406e,  439a,  489me;  ll391e-2m,  111257m, 
l\160m:  [Sl^nbungen]  Vi4a;  ^^gefc^it^te,  attmä^Iid^e  33.  I(299am),lV 
217e-8a',  \66me,  90am',  aug  c.  ^Rebelrütg  lV2i2a,  im  Söeltiaume 
I245me  J-bobeii  [4:Svbe,  S3oben]  1196e,297a;  m607e-8a:  auf  bem 
@.  11158a,  195a,  321e  (ganjen);  auftreiben  IV 275m,  betPüI;nen  1382m, 
feuchter  11196a,  ganjev  f.  auf,  Äenntniß  II  190m ,  fc^U)an!enb  1514e  (o^)ne 
©vbbeben),  tvccfuev  11439m;  über  ben  (£.  11 148e,  251a  J -braut  IV 412m, 
585e;  pl.  -bränbe  1247m;  lV508e,  586a\\  :|  -brei  V36e,  brennt  III 
621m  1|.  (Sentrcl- :  -törper  1 139e,  -fteüuug  II 346e  J Sentr u m  [=  iD?ittet' 
:pnn!t]  1168a,  173a,  7m,  9e,  184m;  11157m,  lV31a;  @rb-S.  (*)IV29m; 
bie  a.  ift  bag  d,  cber  im  d.  1160e  (346e),  505a;  111437a,  466m; 
2)i^tig!.  lV35w,  2;cm^>er.  lVl69a*,  3ief)fvaft  II348me  ||  Sonftitution 
[ij:  iBefcEjaff. ,  B^f^ßJ^^]  IVi5e  (miueralifd;e),  48m  (maguet.),  493m  (geo(cg.); 
ein  Subug!  ein  Sviinber!  IV  160m;  2)äm|)fe  (im  3nuern)  \\217e-8a\\, 
246m;  f  2)ic^tigfeit  ift  ein  bef.  ©tiid  biernad^;  2)imenfiouen  [i^  ®rc§e] 
IV  [21,  %  151m-2a]  21a,ra,  152e,  161a;  [©i^pof.]  (=  Snbalt)  IV  13e-Ua, 
16a,  2ne-2m',  3)rncf  1196a  (erleibeub)  |  -bünfte  11143a,  226a;  3)unft* 
lnineI196e:|  burc^  bie  @.  lV494a  |  2) nrcbmeff er  1 100m;  lll494e,  5a, 
506ell,544e;  -2).  (*)  111491e,  5m,  511e;  IV458a;  pl.*  (OO)  III518e, 
524a:  2iqnatcriaI-3).  1172a,  111495a;  iBeftimmnug  IV  155am*,  ^:|3cIar-2). 
111495a,  gegen  ben  ber  @cnue  111390a  ;|  (Sigeufd)afteu  [%  ^efd;aff.]  TV 
211e-2a,  (Sinatrimcn  1248am;  einbringen  in  bie  @,  lll(607e-8a,  61  le), 
IV 506a  (Stiegen);  (Singeiveibe  IV 564a  j  @imvirfung,  Sßirtung  (ber  @.) 
I(317a);  IV76e-77a,  174el!,  236m,  649am;  auf  bie  (S.  IV174e  J  @Ie* 
mente  (b.  I;.  numer.  STugaben  111495a)  111  [494e-5o],  \\16a[17-18m\: 
2tb^ängigf.  toou  einauber  u.  S^er^ältniffe  W 17 -18m,  mebrere  SI.  jufammen 
\\18m-19a  :|  (5^i^^ticitätlV647m,  -enge  [=  Sanbengc]  111154m  (fd^male); 
entblößt  III  5iia  (trenn  bie  e.  ton  %Vii  nfn).  e.  iväre),  (Sntbicguug  IV 
209e;  entbedt  IV (242a  n^ie  toiel  öon  i^r  e.  ift);  bon  ber  d,  entfernt  III 
607a,  (Entfernung  f.  bei  Slbftanb;  Sutfte{)ung  [ij:  S3ilbung]  Il71e,  IV 
{leOmy,  (Suttoicfhmg  1168,  (greigniffe  111 257am  (furchtbare)  |  erF)ärtung 
[=  Srftarrung]  II392e,  3e;  11157m,  IV29me  (127e);  erbartet  f.  (Srbriube, 
fid)  -enb  V74a:l  grbebnug  [=  ©rböbung,  SIui^uhU.]  IV30a,  (Srbel^ung 


(5rbe  @r^  -  (SJefc^m  397 

[=  (Si^eb.  ufw.]  11317e-8a  ||  (Srfartiiuj^,  -eu  [:[:  (Srfärtung,  S^fü^lungJ 
U<Sie,  425m-6a',  II(391e),  IV(370e)  579a;  erfaltenb  1183m,  IV333e 
(ungleich);  -et  IV(238e,  367e)  ]  (Svfältuug  IV34am  (aümä^I.)  ||  evlei^teu 
III546e,  bie  (S.  erreichen  III(547e)  |J-  -erfc^üttever  |.  Poleidon  |  -erfd^iit* 
tevungen  [=  \)p,  (Svbbeben,  (gvfc^ütt.]  I2iOm,  4a,  231a,  2a;  11413a; 
IV 219a,  225m,  7e,  8am  (e),  231m,  494e;  V81a:  milf.  11419e;  sg.  cl}\\t 
(S-inig  IV 226a,  262a,  357e,  496e:||  (gvftavniug  [=  Sv^ärtimg,  ögf. 
35eibic^tiing;  f.  aiic^  -vinbe]  I26a,  179am,  210a,  425e;  III(257m),  IV 
26m  I  -eu  1248m  (439a),  IV457e  (im  Innern)  ||  erh)ävnit  1437a  (img(eic^), 
ISvtüärmuug  I196me  (langfaiiie);  (Sv^eugiiifie  11196a,  -(gvj.  III157e-8a; 
eväitteru  [ügL  3itt.]  IV493e  ||  (gyceutricität  (ber  8a^n,  örbk^u  III 
494e)  I97m,  103a;  III455e,  6m,  487a,  494e-5a:  abne^m.  f.  oevminb.; 
gelinge  I11459e,  463m ,  486e  |  beraub.  111459a:  in  engen  ©vensen  III 
458e-9a;  486e-7a  :|  uerniinbevt  [ic^,  ahie^menb  III 455e,  6a  ;H  f^all  auf 
bie  (S.  ^txab  [f.  Slerotit^en,  SOf^eteorfteine,  ©terufd^n.]  III  4m  |  foüeu  ^erab 
3ur  (S.  [=  berabjlürjen]  f.  Jpimnie(^fbr^ev,  ^imml.  ^öv)3er,  2Reteovfteine 
u.  ä. ,  2)^onb,  Sterne,  Sternfc^mi^^eu,  2ßeltföv))ev  ||  i^altung  [f.  iibr. 
-rinbe]  lV(575m-9a),  ^Jarbe  f.  grüulic^,  %t\mod  I425e-6a  ||  feft  [ögl. 
Pffig]  II46e,  I11472e  (f.  ftebeub),  IV  164m  Qeläiger  f.  Bu|lanb)  T  -fef^e 
1267a,  321a;  geftigfeit  f.  Stabilität  ||  -feuev  IV 443  |  gigur  [=  ip.  ©e* 
ftalt]  (f.  oDberpc^e)  1174a,  5a,  8e  (304a),  409e,  421e;  lY  18m,  19, 
29me,  151e,  2a,  5a,  160m:  ^eftimmuug  IV23a,  e  (aftron.)/  26m;  geo* 
metr.  [=  matl;em.]  IV 19  (gegen  p\)t^l),  [(Bi\d).]  111519m,  mat{;eni. 
[=  geometr.]  I172aii,  3  üHetl;eben  lY 20e-21a,  mittleve  IV24a,  p})% 
f.  geoui.;  nic^t  regelmäßig  I176m\\;  unveg.  1421a;  IV 21m,  150e;  tra^rc 
I420e,  II393e  J  -fläche  [=  Oberfi.,  i^  (Srce]  1249m;  Ulla,  404m; 
UI547e,  lV473e:  auf  ber  11241a,  259e;  Duvc^forfc^t  IV 473a;  gehobne, 
gefenfte  IV473e;  gef^altne  IV 483m;  ^:punfte  IV 295m,  über  bie  rV62e, 
SSeränbb.  \\223e-4a  :|  ^(ecfen  111544m  (bom  üj^onb  a\\^  ge[e^u)  ||  flu  ff  ig 
[=  gefc^mofsen,  n^ei^;  f.  bef.  Snnereö]  1196a;  f-e  @.  (58cb.  5L)  (oo) 
1448m,  rV227e:  einft  fi.  I171e,  II392e,  mi44me;  IV 26m,  164m; 
im  3nnern  ob.  innere«  [ög(.  inneres]  I180am,  425m-6a;  rV164m, 
217e\\,  8am  ]  glüffigfeit  [oc^l  Snnereö]  1179a,  II392e,  IV33e  (allgemeine 
im  3nnern,  @tri3mungen)  |j  ^ormbilbung  IV211e  |  ber  @.  fremb:  SSe- 
rii^rung  bamit  1142a,  III594am  jbie  ganje  IV  (24a,  130a,  2m,  368e): 
ouf  ber  g-en  IV(451am) :]  üon  ber  d.  gefeffelt  1142m,  gcfi-ornc  [f.  -reic^, 
bgl.  SSoben]  IV45e;  gegen  bie  @.  III597e-8a  (Streben),  (Srbe  unb  ©egen«- 
erbe  111425a;  -gegenb  1419a,  (Segenben  IV  158a  (^njei);  bie  S.  gef;alteu 
III596e,  gemeffen  IVlSwi;  gccgncft.  ^uflanb,  ^er^ältniffe  Ul510e-la,e; 
geologifcf)  f.  dcnf^it.  ||  @cf(^ic^te  [f.  Snnereö,  bgl.  Urgefd;.]  I171e,  214m 
iPW'),  ^89e,  302,  487me;  V93all :  alte  Y66me,  93a  ]  Grbgefc^.  V93a, 
cvDgefc^ic^tad;    1301m  :||   gefc^molsen    [=    fHiffig,    ogt.    ^iije;   f.    \)p. 


398  erbe  ^e)^m  —  Ri 

Sniieie«]  1451a,  g-e  @.  (53eb.  2t.)  (^o)  IV227e:  in  bev  Siefe  I21i>a,  450e; 
2:.,  in  ber  fie  eö  ift  I167e  ||  gefd^iniidt  11121m;  ®efd^h)iubigfeit  [f.  oUm* 
brel?ung,  ^Umlauf]  1400a  (Srau^Iaticnö-®.)/  6^1';  ge[^^altell(c)  lV(269m, 
483m),  V74a;  f  ©eftalt,  ©eftaltinig  [inb  ein  kf.  ©tuet  Inevnacf); 
getragen  f.  *@Ie^^ant,  -gclvalt  I384e;  ©eiric^t  l\151a,  geivcgeii  i\18m] 
-gctüülbe  11171a,  llöam;  -globu^  [ij:  -fiigel]  I160e,  308e-9a;  @(übbi\je 
(im  3nuevu)  [ijgl.  §ifee]  127a,  i<Sie,  196a;  l\ 488e-9a;  -gett  Ill69e, 
©vatoitaticn  IlllSe,  au  beii  ©venjeii  bev  (S.  II164e||.  nid;t  groß  II  70a  | 
@rü§e  [:j:  2)imeni.]  I84m,  172m,  oft,  421a;  II(209a),  IIIöOGe;  l\  13e, 
16a,  18a;m  (18m-19a  [aÜg.]),  [21,  151m-2a,  e-3a\\],  211e:  Slbbäiigigfeit 
Dorn  3}erf)aUni^  ju  aiibveii  @lein.  l\17am,  l^arn-,  abfohlte  IV  18a;  Stvt 
bev  ^eftimminig  IV]53e,  mimev.  iö-eii  l\[151m-2a,  e-5aii];  [®e|c^.] 
IV  18me,  2iam;  [@d:;vift]  IV151m,  '^n-3Sevl;ä(tni[fe  IV16e  ||  gvliiilic^ 
111540a  (ijon  bell  ^^^laneteii  aiu^  gefelni),  -giivtel  [=  ^cik]  11223a  (ge- 
mäßigter); -bagel  \29me,  51e-52a  |  §albhtgel  [=  §emii>^äre;  f.  bef. 
5trt.]:  bie  (5.  eine  ^.  l\160e-la,  pl.  -Iiigelii  (*)  111540e:  entgegen* 
gefetjte  II 350e,  1114258;  magnetif^e  IVÜöam*  j|  ipalbmelier  1325m: 
^viuatovial-§.  I174am'^  '!|3o(ar-^.  ib.,  IV  161m;  n^enu  er  etlvae  sunäbme 
lV25<Se(ji-jT-^.  1102e,  166m,  7a,  184a,  420a;  11192a,  lV238e; 
pl.  111566m,  l\16hn  (beiDe)  :H  -l;arfte  [4:  §emift)bare  u\tt>.]  1311a, 
pl.  -en  (*);  §ä(fte  (oo)  111425a:  anbve  I12l3e,  341m  |  beibc*  1318a; 
in  beibeu  IV26e,  72e  :|  eine  II310e,  320e-la,  7a,  341m,  397a;  III 
503am  (geringe  Äenntni^)  |  nörblid^e  1176a,  439e;  11477m,  IV28e:  in 
bev  n-en  IV  156m  :|  öftl.  1311a;  fübl.  1176a,  311a;  11376m,  IV28me; 
unjre  I1213e;  itjeftl.  1311a,  Illöle  |i  §emif^I)are  [=  ^albfiigel,  f.  hp. 
%xt.]:  nörblid^e  I29e,  V12a;  fiibl".  129e:|  ^evabfteigen  öom  'Sonnen« 
fj^flem  jur  (S.  IV  5a  (ivie  tjoiu  Slttg.  jum  S3ef.),  berabfiürjen  3ur  (S. 
[=  fallen]  111602m,  ^xi^e  [=  ®Iiib^.]  IV 546m  (früber  große)  |  bobi  IV 
(195e);  -^ö^Ien  II391e!l  (innere),  IV 273m  (finftere);  bic  @,  eine  ^o^I- 
fngel  l[177e-8,  21.  425am]  :|  -biigel  IV 348m  \  ^ÜUcn  [=  Um^üü,]  I366e, 
111378e;  ^iitle  llI400me  (bon  ©anerftoff)  :|  in  ber  (5.  11196e  j  förperl. 
Snbalt  f.  SBoliim;  [3nl;alt  ber  8earb.  ber  (S.j  {^  S)i^|>of.)  lYlSe-Ua, 
16a  :\  t  ba«  Snnere  ift  ein  Ui.  (StüdE  biernad^;  SugeuDotter  [=  Urjeit 
nftt).]  1314a,  IV  444m«;  Äarte  111544a,  -farte  11227e  |  tenntniß 
[=  \)p,  -!unbe,  —  Sefonntfc^aft]  l[164e-6a],  -fenntniß  (*):  allgemeinere 
IV (461a);  evlDeitert,  tjerme^  I1192e,  3e,  6a,  297m  [306e-8a]  (310e, 
2rali,341m);  ernjeiterte  11279a*;  [jn  oerfd^ieb.  früberen  Briten]  1160e; 
mangell^afte  lll503am,  n^(473a);  p))i)\i\ä)t  II186e*,  unfre  Iiö7me;  nne 
biet  n)ir  ijon  ber  (S.  !enncn  IV (242a)  J  Äevn  I177e-8a,  425m;  l\218m] 
-fern  (*)  1312m:  Seftanbt^eile  lV215m,  bitter  IV  195e;  Pffig  lV217e, 
8a*,  45Sam*;  magnct.  1196a,  metallif^  1439am,  votirenbev  1178e  J 
flein    [f.  Columbus   äörtt]   I60a,  420m;   Il423am;    Ä-beit    IV(16e)  :\ 


erbe  ^l  —  .^imbe  @  399 

Älimate  V74a  (in  bev  Urjcit)  ||  -fcvVei  [=  ©vtc;  bie  3"f-  f^e^ii  ^^f* 
bort]  1142a,  189m,  193a ,  213e,  236m,  248m,  315e,  367a,  409e,  425€- 
6a,  437a;  II  91a,  38le,  391a;  III  4m,  6a,  19m,  47e,  48e,  388a,  399e, 
445e,  6a,m,  458e,  495e;  IV  10a,  13e,  17a,  21a,  34all ,  77a,  llJ^m, 
151a,  174eil,  232a,  6a,  305e,  367m,  457e:  auf  bem  (S.  [a.  unfn-ni] 
1375m,  8a,  433e,  482m;  iI297e,  312m;  m388m;  IV59e,446a;  Sßan 
IV 486m,  ^ilbmig  Vl4a,  gartimg  l\578me,  feftev  A'73m;  bev  ganjc 
IV130a,368e(451a)  I  ter  iimeve  1 234a, m,  320a;  ba^^  3.  11155m:  im 
Smiern  11373a,  392a;  IV  133a  :|  fc^ilbern  I84m,  III  5a;  magii.  St^ä% 
feit  IV4*a;  :£r)eile  lV29m,  236a;  V73m;  über  ben  II136e  |  mifer  (S. 
1163a,  4e;  11155m,  111229a:  auf  uuficm  11410a,  111257m  :||  -traft 
(b.  l).  magnetifc^e ;  cftev  =  niagu.  Suteuf.)  1197a;  IV  59a,  82a,  85m  II, 
88m,e,  89a,  90m,  93ali,  94m,  95ell,  181e;  -Mfte  (*):  (g(emente  IV74e; 
bie  ganje  [=  totale]  IV97e,  98a\\;  geringfte  [=  id)U>äc^fte]  IV 93a,  Linien 
gleicher  [=  ifob^uani.]  lY 84m',  größte  IV75e,  93m;  Suteufität  [ögl. 
omagn.]  IV74a,  80m,e,  86a,  93m,  96e;  ÄeuutuiB  II147e*  1  magnetif^e 
I434e,  5ra:  11374a;  lV57all,  72m  (73e),  75^,  86e,  648e:  3ntenf.  [ögl. 
obue  magu,]  IV  57a,  60e,  71a;  totale  [=  gau3e]  (ögl.  of)ue  niagn.)  IV 
99a  :|  3Kauifeftatieuen  l\48m\\,  SDieffuug  IV  172m,  Biegung  1197m; 
fd^tüäd^fte  [=geriugfte],  ftävffte  IV92e;  totale  [i?gl.  °magu.]  IV 85m,  131a  :|J 
^aft  IV  175a:  -äuBeruug  1209a,  iuure  IV  49io  J  pl.  Gräfte  \178e-9a, 
378m;  11383m,  IV175a  ||  fvautOcberftc  II89m  ||  -trei§  [=  (Svbe]  11 
(496m),  IV174e:  bev  ganjc  11215m,  ^Deile  11204a,  über  ben  II30m, 
um  ben  IV93a,  umgeben  III42e,  -f  IV102e  J  -treife  (pl.)  II193e,  ^xi\^^ 
lauf  II139e  :||  Ävümmuug  [f.  Oberfläche]  IV160e;  -fr.  I423e-4a,  II 
166a  :||  -f rufte  [=  b^  -vinbe],  Prüfte  (*):  Silbuug  IV578m  |  2)i(!e 
\\ [369-370-,  457 e-8m,  %.611me]370e:  %xi  bev  «Beftimmuug  \\369m, 
9m-370  (©c^ioierigt.) ;  geringere  lV4ö2m,  mittlere  lV569m,  Uugleid^beit 
lV457e,  (ginfluß  auf  i^aufigfeit  bev  3)ulfane  \\457e-8vi  :\  erftavvte  IV 
370e,  e-ung  IV578m;  fefte  IV369ai; ,  488a*;  ©vanit  IV 567a*,  ftavre 
IV 369a  :||  Äugel  lY [159e-160m  He  @.  eine  Ä.]  160me,  la:  njonig 
?Ibn>eirf)ungeu  lY  159e-160m -,  t-förmig  [=  runb]  USila-,  lY  159e-160a, 
174e;  -geftalt  II317e-8a  (unregelmäßig,  Columbus),  11118a  (abn^eidienb 
ton  ber);  lY  160am  (jiemlic^),  la;  [2}ieinung  gegen]  11347a,  -fegment 
lV160e-la  ]  -higel  [=  @rbe,  -f^l;äroib;  :j:  -globii^,  =  Söeltf.]  IVSla, 
54m:  «8eh>.  11506m,  -f  II310e,  eine  §älfte  111339m,  bobi  lYW5e, 
tbeilen  IV 204a,  gufammeugebalten  11382m  :|(  -hmbe  [^^.  =  Äenniuiß ; 
-  -befc^r.,  ©eogra^^iej  (f.  5trabev)  1471m,  4e;  II207am,  219e,  253e: 
aügemeine  [=  gener.j  I33e,  60m;  II123e  (232m),  IV 566m;  alte  (manget^., 
irrige)  11226a,  7me',  2lrt  bev  S3e^anblung  II254e,  in  Camoens  U(60m- 
61a)  I  evn>eitertf  II473e;  ©vn^eiterung  [=  ?^ortfd;r.]  \l[187e-8]  190m, 
202e-3m  (4a,  215e),  237m,  253e-4 ,  268m  (279a,  297m),  310e,  2mll, 


400  ®rt)e:  ^unbe  g  —  Dr 

337m,  341ra,  406a,  473m  :]  gortf^ritte  11212a,  226m,  274a;  geuevcüe 
[=  aüg.]  11232m,  ®ef(^.  m347m;  @rb-  ii.  §inimel§funbe  II207am, 
210a,  337m  (©rlreitennig),  396a;  3nt^ümer  II226me,  mattem.  11222a, 
im  g^ittelalter  .  ..  II(306a);  ^t)^fi[c^e  11237m,  264e,  317m;  i>edel(e  II 
232m;  »ergleic^eube  [togl.  ©rbfeefd^r.]  I18m,  31e,  60me;  Beitfc^rift  IV 
566m,  8a,  570a,  591ell,  623a  j|  Sabmig  f.  clectvo-magii.,  magnet.;  Sage, 
@teße  IlI46ieil;  -länbev  II440e,  länglic^!  IV160e  ||  Seben  bev  (S. 
I60m;  erbenlebcu  (*)  I54m,  63e,  85e,  257a,  Om,  378e;  11 45m,  55e; 
(Srbelekn  (O)  I13m,  56m]  II  61a;  (grbleben  (^o)  moe:  anorganifc^eg 
[a.  ovg.]  I  [162-366*]  366m*,  begeifterte  Stnfc^aiiiing  II  5e*,  frii^e  ^dt 
III257eO,  3nl;a(t  V20m*,  bag  innere  I225me;  organifc^eg  I [367-386], 
lY  15a*  (u.  anovg.);  ftitte«  I320c*  J  -^«t^ätigfeit  111378m;  lV213e,  232a; 
pl.  -en  rV443e-4a  |(  geliebten  bev  @.  l\214m  [=  D^iorbUc^t],  bie  @. 
leuc^tenb  1207a  ||  Sid^t  [ögl.  Seuc^ten]  (f.  *2Jicub,  o®ünne;  o^nnereö); 
(grblit^t  n  [öfter  =  g^ovblic^t]  ([.  2«enb)  HÖSa  (202e),  207a;  ^rbenli^t 
j.  3J{onb;  -5liigftri3nuing  [=  9?orbIic^t]  1225m,  i^n)a(^eö  eigne«  111420«, 
-enttDidlung  (üerftJ^iebner  2lvt)  1207 e-8m,  $!.  gelangt  jur  (g.  f.  *?i(^t  1 
-:proceB  I208me,  IV142am:  [=  ^iovblit^t]  1207 am,  366e  J  !i!.  bcr  (S. 
refiectirt,  r-e8  (grblic^t:  im  3}^cnb  [f.  übv.  *3J^onb]  II356me,  111499a*; 
in  ber  Venus  III494me*  ||  2uft:  -I)iiÜe  I196e,  I11378e;  -frei«  [ügl. 
SnnereS]  Ulla  (3Jerfe^r  mit  \^m)  :\  -mächte  1115a  (innere);  f  magne«- 
tif(^,  -3Jiagnetiömnf^  bilben  ein  Be[.  @tiicf  fiiernad)  |  3Jiaf[e  IlOOm, 
114a,m,  167m,  171e,  389m;  11393m;  III19a,  445a,495a,m\  IV17o, 
25m(18m-19a  [aßg.]);  -maffe  O  [f.  ^Singic^nng]  I90m,  105e,  114m, 
185a,  425e;  III381all,  491e;  IV 218a:  Stbfjängigf.  u.  ^Ser^ftn.  IV17aw, 
18a;  fefte  IV  218m,  491m;  fliiffige  IV 218m,  geringer  [ögl.  «Berring.] 
\\17e-18a  (folgen  n.  SSeränbb.,  n)enu  fie  tiet  g.  h)äre),  innere  IV  579a, 
SSerringerung  [tgl.  geringer]  IV579a  J  a??ecr:  früher  öom  Wt.  bebecft  ob. 
umgeben  f.  *2)?eer,  '^eötoaffer  IV218a  (einbringenb) ;  -meere  11440e  ;| 
meteorologifc^e  S3erl^ättuiffe  111452m,  mineralifc^  f.  Sonfiitnticn  |  äJ^ittel* 
^untt  ber  (S.  [=  (Seutrum]  1176a,  9mli  (425e);  IV163e,  488m;  bie  S. 
im  m,  ber  SBelt  11139e-140a,  350m,502e,3m,e  (5a);  lII421e  (596e)'[ 
jum  2Jionb  [ogU  5lrt.]  I60ra,  II499e-500a;  @.  unb  m,  111381a,  445a; 
-monb  (^  f»  3)ionb  aßg.  u.  @:  bie  @.  angesogen,  i^re  Slnjie^nng  burc^ 
ben  3J?.  n<SOme;  IIIS0e-3iai!,  378m;  (Sinn?irfiing ,  Sirfungen  be§  m, 
auf  bie  (g.  f.  *2«ünb(g,  ber  (5.  auf  ben  2«,  IV2Se-24a;  ißerfe^r  II  182m, 
gwifc^en  @.  unb  2J?.  IV  595m  :|  ajJnftf  (^immelötöne)  in439a;  nactt(e) 
1304m,  II (91a);  -nä^e  111538a  [eines  ^an.],  nä^renb  II(307a),  9iamen 
\77am\  [Silaiwx,  Sefen]  (togl.  S3efc^aff.)  IViöe,  ISe-Wa;  juerfl  ein  9^ebe(* 
ring  IV2i2a,  f  Oberflat^e  ift  ein  bef.  @tii(f  ^iernac^;  -öl  rV232m 
(bei  (Srbbcben),  259e  (bei  ©alfcn),  267all  (ausflrijmenb)  |  Ort  [=  @teüe, 
etettung]  IV  5m  (im  (gonnengebiet),  16e(im  SBettatt):  -^^tevänb.  111272a :[ 


(grbe  Of  —  6a  401 

OfciUaticnen  I3i4e  (ebne  (Erbieten),  ^aureiiform  IV  löOell-ia;  -^ec^  1247m; 
IV303a,  571m;   ^eribel  [=  ®cmieiincibe]  III380e,  457e   (Sammr),  9e; 
-■ip.erimoter  [=  -umfang]  1420m,  c^ne  ^flan^en  n.  2:biere  V66e;  ''^^pfi! 
I59a,  209a;  II156e;  IV164e,  612m  ||  ak^  planet  I84e;  IV5a,  79a: 
grüBev  111576m;  innerer  I9öe;  III 427e,  432m;  fein  ^l  111470a  J  ton 
ben  ^^^(aneten  an«  gefebn  ['cq\.  *$fan.  @]  111540a  (grün);  ^^(anetarifc^e  II 
349e:  SlHiäng.  I59e,  V^äÜQl  I225e  :1|  ^clarität  lil45m  |  ^cle  [f.  übr. 
*'^oI]  I409e,  lY87a;  sg.  ^cl  (*):  ^älte-^.  1198a;   2«agnetp.  ib.,  IV 
87a;   9^otaticne-^. :   pl.   IV84a,  87a,  195e;   sg.  IV99m,  115a,  8m  J 
-pcU  1308a,  IV208e;  -pc\  III46e,  47a;  IV55e  || -^rcceffe  1218m  |! 
^un!te   1234m,  426m;  IV60e-61a  (84a),  141e  (243m,  295m);   sg. 
^un!t  (*)  II170e,  111210a:  entfernte  IV85e;   jeber*  II332e,  III(451a); 
an  bieten  ^-cn  111560m;  IV440e,  4m  J  H^rnfte  IV84m,e,  85a,  87m 
(üier),  97am,  115e,  207m;  -^unft  IV89e  ||  eine  ^^ramibe!  IV  160m  1|. 
Ouabrant  IV  28a  (nörbli^er)  |  -O.   [bgl.  äJJeribion-C]   IV  152m  (^): 
Sänge  IV2ie,  152e  {3a)  \\  (gvbquetle  1163m  (feurige),  242a;  (grbe-OneUen 
I244e,  lY 269m  :|  -ranb  11181a  (treftt.)  ||  -ränme  [=  tettur.  5K.]  I59a; 
II 67m,  200a,  238a,  261e;  111431a,  IV 368a;   sg.   -ranm  (*)  I217e, 
330a,  le;  11162m,  282e:  anfgefc^Ieffeue  [t?g(.  (grfc^I.]  11310m;  (Sbarafter 
137 lam,  II76e;  burc()fud)t  I22a,   eingefc^ränüer  11146a*,   (gntbecfungen 
11327a*,  erfüöt  V5a,  (Srcffnmig  [=  (Srfrf)!.]  II  55a*,  (Irfd^tie^nng  [=  ©röffn., 
togt.  aufgefc^L]  III333e;   groBe(r)  11255m*;  III74me,  173m;  @ri)Be  IV 
368a;  (Srb-  n.  §immel§ranm  11135m*;  innere  1178m,  443m;  IV 55m; 
^enntniß  II237e,  297m*;  fleinfte  11250a,  (gtubinm  II  69a,  nuäugänglid^e 
IV 33m,  öerfc^Icffeu  IV368a,  3ugänglic^feit  11336m  J  mumt  ob.  Ü^egionen 
11147e  (bie  fie  Bei  i^rer  S3eli\  burcf)n>aubert) ,   ÜJaumöer^ciltniffe  1171m  || 
reflectirenb  111134a  j  ^ftegicn  IV122m;  pl.  -en  IV367e,  -reg.  IV369eT 
-reid;  [f.  SOJcnb,  «Sonne]  I212e,  III611e;  «au  IV340a;   gefrorne«  IV 
44e,  45m,  46a,  167a  (235a);    ©eftaltung  II  84m,   Leitung   III130me, 
SBerbinbung  burdb   III96me  J  -retolutionen  [=  Umn:ölj.]  I181e,  284€, 
319a;  IlUOa,  153m;  III257(a);   9?eto.   I279e  :|  f  -rinbe  ift  ein  Bef. 
(gtüd  biernad^  1 1  9?  o  t  a  t  i  o  n  [=  Umbre^ung ,  Slc^fenbre^nng]  (ögT.  ^5lc^fe ; 
f.  o^ol,   *9i-8-(2tBäroib)  1126a,  176a;  II351e,  393m,  516e,  7all ;  IV 
18a,  176m;  -dt.  (o°)  IV157e:  batocn  abhängig   IV176m,   5l^^arat  IV 
157e-8a,   ^g-53en\  111425a;   @inftu§,   folgen  II379e-380a,  11119m; 
IV 25m,  34m,  158a;  (5iuh.nr!ung  IV 647m,  folgen  f.  (Sinft.;   ®efd;tinn= 
bigfeit  I195e  (einjctner  3onen);    '^§-@.  11380a,  516m,  7a;  IV34m; 
tägliche  IV129e;  unabbängig  bai?cn  111598m,  607e;  SJeränb.  in  ber  Ur= 
seit  IV  34m;  -^gjeit  III  (432m,  U7e)  J  rotirenb  II  140a,  111544m,  IV 
(26m);  ni(^t  r.  [=  nnbeivegli^]   II139e-140a,  350e  ||  rubenb   I11421e, 
437a;  njorauf  bie  (S.  rnf)t  I299e  :J  runb  [=  fugetförmig]  I409e,  IV153e; 
-faft  11382a  ||.  bie  (S.  ©atetlit  [=  Srabant]  lil461e  (ber  (Sonne)  [  -Bat 
Ol,  tt,  ^umbolbt,  i?o8mo8.    V.  26 


402  '        ©rbe  Sa  —  3::emperatur  % 

{-  -Xxo;^.]  f.  2«cnb  @,  pl.  -en  HOlme  :j|  (Schale  [=  9?inbe];  äußere 
IV34e,  195ell,  45<Sa  J  pl.  -en  IV(18e)  3im  \\  ©d^atten  111541m  |  eine 
®d;eibe  II  140m;  IVi60m,e;  -fc^eik  I84e,  III5ü7m,  IV  161a  (2)imem 
fioneit)  :|  ©d^ein  ber  (S.  III497e-8a  (füv  ben  SD^oiib),  f  ©c^ic^ten  finb  ein 
bef.  @tii(f  l^icrnac^,  ©c^ilbenmg  I<S4m,  -[c^(unb  IV  270m,  @c^riif[el  V86e  | 
(Sc^ooB  I12m,  83e,  227m,e,  280e;  IV12e,  232e,  256m;  -fd^ooß  I231e  :| 
fd^njanfeub  f.  Ofciü.,  fc^n^aväc  11451a  J  @c^n)eve  IVi7e-iSa  (@iuflu|), 
17e(18m);  @^iüer)}im!t  111372a  :J  -fenfung  IV 384m,  f  3iiv  ©onne 
ift  ein  kf.  @tii(f  l?ievnac^  ||  -flauen  1226a,  318e-9a;  II  15m;  IV257e, 
266e,  392a,  ^2be',  V13e;  @^  O  1231a,  259e:  alte  V75m,  auf  V5ie; 
au6  IV  443m,  509a;  V75m;  imaii^gefüatc  1 226e  J  ©^altun;]  IV  (270m 
aUe):||  -f^Ijavoib  [=-fugeI;  bgl.  *9totaticne-@pr).]  I80m,  173a,  341a; 
11392e;  III35e,  449a;  IV5a,  20e,  34m,  84a,  91me,  94a:  ^älfte  11307m, 
Xl)ciaing  IViißam  J  e^l;.  IV 26m,  159e  ||  @tat>ilitat  IV (579m)  611e, 
©tavrl^eit  I178e||.  ©tette  [=  Ort]  I403e  (in  bcv  (gf%>tif)  j  ©teriung 
1150m,  III (523a)  641m;  pl.  -en  (*):  gegen  bie  @oune  (als  dcntvaüöv^er) 
I  27m,  179a;  III  257e;  IV83e*,  176m;  V74a  (in  ber  Urseit);  im  SBeltvaum 
I92me,  111145a  ||  @terne:  gegen  bie  ob.  öon  benen  fie  fid^  ben^egt  III 
93me,  129a,  131a;  jhjifc^en  (S.  imb  @t.  11155a  J  ©tcffe  I179e-180a, 
427m;  -ft.  1280a  :|  (Sti5nmgen  II394e  j-ftöße  I211e-2a,e,  3a,m,  5e, 
7a,m,  9a,e,  220e,  la,e,  2a,m,  5a,m,  230m,  241e,  3a,  280a,  442ell, 
3m,e,4ell,5all;  11189m;  IVllSe,  4m,  225m  (9a),  270m,  334e,  371m, 
551a;  sg.  -fto^  (*)  1220a:  eingdnev  IV 496m*;  [in  ©egenben]  ...  IV 
543m,  551a;  V27e,  29e,  53m;  grc^er  V53e*;  [t;äiifige]  (=  gr.  Ba^I) 
IV(315me)  365a  (543m);  heftige  IV543m,  freifenbe  IV491e,  ol()ne  IV 
534a;  9?ic^tung  IV114a,  -en  IV114m;  öiele  f.  Bai;!,  [2öir!ung]  IV572e; 
gr.  3al)I,  tiek  [=  I;äuf.]  IV  114am,  216a,  496m  :j  ©traljlnng  11157m, 
-ftr.  IV  239m  (SSevanb.);  (Streben  gegen  bie  @.  II348e-9a  (ber  ©toffc), 
-ftreden  IV  173m  |  -ftri^e  [=  Bonen]  I55m,  358m;  II194e,  214m; 
8g.  -ftvid^  (*)  1277a,  317e-8a;  11305a,  IV159a;  unter  aUm  V49a, 
entfernte  1310m,  fruchtbare  n212m,  gehobene  I302e,  großer  IV 634a*; 
jeber*  II74e,  91e;  falte  1297a;  fiiblic^e  lV158e,  V88m;  berfd^iebene 
1171a,  300m,  375m;  II 68m,  V54e  J -ftrom  I168e  (glü^enber);  @trtv 
mnngen  IV53e  (int  3nnevn),  35m  (innere)  :|  @ubftan3en  IV  164m  || 
S^em^eratur  [i^  Sänne;  togt.  2ß-2lbnabme  u.  3unef)menbe  3Ö.,  tbermifd^] 
(f.  Zentrum,  OberfL)  I80m,  179m  [181e-3],  4m,  475e;  111387m,  IV 
166e;  -S.  (*)  11377m,  IV 241a:  hjoöon  abl^öngig  [=  Sinfl.]  III450am, 
IV79e-(S0a;  n)ie  fie  l)ätte  anberS  fein  fiinnen  \31U-2a,  (Sinftuß  barauf 
[=  abt;ängig]  IV  241a;  erl(>i3I;te  [=  l;ö^erc]  1219a,  259m  |  ungeheuer  bcc^ 
1196a;  ^ofie:  im  3nnern,  baö  3.  IV2i5e,  5m,  227e,  241e,  266e;  ehe* 
male  I)4ere  [=  crl^i3t;te,  ögl.  toeränb.]  1316a,  III 257m6  :|  mittlere  IV 
237e*,  einer  ©(^ic^t  I228e,  in  ber  Siefe  [ögL  3unal;me]  IV35e,  @d;ic^t 


(Srbe:  Temperatur  U  —  uiib  403 

imüevänberter  X.  1 229a  |  ob  bie  Z.  ftd;  ijevanbert  Fiat  [i^gl.  böigere]  T  182e-3a 
(292e),  427am;  IJI457a;  SBerHnb.  l\236a,  -35evänbb.  lV25(5-7a  (@ang 
II.  ^ert)(iltni[fe)  J  fünftige  SSeräiib.:  Urfad;eu  lll257me,  burrf;  Sßevänb.  ber 
Planeten  III  [456e-9a]  8e ,  fömite  biivc^  beraub,  bev  ©oune  gefd;e^n  III 
257am  :\  3ima[mie:  mit  ber  Xiefe  IV55am,  25öa  ||  3:F)ätigfeit  [f.  Oüulf.] 
I225me,  234a;  111379a  ||  2r;eil  IV257m;  pl.  Zlmk  (*)  II 86a  (204a), 
III403e,  IV(i4a,  29m,  204a):  ccutiiieiitaler  IV32e,  2  ^^ritt^eile  II 
(312m*);  fefte*  IV 223a,  236a;  gvoBe(v)  1399a,  II  192e  (204a*);  Heiner 
1380a,  niölm;  cftl.  u.  iveftl.  IVPime,  ber  un^  [id)tbare  IV(32e),  mi* 
5uganglid)e  IV  (55m*);  ±  IV(102e),  -f  IV(228e);  lüeftL  [a.  üftL]  II  (269a); 
nn«  jugäuglid)c(v)  111401a*,  IV (34m)  J  -tbeil  (*)  I347e,  IV47e;  p]. 
-tbeile  II60e:  mä)  bem  5tlter  I47ie-2a,  geogr.  ^orni  1255a,  fünfter 
11312a*,  büF)eve  V66m,  nal)e  IV  141a,  Umriffe  1255a,  imfer  II171e*  J 
i;rieird;en  IV  19m,  Jheiüntg  lY {116am)  \\  Xhecxic  IV 488m;  ttjermifc^ 
[ögl.  äßärme,  XemV^er.]  1183m  (Biiftaub),  IV  231a  (^efd;aff.);  ein  Silier 
[ijgl.  \Xi\thkx]  UlWm,  -tbier  III5iaw  ||.  tief  1222a  (in  ber  @.)  I  2;iefc 
[f.  hp.  SIrt.]  I228a,m;  pl.  -en  (*)  1115m;  -tiefe  (O)  IV 225a,  pl.  -tiefen: 
ans  ber  £iefe,  ben  2^-en  ber  (5.  (fcmmenb,  anff^cigenb)  llöSme,  260a*, 
424a;  X.,  bie  man  nnter  ber  (S.,  im  Snnern  ber  d.  erreid)t  bat  l[166m 
-7m,  51.  416m-9a];  grc§c  I215e,  größte  IV56w;  ^ei§e  V68e*,  waQ  in 
ben  X.  ift  I209me*,  @cnne  n.  ÜRonb  I^iSOm*,  nn§  nnBehnnt  I167e-8a, 
m^  in  ber  X.  üorgelit  I213e  |(  tifd;fermig !  IV  161a  |  SraBant  [=  ©ateOit] 
ber  (S.  f.  ä)?cnb,  bie  (g.  Xx.  III461ell  (ber  @onne);  SranSlaticng-^efd^trinb. 
IV80e  (grijßte);  trocfne  [ögl.  SIDtrodfn.]  1304m,  11308a  (tric  Diel  i>on  ibr); 
über  ber  m452a,  ü.  bie  II(136e)  |  nm  bie  d.  IV(132m)  160a:  fic^ 
breben  II379e,  (Sonne  n^l58m,  [^eit]  IV 494m  J  Umbreljung  [=  $Ro- 
tation;  berfd).  üon  Umtanf:  bod)  vgf.  o®onne]  (f.  °(£onne):  -^«-©efc^tvinb. 
[ögl.  9xotat.]  I183a,mll ;  11380a,  ivi9m;  täglide  11517a,  -^^geit  I97m  J 
Umfang  [=  Perimeter,  Umfrei^]  11209a,  IV 494m  (tqnatorial-U.);  -nmf. 
IV  153a  (jö-<mia:)  -1  ^^^  ^^^  ®-  ""igie'^^t  III400me  ||  ^irei  UmbüIInngen 
[^gt.  o^üfic:  f.'Snft,  mm]  I303e-4a  [320e-366,  51.  475m-486],  332a, 
366e;  III(378e);  IV236a,e  J  sg.  Umbiiüung  IV  488m,  -nm^.  (0°)  IV 
83a:  gasartige  ni399m,  IV96m;  gasförmige  IVi4a,  236a;  luftförmigc 
[f.  nbr.  Snft]  III  6a  ||  -nmfreis  [=  Umfang  nftr.]  I[477m  (-f);  IVi55all 
[Sänge],  414m  (j-)  ||UmIanf  [ijerfd^.  l^on  Umbrel)nng]:  nm  bie  @cnnc 
[^?gl.  <^®onne]  II500e-la,  6m:  '^S-@cfd^\iMnb.  1414m,  ber  fiberifdbe  III 
494e;  -^S^eit  III(430e,  2m):  fiberifd^e  ob.  n^a^rc  111447 e,  8a,  494e; 
tro^ifc^e  111445a  J  U.  nm  bie  (5.  III622me.||  -nmfeghing  [=  ©eltumf.] 
1345e,  432m;  11337m  (erfte),  Illlöle;  pl.  -en  l  ©.  VlleJUmirälsnn' 
gen  [=  ^ebcl.]  I(302e,  318a),  IV (366m);  sg.  -rnntr^är^nng  IV 261m  :| 
Umroanbtungen  V(57€-55a),  erbum\ranbernb  IV575m,  nnbcbedt  IllölOe 
(toon  ^löj  nfn:.),  nnbelebt  1367a  (in  ber  Urjeit)  J|nn6etveglic^  [=  nic^t 


404  ^i^^e  Unb  —  3 

wtirenb]  U139e-140a,  350m,e;  U-feit  IlUOam  (bei  Ptolem.,  im  mtttU 
alter),  346e,  350m,  503m-4a  ]  imBetüegt  11139e-140a,  502e,  3m  (4a), 
5a  II  Unebenf)eiten  [=  Uncjtei^^.]  I98e,  172a;  552a;  Ungleichheiten  [=  Un* 
cBenb.j  IV  161m,  nnfre  (5.  [a.  auf]  111544a  |  unter  ber  (S.  [Dgl.  Dber* 
flä(^e]  IV499e:  iöeobb.  lV147m,  (Sonne  IV158m;  anbringen,  fein  111 
71m  :|  einUnt^ier  [ügl.  2:l;ier]  UllQm]  unsuganglid)  f.  <^Üiäume,  °2;beile; 
Urgefc^i^te  [ügl.  °3itgenbalter,  ^Uvseit]  I27a|in  ber  Ur3eit  [=  früber 
3uftanb,  »gl.  2Ivt.]  lll  U4me  {257 me);  IV 54m,  333e-4a,  346m:  bo^e 
Semper.  ib.  J  ^eränbcrungen  [ügl.  ^Oberflac^c]  I315e,  ll223e-4a, 
111(257)  [378m-9a],  IV (151a,  216m-7a);  im  Snnern  u.  äu^even  IV 
19e-20  :\  35erbic^tiing  [ögl.  (Srftarrung  uftt).]  111257m,  IV(2i2a,  7e  Über* 
gang  bom  ^(üffigcn  juni  2)ic^ten);  35erbaltniffe  IV  (55a)  |  35ohim  (förperl. 
bnbalt  1389m,  111495m)  1183m;  111434m,  me(492a);  IV  17a;  in  Subü* 
meilen  IV(20e),  aümäbl.  SJerminb.  IV(57<Se-9a)  :|  n)aö  borgest  [a.  Siefe] 
IV  79a  I  35or|teüungen  [f.  2rnfi4>t,  ©eflalt,  Buftanb]:  alte  [ijgl.  früher  3u' 
ftanb]  1275a,  II  182a  :|  ^Licvjeit  f.  Uvjeit  ||  iBuIfane  f.  2Irt.;  -onüane 
I127e,  401a  J  bulf.  2;l;atig!eit  I179e;  lV(2i5,  3e,567me,  380e):  tck  bie 
(5.  obne  öulf.  %^.  fein  n?ürbe  I2ö4e-5m  .||  fSärme  ift  ein  bef.  Stücf 
^ieruac^  |  Söaffer  [bgl.  2lrt.,  auc^  untevivbifc^e  2B.];  -büüe  111378e  ;| 
n^ei^  [=  pffig]  f.  Buftanb;  -n^eiten  [=  5(bftanbe]  1103m,  153m',  III 
272ell,  4m,e,  294eil-5a,  372m,eli ,  406a,  533a;  -ujellen  [=  (Sifc^üt- 
terungsn.\,  4:  (grbbeben]  IV [2i9e II -220a,  5t.  4ÖOe-i]  220e,  491m;  im 
SBeltraum  f.  (Stellung,  SBefen  I(293m  cb  ^flanjen  eber  ba  getcefen  feien 
als  2;biere)  I  Söinfel  II89a  (in  jebem);  -n^iufel  II150e,  270m,  347a 
(ferner)  :|  Sirfung  f.  ßinn^.,  alö  SBobnfi^  IV  24m,  einSBürfel!  IV  160m, 
3eic^en  111470a,  Biebfraft  n54(Sme,  3ittern  [ögl.  erj.]  I221e  | -jenen 
[f.  b^  2lrt.]  I54a,  55e,  119m,  336a;  11276m;  sg.  -jene  (^O)  I202e: 
feinfte  IV 465a,  Stellung  V74a;  t^erfc^iebne  11374a,  V88m  ;|  jugänglic^ 
III  (401a),  ber  S.  jugetebrt  111277m  (53abn),  l)c-:ah  jur  @.  [f.  fallen, 
gelangen]  I(400eil),  3ufammenjie[;ung  IV57<Se-9a  ||  3uftanb  [ij:  iöefc^aff., 
(Scnftitution]  (bgl.  33ilbung,  3ugenba(ter,  2anb  u.  Tim)  l226e-7 ,259m- 
260a,31ßm,489me;lY217m-8;  pl.  3uftänbe  (*):  ältefter  [=  frübcfter, 
primit.]  III 5i0e,  tüie  er  Imtte  anber»  fein  fennen  \311e-2a,  ein  ^^b^ntaft. 
SBilb  I2ö4e-5m,  flüffig  f.  »eic^  j  f  r  üfjer  [=  o*Ur3eit]  I279e-280a  (294a,m), 
315am,  340e-lm,  367m,  487e;  mU4me,  257me;  IV(26ra,  29me)  346m; 
\[57e-59m  alte  S3ürftellungen]  66e,  74a\  früberer  IV(20e)  164m,  frül;efle 
[=  ältefter  uf».]  \y 333t-4a*  :|  jeljiger  I304e,  IVl64m;  ^rimitiüer 
[=  ältefter  uftt).]  III510e;  N 88e-89a,  90am',  Scbn^anfen  I314e;  tüeicb 
u.  flüffig  (el?emal.s)  [f.  bP.  °flüffig;  ögl.  53ilbung,  3  genbalter]  I171e,  9, 
340e— II  erbbaft  11362a,  III382e|  erbig  [ügl.  erbboft]  I163e,  111542a; 
IV 341a,  356m,  484m:  33eftanbtbeile  1136m,  tevn  f.  Sonne;  2)kffe 
V34am;  ÜJJafjen  III594am,  IV482e;  Stoffe  Il80m 


©rbe:  Slbplattung,  (Srbbeben  big  SBef  405 

f  Slö^jlottung  ber  (Srbe  [cc^l  atgc^Iattct,  hp.  ©eftalt;  t^gt.  2)icf)tigfeit] 
I29e,  75m,  i71e,  2a,  e-5a,in,e,  4,  5e-6a  [171m-6m,  51.  420e-i] ,  179a 
{409e),  421a,m,  4am,  5a;  lU432m,  495a;  l\  18m  (18m-19a  aüg.)  [29e- 
5im,  21.  l^im-2a],  151m-2a,  [6m-7],  195e;  (5rb-^b|?I.  (^O)  11395m,  III 
495a,  IV  154a;  pl.  SlO^Iattimoen  (*)  IV30e,  161m  ||:  aHäiigig  [i?gl. 
(SinfluBJ  t>on  bcr  Umbvebimg  111432m,  iva§  i^ou  ber  210^1.  abb.  ift  III 
452e-5a  :|  2Iu[id^t  ber  5irten  IVi59me,  bef.  2lrt  \\159me  \  SD^ittel  ob. 
SD^etbcben  fie  iw  beftimmcii  [f.  ©rabmeff.,  ^enbel]  \Y30e,  163e,  4a!l ; 
[SBeftimmimö(en)]  IV2ie,  24m,  28a,  29e,  30{a)-31m,  151m-2a,m,e~3a,  6m-7 
(naä)  bem  ^enbel),  161m,  [lm-2a  dlatl)  für  genauere]  :\  \va^  ©nflii^  baraiif 
\)at  [=  abhängig]  lY 28m,m  (@ebirg«arten);  [®efc6id^te]  11595m,  520am; 
IV18me,  160e;  ©eftaltung  III432e;  biirc^  ©rabmeffimgcn  beftimmt  III 
495a;  IV29e,  30e-31a\\;  beii  ©riechen  iinbetannt  IVlGOe;  ©rcße  II 
393m,e  |  ber  ncrbl.  it.  fübt.  ^cilbfiigcl  \\28e~29a:  ber  nörbl.  IV2Sa, 
156-7m;  ber  fübl.  IV25e-29a  (nicf)t  ftävfer),  157am  :|  9?atb  jit  SD^cffimgen 
iyi61e-2a]  mitttere  1176a,  424a;  II393e,  IV20m;  biird^  ba§  ^enbe! 
beftimmt  IW 28am ,  e-29a,  e,  30e-31a  [156-7],  6e;  ^cfar-^IbV!.  1421m, 
11393m,  IV30e*;  ^Jefultate  IV30e,  31a,  161m  (Uiiftc^erbeit)  |  (B^wan^ 
•fiingen  it.  Unregelm.,  SIncmalten  IV2öm,  28m:  Urfa(^  IV25m  :|  ftärfere 
IV  (29a)  156e,  Unfid^er^eit  f.  ^efiiltate,  35erfc^ieben^eit  IV2.Se-29a  [iiac^ 
£f)eilen] 

tCgrbBcbctt  (§^  =  ben  ©liebern:  (Srfrf)ütterimg ,  Srberfd^.;  ^rbflöße, 
(Erbeben,  55ibration;  4^  (Svblretlen)  [f.  Scmeten,  2Ronb,  S0?ct}a,  Neptun] 
\163a,  8a  [210m-225m,  21.  442-5m],  223e,  234m,  311e,  320me,  396a, 
453m;  Ill(5a);  \\ {13e)  133am,  211a,  3am,  4e  [215-232a,  21.  487m- 
496],  215am,  6-7a,  232,  358m  ,  444a,  5me ,  577m.  599a,  e~600a;  V 
53me;  einjetnee  beftimmte^  X  [lAgl.  2lnfsäbr.]  .  .  .  IV  114m,  492mell ;  pl. 
[ögl.  2lnf3äbl.]  I442e,  3a  ||  3iifa^c  (sing.  n.  plur.  ebne  Uuterfcbieb ,  sing, 
berrfd^enb):  im  2irtertbnm  IV225  (terberblicf) ;  m),  2Inarcgien  IV2i5e  | 
2tnfi^ten  über  fie  IV215e;  über  ibre  Urfacfjen  IV[2i7e-9m,  21.  488-491m] 
217e,  8e  I|  2lrt  iinb  Seife  (irorin  fie  befte^n,  S5erfommniffe  babei,  awöf 
Qntftebnng)  [tgl.  g^Jatiir,  ©egenftänbe,  begfeit.  (Srfd^ein.,  (Sntfteb.]  I[210m-2] 
7m,  8e,  220m,  5me;  l\215e-6a  (  2rrt,  2rrten  (©attimg,  dlaffe)  I210me, 
2,  221e;  IV[2i9e-220a;  227e-231,  21.  495am]  229m,  230m  (iincbtigc),  e 
(am  öevbreitetften),  la,  e;  V58e  ||  aufhören  [=  ©nbe]  IV230e;  [21nf3abliing 
(mehrerer,  einiger)]  I210me,  220me,  2m,  411m;  IV228e,  231c-2a  || 
2In8brud^:  tocn  ^lüffigfeitcn  IV2ilm,  222me;  ton  ©toffen  [f.  ©I.]  IV 
222e  ]  2Inebrücbe  babei  [f.  ftcffart.  ^rcbncticnen]  I220e-im,  232a  ||  beii 
S.  anegefetjt .  .  .  V81a;  angftc^en  f.  2)?affen,  ©tcffc:  2ru§ftrj?miingen  [tgt. 
©toffe]  \\220a,2me,  3me,232m;  begleitenb  f.  Srfc^ein.,  S?enennuitgcii 
(u.  ä.)  IV22Sm;  S3ecbad)tiing(en)  IV  2iöa,  m,  494m  |  SBefc^ranfiing ,  bc* 
K^rönfte  [f.  local]  lV133am,  228m',  febr  b.  IV2297nc,  25iam(m),  495a  :\ 


406         ©rbbeben  33en)  —  (Srfd;ütteiiuujc^iuelleu  © 

«öetDegiitig  (erregen  \k,  il;r  Sbaraftev)  l\213am,4e  (222n\  232a);  Sata* 

fivc^f)e  (genannt)  I2Hm;  lV216e,  228a,  574in;   (Sbaraftev  f.  ^Jiatiir  jj- 

2)ani^f  IV 222m  |  3)äm^fe:  auöftvömenb  f220e  (f)ci§e),  232a;  IV 220a, 

3m,  232m;  al«  Uvfa^i  lY217e-8a\\,  230a,  491a,  5a  j|  2)av[tettung  IV 

215am,  6a,  231e,  2a;  2)auer  f.   lange,   S)vii(f   (als  Urfac^)  IV2iSam, 

2)nnfel    \\215m   ||.   2)Vnamif   IV215e,  490e   |  [ie   finb   b^namifc^e 

^Üu^erung  ber  ü^eaction  ober  be«  35ulcaniömu{i,   vrirfen  nur  b^namifc^  IV 

2na,  3am,  4e,  232m,  444a;  bl}n.  IV493e  ((Sr[d;einiing),  V  13e  (SBirhmgen)  || 

in  ebenen IV 216a,  (Sinbnid  n.  feine  Urfad;  \[223e-5m]\ ginflu^  [=  (Sintrirf.l 

IV225m,  M5e\  tva«  (S.  auf  [ie  l)at  f.  ©ebirgeavten  :|  @init)iv!ung(en)  [ij:  ©nft., 

Sirfung]  (f.  niagn.  5«eig.)  I336e,  II363e;  IV 72m  (auf  2r?agnettf-niu^) ;  @nbe 

f.  aufhören,  (Sntfte^ung  [f.  f)^.  Urfac^,  f.  %xi]  IV491m,  (Srflävung^arten  IV 

[2i7;  m],  erregenb  IV358m  ||  (Srfc^einungen  babei  [=  ^^bänonu,  ügt. 

3?orgänge]  1442m;  IV2i5e-öall,e-7a  [220-2],  la,  8e,232am,  487m,  491m, 

579am:   in  SImer.  IV[495e-6J,   S)arfteü.  lV(2l5am),    bunfle   \\220a, 

©iii^^e  IV230e-la,  fecunbäre  IV2i4e  ]  begleitenbe  (Svfc^einungen  (sg.  IV 

223a),  golgcn  [ögl.  2lrt ;  f.  no(^  Slu^brü^e,  ^lu^ftröm.,  i^'^lgen,  Hebungen, 

Überf(^n?emm,]  I2i3m-4a,  221me',  IV 215m,  220a,  2m~3a  (2e),  9a  |i  öcu 

(S.   erfc^üttevt  IV358m  j|—  Srfdjüttcrung  (1)  beim  (ixtK  2)  =  (grbbeben, 

[lV222e])  [f.  auc^  b-n  5Irt.]  1209a,  222am,  320me,  442e,  3all,  453m;  IVi5, 

15e,  222m,  491m)  pl.  ©rfc^iitterungen  (*)  I  212a  (4a),  223am,  5m,  445a; 

IV219m,  e-220a,  8e  l]:  (comp.  (Srfcbütterung^-):  STrten  IV2i96-220a, 

9m;  -(Jentruni   IV  492m,  bauernbc  I  215am*,   erregen  IV  223a,   gort* 

Vflanjung  IV 493m,  [ton  (Sebirgöarten]  IV492m;  at«  ein  ^au))ttl)ei(,  eine 

i^an^t-eigenfc^aft  beS  (Srbb.  IV2i5e,  232am;  -^ecrbe  1211a  |  3m ^nU 

jur  Srfc^.   [§^.  =  ®Iieb]  IV[2i7-9m,   51.  488-491m]  488a:  öerfc^iebne 

Slnfic^ten  über  feine  9^atur  IV[2i7e-9m,  21.  488-491m]  217e,  9m;  erfter 

IV217e,  9m;  [unöcü!.  Äenntni^]  IV2i7,  gegen   bie   Svfc^ütterung§tt?eae 

IV(2i5e-6a)  7a,  Sivfungen  beä  ^mp.  [=  (Srf(^ütterungön)eüen]  IV2i9me 

[!(arer]  :|  Sntevfcren^  IV 2^9«,  491m',   feine  f.   oljne  |   -frei«  1442a; 

pI.  -freife  (*)  I  27a,  163a,  210e-lm',  11298m:  im  nörbl.  5ifien  IV224me, 

Sluöbe^nung  iy368m*,  53egrenjung  II313e*,  [eine«  beftimmten  (Srbb.j  IV 

496m;   (Erweiterung   I220am*',   IV  222e-5m  (3m),  492m',  ©ren.jen   IV 

384m*  :|  -linie  IV495am(m),  -linien  IV493m;  Statur  IV215m;   obne 

(g.  (feine)  I21oell,  444a;  IV250am;  Veriobilc^e  l\229e-230a,  ^rimitiöe 

IV222e,  auf  f (einem  5Raum  \W495a,  3ii^tung  IV 495m;   ©tärfe,  [tarfe 

IV246m;    Urfac^    [f.    ^^.  ®I.]   IV2i7e-<§a  (8a),  9am;   -en   l\231e-2a 

(mebrere)  |i  -to eilen  [=  Sßirfungen  be^  Sm^^ulfes;  =  (grbbebeu  IV2iia, 

3am,  444a;  =  (Srbmeüen;   ögl.  Bellen  u.  ben  2frt.,  tgt.  oSettenben).] 

1211m,  e-2a,  9e;  IV133am,  211a,  3am  [9m-220a,  21.  490e-l],  444a', 

8g.   -toeüe  (*)   I2;9m,   IV2i5e-6a:   53efc^aff.   IV2i5e*,   ^orUfan^ung 

lV2i5e*,  bnrc^   ©ebirgßarteu  IV226e*,  SSerbreitung   burd^  bie  inneren 


(E'vbkben:  (Srid^ütterung^n? eilen  §  —  Sanb        407 

^oMungen  cb.  .^ö^Ien  lY 491am,  tiaxev  l\219m,  bur(^  Sauber  IV 230e, 
(Stärfe  IV  223a*;  SJerbreitung  f.  ©ebirggarten ,  ^cM.,  2änbev;  5>ev^ee* 
nmgen  IV230e;  ^ßerminberung ,  3}erftärfimg  IV215e*;  Sege  IV 227a 
^H  erjeugeii  nic^t«  [ögl.  ^rcbuct.]  IV2i5m,  252m  (nur  leiten);  glammcu, 
geueif.  (bafeei  auffteigeub)  I220ell,  IV 2i4e  (223m);  (etaft.)  ^lüffigfeiten 
[f.  STuebrüc^e,  @^>atten]  IV  223a;  go(ge(n)  tgl.  Begl.  Srf^ein.,  Sirf.; 
Snfefu  I  ^ or t^ fl au 5ung  [f.  °mm]  \210e,  9m;  lN{215e-6a,  9e) 
222e-5m,  492w,  3mll  :  -^6 -  ©efc^iuiubigfeit  [f.  t;p.  ©efc^triub.]  lV2i9e 
[226e-7],  6e,  7a,  491m,  iam',  buvc^  innere  §i)t;Iuugen  cb.  Jpobleu  IV49iam, 
'^^irejie  IV 494m  :|  frei  Den  f.  o^ne;  grcqueuj  [=  ^äufigfcit]  11298m, 
IV225m;  furcf;tbave8  (f^redlic^e?  IV216me)  111414a;  IV 246m,  328e, 
574m;  V34a  |  @ag:  -Wirten  auSftrömenb  IV 220a,  232m,  491a;  Sin«, 
firemnug,  auöftrcmenb  IV 222m,  3m;  -entu^idüingcn  IV2i4e  :j  ©attung 
f.  5(rt  I  ©ebirgSarten  [ögL  ©eftein]:  in  ober  burc^  (öerfc^ieb.)  @.  (®eb., 
in  beneu  @rbb.  finb)  IV  216a,  7me,  9e,  230e;  ba«  (Srbb.  burd^Iauft  ®., 
bic  @.  burc^sielm  @.  IV226e,  230e;  (ginflii^  bcr  @.  auf  (g.  IV 226c,  (5. 
uuabl;ängig  bcn  ©.  \219am,  ;|  Sßirfnug  i?ou  ©ebirgt^fetteu  \219e-220a, 
Oefii^r  iv494a,  ©egeuftaube  [ögl.  SIrtj  \\215e-6a,  gerabliuige  IV219e; 
[®e[c^ic^te]  (bgl.  Siftertruim,  SImerita,  9iad;r.)  IV[2i5,  4<Söme]  |  ®e- 
f^triubigfeit  [bgl.  ^ort^flausung]  (©rf^ueüigf.  IV227a)  \210e,2Q,\  IV 
491ra,  4m:  [Seftimmuugeu,  5Iugabeu]  \\227am,  [2}?effungeu]  IV22öe-7a; 
jebr  berfc^iebcn,  it^oöcu  abhängig  IV22öe,  7m'^  @efc^li)inbig!eiteu  lV226e 
:|  er[(^üttern  ba«  ©eftein  (©ebirglarteu)  [tgT.  @eb.]  I227e;  IV  (358m) 
492m,  5a  |  @etij[c  (bum^feö,  uuterirbifc^e^)  [ögl.  2)onner,  toor^erge^n] 
\[2U-7a]  6m!l,e,  221a(e),  5m,  443m;  IV[22em],  \53m'\e:  uic^t  \\\izxa^ 
gebort  V55e,  nic^t  immer  IV  226m,  !eineö  f.  of)uc;  obne  @.  1224a:  o^ue 
@.  (feinet)  tocrber  IV  220m,  543m;  ungeheures  IV220me  :|  ®etrol)nbeit, 
@eu?i5^nung  IV2iöam;  ©leic^jeitigteit  [f.  ^^\  ^Verbreitung]  IV  599a,  grc^e« 
III  579a li  I  §äufig!cit,  häufige  [=  ^requenj;  ijgl.  ^läubev]  IV  72m,  254e 
(365a),  513e:  [in  ©egeuben,  Säubern,  an  Orten]  IV224a,e,  5m,  me, 
492e,  5me,  6m  (543m);  V31m,  81a  J  §äu[er  \\222a:  [türjen  ein, 
uuigeftürjt  l\ 336a  (543m);  3Ser|enfuug,  S3erfiufen  IV22im;  3?er[e^ung 
IV(491e)  T  Hebung  babei  IV2i5e  (als  ein  ^au^ttbeil  beö  (S.),  229a; 
-en  1220m  (313e),  IV(222e);  (g.  bei  Hebung  bon  33ergen  1233a  :|  Htige 
[ögl.  @tärfe]  IV(226e)  7e-8a,  401m;  auf  ^cf)eu  IV216a,  ^ö^tungen 
(Urfac^)  IV222e-5a,  F)ori3ontaIe  I2i0me,  eigentlich  immeriräbreub  \218e-9a'^ 
3mpul§  [f.  f)^.  @r[cf;ütteruug]  IV2i5€-6o  (gegen  bic  Sr)d;ütterungStrelIe), 
488a;  auf  Sufelu  IV401m,  Grl;ebuug  öcu  Suf.  (als  gcige)  IV496a  j 
ÄeuntniB:  geringe  gortfc^ritte  feit  bem  1''"  S5b.  IV2i5,  iSGme-,  [niangel* 
^afte]  IV2i5m,  7a  :|  freine(S)  \\229e-230a,  358m;  Klüfte  IV22ia,  492e; 
V81a;  n?ir!eube  Äraft  [=  Sm^uls,  tgl.  Urfad;]  IV2i5e,  Äräftc  \\222m', 
rcifenbc    f.    rotatorifc^e    1|    auf    bem    feften   2a übe    IV(228e),    Sauber 


408  ©rbbeben:  Sauber  —  Spalten  6(^1 

jertrümmevt  l\494e  [  [in  2 änbern  ii.  ©egenben]  (a.  ^äiifiöfeit;  bgl.  3nfcTn) 
I  210a,  2m,  4a,e,  öe,  8a,m,  9e-220a,m,  3a,  442a,  3a,  5a;  II363e,  III 
678ell;  IV216am,  224a,  e-5a,  230e,  lam,  347a,  445e,  539m,  579am, 
599a;  \53me,  58e:  in  unöulf.  2.  ob.  ®eg.  [f.  I;^.  Oc6nc  S3ulf.]  lV250e, 
315me;  öiele,  n?o  tiele  finb  [bgl.  §äuftg!.]  1213a;  IV2i6am,  315e,  496m] 
»0  lüenige  fiub  [tgl.  feiten]  I212e-3a,  IV231a  .||  lange«  \\216m 
(223e),  300a:  lange  fovtgefetjtefe  IV  496m,  SD^cnate  langes  Erbeben  beö 
S3üben§  (in  untjnif.  Üänbern)  rV[231am]  496m  II  :|  locale  [=  Befd;rän!t] 
IV358m,  495m;  ajjagnetnabel  babei  1213m,  SD^affen  (auSftri^nicnb,  bie 
[le  ausfielen)  [f.  bej.  ©tofte]  IV 232m  ||  iDZeer:  bef.  am  m-t  I455e; 
auf  bem  m.  IV216a,  229a  |  -^eSboben:  auf  bem  Wi.  IV22Se-9m,  376e; 
toom  30^.  auögel;cnb  IV22Se-9m,  @rbb.  be?  Sanbeß  fic^  auf  bem  SDL  fort* 
^flan3enb  lV225e  :|  im  m-c  IV488a;  fuv^tbave  SSeüen  IV22<Se,  9am] 
»icUen,  @(^njeüen  bev  äßogen  IV 229am  :||  Sj^ienfc^en;  @efüM  lV494a, 
in  Käufern  toerfunlen  u.  lebenb  IV22im;  retten  fic^,  Ü^ettung  IV22ialll, 
491e-2a;  öevlaffen  bie  (itabt  IV223e;  umfommen  (öiele)  IV2iöe,  220e 
(le),  487e;  toerfc^tvnnben  IV  221a  ||  minenavtig  (öcn  unten  nac^  oben) 
I210e;  IV220m,  le,  275e;  aTJonb  f.  ^<BomK,  *ä)?onb;  9iac^vici;ten  über 
e.  [ögl.  ®ef(^.]  IV216m,  e-7a,  220am,  e-la,  487e;  i«atur  n.  2Befen 
((5t)araftev)  [i  2Irt]  I443me;  l\211a,  3am ,  4e ,  5m-6a ,  5e-6a  (ti^efentl. 
S^ar.)/  232am'^  neue  \\222e-3a  (burc^  bie  i^clgen  ber  öorigeu  entftebenb); 
o^ne  (g.  [f.  Slusbruc^  c.  S5ulfan^]  1215a,  6a,e,  442a  (frei  bon)  (4m);  IV 
(226a)  I  [an  Orten]  I211e-2a,m,  3m II,  4m,  7m,  9a,  220m,  le,  405am, 
442e;  II 80a,  111414a;  IV254e,  365a;  [Örtlic^!eiten,  h?o  @.  [inb]  \\216a 
:j  [^erf.]  .  .  .  IV2157ne;  ^4>(mnünien  [genannt]  IV215e,  -^bänomene  [- 
©rfc^ein.]  IV215am;  plutcnifc^e  IV22Samil,  m  (bie  meiften);  ^rcbleme 
lV2i7a  (2  dlaffen)  [f.  Sm^uls,  erfc^üttcrungeirellen] ,  ^n-oceffe  babci 
IV2i5m,  ^robucticnen  [ögl.  evjeugcn,  f.  @tcff]  l\223me  (ftcff artige); 
3ufammenbang  mit  umarmen  du  eilen,  (Sinfl.  auf  fte  \Y  223e-4a,  e~5a, 
246me,  492me,  579am;  Üiauc^  (auSftrömenb)  I220e-la,  IV225m;  9^ic^» 
tung  lV(114a)  495m,  -en  IV(114m);  rctatcrifc^e  ob.  freifenbe  1210m, 
2a]  IV (219c,  491e);  <B6)aht  f.  bcrberblic^,  ©c^ilberung  f.  iBorgange; 
(gc^lamm  (au§gen?orfen,  ^lertoorfommenb)  I220e;  IV223e,  232m,  491e; 
ec^uellig!.  f.  ®ef(^n.nnb.,  fd^rerfl.  f.  furchtbare;  [@(f)riften  über  ©.]  III 20e; 
iV 215m,  225a  [486me],  490e,  lm,e;  e(^»an!ungen  IV22io  (l?eftige)  | 
ec^njingung  1212a;  -en  1210m,  la;  IV214e,  (5e),  9e  :|  feiten  [ögf.  ^lanber] 
II363e  [in  ©egenben],  ®-^eit  IV494e-5a  [in  @eg.];  fenhed^te  I210me, 
©it}  IV 215m;  Slnjicbung  toon  ®onue  n.  iWonb  (al6  Urfad))  IV2i5am, 
488  II  ®palte(n)  IV491e-2ail :  -grjeugung,  S3ilbung  öon  <B\\,  fte 
erjeugen  ®p.  (al8  ein  ^au^tt^cil  be«  (Srbb.)  IV2i5c,  222m-3a,  5e;  (Srgu^ 
üon  glüffigJeitcn  burc^  ©p.  l\222me  |  geöffnete  IV  225a,  pV6til\d)  crijffncte 
IV 232m,   öffnen  fi(^  V31m  :|  fc^Iie^en   fic^,    ©d^Iießung   (u.    golgen) 


erbbeben:  Spalten  ©t  —  3SuIfane  31  409 

l\222e-3a,  492a;  Stoffe  em^orj^eigenb  l\223me,  232m;  aU  Uvfad;  bev  d. 
IV  218a,  SSemerfen  biivd^  bie  Bp.  ]\492am  \  @;>altiing^-^bäncnicne  IV 
220e  II  <Bpum\  l\216m-7a  \\  etäbte,  @tabt  (bi^tt).  *):  iimgeftüvst 
lV246m*  491a,  544me;  berlaffen  lV223e*  um  (g.  berlcgt  IV544me  | 
3evftörimo,  jerftcvt  II  80a,  IV539m;  V29e,  52a:  in  STmcr.  IV[495e-6] 
öell,  6m;  eine  @tabt  fcf)V  oft  j.  IV577m*  ||  @tärfe  [i^gl.  kftige]  1222m; 
IV(2i5e-öo  velatttoe  ob.  <B^\v'ää)t),  (246m)  ||  Stoffe  [üg(.  Slii^ftvl^miiiigen, 
^vobitcticn,  ©galten]:  bie  babei  augftvBmen  IV220a,  2e;  bie  em^ovfteigen 
lV223me,  232m  (^lufjä^r.)  j  o\)nt  (feine)  Stoff -35eränb.  ob.  -(gvseiignng 
IV2i3m,  4e  J  Stoffavtigcg:  ergengen  nid^te  St.  IV214e,  leiten  mauAmal 
St.  em^or  IV 252m  .||  Sto^  [ögl.  ©vbftöBe]  1214m,  442m;  IV490e; 
Stö^e  IV491e  :|  Xlieorie  IV(215e),  -en  IV 491a  |  Slnere  babei  I224e: 
Unnit)e  IV2iöm,  494a;  berftnfen  IV 221a  :|  tvanSlatorifd^e  S3cit)egungcn 
[i^  5Bevfe<jnng]  IV221e-2a,e;  Y35m;  Überf^n3emmung(en)  111579a,  IV 
544a;  nnter  Jjerfc^ieb.  Umftänben  ob.  SJer^ältn.  IV2iöa,m;  Unbnfatien 
(be§  ißobene  n.  im  Snnern)  1219m,  -en  I219e-220a;  Unterbrechung  I 
219me;  in  unt'Ulfauifc^en  Jiinbern  ob.  ©egenben  [f.  hp.  °obne  SSuIf.]  IV 
230e,315me  \\  Urfad^(en)  [i^  Bufammen^ang]  (ögl.  Sm^u^^S  ^vaft;  f. 
*Neptun,  o^^ulfane)  1219a,  221e,  425a,  443me{e);  11391m,  2m;  IV 
[217-9m,  21.  488-491m]  228m,  251e-2a,  490e,  3me,  572m:  mf(f)iebue 
Slnfic^ten  IV  [217e~9m,  2i.  4S8-491m]  5me,  572m ;  2rn§ftrcmungen  IV  222e, 
nac^  ben  S3ubbbiften  IV495me,  bunfet  IV215m,  ©nfturj  IV572m  |  ba« 
Snnere  ber  (Srbe:  2eben€t^ätigf.  lV252a;  ^o^e  S^em^eratur  n.  gefc^mcljenc« 
IV  217m,  8am,  227e  (8m),  231a,  488;  bie  mit  ber  Siefe  junebmenbe 
SBärme  lY 537a  :\  ^öblnngen  IV222e-5a,  mehrere  U.  IV23ie-2o,  <priefter 
lV495e,  SBukanicmu?  IV  (368m),  innere  Särme  f.  ^(grbe;  irBinb(e)  IV 
225am ,  8m ,  536(a)  ||  35eränberung(en)  bnrc!^  (S.  [bgl.  SBirtnng,  i^olgcn] 
IV215e  (räumt.),  6m-7a,  225me(e)  (572e)  |  35er breitung  [=  ©lei^jeit.] 
IV(219e,  227e),  231e-2a  (über  e.  gr.  Stbeil  ber  @rbe),  492m,  6m,  599a; 
n?eit  berbreitet(c) ,  gr.  S3-uug  [©egentf).  befc^ränft]  IV (219a,  228am),  230e 
(445e),  495  [e-6  in  5Imer.]  :|  berberblid^  (Sd^abe,  ben  fie  aurid)teu)  IV 
225  (im  2Htertb.;  m),  a^er^ärtniß  f.  UmfJänbc  j  toerl)ccrenb(e)  [bgl. 
toerberbl.,  SBirfung,  Berftljrung]  IV 225am  (obne  S5ultane),  V37a;  9S-ung 
IV220e;  -en  IV230e,  V34a  :[  S5erfd)trinben  (üon  ©egenftänben)  IV 
221a,  m;  ißerfetjung  (Xrang^ort)  (ton  ©egenft.)  [=  traneratortfc^]  IV221c- 
2a\\,e,  275e,  491e;  \35m;  SBerfinfen  [f.  ^öufer]  IV222a,  S^ertbeiluug 
1443m,  SSertrec^^Iung  V(35m);  S^crtrerfung  IV492am,  \(35m);  SSibra* 
ticn  [=  (Srbb.j  IV215e;  toiele  [a.  ?änbcr;  bgl.  ^äufigf.]  1212a,  3a,  443a; 
IV2iöam;  «Borboten  I[212-4a,  2(.  442e-3];  55 orgäuge  babei  [=  er* 
f(i^ein.;  tgl.  SIrt,  Säuberung]  IV216c-7a  [220-2a,mel  491e-2a;  \53me 
I  n^ae  öorbergebt  [=  35crboten,  t?gL  25orgängc  uftr.]  III  (89m):  ©etijfe 
IV220m,  \53m\\e  \\—  gn  SSuHanen  (u.  bcrcn  Sluebviic^en) :  Gvbb.  an 


410    ©rbkbeu:  33ul!ane  —  3,  @rbe:  ^etregung  bi»  g 

SSuIfancn  [f.  be[.  Ämter]  lV216a,  fein  (g.  IV496a  :|  5Iii^6vitc^,  -brüd^e 
f.  begleit.,  mit,  ebne,  öoraiige^enb ;  @.  bie  Slit^br.  bev  35.  begleitent»  IV 
250me,  544m,  551a;  V27e;  biir4)  ^.  betüirft  I222e,  11298m;  IV22Sc 
(nicl;t  aüe),  9m-230m  \  (ginfliiß  auf  35.  [ügl.  i)ulf.  @vfc^einimgenj  IV495e-6a 
(ber  3S.  ^ört  auf  ju  vaud^en);  o^ue  (Siufl.  auf  bie  35.  lV250e-im  (am 
toerbreitetften),  495me,  6a  :(  fern  öon  35.  IV  216a;  (gvbb.  mit  Dem  5(. 
eine«  35.  ^ufammen  l\[230me]  495m,  539m,  543am,  551cn,  589m;  V29e, 
58e-59a;  naf)e  35-en  1222m  |  (grbb.  o{)ne  35.  [i>gl.  Ountoult.  Sänber]  1218, 
221a;  lY  [230e-lm] ,  230e  (am  ijerbreitetften);  obne  5t.  eines  35.  IV 227e- 
Smll;  21.  eine«  35.  ül)ue  ßrbb.  IV227e-Sa,  496e  :j  unabbängig  bon  33. 
IV[227e-5];  Urfacf)  f.  beirirü,  toulf.  grfc^ein. ;  @rbb.  ben  3t.  ber  35., 
bem  3t.  eine«  35.  üorange^enb  IV250me,  Im,  417e,  542a,  551a,  579am, 
599e;  V27a;  3uiammenbaug  ber  (S.  mit  35.  [ogl.  öulf.  (Srfc^ein.j  IV 550«, 
4a,  599e-600a',  35ulfan  burc^  (Srbb.  jerftört  IV 371m  :||  öulfanifc^: 
to-e  (gibb.  IV 225m  |  m\t  örfd^eimiugen:  (Siufl.  ber  (Svbb.  auf  ü.  @. 
\222e-3m,  gemeinfame  Urfacf  IV25io;  3nfflni"^f"^^'iJ^9  VM.i  t».  ©.  IV 
224a,  e,  2Sia,  e,  492e-3m:  cl;ne  ßuf.  IV22<§am  :|  (grbb.  in  üul!.  Säubern 
IV250e,  finb  eine  ö.  9}?ad;t  IV252am;  finb  eine  b.  Stf)atigreit  IV 215am, 
225m  (384m)  — 1|  3ßaffer  (augftromenb)  IV 223m  (232m):  -2tu«brü^e 
lV2i4e  II  3BeIIen  [togl.  (Srfc^iitterungetv.,  Uubulation]  1212a,  7a;  IV491m: 
-beu^egung  [=  Unbulat.]  1220m,  442m;  IV  222m  (3e);  -föfteme  I  211m 
j  n)eüenfijrmig  I2:Z0e  ||  lüeuige  f.  Sauber,  3ßefeu  f.  D^atur;  3ßiube  I443me 
(bei  (S.),  lV225am  {als  Urfad;)  j  3ßirtung(en)  [ögl.  ©mrirf.,  f^olge, 
35eränb.]  I224e,  III (5a);  IV2i6m-7a  [220-2al  5e,  232am,  246me,  263m, 
371m,  M4a,  5me,  491a,  e-2a,  4e\\,  544a  (572e),  4e:  in  Stmer.  IV[495e-6], 
b^namifd^e  V13e,  Umgeftaltung  IV160a;  ber^eerenbe  I2i7-5a,  IV 220a; 
3ufammenf)ang  IV215m  J  3^^*f^»^^"i^9(cn)  bnrd^  (g.  [togl.  berbeerenb 
u.  a.]  (a.  @t;ibte)  l\225me,  [495e-6  (in  3tmer.)];  jerftbreubCe)  IV  252a, 
365a,  543a,  4m  :|  Zertrümmerung  IV494e  (üon  Säubern);  3«f^"i"^ß«' 
I)ang  (mit  anberem)  [4:  Urfacf,  Jjgl.  ©teic^jeit.;  f.  Neptun,  °S5utfane, 
Oöutf.]  ]Y225am,  231e-2a,  494m,  579am;  V  13e;  früher  3u[taub  [=  Urjeit] 

III  (275mc) 

t  bie  (grbe  betvegt   fid;  (f.   and;  'bd  33et\)eguug)  in409am,  458m; 

IV  132m:  gegen  einen  @tern  III607e,  gegen  ein  ©ternbitb  [togt.  33en).] 
IIl598e  T  fic^  um  bie  Grbe  ben^egeu  [f.  *^taneteu]  III421e  (3BeItför^er) 
||—  SBcttJCgung  ber  @rbe  (au^  Vmv.  fic^  betoegeu)  [f.  03td)fe,  °@terne, 
0(SDuue]  I127e  (412m);  II(209e)  358a,  499e;  111425a;  pl.  33eh)e(5uugen 
(oo)  111495a:  öerfc^iebue  3tufid;ten,  @e[c^.  U139e-U0  (©riechen  bi«  in 
neuere  Seit)  (140m),  503am;  IIHOPamll ;  in  ibrer  33abn  II371e,  III(272a 
DrtStoeränb.) ,  IV(132m);  in  ber  33ibet  11346e-7a;  um  ba«  (Jentralfeuet 
II350e,  111425a;  um  bie  deutratfonne  11209m;  brcifac^e,  britte  11506m; 
Sinflit^,  ®inn)irfung  (auf  2)inge)  IV154e;  fortfc^reiteube  II139e,  140m, 


(frbe:  ^^Betregimg  g  —  3,  ©eftalt  a%.  411 

209m,  506m;  in(297m);  für  [ie  U346e-7a,  @efd).  f.  Sliiftc^teu  [  ©efc^tüin* 
bigfeit  [ög[.  [dmellere]  111547a,  60Ta,m:  wann  am  größten  IV80e,  132m', 
bev|d;icbcnc  uaä:}  ben  ^araHelfveifen  111391m  :|  jäbrlid;e  [t>gl.  um  bie 
©Cime]  II344e;  Ortgöeväiib.  burd;  fie  II[270e,  2a;  ^Ianetarifd)e  II 345m ; 
11120m,  425a  (607m)  |  9Jid)tmig  ber  SQ.:  gegen  einen  @tern  III607e; 
gegen  ein  ©tevnbilb  I126m,e,  7m;  111598e  :|  rotatcriid;e  11506m;  fd;neüerc 
[ögl.  ©eidnrinb.]  111458m  {an  ^^imtttn),  am  fd)neüften  l\  132m  J  S3ea\ 
ober  beivegt  ]iäf  nm  bie®onne  [=  jäBrIid;e  I1351e]  11503m,  111409ra: 
Güi^fe  lli372a;  bei  ben  ©liec^en  11140a,  502e;  Ortv^teränb.  111272a  :| 
in  24  etnnben  111425a,  tägliche  [f.  2td;fc]  I1344e  (351e);  translatcrifc^e 
I1358e,  I1190e  (607a);  nm  ben  Seitkerb  11139e,  350e;  111409m; 
jtT?iefad;e  11209m 

t  bie  (gvbe  bi^t  IV 31a,  160m,  21 7e  (je^t);  ©ic^te  ber  (S.  (=  hp. 
2)id)tig!eit)  1525m,  111492m;  lY211e,  647a  1|—  '^id^ÜQttit  ber  (Srbe 
(§)).  =  2)ic^te)  I26a,  84m,  97a,  100m,  123e,  167m,  174e-5a  [6m-7m, 
?t.  424m-5a],  I78e  {3257n),  424e,  5a;  11131a,  324a,  381a,  429m,  M6a,m 
^Seftimnnmg] ,  495a,  537m;  \\13e,  16a,  i7a,  i5mll ,  18m-19a  [atlg.] 
[31-33,  21.  162e-5a],  32a  {211e),  647 am  \\  3uf.:  3nfammenf)ang  mit  ber 
5lbplattnng  lV5iam;  bei  33ergen  beobad;tet  lV52a,  am  (i>erfc^iebne  ^le* 
fnitate)  |  Seftimmnng(en)  (Ütefnltnte)  111446m;  iy52,  33am  [163-4m], 
647am]  mitUl,  Wirten  ber  S3ef!.  [f.  ©I.  2)ve^n>age,  ©rabmeff.,  ^enbel] 
\[176e-7a,  %  424m-5a],  l\32a  :\  be«  SentrnmS  [=  Snneren]  IV 35m; 
burc^  bie  ©re^irag e  beftimmtli 76e-7a,  424me;  lV[5ie-52,  ST.  162e-3m] 
32a;  [alg  (Sinr)eit]  111445e,  6a,e,  492m,e,  5m,  512a,  533e;  [®e[^.] 
IVl8me;  ©efet?  ber  2).  IV31am,  34m;  nid;t  gteic^fijrmig  IV5ia;  im6) 
Orabmeffungen  beftimmt  [ögl.  S3e[t.]  IV  51a;  im  3nnern  ber  (5.,  ber 
inneren  (Srbräiime  [ögl.  dentrnm]  lV31all,  33me,me  (©c^h^ierigfeit  ber 
Seftimm.),  163e-4a;  mittlere  1162e  [176m-7m,  21.  425al  247e,  424e; 
III5a,  163e-4a\\ ;  gegen  ben  Wlowh  111462m;  an  ber  Oberfläche,  ber  oberen 
@d)id)ten  l\32e-33a  (geringe),  163e,  4am;  bnrd)  ba?  \Penbet  beftimmt 
[togl.  S3eft.]  IV 55m,  [^^^erfonen]  lY32am,  gegen  bie  anbern  ^^laneten  III 
447a,  9Jefnltate  f.  S3eftimm.,  in  <Bä)aUn  IV 54m,  totale  IV 55m,  SScränbb. 
IV26me,  '^ö-SSerbältniffe  1 183e  |  oerfc^ieben  [f.  dentrnm]:  in  ben 
berfc^ieb.  Steilen  be8  Snnern  lV[52e-55];  nacb  ben  @cbi(^ten,  in  ben 
oberen  ob.  tiefen  @d).  \\32e-33m,  34m;  fteücnn^eife  IVl9e  :|  ;^u  ber  be« 
SBaffer§  111 44(5m;  3nnabme,  5unef)menbe  I167e-8a,  176a;  IV 34m,  163e- 
4a  (nac^  innen) 

f  ©Cftolt  ber  @rbe  (§^.  =  ©eftaltnng,  gignr,  i^orm;  bgt.  Oefialt  ber 
$anbev)  [f.  bie  ©f.  2lb^Iattung,  abgeplattet,  Xlnfc^n^eünng ,  (Srböbung,  Äugel, 
Cberfläc^e,  runb,  ®d^ibe,  Unebcnbeiten ,  Ungleichheit;  f.  bie  2lrt.  Newton, 
JRotationg-S^^äroib]  I29e,  30a,  75m,  84m,  l62e,  170m  [171m-6m,  21. 
420e-l],  174e,  5m!l,e,  183e,  409e,  421a,  431a;  II140ra;  111  (5a)  125e, 


412  @rbe:  ©eftalt,  ba§  3nnere  M§  51 

495a;   }\13e  {16a),  18m\\  (18m-19a),  18e-19a  [3)efin.],    [19-31,   51. 
150e-162a],  19  [genaue  33e[timm.],  24am,me   [3)efin.]r   29am,  34m, 
159e-161m  (211e);  ^ibgeftalt  (©O)  II  144a,  447a ;  IV  152m;  pl.  ©eftalten 
(00)  \\{160me)  ||  3iifä^c:  h)üDcu  aBl)ängig,   2rbf)ängig!eit  [ögl  ^Beraub.] 
IVi7am:  tocn  bev  ©i^tigf.  IV 34m;  3iif^"^»ifn^^"9  »^it  bem  fvütjercn 
3ii[tanbe  IV20e,  29me  rj  Bei  ben  Sitten,  xiaä)  alter  SSorftetlung  (bef.  ber 
©ried^en)  [f.  ©c^eiBe  n.  a.]  I84e;  \\181e-2a,  404m  ;  IV153e  [i59e-i6im] ; 
ange[d(>iroßen,  Slnfc^njeHungen  II317e-8a,  IV[15<§-9a];  SIrbeiten  barüber 
[togl.  ©d^riften]  IV2iam,  i52-5a;  üinftige  S3eobb.  l\161mc  \  S3eftim* 
mung,  beftimmi  [%  9te[uttate;  f.  bef.  numer.]  IV  [i9  genaue]  (23a,  26m): 
öftren.  IV(25e)  2iam',  m\iid  ob.  3«etboben  [f.  a\\6:i  eins.  ®f-]  iyt8e-19a 
(^mittel),  20e-21a  (3  SRctl^obcn),  29  (iüelc^e  bie  beffere),  (30e)  [i55m-4a] ; 
[numcrifd^e]  (ögl.  @rö§e)  \yi51e-2a,  2am  (SSerhJirrung),  m,  e-3all;  9?at^ 
für  genauere  l\[161m-2a]  :|  Columbus  11317e-8a;  [3)eftn.]  IViSe-i9a, 
24me;  3i'föi"tt^^"^)ö"9  "^it  ^^^  2)id^tigfeit  IV 34m,   [Elemente]  IVi52a; 
(nalje)  eHi^tifd^e  IViPe  (21m),  24m,  26m,  153e;  geometrifie  [=  nia* 
tbem.]  I171ra;   IV(i9e  gegen  bie  pW-),  ^^le]  ©efd^id^tc   [a.  ^mun, 
^enbcl]   II  [592-4],    III  (529m);   IV18me,  19a,  20e-21m,  Iblam,  5a; 
burd^  ©rabmeffungen  beftimmt  [f.  übr.  Slrt.j  IV 25  (burd^  SD^effung  toon 
!üängengraben) ,  26am,  29m,  153171'^  matf)emati[d;e  [=  gecinetr.]  II392e, 
SRatb  3u  SD^effungen  \\161e-2a',  UJJet^oben,  2)?ittel  f.  S3cftimmung;  mittlere 
IV (24a)  26am;  burrf;  bie  Ungleid^Fieiten  be«  2JZonbcg  beflimmt  [f.  *2«cnbl 
I V 25e-24m,  29m,m  (irrZcnbben).) ,  153e-^a  \  bur(^  ba8  ^enbel,  burt^ 
^enbel-@c^iiüngungen   beftimmt  [f.  b^.  *^enbel]  l\\2im-26a,  26m-29\ 
21.  154m-8a,  bef.  155e-8a]  24me  (afig.)  (2öme),  29:  ®ef6.  IV[24e-2öa], 
\)at  geringere  @ic^erf)eit  IV 29  ;(  [^erf.]  IV20e,  151a;  ^I)i)fi[d^e  f.  gecmetr., 
^ai\)   f.   iBeftimmung;    5»efultate    [4:  S3eftimm.]   iyi52am   («Bernnrning 
barin),  m;   [©(^rifteu]  (togl.  5lrb.)  IV151m,e-2all,  4m,  162a;  burd^  bie 
•Schwere  beftimmt  IV 26m,   fonberbar  [.  SlJcrftell.;  fiJ^äroibifc^e   [bgl. 
o@pl)äroib,  *9ectationg-®^i]  1150m,  11393m,  IV  24m  (159c);  Ungleich* 
artig!eit  11447a  |  nnregetmö^ige,  U-!eit  [togl.  Äugefgeft.,  Sßeränb.]  III 
(447a),  IV(2:rm,  26am,  54m):  ginflu^  IV(150e)  Im  :|  SSeränberung  [ögL 
9lbf)äng.,   Unregelm.];   in  beiben  Oberpd^en  bnrc^  SSeränbb.  im  3nnern 
n.  äußeren  ber  @rbe  W  i9e-20  (29me ,  151a);  35crfteßung  [f.  STlten]  IV 
54m  (fcnberbare)  ||—  ©eftaltung  (=  \)p.  ©eftalt)  I172am,  331e,  366m; 
II405e,  III  5a,  IViöa  (54m);  (Srbgeftaltung  I60e,  80m,  306a,  474e; 
II227e,  392e,  4a;  III26c-27a;  IV161e,  432e  [bef.  Slrt] 

t  bae  innere  ber  @  r  b  e  (be^  (SrbfÖr^erf)  [ber  innere  Svbf Lntcr  f.  (Sit* 
f'ör^er]  (:|:  Xiefe)  [f.  2Irt.  9?eacticn;  bie  ®\.  2)äm^fe,  fTüffig,  ©lüribitjc, 
tief]  nie,  18m,  108all,  196a,  230m,  la,  5a,  259e,  312m,  333e;  II  (155m), 
IV(112m);  bag  @rb-Snnere  (*)  IV272e,  297a,  305a,  369a,  488mll,e, 
506a;  V31m  ||  3ufä^e:  au«  bcm  3nn.  1258m,  266a,  9m;  IV347e*; 


erbe:  bag  innere  2(  —  3  413 

äu  bem  tuüeren  IV 323m  (ißerfebr)  |  Sefd^affen^eit,  Biiflanb  lV17a, 
33e:  abenteiievlic^e  ober  berfc^iebne  3been  ii.  SScrfielUmgeit  bavüber  [). 
opffig,  ^©lü^^itje,  *Halley;  I)ier  tljermifc^]  n77e-<Sa,  249a,  425am, 
439am,  450e-l',  Ulöme,  l\195e-6a  :|  6ett?oI;nt,  belrel^nbar  \\195e\; 
SBilb  IV  305a*,  Sommimicat.  f.  isBertinb.,  2)ic^ti9!eit  IV  31a;  Xxiid  IV 
370a,  488m,, e,  9m;  (Sinflii^  beö  3-  f.  Suftircis,  auf  bac  3.  f.  gefc^mcls. 
I  (unterivb.)  geiiev  [»gl.  *geuev]  I231e,  2a;  II389e;  l\499e-500a\\,m', 
\{58e)',  feurig  IV272e*  :|  leiid^tcnbee  gluibum  \yi95e-6a  |  bne  f  lüffigc 
3.  [=  gefc^molseue;  ög(.  ©(.]  IV368m,  [369-370],  369ell,  444e*  4S(Sm*, 
611e:  unter  S)rucf  IV370a;  gtiiffigfeit  [bgl.  ®l.j  l\33e:\  organ.  ©ebilbe 
I372am  1|  bas  gef  c^molgene  Snuere,  gcfd/meljeu  (gefc^mcljcn  im  3uuern) 
[=  pijig]  I2o9e;  IVl9e-20a,  34e  (169a),  214m,  7m  (8allm),  316a*, 
322e*  [369-370],  444a,  450e  [7e-8m,  488-9m] :  Sluebruc^  IV 304a,  ©nftuß 
f.  (Scnue,  erftarreub  IV457e  |  ©reuje  [i?gl.  Oberfl.]  IV459am  (gegen  baS 
geftc):  obere  ®r.  (n^o  baö  ©eic^mcljeue  eben  anfängt,  in  n^elc^er  2;iefe) 
IV  290a  [359-370],  369a,  e-370a,  458am  [488e-9],  579e  (geringe  Siefe) 
:1  «Berbinbung  mit  bem  Suftfreifc  IV  458m,  SD^ittelsuftänbe  lY  370am, 
SD^cnb  j.  ®cnne,  obere  ©c^ic^t  lY {369e)  \  Oberfläche  [i.>gL  ©renje]:  Xüo 
fit^  bie  £).  befinbet  IV369e-570a,  457e-8a,  579m-580m',  ungel)eure  ^nt* 
fernuug  lY 61U;  ber  £>.  (ber  (Srbe)  nober  (ift  ber  gefd;mol3.  X^cii)  IV 
369a,e-370a;  näber  ben  35ulfanen  IV457e  :|  (gc^i^t  f.  obere,  (ginp§ 
Don  ^cnne  n.  23Zcnb  IV  455,  ber  gefc^m.  S^^eil  f.  Oberflä^e,  SSerbinbung 
[f.  oguftfreie]  mit  bem  gefc^m.  3nn.  lV452e,  ijerfc^iebne  3ä§igfeit  IV457e, 
3uftanb  f.  m\mi.  II  beiß  lV272e*,  ^itje  f.  o@Iül)l;itje;  Sbeen  f.  «Befc^aff. 
j  im  3miern  I310e-la,  5e,  341a,  416m,  437a,  9m;  11258m,  384e;  UI 
(44e);  IV  10a,  31all,  36m,  37e,  47me,  93m,  133a,  180e,  489e,  490a, 
537a*;  V24e*,  58e,  86e*,  89m*:  in  ibrem  3.  IV  31a;  in  ba6  3.  1372a, 
lV369e  (fiibrenb),  V(36e)  :|  Gräfte  I168e,  2eben.^tl;ätig!.  IV252a;  2ic^t 
im  3-n!  U25a,  IVi96m-7a  ||.  üuft  1455a  (^ineingebrängt)  |  (in)  ^^er«» 
binbung,  ^txU\)x  mit  rem  Suftfreig  [bgl.  ^^uftfr.]  1163m,  236m',  IV 
316a*  (368m,  9e),  414m,  426e,  444e*,  450e,  8m  ||  STJaffen:  Ort^tre^fet, 
OrtÄuevänb.  IV20(a,m);  -öertlieilung  im  S.  IVl9e  :|  SDJenfd^en  im  3.1 
lVl95e,  äur  Oberfläche  [f.  *9?eacticn]  IV 38a  (ßufammenfiang) ;  Ort^* 
ii^ed^fel,  -öeränb.  im  3.  IV19e-20;  fünfte  im  3.  IV38am,  OmUcn 
lY 252e  I  Stem^^er.:  immer  gemäßigt  IV  506a*,  ^olje  f.  @I  :|  Z^ciit  IV 
20a,  tbermifc^  IV231a;  ba8  tieffte,  aii^  bem  t-en  IV 211m;  um  uube^ 
fannt  \1677n  \  S5erbinbung  [=  3Seifc{)r]  (f.  gefci^moljen ,  !i!uftfreie):  mit 
bem  3nnern  [a.  *iButfane]  I255e,  280a;  IV  616a;  SS-en  ((lommiinicat.) 
im  3.  IV225e  :|  ^er!c^r  [=  SSerbinb.]  f.  tußereg,  2uftfrei§;  33orfteUungen 
f.  S3efd;aff,  |  ^ufcani^mn«:  fein  ®it}  u.  Urfac^  im  3.  b.  (g.  [f.  hp.  *«ulcan., 
*SSuI!ane]  .  . .  IV304e-5a,  öulf.  J^ätigfeit  IV380e*  :|  Saffer  im  3.  f. 
uuterirb.  *2ßaffer,  2Binbc  IV(225am),  3uftanb  f.  iöefc^affenbeit 


414  erb-SJlagnetiiJnmg  hii^  @efd) 

fbie  dxhe  ein  SKagiiet  l{186am)  427m;  I1372e,  381e;  IV 57m,  77a; 
Sl?agnet!vaft    ber    (5.   IV79m,  82e,  88m  J  magnetifd^,   -c  1 109all, 
n(373m),    IVSSe  (96a):    Sciiftitittion  IV45m,    ^raft  I187e;   Sabung 
1194m,  IIl399e,  IV2ile-2a;  X^ötigfeit  [=  grb-2)?agncti^mu«]  lY 48a, 
72f,  76a,  80a,  2Um,e  ]  2Ragneti§mii«   ber  (S.  II375e  (3uftattb),  III 
400me:  iy65e-66a,  80a;  V(12a)  -||  (Sr  b-aWagnctigmug  (^^.  =  teüu^ 
vil'd;ev  'SRaQwtt,  :^  2D?agiicti^iiiit6  aüg.,  =  niognetifd;e  jtMtigfeit   ber  (5.; 
ügl.  SD?agneti^niu§,  inagiietifc^)   [f.  9^orbIid^t]  (bie  5lbfc^iiitte  fmb: 
®efc{)id)tc,  cbjectii^e  2)avftenimg,  bie  3  (gfemente,  12  Objecte;  f.  ©I.  SDi^^of.) 
I82e  [184e-198a,  5(.  427m-439],  i<S4e-5a,  7a,  193a,  340m,  427e,  8a, 
434m,  8m;  11144m,  321m-2m  [372-6,  51.  5i5] ;  11145m,  399e;  IV(i3e, 
iöa)  [48-149,  51. 169m-210],  4(S  (57m,  60a),  63a,  71a,  83m,  [84  2)in^of. 
(f.  ©lieb)],  85m,  133m,  i42a,  [148-9,  21.  208m-210  ®rf)riiBtetrad)timgen], 
148e  (178m),  211e-2a ,  4me;  Y[120-3m]  \\  3iifQ>:    Hnfid^tcn   IV7ia; 
^u6ermig(cn)  [=  Äraftöiifj.,    2)2aiiifeft. ;  ij:  @rfd;ein.]  IV  78a  (79m,  83a), 
85m  (brei);  ^Begrüiibinig  IV61e  |  S3eoüac^tiingeii  [f.  F)^\  magiiet.]  IV 
59a  (69m);  sg.  -iing  (*)  iy[78-79a]:  ccrref|?cnbireube  IV70a  (in  9^11^1.); 
gleid;jeitige  IV  75e-79a*,  ©leic^jeitigfeit  l\135a:\  SBeftimmmigen  IVr^04m), 
SBeftreBinigeu  f.    ®efc^. ,   S5elregungen   lY  142a,  ^qkhnuQtn  IV  65a  [ju 
anberem];    ^I;arafter,   (Si^enfdjafteit  [ij:  9^atiir]  lY  48me  (133a);  objectibc 
©arfteHiing  IV[83e-149,  ST.  177m-210J  [148;  a];  [3)i§H.]  (^^Mi) 
IV  [54]  85m,  133m,  142a;  brei  fad)  [=  Glemeiite,  Xheik;  f.  fie  einjeln 
bei  iD^agnet.  iiftt).,  magnctifd)]  n57e-Sa,  197a,  205e;  IV4<§a,  62am,  74a, 
85m;  (2igenfd)aftcn  f.  ^Fiarattcv  ||  (SiiifliiB   beß  (grb-SD?.   [4:  Sirfimg, 
t*g(.  3ufammenl;aiig]  IV]lle-2a,  [148   auf  ©ebirg^^jüge ,    -arten]  |  h?a8 
(5inflii§   auf  if)n   bat   [=  3"[^ni"ifii(^ö"9]    (f-   2)?cnb,   9?crblid;t,   @onne) 
IV 76e-77a  [79-S5m,  %,175m-7m\:  (gvbbeBen  IV 72m,  ©eBirge  IV75e, 
©aiterftDff  \Y82e-83m,   nidit  Xem^eratur  IV[<50-<Slaj  82e-83a  .||  (Sie* 
m eilte  (brei),   Clement  [=  2:r;eile,   STußeningcii]  \Y56e-57a  (59a),  61e 
{62am),  71a,  74a,e,  75e,  76e,  78e,  104a,e,  8e,  114e  (121a),  131m,  8a, 
142a,  7a\\,m,  9e,  175a,  201a,  212a,  649a:  aUt  IV72e  (74e);   njic^tigfte« 
IV  85m,    SBid^tigfeit  gegen   einanbcr  lY {93am)  :|  (Srgriinbnng   11144m, 
IV (55a,  78a);  (grfd;einungen  [:|:  Slußernngen]  IV 45m  (eange  iBcränbcr" 
lid^feit  n.  SBecBfel),  (62e,  72m),  78m  (Bufammen^ang),  S5m(96e),  148a; 
er^eriment  IV[75-7Pa]  |  ^ortf dritte,  -fc^reiten  IV  174m:  im  19»'"3oF)rb, 
(in  aüeu  Xhtikn)  lV[62-65m]  [63m-77  Slnfga^Iung]  [77e-79a  über  bie  g.] ; 
SD^ittet  bai^n  IVö2m-ö5a  :|  ®ebirg«arten ,  -jiige  f.  3iifönimen^ang;  ©egen* 
ftänbe  f.  Objecte,  geognoftifd;  f.  Sufammenbang  ||  @efd)i*tc  II [572-6];  IV 
[49-83,  21.  169m-177m]  (55a),  57  (58m),  60me,  62a,  79,  88,  134m,  5a, 
203m-4m;  Y lle-12a:  neuere  l[432m-5a]  \  im  19*««  '^ahxh.  IV[62-65m]: 
S5er5eid?niperein5eInenS3eftrebungenu.|^crtfd)ritteIV[63m-77, 21. 272m-5a] 
66-67,  172m;  S3etrad)tungen  über  biefc  Seftreb.  u.  biefe  ©;?o(^c  IV[77e-79a] 


ßrb-3[Ragneti6mu5  (Sefe  ■ —  3/  ^^^^*  Oberfläche  allg.    415 

:H  ©efetje  1197 mSa,  11375m;  IV72e,  78me'^  ®efe^  I434e  J  ©efet].^ 
lid^feit  IV 65a  ||  in  Beiben  §aU>fiigeIn  IV84e;  Snftninieute  \\6U-62a,m 
(2?evücüt.),  72e;  Äenntuig,  -iffe  [bgl.  unbelannt]  IV64e,  71e  (bevtoK^ 
femninen),  77e,  5Se,  148a  (jetzige  |  ^raftäiißeningen  [=  Stu^ennigen,  (Sleni.j 
IV  45a  (brci),  m;  -img  IV  63a  :J  [in  ijerfd^iebnen  Sänbern]  \\61me,  64a, 
74me,  610e;  Sehe  \197e-8a,  11321a;  lVö2am  (aüe  Steile),  (129a); 
äl^anifcftation  [=  StiiBerimg  \\\\\>,]  IV  142a,  -en  IV(45m!l);  mcffen  IV 
201a,  [SRetbcben]  IV[75-79a];  SD^ittel  \\62m-63a,  78e-79a;  (Sinfln^  bc8 
a^onbee  [f.  magn.  5l6n).]  IV 74e,  77a  [<S2];  9Muv,  Sefen  [^i  Sf)avafter] 
\y48me,  57 am,  60me,  7<Sa;  f.  *9^ürbli(^t;  12  Objecte  (ob.  ©egcnftänbc 
IV 85a)  IV  [54],  85am  (Bufammenbang) ,  177me',  [an  Orten]  (aUe  3  ober 
2  (gicm.)  IV97me;  [^;|3ev[onen]  (für  (Srb-50?.,  u.  magn.  53eob.  it.  Slib.) 
[ögt.  e^riften]  II374am;  IV58m,  59a,  60me,  61e,  62a,  lOOni,  174m; 
9iic^tung  IV78a  (S5m);  [<£c^hi§betva(^tungcn]  IV[i45-9,  %.208m-210y, 
[©Triften]  11436m,  482a;  III 20e;  \\65e-66a,  67e,  71a  [7 3-7 4a], 
Ibm,  76a,  77m,  177m,  8a,  183m,  195a;  @(^wan!imgen  f.  magn.;  ©ilj 
\195e-6  (in  ber  ©rbe),  l\214m  (nid^t  im  3nnern  ber  (Srbe);  (SinfliiB 
ber  @onne  (beß  <Sonnenftanbe^,  ber  -näf;e)  [a.  Urfac^en  ber  mngn.  S$eranb.] 
I57m;  11145m,  641am',  IV16am,  73e,  74e,  77e  [79-S2a],  79e,  82a, 
83me,  90m,  132am,  175a,me,  200a,  212m,  647 e-8,  e-9m;  \  lle-12m\ 
etarfe  IV78a;  @tiibimn  11319a,  IV (134m)  648a;  aUe  XFieite  [=  (Slem.] 
IVö2am;  2:^eoric  \186a,  434a,  8a;  II57öm;  IV61e,  62m,  71a,  78e- 
79a  (@vn}eiterung),  {93am),  104a  (^nnbamente),  üöa  (matbem.),  201a,m!! ; 
totaler  IV149e,  nnk!annt  l\{102e  in -f  ber  (gvbe);  Urfad;en  [f.  anc6 
©lieber]  \196e-7a,  436a;  III599e;  IV  16a,  96a  ||  ißariation  [=iBeränb., 
f.  bef.  magn.];  pl.  -en  (*)  11303a;  IV72e,  82e-83a:  jälnlid^e  ni641m, 
^eriobifd;e  IV80am*;  Urfarf)  IIHOOe*;  IV74e,  175a*,  641m  :||  iPer* 
änbernng(en)  [=  SSariation;  f.  b^.  magn.  S3eranb.]  1434m,  IV52e 
{142a):  lOjäbrige  ^eviobe  [f.  bef.  magn.  2Ibn).]  IV 74a  J  gerieben  IV 
83e-84a:  i>on  einanber  abbängig  IV<S5c-S4a;  lurje,  lange  IV (S5e  J  ^erir* 
bifc^e  IV74a,  80am  :\  Uvfad;en  [bgl.  (Sinfln^]  l\[80-81a]:  ni^t  bie 
2:em^er.33eränbeningen  IV[50-Siaj  :||  SBeränberlid^feit  [=  Sec^fel]  IV45/n 
(en?ige)  ||  S5erftärfung  IV 98m;  SBertbeiliing  [ögl.  ID?agnetiemn§]  1198m, 
IV  142m;  3Sorri(i)tungen  11144m,  fabelbafte  iBorfteüungen  JY  55m-56a, 
SOSedbfel  [=  SSeränberIirf)feit]  IV4<Sm  (eftjiger);  2Birfung(en)  [4:  (ginfln^]  ^V 
{211e-2a),  4m  (i'i(^tentn.n(flung),  e  (bbnam.)  |  3 ii  fantm ent)ang  [:|:  ^infliiC^] 
IV [79-55]  S5am,  116a;  \  12a:  mit  ben  ©ebivgöjiigen  n.  -arten  IV[i45J 
208m',  gecgncftifd)cr  IV[i45-9,  %.208m-210],  fo«mifd^er  IV[7P-551  :[ 
3nftanb  II(375e);  IV  77a,  88am,  195a 

t  Cbcrfln(3|c  ber  (Srbe  (=  @rbfläc()e,  i^  Srbe)  I80m,  82e,  155e,  162e, 
187e,  192m,  6m,  209m,  232a,  4m,  310m,  le,  341m,  358e,  367a,  380e, 
419a,  435m,  451e,  487e',  II391e,  2a;  III 44e,  57m,  e-58a,  511m,  2e; 


416  @rbe:  Oberfläche 

IV158a,  9e,  160a,  Im,  238e;  grbcberfrä^e  (*)  I60m,  172m,  7a, 
218e,  282e,  304a,  5a,  312a,  6a,  345a,  7a,  352m,  431e,  470ra;  III 
46m,  48e,  200e,  412e;  IV  30a,  35a,  38a,  234a,  486a,  515a;  V93a  || 
3nftt^£  (compos.  Cbevftäd^en-) :  Stbbilbung  IV(4a*);  5Ibftanb  öon  bcr 
[=  (Sntfernimö]  IV39a,  -ftanbe  1419m  |  an  bev  I193e,  258e,  338m*, 
366a ,  425m ,  457a ;  II  341m ;  IV  (26m)  29m ,  288a,  626a ;  V  68e*  89m* ; 
on  bie  I400e,  IV 232m  :|  auf  bev  I3i7m,  333e,  4m,  353a,  361e ,  9a*; 
II306e,  375e;  III 35e,  378m,  400e,  614m;  IV(lOa)  82e*,  96m,  536a; 
5Ius6ilbung  I406e;  äuBere  IV 489m,  579m*  |  Bebecft  mit  IV(47e)  M4a- 
^öebecfiing  III  (498m  toerfc^iebne) ,  IV13e  :|  33eid)affeu{)ett,  (Sigeufc^aften 
loQl  Biiftanb]  I340e-la;  11141a,  516eil-7a;  III(458m*),  IV47e;  S)av- 
fteüimg  IV 4a*;  entfernt  [=  fern],  (Sntfernung  ^o\\  ber  [=  5l6ftanb]  IV 
40a;  grfc^üttevnng  I180e*,442m;  Haltung  I5i2m,  -en  IV333e;  fern 
toon  bev  [=  entfernt]  III44e;  fefte  IV13e,  V13e;  gigur  [=  ©eftalt]  IV 
29me,  flüffige  IV  289m,  fvüEjere  1294m*,  bie  ganje  1435a*,  gegen  bie 
IV  271a;  gecmetrifc^e  [=  mattem.]  l\19  (m,e),  20a;  gefpalten  IV  269m  | 
©eftalt  [=?5iguv]  1352a,  11379a  (-©.),  IV 489m;  ©eftaltung  I  7m, 
46a  (in  Elften),  169e;  11188a,  230e  (-(§>.),  312e;  III 5e  :]  ^cUm^ 
IV 340m*  1  §i3be  1167m,  IV354m*  (mittleve);  ^iikn  II266e*  :|  [.  ^^n^ 
neve§;  Äenntni§  I170am,  IV461a*;  ^vümmung  1172m,  5-4,m,  öam; 
2anb  «.  9J?ecv  1301a,  4e-5m;  matbem.  [=  gecm.J  1172a,  mittleve  IV 
94a  (ift  ber  2J?eerf)crijont)  |  bev  O.  nahe  1424a  (!ommen)  (5a),  III412e, 
IV (257m);  näfjer  IV569a;  m^z  lY 369e-370a  :\  cceanifc^e  IV20a,  33a, 
164a;  Cfciüaticn  [ijgl.  fc^tvanfenbj  1314a;  ^^i^fifcbe  1172a;  YV19e,  20a  | 
^imft  111451a;  -e  IV96e,  243m*  :|  3?egicu  IV323m*;  9feeöcIntionen 
[=  Umtüälä.]  1423a*,  475a*;  D^unselnng  1312m  |  -fc^ic^t  IV  164a; 
<£cbid)ten,  xoddjt  bie  O.  bilben  \Y32e-33a  :\  fc^iran!enb  [tgl.  Cfciü.] 
I314e  (o^ne  ©rbbeben),  Stabilität  IV 579m*;  ftarve  1312m,  320e;  2eni- 
^eratnr  I182e,  III57e;  IV176a,  236-7a  (-35eränbcvnngen)  |  Xl}t\i  II 
375m;  IV32e*  (un«  fid^tbaver),  235e*,  6m*,  414a*,  432a*  (gvo^ev); 
Sf)ei(e  M.  sngänglic^]  1312a,  472e*;  11312m*  (f),  111510m;  I.V:/4a*, 
83e,  156a*,  228e*  (-f),  238e,  369a*;  t^eifen  IV58m  :|  tiefeve  Steßen 
\314am  (m);  trocfue  IV 33a,  164a;  iibev  bie  IV54e,  Umlrälsungen 
[=  gjebcl]  IV 366m;  Ungleichheit,  Unregelmäfiigfeit  IVi9e,  493m;  unter 
bev  I416e,  7m,  9m,  447a;  rV55a,  36m*'l ,  38e,  44e*,  69a*,  489a  | 
bevänbevt  IV 244m;  S3evänbevungen  I168am,  472e*;  II127e;  III 
[378m-9a\  8m,e;  IV20am,  löla,  216m-7a*;  n^a«  n)iv  i^v  tevbanfen 
1165;  «Bev^ältniffe  1170m,  IV35a*  |  t>cn  bev  O.  111607a,  IV95m* 
(fi(b  entfevnen):  gegen  baö  S'entrum,  ben  SJ^ittet^unft  IV  29m,  163e-4a,m  :| 
tt)ie  fie  ct)ne  toulfanifd;e  Hebung  fein  njüvbe  I264e-5m,  3erftövungen  I281e, 
un8  gngängli^e  Steile  1283a  |  Buftanb  [ogl.  Sefc^affen^.]  I218e,  341a: 
jcfeiger  I304e,  toevf^iebnev  III (489m,  511a*; 


(^Tbrinbe,  Ifrbe;  ed;id)teu  allg.    '  417 

t(£rbnnbe  (^^^  =  -hufte,  =  (gerate)  [f.  (S^uTUcmctvifJ  I56m,  63e, 
lo6m,  163am,  6m-7m,  9m,  180a,  6a,  195m,  234m,  7m,  259me\\,  275a, 
281e,  425a,  453m;  II7Im;  lY  13e,  U8me ,  lö5e,  232e  [iöle-Sm],  7e-8a\ 
V58a;  9Uube  bev  (g.  (*)  IlGGm,  2S0a,  43Dm  1|  3iif%:  aucvgamfd;e 
I367e,  2liifvid;teu  J318a,  2Iii[tvei6eu  I453e  |  aw^m  IVl9e,  29m  (458a, 
579a);  äii^erfte  1361m  :|  innerer  ^an  IY4a,  tebedt  J304e-5a;  ^Sefc^affen* 
I;eit  1410m,  11391e;  IV13e  (34e),  195e;  iBeflanbtl'eile  1267a  |  ißiltnng 
I9a,  280me;  \\39le-2m,  iy(575m-9a);  -en  I292e  (ancrganifd;c)  :| 
f.  *(£()vatenictiif,  (£cntincntal-9i\  iVlG3e;  !3)id)tig!dt  \\ 32e-33a  (gevau^e), 
163e  il  S)icfc  (ber  foften  Q.  tber  -hi.ftc)  1314e;  lV19.)c-6a  [369-310', 
457e-8m,  21.  611me;  488e~9m]:  iucl>cii  ablüingig  IV5ö9me,  458am  \ 
SSeftimmung:  ^Irt  l\369m,  doSam,  579mll ;  ed^nnevicjfcit  \y[369m-370] 
458am,  579m-580m',  in  BaHcn:  ^nniud;  Humbold i's  lV45(Sa,  488e-9a', 
öer)d;iebne  ^-cn  in  3-  iy488e-9m,  579e,  611e]  fel'v  gvefie  ^ahi  \\611e  :j 
fd;cn  erlangte  IV4ö7e,  [tcUcmueife  geringere  IY(452m),  niittlevc  iy{369m), 
ungel;eure!  lYöiie;  nngleid),  Unjjlei^'Ijeit  (nid;t  überall  bieie(Oe)  iy{370e) 
457e,  489m  \\  3)rncf  gegen  [ie  IY4S8e,  biinn  IY105c-Ga,  in  [ie  Gin== 
bringen  1418a  J  [id;  erlSivtenbe  IY148e;  erbartct  I27m,  180a,  314e, 
424a  :|  ev!aften  I63m,  ß.  IY370e;  er)d/iittern  I168e,  -ert  IY270m  | 
erftarrenb  lY 457e,  -te  lY(370e,  458a),  Grftarrnng  IY(57Sme)  ||  fic^ 
falten  1320m,  -enbe  IY395a  |  ^altnng  [[.  and;  (Sibe]  \y  148me  (370e), 
452m  {578m-9a)]  pl.  -en  1318m ;  IY366e,  573a  |(  [eüe  [[.  S^icfe]  IY80a, 
236e  (369a!l ,  458a),  488e\,  9am  (©rense),  m ;  fefter  I259e  :|  bie  gel^eOene 
1163a,  7a;  @efc^id;te  |".  Sllter  ber  ©cbirg^arten,  gej^aüene  IY393a;  G>e- 
ytaltung  1210a,  II 71m;  ang  ©ranit  IV(o67a),  Ijeben  1235a;  im  Snnevn 
1443a,  m44e;  näd)fte  IY162a,  nacfte  163m;  obere  I265e,  300a; 
iY32e-33a  (geringe  2)id;t'gfeit) ,  80m,  238e,  452m;  Cfcidationen  II 
223e-4a\fid)  cj-l}bivcn  I439mll;  oj^iibivte  !318a,439m;  IY491a  :|  3iV 
t^dutionen  [=  llnüi^anbl.]  I279e,  (gd}ici)ten  in5m,  alte  @^\iltnng  lY 
270m  I  ftarve  IY489:^ ;  [tarrer  ZW  iV452m,  489m  :|  [Stcaen]  IY195e; 
jlem|?eratnr  IY47m,  77e,  SÖa,m,  2o6-7a  (-2?eranbernngcn),  8e,  242m; 
Srnitigfeit  Hl  379a  j  2:r)eir  [).  ftarr]  1184a;  IY(34m  \iv.§  zugänglicher), 
(242a*-|-),  m;  Y31e;  'Zhclk  1235a,  261m;  IY303e-4a  :|  n[>er  bie  IV 
616a,  nni  bie  llll44e,  Unnranbinngen  [=  9ici.>cl.]  1269m,  Unctenf;ett 
I98e,  iingefd;nicl5er.e  IY488e  (9a),  nnter  ber  1222a;  33cranbernngeu 
1225m  (d;cm.),  IY457c-Sa  ]  felir  irarm  I265e;  ^huK  1312m,  IV 
[235e-7a]:  3>ertrieili.ng  \y235e-6m ,  c-7a  :\  gittern  I221e;  nnö  jngäng* 
Iid;e  IV 3 Im,  235e 

t8rf)tCl)tCU  ber  Grbc  (öauij-^tfürni)  [i>gL  ^®d;id;tcu]  I84m,  237m  (425e, 

6a);  HI (5m),  \yi64m;  (Srbf d)id;ten  (ivie  ber  sg.,  bnrd;  °  i:crn  kj.) 

1212m,  228a,  442m;  III5e;  lVll4m,  168e,  242^-5a;  Y31e,  40e,  59am 

T  sing,   (bnvd;  ^^  (v^.):    ©vbid;id;)t   1228a;   IY40a,  243e  i|:   ^ufäljc: 

51.  V.  ■£-.  II  VA  i-  c  1 1 1 ,  jloemcö.    V.  27 


418       (rrbe;  3($tc^teii  21  —  3B,  gur  eouiie  Ine  U 

^Ibfür^aaig  IV269m,  Slltev  V(Oö7a),  an«  IV496e;  tie  äiiBevcii  lV217e, 
äiiijcvftcn  Ili025a;  53e'd)afr.  IV(162a),  iöeftaitttkik  IV 251m  |  2)id;tig' 
feit:  iHii  i}cvi'd)ictcuev  I174:e-5a,6e,  7m;  in  2).  3UueInicuC,  3i'"^'^'^'"^ 
1173a,  Ga;|  Sicfe  JOlOBm^^  IV 489a;  3)n;(!  lV489m,  (Siitftebung  III 
oöe,  (£ii;äitiiuß  Il[%7m,  Gv^'cbuUji  [=  ^cO.]  ILI025a,  evfaltcii?  IV367e, 
galn.Hvj  l^SlSe;  fefrc  1 180ail,  0224a;  lV213m;  flü|iißc  lV579e,  golge 
[=  3td(;ciif.j  [^258a,  ßcliobcue  IV239a,  gefc^iUülseue  IV579e,  ©eftalt 
IVlG4m,  @vcii3fd;;d;t  IV369e,  ipcbmiß  [=  eiO. ,  üjf.  oer;otcii]  lU^öe, 
I)ül)cvc  IV225e  |  iimcve  I450l*  IV  162a;  iiiiievfte  IV213e  ||  He  iianu'ial^Ie 
(Svi:id;;d;t  \\[39-40a\\]  166am:  Scinpcv.  lV39a:i,  \Da\u  il)ve  Siefe  ii. 
Xcm\>t\\  abhängig  fiiib  i\[39-40a\\]  \  Sicfe  IV39alli,  lG6a:  in  ©ilbamev. 
in  geiingcv  X.  lVl66e,  X.  \ud}  iBveiteii  \)cvi'c^icbcu  IV257e  jj  $?eitung 
IV  165m,  7e;  kfe  IV222in  jj  obere  [%<.  IjcbereJ  1162m,  7m,  179e, 
210a,  9e;  IV^SSam*,  235a*  9e,  269m  (369e*):  2)id;tigfcit  IV52e-55wll, 
164a  ]"  cbevfte  lV^268a  i|  (viitfeniniig  ücii  tcv  Cbev[Iad;e  IV40a*,  9?cir;en- 
folge  [=  gctge]  IV^Me-löa  |  Temperatur  1181a;  IV37m,  242e-5a, 
o5e*;  I;cl;e  l\213e,  unociäiibevte  l^229a*  J  tiefe  [:|:  iinteve]  1234a, 
253m;  111257m;  lV29a,  162a;  tiefere  I184e;  lV225e,  239e;  2:iefe 
IV39a*  :|  llmtiMuMiing  ll[°5e,  imgefd;mcl3cue  lV489a,  iiiigc[el)ene  IV 
029a,  untere  [t  tiefe]  1181c,  Särme  lV238e-9a 

fbie  Grbe  jur  Sonitc  ['.  SIbftanb,  Scmegung,  ^tcliuitg,  2:rabaut] 
I60m,  11500a,  Ul[378-9a]',  iV  158m ,  212am  ||  3tiföljc  (in  comp. 
(genuen-):  augebereu  (bie  @.  gcl)ört  ber  ®.  a\\)  [ügl.  ^S-uivfieiu]  1162a, 
alt  f.  ißcrfteüuug  |  augejegeu  ):a\  ber  @.  [i\gl.  5tusicl;.]  \180me ,  ll(^182m; 
111575m;  5{u3iel)i;ug  ber  S.  gegen  bie  S.  [i^gf.  angejogeiij  111511m  :j  33e» 
iregmtg  uui  bie  S.  [=  Umlauf  rifu?.]  f.  0:i3eii\;  SBcjiebung  gur  @.  I60m, 
lV2i2am;  Einfluß,  ©inwirfung  f.  2Btr!iiugeu  |  bie  @.  erleud;tet  bie  @. 
II499e;  6.  inn  ber  @.  erl.  1105a,  146e:l  erluärmt  [ügt.  Särniej  IH 
48e  II  -ferne  [=2I6iiaub,  Stpliel]  IiI457e:  m<i\  \<\t^  3nli  IV(50e,  177a; 
im  Siili  III457eJam  fernften  V122a:  im  (gemmer,  Siaii  u.  3uU  HI 
380e,  IV  177a  ||  §ülbhtgel,  in  ber  ]id)  bie  e.  fiubet  I11486e,  bie  (S.  im 
3nnern  ber  @.  I!I381am,  um  bie  ©.  freifenb  [=  Undauf  iinr.]  IV5a  |[ 
S!ic^t:  bie  @.  giebt  2.  IiI399a;  Sid;tuär!e  ber  <B.  auf  ber  (g.  III 459a,e!!  | 
-Iid}t  für  bie  (S.:  fommt  gur  (S.  111541m,  ijerfc^iebner  9?efie^' in498am; 
juriicfgeirerfcu  \\\i98m,  541a  :||  bie  @.  ber  @.  am  näd;ften  [= -niil;e] 
in457mc,  8m,  648a:  im  SSiuter,  S)ec.  u.  Saunar  iiiSSOm;  IV123m, 
132m,  177a;  V122a  J  Wiht  (O);  -n%  [=  ^^eribel;  bgf.  näc^ft]  IH 
[iD7m-8]  7e:  größte  IV73eO,  80e;  im  3anuar  [=  SBintev]  III457e, 
5$eränberungen  n.  il;re  folgen  (trirb  in  aubre  S^^brec^eitcu  faücu)  III 
[457m-8]\  im  Söinter  [=  3amtar]  HI 458a,  IVSOe,  V12a;  im  2B.  u. 
vgcmmer  IV98am°  ||  -ftraMen  II[541m  (fommcn  ^ur  (S.)*?  ^erl>.  jum 
'S-umftcm,   baju  geKnig  [i^gl.  angeboren]  Iö9e,  94m;   Umbrel;ung  um 


ßrbe:  ^üinie  U  —  333,  2öänne  bi;?  (Si  419 

bic  @.  [=  Umlauf  uni\]  1131e-2a,  Unifauf  um  bie  S.  [=  UmbrcK, 
S3eli\ ,  fveiieiib]  f.  @(. ;  3?cväubermi9eii ,  iveld'c  bie  <£.  kirirft  III  [575m-9a]  | 
35er!et}v  mit  ber  e.  11182m:  bmd;  Sid;t  u.  Sävme  IlG2a,  III39e-40a  :| 
iiac^  alter  SBcvftcümig  l\158m  |  Sänne  [tgl.  evivävmt]  (|.  93eifel)r) : 
bie  @.  empfängt  23.  III387t-8a,  folgen  bev  S-SSevänb.  auf  beu  S.  für 
bie  (S.  111257;  S3evl;äauii3  bev  S?.  Ove!d;e  bie  (S.  emvfäugt)  II1456me, 
4Söme,  e-7a  J  SS  ivf  Uli  gen,  Ginflu^,  ©minrfuug  IIl[575-9aj  382e 
[399-40ia],  453me,  64ia7n;  lV35a,  212üm ,  648a:  buvd;  2}iagnethaft 
IV  90m 

t  Söfirmc  bev  (Svbe  (b.  t;.  I>cv3iiglic^  bie  innere,  mit  bev  2:iefc  jn* 
nel;menbe;  auccvbem  bie  äußere  nnb  bie  fi-ür;eve)  (tgl.  bie  @f.  l^an^^evatuv, 
tl;ermijd; ,  *gectl!evmi[c^> ;  (Svivävmung ,  envärmt ;  ^onne)  [f.  bie  2trt.  ^Bcltv 
lö^ev,  ©vnbcn,  93lcnb,  Cueüen,  (Senne]  I84m  [181-4,  21.  4257n-7m], 
198a;  5L  2ßävme  bev  (S.  (aüg.  cbev  okn,  auf  it;r)  [ü  I;^\  (Sibvinbe; 
mel}reve  ©I.  Betreffen  biefe  iBeb.] ;  18.  innere  Särme  bev  S.  (2Ö.  im  Sunevn 
bev  (S.)  [=  nntevivbifc^e  2S.,  ^inneve,  '^e:entvala\]  I  f.  tcrl;iu;  III 257, 
387e-8a,  458me,  475e-6a',  l\13e,  16a  [34-47,  ST.  164e-9m  (ban^tf. 
Bunatime  bev  2S.  mit  bev  Siefc)],  34-35a'\  {ßlle),  2am,  137m-8m, 
241m-2a,  3am ,  458am,  öOOam ,  550m;  Gvbu^ärme  (*)  (oft  al!g.,  nidst 
innere)  I27a,  210a,  228m,  9e,  231e,  273e,  323m,  4l9e,  427m,  439am, 
447m,  450e,  475e-6a',  IV  244m,  500am,  4e,  6a  |I:  ^nf.  (comp.  SSärme-; 
bem.  2:iefe):  SttuiaBme  (gegen  bie  Ckrfl.)  IV (34m  aI(maMid;>e),  370me; 
-5I6n.  (auf  bev  (S.)  [tgl.  Sem^eratuv]  \25am]  lV54am,m  ({ginftu^):  Bci^ 
nabe  gav  nidjt  \182e-3  (3e),  427am'.\  5Inf-ftrar|fung  (bie  g.  ftvablt  S. 
ane)  [=  SSävincftvaHung]  lV55a,  auvftvcmcnb  IV(148e);  iBcIianblur.g 
beS  ©egenftanbes  \\ o4-36a\  2)?itte(  nnb  5{vtcn  bev  iBeftimmiing  IV37m, 
227m-8a,  243am',  Setregung  I [i5i-4,  %.  425m-7m  (bveifad;e  «eu^.  nfa\)]  | 
SentvaÜuavmc  [±  bem  2Ivt.,  -  ^inneve]  llSle,  II(389e)  391a;  IV2i5a, 
870m;  23.  [Sem^ev.]  beö  Gvb-Scntvnmö  IViöPa  :j  langfamec  (ginbringen 
I169e  I  il}v  einfTufs,  (Siniriifr.ng  [=  2Bir!nngen]  IV  24:1a  (34Gm);  iva§ 
auf  fie  eiiUinrtt  f.  °:^iefe  J  frü()eve  [%  ^rimitite]  \248me  (com  fr.  3u* 
flanbe  kr),  III 257me  (anberö  tevt^ieifr,  unaOI;ängig  tcn  ber  breite);  fr. 
^i)t)eve  [tgl.  Sempev.l  I27m,  179,  181e,  22Ge,  259m,  265e,  280a  (Gr^ 
talten),  302me;  11392m  (bie  gemäüigte  3one  I;atte  tvc^>ifd;e§  5llima),  III 
257me  :\  ©egcnftänbe,  an  benen  fie  betrad)tet  ivirb  l\34am-  -gcKnlt 
I162e,225m',  1115a;  [@e]d;id;te]  \\234m,537a;  \d)x  gvcfje,  He,  nn-- 
getjenve  IV2i3e;  @rnnb  bev  33etvad;tnng  \\34am  |  inneve  [i^  bem  5(vt., 
=  Sentval\t.]  l[183-4]  208me,  210a. 223m,  24Sme,  366m;  Ill47e  (i^cn 
au^en),  57m;  lYlSe,  16a,  34a'\ ,  35m^S  243m*,  252m*;  im  3nnevn 
bev  e.  11392a  :|  ^enntniO  [tgl.  ©efd;.]  IV 243m,  557a;  [in  terfd;icb. 
Säubern]  (i.  SobeneifO  IV47e,  237e;  -menge  111 256e,  45(Sme;  mittlere 
\\{237e-8a),   ).^vimitite   [%  friikve]  \\212am,   ficijevev   n.   nnfid).  Sbeil 


/i20     erbe:  SBäruie  6t  —  3;  (£'rbi  —  (freigniffe  g 

IVS4m-55a;  (gtävfe,  Siitciifitcit  IV2ö5a  | -ftvaMuiiö  [l^3I.  <^augftvat)fcii] 
IV(35a):  tev  Ckvf(äcf)c  1347a,  UI46m;  a\\^.  bev  Zk\c  111257m  :| 
-Stvoimnigcn  IVo4m  (iiuievc),  47me  (im  Sinicni)  |  Skile  bee  ©eöeuftaubcö 
IV54w-55a:  matbcniattlrf^ev  l\34e-35a,  164e  :\  2;r;eoiie  l\ 500am  \\— 
mit  bev  Xk^t  simeluiieube  S.  ober  2:eu!|.Yr. ,  3iiii"('iiif  ^''-^  2B.  in  ber 
Siefe,  2B.  in  bev  5.  I26e-27a,  163a,  le-8a,  179me,  181a,  4,  209ra, 
219a,  228am,  9e,  231e,  4a,  248me,  419e,  425e-7a,  450e;  1115a;  IV 
[35-47,  21.  164e-9m]  35am,  37 -38a ,  236a,  7m-8m,  537a:  (Simriv!img 
ber  äußeren  2^em|.\  ober  i:er  Xcinp.  bcr  Siift  (auf  bie  in  bev  2^iefe)  ober 
S5evl'ältuiß  bev  äufj.  Senip.  u.  ber  ber  Sliefe  [t»gl.  nntevivb,  St^%  53cbcnei^] 
lV4öam,  töoe,  7e-8m:  nur  auf  geringe  jl^iefen  u.  (angfam  [[.  irciter 
BoulTingault  in  ber  2tquatorial-@egenb]  IV[5Sj  166e,  237me;  Humboldt's 
33eol\  in  t'cd;  gelegenen  S3evg\iHnfen  ijcn  Peru  u.  Mexico  \\41-42a,  un^» 
genjöl;n{id;e  Svl)cr)ung  gegen  bie  ciu^cve  Suft  IV 42a,  Untevfc^ieb  IV43m  J 
\ua§  ßinflnß  auf  bie  3;;emp.  \}<xi  [f.  ncd;  i^ovHu  äußeve  Xi\\\\\  imb  ba 
Boiiffing. ,  Humb. ;  f.  invariable  (Svbi"d;id;t]  \\37m-38a,  39e-40a,  46am, 
47m,  167e,  Sam  Oabvecgeiten),  4D9am  :\  [nad;  ?^ußen]  (l^g(.  2^emp.  ber 
Siefe)  \\38m-39,  ©eie^J  IV369m  |  [in  Siefen]  (f.  H\  £em).\  ber  Siefe) 
IV 37m  (39e),  2:iefen-®tufcn  IV45Sa;  Siefe  für  0°  %t\\\\\  IV44e-45all; 
Siefe  für  P  Bunnlnnc  \\39e-40a,  165m,  7m-8a,m,  237e-8a  :|  Über* 
einftimmung  W 37-38a  (uid)t  überall)  |  3itJtaI;me  [i.  ncd;  S^iefe  füv  0",  1"] 
IV3Ga,ell  [37 -38a] ,  43e-44m,  e-45m  ,  165me,  6m,  7m-9a,  255am;  -'^w* 
nabme  (°)  IV44m,  I65m,e,  7m,  237e-8a:  ®e[ct5  IV0488e,  gteid^maßige 
angenommen  (in  avitbm.  9?eibe)  IV455a;  uidjt  in  avitl)m.  ^vogvcfficn  IV 
370m,  458am,  580m;  (gtevungeu  IV  570m,  mit  bev  !^iefe  IV(25Öa); 
ißevljältniB  l\168e-9a,  290a,  370m,  458a— \\  ungrcid)e  1185a;  Uvf ad; (en) 
I439am*;  iW2i2am,  am  (eonne),  241e-2a ,  le  (3>ul!ane)  |  5>evänberung 
\\\257am  (fcnnte  buvd;  S3evänb.  bev  ®cnne  gefc^elni),  -5}evänb.  III 257me 
(Uvfad;en) :]  S^erlnianiß  I II 455me;  33evt[;eihing  I V54a,  211e  (-35.),  234m; 
2Sid;tig!eit  IV34a  |  2öir!nngen  [=  (giufhif^]  IV227e:  (SvbbcBen  IV2i5m; 
beiße  Oucüen  \y244e-5a:  2Bir!.  auf  fie  IV504e,  6a;  iBnIcanic-mu6  n. 
grbbeben  \\ 215m,  231a,  537a',  23ulc.  IV2i5e.  245a  :\  3ufammcnbang 
mit  anbven  (Svid;einungcn  IV  54a,  e-35a,  34e-35a  (mit  iBu(cani§mu§) 

*erbig  f.  am  (gube  i>cn@vbe,  Erdil  (=  Wolga)  II4G6a,  Erdßhifch-dagh 
=  Argäus  \\'  Erebus  2(.  Sd;iff  tum  James  Rofs  IV99e,  178e,  9m; 
33.  ®oIf  bet^  E.  (am  ©^^ol)  1370a  |  (5.  3>nlfan  Erebus  (ib.;  IV  100a; 
mount  E.  IV451e)  1194a;  IViOOa,  291e ,  451e-2a ,  525a  (ä.  31),  606e: 
§öbe  IV45ie-2a,  52oa  (51.  31);  9fand)  n.  gfammen  IV (100a)  525a  || 
Eregli  (Äleinaf.)  IV 525m  ((5bnc),  e  (2Scg)  ||  (Sveigniffe  (=  begeben* 
beiten)  [f.  5Ratuv]  1184a;  II 35m,  238m,  397a,m;  IV 254m;  sg.  -niß  (*) 
lV261e:  Slufjabl.  f.  große,  2Iiif5eid;nung  Il403e-4a,  Hußeve  11395a, 
benflvüvb.  11333m,  fclgenveid;c  11337m,  bie  gcvtf^vitte  an  @.  gebunbcn 


©reiguiffe  (^  —  (grcje  421 

n396am,  [gecßii.]  V68a*;  3eic^id;t(.  lI34m-^=,  lOle,  195a;  oixf3c(e) 
I252e*;  I12i2m,  338m,  343e,  396m-7a  [Siiifsal;!.] ;  ^aiii^t-S.  il312a, 
in  ^immelvl  f.  °iÖeUiäiime,  laiücrlufft  11299e*  Uv)ad;cu  11242m,  [i)cv* 
berb(.]  IV220t'.;  [in  bcn  SBcftväiinicii,  ipiuniie(e!th|^evu]  (sg.)  III 5ö(Sm, 
583m,  612a;  YGe;  iind^tigcö  lloüöm*;  ^ufaiiinieiibaug  n242m,  -ticffcii 
11338m 

erjabrcu  (adj.)  [f.  33ecbad;tcv,  9iei)eube]  11182e:  indevf.  V54e  1|  iiv 
fal;ning  (=  ©ni^nvie)  [f.  \iu[i"cu)d;a[tli(^]  I69m,  222m,  381a,  444e; 
H5a,  60a,  207m,  218m,  324e,  420a;  llllOam,  23e,  121e,  547e,  588e; 
lV260a,  7e,  296e;  \19am,  22a,  80e;  pl.  -en  (*)  I4e,  220m,  251a, 
316e,  327a,  423e;  11405e;  11171m,  104a,  311e,331e,  450m,  8a,  544m, 
589e;  V70a:  au|3ev[;aI6  bev  (S.  I25m,  382a  l,m;  eij]ue  III588e;  lVll9e, 
124a;  eiuöciammdte  11188a*,  fvembe  III588e,  biftcv.  in604e*;  -^tfciniN 
uiffe  I17m,  f)lm,  69a;  laitße  lV625e,  9J(a[fe  I69e*,  neuere  (pl.)  III 
605m;  IV  122m,  156a;  9ictr)trcnbij]f.  U282me,  [cFme]  in318e,  -^e- 
in)irc]oVHe  V19m,  Oiicüe  lV391a*,  [aninielu  I379e*,  fid;eve  11138a, 
i^evtieter  IV  19a  \  -^ciivlfi'cnfd^afteu  I65a;  11139m,  280e,  2m,  435m; 
11126m;  sg.  -)d;a[t  I32e,  II281e  — 1|  erfaffen  11169a,  257m,  302e,  355a; 
11115a,  24m;  baö  (g.  11397a;  III  lOe,  627a 

evfinbeu  (*^°);  erfiinben:  neu-e.  V6e;  felbfte.  IV6m,57a;  jireinial 
Ü263e  J  e-riinbev  (sg.)  11380m,  2e,  508m;  lV24a,  157e;  c-ifd;  II 
162a  J  (Srfinbuna  [f.  neue  Organe]  11464m;  nl.  -en  (=••)  I217e;  UU4, 
285a,c:  einzelner  ©ac^en,  l>cn  etluai?  11138ell,  210m,  264a,  2T9m,  344e, 
376e,  383e,  397e,  464e,  5e;  lV262e-3a;  [fpät  ßiugang  fiubenb]  11199m; 
-^fgate  11297a,  IV 252a;  -^fgeift  11184m;  @e)d/id;te  (pl )  11131m,  7e, 
507m  (bunfle) ;  grc^e  11355m,  menic^I.  1382a,  finnreid)e  IV262e,  [Über- 
gang] 11  [i49-i50a*j ,  sufäüige  11355a 

*^ifclg  11266m:  gKinjenber  lll234e;  c-vci^  11399m,  III532e,  lV64r; 
älveifeUHiftev  I68e  ||  evforjd;en  11114a,  590e,  610a;  baS  d,  U2mn, 
279m,  397a;  Y7m;  erfor]d;)t  (iucrbcn,  fein)  11342a,  397m;  111626a 
(tuag  e.  ifO,  IV  138a;  ba§  (g-te  11399m  (ift  eine  ^tufe  ju  ^okneni), 
111373m  (gegen  baö  2JtcgIid;e),  lV83e;  (g-ev  (sg.  u.  pl.)  111188a,  9a, 
317a;  IV367m  J  (Srfoiid;ung  1 164e,  339m;  11144a,  170a,  228e,  252m; 
11160m,  64e,  31 2e,  6m,  560m,  629m;  IV49e,  63e,  133m,  473e ;  pl. 
-en  IV 73a,  597a  ||  fid)  erfreuen  1113j3m  (gen.),  erfrifd;enb  11483-% 
erfüllt  [i.  §ininielcräunie]  IV 5a  (reid;),  erfunben  f.  evfinben;  Erfurt  V93;i 
(5l!ab.),  (g-er  mhid)  II  (384m)  450m 

*fid;  ergänzen  f.  g-ark,  ergeben  (einer  ^ad)c)  11241a  |  (Srgebniffe 
(=  \}i\  Stefuttate)  11335m,  S95e:  11160a,  308m,  373m;  IV2im,  60a, 
62m,  162a,  216e;  V5e;  sg.  -nijj  (*)  II89a,  I!I517e;  IV130e,  la,  217e: 
fpecieüe  (g.  ber  Beobachtung  nfn\  f.  ^tnMnoö  Humb.'s  @,  glänjenbe  II 
142e;   §au)>t-(g.  IV82m*,  V5a;   l^iftcr.  I  87e,   nMd;tige  11366a  :|  Ergi 


422  ergt  —  ^r^o 

Oude  IV  70m  j|  firf;  ergiefieii  f.  lOuftfreiS  J  (Srgic^imgcii  [f.  ^a)ia,  ^im, 
Sultan?,  milf.]  1262m,  II  16e,  V38a:  @eitcii-(g.  V82m  ||  eiglinimeiib 
I104e;  cvcjiabcu  1167e,  g.  V70e;  ergoficn  111311m,  baß  (£-e  IV425e; 
cigöl^cu  I30m,  -t  [ein  II 69m  (fic^  beffcn  [^'imcii)  |  ergreifen  1224a,  II 83m 
(baö  §evs);  -ciib  f.  ©emütl;  ||  erarünben  1140a,  311a,  365e,  432m; 
IlSe,  209m,  375a,  7a,  472a;  111115a,  266e,  326m,  512m,  593a;  IV 
37m,  61e,  133m,  501m,  4m:  iiid^t  ju  e.  111468a,  501m  J -et  11213a; 
UI24e,  64a,  298m,  444e,  9m,  510m;  IV 63a,  98a,  233m,  251m,  3a: 
genau  111488m;  iiid^t  111497m,  9m  J  ba^  (S-te  I17e,  29a;  I1137m,e; 
IVllm  :||  erörüiibung  [f.  ®c)Vt^e,  Dlatiirgcf.,  Sl;atiad;cii]  1340m, 
438m;  11138a,  144m,  8e,  249m,  333e,  4a,  364e,  379a,  388m;  III270e, 
308m,  347a,  593m;  IV48e,  55a,  59a,  78a:    Den   ^aUix  ii.   ©eütJcu 

I  @.  XVam,  tiefere  1330a,  l\)i)fenfc^aft!,  111251a  ||  (grgi.fj  [f.  iiaüa, 
^uÜanc]  I179e,  208e;  lV425e-6a;  pl.  -giiffe  II73e  [bilbl.];  IV 392a, 
601a 

*ert;abcn  [f.  Slnblicf,  5Iu;c^aitnng,  S):d;tiiug,  ©rcfje,  §inimel,  Sbc^V 
SfZatiir,  -fcencn,  ®d;aufpiel,  @tanb^v,inft,  Urauoicgie,  ^kl]  I30m;  II47e, 
64m,  74a,  81e,  lOle;  in8m,  13m,  145a  J  ba«  err;aünc  I37m;  I[38e, 
66m:  (Sinbri.c!  be^^  ß-eu  IV5m-Öa  (öa!l);  ©efii^'I  beö  (S.  I20m,ejbee 
@-cn[ten  111353m  (fic^  erfreuen)  :||  (gi(;abcnl)eit  II16e,  65m,  82e;  11140m; 
pl.  -en  111390a. II  erljaltenb  [f.  .Gräfte,  9Jiäd;te,  5«aturfraft:]  11268a 
(^rinci^>),  I1129e;  (g-er  f.  Se(t;  (g-i.ng  1156a,  11307a  [ber  BefcnJ  J 
[[ä)  erl;ärtcni:  IV331e,  -et  [f.  ©ebivg^arteu,  -!cttcn,  ©eftein,  ^>!aneten  n.  a.] 
IV  269m  (ä^affen),  (g-ung  [f.  ßrbe,  ©cbirg^arten]  IV 273m 

erl;ebeu  III41e  (ben  2;Zeni^cn),  fid;  e.  [f.  53übtn,  2anr]  11209a  (ju 
cttuaß);  -enb  IV16e;  erlioten  [f.  ^crgfettcn,  gorniaticn]  1236m  jj~  (Sr* 
Reibung  [f.  (nieift  ^ur  ^eb.  33.  gehörig):  Serge,  Scvgfettcn,  53üben,  den-- 
tiuent,  (Sont'.nental- ,  (grbe,  ©ebirgc,  '^^aiteii,  ®eift,  3nfeln,  ^ege(,  Ärater, 
tüfte,  Sanber,  2}?af)cn,  a}?onb,  ^nutcnifd;,  <B\>aUc,  Xhal,  3}uifane,  mit] 
21.  (=  §öl;e);  pl.  (giljehingcu  (oo)  III489me;  IV 338m,  346e,443m, 
493a:  iiOer  ber  9}teevf(ä(^e  IV  30m,  ükv  beut  2^eereö)|.negel  1354m; 
niitt(ere  1358a;  fen!ved;te  1317m,  303e  J  33.  (=  Hebung,  Sui^wfteigeu) 
IVioa,  578e-9a,  609e  [eine  bcitinimtc];  pl.  -en  (*)  IV32e-33a,  458a: 
(comp.  @rr;et>i.ng.^-}  -^T^-cn  IV254a,  -Sivcug  IV27im,  -^läc^e  IV414a, 
-©etnet  l\455m,  §Vpct(;efe  IV566a,  kngfame  IV  156a;  -2iuie  IV 
343e-4a;  pl.  -Linien  IV393e,  507m;  mauerartige  l\361a^,  a\i^  bem 
9D?eereßtcben  IV591a,  -3{anber  IV457e,  Dtiidfen  IV452e*,  [@c^vift]  IV 
566a;  -©patte  I V 394m,  6a,  429m,  431e-2a;  -XW^^  lV517e,  Urfa^ 
IV578e 

*(grr;et(iing  [f.  2uft,  dUdp]  1207a  |  err;i^t  [f.  2u\t]  1179a,  472m; 
11378a  (^Ihver);  (S-r.ng  [f.  Scben]  I  488e  [ftarfe]  :|  err;ct>en  f.   erleben 

II  er^c^en   [f.  (Siubrud]   11235c  (bag   mm),  310m;    -t   [i.  IJ-em^er.] 


m)0  —  (Srfl  423 

11137m  I  (Svf;üt)iui3  [f.  övbe,  ©üuiieiifiiiftmiiji,  iföävnic]:  pl.  -eii  111410m, 
526m  II  ericeta  I352e  ||.  Eridanus  5(.  güiß  lUllm  (-3)h}tl;e)  |  33.  eteui- 
bilb  (iüblid;cö  llilG2e-3a.;  gli;^  E.  Illl74e)  [f.  Acluniar]:  Stein  III 
174e;  etevue;  gvcjie  III21üa;  eiujclue;  «  111138a,  142m;  ^  111 140m, 
Ö  111267a  (2)c^^clilcni,  ftavfe  eigne  ^cii).)  ||  @ec  Erie  IV  137a  (Sinie 
cl;ne  2IbU\),  Erie-Bzt  lV257me  (ilim  Uvil^e);  Erik  ber  9tctlie  11269m, 
459e;  Erikibn  IV 67m  (magn.),  Eriklon  [.  Leif  ||  erinnern:  an  cüDaiä 
(aiid;  \\\\  S)ingcn)  iI147a,  171m,  ]96a,  212e,  228a,  233a,  6a,  242a, 
Gm,  261e,  4a  (287e),  312a,  334a,  9m,  341e,  364a;  -ernb  11418a  J 
Erinnerung  11101m,  U7m\  pl.  -cu  (*)  II95e,  149e,  419m:  nlte  IV 
358e,  bunfle  IV 576m,  ge'^id;!!.  11337e;  Infterild^e*  11 68m,  III  9m; 
ed)at3  II80m-==,  ]>;itefte  IiaOOa*,  surücflaften  1193e*  ||  Eri/f  (Scrg  ber 
^Vren.)  lVöl7e 

crfatten  1426a;  IV382m,  565m;  baö  (S.  [).  (Srbe]  I25Ge,  268a, 
271a,  280a;  1141öe;  lV476e,  561e,  5m;  V24a;  -cnb  I425e  (Äln^^er) ; 
lV239m,  367e;  -et  [f.  (Srbe,  'iii^^'ü,  etralhmg]  1271m,  329m;  II391e, 
IV364e;  (v-nng  [f.  2ltniei>r>ire,  ißcbcn,  (SrbeJ  IV241e,'2m,  342a,  561e, 
637a:  -^i^^roccji  IV416m  J  [id;  crfaltcn  IV239m;  -enb  [[.  Saffcr] 
1344e,  351e,  4e,426e;  I117m ;  111388m  (^ctcnsen),  e  (Äraft);  ß-nng 
[f.  erbe,  iOiift,  Saffer]  1351me,  lV498a:  öen  gläd^en  1  345e,  -^e-Uiv 
iad;en  IV24ic-2a 

erfannt  [i.  ©cü^j  Iil38a,  282a  (@egen[tanb),  293m;  e.  irerbcn  III 
70e,  587a;  IV96e  "[  ba«  (S-e,  ß-eS  I60a,  81a,  85a;  111325a,  IV232e, 
V6m:  gleic()3citig  I82a,  l)al6  II227e,  3)ta[[e  \\65am,  iriebev  ijerbiinfclt 
11227me:j|  erfenncn  I16a,  24(Se;  IV 3e,  4a,  9a;  V5e  |  bae^  C£.  [).  (Steine] 
136a,  67m,  70m;  11  (252a)  399a;  11161a,  84a;  V^h:  bcnfenbcc^  16Sm, 
11351a,  I1126e;  fväl-cö  miUme,  9iid;t-(g.  lV333m,  ©djärfc  Ill60e, 
lange  SdniHirifungtn  \\227me,  Unüdtenbbarfeit  V6V7a"[-cnb  H282a, 
(S-ung  [i.  ©efct^]  111571e;  eifcnnOar  lll4m,  5e,  98m,  14om;  IVJ7a, 
29e,  82e,  129e,  145e,  163e,  209m,  367e,  611e;  V13e,  QU:  niadjm 
111152m;  cvfenntlid;  (=  -6ar)  l(168m  :||  (Srfenntni^  [l.  geolegiid), 
^^I;l}[ifaliid; ,  XWM) ,  35eruunft]  I5m,  66e,  81a,  löoeW ,  300e;  UlU3a, 
135e,  8m,  146m,  237m,  306m,  323e;  IN25m;  pl.  -niffe  {^'=')  V66a: 
attuiäl)lid;e  111556um,  eine  (Siinnernng  11 147m,  eitivitcrte  II  166m,  gort«» 
fd;ritte  11399m,  gcid;:d;tL  11396n,  ©nmbJage  ll282m;  f.are  11371a, 
tiarkit  I30m;  lebcnbige  U400e,  ma.\^  121e,  iWaffe  167a,  mcnfd;!. 
II190e;  Ouelle  111437a,  -en  11207m;  -epbaren  II  204a,  StieOen  nad; 
11138m,  Umfang  I21e,  iinüe  IV  7e,  nrfac^l.  181e;  l^ad^fenbe  11205m, 
III5Söam(aümaI)Iid;);  23egeII464m  (jivet);  iin[[cnid;a[t(id;e  I21a,e;  Vom 

*erflären  llUla,  Vi4a:  fcnnen  IV537m;  n\iS  man  i\\cA})  \\\6.)i 
e.  !anu  1198a;  IU431e,  593a',  \  13a  ]  (giflarnng  [f.  (Srid;ciuungen, 
Söclt]  I197e,  11394a,  11115m:  (comp.  Grflärnngt^-)  -art(en)  f=  -n.^eifej 


424  (Srfl  —  evnft 

IV217iu'; ;  -örimb  1 382m ;  -öviiubc  111  lOe,  22e ;  TV  78q;  -^vinci^?  lll  14e, 
ld;avniuuige  11183m,  fvftemat.  111292e,  -bcviii^je  111127a,  -wem  [=  -avt] 
IV3G0a  II  eiiaiitenib  1119a;  (g-iiUjjcii  11128am  (I;iftcr.),  111122a  ||  ev* 
lenkten  [f.  Svbe]  1442a,  -enb  IV  144c;  -et  [f.  üiamnc]  ni44e;  lll 
300a,  323e,  382m  (irciiig),  6m  (bind;  ^\flcj-)/  ^^8m,  609a;  lV298m, 
V45e|(grleuc^timg  [f.  &at^,  @tvaJ3cii]  II97e;  lll68e,  83e,  213a,  338e; 
lV126m,  552am;  pl.  -cn  C^^)  lII623:i:  a%inciiic  Il[36ße,  bcr  ©cßcnb 
lV298m,  @iab  111398am,  -^e-öieuse  l!508e,  ^tävfc  111589a;  [(>ei 
SBeltferVern]  193e,  94m  ||  evlci'c^cu  f.  Ävatev,  iBulfane;  bev  (Svlefcr 
(Chriftus)  111413e  (^oteejah-) 

Adolf  Erman:  „mdfwi"  i.  Ü^ujil.,  Baikal~(Bct  IV  114m,  Blagodat 
(nia^^ii.  ^erg)  lV209m;  iöelreuci^  f.  Sibirien,  Cafan  lV189e;  ßvbbebcn 
lV114m,  188ej|  Kamtfchatka:  S3aibavcn-(Sbeiic  lV59ie-2a,  9tiicfvcife 
lV184e:||  iBuÜane  an\  K.  1  239e,  \N386e-7a:  33efd;i-.  lV525e,  ®c* 
Inrg^art  lV633e;  §öf)e  lV291ra,c,  2a,  387e  J  eiiisehio  lV389a,  523e; 
'hi\.  iind;tige:  3Jiil!au  beii  Awafj'cha  lV(347am)  3S7e,  8a,  523e,  4a,  567e; 
\40e-4.U]  Jupanowa  IXSSSm;  Kljutfchewfk  l\ 389ml\ ,  526m]  V40e- 
41a;  Schiicelutfch  \\  {2S6e-la)  388e-9a,  521e,  4m  J  inilf.  €^>uvcu  IV 
5öie-2a  :|i  magnctiid;  1213m,  IVöSe:  mm\d)in^  i431m',  lV]14m, 
189e:  fuxU  IV 203a;  afiat.  Siiiic  ti;ue  2(6it).:  in  9tHBI.  h.  ©itnricu  IV 
137m,  8m,  e-9a(m),  140a,  204m;  im  inb.  5{id;i)\  IV138m,  205a»i; 
-^gliniai  1189a  (Äviimni.),  ftiiiibM^cräiibb.  1213m  :|  5(qiintev  IV(lOlme) 
184e,  S3ceb.  [f.  ^eifc]  1213m,  %ocu8  lV90e  |  Sutciilität  1433m,  IV 
180m:  gveBto  lV57m;  ![eiiif(e  1193e,  435am;  IVÖ2a;  ecale  IV(89a) 
179a,  in  ber  jiibl  3aic  IV  180a  :|  9ecigiiiig  lV184e  ||  [ptc].]  IV68e, 
114m,  180m  ||  diciic  um  bie  ©vbe  IVöSe,  521e:  [m]  lV68e,  521e; 
[Xlmk  ber  9i.  ii.  ©cgciibcii]  lV87m,  180m,  4e  "[  „SJcife  um  bic  gvbe" 
IVeSe,  188e,  9e'l,  209m,  388c,  390a,  le-2a,  521e,  4m;  V55a:  „tnftcv. 
iBevid;t"  IV 388a,  526m;  „aftveu.  u.  magn.  53ecl\"  IV204m;  „magu. 
33cot^.''  IV 87m,  179a,  184c';  „^^i^af.  33ecB."  1433m,  om;  IV3&8e, 
9e,  52öm  II  „^vd;ii}  f.  Äuube  i).  dlu^i."  1406e  |  Sibirien:  ißcbcncig  u. 
2;emVcv.  bev  2:iefe  IV42m,  45a,  580m;  fibivifd;  lV90e  (^ocue)  :|  Sitka 
lV189e;  (gtevni^uiin-cu  1 138am,  403e,  4n,  7a;  lII592e,  620m;  53ulfaue 
f.  Kamtfchatka  \\—  Paul  Erman  (17G4-1851)  11129m  (SBävmc),  lV233e 
(2;emvcvatiiv  ber  Oucüeu) 

*iBild;oi  ijcu  Ermland  11344a,  49Ge,  7a;  crmlänbiic^  I1497a,e  J  er* 
miibcub  II43m,  58m,  lOle;  (S-uug  IVlß9am:|  ßvuätnmig  ll(o07a  ber 
SBefeu),  W'Um  (eelbftc.);  (Svubte  111199m  (-luiter),  pl.  -eu  liI387m 
(id;{cd;te);  Siuiebrigi;ug  f.  2aub,  !j:em).\n-atiir  ||  evuft  ['".  2(uimcifiam!cit, 
sBeftveOcu,  -iiugeu,  33ctind;tiiug,  ^^iir,  (K'avattev,  gärlnmg,  g-crfdiev, 
^crfc^uug,  ©vcjje,  9ivid;bcnfcu,  '^ocfie,  (SpecuUitieu,  ©timmiiug,  gtubium, 
-ien,  2:ed;te\,  lluterfud;uug,  ilViffcii]  1331a,  438m;   IlGGa,  95c,  148e, 


ernft  —  ©rfd;eiiiuitgeu  2(uf  425 

172e,  191a,  274e,  351m,  364a,  8a,  399e;  III 39e,  104a,  151e,437e, 
630m  •  1  V332e,  556e ;  Y17e  ]  (gni  ft  l).  ©avficünng]  Il53a,  82m :  e-evfiiüt 
1119a,  feieil  II45e,  falter  II16m,  Iang\veil.  1178e  ]"  evnftl)aft  II297e, 
IV353e,  V41m:||  evobeni  11337a,  -evnb  11178a; -ert  11399a,  VI  Im  f 
(Srokvei-  [f.  Alexander  b.  ©u. ,  Cortes]  sg.  II  lö7e,  192e,  407a ;  pl.  (*) : 
caMli[ivciii:c  II337e*,  ©vaitfaiiifeitcu  in  5Imev.  Il337e-8a-^,  f^aiiiid;e  II 
338m*,  Söcltc.  1384m,  lin[l"euici;aftl.  I22m  J  Srebeviilig  (aiid;  =  conquista) 
lUöaC-^oi'iid;!),  159e;  pl.  -en  51\  {dQ.)l492e',  IllöSra,  251e;  53.  (tnibl.) 
11299a,  303m  (im  ülaiime),  337a  ||  eveffiieu  |.  Seit,  -väinnc;  @-iiiig 
[j.  (Svbvauinj  11266a  (einer  §emi|>I)äre) ,  327a  (einer  (Si-bKilfte)  J  crintern 
II393e;  d-iniQ  II4m,  III39e  :|  @rL|iou  1265a  (^{tl^älev),  IV331a 
(-^ö-SIöivfiingai) ;  stellae  errantes  111421m;  ervatbeii  ]II551e,  (S.  II365e 
(gliic!lid;ec-)  ||  evregt^ar  [i.  @emiit()j  iI16m  ([imilid));  (v-!citIII6e,  379e 
(ö'-'i[t^öOT'^^"vc9t  1".  (SIectricität;  (gi-reßer  III37Sm,  y24ra;  (g-i:iig  iy62m, 
67a  jl  evreid^tmr  111 3m,  4m;  IVOom  (im^'),  324m  ||  erringen  lli 353m 
{waQ  ber  S)lenid;  e.  lann)  |  eaiingcn  111145a,  626c,  7a;  IVöe,  IIa,  13m; 
ba§  (5-e  11399m  J  ß'-fd^aft  iiI375m;  pl.  -cn  111452m  (glänjenbe),  IV 
129a  II  (gvfalj  I  56a  (gegeujeitigcr);  Joh.  Sam.  Erich  u.  J.  G.  Gruber: 
(£ncVfloVabie  11415a,  43lm;  (Eririuiffen  11400m,  -ung  f.  iBclt 

biv3  (Sv)d;einenbe  l!I29e  ||—  (Si'fdjcinnnocu  (bef.  ^I)V[ild;e,  Diatnr-) 
(^^^\  =  P;dncmene)  [f.  2(nebnid;),  33eivegiing,  [enrig,  ©ebirg^aitcn ,  §imnicl, 
lcc'ini)'d;,  9)tatevie,  nieteerifd;,  mcteerclcgifd;,  ^uitnr,  o|.'*ti]d;,  ^('Vfi^^ililcf)^ 
Vl)t)[ielcgi]d; ,  [iberifd;,  ©innenlvelt,  tcEurifd;,  Seit]  I  @.  Xllm,  3m,  6a, 
58e,65me,  70a  [79-386,  5t.  387-493  nüg.  Übcr[id;)t  (=9?atiirgemalbc)], 
170m,  242a,  254m,  9m,  271e-2a,  314e-5a,  361m,  6e,  377e,  435a;  II47e, 
210a ,  228am,  249a ,  258am ,  368m  ,  372a ,  384am  ,  391a,  4a ;  III  3e,  7a, 
13e,  32e,  33all,  44m,  48m,  50a,  52m,  64a,  71e,  76;i,  148m,  159a,  216a, 
233m ,  382a ,  390a ,  405a  ,  480a,  8m  ,  498a ,  521a ,  565a ,  594e ,  605c,  9a, 
610e,9e;  IA'7m,  IIa,  13m,  18m,  34a,  63a,  66m,  115m,  158a,  174m, 
197e,  8a,  200m,  211m  ,  3e,  227c,  242m,  8a,  257a,  8a,  262e,  275a,  9m, 
331a,  7e,  354me,  6m,  368m,  444a,  7m,  481e,  6a,  504a,  7a,  537a,  542m, 
567all,  581e,  601e,  2e,  638m;  V5e,  12c,  21a,  26e,  30a,  32m,  42a,c,  45m, 
56m,  68m,  71a,  92a, e'il;  sing.  (Sr[d) einung  (niand;inal  n.  [^.Hiter  immer 

bnrd;  -^^  bejeid^uet)  I 199m,  213a,  9a,  224e,  329m,  358am,  381e, 

2a,  394m,  411m'l,  3n,  446e;  Il52a,  241c,  319m,  370a,  518.-;  III63a,e, 
73e,  86a,  253m,e,  315m,  324m,  336.^  9a,  350m,  412n,  494m,  6c,  501c, 
8a,  523m,e,  569m,  581m,  8(;-,  9a,  593m,  602m,  5e,  610a,  Ic,  2a,  623e; 

I  Vi  14a,  124m,  mc,  8e,  130m,  142c,  5c-6a,  255.",  6:i,  264a,  312m,  326e, 
9a,  334c,  380c,  410a,  484c,  493e,  574a;  V25c,  28a,  44m, e,  46e-47a,  49a 

II  3nfiiljc:  5t6l)ängig!eit  I82a,  168e,  180c,  304m  j  aKgcmoine  II306e,  lll 
534e;  batS  Mg.  1123m,  III  (16m)  :|  aualege  lV2.32c',  ^tulKiufung  \92e\ 
2tnreil;nng   in4c,  IV3c-4a;    aiiifaücnbe    lV461e-'^;    [^ufsäbl.l   11306e, 


42G  (^rfd^eimuujeii  ä(u^  —  ^e 

\\9me\  bei-  Sliijjctürclt  118e,302e;  äiifJeve  1371a,  II4e  (mau  barf  :iid;t 
ki  Urnen  [telin  bleiOen),  lilSm^  IY3m*:|  S3ead;tiiKg  ni48e,  ba§33ebeiit' 
faiiie  I16e;  iBebiiigimocu  111300m,  YÖm;  Beolciteiibe  11190a;  begreifen, 
ba§  iß.  I69m,  70e;  V6m;  ^egniubiiiig  1316a  j  kc6nd;teu  11225a,  ba^ 
a  11249a;  Mete  11441a,  S3-iiug  in25e:|  begUHife.'te  V55am(m),  bem 
(£arciil  imtevlvev[eii  IGTm;  (Slaffe  I313e,  434a;  IlI26Ga;  eeiulnnaticii 
llG4al(5;cn4licatku  !V(2S8e);  com^Iiciite  [=  i^eiiinct.]  il9Ge;  IV  17m, 
222a*  :|  Saifteaiiiig  I[48m,  Vöe;  S)eutimj3  1317a,  3G4m;  biiuüe  IV 
(220a),  einfad;e  lV272a;  (Siiikit  171a,  ni38m\\-9a,  1118m  |  emschic 
lIGOa,  V92e;  ba^^  (g,  1145m  :|  ci4nvifd;e  I31e,  (Srfeiiiuu  IVlUme- 
(gvflävmig  111  (17a)  292e,552e,  627a;  baö  §acti[d;e  1198a  (iregläiigucii), 
fvembartige  iV276e*;  giiüe  185m,  II312me;  fuvd;t6are  1443m,  IV 491m ; 
aU  ein  &anicQ  111  (9e);  baö  ©enieinfanie  lö5m,  120m;  baö  ©cncti[d;e 
I197e,  glei^avtige  =  aualcge  j  gvo^e:  sg.  1213e,  111217a;  IV  147.!, 
562e;  pl.  1  218m,  IV491m;  ©icjje  lV445m*;  giifjaitioe  1250a,  1197a, 
111595a*,  lV215a  :|  ©runb  f.  Uvfad;,  ©riinbe  lV30Ga  |  ©vu^Vc  Hl 
234m;  IV lim,  231a;  Y12a;  pl.  -en  16Ge,  180e,  209am;  1114a,  9e, 
10m,  2Gm;  V7a  (einzelne)  J  I;evi)orvnfen  15m,  66e-67a  (384m*);  II 
[225J  e,  398a;  ba§  ^^  11228m,  249me,  284e,  441am',  111 14e-15a,  76'a, 
83m;  I;eri:cvgevnfen(f)  H44la,  11129m  :]  Ijetereßcne  III(379m);  ivbiid;c 
[=  *telüiv.]  11121a,  259e;  lil4e,  15e,  29m;  Y12a;  ifoliit  135a,  11375a; 
tctte  [ößl.  ^evfctt.]  1210a;  im  cb.  be§  Äecmoö  [f.  *fo^mifd;]  lG5a;  111 
14e,  16m,  21m;  nid;t  ju  läiioneu  [^l  gact.]  Iii71ell,  Iccale  lV239m, 
mauuigfciltige  1347a,  9Jla[|eu  1160a  (iimfaffen);  merfmiirbiße  (sg.)  11 
84e-85a*,  275e,  341a*;  111420e*,  508a,  513m,  526e  (560e);  lV168m, 
270a,  449e,  456m,  614a;  V33e-34a,  78m*;  meffen  11228amll ,  ä)Jei[nng 
11228um(m*);  negativ^e  Y45e;  neue  H195e,  297m;  111156a*;  ba§  £)t* 
jectitoe  ber  ®.  11!  524m,  cvbneu  13S6e,  ovßauifdje  I86o,  ^r;afen  lVG3a*  | 
^I;l)fifd;e  [=  9Zatuvev[d;.]  179m;  l!8a,.59a,  195e,  214e,  228me]  111123, 
13a,  34m:  püe  11312me,  gvcf^e  llläöa,  Äenntniü  11249m,  lucit  i^cv* 
fotgeu  I368a:\  ^H-nd;tbcI(e*  1 198e,  246e;  ratl)[el[)a[te*  111508a,  lV(22Gm); 
3Jeid;tr;nm  112m,  mihc  lV35a;  [cltne  lll71e,  215m,  330m;  fclliame 
V38e;  fiun{id;e  1165a,  lil35m*;  11117e,  166a;  icnbevkve  (sg.)  III 
499m,  641m;  lV378e,  V(31e);  fcnbevn  165m,  (gtübiiim  \92e,  Xa(ici-Q. 
1202ra,  Totalität  165m,  Svcmiiinj]  180a,  aüg.  ÜOevfid;t  [=  9^atm> 
öcmälbe]  I  [79-386,  51  387-493],  unbcfannte  11258a,  nnenuavtete  IV 
463anv^]  unsiigäugadje  IV 295m,  ll-fcit  1366a;  Urgiimb  llIllm|Uv* 
[ad;(cn),  ©nnib  I189me;  lll(15m).^,  17e  (29m);  sg.  111143m,  499m ; 
IV  183a,  452a  :|  ^n-aiHbev(id;feit  162a,  iveit  feevfofgeu  1368a,  i^evgleidjeu 
11228a;  5i3evfettnng  [\nil.  ,$lette,  3ufammenl;ang]  HZOe,  209a,  258a; 
H398a,  lV(15a)211e;  33ei[d;iebcnl;cit  110a;  i>eviuidel te  [=  ccm^^ic] 
1317a,  364m;  IIl(627a);  IV(35a)85m  (llGa),  142e*,  239m  (243am); 


(£T|d;eiuuni]eu  ^i  —  (iTuptioii  (3  427 

VlOm;  ^icllKit  l[65a-67a  {wie  311  fafien)],  „in  bie  35orfteIliutö  üüeife^Jt" 
I70ci,  Söarmulmiuno  H139a  |  2Bcd;fei  I82a  (n.  gli:d;t),  1148e;  u>rd;]elube 
111405a  :|  -^üvciieu  1452m  j  Seit  ber  (g.  Pcitcrjd;.  f.  *2:i3elt]  1  70e, 
79m,  160a,  5a 5  I!2o8a,  ill20a,  y4me;  erid^ieiiniußclrelt  119m,  öle, 
355a;  ilI6m:l  SlJciai  I71a;  iuid;tiöe  (sg.)  Il284e,  in432c-3a-;  IV 
GGe^,  328m,  334am,  569am;  V33m,  83m=^;  [ic^  tinebev(o(cii  \35m, 
Veviobi[d;  ivncbcv!el;vciibe  I14e;  ivunbevl^are  V53a,  -[anie  111330a;  3^1  = 
öUebeviiiij]  ilI25e,  su;ainineitj]c]'ct^te  lV272a  |  3in"ainmeiir;ciitß  [-^  S3ev' 
fottuiig]  14m,  12e,  14e,  17a,  20m,  49m,  55m,  162a,  184e,  221e,  301a; 
II  148a,  200e,  215o,297e,  384m;  liI4a,e,  9e,  25a  (233(),  294m,  5a 
(379m),  405a;  lV13ra  {47e,  78m),  231e,  9m,  304a,  550e:  bcoviliibcu 
U{627a7n,  in  ^tiiimel  11.  Svbe  l'162a,  !e§miid;ci-  11148e  :|  iwä  1277am 

fid;  cv|d;liej3cii  li 303e;  (g-i.ug  II333e,  356a;  evfd;(e[[cu  iverbcn  II  312m  J 
evld;i:#iib  IV121m,473e;  (g-iuio  lV78e 

evf^iittcvn  [f.  ©cfteiii]  117m,  168e;  111 438e;  -ciiib  1209m  (^c\v.). 
223e,  264e,  7e,  443m;  lV232a;  -evt  [[.  S3obcu]  iI239e;  lV270m,  358m "[ 
ßv]d;ütterung  [f.  1;^.  bd  ^dxti^d'cw]  1.  ^ebcii,  (Scutiuciit,  (Svbokv" 
\l'äd)C,  iaiih,  mux,  ^nlfaiuj  S3.  (mfd;.)  11240a,  lV114a  (ined;aii.)  | 
21.  (Cei  ©rbt^ekn,  mU.)  [[.  H\  l^ei  *(Svbbe6eii]  1209a,  111 13e;  IVI5e, 
491m:  (comp,  -^ö-;  bie  ^n],  |.  l)\\  bei  *S"vbbc6cii)  -S^ciitviim  f.  @vbl\, 
bi}uamiid;c  I205e,  -I;ceib  f.  Svbl^. ;  -fveife  ]\  Svbl\,  Sultane;  med;aui[d;e 
j.  8eb.  5(. ,  -ä)nttet^iin!t  111 85e;  -9?id;tun}3  11200e,  -cn  11155m;  -iueöcii 
[=  (SibiDeüeii]  (f.  l;p.  (Svbb.)  1211m,  1115a;  iyi33am  (Hemmung),  401a 

*er[cljeu  f.  53i(binigcn,  -cnb  V74a  |  cv\paUi\  11125m,  64m;  @.  111  lOe, 
596e  |]  evftarren  [f.  ^a'oa]  1300a  (335elt!c4^ev);  (S.  [l.  (Svbe]  1179a 
(einer  i^lünigf.).  244e;  111 164m,  201me;  -enb  IV457e  (^^affe)  J  evflant 
[f.  ^[ancten]  1180m,  425m;  11392a  (9)?a|icn),  111527m;  ba^S  (g-te  111 
5m,  164m  J  (Svftavnuig  [f.  ßrbe,  ©clnrgt-avtcn]  111 596a  (SSevben  biivd; 
S.),  lV485a,  V23m  :|j  erftaunen  n297e;  11161m,  90m,  252e; 
594am]  lV161ra,  414am:  ^emiivbiß  IV 7a  J  erftaimt  V79m,  e.  fein 
11 69m  {\id)  befi'en  fd;äuien)  J  (Siftanncn  11187a,  210a,  .5m,  6e,  397e,  622a; 
lV20m,  283e,  300e,  335a,  343a,  364m:  bev  alten  Stftvcnomen  lll575?ne, 
bum^)[e§  I14e,  evregcn  11258m,  fveiibigc?  121e,  ©egenftanb  beö  128a; 
in  e.  feigen  IV 445m,  521a;  V74e;  nnfri:d;t['aieo  1 156e  ||  cvftevh'n  II207e, 
ba^  (Svfticbte  111 625am;  gifrediinj]  11307m,  lV46a  (Gecgv.);  Ertel 
(Traugott  Lelr.,  get\  1778)  11181a  (2}^e{jinftv.),  269a  (genuoI;i)  |  evnbit 
lV245a;  (Scubition  11206m,  330m:  c-6veid;  l!153e 

(ävn^Uicn  (=  5tuc-tn-ud;,  bgl.  (Sni^HiD-)  [f.  3)ani^f,  ^fanuncn,  ®a^, 
©ebivg^^civtcn,  ©eftcin,  3n|etn,  Äeget,  Krater,  ^aiw,  2)Zenb,  ©alfcn, 
(2d;Iacfcn,  *Bulfane]  IV247m,367m;  pl.  -cn  (*)  IV247e,  8u,  272m: 
(comp.  ^»-)  -@vcd)e  r242a;  -(Sifc^ieiniingen  I235e,  I11509e  (auf  bcni 
HJJonb,   c^ne   fovtbanenibe);   feurige  IV273e,  -©ebilbe   1269a  | -2[)?n  ff  cn 


428  Eruption  W  —  ©r^ 

[=  (gni^tib-]  1249-1,  2Gla,  282e,  4a;  IV[26'9-270m  (iinaMjäiißiö  l^cii 
u.  bor  bcu  S3uI!anen)J;  sg.  -2)Zaf]e  1 2G9m  J -Öff innig  lV229e;  pl.  -en 
IV 374m,  389a :[  -:|3iai!t  I248n,  -@)}a(teii  1452m,  iintevfeei[d;e  lV55iam*:|| 
(gru^tito-  (i^gl.  (Sni^^tieii)  [f.  ©eftcin],  evii^^tiü  (*)  (^i  Vüitoiiifd;)  [f.  gcr^ 
matiou,  Stxakx]  I415e:  S3ilbimöcu  Y68e*;  -dbavafter  V 67a ,  70a,  81a; 
[©etnrßsavt]*  lV265e,  372e-3a;  -3)ia[|e  [=  (gni^tionc-]  lV297m,  -eii 
IV  8m  (te^  9}ZcnbeO;  -@)>aUeu  IV  395m 

*enMd;cii  11 215a  (hiteücctueüei),  267e,  343e;  11119m  ||  evlü armen 
11351m;  [id;  c.  1446m,  472m;  11196m  J-ciiD  I344e,  [id;  c.  1344a  J 
evtuärmt  [f.  ©oimc]  1472e;  lV338m,V42m:  iiiigleid;  1437a,  11174a, 
lV67a  J(gun3ävmimß  [f.  «Beben,  Srbc]  i338e,  446m!l,e;  lV82e,  168m, 
263m;  V  12e:  i:ugleid;c  lll55e,  -^Mlvfac^eu  IV 24ie-2a  ||  (SvlüaitKii;] 
I11573me,  IVlOe  (c-cDcll);  pl.  -en  11216a  (lu^e^anntc),  111353a 
(!ül;ne,  aiioid;tvei[aibe ,  SF^a^igmu])  :|  evivcdt  I1383e  (^>Ic^Iid)),  (S-ung 
I1287e;  cx\vdd)t  1167e  (@ebivgeid;id;teii) ,  C?-mig  lV572m  ||  erlu eitern 
[1.  S3lid,  Sbcenhcic]  11327a,  337a,  344e,  5a;  [id;  e.  11165a,  lV141a] 
eriveitert  [f.  örtenntnifj,  3been,  teniitnijj,  @d;ififal)it,  ä3eltanid;ai!i;ng] 
11141m,  6a,  8a,  2u4a,  279a,  29Ua,  316ci,  324a,  473e;  11162m,  106f, 
592m;  V5a  J  (grlveiter nng  [i.  9{nfid;tcn,  S)nfein,  2)i|ci|)lincn ,  (Siit* 
bedang,  ß?:i[ten3,  Sbec,  -^ntreic«,  ^enntniji;  9^■ltllrallfid;tcn,  -gcniatbc, 
-tüiffcn,  -\ui[fenfd;aften;  2ßeltaii[id;t,  2Bi[]cnfd;aft]  11 149e,  154a,  205m, 
238,  266a,  279a  (287o),  333m,  7m,  379m,  388m,  400me',  Illlöe,  76m, 
427m;  lV4m,  54e,  78e,  485m;  VlOa,  17m;  pl.  -cn  (p°)  I1362e,  7a: 
be§  ^clbee  I38a,  jclit  alig.  fovt[d;reit:nb  11 25S,  -^c-mittel  1172a,  [in  ber 
3u!nnft]  II  400me  II  erliefen  111338m,  enl^ün[d;teö  1386a 

^Erxlehen  (bei  ^l^igbebnrg)  111615m  (ajJeteorftein) ,  Erythia  (3niel) 
11421e  Ij-  Er ?/f/i?-ä  11209m,  (Sii}tliräer  [.  Seleucus  J  en;t[)r;iifd;cc^  9}?eer 
(=  rotl;ecO  [f.  periplus]  Iil59a,  168e,242m;  -er  Occan  I1433e 

*(gr5  2(.  (35orfai})  1 442e  Hniefter)  |  33.  (=  2)?etall)  [i.  Sagerftatte], 
pl.  (Srse  (*):  (in  comp,  (g.j-)  «elumbtiing  11283e*;  33ilbnng,  (Sntffelning 
l\504a',  erjfiibrenb  ll384e;  -gange  I279e,  280a,  464c;  IV 595a  (9?id).- 
tnng),  503e  \  -gebivge  1280m:  ba5  iäd;[iid;e  1280m,  445a;  IV187e 
[Ort  ha]:  33ergirevfe  1418m  (2:iefc),  426e  (Seniler.);  -ti^er!  IV187e  :| 
-lager  IV 503e  ((Sntftel;ung)  :||  erjätjlen  II  145m  |  (SujäMung  11141m, 
305e;  pl.  -en  11291e,8a,  406m,  459e  (ge)d;id;t(id)c)  ||  Erzenem  lV507e 
(©ebirge  babei)  ||  erj engen  f.  3)inge;  (S-nng  [[.  Spiere;  inntterlcfe  f. 
3eugnng]  1367a,  11365a  J  er^engniffe  (=  ^rcbnctc)  ['".  (Srbe,  33ulfane] 
1352m;  1185m,  167a,  186m,  242e,  267e;  ?g.  -ni^  (*):  fernem  11163a* 
(öek  bajn),  ©egcnftanb  be^^  §anbc(§  11143m,  fcftbave  11165a;  [eines 
Sanbeg]  II 60^,  187m,  8e-9 ,  250a!l,  5a;  bcr  Sanber  11108m;  crganild;e 
II214e,  254e;  111157e-8a;  feltfame  1169a,  SBatevIanb  11143m  ||  erjittern 
(=  gittern)  f.  SBoben,  (grbc  . 


df  —  (gnl  429 

*(5ic{;o  llI7ra  (ricfii]e);  Wolfram  von  EfcbenbacL  llo4e-35a,e;  Efcher: 
©!immer[d;iefer  V67e,  70m;  J.  Erclimann  I41am  {„(B(i]\vc\i") ,  e 
(]'c^tiH'i3er  Sevge);  EJchivege  {an  bev  Sevva)  1270a;  ttx  Escorial  II  84m, 
289e  (33iblictl;ef);  lac  d'Escoubous  O^t^veii.)  y52e-53a,  3>iilfau  Den  ob. 
)id  Escuintia  =  volcan  de  Agua  bei  Guatemala,  Esdras  11308a  |  (Sfel 
[f,  Salb],  pl.  (*):  ^iif  lYöOSa,  ^ihpi  II417e  (gegen  ©elinttev); 
-^«[(f^ac^)!  I417e,  IV113a;  njilbe(i)  I1424e,  IV158e*  J  Efk  21.  (gd^iff 
lV373a,  iö.  33lilfau  f.  Snfet  Jan  Mayen  :\  Eskimos  =  Esquimaiix,  rio 
de  las  Esmeraldas  (Ollitc)  IV6l3m  (3i.fli:§),  Esne  (i^QXjl^t)  Ul  lG2üi  \\' 
Ramon  Espeide:  Jorullo  W D63a ,  am  (meluit  am),  m  (jiievft  beftiegcii): 
nad;I)ev  in  Riano's  S^'l^cb.  W 563m,  5e  J  [^^eif.]  IV5ö5a,  am  \\  Esperanct 
(@iu6e  kl  ©eraiiig)  1417m,  Espinache  IV 545a  (§l^l^icn  bcr  ^iilf.  Sentv. 
2(mev.'ß)  I  Espiritu  Santo:  tnafil.  ^^ioi\  1435m,  IV92a;  archipelago 
del  E.  S.  {=  neue  §ebvibcu)  11311m  ]"  Esqiämaux  {Eskimos  111622a) 
I(293m):  [in  frülicr  Beit]  II 270e,  459a  ((Sinfäüe);  (£teru|d;niin'ni  111 
622a  :[  Esra  1470m  (4*'^«  ^iid;),  11487ra  (iü^eev  u.  Saab);  (Effe  [i.  mU 
faiiijd;,  tulf.  SBätigfdt] ,  pl.  -eii  1249m;  Efjhier  Qiib.  ©ecte)  1127m, 
lllam;  Effex  11178e,  ^(<(/vj'oi^  (Dit)  I1447e,  Hercules  von  Efte  II 
53m,  Eßerel-&ci\  (dep.  du  Var)  lV621e  (©efteiii),  ctefi|d;  ll38am 
(Stube),  etrüf^  II 8m,  etlmifd;  II311e  1|-  etlmegva^^(;ifd;  (pQl.  i'o(fev): 
^eoK\  1491a,  iDtt}t()e  111624m,  ©tiibieii  1384a,  Untern;d;iiugen  IV 
532e  7  -logifd;  1132a,  186e  (@tiibien),  195e,  224m  :j|  Etrurien  {Hetr. 
IV  640m  iicuig)  U169am,a  (©enieiiüi^eKn),  170m  (alte  eultiir),  390a, 
417e  (33cid;aff.)  |  Etrufker  (=  \)p,  Tufker)  l\[168e-170m,  %.  417-8a] 
413e,7a(e);  IV 535a:  alte  Siiltiiv  II  156m  (170m,  213m);  (Sinflnjs  auf 
bie  S^cnicv  llWOam,  213m  J  ctvufcifd;  11418a  ||  maiox  Etscourt  IVZie 
(auf  beul  Euphrat,  uiagu.  S3ecK)  i|  ©tiniiclog  164a  J  -ie  11418m, 
11155a  (i7ie);  IV 509m,  562am ;  V14m;  pl.  -ieu  11419m;  lH207a, 
481m  (täuid;cube) T  -i!  11155m  (fd;Ied;te  bev  Eliten);  e-ijd;  1449a,  11419m; 
111 42e,  171c,  597a;  IV  16m;  e-ifii-eub  11410a,  3a 

^■Euhöa  {=  Negropont)  1230a,  lV270am:  (?rbkK'U  1223a,  -fte^e 
IV  270m;  ©eOirgcarteu  1274e-5a,  Saijaftrom  [f.  Leiante]  lV552e;  [Örter 
ba]  1448a;  lV230e,  270m;  kifje  OueÜeu  lV352e:|  Eucles  (2{id;eut) 
I11579a,e  |  Euclides  51.  (2rvd;cut)  Ifl579e;  S8.  (iDZatl;.)  11211a,  111197m  :| 
Eudemus  lUlöOe,  eumometvijd)  lV175a  (Mttc!)  ||  Eudox  us  51.  (l>on 
(Snibuc)  11436m:  2(r!aber  111481a,  ©eftalt  bev  Srbe  IV  161a,  §immcl^- 
Hid)\\  III148e;  @|3[)äveu  II352m,e;  111165e;  ©tevue  111159a,  161e; 
2;l)iev!veie  111197m  J  ^.  E.  i^ou  St}si!u§  11408a  (Uni[d;iffuug  5lfv.'e),  e  || 
bie  Euganeen  (iBuIfaue)  lV572/?i,  ^^pviuj  Eugen  11131e  (Ovtvteu)  |  Eugenia 
(45^^"^  U.  ^Jßlauct)  V116a:  (gieui.  VllSme-,  gutbccfev  V113m,  6e;  -ung 
\  113m  :\  Eugenius  (t*gl.  Eugen)  f.  Amiracus,  Eugubini/che  S^afelu 
1449a  I  Leonhard  Euler   (1707-1783):    Siuie   o^iie  5ilni\    in   5ruftvalieu 


430  @ul  —  Europa  @r 

IVUle,  204e;  2(nali}iiö  11211a,  <Bd)\ek  ber  dhiptit  iIU52m,  [gern* 
roln-e]  IIlTSe,  2\d)t  IIll33e,  [^cvi*.]  II341e,  Uiibi:Iaticii  H371a:|  Üw 
meuibeii  Illle  (§aiu)  j  Eunomia  (15^«  fl.  ^43(aiiet)  Y116a:  kvcd;iict 
HI  644a;  (gfcui.  IW  644am,  \  109 nie -^  (Sntbctfuiig  (-ev)  111644a;  \109m, 
llGe  :|  Emiollna  (3ufi.[ionÄt().)  V37m  \  (£u^r;ttib  I265e-4a,  272e;  pl. 
-e  I256n,  V96aj  Eujo/imt  11172m,  183m,  8a,  201e,  240e,  4e,  252e: 
2ru)d;tt:cl(cu  II  50me;  m-aBcv  1144m,  11263a;  2(i;öfa:0  11203m;  Sultiiv 
(am  E.)  11154e(6e),  213am;  111423a;  (E^tcb.  IVZie,  -lauber  11244a, 
maöii.  S3eob.  lV7ie;  [Ort  am  £.]  11255m,  III  170e;  rem.  Üfeid;  II214e; 
£;.  II.  Tigris  11154e  ((Siiltur),  5m;  unterer  11244a  J  Eupbroiyne  (31'« 
!f.  flauet)  V116m:  ßlem.  \ Ulme-,  (Sutbccfer  Vlllm,  6e;  -mig  V 
Ulm  :\  depart.  de  VEure  et  Loire  lIIGlle  |  Euripides:  33acc^cu  11 
105me,  Ion  11105m,  Kresphontes  lllOöe;  9^itur[d;ilb.  ni2m,105me 
(^ac^cu);  Phaetlion  1402m,  Pluton  V60e,  reiiquiae  1402m 

Europa  2t.  (52*«  fL  ^^^l^et)  VllGm:  (gfem.  \114am;  eutbecfev 

V114a,  6e;   -uug  \lUa  J  53.  (ein  ^cnh  be3  Jupiter)   11357m  ||— 

Europa  ((grbtr;etl)  1312c!,  358a,  395m;  1151e,  60m,e,  150,  5,  171me, 

215m,  293e,  473e;  lYOla,  V33e;    au^  gcu.:  uufci'  Scutiucut  11239e, 

240a;  111388a,  564e;  IV 477m;  uufer  (Srbt^ieil  II171e  |  33.  (SurcVäev 

(p].)  (anrb  and)  burd;  ^  h-.)  II(164a),  IVll9e  |  d.  eurcpäifcf)  (unrb 

aud;  burd;  *  kj.)  [f.  3?u|j(aub]  II98a,  103e,  164a,  172a,  183m,  241n, 

276a,-314a,  5m ;  111219a,  230m,  296m,  344m ,  360e,  509e;  IVöle,  81m, 

269e,  400m||:   3ii[äijc  (?I.  Europa  ixMrb  uid)t  tvse;d;)uct):  2(6cubiaub  II 

149a*,  2Ierclitr;cu  iII613am;  QCi^m  Afrika  I351a,m]  11150m  (eteüung); 

Alpen  aufgeftreut  1319me  |1  ju  cb.  uub  Amerika  [©egcuial^ in  ber  2:em^er. 

f.  Dfiüifte  Amer.'s  u.  ^^Särme]  1328m:   STufunft  in  2(m.  Il489aO,  ^Tn* 

fiebluug  in  2Im.   11339a0;   (SiufTn^  H340a,  496m;  gegcniiterliegcub  II 

339m,  Stemmer.  1351m,  Serbiubuug  U339e-340a,  uid;t  li^eit  1420m  :\\ 

gegen  ob,  uub  Afien  II43e,  i7j[me(214m):  S*.  eine  iveftf.  ipalbinfel  toon 

Stf.  ufm.  I50Sell,  351all;  lUSOm;   ^erbiubuug  11183m,  35erfettunj  II 

177ra  "[  e=afiati[d;  11214m  ||  2tusir»anberiingeu  awi  (S.,  Übergang  in  anbre 

Seltt^ieiie  II149e;  §an|)t-2tje  lUoaa,  ^Barbarei  II239e;  ^jobaditungcn 

[c]  13S9e,  IIl5G2a,  iV187e;   «Berge  l(360e);   33cid;affeuKnt   1352e;  11 

15()me,  171m,  405a;  Seu^cliuer  11266e;  Söilbuug  [i^gt.  dultur,  SiiMlif.] 

I(379eO  ^tnjf.)^    Il230e   [ocn  aujien  aufgencmmeu];  Sobcn  [c]  II  43e, 

149m;IV352e;  d;rift!id;esll294e;  (Sibilifation  [c]  [=:5ö.;(buug,SuItur] 

I341e-2a',  11150  (Meiüenb  angeficbclt),  [212e-4al  237e,  396a  ]  Semcten 

III561e-2a,am  [576-7m] ,  7me ,  8m;  dcmet  III 568.-  J  S c  u  ti  ne nt  [uuicr 

f.  aüg.]II1387e;  [c]  II  155a,  212e;  lV46m;  jum  alten  C  öeI;örio  I423aJ 

eultnv   [=  S3irbimg,   diöili).]   lUöOme,  237a*,  265e*:    -gc[d;:d;te   II 

290a,  -öelter  ni49m-150a*  :\  in  (S.  eingciülat  II191e,  (Sube  [=  ®]:ilie] 

ll214e  (roeftl.),  ©rbbeüen  IV445e,  \va§  bie  (S.  crtiaften  IV52eO,  ben  d. 


Europa  ßr  —  ^ül  431 

cveffiict  II54am°,  ev|d;iittert  f.  3>ölfeiivaiib. ;  gliid;eiirai!m  ['ogl.  ©vcjie] 
i217e,  259e;  gönn  [=  ©eftaltj  U150m  (üicißcgiiebcvtc)  |  ® ebi vge  I319e 
(iöeluni),  lV324e  (Xcxiidx-&.) ,  V28e;  -^^artcu  [i^gf.  qccqil]  lV479a, 
480m;A^28e,  73m  :|  G.  gcgcnükrliegcnb  IIo39m;  gecgn.  [l^gl.  ©elnrgc* 
avten]  I467e,  iy324e  |  ®  eftalt  [=  güvm,  O-mig;  tgf.  ©lieb.]  13U8e-9a, 
315e  (öevanbeite),  Sole,  404e-5a',  ©cfialtimg  II öOm  (153am)  ;|  ©cWan'ev 
11295a*,  ©liebenmg  [ügl.  gorm,  ©cftalt]  13öla,  ©vcnscii  II220e,  @vüf3e 
[i^gL  gläd^cm-.j  I308eil;  j>.iibel  1319a;  I[180m,  241m;  §enjd;a[t  II 
88a*;  in  S.  1437m;  II131e,  319a,  519e;  IV57m,  94m;  y33m; 
^lot^evHicn  11458a  j  ^lima  [i^gl.  ^cnu^er.]  I308e,  348a  [350e-l]',  HGlm, 
405a:  Uviud;cu  beö  miibeu  l[350e-l],  IllöOam  :|  ^'iifte(ii)  [.  Soft;  ^age 
I35ia,  lV91e;  Säiibcv  m216a*,  $?aubl>il^cu  II404e-5a;  $!ittevaliir  H 
262e*  il  uiagiictifd;:  5rHrcid;uug  I188e:  üüiiie  olme  51.  lVi4ie*;  5>ev* 
anb,  Il89e  (ftiinbl.);  IV  123a,  193a;  ireftlic^e  IVll6m:|  3nteuf.  IV95a|| 
231eeve  IVö2e*,  2}^^tecvctcgie  I484e  H  23?itter-(g.  [=  b.  niittleve]  IIGGm, 
lII54Um:  ©cüirgcavteu  Y73m,  Sfotbermen  I554aw;  Stemmer.  1353m, 
4am  J  bat^  mittlere  [=  S)iiitel-(S.]  1485a  (9Jegeii),  li442m,  lli320m; 
IV 44m,  193a  .||  iiad;  ß.  Iil58e,  161m,  253m,  321e,  482a,  520a;  IV 
184e;  V32a,  35a;  [92atimDi)|enid;a[tcn]  II313me  jj  DJorben  11162e, 
180m*  (241m),  257e*,  271e*,  3e;  V44e:  f]ia\\im  1377m,  II(83e)  j 
baö  iiorbIi4>e  II38a,  90e  (180m);  111578m,  IV 607m;  bag  nlnttid^fle  li 
150am,  IV4ßam  {Bpii^c)  J  iJJcrbcften  1407m  (@ii^)  ||  Oücrf[äd;e  IVlGle; 
baö  i3[tlid;e  1348a,  423e,  467e  (gecgn.);  in489a,  IV  607m;  ^flanjen 
[c]  [\:g(.  S5cget.]  I43m-Ma  (in  3nbien),  137m  (in  STlien),  377m  [al ; 
II(81m,  83e,  131e  [a]);  ^laneten  f.  ©terne:  OiicUen  TiSOa,  IV238m, 
V80e;  Siegen  I36üa,  485a;  IV216a,  498e;  dtmw  IV139a  (üon  (S. 
auv^ger;enb),  9Jeiieiibc  IllSUe*;  dl'MvAh]  I318m-9a,  11155-,  mdkhx 
na^  (S.  [ügl.  siiriicff.]  IV312a,  ed;ifffar;vt  lVö3aO;  [@d;vift]  IV 607m, 
@d;ioe[eI  IV 266a,  ba§  icl}t(nfd;e  IV  159a,  ©ecfakev  11302m*,  ©Volten 
Ill55(c),  (gv%  [=  ßnbe]  IV(46ain  nijvblic^itc),  ©^va^en  11155m, 
(Stationen  III388e*,  @tcin!ot;[en  1227a  |  etevne,  ^(anctcn  n.  ä.  fid;tkr 
11328m;  11166a,  230  (296m),  317m,  8a,  320m,  532a;  n:d;t  ftd;tkv  III 
280e,350e;  (gtevnfc^nii^^en  1405m  1|  ba«  fiiblid)e  1213a  (ivenig  (gvb* 
fref3e);  II61m,  233e-4a  (2cb),  250e,  276a,  290a,  374a;  111165a;  fiib- 
enin^  II81a*  Jbas  fiiböftIid;eIV445e,  -n^eftlidie  II279e  .jj  SenU^eratnv 
[ügl.  mima,  SBävme]  I342e:i,  5577ne,  3m;  II(458a);  lU387e-8m,  485m 
(Unterfd;ieb  öon  1  ^reitengvab)  |  Slieil  II480e,  iII387e;  IV224e,  445m 
(gvof^er);  pl.  -c  IV95a,  280a  :|  2:(;icve  1291a,  Stieflänbcv  I317e,  Ufer 
IV371m*,  Uni-n!)e  1437a,  Uufpnmg  n325m*;  Vegetation  [l\.3t.  ^^[faiisen] 
II81am*,  83e;  in387e  |  5501! er  1383m*;  II37e-38a  (43e),  149o,  212e, 
4a,269a,  276a(9e),312e,  338m  (340n);  IIi49e*:  (^nltiir  n(171m*), 
iveftUdie  [f.  h\\  *iBoifer]  11266m;   -roanberi:ng :   ©ur.  erfc^viittert  Den  ber 


432  Europa  ^o(  —  (Fyc 

3$.  II239e,  240a,m:j  ijcii  C?.  11273m  ||  SS ii Haue  [a]  I259e,  lY [37 l-3a, 
%,  580me],  \[38e-40,  2(.  54m-55a]',  [c]  IV 230m,  310m,  323a,  478a, 
561m:  SIiifsaMung  l\[371-3a,  'ä,  580me]  478m,  gelbf^itl)  l\478a', 
©ebivg^avteii,  ©limniev  lV477we  |  (lifrorifd)  tliatige  lV[57i-2aj  Im:  ^a\)\ 
lY 446a,  561m;  i?ov-(;iftortfc()e  IV[572-5a,  5(.  5S0me]  :]  $?eiicit  IV 479m; 
am  iiiitteKiinb.  9J?eev  IV57ia»i,  bie  meiftcii  im  in.  dJt  lV^525a*;  tlüitige 
[a.  r;ift.]:  inev  I(259e),  IV56lm;  Xxad)l}tc  lV478a,  2Baficr-5(iic>6viid;c 
Y[38e-40,  5(.  54m-55a];  ^al;!  [a.  I;!)!.]  r259e;  lV446a,  451a  ||  Wäxmc 
[cQi.  Xcmpcw]  lU387e-8m:  ©egeufal^  acv^en  9?orbamcr.  [i:g(.  '^Amerika 
OftWfte]  I486e;  III 5<S<Sam,e  :|  Sciubau  l[481*]  ||  äÖeft-(g.  O  1342m, 
bev  Sßcfteii  i.^ou  G.  (*);  baS  h>eftlirf;e  1337a,  437a;  IllSle,  222e-3a, 
240m,  374a,  460e;  IV 51a:  ber  ciiijjevfte  2«.  II142m^  53avcmetcv  1337m, 
iBilbuiij]  111146am,  2Bcft-(gi!be  11143m;  Scml^er.  I346a,m;  Z^ulhnc 
I252e*  J  Seftüifie  I  341e;  \veft(.  .^lüften  I  3G0a,  II(l81e)  483a  ||  Siiibe 
11150m;  Bcbiacallirf;!  1 144a,  111590m;  wad)  (g.  suvndfekcu  [tß!.  dlM' 
M)x]  1422m;  Bi'lf^inb  I35e,  38a 

*Eufebius:  (S^-Mgiaiiim  111478m,  ©cftalt  bev  (Sibe  \Y161a;  praeparalio 
evangelica  mi99e-200a,  2a;  lYWla;  (gcimeiiiiuft.  II413e  :|  Eiifia- 
thius  11416a  C^faiieit,  in  Iliadem)  |  Euterpe  (27*^'^  ft.  planet)  V116m: 
eiem.  Ylllam;  (giitbcrfev  Villa,  7a;  -mig  Yllla:\  Eutocius  I1455e 
(3at;Ien-9[)tetr)cbc) ;  Euximis,  ber  eiu'iuifd;e  ^unitiig  f.  Pontus 

*(S4^aiigeliiim  lV532e  (Sib  auf),  (Sptctiou  II453e;  Everdirgen  (9)ialcv) 
II83e,  90a,  129ra  |  Evereft  IV22e  (iD^evibiaiigvab  in  Cftinb,);  mount  E. 
(im  §inialai;a)  lV549we  (l)ec{)ftei*  iöevg  im  §im.  n.  Slfienv),  m  (anc^ 
Gaurifchanha),  e  (Sage)  :|  (Sl^ibens  III  lOe,  278e  pangel],  281m  (jn  bev 
(g.  fübven),  373m;  (Ei)dnticn  I55a,  65e  (-^g-ißtlbnnßcn)  1|  Heinr.  Ewald  : 
SImalefitev  ll245am,  444e;  „®e[a;.  bci^  S5ol!eß  3frael"  11402a,  443a,  4e; 
Sectanibcu  11443a  J  Jul,  Wilh.  Ewald:  Leop.  v.  Buch  \Y 617me 
(S^iame  2)omit),  geogn.  (gammtnngen  IV 450a;  A.  v.  Humboldt,  )^tx\,  IV 
450a\  SSimeftein  ücn  Pompeji  ib.  Ij  Ewliadeddin  f.  Enweri  |  eilMg  [f. 
i^enev,  f^Ianinie,  fvifrf),  Sid^t,  (gciincn,  ^tabt,  i)cvänbevlid; ,  iranbcdib, 
n^ed}]elnb,  3eit]  11239e,  268a,  281e,  394e;  11116a,  17a,  42e,  104e,  201a, 
462e,  589m,  597a,  626al!,  9e;  IV  12a,  232e,  5a,  241e,  459a:  anf  e.  111 
75a;  ba.^  (S-e  III  12e 

^(gjcabation  111384a,  5m  !|  g^rceiitvicität  (meift  bev  SSafinen)  [f.  ^c- 
meteu,  SoV^^eiftevne;  ^(aneteu  it.  bie  einzelnen,  !fcine  ^lan.,  -tatnien; 
Saturn];  pl.  -eu  (^O)  111303m,  421a,  515m:  33aIin-C?.  V6m,  3>evminbe- 
nnig  189m,  i^evf^nebcnavtige  (gvofse,  fleinc)  [f.  ^^laneten]  111457a  J  cv* 
centvifd)  [f.  S3al;n,  (gomctcn,  §cf[mmg,  ^Ivei^^  «g^f'ävcn]  I157ni;  111 
189m,  214m,  526e:  5D]ann  11295a,  Seltflntev  III557e-8a  [j  exatticncU 
IV  146a  I  (g^-cer^^t  lll98ra;  ej-ccv^ivt  11231m,  IV 606m  :|  ciccf]ii>  f. 
Älima  I  (gj:cvemente  1370e:  bevfteinevt  [f.  (gopvoütkn]  1465e  :|  (gj-cnvflcu 


ere  —  @ypIo  433 

IV518a,  (Sj-cm|.>Iar  [f.  «pflanscn,  Sbieve]  11291m  |  (gji)alaticiien  (=  5Iug' 
biinftimgeii)  [f.  '^ampl  @a^,  35iilfanc]  1226m,  256e,  340e:  II1618e;  IV 
4ö9e,  502a;  sg.  -icn  111490a  ||  (g^'i  ftenj^  (=  3)afeiii)  [l  iDZenfcfe]  11486m; 
111263a,  7e,  31  le,  3a,  7e,  333e,  6a,  394a,  439e,  459e,  476m,  513e,  529m, 
530u,  le,  2e,  4e!l,  8e,  560a,  573m,  587a;  lV33e,  42m,  74m,  81m,  103e, 
231a,  242m,  353p,  377e,  380m,  454m  II,  550m,  3e,  604a,  615m;  Y33m, 
45m,  63m,  90m:  e^kmeve  IV  229a;  geiftiije  1 23e  (eriveitern),  70m(^ovni); 
ivbif(i;c  1165a;  9?^)t-(g.  111230e,  311e,  322m,  459e;  (Stabium  163e  J 
epftivcu  [f.  ^vä-]  IV455e  ||  eycgen  [f.  ©cfteiii,  ^flaiiseii]  1266m;  V59m 
(©ebilbc),  89m;  exogyra  Coiiloni  O^petvef.)  lV552a,  ©icgin-eii  (ä)hi]c^el- 
^Berftein.)  1291a;  ejotifc^  (=  aii^täiibild;)  [f.  t^'^rin,  @eträcf)[e,  9^atur, 
^ftaujcu,  -forinen]  1185a;  (£j:^^an[ii:fiaft  1254ail,  456a;  111596e 

S3:^>ebitiou  (4:  ^eife,  nntevncbnutng)  [f.  fvanjcfifd;,  iiiacebcnifd)  it.  a.] 
1178m,  355m,  7e,  433e,  7e;  11182a,  5e,  195e-6a,  220a,  268ell,  277e, 
309a,e,  323a,  6a,  8a,  33öm,e,  375e,  6m,  402e,  8m,  410e,  467m,  476a, 
9a,  480a,  491a,  4m;.  11169a,  253m,  4a,  344ell-5a,  354m,  368m,  5- 7m, 
620e;  IV 43m,  45e,  61m,  71e,  75e,  86a,m,  99a,  102m,  112a,  200e,  6a, 
376e,  387e,  411  eil,  2a,m,  3a,  5a,  420m,  437me,  8a,  443am,  548e,  550e, 
öa,  563m,  5ell,  586e,  593m,  4m,  7e,  9a,  640m;  V29e,  52a;  pl.  (gy^^ebi' 
tioncii  (*)  II167rae,  173m,  185m,  278a,  299e,  303e,  380m,  396m;  111 
344e-5a;  lY 62me,  64e,  65am,  89a,  139a,  201m,e,  532a,  586e;  V64e: 
aftvoii.  l[1493me,  [Siursäbl.]  l\[64e-65^']]  ferne*  11215a,  lV61a;  pl;rer 
lV62e,  grc^e  116:7m*;  ?anb-(S.  11376a*;  lV87e,  201m*  |  einer  die 
gicnnig  [=  @taat]  (pl.)  IVoPa,  64e-65a,  am,  202m*,  430m'^',  ber  ^i-eii 
IV ö2me*  J  3iir  <See  I438e,  IV62me  [64e-65];  ®ee-(S.  II374e,  IV 
201m*  :|  au^  Soften  beö  etaat«  [=  9?egier.]  (pl.)  1187m,  374e-5a; 
IV  60a;  liMd;tiße  IV  67a*;  irifieiifd;aftlid;e  11 192e-3a;  lV27(a),  59a% 
e-GOa"^,  62me,  6ie-65a^ ,  118m,  121a*,  430am ,  517a;  ju  einem  Bircct 
lV20im* 

(Sj^eriment  (=  SSerfnd))  [f.  ^eniifcb,  ^H^ifdifd)]  1 67a ;  I1284e(öa), 
417m  {464mey,  111397me;  IV  10a  [78am\  78a,  79a,  149a,  162a,  624e; 
pl.  -e  (*)  11285a,  7e,  378m;  llUOOe;  IV31e,  161m,  173a:  gegen  SBe* 
obad;tnng  \\78am,  ©egenftanb  lV85e,  ©enanigfeit  W 625m;  ^.^^tififd^ie* 
I12l6e,  225(m);  fd;öneö  lVi57e  J  (gf^^eviniental-  [[,  dbemie,  pil^fif] 
11371m  (-5tvbeiten),  cj.-^'^eri mental  lV34m  (2:beil),  scienlia  experimentalis 
11285a  J  (gj-ve.imentatcr  11386a  J  ejperimentiren  128e;  (S.  [f.  )<iiX)* 
fifdifd;]  \66e-67a]  II249me,  377a  (l^ranmäjjige^) ;  III  14e,  92m;  c-enb 
11216m,  IV  78m 

*ejV't'-'^i^"ciife  (^'9^.  ßj.-^(cfion)  11285m  |  explorations   and   surveys   f. 

©iibfce-(5iientMl;n;   U.  St.  exploring  expedition  [f.  Whipple]  IV 72m, 

376a,  4i4e,  6m,  522m  ||  gj-^^Ioficn  (=  (Sntlabnng;  i?gt.   ejtlcbirenb) 

[f.  electrifd;,  Krater,  iBnÜane]  1124m,  199m,  200m,  6m,  210e;  \\l611am; 

a.  ».  J&umbolbt,  Äoämc«.    V.  28 


434  ©r^Io  —  galc 

lVlle-12a,  221e,  278a,e;  pl.  -en  (*)  I221e,  2a,  361a:  leitdjtenbe  1225a*; 
niinniavtige  IV 271a,  283e-4a  J  ej))lcfit3  III231e  ||  (Sj^cnential-  IT455e, 
(Sj:vc[iticn  II  105e;  ej^reffito  111423m,  eytva-trc)}ical  (=  oii^ev-tvopifd;) 
111298m  II  (gytvem  [f.  gark,  ^älte]  I307e,  in450a,  IV 308a;  pl. 
(Sjtveme  1157a,  182a,  337m,  379a,  383a,  409m;  II324e;  11143m,  341m, 
429a;  IV104m,  133m,  308a,  425e:  giuifc^cn  ben  @.  11169m  f  extrem 
f.  miim,  3uftänbe  J  (S^tremität  111327a,  344e  (@üb-(S.);  IV87e,  360e, 
413m,  610e;  pl.  -en  III  61e 

Hubert  u.  Job.  van  Eyck  (S3viibev,  makx)  1181,  82a,  128m;  Job.  v.  E. 
IlSi(m);  van  Eyck'fd^e  @c^iile  II  82a  {128m-9a)  :j  Ezion-Geber  (am  axa^, 
mmb,)  II  167a,  m,  243e 

S. 

*^a6el  [i.  !i!anb,  2:l;iev]  11176m;  IV304m,  f>03m:  aik  1408m,  II 
122m;  S3evgaifcf)e  11408a  J  gabeleien  11122m;  fakir;aft  11299m,  405e, 
462a;  III7m,  V31a;  fakln  I395e;  II147e,  181a,  379e  (417a)  ||  gabvi* 
cation  I11117e,  fabvicirt  III552e  (fer^ftf.)  ||  David  Fabricius  (ßattx 
ton  Job.,  1564-1617)  U367e  [^^erf.]:  mira  Ceti  111239a,  240a;  etevn 
im  SSaüfifc^  II367e;  III231me,  4a  J  2)  Job.  Fabricius  (geb.  1587); 
Flotation  bev  ©onne  11361m;  entbcdt  bie  (gonnenffeden  II5ö0am,e,  Im, 
7e,  234a ;  III  383a  (409a) ;  ©oiineiifl.  IN  383am  (9ktiir) ;  [ein  SSatev  (David) 
II367e,  111234a  J  3)  Job.  Albert  Fabr.  (1668-1736)  11437a  (Sextus 
Empiricus)  ||  gaküflei^  II  162a 

*faceUe  II  486am,  faces  I  411a  j  %aä}  II  199m  (teeret),  pl.  gäc^er  [f. 
Siffen]  111326m  J^äd;cr  (flabellum):  f-avtig  II97e,  190a;  HBvmig  III 
186a;  -)>alme  I296m,e;  II95me,  IV339e;  ijoii  Sßeltbimft  I86m  J  ^adel  III 
403a  (-bilbung),  pl.  -In  [f.  ©cnne]  Ulla  [9)2eteor]  :(  bag  gactifd)e  1 198a 
(tüegläugnen);  facti5lII67e,  114e,  643e;  gactoreien  II162e(§anber§f.),  409e; 
f^actoren  IV239m  ||  ^aben  33.  {^aa^)  1469m,  11484m,  IV242m  |  2t. 
(gen?.)  [f.  S3aumti3otIe,  gevnvc{)v,  ®la§,  3JiagnetnabeI]  I393e,4a;  pl.  pben  (*) 
1370m,  394a;  III398e  [bei  aftven.  S3ecb.];  IV345e,  411a:  an  einem  %. 
aufgehängt  I436e,  feine  ni60e*,  [im  ^evnvoln]  111300a;  f-fömig  III 
331a,  364a;  -gefäfje  I368e;  -heita  1156a,  IV126a;  metattner  IV126a; 
feibener  IV 51a,  126a  :|  Fagiardus  III623e  |  Fa-Hian  l\493e:  ißevf. 
be8  Foe-koue-ki  I47e,  IV493e;  Ü^eifen  IV493e  :|  gähnen  II272e; 
Fahrenheit  (Gabr.  Dan.,  1686-1736):  feine  @cala,  @rabe,  2;t)evmcm. 
II157e;  IV166m,  247a;  \97am  j  gal;vt  [f.  SWeev,  Sd^iff,  See]  Il272m, 
4l5ell;  pl.  -en  11272m,  396e  :|  gaiu-te  1285a  (^bnid);  ^aljrseiige  II 
333e,  470a;  mount  Fairweather  (aud;  cerro  de  Buen  Tienipo  IV442e, 
3e;  S5utfan  im  norbtveftt.  STmer.)  IV442e,  3e  (üul!.) 

*Falaife  (D^^ranfv.)  111611a  (geiievfiigel),  falO  f.  SStätter,  Hugh  Fal- 
coner  1292m  (§imalat>a),  Falconi  IV 348a  {Monte  nuovo)  ||.  Francifco 


gale  —  garben  aUg.  435 

Falero  IU70e-la  j  Ruy  Falero  (STftr.)  Il470e,  488am:  2'än(\e  II 
488am{m):  ®^nft  üUx  !B-en-i8eftniimimgen  Il470e-la,  488am\  ^cii- 
äl^et^oben  11335m;  [^evf.]  \l470e-la,  488a  \\  FalMands-^xi\dxi  IV 72m 
(9Jei[e),  92a  (^a^rt)  ||  galt  [f.  (grbc,  Fiinimlifc^e  Äöitev,  SRoiib,  ©teilte, 
Sedierter;  ögl  ®d;lDungfvaft ,  nni[c{;n)inig]  (f.  ^Äör^er)  [and^  in  comp.] 
III  18e,  596m,  7e-8a,  614a,  9am:  [e.  gliiffeg]  IV  503m,  ©efe^e  11342a, 
-gruBe  IV69am,  ^inbennig  [=  terbinb.]  f.  <^Äör)Jer;  -Fjöbe  \i\288am, 
IV157e;  %  bev  Äöi^ev  (ii.  feine  §inbevimg)  1161a;  11342a  (©eiel^e), 
[348me,  %.  501am],  348e,  501e;  Illi^me,  27me,  619me  (iücbiird)  i)er* 
I;inbevt);  IVlöÖam,  358m;  -fvafr  ['cqL  @d;iinmg!vaft,  Unifcf;iviing]  11501m; 

III  18e  (277ne;  m),  597e;  -raitm  IV303a,  toerl;iiibert  [.  OÄöv^er,  -terfn*e 
IV157e;  -Knn!el  IV 332m,  V63a  J  [aUen  [.  (Svbe,  ipimmel;  fallen 
[[.  @d)id^ten,  SBaffev]  IV269e-270a  [=  ©efäü]  ||  Fallows  (Fearon, 
1789-1831):  ^enbel  IV28me;  fiibl  @terne  111197a,  252m  :|  Falmarc 
1 47Ga  (DZiocaem.  in  (£otitnib.);  i^a/wo»fA  IV23am  (mnibian),  72m  (üon 
F.  aus)  ||-  [ic^  falten  f.  (Svbviube  |  Haltung  [f.  iöcben;  Srbe,  Oljer* 
flä^e  ber  (S.,  (Srbrinbe,  -fd;id;ten;  Juliane]  IV 331a,  560m,  609e  [eine 
Beftimmte];  pl.  -en  l\367e  (evgeiigt),  493m,  560a  i|  Falun  (©c^vrebcn) 

I  445a  (©ru&en) 

*gamilien  [f.  ^f[an3en,  @|)rad;en,  SF)ieve]  (and;  in  comp.),  sg.  f^a* 
milie  (*):  ber  ©eftivne  II347e*,  ©lieb  II83e*,  üeine  I382e,  -leben  II 
489e,  [ton  2)?inevalien]  IV631a*,  -nanien  11357m,  natürlid)e  I54e  (Bai;!), 
[bon  2;()ieren]  I289am*;  f-irciie  (iumi  ^^flanjen)  II 96a,  251a;  ^evftreuung 
I56a,  -jn?ift  11217m  "[fanatifd;  11437m;  !II454e,  623e;  ganati^mnö 
1342a;  11140a  (d;riftL),  310m  (veligiefev)  :1  gangfd;nur  11132m,  Fao 
(^ic  auf  npchi)  IV424e-5a 

Michael  Faraday  (geb.  1791)1  31a;  11164m,  400e,  541e;  IV7öm- 
77a:  5IrbeitenI31a,  Ili400a;  2rtntcf|A(,äve  11152a  |  biamagnetifd;  II 
373m,  in[400-la]]  S)-tigniug  lY48e-49a,  76me,  174m  J  ßlectricität 
I194am,  111419m;  electricity  IV  182m,  200a;  etectrifd^  V24m  (€d;Iäge), 
©ectro-2)^agnetigmuS  l\76e  J  ©utbedinig  111400a,  e-la;  IV48e-49a, 
70e,80a,95e;  pl.  -en  \y76m-77a  J  inbucivte  @trcme  I186me,  ^n* 
buction«-®tr.  IV70e;  Snbnction  l\174m  :|  ^obaft  I429me,  $?id}t  f.  magu. 

II  ntagnetifd;:  m\v.  IVWOa  (bei  9f?ad;t)  |  Sntenf.  IV(132am)  200a: 
in  ber  §öbe  abuebmenb  \\96am,  182m;  S5eränb.  IV183a:|  ^raft  IV77m; 
2id;t  1198m,  II375am,  IV(70e)  J  2)?agneti«mu§  II383e:  atmcf|>r;är. 
HI 419m;  atmospli.  magnet.  IV  183a,  195a;  (grb-9}J.  lllGdlm,  \\175a 
(Urfac^  ber  S>eränbb.)  ||  Oj-Vgen  IV95e;  ^^aramagnctifd;  III [400-:ra] 
419m\  l\76m-77a,  95e-96m,  182m;  [^evf]  111400a,  IV 96a:  ^^bäncnicnc 

IV  795a  (i)üm  2Bed;fer  ber  3ar;rexSseitcn  abr;ängig);  eauerftoffga^?  lY  76e-77a, 
80a;  ©tvcme  f.  inbncirt 

gatkn  [f.  (Someten,  ©o^j^etfierne ,  ©eiräd^fe,   $!id;t,  -ftval;!,   3)?enf(^, 


ii36  %axhen  —  garqu 

ifjetclflccfe,  Sf^orblid;!,  ^Nflanscn,  ^(aiictcn,  (gtevne,  (2tevnid)Ui4^Vfii,  tvaiina, 
m\kx,  iveiB  II.  a.\  lU118e-9a,  122e-3a,  4a,  8e-9 ,  134m-5,  204m-5a, 
226a  [298e-301m,  8e-310m],  395me,  417e,  440m  (49Üm),  504e-5a,  5.59a, 
542a,m;  l\144',   [Sdifjä^I.,  mebrcre)  ..  .  nJ606e  |  sing,  gavbe  (*)  II 
107m,  416ell ;  lV302e,  3m;  33.  (bilbl.)  II58e  ||:  3uf.  (compos.  ^avbcn- 
Imal  gavbe-):  alle  II514e,  IllSüOe;   farOeanberub  111500m,  -5(n,qabcn 
II1309e  1  -tilb  [=  e^cctrmii]  m62e-63m,  169m;  pl.  -er  III 62e,  63a, 
395e  J  dcm^Iementav-g.  1  llle,  392m;  111108m,  299m,  308e-9 
(417e);  IV  144m;  sg.  III309all,  496m  ||  Sontraft  111  299e,  309a,e,  363a; 
-S.  111294m,  30ym;  (S-g.  llI512e-3a  J  contraftirenbe  111 298e  (300m) 
II  binifle  111172m;    eigaii3cii  [irf)  111539a,   fic^  e-cnbc  111299m;  (gytvem 
I11300ell,  -e  111480a;  gleichnamige  111299a*,  ©vinibftcff  11515a^  i^av- 
mcnie    111480a,    iiitenfil^e   111299a,    le^Iiafte    lV(144a);    f-Icc    1201a, 
g-Icfi(]!eit   IV 207a;    -p\aä)t   lV142am,    -veij   1129e,   -ringe    111104e, 
[<Bd)x\\t]  111173a;  beö  (g^ectnim^,  iin  €^ectnim  111300e,  9a,  440m, 
539a;  -fpiel   1148a,   -ftval;(cn   111129a,   fubjcctii^e   111299m(e)  ||  -ton 
II19e  (milbev),  lll49oe  (bnnüev),  IV  144a;  -tcne  in300m,  le,  504e  J 
g.  mit  Scnen  öevglic^cn  111440mil,  480am  \\  tviiSe  11105m,  Unteifd;iebe 
111115a,   -öevänbening  [ögl.  änbevnb]  (f.  S)c^^elfterne,   (Sterne)  111171a 
(562e),  -\)ermifrf;mig  11186m  |  mid;iebcnartige  111299a,  95-fcit  111 299m ; 
-berf^icbenlieit   111168e  :|  -ived;icl   11185m,  642m;  3aM  111440m  (7), 
-jerftreunng   I11225e  ||—  förben  11194e;  gärte-  11150a  (-ftcffe),  IV 
299a  (-ftcff);  gärkrei  f.  ^nv^nr  j  f  a  r  tu  g  (i^gl.  gefärbt)  [f.  ?id;t,  9tinge, 
etrablen,  toieH  1185a,  198e,  372e;  111 64e,  85m,  226a,  379a,  468m, 
500a;   lV143m:   53irbev  I11394e,   einf.  lV172m;   (Singetovne  lV521e, 
576a;  toerid;icbenf.   111299a  J  gärbnng   [f.  5(n^bri:(f,   bic^teriicf) ,   !i!id;t, 
Snft,  Tim,  mcnid),  @tern,  et\}\]  ST.  (actio)  111299e;  33.  (ntig.)  1385a, 
I169e;  1118a,  16m,  51e,  93a,  169a,  331e-2a,  363a,  415e,  542a,  551m; 
IV531m;  pl.  -en  (°°)  111222m:  ccntrnftirenbe  111299e,  bnnfle  I11113e, 
ernfte  11233m,  inbifd;e  11114a,  reidje  1140a,  inb;ectil^c  111299e,  in  tm 
STro^cn   U96e-97a,    trübe   11233m,   bcrlei^en   11396m,    be8   ^eitalterö 
11187a 

*Faria  f.  Soufa  ||  garn  (fo  in  compos.)  [=  garnfriinter]  1372a;  [cnfl 
garren  gcfd^r.  1286m;  1191a,  190a,  400a  |:  favnartig  1293e  (©eh^acbie); 
SSanmf.  IV324e,  banmartige  IV597e;  fcffile  IV597e,  -Miiter  f.  bef., 
-33cgetaticn  IV 374m  |  garnfräuter  [=  f^arn]  1468a,  1196a:  bannt* 
artige  [ogl.  garren]  Ulm,  13e,  27a,  42e-43a  (im  ^inmlotta),  (372a); 
II91a,  190a',  berfteineite  [=  fcff.  garren]  1294a,  5a  ||  Färöer,  -Snfeln 
(*)  11274m:  3\T?ii^enftaticn  na^  2(merifa  I1269e-270a,  ßingebcrne  II 
271a,  entbcdt  II269me;  ©cfänge  11271a,  458m;  -Snfcin  [.  *;  Sriänber 
11274a,m,  461a;  92cnnanner  11274a,  461a;  ^bcnicier  11164a*;  JHMfe 
IV 65a,  205a;   2:em^er.  1348e*  J  James   Farquharfon  (1781-1843): 


garqu  —  gei  437 

9iorbIi^t  U40e,  le;  IV146e  :|  gavven  f.  ^avn;  Fan-  II  42a,  For/an 
(avab.  Snfelii)  lV5§le  (biilf.),  Farßßan  11 446a 

*gfl]eru  [u  53im2Sfteiu,  2^ug!el,  9^erüen,  W^njcii]  111536m;  IV 364a, 
5me:  [üon  ©ebirgfavten]  IV566e  J  fafvig  [[.  @e\ücbe]  III386e,  lV485a; 
feinf.  IV  365m,  [©ebivg^art]  IV566e;  gvcbf.  lV349m,e;  !uv5f.  IV365e, 
langf.  IV 365m,  Biiftanb  IV 450m  ||  gaü  IV535e;  pl.  Raffer:  Sdiemeffuiig 
II(364a)  512ra  :|  Fq/ya-£^at  1276m;  fafjeu  I3üm  (geiflig),  81e  (tii^^t 
ju);  gäffev  f.  %a%  \  Raffung  [f.  Duetten]:  -^^fraft  1180a:  bebväiigenb 
III41am,  [trnS  über  fie  gcl;t]  11141;  fie  übevfteigenb ,  -fc^veitenb  I8e;  III 
40m,  352e  J  faften  IV250e  (ftveiig);  bie  g.  III415e,  486a  (-fiub) :(  fati^ 
mitifd^  111150a,  Fatio  f.  Duillier,  Fatß  fj6  (3aVan)  IV 401m  ||  foul 
[f.  §0(3]:  g-fiebei-  1243m,  bie  %a\ikn  II471e  "[  Faulhom  IV 59a:  53avom. 
eci)U:anfuugeu  1479a;  §i3l;e  I333e,  360e;  IV 11  Im;  2uft  I333e,  360e; 
magu.  3nteuf.  IV 95a,  Ulm;  m.  S^^eig.  IVllle  J  fauleub  I334e,  V32m; 
^^äului^  I408e,  11464a  -H  ^auua,  pl.  -cn  (*):  alte  IV14e*;  bev  SSer^ 
fteinevungeu*  1284m,  8m;  bev  3Soru?eIt  III  5e,  DomeltHc^e  I  63e-64a  J 
lld.  Fave:  feu  gregeois  11446a,  451am  J  Fayal  (ajor.  2r\]t\)  11478a: 
Slu^brüc^e  IV581a;  (grbebuugö- Krater  IV 516a,  580e-la  ||  H.  Faye 
(Herve  Aug.  Etienne  Albans,  geb.  1814):  F.'s  Somct  (imievev)  l[115am, 
%.  392e-3a]  115e,  III  o70me:  2(^bel  II1570e;  (Eiern.  III  bei  571e,  \118e] 
(EutbecJuug  III  S77m,  geringe  Sycentr.  I11303am,  ^^^'^l'^K^Ö^if'^  lll571me 
:|  cosmogr.  IV  153m,  S^c^^^elfterne  III  Ö42e-5(e),  ^omoQ  III  642e  ([raujüf. 
Über]*.),  iDZeter  IV  153m,  ?ßarat(aje  eineg  ©tevuö  111275m 

*>S.  Fe  Sr.  f.  Bogota  |  53.  del  Nuevo  Mexico  (IV 432m,  3a,m,  7e,  470e, 
593a;  §au|)tftabt  mni-mt^/Q  IV  594m):  SIbftanb  IV432e,  4e  (593a); 
breite  IV  455m:  unb  Sauge  IV 595e-4a,me  (ueucfte  S3eftimmungen);  gecgr. 
33eftimmnng(en)  ib.;  ^ccbebeue  IV 432m,  3a;  §öF)e  IV 455m,  594e;  §öl;eii 
IV593a;. Sänge  f.  53reite;  Sängeutbal  IV 436a,  595e;  STufang  ber  Rocky 
Mount.  IV435e,  [«Bulfan  babeij  IV470e;  Seg  IV437e,  593m  ||  f^ebruar 
1409a  (3obiacariic^t),  111604a  (tüenig  eternfc^n.);  ^eber  II47a  (-irilb), 
111496a  (i-artig);  Wafsilij  Fedorow  1423a  (^enbel-35erfud;e),  IV  70m 
(niagu.  iBecb.  in  (Sibirien);  Fegefeuer  11416m  |[-  fel)len  [[.  ©ebirg^arten] 
IV657wie  I  5el)rer  [f.  «Beoba'^tung]  sg.  1421a;  mi32m,  580m;  IV 
163a;  pl.  (*)  111132m,  195e,  232m;  IV163a,  594a:  in  ber  53ererf;nung 
1421a,  [betrag]  III555e;  mittlerer  I388all,  III95e,  IV43e;  organi)cf;e 
III290e*;  n:abr[c^eiuli(f;e(r)  11192a,  239a,  275e;  IV163a,  4a*,  647m  :|j 
feierlich  [f.  ©inbrucf,  (grnft,  9^u^e,  (Stimmung]  1331a;  bag  g-e  II47e, 
179m;  ^-e§  IlllOe  J  feiern  f.  gefeiert  ||  inb.  Feigenbaum  U99e  (großer 
auf  Ceylon),  190a  \  feiu  [f.  53emer!ungen,  ißecbac^tungeu,  S3eftimmung, 
tijruig,  laubig,  iBerfud^e]  11144a,  614m;  IV31e,  35e;  ^einricit  11 216a, 
430a;  III42m,e,  43a,m,  92m  J  feiublicf)  [f.  2J?ad;t]  1379m  ((Simvirfung), 
11221a;  feinbfclig  I385e:l  Feifi  (^erf.  2)id;ter)  II 43a,  118e 


438  gelb,  tP^fP^t^ 

%tlh  [f.  5{rBeit,  gernro^iv  iüatoa,  2uft,  Selefco^]  21.  (etg.,  njivK.)  Il46e; 

«B.  (bitbl.)  (<^)  II98e,  251a,  307a;  lY439a,  V87a;  pl.  gelber  (*)  II47a, 

IV (335a,  9a),  V39e:  (comp,   gelb-;   tgelb[:|3atr;  bilbet  einen  t>e[.  %xt 

^kxnaä))  -Uu  II8m,  16a,  17m,  46m;  111158m;   ba§  ju  buvc^Iaii[enbe° 

11337a  (immer  tveitcr),  freie  II  30m*,  fruchtbares  III 31  Im^,  geöffnet  ib.o, 

-guter  IV447e;  -'i)txx  II220a,m;  im  %-t  11124m,   m  g.  [Bergm.]  IV 

45m;  f-meffenb  11259m,  t-)>atl;  ift  ein  kf.  2lvt.  fjiernac^,  unabfe^bareä 

II86mO,  -juei^e  II21a,  n^eiteö  IlI63mO  |  -jng  11174a,  185e;  pl.  -^iige 

[=§ecr5.]  (].  Alexander  b.  ®v.,  maccbonifd;)  II183a(m),  5e,  248m,  434me 

t^CltJf^Jat^  (aiid;  in  compos.)  [f.  Oiiavä,  Zxad)\)t]  I255me;  IV345mll, 

566e,  622am;  pl.  gelb[|)atl;e  (*)  IV 618m:  STnorbnimg  lY 468am  \\  STvt 

(@igenfc{;aften  ufn).)  [=  ©nttiing]  III615e-6a;  IV463a,  622am;  pl.  Strien 

IV65öm  T  -%xt  IV  351m,  655a;    pl.   -Stitcn  IV  475a:    33encnnmigen, 

gt^amen   i\468am,  475am',    [unter   öerf^iebncn   Spanien]    \\467e-8a  ] 

f-artig  I263rn;  IV 280a,  375a,  468m,  626mll:  2(ntr;etl  lY 467e-8a,  S3e* 

ftanbt^ci(  IV621e;  ©cmengtbeil  IV 621m,  6m,  8a,  635m;  ©eftein  \Y425m*, 

2«ineralien  lY  601e,  626e  1|  Slffociatiou  IV (468m),   [^Begriff,   9Znme]  IV 

622a,   53enenn.   f.  Slrten   |   [^eflanbtrjeile]   \283me,  [\626e;  [a\^  S3c* 

jlanbttjeil]   (f.  Srac^^t)  1273a,  283m,  458a;  IV163ell,  278a,  280a, 

345m,  425m,  463a,  482e,  566e,  7m,  579e,  621e,  2am(m) ,  9m,  636m'y 

V36m,  71a,  76a,m,  77mll,e,  78a,  79e,  93m  :J  «Bilbung   f.   (Sntfte^., 

@d;laclen;   ^mnbcn  IV 280a,    2)id;tig!eit  IV  622a,   @inbrii(!e  f.  Onarj, 

(Sutfte^en    [togl.   IjevDorferiugen]    I460e,    -gauiilie   IV631a;   [garbe]   IV 

567m;  V77mll,  78all ;  fafrig  IV5ü6e;   ©attung  [==  STrt]  lV476a,  -®. 

IV 478a;  [in  ©egenbcn,  ©ebirgen]  IV365e,  475a,  622am;  gemeiner  [= 

£)rtt)c!Iag;  IV482e,  591a]  IV279a,  468a,  591a;   -@efd;red;t  III616e; 

-©eftein  I283e,  IV281m;  f).^ecif.  @enMd;t  IV163e,  626e  |  glafiger  g. 

[=  (Sanibin]  IV279a,  316m,  350e,  Im,  7m,  365e,  374e,  385a,  411a, 

467m,  9me,  478a,  591m,  618m*:  Slnorbuung  IV468a;  [al§  «Beftanbtbeil] 

IV 450m,  467m,  470a,  6e  [478a,  2t.  638-9al  480a,  2a7n,e,  541e,  ö78a, 

638m;  V34m,ell  (36m);   fe^Ienb  IV47<Sa,  483e,  591m,  638e,  9e;   [in 

©egenben,  5SuIfanen]  lY 478a,  6 18m\\e,  638me ,  Oam-,  Ärvftalte  IV469a, 

614a,  621a;  -^r.  IV  469m;  in  S5ul!.  f.  ©cgenben,  Bufammenfeljung  IV 

468a  :1  im  ©ranit  IVl63e;  -@rup|>e  IV467e,  618e;  lä^t  [ic^  nic^t  ^eröor* 

bringen  [ögt.  SSilbnng  ufm.,  fünft!,]  1465m  j  ^r^ft alle  IV 622a;  V76a, 

77m;  -^r.  IV 356a,  617m;  Y76a,  78a,  94m  :|  fiinftlic^er  [ijgl.  t;e\öorbr.] 

I2<Siam;  in  ^D^aareu  IV 279a,  281m;  -manbeln  I461e,  9D?inevatien  (unter 

beut   9^amen)  IV 622a,   mit  DligoflaS  lY 622am',  f-reid;  1235a,  245a; 

IV 345m,  406a,  417a;  -9teit'-e  \Y636m;  rot' er  IV 4696;  V77m,e  (79e);  in 

(Sd;(acfen  gebilbet  I464e  ||  fc^melsbar,   @-!eit  Y95a:  teid;ter  V94m, 

95e-96a;  fd;n)er  Y95a  ]  \d)\m^t  IV579e  ||  [@c^vift]  IV635e;  -©ubflanj 

IlI616m,eII ;  in  55ut!anen  lY 633am,  4c-5a  1|—  gc!b[^atr)ifation  Y71a 


gelb^  —  gelf  439 

*Feldhuyfen  (am  (Eap  ber  guten  §«>ffniing)  [l  John  Herfchel]  I  387e, 
415m;  awä)  Feldhaufen  III  296a  :|  von  Feldner  (Wilh.  Chrifloph 
Gotth.)  11132a  („9?ei[en"  [biivd;  53ra[iaeii] ) ;  Laurentius  Feldt  (ge6. 
1796):  @tevn[c^mi^^en  1128m,  111592e;  ^elbu^eir;e,  gelbju^,  t^elbsiige 
11.  a.  [.  unter  ^elb;  S.  Feiice  f.  Verona;  S.  Felipe  (2)ovf  beim  Sotc^>a?,-i). 
IV365a,  rio  de  S.  F.  (Onito)  IV 362m;  felis  jubala  11428m, 
Felix  Capella  f.  Capella  (  geüe  [f.  Sil)kxc]:  gegerbte  11314m  (uniber 
grauen);  [mx  Zl)kxm]  11192a,  428a  :|  @ir  Charles  Fellows  11418m 
(2i)cier) 

^e(^  [f.  ©erüfte,  ©ranit,  ©rette,  Snfeln]  (6em.  -arten,  -maffen,  -ftücfe) 
IV 351m,  508a;  ein  beftimmter  IV508e;  33.  Reifen  (2*«  gcrm,  sing.; 
burd;  ^  ^eg.):  ein  beftimmter  [in  ©egenben]  IV  223m,  423e,  531m,  568a  J 
plur.  Reifen  (ivirb  ni(f)t  bej. ,  bagegen  ber  sing.  %d§  hnx6)  *)  1 444e ;  IV 
374e,  412a;  V82ail  ||:  3ufn^c  (compos.  getv.  gelö-;  öfter  f^elfen-,  bej. 
burA  o):  anfter)enbe(r)  V 82a*,  84m;  -arten  I  246a,  259m,  457e;  IV 
169a  ($?eitnng),  641a;  [33efd;aff.]  IV568a  |  -bli3c!e  [[.  S5ulfane]  1233m; 
IV 356m,  362e;  sg.  -bloct  (<^o)  I425e:  grc^e  I [299-300  tvorauf  fie  rnln], 
am  ber  2:iefe  IV214e,  umbcrgefd^Ieubert  IV2i4e:I -beben  111498m,  cubi* 
fd^er*  IV (351m)  412a,  ©inbriitfe  V(33m),  in  %,  eingegraben  II481e,  [(äiv 
ftarruug]  IV  490m,  -[üi^  IV 594a,  -gebirge  =  Rocky  Mountains,  -gegenben 
V81e-82a;  gcma(t(e)  II  78m,  88a;  V5ie-(S2a;  [©eftalt]  [.  cubi[d;;  @clrebc 
1169a,  246a;  -getvü^Ibe  IV218m  |j  -grate  (pl.  ben:  ber  ©rat  IV240e; 
t»g[.  *®rat)  [[.  Antifana,  Chimborazo,  Cotopaxi]:  ebne  ©c^uee  IV240e-la; 
ld)n.^ar3e  ib.,  574me  J  -gräte  (sing,  fem.)  lY 361me  j|  -gru^pl^en  Y81e-82a, 
-berner  1243m;  -!amm  lV286m,  359e,  627a;  -fette^  V97e  |  -üi^^en 
IV242e,  sg.  -mp)>e  (*):  ©eirebe  barauf  I61m,  386e*;  nacfte  I14a,  386e*; 
Seniler.  IV242e  :|  -Hüft  IV  181a,  S02ar!en  1474m  [  -maffen  I135e; 
IV 336m,  360a;  V34me,  81e-82a',  sg.  -maffe  (^o)  IV263e,  361m;  V 
52e;  Stlter  I283e-4m,  entftel)en  I163e;  gefieben  11224a,  IV217e;  Wu 
fc^iingen  n.  a.  1169a,  ^I)i;fiognemi!  II  84a,  an?  Söaffer  1 168m  :| -maner 
I236e,  IV271e;  -9)?eerO  I261e;  nadt(e)  1357a  (386e),  V(97e);  -^^(attenO 
1357a;  -raub  I  255am  (beim  Ärnter),  f-reid;0  II  432e,  -9Mief  11407a, 
-viffeo  I456e,  9Jinbe  I80e,  -rimn  Hlla;  -riicfcn  IV351a,  -rücfenO  II 
29e;  -fc^iditcn  IV218a,  V33m;  -fd;ruc^ten  II25mO,  fd)reffer  IV299a*, 
feuhed;te  IV411e-2a  ||  -ftiicfc  IV 454a:  abreißen  1408a,  111597a;  gref3C 
IV571e,  eterne  1139m  J  sg.  -ftücf  1397m,  -ftürfo  iV576m  ||  -ftursO 
Ill9e;  -tbäfer  IllOa,  243m  |  -tbnrm  IV286a,  -tbiirme  1363a;  t(nirmartige 
\\285e-6a  J  -trümmer:  bei  SBnÜancn  IV554e,  6a,  7-8a,me:  -3iige 
IV 357a;  ten  35urf.  au^geimfen  \43am,  44m  J  -ivanb  II 28m,  in482e; 
IV  llOe,  503a,  569e;  pl.  -ivänbe  (OO)  I9a,  HI  69a :  fteifc  IV94e-95a,  181a 
:|  [SertJ  IV594am,  jerftört  1486a,  5UMfd;cn  g.  11102m  (liegenb)  ||— 
fclfig  II84m,  IU385m:  ©egenb  IV606a,   Snfel  IV401a,  Ufer  IllOe 


440  gen  —  fem,  fgeruro^r  hi§>  (E^in 

*f5^end;et  11131a,  Feneßrella  CSitpcix)  1218m ,  fenix  de  las  maravillas 
11295m;  genfter  11164a,  -[c^eikn  IV 575m  (erfc^iittert)  ||  Ferdinand 
bevSatboIifc^e:  Anghiera  1297a;  111342a,  623m;  Gonzalo  de  Cordova 
111623m,  §cf  11299e;  ©ecretär  1297a,  111342a  J  Ferd.  imb  Kabella 
[f.  Columbus]  11299m:  auä)  gen.  bie  cat^ol.  2JJünavcf?en  1477e,  bie  f^aii. 
mon.  11287a;  bie  catt;.  mn\Qt  11475e,  481amli  :||  Ferdinand  II  ©vcß* 
^ersoß  i)cu  ^ofcaiia  11377m:  Steno  II388e,  V(87e)  88e  J  Ferdinandea 
{ep^cm.  Su)e(  hd  ©icilien)  {=  Julia,  Graham)  1253a,  454me]  iri52a, 
lY 371e  II  Fergana  1142a,  186a  [Ort  baj;  El-Fergani  =  Alfraganus  "j 
J.  Fergufon:  3  fleiue  Planeten  entbcdt  Y116e:  Euphrofyne  Vlllm, 
Titania  V115a,  Virginia  Vll4a  :|  Feridun  (alter  ^)ev[.  Völlig)  1491e  j 
Fermat  (D.  Pierre  de,  1608-1665)  11342e,  354a:  2)iffeveutial-9Jed;miiig 
I1512e,  [3iifinitef.  ^.]  11364a,  ÜJiajima  11512e  :|  Fei-monts  (gvaiitr.)  1 
262e  II  fern  [f.  §immel«väume,  Äümate,  Äüfte,  ^niib,  2)2eev,  Üleife  ii.  a.] 
(in  compos.  gern-):  -glag  III247e,  -lanb  11175a,  f  -rc^r  bilbet  ein  bef. 
©tiid  f)iernac^  J  baS  gerne  I84e:  ©treben  uaä)  bem  g-en  11205a,  311m 
:|I  bie  gerne  (subst.)  [f.  3)Zonb]:  blaue  1182m  j  2)ii[t  II92e,  ^Qe-,  buftige 
I38m,  1183m  :|  buntte  11142e-3a,  grensenlofe  16m;  große  111557m,  giebt 
@ri3ße  [ugl.  bergri)^.]  I1337me;  bämmernb  ^infd^UMnbeube  1130m,  ©ebu* 
fud;t  nac^l83a,  in  bie  g.  tragen  11400m,  nnabfebbare  1170a,  uubefannte 
1115296,  öergri^ßert  [ögl.  ®x'6^t]  1170m  (bie  ©eftalten)  |  in  ttJeiter  IV  116a; 
treitefie  I171e,  164e,  400m;  111572e 

t  gcrnrolii;  (=  Selefco^^,  8iefIector,  9^efractor;  o^>tiid;e  3nftr. ;  ^Qi. 
9iol)ren)  [[.  (Sometcn,  ^Uaneten  n,  einsetne,  ®terne  nfn).]  1 155e;  11 2iim,e 
[355-6m,  Sr.  507-9a],  355e,  6a;  lll  [60-61a,  75m-80,  83-84,  21.  116m 
-<5w]110e,122m-4a,536e;  ein  beftimniteö  [ügl.  Stufjäljrung]  11507ell-8a,m, 
9m  I  plur.  gernrör;re  I164m;  11343a,  354am,  9a,  360a,  440e,  507e, 
8a,  511am;  11169a,  212m;  beftimmte  [.  Stufjä^hmg  ||  3iiftttjc  (jn  sing.  n.  pl.) 
[an^  311  Selefcc^]  (beni.  i8eid;rän!tbeit,  golgen,  ©renje,  Äraft,  SBirfiing): 
a^romati[c^c(§)  II17Se-79a!I,  366m ;  )d;n)ac^er  STnfang  11343a,  2(ini)eubung 
\.  ©ebrau^;  befonbre  5trten  u.  (Einrichtungen  Ul77e-78a,  lOle,  112me, 
6e-7a;  [21ufsäblung]  (einjelne,  beftiuimte)  III  [77-SO]  259e,  261e,  293ra; 
SluSbc^nung  burc^  [ie  11167e,  114e\\;  ißau  f.  Souftructicn,  33eübad)tungen 

baniit  11368am ;  [auf  SSergen]  lV574e;  S3eic^affenl)eit  11191m  (jetzige 

SBcU!ümmenl;eit),  204a  ((£d;iffe)  |  [iBe|c^ranftI)eit]  (tgl.  Bd)\v'dd)e):  be- 
jd;ränfte  ©renje  111555a;  iua«  e«  nid;t  (mebr)  erre'c^t  111352m,  533m; 
gu  \)o^t  (grnjartungcn  111555a  :|  S3renn^?untt  111  60e;  Scnftructicn,  S3an 
[tgt.  m-ten]  11356m;  lll(79m!l)  80e,  117e,  353a  ((gt^mierigfeit),  372e; 
2)imeu[iouen  f.  ©rcjje  II  bringen  (einbringen)  [ögl.  bnvc^bringen,  $Kaum]: 
bringt  in  bie  .^inimel§räunie  11136m,  211m;  I11204am;  in  bie  liefen 
beö  SBeltraumS  11343a,  burd;bringt  ben  SBeltraum  111353m  J  bnrd;briugen 
[.  bringen,  räum-;  einbringen  f.  bringen  ufn>.  :I  ©inftuß  f.  geigen,  Sßirfuug; 


fgernrofjr  (Sin  —  9^i  441 

(giiivid;timj]eu  ).  2tvtni  |  (Sntbccfiing  beö  %.  [f.  iibr.  (Svfinbiing]  11136m; 
(Siittccfimoeu  buvd;  ba§  g-.  11341a(m)  [856m-363],  357a,  360a,  2m 
[366-9m],  366amll,  8a,  394a  [508m-510]  (509m);  III  öOm,  75e-76, 
425me,  7a  J  (Srf  iubiing  [=  (Siitbecfiing]  WlUm,  238m  (342e-3a),  4e, 
554am  [5-6mll],  5m,  363a,  394a,  7e  [507-8m],  507a,e,  8a;  11118a, 
60m  (74m),  204m,  2I8a,  229e,  355e,  6a,  425m,e;  m^  (Srf.  IV 
409a;  üov  (Sif.  ni82m  (168a),  174m,  313m,  418e  J  n)a«  baß  g.  erreicl)t 

f.  Ävaft;  \vaö  c«  nic^t  evveid;t,  311  Ijobe  (Svtvavtunöcn :  f.  S3ej^vanftl;eit  :| 
gäben  WlöOe-öla  |  ^elb  11511m;  11182m,  121mll,e(176e),  202e,  363a, 
419m,  536e,  7ail ;  gelber  I91m  :|  finbeii  biirc^  bag  g.  111499m;  golgeii 
ber  (Sifinbiiug ,  ©iiiftiiB  [ügt.  2(ii«beBniiiig,  ©iitbecf imgen ;  f.  iibv.  äßivtung] 
11238m,  S^lme,  2e-3a ,  4e-5a,  6am,  397me{e);  U\[75m-76]  75e, 
lölali,  168e-9a,  313a,  4e;  ©ebvaiic^  (5tnn)eiibitiig*)  111174m*,  227m, 
313a  (attgemeiner),  503a;  ©efd^ic^te  (b.  ^.  Weitere  (gnttriclliiug,  gort* 
f(^vitte;  togl.  iBevöottfommnuiig  11.  a.)  [iibr.  f.  I;^.  (Svfiiibinig;  ].  atlg.]  III 
[76e-80];  gefe^n  f.  ]el;en  |  ©renje  f.  53e|c^ränttl;eit ;  bie  ©r.  bev  (Svfiu* 
buiig  ift  ncc^  nic^t  erreicht  [|.  bagegen  S3e[(^vänftlieit]  11343a,  353am'^ 
fünftig  ncc^  ftävfeve  III372e  J  grc0e(e)  I21a,  237e;  111156m,  173m 
(187e),  213e,  336m,  356a,  369a,  503a,  544a;  @vc^e,  2)imeiifioueu 
[t^gl.  iilänge]  II(366m);  111121a,  182e  (325m)  :|  gute  111356m,  I^imbert 
1359a  I  im  g.  [f.  ©tenie,  ^(aneteu  it.  einjelne,  SDJoiib  11.  a. ;  °iel;en] 
III83ell,  85m,  315m,  543a;  in  §-eu  11148m,  348e,  489m  |  Ävaft 
[=  ©tärfe]  (f.  fe^en,  ügt.  äöiilimg  nfm.),  i^?ci§  baö  g.  erreicht  111555m; 
Seite  be§  Einbringen«,  njie  tueit  [ie  reichen  III183e,  353m;  fleinfte  ©egen* 
[täube,  bie  ncc^  gefefin  tverben  fcnnen  III545e-Ö7?i  :|  Üinftig  [.  ©veuje  | 
lauge  III [77-7(Sm]  117a,  320e;  2äuge  [ögl.  ©rc^e]  III [77-7Sm]  78am, 
117m,e  (183me,  212m),  3m,  245a,  293m,  7a  (9e),  320el|,  336a,  362m, 
5m,  6m  JSi^t  III117e,  8a,  9e,  121m(e):  -fülle  III531e,  I-ftar!  III 
259e;  -ftär!e  I87e;  III(lSOe.,  2e)  204a  J  ni ästige (^)  1158m;  IlllOOe 
(156e),  179e  {183me),  212a,  357e,  372e;  mäc^tigfte  I86e,  101m;  m'dä^thy 
feit  III(330e)  :|  magnetifc^eS  I436e',  IV 64m,  117a,  125e,  6am  \  3)^e[|uug 
mit  bem  %.  111152a;  iBerbinbung,  »erbunben  mit  SJ^eßinftrumeuten 
UlMm]  lllöOe,  76e,  82a,  106a,  152am ,  4a  (265m,  6e);  IV60a  :| 
2«Utagß-g.  III82e(pl.),  116m;  9^ac^t-g.  IV207e;  ^ameu  11508a,  III 
[57-55a] ;  nebelauflöfenb  I21a;  Öffnung  III(80a,m)  167e,  261e(321m), 
340m,e,  8e,  531e,  4e  \  c^ne  g.  (fe^u,  koB.)  III 66e,  106m;  IV171e-2a; 
im  Sllterl^um  IV(15m)  :|  neues  Organ  [f.  b.]  II341e;  ^erfonen  (bie 

g.  bauen  ober  antt)enben)  11356m,  496me;  III[77-50J  80,  84mll,  117m 
-8a,  261e,  512e,  552e;  i}rii^mati|cl;eö  111512m,  538e;  Prüfung  llll68me, 
204am  ||  55orbringen  in  ^aum  uub  3eit  1161a  |  r au mbur erbringe nb 
I19e,  158m;  11211m,  341e;  IlllOOe,  156m:  (Sigeufc^mft  11397m;  Äraft 
11355a;  11150a  (188m,  190a),  321m,  2e,  362m  .||  richten,  Slic^tung, 


gerichtet  luf  ©egenftänbe  11356m;  III121e!I-2aII,  3am,  203m,  355m  | 
'8eieienfevmo!)r  [=  -Xtk)cop]  1113306 ;  -vcbre  Tll77me  (78am),  116e- 
Im,  312a  :|  ©^tuäc^e  III(322e,  352m)  (  [e^en,  fic^tbar,  gcfelm  biird^  %-xt 
[f.  *®terne,  *^(aucten  iiflv.]  IIIl-45m,  312a,  510a;  im  %.  II173ra,e, 
120e-la,  442e;  fleinfte  ©cgenftänbe  f.  Äraft;  @el;en  im  g.  [=.  telefco^i* 
f^e«  @.]  III[202m-3m]  202me  :|  fid;t:m-  f.  febfii  |  [tavf  e  11184m,  301a; 
ftärfeve  f.  ©vcuse;  ®tav!e  [=^raft]  111322m  (e,  6a),  9m  {3b3m,  545e-6a)  :| 
untocüfemmeiie  I11335e,  [U-I^eit]  II1315e  ||  33ergri3^eruiig(eii),  ber* 
giD^cvt  III119e,  120e,  la,  me,  202e-3a  (e),  273a,  322a,  487a,  520m: 
\)a\\)t  II[358a;  [-malige  u^W.]  11343a,  496me,  511a;  11177  (79m),  82e, 
83e,  156m,  167e  1 ,  196e,  335c-,  8a,  365m,  529e,  530e,  2all ,  3e,  5m  | 
fc^wad;e  11511m;  lU83m-84a  [2Biv!inigj  (84a),  167a  (8;i,  204a),  490m, 
546am;  (Bd)\vM)e  I11290e  J  ftavfe  11511m;  III  (S5m-S4a  [2Biv!img]  (84a), 
167a  (8a,  204a),  490m,  546am;  fhivffte  I11167e,  <Bt'dxU  III67e  :|  nii* 
gel^eure  11168a,  117am;  üevfc^iebcue  III 499e  ||  öer[d;iebcne  111552m,  55ev* 
fd^icbeiikit  I11389e;  ^evftävfimg  III(357t);  3>evtoon!ommiiung  [i^gl. 
c^tif^e  3u|tv.]  II366u;  \n6üe-61a  (322m),  e-3a,  330e,  353a  \  tett* 
tommiicve  III  (518m);  ^BoUfonimcnbcit  I11153e,  203am  (427;t)  :|  SSorbviu* 
gen  f.  9taiim,  xok  iveit  jie  reid^cn  )'.  Ävaft;  SÖivfitiig  [tgl.  ^vaft,  (Sin* 
fluB,  bringen,  ©ntbeclungen]  III (67e)  83a  [83m-84a,  %,119-122a\,  83e 
(114e),  7e-8a,  9e,  120e,  151a  (187e,  8me),  202me,  213e-4a,  298e, 
322e,  3e,  336m,  365m,  6m,  371m,  498a,  9m,  503a;  IV(6m);  ^afil 
f.  l^nnbert 

*S)on  Fernando:  im  ftanb^nften  ^rinjen  II63me,  125m;  33.  Fernando 
f.  Noronha  \  S.  Fernando  Po  (n^eft-afv.  Sni'el)  I75a:  (SinBengiing  I309e, 
öulf.  IV 377a .||  gerne,  gernroI;r  [.  bei  fern;  Ferrara  IV 58m  [Ipeif. 
ba^er],  Barthol.  Ferrelo  (f  1543)  II268e  ||  Jayme  Ferrer  I420m; 
11295m,  472am;  IV53a,m:  rio  de  Ouro  V64e  |  Joaquin  Ferrer: 
S5iilfane  Mexicos  IV545e,  Yölam  (§c^e);  ber  Orizaba  IV 283m,  292e, 
527m',  V51all;  Pico  IV523e  :||  feffeln  [f.  STiifmerffamfeit,  Sntereffe, 
®inn]  11103m,  IV16e;  -elnb  11394m,  11113m  "[geffeln  f.  ©eift,  -img 
IVi2a  (u.  (gnt[e[feliing) 

fcft  [f.  SBoben,  5?i3rver,  ^anb,  SO'Jaffcn,  (S^id;tcn,  ®terne,  (Stoffe,  ®iib* 
ftan3,  2:t;eile]  I180all,  II352e;  111^57«,  164a,  6  ,  395m,  478e,  588m; 
IV  80a,  213m;  V23m,  73m:  (in  compos.  geft-)  gegen  iBelvcgte^  111 
i57am;  (gegen  unb)  ftüffig  [tjgt.  bae  gefte]  1335m,  426a,  480a;  II 
370m,  3m;  111164m,  IV  14a;  fg-Ianb  f.  fcgleid^  6ef.,  nic^t  f.  IV  145m, 
g-ft£Üiing  11326a;  n>evben  I271e,  g-tvevben  111164m;  Buftanb  1426a, 
IV213e  I  tgefttanb  (=  fefteö  Sanb,  gefte;  =  \}p.  Scntinent)  [f.  afvi* 
faui[d;,  Amerika]  1250a,  5e,  305m,e,  6m,  310m,  8e;  II  IIa,  150m, 
173m;  ein  feeftimmteö  11480m;  IV429e,  551a;  pl.  (^O)  -lanbe  I471e-2a 
(üiev),  -länbev  11477m  (jmei):  [alte  m^nbung]  IllllOe,  Stnblic!  II297e, 


t  geftlanb  21  —  geuev  (5  443 

ein  aubevc«  II222e,  Hebung  11439m,  Snfeln  IV554e-5a,  [üeinee]  IV 
269a  :||  ba^  gefte,  gefteö  lllöm,  37a;  IV2l8a,  237m,  414a  (Stveal), 
489a  (@reii3e);  V23e:  gegen  (uiib)  bag  g(ü[fige  [i?gl.  feft]  ll306e\-7a] 
111 5e,  144me  ((gc^eibimg);  IVl9e,  59e  (©eftaltimg)  J  i^eftigfeit  1379m, 
geftiiug  (=  gefte)  V82e  (-^^gvat^en)  :||  33.  geft  (festum)  [f.  Stvauev]: 
ein  beftimmteS  III604e-5a;  pl.  gefte  (^o)  11 131a,  IlUööm  [bei  SSölfevn]: 
(^viftlic^es,  beibnifd^eö  II  (4:58m);  -|>iele  I4ü8m,  -tage  III476e 

bie  gefte  33.  (=  ^e]h\nQ)  I491e,  II245e  ||  5t.  (=geftlanb,  feftea  Sanb, 
(kontinent)  [[.  @rbe]  I22m,  303e,  4a,  323m,  343m,  4a;  II  136e,  378a; 
iyi3e-14a,  33a,  214e,  451a;  V57a;  pl  geften  (*)  1318a:  bie  alte 
[=  alter  (Scntin.j  1351a,  auf  bev  %.  IV139a,  ktüobnbarc  V57e-58a  j 
bie  ^.  imb  bag  ^^Hiffige  cber  bie2)?eeve  l[301-2  (S^evtbeilung ,  ©icnjen, 
^^ert)aItniB)]  301e,  2a;  11173a:  eiiifen  ii.  (Steigen  I315e-6a;  35eil)ciltm^ 
I50i-2,  4e-5(m),  470me',  111458m,  IV 55a  :|  bie  geljebcne  lV13e-14a, 
©eftaltimg  I471e*,  ®xc^t  IV414m*,  ^ö!)e  1163m,  ä>?af)e  I303e,  bie 
I^ftlit^e  n.  ftteftlid^e  l[316m-7m]  6e!l,  trccfue  V57e-58a,  UnitDanblimgen 
\57e-58a,  Ji?e[t[.  f.  cftl.  ||—  ba§  ^efte,  ^efte§,  ^efUgfeit,  ^eftlanb,  ^t\UmQ 
f.  Bei  feft 

*Feftus  (©ramm.)  1449a,  F.  Avienus  f.  Av.:  ^ett  IV 382m  (flüffiget^)  || 
fen^t  [f.  S3oben,  (Sd^atten,  Xhäkx,  Särme]  1357a,  11226m;  11196a, 
106e,  618e;  JV531m,  V37a:  ©egeuben  I37le,  gegen  ticdcn  IV 536m  f 
geucf)tig!eit  (i^gl.  t))?grometrifc^ ,  §^brcmetecre)  [f.  5Itmo]>^äre,  Siift] 
1147m,  169e,  316e,  338a,  340m,  352m,  6e;  11115a:  (compos.  -^g-) 
-33eftimmer  I365e-6a;  -©ebaft  1305m,  II306e;  -meffer  1360a,  -iBer- 
l)äUni[fc  IV329a,  Biina^me  IV330me  (mit  ber  §ü^e),   -^uftanb  I358e 

^tntt  (ogl.  feurig)  [f.  ätl)eri[c^,  (Srbe,  §eerb,  Snfel,  2)Meore,  2}Zonb, 
giaVbtba,  9fiefe,  3}ul!aue]  33.  (=  feuern,  im  ^-iege)  IV 534a  |  2i.  (gem.) 
I231e,  271a,  454e;  II  92a;  11154e-55a,  164a,m,  201m,  540a,  579e, 
585e,  596e,  608m;  IV  12a,  45c,  304m,  448a,  532m,  6me,  585e;  plar. 
bie  ^euer  (*)  ||  3iif5^c  (in  compos.  ^euer-,  Imal  '^§-)  [f  ^euer* 
!ugeln  fmb  ein  bef.  @tücf  ^iernad^]:  -au^brnc^  [=  (Sru^ticn]  1234a, 
IV 262a;  pl.  -auöbrüc^e  [a.  S5ul!ane]  11166m;  IV213a  (fel;r  l^cbe),  6a 
(411e),591a:|  ten  ^.  begleitet  IVl2a  |I  -berg  [=  feuerf):eienber  ^erg, 
3$ut!an]  1251a,  4e,  453e;  l\268m,  270a,  285e,  290m,  5e,  406a;  ein 
beflimmter  IV428e,  454e;  pl.  -berge  I  236e,  242e,  256e;  IV2i5m, 
267m,  9e,  287m,  303e,  7a,  318a,  382e,  8in ,  408e  :|  [§.  an  einem 
33erge]  IV383mc*  ||  -bilbung  (=  toulf.)  \59am  |  -branb  1461m  (tison), 
V65m;  -bränbe  IV 542a  :J  -brenner  IV508a  |  -brnnnen  (ber  Sl'inefen, 
=  ho-tsing)  pl.  \U6e-7a,  445m;  ]\[263]  382am,  513m  ((geifbcbren); 
sg.  lV296e-7a,  380e,  öiOme  :|  -^Sbrunft  [=  33 raub]  III(6Ö.Sam  bnrc^ 
ein  iDMeor,  geuerfngeln),  IV144e  (9?cflej)  [  Sentralf.  II139e,  350e; 
111199e;  \58e,  59a',  um  bag(5.:  fic^  belegen  111425a,  freifen  111422a  :| 


Ml  geuer  $D  —  g,  fgeuerfugeln  U§>  luf 

-2)if!rict  IV224e;  a\Q  (Sremcut  ni28e,  43mll  |  (gvbe  [f.  ?Irt.]:  aii6  ber  ®. 
IV517m  (600e-la),  im  Simevii  bcv  d.  [=  uiitevivb.]  \451:\  f^eniäl;vcub 
1247m  (Stoffe)  |  -(Sv)c^emmig  [=  ^r^ciuomcn]  IV296e,  380-,  pl.  -eii  IV 
266e:\  -(griiV>ticn  [=  2tiiöbnid;]  IV 381m,  -cu  lV411e;  in  g.  evjeitgt 
=  ^^rogen;  enjige  (pl.)  IV 254m,  263e,  383a;  H^vbeii  1402m;  -flainmeii 
II99a;  IV223m,  536e  ||  Htiifftg  IV268ra:  9J?a[[cn  IV 269m,  271a, 
2a;  auf  f-eiii  2Bege  f.  ©cbivggartcn  ii.  2)^inevalien :  S3ilbinig  J  g-flüffigfeit 
r277m  II  ©ekaud;,  D^ii^jeu  V61a,  [in  ©egenbcn]  lV509all ,  f-gclb  111 
204mll,  -glang  11144m  j  ©ctt  Y60e-61m;  -gott  III206e,  V64m  :| 
gvicc^ijc^eS  11446a,  am  ^immel  111415a,  3ntenfität  1455a,  ^vaft  111 
164m;  f  -fugeht  fiub  ein  bef.  <Bti\d  Ijiernnc^  | -I a n b  I310am,471a; 
11268m,  476m;  I11368am  (entbecft);  derra  del  fuego  1307a,  IV  522m 
(55iilfan):|  Sid;t  be§  ^.  111134m;  -tuft  III42e,  44am,  596e;  -ma[d;ine 
V24m,  -mntevie  11385a,  9^af)vung  1253m  (geben);  ^atnr,  Sefcn  IV 
536me',  9^iitjen  f.  ©cbmnc^,  -'ipi;änomeu  [=  @i-fd;einiing]  IVSOle,  -^n-o* 
biicte  1245a,  -queEcn  lV605a  |  -rotf)  I11204e,  499e;  f-röt^Iic^  111169m, 
204m-5aJ -faule  [a.  SSulfane]  1233m,  lV255e;  pl.  -en  I200me,  IV 
267e  J-f^Uinbe  114m  (f eff eiförmige),  241a  (ruublid;e);  lV296am,  418a; 
sg.  -f^Iunb  lV534m  [=  ^^ulfan]  :|  [®d;iift]  lV536e,  f(^iireu  IV 452a; 
-fignat  IV301e,  pl.  -e  1185m;  f-fpeienb  [f.  S3erge,  Äegelbevg]  1255m 
(©ebirg^^!etten),  IV 304a;  -ftein  IV4S4a,a  (aufblal;en,  fünftl.)  || -ftvom 
I451all;  IV  537a,  570e  |  pl.  -ftröme  [f.  SBulfane,  tiilf.]  V58e:  im  Snnevu 
ber  (Svbe  I451am,  IV34e  ||  -tem^jel  [)3erfifc^er]  II 99a,  132m;  be§  ^.  Xch 
V19e|nnterirbifc^e(^)  [=  im  3unevn  b.  @rbe]  I255e,  6m;  IV499e- 
500a\\,m,  514m*,  568a,  586a;  V59a:  auf  bem  9}?cnb  III508e*  :|  burd) 
§.  \)er!ül;lt  I468e,  [milfanifc^ee]  1456m,  Särme  III596e;  -iüevt  1405m, 
-n)er!ereiIII608e;  äöefen  f.  Statur,  gegen  SBinb  lV556me;  [3Bir!ung(on)] 
III164a,m,  201m;  IV  160a,  359e,  447e,  484e;  [^öxkx  bafiir]  IV327e, 
559a;  V55a,  60e-61a;  -jeld^en  I238e,  449a  j  -3iinber  11419a,  IV 508a; 
Hünbenb  II174e  ||—  feurig  (i^gl.  geuer)  [f.  5tt^ev,  Slusbruc^,  S3cvge, 
(gru^tion,  ©eftirne,  9)?eteov,  ^^unft,  @c^la(fen,  ©lerne,  (Streifen,  Seife] 
I159e,398e;  111410m,  9a;  IV217e,  272e,  3e.  300m,  550e,  605m; 
V92a:  S3ilbung  IV449e,  @rfd;einungen  IV2P5e,  garbe  111541e-2a, 
^glül;enb  I241e,  Äör^er  111596m;  2«affe  1402m,  -en  IV  332m;  (Stoffe 
V52m,  Sbätigfeit  W  424a 

tgeuerfugcfu  [ein  2:i;eil  ücn  Slerolit^en,  bon  33b.  III  f.  biefe  b^.; 
f.  ba  auc^  treitere  Baratt.;  =  geuermeteov;  oft  mit  (Sternfd;nu^^^en  jn= 
fammen]  I[120e-5,  <S;  51.  394am,  e-5a\  124m,e,  6a,  7m,  204e;  III 
573me  [592-617,  %.  618-624;  b.  ^.  nur  607e-8m,  9e-610a,  e-lm, 
622me]  {628my,  einjelne  [ögl.  gäüe]  1123a,  5e;  Ul608am,  622me,  3m  j 
sing,  geuerfugel  (fpäter  *) . . .  III608amll,  9e  ||:  3«fä^c;  5(eroIit^en 
f.  <^iDieteorft.,  aüein  (ol;ne  eternfd^n.)  111610a,  anftüärt?  fteigenbe  n25mc ; 


fgeuerfugeln  2luf  —  gieb  445 

Sruf5är;rimg  f.  aüvj.  (eingelne),  gaüe;  5lueßangc^niu!t  1126a;  SQalm  1393m, 
-cu  1127m  (9Ii4)tiiiig);  ^eobad;tung  lU573me  (fovt^iiicl^cii),  53cf(^aff.  f. 
dlatnx;  S3elvcguiig  [ügL  Umlauf,  a.  ©efd^tinnb.]  I125e,  S,  394m;  III 
(611a,  622me);  iölil^e  1363m,  S3ianb  buvc^  fic  mawla^tUl608am  (®e- 
bäiibe  ertäünbet),  (Somet!  I11623e;  Sur^mcffer  I123e,  396me\:,  111432a, 
622m;  (gntfter;inig  [=  Uri>naig]  111610a,  (gvfd;einimgcu  babei  III609ej| 
galt  I204e,  412m  |  [^nfjäl^Iiiug  bcn  gäHen]:  einjeliier  [i>g(.  afig.] 
I.395m,  9e,  407e;  111609ell ,  610e;  bielev  ob.  mer)verev  1129m,  132a, 
396me,  9m  ||  gefc^tx^eifte  [togt.  <Bä)\vc\^]  lII623m,e;  @ef(^t\)inbigfeit 
(bei-  58en).)  1121m,  3m,  WOme ,  7e;  III607e-8a;  ©eftalt  III(432a): 
^^^■lu!  Ill(ö25a)m;  @e\DoI!,  SSolfe  n25am,  4m;  glän^enbe  III610e| 
©ri3J3e  I121m\\,  3a,  9m,  396e;  III609e*  (622m);  große  III609e,  611a:| 
l;m[tvei(^en  I124e  (394m),  2ic^t  III(594a)  j  ju  9}^eteorfteineit:  [ie 
fd^leiibern  ober  laffeu  m,  (ob.  STerolitben)  raüen  1123a,  132e;  III(594a) 
607e-8a,m;  beibe  faüm  3ii[animeu  UlölOe,  622e,  5(m,e);  U;r  ^iifammen* 
^aiig  mit  2)Zet.  U22am,  5e;  Ill.^iOe  :|  9Utur,  S3eic^affcu^)eit  I[120e-5, 
51.  394am]  128a,  394e-5a;  III 575me,  609e-610a,  623e(8m);  iiid;t  l^erio* 
bifc§  111610a,  p\)i}\i)^-  SSerBäftiiiffe  111610a,  9Jabiatiou?  111610m;  di.ä)* 
tiiiig  [ogl.  i8al;n]  I407e*,  III(611a);  rotI;e  III610e*,  fd;ei6cuartig  III 
432a;  ©d^tüeif  [ogl  gefd;l\)eift]  1395a,  111609m  (623m)  J  gegen  (iinb) 
®teni[t^uii^>^en  [ogl  %xt]  I394e-5a,  9m:  aiiQ  bem  2}ieub  I400me{e), 
üt;ne  ®t.  IllöiOa  :|  [bei  ^age]  111608m,  611a;  Umlauf  III622me  (um 
bie  (Srbe),  Urf^rung  [=  (äutfteL]  ni573me,  S5ovgang  111611a,  Sat^feu  III 
609e,  Sßirfungf.  53ranb,  SBolfe  f.  ©emöll;  jerf^^ringen  111608m*  3.  I128e 

Louis  FeuilJee  (1660-1732)  111351a;  S)o|^^eIfterne  111291m,  362a; 
^ol;lenfad- 111351a,  369m;  magu.  DZeigung  IV61e,  [^erf.]  111351a;  Üieife 
111362a,  IV61e;  pc  öeu  Tenerija  11509a  :J  feurig  f.  bei  geuer,  Fez 
II63e  (tcnig) 

*Tolomeo  Fiadoui  (^^vior)  IV508e  (Epomeus),  Fibrenus  (S3ad^  Bei 
mtimmi)  II18a  li  gid^telgebirge:  ©ebirgSarteu  1262m,  3m,  461e; 
Y70e  1  ba§  «aireutl;er  I273e,  \>a^  fraidif^e  IV208ell  »H  gid^teu  I469e: 
SBlüt^euftaub  an^  ber  Suft  1373m,  foffile  1298a,  -gef(^Ied;t  II411e;  mit 
^almcu  jufammen  l[296-7a,  %  469e],  II56e;  -tpcllen  V36m,  -Söalbun* 
geu  1377m  Jgictiou  I178e;  II52e,  387m;  IV535e;  pl.  -eii  IlI165eT 
gicue-2Irten  II91ra,130a;  V79m;  ficus  indica  IV 343a  J  Fides  (37*« 
fr.  planet)  V116m:  (S(em.  yil2me;  (gutbeder  V112m,  7a;  -ung  V 
112m  :\  fidicula  =  Wega  111259m  j|  Fidfchi-^n\tin  (@übfec):  aud^ 
Fidji  IV588m,  Viti  (*)  IV424mll  (Fifi-^nfeln  IV 424m)  [f.  @(.  STrd^ipel, 
Q)x\\ppc] :  Slvc^i^el  IV424m,  588m,  m*;  -?I.  IV424m,  588m*  :j  geogu. 
IV 424m;  ©ru^^^e*  I190e,  IVlOle;  eiuselue  3u[c(  IV424m,  [Snfeln  ba* 
bei]  ib.;  magu.  Slquator*  IV101m,e;  ju  2)?elancficu  IV 588m  ||  Riebet 
V32m,  -riiibe  I13e  j  Carl   Guft.  Fiedler  (1791-1853):    „ÜJeife   buvd^ 


446  gieb  —  gifca 

©ried^enlatib"  I454a,m,  463a;  IV 503m;  Styx-^a\i  IV503m  :]  Field 
IV611e-2a  (®ilkr  im  9]^ee\n?affer);  Figeac  {^xantx.)  1423a  ((gd^mer* 
!i-aft),  IV28a  (^enbel)  1|  gigiiv  [f.  @rbe,  ^(aueteu,  iBuIfane  it.  a.]  iß. 
(men[d>Iid;e)  IVöOa;  21.  (a%)  111552m,  IV18e;  pl.  -en  (*)  11113a, 
IV  151a:  geometrifc^e  IViPa,  V89a*;  f feine  II78e*,  mittlere  IV  24a, 
^l;l}fiic^e  IViPa,  unregelmäßige  111518m  J  figuratito  11455m;  figüvli^ 
II73e,  93a  (5(uebntcf);  III437e  (S)avfteüimg) ,  503a  ||  ^itj  f.  Belte,  pl.  -e 
1370m;  ^inans-SJiinifter  IV  70a,  Orontius  Finäus  II334e,  Fingal  II 
37e  (-lieber),  Finisterre  1262e  (2)e^art.) 

Finland  II615e  [Ort  ha],  ftnlänbifd;  (ij:  finnifd;)  1313a  (^üfte  I;eBt  fi^) 
J  FinmarkfenJ:  (Sietobeii  IV46me,  mngn.  Sntenf.  IV  67m;  9^orbIid^t  IV 
144e,  5me;  [Ort  ba]  IV  38c,  118e;  nlnblic^fte  (^plt^t  l)cn  (guro^^a  IV 
46m  II-  Finnen  (*)  II 45e-44m;  finui[d^  (ügl.  fiiitänbifd;) :  alt-f.  II43e; 
epog  l\43e-Um  (u.  Sieber),  51e,  119a;  [®e[^.]  II44a*,  2anb(e6en  II 
44a,  Sieber  [ögt.  (g^ü§]  II43e;  2J?eerBufeu  1273a,  IV  70a  (magn.  S3ect\)  1 
Stämme  [=  35öl!er]  II43e,  290m',  @tamm  I491e;  II43e,  44m  J  55öl!er 
[=etämme]  1383m;  II220e,  240a;  311  bcn  g.  ge^iörenbc  (tertuaubte)  SS. 
1492a  II  i5inniaui[d;e  Sieber  II57e,  llSe-,  finiiifc^  \.  Finnen 

finfter  [f.  ©eiralt,  Sa^r^unberte ,  Suft  it.  a.]  IV273m  j  giiiftcrniB 
(t?g(.  S3erfinfteriiiig ,  SlBiia^me  be«  StageSli^t^)  [f.  Chriftus,  Sanb,  55iil!ane; 
2}lonb,  ©Cime]  11371a;  m85e-86a,  350a,m,  413e,  4a;  [©nbruc!]  III 
542m,  [gntfte^img]  III55e-<S6a;  ^tftorifc^e  III413e,  iam  (im  ri3m.  9?ei^), 
5all,6allm;  nad;tli^e  IV589ra,  im  rem.  9M(^  III 4i4am,  tiefe  IV 286e; 
totale  m623am',  Sctal-g.  III489e,  500a,  541m 

*Firato  (3a^an)  IV401ai|,  firdaus  (ara6.  ^arabie^)  11133a  |  Firdufi 
II41m:  5l(aiien  I491e,  (Sv^Jreffe  IU52me,  ^elbentni^  [=  @d;al)n.]  II42e, 
SRnme  11133a,  9^aturfcf)i(b.  II 42e-45a,  Ortsnamen  1388a,  ^arabie«  II 
133a;  ©d^ihiamet)  [ögl.  §elbenbuc^]  1388a,  491e;  11118m,  132m  |j 
girmament  (=  ^immel)  II486e;  111148a,  190m,  2a ,  3a ,  4e ,  529a, 
355e;  IV499e:  am  %  [a.  ganj,  ©tcrne]  111316m,  329m,  341a,  5e; 
SInMic!  111157m,  264m,  511a;  ba§  aiibre  111361m,  Slnmitt^  I154e, 
[alte  Slnfidit]  11552am,  SBclüimberimg  111157m,  iSilb  111547m  |  ba§  gaiije 
[=  gcfammte]  111326m:  am  gan3en  111323a,  5a,  365a  :|  ba§  gefammtc 
[=  gaiise]  I11341e,  ©lanj  1141a,  Äeuntuiß  111151a,  9Jeid^t^um  III  151m, 
m\\t  11144m,  ba6  fid^tbare  111312a;  ©crnien  bes  %,  11140a,  228e  \ 
@terne  (etern)  be^  %.  1147a,  157a;  11162m,  Ulm,  309m;  am  g.  111 
275m,  371m  :|  baS  fiibl.  111318a,  Sbeil  111  (312a)  324e,  2:o^cgra|?^ie 
111359m,  [toerfd;Ieiert]  I11143e,  ^uftanb  111104m  ||  firmen  II399e  (unter 
alten  ^501*^^^^^^  Firmicus  Matemus:  astronomicorum  libri  8:  III 
209a,  465m;  S)ecane  111474a;  ^aneten  111422a,  465m,  7e,  472e,  4a; 
©ternc  III173e,  209a;  Beit  III  173e,  465m  :|  ^irfte  [,  ©toüen  |  gifcal 
11277a,  492e,3a,m;  fifcalifc^  11484m 


gi[(^e  —  giffterne  aüg.  447 

^i\äit  i8,  ([üi>I.  «Stent bitb)  [pisces  ni293m]:  53anb  g\i\  i^ncn  III 
327a;  5Heber-9iegicn  lll327am,  334m  (5a);  @tevne:  «  111293m  (3)o^^>cI- 
ftevn),  mo.  100:  I152e;  3:l;ievfvei§  IIIlGlm  "[  S.  bev  iiöxM.  ^i[c^  ((StevuK) 
I157e||—  Sr.  (Sbiere)  I465e;  II Ö3m,  450a;  sing,  gifc^  (*)  ||  3iif. 
(compos.  gil'd;-):  -Slbbriide  II223e;  alt  I287m,e  |  2trt  V32a,  e-53a, 
52m;  [STvten]  (^  ©attiingeu)  11430a;  V52a,  52w,  e-53a:\  -äugen  1373a; 
-5rugn)iirf  V33a,  -ttjüvfe  V52e;  [^aii]  11430a,  -beiii  f.  ^^grcmctev  | 
in  33ergen  (unter  ber  @rbe)  YSSme;  auf  i)ol)en  33.,  in  §ül;en  V32a, 
52e-53a:\  gi  11430a,  (gintkihmß  I382e;  (Sntftel;img  11365a,  V90m; 
nntei-  ber  (Svbe  f.  Sergej -fang  1293m;  Il28m,  271m(l,  461a;  in  ber 
SDic^tung  II12e,  äöjntev-g.  III201e:|  faiilenbe  f.  tobte;  in  einem  gu.^ 
IV250e  (feine),  glitBf.  V52m;  -fcrnieu  1287a;  foffile(r)  cb.  i)evfteinevtc(r) 
(J275am*,  V58a)  [üg(.  ^ßortüelt]  l[275am'^,  21.  463am*]  286e-7a,  8e-9m\\, 
e-290a\\,  466a;  V58a,  62a,  86m,  91a  (niff.);  -gattungen  [t  2ivtcn] 
I227e,II22m;  -gebiet  11229m,  -gefd^lec^t  1289a,  getöbtet  111623m, 
in  §o^en  f.  S3evge,  in  §ü[;kn  1243a,  tieine  [=  gi|d;d;cn]  V39m,  wo  fie 
leBen  !önnen  V53a;  STZenge  I lUöa ,  111561m;  ber  .¥o/eni22m,  109am; 
im  Ocean  1105a;  111561m,  585e  (in  ben  ^tiefen);  f-veid;  11389a;  9tei>i* 
ration  I321e,  2a;  mit  @d;me(3fd;ii^^en  I  27e,  bitten  II  22m,  -tcid;e  II 
192m;  tobte  (u.  fantenbe)  V52wlle,  33e,  52e;  berBorgcn  III585e,  i>cr' 
brennen  II13m,  i^erfteinerte  f.  foffife;  bev  ißorn^elt  [i;:  fofftle]  I48me,  227e; 
ans  35ul!anen  [f.  ^.  öon  Quito]  I243am\\,  V39am;  Saffer-Sem^ev.  I 
32U-2a,  3ecgliebern  11430a  :1|—  baß  ^ifd^d^en  \32a,  e-33a  |  fifc^en 
V33a,  gifd;en  1127m  J  5ifd;er  (pl.)  II126e  (53i(b)  :|I  Franz  Fifcher: 
[^erf.]  lY  336e,  563m  |  Jorullo  lY  336e-7m:  Srief  gebrudtt  IV  565m, 
6  ^ügel  lV347e-8a,  gazeta  de  Mex.  IV 564a,  bringt  ben  Dramen  nad^ 
3)eut[c^(.  lV5ö5m;  mit  Riaiio  IV565m,  4a,  5e:||  Kuno  Fifcher:  „Baco 
u.  9ieaI^I;Uof,"  V19m,e;  ^rfa^nmg^-^bilofol^^ie  V19ra,  äöeltbci'c^r.  V19e 

*^ifcuß  lV299e,  Fifhei's  peak  lV437e;  Fifove  =  Vefuv  1236m, 
449a;  Henry  Fitz  I11261e  |  (Sap.  Robert  Fitz-Roy  (. . .  IV319m, 
822m,  550e,  3m,  5m)  cb.  Fitzroy:  Äconcagua  lV529e,  exped.  of  the 
Beagle  IV553e,  isthmus  of  Centr.  Amer.  IV  555m;  SSuIf.  in  ®;ili 
IV  291a,  319m,  550me,  5w;  Choco  lV555am  (^ügcüette);  Gj^eb.  [togt. 
Beagle,  Ütcifc]  lV415a,  426e,  550e;  geuerlanb  lV322m  (35iilfan),  (iap 
Hörn  111368m;  magn.  53eob.  IV70e,  109m,  180m;  Steife  um  bie  Seit 
[ijgt  (Syi)eb.]  IV70e,  Tahiti  IV109m:|  Fiume  IV 23m  (2)leribian),  28a 
C^3avaM,  ^enbel)  ||  fi J  [f.  2uft,  Station]  II1598e,  lV501m;  bie  f^ijcn 
(=  gijftevne)  III  100m,  tgij:fterne  ift  ein  bef.  ©tiid  (;iernad;  J  fixa  (ron 
fixus):  astra  f.  I1137e,  163a;  Stella  f.  111163ell-4a,  stellae  fixae  111 
217e  T  fijivt  II386e,  ^ijität  111 163a  J  fixus  [a.  fixa,  fixae]  III163e, 
f.  populus  111164a 

ti^'i^fterae  (=  F)au^tfäd;r.  eterne;  =  gijen,  ©onnen;  f.  bie«  aud^ 


448  giyfterne  U^  p 

aU  ©lieb)  [[.  ^raboiiten]  1388m,  11514a;  III[36m-370]  41m,  59m,  63m, 
67a,  76.",  88e,  99m,  100m,  113a,  131e,  4all  [136-142,  143-310 
(311-370)],  U3a,  7m,  153-4,  6e,  7,  160e,-7m,  176m,  7e,  181e-2a, 
217a,  261m,  2m,  323m,  336m,e,  365m  {373e),  478ell,  493m  {627e,  8a)  \ 
sing,  gijftern  Illlm;  III49e,  83m,e,  170a,  216e,  224a,  315a,  409m, 
500e,  581a  ||  3uf.  {sg.  f|)äter*;  comp,  ^ijftcrn-)  [bem.  ©onneii]  (bie  niciftcn 
©lieber  [iiib  fd^tuad^  befe^t,  il)re  i)cüe  SSefetJimg  ift  nur  unter  *®terne  jii 
fiubcn):  SIbcrration  11358m  I  STBftanb  [=  Entfernung]  111263e,  271a,m', 
Slbftänbe  111278m  :|  nnger;e|tet  III[i65-4a]  163m,  2tu[finben  11183m; 
SSebcduug  UlS02e,  643e;  -93eübad^tungen  II209e,  111152a;  S3ctrad;tung 
(^el;aublKnö)  III(573e)  |  SöeiDegung  [ögL  ^tetaticn]  11118a,  84a,  194m; 
eigene  ll487am;  UiSSe,  76m,  233am,  262a,  5a,e,  6m  (7m),  270e,  9a, 
282e,  3m,  308m,  627 e:,  fovtfc^reitenbe  111265m,  6m;  jäl^rli^e  1150me, 
in279a;  fc^einbare  111163m,  233am,  270e;  n)at)re  111 270e,  im  Seit* 
räum  1154m,  iDimmelnbe  I155m-6a  :|  -bilb  III83e,  -(Katalog  111169m  | 
S)nrd;meffer:  falfc^e  I11167e;  fc^einbarer  I153ell;  I11130e,  210a; 
uniKi^er  I153e:|  einjelne  lin77e  (254a),  (gntbedung  1 11  (76me)  |  (Ent- 
fernung [=  2lbftanb]  I117am,  153e,  160m,  415a;  111 5<Se,  58a,  265a, 
270e,  2m,e,  3e,  7a,  573a*:  ijcn  ber  (Srbe  1117mll,  ijon  ber  (Senne  I 
153me  :\  (nid;t)  feft,  rubenb  111 56/n-57a,55me,  87m,  i56am;  f^unfehi 
[=  ©cintinatiou]  III (<S6am,  87am,  e-8a),  89e,  167am,  307m;  ®efd;liMn' 
bigfeit  f.  Drt^^toeränb.  |  ©röfie  111188a,  306e,  427a,  478a;  -en  11198a, 
105a;  grü^ereII188m  J@vu^^)}en  II1177e,  @ru^))irung  111166a  :[  I;etlere 
1 154m  1 1  -H m  m  e  I  I  [154e-6a] ;  111 56a  [36m-370J  [163-6a]  263a,  57ia, 
421m,  2a,  627e,  8a-  \V 4e-5a  |:  5lbftanb  11209m,  Slncrbnung  111149a, 
SBefd;affent;eit  111268a,  53ctrad;tuug  III575e,  S3en)egung  11436a,  Er- 
njeiterung  III 76?ne,  9Jame  Iin65a,  Übergang  ucm  %.  jum  ^fanetenf^ftem 
IV4e-5a,  dlc(]\on  IV 5m  j  @c^n)cvVMinft  [:\:  Scntralfiir^ev]  111 275me  [281-3, 
51.  287],  281am,  8m:  @d;mierigfeit  ber  eut[d;eibuug ,  Slnalogie  IV 
281m-2a,  cntgegengefc^jte  STualogien  IV2<S2  ;|  Umn^äljung  I1351e;  35er' 
änberungen  I[150-2a],  IIl[263m-6];  35crfteIIung  11352in  (attc),  III 
164a  II  ^enntniB  111271a;  !lcinc(r)  111113m,  593e*;  ^agc  111272a;  leuc^* 
tenbe  111171m,  233e|  2{d)t  II162m,e,  63m,  83e,  90e(96c),  168e,  233e, 
394m,  500e*,  593e*;  -lic^t  11194m;  ^üc^tglanj  III 4Pe  (über  ben  ^imnieQ, 
-Sntcnfität  111530a;  -ftävfe  111167m,  253e  :j  SKaffe  1153m,  TlcWQt 
f.  33ien;eit  I|  näd;fte  (ber  (Srbe)  (pl.)  1117m;  ber  nn#e  (sg.)  I11274e, 
372m,  564a,  573a;  IV5a  J  einanber  nar;c  II1291e  .||  manu  IIl[57-55a] 
53me  {87m),  115m  [163-4a\,  199ra  (200e),  2all,217e,  263m,  4e,  304a: 
affixae  I1503e;  I1137e  [163-4a\  :|  S^^atur,  Söefen  11365a;  11146m,  49e, 
134a  [157]  I  -Örtcr  11209m;  Ort^berauberung  111  36m-37a,  263e;  ©c»- 
[d;\vMnbig!eit  1153m  ]  ^arallajc  1160m,  173e;  III55e  {270e),  291a 
{-^.),  306e;  -cn  11176e,  270e,  5e,  373e  ]  gegen  bie  i}3Unctcu  (unb 


giyfterne  ^l  —  glamme  §  449 

iinijjefe^u-t)  [f.  aiic^  *^Ian.]:  Uiiterfc^ieb  beS  gunfeluö  lU87am,  me,  529e'- 
550a;  ®^eibe  III529e,  Übergang  l\4e-5a,  Umlauf  111447m  J '4>ofition 
III  8?a,  151e,  272am,  283m;  -en  111308m  J  9totatiün  [ögl.  33en)egimg] 
Il36öm  (um  i^rc  ST^fe),  IIl(202a);  vctivenb  I11264e:|  vul;eub  f.  fep, 
-fd;irf;t  111312m,  fc^li^ac^e  IIU04a,  (gciutinaticu  [=  §uu!ehi]  III87e-88a, 
[elbftleuc^teube  III371e,  fid;tbar  f.  bei  Sage;  fcgcnannte  I93e,  153a  || 
@cnue  (uufve)  f.  (Sutfevniiug,  f^ijftevnfonne  IIl236e  |  ®cuue,  (gonneu 
11365a,  478e-9a:  feine  111170a,  256m;  jaljHofe  IV4e-5a  ||  -@^^l)äre 
111200m,  472e,  8e;  (gteüe  111278m  |  ®^fteme  111574m;  -(g^fteme  III 
llOe,  270a,  289m  :|  -Safel  III147e,  bei  Sage  gefel;n  III  82m 'I;  tetefco^i- 
f(^e(i)  1154m;  111232m,  593e*;  5}a-anberuug  [f.  *@terne]  III2ö4e;  SBev- 
t^eilung  111146m,  i5öe-7a  [i75m-7m],  188a,  281e-2a;  -S5er3ei^niB 
III149e,  SSieIF;eit  [=  Bai;!]  IIIi57;  23olum  I153m,e;  alte  S5orfteüung 
III  [iö5-4a],  SävmeftvaI;Iung  I408me;  -tvelt  111152m  (SBefilj),  164a, 
281a,  439m;  äBefen  [.  9Muv  |  Bai;!  [l^gl.  35ieir;eit]  Iin^Swie,  9m  {156e), 
264e:  [grc^e]  III295e;  2)iimcuen  III371m,e;  saljirofe  1155m  :)  Bittevn 
III  <S7am 

Fizeau  (Hippolyte  Louis,  geb.  1819):  stamme  I206e  |  Sic^t  VlOm: 
@e[d;n3iubigfeit  beS  2.  11191a,  92m-93a,  128a,  130m;  ftarfe«  111397m, 
U9a:\  [\m\.]  11192m,  (SonneuIid;t  III(396e-7a)  4l8e  ||  giorbbilbung  I 
SlOam,  472a;  giovben  IV  551a 

*flabellaria  o:parmenavt)  IV 558a  1|—  flad)  [f.  Sergej  IV 8m,  pd;fte 
I423e  (Sr)ei(e)T  f^tad;laub  1217m,  505mil,  319ell,  375a;  IV 235a,  243m!l, 
596m;  pl.  -länber  1374a  :||  g-läd^e  [[.  pffig,  2JJeer,  cceanifc^,  9iiug, 
m-iffev]  I345e,  11307a;  11113a,  147a,  544m;  IV414a;  pl.  f^Iäc^en  (*) 
[auc^  in  compos.]  I338e,  IIl496e,  IV244e:  -au^belmungen  111546a, 
[33efc^aff.]  IV329m,  geneigte  IV357e,  grenjenlofe  II  29m ;  große*  I338e, 
IV28e;  -int;alt  11214a,  246e,  326e,  436m;  IV203e,  268e,  507a;  fvummc 
V87m*  1  -räum  I373e;  II91e  (bebeden),  306e;  -räume  III303e  :|  reflec 
tirenbe  II  414m  II,  9lcflej  11414m;  fc^n^ingenbe  11342m*  f^iegelnbe  11370a*, 
Sem^er.  IV 231m,  iveite  IVl61m  ||  glamingoö  (35ögel)  II 5öa,  79a; 
glämmc^en  f.  bei  flamme 

flamme  (=  ^euerfl.)  [f.  SSerge,  Chimära,  (grbbeben,  ^euer,  unfein, 
2eben,  9}?eer,  (Salfen,  Schinkhieu,  @cnne,  SBuIfane]  I206me  [beftimmte], 
II122e,  IV585e;  Y20e,  61a ;  pl.  flammen  (*)  [aiii^  in  compos. j  I 
233am,  II122e,  III389e;  IV253a,  531a:  f-artig  f.  ©eftalt,  auffteigenb 
IV2ö5e*  I  -augbruc^  I233am',  lY26lm,  2a,  273e;  pl.  -Brüi^c  f.  halfen 
:1  aut^ftoßen  V25a*;  bläuliche  IV256a,  260m;  bli^enbe  \\575ni^,  -bogen 
1440m;  «Brennen  II 387e,  brennenbe  IV510a;  mirc^fic^tige  1391m, e;  (gnt* 
[te^ung  IV536e,  anö  bcr  (Srbe  IV 565m*;  erlifd^t  11385m,  (Srli^fc^en  II 
386eli;  -emotionen  IV 261am,  en)ige  IV 5(50me,  f-gebenb  IV315e,  in  g. 
ge^iim  IV412a*,  -gIntH256m,  ^elle  IV260m,  ans  e.  |>öl)re  IVöiOme*, 
51.  u.  ii'umbclbt,  J?c^mo§     V.  29 


450  gramme  Q  —  glora  ©.  (P.)  aÜg. 

auf  c.  3i:fel  IV4i2am*  Heine  [=  glänim^cn]  IV 531a*,  -nieev  I  200e, 
olme  V35e,  ri5tt)Iid;e  IV 263a.;  am  ®)}alten*  IV263e,  509a;  H^vü^eub 
Iil9e,  initevf)alteub  11385m,  [Uvfac^]  IV586a*,  [Scvt]  V65ni  ||— 
glänimc^eit  IV531me,  V47e  |  bvi§  flammen  111590m;  flanimenb  [f. 
33ulfane]  I453e,  UI379a 

*Jolin  Flamfteed  (1646-1719)  111154a:  3)c|.^^eIfterlle  111291m, 
[per].]  111154a,  (Souneiifledeu  111387m  |  ^teni(e):  -atM  111154a,  19ße; 
SBeobb.  llI265e,  6a,  291m;  ^avaüafe  III 273a :|  Uranus  II360e;  I11153e, 
530am  ||  Flandern  II55a(aiie),  81a  (in);  IV 64a  (inagn.  ^ecl\),  170e 
(©läfcr)  I  gfafc^e  111115m  (ipalö);  pl.  -ml327a  (aii^getrovfene),  11484m 
(mit  @eelra[ier)  :|  flafvig  V76a,  Flathead  river  IV436e;  FJaugergues 
(Honore,  1755-1835)  11184m  (Jupiter),  538m  (Venus),  547m  ((SiiifüiB 
beg  äl^cubeO  |  (^lccf;tcii  ($[I.)  114a;  II 91a  (büvre),  400a;  sg.  -e  IV  65m 
(einzige  ^fialjvimg) 

bei-  glerf  (O),  ber  Rieden  (*);  pl.  ^lecfe  [[.  teni,  Diebel]  (^)  1201m; 
i^ledeii  (wirb  uid;t  bej.;  aiid;  in  compos.)  [[.  Svbe,  ä^iagellanifd},  Mars, 
2Jionb,  Saturn,  @c^nee,  (Boimc,  Venus]  11167a,  351a:  f-avni  (eben  je: 
-frei,  -log,  -veid;)  f.  (SonnenfTedeu ,  -Inibung  111520m,  bnnftev  111213a*, 
f-fuei  f.  -arm,  [im  ©efteiu]  IV 345m*;  f-Icg,  -reid;  f.  -arm  |  ft^iravjei' 
III68mO  397e*,  413am*',  pl.  bie  fd^lravsen  ^.  f.  Äer;reHlcide,  9^orbIid;t  :| 
tDei^ev  ll328e-9a*,  368eO;  lll343inO;  -jenen  111404mll  ||—  ffecfig  111338a 

*^IeiB  IlöOle;  I11302e,  421a,  7a,  586a,  594m,  606a,  627m:  IV 
309m,  457m,  466m;  V5m:  beliaiTlic^er  111319m  J  fleißig  [f.  S3eobad;ter, 
-nngen]  lll  152a,  8m,  227e,  388m,  552e  :||  1)  Flemming  (Beffel's 
@c^ütev):  [^erf.]  111 556am;  über  Uranus  111555e,  6a  J  2)  Paul  Fl.  (1609- 
40):  Xid;tnngeu  in26a;  ÜJeife  nad;  ^:i$er[ien  1168e,  126a  ||  Flensburg  IV 
616e[^erf.  ba],  F/enMlV180me  (^cr)renbergtrerf),  J.  Flefch  (geb.  1813) 
IWMlme  (®d;tvan!en  beö  Sirius),  FJeuriau  de  Bellevue  (c.  1761-1852) 
1459e  (©ebirggarten  im  ^ener)  |  Fleurieu  (Charles  Pierre  Claret  comte 
de^  1738-1810):  i3ftl.  Elften  I(309a)472a,  Sap  Hom  11476m;  introd. 
au  voy.  de  Marcliand  1472a,  IV592e;  Grand  Ocean  lV5P2e,  gr.  Oceau 
1305a;  [perf.]  lV592e  :|  bie  große  Fhufs  (öftr.  5ir^en)  IV 499m,  glejioneu 
(ber  @^rac^e)  11298a,  frang'öf.  gübuftierS  Y78e-79a  {Neu- Valencia,  Trin- 
cheras),  fliege  (@ternbilb):  a  muscae  111141m  ||  fließen  IV359m,e, 
382m;  %,  V20aT  -enb  [f.  Saffer]:  immerfl.  II27e,  iD^etaü  111395a  || 
glimmern  1147a,  207e;  f-ernb  I207e  J  pntenfugeln  1205a;  ^intglaö  III 
79a,  80a  :|  glittern  111615a 

ber  glor  [f.  ^oefie]  111150a;  bie  gier  I293e,  303m  (Sanbf.),  375a  |I— 
Flora  21.  ©13t tinn  1191a  I  SB.  8t^'^fl.  planet  111576m,  448e;  \  108me, 
116m:  mittl.  SIbftanb  ü.  b.  @onne  111456a,  äußerfter  IV 428a;  (2[em. 
III 5i6a,  YlOSme;  ßntbecfung  111426m,  460m;  \108m,  117a:  Sage 
111428a,  turje  Umlauflseit  I11448e  J  (5.  (^flangen)  [f.   5ßraimfoF)Ien, 


etemfcl;Ien;  einseliic  Sauber]  1375a;  p].  gloreii  (*)  I54iii,  376e-7m  (6ell): 
alte  IV14e*;  feffile  [=  S3erftem. ,  :|:  35orireIt]  I  [293-9a*]  468m,e;  IV 
324e;  frembartige  I  9a,  gegeiüuärtige  1298a,  ^eiiiiifc^c  II  89m*,  [tcii  2'äi\o 
beni] . . ,  IVeiOe,  Sertiär-g.  IV 558a;  untevirbifc^e  I486e,  7e;  35cvmifc^img 
11103a*;  bei-  iBerfteinermigeii  [=  fof[.  iifa\]  \284m,  8me  \  bev  S^onrelt 
[t  Mf.]  I[293-9a]  7a,  I115e;  i}ürtreWicf)e  I63e-64a,  IV324e  :\  t^r* 
f4>tebner  ßcncu  V88m 

"^Florenz:  ^loftev  degli  Angeli  11377m,  (gntfeniimg  IV432e,  ^pcf 
11357a;  ^ird^e  II464e,  476e,  508m;  paler]  1182a;  [^^Jerj.  ba]  V63m, 
87e;  Sem^ev.  1349a  J  glorentiuev  (subst.  sing.)  11286e,  332a,m, 
362a,  464e,  474e,  492e,  3a;  111342a;  flor.  (adj.)  11300m,  378a,  380e, 
465m,  491e,  510m;  111336a:  flLTentiiiifd;  11494a  :H  Flor  es  51.  (ascv. 
Snfel)  I188e  (weftl.  bai>cii),  lV424a  (fluten.)  ;||  8.  (!r.  eimba-^nfel): 
Stuie  of)ue  2(bii\  IV  138a,  Sufel  babei  lV409a  |  SBuIfaue:  raii(f)enb  IV  392m, 
407e;  3Qbl  IV406e  (ber  t\)ät.),  7e  (fed^eO  |J  F/o7-ida  1342m  [Ort  ba];  II 
272e,  301m;  FJorus  (Lucius  An naeus)  IV 606a  (3eit),  a  (Ve/uv)  \  ^to^ 
tiHe  11476a;  glotte  [f.  ixniifc^]  I1165e,  7e,  302am,  416a,  432m,  4e,  459a 

glög  [f.  Äalf,  ^alffteiu,  ÄcI;Ieii,  ©teinfcMen]  (aiicf)  in  comp.)  1295a, 
457a:  2(lter  V(76m),  f-avtig  IV361a  J  -formaticncn  1250a,  IVl62a, 
V75e;  sg. -icn(*)  I264e,  \90m:  (SiufliiB  IV28m;  entfter;eu  1260a,  (g. 
VÖOm*;  leicht  IV 28m,  trenn  [ie  nic^t  iräven  111511a,  gr.  S3crBreitung 
IV32e'{  -gebirge  (sg.  n.  pl.)  I26a,  267a,  467a;  \73a:  alte  IV249e, 
Oefd).  V92e,  2«ittel-gr.  IV618m;  neue  IV249e,  neuefte  n^618e;  Oueüen 
IV249e,  t^üringifc^eg  I465e  :|  -@ru|.^^e  I258e,  -lagen  1308m  |  -f^ic^ten 
I26m,  288e,  292a;  V76m;  sg.  -fc^id^t  O  1275m:  $!ignitcn,  neuer  IV 
461a;  alQ  [ie  nod^  nic^t  »aren  III510e,  35ei-ftei«eruiigen  V76m  :j  -geit  1302a 

*pd;tig  f.  33licf;  ^-feit  11231m,  IV  256m,  V39me  :|  Rob.  Fludd 
(1574-1637)  m31me  [  ging  [[.  Sßögel]:  -^ant  I287e,  -^äute  I  466e  J 
i^Iügel  [f.  ®eban!en]  II  81m II  (e.  ^ilbe^),  J.  G,  Flügel  III261e  jj.  pübität 
I270e,  IV333a|  gluibum  (=  glüffigfeit)  III 33e,  40a,  42m,  50a II,  51a,e, 
410m;  IV  196a:  e(aftifd^eg  111386m,  baS  bemmenbe  f.  iriberftreBenbe  30?a* 
terte,  Ieud^tenbe§  IV195e-6a;  [elbft(cuc^tenbe§  [f.  9ZeBeipe(f e] :  im  SBeltranm 
III 525,  567me  ||  bie  %\uv  I  7e  (bie  bebaute);  II 50m,  63m;  V35a;  pl. 
-eu  II  55a  (^ei^e) 

gluB  (4:@trcm)  «.  (anb.)  1451a  (oon  ©c^Iamm  [ügl.  etrom])  |I  21. 
(eig.)  [oft  in  compos.];  pl.  ^lüffe  (*)  [[.  amerif.,  Sauf,  cceanifd^]  11125a., 
7a,  232m,  325a;  V31m:  2Inf^n:cnen  II  50me,  52m*,  194a*;  f-artig  I 
326m,  lV37e;  [Slufsäf;!.]  11232m*  |  -bett  1397a,  II  13m;  -bette  V82e; 
pl.  -en  lV436e  :j  damk  IV 497a*,  -gbene  IV 556a ;  entf^ringen  f.  Oceanus, 
Urf^rung;  -fabrtIV497e,  garbe  f.  SBaffer,  -gebiete  II254e,  -gegcnb  II  86m; 
ber  gelbe  1397m,  11403a,  111454m,  IV 608a;  ©efc^irinb.  [4:  [dueü,  tgl. 
(Stranung]  1117a*;  große*  1187e,  194a;  lY 497a;  ffeine  [=  ^lü^c^en] 


452  giufe  m  —  giutf)  äug. 

11108m*  g}^üttbimg  II  56a*,  -ue^  II  86m,  9^iebev[^rag  V44am*,  am  bem 
Oceanus  cnt|>nngenb  11181a*,  Oiielleu  1  451e*,  -r^ife  IVllSe,  rei^ciiber 
II28ra,  (gc^ilberiuig  ll28am,  feljr  fd^iieü  [:j:  @e[d;n.Mnb.]  IV497e,  fc^iravjer 
IV582e-3a,  feierte  IV 49 7e*,  -fteigcu  IV498a,  ©trcmimg  V44m!l*  (@e- 
fd;ti}iub.);  Xmpcx.  [j.  ©übamev.]  IVöOla*,  -X.  IV498a  |  -tf)anil47a, 
220e,  240m;  IV42e,  46e,  386a;  pl.  -tl^uler  1220a,  360m;  II53e,  246a; 
IV 496m,  599a  :|  Uvi:^niiig*  [bgl.  Oceaims]  11181a,  11156a;  -i^eräiveiguiigcu 
I295e  II  2öa[fer:  garbe  IV497m,e;  tvük  V44am  J -mffer  1260a  1| 
-tDett  II94a,  [2öort]  IV594a  ||—  %in^d)m  II18m  (sing.) 

pffig  (:|:  ge[Io[[eiO  [)'•  ^""f^^^ti^ .  (Svbe,  (grbeu,  feft,  gett,  geiiev,  2aöa, 
SD^affe,  ^kneten  ii.  i^r  3nnere§,  ftarr,  21)011,  SSaffev,  5äl;e]  1179m,  180a, 
362a;  IV289m,  359m',  ba^  ^^lüffige,  ^lüffiöeö  (*)  [[.  ba^  gefte, 
©tavre]  ISOla-,  III325e,  511m;  IV20a  [2)?cer],  V31m:  53en.H^ölid;-^.  I 
244.e*,  bunftförmig  111220a*,  (S6ne  II  53a,  elaftif^-f.  IV213m*  j  ba^  fl. 
Clement:  1)  =  SSaff er  1170a;  III378e,  510e;  2)  =2)?eer  1170a,  305a, 
312e;  11308a  :]  erftavrteS  111527m*,  %i'dä)t  IV33a,  gasförmig  [(.  1426a, 
^ei^-fl.  1259a  \ma\\e  I340e;  IV18e,  370a,  510e;  V35e;  pl.  -m  1345a, 
l\{272a)  359a  :|  petatlj  II416e,  D6eifläd;e  1 163m*,  ^.nimitiü  111324m*; 
ftrengft.  V76a,  94m  ||  tro^fBa v  fL  111395m,  IV236m  [=  2}?cer]:  (Element 
(=  mztx)  1169m;  mxptx  Illlm,  11370m;  III394a,m,  6a,  418a;  Stoffe 
1 177e,  Buftanb  IV  9e  j  ba^  Sr-^Iiiffige*  (=  9}?ecv)  I170e,  316m,e,  320e, 
3a;  IVl3e  ||  Buftanb  I271e,  426a  :|]—  ^lüfligfeü  [[.  Reiter,  ia'ca,  Suff, 
magnetifc^ ,  ^nltam]  %  (Buftanb)  [biivd;  o  be^.]  [[.  (Erbe ,  ©ebirg§!etten]  I 
179a,  325m;  IIl527m,7n  [S)efiu.],  e;  IV359m,  425e-6a]S8.  (©tcff) IllOe, 
258e,  266a,  331a,  344m;  II428e,  9m;  111552a;  IV256e,  417e,  515a, 
561e;  V63a,  90m;  pl.  ^Iü[figf eiten  (*)  I  169a,  211m,  265e,  373a; 
III 5m,  IV IIa  ||:  at^fefeenbe  V73a;  [%xt,  33e[d;af[.,  (gigcnid;a[tcn]  IV255a, 
514a;  Betregte  IV 84a*,  bid;te  111553a;  3)ünnfl.o  IV476e,  486a,  637a; 
bunftformige  1179a,  (gtgenfd;.  [.  S3e[(^aff.  |  elaftifd;e  I221e,303e;  II 
(386m);  IV 223a*,  484e,  490e*,  572e*:  Sln^ürud)  IV2iim,  222m*  :|  ent* 
tüei(^enbe  IV 485m*,  erftarvte  IVlla*  j  gasartige  IIl567e;  IV484e, 
5m*;  gasförmige  I  llOe,  221m*;  III  51e*,  243a  :\  ge[^\innte  IV 222m*; 
®rab  I457eO,  -e  I269aO;  r;a(Be  IV219aO,  §a(b[I.  I180aO;  in  einer  gl. 
[f.  ^öxptx]  IV156e,  7a;  falt  IV  233a,  $!eic^tfl.  IV476eO;  Inftartige  IV  232m, 
-förmige  11388m;  Steigen  IV 9m*  (ungleiches),  ftrömenb  I212e,  S^em^er. 
IV242e-3a;  2:f)eileIII(323e),  IV157aI  tropfbare  I208e,  227e-8a,  259m, 
260a,  5m,  7a;  IVlla*,  232m*:  auffangen  II228e-9a  :|  trüBe  IV 35m*, 
unreine  I361e*;  S5erbid^tung  III567e,  i)erbid;tete  111568a;  n^arm  IV 233a, 
ben  SSeltraum  fiillenbe  III567e,  ^ufammen^angenbe  IV5öie,  B"poi^fe 
1 167e* 

gIntHf-  Coxcox,  ©encalicnif^,  (5BBe,  2ic^t,  2Weer,  SRcnb,  SBöIfer, 
SCßaffer]  51.  (in  aßg.  S3eb.)  [auc^  =  ÜBerfc^tremmung]  II  154a  (gro^e)  j  pl- 


glutl^  -—  gorm  allg.  453 

%M\mi  [f.  Schnee]  1325m;  IlöOe,  389e;  IV571m:  (SrbfT.,  «gcmienfl.  III 
510e;  folgen,  trenn  bie  ^L  nic^t  ivärcn  lUölla]  ^,  (bie  all  gern  eine 
cb.  grc^e)  [=  eiinbfhitB]  (f.  *2Renfc^  ^)  II (391a):  aügemeine  Il(llOa) 
439e,  \58m;  bei  amerif.  Steuern  III (475m),  demet!  III581ell;  grcBe  I 
489a,  111154a;  bei  ben  Muyscas  II482e,  nad;  ber  g.  lll(481e),  Urmc^ 
{V488me,  ber  ber  %.  III(481e)  ]"  (5.  (beS  mecx&:  Steigen  eb.  SBetlen) 
I217e!l,  II59e;  (ancb  in  compos.:  pl.  f.  bei  2t.)  f^evrcgenb  IV 488m,  Uvfac^ 
lY488me,  -ii^etle  I325all;  Sirfimgen  111511m,  547a;  -jeit  I326e,  IV 
412a  :||—  ba§  ^hitlien  IV241e-2a,  flntr^cnb  f.  2Ba[[er  ||  fluxions  II 
371e,514me 

*^ccal-  :  -lange  11366m;  III 7 7e,  78m,  80m,  213m,  319a,  336a; 
-2^emVeratur  III564e;  -iveite  III117e,  9m  J  gccue  f.  magnet.  Snlenf.,  pl. 
loci  [f.  ib.]  IV  87a  ||  Foe-koue-ki  (d)inef.  SBerf)  I47e  [3nb.];  lY  493me,me 
(Uvfad;  ber  (Svbbeben),  e  (95er[a[fer)  ||  Fogo  21.  3n[el  (ca|^i^erb.  Snf. ;  ilha 
do  Fogo  IV 301a)  IV291e,  5m,  301a,  373e:  9kme  lV50ia;  Dteife  IV 
524m,  622a  J  53.  35nlfan  mi  F.  IV  295m,  301am,  373e  [524m  21.  27] :  2rn8-' 
brücke  lY301am,  caldeira  [Ärater]  lY616m,  ©vcn§  IV272e;  §i3be  IV 
291e,  524m  (21.  27),  m  (abnebmenb?);  gr.  Krater  [i^gf.  caldeira]  lY  616m, 
me\imQ  IV 524m,  [^erfcnen]  \Y524m,  S^ätig!.  lY SOlam  :||  folgen 
(pl.;  an^  in  compos.)  [f.  ivobltbätige] ,  sg.  ^clge  (;'^)  [ü  ©ebirg^arten, 
(Sc^id;ten]  11302a:  furchtbare  11257a,  gen^ic^tige  11302a,  glüdlic^e  IV71e, 
mäditige  111257a,  ^ericbi]d;e  II378e*;  f-reid;  11269a,  306a,  337m,  396e; 
11175a,  519e;  IV54e,  413a  J  Weigerung  III374e-5a  (anö  ^orangfe^ungen), 
pl.  -en  I1377e  ||  Caftell  Follit  ((fatalen.)  IV372m  (nn^gebrannte  25ulfane) 
I  Fomalhaut  (Fomahaut  II.486am)  (Stern):  2ter  ©r.  lU138e,  fi3nigl. 
Stern  III173e,  D^ebeljone  111327a  ||.  Fonfeca  y  Zuniga  f.  @raf  Monterey 
I  ©elf  cb.  S3ai  (*)  bcn  Foiifeca  {mitt.  2Imer.)  IV306e:  33orgeb.  babei  IV 
542a;  ^nlfane  IV  306m*,  540am,  le-2a;  ißnlf an  babei  IV534e,  541e- 
2all,m  II  gcntaino  I231am,  Fontainebleau  IV 302a,  Fontana  I11538e 
(SBenn^mcnb)  I  Jean  deFontaney  lU368e~9a:  aftron.  S3eob.  111369a, 
dbina  ib.,  fübl.  S)o|>|}eIfterne  III361e-2a,  fübl.  §immet  111347a,  ^nbien 
111369a,  lettre  III368e-9a,  iWagell.  2Sol!en  IM  368e-9a,  [^erf.]  ib. 

^f^craminiferen  V45m  ||  1) Edward  Forbes  IV 297a  {Chimära),  369me 
(2eitnnggfal;ig!.)  J  2)  James  D.  Forbes  (geb.  1809):  Seitnng  ton  ©ebirg«" 
arten  IV38m,  heat  111539m;  magnet.  Snteni".  IV  64a ,  95a(e),  182a,m; 
iOlonblic^t  111497a,  539m;  9lcrbnd;t  IV147am,  Solfatare  bcn  Pozzuoli 
IV600m!l,  Scnnenlid)t  III4:/7amll;  Semper.  ber  2:iefe  IV38m.  165e,  6e; 
2Bärme  111565a,  IV38me  J3)  Forbes*  V90e  (Oldhamia)  ||  Job.  *Georg 
Forchhammer  (geb.  1794)  I  473e  (Steigen  be8  $!anbe§),  V44e  (.^iigel); 
fijrberlic^  fein  II215e,  goveüe  (gemeine  u.  fc^trarje)  Y52e-53a  (in  ben 
^^t)renäen),  Forez  (^ranfr.)  I460e 

gorm  [f.  Sichtung,  S^ij^enj,  grammatifc^,  ©runb,  Sanber,  ?ebcn,  mcnfd)Ii*, 


454  gorm  —  Formation  % 

'iRatnv,  ^flciujen,  ^lanetanjd; ,  ^t}t^agoreif^ ,  Spiere,  Ur-,  S^ulfatie  ii.  a.] 
33.  (sum  formen)  [O]  Y9ie]  21.  (aüg.,  =  @efta(t)  I59a,  64m,  310m\\ ;  II 
96e,  207a,  257am,  284e,  7e;  IViie,  V17e;  plur.  formen  (*)  1  18a, 
188m;  1142e,  267a;  III12e-13a,  lV561m,  V87mil  ||  3nftt^  (in  compos. 
geh),  ^crm-,  bisu).  [*]  formen-):  2l6ii?e(^lelung  I5i7me*  |  -ibnlic^feit  I 
55a;  -en  113726,  11118m  :|  alte  1067e%  -Stnberiing  III562e,  STnmntl) 
V5a  I  f-bilbenb  1123a;  IV 8e,  352m;  -bilbung  IU8a;  IV16e  (anovga* 
nifc^c),  211e  :|  -(Sntft)ic!rung  1368a;  ejctifd^e*  1 9e,  114m;  -gattiing  I11332e; 
f-gebenb  IV270e,395a;  eineö  ®egenftanbe§  11168a;  gegentfävtige  I99ra, 
III 45Ime;  geiftlofe  I  5e,  ©riinbt^^en  I  22m* ;  $au)}tf.*  II372e,  11118m; 
f)öbeve  III  Um*;  inbibibueüe  I  374a;  II  13e*  (84m*),  87a,  291a*;  for^ev 
lic^e  III12e-13a*;  f-Icö  HöSe,  11276a  |  mannigfaltige  11150m,  Illlla*; 
2)Z-feit  If  49a  :|  merfmürbige  II154e*,  microfco:>)i|^e  1370a*,  nene  111233a* 
(Übergang  in),  niebere  11114m*,  ovganifc^e  1369a*  Pflege  11206m  ||  f-r  eic^ 
II171e;  f-reic^*  1 142e,  111587a  J  9^eic^t^nm  1331a*  jj  g^cnBeit  II88e, 
-ft)[tem*  11143a,  f-nmn)anbelnb  in341a,  Unterfd)icbe  IVlle;  f-i^eränbernb 
1200a,  -SBeränb.  III(562e);  S^erln-eitung  1369a*,  iBer!etti;ng  I20a*,  ber* 
f^iebenartige  I56a*  (in  ^Se^iel^nng  jn  einanber),  S5cröcüfoinmnung  V  18m, 
iBottfcmmen^eit  11257a  | -n^ed^fel*  11139m,  111626a,  WUam;  ire^* 
felnbe  11281a  :)  öon  litter.  SBerfen  II55m*  |  2BieberI;cIung  111461m;  -2Ö. 
I99e,  pl.  -en  lll464am  :\  uninberBare  1185a*,  3<^^1  I54e*,  gertrec^en 
1 067e* 

Formation  (§)).  =®ebirg6-g.,  =  Silbnng)  [f.  Safalt,  53rannfoMen, 
Chimborazo,  Konglomerat,  (Socän,  glog,  @ang,  ©ebirge,  ©ranit,  Äoblen, 
treibe,  Sia§,  ^lutcnifci^,  ©d^iefer,  (Secunbäiv,  (Sebiment,  (Silur,  @tein* 
fol^Ien,  tertiär-,  Xxaä^l^t,  Stranfition,  £ra^,  Übergang,  S3ul!ane,  tulfa^ 
nifc^;  nc^  anbre  ©ebirg^arten]  1290m;  IV632m,e;  eine  beftimmte  IV 428m, 
472a,  618m,  632ei  1,3a;  V75am  Jpl.  Formationen  (*)  1170m  (Soöam), 
264e,  6m,  282m,  9e,  290m,  Im,  6a,  315m,  467me;  l\[461-5a,  H.  613-4]; 
Y[57m]  [66-75a,  75-85a;  21.  87e-94a,  m-98m  (nur  2tnfang)],  75m-76a 
[2)ig^o[.],  92e',  einzelne  V[77-85a,  2r.  96m-98m  (nur  geringer  2rnfang)J ; 
beftimmte  [ügl.  2Iuf3är;L]  IV406m,  474e  ||:  3nfa^t:  2lbn)ed;«Inng  [=2öed)fer 
nf».]  \74e-75a  {92e);  tfmlic^feit  V72mll,  73a  ||  2iaer  (pl.)  I283e-4m, 
7a;  IV372e,  461m,  2a,  618m;  Y 63am,  93a,  94a:  53eftimmung  y7bd^; 
bur(^  Organ,  ©nfdjlüffe  beftimmt  ViSe,  63a  J  ältere  IV 492a*;  ältefte  (pl.) 
1290a;  \y 270m,  461a;  \63a,90am  ||  2aternan3*  [=  Secbfet  nfn?.]  V 
74m,92e,dSe;  2iuftreten  V70m*;  [2(uf3äMung,  einzelne]  (tgl.  allg.  sg. 
n.  pl.)  l\461m,  8m;  Sßcgriff  \73am,  S3eftänbig!eit  \73e-4a  (in  berfd;ieb. 
£-änbern),  d^araft.  f.  §au|>t^.;  ©utbeiluug  (pl.)  Y72me,  73a,  75m-76a; 
enbcgene*  Y75m,e;  Sniftebung  Y72m  (@(eid;3eitigfeit),  73a  (äbntic^e),  74a 
(3eit),  90am;  innere  (Sntlindlung  V73e,  92e,  95;  erbeben  IV370a*; 
ern^titoe*  Y59e,  75m;  ejogene  Y75a*;   ^olge  f.   ü?eibeuf.,   3eitf.;   'in 


Formation  ©  —  G.  Forfter  455 

©eßenbcn]  IV 406m,  635e*;  V89m;  einaiiber  gleid^  [t»gt.  Sbent.,  Üüeremft.] 
\73m-74a'^  (in  i^cricf)icb.  Säubern);  ©lieber  y74a,a  (ibentifd;,  parallel); 
^anptc^araftere  V  72??i*,  3bentität  [tgl.  glei^  nftr.]  12Pim,  -^i^lebre  1 302a, 
metanior^^bcfirte  V83e-84a,  neuere  lY {461a)  2a*,*  ^rimitiüe  y69m-70a  [33e' 
griff]  I  g^cilK  1287m*;  9ieil;enf olge  (5olge)(pl.)  1169a, 253e-4a,30Ij;ie; 
IV(46im);  YZDa,  jn-76a  :|  (2d;id)ten  [f.  iibr.  Slrt.]  \74-75a,  fecnnbäre 
I467me*  I  '^§-2:t)^>en  V[72-75m;  75-76,  51.  947n-9öaj:  iücburd;  Beftinnnt 
\72m,  92e-93a:  ern^tii^e  V75m:|  Ükreinftimmnng  [bgl.  gleich  nfti?.]  V 
73e-74a^  (in  i^erfd;ieb.  $!änbern)  [  Übergang  \92e,  93:  aümähl  \74m,  bnrc^ 
innere  (Snttrictiung  VöSaw  :|  Umriffe  I301e*;  nnv'ibl)ängige  V95e,  U-feit 
Y75a*  I  ^eränbernng:  langfame  V95a??i;  ^rähibiren  großer  ^.  \'74me,  93e 
:\  fek  verbreitete  I  245am,  33erfd)iebcnl;eit  V727>i*;  Söedifel  (be§  @eftein§, 
ber  ®d)id;ten)  [=  9lblred;§(. ,  2I(ternan3]  \74m,e;  SBieberfebr  (ber  (gd;id;ten) 
\74m,  e-75a;  Bälngfeit  IV 370a*,  Beitfolge  III 5e*,  snfamniengefetr^te*  V 
73e  [74-75a,  2i.  9.9e-94a],  Buftanb  V73e*  ||—  gormel  [f.  (Sinn«]  III 
239a,  260e,  laH;  IV (201a)  390e,  623e;  pl.  -n  I478e:|  formen  f.  bei 
^crm,  fcrmuliren  II  48a 

'^Formentera  (^ntlnif.  Snfel):  ^Breite  l\28a,  ©rabmeffnng  iV156m,  [Ort 
baranf]  IV152e;  ^enbel  I421ell,  IV 28a  J  Formo/a  (fiib-af.  ^nfel  IV 
404m);  and;  gen.  Thay-wan  IV 393m,  404m;  Thaiwan  IV202e  |:  IV 
395m,e'l,  404m:  d)inef.  IV 393m,  ÖeBirge  IV5(S4am;  Snfeln  baBei  [ijgl. 
^Ri^tung]  IV403e-4a,w;  magn.  5Ibli\  IV202e,  Spanien  11477m,  [Ort 
gegenüber]  ib.,  Cftfüfte  IV 404a;  beränb.  D^ic^tung  (ber  3ufeln)  IV393e,  4a, 
5m  (403e-4a);  @teinfcl)(en  IV  394a;  3>nl!ane  IV  404m,  584a;  babei  ein 
SSuIfan  im  3)?eer  IV 404a  :|  formuliren  f.  nad^  T^ormation 

^crfdbegier  II172e|  gcrfd)en  (=  gerfdnng)  [f.  Gräfte,  9^atnrge[et5e] 
I87a:  cm^nrifcbe«  Iööe-C7a,  190e;  trirb  fid)  nid;t  minbern  Vi5m,  mübe- 
tooüe«  II253e,  raticnette.^  11217a,  tiefet^  I  21e  J  fcrfc^enb  [f.  ©eift, 
iRatnrfinn]  1291m,  11206a,  111405a:  miibfam  11443m,  (ginn  11162a; 
tief  f.  II310e,  tieff.  111517m  J  ^crfdier  sg.  1268m,  11337a;  11164a, 
316e,  335a;  IV426e,  439a,  548e,  635a,  8e;  pl.  (*)  11162m:  anfmer!^ 
fanier  11375a,  eifriger  IV 289m,  ernfter  IVlOe,  grünbl.  IV196a;  ftef" 
finniger  IV380m,  V66e;  finniger  II  18a,  tiefer  Il62e;  tieffinnige(r)  II 
341e*,  393a;  unermübl.  IV 32a  J  gorfc^nng  II  218a,  265m;  IV 7m, 
485a;  pl.  -eu  (*)  I36e,381a;  I1193e,  281m,  507e;  IV348m,  449a, 
461a,  538m,  561m:  eigne  11229m,  247a;  em^irif^e  11283a,  ernfte  III 
464m,  ©egenftanb  11384a;  -^^geift  11117m,  144e;  V61m;  geiftige  IV 5e, 
fünftige  I276e"-,  menfd)t.  11126m,  9teibe  IV  143a*,  iroranf  ju  ridten 
\7am',  fdiarffinnige*  11253m,  IV454m;  fd;öne  IV422a*;  tiefe  1104m, 
-re  IV461a*;  ber  %.  nntertrcrfen  I81e;  SBerfseug  II394e,  625e;  3iel 
I32e,  11126m;  B^red  IVö5a* 

Petr.  Forskai  (1736-63)  III 444ra(^flan3e)  II  GeorgForfterI345e-6a; 


456  G.  Forfter  —  g 


II  65me,  72:  auf  Cook's  2ter  9?eife  I345e-6a,  II72e;  M.]  l  345e- 
6a:,  II72e,126m;  Sakuntala  UlUme;  ©iibfee  II5m  (-^nfehi),  125e 
(„9?eife  na^  ber  @.'0;  SSJerte  11726  J  Joh.  -"-Ileinhold  Forfter  \307e: 
niit  Cook  IV  421m,  ?anbf).nt5en  I307e,  ©Übfee-Stifcln  IV421m  (geogiu), 
Tanna  IV  419e  J  Willi.  Forfter  (geü.  1832):   Erato  entbedt  Vllöe,  6e 

*gort  f.  ben  folgenben  9^amen;  ein  beftimniteö  .  .  .  IV 408m  ||—  fort-, 
%ÜVt-  (*):  Fortaventura  (canar.  3nfel)  11414a;  -beiDegen  1 244m ,  -ung* 
III 348e ;  -feübiing*  1 86e ;  III8e,  318e ;  -gefdptten  II  146a  (iinimterbvod^en), 
310e;  III  150m  (^cnntni^),  472m  ((Sultm);  Fortin  (1750-  c.  1831)  HI 
81a  (3«eBin[tv.),  -laufcnb  IV  126m,  -Icitenb  1194m  ||  [ic^  fortpflanjen 
(Hlbl.)  [f.  iöetregung]  I427e,  11149m;  IV  132m,  e-3a  J  gort|)fIan3ung 
[f.  33en)egung,  Svbbebcn,  2i(f)t,  90?agncti^nuiö,  @d;a(I,  ®d;n)ingnngen, 
2:^ieve,  2ßärme]  1490m,  11400a,  IV49m:  (comp.  -^H-^ef^i^inbigfeit 
[f.  cit.  mt]  11193m,  94ell,  96a!l,  168a;  Hemmung  \\133am,  -traft  IV 
IIa,  -mittel  11142m,  5«i^t-g.  I444e,  -tvege  IV 494m  ||  -rüden*  1150a, 
398m,  400a;  -fc^affenb  III510e  (Äraft)  ||  gortfc^reiten  (=  ^ortfdjritt) 
[f.  Sultur,  ©onnenfpftem]  1220a,  430a,  le,  441all;  11239m;  111157a, 
457e;  IV127e-8a,  130e,  207a;  V59e:^Ieid;3eitigc§  IV  62a,  Hemmungen 
11235m,  im  %.  IV  127m;  |3eriobifd>eö  II373e,  5m;  nngteic()ee  IV  72m  ] 
fortfd^reitenb  (=  ^n-ogreffib;  togl.  fcrtgcf^ritten)  [f.  Seu^egimg,  ccntinuir* 
lic^,  ^enntniB,  SBeränberung,  SBiffen]  II74e,  140a,  154a,  173a,e,  221a, 
7m,  268a,  287e,  319a,  399a;  11114m,  37a,  48a,  500m;  IV216e;  baä 
g-be  11398m  J  gort fd; ritte  (=  gcitfc^rciten)  [f.  SSilbnng,  (Srfenntni^, 
geiftig,  Äenntni^,  ^imft;  einjetne  Söiffenfd^aften  n.  a.]  1304m,  341e,  376a, 
9e;  11148m,  162m,  174m,  200e,  7e,  212a,  6me,  222a,  239a,  268e, 
312m,  333m,e,  7a,e,  8e,  366a,  9m,  377e;  III80eil,  503a,  584e,  592e; 
IV60am,  77e,  461am,  477a;  sing,  gortfc^vitt.  (*)  11135m,  7m,  149m, 
205m,  219e,  228a,  267e,  383e',  III  100m,  IV 78a:  bag  ^elb  11537a* 
(jeigt  fid^  immer  ireiter),  jeber  %.  bringt  neue  @efal;rcn  IV96we*,  [gel;emmt] 
11400a,  geringe  III588me;  gfänjenbe  1293m,  383e;  II170e,  209a;  III 
22m,  145a;  IV311a;  glänjenbfte  1197a;  immern)är;renbe  III24,  feine  g. 
machen  II210e;  langfame  111319m,  2-feit  IVl34e*;  (^d^neüigfeit  HI 
24m*,  ungemeffene  111353a,  unfre  lll375me  (Srftaunen  ber  Sitten  über)  |j 
Fortuna  (19*«  !(.  planet)  V116m:  ßlem.  YllOam;  (gntbeder  VI  10a, 
7a;  -ung  \110a:\  -l^irfenb  lll456e-7a  (regelmäßig) 

foffil  [f.  (Sinfc^Uiffe,  gifd;e,  f^lcra,  §0(5,  Änc^en,  W^iu3en,  X\)kx^] 
1291a,  406e',  11412a,  439m;  V62m,  63m,  66a:  r;arbf.  1303a,  OTanjen] 
IV597e;  9?efte  [=  ^^  35erfteinerungen]  I168e,  285e,  292m,  303a;  II 
519m,  IV524me(558a):  tro^ifd^e  Ifl(457a  in  ber  falten 3cne)  J  ^^offilien 
(=  1)  35erfteinerungcn  2)  ©ebirg^arteu)  [and)  in  comp.]  1487m,  11390m;  V 
57m,  58a:  einfache  I260e,  f-frei  V69m(@d)id;ten),  frljftaüifivte  1245a;  f-Ieer 
V6öe,88e;  nac()af)men  Y62e\  f-retc^  \66e,  67e;  33erf(^ieben^eitV 66e,  72ra 


goft  —  Frogua  457 

*$?ieut.  Henry  Fofter  (c.  1797-1831):  magnet.  IV96e  (Sntcnf.);  ^^^«»" 
(5(bw.);  dtciie  mit  Parry  lV65me,  96e,  119a;  ^eubel  I421e  :|  gctuö 
11430a  I  Foucault  (Jean  Bernard  *Leon,  geK  1819):  ^I^feiibvdnnig  ter 
gi-be  IV  i57e-Sa  (51^^>avatn.  ej^^eriiiieiit) ;  2i^tV10m:  ftavfeö  111397m, 
419a]  (Sciiucnlic()t  III(396e-7a)  41Se  :|  Fougeroux  (Aug.  Denis  Foug. 
de  Bondaroy,  1732-89)  111612a  (Sfieteüvftein)  ||  Fourier  (Jean  Bapt. 
*Jofepli  baron,  1768-1830):  theorie  analyt.  de  la  chaleur  1425m, 
in 56m]  (grbe  [f.  SBävme]  I179a  ((gvftarrimg),  W.  Herfchel  lIU17a, 
ifetljevme  gläd^eit  lY 244m,  ä)?air)cniatifer  lV244m;  [^ev[.]  1114:6m,  IV 
244m;  ©cnneulic^t  III (396e)  417a,  2:iefe  f.  SSävnie  |  SBärme  1162m, 
425m;  lV238e:  innere  2B.  ber  (gvbe  1184a,  in  bev  Siefe  IV38e;  be8 
SffiedraiiniS  III46a,m,e,  56m  ||  J.  Fournet  V71a  (^elbf^atl)) ;  Rob.  Were 
Fox  (geb.  1789):  magn.  IV  74a,  107e  (D^eigung) 

'-'Fracaftoro  (Hieron.  ob.  Girolamo,  1483-1553)  in2im:  Scmeten 
111563m,  -fd^ii?eife  I107e;  ©ebid^te  11121m,  i?ergreBevnbe  ©läfer  11508a, 
SDJagnet.  1427m;  9?atiivfd^irb.,  opera  11121m;  [p^xl]  1427m;  lUSim, 
353a,  508a;  poetica  11121m;  ®|>I;;iveii  11353a,  III  165me;  33evfteiu. 
11389a,  \61e-62a  :\  gracticii  (=  ^nid;  ax'iüjm.)  III167e,  -cn  IV 391a  || 
?^rage  [f.  ©treit]  1353m,  382m,  431m,  455m,  475e;  II264e-5a;  III 
51e-52a,m,  167m,  8a,  240a,  la,  281a,  297a,  322m,  332a,  384m, 
456e-7a,  545e,  7m,  558e,  564e,  9e;  IV20e,  llOall ,  122m,  149m, 
202a,  8e,  244m,  e-5a,  261a,  369a,  383a,  450a,  8m,  554a;  Vlla,  69a, 
91e;  pl.  gvageii  (*)  II48a;  III 39e,  165e,  234e,  374me,  401e;  IV93me, 
348a,  366me{e),  5l2am,  568a;  V66am,e,  69e,  71a,  92ell:  anregen  III 
322m,  569e;  IV138e*;  2l-iing  III219all*  :|  brei  Iin45me*,  gnt]d;eibiing 
111162a,  gro§e  V92e*,  {;iftor.  \63me  |  Icfen  IV138e*;  2i3fimg  III145e, 
IVnOa  :|  luic^tige  (pl.)  1379a,  11298all,  111219a;  IV95m,  612m  :||  eä 
fragt  [ic^  111573a,  man  f.  fic^  lV425e  :||  Fragmente  (=  S3ri4ftii(fe, 
(Stüde),  sg.  Fragment  (*):  ST.  (aüg.  n.  ijerfc^.)  I  298e-9a,  II411e;  III 
517e,  623m ;  53.  (toon  ©elnrg^sarten  n.  ä.)  1 121a ,  2e,  4m,e*,  135a,  300m, 
430a*,  462a;  IV  149a,  209a,  219a,  277m,  280m,  293e,  331e,  345m*, 
9m ,  357m ,  366a ,  372e ,  5a ,  461e ,  490m ,  530a ,  560e ,  7m ,  601e,  614a, 
9m;  V45a;  (5.  (üen  ©d^riften)  [sg.]  Il50e,  109m,e,  112a*,  176m*, 
233all,  254a*  423a,  442e;  III8a*,  147e,  201m,  411a;  IV533a  J  frag* 
mentarif^  [f.  ©eftein]  1370m;  II27a,  50e,  144e,  252a,  388m;  III 
143a,  517m,  585m;  IV538e:  [bon  ©eftcin]  IV 358m,  426a,  572a;  inifr. 
IV361a,  Buftanb  1 120a  J  fvagmentar  I377e  :||  rio  de  la  Fragua  IV 
453m:  3uf(ii^  beS  Caqueta  IV 453m,  548m]  Oiicüen  IV 547a,  Urfprung 
IV 557m  J  volcan  de  la  Fragua  (cftl.  t>cn  ^c^^at^an)  [I  254e;  aiic^ 
V.  del  rio  de  la  F.  IV 545m,  35iil!an  am  rio  de  la  F.  IV453me]  IV 
453me,547am,8m,557me,606e-7a:  jit  befiid^en  \\607a,  in  ber  cftl. 
Scrbiücre  \W557me]   ifclirt  IV 547m,  607a;    2r6ftanb  D.  b.  iliifte  [i^gl. 


458  Fragua  —  Frankreich  % 

mm]  IV455e,  557e',  Sage  \\5i7am,  557me,  606e,  7a;  2)?eevef«ferne 
[ögt.  mM  I254e,  IV 547m;  raiK^enb  IV557e  ||  Frälin  (Chrn.  Martin 
V.;  1782-1851):  Baku  IV509am  (9fJa;.>Btba) ;  Ibn  Fozlan  11446m,  IV 
509am;  Ptolemäus  II253e,  @tevn|4)niip^en  I398e 

*Will.  Francis  (geb.  1817):  Pifoje  lV621me  ((gäitlen),  635m  (^oi^bl^r)  :| 
gvanciicanev-9}^i3nc^  1400a  (gctöDtet),  11280m,  IV298e  ||  S.  Francifco 
2t.  (®tabt  gfteii-Salif.)  IV 440m  (§afen),  630a(3eitimg:  l'eco  du  Pacifique) : 
93.  punta  de  S.  F.  (9Zeii-@raii.)  IV 428a,  S,  rio  (93rai.)  II  85m  J  S).  Sierra 
cb.  ©ebirge  (5JJeu-2J?ej;.)  IV  455m  [e-9a],  471m:  ©i^^fel  l\438e,  tiilf.  IV 
438e-9a  ||  annaJes  regiim  Francorum  \ll412e-3a]  Franeker:  ['*Prof.  ba] 
II367e-8a,  111234a  ||  Franken  21.  (SSol!)  IV 608a  (-fcnig)  |  iß.  (Saitb): 
SSerg  IV  148e;  [Ort  baj  11345m,  III  315a;  Üfeife  lV632me,  Sßem  1482a  J 
fvantifcf)  [f.  gic^telgeb.]  11509m  („talenbev'O,  111392e  (Könige)  ||  Fmn/c- 
fürt  am  ä)?ain  I45ie  (Sage,  2^cm|)er.),  11508a  (in);  fväiiftic^  f.  Franken  \\ 
Benj.  Franklin:  33(ijj  11383m;  (gfectric.  ib.,  e;  (gvbbebcii  1425a; 
©aiibbänfe  I329a,m  J  (Sap.  (®ir)  John  Franklin:  53cben  gefvcreu 
[=  (Siöb.j  IV47e,  Söud;t  [.  jule^t,  (Si^boben  [togl.  93oben]  IV 580m,  @c* 
tüitteu  1364a;  journe}^  to  the  Polar  Sea  I440e,  IV206a;  9?orbIid;t 
I201e,  4m,  5a,  6a,  440e;  IV146e  (fein  ©eräiifd;):  ®(^äfd;m  IV  145a, 
206a;  Üieifen  IV65e  (jivet),  e  (511  f.  ^In^iiiä^miQ)  ]  Franklins-S8u6)t  IV 
445  (93ulfaue) 

Frankreich  1437m  |  93.  gvanjofen  (°)  11181m  ]  (S.  franjöfifdj 
(ai4  buvc^  *  bes.)  [f.  ^libiiftierö,  ©rabmeffimg ,  Snftitut]  II72e,  114a, 
460e;  IV124e,  274e,  513m  ||:  3iifa^(  (21.  Frankreich  tvirb  iiic^t  bejeid^iict): 
2Inieri!a  IV640a,  in  21.  II(460eO);  2(veat  1319m;  2tftronom*  ni60e, 
-en  IV27a;  SSerfit^e  in  ben  atlant.  Ocean  II18lmO,  ^Benennungen  IV 
598a*;  I^Ö^fler  9Serg  IV274e,  517e;  93o^dBd6er  IViö5m,  Sorcnien 
1260m*;  ©j^ebiticn*  [^.Ägypten]  IV  118m,  517a;  @arten!iinft  II  llOe*, 
©eognoft  IV  464a*;  geclogifc^  [^avte  [.  Dufrenoy,  Elle  de  B.]  1456m, 
458e;  II  25m;  ©efanbter  Il507e*,  ©eftalt  I308e;  ©rc^e  [togl.  2Ireaf| 
II326e,  IV  507a;  mittl  §cbe  I315e;  in  g.  1433m;  II65e,  379a,  493m, 
5e;  11180a,  276a;  Äavte  f.  geogn.,  ^Uma  I350e-la,  ^cntg  11466a, 
Sitteratuv  II72e*,  mac^^  111117m*  |  magnet.:  2(bn).  IV198e;  Sntenf. 
IV61m,  64all,  llle  :I  2}?atr;emati!  11262a,  -er  11146m*;  ^meribiangvab 
IV 22m,  bas  mittägl.  I131e,  ba§  mittlere  II25m,  S^Jaturfc^ilb.  f.  ®(^riftft.; 
ba§  nbrbtid^e  1215m,  480e  (Sem^er.);  Officier  IV528e*;  ^^l)fifer*  IV 
146e,  205am'^  ^^renäen  aufgetragen  1319m,  S^egiernng  IV64e*  |  Steifen 
lV64e-65a*;  Üteifenber  IV 530a*,  -be  IV68a*  :|  ec^ifffabrt  IV57eO  | 
:|)rofaifc^e  ©c^riftfteüer :  9?aturfc^ilberung  II65e,  125m-6a  :\  @eefabrer  V 
64e*,  (Sprad^e  III109e*,  (Stein!o^Ien  1227a,  ©terne  fallen  I404a|  baS 
füblic^e  IV353e:  magn.  3ntenf.  IV61m,  64a;  Obft  I347e,  (Sc^tt?erh-aft 
I422e-3a,  2Bein  I347e  :|  Xmptx,  I(351m)355a,480e;  Sbeile  IV  165m, 


Frankreich  X  —  Freiberg  2Jt  459 

Xcrfmocre  1121m ,  Sriangiilaticn  1 423m* ;  Ü^erfcl^img  [c]  lV531e,  2a,  8a; 
aiiegebraimte  35ulfaiie  l\353me,  2Beft!ü[te  IV  23m,  SSiitter  1342a 

*5vaii]cii  III 64e  |  Johannes  Franz:  Slltcr  ber  2lgt}^ter  111452«, 
Apulejus  II439e,  unebirte  %xht\t  III480e,  5llter  ber  2Ivfaber  III4(S2am, 
2(tBer  lllööam,  (Siftevnen  III  115m,  epigraphice  graeca  11409a,  ^ijfterne 
lllöSme,  hl  ©ricc^enlanb  111115m,  [^erf.]  III53ra,  ^(aneten  111468m, 
^rcieleneu  lll[450m-lj,  Sirius  III207-<Sa  (St^m.),  rotbe  (Sterne  [tgl. 
%\ic\t]  m204m-5a,  Thmä  lUSBa,  3llter  toon  m\lm\  na^  ©eftirnen 
III [4S0m-2/n]  :|  gvan30Jen,  franjcfifd;  '].  hc\  Fr a7ikr eich;  Louis  FrapoUi 
(geb.  1815)  IV578e  (caractere  geologique),  frate  111611a  ||.  grau  Hl 
575m,  pl.  -eu  (*)  11291a:  53(icf  11128m,  fc^cne  II82e*,  ireiße  IV520a, 
trübe  11314m*  J  Frauenburg  II498e,  9m:  Copernicus  II344am,  498am ; 
S)omberr  11344a,  503a;  ©cimenfinft.  111536m,  SBafferleitimg  ll498am:\\ 
Jof.  Fraunhofer  (1787-1826),  -fcr'ic^(*):  dometeiifiic^er  III244e*;  %mu 
ri5f;re  lllSOam  (272e*,  295e,  6e*);  -rcljr  111520m*;  Snftnimente  III272e*; 
buuüe  iüiiien  III 62e,  63m;  9iefractcr  III295e,  468m  J  ber  graimbefer 
(=  i^ernrcbv)  III  84e  ||  el  Frayle  f.  Popocatepetl,  pico  del  F.  f.  Toluca; 
Frederiksborg  (fcu.  bält.  (Bä)io^)  II85e;  Fredonia  (2)orf  im  ®t.  5^eu-9)or!) 
1226a,  IV  257m;  Fregatte  IV64e,  68e,  529e;  Freher  (Marquard, 
1565-1614)  II452e  (rerum  German.  scriptores) 

frei  [f .  5In[td;ten ,  2Iii§fic^t,  53etregimg,  (Sntiricflung,  3been,  Snf^itiiticnen, 
2uft,  9}Zeer,  SJleiifd;,  9ktur,  Oceau,  (g^rad^e,  ®taat,  55erfa[fimg,  SBaffer»- 
ftoff]  33.  (^I)t)[.) . . .  IV620e,  V42m;  5t.  (allg.)  I40m;  II12e,  18m,  82a, 
88e,  94m,  95m,  llOe,  281m,  2a,  339m,  353m,  399a,  588a;  IV 31m, 
51a:  (comp,  frei-)  g-gebigfeit  11181m,  gefinnt  11245m;  getrorben  1 194m, 
IV536e;  §änbe  I37e;  -miitbig  IV218e,  g-feit  II357e;  -fhmtg  II489e; 
f^-ftaat  11202m,  275m;  trerben  f.  Söcivtrie,  tgl.  gemcrbcit;  g-iritlig!eit 
11103m  :||  ba§  greie  21.  (abftr.)  I20e  |  53.  (=fr.  9?atur,  ^aum)l [7m- 10], 
11383m:  im  g-eit  I348e,  III216e;  m9  g.  \U188me  (biirc^blicfcii)  :|| 
compar.  freier  11288a,  f^reibeit  f.  nacbber 

^Fr eiber g  (in  ©ac^fen)  [f.  A.  v.  Humboldt]  [VlT2me,  adj.  grei* 
berger  (*):  [33erg[d^iite]  V94a  ||.  S3ergtüer!  (0°)  [bgL  (Srjrebier]  ]\112me, 
147e;  ©rnbe  {^)  IV132e-3a  :||  pl.  S3ergiver!e  (O)  eb.  ©rnben: 
(S^nr^rinj  (bei  Fr.)  l\112me,  187e-8m\  Snbltiger  ®|>atbgang  IV187e  | 
magnetifc^  [f.  auc^  narf)ber  allg.] :  5Ibti\  IVll7me,  190m:  ftiinbt.  ^Beraub. 
IV 69a,  191a',  33ecbacbtnngen  (unterirbifc^e  ^.)  I(437me);  IV 69a,  112me, 
7e,  132eil-3a*,  147m,e,  187e-8m',  9ieigung  \\112me,  187e-8m]  lln* 
getritter  (®törnngen)  I427e*(437me);  IV69a,  132eil-3a  :(  Siefe  l°418m, 
[SüVcgv.]  IV i<S7e-5a  II  S3reite  I424e,  (gr^retier  I417e*,  nnterirb.  glera 
I487e*,  ©ruben  f.  53ergli\,  §übe  1418m,  $!age  IV187e  |  magnetifc^ 
(atlg.  cb.  über  Sage)  [tgl.  S3ergtt>.]:  Hbn.\  f.  S3ergn.\;  93ecbb.  I43Tm; 
lV69a,   112e,    173e    (gleic^^eit.) ;    9^eig.    IV112e,    187e-8a  :j    ©duile 


460  Freiberg  <B  —  Friedrich  aUg. 

IV481e*.  ^Berjiid^e  111446m  ||—  Freiburg  (im  33vei?gaii):  [53erg  baBei]  IV 
477e;  [bafier  gett.]  1 73a il ,  11490m  :j  Freidank  (alter  beiit]d;ev  3)id;tcr) 
II36e,  113a  |  Freiesleben  (Joh.  ^^'Carl,  1774-1846):  belnii.  9}JittelgeI\  IV 
636e,  7e  (9teife);  ^evF).  311  A.  v.  Humboldt  lV657e,  „fäd)].  erjgänge"  I464e 

greir;eit  [f.  3)en!-,  ©efüf)!,  ©eift,  äReufd;,  9Miiv,  |.u^etifd;,  5Rebe, 
miltx]  1138m,  492m:,  IlSOe,  33a,  62m,  63m,  184e,  193m,  213e, 
235m\\e,  279m,  288e(340a),  424a,  448e:  tnirgcrlid;e  II25e,  275m;  geiftige 
I17a;  II159e,  337m;  gcfe^Iic^e  lV593a,  mbilMbncöe  II 235m ,  hitcüectueüe 
II281e;  Siebe  lV526e,  -^^lieBe  1342a;  i^cn  iKeufd;eiicIa[]eii  11235m, 
^erfM.  11235m;  ^^ditifc^e  II 44a,  235m,  267e,  310a;  vetigicfe  11337m 
(343e)  II  —  gveini-^reilr  f.  bei  frei 

^fremb  [f.  Sttmcf^^bäre ,  ©eftatt,  ?anb,  Suftfrei^,  a)?e:i[^en,  Diaticii, 
mtux,  Sejrte,  ÜSöÜev]  1142a:  bleiben  f.  ^c^moS  J  f^rembeS  III  594a 
(53enil;ning  mit);  gvembe  (pl.)  11160a,  173a  J  frembavtig  [.Inblic!,  (51e^ 
mente,  (Srfc^ieimmg ,  gicra,  ©terne,  ißclfev;  ba^  ^-e  II56m  J  grembliugc 
(=  i^rembe)  111221a  :||  Fremont  (John  Charles):  exploring  exped. 
IV455me,  594a,  5a,  6e;  mount  St.  Helens  IV441e,  I)l}^[ometv.  Unter* 
fii(^.  l\435m,  §cd)ebcne  tcn  Mexico  IV  (435a)  595a,  peak  f.  jiile^t, 
Pike's  peak  IV436a  |  Rocky  Mountains  W437m\\e,  596e-7a:  SBergjiige 
l\{436a)596e-7a,  milf.  IV437m  :|  Timpanogos  IV594a  :1|  Fremont's 
peak  lY 435m,  9m,  596a,e:  ^obe  IV598m,  $!age  \y598a,  an^gebrannter 
35nlfan  IV 598a  «H  greqnenj  (=  §äitftgfeit)  [l  (grbbebeu,  9?egen,  @cnnen* 
ficden,  S5ulfane]  1203m,  219a,  239a,  336a,  359a,  361a,  405a,  445a; 
11298m,  324e;  III231e,  593a;  IV 11 8m,  139e,  239m,  333a,  476m; 
V74m,e|Nic.  Freret  (1688-1749):  ©rbe  1420m  (Umfang),  IV159me 
(5lb^(attnng);  ^enbel  IV(24e)  154m,  philos.  ancienne  IV154m,  to^^en* 
regen  YV159me  (falfd)e  2)entnng  einer  gried;.  Stelle)  :|  ^vef^ten  11123m  | 
Fresnel  (Auguftin  Jean,  1788-1827):  Snteiferens  11371a,  11164m,  VlOa; 
2ic^t  119e,  11370a,  VlOam  :[  Fresnillo  (iDJe^)  IV455e  ||  ^renbe 
[f.  $?eben]  111252a,  pl.  -en  (*):  an  ettra§  [a.  finbl.]  I81a,  geiftige  II71e*; 
finblic^e  (an)  II5a,  11140m;  beö  9[)?enid;en  II8m,  dldd)  ber  ^.  I484e, 
mit  @el;nfuc^t  gemi[d;t  1331m,  -^nthränen  11299e  J  fveiibig  III41e  :|| 
grennb  f.  A.  v.  Humboldt;  pl.  -e  11102m,  496a,  502m  J  frennblii^ 
[f.  ailittr^eirnng]  1385a,  IV  196m  :||  Freycinet  (Louis  Claude  Defaulfes  de, 
1779-1842):  (imb.  [=  9?eife]  IV121a,  magn.  5lbtx\  ib.,  Malouinen  IV 
26e;  ^enbel  1421me;  IV26e,  28me;  Ü^eife  [=(Sj^eb.]  I(421me),  lV64e  :|| 
Ge.  Wilh.  Freytag:  arab.:  Sinter  1150a,  ?e^  1410a;  „53erefnnft"  II 
120m,  6m  :|  Hamafa  11120a,m;  [)>erf.]  II 50a 

*^ricticn  (=  9?eibung)  lV86a  ||.  triebe  I1215e  (langer)  |  frieblic^ 
[f.  ^aiim,  SBcbnnng]  11221a,  273e;  lV229am,  232e,  253a,  261m^  334m: 
Seiten  I1251e;  3nftanb  1233a,  IV262a  J  ßinbrncf  beS  ^-en  IVöme(e); 
friebfam  11313e:j|  Friedrich:   5riebri^e-(gbre  f.  Fr.  ber  @r.;  Äaifer 


Friedrich  —  gru  461 

Fr.  I  Barbaroffa  II  36a  (Äreiijaiig)  J  ^aifer  Fr.  II  (ücn  §clieiiftaiifen  cb. 
bei-  §-e)  ll448m-9a:  Ariftoteles  ib.,  463e;  ^rief  l\448m-9a;  Dktiir^ 
gei'd;.  11 256a,  448me  (Siebe  jiir  5J.  u.  Siff.);  Ul;u  II452m-5a,  ^^cgel 
II463e,  SBiff.  f.  D^atiivg.,  3ett  II452e,  Bcotcßie  II463e  :||  Fr.  bjv  ©roB^ 
(bei-  gieße  Fr.  111558m,  bev  gr.  ^cuig  111356m):  Kant  111356m,  558am; 
©c^tueftev  111353a,  3eitgeno[fe  11102a  J  griebvid;e-ei;re  (Stevntnlb)  III 
199m  J  Fr.  Wilhelm  III:  iJ^atuvgefüJ)!  ll(97m);  Fr.  Wilh.  IV  („miier 
Ä'üiiig'O'  §t?bravd^ii8  II519me  ||  fvieb[am  f.  f^riebe  |  Jac.  Fried.  Fries 
(1773-1843):  Sinbänger  Kantus  V8a;  JUtuxU^xc"  11435a,  gortid;vitte 
bei-  m.  \8am',  [^ev[.]  V8a;  „©efdi.  ber  ^I;ilcf."  11435a,  505a,  513m; 
V8am;  „Sporte],  über  bie  (Stevnfimbe"  1393a,  Il5I3m,  111553m;  Titius 
©efe^  ber  STbftänbe  111529m,  553m  :|  Fried.  Friefen  IV196m  |  da^ 
Frio  (bvai.  ^üfte)  IV136e;  rio  FHo  (mej.  3:{)aU-anb)  IV568ni,  9a  j 
friic^  [[.  ?ebeu]:  etvig  f.  ©vün;  grifc^e  [[.  (Siiifenic!,  ©enüitl)]  II  101m, 
317m  :|  Frifius  f.  Phrifius,  Gemma;  Frislanda  (3u]el)  11462a 

""Jui.  Fröbel:  35iilfaue  Seilt vat-5lnier.'ö  IV595e,  geogr.  of  North 
Amer.  IV595e-6a,  [^evf.]  IV 541m,  Sierra  Madre  lV595e-6a,  Rocky 
Mount.  \\596a,  33ulfaii  toll  Telica  l\ 541me  :\  Frobefius  (Joh.  Nie, 
1701-56)  IV 206a  (aurora  bor.),  fröl;lid;  IV 283a  j  frcmm  %.  (im  engen 
(Sinne)  11198a,  273e;  IV261a;  ^.  (im  tveiten  ©.)  IllOlm,  11120m  :| 
front-view  11179m;  ^löf^e  1373a  (2:^ievd;en  in  ibnen);  1157a,  151m  j 
gvcft  1191a;  frcftig  II 53a,  58m,  107am;  ^-!eit  1117a 

^vnd;t  (sg.*,  and;  in  comp.)  [[.  S3anm,  (^eift,  ipflanjeii]  %.  (nat.) 
I169e,426m;  pl.  gviid;te  1 55a ,  83e  [54(§fi-550] ;  11303a,  314a,  485a; 
V86e;  beftimmte  Stvt  lV334e-5all  J  33.  (bilbl)  sg.  11148a;  pl.  11195e, 
206m,  252m;  lV311a,  467a  ||:  f-be!)angen  I187e,  mit  ^.  belaben  1157a; 
f-bvingenb  11205a,  lV14m,  V60m;  ebelfte  11137a*,  -garten  1143a, 
gebeiben  nic^t  111413m,  bon  ©eiftecbeftrebungen  137a,  [gemalt]  1185a; 
-länber  n32m,  172m,  186m  |  reife  1481m,  -enbe  1191a,  9?eifnng  1340e  f 
tragen  1342a,  11268m;  f-tragenb  1350a  :j  unreife  1481m,  je  nad^  bev 
2ßärme-35ertbeilung  \[B48e-350]  :\\  fruchtbar  [f.  «oben,  f^etb]  21.  (eig.) 
I379e;  11212m,  395m;  33.  (bilbl.)  111 82e,  IV231e,  VlOm  ]"  ^-feit 
[f.  33Dben,  2)ic^ter]  1221e,  11214m:  [eines  Sanbeö]  1146m,  Oiteüe  IV 
460a,  Uvbeber  V86e 

frü^  (and^  in  comp.)  [f.  5Infgang,  entriffcn,  ©efang,  ^ingefc^ieben, 
Untergang]:  %-\^^x  (=  f;^.  ^rü^ttng)  [f.  Siquinoctiiim]  I343e,  412e,  3a; 
m589a;  ^-morgen  II1612e  (-©tunben),  ^-ftiinbe  111612m  J  t^rüf^ring 
(§^.  =  ^rü^jabr)  [f.  5(quinoctinm,  9Zad;tg(eic^e,  ^äane,  Seml^eratur] 
II  65a,  75a;  II1124e:  [comp,  -^g-]  -3)it^l}rambn§  II  10m,  105am;  etriger 
111 450e-im,  3m;  -gebid^t  11105e,  pl.  -e  II43a;  -3bi)ßium  1114a,  -^lima 
111 45iam  (immer  gletd^eS),  2ob  11106a,  -lüfte  1192a,  -^iinft  111182a, 
[@c^ilbernng]  II117e,  ijerliinbigen  II  10m 


462  gu  —  %mi) 

*Fuca-(Btxa^e  (®tr.  Ä.  Juan  de  Fuca  lY  442a)  IV  440a,  le:  53er^ 
babei  IV442a||  %u6)^  2i.  (S^ier):  -3nieai  [Y395e,e  (3:i()eil  bev  aleiit., 
eingehie);  -iägevI204e  J  33.  (@teni6ilb):  Äcpf  IIl226e,  miid)\tx.  111187a; 
gfiebelfied  III540,  367a',  neuer  ©teni  I160e;  II1220e,  6e-7m\\ ,  9e  J 
Fuchs  von  Bimbacli  II507e-8a,m  ||  G.  C.  Füchfel:  f^orniationeii  V72e, 
73am,92e-93a',  ©Triften  \ 92e-93a  ]  facus,  giicuö  (=  ^anj?)  1328a: 
-S3an!  ib.,  Il326e  (gvo^e,  Üeine);  natans  11326m,  -Btreige  1330m  :| 
Fuenterrabia  II305e,  Fuentes  (Francifco  Ant.  de  F.  y  Guzman)  IV 
538a  (Guatemala),  fü^renb  f.  9)Jenfc^,  p^rev  [[.  (gf^ebition]  11172a  (pl.), 
gu^rleute  in217a  ||  f^it Ermann  (©tevutnib ;  auriga)  [[.  IBödc^en,  Capeila] 
m327m:  ®tevnIII205e  |  em3elne©tenie:  ß  111139a,  172e  |  e  111141a: 
Deränberlic^  III235a,e,  7m,  243e,  250e',  toc\^  111235a  :]  ^  111141m, 
d-  III  140a,  i  111140m  ||  Fu-kian  (d;inef.  ^vcb.)  IV  584a  |  gulguval-iBü^er 
U417me;  gulgiivatoren  .(bev  (Stniffev)  l\169e,  417me  ]  %iilU  [f.  21u' 
fc^aiiuugeu,  33eoboc^tiiugen,  (Sinlnlbungc-fraft,  (Sv[d;eiuimgcu,  ©ebanfen, 
©eftdtimgen,  Meu,  äWatend,  ^:pflanaeu,  ^r;antafie,  @aft]  1 13a,  59m, 
65a,  164e,  330e,  373e;  II  71m,  91m,  97m,  154a,  249e,  267a,  297m, 
439m;  III lOe-lla:  eigne  11139m,  en^nrifc^e  I81a,  größte  11238a,  niaaB= 
loje  I1312e;  reid^e  II186e,  281m,  351a;  IV444e;  veid;[te  11266m  (bar* 
geboteil);  relatme  V4a;  üV^^ige  1227a,  I134e(90m):|  fulvus  III204e 

i^fUmatfllcn  (=  ©offiouen,  ©olfataveu  l\602[a],  3a,m;  fummarole 
IV 256a)  I245me',  IV[256-7w,  51.  509m-510m]  256a,  267m,  286m, 
346e,  458e,  9m,  523am,  [602m-4m],  2me',  sing,  pmarcle  (*)  IV 602a  1| 
3iif.  (comp,  g-eii-):  Stvteii  IV[602m-5a];  5(u§[tröimnigen ,  (Smauaticiien 
(IV  603a)  IV256e  [602m-4m];  [ißegv.]  IV346e,  602a*;  S3orfäuve  IV 
256m-7a  (267a),  509me  ||  2)äni^f  e  (aiiffteigeiib)  IV256mll,  509e;  V48a: 
borfauve  IV256a,e  J  S)ani^>f  IV  286m:  -@ni^tioneu  IV 25öa  J  bam^fenbe 
1245m  II  S)auer  f.  3eit,  (giiiaiiat.  f.  Stiigftvcm.;  -gelb  IV257a,  603a  | 
@a§  (ausftoßenb,  -gefto^eii)  [f.  oealgfäure]  IV(256e)  267m,  458e,  602e-3a: 
g3eftaiibt!)eile  IV 459m,  602e-3a  :|  [in  ©egenben]  IV 257a,  459m,  602e; 
©eftein  (aus  bem  [ie  ausbrechen)  IV25öe,  509e-510a;  f leine  Äegel  IV  256m, 
9camen  IV25öa;  ^atnx,  SBefen  IV25öa,  267m,  346e,  458e,  602a*,  me; 
mud^tücIfenIV603m;  ©algfäure  (in  beu  ©ai'eu),  @-en-^.  IVö02e-5a|| 
(S^lüefel  (ans,  in  i^nen)  IV 602m,  3a;  V48a;  (Sc^wefel-^.  IV602me  J 
®^n)efe(-2ßaffcrftoff  lV[605-4]  ||  ©tabien  IV459ra  (toerfd^iebne) ;  ©toffe 
I245me  (bie  fie  f ubiimiren) ,  lY 523am  (bie  fie  entl;alten);  t^ätige  V48a, 
Sb-feit  IV 459m  |  eine«  SJnHanS  lY523am,  602e,  3am;  an  iß-en  IV 
459m,  602e,  3m;  im  Krater  eines  SS.  IV 286m,  318e;  S3-e  umgebenb 
IV45<Se:|  äßefen  [.  Statur;  3eit,  S)auer  IV602me 

"■fummarole  =  gumarolen  ||  Function  51.  (gem.,  =  SSerrid;tung) : 
pl.  -en  III44e  J  S3.  (bef.  S3eb.  ber  5(bbängig!eit):  [eine  <Ba6)t  (ift)  %,  einer 
aubren]  1 228e,  356m ;  II322e-3a,  111450m;  pl.  IV29m  ||  gunb  IV345am, 


gun^  —  Gades  463 

-brter  IV 632a  ||  giinbanuute  (=  ©nmMagen)  [f.  S3eftimnuing,  gec> 
bätifc^,  SDMfnug]  I467e;  II2'25m,  235a,  440a;  111358m;  IV73e,  104a; 
sg.  -meut  (*)  IV58iJa:  [e.  Serge.^]  IV 631m*,  [ic^eveö  III625e*,  iinbc- 
[timmte  IV  233a;  unfic^eve  III372e,  3e  J  ^imbamemal-  11 455a,  IV  70m: 
-ßbeiie  111449a  ||  Fundanus  f.  Minutius,  Funel  IV545a  (2  35ulfaue  in 
Guatemala)  \\  fünf:  ^ievogl^^^e  111167a,  203me;  ^-ftvcinfanb  [=  Pendjab^ 
Pentapotamia]  II185e,  197e  J  gihiftluim  IIl42m,  54w  ||  fimfeln,  g.  f. 
Planeten,  (Sterne;  -einb  [|.  Sic^t,  @tcnie]  II59m  J  gimfen  [f.  electriic^] 
I121e,453e:  fpriiljen  I147a,  2083m,  407e;  II 52e;  Dcrri5fd)ciibc  n42a:| 
rio  de  Funzha  III482e,  Furca  V67e  (©lintmei-fd^iefer) ;  ^iirclje  [f.  Afün, 
@cune,  Xhai,  ißiiltane]  II  154m,  fuvd;enb  II84a  |  ^ur^t  Ill9m  (nid;t 
greiibe),  225a;  furchtbar  [[.  Svbbel^en,  ßvfc^eimiii}],  folgen,  ^liciiicnien, 
2(u^6ni(!^  mi  ^lütamn]  1217a,  II  75a;  111610m,  623m;  IVlle,  228e, 
232a ,  262a,  303m  ,  4a,  335e,  6e,  356m,  488m,  496e,  600a  ;  V27a,  31a,e, 
39a,  60m  :\  giivft  [f.  «Berge,  §ofj  11193a,  Jul.  Fürft  111472a  („üüteratur^ 
gefc^.  ber  Subeii");  Fury  (@c^iff)  IV65m  ||.  Fuß  (SSejirf  auf  9?i^^cn) 
IV  399m  I  Fuß-jama  (ißiiüaii  ib.)  lY  [399m-400a]  401e,  2a:  ^Tiu^briic^e 
lY{400a),  -huc^IV400m;  (Srl)e[nmg  l\ 399e-400a;Y 41am,  ööa;  §öbe 
lY399e,  402a;  vul]t  IV400a  I|  Fufinieri  (Ambrogio,  1773-1853)  1403a 
(2)?etecrmaffen) 

guB  2t.  (cig.)  [f.  Steife]:  -(giubrücfe  V33m,  -fta^>[en  III485e,  -i^clf 
II189e-190aT  33.  (imeig.)  [f.53erg,  ©ebirge,  -^e^fette,  S5ulfan]:  pl.  ^ü^e 
IV145meyS.  (maa^)  (sing.*)  I(42ie);  pl.  geiüH;!!!.  f^ii§;  öfter  giiße 
(O)  I310e,  325a;  lV243e,  391a,  542a:  eiiglifdje  IIU26a,  544e;  IV44a,m, 
529a,e,  551e,  2all,  623a;  ^IV 44m,  i52am;  ^^Jarifer:  pl.  I416e,  7m,  8e, 
447a;  11169a,  94a,  126a,  380m;  IV 30a,  44m,  290m-2,  529a,e,  539m, 
551e,2a!l,622e-3,6a,630me;V50e-51a;  sg.  IV 625a  (alter);  fVanifc^e 
lY 539m  :\\  1)  Georg  Fufs  (Ge.  Albert,  1806-54)  lY70me:  cafv.  2l?eer 
IV  70a  (§öbe),  d^'ma  [t>gl.  Peking]  ib.  (magii.  (Station)  (  niagnet.  [a.  (5f)ina, 
Peking]:  Slbtü.  IV  189m,  Sinie  oljne  m^)x\  IV138e-9a  (in  ÜtiiBL  u. 
(Sibirien);  Scobb.  lY 70me  J  Peking:  magn.  5lbn.\  IV  189m;  m.  Dbfer«' 
toatorium  IV70me,  189m;  9teife  nac^  lY  70me:\  SSelr.  bon  Procyon  n. 
Sirius  III268e-9a:||  2)  Nie.  Fufs  (iD^t^em.,  1755-1826)  111292m 

*Gäa(®Dttinn)I161e(Äinber),  V60m;  ©abbrc  (©ebirgöart)  IV406m, 
gabelförmig  =  gegabelt,  @aben  f.  Statur,  Gabirol  (jüb.  2)ic^ter  in  (Span.) 
11119a,  Gablonz  ((Sd;lef.)  V77e;  Gcwfai-a  (Sclef^r.)  II  14e,  105e ;  Gaddir 
[(Bpau.)  11409m  ||  Gadeira  (=Gades)  11164a, m,  174a,  182m,  408a  l,e, 
41 5e:  STJeerenge  [=  @-fc^e  uferte]  11270a,  fiibl.  bcn  11181a,  JemM  H 
173e  ]  ©abeirifc^e  Pforte  [=  2}?eerenge  bcn  G-a,  Gades  iifm.J  (f.  Coläus) 
II ISOam (la) :  3)nrcil\i>iff ung  II  180m-la {211e, 396m)  :\\Gades{=  Cadix, 


464  Gades  —  Galilei  ^ 

Gadeira):  ©lünbimg  ll422e,  SJJeereiige  [=  (Strafe,  ©abeirifd)e  ^fovteuftr.; 
f.  ÜBr.  Hercules]  Il(iSOe-ia);  ^{)cntcier,  ))^önic.  ^clcnie  II162e,3m, 
180a;  (gtvaße  [=  9}?eercnge]  11153m,  Sem^Jel  II162e  ||  Gaetano  (Gio- 
vanni): ©übfee  nSOSe,  479e;  Gage  111509a  (35nlfaiie  i?ou  iV/ea;ico)  ||. 
gäf)renb  II  96m  ((gtoffe)  |  ©äkimg  II  (450m):  «^^Virje  1378a;  -^ö^roce^ 
11257a,  450m  ||  J.  Fr.  Gail  (geb.  1795)  11106m  (geogr.  graeci  min.); 
Paul  Gaimard  (c.  1790-1858)  [f.  voy.  en  Scandin.]  IV (65a  ÜJeife  nac^ 
@canbinat>ien),  192e  (voy.  en  Islar.de  et  au  Groenland  [cf)ne  f.  y^ameu]) 
I  Gaira  (in  ®.  9J?avta):  glit§  I155e,  pico  de  G.  I482e:|  Thom.  Gaisford 
(1779-1855)  IV  161a  (Eufebius) 

"^Galan  (Gua-G. ;  ©rotte  auf  3aba)  IV513e  \\—  Galapagos  I  422e, 
IV[42öm-Sa,  2(.  591];  ober:  -unfein  IV 575a;  5Ir^i).^eI  IV 414m,  426me, 
483e;  -®v4>^e  IV 427m' ||:  !eiu  SSiiibJftein  IV483e,  Bc^ft  entsiinbet  IV 
426me;  ©eBirg^arteu  lY427am,e,  591am  ||.  3n[etn;  5  grünere  IV 426m  J 
3ufel:  [einjeriie]  IV427e-.Sa,  591m;  größte  \Y427m  ||  Äegelbevge  IV  427m, 
591m  I  Ärater  IV591m:  5tiiöbriic()  IV426e,  evtcfciene  IV42öe  (2000), 
-ränbev  IV427me  :|  ?age  IV426m,  7e-Sa;  ?at}aftvönie  IV42ee-7a,  niagu. 
Sutenf.  I422e,  [9?eiie]  IV42öe,  (gnbe  bev  ©iibfce  IV414m  H«  35ulfane  IV 
[42öm-Sa,  %.  591m]:  §Dl;e  IV427ra,  Umtrammg  IV575a,  Uiijal;!  IV 
42öe  J  i3iit!aiii[rf)  [i>gl.  entsiinbet]  I  422e  (3n[elii);  \Y426me  (fer;v),  458e 
— II  gatactifc^  f.  bei  galaxias,  Galatea  II 58a  (toon  Cervantes)  ||  gala- 
xias  (=  a«ird;ftraBe)  111181m,  219e,  258e,  355m;  aiic^:  yaXa^ia  III 
176m;  galaxis  IFI153a,  184a  J  adj.  galactifd;  111176m  (^rei«i),  m,e, 
189a  «11  Claudius  Galenus  ll216am'\,  229m:  Anaxagoras  V21m 
(@cf;nee),  arab.  II254e,  gelb  111204m;  methodus  medendi  ib.,  de  simpl. 
medicam.  V21m;  hist.  philosophica  111199e,  IV160e  :|  ^«Aeog  Xsloc; 
{%\iä))  11430a  II  Galer a  Zamha  (Sa^  ii.  f^male  ^albiiifel  [IV511m], 
^l^O  tocn  Sartagena;  i:gt.  noc^  Janbsitnge,  $?age)  IV[261m-2,  21.  511am]: 
m'dd^tiger  ^(ammenausbnid;  it.  (Sibiinnräljung  biir^  ben  @ae-SBuIfan  ber 
G.Z.  IV[261m-2]  2e-2a II ,  51  ia,m,  3a;  @a§-S5iiIfau  IV261e,  2m;  ein 
§eerb  lV5ilm  (in  bev  SH^t)  \  anrb  Snfel  IV262a,  511m;  (gntfte^ung 
einev  Snfel  IV  262m,  511m  J  ber  ^cget  toer[^ii?inbet  IV  262a;  eine  2)^enge 
fteiner  Ä.  entfte^n  IV2ö2m,  511a  :I  Uo,t  \\261me,  Sanbjunge  IV261e; 
©alfe  IV263e,  511a  \\  Francifco  Gali:  ©ecreife  mit  Jayme  II482e-3a, 
IV  55a;  Galiano  (Dionifio  Alcalä,  1760-1805)  IV292e  (E/ia^-S3erg); 
Galicien  (i>an.  ^rob.)  1262m  (®ranit);  11410a  (^Bergbau),  m  [gecgn.] 

Galileo  Galilei  (1564-1642)  [f.  Kepler]  1 174e-5a,  427m ;  11324m, 
341a,  2e,  354a,  5a  [6m-7m,  21.  508m-512m],  358e-9a  [SöO-la],  9rall,e, 
383e-4a;  III 74e-75m,  IV 615a  ||  3nfa^c:  2lnagramm  II359e,  362am  | 
aftron.  II  [50<Sm-510] :  ßntbecEungen  II238e,  356m-7m  (363a);  11161a  :j 
55eobb.  I11290e  (telefc);  SBIinbfieit,  (Srblinbung  III  383m  |  33  riefe  (lettere) 
II508e,  9ell,511me,  2a;  111419a;  «Brief  111507a,  IV 615a  :|  Caftelli 


Galilei  S  —  (^aU  465 

11362m,  Cefi  111383a,  3)eiit|c^(onb  11510a;  dialogo  [-  @ci>rad)]  1196a; 
I1379e,  516m-7a',  I11271e-2a;  S)o^pelftevne  in290e-la,  (giminihuiö  auf 
i^n  U345am,  (giitbec!.  f.  aftvon.;  ©rbac^fe  1196a,  -lid;t  111499a;  (Sy^eb. 
f.  Sän^c;  |^enivDl)v,  -vö^re  [=  jtele|cc:p,  bßl,  önfivnm.j  11556m,  496'me, 
508a;  11177a,  204am  (316m,  335e),  6m  (383m);  glanmie  1  391e;  ©c 
f^väc^  [=  dialogo]  ni271e,  290e;  GiJbert  1427m,  11372m,  lV57a; 
giornata  111290e,  Grienberger  111507a ,  Snftvmiieiite  [v»gl.  §evnvül;v]  III 
316m  (i^ma(^e)|3H^itergtvabnuteii  II496me,  lll(461m):  (Sntbecfmig 
11238e  [356e-7m,  21.  509-510],  509e,  ölOeil,  la;  11177a,  315a,  354m-5a, 
425e;  jiiv  Sängen -S3eftininmiig  n358e-9a,  511  :\  Äenntuiffe  lll507e,  f. 
Kepler,  Sänge [[.  3n).Mter:&tra6.]  \l358e-9a{'^lm  einer  ^icpeb.  be^lDcgeu);  2eben 
f.^evf.,  [-^Skfc^r.jllöOSe;  lettere  f.  «Briefe,  2id;t  11191a  (@efd;iinnb.);  Suft 
ll378e(-bn!(f),  516m-7a  (53en)egung);  Marius  11 509m-510m,  lll  354e-5a; 
Mars II 362m, 2)Zicicfco|)  11 507m,  ü)iild)ftv.  111355m  ||  ä^Jonb  [tgl.o®onne]: 
S3evgeI1507e,<Se-9a:  §i3f)eI1507e,  SD^effung  Ii507a:|@ebivge  [ögl.  Oiinggeb.] 
111507e  (Apel;e),  -^elanblc^aften  n508e-9a',  afd^favb.  mt  111499a,  Suft  II 
509a,  9^iuggebirge IV 6i5a,  SanebeuenllI509am,  SBaffev  11 509a -JlDJeb el- 
fte cf  e  [f.  oOrion]  11 369am,  513e,  4a ;  111 99e,  178a,  313a,  6-7a,  9a,  335me, 
6a,  7a  j  nuncius  sidereus,  sid.  n.  11357a,  369a,  509m;  111 99e,  178a, 
3i6m,335e,499a:(Scmmentavba3ull510a:|opereII508e,510a,  la,me,ell, 
2m,  3e,  5ell  ;  ni285m,  354e,  364m  |  Orion  111316me,  335m-6a,  355m, 
364m-5a:  SfJebel,  -fledt  im  0.  m335me,  355m,  364m-5a  ;|  ^nffaüvtnbe 
II379e,516m;  ^43enbel  I174e-5a,  lV24e;  [pevf.,  Men]  11356m,  7a, 
8e-9a,  360a,m,  2a,  510a,m,  lam]  11120m,  74e,  75a,  204a,  316e,  335e, 
383m,  8m,  397e;  saggiaiore  1  391e,  111316m  |  Saturn  11425e:  ^ü\\\)' 
rauben  11356e,  9m;  III  (47 7a)  :[  [©c^rift  übev  G.j  11509e;  (Schüler  II378e, 
510e,  6a;  (go^n  11359a  ||  ^StMine:  '>^nfacfelu  11316e;  Sid;t  gegen  bcii 
2J?onb  1113976,  419a;  dtotaüon  11316m  J  ©onneuflecfen;  ^ech.  II 
360e-la,m,e,  496me;  entbeat  II 238e  [556e,  360-la',  ^l  511e-2m];  III 
383a,am,  391a,  8a  (409a)  :|j  (Sterne:  Slbftanb,  ^:pavatla5,e  in271m-2a, 
285m;  fiinfeln  111124a  J  Steinhaufen  11368e,  9a  ||  2:eIefcoV^  [f.  iibr. 
^ernro^r,  ügl.  S3eobb.]  11511m  (21rt),  Sbermüfco^^e  I157öe-7a;  nad)  G/s 
Sobe  11378e,  Ill(306m)  336a  |  Venus  11238e,  496me;  @id)elgeftalt, 
Sic^tgeftalten  ob.  ^bafen  entbecft  ll356e,  362,  512m  :|  SSernrtl^ething  11120m, 
SBärnie  II2ö8a;  Marcus  Weifer  11360a,  la;  111419a  ||  3eit  11373a, 
Ill521e;  pl.  -en  (^)  111461m  J -alter  11367e,  393e-4a  J  -gcncffe  11118a, 
-en  11187m  ||—  Vincenzio  Galilei  (@üt;n,  1606-49)  11359a 

*Juau  Galiiido  IV 539m  (55ulfan  Irafu),  542am  (Conftpuina) ;  galio- 
nella  f.  ©aüicneüen  |  iialifch  11461a:  ©efäuge  II  öle,  ©vnO  11460a, 
^äu^tliug  I1274e,  ®pxad)c  \l  [460-la  (in  ^orbauier.;  460e)],  llvtcyt 
n37m  J  Galißeo  (9?cu - 9)?ej,-.)  lV437e;  Jofe  GaJifteo  IV537m  (See 
Nicaragua),  8a  (Äarte  f.  Guatemala)  :|  galium  (^fl.)  14üo,  Gallatiu 
'Ü.  c.  .üuiiiboitt,  J^ooiiio^.     V.  oü 


466  (^aOa  —  V.  de  Gama  D 

(Abr.  *Albert  Alplionfe,   1761-1849)  11460m  (Indian   tribes,    Tus 
caroras) 

Job.  Gottfr.  GaJle  (j^eB.  1812)  [ögl.  A.  v.  Humboldt]:  Apollonius 
II 504  (iikv  fein  tl?d^cni[ö)cc*  @#eni),  ^rief  III  136a,  Capella  III254e  || 
Someten:  Slufgal;!.  111560m;  entbedt  111561m,  2m,  577e;  Tabelle  ber 
inneren  III571e,  bet57i;  Umlaiifögeit  III583me  J  (Scmet:  SSoriiberge^n 
ber  ber  ©cnne  III (564m)  581e;  Biela's  III (569m)  583a,  4m;  Encke's 
III583e-4ail;  toon  1843:  111578m,  580e;  öcn  1846:  IV (571m)  583m  || 
S)op^eIfterue  III296e;  ^u^ntevÄtrabanten  III 66e,  iiie-2m;  fiibl.  Äreiij  II 
333a,  4<S7am  |  Neptun:  ©urc^meffer  IIl533e;  entbedt,  Hiiffinbmig  II 
487a;  III  153a,  377m,  426m,  445ra,  460e,  532e,  3e,  4am,  553e,  4e,  8am 
:|  ?tnbang  gu  Olbers  111578m,  580e,  le,  3a,m,ell-4all,m;  Orion  Ul364me 
(nad;  Galilei);  [^erf.]  11504a;  III66e,  136a,  515e  |  Planeten  11184m 
(bei  Sage):  ffeine  II[435e-6a,  515e-6  (Sabeüe)  :|  Sirius  111406m;  @onne 
111381a  (3«affe),  -^nfinftevni^  111536m  (jn  Frauenburg)',  [(gtetten]  II 
487am,  504  ...  |  ©terne:  ^I;otometr.  9eeit)ung  III[136-i42],  ©eben  III 
66m,  fiiblic^e  11487a 

*Ät.  Gallen:  aiinales  III  223e;  mhxd)  111223m,  231m  J  ©aßerte  1. 
[j.  Dresdner,  ©emälbe]  II85e,  129e  (SSilberg.);  55.  (bergm.)  pl.  -cn  IV 
491m  J  Gallet  (Galletins:  Jean  Charles):  Saturn:  ejcentr.  Sage  III 
527a,  552e-3a;  phaenom.  Saturr.i  III 552€-5a  ||  Gallien[\.  aquitanifc^, 
narbonenfifd)]  II451e:  burd;  11163a,  fiibl  Mfte  11109m;  na^  II109m,e: 
3?eife  m6:j  II25all  J  Gallier  1490e  ||  piedra  de  gallina^o  (Obfibian)  IV 
570e;  Oaüioneaen  (3nfiifion§t[;.)[galionella III 41m II]  1157a,  372e;  Aelius 
Gallius  (9^iJnier)  H  215a  |  Tliom.  Galloway  (1796-1851):  S3eir.  b€c< 
@onnenft}ftem§  \\\280e-la,  7m  ||  Galunggung  [aiic^  Gel.  V41m-44] 
(SSuIfan  im  tveftl.  ^'oa)  y[ilm-44]:  n^af^  er  austrirft  1257a,  V43a; 
S)crfer  babei  V(41e)  42a,  öitll.  ©dritter  \42a,  ®i|^fer  V42a,  ^öbe  V41e; 
Krater  !V286e  (großer),  V41e-42a:  feine  ü?aöa  I256e-7a;  langer  bilden 
IV286e,  521e  |  ed^Iannu  \ 42am:  -2lu§briid)e  \[41m-U]  44a;  -ftriimc 
[bgl.  5Ba[[er[tr,]  ib.,  45am,am  (fcljen  Striimmerl^üget  al)',  -ftrom  Y 41e, 
43m,  44m  :|  2;riimmerl;ügel  (15000)  \ 43e-Um',  SBerföiiftitngen  \ 41e,  42a; 
Saffcrftr.  [tg(.  ©d^Iammftr.l  I  256e-7a  :||  Galvani  (Luigi  ob.  Aloisio, 
1737-98)  I55o  |  galönnifd;  I272e,  440m;  IV 66m:  (gtrom  I  206e, 
IV214m:  Ströme  1185a;  35erfud^e  V91m  ||  Matias  de  Galvez  («Bicefenig 
örn  37?epco)  IV  538a 

*Paul  de  Gama  II  59m  ||  Vasco  de  Gama  (+  1524)  II60e,  266m,e, 
292e,  9e,  304e,  315m,  343e:  5Xfrifa  11297a  (Oftüifie),  III174e-5a  (SSeft!.); 
Sntbeditngen  II84e,  -^^reife  f.  ga^rt:  dpcäjQ  11280a,  @j-^eb.  f.  ^abrt  |  ^a^rt 
nad?  Oftinbien  III174e-5a:  anbve  ^fJarnen:  1141e  ((©difffabrt),  415m  {dnU 
bednng«reife);  IlI344e  (Qr^eb.),  IV119e  (©eefabrt)  :|  (iap  bev  gnten  §off- 
mmg  11467m,  fein  Sog  IV56e:  gabrt  nad^  Oftinbien  f.  %al)xt,  Seg  uad) 


V.  de  Gama  £  —  Garcilaffo  Qnca  467 

£'.  11302a;  ®€fd;n.nnb.  bec  @d)iffe^  ßenieffeii  IV56e;  (grf;ifffalnt,  €eefal)rt 
l  gabrt;  Sofala  11415m,  S^evflnlaffimg  f.  UiUeniebnieii^  Ill42in,  2Beg  [f. 
Dftinb.]  11332a  ||  Gama  Lama  f.  Temate;  Gamayer  ^up:^)C  (53c{;mcn)  IV 
477m,  637e  |  Gambart  (Jean  Felix  Adolphe,  1800-36):  Biela'fc^ev  Scmet 
lI1584o,ra  (beftiinmt  giievft  feine  (gleni.)  J  Gambey  (Henri  Prudence, 
1787-1847),  Gambey')d>(*);  5?oii[|cIe  IV 69a;  2)edinatieii§-^.  lV74e*, 
2)ec{.  3nftnimeut  1437m*;  Snclinatoriimi  IV70e*;  Snftnimeiitc  lV132e, 
3)?eBinftr.  11181a  :|  Gambia  {%i.  2(fv.)  11163e,  Gambier-^uichx  (bei  Sabit;) 
IV42öa  (-®ni^|:e,  bafaltifc^);  Juan  de  Gandavo  {9)IM)  IV  [2956-9 
SSulfan   boii   Mafaya],   8e-9all   [per[.],  9a  (ä)?atrofe) 

(gang  51.  (getv.)  1366m,  443e;  11216e:  ^eriebif^er  IV  104a,  ftittcv 
1361a  II  33.  (be  Vom  an  11.)  [[.  (gi^,  ©efteiii]  I280q;  pl.  ®änge  (*)  1255m, 
262e,  9e  [279e-280m,  %  464me]',  IV462a!!,  492am,  638m  ||  3«f.  (compos. 
®anö-):  2Kitev  lV492aw*;  g-artig  1237m,  259e,  261m,  3e,  275e,  300ni; 
11402a;  IV93c,  245e,  461e;  -2lii§fiit(nngen  IV 468m,  g-an^füüenb  IV 
270m;  -bilbnng  [=  (Sntfteb.]  1223»n  {279e-280m),  lY492am;  -bvufcii  IV 
251e|  burc^fetjcn  lV410e*;  -[e^enb , -e(v)  1  2Söa* ;  lV375a*,  492ani, 
638m*;  -fe^jt,  -e(r)  12<S0m*;  lV413a*  (i?cii  ©ängen),  492am  :|  @ntfter;nng 
[=  -bilbiing]  \279e-280m  \  Formation  IV  492a  (älteve),  -Formationen  IV 
468m;  g-förinig  1263a  :|  -gebirge  \73a,  [©.*  Den  ©ebirg^artenj  \74e- 
75a;  ^»aii^ngang  IV395a  | -«üftc  1424a  (cffiie),  IV374e;  -Kiift  1  472m 
T  -ma[[en  1  279e  (bilben  [ic^),  464e;  lY  637a  (Unter]d;iebe);  -maffe  IV 
251e:|  3)liiievalien  auf  ®-en*  V71e,  neuerer  IV492a,  offne  I279e*,  -^{ja* 
nomene  IV373a  || -f:|)aUen  lV25ie:  Sru^füßiing  IV148m,  505e;  auf- 
gefüllt \Y251e,  nnaueg-e  111257m  J  sg.  -f^alte  IV343m  ||  -ftiide  IV 406a, 
-fi)fteme  IV  556m,  -tbecrie  1  464m,  -trümmer  I  245m,  -berbältniffe  I464e 
I  35ern)erfen  lV492aw;  uerlrerfenber,  berh-^orfner  IV492am  :|  jal^Itofe 
lV375a* 

^Ganges  [f.  ^nbien,  inbifd;e  §albinfel]  11123m,  143m,  292a:  Alexander 
b.  ®r.  11197e,  Slm^fhiB  [=  2)?ünb.]  IV382e,  -©ebiet  11198a,  aJJünbung 
[=5liu^fl.]  11305e,  Seleucus  11198m,  über  bcn  G.  11159a,  -Ufer  II 5m, 
3iiflüffe  I  484a  J  Gan^efw  f.  /w(i(a  II  ©anoiben  (gifd^e)  I48e,  Ganymed 
(ein  9}?onb  be^^  Suipiter)  11357m  ||  ba?  ©anje  f.  (SinjelneS,  SBelt  J  ein 
®anje§  [f.  '^atux]  I385e;  11223m,  7e,  235e,  267a;  111379m  ,  435a; 
IV160a,m;  V3m:  grcßct^  11184a,  232m:  organifd^ec>  lll23e,  Streben 
nad)  bem  @-en  11205a;  XhiW  be^  ®.  I23e,  85ra;  @.  gegen  bic  Steile 
Ii223m|pl.  ®an5e  111175e 

■^Garabufa  (^iifel  ^teiuaf.)  IV530e-la ,  Garamanten  (5I^olf)  IT  215a, 
Blaseo  de  Garay  11470a  ||  Garcilaffo  de  la  Ytga  21.  3nca  (©e* 
fd)id^t?fc^r. ;  1530-68)  (and)  Garcilafo  11481a,  9m):  Alvarado  nadh  Quito 
V(29e-30a)  52am ;  commentarios  reales  X  11481a;  111476e,  485e;  @i> 
ganten-?5elbev  11481a,  @nomcn  III (455m)  485e,  2amae  11489m;  SDioncite, 


468  GarcilalTo  ^nca  —  @a^  (SiU^ 

ia3od)en  III476eJ«B.  (fpan.  2)ic^tev,  1503-36)  11327ö,  485m;  111210a: 
Salicio  y  Kemorofo  1158a  1|  Garcin:  Stvc^jeu^imniel,  ^evfieii  11188a, 
124m,e;|  Gardar  (®iciil.)  Il271ra,  7e-8a;  Garigliano  {M.  ^l)  M^bn, , 
garita  f.  paramo,  Garmanen  11114a,  Jul.  Garnier  lUlle  (opera  S.  Ba- 
silii),  Garonne  1350m,  @d;(eß  Garpenberg  1465a,  ®ävtd)en  f.  md) 
©alten 

©avteu  [[.  Adonis,  botanifc^,  ^nid^t,  Ätoftev,  Sniibfc^aft,  Suft-  ^üfeii, 
Semiramis]  11124e,  133a;  ein  beftimmtev  II  130e,  lm,e,  2m  J  pl.  ©ävteu 
II 42m,  62e  [98m-103a,  51.  132m-4a],  lOOe,  5a:  (sg*.  comp,  ©avteu-) 
ä^mW  II133e,  4a  1|.  Einlage  IllOOe,  -a.  II  77m  J -anlagen  II[97-103a, 
21.  132-4a]  100a,m,  m-la,  450m  \\  -hau  1364m;  II130e,  4a:  „33evl!anbL 
beö  3)evemg"  1407m  :|  in  SI;ina,  §intev-5l[ien  n[100-3a,  21.  133e-4a]', 
[(Stvm.]  I387e-8a,  -gebiet  U102  (c^inef.),  ©la^fugeln  I11118e;  -fimft 
nilOe  (6e[.  [teife  [vanjöf.),  Äiinftg.  1179m;  niej-ican.  II314e*,  [einev  ^evfon] 
11360m*,  ^flanjennienge  U134a  \\—  ©älteren  f.  Adonis  |  ©ävtncv  II 
134a  (tunftg.),  ©ävtnevei  [f.  Sanbf^aft]  II130e  (Äiinftg.:  antüc) 

garua  (in  ^^evu  iinb  an  bev  ^eviian.  Äiifte)  1428m,  II321e;  ni88m, 
143m-4TO  (3e),  408a;  IV  171m 

®ag  [f.  China,  S^Iüv,  (Srb6c&cn,  Ävatev,  Oi'Vb,  Onetten,  ©alfen, 
©aiierftoff,  ©olfataven,  ®tid-,  ©tidftoff,  iSiiÜane]  I  233e,  n[384m-5] 
7m;  lY 255e-6a,  8m,  e-9m,  e-261a  [458m-460m,  2(.  611m-3a;  511e-2]', 
pl.  ®afe  (*)  II5(S5a,m;  11159a,  109a,  250am;  ber  gen^ölml.  plur.  ift  aku 
@a«-2titcn  (°)  [f.  nac^r;er]  ||  3ii[nlje  (compos.  ©aH-  abfonbeiu  11385m  j 
2Ina(Vfc  [ögl.  53eftanbt^.J  IV(460m,  510e)  604aO;  pl.  -en  V46ra,  47m  {j 
-2lvtcn  (ber  gen?,  pl.  Den  ®a^,  Oea.  bitrd;  O)  [a.  *^ulfane]  I123e,  22;:^e-4a, 
402e,  3a;  U[384m-5]  4mil,<5am;  IlI400a,m,  7e,  417e;  IV 9m,  76e, 
174a,  211a,  2e,  260e,  le,  2a,  6e,  272a,  491a,  512m,  9e,  561e;  -2(it  III 
400e  T  [2trten]  IV 452m  J  gasartig  [f.  güiffigfeit,  Sid^t]  I259e;  111109a, 
417e,  8a,  489a,  490a;  IV 96m,  248m,  511a;  V92a;  ®-ec^  11152m  ||  auf- 
fangen 11385m,  auffteigenbe  (au§  b.  @rbe,  b.  SBoben)  IV  (224a**)  |  aiu^6verf;en 
lV531m;  -21n«h'üc^e  [=  (Ivii^t.]  1168a,  1115a,  IV  (272a)  :|  au^fto^cn  IV 
5l9eO  ll- au€ftvi3menb  I231m,  IV512mO  |  2tH«ftvönuingen  [=  (gmau.] 
I209e,  259e-260a ;  lV249m ; -21.  IVSeOe  .| I  [35  e ft  a u b  tt;  ei I e ,  Biifammen* 
fetjnng]  (4:2luatVfe)  IV256a,e,  8e-9m  [459m-460ml  460m,  510e,  le-2m,e, 
602e*,  612a  |  ^Slafen  IV 258m,  260a;  -M.  IV 250m  ||  ^vennga§  IV 
263am:  -Oiietleu  IV257we  |  bveuntar(e^)  [:j:  entjünblic^  iiftt?.]  1231m, 
IV 224a,  V46m*;  Brennt,  henneub  IV256a,  260m,e,  510e,  la  j|  Ha* 
magnetifd)  111400a,  2)i^tigfeit  111418m;  -(Snianaticn(en)  [=  2(iieftri)m.] 
111490m;  IV222m,  459e,  461a,  510e;  -(Sntbiubiing  IV213m,  @ntn3eid;en 
11384m  ||.  -(Snt\i>icf(iing  II384e-5a,  IV484e;  -en  IV214e  J -gntiDicflung 
IV5610  :||  fic^  entjüubeit  IV531m,  -ete§  111418m  J  @ntjiinbfeavfeit 
\V260m-la  (6ef.  ©renje),  579a  J  entjnnbtic^(e§)  [=  brennbar]  11384m, 


&a§  (gtitg  —  ©aur  469 

8a;  IV259e;  iiid;t  entj.  [=  inifiitsüiibbov]  \\ 255e  {8e\  '260a,e,  511e-2a, 
531m  II  gm-  (ärleitc^titng  IV257e,  -Sni^tion  [= '^iu^bv.]  lV257m,  (Sr- 
geiigimg  f.  ©egenbeu;  -flammen  lll394ni,  5a  ||  ga^fDvmig  [f.  fflifi'ig, 
glüffigfeit]  I  225e,  334a,  340e;  III332e,  395e,  6a,  405u;  IVUa,  83a, 
256e;  VUm:  gluibiim  11150a;  ÄcH)evIlllm,  ]l370m;  in394a,  5a; 
IV 78m;  Umbülümg  f.  Svbe,  ©omie;  Biiftanb  H373m  J  ba§  @-e  11148a, 
144e  II  [©egenben  (bev  eqeiigiing)]  lV458e,  Pell;  -©emifrf)  IV  175a,  249a; 
beißc^  IV278a,561e;  uTef|.nraMe(§)  I  220eO,  nssso;  f  üblenfauvc^M 
209e,  221a,  266a;  IV49a,  223m,  249m,  264m,  7m,  513e,  579a;  V35e 

II  2trf)t  111418m,  IV 260m;  -Iid)t  111109a  {394m,  5am)  \  Iic^tt>evlöfd^eube^ 
(in  midjm  Mjt  mlifc^t)  11384m,  8a;  lV(212e,  258e,  260a)  51 2m^^  || 
gjJifc^nngen  l\260me,  DZatnr  f.  Sßefen;  niticfct^  lV258e,  511e;  -©c^idjten 
111395a,  sylvestre  11385m;  STem^cv.  IV 531m,  579a  ((gr^ö^ung);  trag- 
bave^  1445m,  nnentsiinbbar  [=  nirf)t  entjiinbl.]  ir385m,  nntcvirbifdfie  IV 
632e*:  i?evbic^tetc«  IV491a,  55-nng  lV9ra;  [35cmanbrnng]  11385a,  SScInm 

III  22mO;  Sefen,  Untevfrfiieb  nfti\  lI5S5a,m;  ^itfammenfel^nng  f.  Se* 
[tanbtfjeile 

*WilL  Gascoigne  (1621-44)  mi06m:  ^cnivck  11182a  (106m),  154a; 
IV 60a;  9}?icvcmeter  lll60e-61a,  oVt.  11176e;  [pcxi]  IinOöm,  409e; 
®onnenf(cdfen  IIl409e-410a  J  de  Gas  pari  n:  Oueßen  u.  9?egen  IV234e, 
498m;  9?eflpi  1485a,  lV49<Se  J  Annibale  de  Gasparis  (geb.  1819): 
mehere  !I.  ^^laneten  entbccft  III377e,  426e,  460me;  \ llGe  (fteben):  Egeria 
HI426e,  460me:  Y109m,  116e:  Eunomia  111644a;  \109m,  116e; 
Hygiea  III426e,  460m;  Y109a,  116e;  Irene  1114266 ;  Maffalia  VllOa, 
6c;  Parthenope  111 426e,  460m ;  \109a,  116e;  Pfyche  Y109m,  116e; 
Themis  \110m,  6e  :|  GalTanis  (ItRntbem.,  c.  1541)  11499m  ||  Pierre 
Gaffen di  (1592-1655)  [«8.  ^ittc  nnf  b.  2J?onb  [.  am  (Snbe]:  Apollonius 
ll505m-4ai|,me;  aiirora  bor.  lV125a  j  Copernicus  11350a,  498mei|, 
9me:  111466a;  „Men  be?  Cop."  11344m,  6a,  496e,  7a,m,  8me,  9me 
[Stelle]  :|  Galilei  11120m;  magnet.  11321m  (Linien),  515m  (Df^eig.)  |  Ty- 
chonis  vita  11497m,  .o03e-4a  [©teile] :  ll^d^onifd;e^  ®t}ftcm  II  350m e, 
503w-4a:||  «8.  Gaffendi  «Ritte  auf  bem  9}?onb  in546m  |I  ®aft  [f.  ©terne]: 
-frei'.nbfd^aftl[50a,  -mabt  11130m  J  Gayiem;  §ei(qnetlc  IV248e,  Oneltc 
IVr  )lm  :|  ©aftero^oben  (Xh.)  11430a,  gäthäs  (©^riidie)  V20ra  j  ®au 
tnngen  [f.  ^ffanjen,  2;biere  u.  a.]  I6^m,  sg.  ©attung  (*):  eine  eigne* 
1177m,  129a;  ber  SDIalerei  1177m,  ^evftvcnung  1 56a  J  Gätu/ren  11214e 
(vömif^),  V86m;  gätiirifd)e  ©cbivoe  IT439e,  111441m;  Vo8m,  86m 

*@an  II  12a,  Gaubade  (O^fv.)  IV  102m,  Ant.  Gaubil  (1689-1759)  IV 
403m  (Snfet  bei  Sa^an)  |  Gaiidin  (Marc  Antoine  Auguftin ,  geb.  1804): 
üinflt.  3?nbtn  1465a,  V71m  :|  Gaugame/a  II  185e  {(Bdjh^t);  ganges, 
gaiiging  111175m:  Gaulea  (TtS5tfr.)  11163e,  ©anlccn  11270a;  ®anlt  IV 
165a,  Gaurifchanka  (SSevg)  =  Evereß 


470  ©auf  —  @ebe 

Carl  Fried.  Gaufs  (1777-1855):  ÄUona  f.  Gütlingen,  Ceres  UIölTe 
I  (Srbe:  magii.  5Id;]e  lYSöa,  177e;  §igur  l\19,  150e]  (^xh-maQiie' 
ti^mu?  (Sbeovie  u.  a.)  I  i<SÖam ,  45Sam ;  IIS7öm;  IV  62m,  7ia,a 
((Schriften),  78e,  201a,m,  2e;  „aüg.  Xl)COxk  beg  (Svbniagii."  i427c',  -431e; 
[\71a,  177e  :|  Sterntrarteu  i)eu  Göttinyen  u,  Altana  \Y150e,  le;  Haw- 
nover  IV 22m  (9}Jevibiangiab),  ^ic^t  IH  70a  j  m  a  gn  e  t  i  [d^  [i^gl.  (Svb-a)hgn.) : 
aiiftral.  $!iuie  or;ne  mto.  lY 202e-3a,m  ;  ißeobB.  IV163m;  Sntenf.  IV96e-97 
(ftiinbf.  iBeränb.),  intens,  vis  magnet.  IV7ia;  2inie  IV 202a,  abfcl. 
(Scale  IV89e;  „magn.  2>evein''  (mit  Weber)  I  427e,  8a,  9m,  432a,  3m, 
8a;  lY 71a]  Sevtb  IV201a  :|  iD^evibiaiigvab  [.  Hannover-  [per].]  I438a, 
11376m,  IV 203a;  ^^(anettn  III 445e-4m  (Titius  ©efet^ber  Slbfläiibe),  Ber* 
ftcrimg  eiiiet^  gvcjjen ''^I.  III  (518a)  549e ;  5Ke4>nuugeu  111517e;  33en)egmig 
beö  @onnenft;ftem^  111280m,  7a;  @tevntvavten  f.  Göttingen,  53rief  an  Zach 
\n443e-4m 

Alfred  Gautier  (geb.  1793):  ©onnenfledcu  UlSSSme,  411am',  IV 200a 
:|  (Sap.  Gautlier  I41m  (Athos),  Gavarnie  (^l^reii.)  IV632m 

Claudio  Gay  (Claude  IV553e):  Chili  lY 74e:  hist.  de  Chile  ib.^ 
Äavte  IV555e,  S5ulfane  lV322e:i  magn.  33cob.  IV74e;  S?iilfau  Peferoa 
IV 552m,  SBiiIfane  lV322e  ||  Gay-LulTac  (Jofeph  Louis,  1778-1850) 
^a.  A.  V.  Humboldt]  I480e:  aeroft.  Steife  f.  Siiftbaü,  ©ifengtang  1464m; 
eiectricität  1244a,  486a;  V24e;  (Svbbeben  1442m,  IV49iam;  innere 
§13^Iitngen  IV491a;  3iiiammen)etiiing  berlUift  I552e-3a,478m;  IV248e-9a. 
259m  I  Sluffteigen  im  Suftbaü,  2iiftfal;it,  aevüftat.  ÜJeife  1360a,  11157a; 
IV 94m,  95e,  182m:  2  gal;iten  (einmal  mit  Biot)  IV 95m;  magn.  Sntenf. 
IV95e,  182m  J  magnet. :  mni\  IV  117a,  125e;  tqnator  IV68m,  Sntenf. 
[a.  Suftfabvt]  IV 64a  (sBcob.),  9^eig.  IV  108m  (31t  Paris)  :\  in  Neapel  IV484e, 
Nocera  IV 502a  (Oiietlc),  Paris  f.  magn.  9?cig.;  ^I;Iegv.  ^elbev,  ©olfatare 
t)cn  PoÄ:5Mo/i  IV  603e-4a;  ©anevftcff  IV248e-9a.  E.  Schmidt  IV  151m, 
5lempcv.  bei-  Siefe  IV  166a  II,  Ve/uv  IV274am  (®en:c^)|  S5ur!aneIV(218me) 
452m,  489me,  606e:  einbringen  bet^  2)^eernja[ferg  lY 606e]  üulf.  I450m,e, 
5e:\m\U  1244a 

Pascual  de  Gayangos  II  450a  (Makkari),  Gay-Luffac  f.  Gay,  Gaza 
HI  209m,  ©ajetlen  II  79a,  Gazneviden  II  41m 

*gcac^tet  111549a  (f)o^(^.)/  geäbevt  111613m  |  geal;nbet  (it)erben)  I367e, 
lll80e;  11115m,  289ri,  312e,  568m;  IV57m,  139a,  142a;  bae  @-e  III 
552a  I  geballt  (ögl.  äiifammengeb.)  [[.  5itmcf)3bäre,  2)Jaterie,  9ZebeI,  SBelt« 
Ii3rper]  I  89e,  123e,  141m,  300a;  III404all,  5a,  588m\\:  Syjaffen  1 137a, 
ni^t  g.  111588m  J  ©ebänbe  [f.  (Soraüen,  ^immel]  (pl.)  IVöOm,  sg. 
(00)1 29m:  beiiSrbbeben  [f.  \)p.  §än[er]  1442m;  IV491e,  ö43m;  erfd^üttert 
IV 491m,  I;i3^fte  I418e,  9Jnnbg.  II94m  (für  ba§  35ülf),  fd;immernbe  II  30m, 
bei  Eitlen  II23e:I  ©ebeine  IV275e,  geben  [ügl.  gegeben]  IlI8m;  Geber 
(eig.  Djaber  ob.  Dfchafar;  arab.  S^em.)  II  256e-7a,  450m  1|  ©ebtet 


©ebiet  —  ©ebirge  ^u^  471 

[f.  ghiß,  DfJatur,  Ouetten,  @trom,  SSuÜane,  bulfanifci^ ,  Saffer,  Sßeltaü, 
Siifen,  2i3t[fen[(^aft]  ST.  (eig.)  11221a;  lV270a,  507m;  pl.  -c  11200m, 
297e,  308a  t  53.  (bilbl.)  sg.  1367a,  379a;  II  198a,  337a,  383m ;  11136a; 
pl.  ©ebiete  (*)  1384a,  11283a,  IV  141a:  biinüeö  111431a,  getienute  V9e*; 
neue(«)  II  267m*,  394e*;  Vllm;  iinermeBIic^e^  II377e-8a,  baS  imgemeffenc 
III  6m;  tüeiteg  11195a,  IV  7a;  i'md  lY  14* 

©ebilbe  (pl.)  [f.  enbcgen,  treibe,  luincralifc^ ,  niv;t^i[c^,  Statur,  ^kn* 
tafte,  iJliitonii'c^,  ©ebiment,  ©teinfoMeii,  2:evtiär-,  iBuIfane]  1 33m,  63m, 
171a,  288e,  467m;  11206a,  405e;  111482a,  IV461m;  \59m,e',  sing, 
bae  ©ebiite  (*)  1276a,  293m;  m350m,464m;  IV282a:  bag  altefte*: 
tüovauf  es  rubt  I  [299m-500]  299m II;  anbeve  IV  12m,  ein  ©anseS  I  39a, 
©liebenmg  I  37m,  ber  ^uuft  II338e,  lel^enbe  V45e,  metamor^^cfivte  V 
75me,  ^atiiv  bev  ®.  1284a  |  organif^e  I15m,  59m,  66m,  162e,  284e, 
372a;  V62e:  eingef^Ioffene  V  72m ,  iiiitergegaugene  1285a  :J  ^eicf)tuum  I 
12m,  ftarre  1284m,  SBec^fel  I22a,  iDiebevfe^renbe  I  7a  :||  gebilbet  [f. 
3«euj#eit,  (Stänbe,  ^olUx]  1384m;  II258e,  9a,  440e;  111344m;  IV 
348a,  453m;  V44a:  altg.  11221e;  Boc^g.  Il51m,  225a;  2)Januer  II215e, 
tüenig  II231e,  iDiffeiifc^afttid;  IV  563a 

©ebirge  {-^  ©ebirg^jug;  togl.  55erge,  Orcgro^^ie)  [f.  33ad;,  Formation, 
Sufel,  äJloiib,  ^lateaii,  tertiär-,  Xxad)t)t,  2BaIb,  Seifen]  (eine  6ef.  53eb. 
=  ©ebirgSart  f.  °-fammtnngen) :  pl.  1325m,  Beftimmte  II132e;  sg.  baS 
@eK  n57mll,  IV243e-4a  |  gebirgig  (oo)  [f.  ayjcnb]  1 315e  ||  33. 
Ocbirg^fcttcn  (*  öor)  (anc^  blcB  Letten,  f.  b.;  bgl.  ^araöelfette)  [[.  2)?onD, 
Oiieüen,  üieife]  I(53m)259e  [517-520];  IV17e-18a;  beftimmte  II243am, 
5luf3ä^(nng  IV  596a;  sg.  @ebivg§!ette:  eine  beftimmtc  (aiiä)  in  ©egenben) 
II222e,  439a;  IV  406m,  474e,  554a  ||  S.  ^ttQtttttn  O  {if.  53erg3iige) 
[|.  (Srbbeben]  l[317m-320]  317m,e,  8m,  552m,  8a,  472a;  IV238e-9a; 
sg.  ^evgfette  I318ra,357a;  II208e,  IV439e:  eine  beftinmtte  11459m, 
478m  ||:  3ufa^c  (bie  3  5{rti!el,  faft  immer  gleic^bebentenb,  [inb  I;iev  öer* 
einigt;  51.  ©ebirge  iDerben  nid^t  bejeic^net,  53.  ®ebivg§!etten  n^erben  auc^ 
bur^  öovgefetjten  *  unb  S.  53erg!etten  burc^  ijorgefe^tes  °;  ber  sing,  luirb 
burc£>  nachgefeilten  *  bejeicbnet)  [bie  compos.  bnvc^  9?a^fa^  fennen  nnr  i)cu 
©ebivge  fein:  ©ebirgs-:  t®ebirgöarten  finb  ein  bef.  @tiicf  biernad^]: 
2(bbilbung  lV597a,  Slbfäße  IV  149m  |  2lbbang  I264e-5a,  II53e;  -^änge 
lY  610a  (9?i(^tnng  gegen  ba§  9)?eer)  :|  ab(en!enb  I*175m;  5Ic()[e  [togl.  2Ijc] 
10318e,  IVf431m)  ||  Hlter  IV*474e*  (507a,  618m);  [c]  I284e,'5i<Sm- 
9a,  320a,m  |  atteö  IV5l9a*,  ältere.^  lV519a*  :|j  5rnfd;n3eüung :  bie  aüge- 
meine:  anf  bev  bebe  ®i^fet  ficf)  erbeben  IV45ime,  5trifd^en  2  ©-fetten 
IV*452;  bilden,  Säuf^ung  IV45ieJ-5I.  IV474a  ||  Slnjiebung  (bie  fie 
ausüben)  IV(23e,  31me,  153m);  Stveat  lY242a  (ffein)  |  2lvt(eu)  V73a, 
77m;  f-avteu  fmb  ein  bef.  ©tiid  biernarf;  J  Stuffteigen  [=  ^ebnng  ufiv.J 
10318m,  IV435m  (3eit);  auffteigenbee  IV243e*  :\  STuSbrnd/,  auSgebvod;eii 


472  ©ebirge  %u^  —  Wlac 

lV*610m  (iBerbärtiiiffe);  2tye(ii)  [üg(.  2ic^ic]  lV*527a,  ^an  II 65m,  -53eeb* 
ac^tiuuii'ii  IV  94m,  33ei^v.  Il°2ö4e,  befieigeii  I(374e),  ^ilDmiß  [=  (Äntfteb.J 
I53a  (-^ej^fteme),  (Seutval-®.*  lVö54a,  (Sontiiitutal-®.  lV419m,  (Siii» 
nimatunie;)im!te  III°431a,  2)id;tißfeit  IV(164e);  -bovf  IVllOe,  -bÖifd^en 
IV  181a  I  -ebenen  1301a,  417m,  466a;  IV370a,  46*ia  (ältefte);  -ebene 
IV  159m  :1  ©genfc^.  f.  matiix  \  (Sinflufe,  (Sintijivtuug  [togl.  o^üiäiebung] 
l\93e-94a:  auf  mima  l*343e,  *4m  [552-5aj;  auf  ä)iaguitiöniu^  IV 
(*75e,  182a),  auf  ©c^ti^eve  u.  ^^cnbel  lY {31me)  ;(  eintbeiuiug  V73a; 
em^ovfteigen,  @.*  [=  ipebung  ufh).]  1168me  (auf  ©;>alten),  318a]  (Sui* 
[te^ung  (8iibung,  f.  auc^  b.)  [^i  Hebung  uftt).]  I^Slle,  320am  (ob  nici;t 
nene  entftebn  fönneu?);  IV 435m  (^eit),  *551m;  evbävtet  lV*219u  jj 
grl)ebung  [=  Hebung  ufiü.]  [b]  IiI25a,  IV5ö6m;  [c]  (fic^  erbeben) 
I284e;  iV238e-9a,  269m:  [b]  auf  ©palten  IV 556m,  5y6m;  Uih4  IV 
578e-9a,  öor  IV0269m,  ^eit  IV596m  J  -@.  IVlöa:j  erhoben  I*219e 
(auf  ©palten)  ||  fern,  entfernt  üon  ©.*  IV  162a;  %[n\it  l°53e,  früt;ere 
gliiffigfeit  IV*219a  |  gorni  I*a44ra,  lV243e;  -^ormation  [=  i)p.  gor* 
mation;  f.  SSulfauc]  1285m  :[  gu^  l*219m*,  249e,  506'w;  lV244a(nm), 
*307e  I  [in  ©egeuDeu]  f.  Sanber;  -gegenfcen  1446a,  lII6Ü4e,  IV  625m  :1 
gehobene  [ögl.  ^ebung  ufn?.]  [b]  I259e;  IV  18a,  33e,  148me  (in  ber 
Urzeit);  [c]  1 175a,  III 510e-la;  [in  ©emalten]  n*<S4a,  ©eftalt  f.  gorm  | 
®ipfelI53m  (ißei:r;altnii  jum  bilden),  249e,  352a,  376a;  U*87ü, 
*243am;  -gipi'ei  IV243m  ;j  -glieber  I5i7e  (uiebert),  ©rcujgeb.  iV6lUm, 
gro^e  IV 352a  I  ©vuppen  lV431ine  (partielle  ^ö^eie  im  aüg.  ®eb.);  -gv. 
I374e,  IV 596m  ;|  ^auptmaffe  V77e  |  ^ebung  [=  @rl)ebung,  erbeben, 
get;oben;  5luffteigen,  ©uiporft. ;  hervorgetreten;  4^  (Sntftebung]  [bj  1299m, 
11315a;  1112i9am,a  (luei^  u,  fliiffig,  erhärtet),  551m;  [c]  I26m  (169a), 
208e,  9e,  318e;  IV(507a)  :|  I)eri)orgetreten  I*320m  ||.  §ccf)geb.  IV431a, 
521m;  böc^fte  @.  V28e  |  l;of)e(e)  I10m,330a*;  II57m,  11171a,  IV 244a; 
[b]  1319a,  II84a:||  ^13r;e  11188a,  IV (17e-18a  ,  50am);  [b]  J  303e,  4a, 
330e;  [c]  I  98e,  III (431a  fein  ©efe^j)  J  ^üben  III0511a  (©luppirungen); 
-^üf)en  IV 42a,  267m,  293m  ||  ^of;(ungen  [=  Ötäume]  IV(33e,  164e); 
innere  II*87e,  bae  innere  IV330e*;  ifolirte(^)  II128e,  IV  (438a*)  |  -jct^e 
[ögl.  3o^]  11141a  (9iic^tung),  155a  (Hebung):  -ji^c^er  IV 556m  (SSerbin* 
bung)TÄamm  II(188m);  IV(254e  ^auptf.),  (438m,  551a,  7a);  -tamm 
IV264e-5a,  -fämme  lV238e  (S5erbä(tni§  ju  ben  ©ipfeln)  J  t -fetten 
ift  ein  bef.  Slvtifel  (ber  mit  biefem  öerbunben  ift);  Äctteugeb.  IV286e:i 
n)ic  flippen  ob.  Untiefen  im  Suft-Ocean  [c]  I84m,  321am\  -fnoten 
[=  Söergfn.]  IV 557a;  -fiifte  11304a,  Äiiftengeb.  IV597m;  -lager  V4r)a  || 
[in  Säubern,  ©egenbcn]  (isgl.  «8.  aüg.)  [c]  1337m;  II 22e,  32e,  lö5m; 
lV*307e  I  -länber  11313a,  5m,  324e;  in551m;  IV220e,  235e;  -lanb 
rV509a  T  -lanbic^aft  11243m,  -en  11356m  ||  Sängen-®.  IV 422m  ,  -le^re 
IV 468a,  Leitung  IV243e  |  mächtige«  (sg.)  IV354e  (379e,  384a);  -< 


(Gebirge  Wlac  —  mit  473 

(pl.)  [b]  1318a,  9a,  330e,  484a  :[  -äliagneti^mii e  IV[i45e-ö,  ii.20h 
m-210]  II  Sr^affe  \319m-320a,  [V243e;  -maffe  lVl62rr.,  435m  |  -iiiaffcu 
I208e,215m;  lV5im,  461e;  V57e,  68me:  ^ilnsiebinui  \\ 31me ,  bidUe 
\V28m,  (äiiifhiB  lV5ime,  gefc^ic^tete  IV  148m,  gefctjmclseiie  IV  169a, 
gro^e  (V31m,  betevogeiie  IV169a;  bof)e  IV343a,  §öf;e  IV50aw;  förnigo 
I26m,  Ieid;te  IV26?m,  im  3J?ciib  lllöOöm,  ^i^tmig  IV24Sam,  au* 
©galten  IV460e,  biilt.  [V272tn  J  äJiaffen-@eb.  [V615e  H  niaiievavtige(«) 
lV45ia*,  2a;  [b]  IV452aw,  5w;  (gittfenumg  bom  9Jeecv  IV*6i0aw«, 
äreeiibiaii-®.  IV379e;  ^Kittefgeb.  f.  6öf)m.,  fnmtfc^nbal. ;  in  ber  ^JM^e  IV 
*23e,  -name  IV 508m;  91atur,  äßefen,  ©gcnfcfjafteu  [ögl.  osinfc^tueüiiug] 
IV[*43i] ;  £)6evpc!^e  IV112e*;  Dvientirung  [=  9?ic^tuiig]  [c]  II439e-440a, 
IV  (431,  "^eOdmy,  ^avaßele  [=  ^av.  tetteii]  IV(*595a);  |)lutonifc^e(«)  l>' 
591m*  (9m  1*),  *9m;  Polarität  \W{U9me),  ^rimitiöe^  I249e*,  9fJanbgei\ 
IV 281a  I  9?aum  [=  Slreal]  IV(242a  fie  iief^men  einen  geringen  91.  ein); 
m\\\\\t  [=  ^'^l]  IV(33e  unbic^te),  164e  (leere)  ||  -reibe  I249e,  IV 
599m;  -veif)en  IV607e  J  ^^eibimg  IV*588me  :||  ^üc^tnng  [=  Orient, 
(gtreid^en]  (ögl.  -jüge)  I  320a,  330a;  \W[U8]  343m-4a,  (380a),  431m 
(5m,  609my,  [b]  I  304a,  344m;  lV(595a,  431m),  495m,  {609me):  [eigen* 
tl)i!mlid;e]  \W326e-7a,  Übereinftininiung  mit  ber  ^.  ber^^itften  IV*52Öm- 
la,  ob  abbangig  öcn  ben  magn.  Linien  IV[i4S],  gegen  baö  äT^eer  IV6i0a  J 
Seidjtungen  IV4i5me,  -ric^t.  IV507e  :||  9?ü(fen  I53m,249e,  303ni, 
319m;  IV431me|  -riicfen:  sg.  IV597e;  pl.  IVi49/n  (^ofavität),  243m 
(Siem^er.)  ||  -fammlungen  [=  äRineral]  \V311am  \\  -fc()ici^ten  [ügl. 
*@(^id;ten]  1167a,  177a,  288a,  292am:  Sliiffagernng  Vl3e,  [2(iifsabL] 
IV226e,  ^i  1  b nng  IV 425e-öa,  3)id;tigfeit  IV226e,  3)iircbbrei^ung  V13e, 
einfliiß  lV226e,  ^aü  \W609m,  fefte  IV226e,  Pffig  IV167e,  gebebene 
IV234a,  über  einanber  gelagerte  IV632e-3a,  Lagerung  V73e  (gleich  in 
ü!änbern),  nene  \Y444m,  ©treidjen  lV6Ü9w;  jCem^er.SSeränb.  1312m, 
472me'^  ummanbeln  1169a;  burc^  iöutfane  erzeugt  IV 444m,  bul!.  IV 
425e-6a  \\  ©c^ilbernng  11626  (63a)  ||  @^nee:  mit  ctoigem  IV263e  (384a): 
frei  toon  eti).  IV244a  J  @d>neegeb.  [=  Sierra  nevada]:  sg.  II437e,  IV 
383m;  pl.  11188a  J  fdjneebebecfte  1376a,  II*201a  ||  fecunbäre  IV514m  | 
®^alte  lV(507all);  auf  ©galten  IV 431m  (ausgebrochen),  556m  (@r- 
bebnng);  -fV^alten  IV267m  :|  (gteüung  III24e;  -ftocf  IV384a,  544e,  557e; 
-ftreden  1268e  (große);  ©treidjeu  [=  9iid)tung]  lV(*609m),  ftreic^enb  U 
O208e  II  elftem  1^3 18m,  IV (507m);  -e  IV4i5me,  435ml  -föftem 
IV 384m;  -fi)fteme  1 74e,  320m;  IV 380a,  578e  ||  Scm^eratur  [bgl.  SBärme] 
\\243m-4a  (3e);  -t\)ai  1382a  (beöÖlfert),  -tbäler  II87n;  f leine  2:bierc 
1372m,  -nfer  11323a;  Umriß  1371a,  -riffe  II*84a;  unter  ben  ®.  IV*33e 
(D^änme),  nnterfeeifd;e  IV(415m),  Untiefen  f.  Älim«.  uuunterbrodieue  IV 
*596a]  nnöulfanifc^e  [b]  IV343e,  543a;  ii^erbinbinig  IV*556m,  i^H^Iuni 
l*319m-320a  j  SSnlfane  IV(557e  SBerbältniß  ?u  ben@eb.):  i?urfaniffbe(#^ 


474       ©ebirge  mit  ~  3,  f  ^ebirg^arten  Us>  ^eft 

[a]  II (220a*);  IV45<Se-9a*  479m,  508m;  [b]  l[254e-7m]  4e*;  IV  350m, 
439m-441a,  440e*  [febi],  474e*  (1800  2«ei(en  lange)  :|  Sßärme  [ögt. 
2:em^ev.]  IV245m-4a  (3e),  -ivaffev  IV 503a,  -tveg  IV 482m,  fi^ü^ere 
2Beic^r;eit  IV*219a,  «ßSefen  f.  Statur,  h)ilbe§  IV(502e*)  ||  -3119  [4:  ©e* 
birge]  IV 287a,  313a,  381e  |  -güge  I264e;  IV148am,  455m:  (5r;araftev 
I55a,  @Iiei?enmg  IV557e,  bi3^ere  (auf  ber  aüg.  STnfc^njellimg)  IV(45ime); 
9eid)tiing(en)  1210a;  lY [148]  395a ,  415me ,  609m :  mf^iebne  lV45Jm, 
5m;  imtevfeeifd^e  IV415m  ||  3Hfainmenl)aiig  II°208m 

t  ©Cbirg^artcn  {^p.  =®e[tcin,  äJiinevalien;  =  2ßmeval-<S|)ecieg, 
geleavten;  4^  govmaticnen,  ^cffilieu)  [f.  Sluflagenmg,  ^erge;  S)uvc^brii(^, 
buvc^fe^en,  -fe^t;  (Srbkkii ,  Sitfeln ,  Sagenuig,  SReieorfteine,  'üRcn'o,  ^enbel, 
Oueüeu,  Unterlage,  SSerfteinevimgen]  I55w,  135e,  7m,  166e,  171m, 
256am[257m-301a,  2t.  457-470m],  260a  (7a),  9m,  283m  [S)efin.], 
299a, 300a;  lY  163e,  257a[461-486,  21.  613-642], (655e-6m);  V[57-85, 
21.  86-98  (n:iv  2infang)],  57am  [3)i§^c[.],  71e,  73m,  75m-76a  (/oe)]  be* 
fttmmte  [ögl.  ^\\\li%]  IV590e-la,  631a,  5e;  V83me  J  sing,  ©ebivg^» 
art  (bnrd^  *  begeidiinet)  I235e,  244e,  262e,  9a,  276a;  11390m;  IV  UOm, 
181ra;  V76e;  eine  befiimmte  [\)gl.  pl.  u.  2lnfjät)I.]  . . .  IV545me,  474e, 
5a,  617me,  8a,  me,  9a,  633m,e!l,  5all,e;  V46e||:  3nfa$e  [t>gl.  immer 
oie  3^1«  ö"^"  *®efte4n]:  [i^)  abfto^en  IV637m;  2ibtbeihmgen  [i^  ©n* 
ttjeilung]  y{57e)  59me,  71e  (öier),  75m-76a,  we;  abn)ecf)feln,  2{-0Umg 
[=  Sed^fel]  IV 657m;  \74m,  e-7oa',  tbnli^feit  V(72mil,  73a,  75a)  || 
2lUer  1261m,  283t-4m  (300e);  IV(46im)  2a  (486m) ,  618m,  620me, 
632e;  Y b7m  [66-71,  2t.  87e-91m],  67-ÖSm(67e),  7Qm ,  77a,  94all(m), 
9Qa\  n3Dbur(^  beftimmt  \57m{7Da),  8eftimmung  IV5i0e;  ^sfclge  V 
57m,  75e,  76m',  bevfc^iebneö  IV (450m,  461m)  J  ältere  IV462m*,  V(76e); 
äüefte  \68e-69a,  90am  \\  2tnal^fe  IV475e,  629m  (635m*);  \91e-92a; 
anftebenbe  V35a;  2trten  f.  2tbtl^eilungen ,  ßintbetinng,  (Snt[tel()Hngö-gormeu; 
2lufbtat)en  (biirc^  Reiter  n.  a.)  IV[454e-5m;  5a]:  Urfad^en  l\485am; 
aufliegenbe  V74m*,  2tnffteigen  I(424a);  2tuftreten  1250a  (278m),  IV 
476m;  [2tnf3äl^Inng  ob.  mehrere  genannt]  (bgt.  aüg.  sing.  11.  pl.)  1219a, 
235e,  7a,  250a,  261m-4m,  6m-7,  272me,  300a;  IV  28m,  149a,  163e, 
226e,  274me,  316am,  485a;  Y59me  [71e,  75me],  76a  j|.  ausbrechen  au« 
®.  IV 297a,  2t.  (öcn  ®.)  V(76m)  J  2tugbru^  [=  @ru^tion,  §eröorbr. 
iifn).,  (Srfjeb.,  (grf^ein.]  1269m,  270,  300a;  V68e;  pl.  -brü^e  1457m; 
V68e,  e  (Seit)  ]  ausgebrochen  f.  °<Bpa\texi  |j  S3au  [=  «Structnr,  ögl.  ®e- 
ftattung]  I(284a),  S3enennungen  f.  9^amen,  [e.  33erge§]  IV54(Se*  |  33e- 
rüt)rung  [=  Sontact]  I269e,  272e,  3a,  4a,e,  9m;  V79m;  berübren 
1274m  :|  58e[c^affenbeit  [f.  auc^  Sflatnx;  togt.  Buftanb]  1271a;  lV219e 
{425e-6a,  636a,  640m);  53ef^reibung  V93a  ||  «eftanbtbeir(e)  (®e« 
mengtt).)  [t  äufammenfeljung]  11391a;  IV163e*,  249e,  468eiL  475m, 
580all ;  V23me,  70e-71a  {76me):  Slffociaticn  V73m,  75e;  gleic^  V73m, 


t  ©ebirg^arteu  ^eft  —  (£'niptiou  475 

76m;  öiele  V(9577iii)  J  [ak^  33-t^eirej  Y34m-35a:\\  SSilbuiig  [=  @nt- 
jlcl^img,  (Srseiigung]  (ögl.  neptuniirf),  öiilfaniid))  I244e  [257e-283a,  'ü.  -157- 
465],  258m,  261a  (459m);  Hl 5m;  l\252e,  348e;  V36a,  71e,  94me, 
95m;  pl.  -en  (<^):  eiibcgeiie  V68e  |  feiievflüfiige  V94e;  auf  f-em  SBege: 
für  Y94e-96a,  gegen  V94me  :|  -^f^fclge  V(94m),  -^«fcvnien  \71e  (öier); 
©nftiiB  ö'^"  iKagnetiemu^  IVi4<Sm,  20(Sw;  auf  naffcm  2Bege  [tgl.  äJJiuc* 
ralieu]  \95m,  |)Iutüni[c^e  I244e\\,  in  bev  2^iefe  V90m,  auf  tvccfnem  Sege 
V95mO,  55eranberlic^!eit  IV(450wO)  ||  S^araftev  lV414e;  (Slaiiificatieii 
[=  (Siutbeil.j  ().  hp,  bei  3>ultanen  @)  l{4677ne),  lV(640e-la),  V95a; 
Soutact  [=  33erül;rung;  ög(.  3^cil;e,  (gintvivf.,  Unmanbf.]  I(261a,  9m), 
272e,  9a  (460e,  la,  4a);  \84e-85a,  94a;  2)äm^>fe  auSbve^enb  IV264e*, 
[2)efin.]  12<§5m  |  biegte  IV  (28m),  ^i6)U  IV  35a;  ©ic^tigfeit  IV219e, 
57<Se  (35eränb.),  (622a)  :|  ©lucf  IV458am,  637a;  buvc^bro^en  [=  buvc^- 
f^nitten,  f.  3lvt.;  Ugl.  *S)uv(^()ruc^]  (f.  iBuIfane)  IV341e,  46U,  2a: 
2)uvci;iel5uugeu  [ögl.  *bu vdjjietjcn,  -fe^t]  lV461me,  613am  \  einfache  I  (260e), 
lV474e*;  uic^t  e.  Y72am  ||  (ginflu^,  ©intvirfung  (bev  @eb.)  [f.  aud^ 
©intvirf.]  (f.  (gvbbeben,  ^cnbel):  auf  bie  mplatt  ber  Svbe  IV (25m),  auf 
\\)X  gefcf)mcf5.  3nnerec>  lY 458am;  auf  magn.  Sntenf.  IV^(93e-94a)  l81m*; 
auf  m.  5Reig.  IV  110m,  Im;  auf  SBarme  IV 35a  (37e,  38me)  J  tvae  Sinfl. 
auf  bie  @eb.  bat,  gintvivt.  auf  [ie  [f.  iBulfane  ®]  IV249e,  637a:  ^ampit 
V91m;  älZagnetii^mu^  IV  J45m,  2057n  ||  eingemengt  IV 210m,  -[^Icffeu 
[f.  einzelne]  Y76me  \  (gint^eilung  (Wirten)  [=  (Slaffif.,  Dgl.  Slbtbeil.] 
I[258m-267m,  51.  457-9a]  267m,  281e,  299a,  457me',  IV46im;  V 
[b7m,  59]  67a,  71e,  75m-76a  {75t-76a)f  76me,  86m,  93a:  gecgn., 
(^emifc^e  V76e;  neue  V[59];  (Sinfl.  bev  ißevftein.  Vööam,  e-67a  :|  (gin* 
tDivfung  [=  @influ§,  unb  f.  auc^  ba  2fac^;  ij:  Scntact  ufn?.]  I273a,e, 
4m ;  IV  96m ,  1 18m  |  e  n  b  c  g  e  n  e  [i^  m\pt\)^t]  1 269a ;  V 67a ,  68m ,  75m, 
76,  86m:  Slltev  Y68me,  75e,  76m,  96a;  ältere  V76m;  2tuebvec(;en  V 
(76m),  Silbung  V68e;  (Sintf;eilung  Y75e-76a,  me;  enbcgen-eru;|)ti\)e  V 
75m,  eingefc^l offene  2)^inevalien  Y76me,  neueve  V76m;  :|)hitüni[d^e  u. 
öulfauiid;e  V68m,  75m;  phit  u.  nic^t  öulf.  V 76m  J  (gut fiel) ung  ((Snt* 
fteben)  [=  ^iibung  ufiü.]  U63e\\  [258m-283a,  51.  457-465],  278m,e, 
281e,  2a;  V23m  [59],  90am,  92am:  tbnlic^f.  Y73a,  [tevfc^iebne  %\\' 
fid^teu]  Y[59],  -^t^-Stvten  [=  -fovmen]  V  [59] ,  evf läven  V69e-70a,  buvd) 
geucv  Y59am,  -^^fDlge  V  75e ;  tiev  S-^fovmen  [-  -Slvten]  I[261-283a, 
21.  458-465]  264m,  7m,e;  Y 57m ,  7U',  ©lei^itigfeit  Y72m,  bnv4> 
3Baffev  Y  59am,  -^^^geit  Y74a  ;j  inneve  (Sntn^icffung  f.  *5ormatiouen  | 
fid;  erl;ävten  I208e;  -et  [=  evftavvt]  1180a,  266a;  (g-ung  [=  (gifiav 
vungj  I269e:l  (gvl;ebung  [=  §evt)crtv.  ufa\]  VÖSe,  (gvfaltung  IV(637a), 
gvfc^einung  [=  Stuebvuc^  \\\\o.]  V90mll,  (grfc^iittevung  f.  (gvbbebcn  |  evftavrt 
[=  erbävtet]  1180m;  (grftavvung  [=  (gvl;ävtung]  V23m,  96a  ||  (gru^^tion 
[=  Sluöbru^  uftT).]  I(303am);  ^e-@eb.  [=  f;p.  evuptiüe,  -©eftein]  1279m, 


476  j  (SJebirg^arteu :  Eruption  —  Sei 

ly 269m-270a  (aiie  (£|}nlteii,  bor  ben  iBuIfaueii)  J  evii^^tii)(e)  [=  @n!i>* 
tiiiu-O.;  4:  eubcgene  V68m,  75mJ  V71m*,  75m:  2l(tev  VöSme,  ältefte 
Y6<!^e-6'9a;  5(it§6riid)e  Y68e,  ^lutonifc^e  u.  biilf.  V68m,  Unterlage  Y 
68e-69a,  uvaiifänglic^e  V67aw  ||  ©rgeiigung  [=  ^Bilbiing,  (Sntfrel).]  f.  t?itl* 
tanifc^,  fviibeve  (Sjiftciis  VÖOm  (in  ber  Siefe),  fef)lt  IV  657m*,  goloie 
[=  ^eei^enf.  nfn?.]  V74e(75e),  gi-aßmente  [f.  i;^.  2lvt.]  IV341e  |  [(bev- 
fc^iebne)  in  ©egenbcn]  lV461e,  510a,  637m,  me:  einanber  gleich  \7Sm, 
e-74a:\  über  einanber  gelagerte  IV  253m,  gemengte  IV  637a,  geid;id;tcte 
1258m',  gef4>niül3en  (u.  Bitftanb)  IV578e,  9a;  ©efeüigfeit,  ©efeUimg 
[=  35er6inbung]  IV(656e-7a,m);  ©eftaltung  [ügl  ^3an]  1258m,  \57m 
(innere);  geftreifte  [bgl.  ©treifung]  Y84e-85a]  ©etrek  1271a,  \ 57m  (71a}; 
fl^ecif.  @eh)ic^t  l\163e,  475e,  626me,  635a;  ©lei^ifcrni.  ).  9^atur,  @feic^- 
fjm  [oQ[.  °%ititr,  *[)einiif^]  y73m  (in  öerfd^ieb.  S^änbern);  ©liebening 
V74a  (g(ei^e),  §äiifigfeit  lV636e,  [^ebenbe]  lY294m  \  §ert>tn-6red;en 
[=  -treten,  2lu^brii(^  uftt).]  \90m,  -treiben  )'.  biilfanifd^;  -treten  [=  -brechen, 
SlnSbriic^  uflü.;  =  *@m^mtr.]  1270m,ell;  IV(281m),  V70a  (76m):  an 
bie  Oberfläche  IV(461m)  j  heterogene  [ij:  55er[(6ieb.]  lV35a,  239a,  369m; 
^-neität  IV  110m*  :|  Önfnforien  V(36fO;  f  iJrnige  I26a,m,  236a  (269e); 
V93mll  l|!rt)ftaninif(^e  I208e,  lVl48m,  V23m:  ^nftanb  IV578e  J 
\i^  !rl)[taüi[iren  IV579a  ||  $?ager  Y74me  (eingefc^Io^ne  ü?.  barin),  ?el^re 
=  ?it^cIogie,  leichte  IV (28m)  |  Seitmig:  -^«fäbigfeit  IV(37e,  39a,  169a), 
-^ööermögen  IV38me:|  ^Kagnetnabel  [bgf.  STrt.  ®]  lY  149a  (Stbtveic^nng); 
iDMK'  V93mlll*,  maffige  1258m  ||  arjetamor^^^ofe  [=  b^.  Umtuanb' 
hing  uftr.]  1267m,  8a  (9me,  275e),300e;  Y[70e-71  (@rffärnng,  SScr* 
gang)],  71a,  76a]  pl.  -en  V7jfam*  J  metamor:|3f)ofirt(e)  [=  hp.  um* 
getranbelt]  I  (275m)  281a;  V  70m,  (75me,  55e-S4a)  ||  nat)eV93am;  mäht 
I269e,272m  J3flame(n),  53enenniing(en)  [ögt.  Xxaö)\)t]  {^g.^)  IY618; 
Y60a,66e-67a:  alte  V57e,  nenere  V59me,  poffenbe  IV 474me,  iinglitcf' 
lieber  lV474m-5mO;  (ginftiiB  ber  SSerftein.  Y66am,  67a  ]"  9?atnr,  S3c* 
fc^aff. ,  B^ft^ii"^  [^-  ^'tnbe  anc^  bef.]  IV  157m,  Y73m:  iiberaü  biefelbe, 
gleichförmig  [togt.  (§Ieic^t)eit]  1257a,  261a;  Y73m  :|  neuere  Y69e  (76e), 
77a;  ^arattete  Y93e,  ^-li^mnö  Y94a  \  plnton\^6)t  [ögT.  «Bitbiing] 
I269e,  270m;  IV  461m,  5e;  Y59e,75m:  Slfter  Y76am;  2  STrtcn  V  70me, 
91am;  [^lufjäbl.]  Y{59e)  69a,  76a;  burc^brod)en  IV  422a,  ginirirfimg 
I273n,  piffigfeit  I(457e);  [in  ©egenben]  IV422a,  Y70me;  Unterlage 
Y69a;  phit  u.  üutfanifc^e  V68m,  75m  ;|  ^rtmttibe  IV 266a;  Y69m-' 
70a.  69e  [StufjäbL]  |  ^teil^enf  olg  e  [=  ^olge,  9Jeif)nng]  V75a,  m-76a 
{75ey,  ÜJeitjiing  1255m;  Y57a,  72am  (^bentität)  :|  ©ammlnng  IV538e 
{640m),  @ce;i^tung  1258m  ||  fd; melkbar  Y95e-96a  ((eic^t,  ft^iuer); 
@-!eit  IV  369m;  V  94e-95a ,  m-96a  J  ©(^melj-  [ijgl.  3trt.]:  -^Jimft 
[=  (g^melsungggrab]  IV488e,  579m  [e-SSOmj;  -oerfnc^e  IV489a  J 
(g^cftineljimg   IV578e:   '^«grab   [=  ©c^mefj^imft]   lV369ra  ||   ©eltcn^eit 


t  ©ebir^iäavten  6e(  —  3 ;  ©cbl  —  @ebr         477 

IV  636e,  7a,e  j  aiie  <B |}  a  1 1 e  u  aii^gebrod^en  IV 3Dle-2a,m,  42öe-6a :  in  alter 
3eit ,  friil;ev  lY269m-270a,  573a ;  V 23e;  in  Dev  Uraeit  IV  460e  :|  etveifung 
[ügl.  seftreift]  V6^4e-<i^5a  (gefärbte);  (gtviictuv  [=  ^an  uftD.]  1  219m,  V 
(73a)  93m;  ^^empev.  IV(6b5a,  7a),  2:iefe  f.  (gjiftenj;  Übeigauvj,  -gange 
\73eii  (gleich  in  Sanbevn),  77m*  e,  846,  95  (^aüma^lic^ev,  Dmc^  inneie 
(SntivicEUmg);  nmönbevn  [=  -manbeiu]  1274m;  iimgenjanbeite  [=  nieta» 
mcipbcfiite,  ^i  üeränbevt]  l(163e)  [267m-281,  21.  4o9-465m],  275m,  8e, 
284a;  lV(13e);  V7um  [einjelne],  {75mt),  83e-84a*;  Uimvaüiuigcn  in  ®eb. 
IV 274m-5a  1|.  iinHüanbeUi  [=  uinänbevn]  f.  bei  Uiiinjanbliiug ,  ügL  um" 
gemanbelt;  -eint  12ö7e,  269a  (276e)  J  Uinhjanbliing  [ipp.  =  SOieta* 
iiuntI}o[e,  4:  5Bei-änb.]  (unmanbcin)  I163e,  258m  [267m-281,  21.  459- 
465m  (buvc^  (Jomact)],  268a,e,  271m,  4a,m,  6a,e,  7ell ,  280m,  Im, 
462me;  IV252e;  \ 57a,  [70e-71  (öiflarimg,  SSorgang)],  75me,  76a  [93/. 
Vorgang  \[70e-71,  93me],  buv^  öiilf.  2;l;atigfeit  \57a  1|  nngemcngte 
lV474e*;  -](^ic^tcte  1258m,  270m;  unfc^meljbare  V95e;  Uiitev|^eibung 
V[59],  -jc^ieb  [=  iBev)c^ieb.j  II392am;  -fiK^iing  Y93a,  untjulfanifd^e 
f.  üiilf.  ®  li  Uranfang lic^e  (oft:  fügenannte)  1226m*  (274e)j  IV 294a, 
421m,  463m;  Y [66e-68m ,  21.  89me]  66e-67m  [70m-71]:  2(uflagening. 
jüngere«  ißürfoninien  Y67m-68m;  [2luf3ablung]  Y67m,  70a,  89m;  [inb 
l)äufig  (ob.  ivefentlic^)  eru^tiü  üb.  :|)(utünifc^  Y67am  [70];  [in  ©egenben] 
IV 464m,  Y67m-68m;  jünger  f.  2(uf(ag.,  pluton.  f.  evu|)tit>,  [inb  nian0* 
mal  umgetuanbelte  ©ebimentfc^ic^ten  Y70m,  Untmanblung  Y[70e-71  (@v» 
fläruug,  Ui)a^en  u.  2lrt)];  olme  33erftein.  Y66e,  67a;  üoxmaU  fc  genannt 
V70a;  3uriicfnal)mc  beg  2ln§brucE0  Y67am,  89me  -W  58eranberung, 
üeränbert  [i;:  Umiuanblung,  umgenjanbelt  \\]Xd.]  I272e,  3e  (7e);  lY  {578e), 
Y93am  (langfaiue);  SSerBinbung  [=  ©efeüung;  f.  2lffociat.  ber  ä)lineralicn] 
\Y{636e-7a)  \  geogr.  33erbreitung  I [2(55],  IV (642a);  meit  öer6reitete 
V(75a*)  P4a  y  öereinaelt  lY(636e):  ^ereingelung  (ü-teg  3}orfommen; 
©egentbeit  üon  SSorberrfc^en,  2lffcciaticn)  lY  636e-7a  (6e)  :j  SSerglafimg  IV 
578e;  Sevfc^ieben^eit  [i-  Unterfd;ieb,  heterogen]  IV  (35a)  222m,  637a; 
S5ern)anbtf(^aft  (einiger)  IV462a;  Sor^errfc^en  (einer  @eb.  in  einer  Slffocio* 
tion),  t>-eub  lV65öme,  7am  (a)  |  @eb.  in  ober  na^e  53ulfanen;  oul* 
fanifc^e  @eb.,  oulf.  iöilbung;  SimiMrhmg  ber  Dulf.  j^^ätigfeit  auf  bie 
®eb.  f.  *35ulfanc:  ©ebirg^orten  j  2Ö a r m e  V90m:  -Sa^acität  IV 239a; 
-leitung  ib.,  369m,  458am  :|  Söcc^fel  (in  ben  ^crmaticnen)  [=  Stblvec^ö«» 
hing]  Y74m,e;  Sßieberfebv  Y74m,  e-75a;  jerriebene  1164a  j]  jufammen- 
gefe^te  1 260e-la,  11391a,  V[72-75m]:  ^u  einfachen  V72aT3ufom- 
menfe^ung  [t  i8cftanbtl;eile]  IV 35a,  275a,  310m,  396i',  465m*;  V 
23me:  gteic^  in  öerfc^iebneu  ?änbern  V75m,  74a;  minerali''d;e  Y 57m  \\ 
ßnfammenjiebung  ]Y579a,  Buftanb  [f.  avA^  ^aim]  lY 578e  (*8eräuberung) 
*Gebler  V83e  (S^onfd^iefer),  geboren  IV282e  (in  ©egenbcn);  gebrannt 
IV3ö7a,4G4e  (  ©ebrauc^:   9Zid)t-®.   n225m,  489a;  gebraud^t  11136m 


478  ©ebr  —  ©efle 

(öielgO^I  gebrochen  [f.  ®eift,  ?id^tftvaF)(eu]  IIIlOGe,  ©ebriiü  [f.  iBitÜaiie] 
1216a,  gebunben  1208m;  ©eburtgörter  II 255m II,  IV 640m  (bev  a)?ineva«> 
lien)  I  @ eb  üf (^  [f.  ^^^aünen]  11301e-2a,  IV334e-5a;  pl.  -e  I334e  (niebvige); 
1167e,  540m  ||.  gebad)t  I70a,  bae  @-e  II248e  J  ©ebäc^tuiB  11131m.  -vebe 
III  155m 

®ebaii!e  [f.  matF)ematticl; ,  2ßelt]  ITOall,  384e;  II46a;  pl.  -cii  (*) 
[and)  in  compos.]  1382m:  53evec^tigiing  V14a,  -betüegiip.g  III  16e,  bev 
einfache  11182m,  (Sinl^eit  beS  @.  I65a;  -entn^id lang  [a.  matbeniatifdj] 
II207e,  262a;  III  4e,  lOa,  18m,  40m,  74e,  423a;  in  bie  gerne  tragen 
11400m*,  glügcl  11279m,  ber  freie  V14a,  -fiiüe  I40m,  ©efc^ic^te  II 
138m;  gliicflic^cr  III152e,  175m  |  ©rnnbg.  III 9m;  ®ninböerl;ältniffe  II 
195e,  431m  :|  ^ic^treic^  11351a,  III26e;  g-reic^  II 23m,  ©^miid  II22a, 
gegen  l>io  @)}rad;e  I40a'^,  S^iefe  IV 320a  )  -üerbinbung  [a.  matf)ematif(^] 
U238m,  386m;  111157m,  593e-4a;  lV6e,  10a,  14m,  61a;  pl.  -en  O 
111457a,  565a;  IV34e:  tl^ecretifc^e  IV148a  J  -ivelt  [|.  au6)  *2ßelt] 
171e-72a,  81m;  II4ra,  51a,  158a,  205a,  248e,  342m,  387m;  III 6m, 
7e,  75e,  165e;  Vöe-6a:  @e)d)id;te  11135m,  ferne  9tegicnen  IVlOe, 
©d^n^anfungen  111220a,  Xheü  V7e 

*gebeiben  [f.  griid)te]  111586m  (langfant);  ®.  II  98a;  111387m,  8m, 
586m  (langfame?)  J  ©ebic^t  (=  2)i(^tung)  [f.  bibactifd^,  grüf)Iing,  ©arten, 
Kier-]ong,  Iljrifd;,  9}?tttelalter,  ^J^atur,  fxii^,  9teife,  Sßalb]  11102m, 
124m,  134a,  294e,  461m;  11198m,  IV51e-52a;  pl.  -e  (*)  11171a: 
begeifterteg  II  17a,  befc^reibenbe^^  II  101a,  (ginem  feine  ®.  üorlefen  11102m*  :| 
gebiegen  [ü  einzelne  SD^etaüc,  ®d)wefel]  IV32e,  ©ebrängtbeit  IV319a; 
Gedroßen  11192a,  203m;  gebrudt  f.  S3ii(^ 

*gefäd^ert  111567m  ||  ©efabr  I  204e,  325e,  384a,  422m,  444m;  III 
U4e-5m  (5a),  IV320a;  pl.  -en  (*)  (comp,  ©efa^r-,  bieh).  ®efal;ren-  *): 
g-bringenb  1225m,  334a;  II 31a,  69e,  182m,  496a;  111630m,  IV 308m, 
V40a  I  g-brobenb  II59e,  250a;  IV 27m:  D^Zatureveigniffe  [f.  Someten:  bie 
Svbbabn  fdjneibenb]  1114a  :\  burd^  jeben  ^ortfc^ritt  IV96me*,  erbi3l;)en  ba« 
geben  11310m*;  g-!o^  I241e,  IV229e;  bei  Reifen  II  70a*,  g-tro^enb* 
1356a;  g-öoü  [f.  iBergbefteigung ,  9?eife]  II103e,  239m,  398m;  IV347a, 
377e  II  ©efaüe  IV 270a,  355e,  9a,  416e-7a;  ©efangenc  11159a  |  gefärbt 
{i^  farbig)  1200m,  304m:  [©efteinj  V76e,  nng.  ib.,  migleic^  IIl86m  || 
©efa^e  21.  (h)irH.)  IV 258m,  503a;  sg.  @efä§  (o^)  n385m,  484m: 
et)erne  IV  49m,  irbene  IV 299m,  öon  Saftig  1462a  J  33.  (uneig.)  f.  53arc* 
nteter,  S3Iatt,  ^flanjen  1|  gefeiert  [f.  9Zamen]  (hjcrben)  11320a,  394m;  III 
13m,  IV  159m  |  gefeffelt  [f.  Soben]  II 98m:  an  ethja«  II  302a  J  gefiebert 
[f.  ©eirÖrt,  Saub]:  buntg.  II85e,  feing.  II  91a;  leic^tg.  II  96a,  190a; 
gartg.  1366a  J  ©efilbe  (pl.)  [f.  §immel]:  anntntbige  II31e;  ijoin  gid^t 
bnrc^ftrbmt  I161e,  111169m  :|  gefloinmt  IV  144a  (fnrgg.),  Geße  (©d^roeben) 
I313all,   ©efled^t   1372m  (garte«);  gefledt  III(213e-4a  Slnfefin),  331m; 


@efIo  —  ©egent  479 

gcfloffen  IV  272m  (=  [liiffig),  ©efolge  II215e  (gablreirfie«) ,  geformt  11153a 
(reicher),  Gefreß  (^lanfcii)  IV208e  ||.  gefrievcn  (togl.  gefroren)  ]348e  ] 
©efrier^itnft  [f.  Oitedfilkr,  2«eingeift]  IV630e:  \\Ux  bem  ®.  T346m,e, 
8m;  IV  241a;  miter  bem  ®.  f  346a,m,  360m;  III  46e,  IV  419a:  [@rabe] 
IV44e:  imter  ben  ©.  IV568e  ||  gefrittet  1277m,  V40m;  gefroren  [f.  (grbe, 
(Srbreic^]  IV 235a,  562a;  ©efiige  1271m,  V80a 

®efüM  [f.  äft^etif^,  ^unft,  9}2eni(^,  menfdblic^,  D^atiiMial-,  9latnr, 
tvebmütbig]  I7m,  12e;  II  6m,  77 e,  147e-8a,  405e;  IV  5e;  pl.  ©efiibte  (*) 

I  7e,  10a,  37a,  340e,  374m;  II28e,  35m,  52a,  70m,  117e,  179m,  265e; 
IV 3e:  abfterben  II 25m*,  51.  II51m*;  5lnregung*  II 9m,  37e,  213a;  5Inrnf 
an  ba§  @.  II  68a,  antife«  II77e,  Slffcciation  V6m*,  S3elebiing  1142a*, 
bnrc^  bae  ®.  beftimmen  111539m;  bi!mvfe(6)  I16a,e*;  II147e-8a;  bnnfle(eO 
I9e*,  17a;  erfäüen  I21a,  ^reibeit  II74m,  inbibibuefie^  IV233a,  Snnigfeit 
II42e*;  geben  11339m*,  Sebenbigfeit  II  64m*;  moberne^  II77e,  offenbaren 

II  9m  (burd)  Söcrte);  3?efley  nnf  baf^  ®.  I50a,  II  3e,  V18a;  g-vei(^  II72e, 
9fii(f)tung  II 44a*;  f^anerijoüev^  I16a,  II147e-8a;  ftttlic^e  II  26m*;  ©^Iiäre* 
1385a,  11162a;  ®.  nnb  S^ra^e  II57e*  ||  Siefe  (pl.)  1386m;  Il42c, 
66e,  89m*;  pl.  -en  I  @.  XVa*  ]"  tiefet  II35a,  52a,  75m  ||  Sotal-®.  I  lOa; 
g-hctt  II21a,  68m,e;  -x^^njeife  II31m;  -^^ftAeit  III 8a,  A^5e-6a;  jarte  II 
26e*,  Bartbeit  IlllSe* 

*gefnr(^t  1265a  ((grbe),  111620a  (C-^immel);  gegabelt  111546m  |  gegeben 
I373e,  IV18e;  ein  ob.  ettrae  ©egebne«  I28m,  55e,  90e,  145a  I|  ©egenb 
(=$Region)  [f.  beleben,  SBerg,  eben,  (Srbe,  ^n^,  ^a^,  (gnm^f,  SBalb]  I 
182e,  344m;  II  79a,  320a;  pl.  -en  (*)  II  86m,  259a,  275a,  491e;  III 
451a:  anmutbige  II  Ulm,  beircbnte  Il94a*;  ^barafter  I6m,  7m,  10a, 
371am,  [37 i  (bnrcb  ^flanjen  n.  Sbierc) ;  m] ;  IV2<S2e-5a ;  SDarfteünng  II 78a, 
eigentbümlic^feit  il77e,  2:otaI-(Sinbrn(!  II  92e-95o,  entfernte  11392a*, 
9^ube  11 28m,  ©c^Ubernng  II76e,  @cbi3nbeit  1186m,  in  unfren  ®.  1413m*, 
SBilbbeit  IV502e 

®cgcn-,  gegen-  (O):  -erbe  (=  2tntiditbcn)  II350e;  111422a,  5a',  -ge^ 
iric^te  11381a  )  ©egenfal^  (*)  [bgl.  -tbeil]  I346e-7a,  II49e;  IIl43m, 
55e,  388a;  IV  104a,  V20m:  pi.  -fätje  I  232e;  II 63a,  179m;  III12me, 
15a,  28e-29m,  45m,  388a,e;  V(20e)  21am:  maimium  I11450e*;  X\)tcx\t 
ber  ®.  bei  ben  eilten  [ögl.  ©egentbeil]  III 20ie,  536m;  \21am;  Übergang 
in  einanber  \20m  :|  -fcfiein  1144a,  IIl589ei|;  -feitigO  11297a,  8m,  9a, 
394e  I  ©egenftanb  (=  Object)  [f.  ^immel,  bimmlifc^,  irbifd^,  terreftrifc^, 
Unterfncbnng,  iriffenfc^aftlid^]  (sg.*)  I38e,  375m;  11282a,  322a:  III  14a  (I, 
68a,  69m,  179e,  202e-3a:  IV 637a:  pl.  -ftönbe  1387m,  II 83m:  III8a, 
84a:  ©n  @.  IV27e*,  ferne  f.  ©eben,  geringer  11512m*;  fleine  Il507m, 
Heinfte  [f.  meffen,  telefco^.  ©eben]  111168m;  leblofe  II  78m,  lÜJannigfaltigfeit 
II 83a,  nabe  lUeßam  (©eben),  »ic^tigcr  .  .  .  IV235e*  :|  -ftcß  I  103e, 
-ftrablung  11149a,  -ftrbmung  I322e-3a,  -ftiid  1328m,  -tbeil  [ögl.  -fa^] 


180  ©egent  —  @eift  ^e 

\'[19e-20m  ÜbevgaUi;!,  Uni)cl;lageu  in  baS]  ||  ©egeinvovt  (b.  \).  jefeifle  cb. 
gcgcmü.  3eit)  121a,  32e-33a,  35me;  II  66m,  337me;  ©eiiuB  11399a, 
Scireii  n73e,  @d>ianfen  I82a,  imbefriebigt  tooii  I81m;  @.  iiiib  ^kvgaiigeii' 
beit  11811,  ö4am;  in  bie  iBovjeit  1 248e  [ -jvärtigo  lV77a 

*gei]Iautt  IlUSOe  |  g egii ebevt  [f.  Scntiiient,  m\]  1250a,  285a,  304m, 
462e;  I125ni,  153a;  V87m:  ^oim  11208a  ;|  gegliirft  lV61a;  ©egiiev  II 
35la,  11117a,  IV449e,  V19a;  jjegvünbet  111304a  (tu  fic^  felbft  g.) 

••^tcv  ©erhalt  [f.  SWiuevalJ  5(.  (aüg.  ii.  )>I;t)f.)  I  227e,  271m;  33.  (im 
itiiiieial.  ®inne)  [f.  einjelne  SOJetnlte]  111615e  J  g-üoü  111155m:  [@(^vift] 
1445m,  IV 623m  !|  @el)äiige  (pl.j  [f.  33evg,  ä5iil!aii]  IV 239a,  281e;  gc 
belügt  [f.  «äiimej  II  100a  (©egeuftäiibe),  lV640m  (Uidjt)  \\  ©el^eimnif f  e 
[f.  Sflatm]  1160e,  354m;  sg.  -ni^  (°°)  [aiid;  in  comp.]  IV  54a:  be«  53iiubeö 
n502m,  nid)t  auf  einmal  eiitijüüt  111  öS'ßam,  g-liebenb  11502m,  g-f(^tvev  I 
208m  :||  gcl)cimni jjtooll  [f.  S3aiit,  Ävaft,  )ßU6)t,  33er!e^v]  1  140e,  le, 
162a,  185a,224m,  367m,  378a,  383e,  435e;  II40e,  66e,  338a;  III  6e,  78e, 
o93m;  lV50e,  116a;  V9m,  IIa:  (gvfc^cimiug  IV  142e,  ©eH^eI386e,  ^l;ä* 
iiomen  lV443e-4a,  ^.jjvobleme  II285e  J  bo§  @-üoße  I19a  ||  ©e^ivu  f.  §iru 
I  Gehler  (Joh.  Sam.  Traugott,  1751-95):  „pbvfifalifd^eö  SBiJrtevhid/'  I 
401a,  441e;  11469m,  111116m;  „iieiieö  ph\)l  2B."  111553a;  neue  53eavl). 
11514e,  7m  ||  öel;ol)eu  [f.  Alpen ^  5Iiibe&fette,  S3erge,  53evgfvftem,  S3oben, 
(S^ontinem,  (5vbfläd)e,  -riubc,  Sufelii,  Sauber,  Sy^nffe,  2)^eev,  -gvmib, 
5d;ic^teu,  ©galten,  inilfauifd;]  1284e,  294a;  lVl4a,  271a,  360a,  572m: 
®-@eiu  IV 572m;  2:^ei(  V31e;  2:l;eile  I310e,373m  (f(ciue)  J  ba«  ©e* 
(tobcue  IV3l0e  ||  ®e^i3v  III 95e,  ©eljülfe  IV617m 

©Cift  [l  bid)tevifc^,  (Sefe^c,  gried;i[d;,  3)?euid;,  meufc^Iid;,  9?ational-, 
9Zatuv,  ^o\l,  3eit]  1)  (altg.)  I69e,  384e-  II 60a,  79e,  84m,  190m,  218a, 
233m,  265a,  7a,  288e;  11112m,  27e;  2)  (=  esprit)  II 42m;  3)  (iu  bem 
eine  @a(^e  gemadCit  ufu>.  h)ivb,  einer  ©nd;e)  II  145a,  207a,  233e,  456e; 
4)  (^crfon)  [pl  f.  ©eifter]  II255e,364m;  11112m  5)  [eine  JÖvtIid;feil]  I 
417ejpl.  ®eiftcr  (meift  öou  53eb.  4,  buvc^  ^  kj.)  [f.  S3ruuueu]  :||  33. 
»iciftig  (aud>  burd;  *  beg.)  [[.  5lufd;anuug,  Sfnffaffuug,  STuge,  5tu^brud,  33e* 
Dürfui§,  Sontact,  dultur,  ßjifteuj,  gor[cf)Uug,  ©euiiffe,  9)?ad;t,  SWnd;te, 
•)htiiv,  SBelt,  Sßerljeng]  1383m;  II 41m,  75e,  190e,  205e,  237a,  246e; 
}Ii375m,  9e;  IV6a  Jbafi  ©eiftige  (OO)  [f.  9?atur]  I20e,  69me,  {386e  Daß 
Dcr  ^oSnio§  bavauf  nic^t  eingebt)  ||:  3«faljc  (ju  (Seift  [in  ben  iBeb.  1-4]  n. 
gciftig;  21.  ®eift  iinrb  md;t  Beg.)  [in  compos.  (Seiftet-,  aber  geift-]:  2ln* 
tagen  [b]  1131m,  230e,  242a,  258e  |  -arbeit  I70m,  71e:  11594m,  8m; 
llUa,  lOe-lla,  598a,  626c:  IV7m;  Slrbeit  II(259a)  :j  g-er  2(rt  in6e*; 
■Jtu.^bi(bnng  11 70a*,  11288a,  llll45am*;  g-bebriidenb  II241e,  bernbigen 
I23m,  S3efd;afttguug  110m  |  iöeftreben  I37a;  53eftrebungeu  [b],  -bi-ftr.  II 
!4la*,  266m;  111554m*  |j  öeii^egung  11208e*,  336mO;  -en  11281a  T 
3e»egenbe  III  30aO,  Oea^egtic^er  II1479e  j|  S3eaiebungeu  IV319e*  |  S5i(bung 


©eift  ^i  —  ©elbe  481 

[b]  11160m,  174m,  202a;  -b.  IU4a,  137m  (erljö^te),  149a  :|  53Iüt^e  1 
384e  (jartefte);  Kultur  [b  f.  5Irt.]  II  17m,  -c.  II30e;  h?ag  bem  ®.  hax» 
gebeten  tDivb  I164e-5a,  2)inge  111409a*,  ©nfluB  II170e*  |  (Sntnjicüung 
[b]  I383e;  II178e,  212e;  -eutli\  llöe  (©ang),  lle  :|  (Sifrifci^img  I  6e, 
erfütleu  II53e,  -erl;ebiuig  11213a,  -feffeln  II 31a  (gebrcd^en);  bei*  fcrfc^enbc 
I33a,  210a;  gortfc^reiteu  11235m*,  -fd^ritte  11212m*  i|  frei  (er)  1332a* 
(384e);  II 63m,  84m,  346m,  351m;  V8m  [  greil^eit  I  384e,  II338e; 
-fr.  11140m  II  greiibeii  II71e*,  ^vii^te  11109a,  -gaben  11480a,  ber  ge= 
brcd^ene  II20a  ||  großer  V7e  (53cb.  4),  67a  |  pl.  grc^e^  (59eb.  4)  11510a; 
11178a,  165e:  (gcfjidfale  11 285m,  snfammengebrängt  II353e-4a:|  größte 
III558eO  II  (baß  ber  tc.^mcß  nid^t  baranf  einget;t)  I386e  \\  Äraft  [b]  I383e; 
II142e,  218m;  IV  19a;  -traft  l  386e  (f^offenb);  II90a,a  (fc^ü^ferifc^e), 
207eT  Gräfte  [b]  I40e,  II18e;  -fr.  I  4m  j  Mftige  11166°  ||  läntern  I 
23m;  geben  [b]  11279m,  287e,  339m  [a];  III 7e,  V5e;  ©eiftlcfigfeit  II 
206m  I  ®.  gur  9^atur  [f.  iibr.  2Irt.]  I69e;  9f?atnrfnnbe  1554m,  II142e 
:|  ber  orbnenbe  111464m,  IV 9a;  P;ircfc|^^ie  beS  @.  \6a,  ^riuci|3  III 
12m*,  ^rcceB  II  89a*,  -^robncte  I  @.  XVa  ||  g-reic^:  mann  11231m, 
295a;  2Jiänner  llir'3a,  307m;  [mi  ^erfcncn]  II56e,  65e,  68m,  113e, 
222a,  230a,  280a,  299e,  349a;  11190m,  lOle,  159m,  188a,  316e,  9a, 
353a,  399ra;  IV  159m,  196a,  414e,  426e,  483e,  527a,  635a;  V19m,  37e, 
62m,  68e;  [öcn  @ad;en]  I486e;  II62a,  129m,  372a,  402e,  463m;  III 
307ra,  477e,  549m,  551e;  IV 66m,  195a,  414a,  550eT@-e§  II  86e  ||  rein 
geiftig  III6el  diidjUinQ  1379a,  -enII9m;  -rid()tmig  I21m;  II76e,  417e 
:|  -rur;e  111542m,  )c{;affenber  11351m,  fc^ivad^e  II337aO,  @.  nnb  (Bpxaä)i 
I70a  I  Sr^ätigteit  [a]  11138a,  184e;  [b]  I37m,  165e;  II  3e  (9?i<$tmigen), 
103m  (be«  2}Jenl^en);  III6e;  -t^.  1378m,  11268m,  V16a:|  Siefe  V 
19a,  Srüglicit  V89a,  Umfang  V  19a;  mit  ijielem  ®-e  II85e,  33iel[eitigfeit 
II84m;  li^eltorbnenber  I  76m  ||—  geiftlic^  [f.  ma^t]  11235m,  358a  J 
©eiftlic^er  [f.  bnbb^iftifc^j  111527a,  563a;  pl.  -c  II313e-4a,  IV 518a  J 
©eiftlic^feit  11102m  (ro^e,  ^oefie) 

*®ei5  f.  ®olb;  ge!ci^It  f.  Safferfloff,  -ga§;  gefcnimenll  20a  (nic^t  anf 
nnö  g.),  @efra^  (=  Ärad^en)  IV 332m,  getrcnt  f.  ißerge  j  gelrümmt  [[. 
concaö,  conüey;  Linien]  1419m,  III489e,  IV144a:  tielg.  I  227e  ;|  ge* 
fünj^eU  II  42m,  -hi^^clt  111570m,  -laben  1199a  (fc^irer  g.) 

*gelagcrt  1271a,  403a;  IV 361a:  anf  einanber  I  232ra,  [©ebirggarten] 
IV589e,  ^orijontal  IV 269m;  über  einanber  gel.  [bgl.  (agern]  (f.  Älima, 
e^ic^ten)  I63e,  457m;  II  U6e,  258a,  298m;  111165a;  IV  199a,  253m, 
272m;  V88m  :j  gelatinirenb  1264a  ||  gelb  [f.  geuer,  glnß,  Oc^er,  Orange] 
III118e,  9a,  496m,  606e;  IV266ra:  -blü^enb  Il91m,  -örann  IV497m, 
-gran  IV357m,  ^0%  IV  144m  j  -rot^  111144a,  301m,  9e,  512e,  606e; 
rot^g.  111226m;  vöt^Iid^  g.  111171a,  2m,  227m  :||  ©elb  III128e,  9m, 
204e,  299a,  309a,  496m,  8m:  ÜJot^g.  111299a  J  H€  (3itU  IV  144m  :| 
51.  ».  Jpumbolbt,  ÄoSmü3.    V.  31 


482  ©elbl  —  ©emin 

neI6Ii(^  [f.  &^t]  in  172a,  235a  :||  ©ele^vfamfeit  [f.  Stleyaiibniiifd^]  11200a, 
J11478m:  [tocii  ^ev).]  11153m  :||  gcler^vt  [f.  ^cU,  Seit]:  mämm  III 
217a;  [ocw  ciiij.  ^erfoiicii]  1448a;  II  108a,  124a,  6e,  286e,  327e,  336a, 
353a,  426m,  445e  .  .  479e-480a,m;  III  112e,  6e,  136a,  203m,  481e; 
lV43a,  56a,  65e,  70a,  753,  169e,  442e,  450a,  592e,  610e,  640a;  V94a; 
[toeii  niel;veveu  ^erf.]  11198m,  289e;  [öoii  @ad^eii]  II302e,  430a;  11130a, 
584e;  IV61e,  348a,  535e;  ©c^vift  II112e,  468a;  i)iefg.  11247m;  SSevf 
11232e,  402e;  Zeitalter  11310m  J  ®eler;vtev  IVlOOm,  129ä,  178m, 
402e,  583m;  V22a;  pl.  -c  (*)  II  192e-3a,  260a,  331a:  2limat)enmg  II 
206e'*,  @d;niäl)ini(]  III (217a*  ba^  [ie  nid^t  i)ovf)evbevfiinbigen)  ||  bac  @e- 
leiftete  111625m,  Vllm  |  gelefeu:  mel)r  11291a,  ivenig  g.  II90m  J  geHebt 
11113a;  bie  ®-e  II  78e,  117e  J  ba^  ©elhtgen  11310a,  Y18a:  gUi(ffi(i)e« 
1176m,  m6)t-(§>.  II335aT  Aulus  Gellius:  Cato  111411a,  gelb  III 204e; 
noctes  Atticae  11473m,  Ul411a;  Plutarch  11473m,  Ißevbimfeliing  III 
411a  :\  getöft  f.  Problem,  ©eltuiig  11207m  (fid;  ®.  i^erf^affen) ,  Oelung- 
gung  =  Gal. 

*gemäd;lid^  1179m,  gcinäF)iit  II 428a II  ||  ©enuilbe  (aiic^  in  comp.)  51. 
Orirfl.)  [=  Scm^^ofiticii]  sg.  II  5m,  82m;  pl.  (*)  II  15m,  85e,  126e,  9e; 
-58efd;veibmig  II126e,  -©aüevie  11128a,  bev  @vied;eii  II  77e-7<Sm*;  ^mtei> 
grimb  II7e(77a),  lOle;  f)iftDvifc^e  II(77a*),  Sßiijicn  II97e,  natiirl;ift.  11 
314e*,  9tuubg.  II95e*,  Söanbg.  [i)gL  SBaiibmalevei]  II  77a*  J  33.  (bilbl)  [f. 
mm,  SKelt]:  p].  (*)  II395e:  @in  111379a,  fteiiie  II8a*  (in  bev  S)i(^- 
timg),  ütabmen  II  35m,  veijenbc^  1161m  ||  gemalt  51.  (eig.)  II87e,  33.- 
(bilbl.)  11105m;  gemäßigt  (=  tem^evirt)  [f.  Seni^evatiiv,  3one]  11223a, 
317m;  ©emäiier  I  212a1  (bei  (Svbbebeii),  IV531mll  (altet^)  1 1  g e m e i n  [f. 
®iim]:  ©-gut  I17m,  34a;  ©-trefeii  11169a,  179a,  183e;  V7a  (gvcj3e^)  :| 
©emeiiibe  (=  Scnimiiiie)  111608a  J  gemeinfam  [f.  @prac()e,  Urfad^]  I1183e, 
266m;  ^ai  @-e  [f.  (gv|(^eiuiingeii]  I  54e  (aii^  ©uselBeiten),  IV467e  (bei 
SSerfd^iebeubeit)  J  @emeiHfd;aft  f.  SO?eufd;en  :||  ®e menge:  sg.  I235e,  249all, 
273a;  111615m,  6m;  IV  259m,  260me,  302e,  345m,  475e,  621e,  633m; 
V95m,e II;  [ein  beftimmteS,  öcn  beft.  ©ebirg^artcn]  .  .  .  IV  463m,  472a, 
481a,  519a;  V38m;  pl.  (*)  III615e;  IV220a,  260m,  e-la,  278a,  471a, 
634e!l;  V95m:  Elemente  IV  637a;  !övnige(^)  I263a,m*,e;  IV 481a  J  ®e- 
mengt^eiI  111616m;  IV468ell,  475m,  619a,  621m,  6m,  636m;  V76e; 
pl.  -t^eile  (*)  [f.  Svac^^t,  35ulfnnej  1280a,  III615e;  rV634m,  6a;  V95m,e, 
96a:  untüefentlic^e*  IV  476m,  V  77m  j  gemengt  [\,  ©ebirg^avten]  III  22m ; 
IV 265m,  480a  (mit),  531m  :||  gemeffen  111175m,  215m,  233e,  263a,e, 
606m,  625e\  IV  18m,  22alll,  56e-57a,  103e,  8e,  126e,  173am,  290a:  g. 
tt)erben  11141a,  399a,  454m;  iroI;Ig,  III627e,  lV30a  J  bag  @-e  1123m 
(r'dnmlid)),  @-ei&  ]ll488m  :||  gemini  f.  3n>iÜinge  |  Geminus:  elementa 
astron.  III472e,  IV158e;  9?ebelftevne  111314a;  [^evf.]  11352m,  III  161e-2a; 
phaeiiomeiia  111131m;  Planeten  II!467e,  472e,  7m;  @cnne  IVlöSe; 


(3mm  —  Genf  483 

etcriilMlbev  11352m,  llllöle  ||  ©emifd^  [f.  Suft,  «Beifcv]  11287m,  IY264a; 
acmifc^t  V21a,  ©-Serben  V2ia  :|  gemi§haucl;t  111558a  (oft),  Gemiltiis 
Pletho  11289m  (  Gemma  Frifius  II334e  (SDZcnb-S^iftanjeu),  jn^ei  Gemma 
(ßaUx  11.  (gebii)  III  416ra  (SSevfinft.  bev  ©cime)  [bev  SSater  Rainer  G. 
Frifius  1508-55,  bev  @ebn  Cornelius  G.  Fr.  1535-77]  :|  Gemmellaro 
IV 303m  {Ätna)',  ©emsjäi^ev  11172m,  IV239e;  gemut  111209a 

®emiit&  [f.  mtnid)]  I9m,  13a,  81m -,  II63e,  75a,  89a,  184m,  400m; 
pl.  ©emiitbev  (*)  I(119a),  II  95m  ||  3nfä^c  (compos.  ©enüiihe-)-  ^In* 
regimg  I  15e,  5tiitviebe  II234e;  -axt  II44e,  aufgeregtes  II17e,  SBeiaufti* 
gung  I6e;  -betregimg  II  64a,  -en  II  66e  |  empfänglich  II  5e*  (mad)eii); 
e-e§  ll57e,  IV16e;  @-feit  IV 6e  ;|  entflammen  ll55a*,  erfüüen  mit  etti>a« 
II  96m ,  crgreifenb  II  66m ,  erregbare  IV  6m* ,  ^^rifcBe  II  87a ,  §errfd>aft 
über  ba«  (§.  IlOa,  ba«  innere  be^  ®.  11164e.,  junge  115a*;  -fväfte  113e, 
Kräftigung  II281e* ;  regfame  II  188e*,  -9fegung  II lim  |  9?  i d; t  nng  1 379a; 
Il26m,6  (^viftlid)e);  -vidmmg  II79e,  -cn  11214a  :J  ftarfe  I  492e*  || 
etimmnng  1119a*,  367e-8a;  II  83a;  III6e,  379ell  J -ftimmung  I8e, 
20e,  70m;  II 33m;  pl.  -en  11129m  ||  Xiefe  II  139a;  pl.  -en  II88e,  310m 
:|  trübe«  11351m,  Trübheit  I19a  (fentimentale);  ^erfenfung  II  26a,  irirfen 
auf  ba€  ®.  11259a,  Buftanb  1225a  ||—  gemiit^Iic^  I85m;  II47e,  193m: 
grgüffe  II73eT  ©-feit  II16e,  19m  (tiefe) 

genau  [f.  eingaben,  Hrbeit;  beobac^tenb,  SSeobad^ter,  -ungen;  53eftim' 
mnng,  3nftrument,  Äenntni^,  SReff ungen,  tlnterfud;ung ,  S^^l]:  [i?on  ^er* 
fönen]  . . .  11170m,  75a;  [tjon  ©ad^en]  , . .  111150m,  421a,  606m;  n^iffen- 
fd^aftlid^  II 74a  J  ©enanigfeit  [f.  S3ecba(^tungen,  beftimmen,  äReffung, 
numerifd),  S^efnltat]  II  13a;  111529a,  602a,  4a;  IV18me,  23a,  56m,  57a, 
68e,  206e,  227a,  601m,  625m,6,  7a,  630m:  ®rab  1 192e,  1114:84a;  ©renjen 
III96e,  lu  gro^e  IV161m,  meiflerbafte  I424e,  ungleid^e  lV61e,  unöcü« 
fommnc  IV  90m,  n3iffenfc^aftlid;e  IV  233m 

*gcnealogifc^  111482a;  geneigt  (fmni.  n.  cig.)  [f.  gldc^c]  I169e,  11332m, 
IV358e  I  ©eneral-  [f.  Karte]:  -Scnmr  IV538e;  -flaaten  II355e,  8e-9a  || 
generatio  spontanea  (11365a]  \66m,  88e) ,  aequivoca,  primaria 
(y88am):  I[575,  51.  489]  373m,  489m;  II5ö5a;  \66m,  88am,e  J  ©e* 
neration  I65m,  pl.  -en  {*)  11252m:  bie  jüngere  Il489e;  f|)ät€*  II170e, 
III7e. II  generell  (=  aügemeiir)  [f.  Slnfic^t,  Äenntni§]  11232m,  IV47ni, 
V13m:  gegen  f^ecietl  IV 4a  ||  ©enefi«  21.  (=  (Sntfte^ung)  [f.  3SuIfane]  Hl 
5ö9e,  570a;  IV 83a,  V70a  (ber  S)inge);  33.  (bibl.  Sßuä))  11112m  Jgc^ 
netifc^  [f.  33egiel;ung ,  @ntn.M(fhiug,  ©rfc^einungen ,  ßufammeutjang]  1 98e, 
103e,269m;  IV  124m,  217m,  568a:  55etrad()tnngen  111593m,  beuten  I 
150m;  erflären  III431e,  (g-ung  IV 360a ;  35erbältniffe  I59m,  i?erfd>ieben 
IV  352a,  35organg  1123m 

*G6n/IV95a:  ovtef.  «Brunnen  lV165m,  magu.  Sntenf.  IV182am; 
[Ort  babei]  1426m,  IV36e;  [^er[.  ba]  11130m,  49ra,  72e,  388m;  biegen 


484  Genf  —  @eo ,  f  ^eognofie  biiS  21 

I359e,  485a;  societe  d'liist.  nat.  IV165a,  eternfd;n.  I  394e  J  ©enfer 
(gee  (üßl.  Leman-@ee)  II (67a  Övter  baran),  111546a  {Montblanc)  \\  Geiige 
(3«i[]iouar)  IV118e  (maguet.  m\v.)  ||  ßcnial  II64e,  151m,  385m;  -lifc^ 
II 79m,  ©-litat  I11397e  J  ©eiiie  II  379e,  IIl499a,  V22a  J  ©eiiiii«  [f. 
^oetifc^]  III355e,  IV57m,  V62a;  pl.  ©enieu  HI355e,  465m  ||  Gent  II 
81m  ((Satl;ebral-Äivc^e);  gentiana  (^fl.)  145«,  ©entünen  Ulm  |  le  Gentil 
(Leg.  IV  39a,  156a)  (Guillaume  Hyacinthe  Jofeph  le  G.  de  la  Galai- 
fiere,  1725-92):  [Suftr.]  111319a,  iiiagnet.  9^eig.  IV61e;  DJebdflecfe  [togl. 
OrioDJ  lU318e-9a,  338m;  caves  de  l'observatoire  IV39am,  Orion- 
ißebel  111337a,  ^enbel  lV156am;  dlt\\m  III(318e),  l\ 61e  \\- Genuefer 
(pl.),  sg.  (OO)  11299m:  dompa^  n'53a,  114e-5a;  (Sd?ifffal;rt  iI181m, 
IV 53a;  feefah-enb  II290e  J  gcniiefif^  11276m,  293m,  473e;  111344ra  jj 
genus  1381a  |  @enit^  1364m;  II73e,  83m;  pl.  -niiffe  (*)  II 20m:  eble 
I34m*,  geiftige  II  189e*  g-reid^  IV264e,  fteren  II 43a  :|  @en.  Genz  lV455e 
(Äirg^i]en-(Ste:p^e),  e  ((Seen  in  Slfien) 

®tO-f  9C0-(*)  (compos.  toni  gvied^.  ßibe,  mit  anbern  fo  anfangenben 
äBörtevn  bajtüifc^en)  [f  ©eognofie  iifn).,  Oeogra^Ijie  ufU).,  ©eologie  iifn). 
bilben  bef.  @tiide  I;iernad^]:  -bdfifc^*  1319a  (Linien)  |  gcobättfd^  [f.  ^\* 
beücment]  1420a,  IVlo6m:  ^arbeiten  IV150e,  Im,  319e,  385e;  auf* 
nehmen  IV  124m ,  gunbomente  IV  551e,  Linien  II  i55wie;  2}?e[fimg  lV20e; 
-en  I29m,  172a;  IV23e;  Operationen  1 176e,  324m,  423m  (4inal)  J 
geoffenbavt  11147ra,  417a;  geöffnet  [f.  SSulfan]  II216e  (neiig.)  J  t-g"ojic 
uftt).,  -gro^j^ie  u\tc,  finb  bef.  @tü(ie  ^iernac^  :|  -3fctl;evmen  f.  Sfotl)., 
f-Icgic  ufU).  ift  ein  bef.  <BtM  ^iernad^,  ^mognetifc^*  lV66a  ||  21.  ©eo- 
nicter  sing.  111534a,  554e;  IV625e;  ein  befiimmtev  IV164m;  pl  (^o) 
1400m;  II210e,5a;  III128e,  IV19a:  berühmter  IV 33a;  ber  groBe  I 
325m,  425e;  11349m;  111466a,  IV  203a;  ber  iinfterbl.  1475m  J  33.  ©eo* 
metrie  11259m,  454m:  @ef^.  II (512m);  [©(^rift]  11199a,  263m;  Um- 
ttjäijung  11512m,  [äBtrfimg]  V8aj(5.  gecmetrifc^  [f.  2lnal^fi§,  ?^iguv, 
@ef>alt,  Oberflä^e,  9eeit)e,  ^rogreffion]  Il512e;  III438am,  541e:  S8e- 
tra^timg  111437m,  2«e[fimg  I125ra,  mttl)cht  1173a;  3$er^ältniffe  III 
593a,m,  8a.||3eorbnet  11343m  (finnig),  IV5e;  ®-€ö  I80a,  IV467a, 
V15eJ  George  (engl  @c^iff)  IV170e;  Georgien  f.  ©üb-G.,  georgifc^  II 
420e  (®^ra^e);  Georginen  TV  339a,  St.  Georgs-^n\d  (im  S3eringg-3ßeer) 
IV 397a  :1  -saurus*  I287e;  -teftoni!  IV 465m,  -teftonifc^*  IV473e  || 
@eotf)er  men  f.  3)o-  |  geot^ermifd^  (=  Särme  ber  @rbe):  SBeobb.  IV43me, 
®efe^  IV237a,  2iefen-@tiifen  IV455am;  «Bev^ältniffe  IV46a,47e  j-t^ermif 
IV 499a,  -tr^ermometer  lY 237 me 

t^eognofie  ([.  ^p,  ©ebirg^avten,  »gl.  ©eologic)  [f.  SSiiIfane]  I51a,  me, 
164m,  209a  [257m-301,  %.  457-470ra],  257e,  268m,  458a,  461m, 
7me,  486e-7a\\,  mW,  e]  II[388m-393,  %.  519-520a]  390e;  lY  14 e-1 5a, 
251a;  Y73m  [f.  übr.  bei  ©eologie]:  ®.  ber  STIten  Y[57e-59a,  21.  86am], 


t^eognofie  21  —  ^  485 

Srii^tilbimg  1258a,  [33egviff]  V73m,  Sr^emie  V 71a ,  ©ntoicf hing  IV5l8a; 
gcvtfc^ritte,  ®efc^.  [f.  anä)  tef.]  1301a,  Iir388m-393,  %519-520a],  IV 
(461am);  [eingeliieu  ©eßenben  ii.  Sänbev]  1460m,  Il389e-390a,  IV 581m, 
V67m;  geogva^^if^e  1301m;  ©efcft.  [f.  aiic^  govt|^v.]  lY461am,  633a; 
jel^ige  [=  neue]  1274a,  ^mbr;eit  YV461a,  2aQmniQt^-  ob.  ipofitiou«-®. 
II388e-9a,  mineralogi[d;er  SBeil  1255a,  m^n  [ögl.  c]  1249a  |  neue 
[=  i^^m]  n392a;  neuere  1248m,  251e,  8a,  269m;  11155a,  223e-4a; 
IV259e  :|  ^cfiticn  f.  i!agevung,  [^ic^tuug]  V70a,  [<Bd)x\\t\  IV 359a,  ben 
femit.  (Sinpffeu  entjogen  1284a,  ^t\l  [a,  mineval.]  V73m,  3uftäube 
W518a  II— 53.  ©eognoft  I64a,  261a,  4m,  281m,  291m,  419m,  467e, 
483m;  IV223e,  283e,  296a,  310m,  425a,  464a,  518m,  567m,  607a, 
635a;  V 93a;  pl.  ©eoguofteu  (*)  1184m,  232e,  257a,  273m;  IV264e, 
7a,  302a,  340m,  448e,  452a:  ältere  IV  253m*,  5In[ic^t  I312e*,  [^üif' 
gabl.]  11391a*,  auegejeid^ueter  IV  622a  j  großer  1473a;  IV  196m,  466e, 
507m,  618ni,  633a;  größter  1257m  :|  neuere  1261m*,  9M]e  \\310m, 
n^anbernber  I241e  ||—  d.  gcognoftifd)  [f.  ^emifd;,  Grbc,  (grb-iD?aguetiS* 
nui§]  1281m,  5e,  462m;  IV 29a,  252e,  278m,  429e,  447a,  533a  ||  3iifnijc: 
Sllter  1318m  ||  21  n fiepten  [=  mdn.]  I450e,  467me',  11153m,  232a, 
392m,  422e;  IV  360m,  380a,  467m,  599m:  frii^e  Y[63am,  88e-89a] 
66m-67a  J  5rn[icf)t  1286a  ||  Stqiiii^arente  V 93e ,  mia^  IV 522a,  Slu^bilbung 
IV  637e ;  SSegcI^en&eiten  1 171e ,  II  393e  |  33  e  o  b  a  c^  t  u  n  g  e  u  1 33e ;  IV  509e, 
515e,  584m,  619m;  sg.  -ung  1299m,  IV387e  :|  55e[(^affeu^eit  [=  dcnftit.] 
II389e,  419a;  lV323e,  538m  ||.  klcf;ret6eu  IV552e  |  ©cf^reibung 
IV348m,  523e,  620a;  -en  l\637a  ||  53etrad)tuug  1304a,  -en  \57e 
(ültefte);  SSejie^ungeu  1175a,  dciuHuaticuen  IV576m,  (Scnftituticn  [=  ^e* 
f(^a[[.]  IV523a,  benftinirbig  I309e,  eintl^eilung  V76e;  (Spcd;en  [4:  $erio^- 
beu]  I[284-301,  21.  465-470 m]  50ia,m(e);  m5e,  \{66e)  \\  (grfc^ei= 
nnngen  [=  %^häi\om.]  I[208e-301,  21.  442-470 m]  210m,  276m;  II 
392e,  111104m  {510e-la) ,  lY148e-9a:  ^eriob.  Sed^fel  barin  I314e-5m, 
320me  J  sg.  gvfc^cinung  1267a,  IV334am  ||  ^ori'cf;ung  1167  {<^ä)auph^), 
-en  IV461am;  fragen  II388e,  ^unb  IV345am,  guBreife  1461a;  ^hi- 
[ic^t  IV521e,  609a|§ori5ont  1291m,  \57m:  @d;id;t(en)  cb.  ©elnrg^- 
ort  baju  bieuenb  1291m;  \75a,  94a  :\  3uftvument  1 177m,  IV  (29a)  33m; 
Sntere[fe  1419m;  IV449m,  509e;  harten  II390e;  IV367a,  493a,  578m; 
V62m  (evfte);  Äeuntnifj  I39e  (ber  (grbe),  -niffe  IV466a;  äReiuungen 
[=  2Infid;ten]  11435m;  mer!n>ürbig  IV349e,  424me,  8a;  9}?t?t^e  [l^gl.  a] 
1396m,  IV34e-35a;  9?ad;ric^ten  IV 457m,  ^^rioben  [4:  @|.^cc^eu]  I315me\ 
^bänomen  [=(Sr[(^eiu.]  IV343e  (596m),  V84a;  pl.  -e  I208e,320m:| 
^^[jantafien  1249a,  451e;  11325m,  IV514e;  ^srofil  I457am{m),  pl.  -c 
V89m;  Steife  I463m,e;  IV632me;  üiMuItate  11223m,  ü^mui  II[4S2e  | 
Sammlungen  [=  2}^inerancu]  I274e;  IV 450a,  481e,  628m;  sg.  -ung 
IV628a:j  (2iiTtemeI474e-5a;  II39i-2w,  406m;  2:raum  I V i95e-öa  (6a), 


486  t^eognofie  X  —  f  geograpI;ifd^  <B 

träume  II  17m;  Z\^pn§  1170m;  Unteriu^itngen  lY 310e,  468e;  S3erbin* 
bimg  IV384ra  |  35evr;ältni[fe  1279a,  463m;  Illölle,  2e;  IV360e, 
619e;  V52e:  (grüavimg  111257a,  ©egenfötje  I232e  :|  35ernnit^imgen  II 
208m,lV217e;  iöorgänge  11125a,  äBagniffe  lYUSam,  mxt\88e\ 
g.  mid;tig  1453m,  II 20m,  111545m,  IV 465a;  Sid^tigfeit  lUlOra;  IV 
251m,  353m,  465e  :|  3u|ammeul;aug  (üon  Qifc^emimgen  iiftt).)  [f.  (Srb- 
äJJagueti^mug]  IV507am 

t  ®COöra^)!^ie  (=  Srbkic^i-eKuatg,  (gvbfunbe,  !i!aubevfnnbe;  bgf.  geogva* 
plfi]^)  [l  l)omeri)(^,  Oigani^men,  ^[lausen,  2:f)ieve,  tjiilfanifc^]  (aiid^  geo- 
graphie:  f.  soc;  @ecgra|}I;  f.  a\§  33.,  geograplii  [.  am  (iiitt  öon  33., 
geographical  am  (Snbe  toon  S.)  I51me,  4(S7a;  II 205,  303m,  405m; 
alte  I302e  (b.  I;.  bei-  Urjeit),  471e-2a  (4  S3u)eii  it.  ^eftfanbe);  II (222a) 
405me,  III543e;  ber  eilten  11412a  :|  [%xt]  II 205,  in  Camoens  II  60m-61a, 
^ovti'd^rittc  III 375me  (Svftaimen  übev  bie),  ©efc^ic^te  [f.  I;p.  (Svbtunbe] 
II 420a II,  [e.  Sanbee]  IV382me;  matbematifd;e  1421m,  4e;  II (208am, 
222a),  4me  I  m  ^ t r;  i  f  d^  e  II  [405-6m] ,  418e  {9e-420a) ;  IV 5S2a ;  m^t^ifc^eö 
II(208a) :]  beö  Dvganiidj-Sebciibigen  1368a  ||.  pbvfifalii'c^e  IVöOle,  V89e  j 
p\)V)i\id^e  I54m,  421m;  n[187e-8]  208,  284am(317m);  III16e,545e; 
IV 201m,  596a:  altelSOle,  5Iii[gabe  I56a,  (gviueitcriiug  II(379m),  govm 
I59me,  mib  ©efc^ic^te  I65a,  [®c^viftj  IV177m,  [gr.  Biili^ac^.^]  n[187e-8]  :| 
[Schriften  be^  Sitelö]  II20S,  222a,  4e,  425e,  446am,  471a;  IV  161a, 
587m;  bulletin  de  la  societe  de  geographie  IV521e,  5S2e;  Uiiiüevial-®. 
11208a,  225a;  ijergleic^cnbe  I51a,  II (69a  ;  JT)i[|fn[c^aftlic^e  11406a  ||— 
33.  @eogra|3l;  (*)  I73m;  11216m,  243m,  312a,  448a,  490m;  IIl 
226m;  IV  196m,  383m;  pl.  ®eogra|)I)en  [f.  Araber,  arabifd^,  gvicc^ifd^, 
vömii^]  1187m;  11254a,  447a;  IV597a:  bie  alten  II438e;  III575me 
((Srftaunen),  m  [5iu[3äI;I.] ;  au^gcgeic^ncter  III224e*  J  geographi  graeci 
min.  11106m  1|—  d.  geogtO^^ifc^  (ügl  @ecgva^^F)ie)  [f.  Äquator,  33i-eite, 
©ecgnofie,  $?age,  Sänge,  SDZeilcn,  SJievibian,  9fiomencIatur ,  y'iovb:|.>oI,  Ort^* 
beftimnuing,  •|3f(an3cn,  Ouabratmeilen,  @üb^oI]  1429m II;  II84e,  131m, 
175m,  200e,  268m,  413a,  463a;  IV  142a,  236m,  318a,  430e,  447a, 
467a,  538a,  564m,  588m  ||  3iifa^c:  mtr)eihingen  IV395m,  m\i6)kn 
11227m,  2li-6eitcn  11222a  |  33enenniing  [=  I;^  Dramen]  II242e,  IV595e; 
-en  1383m  :[  33etva^tiing  1350a,  S3e5ielning  IV640m,  „33cte"  IV 457m  | 
(Sntbedungen  1439a;  11312a,  410m;  sg.  -img  (0°)  IIl65a:  ^^reifen 
IV  60a,  je^igev  B^M^^n^  IV  242a  ;(  (gpl^emeriben  111285m,  (SrftrecEnng 
IV 46a,  govm  f.  (Sibtbeüe,  ^orfc^ungen  1381a;  ©eietlf^aft  f.  JBeWm, 
London,  vii[fif(^;  ®efid;t§fveiö  II168e,  in  g-r  §in[id;t  IV234a,  ^onjcnt 
111346m,  Snbibibualität  I352e;  3vrtl;ümer  II226me,  7am  (  ^enntni§  IV 
451e,  550m;  -niffe  11316m  :|  m^t  11168m  |  gramen  [=  benenn.]  II 
45m,  187m,  225e  (232m):  terf^iebne  11538a,  [tt)iebevr;clt]  l[{415e)  :j 
>|)[)anta|icn  II  4i9e-420a,  Oueüen  lV380m,  ©d^ilbernng  II22e,  ec^riften 


f  geo^rapl^ifd^  6  —  f  geologifd;  ©  487 

418e,  «Stubiuni  111544m  {ani  bem  2)?cub),  (g^fteme  11447m;  Unter* 
fu^iiiigeu  11433m,  III367e;  33er breitung  [i.  ©ebirgearten,  iDicnfc^eu, 
Pausen,  Srüere  u.  a.J  1378m;  II218e,  380m,  431a;  Ill6a,  IV642a| 
S5evl;ältniiie  1261a,  lV531e;  -niß  IV520a:|  iBertr^eilung  [f.  ^^"5"^/ 
Juliane  u.  a.]  lööe,  363e,  477a;  11186m;  üertl;eilt  IV26m  :|  2Ber! 
11222m,  -e  IV 610m;  SSovtvegiftev  Iil24e,  Beiti'c^vift  lV537e-8a  H— 
Journal  of  the  royal  geographica!  society  of  London  [ügl.  London] 
11118m;  IV375e,  555m 

t  ©COlogiC  (l^gl.  ®eCi]no\k)[l  Italien,  SSulfane]  l51e,  163m-4m  [fuije 
©c^ilbeinug  tev  (Srbe],  [257m-301,  51.  457-470mj,  297a,  9a,  9-300,  la 
[®^\^  beö  Sur^alte],  457e,  465e,  6e,  7a,  ^87a',  Ji399e,  lV[46'l-486, 
2t.  613-642] ;  V[o7-85,  2t.  86-98(neiner9(nfaug)]  [61m-63in;71e-75a, 
2t.  92ra-94a\  73m:  2tufid;ten  ber  öerg(eic^euben  0.  in  öerid^icbueu  Sliuberu 
\[7U-75a,  2t.  92m-9ia\,  [^egviffj  V73m  ||  Sbemie  \9U:  2tmvcnbi:ug 
auf  ®.  \\602am,  giuftuß  auf  @.  lV461m  J  c^euit'd;e  IV  165a,  485m  || 
^xx>(:  f.  allg.,  bev  iuuern  Sibräume  lV53w;  Siiveiterung  lV485m;  gort* 
fdjiitte  IV  489a,  522a;  V(<S9e);  [\ii^\i  ©eHvgeu]  IV  598m,  öou  ©egcnben 
f.  5i?anbev,  [®ei'd).]  \[61m-63m],  hebraisante  11465a,  jc^ige  V61e; 
[i}on  Säubevu,  ©egenbeu]  IV 422a,  583e;  V91a;  9J?eiuuugcu  V(S9e,  uiiuera* 
kgifc^e  \91e  \  neue  V59e;  neuere  111144m,  IV396e  J  ^Iivfifaliid^e  V 
B9e;  ^I)i?[ifd;e  lV164e,  5a  :J  [Schriften]  111547a;  IV164e,  59,  501e, 
560a,  595a;  V89a,e;  fpeculatiüe  IV  489a,  fein  (gtiüftanb  V59e;  oer* 
gtei^cnbe  [f.  2tn[iditen]  \72a,  92e\\—  33.  ©eotoge  (fo  mcift:  IV414e, 
437m;  V52e,  68e)  cb.  ©ectog  (IV347e);  eiuBeftimmter  lV406m,  580e; 
V52e,  68e;  pl.  -enO  1402a;  IV 491m,  578e:  au^jgcscidmeter  IV437m; 
einer  ß^-^eb.  lV414e,  5a,  59.5m;  großer  lV347e,  437m  |(—  (J.  gcologift^ 
(ögl.  gcoguoftifd;)  [f.  d;eun[d;,  Oueüen]  (geological,  geologique  f.  am 
(Snbc)  1299a,  460a;  111547a;  IV367m,  389m,  428e,  534e,  580m,  609e; 
V47e  II  3iifäl5c:  2i6]c^uitt  IV582m  |  2tuiic^teu  IV320a:  burc^  3>erftein. 
^eröcrgerufeu  \'[ö6-67a,  2t.  87e-89a]:\  2trt)eiten  IV 546a,  iöefd^aff.  IV 
28m,  Sef^r.  lV412e-3a;  33etrac^tungeu  \\394e,  \ 61e',  S3ilb  IV 305a, 
SBricf  1475m,  dataftro^^eu  V29a,  (SI;ara!ter  IV578e,  Sr;roncrcgie  1466a, 
Scuftituticu  IV  493m,  (Sonftructiou  IV  486m,  (Jpclen  1472m,  g^n^c^en 
1269m,  (Erfcuutuiffe  V66a  |  ©rfc^einung  [=  P;auomen]  IV456ni,  V83a; 
-eu  1472m,  111486m,  lV3i4we,  V83m  :|  5orfd;er  IV548m,  -ung  IV 
439a;  grage  IV20e,  554a  j  ©efellfc^aft  [f.  Calcutta]:  2)eutid;e  geol. 
®ei.  ni624e^  IV619m,  622m,  632ra,  5ra;  V89e,  96m  :|  ©efi^t.^^untt 
lV392m;  ©vünbe  IV19e,  162e,  611e;  in  g-er  §iu[i(^t  IV262m,  414m, 
603e;  ^ntereffe  IV261m,  556a;  ^arte  IV438m,  471a;  ÄeuutuiB  IV 
550m,  tc^mog  f.  ^r;eil,  merhDÜrbig  IV392a  (  a^i^tbe  IV159a;  -en  IV 
493e,4e:|  ^t)äncmen  [=  örfd^ein.]  IV303e,  ^robtem  111457a,  ^roceffe 
1272a,  >:prcfil  IV595m,   9^ei(i§anftalt   IV621m,  (Sammlung  IV 640m, 


488  f  geologifd^  6  —  Gerolt 

einn  IV 473a,  SBatfac^e  IV456m,  Sl^etl  III617e  (be§  Äc§mc§),  S^eo> 
rien  IV 487m,  35evnnttl)imgeu  I280me,  3eit-@cale  I466e;  ^nfammciiBang 
IV 321a,  395m',  V40m  || —  geological  society  of  London  :  quarterly 
Journal  IV578me;  transactions  111486m;  IV519m,  525m,  551m, 
600m;  V96m  |  societe  geologique  de  France:  buUetin  1454m II; 
IV  504m,  578e,  595m;  V91m;  memoires  IV519e,  607a,  613am,  9m 

*®ipäd  IV  498a,  ge^anjevt  I286e  (fc^irerg.),  Hfegt  11115m,  -plai^t 
111550a,  -^riefen  II107e  (Wg.);  -^nlöevt  IV  149m,  602a  j  gerat)-: 
©-auffteigimg  (bcr  ©teruc)  [=  9Jecta[ccnfieu]  11487a,  111194a;  -linig  II 
364e,  111500e  |i  1)  (Sap.  Alexander  Gerard  (c.  1795-1839)  I44m, 
46e;  2)  John  G.  (fein  33ruber)  1488m;  Alexander  imb  John  I42a,  44e\\- 
45a  :\  3)  Frangois  Gerard  (ä)?aler;  f|>ätcv  baron,  1770-1837)  lll23me 
(Silber  siim  Camoens)  ||  ©cvätMc^aftcn  IV 222a  |  ©eräufd^  [f.  SfectrU 
cität,  S^ovblid^t,  mitanc]  I233e,  IV263m:  STitcu  l\534am,  tiocfeii  IV 
534a,  miterirbifd^ee  \53m:\  gerd  (pevf.)  1388a,  ©erci^tigfeit  11132m  | 
geregelt  II110e,e  (ftveiig);  111557m;  baS  @-e  1 62a  (erfeuueii)  J  g  e  r  e  i  l;  t 
[j.  §ügel,  iButfane]  IV145a,e,  343m,  363e,  455m,  596e;  V43e,  44a: 
an  einanber  g.  IV455e,  laig.  IV 455m  :|  gereift:  öielg.  II98a,  II[318e; 
gereift  111166m,  Gerhard  tocn  Cremona  II262e,  J.  F.  C.  Gericke 
(t  1857)  IV 562m  (jao.  SBlirterlntc^) ;  gerieben  [].  Sevnftein]  I1381e,  2m,e, 
3a ;  gerinnen  f.  Dcean ,  gufamnien ,  gercnnen  |  ®eri:p^e  [.  äJ^enfc^cn ;  geriV^t 
f.  55ulfane,  ©-I^eit  IV560a:|  Gerling  (Chr.  Ludw.,  geb.  1788)  I11493am 
(^araüafe  ber  (gönne) 

St.  Germain  des  Pres  11456a  ||  51.  Germanen  (=  germ.  ©täninie, 
«Bclföft.)  11411m,  451e:  Sluöfe^n  14908,  (Ifjarafter  II(33a),  n^erben  St)nften 
IlSOe,  Kultur  II(252e);  9f?atnrgefül;I  n.  i^^-ic^ilberiing  II31me,  32m 
[33-37m,  K  3i5j,  51m;  alte  ^eeligicn  II30e  :]  iB.  Germanien  I1163ni| 
d.  germani[(^  (4:  bent[c^):  alt-g.  I1409e;  S)ic^timg  [=  ^cefie]  [.  9^atnr, 
-en  II (51m);  @ctt  111469m,  2«eer  II410e,  2}?en)d^enracen  11302a,  Stationen 
II  33a,  9^aturbic^tung  II  37m,  SfJorben  I11475e,  ^oefie  [=  S)ic^tiing]  II 
33a,  (Sitten  II  33a;  @tämme  [=SBo(f^[t.,  9fJaticnen]  II  32m,  252e  (302a), 
338m;  SSelfeftämme  [=  ©tämme  iifn?.]  II30e,  2Bort  11468a  :|  S).  ger^» 
manifi'.enb  11421m  :j|  Germanicus  (Caefar,  f  19  p.  Chr.):  [in 
Sigt^pten]  11157m;  auf  ber  Ems  I122e,  109e-110a',  (gj^^eb.  II410e; 
@d^cliaft  IlI174e,  360e;  2;r;aten  II109e  J  germanifc^,  -nifirenb  f.  ki 
Germanen 

*Gernaert  (Sngenieur)  1417m  (6elg.  SSo^rlc^)),  Geroldßein  =  Gerolß.  \ 
@eri3ne  (sg.)  [f.  (Stein]  1292a,  III510e  (al6  e§  uo^  ni^t  h?ar);  comp. 
@ercll-:  -Wffen  IV 269a,  -fd;i(^ten  \\mS&  \  Gerolftein  (Geroldß.  IV 
372a;  in  ber  (Sifel):  ©limmer  I460e,  £atocIV464e;  3>ulfan  IV276m,e, 
572a  J  Fried,  von  Gerolt:  33im§ftein  bei  Huichapa  IV5ö7a?n,  578m; 
gcogn.    harten    m\   Mexico    IV  367a,   578m;    [pcxl]    IV367a,  623a; 


Gerolt  —  @e[d;t(^te  B^v  ,     489 

PopocatepetllY 623am :\  Ge?-ona ((Satal.) IV 454a  (3}iilfaiie  babei);  geronnen 
III  164m  II  (e),  200a  (älJonb)  |  Gerrha  (in  Slvab.,  am  ^eri.  ^mh.)  II  167m, 
245o,  250m;  Gerrhäer  11168a,  244a  (-©ebirge) :]  Gerfon  (*Joh.  Carl, 
1363-1429)  V65e  (nic^t  vulcanus)  |  @eif  e  II  131a,  440m  (in  inb.  ©^u-ac^en); 
'^ninfel  11440m  J@eruc^  [f.  Htiimine^,  ^apht^a,  2Öalb,  SBaffcr ,  SSo^Ig.] 
11515a;  IV585e,  603m!l,  4m;  VSOm,  97m:  Verbreiten  I334e,  Jveit  iwt 
IV266m  J®erüfte  [f.  SBerge,  2>ulfane]  sing.  [pl.  f.  iöulfane]  I29m, 
367e:  gek^g.  [=  iBuIfanc]  lV465a,e;  fein  ®.  IV535e-4a  (über  @^>alten), 
Üinftlid^eö  11353m,  jertrümniein  ib.  J  Gervinus  (Ge.  Gottfr. ,  geb.  1805): 
„®ei(^.  ber  bentfc^en  m."  II113all,  4a;  „®e[d^.  ber  pott  9fJattonaI-2itt. 
ber  ©entlegen"  11104m,  126m 

*geiat3en  IV  242a  ([(^mad^)  |  gefammelt  =  cingef.;  baS  ®-e  181a; 
I1205e-6a,  467a;  IV 473m,  640m  |(  ©efammt-  [[.  sec.  (ginbrncf, 
2Hifc^ung,  9tefn(tat,  3Jert^eiüing]:  -leben  1156a,  -maffe  11339a;  -hjirfnng 
I187e,  IIl453e;  IV19e,  209m;  -jal;!  I54e  J  ©cfammtbcit  1385m,  IlL94e, 
IV5a  :||  (Sejanbter  11289m,  355m,  6a,  507e,  511a;  IV 367a,  513m, 
623a;  pi.  -e  11294a,  IVöOm  J  Oefanbtfdjaft  II81am,  221am  {m^  Rom)- 
pl.  -en  [f.  m'6nd)t]  11198m,  279e,  440e  :||  ©efang  [f.  S5ögel]  111501m: 
grü^g.  II52e,  lieblicher  II28mJpl.  -fange  f.  S^cr,  Dhticnal-,  Ztm\>tl, 
Söolt  Ij  gefänert  IV  328a,  338m  |  gefc^ad^telt:  eing.  II352e,  505m;  in  ein« 
anber  11352m  ||  ge[c^ äffen  11264m,  III209e:  neng.  II238e,  341e; 
felbftg.  in464m  JbaS  ©efd^affene  1  @.  Villa,  22e,  39m,  50e,  86a;  II 
367m',  III 8a,  IIa;  IV 4e  (®c^eibnng);  ein  ®-c^  II45e,  111455m  (fo  bic 
S)inge  barfteüen)  ||  ©efc^äftc  IV195e  ((£rlei(^t.) ,  ge)d;ävft  11297m;  gefd^ätjt 
III308e  (irerben),  310a;  IV593e;  baö  ©ef^efiene,  @-e§  llUlme-,  III 
25m  (©arfteünng) ,  479e 

(Seft^it^tC  it  ^iftorie)  [f.  Üanb,  Schier,  2)?arerei,  2)?enfd;en,  OrganiS* 
mcn,  ^flanjen,  V^^W,  @agcn,  SScÜer,  SBelt,  SBeltanfd^annng;  n.  viele 
anbre  5Irt.]  I4e,  64m,  70e,  3ö7m;  II98e,  158m,  170e,  239m,  398all, 
405m,  413me,  8e;  III  8m;  IV14e  [eigentl.],  26a;  V19e  ||  iiif.  (compos. 
©ef^ic^tg-):  ältere  II145e,  ältefte  II [402m-4a  dpodom  ber];  5Infang  II 
170e,  -fange  II402e;  anfbenja^ren  IV407e,  SSe^anblung  11405m,  n?er 
fic^  bamit  befdbäftigt  11208a,  -bilb  IIlo8a,  -boben  II157e;  -büc^er  II 
222m,  IV 399a,  \14a  (an§  alten  ®.  einige  (Seiten  lesbar);  -benfmale 
V17m,  [eigentl.]  IV14e;  g^od^en  III557e  (gro^e),  -(g.  111383a  || -for-- 
fc^er  sg.  11145a,  6e,  171a;  11125m;  pl.  II 245a  J  ^orfcbiingen  I36e  J| 
bnrd?  bie  ganje  1385m;  [befonbrer  ©egenfiänbe]  1 188m ,  III  104m ;  [neben 
®eogr.]  165a;  @.  ^aben  IV  135a  (feine),  140e  (i^re);  feine  f.  baben; 
fcnnt  I1146me,  Äenntni^  1384a;  giebt  Ännbe  IV  228a,  nenere  II145e, 
^cfitioe  II495e,  fo  n^eit  fie  reicbt  1252m  ||  -f Treiber  [f.  c^inefifd;  n.  c.]: 
sg.  II278e,  300a,  311e,  403e,  8e,  448a,  479e,  480m,  8m,  492a,  ße, 
506a;  llUUm,  476a;  IV166e,  297e;  pl.  11193a,  221m,  297e,  453a  j 


490  @ef($i(^te  6^r  —  gefeHig 

-fc^reiOung  11275m,  288m;  in(25m)  ||  n)o  fie  fcfemeiät  \l413me]  (gtiibiiim 
1 37m,  11142a;  ^atev  f.  Herodot;  [tjevfc^iebucv  Si[feni(^aften]  in55w- 
6a,e\\,  8m  i|—  53.  geic^ic^tüc^  (=  I^iftovifc^)  (adv.  I381mll;  fcnft  adj.) 
[f.  53egebeul;eit ,  2)eufma(,  (Eveigni^,  (gvinnerung,  ©rfemüniß,  (SvjäMiiiig, 
9iad;vic^t,  3}L>vgaug,  lüeltg.,  3^it,  3ii|^"i"it'iil;aitg]  1382m;  II 42e,  519e; 
IV114m,331e;  V19m:  2)avfteüung  11146a,  -eu  I32a;  einmilc^imgeu 
11208a,  (Entbecfimgen  11438a,  Probleme  ir461m  "[  ©efc^i^tlic^e.^  I381e, 
bag  @-e  II173e 

*ge|d;id;tet  [f.  ©ebivg^^arteu,  -niaffeu,  ©vaiiit  ii.  a.]  Il68m,  261m, 

270m;  H65m,  V69e:  auf  eiuauber  g.  1 180a  :|  gejc^ic^tlid;  f.  ©efc^idjte  | 

@e!d;ic!  11308m,  -e  f.  S5i31fev;   @e]d?idlic^fcit  [f.  Äimft]   111427a  :|  ©c 

fc^ieOe  (pl.)  [f.  ©miiit,  Ouavs]  1291a,  396m;  IllöUm,  IV209a,  V81e  1| 

@eid;Ic^t  [i.  2Jien[c^en,  menfc^Iid;,  ^f(aii3cii,  2:()ieve]  111441m;  pl.  -er 

(*)  I  [255-290]:  baö   älteve  ll[65a,   baö   eigne  II88e,   je^ige*  i.   mitev 

gegaiigiie,  fiitiftige  ini04m*,  ^^tafelii  I[459e;  mi[ev  @.  I217e;H399a 

(Seftimmimg) ,  402e (©eic^ic^tc) ;  II[145a;  iiutcvgegangiie  ii.  jetzige*  \[288- 

290]  289a,  üerfc^iebiie  1290m*,  g-ertreife  1295a  f  goic^lec^tli^  I[400a  :i| 

gefc^Iofjeu  2(.  (clausus)  [|.  S3al)ii,  33ecfeii,  (SiiiDeii,  2)oni,  ßJk'cfeuOevg, 

Äegelbevg,  Ävei«,  Siiiien,  luugnet.  2.,  9iaum,  ®i)ftcm]:  in  [ic^  g.  1189m, 

431m,e  J  58.  (=  geforgert)  11399m  ||  @c)d;niacf  [).  Söaffev]  IV 503a  [eig.]: 

g-Io§  II118e,  III162e;  g-tootl  11114m  :|  gefc^mtebet  11502m  (alte  @d;riften 

fpät)  II  gei'd^niolsen  [f.  (Siö,  (Sifeii;  Qrbe,  3iuicveö  ßer  (g. ;  ©ebivgeavteii, 

iaM,  2}ZetaÜe,  @c^uee]   IV345e,  Y31a:   Iialbg.  I V 293a,  561m  |  2)^i[fe 

1402m,  451m;  IV2i4a,  364e,  408m;  V95m,e:    Obeiftäcfie   IV 370a, 

457e  J  2)?a[]eu  1163m,  179e,  180m,  238m;  11392a;  IV 352a,  444m  :| 

©-©ein  1135a,  üulfaniic^  1258m  Jbaö  @e|d;mol5iie  IV489a-||  geid;müdt 

[f.  (Srbe,   ^ftai^en]  II  23m   [in  bev  @c^vei6avt],  46e:   mit  etwaä  Il91e, 

102e;   veic^  g.  II 54a,  74e,  189e  :|   Oefc^l^pfe  [].  @ee]   I168e  (beti^ctmt 

bon),    ©ef^cffe   (=   ^vcjectife)  IV(158a  5i6Ienfmtg),    gejc^viekn    II 93a 

(SBevte)  ||.   ©efc^ütj:  -feiier  [=  ^aucucubcmier]  IV306e  (533e);  fc^a^ereö 

IV533e,  542a  |  pl.  -e  I400e  ||  gefc^ii^ängevt  mit  etlraö  (ögl.  aiigefc^tt?.) 

1169a,  232m,  253e,  9m,  280a,  323e,  361e;  11170a;  IV  36m,  252e, 

338m;  Vl3e,  70e;  gefd;tDau3t  V55e;  -id;luäv3t  IV531a,  V37m;  -[d^n^efclt 

f.  5lr[eiii!,  Ouedfilbev,  SBaffevftoff,  -ga^^;  -fd;lt)eift  f.  Scmcteii,  ^euevhigeln  j 

®eid;ti)iubig!eit  (=  @c^neüig!eit,  i;:  ^oxt);>^aninnQ§-®.)  [f.  Söeiregmig, 

(grbbeBcu,  gort^^ftanjimg ,  Äraft,  ^\d)t,  ^^laiietarifc^,  (Sc^aü,  @d)iff,  5d;n)in* 

giingen,  2^vau«Iatiou,   Umbie{;ung,  Umlauf]   1114a,  11516m,  111391m, 

lV58e,  V44mll;  pl.  -eu  (O^)  11186a,  93eil,  125a,  9e;  IV  18a,  226e: 

Slnfaug?-®.  UOOelli;  relative  1400m,  414m;  111607a;  ungleid)e  111264a, 

277e;  V(31a);  3Seväub.  1112686 

*geiegelt  f.  2)iftan5  ||  gejebeu  11114a  (®egenflanb) ,  311e:  nie  g.  II86e, 
189e  ]  bag  ®-e  H228e,  111115a  :||  ge) eilig  [f.  ipflanjen,  Untev6altuug] : 


gef eilig  —  ©efefee  U  491 

Men  Ha,  118m;  ^flauseu  ii.  ^'m-tl374a,  ^evl^ärtniffe  II  239a,  mu 
II20m,  M^^'^'^^^  11259m  J@-feit  I332e,  385e  {^w cd)  :\\  ©efellf^aft 
[[.  büvgevlid;,  meiiic^üc^;  gecgva^In[c^ ,  -logifd;  ii.  a.];  Sfaffcu  11339m; 
[gerer;vte]  1440m,  11272a;  -^g-Sufelu  =  ®ccietatö-3.  J  ge|cE|c^a[tIic^ : 
Äveife  I342e;  Buftaiib  11235m,  298e,  339a  («evbeff.)  ;||  Willi.  Ge- 
fenius  (1786-1842):  in  Erich  ii.  Gruber  11415a  |  „l)ehv.  (Spvad;c 
u.  ec^vift"  11119m;  thes.  linguae  liebr.  11133a,  415a  :(  2)?cnb  f. 
@cnne;  ^avabieS  II133a,m;  ^bcniciev  11167e-8a,  scriptura  Phoeniciae 
11409m;  (Sciiiie  ii.  2)?ciib  III (421e)  465a,  Saaveii  11415a  ||  gefenft  f. 
(Si-bftäc^e 

®cfc^e  (b.  l).  l;p.  in  bev^iatuv,  Seit,  S^atimviff.)  [f.  53cmegimg,  33it- 
bimg,  ti}uami]c^,  Kepler,  fo^niifc^,  Gräfte,  2;^t,  9'iatiiv,  iiumerifc^, 
^I;^|i|d;,  ^üinctavii^,  Ütic^tiuig,  ®ee,  B^^.'^f"'j  '-t-  ^^'  2lvt.]  iö.  (bev  33ölfei* 
ob.  Säiibev)  11171a,  265m  ||  ^.  (in  beu  9^atuv  uftv.)  114e,  65e-66m, 
81m,  197me,  290m,  5<S6^e  1  ;  11211a,  251a,  307a,  312m,  341m,  2a, 
371a;  II19e;i,  27a,m,  175m,  8e-9a,  397a,  586a,  598a;  IV219e-220a, 
240m,  394e;  YVam,  91e,  02m  |  sing,  ©efc^  11 259e;  III441e,  3e-4a, 
9a;  IV237all;  ein  beftimmteö  I352e,  432e,  474e ;  11506elll ;  11183m,  152e- 
3a,  177a,  261a,  432e,  441meil,  3m,  4a,  575am,  8a;  IV 31a,  61m,  81a, 
243m,  369m,  488e;  VlOe  1|:  3ii[ä^c  (^n  aüen  ißcb.)  [sing.  f^>atev  * 
compos.  ©efetj-):  aügenieinc(§)  [ijgf.  ^evaügeni.]  I  ©.  XVe;  111307a*, 
431a*;  !ein  a-eö*  198e,  lV294e  :|  alte^  1199m*  |  Slnffinbnng,  -eu 
r4m,  23me,  29me,  32m,  290e,  432m*;  III  10m,  2öme;  aufgefnnben 
f.  unbe!.  :|  2lii[:''eüiing  f.  §inbevn.,  aiiffiid;eu  VPe,  5tn^naf;nien  öon  beu 
®.  I18a,  [Scgrifr]  111444a,  ^egviinbiing  11131m*,  befonbre  f.  Partie, 
teftimmte  111236m,  -biid;  11351m,  baffelbe  lV45m*,  ©eiitimg  III (26e); 
ein  ©.*  ni629a,  IV17m;  (Siurad;[)eit  IV5e-öa;  em^nvifc^e  I67a,  345m; 
llUOm,  22ei|,23a;  (Sutbcdung  11351a,  I1126e;  noc^  aUm  @-cn  ent^ 
sogen  I1124e,  Vö»ne;  (Svfovfc^ung  [=  gor[d;en]  lV63e*,  75a*;  V5e,  7a 
(nctt;ti>enbig);  (ävgvünbnng  1192a,  353a*;  11203e*,  312e;  IV24e*  | 
evfannt(e)  1386e,  111166a,  IVce;  (Svfennung  I434e*,  IV61m*:|  (Svflä* 
rung  IV(78e);  etüige  I6e;  11302a,  343a,  351a;  III4a,  26e,  456e-7a; 
finben  ).  übevaü,  @-en  folgen  IV129e,  ^ovid;en  nac^  [=  ©rforid^.]  V13m; 
-gebev  II(99m),  -gebimg  II235e;  @eift  ber  ®.  11351m,  gro^e  I119e, 
§en|c^aft  165e,  §inbevni|[e  I15m  (bei*  Sluffteüung),  I;Öbere  1171a;  ^emit* 
niß  I434e,  IV66e;  feineö  f.  aüg.,  nnbef.;  Ioca(eö*  II  203e,  IV237a; 
g-lo3  f.  deriv.;  SÜJ^angel  f.  entjogen,  iinbefannt;  g-mäfjig  f.  deriv. ,  niec^a- 
ni[d;e(.^)  [a.  ^Jatnvgef.]  1145mll,  nad;  ®-en  lV212a,  natüvlid;e  11146e, 
oI)ne  f.  entjogen,  ^^avticidäve  I  <B.  XVe,  ba3  Ouantitatiüe  1197m,  anf 
ein  ®.  rebnciren  IV  17m*,  ücn  ben  9tÖmern  11265m,  bat^  [c^öne  111430a*, 
üOevaü  5n  finben  11 259e*;  ncc^  nnüetannt,  noc^  feine  anfgefnnben*  III 
(430am),  la;   nnevfannte  IV72e,   nngleic^e  IV25e;    @-en   untevtüovfen 


492  (^efege  U  —  (^eftalt  21 

111236m,  IV28e;  öcit  beii  ®.  311  ben  Urfac^en  auffteißcn  V 7am ,  iBevaü* 
geineinentug  I65e-66m,  iicxto'iddk  IV193a,  bei  3$ölfevn  [.  alicj.  |  iralteu 
I386e,  lV5e;  2Ö.  IlUa,  9e;  tü-cnb  II310e:|  treife  I36e-  lin(^tige(f') 
IV 61m*,  75a*,  78m;  ba§  le^te  3icl  I32m,  3ufammeul;aiig  III  10a  ||— 
gefefeli(^  (=  -mä^ig)  II259e;  IVl95m,  636e-7a  |  ba«  @e|ct5l{d;e 
(=  -mäßige)  1 16a,  66am;  II (259e);  IlllOe,  12m:  noc^  iiid;t  aufgefimben 
IV288e-9a,  auffii^en  IV187a,  iii  bev  SSecCa^tiina  l\217m,  evfovfd;cn 
ib.;  er!annt  IV 475m  (buvd^  bag  ©injelnc);  cvfeniien  I62a,  III279e;  im 
Seränbevli^en  lY48e,  lange  toevbedt  IV i95m,  iniSöeltaü  IV6e  |  ®e[c^* 
Iic^!eit  IIU38m,  IVö5a  :||  gefe^Iog  f.  äfiad^t;  ©efe^Ioftgfeit  m[430e-la 
oüg.  S3etvad)timg],  (585e-6a)  :1|  gefe^imä^ig  (=  geietjlic^)  I374e,  V87m  | 
bag  ®-e  (=  ©ejeljlic^e)  1 197a  (im  ißeväuberlid^en),  II  259e ;  ©-feit  [f.  Statur] 
II379e,  111137m;  IV5e,  29e 

©efic^t  33.  (facies)  f.  2Honb;  ST.  (visus)  (4:  (Se^eu)  11114a,  28m, 
87m,  95e  ||  3uf.  (beibcr  S8eb.,  bod^  meift  21.;  comp.  ®e[i(^t§-):  -felb  (in 
Selefco^en;  f.  no^  Be|.)  nil21a,  2a,  213e-4a;  pl.  -felbcv  (^o)  111184a: 
^btl^eihmgen  I92e,  ßrleud^tmig  III83e,  ®rl3ße  111352a;  ^eüigfcit  I88e, 
387m;  [in  Selefco^en]  (|.  aud^  bae  üBv.)  ini52e,  175m,e,  183m,  4a; 
J}evbun!eln  III83e  :j|  -frei«  III601e,3e:  Md^rauft  V73a,  enger  1 33a  | 
emeitern  II84e,  156m,  168e;  -rter  11174a;  (g-ung  II71m,  267e  :| 
r;iftovif(^er  11156m,  einer  ^crfcn  1395m,  lueic^t  immer  mef)r  3uriic!  II 
337a  II  -linie  III277mll  j  -organ  II  193a,  III(113m);  -ovgane  111290m 
(fc^ar[e)T-^unlt  II138e,  232a;  IV  15a,  392m;  pl.  -|Mm!te  (*)  IV 4m: 
imter  einem  ob.  einen  affgemeinen  ®.  111264a;  IV332e,  368e,  499a; 
brei  IV  85m*;  unter  ©neu  ®.  IV49e,  550e;  eingefc^ranttcr  11137m, 
einiger  11125m,  grcBcV22a*,  ^ö^ere  IV13m*,  jmeifad^er  III3m  :|  ©c^ärfe 
111532a,  -trinlet  f.  35i[ton§h?.;  -aüge  1380a,  454e-5a  (beuten) 

*®efittung  (=  ©toitifation,  dultur)  I14e,  60e,  170a,  308e,471a; 
II  55a,  72m,  173m,  194a,  213e,  9a,  233a,  6a,  395e,  431a,  7m:  alte 
11149m,  Beforbernb  1312a,  begünftigenb  11150m,  biivgerlid;e  II  17m, 
erfte  111423a,  menfc^Iic^e  II146e,  Übergang  II171e  :I  Conr.  Gesner 
(1516-65)  II315e,  Sal.  Gesner  f.  Gefsner;  gef^alten  [[.  (grbe]  11107m 
[2)ifci^Iiuen  u.  ©egenftänbe] ,  IV 483m  (bielfac^)  |  gef^annt  [[.  3)äm|?fe; 
gm[fig!ett]  IV273m,512m:  ^od^g.  11216a  :|  gef^eift  [.  Oueßeu,  @ei>enfter 
111268m,  @ei>innft  II425e,  gefprengt  IV519e,  ge[|3reufelt  f.  S^iebclfrcde; 
Sal.  Gefsner  (1730-88)  II68e  (^turgef ü^l) ;  ©eftabe  (f.  aud;  Mm) 
I309eil,  332a;  H21m,  59e,  167m,  175mli;  IV 320m 

©cftölt  (=  ©eftaltung,  gorm,  gigur)  [f.  S3aum,  53erge,  S3cben,  Kometen, 
(kontinent,  I)eimifd;,  Sanb,  Men,  menfd;Iid;,  9?atur,  Organiemu?,  ^^flaugen, 
^^t}tf;agoreer,  @onnentiufterniJ5,  2:l;iere,  üppig,  l>egetabili[d;,  S}iil!ane;  loiele 
^eltferperj  1173m,  11107m;  pl.  ©eftaltcn  (*)  (bem.  c2J?enfd^en)  1288m, 
III7e,IV205e-öa||  Juf.  (in  comp,  ©eftalt-  u.  ©eftalten-*) :  anmut^ige* 


©eftalt  %  —  mein  allg.  493 

II 4e,  III 7e;  anmutliöcüe  II67e*  [i^cn  ^43ev[.]  :|  aufraüeiite  I387rn,  t^erg' 
artige*  f.  ®oimenfinft.,  Sveig.  11211a*,  brcl;cnbe  11281e*,  eintad;e  II 
89m*,  flammeiiartige*].  ©cnnenfiiift.,  fvenibe  Y73e-74a*,  bev  ©egenftaiite 
III(68m,e),  bie  gegeni\)ärtige  lH{431me),  ©licbenmg  II84e*,  ©rcße  II 
70m*,  l;el;re  II  12a,  r;cl}e  ib.,  itibibibucüe  IV24m,  2}kimigfaltii]feit  II 
(91e*),  matr)ematif^e  II392e,  [üen  SJJcnfc^cu]  II85e*,  mittlere  lV26m, 
9^crmat-®.  111329m;  oigauifc^e  (pl.)  11250a,  11114a,  V 36m;  regelmäBige 
I16öm*,  9?-!eit  V44m;  g-enreic^  I  79e,  309a,  330a ;  II  7e,  76m;  IV 5a; 
rötblic^e*  f.  ©onnenfinft. ,  ©c^eibimg  I13m*,  Übergänge  III329e*;  tcii 
@.  Umri^  geben*  I91e,  11139m;  nnbeftiinmte  11139m*  ||.  ijeränberlic^e 
111494a  I  ^ßeränbernng  1316a;  IV  100a,  148m;  -en  IV (i60a)  J -35.  f. 
M^elflede||35errettiing  111558a*,  bielfältige  IVi44a*;  Bec^fe(  II(89e*), 
-n?.*  1192a;  iDieberBoIen  fic^  II 89a*,  tünnberbare  I286e||—  geft alten 
I367e,II48m;  fi^  g.  11312a  Jbaö®.  I  64a  (progrepe)  |  g  e  ft  a  1 1  e  n  b 
IllOlm,  144m;  Illlla,  25e,  44e;  IV8e,214a  (2:i;äti gleit),  270e;  fid)  g. 
III5m  :||  geftaltet  [f.  glei^,  öiel-]  I158e:  jeltiam  II119e,  fonbertar 
II484e;  melfac^  I386e,  II59a  J  @-e§  III479e,  baß  ®-e  m488m 

©eftttltung  (=  ©eftalt,  Scnfigiiraticn)  []".  53aum,  S9erg,  iöoben,  do^ 
nieten,  dcntinent,  ^immlifc^,  §b^e,  §üge(,  ?anb,  SJJenfc^,  p^^fiognomifd^, 
(Sprad^e,  t^ierifc^,  tegetabilifc^ ,  SSnlfane,  SSeltfÖrper,  Söolfen]  I22a,  59a, 
308m;  II  84m,  103m,  172e,  223m,  238a,  325me,  330e,  356a,  9m, 
376a,  456e;  11168m,  152e,  177e,  277a,  392m,  505m;  IV59e,  140am, 
432a,  5m,  465e;  plur.  ©eftaltungen  (*)  I200e,  459m;  11313a,  359e  |I 
3nf.  (in  comp.  ^Q-):  Slnatcgie  1237;  äußere  1176a;  II  8a,  269a;  -klaffe 
IV286e,  (Somplication  I95a*,  2)reig.  f.  Saturn,  (Sinfieit  I20a,  fort- 
f^reitenbe  II74e,  plle  I55e*;  ©efe^e  I237am,  ba§  ©efe^Ii^e  III12ra; 
§auptg.  11293m;  inbimbneüe  II57e,  111329m;  förperlid^e  1388m,  [e.  2an- 
be8]  . . .  11242a,  mancherlei  11218a,  neue  II390e;  organifc^e  I54e,  55a* 
66e;  p^Mc^e  II152e,  IIU87e;  -^roceß,  -ceffe  [f.  Sterne,  SSeltförper] 
I84e,  86m,  90m,  99e,  108a;  III48a,e;  fonberbare  111387a*,  taufenb- 
faltige  I383e,  Sctal-O.  I306e,  Umn?anblung  1188m*,  SSeränberlid^feit 
111557m,  -SBev^ältniffe  IV465a,  öerfc^iebne  I99a*,  öernjidelte  III  348m, 
n^ec^felnbe  11186m;  SSelt  ber  ©.*  (pl.)  I98m,  148e;  III341e,  430e-la', 
n?unberbare  II359e 

©eftänbniö  11139m,  geftanet  V79e 

(Scftein  (=  ^p.  @ebirg§arten,  ij:  gcigarten)  [f.  Söergc,  gclbfpat^  ©ipfel, 
©ranit,  i!ager,  äJJeteor,  porös,  @ebiment,  irnpp-,  SSnlfane,  tuffanifd^] 
I[258m-301a,  21.  457-470m]  263e,  6a,  340e-la;  IV244e,  475a, 
531am,  575a;  V82a;  bef^immtcg  IV478mll,  617all,  621a,ell ;  V71a,  78a, 
97e'[plur.  ©cjleine  (burc^  *  bej.)  1216a,  259a,  264a,  272m,  280e; 
11389m;  IV 580a,  V69el| ;  bejlimmte  lV209m,  V69e  ||:  3nftt|c  (in  allen 
fmb  *®cbirg§arten  ju  bcrgleic^en;  in  compos.  ©ef^ein-,  ii^tr),  Oeftein«-): 


494  ©efteiu  21  —  ^$o 

aBiiorme^  1261m  |  2lftcv  \\461m]  äaere(e)  lV410e,  V76e*  :|  aiiftebenbe« 
lV364m,  443m,  479m  (olOa,  8e),  621e;  m^ulnniQ  lV(210a,  251e)  | 
[S(vt]  IV 356a,  378a,  474m,  483e;  Slrteii  [=  ©ru^^en,  i?gl.   SIiiWI.] 
l\256e,  y[58,  71e]  :|  aiiffteigcnb  1282m,   [5{uf3äI)I.]  (i>gl.   SIrteii)  IV 
316am  I  auel)ved()enfc  [a.  ©galten]  1282m;   Slii^tviK^ö-®.  [=  evu^t.] 
I258e,  276e;  au^gebvcd^eu  I258e  :|  S3eneiinuiig(eii)  I457(m);  \  57e,  oOme, 
60a;  53evüln-img  [=  dontact]  I276e  [  53e[d;affenr;eit  [i^gl.  9^atuv,  @igenfd).] 
IV(304a),  V31e;  -53.  IV307e  :|  [53eftanbtheile]  (ij:  Bufammenfetjung)  IV 
580a*  II-  tnlbenb  1268m,   S3ilbimg  IV(25if)  f -Hlbiing   [a.   ^ulfaue, 
milf.]  IV213me,  510m;  pl. -en(*):  frl)ftallmifd;e  IV214n,  444m;  fecim- 
bäve  \66e'',   tievfac^e  I  [259-200]  ||  Sontact   [=  53eriibr.,  9^äk]  1258e, 
-^§-2)ic^tigfeit  1425a,  S5ni(f  U69a;  [Sigenfc^afteii]  (adj.)  IV 241m,  392a, 
410e;  gintrirlimg  IV93e-94a,  112meii  |  ciibogeueö  [ij:  hp.  (Sni^ticuH 
I258e,  261m,  7me ,  276e,  457am,e]  \ 57m  {59m),  71e,  86m:   2  5trteu 
V59me,  [«egv. ,  g^ame]  V59m  :|   erbärtet  [=  erftarrt]  1259a,  266a;  11 
(389m),  y66e  (3eit);   evfc^iittevt  1320m,   evftavrt  [=  ertjiirtet]   1266a  || 
Snt^tiou«-®.  [=  (Sru\>tii)-,  2Iu§brud;g-,  eubogeiie^,  bulf.]  1256(me,  9e* 
[261m-im,  %.  458-9a],  262a,e*,  4a,e,  7me  [268e-281 ,  2(.  459-4 65J, 
269m,e,271m,  2m,  3e,  4a,  5e,  9m,  280e,  ie,  3m,  299a,  500a,  457a; 
11391a,  III  5m,  IV477e*,  y[57m]  {59me):   altef^  IV 622m,  2  5Irteu  V 
(59me!l),  [S3eftanbtf)eile]  IV622m,  bcc^ftex^  IV425m;  Umivanbhiug,  bic  e§ 
bctt?ivft  I[268e-281,  2(.  459-465]  J  (Svii)Miiv@.  [=  gm^tion^-  iifu\, 
ent^jtiöeö]  IV270m;  V59we,  7ie;  eni^tibe^  [=  Sni^nife-  iiftx»,,  =  ^ulf.] 
IV4eim  (STiten),  V59m  .|j  eycgcne«  [=  ©cbimeut-®.]  \457am',  \57m 
(59m,  75a,  8Gm),  89m  [9hme,  33egv.];   [%axU]  IV447e,  fefte^  V23m, 
fragmeiitarifc^eS   IV589e;  -gäuge  1270m,  9e-280m]  [iu  ©egeubcn,   an 
Orten]   IV  467a,  531am;    gefdfiniol^eu  I258e,  IV  515a;    ©e^ek   I258e 
(267e);  (Sni^^en  [=  5tvtcii]  IVSI^a,  4ölm;  §erbovtreten  I276e;  -fliifte 
IV238a,265a;   ftVltatlintfc^e«  I245e,  n391a;  -U^xt  =  SitMogie;   Sei* 
timggfäljigfeit  IV37e,39a  j|-  magneti)d)eö  IV 208m,  9a  |  SR agii et iSmiie 
beö  ®.  [=  ^olai-itat]  lY  209e-210m  ((ginfl.  bev  äuBcren  Siift),  (210a,m); 
-(e)-2Jiagn.  lY149am  (Prüfung  ber  @tar!e),  208m  :||  -maffe  IV575ell, 
-ma[feu  IV 354m  J  maffige^  1261m,  11391a  ;|I   SRetamov^bcfe  [=  Um- 
hjanbt.]   I2ö9me,  272a  J  metamov^bofirleS  [=  iimgen?anb.  iifh.\]   I 
258e,  281e,  457 e]  V[57m]  69e*,  71e  {75me)  \\  m{)t  [=  ©ontact  \i\Xo.] 
I258e,273e;  «Tiatiir  [ögf.  53efc^aff.]  IV93e,  9Zebeng.  I279e,  ncptimif^e? 
V59am,  neiieve  V76e*,  niebergefd^Iageuc^  \  59m,  Orte  f.  ®eg.,  :^aranele« 
V93e,  ))evmcaHe«  V31e,  öon  ^flanjen  übeväogen  I372e  |  ^Iutoiüfd)e8 
[=  untoiilt,  V28e,  i^  mit!.  V57m]  I255ell ,  272m,  280e,  2m,  457am; 
IV477e*,  622m;  Y28e,  [57m,59ell]:  [iöeftoubt^eite]  IV632m;  [in  ©egen* 
ben]  IV 424a,  590e;  V28e;   [9^ame]  \59e',   nnb  tonlf.  V57m,  7U  J 
^otavitöt  f=  IKognet.]  \Y[209-210m]  209e,  e-2tOm  ((ginfl.  ber  önßeren 


N  ©eftein  '^o  —  ©eftlrue  m  495 

Üuft),  210m;  ^olc  lV209a  :|  Ciieevg.  lV42a,  112e,  2ole;  V82e; 
~2d)a\m  IV361e  || -fcfeidjteii  (-^^fc^.  V23e)  I340e-la,  419a,  487m; 
I1389a,m;  l\242e,304a,  ölde;  V62a:  X\dc  IY304a,  ScitiiUi^  IV165m, 
Üiic^tiing  IV  251a,  SBärnie  lV242e  J  -f^ic^t  IV  94a  ,  V62m  J  edjic^timg 
I258e,  lUTUa;  -^^jd;.  IV277e  ||  fc^meljeii  lV5<S0a,  (gd^melsmig  IV 
(354m);  ]d(;a>av3eo  lV517m  ||  e^^alteu  IV  196a,  209e,  256e;  h>.  IV 
256m  J  an^  <Bp.  auebrec^eiit  iY  444me,  486a7n  ||  (g^veiuiinig  11258a, 
teaiivifc^e  III615e*,  Zm^m\  I426e;  Sviiinmevg.  1259a*,  266m  ||  um* 
gelDaiibelte?  [=  metamov:|)I). ,  oeiänb.]  I258e,  \71e  {75me)\  iinm^an« 
belub  1268m  J  UmtDaubliing  [=  2>Mamür;>bü]'c,  iöevänb.]  I277e,  461me; 
11391a;  -U.  I274e  j|  Uutevfc^eibimg  V[59];  iiiHjulfaiiifc^e^s  V2<Se,56e| 
beraube  vt  [4:  umgetraiibeit  iiw.]  I258e-9a,  uiiti.  V74m ;  55evanbeviing 
[4:  Umhjanbluiig  iiftt?.]  I  268a,  271a  (6e)  :|  tevtramitee  IV517m,  Söävmc 
lV(242e),  idU^  1258e,  sevfaücu  1257a,  3ev!riiftmtg  lV(304a);  3ufam* 
lueufcljimg  [=  S3eftanbt^.]  IV359m,577e  (iiiiiievalogifd^e) 

©efteüfteiu  lV293e,463e;  geftielt  V55e,  geftinimt  Ulla  (glürflic^) 
©eftirnc  (=  I'^.  ©tenie  2)  =  <gtcvulMlbev,  SciiftcÜaticncn;  j.  ioeitcr 
sing.)  [ü  (Kometen,  D^orb,  ©ciiiicj  I89e,  llOe;  11331a  [=  einjeliie  Sterne], 
361m,  510a;  in38m,  55a,  60a,  61m,  62m,  89m,  102m,  129e,  149a, 
167a,  174m,  185am,  207mi|,  9elli,  231e,  269e,  279mJl ,  343a,  373e, 
595am.;  IV210e,  488e  J  sing,  bae  ©eftivii  (aüg.  2luebnicf:  =  Stern- 
bilb,  Stern,  planet  [f.  2t rt.  @],  (loniet  [[.  Slrt.  @],  Sonne)  I88a,  389e 
((Scmet);  III 85e,  106e  (Senne),  122a,  160m,  206m,e,  219a,  481m; 
ein  be[timmte^  111518a,  lV533a  |j  iiifö^if  (sing.  |>äter  bnr(^  *  fcej.,  comp. 
©eftirn-  ü  Steünng):  alle  11313a  (felni);  SlnMicf  1429a,  II 327e  |  immer 
anbre  III158e;  anbern  11327a,  485m  :[  Stnfic^t  über  fie  111595  (alte), 
6m;  Stnfgang  Illöe,  Stuf-  n,  Untergang  III  (158m);  Slutglimmen  III 
353m*  (beg  fernften),  2rnfsä(;hing  11198m;  beobachten  11182a,  S3-nngen 
IlI82e;  befeelt  f.  SSefen  |  33en>egnng  [=  Sanf,  Ort^beränb.]  I91e,  154e; 
I1258e,  in  158m-9m:  fc^einbare  1327m,  III (12a  oft-lveftlic^e)  :|  bnnfle 
111268m;  (Sinfln^  11385a,  III 207ni;  gintljeilnng  III37a7n,  (Entfernung 
[f.  hp.  Sterne]  l[160e-l]m',  (^eit)  vox  ber  (Sntftebung  ber  @.  [l^gt.  üor] 
I!I481e,  2a;  (Srfc^einen  III44Ja*;  (gviüeiternng  III(62ra),  106e-7m', 
Familie  11347e,  garbe  lll(169a),  fernfte«  111353m*,  feurige  11146m, 
tvcmbartige  111221a,  getrennt  11142a  (öon  einanber),  ©lang  III102ra, 
gleicf>3eitig  I12am  (gu  fc^anen),  göttlid^  111(16;));  große  III157e,  175a, 
334e|@ru^Ven  I62m;  ©vu^^irnng  II327e,  \U157e-Sa:\  ^eüigfeit  JII 
97m,  256am',  Keine  III  157e;  bie  4  !cnigrid;en  III  173m-4a,  209a  (  f reifen 
111441m,  482a;  -enbe  II347e  :|  ?age  [vjgt.  Ort,  a.  SBeränb.]  11161m  | 
2ouf  [=  S3en>.  nfn?.]  Illöe,  IIl61ra:  georbneter  IV5e;  ber  |d;einbQre, 
oft-tt)eftIi(^e  11112a  ;|  i^ic^t  II144e,327e;  III 9öa  (gitternbeS),  215a;  anS 
bem  2Reere  anffteigenb  1265m,  in  bas  2)^eer  ^inabft.  1331m;  mit  ben  @. 


496  (S5eftirne  m  —  ©etpaf 

entftaiibeu  III481e,  na^e  III334e  |  9Jatur,  SBefen  I139me,  III 29e: 
5Infid;t  barüber  III595,  6m;  feuriger  ^.  11146m,  befeelte  SSefen  III29e  "f 
Ort,  @tet(e  [=  Sage]  III (46a);  Ovtgöeränb.  [=  S3en?.  iiftü.,  f.  «Beraub.] 
I151e-2a',  lU36m-37a,  76e  :|  \d)aim\  [=  fef)eu]  f.  gleid^geittg ,  fe^en 
[=  fc^aueu]  f.  alle;  felBftreuc^tcnbe  11197m,  201m,  256m,  278m,  282a; 
(Steüe  f.  Ort,  -©teüuug  111258m;  ©töruugen  III21e;  fiiblid^c  II(329e); 
111344a,  5a;  i)on  ®-eu  umframmt  1386a,  uubclannte  III209e,  Uuter* 
gang  [a.  Stufgaug]  II15e,  ißeräub.  in  ilirer  Sage  gegen  eiuanber  [ogl. 
Ortcberänb.]  I[i50-2a],  S5erlö[d;en  1141m,  SJert^eilung  III175e,  25iel^eit 
III157e|i>ür  einem  @.  III481e  (@tabt,  ?anb);  i?or  ben  ©.  üor^anben 
(^3öttev)  III  (44im),  481e-2a  :\  iöcrrüdcn  [=  ^räcefficn]  III432e-3a  | 
Sßärnie  I40Sme:  -ftraMuug  11146a,  -»Verbreitung  1 162m  :j  SBefen  [f.  ^fiatur] 
III29e  (befeelte),  junfc^eu  beu  ®.  III39all  ||—  gcftirnt  [f.  §immel]  III 
169m  (.^immel^bede) 

*geftc(^en  11132a;  gefti3rt  11375m,  IV129e;  ©eftraud)  IV616a  j  geftreift 
IV578a:  [2«ineratien]  IV470a,  y84e-85a:\  geftürgt  1164a,  -e  Sage  IV 
269me',  gefnnb  II207e  [bilbl.],  getauft  11273a;  Geten  (SScII)  II220e, 
240m,420e-la  (=  Gothen),  la;  getbeilt  f.  ^nftruuiente ;  getl;ürmt  1366a 
(SBoIfe),  IV360a;  getcbtet  f.  SJ^enfd^en  |  @eti3fc  [f.  2)ünner,  (Srbbcben, 
©alfen,  ^Bnlfanc]  I221e,  453e;  111611m:  bmn^feS  IV258e,  c^ne  (grb* 
beben  I44ime;  unterirbifc^eS  [a.  (Srbb.,  ^Bnl!.]  1444a;  IV  226a,  255e  :j 
getragen  (bon  etuja«)  I2PPe,  \68e-69a',  geträuft  I360e,  ©«treibe  (=  (Jcrca* 
lien,  fern)  \86e  (an§  beut  §abc§),  getrocfnet  f.  ^flanjcn,  getüpfelt  III 
213e-4a  (2rnfef)n),  geübt  [f.  ^ecbad;ter,  S)eu!er]  111412a,  Geuzi  (5lrober) 
11448a 

©envä^fe  (=b).\  ^flanjeu)  [f.  ^Irjuei,  crV^toganiift^,  Sreib^ou«,  2:ro^enJ 
1227a,  371m,  5all,m,  469a,  478m,  490a;  II91e,  92a,  136e:  (compos. 
®eti>ä^g-)  -arten  I376e,  blü^enbe  11130m,  Snltur  [a.  ejot.]  II  3m  (95a), 
(SnttricfUing  I340e  |  ejctifc^e:  (Sultnr  II 5m,  95me,  WSe;  Kultur  \u 
©rn^^^nrnng  {aU  5(uregung^mittel  jum  9?aturflnbium  unb  gu  fernen  Reifen) 
II  [95-103,  5r.  132-4]  :|  gamilien  U136e,  garbc  II41e,  frembartige  I 
237m  I  ©eftatt  II41e;  -ung  II  76a,  98m  :j  ©ru^)?irung  [a.  ept.]  II  96m  | 
-Käufer  [=2:reibl;.]  II 95m,  96m,  130e-l  (130e);  -\)au^  II98a:|  ^ennüiiß 
II  56m ,  SOJetamor^^ofe  II  75m  p:p  ^  ^  f  i  o  g  n  o  m  i  f  1 490a ;  II  4a,  76a,  90me, 
131e,  2a  (302e);  p\)-\\6)  II 95m  (©eftaltnng)  :|  -rei^  I368m-9a  (uoK  53eir.), 
382e;  II  61m;  geogr.  33crt^eilung  II53me 

*gcmagt  [f.  ^nfi(!^t,  ©djä^ung,  Unternehmen,  S^orauöfetjung]  1178a; 
111102m,  580e;  SSerfuc^  111307m,  ijicig.  11395m  (Unternehmen)  f  bas  ©-e 
c.  Unternehmen«  I79e,  111408a  :||  ©elvalt  [f.  (Srbe]  II337e  (-tbätigfeiten), 
pl.  -en  I257e  (finftre)  T  gen?altfam  111374a  ||  ©enjanb  V16e  |  ©etüäffer 
(pl.)  II  46e,  295a,  392a;  111175a,  168e,  304m;  V25a:  5(blenfuug  II 
326a,  SBeiuegnng  11326m,  Söilbungen  I163e-4a,  fc^Iummerlofe  II  12a, 


fiefienbe  I80eJ®elrcSc  [f.  f^clfeii,  ©ebirg^avteii;  ©eflcin,  9)Zetcovfieine, 
qjflaiigcn,  (g^alteii,  jellcnavtig,  jcßig]  sg.  [53.  bilbl.oj  Ill613me  [a.^Öeftem], 
pl.  (*)  1285a:  bid;te§  [f.  geljen,  ©efteiii]  I163e,263m;  eiitftcbt  1  65e, 
fafvig  1272a;  feine  II189a%  feinfi3vnige  1136a*;  [ücii  ©eftein ,  DD^etaüeu] 
1258a,  264m,  272a  (fafvig);  fi5rnigc«  III612e,  Iccfeve^  l\^2Ue,  netzartiges 
I33m;  organif^e(^)  (pl.)  I61m,  367e;  11251a*  400e;  lV16me;  fcibeue 
11189m*,  i)cn  Sidon  11162m*,  [t^nev.]  111379a;  jarteg  1  23f;  1175a, 
238m;  sufammeiibaiigenbe?  IF141m:|  @e\i>el)rfeiiev  111611m,  ©civei^e  II 
428a  II  @e\r  erbe  1343a,  11250a,  11181m:  g-treibenb  11183mT  ©eirerb-: 
-fleiB  I36e,  37m;  g-tl^ätig  V61e  J  gelverblic^  11149m  ||  baß  ©eivei'ene  I 
64am||  ©elvi^t  [f.  ^ttorn,  ^aa^,  mnifd;]  1  472e;  I1160e,  378a;  pl. 
-e(*)11488e:  -^ö-^eftimmimgeii  11385m,  (Sc^irere  lV25m*;  fpecififdieS 
[f.  ©ebirgt^artcn  u.  biele  eiiiseliie  Slrt.]  I247e,  396m;  111613m;  IV  149a, 
163e  (mittlere«);  '^ß-SSerluft  lV156e,  '^ß-3mia^nie  U385e-6a  J  geaMd)tig 
11126a,  302a  II  bag  ©eivilb  1147m,  125m;  ©en.nuu  lV475e,  g-reirf)  II 
200m  II  gcli^in:  f)iftcrifc^  lV447a,  gegen  \ral)rfd;einlic^  1  85a  J  bas  ®e» 
tuiffe  11399m,  lV138e  (unb  Ungctv.)  J  ©etvnß^eit  [f.  matbeniatifd;] :  em^i- 
x\\6)C  1198m;  11375m,  383m;  ®rab  111236a;  mit  ®.  III 297e,  308m; 
gegen  2Bar;rfieinlid;!eit  III  297e,  307a 

@en)itter(4:  Ungen^itter)  [f.  electrc-magnet.,  9?egen,  jlrc^en,  toiitfanifc^] 
(anc^  in  comp.)  sg.  u.  pl.  I336a,e,  S5dm[362m-4a,  21.  45ö],362e, 
dm,e\\,486me;  1113m,  50mi|;  III89e  J  pl.  111229a,  lV6i2me;  sg.  IV 
{U2e)  \:  S3eobb.  II  170a;  electrifc^eö  [f.  STrt.]  I198e-9m  (Ungelritter),  204e; 
g^entlabenb  1195a,  g^erregenb  lV550e;  l;äiifige  IV  (460a  in  ©egenben), 
$-!eit  f.  j^ro^^en;  g-Io§  [=  o\}m]  1214a,  o^ne  [=  -M]  1442a;  ^er^etnir- 
liebes  V12am,  ^:prcceB  lV612me,  nnterirbifd^es  I443me,  Urfad^  III  (379a 
@onne),  gecgr.  3)ert^eilnng  l363e-4a\-\vo\k  111619a;  -iyclten  1216m, 
362e-3a  (3a) 

getüogen  IV  18m;  ®en)ü^nf)eit  1225m  (inel jährige) ,  pl.  -en  11183e-4a  ] 
©enjölbc  [f.  ©ö,  (Srbe,  %d§,  §immel]  1180m  (sg.):  '^^formen  1104e; 
untcrirbifd^e  (pl.)  1243a,  451a;  IV370e 

@en)öll  (isBoÜe)  [f.  2lerditben,  fot^mif^,  Ji^t,  SHetecr,  -fleine, 
©onne,  35ulfane]  1244a,  359m,  396a;  11190a,  489e;  pl.  -e  (*)  I155m: 
abtrenben  11417m,  Stnjie^ung  lV330e,  auff^eigenbe«  1140m;  S3ilbiing  III 
229a,  V24a;  55Iifee  V24a,  n^irb  S)amVf  111547e,  2)ide  111623m,  brobenbcv^ 
1183m,  bnftig  1143a;  bnnfle«  111610m,  le;  evlend^tet  1363m;  (Srfd;eiming 
1138a,  40m;  frei  bon  [=  cl;ne]  lV361m;  gefieberte«  1201m,  IV206e; 
gelaben  f.  fc^lüer;  fleineö  111229a,  563a;  leichtes  1441m,  111412m;  leistet 
I207e;  ^ic^t  I11495e,  lichte«  1191a;  nerbli^e«  lV159a,  or;ne  [=  frei]  IV 
207e;  9?ef(ej  11166m,  414m;  reifenbc  111630m*  j  ®d;u>är3C  111623m; 
f(!^mar3c8  1138a,  1159e,  111352a  :|  fc^trjer  gelabene«  1199a,  (Sterne  gefelm 
I391e,  n?anbernbe  111170a*;  ireiüeö  1390a;  II1495e,  563a;  jarte«  1201m 
9L  ».  ^umbolbt,  Äoßmo«.    V.  32 


498  ©etüor  —  W.  Gilbert  ß 

*®  eh) 0 rb cn-(£ein  \8e-9a  J  baö  (Setrorbene  1567m  (gesell  bo§  SScrben), 
V21m;  ein  ®-e§  f.  ©ein  ||  ©elriivme  [f.  Ocean,  @ee]  il230e,  382a  || 
©enjürje  11167m,  189a,  309e-3 10a  (eiibfee-Snfern),  416a  J  ©etüiivä* 
läiiber;  füvserer  2Beg,  55erfiir5img  be«  SBegeS  II279e,  292a,  307 am,  9a  -jl 
gch)uräelt:  in  11149a,  212e,  235m;  feftg.  ob.  feft  g.  1386a,  II179e; 
fc^rec^t  g.  11311e;  tief  g.  II18e,  147m 

Geyfir  [Geyfer  niiv  1230a]  33.  appell.  IVöOlm  (in  Sibet),  pl.  bie 
®e#r  IV 248m  J  21.  (Äoc^tvnnnen  auf  S^fanb)  I230a,  IV  [247,  %.  501am] 
247e  ||:  -5I^^avate  lV249am;  Slußbvnc^,  -In-üc^c,  ©vii^tion  IV247nic, 
8am,  öOlam;  iBeftaubtl^eil  IV248p,  502a;  ber  gvc^c  IV 501m,  ^cgel  IV 
247m,  bev  fleine  IV50Jm,  gfjanie  ib.,  9fiiebevfd;läge  IV423a,  Oncücn 
babei  IV 501m-,  Xmipex.  1230a;  lV247m,e;  2Baffevftvar;I(en)  IV247a,e, 
501mll 

%qadt  111536m,  IV  436m  |  gejat^nt  III389e,  V36m;  gqärmt  III489e, 
536m  :|  ©ejeitgftvecfe  IV187e,  gcjievt  11106a;  ba?  ©ejircige  II  13e, 
ÖOm,  132m 

*@^afcrcn  (mt  ®ebid;tc)  II118e;  Ghilan  (V>evf.  ^voD.)  IV223e,  492m; 
Domenico  Ghirlanda.jo  (3)htev)  II  82a,  GhoH  (3nb.)  H425a,  Ghute  II 42a 

*Giafar  Ben-Mohammed  Albumazar  (Slftv.)  III222e,  serra  Giannicola 

ti 

(beim  2(tna)  IV  631m;  Giava  =  Java,  G.  maggiore  =  5orneo;  Rob.  W. 
Gibbes  11 519m  [nrireltl.  S:r;iev]  |  Edw.  Gibbon  (1737-94):  STraBer  II 
246m,  445a,m;  menfc^t.  ßitf^änbe  11246m;  decline  of  the  roman  empire 
Il436e,  445a;  vom.  «fteid;  II436e  :|  ©ibbcfität  111490a  I  OBevft  Ge.  Gibba 
(1776-1833):  ^otavität  cb.  9)?agncti^mii?  be§  ©eftcinö  IV209me,  210am\ 
SJJagnet.  u.  i?i(^t  \\2i0^m'[  Gibraltar  IV 535m  (Reifen),  me  (5tffen  toor 
Slltcve?);  @tiaße  v.>cn  G.  I322e,  IV609e:|  Carl  Giefecke  (1761-1833): 
©rönlanb  I205a,m;  ©ie^at^  I7e,  1184a  ||.  @ift:  -baiim  (auf  Saöa)  IV 
264a,  me,  514a;  -mifc^img  11505e,  nclimcn  lV516e  J  giftig  IV503a  :|I 
©iganten  (=  ^^iefen),  sg.  -ant  (^o)  11123m:  in  Hmer.  11315a;  -gelber 
[\)gl.  gigantes]  11315a,  481a  (Äncd^eu);  ^am^f  mit  IV 448a,  -fam^^f  III 
482m;  -^nc^en  II  315a  J  gigantes:  campo  de  G.  (bei  S3ogcta)  [ögl. 
©ig.]  1292m,  11315a;  S3nt!an  de  los  Gig.  (©Sbili)  IV5556  (jmeifel^aft) 
II  rio  Gila  (nörbl.  2J?ey.)  IV429a  (^araHet),  431a,  9a  (in  ben  Colorado), 
446e  (fiibli^  bcm) 

Gilbert:  1)*  Gilbert s-^\\\dx^  (@iibfce)  I190e,  le;  IVlOlm;  2)  Davies 
G.  (1767-1839)  IV27aT3)  @iv  Humphrey  G.  (1539-84):  S)uvd^fabrt 
nad^  Cathay  11485a;  ©olfftrom  1327m;  II  32öam,  485a  J  4)  Ludw. 
Wilh.  G.  (1769-1824):  „^Innalen  ber  '^l^xV  1399m;  IV 498m,  592a, 
618e;  über  Humboldt's  2:rad^l}t  öom  To^uca  IV 592a  ||— 5)  William 
(Gull.)  Gilbert  (1510-1603)  1427m,  I15i5m,  111484e,  IV 57:  dom^aß 
II4S2a,  IV 52m;  co^ernic.  @i?ftem  11515m;  (gifen  lV57m  (magnet.  madBcn), 
17la;  (glcctricitöt  [a.  SKognet.]  \\[38U-2,  %.517e-8m],  \Y57am]  ©rbc 


W.  Gilbert  ©  —  ©lab  499 

IV  57m  (ein  üJJagnet),  Svb-2)^ap.  f.  iDZagn.;  SncIination^BoiiffüIe  II321e 
II  „de  Magnete«  1418a,  427me,  9am,  430e-la;  II 572-3m,  281e,  482a, 
3a,  517e;  IV 52m  |  magiietif^  IIU84e:  S3erge  IVlTla,  Svbtvaft  IV57a; 
Ühiieu  11321m,  IV171amTiikv  ((Svb-)  SDUgiieti^imiig  I427me,  9am, 
436a;  11369e  [372-3m,  51.  515],  482a,  517e~8m',  11123e,  IV[57,  2t. 
171am]',  2JJagii.  u.  (Stectricität  [bgl.  (2fectr.]  IV 57,  57am  (ev  imtevfd;ieb  [ie)T 
2«agnetnabel  IVöla  ||  de  mundo  nostro  11518m;  [Verf.]  II372ra,  482all, 
518m;  11124a,  484e;  IV57a,m;  ^ole  IV57m  (entftel)iinc(),  etal;l  IV57o 

*Gildemeifter  (*Joli.  C.  F.)  II443me;  de  rebus  Indicis  II443me, 
6a;  meghaduta  II117e;|  Gikad  f.  balsamodendron,  Gillan  IV587ni 
(mit  i!crb  Macartney,  ^ufet  Ämßerdam),  Gillenfeld  ((Sifel)  IV  278m, 
mont  St.  Gilles  (Sttid^)  I  419mil ;  Gillies  I357e  (©c^nee^c^e  in  ©üb* 
amev.),  483a  (Journal)  1|  Siciit.  J.  M.  Gillifs  (geK  1811):  Äconcagua  IV 
529e,  551e;  SSiiÜan  i)cn  Antuco  IV 553a;  V37e,  38m,  54a,m;  t^  Argus 
111172m,  253m,  261e  j  (in)  (Sl^ili  111172m:  (Eypeb.  iiad;  111253m,  493me] 
naval  astr.  exped.  IV529e,  551e,  2me;  \54a,Tn,m  (harten);  Äarte  IV 
552a,  .?e;  harten  V547n;  S3uiraue  IV322e:  einjclne  lV552alll,m,  3a,me; 
V54m  J  magiiet.  IV  192m  (2r6u\):  in  Wafhingtonl\75m,  189m,  192a,m 
:|  [Verf.]  III261e;  IV322e,  553a;  V54m;  ete:nBecH\  III261e  ||  Gi7o/o 
(Snfel  Bei  e:eIeBe^)  IV  394a  (9?id;tmig),  5m  (fcnbevBavc  (2)eftalt);  George 
Gilpin  IV  62a  (niagnct.  m\i\) ,  gilvus  III204e 

Franc,  del  Giocondo  II  128e;  FJavio  Gioja  11295a  (dcm^aB)/  G-  2)?otib' 
Berg  1104m;  Giorgione  (Tlal)  II  82m,  Giou  de  Mamon  (^Iituergne)  IV461e 

@iVfeI  (cfter  =  53erge)  [f,  Alpen y  Sßaiim,  S5erg,  ©eBivge,  C>ügel,  ^älte, 
Ämter,  3)?ad;t,  ^adnen,  (g(^uee,  SSiiÜaue,  Sßävme]  (aud)  ni  comp.)  ßg. 
IV243e;  33.  (nid;t  ton  S3ergen)  1368a,  11137a  (aßg.),  IV145mJ  pl.  (*) 
1357a,  IV391m:  [e.  SSerge^]  IV558e*,  eutjünbete  IV439e*,  -fcrm  IV 
605a,  -Öej^eiii  IV 636m,  größte  IV 425a*  |  r;cd;[ler  III544ell,  IV540m, 
V55m;  ^öd^fte  (pl.)  [f.  noc^  «Sergej  I482e;  IV238e,  319m,  330e,  439e  j 
^oI}e  (pl.)  IV242a,  293e,  326e;  -\)'6l]C  IV240e  :|  ifolirte  1 344m*,  -^tjra* 
mibeIV275a,  -raub  lV390e,  [d;nia(e  lV238e*,  STcmper.  IV243e,  -t^eil 
IV 559a  :I|  -gi^flig:  iMelg.  IV615e;  ati^eig.  IV405e  (S3crg),  592m  (35ul?an) 

*@iraf[e  2t.  {Xlfm)  11428m,  pi.  -en  I  292e  (fcff.);  S3.  (@tcrnBilb) 
II1326e  (^afe,  9f?eBeIsoue)  J  Heinr.  Girard  (geb.  1814)  1264m  (33afatt), 
IV 580m  („geclog.  Söanberungen'^  35iilfaii  bc§  Vivarais)]  Girard's  College 
f.  Philadelphia  :|  gird  (^erf.)  I38Sa  j  Girgenti  (®ic.):  [Ort  baBei]  1278a; 
(Ralfen  \233me,  IV253me  (604m)  :j  el-Gi/an  (9trab.)  11444a,  Lionel 
Gisborne  IV511m  (isthmua  of  Darien)^  Tidemann  Gife  II  498me, 
GifehzzGizeh,  Gltagovinda  (inb.  ©cbid^t)  UllSam,  ©itlertrcr!  V79e, 
Giulio  IV  32m  (S^ic^tigfeit  ber  (Srbc),  Givry  IV 66a  (58ra[.,  niagit.)  j  Giseh, 
{Gißh):  ^tjramibcu  II156e-7a,  -e  III  (206a) 

©labiatorcn  [f.  Spartacus]:  -fiefecDt  [cgt.  ÜT^icrfäm^fc]  11441e 


500  ©laus  —  mau 

@Ung  (aii^)  in  comp.)  [[.  Soniet,  (£ii(tiir,  geuev,  ©eftivue,  2ai;b,  2id(;t, 
metallifc^,  ^eviobe,  Planeten,  «gtevne,  3obiacallid;t]  1201a,  7a,  394m;  II 
337e,  394ra,  8e;  III  75e,  606a;  IV 365m,  577aii :  mftufiuivj  111468m, 
fin[trer  II194e,  geben  11216e;  [in  ©eftein]  IV356a,  7m,  365m;  l;eaev  I 
393m,  f)i3f)evev  11371m,  g-Ioe  11330a;  niilber  1 142e,  II328e;  -^Min!te 
11388m,  relativer  111338m,  fc^\üa^er  11316a,  (gtarfe  11147a;  ftiKer  I 
141a,  1168a;  nntoevlüfc^barer  II51m,  Derbreiten  II216e;  ijerbunfeln  II146e, 
278e;  bermel;ren  lV7a;  g-üoE  1 156m,  165e;  II  lle,  251e;  III108e; 
[äStn-t]  V14e,  15a;  g-jevftbrenb  II385e  :j|— glänjcn  [[.  ©terne,  Söelt^ 
forl^er]  IV 508a:  [ücn  ^:}3erf.]  11216m;  [mi  ©täbten]  II177e,  8m;  burd; 
ändere  ßierbe  II 73m  :||  glängenb  (311m  2:i)eil  imeig.:  IV 62m  .  .  .)  [f. 
Slufgabe,  kernet,  (Sutbecf  itng,  (Speere,  (Srfolg,  Srgebni^,  gortfc^ritte,  ^inimelö* 
!i)r:|)er,  Flamen,  ^eriobe,  dliil,  ®anb,  @c^nee,  Untevnel;men,  S5erbien[t, 
Beit,  Beitalter,  Buftanb]  I71a;  11262m,  300a;  ni468a,  581a,  613m;  IV 
577a,elll,  8a,  638e,  9a;  {)etlgt.  111258m,  498a;  [Sort]  V14e,  15a  J  glän* 
genbfte  1183m,  11202a,  IlI452ra,  IV23m:  ^f;eil  III373e 

@IaS  (aiic^  in  compos.)  [f.  S8(enb-,  (Slectricitvit,  ^lint-,  §aav,  Äron-, 
3Jiiniiten,  ^lan-,  ©timben,  Saffer]  I  186e,  Il228mll,  III164me;  pl. 
m'dkx  (*)  IlI116e:  Slnjie^nng  11382a;  g-artig  I245e,  III199e,  IV 534a; 
2luebel;niing  1427m;  bkfigeö  IV579e,  V95a;  eingci^rengt  IV278a,  [gr* 
finbung]  11150a,  [dtt^moL]  II409e;  -fäben  lY 411a,  7m,  589m',  311  färben 
lII305e-Pa*,  -glans  IV617m,  -glcde  IV259a,  grüneUV278m,  -I;äufcr 
II130e,  -faften  IVl26a  |  -fuget  III133e;  -!ugeln  llllOlm,  7alll,  118e; 
IV  163m  :|  2)^agnetnabel  IV67m,  ^r;Dnici[^e3  III164e  |  -platte  11383a, 
ni394m;  -en  III135m,e:|  -röbrc  IV49a,  255e-6a;  -fc^eiben  II  130e; 
[bur^  @d;mel3cn]  IV578e,  9e,  580a;  f^n3ar3e§  I27Ia,  IV278m;  -tafeln 
II378ra;  öergrc^t^rnbe*  II508a,m;  -\raaren  11162a  |1—  gl ä fern  [f. 
§immel]  11508m;  111107a,  165a;  gtafig  [f.  gctbf]3at^,  Orttjoiraö]  IV 279a, 
350a,  470m 

Glasgow:  [^erf.  ba]  III  321e,  358a,  384a;  IV77a:|  gtafig  f.  ®ta8 

©taube  [f.  Slutorität,  SSoIf,  SBiffen]  1 83m,  224m,  253ara,  268a;  II 
75a,  83a,  115e,  132m,  140m,  7m\\,  208m,  248a,  317e,  386e,  399a;  IH 
14m,  48m,  267e,  8m,  9a,  272m,  281e-2a,  440e,  534a;  IV 29a,  158m, 
303e,  331e,  551a,  562m,  614e;  V59a:  (comp,  ©taitbeng-)  aügemeiner  I 
213a,  III  (472e)  548a;  atter  11384m,  404a;  III  412e,  472e,  557a;  ange* 
borner  1224a,  btinber  11285a,  -(grinnernngen  II  45a,  ber  fefte  11321a; 
irriger  II  346e,  IV228e;  -te^re  11242a,  -meimmgen  II339e;  ber  nene 
[=  S^riftent^nm]  II27a,  30a,  235a;  retigii3fer  11241m,  nratter  11388m  | 
verbreiteter  IV228e:  attgemein  11283m,  fe^r  II 84a,  toiet  IV 636m  ||  — 
glanben  (ügt.  gegtaubt)  [f.  n^iffen] . . .  111628m;  IV lle,  270e-la,  367m, 
455a,  537ra,  608ra;  V14a:  an  etttjag  III600e,  5e  J  gtaubtic^  IVl7e; 
ötaublinirbig  111 71e,  641e 


me  —  ©limmer  3J^  501 

glci^-  (in  compos.):  -axt'xo,  [f.  2R<i[fen]  II348e;  III  4e,  lle,  615a: 
inib  uiigl.  11129a  J  ©-feit  1158m;  II1587e,  590m:  ber  @onnen[d}eibe  III 
412m  II  -füvmig  IV  19a,  31a;  @-!eit  I[I590a  :|  -gcftaltet  11400a  \\&\t\^- 
geivid)t  [f.  electrifc^,  9}?eev,  ^a\\tx]  1145m,  192a:  evfialteu  III527e,  er* 
neuen  1199m;  gigurlVlSe,  -en  WlÖlam]  ©eH^e  111397a;  gcftcrt(eg) 
[ügr.etüv.]  1198m,  202m;  111263m,  IV142e;  I;aUcn  1254a,  111588m; 
ins  @r.  !cmmen  11152a,  [neue^]  111630a,  -^s-Okvp^e  1324m,  ednvan* 
timgen  III626e,  [ic^  in  @(.  fetjen  IV 244m  [  etcrnng  M.  geftcvt]  1366a; 
III44e,  142m;  -en  I310e,  324e;  III 56a  :|  nad;  ©I.  ftveknb  IV 239m, 
[6ci  SSeltföv^ern]  111332m  |  tuieberr;evfteHen  1198m;  2ß-nnß  I198e,  206m 
II  -mä^ig  III  10a,  IV121a;  -namig  [f.  f^avk]  1280a,  341m;  IV505in 
II  glei^jeitig  (=  fimultan)  [f.  SIrbeiten,  S3ecl>ad;tungen,  (äntbedungen, 
evfannt]  II140e,  Ge,  238m,  9m;  IV  62a,  199m:  teo(^ad)ten  I  399e,  [gveig' 
niffe]  II338am,  aüeS  fc^auen  I12a,  bcr^anben  1378m  J  ©Ietd;5eitig!eit  [f. 
^ecMtung,  Sirfung]  I437e;  11181a,  105a;  IV  132m,  328m,  599a  ||— 
®teid;c«  1277a  (auf  toeifd;icb.  Segen  gebilbet)||  bev  @Ieid;ev(=5iqnator) 
IV  159a,  160e  j  ©leiden i^  II 8a  (in  ber  gried;.  S;id;tmig),  122e,  294e; 
111408a,  597m;  pl.  -niffe  II35a,  43a,  46a,  63e,  121a  J  ©lei^nngen 
[f.  aiZcnb]  U262e  [in  ber  Hfgeha],  ni96a  (^ebingungg-®!.) 

*Wil].  Glennie:  Popocatepetl  lY  622e-3a,  6a;  Glen-Roy  1 473e  | 
Gleffaria  (53ernftein-SnfeI)  II4iOe;  glessum  II409e,411aJ  ©letfc^er 
(pl.)  I55öa,  372in;  11459m:  SBetvegung  IV 570a;  -@i§  I124e,  IV238m; 
Snfiltration  V38a,  (gc^on^eit  II  24e,  nnterirbifd;e  I344e  ||  ©lieb  [f.  %a* 
milie,  ^ette,  9kir;e]  1210a  (i^cn  ©.  jn  ©.);  pl-  ©Heber  IIl78e  (fernfte); 
III 7m,  464m,  475a  (-;;af;l)  J  ©liebernng  [f.  kontinent,  Europa^  ©eftalt, 
:i!anb,  9)Zenfd;en]  I37m,  5i7m;  II74e,  173a,  183e;  111374m;  IV 362m, 
557e;  V66a:  greid;eV74a;  organifdie  I55m  (©efetje),  QQ&'^  '^S-5Ber^ä(t- 
niffe  I303e,  ti3iebcr!el;renbe  1114ö4am  ||  glinimenb  [f.  M)k\\]  III541e-2a 

(grimmer  (anc^  in  comp.)  [f.  S3afalt,  2:rad;i}t]  I  260e,  278e,  2<S5e;  IV 
345m,-  [^77,  5(.  637m-8a  (in  ^rad;t>ten)]  ||  3iif.  (f-f^iefer  Bilbet  ein  6ef. 
©tüdf  Ijiernad}):  g-arm  IV463e,  -STrten  [i^gl.  ^efd;aff.]  V77e  (jirei);  [53c- 
fd;aff.,  ©genfc^.,  5trten,  garten]  IV365e,  463a,  470a,  480a;  V77m,  78all, 
80a|[atöS8ejtanbt^eiI]  (bgl.  nodi  im  STrt.  Zxaä)\)t)  1273a,  283m;  IV 
278m,  365e,  463a  [477],  480a,  2mll,  567m,  578a,  9e,  636e,  641a;  V71a, 
76m,77m,78all,80a,95m;[^eftanbtr)eire]I255€T-i8(attd;en[|.@d^ra(fen] 
1279a;  IV350a,  512me,  578a,  617m;  -SBIätter  1273a  :|  ©genfc^.  f.  S3e- 
fc^aff.;  (Sifengl.  I278e,  281a,  465a;  IV617e;  (gulftelnuig  [f.  gc^^Iaden]  I 
460e,le;  lY637e-8a;  garkn  f.  95c|d;aff. ;  [in  ©egcnbeu]  I278e,  IV[477, 
2t.  637e-Sa],V 77e;  g-I^altig  IV530a  |  ^ali-©!.  lV163e,  469e,  477ell: 
[als  ^eftanbtl;.]  V76a,  77mll,e;  [in  @eg.]  V77ell  :| -toftaWe  \460e;  IV 
482m,  578a;  fünfll.  I281am,  in  maaxcn  IV 279a  |  ^iJagnefia-©!.  IV 
163e,  366a,  469e,  470a:   [al§  SBeftanbtl;.]   IV477e,  V76a;   [in  ©eg.] 


502  ©limmer  m  —  mo 

l\477am,c\  Äi^f^aüe  V76a;  in  Xxaä)t)Un  l\ 477am,%  :\  (^-xelä)  I  283e, 
lV637e,  V82e;  t-)(^ie[ev  ift  ein  tef.  ©tücf  l;iernac^,  in  (Beiladen  getnibet 
riGöa;  lei^ler  [(^meljbar  V95e-96a,  [d^niil^t  IV579e;  i'cfjwavger  IV 567m, 
V78a;   tafeln  lV365e;  in  ißiilfanen  IV [477],  m  (fer)Icnb) 

t  ®  r i ui  m  e r  1  c^  i  c  f  e  r  (aiic^  in  comp.)  1 226a,  237a,  267e,  274e-5a\\,me, 
9a,  299m;  IV  265-öm,  463a;  pl.  (*)  ||  3n[.:  -2lvt  IV  463a;  V67me,  73m; 
Sluflagcvunö  V67me;  [in  S3eiöen  (als  SSeftanbtl).)]  IV293e,  553e )  [SBeftanb* 
1 1;  e  i  I  e ,  (Suif  c^liifie]  ([.  ^Oncirs)  I  (237a,  279a),  281m ;  IV  265m,  463a,  632m ; 
V79m*;  [aU  Seflanbtljeil]  (a.^evge,  ©ebivge)  1267m ;|  -S3ilbung  [=(gnt|^el;.i 
1 273m\\t,  biinHer  IV265a;  bnvd;l)vc(^en  1250m ;  l\265e-6a,464a]  (ginfc^lüffe 
f.  53eftanbtl;.,  entftet)iing  [=33ilb.]  I267e(2ö9m);  (Svbüeben  im  ®l.  I(219a), 
IV216a;  öfter  evuVtity70a,  gavbe  IV463a;  [in  ©einigen  (al§  53eftanb» 
t(;eiO]  IV2ööm,  294a,  597a;  [in  ©egenben  (35üvfcmmen)]  I274e-5a,me; 
IV  216a,  307m,  316a,  405a,  421m,  463am\,  4a,  514a,  618a,  632m;  V 
67me,  70me,  73m  (gleicl));  auf  ©nci^  IV  265a;  gvlinlid;ev  IV265e,  463a; 
jüngeres  SSüv!ommen  V Ö7me,  70/?ie;  ^alf-®l.  V67me;  ^apl)tl)a,  -Oueüc 
l\266m,514am;  ül)ne  V70e;  öfter  |)Iiitcni[^  V 69a,  70a;  ))viniitiij  [= 
uvanf.]  \69e]  Onarj  bavin  IV 266a,  quarjrei^  IV42im;  ^ei^e  Oneüen 
baranöIV514me,  ©cbiment  V  70m,  Silicat  V69e,  Srac^vt  IV  464a  (ben 
(31  buvi^h-cc^enb);  umgen?anbelt  V 70m,  75me;  urcnfänglic^^  [=^rimitiü] 
I  226m;  IV294a,  421m,  463m;  V70a,  89m;  toernjittevtev  IV265m;  23cr> 
foinmcn  f.  ©egenben,  jünger;  3^tf*J"^nien[e^nng  I283e 

globiilär  (=  fiigelfijrmig)  1363m  |  ©lobnS  [f.  ©vbe,  ^inimel,  @teni] 
II 478a,  IV584e:  §anbgL  IV203e-4a 

© locfcn  (anc^  in  compos.)  51.  (eig.)  [f.  ©las]  II (274m),  V98a  [©eftalt]; 
33.  (33erge;  =  ©Iccfenbergc  nfnj.)  I270e  J|:  compos.  (bef.  in  ^Bej.  auf  bie 
©eftalt  n.  tocn  53evgen;  t -Berge  fiub  ein  bcf.  5lrt.  bifrnac^):  g-artig  [= 
-förmig]  I239e,  V44m:  S3ergc  [=  ©Icdenb.  nftr.]  IV273a  ij -fcrm  IV 
273m,  310e  I|  g-fi3rmig  [=  -artig]  1 14m,  453m  |:  S5evge,  53erg  (*)  [= 
©Icdcnbcrge  ujn).]  I(14ra,  234e);  IV (162c*),  275all,  359e:  gef^loffene  IV 
272e-Sa (293m),  ungeöffneter IV516am*:I§iigcriV516am  ||—  t©Ioc!en* 
berge  (§p.  =  giccfenförmige,  -artige  S3erge,  ©Iccfen;  4^  Juliane)  [als  eine 
%xt  tegelbcrg  IVSlOe;  a.  Äegetberge  ©]  IV2ö5a  [272e],  516m;  sg.  -bcrg 
(*)  IV 285a  [ein  befiimmtev] :  Slbfaü  IV331am,  [^Tufjäbl.]  IV 273a  (293m), 
bomfÖvmige  IV367e;  (Snt[tel)ung  f.  Methone,  @vf)ebnng  IV269e,  geboben 
IV(359e*);  (am  ©i^fel)  geöffnete  IV2öSa,  ni^t  g.  f.  ung.;  (am  ©i^fcl) 
gefc^Ioffene  [=  ungecffn.]  IV272e-5a,  352m,  516m;  ©eftalt  IV2<S5m  (oer^ 
fc^ieben  ö.  2)cmform);  ®i|)fel  IV2öSa  (geöffnet,  ung.),  (272e-5a  gefd^loffen) ; 
ifolirte  IV309e,  Santfc^aft  l\273a;  trac^i?tifc^e(i)  IV 285a*,  441a  |  unge- 
öffnete, ni^t  g.  [=  gefc^Ieff.]  I V2ö<Sa,  273m,  283m,  9a  (293m),  309e, 
441a  (516am*):  nic^it  n)iv!lid;e  SSuIfane  l\368e  (441a)  :j  öulfanifd;e  IV 
268a,  9e,  324a 


©lu  —  ©n  503 

©lud  11191a:  be«  ®-c3  ©laiij  II  337e  (mit  Se^);  mit  ®.  II  84m, 
111318a;  ükr  @.  u.  UiigUid  11 337e:\  glüdeii,  ocglücft  Vi3m-i4a  7 
glüdlid^  [f.  5If)nbimg;  Slii^bnicf,  S3iI;aiiVtinig,  dcniHnaticn,  öinfluB/ 
(Siitbccfimg,  gcige,  ©ebnnfe,  dU^mi,  SScvfi;d;]  I384e;  II72m,e,  89e,  217a, 
283a,  de,  291a,  365e,  371a,  383m,  393a,  413e,  8m,  480m;  11118a,  64m, 
90m,  105a,  152a,  26Ga,  409m,  454e,  466m,  480m,  556m,  613e;  IV  lern, 
25e,  57m,  59m,  62e,  77e,  133e,  252e,  413;.,  466a,  602a;  Y  9e,  61m:  nid)t 
gt.  ni273m,  307m;  IV435e;  irciiig  IV  6 18m 

©tucflienne  (etevulnlb)  111158a,  QiMli^  f.  (^lüd,  Glüchjtadt  IV227ra 
(?oge,  (Svbbcten) 

gtüt;en  II  118e  j]  glülKUb  [f.  'i^a\.\i,  2)ia[fcu,  (2d>(a(!cu,  edjiamm, 
Steine]  1179m,  395e;  II391o;  IV 332m II,  408m,  464m,  572e;  ba^  @-c 
O  III499e:  ©efteine  IV  602m;  ^öv^ev  III  63e,  394m,  e-5a,  418a ;  retlnjl. 
II1394e;  IV296a,  le]  (3lnh-  [).  ©Alamm,  Strcm]:  -Iii^e  [f.  (Srbe]  IV 
489a]  V37m,46el!;  -maffen  IV536ell,  -SJerliift  IV627e  :||  ©Iiitl;  [f. 
©ouiie]  111595m,  IV295a:  93ete6en  II386e-7a,  SBeijjgl.  1196a;  -\udfcn 
r246e,  V45e 

le  Ghj  f,  St.  Martin;  Gmelin  (Samuel  Gottlieb,  1743-74)  IV 42m 
(53obeiiei^),  209me  (^olavität),  210a  (3)?agnetl6crg,  „Steife  bmd;  (Sibirien'^ 

md^  (L.  V.  Buch:  ©iieuO  I457e,8a)  [f.  ©ranit,  1xaä)\^i]  1237a, 
267e,  274e,  5e,  8a,  299m,  457e,  8a;  IV274e;  pl.  ©neiße  (*)  V67m  ||  3uf. 
(comp.  (Siici§-):  g-ähilid;  1275m;  atö  ältefte  Formation  IV461a,  V(90m); 
g-avtig  V78m,  97a;  auf  ©.  oiifgefeljt  IV 265a,  Sritflagevinig  V67m*,  in 
®.  aiiffetjenb  IV 619a  |  [atö  53eftanbtr)eit]  (a.  ©etivge)  1267m,  IV461e; 
[S3-t^eiIcJ  1237a,  IV632m  :| -Mlbung  [=  (Sutftet;.]  I  275me,  28 lm(e), 
461e;  y76a]  -Bobcn  \90m-  buvd;h-oc^ien  \Y464m,  613a;  burd;[e1^t  IV 
461e;  eingefd;Ic[[en  ib.,  566e;  eiimnvfiing  IV112me,  226e;  gutfle^ung 
[=  -Bilbung]  I  267e,  272a,  3m,  299m,  457e  (8a,  461e);  cnHJtiö  f.  ph\t, 
gctge  V74e  |  Fragment  1281m;  -e  IV461e,  566e  ||  [in  ©ebirgeii]  IV 
294a,  V28e:  (al8  S3eftaubt^eil)  IV244a,  463m,  599m,  632m  J  -®eb.  V 
74e  II  [in  ©egenben]  (i:gl.  @eHvge)  IV397a,  4Hm,  463m;  V81a  ((Selten!;.); 
®otb  n.  ©ilkr  \60a,  -Mk  IV599m,  -lageu  V74e,  ^a'ca  IV372a; 
ot)ne  ®.  1262a,  V70e  j  ^tutoni[^e§  ©eftein  ob.  ©ebirggavt  [=  nniMtlf.j 
V28e,  59e,  69a;  cftev  )?riit.  cb.  cni|^tiü  V70a:|  ^rimitiö  [=nvanf.]  Y69m; 
I;eiüe  Ouctle(n)  IV 246a,  9e,  514me;  V96e,  97a;  -[c^id;ten  1275a,  IV 
464m;  (Seltenheit  f.  ®eg.,  (Silber  f.  ©clb,  eiricatV69m,  Ükrgang^-®. 
V93me;  nmgen^anbeft,  Umn^anblimg  1 29Pm;  V75me,  76a]\;  nntiilf.  ©eftein 
[=)(>hit]  V28e;  uranfänglid^  [=  ^vimitii?]  IV 294a,  463m;  V70a,  89m 

©neuB  =  ®nei§  ||  ©ncmcn  II118e,  210m,  454a,  476e;  pl.  ©iicmcnen 
(*)  Iin07me:  in  dh'ma  IIH54m,  bev  Peruaner  III 455am*,  in  Quito  III 
455m  J  gnomcnifd;  111117a  ||  gnoftifc^  111424a  (3nfc6iifteii,  ^-)anbfd;viften), 
478m  (2)^auu[cri^t) 


504  (Boa  —  0)0111 

*Goa  II292e;  St.  Goar  {dt^6n)  IIIGOTm  (@ternfd;mi^^e) ,  IV492m 
((Srbkbcn;;  gobar  {axah.  ©taiibic^rift)  lI4o5e-6a,m  |  Göbel  (Carl  Chr. 
Traugott  *Friedemann,  1794-1851):  „Steife  im  jiibl  mi^V  lV509m; 
®aö  bev  (gc^Ianinitoulf.  ijcu  Taman  lV255e-6a,  260m,  509m  J  bcr  Gobi 
(IV 70m;  f.  ^cc^eb.,  SBilftc):  S3eid;aff.  IV 456m,  früf;er  im  bittevn  2Jteer 
17456a;  ^c^ebeiie  1339m,  lV383e;  ^öbe  IV 70m,  456a;  öftl.  babon 
IV383e;  ^eife  lV70m,456a;  2Biifte  ni76e:\  Godan  (c^inef.  <pviiij)  II 
442e;  Godefridus  mon.  S.  Pantaleonis  II  452e  (U(;v),  eil  (ev  u.  feine 
e(;vcnif),  3a;  Godesberg  (9?^eiu)  IV281e  (53afalt);  Louis  Godin  (^Begleiter 
Condamlne's,  1704-60)  1422a  (äl^cnument),  m  [Slbreife] ;  Jac  de  GodiW 
(5luöcrgne)  IV282me,  Godthaab  (gvcnt.  ^iifte)  IVll8e  (magnet.  5tbiü.) 
II- Go^  ui;d  iV/a^o^  (gabellaub,  <BaQc)lY[383-4a]:  gabeüaub,  geiier,  ein 
ghiB  ba,  =  Pefchan?  IV383a;  Steife  naä)  bem  Saiibe  l\383m,  SBanbenmg 
ber  «Sage  iiac^  O  l\383m-4a'{  Magog  {\383m  (2Jtauev,  ^me) 

®clb  (aiic^  in  compos.)  [f.  2)ucaten,  Mafaya,  @eifemi3evf,  SSnIfane] 
II168a,m,  176a,  451a;  IV298m-9(e),  532e-3a:  Melchior  Goldaft  (1576- 
1635)  III223e,  -Devg  IV279e,  -blätteren  11152a,  luenneube«  II1624am, 
-bmft  II54e,  g-favben  HI 295m;  pffige«  II416e;  IV 298m,  9m;  g-fii^reub 
11168m,  lV638m;  Goldfuls  (Georg  *Aug.,  1782-1848)  I  466e  (ging- 
Iiaute),  lV208e  („gic^tergeK");  in  ©ebirg^avten  \60a-  [©egcnben, 
2änber  uf\ü.:  \w  \i6f  ®.  [iiibct]  (= -läntev)  ll[168,  176-7a',  2t.  4Ue-6, 
ä20e~2m]  168e,  204a,  244a,  293a,  414e,  5m,  6m,  421m;  IV5S4e  :|  -geij 
11310m;  [im  §aubel]  II167e,  204a;  g-t)änbig  n39e,  115m;  (leiligeS  [ögt. 
fc^tl;.  ä)t^t^e]  III624a,m;  üom  §immel  gefaüen  I395e,  IV624am;  3nfeln 
il310a,  -fiifte  f.  Afrika  \  -länber  [togl.  ©egeuben]  IUö6e-7a,  185m, 
237e,396m;  -lanb  IV158e:|  Tlad)t  II4i6ni,elll;  IV406a  ]  g-reid;  II 
171m,  6a,e,  293a,  415m;  IV 440m;  -rei<9tt)um  II176e,  Y60a  :\  -fanb 
ni76me  (in  Slficn)  |  Herm.  Goldfchmidt  (geb.  1802):  dornet  1115m; 
13  !(eine  Planeten  entbedt  \116e:  bie  einselnen  VllOm,  Im,  2a,m, 
3all,mil,  4ail,mil,  5m  :|  Theod.  Goldftücker  \l[115-8m  grc^eö  ©tiicf  ton 
il;m  über  9taturgefül;(  it.  Statuvfd^ilb.  bei  ben  Snbein],  g-fu^enb  11168a, 
►üevfel)v  11421m,  öou  @.  II132e  | -mäfc^en  11176a,  415m;  IV405e, 
6m;  SBa|d;gcIb  IV555a:|  ®-e§  n^ertr;  IV 58a,  -ged^e  IV238m  ||—  golben 
[f.  Sic^t]  I402m'l,  11306a,  111624a:  ©efc^ivv  11292m,  Sljiirme  II290e 

©olf  (=  m-erbufeu)  [f.  2Jceer,  Mexico  n.  a.]  11227a,  479m;  IV287e; 
pl.  -e  II  124e  J  ©  e  I  f  ft  v  o m  1 75a  [327m-8m\,  337m,  351m ;  II  [325e-6m, 
2r.  4S4e-5a]:  treibt  ©a^en  an  I327e,  II484e-5a;  Columbus  11301m; 
ivärmenb  I327e-8a,  351m;  SBirfungcu  II484e 

*Francifco  Lopez  de  Gomara  (1510- c.  1560)  U  313e-4a ,  480e: 
ßntbcdinig  SImerifa'ö  iI492m,  S5olf  mit  SSifcms  11459a;  historia  gen. 
de  las  Indias  11489a,  lV531e-2a;  Mafaya  IV298e-9a,  531e-2a,m ; 
volcan  V65e,  55ulfane  IV  432m  :|  Gumera  (canar.  Sufel)  II300e  (breite), 


@on  —  ßoti^a  505 

Gonda  («Bclf  Snb.)  11195m,  Gondar  (afr.  9ieid;)  IV377e,  gonfaloiiiere 
II492e,  Gongora  (Luis  de  G.  y  Argote,  1561-1627)  II63e  (®c^iile); 
©cniatiten  (9Jiuicf)eI-SSerftem.)  I  27e,  287a,  290m,e;  Job.  Gonzalves  II 
412e-3a  (Madera)  \  John  Goodricke  (f  1786):  Algol  Ueränbevlic^  III 
238e,  246e;  Caffiopeja  III22Sm  (Dcräiib.  @teni),  S  Cephei  111243m 
(öeväiib.);  /?  Lyrae  Deränb.  111239a,  243m;  IV82a  J  Göppert  (Heinr. 
Rob.,  geb.  1800)  1470m:  S3eni[tem  ]468e-9a,  U412a',  «BraimfoMen  I 
470a;  „Sljcabeen"  H68a,  470a;  foffile  glcra  bcii  Java  I V 324e ,  55<§a ; 
foff.  ^^flanjen  1468a  :|  Gordian  HI:  I389e,  Goree  (in  ©encgamK)  IV 86m 
(magiict.),  Gorelaja  sopka,  =  Aicatfchin/kaja  ^  ®oriIIa(e)  -  Slffen  11314m, 
iy287e  (53ai);  gorod  (flai?.  Stabt)  1388a,  Gosport  I348e;  Goffellin 
(Pafcal  Francois  Jofcph,  1751-1830)  1420m  (Umfang  bev  ^vbe);  11408m 
(Strabo),  412a  (geogr.  des  anciens) 

*Gotha  II446m'l  (SSiblict^et)  ||  Göthe  (Job.  Wolfg.  von,  1749-1832) 
II75:  2)id;tuugeu  II  67a,  2  3)ifti^en  II  114e;  n?eft-öftr.  S)iöan  11118m, 
9e;  „©cbid^te"  II 75m;  3talieii  II  75e,  „Stauen"  II  75m;  2)Zetanicr^^o[c 

I  22m,  II  75m  (ber  ©elcäc^i'e);  für  ba§  2)iovgenIaub  II  49a,  Ruth  ib., 
Sakontalaini4e;  [@teßeu]  I29a,35e-36a,  48ell;  II  75e,  114e(2  2)ifti^en); 
(Saat  in  Weimar  11123m;  Seite  II  75m,  118m;  Werther  II  75m  J 
2)  Wolfg.  V.  Göthe  (Siifel)  II112e  („ber  mc\\\d)")  :\\Gothen  \U20e-la 
(6ef.  SJern^aiibtic^. ,  —Getan):  in  ber  ^rim  II  (290m)  466a  :|  Gothenhurg 
1342m,  111536a  Tgotbif^:  Äirc^e  Y94me,  ^rieg  II420e;  (Bpxaäje  II 
290m,  420e;  €tamm  11176a  (3?oIf  bcn  g.  St.);  ©tämme  11290m,  466a; 
iBoIfer  II437e 

©Ott  51.  (abfcl.,  ber  (5t;riften)  (:]:  ©ctt^eit,  ögl.  ^d^e^fer)  [f.  9J?en[c^] 

II  47m  (48m),  132m,e;  IH  13a,  17e;  IV500a,m:  2((Igegenn?art  II  45e, 
mmaä)t  III  29e;  33en)eiö  II(26e  aii§  ber  DIatur,  aii§  f.  Werfen),  've^bienfl 
11443a,  feine  beerbe  IV  274a,  in  ber  9^atur  II(26e)  30a,  fein  «Sd^affen  II 
(46e,47a,m),  ^>vkrrli^nng  II30a,  Ser!e  II(26e)  358a  :||  33.  ber,  ein 
(^eibn.)  @ott  [f.  9Zamen  u.  a.,  ^ener]  11180a,  194e;  V61m  |  pl.  ©Otter 
(:|:  ^imml.  9J?äc^te)  [f.  ©riechen,  §aine,  ^^planeten]  II  [15-16a]  15m,e, 
37am,  122m,  432e;  Ill(ila)  27am,  206m-7a,  9e,  288a,  467m:  bie  jtrclf 
11418a,  breiIV494m;  S3e»ei«  t^re«  S)afein§  (an§  ber  9^atnv)  II  [15-l^a] 
16a,  ©eftalten  II25e;  -namen  III422e,  468e;  cl^m^ifd;e  II25e,  vä^^en 
IIllm:|  ®öttinnIII206m-7a;  IV417m,  589m  :||  ©ottbeit  (:^  @ctt) 
Iin27?t,  15e,  16a,  194a,  469a;  IV494e,  V87a:  n?ag  bem  Äc§mc^  frcinb 
bleibt  Iin27n,  S>erl;crr(.  II26e,  ix^eibli^e  111207a  Jpl.  -en  111465a  :]! 
göttli^  [f.  §elb,  mxpcv,  Offenbarung,  ed;icfitng]  11194a  (2)enfen),  339e 
(2)inge);  IIl29eTbaö  ®-e,  ®-e6  II39a,  46a;  III29e,  54e-55a!l:  in  ber 
matnx  II  39a  J  ®-!eit  III  16a,  29e-30a 

^Gottfried  öon  Strafsburg  lJ34e-35a,  113a  |  St.  Gotthard:  -^cf^ij  IV 
lila  (§ö^e,  magnct.  3Zeig.)^   181m  (m.  Sntenf.);  -^«-^afj  IV594e  :| 


506  ©ott:^e  —  (^xami 

(3ottl)cit  f.  &ott\\  Göttingen,  adj.  ©cttinger  (O)  iu  ©Öttinoifd^  (*):  ge* 
Icr;vte  Slnseigen*  I  437e-8a;  11404m,  5a;  SSereiu  Bergmännif^er  f^reimbc 
Y96a'',  S3iblict^ef  lV586e-7a,  Entfernung  1 185e  |  magnet.  I438am: 
S3eüt»6.  IV  75a,  81a,  131m  :[  ^vitoatboccnt  Vl4m,  commentat.  societatis 
rcgiae  Gotting.  1415a;  @ternn)avte  I438aO  lYlöOe;  2;a[d;enBnc^  I398aO 
II  mttmx,  göttlich  [.  @ott;  GöttJing  C*Carl  Willi.,  geb.  1793)  11104e 
(Hefiod),  @c\jenbien[t  11242a 

*Gough-^n\d  (im  att.  Oc.)  IV375e  |  Gould  (Benj.  Apthorp,  geb. 
1824):  astron.  Journal  111130m,  553a,  575e-6a;  IVll8e;  S8al)\m\  ber 
fl.  ^:prancten  111517a,  549e  :|  Gouldja  (3nnev-5r[.)  IV 383a,  Gounelle  III 
130m,  Gourf.  Tazena;  @LMH)evncmcnt  II374e,6e;  Goyaz^{S8xa\.)l\l252m 

*eap.  Graah  (Wilh.  Aug.,  geb.  1793)  II457e  (©rcnlanb),  8me  (amer. 
JKuuenfteine)  1|  ®rab  (and;  iu  comp.)  11196a,  pl.  ©väber  (*)  II  101a: 
lüie  awQ  ben  ©r.  II338e*,  eivige  11382a*,  -mani417a,  -[d;vift  11508m 
I  -ftätte  II  65m  [bilbt.],  101m;  -ftätteu  1284m  [bilbl.]  ||  Gracias  ä  Bios 
((5a^,  SSorgeb.)  II325e;  IV307a,  542e;  Graciofa  {a^ox,  Snfel)  IV 424a 
(ipintcn.),  gräcifirenb  [.  ^'tomenclatnr 

®vab  [f.  Siqtiatov,  Stquatcrial-,  S3vcitc,  dentefinml-,  ^älte,  Sänge, 
SRcvibian,  9Jiitte(,  ^^avallel,  Cnabrat,  Quito,  Sävme]  S(.  (geu\)  IV126e 
j  53.  (matr;em.)  IV(iS7e);  pl.  @rabe  (*)  II(307m,elll,  8a)  457a:  1°  . . . 
IV239e-240a,  ©röOe  II435e,  §nnberttr;eire  IV39m,  gj^aa^e  IV(i<S7e),  0« 
IV44e-45a,  -f  111315m,  [3af;IjIV135e*:||®rabmeff  nng  [t)g(. 53veiten-, 
5ängengrab;  f.  Eratofthenes ,  Picard  n.  a.]  1420a;  lV20e,  25e,  151e, 
301e;  einzelne  . . .  IV  153m  J  pl.  -nieffnngcn  (*)  I29e,  172,  3all,  4,  5e, 
6m,  420a,  Um-,  11 393me;  lV[21e-23]  26am,  29e,  30ell,  151m,  5e;  STiif* 
jäbl.  \Y151m  jj:  arabifc^c  II260e-la;  2  SIvten  l\21a,23e}  aftvru.  IV18e 
(ein  XM\),  301e;  d;albäi[d;e  II(435e);  bef.  jnr  SBeftimmnng  ber  ©eftalt 
ber  @ube  [f.  and;  fc^on  beim  a%;  i^gf.  Sveiten-,  $!ängengvab;  f.  and;  (Site: 
mv^lattnng,  ©i^tigfcit]  IV  24a,  29m,  153m',  franjöfifc^e  1421a;  IV  26a, 
27e*  151m*,  (3m),  5e,  6m;  genanere  IV31a*;  gvie^i[d;e  II208e-9a,  435e; 
inbifd;e  IV 21m,  nenere  IV21a*;  p|3evf.]  IV22,  153m;  rnf[i[d;e  IV21am, 
bevcinjelte  IV24a*,  SSevgl.  IVi5ime*,  biete  IV  151m*;  3el)n*  1421a, 
111380m,  IV21m 

*@vabationenin323e-4a;  ©rabuation  IV486a,  -en  I66e;  grabnirt  IV 
258m  (©efäüe)  ||—  Graham  H.  (^erf.):  1)  Andrew  Gr.  (geb.  1815): 
!(.  Panet  cntbedt  III377e;  Metis  entbecft  111426m,  460m;  YlOQa,  116e 
:||  2)  George  Gr.  (1675-1751):  Celfius  IVi73m  |  magnet.:  S3avia* 
tion  ober  33cränb.  ber  2(bii\  IV 60m,  115m,  125m,  189a',  Sntenf.  II 
374a;  ©c^n^ingnngen  ber  aJJagnetnabet  IV85e,  178a  :|  [perf.]  IV60ra, 
©ti^vnngen  IVI75m:||3)  Oberft  Gr.  IV 70m  (^evf.,  magnet.  in  danaba) 
:||  33.  4)  Graham  (c)ß\]em.  3n[el;  =  Julia  nfm.)  IV37ie  — II  grajißh  f. 
Alpen;  Gramhufa  (Snfet  ^!eina[.)  IV510a,  530e;  ©ramineeu  I377a,m', 


©ramtii  —  (Bvanii  @rb  507 

V36m;  Grammagoa  I  278e-9a  ||«  ©rammatifer  II  49m  |  grammatifc^; 
^oxmrn  II274e,  298a;  (2(^vift  1125a,  35eii)ältni[[e  11431m  |i  Grampian- 
©ebirge  (9Zeu-§etl.)  IV  421m  |  Gran  Can  f.  Sf^aii,  ba§  Gran  Para  (33raf.) 
lY136e\\  Granada  51.  (in  ®^aii.)  II  296e  (aftv.  (g^iiIe)  |  SB.  (in  DZicar.) 
IV298m:  Slkdbc  IV  538a,  @oiii)evueiir  IV299e;  SSultan  bcn  Gr.  [= 
1)  Momobacho  2)  Jlia/ai/a]  IV  540m;  2  S5ulfane  baBei  l\  540m,e  :\  d, 
Luis  de  Gr.  (1505-88)  11125m  (g^aturgefril)!)  .'H  21.  ©vanat  (etetn)  (aitc^ 
in  comp.)  1281a',  pl.  ©vanaten  (*)  1245a,  279a;  in  2Imei)cnl;aufen  IV 
639a*,  [al« 33eftanbtt;eil]  V77m,  -bi(bung  I279am'l;  einßefc(;Ie[]en=^  [(245a), 
IV530a;  eingef^rengt  lV463a*;  g-r;altcnb  [= -f^altig]  lV265a,e,  514a; 
g-^altig  V67me,  73m;  fünftlid;  ^ieiDorgebvad;t  1465a,  in  SD^aaven  IV  279a, 
-ftevn  1112356  J  53.  ©lanaten  (?^nic^t;  toom  sg.  -te)  11  61m  |1  Granatello 
(am  SSefiiö)  V95e;  ©lanaten  f.  ©vanat,  -te;  rio  Grande  f.  Norte,  granbioS 
11123m  11  Granicus  (gl.):  Alexanders  Ü6evgang  II  184e-5a,  191m; 
©c^(ad;t  am  Gr.  II  184a,  5e 

©ranit  [f.  ©vanitit,  ^ev)3l)t)v]  1237a  [26im-2a],  4m  ,  6a,  7me,  8e-9a,e, 
270me,  283m,  300a,  457am,  8,  463a;  IV557a;  \28e  [66e-68m],  75m, 
e-76a,  [77-85a,  ±  96m-98m  (iinücEenbet)],  77a,  78a,94m-96a',  plur. 
©vnnite  (")  IV469e  |1  ^iifiiljc  (in  compos.  ©vanit-):  2I6änberung  [%  5(vt] 
\77a,  -2IMageviingen  ib.  (meift  neuer),  g-älmlid;  1273a  ||  bev  alte  I300e, 
älter  V68m,  al§  ältefte  gormaticn  [=  iiranfängl.]  IV461a  J  5IIter  [ügt. 
neu]  \300e,  lV46iw;  y[67-68m\,  76m*,  77a  \\  aubefitif^er  lV635e  | 
51  rt  (auc^  ^ef^aff.,  (Sigenfd;.)  [\.  5(6anb.]  \\463a,  9e,  617a  (=  Sia^ijt); 
V80a,  97a;  ^-artig  1263m;  IV425m,  613ra;  V93m  :|  5(ufragerung  V 
67m'^,e,68am,  82e-83a,ni  \l  am  ©v.  aiiebved;enb  1447e  j  5in§bru(^ 
1269m,  459m;  -brücke  1300e  :1|  SSänte  1458a;  V80a,  83a:  in  bcri- 
jontaten  53-en  Y[82e-84a,  %  97m-98m]  82me,  83m  (97e)  J  -hMt  IV 
361a,  572e-3a;  V82e-83a  ||  bebedenb  V67e,  -S3cbeduug  \81me  (im 
5(Itai);  -berge  V95a,  98am]  3Serii^rung  [=  (Sontact]  I461e;  53eid;aff. 
f.  eigenfd^.,  5(rt  j  S3e[tanbtr;eile  [=  ©cmengtl;.]  ([.  Ouarj)  I281am; 
l\163e,  463a,  8e,  9e*,  477e,  567m,  579e-5S0all,619a,  632m;  \ 68m, 
76a,m,e,  77a[m!l],  79e-80a,  95me,  96a:  unn?efent!id;e  Y77m,  [öiele] 
V95m!l  JSSilbnng  [=  (gntftel;.]  auf  feuevfiüffigem  2Bege,  feuerfliiffige  33. 
Y[94m-96a]:  für  fie  (33.  am  einer  gefc^niolsenen  ob.  ftüfjigen  9)?affe) 
Y[94e-96a]  94e ,  95m,e,96a',  gegen  fie  Y94me:\  -biccfe  1134e,  23ruc^ 
V95m  1  Scntact  [=  S3eriit)r.]  1464a;  V67e-68a,  82e,89e:  golge  V 
84e-85a:\  berber  V95m,  2)id5tigfeit  IV3oam,  burd;brcd;en  [f.  2:rad;t)t] 
IV  613a  (üon  53a|alt);  [(2igen[d)aftcn,  33eid;af[.]  (f.  aud)  STrt)  IV3ü7m; 
V95a,me;  eigenttid;er  IV477e,  Y77a  \  eiugeid)(c[[en ,  aU  ©ufdlufj  [a.  ^a-oa 
beS  Jorullo]  lV567m,  613m;  Sinfc^Iüffe  Y68m  :|  (SinUMvfung  [t^gl.  Sir!.] 
1457e,IV226e;  enbcgen  I267e;  V67a,  75e,  76m;  (Sntftef;nng  [=  53il- 
bung,  t  €>eBung]  1270me;  Y77a  (neuer),  90m, 95m,e;  Igrbbeben  im  ®r. 


508  ,        Kranit  ßrb  —  Hnt 

IV216a,  226e;  bev  (Sibvinbe  IV 567a;  evfc^üttevt  1219a,  (giftawiing  YOöa  || 
CEni))tiün6-®eftem  I259e,  267e;  IV6^2m  (alteg) "[  evu^tiö:  im  ö[tl. 
Altai  \[81m-84m,  '$i,97m-98m]  Be[.  5imdl];  öfter  V7öa  ||  f^elbf^^at^ 
(bavin)  IV  622m,  -felfen  V83e,  jiafng  V76a;  pi[fig!eit  1269a,  459m; 
golge  V74e;  -govmation  IV246e,  294m  (äJJanoel),  345m;  gvagmente 
[=  ©tüde]  IV567m  H  -gänge  1274a;  V83m,  84e;  ©änge  V82e  J  -gaiig 
IV619all  :11  in  ©ebirgen  [a.  Altai]  lV294a,  421m,  597a,  9m,  619a; 
\77e,95a:  manQd  1 V 294m  J -gebivge  11410a  :||  [in  ©egenben]  (h)o 
er  ift,  SScvfommcn;  ^legionen)  l[261m-3a,  H.  458am]]  lV216a,  274e-5a, 
307m,  316a,  345ra,  396e,  7a,  405a,  411m,  465a,  618a;  \67e,68am, 
70a,e*,  77a,  78m,  79e-80a,  95a:  im  '6\tl  Altai  Y[81m-84m,  H.  97m-98m]; 
tüo  feiner  ift  IV312e  ||  @emengtr;eife  [=  SSeftanbtl;.]  Y77m  (lunvefentt.), 
-t^eil  IV 619a;  gefd;ic^teter  IV245e-6a,  \78m;  -gefd;ie6e  V67e;  iminber- 
bare  ©eftaltcn  Y97e,  98a]  -geftein  1300m;  V28e,  56e;  f^ecif.  ©etüi^t 
IV163e,  -gelvctbeI261e;  in  ©neiß  iibergel;enb  IV246a,V76a;  -gvn^^^JC 
V75e-76a,m;  g-Baltig  IV  375a,  Hebung  [:|:  (Sntfte^.]  V90m,  berrlic^er 
V84e,  ^eblungen  V68m ;  jünger,  j-eß  iBorfinnmen,  j-e  33ilbung  [=  nener] 
Y67e,  68(a),?7i,  96am-*;  -fege!  V84a  (2JJenge) ,  -tegelberg  Y82me;  feiner 
f.  SJZaugel,  -fette  IV599m,  Är^ftaüe  V79e;  Engeln  1262m,  -f.  1458m  | 
-fiH)|)e  IV265a;  -en  V82me,  83e  ||  ü?ager  im  (in)  ®r.  1463a,  V74e; 
-lager  V 74e "[  Sagevnng  1270,  la,  459m  ||  in  ia-oa  IV312e,  g-Ieer  IV 
312e,  äJJaare  lV282me  |  SJ^angel  (feiner)  [=  -leer]  f.  ©ebivge,  ©egenben; 
ajJaffe  V95e  |  -manern  IV  573a,  Y81e-82a:  im  cftl.  Altai  Y[81m-84m, 
21.  97m^987n]:  b.  l).  81m-82a,  84am,  97e-98m;  (Sntftebung  IV 575a, 
[in  ©egenben]  ib.,  borijontale  V81m  ;|  neuer  (meift)  [=  jünger]  Y77a, 
96am]  [^erf.]  Y67e,  68a,  70a;  ^httcnifd;  (öfter  ob.  überl^.)  I  269e, 
IV461m*;  V28e,  59e,  69a,  70a,  75m,  76a*;  qnaraiger  IV 378m,  qnarj* 
reid;  lV42Im  ||  Onellen  IV 497a:  beiße  Ou.  (an§  ®r.)  1229m;  IV 
246a,ell,  8e,  9e,  442e,  500e,  514me  J -OneUen  V78m  (r;ei§e)  ||  g-reic^ 
IV386a;  @r.  rubenb  Y67e,  auf  @r.  r.  1250m;  -fanb  IV350a,  V30e; 
-fcfiaten  1458m  (Krümmung)  | -fc^i^t  [ögf.  gef^i^tet]  1181a,  V  69a;  -en 
IV 464m  :1  (Schleiferei  V«S4e-S5a  ||  fc^meljen  (v.  n.)  1181a,  IV579e- 
580a\\  (fc^milgt  uni3oflftanbig)  |  f^meljeub  IV488e-9a,  g-fd)m.  I27aT 
©c^melj-:  -grab,  -^nnft,  -barfeit  IV579e-5<S0a,  Y95e-96a  (im  SBerf;. 
gu  anbern  ©ebirg^^arten) ;  -grab  IV  290a,  -grabe  IV  458a;  -punft  I48m  |I 
cu§  ©galten  aufgefticgeu,  au$gebrcd;en  (früb)  IV  (573a),  Y81e;  ftarrer 
V68a;  ®treid;cn  V79e  (83m),  97e;  ©tructur  V93m*;  -ftücfe  [=  gragm.] : 
im  JoruUo  IV312e,  545,  613m;  fl}cnitartiger  Y67e-68a;  über  Sbcnf^iefer 
gelagert  VS2ell-S5a'l,me;  ^ra  c§l}t  ben@r.  bur^bred;eub  IV464a,m,  567a, 
613a  1  Übergang  V84m;  -(agerung  V<S5a,m;  -fdjiebitug  Y68a  :|  Uni' 
ivaüungcn  lY 274m-5a  \  Umir^anblnng  bcS  @r.  V76a,  @r.  burd;  U. 
Y93me]  U.   biird;   ®r.  1275,  4m,e,  462me  :|   a(S  Unterlage  \  SOOme, 


(Kranit  Unü  —  Gravier  509 

VöPall;  immilf.  ©eftein  V28e,  56e  |  uvanfanglid;,  U-feit  (...V83a) 
[:}:  alt,  =  älteft]  I300me(e)',  IV 294a,  42im;  V 70a:  5Iu[i(^t  juriidoencni' 
men  [ügl.  jünj^er,  neuer]  \67am,  89m  :\  3jor!ommeu  |.  ©ebtvge,  @egcn' 
bell,  jünger;  ©r.  ong  il5ul!ancn  1256a,  95ul!an  am  ®r.  aii^gebrcd;en 
IV  607a;  -iuänbe  V82e,  SBirfungen  [togl.  (Sintuir!.]  I274e 

©ranitit  l\469e;  \[77-78m,  %  96m]  77a;  pl.  -e  (*):  m^änberiing 
\77e-78a\\,  %xtY78m,  [8e[d^aff.]  VSOm;  53eftanbtr;ei(e  IV  4ö9e,  477e*, 
632m;  y77m,  e-78a\\;  [in  ©egenben  (^'orfommen)]  l\469e,  632ra; 
Y77m-78m,  80m,  96mll;  -Öeftein  \78am  \  gegen  (mit)  ©ranit  \[77- 
78a]:  S^rennimg  \77am,e;  S5or!cmmen  \77e  :|  manerartig  V78ii,m; 
Übergang  V77m,e 

*®ianncn  11381a,  Afaliel  Grant  111620a  (^cife  im  Orient,  ©tern^» 
\d)n.,  XaQchuä)),  Grantham  1407a,  (£a)ji  Grantola  11152m  1|  gra:|3f;ifc^ 
1170a;  II161e,  455e;  111326m,  369m;  IV 59m:  Hnbeutung  II77e,  2tii?* 
brncf  1192m,  be3eid;ncn  I187e  |  barfteHen  1302a,  437e;  11225a,  IV312e: 
fic^  IV191m;  S)ar[tettmig  I60a,  188m;  ll76a,  161m;  in375m;  IVlOle, 
203ra;  pl.  -en  IV4a,  190m  rj  92ad;6irbungen  II79e||  ®ra^l;it  III614e, 
V7e  (u.  Äo()re)|  @ra|3toIitl;en  (3}erftein.)  \69m,  90e:  -©c^iefcr  V91a 

@ra8  (aiid;  in  compos.)  [f.  ©te^^^en];  pl.  ©räfer  (*)  I293e,  6a;  II 
425m,  IV286m:  angesünbet  A^56e  (in  ©libamer.),  2lrt  11190a;  Baiinv 
artige*  Ulm,  130a;  mit  ®.  Bebedt  II29e,  IV355a;  auf  SBergen  IV 
330a  I  -(Sbene  IV363a,  385a,  463e;  V37a;  pl.  -@6enen  I146e,  187a, 
352e;  11444a,  IV600a  J-[(ur  (O)  I  357a,  V(35a);  -fturen  I  @.  IXa, 
7e,  215a;  II 50a:  gren3en(ofe  1143a,  n^eitcr  ^orijont  111158a,  ir»eite  II 
92mO,  t\3ogenbe  II  96eO  :|  g-fre[fenb  1288a,  gefeüig  1374a*,  ©rannen 
11381a*,  g-grün  IV525e,  -l;alm  III379e  (bel^egter),  -^ii^^fev  II57a, 
n?ie  ©.  ber  md;t  I161e,  g-reid;  V35a,  Ü^efte  IV512e*,  ttefeS  II 30m, 
©.  tüad^i'cn  fcbn  I155e-6a 

*Gram  11512a  |  ber  ©rat  (pl.  ©rate;  =  ©rate)  [f.  %<tU,  ißulfane]  IV 
240e:  g-enartig  IV 423m;  bie  ©rate  (6ei  iöergen;  =  ©rat):  pl.  -en 
\310e  :|  Grateloup  11519m  [urlveltr.  X^tx],  Gratz  Hölle  j|  grau 
[f.  Stftert^um,  a|d;g.,  Blau,  Braun,  gelB,  Sic^t,  [(^tisarj,  @iIBer,  ©tal;l] 
III404e,  504e,  520e,  Im;  IV350a,  Im;  ©rau  III404e;  grauli^  IV 
344a,  350a;  V34e,  77m  J  ©rann? ade  I281e,  291e,  9m:  (comp,  ©ran* 
iDaden-)  5llter  V96a,  burd^Brcd;en  IV387e;  -©eBirge  1460m;  IV281e, 
505e;  cBere  I291e;  -®d;iefer  1270m;  IV276m,  280m,  293e;  -Xhcii 
V 91a  (alte  33erftein.),  burc^  Übergang  V84e,  untere 'l29ie,  35erftein. 
[a.  ^X\m]  I(287a,  290e)  ||  Graucafus  (=  Caucafus)  11419m,  l\507e-8a] 
©ränel  II337e-8a  (Bei  ber  (SrcB.  2Imer.\^);  grauenöcß  (=  grauf.)  1119m, 
III 7e;  graulich  [.  grau  |  graufentooH  (=grauenö.,  graufig)  1232m,  240e; 
graufig  (=  b.  i5or.)  IV349a,  351e:|  ©ramvacfe  f.  Bei  grau,  Sa^.  Graves 
III509e-510a  (Krater  toon  Santorin),  Gravier  f.  Coulvier 


510  (3xaüt  —  ©renje  ^n 

©rabitation  (4:  ®c^^ere  [III39e],  ®d;ivcrfraft,  SrnjicFiung;  =  den* 
tri|)etalfra[t)  [f.  mcitme,  Newton,  ©enne]  I56e,  57m;  11349a,  373a; 
nU8m-19,  18e  [21m-23],  22m-23a,  [30e-31]  31a,  32e-33m  [34],  45e, 
307a,  408a  (5P7m-5a);  IVlOme,  27m,  79m!l,2i2a:  (compos.  (§>xa'oU 
tvitionS-)  h)ai^  bauen  abhängig  ift  IVlSam,  allgemeine  IVlOme,  -5lttracticn 
(=  in  ben  ^imnuK^räunien)  lY[9e-10],  -Effect  IV20a,  (ginfüiB  [=  SSiv- 
!iing]  ll\39e-40a',  [@e[d;.]  III[i(Sm-i9],  IV79m  || -©efe^c  I  85e,  99a, 
102e-3,  310e:  Saiten  jenftitg  unfre.^  ®onnen[^fteni8  n52-öa  J  @e[.  [bgt. 
©d^meve]  I25a,  11133a  ;||  -Gräfte  11176m  (h^altcn  h)eit),  303e-4a, 
312m  J  -^vaft  IV133a  :||  -Sc^re  Ull8m-19  [®c[d^.],  625e;  2.  11122m  1| 
^atiir,  2Be[en  IV  133a;  -®i;ftem  11505a;  -S:!)eorie  II  238e,  341m, 
351m,  365e,  393a;  uni.>evanbcvlic^  lY  18am,  150  (6a);  Uvfad;  III  25am, 
32e-33a,e',  -ißtxl)ättm\ie  IV  18m,  bcr  SöeltfBv^er  IV  17m,  [SSiifiing] 
(=  (ginfl.)  11196e-97a||—  gvatitirenb  [f.  äRaterie]  I  89m,  11151a 

Stephan  (Slephen)  Gray  (f  1736)  11383m  {mii^) 

*Green  mountain  ]'.  Afcenßon  ||  Greenwichy  adj.  -er  (*):  S3cct>B. 
IlHOlm,  §ügenV67m*|  $!änge  IV91m*:  [!2.  öftl.  ober  njeftl.  Den  Gj-.] 
lV58e,  178aTniagnctiid;:  2I[nreid;iing  IV117e:  ftünbl.  SBeränb.  IVli7e, 
190a,  lam,  2m;  «Bccbb,  [tgl.  observ.]  lVii7e,  186a;  ^ovij.  3nten[. 
lV186all;  iJieigmig  i\181a:  ftünbl.  33evänb.  \121am\  magn.  observ. 
IV  186a;  niagn.  u.  metecvcl.  Oü[evöatoriiim  lV76a,190a:|  9}Jenbian(e) 
IV91m,  178a,  9a,e;  (Sternlravte  111196m;  ^eit  111644a*,  lV594e  || 
Jofiah  Gregg  lV594e  {S.  Fe)  H«  Gregor  IX  (^abft)  11112e,  gregorianifd^ 
f.  dalenber  |  Gregorius  öen  9^a3ianj  Il[27e-2<S],  112m:  53vief  beS 
Bafilius  an  i^n  II [27e-2<S],  lllm,e,  2ra;  ©ebid^t  iiBev  ben  3)?en[d;en  II 
llle-2a,  opera  11112a;  [Verf.]  II29a,  lUe;  SBevfe  11112m  J  Gregorius 
ijon  9?^ffa  \\29m-30a,  112a:  ^aturgefür^t  II  29m-30a,  112a;  opera  II 
112a,  [^erf.]  I129e,  Ü6ev[.  iril2m  ||  James  Gregory  (1638-75)  11178m 
(5evnri5t;ve),  306m  (^araUaje);  ®iei[e  11176a  (9^eid;),  424m;  greifenb 
III165e  (in  einanber)  |  Orei«  11404a,  V4m;  pl.  ©reife  11465a,  508m 
(Sriüen);  III 97e  :|  greü  [f.  (lontraft]  11214a,  Gren  (Fried.  Albert  Carl, 
1760-98)  lV208e  („Sonrnal  ber  '^WiV')  |  Grenelk  (U\  ^arie):  arteri)d;cr 
53runnen  i?on  Gr.  (puits  de  Gr.  1426a,  7a;  lV35e)  I416e,  426a,  7a; 
iy35m-36a,e,164e-5a:  Oiteße  lV35e;  Xem^^er.  ber  Saffer  lV56a,e; 
Siefe  14iöe;  2Bärme-3una^ime  1426a,  7a;  Sßaffer  [a.  Stemmer.]  lY 35e-36a 

©renjc  (beffer  ©ränje)  [f.  §c^e,  ©c^ic^t,  ißegctaticn,  Salb,  ^t\i', 
n.  biele  a.  m-t.]  11268m,  334e,  508e;  11166a,  570e,  lall,e;  IV260m, 
la,  455m;  pl.  ©renken  (*)  I365all,  427am;  11312m;  III 84e,  96e,  192e, 
452ml!,  3am,  560a  |I  3iif.  (comp.  ©ren3-;  «n^gen.  g-enlo^):  anfbeben 
I385e*;  änßerfte  [a.  inner^b]  11140m*;  IV 222m,  6e*  |  beflimni  en 
111459a,  571e;  beftimmte  111457m*;  53-ung  11184e,  -b-en  IV 435m  :| 
bejoic^nen  I386t\\  |  enge  (pl.)  [a.  innerhalb]  1186e,  1116m,  lV39e;  in 


©rengc  ©n  —  Griechen  (lol  511 

enge  ®r.  eiiigefd^Ioffen  111452m,  7m  (8e-9a);  IV 4a  :|  nid^t  cvveid^t  11343a, 
-(Srtveitcrimgeu  II  73a  |  innerhalb  ©r.  (pl.)  I38Öe;IV161m,  4a;  V5a: 
tnn.  äii^erfter,  bev  ä-eii  @v.  1153m*,  183e;  inu.  eiigev  @r.  (pl.)  I18a, 
177e  :|  lenntlic^  mad^eii  II399e*,  -linie  IV 54m  \  g-entoß  [f.  (Suticnir.ng, 
gerne,  glä^e,  ©va^ftiiv,  2J?eev]  11297m;  III  12e,  22e;  baö  (S-Iofc  IV 
6a  :|  -9[>?cribian  II481e,  natürli^e  II233e-4a*;  obere  @r.  I  290e,5i9e; 
I1151e,  606a;  lV290a,  569a;  -[äulcu  II271am  J  -fd^cibe  II42a,  317a; 
-in  I  319a  j  überfc^reiten  1 386e,  II  86e*,  III  270m ;  überftcißen  I  376a* 
IH237eT  unter  bcr  ®r.  111237e;  untere  @r.  1290a* e;  ni272e,  606a; 
IV44e-45a,  5ö5am,  569a,e,  604e  :|  toeränbevl.  IIlö71a,  t)erid;iebcn  V 
18a*,  -i)ern)irrungen  I51a  ||  -jal;!  IVöle:  untere  lV369a,  445a  J 
-äat;Ien  1475a;  IV30e,  154a  ||  ji^^ifc^en  ben  @r.  IV29e* 

Griechen  (^^.  =  Hellenen  [tiefer  2*^  DIame  fter^t  au^erbeni  (in 
klammern)  ganj  bier  mit];  =  gried;.  ißcl!,  @tämnie)  [f.  Ägypten^  Araber^ 
©emcilbe,  Italien,  $!anb[d^aftmalerei,  Römer]  II(99me),  170m,e  [172-182, 
%.  418m-423],  178m-9a,  188m  (192e),  194c-9 ,  200me,  9e,  231a, 
247e,  323m,  403ell ,  416a,  429e;  111201m;  IVl2m,  304(a),  508a, 
535a,m;  sg.  ©rieche  (°  öorn)  II 6e,  lim,  172m  ||  33.  Griechenland 
(§p.  =  Hellas)  [auö}  bur^  ^  angebeutet]  II184e,  192m,  217a,  408e  1| 
S.  GRIECHISCH  (§^.  =  F)eltenifd;)  [auc^  burc^  *  angebeutet]  [f.  ^Intbologie, 
SBüimenlefe,  ?ef)rgebi(^t,  Wakx,  2}?alerei,  Orient,  ©^bäre,  2;f)ierfrei?, 
SCragifer]  II  200e  (5a,  8e),  215a,  221mll,  262a,  5m,  424m;  IV304e, 
517a;  V58e;  ba§  @ricd;i[d;e  (^o)  III  171e,  423a  (in  bag  @r.  übertragen)  ||: 
ttlpljab.  ildl)C  kr  3nfaljc  (ju  aüen  3  gernicn)  [21.  Griechen  it)irb  nic^t 
bejeid;nct;  compos.  ®ricd;en-]:  alt-gr.  [c]  11409m  (440t),  V (24t');  5IIter 
[üqL  Stämme]  III(441m)  J  SUtertbum  [c]  [ögl.  aiid)  2Iit.]  I305e;  H 
(14e)  285a,  464am;  Iin8m,  382m  (440e),  451ra,  598a;  IV (516m):  im 
gr.  H.  I471e,  11228a;  11137a,  269a;  IVöOe,  158a,  484e  ||  5In[i^t  V 
(20e),  2l'nfiebhiugen  [=  (Kolonien  n\\v,]  11186a*  |  Strc^i^el  [c]  [=  Snfeln, 
ägäif^eß  mm]  lV421am;  bloß  Hrd^.  1442a;  11155m  (Snfeln),  171eT 
afiatifd^e  11172a;  ^enntniß  i)cn  2l[icn  IV (608a),  [608  ((Sin  S3erggürtef, 
Sine  ^araßeüette  burd;  ST.)]  T  ^Tftrenomen  [c]  II196e,  209-210a,  349m- 
350;  11187a,  99e,  169me,  179m,  263m,  424a;  STftronomie  [=  @tern!.], 
aftron.  Öegenftänbe  11198a,  197e  (8a,  436e,  440me,451m-2a,  601m)  :) 
iDa§  fie  tocn  außen  aufgenomuien  ^aben  [ugt.  S5i3Ifer],   \va§  ibnen  jufliefst 

III149am,  166m,  178e-9a  (8e);  SBegebcnl^eiten  II157eO;  bei  ben  ®r 

11199a,  225m,  439e;  11137a,  46a,  65a,  107e,  412a;  IV  160m,  570m; 
V(58a);  S3efd;a[fenr;eit  [b]  II(6m),  lOe-11,  (60m),  90e-91a;  SBilbuug 
[=  (Suttur  nfn?.]  II(184am*),  «Beben  II 405e*;  33i:d;*  II289e  (baß  crftc), 
111544a;  (5r;avafter,  ©genfc^aftcn  II  16a  (76e),  172e-3a,  8me(e),  9am, 
184e,  192e,  200m,  7a,  217a,  227e;  III IIa,  15m;  d;riftlid^c  II50a; 
©öililation  [=  Sultuv  nfn?.]  11182a,  212e-3a;  Solcnicn  [c,  a]  [= 


512  Griechen  (Ecl  —  2i 

$fratt3[täbtc,  Stnfiebl,  9ZiebevIa[[.]  11172m  (3a),  4am,  5a,  6e  [176m-9],  8a, 
9a,  180a,m,  6a,  411m ;  (Someteu  1 105m,  ©eftalt  bev kontinente  I305e-6m  \ 
(Sultnr  [=  Siöilif.,  SBilbung]  [a]  nU9am,  156,  170m  (3m),  8e,  202a, 
217a',  [b]  II(154e,  8a);  [c]  I58e;  1149e,  217a]  IV 225m:  [a]  frür^eftc 
II(151m),  u>ot;er  U213am^,  bie  i^nen  3ugefiif)vte  11156 1|.  2)ic^tev  V61a*  | 
S)id^t fünft,  2)ic^tnng  [=  ^ocfie]  (f.  bie  eing.  ©attungen  be[.:  *2:vagifer 
u[w.)II[7m-16a,  5(.  105m-7a  (b.  ^.  ^atuvfd;itb.  nfm.  barin)]  9,  179m, 
288m:  @e[d;.  II(104e),  ©feic^ni^  II8a,  ber  fpäten  Seit  lll2e-13a\\ 
(Sigenfc^aften  f.  (S[;arafter  I  (Sinflnß  [f.  gemiilt]  11168e*;  (S.,  ben  fie  er* 
fahren  [ügl.  ^Dvient]  ni56{e),178e-9a  :\  (Sintuanbrung  II289m*,e;  toaQ 
fie  entbccft  ^afcen  II182me,  gntbecfungSreifen  II  152me^;  (S^og  II  9m, 
:rOam  II  (gib e:  2  Slnfc^iueüungcn  \Y[158-9a]',  Äenntni^  bev  (g.  n.  San- 
ber,  (grbfunbe  11165a,  187e-190m  (ertveitevt);  Umfang  1420m  J  (grbbeben 

[b]  1231a;  IV224e-5a,m;  V58e-59a  ||  ßtl^mologie  II4l9ra,  m(207-8a*); 
eurc^aifd;e  11172a,  ^eftlanb  11173m*,  ^ortfc^ritte  f.  ©efi^töfreiö ;  grembe, 
frembe  ^^ieberlaffnngen  II179aO;  ©ebirgöavten  I274eO,  -fetten  II(155mO)  | 
©eift  II (205a*)  265m*;  ©eifteg-:  -bilbung  11149a,  -entiuicftnng  II  Ue, 
-vi(f)tung  II76e  :j  gelernte  11289e,  ©.  \\ 216-7 a  [SinfgäF)!.]  ||  ©ecgra^^en 

[c]  '[\.  geographi]  1187m,  470e;  IV  608a;  -a^l;  111425a  J  ©ecgva^^ie 
[a]  11447m:  m^t^if^e  \U05-6m,  418e  J  g-ifc^  I352mO  ||  ©efanbtev  II 
289m*|  ©efc^ie^te  II53mO,  174a,  7,  8me,  403e  (alte):  '^öfd;rei6er 
II403e,  -^ßf^reifcnng  11288m*  :|  \\}X  ©efic^tefreis  tüirb  an^gebe^nt 
(govtfc^rttte)  [|.  Alexander  ber  ©r.]  II  [174-182]  182am,  192e,  200me; 
©eftalt  [b]  I308me;  II  104a  (153a),  173a  (438e);  toaö  fie  geiDirft  ^a6en, 
i^r  ©nflu^  \\16U-2a,  183a,  227e;  ©olb  II176am,  ©ctter  II  lim, 
©rammatif  11465m*,  fein  ©rcis  Il404aO,  ^alMnfel  II153aO;  ^anbet 
11177a*,  180m  (242e);  ^anbfc^riften*  [=  SRanufcr.]  II289a,e;  §eilig- 
t^ner  U178e,  ^errlid^feit  II 52a*  (§inf^tt)inben) ,  ^errfc^aft  11172a*, 
ü>aS  fie  ^ertoorgcl)rac^t  ^aben  II149am;  §immel*  II 88e,  III  581m;  boc^* 
Begabt  11170m,  Sbeenmelt  V(7m);  in  ©r.  [b]  11166m,  193e,  289a; 
111115m  II  Snfeln  [c]  [=  %xä)\p.  nftD.j  I448e:  JKic^tung  IV421am, 
öutf.  IV269aJ3nfer  IV372m,  -benjof^ncr  Ulla  ||  ^ai[er*  II (289a  sg.), 
(ra  pl.)-,  ^^aö  fie  fennen  (fannten)  IV(481e),  Xü.  f.  nic^t  f.  IV 49m;  Äin* 
ber  11404a;  tlimaO  II31e,  130e;  Könige  11425m*  |  Äunft  Il9a,  338e* 
(berrl.  ©ebilbe):  -bilbnng  II7e*||.  STnblicf  i^re«  SanbeS  lUi  j  Sänber 
[f.  anc^  23i3Ifer]:  bie  fie  fennen,  -fenntniß  [f.  (grbe]  11156a,  413eTi?anb- 
fd^a[t  II  7e,  lOe-11*,  79me,  173a*  ||  Men  II  16m,  2ejicon  H  133m*  || 
Sitteratnr  [a]  II(16a)  31m,  111159a  j  [e]  II104e,  115a,  184m;  III 
197e:  5lraber  II247mll,  53eförberer  II2S9m;  ©efd;.  II104e,  -ge)d;.  II 
106e;  @\^rcr  I[245m,  Verbreitet  11190m;  2Biebererit)ecfnng  ber  gr.  2. 
[i)gl.  ctaff.  Üitt.]  11279m,  288a,  e-290a  fbaff.  unb  Siebererir.  ((Srnjecfiing) 
ber  alten  2itt.  bnr(^  bie  ®r.  [a]  I[53m,  217a,  279>n,  287e-290a,465me  \\ 


Griechen  2u  —  Golfer  513 

2iifug  II  176m,  maä)t  II  (154m),  3}?agnet  1 430a,  SDZanufcri^tc  [=  §anb|d>v.] 
III470me* ;  Sftat^emati!  11348a,  453e;  „mebic.  ^eitid^r.''  II  108e* ;  Speere* 
11192m,  430a;  2«eteovoIcgic  II194me,  äJiiet^^trii^^cn  II159e*,  2}Umc^e 
IV70a*;  2«onb  111500m,  539e,  541  e-2m;  Stufen  II288e-9a*,  SJhitteiv 
lanb  II178e*,  m\)t\)tn  U173m-4a*-  \\a6)  ®r.  [bj  11192a,  6me,  431e; 
Spanien  IV535a,m  ||  ÜfJatur  Hörne,  137e-8a  (über  m.):  -bef^veibimg 
II 6e,  7e,  9  (mangelhaft),  lle,  14a;  -bici^timg  II 7e;  -gefü^I  II6me  [7m- 
16a,  Sr.  104m-7a],  22m,  51w,  me,  Slam  (79m,  101e-2a,  4m),  248m  | 
-^f)iIüfo^^en*  l[138m-140a  (über  Slerolit^en) ] ;  -p^ilofü))l;ie  I83m,  III 
[ll-16m,  21.  27-29m]  J -fc^ilbenmg  II Pe,  31me,  76e-77a  (79e-80a);  pl. 
-en  II 30a  :|  -toiffen  11231a  ||  iRiebevIaffuugen  [=  Solouien  iiftt).]  f.  frembe, 
Italien;  baS  nörbl.  lllOömO,  9^üvbnjefteu  II(172aO);  Siupiiß  beS  Orient« 
[»gl.  5lrt.]  II149am,  172a,  8e-9a',  Ofien  II 26a*;  gegen  bie  ^:perfer  II 
(lOe),  in^erfien  II172e;  Pfeile  IV388a  |  ^ftanjen  II lim,  -»elt  IPllm; 
^4)flanäftäbte  [=  \)p,  Kolonien  ufit).]  [c]  II177m,e,  8a,m  :|  ^I)anta[ie  III 
55m*,  288a  I  ^t;Uo)o)>^en[c^iiIen  11207m*;  ^r;ilüfü^I;ic  [c]  II239e, 
418e  (463am) "[  ^^fp^fif  U139-1W  (alte);  -er*  I401e,  2me  ]  Planeten 
111491a  (einjelne),  (549a):  Dramen  III  423e,  [467m-<Sm]  7m  (e-8a),m, 
491a  :|  ^ocfie  [=  2)ic^tfim)t]  II(9a),  (12e  erftarb),  401e;  ^rofaifer  [c] 
II14a,m,  22m  (9fJatiirgefü^I) ;  Ouellen  [b]  I230e-lm,  447e-8a;  IV 
224e-5a  (^ei^e);  »Jebefunft  11288m;  9?ei(^*  [[.  bef.  bactr.]  II183me,  219e; 
9?ei^t^mn  11176m;  3eei[e(n)  [b]  1454a;  II 68m,  255a ,  (329a  [a] ) ;  III 
115m,  543m;  [Üleligiou]  II178e,  274a  (404a);  9ee))ubri!en  11218m* 
(üeine);  (Sage  V(24e-25a*),  -en  III581e*;  @d^ifffal;rt  IIi75-4a  (3a), 
4-5m  (7a),  180,  Im,  2(a),  8m  |1  ©d^rift  11161a,  e-2a;  -en  ll{288e, 
329a),  448am  (ijerbrannt)  J  -fteüer  [c]  (pl.)  II  187a,  9m,  286e-7a ;  III  412a, 
423a,e,  {467e  STufjal;!.),  (480e-lm),  594e;  IV  159m  Jj  @ee  IU54e  (jiir); 
-fal;rer*  1339a,  II 59e;  -niac^t  11185m,  -öoll  II  122e*  :|  (Sentimentalität 
Ilöme;  (Sitten  II179e,  186a*  (Verbreitet);  @i)lbner  II172me,  Sonnen* 
fleden  III412  |  S))rac^e  [c]  (f.  (S.  ber  ^^ijmer)  II143e,  178e  (180e), 
219a,  288a,m;  Y(14m):  ältefte  2)enfmale  V14e;  gr.  ©nfluB  \\U2am, 
401am]  bei  um  11264m;  öevbreitet  11190m,  218e-9a :]  (StaatfiltJefen  II 
184e;  (Stäbte*  U178me,  248m  ||  Stämme  [c]  [4:  3>olf,  35i3Iferfd^aften ; 
©riechen]  I(379a);  Ulla,  16m,  172e-5a,  9am,e  (180m),  2a;  III (595a): 
f?ot)e«  Mter  [ögl.  ^rofetenen]  \\\441a,  48U-2a  J  @tamm  11217a*  ||  Sterne 
II159e,  111586a;  Stern!unbe  [=  Slftr.J  II  (196a)  ;|  Stiibien  11288m, 
baS  fübl.  lUlaO  (geftlanb),  2:ranerf))iel  [[.  *^W\  II 97a*;  «Verbreitung 
[f.  bactr.  9lei^,  Kolonien]  \\172me,  3-4a,  8m,  180e,  2m,  6a;  SJereiuigung 
II184e,  S5erfaß  11206m;  S5erfa[[ung  II179e,  184e;  ^eife^r  [a.  SSoÜer] 
11173,  S5er\i3anbtfd;a[t  11265m  ||  SSoIf  [c]  [=  -ücÜ,  ©riechen]  1116a, 
177m  (9a,e):  -^egeift  III  Ha*,  ^efeben  II  8a  J  -mt  [=  griec^.  iß., 
©riechen]  11156a  :||  Serü^rimg,  3Sci-!e^r  mit  anbern  SJölfern  u.  S!änbein, 
21.  ».  ^umbolbt,  Jtoöiuüö.    V.  33 


514  Griecli^n  Wlhx  —  Grönland  21 

ireiter  33creic^  \\  172 ,  3-4a,  8e-9a  (8e),  [194e-9],  Im,  200m;  \va9 
fie  öoii  onbern  SBöIfeni  cntnet;uieu  [a.  toon  aii^eii  aiifgen.]  11156,  [196-9] 
7a,  mlle,  9a,213am,  409e;  III160m,ell,  e-la,m;  ira^  eubre  SBöÜer  bon 
bell  ®r,  cutueljmen,  anbve  35.  baben  if;re  Kultur  ii.  ^emitiiiffe  bon  bcu 
®r.  entnommen  [fegt.  Sliakv,  bactr.  9tcic^]  ni70m,  182a,  212e-3m, 
221m,  265m;  einiüanbernbe  SB.  T[172aO  j33ol!crf(^aftcn  [=  @tämme  nflt).] 
III(595a*)  II  ^LU-bilbev  Illöe*  |  Vorbringen  II  237me:  gegen  Often 
[f.  Alexander  ber  ®v. ,  bactr.  dldd)]  n[174a,  m-7a;  51.  419-420m\ 
174a,  180m,  la,e,  4am,  5m,  192r(237m);  gegen  ©üben  II237e;  gegen 
SBeften  11174a  [180-la,m,  2;  %  422m-3a],  185m  (237e)  :|  t?ulf.  11 
224e-5a<=>,  SBanbernngen  U173m-4a  (iveite),  Seifen  V22a*  |  SBcU  II 
449a*,  III 27-29m[595-8a]:  -anfd^auung  II(174a*);  5(nftd^ten,  m-Qx- 
«äning  IWlla-Wm  :|  Sefen  ni79am*  (2«annigfaltigfeit) ,  Sinter  II 
130e*,  SBirfimgen  f.  genjivft  \\\\v,;  SBiffen  III74in*,  Si[fen[d;aft  11404a  j 
[©ort,  Sörter]  [c]  II  230m ;  III  (42e),  207-8a ;  \\515am  (570m),  V  15m : 
für  ^ijftern  III57am,  nid;t  gr.  11423a,  an^  anbevn  <Bpxaä}tn  II(143e)  :j 
ßa^Ien  II199all,  455e;  3eitred;niing  11405«,  ^migc  II180e*;  [^uponb] 
II178me,  184e  ||—  ®ried;entr;nm  II154e,  172a,  4a,  8e,  9e,  183a, 
213m,  8e:  ®eift  II288e 

*ChriftophGrienberger  (1561-1636):  Galilei's  «Brief  on  ibn  II508e,. 
111507a,  IV  615a  J  ©ric«  1461m  (-©letfd^er),  111404m  (g-fonbig);  Gries- 
bach  III523e  (Jupiter)  :\  Will.  Griffith  I483ni  (Calcutta  Journal)  ||. 
Grimaldi  (Francefco  Maria,  1618-63):  SDiffraction  III 33e,  VlOa;  Sntcr* 
ferenj  II  370e-la,  2a,  514m;  VlOa;  magnct.  11515m  J  S3.  Grimaldi 
(SaKebcnc  im  2J?onb)  111502m,  5a  :IJ  Jacob  Grimm  (geb.  1785)  II 33m: 
[ett^mclogien]  I78mll,387e;  III469mc;  finnif^e^  ©Vo^  Il43e,  119a; 
©otlien  II420e-la,  Jornandes  ib.;  „S)entf(^e  2)?i?tr;or,''  I  393e-4a;  III 
469e,  475a,  6m;  Odin  IIl469e,  476m;  Reinhart  %\\6^^  II36e,  113e; 
©ternjd^nn^j^en  I393e-4a,  X^ier - (S)JC«  \\36e-37m\  Wodan  \\\469me, 
475a  J  Willi.  Grimm  (1786-1859):  über  ba«  bent[d;e  58oIf^-@^3o^  n.  bte 
SJlinnefänger ,  bcj.  iRaturfd^ilb.  barin  \\[33fn-36,  21,  113am],  Lambrecht 
11114a,  grünen  11113m,  Vridank  11113a  ||  ber  Grindelwald  (@d;n?ei2) 
1372m,  pic  de  Grtou  (im  Santa!)  IV481a  [©ebirg^avtcn],  Griper  (@d)iff) 
IV  65m;  grita  f.  Porquera.  la  Grita  (iReu  @ran.)  IV557a;  grob  [f.  fafrig, 
Äatf,  fornig]  111614m,  IV160m 

Grönland  1193m;  Il269e,  457e,  9e;  IV55e;  53.  ©rönlänber  {%  ©. 
grcnlänbifd^  (*)  jj:  3iifn^c  (51.  Grönland  irirb  nid;t  bejeic^net):  2lbcn» 
teurer  II  271;i*,  2(eroIitl;en  [bgl.  ©ternfd^n.]  III  613am  |  Don  ®r.  nad^ 
Slmerifa  I341e:  ^Reifen  II270e,  U-2a',  ®r.  3tTjif^en-@tation  gnr  (iwU 
bedang  2I.'c  II269e,  27i-2a,  5am,  457me  J  2rnfiebInno(en),  5«ieber' 
laff ung(en)  anf  ®r.  (begeifert)  II  164m,  269e  (457e),  459  (i^r  Untergang;, 
am;  2Inj.  tocn  ®r.  am  U  271  :|  jn  Slfien  (auf  e.  alten  Äarte)  II322am, 


Grönland  ^  —  ©röfee  R  515 

IVööe;  S3e|c^af[ent)eit  [ügl.  tlima]  I(288e);  II 269e,  270m,  459m;  IV 
27m;  33efu^  f.  3teife,  6ebi3I!evt  f.  2(n[iebl.;  SSifc^of  II270e,  459e;  (Snt^ 
becfmig  II269e,  -cn  II276aO;  -fafjrer  I204e,  gecßii.  I  288e,  [@efd;.]  II 
276m,  juerft  gefcl^jn  (876)  II 457e,  ® elvi tter  1 486m,  ju  Selanb  11276m, 
alte  ^arte  f.  oSlfieu;  Älima  [ögl.  33e[c^aft.]  I(486m);  11270m,  öm,  459-, 
Äloftei-  11131m*  Äüfte  IV118e*,  2«agnetnabe(  1193m,  9lad;rid;teii  lV42a, 
[9flanien]  IVööe,  ^Jieberkff.  f.  2(uftebl.;  iicrblic^  i^oii  IVööe;  91ovbli^t  I 
203a,  öa;  ^crmäuner  II4ö7e,  gu  DM-UJegeii  11277a,  [Ort  ba]IV118e  || 
Oftüifte  II4ö7e,  9m:  (gi^nia[|en  II4ö9m,  ncrblid;fte  II4ö8e  f  ba«  liftlic^e 
IV27m,m  (iicd)  imbefitd;t)  ||  ^^ftaiiseii  1294m,  ^riefter  11271m*  |  ^eife 
naä)  @r.  (53efiid;)  11164m,  277e-8a,  4ö8e;  IV 67a;  Üteii'en  m\  ©u.  [a. 
«^Stmevifa]  \\271-2a,  6a  :|  ec^itberuuö  IV42a,  [ed;nft]  II4ö8e,  ©tenijc^u. 
{i).a(.  SlevcL]  Hl 622a,  55er!c^v  II271eO  |  SScft-@v.  I  314a  ((giiifen),  471a; 
Softfiifte  II 459  (Untergang  ber  S^iieberlaffungen,  ^linia),  9m  :J  3mifd)eu- 
©tation  f.  °2lmevifa 

*Jac.  Gronovius  (1645-1716):  Minucius  Felix  II  lila,  @avbelle  I 
463m,  bunf(e  ©terre  (Origenes)  III  (269m)  28öa  J  Stephen  Groombridge 
(c.  17ÖÖ-1832):  ©teincatalcg  IIIlö4m,  196e,  267m,  27öm  :|  SSaron  Gros 
IV 623a  (Popocatepetf)',  Groskurd  (Chrph.  Gottlieb):  Strabo  (Überf.)  II 
119a,  438m;  IV160a,  554e-5a  (öa) 

gro^  (aiid^  in  compos.)  [f.  Irland  u.  a.]:  -artig  [f.  Slnfic^t,  SBetrai^" 
tung,  e^arafter,  (grjc^oiniing,  ^ülf^mittel ,  SD^^ittel,  9iatnr,  ©c^ilbcrung, 
Unternehmen]  I  338a;  II  9e,  23m,  32e,  44e,  45e,  49m,  64m,  66a,  160m, 
204m,  5m,  220m,  269a,  281m,  346m,  367a,m,  390e;  III  74e,  14öa;  IV 
lOe,  19a,  78e,  211m,  230a,  48öe,  602e;  V68a:  anfgefa^t  II 82a  J  ta§  ®-e 
JI90a;  @-feit  IlOam  (einer  ©egenb),  11222a,  IV257a  |1 -ängig  I287e  | 
©rePvitannien  (=  I)p.  ©nglanb,  =  britif^e  Snfeüi)  I(440e),  II482e; 
33.  g-britannifd)  (*):  53efi^nngen  1129a*  (Felonien  1 648m ,  in  ®r,  IV 27a, 
ntagnet.  I438m-9a;  ÜiVgiernng  [b]  1436m;  IV72e,  202m;  Stl^eile  IV 74m 
:|  Grofsglockner  (Scrg)  11172m,  g.  nnb  flein  1141a,  mächtig  g.  III 
429a,  [relatiö]  IV509e,  ivunberg.  II99e  :||  baö  ®r  oße,  ©ro^e«  II38e, 
72e,  238m,  275a,  297m,  303e,  397a;  IlllOe,  IV6al:  abfolut  111264a 
(e§  giebt  fein  a.  ®.  n.  Äleinee),  gebeibt  langfaui  111586m;  gnm  kleinen 
[togl.  abfcint]  111371m;  IVöa,  160a  J  bes  ©rösten  IH3ö3m  (fic^  erfreuen) 
:|1—  (SrÖ^C  [f.  ©rbe,  riefen^aft,  Sterne;  n.  t)iele  STrt.]  21.  (aüg.)  I  371m; 
II 46a,  59a,  82m,  95e.  119m,  180e,  217e,  233m,  249m,  266e,  373a  |  33. 
(aritimi.)  IV161m,  504m-6a;  pl.  -en(*):  (compos.  ©rößen-)  abfolnte 
[=  ttjabre  IH433a]  I  3ö6e;  II210e,  4m;  111278a,  430a,m*,  le,  462a', 
IV  18a;  -Sbftanb  III432all,  -Eingaben  111136m,  -«Beftimmnngen  ib.  | 
-ckffe  III  175e;  -en  III98e,  17öe  :j  einfache  I13ö3e;  evbabene  I  e.  XVIa, 
165a;  II4e,  IIa,  45a,  91c,  94m,  394m;  ernfre  II 68m,  bnid)  bie  gerne 
11337m,    -fcrgc  V9a,    intenfiüe    II  183.  ,    Heine    IV188m%    fci^^erlic^e 


516  (^roBe  m  —  @runb  2 

ni442m*  mtU\Q\\  IVlSlm;  -oibniiiig  11199p,  -en  ini89a;  eine«!  ^&ä* 
nomens  I232e,  p^#](^e  11140m;  relative  .  .  .  11198a*,  462a  (gegen 
abfolute),  528m;  fc^eintare  III43le,  imbeftimmbave  IV 569m*,  Unfaß* 
barfeit  imge^eiiver  1II41,  imge^ieure  [a.  Der.]  IV 612a,  -33ergleic^inig  U 
3ü6e|  -SBcr^ältni^  III522e,  548e;  -niffc  111102m,  509m;  IVl6e  :| 
»a^re  =  ab)  olutc,  SBertbe  I82m* 

*Ge.  Fried.  Grotefend  II  418ni  (Äeilfd^vift),  groteff  lV575e,  Hugo 
Grotius  111466a  (Felix  Capella)  j  ©rotte  [f.  §unb,  @ti(f-]:  gel^gr.  II 
58e,  gelfengr.  11105a  J  Grove  (WiJl.  Robert,  geb.  1811):  forces  phys. 
V22m,  Sßarme  V(l2<:)  22m 

©rube  (*)  21.  (gen?.)  f.  gaüg.  ||  33.  (=  S3ergn)erf)  1418m,  IV210a; 
pl.  ©riiben  {auä}  in  comp.)  [=  -haue]  1445a;  beftimmte  lV45a,e,  47a: 
2liiefür;rung  IV168m  |  -baue  [=  ©riibcn]  1166m,  (417e)  8mll,e;  IV41m, 
94a;  -bau  O  I458e:  ^o^e  IV238a,  imtcrirbifd^e  IV 34a  :J  m  IV 43m, 
\)cä}  gelegene  IV(94a),  -lic^t  IV512a,  -luft  IV41e,  naffe  IV41e*  -riffe 
I417e;  Xem^jcratur,  SBärme  l  426e-7a;  IV (54a)  45a,  187e*  \  tiefe  I 
[417-9a]  8e,  9a;  Xiefe  IV 43m  :|  öerbedfte  IV  168m,  2öärnie  f.  Xmptx,  \ 
äöaffcr  IV  (55m),  41e*;  -tvaffer  IV  37a:  Seni^^er.  IV25<5m,  49Pm :( -roettev 
II554me,  IV  512a;  in  ®r.  anbringen  III  71m 

Grübeln  I381e,  Gi-uentlant  (®rcn(anb)  II321am,  Sierra  de  las  Grullas 
l\595e 

grün  [f.  ©rag,  laiic^-,  Sic^t,  Oliöen,  fc^n^arj,  @terne]  1392m;  III 
108m,  122e,  606e  J  @rün  (*)  51.  (garbe)  III122e,  9m,  299a,  309a!l,  639a; 
IVi44m;  53.  (=  ©riineg)  f.  ofrif^e§  |I:  inf.  (compos.  grün-;  toom  adj.): 
2)unlelg.  III504e  |  frif(^e§*  [b]  I559me  (in  ben  Tropen),  II  91m:  eivig  f. 
1192a,  löOa  :|  immer  g.  II 32a,  57a;  ®-fanb  I  301e:  -©c^id^t  lV35e  j 
Orünftein  [[.  '^oxp^x^x]  I33me,  223e;  IV 631a;  pl.  -fteine  (0°)  I265me: 
[Seflanbt^eile]  Y76me,  bic^t  IV  28m;  enbogen  V75e,  76m;  ©äuge  V74e- 
75a,  -®.  lV631m;  -®ruppe  \75e-76a,me',  -Äugeln  I263e,  -üJ^affen 
IV  413a,  plutcnifc^  IV465e,  (gc^ic^ten  y74e-75a  (mer;rere  taiifenb  abirec^-' 
felnb),  -@^iefcr  IV376a  :] -ftoff  111379m,  Stage  111300a;  grüneö  ^ox* 
gcbirge  (in  2lfr. ;  ögl.  ca|)üerbif^)  II  75a  ((Strömung),  IV 204a  (magn. 
Üinie)  1|—  grünenb  1328a  (ett)ig);  grünHc^  111119a,  169e,  408e,  512e-3a 

Orunb  [f.  bie  2Irt.  ^immel,  «Sterne;  f.  aU  secundum  bie  2lrt.:  2tn* 
f(^auung,  Slnfni^t,  ©ebanfe,  Sbee,  ÄL^rVerc^en,  Äraft,  Gräfte,  ^rincip,  X\;pm, 
5BerI)ä(tniü]  21.  (finnl.)  I282e  |  53.  (argumentum,  :^  Urfad^)  (O)  II  144m ; 
pl.  ©riinbe  (*)  III503e,  4a,  559a;  IV  306a  ||:  3tif.  (faft  immer  53eb.  21.; 
oorj.  comp,  ©ruub-):  -befitjer  11235m,  -eigeiitI;Hm  1 450am  (öermeffen) ; 
-fcfte  I456e,  fefter  11371a;  -f(äd;e  111455m,  -formen  III  12m  (fünf),  ge» 
^orcn  nid;t  in  ben  toemoö  \U488me*  |  -läge  [=  f^unbamentj  (f.  söeftim* 
mung)  1480a;  II265e,  282m,  298m;  pl.  -lagen  (OO)  11384a,  I1129.5e: 
fefte  1  @.  XVe,   [innli^c  11  282m  :j  ber  leftte  III  oi3e;   -linie  IV3)8e 


©niub  £  —  Guadeloupe  51.  Qnfel  517 

(meffen),  527e  (fc^iDierig);  -maa§  IIHOGe  (große«);  -maffe  (öcii  ©eftein) 
[f.  Sra^^t]  I263a,mll,271m;  111615a;  IV348ra,e,  356a,  7a,m,  366a, 
519a,  620e,  9m;  V34e;  uegatiüe  111171a*;  -^feUev  11342a,  379m  | 
-fatj  11509a;  11118m,  71e;  IV473me;  pl.  -fätje  11136e,  185a;  III  9a, 
29a;  IV447a  :|  fc^tvac^e  in313a*  |  auf  f^tt^avsem  ®-e  [a.  Sterne]  III 
68e,  69e,  183a,  543m;  bon  fd^h?arscni  ®-e  III  339m  (fid;  atmeten)  .-j  fic^crev 
11371a  I  -ftoff  11139m  (einiger),  515a;  -ftcffc  \367e  (biefelBen  für  crgan. 
u.  ancrg.)  :I  [ton  SBaffem]  I282e;  auf  U^eißem  III 69e,  543m;  -3üge  II 
142e,  354a  ||—  ®  rünbcr  sg.  1438a;  11216m  (erfter),  228a,  346a,  354a; 
III  I7a,  19e;  IV50e;  pl.  II 248e  J  ©vünberinn  IV7m  :||  grünbli^  [f. 
iBelmnblung,  33etrad)tiing,  ^orfc^er,  Kenner,  Äenntniü,  2)?etf)obe,  Prüfung, 
Unterfuc^ung]  11285a,  lll585e;  IV44m,425a;  [ton  ^crfcnen]  1483m; 
II  66m,  4Ü7e,  438a;  III  71e;  2Ber!  1380a  J  ®viinbad;reit  [[.  UnterfiK^iing] 
I  (g.  IXm,  18m;  IV 368a  ||  ©vünbimg  11249a 

grünonb  f.  bei  grün;  von  Grüner  V94a  (A.  v.  Humboldt),  a  (geogn. 
^orijont);  grünlid^,  ©rünftein  n.  ä.  f.  bei  grün 

©rn^^e  [f.S3erge,  dometen,  ©rfc^einungen,  %iU,  ©ebirge,  ©cftirne,  3nfeln, 
Mtn\ä}tn,  ^faneten,  @äulen,  ©onnenfleden,  (gtcrne,  St^atfac^en,  Strabanten, 
2:ra(i^te,  S3i3rfer,  iBuIfane]  1287a,  9e;  IV58a,  505m;  pl.  ©rn^^en  (*) 
I51m,  52a,  65m,e,  204a,  239e,  270e,  288m,  290m;  II84e,  93a,  99e;  III 
15a,  36m,  38a,  107m,  135am,  197e-8all,  209a,  253mf,  281e,  316a, 437m, 
504e,  610m;  V5a,  9ell ,  75e,  76me,  81e:  [bon  ©cbirg^arteii]  IV467e; 
g-eniüeife  11310a;  111281a,  480a;  IV 63m,  128m,  134a,  415m;  VlOe; 
Don  ^a\)kii  II  455am*,e,ell*,  7a;  '^njei^en  II  455a,mll ,  6all  J  Gruppe 
(Otto  Fried.,  geb.  1804)  III  28a  (Archytas)  :||  gru^^^iren  I367e,  fic^ 
gr.  11269a;  grn^j^irt  II56e  (^ufanimengv.)  J  (Srn^^irnng  [f.  ^ffanjen,  «Sterne, 
Sbiere,  ^ra^üte,  SSitlfane,  SBcrfen]  I8m,  237a,  352m,  382e;  IV29e;  pl. 
-en(°0)  11383a;  111326m,  511a;  IV26m:  contraftirenbe  1 50m,  ber  (Sr* 
fc^einungen  I14e,  lineare  IV27e,  malerifc^e  II327e,  ränmlid;e  I55m 

*grus  f.  Äranic^,  grn^artig  IV  220a,  grußfch  II420e;  Simon  Grynäus 
(1493-1541)  II  480e  (®(e|)^antenbaare),  111360m  (novus  orbis);  Grynion 
(in  ^oliö)  II99e,  ©rp^^een  (2Ruf^eI-SBerftcin.)  1291a 

■*giia  (jaban.  §öF)Ie)  IV513e  |  Gvacamayo  (25ulfan  ber  ^roD.  Ouijc«) 
1235m,  IV535e;  ©egenb  IV533e;  ©etcfc  h)ett  gehört  1238m,  IV53Se; 
§cbe  I  238m;  ?age  ib.,  IV533e  :|  la  Guacana  (S)orf  beim  Sornüc)  IV 
563a,  paramo  üon  Guachaneque  {^m-®xan.)  IV556e,  guacharo  (SSogel) 
1447m  (cueva  del),  rio  Guacuba  (9^eu-®ran.)  IV554e,  Guadalaxara 
(ID^cj.)  IV 592m,  Gxuidalcanar  (@üb[ee-3nfel)  IV420e  (Uulf.),  Guadalquirir 
{%{.)  II252e 

Guadalupe  3nfel  =  Guadeloupe,  mina  de  f.  Micuipampa,  Ku.Sra.  de 
G  IV 336m  1|—  Guadeloupe  (f^an.  Guadalupe  11325m)  (3ufcl  ber  fl. 
3lntitlen):    51.   feie  3nfel  11325m,  IV 600a,  \49e-50a:  SBäc^e  V25e, 


518  Guadeloupe  21.  Qnfel  —  (Sitanf 

Basse-Terre  {m\tl  S^eil)  IVGOlm,  S)clcvit  lV629e,  Pfanne  11325m, 
meufc^I.  ©felette  1260m;  soufriere,  SBnitaw  f.  ©tiicf  33.;  SSaffcrfaU  \26m, 
49e-50a  :\\  53.  soufriere  de  la  G.  l\291a  [6011  V25e;  cber  SSuÜan 
tooii  G.  (*)  IV2Pia,  eOlmW;  \[25m-26m]  49e-50a  (f.  noc^  ^egelberg,  ^ic): 
Hiiölni!^  IV495e*,  60im:  jiifainmenljangciib  mit  beni  (SxtBcben  i3cn  Cm- 
mana*  IV599e-600a,  Im;  V25e-26a;  Siiiöbvii^e  IV60im  :|  lüa^  fie  auS* 
[tcBt  IV l>01e-2a,  V25me;  \Dirft  S3ime^[tem  am  VV601m,  V25e;  ©eHige* 
arten  lY 601m,€;  l}cä}  V49e*  §cl;e  IVöOla;  i)iil!.  Äeßelbevg  IV  601m  j 
feine  $!aüafti-cmc  YVöOlm,  V25m;  aber  $?abaftiic!e  lYöOlme,  V25e  :| 
5«ame  IV60im;  [^eif.]  IV60ia,will,me;  $ic*  V  26a,m,  49e ;  lange  SRu^e 
lV495e%  e^lanini-2liieBn4  ob.  f^IammigcS  SBaffer*  [ijgl.  Sßa[[er]  \25e- 
26a,m  |  2ra^Vt(e)  IV60ie,  629m]  Xxa6}\)t-^rt  IV472m  :|  SBa[ferftrom* 
[»gl.  ©d^Iamm]  \26am,  49e 

*Guaduajr  (beiS3cgcta)  IVlö6e  (S^em^cr.  bcr  2^iefe),  Gtia-Galan  ],  Galariy 
Guaham  =  Guam  j  Guaillabamba  (2)ürf  [IVöi5m]  ni3vbl.  t).  O-uito) : 
«Bafalte  IV 462a,  613m;  rio  de  G.  IV357m,  362m,  613m]  Xljal  IV 
462a,  613me  (^itje)  J  Gualatieri  (3}iil!an  55oIiö.)  IV[54P«!i]:  fe^r  ent-- 
günbet  IV549e;  §öhe  IV 319m,  549ell ;  Sage  IVai9m,  549e  :j  cerro  de 
Gualgayoc  ).  Miciäpampa,  rio  6rua/t  IV 251a,  Guam  I42lm  ob.  Guaham 
I422e  (Siifel  ber  SD^arianen),  faldas  de  Guamani  (Oiiitc)  IV573e, 
Guambos  (^evii)  IV294m;  Guamote  (bei  9?iobainBa)  IV463m,e  (?age),  c 
(®ebirg§avten);  Guanacaure  (35nl!an  beim  ®oIf  fe.  ^^cnfeca)  IV54ie-2a, 
paramo  de  Guanacos  IV555m,  Guanahani  {^\\\t\)  11301a;  Guanahuca 
(33i;Ifan  S^ili'§)  IV553m,m  {Guanegue?) 

Guanaxuato  (^ergftabt  [lV42a,  334e]  in  m^.)U16,  \\  41e-i2a: 
iBergtrerfe  [=  (Gruben,  »gl.  ©itberb.]  1444a,  S.  Bemardo  f.  ^Valenc; 
bramidos,  ©ebriia  \[216-7a,  2L  Uiam] ;  IV226m,  334e;  55reite  IV 42a, 
434a;  ©cbrüü  \.  bramidos;  Oegenb  I444a,m;  ©ruben  [=  53evgto.] 
1216e;  IV4ie-42a,  ib.  (Semper.  gegen  bic  äitßevc  'i\\\i)]  ^oc^ebene  IV 
432m;  §cbe  1444a,  IV 454a;  in  ^fiorblDeft  \74e-75a  (2Bteber!ei;)r  ii. 
SSec^fet  ber  @^ic^ten)  |  [Oit  babei]  IV245m,e,  638m;  V74e,  80m; 
[Örtlit^!.  babei]  (ügl.  5«orbw.)  1229m,  418e  J  0.\\i\i<:  IV 42a;  beiße  Oii eilen 
babei  1 229 m,  IV 245m«,  V50me  :]  (S^id)ten  f.  i)f?orbn?eft,  Sierra  1444a; 
rei(^e  ©irberbergwerfe  IV  245m,  filberrei^  IV334e;  mittl.  Semper.  [f. 
©rubctt,  Valenc]  IV  42a,  tiro  nuevo  \.  Valenc.  |  Valenciana  (bei 
®uanay.;  mina  de  V.  IV41e)lV4ie-42a:  planes  de  S.  Bemardo  I418e, 
lV4le-42a]  Semper.  ib.;  Jiefe  I4i«S«,  IV113a;  tiro  nuevo  IV41e!l 

*rio  Guancabamha  ob.  Chamaya  (IV497e)  (bei  9?entcma)  lV497e:  in 
ben  Stmajonenfl. ,  febr  fc^neU,  Slenipcr. :]  Guanches  \.  Guanfchen,  cuchilla 
de  Guandifara  (am  Snngiiragua)  IV  462m,  Guanegue  f.  Guanahuca, 
Guangamarea  C^txu)  1218m,  ®uano  V35a  (toon  A.  v.  Humboldt  na^ 
(Suro:j>a  gebraut);   haeienda  ton  Guanfce  (beim  STimguvagiiaJ   lY 462e,e 


©uanf  —  (Suat  519 

(^ra4iVt-®äiiIen),  3a  (®vanit  ii.  ©limmei-fc^iefev);  Guanfchm  (i>au. 
Gicanches)  (alte  Sehjc^ner  ber  canav.  3nfe In)  11254m  (3n[ehi  ber),  381m 
(3}hiinie),  412e-3a  |  Guapulo  (.^iicjel  beim  e:cto^\ip)  IV 365a:  «öafalt  IV 
477am,  V38m  :|  Gnaraco  (ßixQ  ©iibam.)  V56m  (^eiic^teii),  5)ovge0.  Guar- 
(ia/m(£)2[fr.)lV102m,  guardaropa  IV298a,  guardas  IVlS9a,  ©uavbian 
11488a;  le  due  guardie,  the  guards  III360e;  Guarmey  ()}eiii.Äiifre)  I428e 
Guatemala  5t.  ^vctj.  (=  S^entv.SImev.):  Srbteben  V27a,  Svcbevung 
111476a,  @efc^.  IV55<5all,  ^aii^tftabt  IV544a,  in  111476;»;  Äavte  IV 
544a',  -en  IV538a,m;  m\]tt  111476a,  IV543e;  [pan.  Ü?egieviaig  IV 
544m,  Steife  IV54om,  (^(^neegvenje  YöGme]  [^c^viftcn]  W 538am, 
543m;  Tolteheyi  111476a,  2$iil!ane  f.  (5.  J  ^-  ®tabt:  1)  üUq.  IV 555a; 
2)  mt-G.  (antigua  G.  IV544a,m;  V27m)  (bie  äftefte  [IV 544a],  1»'  Stabt) 
[be^.  bitrc^  *J  IV 326m,  542e,  4me;  3)  bie  2»*  @tabt  (**)  (auc^  la  antigua 
G.  IV544m)  l\ 544a,m]  4)  ^en-G.  (bie  neue  [IV308a],  3»«  @tabt; 
Santiago  de  G.  \y544m,  V27m)  [bej.  biirc^  o]  IV  543m,  4a,in,  5ra  |: 
jerftijrt  bmc^  beit  Agua*  Y27am,  50am;  Stkalbe  IV538a,  544a;  Sin- 
tüobner  IV 544m,  erbaut  [=  ©riinbimg]  IV 544a**,  (Srbbeben  IV 544m**, 
ber  Faego  babei  lV545mO,  @gf(^^  IV  538a;  ©riinbimgO  [=  erbaut]  IV 
544m,  V27m;  tarte  IV 544a;  Sage^  lY 544tn,  V50m;  Ütuineii  IV 
544m**,  Überfc^tvemniuug  f.  jerjlert;  \)erlegt,  SSerlegung**  IV 544m, 
me,  me  (STuf^iüabl) ;  2  33ulfane  [f.  ^Agua,  oPuego]*  IV542e,  3e-4,  4e; 
33ulfan  babei  IV543meO;  gevftört*:  burc^  e.  gr.  Überf^h?enimuug  IV 
545e-4a,  4a  (Urfa^);  \27am  (be§  Agua);  ob.  grcße  SSafferflut^  V50amT 
a.  SßuÜane  ber  ^roö.  [=  hp.  (lentr.SImev.'g]  1255m;  IV 506a,  326am: 
SImmoniaf  1255m,  arbeiten  IV557e-Sa,  -Äette  IV612e,  üli^tung  IV 
307m;  SBaffer-2Iu§brii(^e  V26e-27a,  50  ]  2).  bie  2  SSuHane  bei  ber 
@tabt  G.  [f.  cinseln  Agua  u.  Fuego,  d.  u.  g.]  I V 308a  [545e-4] ,  V 
[50{me)];  bei  m-G.  IV542e,  3e,  4e:  bobe  IV542e,  ^ö^e  IV 308a; 
Sage  IV545e,  4a;  Statuen  IV545e,  (S^necgrenje  \50me  J  (S.  volcan  de 
Agua  (SBaffer-35uIlan  IV 544a,  Y27a)  [bei  Escuintla  IV543e;  V27a,m; 
auc^  33utfan  öon  E.  gen.]  IV [545« ü -4a],  \[27]  50m:  alte  2IutU>riid^e ? 
IV543e,  5Ilt-(?watema;a  jerftört  \27am',  bo?^  IV543e,  V27a;  §ü^e  IV 
545e^l,  \50m',  Sage  IV545ell,  4a;  \27a',  !eine  Saöa-5lu6brü^e  V27m, . 
gjieffung  IV545e;  gjame  IV545e!|-4a,  \27a',  Dbfibian  IV543e,  etuiger 
(Schnee  ib.,  [nic^t  tbättg]  ib.;  Svad^t^ttegel  ib.,  V27a;  gv.  Überfc^trem* 
mung  [=  SBaffer-ST.]  1541  ibm  jugefc^rieben  \\543e-4a,\ 27am\  SSaffer- 
5Iu«bruc^  [=  Überf^m.]  V(26e-27a)  50am  J  g.  volcan  de  Fuego  (bei 
gjeu-Gtiafem.  IV  545m)  IV  [544] m,  V  50m:  neuer  2Iugbru(^  IV544e,  Stue* 
brü^e  IV 545m;  entjünbet  [=  tf)ätig]  \W 544a  (immer),  a  (je^t  ireniger); 
Srbbeben  \\544m',  §i}be  IV326m,  544ell ;  V27a,  50m',  Sage  \W 544a, 
5m;  V27a;  bielc  Sata-STuöbriic^e  \27me,  Satoaftrom  IV544e;  2Jieffung 
\W544e,  no(^  tbatig  [=  cntjünbet]  IV54577i 


520  ©uau  —  (3ut 

*Gua-Upas  f.  upas,  Guaviare  (gl  5Reii-®ran.)  IV 556m  (in  benOrmoco)) 
Guayaquil  1447a,  IlllSle:  Cotopaxi  lV575m  (fein  S)omier  erfc^ütteit 
bie  genftevfc^eiben),  V31a  (o^ne  (S^nee);  gal;vt  IV308e-9a;  ^afeu  IV 
302a,  57501 ;  ^öhe  1447a;  lagartero  (öftl.  baüon)  l\497m,m  (^i^e); 
magnet.  9ieigiing  I428e;  IV72mll,  109a;  äTJeribian  IV91e,  537e;  Sangay 
gehört  IV 302a;  Xemptx.  1447a,  IV40e;  lueftl.  ba\5cn  IV537e:|  guayava 
(griid^t)  lV334e-5all,  guaycos  (offne  ©galten)  IV575a  |  la  Guayra  (<Stabt 
u.  ^afcn  in  3$ene3.):  §ebeIV110e,  180e;  Äiifte  IV94e,  UOe;  magnet: 
^ntenf.  IVlSOe,  D^eig.  IV110e;|  rio  Guayre  (bei  ©iia^ra)  IVllOe, 
Guaytara  (fl.  f^di^  bei  ^^afto)  IV495e 

^Gudrun  ll[33e-34,  2(.  113a  (i^ve  ©efci^.,  9?atiiifd^ilb.)],  Gudfcheba 
(21fr.)  l\378m  («8a[a(tfege();  ©iie^avb  (=  Sagbtigev)  Ill91e,  428m  \ 
Otto  V.  Guericke  (1602-86):  (g(ectvicität  l\382e-3a,  ?uft^um^e  II 
382e,  ^faneten  I389all  J  Guerin  1)  (Jofepli  Xavier  Benezet,  1775- 
c.  1850)  1396m  (@teinfelb,  „Alpes");  2)  dap,  G.  IVdOOe  (Iwoga- 
ßma),  3m  (Slvc^i^el  Cecille)  :\  Guernfey  (engl.  Snfel)  1348a  (Seml^ev.)  1 
Guettard  (Jean  Etienne,  1715-86):  aufgebrannte  35iiltane  IV  353m, 
571e:\  Guguan  (SBiilfan  ber  ÜJJarionen)  lV420e,  Guhrauer  (Gottfchalk 
Eduard,  geb.  1809)  1389a  („Leibnitz  ©d^riften"),  Francefco  Guicciardini 
(1482-1540)  11492a  (Vefpucci),  de  Guignes  f.  Deg.  |  Guigniaut 
(Jofeph  Daniel,  geb.  1794):  Creuzer  religions  de  l'antiq.  Il424e, 
432am:|  Guilandina  (^fl.)  I327e,  Guillemin  IIU50me  (clectr.)  \  Felipe 
Guillen  (1492- nac^  1561)  IV54e-55a:  Sänge  bmc^  magn.  33ariaticn 
11488m;  [^erf.]  II482e,  8m;  SBariationö-dom^aB  II482e,  IV54e-55a:| 
Guimar  (auf  Teneriffa)  IV 480a  (?aDa),  Guinand  (Pierre  Louis,  c.  1744- 
1824)  in 80a  (pntglaö)  |  Guinea:  ®oIf  toon  I75a,  191m,  309m;  Äiiflc 
1193m  :|  Owen  Guineth  II274e,  Guin/ay  =  Quin/ay,  la  Guiolle  (öulf. 
^Sejirf  ber  Sliitoergne)  IV 607m;  ©iiirlanben  IV  205a,  g-avtig  IV  144a; 
guiiftan  (©ebic^t  Sadi's)  II 43a  j  Gumprecht  (Thaddäus  Eduard, 
1801-56):  „iWineralqiiellen  bcn  Slfrica"  IVöOOe,  „ijiilf.  Sbötigfeit  in  21fr." 
IV551e;  Camerun  IV(377m)  581e,  OiieUen  bei  Carthago  .IVöOOme; 
„Beitfd^r.  für  (ärbtunbe''  IV 566m,  570a,  591e,  623a;  ®ebirg«arten  1264m, 
©ranit  V68m,  «BuÜane  öcn  Mexico  IV 566m;  Oiießen  f.  21fr.,  Carthago-, 
über  ben  Toluca  IV591e  (gegen  Piefchel)  :|  Gunnbjörn  II277e-8a,  ib. 
(@rcnlanb),  457e  (fat)  juerft  ©rönlanb,  876;  G-s-®(^eeven) ;  Guniur 
(SBnIfan  Sai)a'^)  rV484a  (Obfibian),  \43e  (ijiele  tl.  §ügel);  gunung 
(jaö.  53erg)  IV555me  (f.  übr.  ben  folgenbcn  Dramen;  meijl  ifl  aber  tiefer 
SBcrfatj  im  9?eg.  ft>eggelaffen),  Gunzenhaufen  (in  granten)  [f.  Sim.  Marius] 
II[315a;  ©ürtel  [f.  S3erg,  (Central-,  ^immcl]  111212a,  IV569a;  Gurwal 
(Oftinb.)  1484a  (iöerge  bo);  Gufchtasp  (alter  perf.  Äön.)  II 99a,  132m; 
®u0  f.  Gifen,  ©tobl;  Güffefeld  11491a  (Äarte),  Guftavia  (^fl.)  II91m  ||. 
gut  f.  Hoffnung,  ba«  ®ute  I37aJ@ut:  gemeinfame«  f.  äJJenfc^beit ,  ©iiter 


@ut  —  §ait  521 

I  36m  (!ärglid^  öiisgct^eirt)  ||  Joh.  Guttenberg  (ge6.  1395-1400,  f  1468) 
II289e,465e  |  (bie)  Gwt/ana  II  (444a),  IV  75m ;  ÄiifteIV137a  (?iuic  o^ne 
2l6n).) ,  magnet.  2l6nj.  IV  75m ,  Salbgegenb  ib.  J  Guyot  de  Provins : 
©ebid^t,  in  treld^em  juerft  bcr  dom^a^  evtüä^nt  toixh  II294e,  482m; 
lV51e-52a,  me  ]  Guzerat  {Guzurate  IV  138m)  1480a;  11195m,  203a; 
IV  138m  (Sinic  of;nc  5n)ii>.);  giijeratifc^  11440m  (@^va(^e)  :|  Guzmau 
f.  raniinculus,  Maria  de  G.  f.  Columbus;  Guzurate  —  Guzerat 

*®^miiafuim  1402a  (altcg),  II261e,  ini50e  [pixl]]  ®l?nniofc^I)iften 
II198e,  g^mncfjjerm  I  293e  |  (S)t)p€  1460a,  7a:  [«Beftanbt^cil]  IV 266a, 
emfte^img  I277e-8m,  -flöje  I227e,  fpccif.  ©cirid^t  IV163e:|  gyropliora 
(glec^te)  IV  65m 

*Haag  llö07e  (im),  IV25me  (^enbel)  |  §aar  (oiic^  in  comp.)  [f.  §tjgro« 
meter,  fräiifcln]  IV417m,  pl.  {^aaxc  (*):  -gla«  l\417m,  [fraiig]  1380m, 
einer  mumxt  11281m,  ber  ^flanjen  I368e*  -rcr;ren  IV  9m,  [\d)mxi]  I 
380m;  -ftem  [=  (kernet]  1118a,  -fterne  11365a;  ki  SBi3Ifern  ni94:e,  5mll, 
437e;  ttjcßige^  1380a,  il(195m);  [Scrt]  IV 640e  :|  ^abic^t  1147a;  ^aW 
tneü  I340e,  IV 640m;  r)a6fiid;tig  IV298e;  hacienda  (=  9}Werei)  IV  184a, 
335all,  7ell,  355m,  462a,  534a;  V96e  |  §aber  (:j:  ©tveit)  II362e;  ^abevn 
IfI31e,  IV 221m  :|  Hades  (=  Pinto),  ^abe^  (=  Untenreit)  \60a,m,  61m, 
64a  (ßingäuge),  86elll  |  Hadhramaut  (5lrab.)  {— Hadrumetum)  II  243e: 
Sqöo  IV381a,  iOJeffc  11244m;  2Bei[)rauc^  11443m,  111344a  J  1)  George 
Hadley:  ^affate  Il516me;  2)  Joiin  H.  (c.  1670-1744):  ©^egel-eertont, 
-2elefcc:|3e  11335a,  III  78me;  3)  Hadley  9?inggel).  auf  beni  äRonb  IH 
506m  J  Hadrian:  fein  2d)xcx  11435a,  8?eife  bitrd^  ba§  ühiä)  11215m,  nnter 
II127e;  35iüa  II23e,  24m;  [ßeit]  II330e  :|  Hadrumetum  {=  Hadhramaut) 
II162e,  J.  Haegliens  (f  1853)  IV166a  (annuaire  m^teorol.)  |  §af  en 
(aud)  in  comp.)  II309all,  439m,  441e;  III124e;  pl.  §äfen  (*)  11160a, 
7a,  291m,  493a;  111144a,  IV51m:  -Hu  II204e;  [53eftimmnng  (ber  $?age)] 
I185e-6a,428me(e);  -Bnc^t  nö7ml|,  -ftäbte  II  79m,  lange  trocfen  I 
316e-7a*  :|  Hafiz  (^erf.  !Di^ter)  II4lm,  43am;  haften  f.  Sluge,  STiigenBIicf; 
Fried,  v.  Hagedorn  (1708-54)  II  68e  (9f?aturgefilI;I)  I  § a  g  e  I  [f.  (Svbe] 
1225a:  2l6F)ängigfeit  II473e,  [ableiten]  11417m;  F)-artig  111164m,  200a; 
-bilbnng  11129a;  (Sntftelning  I11201e,  erjeugiing  n48a;  -fbrner  1136a, 
363e  (leuc^tenb);  näd;tlic^er  1336a,  -flauer  IV356m,  -n>ettcr  1225m, 
»ie  \4iOiai]  Haidberg  (in  ^ranfen)  IV148e,  [208e-9]:  SBeftanbt^eile,  ®e^ 
jlcin  IV208e,9o;  magnetifc^e  (Sigenfd^aften  n.  ©rfd^einimgeu  IV?05e-P; 
aj?agneti?inu§,  Polarität  IV  J[49m  J  Willi.  Haidinger  (geb.  1795)  1407a, 
459a;  V71e  (fünftl.  SWineralien);  Haidingera  (SBaiim)  1297m  J  §ain 
[f.  ©^en]  1152a,  80m,  105a;  pl.  §aine  (*):  beiHge(r)  l\99e-100a^-  (ber 
©Otter),  99e,  100a,  133e  J  ^aiti  [f.  Columbus]  1154«,  287a:  (Svbbeben 


522  §alt  —  Halley  @r 

gehört  I215e,  9^ici)tmig  IV 599m  :|  hajok  (arob.  @teni)  III205ra,  Hakas 
(=  Äir#[en)  11421a,  Heniitifc^e  tafeln  III  löOam  |  §afen  II441e,  IV 
205e:  })-f6xmiQ  111490a,  IV  144a  J  Rieh.  Hakluyt  (c.  1533-1616)  II 
461am:  navigations  and  voyages  ib.,  485a  :|  Hakon  VI  (^ön.  i).  9Zom.) 
11275m 

l^alh  [l  ben  2*««  S^eil:  belebt,  (Sultiir,  glüffigfeit,  Äenntni§,  Qpal, 
©chatten,  ißiilfan]  (f  ^-infel,  -luget,  -meffev  [.  al«  bef.  5lvt.  ^ieniac^)  IV 
375m  (-monbartig)  ||— ^albinfel  (ögl.  ^jeninfular)  [f.  \pani\ä)]  I308e; 
11154a,  309e;  eine  beftinimte  1348a,  350e;  11159a,  243ra,  410m,  la; 
IV52e,  392e;  pl.  -infein  i*)l308me,  9a,  337m,  343m;  beftinimte  IV  429m: 
toon5lfienII240e*;  tuivb  Snfel  IV262a;  ni^t  ^.,  fonbern  3nfel  IV  555am; 
beg  5WttteImeev0*  11153a,  213e,  404e-5a)  b-reic^  1347a,  f^male  lV261e, 
»nlf.  IV 429m*  :||  §alb!ngel  (=  \}p,  §emif^^äre,  4:  Srbbälfte)  [f.  (Svbc, 
Fimmel,  magnetifc^,  Mars,  Tlonh]  I306m\  pl.  -higeln  (*)  IIl540e,  V^ 
98a:  beibe*  I304e  (2anb  u.  mm),  II393e;  IV84e  (91m),  122e:  in  beiben 
IV  130m  I  gZorb-^.  111513m;  bie  nörblic^e  [a.  fübl.]  1191a,  306m  (^anb), 
424a;  III486e  :|  bic  öfllic^e  II481e  (u.  tüeftl.)  |  @üb-^.  111513m;  bic 
fübli^e  1191a,  424a;  11305a,  363m;  III486e;  IV74e,  89a,  119e,  130a, 
157m:  in  bev  fübl.  IV  137m,  140e  :|  bie  f.  u.  nörbl.  II393e,  IV91m  :| 
bie  n)eftl.  [a.  öjir.]  11269a  :1|  ^albmeffcv  [f.  SSafjn,  @rbba^n,  (£vbe, 
^au^t^Taneten ,  Planeten,  @onne]  1154a:  äqnatoriol-^.  f.  (ärbe,  ^faneten, 
Saturn;  ^oIav-§.  f.  @rbe 

*§atbe  f.  @c^utt,  Hak-a-Kala  (@onnen^auö;  SSnIfan  anf  ÜJJani)  IV 
Ö89m;  Stephen  Haies  (1677-1761)  II387me  (©auerfioff),  11124a  (iTJatuv- 
n^iffen);  Halifax  (9fJeu-®^ottt.)  1342m  (Stemmer.),  Halikamafs  11179m 
(borifi^e  (Kolonie)  ||  1)  Bafil  Hall  (Süp.,  bann  Obevft;  1788-1844): 
Journal  of  Chili,  Peru  and  Mex.  IV54öm;  C/ioco  IV 40m,  bev  CoZima 
IV546a,  Cotopaxi  IV529am  (mit  Bouffingault);  2  55ul!cne  üou  Guate- 
mala IV544e,  V50m;  [^erf.]  IV529a;  ®^ti}efeI-Sn]eI  bei  3a^auIV393ra, 
403me\\;  unter  @eget  IV544e,  6a;  Semper.  IV 40m  J  2)  Chefter  More 
Hall  (t  1729)  III  78e-79a  (gernrö^re)  3)  James  Hall  11374m  (niagnet. 
mit?.);  4)  ®ir  James  Hall  (1761-1832):  @(^mel3toerfud;e  I  (271a)  4a, 
459e  JS3.  5)  %oxt  Hall  IV 598a  ||  Hallafchka  (Franz  Ignaz  ^Caffian, 
1780-1847)  141a  {<Bd)mdc^pc)  \  §atle:  pl.  -en  II  75m  (mit  ©äulen); 
Halle  1479a  (Sveitc,  33arom.):  ^affifc^e  2ittevatur-3eitung  111465a  :| 
Hallein  IV512am  (SBeitungen) ,  Albrecht  v.  Haller  (1708-77)  II  68e 
(perf.;  g^atuvfc^ilb.) 

Edmund  Halley  (1656-1724)  iy[58e-60a]  124e-5m-  adj.  Halleyan 
f.  lines,  Halley'fcf)  f.  Somet  ||  3iif.  (t  fein  (Ecnut  bilbet  einen  bef  'äxt, 
biernac^):  rj  Argus  ni252m,  aftrcn.  IV  196a  |  Somet  ^on  1680  III 
563e-4a,  581e  (pr;antaft.  Sbce);  f  ber  H.'fc^e  ilomet  (öon  1682)  ift  ein  bef. 
%xt,  t)ierna(^  y  @ V b  e  I178e  (bag  innere):  bie  (S.  eine  ^c\}\tuQd  (v^bantaft. 


Halley  (gr  —  .§amb  523 

3bee)  l[178e,  %.  425am]',  IV  195e-6a ,  ib.  (barin  ein  leiic^tenbeS  g(uibiim) 
:|  (Syl^ebb.  f.  Sfteifen;  ^eiierfngel  1 125e,  407e;  ^ijftevne  |.  (Sterne;  St  Helena 
lf252a,  317m;  IV 59a  (Sieifr).  60a  (5lufent^alt),  171e;  ^eüigteit  1 158e, 
Heveliiis  IV  172a,  fübl.  ^ininiel  11134:7a;  i[ogcni[rf)e  dnrten  IV59me, 
133e-4a]  2anb  u.  2Reer  IV588a,  Halleyan  lines  IVl33e-4a  |  magne* 
tifc^  [a.  9M|en]  II 321  m,  574m-5m;  IV[5S7n-60a]  171e,  195e-6a  (6a): 
hinten  gtei^er  5{bJrei^iiiig  IV  59m;  Sinie  cfjne  %.  11374m,  IV  125a;  4  m. 
^^ole  I439e;  11374m,  483a;  IVSSmile,  171e,  202a;  ©törnngcn  lY125am 
(er!ennt  erni^t),  142a;  5:beorie  IV  59a;  SSariaticn^^arte  If374e;  IV55a, 
59am  :|  9f^eMfIe(fe  111313a,  7m,  9a,  320a;  Newton  11123m  |  5^orbIid^t 
1198a,  440a;  11375a;  l\124e-5m,  142a,  I96a:  phantaft  (Siflannig  IV 
195e-6a  :j  ^43a[fatlrinbe  llSSOam;  [^erf.]  111106m,  172a,  196a  ||  J^eifeii 
(ßj^ebb. ,  ©effalirten)  l\59am  (4  ^eereifen),  e-60a ,  125a:  magnet.  9?. 
ober  (Sj-^cbb.  II  574m-5a: ,  (380a)m;  lY 59am  (bret),  201e  ]  ÜJeife  III 
154a  II  @d)iff  III 252am  (Steine),  @eefabrten  |.  ÜJeifen  |  @tcrne  cb.  ^irft., 
@tern-:  datalcg  fiiblic^er  111154a;  IV60a,  171e;  ©lan^  III49e,58a; 
-Raufen  III179eil;  Ort^l^eränb.  ob.  eigne  ^en?.  JII36m,  53a,  265e,  284a; 
^ofitionen  III265e,  sphere  of  fix'd  stars  Ill58a  :|  Scb  IVI25m,  ^axlat 
f.  magnet.,  l^or  H.  11321m,  beiße  ^cwt  11380a  :||—  ber  Halleyfcfie 
dornet  Cccn  1682:  111560m)  I24e,  l^öam;  III  45me,  51a,  565e-4a, 
570e^la,  7me:  53erec^niuig  IIl561e-2all,  ©eflalt-SBeränb.  III557me,  ^on 
Halley  teifünbigt  111560m;  ?idn  [II108me,  -feget  III45me;  entgegen^ 
gefeilte  S^iÄtnng  I  113e-4a;  Unilauf^seit  Ill570e  (76  Sabrc),  e-la  (\?on 
furjer  U.);  tevtilnbigt  f.  oHaliey  H  3abre:  1378  [tgl.  bei  *(yometen]  III 
562am,  577me;  1456  I389e-390a,  III561e-2a;  1531111562a,  1607  II 
364m,  1682  111560m,  1759  ib.  |  1835  (n.  3an.  1836  III5ö5am)  1105, 
UOm,  le,  6a,  390m,  2m;  III  58e:  ©ejlalt-SSevänb.  III557me 

Eduard  Halljnann  (1813-55):  ^eife  nacb  Italien  IV 505m,  in  Marien- 
berg  [a.  ooneüen]  IV 504m,  [per).]  IV 252a,  OnetTcn  f.  fcgteicb,  jReifen 
[f.  3tat.]  l\252m  ||  bie  2:emperatnr-53erbältniffe  ber  Cuelten  n.  Onetten 
iiberb.  (bef.  feine  ©Triften  bariiber)  IV  [252,  51.  504m-5]:  SBeräiib.  feiner 
QInftcbten  IV50öe  (in  f.  2»'"S3b.):  über  f.  ^Trbeit  [l^g(.  @dn-ift]  lV252am, 
504m,  6m,e  (I»«,  2*«  iöb.);  feine  95ecbb.  \Y504m;  5iäbr.  33eob.  i^on  7  On. 
in  Marienberg  IV504r/i,  ömell ,  6mll;  (gintbeilung  IV252me  (3fa(i)e),  in 
Marienb.  f.  33ecb. ,  3}?effiingen  IV252m;  Scbriften  f.  alfg.  n.  5trbeit,  nur 
über  bie  r*eränbevlicben  lY  504m 

*Hallftröm  1472e,  Nie.  Halma  (1755-1828)  111108a  (Proclus,  Ptole- 
mäus).  Haly  (arab.  2Iftr.)  III  222e ,  FamaJan  (^sevf.)  11142a,  Hamamat 
(^g\?pten)  11159m,  Hamafa  {axaK  ©ebic^tfammlnng)  II50m,e,  120a,m(l  | 
Ilambato  (in  Ouito)  IV220e,  362a:  oft  burd^  ©rbbeben  serflcrt  V29e,  52a', 
®eti3fe  V53e,  fein  @.  1214m;  ^cc^ebene  V29me,  51e:  in  ber  $>.  IV521a 
\  Hamburg:  [Slftr.]  111275a,  53reite  I376ra,  [53iic^]  111368a,  Entfernung 


524  ^ainb  —  §ang 

IV534e;  (Sterne  III196e,  ©tenitrarte  HI 351m  J //ami  ($?anb  Snuev-5lf.) 
IV 379m,  613a:  iintev  St^iiia  IV 613a,  bittres  2Reer  babei  IV 456m,  Olfl 
IV 379m,  SBiiIfaiie  IV 383a  :|  HamiJkar  11178m  ||.  1)  Terrick  Hamilton: 
Überf.  beg  arab.  ÜiomanS  Antar  II49e,  119e  J  2)  Will.  J.  Hamilton: 
SSiiItan  Argäus  lY  52 5am]  researches  in  Asia  Minor  IV 525m, e,  567m; 
Kaifarieh  IV  525m,  §ügel  >Oi^X[.  Karahunar  IV525me,  30  Äegel  IV567m 
(in  Äleinaf.),  [perf.]  IV 347a;  3  (gd;Iünbe  in  Äleinaf.  IV 347a,  567me:\ 
hammam  f.  Enf\  Jofeph  v.  Hammer  (1774-1856):  über  Antar  II119e, 
„e^difat"  II442e-3a;  „®efc^.  ber  ^)erf.  ©ic^timg"  II43m;  „f^öne  9?ebe< 
fünfte  ^erfiene''  IIll8m,e:|  Hammer/e/'i(ginmor!en)IVll8e  (magn.  Sllhw, 
S3rcite);  Han  ((^inef.  2)^na[tie)  II  lOOam ,  214m ,  220a ,  Im,  294a;  III 
148m,  221m;  IV51m  ||  ^nnb  (and^  in  comp.)  [f.  SJJenfcf),  ©cnne, 
©trabten,  Bei^mmg]  111115a:  -bilc^er  111477a,  -griffe  II283e,  -baben 
II356e  :(|  ^anbf^riften  (=  2Ranufcri^>te)  11510m;  lII106e,  131m, 
195mlle,  252a,  424all,  470me,  6a,  624e;  IV 443a,  530a;  sg.  -[(brift  (^O) 
I1445e,6m,  9a,  475e;  111562m ,  5a,  577e;  IV518e,  531e;  V17a,m: 
griec^ifc^e  II289a,e,  447e,  8e;  lII470me;  im  9J?ittef alter  11286a,  römifd;c 
11289a;  ©ammlnng  11286a,  9a,e  J  banbfd;riftlic^  [a.  Humboldt's  So^mc«] 
11348a,  442e,  460e,  480m;  IV  309m,  336a,  518m,  538a,  548e,  593e 

^anbcl  (t>g(.  commercieü,  mercantil)  [f.  (Jaratoanen,  ^actorci,  Dlieber* 
laffnng,  ^bcnicier  u.  a.]  I37e,  317m;  n84e  (156m),  162m,  201,  2m-3m, 
415e,  459a;  IV311e,  608e  ||  3nf.  (bef.  compos.  §anbelg-)'  -artifet  II 
409e,  [n?a8  barauf  ©nftn^  bat]  IV 593a;  ©egcnftänbe  II  143m,  443m; 
-geift  II 45a,  -gefc^Hfte  11244m,  -getrinnfl  II180e  ||  ?anb^.  11163m,  9a, 
180m,  5e,  212a,  9e,  227e  |  mi)  öerfc^iebnen  Jänbern  II170me,  180m, 
202m,  3a;  jhjift^en  i).  ?.  11142m,  220m,  5e,  6e,  241m,  2e,  250a;  l^er- 
|d)iebener  üönber  II204e  ||  $?ebr;a[tigteit  IV608e,  -ort  II290e;  -^latj  U 
202m  (ber  grojjte),  -^lätje  11462e;  -:|?clitif  II467e,  -probncte  II  61a; 
©eeb.  II201a,e,  2a,  3a,  255m,  396e  |  -ftabt  [=  -^lo^^j  11463a,  -ftäbte 
(oo)  II462e;  erfte  11178m  (202m),  reiche  Il307e  :]  -ftationen  in42m 
(inbifcbe),  293am;  -ftra^e  II (1 69a,  202me),  -cn  III342ell;  Saufcbli.  II 
143m,  175e,  410m;  -nnternebmnng  II422e-3a;  -öerbinbnngen  II188e, 
225eil,  274a,  7a,  443m ;  -öcr^ättniffe  1319a;  -berf  ebr  11156m,  9e,  161a,e, 
8m,  170m,  3a,  5a,  7a,  241m,  7a,  254m,  264m,  290a,  327m,  339e,  446e  | 
-^0«  11160m,  244a;  -tölfer  11259m  J  2öcg  II(202m),  IV436e;  -n?eg 
I11344e,  354m  J  SBeltb.  1438m;  11189m,  221e,  243e,  477am:  ^id^tnng 
11261a  :|3iiMfc^cnb.  II219e  ||— $änbel  f.  saMt  ||  ^anbelnb  58.  (=^onbct 
treibenb)  11178a  |  21.  (agens)  Il266e:  2eben  II  9m;  <Perfoncn  II63e,  77a; 
iEBefen  III  29e  J  cttra«  §anbelnbe€  I  224m;  §-be  II  61e,  64a  :||  ^anb* 
lung  2(.  (eig.)  11256  |  53.  (im  öftbet.  einne)  II70m,e,  71a:  ben^egte  II63e, 
2)arftetlnng  II  7e,  ^ortf^ritt  1135a 

*^anbfc6riften  f.  bei  ^anb  |I  ^ong  II16e,  33a:  na(^  II 5a,  26e,  93m.- 


§ang  —  §aru  525 

imfeliger  II73e,  imtüiberi^eW.  1123m;  jii  etn^ag  II 4a,  23m,  26a,  33a,  73e, 
82a,  247a,  280e,  291a,  364a,  396e-7a;  111162a;  IVöömll,  636a  J^ängc^ 
haut  I  417m,  8m ;  -bänfe  1 418m  J  im  ^angenben  (6ergm.)  I  280a ,  IV 
252a  II  Hangt/cheufu  (c^in.  ®tatt)  11290e,  477a;  Han-hai  (ein  3)?eer)  IV 
456a  I  Thaddäus  Hänke  (1761-1817):  SSnlfan  toon  Arequipa:  beftiegcn 
lV548e;  3«effiing  u.  ^'6\)t  l\528am,  9a;  S3ctauifer  lV528a,m,  548e; 
mit  Malafpina  IV528a,  548e  :|  Hannibal  11178m  {Syracus),  lV6ü0e 
(3eit)  I  Hanno:  Stfvifa  11314m,  412m;  Chretes  II163e;  Snfel  mit  ®ec 
lV257e,  522me;  periplus  IV522e;  9fiei[eioiirnaI  lV287e,  ©d^iff^j.  11412a; 
iffieftl;oru  II  166e  ||  Hannover  %  iaxih  l\22m  (SJ^evibiangrab)  |  SB.  etabt: 
2(vc^iö  IV203me,  SSilbcv  11129e,  S3ürgerf(^iile  11520a,  ©lobiiö  IV203e-4a 
T  e.  ^amii5tev[d^  IVlöle  (Oiabmeffimg)  ||  Hanow  (Mich.  Chrph.,  1695- 
1773)  111417a  ((Sonnenlicht)  ||.  Hänfen  (Pet.  Andr.,  geb.  1795):  Jupiter 
111519a  (5lbplott.),  3«onb  1389m,  [perf.]  111538m  |  glem.  ber  Planeten 
I11455e,  456m:  einjelner  111492a,  522,  530m,  8m  :|  „(gonneni^fiem*  III 
5S0all,407a;  Uranus  llUOom  :||  Hanfteen  (Chriftopher,  geb.  1784) 
||:  magnetifd^  IV 65e-ööa:  ^bn)ei^nng«Iinien  1189a  (inSlfien);  2inic  o^ne 
SIbtt).  IV140e-la:  in  dtu^U  IV138e-9a,m,  204m,e-5a;  «Beob.  IV68e; 
Snten).  IV67e-68all,  96e-97a(ftiinbl.  S5eränb.);  harten  IV 66a;  Steigung 
IV109a,  i<S6e;  ^eife  IV65e,  fommelt  IV UOe-la  J  „3J?agneti«mu«  ber 
@rbe"  I431e,  3m;  lY 65e-66a,  68m,  205a:  Sluffatj  Humboldt's  barin  IV 
147e-8a,  189e-190a  \\  gf^ovblic^t  IVl43e,  205m;  Ofciöations-Sfiabeln  IV 
70e,  Steife  f.  öor^in 

*Hapel  IV  601m  (soufri^re  de  la  Guadeloupe^  \  Haraforen  1380a; 
Älfourous  1380a,  3a  |(  Harding  (Carl  Ludw.,  1765-1834):  „ff.  (gpbe^ 
mevibc"  I11552e;  Juno  entbecft  III  154e,  426m,  514m,  8am;  V108a, 
116e-7a;  Merkur  111491m;  2age  beSSaturn  IIl526ell-7a,552e|  etern(e): 
-atlaö  111154a,  5e;  -catalog  111518m;  öeränberlic^e  111245^«,  -er  (sg.) 
III  241e  :|  Venus  III  591m  ||  §arfe  f.  David,  Hariri  (arab.  3)ic^ter)  II 
118m,  Harlan  11519m  [urmeltl.  S^ier]  j  Harlem:  S3riüen  II 508m,  i8i4* 
bruderfiinft  I1289e;  [ba  geb.]  II85m,129e:|  ^armlog  IV149a  ||.  Har- 
monia  (40*«  fl.  planet)  V116m:  (Slem.  \112me\  (gntbccfer  Vll2m,  6e; 
-nng  yil2m  J  ^ormonie  [[.  Gräfte,  @^^ären]  II  139m,  354e,  500a,  la, 
512e;  III  12me,  437e:  ^bifofo^^ie  III  13a  J  barmonifc^  [f.  Sinbriirf]  II83m, 
94e;  III 437e,  IV83a:  0önge  II61e,  [mnfif.]  111437m,  Scrbinbung  11 
347e,  23erfnü|)fmig  1166e,  SSerfc^meljung  II  265e  ||  ^avn  f.  Sterne  | 
Thomas  Harriot  (1560-1621)  [f.  Rigaud]  II  485m,  5i0me:  3ii^itev#' 
trabanten  II5I0me;  ©onnenflecfen  II560e,  511e;  111383a  :|  Sri  Harfcha 
11117m,  Hartecamp  II131e;  Ilarton  (@ng(.)  IV Ö47am  (S3evgirevrc,  <penbel, 
SSerfuc^e),  m  (2)id;tigf.  ber  gvbc,  Sage);  Nie.  Hartfoeker  (1656-1725)  111 
77e  (Objectiije)  ||-  Harun  Al-Rafchid  (Shalif)  11251e:  ^of  11260a,  @obu 
111150a;  Ubv  \U51e-2a,m\  unter  it;m  11255e  J  Haiuu  el-Waiek  (Sf^alif) 


526  §ar^  —  Hebe 

111415m  :1|  ^arj  21.  (etoff)  [f.  53evnftein,  eiectricttät]  I  454e,  pl.  ^argc 
(*):  2lusiel;iiiig  11382a*,  (giitftel()mig  IV5l4m*,  -reid^t^um  1298m  ]  ^oi-jig 
IV514a:||  33.  Harz  (-©ebivge  V83e):  am  II  257e-8a,  f^Iäd^enraum  V 
83e,  ©ecguofie  I  460m  |  ©vauit  I  261e;  \77e,  84me,  95a:  jünger,  -re 
©ranite  V68m,  77a,  96a  :|  tieffte  @nik  I418me,  .ßali-®limmev  y77e] 
bci)oui)d^e  ©d^iefer  V(54me,e;  -33erbältnif[e  \84me 

*^afe  SI.  (^{)tei)  lll539e!l  |  33.  (©ternbilb):  lepus  III  140m(a),e(/?)  J 
e.  Carl  Benedict  Hafe  (get\  1780)  in22m,  418a  (Joh.  Lydus)  |1  ^afcl' 
mäiife  II23e,  ^af^cl  IV299a  (S)ve^[;.),  $aB  [.  Ü^aticual-,  Haffau  f,  Al- 
Rammah  |  Haffenfratz  (Jean  Henri,  1755-1827):  ©tenifd^irälijc  11167m, 
166e,  202ra,  3m  :|  Wanvn  Haftings  (1732-1818)  Hörn  (©einälbe  i?om 
Ganges),  paramo  del  Hatillo  (Oiiito)  IV 463m;  (Eap  Hattet as  (Oftfiifle 
S^orbam.)  11301m,  IV137a  |  ^aiic^  [f.  Men,  Süfte]  I33im,453e;  III 
32e;  IV170m,  273e:  Meknbcr  I284ra,  II74a;  itiitevirb.  IV273e  :|  L. 
P.  Haudebourt  IlllOm  („le  Laurentin")  ||.  ^äufc^en  1201m;  IVl6e, 
145a  I  §aufe  IV577a,  -eu  sg.  C^);  pl.  ^^»viufcn  (°^)  (au(^  in  comp.,  Imal 
^auf-)  [f.  SBolte]  111315m:  Mifbenbe  Ävaft  I  157e,  9a;  III  219e;  ber 
gvc^e  II311a<^,  bev  f(^h?ävmeiibe  II241e,  ^anfn?erf  IV572m  ||  ^anfiöfeit 
(=  gvequenj)  [f,  öiele  2lvt.]  I V  234e  (vclati\je) ,  ^auftrerf  f.  ^aiiff ,  Martin 
Haug  V20m  (Zoroafter)  |  ^au|)t-  [ittljt  Qi\vcl)\\\\6)  unter  bem  secun- 
dum:  i.  33.  ^(oneten,  ®i^,  ©tabtj  1177a  (-)a^e);  ^äii^tling  II  274e  || 
^aiiQ  {anö)  in  comp.)  [f.  (Srbbeben,  ^a^e,  SRagnet,  maguetifc^]  IV 355m, 
pl.  Käufer  (*)  IV  263m:  -breite  IV  150e,  ©erät^e  IV222a,  -baItIV232e, 
jna[fi^e  IV 221m*;  ijon  mehreren  @to(f\ver!cn  1425a,  IV 221m*;  -t^ierc 
II489e;  nniöeftiirst  IV358a*,  uniftürsen  A'35a*  f  ^äu^(^en  IV339me  || 
Fried,  v.  Haufen  (iDZinnefänger)  1156a,  Käufer  f.  ^an^  |  Hausmann 
(Joh.  Fried.  Ludw.,  geb.  1782):  ©lanit  V70a,  96a  (om  ^arj)  :|  §aut  [f. 
SDZenfd^] :  -färbe  I379e,  IV415a  ||  Hauy  (Rene  Juft,  1743-1822):  üUctx, 
11382m,  ©e^iilfc  IV617m,  2eiicit  n^632ra,  traite  de  mineral.  IV617a; 
2:rad;i}t:  9hnie  l\617a  (juerft  gebraud;t),  am  (Verbreitung);  33ortefungcn 
IV617aJ§auvn  (3)^;uer.)  IV279a  ||  bie  Harana  11123a:  maguet.  IV 
108e-9a,  2)?agnetnabel  1432m;  Siegen  I359e,  JReife  IV  67a,  Seni^^er.  I 
354i>  :|  Bernb.  Haveftadt  (c.  1715- na^  1778)  IV 552m  (i^erj.,  Chillan) 

Hawaii  2t.  3nfel  (and)  [*]:  Owaihi  IV411a,  Owyhee  IV417m, 
Otvhyhec  IVÖOam):  auf  IV4l7a,  gaügrubc  IV69am*;  ©ottinnIV417m, 
589m  I  3  iBulfane  l\418me\\,e  (burc^  fie  ift  H.  cntftanbcn);  SBuIfan  bu  (35. 
Hawaii  l\522e-3a,  35.  »cn  0.  IV411a*)  [f.  Mauna  Loa]  IV 327m,  411a* 
522e-3a,  2e  (§öl;e),  e-3a  (2)cm),  600e  :||  33.  Fau'oiV-Snfeln  (=  Sandwich- 
Snfeln)  IV416e,  -%\6)\p^\  IV  630a 

*Whitehead  Hearn  IV  163m  (2)rel)n?age),  Sam.  Hearne  (1745-92)  I 
205a  (9?erblid;t,  ^u^lerfl.),  ißSoßuc  III  471e  j  Hebe  (6»«  fl.  planet)  HI 
153e, 376m;  V  116m:  mittl.5l6ftanb  III  436m  (to.  b.  ecnne);  (SIem.  III  5i6m, 


Hebe  —  Heeren  3  527 

\108me;  (Siitberfuiig  111426m,  460m:  \108m,  117a;  gjcentr.  III455e-Ga 
(bebeutenb)  :|  ^ebel  IVöSGe  (pl.)  ||  ^ebcii  (^elning  f.  bef.)  1237m,  300a 
I  bebenb  I223e,  264e,  7e,  276e:  l)-be  Äicft,  Gräfte  (*)  11 169a*,  238a, 
261m,  311a»,  3a;  IV  271a,  5a*  288a  (3}ioaB),  293m*  (in  ©ebivg^artcn) 
•i  ^ebev  (Sßerlseug)  1232a 

Hebräer  II  242e ,  439e ,  443a ;  ©.  bcbväifd)  (*)  |  (5.  {^)  ^ebvöif^ 
(b.  b.  ©t>v.)  II462e;  ba.^  ^-c  (=  ^cbr.  @^r.)  11133a,  460e  (in  Slmev.)  ||: 
cilt-b.  11119a*,  [2lnfid)t]  VöSm  ]  2)i(^tiing  [=  ^n^efic]  [b]  ll[44e-49a,  ^, 
119]  4öa;  -en  [=  ©ebic^te]  f.  9htnrf{^ilb.  :|  ©ebicjte  [=  S)ic^t.]  II  51e, 
i'itter.  1149a,  ^lorif  1146e,  manmi  111471e-2a*  |  9?atuvgefü^I,  -fd;ilbevung 
(Dic^tnngen)  II  7a  [44e-49a,  21. 119],  öle;  H^cefic  f.  <13cefie  :|  ^^oeftc  [= 
2)ic^tnng]  (bcf.  a^laturV.)  1145a,  in-46a  (45m),  48a*  49a,  119a*;  (Sagen 
I11581e*,  (Sänger  II 45e*,  ©d^vift  II  I19m*  S^vac^e  [=  ^ebv.]  11119m*, 
Söoc^e  u.  Sod^entage  111  4 71»n<;  [5^crtev]  [b]  II  133a,  167e,  242e  ||— 
Ijebroifirenb  11465a 

Hebriden  1  327e  (©olfflvom)  j  ©.  bie  nencn  H.  (©itbfee):  ^x6)\pd  IV 
419e,  gntbetfnng  11311m;  [Snjel]  lV416a,  [3nfcln]  lV4iP«;  cvlofc^ene 
Krater  IV416a;  2age  IV 425«,  4a;  ju  äRelancftcn  IV  588m;  9ii(l)tnng 
((SO-5R2B)  lV421a,  5«;  SJuBanc  lV[419e-420a];  öuH.  lV416m,  ma 

|)ebung  (=  (gr^ebung;  ^ebeu  ufn?.  f.  bef.)  [f.  SBcvge,  Sergfetten,  Scben, 
(kontinent,  Sontincntat-aJJaffen,  (gvbbcben,  ^efllanb,  Snfel,  ^egelbevg,  3)ieere§' 
boben,  2)?onb,  ^öfiöfttn,  i^nüane]  1  26m ,  lö^am ,  20Pa ,  255 ;  11155a, 
224a,  392m,  423m;  lV277e,  340m,  551m;  pl.  -en  {^)  I  310e,  Im,  3e; 
IV 507a:  (comp,  ^ebmig^-)  SIttev  Vl3e,  -Srfc^eimuigen  IV34a,  große 
IV  371m,  -fräfte  [=  Fjebenbc]  f.  bnlfonif^,  [ijon  i!änbern  n.  ä.]  I168am 
(318a),  -linic  11182a  (423m),  Iccale  IV572a,  neue  lV572am,  -f^alte  IV 
507a,  -Sbeoi-te  IV563e,  h)icbcr^cltc  IV371me 

*Hecatäu6  11418m :  ca\p,  SReer  II  175m,  420e;  fragm.  11420a  :|  Hecker 
(Juftu8  Fried.  Carl,  1795-1850)  I1459a(ber  |d)n?ar3e  Scb),  Hecla  (©d^iff) 
[SBerg  f.  Hekla]  IV65mll,  Heda  f.  ßeka,  Hedenftröm  1469m  (^clg.  qSerge) 
I  Hedfchjaz^  U.  (55oll)  II241-2a,m;  35.  (Sanbfc^aft)  11242m,  3m,  6a;  IV 
381a  [(Stobt  ba]  :|  ^ebfd^ra  IlUlSa  j|  $eer  (bef.  in  comp.)  [f.  3$ulfane], 
pl.  ^eere  (*)  11178m:  frctnbe  II172e*;  -fü^rer  (pl.)  II  25a,  251m:  III 
475e-6a(6a);  [öon  ^flansen]  IV319e,  -fd^aaren  11213m,  -fc^aii  in05a 
(in  ber  Ilias);  -ftra§c  11171e,  2a  |  -jüge  [=  gelb^.]  (f  Alexander  b.  Öh., 
macebcnif^)  11183m,  290a,  407m:  feme  11158m,  ttjcite  lUöSe,  [SBirfung] 
11141a:||  ^cerb  (aud^  bilbl.)  [f.  35ulfan,  milfnnifc^,  Sßelt,  Si^eltall]  I 
221e-2a,  9m;  IVöllm;  pl  -e  (<^)  IV 504a,  V92a:  geucr^.  lV567a, 
tiefer  1234m,  be§  ©erberben^  1225a  J  beerbe  (^O)  (ögl.  33icb^.)  [!•  @ott, 
93ic^];  pl. -enII44a,  489a,m!l:  treiben  II 30m  (78m),  meibenbe  l  220e  .|| 
Heeren  (Arnold  Herrn.  Ludw.,  1760-1842)  II407e,  424e:  afrif.  Snfel 
11413a,  Sirejonbrin.  S3ibIiot^ef  n(25lm)445m;  „3been  üb.  ^olitif"  nfir. 


528  Heeren  ^  —  Heis 

IUü3a,  413a;  „daff.  2itt."  11445m,  8m,  465m ;  Mafßlier  II410e;  Me- 
iiander  11107a,  Ill481e;  Ophi7-  11415a,  röm.  Üteicf)  11436m ,  Sefoftris 
II407am;  „Staaten  be§  5l!tevt^."  11407a,  436m;  Stobäus  111544a,  585a 
J  Hegel  (Ge.  Willi.  Fried.,  1770-1831):  Ariftoteles  Vl9m  ((gm^iritcr), 
Ceres  111 548e-9m  (feniit  i^ve  (Sutbetfimg  nid^t),  (Svfc^einmigen  l  70a, 
M'M'  ^^^  ®efc^."  1420a,  Heraklit  V20m,  gegen  feine  Sünger  (natuv* 
p^ilof.  e^fteme)  I68c-69m,  iiUn  IV549m,  [^erf.]  111549a;  „®e[^.  ber 
W.lüf."  11126m;  V  19m,  20m;  paneten  lll  548e-9m  (gegen  einen  'H^l 
jtt).  Mars  II.  Jupiter),  9am  (Slbftanb),  9a  (de  orbitis  planet.);  „Sßevfe" 
III  549am:|  ^e^r  [.  ®efta(t 

*bie  §cibe  II 34a,  35m,  271e:  -Traut  I43e,  -länber  I352e  :|  Heidelberg 
I481e  (Sage,  Xem^ev.);  ^eibnifd^  II  27a,  458m  (gcft)  |  §eil,  ^eil-  [f. 
Ouellen]:  bringen  111468a,  -fiinft  11250e-la  (praftifc^e),  -mittel  11449m, 
-Mell247e  II  heilig  [f.  S3anm,  53erg,  ©clb,  Snfel,  Äimft]:  ^nie  IV 
559a,  Ort  11424m,  [^Jerf.]  II81m,  9?ätMeni75m,  «Borgebirge  11219m  J 
^eiligtl;iim  1199a,  246a,  416a;  -tl;ümcr  11178e,  203a  ]  Heiligung  1 16e; 
1199e,  lOle,  258e;  III 6e  ||  ^eilfam  II122e,  Heilsberg  11497a  ||  ^eimatb 
I40e,83e;  II  252e,  3a,  6m,  275e:  enge  1386a,  ©ebaulen  II  36m,  üon 
«^ftansen  II132e  J  I;einiatf)a^  (=  ^eimifc^)  [f.  ©terne]  IV  16m:  «Beben  II 
71m,  Sanb  11209a,  Urf^riing  1165a  :1|  ^eimifd^  (=  beimat^t.)  [f.  üKine* 
ratien]  II16e,  89m,  218e,  265m;  IV282e,  V18a:  2ln[ebn  (gleite«  §1.; 
öon  ®ebirg?arten)  I57e,  136a,  261a;  Y73e-74a]  ißäuine  1298e;  33oben 
11172m,  250a;  I11374e;  ©ebirgSorten  f.  2(nfe^n,  ©eftalt  I296e,  2anc  11 
75e,  2Bcr;nfit}  III35eTbae  ^eimifd^e  I  9m,  V74a;  ^eimfiic^en  1118m  || 
1)  Carl  Jul.  Heine  (geb.  1808)  I464e  (^rVft.  b.  gelbfpatf;)  2)  Wilh.  Heine 
IV399e  G,3ieife  nad^  Sa))an")  ||  Heinrich  IV  Äön.  i).  granfr.  II  507e 
(i^evnrol)r)  2)  H.  ber  fromme  (C)er3og)  11442m  |  3)  Heinrich  ber@ee* 
fairer  [1394-1463J  (Dom  Henrique  I1303e,  111360a;  S)om  Heinrich 
V65a)  (^erjcg  bon  Vifeo  11296m,  V65a)  Vö5a:  Sefl-?lfrila  111360a, 
Y65a  (@eefaf)rten  bei);  Stfabemie  11296m  («piloten-SI.),  y65a  (««aöiga^ 
ticn§-51.);  Sljoren  entbecft  ib.,  Cadamofto  11314m,  J!anbgut  I1303e;  «ria* 
ttgat.,  «Piloten  f.  5lfab. ;  «Pläne  11 303e,  ©eefalnten  f.  2Ifr.,  [S^en]  Vö5a 
J4)  Heinrich  Julius  ^ergog  t>on  53vaun[(^n3eig  11130m  ||  Gottfr.  Heinfius 
(1709-69):  Soniet  1108a;  111 45e,  557m,  562e  :|  Heinze  (Valentin  Aug., 
1758-1801)  11410m  („Atel.  «D^iagasin")  I|  Eduard  Heis  (geb.  1806): 
Argelander  III192e;  Si^ttoevänbb.  im  «Bären  111 255-6a,  262a;  Capeila 
IIl254e;  [^erj.]  111192e,  237m,  255a,  599a  |  öeränberlic^er  @teru  11237m, 
243e,9me;  Si^tttcränb.  ber  «Sterne  III  255a  J  (Sternfc^nii^^en  III  592e 
[9-600al599a:  5Iiiggang^p.  f.  9iabiaticn,  53ecbb.  I11600me,  ®e[d;n)inb. 
n\607vi,  §öl)e  111606m,  «pcriobe  111605am,  9?abiaticn  cb.  Sln^gang«' 
fünfte  III [599-öOOa,  «>{.  619e-620m];  9Jid;tung  Iir601m,  620m;  (g^jrift 
III  599a,  605a,  619e ,  620a;  ^a^t  IlI  603m,e  :|  Wega  111  254e  :||  beiß 


^eiB  —  W  529 

[f.  ebenen,  ^liireu,  flüffig,  tlima,  ^'diex,  Ufer,  SSaffev,  3one]  I338e: 
III611m,e;  l\233a  [Segr.J,  4e;  V68e:  fo^enb  \).  IV 337a,  V46a  :|i 
Ijeitev  [).  ^ili?,  §inimel,  Seben,  $!uft,  9^äc^te,  (Stimmung,  2;age,  Setter] 
I119e,  178e,  384e;  II172e,  V4m  J  .^eitevfeit  [f.  Sltmofl^^ave,  ^immel,  2uft] 
IllOOra,  III  42e:  endige  11259a,  [m^  bavauf  trirft]  III403e 

*Hekatompylos  II22e,  226m  \\  Hekla  ißülhn)  (tg(.  Hecla)  l\287am, 
373m:  Siu^brücfie  [=  gvul^t.]  IV 287a,  295a  ([e^r  feiten),  374a  (öftere); 
Sluöftrömungen  IVe05;  (Sni^ticu  IV603am,  -en  [=  Stiiöbv.]  IV  248a; 
pmarclen  IV 459m,  603m',  ©eftalt  111509a;  lY 287 am,  522a;  5pi3^e  IV 
295a,  ^egelberg  IV287am  |  5!rater  IV603am:  -gmanaticnen  IV 605c, 
5  Ar.  IV 287a  J  ^ai^aftrem  IV 287a  (großer);  -ftröme  IV459m,  612e  :| 
langer  ^üden  IV2S7a,  (galmiaf  IV6l2e,  ©olfatare  IV603am,  [milf. 
Spuren]  IV438e  «H  §elb  [f.  Alexander  ber  ®r.,  Cortes,  Troja]  (*)  II 
417a;  pl.  Reiben  (aiid;  in  comp.)  II37am,  V29e:  -biic^  1142e;  -gebid;t 
[f.  inbifc^]  II109e,  pl.  -e  II39e;  gi5ttlid;er  II  44a*,  Ij-mütbig  III47öe, 
-fagen  I11475am  :1  ber  Helder  II410e-la 

Helena  II122e  (^(amme  im  (Slmefener)  — 1|  33.  St.  Helena  (3nfel)  I 
422e;  \\375am,  581am:  2IiifentI;alt  IV 60a;  ^ergreil;e  rV375am,  581am; 
^Breite  IV  122m;  Diana  peak  IV 375a,  575a  (Umiüaümig);  flagstaff-hill 
IV 375a;  ©eegnefie  IV581m,  gecgn.  IV[575am];  Krater  IV 575m,  581m; 
Sage  IV 75m,  122e',  2aüa  IV 375m,  Longicood  IV 73m  ||.  magnetifc^  I193e 
1:  2l6tt?eid;ung  IV  73m,  120e,  3e-4ail:  ©törungeu  IVl29m,  130m;  ftünbl. 
SBeränberuug  lVi2ia:  Sfjeil  nelunenb  an  ben  (Svfc^eimingen  beiber  §alb» 
fugein  IV[i22e-5,  %.  194m\\e]',  S^puS  IV194e,  5a(m) :[  S3ecbb.  lY121a 
(ftünbl.),  2m;  3utenf.  IV90a,  180am,  6m  (I)oris.),  195am  (Üinie);  Italien 
I438e;  IV87e,  121a,  175e-6a  ||  Kest-lo(\ge  IV375a;  dtcik  III  (154a), 
252a,  317m;  IV59a,  65a,  120e;  «Sterne  u.  ä.  III  197a,  280e,  317m  | 
üulfanifc^  IV[57oam]:  Segirf  IV575am,  581am;  bie  gange  3nieIlVi75a 
II  S.  punta  de  S.  Helena  (@übamer.)  11489m  ||—  mouut  St.  Helens  (^ulfau 
[IV441e]  in  Oregon)  iy[441ml\e]:  gr.  SluSbruc^,  [^erg  batei]  IV44ie; 
noc^  entjünbet  IV44ime;  \)cä)^ex  SBerg  ber  Rocky  Mount.  l\441e;  ipöbe 
IV 441m,  598me\\]  Sage  IV44ie 

*I;eIiacif(^:  5lufgang  IIU59a,  171m,e;  Untergang  111159a  :|  Heiice  f.  bei 
Bura,  Pedro  de  Helico  (=  d'Ailly)  11465a;  §eIiconien  (^fl.)  1 12a, 
393e;  II85e,  95e  ||.  ^eliocentrifd;  111391a  |  Heliometer  sg.  I19m;  11180m, 
84e,  274a,m,  286all,  296e;  pl.  IU79e-80a,  266e  :|  ^eliotrop-Sic^t  11170a, 
107am,  116m  :||  ^ell  [f.  S;o))))eIfterne,  glänsenb,  leuc^tenb,  2\ä)t,  @tern, 
jlra^Ienb,  Sag]  .  .  .  III522e;  Maximil.  Hell  (1720-92)  II1292e  |  §elle 
f.  2i(^t,  ©terne,  Sag  J  ^elligfeit  [f.  S)oppeIfterne ,  Sic^t;  Sterne,  üeränberl. 
®t.,  ijielfac^e  St.]  1413a;  11182a,  331e;  pl.  -en  (^O)  111137a:  (comp. 
-^8-)  -2lb[tufungen  III  98e;  allgemeine  1387m;  III  i45m,  213a;  -2)?ef* 
[ungen  III132e;  -<S4>n?anfungen  III219e,  251e;  be§  Sternl^iuunelö  I158e; 
21.  ».  ^umboUt,  JJiemca.    V.  34 


530  l^eH  —  §emifp]^äre  D 

III132e,  (143m  aßgemeine);  -33erf)ä(tm[fe  III  97m  ||  Fe^/a^  [,  Hdknen; 
^eÜe  f,  Bei  I)eü,  Helle  ).  Phrixus 

Hellenen  (=1;^.  Griechen;  biejer  gniijc  SRaxm  iiub  aße6  ^ier  fteknbe 
ift  auc^  f^Ycieü,  in  Älammeni,  bem  2lvt.  Griechen  einverleibt;  F)iev  ftebn 
bie  Stellen  nieift  leer)  II 9a,  IIa,  161a,e,  2a,  5a,  170m,  6m,  7e,  ISOamll, 
Im,  4e,  7e,  194e,  6a,  7m,  202a,  6ni,  217a,  227e;  111159a,  160m;  IV  12m, 
380e,  8a,  608a,me;  V20e,  58a  |  a  ^ellenifc^  (=  [)^  gried^ifc^)  [aiic^ 
bind;  *  be3ci(f;net]  I449all;  II  104e,  174a,  8e,  186a,  205a,  7al!,  8e,  218m, 
408e,  435e;  11115m,  199e,  207a;  V7m,  14m  |  (g.  Hellas  (=  [)\\  ®riecl;en* 
lanb)  [aiic^  buvc^  °  Bej.j  11173m  ||  einige  3ii[a^c  (5(.  Hellenen  ivirb  nic^t 
bejeicf)net) :  alt-beß.*  III440e,  Y25a  J  5I(tert(nim  [b]  II7m,  14e;  III440e; 
-tbünier  I  230^  (|  5lnen  II60mO,  S3crgfettcn  II155mO,  SSilbiur  [=  Sultnr] 
II184am*;  dultiir  [=  SSilbmij^]  II  151m*,  4eO,  8aO;  2)en!art  11200m*; 
§albiniel*  1308m,  11153a;  in  H  [c]  I12e,  II404n,  IV 225m;  Ääm^fe" 
IllOe,  Äinber  11404a,  Äimft  II  338e*,  ä)Jad;t  11154m,  9?atmgcfiif)I  n. 
-fc^ilberuiu]  II31am,  nid)t-f)ell.*  11160a,  S^orbirc^en  II172aO,  ^I;i}[if  II 
139a,  «ginne^art  11207a*  |  SSolf  11177m*  SBcIfer  II99me*,  53oIfegeift  III 
IIa*;  33ölferfc^aften  111595a*  :|  tov-^eü.*  111447a'!,  481m;  SSelt*  1379a, 
ll7a  II— 2).§eneui«nnie  II159e,  179m,  183€\  ^eHcnift  lll578e,  ließe* 
ninifd;  11401m 

*Carl  Heller:  mount  Hood  IV 441m,  ^cife  in  Mexico  n.  Chiapa  IV 
626am,  [perf.J  IV 626m;  Popocatepetl  \\ 626am  {^cl)e),  V51a  (imb  O^i- 
zaba)  :|  Hellibrand:  magnct.  Slbtr.  IV115m,  172a;  ^eHigfeit  f.  bei  ^eü  | 
Helluland:  litla  11457e  (=  9?eiifiinb(anb);  it  mikla  11270a,  6e;  =  9?en- 
fiinbl.  11272m  :|  ^elm  IV 299m  |  Gregor  v.  Helmerfen  (geK  1803):  ?ei* 
tnng  bev  gelSarten  IV(46m)  i69a,  [^erf.]  IV169a  rj  Helmlioltz  (*Herm. 
Ludw.  Ferd.,  geb.  1821)  V21e  (traft)  |  Job.  Bapt.  van  Helmont  (1577- 
1644):  2uft  II  384a,  5  (n.  ®a§);  3>egeta(Mlicn  II  385me  :|  i7e/m>df  III 
30m,  IV 206a;  Helßngfors  IIl(259e  gternwarte),  308m,  419e  [^erf.  balier]; 
Helvetien  II  25a 

§emi[^I)äre  (^^\  =  §aMige(,  (grbbälfte)  [f.  (grbe,  §imniel,  @cnne] 
I190e,341m;  111361m,  IV176ni,  V123m;  pl. -en  (*)  IVl79e  ||  3iif. : 
beibe  §.  (pl.)  (bie  nlnbl.  n.  fiibl.)  I175e,  338a,  436m;  II312e,  326e-7a; 
11147m,  99m  (361m);  IV 28m,  129a,  177a'l,  242a,  649a:  ?anb  u.  mm 
I304e-5a;  in  beiben  §.  I  53a,  240m,  424a,  432m,  4m,  8e,  483a;  II313e, 
369m;  III  50m,  58m,  102a,  185m,  211a,  291a,  313e,  9m,  326a,  8m;  IV 
54e,  62e,  103e,  9a,  130e,  2m,  6m,  234m,  484m,  565a  :|  continentale  lV91e, 
entgegengefel^te  111641m*,  infulare  IV91e  |  jebe  IV87a:  in  jebev  IV58m,e, 
84a;  jeglid^e  IV93al|-  9^crb-§.  111308m  |  bie  növblic^e  [=nnfve]  1328m, 
11309m;  III209e,  215p,  326m;  IV  29a,  87m,  104e;  V12a:  in  ber  nörb- 
liefen  Il89e,  310m;  II181e;  111298m,  327e,  330m,  4m;  lV90m,  451e; 
V50e,  121a;  n.  imb  füblic^c  IV97a  :]  oceanifc^e  IV91e;  ijjllic^e  11447a, 


.§emifpl;äre  ö  —  .§erau  531 

l\91e  (imb  irefiL)  ||.  @iib-§.  IV410m  |  iütlid;e  I  291a,  USOOm;  III 
I43e,  162e,  185a,  199m,  209e,  298m ;i,  327a,  330e,  359e;  lV29a,47e,  97a, 
140m,  177m:  dk^  1407m,  niagiiet.  1435e,  ^ftaiijcii  I2P7a;  in  fccr  füb^ 
licfieii  1190a,  202m,  474m;  111 131e,  211e,  328m,  331a,  4fi,  342e,  361a; 
lV91ö,  103a,  186m,  200m,  7a,  423e,451e,  533m;  V  122a:  Sliifentl'aU  III 
318a  II  Umid;n.Miiig  II1596e;  imfve  [=  ncvbi.]  111589m,  IY361a  |  tüeft* 
lic^e  1305a,  431a;  II(151e)  317e-8a,  447a;  l\91me,e,  179e-180a:  (Sr* 
Öffnung  11266a,  @eogv.  IV303m  j|— l;cmifp^ävi[(V  V43e,  44m 

*^enimenb  [f.  gluibiini]  II241e,  Hemmer  (Joli.  Jac. ,  1733-90)  1399a 
(®tenifc^u.) ,  Hemmungen  11235m  ||  Hencke  (Carl  Ludw.,  get.  1793): 
Afträa  entbedt  III  377e,  426m,  4öOml!,  514e;  y30<5w,  117a;  Hebe  entb. 
111420m,  460m;  ViOSm,  117a;  2  f(.  ^(aneten  cntb.  III377e,  V117a  :1| 
Thom.Henderfon  (1798-1844)  111362a:  (5a:|3  III 280e,  584m;  Biela's 
Somet  III  584m  |  ©tevne  III  196e:  eigne  53eli\  III  284m;  ^arallöie  III 
275ell,  406m;  fübfid^e  111197a,  274e, 5e, 280e,  4m:||  2)  Henderfon*  1205a 
(D^crblic^t  auf  ^^iant)  ||  Hengftenberg  (Ernft  Willi.,  geb.  1802)  11120a 
(Amrulkeisi  moallakat),  §en!el  11359m,  genfer  11308m  (burc^§-^  §aub), 
§enue  IV  492a  (6eim  (SvbbeBeu  eiuge!(emmt),  Henr}^  Henneffy  (get\  1826)  IV 
164e  (innere  SBärnic  ber  @rbe,  physics),  Dom  Heurique  f.  Heinrich  ber 
(£eefal)vev;  Henry  (in  9^orbam.)  *  ©cnnenflecfen  III  398e-9a,  419m;  Hen- 
wood  IV180e  (niagnet.  Sntenf.),  sa^^opoc;  (Venus)  III467e  1|- //ep/iae- 
ftiades  (=  Siclifc^e  3nfeln)  \63e,  Hephaestii  montes  V63e-64a  I  He- 
phäftos,  -US  (Hephaiftos  lV296m)  (=  Vulcan  V59e)  \[60e-61m]: 
dyoodlVMSm,  gott  ijcm^immel  III2<S<Sa,  f^euer  Vöia;  Snfel  1256m, 
IV 296m;  ^Umc  f.  ^^Jitlf.;  ^\\^  IV371m,  ©itje  \59e;  manu  n.  SSesielning 
gu  SSuIfancn  \59e,  60e~61m,  63e-64a;  Sevfftätte  V61a  ||  Hepidannus  III 
223-4a  (neuer  (Stern),  3e\\  (annales) 

§eraB-,  lieroB-  (*):  -fallen  11501m;  IlllSm,  27m;  -gleiten  IV574m, 
-finten*  1425m,  -fteigen  [f.  Mgemeine«,  ^lanetenf^flem,  ®cnuengebiet] 
IV 4e-5a  (ftufemveifeS:  im  Äo§mo§,  »cm  Slügem.  jum  S3efonbren),  -ftürjen 
IV  219m 

//erac/ea  I  453m  (in '^^outu«),  ^eradeifc!^  11372m  (iD^aguetftein) ;  Hera- 
clides  Ponticus  (ber  ^ontifer  11349m,  »om  ^ontu^  I1349e)  11140a  ((Srbe), 
349m, e  (Copernicus) ;  Herakles  =  Hercules  ||  ^crafliben:  (Sinn^anb. 
11157a,  2:^eilHng  ber  2änber  IllOöe  |  9tii(J!er)r:  feigen  \ll77am;  in  ben, 
nad;  bem  ^elcponneg  1187a,  IV50a:||  Heraklit  (öcn  @).^bcfu§  V7m, 
20a;  ber  S^^efer  V19e):  ber  ©unfle  V20a,  <|3BiIcfcprne  \20a,  [ed;rift 
über  \l)X\]  \20am,  @toff-3Serfc^iebenI)eit  \7m]  beftanbiger  Umn>anblungv- 
^^rcceß  \[19e-20m  (Übergang  i?om  Sterben,  i?cm  (Sein  jum  ^ic^)tfein  u. 
Serben)]  T  §era!titifd^  \19e-20a  (9^aturprcceffe) 

*Herald  (gregatte)  IV529e,  lieralbifd;  IV533a!! ;  ^crantreibung  1417e 
I  Herat:  Hindu-hho  II  188a,  IV379e;  [Ort  babci]  II  132e  :|  beranfblnfen 


532  §erau  —  Herodot  5(r 

IVSOom,  I;erau«gefc^obeu  lV359e,  §erbariitm  II  98a  |  Herbert:  3ubieu 
IV64e;  inb.  33evgl()ö^en  Ule,44m  :|  ^evborifiven  V80a  |  §erbft  [f.  tqiii- 
ncctial-,  Slquinoctiuni ,  Stegen,  Sem^eratuv]  II29e,  64e;  III124e:  -moiuite 

I  482a  (Sem^er.) 

B.erculanum{-neum^):  Hiiggrabimgen  II  79a*  luobiivc!^  bebectt?  IV64im, 
3«aleveien  lll27me*,  Um  Vefw  IV447e,  ttjobur^  3er[ti3vt?  lV606me 
II—  Hercules  ST.  bev  §elb  (Herakles  II418e):  ©igaiiteu  iy448a, 
gegen  bie  Ligyer  1396a,  SO^eerenge  [=  @tra^e,  ©öiilen]  II  60ni  (180e), 
ent[e[)elt  ben  Prometheus  II174e  |  @äulen  be«  H.  [=  äJieevenge,  ©tva^e] 
1306a;  II  151m,  2e,  180e-la,t\\,  (278m,  404e);  H-®äuIen  (*)  11152m, 
241m:  5lfien  na[;e  II286e-7a*,  bi«  ju  IV 609a;  burc^  11237e*,  408a; 
[3)uvc^bnic^]  11208m;  nic^t  Bei  Homer  11419m;  jenieit«,  über  fic  tiinaii« 
11141m*,  165a,  6a,  180e-la,  (237e*),  406a;  ^arattet  II222e*  :|  -©tva^e 
[=  aJieevenge,  ©aulen]  11174a,  IV535e;  [XXjai]  II  60m,  bev  tvvi[d;e  11 
403a,  trag  ev  nic^t  n^ngte  11278m;  2ßanbening  II  174e  (öftlic^e),  6a  (nad; 
2ö),  418e (444ell) ;  3iige  II173e,  421e;  IV448a  :||  53.  ©ternbilb:  !eiu 
S^iebel  111327m,  8a;  bie  @onnc  ben^egt  [i^  gegen  e§  1151a,  it.  ba^  @cnnen* 
f#em  III2S0a||.  einzelne  @tcrne:  a  111222a:  ^Begleiter  111235m,  259e; 
2)ü^^et[tern  111235m,  249m,  259e,  301m;  gavbe  111235m;  rcti)  111249m, 
301m;  öevönbeiii^  III  24.3m,  9me,  259e  :\  3  III  140a,  S  III  141a  |  <;  III 
140m,  179e:  «Bebecfung  III643e;  S)ep|)elitevn  III.502e:  gtemcnte  111505m, 
6i3m',  \119a  :\  ^  III179e,  a  111141m,  p  111293m  (2)c^peljlevn) ;  ^0.  71 
ib.  (3)c^Hftern).||  etevnt;aufen  111179e  :i|  S.  planet  IlI467a,e  (Mars); 
2).  S^iinggebirge  iui  iD^onb  111545m 

*hercynifch  III504e  (©ebivge:  auf  beni  SDionb);  1)  Job.  Gottfr.  Herder 
(1744-1803)  11457m  (Straber,  „®e[^.  bev  2«enfd|I)eit")  2)  Siegmund  Aug. 
Wolfg.  V.  H.  (1776-1838)  I417e  ((Srbftotlen) ;  Here  (=  Juno)  11107m, 
416a;  Herefordfhire  IV  275a  (2:^ä(er);  Hergang  (=  ^roce§)  f.  ^emij^, 
^)b^fi[^;  Hergen  IV  4Sime  (^im^ft ein),  d'Hericourt  f.  Röchet,  l'Heritier 
(Charles  Louis,  1746-1800;  «ot.)  1470a,  Herjulfsfon  f.  Bjarne,  Dav. 
Herlicius  (1557-1636)  III225e  ((Stein  im  @(^Iangenträgcr)  ||-  Hermann: 
1)  Benedict  Franz  Joh.  (1755-1815):  ©ranit  in  ©ibirien  V«5all,  97m; 
„JReife  in  @ib."  V97m  ]  2)  Gottfr.  (Joh.  *G.  Jac,  1774-1848):  Hefiod 

II  104e,  Homer  V87a,  opuscula  II  104e  1 1  Hermes :  Oebid^t  f.  Eratofthenes, 
^eimetifc^  IV625m  (öerfc^fie^en),  Hermias  f.  Ammonius,  Hermionifcher 
S3nfen  I453e,  Hermolaus  II  193ra  j  FrancifcusHernandez  \[313e-4a,e-5a, 
480e:  ©iganten-^elbev  11481a,  herba  verecünda  IV570m  :|  Hero  öcn 
Sllejanbrien  II470e  (2)io|)tevn) 

Herodot  (gen.:  bev  SSatev  bev  ©efd^ic^te  1211a,  11226a;  bev  ebr* 
tuüvbige  S.  b.  ®.  11175m)  II77e,  407e,  8ra,  418m,  422e  ||  3iif.:  Abaris 
II418e,  Afrika  \U07e-8a  (Umf^iffnng) ,  Ägypten  n(204me,  408a,  427a), 
Araxes  II226e,    Argippäer  11421a,    Arifteas  11  419a,    [^vt]  II  46m: 


Herodot  2tf  —  J.  Herfchel  ^  533 

Aßen  [a.  ^vbb.]  IllTle;  Äthiopen, -ür  Wl^^m,  bm\  Slii^gabe  Ii444e; 
ba§  cafpifc^e  2Keer  11175m,  226oll,e,  420a;  Coläus  II180e,  Darius  11 
408m,  2)rer)baut  IV  160a;  (Srbbebcn  1211a  (in  ^k^\),  442a;  Europa 
IIlTle,  Kaspatyrus  11 418m,  Ma/fageten  II  (176a),  Neptun  lV494e; 
m  11204me  (Sanal),  323m  ((Steigen);  Phönicier  11408a,  Duette  I230e, 
(Sd;neebevge  11323m  j  Scythen  1395e,  491m;  11246m,  42iam;  111 
624am  {Wli}thc  öom  ^eit.  @olbe);  fc^t^ifd^  IV  159a  {Europa):]  Sefoftris 
niblme ,  8e-9a,  406e-7a',  [(Stette,  in  lat.  Übecf.]  111624am,  Styx  IV 
503a,  Tyrus  11403a,  Überf.  111642m  (lat),  SSclfer  11224a,  Xerxes 
II  99m  (^^piatane) ;  ju  H.'s  3eit,  Seiten  11176a,  195m,  421m 

*§evocn  II Um,  111375m  (beS  3Bi[fen?)  J  t)evcif(^  [f.  2anbid;aft]  II83m: 
3eiten  1154e,  405m  :||  Ant.  de  Herrer a  (1559-1625);  ^inie  olme  SlbttJ. 
11320a,  ^Infc^tr^enimungen  auf  ben  2(3oien  i\]\v.  11484e-5all,  Colmnbus 
lV188e,  Cotopaxi  IV576a  (Sluöbvu^);  Decadas  11484e-5all ,  9m;  IV 
513a;  Falero  11488m,  §ivfc^e  11489m,  Mafaya  lV298e-9a,  Taruaco 
lV513a,  volcan  V65eJ Herrick:  ®age  bcn  2id;tevn  111604e-5a;  ©tern* 
fd^n,  ni605e,  620a :|  Herritzwadt  111216m  ||  [jevriid;  [f.  2lnfid;t,  5(vbeit, 
i!age]  II 58m,  80m,  83e,  87a,  120m,  la,  2m,  3e,  5e,  178a,  198e,  217e, 
314e,  327e,  332a,  8e,  349a,  364a,  371e,  390e,  466a;  11172e,  82a, 
252e,  296e,  337m,  434a,  546a,  580m;  IV481e,  557m,  566m,  602m; 
V5e,  84e;  ^evrlic^ee  11131m  J  §evdic^feit  [].  ytatux]  1186e,  96m,  416m: 
§in[c^n)inben  1152a  :||  ^ervfc^aft  [[.  3been,  9)leev,  ®ee,  äßelt]  111 60e, 
172a,  222m:  atteinige  lV8a,  über  etn)aß  1197m  J  bervic^enb  [f.  €)3vac^e, 
Sinb]:  baö §-2Berben  II  141e  J §en jc^ev  (=  Ütegent):  sg.  II  101m,  157m; 
111423e;  pl.  I1200e  (au^geaei^uete),  217m  (eble),  443a  (tüeife) 

m\^  Carolina  Herfcliel  (Carol.  Lucretia,  1750-1848)  ni362e: 
Encke's  (Somet  lll  584a ,  Ifiebelflecf  bei  beni  bev  Andromeda  111 362e '[ 
«8.  beibe  Herfchel  (Will.  u.  John)  HI  176a,  d.  planete  Herfchel 
(=  Neptun)  III  554a 

®iv  John  Herfchel  (John  Frederik  Will.,  geb.  1792)  [f.  A.  v. 
Humboldt,  Feldhuyfen]  (Herfchel  ber  ^cljn  ...  111531a,  2a)  1414e, 
11164m:  5terclitben  III  573m ,  ^Beraub,  bcr  SlVfibenlinie  (geigen)  III  (457m) 
486m,  m-beiten  111117m;  Arcturll53e,  111168a  I  ^  Argus  111253e-4a: 
toeränbert  f.  %axht  m252e-3a,  261e;  §ettig!eitö-®(^ivan!ungen  in252e-5a, 
261e;  DZebelfied  III 539am,  366e;  n>äd^ft,  irac^fenb  l(160e),  11363m,  III 
172m  J  astronomy  1392e,  412m,  5m,  6m;  11511a,  2m;  outiines 
of  astr.  X  11150m,  54a,  5öa,m,  131e,  3a!l,  6a,m,e  . . .  211m,  321m, 
407 e,  553m,  578m;  treatise  of  astr.  111564m,  486m;  traite  d'astr. 
11513m;  astron.  observ.  1834-38  111132e  :|  HtmeiXiave  11157me  | 
Ätna:  ^^t  \41m',  SD^effung  ib.,  lV524e  :|  „Baily"  lV157a,  162e  | 
53är:  gr.  111255*,  643a;  fl.  in255e  :|  Beffel  111555a  |  british  assoc. 
Ilf27a,  547m-8a:  catalogue  111196a,  9iebe  111321a  (363e)  |I  am  (iap, 


534  J.  Herfchel  ß  —  0 

ob.  S5orgeb.  (dap)  bev  guten  ^offumi}]  (*)  (fein  5(ufentl;alt  ii.  feine  aftr. 
SBeob.  ha):*  I  387e;  III  117m,  213e-4a,  252e,  4a,  296a,  320m  (351m): 
f.  Tj  Argus;  astron.  observ.  at  tlie  Cape  of  Good  Hope  III  129e-130a, 
2e,  3a,mll,  e-4alll,  6mll,  211m,  308a,  327m,  330a,  418e,  553ra,582e; 
(5a|)-i8ectad;tiaigen  111327m,  339m,  359a,m,  528m,  532a,  568m ;  -Katalog 
[=  S5ev3.  t.  ©lernen]  III328e;  2)cp|:elftenie*  111296a,  Sme;  -gj^^eb.  III 
254a,  531a;  2«ageü.   äöolfen  III347e-8a*;   9^ebelfte(!e  ii.  ©tevnl^aufen* 
III  320m,  7m,  337me;  -reife X  III  133m,  6m!l ,  172e,  181a  . . .  211m, 
261e,  391e;  35evjcic^niB  tocn  (Steinen*  [=  da^-Satalog]  III172me,  532a, 
568m;   @tevnl)aiifen  f.  9ie6elft.  ||  Capeila  III 254eil ,  262a;   «  Centauri 
mSlOa  II  eonietenI390m,e;  IlI562e,  8m:  viidläiifige  S3clü.  111572m, 
584m;  SSärme  III (564e)  582a,e  J  dornet:  Biela's  III (569m)  583a;  m\ 
1843  111575m,  580e  II  „coiistellalions"  III199am,   a  Cmcis  111362a, 
S)c|)|:el[tevne  f.   ®tevne,   buvc^blicten  f.  ®tevnfc^;c^t;    Edinburgh  review 
11127a,  205am,  364m;   in  (Suro^^a  IH532a,   geological   phaenomena 
111486m,   ©cfetje  11127a  |  §immel:  Öffnungen  111570a,    (gc^n^er^Minft 
lII(283m)(Sm;  fiibl.  111189a,  324e  :|  am  dap  (55ovgeb.)  ber  gnten  §off* 
nung  f.  (iap]   a  hydrae:  öeränberlid;  III 243e,  250m  |  Jupiter:  Slt^l^Iat* 
tiing  111519a;  ^Hxab.:  2'4)tftävfe  III  (523a)  551e  J  ^oblenfäde  III55ime, 
369e;  -facf  111370a  :]  Sbeile  ber  ^xptx  III (223e)  358m ,  tvei-j  f.  Crucis, 
Sekn  111555a;  2i^t  IIl40e  (2)auer  anö  ber  mid)]t\\),  101a  |  2)?ageüiv 
nifc^e  SBdfen  I387me;  III343e,  7e-8a,m,  dme,  368e,  2a,m:   [^öeftonb* 
tl;eite]  III349,  Sage  l\l348e-9a',  3>er3cid;niB  111348m,  9a,m  J  magnet.: 
2inie  ol;ne  mnv.  IV141e,  (Stationen  IV72e;  SDiagnetivmnö  1430m,  8e  :| 
Mars  III(512e-3a)  548e  |  2}M(c^ftraBe  [ogl.  2id;t]   I157am;  III 50m, 
58m,  184e,  5me,  7a,  8mc,  9 ,  2 llamll ,  2 ,  3e-4m ;   m.  ber  yiebd^cdt 
III(334e)  361m  J  2)Unb:  ©nf(.  auf  bie  (gvbe  III 547m-5a,   n)ie  i^m 
bie  (S.  erfd;eineu  tDÜvbe  111544m,  giel^t  ber  (S.  SSlirnie  III547me;  (gintritt 
eines  (Stern^S  Ill542e-3a;   l)c\)t  Xcmptx.   III459e-460a,  487a,  547me', 
gerftrent  bie  SSoIfen  III547e-Sa  :|    „natural  history"  II  519a  j  manual 
for  the  use  of  the  royal  navy  (bon  H.  berfa^t)   [ögl.  ''^manual]  III 
(102m,  115a,  133a)',  o\m  H.'s  Spanien  citivt  IVöSme,  172m-3a,  9a,e, 
180a,  487m,  491e,  4a  :|  9MeI  f.  ki  DJeklflcde  jj  ^ebelflede  (-flecf*) 
1411e,  5m,e;  III (181a)  319e,  320,  339am*,  359m,  363e:  Srnficl^t  III 
356e,  7me;  anfgelüft  III 52iam;   (latalog(e)  III 520,  4e-5a,m,  7m,  8e, 
330m,  3m,  340e-la,  356e  [8e],  362e,  7a,  9e;   2)4>|}elnebel  111330a, 
[einaelne]  III367am,  garte  111363a,  im  ^ud)i  in340m,  ©eftalt  III329e, 
©rupfen  III  527m-<§a,  im  3agb(ninb  111341a,  3nngfran  III359e,  Scere 
ib.,  nerbli^e  111360a,   planetar.  111331a,   9tegicn  111327a,   9tiiignekl 
III362ell ;  2orb  Roffe  III557e-5a,  366ayn,  7a;  [(Schrift  bariiber]  III55<Se, 
amSübVH^t  III328e;  nnregelm.  111334a,  564a;  Sßeränb.  lU 338m ,  ^\nt[;ei' 
lung  III 525e-öa  ||  Neptun  111554a  (2}Zaffe)  |  Orion  III168me,337e;i-8a: 


J.  Herichel  D  ^  Q,  W.  Herfchel  M^  2        535 

-mcUi  111337m  ,  me,  8m,  365e-6a,  am]  a  beranbevlid)  III  243e  :|  f  enbct- 
eonection  IV  157a;  [^ev|.]  (ügl.  ^ebeu)  11150m,  101e-2a,  211m,  252e, 
296m,  8e,  326a,  351m,  568m;  in  beii  philos.  transactioiis  III 520am, 
4e,  9e,  330a,  340m,  la,  358e,  362e;  ^fictcmetr.  9Jteiinugeu  III  252e,  4a  H« 
planete  Herfchel  f.  bor  beul  3lit.  |  ^^lanetcn:  92ebcnpl. :  ©vl'Be  111462a, 
487a;  -^ni^ftem  1415m,  11513a  |i  lOorb  RolTe  III557e-5a  ||.  Saturn  III 
526e  (2ai3e),  553m  (Ütiu;])  | -^Ctrabanten  IlOla,  lU528me:  (^tonuigen 
111553m;  Unilauf^seit  111529a,  553m  ||  (Sd;iff  [a.  r^  Argus]  1416a,  III 
172m;  neuer  «Stern  im  (g^n^an  111225m;  Sirius  1112ö5a/n,  285a  ;  Slough 
1113586,  9ali  ||®cnne:  mmo\phäxc  111407 e;  -^nflctfen  II1390e-la,m,e, 
8a  (405a),  419e;  füllen  111397a  |  Sidjt  111 129e-130a,  396e-7a,  8a, 
418e;  IV175me:  ^erb.  3um  (2ternenlid;t  IIU05-4a,  133m  :|  -^uftraMen 
III 55e-5öa,  (gtrcmungeu  111391m;  (gteüe  unneS  (2-nii)ftcnt^3  111189m, 
214am  :\\  (gterne  (sg.  ^teru*,  comp,  (gtern-):  -2[id;uugeu  111176a, 
339e;  eigne  i8em.  111288m,  -bilbcr  111199am,  -cataroge  111196a  | 
2)üV^>elft.  11181a,  291a,  5m,  me,  6am,  308a:  ^ain  111302e,  5a,m,e, 
310m,  643a;  6  Sataloge  111296m,  i^or  beut  23tcnb  ll!542e-3a,  iübl:d)e 
Ul298me',  ZaUüc  111305a,m,e  :j  falfc^e  S)urc^)me[fcr  111167e,8a;  (Snt^ 
fernung  111286m;  %a\U  III  172me,  3m,  209a;  nid)t  gleid/jcitig  I11618am; 
©rc^e  IlllOO-lal,  131e,2amll,e[136-U2j;  auf  |d;li>ai5cm  ©runbe  III 
50m,  58m,  188me;  -baufeu  111 179e-180a!l,  209a,  211a,  [320]  4e,  5e-6a, 
7m-8a,  363m,e  |  2id;t  111 102», m,  133am,  e-4a!l  (252e):  jum  ©cnnen* 
lid;t  111103-4a:|  SM^elft.  1106m;  III 209n,  363e;  neuc(r)  III148am*, 
221m*,  230e-la;  burci^  e.  9^aud;fang  III115e;  burd;bli(fen  buvc^  bie  «St- 
fd;id;t  I11188e,  213e;  [@id;t6av!eit]  111204a  |  i^eranberlic^e  111225m,  243e, 
260a,  Im,  2a;  iBeräubb.  111262m  :|  ^abt  111191m  ;||  Selefco^  III 
117m,  296m,  8me,  341a  |:  20füßige-^  111 40e,  50m,  358e:  ^eflector  III 
320m,  337m,  340m,  358e;  Si-cn  111326a  :)  RoiTe's  111118a  J  über 
Stelefcc^e  111190a  ||  Uvanu^trabanteu  (-mcnbe):  rücfläufige  S3ettj.  1103m, 
trie  5U  fel;n  111532a;  ivnebetgejebn  111532a,  644m;  ^aU  111531a  :|  Venus 
111494a  (gfedcn);  Sßeltraum  11157a,  58a;  ^obiacallic^t  11151m 

(@ir)  William  Herfchel  (Fried.  Wilh.,  1738-1822)  (H.  ber  S5ater 
...  111308a,  513a,  531e;  f.  nc^  osiough)  1156a,  415a,e;  III79  || 
3uCtt|}C:  Arago  über  il;n  1387a,  Strbeitcn  111117m;  Arcturus  11177a, 
130e;  Capeila  III 262a,  Caftor  111308a,  Cepheus  I11235e  (rctber  @tern), 
deutet  f.  Uranus,  eloge  111417a,  (Sntbccfungen  [a.  Üfiefentelefce^]  11179m; 
gevnvcbre  [ögl.  Seleic]  11150a  (grc^e),  77a  (35ergröB.),  (318m),  552m 
(ücrfc^iebne);  g-ij-fterne  [=  b^.  Sterne]  III134all,  (Schärfe  [.  ®ertd)t.s  III 
531e-2a|  a  Herculis:  beränberlid;  111243m,  9m  f§iniuier:  ^an  111335a; 
Öffnungen  I159a'l,  111352m;  @en!blet  inbie  liefen  I90e-91a  :\  Jupiter 
IIl521am,  3e  (obite  ^^rab.  gefe^n);  Äoni^veife  f.  (StMinenflecfcn  |  ?id;t  III 
101a,  4mc:   [(gntftebung]  IIl94m;   ©efc^n^inb.   llölam,  416ni  :\   Mars 


536        W.  Herfchel  3)^  —  3,  §ert  —  .gerüorra 

III432ra,  512mll  (Stb^Iattimg) ,  3a  (pdcn),  548a  (ÜJctaticn)  I  Tlxiö^' 
ftroße  l[156]e,  415m;  llll52e-3a,  6e,  182m,  7e,  8a,  213m;  m,  ber 
9ZebeIf(e(f e  III  335a :  |  mont  III  542e  (feine  mmo\p\).)  \^chd\Udc  {meUV} 
Iieiam,  415e;  III47e-48a,  312a,  9e-320a,  4e-5m,  359a:  Slnfic^t  III 
319e-320a,  ))Ianetan[(^e  111331a,  S«itignebenn330e,  fiiblid;e  111318m; 
S^eraeic^niffe,  (Satalege  III5i5e,  324e-5a,  55(5e,  Sme,  9m  :|  Orion-^^ebel 
111338m,  366m;  [ptxl]  11168a,  79a,e,  104m,  188a,  294a,m,  313e,  8m, 
98,  335a,  385e,  6a,  7e,  397a,  417a,  524e,  530a,e,  le,  2a;  in  ben  philos. 
transactions  III  134a;i,  262a,m,  294m,  307e,  333a,  356e,  366m,  385e-6a, 
410e,  513a,  521a,  539a,  542e,  553m;  S^eflectov  f.  Selefce|)  ||  Saturn: 
Stbplatt.  111524a,  grc^te  5lje  111552m,  gigur  III  5D2m,  ^oIav-9tegicu 
IIl524e,  9?iiig  111525m,  dtotaüon  III551ell,  Streifen  III524ra  J  -^gtva* 
Tanten  IlOla:  entbecft  ben  Iten  ii.  2ten  U366me]  1117 9m,  426a,  528a  \\ 
„e^vifteii"  III213e  |  Slough  111359a,  531e:  Slftrcncm  m\  S.  III313e, 
387m  II  ®onne:  SBetü.  1151a,  414m;  -^nfinfterni^  III  542e  |  '^nflcdcii 
III386e,  7a,  am,  403e-4a:  @infaiJ3  auf  Särme,  Äcrnpreiic  U\3S7me, 
8m,  410e:l  Statur  111134a;  ein  ^oiblic^t  11145a,  129e-130a,  4a;  IV 
175me;  ©teile  111189m,  214a;  -^m'^ftem  IM 2 80am  {^m.),  Uml)iitliin* 
gen  III3<S5e-6,  Sßärme-35eränb.  III257am  :1|  @teriie  (Stevu*,  comp. 
®tern-)  lll(134all):  -5li<)':ngen  I90e~91a,  156am;  III  50a,  152e-5a, 
6m,  i75mc,  6a,  182m;  eigne  53elv\  111266a  |  2)o|3|)eIft.  [ögl.  Oöielfac^e  ©t.] 
I152e;  11181a,  235m,  291a,  [3e-5m]  5m,  307e,  313e:  3  Satalcge  III 
294a, 3i9e;  33evjeic^ni^  III293e:I  2)iu(^mef]er  III67e-68a,  77a,  114e; 
entfevming  III271me,  (5ntftel)ung  111219m;  -I;aufen  III319e,  320a, 
4e-5a,358e;  j^-Ieere  5Haume  111352m,  9ieklft.  III 532e-5a  (3a),  ^avafiaye 
III271me,  nnfre  ©t-id;id;t  111213m  |  tjeränbevlic^ei-  (sg.)  111243m,  262a; 
SBeränbb.  III 262m  :|  melfac^e  III[293e-5m],  3aI;I  III175me:H  Selefcop 
[tgl.  ^ernrö^re]  \:  (gvcBeS)  40fiiBigc§  (^^eflectov  11179m,  319e)  IlOla, 
161a;  11179m,  152e,  6e  (188e),  319e,  531e  (©Riegelt.);  9iiefent.  II366e, 
III319e:  tüaS  er  burc^  [ein  (40fiii3.)  $Hief.  entbecft  II366me,  11179m  J 
20fiiBi9eS  1387m;  11179m,  145e,  156me,  175m;  7fü|3igeg  11179m  j 
Setei'cc^e  I106e;  III79,  117m,  183e  :||  Uranus:  HB^Iatt.  III530e; 
Somet  genannt  111530a,  553m;  ent&ecft  11179m,  377a,  426a,  529me 
[e-530a],  552m,  8am;  feine  9?inge  III530e  J  -trabanten  11179m,  531e 
(fe^ö):  Sntbecfnng  111426a,  53im,  644m  ||  Venus:  Rieden  HI 494a; 
afci^favBeneS  2i(^t  111494m,  539a  :|  Wega  111262a,  Seltfartc  I  60a, 
3eitatter  II1215e 

*hertosch  111467a,  Joli.  Hervagius  (f  1564)  Il502e  (Archimedes)  | 
bag  Herveo  (bei  Oninbin):  mesa  de  H.  IV 555m,  V27e;  parallel  IV 
555e  :|  (Ea)ß  Herveii  (9?ei:-$»cü.)  lV420e  ||  berüov-,  ^ertoor-  (*): 
-brechen*  IV272a  | -gerufen  1 164e  (.<!'vafte),  11383a  (lelbftb.);  11115a, 
300m  (3uftänbe);  \\  irerben  1194m,  IV  158a  :|  -gefc^oben  1 270e,  -rognngen* 


,gert>orru  —  §terog  537 

111389m  I  -rufen  (ögl.  -gerufen)  [f.  Sinbrüde,  Srfc^einuugen,  Organe, 
SBirfungen]  (etluaS) :  1 199m,  384m ;  II  89e. ,  234e-5a ;  III  289m,  379a,m ; 
fic^  gegenfeitig  ^.  I  39e,  11299a,  IV  63m;  ba§  §.*  [f.  (Srfc^einungen]  III 
201e,  IV16e-17a  |  -treten  f.  ©ebirg^arten;  ba§  §,*  [f.  ©ebirgf arten, 
©eftein]  1209a,  267e  ||  B.  van  Herwerden  IV559ra  {Bromo  auf  ^a\ia)  \ 
§er5  [f.  Uniöerfum]:  eherne«  Iir20Üa,  ergreifen  II  83m,  fagt  II301ell, 
©tiüe  II30m;|  §er3äl)htng  (=  ^lufgä^Iung)  11252a,  111448m,  IV3e 

^Heßdnis  C^hil  3nb.)  II  197e  |  ]  H  e  f  i  o  d  (u  s)  (Hef  iod  ...  III  159a  . . .) 
ll[8me,  21. 104e-5a]:  5tmt>oB  i)cm  §imme( faßenb  1161a,  111288a;  Arima 
IV535am,  Ätna  I449me;  opera  et  dies  („Serfe  u.  XaQi")  Il^wje, 
104e;  III207e;  Phaßs  II419e,  Plutos  V87a,  @cnne  III207e;  (Stern* 
Bilber  III160e;  (Sterne  111159a,  160e;  Styx  IV 503a;  theogonia, 
„£l;ecgonic"  II«Se,  111288a,  IV535am,  V87a;  SBettalter  11424a,  „Serfe 
n.  Sage"  f.  opera  J  §e[icbif^  11173m,  424a  :||  Hefperiden  1396a;  II 
181a,  396m:  ©arten  bcr  H.  I8m,  II421e  J  I)ei^eri]d^er  §iminel  II88e, 
234a  T  Hefperus  ((Stern)  III  209a,  iö^soog  (Venus)  III467e  ||  Hefs 
(Germain  Henri,  1802-50)  111614a  (fihxw  2)^etecrmaffe) ,  F.  H.  Heffe 
IV538e  (3>ulfane  dentr.  2tmer,'§)  j  Heffen:  $?anbgraf  III (152a)  577a; 
Mfifc^  IV413m  [Sergj  :|  Franz  Hefsler  II449e  (Susruta)  ||  Heftia 
2t.  SBcIt^eerb  II139e,  111437a  |  53.  (46»«  IL  planet)  V116m:  eieni. 
YllSme-,  @ntbe(fer  yil3m,  7a;  -ung  \113m  \\  Hef3'chius:  [9?anie] 
II414e;  [Sort]  I387e,  III207e;I  Hetel  (alter  Äcnig)  11113a  |  r;cterogen 
[f.  Elemente,  (^rfc^einungen,  (Stoffe]  1209a,  II141e;  111318a,  400a; 
IV 35a,  66m,  133e,  169a,  485e;  V74m;  ^etercgeneität  [f.  3)?aterie,  (Stoffe] 
I56e,  57a,  66a,  165m  :|  Hetrurien  f,  Etr.,  Heumann  II  106e  (de  mundo); 
^enf^reden  1129a,  398e  (luie)  ||  Joh.  He  velius  (Hevel  111225m,  317a; 
1611-87)  [f.  am  (Snbe  33.] :  dornet  1112a,  -^enferne  III 582m ;  fein  f^ern* 
rol;r  lY  171e-2a,  §ör)enmeffungen  111106m,  gegen  2J?effung  111152a  | 
SD^onb  [f.  am  (Snbe  ^.]:  ^Benennungen  111503m,  5a;  S3erge  Il508e, 
-fiufterniB  llU99me,  ganb  u.  SKeer  III  503m  :|  9^e6elfle(!e  111817a; 
[^erf.]  111106m,  152a,  317a,  582m;  9eing  beS  Saturn  11359m,  425e; 
(Stern  im  Schwan  111225m,  (Se^'tant  III355e;  firmam.  Sobescianum 
III355e  (3}ignette),  IV171e-2a;  (Sonnenflecfen  111393a  |  [einsciner  @tern] 
(ügl.  ed}tran)  III 238a,  243m,  7e;  eterncatatog,  -üer^eic^niö  lU149e- 
150a,  2a,  317a  :||  53.  Hevelius  dentralberg  auf  bcm  9J?cnb  111510a, 
545e  II  hexaemeron  II29a,  ^ej-agon  IVGOle,  §ejameter  lV563e;  §eje 
II505e  (üerbrannt),  ^n^^roceB  II505e  |  Heyne  (Chrn.  Gottlob,  1729-1812) 
1396a:  de  Arcad.  IlI480ra;  opuscula  acad.  1396a,  111480m 

*Hicetas  11140a  ((grbe),  349m;  George  Hickes  (1642-1715)  11113m 
(angelfä^f.  ©ebic^t);  deposito  hidrografico  11490a  (hydr.),  IV 540a; 
Hiempfal  II444e  j  Hiera  (gipar.  ob.  toi.  Snfel)  IV273e,  295e:  §cbuug, 
^ügel  l\273me',  Sultan  V63e;  toulf.  I453me,  5a  ||  §ierogIt}^F)en 


538  §ieroä  —  ^immel  aüg. 

[f.  meyicauiicf)]  11144a  (156e,  161a),  213m',  111203m,  6me:  f|?ät  gclefcu 
l[213m;  für  Batjlcn  II455e,  7a;  111167a,  203me  J  biercgl^^Inic^  HI  167a, 
206m,e,  485ell :  3^'^)«"  I  82m  ||  Hieron  (öon  (gijraciie)  1449m  (miter), 
IllOe  (Pindar);  Hilali  (^>cv|.  3)ic^tev)  lUlSe;  1)  Guft.  Fried.  Hilde- 
brand V86a  (Apiilejus)  2)  Eduard  Hildebrandt  (3}?aler)  II 86a;  Edo 
Hildericus  van  Varel  (1533-99)  111131m  (Geminus),  hima  (faiicfi-.) 
III539me 

HiMALAYA  (=i/-^ette,  -©ebiroe)  111,  320a,  483m,  e-4m;  II 79a, 
94a,  176e,  432e;  IV52öe-7a,  545e-4a ,  oOOe ,  559a  ||  3uf.:  mfall  [=  M* 
^a\\^]:  ti6et(an)ifc^ei-  I44m,  483m  |  51  b bang  [=  SlbfaÜ]  II 86m:  Kaßhmir 
IV556e,  nlhbl.  cb.  tibet.  1484m;  fübl.  ob.  inbifc^er  1484m,  fübn^eftl. 
lV556e  :|  -5(l^en  11256a,  53äiime  11256a  ||  S3erge  [i:gf.  ©ipfel,  §ct;eu] 
I42me]  ©evg  (*):  [einsefne]  142me,  484m  |  bcrfjfte  [ügl.  §öl)en]  l(42«ie), 
IV(293e-4a)549me;  bcc^ftev*  111544e  (Kintfchindj.),  549me  (Evereß)  ] 
^ö^e  142me,  174m*  ||  (gvf;etningö-2iiiie  lV343e-4a,  gortic^iing  |.  ^Hindu- 
kho,  %u^  1219e  ||  -Oebirge  [=  Himal.  ii]ti\]  1291a,  483e;  bie  @eb. 
norbl.  ücm  H.  (=  3nucv-5IfieiuO  IVöOZe  |:  -^^avteii  IV295e-4a,  geliövt 
jii  bei-  (Siueii  @-x^tctte  bitvc^  2Ifieu  iiarf;  5lii[ic^t  beu  ©vicc^en  lV(608a)m  1| 
gelicben  1169a  |®i^fcl  [:^33evgc,  §i3l;cu]  pl.  I419e,  IV30am;  sg.  (*): 
l;cc^[tei*  111544e,lV30am;  Ijchd  IV326e-7a:I  hex  Hindu- kho  imie  ^cxt^ 
feljimg  lV610e  |  §öF)eii  [t?gl.  53evge,  ©ipfel]:  gi-ij^te  IV293e-4a,  343e 
^4a\\,  549me]  ^ö^e  lV238e  :|  Äcf[e(tl;al  IV 275m;  -tette  [=  Himal. 
iifn).]  ...  II 32a;  lV326e-7n,  549m,  608m,  610e;  m'um  I46e-47a  | 
ber  Kuen-lün:  imabbängig  ücm  //.  IVöiia,  33erbiiibiiiig  \\610e-la, 
jn,n[(^eu  H.  it.  fi".  IV 432a  :\  im  Manu  lV607e;  (Sutferumig  öoiii  9J?cer 
IV 457m,  eiOam;  miiieral.  IV295e-4a;  9?anie  lV6*07e  (ii.  S3eb.),  e 
(d;inef.);  iievbiid;  tcm //.  IV159a,  607e;  [>43eiiciieu]  lV295e-4a;  ^flaii* 
gen  [=  S>cget.,  togt.  S3äiinie]  li iam,e,  42e-43a  (^alnieu  ii.  f^arii);  9^ct[c 
...  IV(500e);  9?id;ti:iig  lV326e-7a,  343e-4a,  559a;  ©c^ueegreuse 
nie,  [44-47a;55Sam,  51.  455-4],  484m;  Sr^eil  lV611m,  -e  IVGlOam; 
fc[f.  Sbiere  [.  5?evfteiii.;  uiiüiilt.  I(lle),  lV343e  (610a);  ^^egetaticu 
[=  <pfl.]  inam,e,  45me,45me;  1186m;  35erftein.,  foffire  2:f)ierc  1291a, 
2me;  SSorgebirge  1292m;  WlauQd  tn'U  SJiiIfauen  [togl.  imöiilt.]  Ille, 
ob  tJiil!.  I255am;  ireftl.  lV6i0e-la  (gnbe) 

Himerius  (gricd;.  <Sc^I)i[t)  UlOöa,  126m 

§immcl  (cig.  it.  alig.)  (=  -^^^bede,  '^^geirelbe;  girmament)  [f.  (für 
alle  S3eb.) :  gijfteru,  griec^ifc^,  be)>erifcf),  italifc^,  i'ic^t,  Siift,  2)?aterie,  2)?oiir, 
OiivibvQtgvab,  ©äiigeriniicn ,  «Semiiier,  @cnne,  @terne,  jtrcpen,  trovifc^, 
Sagen,  Sinter]  1386a;  II114e,  8e,  261e,  332a;  11113e,  16m,  89ra, 
146e,7a,  199m-202a;  IV4e  J  2)  (auf  ©emälben)  [f.  o^anbfd^aft]  I182e 
3)  (=^rima)  4)  (=  ®ctt)  1405m  :||  53.  bimmlifc^  (wirb  aiic^  burd)  ° 
be3e'4net)   [f.  ?uft]  II52e,  386a;   11112a,  162a;    bie  §immlifd)en  (0°) 


§immel  U^  @a  539 

f.  §{mmer§6eirer;nerl|:  Alpljabet  öcr  3nfnijc  (jii  aüen  53ebcut.)  (in  compos. 
^immeU^-)  [f  -gemetbe,  -raiim  ii.  -räume  Hlben  2  be[.  @tü(fe 
Bieniac^]:  SlbenbK  I11158e,  luobon  abbängig  III  13e  |  am  ^.  [a.  ©egen* 
ftänbe]  1394a;  111320m,  482a:  am  ganjen  ^.  III  145e,  6a,  156m,  263m 
(323a)  T  Sliiblic!  I442e;  III155e  (7m,  210a),  2ö4e-5a,  (511a),  618a; 
lV(6mIl):  ^^eränb.  III[263m-6]  4m  :\  5liifid;t  [.  5Scr[teüimg,  aiifflcigeii 
3itm  §.  y49e,  auf ge|>anut  II46e,  Stuöiel^u  [=  53efc^aff.]  III621ra  | 
i8auI30a,  111335a;  -bau  [= -gebäubej  III178e-9a  (421e-2a):|  kbccfter 
111217m;  IV58a,  497e  ||  -begebenbeit  [ögl.  Söeltraum  53]  11363m; 
11130m,  102a,  148m,  441a;  Y9a,  21e;  pl.  -en  (*)  II251e;  grcBe*  II 
363a,  11187m  J  SB-beit  am  §.  III230me  ||  ben  §.  beleben  III 2l55a,  434e 
(511a)  I  33eibad)tuug  II238e,  11174m;  -S3-en  111562m  J  ißeic^affenbeit 
[ügl.  5iu^iebu]  ilI620a;  lV58a,  207e,  308e:  ^r;l)fi]c^e  III (268a)  :|  -be* 
fc^reibimg  I165-6a  {aü.].  S3ilb),  III148e  ||  S3en>egnng  am  ^.  111304m; 
[aüt§  S3en).]  Ul263m,4e-5a,409am',  überall  111233a  J -belüegiing  [tjgl. 
^-ggcföeibe]  11115m;  pl.  -en  1183m,  II (325a),  11184a  ||  -belDcliuer  (pl.) 
III(204m  33er!e[)r  mit),  bei  betvelftem  §.  IV166m;  33i(b  III2ö4e-5a 
(5a,  347m)  ||  blau  IV207e;  blauer  II75e,  111390m  (tiefet  2)unfel), 
iy(309a)  J  ^lau  II96e  (ta§  tiefe),  -blau  llU55aw  :||  iBIäue  H(329m)  J 
-bläue  1371a,  384e;  II92e:  [uacf;  ©rabeu]  III72e,  meffeu  111390m, 
milbe  II  89m,  tiefe  II97e  ||  331iitben  II  29a,  brennt  111621m  |  -becfe 
[=  Fimmel]  1175a;  Illllöe,  l^'4e,  215m,  264m,  339a,  352am,  609a; 
IV6m:  an  ber  §.  111157a,  233a,  326m,  9a;  an  bie  111304a;  geftirnte 
111169a,  ^varf;t  111167m;  (Bpaitni  u.  9?iffe  I159e,  416a  :|  bun!el 
[f.  oaellej  II91a;  -bunft  111313m,  buuftfrei  1443a;  burc^blicfen  f.  -febn, 
burd)f erleben  111320m;  burc^muftern  III (191a)  227m,  S-ruuß  [=  Ttuit.] 
111133m  (148a)  |  burc^felju,  -bliden  (bnv^  ben  §.)  Ulil84a,  8me,  213e); 
2)ur#c^tigfeit  1340e,  7a;  11258m  :|  eherner  111199e,  200a  |  (Sinbrucf 
lll(352a),  IV(om-ö):  bec  ßvbabneu  IV(5m-6a),  be§  grieblic^en  IV(6me); 
be^  Uneublic^en,  Unevmefjl.  l\6a:\  ©nflug  II 259  (auf  l^ie  35clfer),  (Sin* 
tbeilung  III(162e);  mi  öi^,  eifig  III164e,  199e,  200am,  2a;  ßnben 
III20ia;  aU  (Sibtbeil  111147a,  I93e  jj  ^.  unb  (Srbe  II47m,  230e: 
getrennt  I84a,  ^c^eibung  IV 4e,  3iM'animenUiiv!en  \162a]  Qxbi  öcm  §. 
faüenb  \29e-30a  ||  erferid;en  11397m,  (g-er  ini88a;  erbaben  f.  ©nbrucf, 
erleud^tet  III(609a)  ||  Srfd;einung  am  §.  111217a;  pl.  -en  (am  §., 
bes  §.)  II132e,  331a  (341a)  J  -erfc^einungen  111228a:  auBevorb. 
IV  6m;  Siubnic!  IV5m-öa  (be^  (Srbabnen),  6me  (beö  ^rieblid^en);  (Sr- 
flärung  111627a,  ^ra^töcüe  lll(357m),  rätbfelbafte  1138a,  foubevbare 
II1344e,  öernndelte  111627a  :||  ^aü  tocm  ^.  III2<S<Sa  |  ocm  ^.  fallen 
[ogl.  gcf.]  (f.  °Srbe)  I  395ell  ,  7a,m  (402m),  4a;  111621m,  4a  !|  fern 
f.  ^dtamn,  o^jegion;  gläc^e  111147a;  -^hiO  111181m,  211e;  frieblid^ 
j.   Öinbrncf;   ber   gsiuse    [a.    om]    III  156e,  175e;   -©arten   I387e-8a', 


540  Fimmel  ©e  —  2e 

-geBHube  [=  -bau]:  5rn[id;ten  fcarüfeev  11197a,  III421e-2a;  ©eBitbe  lll 
350mO,  -gebirge  f.  Thian-ßhan ,  Dom  §.  gefaßen  IV576e;  -gefilbc 
in210a,341e  ||  ©cgenb  [=  ^eegicn]  III184e,  212e  |  -gegenb  I199e, 
111191a  [b.  f;.  ©tette];  pl.  -en  111174a  (bie  4),  191e  [=  Ort]  :|!  ©egen- 
ftanb  [am  §.]  III(211a)  310a,  4e,  341m,e,  3e  (581a);  -[täube  I413mO, 
II356aO;  I[I(66am),  212e,  (320a,  6m,  331e,  345e),  846m,  9a  (426m)  || 
gei>artcn  111621m,  ©eftattuugen  I161eO  ||  ber  geftirute  §.  [=  ^ijftevub.] 
II62e;  111125a,  i5Sm-9m,  442a  |:  %nhM  I[154e-6  {womi  aObäugig)], 
161m;  III88am,  158m-9m,  434e,  6i8a:  Sßeräub.,  oeiänbert  fic^  ll54e-6, 
II 332e,Ull58m-9m:\  53efc^r.  III97rae;  53i(b  IH155ell,  2ö4e-5a  (5a); 
SDarftelliiug  III155e,  (äiubrucf  m86e-87a,  teuutniB  Iir343a,  Sraum* 
bilb  I155m-6a',  bietet  Uugleic^aeitigeg  bar  I [i60m-i]  Im;  11190m,  105a, 
124e-5m,  618a',  ißeränb.  f.  %\M\d,  2Berf;feI  \\\158m-9m  (8e)  .||  f  -ge* 
iDoIbe  ift  eiu  bef.  ®tii(f  Ineruacf);  ©fauj  III 49e-50a,  58a;  gläferuer,  »on 
®raö  mi64e,  199e  \  -globuS  111413a;  pl.  -qlobcu  111347a,  8e  :| 
-glut^  1185a,  ©reuje  lU201a,  ©rcße  III193am,  @ruub  11158m,  ©iirtet 
Ill(191a,m),  §albfiiget  [=  §cmif|)I).]  III  193a  (uörbl.)  ||  beitcr(er)  1142a, 
199e,  335e,349e,  361e;  11385a;  IIUOTm,  125a,  336e,  365a,  490e; 
IV206e(309a):  ettjig  t  1143a,  II(241a)  J  §eiter!eit  I44m,  340e,  3e, 
395a,  441m;  III(405a)  541a:  (ginftu^  11259,  etüige  11259a  ||  ^emif^Ijäre 
[=  §albf.]  111308m;  beibe  ^-eu  I12m,  III(359m)  :j  berrlic^er  11172e; 
^ö^e  111193m  {288am),  -^i5f)e  111288m;  Sn^alt  111357m,  tälte  III 
200e-iw|-!arte  III (177a);  -farteu  II329e,  III151e  J  Äeuntui^:  er* 
lüeiterte  IIU5i,  (grmeiteruug  111268a;  öermebrt  11196a,  bei  beu  5Ji3l!ern 
111586a  :|  f(arer  111610m  ||  -för^er  [=  hp.  SSeltför^er;  =  @terue  u.  a.] 
pl.  II 47a  (505a);  111125a  {264e-5a),  325e-6a  (565e);  sg.  (*)  III199eT 
S3.  ^immlifc^e  Äör^er  (O)  I60a,  138e  |:  Slttractien  II118e,  Söalm  II345e, 
fic^  baüeu  IlI567e  \  betreglic^e  111155m  |  33en3eguug(eu)  I62a,  lOlm, 
3l6e;  II 3 1 6eO,  35im-2a,  500a,  551e;  in26ie~5a,  551e*  (619a);  IV 
24am*,  54mO:  febr  ferner  1315a,  ©efetj:  11343a;  fc^eiubare  1 85a,  527m; 
t'dglid^e  (D-2B)  Ull58m  :\  SSilbuug  ]n575m,  (Sutftef)uug  IV 8e  |  gaü 
II50iaw;  [b]  11501m;  IlllSme,  27m  (596am),  6i9am:  UJcburd^  betrirtt 
III 597am,  619am',  ijerbiubert  burc^  beu  Umfrfjttiuug  III 597  (me)  :|  ferne 
1315a,  gtäujenbe  11167m,  ©rö^e  11500a,  @ru^^e  IV  79a,  Äenntniß  II 
343a,  fleine  III325e-6a,  2J?etecrfteine  I402m,  @c^hjungfraft  II  50i am, 
felbftleuc^teube  111281a,  fi(^tbar  lll  440e  (ni^t  bou  je  ^er),  Umbrel;ungen 
II344am  .]!  Är^ftall^.  111163m  [164-5,  21.  199m-201],  200e,  2a; 
fil^ftaüner  §.  I20m,  II  (552am);  11137a  (163m,  5a),  5m,  199e\\,  200a  :| 
-tugel  111267m,  597m  (Umbrel;ung) ,  9e  (barauf  jeic^neu);  -fuube  [togt. 
erbfunbe]  I31e,  11337m  ((Srlreit.),  III(586a  geringe)  ||-  §.  [eines  Sauber] 
111581m  I  ber  §.  in  ber  Sanbfc^aft  (S8eb.  2)  II97a,  132a;  taubfc^aft* 
lid):  Slnmutl^  III(341e),  (SinbrucE  111265a  |I  iüeere,  teere  ©teüe  lll(350e, 


§imme[  ;^e  —  ^i)a  541 

Imeü,  S70a);  leu^tenb  III(4öe-50a)  |  [.  2ic^t;  £ie^tev  1162e  (einige),  III 
565eO;  -lichter  I393e  :|  Wä^tt^  [4:  ©ctter]  1116a,  116e  |  2)Jec^aui! 
I58m;  I[349a,  486e;  V8e-9a;  ~m,  m626me  (©egenftäiibe),  WSa] 
mute  II  67m;  niilbev  II  12m  (etüig),  54m  :]  iDZorgen^.  IlllöSe,  iüiuftevung 
[=  2)iir(^muft.]  III319e;  iia^e  III(115e  i^n  n.  fe^n),  m^t  11318a; 
^aimn  II1208am,  9htiirge|(^.  I59e;  bcr  neue  II55e,  302e;  111346m  || 
ber  nbrblid^e  [f.  2)oj)^^eIftevne  ii.  a.]  II(104m);  III  l33a,  176m,  184e-5a, 
324e,  360a:  am  111351e,  @(^cnf)eit  ini76a  J  ncrbcftl.  IV (206m),  9iovb* 
^ol  III (415a)  :1|  cffnet  fxä)  III415e,  604e-5a  |  Öffnung  [i^  (Spalte] 
1415e;  III(219e)  336e,  {365am)  605a;  pl.  -en  im  §.  ll58e-9;  III(188e) 
352me,  370a  ||  -ort  11211m,  Drte  am  ^.  111106m;  Oflb.  111540m, 
i3[tlic^er  IV(206m)  |  ^b^fi!  be«  §.  II(354m),  III(31a);  p^^fiogncm. 
dbavafter  III [263m-6  3>eraiib.J,  4am  :|  ^cl  f.  9f^orb^ ,  ^^ra(^t  III(167ra, 
184e);  fefler  ^imft  am  §.,  bes  §.  111265m  (fein),  447m;  f  -räum 
n.  -räume  fmb  ein  bef.  ©tücf  I)ievnac^  ||  S^egion  [=  ©egenb]  111178m, 
201a,  350e,  9e,  607a;  pl.  -en  (*)  II(330m;i),  III(352m);  fe^r  ferne 
III  (213e-4a),  312m*),  unS  na^e  IV(5m)  J  -regicnen  11211m  (ferne)  :1| 
reiner  1443a;  II 91a,  96e;  III(72e)  118e,  611a;  IV 445m:  bei  reinem 
IV143m  I  ÜJeinbeit  1122a,  11258m  ||  ^iffe  f.  -becfe,  -fc^ic^ten  111165a  | 
ber  f^cne  III  131e,  147a;  ©c^cnheit  [=^^rad^tj  III124e,  176a  ||  f^n?arä(er), 
e^ttjärje  11150m,  58m,  336e,  365a,  9a  (583a):  auf  bem  äJionb  111501a, 
544m  J  fc^märjt  fic^  I199e  ||  [eben  111175a  (n)ag  man  tom  §.  fie^t),  ber 
fic^tbare  (an  einem  beft.  Ort)  111320m;  fonniger  I  480e,  2m  |  ©palten 
im  §.  [4:  Öffnungen]  11144m  (188e),  -e  lll  365am  ||  ep^äre  [tjgl. 
2Irt.]  [b]  179e,  II397me;  11117a,  20a,  25m;  IV 5e-öa,  V4e  | -fp^ärc 
11115m,  326e:  «Betr.  11129m,  fiibl  111189a,  S^eihmg  111182a  ||  aug 
«Steinen!  111595m;  -f^eüe  111351m  (bunf(e),  ©teilen  111229a;  ftcmen* 
leerer  IV58a;  -ftoff  III2i9meil,  231a;  (gtreden  111607a  |  -firic^e;  sg. 
-ftric^  (*)  11124a,  339e:  unter  aEen  1265a,  320m;  IV  6e;  ferne  I50m, 
II61e;  jeber  II92e*;  öcrfc^iebne  II233ra,  -benfte  1237a  ||.  ©üb^.  III 
174m  :|1  ber  füblic^e  §.  (=  girmament)  [f.  2)cppelf^erne ,  9iebelf(ccfc, 
©teine]  II  38a  (104am),  328e,  330m;  111151,  274m:  am  f.  §.  III  162e, 
175m  (6a),  318m,  363m;  5lnmut^  I88e-89a,  [SBefc^aff.]  11199m  (341e), 
greube  111252a,  Oegenflünbe  ber  S^ieugier  III  54öme  (369e);  ©tanj  II  68a 
(ftiüer),  (474a  größerer)  |  Äenntni^  II[327-333m]  327e;  III151, 174-5m: 
atlmäH.,  @ef(^.  III  174-5wi  (346m);  ern^eiterte  III151(a),  196a;  gcrt* 
f(^ritte  lll  346e-7m,  genaue  111296a,  @ef(^.  f.  aUm'äl)l  :(  lanbfc^aftr. 
Sbarafter  ll330am,  ^xa6)t  III151am;  SJegicn  111178m,  -en  111317m; 
@d)cnbeit  III124e,  176a  |  (Stern-:  -bilber  111158a,  251e-2a;  -menge 
Iin51me:|  £^eil  111174m,  2cpogr.  Ill346e-7m  (STnfänge;  7a),  unter 
bem  111346m,  bie  3Bunber  111361m,  3cne  11330a  || -tafeln  11296a; 
Sageeb.  111544m,  Sagb.  IllöOla;  -tanj  1203a,  Xtpp\<if  H46e,  Zffau 


542  ^immel  Z'i)e  —  f  .gimmel^rauiii  ßr 

II  12aO  I  S^eil  1387m,  440e;  11397m;  III156am,  192a,m,  366e(579a): 
-|-III(326e)359e,^-|^  III (312a);  btd^ter  III355e,  [fel^r  üeinev]  III175e, 
fici^t6ar  III 524e  J  liefen  I  22m,  90e;  III152e:  einbringen  III(204am):| 
-tcne  [^p.  =  ®)3f)ävenmnfi!,  Harmonie  ber  (g^^ören,  SBelttcne;  »gl.  *jlönc] 
III 200me,  439a;  So^ügra^^Ijie  lll(359m);  über  bem  §.  IV499e,  über 
ben  §.  ^inaitg  III  7m;  -u^r  11332m,  487a;  Umbre^mig  II379e,  (597m 
fd^einbare);  nnenblic^,  imerme^I.  f.  (ginbrud;  ungetrübt  IV 445m,  Ungleid;* 
geitige^  f.  geftirnter  ^.  ||-  beränberlic^  111233a  (alte^)  |  SSeranberiing(en) 
[f.  5lnblicf,  ^^Micgn.]  II259e;  III[263m-6J  3m-4a,m:  Urfnd^en  lII264-5a  i| 
öer[c^Ieicrter  1348a,  9e,  480e,  Im:  biinnö.  II  96e  :|  bei  ben  S5oI!eru 
IV(6m,e),  Dom  §.  [a.  fatten,  gef.]  II75e  |  SSorftelliing,  STnfid^t  toom^.: 
ber  5Ifteu  II552-5;  m[165-6a,  51.  i9Pw-20im] ,  595m ;  im  2)^ittelalter 
m[166-7a,  U.  20U-2a]:\  n)oIfenfieier  I357e,  111498m;  bie  SBunber 
ini75a,  361m;  3eic^en  (pl.)  III(223mO),  -jelt  1201a  |3onen  [togl. 
Sterne]  I  88e  (^rad^töoKc);  III(154e,  5a)  6e,  201a,m  (367m);  ^cne 
[=  ©iirtel]  IIl(185am)  :|  jum  §.  Il59e,  V49e 

t  §immel^ge treibe  (=  girmament)  I8a,  78m,  110a,  9m,  141a, 
158m,e,  201all,4m,213e,  359m;  II  15m,  30m,  267m;  111190m,  333e, 
347m;  @eii)elbc  beg  §.  (oo)  III  165a  (200a):  \iä}  abgeben  11170m;  am 
(an  bem)  II  10a,  358e,  363a;  III 38e,  71a,  82m,  106m,  153m,  7e, 
175m,  334e,  397e,  419m,  496a,  573a,  601ra;  IV  146a,  206m  II,  309a; 
Stnfid^t  11327a  (ern>eitert) ,  352-3  [nlte];  111202a;  betrachten,  ben  md 
x\d)tm  11171m,  216e;  «elvegiing  I155e;  11325a,  352a  (ben  O  na(^  S), 
453a;  11197m  (tägliche);  S3Iäne  11329m,  @f)arafter  11188a,  bnr^hensen 
11152m,  S)üfter^eit  llll43m-4m,  auf  ber  ebne  1265a,  (gint^eiliing  III 
162e,  Icbbafte  (Srfovfc^ung  111560m,  gegen  baö  11146m;  en.Mg  I;eiter  II 
241a,  en\  ipeiter!eit  11259a;  grc§e §ellig!cit  III(i45m);  Sendeten  IV  142m, 
lenc^tenb  Ill49e-50a;  bag  ncrblid^e  111176a,  öbe  111167m,  ^eegicncn  II 
330m!l,  ^iibe  11188a  (167am);  haß  f(f)einbare  I93a,  158m;  11327a,  III 
298a  I  bav^  fiiblic^e  11330m,  111176a:  am  f-en  111311a  :|  3:r)cil  III(339e) 
579a,  nnfer  (nerbl.)  II 5a,  33crfteIIung  \ni64m-5a  (ben  (Si6),  ^uftanb 
mU3m-4m{3e) 

f  §immeleraum  (=  Sßeltranm)  [j.  Slnjielniiig,  (Srbraitm,  (Sterne] 
I62m,  89e,  179a,  5S7e-5a  (7e),  426a;  II  116e,  111145m;  ein  §.  [X^eil 
bee  f).]  111314m;  9?aum  beg  §immel§  (p)  III  (213e)  7  pl.  ^i  mm  ein- 
räume I  84a,e,  86e,  98e,  364m;  II  144a,  200a,  232m,  8a,  313a;  111431a, 
625m]  [b]  bimmlifc^e  9ianme  (0°)  I  57e;  11249a,  355a,  9e;  11193m,  594a 
||:  3ii[a§e  (ber  sing,  -raunt  tx)irb  burd^  *  bej.):  am  ben  §.  (lommenb,  gn 
nn§  gelangenb)  1402m,  III  593e-4a  (am) ;  53egebejtbeiten  III  24e,  belebenb 
111304m;  [S3cfcf)aff.]*  HI 569a,  583a;  Sefitjnabme  11341m;  8eh)egiing  III 
304am,  -en  11261m*;  ©arflcüung  in625m,  3)imeiifienen  I  82m,  burd; 
f.  l)inbtire^,   ein  ^.*  [^beil]  111314m  |  erfüllen  [=  fiiüen]  111311m*, 


t  ^immelötaum  ©r  —  2Ö;  |iimt;  —  Hiob      543 

erfiim  Vöa;  ira«  bie  §.  erfüllt  (füüeiib,  füKcu)  [=  3ul)alt]  I85m,  JI364e; 
11159a,  154m,  312a,  625m  |]er;v  ferner  II I(2l3eO),  ferne  1 18m;  fernftc, 
bie  f-en  I85e;  11136m,  370m;  111  39a,  394a  :|  ber  freie  11353m*  ben 
^.  füllen  [f.  I;^  erfüllen]  111145m*,  gegen  ben  §.  11149a*  ©eftirne  III 
2le,  tt}a§  r)inbur^geI)tlII128e,  I;c^e  III  159m  j  im  ^.  III269e*;  in  ben 
§.  [[.  *(Sntbe(fiin9en  53.]  11210a,  Im;  III128e,  159m,  298a,  318ell,  333e; 
IV  10a  :I  Snljatt  [=  iva§  erfüat]  1166a,  11343m,  III(318e)  |  Äenntnife 
1166a;  11209a,  237e,  333m:  crn^citerte  11369m,  genanerc  11  342e-3  :\ 
2eerl;eit  11328m*,  leu^tenbe  II45m;  imni593e-4a,  ib.*;  ckve  1391a, 
i3ber  111348m*,  Orbnnng  I13m,  fc^irars  111583a*,  (gönnen  11147a; 
[©teile]*  111569a,  583a;  Seniler.  11149a*;  Zlml  11341m,  111409m* 
Geber);  liefen  1401m*;  111204a,  593e;  Töne  im  ^.  11353m*  iingcmeffene 
I80e;  treite(r)II63m*,238m 

■^■mmyariten  II  245e  (-pvft)  — 1|  Hind  (Jolm  RulTeJl,  gel^.  1823): 
Calliope  entbecf t  VilOm,  7a  |  dometen  I405e,  III575e;  (dornet  111563a, 
8e  (Biela's)  :J  i8al;n  ber  S)o^:pelfterne  III302e,  3m,  5e;  Euterpe  enttedt 
\llla,  7a;  Flora  111426m,  460m;  \108m,  117a;  Fortuna  VüOa,  7a; 
Irene  III426e,  460m;  ViOPm,  117a;  Iris  III 426m,  460m,  517a;  Vi05me, 
117a;  Melpomene  \110a,  7a  |  Keine  ^(aneten  entbedt  [f.  bie  einjelnen]: 
mehrere  III  377e,  460m;  ge^n  Vii7aJ  neuer  €tern  111224a,  7me,  9e; 
neue  @terne  III230e-la;  2  beränberl.  ®t.  III243e:J  Thalia  cntbecft  V 
110m,  7a;  Urania  \lllm,  7a;  Victoria  III  426e,  460m;  yi09a,  117a  || 
§inberniffe  111145a  {)?MW),  IV133all 

Hindoftan  (aiiä)  Hindu/tan)  {if:  hp.  Indien)  I  338a,  11440m;  53. 
I;inboftanifc^  (*);  d.  ba§  Hinduftani  (eprarf;c)  [o^]  11422a,  440m:  Slero* 
Iitr;en  III613am,  S3arometer  1337m;  iöefc^affenbeit  I  lle,337m;  II41e- 
42a,m;  ©eftalt  1308m,  ^altnnfel*  [=  iBorber-Snbien]  IV  140a,  £üfte  I 
485a,  magnet.  5lbn.\  IV  119m,  [Ort  ba]  III610e,  Ü^egen  1485a,  Scrter 
11422a*  :||  ber  Hindu-kho  (53ergfette)  [auä)  Hindukufch  I46a](=Paro- 
panifus  I1226e)  II185e,<Sam,  423m,  4e;  IV579m:  iveftl.  mfall  IV379e, 
Bolo7'  11241m  (f^neibenb),  @rb[ti3Be  I219e;  gort)et5ung  f.  ^HimaL,  ^Kuen- 
lün;  eine  i^ortf.  be«  Ilimalaya  IV610e;  2  Letten  II  i<S5m,  424e  |  (meftl.) 
i^ortfel^nng  ob.  S3erlängernng  be«  Kum-lün  11188a;  IV  579m,  609e;  ber 
K.  feine  gortf.  \\610e-la  J  ©d^nee  11188m:  -Oerge  11323m,  -^l>l;e  I46a 
:]  35nlfan  in  i^m  IV379e  ||  Hindus  (=  I;^.  Inder)  II117e  (445a),  Hindußan 
f.  Hindoßan 

*l}inge|c^ieben  IllOlm:  frü^  III604ra,  IV 601m  (bo^ingefd^.)  J  pl- -^-e 
11398m  II  r;infterBenb  11131a  ||  ^intergrnnb  [f,  ©eniälbe]  II61e,  77a; 
III  68e:  i>on  Som^ofitionen  II  77a,  127m;  [üon  ©eniälben]  II82e,  128e; 
glänjenber  1387m  J  §inter-3nbien  f.  Indien  ^  ||  ^intvelfen  II130e  j  Hiob 
(53u(^)  II  48a,am,  ilPme:  über  ba§  S3ud^  11 48atn,  IWme-,  Kammern  bc8 
@üben§  111174a,  209a;  Sc^ilbernng  be«  i^otsmos  im  da^.  37:   II  48, 


544  Hiob  —  Hirt 

iWme;  bimflc  ®tefie  111174a,  S^ieiBefc^v.  lUiPme  :|  Hiorter  f.  Hjorter 
II  Hippalus  21.  ((Seemann)  11204a,  433e:  mm  beö  H.  II433e  J  33. 
§ip)3alug  (-0«)  (=  (Süblveft-ä^cniun)  1339a,  479e;  II455e,  111354m 

Hipparch(us)  [f.  Plmius;  Krater  im  SHcnb  ).  om  (gnbe]  U[209e- 
210m,  21.  436am];  I1136e,  [147 e-9,  2t.  iP^Tne];  33.  <^i^^ard^if(^,  mp-  (*) 
llllOOa  II  3iif.:  Abraxis  11285m  |  Aratus  IIl259a,m;  ad  Arati  phae- 
nom.  (Scmmentar  111259a);  comm.  in  Ar.  jjh.  III  65e,  110m,  148e,  9, 
197m,  8a,  259a  :|  Ariftyllus  111147e;  2iftrürabon  11297a,  11161m;  33e' 
ftvebnngen  11210a*  Satatog  [=  etevnc]  111 265e*,  2)io^>tev  111108a,  ©vi' 
cvfeln  I1352e  |  @vbe  IV  161a  (©eftalt);  [(gvbfunbe]  11227m,  306a;  [@rb* 
t^eile]  11408m,  476me  :|  ©vflannen  111  375m,  %a\i  11  348e;  gijftevne  f. 
©tevne,  „^iyfternr^immel"  I11148e-9a;  ©enauigfeit  11222a*;  ^immellll 
147a,  193m,e;  3a[;re§lange  111147e,  Lyfis  11502am,  2)?cnb  [f.  am  Gnbe] 
111 61m;  35enücfen  ber  9^ac^tgleid^en  I1209e-210a,  436am;  111 61m ;  ^cUU 
ftevne  111314a;  [pev].]  11502m,  11122ie;  ^(aneten  11161m;  ^lejaben  111 
65e,  110m;  f.  Piinius  |  [eine  einjige  (gt^vift  II1148e,  161e;  eine  anbre  @. 
111148e-9a  :|  sinus  magnus  11306a,  476me  ||  (Sterne  (f^ij;ft.)  [f.  9JekIjl.] 
111 159a,  195me;  Stern-:  -«eobB.  II  209e  | -catatcg,  -berjeic^niB  [ögl. 
Ptolemäus]  lll[95m-99],  100a,  147a  [147e-9,  H.  194],  148m,e,  194mll, 
22ime  (265e*):  Ptolem.  [f.  2Irt.]  lll  265e  :|  i?i^tftärfe  111259am;  -tafet 
I11147e,  Se-9a,  (193me)4(a);  -üerj.  [. -catalog  f  neuer  Stern  Iin47e-5, 
193m,  221m-2a  ||  i?or  H.  11198a;  ijcr-^i^^*  11  349m,  502a  :|  Sage  III 
leieW ,  198am;  Seltfarte  II210am,  2BeItMtem  II  505a* ;  3eit(en)  1 183e, 
427m;  111  161e,  194e  ||—  33.  Hipparch  Krater  eb.  SBaüebene  au\  bem 
2)Unb  III 509e,  545m 

*hippardion  {iaadoöiov  11428m;  3agbtiger)  II  191e,  427e,  8m;  hippe- 
laphus,  -OS  (§irf(^-2irt)  II  191m,  427e-<Sa  (8a  cft)  |  Hippias:  SJJagnet  I 
435e,  IV  170a;  [^er[.]  WllOa,  alle«  n)iffenb  ib.  :|  Hippo  21.  (üon  ber 
alten  tcn.  (Schute)  111596m,  33.  Hippo  (in  2lfr.):  33iic^o[  f.  S.  Auguftinus 
jjHippocrates:  de  aere  et  aquis  I489e,  lV158am;  9'?orb-2lfien  I 
351e-2a  (Äälte);  de  diaeta,  Heraklit  V20a;  Äälte  f.  2Ifien  j  Sct?tF)en  I 
491m,  -lanb  11246m;  Sc^tfiien  1489e,  [c^t^ifc^e  (Sbenen  lVi55am  || 
Hippoltßein  11380m,  Hippys  I11480e 

*Hiram  (^ön.  ö.  S^ruS)  I1167m,e,  327m;  Hiram'fc^e  (adj.,*):  (Sj^^ebb. 

II  185m*;  (Sj-^ebitionen  naä) Ophir[ll67me,  185m*  243e, 414e,  5e ;  Salomo 
ni67me,  185m,  243e,  414e,  5e  J  Phil,  de  la  Hire  (1640-1718):  domd 

III  572a,  2JJonbIi^t  III 497a ;  Senne  III  410a  (bunfcl) ;  Sonnenfied en  lU 391a, 
410m;  ^örner  ber  Venus  111494a  :|  §irn  (=  ©e^irn)  I397e,  Hirsaugiense 
monasterium  II  453a  ||  §irf  (^  [f.  ^ferb];  pl.  -e  (*)  II28e,  428a:  gr. 
2lrt  IU9im,  e-2a,  427e-8m;  2trten  II  428a  :j  foffiler  I  292m,  gejä^mte  II 
489me'',  -fe^f  11428a  :||  §irt  [.  §irten  |  Aloys  Hirt  (1759-1837):  „®ef^. 
tec  33anfunft  b;  b.  2riten"  II110m,e;  ©artenfunft  UllOme,  „®e[c^.  ber 


Hirt  —  Hoharton  magiiet.  21  545 

bitteiibeii  fünfte  i\  b.  5Iltcu"  11127a,  ^aittliecn  IV  606m;  Vitruv's  3eit 
lY449a,  606m  I  Eilten  (ücvg.  in  comp.)  [[.  ^Bieb]  li 245a,  11172m,  IV 
521me;  sg.  §ut  (*):  -dpc^  1112ra,  bei  Homer  lUOa*;  -IcKni  1358m; 
II246a,e,  488e(al£iBUMld;cnftufe),  9m;  111158m;  -vnuan  lI5<Sw,  -jagen 
11  44e,  -ftanini  11242m;  -i^clf  11246m,  333m;  -l^clfer  II  46m,  489m; 
111472m  II  Hispalenfis  f.  Johannes;  Hispanien  (=  ©|.'>anien;  alteö  ©V«) 
II  165e,  418a,  423m,  442a;  Hispaniola  (Snfel)  II  473a 

^iftovie  (=  @e[c{;irf)te)  \6im-65a,  comp,  -ien-  \.  3)iatevei  J  33.  ^\\'i.^' 
vüev  sg.  I  455a,  HI  621a;  pl.  I  64e,  1122m  (große)  ||—  S.  I;iftorijc^ 
(=  ße[d;ic^tlid;)  [[.  eingaben,  5Immlen,  ^etvad;tung,  Silber,  S^cciimente, 
Sutbedung,  ©vgebiiiji,  (Svinnening,  (Siiäntevnng,  ©cmälbe,  SJJalevei,  3)io* 
ment,  SD^eniunent,  9)?vtl;e,  9^ad;vid;t,  ^^eriobe,  Cuetlen,  Sd;ilbevinig,  '^'^OiU 
fad;cn,  Unteiind;ung ,  ^Bevgangenbeit,  95nlfane,  2iBal;il)ett,  2ße(t,  2Bii!lid;!eit, 
Siffen,  3cit,  3ufammenr)aiig]  1284e;  II  77a,  116m,  143m,  195e,  263e, 
293e,  318m,  353a,  402e,  495m;  111  171m,  411a,  441a,  454a;  IV90m, 
604e;  V67a  ||  3iif.;  5Iiifäuge  I491e,  5(n)id;ten  11146m,  %\\\\a\\  I1485e, 
berühmt  IV314m,  SBe5ieI;inigen  I14m;  53oben  11272a,  403m  |  S)ar[let(iing 
II 46m,  207a;  -n\  1188e  :|  evlüicfcn  111  169e;  lV295e,  346a;  gvage  V 
63me,  @e[id;t^h-eit^  11156m,  gennß  lV447a,  ©nmblage  111476m,  ^ev- 
gaug  1432a,  Snterefje  111510m,  Sntl)iimer  11191a,  ^eniitnifj  lV447e; 
^ritif  II4l3e,  482m,  495e;  111223e;  ^iinbe  1379m,  ^^evft^n  111475m; 
(Sammfev  lV531e,  (Sammlung  111412e;  (Sinn  11289a,  Überfid;t  in80a, 
i)Ov-I;ift.  [f.  S3iil!aite  an  mcl;r.  Stellen]  1313a  (Beiten),  2Seir)e  111117m, 
Ser!  111621a;  Sid;tigfeit  II1519am,  IV562a;  ^engniffe  I313e,  111345a 

*§it5e  [|.  23?onb,  (Sd^melj-,  Sieb-,  «Scmmev,  Sonne,  Svo^^en,  toiil* 
fanifc^]  IIll8e;  II1200e,  7m,  8a;  IV  189a,  443m:  bviidenbe  1213a,  fnvd;t' 
bare  11317a;  [in  ©egcnben]  IV497m,  613e  (große);  große  11387m,  IV 
{34:6m,  613e)\  jnu  2}?agnetnabet  1436a,  nnerträglid;e  \\613e:\  Hiuen- 
thfang  (d;ine[.  ÜJeifenber)  l\176e,  466m,me  (äl;nlic^  Marco  Polo)  |  Hiungnu 
(oft-af.  «ol!)  II220e:  große  9[)kiier  11240m;  tiir!.  Stamm  I1220e,240a; 
STnftoß  snv  SBölfern^anbernng  II  220a,e,  240am  :\  Hiutfchin  II  294a 
(SBl^rterbue^) 

Hjorter  C*01av  Peter,  1696-1750):  Ce]fius  IV173am!I;  magnet.  S5a* 
riation  ob.  W)\i\  IV  60m,  125m  (SSeobb.);  3"[a'"i"fn()aiig  ^\i\  9?ovblid;t 
u.  magnet.  ®tl3rnng  IV  125m,  142a,  173amll  :|  Hlaffa  (in  ^ibet)  I47a,  484e 

*Hoangho  (d;in.  ^f.)  11147a,  220e,  240m,  437e  (oberer);  IV383e; 
Hoang-ti  (-ty  II402e)  ([e^r  alter  c^in.  Äaifer)  II  402e,  IV169e-170a 
(magnet.  SSagen) ;  Hoar  Edge  1 459e 

Hobarttown  (I232e,  260a)  ob.  Hoharton  {<x\\\  S?an  S)iemeng  Janb): 

Sage  IV  75m,  81m,  97m,  ]04e,  121m,  3m ;  magnet.  f.  bef.,  Toronto  f.  magn. ; 

Srai^ertino  I  232e,  260a  :||  magnetifd;:  Stbmeic^mig  IV  121m:   ftiinbl. 

iBeränb.  \\121a,m-2a  (SSergl.  mit  Toronto),  3m,  190a,  3e-4m,  648me^ 

81.  ».  ^iimbclbt,  Äoemcö.    V.  35 


546  Hobarton  magnet.  ^  —  C.  Hoffmann 

gawi  J  i8eekd;tiiiigeii  111641m;  l\81m,130e:  ftiiiiblid;e  IV i21a,  649a  :] 
bie  3  ereilt.  lW97me,  ©vfc^einiiiig  IV (128a)  |  ^ntcnfitat  l\98m,179me: 
r^ovij.  WlSöam-,  mxl  S5eiänb.  Vl22ra;  ftiinM.  iBevänb.  lY [97-98]  104e, 
lS2e-3a,6e;  V123a  j  ftiinbl.  «Bcvänb.  beu  m.  5«eigimg  Vi22am:  SBcvöI. 
mit  St.  Helena  N  123m ,  mit  Toronto  \  122e-3a  J  observations  f.  Sabine; 
magn.  and  meteorol.  observatory  IV  75m,  190m  :|  ©totitn  l\  121a  (u. 
itjve  ©lüubuug),  175e-6a;  @tl>nmßen  IVi2P,  130, 199am  |  H.  iiiib  (gesell) 
Toronto  [a.  2l6iD.,  ^leiß.];  entgeßenßefetjt  IV130e,  V122e;  magn.  SSevänb. 
V123a:|Uiigert)ittev  IV  133a,  2Ö0m;  ^eriob.  ißeiänb.  IV 74a,  81m 

Minderhoot  Hobbema  (2}?a(ev)  II83e,  129in  |  Francifco  de  Hoces: 
entbedt  bie  @üb[pitje  5lmer.'^^  III54oam,  entbcdt  (S.a\>  HornU476am',  mit 
Loayra-,  in  L.'s  (Sj^ebition  II  476am;  111345a,  368a 

^0^  (bie  formen  §oI;en-,  $ür;ev-,  \0)cx  [.  an  il;vev  at^^bab.  ©teße)  [f. 
53evge,  ©ebivge  n.  a.;  f.  bie  sec,  compos. :  aii^gelnlbet,  bcgatt,  belaubt, 
gead)tct,  geHlbet,  ge]>auntj  ||  3iif.  (te[.  compos.  §od;-):  §cd^  ebene  (= 
^(ateaii,  33ei-ße6ene)  [f.  Andes^  Aßen,  Cordilleren,  5Bitltane;  toicie  Sänber] 
1211m,  .505m;  IV 45ie;  eine  beftiiiniite  1237a ;  II  32m,  84m,  201m,  377m, 
489m;  lV159m!l;  pl.  -ebenen  (*)  I  169m,  517m,  322a,  332m,  6a.,  344a, 
352am,  4e;  II54n,  löOe,  201a,  255a,  243m,  315a;  l\ [158-9]  8me,  236a; 
beftiminte  II461e,  IV  181m:  2tnfd;n)et(iing  11141a.*,  (ginffnß  \88m  (ben 
mten  befaiint),  evnffe  IV556e;  ©ipfcl  IV31e,  35cvl;ärtni6  gu  bcn  ®i))feln 
IV238e*;  [fct;i-  I;cl;e]  \\235m^',  ^cl;e  IV3le,  §e[;enbeftimmung  IV625me; 
!alt  IV(:/55e*),  Siiftbnicf  IV625e,  mächtige  IV235m*;  täii[cl;enb,  unmer!- 
lid;  lV59öm;  tvie  Untiefen  I  321am*  :|I -lanb  (y^gl.  ^cö  2anb)  [[.  ira* 
ni[d;,  Mexico,  2JJonb,  Peru,  Quito,  fiibamevit.] :  ein  beftinimte«  11402a; 
lV386a,555e  I  pl.-Iänbei- 1209a  (^id;tiing),  II88m  (^TmeiVt);  -fanbc  f. 
fd^üttifd;  II  b.  liegenb  f.  ©täbte,  -niaffen  I  317e;  -fee-Snfeln  1448a,  IV 
535a;  bev  Hochßmmer  (ßifeO  V40a,  -ßmmern  IV 282a;  -tl;at  IV254m, 
-tper  1296m  ||—  ba§  ^oc^fte  IV  10a 

*Will.  Hodges  (3JZatev,  1744-97)  U nm  (Ganges) ,  86a  ((Siibfee)  j  Sa^. 
Hodgfon  eJohn  Anthony,  1777-1848)  1483m:  Himalaya  I44e  (@d;nce' 
grenze);  IV293e-4a,  326e-7a  (9^id;tung);  Jawahir  I41e:|  ^obometer  (= 
SBegmeffeu)  II  470m i|,  Hodutka  sopka  (SJulfan  Äamt[d;at!a'#)  IW 387am, 
hoedi  =  S3IJ(fd;en  ll^of  ?I.  (p^^f.)  [•  2)?cnb,  @onnenfiecf en ,  ®tern  |  33. 
(fnrftr.)  [f.  f^^anifd;]  II  191m,  256a,  260a,  424a;  111343a;  pl.  §öfe  (OO)  U 
251e:  glänjenbev  11262m,  -gnnft  11 318m;  -leben  IIl93ra,  III  216m  J 
\)'öm  n  33m  (Greife),  331a  ||.  Höfer:  1)  Albert  II  115m  („inb.  @ebid;te") 
I  2)  Jean  Chretien  *Ferd.  (geb.  1811):  histoire  de  la  chimie  II  429e, 
450m;  III  470me  ||  Ad.  von  HoflF  (Carl  Ernft  *Adolph,  1771-1837): 
^iDbeben  1443m,  II127e;  „SJeränbb.bevgvbobevft."  II127e  j|  ^offenlVllm 
^  Hoffmann  [ijgl.  Hofmann]:  1)  Carl  IV 539m  (35ulfan  Ira/u)  2)  Chrn. 
Aug.  Siegfr.  (1760-1813)  IV637e  („bevgmänn.  Journal"  [mit  Köhler])  ||— 


F.  Hoffmann  —  §ofm  547 

3)  Kried.  Hoffmann  (1797-1836):  L.  v.  Buch  IV523a,  Carmra  1463m, 
Elba  I272e  (SafH^)*,  (SrbbeBcn  1442e,  3a;  ^idjtelgcK  V70e;  ©ebivg^avtcn 
1458e,461e  (llnnuaiibhuig)  |  ,,960911.  SBccbK"  IV 619m;  „gecgii.  Steife"  I 
463e,  4a  :[  „9^etfe  bmd;  Stallen"  1463m,  Saf1?i5  |.  Elba,  Seiicit  IV 469m 
(in  3tal.)  W'Lipari  IV 567m:  «Binicftciu  IV(364a)577a,  «Bulfane  IV530me 
T  „?i^^ariid;e  unfein"  IV525a  j]  Obfibiaii  IV  567m  ((Sinfd^Iüffc) ;  [^evf.]  IV 
296a,  567m;  Steife  f.  gecgu.,  Stal;  eamnilungen  IV631a,  StromboliW 
296a;  St^älcr  IV 250a,  275a;  Toßana  IV509e,  Volcano  IV  523a  |  3>iilfnnc 
1450a,  2m,  5m,  6e:  §ö{)e  IV290m,e  :|  „SSevfe"  I  442e,  454e 
Hoffmeifter  (Werner,  1819-45)  II432e  (Seber,  S^cb) 
Hoffnung  (fioffen  f.  Bef.)  II  86e,  376me;  llI163e,  5m,  321e,  2a;  V 
9am;  pl. -eii  (*)III39e:  eimäiifd;te  11339m*,  (gvfüüimg  Vl3m*(inid;t-e.), 
ei'ccntri[^elll78a*;ttal;e*  V13m,  71a;  täiifd;eiibc  V5a,  2:äufd;iing  11399a*; 
2;räiimc  II27e*,  iviebev  terft^lüiinben  Wlüe;  H^tcfi  111364a, 479e;  SSorgcB. 
bev  guten  ^.  ifi  ein  Bcf.  3lvt.  I;tcrnad^,  für  bie  3itf"iUt  V8m  :1|—  53. 
«Borgebirge  ber  guten  ^Öffnung  [f.  J.  Herfchel]  1307a, 8a,  327m; 
11123m:,  aii6)  W^  ^ap  (O)  gen.  [[.  J.  Herfchel]  IV  187m:  -SBoÜcn 
1)  f.  Magell.  SB.  2)  =to^rcn|ädo!  H  367m  J  iJJamcn  ...  HI  368a:  cabo 
di  Diaz  11468a,  cabo  Tormentorio  II  123m;  cabo  tormentoso  11293a, 
467m',  in344m,368a  ||  3uf.:  am  II253aO;  aftrou.  SBecb.  [f.  J.  Herfchel! 
III  274e,  280e,  318a,  584m;  2rufentr;alt  [.  9?eile;  S3veite  IV22e,  122m; 
Sntbediing,  entberft  II293a,476e;  111344m,  367e-8a',  Sage  IVi24a 
II  niagnetifd^:  5tbn)ei(^nn9:  Sinic  c^ne  SlBttJ.  IV  136m,  141m;  flüubl. 
S5eränb.  ber  STbn?.  l\  121a,  3e-4a,  194e\\-5a,a  (Xm^)  T  ^^'•'^^''  lVl22m: 
Slufang  IV72e;  flünblit^e  IV12ia,  4a  :|  flüiibl.  95eränb.  ber  Sntenf.  IV  183a, 
6m  (ber  r;oris.);  [Linien]  IV  93m  |  ^leigmig  \\109e-110a,  124a,  187m: 
fecnlare  S?eränb.  IV187e;  ftünbl  55.  IV104e-5a;  \122me,  3m  (Sßergl. 
mit  I/b6aHon)  :|  OBfevoatcviiint  IV  76a,  magn,  and  meteorol.  observa- 
tory  lV75m;  etaticn  I(197a)438e;  IVi2ia,  175e-6a  |  etövung  I42Sm; 
-en  IV  129m,  130m  :|  UngeliMlter  IVl32m  ||  2J?eribiangrab  IV22e;  «penbel 
I  424a;  IV28e,  157m  |  9teife(n)  111577m,  584m;  W\\t  u.  5Iufent^alt 
in318a,  333a  :|  ©d^ifffa^rt  um  [=  Um[d;iff.]  11332a,  7m;  ©onue  IV  124a; 
eternc  u.  a.  [togl.  ajtrcn.]  III324e,  333a,  568a;  etrcmung  11326m,  fiiblic^ 
ba\:cn  1370m,  nm  f.  e^ifff.  |  nm[d;iffeu  II59mO  -f(^if[t  11293a;  Um* 
f^iffnng  [=  ®(^ifff.]  11302m,  467mc  :| -SöcIfeuO  f.  oBen  attg. 

^öp[(^  f.  Bei  §of  IIErnft  Hofmann  (OBrifl  IV597a;  geB.  1801)  [f. 
A.  V.  Humboldt]:  SSiiIfan  öon  Awatfcha  IV347m,  387e,  524a;  S3iiITan 
Edgecombe  IV442e,  598e ;  „geogn.  iBccB."  IV584m,  S3nt!ane  Kamtfchathas 
[1.  einj.]  lV386e;  mit  Kotzebue  IV387e,  524a,  584m;  Lt/^son  IV (405a) 
584m;  [|}evf.]  (a.  A.  v.  Humboldt)  IV547m,507a;  fiBiv.  9ieife  [V347m; 
Vral  \\597am  (»Jic^tnng),  m  („ber  n!3vb(.  11")  ||  [außerbem  tgl.  bie  f^crm 
Hoflfmannl 


548  Qd^e 

|>öf)C  (4:  Qr^ebiing)  [[.  S3erge,  S3eig!etteii,  33oben,  dcntineiite,  A.  v.  Hum- 
boldt, magnet.  Sntenf.,  9J?cer,  9}?oiib,  <Bomic,  ©tniibcvt,  ©tenie,  ^teni* 
f(^nu):^en,  ^em^evatiir,  Särme]  33.  {hm.)  I  79m  \  21.  (^^l;[.  ii.  nüg.)  I 
IIa,  17Üm,  [312-7a],  369a,  397e;  IV93e-94a,  159a;  pl.  ^ü\)cu  1334a, 
6e,  361a,  372a, 418e;  11251a;  111494m,  606a;  IV143e,  V90a  ||  3u[n^£ 
(pl.*,  compos.  ^ü^eri-,  2ma\  ^öhe-) :  ubfiängig  f.  (Sinflit^ ;  ainieljmeiii?  mit 
bei-  §.  [f.  magn.  Sntenf. ,  9fJeigmig]  IU43a;  IV96am,  110m;  aBfctute  III 
507e*;  IV 294e,  339m,  354a,  522m,  8a,m,  622e;  aüe*  I1266e;  -Hiigabe 
IV 528m,  9m;  au^  ^.*  IV  37m;  [^liifjä^l,  einselue]  (a.  ii.  giißeii)  111606m, 
IVP4e-95a;  au8  bev  §.  I  228m  (fcnimen)  |  -I^eftinimiing  lV546a,  625m; 
-en  IV348e,  545a,  625e-4a:|  betväd)tlid^e  IV  93e*,  -clnfje  IV288m,  (Scii* 
tvafte  II32e,  -S)iffereu3en  II335e  [i3on  ^faiieten] ;  Siiiflu^,  @inn.nrfimg, 
iBirfung;  tvaS  öoii  bev  ^.  abl^äiigt  [ögl.  toevfc^ieben]  (f.  magii.  Sntenf., 
Vlt\Q.)  11284a;  IV95-94a*  (f^iuev  ju  kftimmen),  110m  (le),  2a,m*  158e 
(^lima);  uns  evveid;ljave  IV  93m*;  [in  ^iifjeii]  x  (a.  ©übarner.)  I360ell, 
2a,m,3all;  III  72ell ;  IV 42a,  94e,  95m,e,  216a,  238a,m;  -geftaltmig  II 
312e,  -greiiseu  IV238me  |  gro^e  IV112a,  252e*;  gre^te*  IV94e,  312a 
:]  -!arte  IV (528m)  562e;  fomnien  f.  a\\^,  i^oii  |  9}?n?:iiiiitm  I355e,  V52e; 
-a  IV312a*  1|  ükr  bem  SJJeeve  X  I354e,  418m;  IV26'e,  158e,  237e 
(terfc^iebne);  [eines  Ort?]  1335m,  11284a,  YV26e]  [tcn  Övtevn]  I481me, 
II88mTn6ev  bev  STJeeveefläd^e  I  53a,  55m,  447a;  II  88m,  298e;  III 
84e*,  606m ;  IV  236m,  333a,  354m* ;  iifcer  bem  9[R  c  e  v  e « [^  i  e g  e  1 1 335m, 
343e-4a,  352a;  II322e,  IV238a  :||  meffen  [f.  ^p.  S3ergc]  I174e:  bic 
fteinfte  §.,  ti^elc^e  man  ncd^  m.  fann  III  545e-6a  J  -meffnngen  [ij:  §t)^^fo* 
metvie,  I;-metrifc^]  ([.  r;|).  S3erge;  [.  53avometev)  III  106m;  IV  419a,  [623e-6a 
(5Ivt,  SBevfa^ven ,  Slp^arate)] :  ijer[d;iebne  Slrten  IV650me,  in  ©ebirg^gegenben 
IVö25me  [j  mittlere  [[.  Griten,  kontinente,  ^ranfveici))  IV 354m  |  -pnn!t 
IV143e,434e;  -pnn!te  111507a  (auf  bem  9}?cnb),  IV 556a  ||  §ökran^ 
(-envau^III414e,  6e)  I137e;  III 4i4e,6e:  bcn  1783  III414e,  lV445me 
J  l)-avtig  1123m  ||  vctatitoe  III506e;  i)on  einer  $.  berab  febn,  gefebn  III 
503e-4a;  ien!red;te  [=  terticate]  1354a;  -^abette  lV528e,9a;  -tafet  IV 
524a;  Sotat-^.  IV35e,  569e;  nnge^enre  IV294am  | -nnterfc^ieb  IV  70a, 
95a,  181e,  369e ;  -e  IV  290a  :|  -t eränbernng  1 474e  1 1  -b  c  r  ^  ä  r  t  n  i  §  1 238a ; 
lV243m,  521m,  9m:  5Beränberung  1163m,  -en  I  [5i2-7a]  J  pl.  -niffe  I 
[312-7a  (bev  ßvbe)];  lV288a,  433a,  614e  :||  bevfd^iebne  II298e*,  III 
590a;  na^  §-en  bevfd;.  [ögl.  ©nf(ii^]  1 358m*  J  ÜSevfd^icbenbeit  in  bev  ^. 
lI(32e)T-toevic^.  111508a,  -en  IV244a  ||  tjevticate  [=  fen!v.]  I  36.3a,  IV 
236m;  t)on  ben  §.  [ögt.  an«,  f.  fef)n]  I  228a*  (fjeraBfcmmen)  |  -tvinfcl 
(pl.)  I  41m ;  III88e,  390a;  IV390e,  lam^  406e,  525m,  546a,  569m,  575a, 
581e-2a;  V50m:  im  ©etjivge  IV625m,  ffein  IV527e,  üom  iD^eeve^nfer 
ans  IVö25m,  2)?e[fmig  IV521am  :|  ^^jcnen  II  94m;  -gng  IV568m, 
-jüge  I  474e 


§o][)eu  —  ^olä  ^  549 

v^oI;en-  (compos.  tcii  I;cd;):  Hohenbirker  ^uq  (bei  ^veiBevg)  1418m, 
ber  -felö  (in  ber  (Sifel)  I460e,  ber  Hohenhagen  III  70a  |  -ftaufen  II 
448m,  9a;  sg.  -ftaufe  II256a,463e;  -ftaufifd;  1133a  (3eit)  :I|  §ef)en, 
^öl^en-  (compos.)  f.  §ü^e  :j|  ^okr-  (masc.  tcii  I^cd;):  -:|M-ieftev  11485a 
I  I;öl^er  (compar.  bcii  t;o({))  [f.  SSöIfer,  S5cUV^c(affen,  -ftänmie]  III  6e  (f)-cr 
2(rt);  ba§  i^ül)eve  I2im,  -e§  11399m  [immer  ftiifeinreife  §.  311  evftve'^en] 

I; 01^)1  IV 605m,  6a  |  ^ol;!-  (compos.):  -gaiiße  I452e;  IV304m,  534e, 
6m;  -[)dt  f.  ©Veculaticu;  -fiigel  I  177e,  8m,  425all ;  IV174e;  -^ieget 
I412e;  11285m,  378a  :||  ^13r;Ien  (aiiA  in  comp.)  (:^  ^eMuiißcn)  [f.  S3evg, 
Caripe,  ©am^f,  (Sibo]  1  243a,e,  252a;  1120m,  384m;  lV447e,  491a;  N 
33e;  sg.  §cl;le  (*)  11108m,  188m;  lV513e:  J^tamme  lV550me*,  -en 
IVöiOme;  bev  ^Üebeiibeit  Hll3a*,  natiivl.  I372am,  r;-reid;  I454e,  üieihmg 
lYiQla;  Sbieve  1221a,  11147m;  mit  2:()ierrncd;cn  I  28a;  miteviibifc^e 
[=  §er;hmgeu]  IV 248a,  425a;  V63m;  jveite  lV182m  :1|  §i5t;(inigen 
(meift  unter  ber  Svbe,  im  Snnern  ber  @.)  (=  §öl)Ien,  §oI)Iöänge)  [f.  33erg, 
erbkBen,  ©ebirge,  2}Zeer,  Dtfibian,  3>ultane,  2Baf[ev]  1167e,  175a,  219e, 
242e,  271m,  6a, 280a, 423a;  ll(391e);  IV341m,490ell-lm,512am(534e), 
6mll,  564a;  sg.  ^öMimg  (*)  111370a,  lV417e:  5lii§fiit(en  [=  füllen]  I 
184a,  -nng  [.  erfütfen;  erfiiüen,  STuöfüIIiing  [tcn  ©eftein]  IV620e,  V68m; 
güttcn  [=  Slu^f.]  YSlam;  im  ©eftein  1464m,  IV620e;  nngeBenre  IV 
491am;  nnterirbijc^e  [=  ^c^Ien]  1 215a ;  1  y222e-3a,  370me,  490e\\-lm,  490e* 

*Hohnßein  (@vid;[en)  V68a  (@vanit)  [  Alonfo  de  Hojeda  [f.  Vefpucci]: 
(gntbedungen  in  5Imer.  I1278e,  S.  Marfa  11322a,  ^roce^  11493m;  Steife 
nac^  (Siibamer.  1499  II  491a,  4m;  II1344e-5a :[  Holagu  11261am,  cb. 
Hulagu  11161e-62a;  Hans  Holbein  (1498-1554)  II  338e-9a,  Ludw. 
(«Baron  von)  Holberg  (1684-1754)  1178e  (ha^  innere  bev  ^rbe)  \\  Hol- 
land (*)  11358e-9a,  33.  Holländerin^)  {:^  Niederländer)  ll471e,  ^,  Iiol* 
länbi[^  |:  gernvc^r  II[555-ömü*  erfnnben],  508m,  9m;  [bakr  gel^t.]  111 
347a*,  geoleg.  1219a*;  ©efanbter  11355m,  511a;  IV513m;  Korea  IV 
403aO,  ^üj-teit  1324m*  9}?ad;t  11312a,  Molukken  ll(312a0),  9lorb-^.  I 
324m*,  [^erf.  ba]  174m*,  Quoten  ni341e,  Dlegierung  II  355ell;  ©eefal^rer 
11329e,  lV202a;  @ee!arten  IV400e,  @|)vad;e  11507a,  (gtatt^mlt er  1185m 
:1I  ^clle  [f.  Mafaya]  \\245a:  falte  IV500m,  -v.nftrafe  lV245aT  pl. 
-en:  !atte  ib.  ||  Hollerter  3ng  (ki  ®icgen)  1270a,  holßeinifch  IV 227m 
(tüfte)  I  Adolph  Holtzmann  (geb.  1810) :  inb.  3:i;iei!rei§  111162m,  198e-9a ; 
„inb.  2:i,ner!r."  II  438m,  IIU95e-9a  J  Holwarda  (Job.  Phocylides, 
1618-51):  [^evf.]  I1367e-8a;  i^eranberl.  ©tern  im  Satlfifc^  ib.,  513e; 
III  234a,  243a  ||  ^0(3  [f.  S3an,  SBänme]  (oft  in  comp),  pl.  ^ölsev  (*): 
brennenbe«  lV585e;  biamagnetifd;  IV49a,  174a;  bürref^,  entsiinbet  fic^  IV 
531m;  fanleS  I408e,  11162m;  fe[file§  [=  i^erftein.]  11411e,  -geri^pe  IV 
55m,  nid)t  magnet.  IV 49a,  -ringe  1298e,  -\pa\i  lV25Se;  -ftamme  I 
468m,IV413a(fo[iire);  @tncfd^enIV639a;  -ftiicfcIV261e,280m;  ijerfteinertc 


550  $oIö  ^  —  §00 

(=  fo[[.]  IV324e*  -3eücii  I298e  J  ^öfäem  [.  ^Serge  ||  Hom  (aIt4^cl•f.  ©efe^j- 
gekr)  II99am 

Homer  1107m,  111160a;  33.  ^omerifc^,  ^cni.  (burd;  *  bej.)  V  14c 
jl  3iif.:  Arima,  Ärimer  lY 53 5am\\;  1'«  Sluggaüe  11289m,  465m;  SBäriwi 
III159e-160a,am;  (Icbiceg  IV  535m,  §^mnii§  auf  Demeter  V  87a* 
(Plutos),  d;eiu  111200a,  Ercilla  11124a;  ©ecgr.*  [ög(.  feimt]  I  30i'a,  11 
430e;  ^t[änQC  II  10a*,  Hepliäftos  [ögL  Mofychlos]  111288a  {^aU),  ^inmiel 
111200a,  §l}nnuig  [.Dem.;  Ilias  11105a,  124a  (Ercilla),  416a,  500m; 
IlI288am;  ivaö  H.  gecgv.  iiic^t  feiiiit  11419m,  Äette  III  288am  (toom 
O/t/m/9);  xoVwog  V14e,  15a,m;  2anb  IV 535m*,  Mofychlos  IV371m  (eitj 
beS  Hephäftos) ;  9^  a  t  it  v  [  c^  i  t  b  e  ni  n  g  II  iOam,  34e,  105a ;  Ody ffea  II  105a, 
500m;  OZi/wy?  [.  Äctte,  Plutos  f.  Demeter,  (gagen  1  238e*,  ©änger  II 
162e*,  ©i^olien  111160m,  ©cniic  11500m,  (Stellen  Vl5a;  eternbilbev, 
©tevue  IIIl59e-160a;  Stromboli  1449m,  %a.- IV 503a,  tovH.  11157m 
1 3  e  i  t  II  152e*(162e),  194m,  403e ;  -eil  11409m*  1|—  Homeriden  II  194m; 
^omerif^,  l;cm.  [.  Ui  Homer 

*§DmiIieu  11  29a  |  ^cmo-  :  -centrif^  II  353a,  III  165m;  -gen  1 173a, 
9e,340e;  11393m;  IV7e,  18e,  29m,  34m,  561e;  -nvm  IV 403e  :J  Ho-nan 
(c^in.  ^roi).),  Ho-nan-fu  (c^in.  ©tabt)  111454m  |  Honda  (@tabt  am  MaQ' 
balenenfl.)  IV497e:  Svbbekn  tcn  Caracas  I215m\\,  IV 496m;  Cotopaxi 
I215mll  (imtevirb.  S)onner),  2age  ib.  THondius  (Jodocus,  1563-1611): 
^immel§!aite  II329e,  III  151e  J  iZondwra^  (C»nltnu[el  IV307a):  2(i#\Jer* 
Iimg  iy307a,  542e;  Ütic^tung  bev  M^e  lY307am,  542e  :j  ^ciiig  I  90a 
(S)i(^tig!.);  Honorius  (Äaifer)  II  109m  (imter),  III  222e  (3cit)  \\'  Hood: 
9^ovbIid)t  in  (Sanaba  I205am,  6a  J  mount  Hood  (Ovegcn)  lVf441am  (ans* 
gebrannter  SSulfon)]:  §ül;e  IV  441m,  5P5me 

Robert  Hooke  (1635-1713)  11349a,  384a,  8e;  III  12am  Ij  3uf.: 
2(taBa[ter  111545a,  Slt^cr  11143a,  Auzout  111370a,  (Kometen  14 13e;  2l(tcr 
ber  gel^maffen  [tjgl.  geol.  er;ronoI.]  1284a,  V67a;  ^ernrö^re  11178m, 
353a,  370a;  geogn.  II  592m,  geclcg.  SDronoIcgie  [t3gI.°gel6mo[fen]I465e-6a; 
Snterfevenj  II370e-la,  514m;  VlOa  |  Suft  II  386me:  -jlröme  II379e, 
380a,  516m,e  :|  nmgnet.  1436a,  2Kef[ungen  III  (272e-3a) ;  micrographia, 
m-W^t  11386m,  lll5Me-5a,  IV615a  |  SJ^onb:  Zlfme  11178m;  iBiilcani^* 
mii^lll 508m-9a,5Me-5a]  IV  615am:|  gegen 9fiatnv[))ieIeV62e,  Newton III 
33e;  [^erf.]II379e;  111273a,  353a,508e;  9?otattonll379e,516m;  ©auerfloff 
11387m,  ©ehüinfel  11168m,  ©tevne  nil24a  (guufehi),  2;r;iere  [[.  ^äJ^cnb] 
VG2e(untevgeöangne),  2:cbII371e,  UnburattonII371a,5Berftein.  V62e;posth. 
work3  1466a,  II516mll,  Vö2e;  ^eit  IV20e  Ij—  Jofeph  Dalton  Hooker 
(geb.  1816):  Himalaya  IV293e-4a:  9Ii4)tung  IV326e-7a,  559a  J  Himala- 
yaii  Journals  IV500e,  559a  :j  „>Si7i/iim«  IV559a;  Tibet  IV432m,  500e 
(^cijje  Ouellen)  :1)  55.  mount  Hooher  (alter  S3ulfan  in  9leu-Sakb.)  lY 442am 

*Petrus  van  Hoorn  (c.  1676)  IV 51 3m  ((geilbclnen  ber  (Sbiutfen)  || 


^0^  —  t  .gornbreube  S  551 

Will.  Hopkins  \:  Uifad;  bev  (SvbBeBeu  lY  215m  {dm),  487 me,  8a,  490e, 
•la,  2a  ((£|>alten);  ^^eftigteit  bev  ßrbe  1579m,  6lle;  3)ide  bev  (Svbriiibe  IV 
(369am),  489am,  579m,  611e;  iimeve  Sävme  bev  (gvbe  IV(34e)  164e,  488a 
(geic^mclscu)  J  ©eclcvjie  IV 489a;  phys.  geol.  IV164e,  579m  :|  ^ulfaue 
lV489e,  490e,  579m  |I  Lora  (i?.ql.  (gtinibe)  ^.  (=  ©timbe;  3eit):  ge)d;v. 
h  ni551e,  S8.  (ftatt  ©vabe):  gefc^v.  h  J  Horapollo:  hierogl.  111203m,e; 
<^tevu  III  167a,  203me  :|  horarius  f.  pes;  Horatius  ob.  Horaz  II  19m 
(9ktuvgefüI;I),  21a  (gveinib),  40a  [3eit],  43a  ||  §ovbe  [f.  Sägev,  Kir- 
ghifen] :  gclbeiie  I395e,  in624m  J  pl.  -en  11210m  (6e),  442m  ||  hordeum 
distichon  11440m  |  I;i3ven  lll  477 me  (wann  man  l;övt  nnb  wann  ni4>t); 
^.  11114a,  m'xdjt-^,  III477e 

^ovijünt  [f.  S3ecBac^tnng ,  gecgneftifc^ ,  gecgva^^I;i[c^,  ?eben,  2)?eev]  III 
350a,  IV 590a;  Sltenb-^.  1413m;  am  (an  bem)  [a.  anffteigen,  nat;e,  tief] 
11333a,  111167m,  IVlOe;  anf  bem  IV145e  |  aiiffieigcn  III209e  (am  §.); 
-cnb  111585m  (ükv  ben  ^.),  IV  143a  (am  ^.)  :|  bev  äu§evfle  II146e,  III 
70e;  kgven5enMI96e;  2)ilnfle  1145a,  bnnjüger  1213a;  fid^  über  ben  ^. 
evT;eben  II  329a,  332e;  III  212e-3a  H  erweitern  II  138e,  140e,  397a; 
IV352ra;  [\^  erW.  I  369m,  -evnb  VllrnjCE-nng  II  90m;  111152m, 
346m  11  bev  fevne  11190a,  fveiev  IV (146a),  ibeater  IVlOe;  na^ebem,  am 
III73e,  169a;  S^eignng  gegen  ben  I[391e,  V63m;  eine«  Dvt8ll89e;  III 
(146m,  193a,  6e,  339e);  f^winbenbev  I79m,  fii;nlid;ev  II90m,  am  fiibli^en 
III360e  I  tief  am  I  199m,  201m,  6m;  Siefe  I  413m  (nntcr  bem  §.)  T 
über  bem  ^.  I363e;  III 73a,  88m,  89a;  V33a;  über  ben  f.  auffteigenb, 
fid^  ergeben  :j  unter  bem  §.  [a.  Stiefe]  11331m,  2e;  III174e;  weiter  III 
IbSam,  be§  SBiffenS  II146e|]—  r;ovi5ontol  [f.  Entfernung,  gelagert, 
magnctifc^,  2)?agnetnabel,  ed)id;ten,  ©tredc]  1210m,  2a,e,  305e,  335m, 
457m;  11389m;  III116a,m;  IV 33m,  85m,  97a,  128a,  283a,  338e,  340a, 
364m,  6e . . .  648e;  V44m,  63a;  53.  ^cviscntal-  (*):  Sln^beljnnng  1170m, 
303e;  [(Sebivggavt]  V83m  |  tvaft  f.  magnetifc^;  -Ävaft*  [magnet.]  1 193a, 
200a;  Vl21a,e,  2mil  ;j  Sage  1303m,  ^nntte  I200e;  in  Hv  9Ji(^tung  II 
32e,  III  5e;  IV37e,  221e;  V35m  :||  bie  C>ovi3üntaIe  (fem.)  IV 521m  J 
^orijontalität  1301a,  IV 521a 

^orn  (and;  in  compos.)  [f.  SD^onb,  Sßeft]  51.  (aßg.);  33.  (als  ©toff)  IlI 
315m  I  pl.  Körner  (*)  [f.  Venus]  ||  3nf.  [f-blenbe  bitbet  einen  be[.  Slrtüel 
l)ievnad;):  [oon  S3evgen]*  (pl.)  IV273a,  284a  (jwei),  7a;  V84a  (17); 
t-blenbe  ift  ein  be[.  2Ivt.  ^iernad;  \(iap  Hom:  Sßreite  111368m;  (Sntbednng 
11305m,  476am;  um  ba§  1476m,  weftl.  ijom  IV91e  :|  ®oIf  f.  weftr.; 
-^aut  IIIllla,mll;  [eineS  Planeten]  111491m,  -ftein  f.  ^ovp^i}v,  ©olf  beS 
Wejll.  §.  IV287e  ||—  f^ovnblenbe  (and;  in  compos.;  bcd;  aiid)  ^crn* 
Menb-)  [f.  Xxa6)\)t]  1465m;  IV345m,  468m,  [478m-9a]  9a;  V34e  |1  :Bü\.: 
[begriff]  V34e  |  [aU  ^Seftanbtkil]  (f.  Xxciä)\)t)  1 136e,  263m;  IV278m, 
S48e,  351m,  6a,  7m,  365e,  429a,  467e,  475a,  4527ne,  566e,  7a,  617m,  621e, 


552  t^oruOlenbe  S  —  ^ual 

633e,  6a, me;  V34ell,  76a,ni,  77m,  78a,  93m,e;  [53eftanbtr;eire]  IV 629m 
:|  [in  ©e.qenben]  1 V 42 7a,  463a,  [4 7§m-9a]  ö5im;  i>cif.  ©ciincfct  lV163e, 
Haltig  IV374e  ||.  ^vVftaüe  1 465m,  IV62le,  V76a  J-^r.  n^280a,  349m, 
478e  (-Meiib-^v.),  631e,  6e;  V94m  ||  ii;d;t  üinftlid;  1465m;  in  S^eteov- 
fieinen  I  136e;  III  613ell ,  6e;  Ij^xdä)  IV396c;  -€d;ie[ev  IV  149a,  209a 
(-Btenb-(£c^.);  V69e  (^vimitiü);  nid;t  in  (gd;Iaden  1465m;  fd^ioavje  IV 
365e,  470a;  ©^^altimg  IV471e,  iBürrievvfd;en  l\636m',  in  ^ulfanen  IV 
478me\\,  634e 

1)  Joh.  Casp.  Horner  (1774-1834)  IV 406m:  33va[irien  III  351a, 
iBnlfane  Kamtfchatkas  IV386e;  ^ofilenfad  111351a,  367m,  9m;  Koßma 
(jap.^ultaw)  IV  289m,  290m  ;  Kotzebue's  9tci[e  IV  526a;  in  Krufenftern's 
Sjc^^eb.  ob.  greife  nm  b.  SSdt  111527m;  IV63e  (map.  n.  aftvcn.  X^dl), 
406m',  SSiitf.  bei-  Kurilen  IV397e,  2JJageI(.  äßclfen  III  348e ,  Mauna  Loa 
IV 526a,  [^evf.]  IV 406m,  ^ic  [.  iRü.  4;  eatiivu^ving  ein  SBoIfen^iig  1  III 
527m,  553a;  3obiacaUid;t  111591a  7  2)  Leonard  Horner  IV519m 
(58oniI)en)  J  3)  Ludw.  Horner  (1811-38):  Sßä[d;en  u.  2)?inevntien  anf 
Borneo  IV  406m,  585a;  [)3ev[.]  IV  406m;  S5iilfane  an[  Sumatra  lY  407a, 
558e  T  4)  ^ic  Homer  (ögl.  9^l\  1)  IV401e,  3a 

*liornitos  f.  Jorullo,  liorologes  IVl70e,  Horowic  f.  Beneffe  ||  Peter 
Horrebow  (1679-1764)  |:  basis  astron.  s.  triduum  Roemer.  III 
126ell-7a;  clavis  astron.  III416e-7a;  IV175m,m  (2  Sln^gnkn)  :|  ©ra* 
ijitaticn  IV79m,  opera  matbem.  pbys.  IV  175m,  ^araüaje  111273a; 
Römer  ib.,  triduum  Roemer.  =  basis  astr.  |  (2cnnentid;t  11191a,  126e-7a: 
ein  ^^er^Jetuirl.  9^ovbli(^t  III(393e)  416e-7a\  IV  79me,  175m  ||  James  Hors- 
burgh  (1762-1836)  IV 410a  (barren  island),  Thom.  Horsfield  IV 323a 
{Java),  Sam.  Horslcy  (1733-1806)  III  33ell  (Newton)  :(  horticultural 
Society  1480m,  Horus  III490e  (^ipfanet  Merkur) 

*ho-scban  IV263a,e  \  ^Di>itiitm  IV31e;  §ü)|.n3  IVlllall,  182ra  :] 
Hoffard  I423e  ||  Ho-tfcheu  (3nnei-2ll.)  51.  SSe^iv!  1 224e (^ener-2^i[tvict) 
I  95.  33nl!an  IV579m,  382e-3a\\,  4am,  454e;  md)  gen.  95ulfan  (53erg)  ton 
Turfan  (*)  1  254e,  382e,  3a,  4a,  454e;  IV224e,  379m  |:  noc^  bvennenb  IV 
454e,  f^fanunen  \\ 3S2e-3a,  Gog?  I555a=5=;  i!age  lV579m,  384a;  'ic^'Qa  IV 
384a;  fel^v  fern  öoni  2Reer  IV454e,  ^erne  ö.  'Sil.  1254m  ||  ho-tsing  (=^ener- 
bnmnen  bev  ©)ine[en)  I4i6e-7a,  445m',  IV [265]  3a,m,  513m  (@cirbcl)ven) ; 
Hottentotten  1383a  |  Fried.  Houtman  (c.  1570-  c.  1613)  \\329e,  485e: 
inb.  aJ^eeve  111347a,  Java  III151e;  «Sterne  II(329e),  llli5ie;  [itbl.  €tern- 
^ofitionen  III  346e-7aJHouzeau  (Jean  Cliaries,  geb.  1820);  @tern[c^nu:|)^en 
III  601am,  7m,  620m;  ^cbiacallid^t  I  412m,  III  591m  J  Luke  Howard 
(geb.  1772):  climate  of  London  I403e;  9}?eteorfteine  111613a,  5m,  624m; 
8Jegen  in  London  1485a  :|  casas  de  la  Hoya  (bei  'Mi^.)  IV 350m 
Hradfchina  (in  5ij]rani):  ©fenniaffe  ob.  SDieteoreifen  1134a;  111608a,  614a 
^Hualalai  {Sultan  au\  ^amn)lY[418me\\]:  Sluebnid;,  entjiinbet  IV418e 


Qual  —  Alex.  V.  Humboldt  aUg.  553 

:|  Huallaga  (pexiu  %i,)  II  96m  |  Hua/acualco:  3Mniiliö  bell  IV 307m, 
iJanbenge  tocn  \\311e  (oI)ne  ^iilfauc)  :[  Huaura  (pevu.  Äüfte)  I  428e  \ 
Huaxtepec  (bei  9}?ej:.):  (bot.)  ©arten  II314e-5a,  480e-la:|  Huayna  Capac 
IV  284m  (ginfaü),  576a  ((£o[;u,  ^rcl^liegeimig);  Huaytecas,  5ivd)i^el  (bei 
(5()i(i)  IV55ia,  Hubert  lV410e  (S3ultau  toon  Bourh(m)  ||  1)  Henry 
Hudfon  et  1611):  magnet.  11374m  (5lbiv.),  IV59a  (iBaviatioii)  J -^^m«^- 
fonshai  (ijcn  it;m  1610  cntbecft)  11305m;  IV65e  (-^cmvaguie),  87e  (fiibl. 
(Silbe,  magii.);  Hudfonland  lV88e  (avctif^eß)  :H  2)  Job.  Hudfon  (1662- 
1719):  Agathemerus  IV  161a,  609a:  geogr.  graeci  min.  I470e,  11435m; 
IV522e,  609a  ||  Hueck  (*Alex.  Fried.):  ©eljen  III  68e,  69e;  Huehuetoca 
(im  niey.  Xljal)  lY434a',  ^uf  f.  (Sfet,  I;nfcifenförniig  IV363e 

§iigel  {and)  in  compos.)  [f.  5lue\inivf,  bomfövmig,  @ibe,  9)?eub]  sg. 
I204e,  238a;  11121m,  IV537m;  pl.  (=')  II  22a,  92m,  101m;  IV35e: 
fcubevbare  5lrteii  Y [iSe-ii^^] ,  SluSbnic^-^.  IV 474m,  bla[eii[cvniiger  IV 
516e  I  coiufd;ev  [=  fegelferm.,  tc.qelbevg]  IV261e,  295e,  300am,  350a; 
pl.  -e  I  232m,  IV4i2e;  V43m,e,  44a,  81e  :|  gereirjte*  V (45e-44a)  81e, 
-geftaltimgeu  V44a,  mp\d  II97e;  §ebung  I  453e,  II  20e,  IV275?ne; 
fegclfövmige^=  [=  cüui[d;e]  I  233e,  V35a  |  -fette  II  79all,  l\555am;  -fetten 
IllOOe,  111545m  :|  vait^euber  IV557me,  rau^e  IV536e*,  -veir;e  IV555a; 
Üiiicfen  I  303m*,  II316e;  fonberbave  [.  Slvten,  über  bie  ^.  ^inau«  I  386a*, 
beranbevli^e  IV  264a*,  ijulfani)rf;cr  IV  241m,  [©cvt  tafür]  IV 562m, 
ßa^l]  V43e-44a*  (15000)  :||  Carl  von  Hügel  (*Carl  Alex.  Anfelm, 
grf)r,;  geb.  1796):  Himalaya  1483m;  Ka/chmir  I  43m,  47a,  445am; 
„Ü^eife"  1445m  1|— ^iiglig  IA^45a,  161e:  \)cä)\).  IV555a 

*Hugenius  =  Huygens,  l^iiglig  f.  bei  ^iigel,  Victor  Hugues  (©eneval, 
1 1826)  IV  601m,  §ii^n  f.  ^eime  |  Huichapa  {^O  t)cn  Onevetavc):  ißiniS* 
ftein  l\367am,  483m,  578m;  V38m  :|  paramo  de  Huila  lV555ra,  Hu- 
lagu  =  Holagu  Ij-  I;ülflcö  II71a  j  §ü If^^ mittel  pl.  II95e,  264e,  335m; 
III  64e,  266e,  271a,  534m;  IV  120m;  sg.  (*)  II  211m,  IV237e:  greß* 
artige«  11160m*,  ber  £et)re  i^om  Äof^mcs  II [i45e-4]  4a,  fiäftige  11137m; 
rationeüe(i^)  II143e*,  e-4a  :||  §üHe  [f.  dcmetcn,  2)unft,  (Srbe,  2id;t,  2nft, 
5RebeI,  ©auerftcff,  ®onne,  2Ba[|ev,  SBolfen]  11125m,  111400me;  pl. -en 
(oo)  r285a:  ändere  I  362e,  IVl39e;  neblige  1107a  ||  Humanität  II 
235am,e,  437m 

Alexander  von  HuiullOlclt  [3n  biefem  großen 
2t r tuet  ift  geftiffentfic^  aüeß  giifammengebrac^t  ivorben,  U^aö  Alexander 
von  Humboldt  :perfcnli(^  betrifft:  h)a3  er  toon  fic^  fefbft  im  ^e^mO'5  [agt 
imb  trag  er  tocn  bem  Snfialte  feiner  friif^eren  @d;riften  imb  wirbelten  an- 
giebt:  bie  Sauber  niib  Örter,  iro  er  gen^efen;  iüaö  er  gcfebn  iinb  erlebt 
bat,  feine  »cn  il;m  felbft  bevi(^teten  Scben^ereigniffe;  i^m  eigne  2Infid;ten, 
©igenfc^aftcn  inib  3?eiginigen;  bie  ^erfcnen,  tvelc^je  cv  gefannt  bat:  cber 
mit   benen  er  in   55erbinbiing    geivefen,    in   53erü^rnng   gefemmeii    obet 


554  Alex.  v.  Humboldt  U^$  mter 

gufamniengctvoffen  ift;  bie  an  it;n  ober  ton  i^m  ge)d;vieljenen  Briefe:  b.  J). 
aUt§  nur,  fo  tteit  €§  im  Äogmog  öortommt.  Su  einem  bef^vanften  Um* 
fange  luivb  bnvc^  haß  B^i^fH 
+  untevf^iieben,  n)aß  A.  v.  Humboldt  jelbft  gefeiten,  nnb  buvc^ 
X  ba§,  hjovüüer  er  mir  gefd^ricben  I;öt.  2luf  baS  grc|e  ^an^^tftiid  be3 
2I(:^^I;aBetS  (21.)  (i)on  bem  ber  Äo6mce  a\§  ein  befonbrer  Slitüet  aiiS* 
gcfcI;Iof)en  ift,  nnb  bcm  ncc^  ba§  ©lieb  *3}la^net-,  *mQgneti[c{;  aBgefcnbert 
nadjfcigt)  folgen  ncd;  jivei  tfeine  @tiide:  SQ.  bie  Sa^ressa^Ien  feines 
2ckn§  nnb  S.  bie  aH)r;a'6eti)d;e  9leil;e  feiner  (Schriften.]  SlUgemeine 
©teilen:  I31e,  171a',  lY94m-95a,  [magm:  110-lm,  2-4m,  180e-l], 
208e-9m,  216-7 a  (övbB.)/  ^^5m-6  (j^eißc  OneUen),  250m-la,  [257 e- 
261a  volcanc.  öon  Tiabaco],  264e-6m  (azufral  ijon  Quindiu  \i,  n.), 
[334-348n  JoruUo],  [462-4a  §üd^eBne  toon  Quito,  beim  Tunguragua],  478me, 
481m-2a,  5m-6a,  496e-8m  (gr.  glüffe  ©iibamev/«),  518am  (Eifel), 
[553e-7  3  Letten  ber  (Jorbiüeren,  bef.  in  S^teu-Öran.  u.  ^Senej.],  [568m- 
570m  (Soffer  ton  Perote],  [622m-6m  ^öf^e  n.  53arom.  9}Jeffnn3  be§  Popo- 
catepetl,  S3arom.  n.  §i3l^enmcffnngen  iiberl^an^t] ,  632m-3a,  640m',  Y 4m, 
8e,  [78m-81m,  51.  96e-97m  Trincheras],  [81m-84m,  51.  97m-98m  Üieife 
im  i3ftl.  Altai:  Bei.  ©ranitmanern  n.  -bän!e,  ern^tite  ©-SßebecEnng  anf 
St^onfc^iefer] ,  89me  (uranfängl.  ©ebirgSarten) 

51  gto^eö  ^tpf)af>tt  [ber  ÄogmoS  ifl  ein  befonbrcr  SIrtifel; 
f  MaQxitt-,  magnetifc^  bilben  ein  &efonbre8  ©tiid  nac^  biefem 
Stt^^abet]:  „am  f))äten  2(6enb  meines  SeBenö"  I  ©.  Vam,  61a;  V4m  | 
Abich  [a.  Slnbefitj:  Slnbefit  lY  634e-5a,  SOJitt^eitnngen  über  ben  Caucafus 
lY 582m,  ^\\'\ammtnl)ci\\Q  beS  Thian-ßhan  mit  bem  Canc.  lY 507me:\ 
lange  Stblvefen^eit  I3m  (an§  2)eutf(^I.)  j  Acapuko:  %a^xt  naä)  A.  1143a, 
lY  308e-9a  (ton  Guayaquil,  Wäxi  1803);  magn.  9^etg.  IV  72m,  109a  :1 
Stc^tnng  IV415a  (gegen  ^erfonen);  Joaquin  Acofta  IV259e,  510m-lm 
(S3rief  über  Turbaco  n.  Galera  Zamba)  |j.  Afrika^:  (Sntbednng  bei  @üb' 
f|.n^e  \\\367e-8a,  @-en  in  SBeft-H.  III (544me);  [^ieifen]  HI 354m  J 
afrüanifc^e  SnfeInX  II412e,  3a  ||  Aguafarco  (!D2i(^iincan)  IV565e  (^ö^e); 
tgVPten  IV494e-5a  (Srbb.),  ag^ptif^e  (gj^^eb.  III620e;  d'Ailly  II286e, 
465a  \  Airolo:  magnet.  IV lila  (9^eig.),  ISlmll  (Sntenf.)  :|  Alapajewfk 
IV580a+  (2)iorit),  Alauß  IV514a;  Albertus  Magnus  !I284am,  464a; 
Alcor  (fl.  ©tern)  III66a+j  Felipe  Aldas  (begfeitcnber  Snbianer):  anf 
bem  Pichincha  IV  286a,  V47me  :j  fc^njeiscr  Alpen  IV94e  (magn.  3ntenf.)  I| 
Altai+  1273a,  IV224m,  Y[81m-84m,  5t.  97m-98m]:  S)iorit  Y84m, 
©ettenl;eit  beS  ©neifseg  Y84a\  ©vanit  1273a:  im  öftf.  [f.  Steife]  Y{70e) 
91m,  -bänfe  Y82e-83a;  -manern  Y81m-82a,  84am  :J  Profile  Y82e-83a  \ 
{Reife  im  A.  IVllOa;  Y81m  (nod;),  [81vi-84m,  51.  97m-98m  (bef.  ©ranit* 
mauern  n.  -bän!e  im  oftl.)]  :|  2:r;onfd;iefer  Y83e,  84me,e,  97m  ||  Altar 
ob.  Capac-m-cwV (29a)  öle,  alte  SBelt  f.  Seft  J  5(Iter  [l  ©rei?,  3nl;re, 


Alex.  V.  Humboldt:  Sllter  —  Amerika  8.  3^     555 

3ar;rf;mibcvt,  Äväfte]:  [ükv  fein  ^ct)e3  5t.]  \4m,  16a :]  Altorf:  magn. 
IVllla  (D^eiß.)/  181m  (3iiten[.) ;  Srmaljjamaticu  lI415raX  |  Simascneti- 
füi^:  §oI;ent^cftimniiiiiijen  IV623e,  M  Rentema  l\497m,  Xcmpcx.  ib., 
^iifluji  IV497e:|  ^Imeifen  II422m+,  -I)aiifen  f.  Patzcuaro  W—  Amerika 
itub  (Sübamerifa  (bici'e^^):  5I.+ feine  SR eife  imb  fein  2(ii[cntl;alt  ba  [oqL 
^qiiinoctiat-^cne,  fiibt.  §ciiiif^I)ävc ,  2^vop?n]  (f.  °ßernardin  de  St.  Pierre); 
au6)  anierifanifc^c  3ieife  (**)  (IV245iii  . . .)  ober  6Ic§  üteife;  anierü. 
(Sj))ebiticn  (IVöllm,  640a);  aiic^  ba§  adj.  amevifanifc^  (*)  1|:  allg.  ©teilen: 
I  @.  Via,  432m;  11172m,  211eO,  338eO,  SolmO^  589m,  621e-2a;  IV 
61me,  86e,  102e-3a^ ,  113e  {W^d^  ^^o,  234m,  245m,  477a,  [482-4a 
(X^cü)],  623e,  632eO  51^0  j|  31,^,.  %-^uatox  IlI589aO  j  2iu[entI;nU  IV 
632eO:  langer  [i^gt.  2)aiiev]  III(211eO),  (338eO  4  3a^re);  IV(114aO 
3  3al;ve);  n?o  er  lange  i.>eni>ci(t  l;at  \\l589m  :j  Stufgakn  1432m,  (gc^lvanl. 
bes  SBarcni.  I(366mO),  Begleiter  [f.  iibr.  9teife-]  IV 563a,  bie  Söectb. 
nieberf^rciBen  IXöllme,  S3cvi(^t  nac^  Sur.  V34e,  SBefc^äftigimg  1435a, 
Sefc^n^erben  ib.,  2)aiter  [f.  Slufcntrialt]  ib.,  r;ei(3C  ebenen  IlI74aO;  gj^eb.* 
IVollm,  640a;  Seniler,  ber  gr.  gliiffe^  lV234a  [496e-8my,  folgen, 
SBivfiingen  [-4:  9?efult.]  IV633e;  ^crmationcn  V(S9w?eO,  ©etnrgelänbev  II 
(312e-3aO)  I  ©rense  m(351mO),  IV234m;  -en  (Sevinini)  IV625e  :1  in 
V78mO;  im  3nnern  IV61me  (beg  trc^if^cn),  102e-3a^;  Sabre  [a.  Sliifentl;.] 
lY 86e',  ÄartenO  iV548a,  554a7n]  SIiifjäbL  i)en  Sänbcvn  n.  ©egenben, 
W'o  er  geti^efen  III5S9ot,  ]\623e;  [eine  Tange  3fit  ber]  IV 512m  |  inagn. 
S3eobb.o  lY  102e^a,  180e-lm',  (Svb-2)?agnct.  1434m  JÖiter  f.  5lufent^., 
[üiele  Övtlic^teiten]  lY  180e-lm^,  Ovtebeftinimitngen  ]Y554m^:\  ^erfcnen, 
mit  benen  er  giifammeiigctroffen  ift  II460e-la,  Duetten  lY 238am^,  ^egen* 
seit  II40eO,  Steife  f.  attg.,  reitenb  1296m,  9iefultat  [^  geigen]  I434e  | 
3Jiiöfel)r  ticn  ber  9?eife  I121e,  433m;  11321e;  ^eüdfimft  1441a  :{  feit 
1230a,  IV 334a**;  \ine  ireit  fiitlic^  [bgl.  ©ren^e]  III351mO;  2;ermini 
f.  ©renjen;  S:beir  IV [452-4a  (1802  in  Qmto)],  3:r;eile  IVlI5e  |  tro^ifc^^eS 
I485mO,  im  Innern  be§  tvo)3.  IV61me;  na^  ben  amcr.  jt^rc^^enlänbern 
1432m,  naCi)  ben  Zx,  bc?  Dienen  dcnt.  lY 86e  :\  iicviüeilen  f.  5rufentr;alt  || 
üor  ber  („meiner")  amer.  Üieife^'*  1230m;  IV  148e-9a,  525a  (Borda); 
„i)or  meiner  9?."  IV 527m  |  Sßorbereitiingen  (ebe  er  Surc^^a  V)erlic^)  III 
589a,  IV481me  1|  [b.  I;.  ba§  SBcrf]  IV 357a;  SBeftÜiftc  IV  109a,  [SBefJ* 
feite]  IV103aO;  SSiitiingen  f.  folgen  |  siir  3eit  [bgl.  Tange]**  IV318m, 
459e;  „3.  3.  meiner  ^eife"  IV563a:l|—  55.X  Humboldt  über  Slmerifa 
(amerifanif^*),  ©übamer.  (O)  lUOeO.-  ©eftalt  jn  Sffvifa  ^^affenb^  I309e, 
472a;  cdtifd^e  ob.  galifd;e  @pvad()e  Il460am;  @iitbetfimg  [f.  i;p.  ^Colum- 
bns]  II266e-7a,316am,  457m,  8m  (ÜJimenftein) ,  475;  ©inffiiß  auf  freie 
3nftitiiticnen  11340a,  496m;  ©ebirg^Iänber  IISi2e-5aO,  ©cftaft  f.  osifvifa, 
3nflitiit  f.  frei,  falid;e  Sal;rsabrcn  II492ra;  harten  U490e-la  (ältefte); 
IV  548a o,   554am^;    2)Zen[d;cufdirag    I  490e*,    DJame    nad;    Vefpucci 


556      Alex.  V.  Humboldt:  Amerika  03.  ^  —  2lrb 

Il[489e-496m  ((Seid;,  ii.  Vefp.'s  S5ertr;eib.)],  Reifen  an  bev  9lovblx>eft-Äiifte 
lY 599a,   D^iiueriftciii  f.   (Sntbecfiiiif! ,  ®:^nad;eii  [Ü3I  celt.]   [I460e-W  \ 
5Bi3(fer:  Sitjiili^!.  bev  3}.  u.  ir;vev  Sßev!e  mit  Stfieit  lUölme,  arfcnunicnte 
lt.  23Jtjt[)en  bei-  SS.  IIU75m  :j  neue  Seit  11491e  .||  S.  eentvat-Stmevifa 
IY310-Im  (SBunfc^,   ba^   ein  ©ecguoft  eg  bereife) —||— STublicf  I2Um 
(miinbevb.  U,  gve^avt.),  Slnbenten  IV4ööe  ||  Andes  [=  Cordüleren];  2(nbe6=» 
fette  (*)  1441m;  TIIöTa,  74a,  143e:   Slb^aiig  II86m,   -gipfel  1143a, 
©vubeiibaiie  IV238a*,    ^cd;ebeue  IlllSle,    in  ber  IIl451am*,   harten 
l\55iam  \  magii.:  Üqmtox  lYlOla*,  172e;  3nten[.  IVP4e-95a*  :|  tocu 
Pa/to  IV209a*,    Reifen  IV  110a*;    Sem^Jer.    na^   ber  §ör;e   1 354me, 
11157a;  Srac^tjte  I270e-la,  IV651e;  SSertt;eirung  l\554am*  ||  5Iiibe[it  IV 
654  (^ame  2nial  gebrandet),  e-5a  ((grfinbuug  be?  9^anieiiö  ifini  tooii  Abich 
irrigertueii'e  jiigefc^v.);  Anghiera  Ul368am  {^t'xt,  tro  bie  Oceanica  Dcvfa^t 
fiub),    5tnl;äitglid;feit    au   iI)U   V17m,    volcan    de    Änfango    IV  (480m) 
640e ,    5Iuf^auiing  II  66a  (unmittelbare  2(.  ber  Seit)  |  2ln[id;t  II  396m, 
IV  384m:  abn)eid;cnb  Den  Slnbern  I376e;  eigene  (öou  ©egenftänben)  IV573e, 
V35w;  I;errlid;e  IV 258a  :|  9Keer  ber  Antillen  VW 599 am  (gecgn.  Bu-» 
|amment;ang,  ©in  ^edeu),  autiEifd;eg  SSI.  1476m  (9?iöeau)  ||  Antifana  IV 
357e,  360e,  Ime:  33e[teigung  (16  Waxi  1802)  IV361me,  gelegrate  IV 
361me,  ©ebivg^arten  IV478me;  hacienda,  ^auQ  l\355m  (4  2:age);  §cc^* 
ebenen  nmtjer  IV  181m;  ^'öl)t  lY 354e:   einjelne  lY  361me  \  §öble  am 
5IbI;ange  lYlSlamW,  356am:  ^öbe  IV356a,  magn.  Sntenf.  lY  ISlamW  ] 
\ä)\mk  2aöa[tri5me  [üg(.  «Strom]  IV554me,  5me,  8e,  571e-2a:  oh  er  S. 
gegeben   I;at?   IV56Ie  :|   S?Je[fung   IV554e;   ^an   lV355e,  7a;   feftev 
(gdjnee   lY 361me,    @trom   gegen   Pinantura    [ögl.    Saöaftr.]   IV  572a; 
Srümmermaüe  lY 358e,  -jug   IV360e-la  ||  Pet.   Apianus  II490e-la 
(Seltfarte),    rio  Apure   lY 497a  (Seniler.)   |   Slquator:   ^u[c^tveünng 
be§  S3eben§  unter  bcm  21.  nad;  ben  ©riechen  IV158e-9a,    nal;ert  fid; 
\^m   I11589am;    nörblid;    u.   fiibl.    Dem    IV61e,  102e-3a;    fübl.    Uom 
IV  238a;  unter  bem  ST.  [a.  ^tnfd^meü.]  1441m  :\  2i:quincctial-3cne  2(mer.'ö 
III3i2e-5a(35or3iige),  Arachan  IV224m  ||  Arago  (greunb  . . .  111109m, 
274a,  309a,  396e,  504a)  11183m,  104e:   2  «Briefe  lY  185-6a  |  ^anb» 
fc^riften  III <S5m,  124m,  8a,  417m:   (gtüde  n.  !I.  ^Irbeiten,  bic  Humb 
bon  A.  aug  §anb[^r.  mitt^eilt  (über  biefe  9}?ittl)eil.  ini09me)  \U108e-9m, 
llOe-lm,  8m-124m,  8-^9,  134m-5,  202m-3m,  9a,  417m-8,  538e,  9a; 
anbere  SJJittt;.  ni540e-lm  {au§  S5ovtr.  über  5tftrcn.)  :|  lettre  f.  *Arago  j 
mit  A.,  „A.  uub  id;"  1108m,  392a;  III (108a)  567a:  magn.  23eobb.  IV 
108a,  132e,  173e;  lange«  Bufammeuleben  V8e  :[  in  ^arig  II  514e,   in 
relat.  bist.  111122a,  über  H.'s  2J?effung  beß  ®ternlid;t6  III132ra,  Voffius 
lux  II514e  11  valles  de  Aragua  lV245e-6a,  V  78e  (  AraKBn  X  II420am, 
446m;  aralo-caf^.  ®en!ung  lY 507a  :\  Araxes  II420amX^  ^albinfel  ^mt/a 
IV266m  I  m-beit  V(4m  [langfamer]);   pL  -en  f.  2)rucf,  Reifer;  arbeitet 


Alex.  V.  Humboldt  2trl}  —  ^aroin.  3)Zeff.  aüg.    557 

IVöllme  (imter  ^erfciicB),  2(vbeitfanifeit  V4m  :|  5tvd;iüe  (niv(^[i:d;t  iifiü.) 
[f.  Lactacunga  ^  Mexico]  IV (226m)  593e,  in  Arcueil  \8e,  33lilfan  teil 
Arequipa  IV528meX  ||.  Argelander  III]45e-6a:  33viefe  IlllOOam  | 
@ienu':  tevänberlic^e  Ul234m-5a  [243-251a],  ^ahi  nad;  ©vc^en  HI 
[190-3a]  2e  II  Ärimaspen  II4r21m,  Ärin  lI447amX  (2)?evibiau) ;  Ärio 
{W\ä)uac,)  iy339am,a  (©ecrgineu);  565e  (§i5l;e) ;  Ariftoteles  III581ara, 
Asferah  (a|.  ©ebiföe)  IV 507a  ||—  Aüien:  %+  Steife  im  Uüvbl. 
2l[ieu  [tgl.  magiiet.]  1202m,  228m,  360am,.434m,  7m,  441m;  IV 
69me,  86e-87a,  145am;  aiid;  gen.  [i6ivi)d;e  Üieife  (*)  1565a,  IV45e-46a; 
cb.  fibiv.  Sj^ebiticu  (°)  IV45e,  Y81me\  Humb.  im  növbi.  51).  cbev  in 
©ibirien  |:  in  Sergn^erfen*  11171m,  94a;  S3e[d;aff.  I360am;  (gnb^unfte 
l\69m,86e-87a-  ©ranit  I261e-2a,  ©vnnitmauevn  n.  -Oäufe*  \[81m- 
84m,  '^.97m-98m];  3)ot^evmen  1228m;  magn.  l\109e  (9^cig.),  138e-9a* 
(Sinie  otjne  5l6tü.);  naä)  bev  d^^.  V89mO,  auf  ^BefeM  beö  Äaifev^  Nicolaus 
IV 69m,  növbtit^eö  iy224me,  Ort^^beftimnuingeu  [a.  3nner-5If.]  IV 69m, 
^oIar-3onen  1202m,  dludkhx  IV584aO,  [eine  ®cene]  IV[206*],  eteüe 
f.  XheU,  @tevi?en  11166a,  ®tevn  ib.,  ©teüe  beS  Sagehi^g  IV 206*; 
2:i;eil,  (Steüe  IV  109me ;  tov  ber  [ib.  (gy^\0  IV  108e,  185m*,  209m,  235m ; 
3one  V)ulfani|d^ei-  2:f;ätig!eit  IV224,  3eit  II246e*;|j  S3.X  Hiimb.  über 
Slfien:  S3e[d;aff.  I360:.m,  (S.apß  I470e-la  ]  ®ebirge!etten  [tg(.  3unev-5li.] 
II  I88am,  423m,  4e;  Sine  @-!ette  naä)  bcn  ©riechen  IV60<§a  :|  §anbelg* 
ftra§e  1433m,  ^arte  bei-  ©ebivge  n.  ^uüane  IV492e-5a,  53ölfer  I491e  :1| 
S.  Sentval-^fien  [=  3nnev-2{.J  \81me  ]"  3nner-5r[ien:  bittereg  SJ^eer  IV 
(456a)  610a;  ©ebirgcfetten  [tgl.  Wien]  (u.  i^r  3nfammen^ang)  IV 454m., 
506e-7a',  Crt.^beftiuimiingcn  111195m;  ^ulfane  lV383a  (ju  befud;en), 
tulf.  2:i;ätig!eit  IV5<§4m  -||—  paramo  del  A/fuay  IV 266a,  618a 
(de  A)  I  Aßrachan  I347e:  £inie  cl)ne  5(bm.  IV139am,  §iigel  V44e, 
magn.  D^eig.  IV109e;  0bft,  Seintranben  1 347e  J  aftrcncmifd;  [[.  Orts* 
beftimm.] :  Slufna^me  IV  259m,  53eobb.  lY 41  a  "]  Atabapo(^l)  III97e^98a: 
SD^ünbnng  in  ben  Orinoco  IV497a,  Oueüen  IV233e-4a,  Sem^er.  IV 497a, 
SBalbnng  IV233e-4a  :)  Atlantis  II153e,  IllllOe,  V(64a)  87e;  im  atlant. 
Ocean  IV61e  (magn.  53eob.),  ÄtnaWGlße  (^rater-®!ij3c  il;m  ge[d;i(!t)  | 
Atures  u.  Maypiires:  Cataracten  IV 233e-4a,  496e;  Oueüen  IV233e-4a  rj 
^tufforbernng  11174m,  IV7ie-72a;  Sliifmerffamfeit  lV481e-2a  (ernfte), 
Slngit  IV636e,  STn^bilbung  IV637e  (^crfon,  bic  (ginflu^  baranf  gebabt 
^at),  axolotl  1288a,  cerro  de  Axusco  IV640e  (tezontle);  ajtcfifd; 
[=  mej.]:  äJ?annfcri^t  1145a,  411am;  U{485e-6a;  Roger  Bacon  II 
464me;  Badillas  (am  2)?agbalenenftr.)  IV 498a,  556a;  Baikal-(Bet  IV 
224m;  Baklichli  (dancaf.)  IV (255a)  509<i,  \  55e  (@alfe);  Baku  IV509am 
(^ener),  Balddli  III367e-8aX,  @ee  ßa/Zea/cA IV 383e,  ©anane  f.  miia  || 
S3avometer  I479am,  lY 624me:  auf  Sergen  IV363a,  591e;  im  ilrater 
IV345a  jS8arometer-9}^effung(en),  6arom.  a«eff.  (*)  [4:  ^ö^enmeff.] 


558      Alex.  v.  Humboldt:  33arom.  SJieff.  —  ^ern 


1476m;  IV40e,  SOöe  [623-6a]:  in  ©übamev.  u.  2)2ejico  l\[623e-4m]: 
fie  gei^a[;eu  mit  Rymsden'fc^en  ®efä§-55av.  IV624am;  öoii  53evgen  [ijgl. 
^6l)^n]  II.  «ulfaneu  lV238m,  428e,  591e,  605e;  tocn  ^cljen*  [=  53oigcn] 
IV238m:   in  2«ej.  IV454-5a,  569a;   in  ^tal  ii.   ber  ©d^lDeis  (1805) 
IV 624a  (aiid^  mit  Ramsd.  @efä§-58ar.);  Jn  ä)?ejico  [a.  SInier.,   ^chtn] 
lY 565e,  591e;    in  observ.   astr.   lY  626a  J  Ramsden'fd^e   ®e[äB-53av. 
f.  5(mer.,  ^tal;  ftünbl.  ©^njaufungcu  l[336,  31.  47<Sf-9m]  443e,  ecC;tvciä 
f.  3ta(.;   Torricelli'fc^e  3te(;reu  IV624a,m-5m;   SSevfaf)veu   it.  5l^pavatc 
lY [624-6a]  ||  barrancos  IV330e,  lam-,  Baru  (^nfel  Bei  (Savtagcna)  III 
499e-500a  (aJionbfinft.)  |  SSafalt:   in  Quifo  IV  462a,  613m;   -fäiUeti  IV 
357m,  gegen  Svac^^t  lVöi5e  ;|  5a^ca^uan  (tf.  %\n^  bei  ^eni^^e)  IV 463a 
3SovIiebe  für  Bafilius  ben  ®r.  II 27m,  112m;  Baty  (d^inef.  2Sad;tV^often 
=  Chonimailachu)   V51e,  98a;    Sa^.  Baudin  1432m,    Willi.  Beer  III 
543e  I  befreunbet:  [bon  ^eij.J  (togl.  ^reiinb)  I376e,  II405e,  III564e 
IV  178m,  252a,  499e,  541ra,  592e;  V8a,  34a;   b-er  ©egcnftanb  IV 
649m  :|  SSegleitev   [ög(.  Steife-,  f.  Aldas]  II68a;  IV533me,  563a 
toas  er  bel;au:|}tet   IV144e-5a,   S3ciftanb  f.  §iil[e;  S3ele^nmg  III351am 
IV466e  (628m);    Bellardoni   (Snftvumenteumac^ev  in  2?Jej.)   IV  625m 
Belucha  (l)ot;cv  53evg  im  5ntai)  V83e,  na(^  H.  benannt  II4ö8e  (5Scrgeb 
in  ©vönlanb),   be!anntc  SSenenniingcn   I393me,   Benzenberg   1398m 
S3eübac^tnngen   [a.  af!rcn.,  (Srbbebcn,  ^l?^fometr. ,  magnet.]    1433a, 
447m,  475e;   II321e;  IV241a,  481e;   Berard  IIIl72a,   Berchtesgaden 
IV512am,  Bere/owka  Y 84a  (fc^öneS  2:^aO  |!  53erg-  [f.  3J?e[fung]:  -bc 
jieigiingen  11173a;  lV344m  (müt;fame),  e  (gefä^rli^e) ;  -ebenen  111498a 
(!)cl;e),  -gegenben  II  86m  j  -gipfcl:  leut^tenb  Y56e  (in  Slmevifa);  jiir  Orts* 
beftinimung  III  70e,  114e  :]  -fielen  111496a,  \Y390e-lm  (9?atr;  31t  i)fteren 
2)?e[[ungen);  -fetten  II439e-440aX  (falfc^  crientiit)  |  al§  Bergmann  \458e, 
III70aw(^ra!tifc^ev);  bevgmännif^  IV637e(2lHebiIbnng):|  -reifen  I353a:|| 
iöevgirerfe  [=  (Sruben,  @c^ä(^te],  in  53-en  III 7iam:  in  (giiropa   n. 
Slmer.  IV 94a  (öiele  befud^t),  fe^r  ^üIjc  [a.  Stem^ev.j  IV41a  (238a),  magiu 
3ntenf.  IV  94a,  [Dramen]  IV  499m;  iem|>er.  ber  J^iefe  in  fe^r  ^0(^  gc* 
legenen  33.  öon  ^ern  n.  SJJejico,  im  SSergtei^  mit  ber  äußeren  S^em^er. 
IV[4i-42a]  167a',  S:em^er.  ber  SBaffcr  IV (238a) 499m  :I|  Berlin  („meine 
SSaterflabt"  II128a,  111515a)  [[.  magnet.  53ecb.,  m.  Ungemitter;  PaHs^ 
SSorlefimgen]  1438m:  1806  IVl08m  (mit  Gay-Luffac,  nac^  bev  SJücüc^r 
ans  Stauen):  g^lorblic^t  IVI47e-5a,  207e-8m:\   1806  u.  1807  I436eJ 
Slfab.  ber  SBiff.  IV108e  (TOanbt.),  128e  (450a);  SBibfiot^  IV586e-7a  | 
(einfamer,    großer)    ©arten    IV125e,   147m;    bet.    ®.    II  5m,  95me  J 
3}?ineralien@ammrimg:   [fenigl.]   rV366a,  466m,  480am,  592a,  620e: 
H.'§  eigne  IV  628a  :|   g^ovblic^t  f.  öorl)in  1806,    9eüd!e^r  o^w^  ^ranfi. 
1437m,  3ii"n^c^"  IV 208a  ||  Bernaldez  (cura  de  los  Palacios)  II475e-6a, 
Bernardin's   de  St.  Pierre   „Paul  et  Virginie"  11076-050,   55ern[tcin 


Alex.  V.  Humboldt  33ert  —  ^orb  559 

IT41Ie,  Bcrtrand-Geslin  IV 487m,  Bertiich  ((Sifet)  TV518a  ||  ira0  i^n 
(k6baft)  befd^äftigt  III352ara;  IVUöam,  8e,  353e,  476e-7a:  lange 
IV 447a  I  53e[(^äftigiingeu  I68a  (^Trt)  ||  [bef^eibetiev  ?liifbnicf]  II58e  . . ., 
53e|^ttJevben  1435a  |  Beffel:  SBrief  [a.  Uranus]  I132me,  405m;  III 
268me',  >ft>ec^[el  11183a,  267e;  (Stern [c^nit^^eii  1 132me ,  405m ;  53vief 
über  Uranus  l\[555-6m]  5me,  lY  161me  :|  iBejlvcBiingen  I31e,  Bex 
I461e;  Bianchini  (2:i)icvfreu^)  II 1 422am,  465m,  473e;  S3i6Iict^e!en  IV 
586e-7a  (jjieleS  9?ac^fiid^en),  Bilmer  (Stein  (SBcI^inen)  IV567a  |S3imf>* 
f^cin  IV280e;  in  (Siibainer.  IV(483m)  ü4lm,  53ecbK  in  \)evfd^ieb.  ©e* 
genben  lY481e-2a;  Silbiing  lY481m-2a  {an§  Obfitxaw),  -53ilbiing  IV 
485m-6a  (H.'s  5Infid;t);  -53nic^e  f.  Zumbalica,  55ei[d;ieb.  bev  einfc^rCffe 
lY481e-2a,  -2}?affc  in  Paßo  lY 366e-7a,  95evbinbiing  mit  Obfibian 
[a.  SSilbimg]  lY  481e-2a,  Paßo  [.  2J?a[[e,  öcn  Pompeji  IV 450a,  iBer= 
breitimg  IV 642a,  in  SBiiIfanen  lY 482a  :\  J.  B.  Biot  I432e,  3m  |  ber 
Birxtau+  [firgif.  V82m,  gen?.  MocJinataja  sopka  V82m]  (©vanit-^egcl» 
berg  m  mx  S3iid^tavmin[f)  Y[82me,  %  98am]:  ^Ibbilbiing  [=  3eic^n.] 
1458m,  erfltegcn  V82m;  [mevfn?.  ®e[tatt]  Y82m,  die,  98am;  ©vanit 
I(262am)458m:  -bänfe  IV52me,  97e;  3d(^ni!ng  [=  Hbbilb.]  IV82m, 
98a  :\  Birutßhikaffa  (3nfel  im  ca[^  m.)  IV  69m,  139am;  G.  Bifchof 
IV499e,  V94m;  „auf  meine  55itte"  . . .  IV244m,  260m;  bittere«  ^m 
j.  ^nnev-^fien,  Blagodat  (niagn.  ißerg  im  UraQ  lY 209m\\]  «8lit}I362e- 
3a,  II  68a;  Bloffeville  IV64e-65a,  Blumenbach  I382e,  A.  Böckh 
[f.  übr,  2lrt.]  Y15m-16a;  Bogoßowfk  1460m,  \Y 45e-46a  \\  Bogota 
21.  (Stabt  IV180e  (magn.  Sntenf.)*,  santuario  de  N.  Sra.  de  Guadalupe 
lY 94e-95a,  180e-la:  magn.  3ut.  ib.,  m.  S^^eig.  IVllOe  J  SS.  $!anb: 
campo  de  gigantes  1292m,  467e]  ^cc^ebene  I467e,  V27e  \\  P.  H.  L. 
V.  Boguslawski  III112e|in  55cl;men  IV lila;  bc^mi[c^e^3  SD^ittelgebirge 
IV636e,  7e  (ÜJeife  1792)  :|  Bokhara  III i95me  (53reite) ,  Bolivar  1476a, 
Bolor  IV608e  (=  Imaus)  \\  Aime  Bonpland  ll68a,  IV 640m:  S3e^ 
gleiter  [logl.  Steifebegl.]  II 68a,  IV 466m;  (Sternfc^nii^^cn  in  Cumana 
1399a;  III605e,  612am,  621e;  fern  gefe^n  III ö9;  Joi-ullo  IV 344m,  566e; 
„i^  mit  B."  [f.  bV.  unb]  IH72me;  IV162e,  344m  {Jorullo);  [^er[.]  IV 
640m;  „mein  Üleifebegleiter"  [=  S3egl.]  11169a,  612a;  ©ammliingen  IV 
466m,  640m  |  „B.  nnb  ic^"  [=  mit]:  [in  Slmer.]  1399a;  II68a,  444a; 
III621e;lV216am,  258rae,339a,361mr,566e,624e;  [n)a§  fie  gefc^rie* 
ben  ^aben]:  (Sternfc^nu^^en  Den  Camana  III605e,  621e  J|  Bopp  IIl468ra 
(m-9)||Borda  III131e,  IV86a:  öcr  ber  SIbreife  nad^  SImer.  lY 525a 
(SBotjIivctten ,  9Jat[;);  SWanufcriVt  üon  B.'s  9Jeife  na^  ben  canar.  Sufeln 
veröffentlicht  IV  112a,  524e  |  magnetifd;e  ^coi^h.:  mit  B.  in  ^arie  IV  108a; 
öon  B.  baju  aufgeforbert  (für  STmer.)  1432m,  IV86e;  magn.  Snflr., 
5«eignng«-9ZabeI  IVll3e-4a:|  diaü)  f.  STbreife,  Sntbum  bei  ber  ajJeffitng 
beö    ^ic§    üon    Teneriffa    IV 525a,    Sßc^Injoneu    f.    Slbreife   ||   museum 


560  Alex.  V.  Humboldt  ^orcj  —  Cafan 

ßorgianum  f.  Veletri,  Borneo:  [gecgn.]  IV (506m)  585a,  ißotvini!  I375e, 
Botom  (Serg  2(f.)  IV 382m  [  Bouffingault  III 72e;  IV40a,360m,  510e, 
561e,  614a,  622m;  V31e,  80e:  ißnef  IVl66e,  572am,  614a;  V81m, 
96e-97m  (3  mäx^  18öd)  ]  ^o\i\\ok:  STufnalimc  mit  V53m,  53.  öai 
Gambey  lV69a  (132e)  J  iöieite:  kftimmen  II321e-2a,  IV569a;  biivc^ 
niaoii.  9Jeig.  kftimmt  lY  171m;  pl.  SSveiteu  III  351m  (fiibl.)  .'I  Breß 
V78a,  Bretagne  1461a  (guBveife)  ||  «Brief;  H.  (H.'s  an  ^nbeve)  HI 
I32am;  iV189e-190a,  200e;  V54a;  pl.  Ißiiefc  V47e  (aiiö  Oiiito)  J 
33.  (an  H.)  [f.  J.  v.  Klaproth]  1475m,  U128me;  mi08e-9m,  llle-2m, 
9-122a,  134711-5,  6a,  268m,  287a,  600am;  WlGlme,  190,  347e,  510m 
-Im,  6e-7a,  572am,  614a,  627-8m,  9e;  \15m-16a,  69m-70a,  81m, 
90am,  96e-97m  (3  Wdxi  1859);  pl.  53iiefe  I463e,  475a;  111205a,  6m, 
8a,  529a;  lY  185-6a,  617m  J  53vieftüec^iel  (mit  ^ev[.)  11183a,  IV518ai| 
oerro  Broncofo  (bei  ^c^il;au)  IV566e;  „mein  ^rnbev"  1386m,  416m; 
II17a,  39m,  107m,  423a,  456m,  460e;  III469e;  IV 558m,  562a,  632e; 
V17a,mll;  Brue  IV554m,  C.  Bruhns  [f.  iibr.  aftven.  ^i'f'^^'^  3^'"^ 
^oemoc]  YlOöam,  Brünnow  IV 488e  ||  Leopold  von  Buch  IV347e 
[iööme],  484e,  634m:  35ul!.  bev  Andes  f.  ^ovpI;^i-,  einige  SSIätter  al8 
2(nbcn!en  IV46öe,  iöiief  in  3tal.  über  äftefte  ^ormaticncn  Y90am,  in 
gvanfv.  IV466e,  gveunb  IV 475a,  iBuIfane  i)cn  Guatem.  n.  Nicar.  IV 
466e  (H.'s  STibeit  ertueitevt);  Italien  f.  govmat.,  ^capci,  dicm,  SSefiit; 
niagn.  Ungennttcr  IV  196m  (I;il[t  bei  ben  SSeob.);  iintev[Hd;t  H.'s  ällinevalien 
IV46öm,e;  in  Neapel  IV484e,  Nicar.  f.  Guatem.,  '^o\p\}\)X  bev  ^iilfane 
ber  Andes  \Y618a,  in  Rom  IV466e(l805),  [tiibivt  H.'s  ^agebiid^er  IV 
466e  (über  33ul!ane),  Vefuv  IV489m;  ^Jultane  [.  Andes ^  Guat.,  Sageb.  || 
Buchtarmin/k  1273a,  441m;  Y82e  (geftiing^gvaben,  auf  bem  Srtl}[d;  ein* 
gefd^ifft);  cerro  de  Bwen  Tiemjjo  (DZüvbam.)  IV (442e)  598e,  Burnouf  IV 
558m  (Meru),  Bufchmanu  [f.  übv.  Slit]  Y16e-17m,  Cadamofto  III 
360{e),  ladera  de  Cadlud  lY  238am,  Calahozo  11444a  J  Callao  IV229am 
(§afeu,  iingel;enre  2BeIlen;  S.  Lorenzo,  3nfe(  gegenüber);  C.  de  Lima 
[ügt.  Lima]  1428a:  magn.  D^icig.  ib.,  IV 72m  :|  Camoens  Siifiaben  II 
58e-59a,  Campani  III77e-78a  (Objectitoe),  Sanal  gtv.  beiben  Oceanen 
IV555all  (im  Choco);  canari)d;e  unfein  I347e;  11410a,  2eX,446eX; 
IV61m  (magn.  33ecb.),  329a(23ulfanc),  481ra  (Üieife),  e  [geogn.];  Canopus 
111167a,  209m;  Canzacoli  V90a,  Capula  (bei  ^atjciiovo)  IV638e  ||. 
Caracas  %.  Sanb:  ©ranit  V78m,  llanos  111589m  ]  33.  silla  de  C: 
magnet.:  Snteuf.  IV94e,  180e;  DJeig.  lY llOe  \\  Carguairazo  IV 284a, 
Y51e-52a:  Slbbilbimg  IV520m;  ^Dlaffen  V29me,  51e-52a  ]  Cariaco: 
[©egenb]  IV5i4  (gecgn.);  im  ©olf:  ^a^M^a-Oiießen,  map\)t^a  n.  i^r 
©ernc^  lY 266m,  514  :j  Carij)e+  \447me,m  (§6I)Ie);  Cartagena  de  Indias 
111499e-500a;  IV102e-3a  [nörbl.  (Snbe  ber  Steife],  ib.  (magn.  S3eob.); 
Garvajal   f.    Ibague  \  Cafan  IV  109m:    magn.   5tbn).,    9^eig.   IV109e  "[ 


Alex.  V.  Humboldt:  Cafas  —  Columbus  Tt     561 

ßarthol.  de  las  Cafas :  bist,  de  las  Indias  in  ber  ^aiibfd^v.  II  300me, 
474me,495ai  ||.  caf^ifc^  V44c  (©cnfung)  |  cof^ifc^eo  ü«eer  I347e+; 
lI420amX,  446m X:  Alexander  ber  ®v.  II440niX,  gaüeu  f.  «Steigen; 
Snfel  IV69m+,  139a;  magu.  5lbii3.  IV203a;  Sinie  ol;ne  Slbt».  IV139am, 
203a;  ÜJeflej  im  äJlcub  II440eX^  oevänb.  9^ii)eau  1474mX,  (Steigen  ii. 
galten  I  314e+  jj  Cafßquiare  I393e;  IV  497a,  a(2;eint)er.),  e  (lüeiBe^ 
2Ba[[er);  Caßrovillari  (mruäjen)  111608a;  Cauca  (gl.)  IV250e,  265a 
i-XW)  1  Caucafus:  ^ö^en  IV  582m ;  9fianielI419m,  IV507e-8a;  ©d^Ianuu' 
Dullane  u.  9'ia:^>^t^a-gener  IV253e,  506e;  3ufammcu^Qng  mit  bem  Tläan- 
fchan,  beffen  gortjetjung  11419m;  lV5<S4m,  506e-7a,  582m  :|  Cavanilles 
V34a  J  Caxamarca  1278m,  l\  184a:  magu.  Stqiiator  IV 88a,  101a,  184a; 
m.  ißeig.  1191m,  IV  184a  :|  Cayamhe-urcu  IV283e,  Ö20m  (Slbbilb.); 
la  Ceja  IV 265a,  Celaya  (3)?ef.)  IV 454a  |  ipof^ig  be^  mont  Cents:  imQXl, 
IV lila  (9fieig.),  181ra  (3nten|.)  :|  Sentral-Hmerila  f.  Amerika,  Sentrat- 
5lfien  [.  4/ie7i;  «Bulfan  CAocam  (^erii)  IV548eX  (9h^it^ten),  venta  de 
Chalco  (mey.  X^ül)  W  434m,  rio  Chamaya  =  Guancabamba ,  Chateau- 
briand II65e;  S^emie  Il451aX^  511me+;  Chichimequillo  {bii  ^uaua:^.) 
IV245me,  \93e-94a;  Chüi  IV551am  (gelöinfeln,  eine  ttjeftl.  (5ovb.)  | 
Chillo  (2anbrit5  na^e  bei  Ouito;  hacienda  IV534a)+  1238m,  11169a; 
YVSOle,  533me:  Guacamayo  gehört  1238m,  §ö^e  III  69e;  S)onnev  beS 
Sangay  IV301e,  533me  :\  Chilpanzingo  (SOiej.)  1296m;  Chimborazo 
j.  im  2lit.  Chimb.,  Xüo  bie  A.  v.  Humb.  angc^enben  ©liebcv  u.  ©teüen 
bur^  einen  ©tern  *  auggejei^nct  fmb  jj  S^inefen  f.  magnet.,  ©cilbc^ren  | 
d^inefifc^:  2ittev.  IV  380m;  na^  c^in.  Oncüen  ob.  govfc^imgen  IV(402e, 
4m)  454m,  513a,  584a;  V(41a)55a;  ©tubicn,  ju  benen  er  antreibt  IV 
380me,  610m;  Tapeten  Y81e-82a,  Sac^t^joftcn  \82e  Jj  baö  Choco  IV 
534am  (Äarte),  555a  (^ügcffette)  |  Cholula  VW 434m  («Breite,  §i5^e): 
^Vvamibe  IV  434m,  568m  (ilalfflein  babei)  :J  Chonimailachu  ((^inef.  Sßac^t* 
poften,  =  Baty)  VSie  1  Chota:  minas  de  Ch.  IV 499m;  valle  de  Ch. 
(üb.  ZW)  iy613e,e  (§it5e)  T  ^rouometcr  (pl.)  IV229me:  jnr  Ortebeft. 
IV  184a  (537e)  :j  ®rru§  [-SSiJIfc^en  f.  OiJJorblic^t]  III 496a ;  IV  144e,  5am; 
Jofe  Clavijo  (in  äJ^abrib)  IV481me,  Cocaia  (3nner-2If.)  IV383me  (gciier);. 
ißutlan  toon  ColimaX  IV 428m  (nid)t  9efel;n),  54De-6a  (Ort^^beft.),  6a 
(§i3r;e),  m;  Soüege  11112m;  IV 380m,  450a;  Fernando  Colon  11291me  jj 
Chriftoph  Columbus  I470e,  9e;  II[277nie,  21.  462-3a]  291m-2m, 
316am;  iy639e-640a:  d'Ailly  I470e,  baß  Slnier.  [ijgl.  Slfien,  gcftlanb] 
nid;t  nac^  il;m  benannt  II399e;  xvcUU  nur  baö  cftl.  Slfien  eutbccfen,  [;iclt 
2tmcr.  ba[ür  II[277me,  21.  462-3a]'y  m\^\pxn6}  I479e,  S)ona  Beatriz 
lV659ß-640a,  2lu§be^nung  bes  alten  dcntincnt«  II477-8m  (8a),  SDcmar* 
cation8-2inie  IV 54mc;  (Sntbcdung  bes  gcfKanbcö  II(304a)  475am,  me; 
gierten  u.  ^almcu  I469e,  $?anbung  11475a  j  magnct.  2Ibtveid)nng  IV 
188e-9a;  orientirt  \i^  \>nx6}  fie  IV115am;  2inie  oI;ne  2lbtx\  IV54me, 
91.  ».  J&umbolbt,  jeoSmoe.    V.  36 


562       Alex.  v.  Humboldt:  Columbus  9Ji  —  ßue 

188e  ;J  iiid;r  Maiideville  U291m-2m,  Äfein^eit  ber  SKeeve  I470e  |  9^atiiv: 
-gefiil;!  II  55e-5öa;  -feimtniffe,  53eob,  bn  m.  11313ni  :j  Ophii-  11416m, 
orieutiicn  f.  magii.,  ^afnien  f.  gierten,  ^olarfteni  II(317e)  481a,  ni^t 
Marco  Polo  n291m-2m,  2'^  9?eife  IVllöam,  ©ecfavte  II(300me)  474, 
^ic  tocii  Teneriffa  IV639e;  Rappen  11479m,  IV 533a;  JRid^timg  m6) 
Seftcn  ll(301m-2a)  475a;  äBinbe  I479e,  II(322e)  483ra  ||  aguas  de 
Comangülas  (febr  \)i\^e  Oiicßen  ^  b.  ©uanaf.)  iy245me,  500e;  \80me, 
94a,  96m  ||  dorn  eleu  in562me,  7a  (-li^t:  ^Inal^fe)  |  dornet  [f.  ^Diaz]: 
astone  1410m;  Halley'ic^cv  1108m,  IlllOSe;  mejic.  lU562me,  577e  \\ 
Conquet  (6ei  Sveft)  V78a  (©ranitit),  ^ippm  bev  (Sonqiiiftaboren  l\533a  j 
doutinente :  ©eftalt  11104a;  ©liebenmg  I471am,  4e;  9{ci[en  biirci^  ba« 
Snneve  [öol.  Sieifen  (5J  lY 86e-87a  :|  doiiöeigenj^unfte  [.  ^D^orblid^t,  Cook 
iy586e-7a  (33cmülnin;3ou  waä^  beii  Slitetg.)  ||  CordilUren  (ber  ^nde* 
IV476e)  [=  ilnde^]  (ögl.  @[.  @iibam.,  Sänbev,  3)Zej.)  III72me,  IV 
[553e-7  (bef.  bie  3  Letten)]:  toon  (Slibamcv.  IV330e,  471a,  566e,  596m, 
614m;  5tn[ic^ten  IV2<S3a,  barrancos  IV 550c;  53crgfuoten  IV 547m  (®en. 
Äarte),  606e-7a\  carte  hypsometriqiie  i".  ©c^rifteit,  ©ebirggovtcn  IV 
566e-7a,  blauer  ^immel  111390m,  ^ed^ebeneu  11166a,  auf  ben  Ijöc^ften 
111390m;  ^öljen  III 72e,  -beftimmiingen  IV623e;  ^^giometev-3JJe[fimgen 
1360m,  hypsom.  f.  carte;  Äovte  [.  S3ergfiioten,  carte;  bie  3  Letten 
(bef.  in  9ieu-®ran.)  [ög(.  9eic^tinig]  IV[555e-7],  [Sliifsäl;!.  bev  iOänbev] 
IVö25e,  2aijaftröme  IV555t'-4a  (ÜJJaugel),  magn.  ««eig.  IV  100m,  toon 
2«ejico  IV614m,  <piofiI  \\6l7e-8a,  ^ic^tung  (bev  3  Letten)  IV554m, 
@übam.  j.  Slnier. ,  \\o.\)t  ber  ©übjee  IV  100m,  2;vn(^ljte  \\614m\  Über* 
gang  IV264e-5a,  iMevmal  übevftiegen  IV624e;  SBitlfane  W  476e-7a 
(®ebir Ovarien) ,  520a  ||  Cortes  na(^  (Salifovnien  H309e,479e;  Juan  de 
la  Cofa:  ^arte,  SBelt!.  11475a,  491a;  Coßa  Rica  lV537e  (an  ber  Äüftc, 
in  ber  @iibfee),  Cotocachi  y33am-\-  \\  Cotopaxi  I  240me,  IV[5ö2-4a, 
21.  574e-5a  (SSanbermi;],  (ixfhl  it.  Xo^cgr.)]:  SlbbilDiing  IV520a,  575e; 
öor  bem  2Iu6briic^  I240me  (iint'ciltoevf.  Slnbücf),  casa  del  paramo  IV 
363a,  S)Dnner  [=  Ävu(^en]  iy575m  (in  Guayaquil  gebort),  gel^gvate  IV 
57 4e,  gevnvok  ib.;  ©cbirg^avten  (©eftein)  IV5(54a,  478me,  577e-8a, 
631e;  ©eftalt  f.  Äegel,  ©ejlein  |.  ©ebivg^arten ;  ©etöfe  [.  SDonnev,  Ävad^en; 
®i^)fel  IV574fi,  [einjelne  ^'iht]  IV631e;  3nga-to^f  lV363fi ,  575e-öa,e 
(entfte^.);  Äegelform  I240me,  tvad^en  [=  2)onnev]  \y 534m  (in  ber 
@iibfee  gef)ürt),  feine  £aöaftröme  IV571m,  SD^effung  IV575a,  \^  Minas 
lV575e,  yiamt  \y576e-7a,  pajonal  IV 363a,  paramo  f.  casa,  Puma- 
urcn  V52m;  ©t^neemantel  V28e,  o^ne  ©d^nee  gcfelm  V31a  (in  Guayaquil)'^ 
XopoQx.  f.  aüg.;  Svümmer^üge  IV5ö2e-5,  V52m;  obere  Umtüaüung  IV 
%74e-5a,  591m;  SBanbevung  f.  aüg.  ||  Craveri  f.  Popocatepetl  \  Srocobit 
ySOam  (ä«of^u«-©eruc^) ;  pl.  -e  IV246e,  497m  :|  bei  Cuba  II484e 
(<ScettJaffev) ,  Cuchirano  (SB^rg)  V5öe  (leud^tenb)  j  cerro  Cudlo  (bei  2:icfan) 


Alex.  V.  Humboldt  Sue  —  ®rbb  563 

IV 464a,  514a:  azufral,  (S^lüefel,  Ouarslageu  l\266am,  464a  || 
Cumana  ^i  Saub  1143a,  \\102e  [112-3a]:  {[ein  2liiferitr;alt  ha]  11166a, 
lY [112-3a]]  geiieifugelu  IV 622m;  reiiiev,  ^eitevev  ^»inimel  1143a,  III 
72e-73a;  Jupiter  III72e-73a,  nugu.  iöccb.  IV102e,  DJegeu  1446a, 
[5lii[ang  ber  9teife]  IV202e;  etevue  11188m,  13 le;  @teviiic{^u4^Ven  III 
622m  (2)ur^me[fev) :  -\aU  1399am;  iII605e  (6l2am),  621e~2a]  3obiacaI* 
lic^t  1143a,  111589m  J  «.  @tabt:  5riifcntr;alt  f.  i!aiib;  eibBebeii  [tgl. 
-ftö^e]  I213me,  443e;  l\113,  492m:  @iuflii^  auf  bie  magii.  9?eig.  IV 
[li5-4mj  188m;  (SibftöBc  lVll3e;  §afeii  IVll3m,  Saubimg  ib.  ||  bahia 
de  Cupica  IV 555a  (|)a[[eiib  jum  (Saiial),  CuvierV32e,  Svaiionicter  III 
72e(390m),  2)am|)f  1485m,  Dana  IV414e-5a;  Dante:  4  etenie  III 
(328e-9a)  360a,  Ime;  Darwin  IV  415a  |  H.  v.  Dechen:  [pex],]  IVölßa, 
619e;  mit  itjni  1845  in  ber  Eifei  l\518a  :\  S)ecIinatiüUö-9^aDeI  IV(132e), 
Delambre  1433m;  2)emavcatiou«-2inie  1420m,  431a]  II318me,  481am] 
lV54me;  Demavend  IVö81e,  SDeftiUation  II  429m  X  \  Dmtßhland:  in 
D.  IV 624a  (1796  n.  97);  magn.  Sutenf.  lV64a,  94e;  ^eife  lV64a:| 
Ch.  Deville  IV 628m,  2)ia^l;iagmen  111131e;  Barthol.  Diaz  III 577m,m 
(Sob  biird^  e.  dometeu);  2)iovit  IV580a,  Dove  IV69a  (magn.);  2)va(^eu- 
baum+  II  5m,  95me;  2)ru(f  \17e-18a  ([einer  Slrbeiten  i^reunbcn  tovgelegt), 
Dtxida  (Sevg)  V  56e  (leuc^tenD) ,  Duperrey  IV  101a ,  burd^tüanbert  II  86m 
(bie  l;ei^e  ^Q\\^)\  Dzai/an-B^t  (Dfaifang-B.)  IV 69m  (nat)e  am),  455a; 
V81m  I  c^inef.  Dzungarei-h  (Df-  IV  455a)  1434m;  lY 86e-S7a,  455a; 
[(Snb^juutt  [einer  Steife]  lY  86e-87a;  eru^tibe  ®ranit-33ebe(fung  Y81me, 
©ranitmaueru  Y82a]  ©reu^e  1434m, IV206e;  magn.  SSaviation  1434m  :( 
mitevivb.  @bbe  n.  glutf;  lV488a;  Edrifi  11415m;  lY383me,  509am  | 
Ehrenberg:  [ai§  9iei[ege[äl;rte  auf  bev  9Jei[e  im  ucvbi.  Slfienj  I(228m) 
360m,  IV45e;V 36a,  87m;  Wloija  V36me  :|  „n)i[[eu[c^a[tlid;ev  S^vgeij" 
,Y16am;  ^ulfane  ber  Eifel  lY 518am,a  (2mal  be[itc^t);  [eigen[c^aften] 
V16am  I  ^-tnbrucf  V82m  (tiefer);  -briicfe  IV351e,  467e  :)  Einfluß  auf 
il^n  \Y637e  (Freiesleben),  (Siuf^iffuug  II 410a;  uuterirb.  @is  (im  Ural) 
IV45e-4öa,  169a  |  (Siectricität  I[.5ö2-5a,  2(.  486a]  362a,m,  486m;  glectro- 
metev  1486a  :(  Elias-^cv(\  lY (292e),  527e  (21.  43);  Elie  de  Beaumont 
IV609e,  617m;  Elton-^tt  (®9tu§t.)  IVl39iira,  203a;  empivifc^  [ügl. 
erfainnmg]  I68am,  171m;  Encke  11414m,  Illöüe;  IViöO  (^rief),  a; 
enbogeu  [.  ®e|leiu,  England  IV 640m  (äJ^ineralien);  bie  gr.  (ocean.)  (Snt* 
bcduugenX  II266e-7a,  457m;  guttoürfe  1432m,  „eutsiicfeu  mic^'M122e; 
Eratofthenes  ll435me  (©rabmeff.),  IVl58e-9a  (2üifd;mcÜuug  unter  b. 
Siquator);  Ercilla  11124a  (Araucana)  ||  (grb beben  (sg.*)  ((5rberf(](>utt.) 
(4:  -ftöBe]  \210me,  le-2a,  3all,  mlle,  442m,e;  lV[2i6-7a  (©ifabrungen, 
iBeobb.  u.  f^olgen  üiele  3af)re  lang  in  beu  üerfc^iebeuftcn  ©egcnbeu  n.  öon 
ber  üerjc^iebeuften  2Irt)]:  8ecb.  IV2i6a,m;  [(Sv[4)einungen]  IV222m,  lange 
@ea^obnl;eit  IV2i6m,  langet  IV2i6am*  (in  e.  Salbe,  abfieigen);   auf 


564  Alex.  v.  Humboldt  ©rbb  —  gret 

beni  SOieev  iy229am,  am  (3icUen  bev  Sogen,  ungeheure  Söellen);  2:^ierc 
baki  IV  194a,  Uvfac^  IV 488a  J  (Srbe,  (Srb-;  -evf^ütt  f.  (grbkbcn, 
wag  ev  toon  bev  ß.  gefehi  l;at  I376e,  -^älftc  IV 87a  (-f  buvc^veift), 
-magnetic-mii§  f.  baö  @tiirf  SOJaguetiemu?;  -fiö^e  [ij:  -beben]  1 213a,e 
(-fto^),  222a,  442e,  3e;  ni89m,  WlUa  (übergroße  ßa\){);  -ftrici^e  1171a 
(üerfc^iebenfte) ;  -tl^eile  (bie  ev  gefel)u,  tu  benen  ev  geiüefen)  [ögl.  ^eniif^bäve, 
äßeltt^eil]  1262a,  434m;  -umfang  i^2üm,  -iimfeglung  1432m  (^lan 
einev),  iiutev  bev  d.  11171m,  inneve  Söävme  lV254n*  ||  (gvfaljvung  [ögl. 
em^iv.]  11420a;  111338e,  341e-2a,  547e,  588e;  IV  494a;  pl.  -en  IV 
206e,  222m;  V7Üa  :|  (gil;ebiingeu  IV5öia  (maiievavtige)  |  (ävinneviing  IV 
358e  (alte:  üon  bev  aniev.  Üteife);  pl.  -en  I458e  (fvcbe),  II  5w,  III347e  :| 
cttuae  no^  evleben  1436m,  Ad.  Erman  IV567e,  ©v [(Meinungen  V92e; 
Srflaimeu  111165m,  \74e-7Da  i79m);  Espeide  (53egleitec  am  Jorullo) 
IV563a,  on»;  [(gt^molegieuj  11 42 1  m, e  j  Europa  [f.  ^üdfe^r];  Alcor  III 
66a,  SSevgiDevfe  IV  94a,  (gib-2)^agneti6miiö  1434m;  nac^  @.  gebvac^jt  V 
32a, 35a;  el;e  ev  (S.  üevlie^  ilI589a:j  Jul.  Willi.  Ewald  lV450a,  (Sj- 
cuvjion  IV 518a  |  Sj.-^ebitton  [f.  bef.  amev.  ii.  afiat.  &Jeife]  lVo53e,  pl.  -en 
IVi34e-5o  (dtatl)  ju  (S.  fiiv  bie  2inien  o^ne  Slbiu.)  :|  (£j;))eviment  IV  79a, 
gäc^ev))almc  II95me,  Ruy  Faleio  II488am;  baunmitige  ^anren  II190a, 
426a;  S.  Fe  (9Zeu-ä)lei-.)  lV593e-4a  (gecgv.  «eftimm.),  gelggvate  IV 
240e  II  gevnvül;v  III83am,  544a;  auf  bem  Cotopaxi  IV574e,  9Jad;t-g. 
IV207e;  Prony'fc^e^s  niaguetif^eS  I436e;  IV 64m,  117a,  125e,  6am^ 
pl.  -vi3^ve  11169a  II  bie  4  geftlanbe  bev  SlUeu  I471e-2a,  geuevtugeln  III 
622m,  §id;telgeb.  [tgl.  fvänf.j  1262m,  gi^ften  1296m,  f^if^e  f.  SSuIt. 
quitos'^  gleiß  IV 309m,  Vom;  de  Fleurieu  IVö92e  |  gluß:  -gegenben 
1186m,  -ne^  ib.  (gh).  bem  Ovinoco  lu  Slma^encuftv.),  -reife  (in  ©iibam.) 
[=  -fc^iff.]  lVi33e;  -fc^ifffa^vt  [=  -reife]  IV497e-<Sall,  8a  (bei  9?Qd)t  auf 

e.  3nfel  ob.  am  Ufev)  Ji^ermatioueu:  Stltev  VP5a;  Stltevnana  VP2e,  93e; 
^:pvälubivcn  \{74me)93e',  Übergang  \92e,  93  (aUmä^I.  Ü.  burd^  inneve 
(änttüicfl.)  :|  SSultane  öon  Formo/a  IV  (404m)  Ö84a;  Georg  ForfteH- 
1345e;  II 5m,  72a;  Fourier  IV  244m  |  ^ulfan  am  rio  de  la  Fragua 
\W4-53me,  547am;  ob.  volcan  de  la  Fragua  lY 547am,  606e-7a,  7a 
(ju  bereifen)  "f  in  Franken  [f.  Haidberg]  lV148e,  632me  (9?eife  1795  buvc^ 
g.,  b.  iSd^iveij  u.  Obevital.);  im  fvänfifc^en  gic^tclgeb.  IV205e  Jiu  ^yvanf' 
rei^  [tog(.  Paris]  1437m  (18  3al;ve  laug),  IV 624a:  im  fübl.  I347e, 
IV 64a:  magn.  Si.3.  IV61m,  64a  :|  Job.  Franz  II153me,  204m-5a 
(5a),  7-Sa (8a),  i80m-2  \  Freiberg:  2liifeutl;att  \\112me  (1828),  etu» 
bien  auf  ber  S3ergatab.  V94a;  in  bcn  ©vuben:  magn.  2tbti\  IVl32e; 
m.  3^eig.  \Wn2me,  187e-8m\  ©vube  Sbur^ninj  lVl87e  :|  Freiesleben 
IVl87e,  637 e,e  (9?eife  1792  in  iöobmen,  f^ätev  b.  @cl)lveis;  GiufT.   auf 

f.  5luöbilbung)  |  [für  gveit;eit]  (ögl.  ©f(abevei)  II  235m  II  e,  399a:  ijom 
fpau.  2lmev.  \i88am,  gleite  53eve(^tigung  II234e,  3)eej)oti5muö  II 217m, 


Alex.  V.  Humboldt  grei  —  ^et  565 

gefetjli^e  §r.  IV593a,  ÄeniötJ^iini  11185a  :|  gvc^e  ^veiibe  llI480ni  |i 
^reinib  [togl.  Befveuubet]  U74a,  6a,  480e;  1150a,  72a,  112m,  123m, 
6a,  262m,  326m,  376m,  39 7e,  406e,  414m,  426m,  436e,  455e-6a,  8e, 
476a,  480e,  504a;  III 45e,  50e,  66e,  72e,  83m,  136a,  146a,  159m,  172a, 
234e,  468m,  480m,  492a,  7a,  515e  (564e);  IV  27a,  40a,  86e,  163a, 
9a,e,  173e,  235m,  259e,  277m,  347m,  380m,  408a,  450a,  468e,  475a, 
482a,  6m,  8e,  510e,  6m,  533e,  561e,  581e-2a,  597a,  610e,  4a,  6e,  9e, 
622m,  640m;  V31e,  75e,  80e,  87m:  berühmter  Vl5m,  eblcv  1162e, 
^cd^bever;rter  IV (593m),  inniger  IV518a;  %uver  II68a;  IV387e,  526e, 
609e;  öieliäbiigev  II65e;  IVlOla,  190a,  360m,  466a,  609e,  634m; 
V94ra;  njert^ev  V17ajpl.  ^vcunbe  1393m,  433m,  480e;  III166e, 
274a,  543e;  V6m,  17e:  eingraben  IV128e  :||  gveimbitiu  III362e  j  ^mmb- 
fd;aft  III401e,  436a;  IV628m;  fveimbfc^aftlid^  111644m  ||  Freytag  (Ge. 
Wilh.)  1150a,e;  Fries  V8a,  Fried.  Friefen  IV  196m,  Frislanda  II 
462a,  Jul.  Fröbel  IV541m,  l^n'i^Iinge-Änma  lll451am  (immer  gleiches), 
Fuß-jama  (iBerg  auf  9ii^on)  V(41a)  55a;  gii  %n^  reifenb  IV264e-5a 
(Quindiu),  gußreifc  1461a;  Galicien  1262m,  11410a;  J.  G.  Galle  11 
487a,  504a:  III 66e,  lUe,  136a,  364me,  435e-6a ,  515e-6 ;  galöanifc^f 
SBerfiid^e  V91m,  Ganges  Iföm,  garua  f.  Peru\<3a^:  Stnal^fe,  Biif^"^* 
menfetjimg  I V255e-9m  (9m),  5iie-2m;  -mten  1403a  :|  Gaufs  11376m, 
III (280m)  7a  H  mit  Gay-Luffac  (ii.  meift  auf  ber  9?ctfe  in  ^ta\.f 
n^a«  ba  nid^t  ift,*  tüa§  nid^t  mit  i^m  ifl)  I480e*:  analyse  de  l'air 
atmosph.  [togl.  Snftj  IV510mO,  „^^  Berlin  IV  108m,  @aS  IV259mO 
(2lnalvfe),  SReife  biir^  (nad^)  3taL  (n.  bie  (Sc^njeij  1805:  IV 624a) 
[f.  biete  ®I.]  IV(ö4a)  108m,  i^ime,  249a;  gnft  [i)gl.  air]  IV24Se-9a, 
259mO  (3inat^fe)  |  ma^n.:  33eoI>b.  iiftt).  IVö4a,  117a,  125e;  Sntenf.  IV 
181m  :|  in  Neapel  IV484e.  Oueüen  v^on  Nocera  lV248e-9a,  pljUQx. 
%t\htx  IV 604a,  9?eife  f.  3tal.;  in  Rom  IV  117a,  125e,  466e;  ©auerftoff 
IV248e-9a,  (Sc^meij  f.  ^ial  \  Ve/uv:  3lii«brnd^  IV274am,  489m;  im 
Krater  IV  181m  :|  3iM'«nimenle(>en  V8e  :1|  ©ebirggarten  [=  ©eftein]: 
Filter  Y94a\\ ,  ber  Andes  I250am,  un|>a[fenbe  Benennungen  \Y468am, 
gefammeltc  [f.  hp,  9)?incralien]  IV  640m,  aümäl)!.  Übergang  V93,  Um- 
hjanbtung  I(274m)  462m,  uranfangfic^e:  [^urütfnabme  bec  Slu^brud?] 
V67ani,  S9me  J@ebirö«-:  -Scobb.  lV94in-95a  (magn.),  -ä^agneti«- 
mu?  \Y148e-9a;  -reifen  1 435a  (33efc^iüerben) ,  lYUOa',  -jüge  l\609me 
(^Jic^tung)  ||  ©eföbvten  f.  9?eifegef.,  Gefrefs  (in  ^raufen)  IV208e,  ©efii^I 
II 68a,  ©e^ülfen  f.  Reifer,  OeifieiStbätigfeit  Vl6a  |  geogneftifd;:  Slug« 
bitbung  IV637e,  gn§reife  1461a,  ^oriaont  \{74a)  94a,  W\\t  \\632me  \\ 
©eogra^bie:  alte  I471e-2a,  mt^tljifd^e  \\[405-6m]  ]  g-ifd^:  Örtlicbf.  uac^ 
t^m  benannt  f.  benannt ,  Unterfud^ungen  III367e-8a  :||  ©eolcgie:  bleibt 
nid^t  f!ebn  VS9e,  bergfeid^enbe  V(72a)  92e  J  g-if(^c  STrbciten  ]V546a  || 
Oecrginen  IV 339a,  ®eVäc!IV498a,  Gerard  (baron  Fr.,  a}?aler) ni23m, 


566  Alex.  v.  Humboldt  @ef  —  ganf 

i^m  ge[c^cn!t  f.  ^arte;  ir;m  m^'idt  lV616e,  V37am  |  ©cfteiii  [=  ®c- 
bivoSavtcn] X :  53encimiiiigen  I457am;  enboöeiie^,  epgcneö  ib.,  e;  V59m, 
89m  :\  fönigf.  ©eftivne  111209a;  ©eti^ittev  1 562m-5a,  486a;  Gilbert  IV 
592a  (über  beu  Zxad)i}t  toeiti  Tolucd),  Gillifs  IV 553a;  ®Iimmerf(^iefev 
lV216a  (©egcnbcii),  265a,m,  e-6a,m;  gliidlid^ev  Umftnnb  I37öe,  ®ueiü 
\\566e\  ®ülbX:  in  Slficit  11421m;  (Sage,  9Ji^tI)e  i)om  ^eiligen  I395e, 
111624a;  -lanbev  II416e  :]  ©ülfftvom  I477e,  ll484e-5a  (5a);  Göttingen 
IV586e-7a  (5Bi6Iictf)ef);  St.  Goii/iard-ipofHä :  magnct.  IV  lila  (9^eig.), 
18lm  (3nteuf.)  |j  ©raiiit  [a.  Altai]  \[261e-3a]  273a,  458mli  X;  IV 
•245e-6a:  im  ni3rbl.  5t[icn  \261e-2',  V67e,  5iwe;  -^^an!e  [a.  Altai]  IV 
361a,  572e-3a;  -33cbccfi;ng  Yö'me  (in  5lfictt),  -bevgc  V95am,  ©cgenbcn 
IV216a,  gef(^i(^tctev  V78m,  -inaiievii  [a.  Altai]  l\573a,  öfter  ^Iiitou. 
V70a,  -Oiicücii  V78m,  311  !|:f;cn]^iefer  [a.  Ahai]  1458m,  itranfönglic^ 
Y67am  [3uviidnal)mc  beö  5luibn:(f\^],  in  Venezuela  \78m  \\  ©vanitit 
[a.  Kolyican]  V78a,  Gregorius  tocn  Sfiagianj  11112m,  ®reiS  [t)g(.  5llter] 
V4m,  gried;.  @(^vi[tftcüev  11112m  (Übevictsiingcii),  Willi.  Grimm  11113m 
(S5vief),  ®i%  V22o|©ru6cu  [=  5Bevgirev!c,  ©c^ä^tc];  -Bau  I  4.58e, 
-baue  IV238a  (]€l;v  hohe)]  in  ®.  lU71am,  -lid;t  IV512a,  -tüetter  IV 
511e-2a  (^InatVfc)  :|  v.  Grüner  V 94a  (in  F^eifeerf?)  |  ©liinftein:  mel;vcvc 
tan[enb  ©c^ic^tcn  atived/'club  y74e-75a,  93e  J  Guacamayo  (SSuIf.  inOnito): 
®ctüfe  1238m,  IV555e  :|  guacharo  V33m  |  Guaillahamba  (S)orf  in  Ouito) 
lV357m,  6i57ne:  53a[alt  IV 462a,  613m;  ^it^e  lV613e;  2;(;at  IV462a, 
613me  ;|  Guamote  (bei  ^ticbamBa)  IV463m,e  j  Guanaxuato:  bei  [ügT, 
<T?25>]  IV245me,  S3evgiDevfe  [.  ©rubeu;  bramidos  (©etöfe)  \216m,  IV 
226m;  33reite  (öcn  H.  beftinimt)  IV 42a,  434a;  ®eti3|e  f.  bram. ;  ©rubelt, 
SBevgmer!^  IV4ie-42a,  ib.  (Sem^ev.  gegen  bie  äußere  2uft);  ^oc^ebene 
[y432m,  §bt)e  IV  4.54a,  in  9^20  Y74e-75a  (Siebcrfe^r  u.  SSed^fel  bet 
iSd^ic^ten),  2^em^er.  IV 42a;  Valenciana  IV4ie-42a,  167a  :|  rio  Guanca- 
hamba  cb.  Chamaya  (bei  9?entema)  IV497e,e  (2;eni^er.);  Guangamarca 
T278m,  ®uano  V35a  {wad}  (Sur.  gebracht)  |  Guanfce  (Ouito):  hacienda 
IV462e,  3a;  Sra^^t  IV462e  :|  Guaraco  (§öerg)  \56e  (leuc^tenb)  |  Gua- 
temala (?anb):  ^anb[^riftl.  harten,  bie  er  befaß  IV535o;  über  bie  ^wi» 
fane  öon  G.  u.  Nicaragua  l\537e-8a,e:  evtDeitert  tcn  L.  v.  Buch  IV 
5380]  Guayaquil  IlllSle:  gal^rt  öon  G.  nac^  Acapulco  (3J?ärä  1803) 
lY308e-9a,  Slufentf)alt  V31a;  Cotopaxi  iy575m  (2)onner  gebort),  V31a 
(o^ne  ®c^nee);  ^afen  IV 575m,  lagartero  cftl.  ha'ocn  iy497m;  magn. 
gfJeig.  I428e;  IV  72m,  109a  :j  guaycos  IV  573a  |  la  Guayra:  §afen  IV 
180e;  magn.  IVllOe  (9^eig.),  ISOe  (3ntenf.)  :|  Haidberg  (in  ^ranfen) 
IVi45e-9a,m,  209e-210a  (magn.  (gigenfd^aft,  Polarität);  Hallein  iy512am, 
Ed.  Hallmann  IV  252a  |  Hambato  V52aX:  ^od^ebene  V29me,  51e  f 
^anbfc^riftüd^  [f.  Guatem.]:  SD^itt^cit.  öon  ^Tnbern  f.  Äoemce  J  Hanno: 
?mfct  mit  @ce  IV(287e)  522me  :|  Hanfteen  IV147e-5a  (magn.  SDJeffungen 


Alex.  V.  Humboldt  ^an]  —  Qnftr  567 

beim  «^^ovblic^t,  bei  Ha.  abgebvudt),  Cari  Beiied.  Haie  11112m,  W. 
Haftings  U  5m+,  Havana  lVl08e  (magu.  iBecb.},  ^ebiiiig^liiüe  II 
423m  (in  5l[ieii),  Ed.  Heis  lll255-6a,  miiiber  {;eitev  V4m;  §elfev,  ©e* 
^ülfeu,  jtbeiluelnuev  bei  [.  '^irbeilen  [ijgl.  ^ülfej  lV196m\  G.  v.  Helmerfen 
lV169a  I  in  beibeu  ^emif^^äveii  [üjjl.  (gvbtbeil,  äöelttlieil]  1240m, 
iinim;  m  bev  fübl.  §-e  [ügt.  ©iibamev.]  llllSle,  211e  (langer  ^iiifeut* 
^alt);  IV  103a  :|  ^evbovifiveu  V80am,  Hergen  (in  2«abvib)  IV481m  | 
Carolina  Herfchel  I11362e;  John  Herrdiel  III351am,  391e  (ea^Jieije), 
529a  (eatuviietrabb.),  644m  (Uvauiiötvabb.)  :j  F.  H.  HelTe  lV538e  (^iil* 
!aue  Seiitr.5Imev.'^),  ^cuig  öcii  §etnivien  lV640m  |  Himalaya:  (Schnee 
greuge  I358am  [483-4],  3am,  4m;  3i'l«iiH"fit^>''iiö  IV584a  (mit  (^{)\ua)  \\ 
§immel:  -^^^blaiie  II172.' (390mj,  blauer  III 390m;  -^c-becfe  III352am, 
2)iifterbeit  nn43m-4a,  Önmingeu  III 552me  J  [üblicher  IlllölamX, 
196aX:  ^umiitb  I89a,  (Siubriid  III(352am);  ftitter  ©lanj  II 68a,  III88a|| 
Hindu-khoX  II188am,  424e:  gortf,  be«  Kuen-lün  ib.,  l\379e',  [um* 
gelehrt]  IV610e  :|  ipil^e  \\613me  {an  i^teUcn  in  Quito),  Hiuen-thfang 
f.  ^Marco  Polo,  Will.  Hodges  II  5m  (Ganges)  |  Ernft  Hofmann:  fib. 
$Reifebeg(eiter  IV387e,  597a;  -gcfabrte  IV 347m  ||  §i5I;en:  an^  §.  (33erg- 
^bben)  in  Slmer.  I121e,  143a,  190e,  336e,354m,  441m;  III 72ell,  451m, 
496a,  589m;  IV  41a  (m,  42a),  94e-95a,  llOe-la,  181am,  216a,  238am, 
265a;  -beftimm.  f.  -meffnngen,  (Sinfliiß  f.  Omagnet.,  ©rbbeben  IV216a; 
anf  §.  in  Snro^a  IVlllam,  in  Mexico  IV 312a  J  -me[[ungen  (-be* 
ftimmnngen)  [togl.  bt}|3[cmetr. ,  2«ef[iingen;  i^  53arom.  2J?e[f.]  lY [623e-6a]: 
in  (gübamer.  u.  Mexico  IV  (41a,  453),  [623e-4m]  3e;  \51am]  in  Mexico 
\V434-5a,  565e]  33erfa^ren,  St^^arate  IV[624-6a]:  fie  gefc^a^en  mit 
Kamsden'j(^en  ©efä^-ißarcmetern  IVö24am;  Torricelli'fc^e  9icf)ren  IV 
624a,  m-5m  \\  Honda  (am  iKagbalenenftr.)  IV497e;  §crnblenbe  IV 471a, 
SmeW  (in  SSiilf.),  636e;  Hradfchina  (2(gram)  111608a,  Huehuetoca  IV 
434a,  runblic^e  ^iigel  V44e;  §iilfe,  53eiftanb  bei  [.  wirbelten  [üq(.  Reifer] 
yiße-17m  (Bufchmann);  Hyhrites  II 419a  X  |  §tjgvcmeter  [11590a: 
-SÖJeffnngen  1360m,  11189a;  öcn  Sauffure  11189a  ;|  Hylacomilus  I75??ie, 
II490e;  Hyperboreer  \\421me,  f)l)V''fometrifc^  [ögl.  §öl^enme[[.]  IV41a 
(53eobb.)  I  Ibague:  valle  del  Canajal  IV527e;  i)cn  ba  Tolima  gemeffeil 
ib.,  V50e:|  Ibarra  V 33a,  53m;  Ilinijfa  IV 284a,  520m  (5tbbilb.); 
Imbaburu  \  33am  (nur  luenige  (gtnnben  in  ]'.  9'^ä^e)  J  3nca:  33äber  IV 
238am,  Äunft[tra§e  ]'.  V^vuan.  :|  Indien  II430e  (mannigfad;er  S3egviff), 
2e-3a  [®ecgr.];  er  reift  im  3>nnevn  großer  Sauber  (nid;t  an  beu  Äiifien 
uftD.)  II (86m),  In-fchan  ((^eb.)  IV384a;  ^nftitnt  (franj.)  I432e  (^arifer, 
(Sitjung),  II(12m),  IV 380m,  V34e  (Sßeric^t  über  3«o^a)  j  Snftrumente 
[f.  magn.  u.  einjelne]  1434m,  6e;  III131ell,  589e-590a;  IV(64m)  132e, 
334m,  345a;  sg.  -ment  (*):  auf  S3evgen  IV569m,  i:cu  Borda  (magu.) 
\\113e\\-4a*,  i\i  ^i3^enmeff.  IV 624a*,   lic^tfcf;n.\nc^e  HI 211m,   uuöüüf. 


508  Alex.  V.  Humboldt  ^nt  —  Jorullo  2Ö 

II [390m  :|  3nteve[fe  pv  e.  ©ac^e)  IV77e,  n)ae  ifjn  inteveffivt  (l)at)  IV 
615m:  3nt^um  iy[259e-261a  ch  ex  einen  begangen  ^a6e?]  |  /»ty/c/i 
(gg  IV206m:  ©iovit  V<S4m,  ©ranitbanfe  auf  £t)on[d^{efer  Y82e-83', 
oberer  V84m,  98a;  @c^ifffa{)rt  V<S2e-<S3,  54m;  -S^al  I262e  :|  ifcb^ua^ 
niijc^  1193m  j  3fotr}ermen  l[340am;  ^,  480a,m]  439m;  Il^öSa,  IV 
[59me];  ifot^erm  IV 244m  (glä(^en),  V92me  (Linien)  :|  el-Iftachri  II 
446m,  3ft^men-2:^eorie  I1476me  \\  Italien:  magn.  IV 64a,  94e  (Sntenf.)  | 
greife:  1795  tmä)  Obeiit.  IV632me;  1805  mit  Gay-Luffac  buic^  St. 
n.  bie  ©c^meig  (IV624a)  IV64a,  108m  ||  Ixtlilxochitl  11480m;  Iztacci- 
huatl  IV348e  (äJJeffung) ,  520a  |  cerro  del  Jacal  (aJZey.):  Obfibian  1464m; 
lV482ra,  632a  :|  E.  Jacquet  II466me,  Jaen  de  Bracamoros  (^icto.) 
IV 497m,  Sabre  V4m  (faft  90)  |  Sabrbunbevt:  öor  einem  balben  3.  I486e, 
Il90m,  IV 432m  (623m);  mebi  ale  ein  balbeo  V9e;  im  öoitgen  I458e:| 
Jaik  (g[.)  IV  139m,  Jalapa  IV 527me  (fl.  (gbene  babei:  Popocat.  gemeffen), 
bei  Jamaica  I329e;  Japan  l\398a  (^ulfanc),  ja^an.  ib.  ((Snc^d.)*» 
jardinillos  (bei  Siiba)  1156m,  ^a\p'\ü  1460m;  Java:  (galfen  IV (264a) 
513m;  Thom.  JeflFerlon  IV593m,m  (So^ie  ber  Äavte  9^eu-@^au.);  los 
Joares  (bei  ©uanaj.)  IV24öe  ||—  Jorullo  (Sultan)  [[.  meift  Slvt.j  IV 
312e,  334a,  8am,  9am ,  340a  [544m-5;  21.  562e-3a,  5am,  6e-7a]:  5lb* 
bitbung  [=  3ei^n.]  IV312e,  523m  (2i.  22),  562e;  Slrbeiten  ba  IV546a  | 
2  53ä(^e  (!(.  gtiiffe  I230e)  [üg(.  Cuitimba]:  Zmpti\  I230e;  l\338am, 
340a  :|  biiv^  Humb.  jiierft  befaunt  gemacht  IV354all,  562e;  fiivser  iBe* 
rid^t  lV562e;  53e|c^v.,  S3efteigiiHg  l\l344m-5]  4ej;  «Breite  IV 546a  (öieH. 
talf(!^),  564me]  rio  le  Cuitimba  [ügl.  iBäc^e]  IV563e,  (gingeb.  f.  iflaöfx., 
%dh\pat\)  lV566e,  2  fl.  grüfje  |.  S3äc^e,  ©ebirg^arten  [a.  Ärater,  »gl. 
geogn.]  lV344a;  ©egenb  [ögl.  2:opcgv.]  lY 339ain,  340a',  gecgn.  [ögL 
@ebirg«arten]  IV  340a;  ©vanitftücfe  IV3l2e,  345-,  banb[^v.  f.  9^oc^r., 
Hebung  bet^  SScben^  IV540mll,  [trüber  ^immel]  IV54öa  |  ^c^e  IV555m, 
-en  IV565e-6a:  -farte  f.  ^\an:\  hornitos  IV339e,  340e-la,  am,e\\, 
2am\\,  627e;  ^iigel  (sg.)  IV342e-3a,  6  §.  IV347e-8a;  ^nbianer- 
^äu«^en  IV339me,  340a,  565a,  am  (Sirtb);  Snftvnmente  IV  334m, 
345a;  tavte  [ögf.  ^(an]  lV342e-3a,  564a  )  Krater;  SBarom.  IV566a, 
©ebirg^arteii  IV555,  im  IV480me;  er  gelangt  tief  in  ben  t.  IV  334m, 
344me,  5a,  566a  J  U^a  lV344e:  eingebacfne  etiide  IV345m,  566e; 
Olitoin  lV4S0m.e;  -ftrcm  IV 334m,  344e,  480me,  566a  :|  Xtmptx.  ber 
Siift  IV  346m,  malpais  IV  342m;  3«effiing  IV  340m,  -eu  IV  334a; 
Mirador  lV339e,  eage  vjcu  9)Jonc^en  lY  565am  |  ^fjac^vic^ten  [ogl.  33eric^t]: 
t)cn  (Singebcrneu  lY337me,  565am;  H.'s  frül^ere  9^.  ii,  9}?itt^eil.  IV 
562e-3a,  banbfc^riftl.  IV336a,  neuere  IV 562«-5m,  Oueücn  lV565a  :| 
lein  ^lau  nc(^  di5^cntaite  IV562e;  playas  \Y341e,  565a,ell ;  (gage 
f.  9)^Önd;e,  fc^trarjer  3JuIfan  \Y339e,  Sem^er.  f.  2uft;  Xopoo^x.  [tgl. 
©egcnb]  IV334a,  562eH ;   2  SßBafferfäüe  IV55,Sa,  Seg  \Y638m,  JBirtb 


Alex.  V.  Humboldt :  Jorullo  2B  —  2e^         569 

f.  Snb.  ^äiigd^en;  3eic^iiung  [i^  TOilb.]  I449e-450a,  IV 538a;  ßeit  IV 
341e  —II  Journal  [f.  Sagebuci,  JReifej.]  IV  196m  [magn.],  5.  Jwaw  de/ 
iJto  (Oucrctarc)  IV 454a  |  Siigeub:  -5trbeitcn  IV 481a,  fro^e  @iinuevmigen 
I458e;  frü^e  11171a,  V16am;  [eptifd^e  ^flanjen]  II95m  :|  Stan.  Julien 
IV169e,  380me,  2a  (402e),  454m,  513a,  584a,  610m;  V(41a)  55a; 
Junghuhn  l\427am  (fc^idt  if)m  2a\ia  aiiö  ^a^c),  47 le   (it.  Sia^t^te)  | 
Jupiter:   bei  Sage  gefel^n  III  72e-73a ,  84am ;   Srabanten-SJcifinflermigen 
III72e-73a  J  Suvar-güvniation  IV 652«;  -Äaßftein  IV[652m-5a]:  mame 
IV474e  (öcn  H.  eingeführt),  632e  :\  Kainfk  (beim  Slltai)  V81m,  D.  L  G. 
Karften  IV189e-190a  ||  Äavte  IV520e,  607m   (catalanifd^e)  J  V^-  -^" 
IV 548a,  554am:    -btatt    111167a    (@tevne)  ||    Kaspapyrus   11418m X, 
Katharinenbuig  II411e,   Katfchkanar  {SQexQ  im  Uvai)  IV209m,   Katunia 
(^ober  S3erg  im  SlUai)  V83e,  Kholfum  \ 83e-84a  {^^iMt(i\)(it\\ ,  ©(Riefet, 
17  ©(^neebevge) ,   ^ivrf)enfürft  111165m  (über  äReteoifteine)  |  Kirghifen+ 
I  458m,  492a;  II 246e;  -(gte^  I  492a;  IV139am   (Sinie   o^ne   2lbn).), 
i6ie  (mittlere)  :|   Älage  IVi54e-5a  (5a)  ||  Jul.  v.  Klaproth  [lettre  k 
H.  f.  5trt.]  IV382a,  513a;   V(41a)  55a  |  M.  H.  Klaproth  V34e-35a: 
mot^a  V35e,  36a,  54a  ||  teblenfäcfe  II485mX,  III35iam,  2  (SrH.  ber 
(Sc^toärje);   -fd^iefev   IV512a  J  Kolywan-Bee  \81m:  ©ranitit  Y78am', 
©ranitmauern  V81m,  84a  :|  Äcfafen-^Sor^ten  IV 206m  |  Gräfte;  5lb' 
nal^me  V(4m),  abnebmenbe  V16a;  „na^  bem  äJlaa^  meiner  Ä."  III3m, 
V8e;  a}ii§tranen  in  bie  if)m  übrig  gebliebenen  II395e  :|  ^ranic^  (®tern» 
bilb)  111132a;  Krasnaja  Jarjt»  (®ibir.)  IV206me,  Krasnojarfid  1441m; 
ba«   fübl.  treiij   II4SÖX  (all);  III338e  ((gvleiic^tung   beim  2(ufgang), 
361e-2aX  («  S)op:pelftern) ;  Kruglaja  sopka  IV  224m  |  Kuen-lün  [f.  Hindu- 
kho]  lY  454m,  607m,  8a,  610m,e:   3in'ammenbang  feiner  9?id^timgSlinie 
mit  ber  @en!ung  im  53ecfen  beö  SD^itteimeerö  l\609me  :\  Äimft  f.  SKalerei, 
C.  S.  Kunth  1461a  (giifereife),  Kupffer  IVl73e,  er  reift  nic^t  blofj  an 
ben  Äüfien  [ügl.  im  Innern]  1186m;  2lbtei  Laach,  l'aad^er  @ee  IV 518a  | 
Lactacunga  IV 364m,  577m  (Sliifentbalt):  in  2:rümmern ,  2)ocumente  an« 
ben  Slrd^iöen  über  bie  3erflcrnngen  IV  577m  :|  lagartero  f.  Guayaquil  || 
S!anb:   u.   ÜJJeer  lV588a  («Ber^ärtn.) ,    auf  b.   2.   n.  jiir  ®ee  1210m; 
-reife  lV113e  (in  ©übamer.)  J  i^änber:  [©eftaltj  II476me;  SBcIum  I319e- 
320a,  475a;    meftlic^e   2.   11438m    (gea()nbet)  ||  i^anbung   IVll3m    (in 
Cumana),  Sängen -SBeftimmimg  I1484e  |  Lans  le  Bourg  (am  ^^ii^   be« 
mont  Cenis):  magn.  IVllla  (9ieig.)/  181m  (Sntcnf.)  :|  Laplace  1433m, 
\8e  (20  Sa^ve  mit  i^m  jufammen);  Juan  de  Larea  (in  Ouito)  V32am, 
Laffen  II426am,  lange  ?aufba^n  I3le  |  8aba:  Slnsiebung  lV112m  (181e), 
äJeangel  IV57im  (in  ben  SSuIf.  ©übamer.'e);  -ftröme  l\353e-4a  (Untcv 
fd^icb  jn).  f(^malen  n.  gänjtid^cm  ÜJiangel),  4me  (fd^male)  J  5?eben  [bgl. 
erleben]  I375e:  toiclbett)egte§  I  @.  Vam,  3e,  17e;  V4m;  -^vfväfte  V4m 
(5(bnabme):|  Server   [tgl.  arbeiten]   I402e;  1172a,  455e-6a;  IV 210a : 


570  Alex.  V.  Humboldt  kl^^  —  Met 

Vlöm  (Böckh),  73a  (Werner);  Leibnitz  lY 203me,  Lemm  lV581e-2a  | 
Lepfius  111206m-7a;  ^Biief  am  SlgV^ten  I1402me,  6me:|  Letronne  III 
lööm;  Seiicit  IV469m,  -top\)X}x  IV 619m;  Sic^t  I349e  (birecteS  it.  jer* 
ftreutcö),  -bilb  f.  SD^oub  |  Lima  [ügl.  Callao]:  öon  L.  m6)  Äcapulco  1143a, 
(SvbftcBc  I213e;  maQU.  S3eo6.  IV102e-3a,  9a;  [füb(.  (5nbe  bev  OJeife]  IV 
103a  ;j  Beriih.  v.  Lindenau  IIl564e,  Linduer  (^rof.  uli  b.  ^Sevgfc^ulc 
in  äJiej:.)  IV 625a,  littevavtfc^e  ©tiibieu  11420a  |  L/owo*  [ögl.  Caracas] 
11444a,  ni74a:  (Srbbeben  lV216a;  ^obiacallic^t  1143a,  6c;  111589m  f 
2cg:  &e\6),  ii.  (Srfiubimg  U  [469-472  {am  bem  6'"»  S3b.  beö  examen 
eritique)],  IV5öwe  :j  in  London  II  5m,  S.  Lorenzo  [.  Callao,  cerros 
de  S.  Lucar  IV556a|2uft:  -bvucf  I479am;  genc^tigfeit  1360m,  485m; 
-f^iegelung  11174a,  2^enipev.  IV 241a,  jtvcc!eiil;eit  I360am;  ^ufammen* 
fetiimg,  ^eftaiibtfjeile  I332e-3a]  IV248e-9a,  460m,  510m  :|  S.  Luis 
(Oiiito)  IV462e  |  S.  Ant.  de  Lulumbamba  IV  181a:  magn.  IV lila 
(9fJeig.),  181a  (3uteui.):i  Svbit  cb.  IVbifc^evSteiu  V(71m)9iw,  Lyktonim 
11153e,  maa^i  Y\187e,  Mädler  III543e,  iWadrid  \\481me  {Mmtia* 
logen)  j  SOiagbaleueiiftvom  (rio  de  la  Magdalena,  y\o  M.)  VS 497e-8a: 
aftveu.  ^ufnat^me  IV 259m,  556a;  SSefc^iffiiHg  [=  gal;vt]  IV556a;  §at;rt 
[=  «ef(^iff.]  iN497e-8a  (aiifiüävt^),  7e  (52  Sage);  ^öljenbeftimmimgeu 
IV623e,  Steigen  \\497e-8a\\,  ©tvccfe  IV 497m;  Seinpev.  IV497m, 
e-Sa;  2:i;al  IV264e-5a  :|  iKageüauijc^e  SoÜeu  III341e-2a,  7e;  f  mag* 
uetifc^,  9)iagnetigmus  Bilbeii  ein  bef.  ©tiicf  am  (Snbe  biefe«  grc(jeu 
5llpl;akt«;  Mahates  (am  SD^agbalenenftv.)  IV497e,  Malaipina  IV 443a 
(^anbfc^viften  in  ben  5lid;iöen  in  Mexico),  3JJaIerci  II(82ra),  Mallet  IV 
487e  (tvitit  bev  (Svbbeben),  Mämpd  IV  196m;  Mariara  IV246a,m; 
üJiarlen  füv  iD?eer-9^iöean  1474m,  Marmato  IV189e  (magn.  5l6tt).),  Mar- 
feilk  IIl620e  (^lufentl^alt  ^iir  3eit  bev  äg^))t.  (Sj))eb.),  S.  Marta  IV  258a 
(bevvl.  5ln[i4>t  bev  sierras  nevadas  öon  Turbaco  am)',  Mathieu  111274a, 
IV  108a;  3)ianlt^iev  IV216am  (iuegen  ©vbbeben«  abfteigen),  pl.  -e  IV 
341m  (einfinfen);  rio  Mayo  (in  ^afto):  S3im§ftein  IV566e-7o  (483m), 
641m;  Maypures  [f.  Atures]  IV 497a  (Satavacte,  Ouetle  im  SBalbe)  | 
aJleev  [ögl.  @ee]  I331me:  (Svbbeben  IV216a;  m^mi  1474m,  6m;  Siefc 
1475m  (gegen  bie  §13I)e  bev53evge),  am  2W-eeufev  1143a;  feF)v  I)ol)e2ßenen 
{\309a,a  (§öl)e  gemeffen);  ungeheure  S.  IV  229am:|  a^einiing  I V  240e, 
584a  (geänbert);  Melloni  111497a,  Mendana  lUSOa  |  Mendelsfohn- 
Bartholdy'fc^er  harten  (in  ^evlin;  öcn  Abr.  M.):  niagn.  53ecb.  IV(i25e) 
147m;  Nathan  Meudelsfolin  IV  196m  :|  Mendoza;  tratado  de  nave- 
gacion  IV  113m  (in  Camana)  |  Merkur :  S)uvc^gang  oov  bev  @onnen|4>eibe 
III 39Sc  (9  9^00.  1802),  557e;  teine  Um^iiaimg  IIl537e:|  Meru  IV558m 
I  9Jieffnng(en)  [f.  bavcmetv.,  §öt}en]  1450a;  IV 432a,  526ara,  555e; 
WöOme:  tvigonometvifc^e  (oon  33evgen)  111509m;  IV292m,ell,  354e, 
527me,  575a;  V 51a :|  meieovologifdbe  ©tationen  f.  magnet. ;  9J?eteovfteine 


Alex.  V.  Humboldt  Wiei  --  Wwxtx,  571 

(402e-3a;  111165m  (Slußening  e.  Äivcf;enfüvfteii),  608a  |j—  Mexico 
(3eeife  u.  2lu[entr;alt  in  31  2)  über  M.)  1.  Saiib  129 6 nie,  IV 595m 
(i)om  Wqx%  1803  m  f^ebv.  1804);  aiirf)  92ei:-evamen  gcii.  (O)  |  55.  iO^ejt- 
caiiev  (**),  (5.  mejicanifc^  (*)  [|.  Süniet]  ||:  2(mei[eu  11422m,  '2lftiO' 
uoinie  HI 4<S5e-öa** ;  ^lufentBalt  IV564m,  {^^93iu  i^oui  m.\xi  18U3  bi« 
^ebv.  1804);  33avom.,  barcmetv.  f.  ^cl)en||-  iBcige  lV311e  (Ovtvbeftim* 
minigeii)  I  ^ergtverfe  [f.  °33ergiv\:  2:em:j3ev.  bev  %\t\i\  lV6i4m;  in  33-eu 
11171m,  IV 94a  :|  53otenge[iaItiiiig  IV 595a  ((SiiiflnB);  (lüvbiüeven  III 
72me;lV283a,  614m;  ©fenniafie  1134a  |  ©ebiige  lV41a;  -^cavten  IV 
471a,  632a  :|  ^anbfc^rift*  [=  ajtef.]  111562m,  577e  ||  ^poc^ebene  1202m, 
282m;  III  (498a),  V74e*;  (Sinftuß  tiei'ev  ©efralt  IV595a;  ^cbeii:  jw. 
bev  @tabt  Uex.  n.  *S.  Fe  IV595a,m:  iiac^  H.'s  bavcmetv.  9^iüeÜiviiugeu 
IV 433m,  4-5a;  gegen  bie  Sierra  Madre  lV(452e)  592e;  >pvcfil  lV4527n-5a, 
gecgn.  ^vofile  N 89m  |  ^o^ei^eneu  111498a  :j|  ipoc^lanb  11422m;  IV 
145am*,  466m  (471a);  ^ct^tper  1296m  :||  §öl;en  [a.  §oc^ebene]  IV 
3r2a:  -beftimniungen  IV623e;  2)^e[iiing(en)  IV432e,  593m;  nad;  |. 
Savom.  2Jie[fiingen  [a.  ^cc^ebene]  IV565e:||  feine  Äavte  (gvo^e  Ä.  IV 
312aO,  5Ö4e;  (^eneval-Ä.  I V595meO)  IV 440a:  Slnal^fe  lV593eO,  (Io))ie 
an  Jefferfon  n'593m°,  iO^ateiiviIien  IV595mfc^,  in  ber  ®tabt  Mex.  gc* 
jeic^net  lV564e,  [tvag  bavauf  ftel)tj  lV594mO  |j  2Re[[iingen.  j.  ^ö^cn, 
2)?onb  111498a,  bavcni.  '»Jiiöeüiu.  f.  §cc^ebene,  Obfibian  1464m;  Orte* 
beftimm.  f.  ®1.,  o^Bcvge,  o^ßuif.;  ^olavftieifen  IV206e,  ^riefter  111486m* 
(bie  <Stevne  becbac^tenb),  ^vofil  f.  §oc^ebene,  Oueev'palte  f.  iBulf. ;  Diiid* 
fünft  IV86e,  [^iidveife]  iV593m;  @c^neegren3e  IV419m,  52öow;  @cnne, 
-^nfinftevni^  III  577e;  Svac^vte  IV  614m;  Svo^engegenb  IV623e,  trc^i* 
[(^ev  2;l)eil  IV593mO;  Venus  III5<Siw  (vaiic^enb)  |  ^ulfane  IV 329a, 
466m,  481e:  5lbbilb.  IV520a;  ©ebirg^avten  [=  SDäneral.J  IV47öe-7a, 
480a;  9JJineiaIien  IV568me;  Oitöbeftiinmung  IV311e-2a,  2a,  bi^e-Qa\ 
Oiteeripalte  Der  ^.  ton  2)ieev  \\\  SD^eev  I251am,  453a;  lY 312-3m  (2a), 
343m,  540a  ;|  SBävme  11157a,  4  Sßeltaltev  11424a**,  3cbiacall;^t  lU 
(.589m)  — :1|  SB.  @tabt  Mexico  (mejic.*)  \Y434m,  625am:  2(vc^ibe 
lV443a,  593m,  9a;  Beliardoni  IV 625m,  iöieite  IV 454m;  §e^e  IV 
454?«,,  565e,  623e;  Lindner  IV 625a,  bie  gv.  .^avte  öon  9J^ejico  ge^eidinet 
IV5(j4e;  SBevfiic^e  mit  Ouccffilbev  it.  Torriceili'fc^en  Sichren  l\625am, 
Ouedfilbevftanb  IVö25a;  (Seen  I  288a,  111589m*;  ^^alaft  bee  33ice!äiige 
11480m  — ]| —  Michuacan  [f.  Valladolid]  l\ 339am  ||  Micuipampa 
(^eni)  IV4i,  167a,  183e-4a:  ^vcite  IV4ia;  ©vuben  [a.  Gualg.]  IV 
41me  (item^ev.  gegen  Die  änßeve  Siift),  -n^affev  IV (238a);  mina  de 
Guadalupe  IV499m;  cerro  de  Gualgayoc  ii.  feine  ©i'ubcn  IV 4i,  167a\ 
^üf;e  IV4ia  I  niagnet.:  tquatov  IV  88a,  101a,  183e-4a;  ??eigiing  IV 
183e-4a  ||  DJ^ifc^ftva^e  IlI211me,  2e,  589m;  ber  gv.  Militfchauer  (33evg 
in  53obmeu)  IVlllam  (magn.  5?eig.)  i|  2}?inevalien  (ob.  @ebirg«avten) 


572  Alex.  v.  Humboldt  äRiner.  —  9Rea 

(6ef.  bie  öcu  i^m  aus  Slmer.  mitgebra^teu)  IV 345m,  366a,  466m,  7m, 
472a,  8e,  9a,  480am,  592am,  632a,  5m  [640m]:  im  2«in.  (Sabiuet  ju 
33edin  IV  628a;  SSeftimmung  iy477a,  482a;  ©eBurtöörtev  bemevft  IV 
640m,  gefammelt  IV 577e  |  (Sammlung  IV568me,  627a:  hi  Neapel  IV 
484e;  feine  @.  IV  472a,  592am;  in  (Sammlungen  gegeben  IV592o,  620e, 
8a  [640m]  :|  Don  bev  fibir.  ^eife  IV580a  ||  @vaf  Minto  iY200e-lm 
(Brief  für  @y^^ebb.  für  bie  Linien  o^ne  5Ibn).);  SDliffionare  in  (Sübanier. 
UI622a,  IV547m;  äRitarbciter  I436e,  IV 640m  |  »aö  er  m§  Slmev. 
mitgebrad^t  \)at  [a.  iKinevalien]  I134a,e,  406mll :  ©ifcnmaffe  1134a, 
464m;  Obfibian  1464m,  organ.  JReftc  IV316a;  Sammlungen  [bgl.  SPfüner.] 
l\466m,e,  7m,  477a  :|  E.  Mitfcherlich  I V 260m,  5iSe-9m  (©ebirgg* 
arten  ber  Eißl);  äRitfc^üIev  V94a;  aWittelmeerX  11404m,  IV609e;  3)Ht* 
t^ci hingen,  bie  ibm  ^erfonen  machen  111529a,  617e,  620e,  644m; 
IV567e;  Sa^  Alph.  de  Moges  IV528e,  m'6uä}c  IV453me  |  2«üub: 
Sänbcr,  @rbe  obgef^iegelt  II440e;  III (502e-3a)  543e ,  4am;  Sluffud^en  HI 
496a+,  JBerge  [\  615m,  -finfterniß  [ügl.  xoil)]  III 499e-500a ,  -flecfen 
m544a;  af^farbcneS  i\6ft  III496a+,  ?ic^tbilb  111505m;  farbige  9?ingc 
IV206e,8a;  xot\)  (bei  e.  9}?-finfterni§)  III 499e-500a ,  54iom;  für  bie 
2;t)iere  III(511am)  546m,  jerftreut  bieSBolfen  III547e-8a  :|  (j^iuef.  iöZcngoIci 
IV 361a;  Montan  (^eru)  IVlOla,  i.S4a,a  (magu.  Steig.),  294m;  Mo$ite 
nuovo  (bei  ^ojsuoli)  IV 469m,  619m;  Carlos  Montufar  11169m;  IV 
344m  (Jorullo),  361me  (Antifayia),  526e,  533me;  V32e;  ei  Moral  (bei 
Ouinbiu)  IV 266a;  Moran  (bei  Real  del  Monie)  IV 454a,  614m;  Mofen- 
herg  IV  518a  |  SWotja:  rfjem.  Sluali^fe  V35e,  S3evi(^t  V34p,  53efcf?aff. 
V35e,  S3eftanbt^eile  Y34me;  m^  (guro^a  gebracht  V35a,  36a;  Oebrauc^ 
IV216e,  m  Imbaburu  \37am-  -Äegel  l\216e,  491e;  V55m(2öanbern); 
foc^en  V34e:|  3fw/a/o  (beim  Soto^aji)  IV  366a,  Otfr.  Müller  II  405-6m 
(5e),  Mufioz  11476a,  Murchifon  [V486m,  äRufo  ob.  Pfong  lI426amX, 
fammelt  3«ufc^eln  I  26e,  Mutis  IV624e  (2l^parat),  Muyscas  III482me  ||. 
gfiac^t :  Pichincha  gel;evt  IV 534a ,  in  Sibirien  IV206  J  9?  ä  (^  t  e  IV229am : 
beobachten  I45öe,  7a:  (Svmübnng  IV  196m,  in  freier  ?uft  I146e;  biete 
91.  (beobad^tenb)  IV  64m  (9  Mnter  einauber),  126me  (7-11),  196m  ] 
näc^tlic^  1336m  (S3eobb.),  V4m  (STrbeitfamteit)  ||  nac^  f.  tarnen  benannt 
f,  benannt,  9la^btba-Oueüe  f.  CaHaco  j  Narym  (^1.)  y97e:  ©ranitmaueru 
V^4am,97e-9Sm  jgfiatur:  -beobad^tev  II58e;  grfoffung  ber  ^R-erfd^ei* 
nungen  im  großen  u.  atlg. ,  in  il^rcm  3iifammenl)ange :  ber  9latur  al«  eine« 
©anjeu  I  (S.  VI,  Vlle;  -ganjc^  1 171a  ((Sinbrudt),  -gefe^e  V92e  (Äennt* 
ni§),  großartige  I375e,  -^bi^ofc^bie  Y92me  (einige  gr.  fragen),  -fccneu 
IS  (große);  -fc^ilberungen  11 112m,  11188a;  -fc^ön^eit  II 86m  (empfäuglid; 
für),  -tt)iffenf^aften  I  S.  Ve  (55efd>äft.  mit)  :|  C.  F.  Naumann  V69m- 
70a  j  cerro  de  las  Navajas  (am  Sacat)  IV  209a,  638m:  Obfibian  IV 
482m,  638m  J  ^^P^i  IV484e  (1805):   magu.   IV  lila   (^JJeig.),    181e 


Alex.  y.  Humboldt  9iea  —  Dx>  573 

(3nteuf.);  Thomfon'fc^e  Ü)iineral.  Sammlung  lV484e;j  9ieM  I342e  || 
rio  Negro:  oberhalb  S.  Carlos  IV  497a,  galnt  j.  9Jd|e,  magn.  53ecb. 
IV102e  I  9iei|e:  [gnbe  bcr  dl]  lVlU2e,  ^.  gu  i^m  III621e-2a;  di., 
§al;vt  auf  il)m  lV113e  :|  Sem^er.  lV497a,e  (gevingeve);  biaiinee  Saffer 
lV497e  II  Steigungen  IV8e;  9^eigung«-9^abel(n)  lY{113e-4a),  187e-8m 
(jtt)ei)  :j  Neptun  lY494e-5a,  Nerciat  I402e  |  iYea-Cfranao/a:  SüvbiÜeren 
lY [553e-7  bie  3  Letten],  623e;  ^öl;enbeftimni.  IV623e,  paramos  IV 
555e,  XopoQX.  lY [553e-7]',  iöulfane  IV466m,  48()a  :|  C.  F.  Neumann 
IV 382a,  9fJeu-@panien  =  Mexico;  Neu- Valencia  lV24öe-6a,  V78e  (@ee)  | 
Nicaragua:  igee  IV 537m,  SSuIfane  |.  bei  Guatemala  :|  S.  Nicolas  de 
los  ranchüs  (beim  ^^opocat.)  lV349a,  ö27m;  Nicolaus  Äaifer  "o.  ^u^(. 
IV 69m  (auf  i.  Befehl),  Nikolajeic  IV132e  (magn.  Slbm.);  Nifhne-Tagil/k, 
N'TuHnfk  IV  209m  |  ^xMtaw  [f.  iibv.  2)^eer]  1474m  (äRaifen);  bavom. 
^liöeüirungen  \Y433m  (in  Mexico),  434-5a  J  A^mo  (^^^ennineu):  ©e* 
birgequetle  IV249a,  502a  J  D^ovblic^t  I202me;  in  Berlin  1806:  IV 
147e-8a,  207e-8m;  ^ufaninieni^ang  mit  (£irru6-2BöIfd^cn  ob.  Deren  Söilbung 
\Y  144e-5a\ ,  206me\\]  Sonöergeuapuufte  IVi457/i  (Umbre^en),  26/6';  (Siu=' 
n)ir!.  auf  2}?agnetigmue  lVi47m,  ^43ülargonen  1202m,  @d^ilbevung  eiueö 
9i.  in  (Sibirien  IV206,  fc^iüarge  ©trablen  IV143e,  in  ben  Sropen  IV 
202e:|  9fiorb^oI  111360e-la  (SBäc^ter),  Obevbergmeifter  IV20.Se,  jenfeite 
beö  Obi  1137m  (^flaujen),  cbiectiüe  ÜJic^tung  I31e  |  Obfibian  [f.  S3im^- 
ftein;  a.  Jacal,  Navajas]  IV 366a,  4<S2m;  pl.  -e  {°°)  IV  209a,  632a: 
SSerfc^ieb.  ber  ©infc^Iüffe  lY  481e-2a,  SBerbreitung  IV  642a,  in  Sßulfancn 
IV 452a  :J  Ocean  lI423aX,  S.  Francifco  Ocotlan  (bei  ^iiebta)  rV454m; 
C.  V.  Oeynhaufen  IV  165a,  277m;  Olbers  1414a  (i8rief),  OligoflaS 
lV471a  I  Oliöin  IV 357m,  480a;  -e  IV 481a  ||  J.  Oltmanns:  bcred^net 
H.'s  amcrü.  ^öbenbeftimmungen  IV623e  j  mit  0.:  ©eobb.  ber  magn.  W)Vo, 
u.  Ungelüitter  I456e;  IVö4m,  118a  [126-8m],  198me;  Des  ^iorblic^t«  IV 
147e  :|  Pedro  de  0ha  11124a  (Arauco  domado),  Ophir  II414e  || 
Orinoco  [f.  Salb]  I(146e)  393e,  II68a  (484e),  \Y497am:  2«ünbung 
beS  Ätahapo  IV 497a,  Cataracten  1262m,  (Sfectr.  burc^  9^eibung  n94e-5a, 
ghifenel^  jn).  bem  0.  u.  Stmajoneuftrom  II  86m,  ^iJljenbeflimmungcn  IV 
623e,  ber  obere  III  97e  |  Steife :  burc^  bie  äßalbregion  beö  0.  IIl621e-2a, 
gluß-  n.  Üanbreife  auf  bem  0.  u.  rio  Negro  lY  113e;  -WxU  IV525a  :| 
©tredc  IV497all ;  Sem^cr.  IV497a,m;  tüilbe  SSölfer  ni97e-98a,  ^obiacaN 
a^it  I413e-4a  ||  ^:pic  ob.  35ulfan  öon  Orizaba  IV (283m)  520am,  7me: 
mbilmmg  IV520a;  trigcn.  2J?effung  lY 527me,  Völa;  OrtvU^eftimmung 
IV 527m  :|  A.  S.  Örfted  IV538e  (Q^ultane  Sentr.  Stmer.'S)  |  aftron.  O r to- 
be [t  immun  gen  [f.  ^Aßen],  aftr.  ^Beftimmung  t3on  Örtern  (*)  IV5P5e-4a: 
in  Mexico  IV311e-2a,  43i-5a* ,  527me  (S3ei-id)tigung  falfc^'cv),  564e, 
593me;  in  ©übamer.  IVi<95e-4a*,  554m  :|  Ortbofla(<  IV 465a  (l«amc), 
OfciUat.  f.  ÜJZagnetuabel;   Ovejeras  {i)l^  t>,  ^uana^)   Y74e-7^a,  93e; 


574  Alex.  v.  Humboldt  Dj  —  Peru  9^ 

Oxus   II420am,    Pachuca    IV  434a,    Palacios    i.   Bernaldez;    ^ipalmen 
I296meil  (mit  gid)ten  gu]auimen),  469me;   papagayos  lYSOSe-Ga,  im 
^;pa^a0aJ?o-(Sturm   IV537e;  ^;|3apieve  f.   SJeactiü-  |  paramos   1362m;  III 
451am,  485a;  IV555e  (iii  9^eu-@ran.);   garita  dei  paramo  IV  265a  j| 
Porti-,  in  Paris  [f.  «Borlei.j  lV466e;  ^:pavi)ev  (*):  Stureut^alt:   iibev  20 
Sa^re  V8e,  1810-11:  IV 466m,  biö  1827:  IV  185m;  [ncuerevj  11183m 
(häufiger);  1838:  11124a,  475e-6a  :j  ijcii  Berlin  mä)  ^^.  1437a;  ^Biblic- 
t^e!  II436e-7a*;  111195m*,  e*;  IV586e-7u;  bureau  des  longit.  V8e; 
magnet.  IV 68a  (3nteni.),  108a  (^eig.),  132e  (2(btt?.) ;  iKufeum  II82m^', 
^^Jevfev  I1154ia,  ©ammluiigen*  (feine  ä)iineval.)  IV 592a  (640m)  |  @tevu' 
iuaite*  1108m,  392am;  III  77e-78a  (108e,  544a):  langer  5(ufent^alt  III 
309a,  V8e  II  Paropanifus  II 425a X,   5pa[igva|)I)ie  f.  @(^viften  \\Pafto: 
5lnbeefette  IV 209a,   «Simöftein  l\306p,-7a,   (Scvtiücre  IV  306e  j  SSnIfau 
öon  P.  IV525e:  9iauc^iänle  toev|4)n?intetX  lV(328e)  559e  ;1|  loa  Paßos: 
^vcüinj  V33a;   Sultane  IV 466m,  618a  jj  Patuvia  (am  2KagDa(enenftv.) 
IV 556a;  Patzcuaro  IV 339a  ((See),  565e  ($ö(;e),  638me  (2lmei]enf)aufen 
tabei  mit  SJietaüfÖrnernj ;   Peking  IV  70me  (magn.  iDbferöat.  u.  33eob.)  | 
Pelileo:  ßiugcbovue  V35e;  ©ebivgvavten  \34me,  54a;  Mi'i^a  V34e,  2ßeg 
V53m,  inb.  Sßeibev  V34e  J  Penipe  1250m ,  IV462e  (öiini  1802):  2)orr 
IV462€,  5a;  ©Iimmevi'c^ietev  bnvc^brec^en  [bgl.  2;vac^t?tj  1250m;   $lan 
V36e,  37a,  53m;   (Seilbrücfe  IV265e-6a,  462e  (3imi  18U2);   Sovogr. 
V57o,53m;   Xxaä))i)t  l\462e-3a:   ben  ©uanit   u.  ©iimmerfc^iefev    [ögl. 
i^j  buvd^brec^enb  (bei  P.,  am  gu^  beö  Tunguiagua)  IV463am,4o:| 
^evlftein  [f.  Perote]  IV 366a  jj  Perote  21.  Ort  Cpueblo):  (Safteü  S.  Carlos 
lV570a;   ^erljtcin  l\349e-350a,  V50e;   venia  de  Soto,  Svümmevfclb 
V30eTS3.  Softer  (cofre)  oon  P.  [f.  bef.  m.]  IV551(e),  [568m-570m 
©(^ilbevung  na^  f.  SSefteigung] :   Slufic^t  IV  570a,  ißäumc  IV569e;  SSe* 
fteigung,  beftiegen  IV351a,m,  568e  (tvlnterl.,  7  gebr.  1804)  [568m-570m]', 
«8im§j^ein  IV565e-9mi  (-gelb),  9a  (3ei^mmg);  ^Breite  beftimmt  lV569a, 
©ebirg^arten  lV55ime,  ®i^3fel  IV568e,  3nftrumente  IV569m,  Aalte  IV 
568e,  fein  Äratev  IV 351m,  2age  lY 568me,  Saüaftrem  IV3oia,  SD^effuu» 
gen  IV 351a,  [@c^ilberniig]  IV [5ö<Sm-570mj,  Burfelfcie  lV569m  :lj  ein 
^erjer  in  ^ari-?:    Sänbev  im  äJJonb  abgef^iegelt  II440e,  III  544am  J 
^>erfif(^e  ©prac^e  I402e,  II(455e-6a)  :||  Peru  [a.  ^magnet.  tquatcr,  iJJeig. 
ufn).]  II124all,  III180am;  pevucuifc^  (*):  JUnbeefette  [=  (ScrbiÜ.j  IV 
88a;  in  S3ergtt>ev!en  [f.  ^©evgn?.:   Stemmer,  ber  jtiefej   11171m,  IV 94a; 
g3cn^oI?ner  IV 229a;  ScrbiUercn  [=-  Slnbeef.j  III72me,  623e;  IV294am*; 
ebene  III  143e*,  (grbbeben  im  2J?eer  IV229am;  garua  IIU45m-4a,  171m; 
©ebirge  IV41a,   ^immel  111144a,   ^obenbeftimm.   IV623e,  Äcblenfäcfe 
HI351a,    Äunftj^ra^e   IV25Sam*;   Äüfte   I428me,  II460e-la,  11188m, 
IV  229a;   SDJageüanift^e  SBollen  III347e;   magn.   [f.  biefe^  etiirfj  1 194u 
(äqnator,   Sntenf.);   Merkur-2)nr^gang  III  398e,  537e;   nörbl.   1194a, 


Alex.  V.  Humboldt:  Peru  ^  —  ^or^  575 

©üt)-H3olaiiic^t  lV125a;  etevne  III88ra,  i45r7i-4a  (beijc^Ieiert),  180am; 
©tiümimg*  1328m,  428me',  ißerfteiu.  IV294am,  Sßoc^e  III  467»ne*  || 
Chrn.  Peters  IV  616e  (itna-(S!i5Je)  |  St.  Petersburg:  5I!ab.  bev  äßiff. 
14:74me  (SDZarfeu  für  D^iöeau),  YV  69e  (luaguet.  u.  nieteovel.  @tationeu); 
Central -Obferöatoiium  ib.  ;|  <|Jetiefacte  lV294am  |  ^flaujen  1371m, 
456V7,  8a:  Die  ev  in  2(iiiev.  gefimben  (tat  11444a,  in  5Ifien  1137m; 
-(Sultiiven  I349e,481a;  gamilieii  ]  366e-7m',  ©eogv.  I375e,  486e-7; 
V92me;  ©efd^ic^te  l486e-7 ,  gefeUige  I374i,  33cvtl;ei(ung  V92me:|  ^flic^t 
\16e-17a,  ^^legväifc^e  gelbev  IV 604a  (1805),  ^r;onoIitli  IV  567a  ||— 
Pichincha  IV  [285-6',  5m]  52U]  Rucu-P.  (ouvc^  *  Iq.)  l\  [285e-6] 
521e:  STbbilb.  [bgl.  ^^lofilj  IV  520m;  Felipe  Aldas  IV286a,  V47me; 
gro^art.  2lnblict  1 241m ,  Unii^t  f.  ^iofi( ,  gr.  2lr6eit  über  bie  S3efteiguug 
u.  ben  SSiiIfan  übeiijaiivt  IV 520m;  [SScfiic^  (Svür;ja^v  1802)]  IV  286a, 
V47me;  iiic^t  eutsüubit!  IV318eX^  553e;  oftl.  geK^tl^urm  1122a,  IV 
286a',  f^Iämmc^en  f.  Äiater;  ©ebirgearteii*  IV487me,  631e;  ©eräufd^ 
IV534a  (in  Quito  geeint),  gefebii  11169a;  ©eftalt  I V 255m,  521e;  -®e- 
[teilt  IV636e  j  ^'6l)c  IV 291a,  631e;  [einzelne  §.]  V47e  ||  Ävater*  III 
609m,  IV 25(5  j  m\tU  Äv.  V47we:  bläulid^c  Sidbtev,  glämmd^eii  ib.,  56e  |1 
feine  Satoaftvbmc  IV571m,  $!tc^tev  [.  Ävatev;  ^rcfil-Slnfic^t ,  to^ogr.  ©üjje 
[tgl.  Srbbilb.J  IV255w,  521e;  Rucu-P.  [.  aßg.  imb  bie  ©tefien  mit  * 
©tein^Iatte  \47e,  topogv.  f.  ^vofil— 1|  «Bulfan  i)cn  Pico  (ajor.  Snfel)  IV 
(291a)  523e  (2i.  24),  Pigafetta  IV56me  (Sog);  pimelodes  Cyclopum  ob. 
preiiadilla  (^ifc^^en)  I(243a)450a,  V52e;  ^ifang  f.  2^ufa,  Pifoje  (bei 
^o^a^an)  IV635m  (^ov^bl^v);  rio  Pisque  (Ouite)  IV357m,  462a;  «planet 
III 5<Sim  (vaiic^enb);  gegen  Plato  V 9m,  22a;  Platow'id^t  @te^)^e  V81e, 
Poggendorff  IV650me  (§ö^e  bee  Chimborazo)-,  Poiffon  I397e,IV488a 
(Urfa4>  bev  ISvbbeben)  ||  ^olav-;  @iib-^-Iid^ter  IV  125a  (in  ^erii),  -ftern 
III360e-lX  (fübli^er;  la);  -ftvcifen  l441am,\Y206me',  -3onen  (b.  \). 
SBoIfenftveifen)  1202m  J  ^olarifation  I392am,  «polarifco^  III108me  J| 
[polit.  UrnftünbeJ  1437a  |  Marco  Polo  [f.  Columbus]:  33efd^äft.  mit  i^m 
11466m,  t(;nli^f.  mit  Hiuen-thfang  II466me,  auf  Sumatra  IV 584m  :| 
Polybius  IV158e-9a  (2In[d^\rettung  unter  bem  Äquator)  j  Popayan  IV250e: 
magnet.  IV  llOe  (9^eig.),  181a  (Sntenf.);  bon  P.  nad^  Quif»  IV  525e, 
iBuÜane  lYölSsi  \\  Popocatepetl  IV[545e-9]  520a,  7m  [622m-6m]: 
mbüb.  IV  520a;  5rfc^en-5Iueh)urf  IV318e,  553e  |  Craveri:  Stuffa^j  gegen 
G.  IV623e,  6m;  C.'s  SSornjurf  IV624m  :|  (gbneIVö22c;  nic^t  ent^iinbetix 
IV3l8e,  553e;  nicöt  bcn  mp\d  erftiegen  IV 624m  J  ^i^^e  IV292e  [622m, 
6am],  V51a:  i^iel  geringere  IV625m;  mit  Humb.  übereinftimmen^  IV625a, 
6am;  SBcrtüurf  IVö24m :]  Jage  l\520a,  malpais  ob.  Jabafelb  ]y[348e-9]  \ 
idgou.  iO^effHug  IV292e,  318e,  348e,  526m  [622m];  V51a:  24  3an.  1804 : 
IV553e,  622e.\\  <porpM)r  l\618am  (H.  fotl  ben  ©it}  ber  ^ii^ane  ber 
Andes   in   einen  %   gefegt  ^aben),   a  (oulf.   ©ebirgt^art);    pl.    $cr^F)l?re 


576  Alex.  v.  Huiiiboidt  ^^^orp  —  Üiamm 

lV614m,  8a,a  (2va)}^-^:|>.).  638am  (qiiaväfveie);  ^orpl^Vilc^iefer  lVö67a] 

Portici:  niaßii.  IV lila  {Wi^,),  181e  (Sntenf.)  :|  Porfoca6e//o  IV 245e-6a, 

V78e;  Prag  IV  Ulm  (niagn.  Sf^eig.)/  prenadilla  =  pimelodes;  ^rcfilc 

IV 351a;  \ 82e-83a  (am  Irtyßh),  89m;  Prony  [ögl.  gevmoFjv]  1433m  | 

Ptolemäus:  Opül  n436e-7a,  III 53m;  eaiiefiit->)hmeii  11440a  :j  ^iiMU 

fimi  V9e  (2lufmei1f.   feinen  5(vbeiteii  gefcf^eutt),   Puebla  {^hh)  IV  434m 

(SSveite,  §bl;e);  rio  Puela  {hex  ^eni))e)  lV462e,  3a  |J  Purace  2t.  2)ovf: 

3nb.  2)j3vfc^eu  am  2lbl;ang  bee  SBuIf.  IV40e,   §ö^e  ib.;   magn.  IVllOe 

(SfJeig.),   181a  (3iiteuf.)  J  33.  ^^uüaii:   m\)üHQ  f.  2)orf,   gliiB  IV  250m, 

-©eftein  IV636e,  &\pic\  IV110e(magn.  S^ieig.),  Ävatev  IV526e-7a  (§bi;e), 

leine  Satoaftröme  lV571m;  magn.  [9ieig.  f.  @it)fe(J  3ntenf.  IV 95a,  181a  || 

Pufambio  (gl.)  l\25(hn,e',  Putumayo  (gl)  IV455me (2«ön^e),  ^t^uamibe 

beö  C.  Celtius  V98a  |  Ouaij:  am  Chimborazo  IV620e,   in  Quito  IV 

464a;   in  @übamer.  I278me,  464a  :|  OuecffilSev  II  415m X,  IV 625am 

(SBerfu^e  in  Mexico)  |  ö  u  e  11  e  n  1 229m ;  ^eiße  1 228m,  f e^v  ^.  IV  [245m'-6] ; 

fe^v  l)o\)t  IV235am;   Sem^ev.  1228m;  lV233e-4a,m,  496e\\-7a,  8m; 

Oueütuaffer  IV233e-4a  (bie  er  getvunfen)  :|  Queretaro  l\434a,  Quincke 

(S3evg  9^  ö.  Ouüo)  IV 209a  ||  Quindiu  l\264e-5m,  6a:  Andes  1278a'; 

azufral  i\265am,  6a,  514a;  befc^njerl.  Übergang  über  bie  (Sentra(-(£or* 

biüere    l\  264e-5a;   Olimmerfd^iefer  IV265a,m;   quebrada  IV  265a  | 

©^\i3efel  1278a;  IV  265m,  6a:  -haäf  IV  265m,  -bäm^fe  (5lu6bruc^  ^ei^er) 

IV265om,6a.i  ec^minbel  IV265am,  Sem^cr.  IV 265m  :||— Quito  2L 

^roto.;  Slbrcife  V47e,  2lubcö!ette  [=  Sorb.]  IV  462a,  2ln!iinft  V32m, 

«Bafalt  IV  462a,  «öergebenen  111498a;  dorbitteren  [=  STnbes!.]  III72me; 

IV  283a,  329a,  354me,  48ie,  5e,  623e;  ©ngeborne  IV52ime,  (grbftcße 

1213e,  ®cbirg«arten  [a.  ^uil]  lW463m-4a,  481e  j  ^cd^ebene  [a.  o^cife] 

111589m,  -en  W  462am;  ^od)gebirge  lV52lme;  ^c^Ianb  I213e,  IV 

634m,  V53e:j  ^öbcnbeftimmungen  IV623e,  magn.  S3eob.  IVl02e-3a, 

üJJeffungen  IV520e,   2)Jonb  111498a,   ^olavftreifen  IV206e|  JÄeife   IV 

103all ;  Y33am,  53m:  öom  3anuar-SuIi  1802:  V53m,  auf  bev  $cd)ebcn€ 

Suni  1802:  IV[462-4a]  :|  9ielicfform  IV575me;  (gc^necgrcnje,  -linie  IV 

520e,  Ime  (Äcnntniß  ber  ßingeborncn) ;  V50e;  2:emper.  IV  241a,  Xxa6}t}t 

IV 462a  |»25ultane  I452mX;  IV241a,  329a,  466m,  573me,  618a:  Slb* 

bilb.  IV 520a;  gifd;e  au^gcnjorfen  V 3 le-32a,  33am,  52me;  (grforfc^ung: 

auf  iDelc^er  ©cbirgi^avt  fie  aufgefegt  fiuD,  met^e  fte  burc^brcd^en  baben  IV 

[462- 4a],  2me  (^un!t  entbccft  bei  Penipe)-,   ©ebirg^orten  IV  480a,  le  J 

ganj  milf.  V53e  :J  Bobiacalli^t  111589m  :|J  «8.  ®tabt  I2ile-2a:  «Briefe 

V47e,  erbfteße  I211e-2a,  guaycos  IV  573a;  gänge  1422m,  IV427e; 

magn.  IVllla  (9?eig.),  181a  (3"tenf.);  «ÜJormortafel  I422am,  ©cräiifd? 

beö  Pichincha  IV534a,  bcn  Popayan  nac^  Q.  IV525e,  Seg  V55a  — 1| 

Quixos  (^vct>.)  IV553e(Äartc),  Rachmanowica  IV  224m  j  C.  F.  Rammcls- 

berg:  Srac^Vt  öom  Chimborazo  l\626a-8m,  9e;  iDietcorfteine  III613e-7m,e, 


Alex.  V.  Humboldt  3^amo  —  G.  Rofe  6       577 

624e  :\  Karaond    Y 52e-53a    (gifc^e   ber   ^^reu.),    Ramsden  f.    SSaro» 
metev,   dlawQ  V22a;   diat^  [i;:  Söimfc^]  f.  Sentr.  2tmev.,  Smiev-Slfien, 
33evgl)öf)eii ,   (Sj^cbi?.,   volcan   de  la  Ffagua;    9Jau(^faiigfcI;rer  III  llöe, 
Steactito-^apieve  IV  338m  (340a) ,   Real  del  Monte  IV  614m ;   ^efvacticii 
11174a  (laterale);    IV625e,  6a  (in  observ.  astr.)  ||  Stegen:   -troffen 
(2:em^er.)  I446a,e;  ijevniinbert   II  483e  (bnrd?  3erftürung  ber  S^ßälbev)  | 
-seit  II  68a,  115a:  ©ntvitt  II40e;  UlSSe^Oa,  124me  \\  Regia  (2}^a-.) 
IV 614m  (öergujer!);  F.  Reich  IV163a,i75e  (gleid^seit.  magn.  S3eob.), 
187e  (mit  ifim  in  Freiberg  becb.)  II —  Sieife  (sing.*;  auc^  in  compos.); 
pl.  Steifen  (6e[.  bie  2  großen)  [ügl.  53ergr.,  ^ii^r.;  Sanberungen]  i\.l}\\ 
Amerika,  Aßen;  ].  Franken,  Italien)  1 16m  (38a),  202m:  tt)a§  i^m  ben 
Slnfto^  baju  gegeben  bat  II5me,95we;  [iBeftinim.  ber  2(u§bebniing]  (ögl. 
©renjen)  IV  (Söe-57a  ( -begleiter  [=  55egleiter,  -gefäf)rte]  ([.  °Bonpland) 
(pl.*):  Hofmann  IV  387e,  597a;  Montufar  IV526e,   G.  Rofe  V83a, 
fc^tDeijer  IV  637e  (Freiesleben),  [ibir.  IV  206m*  (üon  if)nen  getrennt):) 
-berieft  1229m;  bur(^  gr.  (kontinente  [bgl.  ^Scnt.]  I  @.  Vllme,  IV  87a 
(bnr^  ba§  3miere);  ©nbrüdte  lV467e,  f  einer  (grbl;älfte  IV  87a  ||.  ©e* 
fal;rten  [=  53egleiter]:  auf  ber  afiat.  Steife  1228m,  360m  (Rofe  n.  Ehren- 
berg [f.  beibe  bef.])  T-öefäF)rte  [=  -begleiter  nftt).]  [f.  Hofmann]  1267a, 
360a;  V32e:  Rieux  IV513a;  fibirifc^er  1246a;  IV347m,  466a;  V36a, 
94e  IJ  än^erfte  ©renken  [=  5In6be!)n.]  1434m,  Sunereö  f.  (Jcntin.,  -jour* 
nal(e)  f.  Slagebiic^,  2}teer-  u.  Sanbr.  1171a,  -:>3läne  (anbre)  f.  °Baudin  :1| 
„Steifenber"    II  66a,   V22a;    Steifenbe: .  nntocüftänbigeS  SBiffen  IV 467a, 
618e — II  Rennen  11326m;   pongo  de  Rentema  (beim  Slmajonenfl.)  IV 
497m,e;  rhipäi/che  S3erge  II421eX,  Stic^tnng  \92me,  Ridderfk  {mtax) 
IV224m,  P.  Th.  Riefs  lV69a  (magn.),  Louis  de  Rieux  IV513a  (Steife^ 
gef.  in  5Imer. ,  3^'^^"^^9  ^^^'  volcanc.  de  Turbaco)  ||  Riobamba:  'äit-R, 
IV621e  (®eftein  unter  ben  Sirümmern),  Chimborazo  f.  nuevo  |  Srbbeben 
(tor  5  3af)ren,  1797):   Srf^einnngen,  35ürgänge  babei  IV220am,  275e, 
(328e),  4S7e,  492a,  559e;V55we;  S^ac^rid^ten  Y53me;  (gpnren  u.  i^re 
Sßeob.  I212e;  l\216m-7a,  221me,  487e',  V  34a  :j   R.  nuevo  IV 462m, 
3m,  630am  (2)^effung  be8  Chimborazo)-,   ^(an  ber  ©tabt  aufgenommen 
I212e,  IV221rae;  Steife  V53m,  (ärfteigung  bc§  Tunguragua  (3uni  1802) 
IV  462m  II  Rom  (\»Iufent^alt  n.  a.)  IV189e-190a:  mit  Gay-Luffac  iV 
117a,  125e;     magn.   2lbh).    IV  117a,  125e:,   monte  Pincio  IV125e  jj 
G.  Rofe  IV[466am]:  im  ^^^an273a;  «Begreiter  auf  ber  afiat.  ob.  fibir. 
Steife  [=  Steifegef.j  1360m,  IV  235m;  53rief  gegen  Bifchof  Y  94e-9öa, 
Blagodat  (mit  R.)  IV209ra,  j^rac^lpt  öom  Chimborazo  IV627-8m  j  nnter- 
fnc^t  (|)rüft),  bef^immt  u.  bearbeitet  bie  bon  H.  ciM  @übamer.  n.  2)^ejico 
mitgebra^ten  ©ebirgSarten  («Samminngen)  IV 345m  (-art  au^2Jtej.),  427am, 
466m,  472a,  7a,  9a,  452a;   ©ebirgSart  m^  Italien  IV  619m  :|    [pevf.j 
IV468e,482a;  V75e;  fibir.  Stcifegcfä^e  [=  ^Segleiter]  IV466a,  V94e; 
31.  ».  ^umbolit,  itüSmcl.    V.  37 


578         Alex.  V.  Humboldt:  G.  Rofe  ^  —  6on  ■^' 

Xxa6)t)U  [f.  Chimhor.]  \\  466am  (gv.  SIvbcit)  ||  Fried.  Rolen  11262m, 
SlMtiir,  Rofily  IV  112a  |  James  Rofs  1474m  (3nftnict.);  Ludvv.  Kols 
lV516m,  e-7a  (35vief)  :|  de  RolTel  IV86e,  J.  Rofli  y  Rubi  (©iiatcm.) 
IV 544a,  Rubruquis  11466a;  9Jiicffel;r  [f.  Berlin]  IV312a  (iiac^  euvo^a), 
-hrnft  IV  86e  {<x\\%  2Rejicc);  paramo  de  -Rwis  V  27e-28a  (2(ii[id;t  bcS 
33iilfaiiö),  Rümker  III351am;  C.  F.  v.  Rumohr  \\T28am,&  j  Rußland: 
Sinie  cl;ne  2l6n.\  IV  138e-9a,  am;  fübl.  IVi39am:|  Sabine  II458e; 
IV  27a,  73a,  147e-8a,  178m;  \  120me',  Silv.  de  Sacy  II  455e-6a, 
Salamanca  C^li^-)  IV  434a,  @a(iniaf  IV  613a  (in  SlUiev-2lj.) ,  Samarkand 
Ul  195me  (iBvcite)  |  »gammlungen  [f.  i)p.  SO^iuer. ,  mitgebracht]  111413m 
[iiOer  ©cgciift.];  tvaö  ei-  in  ®.  giebt  [f.  ^Berlin,  ^PaHs]  lY  592a, a  (in 
UH'Irfte  @.)  :|  (Sanbbänfe  I329e-330a  (DfJebel);  2)onner  beö  Sangay  gel)i3rt 
IV301e,  555mei[;  Sanibin  IV 468a,  valle  de  Santiago  (bei  ^aüabolib) 
IV 638m,  Sanuto  II467e-8a,  Saratow  IV109e;  Sarepta  IVl09e,  V44e; 
^Savgaffc-iöieer  II  (326m-7a,  485a),  (Sauerftcff  IV248e-9a,  Saufchkina 
\98m  (^te^pe),  in  @d;äc^ten  [=  33erga\,  ©vuben]  III  7iam,  (gc^afc^en 
IVl44e,  (g^amreüen  IV  491m  |  (&d;i4)ten:  ^iprähibiren  y{74me)93e, 
3ä>ieber!el)v  u.  2lbtt}ed;shing  \74e-75a  :|  (gc^iefer  1461a,  IV 472a  (grüner), 
\93}ne  (Uunranbl.)  |  Sd^iff  (etcvnb.)  111132a;  ju  ec^iffe  III499e-500a 
(ücr  2Infev):|  Schinkhieu  (geuerbrunnen  am  Äucn-Iiin)  l\380  (flamme), 
610m;  fc^Iafcn  [ügl,  md)tc]  IV264e-5a  (lange  in  freier  Siift),  Ad. 
Schlagintweit  IV610e;  „id;  fd;meic^Ie  mir"  II  144e,  „mir  fd^meic^eln" 
IV61m;  Jul.  Schmidt:  über  etcrnid;nii|>Ven  III 600-la,  2am  [2-6],  620e; 
•gc^necf en  II  430mX  (ßä^ne)  1 1  @  c^  n  e  e :  eiriger  1483a  X  (i^afel  bee-)  |  (g  (^  n  e e* 
grenje  [f.  Himalaya]:  öon  ber  iBreite  abbängig  11(323^-)  483e;  in  Mexico  IV 
419m,52öawi;  in  «Sübamer,  V50me  .||  (gc^riften  [f.  bie  einzelnen  in  bem 
etüc!  d.  am  ßnbe]:  aüe  I393me,  [%\i\ii\}\.  einiger]  \92m,  Sbaratter  I68a, 
trübere  IV  196m;  mebrere  1358m,  11190a;  ÜJic^tung  \92me:\  H.  C.  Schu- 
macher lIU52am  (8rief  H.'s);  H.  Schwabe  lU401e-4,  419e;  IVi32a; 
Sd^mäc^e  f.  Äräfte;  ®c()n?efel  IV26'5m,  6am  ||.  Schiceiz-:  magn.  Sutenf. 
lV64a  I  jReil'e:  mit  Freiesleben  IV637e,  1795:  IV632me;  1805:  IV 64a, 
624a  II  Schwinck  III  176a;  Scythen  II420e,  [cijtln'd;  111624a  (9JJl}t^e 
tom  I;eil.  Oelbe)  |  @ee:  auf  ber  @.  f.  Sanb,  SReer;  -leute  IV(600am); 
-lüaffer  II480am(2)eftinatiün),  4e  (^^arbe)  J(£eil:  -bobren  ber  SMnefen  IV 
262e-3a,  513a;  -brücfe  f,  Penipe  :|  montagnes  de  Sei  gemme  (9?ä)^ei\)  IV 
594m;  marques  de  Sei  va legre  11169a;  lV301e,  555me  ($?anbf)an8) ; 
V32me;  Sewemoi  (am  Svtt)fc^)  V84m;  fibirif^e  9?ei[e,  in  (Sibirien  f. 
Aßen;  eiebengeb.  (bei  33cnn)  IV 567a,  Ph.  Fr.  v.  Siebold  l\398a  [9- 
402m]  I  Sierra  Madre:  gegen  bie  §o^ebne  IV(432e)  592e,  bie  Rocky  Mount. 
if)re  ^crtfetjung  IV 596a :)  (Silberbergtrerfe  IV25Sa  (in  ©übamer.),  (Sinnesart 
I31e,  rio  Sinu  IV512a;  Sirius  III  167a+,  207e-8aX;  gegen  @f(aijerei 
[ögl  greif).]  I124me  j  @onne:  (Snlminaticn  IV569a,  '^nflecfen  III398e, 


Alex.  V.  Humboldt  £üu  —  ^ageMc^er  Z       579 

-^u^cl^eii  IV 309a,  Serbunfehmgcu  [f.  aiid^  @I.]  II1392e-3a  :|  ®cvgfalt  IV 
ii2m(e),  538e;  Sotara  (ÜSulfau  bei  ^o^a^an)  IVöTlm  (feine  £at3aftri3nie), 
venta  de  Soto  f.  Perote,  ®:^alten  IV 222m  ((Sqeiiginig)  |  in  ©Manien 
[f.  Galicien,  Madrid,  Valencia]  111589a,  lV481me\  fVaiiifcf;  (^'):  Cava- 
nilles  V34a,  Sitter.  11124a*,  magn.  33eob.  IV  61m;  SD^inevalieu-Sab.  IV 
64:0m*,  ä)2inevalcgeii  \\481me',  ^eu - Saftilieu  111589a,  ft^öneS  Ctft  I 
347e:|  epicgelfeytaiit  111131t'  j  ®|)rac^eii:  Hcße  ^raiig-tbnlidjteit  111476m, 
gufäüige  Sitinl-en  II460e;  mii^  in  bevfc^iebenen  <B.  fd^reifceii  V17e  :|  Stehen 
[458e',  Steno  II  388e-9a,  519a;  V88e  |  (Ste^^^e"IV203a,  V98m;  -cn 
f.  J/ieu  II 'Sterne,  Stern-:  koBad^teu  In97e,  Secbb.  III137e;  -Hlber 
III  132a  (fübl),  -Siilminationeu  \\ 554m  [gur  Crtöbeftimnu] ,  gmifeln  III 
[88-90a]',  gefel;n  [vgl.  Sel)en]:  bie  er  g.  11166a,  biird;  ein  Äartenblatt  III 
167a;  ©rup^iruug  III  173e,  209a;  '^ent;immel  11188a,  -I;cl;en  IV  184a 
[jur  Ortöbeft.];  älicffung  bei  2id;t[tävfe  III i5ie-2a,  7e;  9Zanien  III97e-98a 
(bei  roilben  33i3l!ern),  beim  yjcrbfidjt  IV207e,  -fd;id)ten  111352m  j  -fd^uiiV^eii 
[a.  Camana]  I121e-2a,  9e-i50a,  393e,  4m,  8m,  9a7n,  403m,  4e:  Diiditnng 
III  620e,  in  Sibirien  IV206e;  in  b.  Sübfce  III  62' ie,  la  :|  -fd^iranfen  lll 
73e-74a,  116a,m ;  Sel;en  [vgl.  ge)el;u]  III  71am  (bei  iitage,  in  Sd;äd^ten  nflr.), 
72e,  115e,  6a;  8  Strahlen  III  166e  |i  Strabo  11438m  (2rf)nbmig  ireftl. 
Üänber),  IV  155me  (^cd;ebenen,  ^cr|d)ieb.  ber  ^limate);  StraI;Ienbred;nng 
III  110a,  Strenge  \  16am  (i>erlangen  nad;);  Stri3mungen  [f.  ^ernan.]  I 
327a,  477me  \  Stnbien  I  375e,  II  420a,  Ili  8a;  -nm  1 171a  :|  Sturm  f. 
papagayos,  (^eife,  2iu[entl(».  in)  Sübamerifa  l  Amerika;  nnbelannteS 
SüblanbX  11227m,  441a  ||  Siibfee:  auf,  in  ber  S.  (*)  I428e;  tquator, 
S3eobb.  111589a*;  ^Breite*  I  475e,  II321e-2a;  ücn  Caxamarca  gnr  S.  I 
278m,  l^cn  ber  Äüfte  wad)  Chilpanßngo  1434m,  Cotopaxi  gel)i)rt  IV  534m*, 
gntbecfimg  11479a;  -Klüfte  [=  Ufer;  a.  Chilp.]  III143e,  IV575m  |  magn.: 
«Beobb.*  IV61e,  86e,i7im;  9Jeig.  1 428e*  ;|  in  SRejico  n.  ^ern  1434m; 
ber  S.  nal;e  IVlOOm,  la;  Diebel  I329e*,  miimu  I476m+,  im  ^:pa^>aga^ü- 
Sturm  IV537e*,  in  ^^eru  f.  DJfer.,  Saubbän!e  I  329e*,  [eine  Steüe]  IV 
537e]  Steruid^nu^^en*I404e,  III620e-la;  Sem^^er.  I475e'^  (be§  a>?eerS), 
-Ufer  [=Äüftc]  III  131e,  nngel;enre  SBeüen  IV22Pam*;  ßcbiacallid)!*  I 
143m-4a;  IIl589m,e  ||  33rief  an  ben  ^erjcg  l^on  Suffex  f.  bei  f.  Schriften, 
See  Tacarigua  V78e,  Tacitus  II22e,  Tacunga  IV487e  (Scrregibcr)  || 
jtagebncf)  [f.  Aßen,  maguet.]  (ber  amerit.  ^eife;  u.  ^D^itt^eihingeu,  Steflen 
au§  \W)  IV466e  {^nü  1802);  and;  gen.:  £agebüd;er  (*)  IV 497a,  511e; 
8?eife-2.*  YöSme;  Sonrnat  IV341e,  569a;  5?eifeionrnaI  IV617e,  620e; 
-Journale  IV466e  |:  ^luS^ug  IV562ell,  Sluösüge  ob.  mitt^dl  V33m*  (Ur^ 
fa^);  Profil  ber  Morbideren  IV(6i7e-Sa*),  eintragen  f.  i^erseid^nen,  2:emVer. 
ber  f^lüffe  IV 497-.Sm,  3n^alt  f.  l?er5eid}uen;  Joru^/o  IV 34le,  562e;  miu 
t^eil.  f.  aüg.  n.  Huö^ügc;  an  Ort  n.  Steße  gcfd)rieben  IV466e,  öllme 
(bie  8ecbb.);  Steße  über  Trincheras  \[78m-S0m];  iSIatt,   Steüe  über 


580    Alex.  V.  Humboldt:  ^agebüc^er  %u  —  Zxai^l)t  © 

Turbaco  IV  260a,  511e-2m',  waQ  er  iu  i^neu  (il)m)  i^erjeic^net ,  einträgt, 
eiuid;reibt  (einzelner  3nl;alt)*  11188m,  211me;  IV259am,  620e;  \34me, 
53me;  ijcti  öoii  ettrag*  IV353e,  482a;  ^ulfaiie*  IV4ö6e  (über),  476e  (@e- 
birg^arteu);  iDoWer^altene  V55wie*,  ßeic^nimg  [togt.  Sorbitl.]  IV  (569a) 
617e-8a,  3cbiacallid;t  I[i43-4a  (etcüe)]  ||  2:age^Iid;t  f.  ^^rbiinfelimg,  Saug* 
tDieien  II  (326m-7a)  485a,  Joannen  I296e;  §üd;ebene  öcii  (llano  de)  Tapia 
IV630am  (2}?efiiuig  be«  Chimhorazo),  m  (§oI;e);  Tehama  IV383e  (= 
Balkaßh),  Teklißowjk  (am  3itVl'^)  V84m;  codex  Telleriaims  [oq\.  ajte!. 
^anbfc^r.]  IU562me,  577e,  581m;  Temperatur  [^i  äöarme]  ([.  ^^Sergtuerfe) 
111455m  (Unterfc^ieb  e.  53reitengrabe^,  mittl.  3aI;reö-2:.)  ||  Teneriffa  IV 
636e  (-©eftein)  j  ^ic  luui  T.:  ^lik^briK^  l\639e-640a  {m\  Columbus  ge* 
fel)ii);  §ül;e,  iD^effmig  1V5246;  iine  iveit  311  [dm  I1166amX;  III  70e,  114e; 
@terujc^man!en  111  75am,e-74m,  116a  \\  Tepliz  IV Ulm  (magii.  9ieig.), 
Termiten  lV341m;  Teniaux-Compans  II  124a,  474m,  5e-6a  |  Tetimha^ 
-pa  (beim  ^^o^ücat.)  IV 623a:  fihcm  tcii  T.  IV527m;  llano  de  T.  IV 
818e,  348e,  622e,  3a  :|  Sbeihiel^mer  f.  Reifer,  Theiiard  I480e  |  Stjermü* 
meter;  auf  33ergeu  IV568e;  in  fe^r  l)ül;e  ißergti^erte  getragen  lV4ia,m; 
eingegraben  lV240m-Ia,  l)unberttl)eilige8  lV563e  J  Thian-fchan  [ügt. 
oCaucafus]  IV 384a,  454m,  506e-7a,  607m;  Unter)n(^ungen  rV381e-2a] 
bulf.  Stl^atigtcit  IV5S4m;  ^cne  ü-er  2^.  lV224w,  492e-5m;  3uiammen- 
^aug  l\608a'\X\)im:  mcn  im  Urivalb  \i\\v.  III (öllam) 546m;  2:bierfreig 
[f.  Bianchini]  111465m  :|  parallel  i)on  Thinä  11439a,  Thomlbn  lV484e 
(2)^iner.  ©ammlung)  ||.  2:^en|>or))I;Vr  IV 209a  |  2;r)cn[d;iefer  [j.  Altai]:  iu 
5t[ien  Y83e-84a,  mit  it)h\t  V(71m)  91m  ||  Ticfan  (Onito)  [f.  cerro  Cuello] 
IV463m,  4a;  L.  Tieck  I162e,  125m;  liefen  [ögl.  S5ergtrer!e,  ©rnben]  IV  94a 
(in  bebeutenbeu);  2;iger  1376m,  490a;  Timana  IV 547m;  lagiiua  de  Tim- 
panogos:  gecgr.  33eftimmung,  Sage  IV594a,m;  Tiocaxa  (Ouito)  lV463e 
(@raf>ebne),  Tifchendorf  lll471m-2a,  33ilb  i)on  Tizian  II 82m ,  Toholfk 
V81m|  ^Bulfan  öon  Tolima  l\283e,  527e:  Slbbilbung  lV520a;  §ö^e 
IV292e,  \50e-51a;  trigon.  ^DZeffuug  IV292e,527e;  V50e-5ial|  Toluca 
21.  etabt  lV434m  (SSreite,  ^öbe)  |  iß.  ^utfan  mi  T.  I362e-3a:  mi^ 
I  362e-3a:  Xxaö^'qt  mn  33.  burc^Icc^ert  l\592a,am;  erftiegeu  IV348e, 
591e-2a  (Piefchel's  Unfenutniji) :  29  (Sept.  1803  W  428e,  591e-2a;  gelS* 
t^urm  I362e-3a;  pico  del  Fraile  W428e,591e-2a:  erfti^gen  lV591e^2a; 
-©eftein  lV636e,  ^d\)t  l\428e,  53arcm.  3)ie)[ung  lVö91e,  @ee  auf  bem 
©ipfel  lV276a,  2;rac^ljt  [a.  ißli^]  \\ 592am  \\  Tcmependa  l\  184a,SL 
(magn.  3^eig.);  topogr.  Slrbeiten  IV  546a,  ToiTicelli'jc^e  Sichren  f.  §ö^en* 
meff.,  Soucan  II1180am  (®tern^anfen)  |  2:ra  c^l}t,  pl.  -e  (*):  in  ben  Andes 
IVö5ie*;  2(ntagoniomuS  lV6i5e  (gegen  S3afalt),  4m  (g.  Cuara);  5ln3ie[;nng 
IV  181m,  -2trt  IV  472a,  «Bafalt  f.  Stutagon.,  nn^affenbe  ^Benennungen  IV 
468ajn*,  -iöilbungen  lV567a;  mn  SÖIi^  burc^lc^ert  iy592a,am;  [in 
©egenben]  lV567a,  614m;  ben  @limmer[cf)ie[er  u.  ©ranit  bur^bvec^enb 


Alex.  V.  Humboldt:  Zxaä)yt  ©  —  Ural         581 

(bei  Penipe,  am  %n]i  be§  Tunguragua)  IV  26öe-6a,  465a?n,  4a ;  Ciiarj  f. 
Stntagon. ;  Qw?«o  IV462a,e;  in  ©aninilimgeii  IV  592a;  @äulen,  faulen* 
fövmiger  I V 209a,  4ö2e-5a;  tcn  iBiiÜanen  (pl.)  IV478me,  450allm;  miß. 
IV6i4m*  :|  2:ra^  IV280e  ||.  Trinchera  (53ad))  V75e-79a  |  aguas  calicntes 
de  las  Trincheras  (1800  V80m)  I229ir.,  250a,  447e;  lY[245e-6]  500e; 
\[78m-80m  (®teße  be§  Sagehid)«)]  80m,  9Gm :  (Safcaben  IV246e,  Qhu 
gcbüvne  V81a,  ©egenb  V80a,  ©lauit  V 79e-<50a ;  ^flanjcn  V 79m ,  SOa ; 
falte  Oueüen  V 79e ,  rio  de  aguas  cal.  IV 246e;  2;eni|>er.  V79a,e,  81a, m 
II  Triton-^^e  IV494e-5a  ||  Sro^en  III [<SS-90a] :  gfectr.  I3G2m;  -gegcub 
111352am  (fübl),  IV494a  |  ^imniet  III  541a  (§eiter!eit  beß) ;  -^immel  HI 
84am  [88-90a]  :\  in-  nnb  anfjevF)aIb  I  353a,  33ef(f)n^crben  be§  Älima'g  1 
435a;  -nackte  in88am,  89a;  n^a^  ilmi  bie  (ge^nfud;t  bal;in  eingegeben  II 
95me,  nntev  ben  III131e,  -n^elt  11188a  ((gc^ilberiingen),  -gcne  li(68a)  H 
TruxiUo  (^eru)  IVi54a,a  (magn.  ^ceig.);  T«/a  (23?ei-.)  IV 434a  ||  Tun- 
guragua {-hua)  1250m;  l\ 462me,  4a:  «Befteigung,  @rft.  IV4ö2me  (3uni 
1802),  483a;  V30m;  lein SBimSftein IV 483a,  V30m;  am  %n^  [f.  ©limmcvfd;.] 
1250m,  IV  464a;  ©ebivg^arten  IV478me;  ®Iimmerf(^iefer  n.  ©ranit  i?cn 
Xxa6^r)t  bnvd;bvod;en  (am  ^ii^  be«  T.)  [|.  \)p.  Penipe]  1250m,  IV4ö4a; 
©ranit  [.  ©limmerfc^.  j  $öl;e  IV  292m,  526e;  eine  §.  IV 472a  :|  feine  ^a\>a* 
ftröme  IV571m,  tvigcn.  2IZe[fnng  rV^526e  \  Xxaä)\}t  [togl.  ©limmerfc^.]  IV 
479a:  -^xt  \\472a,  fc^ivavjer  lV2ö5e-^a  :|  Uvatit  IV 472a,  9a  :|I  Tur- 
baco  (bef.  «Salfen  ober  fleine  (£d;(ammünlfane  baf.,  volcancitos)  [bnrc^  * 
be^.]  IV[257e-9m,  e-261a;  21.  510m-la,  e-2m\  259m  (im  %^x.  1801),  511e 
(17  u.  18^^r.  1801):  Slnfentbalt  IV 259m,  512m;  2lu§brü(^e  IV258me* 
(gejault) ;  jueif  befc^rieben*  I  V258a ,  510m ;  einft  brennenb*  IV(26  la)  5 12e-3a ; 
Humb.  lange  ber  ©njige  IV259me,510m|  ®a6*  [bgl.  «Stidgag]  \\258e-9m, 
511e-2m:  21nalv[e  [i^gl.  3iifanimen[.]  IV25(5e-9m,e-2öia  (gegen  e.Svvtbum), 
510m;  brennt  nid;t,  t?erli|d)t  IV258e,  511e;  cb  H.  fic^  geirrt?  l\510m-la, 
gegen  e.  Svrtbnm  IV25.9e-2öia;  ^lec^tfertigung  bnrc^  bie  @teüe  beö  ^^agc 
bnd}§  \Y511e-^2m,  i>crltfcl)t  f.  brennt,  3"f^"ii"^nfft5iing  [i>gl.  Stnal^fe]  IV 
5iie-2a  :|  gecgn.  IV512a7H,  bnm^feö  ®etü[e  IV258e*,  Srrtbnm  f.  ®ae, 
Sierra  de  S.  Marta  IV  258a,  (galfen  cb.  ^difammtulfane  [=  volcanc] 
\\[257e-9m,  e-261a',  %.  510m-la,  e-2m] ;  etidgat^*  I  233e-4a,  IV459e; 
Sagebnd^  [a.  ^ai]  \\260a,  Urlralb  IV258a,  volcancitos  [=  ^(^lammtulf.] 
(3nf.  bnrc^  *  be^.)  IV511m  ||  Turin:  magn.  IVllla  (9?eig.),  181m  (3n- 
tenf.);  Überlieferungen  (S5oIf?üb.)  n4öime  (Sertbeib.  ibre?  Sertbeg),  Über* 
fet^ungen  f.  gried).  @d)rif tfleller ,  Umgang  I  @.  Vim  |  IJnkel  IV462e  {<^iim* 
bntd));  Unf(er  IV45ia  ((Steinbrüche:  erfte  Sugenbarbeiten),  a  (Olitine)  ] 
nnterirbifd) :  Sj^eb.  1 178m  (eingelaben  ju),  ^^flanjen  F372m  :|  Unterfuc^ungen 
1353a,  II490e;  III 53m,  392e-3a  \\Ural  (u.  Ü^eifc  im  U.):  afiat.  Slbfaü 
rV'472a,  [(Snbvntnft]  \\68m,  im  U.  \\45e-46a,  2)?agnetbergc  W  209avi, 
nörbl.  IV 68m,  ^Jeife  IVllOa,  ^ic^tung  \\597am,  Schiefer  IV472a  "f 


582       Alex.  v.  Humboldt:  Uxalit  —  ^uUam  2f6 

Uralit  IV472a,9a;  Uralfk  IV139cim,  203a  (magn.  5IBtr.)  1|  itranfätigltd) 
f.  ©ebiig^avteii,  ©ranit;  Ur!imbeii  IV 226m,  Urfem-^oä)  IV  181m  (magn. 
Snteni'.),  Uvtbeil  über  i^n  \22a  \  Unralb  III  (97e),  IV 258a;  -iDÖtber  II 
86m  :|  Vft-Kamenogorfk  (am  Srtt)[d^)  V82e,84m;  Valencia  (in  (S^an.) 
Ul589a  (Äüfte),  Neu-V.  f.  6ei  Neu  \  ValladoUd  (in  mtl.)  51.  (^n-ct.)  IV 
565e  (^cben);  33.  (®tabt;  V.  de  McA.)  IV339a,565e  (§o^e),  638m  :| 
Varnhagen  v.  Enfe  II  126a,  Vaßva  I  393e,  S5aterftabt  f.  Berlin  \  N.  L. 
Vauquelin  V35a;  H.  arbeitet  unter  ibm  IVöllme,  g}?ct)a  V35e,  Ütatb 
IV 5iime  :|  S^egetation  II86m  (ii^^Vig  u-  mannigfaltig);  Veletri:  museiim 
Borgianum  \U485e-6a  (agtef.  2)^ann[cr.)  |  Venezuela  [^  Neu-Granada]: 
©ranit  V7(Sm,  ^öbenbeftimmr.ngcn  IV623e;  tüftenfette  IV245e-6a,  V 
(78m);  lüfanoS  1143a,  (Sc^neegrenje  IV 557m,  ^obiacallic^t  1143a  :|  Venus 
111581m  (ranc^enb);  SSeraügenietnernng  \92me  (^licfjtnng),  -en  V6m  (9iei* 
gnng  ju);  33erbnn!elnngen  (bcr  @cnne  n.  bet^  jtagL\^Iid)ti^)  lll  [413m-6] 
413m,  [gegen  S5erfinfternng]  Il281e,  Verona  V90a  (1822)  ||  iBer|i:d)c  l 
486a;  IV248e-9a,  259e-260a,  460a:  gleic^  niebergefc^rieben  IV5iime, 
lange  9ieiF)en  1362m  J  tt)orin  er  \id)  nid;t  berfnc^t  ^at  I68me  ||  Vertrauen 
Vl7e  ([(Renten),  t?ertrnnbert  111544a  ||  Vefpucci  II277me,  462am:  ißc- 
nennnng  Slmerifa'S  nac^  ibm  n.  feine  S3ertl;eibignng  II  [489e-496m]  492m, 
5m-6a',  (Sanc^-^en  111209m  (345me),  368m;  Öbe  beö  @übpcl§,  Dante's 
4etevne  III (328e-9a)  360a ;  (Siib4>oIarftern  III56i(a)  :||  Vefuv  1278a: 
1822  IV605e,  \39m;  gr.  Stnebrnc^  IV274am,  489m;  5Iiietvurf  IV229e^ 
brennenb  ]\181ine;  Srbbeben,  -ftcße  f.  Krater,  -ranb;  üulf.  ©etrittcrX 
V(24ara,  39e-40a),  49a,  54e;  fein  ©olbX  IV  (300a)  533m;  ^öbe  IV290e, 
390am-  ^öben  IVö05e  |  im  Ärater  IV181m,e:  fl.  Srbbeben  [ügl.  -ranb] 
lY 229m-230a,  magn.  3ntenf.  IV181e  J  ^raterranb,  am  Ar.:  (Sibflö^e 
[bgl.  trater]  1222a,  magn.  9^eig.  IVllla,  SJJeffnng  1242m,  (gteinfats  1 
450am  :|  'ia'oa  IV  112m  (STnsiebnng);  magnct.  f.  Ärater,  -ranb,  S.  Salvador 
1  iDMfnng  [a.  traterranb]  IV390m:  53arom.  2)?-en  IV290e,  605e  :|  Sin* 
fiebelei  bcn  S.  Salvador  IVlSle  (magn.  S^teiif.) ,  (gteinfalj  f.  5?raterranb, 
2:rad)t)t  IV  181m  (^Tnjiebung)  ||  @raf  C.  Vidua  IV 408a,  las  Vipas  (2)ci-f 
bei  SO?ey.)  W434e  \  rio  Vinagre  cb.  Pufambio  (am  ^nrace)  l\250m-la: 
eine  Safcabe  abgebilbet  IV250e,  502m  J  33ntfan  l^on  St.  Vincent:  n?eit 
gebort  IV226a,  494a;  ©etöfe  IVBOOam  :|  Joh.  Voigt  II  496e  |  35öl!er  I 
393e  (inb.),  II 420e  (am  frf;a^ar3en  2«eer),  IIl97e-98a  (iuilbe  fübamer.); 
25olf.?überlief.  f.  Überlief.  J  Sßortefnngen  (35orträge)  (über  bie  ^>bt?f.  Seit* 
befd;r.  V89m,  über  ben  ilo^^mcö  V67am)  II  39m:  in  ^ari§  n.  53erlin 
I  [@.  IXe-Xm,e-XIIa],  HI  9e;  in  S3ertin  I3m-4a,  18e-19a,  38e;  II 
128a,me;  Y89m  (in  ber  Uniijerf.)  :I  torfid;tig  IV593e,  35orträge  f.  SSorlef.. 
SBorjiig  IV86e,  Voyfaco  (bei  Mto)  IV 209a  ||—  3Sntf  ane  (bie  in  STmer., 
bef.  ©übamer.,  bnrd;  *  bej.)  1240m,  253m;  IV 329a*,  478e*,  480a*;  sg. 
SJnIfan  {^^)  f.   rio  Fragua:  Slbbilbnngen,   Umriffe*  \\520am,  V51e; 


# 


Alex.  V.  Humboldt  :J8u(fane  %m  —  3ob        583 

Amerikas),  aüeg  mit  ©tevii  *,  ameiü.  IV112m;  bev  Andes  IV467m, 
476e,  655e,  4me;  5rn|ic^ten  IV112ra,  2ifien§  IV492e-3a,  [Sliifjät)!.]  (t?g(. 
S?er5cid;n.)  lV478e%  bie  er  befitd^t  IV4ööm*  58Ii(f  1241m*  (t?cm  diäter- 
ranb)  |  (5ciitval-2(mcr.'ö  (ober  t»on  Guatemala  u.  Nicaiagua) :  üter  bte  frühere 
2lrbeit  IV537e-5a,e;  üb.  b.  neue  5{.  IV509m,  538e  ;|  S)cnifünn  lV(283m) 
520a,  eiitsüubete  IV 216a,  eibbebcu  IV216a  |  ©ebir^^^ivtcii :  (*)  \\476e-7a, 
8me,  480a,  le-2a ,  633e,  4me  (febr  terfd;tebne) ;  (aü^.)  l\476e-7a,  634me 
(febr  öer[d;iebne),  6e;  \ve\d)e  ©ebirg^art  bie  ^.  biivd)brccf)cn  babcii  \\[i62-4a 
(in  Quito  erforfcbt)]  :|  ba^  ©emeiniame  IV467e;  ©cftalt  1240m;  lV(288m--^), 
329a,  520a*;  ©etöfe  treit  gebiert*  1238m;  IV301e,  555me,  4a,m'l ;  §cbe 
I238e  (jur  §äufiß!eit  ber  2ri:Sbriid;e) ,  am  ^vaterraiib  [a.  mä]  IV  216a; 
[in  Säubern  ii.  ©egenbeii]  IV  329a,  480a*;  iaiw  IV 11 2m  (^insicbmig), 
-ftvöme  IV 57im*  (feine);  äl?e[fungen  1450a;  mitgebracbte  23?ineralien*  IV 
4ööm,7a,m;  ^^rofil  \Y618a*;  [@(^rift  über  3}.]  l\466eJ82a  (2:agebüd;ev) ; 
Umriffe  f.  5lbbilb.,  ^erjeidjniffe  [ügl.  ^Infsäbl]  IV  317m,  2r>a|fer  \\241me 
(ijcn  fd;meljenbem  Schnee);  3^M  IV 317m,  445e-7a;  mineral.  3iihi""iifi^* 
fe^nng  \\634me  (mannigfaltige)  :||  bnlfanifd;:  (Segenben  \\331am,  (i)e* 
antterX  V (24m)  29a;  3one  b-er  Jbätigfeit  im  ncrbl.  Stfien  IV224,  492e-3in 
—II  G.  F.  Waagen  II85m,  128a;  ilBage  \\\198X ^  ber  fübl.  SBagen  III 
5ö0(e),  S3arcn  Walckenaer  II  475a  |  Söalb,  pl.  SBälber  (*):  langes 
Srbbeben  IV216am;  -gegenb  I393e  {^^Q  Orinoco)]  -gegenben  II86m,  III 
97e;  lange  in  ben  2ö.  gelebt  II 21m*;  am  Orinoco  [a.  -gegenb]  II 68a,  III 
97e;  ^W.  Or.  u.  2Ima3cnenftrcm  II  86m*;  3erftörnng  II483e*  (i^erminbert 
ben  biegen)  :|  ferne  SBanbernngen  I38a,  Sap|)en  f.  donqniftabcren  |  ^ärme 
[4:  jtem^er.]  (f.  (Srbe)  1  480e-la:  mit  ber  §öbe  abnebmenb  1353a,  482e; 
11175a  ]■  Wafhingtoyi  IV  593m  (5(nfentF)aIt  auf  ber  Diücfreife,  JetTerfon); 
Qa\\  W.  1 474a :| SBaffer  IV24i?ne (nnterirbifd;e);  SSeinban  I481aX,  -tranben 
I347e+;  ^^eüen  f.  50?eer  j  3SeIt:  alte  1362m  (falte  3one),  -alter  11424a 
(üier);  nnmittelbare  5ln[d)annng  II66a,  in  beiben  2B-tbeiIen  [=  Srbtbei'.e, 
ipemif^baren]  1210m  :|  Werchoturie  (im  Ural)  IV 69m,  SBerfe  I  e.  Xllle; 
A.  G.  Werner  IV210a,  V73a;  Whipple  111505m,  Sinbc  III  620e 
((SinftiiB);  SSiffen  II  66a,  -fc^aften  \92e  (f^ortfc^ritt) ;  SBogen  f.  9)?eer, 
SSclfen  f.  93?cnb,  Wöpcke  III  Ö4ie-2a,  Wotan  in  dfiia^a  III  475m-öa 
(5m),  Wrangel  1131a;  iffinnf^  [f.  Sentral-^tmer.J  IV 4S2a  (erfüüt),  Sa^iinid-e 
I438e  (beihefte);  Wyfsokaja  gora  (Ural)  IV 209m,  Xalapa  f.  Jal.  \  Yana- 
urcu  (Srn^ttionS-^iegel  beim  dbimbcrajc)  IViö2e,  499me:  ranf4)enber  33acb 
nnter  ibm  iV241me,  499e;  ^>Ian  IV360e,  2;rad;Vte  IV(480m)  640e  :| 
Yurifapundaro  l\ 638me  (^Tmeifenbanfen) ;  3aMen  II [454e-7m  ^te((en= 
tüertb],  3at)l3eid;en  II2ö3e  [454t;-7m]  ||.  er  jeic^net  1458m,  V53m  |  3eid;' 
nnng(en)  IV 255a:  im  ^/fai  V82m,  83a;  in  ben  viies  des  Cordill.  IV 
513a  (t)on  Rieux);  im  2:agcbnd;  IV 569a,  ßl7e-8a  ||  3eit  IV512m  (frübereö 
eine  lange3.  ber)  I  3obiacanid;t  I [i42e-4a,  öe-7m]  4l3e-4a;  IllööSe 


584  A.  V.  Humboldt  ^ob  --  3u,  fmagnetifd^  U§>  Qnteuf. 

[9-590a]:  33eobad;timg  m[589am],  ©(aiij  lU 589m-590a  "]  l)c\^e  3cne  I 
336e,  III  110a:  biirc^tüaubevt  II 86m  :|  3ucfevX  U401me  ((gan^hit-üßcrter 
baf ür),  425me ;  Zumhalica  IV  364m  (S3im^ftein-53rii(^e),  Zurla  III  367e-8a  X 
fmognctift^  (tgl.  oäJ^agnetnabel,  °(grb-2^agnetigmu§,  <^iD^agiiet-:  am 
@nbe)  [f.  oben  bic  ©I.  gevurobr,  @übfce,  Suffex]  ...  l\108e,  9ö,186e 
||3ufa$c:  2l6h)eid^iing  lY64m\:  33eob6.  IVi52e,203a:  gleichzeitige  IV 
173e  :\  fvü^e  ^eimtni^  l\ {119e-120m)  193m  |  Sinie  üt;ne  21.  IV54me:  in 
SRitBl.  (n.  ©ibir.)  IV138e-9a,am,  203a,  4m;  Linien  o.  21.  lY  134e-5a 
[200-2a] :  9^pt^tt?enb.  hjeitercr  evfovfc^ung ,  diaü)  311  (Sjpebb.  [tgl.  ßj^^eb.] 
lY  134e-5a,  200e-lm:,  H.'s  2maliger  iBcv[d;Iag  lY  200e-lm  :|  in  Mexico 
IV593e,  [an  Örtern]  lY  189me',  in  ^JnBIanb  IV138f-9a,am;  ©ti^rung 
bnrc^  S^orblic^t  [f.  l)p.  niagn.  UngeiuitterJ  IV  147m,  208a  \  ftiinbl.  3>eränbe* 
rung(en)  IV 69a,  117a,  126e-7a,  190e,  208a:  «öeob.  lYllSa-,  4  33en?egimgen 
IVil7e,  2S9e-iPOa:||in2lmerifa  [f.  3nten].]:  SSecbb.  [a.  Störungen]  I 
[452];  IV<S6e,e  (ton  Borda  anfgefovbert),  109a  J  in  (Sübamev.  [f.  öntcnf., 
9ieig.]:  SSecbb.  [a.  9ieig.]  IVi02e-3a,  180e-lm  .|1  2iquotür  \190e-la,  4a, 
433e;  IV68am,<S5am(177me):  in  ^eni  [a.  3ntenf.]  IV<SSa,a  (bui^if^nitten), 
89e,  101a  [183e-4m] "[  in  2Ifien  (=  9^11^1.)  [f.  Sntenf.,  9^cig.]:  S3ecbb.  [a. 
Surc^^a]  I  437 e,  447m ;  IV  69me,  86e-87a,  109e,  203a  J  53  e  0  b  a  c^  t  u  n  g  e  n 
[f.  2lmerita,  2irien,  Berlin^  ©nrc^a,  Paris,  9ii;^Kinb;  2Ibn\;  3ntcnf.,  9?eig. ; 
(Störungen,  Ungettitter]  \Y61me,  94m-95a,  ISOe-lm:  21  vt  [tgl.  ^Jeig.j 
1438m,  IVi26m;  in  Asie  centr.  IV204m ;  gleid;seitige  [f.  Slbtr».,  Berlin, 
Störungen,  Ungern.]  IV79e-S0a,  147m,  197m;  [Orte]  IVi52e,  147m; 
^eröffcntl.  [f.  Sntenf.]  lYölme,  198m  :|  in  ^ergh).  [.  3nten].  ||  in  Berlin 
[a.  Ungcititter,  f.  SD^agnetnabel]  |:  58ecba(^tnngen  [a.  Ungeh?.]  I  [436e-7] 
7m;  IV64m,  69a,  d8e{118a),  [i25e-6],  132e:  1806-7  IV  197m,  8me\ 
1828-29  IV  197m;  gleichzeitige  IVi75e,  197m;  [^eitj  IV126e-7a  :|  ©arten 
|.  Ungelv.,  3^"^"^^^"  [^-  ib.]  IV  208a  |j  Borda  f.  2lmerifa  |  in  (Suro|)ü  [f. 
iReig.]:  53eebb.  [a.  gfjeig.]  IV  64a,  181me',  in  @.  unb  2liicn:  53eobb.  IV 
61me,94m-95a  :|  diaih  ju  Sj-^ebiticncn  [a.  Linien  ebne  2lbn.\]  II [375m-6] 
6me,  in  Freiberg  f.  9ieig.,  ©cftein  IV209o;  ^awß  \437m,  lY 69a',  auf 
^ölicn  f.  Sutenf.,  92eig.;  Snclinaticn  =  S'Zeigung;  3"[trument  [tgl.  S3cuf[oIe] 
IV2i5e-4a,  pl.  -e  IV132eH3nten)ität  II515e;  lY61me,  63e-64a, 
86e-87a,172me:  in  2lmerifa  n.  2irien  IV<S6e-(57a;  in  ©übanier.  IVllSe, 
180e-lm  [SDUnige  t.  Örtlic^f.] ;  im  magn.  2rquatcr  (in  Pem  lY89e\-90a  (al« 
©in^eit  ber  relat.  «Scale),  33ecbb.  IV86e  (bie  erften  teröffentl.) ;  in  Sergirerfen, 
in  ber  2:icfe  lVP4a;  auf  §öl;en  u.  ©ebirgen  ((Sinfl.,  2IbnaI;me)  IV947n-95a, 
IWam,  ISOe-lm-,  Ijoriscntale  IV 205a  (beim  9ZorbIi4)t),  '^^^arte  lV63e, 
ina^.  IV  88m  (in  bcn  2}iagnet^^oten),  ^^"-SD^effungen  IV94Tn-95a,  beim  Oiorb* 
lid;t  IV20Sall,  [Örtli^!.]  f.  Sitbam.,  für  Paris  IV  68a,  in  Peru  f.  tcrbin 
'Äquator,  in  liefen  f.  ^ergtt).,  fccularc^eränb.  IV(98m)  183m,  3!mabme  [tgU 
ü)^aj.]  IVSSam  (irrige  2)?einnng  tcm  Sac^fen  ber  3.  tem  m.  2{quatcr  gegen  bie 


Alex.  V.  Humboldt:  fmagnetifd;  Qo  —  ^       585 

äl^aguetpcle)  II  3ciiviial  [=  Saget.]  f.  Uiigeiiv,  ^avte  f.  Sntcnf. ;  SDleffimgen  [f. 
Suteiii'.]  W94m-95a,  147e-8a]  in  Mexico  j.  21[>h?.,  S^äc^te  f.  Ungea\  u.  atlg. 
Sil^kb.  1 1 9^  e  i  g  11  n  g  (cb.  Suclination)  II  321e-2a ;  IV  72m,  86e-87a,  102e-3a, 
8e, 9a  [110-lm],  186e, 7e:  iiK^übaniev. :  ^eobt.  IV109a,  ilOe-ia [3-4a],3m, 
THme, lS3e-4m,le',  iiiSIfieii  lV109e,  187m ;  53eobb.  [f.Oier:  ©übainev.,  Sii' 
rc^a,  Pari5]  IVi02e-5a,5a,e,  9a,  llOe-la,  2me,  171m,  183e-4m  (4m),  6e, 
5am  (DJietliobe);  jii  i8reiten-53eftimmimgen  IViZim;  (Siiiflu^  ih^u  (Svbteteu 
l\113-4m,  188m :  Slbnaljme  IV115-4a ;  in  dnxcpa :  S3ecM>.  lYlllam,  181me, 
7e;  iiiFreiie?-^;  Siefe  lY112me,  187e-8m;  [®vabe]  IViS7e;  ^elien  IV 
[110-lm  ((ginfl.,  2(6ua^me)i,  llOe-lm  [Seftimmung];  maa^t  lY  187 e,  nevb* 
Itc^e  IV lOOra  (in  bie fiibl.  iibergef)eub),  in  Paris  lY  108a  (33ccb.),  in  Peru  IV 
183e-4m,  (gtovungen  1432a,  ©njT.  ber  Siefe  [a.  öovbin  Freiherg]  lY  112me 
(in  Freii.);  jäfirl.  SSariation  IViO^e,  9a;  53eränb.  IVll4am  (^(c^Iicf)e)  ||  mit 
Oltmanns  [a.  Ungelr.]  IVllSa;  Orte  [f.  Slbtr.,  8eobb.,  Ungetiv]  IV:/52e, 
Övtlic^f.  f.  Snten].;  Paris  [f.  Sntenf.,  9^eig.]:  iBeob.  [tgl.  9Zeig.]  IViOSa; 
^erfcnen  j.  Ungen?.;  in  Peru  f.  Siqnatov,  Snteni'.;  in  Rmn  [a.  Ungeiv.]  IV 
117a;  in  JRuilanb  (=  Slfien)  [f.  Slbtr.,  Sinie  cl»ne  SlbU).,  (2tat.]:  S3ecbb. 
IV 204m  I  (Stationen  ob.  SBarten:  auf  H.'s  ^atb  errichtet,  feine  S3ecbb. 
großartig  auf^beljnenb  I [456m-9a] ;  lY 7U-72a,  128e-9a]  niagn.  u.  nietccvel. 
et.  \Y69e-70a  (in  '^n^l),  70me  (in  Peking)^,  (Station  IV172e!l  J  (Stö* 
rungen  [=  ^^\  Ungetvitter]  (a.  Steigung)  I  427e-8a,  435a,  8m;  IVöPa: 
SSeobb.  \434me  (in  ^Imer.;  e),  IV173e  (gleic^scit.);  burc^  baß  9M-bIic^t  IV 
(147m)  :|  Xagebuc^  [=  Journal]  IV207e-<Sm(8m)  [bei  Hanfteen];  in  bev 
Siefe  f.  Sntenf.,  9^eig.  ||  Ungeiritter  [§^.  =  (gteningen]  (meift  in  Berlin) 
\Y64m,  117a  [125-9a,  'ä.  196-8],  125e,  132e-3a,  [196m-7m,  8me]:  2(uf- 
^ahi.,  Serjeic^n.  großer  lY  196m-7a,  an^evorb.  IV127e  |  S3eobad^tungen  IV 
[125€-6]  8e-9a,  196m,  7m;  sg.  -nng  (*):  2lvt,  ©n-  n.  SJcrric^tung,  3ivec!* 
{Y[125e-6]196m;  gleid^geitige  an  toielen  Orten  IV  152e,  147m;  feine  mcg-- 
lic^  \Y127am'',  9?äc^te  IVl26me,  ^efultate  (u.  njaö  man  beobachtete)  IV 
[126e-9a]  9m,  ftiinbl.  IV195me,  3eit  IV126e-7a  J  gu  Berlin  [if)m  gebort 
faft  am  an]  IV[125-9a,  21. 196-8]  132e!l-3a,  147m,  196m:  1806-7  IV 
130a,  IPSme;  33eobb.  f.  aüg.;  ©arten  IV  125e,  147m;  ^crfonen  IVlPÖjn, 
33er§ei(^n.  IV19öm-7a,  3immer  [ögl.  ^Berlin]  IVl26am  :|  befd^ranfte, 
ti^enig  verbreitete  IV152e-5a;  Eintritt  f.  9?cgelm.,  bie  ijerfd^iebeiiartigcn  Qx* 
fc^einnngen  lY [126e-8];  gri^ßere,  ^'cftige,  j^arfe  IV127am:i,  8m'\,  132e-3a, 
196m-7a  (S^erjeid^n.) ;  §äufig!eit  IV  130a,  196m-7a;  Reifer  lY  196m, 
Sonrnal  IV196'm-7a;  r(eine(re)  IV  127a,  8m  j  ^Kagnctnabel  lY  [126e-8a 
3nftänbe  n.  53cn?.]:  ^nl}e,  regelmäO.  3uftanb  n.  ®ang  IV12öe-7a,e  :| 
mä^tt  f.  Berlin^  H.  unb  Oltmanns  („loir")  lY  [126^m]  196m,  [Crte] 
(tgl.  iBeobb.)  IV152e,  9iegermä§.  [ögl.  9KagnctnabeI]  beö  (Eintritte  IV  [125] 
198me,  9JefnItate  f.  S3ecb.,  in  Rom  lY  125e,  ftarfe  f.  gri:§ere,  SSerjeid^n. 
f.  2iiif5al;I.,  ißor^eröcrfünbignng  IV12<Sme  ||  23ariatioii  f.  i)?eig.;  SSeränberung 


586  A.  V.  Humboldt:  fmagnetifd^  ^  —  ^.  Qa^r  1804 

f.  mw.,  Sutenf.,  WxQ,]  SBagen  (bev  S^incfen)  IV(50m)169e,  Sffiartcn  = 
Stationen  ||—  33?agnetfeerge  YY209am  ||  MaQnttnahtl  (f.  ^^.  magnetifd), 
magn.  Ungetritter)  I  [42(§m-9m]  8e-9a,  [452];  iyiJ5m-4«  [i26-5a]:  ^eob. 
in  Srmer.  I[432];  in  ©iibamev.  lY  113me,  272me  ;|  33ecb.  f.  5tmer.,  in 
Berlin  iy[126e-8a  (ßiiftäiibe  u.  53eh).)];  53eir.  l  Berlin^  4  33en)egiingeii 
[f.  iik.  niagn.  5tbn).]  IV  iSPe-iSfOa ;  311  53rcitcii-S3e[tiiimiimgen  I  [428m-9m], 
Suftnmieiit  iyil3e-4a  {m\  Borda),  kirn  9^erblid;t  IV207e-Sa,  H.'s 
t)ö#e  OfctüationS-55erfiirf;c  IViSlam,  Buftänbe  f.  Berlin  :\\  g-rb-9Jl09nC= 
ti^mil^  (ob.  teüurifd;ev  9)Jagnet.  IV  69m)  (f.  {)p.  magnetifd;)  I  (340m), 
[432m-3ml  4me,  5a[6m-9a]-,  IV(69m,  108e,  9a,  iSöe):  lange  3rufnier!f. 
bavaiif  lV77e,  tefveunbcter  ©egenftanb  IV 649m,  (gj-Vcrinieiit  IV 79a,  Siileiif. 
f.  (grf;n}ing.,  [9}?ct{)cben]  IV  79a,  3iiteii|.  biivd;  @d;nnngiingen  I[452m-5m], 
^coH\  ber  S3ariatiün  \434me 

S.  ,3?a^rC^3a^(cn  beS  SeSenö  Alexanders  von  Humboldt: 
1792  IV 609m  (9ii(^timg  ber  ©ebirgcfctteii),  637e  ((Sommev:  9te([e  mit 
Freiesleben  im  I)cl;m.  9}JitteIget\)  :I  1794  IV518a  (§ert^[t:  Eifel),  1795 
IV632me  (9?ei|e  bm-d;  gvaii!eii,  bie  Sc^tveis  it.  Obevital.)  |  1796  IV  624a: 
in  ^raufen  IV148e,  208e  :|  1797  IV 624a  i|  !•?»»  1 432e  (-1803),  IV 
623e  (-1804):  ^rübialir  u.  @cmmer  IV48lme  (in  @^>anieii),  @c^>t.  IV 
623e  (big  ^etn-.  1804:  in  55ene5nela  \\\\\\,  ©übanicv.  n.  Wl^x-),  4  9?oö. 
I442e  (2  SrbftcBe),  4-7  9Jcb.  \\[U3-4a  Cumana],  12  9Joi}.  I  399am 
((£terii[d;uii^^cu  in  CamoTia)  ]"  ^öarcm.  9J?ef[imgen  1476m,  in  ©alicien  II 
410a,  in  ©iibamer.  IV632e  .||  1800:  ^ebr.  IV[245e-6  Neu-Vahncia, 
Venezuela,  Trincheras  •  6a]:  Trincheras  V80m,e;  <Bipt.  IV113e-4a  (nai^ 
ber  gr.  gln^reife)  J  1801 :  17  n.  18  5(pvir  in  Tu7baco  IV [257e-9m]  9m, 
511e  II  180ä:  San.  Hs  Siili  V53m  (in  Quito),  16  Wdxi  lY 361am 
{Antifana  teftiegen),  giübjafir  IV 286a  {Pichinchd),  26  3J?ai  Y 47me  (tvater 
bee  Pich.),  3nni  IV[462-4m  §cd;cbene  bon  Qwi7o;  Riobamha,  Tunguragua 
erftiegen  (and;  526e),  (geiltrüde  öcn  Penise  nfu\;  2;va(^t}t  auö  ©vanit 
ansbrcd;enb];  23  3iini:  C/iim6oraso  Beftiegen  IV 359e,  462e;  Snli  IV4ööe 
(m:ffati  üb.  3?nl!ane),  017e-8a;  §crbft  1328m  (Ström,  b.  ©übfec);  9  9Zpü.: 
S)nvd;gang  be?  Merkur  i>cr  ber  @onnenfd;elbe  III  398e ,  537e  J  Coto- 
paxi  lV577e,  Lactacunga  iy.577w,  in  Peru  IV  184m,  Tacunga  lV487e 
:||  1803  [f.  pasigrafi;.]  IV109a,  Y89m:  4  San.  (n,  l^orr;er):  in  Guayaquil 
IV  575m,  V31a;  ^cbr.  IV534m  (in  bcr@iib[ee:  Cotopaxi  Qel}'6xt);  i>om 
Wäx]  bis  f^cbr.  1804  IV 59.5m  (in  Mexico),  9-11  Wdxi  lY308e-9a 
(japagayos  anf  ber  ^abvt  ton  Guai/aquil  irnd;  Äcapulco),  16  Wdx^  HI 
620e-la  (in  ber  ®iibfce);  (Bcpt.  IV245me  (Guanaxuato),  18  ©e^t.  IV341e 
{JoruUo^,  19  (Sept.  IV 344m  (Jor.  erftiegen);  29  Btpt:  Toluca  erftiegen  IV 
428e,  59ie  J(in)  Mexico  IV145am,  432a,  3a,  593m;  V89m  :||  1804 
1476m:  24  3nn.:  3«effnng  be^  Popocatepetl  IV318e,553e,  022«;  gebr.: 
5Beggang  ton  Mexico  lV593m,  623e;  7  gebr.:  Keffer  ton  Perote  beftiegcn 


A.  V.  Humboldt  ^.  ^al)X  1804  —  (E^.  Asie  centr.  Tl    587 

IV568e,  9a;  öor  Simi  IV187e  (magn.  9^eig.  im  Dienen  (Scnt.)  :||  1803 
IVllTe;  Simi  IV189e  (in  Rom),  im  «Scmmer  IV466e  (in  Rom),  12  2lug. 
IV274am  (gv.  5In§6ni^  be«s  Fe/wr^y),  @e^t.  IV489ra  (Fe/w^-)  /  26  Se^t. 
IV 502a  (i\ocero)  J  33avom.  3)?efiiingen  I432e;  Ü^eife  (mit  Gay-Luffac) 
bnr4>  Italien  n.  bie  ©dnvei^  IV  624a,  in  3tal.  IV  604a ;  iN'eape/ IV484e; 
Vefuv  [a.  Srng.  n.  ^tpl]  l\229m-230a,  390m  :||  l$i06:  ^ept.  IV 
128me,  196m-7a,  8m;  V54a;  24  (Bcpt.  IV127m;  20  3)ec.  IV147e, 
207e-8m]m\t  Gay-Luffac  aii^  3tal.  iiaä)  Berlin  IV  108m;  in  Berlin: 
magnet.  53ecbb.  I436e,  7m;  IV126e-7a,8me,  130ci,  147e-8a,  197m,  <Sme 
II 1807  IV591e:  in  Berlin  magnet.  Söectb.  I  436e;  IV126e-7a,  197m  :| 
1810  IV 466m  (in  Paris),  1811  IV466m  (it.),  1817  1340a  (3)ctkvmen) 
II  1822:  §evbft  IV469m  (Pozzuoli),  9?ob.  V90a  (in  Verona),  c.  (gnbc 
9fJoi\  V59m  (Fe/wr)  J  ßea;  1461c;  Fe/ar  IV 390m,  605e  ||  1825  V67am, 
89me;  1826  V67am  |  1827  11426a;  IV185a,m:  9?oü.  V89m  (ßcxU\, 
in  bei-  SSevI.  Uniueif.)  f  1  8 2 8  1438m,  II  128a;  IV69a,  112me,  173e, 
197m;  ^erbft  1437m  (magn.  ^am^)  J  1829  [f.  nfiat.  3?eife;  IV  145m] 
1365a,  437e;  l\69a,me,  185m,  197m:  'iHman'il  in  bev  53erl.  Slfab.  IV 
108e:|  1832  II128e,  1835  11128a,  1836  1438m,  1838  H  475fc-6a 
(Paris),  1839  l\2ü0e-lm  |  1845  111529a:  2(ng.  IV518a  (Eifel),  l'"33b. 
be«  ^o^mcg  V89m  :|  1854  IV626e-7a  (gdiDiak) ,  7a  (3uni);  1857  IV 
626j-7m  (3nni),  1859  \96e-97m  (3  Wäxy.  S3nef  Bouffingault's  über 
Trincheras) 

(S.  ©Triften  nnb  9Bcrfc  Alexanders  von  Humboldt  [tgl.  im 
aüg.  511>babet:  (Schriften,  Serfe]:  academie  des  Inscriptions  II  263e 
(2I6IianbI.),  analyse  de  l'air  atmospherique  (im  Journal  de  phj^sique) 
IV5i0m  II  Stmerifa:  Sentral-2l.  f.  Guatemala  J  Amerique:  atlas,  voyage 
f.  Nouveau  Cont. ;  formations  de  l'A.  merid.  f.  voy.  au  Nouv.  Cont,^ 
monumens  des  peuples  de  FA.  [.  vues  des  Cordilleres  \\  Andes  f.  Cor- 
dillerts  \  in  ben  annales  de  chimie  et  de  pliysique  [[.  Brochant]  I 
44m,  462m,  476m,  483a;  IV208e,  \51e-52a;  in  ben  ann.  des  sciences 
nat.  I  42a  :|  ülnfi^ten  bev  ^atnx  f.  91;  5lpl)cvicmen ,  aphorismi  f.  flora 
Friberg.  |  memoires  de  la  soc.  ä'Arcueil  [a.  isothermes,  magn.  3ntenf.] 
IV  495m  (Oiieücn,  T.  3)  ||«  fragmens  de  geologie  et  de  climatologie 
asiatiques  l\ 398a,  584a,a  (B^it);  afiatifd^e  9fei)e  j.  Ural  J  Asie  centrale 
(3Beif  ükr  3nnev-2t[ien  IV 454m)  [a.  lignes  isothermes]  I  47m,  187m, 
395e,  417a,  9a,  429e,  442m,  5m,  456a,  8m,  460m,  470e-la'l,  e-2a,  3e, 
4m,  5alll,  6all,  480a,  3am'l;  11423m,  435m,  9a;  111195m,  624a;  \y69me, 
158me,  169e,  188am,  203a,me,  (2ö3e,  361a),  379e,  380m,  le,  2a,m,  398a, 
506e,  9a,  520e,  7e,  557m,  8m,  572e,  582m !l,  4a,  5a,  597m,  606e-7m,  8a,p, 
9e,  610a,m,e,  3a;  V(41a)  50me,  55a,e(70e),  (83e)  91m,  97ni,  98am: 
hautcur  des  continents  1475a,  ©nkitung  II439e-440a;  OeBivgefctten 
IV 454m,  607m,  8a;  magnet.  IV183m  (5rBeil),  204m  (53cebb.);  faussea 


588     A.  V.  Humboldt  (E.  Asie  centr.  ^  —  geogr. 

positions  IV  527me;  [@teßen]  II 42I??ie  ...  V95am;  Mahlmann's  Übcrf. 
1450m;  toult.  3one  IV224me,  492e-3m  :||  recueil  d'observations  astro- 
nomiques  [a.  nivell.  de  la  Cordillere]  1 422m ,  445e,  482e ;  III  110a, 
132a,  7e,  541am;  IV  68m,  167a,  183e-4m,  200e,  527a,m,  545f,  564e,  5e, 
8me,  613me,625e-4a,630m:  ©nleitimg ,  Ptolem.  C^ti!  11437a;  2lb^. 
über  9?efractioii  u.  33arcm.  2)2effnngeu  (refractions  astr.  IUI  10a)  IV62öa; 
[©teüe]  IV624e-5m,  e-6a  J  refractions  astr.  f.  observ.  astr.  «H  atlas 
[f.  hp.  Yues  des  CordUleres,  Nouveau  Continent  ^  Kourelle-  Espagne  j  f. 
Amerique,  Mexique]:  atlas  geogr.  et  physique  f.  Kour.  Cont.^  Kouv. 
Espagne^  atlas  pittoresqae  f.  vues  des  Cord.  :|  53avometer-2)ieff.  f. 
observ.  astr. ,  variat.  hör.  du  barometre  f.  rel.  bist,  du  voy. ;  in  Berg- 
haus §evtl)ci  f.  Guatemala ;  2IbK  ber  33  e r  1  i  ii  e  r  Slfab.  b.  SSiff.  1 450am,  482m ; 
II  263e;  §ocf)cbeiie  \)cn  Bogota  (in  bev  2)eiitic^eii  S^iertcljabv^  (£d;vift  1839) 
I467e,  Bonpland  f.  S5'nopsis  plant.,  lettre  ä  Mr.  Brochant  de  Villiers 
(in  ann.  de  chimie)  1462m  ||  „^er|iic^  bell  Chimborazo  gu  befteigeii'' 
(H.'s)  l\162e:  1836,  in  Schumacher's  aftv.  Öalubiic^  1837  \\359m, 
634m;  liMebev  in  H.'s  !lcin.  (Sd^r.  IV634m  J  Bouffingault^s  S3efteigimg 
(in  ben  fl.  ®c^v.)  IV572me  ||  aimales  de  chimie  f.  ann.,  hauteur  des 
continents  f.  Asie  centr.  || —  Cordilleres  (and)  Cordillere,  SovbiUeren; 
Slnbegtette*) :  SItlaö  f.  flein,  ©d^riften  |  carte  hypsom^trique  de  la  Cor- 
dillere des  Andes  1831  (im  atlas  geogr.  et  phys.  du  voy.  IV 534m) 
lV528me,  534ra:  and;  gen.  c.  h.  des  noeuds  de  montagnes  dans  les 
Cord.  l\606e-7a,  Äarte  ber  ißevjir'eignngen  u.  S3ergfnoten  ber  Sdibet^fette 
1831  IV520e  :|  nivellement  barometrique  et  geodesique  de  la  Cord, 
des  Andes  (in  ben  observ.  astr.)  I445e;  ]\183e-4m,  351a,  514a,  o65e, 
9e,  [623e-4a  (entF)ärt  H.'s  ^öbenmeffungen  in  5Imer.)J,  638e,  641m  :||  vues 
des  Cordilleres  et  monumens  des  peuples  indigenes  de  l'Amerique 
(letzterer  2^itel:  mon.  etc.  \411a,e;  111465m, 562ra)  [nnc^  atlas  pittoresque 
du  voy.  gen.]  I411a,e,  448m;  11424a;  III  i95m,e,  209a,  475m,  485e-6a,m, 
577e;  IV (261a)  512e-3a,  521e  j  atlas  ba3n  (atlas  pittoresque  du  voy. 
lV575e):  ^bbilbnng  III 562m, 570a;  IV 502m,  513a  (gemacht  ton  Rieux); 
planche  IIl577e;  IV 523m,  570a  :||  iBnlfane  bev  Scrb.  f.  flein.  (Bö)X.  — 1|  in 
Crelle's  3cnnial  f.  3a^Iseid)en,  3)cnt|4)e  ^iertcljal;re  Sd)vift  f.  Bogota,  Dove 
f.  niagn.  5I6h).;  tableau  physique  des  regions  equinoxiales  (in 
geogr.  des  pl.)  1450a,  vo)^age  aux  reg.  eq.  f.  Nouveau  Contineut; 
essai  politique  f.  Nourelle-Espagne,  examen  critique  f.  geogr.  du  Nouv. 
Cent.,  tableau  des  formations  f.  voy.  au  Nouv.  Cont.  |  flora  Friber- 
genßs  subterranea  \4S6e-7  [Stelle],  7e,  490a;  5I^^^ori§nien  (aphorismi, 
bei  ber  ^lora)  I486e,  7e,  9e-490a;  =  physiologia  plantarum  I  487e, 
9e-490a:\  über  bie  imtevivb.  ©aSarten  lV632e  (öcn  W.  v.  Humboldt 
1799  ^evan§gegeben),  pasigr.  geognostica  f.  P  |  geographie,  ©eegr. 
[f.  ^flan^en,    plantes]:   examen  crit.  de  l'hist.  de  la  geographie  f. 


A.  V.  Humboldt  (E.  geol.  —  Nouv.  Cont. :  geogr.    589 

Nouveau  Continent  :\  fragm.  de  geolögie  etc.  f.  asiatique,  ^^^ficgiimiiif 
ber  ©etüäc^fe  f.  5(n[ic^ten  bev  9ktur,  gisement  des  roches  f.  R,  in 
Gren's  Journal  ber  ^^#f  IV208e  (über  beii  Haidherg),  über  bie  55iilfane 
Üüll  Guatemala  u.  Nicaragua  (in  Berghaus  §ertl)a)  W 537e~8a]  Haidberg 
f.  Gren,  Jenaer  £.3.;  bei  Hanfteen  f.  Karften,  niagit.  SDieffiiiTgen  h.  9tcrb* 
\\6)t:  bei  Herder  f.  Meifsner  (Srbft.,  in  ber  §ertba  f.  Ckcatemalu,  über 
§i3bennie[fimg  f.  Journal  de  physique,  carte  hypsometrique  ].  Cor  diller  es -^ 
sur  les  montagnes  de  VInde  (in  ann.  de  chimie)  I  44m,  483a  \  lignes 
isothermes:  in  ben  mem.  de  Ja  soc.  d'Arcueil  I480ni,  V92m;  in 
Asie  centr,  \  480a  :\  Jenaer  $?itt.  Beitmig  IV208e  (üb.  b.  Haidberg), 
Journal  de  phys.  f.  P,  S3rief  an  Karften  über  4  53eh.\  ber  magn.  2{bn?. 
(in  Hanfreen's  ,3agneti§mn§  ber  (Srbe")  [l^gl.  magn.  2)?effiingenj  \\189e- 
190a,  lignes  isothermea  )'.  I,  £iiftbrnd  in  ber  Stro^engegenb  (in  Poggend. 
5tmi.  33b.  37)  1479m  ||—  magnetifc^  [a.  Poggend.J:  2lbireid)iing ;  über 
4  8en\  ber  ni.  Slbti).  f.  Karlten;  ^onvort  3U  Dove's  Slnfja^  „über  bie 
ftünbl.  35eranbb.  n.  bie  ^ertnrb.  ber  m.  ^i')x\'*  (in  Poggend.  5inn.  33b.  19; 
^Qi.  @ti3rnngon  n.  Pogg.)  l\108e,  da,  186e  J  3nten[ität:  2lbb.  üb.  bie  öer* 
miberl.  Snt.  ber  S)'?agnetfra[t  (mit  Biot,  im  Journal  de  physique)  IV 
432e-3a;  über  m.  3nt.  in  mem.  de  ]a  soc.  d'Arcueil  T.  1.  l\64a,  180e-l 
(le);  „^ecb.  ber  3nt.  magn.  Gräfte  n.  ber  magn.  DfZeignng"  (in  Poggend. 
mm,  S3b.  15;  i^gl.  f^ogg.)  lV108e,  9a,  186e  :\  magn.  2«ef[ungen  bei  e. 
9Jorbli(^t  1806  (bei  Hanfteen  abgebr.,  bgl.  Karften)  IV  i47e-Sa,  207-5m 
[Steüe],  8m  (gen.  magn.  2:agebu^)  |  D^eignng  (Snclin.)  [a.  3ntenf.]:  „fecnlare 
iöeränb.  ber  m.  3nct."  (in  Poggend.  ^Tnn.  S3b.  15)  I  432a  J  (gtbrnngen 
(^^Nertnrb.,  in  Poggend.  5Inn.  SSb.  19;  tgl.  5lbiv.  n.  Pogg.)  1432a:  bilbl 
2)arf^eü.  ber  m.  ©törnngen  in  Berlin  (ib.)  I437e  :|  2:agebuc(;  f.  SO^effnngen 
:||  ßrb-9JlagnetiemuS  [f.  rel.  hist  du  voy.]:  „...  ^bänomene  be§ 
teünr.  2)Zagneti§mug"  (in  Poggend.  Sinn.  S3b.  15)  IV108e,  9a,  186e 
— II  Meißner  ©tollen  (in  Herder's  Srbftcßen)  I417e,  35arom.  2??effnngen  f. 
observ.  d'astr.  |  Mexique  [[.  übr.  Nouvelle-Espagne]:  atlas  du  M.  f.  Kout. 
Esp.,  analyse  de  l'atlas  du  M.  =  essai  pol.  sur  la  Nouv.  Esp.-  <|3rofiI 
f.  atlas  de  la  Nouv.  Esp.,  Sßuffanc  f.  !fein.  @c^r.  :|  monnmens  des 
peuples  de  VAmerique  =  vues  des  Cordilleres  •  „SBerfuc^e  über  bie  gereifte 
2)hu^fel-  n.  5Rerbenfofer"  11430m,  V(71m)91m  |  Slnfic^ten  ber  9?atnr 
I  [®.  IX],  369am,  488a,  490a;  11115a,  132a;  111124m  (451a),  5a,  540m; 
IV  162a,  (238am,  300a),  390m,  499m,  533m,  592e,  3a,  4m II,  605e;  V 
(24am)49a:  P;i}ficgneniif  ber  ©eträd^fe  1490a;  II  90me,  132a;  (£teV).vn 
u.  äöüf^en  11115a,  £I;ierIeben  im  llrtvalb  111546m,  „über  ben  Sau  u.  bie 
SSirfnng^^art  ber  iBnlfane  in  i3evi(^ieb.  (Srbftridben"  (S3b.  2)  V54e  :|  nivelle- 
ment  [.  Cordilleres,  9^orbIicf)t  |.  magn.  3J?effnngen  || —  Nouveau  Con- 
tinent: examen  critique  de  riiistoire  de  la  geographie  du  Nouv. 
Cont.  etc.  (anc^  tnrj:   examen  critique;   önd^   gen.  analyse  de  l'atlas 


590  A.  V.  Humboldt  (£.  Nouv.  Cont.:  geogr.  —  Poggend. 

geogr.  et  phys.)  1 410m  ,  420m,  9e ,  430e,  la,  440a,  9e,  469e,  470e,  le-2a, 
7elll ;  II  114m,  131m  (313m),  6am,  404m,  8m,  412a,  e-3a,  6m,  420ara,  Im, 
9m,  440m,  la,  461me,  2a,  474a,  5all,  8a,  485a!l,  6a,e,  491a,  5m;  UI  196a, 
354m,  361e,  7e-8a]  IV54me,  158e-9a,  169e,  188e-9a,  193m,  (287e)  494e-5a, 
522e,533a,  639e-640a;  V(64a)87ell;  ein  ©tiid  aus  bem  6*^"^b.  U[469e- 
472] ;  [@teaeu]  11405, 495m-6a;  beiitf(^e  Ükr[.  („frit.  UntcvfiK^migen  .  .  .") 
\l55e,  316m  :|| —  voyage  aux   r^gions    equiüoxiales    du    Xouveau 
Continent:  relation  historique  du  voy.  etc.  (uoüev  !^itel  IV  487m)  I393e, 
4m,  6a,  403a,m,  5m,  433a,  475a,e,  9a,  490e ;  II  104a,  404m,  460am,  515e; 
111131a,  IVöOOe;  aitcf)  Mo^  gen.  voyage  aux  regions  equinox.  (*)  II 
461a;  III  124m,  541m,  621e;  IV63e,  68m,  112m,  180e-l  (le),  6e,  7e,  8m, 
(328e,  481e),  496e,  524e,  6am,  559e,  599m ;  V56e,  96m:  Arago  (in  livre 
IV)  III  122a,   variations   lioraires  du   barometre  I  478c-9a,   SSudf)   f. 
livre,  9kp^tt;a  - Oiietle  i^oii  Cariaco  l\[514],  celt.   ii.   bas!.  @V'Wcf)e  in 
Slniev.  U460e-la',  edit.  in  4°  IV 641a*,  VÖ6m*;  [Söevbeff.  e.  gel^IevS]  Hl 
622m*,  tableau  des  formations  de  TAmerique  merid.  VSPme,  livre  IV 
f.  Arago,  (Svb-2)^agiietigmuö  \434me,   ber  2)^ünb  roll;  III  54ia,  (gteviu 
fd;lran!en   III  116a  :||  atlas   geographique  et   physique  des   regions 
equinox.  du  Nour.  Cont.  (ge^Iivt  guv  relat.  bist.  IV562e)  [a\\&)  gen.  atlas 
de  VAmeriqueW  533e]lA.lm',  IV357a,521e:  Choco  IV534m,  ^Jü.  ib.; 
planche  IV  562a,  607a;  ^axit  ton  Quixos  IV555e  ]  atlas   pittoresque 
du  voy.  =  vues   des  Cordilleres  (ii.  atlas)  — :||  Nouvelle-Espagne 
[^p.  =  Mexique]:    essai  politique  sur  le  royaume  de  la  Nouvelle- 
Espagne  (auä)  furg:  essai  politique  gen.;  aiiii)  beg.  alg  analyse  de  l'atlas 
geogr.  et  phys.  du  Mexique  YV  568e,  593e)  1406m,  444a,  453a;  11479e; 
IV167a,(318e)  500e,  527me,  545ell-6a,m,  551m,  3e,  5ali,562e,  8me, 
592e,3a,e,  4a,  8e,  9a,622e;  V(74e-75a)93e,  96m:  2  2Iiif(ageu  IV562e, 
SJlufa  II426am,  [®teüe]  IV565am  J  atlas  geographique  et  physique 
du  roy.  de  la  Nouvelle-Esp.  (aiic^  atlas  du  Mexique  gen.  IV527e;  analyse 
de  l'atlas  du  Mexique  =  essai  polit.)  1457a;  lV452w,  520a,m:  planche 
IV523m,  ^rofil  ö.  Mexico  I457(m)  — 1|  recueil  d'observ.  astron.  f.  A, 
recueil  d'observ.  de  Zoologie  etc.  [-ZJpasigrafia  geognostica  (1803) 
1457a,   ^;pa[tgra^l;ie  \ 59m  {89m)  :|  in   A.   Petermann   f.  Popocatepetl; 
®eogva^I)ie  ber  ^[langen  [i^gl.  plantae  nfa\]  I12e,  V92me;  ^I;tjfiogncmi! 
f.  @eträrf)fe  I  im  Journal  de  physique  [a.  air  atmosph.]  1472a,  IV63e: 
üBer  §öl)enme[f.  CT.4)  IV 624a  :|  Pichincha  f.  !(ein.  ©Triften  ||  plantae, 
plantes  [ögl.  ^fTanjen]:  (prolegomena)  de  distributione  geogr.  plan- 
tarum  1 47m;  II 425me,  6a;  III  (451a)  485a:  53ci lagen  11425m;  [gteüen] 
\471am,480e-la\  II  40ime  :]  geographie  des   plantes   [ügl.  'ißflanjen, 
regions  equinox.]  I47a,  450a,  479a;  111116a:  lV(292e)  527e,  622e; 
physiologia  plantarum  =  aphorismi  in  flora  Friherg.^  Synopsis  plan- 
tarum  (ijcn  Humb.  u.  Bonpland)  I46Pm:||in  Poggendorff  s  Slnuaten 


A.  V.  Humboldt  (E.  Poggend.  —  W.  v.  Humboldt  ^i  591 

ber  ^f)t)[{f  11.  (yi;emie:  33b.  15  f.  magn.  3ntenf.,  9leig.,  iDJagnctiemii^;  S3b.  19 
f.  magn.  5l6h)„  etöniugen;  S3b.  37  f.  ^^iiftbriid ;  53b.  40  1472a,  f.  ferner 
§ccf)Iaiib  bon  Quito;  S3b.  44  f.  iBuIf.  b.  §c(^I.  öcn  Qwtfo  J  magnet.  (ju  ben 
öcrigen  dit.  bei  ^magnet.  geljörig)  IVlOSe,  9a  (128me),  186e,  7e-Sa,  Ömdl, 
198me,  200m  ||  „über   bie   §i3f;e   beö   me?:.   3>ulfaii^  Popocatepetl"   (in 

A.  Petermann's  ä)?ittr;eir ber  @ecgr.  1856)  lYß23e,  6m;  "-^jrcfil  tocn 

Mexico  f.  atlas  de  la  iVoiti*.  Esp.,  Oueneu  f.  soc.  d'Arcueil  \  Quito: 
„über  bog  §c^Ianb  m\  Qu."  (in  Poggend.  2Imi.  Sb.  40)  IV 634m,  „über 
bie  Sßulf.  be§  §oc{;fanbeg  i?cn  Qw."  (ib.  93b.  44)  [ijgl.  flein.  ^ä)x.]  1452m 
:J  9Jefracticnen ,  refractions  astr.  f.  observ.  astr.  |  essai  geogn.  sur  le 
gisement  des  roehes  1450a,  8m,  464a,  475a;  II 5i9a;  IV (265e)  514a, 
566e-7a  [eteüe],  613e,  620e,  633a,  8m,e,  642a:  \927ne,  93,e,  94a  1|  fkinere 
@d;riften  [a.  Chimhorazo]  IV(318e,  467a)  491m,  9me,  510m,  520am, 
le,  7e,  534m,  553e,  573a,  6e-7a,  618e,  621e,  640e!ll;  V (29a ,  47e-48a), 
51e,56e;  !(eine  ®c^r.  (*)  III  482m ;  IV162e,  520m:  2ttla§  ber  (Scrbiüeren 
IV255a%  V51e:  oud;  gen.  Umriffc  üon  3}iiifanen  ber  dorb.  bcn  Quito  n. 
Mex.  IV520am*,  V51e  J  Pichincha  lY 520m  \\  in  Schumacher  f.  Chim- 
borazo,  über  ©te^l^en  n.  SBüften  f.  2(n[id;ten  ber  9Zatur,  @ternf(^n:anfen  f. 
Zach;  lettre  au  Duc  deSuffex  1428a,  45(Sme;  \\71e-72a',  Synopsis 
plant,  f.  P,  tableau  physique  f.  regions  equinox.,  „über  bie  S^emVeratnr- 
35er[d;iebenbeit  anf  bem  (Svbflnter"  (^erl.  Slfab.)  1482m,  ^ic  t>cn  Teneriffa 
f.  Zach,  2:f)ierlcben  im  Um^albe  f.  5ln[id^ten  ber  ^atnx ,  Zxcpm  [.  Snft- 
brnd ,  9?eife  mä)  bem  Ural  f.  *G.  Rofe,  S)ent[d^e  S^ierteljabrf^  ©d^rift  f.  Bo- 
gota, sur  l'affimte  entre  les  volcans  et  certains  porphyres  etc.  (im 
2^ageb.  Suni  1802)  IV46öe,  voyage  aux  regions  equinox.  f.  Nouveau 
Continent,  vues  des  Cordilleres  f,  Cord.;  35nlfane  [t'>gl.  volcans]  f.  Guate- 
mala, 5tn[id^ten  ber  Dbtiir,  Quito,  !(ein.  «Sd^riften  |  in  Zach 's  mcnatl. 
Scrref^cnbenj  jnr  (Srb-  u.  ^immelsfunbe  93b.  1.  1800:  über  (£tern[d;ivan!en 
anf  bem  ^ic  toon  Teneriffa  III  (73am)  116a  :|  „über  bie  ®#eme  ton 
BaMjei^en  . .  ."  (in  Crelle's  Scurnal  für  matl).  1829)  II263e,  454e-5a, 
7m;  recueil  d'observ.  de  Zoologie  et  d'anatomie  comparee  1450m, 
Y52m  (^ifd;e) 

Wilhelm  von  Humboldt  („mein  93ruber"  f.  bei  Alex.  v.  Hum- 
boldt) 1117a:  3eit  Alexanders  be^  ®r,  II426e,  amerif.  <S^vad;en  Y17m 
(5lrbeitcn)  I  5Ivaber  II  265am,  457m;  arab.  f.  2öeltr;errfc^aft  :|  Budha  u. 
Buddha  III469e  |  Bufchmann:  gemeinfame  Slrbeiten  über  amerif.  S^rad^en 
V17m,  Sßeiflanb  bei  feinen  Slrbeiten  Vl7a;  „Äairi-@^rad;e"  V17a  (93ei* 
ftanb),  m  (^ortfe^^nng)  :|  gried;.  Sbor  II  97a,  132a;  iinfre  ditilifatien  ans 
ber  ber  ©ried^en  n.  5Äi5mer  I1212e-3a,  436m  |  S:id^tung  II  107me:  über 
griecfj.  n.  inbifc^e  2).  II  17am,  107me  ;|  über  ®cfd;id;tefd^reibung  III  25m, 
34e  I  ©riechen  f.  ©i^ilif.;  gried;ifd;  f.  (5f;ür,  3)id^tnng  :]  |)immel  in  ber 
Sanbfc^aft  II  97a,  132a;  „über  bie  llrbetiH^^ner  ^i^^nnicne"  11418a,   A.lex. 


592  Wilh.  V.  Humboldt  §u  —  §ut 

V.  Humboldt  [[.  itin  33:  „mein  33ruber"]  l\632e  ((gc^vift  „über  bie  imtevirb. 
©aöavten"  I;eraii^gegeben)  j  3nber  u.  3nbien  II 39m;  Snber:  [^^iIofc^I)ie] 

II  (147m ,  404a) ;  3nbten  f.  ^Java-^  inbi[(^  [a.  S)i^tiing]:  @^Md;e  [= 
Sanskrit]  II456me  J  Java:  5^amen  II440ra;  „SJeiiMUbimgeii  jh).  ^aüa  ii. 
Snbieii"  HI  469e,  562am  J  „ifatf)i-(S^rac^e"  [a.  OBufchmaim,  tgt. 
@^rad^bau]  1 15a,  47e,  492m;  II  426e,  436m,  44Üm ;  III469e,  IV562a: 
(Sinleitintg  [.  @pvarf;baii,  govtjetjung  YlTm-,  9?Jeufcf),  35öl!ev  f.  (g^ra^baii; 
öergleid;.  äSorttafel  IV  558m  :j  über  Äiinjl  II83am,  129a;  „ß^ifobe  beö 
Maliabharata''  II  404a,  Dergteid^enbe  SBorttafel  beS  malavifc^en  (S^rac^* 
ftammS  (in  f.  „Kawi-<Bpx.")  IV 558m,  SRat^ematif  II  (394me)  520m  | 
mtn\ä}lid)U\t,  ü«enf^  I[5^5m-6w]442a;  (gntftet)nng  beö 2)ienfc^engef(^Ierf;tS 
l[381m-2m]  :\  Ocean  11423a,  [^erf.]  II17a;  9tcmer  [a.  Sitoilij.]  II2ö5am,. 
römiic^  f.  SBeltberrfc^aft ;  Sanskrit  [=  inb.  <Bpx.]  II  39m,  423a,  456me 
(Söenemumg);  „58viefn)ed;fel  mit  Schiller"  11132a,  ©onette  I416e  ||  Stia* 
ra!ter  ber  @ ^ r a c^ en  1 384a, 492m-3a ;  (S^ra^avbeiten  II 460e  (banbfd;riftl.) 
J  „über  bie  SSer[c^iebenI;eit  beS  menjd^I.  @^ra^ban8''  ((Sinleitnng  jnr  „Kawi- 
©^rac^e'O  1 161e,  41Gm,  492m;  II  426e  (442a,  457m):  S3eiftanb  V17a, 
2)i(^tnng  lUOZme;  2[^en[d^,  SJienfc^Iidjfeit,  9}^cnfd;enge[d;Ied;t  f.  2JJ;  [@teüen] 
I161e,  [5Sim-2m,  5m-öm],416m;  lll07me,265am;  Sßerb.  ber  33blfer  f. 
33,  Seltl;errfc^aft  f.  2ß  ||  Ten5r(;er-@ebirge  IV562am,  üSerbinbung  ber  23IJI!er 
I492m-3a,  arab.  n.  römifc^e  Seltberrfc^aft  \l265am  \  „gefamnieltc  Serfe" 
1416m;  II  107me,  129a,  404a,  520m;  m34e;  ungebrucfte  SB.  1381m,  II 
(460e)  :|  SScrttafel  f.  malai^ifc^er  ©^vad^ftamm 

*§nnb  5r.  Xl)\n:  pl.  -e  (0°)  I224e:  -x.ggrotte  YV513e  (in  Italien), 
-grotten  IV513e  (auf  3aöo);  -^«[tern  (=  Sirius)  11105a;  III(204e),  7ell, 
8m  :||  53.  ©ternbilb  1)  atfg.  (tat.  canis  III204e)  (bcS  Orion  III159e): 
Hüftbein  111581a,  Giebel  um  e.  @tern  III 55iam;  cinjelne  @terue  (canis): 
ß  111139m,  S  111139a,  e  IlI138e,  7^  III139e  J  2)  ber  gro^e  §.  [[.  Sirius] 

III  185am:  2)?unb  III  642a,  (Sterne  ib.  J  3)  ber  Heine  §.  [f.  Procyon] 
111581a:  @tern:  ß  canis  min.  111141m  :||  fjunbert-:  §-tbei(e  IV 39m, 
ölle;  -t^eitig  [f.  ©cale,  St^ermometer]  IV36e  (®rab),  V94a  (©nt^eihmg) 
T  ^uuberte  II  455m,  7a  ||  Hunnen  II  44m:  Slbfuuft  ib.;  finnifd^  II  220e, 
240a,  290m;  beginnen  bie  SSöüern^aub.,  ge^n  über  ben  3)on  11240a  :|  Rob. 
Huntington  (1636-1701)  IV  154m 

"^Huronen-^et  111599a;  Huffey  111538m  (Venus),  550a  (Slb^ratt.  beS 
Jupiter);  .e)ut  11417a  (eherner),  Huth  (Joli.  *Gottfr.,  1763-1818)  III 
584a  (Encke's  dornet),  Hutis  (ofi-af.  SSoIf)  II437e  |  ^ütte  [f.  Snbianerj 
II28e:  S3erg^.  II28e,  '^n-S5ern? alter  IV168e;  '^nn^er!:  alte«  in  Snbien 
11168m,  416e  J  Hutton:  1)  Charles  (1772-1807)  I424mll  (2)icbtigr.  ber 
erbe),  IV31e(^enber);  2)  James  (1726-97)  1473a  (theory);  3)  Thom. 
(?ieut.):  (Sc^neegrenjc  am  Himalaya  1483m,  e-4a,m;  4)  Will.  I  468e 
(fossil  flora) 


,£)un  —  Hygiea  593 

Chriftian  Huygens  (1629-95)  {\U77am',  tei  ^Tubern  Huyghens,  lat. 
Hugenius  111477a)  11324m, 342e,369e;  III  12am,52am,  101a;  IVio4me; 
adj.  Huygenianus  l  am  (Snbc  ||  3iif. :  Andromeda  1144m  (Dicbclfted), 
5Iiisiel;iing  IV 31a,  5ttl;ei-  III  44a,  Sc^pclfl^atri  1 3öm ;  Svbe  IV  19a  (©cftalt), 
31a  (^b^Iatt.);  genuol)v,  -ro^re  II507e;  III  77am,  116e,  365m;  horo- 
logium  oscillat.  1422a;  Jupiter  11132m,  33öa;  kosmotheoros  III 2iam, 
32am;  Äveiöbetv.  111598a  |  2id;t  II  (136m)  369e-370a;  III  101a,  126e 
(©efc^minb.) ;  de  lumine  III  126e  :|  mM)\tx.  III  182e,  212m,  365m  ;  2}^cub 
III  21m,  52am;  mche\\\cdt  [f.  Androm.,  Orion]  1144m,  ]59e;  III 
365m;  Newton  IVl54e,5me;  opera  II507e;  III  212m,  356a,  365m, 
477a  I  m^M^ed  im  @c^n)evbte  beS  Orion  1144m;  II3G8m,  9a,  513e-4a; 
III  212m,  317amll  [336-7a,  H.  5(55],  356a;  (gv5äf;(img  bev  entbccfung  111 
[336,  21.  365am]  :|  ^enbel  I421e-2a,  II  520am;  IV24e-25a,  154me; 
[Verf.]  II  507e,  520am ;  III  21a,  77m,  116e,  336a;  IVl54me;  Planeten 
ni336a;  ^olarifation  II569e-570a,m,  2a;  IIl64a,  VlOa;  S^efractcr 

III  182e,  212m;  regio  f.  am  (Sube;  gegen  Richer  (^enbel)  U  520ani, 
l\154me  |  Saturn  111552m:  Sßeft^aft.  mit  tr;m  111477a;  JRing  II359e; 
III 425e,  477a,  525am,  552m;  systema  Saturnium  I1513e-4a;  111336a, 
356a,  477a!l,552e;  entbecft  bell  6*"»  (S-gtratanteu  U366am,e',  III  77ara, 
425e,  477a,  528a  :\  (Bd)\vm  (ii.  (gc^vift  barü&er)  IV154meli,  5me;  (Steine 
111124a  (^unfein);  Xoh  11370a,  11121a;  [Srämnevcien]  11152m,  Uubu« 
laticn  11371a,  \3cv  H.  11451m,  3eit  IV20e  ||  33.  regio  Huygeniana  f. 
*Orion  :1|—  S.  Conftantin  Huygens  (SSniber  beS  tcr.,  f  1697):  gern* 
rö^re  11177m,  78me,  liöme;  [pexl]  Ulllm,  Hörne 

*Huytliaca  (iKul}gca^)  III482e,  Hveen  (3n[el)  111265m,  Hvergelmir 
(53rimnen)  11126m;  Hmtramannaland  (2Bei^männevIanb)  I1458e,  460all 

*§^aben  III  159e  (Homer),  185e,  334m  (äJlil^jflr.) ;  ^balit  11422m, 
^l^atefiberit  1464m;  §i;änen  I28a;  Hyhrites  (g(.)  II174e,  419a;  Hydaspes 
(inb.  %l)  II  13m,  197e,  203m  [Ort  baran],  432m;  hydra  =  2Saffer[d;Iauge, 
Hydraotes  (inb.  gl)  11433a,  hydrarchus  II  590am,  liydrargyrus  III 
470m  I  ^vbranüf  1180m,  11324m;  -fer  V43m;  b-ifc^  [f.  U()r]  IV455o 
(S5erBinbung) ,  488m 

§i)bro-,  b^bro-  (*):  -c^ariben  (Saffer^fX)  I368e;  -d^Icr-@äme  I 
226a,  254a,  445e,  450m;  -galöanifc^*  11196a,  130a  |  -gen  (=  Safferftcff) 
[f.  OjH  1248a,  254m;  IVlle,  V47e:  [olg  S3e|^onbtr;eiI]  IV460m,  freie« 
ib.;  -@a§  IV 452m,  V35e;  ©etinc^t  VllaJ-gra^I;  1305a;  -gra^^ie 
I54a;  II468e,  471a,  9e-480a  [(g^rift];  -grafieo*  f.  hidrogr. ;  -gra^I;i[d)* 
14566  ('2(u[narmte),  II  490all  :j  -SPf^eteore  [togl.  geu^tigfeit]  1361m,  6m; 
11379m,  IV249a;  -porus*  (^nfect)  I372e;  -ftatifc^er*  2)rncf  1254a, 456a; 

IV  37m 

*hydrus  =  SBafferfc^Iange  j  Hygiea  (10*«  ff.  ^anet)  III 57öm,  448e; 
V116m:  mftanb  i).  b.  «Sonne  [=  ^p^el]  ni436m  (mittl.),  515m;  2ip^el 
91.  t.  .^umbcUt,  ^oSrnc«.    V  38 


594  Hygiea  —  ]()t)pfometrifd^  ^ 

[=SI6[ianb]  IIIöTOe,  äiißerfter  111428a,  W\c\\mQ  ber  «Babn  III  515e; 
mm.  Ul516e,  \109am',  (Sntbctfimg  lIN26e,  460nie;  \109a,  116e;  $!age 
111428a,  lange  Umlaiift^geit  III  448e  |  Jul.  Hygin(us)  111160m,  195a: 
poeticum  astron.  III  98m,  360e;  Saturn  III  423e,  ^änjcr  III  360e  ] 
^^gvometer  (aiid^  in  comp.)  1360a,  \l380e-lm',  ^.  rj-mctvifc^  (*)  (:|: 
^eitrfjtigtcit):  5I6[cr|)ticug-§.  11381a,  5Ip^>avate  II144e*,  Sciibenfation^-^. 
\l380e,  (Svfiubiiiig  it.  ©efd;.  U3S0e-lm,  ^ijc^kin-^.  11381m,  [®vabe] 
II89a;  ^aax-^.  llBSim,  11189a;  -iOkffintgcn  1360m;  -ftäiibe  III88m,e; 
©iibftanjcn  11381m*;  ^^eväubb.  I365e*,  -35.  III589e-590a;  35erbaUniffc 
I  358e*,  Biiftaiib  I  364a*  J  HyJcfos  II  [244e-5]  5m,e:  (Sinfaß  II  157am, 
333m, 402m;  ©eniiten  II  244e-5a',  iBevtveihmg  (aii8  tgt^^tcii)  II  157m, 
IV169e-l70a;  öov  ben  H.  II 243m  J  Martinus  Hylacomylus  (-milus 
I73m)  (eig.  Waldfeemüller  I73m,  11490m;  Martin  W.  11493a)  I  73me, 
II490me:  '^ame  America  \l490e  (auf  feiner  ^arte  Den  5rnier.  im  Ptolem. 
ö.  1522);  Americi  terra  (öcn  ihm  fc^cn  1507  für  Slnier.  t)crgefd;(agen) 
\l490m,  3a;  cosmogr.  et  Amer.  Vespucii  navig.  11490m,  3a;  margarita 
philos.  II490me;  [peri.]  1 75me ,  II490me;  Reifch  II490m6,  Vefpuc.  f. 
cosmogr.  :|  Hymettus  (8cvg)  lUOSeW  (CineÜe)  j|  ^Umnen  1139e,  119a: 
aftrclcgifrf;e  I11478ra;  ^^I^ifc^e  II  17a,  i07ami|  J  •^VH'"'?«  11105m 

*F)t?^erbcIifc^  f.  ^aljn  \  Hyperboreer  11424m:  2)?^tbe  \\176a,  421me\ 
I;-reifc^  II  173e  J  Hyperion  (7*"  ©atnrn^trabant  bem  2l6ftanb  narf),  ber 
8»«  nad;  ber  ©ntbecfiing)  III  426e,  460e,  528a,e:  entbecfung  III  460e-la, 
528a\\^\:i^tx\i\)i\\\263e:  ang  5(ngitV7öe,  [als  S3eftanbtl;eil]  IV481a 
I  -feie  I265e,460m:  ©eftanblfieilc  IV4Sla,  632a;  in  ©egenben  IV 4^1a, 
632a;  \73m  (gleid;)  :|  -®eftein  I272e,  Vliitcnifd^  NT 5m  ]  ^^^erftfienit  V59e 

Hyphaßs  (inb.  %\.)  II  187e,  197e.  433a :  Alexanders  (gnbVnnft  II  197e-8a 
:|  hypogene  rocks  I457e,  YSöm;  vao/.ippog  III  169m,  204m-5a 

§H^ütI;efe  1184m,  253m,  273m,  401m',  412a,  425a,m;  11227a,  306a, 
345e,  6a,  7me,  351a,  375m,  408m,  419m,  440e,  476m,  499ell ;  III  lim, 
12a,  23m,  29a,  33a,  34m,  45a,  49e,  59a,  93e,  129e,  163m,  188a!l,  231a, 
268e,  318e,  320e,  384e,  390am ,  9e ,  440e ,  467mil,  ölSmH,  537m,  544a, 
558e,  9e,  566m,  570a;  IV78m,  142e,  159m,  164all,m,  195e,218me,  290a, 
452m li,  488a,  9e,  529m,  566a,  630ei|;  V21e;  plur.  ^V^otljefen  (*)  1 
177m,  353a,  400m,  2m,  475m;  11206a,  430e,  498m,  9a!!l,m;  nil5a,  33e, 
34e,  44a,  99e,  220a,  437a,  9m,  473a,  9e,  574a',  IV 225a,  248a,  295m, 
489e,  576am,  630eii ;  V62e:  bobenlofe  I  72a,  V8m;  leitenbe  I  67a*, 
ml?t!)ifd^e  111282e*,  neuefte  IV212m*,  f^tclenbc  1209a*,  öerUMcfelte  V16e*; 
n:»a^rf(^ein(id;e  111390a,  2B-fcit  111283m;  tt)ilbe  111162m  J  {;t?pütl;etifd^ 
1341a,365e;  in617m,  IV580a:  Singabc  111492a,  Stnnal^me  III323all 

§^^fometrie  [f.  S^iilfane]  IV 623a:  trauriger  3nftanb  IV529a,  V5iam 
T  l^V^fometrifd^  (:|:  ^ofienmeffung)  111508a;  IV 288a.  308a,  323a,  6a, 
338m,  389m,  605ra,  623m:  STngaben  I46a;  «eobb.  IV41a,70m;  Beftinnnt 


r?^pfotnetrifd^  S  —  ^^mi  ßu  595 

IV322m,  434e;  Sciifiguraticii  1335m,  ©eflolt  IV489m,  ^iufi^t  lV234e; 
^avte  IV528m,  606e;  ilenntnifje  1419a,  IIIöOTe;  Siegel  IV 630a,  Uiitev^ 
fuc^inigen  IV 435m;  33evl)aitiii[ie  I3ü3e,352a;  IV17e^l8a,  23Gm;  SBevt 
IV614e,  -jeug  11379a 
Hyrcanien  (am  cafp.  9J^)  Ii226e,  ^i^icaiiifd^er  2[)?eerbufen  I  47ie 

3.  (i) 

^'laßaSiov  (Java)  11440m,  S.  lago  f.  Santiago,  lamblichus  II  418e 
(vita  Pythag.)  |  laxartes  (gl.)  II  146m,  183m,  5e,  8a:  [Oit  am  %l]  IJ 
186all,  Oueüeii  11201m,  tert^^ec^feIt  II  226e  J  J6a^ue  (f(.  ®tabt  m^tu- 
&xan.)  IV527e:  valle  del  Canajal  ib.;  Tolima  babei  IV283e,  V50e  J 
Villa  de  Ibarra  (IV613e;  V32m,  33a,  37a,  53m,e)  (@tabt  92  b.  Oiiito) 
1243m:  gaiilfiebev  ib.,  gelbevV32m;  tobte  gifc^e  1 243m ,  y32m',  ©etöfe 
geblH-t  1214m,  IV220me,  V53ell ;  [Ovt  babei]  IV613e,  5>iilfan  in  @  V 
37a,  2Beg  V53m 

Iberer  ^.  (in  «Spanien)  I490e,  II  171a  (4i<5am);  Iberien  (=  (Spanien, 
iber.  öalbinfel)  1306m;  II  174m  (^bcmcier  u.  eartbagcr),  404e,477e| 
ibcrifcb  (=  fpanifd;)  11143m,  164a,  180e:  Sllpbabet  II41Sam,  kontinent 
11410a;  ^albinfel  (=  Spanien)  II31e-32a,  83e,  90e,  153a,  215m,  307m,e, 
477a;  lüften  11277a,  325m,  477a;  SJJeev  ll404m  :|i  Iberer  iß.  (im  dou-^ 
cafn«)  n420e,  iberifd;  II420e  ||— /icrw^  (%l.)  11409m 

*Ibii  bgl.  Ebn:  Ibn-Baitliar  (arab.  S3ot.)  U255a,449m;  Ibn-Fozlan 
[f.  Frähn]  II  290m,  446m;  Ibn-Haukal  (Ebn-H.  U  446am)  IV382am 
(Asferah);  Ibn-Rofchd  =  Averroes,  Ibn-Sina  =  Avicenna;  Ibn-el-Vardi 
11420a,  IV382am  (Asferah)  \\  Ibrahim  (Äcn.)  I398e,  Ibfambul  11434a, 
Ibycus  111207m,  Ichimbio  (Onito)  IV  573m  |  3d;t^VofanrnS  I465e  ((gjcre* 
mcntc);  pl.  -ven  I287a,e:)  icica  (^fl.)  II444alll,  Scoiaebev  IIl478e 

ibeal  (=  ibealifcf))  [f.  @d()öpfnng,  SSelt]  1164a,  384a;  11125m,  165a, 
320e,419a,486m,e;  III165e,597m;  IV18a,431m:  Sefen  111425a,  gegen 
mdm  in464m  J  3beaie§  II174e  :||  Sbeal  II  12e  |  ibealifcf  (=  ibeal)  [f. 
2lnf*annng]  IIlGe;  ibealifirenb  II  16m,  22a,  41a,  90a;  SbealiSmu^  f.  ^ea* 
li^mii«  :||  3bee  |.  Sbeen  |  ibeell  [f.  5(nf(^annng,  2(nfid)ten,  92atuvn)i[fenfd)aft, 
3ufammenbang]  II137e,  140e,  161a,  282e,  345m,  387m,  405e,  464m:  S3e= 
f!rebeu  niaJSbeeüe«  11406m 

^bccn  [f.  fo^mifc^,  ptjantaftilc^]  I  6m,  7e,  15e,  16a,  34a,358e,  379a, 
380m;  II  274a,  395e,  406a,  430e,  501m,  513a ;  III  25m,  42m,  87e,  145a, 
3l8e,  9a,  384e,549a;  sing.  3bee  (bnrc^  *  bejeic^net)  I385me;  11  20öa, 
309m,  347e,  8e,  388a,  399a,  504e;  III  lle,  13m,  37a,e,  160e,  4a,e,  232e, 
269e,  324m,  332e,  352m,  373m,  399m,  464a,  573a,  596m,  7a,e,  618e;  IV 
576m,  V58m  |j  3iifo^c  (compos.  Sbeen-):  abgelegene  11107m;  anregen* 
111153a,  271m;  SSefnic^tnng  II394e,  mit  S.  bereichern  I29a,  i8en^eglid>feit 
11364m;  -Kombination  111480m,  IVi9a;  (SrnjiMcrinng  11350a;  erhabne 


596  3beeu  (^r  —  3t>i 

11512m,  @rl;abeii{)eit  lIlGe;  erregen  III  539m ;  erireitert  IISSTm,  CE-ning 
11151a;  erseugiing  II394e,  unter  a  fafjeu  11148a,  ^ei'tftcaung  11326a, 
freie  I11200e,  gu  3- [ü&ren  11259a;  püellOa,  1171m,  lV319e;  ©ang 

I  4e,  -gnng  III  35e;  -©enieiufc^aft,  große  11210a*;  ©riinbi.  IIl  15m*, 
6err]c^a[t  11206a,  I;öt;ere  I  37a,  ^orijont  11397a  (erhjeitern)  |I -freig  l 
79e,378e,396a;  II26m,  m3e,  V86e;  -!rei[e  {^^)  11213a,  III 7e;  Äreiö 
ber  3.  (°):  33ereic^evimg  II  195e,  III  75e;  enger  lY537am  \  ern?eitern  II 
172a,  182mO;  erweitert  fic^  II286a,298e;  @-rung  [f.  Alexander  b.  @r.] 

II  153a,  4m,  283a;  III6lm  :j  ireiter  II52a  .||  leitenbc  1386m*;  II4ra, 
135e,  145a;  IV467a:  na^  I-en  3.  HOm,  68m,  268a;  IV 561m  :[  93Zad;t 
I492e*  (unter  ber  m.  einer  3.  banfceln),  ma\\t  11339a,  iDiittl^eihmg  I332e, 
9ieic^  II179e  |  3eeid;tl;iim  I18e;  11218m,  364m;  -r.  II310e  J  3tic^tung 
II  224m,  350a;  -r.  II  179m  :|  <Bpl)äxe  11252a,  IV 6a;  Umlauf  II  160m, 
nnjeitrennlic^e  1198a;  35erallgemeinerung  II  164e,  223m,  281e;  V 
92me  I  -i^erbinbung  III  158m,  283a;  -en  II  264a,  IV 8m  :|  Verbreitet  III 
360m;  -i?erfel;r  H  222all ,  lVi55we;  Verfettung  11136m,  -üerfnü^fung 
11211m,  5>eriranbtic^aft  111470m;  mn^crrene  1473m,  11281a,  III3Üa*; 
ber  Si3Ifer  II  340a  ||  -.ijelt  1 152a,  165a;  II  lOle,  V7m:  S3ereid;erung 
11279a,  ^eid;t^um  II287eTSBert  üon  3.  II  341e  (neue)  ||  -gufammen- 
bang  III  201m 

1)  *Jul.  Ludw.  Ideler  ((Ser;n,  1809-42):  2igi}^ter  III 475am  (Sßocale 
u.  Planeten),  Anaxagoras  V2lm  (@^nee)  j  Ariftotelis  meteorol.  I390e, 
7m,  442a;  11427e,  111213a:  Slu^gabe  I11424e,  V21m;  Scmnientar  III 
412am:|  Hermapion  III478am;  meteorologia  veterum  Graec.  et  Roman. 
II441am,  501a',  11129a,  201m,  412am;  V21m;  ©onnenfleden  III412am 
:|j  2)  Clirn.  *Ludw.  Ideler  (33ater,  1766-1846):  Abdurrahman  III 
(545am)367e,  „9}?ufeum  ber  2lItertr;umg-2Bi[f."  11503a,  „afiron.  S5ecb.  ber 
eilten"  I11198me;  bakar  III343allm,  367e;  bie  3  Sanopen  Vefpucci's 
III 545me,  368m;  Chrifti  Sob  u.  ©onnenfinft.  babei  III413e-4a  |  ^^ro* 
noiogic  11403m,  III  5457n;  „§anbbu(^  ber  df^rcncl."  11403m,  431ell, 
6a,m,  452a;  III  207a,  255e,  413e,  467m,  471e  :I  „Eudoxus«  II  436m, 
506m;  111466m,  7m;  Hipparcli  III  148m,  e-9a,  194a;  Macrobius  III 
466m,  S[R;rd)ftr.  III211e;  [Vevf.]  n403m;  III  345m,  466m  j  ^loneteu 
[f.  osfiBoc^c]  111466m:  S3e\v.  II352e,  -nameu  II14ö7jn  :|  ^racefficn  11436m, 
Ptolemäiis  III194e,  Sabbat!)  IIl471e,  Saturn  111258m,  Sotiiis  111207a, 
®:|3bären  11506m  |  „®ternuamcn"  II485e-6a;  IllllOe,  194a,  6m,  8e, 
209a,  211e,  {343am)  5m,  367e,  8m;  (Stern  ber  SBeifen  ant  bcni  SD^ovgcnlanbc 
IlI25Sme:|  Stbieitreie  11432m,  III197ell;  Ul/r  11452a,  alteg  SBelti'uftem 
111466m;  SBcc^e,  ^laneteulrcc^e  111467m,  47le,  2m 

*ibeutiic^V19e,73e,  74a,  75e;  3bentität  [f.  Somcten]  lU609e-610a; 
V21e,  72am.  74a,  75a  J  3biom  (=  ®prarf;e)  11420m;  pl.  -e  1384m;  II 
142m,  219a,  409e  J  Idjen  (ißulfan  3aöa'^)  IV 264a, 407m;  Y41me,  55m: 


Sbi  -  Sncaf  597 

2tfd;e,  befugt  V41e;  ein  ©ipfel  f.  ^Merapi,  ^'6\)t\41e,  Äraterfee  V41e 
{Kawah  l),  Sage  V65m;  Satoaftvom  IV  332a,  562m;  Merapi  IV  559a 
(ein  ®i)}fel) ;  Merapi  Idjen  V41e,  55am ;  91anie  1 V^ 562a ;  €d;Iamm-5(u§tnüc^e, 
-ftvi3me  \41me,  56a  :j  Sbofraö  (ÜJiiuer.)  1281a,  465a  ||  Sb^H  lUSe,  68e; 
-iiim  II14a  J  ib^üifd^  [[.  elegifc^]  II49a:  2}?arcv  II83m,  etimmimg  1133in 
II  Igalikko  (nevbl.  Slmev.)  11458m,  S.  Ignacio  (Hlt-dalif.)  IV  440a,  Ignalata 
(Oiiite)  1457a,  iguanodon  (2:^).)  1288a,  Ild  (Siifel  bei  Äiiifiit)  lV402e 

*3%n  (-!^an  IIHÖSa)  11261a;  i^auifc^e  ^afchi  111150m,  I95am  :| 
ücheßer  (Sngl)  11280m  |  Ile  de  France  (05lfv.):  magiiet.  ©taticn  I438e; 
^4?enbel  1421m,  IV  157m;  [^Reife]  111318a,  (gtevnf^n.  iifn?.  1129m,  toiilf. 
I422e:|Ilgen  (Carl  Dav.,  1763-1834)  11119m  (Hiob),  os  i7/ieo5  (bvaf. 
^itfte)  1 191m  I  Ili  21.  (c^iu.  $vct\)  1262a,  V97e;  S3.  (^I.  Snner-2i[.)  IV 
383a,e  (in  bcn  Balkaßh)  :[  liias  f,  Homer  \  Iliniffa  {-iza  lV314e,  354a) 
(S5ul!an  in  Ouitc):  STblnlb.  lV520m,  53imeftein  babei  IV483am;  in  tcr 
m]il  dürbiüere  IV314e,354a;  eingejlürst  V29a;  §o^c  IV 284a,  V29a; 
2agc  IV554am;  ^t^vamibe  V29e,  S)c^^er-^.  l\ 284a  :\  Bipa  {^\\pa\\.)  U 
182m,  Sirban  =  S!(J;an,  Illgen  (Chrn.  Fried.,  1786-1844)  11413m 
(„3eitfc^r.  für  Xl)cci.")  ||  Iliimani  (53evg  beim  2;iticaca;  nevado  IV293e) 
1310a,  320m;  lY 293e ,  [530am]:  (JoIcB  1310a,  320m;  in  ber  bftl.  dox* 
bittere  (fette)  IV437a;  ©ebirg.^arten  lY293e,530a  \  §üt;e  I42m,e;  IV293e, 
437a,  530am',  [einjelue]  IV  530a  :|  iDfeffung  I42e,  -en  IV550am;  fcxp^t/x 
J.V293e,  530a',  Umgegenb  IV530a,m;  fein  58iilfan  \\293e  ||  Süuficn  I 
224m,  II97e;  -en  III  115e  :J  Ilhjrier  (in  ©riec^enl.)  II  (172a),  itt^rifd^ 
11172a  (@tämme);  Ilmarinen  (^erfon  im  finn.  S^^c§)II44a,  3tnien-®ebirgc 
(im  Ural)  I  264m 

*imago  mundi  f.  Pierre  d'Ailly,  Imaon  (@eb.  im  O  b.  3nb.)  l\608m\\, 
Imaus  (®eb.)  lY608e  (=  Bolor)  |  Imhaburu  [fo  fc^reibt  Humb. :  au(^ 
-ro  IV573m,e;  S^eiie  -ra]  (evlofd;.  SSiiIfan  in  Cnito,  ©  o.  3barra  Y37a) 
1243m,  IV54<Sm,  V57am:  SSergfnoten  IV 321a,  573m;  in  ber  öpt.  ^cr* 
bittere  IV314e,573me;  Hiu^hjmf  'ccn  gifct;cn  1243m;  Y32me,  33am,  52«; 
[Jage]  V37a,  2J?o\?a  ait^öea^orfen  V57am,  S^äbe  V33a,  nörblid^er  IV573me, 
©(^famm-2tnebrnrf}e  V32m,  @ee  babei  Y52e,  33erbinb.  mit  bem  3nnern 
V32e,  ertof^ener  ißnlfan  V37a  J  Imbert:  (^Ifina,  d^inefen;  gencvbrmmen 
I416e-7a;  2}?ifftonar  I416e,  \Y513m;  eeilbo^ren  I V5:?5m  :|  immer  f. 
ftießenb,  grün  |  Immerath  (©fei):  2  S)örfer,  biilf.  Zi\\\  lY 278a]  3-er 
gjjaav  lY278a\\-9a:\  im^niberabet  f.  «Stoffe,  imponivenb  II  310e,  5m- 
^rägnation  V71a  |  3m^nte  [f.  (grbbeben]  II  242m;  III  15m,e,  33m:  [ber 
SBaffer]  11485a 

*3ubegviff  [f.  cndjctc^äbifc^]  I81e,  11260a,  III  IIa  I  3nca  (an*  in 
.:omp.)  (tgl.  3nga)  IV 284m,  321m,  576a;  pl.  -q8  (*):  «aber  ]Y238am, 
499m;  in  Quito  IV463e*,  -®i^  1191m;  (Bpxa^c  IV577a*,  -f^n-.  IV 
•284m;  [35erfar;rcn]  I492e*  :|  incalcntabel  ni479e,  Sncat^  [.  3nca,  Jncafß 


598  S^caf  —  Indien:  ^Ird^ipelaguS  aUg. 

(§ügef  tei  SBercna)  11 121m  ||  Siiclinaticit  (=91619111:9)  [f.  meif^  Wi 
WUi^mt,  -nabel,  magnetii'd?]  III629e,  lV416e-7a:  (comp.  ^§-)  -Eingaben 
11375e,  -Secbb.  11374a;  -SBciiffcfe  II  321e,  l\171am',  -9fJabeI  [=  9^eu 
gimg?-??.]  nil44a;  IV 67m,  80e,  85e,  104m,  17iam,  i<S7e-5a;  -SSeränb. 
I428e,  -SBintel  III496e  J^nclinatoriiim  (=yJeigiiiTg^9^abeO  1429a,  II373e, 
IV  10e{171am):  crfimbenIV57a  ||3Hcniflaticneu  V79m,  Snbe^enbeniV75a, 
Inder  f.  bei  Indien^  Siibej  [.  S3rec^nng 

India  {=  Indien,  bgl.  Indias)  Gangetis  II475e||  Indianer  [gebcrtg 
]n  hidienU.]  {=  Indios)  [t^gf.  ^novbamer.]  (aiic^  in  compos.):  pl.  II (460m), 
11169a,  IV(o76a),V56e;  sg.(00)lV286a, 565a;  V47e|S3.inbiautj^(= 
iiibifrf?)  [*]  IV  349a  ||:  -S)iHf  [=  iubifd^e^]  lV297e,  365a,  527m;  ©crf  IV 
349a*;  -2)Lnf(^eii  IV40e,  335e  :|  gemeine  IV565m,  -§än^-c^cn  IV339me  | 
-glitte  IV571e;  Bütten  IV216e,220a  :|  ncvbamenfanifc^e  II 460me  (bitten), 
-SBeibev  V34e  |j  las  Indias  (=  Indien  II.)  II481am,  9a:  cronista  IV  533a 

3nbicaticnS-@^rtem  II455e;  3nbicatoven  II455amill,  6e:|  Indicopleiiftes 
f.  Cosmas 

Indien  I.  (=0|linbien:  u^eld^e«  nnter  toorgefetjteni +,  ale  ganj  Heiner 
2lvt. ,  bier  beigefügt  ift ;  bgl.  India)  [bnrd^  nac^gef.  *  be3eid)net] ;  bebeiitenb : 
1)  meifl  n.  gen^ö^nl.  bic  ^dbinfel  bieffeits  beS  Ganges  (=  biefer,  n)eftl. 
^albinfel,  inbifc^e  ob.  t)inbof!.  ^albini'el;  SSovber-Snbien ,  Hindoßan]  ^p, 
=  Oftinbien);  2)  feltner  ganj  Oftinbien,  bic  ^albinfel  bieffeits  n.  jenfeits 
be§  Ganges  ($p.  =  Oftinbien)  [[.  3)  °§intev-3nb.]  [bgl.  *@übinbien,  *fiib* 
inbifc^;  indo-  ftebt  hinter  IL  bem  ^pan.  Indieii]  1358a;  \ll89e-190m,  5am, 
7m-9,  222ell,  274a,  430e  [S3egv.],  2m-3a,463a',  111162m,  469e;  IV 
609m  I  i3)  Oftinbien  (burd)  öovgefetjte^^  +  be^.)  II327e,  443m  1|  33. 
Inder  (auc^  burd^  °  bejcic^net)  (=  0\t-Ärier)  [f.  Sanbfc^aftmalerei]  I15am; 
U38m-39m,  41a,e,  44e,  78e,  115am ,  242e^  260a ,  2e ,  423ra,  5e,  456e; 
11154m,  55m;  aiic^  Indier  (oo)  ni209e  |j  d.  indisch  (n>ivb  nic^t  be- 
jeic^net)  [f.  a\\6}  II.  in  f^^an.  33eb.]  (f.  *fübinbi]c^;  bciu.  bie  ®I.:  Slv^i" 
))etagu§,  2)Jeer,  Ocean;  ^albinfcl)  [f.  (Saften,  Caucafus,  f^eigenbaimt, 
St^ievfrei?]  1339a;  II38ra,  40e,  58e,  118e,  154e.  189m,  190a,  lell, 
258e,  260m,  2a,  416a,  434m,  443m;  111476m,  IV  21m;  ba^  Snbifc^e 
(=  inb.  ^^rad)e)  [^^]  11445m  |  ß)  cftinbifc^  {\:\\x6;^  öorgef.  +  unter* 
fc^ieben)  \\:  Älpl)ttbet  bcr  3ufä^c  (21.  Indien  mirb  aiic^  buvc^  nac^gef.  *, 
53.  Inder  biirc^  °,  S.  indifch  tvirb  ni^t  bejeic^nct;  Oftinbien  n.  oftinbifd^ 
n^evben  babei  burc^  öergefeljteS  +  untevi(^ieben) :  Stbf^amnnmg  II456a°; 
in  Afrika^  II168e,  177e;  Alexander  b.  ®r.  [a]  [f.  anc^  *Alex.  3nbien] 
II  185e-6a,  8m,e,  9e-190m,  205mll-4a;  STfgebra  \U62m-3a\\  \\  olt-inb, 
11409m,  456e:  ®^rac^e  11142m,  45(5me;  SSöIfer  II194e-5a:|  baö  alte 
3.  III115e-6a*;  Sitter  [b]  11115m,  W37ne  \\  Slnftd^t  III539e  |  5lnfieblev 
11168m,  243e;  -nngen  \ll77e-8a,  ib.o  :|  Araber  11253m*  \\—  ber 
inbifcbe   Slrc^ipelagnS   [n.   feine  Snfetn]   (-^et   IV 513m)   [aiic^   gen.: 


Indien:  5lrd;ipelagii:3  —  @ef  599 

oftinb.  2fvc^.,  üft(.  STr^.  IV  76m ;  fübmbi|c^cr  'äx6),  (f.  a6er  übr.  *[übiiib.) 
IV 306a]  (=  jüb-afiat.  unfein,  Suiehüelt  tou  5ificn;  ögl.  afiat.  2{vc^.; 
f.  noc^  unten:  *^3nie(u,  oSnfelu  beö  iub.  Dcean^  ob.  2}kevei?)  1191a  (351a); 
II(86e),  142m  (177e);  lV76m,  138,  [393e-5m;  404-9m,  21.  584-5m]: 
l)cd;ftev  S3evg  IV405e-öa,  Grftrccfung  IV405e,  [gccj^r.]  (og(.  2:o^n^gr.) 
IV  76m,  n.  3nfelu  f.  ^^^ilt.  1  maonetifc^  IV  76m,  137e-8a:  2iuie  c^ne 
2I6n).  IV134m  [7e-8l  202e~3a,  am;  Siquator  IV(i02am),  Snteiif.  1433a, 
©taticueu  IV76m  :|  mm  IV137e,  Marco  Polo  11291m,  9?et)e  IV76m; 
üevi'c^iebue  üiid^tiingen,  gccicg.  3iM'^iin^cn()ang  W  [393e~om] ,  (gc^lninm* 
milfaiie  f.  ^iilf.,  gvc^e  2:beile  IV  404m;  [l^o^egr.]  (tgl.  gecgr.)  IVi35, 
393e-5m,  [404-9m,  21.  584-5m]  \  ^iilfane  IV[404-9m,  21.  584-5m  (ii. 
üuIfanii^e^OJ:  [Stufa^I;!.]  IV46<Sm,  evftrecfinig  IV405e;  fkinev  Sufein  IV 
468m,  9a',  3)ienge  juiammciigebväiigt  IV45ia,  Üteil)eu-3>.  lV(S06o), 
©c^Iamiuü.  IV5iom;  3al;I  W  446a,  468me',  jiiianimengebv.  f.  äJieugc, 
3uiammeu(wug  l\ 430me  :]  3iil^i"i»iciil>''ii9  [^-  S^ic^t.]  IV409am  — 1| 
2(v3neimitteUel;re  II445amO,  2iv3tc  11250e  |  2(ftvoiionieu  11226m;  2{ftro* 
n 0 mi e  [b]  II 259e-260a,m,  435e  [c] ;  III (198e) ;  aftrcii.  53eobb.  III 369a* :| 
[2iuBevef<]  II430eO,  [nmnuigfac^eu  S3egiiff]  II  450e*,  bei  ben  Snberii  ..  . 
Hl539mO;  «eigfetteu--  [=  ©cHvge]  II32e,  IV 608a;  ^e)d;af f enbeit 
[ijgl.  2iu^.]  [a]  llJme;  ll(41e-42a),  115a,  m^e-iPOm  (291a);  11188a, 
IV609m;  iöefc^v.  IV +:85m*,  53elü^lf.  III209e*,  i8ibe(-Übeif.  11440m; 
„^Miothd"  11409e,  423e,8e;  S3ilbimg  [=  Kultur]  II(221eO),  brabnia* 
nil'c^e  III209eO,  53ubbbit^mug  11248a*;  SSÜfiev  II59a,  114a;  Sbeniie  II 
4506°,  Sl;ineieu  IV114e<^,  dl^rcnclcgie  [=  ^citvecbu.j  II424aO;  ciöilifivter 
2:beti  [=  cultiü.]  11198m*,  (5:oIcnien  f.  2(u[iebl.,  dornet  1410a*  ßloni^aö 
11319m  1|.  cnltiüirteftev  Xijt'ü  [=  ciöi(i).]  II198e  |  Sultiir  [=  iöilbmtg] 
U  154e*,  213am*;  IV325m :  alte  [b]  II  149a  (221e),  255e;  olt-iiit,  llöam) 
®il2  II198a(m),  siuiebinenbe  ll88a*:ji  S)id)ter  (pl.)  II42;im,  106m, 
428e;  2)ic^t!iiii[t  [=  2)ic^tiing  iiflr.]  II64e,  114e  J  2)td;tung  [=  ^oefte, 
©ebic^t,  2)ic^tf.]  II  46a;  plf -eu  II7aO  (32aO),  43e,  115a  ||  Urania  II 
114e(7e);  (Ebenen  1291a,  II98a*;  eigne«  (Sntbec!.  n|a\)  II22ieO,  gin, 
[iebler  11114a;  (gintranbrungo  [ögl.  SBanbr.]  II  38m,  III209e;  geiftige 
gutiindtuug  II115mO,  (g|)cö  [=  §elbengeb.]  II  17m;  erfor]d)t,  (SyV'ebb. 
uad)  3.*  II 203am ,  m-4a;  (Svgeugniife  [=  ^vobncte]  [a]  II  168am, 
[i88c-9m,  21.  425m-6],  303a,  409e,  430e,  3e,  4m  (443m);  (g^tebb.  f.  er* 
fovfc^t,  ^abrt(en)l.  (2d;ifr7akt,  pvbiing  11114a,  %loxa  IV610e*  |  ^üiffe 
[a]  II197e,8a;IV501a;  ghiüiuclt  II  94a  [c]  :|  greiftaaten  11433a,  3. 
bteffeits  be§  Ganges*  [=  ^atbinfel,  33orbei--3. ;  ügl.  India]  II(475e),  @e- 
bivge  [ögl.  §cc^geb.,  SSergfetten]  IV60.5m*  (im  9^)  |  ©ebic^l  [=  2)td;tnng 
uftü.j  II64e;  pl.  -e  II  115m,  7-<Sa  :j  ©egenb  11124a;  (Seift  11115m, 
geiftig  f.  GutiiMdl.;  ©emüt^  II116e|  ©ecgvapbie  II432e:  alte*  II  [452e- 
^a]  2e  J  ©efc^ic^te  [a]  (f.  Alexander  b.  @r.)  11159a,  185e-6a,  453e: 


600  Indien  @ef  —  Dceau  3 

alte  n^OSme,  feeleuciis  11198m  :|  ©eftabe  llö9e,  ©eftalt  IV  609m*, 
Glaube  IV562m,  ®elb?*  l[[168;  a,e],  ©etter  111209e;  @iabme[iiiugcu+ 
1174a,  IV  151m;  @vied;en  f.  ^ÜSölfer  Ä,  groß  IV 609m*,  $»dfeu  iVölm, 
l;alb-inb.  II43a  ||  ^albinfcl  [=  Indien]  1  339a;  Ii(155e)  168me,456e: 
bieffeitö  be§  Ganges  [tgl.  ^Ganges;  =  ÜSovber-Sub. ,  öovbev-iiib.]  I471e 
(Oefralt);  iwftlic^e  [=  SJürbev-3"b. ,  Snb.]  11 203a,  264a,  327m,  434m; 
äöeftfüfte  II  166e-7a,8a;  ireftl.  Äüfte  11204a:||  ^anbel:  [a]  mit  cb. 
\\a6)  3nb.  U  188e,  202m,  3a,  241m,  3e  |  inb.  ^,  [c]  II  168me,  204e, 
222e(6e),  242e:  @eel;.  II396e;  -^«ftationeu  11142m,  293am;  ^^Wcq 
nac^  lll(+344e*)||^elbengebi^t  [=  (SpcsJ  111209m;  pl.  -e  U39e-40a, 
115e-6  (6a)  :|  ^iutev-S.*  II102e  (iBelvobner ,  ^43flQii3cnfemitniß),  Hutev-iiib. 
II409e;  §c(!^gebiröe  I43e,  [Snbuftvie,  gevtigfeiten]  II450e-laO,  baS 
Simeie*  II195am(8m),  Snfelu  [togl.  'äx6)\\\,  Ocean]  llle,  ^cniitni^  11 
253m*;  ÄUma  [a]  I46e-47a;  II38me,  155e;  IV158e;  Äüiiiß  II(197e, 
8m),  -e  II403e;  Äüfte  f.  ^alBinfel,  9^orb,  Oft,  iBcrber-a ,  Sßeft ,  ^eftl.; 
I  2<^9e  [a]  U(155e):  imbe  beu  «Säulen  beö  Hercules!  II  181e,  423me  |j 
Sanb  U195a,8e  |  Sänbev  1170a;  iöevbiiibiing  mit  aiiberii  2-n  IV120m*:l 
f.  2aiibfd;aftmalevei  li  2eteu  II39a,115mO;  M)ve  11147m  |  ^itteratuv 
[b]  n[115-8m  (m-beit  i)cn  Goldftücker)];  [c]  1138a,  41e,  115a,  6e*, 
256a,  7m:  bic^tevifc^e  II32aO,  ^joetifc^e  II(116eO):|  magiict.  [ögl.  2)Jeere] 
IVöiOe*  I  9}?atr;ematit  [b]  II(453m,  4a,m);  -er  II221e,  438am  :)  2}^ebiciu 
II(260aO),  mztx  f.  bei  Oceoii,  2J?cribiangvab  IV+22e*,  2Jionb  III539meO 
(9iamen)||-  m\)tf)t  [=  @age]:  bie  (Svbc  getvagcn  I299e,  V69a;  (Sterne 
IlI209e-210aT2JJt?t^oIcgie  II  115e -H  ii ad^  3.  [a]  [a.  9iei[e,  Sc^ifffalut, 
SBeg  u.  a.]  II38m,  174a,  294m,  443e:  gef(^i(ft  I407e,  fegein  II222e  ij 
D^ac^ric^ten*  11185a,  8e-9a  |  9iame  I47e*;  Dramen  II167e;  111468ml], 
9m,e  (475a)  ||  g^iatur  lll89e-190m*  |  IRatiirgefüf)!  ii.  -[c^ilbentng  [b] 
II7a,  31me,  32am,  38am  [38m-41a],  43e,  51m,  [115-8m  (Slrbeit  •ocn 
Goldftücker)];  -gefü^I  [b]  ll(41e)  98e,  115a,a  [c],  miil  (8e)  :|  H^l^ilcfc^ben 
11142m,  -f^ilb.  |.  -gefü^I,  über  9^atur  II137e-8aO  ;1|  g^iorben*  11424m, 
IV  608m  (©ebivge);  ^iorbliijte  II  203m*  J  ni3rblid^fteg  IV246e-7a*  1| 
Ober- 3».*  IV158el|—  ber  inbifd^e  Dceon  (=  iUZeer,  f.  fcgleid;)  [Den  il;m 
ift  bie  ©iibfee  ein  ibeil  n309e]  (bie  3n[eln  bilben  eine  bef.  Slbtl;.  bicr* 
narf;)  II154m(e),  5all,  (160a,  6e),  227ra;  l\409me  \=  inb.  mm  (tinrb 
^ier  unter  *  mit  Ocean  berbunben)  11160a,  6e,  8e,  306a,  408m;  111342e; 
IV 203a,  608m  [eigne  53cb.],  9m;  a\\6)  gen.:  bag  Öftl.  2«eer,  bie  atlant. 
©iibfee  ob.  ba§  atl.  mm  IV 609m  J  inb.üJieeve  {**)  IH347a,  IV609m  ||: 
Slraber  11327m,  atlant.  mm  oh.  ©iibfee  f.  a%,  SBejd^iffung  [=  Sd^ifff.] 
111342e-3a*,  Sbinefen  1 187m ,  (Som^a^  IV51e*,  (SinbriK^  11155a;  (Ent- 
fernung Dom  1255a,  lV454e*;  (Srbfpalten  1319a,  (Srftrecfung  IV409me, 
^u\6^t  11154m,  ©ebiet  ]\413m-4a,  ©ebirge  IV 608m*,  ^albinfeln 
1308m;  ^anbel  11170m*,  111354ra;  Sufetn  bilbcn  eine  be|.  2Ibt^.  [jiernad^. 


Indien:  Ocean  2  —  ^orb  601 

Saiib  1302m*  |  magnetifc^  IV 202a:  Süiiic  cl;iie  2l6n).  \\202e-3a\\, 
Äquator  IVlOSm*,  Snteiif.  IV<S6e**  :|  cftlid;er  lV202a,  [ec^iftfal;vt] 
(=  ^eic^iff.)  II295e*,  bie  @üb)ec  II309e  (ift  ein  £(;eil  öou  il^ni);  £l)cil 
[a.  o@üb[ee]  II433e,  -e  IV409me;  Tyrier  11167a,  ^ei-fel;v  11201a  :|| 
Snfelti  bcg  inb.  OceanS  (öerfc^iebcn  baüon:  bev  ©üb[ee;  ijgl.  ^Sufelu) 
lV[409m-414a,  21.  585m-8a  (^liifsälil.  bev)  Snfeln  bcii  9?0-®2B]  [4i57/i 
-4a]:  aüg.  ^iid  IW 413m-4a,  m\^.  ©rii^^pen  IV409m,  nörbl.  ZW  IV 
409e;  ^ei^e  it.  m^tuwQ  lY [413m-4a],  dl\ö)t.  IV 583a  |  ^uitam  IV 
[409m-4Ua,  21.  585m-8a  (ocu  3i£)-®2ö)],  ißulfaii  (O):  ^ieil^e  u.  i)iid)- 
tima  IV4i5m-4a,  tl;ätig)'tev  IV4iOmO^  ^^^i  lY 446a  J  öiilf,  IV409e 
(■X(;atigf.)  — 1|  Övtev  lUlöe*  |  Ofteu  11198a*,  Oftfüfte  II409e*,  i3ft(id;e« 
II191e*  :j  [^evfonen]  (ög!.  Üteifeu)  1  4<S5m*  |  ^^Jflauscu  [a]  1198a, 
lS9e-i90m,  443e-4a;  [c]  11256a,  449e:  öevbreitet  U  102e-3a  :|  ^43l}anta[ie 
II116e  I  ^l;ilo|o^^en  11114a,  439a;  III(42m);  -)üVl)ie  III  (Urne, 
54m)  :|  ^^öniciev  f.  o^SöIfei  t;  ^^iloten  Il292e,  7a  |  ^:p(aneteu  Hl 
[468m-9^  (bef.  Spanien)]:  eiusedie  III490eO;  -tafeln  I1259e-260a,  4557n  :[ 
^oefie  [=  Sic^tf.,  ©ic^tiiug]  lI38eO,  39mO,  118a;  IV  159m;  ^^vobucte 
L=:  erseiigii.]  II143e,  401m-2a  ((Saiiehit-^men)  1  Citeüe  II416e;  l^ei^e 
Oueüeii*  lV24öe-7a,  501a  J  8eei[e(u)  mä)  ob.  in  3.  [a],  3.  bcu  einj. 
^evfcneu  befuc^t  ['oqU  ©c^ifffa^rt,  ©eereife]  1 4<S5m;  II  173e-4a,  2o5a, 
260a,  291e,  408e,  415a,  445e,  6a,  453e;  II1338e,  lV64e;  ^eifeiibe 
1453m*  II1590e-la:|  SieligionO  II  115e,  7a  (274a);  ©agcn  [=  mt)thm] 
IV55mC;  (Sd^i[ffal;rt,  %a^xkn  m^  %  [a]  [tgl.  9?eifeuj  II155e-6a, 
167e-8a,  174a,  222e, +337m,  477e;  lll+175a  (galnt),  Iv' 138e;  [c] 
11204a  (297a),  IV (51m);  ©Triften  Ü6ev  S.  [a]  II  409e-410a,  5mll, 
6e,  443m,  5m-6a\\  \  @ee- : -fal;rer  IV53m,  -l;anbel  f.  §anbel,  -reife  II 
+469m*  :|  @eite  lY  609m*,  Seleucus  U198m*  \^pxa6)t  [ügf.  Sanskrit, 
Oalt]  I15am^',  11 142m ,  189m  (35uIgäv[|M-.) ;  (g^vad^en  II225e,440m, 
456e,e  (iiid)t-ianöfvit.)  :|  Stamm  II  146mO;  ©tevne  III(338e*),  «Stern* 
l^immel  11188a*  |  @üb  [f.  *(Silbinbien,  *[iibinbii(^] :  -oft  IV  609m*, 
-\p\i^t  IV  (140a*) :]  Semper.  IV  501a*  |  ^l^eil*  f.  ciml.,  cultit.;  -e  11 
198m*  :\  Spiere  [a]  lll91m-2a,  256a  [c],  416a,  424me,  7e-8,  434me; 
Siger  I+376m;  Tropen  I11338e*,  -laub  II51e  |  Urben)oI;ner  111209e*; 
UrfitjO  1 15a,  II 38m;  Uröelfer  U194e-5m  (5am)  :|  3?crbinbung  f.  Sänber; 
SSerfebr  [f.  ^^i3I!er,  S5orber-3.]  mit  3.  [aj  II183me,  198m,  221m,  2e, 
253m,  409e  ||  ißol!  11115am,  8a,  221e  :||  S5i3Ifer  [ögl.  Urto.,  UrOetv.] 
11197m,  8a,  432e-3a:  n)a#  anbre  iö.  an?  3nb.  entnefjmen  [a]  [f.  Arabei-] 
\\221m-2a,  250e,  264a;  bie  fpäter  eingebrnngnen  arifd^en  11195a;  bunfel' 
farbige  II  (194m),  e-5m  (am)  |  2}ölfer,  bie  nad^  3.  !ommcn  [a]  II167e-8a, 
443m:  Alexander  b.  ®v.  II  185e-6a,  2Iraber  11241m,  ©riedben  \\197m-9, 
^(»önicier  II409e:|  «Berfeln-  mit  35.  IVii4e  :||  5}orber-Snbien  [a]  [=  inb. 
C>albinfel,   .^p.   bieff.   beS  Ganges-  =  Indien]   II53e,  Ulm,  155e,  I68a, 


602  Indien  33orb  —  Qnbr 

407am:  Äüfteii  lY413e,  35evft%  mit  in<S5me  Jöcrber-iub.  IV413e  (^alB* 
iiiiel)  11  35cr3eit  111209m;  SBaaven  II226e,  243a, 467e;  [Säuberung]  (ögl. 
aim.)  Il444eO,  2Baf[er  (pl.)  1324m,  Seg  na^  [ögl.  §anbelH  II 
+302ain*  (Gama,  Cabral),  Seifen  11426a,  Sev!e  II262e-3aO  ||  Seften 
11198a*;  Seftüifte  [a]  [=  n^eftl.  fi.,  ijgl.  ^albinfel]  1339a,  II(166e-7a) 
203m  T  bau  n)eftlid;e  3.  [a]  [ügt.  ^alBinfel]  II443ra,  tveftl.  Ä'üfte 
[=  Seflf.]  11204a*  .||  Siffen  11  142am,  184mO,  2ö5e,  260a,  2m; 
Unkftinimtbeit  bc.^  Sovte«  11430e*,  BMex  [4:  fanefv.]  II(167e);  ncvbi. 
Süfte  11424m*  ||  3ab(en,  3 af) (5 eichen  [f.  aiid;  bef.]  (ögl  Biffevn) 
II  150a*  [i9Se-9,  ib.-'j,  241m,  [263-4,  2(.  454e-7m],  263m,  4m,  454e, 
5am,  6am,e:  ^ofiticn*  II  150a,  198e  J  3aI;I-:  -i^ftem*  II  198e,  9a!l ; 
-jeid)cn  [[.  iibr.  Lei  Bal-kn]  II 2Ö3-4  ||  3citred;uung  [=  SMnoI.]  lI405meO, 
3ifteni  [=  3^^'^S-]  II456ell;||—  IL  Ijsdien  (im  f|)ani[d^en  (Sinne; 
=  üorj.  5Imeri!a,  f^^an.  5lmer.)  (=  las  Indias):  1)  plur.  bie  Snbieu: 
in  Reiben  3.  11330m,  Steifen  11494a  ||.  2)  21.  Indien  (sing.)  11462m; 
SB.  f.  Indianer f  Indios]  (S.  inbi[(^  (=  inbianifc^)  [*J :  alt-inb.*  Ii314a 
(@täbte);  2)ovf*  [=  Snbianer-]  lV162e,  563a;  eutbecEr  I[287a,  481am; 
^alut  wad)  II316e,  i'äuber  11287a*,  Dramen  V53m*  :||  Indios  (=  Sn* 
bianev)  IV 576a  —\\~  III.  indo-  (jiir  2IH^.  I.,  311  Cftinbien,  gel;örig); 
-afrüanii'c^  I1141e  j]  inbogermanifd;:  ä)?en[c^enftamm  1137e-38a;  9?ace 
II220e,  437e  |  (gpvac^cn  UU3yn,  161m,  420e;  ©prac^ftamm  11431m  :| 
(Stämme  [=  Steuer]  1132a,  44e  |  3>ol!  11(220l')  240m ;  ^ülfev  [=  (Stämme] 
1383m,  491e;  117a,  51m,  161m,  175e-6a,  194e-5,  437e:  ^turgefUr;! 
bei  il;nen  11 57e-52,  37e-38m,  5Ime  ||  -^^^  11425m 

*inbi[ferent  Vlle,  3-igmii8  11274a  |  Snbigo;  i-Mau  111331e;  i-gblau 
II1363a,m;  -(Sultiir  IV335e-6a:|  Lidios  f.  am  (Sube  öon  Indien,  inbi[d^ 
f.  Bei  Indien  I.  uub  IL 

Snbitoibnum  (*)  I5a,  23e;  V20a;  plur.  Snbiüibuen:  gegen  5Ivi 
1106a*,  begabte  I16e;  [üon  §immel&!cv:tjevn]  (a.  Scmeten)  III 58e,  166m, 
330a,  543a;  [üen  3)?enfc^en]  (a.  begabte)  11158m,  253a;  11171m,  97e, 
112e,  3m,  412a;  lV521e;  [öon  ^flanjenj  1373e;  [ücn  2:r;ieren]  1371m, 
3e;  11141m;  [Sßulfan]  IV332e-3a*:||  inbitjibualifiren  1352m,  1164e; 
fi^  i.  II  55m,  250a,  330e  |  -enb  II  66m,  70e,  74m;  111342a,  IV607e; 
-fivt  I90m,  1120m  (33ef^r.)  J  3-ftvnng  V57m:||  3nbiöibualität 
[f.  national]  lll6e,  18a,  58m,  72e,  172e,  9a,  217e,  287e,  303m;  IiI8a, 
102e,  423a,  572e;  pL  -en  (*):  gecgrap^if^e  I  352e,  or;ne  II21e,  organifc^e 
111301e,  5ßer)c^iebenr;eit  1493a*  J  inbitibnell  [[.  Slnfic^t,  Srnffafimig, 
er^avafter,  S)av[teüung,  gcvm,  ©ejii^I,  ©eftalt,  -ung,  ^Keinung]  1331e; 
II  23m,  29e,  48a,  58e,  64m,  108e,  121m,  235m,  310a;  111146a,  336a; 
IV287e,  474m;  ^nbiöibuetteö  I6a 

*inbo-  f.  am  (Snbe  tocn  Indien  \  Indrapura  (^ic  toon  L  IV558e;  SBuIfon 
auf  «Sumatro)  IV40öe-7a:  f)i3c^fter  33erg  auf  (3um.  V42e;  |>ö^e,  noc^ 


t^ätig  WooSe  ||.  iubitcivt:  (gtreme  1186m,  195e  |  SnbiictitMi  %.  (allg., 
log.)  I67a,  72a,  137e,  196e,  213a,  300e;  I1324e,  Ill(lOm)  508m;  IV 
148a,  252a;  V8m;  pl.  -en  (*);  53.  {pW.)  [baaii  -etvcme]  [\  174m, 
\lhn:  (comp.  -^§-)  -gviinbe  IV  17m;  -2)Jctl)cbe  11232a  (321:e),  364a, 
484a;  -fc^lüffe  1268a,  -«Ströme  [=  iiibucivte]  IV70e;  imücüftänbij]e  I5m, 
17ra  ;  11139m,  IV  272a* ;  fi^cvev  Scg  II  206a  J  inbuctiö  III  (322m  (g^Iiiffe), 
lV83m;  iubiictüvifc^  I81e  (SD^ctl^cbcii)  :||  Indus  2t.  ^luB  II123ra,  I72m:i, 
183m,  Sa,  241m,  263a;  Alexander  D.  @r.  11203m;  SIiiefluB  [=  iDtiiiib.] 
II430e,  IV382e;  2)elta  1220m,  -2).  II  186m;  eifoifc^img  11172m, 
galut  11203m,  -©einet  11198a;  §aubel  II  180m,  203m;  Sauf  11172m; 
ajJüubimg  [=  2luf-fl.]  ib.,  203m,e;  -m.  II416e;  iiftlic^  öcm  11428a, 
432e;  -X\}al  11453m,  übevfe^cii  11188m,  Seftfeite  IV610e  ]  53.  ©tevu* 
bilb:  @tevn  «:  eigne  S3en).  111267m,  276a  :||  3nbiiftrie  IV 593a  | 
iuMiftvieü  [i".  2Bcl;lftanb]  II  162a,  11181m:  gertic^veiten  I34e,  fünfte 
I36m,  geben  I37m,  Mtigleit  I  36m 

*orbis  inerrans  111163a,  *S.  Ines  f.  Joi-^ullo,  3n[flttibilität  IV566m  | 
Sufant  11303e,  314m;  villa  do  Infante  V65a,  los  Infantes  de  Engol 
{(i\)\\\)  11121a  II  3iifiUvatiou  I  242c,  V38a;  pl.  -en  IV 36a,  V26e  "f 
[id;  infiltnrenb  IV37m -Ij  Snfinitefimal-ÖJe^nnng  (=  3J.  be^  Unenb* 
Iid;en)  II  542am:  (ärfinbiing  11342a  (364a),  394m,  512me ;  tevbolüonnnnete 
III  ö2P»i  y  infixa:  sidera  11137m,  Stella  III163e;  infixum  sidus  III 
37e  jj.  inflectivt  111500a  |  3nf(ejion  (=  Ärümmmig)  [f.  Sfotbevmen, 
magnctifd^e  Linien]  11485a,  111541m;  pl.  -eu  II372e 

2(.  3ntiifionetl;iere  (=  Snfufcrien  nfa\)  [bnvc^  *  be3.]  I27e;  -tbier«^ 
c^en  (^)  I488ra,  IV220a  |  53.  Snfnforien  (=  Snfnficn^t^tere,  -t^ier«' 
^cn;  =  Keines  l'eben,  =  I)^\  micvo[ccpi[c^e  2;i;ieve)  [f.  Eifel,  Z\\\]\  {ql\\6^ 
in  compos. ;  biefe  fmb  nur  ocn  33.)  I371e,  5;  \\ 282am  \\  3nfa^e  (ju 
beiben  5lu§brilden):  [in  ©egenben]  (ügl.  Örtlic^f.)  IV2<S2am,  519me] 
i-^altig  IV519e  |  Äiefel^anjer  1221a*,  mit  Ä-l^anjern  IV220a*;  ticfel- 
ge^^anjerte  1164a,  33.5a  :|  Heinere  auf  größeren  1488m*,  -lager  I2ö7a; 
in  ber  2u[t  1373m*,  IV 252a;  [in  iDUfien  (alö  53eftanbt^eil)]  IV (220a*); 
Y36a,tn,  37m;  beS  SD^eerS  V(36m),  im  2)?eer  IV2<S2o;  2)^etecr-3. 
\373am,  [Örtlic^Ieiten]  (Dgl.  ©egeuDen)  IV 252a,  ^Verbreitung  ib. 

*3nga  (=  l;^.  3nca);  -Äcpf  [.  Cotopaxi  \  Ingenieur  lV530a,  7m,  551e; 
pl.  -e  I476e,  IV593e  J  Ingolf:  Slnfiebl.  auf  Island  II  269e,  275e  :| 
Ingolßadt  111562a  [^:|3erf.  ba] ;  Inguaran  (2)Jic^uacan)  IV  336a,  344a  || 
3nl;alt  (auc^  in  comp.)  [f.  fovperlid^]  II343mll:  2)iirftigfeit  II 69a,  i-IoS 
11736  I  i-rei^  II73m,  228m;  IV510a,  562a;  Üieic^tbum  II23a  :j  i-|d;iocr 
II232e,  395m  ||  (gbene  öcu  Inaquito  (Duito)  IV573m 

inne  rücl)nen(=iua\)  II394e,  11113m  ||— caßSnneie  (subst.),  3nnere8 

[f.  Aßen,   bae  sintere,    dcntinent,    (Srbe,    ©emiitb,    Tltn^ä),    9feacticn, 

^ÜJeifen]:  aiiQ  bem  3-n  II  23m  (queüeub);  im  3-eu  III  7a,  in  bem  3. 


604  Qnnere^  —  unfein  gl 

II 94a;  tlima  beö  3.  [üßl.  (Scutmeutal-^f.]  l[347-8a]  7a,  (481m);  iiiifcr 
3-eö  II83m,  3ugäiuilid;!eit  1471m  :|j  iuuever  (adj.)  [f.  SliUngcn,  ^\\' 
tvieb,  2aub,  geben,  iBletx,  dlatiix,  35evfettunj,  SBelt]  II87e,  89a,  139a, 
142a,e,  163a,  201a,  3e,  242a;  III  6e,  15a;  tag  Snnerfte  f.  2Keii[d;  f 
hiuevlic^  11174e  ((Srseitgteö)  — :j|  innig  l  53enju^tiein,  iBejie^ungen,  Scn* 
tact;  SSerbinbnng,  3}erfettiing,  55ev[c^niel5ung ;  innigft  [f.  bem^anbt,  ber* 
hJebt]  11122m  J3nnigfeit  I384e,  II42e 

■•^Blas  de  Inefta:  Mafaya  IV298e-9a,  532a;  innig  f.  nad;  innerer, 
/nn^örwcÄ;  11377m  (§oc^e6ene),  innnng^artig  II172e;  ^tiqnifiticn  III 20m, 
30m;  In-fchan  (©tbirge  0[t-2(l.)  lY  383e-4a ,  4a  (iBerlängerung  beg 
Thian-fchan)  |j  ^nfc^rift  [f.  Paris,  ^^»vantiben,  Quito]  11309a,  323e, 
451a,  479m,  484a;  pl.  -en  11156m,  9m,  434a;  III224e,  424a;  YSime] 
academie  des  Inscriptions  f.  academie  :j|  3nf  ecten  1150m:  im  53evn* 
ftein  11382a,  Keine  IV638e,  in  Reißen  Oiießen  I372e 

S^nfeln  (=  ßilonbe;  ögl.  infniar)  [f.  53ai'alt,  bafaltitc^,  (Srbbeben, 
©ebirge,  ^oc^fee,  2ic^t,  magneti[(^,  ftißeS  3Weer,  S^ebel,  @anb,  ©tligc, 
(Sterne,  ©iibfee,  2;i)iere,  STrac^vt,  trac^tjtifc^ ,  ÜSiiÜane;  geogr.  2Irt.]  I8m, 
306m,  7a,m,  349m,  448e-9a',  Ill53a,m,  396m;  l\  13e-14a ,  242e, 
414e-5a  [534e-6a];  beftimmte  [DgL  ©egenben]  II474m,ell,  9e,  496m; 
V64a  J  sing.  3nfel  (bnrc^  *  bej.)  1188a,  11481e,  l\ 583a  [53egv.]; 
beftimmte  II 67m,  293a  ||:  infame  (in  compos.  Sn[el-):  abgelegene  1489a, 
anfangt  nnr  S.  1302a;  5(norbnung  IV  (415m),  588me;  Stnjie^nng  I422e 
(^jerme^vt),  Slreal  I304e;  Slrten  l\534e-5a,  588e-9a  J  2ln«brn(^  IV 420a* 
(einer  bull),  5Iu§brnc^^-3.  [=  ^rn^tiong-]  I320e;  an^gebroc^en  IV420e  :| 
[^Begriff]  lY  583a*,  uaä)  ber  g(nt^  belebt  (2:^iere)  I489am  \  ane  einem 
S3erg  befte^enb  IV412a*,  Serginfel  1455a*;  Snfelberg  11322m;  IVö5e, 
379a  :|  beöi5Ifert  1382a*,  -ben^o^ner  Ulla,  Söilb  f.  fiebcn,  iBilbimg 
f.  ©ntftebnng,  53ügen  IV 403a,  -bnc^ten  1296a,  gegen  kontinente  IV  42iam 
(gleiche  9^ic^tung) ,  öon  furjer  S)aner  f.  üerfc^njnnben,  2)uft  I8m;  ©influjj, 
©ntüivfung  [ögl.  STnsieJ).,  -gvu^|)en]  IV 28m,  lö7a;  Sntfte^nng,  iöil* 
bung  (. . .  IV371e*)  [^  ßr^ebnng  ufm.]  I  236a,  320e,  448e-9a;  11392m; 
IV(273e*,  304m),  534e-5a  (Sirten)  |  entjünbet  IV 396m*,  424m,  6me 
(febr);  (S-nng  IV 424a,  586a*,  7m*  :|  epbemere  [=  tem^pcräre]  f.  luieber 
toerfc^njunbene  II  (Srbebnng,  \i6)  crl^eben  [=  Hebung;  4^  (Sntfte^ung,  gc 
beben]  (nene^)  I218e,  221e,  282am,  454am;  IV313e  (414e),  5me: 
gtammen  babei  Y{48d);  an§,  bem  2)2eer  [ogl.  gel;oben]  lY  534e-5a;  Y48a, 
58a'^  mebrmalige«  (grfc^einen  u.  55er[infen  IV°49öa;  neue  (Srb.  einer  3f. 
(Biif-  f  °)  M-  °"^i'^]  IV396me,  496a,  511m*,  536e-7a* ;  üieler  IVOo:/öa  J 
@rbebnng§-3.  1252m  J  erboben  [=  gel;.]  f.  önif.  ||  me^rmal.  (Sr)d;einen 
f.  ßr^ebung;  (Srii^tieng-3f.  [=  2lu«brnd;H  I252in-3a,  453me*;  i^erjeugenb 
IV229a|-feIS  IV356e;  ^elä  IV 55m,  420a*,  551a  :\  ferne  1237m; 
gener-S.*  1253a,  11152a;  flammen  [[.  G'rricb.]  auf  3.  IV375e-6a,  nac^ 


3nfelu  gl  —  t?ulf.  e  605 

bei-  Pitt;  [.  UUU,  ^üvnif.  ©eftalt,  t-frei  IV413e  ||-  ©e^irgSi.*  I V 242e 
(2:em^^cr.) ,  410e  |  ©etnrg^avteu  [f.  ©iibfee]  lV414e,  5m:  aiiS  bencu  fie 
beftelin  lV(588e)  9a  j|  [in  ©egenben]  (einselue)  ...  II  154a,  166a,  8m  | 
5ebcbeit(e)  [4:  i^ebimg  iifir.,  erbobenj  IllöSm,  224a:  ait§  bem  2)ieer  g. 
1  235m,  258a,  448e-9aJ@e[t alt  (en)  (^cvm  IV  394e)  [tgl.  iufulav]  IV 
394e-5m',  -img  lY 411e,  4e  :|  größte  IV5<S4e,e*  |j  ©nt^^e  t)ou  3.  II 
165m,  374e,  401a,  5a,  9a,  410m,  2e;  pl.  -cn  IV592me,  3m,  409e, 
588ra,e(3aI;l)T -grumte  [a.  Sultan,  milf.]  II164e,  376a,  413e;  befttmmte 
IVlOle,  313m,  372m,  ö35aii ;  -gviim"  I305a,  362m  ((Sinhjirl.);  IV 
381e,  414e,  6a,  425e,  6me  :||  § e b Uli g (eil)  [=  ©vbebimg  iijm.;  bgl.  in* 
fiikv]  I26m,  247a,  [252m-3a,  21.  453me],  252e  (-eil);  11439m;  IV262m*, 
496a*,  535a:  biiv^  Svbbebeii  IV 229a  ||  belüge  IV 296m* ;  ^egel  IV419e*, 
Äegel-S.  I249e;  -fette  IV381a;  Üeiiie  [=  3n[elc^eu]  IV(242e),  419m*; 
-Älima  154öe-7a,S-9a;II473e;  ^Ii^>Ven-a  IV588e,  ^xani  IV405m, 
mit  Kratern  IV 415me,  ^rüimniiiigeii  IV(392e)  582e;  tüfteu-S.  IV 393m*, 
405e*,  416m  \  Saiib:  boni  fefteii  2~t  abgeriffen  IV554e,  5a;  bem  2-e  iiat)e 
IV 555a,  2.  in  Sni'eln  sevfd^Iageii  II153e:|  i-Ieer  IV5«S5e  (3?aiim),  trübe 
2iift  I384e  1  3Jleev  [f.  (gv^ebmig,  geF)obeii,  fiibmaviiie ,  toerfuuten]:  beß 
^ot;en  2)?-e^  [=  §c(^[ee-3.]  IV416am;  (iu\  I;cbem  2K-e  I448e,  IV 535a  :| 
neue  [oqI  (Sr^ebiiiig]  sg.  1454m;  IV273e,S9öme,  511m,  6a]  pl.  V4<5a; 
bie  niebrigen  f.  Paumotu,  -^bäncniene  IV  157a;  raud^enb(e)  lV400e*, 
420a,  587a*  j  -reic^  IV326m,  393a,  401e,  3a;  i-reid^  I  297a,  309a; 
11153m  II  9^eif)e  [a.  gu  allen  f^ovmeu:  ^ulfanifc^]  IV599ra  j  -rei^e  II 
325m,  479m;  IV 394a,  5a,m,  7m,  403a,  420ell,e  (lange);  -reiben  I274e, 
11155m;  IV 416m,  582e,  8me  J  9?ei^ung  IV 595m,  4e,  588me  .||  ^ic^^ 
tung  (ftrei^en  IV 421a)  [[.  afiatifcbe,  Sontiuent,  ©übfee  u.  a.]  IV414e, 
582e,  8me,e,  599m;  (gc^neelinie  IV 479m  (tiefer);  mit  @ee  (n.  barin  eine 
2'^  Snfel)*  IV257e,522e;  53ilb  bon  fieben  3.  II78a,  126e;  auf  einer 
ehalte,  auf  ©galten  IV377am,425e  (^ic^timg);  f^orabifc^e  I  75a,  IV 
228e;  ftrcic^en  f.  9xid;tung ,  fubmavine  1454a,  -fpf^em  IV395m;  2^eiu^er. 
lV242ell,  419m;  temporäre  [=  e^^emere]  f.  tocrf^ivimben,  St^iere  f.  belebt 
n.  'äxt,  -Ufer  I83m(^oM);  bie  ungtücflicben  3.  n308e,  479a;  miDnl!., 
nici^t  ijul!.  IV57eo,  396a*,  424am''  \  berfunfcn  [a.  bcrfc^lüunben ,  ©r- 
Hebung]  IV 371m*  (inö  9)?eer),  597m;  ivieber  terfd^h?nnben,  öerfunfen: 
Den  furjer  2)aucr,  tem^cräre  IV  229a,  262m,  371e,  49f5a*,  51  Im*  :| 
g3ertr;eilung  I74e,  IV414e;  Dorliegenbe  11300e  ||  35ut!ane  [togT.  5Irt.] 
ber  5-treIt  IV  451a,  3.  aii^  S}-eu  befte^enb  \\418e*  \  SSuIfan:  au&  einem 
5ß.  beft.  IV  405a*  y -3u[el  (sg.):  bei  lüußu  IV 403m;  bei  Nippoyi  IV 
400m,e  :||  bulfauifc^c  [a.  atlaiit.  Oceon]  1175a,  218e ,  247a  [252m-5a, 
Sr.  454am],  253a,  422e,  452m;  II  (396m);  IV  (304m),  375a*  e*  e-6a, 
7a,  397a*,  401m,  2e~3a^%  5a,  411m-2a* ,  424a,  516e-7a*,  7a,  535in, 
566m*;  beftimmte  IV587a*,  599m:  [^lufjär;!.]  IV586a,  Giuflufi  IV(28m), 


606  Snfeln  t>ult  ©  —  Qnft 

erbeten  WSQömt^,  [gecgii.]  IV  586a,  ©ni^^e  IV413c,  iiicf>t  toiilf.  f.  im- 
Dill!.;  -rei^e  IV394:a,  403am,  416am;  -m\t  \\323me,  392m  ||  Särnic 
l\242e  I  -tvelt  [[.  Slfien;  a.  SSulf.,  öulf.]  I384e;  II86e,  312a;  IV414e, 
583e:  ägäifc^e  11172a,  avctifc^e  IV  119a,  fübinbifc^e  II311e:|  M[te 
1382a;  [^al)\]  IV 403a  (10000),  5a  (100);  gevftveiit  l\ 415m,  588me] 
3cne  IV 421a  ||—  Snf  eld^en  sg.  IV 339a,  376a,  399a,  400m,e,  la;  pl.  IV 
407m,  415m  J  infulav:  ©eftalt  1294a,  Hebungen  I252e,  §emi]>F)äve  IV91e 

*3uiertion  II426e  |  Snfolaticn  (=  S3efcnnmig)  [f.  J^evmemeter]  I350ell, 
446e;  IV 212am,  239a,  244a:  beö  S3oben«  1344m,  bev  Svbe  l\ 35a  :\ 
Snf^ivaticneu  1408m;  Snftinct  IV  639a,  inftinctiö  I16e 

Snftititt  51.  (aög.)  [f.  Akxandria]  1248a,  111497m;  pl.  -e  II396e: 
lt)i[fcu[rf;a[tüd^e«  I[206e-7a;  -lid^e  (pl.)  I252e;  II251e,  376e  :||  33.  baS 
fran3Öfifd^c  3.  (=  academie);  b.  l;.  gen.:  bo§  ^avifev  3.  1432e,  3. 
311  Paris  II[612m;  9f?ationar-5.  IV152e,  V34e;  metft  bto^:  ba§  Snftitut, 
Institut  (111124a)  |:  5l6F)aiibIimg  [4:  SlvOcit]  I432e  (gcicfen),  111612m 
(übergekn);  m-bcit  111554m  (öorgclegt) ,  642e  (bevlefcii)  :|  SBevic^t  V34e  | 
Sommiffion  (commlssion  des  poids  et  mesures)  IV152e,  3a:  [3J?evibiam 
grab]  IV  152a,  2J?eter  IV  i55a  J  Journal  de  l'Inst.  IV  180me  ]  mem. 
de  ri.  IV  71m,  77a;  mem.  mathem.  et  phys.  de  l'I.  III  110a,  417all  :| 
SKevibiangrab,  2«etev  [.  (^omniiff.  |  ÜWitglicb  II  112m,  IV  617m;  -er  IV 
(380m)  :|  ©itjimg  I432e  :||  3nftitutioii:  Journal  of  the  royal  Insti- 
tution of  Gr.  Britain  I440e,  11507a  |  pl.  3nflttutionen:  freie  I36e, 
III  (340a);  pclitifc^e  1385m,  11340a  J  instituto  f.  archeologico 

Snftniction  [f.  9?ei[e]:  für  SRcifenbe,  (Sj^ebiticnen  1474m,  IV376e 

5  nft  rinn  eure  [[.  aftrcnomifc^ ,  2)ecIination,  magneti[d>,  9J?cribian, 
9J?c^-,  meffeub,  meteorclcgifc^ ,  iiautifc^,  o^tifd;,  p^^fifalif(^,  ©et}-]  1434m, 
6a;  U144me,  260m,  355eli ,  376e-7a,  381am,  465a;  11184a,  107m, 
498e;  Beftimmte  III  188m  J  sg.  Snftrimient  (*)  (=  SBevfjeiig)  1 177mll, 
II468e;  11182a,  9le,  156e;  ein  bef^immte«  IV 624a  ||  3uf.:  anbeuten  III 
589e-590a;  auffleUen  IV 334m,  345a;  [auf  93crgen]  IV 569m  |  genane 
IV107e;  ©cnauigfeit  1172m,  3e;  IV 61e  :j  get^eilte  111265m;  grcid;artige 
1436m,  gleiche  IV  108a;  Mfttgc  111293m,  \\6}t\6)tüa^t  111211m;  -^en- 
ma^er  III (81a),  IV 625m;  mä^tige  111318m;  bei  Steifen,  (Sj^^ebb.  IV 
61e,  68e;  @c^ävfe  I  @.  XVam,  Ungenamgfeit  IV  162m;  unfrc  1 181e, 
III286e|  unßoIÜommene  II329e,  111390m;  imü-r  3uftanb  I{320e, 
U-^eit  11319m  :{  toevbeffevte  IV  86m;  üergleid^eu  11147a,  IV70am;  mit 
3-entoerfebn  11174a  |  toertooUfommnen  I71m;  -ete  II392e;  III267e, 
295m,  540e;  SS-img  II(342e);  III  147m  (265a),  271a  (2m),  319a;  IV 
26e,  54e,  62m,  134m  |  öcUfommneg  IV107e*;  -nere  111518m, 
545m;  IV 62a;  Sß-\)t\t  III168e  :|  oortrepd;e  11367m,  111401m;  ivirf^ttge 
II (144m(!);  geitmeffenbe  [f.  ^:penbel]  1175a,  II 320e;  Buftanb  [a.  uni^cEt.] 
ni545e  (jetziger) 


■Qufu  —  31111  607 

infitlar  f.  am  Siibe  bcn  3nK^i^  Sntegiimcnte  1368m 

ititellectiien  (^i  ^ulcüigenj)  [f.  ^veikit]  11177m,  215a,  238e,  9m, 
396m;  IlUSOe:  Slnlajicn  I  Sie,  11431a;  2lufd;ainmg  I98m,  11  65m; I ; 
iBebürfniffe  111374m,  S3c[it3  11139a,  dmheit  I40m,  gcrtfd^vitte  11337a, 
®xo^t  II  55m;  ^raft  11175c,  Gräfte  1318a;  ^^HcceB  11398m,  (g^f;äve 
^I164e,  Sbätißfeit  170m;  Seit  1104m,  299a;  SBivfimgeii  11339a  J  bag 
'Suteüectiicae  1  69e,  11  74a  ;||  ^utelligenj  (4:  hiteücctueü)  14m,  28a, 
36a,  71e,  331e;  11236a,  267a;  III 41e:  txmjte  [=  borg  1378m,  %oxU 
fc^ritt  II267e,  freie  111353m,  gviic^tib.,  ©i^fel  11137a;  ^cd;fte  I1117e, 
Bkre  [=  erMUite]  I21m;  je^t  U2387ne,  SOVain;  äJiac^t  ber  3.  1 4m, 
monic^I.  II342am;  <Bphlixc  1385a,  6e;  11162a 

SiUcnbant  IV336e,  mtendente  IV  563m  ||  Snteiifität  (=  @tärfe) 
[f.  Äraft,  2\<i)t,  magnetifc^,  @^tt)ere]  I158e,  392m,  422ell,455a;  II 
370m;  11162m,  101e,4a,  8ra,  119all,  119-122a,  4a,  276m,  331e,  393m, 
4a,  537a;  IV17e,  19a,  144a,  210m,  298m;  pl.  -en  O  111120m,  le, 
498e:  (bef.  comp,  ^g-)  -grab  11170m,  IV  209m;  55eiäiibb.  111257a; 
-a  111215a,  339a;  -SSevl^ältniffe  111134a;  -Bimarmie  IV 315a,  533e 
[be«  ©c^aßev^j  J  intenfib  (=  ftarf)  [f.  gavbe,  ©ue^e,  $?id)t,  H^-cceB] 
1200m,  247m,  259m,  269a,  314a;  II361e,  111623a,  lV209e 

iiitereffaiit  III57ra,  112e,  297c,  569a;  IV  164a,  206a,  348m,  428e, 
523e,  538e,  540e,  564a,  8e-9a,  609a;  V52m ;  2)avfteüung  I459e,  ©egenb 
1461a,  9M3en  11128a;  @^vift II505e-6a,  7aT3ntereife  [l  geogiioftifc^, 
geclcgifc^,  biftcrifd;,  foeniifd^,  inenfc^Iic^,  triff eiifc^aftlid)]  I192e,  358m, 
419m;  1169m,  70e,  250m,  276a;  III  70e,  84e,  102a,  157m,  475m, 
560e;  lV149e,  261m,  4e,  288a:  allgemeine^  1437a;  11365e,  449a;  aiu 
regen  11146m,  234m;  Meben  II363e,  baibietcn  111534m,  eb(ere6  1378e; 
erregen  I438e;  II  209a,  365e;  IV  466a;  feffeln  11391a,  geben  I1145e; 
großes  III267e;  IV 26a,  327a;  ^au^t-S.  111157m,  f)ö#e§  1431m; 
lebtjafteö  III  170a,  534m;  einer  ^tik  II 70m,  n.wmftef>  IV77eTinter' 
effiren  IV 345a,  615m 

Sntevferenj  (üorg.  beS  2i(^tg;  meift  o^ne  biefen  B^''^^)  I19e,  2ilm; 
II  342m,  37öe-ia;  IIl64am,e,  85me,  86m,  121m,  2e-4m-  IV  205m; 
pl.  -en  O  111128e:  ber  (grbtreücn  IV219e,  49im;  ^dge  111168m; 
[®ef(^i(^te]  \\370e-la,  III  124a,  V  iOall ;  ©efe^e  II 371a,  III  124a  |  be« 
$?id^tvs  I446e;  ber  SiWrabten  11514m,  11189m  :|  [Urfac^]  III 43e 

Snter-,  intcr-  (*):  -Iccutcren  111545a  | -mittenj  I11590m,e;  -mit* 
tirenb*  [f.  Oueßen]  I230a:|  -))lanetar*  1 195e  (9?äume);  -fection  (auc^ 
=  Änoten)  II375e;  IV99e,  lOle  |  Snteröalle  [f.  ^aneten]  1 147e,  413e; 
sg.  -öaü  (*):  mufi!alif^e(«)  III  473a*,mll :  anf  ^anetcn  angettjanbt  111 
472e-3a',  ber  £öne  111437m,  8m 

♦Sntnition  WUmW,  intnitiö  IlUöe;  Sntnmefcenj  I211e,  intumefcirt 
lV366e;  intoariabel  [f.  (Srbf4>id^t,  Stem^eratnr]  \182m\\ ;  inöerfe«  (Streichen 


608  Qnü  —  Iren  R 

II  155am,  iiioertivt  IV208e;  Investigation  (®c^iff)  IV443am(m);  inh)ol^nen 
(=  imie  io).)  IlllOe,  -eiib  III 23e 

*Io  21.  (nit?tl).  ^erf.)  II4i<5e:  Söiiberiing  II173e,  4e;  -en  1302a,  II 
418e,  IV508a  J  53.  ein  5moub  beß  Jupiter  11357m,  510a  ;I|  3ob:  [als 
S3eftanb%i{]  IV  512m,  ieb^tig  V55m,  in  SJiiltaiicn  IV  523m  J  iobirt 
111505a  (platte)  ||  lolkos  11175a,  185m;  Ion  11105m 

lonier  (blivc^  *  bej.)  (=  ^Jaranen)  II  172e-3a,  53.  lonien  {^) ,  £. 
ioni[(^  11144a:  [(S[;Qraftev]  II(154e),  172e-3a*;  (Kolonien  11179m,  ^anbel 
11161a*,  Javanen  II406e*,  Meli  11173a',  fOieer  11152a,  404m;  'JiatuY=. 
^l)i{o^opl)\t  I59a,  194e;  U139am,  372e;  ni{llm-12m)  42e  |  ^I;^[io* 
logen  I59m,  II  139am;  -gie  I(70e);  IUI le,  595a,  6e:j  Ü^^a^fcbe  II 8m  | 
(Sd^ule  I70e,  87a,  139m;  Ulllm-12m,  27 am,  37a,  594e-5a:  2  2(6* 
tbeiümgen  11112m;  alte  III  5Pöm-7a  (^(nfic^t  »cm  SSeltbait  ufn?.),  6m, 
e-7a  (©rünber);  ©viinber  ib.,  ©riinbiing  III561e:|  (Stamm  II  154e, 
172e-3a  [(St;ara!tev];  ©tele  II407aO 

*i/)tt  (3SnIfan  ©umatra'^)  IV 407a,  parjimo  de  Iraca  IV 555m;  Irak 
111314m,  343a,m  |  Ivan  II 42am;  53.  Svaniev  (OO)  I15a;  II 99a,  I46m; 
S.  ivanifd;  (*):  53c|c^a[[.  II  42am,  SBetvofiner  II51e,  alte  Siiltur  11147a; 
^cc^Ianb*  II41e,  43m;  Üface*  I383a,m',  53ölfer  II98e*  J  Irafu  (5SuIfan 
Bei  Sartago;  ai4  55.  i3on  Carto^Fo  IV307e,  559a)  IV[559am]:  2l[^en* 
fegel  IV 539a,  53efteigung  IV  539m;  noc^  ent|ünbet,  tfiätig  IV538e,545w; 
(Srbbeben  IV  539m;  (SvI^eBiing^S-Ärater,  §an^t-effe  IV539a;  fef;v  bcd;  IV 
307e,  §i)I;e  IV  539m;  Ärater  [bgl.  erl;eb.]  IV539am,m;  2agc  IV53Se, 
9o,  545m;  feine  5?a\jaflri3me  IV 539m,  beibe  Time  fK^tBav  IV 539a, 
@^lac!cn-2lugh)ürfc  l\539m,  t^ätig  f.  ent3iinbet,  bem  Turriaka  naf^e  IV 
539a,  Berftijnmgen  IV  539m,  fel^v  jiigänglic^  lY  539a 

irben  f.  ©efa^  |I  ivbifc^  [[.  ^vfd^einungen,  (Sjiftenj,  Äöv:|3er,  Ävaftc, 
2i(^t,  aJ^ateiie,  Statur,  ^rocefjej  I135e,  7m,  148a,  353a;  II  52a,  363e, 
399e;  III  3e,  35e,  51e,  59a,  509m,  626m:  aii^erirb.  111573m,  2)inge  II 
337e  1  ©egenftanb  11170a;  -ftänbe  [=  Objecte]  II96e,  138e,  356a  :|  Ob- 
jecte  [=  ©egenft.]  11168m,  mumt  11249a,  mdö)  IV9a|@^^bäve  [= 
^^.  tetturifc^e]  I79e;  11117a,  44a;  IV6e-7m,  12m:  [S^avafter]  IV6e-7m, 
Sob  lVi2m,  Sirfung  IV7am  :{  (Stanb^unft  UOlm,  STjcil  V4a,  treiben 
II  89a,  3ujlänben45e:||3rbifc^e6,  bag  3-e  I83e,  85m;  II124e,  232m 

I.  53.  Iren  [biefe  fiirge  f^erm  I.  iüivb  bnrd^  *  Dorn  nntcrfc^ieben,  53. 
burc^o  leinten]  (=  Mänder),  d.  irifd^  [*  hinten]  (=  irlänbifc^)  J  H.  21. 
/r/and  (iDirb  nic^tbej.)  1146 la,  53.  Mänder  [O]  (=  Iren),  S.  ivlänbifd^ 
[*  hinten]  (=  irifc^)  ||  3iif.  (ju  allen  5  formen):  transactions  of  tlie 
Irish  academy  (*-*)  IV  72a,  487m,e;  alt-i.  II*37e*,  f.  gntbecfung  2lmer.'ö 
(*-*)  53.;  2lnjd;n)emmmig  I327e,  II  (485a);  53ii^ei-  11274m*,  S)ic^timg 
II *37me*;  FaröerO  11269m,  461a;  @eftcin  1274a;  ®\o^-L  II272e-3a,w, 
4e;  in  L  11460a,  Im;   anf  Island^  II  273m-4,  461a;    tlima  I348am, 


Iren  ^  —  ^§>\am  609 

Äüften  II-^485a*;  lüieber  Il*37e*,  llSell ;  ä)iiffioiiaie  II274am*;  m'iw^* 
I[273e,  -e  11274m;  in  9iaDamev.*o  [f.  übv.  gntbecfung  5Iiner.'^  33.] 
II273a,m;  [Örtev  ba]  V69m,  (gc^ifffa^irt  lUGla^;  [(g^rac^ef  II46Üe, 
la;  Semper.  1481m;  Bco^^bl^t  V69m,  POe  ^ 

*Irene  (14»«  !I.  flauet)  111576m,  VllGm:  mittl.  Sttbftanb  to.  b.  @onne 
111436m;  (g(em.  III 5iöe,  ViOP^ne;  ©ntbccfiuig  III 426e ,  460m ;  ViOPm, 
117a  :|  Sribiiim  I177e,  IV 406m  ||SnS  51.  (=  Regenbogen)  III226all 
(Farben)  |  33.  Iris  (7'«  f(.  ^:)31anet)  111576m,  517a;  V116m:  mittl.  Slb* 
ftanb  ö.  b.  ®cnne  111436m;  (glem.  III  5i6a,  ViOSme;  ©ntbedung  III 
i26m,  460m,  517a;  ViOSm,  117a;  bebent.  (Sycentiic.  III455e-6a,  515m  J 

e.  Iris  (gl.  in  Sinnen.)  II  27m,  llleW:  ©c^ilbevung  \\28am:\\  ivifiven 
111168m  II  ivifd;  f.  Iren^  ivifiven  f.  m^  ^x\^\lrkutfk  (cftl.  ®ibiv.)  IV 
68e:  (grbbeben  1213m,  §cl;e  I482e,  magnet.  iBeob.  IV68e,  Slem^ev. 
I347am:|  Irland  \\\m.  f.  bei  Iren^  Iroquefen  11460m 

3rr-:-fai:;vt  11419a,  461m;  -en  II173e:j  -ftevne  (=  Someten)  1120a; 
-tuege  I285e,  III289e  :||  irvig  [f.  öeljaii^^tung,  ©lanbe,  2}ieinung,  ©(^lüffe] 
II317e,  477e;  11137a,  126m,  477a,  552m,  565m,e;  IV 88m,  95e,  I64a, 
293m,  521m,  8m,  607e,  632m,  6a,  9e;  V39e,  81m,  87m:  -^evtDeife 
III293e,  635a  J  Swigeö  \  16me  :||  Srrt^um  [f.  2Baf)rbeit]  11510m,  8a; 
III126e,  476e,  552a;  IV  113a,  204e,  259e-260a,  511a,  579e;  pl.  -tbümer 
(*)  I17e,  18e;  II  67e,  191a,  464m;  111132m;  IV  86a,  525a:  tvaft  IV 
159a',  lange(i-)  II (226a) ,  me*  J  ivrtpmlic^  f.  2«einnng 

*3rvabiatton   III  501m  [5^3am\ ,   irregulär  f.  D^ebelflede ,   irrefpirabel 

f.  ®a§;  3rrfal;rt,  irrig  f.  3rr-;  SrritabiHtät  (=  ÜJeijbaileit)  111166m, 
202m;  Srrt^um  u.  a.  [.  3rr-  \\  Irtyfch  (ftbir.  ^l;  -@trcm  V82e)  IV 
235m,  \82e-83:  «Bette  V82e,  83m;  S3cote  V82e,  S)iovit  V67e,  gurd;c 
IV455e-6a  |  ©ranit  V67e,  68m:  -banfe  auf  S{)onfc^iefer  \  82e-83, 
97e-98a:\  g^ebenfluB  Y97e',  oberer  V67e,  84m,  97e,  98a;  [Ort,  Örter 
baran]  IV46e,  206m;  Y82e,  84m;  ^:pvofiIe  V82e-83a;  (Sd^ifffat)rt  V 
S2e-S5(a),  S4m,97e;  XW  1360m,  -3:ban262e;  S^onfci^ief er  V-§5me  | 
-Ufer  V84m:  linfeg  U.  \83m;  rechtes  U.  \82e-83a,m,  97e  ||  Wafliington 
Irving  (geb.  1783)  11301m  (be§  Columbus  (Sur§),  467a  („life  of  Col.") 

*Ifabella,  Äöniginn,  f.  Columbus;  Ifaroe  =  Albay,  ber  Ifaurier 
f.  Zeno  \\  Ifchia:  =  Änaria  IV 304a,  508m,  555a;  V25a;  eine  ber 
^itbecufen  ob.  5lffen-SnfeIn  IV  555a,  =  Pithecufa  IV 508m  |:  friiber  Slffen  ? 
IV555me,  glafiger  gelbf^^atb  IV  478a,  [Örter  ba]  IV  639a;  STrac^^t  IV 
6l9e,  -3lrt  IV  469a  |  Sultan  ].  Epomeo-,  milf.  I452e,  V  25a  \\  Ifer- 
©ebirge  (in  ber  ^aufit^):  ©vanitit  IV469e,  V77e  :|  Ifidorus  Hispaienfi.-^ 
(i)cn  ©ebiüa)  11491e  ||  Ifis  21.  (ägt)^^t.  ©cttinn)  II429e,  111206m:  ^^Uanet 
Vemis  III467eT^.  (42»«  f(.  planet)  V  116m :  @lem.  YlWam-  ^nu 
beder  V113a,  7a;  -nng  \113a  ||  Mardo  II176e  |  S^tam  II 247e-2a,  7m: 
[-Xiigbveitnng]  11442m,  33efenner  II254e 

91.  VJ.  ^>umborbt,  Äognu».     V.  39 


610  hland  —  ifobpnamtfd;  ^ 

Island  iI32m,  273a,  5m-7a,  461e-2a  |  ^.  Islander  pi.  (biird;  °  hq.); 
Bing,  (oo)  li270e,  304m  |  (S,  igtanbifd;  (Diivc^  *  bq.)  11272e,  IV 247a  ||: 
Jufä|}C  (2t.  Island  \v\\:t  iiid^t  beäeic^net):  Slbeiiteiirev  11271a*  j  teilen  ujto. 
üou  i.  iiac^  2(mevi!a  [ügl.  angefiebeltj  1341e,  II 27ie-2a;  3^il4'^"f^^ti'''i 
nad^  Sliiiev,  11 269e-270a,  l-2a,  5am  ||  anöcfiebelt  [ögl  SlufiebL]  11 
269e,  270a,5e:  öcii  ©iivo^a  ober  Slmer.  aiic>?  U273me,  ber  eurc^äifc^e 
@c^a^  ba  bemaljrt  11 275e-6a;  3rlänber  ll274am,  461a;  aZovmämier  II 
274am,  457e,  461a  "[  Srnfiebluugeu  11271  \\  iBafalt  n^480e,  SSefc^aff.  [öQl. 
3uftaiibJ  11270m,  S3eiücl)iier  11273m,  [^tlbiing]  II 275e-6tt;  S3lit5 1244m, 
V24a;  c^emifc^  IV 257m,  3)üciinieiite  11273m*;  (Si^-  II  276m,  461e  | 
eiitbedt  l\269me,  273e,  7e-Sa;  (gntbccfiuicjen  i.  iÄeifen  :|  (guvo^a,  euro:^. 
|.  augefiebelt;  gal;iten ).  9ieifen,  gveiftaat  II  275m"-^;  gumavoleu  [=  ©offionen] 
IV  459mll ,  602e;  [©ebivge^avten]  (bg(.  geegii.,  ©cftciii)  IV427e;  geogti. 
IV522a,  586a;  [©efc^ic^te]  11275we,  ©ejd^loc^t  11273a*,  ©efteiu  [a.  ijulf.] 
IV  510m,  ©eiüifter  1486m;  @icc!eubevge  IV272e,  516m;  311  Grönland 
11276m,  Irländer  |.  angcfieDcit;  Älima  [bgl.  (Sie]  11275m,  6l';  Äleftci* 
11131m*  jÄcc^b  vu  11  neu,  -qiteaen  [=  liei^eOu.]  lV[247-6^w,  2(.  öOlam], 
247a,m,  501m;  -quetten  IV24<Sa  :|  Äi^ftaü  II369e*,  iaöaiec  IV561e, 
2igntteuIV586a,  iüttcratiiv  II275me*,  3)?en|cf?eu  eifc^hgeii  1244m  ,  Dtamtii 
II269e;  D^ovblic^t  I201e,  3a,  5all ;  Normämitr  f.  aiig^fiebeit;  [JÖrtev  ba] 
IV118e,257a;  P/iömcier  II  164a,  I;ei§e  Oucfien  [=  Äoc^bi-iiimen]  IV 
[247-8m]  Wmäicnuad)  L  [f.  Columbus,  Ovoy.]  II276e,  -e  IV64e-65a| 
üon  l  aiiggeljeubega^vteu,  Steifen  II  (27i-2a);  it.  (Sntbecfimgen  [a.  °2(niev.] 
II269e,  271-2a,  1  (2rn[ieblungeii) ,  3a  J  reifenbe  /.  II276aO  |j  ©agafe* 
II274e,  5e-6a;  ©c^lammqiierien  {\257a\  [@c^vifteii  übcv  /.]  II458e,  IV 
374a;  ©ofjioneu  1=  ^umar.]  \\ 257 am\\ ,  510m;  ©elfataren  IV605aIim, 
Staat  11275m,  surtarbrand  \\586a,  2:i)einV295a,  SSerfebr  112716°, 
voyage  en  Islande  (fec.  j.  Gaimard  j|«  3Sulcaniöniue  IV445m*|  33  ul* 
fane  I(273ai);  IV  272e,  S75m-4a;  iBulfaii  (**)  1244m,  8a;  IV  359a; 
V24a,  54e*:  2tuebiüd)e  1456a,  2  eiaffen  IV575e-4a;  ^iftorifc^e  IV 575m, 
öor-^ift.  IV375e-4a;  [;i3(^)re  IV374a,  gaüa  1248a*,  X^ätigf.  IV(445m), 
Saf|ev-5liiebrü(^e  V54e**  J  iMtlf  aniic^:  (Srfc^einimgen  IVöOla,  ©egeii* 
bcn  IV45Se;  ©eftein  IV510m,  603e;  V46a;  -e  IV631me;  3nfel  IV 
586a,  febv  0.  IV295a  ||  njcftli^  »on  1272a;  [äßcrt]  lV349e,  501m*; 
3uftanb  [»gl.  iBefc^aff.]  11276m,  461e 

*bay  of  Islands  (9ieu-@eel.)  IV421m,  2a;  casa  de  Islenga  (bei  Stvin* 
d^crae)  V80a,  is%a  (iBiiIfan  «olima'ö)  lY 550a,  iemaelitif^  11242m 

ifo-'  ^fo-  (*)  (ö^i^t^-  Ö^eit^):  -barcmetrifci^  1557  (üinien;  m),  m  | 
-(^imeneii*  1540a,  la,m,  9;  -crimen  (adj.)  1376a  :j  -c^vonißmug*  IV 
154m  (be«  ^43enbele)  ||  -bi^namift^  II372e;  Siiroen  [=  l)p.  Linien]  IV 
89a,  güi^ie  IVl78e-9a;  Äarte  IV  74m,  92am  |  Linien  ob.  (£uroen  (=  1'. 
gleicher  Sntenj.   ob.   @rbtvaft)   I187e-8a,  192m,  5a,m;  IV  73m,  74ü7n 


i)obi;uamii($  2  —  Qfta  611 

[84m],lb6e:  Äavte  lV179am,  Ävümmuiig  IV  110m;  9iid;tiing  IV 87a, 
148am  :|  e^em  1193m  :||  -gectl;enuen*  (i)g(.  ®ec-S|otl).)  1228m, 
445e-öa;  IV  46m,  235a;  noä)  üiel  biinnee  l\  löSme.,  nic^t  beu  flimat. 
Sjütbevmen  ))avallel,  ÄvümmungeulV46m;  ^fid^tiiiig  IV168m  :1|  -gciiifc^ 
11372e:  (Emmi  [=  ilinien]  1188a;  l\59me,  110m,  133e-4a,  141a  j 
Linien  (=  Suvüen;  ^p.  =  t  gleid^ev  Slbiveic^iing)  \187e-8a,  9a,  192e, 
iSlme,  2a;  IV  [54m]  {133e-^a),  201e;  sg.  ?iuie  OlV202a:  gortfc^veiten 
IV(141a);  ^vümmiiug  IV  110m,  -en  I427e;  parallel  IV(141a);  gejc^loffeueg 
@VflemI431e,  IV58a:|  äöettf arten  IV 71a  :|i  -fliiiifc^  II372e:  Suröeu 
[=  Siuieii]  \\98e,  Äarte  IV  74m  j  Siuieii  (=  (Siiröeu;  =  ?.  gleid;er 
gf^eigimg)  US7e-<Sa,  192a,  429a,m;  IV73m,  7^am  [84m,  98e-99a],  186e, 
201e;  V92me;  ^id;tung  lV148m:||  -mor^jh:  ©ebirge-arteu  IV  626e, 
SHetaüe  Ill614e,  SRineralieu  IV626e,  ©iibftangeu  IV  IIa  J  -mor^^i^nuir 

VlOe  II  -ü;ereu*  \340a,  la,m,  9,  353m,  376m  || t^erni:  Smt^eii 

1345a;  gläd;eii  l\  240am ,  4me',  Linien  f.  jcgleic^i  :||—  ^fotI)CrniCU 
[f.  A.  V.  Humboldt]  I340am  [l-5m;  5i.  450a,m],  342e,  5a,  9a,  555; 
IV[59me];  sg.  bie  Siottjerme  1343a,  8m  J  =  33.  3lotI;ermen-2iuien  (burc^ 
*  üorn  beg.)  1335m,  sg.  -l^iitie  1345a  J  =  S.  i)otf)erme  Linien  (biirc^  ° 
üoni  beg.)  [=  Suroen]  liöPe,  11317m;  sg.  ifct^.  $?mie  I(376a)  ||:  3iif. 
(21.  S|ctl;ermen  mirb  iiid;t  bej.;  ber  sing,  aller  Siii^brücfe  lüirb  buv^ 
nac^gei".  *  beg.):  Stbftanb  1353m  |  Columbus  II317(am),  me;  gii  Col. 
3eit  II322e:|  ®ec-3[ot^ermeu  (bgl.  Sfo-®eot^.)  W 236e-7a ,  me  {^tmU 
niB);  ©eftalt  1343a*  j  Snflejioncn  [=  Äriimnu]  I341mll,  5a,  353m; 
sg.  -ioii  II  *317(am)  me  :|  \vk  ifcgonifc^e  Siirbeii  IV59e,  üimatifc^e  IV 
46m  I  triimmuiig  [=  Snfrejion]  I055e,  *335m,  *345a*,  439m;  II 
483am;  pl.  -eil  O  1376a:  ju  Columbus  3eit  II0322e,  483m;  gleiche 
1555me:|  ^^age  l*335m,  Sinien  |.  aüg.,  [einex^  Orte]  1110452e*;  dt\6)' 
timg  I°169e,  II  (483a)  |  ©d^eitel:  concabe,  ccni^ej-e  1341m,  (^öa) :] 
©toruiigen  I545*(a),  4e-5m  |  ©Aftern  1353m,  4a;  II0458a;  pl.  -e 
I  [555m-4m]  ;|  3SeriJcll!cmnimmg  lV59e 

Sfolateren  II382e  ||  ifoliren  II 71a,  239a,  279a  |  ijoHrt  [j.  «Begeben^ 
^eit,  SBerge,  @rfd}ciuung,  ©cbirge,  ©ipfel,  ^egelberge,  ^l)h\onm\ ,  Zhau 
fa^eii,  33ul!au]  \171a,  189m,  277e,  357a,  363m,  374a,  405a;  11146a, 
330a,  368a,  376a:  IIl504e,  6a;  IV59e,  124m,  235m,  6e,  268e,  346e, 
367a,  378a,  384a,  429f,  445e,  462e,  4e,  597e,  613m,  622a;  V38m, 
43e:  ftebii  II228e,  III347e  ]  3Htrtbett  III  157e,  342a;  IV456m,  486a  ||- 
ifonier^}^,  SK^t^ermen  f.  bei  ifo- 

^Ispahai}  I  144e,  410a;  111544a  [^erf.  bo!)er];  Israeliten  (=  Juden) 
11167me  [treite  @d;ifffabrt] ,  i-tifc^  11253a  ((Saftengeift) ;  If/edmen  (S5oI! 
am  fd^ivarjen  3)i.)  11176a  |  7/yiW  (©ee  Snner-2lf.)  IV454e:  auf  c.  alten 
Äarte  IV 607m,  @aljfee  IV382e,  am  Tlüan-Jchdn  IV  607m;  S3iilfan 
nahe  1255a,  lV454e  :|  I/fus  11185e,e  (@d^Iad)t)  |  el-Iftacliri  (Abu-Isiiak; 


612  Sfta  —  Italien  58o 

axah,  @eogv.)  11254a,  420a,  446am:  über  climatum  II  446m  :\  Ißer 
(=  Donau)  II419e,  421e  |  3ft^mug  (auä)  in  comp.)  (=  ganbenge) 
[[.  caucaflfd^,  Darien,  Panama,  Suez,  Tehuantepec]  IV  307m,  555m, 
583all,m;  pl.  -men  (*)  (aiic^  in  comp.)  II440e:  -©ebivge  IV268e; 
-^\}pot\)e\t  11408m,  476me*  :|  Stacolumit  (©ebirgt^art)  I278e 

Italien  (bem.  ^albinjel,  4^  tief^erifc^)  [f.  53vanblanb,  2)eutf(^lanb, 
maUxci]  II  75m,  81a,  307m,  473e,  515e;  \61e  \  SQ.  Italiäner  (burc^  ° 
be^.)  I401e  (sg.)  |  S^.  itoliänif^  (bur^  *  bejeit^uet)  [f.  2anbfc^a[ten, 
üiomaue]  1276a,  11117a,  V88e;  üaliano  \.  classic!,  dizlon.  j  2).  italifc^ 
(*-^)  (:|:  I}e)>en[^)  11102m,  248m;  lV535a  ||:  3iifQ^c  (311  nüen  4  formen; 
%,  Italien  njirb  nic^t  bejeic^iiet) :  att-it.**  II  27a;  au8  I.  11130m,  623e; 
IV 267a;  [8eirf)aff.]  (tgl.  ©igenfc^.)  II25m,36me,  90e-91a;  befimgen 
[bgl.  2üb]  ].  OGöthe,  53oben  II  53a*,  classici  11484a*,  Sontact  II  35e, 
dizionario  V  64me^- ,  [Sigenf^.J  (tjgl.  iBeic^aff.)  VÖie;  (Svbbeben  I442e, 
3a;  IV  225m;  govjc^ungeu  11128a*;  bot.  ©ävten  11129a,  ©artenhinft 
lUlOe;  @ag  IV459e  |  ©ebivge  IV498e-9a:  -^^avten  IV427e,  -^öfette 
IV498e:|  [geogu.j  IV509e,  ©eologie  V[6im-Ö5m  (frül?)];  @efc^.  n80e; 
©eftalt  1 308me,  II  104a  (153a);  öon  Göthe  befungen  II 75e  ||  ® r i e ^  e n  : 
(Simuanb.,  nac^  2.  geflüchtet  1455m;  II289m,e|  gvte^ifc^e  Sitteratiir  liMe* 
berernjcdt  [tgl.  grie^.  11.  cloffifci^e  Sitt.]  II 27öw  (288a) ,  :288e-290a\; 
grie^.  ^Jiieberlaff imgen ,  @täbte  [ögl.  Unterit.]  I449m;  11178m,  9e  .|| 
^albinfel  I308me**;  11153a**,  404e;  IV 262e* ;  ^anbel  [t3gl.  nörbl.] 
n84eO,  §i,nmel  111147a**;  in  /.  H  295e,  338e,  493m;  III355all, 
562a,  3m;  Äcilte  I  342a;  Älima  1485a;  II31e,  130e,  234a  (9J?iIbc); 
111147a;  2age  II404e,  Sebvanftalten  11276a;  Sitteiatur  [c]  II58a,68e, 
508a;  !üob  [bgl  befungen]  II437me  |  magnetii4>:  2l6nj.  IV  188e;  33eübb. 
1438a;  IV64all,  67e;  3ntenf.  IV64a'l,  67e,  94e  :|  SD^aler  [f.  *23ialerei] 
II(338e*),  3J?atr;emati!ev  11264m*,  2)leer  IV304m*,  mWid-I.  IV516m; 
nac^  7.  II289mll,  419a,  482a,m;  IV 52m,  508rn  |  Df^atur:  -bilb  II 
[i7e-i<S**],  -gefii^l  u.  -jc^ilbevung  bei  feinen  ©c^riftfteaern  II  [52-55]  68e|| 
baS  nörblic^e  [=  Obeu-J  11169a:  alte  ^anbel§ftraße  \\169a,  [Out  ba] 
IV253e  I  ^^orblic^t  1203a  (feiten)  ||  Oberit.  [=  nörDl.]  11130a,  IV  632m; 
^flanjen  [=  S5eget.]  II  121m  (516a),  %{)\:i\\hx  1400a*,  ^oefie  II  62a*; 
Duellen  IV252m,  506me',  ^egen  IV 49<5e-9a  ||  9eeife(n)  11108a,  127e; 
IV  64a  (108m),  353am.,  506m,  515e,  617m,  632me;  sg.  -e  1463m; 
IV  108m*,  571e*  J  JÄeifenbe  11303a*  ||  halfen  IV(262e),  (Sc^riftfteüer 
f.  ^Jkturfc^ilb.  I  @c^ule  [d]  (^btlof.)  [f.  borifd^]  I59a,  62m,  63a,  82m; 
II  502m ;  -en  f.  2e^ran|l.  :|  ®tdbte  [a.  gvied^.j  1 453e ,  @terne  II  331a  | 
@üb-I.  [=  Unter-]  II 93a,  fiib-it.**  IV 348a;  bag  füblic^e  II83e,  IV 
459e:l  2:emper.  1355a,  noc^  unbehnnt  II  152e  j|  Unterit.  [=  fübl.]: 
griec^.  (Stäbte  ob.  Kolonien  II178ni,9e;  Sicilien  1 223m  J  ba§  untere 
IV  269a  II  ÜSegctation   [=  ^[lanaen]    II  83e,  84a;    SBölfer   II  (290e)   || 


Italien  ^u  —  ^acquem  613 

33 II Haue*  IV 490a,  602e  |  \julf.  [ogl.  SSranblanb,  V^^regraifc()e  gelber]  IV 
448me:  (Sifc^einungen  IV516m,  ©ebiet  IV 26Pa  ||  Sinter  IllSOe*  ßu- 
ftanb  1180e 

*3tincrarien  (=  ^Jeifekfc^vO  11225m,  291a;  IV 546a:  gnecf)i'c|e  II 
225m;  romif^e  11215a,  225mil  J  sg.  -iiim  11447m  ||  Itterßedt  (6et 
Seimar)  111622a,  lu  {&)m,)  II402e,  Iwaki  jama  (tcgelOerg  auf  S^i^Von) 
IV 402m  II  Iwoga-ßma  51.  (Snfeld;en  ki  ^\p\^on)  {aiid)  Iicoßma  IV 401a; 
f.  aber  auä}  bef.)  IV [400m-i o],  400e;  feine  ©rn^^e  l\401a,  2age  IV 
403e,  Linfcboten  IV  400e ,  9iame(n)  W  400m\\ ,  [ijcn  ^erf.  gefetjn  üb. 
genannt]  [V400e-la,  ranc^enb  IV400e;  3>ulfan-3nfel  gen.  IV400m,eT 
S8.  SSnIfan  (auf  ber  3nfel)  lY400e,  la:  §cl;e  IV400e-la,  füba#er  IV 
393a  :||  Iwoßma  1)  =  Iwoga-fima  2)  =  Sc^n^efel-Sufel  lY 403me',  Fer- 
nando de  Alva  Ixtlilxochitl  (c.  1600)  II  480me',  III476a,a  (Scitefen 
in  Chiapa) 

Hz-alco  51.  2)orf  (IV  543m;  in  ®.  ©ababcr)  lV300allm  ((Ebne), 
543m  :1|  33,  33ul!an  t}cn  7.  IV  2906 ,  5m  [300-la],  523m  (5t.  19), 
533m  (5t.  56),  [543m]:  5tmmonia!  IV  543in  |  5Iuebruc^  [bg(.  grbeb.]  IV 
545m  (neuer);  -brüd^e  IV500me,  533m,  543m:  regelmäßige  IVSOOme  :| 
5tue^mirf  IV310a;  Sntftebung,  (Srfiebung,  5aiöbrud)  IV500am;  §Bbe  IV 
290e,  500e,  523m  (51.  19);  Sage  IV 500a;  Saija  IV 300m,  -ftröme  IV 
612e;  niebrig  rV354a,  ©almia!  IV612e,  S.  Salvador  serftiJrt  IV 301a  | 
tbätig  IV 354a:  immer  IV 500m-ia  (354a),  noc^  IV 555m  :}  3eic^en  IV 
300m  :\\lztaccihuatl  (33erg  in  äl^ej.;  nevado  IV313a,348e)  IV5i5a, 
5a,  9a:  ©ebirgf-fette  IV568e,  [©eftalt]  IV5i5a;  §c^e  IV 5i5a,  348e; 
Sage  IV  515a,  348e,  520a;  V(50m);  DZame  IV  520a,  nid)t  als  iBulfan 
gerechnet  n^318a  ||  Iztapalapan  (bei  SDZej.)  II480e-la 

3.  (j) 

cerro  del  Jacal  {auä)  bloß  J. ;  in  9}?ej.,  bei  9'fegla  IV 638a)  [t»gl.  Na- 
vajas]:  Obfibian  1464m;  IV  478a,  4<§2am,  632a,  8am;  Oitin  IV 484m, 
^crtfteine  IV638am 

Jacob  (ügt.  Jakob):  1)  (nnbeft.)  -^^Jflab  ((gternbilb)  111158a,  ^^-Xf)al 
f.  Ärarat;  2)  Jacob  I  Äön.  0.  gngl.  11518m  (Seibargt)  3)  Fried.  J.  II 
109a  (Lucilius  Aetna)  J  4)  (ia^.  Jacob:  2)o|>^elftcrne  III302e,  5e,  310am; 
Snbien  III338e;  Sic^t  bet^  ^reuje^  ib.,  366e',  m\\d)\tv.  III212e-3a;  [^erf.] 
III 310a, 338e,366e  :||  Jacobi  (Carl  Guft.  Jac,  1804-51):  Anaxagoras 
II  348am  (bcm  9}?cnb),  ^iguren  be^  ®Iei*gen.Mc^tf^  IVJ5iam,  'üTiathm. 
ber  @riecf)eu  II348am,  friiber  Sob  IV  151a  J  Fried.  Jacobs  (Chrn. 
*Fr.  Wilh.,  1764-1847):  „STtten''  II  105a,e;  Übevf.  ber  Slntbclcgie  II 
13e-14a,  SDZcnbfinft.  in565e  (in  Conßtantivopel),  Phiioffrati  II  126eil 

*VictorJacquemont  (1801-32)  1483m:  Himalam  IV293e-4a:  (gd^ncc* 
grenje  1  4ör/i-47a,  483m;  C^nbien  \46m-47a  (bef.  ©cbneebcbe  w.  Älimn), 


614  Qacquem  —  Qa^r  ^ 

Kafchmir  lV556e  :|  Jacquet  (*Eiigene  Vinceüt  Stanislas,  1811-38)  II 
466mll  [^erf.],  me  (Marco  Polo);  Jacquier  f.  Le  Seur  |  Jaen  de  Braca- 
moros  (^vci).  öcn  Oiiitc):  [Ort  ba]  IV  184a,  497m  :j  Jaffa  1474a  (^ÖH 
II304e||  Sagb  (aiic^  in  comp.)  [[.  2eo|)arb,  Siger]:  S3e[^v.  II  34a,  in 
bevS)ic^tim3  Ill2e,  -hiiib  f.  be[.,  -lefeen  II488e  (ber  STmevifauei),  -[tiidc 
II  84m,  mit  SScgeln  II463e  J  Sagb^unb  (©tevnBilb,  canis  venat.)  III 
140a(a),299e  (9fio.  1768:  S)ü^^^elftertt);  bcv  nörbli^e  3.:  ^HeMfled  in 
ibm  III540e-im,  5ö7m;  pl.  bie  feeiben  3-e  III  267m  ((Stein  babei),  326e 
(Sf^ekfjone)  :||  Säger  (aiid^  in  comp.)  [f.  ^elj]  sg.  III  208m,  pl.  (O^)  II 
28e:  ^angfc^nur  11132m,  -^ovben  11338m,  -Snfcf^riften  11434a,  -Dülter 
111472m  II  S.  Jago  f.  Santiago,  jä^  [f.  5I6fatl]  V47e,  Jahn  (Guft.  Adolph, 
1804-57)  111641e  („Unterhalt,  für  gvcunbe  ber  5l[trou.") 

^Oljt  [f.  ^öeoBad^timg ,  rebucirt,  Temperatur,  Sörme]  II114e;  111445a, 
580a,  600m;  V86e;  ein  beftimmte?  .  .  .  III435ell,  516a,  600e  f  plur. 
3al)rc  (bur(^  *  l^ej.)  1195m;  II  196m1,  326e,  366a;  III  402a,  3e,  6ra, 
576m,  602e-3a;  IV201e;  i.  mit  ßaHen  ||:  3ii[aljc  (in  compos.  meift 
SaH'c?-,  oft  [bnr(^  o  tej.]  3a^r-)  [f  Sa^rl^nnbert  ift  ein  bef.  etiid 
l^iernac^]:  -^Ibtbeilungen  IV  194m  |  -bii^crO  111562m:  „für  h)iffenf(f)aft- 
lic^e  i^ritif"  I  457e,  461a  :|  bor  (5l)viftii§x  m580e  (bae  erfte);  ^Vclne«  IH 
4856=^  (ber  SJJejicaner),  -S.  IV 40a;  ba^^  ganae  1356a;  f-Iinnbert^^ 
nitv.  ift  ein  bef.  ©tiid  bit^i'i'««^;  3rrtl;um  im  3.,  in  3al;r3ablen  [Dg(.  5Ber* 
n^e^^t.]  III623e  j  Sänge  be6  3.  111448a  ;  -lange  11347m;  III147e,  457a 
J  3Jliaionen*  1 115a,  111312m:  jtret  I  416m  J  9}?itteli.  I  359e;  -mittel  IV 
75a,  81a  :|  gjionbial^r  1408m;  ä)?mioben*  189e,  285a;  -:periobe  IV  77m, 
505e;  -ringe  (ber  93äiime)  1294a,  7e,  8a  (mele);  (gonnenj.  III  44<Sa  (?änge), 
471a;  -ftänbe  IVllöe  (mittlere)  Ij—  51.  taufen b  Sa^re  (*,  aber  mitßa^Icu 
ni^t  bej.)  III  333a,  381m;  IV169e;  pi.  Xanfenbe  (oo)  Ii61m,  3l5al' ; 
11242m  J  33.  -tauf  enb^  (°  nad^gef.);  pl. -taufenbe  (bei  ben  3#en  burc^ 
öorgef.  °  bej.)  I  64a,  154e,  195m,  225e,  233m,  284m,  339a,  361e,  382fi ; 
11158a,  190o,  244e;  III343e  ||:  golge  IV397m,  ^atbee  f.  Balilen;  %  lang 
II210e,  3m,  241a;  IV232e;  im  Sauf  ber  3.  1475m;  III47e,  256e(456e); 
V57e;  mehrere  [a]  11165a;  IV509e,  610e;  nac^  S-en  II332e;  feit  3-eu 
II246e;  III  6e,  145a,  488m,  529e;  mele  III264?.,  453e-4a*;  tocr  3-en  11 
149m,  IV464e  \\'  [mit  3abfen]  (^icr  berrfd^t  %,  unb  h)irb  nic^t  beg.)  [ogl. 
oSabrbunbertc  mit  ^ablen]:  \  [b,  sg.]  II102e,  216e,  220e,  304m,  333m; 
111210m;  ein  IIl42aO;  1-1-  II  0181a,  484a  J  2  II  0395m;  III  08m,  12a, 
36e,  40e,  97m,  145e,  202a,  5a,  216a,  263e ;  IV  159a :  2600  IV  169e,  2900 
lII210mT3  III  199m,  205e,263e,454e,  583m:  3102  (Der  (51)r.)  II403e 
:|  5  II  146e-7a  |  6  II  171a:  6900  III  565m,e  :|  8  III  372m,  564a,  581e, 
3m;  12  1155a,  111262a;  18  11424a,  100  III456e  — 1|  -termine  I438am  1 
Sbeil  1428m,  II65a,  III458-;  -e  I350e  :|  SSernjed^glnng  [i?gt.  Srrt^um] 
\\i92am',  III  580a,me;  baS  t?orige  lV562e,  im  ö-en  111443m;   Seltj. 


Qa^r  25  —  fSa^r^unbert  1)  aUq.  615 

IIl565m,e;  -tuerth  IV 98a  (mittrerer)  |  [mit  Sagten]  (pl.)  (bef.  beim  Um»' 
lauf,  ber  Umlauf^^eit  öon  2BeItf erlern :  Planeten  iiftt?.) .  .  .  III  303ali,  5a, 
448ain,  512a  (sg-.),  8e,  523e,  530m,  3m,  571m,  bei  571e,  8e,  580mll,ell, 
lell,  3,  643;  y  119m;  -jaMen  \l492am  (S5erirec^tnimg)  ||  -jebenbO  HI 
24:m,  295a;   pl.  -e  111373m  (bie  legten)  ||—  Sabreegcitcn   [f.  Mars, 
Saturn,  Svenen]  1 334e,  363e ;  l\64e-65a ,  11163a,  IV  129a  |  sing,  -jcit 
(*)  II321e;  eilte  beftimmte  1480ail,  11188a  :||  53.  3al)r5eiteu  (^O):  i-gleic^ 
I350e  ||:  troöon  ab  bang  ig  I97e;  II(  45Üa(me),  e-la:   trag  öcn  ben  3. 
abb.  ift,   im  ßui'ammenbaitge  mit  ibnen  ftebt  [=  (Siitfl.j  .  .  .  II378e;  III 
229a,  593m;  IV84e,  195a  :|  anbere  11314m,  [$3efc6af^.]  III124e,  (Sontvafte 
[I32e,  2)aiier  111450a;  ©itfdiß  [=  abbäiigig]  1 182m,  443?) ;  lV62a;  ettt^ 
gegeitgefetjte  III  127m,  448a*;  IV  183a;  feiicbte  IV531m*  [  [engl,  ©ebic^t] 
l\6ie-65a ;  [int.  @eb.]  II  40m,  64e,  11 7e  :|  [cfjvoff  gefcbieben  II  32m ;  beihefte* 
IV 39a,  419m;  beitere  11189m*,  fältefte  IV 39a*    locate  IV130e*  ||  nacb 
%  I337e;  nac^  ben  3.  1195m,  335m;  nac^  ber  3.  1336a*  |:  nac^  3.  toer* 
fc^ieoen  1358m;  IV (142a)  168a,  191am;  na^  3.  ti^ec^felnb  Ulla*;  nad^ 
ben  S.  ti).  111158m;  IV  159a,  195a  ||  Semper.  I  356e,  III456e:  -Untere 
fcbieb  IV  39a,  bevfe^iebne  IV 38m  :|  tvocfiie  11184a*,  Unregelmaßigfeiten  III 
411e;  Unterfc^iebe  [4:  SJerfd^ieb.j  1362a,  III450ell  |  ißeränbening ,  XQd^  mit 
ben  3.  fic^  öeränbei-t  IVllöe,  234m,  7a;  -en  111513m  ||  öerfc^ieben  f. 
nad^,  gefc^ieben;  tevfc^iebne  I  305e,  349a;  II  155e,  IV625e;  bie  t-nen  I 
443mT35-beit  [ögl.  Unteij^iebe]  1181m,  333m;  I1463e-4a:  nac^  SB.  IV 
84e  II  S^ertbeihmg  111450a,  SBäntte  1482a;  Siöed^fel  IV  19.5a ,  tüec^felnb  f. 
noc^  —II—  jäbrig  IV24e  (600].),  jäbrlic^  I  356a 

t  ^faljrljmibert  II336eii,  8a;  «8.  ^unbevt  Sabre  (bnr^  o  be^.)  J  pl. 
3abrbnnberte  (bind?  *  bej.)  1 17e,  169m,  177e,  199m;  11279a,  336e, 
44:9a;  III  16e  ||:  3iifä^e:  1)  allg.  5ll)}^abet:  alle  (pl.)  II290e,  800a: 
burc^  alle  11218a,  278e;  III IIa;  in  aQen  II  100m  :|  anbereS  [a.  überliefent] 
IV62e,  Sbarafter  II  336e  j  ^rinii^e  IVl69e*;  ijcr  dbriftitö  f.  Omebvere, 
Ballen  :|  biefeg  [=19'^«]  I316e,445a;  111213m,  317e;  IV234a,  V41m: 
ein,  erfte  f.  Bablen;  finftre*  II207e,  268a;  forgeitbe(^)  111598a*,  IV473e; 
ba«  gvo^e  11366a;  balbe(g)  f.  Ballen,  §älfte  IV77e;  jebe?  II375e,  Vl3m: 
baS  je^ige  f.  19*«=  j  fornmenbe*  [=  fünft]  1320a,  11399a;  fiinftige  IV  90m* 
:|3.  tang  (pl.)  1233a,  6m;  1117e,628m;  IV225e,  297e  |  im  (in  bem) 
Sauf  ber  3.  (pl.)  I82a,  163m,  189ra,  431m;  11142m,  264a;  IV 3e,  288e, 
328e;  biirc^  ben  2.  b.  3.  111162m  :|  bie  letzten  III626e*,  mebrere  11240a* 
(i>or  S^r.),  2)^priabe  f.  Bablen,  na^  3-en  II  54a*;  feit  3-en  (pl.)  I 
219m,  250ra;  m378e,  IV575e-6a  j  f^>äte  II  41a*:  -ere*  II146e,  IV54a 
:|  ein  3».  überliefert,  überträgt  e«  bem  anbren  I475e,  111375a;  iinfer  [= 
19*^]  111497a,  IV 63m;  üiele  (pl.)  1253m;  II  180a,  206a,  215a;  III 
219m,  279e;  IV296e,  461a  j  öor^erge^enbe  [=  torige]  II267e*;  (ba«)  üorige 
I  5me*;  IIl  560e,  IV 544m  |  öor  unfrer  Bcitredbnmtg  f.  B^blen  :||—  2)  So  r  b. 


616    1 3a(;r]^imbert  2)  e;arb.  —  3)  Orb.^al^len:  17te§ 

3a Heu  (iiarf;  1:  plur.,  c^ne  53e3eid()nitng ;  l^ö^er  bgl.  °tau[enb  %):  a)  allg. : 
-f  (5BievteI-3.)  III  304a,  577e;  f  (I)aIbe[§J)  [=§älfte]  I383e;  II268e-9a, 
286m,  314e,  340a,  4e,  371m ;  III  10m,  73e,  104m,  147m,  löle,  161e-2a, 
296e,576a*;  IV 90m,  108a,e,  259m,  432m,  623m;  V9ell,51m  |  1  (ein) 
[a.  überliefern]  II 83m,  359e;  If  II  220e.,  321m;  III  101a,  147e,  216a, 
442a;  IV 55a,  V72me  J  2  IVUOe,  V67a  J  2^  11160a,  76a,  165m,  316a, 
388m;  IV  134m;  [bjo  III  347m,  484m,  522a,  587a  J  3  llI215m,e;  V 
50a;  3^II363m:|4  II  216a,  229m;  6  II  258a, 271m;  7  II237e,  12 
11174m,  16II1149e;  18  IV513e,  18-|-II186e;  1911161a;  23  11157a; 
111455a,  611a;  33  f.  i)or  Sbr.,  34  11157a,  60-64  II403e;  9JJ^riabe  III 
593e-4a  :\\  b)  'ocx  Sf)riftii«*,  bor  unfrer  3eitre(f)nimg*  [a.  met)rere]:  11 
IVöOm,  12  II  174m,  33  III  171m  :||—  3)  Dtbinal- Ballen  [l;ier  finb 
aber  nic^t  bie  ©teilen  berjeid^net,  n)o  n^irfltc^e,  f^jecieße  Saftrgal^kn  fte^n; 
fonbern  nur  bie  aügeni.  3>ci^vl;unberte] :  a)  bor  ^l;riftue,  bor  nnfrer  3^it' 
rec^nung:  bag  13te,  12te  II402e;  ba6  7te  III197e,  594e;  ba§  6te  11114m, 
197m;  111161a;  ba§  5te  111161a,  bas  2te  11294a  :1|  b)  i\a6)  SbriftnS, 
waö)  nnfrer  3fitrec^nung :  bie  erften*  11221m,  IV169e  |  ba§  2te  Sa^rl^iunbert 
III471e,  IV263m  J  ba§  Ste  II205e,  294a,  480m;  III  422a,  561e;  IV 
119e-120a,  537a;  V59a  ]  ba^  4te  II  21e,  126m,  205e,  240a,  331m;  III 
230a,  473e;  IV51m  J  ba^  5te  11224m,  425e,  438m;  III424ro,  471e;  IV 
493e  J  baö  6te  1 492a ;  II  80e,  438m ;  III 597e  J  ba§  7te  II  253m,  466m ; 
111476a;  IV 379m,  454e,  7a,  611a  J  ba§  8te  II37e,  260a,  2m  J  baö  9te  II 
241m,  263a,  9me,  445e;  III  99e,  150a,  222e,  392m;  IV  383m  J  baö  lOte 
II  128a,  262m,  368e,  451m,  3m,  465e;  III  170e,  314m,  343a,e,  424a;  IV 
24e,  509a  ]  baS  Ute  II  119a,  256a,  275a,  7m,  445m,e,  458e;  lV49e  ||  baö 
12te  II  31a,  118m,  257e,  262e,  275e,  280e,  319a,  415m,  450a,  8e,  9e;  IV 
49e,  51  e,  53a,  114e,  120a,  193m,  535e:  Anfang  IV51a  :||  ba«  13te  II31a, 
34e,  35m,  130a,  268m,  275e,  280e,  4e,  6a,  7e,  290m,  5e,  334a,  446e,  463m, 
4a,8m,9a,477a,4«2m;  IV52m,263m:  Slnf.  11421a,  Witte  111314a, 
(gnbe  III16e  :||  ba«  14te  II130m,271e,  282m,  7e,  295a,  459a,m;  IVUOe, 
V64e:  2Inf.  II  508m,  III  16e;  Snbe  III561e  :||  tag  Igte  SaM«nbert  I 
@.  XlVm;  II81e,82e-83a,ilOe,261e,6m-7,275a,282m,295e,9a, 
303m,  316m,  324a;  III  100a,  424m,  470m:  IV50m,  140e;  V64e-65a: 
Stuf.  11459m;  2Ritte  11362a;  111150a,  382m;  IV241m;  (gnbe  11277m, 
9e,  296m,  302m,  7a,  322e, 338m,  384e,  9a;  111329a,  349e;  IV(119e,315a), 
639e;  V61e  :||  bag  16te  l  ®.  XlVm,  286a,  332a,  417e;  II  llOe,  224e, 
297e,  303m,  Slla,  5e,  6m, 8e,  322a, 345m, 353a,  489a, 492m ;  111560e-la, 
573e,  7am  (Someten),  a;  IV  55a,  299e,  541m,  9a:  Stuf.  II54e,  223a,  315m, 
322e,338m;  III  151a,  314e  (346e),  9e,  476a;  IV297e,  V61e;  SJ^itte  II 
93m,  130a,  312e,327e,  330m,  368e;  V27m;  (gnbe  1429a;  II  85a,  356a, 
469m,  476m ;  ITI  175m,  438a,  589a;  lV56a,  57a,  135a,  433a,  523a,  573m 
t||  ba§  17te  11  83a,  85a,  255me  [33e3eidfmung] ,  309e,  329e,  [341-394,  21. 


tga^r^imbert  3)  Orb.Sa^jIen:  17— 19teg ;  ^ai  —  Qan    617 

49 6-520] ,  342e ,  3m ,  5m ,  364ra ,  9m,e ,  370m,e ,  2a ,  3e ,  381m ,  4a ,  8a, 
500a,  513e ;  III  425m,e,  561a ;  IV  57e,  60a,  513m :  Slnfang  II  344e,  354a,m, 
5a,  469m;  III  75m,  105a,  175m,  271m,  392m,  409a ,  629a  |  Ite  ^älfte  II 
385a,  IV171ra;  2te  ^.  11366a,  8a,  371m  :|  mitk  III  77a,  337a;  @nbe 
II  131m,  342a,  378m,  9m,  386m,  392e,  469e,  512m;  111316m,  527a 
(544m),  586m  :||  ba?  18te  I  30e,  352a,  489m;  II  65a,  380a,  8a,  393m, 
467e,  517e;  III  425m,  6a,  558a,  561a,m;  IV  19a,  60m:  Stnf.  11395m,  III 
126m  (351a);  IV204a,  380m;  2>?itte  II  (101a)  383m,  III  (266a,  291a); 
@nbe  II  (142e),  509a,  (560e);  IV61e-62a,  85e  (447m),  476e  :||  ba6  19tc 
[=  biefe«,  imfer  %;  tgl.  imfer  Zeitalter]  I  33, 192e;  II(142e),  393m  {8m\ 
9me((5:^ara!ter);  III 99a,  425m,  6am,  561am;  IV59m,  62a,  151m,  447am; 
and)  gen.:  ba^  jetzige  3-  I305me,  bag  S,  IV 66m  |:  2tnfang  I  332e;  III 
(79e ,  213m) ,  220a ,  234m ,  (295a,  427a) ;  IV  172e ,  (234am ,  302a),  434e, 
(442m,  587n);  ba«  Iialk  [=  ^älfte]  111376a;  (erfte)  ^älfte  [=  Fialke]  III 
561a;  IV(62a,  63m,  77e),  85e,  204e;  2)litte  III(376a)456a,  488am;  IV 
424a,450e(562e);  V4€-5a 

*Jaik  (gl.  beg  caf^.  äR.,  =  Ural  11226a)  II  i7im,  226a:  53evg  babei 
IV210a;  [Ort  baraii]  IV  139m,  203a  :|  Jailan  (Slrab.)  11243a:  Jaki  jama 
IV402am,  Jake  j.  IV  402m  (erlofd^ener  S3ulfan  auf  9^ip^>en);  Mofe  ben 
Jakob  ben  Esra  (|iib.  ©ic^ter  in  @^:an.)  II  119m  j  Jakuno -ßma  (Snfel 
bei  ^iufiit)  IV 595m, 403a:  Äegelberg  IV 393m  |(  Jakutfk  1 189a:  SScbenei« 
f.  oSchergin-@cf;ac^t ;  «reite  IV43e,  139e;  ©ruBen  Bei  J.  [togl.  oSchergin- 
©c^ad^t]  IV45a,]68e-9a;  Äälte  III  47am  (bebe),  IV44e;  9J?eribian  IV 
139e,  [Ort  baBei]  lV46e;  9?eife  IV87m,  167m  |  Schergin-@d)a^t  IV44m, 
45a,m,  iö7aw,  8mii:  iöobeneiö  u.  Sem^^er.  l\[43e-45m,  ^.167-9a{8e)], 
95erfd^ieb,  be§  9iefultatg  be«  Sch-@d^ad^te  n.  na^er  ©riibcn  l\45am  :| 
mittl,  Sem^er.  lV44me,  167e  :||  Jalapa  (yjJej.)  (eig.  Xal;  IV  527m, 
569e):  Keine  (Sbene  babci  IV527m,  ?aüa-2^riimmerfelber  ob.  malpais  ber 
©egenb  WSSOme,  t»on  Mexico  IV  350m,  quercus  Xalapensis  IV569e, 
[j^D^cgr.]  IV550we  ||  jama  (Japan.  =  93erg)  IV402am  |  Jamaica  [f. 
Columbus]:  ©etöfe  öon  SSuIf.  gebort  I  2l5e;  IV 226a,  306m,  542a;  tüflc 
II  483e,  =  Sittoral  IV 542a;  magnet.:  2l6tr.  I  450mll,  l^inie  cljne  5lbtt?.  IV 
141e;  @anbBän!e  I329e,  ©ternfc^n.  Il30a  :|  Jamblichus  f.  lambl. ;  James 
Island  (®aIapagog-3nf.)  IV591m,  J.  peak  {Rocky  Mount.)  IV 436a  | 
Rob.  Jamefon  (1774-1854):  Edinb.  philos.  Journal  1474a,  480m  J  Jan 
Mayen  f.  Mayen;  Ludw.  von  Jan  11442a  (Plinius),  lat.  Lud.  Janus 
IIl539e-540a  (Macrobius)  :|  Janicho  f.  Patzcuaro ,  3anner  =  Januar  || 
Janfen:  1)  Hans  (35ater)  11356a  (SRicrofcop)  |  2)  Zacharias  (eobn): 
grfinbimg  be«  gernro^  U[355m,  e-6a;  %  507am],  11118a;  93?icrofccp 
II355e-6a;  [perf.]  ib.,  507am:||  Willi.  Janfon:  ©eograH),  ©Icbu^  III224e: 
«euer  Stern  ib.,  242a  J  Janfonius  Cäfius  II329e  ||  Januar  (3aiinev  III 
457e)  III457eli  ((grbe  b.  b.  ©Dune),  604a^\  (Sternfc^n.);  Lud.  Janus  =  Jau 


618  3ci^  —  Ja^a  @eg 

Japan  {z=  Nippon,    Zipangu;  ögl.   9^etd^,  S)rci-3nfetret^)  [f.   Kurilen] 
II  103a;  \V393am,  [397e-402]  |  35.  Japaner  (O*)  IV398e,  403in ,  4a; 
Japanefen  (O)  J  S.  ia))aiiif ^  (*)  I238a||  3ufa^c:  abgefc^loffen  11160a, 
Slrc^i^el  IV  323m,   5ltla§  [^jgl.  tarte]  IV400e,   53en)0^ner  II  102e,   ent* 
nehmen  öcn  ben  d^inefen  114556°,  (S^ommiffiou  IV 583a*  Som^afe  IV(119e- 
120aO),  ba«  eigentliche  lV401e;  (gnc^cIo))äbie*  IV382a,  584a;  (S?:^3eb.  [= 
$«eife]  IV 404a,  glora  1375a,  @ecgr.  IV 402m,  @e|c^.  IV(399a)  e-400a 
II  Snfel  IV290ra*:  nörblic^fte  V41a;  2)rei-3nfelrei(6  {=  Japan)  IV 593a*, 
403a*;  V41a  J  unfein   [=  Sbeile]   IV120a*:   bie  3   großen   \Y 393a, 
8a.*,  {402a);  !(eine  %,  3nfel(^en  (pl.)  iy[400m-lm]  ||  jimge  lV399eO*, 
Äaifer  IV399e;  Äavte  [i^gl.  5ltta§]  IV 393a,  522e,  5<54a;  tegelbevge  IV 
[401e-2  evlofcöeue  ©ittf.],  Äenntuife  11292m  |  magnet.:  mxt^.  IV204m; 
Sinie  c^ne  5l6m.  IV  137m,  8m,  9e-140a,  202e,  3a,m  :|  2«eerenge  IV  402a*, 
2)Zicronefien  IV588a  (6i§  an  J.),  SD^nnbart  lV583m*,  ^a6)x\6)tm  IV583a*; 
[Sfiamen  ber  @^3ra^e]  IV398e,  400m,  4a,  582e,5me ;  [^erf.]  lV59<Sa,  9e, 
400e-lm,  2m  \  f^an^tn  IU02e-3a,  4a*:  -fenntni^  II  102e  ;|  heiße  Oueüen 
V79a;  dte'iä)  [c]  IV400e,  2a,  522e;  Üteife  [=  (Sj^eb.]  IV399e,  «Seelente 
IV582e*,  ^^eile  [4:  Snfeln]  IV 402a,   SBer^ältnifie  II  103a*  ||  SJultane 
IV29ia,  525m,  593am  [39 7e-402,  3a];  sg.  «önlfan  (+)  IV289m*,  290e, 
403a:  längft  erlofc^ene  IV[40ie-2J,  gemeffen  IV599e  (bon  jungen  Sapanern), 
§ü{;e  IV 402a,   auf  3nfel^en  lY  [400m-lm];  fe^r  niebriger  IV440a+, 
uiebrigfter  IV529m+;  [<perf.]   IV400e-2a;    ^eifien-^   IV506a,  328a; 
<Bä)iamm-'$imM\ä)t  y41am,  füblit^fter  IV393a+,  geicbirfjtlic^  tbätige  IV 
401e  (ac^t)  .||  [SBörter]  [c]  lV400m,  la,e,  2am,  3m,  582e-3a,me;  3at)len 
II455eO 

*Japetus  (8'«  (gatuniötvabant)  III 425e,  463e,  528a, e;  jardinillos  (bei 
Suba)  II56m;  Jafius  ob.  Jafion:  @obn  V61m,  86e-87a  j|.  3al>ac^at  I 
462a|Saf^iS  I  273e,  462am:  im  ^2tltertbum  l  462am;  j-artig  IV 350a, 
V85a;  S3anb-a  I272e;  (Sntfte^img  I272e,  460m;  Dhme  1462a,  Opal-S. 
ib.,  -@änlen  ib.  :|  Safpon^J  1462a  ||  Jaubert  (Pierre  *Amedee  [Emilien 
Probe],  1779-1847):  CocaialY383me',  Edrifi  II  132e,  415m;  IV383m 
:|  jauges  111175m      * 

Java  (ital.  Giava;  ügl.  maggiore,  minore)*  [f.  Borneo,  ©iftbaum, 
Sumatra]  1 233e;  IV265e-4  [323e-4],  513m-4a  \  33.  Javanen  (burd^  ^  bej.) 
II406e  {=:Ionier),  Jaranefen  (OO)  V44a  j  S.  jaöanifc^  (burd^  *  be3,) 
II443e;  IV325iii,  562m  ||:  3ufo§c  (51.  Java  mxh  ni^t  begei^nct;  f  bie 
S3utfane  [inb  ein  bef.  m-t.  ^ieinac^):  Slveal  IV 324m,  «Bauart  IV324a 
I  biJc^fter  S3erg  IV291e,  325eO;  iBerge  [ögl.  C>öben,  ilegetb.]  IV558e  :| 
95efc^aff.  [a.  gecgn.]  lY 323e-4m  (iRac^rid^ten  bavüber),  5e;  China  IV  120m, 
(S(e^l;ant  IV584m  (fe^It)  j  (Snbe  IV 407m:  öftl.  IV407m,  V55m  :|  Dor* 
tüeltl.  g(ora,  foffile  9?efte  IV524we,  558a  |  ©ebirge  IV519e  (pl.);  -^«arten 
['0Q\.  gecgn.]   lV560me,me  (tjulf.;  e)  :|  Oegenben  IV 324m  (  geognoftifd) 


Java  @eo  —  f  3SuI!ane  m  619 

[t)ß(.  ®etnrg§avten]:  S3efd^af[.  IV525e-4a,we ;  «Sebinient-^ovmation  lVS24me ; 
tertiäre  SBilbimg  ib.,  (332a)  :|  ©eftalt  IV 324a  (6e),  ©lodenberge  f.  -ßegelb.; 
©rotten  f.  §imbß-,  ©tid-;  ^öben  \YS24a  (geineffen),  ^unb^grotten  IV 
513e;  J.  imb  Indien  III469e,  3Sertiubung  mit  Ind.  IV  120m;  tarte  IV 
328a  I  ^egelberge  IV (328m),  9m*,e;  ^egel-  ii.  ©focteitl).  lV324am  (tjut!.) 
:|^(ima  lY {330me),  trater  \V519e  (o()ne  Äegel);  tüfte  [.  nörbl.,  @iib; 
[S!anbfc^a[t]  (=  ^e.qentf^.)  II329e;  ä^Jaare  IV275e,  5i9e  (Slrt);  Giava 
maggiore  =  Borneo ;  maguetifd^  1433a  (@c^iüiiiguugeu),  IV203am  (ginte 
ü^ne  5l6n).);  J-  major  =  ßonteo,  9}?eteorftaiib  Y55e,  Giava  minore  = 
Sumatra,  ä)^of)ammebam§miK^  IV562m,  tarnen  11440m,  SfJnturgefc^.  IV 
324a,  növbi.  Äüfte  IV263e,  [Örtlid;!.  babei]  V55e,  öftlirf;  [o.  @nbe]  IV 
291a  {X\)e'ü),  [^:perlonen]  IV525e-4m;  ^^flangen  IV324a,we;  9?egent[d;aft 
[=  li!anb[(^.]  IV558a  |  ^ei|e(n)  Illlöle;  lY323e-4a,  521e;  -enbe  IV 
264a  :J  SJic^timg  IV394m,e;  <Ba\]t\\  ob.  ^c^faiimunilfane  [f.  biefe  aiicf;  (>ef.] 
lY263e-4a,  458e,  513m]  (Saiibmeere  IV4S4a  |  (Zd]iamm  I233e;  -öiilfane 
f.  ©alfeii,  25ulf.  :|  [Schriften]  iY323e-4m,  558a;  ©tidgrotten  IV2Ö4,  513e; 
©übfiifte  IV203am,  fübl.  2:f;einV324m :  Sbeil  [ügl.  @nbe]  f.  oftl,  fübt., 
ttJeftl.;  2:obtentbal  lV2Ö4m;  [Sopogr.]  IV471m,  560e;  Xxaä)t)t  [a.  S5iilf.] 
lV560e;  2:ro))engegenb  IV330m,  tro^ifd^  IV324e;  SSerftein.  \Y324me, 
ein  35oIf6ftamm  IV562am  (mit  alt-iiib.  OlaiiBen),  f  55iil!ane  [tnb  ein  k[. 
STrt.  ^iernac^,  Sälber  lY324me  (früf^er);  u^eftl.  IV286e  (ZW),  394m  | 
Sort,  SBörter  [c]  II409me;  IV  202e,  513e,  55Swe,  9a,  5ö2a,m;  Sovter- 
bu^  IV 562m*  — 1|  f  ^nlfant  Java's  (bgl.  tegelberge)  IV 264a  [323e- 
332,  5t.  558-562],  323e-4m,  406e,  Im,  483e-4a',  V  [416-44, 2(.  55-56a]; 
sing.  SSuüan  (*)  1257a  [beftimmter]  ||  r.uf.:  aitfgeüärt  lY 323e-4m;  [5luf* 
jäbl.,  einige]  IV 264a,  326a,  332a;  V43e  |  5lu§Brüd^e  IV324m,560m: 
®Ietd}geit.  lY 328  (mebr  bei  einanber  fernen  55.),  gvo^e  ib.  :|  aufgebrannte 
V42m  I  tt)a§  fie  aitStüevfen  IV264a;  V42m,  43a;  au^genjcrfne  9J?a[[en 
IV 327m*,  560e-lm  :|  beftiegen,  erft.  IV524a,  5m,  8a*;  S^aralter  lY 311m, 
bargefteüt  IV 324a  [  entsünbete,  no(^  t^ätige:  über  bie  ^älfte  IV524a; 
3}ienge  IV523e,  414m ;  ^aljl  lY 406e,  .Seil,  484a ;  V41m  :|  erfttegen  f.  bejl. ; 
gerippte  ©eftalt,  Stippen  IV [329-550,  Im;  ST.  560e-lm],  560a;  ©eftalt 
[a.  gerippt]  IV 324a,  -en  IV5i:Zwj  (öiele);  ©ruppe  IV 323m  (J-för.)  ||  ber 
^ß^fte*  IV291e,525-6a,55Se;  V42e;  bobe  IV 52öa,  555e  J  ^13 be  IV 
[525-6]:  gegen  ben  trater  lY 327a,  mit  anbren  Sänbern  t)ergr.  IV52Ö  || 
-tette  IV326e  I  tratev  IV[527-So]:  @rö^e,  große  ib.;  SS.  mit  tratern 
IV405e,  -feen  V42mlle:(  Sänge  f.  miden  \\  ia^a  IV327m*,  427am: 
laöa-artige  2Jia[fen  IV560e-lm,  S3eftanbtF)eiIe  IV5ö0e  J  -ftri5me  lY 560me, 
2m;  V42m:  2)?anger  1450a;  (Seltenheit,  gjJangel  IV55^ß-2a,e,  560m; 
mongetn  nid^t  IV55:Ze-2a,  560e,  lam  \\  aJJaffen  f.  auegetiunfeu,  ayjenge  IV 
323e,  gfjamen  lY562am,  Obfibian  IV4S4a,  [^erf.]  \Y323e-4m',  9?eibc 
IV326e,407m,  483e;  9?id)ti!ng  IV526e-7a;  9?ippen  f.  gerippt,  ^Jücfen; 


620      Java:  f^ulfane  3ftu  —  3;  Ö«^^  —  Johann 

i)iüdcuIV329rne(ri^^^eufcvmtge$?änge-9?.X^*!atfeuIV560e-Im|(gd)tanim-: 
-?(u^I>rüd;e,  -ftrcme  V[41e-44,  2(.  55-56a]  45e;  -SSiiff.  [a.  @aUen]  V 
[55me],  ib.  (öon  iBiieii  bie  Äiigetc^en  im  2)?etecvftaiiB  ber  ©übfee)  :|  (Scfjnee* 
gvenje  V42e,  @|)alten  IV526e-7a  |  (Stein-:  -blöde  IV331e*;  -[trom, 
-fticme  \\332am:\  t^ätige  [a.  entjiitibet]  l\561am  (fek);  Xxa6)\.)t  [tgl. 
altg.  Sn^^.]  lY427am,  -c  IV47im;  35erbiiibimg,  5ln[c^Iuß  an  anbre  S5-9ffei^en 
IV 407m;  Saffer  V[42-45a  (in  if)nen)]  |  Bai;!  [togl.  entjünbet,  ü)leiige]  IV 
324a,6e,483e;  V41m:  mit  tvateni  IV 405a  :|  giifammengebvängt  IV5iim, 
326e,  386m(oieIe);  3i'h'^i""^f"^ö^9  [•  S5evbinb.  :|I  bulfanifd)  [a.  ©ebirgS* 
arten]  IV458e:  (Srfc^einnngen  IV 524w,  ®egeubenIV47im,  Snfel  IV560m, 
Sl:{)ätig!eit  IWölOe 

Jaicahir  {Dfchaw. ;  53evg  3nb.)  I41e-42a,me  \\  1)  9D?aeftvc  Jayme  11 
296m  I  2)  Juan  J. :  magnet.  5lBti\,  «Seereiie  U482e-3a,  \\55a 

*Pierre  Jeannin  (^väfib.,  1540-  c.  1622)  Il507e,  Sam.  Jebb  (f  1772) 
II464e  (Roger  Baco),  Jedo  (§aii^tft.  ö.  9^i^;}on)  IV400a  |  Thom.  Jefferfon 
(1743-1826)  IV 593m  [Verf.],  ni  (^o^ie  öon  Humboldt's  ^arte  S^ien-e^a* 
nienS);  2)  mount  Jefferfon  (Oregon)  l\441a  :|  Jekaterinenburg  =  Catha- 
rinenb.,  Jelowka  {^amt\d}atia)  lY 388e ,  Jelum  (^L,  =  Ilydaspes)  II  197e, 
Sierra  de  Jemez  (9'ieu-9[)(ei\)  IV595e,  Jenaer  Üitt,  B^i^ung  IV208e,  Jeni- 
hale  (bei  Äertfc^)  IV 255m  ||  Jenifei  (fib.  %\.):  53ebenei8  am  J.  IV43m, 
47all;  [Ort  am  J-]  IV46e,  47a;  in  Often  I482e  7  3eni[ei[fer  ®cut?ernement 
1134a  II  ba§  3enfeitige  I  83a  (Se^nfuc^t  nad)),   11181m  (ftreben  nad;)  j 

Jenzfch  (*Guft.  Jul.  Siegmund,  geb.  1830):  <p^cnoIit{):  „S3eitr ^^-e'' 

IV 638a;  „bcbm.  ^b-e''  IV 637m,  640e;  SBenanbt^eile  be^  ^i-e^  IV(477e, 
481a),  637m, 8a,  640e:|  Jerfey  (3nf.)  1348a  (^(ima)  |  Jerufahm:  Columbus 
II304e,  Omar  11443a,  tiefe  (gentnng  babei  I  419a  J  Jefaias :  Saha  II 
243e-4a,444m  :|  Jeffen  (Erik  Job.  J-Schardeböl,  1705-83)  I  475allm 
(g^criregen)  |  Sefnit  11298m,  51  le,  2a;  111383m,  409e,  414a,  565m;  IV 
56a,  58m,  171m;  pl.  -en  III  347a,  361e-2a:  -er-doüegiiim  IV 335m  :| 
Jetorap  (hiril.  3n[el)  IV397e;  je^jt,  jetzig  f.  Seit  ||  Jezo  (gr.  Sufet  öcn 
Sa^an  IV 402m)  I V 290m,  592e-5a  [5951:  iBai  IV398m,ell;  (SaV  [= 
S3crgeb.]  IV  398m  II,  ©ej^att  IV  398a,  §afen  IV398e,  3ufe(  babei  IV  398m, 
^egelberge  \\398e,  ?age  IV595am;  gegen  Saghalin  IV392e-3a,  8m!i ; 
Sßorgeb.  [=  da^]  IV  397m  |  ^lülawe  IV597e[5]:  -9?eibe  IV  398m,  Ba^I 
l\398e 

*  Joachimsthal  (in  SScbmen):  5Irfen  IV32e;  tiefe  ©ruben  1418m,  IV 
94a  :\  los  Joares  (bei  ®uanaj:natc)  IV245e,  Jobard  (Jean  Bapt.  A.  M,, 
geb.  1792)  IV513m  (@ei(bo^ren)  |  Sod)  f.  ©ebirge,  pl.  Scd;er  1310a 
(^araüelj.);  Jöcher  (Chrn.  Gottlieb,  1694-1758)  I75m  (©elebrten-^ej.) 
"[  Joctan  f.  Jokthan ;  Joctaniden  II  242e ,  443a ;  III  344a  J  Jogyakerta 
{Dfchogyakarta  V55m):  5SuIfan  babei  IV 559a,  V55m  ||  Johann  I  ^cn. 
\>.  ^crt.  II 81m;  J.  II  it.  II  292am,  e-3a.481m  :|  J.  Friedrich  (Ibnrfmf 


Johann  —  Jorullo  21.  @eg.  %l  621 

i\  ®ac^)eu  Ul416me  ((g^lac^t  hü  Mühlberg  u.  S^erfinft.  ber  ®omie  babei) 
:||  Johannes  X  ^abft  1397a;  ^:prieftev  Joh.  U292e,  IV384a;  Joh. 
Grammaticus  =  Joh.  Philoponus,  Joh.  Hispalenfis  II  262e;  S.  Joh. 
Theologus  {^n]ei)  =  Ägafchagokh  :\\  1)  Johnfon:  St.  Helena  III  280e, 
phys.  atlas  11514m;  fübl.  ©tenie  111197a,  280e;  ®terni)er3eid)ni^  III 
252e  J  2)  Edwin  J. :  ^ulfaiie  ^J^eu-Salebcnieng  IV442am,  map  of  rail- 
roads  iy595a,  =  Segfarte  [Wafh.  terr.]  IV 442a  ||  John/tone  ((Sc^ottl.) 
1295m;  Jokmali  (am  ca\p.  ä)L)  1233a,  IV261am;  Jokthan  (Joctan) 
11443a,  Jola  (2Ifr.)  IV378m  |  Jomard  (Edme  Frangois,  .qeb.  1777): 
Arabie  II444ra,  in  descr.  de  l'Egypte  III  203e,  §iercgl.  ib.  J  Will. 
Jones  (1726-1800):  S3Iiimeii  11106m,  Buddha  ii.  Wotan  III  475am, 
Sakuntala  II114me  :{  Jonzac  I  134m  (ü}|eteorftein) ;  Jordan  ]419a  (tiefe 
@en!img),  11245a  (-tl^al);  S.  Jorge  (a^or.  Sn|el)  IV516a  (©evüfte),  581a 
(t>ulf.  2liiÄBiü(^e);  Jornandes  II420e-la 

Jorullo  (mejtc.  sBuIfan)  (aiic^  Juruyo  lV563e;  Xurullo  IV564a,m; 
Jorulleudis  f.  alnus)  IV[334-348m,  ^.  562e-8a]  — i|  21.  (Scocnb  UUD 
bie  anbcrn  5  ber  6  §ügel  (ai4  aüe  6)  I V554e-5a,e  [55<Se-340rn],  2a  || 
3ufS^c:  Äguafarco  (\)o\)c^  2)orf)  lV335e,  9am;  alnus  Jorullensis  ((Süev-2Ivt) 
IV339e,  2tv6eiter  IV  555a;  STveal  [=  gläc^e]  (a.  (gBene)  IV340e,  2e  1| 
2  iBäd^e  {IL  glüffe  l  230me)  [=  bei^e  Oueüeii;  f.  Cuitimba,  S.  Pedro] 
ly  [337e-8m]:  einfi  !alt  IV338a,  Seml^er.  I250me;  öerf^linnbeu ,  iß.  ib., 
IV557e-«Sa,  V26e  |  Sßaä)  IV 340a  ||  SSerge  [.  ^iigel;  [^Befc^aff.]  (a.  geogii.) 
IV 244m,  555me;  S3ei)ülf.  f.  53etDol^ner  |  S3eiüübner  (53ei)ölf.,  (Singebonie, 
2anbleiite)  [ögl.  2lrbeiter,  Snbianer;  a.  iB.  9^ad^r.,  ^erf.]  l\335m,  7m ^ 
Sa,  565am,  5a:  füelm  IV335e,  6a,  346a;  gerettet  IV 335m,  geringe  IV 
335e-6a,  ^fZegerfllato  IV55öo  (gerettet);  @oge  IV 336m,  565a;  feiner  um* 
gefommen  IV555e-öa,  juf^auenb  IV555e  J  33 oben  [ögl.  35.,  6e[.  Serrain]: 
ber  olte,  nid;t  geI)obene  IV 559e,  344m;  ber  erhobene  IV340m;  -fla^e  IV 
338me,  9e-340;  ber  ^o^e  f.  §o^e  :|  sierra  de  las  Canoas  lV338m;  don«» 
üeyität  f.  ^o^e,  malpais,  ögl.  (S6ene  |  el  Cuiche  IV335a  (^ajaltfiippe); 
cerro  de  C.  IV337e,340e  :j  rio  de  Cuitimba  [ögt.  sBäc^e]  I  230me',  IV 
555a,  563e;  V26e;  cultiöirt  f.  (SBne,  f^Iäc^e  |j  (Sbene  toon  Jor.  (IV335e, 
9m,  563m)  [=g(äc^e,  playas;  ügl.  ^cc^eb.]  IV  244m,  335am  [(Se-9m], 
533m:  atte  IV 339m,  565ell ,  6a;  Streal  IV 559m,  S3en30^ner  IV563m, 
conöej  IV 339m;  cuttibirte  [togl.  ^läc^ej  IV 300a,e  (4e-5o);  frieblic^e  IV 
334m,  fruchtbare  IV 565a,  gehobene  IV  339m;  Hebung  IV340a,w;  ^öbe  IV 
338e,  9m,  340a,  565ell;  in  Ofien  IV343a,  über  ber  IV 566a,  iueite  IV334m 
II  (gingeborne  f.  SSetöO^ner,  (SHer  f.  alnus,  (Srbbeben  f.  53.  S5or[|.neI  J  @r* 
Hebung  [=  Hebung  ufn?.]  f.  §ügcl,  malpais;  pl.  -en  IV 338m;  erhoben 
f.  58oben,  %l'dä)t,  §üge(  :|  (Srl^ö^ung  [=  »ej  l\342e-3a  (alte);^euer 
f.  2anbftr.,  ^  |  ^läd^e  ücn  J.  [=ebene,  i^gl.  STrealJ  IV231m(55Sme): 
cuUibirte  [=  @b.]  IV  231m;  gehobene,  erb.  IV340e  (2e) :)  ft.  glüffe  =  ^ad;e, 


622  Jorullo  51.  ®eg.  gt  —  «.  ^nll  aßg. 

grüc^te  l\334e-5a\\  |  ©ebiige  IV 343a  {ho\)t:  in  O);  -^ßarteu  lV312e, 
340m,  la,  5e,  566a,  7am  (e^enit)  :|  ©ebüfd}  IV554e-5a  (an  ber  «Steüe  be« 
S5ulfaiu^);  ®  egenb  [=  Umgegenb]  ([.  §öbe)  ift  biefe?  ©tütf  21.  gvoßcnt^eil«; 
gef)oben  f.  f^Iäci^e,  malpais;  geegn.  S3efc^aff.  IV540am;  liacienda  f. 
S.Pedro,  Prefent;  ^öuS^en  f.  Snbiaiier,  ^äufev  lV339e;  Hebung  [= 
@vF).;  ogl.  gcl^obeii,  er^.]  (f.  ßbeiie,  §ügel)  IV340a,e  ||  ^od^  ebene  [i?gl. 
©bene]  IV312ra  (l\)eite,  J^e^e)l§ö^e  [f.  malpais]  bev  @egenb,  ber  fiol^e 
Sßüben,  (Srl^i3I)nng  [f.  bef.],  Scnüejität  lY 339ain,  340am,e,  565e-6a,am; 
nahe  ^öben  l\335e  :j|—  bie  6  öulf.  ^ügel  ob.  ÜSnIfane  (O)  (beven  4*« 
bev  Jorullo  ift)  {a\id)  Serge;  =6  iBuIfane)  1)  aüg.:  IV55Pm,  343m,  4a 
(5e):  aiifgeftiegen  [=  erhoben]  IV<^338e,  eutäünbet  IV 546m  |  (Srl^ebiuig  IV 
347e-8m,  err;cben  IV0343a,  gufammen  erhoben  IV  339m  (345e) :]  Sage 
IV559m,  9tid;tnug  \\343am\\  \  <Bpa\u  (bev  6  iBnlf.)^  IV55<Se,  9m, 
[545m-4aJ4a,6m,7e-8a:  9?id;tung  lV343a  J(ein3e(ne  ®^alte)  IV0345e-6a 
:||  2)  bie  5  anbven  ^.  IV559m,m  (mit  bem  Jon  jugleic^  erhoben)  |  bie  2 
nürblid;en  IV  343a,  5e-6a]  bie  3  fiiblidien  l\[343am,  4am]  ;||  ein  befonbrcr 
^.  IV542t;-5a  (öon  bev  alten  (Svl;cl)i!ng)  — 1|  Snbianer  [tjgl.  33eu^ol()ncr] 
IV 342a  (pl.),  565am  (sg.):  -^änSd;en  IV 339me,  540a,  565a  :|  S.  Ines 
(©ebirge)  IV337e;  Äarte  [=  ^lan]  IV342e,  562e,  4a  |  Sanb-:  -lente  f. 
iBeti^o^nev,  -ftvecfe  IV555e  (in  gener)  :|  ?nft  f.  Stemmer,  j  malpais  [f.  35. 
hornitos]  1450a;  IV  335a,  8a,  342m,  4m:  (Sonüejität  [»gl.  ®I.]  IV555e, 
565e-6a]  entjiinbet  IV 346m;  (Svbebnng  IV338a;  =  geboben  1450a,  IV 
338a;  ^öl)e  l\565e-6a,  ?age  IV339m;  öbe,  9?anb  IV  340a:  ^eid^nung 
1450a  :|  cerro  del  Mirador  IV55Pell,  343a;  cerro  del  Mortero  IV345e, 
9^eger|!Iaij  f.  S3en)ü^ner;  Örtlid;fett  IV312me,  554m  ||  S.  Pedro  de  Jor. 
(hacienaa)  IV555oll,  6a  (hac  de  J.)  J  rio  de  S.  Pedro  [bgl.  S3äd;c]  IV 
338a,  V26e:  ^eiß  IV 340a  ||  [^ftanjnngen,  SBeget.]  lV554€-5all,  e-6a,  7e, 
9e-340a\  ^lan  [=  ^arte]  IV562e;  playas  de  Jor.  [=  @bene]  IV 335m, 
Äe,  9mell,  340a,el!,  2a,  4m,  564all,5a;  hac.  de  la  Prefentacion  IV337e, 
8m  II  2  ^eiBe  Onelten  [=  2  33äd;e  IV338a]  IV555am,  340a,  563e:  frühere 
IV562e,  nenere  IV[562e-5];  Sempev.  lY 338am,  563e;  2  Safferfäfie  IV 
555a  J  gefd^tvefede  OneÜe  IV5557n  j|  (gage  f.  33etvof)ner,  ^paUe  f.  ^iigel, 
(St}enit  f.  ©ebirg^arten  [  S^einperatnr:  erfattet  IV  565m,  früf)er  l^ei^  IV 
546m;  ber  2nft  IV542o,e,  6m  :|  $;o^ogv.  [=Umgeg.,  »gl.  Örtlid^f.]  IV 244m, 
337e-8a,  (562e)3a,  4m  |  U mg e gen b  [=  S^o^ogr.,  ©egenb;  f.  and^  tjiele 
®l]  IV335e,  6a,  9am,  343a,  4a,  564m,  7am:  ^^Jlan  IV562e  :)  «Begct.  f. 
^flan^.;  el  volcancito  IV545ß-6a,  5e-6a  (Ärater) ;  bie  6  35nlfane  n.  iljrc 
«Spalte  =  ^ügel,  milf.  IV  244m  (fvüber  !einc  ©^nr  öon  i)-em);  SSafferfäÜe 
l  Oneßcn,  3et(3^nung  [ügl.  53.]  f.  malpais  — :||—  33.  ber  Sultan  »on 
Jorullo  (ober  ber  Jorullo;  ber  4*«,  ncrblid;e  bev  6  ^Wo^d  IV 344m) 
[formen  f.  im  ^nf.j  I  235e,  250me,  25imll;  iv25im,  268e,  5i2me,  3m 
[334-348m,  51.  562e-8a] ,  554am,  [H38ni-845,  21.  565e-7m  rev  «Berg 


Jorullo  ^.  ^lilf,  hi§>  hornitos  31  623 

jelbft],  340e,  4m  [4w-5],  425a,  455e,  474m,  Ö46fa  ||  Jufa^c:  SlbbUbuiig, 
2)arfte(Iunß  [=  Beic^nung :  tgl.  ^,  malpais]  lV312e,  525m  (21. 22),  562e; 
2lnfef;n  f.  Sluefid^t  ||  2l[d^e:  bor  T>er  (SrFjebimg  lV554e-5m,e;  nad;  ter  ©v^. 
IV336mlle  JSlfd^en-:  -faü  IV 544am,  -fegel  IV 544€-5a,  -regen  IV 565e 
II  Stuffteigen  j.  ©v^ebung;  Slugenseugen  f.  5liiebru^,  ^evic^t  ||  2(.  ber 
'21  u  ö  b  V  u  c^  (auggebrc(^eii)  [=  @vl;ebuiig  ufn). ;  a.  33orf^iei,  SJorgängej  1 251m ; 
IVSOOa,  334m,e:  STitgenseugen  iW563a;  fürs  naä}  bem  21.  IV33öm,  6m, 
346a,  ö63a;  ^aä)xid)t  IV563m;  auf  ber  gr.  ©^alte  12öla,  IV 554a; 
cor  bem  21.  IV  (343a)  496a;  23cr^r»er!ünb.  IV 565m,  [3eit]  IVö63e  :|j 
a  2lii§bru(i^  (aue  bem  SSuIfaii)  I V 244m,  290e,  31 2e,  565e;  ißeft^r.  IV 
563e',  nur  (Sin  21.  [=  2aba-@rguf3,  -ftrcm]  1251m,  IV(300u.);  -^ügel 
l\474m,  mi  WlaWni  IV 556m,  fein  neuer  [ögl.  pl.]  IV  564m,  Uvfad^  IV 
564om  I  2luebriic^e  YV337me  (feine  f^äteren)  [bgl.  neuer  21.]  ||  [2tuefic^t, 
2lujel;n]  IV555«,  9e:  fc^iüavjeö  (Safteü  IV555e,  7m;  fc^njarj  IV559e  |  mag 
ev  au^lüirft  f.  2JJaffen;  2(u8n)urf  bgl.  Ärater,  «^g-Äegel  j.  hornitos  J 
^erid^t  [q:9^ac^r.,  ®efc^.]  IVö64a:  bon  2tugeu3eugen  IV555e,  6m-7m, 
563a,e;  fuvjer  IV562e  J^efd^reibuug  IV 5506- 7m:  geogn.  [a.  hornitos] 
l\339me[344m-5],  <Sm  J  iöeft  eigung,  erftiegen  [ögl.  ißefud^]  IV 337m 
[344m-5m]:  mü^fam  u.  gefäf;rl.  IV344m,e;  3uer[t  IV 563m  :j  ißefuc^,  bc« 
fuc^t  [ögl.  8efteig.]  IV  340m,  U,  2me,  565e;  iöctroc^tungeu  (über  f.  (Sr* 
Hebung)  IV512me,  «Olafen  IV556e-7m,  «Beben  [[.  ^^.  21.,  SB.  Serrain] 
IV556e-7a  (f;ebt  fid^,  aufgetrieben);  S3reite  [f.  $!age]  IV546o,  564me; 
«Brütten  j.  SScrf))ieI,  fd^tü.  ^afteö  f.  2lu^fe^n;  Sataftro^j^e  IV  565m  («ßro^^e^ 
jeiung),  me  («Jiad^ric^t);  2)arftetl.  f.  2lbbilb.,  (Sm^jorfteigen  |.  (Srl^ebung;  @nt* 
ftel)ung  [=  grtiebung  uflv.,  Urf^jrung]  I  2i<Sc;  IV347e,  563e,  5o;  @rb* 
beben  f.  S3orf:|)iel  j  (S  r  I;e b  u  ng ,  Hebung ;  @nt|)cr[t eigen,  2luffteigen,  aufgeftiegcu 
[=2Iufebruc^,  Sntfte^.]  (a.  iBetrac^t.,  S3orgänge)  I  2iSe ,  250me ,  (251m)e ; 
IV231m',312mell,  554am,  [334m-8m,  ^.562e-3a  (f:pec.  ©ef^ic^tSersä^' 
lung)],  [555e,  6e-7m],  453e;  V26e:  neue  IV572a,  Dor  bem  2lu«bru(i^  IV 
496a  :|  gr^ü^ung  IV557m  (attmH^Ii^e?),  erlofc^en  [f.  2lu§brud^]  IV 300m 
(gldc^  lüieber),  erftiegen  f.  33efteigung;  geuer  [ögl.  21.]  IV555e  (-auöbru^), 
346m]  flammen  IV 335e,  565m;  am  gu§  IV 340am,  3a,  4m ;  ©ebirgS» 
art(en)  IV 545  (im  Krater,  in  ber  2aba),  474m  (njorauS  er  befte^t),  567am 
(»inauf  er  [tel;t,  @itj),  634e;  ©egenb  bilbet  bie  2Ibt^.  21.;  geogn.  f. 
©efdbr.,  ©ebirgSarten ;  ©ef^ic^te  [=  SSerid^t,  ^aä)x.] .  .  .  l\346a,  ©etöfe 
f.  SSorj^iel;  ©i^fel  IV 563m,  6o  (^o^e);  ©ranitftücfe  f.  üaba;  gro^ev,  ber 
groBe  IV334e,  343a,  4m,  öe,  6a;  ©runbpc^e  IV(540e),  Hebung  f.  Qv\). 
il  ^übe  I  251m;  \\290e,  300e,  312m,  3m,  344m,  474a,  533m,565e-6a 
[6a]:  geringe  IV 344m  (474m),  übertrieben!  IV663e  J  cingelne  ^öf)en  IV 
344e,5a  :||—  hornitos  (de  Jor.)  (fj.  Äegel  im  malpais,  2lu§n)urf «-Segel: 
j.  bie  3®I.;  JBeb.  IV339e:  f.  osßacfüfeu)  I239e;  IV 231m,  339e  [540e-2, 
6V7],  4me,  567e:  »u^iruvf  IV347a;  =  2lu6nMirf^-Äegen239e;  IV340e, 


624  Jorullo  ^.  ^ulf.  hornitos  ^  —  So 

6e-7m  ;|  «Badöfen  IV 342m,  6e  |  «Bafalt  lV342m:  aus  S3-fii^eIn  lV340e-lm, 
7m;  -maffe  IV34i  ;|  [ißebeut.]  (ögt.  ^^Zame)  IV339e;  «Beftaiibt^eile  IV 
340e-l,  347m',  mmp^t  lY 342am,  bam^fenbe  IV312e;  (Srfaltung  IV 
341e-2a,  ©eräufd;  IV342m,  ©erüfte  f.  35ergl.;  ©eftalt  IV340e,  2e;  früher 
^ei^  l\34U-2a,  §öF)e  l\340e,  einige  ^d^I  IV54im;  üeine,  niebvige  Äegel 
IV 231m,  255a,  542e;  fein  tvater  IV 547m,  Letten  IV 54ia;  im  malpais 
IV338e,346m;  [movfc^]  IV342m,  '^auu  [tgl.  SSeb.]  IV341e  |  nic^t  mel;r 
raiic^enb  IV 342m;  3Jai4fäulen  lV339e,  341e,  2m  :\  mU  Sonfenbe  IV 
231m,  338e,  340e ;  Sem^ev.  IV542a,e;  unter  ben  IV338a;  iBeränb.  na^ 
Humboldt  IV 542me ;  iBevgl  mit  anb.  ©er iiften  IV 54öe-7m,  567mc;  SSer* 
t^eilung  IV540e;  Sefen  IV[546e-7];  3aI;I  [f.  Sauf.]  IV339m,  ja^Uofc 
IV312e;  ßeic^nuug  1450a  — 1|  f leine  Äegel  f.  hornitos,  ^euntni^  [f.  A.  v. 
Humboldt]  lY 563m\\  ||  Ärater  IV[545];  ©ebirgöarten  ib.;  in  i^n  ge- 
langen IV344m,  480me;  §i3^e  IV  566a,  baS  innere  IV  334m,  -raub  IV 
566a;  @(^n)efelbann^fe  lY344me,  5a;  tieffter  ^untt  IV5ö6a  :||  Sage  [t 
Mitteln;  üg(.  Söreite,  l'änge]  1251a,  4e;  IV 231m,  290e,  300a,  313m, 
334a,m,  8e,  9mel\,  474a,  546a,  564me  |:  jum  ä)^eere:  Entfernung  öom  'SR. 
IV455e,  7m;  fern  bom  ^.,  bon  ber  tüfte  IV3l2e,  321e  :|  fern  ijon  anbren 
aSutt  IV334m  II  Sänge  IV5ö4e  ||  iaiia  \Y 344e,  5,  566e',  pl.  Sauen  (OO) 
1245a;  lV341e,375a,  474m:  -krg  IV545e;  eiugel^arfne  «Stiicfe,  Sin* 
fd^Iüffe  [f.  o®ranitft.]  IV613m  (in  ben  Xrac^Vt)  |  -(SrguB  IV312e,  334a, 
340m:  nur  einmaliger  [=  Saijaftrcm,  5luShuc^]  1251m,  n)of)I  !ein  f:päterer 
lY345a  :|  ©ranitftiide  barin  [Dg(.  ©nfc^l.]  IV5i2e,  345,  566e,  7am  \  -ftrcm 
lV4S0me:  (Sin  S.  [=-(grguB,  Sluebru^]  IV 231m  (furger,  aber  großer), 
334m,ell,  5a;  großer  IV 23 Im,  566a;  §ül;e  IV5^6a,  Otiüin  IV4S0e  :| 
-[tüde  IV342e,  Srac^^t  f.  Oi5infd;liiffe  '\\  an^geirorfene  SRaff  en  [bgl.  ^Ing* 
bru(^]  IV [55öm-77n]  7m,e;  fern  ijom  SDleer  f.  Sage,  2)iefi'ungen  IV 334a; 
SRÖn^e  f.  @age,  bgl.  ^ater  |  9^ad)ric^t(en)  (bon  bem  Slnöbrnc^  nfm.) 
[i^  SSeric^t  nf».,  ^erf.]  IV[54öam,  562e-5]:  iBrief  IV555m,  6me,  346a, 
563m;  nac^  2)eutfd;I.  gebraut  IV563m;  ber  (Singebornen  lY335m,  7m, 
342a;  erfte  gebrucfte  IV565me,  früt)ere  IV[562e-4a,  5],  ^anbfc^riftl.  IV 
336a,  naä)  Stauen  gebrad;t  IV5ö5m,  neuere  IV[5ö2e-5a,  4me]  :\  mi)e 
IV564m;  ^atur,  äßefen  IV474w;  neuer  S3nl!an  IV 334a,  474m,  563m; 
^ater  [tgl.  3J?önd;e]  IV 555a  (jujei),  346a  |  ^per fönen  [tgl.  ©c^riften]  IV 
335a,m,  6a,e,  7m,  340m,  le,  4m,  6a,  8a,  563am,me,  4a,  5e:  ha  tto^ueuD  IV 
5ö5aw  :|  ^ofition  [=  Sage]  lV564me;  ^vo^^ejeiung  f.  SluSbru^,  (Sataftr. 
I  @age  [a.  Urf^r.]:  ton  2D^ön^en  I V 33 6m,  565am;  (Sagen  IV565a:| 
©c^Iaden  IV341e;  (S^Iamm  [tgl.  Sßaffer]  IV337a,e;  [@^rift(en)]  (tgl. 
^erf.)  .  .  .  IV5ö5me  (erfte),  6am;  i^Wax^  f.  Slu^fe^n,  <B\i^  f.  ©ebirggart, 
©teinmaffen  lY  337am\  ©i^ftem  lY[338m-340,  51.  565e-6J:  ißnlfan-®. 
IV555me  :|  Serrain  [tgl.  33oben  21.  u.  33.]  lY [338m-340,  21.  565e-6], 
2;^atig!eit  IV 564m  (neuerbingg  nic^t  termel;rt);  Sopogr.  IV334e,  562e; 


Jorullo  ^.  ^'ul!.  ^r  —  Julian  625 

Xxad)\)t  \y474m  (-5(vt),  613m  (©vaiiitftüde  einbiißeub)  [f.  übr.  Sato]; 
Urj^nimg  [=  entfiel;.]  lV565am  (Sage),  fpätere  i^evallb.  lV342me  ||  35or* 
gäiige  lV5ö5e  (beim  STit^tn-uc^) ,  V26e  (bei  f.  (gvl;ebim.q)  |  SJorf^iel, 
lun-t;ergel;enbe  33i.ngänge  [a.  Slfc^e]  iy[334m-5,  564ajn]:  SBviiüeii,  ©etöfe 
IV300a,  .354me,  5m;  lange?  (Srbbekn,  untcvirb.  erbpße  IV 231m,  300a, 
334e,  5m,  6a,  6a  (^erftövnng  in  bev  Unigegenb),  564a  j|  58ulfan  f.  nener, 
©l;ftem;  Söaffer  lY336m\\e  (fd;Ianimige.^),  7e;  2öeg  l\638m,  isBefen  j. 
gjatnr;  2Bi^tig!eit  l\334am,  562e;  3eid;nnng  [=  kbOilb.]  I449e-450a, 
IV338a;  3ev[tüntng  j.  ^\>n>iel;  Buftanb  lY 336e-7m,  565me 

*5.  Jo/e  1)  de  Comangillas  (f.  b.)  1444a;  2)  (§an^>tft.  l\  dofta  $Rica) 
lV539e,e  (S^ultan  bal>ei)  J  Jofepli  (^>atriav^)  11245m  (3eit),  Jofephßadt 
(in  S3öf)mcn)  111584m  ||  Jofua  1149a;  Joule  (James  Prescott,  geb.  1818): 
SSänne  V12e  (22m);  Jouni  (=  lonier)  114066  |  Jourdain  (••^Amable 
Louis  Marie  Michel  BrecliiJlet,  1788-1818):  Ariftot.  I1464am;  tra- 
ductions  d'Arislote  II  112e,  150m,  445a,  7e-Sa,m,  9a,am,  463a,e;  Baco 
11464am,  „Meragha-'  III  107m  |j  Souvnal  [f.  9?eife,  Schiff]  IV  196m  j 
Journal  [meift  nntev  bem  bebentjanien  SScvt  jn  fnd)en:  5.©.  physiquc, 
savants] :  of  nat.  scieuce  1483a,  quarterly  j.  of  science  1 441e  ||  mundus 
Jovialis  f.  Simon  Mariiis 

Juan  21.  (^er).):  1)  Snfant  Don  J.  [f.  Columbus:  ama,  2(mme]  11 
55e,  122a  (principe);  2)  morro  de  J.  Diaz  (^ern)  1 309e  J  3)  Jorge  J. 
(y  Santacilla,  1712-74)  HI  144a:  viage  a  la  Amer,  merid.  \\533e-4a, 
5rrtr.  IV 534a;  Bouguer,  Peru  III  144a;  ir.  Pintac  IV 302a,  533e-4a; 
Sangay  IV 302a  (©etoje),  533e-4a\\  (S)cnner)  :||  33.  *S.  Juan  (geogv.): 
S.  J.  del  Rio  (in  Oneiet.)  IV 454a,  S.  J.  del  Sur  (9?icav.)  IV308e  (puerto 
de);  rio  de  S.  J.  (im  Sbocc)  IV555alI,a  ((Sanal);  Sierra  de  S.  J.  (ßwexQ 
bei'  Sierra  Madre)  IV595e 

*Juanamhu  (!I.  %Ui^  bei  ^^afto)  lV495e  |  Domingo  Juarros:  bist, 
de  Guatemala  IV  555a,  540m;  Orne^ej)  1 V 540m ,  35ulfan  l>.  Pacat/a  IV 
543e  (5ln§bnid;  al§  STngenjeuge),  33.  i\  Tajamulco  IV544e-5a,  35.  t». 
S.  Vicente  IV543a  :|  Juba*  (tl^nige  i.\  Ü^mmbien)  U  165e,  323e,  413a  H« 
Judäa  11215m  j  Juden  (=  Israeliten),  sg.  Jude  (O);  33.  jübifd;  (*)  II lila, 
283a;  IIl413e:  tvjte*  II  56m,  303a;  Slftrcnom  111314a*,  getonfter  Jl 
4ß2eO,  ^anbel  II  168me*,  [Sabbatl;]  111473a;  in  ©Manien:  ^>cefie  II 
iiPam,  463e;  f|.>ani|d;e  3.  II  70m,  256a,  449e-450a ;  33erfo(gnng  II442e, 
jttjei  II292e  :||  3ugcnb  (and;  in  comp.),  S8.  (=  jnnge  $^ente)  [^  11489e: 
-alter  f.  ^vbe,  9)len[d;^eit;  nöc^  Amerika  gelocft  II  55aO,  -bliitr;e  11130e, 
-erfa^rnng  II  95m,  ?anb  ennger  5-  H  (291a)  J  jngenblid;  II  87n,  173m, 
404a  II  Jugiirlha  II444e  (^vieg) 

3nli  III  60im  (@tern[c^n.  ^eriobe);  =  Sniin«  (9Kcn.)  III  457e,  IV47e 
((Si?)  :|  J<<?«a  (nenc,  e^^!;einere  3>n[el  bei  <SiciI. ;  =  Ferdinandea,  Graham) 
I221e;  IV 229a,  371e]  Julian  (Äaifev)  11106a  (nntev)  |  Stanishts  J  ulien 


626  Julien  —  ^ung 

(gel).  1799)  [[.  A.  v.  Humboldt]  l\380me:  (Sbiuefeii,  d^inef.  burd^  *  I^cj.) 
©eHvge  5lfieng  lV5S0m,  ^ü^evbriicf  II  465e*,  Fuß-jama  V(41a)55a, 
©ccgr.  IV 610m*,  iapan.  (Snc^cl.  IV 584a,  iBiiIfan  bei  Korea  IV(402e) 
584a,  ä)flaßiietnabeIIV169e*;  [|>er[.]  IV169e,380m!l,  610m;  Schinkhitu: 
flamme  lYSSOme,  610m;  (SeilboBreil  lV513a*;  Thian-ßhan  IV382a, 
454m  "[Julius  (^roccnfiil)  IV244e-5a,  500a;  ^uliug  (äJioii.)  =  3iili 
Jumnotri  (nörbL  3nb.)  1484a;  IV24öe-7a  (I^eiBe  Cueüe),  501a 
jung  |.  ®emütr;er  II— Jungfrau  21.  (eig.),  pl.  -en  I398e  (10000); 
a  (S3evg)  I41m  (§öf)e)  :||  (S,  (eteniBilb)  {iat  virgo)  [f.  Spica]:  ^liigel 
III326e,  7a,  518a  (jiibl.);  §a4^t  III  326e  |  9^e6el  1 157e  (bie):  -Üiegton  III 
326m-7a,  8m,  334m,  359e;  -jene  111  348a  :|  ©c^iiltev  III  326e  ||.  ©teilte : 
teräubeilic^ev  @teni  III  236m:  R  III  243m,  250a  J  y  virginis  III  140e: 
S)o|j^^eiftcrn  III  291m,  5m,  301m,c,5e,  8a:  dkm.  111643m,  \119e]8 
III140e  II  3eic^eii  bc§  Sbievtieifcö  III  161m,  474a;  in  \^x  Vefta  eutbedt 
III  518m  — II  Jitny  Häuer  ©aiig  1418m,  Junghuhn  i[t  ein  bef.  ®tüd 
l;ievnod^,  3iingling  1375a 

t Junghuhn  C*Franz  Wilh.,  geb.  1812)  l\323e-4m  \\  Juf.  (fafi 
alle  betreffen  Java;  wo  Cv  nid;t  ift,  ift  ein  °  beigcfetjt):  Amboina^  IV 
409a  (33evg);  Strbeiten  l\^329a  (über  l^crfd;iebne  ©egenftänbe),  405m; 
2lufentl;alt  IV324a  (12  Sat;ve);  „S3attalänber"0  IV 559a,  585a;  Berlin 
IV560e  (3[Rinevalien-eab.)  j  Bomeo^:  I;cd;ftei  S3eig  IV 585a,  Snfeln  um  B. 
l\405m  (9Kenge  35ultane)  :|  foffile  ^loxa  l\324me,  558a;  ©ebirggarten 
IVööOe,  Gelunggung  IV(286e,  521e);  gcogn.  53efd;aff.  IV324a,me;  ^ö^n 
IV324a  (genieffen)  |  Java  betreffen  faft  alle  ©lieber,  cl)ne  ba^  ber  ^f^ame 
gugefetst  ift;  „^oxw,  feine  ©eftalf'  \\\\\\  IV[524am],  513m,e,  9e,  523m, 
558ail,e,  9e,560e,lm,  2m,585allm,641e;  V55mli,  56alll;  „ÜJeife  burc^ 
3aöa"IV521e  :|  Krater  IV519e,  LamonganW  332am',  Merapi  lY331e-2a, 
560e-la',Y55am',  SJieffungen  f.  §üf)en,  3>nlfane;  Pepandajan  l\  ööOme', 
[^erf.]  IV525e-4m,  332a,  471m;  ^sflanjen  IV324a,me,me  (foffi(e);  Ram 
(JSnil)  lV328a,  (Scblammtonlt  f.  3}nlfane,  Semem  l\ 325m;  ©ticfgrotten 
lV2ö4m,  513e;  5BnIlane  iJon  Sumatra^  W 558e-9a,  585a;  Sumbing  (S5itlf.) 
iV329me,330a-  Tengger  (35nl!.)  IV327e-8a,  523e,  562m  (D^ame);  Ter- 
nate^  l\408m  {%n§^xn6)  beö  S3nl!anö),  35erftein.  IV524we  ||  iBnÜane 
{Java's)  [f.  an^erbem  ^Borneo,  ^Sumatra  n.  a.]  IV 524am,  558a,  56ia?H; 
V42-45a;  einzelne  IV  523m,  559e;  V(41e)  55m,  56a;  sg.  S5nlfan  (*): 
iSaii  IV0329a,  befc^rieben  IV524am,  befticgen  f.  erft.,  bargeftettt  IV 324a; 
erftiegen,  beft.  IV 324a,  5m,  8a*,  558a;  fla^e  IV519e;  geri^e  ©eftalt, 
mmxi  1V329,  330m,  Im;  ^ij^e  IV290e,  lall,e,  558e  j  Sota  l\427am: 
-ftrcme  IV33ie-2a,  562m  :[  9Jieffiingen  IV 324a,  5m,  330a;  ^f^amen  IV 
5ölm,  Obfibiau  lV4S4a,  ÜJi^^en  f.  geri|3^3t  j  (Schlamm  [a.  SBaffer]  V(41e) 
56a;  -iMilfan(e)  IV5i3m;  V55m,m*:|  (Steinftröme  lY 332am,  Srac^tjte  IV 
471ra;  2:riimmerl)iigel  V43am,e;  Saffcr  n.  ©c^Iamm  [f.  auc^  bef.]  Y42-43a 


Sunt  --  Jupiter  ^o  627 

*juiiiperus  II  256a  (-2{vt),  449e  ||  Juno  5L  (alter  ^ame  für  ben  ^laii. 
Venus)  III467a,e  ;||  33.  (3^^«^  !!.  flauet;  f.  o^aii^t^Ianet)  I95e,  V116m: 
2I6ftanb  t.  b.  ©onne  III  436m  (mittl.) ,  ^pl)d  III  459m  |  53af)n  [a.  (Stern., 
(S?centr.]  I97rail,  111303m:  dUic^nuQ  I  97e,  III42,Sa  :|  glem.  (33af)ii-(gL) 
IlI5i6e,  YlOSam;  (gntbeduiig  III154e,  377e,  426m,  514m,  «am;  Vi05a, 
116e-7a  |  (gjceutricität  (ber  SSuIjn)  I97m,112e;  III428e:  kbciiteiibe  III 
455ell-6a,  9a,m,  487a,  515m  :|  §au:|)t^^Ianet  [a.  Hein]  111376m;  fleiiiev 
^;i3(aiiet,  f(. -OaiW^.  ni  303m,  426m,  460am;  2id^tftärtcIII459m,  ^erifjel 
111459m,  ^Stcrungeu  III519e,  teIe[co:|3.  I95e  ||  Junta  11334m;  Jupanoua 
sopka  (53ulfaii  Äanit|c^at!a'6)  IV3<S5m  (bef. :  9?au^,  ©etefe,  tl;ätig,  §c^c) 

Jupiter  'ä.  ber  ©ott  (=  Zeus)  1396a;  II  122mll ,  418ali  (^Bli^e); 
111288m,  469e;  IV 535a  (üera^alIbeIt  in  Riffen)  ||—  8.  b  er  ^lanü  (groBer) 
[f.  Mars,  Saturn]  I99m;  III  127a,  376m  [518e-o23  n.  %,  550-1  mit  ben 
Xxai\,  518e-521m  n,  21.  550-im  or;ne  Srab.],  549m,  556a  1|  3ufü^c 
[t  Trabanten  fmb  ein  bef.  ©tiicf  I^iernad^] :  STb^^Iattung  I172e,  420eH; 
11393a;  III 432m  [5i9am,  51.  550am] ;  IV(i55me  (gntbcdung);  Slbftanb 
[=  gntfermmg]  üon  ber  @onne  111436m  (mittl.),  442m,  e-3a,  4<S3e,  4a,e, 
533a  I  U6)\i  1 176a;  9?eignng  ber  21.  I  98a;  111449m,  450a  (geringe)  :1 
alter  ^anet  111421m,  SlnjieFinng^fraft  111549m,  2I|.^r;eI  III570e  |  Slqnator 
III  463e,  520a,  lall,  550e,la:  bem  £  paxaM  111521a;  äquatorial-  [f. 
<^(Streifen]  111520a  (-©egenb),  e  (-3ene)  j  2Itmol>^äre  [=  ?nft;  f.  Streifen] 
III  521am,a  (9?egiou),  550e-lm;  atmof^r^ärif^  III  520e  :|  äußerer  planet 
I  95e;  III 427e,  9a ,  432m ,  448e ,  534e  \S8al)n  [a.  (Sj^centr.]  I  112e,  5m, 
6a,  8a;  II260e;  111427m,  561a  (jenfeit);  -^f^batin  III427e:  Steigung  ber 
33.  1 97e,  98a;  111428m  (f leine),  449m  :|  bebecfen  f.  °@tern,  '^§-33ebednngen 
11184m;  S3eobac^tnngcn  III  523m,  550a,  6a;  33e[c^affenl)eit  [f.  Rieden, 
etreifen]  IIl  520e-ia,  ißenjegnng  III466e;  8ilb  III  lOle,  112m;  S3cben 
111521m;  (Zentrum  [=  2)?ittelpim!t]  111521m,  3mll;  gegen  einen  Scmeteu 
I115m,e;  2)i^tigfeit  I  90a,  176a;  111446a,  7a,  462e  |  3)nr^meffer  III 
431e-2a,46le,525a;  STqnatcrial-S).  111519m,  mittlerer  ni518e,  ^olax-'S), 
111519m;  ft^einbarer  III  433me  (nac^  bem  2lb[tanb  to.  b.  ®rbe  berfc^ieben), 
4a,  609e;  li^äc^ft  III433e,  ivabrer  III5i5e  r)  (ginn?ir!ung,  äßirfungen  [cgi. 
©tcrungen]  I  58m,  111549m;  (Elemente  III [5i<Se-520a]  |  Entfernung 
[=  Stbftanb] :  bon  ber  Erbe  III  433e  [öerfc^iebnej,  e  (mittl.) ;  ücu  ber  @cnnc 
lU518e  (mittl.)  T  (Sjcentricität  (ber  53abn)  I  103a;  111456m,  7m: 
geringe  III  428e,  457m;  Jjeränberlic^  111629m,  njad^fenb  111456a,  ju- cb. 
abne^menb  111457m  J  gl e den  m67a[520];  sg.  (*)  111520a;  -^efl.  III 
520m:  53eu^egnng  III520e,  -bilbung  111520m,  bnntle  III520am,  garbe 
111520a*,  ^ern  111520m,  9totation§seit  m520a;  ec^njärje  IIl520a,m; 
tbeilen  fi^  III520e  ||  funtelt  Uwig  III86e,  ©ebict  111461a  (2)urc^meffer); 
©eftalt  [tgl.  Sib^Iattung]  I420e,  111550m,  IVi55m  (eüi^t.);  ©lanj  [= 
Sid^t]  III  118a,  217m,ell,  8m  (229m),  269e,  468m, 550e,  la ;  [gcttli^  üere^rt] 


628  Jupiter  @r  —  U 

I1258e|  ©vöße  I96eil,  11260e;  großer  ^nuet  111282m.  576m,  428a 
(457m,  629m);  bev  Qxö^te  ^l.  111  431e,518e  J  ©üvtel  [=  ©tieifeu] :  sg. 
111551a  (r;eüer);  jivei  III 520e:  gvaue  111  520m,e  :|  ^albmeifer  111522a; 
§au|)t|)Iauet  (gegen  f.  Stvat^anteu)  111522a,e,  3ail;  jenfeit  [f.  ^a\)\\]  IlIöTOe; 
[mima,  Xmxptxatiix]  111452a  {qtxm)  \  Äör^ev  IJ1551a,lla  (2:i;eile); 
-^öför^ei-  111520m  (2;F)eiI)  J  2 i  d)  t  [=  ©laus,  (Schein]  11152iamlii:  5lvt 
eignen  I207me,  veflectirteS  Illo5iam,  -fc^ic^ten  111521m;  Iicf)tic^n)a(^  111 
468mll,  -fc^n)äd^c  111  84m  (525aw) ;  (Seimenlic^t  111459m  (@tavfe),  i)ev* 
fd;iebne  33ev%üimg  111525m  :|  Siift  [=  2(tmüi>^.]  111521m,  f.  Mars  | 
2)Ulie  Hl 444e,  5a  [5i9m«],550e;  -^emaffe  (*)  1 58m,  113m ;  111 5i9m: 
lüobuvc^  beftimmt  II1519e;  [55eftimmiingJ  lU519e,  522me\  iBevl;äItniö  111 
629e,  nnc^tig  111  5i9m*  :|  äJietaü  [.  Biun;  33iittelvim!t  [=  SeutviuiiJ  Hl 
550e,  lall  ||.  gegen  ben  ä)?enb  11335e  |  2)?onbe  [=  hp.  Trabanten,  =  @a* 
tettiten,  9ie6en))ran.  uiw.]  1  lOOe,  la,  2e,  117e;  II  556e-7m(m) ;  11176a, 
281e;  -^gnienbe  11  507e;  111  67a,  77a,  113m,  166m,  276e,  374e,  523a  {| 
9}Ji;|i!  [ijgl.  Xon]  111439a;  Dhimen  111  467e,  8m,  9a;  9ieben^>laneten  [= 
2Jionbe  U1>.]  11359m;  Dbevpc^c  111520a,  la  [^öcfc^aff.j,  m,  550e;  Op^c* 
fiticn  111433e;  'ipaffanüinbe  111521a,  551u;  ^lanttenfi^ftem  [= -^^i^fteni, 
Srabb.  ufn).]  11152ie  (imteigeorbnete^) ;  ^o(e  111 520a,  e-la  |  9Jaub  in521m, 
3a  (i3ft(.),  m;  dtäum  111  550c,  la  J  Dotation  111  519e-520a,e,  548m 
(-^«-S«.),  m  [®ei^.]:  ^^t  111  432m,  447e,  519e-520a\,e  J  ©atetliten 
[=1;^.  Trabanten  iifiu.]  Il509e,  510m,  Im;  111463e,52ie,  2a,  3a,e  (ebne),  elll, 
566e;  -^^[at.  111354e;  (Sateüit  111523m,  566e  :|  f.  Saturn,  @d:;atten  II 
358m  I  (Scheibe  111  523a  (2:[;eile),  m,  581m;  ^gjc^eibe  111  84m,  330m 
(@vüBe),  523m  (2i4>t),  e  (aiitjevr)al6)  :|  (g^ein  [tgl.  2id;t]  111112a,  @d;id;ten 
111550a,  [ic^tbar  )".  bei  jtage  |  @onne:  Sntfevniing  toon  bev  S.  f.  (Sntf., 
^^bftanb;  '^nlid^t  f.  2id>t,  founenfern  111629m,  gn^ifc^en  J.  imb  bev  @. 
III  523a  :|  ©tetlimg  111282m  |  bebecft  einen  Stein  1391m,  iöebedimg 
eineö  ®t.  bnxä)  J.  111  581m;  ftevnavtig  111421m  J  [eine  ©tcrungen  I1260e; 
<Bt.  buvc^  J.  [i)gl.  (ginh?ivfiing]  1 117e,  8e  :|  Stvabten,  ®tvabli;ng  111112a 
II  (Streifen:  1)  atlg.  11176a,  336a,  404m,  520a  [520e-j(m] ,  iam  ((gi* 
flävung),  m  (gvaue,  ^lelle)  j  2)  jluei  Stv.  (^aii:|)tftr.)  [=  ©ürtei]  (evflart  burc^ 
eine  itmoi>f)äve  u.  äßolfen)  Hl  [520e-im]  524m,  551a:  Siqiiatoviat-Stv. 
(sg.)  lH520e,  bimfle  HI  551a;  gvaue  HIö20e,im;  §au^^tftr.  III  520e, 
(Srflarung  beö  minberen  ^eu^teno  Ul550e-la,  Üiänber  III520e  :|  3)  mitt-- 
lerer,  ^»etter  (3*^»^)  IH  520e-ia  4)  anbcre,  fleine  111  520e-la  :j|  Sl^ftem 
11  (345a,  357m,  509iii);  lH463e,4a|  ^sf^ftem  [= -^Stoelt,  Trabanten, 
<^.13Ianetenf.]  H1462e-3a,  566m:  ein  S3ilb  be§  Sonncn[#cmt^  lH52ie|| 
-^«tafeln  III  126e  |  2;ag  111472m;  bei  Sage  fid^tbav,  [e^en  11173a,  84am!l  :| 
Sem^eratur  f.  Älima,  Steile  IH523a,  Xon  HI 439a  (ber  ^i3d;fte)  ||  f  Zxa^ 
ba nten  finb  ein  bef.  Stiic!  ^ievnad^  ||  Umbretinng^üeit  I97m,  176a  |  Um» 
lauf  (um  bie  Sonne)  I115i<Se  (fibevifd^cv):  ^gjeit  lll(430e,  2m),  447e,  Sa, 


Jupiter  n  — f  Trabanten  ^  629 

518e  (fibevild;e)  :|  ijereF)vt  [.  gcttlicf?,  Gehirn  111454m  |  '^{iirelt[=@t}ftemuftt?.] 
ll(357a)e:  fleiiic  III  18a,  4ölm  :|  Siiibe  f.  ^^af[atti\,  aMvhtiigen  f.  (Sinroiv* 
fiiH;]  I  Sfficlfeii  [^l  etvcifen]  lll  521am :  -mmo\ph'dxc  III  550e-lm,  -Ober* 
fläcf;e  III521am;  -[d;id;ten  III  521a,m  :|  Beiden  111424m,  470a;  3one  (i^m 
jiigetbeilt)  I11470e,  3ene  [=  ©üvtd]  III 557a II  (belle);  Suftanb  11132m 

f  Sralmiiten  be§  Jupiter  (4)  (^^.  =  eateßiten ,  5D?cnbe,  5Reten)?Ian. ; 
elftem,  -^^trelt)  [I  f.  3«cnbe]  11356e,  8m;  11193a  (94e),  iiie-5, 126m, 
7a  (276e),  376m,  4ö0e,  4am ,  [521e-3,  21.  551me]  521e,  2m II ,  534e  \  Su* 
^MterStrabaiiteii  (fc  (^cive^ulid))  [einmal  Sii|?itertraB.  III  91m]  ||  3iif.: 
Slbbäugigfcit  (i^om  Jup.)  III374e  |  SIbftanb  [=  ©ntfeniung]  I  lOle,  2a,e; 
11167a;  5I6ftänbe  III  522e  :|  2Itmcf|.^t;äre  111523a,  niiffiuben  II  (511m); 
2(u§tvitt  III  84e,  126m ;  5?a^iieii  III  465a,e  (Sa^e);  53eotad;timgcn  11510m,e, 
Im;  III  91a  (94e)  {  53elregiinij ,  beiregen  fid;  11 103a,  III  523all(m):  i^cn 
D  v.aä)  2S  111523a,  'oow  23  nac^  £)  111531a  ;|  «Bejei^mtng  bnrc^  ^al)kn 
11357m,  [ie  fcmiten  dentralf  iir^^er  für  nocb  Heinere  SSeltfov^er  fein  III 
464am]  gegen  einen  Sc  nieten  III  5G5G-6a,  2)nrc^gang  einc^  (5.  bnrc^  fie 
IlI566me;  Sic^ti.af.  III462me;  2)nrd;me[fcr  sg.  1114föa;  pl.  III 522am,e; 
eintritt,  -treten  111126m,  523a;  glemente  III [522  Sabeße],  e  (S>ergl.); 
eicngaticn  Ill519e||.  (Sntbecfer  (pl.)  111307m  |  (Sntbccfnng  II  238e, 
345a,  354m  [6e\\-7,^. 509-510],  365m,  6m,  496e,507e;  11118a,  60m,  76a, 
554e-5a,  425e,  522a;  bnrd;  fie  i^eranraßte  Sntbecfnngen  II  [55<§m-562] 
358m,e,  9m  II  Entfernungen  tcm  Jup.  [=  Wtanb]  III  112m,  3m,  522am 
(mittlere);  ßi-centricitat  111  463«,  522e;  ^arbe  III  113e,  im  ^ernrc^r  III 
523a,  aU  Rieden  11167a,  gefcbn  f.  fic^tbar  I  ® r e ^ e  I  100a,e,  la;  III 
66e,  llle-2m,  3me,  462a;  ©rcßen  II1522ell;  ber  grcßte  III461e  :\  -®rnV^e 
III462e,  gegen  ben  ^an|jt^^Ian.  f.  ^Jupiter;  ^efiigfeit,  ^eü  [=  2id^t  iiftt.\] 
III  QQq,  67a,  112am,  3m,  522e-5a  |  gegen  Jupiter  (ben  ^an^t^Ianeten) 
*  [f.  eintritt,  ijerbecfen]  III461e(®rcOe),  2me  (S:id;tigfeit),  3am  (fic^  abgeben); 
Jup.'s  (Sinn.nr!nng  anf  fie  I  58m  :j  jnv  Longen -53eftimmnng  f.  33erfinfl., 
lenc^tenb  111523m  |i  2id;t  [=  ^eltigfeit,  Icnd)tenb]  111523a  (reftectiren),  am 
(ftar!er  al«  Jup.)  |  -ftärfe  \\\113me  [522e-3m],  522e-3a  (i?erfc^)iebne): 
©e^lDonfnngcn  111523a,  551e  I|  2TJaffe  111445a,  519e,  522am\\;  2)Mfen  III 
522am  :|  9?amen  II557am,  510all,m,  la;  I11354e,  5a;  Oberfläche  111523a 
(SSerönbb.),  Jup.  ebne  Sr.  gefel^n  III525e,  @d;atten  111520m  |  fic^)tbav, 
gefebn  [f.  ^ernro^rj  in66e-67a,  84e,  112m-3,  523am;  ®id;tbar!eit  III [525], 
523m  (f(f)trierig)  :|  ein  S3ilb  beg  ©onnenfpftemt^  III52:fe;  ©teile  111113m, 
©tetlung  III  113a;  (Störungen  bnrc^  fie  III  565e-6a,m;  nntergeorbncteS 
(St}ftem  III276e,281e,52ie;  tafeln  11511a;  Umlanf^ViKcn)  III 522flm 
(fiberifc^e),  566a;  Unfid;tbarfeit,  nid^t  fic^tbar,  ^J?id;)t-3id^tbarfeit  1116(5m-67a, 
166m,  525e;  nntergecrbnet  f.  (Si}f^em,  berbecfen  Jup.  111523a  |[.  ivrfinftcrt 
lII523e|25erfinfterungon  11358m;  III  73a,  90e,  91m,  125e  (523e): 
iur  Sängen -Seflimmitng  I(185me);  \l358e-9a,  511  \\  i^ehim  III522e  | 


630  Jupiter:  f  Trabanten  Q  —  üaifer 

3a^I:  ijicr  Ul  521e-2a,Se:  Ut  fic^  uid)t  teimclnt  III  521e-2a  j]—  bie 
einzelnen  naä)  ^ah\m:  III113a,me,  522m,  e-3a  ||:  ber  Ite  11191m, 
llSeil,  126e,  463a  (iBalm),  522e  (kü)  J  ber  2te  III  113m,  126e,  463a 
(Mn),522e  (ber  Üeinfte):  bid;tefte  III  462e,522e  J  ber  3tc  1389m;  III 
me,  67a,  112a,  3me:!i,  461e  (2)ic^tigfeit) ,  3a  ((Sjceiitr.),  522e  (bell):  ©rcfee 
IU461e;  ber  größte  II1461e,  2e  f  ber  4te  11167a,  112a,  462m8  (^2)ic^tig!eit), 
5a  (g^-centr.),  522e-3a  (ter  |d)träc^[te),  566e:  ©(oiigattcn  lII519e,550e 

Jupvig  (gtumav!)  IV  205a 

Jura  21.  (@e6ivge;  ©ebirgefette  IV474e,  v^ette  IV 498e)  IV 474e:  mux 
IV474e,  Oueücii  IV498e,  fc^ireijer  IV596a,  iinimtevbrc^cn  ib.  :||  SB. 
Sura  (appellat.,  gcrmaticn;  cft  in  comp.)  I  301e,  467m:  -^crnuiticit 
f.  für  f4  aU  S.,  -©ebirge  IV275a  |  -fall  129ie,  301e!l;  IV 633a:  ©n* 
h:iv!img  IV226e  J  -Äalfftein  1  27e,  26öe,  2e-3a,  290e;  l\474e  [632m-3a], 
V(68a):  9^ame  lY 474e,  632e-3a  :\ -mm  1 291a,  30ie  | -fc^ic^ten  1464a, 
111367a;  -fc^ic^t  (*):  biirc^brcd;eu  lV552a;  ctere  ib.,  imtn-e  1285a*  :|| 
(5.  3 ura- Formation  I  266e;  lV471a,  652me;  \72e:  2I(ter  IV632e; 
[in  ©cgenben]  IV47la,  V68a;  ckre  I  466e,  ^^fIalI3eu  I297e,  (Saurier 
1287m;  2:r;iere  I  2<S7me,  290a;  unter  ber  I48m,256a;  il^erf^ehi.  lV632e 

Jiirgenfen  11181a  (Slirciicm.  iiftt).)/  Juruyo  =  Jorullo,  Adrien  de  JulTieu 
((2cl;n,  1797-1853)  1457e  (botanique) 

Jiiftin  f.  Juftinus  |  Juftinian(us)  (^aifer):  Somet  I389e,  §ef  II 
120a,  üeitolgt  bie  ^^Inlcfc^^eii  11248a,  9fec]ierimg  I11414e,  33erfiiiftenmg 
unter  i^m  III4i4e  ||  Juftiii(us)  21.  (datier):  1)  ber  STItere  1218a  (tiele 
2)?cu[(^en  getöbtet);  2)  Jaft.  II:  1492a  [©efanbter],  IV4i5a  (3$erfinn., 
üiegierimg)  J  8.  Juftinus  (ber  ®eic^id;teic^reibei-)  1253m:  S3ilbiing  ber  Srbe 
\489me,  V(66m)  87e-88a;  historiae  Philippicae  I454e,  %a--2Baficr  IV 
503m,  Trogus  Pompejus  V(66m)87e-88a;  ^iilfane  \253m,454e 

Jütland  11411a  (Pytheas)  |  Juvenas  {ixaw].  2)e^.  Ardeche  1136a): 
STeroIitf)  cb.  2}?etecrf!ein  I  122m,  134m,e,  6am!:;  111  613me,  5m:  53eftanb* 
tbeile  1134m,  6am)  III 6ioe-öa,  e-7a  :|  3i;jtapcfiticn  II456m,e,  7a 

*^aaH  (5U  mdlo)  I149e,  24ea:  faklifliid;  111470m  (tiinft),  Kaharda 
IV367m  (bie  f(eine),  Kabul  11253m  (2traber),  Kahura  (3ub.)  11  188m, 
Kadaniath  (Snb.)  1  484a  \  Kadmus  (nad)  Cadmus  31t  terfe^en)  II  179a, 
403e:  (Scicnie  II  160e;  [(Stt^m.]  I  78a,  V15e-16?.  :|  ^äferavt  IV570m, 
Kafiriftan  (^nner-SlL)  lV379e;  Äabn  11511m  (2trt),  .^älme  11190a  | 
Äaimeneu  (^ameni,  ^animeni)  (fcftroarje^^  toitif.  ©eftein  IV517am)  f. 
Santorin,  Kaimeno  u.  Kaimenochari  (auf  9)?etl;aua)  IV371e-2a,  Kammeni- 
petra  (öulf.  ©eftein)  lV517am  :|  Kaiman  (Äegelberg  anf  iliu.fiu,  = 'i|3ic 
Homer)  lY 401e,  3a;  KainfkY 81m  (nad;  bem  Altai);  Kaifarieh  (da^^abcc.) 
IV291e,525m  (^öbe)  ||  Äaifer  (bei.  in  comp.)  [l  Cari  b.  ®r.,  Carl  V; 


Malier  —  aalt  U  631 

grie6.,  rem.]:  bcr  grc^e  II55a,  113a;  -quelle  f.  Aachen;  -veid)  II214in, 
8m;  Kaiferftuhl  (Serß  tei  ^veitntrij  im  Sv.):  @ebiri}eart(en)  1464m; 
IV477e,  9m,  518eT  Frederik  Kaifer  (get\  1808)  III  116e  (^erü,  Huy- 
gens),  5o7e  („©teriieubimmel",  gegen  S3erge  beg  Merkur)  J  !ai|cili(^  f. 
(f)iue[i]d)  II  Kajadfchyk  (iDh)fieu)  IV 470a  (^vac^^t),  Kajo-hori  {^lülan  auf 
3e5c)  IV398e 

*Kalanos  (33rac^mane)  II  198e-9a  |  Kalauria  (3n)el  bei  ber  §a(Hu[el 
iOJetbaua;  je^t  Porös  IV517a)  \\516e-7a:  Demoftbenes  IV516e;  Sage 
\\Dl6e-7a,  621m;  Poro5  (Sm'el  u.  Stabt)  IY516e,  7a;  @tabt  (Poro^) 
ib.;  Semmel  IV516e,  Zx^^&m  IV 621m  :|  Aa^e/i  (arab.  (Sd;ie^)  f.  >Sq/id; 
Aa//iord  IV 205m  |  ÄaÜ  (Qrbavt  I  13oa;  Valium  '].  bef.)  [f.  ©limmer, 
Slioueibe]  1 135a,tn,  2S5e,  460m ;  IVlle,485a:  [als  S3eftaubtbeil]  \135m, 
281m,  3m,e;  IV626e,  7m,e;  Haltig  IV 476a  J  Kaiida  fa  (inb.  Sidjtev) 
II  [40-4ia;  %.  lUme,  7m-8a\:  ^JZaturfdnlberuug  II [40-4ia,  51.  117m-8a], 
64e,  127m;  [perj.]  II  iOam,  64e,  ii4m;  3eit  II  64e,  114m  :|  ilaliiim  I 
247e,  111617a 

^alf  (4:  ^alfftciu)  [l  Alpen ^  S3erg,  ©limmerfdjiefer,  Suva,  2}ietail]  IV 
489e  I  ^.  ^alfftcin  (q:  .^lalf)  (burd;  *  be5eid;uet)  [|.  ^wxol,  2)krmcv]  I232ra, 
266e,  7m,  276e/7e-(Sa,  462me;  IV94e-95a,  276m,  371e-2a,  530e-la;  pl. 
-ftcine  {^)  I266e,  IV163e  ||:  3iifiijjc  (ju  beiben,  giemlic^  gleidjbeb.  SBcvteru: 
trcbei  2i.  ^atf  uidt  be'5eid)uet  unrb)  [compos.  aalt-  (oft),  Äailjlein-]:  21  rt 
[b]  I(267e),  IV(316aO);  _o{vt  V9la*  J  !-artig  [a]  IV482e;i,  V79m;  [b] 
1 163e, 282a II  auf  Ä.  IV530e*,  aufgelagert  12 75a-^  Sluflöfuugeu  in508e-9a; 
-53:iu!e  1260m*;  SSeriibvuug  mit  1478a,  y7977i*-  ^ilbuug  [=  (gutfteb.]  I 
265m*,  -bilDuugeu  V90m  ((Sutfteli.);  SBlide  IV510a*,  -bl.  l\641a\\; 
(5Mcr!.  I488e;  bic^ter  [a]  1269a,  274a,m,  (7a)e;  [b]  1279m,  462m;  IV 
297m,  V90m;  buv^fet^t  IV297m*;  eiugefcblif  eu*  lV461e,  \77a;  QnU 
flelnnig  [=  ißilbung]  I  232m  | -erbe  1266a,  271m:  [aU^  SBeftaubtbeil]  I 
283m,  460m;  IV627m,e  :|  ©vglüben  II361e;  -felfeu  II  152a---,  III  70e 
(Ieud;teub),  IV 297m*  |  -f  li^j  V56e  (-©efteiu),  -fli>3e  I265e;  ^!c^f.  1219a*, 
274m*;  11  518e  :|  Fragmente*  IV461e,  -^r.  V77a;  -gebirge  1227m*; 
[in  ©egenben;  @eg.,  wo  er  torlommt]  [b]  IV316aO,  371e-2a,  ölOall, 
531e,  568m;  V68a,  90m;  -gebalt  I  459a,  IV619am;  gelagert  [tgt.  £ager] 
lV589e*;  -geftein  1277a;  IV41m  (trccfen),  273a  Osacfig);  ©robf.  1289a, 
292a',  !-baItig  1460m,  V76e;  -bügel  1220a  |  Noblen- Ä.  1466m*,  7m,e; 
fcMenfaurer  Ä.  1283a,  IV482e  Jförniger  [a]  I275e, 4ö5e;  [b]  1 58a, 245a, 
2ö7e,  271m,  4a,m,  462m,  3a;  V79m,90m:  (Sutflebung  burc^  i^eränb.  I 
277e  :|  -Äiifte  1253a*,  -Sager  [ögl.  gelagert]  V79m*;  2\ä)t  aii§  Ä.  II361e, 
111419a;  !-]d;aIig  1370a,  V45a;  (gc^idUeu  1232m*,  -fc^.  I27öe;  -fpat^ 
I271e,  2a,459a;  -ftücfe  l\449e-450a  \  Sertiar-^.  IV266a,492m  (Qr- 
fd)iitt.),  m  [in  ©egenbeu],  531e*;  tertiärer  IV349e*:|  -tbeilc  IV512m, 
V71a;  2;ranfiticu«-^.  I  290e*,  =  Übergänge -Ä.  I  2S7a  |  umgeivanbcUer 


632  Ralt  U  —  Kamt/chatka:  ^ulf.  aÜg. 

[=ijeränb.,  ijerivaub.]  I274aw;  Umu^anbhnig  [=  5$cranb.]  [b]  1276a, 
7e-8a,  ib.  [a],  462me',  V90m  :|  uraufänglid^er*  I  274e,  461me;  l^cränbevtev 
[=  iimgenjanb.,  bcrttjaub.]  I462e*,  ißeränb.  [=  llmtranbl]  I277e*;  SSerftein. 
bovin  V(77a*),  öevttJanbelt  [=  iimgcivanb.  uin?.]  V67e-68a*  |  SBaffev  IV 
238a*  (aiiSBrc^enb);  -hjaffer  IV258e,511e 

'^Kallatebus  (S^bien)  II  133m,  Kallia  (Oiietle  am  §l)mettii«)  II  108e, 
Kallimachus  (griec^.  ©ic^tev)  11105m,  Kalm  (Pehr  ob.  Peter,  1716-79) 
14:73m  (DJiöeau),  Kalmücken  II4:21am 

lalt  [f.  m,  ^o^ebene,  Siift,  md^te,  (Sti?I,  »arm,  Saffev,  Bone; 
u.  a.]  33.  (imeig.)  II73am;  2t.  (gen?.)  II  150a,  489m;  III  201a;  IV  95e, 
233a  [SBegv.],  245a:  mxptx  11129a,  feljv  IV  500m  J  fälter  11129a: 
©egenben  I343e:||  Äälte  (aitc^  tu  comp.)  [f.  S3cben,  §immel,  Klimn, 
Mars,  ^ül,  Oiiencii,  Saffer,  SStnter]  I327e-8a,  439e;  11385a,  405a, 
474a  [2)efiu.];  III  164m,e,  202a;  IV46e:  Slbna^me  IV44a,  [®efiu.]  II 
474a,  ©ntDirhuig  [=  2Bir!ung]  IV  189a;  eifig  IV  242a,  502e;  !*erregenbe 
Urfa^en  [=  luirfenb]  I341e,  3e-4,  359e;  einige  III  201am,  (Sj^-tremc  I369e, 
-Oi^fel  IV  168a;  -grab  III  46e,  [in  ©raben]  IV  419a;  gvc^e  1547m; 
III  4öc-47m,  48e-49a,  57a,  m-58a;  IV44e;  äWajimum  I322e,  365a, 
474a;  11147a;  !-minbernb  I351e;  Urfad^cn  f. -erregcnb ,  -luiifeub;  Ä.  n. 
Särme  11115a,  17all,  29a  \  Ä.  njirtenbe  Urfac^en  [=  -erregenbe]:  (Sennen* 
flecfen  11 1 3<SSm-9a,  4i:/a;  pivfung]  (=  ©nn?.)  IV 8a 

""Kaltfchedan/k  II411e,  Kalypfo  11105a  (©rotte)  [ju  Calypfo  ^11311- 
fügen],  Pulu  kamhing  (inb.  Slv^i^.)  IV 513m  ||  Äameel  IlöOe,  191e, 
427e:  -®(^af  I14a,  -fd^ritte  II435eT  pl.  -e  II226e  ||  Kamehameha 
(Äcn.  ber  ©anbnjid^-^nf.)  IV  589m,  ^ameni  =  ^aimene,  Kamenfk  II 
411e,  Äammeni  =  ^aimene  |  tamm  (bilbl.)  [f.  ^d§,  ©elnrge]  IV 297m; 
pl.  .^ämme  111387a,  [V524me  [üon  S3ergen]  :|  Kammern  beö  (SiibenS 
IU75e-4a,  209a\\  \\  ^amp\  [f.  (glementc,  baS  piffige,  i«atiirmad;tc, 
-n)i[fen|c^aft,  SSÖÜer,  Sec^lel,  2Bertfi5rper]  I32a,  338m;  II  62m,  218a, 
282m,e,  358a,  463m;  III 475e,V  19m;  pl.  Ääm^fe  (*):  etvige  II281e*, 
mit  ^inberniffen  II22e,  -f^iele  11244m,  nnfriid^tbare  11280m*  J  fäm|^fenb 
f.  (Sfemente;  Kämpfer  (Engelbert,  1651-1716)  lV399e  (SBiiIfan  Fuß 
jama),  401a  (anbrer  ja^an.  35.) 

Kamt/chatka  (.^albinfel  beS  norboftl.  SlfienS  . .  .  IV429m,e)  1431m; 
IV55öm,396a,429me|  53.  Kamtfchadalen  (O),  S.  fanitld^abali[(^  H  ||: 
3«f.:  gegen  AHaska  IV  429m,  5IuSbeI;niing  lY  386m,  33erge  IV567e, 
Sa^  IV396m,  ^ortfe^ung  IV306a,  2  ©ebirggfetten  IV 5<S7a,  ©eftalt  IV 
402e,  Sage  lY429me,  90^eribian  1431m;  ÜJiittetgebirge*  lY 391e-2a ,  ih. 
(öut!.  ©puren);  £)[t!üftc  IV 393a,  Pfeile  IV388aO,  9ii({;tung  IV42P7n; 
@i}il|eIV392e,7m,429e;  (Sübfeebabei  IV429me,  [Sopcgv.]  lV[5S7-9a, 
39U-2a]  II  5SuIfane  IV291m  [386m-392a],  3S(5e-7a  [aüg.],  [387-391 
(2luf3äl}Iung  'oon  B  nac^  'ift,  mit  9^ac^v.  u.  53eftimm.  über  jebcu)],  386e*; 


Kamtschatka:  ^ulf.  —  ^arab  633 

flg.  S5ulfau  (**;  I239e,  IV 347m*:  SBefd^r.  l\ 523e,  iioc^  entjiinbete 
[=  t^ät.]  V40e;  ©ebirgSart  IV633e,  -!ette  IV  387a  (in  ber  cftl.  ®.); 
©eftalt  IV386e,  rnftovifc^e  \\U6a  (^afil)  |  I;öd^[tei**  IV526me  (öon  Stfien), 
389m  (auf  Kamtfch.)',  ^'6l)c  IV386e,  7a  :\  Äenutni§  IV556e-7a;  Sage 
IV386e,  7a,  59öa?n;  iäiw  IV386m,  Sabenfelb  I239e,  9hme  IV524e, 
nlnbli#ev  IV393a**;  [^^x],]  l\386e-7a,e,  9m,e  |  ^ei^e  lY396a,  am; 
-dtc\l)e  V40e;  9tcibeii-ib\  IV 506a  :|  dil^tmxQ  lY 396a,  [(Schrift]  lY  523e, 
t^ätige  [=  entjüiib.]  lY  386me  (Oebeiit.  ^al}\),  üiole  f.  3ii]ainme:igebr., 
Saffer-STu^Brüc^e  V40e-4ia,  3al;l  [a.  I)i[}.,  tljät.]  IV446'a,  toiele  sufam* 
mengebvängt  lY386m:\\  buHaiiifc^  IV429m:  ©ebict  IV524e,  (g^iiren 
IV59ie-2a 

Kämtz  (Ludw.  Fried.,  geb.  1801)  I486e:  IBavcmetev  I337am, 
(365e,486e);  geiievhigelu  ii.  3)?eteorfteine  III(610e)  622e,  $!uft  I  360e  | 
ä)ZcteoroIogic:  „2el;rb.  beu  äR."  1399a,  440a,  2a,  6a,  480m;  I11622e; 
IV  206a,  498e;  „SBorlef.  über  2Jl.''  1441m,  479m,  485m;  K.  et  Martins 
„m^teorol."  (b.  ^.  Martins  Überf.  ber  iBorlef.)  1479a,  485am;  Martins 
trad.  IV  207m  :|  SD^etecriletnc  f.  geiierfiigelu ,  9^orblicf)t  IV  (145a)  206a, 
^otarftreifeu  1441m;  Semper.  berOueüen  IV239e,  498e;  in  Schumacher 
1486e,  Sinbe  1479m 

*kanda  II401m,e;  Kandahar  11192a,  Kandragupta  =  Tlchand., 
Kanfu  (Sf)ina)  II  477a  |  Kanghi  (c^in.  Äaifer,  1654-1722):  (giic^dc^ 
IV  610a;  Sultan  IV456e,  7a  :|  Äängiiru^  1303a  (fo[[.),  Kankde?-  Ii 
447m  II  Kanonen-  ]:  -boiiner  :  iinterirbi[(^er ,  l?cn  einem  S5ulfaii  1215m; 
IV226a,  306e,  496e,  600a  J -fc^u§  111611e;  -ic^ü[[e  I122e,  III611am 

Immanuel  Kant  (1724-1804)  111292a,  356am ;  V 7e-<Sm ;  ^aiitifd^  (*): 
3Int)ängerV8a,  Slnfic^teii  V8a*,  Single^ img  IlI54am,  aftrcii.  I90e,  Sentral^ 
fi3v^er  III287me,  (Someten  f.  ^lan. ,  (Srbbeben  1217m,  Friedrich  ber  @r. 
III558am,  „\>l)\)l  Oeogr.''  Ill545e,  ©eflalteii  III55<5a(35er!ettimg),  ©rati^ 
taticu  11123a,  ©nnibfräfte  III 34om;  „Ülaturgefc^.  be§  §immeU"  I59e; 
11132m,  356m,  549m,  551e,  8am,  575;  K.  u.  Lambert  III356am; 
mimtx.  IH187e,  318e;  mcnh:  km  breiiiicnbc  SSiiÜaiie  III (510m)  545e  | 
ghtiirlebre  III  17e;  „meta^^^^f.  SInfangggr.  ber  D^aturtriff."  1 74a,  III 
34a,V7e-Sa:|  DieklfCecfe  111313a,  «we,  9a,  356am;  [^jcrf.]  III  318e, 
551a,  8a!l;  V7e;  ^t^antafirt  IU318a;  Planeten  Il32m  (Sröumereteii); 
III549mi,  [575  (bie  äii^ereu  ^i.  [eieii  [(^oii  ^cineten,  5imel)menbe  Sjcentr.)]; 
Saturn  III  55ie  (9?ctation?3eit  erratbeii!),  2a  (3?iug),  575me  (dornet); 
ecmienfvftem  111549m  (©Heber);  @tevne  111213m,  ©terniiifetn  III318e; 
aSeltbaii  111558a;  „SBerfe"  111549m,  55ie-2a,  575m 

*^aiiteu  [bec^  ©efteiiu^]  IV577e;  V31a,  76e;  fantig  f.  [c^arf -i  Kao 
(£onga-3nfeI)  IV419e  (tegef,  c^nc  Soraüen),  Kaplan  f.  daptan,  ta9 
Kaptfchak  II  442m 

*Kara  Qapau.   ba«  ui3rbl.  (£f)ina)  IV  583m,    Karabel  {Xha\)  11407a, 


634  ^axdb  —  ^aff 

Karabogas  (=  [ct;tf)i[^er  ©elf)  11227a;  Karabunar  (2)oif  .^(eiuaf.)  IV 
525m,  me  (5Iu§h-U(^-ÄegeI  ob.  §ügel),  e  (2Beg);  Kara  Devlit  (53er3 
^leinaf.)  IV 567m,  Karadßha-dagh  (ßtXQC  it.)  IV 525m;  Kamfto,  Kara- 
fu-to  =  Saghalin;  Afiun  Karahiffar  (^letnaf.)  IV  470a  (ä)?oIm,  Svac^Vte), 
Karakafch  {iaii'ü  3inicr-2l|.)  IV  611m;  Karakorum  (it.)  11290m;  IV 
611am,a  (-^a^),  m  (-Äette,  ^lüffe);  Karamania  {Karmanien,  in  ^evf.) 
1448a;  Karelier  U43e-44m  (S"^06),  44m;  Kargaba/far  {®d\  Ux  (Svjenttn) 
IV507e,  harlfches  Mccx  (53iifeii  beö  iiörbl.  ©gmeevt^)  IV  42m  (tiifteii)  | 
Tliorfmn  Karlsefne  II272e,  459ell,e  (fein  (ScF)u);  Änvl§-(gic[)e  |.  Carl  :| 
Karmanien  ]'.  Karamania ^  kämthner  \,  Alpen  ||  Karpathen  5(.  (Uug.): 
(Sifen  I406e,  empcrfteigtii  1302m,  ^Icra  IV  498m,  wcftl.  i406eT53. 
S3evglaiib[c^aft  im  9}^oiib  111504m,  8m  ((gtraI)Ien-(St^ftem  ^enim);  S.  tax* 
m^]d}  (©riec^enl.)  IV372m  (e^nn-abeii)  :||  Karften  1)  Carl  Job,  Bernli. 
(1782-1853):  5lrd;iö  f.  ^txQhaii  I458e;  STvdjiü  f.  SJJiiieval.  1463m,  Sa, 
e-9a;  IV509e,598e  J  2)  Dietr.  Ludw.  Guft.  (1768-1810)  [f.  A.  v. 
Humboldt]  IV632e  [pevf.],  e  („miueral.  Xai\");  3)  Herm.  (geb.  1809) 
V52e  („gecgii.  35erK  9'^eu-@i-auaba'S'') ,  e  (gi|d;e  ht^  Imbaburu)  \\  karta- 
zonon  (2trt  (Sfcl)  II424e 

^\ivtd;eii  111369m  (^vccint-)  ||—  Äavte  5r.  (t^cu  tcv[4)iebn.  ©egeiift.) 
[f.  ^imnict,  maguetifd;,  Ü6evfid;t]  1432a,  111167a  (mit  ^cd;);  IV527e, 
8m  11^.  (=  Saubfavtc)  [f.  53evg,  Srbc,  ßcognoftifc^ ,  geclogifc^,  lüften, 
@ee,  Seit]  II319e;  lV171e,  320e  J  plur.  harten  (*)  (aiiä)  m  comp.) 
II  5a,  311e,  494m;  IV133e,  492e-3a,  548a;  kftimmte  11462a,  IV 
433ra:  ^mh)\z  IV593e  ]  alte  bei  ben  e()iue[eu*  II224e-5a,  \Y607e-8a; 
d;iuei.  11491a*  :|  falfd/e  S!age  IV527m*,  5er;Ier  IV594e*;  ©eiicral-^. 
IV 547m,  552a,  593m;  [einer  ^immeU^ßegenb]  111335m,  Sage  f.  falfd;; 
fcer  alten  S>ertf)eilnng  toen  ^awi)  n.  SOZeer  I50ie-2a,  [ijon  Sänbern]  IV 
492e-3a]  25ertred;^lnng  ücn  9?amen  auf  t.*  IV 586m,  7a;  pl)antafti[d)e 
IV 431a,  -fammtnng  11480a;  (S^ccial-Ä.  IV403e,  533e,  550a,  587aii, 
594e,  5a;  Dcrbcfferte  IV 548a*,  S5enre^t^I.  f.  Flamen,  [bei  Sevfen]  II 
44Gm,  -jeid)mingen  IV  431a 

*Äavtcffeln  I465e  (luie),  Karyanda  11172m  ]  Kasbegk  (53erg  im 
Saucafn?;  tgl.  S^nlf.)  IV254e,  269a,  506e:  Hu^brü^e  l\385e~6a,  er* 
Iofd;en  f.  35nlf.;  §öl;e  IV384e,  582m;  Äegel  cF)ne  Krater  IV  285a,  385e; 
3:rod;i}t-5rvt  IV 470m,  636m;  erlofc^ner  33niran  iV 384e  :\  Kafchgar  II 
220a  (unter  (51)ina),  253m  ||  Kafchmir  5t.  (aüg.,  2anb)  11172m,  418m; 
IV55öe:  33anm  I43mll,  SSeden  IV556e,  (S^ronif  11403m,  alte  (Inltur 
II  147a,  (Srbbeben  1445a,  am  Slb^ang  be§  Himalaya  IV556e;  §ÖI;e  I46e, 
47ci;  IV556e;  ^effeltl^al  IV  275m;  ttima  I46e,  47a;  nijrbl.  mi  II 
424m  J  33.  Z^ai  [t?gl.  ^effeW^al]  I47all,  II(432m),  IIl482e;  d.  @tabt 
1222m  II  ^äfe  11489m  (oon  §irfc^en);  Kaspapyrus  {-tyrus  11418m) 
(=  Kafchmir)  11172m,  418m;  y.aööirepog  l\409yyi-410a;  KaffoHs  (OueKe 


fcei  ®er^r;i)  I227e,  230e,  447e-8a',  Kaßalia  (Oiieüe)  I  230e,  447e-8a; 
Äaftanien  1350a,  -taiim  I43m;  kasüra  (]*ane!v.)  11409e,  Kaftner  (Carl 
Willi.  Gottlob,  1783-1857)  111547m  („2(vd;ii)  f.  b.  oe[.  9^aturle^re'0/ 
Kasyapa  (ghi^  SnbienC-)  III482e 

*t'ie  Katakekaumene  (fem.)  IV  535m,  6e  (=  33raublaub  i3cn  $?^bieu); 
y.aram-Äavjuhoi  (§Ü3cI  ili  9}h;[icu)  IV 449a  :|  tatah;tif(^  Viiaw  (^vaft)  | 
Sa^\  Henry  Kater  (1777-1835):  5tu[nat)nie  ü.  diiQl  IV27a,  SDZevibion«' 
grab  in  (5ngl.  IV 22m,  SReßa^l^ar.  IV  157e;  ^eiibcl  IV26e,  27a  :1 
Katharinenhurg  f.  Caf/i.;  Katlagia  (SBiilfaii  ^S^Iciub^)  1244m,  V24a; 
Katmandu  {^cpal)  IV  549m  (I;oI)ev  S3evg  baBei),  Katfchkanar  (S3erg  im 
Ural)  IV  209m,  Äattim  II450e-la,  Aa^i^ma  (Sßerg  im  Slltai)  V83e| 
§iKi\^t:  f-cuautig  11428m,  §aueL  111199m  ;|  JiTawai  (tDeftIid;fte  ©ahbtrid^- 
Sufd)  IV588a  ||.  ^aiifleiite  II276e,  446a;  lV584e:  reiieiibe  II279e,  320al 
Äaufmaiiu  II445e  II  iratt/aicer-53crg  (^öf)mcu)  IV  47  7m,  Kawah  Idjen 
\.  Idjen]  Kawi  (alte  B^>x.  %\^i\'i):  -<B)^x^\6:)t  IV5(52m;  -Söcrt  IV327e, 
562m;  -ScrtDerjeic^niffe  IV327e  ;|  Kazwini  (^ev[.  5tftv.  11166a)  11331a 
(Äreiij),  III65e-66a  (Alcor),  IV582am  {Alhurz) 

Kea  f.  Mauna]  Keeling  IV  141m  (Siuic  oI)Ue  2I(^tl\),  Keeli7ig-^u\dn 
IV  76m 

tcgcl  2t.  (gen).,  6e[.  ©cftalt):  pl.  1221a,  V98a  [©eftalt]  1|  53.  (=  Ijp. 
^egelBerg;  bie[e  S3eb.  nnvb  bind;  °  bejeid^nct,  imb  bie  ©lieber  mit 
biefem  °  fmb  meift  unter  *ilegelberge  n)icberl)clt)  [[.  2t[d;e,  53afalt,  ©ranit, 
3nfel,  9)Joi}a,  dlapm,  Sc^ladcn,  ed;tamm,  Ve/uv]  sing.  (*)  1238a,  IV 
261e-2a;  ein  teftimmter  S3cvg  IV287me,  391e,  400e,  419e;  V  98am  J 
plm-.  I  239e,  ni70e;  IV328m,  347e,  567m;  Y 98m  ||  3u[aljc  (311  beiben 
SBeb.)  [sing.*,  compos.  Äegel-;  f  -berge  bilben  einen  bcf.  2trt.  l;iernac^]: 
abgeftnm^ftero  (gg.)  [^gl.  -form]  IV 247m,  2S5e,  314a,  345a,  407a, 
549m,  555m,  (567e*),  574a,e,  6m;  V27a,  50e;  Stbftum^^fimgO  IV574e*  ;| 
!-artigIV614m,  SCiifi^iittiingö-Ä.  IV272m  ||  21 11 S b r  11  d;-Ä.  (ber  S5ulfane) 
[=  (Sni^tion?-,^.]  8g.  u.  pl.  I  228a,  242a;  IV287e,  333e,  347 me,  409e- 
410a',  V  45771 ;  ein  beftimmter  IV374e,  409e-410a:  2lbl;ang  IV  332a, 
[33egr.]  V4577i,  fonberbare  ©eftatt  IV525me,  in  Älcinafien  (pl.)  IV5257ne; 
Krater  ib.,  aus  einem  Äv.  IV409e;  i>eien  IV 411a,  tl)ätiger  IV40PeI 
ijiele  eine3  35ulfan8  IV410e-la,  V4577i;  nid;t  lüirfl.  S}ul!ane  \Y  368e  :\ 
[^^^A]  (ögt.  toielc)  IV279771  (700),  jerftört  IV333e  :||  2(n6tt)nrf  «-^.  (auf 
bem  53cben  bcv^  ^ratert^  im  i^r.;  f.  3uf.)  [=  -r;iigelj  sg.  u.  pl.  I239me, 
241am;  IV 229m,  286m*,  346e-7m,  426a,  567e:  [^lufaä^t.]  IV347am  | 
n?a§  fie  ausfielen  V  45m;  -tuerfen  IV347a,m:|  [begriff]  lY  346e-7a, 
426a;  [33eftanbt^.]  IV547a7n,  bam^>fenbe  IV416e,  (gntftebung  IV(27im) 
42öa,  ®a§  baraus  IV45<Se  |  Heine  IV540e,  416e,  426a,  458e;  ganj 
Heiner  IV  347m  ]  auf  bem  33oben  beö  ^rater§,  im  Ar.  IV27Iw,  327e-8a, 
UQa,  616e  (im  2)?cnb);  fl.  .^rater  barin  lY347m  :|  im  SDZonb  IV616e, 


636       tegel :  Slu^iüurf^-^.  33  —  f  ^egelberge  @eg 

bevgängli^  YV426a,  auf  einem  S?iilfan  IV 385am -jl  f -berge  finb  eilt 

bef.  StrtiW  l;ierna(^,  (Central!.  IV 272m,  co(o[fa(eO  IV 219a  |  ßv^eBiingg-Ä. 

l\[272e\\]  6a:  mit  ob.  ül;ne  eircu§  ober  Umti^allung  l\272e,   §lU;e  IV 

288me;   tvater  beS  (g.  lV271e*,  o[)ne  Ar.  lV272e;  S5erBinb.  mit  bem 

2uftfveiie  IV272e,  offne  lY 27 2e\\ ,  fouberbare  ©teümig  lY 287me,  Um* 

VoaUiniQ   f.  (5ircu§  J  (Srii)3tiong-^.  (ögl.  <^^vater)  [=  Huöbrnd;-^.]  pl. 

I222e;  lY 271me,  289am,  386a,  604m;   sg.:  ein  beftimmter  IV  162e, 

291a:  (Sntftefjimg  IV27ime;  grc^e,  fleine  IV271e;  auf  bem  ^oben  beö 

ÄraterS  IV27ime,  mit  Öffnung  111510a;  mit  e.  55ulfan  jufammenl;angcub 

IV2<SPa:  nic^t  juf.  IV25Pam  ||  -form  [=  -geftatt  nfiv.]  1240m,  IV403a: 

abgeftum^fte    [togl.  ^abg.]    lV255e,  520m;    bie  f>äufigfte  IV285a  J  pl. 

-formen  (ber  S3erge)   \128me{<i)  J  !-fürmig  [f.  §ügel]  IV 283a:  S3erg 

[=  Äegelberg]  lV271m,  374a;  (Srbebungen  IV 443m,  ©erüfte  IV 444m; 

©eftatt  [=  Äcgelg.]   IV378m,522e;    ®i^^fd  IV426m,    $ic§  IV405a, 

SBuIfane  IV408e  ||  fortfd^reitenbe  1221a;  geöf  fnet(c)o  [=  offne]  IV352a,m; 

V(43m)  I  @  eft a  1 1  V(98a);  -geftalt  [=  -form,  f-fi3rmige  @eft.]  lV[255me, 

5{.  520am],  439m  J  Oi^f  cF  IV423m*:  am  ©i^fel  f.  offne,  ungeöffnete  :| 

^obeo  IV 422m,  §ÖI;eO  IV400e-la*;  f  leine^  [%  niebere]  IV256m,  342e, 

511a,  563m  [\)ielc] ;   2)?engeO  [f.  Jorullo]   IV  511a,   niebrige^  [:j:  ücine] 

IV  231m  (fel;v);   offne^  (am  ©i^fe()   [=  geöffn.]  IV  275a,  5e;   ebne  StP 

IV519e,    -reiben   IV 272m;  -fc^nitt  in303e,  -fd;nitte  1121a;   @^i^e 

(eines  3^uIfan§)o  IV57öa?H*  (fierabgeftürst) ;  ungeöffnete*^  (am  ©ivfel) 

IV (255a),  V(43m);  öeränberlic(;e  IV212e-3a;  ijulfanif (^e(r)o  IV 359m*, 

360a,  387m*,  421mell  :||—  f  tcgellicroc  {^\\  =  tegcl  S3eb.  53.:  beffeu 

furge  ©lieber  I)ier  unter  °  angcfc^Ioffeu  [njieberl^clt] ,  bie  längeren  [bur^: 

a.^,  b,  ^.  Äegel]  citirt  finb)  (=  fegeiförmiger  33erg,  conifc^er  §ügel;  [®cme 

«.  ©lodenb.  al§  Wirten  bai^ou  IV310e];  oft  =  S5ul!ane:  f.®!.)  [f.  ©ranit] 

I237e,  ni28me{e)',  \Y 268a  [283m-5a],  9a,  552m,  5ö5m  (444m);  be* 

ftimmte  I27öm"[sing.  Äegelberg  (burd)  *  be3.)  1237a;  ein  beftimmtev 

[ijgl.  ^lufjäf)!.,  ©cgeuben]   11479m;  IV  295a,  315m,  321m,  9m,  349e, 

366m,  7m,  (374a,  391e,  8e),  438m,  441a  (522e),  574m;  Y  82me  || 

3nfaljc:  51bbilbungen  lY520am,  Sibfatt  IV331am,  f.  abgeftunivficr^   Slb* 

^ang  V23e,  5IbftumVfungO  IV574e*;   aufgeftiegne  [togl.  2Iuffteigen]  IV 

392a,  5ruf]a^  f.  ©eflalt,  STuffteigen  [=  @rr;eb.,  togl.  aufgeft.]  IV367m*; 

[Slnfsä^I,,    35er3eic^ni6]   (^?gl.   atlg.   beftimmter,    -te)   IV2<S5me,  5a,  9a 

\290m-2,^,523-530a]'^  isilbung  [=  @ntfteb.]  IV(352aO),  ccIoffateO  IV 

219a,  ©inff.  f.  Söirfung,  gntftebung  [=  33ilb.]  IV(27im);  (gr Hebung 

[=  Hebung,  STuffteigen  uftt).]  IV269e,  399e-400a*;  Y41am',  feuerfpeienbe 

IV 420a,  formen  f.  ©eftatt;  [in  ©egeuben,  Sänbcrn;  auf  3ufeln]  (Dgl. 

beftimmter,  -te)  IV 354a,  374a*,  5m*,  8a*,  am,  393m*,  8e,  9e*,  401e-2, 

2e-3a,  4e,  6e-7a(m),e,  9a*,  410ra*,  3a,  6a*,  8e*,  (421ell ,  2me),  4e*, 

(6m),  e,  7m,  441a,   (e*,  2a*),  453me*,  544e,  551a,  563m,  .596m; 


t  .^ecjelberge  @eo  —  i^enb  637 

geöffnet(e)  (am  (^\p\d,  bev  ®.)  [=  offne]  IV 265a,  271m  (8e),  352aO,mO, 
367 e,  551a*,  601m*;  V(43m);  ©evüfte  IV  392a,  .qefd;Ieffcue  [=  laißccffu.] 
lV(404e)  i  ®eftalt(en),  govmcu  [f.  Äegelfovmj  lY [283m-5a],  (423mO*); 
5ruffat5  iV  591m]  eigeutl;iiml. ,  fcui^eibaie  lY 2S3e-4,  V82m*  :|  ©i^^fel 
[f.  Geöffnet,  nngeöffn.;  offen,  Öffnung]  lV423mO*  |  Äegel-  i;nb  ©lüden' 
berge  IV  . .  .  352e,  367e,  462m,  524e;  al«  e.  2tvt  SBnUane  ober  =  ^ulf. 
iY465am,486a:\  gixBe  lV330e,  Hebung  [=  (Sri;,  ufn).]  I26m|l)ür;e 
IV422meO,  441a,  596m ;  V23e;  ^ö^e  IV400e-laO*  :|  auf  Sufeln  f.  ®egb. ; 
ifolivte(i)  I236e*;  lV26Sme*,  309e,  404e;  fein  IV  585a*,  fleiner  [a.  tegel] 
IV363e*  I  ^  va  t  e  V  I V401e:  mit  Äv.  IV 552m,  413a ;  o(;neÄv.  lV(2<S5aO)  .| 
in  Säubevn  f.  ©egenben,  mächtige  IV  462m;  älZenge  [f.  Jorullo]  lY  426e, 
öllaO;  3Riinbi:ngIV591m,  Diamcn  IV524e;  D^atuv,  Sefcn  lY {360am<^y, 
niebrigc  [=f(cine]  lV231mO(feI;v),  (426m)  |  offne  (am  @ivfel)o  [=  gei3ffn.] 
lY 273a,  8e,  (352m)  |  Öffnung  (am  ©ij-^fel)  lV26<Se,  271m  (33obcn,  Ävatev): 
@eiten-Ö-en  IV352m||cI;ue  ^P  IV519e;  vand^enbe(i)  IV (407aO*),e, 
453me*;  vegelmäfsiger  IV 549m*  |  ©v^i^je  f.°;  f))itjigei-  (jugefpitjtev  IV  388m*) 
IV  287m*  :|  tvac^Vtifc^e(v}  IV  354a,  402a  (5a),  551a*,  596m;  Um* 
tt)aming  IV  354a  |  ungeöffnete  (am  @i))fel)  [=  gef^Ioff.]  (nnevöffn.  IV 
329e)  IV 265a  {285a),  309e,  310e-lall ;  V(43mO):  uneigentl.  35ulfane  IV 
(406e)  :|  SBevsei^n.  f.  5Iufgär;I.  ||  =  iB ul!n n e  (cb.  eine  5Ivt)  [a.  o@lc(fenb.] 
IV 384a,  398e,  9e,  401e,  4e,  8a,  421e;  [ni^t  SBuIf.]  IV404e  J  ijulfa^« 
nifd^e(v)  IV 265a,  9e,  288a,  324a,  358m*,  9mO*,  360am,  a^,  387mO*, 
406e,  8m(e),  421mel|o,  591m,  601m*  ||  SBivtung,  (Siuftu^  \Y330e  (auf 
bag  ®eh)cIO,  jugef^i^t  f.  f)>i^ig 

*Kei  Kawus  (alter  ^erf.  tön.)  II42e-43a||.  Keil  (Carl  Fried.): 
„nac^  O^^ljir"  \\\\o.  II  4i4e,  5a,  6m  J  teilfc^vift  II  144a,  418m;  -en  II 
213m  II  Keilhau  (Balthazar  Mathias,  1797-1858):  (Steigen  be«  ^^xw'Qt^ 
1313m,  473a,e;  magnet.  Sntent.  IV677ne,  ^orblid;t  IV  143m  :|  John 
Keill  (1671-1721)  111228m  ((gtern  in  bev  Caffiopeja),  teitfd;rift  f.  teil  1| 
Äeim  (oft  bilbl.,  anc^  in  comp.)  [sing.*]  [f.  ^ftaujen,  SBiffen]  U159e- 
160a,  297e;  III  43e;  pl.  teime  1378a;  ni73a,  207e,  232a,  316a; 
lY 537am:  ebter  II4e*  entfalten  ib.*  |  cntiuideln  11598a;  [id;  e.  II146e, 
160a*,  200m;  (S-ung  II  26m*  (einer  fväten  ©.),  74e,  398e  :|  ev[te(r)  II 
95m*,  146e,  383a;  evftidt  11342m,  fvü^c  II398e,  f-IotS  f.  Beugung, 
neue  II178e,  beS  JRi^tigen  111382m*,  -ftauB  I14a,  liegen  fd^on  in  ber 
toorigen  3eit  II 267e-5a  (8a) ,  jn  etivaS  II  149e  :||  feinten  [[.  Selten] 
I155e  II  Kelherg  (©fei)  IV  280a,  tel^  f.  «Blume,  teöer  V25m  |  daV- 
Kellet:  A'onca(7ua  IV  319a,  529e,  55 le;  ^ügelfette  im  Choco,  ßjpcb. 
IV555ara  :]  Kelonä  (böot.  (Sei.  in  ^erflen)  II98e,  Kelten  =  Celten  \ 
Kelut  (Sulfan  Satoa'ö)  IV264a:  (Sd^Iammftröme  ib.,  V43e  :|  Kely  {^;>oä)' 
lanb  im  Saucafu«)  IV3«56a,  509a  [i?utf.]  j  1)  Kendal  1204m  (9Jcvblid;t 
im  nörbl.  Slmer.)  2)  E.  A.  Kendali  I44]e  (D^ovbH^t  auf  ben  ©rietfanb-^uf., 


638  Rent)  —  Kepler  @a 

Sluffa^)  3)  l^ieut.  E.  N.  Kendall  IV375e  {Deception  island)  ;|  Vans 
Kennedy  11155m  (Öitliev  uf».) 

fennen  [.  ©efc^id^te  |  Kenner  sg.  V60e,  pl.  (*):  auggejeic^iieter  II 
115a,  grünblid^er  IV384m;  tiefe(r)  U69m;  II64e*,  69a  (128a);  IV254a, 
508e;  V60e  |1—  ^eniitniß  [[.  Sntbedung,  evfabrmig,  Inftcriic^,  f|>ccica, 
tDiffeiifc^aftüc^]  11145a,  210eli ;  III555e;  IV  7a,  121a;  plur.  ^emitniffe 
(*)  11248m,  252a,  3a;  11192m,  IV  466a  1|  3uf.:  SIggregat  168m*,  aß» 
mäf;Ii(^e  Ul586am,  auggejeid^nete  11324a,  fic^  enttrief elnbe  11293e  |  ev«= 
weitem  11366a;  IV  386e-7a ,  486m ;  emeiterte  11279m,  297m,  312m; 
111151a,  168e-9a;  IV  134m;  (g-ung  11369m,  111  268a  :|  fcrtfc^veiteiibc 
11249m,  gcrtfc^vitte  111590a;  friir;e  111399ni  |  genaue  lV97a,557e; 
-ere  11210e:j  geneveüe  I24m,  25e;  gninblid;e  1384a,  111296e;  lV60a, 
515m;  §albf.  1118m*,  \)öhm  119e,  matevieße  1189m,  ^ofitiöe  IV  148a*; 
(gc^a^  II213e*,  II1296e;  fiebere  II1593e,  fmulit^e  1415m,  tiefe  11356a, 
umraffenbe  Ii388e*,  unfve  III  555e,  nntjoüfonnncne  11153e;  Devtreiten  II 
248a*,  S^-ung  11247a*;  SBertoKtemmnnng  lV614e*;  !-teö  11172m, 
493m;  IV 302m,  323e,  502e,  529a,  623a;  3u[tanb  (pl.)  111376a;  IV 
148a,368a(jel5igev)||— ^enn5eid;en(pl.)IV213e:  innere  11191m,  427m 

Kenfington  (@ngl.)  1137a,  IV 8m;  Kentucky  river  lV257e  (53venngQö), 
Kephiffos  (gl.)  1112a 

Chriftoph  Kepler  (3inngie^er ;  53niber  ccn  Joh.)  11505e|| —  Joh. 
Kepler  (kffev  Keppler;  II  50(5a'l,  111  31e;  1571-1630)  [33evglanb](^aft 
im  äJJonb  f.  am  (Snbe]  [[.  Delambre,  Newton]  1160m;  11138a,  261m, 
341a,  2e,  9a  [351,  4m-5a',  21.  505-6],  354a,  5a,  7e-8m  [363e-6a,  21. 
512m-3],  369m,  501e-2a;  Ul[18m-19,  2(.  30e-31],  29e-30a,  74e-75m 
l438-440a,  %  478m-480a-  628m-9a]',  adj.  Kepler'fc^  f.  ©efe^e  I|  3nß^t: 
2lnal#.^  11211a,  2lnbanger  111  (18a);  2Infid)ten,  2}ieinnngen  [tgl.  P;antaf.] 
n  [5ö4m-6a];  111438m,  9m,  440a\\m,  478e-9a;  2rn3iel;ung  11349a;  III 
i9(e),  30e-31m,Q  \\  Slftrouomie  [ogl.  somnium]  II 354me  J  epitome 
Astronomiae  Copernicanae  \388m ,  9a,  394am,  408e,  410e;  111202a  J 
astr.  nova  (s.  phys.  eoel.)  =  Stella  Martis,  astronomiae  pars  optica 
=  paralipomena  ||  2lnge  II354e-5a;  ^Semegung  f.  Planeten,  ÜBeltf Örpev ; 
SSriefe  11506a,  «Bvnber  II  505e  |  Scmeteu  1 105a,  11 364e-5a,  III  164m: 
ÜJlenge  1105a,  111561m  :|  über  Copernieus  [tgl.  astron.]  11346m, 
357e-Sni;  cosmogr.  f.  mysterium,  Stella  nova  in  c^'^gno  [tgl.  (gc^trau] 
111225a,  f.  Delambre;  2)ic:|}trif  11554fi-5a,  362m  ;  dolia  f.  stereometria, 
2)nr  u.  mo\i  f.  2:öne;  (S66e  n.  glutf?  11349a;  III  29am,  Slam  \  [Sigcn* 
fc^aften]  II354e,  7e,  364am,  512e\-3a-  11119eil,  29e,  31m,  438a,e,  479e- 
480a:  trübe  11351ra,  505e  :|  fein  ginflup  n364am,  (g.  anf  if)n  I1345am; 
gntbedung  111512a,  -en  11497m;  bie  @l•^e  ein  Um^ier  UiWm,  31me] 
geuevfngeln  n.  @ternfcf)nup^en  I394am,  gijrfterne  f.  «Sterne  |  Galilei  11 
359m,  362m,  5e;  llH9m,  75a,  478e:  33riefe  I1510a,m;  nuncms  sidereus 


Kepler  @e  —  Planeten  6  639 

11510a  :|  ©eburt  11506a,  ©eifter  11130a  ||  K.'s  cb.  bie  Kepler'fd^cit  ®e* 
f  etje  (brei,  bev  )^Ianetarifcf;cn  Scnjegimg  . . .  U{628m)  II351a,m,  7e,  394a; 
III19e,  22e-23a,  26e-27a,  75am  [628m-9a\],  628e  |:  Iteg  ®efe^  (bie 
Sda^n  eine  (SHiVfe)  [oqI  2^'\  3*^«]  III62<Sme;  2tc§  ®c]e^  (Umraiif  in  greid)eii 
3eiten,  ©ectorcu)  lli  628e,e  (bi^treilen  bag  1^«  gen.)  T  ^^^^  ®^Kt5  (f,bie 
diabrate  ber  Umlaiiffgcitcn"  u\w.)  (ba6  icic^tigfte,  bal^er  aiid;  ba§  1^«=  gen.) 
11351m,  7e,  505me',  1115im,  75m,  430a,  628e,  9a:  3eit  bcv  (Sntbcrfiinc^, 
ba^  tiMc^tigfte  111609a  J  3"^«  i^"  ©cfe^e:  (Sntbecfuug,  @v[inni:ng,  Huf« 
finbung  II  351m,  365e:  3eit  111629a;  nid^t  emälmt  (ivenig  bead)tet)  II 
365e,  11175a;  njo  in  K.'s  SBerfen  II1629e,  Sßic^tigfeit  n365e '\\  @ra* 
ßitaticn  Ull8m,  [19,  2f.  30e-31]',  ^aavfterne  ll364e-5a  |  harmonice 
mundi  11354e,  501e-2a,  5m,  512e,  3m;  11119m,  5i,  75m,  430m,  9a: 
Kommentar  111478m;  [©teilen]  II  357e-8m,  111 5Iam;  2^ränmereien  111 
Slam,  438m,  478me;  3eit  III  Ö29a  :|  ^immel  111202a,  '^^htft  I11439am ; 
3nteri3aüe  i.  Söne,  Sn^ntevötrabanten  11 5i0am;  regelmäßige  Äcr))er  111 
438m,  9m,  440a  |  geben  [ögl.  ^erf.  n.  a.]  II  505e-öa,  11175a;  '^gbefd^r. 
ll(505e-6a)  J  iBerüct  [einer  lüe^re  11358am;  2el;rer  111306m,  499a  :|  an 
Longomontanus  II354e,  Marius  11510am||.  äJJar^baBn  II  354m  \e\ 
de  Stella  Marti s  (and;  astronomia  nova  11131a,  astr.  nova  seu 
physica  coelestis  11354m)  11349a;  lll  50e-5ia,e,  75m,  201e,  484e; 
IV  175m:  ©nleitnng  UllOajn,  30e-31a;  [^kUc]  ni30e-31a,  [Zitd] 
III 5ia  II  matbem.  111 19e  j  9}ionb  111498e-9all  (afc^farb.  Sic^t),  503m 
(Sanb  u.  9J?eer);  -finfterniß  111499m,  500a,  541a  :|  ©c^Iac^t  bei  Mühl- 
herg  111 4i6me  |  2}?n[if  f.  ^kneten,  2^ene;  niufifal,  3becn,  3ö^lfiiöcrl)ält* 
niffe  111438e-9a,  478me:\  'SJluttex  II  505e  j  mysterium  cosmographicum 
11130a,  438m,  479me;  IV  175m:  ©nieitnng  IW  439e-440a,  3eit  IIl479e  :| 
ben!iriirbige  ^a^i  11351m,  505me;  ^^ebelftede  III5i5m.,  f.  Newton, 
nuncius  sidereus  f.  ^Galilei;  Optica  f.  paralip. ,  cijjtii'djc  SIrbeiten  II 
506e;  ad  Vitellionem  paralipomena  (quibus  Astronomiae  pars 
Optica  traditur  111440m,  484e,  500a)  \408e,  II  354e-5a;  111426m, 
499a,  500a,  541a;  [^erf.]  (bgt.  geben,  (gigenfc^.  n.  a.)  II  505e-6a;  IH 
19m,  74ell,  75a,  87e,  224e-5a,  306m,  479e;  ^bantarien  [ijgl.  (Sterne  ^, 
Träumereien]  11351m;  lU  19m ,  Slam ,  me ,  [438-440a\\]  438m,  440m, 
478m-9a  \\  Planeten  II365am;  11145<§ni,  478ell  |:  5tbftänbe  111430m 
[8m-440a],  438e,  9m,  440a,  484:  @efe^,  ©efeljiid^feit  ber  5lbft.  11513am ; 
111430m,  8m,e,  9m  :j  5rd;|eu  IV  79m  |  ißabn:  eine  (gUi^fe  {=  Ite?  ®efe1^] 
III  62Sme;  effi|)ti[(^e  53.  [ögl.  benjegen]  II364e,  111 512a  J  53en^egnng  II 
351a;  11130a,  31e,201e-2a,  629a;  -bell).  III  19e;  Urfac^  ber  SSen?.  IV 
79m,  175m;  betregen  \iä)  in  (SüiVjen  [ögt.  ^alm]  II353me  :|  ©nrd^gänge 
111493a;  eai|>[e,  eüi^ti)^  f.  SBabn,  8en).,  be».;  färben  111440m;  3nter^ 
^^aüe  [ügl.  Söne]  111439m,  478me;  Sude  (^(anet  feMenb)  199ra;  IIT 
441e-2a,548e;  mmiU438e-9a,  9?otation  II  365m ,  -f^ftem  111438m, 


640  Kepler:  Planeten  Z  —■  ^zxn  aUg, 

Sratmiiten  11365m ;  Umlauf  in  ßleic^eii  (Sectoven  um  bie  <Scuue  =  2'^*  ©efel^, 
bie  Ouabvate  bev  Umlauf^jeiteu  uftv.  =  3'^  ©efel^;  uugefetieue  [ögl. 
bunüe  Selttor^ev]  IW  439m-U0a ,  479-480a',  SBolum  1389a  .||  Mkx 
Rudolph  II  510a;  ÜiuboI^Inuifc^c  Safein  ob.  (gterncatalog  [tgl.  Tyclio 
llllöle,  2a]  II346in;  llUöle  (2a),  493a  :|  Saturn  11365m;  neuer  @tern 
im  @d^  langen  trag  er  [ögl.  Serpent.]  111225mell,  6a,  9me,  230am, 
258m,  269m  |K.'s  (Schriften  [Dgt.  2Ser!e]  I1363e;  mi9e,  31e;  @^r. 
über  K.  11497m,  11131e:|  ©(^üler  111225e;  neuer  @tern  im  (gcbtvan 
Co^l  iu  cygno)  11363a;  I1187me,  224e-5a,  232a,  242a;  ©eljen  11 
354e-5a;  de  Stella  nova  in  pede  Serpentarii  [oqI.  ©c^langentr.] 
111124m,  201e-2a,  225a,  6a,m,  231e,  259a,  416e;  Sirius  111168a, 
somnium  de  Astronomia  HI 21a  |  ©onne  11 565a?n;  111316,  484e-5a', 
IV  79m;  Sttmof^^I^äre  1410e,  11365a;  febr  bi^t  lll484e-5a,  ^vaft  11 
501e-2a;  mapetiid^  111484e;  IV  79m,  175m;  9?otaticu  111484e,  -^n- 
f^ftem  11440a;  SBcrfinft.  1137e-8a,  m416me  :|  e^^ären  111165me,  201e 
(439m),  478e]  stereometria  doliorum  11364a,  512me  |  ©lerne  (^^-iitt-*) 
11365a*:  S3ilbung  111 3i5m,  320a;  gunfeln  11187me,  124a,m;  neue  II 
363me,  4e;  111124m,  222m,  230all ,  e-la,  me;  ^araüaye  III  (27a), 
-fcI;uu^^V*eii  f-  ^euerfugeln,  füblic^e  111151e;  unmberBare  S5orfteI(ungen  111 
439m*  478e-9a*:\  iiox  K.'s  Sobe  11351m  |  Xom  (Selttcne)  [öql.  2)?ufil 
ber  paneten]  lll  [438-9m\\]  8e\\ ,  9a:  S)ur  u.  3)M  111439a;  Snterbafie 
[i)gt.  ^Planeten]  111438m,  9m,  478me  :|  Sträumereien  [togl.  ^I;anta[ien] 
mi9m,31me;  Tycho  111152a  (Satalcg),  484am  (Planeten);  Ouabratc 
ber  Umtauf«jeiten  f.  ^aneten,  Venus  Il[439a  (SWufif),  ißerBct  f.  2el)re, 
ad  Vitellionem  f.  paralipomena,  SBärme  I408e  \\  Seit:  -anfid^t  111 31e, 
[438-9m  fonberbare;  8m);  -bnnft  II  564e-5a  | -fi5r^>er  ni(479m):  Be- 
wegung 11365m;  buntle  [ögl.  ungefeBene  Planeten]  III291e,  372m  ||  SBerfe 
[tgl.  (Schriften]  111479a  |  3al)Ien  :  -gefctje  Ul479e-480a,  -ijerlmitniffe 
f.  mufifalifc^  T  Seit : -alter  I1367e,  373a,  393e-4a;  -genoffen  11365e, 
11179a  :|  mutterlofe Beugung  11365a,  Bobiacallic^t  1410m  ||—  53.  Kepler 
SBerg  n.  Serglanbfc^aft  im  iD^onb  111504m,  6a:  @traf)Ien-®i;ftem  III 
50Sm,  IV  615a 

Kerguelen-^niei  (IV  133a)  ob.  K-en's  5nfel  (IV412e),  aud;  iT-Janb 
(IV  586a);  !nrj  Kerguekn  (IV  73m,  133a,  178e)  (öfil.  ».  b.  eübf|>i^c 
Slfr.'ö  IV412e;  im  inb.  Ocean)  [Cook's  Island  of  Desolation  lV412e] 
lV[412e-3m]:  gecgn.  IV586a,  geolog.  u.  geogn.  lY412e-3a  (auä)  So^ogr. 
n.  S3ef^r.);  Äegelberge  IV 413a;  magnet.  IV73m  ((Jvfc^ein.),  178e  (größte 
3utenf.);  ijulf.  Snfel  IV  586a 

üTet-madec -®rn^^e  (®übfee)  IV  421a  (^Rid^tung)  ||—  ^ern  (anc^  in 
comp.)  [f.  (für  aüeSSeb.)  (Sometcu,  Rieden  be«  Jupiter,  Ärl)ftafie ,  9^eM, 
©onne,  ©ternfc^uu^pen ,  Xrac^^t,  35ulfan]  51.  (atfg.)  I123e;  SB,  (tnibl.) 
II223e,  361e;  S.  (bei  ber  53ilbung  bon  2BcIt!ör^ern)  P]  lll559e,  2).  (ijcn 


^ern  —  liefet  allg.  641 

©ebirg^arten)  V95meTpl.  Äenie  (*)  I^92a  (:  5(iil;äiifini3eii  um  einen  v^. 
ino-i62e,  baUcu  um  it.  lll%59e*;  centrale  1110231a*,  dcntvalf  o  lU 
219e  (341m);  feftev  I124e,  -flecfeu  f.  (Scnncnfleden,  -luinou  1148a,  rctiven 
um  1110231a^=,  -\d)\d)tcn  111324a;  öon  SöeltbiinftO-^-  1 86e,  [[148a  :|| 
Kern  1)  in548m  (de  scinüll.  stellarum,  Ü^otat.  beö  Mars  n.  Jupiter) 
2)  R.  H.  (t  1853)  lV594e-5a  (tavte  i^cn  9^eu-2«ejicc) 

*Kerfteii  (Carl  Moritz,  1803-50)  1 4G4e  (ti^ftaüe  \)cn  ^elb|>atl>), 
Kertfch  IV255m  [Övtev  babei]  HÄevje  111202m,  lV336m:  bremienbe 
IVölle  I  -^ulic^t  11368m,  nil33e;  -lichte  nil33e  :|  SBa^ef.  IV258e  || 
ke-sing  (2lvt  (Stern)  III22iaw||  ^effel  (anc^  in  comp.)  [f,  2)amp[]  5(. 
(tvirff.  cb.  ©eftalt),  i8.  (^vt  Xljal)  1352ra,  d.  (tulf.,  §cf)luno)  IV 
372me\:  -In-unnen  111  7m,  26m;  eiferner  lV299m;  t-förmiö  114m;  IV 
275m,  287a;  -[c^dinb  IV  559m  ]  -tljal  1226m,  240e,  ]a,m,  2a;  IV  275m, 
7m,  568e;  -Ü)aUx  lV275aw,  436a  :|  tiefer  lV572me  :1|  Keffels  (Heinr. 
Job.,  1781-1849)  11181a  ((S^rcncmeter  nfu\) 

*Äctte  %.  (eig.  cb.  anb.  bilbL)  [f.  (Srfd^einnngen ,  3nfeln,  magnetifc^, 
Volta];  pl.  Letten  (*)  [aiid^  in  comp.]  11417a  J  33.  (=:  53eröf.,  ©eHrgef.) 
[bnrc^  ^  hq.]  [f.  S3erg,  Central-,  ©elnrge,  ed;nee,  miUn]  1318e,9m, 
324m,  357a;  11220a,  240m;  IV45a,  547m;  pl.  (*)  I219e,  250a,  318e; 
11155m,  188m II,  298m,  423m;  lV314e|:  ber  S3e.qeknr;eiten  118a,  öon 
Sctcnien  11177m,  f-flnmiß  lV49m  | -glieb  11164m;  bog  erfte  @Iieb  II 
164e,339e:l  ^au^^tf.  lVC'539e,  lanoe  11143m,  2}mtelglieber  111 28e, 
9^e6enf.  lV0395a*,  luMn  Olymp  hcxah  lll288am,  raffeln  IV 534a*  |J 
i^e^ev  II509e,  IIi354elll:  t-ifd;  II509e|^en^er  1287m,  290e,  ie,  301m, 
466ra,  7m:  -id;id;ten  1297m:l  Keutfungchy  (d;in.  e^riftft.)  lY  193m 
(magnet.  2t6iv.),  Keio  111 127a,  Dirckz  Keyfer  111 151e  (@terne  auf 
Java  nfn\) 

■^Kkarhis  (Sancaf.)  IV  181e-2a  |  Khatai  (=  China  11292m,  30öa, 
477a)  II200e-la,  2ni,462m,e;  mtd;  gefc^r.:  Chatai  11305a,  Cathai  II 
477a;  (bae)  Cathay  11478a,  485a:  $errfd;er  11465e:|  Khiung-tfcheu 
(c^in.  ©tabt)  1445m,  IV 263m;  Khohhet  Arin  11447m,  Khodjtnd  {^{a\:{ 
in  i^ergana)  11186a,  /i'/ioZ/um  V(S5e-54a  ((gd;necal^^en,  (Schiefer);  Khotan 
(2anb)  11220a  (nnter  Sr;ina);  IV  493m  (33nbbl)i«mn^),  610e  [9^eife]; 
Khotbeddin  (n.  a.  gcrmen)  f.  Mafudi,  KhiypflFs  (=  Krebs)  111407e, 
Khußßan  (perf.  ^rci.v.)  11248a 

"^Kiaka  (35nltan  auf  Sejo)  IV398e,  Klang  f.  Yang-tfe-k.,  Kia-ting-fu 
(Sbina)  IV 513m,  ^ibitfcn  I1246e,  .^iefermralb  11  130a,  „Kieli/ches 
äJiagajin"  11410m,  ilicnien  [e.  %\\ä}e§]  I  373a  |  Kien-long  (d;in.  Äaifer, 
1709-99):  natnrbefc^veibcnbev^  ®ebid;t  II  [i0i-2a]  le,l33e-4a;  [^erf.]  II 
102a  :|  Heiiir.  Kiepert  (geb.  1818)  II  109m  (Äarte  gn  Numatianus), 
407a  (Scfoftris) 

ÄieS  f.  ©fen,  2J?agnet,   Sc^iuefel  ||  ^iefel  (Oef.  tu  comp.;  pl.*)  (tgl. 


U2  ^iefel  ~  mn 

mficfelt)  [j.  \3d;ic|evJ  ;  -5lblagevimgeii  lV24Öaw;  f-avtiß  liöTa,  lV316a; 
ba)artifd;e  W 613am*  \ -cxtr.  [al§  S3eftanbtr)eiIJ  1370a,  IVöOle;  !-evbig 
V36m:|  f-gcVaiijeit  [t  -^anser]  f.  3«fHfüvien;  -gn^vI27e,  -gurren 
I266e;  f-I)a(tig  IVöOlm,  in  SD^eteovfteincu  111617a,  -^^an3ev  [4: -ge^anj.] 
l  ^]\\u\ki\Hl)\m  I  -fäiive  [f.  Chimborazo-(Bc\km]  I260e,  279a,  2<S5a,mll, 
460m;  lV246e,  626me:  [ciU  Scftaubtl;eil]  I260e,  283mll,e;  IV 476a, 
485a,  62öme,  7a,m,e,  8a,m!l;  fieie  lV620e;  -©eljdt  \Y626me,de; 
iiiOucücu  lV249m,  f^vcic^  IV580a  Jf-jc^alig  [[.  ^el^gaftern]:  Organis- 
men I371e,  lV282a;  [Üeine  Sr^ieve]  \370a,m  :\  -[intcv  IV247m  ||— 
Th.  Kiefsling  II418e  (lamblichus),  Kignea  (^erg  DStfr.)  lY 377m\\ 

Kilauea  {Kirauea  IV  69m,  327m,  523a,  590me),  2a\)afee  (f.  ®I.) 
t>c«  Mauna  Loa  auf  §a^Daii  bev  ®anbi\)id;-Snf,  (IV  69m)  (an  feinem  cftl. 
^;>(6l;ang  IV[4l6a]  7a)  [=  bem  iinteven  Äfater  l\  418a]  lY  [417 m-8m, 
%,  5S9w-590m]  II  3ii[.  (t^ic  3iif.  ju  ben  2  §au^tgf.  ^^aDafee  [bei*  aiic^  eig. 
bev  2Ivt.  i[t]  u.  ihatev  ivcrben  buvd^  *  nnb  °  bej.):  Sli.öh'ud^,  -brücke* 
[Y417e,  8m;  Y  56m  \  SScdcn*  [=  ia'od\]  IV4l6m,  5a,mll ;  Ä-S3ccfcn 
IV 590a  :I  8efc^v.o  IV 523a,  feine  l^lammcn  Y 56m  |  ilvatcv  m\  K. 
(IV  69m)  [f.  bie  3uf.  mit  o]  lV525a:  ber  gvo^e  ^v.  beS  Mauna  Loa  IV 
416a, 590a;  ®;cfje  lV416e,  §ol;e  IV 523a,  -ränber  IV417e;  imgel;euvcv 
IV  327me,  589e;  bev  iinteve  [=  $^al^afee]  lY  418a,  592a  (Ärare)  :\  ÜageO 
IV 523a  II  2aiia  lY [589e-590a]:  STvl  n.  SBeftanbtI;eiIe  lY589e,  -beden 
[=  S3ccfen,  a.  o@infen]  IV589e,  -maffe*  lY 418m;  -p\\i\)l  lY 417e*, 
V56m;  -fd;ic()ten  IV589e,  -fee  f.  bef.;  @in!eu  im  33c(fcu  lY  417 me, 
589e-590a',  ©tcigeu  \Y418am,  590a;  -ftvcm  IV590a;  -ftvöme  lY418m*, 
590a]  23evfd;n)iuben  lV5P0a  J  5ai)afcc  (=  Kilauea  felbft,  =  bem  nnt. 
tvarev  lY  418a]  f.  allg.  n.  bie  3uf.  mit  *)  IV  (416a)  7m,  [417m-8m, 
2(.  589m-590m],  523a  \\  magnct.  ^eob.^  IV69m;  fein  «gc^a^efel  lV589e; 
feine  ©clfatave  IV417m,  ÖSÖine;  iibevftviJmen*  lY 418am 

*KUimandjaro  (53cig  D^^lfv.)  lV577we;  Äilcmeter  (pl.)  III 92e,  127e; 
IV  392a,  579e;  Äimminig  I!!74a;  Kina  Bailu  (r)cd;ftev  Sevg  S3üvnco'e) 
\\405e-6a,  585a]  Kinalughi  (Sauen f.)  IV  254m II,  Kinchin-junga  =. 
Kintfchindjinga  \\  Äinb  1286a  (fel;nt  fic^  t;inaus),  393e  (neugebovneS); 
pl.  ^inbev  1 194e  (-f;.ne(e),  11404a  (//e//enen)  J  ^inbr;eit  [f.  ©eogncfie] 
I9e,  224m  (fviir)e);  \il8me  ((Sinbviicfe);  finbifc^  11347a,  11155a;  finbli^ 
f.  gveube  ||  (5a^.  King  (Philip  Parker):  Fogo  IV 524m  (^iilfan  toon), 
magnet.  53ecb.  IV67e,  il/awna  Loa  IV526a,  @iibamer.  lV67c  :|  Kingik- 
torfoah  (3nfel  bei  b.  ^affim^bai)  11458m,  Zinf/^u  (Sr;ina)  11477a,  King 
William's  sea  (avct.  5Imev.)  IV99e  ||  Kintfchindjinga  (bü[;ev  53cvg  im 
^imatat^a)  {<X\\6)  -djunga  IV238e,  Kinchin-junga  I!l544e;  Kunt/chin- 
djinga  IV549c,G10a]  111544e;  IV  30a,  238e, '610a  j:  bev  I;ed;fte  S3evg 
ni544e,  IV 30m:  nid;t  mebv  IV549me;  §%  111544e;  \\30am,238e, 
549e  :|  Sage  lV549e,  610am;  (Sntfevn.  tjcm  Tim  IV6l0am,  93elum 


Äiio  —  J.   V.  Klaproth  )}i  643 

IV20in  II    Kioubrong  f.  Kiub.,  Kip  Ghioll  ((gbciie  am  Slvavc.t)  IV  385a, 
ÄiV^H'U  f.  3}JaguctnabeI ,  Kirauea  —  Kilauea 

GottlV.  Kirch  (1639-1710):  Semet  lll563e-4a;  ^  cygni  öeiäubeilic^ 
Il513e,  111243m;  2)o^VeIfteni  111291a  :||  Äirc^e  [f.  Salenber,  gotl;iic{;] 
11347m;  comp,  -^cii-  Imat  Äivc^-  (O):  -büc^er  111622a;  c^viftlic^c  H 
Ulm,  IV 531a;  -fiivft  III  165m ,  -getrülbe  1 174e  O^öl'O/  9^0^"  ^i^  9^-^tllr* 
iiMff.  I1358am,  C>kvI;aiH>t  11347a;  [an  Orten]  11153ia,  lV221a;  9icftc, 
Ütiiiue  IV531a!i,mll;  -\taat  IV  6l4e  (alte  ^ulfane):  -tbürmeO  11373m, 
515m;  IV 57m,  157e  (gaütoerfitd^e) ;  -öäter  f.  bef.;  -bevfanniilimgeii 
[=  (Scncilieii]  II 31a,  112vie  J  Äirientoäter  11  25e-26a  [27-31a,  21. 
lll-2m]:  cc^mcöv.  11501m,  gvied^ijc^e  ll[27-30a,  21.  lll-2m  (9htm> 
fci;ilbenaigcn,  -gefiil;!)],  Fimmel  111165a,  Mnfte  1131a;  9iatiivgefiit)l 
[f.  I)^.  gviec^.]  1151m;  ^latciiifc^e  ^l;iIofc^I)ic  11280e-la,  463am;  (gamni' 
luug  II(439a),bim@dic^ferlI25e-26a,  [SBeltbaii]  11353a  ||—  Athanaf. 
Kircher  (1601-80)  11121m  (ecftat.  9^ei[c),  IV171e  (magnes,  niagiiet.  Linien) 

^Kirghifen  (ai.^l  ill  comp.)  1 49ie-2m;  II 24öme,  421a;  iö.  fivgbififcb 
(*)  |:  -^cvbe  II175e  (mittlere);  §cvbeu  I491e,  I1246e  (bici)  :]  mamcw] 
V82m*J-®te^Ve  I(492a),  ll(175e)246me:  2inie  clme  2lb\i\  lV139am, 
mittlere  i\161e-2a,  [9?eiieJ  lV455e;  «Bölfer  1491m,  11246me:|  2I)ier. 
freiö  III473e*;  ßelte  1124öe,  -3.  1458m  \\Kirißma  (^iilf.  auf  ^iiifiit) 
\y399a,  Dan.  Kirkwood  111550a  (ge|:Iatjtev  Uit^Iaiict),  aiooI-  III 
204me;  AVcAwier  ((Sr;ora[aii)  II  132m,e;  Kislar{U\mQCi\\\m.)  1347e-8a, 
Kifßlhorum  (3miev-2l[.)  IV 61  Im,  kitab  al-athual  111195m  |  F.  "Heim-. 
V.  Kittlitz:  «Silber  aitö  \)crf(^ieb.  grbtl^eileu  118ßa,  131e\  33ul!au  auf 
Kamtschatka  IV 389e ;  9Jeifc  mit  Lütke  11  86a,  IV  389e;  „5>e9etat.  Sln- 
\i6^ia\ ..."  11 131e  :|  Kitzbühl  1 417e ,  Kiubrong  (Kioub. ;  S3erg  im  §imal.) 
146e,  Kiuk-kiul  (®ee  3mier-2i].)  IV  61  Im  ||  ^lu/iw  (/rm->Sm  lV393a, 
403a)  (3ufel  lV399a,  401e;  ia)^a\\.  ^au^tinfel  lV402a)  \y393a,9am\\ 
Sufel:  [3.  babei]  IV400m,  nerblic^fte  V41a;  -grii^^^c  l>on  if.  \\Wla:\ 
Korea  m\)t  lV402e,  $!age  IV 399a,  ®üb[^i|}e  IV 403a,  [Soj^egr.]  IV 
399am  I  Einfalle  W  [399 am  (bier)],  401e;  sg.  5>iilfau  (*)  IV403a:  er^ 
lofc^ener  IV401e*;  Äct^,  (gd;Iamm  \  Ua 

Theodor  Kjerulf  (geb.  1825):  „ChriJtiania-<^\{\ixHdm"  V91m, 
©rauit  V70a,  Löwenburg  IV620e-la  (ißafalt);  „@eüf.  b.  9?ürn,>egen" 
V Pia,  am;  ^Iiiton.  Formation:  jiDeiartig  V (70m)  91  am 

*atage  lVi34e-5a  (5a),  -eil  V4ell  |  Älaiig  (ill  comp.),  pl.  illäiige 
(OO)  llGlc:  -ä]^iilid;!eit  [cgi.  2aiit-äf)iir.]  111476m,  lV508am;  -figiireit 
1 140m  ,  -gefe^Iec^tcr  111437m,  f-IcS  I  332o  (Giucbe),  f-teü  11  lOe  (2)Zeer), 
-ircüeii  111437m  :|  ^ila^^^^c  11195m,  -eu  11484m 

Julius  (von)  Kloproth  (1783-1835)  [baS  auf  ebiiia  11.  bie  ©niiefcn 
SBejiiglit^e  ivirb  mit  *  bej.]  ||:  Asia  polygl.  lV583e,  610a;  afiat.  JBöircr 
114206,  cft-af.  SS.  I1437e-8a  J  Asie:  mem.  rcl.  a  VA.  WA^bm,  IV610a; 


Gi4  J.  V.  Klaproth  21  —  mima  alTg. 

tableaux  bist,  de  l'A.  Ji  437e,  477m;  i\611a^^\mi  f.  bitt.  2)ieev  || 
bittere«  ä)?cev  (iii  Slficii)  IV  (456a)  610a;  lettre  ä  Mr.  A.  de  Humb.  sur 
l'invent.  de  la  boussole  J435e,  6am;  ir468ara,  lV193m;  33uc^bviid;* 
II465e;  33iibbl;i§niuö  11442m,  SSubbljiftcu  lV493e;  China,  (S(;mefen, 
c^iiiefiid;  f.  bie  ®I.  mit  *;  [Sti)m.]  11468a,  ^euei-bnimuH*  1445m,  Foe- 
koue-ki  lV493e;  Formofa  IV  404m*,  m  (55ulfauc);  Fuß-jama  V41a, 
55a;  tragbare«  ®aö*  1445m,  Himalaya  IV  584a  (3ufaimucul;ang  mit 
S(;ina),  lettre  a  Mr.  A.  de  Humboldt  [.  boussole,  Kuen-lün  lV611a, 
Lieu-Khieu  IV  403e  |  magiict.  m\v*  IV  193m;  9J?aönetiiabeI  in  eijina* 
IV (51a)  169e,  170m  :J  Mongolen  II442am,  Marco  Polo  11466m,  ©raf 
Potocki  Il420e,  Qum/ai/*  1[ 477m,  9^uiiciiftciii  J[458m,  @cilboI)rcu*  IV 
513a,  sur  11468a,  Tarakai  lV583e;  TAian-Maji  IV  382a,  454m  :1| 
2)  Martin  Heinr.  Klaproth  ((Sfiem.,  1743-1817)  [a.  A.  v.  Humboldt]: 
3)?eteorfteiue  Hl6i3a,  5m;  „3)^inevaI-^or).^er'^  V54a,  äJiiiicral.  Sommlnnj] 
V36a;  Whtja  \35e,  36a,  54a;  [pcxl]  V34e-35a,  54a 

*IIav   [f.  S3cgriff,  (guliuicfihiig,  C2rfemilut(3 ,  ^immel,   ^u\t,  fteru-j: 

iüerbeu  I440e  J  Älar(;cit  [i.  ^u[id;tciij  I  340a,  II395e;  HI8e,  278e,  295a, 

384e;  IV3m,  13m,  59m,e,  219m,  324a,  9a;  V5e  J|  flaftifd;  \71e  (@c> 

[teilt),   flauen  11428m  ||  KlauTen   (Rudolph  Heinr.):    Caucafus  IV 

508a,w;  Hecatäus  11418m,  420a  |  lo  lV508a  (SBaiibevinißcii);  „lo  i;nb 

Herakles"  11418e,  9a  :|  Prometheus  11419a  j|  bcr  Klazomenier  =  Ana- 

xagoras,  Klcanthes  11209m;  flebcu,  ÄL  [.  ©tevii;  Äleibcr  II272e  (ii^ei^e) 

!(ein  (aiid;  iu  comp.)  [i>gl.  grc^]:  Kleinaßen  \\t  ein  be[.  'äxt.  l;ienia^  | 

mieublid;  f(.  11122m,  IV  9e;   immcBOar  f!.  111428e,  IV  17m  (fleiiifte)  f 

Klein-Wenden  (hd  m\l)ll)ai\\m ,  '>)loxhl).):  5(erclitl;  1 122e;  H)Meorftciu  HI 

610m,  5m  :1|  Älciiie«,  ba§  ^-e  [ügl  ©ve^e«]  IV 5a  (relatiü  Äl);  üeinfteS 

[i)ö(.  !lciu  UJ  |.  Sebeii,  mc[[cu  J  <il(ciiir;eit  [f.  äJ^eiifd;]  in464am,  iV20a; 

flciulid;  [f.  2lnfid;t]  1143a,  224a;  \yblSe—:\\f  Kl eina/ien  (ijgl.  ^^alb- 

iujd)  1352m;  Hl3e,35e(171e);  W 470a,  530e~la',  f-afiati;c^(*)  n429a, 

lV510a:  ^erögegeiibcu  1130e,  [fvätc  ^Bilbmig]  11217a;  (Srbbebcu  1218a, 

222m;  lV347a,445e;  ©ebivge  lV608a  I  [gecgii.]  IV550e-ia;   [gecgr.] 

1352m,  II171e:|  gried).  (Stäbte  11178m;  ^albinfel*  [=  Äfciiiaf.]  ni54a, 

nie;  ^avte  IV 493a,  Äcgel  IV 567m  (3,  30),  Äliiiul  11  29am,  ^iifte  II 

152a;  Sage  ll(i54a)  171e,  187e;   [Örter]  (togt.  Stc^ogr.)  IV470a;  JÄeife 

((gc^nft)  lV469e-470a,  510a,  525m;  3  €d^(ünbe  [=  3  ^iilfaiie  in  2l)bien] 

lV547a,5ö7me;  Schrift  [.  9tei[e,  Sefoftris  11158e,  ©emicnfiiip.  I11413e; 

®t;ibtc  f.  griec^.,  Öitcr;  [Sc^egr.]  IV 470a,  510a,  525me',  2:rad;Vt-5lrtcii 

\Y469e-470a,  i^iilf.  IV224e 

V.  Kleift  (Chrn.  Ewald,  1715-59)  nG8e  (9'kturgefii(;l),  Kleopatra  II 

408a  (untev)  [  ^(c^^fvbra  n451e,  2a;  lH150m;  pl.  -reu  11210m,  452am 

^Ima   [].  Sontiuental-,    ^vüljüng,    SmtevcS,    3ufe(,    Äiifteu,    Mars, 

XxQ\:m,  trepifc^j  1504m,  [340m-358m,  51  480-4]  341e,  2a,  4m,  7e-8, 


Mima  —  flippen  645 

350m,  2m  [364-6iii];  11214m,  249e,  (322e)  42lm ,  4«S5am;  lV431e, 
V88a;  plur,  illimate  (biivc^  *  tej.)  \341m,  7m,  380m;  1170a,  124m, 
446m,  483m,  5m;  III  4Se,  450e,  Im,  8e-9a  J  ^  fUjiiatifc^  (bmd)  ^ 
tfj.)  [f.  3]i^tt;evnien]  I375e,  9m,  490m  ||:  Jiif^iljc:  tvci}ou  aHiäiigij} 
[=  @inf(.,  cimühleii]  I97e,  304m,  317m  [343-358m,  ST.  480-4],  352a; 
11453m;  I11403mllc,  450am,e ,  Im;  2I-fdt  II  284a*  :j  Sttftitfiiugcu  II 
88aO,  t(;i!(i*!.  111444a;  alle*  1378m,  iiiUcv  nücii  11259e;  anbere«  II 
314m;  a[tvouomiid;c*  111450m,  8m;  au^g(eic{;enb  1323a"-,  tu-ßliicftc  II32m*, 
95er;aglid)!.  I349aO,  33eft;inbiöf.  l(323m),  S3ctrad;ti!nö  I342aO,  dcntrafte 
11313a*  II  (giiifliifj  [=  aM;äm3iö,  eimiMvfeu]  134.9«,  7;  II(38a  ^olge), 
195aO,  431a*:  auf  bie  iD?en[d;eii  II431a^-;  auf  Golfer  1380m,  4e;  II  242a  ] 
iraö  auf  baö  ^I.  eiiniMvft,  (Siufl.  auf  e6  ^at  [=  aM;äugig,  l^gl.  (Siiifl.j 
1328m,  III 457e-9a:  $od;eI^enc  V88m  ||  Qxcffiije  \347me--,  e^-trenie*  [i^gl. 
^uftäubc]  I!I450e(2a);  ferne  II84e*,  geige  [.  (giuf(.  |  [f L-ür;eve^]  {'cq\. 
Uljeit,  35cvänb.  ufu\):  bie  getnäßigte  ^au  \)atk  fviiliev  tvc^ifc^eö  AI.  II 
392m,  bei-  Sorben?  III  45Ga  ;|  oclagevt  f.  lUcr,  ®Mrf;mä(jiöt'.  I  302e*, 
@veugfd;eibc  1319a*;  r;ei^e(^)  I349e,  II32e*;  iubiinbualifireu  1352m,  je^Mge 
1237a*,  aalte  y88m,  fiU;Ieö  I321e;  [eine«  $?auba^]  (f.  inele  $?;iubev)  . . . 
lY158e,  iantti  11483m;  iDWjüßuuß  11234a  ||  ajiilbc  II38m,  42e, 
150m,  270m:  eutlmlbcvt  bie  9D(Cufd;kit  11234a  ]"  luilbc?  [=  faufte^s]  I348e, 
350e;  milbcvub  1323a*  ||  S)Zobificaticucu  [=  beraub.]  II378mO,  iiövblid;e 
II  54a*,  ton  Övtevn  II421e*,  fanftcs  [=  inilbe^^]  1351a,  fd;id;tentreiie 
f.  über,  fd;fcd)tev  f.  l:evfd;I.,  (£ccf[.  11483m,  ©töniUGCu  I364m-67n^\ 
m*  (pl.)  fd)id)tentt)eife  üluv  eiuaubev  ßclaöevt  1354e,374e;  11238a, 
\  88m',  bae  Ükveiuaubevließcu  II  188e*  :|  uoni  ^l  uuaI>lKiugig  11259a, 
ummtl)bavc^  11275m;  in  bev  Uvseit,  S?ov3eit  [ügl.  fviiO. ,  S>eväub.]  I(292e), 
V(74a*)  I  3>eräubevuuo  [=  ä)2obific.;  i\]U  fvii^iev,  Uvjeit,  5>evfd;(cd;t.] 
11317m;  III  450am,  2e-3a;  IV  54m*;  pl.  -eu  (**)  II (378m)  458a,  IV 
457e-9a  (8a,  e-9a):  auf  b.  Mars  111513a**,  pVöi^üd)^  11459a,  bev  DJcv 
ben  fviikv  tro^ifd;?  III(4ö6a)  :|  S5ei&ioituuö°  I15m,  61m;  35evl)ältuifie 
1146m;  [b]  I182e,  308e,  326a,  343a,  350a;  II72m,324e;  IV  43m, 
445a  II  l>ev|d;icben  [=  aubevef^]  IVl7e-18a,  unter  ü-ncn  III 84e*;  ij- 
artige*  II93e,  167a,  215e  j  «B-kit  (pl.)  I53a,  304a',  11186m,  251a, 
323m,  421e,  483me',  III  7e:  \M}  «Breite  u.  ^ck  WlöSe',  S5-I.>eiten 
I249mOHcl)  e«  fid;  Vevld;tcd;tevt  r;at  \182e-3a,  SS-ruug  I24m*;  iöcr^ 
tr;eitnng*  I29m,  II313e;  [b]  I54e,335m;  II136e;  S^orjeit  f.  Urseit; 
3oueOIV233m,  -cu  IV69e;  3nftänbe  III 450-im  (eytrcme)  ||—  Älima-- 
1 0 1 0  g  i  e  1 341e ,  471a ;  III  256m ,  IV  505e :  vcrgleicTieube  I  310a  |  -löge 
(ber)  IV506a,  Mcgifd)  IVf06a 

*fliugen  I214e;  -eub  IV344e  (Bcttn.),  423m  (SJ^affen);  Klingenftierna 
(Sam.,  1698-1765)  IIl78e  (Diefractoren)  :|  Klinkenberg  (Dirk,  1709-99) 
111557m  (kernet)  I  Ält^>^>en  (auc^  in  comp.)  [f.  ^afatt,  3nfeln,  Üuftnieer, 


646  mippm  —  Änoteii  31 

Üiift-Ocean]  I  456e,  IIIb*4m;  beftimmte  IV426m;  33.  (bilM.)  V13a; 
sg.  -e  C^o)  n64am,  96e;  III  109e:  f-artig  IV  31m,  f-bcü  III  503e  :1 
Üirveii  l2Ue,  -enb  IV  534a 

Kljutjchewfk  (. ..  IV389m,e,  391m,e;  ijgl.  Kljutßhi)  (SBiilfaii  auf 
Äamtf^atta)  [aiic^  K-wfker  ^iilhn  IV  389a,  K-w/kaja  soi>ka  W  389m] 
l\  [389m-390a ,  Im-,  526m  21.37];  2tu«küc^e  [tgl.  gciier-]  IV  391m, 
52Gm;  hjaö  ev  aiUivivft,  ^cfteigmig,  gciieraiiSbviid;e  [\389m;  ©ipfcl  IV 
390a,  &xum  IV391e  !|.  l)cc^fter  W  326me  (örii  Slfieii),  3S9m  (auf 
Kamtfch,)  I  ^öfje  IV  292a,  52öme,  389e,  526m  {%.  37):  2lbnal;nic  IV 
389e-o90a  :|  £age  IV389e,  393a',  ^aiia  IV 391m,  -ftvom  IV 389m; 
äRcffungen  IV 526m,  «Schlamm  f.  SS3affev,  uod;  tl^ätig  V40e,  iia^er  Sultan 
IV  389a,  äßaffev  u.  Schlamm  \40e-41a  ||—  Kljutßhi  (Ovt  beim  SBulfa«) 
IV  390a 

*Kiödeii  (Carl  Fried,  [von],  1786-1856):  eteviild/unn^cu  I129ni, 
399m;  III  621e  :|  Klopflock  e*Fried.  Goltlieb,  1724-1803)  II  Ü7a 
(2)ic^tiinßen)  II  tiefte V  (and)  in  comp);  ciu  beftimmteS  11131m,  377m, 
488a;  111216m,  IV  2l9e;  pl.  Älöftev  (*)  11377m,  111165a,  IV  221m; 
[bubbl;i[t.]  (f.  übv.  2trt.)  ni02e*;  -gavtcu  11130m,  Im;  -l)an^  IV  70a. 
-Neuhurg  f.  Neuburg  ]  tV6\tcx\\d)  II  Ulm  (@cnieiu[d;aft) 

Äluft  53.  (bilM.)  [buvd^  ^  bcj.],  pl-  -Klüfte  I66aJ5(.  (uat.)  [f.  Serg, 
(gvbbebeii,  %ti^,  ©ang,  2)?onb,  ©c^ic^timg,  SBulfau,  iißaffev,  3"I^iti'"9] 
1195a,m;  III439ell,  479am,  526am;  IV240e,  338a,  345a,  539a;  V39e; 
pl.  prüfte  I215e,  7a,  270e,  2m,  6a,  8a,  9m;  IV 506m:  (sg.*)  t-avtig 
IV574m;  ausfülleu  I33a,  Slu^füUung  V 68m ;  -bilbiingen  IV330e;  eugc 
1459m,  IV  512a;  @ntftel;uug,  (Svseiiguug  IV  455m;  encgeu  IV  610m, 
[ciuev  ©ebirgmt]  IV6l7e,  ^Zebenfl.  V81a;  offue  111257m,  502a,m;  IV 
346m  (in  ber  Uvaeit);  Oueertl.  IV 38a,  221a;  (Seitenfl.  I426o,  gegen 
Z\)ai  {\613e,  ungel;euve  Ill479e*,  unübeifeigl.  IF282e*,  Sänne  an^- 
ftri5meubri27m,  lueite  nio40a*,  ä^ifci^enn.  IV329e 

*Ätum))en  IV335e,  Knaben  1195a  (am  Orinoco),  fnaÜfauev  IV  Ue, 
Knapprfelh-jökull  f.  Öm/a  I  Änec^tfc^aft  1144a,  184e,  213e;  lange  @e= 
h^obnbeit  11234e,  245m;  lauge  II  267e  J  1)  Gowin  Knight  (f  1772) 
11134m  (2  ©runbfiäfte)  2)  Thom.  Andrew  K.:  Scm^^ev.  I  (348e-9a) 
480m  ;|  Iniftevnb  1205m,  Knoblaudi  (Carl  Herm.,  geb.  1820)  V22m 
(Äri^ftaße)  ||  Änod^en  {awd)  in  comp.)  (pl.)  [f.  SBieccien]  11389m  ]:  foffilc; 
in  5tmeiita  !I5i5a,  481a,  519me',  be^  Auguft  II229e  :|  Haltig  1164a, 
-vefte  U519m|iHni  2:r;ievcu  11192a;  viefenmäßiger  Xlficxt  1292,303a; 
n315a,5Wme  ||  Anetten  IV 350a,  -(Steine  V87am;  Änc^f  Ill29e; 
ÄnofV^e  1175a  (entfa(teu),  91a  (tobten)  1|  tncten  (aud)  in  comp.)  [f.  Stqua* 
tov,  -toven,  S3evg,  2i^pvclftevne ,  ©ebirge,  magnet.  Siuien  cb.  Suvi^cu, 
^lanetenbalmen]  pl.  1156m,  II472e,  111341m,  lV365e;  sg.  (*):  f-avtig 
111524a;    bev    auffteigeure*    l!I516m,o,    bei    57lm;  Vl07a-115,  8m; 


knoten  ^  —  tÄofjIeiifäcfe  äug.  647 

-beweöimg  I  i92a,  398e;  govtvücfeii  I131ni,398m;  III  (518a);  -liiiie  I132e 
(^üvtviideii),  111518a  (einer  ^(aiietenba(iii) ;  -linicii  ib.  (iöeiv.);  N^^ 
^^f(all3eu]  II  190a  J  fnctig  IV 365m  ||  fiiüvfen  f.  S3anb 

Äcbalt  1135m:  niaguet.  1186m,  429»ne;  -SD^affeu  I429e;  in  9J?eteor' 
eijeu  111614e,  7a,  624m]  ^aromagueti]'^»  Vllm 

Koch  1)  (in  Sllabaiua)  11519me  ($i?brard;ii^)  |  2)  Jul.  Aug.  (1752- 
1817):  teranbevl.  ®tevn  III241e,  3m,  9e  ;||  tod;en  V34e,  Ä,  [f.  mot^a] 
1226a;  fcc^enb  [f.  I'ei^]  IV337a  :||  Äcc^-  [f.  33viinncn,  Oneücn]  |:  äod)* 
falj  1245m,  254a;  lV257e,  267a,  602e:  [al§  ©eftaiibtl).]  IV 512m, 
ßutftel).  1254a,  -©iiBIimatiou  IV ö02e,  SSoifomnien  1245m;  in  ^^iilfaiieu 
1245m,  254a;  IVö02e;  ^robiict  bev  S5.  IV612e 

Kodros  1187a,  Kofuß  (evlofcf;.  SJulfan  aiif  gifef)  IV401e,  Kohihaha 
(©ebivge  Snbicn^^)  Hl88m 

^O^Ie  (nieift  =  @teiufoI;(e)  [[.  33atterie,  53iic{;öl^auin,  Äalf,  ÄaÜftein, 
Ojt^b,  äBnfievftcff]  U55m,  277m,  295e;  IV 67m;  pl.  ÄcMcn  [bnvc^  * 
bej.]  (and;  in  comp.,  Imal  Äo^Ie-)  ||  3uf.  (meift  compos.)  [f -f liefe  n. 
-fänre  nfa\  bilben  bef.  2tvt.  I;ievnad^J:  !ol;Ie*ab[d;eibenb  r209e,  5(Uotve^Men 
V7me;  f-avtig  III  541e-2a,  613m  ( -bergivevf  [=  -gnibe]  I417am, 
427a;  IV 37a;  p].  -e  IV  l80me  :|  [al§  S3c[tanbtr;eilj  1135m,  221a;  IV 
220a,  3e  |  -flöj  I419e;  -Pje  I  295m,  469a  :\  -gcvmaticn  1289a,  V72e; 
-©ebirge  I27e,  266e,  295m;  V90m  ((Sutflel;.) ;  [in  ©eßenbcn]  ...  IV 
(558a*),  f-ge[änert  1 265e,  glimmenbe  III(541e-2a*);  -grnben  [=  -bevßU).]: 
tiefe  1417,  IV  113a;  f-^Itig  V71m;  -lagen  [=  -[d)id;ten]  1295m,  -lagcv 
l\460e  (3)icfe);  ftavfeS  üid;t  an§  Ä.  III  (597me)  419a  |  niagnet.  Gimrir* 
fung  llSom,  V36m;  2)?agnetnabcl  IV  67m  :|  in  2?Jetecvmaf[en  1  135m; 
t-fäcfe,  -fänre  nfn\  finb  bef.  STrt.  I;iernad;  |  @d;id;t:  bünnc,  tuelc^e 
in  100  3al)ren  anö  Salbungen  jin\)ä4)ft  [i:gl.  i^envanb.]  I2Ö5e,  469a; 
\\460e  {auä}  in  b.  Urzeit);  -fd;id;ten  lY 413m,  558a  :|  -fc^iefer  IV512a  [in 
©egb.] ;  -f^it^en  1 206ell ,  III  397m  |  -ft  o  [  f  1 227m,  333e,  469a :  !-ann  1 14a ; 
[atS^Seftanbtl;.]  1227m,  V91m;  Haltig  I272e,9a;  in5D?eteoieifen  Ul6Ue\\, 
7a  :|  auf  ^.  [treuen  11387a;  in  ^.  i^erlüanbeln  [i^gf.  ^d)\ä}t]  1295m,  469a; 
©ad^St^uni  f.  @c^id;t;  auQ  Salbbäimicn,  Salbungen  I295e,  \Y 460e] 
3n3ifd;enräume  IV  174a  ||—  f  bie  ^O^kn[ääc  (am  fiibl.  ^inimel;  im  fiibl. 
Äreuge  111345m)  [^wcr,  \va\)\)di).  nur  einer  (im  Ärcuj)]  II525am,  330m; 
III 3^e,  311a,  346me  [349e-352,  ?L  869m-370a],  350e-la;  and)  gen. 
bie  fc^tTjarjen  ^lecf  eu  (im  ^b.  III  .^au)>tform)  II32-a;  Ul38e,  151am, 
311a,  349e,  350m,e  :|  jirei  Ä.  III  550e-i  (la),  nid;t  jirei  III 5oime; 
iwd  gleden  III 55iam,  5ö9m  :|J  sing,  ber  ÄcMeufcid  1)  (bcr  grcfie) 
[f.  feine  3uf.  unter  *]  III186m!l,  7a,  352a;  einer  111209m;  im  ^vcn^ 
111351m  (2a),  370a;  =  ber  fd^lvarje  glecfen  111345m:  im  Äreujc  III 
[55i-2]  la,m,  369m  J  ber  grc^e  Ä.  111345m,  350e-la:  im  Äveu^e  III 
351a,m;  ber  grc^ere  11330m;  =  ein  Canopus  111209m,  545m  J  -/j  bcr 


648       ti!oI;renfMe,  f-fäure;  Köhler  —  H'önig  SB 

aiibre  III  55iam  ||:  3nf.  (311  Äo^Ienfäcfe,  iiub  311111  großen  mit  *)•  ^^'' 
bilbuiig III 369m.  befauiit  f.  ge|el)n,  S3efd;aff.  [.  Sßejeii;  S3efd;r.  111550me(e), 
ia;  Sontvaft  III  5oie-2a,w ;  2)imfel^.  ).  @d;n)cir3c;  ßntbcdiing  11.  @ef^. 
n328am,lU[349e-350\',  cvlDafiut  [.  gcfelm,  gavbe  111350m  |  gefel;n,  er* 
lDäI;ut,  befauut  [ögl.  ©ic^tkrf.]  III  [549e-550j  350e-la,e,  369m;  u?o 
uid;t  g.,  iüd;t  fid;t6av  III350e:|  ©eftalt  111350m,  le*;  bcv  gvo^e  j.  aüg. 
sg.  1)  11.  *,  ©ic^e  III  351e*;  !vei[eu  f.  (Siib^ol;  ^ac\c,  (Stelle  [i>gl.  ©teüimg] 
III350e-la,e*;  geeve  III351e-2a,  ü)2evfluiirb.  m346me',  DfJaiiieu  III349e- 
350a  (ein  Canopus),  367m  [falfd^e] ;  9Jäubev  111352a*  |  (g^irävge,  S)imfell;. 
\U350am,  Im,  369e:  Uvfad^  HI 351e-2  J  [ic^tbar  f.  gefclu;  ©i^tbavteit 
III351e*,  369e  :|  ©tcüe  f.  Sage,  (Stellimg  111351a;  (gtenie*  11155^6,  2a', 
!i-ei[en  um  beu  @üb^>oI  III349e;  SSefen,  53ei(^aff.  III  .350me(e),  Im*; 
ätt)ei  f.  aüg.  — |l—  t  f'^Meufaiter  [f.  ®a^  Äalf]  I256e,  271ra,  7e, 
333e;IV249ell  :||  ÄoI;Ieii[äure  I226m-7a  {6e\\),  WSSSam]  IllUOa, 
400m;  IV249me,  256e,  260e-la,  4a  ||  3uf.  (bie  in  bev  $?nft  l)at  *);  ?lu^* 
ftrömimgen,  aiig[tvi3meub  1209m;  IV249me,  264m,  7a  (603a);  tcigemifd;t 
IV  265a;  [dg  SSeftanbtl).]  (a.  ^2n\t  n.  a.)  1271m,  IV460m;  (ginfluB* 
IV  459m,  460m;  aiiS  g-umavolen  IV  605a;  im  ®aö  IVölle,  2a;  [in 
@e[tein]  lV449e;  mit  Ä.  gefd^njangevt  1232m,  259m;  IV 36m,  249eil  | 
in  bei-  Snft  (al8  S3eftanbtl;.)  [a.  bie  Bu[.  mit  *J  1227a,  333a,  e-4a,  478a- 
n388am,  111400m ,  IV460m:  f^*  IV459m,  gvc^ev  Sbeil  in  bev  Uv- 
jeit  IV460e:|  in  ^flansen  1 478mll ;  in  Ciicücn  1232m;  IV249wille, 
502a,m,  5e;  2:r;eil,  Uvseit  f.  ^l'iift;  ii5erbid;tKiig  IVPme*  |  aii^  ^iilfanen 
114m,  256e;  IV459mll ;  al«  V)iitf.  (Svfd;ciniiiig  I22öe,  233e  |1—  Köhler 
CAlex.  Wilh.,  1756-1832)  nnb  Hoffmann  (C.  A.  S.)  IV637e  („l^evg* 
mannifd;eg  3ournal'0 

"^•Kola  1)  (iBolt  3nb.)  11195m  2)  (^iÜiiifel.)  IV  J39m;  Kolcher,  Kolchis 
\\\\\>.  \,  Colchis-  Koldghi  (53evg  in  ^ovbcfan)  IV  378a  |  Kolonos  II  i05m, 
500m:  ®au  WUa,  glanjüoE  Illle,  $ain  II  100a  ||.  Kolophon:  icnifd^e 
(Solenie  11179m;  [^n^  bakv]  I  275n ,  V  58a  J  ÄoroV>(icniev  II  109m  1| 
Kolym/k  f.  Nifhne  \\  Kolywan-Btt  (in  912(1.,  im  2l(tai)  (I261c-2a,  am) 
[aiid;  Kolywaner  (g.  I458am,  V84i;  -ican'idjcx  @.  V78a,  81m,  97e; 
eee  \>cn  K.  V70e]  \261e-2a,  am,  458am',  \78am,  84a:  ©ebivg^^avten 
\78am\  ©vanit  l  i262am) ,  V84a:  -bänfe  I26ie-2a;  -maitevn  V81m, 
97e;  ©vanitit  \78am,  96m  ||  Komba  (Snfel  im  9J  l\  glcve§)  IV  409a 
(5ßulfan) 

Äönig  [f.  ^evgc,  Korea,  vcmi)d),  ©teviic,  2;igei]  11329c,  478a,  480inll; 
ein  beftimmtev-X  II193e,519e;  pl.  Könige  (OO)  1 1  309m ,  403e ,  425m ; 
llI392e  II  3llf.  (comp.  gelt),  ^önigg-,  h'mv.  timig-*^):  Königsberg  %. 
(in  '^reii^cii),  adj.  -bevgev  (*):  Sinie  olnic  2tb\i\  IV  141e,  Stftrcnom* 
j.  BelTel,  33veite  1348a;  [^]3evlou  bn]  11497m;  III  91e,  619m;  [^erfDiten] 
III55öa;  ^^I^ilojc))!;  111658a*,  V7e  {mi  K);  „^Jortväge  in  ber  VlU)fif.  t>con. 


i^önicj  S  —  Körper  ^  649 

öeKÜid^aft'' I440m:i,  @tevnh?nrte  11180m  (274m, 286a),  Uiimevf.  IIl^ 
'^.  (in  gvaufeii)  11345m  ||  Äcuivj-Geor^r^-igmib  (in  5iiiftvnl.  cb.  9ieu-§cUanb) 
1260m,  lV58e;  f.  ber  ©vä)ev  11425m,  ber  grcße  Ä.  I[i356m,  -l;aitiev 
11205e,  [iubifc^er]  1140m;  !-Ioc  11198a,  bie  Ä-Ioien  11 433a;  -iiamcii 
11157a,  Ödip  1112a,  [|.>evfiic^er]  1142e;  -veid^O;  j^  ^(^-^.^  IV  102m,  377e; 
-ic^ilbev  11156e,  -fölme  U[624am  (bvei;  m),  mifei-  i^.  [\jcn  ^^reii^eii]  TI 
519me;  -ivafi'cv  11257a,  450m  ||—  fcuiglic^  [f.  ©eftivne,  ©teviie]: 
2)ic^ter  11120a,  2;J)i-cn  11347e  ]  Älniigttjiiiu  11125m:  uuiim[d;raiiftc^>  11185a 

*Äcmien  V18a  (gegen  ©elmgen),  (See  Kopais  (in  ^öct.)  11175a  | 
Kopenhagen:  Siiiie  clme  2lbh).  n^l41e,  gegenii6ev  1473e,  ©efeüfc^aft  11 
272a,  mä)  lV538e,  ^vofeffov  V87e,  Seml^ev.  1 346e  :|  Kopernicus 
f.  Cop.,  Köpernik  II 497a  |  ^vp]:  neigen  111166e,  202m;  Äc^fe  1373a 
(jhjei)  :|  kophim  {]^d^x.  Slffen)  Iil67e,  Äug.  Kopifch  (1799-1853)  11121a 
(2)id;tev  n.  maUx,  Dante),  Hcrm.  Kopp  (geb.  1817)  11519a  („©efd^. 
ber  (Syenite")/  Koppernik  (Copernicus)  n343e  j|-  hopiifch  111  206m-7a 
Plntev];   t.u^  t-e  111 171e,  206m  J  ^o^^fo^  (Statt  in  2lgl}^tcn)  11205a 

*iromi  =  Korea)  ^ovan  \\2i2a,  Alcoran  11 133a  [etcKeJ ;  Kordofan 
1456a  (^^i'Ifane),  lV378a  (tegelOevg,  iMilf.  ©eftein)  ||  Korea  {Korai  IV 
402e)  1189a,  lY 402me',  53.  ^oim  (O)  IV 403a:  Linien  bei-  m\v.  IV 
140a,  Scni^aB  lV119e-120a,  (Simuerinev  [=  ^oveev]  IV  120a,  ©eftalt 
lV402e  I  [3n]el  babei]  lV399a;  nal;c  Sni'eln:  SSnlfane  n.  Miül  lV402e- 
3a]  10000  3.  IV 405a  (Äünig  Den),  ix^eftl.  3.  ib.  :j  ^liniig  lV403aO, 
niagnet.  f.  2{blu.,  ^flanjen  11102e,  feine  iBulfane  \\ 40'2e  \\  Koreißhüen 
{axah.  (Stamm)  11244m,  bev  Korgon  (53erg  im  2tltai)  V85a,  Koriat/Icaja 
{Korjazkaja)  sopka  =  Strjelofclinaja  j  Korinth  II  220e  (3evfti)rnng),  Hl 
579m  (Sturm);  Korjazkaja  =  Koriatflc,  Äoif  111527m  (ftavr)  ||  Äovn 
(and)  in  comp.)  2(.  (geii\)  IV 562a,  iß.  (einer  @etnvge>art)  IV 463a;  pl. 
i^i5vner  (*)  (tocn  ©eHrggavten)  1282m,  11422m,  lV149mll ;  V34m,  38m, 
93me:  f-banenb  1365m,  glän^enbe  IV  638e*;  ijcn  2)ictat(en*  111  G15a, 
lV578a;  mittlcvee  lV463a;  -pveife  [[.  ii6r.  ©cnnenftecfen]  m387me,  411a', 
-tt)enrung  111 411oil  J  förnig  [f.  ©emenge,  @en?eBe,  aalt,  iDkrmcr, 
DJeBelflede,  Sqtin]  1165m,  171m,  263m,  271m,  2a;  111  184a;  V  73m, 
84m:  fein!.  1136a,  259a,  263a;  IV32e,  255m,  349m,  350a,  470m; 
V84m;  gvobf.  1259a,  gvo^f.  V80a,  Sc^fcim  1368m;  Ä-2öevben  1269e, 
462e  II  Koröbus  11158e  (Oll^mpiabe) 

ÄÖr^er  (öfter  =  2SeIt!erVer)  [f.  bic^t,  (2vbe,  §immel,  lummlifd;,  Jupiter, 
talt,  Iend;tenb,  9}Zcn|d;,  2}?onb,  9tatnr,  ^^lanetcn,  Saturn,  fc([frei:c^tcnb, 
Sonne,  (Stval;(cn,  2;(;ier]  plur.  1  268m,  282e,  392e,  487e;  11348a,  378a; 
111  32e,  33m!ll,  31e,  93m,  128mll,  164m,  200o,  418m ,  573ni ;  sing. 
(bnvd^  *  bej.)  1194m,  391e;  111 164m,  .547ell ;  V12e  jj  ^iifii^c  (compos. 
Jlcvper-):  [?(rten]  {^  ©igenfd;.)  11370m*,  518a;  111269m,  394n,m  I ; 
Slnöbe^nnng  14'JOa;  belebte  I487e,  llI23e;  33evü^rnng  Vlla;  sBcftanbtbeile 


650  Körper  33  —  fo^mifd;  m 

11515a,  11134m,  Y  13a  \  beiucgter  IV  157a*;  S3eivegiing  11506m,  IV 
156e-7ai\  2)i(fe  lV240m*,  brci  lll546e;  binifle  [f.  Planeten]  III 
269e-270m,2<S2e,  595m;  [(Siociifd/afteii]  (adj.)  [f.  inc^r.  (31  ii.  m-t., 
tog{.  2lvten]  llöl4a,8am;  11129a*,  32e,  34a,  109e-110all,  128m,  9a, 
164m*,  e*,  268in,  372a*,  394m,  9m,  440a,  595ni,  6m,  7a*,  622m; 
IV9m,  49m*,  76e,  78m;  VlOe;  einfache  \7m  (S^erfd^ieb.) ,  lOe;  f  e[te(v) 
1215a,  425e*;  11370m*;  III  63e,  394a*,m,e*,  6a,m*,  417e*,  8a,  9a, 
595m;  IV156e,  7a*,  215e,  240m*,  491a;  V24m;  in  einer  glüffigfeit 
IVi5öe-7a  ([>elvegt);  fünf  f.  regelmäßig,  fünfter  III 55e*;  @enjid;t  V :/0e, 
göttlid;e  111422a,  irbifc^e  111596m;  fleine  [=  Äcr^erd;in]  1405e-6a,  412m; 
im  eVoigen  £aiif  III 54e,  55am;  crganitd)c(v)  II265e  (in  ©efteinen),  V19e*; 
:pcnberable  IV66e  J  bie  regelmäßigen  IV 439m:  bic  5  regelm.  Ä,  111 
437m,  8m  (regulären),  440a  :|  in  dlu\)c  IVl56e;  ftarre  11144a,  IV 78m; 
2:()ätii3f.  f.  Sirf).  ||  2:r;eild;en  III32e,  323e-4m;  -tl).  II1593e  J  Xl)nU 
I271e*  (fleinftc),  \l[323e-4m  (4a,m);  -tr;eire  1 141e  ||  trcdne  V49ra,  nu' 
belebte  I487e,  iinorgani|d;e  I135e  |  -trelt  I73c",  152m;  1114a,  6e,  IIa, 
15a,  379m;  IVllm:  organiid;e  IV12m  :|  SJirfmmfeit  lll(93e),  VHam; 
jufammengefetJte  VlOe,  3-KtJiiii3  I11109e  (djcmifdjc);  ä'^f^^"»!'^  11373m  ||— 
Äör^eri^en  pl.  [=  Üeine  Äör^er]:  ©runbf.  11134m;l,e  J  !ör^erlic^ 
[f.  formen,  ©eftaltiing,  @röße]:  Slnlagen  F383e,  1117a;  ^nljciü  [=  35o(um] 
1389m  II;  111492a,e 

*Korthals  (Pet.  Willi.)  IV 407a  (ßiühn  au\ Sumatra);  ^ornnb  (Seiner.) 
V71eli  (fiinftf.),  e  (auf  ©äugen);  Kofaken  IV206m,  '^k  Kofcheleff  {^\\U 
fan  i!amt)d;at!a'c)  l\387a  \\  Kofima  %.  (ja^  Sufel)  IV 290m  |  ^.  33nl!an 
(auf  ir;r;  K.  IV289m,  i>cn  K.  iv420a)  lV289m,  522e:  §i5^e  IV290m, 
Si.^at  IV522e;  feljr  niebrig  lV420a,  522m,e,  9m 

füSmifd;  [f.  ^raft,  9)Zaterie,  9Zebcl]  1136a,  369e,  383m;  11122m, 
205m,  304a;  IV  451m  1|  3iifn|jc:  5l(mben  111464a;  STf^nbungen  II  354e, 
365a  T  5(u[d;auung  11341m,  I11320e;  -eu  11348a,  398a;  I1116e  J^Tn* 
fid;teu  I94ra;  \\U8a,  212a,  224m;  111 17e,  IV  83m;  sg.  2tu[id;t  (*) 
IV430e:  (Srlüeiterung  II150e,  8m,  212m,  342e;  Äeime  11316a,  fcnber* 
bare  I426a*:|  Jlmveubung  11122a,  Hvbcitcn  \7m  (©cgeuftänbe),  ^tax^ 
beitung  111625m;  53ebeutung  I89e,  11221a;  SSegebeubeit  [=  (Sreign., 
Sßeltbeg.]  111452a,  -en  \  6e  ()>äte);  iBetra^tuugcn  I365e-6a,  111257a, 
IV473m;  33esier;uug  IV212a,  S3ilb  111347m,  Sbarafter  V12a;  !DarftcI* 
lung  Il70e,  II1587e;  (Sreigniß  [=  iBegeb.j  11305m,  erüärnng  111598a  | 
(Srfd^ieiuungen  [=  P;äuom.]  111393a,  IVllÖa:  f^^cc.  (Srgebniffe  f.  *Äo«' 
mo«,  attg.  Überfid;t  (=  53b.  1.  be§  ^c^^mcg)  111592a  :|  ©ebilbc  (^•g.)  III 
3l2e,  ©egenftanb  11322a,  ®efet?e  l[312e  |  ©eliü^If  I  llOe,  149a;  III 
205m,  353e;  pl.  -e  1155m;  II[  170a,  228e  :|  ®röße  1373a,  in  f-cr 
i>iu|id;t  IV  149m,  ^^otl^efen  111574a;  3bcen  11310m,  -hdi  11283a; 
Sutereffe  1449a,  lV217m;  Äör^n-  1128a,  mm  II235e;  Waffen  1134m, 


fo^mifc^  3J?  —  G.  ^o^moä  A/s  v.  Humboldt  aUg.    651 

6m,  7m;  11367m;  ü«ctitoe  111457am;  ^bänomen  [=  Gifc^ein.]  Il25e, 
140e;  11386m,  484e;  ^rocefj'e  III  (590a),  ©(^itbevimacu  11227m,  Xliätig* 
feit  IV237a;  Ükvfic^t  III326am;  IV  47m,  134e;  Uvfiäfte  IV  148m  | 
Uifad;  IV81m;  -eil  1 24m,  25m  :|  Uv[vu-iino  Il25e;  111573m,  594e-5a, 
607e,612m;  iBevänberuiigeii  Hl  105a,  338m;  ^evl^ältniffe  1104m; 
11306m,  334a;  11118m,  25m;  ^cxUhx  \  Ulm-2m  \ '^cxqüuq  1 123m, 
138e;  -Qci\h]e  U\  431am  :|  Söertt)  1  376e  |  tüicfjtig  11159a,  IV  90m; 
ä^id;tig!eit  Il248me,  11112m  J  Siffeii  11230a,  9m:  (Smeitevimg  l[238 
(Kl^t  aüg.),  362e ;  ^ovt)c{;nttc  Il337e:|  Bufammcnr^auö  II148e,  258am; 
\W79am,  131me 

^O^mo^  ST.  biu^  gricc^.  SSovt,  y.6öiiog\:  feine  SlWcitmig  u.  iirf^n-ihiöL 
^ebeiituug  \[14-16a]:  wad)  Böckh  \  15m-16a;  iiac^  Leo  Meyer  \  14m- 
i5w,  22e  J  ^cbeiitungeii,  @iiiii  yi4am,  22e'^  feine  ißcbeiitiiugen  ii.  ©e» 
hxawd}  I[61c-63a,  %.  76-78]  80a  ||—  ^.  =  ein  I;avmcniid;  geovbuctcö 
©anjetS  =  Seltall  (I  @.  Villa,  lUTa),  t)ci§  Seltjianje  (ll[135e]), 
SBeUüvbnuitg  (Ill4e,  V  Uam),  Söclt;  =  9htiiv-®an5c^(l50m,  11239m) 
(i?i5f.  fü«mif(^)  [f.  evfc^einungeii] ;  (gtelleu:  I4e,  26a,  59e,  86a;  11406-45; 
III  [11-25,  2t.  26-34],  437e,  9a,  464m  ||  infäljc:  ^Begriff  [4:  5bcc] 
150m  (Sutnjirfdnig),  135a  (ßiitiv.  ii.  (Svlveiteviiiig  =  ©efd;.  bcr  SBelt* 
au)ct>auimg),  239m  ((äilüeit.);  Iin4e;  S3ad;  ücm  Ä.  [f.  aiid;  Humb.'s  Ä.j 
II 94m,  eeiitnim  Ill421e,  S)avftellnug  [ogf.  SSeifnc^e]  III437e,  ©nfieit 
1194e,  bev  einige  III  14e,  \va^  ju  il;ni  gel;ovt  1117a,  geiftig  f.  °2eben  | 
@efc^id;te  ni35e-6a,  III  [11-23,  21.26-341:  mit  ber  bcr  ^H^fc^en 
äßiffenfc^aften  ^nfammenfaüenb  11394a,  6a  :|  gefc^ilbevt  f.  ^Hiob,  o^>faInicn; 
(nmmlifc^e  <Bpl)'dxi  [=  uvanol.]  II397e,  in  Hiob  geid;ilbevt  ll47e-48\\» 
ber  ibeafe  III4ö4m|3bce  [i  ^egv.J  Ill41e,  210a;  pl.  3becn  (*)  lU 
145a:  (Sriueiternng  in51a,  oerlrcrvene  II  281a*  ||  im  Ä.  111251a  ((Sr- 
fc^einnngen);  ba§  geiftige  i!eben  III  7e,  V5ej  i?el;ve  [39m,  40a,  135e: 
feine  abgefcnberte  2)ifci^lin  III25am,  ®ef(^;d;te  \138m-9a,  §iilfßmittel 
M43e~4  (4a),  bev  tettuvifc^e  2;r;cil  f.  p^\^\,  äßelttefc^reibnng  :I  WädjU  I82m, 
9iatnrbilb  beö  Ä.  11343m,  in  ^falmen  gefc^ilbevt  \V46e-47,  vaumli^e  ^^er»« 
baltniffe  111439a,  [ibevifc^e  @^^r)are  f.  *fib. ;  beibe  @pf>ärcn  (bie  fibev.  eb. 
nranol.  n.  tcü.)  III 8e,  IV 4e;  bev  tellnrifc^e  Sl^eil,  bie  teü.  ®^^r;äve  f.  *tcU., 
VlM-  äöeltbefd;v. ;  UnevmeBIid;i:eit  I  68a,  Unvcüenbbavfeit  Ill23e-25;  ber 
nranologifc^e  %{]t\i,  bie  nvan.  @pf)äre  f.  *uvnnoI.,  V^;^f-  2BeItbcfd;v. ; 
^cvänbernngen  I63am;  S5erfnd;e  ibu  bavjnfteücn  III  9me,  i4e  [11-23, 
21.  26-34],  22m;  S^cvlefnngen  f.  A.  v.  Humboldt;  2Bevt(e)  iiOer  ir;n 
—  anbve  al^  Alex.'s  v.  Humboldt —  [f.  Ariftoteles,  DescarLes,  Söclt] 
III  35e;  ber  luirfli^e  111464m,  bev  ivo^Igeovbnete  II  23m  |j—  .K'eemc-, 
foömo-:  bie  gvied;.  composita  tocn  Äo^mcö  [tel;n  nnter  (£:  3.  iß.  (Sof* 
mcgonie,  -gvaplne,  coSmelcgifd) 

(£.     bev    .to^mofif    Alexanders    von    Humboldt    (fein     il^eif) 


652        (S.  Romo§>  A/s  V.  Humboldt  tn^  ^anb  I 

I  [@.  V-XVI,  3-4]  61e,  62e,  419e;  ii(>ev  bci^äBcv!,  feine  nutcruclmiimg 
u.  5tii&fül;vuiig  [f.  bcf.  Slrt,  aii^evbem  i)iele  i>cc.  @L]  i  ®.  V,  Vlle- Villa, 
JXe-XIa,  60e-62a;  II  14e,  145m ,  395e-6a ;  III  [3-9n  ,  625];  V  [3-18, 
2i.  19-22]  5-9, 16-18,  22a  [99-105]  \\  alpl)ab.  lUil)C  kr  3iifä|jc:  Slbkub^ 
hing  (i^cn  e.  eiuaclueii  2:l)eil  gefagt)  1198e;  ^Ibflivjmigcii  IVööSme  (@.), 
593a  (i8ud;ftabcu);  5I0[d;liiB  (Den  Bufchmann;  @^i(eg)  \  [99-105]  || 
2(0fd;uitt  [=  m«I.]  IlllSSa,  6a,  143a,  211m,  2G7a,  290e,  401e, 
573m,  644a;  lV264e:  georogifd;cr  lV582m,  STiagnet.  IV  178m,  Sbeviimt- 
qiteüeii  lV498a;  öiil!anifd;ci-  IV33e,  429a,  485m,  7e;  V23a  Jpl.  516- 
fc^nttte  lll311e,  lV49e||5{btI;eiImig  [=  2lMd)iiitt]  II103nm:  [gvc^c]  HI 
617c  (bev  gecicg.  Sfeil)  |  baö  2(Uge meine   [=  Letalität,  S>cvnl(geni.] 

II  169a,  343m;  Sl-beit  II  51a  (nic^t  35ünft;inbig!cit) ,  IV(15a)  :|  5ritevt[;mn 
llI480e  (mit  anfgencmmcn);  gegen  anbve,  af)nlid;c  SBev!e  [i^gl.  (gtiid  3?.] 
\6a  (ncc^  nie  fe),  8e',  Slnfovbeviuigcn  1119m  (bie  H.  nid;t  evfiitlen  famtc); 
3tufiil;vmige3eid;en  (Ö^änfefiifje)  IlI419e,  624e;  IV  184m,  518m;  SlnKiiiinng 
f.  (ginjeU).  I  2tumev!ungen  [=  9?ctcn]  I  <B.XIIIm-XIVm,  54a;  11420«, 
lV178m,  V(16m:  2500);  sg.  -iing  (*)  11183m,  104e,  164e-5a,  190m: 
[3nI;aU]  V(i6m);  „lange"  lV565a*;  ü^änge  I434e-5a,  V(16m  i>evid)ic- 
bene);  nid;t  Men  ivitlfcmmen  III  171e  :|  SInevbnnng  III627ra,  IV 3m; 
Q^t;üvifti]d;  [=  fvagmcnt.  nfiu.]  IVö5m  |  51  vt  ber  Slvteit,  ^cvm  n.  23}eife 
(IV63m)  [ügl.  e(;ara!ter,  (Sem|:cf.,  S)avftet(.,  ^orm,  ?ßfnn;  f.  nllg.  i:ub 
toiele  fvec.  ®l]  1  @.  Vlllme,  iXm,  X,  Xe-XIa,  Xile,  Xlllm-XlV, 
XVIa,  3-4,  38a-40,  49e  [50m-57],  59e,  60e-62a,68,  82ü,170e-lm  {367)] 
U4me,  51a,  76m,  128a,  i44e-5,  8e-9a,  164e,  9a,  343m ,  395e-6a,  8e; 
III 4(a),  6m,  7e-8,  9m-lla,  97a,  143a,  234m,  379m,  421a,  480e ,  8am, 
587e  [625];  IV[5-4a],  13me,  15a,  33e ,  49e,  63m,  148am,  ISSe,  211e', 
\4m,5m-6a,  8e-9 ,  17 e,  18am  :|  bev  aftrcn.  S3nnb  cb.  X\)di  [=  S3b.  III] 

1  VM.  2öeltbeid;v.,  aftv.  ^n\'di}c  f.  3nf.;  5(nfgak  \22a  (nid;t  gans  gelcft); 
5tn[nabme  (beim  ^nb(ihim)  III  9am  (2Öor)In.Yl(en) ,  V16a  (9hd;[ic^t);  \va^ 
er  anfnimmt  f.  entbält;  5(u?arbeitiing  I  @.  X  (^Ivt)  [f.  übv.  5h-t],  HI  97a 
(3eit)  [f.  l)^.  3eit];  5tiieber;nnng  III  627am  (nid;t  jn  gvcßc),  5ln^brnrf  V 
17e-18m  (v>evid;ieb.  gävbung)  |  anefii[)rbar,  51u^[ülmnig  [ügl  aüg.]:  nntev 
93ebingungen,  nntev  u>eld;ev  iB-nng  11145m;  III ö25m,  7am  ||—  sBänbc 
(a.  °3nl)alt,  ^nblicat.]   V5arn  (5tnebel)nniig  bcn  3  jn  5),  16m  (5);  bie 

2  letzten  j.  S3b.  HI-V  |j  5Banb  [=  Xlm\]  (altg.):  bev  aftvon.  f.  «b.  III, 
ber  ivbifc^e  f.  33b.  IV  n.  V  |  bev  le^jte  S3b.,  S^beil:  1)  tro  es  mibeftimmbav 
ift:  SnI;aU  111495a,  51  le;  2)  f.  ©b.  IIl-V  n.  biefe  einjeln  :|  bev  tel(nvild;e 
=  53b.  IV,  bev  nvancl.  =  8b.  III  :||  S3anb  I:  [8evid;tignngen]  IH26m-27a, 
Öinleit.  IIl26me,  (gvfd;ein.  f.  Übev[id;t;  Snbalt  [|.  bcf.  9]atuvgemärbc] 
l  (g.  Xllam]  U3m,  135e,  145a;  HI3m,  e-6m,  562e,  4am,  612e-3a  ;  IV 
215am;  attg.  Übevfid;t  fcemifd;ev  @vfd;einnngcn  II! 592a,  S^Ln-vcbe  V4m  j 
3eit  111514m,  592a;  V89m:  bec- (SvfdKincni*  111427m,  IV  215a  :||  53b.  II 


6.  iloc^iiio»  A."s  V.  Humboldt  ^anb  II  —  (Sntl;    653 

[f.  dlatux:  9uflei-,  \>Wr  $otdb€]d)\::  &cid}.]  I1126'e:  ßiibe  V5a;  ^n^dt 
[|.  hp.  @c[d;.  bei- äBeltaufc^nuimg]  I  e.  XI IIa;  II  [3e-5]  4am,  i4«ie,  m?m, 
135e-6,148]  lilSme,  Gm,  7e-<S;  3cit  beg  2)ii.cfe  11546  :||  iöb.  III-V: 
V[5-5m],5-4a  (Ü)cvl;altn.  ii,  3ul)alt);  ber  le^te  S3b.  \  öam-,  ßen.  „bie 
2  letzten  Sänbe"  IV4m,me,  we  (Svivcit.  ii.  Sdiefiilivimi^  ücu  S3b.  1)  J 
iBD.  III  Y5am  (KÜte  bie  f^ec.  33eeb.  itnifaffeii,  aiiggebelnit  jit  ^b.  111- V): 
bei-  aftvcii.  S3b.  111627m,  (Sinleit.  111625m;  ^nljalt  [[.  Slftrcgiicfie  iiflv. 
tei  bev  ^^l;^).  SBeltbefc^r.]  I  ©.  XlUm,  11395e;  lll<5^a,  35-36m,  38me, 
97a,  122m,  13Ga,  270e-la,  290me,  311e,  329am,  352e,  57iam,e,  4me, 
9e-380a,  401e,  420e-la,  625-630;  IV  4e,  V5e-4a;  letzter  53r.  (in  ber 
elften  Sbee)  III  8a,  Siücfblic!  1111625-630],  ber  uranel.  S3b.  V3e:|| 
S3b.  /F  n.  V  [],  meift  bei  S3b.  IVJ  (ivbi)d;ev  2:r;eil  V4a)  y4a  (Sn^alt)  :j| 
5öb.  iF(faft  überatt  af§  le^ter  33 D. ,  =  IV  n.  V,  gemeint)  lV4e,  73a: 
2  2r6tl)eiaingcn  [f.  iitn-.  ^nl)aU]  Y3e\  Inhalt  n.  fein  ©ang:  1)  (=  iBr. 
IV  n.  V)  lV4e,  55e,  i42a,  214am;  \3e,  23me;  2)  (=  33b.  IV)  IV49e, 
110a,  5e-6a,  133m:  ber  1*"'  SlOtF;.  IV  2iie-2m,  4m;  ber  2»^"  ^ilbtb.  IV 
212me,4m-5a,443e-4;  be3  Diilf.  Stbfc^n.  lV35e,  429am  :|  alg  Ic^ter 
5öb.  f.  attg.,  ber  inagnet.  S^eil  [in  2öivfl.  Sb.  IVJ  IV649a,  ber  tettnrifd^e 
33d.  lV214m,  bor  bulf.  5rb](^nitt  f.  3n!)alt  :||  33b.  F  [f.  fe^Ienb]  V 3-4a 
(über  ihn  it.  [ein  3>er().  jn  33b.  IV):  (Sinleit.  V[3-iS,  51.  19-22;  16e], 
geolog.  Speil  IIl617e  |  ^nbalt  \\  13e-14a,  [84  2)ie|)cf.] ;  V3m:  beö  fet;(enbcn 
"etücfg  [f.  @f.j  IV236e  :|  ber  le^jte  33b.  V3m,  16e  — 1|  33el)anbtiing  einjelnet 
©egenftänbe  IV  15a,  33eebac^tung  [.  (Srgebniffe;  33eic^ran!nng  [i^gl.  frag- 
mcnt.,  ©renjcn,  3nf;alt,  ^(an;  SCnebebn.,  S^ctlftänb.]  111625^,  7am', 
IV 4a,  \5m;  33eurtr)ei(iing  (Ävitif;  bind;  2(nbere)  IV4<S7e  (35ulfane), 
V22a  Ij.  Slatt  Vi7a  (fein)  1  Blätter:  awd)  gen.  „biefe  33i.''  II14m, 
65e,  76m,  84e  (b.  I;.  biefe^  @tlid),  136a,  206e,  251e,  280a,  339a,  387e; 
I11374ra,  400a,  421a,  617e;  üerftebenbe  lV444e  :||  33n(^:  „biefeS  33." 
I1116e,  „mein  93."  liUOle;  „ba§  33.  ijom  Äo^mc^"  111397m,  Vom  || 
(£aufal-3nbiniment)ang  \\9e,  (Sf;ara!ter  [).  %xi]  11145m  (eigentbiiml.) ; 
Som^^cfition  [ögl.  2(rt]  IV  3m,  V  9m;  (SoirectI)eit  [.  gorm  |  ©aiftcönng 
IV211e:  cbjectiüe  \N148am,  V5e  :]  2)riid  [a.  ßeit]  Vi7a  [2)itvd;[i^t]; 
©inbrud  IV 3m,  4a;  @in[)eit  IV  13m;  (Sinteitiing  ]'.  33anb,  ßvgebniffe; 
(Sinrid;tungen  [a.  2Ibfiir3.,  B^'f^^i']  IV:/7<Saw  ||  (Siujelbeiten  [=  @|)ecitüe^] 
IV 9a:  nic^t  Slnbäufung  m4n,6m;  V 70m  J  (ginjelne^  [ög(.  (gfem.J  III 
627m  (anf  (S.  mel)r  ^(eiü  öeili^anbt)  ||  (Elemente  [i?g(.  ©nj.]  IV  183e  (er 
giebt  bie  (5.  einer  33eftimmiing)  ||«  Gmpivie  V5e  |  em^iriic^  111627a: 
23etra^tnng  Iö5,  V(5e);  Unterii^ungen  I11488me  ||  (gnbe  V16a(ter- 
tratet)  I  \x\\^  ber  Ä.  entr;ält  [f.  übr.  3nbalt],  \i\i6  er  aufnimmt,  n>a«  in 
it)n  gel;i3rt  111375a,  534a,  627 am]  \\ 33e\  ivaö  ber  Ä.  nic^t  entfidlt, 
wa?  ni^t  in  ibn  gebort,  tt)oranf  er  nic^t  eingeigt,  ivaö  ibm  fremb  bleibt 
11147m   [m^ifc^ei^j;    11112m,  374me,  5a,  488me ,  627am',    lV14a  :| 


654        (5.  ^o^mo^  A/s  v.  Humboldt  ©ntf  —  Sa 

^ntfte^uug  I  @.  X,  V<S9m  (au8  bell  55orIef.);  „(Siittviivf  (ju  c.  .^o^mo^)'' 
11396a  (tooii^luebeiib),  111359m;  QpücQ  f.  Slbfc^Iiiß  ||  (gvgebntf|c 
[=  ^efiilt.]:  bei-  ^echaä}t\n\(i  1119a,  lV4m  (i>ec.)  |  f^^ecieüe  ßvg.  ber  33. 
in  bem  ©ebiete  tc^uiifc^ev  Sii'c^eiiiiiug^n:  ift  ber  3ul;alt  lu  2;itei  toou  S3b. 
III,  (IV  II.  V)  Hl 3a;  [\ 4me,  13am]  \3a,  5am  (ftatt  ißb.  III:  53b.  III-V 
gctvovbeii):  (Siiileitimg  in[3-34],  lV[i3-i5J;  eiii3ell;citeu  1119a  J  it.  aus 
belli  @eb.  teüiivifc^ev  (irfd;.  eb.  aiiö  bem  teil.  2:i;eil  bev  :^l;t;[.  SBeltbefc^v. : 
Xitel  i)onS3b.  IV  n.  V  :||  (gifc^eiiieii  [=  ^iiblicat.];  itac^  bem  (g.  ciiicS 
Zl)dU  (tt)a8  gefd;evii  ift,  Ijiujufcmmt,  ^^ortjc^vitte)  [ügt.  beraub.]  111 5(i8m, 
644a;  lV215am;  feit  lllö68m,  Beit  III  97a  J  eifc^einiiuocu  {pl)\}i 
iiflü.)  [ögL  ßrgebn.]:  2Iuveil;iiug ,  Stuciiiaiiberr.  lV3e-4a,  13m;  ^etradjt., 
S)avfteü.  V5e;  (gifläniiig  it.  SSegviiiibiiug  111  Ö27am  (bleibt  aiiögefc^tüffeii), 
teüitrifdie  V23a,  33eifett.  lV211e.||  (Srftrebte^,  waQ  ev  evftvebt  ^at 
[:\:  Biuecfj  \\\625am,  IV3m;  \ 5e-6a,  8e,  17 e-18m  (iSm);  fel^leube 
(gtiicfe  üb.  ©egeuftaiibe  bcö  3iit;altg  [ügl.  imijoüeiibet]  Y[99e-103a],  %k\^ 
V5m;  g-ovm  [f.  l)p,  kl  5(vt]  IV 63m  (Seife  u.  %.)-,  V5a  (5tumiitl;),  17e 
((£ürrectl;eit);  fragmeiitavifc^  [=  apbovift. ;  ügl.  öefd^väuf.,  33üllftäub.j  11 
i44e-5  (liiert  a3üüftäiibiöfeit) ;  111143a,  5i7m  ||-  lüaö  bem  ^l.  fvemb  bleibt 
f»  entl)alt:||  frembe  iDiitttjeiliiUßcn ,  S3eitv(ige  311111  St.  [ügl.  I;aubfc^r.,  ^elfev; 
{).  Biliäre] .  . .  111624e;  IV21am,  132a,  466a,  8me:  Bruhiis  Y [106-119], 
Dechen  lV518am,  Goldriücker  U[115-8m],  HaJlmaiiii  lV[504m-6m], 
G.  Rofe  l\[469-473a] ,  Sabine  V[i20-5m]  f  fvembe  ©(^riftcii  [ügt.  @c^r.] 
I  @.  XlVa;  fr.  jteyte:  mit  ben  eignen  Sorten  gegeben  llUOPme,  122a  || 
©iiufefiifje  =  2lnfiil;riiiig^5eid;en;  ©aiijeö  f.  ^fiatiir,  Seit;  ©egcnftanb  11 
147m,  lDa8  in  ben  Ä.  gebort  f.  entbalt,  @eift  n.  ßiiu-cf  114me;  bas  @e- 
leiftete  111625m,  V8e;  geolcgifc^  lil617e  (St;eil),  IV 582m  (2lbfd;nitt); 
@e[e^e  f.  SiUxwx,  ©renjen  [ijgl.  43efd;ranf.]  lllG27am;  bie  ©rünbe  111 
488me  (gel/cren  nii^t  in  \\}\\),  ©ninbgebanfe  f.  ^lan  |  §anb)c^rift  Y  17a 
(ge^HÜft),  m  [Stbfd^rift];  I;anbf^riftnd;e  ä)^ittl;eilmigen  (bie  er  ton  Sin- 
bern  erl;artcn  bat)  [ügl.  fvemb]  I447e-8a,  IIl624e;  lV165a,  178ra,  398a 
(9-402m),  518am,  e-9ra,  531{e),  582m  :\  Reifer  [ijgf.  §iilfe,  fvemb]  IV 
:196m,  ftiifenroeifeg  ^erabfteigen  (im  ©aiige  beö  Snl;alt§)  IV4e-5a;  ^iilfe, 
iBeiftaiib  Y  16e-17m  (Bufchmann)  j|  3nr;alt  nnb  @ang  beffelben,  2)ig» 
^>ofition  [a.  n.  i:gl.  ^fiatiirgeinälbe  11.  ^>l;i;f.  Seltbefd^v. ,  bie  einjelnen  53änbc; 
tgt.  entl;ält,  Ofel;Ienb]  1  @.  Xll-XUlm,  49-50m  {378e);  II  5m-5,  50e- 
52a,  103,  135e-6, 148-,  11155e,  587e;  \Y3e-5a:  baß  Slüg.  beS  %  1194m; 
üon  inel;v.  ißänben  .yifamiven  lY 3e-4a  (I  n.  II),  4  (III  it.  IV);  S3e=« 
fc^ränfiing  [t?gl.  <^33cfc^v.]  111625m,  7am'^  grofjer  3.  (gr.  5Ibtl^eilnngen) 
UI617e  (geolog.  S^cil),  §evabfteigen  lV4e-5a;  9teic^tbiim,  ^Jicic^r;altigfeit 
lV3mil,  V(16m);  einjelne  %\^t\k  n.  «Stiide . . .  lV33e  ||  SrvigeS  Vißme; 
Älavbcit  lV3ra,  13m  |  Gräfte:  SJZifjtvaiten  ber  i?.  11395e-6a,  Bufammen* 
linr!en  ber  St,  IV94e:|  Äritif  f.  ^eiirtl;.  |  ^änge  f.  Sln^bel^n.,  ^Scfd^vänt.; 


(£.  jlo^mo»  A.'s  V.  Humboldt  i'a  —  Üb         655 

gecgv.  2.  \\  178a;   [laugjamei]    V4/h  {|bev  £efev  11  145a,  II[  G4e  |  pl. 

I  486a ;  III  (171e,  474m),  555a;  „meine  2."  II  27a;  HI  83a,  480e  ||  ?oB 
y22a  \Tlaa^e  1474m,  482a:  fra;i3üf.  II  117m,  Sciitef.  ®vabe  i\498am  J 
2JlatcvtaI  [iJßl.  9teid;t(;um]    V4a:   güüc  V4a,  e-5a;  rei(f)cö  IV  13m, 
9^cid;tr;iim  V17e  :|  „mein  ^ügiucg"  IV182a;  V5a,  9m ;  ä^i^traucu  f.  Gräfte, 
bie  a^ittel  111627a  (Bleiben  au«gefd;Io[fcn),   ä^ittbeihmgen  ?(nbvev  [f.  b^ 
fremb,  I)anb[d;r,]  IV 538c,   äRottc  [1232m]   dlaä)\\d)t  \  16a\\ ,  am  [Slb* 
Iel;niing];   i'iad^träge  [.  B'-'f^'ife^J   9kmen,  SScnenniingcn   W  597a  (fvembe 
beibehalten)  ||  dlatnx  IV15a:  „53::c^  bcn  bev  m."  IV3m  |  a(6  ein  ©angeö 
III  ;i79m;  -©anjeö  V3e,  5e:|   -gefet^e  111627a,  V  (5e ,  9e)  |  i8evl;ältni|} 
be§  SSer!«  3n  einer  9^atuvV^ito[c^I;ie  V[6-(Smj :  Unbcftiinnitlieit  n.  ©c^mievigf. 
ber  Slnfgabe  V6-7(7a,e),  tl;ecveti[c^e  ??.  \6e-7a  (eine  iinbeftimnite  2tnf> 
gäbe);  luievvetc^bav,  c^^  lag  H.  fern  [ie  31t  evftrebcn  V6;  biel)erige  Unfruc^t' 
bvivfeit  V 7e-(Sm,  13am  :|  -^Moceffe  V5e,9e;  rationelle  Siffenfcfjaft  V6am 
(nnerreic^bar),  ^eflcj:  y 5e-6a  j|  neuefte  [.  9Jefii(tate  |  D^oten  [=  5inmcrf.] 
\16m  (2500);   sg.  9iete   III171e,  196m,  417m;  IV94e,  112e,  545a 
(lange)  j  nuuierifd;  [=  B^l'M-  'Zugaben  V iöm  (iDiaffe) ,  (Elemente  III 
234m,  [ber  ©egennjart]  111488m,   iuül;er  gencmmen  U[435e.,   Ötejiiltate 
111575a,  4S5am-;   ^erl)ällni[te  111421a  (glei^  bavin)  :]   ibjectii?  f.  2)arv 
[teßung  j  ^lau  (®ninbgeban!c)  III  9m,  e-lla;  IV211e;  V3m,  5m-6a: 
S3efc^ran!iing  lll 627am,  \ 5m]   iva«  nid;t  in  il;n  gel;i3rt  III  627a  :|   ein 
berbefferter  Plinius  V22a;  ^ublication  [=  ßrfd^einen]  ber  S3änbe  V3e, 
M^lünm  [a.  ^nfnabnie]  V9e  (^er^flic^tnng  gegen) ;  9?c(^tfertignng  III 9w, 
VOme]  Ütcftey  f.  Dlatitr  |  9iegi[ter  (Den  Bulchmann):  über  e§  Y105me, 
einleitnng  \  [125  {127)-160] ,  bag  9teg.  felbft  V[I6i-@nbe]  :|  Ü?eic^tbiim 
j.  3iiba''t,  SO^aterial,  2;l;atiad;en;  9Je|nltate  [=  @rgebn.]  (a.  nnmerifd;)  III 
421a  (ber  neneften  n.  [id;erfton  gor[d;i!ngcn) ,  I V  5e  |  9iüc!bli(i :   anf  ben 
3*'»  S3b.  III  [625-630],  anf  bie  erfte  ^älftc  be.^  4»^"  33b.  IV2iie-2m, 
anf  ben  2*"'  Slbi^in.:  mi  ber  Sieaction  W 443e-4  ||  „biefe  @d;rift"  IV 
63m,  211e;  V70m;  „meine  (Schrift''  11232m,  282m;  IV4m  J  (S^riften, 
bie  er  ftarl  benn^jt  bat  [t\gl.  frembc]  111543'';  IV 73a,  414e-5a  ||  (gd;iuierig=' 
feit  [ögl,  UnternebmenJ  111625m,  V(5am);  fpccieü  f.  Svgebn. ,  bae^  (Speciale 
[=  (Sinjell;.]  IV  13m;  @prad;e  [i?gl.  5lu>&brn(f]  V5e-6a  (37e-i<Sm),  ©teüe 
111641a,   (Strenge  V  i6a»i  [Verlangen];  2;abcl  I1145me,  IM  7e  |  Sejt 

II  127m,  420a;  III  129e,  258a,  369a,  407e,  412e,  544a,  554a,  581e, 
619m,620e,4e;  Sejte  V  16m  J  Sbatfadjen  III  627a,w:  nid;t  gcliänft  V 
Ißm,  3«affe  ib.,  9ieid;tbnm  V 22a  i|  2:1) eil  [+  S3anb]  (f.  aftrcn.,  Snbalt) 
IV73a:  ber  geolcg.  III617e,  ber  magnet.  IV 649m  J  über  einjelne  2:l;cilc 
I  ®.  Xe-XIa,  IU45.||  Xitel  I60tj-62a,e:  geluagt  II14e,  1117.',  V14ara; 
Sinn  YUam,  nntDorfid;tiger  I49e  :|  Letalität  [—  Mgcmeinb.j  IV15a||. 
Übcrfe^er  (pl.)  V16m  (3ntlninm)  |  Übcrfc<^nng(en),  iiberfe^^t  1111096, 
V16m  (in  9  Sprad^en):  engl.  f.  Sabine,  fransö).  III  642e  jj  Unternehmen 


65Ö   e.  ^^OiSiuOiS  A/s  V.  Humboldt  Un  —  3;  ^off  —  £otI; 

IllOm  („mein  U.")r  625mil,m  (i(f)n)iengeC<);  Uuteviiel;miaig  f.  aüg.  :|  iiu* 
öiüeubet  [f.  fer;(enb]  Y 85m ,  99 ,  103-4a',   Uuücüfcuniiciirieit  111  5me,  9m 
(3iec^tfertigunß);  Uvtl)cit  f.  ^eiivt(\  |  ^Berallöcmeinenmg  [=  Mgeiii.]  I1164e: 
bev  5tnfic§teu  lY 3me,  Y5e  :|  [^eräubenmgen  nac6  bem  Snic!  ob.  (gv[d;eiueu 
eiueö  Xije'xi^]  (ücjl.  @iid;eineii)  ni641am,  3>er(n-eiti!iig  YlGm,  „ber  S3ei> 
faffer''  111359m;  25evftänbui|3  IV 3m  ($?eid;ti<]f.),  4m;  35ev[iid;  111625m, 
Vöa;  iBerüctlfümnmuug  Y18am  \  feine  ^ollftänbigfeit  [ögl.  fvagnicut., 
a^t)oriff. ,  S3efc^räu!img]  11 5ia  (fonberii  5lllgemeinl;eit) ,  144e~5  (mir  frag* 
meut.);  S3oüftänb.  in  gen.M[fen  (Sachen  n.  §infic^t,  in  einzelnen  ©egenftänben 
IV33e,  142am  :|    toorid/lrebenb  f.   Sntn.nivf;   ä>üvii)üvfe  gegen  baß  2Bev! 
V9m,  hjid;tig[ter  33ovivnvf  V9  (9?ed;t[evt.  bagegen;  m);  i)nlfani[c^  f.  51^- 
id;nitt;  äöeife  f.  'äxt,  govin;   baö  äöcitgansc  111 627o  ((ävfaffen),  IV  4m 
(33etvac^tnng);   biU^   SBevbcn   111488m  (geliert   nid;t  in  ifin)  1 1  ba§  2B  e  r ! 
m625m:   ,,bieie5  Scr!"   II  135e,  147m,  164e;  11112m,  101m,  175e, 
234m,313e,352e,421a,534(i,  627a;  lV33e,  215a;  „ein  2S."  111480e; 
ba§  2Ö.  i)üm  tox^moö  111627a,  IV  498a;  V13a,  89m;   „Serf  über  bcu 
^."  IV  15a;   „mein  Seif"   11128a,  145m,  398e.;  111  9e,  97a;  V14a; 
bielnmfaffcnbes  IV3m  :jj  SBiffen:   ©efammtl^eit   nnfre^McIS^Öfn  2ö-8  u. 
be8  beö  ^^(tertl)iini§  Il[480e,  bcr  bamalige  (2tanb^iin!t  beö  3Ö.  111612e-3a; 
^nftanb  be§  2B.  ob.  nnfrer  ^enntniffc :  aU^in  S3anb  gcbriicft  txMtrbe  Ylße-, 
3n  einer  teftimmten  ß^cc^e  111 359m ,  V  5m\\ ;  ber  gegenunirtige  cb.  ber* 
nmlige    IV  4m,  i4(§am  f  2öi|[enjd;a[t  111234m   (bermaliger  ^nftanb)  || 
3al):en  [=  mimer.]   111559m  (®orgfa(t  bavin)  |  ^e\d)i\i  [4?gl.  ^Ifcfürj.] 
lY  178am:  für  bie  t(.  Planeten  Y  107 am:  *  \Y MOe-la,  548a  ||  3eit: 
ber  5In6art.  [.  (Svf^einen;  (lange  S)aner)  ber  53earfceitnng ,  ^)(rOeit  Vl6all,a 
(üev|>ätet);  ber  S3cart.  ber  S3änbe  n.  %\)^\U  IV 21a;  bcv?  S)rnc!^,  ir>o  ein 
93anb  gebrndt  i[t  111400a,  611a;  lV649m,  Vl6e  |  ^eit  beö  (gvfd;eineng 
ber  S3änbe  n.  %\mU  111514m,  592a,  612e,  3a,  624e;  IV  122m,  V5a: 
53b.  I  V89m;  großer  3^^ilrf;ß"vanm,  llr[ad;  ber  35er3Ögernng  Y  4am\  gnr 
3cit  feiner  Stiu^arb.  ob.  be«  (Srfc^eincnß  III  97a,  421a  (488m);  nac^  ber 
3.  beö  (Srfd;.  f.  o(gvfd;einen  ||  3iet  f.  3\re(J,   aügem.  3üge   II395e-6a|l 
bie  3"fä^e  ob.  9?ac^träge  im  5»^"  58b.  V  [108-123]:  bie  3  aftron.  \?on 
C.  Bruhus  Y  [108-119],   ber  magnet.  f.  fcgteid;  J  über  biefe  3iif^^^  ^^ 
649m]  Y104m-5a,6-7m:  über  bie  3  aftvon.  tocn  C.  Brulms  Y  104m- 
5a,  6-7m\  über  bie  ^ngef.  Deränberte  (gteüe  tcn  Sabine,  tie  SSariaticnen 
ber  magnet.  g^eignng  Y  105a,  120-,  ber  3nfatJ  felbft  Y  120m,  1-3 '\\  3ivecf 
n.  3ier  [bgl.  (Siftvcbte.%  ^lau]  I18e;  114me,  136a;  1115me,  4e,  8m,  101m, 
234m,  359m,  488am',  Y8e,  9e 

*Ko/ßr-(Btxa^e  (tgvl-^ten)  11159m  ( foftbar  f.  SSaaren;  Äcf^en  f.  9?egie* 
rnng,  ©taat;  Kofter  (Lorenz  Jansfon,  beü.  Lourens  Janszoon)  11289e 
(33ud;brudfertnn|l  erfunben),  foftf^MeHg  U  2Slm  :\  Kosyurt  =  Kusy.  ^  kotaf 
(^Pfl.)  II  444m  I  ^ct\)  [f.  95n(!ane]  1445m,  V29m:  -felber  Y29m,  30a  || 


^0(3  ~  üxa]i  ma  657 

Otto  von  Kotz  ebne  (1787-184G):  iöeöleitev  JV387e,  526a,  584m  \  (Siit-- 
becfuiig^reife  [=  ^cife  ii[ix\J  IV274a,  287e;  „®iitbee!img§vci[e"  lV396m, 
bllm,522a,a  (^TtlaS  boii  Clioris)  :|  dtci]^  [=  (Siitb.Öf.,  SSeltitnif.]  1322m, 
IV584m;  @d;if[c  IV64e,  K/s  ©iiiib  lV431a;  Taal  erfticgeu  IY287e, 
522a  I  Umnach  lV274a  (Sol^löenid;);  3u[el  üci  U.  lYSoäme,  517m  :| 
2BeUiiiii)ej3liui3  [=  9iei|e  iif\v.]  lV387e,  2  ilB-eu  IV64e  1|  Äou/a  (Äleiuaf.) 
lV567m;  Kovanko  IV70e  (magii.  ^ee().  iii  PeUng),  =  Ko wanke  IV 
189a  (inaßii.  Siblw);  Kowara  (afr.  gl.,  =  i\%er)  IY377a;  üfose/niÄ-Öeftciu 
IV474»i,  ^-fev  2:(;al  IV 470a  (2:vad;Vt) 

^rad;en  (=  @e!vad;)  [f.  ^ulfaiic]  III  610m,  623a;  lV534am;  leifeg 
I205am,  mitevivb.  1216a  J  fvad;eub  [f.  53(iij,  S^üimev,  Söd!e]  I36Ia 

^röft  (ÜOV3.  in  bei- 9?atuv)  [[.  (für  sing.  u.  p].):  Stiijiebmig,  I^elvegciib, 
Oiubcnb,  elcctriid;,  (Svbbckn,  Sinicrc^^  bev  (Svbc,  gcntvol)r,  o^-'iff'Ö/  ©emütb, 
©rabitaticn,  f)el3eiib,  I;cvijLnitaI,  -^crtpiUat-,  iiitcdectucK,  2[)cagnet,  mag* 
iictifc^,  9[)?fltevie,  a)Zetaß,  Üiatur,  ^flaujeu,  pf;V[ifd;,  ^.^riitouifc^,  tele[cc))i[d), 
tvcmieub,  iöevtical-,  iöctfer,  ^ulfaiie,  i^ulfauifd;,  äßelt,  äBiniber,  äBiivf] 
^.  (triö,)  11119m;  2t.  (a«g.)  1236a,  268m;  I1382e;  HI21i.',  23all,  268e; 
IV 9m,  96a;  eine  tcftimmte  11103m,  333e,  382e,  594am;  I1123e,27a, 
30a, e,  31e,  32e-33a,m,  4:5me,  629a ;  IV  155m,  488me ;  N llam,  21e  J  plnr. 
Gräfte  {{)l\  in  bcr  9Miiv,  im  ScItaU)  1 10a,  56m,  173mlll,  8e-9a,  2ö7e; 
II  179m,  238a,  251a,  7am,  400e,  449m;  III  lle,  17a]\,  25e,  33m,  34am, 
52m,  431a]  IV 93m,  222m  \\:  3ii[äijc  (sing,  ^vaft  buvd;  *  tej.,  plur. 
Prüfte  ift  I;eiT[d;eub;  compos.  ^vaft-):  a6ucl;nicnbe  Y16a,  iicd;  r.id;t  nuf- 
gefiinbeu  V2ie*;  \iä)  au^gleid;enbc  III278e,  379m  ||  -äufjevung  [[.  (gtcffc, 
Sulfaiie]  I40m,  170m,  209a, 235a,  6m,  311m;  IIl5a,626a;  IV63a,  220m, 
268üm:  @täv!e  IV212e  |  pl.  -cu  I  52m,  81a,  205e,  268e;  III  I3ell ,  IV 
10m  II  kitü ordnen  IV6a--5=  (\vor;nt  Bei),  l^i[bcllbe  IV459a;  eoiiflict  I  98e; 
III(34m),  S95m  (431a)  I  eigne  (sg.)  11238m,  341e-2a,  397m:  bnvd;  e.  11 
89a  ;|  einerlei  IV213a*,  (giufad;I;eit  V8e;  clnft  ifd^e  II26m,  168a,  237m, 
311a,  443m;  IV 455m;  entbedte  [t>gl.  aufgcfnnben,  neue]  I  XVe  (uenentb.); 
gntn^icfümg*  I385e,  II  235e  |  evljaltenbe  II353e;  Svr;nrtnHg  bcv  Stx*  V 
12e-13a,  21e  :|  (Sil)bl)ung  II53e,  fid;  crneuenbe  1371m*,  goi[d;en  iikv  [ie 
I19a,  freie  I  79m  (u.  geBnnbenc),  ein  ©anjcö  I39a,  gctnnibene  f.  freie; 
geBeinmiiiöcü  linr!eub  I19-20a,  -i^cKe  1 6e-'' ;  genieinfaiiie  1162m,  3iir 
©efc^iimib.  IVlöOm*,  ©efc^  IVlöOam,  gcftaltenbe  III25e,  gleidjfi^nnige 
1162m  I  ©rnnbfraft  [f.  Materie]  11121m;  IV48e  (tpvimitii^c),  57ni 
(einige);  -trafte  1152m,  l[148me  (bc§  nienfd;!.  ©eiftci'),  III31am  :|  ipar- 
monie  I  49m  ||  innere  sg.  I83e;  II  341e,  397n);  lY213a;  pl.  I  25m, 
87a,  180e;  II  I8e,  353e;  111379m  J  inncvIiAe*  I  385e,  II235e  ||  Ontcnfität 
[f.  magnctifd/j  I282e*,  -Siit.  I310e;  ivbiid;)e  il61e;  II13Pe,144a;  Äcnntnijj 
V6e  (Oefd;ran!t),  !oSmi]d)c  111596c*;  Icbenbigc  11  137a,  267a;  V13a*; 
maa^S  I40:fam,  433'*;  m2Ie*;  nuidUigfte  IV536a*    9D?a?imuni  I  313a*, 


658  ^raft  Wie  —  Krater  'liu^h 

mcc^aiiifc^e  V12e*,  meiifc^Iic^e  1153e,  SD^i^vaiic^  I  69all  |  neue  [bgt.  enN 
tecfte]:  iverbeii  evfamit,  enttecft  icerben  l[400e,  III  24m  i]  crganifd^e  1 
208a,  II90e*,  III35e;  ^robiict  IV82e*,  Siic^timgeu  IV19m  |  fc^affenb(c) 
sg.  I(386e);  II  9a,  90ra,  218ra;  -te  pl.  I168e(367a),  II 72a,  III25e  :1 
[imilid;e  I30m;  ©viel  I  85e,  164e;  II353e,  III  278e  (312m);  (Streit  f. 
(Souftict,  ©tiiHum  1 171a,  (Stiftern  IV211e  |  Xototfr.*  [f.  1;:^.  niaguetifc^] 
I193a,432e;  totale  Äv.*  [=  maöu.  3nten[.;  f.  ib.]  IV 74a,  i55a  ||  2: reiten 
I21e,  32m;  11311a;  ftitte«  lUOOe,  IV458e-9a  J  treibenbe  I87o,  367a; 
II353e;  III  6e  (25e),  371e;  IVl2e,  16me\\,  211e,  294m;  trcibcnb  1261m*  || 
nnk!annte  1 224m,  II  {400e,  431a) ;  u  n  t  e  r  i  r  b  i  [  ^  e  1 244m  (311m),  320m ; 
11392m,  lV458e-9a;  Untersuchung  IV45e*,  unberänberlid;e  Y21e,  -toev- 
änbb.  IV 90m,  i^erbeerenb  I  217e-8a  |  iBcrt^eihing  IV60e;  -i^ertb.  Il372e, 
IV87a  :|  melfad;e  111431a  |  uralten  I367e,  11378a;  2ß.  179m,  162m- 
IV16e  :|  bee  äßeltattt^  11137a,  im  Söeltaü  11138m  |  mirfen  111268e,  S. 
I6m;  linrfenbe  1164m,  111431a,  IV  15a,  V8e;  Sßirfung  lV221e*  :| 
3at)l  I31m  (ob  ergrünbet?),  III25e  (nic^t  erfc^Ö|>ft);  ^erjctinibe  IV459a; 
jerftörenbe  1224m,  II 72a;  3^'[^"^"^en[;ang  11137a,  11114a;  3in'«i""ien' 
n)ir!en  I  3m,  5a,  39e,81e;  II  23m,  135m,  8m,  267a;  IV3e,  83a,  96e, 
211e  11—  fräftig  [[.  S)arfteßung ,  ©eifter,  ^ülföniittel,  3uftrunieut,  mittd] 
adj.  1164e,  241a,  250m,  270m,  343m,  7m;  adv.  II  94m,  289a  J  fraftigenb 
III  41e,  Kräftigung  ll281e 

*Krafto  =  Saghalin ,  ^xal)n  IV 299a,  Kralmer  (Leop.  Heiur.)  I  78e 
(Ennius,  „ri3m.  @taat§-9?etigicn"),  Kraka  f.  Ulf ;  Krakau  lUdOn  {mcw- 
golcn),  344all  (Copernicus);  III  155a  [^erf.  'ca]  \  Guft.  Kramer  (geb. 
1806):  StraboII438e,  III  106e-7a7 Kr  a ni c^  (©ternbilb)  111132a:  @terne 
(gruis)  III  138e  (a),  9a  (,J)  ||  Äranf  en-:  -anftalten  II  96m,  -hanQ  II 
315a  Jfranffiaft:  er{)cbt  li285e,  D^eigung  1 178m  J  Kranfbeiten  IV 500m 
•llKranj  [f.  3nieIn]IV277m,e:  leu^tenber  111389e,  Iid;ter  1 413a,  -föin* 
bertnncn  11134a  :|  J.  L.  Krapf  IV377m  (Kignea,  afr.  33erg),  Steph.  Kra- 
fcheninnikof  IV  389m  {Kljutfchewfk)\  Krasnaja  Jarki  lV206me  ob. 
Krasnojarfki  1441m  (in  @i6ir.) 

Krater  (i^crj.  ber  S>ulfane:  eig.  2Iuf njurf^Kr. ;  aber  auc^  aöe  Sorten:  f. 
Sln^bru^-,  (Srbcbungg-,  (Eru^ticnS-,  (Syplcficn^-,  ©i^fel-Är.;  Krater  o^ne 
SSulfan  f.  25)  (üerfc^b.  ®i|^fe^Ö^nungen ;  bcm.  D^atur)  [f.  2lugtünrf«-§ügel, 
-Kegel;  3ufeln,  ^a'oa,  -ftrcme,  2)^onb]  l[240am,  e-2m]  2a,  450m;  IV 27im, 
327-8a,616m',  V38e;  ein  beftimmter,  eines  beft.  25ulfan8  (auä)  in  @egb.) 
[togl.  ©egenben,  otine  23ulfan]  1215m;  IV52im,  3a,  344me,  5,  362a,  420m, 
535m,  607aTplur.  Krater  (geh)i5bnl.) ;  bisn.\  Kratcre:  I448e;  IV 
276a,  372a,  515a,  591a,  611e;  beftimmte  [ögl.  ^tufjäl)!.,  ©egenben]  IV 
S27m-5a,  572e  II  3uftt^e  (plur.  burc^  *  bej.,  compos.  Krater-):  !-äl^nIid^ 
IV347m,  448a;  alte(r)  [i?g(.  nra.]  IV 509a*,  570a;  !-artig  111506m;  IV 
162e,  381e;  [Siufääl;!.]  Ul  509e-510a  \\  5lu§brnc^  IV426e*  |  5ruebrüd;e 


Ä\ater  ^lu^b  —  (g  659 

aus  iF)m  1239m,  IV  589m,  V24a;  21.  nahe  Mi  I  245e  f  5ru&6nid;-Äv. 
[=  ©nt^^ticiK^-  iifir.]  I  225a,  239a;  IV 241m,  424m  .||  aitögebvannte(v) 
[=evlcid^eu  ufm.]  IV  321m,  404a*  413a*:  [in  ©egcubeii]  IV437m*,9a*, 
441m,  540m,  591a*,  2m*  ;|  auöftcßeii  [.  Slueiinhfe  ||  Siii^lvüvfe;  \i>aQ  er 
aueliMvft  (lV572me*),  au^fteßt  I243e,  5e,  401m;  IV 353a,  423a,  532m*; 
V39a,  43a,  45m*,  75m^  J  5{n  e\üur[S-Är.  (ber  eig.  Ar.)  l\318a,  559m 
II  üaia(ti[d)er  IV  591m,  S3egviff  f.  D^atitr,  -Bevöe  IV352a;  [S3cfd;affent)eit, 
(Si9eii[cf;aften]  (f.  oiic^  Bei  DIatur)  IV398e,  404a,  416e,  424e  ||  «Boten  I 
240e-la,e;  l\271me,  327m,  391e,  416e,  616m:  -fläc(;e  IV616mll,  ger^oBen 
IV 616m  T  -Bobeit  I  241m;  lV229e,  299m:  im  mmit  IV616m  |l  v^'reuu* 
lirimg  lY 283e-4a  \  (auffteigeube)  S)änU^fe,  3)amvf  (.  . .  V24a)  aiiS  bem 
Ar.  I241e,3e;  IV318m,  541e,  616m;  V43a:  -faule  lV420m  :|  Sefiu. 
f.  92atur  I  2)ur^me[[er  111509m,  e-510a:  gro^e  lY 616me  :|  (Sigeufc^.  f. 
S8e[(^aff.,  dlatnx;  eigentlicher  IV539m,  eingeid;nittenIV401e*  (tiefe.)  |  einge- 
[türster[bgt.  (Sinfturg,  dtanb]  IV  351m,  440m,;  Im,  539m  (tr;eitoeife);  (Sin* 
flnr^  [4:  eingeftüvst;  ögT.  jerftcvt,  3evtriinimernng]  lY  283e-4a,  -©iuftnrg 
V  29m  1  (nod;)  e  n  1 5  ü  n  b  e  t  e  (r)  [=  tl)'ätuyx]  IV  283e ,  9a ,  322e,  514m* ;  V 
47rae;  nid;t  ents.  [=  erlofd;.  ufii\]  lV373am,  426m*  :|  ©rbBeBen  am  Ar. 
(üeine^^  fortbauernbe^ ;  oft  tvieberliolte  (5ifd;iittevungen)  IV 216a  [229m-230m], 
599e  II—  (Br^eöungö-Ärater  (mit  UnüiHiKung  beS  S5ul!au§  lV271e,  =  cal- 
deira IV 580e ;  f.  Bef.  9?at uv)  [f.  2)lonb]  sing.  1 254dl  [5-6ml  6e,  7m,  252e,  6a ; 
IV 271am,e  [2m],  7e,  318a,  539a,  552e ;  ein  Beftinmiter  [ügf.  Stiifsäf)!.]  IV300e, 
366m,  372a,  427m,  516amll,  552e,  634e  J  pl.  (*)  -^-ater  1 235e,  251e;  IV 
268a  [515m-6ml  5e;  -tratere  I448e;  IV275m,  7e,  516a  ||  3ijf.:  [Srufsäl;!.] 
(\?gt.  sg.,  @egb.)  \Y515e-6m,  580e-la ;  Hu^Bvuc^-Äegel  au§  ii;nn  IV 409e ;  waQ 
er  auctDivft  IV366m,  gegen  5IuC-linufg-Är.  IV318a;  33egr.  f.  9^atur,  53erg 
in  feiner  iO^itte  IV27im,  SSilbnng  f.  (SntfteB.,  dentrnm  [=  2)2itte]  lV516a, 
el^emdiger  lY 366m',  (5ntfter;ung,  S3i(bung  l[235-6m  (n.  SBefen)];  IV 
27iam,  352a  (oI;ne);  [in  ©egenben]  (Dgl.  arufjäl;!.  ufii\l  [ V  5i5c-öm,  580e; 
[®ef(f).]  IV5i5me;  grcBe(r)  IV213a*  372a;  2ata[treme  IV 272m,  7e;  im 
gjieere  lV5iöa;  Wük  [=^eutr.]  IV271m,  9Zam:n  IV515e-6a  |  ^atnr, 
äßefcn I  [235-6m], 270me  [2m] ;  IV 277e*, 515e,  6a,  539a :  [3)efin.]  IV27ime, 
»)evfd;iebeu  i)cn  ben  eigentl.  35nlf.  [i?g(.  °iBulf.]  IV5i5e  :|  Serge  oBne  ®. 
[ijgl.  (Sntftel;.]  IV272e,  ^Janb  IV277e,  fd;I?ner  IV516m,  [@d;rift]  IV5i5m*, 
mit  @een  IV515e-6a*  |  nmivaüte  (pl.)  IV278e,  352m,  5m;  llmwaU 
lung(en)  IV 2öSa,  272m, 4m, 330e-la, 366m  (^crftört),  580e-la  :|  nid;t33ur- 
fane  lY270me,  aBer  toulf.  f^ovm  IV278e;  Söefen  f.  9^atur  — 1|  (grrend;tnng 
((endetet ,  £id;t)  [ögt.  Ieud;tenb]  IV  {298am)  532am,e ;  e  r I  c  f  c^  e  n  e (v)  [= 
an«geBr.,  nid;t  entjünb.]  I V 276a*,  407a,  4iea,  422a*,  öe*  (SD^enge);  @r- 
l^ütt.  f.  (SrbBeBen  ||  @rn))tion§-tr.  [=  ern^tiö,  SIiu^Brud)-]  (f.  (Sr.Äegel) 
1168a, 452a;  -^-atere  IV547me  J  =  eru^tii^e  IV415m*(einft),  (Sri;^)tito-Är. 
IV 439a* -11  Sj^)Io[ion§-Äratere  (pl.)  [=  3)?nare]  IV275e-ea,  280m, 


660  Rvakv  g  —  mar 

2me,  519e;  fern  i:üu  l\600e*  (5(ii6t)vii(^e),  gramiiie  (awi  b.  Äv.)  \Y  532am 
I  govm  I  240a;  !-fi3vinig  IV  257a,  271m,  41  le  :|  ©aö  an«  b.  m-.  IV458e 
(tDeuig),  -©a[e  IVö02e;  [iii  ©cgeiiben]  (üßl.  Beftiiuinte[vJ,  a.  aiu^gek.; 
f.  feine)  IV404a*  426m*,540m,  567e*,  613m  ||  ®i^f  eI-Äi\  sg-.  IV 285a, 
327a,  353a,  373m,  385e,  417a,  441m,  458e,  539m,  552m,^589m,  600a, 
Im;  V38m;  pl.  lV289a,  352m,  416e,  600m;  V45m,  75w  J  ^x.  be§ 
©i^fclö  IV 590a  :||  gvc{3e(v)  [i\Si.  imgeF).]  IV291a,  527m-Sa*,  374m,  5a, 
424e,  589e,  616me  J  ©riitje  1240a,  lUöOOe-ölOa',  lV527-Sa*,  7a  (55ev* 
^altn.);  -®v.  lV327e  j|  -r;i5lje  V43m;  [\va§  im  ^x.  ifl,  Sul;alt]  lV375m, 
404a,  41 6e;  ba3  innere  IV 334m,  3uftvitmente  IV 334m  (im  Ar.),  Dl;iie 
Äegel  IV5i9e;  !cin(c)  ^x.  [ügl.  or;ue  u\\v.]  (in  ©egeuben)  IV374e,425e, 
€-6a  (Ur[a(f)),  591a* ; !  I  e  i  u  e  (r)  Hl  510a* ;  IV  347m,  385m*  (an  c.  23unan) ; 
Üage  IV539am;  iüaDaftrömc  anö  b.  Ar.  [[.  1;^  *2ai)a  njti?.]  IV540e,  613m; 
Icnd^tenb  [ögl.  @vlend;t.]  I  241e,  2id;t  f.  ©rlend^t.;  f-IcS  [=  oI;iie,  fein]  I 
270e,  V55m;  2nft  [f.  9^atnv]  I  248am  (Einbringen);  SSnlfan  mit  mcl;* 
reven  Ä-en  IV 276m  (3),  287a  (5),  41Ge;  SD^enge*  I V4i 5m,  42Öe  (2000); 
Snifane  mit  ^r.*  1256a;  IV572am,  405e  |  DIatnv,  Sefen,  ©igenfc^., 
SSegv.  (IV60Üe)  IV2iim  (33evHnb.  mit  b.  $?nftfreie):  [S)cfin.]  IV  271  w, 
426e  :\  dltUn-^x.  IV616e,  nenev  IV(540e)  1|  offne(v)  IV373am,5a,439a* 

I  -Dffnnng  I  240e;  IV258e,  261e,  570a;  Ö-en  IV 539m  .]|  cl)ne  ^r. 
[=-tog,  togl.  fein]  (53evge,  SSnlt.)  IV 2<S5a,  385a,e;  |3avafitiid;er  [f.  2)?onb] 
IV616e,  permanente  I  255e*  ||  9Unb  (O)  I235am,  II53e;  lV298m, 
573am;  ^anber  (*)  I241a,mll  J -ranb  I241e,  3m,  279e;  IV298a,329e; 
-ränber  (*)  I  235e;  IV412a,  7e,  427me,  490a,  511e,  4m,  605m  j:  (jn  allen 
formen)  am  IV  216a,  eingeftiivjt  lV0573a,  .^ö&e  IV  526m*  (bevänbert), 
©galten  1245m*,  toeränberlid;  I0242m*  jerftort  lV427e*,  zertrümmert  V 
29a*  :||  9hnb-^r.  IV616e  -H  Dfand;  (anS  b.  ^x,)  IV 401m;  rand;enb  IV 
388m,  400m*,  441m  :|  dldl)e  IV426m,  -dl  IV278m;  vnnber  IV327m  | 
(g^lnnb  IV  345a;  ©c^üinbe  I241e,  IV327e  :|  fecnnbärev  IV 418a  ||  -jee 
IV 285a,  386a,  537m,  559m;  V41e:  Ijeißer  IV 404m;  barin  ein  Krater  IV 
287e,  522am  J  pl.  -[een  IV353me,  7e,  386a,  509a;  V42mlle  :||  Krater  mit 
c.  ®ee  IV275e-6a,327e-8a;  in  e.  @ee  IV525eJ®ecn  im  Ar.  lV539e 

II  @eitcn-Äv.  111545m;  IV360me,  4:/5a  Jj  @^> alten  I241ell;  -)>a(tcn  I 
247e,  254a  J  «Spalte  IV459e  ||  2ermtnat-,^r.  IV418e ;  tliätige(v)  [=  entsünb.J 
IV 323a,  416a*  (friit;er),  590a*;  V30a;  [2r;ei(e]  ]Y271me  ||  Siefe  I 
240e-la,m  (nngel;enre) ;  IV328a  (grc^e),  541m  J  tiefer  [togl.  eingefc^n.] 
IV 539m  II  Srad^tjt-^r.  IV 440m,  über  bem  ^r.  V24me,  nm  ben  IV 445a, 
mmvaüt  IV448a;  nngelienrer  IV  327m,  549a;  nuter[eei[c^  I  4.54m ,  nralter 
lV391e-2a,  Ser{)äItniB  iy327a  \  Ar.  ber  35nlfane  [f.  über!;,  ben  5lrt.,  f. 
5(nf.;  f.  mer;rere,  mit,  c^ne  n.  a.]  X  IV611e;  Äv.  [ül;ne  SJnIfan]  (togl. 
otegct)  IV 374m,  5a,  7m  :|  -mU  IV 616a  ||  iffianb  IV 575a  (634e),  SÖnnbe 
1256a  I  -n>anbc   IV284a!l ,  303m:    Berftönmg   IV2S,9e-4a  ||  -Sävmc 


Jlratev  3i5ai  —  ^Ireio  allcj.  661 

IVöTöa;  aBaffev  IV539m  (mit  iaJ.  gcfüUt),  GOOm;  Sefcu  f.  Diatur,  SBcIfcii 
iibev  if;ni  IV246e|3aM  ).  mel;reve,  2)^'nge,  5ii^ei;  jaOlIoje  IV4i5m*J 
3evftövt(ei)  IV345e-6a,  7m,  425e*;  ^evtvümmevuug  [üj]I.  (Siuftuvj]  y29a 
:|3tutn*  lV540e,5['0a 

fvaitö  IV424e,  480m:  -I;aarig  II  194m,e  J  häufdu  [i.  mtzx ,  ©eile] 
n  194e  (bn§  §aav)  :1|  Äraiit  [[.  @ce]:  f-bebccft  1156a,  89m;  IV47e; 
[(gutftef;.]  U365ajpl.  Äväutev  (aiid;  in  comp.)  1304m;  II  37a,  57a: 
b(iil;cnbe  II28m,  57a;  -Imd;  IV170m;  pße  II  28m,  96a;  -fliüe  II  18a; 
ije^eiligte  lUlm,  ^ol^e  II19a,  -tunbe  [=  ^otanü]  Il56m,  iiiebeve  II  96a; 
@aftfü((e  II92e,  |aftreid;e  II  19a 

Äveb«  (@tevnbilb)  (lat.  cancer  111236m)  [f.  SSenbeficitS]  |:  Äri^Ve 
(praesepe  111369a)  II356e,  368e;  mi79m:  9?ckl  [c(\,\.  OD^ctel]  111316m, 
335e;  @tevul;aufeu  111369a  J-9Zekr  [i^ßl.  o^iip^Je]  111331a,  356a,  362e-3a; 
^JleOelfteviie  111315m  :(  praesepe  =  ^n|)|>e  Ij-  i.^eväiibev(.  Stein  [a.  R,  Sj 
ni236m,  ©teriifjaiifeu  f.  °Ävi^^|>e  J  ciuselne  Sterne  (:  j^  I152e:  2^ov^e(ftevii : 
(llem.  I11643e,  \119m\  breifad^er  Stent  1 152e ;  111291m,  302a,m;  Uui' 
lauf  I152e:|  ,  S)c|.>|>elfteni  ni299a;  R  (mäubcri.)  l!1243e,  250a',  S 
(\)eräubevt.)  III  245e,  251a  \\  %{)\txlxz\^  III  16Im  ||—  Kic.  Krebs  =  Kic. 
de  Ciifa 

treibe  [oft  in  compos.]  (ijßl  cvetacifd;)  [[.  S[>?evöef,  Saiibfteiii]  I266>, 
301e,  mim\  V68al|^uf.:  !-avtig  IV256e,  bcbedt  1263a;  -Bilbiiitg 
[=  gcrmat.]  1467a,  488a;  V(73e  gfeid;  in  Säubern);  burd)fe^t  1274a, 
-Spod;e  I300e  I -Formation  [= -tn(buug]  1278a;  IV294m,316a;  V 
68a;  gormat.  I  4e7m  :[  -getnibe  1290a,  |>ecif.  ©eUMd;t  IV163e,  unter 
(Sranu  1263a,  jenfeits  I  282e,  iünger  nia  V67e,  £id;t  111397m,  -2)?eev 
I301e,  oBere  1292a,  ^franjen  I297e;  ^cIvtrHiIamien  I27e,  289rm  \\ 
-fc^id;ten  1277m,  289m:  (etJte  1294m,  okrfte  1256a,  üOer  V(68a)  f 
-ld;id;t  11141m;  [^r.  al8  ©d;id;t]  IV  165a  ||  -tr;ei(d;en  I4j62e;  2:{;iere  barin 
[a.  m-ftein.]  I27e,  -tliiere  V68e;  iiOer  berI289e,  V(68a);  Unnvanbtuug 
[=  l^ertraub.]  I462e;  unter  ber  1289a,  untere  1292a;  i^erfteinerte  Steilere 
I287e-8a,  9allm,  290a;  i^ertranbelt  [=  Umivaubr.]  1277m 

Carl  Kreil  (geB.  1798):  „(Sinfl.  bcr  SH^en  .  .  ."  IVl82a  ||  magnc- 
tifd)  IV 77m:  (Sinfl.  be§  9)?onbe«  auf  bie  2lbn.\  [i>gr.  c>3}hgnet.]  IV 77m 
[52],  177m,ö45e;  ^ec65.  IV77m,  128e,  648e;  Sntenf.  IV182a,  ^raft  IV 
77m,  UugeiDittev  IV128p,  Sßariation  IV 74e  J  ßinft.  auf  iDhgnetigmn«  IV 
75e-77a  (be§  2}Zcnbeg)  [i^gt.  magn.]  |j  HJJonb  f.  maguet. ,  SJJagnct.;  [^erf.] 
IV  77m,  ©terufc^nuppen  I  403e 

S^teiÖ  (auc^  in  compos.)  [f.  (für  sg.  u.  pl.):  33a^n,  SBcttjegung,  S3reitc, 
(jcjeüfd^afttic^ ,  ^cfifc^,  2e6en,  magifc^,  D^itnr,  ^lanetavifc^ ,  Umlauf,  un* 
tDiffenjc^aftltc^,  üöiffcn]  ST.  (eig.,  and;  geometr.)  1206m;  111114m,  122m, 
176m,  400a,  455m;  lVl88a,m;  33.  (bilbl.)  (=  S^clu^)  II  99m,  337a  J 
plur.  Greife  (burd;  *  bcj.)  %  11353a;  IIIll4m'l,  566e;  33.  II275e,  Illlöe 


|J3uf.  (3111  fceibeu  53cb.) :  at^gefc^Ioffencv  111630a,  bm-d;Iaiifen  II89m;  (Sin- 
trieilitng  lY  187e,e  (in  360,  in  100  2r;ei{e);  engc(r)  [ügl.  ireitc]  II 89m, 
171m,  251a*;  in  fic()  eting  evneiievnben  ^-en  I32m*  |  evli) eitern  II144e, 
162a,  337a;  [ic^  e.  II  255e  :|  ci-ccntvi[(^e*  11352a,  3e;  favl)ige  11185m*  || 
-form  [f.  äJZcnbj  111505m:  il;r  nal;e  III455e,  fid;  nar;evn  111457a  f 
f-förmig  [[.  SSelDegung]  111352a,  VlOm;  ^-!cit  111428e  |I  ge[d)(o[fen(e)  1 
206m,  III5a*|  9roBe(r)  11218a,  111147m*;  größter  I93m,  157e;  III 
181ell,  2a,  5m,  334e  (5a);  IV  102a  :]  [nm  ^ininicl]  11197m*;  I;cr;ere*  I37a, 
111145a;  im  Ä-e  III619e,  innerer  111630a  j  -lanf  1137a,  327e;  II139e; 
III  12a,  43a:  elüiger  Ul626a,  IV12a;  in  [id;  fcI6ft  3itriic!!el;renber  1 185a, 
206e  :[  f-rnnb  Il508e,  ni332m  |  n)eite*  I6Ge  (ii.  enge):  in  iveiten  Ä-en 
III  9m,  V16a  :|  [öon  SBeltlör^ern]  III  466e  ||~  frcifcn  (öorj.  Don  SBelt- 
fi3r^ern,  ©eftirnen)  (4:  circnlircn)  [f.  äRcnb,  ^faneten,  «Sonne,  ©tevne, 
Sßeltfor^er  n.  a.]:  2leroIitl;en  I123e,  ein  gliiß  IV 537a;  nm  etlraS  (einen 
Sßelt!i3r^er  n.  a.)  II327e,  502e;  111282a,  349e,  372m,  409m II,  422a;  [\jcn 
2BeIt!ör^ern,  ©eftirnen]  I88a,  94a...;  II  343a  J  bog  Greifen  I91m; 
III264e,  2&la,  307a,  342a  j  f  reife nb  (kf.  53eb.  =  rotatorifd;  f.  (Srbbeten) 
[f.  3)o^^^eIfterne,  Planeten,  ÜJing,  @onne,  ©terne,  2öelt!i3r).^er]  1 330e: 
eüi^tifc^  I248e,  ber  £)!eano6  [=  Seltmeev]  11181a,  ©toffe  I57m;  [miU 
!i3r|)er]  I  77m,  86a,  88e,  146a,  178a;  II  267m,  347e,  350m,  3m,  368e;  III 
4m,  35m,  282e,  431m,  461a;  V3e-4a;  SBeltmeer  [=  Dfeanot^]  11175m 

Kremsmiinfter  IV  131m  (magnet.  ©eoB.),  Kresphontes  (beö  Euripides) 
II105e,  Kreßowfk  (ßulUu  auf  Äamtfd;atfa)  l\391e 

£'rcU3  (and;  in  compos.)  2t.  (geJt*.):  im  alten  5tmerifa  111486a  ||  -fal;rer 
IlSöam,  319m:  dom^afi  11319m,  IV51e;  [3Serbinbnngen]  IV51e  J  -fal;rt 
[=-jiig]  II  36a  II  ba^^  r;eilige  II  61a  (2anb  beö  l;.  ^r.);  i)cn,  an  Äird;== 
tluirmen  11373m,  IV 57m;  3eid;en  III  486a  j  -3Üge  11469a,  -jng  [= 
-fatn-t]  (°°)  II467e:  ©nfliiB  auf  beutfc^e  S)id;titng  n.  S'kturfd^ilbernng  II 
[35e-3ö],  54a;  ©efc^i^te  1404a,  -^^fd^reiter  11453a;  2Birfnng  [=  ßinfl.] 
II  54a,  3eit  II  191e  — 1|  8.  Äreiije  (Sternbilber)  II  330e-la  ||—  d.  baö 
(füblic^e)  trcuj  (©ternBilb)  [geirol^nl.:  fübl;  Bloß:  Äreiij  I  89a,  III 
351a  .  .  .;  ©übti-euj  II  331e]  (lat.  crux,  gen.  crucis)  I  12m,  89a;  II 
[330m-3m,  5r.  485e-7m];  III  143e,  158a,  185am,  7a,  346me  ||  Juf.: 
ftar!e«  2id;t,  ©lanj  teim  Slufgang  III  212e-3a,  555e (352a),  56öe;  5(nf' 
lüfnng  111264a  (fiinftige);  SSenennnng  [=  9Zamen]  II  35iw-2a,  Iin5<Sa; 
jnr  58veiten-53cftimmung  III346e,  361e;  Xf)dl  beö  Centaur  111174m,  (Eiih 
minaticn  111158a,  fd;n>arjer  gfecf  =  ÄofifenfadE;  giiß  II331am;  III185a,m: 
geneigt  f.  ©tcüiing,  [@efc^.]  II  [330m-3m,  5t.  485e-7m]  |  ©eftalt  IIl 
264a  (anbert  fic^),  346me;  =  ©eftaltiing  II330e,  111158a  :|  ©laus  f.  Stuf* 
gang;  ^immeUn^r  II 332m, 4S6e-7m (7a);  Äolitenfac!  ob.  fd^iDarjer 
glecf  111345m,  350e-la,m,e,369e,  370a;  ftarfeö  Sic^t  f.  Stiifgang  j  iO^eri* 
biau:   bnrd^   ben   W.   ger;enb   11487a,   III346e;    -tjöt^en   III  346e   :| 


^reua  mi  —  Kronos  663 

2)HIcf)ftrat5e  III  182m,  5a,ni,  6mll,  9m,  212e,  4a,m,  338a;  \v\x  nöficr  I 
157m;  Spanien  [=  93enemi.]  111174m,  346e,  361me;  fein  9Met  111327a, 
^lauetar.  9^eBetfrc(f  III331e;  dl\d)tm\Q  [:|:  @teüuiig]  111158a  (Sed;fel  bei* 
SftOr  ^"f  II  552am,  fenfved:;t  f.  ©temmg;  @id)tbavfeit,  ivo  fi^tbav  I 
155a;  II 55ime,  2e-5m ;  III  143e,  210m  |  geneigte  (Stellung  [ijgl.  9?id;t.] 
11332m,  486e-7a;  111158a;  feu!ved;te  ®t.  III  346me  ||—  (Sterne, 
(Stern  (*):  bie  4  St.,  4  §au^tft.  [cqI  Dante]  11  330e-la,  e-2a,  479e, 
486]  III5ölme:  t)er[d)iebue  53eu\  111264a  :||  anbere  ob.  einjelue  St.  (and; 
crucis):  am  pß  II331am*,  große  111210a,  ^an^tft.  f.  i^cr^in  4  :||  a 
crucis  (beg  fübl.  Ar.  11198a,  361e)  I  416a;  II486e-7a,am;  111185a,  6m, 
S3ie,361e-2a:  S8t\\\  11487m;  2)cV|>cIfteru  Ul  362a:  fc^cnfter  111301a, 
361e-2a  (Sefuiten);  [®cfc^.,  ^erf.]  III 5öle-2a;  V''  ©rcße  mi38m,  252m; 
$?id)tftär!e  I(416a),  111142m;  Dramen  11197e-98a,  ^erf.  f.  @efc^.,  rottet 
fid)  III172am;  fid^tBar  11331m,  4S7am  :(/?  111186m;  y  II486e-7a;  III 
138e,  172a;  y.  111173m,  180a  :|I  Sternl;äufen  III  180a  — 1|  Siib^ol  IH 
361e  (jnr  Sluffiic^ung  be8  S.  bieuenb),  füblid^er  SSagen  I11360me;  al9 
SBaH^en  I1479e,  lV533a  ||—  ftd;  frensen  1452m;  fvenjenb  III166e,  IV 
133m  (Linien);  Äreiijung  IU55?;je,  V,10a 

Ärieg  (J)p.  comp.  ^rieg§-)  111150a,  pl.  Kriege  O  11469a:  -niad;t 
11220a,  -mann  II59m,  -[d;aareu  I1245e,  -|df)iff  IV205e,  SJerkernngen 
111150a,  -l^ölfer  II  197e  J  Ärieger  sg.  II  61e,  111623m;  pl.  II  101m  J 
triegerifd;  [[.  niitevnernnnng]  II 44a,  49a,  157e,  240e,  270e,  313m  I|—  Kriegk 
(Ge.  *Ludw.):  „a%  @rb!unbe"  I1123e,  BauBcvhifet  ll(61a)  123e 

*Krim  11290m  {Gothen)',  IV 70a  (maguct.  53ecl>.),  509m  (9?ei[e);  Ärt^^e 
f.  ^reB§ ;  Krifclma  II  147m,  III468e  |  Krifuvik  {-vek  IV 257a ;  auf  3§Ianb): 
^nmarclen  IV257a,  459m;  Sotfatare  IV603a  ||  Äritif  [f.  r;iftorifd)]  II 
187m,  405a:  jetzige  11461a;  ftrenge  IV487e,  9e;  ber  tr.  uuterlrerfen  111 
592m  J  ^rttifer  sg.  II  107a  (flrenger),  pl.  II  62m  J  fritifd)  111478m,  IV 
216m:  S3emürningen  11272a,  2)ietbebe  11 399me  [em^fc^Ien],  SßerfaBren 
II399e,  SSergleic^ung  IV  352m  ||  <ilrefc?  (WO  H12a,  f-gelb  1130m;  Kroks- 
fjardar-^elbi  ll271e 

Ärone  [f.  S3(ume,  £anB,  ?ld)t,  9^orbIid;t,  f^anifd^,  Strar;fen,  Bälme] 
51.  (eig.)  (comp.  Äron-),  53.  (MlbL,  ^r;äncmen)  [O]:  -gla^  11179a,  -Iend;tcr 
I174e,  um  ben  Tlonh^  ilI389me,  ireiBIic^e  III418ao  (ki  Scnneufinfl.) 
:1|—  (5.  SternBilb  (-bilber),  =  corona  (*):  c.  austr.*  [=  fübl]  111178m, 
c.  borealis*  111241m  ||.  i:eränberl.  Stern  [l^gt.  R]  111236m:  fd;tranfenbe 
SBeränberlid^f.  l\\2ilm-2a,  9e  :||  einsetne  Sterne  (coronae):  «  111139m  | 
rj:  SDo^^elf^ern  111303m:  (5(em.  111645m,  \119m;  llmlauf^seit  1 152e, 
ni643mjrf:  2)c^|>clftern  111303a:  (S(em.  YlWelR:  teränberl.  Sterir 
fl.^gr.  b.]  III 24.?m,  9e  |(  bie  fiibIi(Be  [=  austr  ]  111158a,  183m  ||—  frönen 
I238e  [ücn  bergen],  -eub  IV341m 

*Krono8:    (Säulen   (=  9J?eerenge  J^on   Gadts)  II  181a  (  deriv.:   ber 


664  Ki-onos  (^5troni-)  —  trvftanifivt 

^ticiiibe  f.  Zeus,  Kroiiion  II  153e;  ba«  !rcni|d;e  ä>icev  Ililou,  ^i-e  3ieid) 
IV^494e  II  Kronotfkaja  sopka  (iöiilfau  Äanitfc^citfa'c)  W 388m  2)  (2cc  IV 
y88m ;  Krolkoi  (gvcoatte)  IV  68e 

"^■Kruft  (Sifel)  IV 280m,  Äniftev  D[eu  IV 277m;  Krug  v.  Nidda  l 
230a  (Sempev.  be^  Geyfer  u\\m.\  IV480e  («Bafalt);  Kruglaja  sopka  (DtSlf.) 
IV224m  1|.  fid;  Iriimnien  f.  iimgnct.  liÜnieu  |  Äviimmiiiio  (=  Siiftcjicii) 
[]\S3cgcn,  3fctr;evnieii ,  Äiifte,  magiiet.  Sinieii]  I312e;  IV20a,  46m,  140e, 
n47e;  pl.  -cn  O  1337m,  IV582e:  concabe,  ccia>e3:e  lV46m;  [bcS 
$!aube^]  II475me  1|  fvü^^l^Iiß  1355m  ||  Slbniival  von  Krufeiiftern  (Adam 
Joh.,  1770-1846):  ^ficii  I307am,  aftvciu  f.  iiiaßiu,  atlaut.  2J?eev  IV 
376mlie  (Ütaiic^,  35iil!aii),  (gj^-^eb.  [=  Steife  iifiu.]  111527m;  geiievliifiel  l 
395a,  111609m;  Japan  l\402m,  ^iilfan  auf  Jezo  lV398e;  S3ul!aue 
Kamtfchatkas  IV386e,  7a;  Sultan  an\  Kiußu  IV 401  e,  Lopatka  IV 386m, 
nmöuet.  it.  aftvcii.  bcu  dld\c  IV63e;  9Jei[e  um  bie  SSelt  [=  SBcItiimf., 
(SyVci^-]  (i^9^  in^O"-)  I395a!l,  IVö.5e;  Äa^^/ia/m  IV 583a,  pic  Tileßus  W 
402m,  3nfcl  ki  Umnak  IV396e,  a)Jecveiige  Van  Diemen  IV 393a;  ile 
du  Yolcan  IV400m,e;  ile  de  Vries  IV401a;  SeUinnfeßliiiig  [=  Steife  iijti\] 
111609m,  IV376m  i|  ^viifte  [[.  (Sibe,  <gd;iiec]  IV 357m,  519a;  hlj^^togamif^ 
(jit  cn)|)tci].  tiinjiisiifiißen)  I  293a  (formen),  7e  (^^f{au3eu) 

^rtjftalic  [f.  S3erg,  S5veiin-,  Sif^,  ^immef,  Xxad)\)t  ii.  biele  ©ebivgfavteii] 
I124e,  263m,  271m;  V87m,  S9a,95e;  sing.  Äii;ftal  I  (bind;*  tej.)  [ai;d;  in 
compos.]  1 460a 1 93-  f  rl; ft a  U e u (biivd;  ^  bq.) [f. .Spiiuntel, eplmt]  III  165a  1 1: 
3ii[äljc:  atgeftoOcu  Viie,22w  1 5rd;fcii  [ügl.  eiuad;fig]  V22m:  ü^age  IV  174am, 
V89a  :|  t-'dl)\\M)  III165a|  [2lvt]  I V570e ;  f-artig  III163m,4a,199e  :]  [?Iuf- 
5ä(;I.]  (i>gI.©elnvg.^arten)V7öaJ-I)itbiiug  [=  (äiitfiel;.  iifiv.]  I269e,271e; 
IVlla;  [33i(bHng]  1271m  :|  -SBnid;ftüde  V34m,  eiiiae^figcv  1460a*  1  ciiige= 
l4)Ioffeiie IV468m,  -fpieiigte  1 124e ; -lMd;fcue  1 263a ;  IV 475m,  614a :|  d u t- 
[tel;iiug  [=  (Svseitg.,  -lütbimg]  I  462e;  V92m, 93e;  Gvgeiigimg  [=  (SutftcK 
iijw.]  1  279m;  [@tl;m.]  (l^gt.  Sßovt)  111161m  j  ^üvni  [togl.  ©cftalt]  I  271e; 
-form  1465m ;  IV479a,  626e:J  [bcii  toevfd;ieb.  ©eBivg^arteu  cb.  SDIincval.]  (tgl. 
IKufääM.)  1 124e,464e-5a;  ©emeitge  mi  St\\\95e,  [©eftatteii]  (toglgcnn)  IV 
601e,  ®eVüi3r6c  III  165aO;  grc^e  IV427a,476a;  V95e;  i.Maiibifd;eu  11369e* 
^cruV71m,  t-liax  U57m,  Keine  V95ft;  -tiiifc  11167m, 68e,  166e,  202mll 
.(8a);  gegen  ben  SO^agnet  V:/ie,  22m;  SDtiner.  f.  ®e6irg«avten,  -nabeln  III 
615a;  -platte  IUI 35a,m;  ^n-ad;ti:cr(c  1263a,  -priemen  IV512e,  [(2d;vift] 
V89a,  -5Beränb.  1277a,  i)iete  1279m,  3Sotiim  V92m,  2Bad;tnt)nm  V89a; 
SBovt  [bgf.  (gt^m.]  III  164m,  e-5a,  200a  I|— fvvftaUinifd;  [f.  ©einige* 
arten,  ©eftein,  ©efteintnlbung,  (Sd;iefev]  I  165m,  171m,  271m,  5o,  281a  ; 
IV211m,3e;  V69e,  75m:  ©emenge  111615m,  gefcnbevt  1134m;  iD?a[fen 
I  i66e,  223m;  IV 279a;  ©u^ftanjen  I  136a  |  2:r;eird;en  I  163e,  IV213e; 
Xhcik  IV620a  :|  3uflanb  lV578e,  V92a  :||  Ävbjlantfaticn  I271wt; 
IV465e,  632a;  [id:)  htiftaÜiftven  f.  ©elMvg^avten  J  ti-VfiaUi  jivt  [f.  gcffilicu, 


!ri)ftaüifirt  —  tül;u  aÜg.  665 

3)iiiieialieu  ii.  eiii3eiiie]  1281a;  V93m,95a,e:  mxptx  1272a,  460a;  III 
399m,  \\174am]  [01113.  üJ^ineval]  IlI613me,  (Subftanjeii  11392m,  imhtift. 
V67m  :1|  !vl)ftaacgva^I)i)d;  IV4G6a,  622a:  Uuteriud^iiuöeii  1246a, 
58evr;ä(tiii[ie  V^  lüe,  SSevf  Y 88e  ]  y.oUraXXog  III  165a:  [5(6Ieitiinö]  111 164in, 
(Si§  I11164e 

*KrzyIanowski  (Adrian,  f  1852)  11497a  (Kopirnig)  ||  Ktefias 
(lat.  Ctefias)  l\i2ime:  Ariäus  11215e,  444e;  Artaxerxes  Mnemon  II 
417m,  fragra.  Assjt.  II444e,  Chimära  lV297a,  fragm.  [i^ßf.  Assjt.] 
I44Sa;  §üttemm!  II  168m,  416m,e;  Indica  I)417m;  iitcr  Indien  II 
185a,  8e-9a;  opera  11416m,  444e;  [|>cv[.]  11189a,  416m,e,  424m; 
Oueüe  II416e,  ed;luerbtev  \l417m,  £r;ieve  II  424me  J  Ktefibius: 
ed;ii(cv  11470e;  m;r  11210m,  452am 

Kuang-ß  (d;iue[.  Sl^xo'o.)  11423m,  IY263a;  Kuban  (gluji)  11419a 

Kuen-lün  (©eHvß^^fettc  tcß  iiüvbl.  SiOck'  [. . .  IV610m],  in  Suuev-5{f.) 
(-tettc  IV3S0a)  [i.  Himalarja,  Hindu-hho]  1320a;  II176ell,  220a,  423m; 
[\379e,  38ie,W9e  [610m-la]  ||  3iif.:  SiOfaE  11147a  (ncvbcftl),  =  5t0^ 
r;aiig  IV380e  (cfiL);  33e[d;v.  IV611a,  J^o^or  IV379e  (biivd;[c^t  Un  D.), 
Sube  IV 380a  (lueftl.),  Svt;ebimß  IV609e,  Gvftvccfimo  \\610e-la,  geuev- 
bniiiuen  [.  ScJdnkhieu;  gortf ci^it iiß,  ^evläiiöcviuig  [4:  3'n'ainmcuf;aiigJ 
f.  Hindu-hho  \  (^ eh xxQ^t et te  IV 454m  (bagcßcii),  611a  (imabljäiigige) ; 
Qd)M  311  bei*  (Siiieu  ®.  biivd;  5l[icii  iiad;  STufid;!  ber  @vicd;cn  IV  [ö05-9a] 
8m  :|  auf  harten  IV 608a;  alte  temitniji,  Äiiiibe  IVöOSa,611a;  -^ette 
IV 380a;  ülage  IVö09e,610m;  iBaiif  IWölOe-la  \  [9^id;vid;)ten]  IV454m, 
607m:  c^iiief.  IV380m  :I  mamm  IV610m;  ^avaKeifctte  IV454m,  öHa; 
Üieije  ]\610e-lm;  9iid;tuug  ((£treid;en)  IVßOPe  (3u[animciil;anöenb  mit 
bev  @euhiug  be§  9}^ittelmeere) ,  GlOe-la^m-,  üter[d;iitteii  lY 611am,  SSev 
läng.  f.  ^ovt[.,  'ü\\\hm\ä}  1 255am\  ^n\ am mcul) an q  [4:  ^ovt[ct5img] 
(f.  Himalaya,  Hi7idu-hho):  mit  aiibcvu  ©eBivgefetteii  IVöiOe-ia,  mit  ber 
®eu!iiiig  bes  93?ittermeev6  lV609e 

Äugel  (and)  in  comp.)  [f.  SSaialt,  @vbe,  @(a§,  Fimmel,  I^clt,  9)Maü, 
Planeten,  Saturn,  ®cmie,  Sßelt,  >^inii];  pl.  .^ugefii  (*)  IV163m:  eifeviie 
III394e,  6m,  417e  I|  -form  [=  -geftalt]  11118a,  180m,  332e  |  !-förmtg 
(=  glc&iilär)  [f.  (Svbe,  9^eBeIf(cde]  I248e,  387m;  11347a;  111178m,  312m, 
588m;  IV174e,  V29m:  .^er^er  11348a  ||  getraut  311  ^.*  1300a,  lI15<S5m; 
[S.  i)cn  ©eMrgSarteu]  (pl.)  I  262m,  3e,  272e;  IV 255m,  278am,  9a  | 
-geftatt  [=  -form,  @pt;äricität]  (f.  ©rbe)  l\160am:  ber  SBcItfev^er  II 
500ell,III19a:|  ^le  [ögl.  *[;cr;I]  IV255m*,  reiid;tcube  111396m  |  f-nnib 
ni332m,341a,m,  363e;  -rmibimg  IV160a:|  -fd^ale  IIl478e  (  -fegmeut 
1200a;  -fegmeiite  II464e,  508m;  IV160e-la  :|  für  ^ahUn  11455m*  ||— 
^iigel^en  V55me  {l)ol)k),  !iigtig  IV302e 

*Äufi:  er;erne  III  502e,  543m;  tii\)\  f.  2:em|?erÄtitr,  SBiiib;  Adalb. 
Kuhn  V22e  („Seitf^r,  für  ijergl.  ©^rac^fcrfc^img")  ||  tür;n  [f.  5(n[id^t, 


666  ln\)n  —  ^iint 

5(itiif|M-n(^ ,  SvttJartimg,  Unteniel^men ,  -miiiiii]  11160m,  206a,  311m,  352a; 
m  74e,  188a,  9m,  209e,  219m,  532e;  IV  65a,  95a,  99a,  119e,  302m, 
323e,  575m;  V64e,  67a:  SO^äimev  II  279m  J  Kühn  (Joach.,  c.  1685) 
U106m  (Älian)  T  ^iWeit  II40e,  163a,  310a,  337e,  9e;  IV43a,  611a  || 
Kuka  (2l[v.)  IV378m,  Külb  (Ph.  Hedw.)  11415m  („(Sntbcditiig^reifeu'O, 
Kuma  (gl.  beS  ca\p.  SR.)  11226a;  Kumaon  (oftinb.  ^rcij.)  lila,  483e; 
Kumari  (=  dap  Comorin)  H  203a,  Kunaßri  (!unl.  3iifel)  lV397e, 
Kunawur  (oftinb.  ^roi).)  1484a,  Äimbe  [f.  ^tftorifc^]  11189a  (firf;eve); 
Üinftig  [.  33eokc^ter,  -lUtg,  3eit;  Kunowsky  (Ge.  Carl  Fried.,  1786- 
1846)  111548a  (Sfotatioii  beö  Mars) 

tunft  (öfter  für  ^Mm'i  gefagt)  [f.  ögv^tifd^,  STIten,  5tr(^äo(cgie,  ti?jan- 
tinifd^,  2)entnui(er,  ©arten,  ©ärtnerei,  Qxkä)\\6),  inbnftrietl,  te^nifd;] 
'ä.  (a%)  I69e;  II 34e,  47a,  59a,  78e,  79a,  86e,  89e,  101m,  7e,  127m, 
148e,  173a,  336m,  400m,  45la;  IV262e,  V8all;  eine  Befcnbrc,  I>eftinimtc 
H98m,  100m,  127m,  179m,  279m,  429e;  33.  [tabelub]  IllOOe  J  plur. 
fünfte  (bmd^  *  %)  11215a,  450e;  V61a  ||  3iifä^c  (compos.  ^unft-): 
bie  alte  [ö.qt.  *5r(ten]  II(338e  (grivecfung)  ||  bilbenbe  II 9a,  104m*  230e*: 
ber  Otiten  11127a*,  2Ber!e  I36eT-Wbnng  II7e,  87a  ||  S3Iiitl)e  11337m 
(l;üd;fte),  IY(225m*);  -d;arafter  II  80a,  Sfiriften  f.  35erad^t.;  barfteüenbe 
II5e,7öm*;  entandlnno  II83e,  -(g^>cd;e  II82e,  -fertig!eiten  11149m, 
-fleiB  1 260m  (menfd;!.)  ]  -form  II  68e;  -formen  II  9e,  14e,  178a  (eble)  :1 
f^ortfd^riit  II  77m;  -gebiet  II  73a,  78a;  -gefiil;!  II  83a,  89e;  !-gered;t  II 
25e|  ©ef^ic^te  II80e-81a;  -gefd;.  II  77a,  128a :|  -gefd^idad;!cit  II184e, 
-griff  II263e,  r;eirige  111470m,  -fenner  11128a;  üliek  jnr  ^.  II  24m, 
f-Iiebenb  II  53m;  f-tnä§ig  II  24a;  -material  I272e,  Seil,  5m;  mcd)aniid;e* 
II  160m,  451m;  SWeiftcr  II 90a,  menfc^Iic^e  II 30a,  gegen  9?atiir  ]  69e, 
ncnere  II 81a,  £)%ct  Il76e-77a,  ^r;irofo^l)ie  ber  Ä.  II3e,  ^>raftifd;e  II 31a*, 
-^robncte  II188e;  !-reid;  II  13a,  48m,  66ra,  234e,  482e,  498a;  -f^ac^t 
IV187e,  -fd;at5  II131e,  fd;öne  11160m,  @d;öpfmtgen  II  30m;  -fiiin  II 
88m,265e,343e|-ftraBe  II  205a,  IV238am;  -en  II  201me,  IV432e  :| 
@tiife  111353m;  -t]()ätigfeit  II  4e,  -en  II  123e;  Streit  II84me,  -ttjpcn 
II  179e;  SBerac^tung:  ki  ben  erften  d^riften  II[50]m,  31a  ||  -h?erf  II 70m, 
452m,  3a;  -irerfe  [f.  Srftert^um]  II127e,  223m  J  SKerfe  11461m:  S5er^ 
Ortung  II 50  II  Sefen  11400m,  -itjörter  I5e,  ^md  II  83m;  B^ueig  II 
89e,129a||—  Äiinfteleien  II  43m,  58m,  63e  H^ünftler  sg.  II87e;  ein 
beftimmter  II  85a,  324m;  III  505m,  IV  510a;  pl.  (*)  II  81m,  87m,  127e; 
93.  lünftlerif^  (O):  [^Infjä^l.]  II338e-9a;  STnöHIbnng  II  79eO,  an§^ 
gebilbet  IIlGOeO;  an^geseid^netcr  111505m;  BegalBte*  [a.  r;cd;6.]  II  86a,  90m; 
]6egeifterter  II87e,  ber  g^^eb.  .IV 206a,  ®eift  II84mO;  r^od^Begabte*  II 
86e,  89m;  reifenbe  II  128me* ,  SSerbienft  III  llGm©  :||  fünftlid^  [f.  8i^t, 
2i(^ter,  SBärme]  II451e,  2e;  lUlOlmll,  166a;  IV245e,  260m 

*Kunth  (*Carl  Sigism.,  1788-1850)  [f.  A.  v.  Humboldt]:  „^anbb. 


Äunt  —  lüften  allg.  667 

ber  S3ct."  I468e,  ,,2d)xi\  b.  S3ot."  II520in;  [^^]ftanäcnnanie]  ll242e, 
443m,  4m;  ^flanjcn  mit  2:t;ieven  berlrec^felt  II  400a,  520m  :)  Kuntfchin- 
djinga  =  Kintfch.  ||  Kuopho  (d;iue[.  ^(it;fifev  I  455e,  IV  170a)  |:  2}Za(]Uet 
I455e;  l\  50me,  170a:  ÜJobrebe  auf  ben  m.  1 194e,  auf  bie  ä)?aguetnabel 
lV50me:\  [^evf.]  IVöOme 

^u^jfev  (auc^  in  comp.)  [f.  ©vatf;,  (Schiefer]  %  (Sl^et.)  1135m,  IV76a; 
a  pl.  (^Äu^fevfti^e)  II93a:  Kupferbergi^^ä^kDYlle  \  -befd;lag  1454m, 
IV  612a;  mit  ^.  r^efd;Iagen  I  454m  :|  !-(nauu  1195a,  (I(;Icr-Ä.  1245m; 
[eloctr.]  111130m,  400a;  -ftu^  1205a,  ©elric^t  Vlla;  -gru(^eu  [=  -minen] 
lV205m,  336a,  344a;  -Sufel  (im  nDrbricf;ften  SImev.)  IV392e,  6all,a 
(uuöulf.);  -?ie§  IV  504a  (üinftl.),  !üuftrid;e6  IV503e;  -lanb  11159a, 
243m;  in  SJZeteoreiien  III614e,  7a,  624m;  -minen  [=  -gruben]  11159a; 
-roI;ofen  I464e,  (Sd^mcls^niuft  IV 580m,  @d;iDefeIf.  IV 504a  (fünft!.); 
-ftic^e  [f.  33eb.  33.]  II  95a,  129e,  131e;IV566m;  -tafel  IV  513a,  Den 
^.  IV  66m,  in  33ulfanen  1245m 

Kupffer  (Adolph  Theod.,  geB.  1799);  Cafan  lV189m,e;  9?eife  im 
Caucafus  IV  95a,  128e,  181e-2a,  199a;  (Eiötoben  IV  47a,  580m;  voy, 
au  mont  Elbrouz  IV  69m,  199a  j  Sfogect()ermen  IV  46m,  168m,  235a; 
3)ott)evmcn  I445e-6a  j|  magnctifd^  |:  2l6mei(^ung  IV189m,e:  üünie  oI;ne 
5r.  IV138e-9a  (indtn^l),  ftiinbl  33eränb.  IV191me  :|  annales  magne- 
tiques  IV69e,  iöecbb.  lY173me  (gleichseitige)  |  Sntenf.  IV95a,  181e-2a: 
^orij.  Sut.  IV186aII,  ftiinbl.  ^eränb.  IV96e-97a:j  (IentraI-£)6fertoatorium 
[t>gl  observ.]  IV69e  |  Stationen  I437e;  magn.  n.  meteoiot.  @t.  l\69e, 
70am  (9tunbreife)  :|  Ungeluitter  IV128e,  173me,  199a  ||  Nertfchinfk  IV 
47a  I  observatoire  physique  central  [ögt.  magnet,] :  compte-rendu  sur  1' 
IV  186a,  191me;  rapport  sur  IVöPe:]  voy.  dans  1'  Oural  1446a; 
[^evf.]  IV69e,  173e;   Ural  f.  Oural 

Äu^^e  l-^)  [f.  S3afalt,  33evg,  ©ranit,  Z\-aä)\)t,  S3ulf au]:  Beftimmte  IV 
477m,  558e;  pl.  -en  1262m,  270m;  IV2S5e,  616am:  Blaue  1270a*, 
(Sub!.  IV585aJ^u))t)eI  IlUOOme:  !-avtig  111452a,  f-formig  IV 616m 

*Kur  {^L  bes  caf^  9)Z.;  =  Ämxes  IV  251m)  IV  254m  (2)Ziiubungeu); 
Kurden  11402a,  fuvbifc^  II401e  |I  Kurilen  (oft-af.  3u[eln  IV 451a,  Bei 
^apan)  [6em.  Srrd^ipel]  lY  [397 me]-,  aiiä)  gen.  fuvilifd;e  Sufclit  (*);  S8. 
furilifd;  (O)  IV394a  |:  Sinie  oljue  miu.  IV139e-140a*,  2tvd;ipel  IV592e, 
$8ogen  IV  139e*  |  eine  Sufel  1238a,  einjelnc  3nfcln  lY  397 e;  3n[eIreiBc 
IV397mO  :1  ia^anifd;e  1238a,  lY 397e;  9?id;tung  IV394aO  |  ^Sulfane  IV 
323m,  451a (DJJenge);  Sultan  lY 397 me-,  bul!.  1456a*  ||  kurifche  md)xm\Q 
11411a,  Kurtfchum  f.  Altai  \  turj:  -jeitig  111220a,  231e;  ^ürje  [f.  3)av* 
fteltnng]  I3e  (a^f)oviftifd;e)  :|  Kußhtfchy  (im  daucafuc)  IV261am,  Kufchwa 
(im  Ural)  IV209m,  Kusnezk  (im  nörbl.  Slfieu)  I406e 

Mftcu  (sg.  =  3}Zeeve§!.,  @eef.,  SlTJeevufer;  Sittoval)  [f.  ©eBivge ,  Snfel, 
35unane,äöalber;  ^orb,  Oft,  @iib,  äBeft;  cfttid^,  treftlic^]  I29e,349m; 


668  ilüfteu  —  £abo 

Ill81e,2ö0a,  411m;  lV393e;  kftinimte  l[1562e;  sing.  Äüfte  (buvÄ  * 
bej.)  1219m;  ll29m,  181a;  III I44a  ||  3ufiii}C  (öorj.  compos.  lüften-): 
-^2(bftaub  IV453ell;  au  beii  Ä.  IV61e,  201e;  f-avtig  I317e,  Siiifnarmic 
IV^TOe,  Betaute  II  86m,  -befd;rciOuuß  11490m;  -beluelmer  I325e,  II 
158e-9a;  (Soufiguvaticu  [=  ©efta(tung  ufiu.]  I  75a,  325a;  eiue  1219m*, 
eiuge[d)nittene  1317m,  eutlcgeue  11461a,  (Srl;el)uug  IV550e;  -[at)ver  II 
163a,  6a;  IV  600a  ]  feru  ücu  beu  Ä.,  b.  bev  ^.  1323a,  9e;  II86e*, 
439m;  femfte  [i^gl.  euticgeuc]  II149e:|  -form  [=  ©eftaltuug  u\\i\]  1309a, 
IU29e,  V6e;  -gegeub  IMlOe  |  (ftd;)  gegeuüaerliegeube  11153a,  305m; 
(eiuauber)  -ftel^eube  I306e,  341e,  3a;  II168e,415e  :|  ©eftaltuug  [=  Sou- 
figur.,  govm]  II152e;  ^cl)c  I74e,  473m;  -fartcu  11490a  |  -fette  [f.  9?ovb' 
auierifa,  teibe  Californien,  Caracas ^  Oregon^  Venezuela]  I219e,261e; 
11243m,  IV437a;  -!ctten  IV439me  f-ÄIima  J(345e-6),3i6e-7a  [8-9a, 
ai.  480me],  350e;  Älima  [=  Seuiper.]  I(326a)  :|  -!riuumuug  1344a,  ijou 
Ä'.  SU  tiifte  IV  92m*  |-Ianb  II42e,  IV229a;  -läubei-  1170m;  II90e, 
131e,161e,392m  (§eBuug)  :|  -lauge  1471m,  ntaguet.  IV201e;  beu  Ä. 
ml)t  1370a,  II312e;  -uatur  IV  282m,  ^avaüeriSuiuö  1309m,  -^:pr;äuü' 
lueue  IV 455m,  -^uulte  IV 453m  |  9Mc^tuug  I(428m*),  472m*;  11269a, 
325ell;  IV(393e);  -v.  lV420e-la  :|  fd;eucu  lY  419e  ((Iovaacutr;ievc), 
-ld;id;teu  V78m;  an  ber  ^.  |d)iffeu,  Ijtufd;.*  II  166m  (336am);  -ftvedte 
11270m,  ^emm*.  [=  ^linia]  l[345e-6],  -tr;al  IlllOm;  UuuiO  111511m 
(üeräubert),  -Umviffe  1317m;  au§  bcu  Slugeu  bevlicveu  II336am*,  dcu 
[f.  o^üfte]  beu  ^.  auQ  IV228e,  l^ovliegeube  11325e* 

*Kusyurt  ob.  Kosy.  \.  Bohr-  Kutfche  (^aub  3nuev-2lf.,  IUI  jtf;iau-fd;au) 
IV379a  (55ulfau  babei),  613a  (uutcv  (If;iua);  Äut)d;cu-$!am:pe  111118a, 
Kutfunafima  {\(x\!,  3u[efd;cu)  IV401e-2a  |  Kuttenberp  (iu  53L^)Uieu):'  tiefev 
@d;a^t  I4l7e,IV113a;  ^-ev  ©niBeu  I418e:j  Kmcu  (Ouette  auf  3atoa) 
V55m 

bte  Kyll  (Sifel)  IV276me,  Kymäa  =  Cumä,  Kyrtier  (=  Kurden) 
H402a 

Laach  \y518a{mk\)  j  iö.  Laac/ier  (adj.)  {Lacher  IV637e)  |:  L.  Äo^f 
IV277me:  33img[teiu  IV279e-280a,  la  :||  S.  Laacher<Btt  1  226me, 
|[IG07m;  IV277me,9e  |:  ©eHrge  IV 281a;  ®e6irg^arteu,  ©efteiu,  2)?iueva< 
licu  IV 278a,  9a,  e-280a,  477m,  9m,  637e;  V40am  :|  ^ö^e  IV278e; 
ÄavteIV518m,  637e;  Äeffeltl^at?  IV277m;  2)?aar?  IV277m,  8e;  mmv. 
f.  ®elnrg«avteu ,  @d;(a (feu  IV277me;  Uuigegeub,  Umgebuug  IV279a,e, 
479m ,  518a 

*Mnateu  (^^f(.)  I376e||  Sabovatorium  IV  620a,  635a:  6)tm\\6)t€ 
III216ell  ]■  pl.  -teu  I268am,  280e;  II384e  ||  mont  de  Lahourd  (^Vrcu.) 
1463a 


M^v  —  Saf  669 

Labrador  ^.'i^an'o  (Dci6  L.  liSOöfi)  U2G8m,  270a,  3U5a ;  adj.  laOra* 
btuiid;  (*):  [STuievira  iiarie]  11270a,  [53eff{;afr.]  IFSOie,  (SutbedEiing  11304a, 
Helluland  11270a  |  Äüfte  I353e;  11270a,  304a,a*;  tüftcn  II2G8m;| 
[Ovt  baj  1342m,  @tenifd;u.  111622a,  XcmpQX.  I353e  ;||  i8.  2al)vabcv 
(©cHvßSart)  [aiid)  in  comp.]  IV  636m,  adj.  (aOvabüvi)'^  (*):  i^m  cifjiilid^ 
1116l5e-6a,  IV  635a  |  [aU  S3eftanbt^eii]  (a.  OiDZcteorft. ,  f.  *2:rad;Vt)  IV 
385a,  427a,  472a,  481a,  6üleil,  622m,  633m,  4e;  V 34m,  76a I! ;  [33e- 
[tanbtl^etlc]  lV626me  :(  511111  gclbfl^atl;  lV467e,  2(vt  g.  IV 636m;  -gov 
maticn  lV474e,  ©cbivo^avt  IV316m*;  [in  ©cöciibcn,  SSiiIfaiicu]  lV622m, 
635a;  V73m  (gfeid;);  fpccif.  ®ewid;t  IV626e;  r-Ijallig  1238a,  lV601m; 
förnigev  V73m;  ^-^ftaüe  V76a,  -^r.  IV601e;  in  m>tcin-ftciiicn  1124c, 
186a,m,e,  7e,  235e,  263e;  111 613e,  6e,  7m;  I-reic^  IV467m,  etvciiimg 
V34m,  h\  S3ulfancn  [.  ©cgeiiben 

Lahuan  (3nfel  Bei  33ovnee)  lV405e  |J  SaB^vintl^  %.  (eig.)-  SvBaiicr 
II  157m,  402m  J  33,  (Oilbl.)  I21e,  383e 

La  Caille  [Lac,  la  C]  (Nie.  Louis  de  laC,  1713-62):  ij  Argus 
111252m,  33erge  auf  Bourbon  lV410e,  da^  [=  35orgeJ>.  b.  3.  '^cffn.] 
f.  Tlm'o.,  S)4te^ftevn  f.  ©tern;  ©rab  [.  Säuöe,  2J?evib.;  fiibl.  §emif^^. 
i  9eei[e;  S^ovgcD.  ber  ßiitcn  §o[fining  [=  (^ap]  1424a;  111318a,  333a; 
IV28e,  157m,  187m;  Ile  de  France  lY  151m,  Äo^Uciifad  111352a  ;  ^vei'a 
111180a,  362a  (a);  2)?ef[im3  ijcn  Säiißeugvabeu  lV23a;  maa^dl  SBcÜen 
III318am,(341e)8e,367m;  maöiiet.  S^eiöinig  lV61e,187m;  2)?evibian' 
grab  lV22e(am  (£av)  ||  S^cBelf  lede  111313a,  9a,  320a:  fiibl.  \U318am, 
9m  J  -fterne  [.  (gt. -H  ^enbet-9[r?ef)iaioeii  u.  -53eeB.  IV28e,  156ara, 
7me;  ^ole  IV  187m;  9tcife  111318ali  (in  bie  fiibl.  ^ciiiifvl^äre),  lV61c| 
@tenu  (eterii-)  lll(284e):  -ljecH\  III  196me;  -catalcg  111154m,  (192e) 
6me;  2)o^^^eIftevn  111362a,  9?eMft.  l!1333am;  fiiblid^c  111132a,  173m, 
192e,  6me,  280e,  4e  :|  2:afefBeig  111342m 

*Lacedämonier  111590a  (Uiitevgana) ;  Lacepede  (Bernard  Germnin 
Etienne  de  La  Ville-sur-lllon,  comte  de;  1756-1825)  V32a  (^imetcbcn); 
lacerta  gigantea  I287e,  2ad;eu  I168e  (faltige),  Lacher  f.  Laach,  Lach- 
miten  {axah.  etamm)  II258e,  !Oad;§  1373a  (2:r)ieid;en  im);  £'ad;ter  I371e, 
437m;  IV45m,  187elil;  Sad  11189m,  426a  ||  Lactacunga  [Llact.  IV 
482m,  3m;  V53e]  ((gtäbtc^eii  [IV 577m]  iii  Oiiito)  IV  362a,  577m: 
2Ivd;ii3  IV  577m  |  S3im§ftein:  SSeflniibt^icile  IV452me;  (^\\Q  «8.  geBaiit  IV 
364e-5a,  577»m;  imterivb.  S3-53viid;e  baBei  \\ 364m ,  482me ,  3m  (Uv- 
f^ning):|  Co<opaanV574a  |  (Svbbekn  IV365a:  [^liifsäM.  bcr  B^f'^^^'H^Sf"] 
\\577m :j  ©etcfe  V53e,  §cd;cBciie  IV574a,  3erfti3r.  f.  (gibb.  ||  Lactantins : 
de  opificio  Dd  III199e,  ©eftalt  bcr  (gvbe  11347a;  ^iinniel  111164p, 
199e,  200a  :)  lacus  niger  major  (auf  bem  SJJonb)  111505a;  Ladak  (3:i6et) 
I47a,  484e  (§e^e);  IV  611a  (^eife);  Ladronen  =  il/arj'ane?i ;  ?abimg 
f.  ctcctvifd^,  niagnetifc^;  da)?.  Lafond  (Gabr.  Laf.  [de  Lurcj],  gel\  1«02) 


670  :ßaf  —  ^amba 

IV146me   (DZüvblic^t  bei   9Zeu-§üü.)/    Lafora   |.  Rivera,  lagartero  f. 
Guayaquil 

2age  [f.  aftrononiifd; ,  Dvt,  ©(^iff,  Seltfüitev;  ii.  öieleö]  III62ell,  63e: 
berinalige  111148m;  geegva^^I;ii'(^e  1335m,  7m,  4:49m;  11154a;  IV 99a, 
114a,  195m,  370e,  399a;  ^errlid;e  11106a,  evtlic^e  1333m;  velatiöe 
I154e,  427e;  II155e;  III  278m,  374a,  437a,  513e;  IV  12a,  66m  J  pl. 
Sagen  1280a,  2e:  l-tt)eis  1280a  :||  Kläger  (ücn  ©ebuggavteii;  f.  @I.) 
[aii(^  in  comp.,  pl.*J:  I-avtig  I263e,  eingef^lc^ne  V74?ne*|  [öcn  ©e^ 
bivg^^arten,  ©eftein]  1270a,  300m,  454e*;  V71a*,  74me*]  -geftein  V  74m  J 
-ftätte  [=  ßrälager]  IV359»i  (öeranbevt),  535m;  -ftätten  II384e  (öen  (Sq); 
IV  359m,  463e;  V60a  :|  unteres  1300m  :||  lagern  (v.  n.;  tocn  Heiner.) 
IV 578a,  fid;  I.  IV  199me  (ü6er  cinanber):j|  Sagernng  (ücn  ©ebirgS* 
arten)  [f.  ©ecgncfie]  1287a,  301a,  461m:  -^öfofge  V61e  |  '^§üev!)ältni[fe 
(ber  ©eBirgSarten)  1263a,  280m,  4m,  419e,  459m;  IV4ö4m;  V  72a,e: 
gtei^  in  toerfd^iebnen  Sänbein  \73e 

*Lagi(ien  [[.  an^erbem  Ägypten  unter  ben  ^toremäern]  11201a,  5a, 
219a,  426a,  433e:  ber  erfte  n.  2«  11207a,  -9^eid;  II201ra;  unter  bcn 
L.  II202e,  5m,221e,  7e,  264a,  329a,  396e;  111354m;  3eit  III312e, 
-alter  II237e:|  lagoa  ((See)  IV374m,  515e-6a;  lagoni  IV 256a,  495a; 
Lagos  (mcx-)  IV455e  |  Lagrange  (Jof.  *Louis,  1736-1813):  (2d;icfe 
ber  (Sfli^ti!  111452m;  Merkurs-9[)^a[fe  III491e,  2all ;  ^[anetenbalmcn  III 
629m  :|  Lagullas-^anl  (fübt.  öom  SSorgeb.  b.  guten  §offn.)  1507a,  8a, 
329a  I  laguna  verde  f.  Tuqueres;  $?agune  IV576e:  '^n-9?iffe  l\413e-4a] 
Lagunilla  (bclni  Ruiz)  V51m,  rio  de  la  L.  (ib.)  V28a  :|  Lahore  I219e 
(Örbbekn),  $?ai^  II  63m  (ber  ^^ifc^e),  Lake  IV 441m  (mount  Hood); 
Lakediven  (3nf.)  11433m;  IV413e,e  (D^ic^tung);  XuAAog  {2ad)  II426n, 
Lakonien  II  12m  (Triften) 

de  Lalande:  1)  Jof.  *Jer6me  le  Frangais  cb.  Frangois  (1732-1807) 
[DelaL  111196a,  au^  de  la  Lande]:  astronomie  I420e,  III  4i0m;  IV 
154me,5m;  Caffini  I  420e  (Planeten),  IV  155m  (Jupiter);  @))alten  im 
§immel  I(159e)  4iöa;  liistoire  Celeste  III  155e,  192m,  6a;  Merkur 
f.  Ptolem.,  g^effe  [f.  2)]  III154e,  ^(ancten  f.  ^Titius,  Merkur  bei 
Ptolemäus  III(490e)  537a,  (gd;lrere  IV  154me  |  ©onnenfteden  III4iOm; 
Sßen).  be§  ©cnnenMtemö  1414m,  111280a  J@tern(e):  -bitber  111199m; 
-catalog  IUI 53m, 4me;  30!)!  111192m  :|  Titius  ©efet^  IIl441e  :||  2)  Michel 
Jean  Jerome  leFrangais  (9?effe,  1766-1839)  111154e  (@terncat.,  ^aeobb.) 
*2aina:  -l^eerben  IV  184a;  pl.  Samaö  II459j7ie,ra(3aI;me)  ||  Lamanon 
(Robert  de  Paul,  chf^v.  deL.;  1752-87):  53vie[  I434a,e  |  magnet.  53eüb. : 
Priorität  n.  floate  S3etanntma^ung  I  455e-5a,  IVöiain;  3ntcnf.  JI374a; 
IV  61a,  86m  :|  mit  la  Peroufe  11374a;  IV  61a,  86m;  [^erf.]  I  454e  \\ 
Lamarck  (Jean  Bapt.  [Ant.  deMonnet]  deL.,  1744-1829)  V72e  {^OX' 
mationen),  2amaö  f.  Sama,  Lambat  (in  (I^ia^a)  111475e 


Sambe  —  Sanb  allg.  671 

Lambert  1)  Job.  Heinr.  (1728-77):  deutralföv^ev  111287me;  „ccgmcL 
i8rieie..beö  2ßelt6aueö"  111285a,  291m,  356m,  365a;  2)c^^elfterne  111 
291m-2a,  bie  dxH  111540a  (grün  gefel)n),  L.  unb  Kant  III  55öam; 
i\6}t  III  101a,  133e;  Mars  111540am  (rctBe  Sieget.),  ä^atevie  I90e; 
dmä)in\  III187e,  318e;  2)Jenb:  aiä)iaxl\2\d}t  lU 498 ,  540a',  9?e6elftccfe 
111313a,  8me,  9a,356am;  [pa].]  111291m,  318e,  54:0a;  photoraetria 
111291m,  356m;  SSeti).  beg  ©cmieuf^ftems  1414m,  111280a;  (gtenimfelu 
II1318e,  3a^I  ber  ©terne  111365a;  SSeiiuenicnb  III538e;  Bärme  III 
458me ,  4867116  \  mUUn  [,  ccmof.  53r.,  SSeltgebäitbe  I90e;  biinfle  Selt^ 
!i3r^er  III  285a,  291e,  372m  :J  2Binb  1338a  :||  2)  John  Lambert  IV  598a 
{three  Buttes)  3)  Val  St.  Lambert  (bei  ber  23^ia§)  1417m  :||  Lambertus 
Hortensis  III416e  (de  bello  german. :  @c^fac^t  ki  Mühlberg),  Lambrecht 
(au(^  Lamprecht  ber  '^[aff,  Lambert  le  courtj  12.  5af;r(\)  11114a 
(2l(ejauberüeb) 

*Lambton  (WilL,  o.  1748-1823)  IV22ell  (3Keribiaiigrab  in  Oftinb.); 
Lame  (Gabr.,  geK  1795)  1425m  (Särme),  486a  ((glectr.)  |  lamettar  IV 
251e;  ü?amet(en  111613m,  IV341a;|  de  Lametlierie  ob.  Delam.  (de  la 
Meth.;  Jean  Claude,  1743-1817)  f.  Journal  de  physique,  Job.  Lami 
(1697-1770)  I1133e  (Meurfius)  \  Lamongan  (ßiiltan  3aba\^)  lY  291a, 
561am:  StiigBruc^,  -ürüc^e  l\332a7n,  56ia'l ;  §c^e  IV 561a,  ia-oa  IV 
561a;  ®c§(acfen  IV5öia,m;  ©teinftrom  IV 552am,  febr  t^atig  IV5öiam|| 
Job.  Lamont  (geb.  1805)  rV74e-75a:  „grbmagnet."  IV75m  |  inagnet. 
lY  74e-75a,m:  10jar;r.  ^eriobe  ber  35eränb.  ber  Slbir.  IV ^ia,  131am, 
173e,  7a,  199e;  S3eoK>.  IV  74e-75a,m  :|  „Sa^re^ber.  ber  ®termi\  3U 
München"  IV  199e,  Diebelfkcf  111364a,  Orion-9fJebe(  I11338all,  Pallas 
111432a;  [^jerf.]  IV74e,  81a;  f(.  ^raueteii  III428e,  «Satmnetrabb.  III 
101a  I  Uranus  I97a,  II1530am:  -trabb.  I11532al!m  :|  SBeKen  IV  199m  || 
Lamomng  (auf  (SelebeS)  IV 408a  |  2am^e  [[.  .^utf^e]  111118a,  397m, 
419a;  IV  625m:  '^nlid;t  IV125e-6a;  Siiftjiig,  @^nritii§-2.  IV  580a  :| 
Lampfacus  11208m  [ha^tx  gebt.];  Lancaßer-<Bni['D  11271m,  IV65m|| 
Lancerote  (canar.  Snfel)  I260e:  einseluer  SluSbriic^-Äegel  IV 289a, 
2Iu§h)urf§-.^ege(  IV 347a;  Sage  11414a,  Dolit^en  I260e,  [Ort  ha]  IV 
347a,  S^ertüiiftimg  IV272m  J  33ulfaue  [ögf.  STuebritc^-Ä.]  1456a,  11414a, 
IV(272m):  5lu§bruc^  IV600e  (fern  ijom  Krater)  ||  la  Lanchette  {mpni)  I461e 

Sonb  [f.  (Srbbeben,  (Srjeugui^,  Sj))ebition,  ^Icr,  ©ebirge,  ®olb,  §anbel, 
Älima,  8iift,  äJiarfen,  ^flanjcn,  9iei[e,  9?ei[enber,  ©elige,  @eufiing,  Zhkxe, 
Sief-]  'ä.  (=  fefteö  2anb,  (Scntinent;  gegen  ba«  S^eer)  1504a,  356e  | 
S3.  (einjelneö,  =  pays)  [furc^  o  bej.]  1225a,  383m;  11165a,  111210a; 
ein  beftimmteö  11424m,  IV535m;  pl.  2änber  [Durd;  *be3eid'uet]  (=  (5ou» 
tinente)  1347m;  1196m,  108m,  198a,  215e,  314m,  336m;  IV637mll; 
beftimmte  [ögl.  Slufjäbf.] . . .  IV494e  J  d.  (=  rus)  [f.  auf  u.  biele  compos.j  ||: 
3nfä^c  (Su  aücn  5i3eb.)  [compos.  getref)iilic^  i!anb-  (h^irb  nic^t  beseic^net}, 


672  :^anb  hi^  Wim  S( 

cfr-fäubev-  (burc^  *  bej.);  jelteu  iiiuiitcij-  ii.  !i!aub^>-  (riivd;  -^  bc3.)J: 
St^nbitug  f.  tueftl,  am  $?-e  11301e-2a,  äuberu  II327aO,  aufd;li:eücu  IV 
542e,  ^nfic{;t  11187m,  STveat  1319m,  auf  bem  S-e  11310a,  2liiil;lncii 
111368a;  [Sliifsäl;!.]*  11232m,  IV 22;  2(iiC«ber;n.  f.  fefteS  |  -bau  1 37e 
(^5eri}ot(f.),  364m;  1119e;  -Bauer  II24e  :|  benad^baitc  1365m*  ||  Sc- 
f(^veibuug  II74e*|  -be[(^r.*I54m  (i>ec.),  64e;  II(60m-6iaiuCamoeiis), 
IV 379m  (d;incf.);  pL  -cn  I11460e  (ftatift.)  ||  beiucl;uüave*  U  181e  (477m), 
büyor;ut  111482a*;  -bilbiiuß*  1311a,  -eiulücl;i;er  IV 222a  |  -euge  [=  (Erbe., 
Sltr;muei]  11  (154m),  lV311e;  -eugcu  I471e,  11153a,  lV242e  ([d;male, 
Särmc)  :|  entbccfte  11300a*,  Gutbecfuug  [f.  Slrt.]  IViOe  (Si-ugbilbcv); 
erfcv[d;te  ll60e*  ||.  [ic^  evfiebeu  1306m,  473a  j  SrljeBung  [=  §etuug 
u[a\]  1473mll;  lV(156a  taugfauic),  [452m-3a  (l^ef.  golgcu)];  \58a 
{an^  b.  mm)]  -(Sri;.*  IV  15a  ||  evl;ct;iin3  [=  S3obeu]  lY  (IGOam),  '^e§- 
(gruiebviomig  IV  308m;  erfd;ütteruugcu  lY{228e),  gaüellaub  lY  383a  \ 
ferne(eO  I285mO;  II  (55a*  Ämibc),  327a*;  gerulaub  11 175a  J  fefte^, 
bag  fefte  [=  gcftlaub]  (f.  Amerika,  Aßen)  1308a,  351m,  473a;  U306e-8a: 
auf  bem  I1358e,  5ai^bcl;u.  f.  ©vcjic,  S8viid;fnidc  lV534e;  ©vcße  u.  5Iii§=' 
beljuuug  II  SOöe-Sa,  IV  414m;  ^lima  I547(a),  il;m  nar)e  IV  535a  ;|  bev 
giuftevuiji  lY 383mO  \\  gorm  [=  ©eftaltuug]  (pl.)  II  5a,  i04a,  201a 
(240e*,  302e)  |  -fem*  1310m,  Im;  11173a;  -fovmcu  IV394e*  ||  frcmbc(fO 
lI207aO,  Y73e-74a*  ((giubvud);  ger;cl)eu  [ügl.  ^eBiiug  iifu\]  I(302e*), 
IV (269a);  @efd;i^te  1285m,  gcfet;u  f.  SBeft  ||  ©eftaltuug  [f.  I;p.  (Ecn^ 
tiueute  u.  Svbe]  l(309m*,  311a),  [317m-8m]',  11269a,  111509a*,  IV(59e): 
[bei  ben  SUtcu]  I1476me*,  eviueitevte  ÄcuutuiO  III  (547m*),  mauuigfaltige 

I  [317m-8m]  f -gefi.*  1337m,  351e  ||  bor  eiuem  ©eftivu  lII481eO,  @(ie* 
beruug  [f.  l}|.\  (Scntiucut]  II (201a*),  g(iicflid;eö  II291aO;  -gvaf  111152a, 
577a  11-  Landgrebe  (Georg,  geb.  1802):  Stfr.  f.  öulf.,  mount  Hood  IV 
598me  |  SBuHaue,  SBuÜau  (*):  ©ecgr.  IV604e-5a,  ia]^au.  IV 401a*; 
„mturgefd;.  ber  SS."  IV389a,e,  580e,  Ic,  598e(605a);  Sß.  m\  Pico* 
IV(373e)  580e,  ^cM  lV604e-5a  J  i)itl!.  m  21fr.  lV581e  ||  -gut  II303e; 
-guter  U24m,  109m  :j  ~l)aM  [=  ^iüa]  lY  533me,  -I;äufcr  1124m  | 
§ebuug  [=  (Sri;.,  4:  geljcbeu]  11  (392m*):  ijcrt  Saubftretfeu  1220m, 
232a  :|  \)d)t§  [bgl.  ^cd^Iaub]  1325m,  422e;  iuuereS  [ijgt.  *3unere8]  1481m; 
-farte  [=  ^artc]  IV533a:  r-en-ar;urid;  1179a  |  Äeuutu{^*1160e  (163a); 
-!euutui|j*  I379e;  II  156a,  202a,  e-3m  (erU3citert)  J -tuube*  1  54a,  11 
405e:  üergteid;eube  1169a,  72m  :|  Sage  IV(59e*)  |  -ieh^.n  II16a:  S3cfd;r. 

II  44a,  if;m  ergebeu  II21a,  Siebe  jum  1127a:|  -leute  n43e,44m;  111 
216e-7a;  lV144e,  338a,  346a,  521me;  V37e;  -^gmaun  1186a  (uufer)  | 
-maffe*  I306m,e,  8a,  350e;  I1269a,e,  376a;  -maffcu*  l[306m-7m 
(2  grc^e)],  9a,m;  IllSle,  201a,  212e,  302e  (^crm)  ||—  S.  uub  iWeer 
ob.  5um  aJJeere  (ober  umgefe^vt)  l  [301-2,  4e-5  (SSertr;eiIuug,  ©rcujeu, 
55er!?ättuif3)],  502a,  475e-4;  IllOe-lla,  223e-4a;  IV (236m):  auf  Il71e, 


Sanb:  3Jleer  21  —  Sanbfd^aft  aUg.  673 

310a,  320e;  Slu^behumg  1304a,   (gntftet).  IV (160m),   (gvl;ebiiiig  \ 58a 
(bee  2.  aus  bem  2)h),  @i|c^eiiumgen  II  97a,  m.  gering  f.  ^iBerlÄiltn.,  ®e* 
ftaltiiug  IV(59e)  |  ©renseii  [a.  aüg.]  11224a:  i^eränbevt  1168m,  V58a  :| 
^ü^e  I474e,   '^eu-Untevfcf)ieb  IV(369e);  ^lein^eit  f.  SBevbältn.,   Älima 
1343m,  Sage  IV(59e),  mebr  [.  35erl).;  9^ibeau  I223e,474e;  (gc^eibimg 
I84m,   [2:bieve]  I  386m  |  35er^ältni6  [:}:  ^Bevt^eU.;   bgl.  tvocfiies]  1192m 
[301-2,  4e-5],  470me;  II286e,  7m,  306e-7a,  e-8a,  [477-<Sm];  IV  55a, 
242a,  4Ua,m,  588a:    2}2eer  i)iel   mebr  alg   Saiib  ...  II  306e-7a  .  .  .; 
früher  h?enigev  ?.  f.  2Ö;  2)2.  gering  gegen  ba§  2.,  ^(einlieit  beö  9}^-«  ob. 
ber  äJi-e . . .:  nac^  alten  @d;riftfteßern  II286e,  7m;  nae^  Columbus  iifU). 
n307m-8a  J  ^ertbeihmg  [i  iBerl^iltn.J  I169e,  [301-2,  4e-5]:  \va§  baüon 
ob^ängt  ll(306e-7a),  früher  eine  anbre  111257m  :|  n^eniger  f.  35erl;ältn.  — 1| 
-meffer  (pl.)  II  192e,  landnama-53uc^  II  272e-3a  |  9]atnr  be6  2.  1492a; 
(eine«  ?.)°  n41e,  189e-190m:\  imit^o  114793^  IVlOe;  nicbrige«  1312m, 
IV (243m  2em)}er.);  növblid^e*  II166e  (477m),  Cbcrflä^e  ber  S.*  I  53e 
(330a),   Öffnung  beS  2.  II478e-9a,  -räume  11312m,  -rücfen  IV439e, 
fd^öne«  IV431eO,  ba^  [c^lüarje  lUöla©  J  -fee  [=  ^p.  ®ee]  IV45e;  -feeti 
1302m,  III378e:|  eenhmg  f.  STrt.  u.  2)Zeer;  ®in!en  [f.  Schweden]  1168m, 
313e-4a,  5me  |  -[i^   II23e-24^,  121m:  aumut^iger  II  18e,  IV301e; 
reijenber  III  69a  :|  -|>i^en  II204e-5a  ||  -ftrecf  e*  (+)  IV  431a  [beftitnmte]  | 
pl.  -ft reden  1220m,  IV458e;  -ftreden*  (O)  I351e,365a;  -Cegftr.  (X)|: 
große   I374e;   II143aO,  löle©,  163a;  IV257m+,  305eX,  430amX; 
§et)ung  1232a;  ungel^eure  II186a+,  220a+;  IV262eO;  treite  II141aO|| 
-ftric^  II276e,  -ftvic^e  1315m;  ©üblanb  ll227am^  (unbefannteS)  |  trodneS 
[togt.  o2}?eer:  ißer^.]  1502  (in  ben  öerfc^ieb.  (S^c^en):  trie  öiel  11308a; 
früher  t^eniger  [f.  auc^  SS]  1294a,  302m]  junel^menb  1293a  :|  2^rugbilber 
f.  embed..  Umfang  1502  (in  ben  \3erfc^b.  (S^oc^en);  unBe!annte(§)  II152eO, 
227am°  (@übl.),   (477m*);  unBen^ofjnte  11405a*,  -ijerbanb*  11217m, 
5Berf)ättniH-  °3}?eer,  'oerf^iebene  II233e*,  SSert^eirnng  f.  o^IReer;  -\)otf 
11246m,  258a;  lV350e;  55oIum  I319e;  mit  SSaffer  bebecft  11208m*, 
ju  SB.  nnb  ju  2-e  11225a  ||  -iueg  11294a,  411m,  477e:  auf  bem  Ü-e 
II  158m  J  pl.  -ivege  11410m,  le  ||  früher  ireniger,  befc^ränft  [bgl.  ^trccfeu, 
^mcex]  1294a,  302{m)  Jj  im  Sßeften  gefer;n  I83a*  ]  meftlic^eeO  II274e: 
=  5Imerifa  ni81e-2a  (frübe  Sl^nbung);  meftlic^e  II 99a*  1|  ju  2-e  [a.  Söaffer] 
11462m;  -junge  11476m,  IV261e;  Buftanb  II219e-220a*  ||—  lanben 
II457e,  Sanbung  II484e  (frember  2)?enfc^en)  J I ä n b I i c^  [f.  Sfigefc^ieben" 
^eit,  (ginfamfeit]  II lOOe  (Srnblid) ;  Sanbfd^aft  f.  f^^äter  an  al^^ab.  @tefie 

*2änber  f.  bei  2anb,  depart.  des  Landes  III  610e,  Landgrebe  f.  bei 
2anb  ®  I  Raphael  Landivar:  Jorullo  YV563m,e,  5m ;  rusticatio  mexicaDa 
(@ebid;t)  IV 555/71  :|  länblic^  f.  am  Snbe  bon  $!anb,  Jandnama  f.  bei  üanb  'üft 

Sanbf^Qft  [f.  ©ebirge,  ©riechen,  griec^ifc^,  Fimmel,  fc^tüeijerifc^]  l)(trirn.) 
II  18a,  72e-74a,  {100e-2d\  le,  8e,  192a;   2)  (=  S^-malerei)  II  129a  J 
Ol.  ü.  ^umbolbt,  ^olrno«.    V.  43 


674  Sanbfd^aft  —  lang 

plur.  ^QUbfc^aften  (buvd^  *  hq.)  l)  (tDir!f.)  1194m,  llle;  2)  (©ejiiälbc) 
[oovn  <^]  1179e,  85am,  87e,  127me;  \ 81e-82a  :\\  53.  lanbfc^aftlid} 
(biirc^  nac^gef.  ^  tej.)  111185m  \  taQ  ü?anbfc{;aftlid;e  (+)  II  81a,  97m  \[: 
3uf.  (compos.  Scinbfc^aft- mib  2anbfd;aftg-  [bind;  '^  ^03.])  [f  -malevci 
uftt).  ift  ein  6ej.  2lrt.  ^ievuac^]:  bei  bcn  Sllteu  I179m,e;  Slimnitl;  1113416^, 
anmiitl;ige  II  58m;  auffaffen  II84mO,  51-img  U82aO;  kleben  164m, 
-enb  1137a  j  S3efd^rcibiiug  II  19e4-,  61e,  66m+,  77a;  --cn  in05m  :| 
auf  Silbern  II81me|  (5{)ava!tev  [[.  biil!.]  18m,  235e;  1182e,  173a, 
330aO:  bitvd;  S3cvge  lY273a:|  dompcftticn  1182mO,  (Soutvflfte  II  68m  ] 
Sarftettung  lV521aO;  ©arfteüungen  II  93am  (bilblic^e),  (108e)  :|  -2)id;tiing 
[=  -^cefie]  I13a,  -^g-S).  Il72e-74a]  (Sintnirf  I133e  (83am),  lOle 
(129am);  lII265aO;  fi-eie  II  lOOe  ||.  ©aiten-?.  II95me  | -®  a  vtnerci 
ll[98m-99a,  100-3]  lOOm-la,  138e:  bev  englänbev  II  UOe  jj  ©emälbc 
II  61m  [bilbl.],  (77e-78a),  127mO;  ^ercifc^e  1189a;  al«  ^intevgvimb  II 
21a,  lOle;  italiänifc^e  II*^128e*;  f -maierei  nfm.  bilbet  einen  tcf.  Slit. 
^ievnac^;  9}?annigfalt.  lllOOe,  ).^F)antaftilc^e  II  128e,  -ve^oefte  [=  -2)id;* 
tnng]  II68e-69a||.  fc^ilbcvn  II  12m  (63e-64a),  118a  j  ©c^ilbcning 
[f.  Arpinum]  Illle,  28e,  42e,  101-2a  (le);  -en  lI14mO,  66a  ||  [c^niiid.u 
II83e,  ^d;cn^eit  II  77eO,  ©eltfamfciten  II128mO,  @trüml-en  11154c, 
tevfc^iinevn  I235e,  Bievbe  I338e  — 1|  Sanbic()after  [=  -malevj  1183a  (pl.)  ||— 
t  malen  II  63e-64a  (bilbl),  °128m*  |  $?anbf(^aft  m  a  I e r  (=  ?anb[c^aftei) 
pl.  II 84a ,  57  (reifenbe) ;  sg.  1187a;  einjelne  genannt  \\83me,  86a,89ni, 
129a  II-  ^anbfd^aftmarcrci  (^«m.  [beffer]  11129m)  1 13a,  50m;  II 
3a,  4am,  [76-94,  21.  126m-132a]  77a,m'l ,  78e,  79a,  [86-90m]  86a,e, 
88m,e,  89e,  90a,m,  92e-94  (93a),  95am,  96m-97m ,  126e-7{m),  9a,m; 
III 8a  II  3uf.:  bei  ben  Sllten,  im  daff.  Slltert^iini  [f.  bef.  o@ried;cn, 
oajijmer]  Il[76e-80a,  21. 126m-7J  78m,  79e,  80a;  Slnvegung  f.  og^atnr* 
ftnb.,  2tufgabe  \\92e-93a,  «Briefe  über  I1129am,  (ginn?irfung  [=  SSirt] 
II  76me,  (Sntmidlung  II  128a,  ein  gr.  ^elb  für  b.  2.  \\86me,  ©egen- 
|lanblI103a(^flan3cn);  ©efc^ic^te  [f.  bieBnf.:  2lttcn,  Snber,  ©riechen, 
»tömer;  SD^ittelalter,  lV-^a\}x^,,  neue  Seit]  II  [76-94,  21.  126m-132a] 
77am,  128a;  bei  ben  ©ried^en  II  77e-7<Sw ,  79rne ,  i2öm-7a ;  bei  ben 
Snbern  II  7<Se-79a;  im  1?^"  3a^r^.  \l[83-85,  21.  129-130a],  im  S^ittel* 
alter  \\[81,  %.  127e-8m]',  ats  2rnregung§mittel  gum  S^aturftubium 
II5e  [76-94,  21.  126m-132a],  (lü3e);  in  neuer  ßeit  U86a,89,93, 
131e-2a',  ^flanjen  f.  ©egenft.;  bei  ben  9U^mern  11  [7.§m-(S0a,  21.  i27] 
79a;  unter  ben  Tropen  II  [86m-88  (ein  gv.  ^elb)],  88m;  bei  un§,  in 
unfren  Sänbern  ll89(m),  53eri3cüfommnung  II 95m-94,  2ßir!ung  [=  ©inn^.] 
II95am  (befd^ränü) 

lang  [f.  bauernb]  (tangfam  f.  iiaä)  ?änge):  comp.  1)  lang-:  -gebe^nt 
V33e;  -geftredt  111489e,  IV283e;  -n^eilig  I178e;  1113m,  110eT2)  gange* 
»eile  IllOOe 


Sänge  —  Laplace  (^om  675 

Sänge  [f.  ©ebirge,  Greenwich^  SD^oub,  Ort,  Paris,  ^ücfen,  <Bonnt, 
^paitt,  (Sterne,  X^al,  ^owt]  21.  (öen?.)  [feiten:  nur  in  compos.  unb  ta 
mit  °  hq.]  |  93.  gecgra^I;ifc^e  (bie  ^errfc^enbe  33eb.,  mit  u.  cfjne  bicfcn 
3ufal5)I174m,439e;  III  106a,  145m;  IV i 7<Sa,  537e;  pl.  Sängen  (burc^ 
*  bej.)  II  3iifn^c  (compos.  Sängen-):  aiiti^i.^bi|d;e  IV62e*;  -Slje  I  93a, 
II  182a;  IV  140a,  326e;  -93eobad;tungen  III  60e  ||  beftimmen  IV54e  j 
SD^ittel  bie  2.  in  b.  (auf  ber  «See)  [= -a}?eiI)oben]  l  lS5m-6a;  II  ß34e-6, 
21.  4S5;  358e-9a,  21.  5ii];  III49oe-6a,  IV171e:  buv^  bie  magnet.  2Ibn). 
cb.  35ariaticn  . .  .  IV  54a,  58a  (59a),  115a,  171e;  biirc^  bie  m,  Steigung  . . . 
lV5<Sam  :||  93eftimniung  II(225a*),  320ine,  lam-,  IV 236m  J  -33.  (bcf. 
anf  bcr  See)  [:^ -90?et^cbe]  \185m-6a;  Il333ra  [4e-6,  21.  4<S5],  335a,me, 
[358e-9a,  2{.  5111  471a ;  IV546m ;  pl.  -cn  II  254e,  334m,  446e-7a,  484e, 
Sa;  11182m,  95a:  geegr.  III  495e-6a  ||  -Siireau  [=  b.  des  longitudes] 
I478e,  (Sinfl.  f.  gecgv.,  ^e^Ier  IV 594a  j  gecgra^r;ifc^e  (auc^  plinc  ben 
3ufatj  ift  biefe  93eb.  im  2lrt.  l;evrfd;enb)  1 185e,  344a :  II210in*,  321a,  2e, 
358e(375e);  IV54e,  115a:  (SinfTii^  11317m,  berfc^iebne  I341e  ||  ®rab(e) 
ber  2.x  (iiberaü  burd;  °  bes.)  lVi79a:||  -grab  l\21a  (-iKeffungen)  | 
-grabe:  9}?effnng,  jur  33eftimm.  ber  ©eftalt  ber  @vbe  IV 23;  auf  einem 
^43araIIer  IV 23m;  auf  terfd;iebnen  ^-freifen  IV21a,  23a  {26am)',  Unter* 
fc^iebe  II187e,  unter  terfcf)iebnen  V73m;  [mit  3^^;^^"]  1305a,  11477m; 
IV86e,  102e,  161e  ||  -maaB°  111278a,  auf  bem  2)2eere  [=  @ee]  11182m  \ 
-SRet^obe  [= -93eftimmung ,  2)?ittel  fie  jn  beftimmen]  II  320am  (la), 
358e(511e);  pl.  -en  II  554e-5a,m,481e,  5(m,e);  IV 5<Sam  :|  mittlere  III 
516e,  V107a;  eine«  DrtöX  IV2öe,  '6]tM)t  n.  U^eftl.  lY  178a,  -rijs^  III 
181a  lauf  ber  @ee  [f.  bef.  ^beftimmen,  O-93-ung;  ^-^p^etbcben]  11471a; 
®ee-S.  IV54a,  171e  :| -f!reifenO  I  326e  jj  Unterfd;ieb  111230m,  pl.  -e 
1421m*  T  -U.  (sg.)  1428m,  IV97m;  pl.  -e  111493m:  SD^ieffung  lY23am{m) 
II  [UniDiffenbeit]  (trenn  man  fie  ni^t  n?ei^)  II336am,  iBeränb.  IV  103m, 
terfc^iebne  f.  gecgr.,  u^eftli^e  [a.  öf^l]  II322e 

*2angen)eile  f.  lang ,  Langle  f.  Rißri,  Langles  (*Louis  Mathieu,  1763- 
1824)  I409e  (ed.  Chardin);  (angfamX  111586m  (gebeibt  bag  ©rc^e), 
2-feitX  1354a;  laugtt^eilig  f.  lang;  Lanka  {=  Ceylon)  II  116m,  7a,  203a, 
447e  I  Lans  le  Bourg  (am  mont  Cents):  Sage  IV  181m;  mapnet.  IVllla 
{W\Q.),  181m  (Sntenf.)  J  Sanse:  Somet  1 144e,  4iOa»i;  IIl579e  :|  Laocoon 
II338e  (93ilbfänle) 

Laplace  (Pierre  Simon,  marquis  de;  1749-1827),  adj.  Sa^Iacifd^  (*) 
III584e  II  3iifa^c:  2rerom^en  1401m,  111573m;  2InaIt}[iUI211a,  2Infid;t 
1115846-*;  2In^ieI;ungIV10a:  @efel^IV[I5i];  Arago  111519a  j  2Iftronom, 
obne  feine  (Sternirarte  jn  i^evlaffen  IV24am,  153e;  histoire  de  l'astro- 
nomie  11451m,  512me  [(gteße]  :|  ^etreguugen  III  32me  ||  (Jometen: 
entftebung  ber  (5.  u.  ^:pianeten  III  559me,  576a;  [9?atur]  I95m,  III584e; 
älter  als  bie  ^lan.  lIICo73a)  584e  J  ber  Lexeirfd^c  dornet  111566m  H  ^ij^e 


676  Laplace  d^oit  —  Laffell  6 

ber  kontinente  1475m,  dhU  u.  glutf)  I325e;  ®d?iefe  bev  g!Ii))tif  III 
452m,  e-5a,  (4m)e,  485m,ell  |(grbe:  m^Iattimg  1174m, 421m;  \\24m, 
154a;  «Beftimmmig  I175e',  3)id^tigfeit  1325m;  IV55am,  163e,  e-4alll,m; 
®eftalt  IV  151a:  buvc^  bie  Ungleic^f)eiten  be«  äRcnbeS  beftimmt  l\23am, 
.24am,153e:\  gaütvaft  I  400m,ell ,  la;  njiberfte^enbe^  gintbum  III  (50m) 
58m,  govmel  f.  §öt)en,  §imniel8-S9egebenf;eiten  V(9a)  21e;  ^'6\)t  f.  (5on* 
tinente,  '^nmeffungen  IV623e  (gorniel  für);  A.  v.  Humboldt  Y8e  \ 
Jupiter:  Slb^Iatt.  111550a;  ü«affe  III  519e,  550e  :|  Kepler  II  5i2me,  III 
19e;  2nftbrurf  I  478e,  Mars  III (512me)  548m  j  mecanique  Celeste  I 
,95m,  411e,  427a,  475m;  III  32me,  269e,  547a,  566m;  lV154a,  164m: 
6dit.  IV163e,  5Berfa[[er  ber  lV33a:|  Merkur-3D?a[[e  III 491e-2all,  557»n 
1 2JZ on b :  ^^antafien  iiter  ben  SJ?. n.  einen  ^er:|)etuirl. iDlonbfc^ein III 546m-7a, 
Unglei4)f)eiten  f.  ©eftalt  ber  (Svbe  J  exposition  du  Systeme  du  monde 
I30am,388e,  392e,  401m,  411e,  420a,  Im,  4a,  7a;  11454a;  III 32ell, 285a, 
352e,  485m,e,  537m,  546m-7a,8m,  550a,  2a,  576a,  584e,  630a;  IVlOme, 
150,  3e;  V21e:  etn^aö  ton  Arago  111519a,  S^orbilb  beö  ÄoSmoS  V«Se :) 
Newton  IV 10;  [per f.]  1325m,  433m,  475m;  III269e,  537m,  547a,  584e; 
ySe  I  Planeten:  SKlter  f.  Kometen,  -bal;nen  111629m,  (Sntfte^iing  f.  (£cm., 
gefti3rt  III  630a  (bnrc^  c.  fremben  SeUföv:|3er)  :|  sur  les  probabilites  III 
58m,  Saturn  III  552a  (2iBpIatt.),  ©olftitinm  11403a,  (Sonne  III 396e-7a 
(!i!ic^t)  I  eterne:  bnnfle  [ögl.  äöeltf.]  Ill269e-270a,  285a;  2ic^t  III130e  :I 
2:l)ierlrei§li(^t  f.  Bcbiac,  Stob  III584e,  Uranus  111530a  |  SBärmc  1425m, 
7a:  gro^e  IBeränb.  III  257am  J  SaBelttörper:  bnnfle  [ögl.  ©tevne]  III 
269e-270a,iim ,  285m,  619m;  fvember  f.  ^faneten,  SSevänb.  \\150m:\ 
3 obiaca liiert  ob.  2r;ierfrei§Ii(^t  1412a,  II366e-7a,  111555a 

Lapland  (togl.  Lappen),  35.  Ia|)länbi[^  (*)  IV  147a:  ©vabmeffnng  IV 
151m*,  ^ebenbe  traft  1313a,  Äiiftc  1440m*  |  magnetifc^:  Sinie  o^ne  SIü-» 
ttjeid^nng  IV135e-6a,  7m,  9m,  203all,m;  Ungen^itter  IV132e  :j  9?ürblid;t 
1206a;  IV  143m,  7a,  e-8a,  207a,  8m ;  [Ort  ba]  IV  143m;  9Jeife  IV  65a, 
148a,  205a;  bag  ruffifc^c  IV  137m,  9m  ||  Lappen  (^Bol!)  II  44a  -^||  Laprey 
=  Lippershey 

*®raf  Larderel:  tec^nifc|e  Slnftalten  IV256me,  509e;  S3orfänre  IV 
256me ,  495a ,  509e ;  lagoni  in  S^ofcana  IV  495a  :|  Lardner  (Dionyfius, 
geb.  1793)  111364m  (cabinet  eyclopaedia),  Lardy  (Charles,  1780-1858) 
V67m  (©limmerf^iefer),  Juan  de  Larea  (in  Ouito)  V32am,  Largeteau 
(Charles  Louis,  1791  ob.  94-1857)  IV23m  (aKeffimg  Don  S!ängengraben) ; 
Conftantin  Lafcaris  (c.  1450)  II  289me,  465m ;  Ferd.  Laffalle  \20am 
(Heraklitos) 

W.  Laffell  |:  Neptun:  äRaffe  111554a,  '^«monb  111204a,  9?ing  III 
533ell ;  -^gtrabanten  entbedt  III  426m,e,  534e-5m,  556m,e  :|  Orion-9?ebeI 
III 338a,  [ptxl]  III553e,  Dicflector  [ogl.  XtU]ccp]  III534e  }  Saturn:  -^Sring 
III552e;  ber  7*^  ©-ötrabant  entbedt  Hl  426e,  460e-la,  528a  :|  Selefcop  [ögl. 


Laffell  ^  —  Lauren  tius-6trom  6T7 

Ü^eflcctov]  II[5im«,  117e,535m,552e;  Urami§tratant(ciO  III  204a,  531e, 
2allm,  553e,  644me 

Chriftian  L äffen  (geb.  1800)  (bic  Biif.  mit  Snbieii  itftr.  ftel;u  waäf 
bem  SBeifatj)  III  469a  |  „3nbifd)e  Slltert^umefinibe'^  I47e/480a;  II 
llSell,  4iii,  6am,  133m,  401m,e,  3e,  430e;  IV 558m:  [@tet(e]  U38m~39m 
:|  eie^(;anten  II  434me,  „(Siigubiiiifc^e  unfein"  1449a,  Gitagovinda  II 
118a  I  Inder,  Indien,  iubifd^  iifttj.  f.  \\a6)  belli  33ei|atj;  „inbcffljtl;i[c^e  Könige" 
11425m  :|  Megafthenes  11424a,  Meru  IV558m,  IRatuvgefii^I  ber  3nber 
U38m-39m,  Pentapotamia  indica  II432e,  [^^evf.]  11426m,  Indoram 
philosophi  11114a,  Phönicier  iiarf)  Snbien  II167e-8a,  ^ifang  U426am, 
Ptolemäus  11440a;  (£aii«frit-2Börter  it.  2)eutiitigeii  babiirc^  II  414e,  5a, 
440a,  3e;  fc^tvarje  dlact  II434me;  „Taprobane"  II  414e,  433m,  440a; 
Uttara-Kuru  11424m 

*?aft  f.  SBiffen  |  lateinifd;  [f.' 2J?itteIaIter] ,  ba§  S-e  [*]  (=  ©^rac^e): 
©i^ter  II  109e,  Sauber  II  26a,  ©^vacfie  (=  baö  S-e;  (£^v.  bev  3?onier, 
römif^e]  U16me;  Übevfe^iing  II219am*  (in  ba§  S.),  449e;  -eii  II449e, 
III37e  :|  latent  f.  SBäriiie;  lateval  III73m,e,  74a;  Lateran  II112e  (dciiciO 
I  Satcnie  111315m,  V61a;  -eil  II  91a  J  Lätitia  (39««  ff.  fallet)  V116m: 
eiem.  \112me;  (Siitbeder  V112m,6e;  -mig  \112m :( ratitiibiiml  IV 507m, 
Latium  II16rae((g^vad;e),  Sattid;II131a;  Pomponius  Latus  II  299me,  473a 

*(aii  f.  Süfte  II  ^awh  {awä:^  ber  S3äiinie)  [toorj.  comp.  Saiilj-]  I  330m, 
II46e;  -ba^  I8a;  II  29a,  94a,  99m,  190a;  ^ovm  II  102a,  -frofd^  IV  .171a, 
gefieberteg  II  38m,  ©(ans  II  92e,  immer  grünee  II  57a,  -^jer  1298a, 
-fräutcr  1296a,  -frone  I  129e;  -mcofe  I  19e;  II  91a,  400a;  -^flanjen  I 
293a,  jitternbeg  II  92m  J  taubig  II  96a  (feinl.)  ||  land^grün  IV209a,631m; 
V78a||!üanf  [f.  Scmeten,  ©eftirnc,  Äi^r^er,  3)?ciib,  Planeten,  (gcmic, 
(Sterne,  Sßcltlür^er,  Beit]:  -babn  I  149a;  II  73a,  216e;  im  ?.  begriffen 
111597a;  oberer  (eine§  ^Iiiffe^)  II78e,  437e;  unterer  (it.)  II85e;  [bon  SBelt* 
lör^ern  u.  ö.]  111277m,  552a,  597a  :||  Lau  gier  1)  Andre  (5Sater,  1770- 
1832):  gjJcteorfteine  111613a,  624m  :||  2)  Paul  Aug.  Erneft  (@o^n,  geb. 
1812):  auf  bem  Canigou  IV95a,  182a  |  (i:ometen  1116m,  393a;  ber  Hal- 
ley'fd^e  Somet  1116m,  393a;  Ill562am,  577m  J  inagnet.:  Sntenf.  IV 95a, 
182a;  g^ieigiing  IVlOSa  J  ©oiiiie:  -^nfinft.  III389e;  -^iiflecfen  III  385e, 
391a,  2a;  Umbvcf)iiiia  III  381m  :|I  läugncn  V56m:  man  barf  nid^t  III 
71e,  it^  tritt  nic^t  IV  148m  J  ?.  V45e  ||  Laura  f.  Petrarca,  paramo  öon 
Laura  (in  9^en-®ranaba)  IV  557a 

Laurent  (in  9iimee):  H.  flauet  Nemaufa  entbecft  \lUa,  7a  J  lau- 
rentinum  (SSitla)  II  24am  ob.  villa  L-na  II  110m',  Laurentinus  ob.  -tius 
f.  Politianus  1|  ber  W-  Lauren  tius:  ^efl  I25e,  -geft  I130m;  (gtern* 
fe^mi^|>en  [=  @trom,  Sr^räncn]  I  25e,  III  [402e-5  3abt]  |  ber  ^trcm  beS 
^eit.  2.,  2-@trom  (111622a  [aber  2)  =  St.  Lorenc.-@tr.])  [=  Stugufl-^eriobe 
ber  ©ternfc^n.]  I  126e  [129-i50m,  %A03am],  133a,m,  140e;  III  [602-5, 


"678  Laureiitius-Strom  —  SaM:  ©rgufe 

4e-5a]  2e:  f^^ät  ev!nmit  111622a,  ©age  III  604e-5a,  ßaM  f.  o@tenif(^it.  :j 
feurige  2;t)väueu  [=  ®tevnfd;ii.  uftv.]  1129a,  403aTn  :\\  Laurentius -(Btxcm 
2)  f.  Ä«.  Lorenz-<Btxcm  ||  Laurenziana  j.  Mediceo 

Laurie  IV 546a  (Äavtc  ü.  3/ex.  ii.  (^ciitv.Slniev.)  ||  i^aiit  (=  Älang)  [aii^ 
in  comp.]  111477m,  pl.  -e  (*)  II  460e  |:  -tlmlicl;fcit  [=  Älang-t.]  11 
409e,  pl.  -eil  {ciU  \d)\vad)c^  (glenient  bev  SSergl.)  II  274e  (476m)  :|  -SlIH^atet 
nieiam,  Mc0  [=  flaiigl.]  f.  ©iiicbe,  fiiße  II 59a*;  -Mtem,  -jetc^eu 
II  161ra 

Satja  (toovj.  ait§  SSiiIfaiieii;  ögl.  ?atoaftrcnie)  [f.  5Ingit,  SJienb,  ©clfa* 
taven]  I  iöSe,  2526,  9,  241e-2a,  4e,  269e,  27iom,  445m,  451-2a;  IV 
(270e-ia)  296am  ,  8am,  305m,  344e,  354e,9m,  515a,  561e-2a,  570e-la, 
589e-590a;  plur.  Saiden  (bind;  *  bc3.)  I  245e,  256e]  IV318a,  385a,  418a 
(536e),567e;  \95me  \\  3iifaljc  (compos.  ^aüa-,  In^iv.  [buvc^  *  bej.]  $!atoeii-) 
[t-ft  vorne  bilbeii  ein  bef.  etiid  Ineviiac^]:  dte  IV  372a*,  -^liilu-itc^  IV 
480a,  5tii3iel;iiiig*  IV112m  (181e)  ||.  Slvtcii  \\385a,  411a  |  I-avtig  I270e, 
IV359e,  V84a:  ©efteiii  IV559me  (bei  SBiiI!.,  itiieig.  Saöoftr.),  @tvonie 
IV482e  II  auf!üd)eiib  f.  ted;.,  5Iiif[teigcii  [=  (Sm^crbr.]  IV296am,  aiifi^aUciibe 
[:{:  SBaücii]  IV 523a  ||  5liißbviid;  [=  @iiiVt.]  1248a  |  -51.  {au^  in  ®cgb.) 
lV229e,  373m,  7a,  9a,  489m,  540e,  Im,  604a;  -5lu«ibnic^c  I  V276e,  354m, 
379m,  550e-ia,  454e,  517a,  532e,  599e,  616e;  V 27m II,  58e-59a  ||  an?* 
flie^enbe  1 248a,  -^ii^flr.^  IV 419m;  T-aii0ftc^eiib  [=-gebenb  iiftr.,  F)eraii?ft.] 
IV280m  (35ulfnne);  au^lvevfeiib  [a.  feine]  IV267e  (33ulfane),  2Iii«li?nrf  IV 
515a:,  -S3änfe  IV 439m  |  Safaltl.*  IV374e,  8a,  413a,  440e;  bafaltartige 
IV 474m*;  bafaltifc^e  IV345m,411a,  7a*,  566e  J  SBecfeu  IV417m,  8a, 
567a;  -b.  IV589e  :|  bebedt  1248a  (eine  gv.  Sanbftvedc);  [SBegviff]  (f.  av4 
mtiiv)  I244e,  IV641a*  I -bevg  IV345e;  bei,  an  Sergen  [tgl.  0331,«.^ 
Satoaftr.]  IV374am  (439m),  441a  :|  Sefd^aff.  f.  (Sigenfd^.,  53e[d;v.  f.  ^^Jatur  | 
SBeftanbt^eile  (ivas  fie  ent()ä(t;  awä)  (Siiifc^Iüffc)  [=  ^iifflnun^iife^iitig] 
(t>gl.  Otitoin)  1184a,  464m;  IV  181e*  31 2e,  344e,  57ne,  5<$5a,  411a*,  7a* 
427a,  437m*,  472e^,  4m*  7e*,  9e,  480a*  54b',  566e,  7am,  601e,  63la*, 
2a*;  V95me*  :| -betten  V38a,  -blcde  IV 559m,  Srnc^ftiide  [=  ^vagni.j 
IV408m  I  2)äm|3[e  IV297e  (baraii?),  370m  (baraiif),  517m;  bani^fenbc 
IV(417e),  459a  (lange):]  3)ntd IV218e,  408m,  418m ;  !Diiv(^bni(^  \24U-2a] 
(Sigenfc^aften,  Sßefc^aff.,  Bnftaub  (adj.)  l\344e,  5m ,  374m* ,  40Sm, 
417am*,  474m*,  {561e-2a)',  y95me*;  eingebaden  in  2.  IV591m,  @ii> 
fc^Iüffe  f.  SBeftaiibtl;.,  eijenbaltige  1 184a*,  @ni^i.nbringen  [=  §erborbr.,  Huf- 
j^eigen]  IV290am(8am),  entflieOt  IV333e,  tt)a§  fie  enthält  l  53e[tanbtb., 
im  3nnevn  bev  (Srbe  IV  370m  1 1  e  r  g  i  e  ^  e  n  IV  602a* ;  fic^  e.  1 223a,  241e-2a ; 
t*ergieBenb  [=  gebenb  itflD.]  IV  213a  (Sßulfane),  230e  ((Statte),  310a  (2lu§* 
brücke),  346a,  7e,  384a  T  (SvgieBuug  \  241e-2a  (STrt);  -(S-en  IV561m,  V 
40e  :||  @rgu§  1251m  ;  IV310a,  408m:  ^äufefcit  IV 410m,  Ort  1259  J 
-@.  IV282e,  300m,  312e,  334a, 340m, 353e,  410m, 543a:  @^uven  IV372a 


Saüa:  (grgüffe  —  ^u  679 

T-(Svgii[fe  IV352a,  392a:  feine  IV589e  ||  fic^  evijävteube  [i^gl.  SBev^.]  IV 
515a\\m  \  dxMtcn,  -img  \271am,  IV(561ell);  evfaltete  lV416e  ;|  evftarren 
I163e,  (S.  I244e;  ßni^ticiieii  [-  Siu^h'.]  i\385a,  V27m;  ^aüen,  ©efäü 
lV2ö9e-270o  II  -felb  [=malpais,  f.  fcgi.]  1  239e*;  lV298a,  348e~9 
(9a),  567e:  bam))[eiib  IV 459a;  =  malpais  \V333me,  424e,  561e-2a', 
[yhmeii]  IV549eT-M^ev  [f.  bef.  (giibamer.]  lV398e*,  424e,  5a,  562a  || 
Meube  IV333a,388e||flüffige  lV297e,  8m,  370m:  fe^v  \\417am, 
426e  J  g-feit  lV417a,e  ||  gvagmeute  [=  S3vit(i;ft.]  IV331e,  -gv.*  lV601e 
II«  ?.  gebeiib  lV543e  |  I-gebenb  [=  auöfto^ciib  iifii>.,  aii^tvevfenb,  cigief^cnb, 
Ijemn-br.,  f^eienb]  (tg(.  o35iilf.)  lV590a:  ^ulfaii(e)  lV276e,7am,  280e, 
321e,  391m,  421e,  465a,  Ö37a ;  V25m  ||  ©ebirg^avt  I  232e,  244e,  269e  J 
-arten,  an§  benen  fie  fcmmt  ob.  an^bvid;t  [=  ©eftein]  lY 276e,  372a  :| 
©efättf.^aüen;  [in  ©egenben]  IV 574m*, 5am, 397a (421e), 437m*, 448e* 
477e*,  517m;  ge)d;müljene  IV523a,  561a;  am  ©eftein  [=  ©ebivggarten] 
IV 592a;  glii(ienbe  IV 327m,  409a;  §äufig!eit  f.  (SvgiiB,  -^erabftvömen  I 
163me,  IjeranSfto^en  [=  an^ft.]  IV  505m;  I4;evt^ovbvingenb  [=  gebenb  ufw.] 
V47m,  ^evüovbringen  [=  (Smpcrbr.J  1184a;  Apöl;e  IV(298am  im  tvater); 
feine  ?.  auögeivcvfen  ob.  anöii^erfenb  [=  9}?ang.el  nfm.]  1 14m,  259e-240o, 
256e-7a,  450a,  6e;  IV310a,  602a*;  fcd)enbe,  anff.  IV(417e)  8a  |  nn§  bem 
Äratev,  -ven  I V 572a,  417a,  60im;  im  ^r.  [a.  §öt)e]  IV375m,  416e  :| 
lend^tenbe  IV571a||  9Jia[)e(n)  \271am  (beim  (Srfalten),  lV405m!l  J-maffe 
IV4i<Sm,  -en  lV327m  ||  an  baö  3)icer  IV418e,  600a;  9^ame(n)  (äßi3rter 
bafiir)  IV305m,  554e,  5i 5a,  570m;  V58e;  dlatux,  äßefen,  53egriff  [f. 
and;  bf.]  1 V 298m,  505m,  S59m,  5S2m  [^efd;v.],  5i5am,  536e;  \58e*; 
nenere  111617m*;  IV270m,  480e*  |  Cberfla^e  I V 298a  (424e) :  [5}evänb.] 
IV4i7e-Sa,m  :|  Ort  f.  ßign^;  -^fnl;l  IV4i7e,  V56m;  nad;  Plato  u.  a. 
l[451-2a]  Im,  \\305m]  M)e  f.  035nlf.,  @d;afen  IV561e;  -fc^ic^tcn 
IV269e,270e-la,  375a,m*,  421e,  589e;  V82a  |  @d;Ia(fen  IV298a 
(baranf),  310e  (gegen  ©c^I.);  fd)fadige  IV 350m,  374a*,  (424e)  :|  @d;mel5- 
bavfeit  Y95me',  -fc^oüen  IV349a,350e;  fc^ivavse  IV(439m,  515a)  |  (See 
toon  2.  IV 457a,  523a;  -fee  [f.  Kilauea]  IV417a,m ,  8a,  56ie  :|  Seiten  f. 
©galten  ||  anö  Spalten  (o^ne  33nlfan,  nid;t  anS  S3iilfanen)  IV230e, 
270am,  351e-2a,e,  392a  \  bei  33ntfanen  lY  359me:  an«  Seitenf^.  IV601m 
II  2.  fpeienb  1232m  (53evge),  H^eienb  I254e;  -f)3iegel  IV589e,  f-ftvömc 
finb  ein  bef.  Stücf  I^iernad^;  -ftiicfe  IV342e,  427m;  trad^Vtijc^e,  trad;Vtavtige 
lY 385a,  411a,  7a*,  427a;  -Sriimmev  lV561a,  -^rnmmerfelb  [=  malpais] 
IV549e;  nnterirbifc^e  \Y488a,  üevbidt  lV374m*,  iBerbärten  [4:  evbävt.] 
IV(561e),  Denuunbet  IV344e-5a,  tiel  IV543e  |  ^nlfane,  S3nlfan  (*) 
[a.  gebenb,  .^rater,  Spalten  n.  a.]:  an«  S5-en  IV269e*,  an«  bem  ^nB  beö  35. 
IV552e*,  ^nl}e  IV 600a  :|  SSaHen,  SSaKnng  [4:  anfn^aü.,  -fod;.]  IV296am, 
8am;  SSeüen  IV297e,488a;  äöefen  f.  D^atnv,  SBövter  f.  5Ramen,  jadige 
lV344e;    jeüige   IV 375m,  441a,  640e;    jnfommen^angenbe   IV(56ie); 


680        Sat>a  Qu,  f  :2atoaftrüme  hi^  ^ulf.  erliegen 

^itfanimeufe^jung  (niinevalifc^e)  [=  SBeftaiibtl;.]  I245e-6a*  IV  448e*;  ^iiftanb 
f.  «Befc^affenlieit 

tSaUoftrÖmc  (i?gl.  2nt)a)  [f.  ©übamevifa,  Mexico^  2>?onb,  @olfvitarcn] 
I  i65a,244e,279e,450a,  l-2a]  11109a;  lV(2ilm)  227e,  230m,  270a, 
305am,  5i0e  [331e-4a],  358-9a,  418m,  561e-2a ;  V  23e  {95m) ;  sg.  ü?  a  b  a* 
ftroiii  (buvd;  *  bcj. ;  niid^  in  comp.)  I  215m,  225a,  256m  (445m),  451m; 
IV 552a,  408m,  418m,  590a;  V98all  ;||  etvönie  Den  2.  (°) .  .  .  IV 270a 
(30),  374e,  426e ;  (Strom  (0°)  IV417a  J  l\iöa,  Saöen  in  ©tvonicn  (<^<^)  1 
256e*,  IV 601m,  \95m*  ||:  3«[tt|jc:  2(bn)c[enl)eit  [=  S^anöelJ  IV331e,  3m, 
353e',  itjm  al;nli^  lV572a*;  mux  IV281e,5a;  au^flieienbe  1238a,  äuBer* 
Iid;lV272m;  baubavtige(v)  1 26a,  IV  56ie*;  bafaltartigev  lV464e*,  bebcdt 
IV555m,  begveuste  lV374e  (5m);  [S3egriff;  Untevfc^eibmig]  l\332m, 
3me,  358-9a,  561e-2a^  (Sbavaftev)  |  ^ergc  u.  53evgarteu,  n^efd^e  2.  ob. 
2ai3a  evgicBen  [ögl.  o^^nl!.]  IV272mil,  347a;  it.  ergoffen  l;abcn  lV354me, 
5me  :|  53efc^aff.  I246ra;  IV276am*  e*,332a,  480me*;  53e[d)r.  lV46><S7n*; 
[S3eftanbtl;eile]  lV276a*,  348m,  364a,  389m, 480me*,  2e,  612e,  633m, 
6e;  V39m*;  breiter  IV287a*,  Sbarafter  f.  S3egr.,  nur  einer  lV54öa*, 
ergießen  fic^  I178a  |  (grfa  Iten  lV561e*;  erfaltet(e)  IV356iii,8e:  ni^t 
I247e:|  (Srfenncn  \y  333me  (fcfjivere^) ,  gaün^infel  IV552m,  flicßenb  f. 
iveit,  gragniente  barin  1300m,  frifc^e  1 245m ,  I.'gebenb  IV464e;  [in  @e* 
genben,  ?änbcrn]'(f.  bef.  ©übanier.)  IV281e,  333m,  364a,  386e,  426t-7a, 
470e-la,509a;  öctl;ei(t?  IV 454a,  anö  ©i^fel-Öffniingen  IV4:/6e,  grc^e^ 
IV567m*,  ^äufigfeit  (n^ie  oft)  IV410e  |  in  Ipiftorift^er  3eit  lV333m, 
352e;  in  üor-fiift.  3.  IV385a  ;|  aw^  beni  Smiern  IV 272m,  feine  f.  ä)hnget 
iifm.,  !(ingenb  IV344e  |  aw^  bem  Krater  lV540e,  613m;  nid^t  an^  Kratern 
IV613m  :|  furjer  IV 231m*,  in  Sänbern  f.  ©egenben;  langc(r)  1255m; 
IV(211m),  287a*,  4i6e-7a;  mächtiger  (sg.)  1215m;  IV231m,334ra^ 
344e,  6a, 352e,  389m ;  V98a  j  iOiange  1,  feine  [=2lbn)ef.,  nit^t;  ögl. ^SSnlf/, 
leine  ^o.'Qa',  <Se(tenb.]  1240a,  450a]  W [331e-4a , 353-4]:  [in  ©egenben, 
Sänbevn]  l\2ne,331e-2a,3m,425e,560me[570e-l];  gegen  fd^niale  IV 
353e~4a,  Uvfac^  l\425e-6a,  in  iBulfanreiI;en  l\ 309e-310a  :\  matexml 
IV 505a;  a\\§,  m  2)?eer  IV372e,410e,426e;  V27e*;  niel;rere  IV 555meO 
gf^eigung  IV 559a;  2a'oa  nid^t  in  (Strömen^  [tigl.  o^SiiIf.]  IV 374m,  5m; 
noc^  Plato  ufnj.  I  [45i-2a]  lm,e;  Üfic^tiing  IV364a*,  mden  IV566a*; 
[(Säuberung]  11109a,  IV5S2m;  fc^mate  I V555a<^,555e-4a  (gegen  9)iangcl); 
fd^njarje  IV332a,470e;  ©elten^eit  lV[552e-4a]  5m,  561ra;  au8  ©palten 
lY 351e-2a,m',  nnnnterbrod^ene  IV310e,  Urfprnng  IV 505am,  S5erl)ältniffe 
IV555me||— 2.  eineg 35ulfan6  1256m*  11109a :||  35nlfane:  augiß-en 
I V2ö(Sm,  408m*;  bei  35.  IV55ia*,438me,454a:  ni(^t  ans  SS.  [f.^Spalten, 
2ata  n.  a.]  IV  351a,  e-2a  ;||  S3nlfane,  ft»e(d^e  ?abaftr.  (ob.  ülai^a)  ergießen 
(geben,  an§fto§en)  [=gebenb,  laöageb.  nfn).]  I279e;  I V 230m,  276a (e, 
280m),  309e,  310a,e,  la,  331e-2a,  3a  [348m^52a,  %.  568-570m\ ,  31U, 


f  ßat>aftröTne :  ^ulf.  ergießen  —  Seben  @         681 

882m,  9a,m,  391m,  418m,  9m*,  464e-5a,  545e,  552e,  570e-la,  589e,  600a, 
2a  (u.  banit  auf^oven),  612e;  V27me;  it.  ergoffen  ^aben  [tgl.  laüa» 
artig]  IV  284e-5a ,  354e ,  5me ,  6m ,  8-9a ,  372 ,  3ra ,  e-4a,e ,  9a,m ,  384a, 
5all,e,  409a,  421e,  2e*,  454e*,  6e*,  7a*,  480a,  2e,  3e,  540e,  la,  4e,  9a, 
589m  ]"  Sulfaue,  lDeId;e  feine  $!aöaftr.  ob.  ^a'oa  ergießen  ob.  ergoffen  I;aben 
(äl^angel)  [i^gt.  2)?angel,  feine  Saöa  nfn.\]  (f.  33n!f.  ber  ^nde^)  1450a;  IV 
230me,  309e-310a,  364a,  372a,  424e*,  464m,  539m,  549a,  552m ,  589e, 
601m;  V25am,  27m:  feine  n^irflic^en  lYSöOme  :||  SSiiIfanreil;en  f.  Stangel 
— l|n?arm  I  247a  (lange) ;  n)eit  fließenb  [ügl.  03)?eer]  IV540e-la,  600a*; 
tDirtlic^e  lY310e,  SBirfungcn  lV544me;  [^a^\]  (f.  mel)r.)  lV270aO(30), 
3eit  f.  l)iftorif^,  jerfaüen  l  246m  (in  (Staub)  |  gitfanimenfließenb  lV561e 
(mehrere);  -r;angenbe(r)  IV331e,  2a(m),  417a*  423m  :|  gtreifeUiaft  lV561e 

*Lavagna  f.  Mofotti,  Lai:ey  (an  b.  9if)cne)  IV492e  (©(^tvefelqnetle)  | 
Lavoifier  (Ant.  Laurent,  1743-94):  Stnsielnmg  11134m,  2)^eteorftcin  III 
612a;  ©auerficffgaö  II387e,  519a;  L/fd;es  Xr^ermcmeter  lV166a  :|  Lawa 
(SBuIfan  ^itia^)  IV 326a  |  St.  Lazarus:  -S3erg  =  Edgecombe,  -3nfel  (6ei 
@itfa)  (=  Crooze's  Island)  \Y442a  (anf  il;r  ber  Sßnlfan  Edgecombe)  J  Lazen 
(iBolf)  11420m:  epxaäjt  II420m,e;  lüa^ifc^  II420e  (©^rac^e) 

*L€ake  (Will.  Martin,  geb.  1780)  11105m  („Greece"),  Leang-tßheu 
(€t;ina)11442e,  gort  ieat-entcorfA  IVö94e,  Lebeau  (Charles,  1701-78) 
1442m  (bas  empire) 

leben  11300a  [=  fortl]  — 1|  Se5cn  [f.  HIten,  animalif^,  (Slenientar- 
grbe,  @eift,  geiftig,  Wirten,  ionifd),  3agb,  fo^nüf^,  2)?enfd;,  ^atux, 
fittli^,  jTfiier,  33df,  Seit]  (bem.  organif^e^)  33.  (triijial  n.  mannigf.,  and; 
=  SeBenbigf.)  II33a,  72e,  193m,  202e,  218m,  233m;  21.  (atlg.,  Uorj.  in  ber 
gfjatur)  1 84m ;  II  47a,  238m,  450e ;  III  54a ;  IV  16e-17a,  195e ;  V  19e-20a,m 
II  3ufa^c  (compos.  Sebene-):  5lbenb  be6  2.  f.  A.  t.  Humboldt,  Slnmnt^ 
be«  2.  11165a;  anregenb  IV232e,  STnreger  11142m;  atf)men  II  43a  (ein 
frifc^e«),  -Sltomc  1370m,  SluSbauer  I488e  (n^nnberbare  21.  bei  ^nfufion^tl;.), 
53egr.  f.  Söefen,  -beftinimung  II  P5e  {xcaQ  ben  erften  STnlaß  bajn  gegeben 
^at)  1  b  ett)  e g t e  e  II  17e,  154e,  170e,  2e:  reid^  b.  Il  178e;  üielbeh).  I  @.  Vam ; 
V4m,  17e  :|  -bilber  II  14m  (jarte),  SSIiitljenjeit  II124e,  -baner  [ügl.  2Iii§b.] 
III629e  (ber  Planeten),  ebteS  II72e,  (Entfaltung  1 99e ;  @ntn?icfhing  1367a, 
-e.  I87a;  erljaltenb  IV232e,  -evregung  1227a,  -fTamme  II350e  |  -f  or  m  en 
[= -geftalten]  IVi4a:  (ginfac^l;.  1293a,  inicrofco^.  I369e,  organifd^e  III 
452m  :|  gveuben  I364e  |  Hrifd;  [f.  SBilber,  @d;ilberung]  1297a;  II9all, 
42m,  58a,  76a;  IV 4a;  fvifdje«  ^.  II  43a  :j  baS  friibere  I  224m  ||.  %i\U  I 
330a  I  -fülle  1 17a,  80m;  II  94a:  reidje  II  179m,  üppige  II  90m,  ber- 
fc^ieben  II  90e-91  (öom  Slqnator  gn  ben  ^ofen)  ||  -fnnfen  1 162e  (n^ccfen), 
geben  II39e,  -gebilbe  I  22a,  njo  eö  nid^t  mc^r  gebeizt  [tgl.  ©renje]  I369e 
|-geift  [f.  aii6)  *®eift]  II  66e  (frifc^er),  -geftalten  [= -formen]  I81a,  gc^ 
»innen  IV 61m,.  nid;t  glü(flid;e«  U72e*^  ©lenje  f.  gebeizt,  organ.;  gvößereg 


682  Sebeii  ^  —  £eere 

I369e,  §aii(^I377e,  ^eitcveö  II  27m ,  §evtcvnifen  lV16e-17a,  ^orijont 
bc3  2.  I369ra;  ha^  innere   II  13a,  16m,  92a  |  fleine^  [=  Snfufoneii, 
micvcfc]  I369m-370a,  \\282am',  baS  Heiiifte  [it.;  f.  2:i;ievlekn]  1569m- 
370,  le,  488a;  \ 36a  [in  Deiic{;iebeneu  ©toffeii]  J -fvaft  II  249e;  -hafte 
I67m,  567e(2ßirfmigeu);  V4m  (2lluiat;nie)  J  i^veife  I87a;  -fieife  I  83e, 
386e  (l;cc{)fte);   II  178e   (weite)  :|  micvofcopi[d(>e«  [=  tkhm]    I  369m,eil ; 
neueö  11339m,  IiI6-la,  \V12me  (aii§  35evh)efiuig) ;  w6)  iiirf)t  ba  f.  orgaiu 
II  ba«  ovöaiu|d;e  [f.  @vbe]  1 84a,  286a,  8m,  2P2e-5a,  550-ia  [36*7-386, 
2l.486e-493a],  368a;  II74fc,216m;  III  17a,  44e,  256e,  379a  (461m);  IV 
232e:  njoöcu  abI;äuoig  [=  ©iiifl.]  111104a,  [2)cfiu.]  \68e,  n>aS  (Sinftuß 
bavaiif  Ijat  [=  abl;äiigig]  IV 455m,  (gmfaltiiiig  I  99e,  (giittüicflinig  III  451e 
(2m),  (änvac^eii  V69m,  giiüe  f.  ^Oceaii,  ©veiijellle;  als  eö  ncc^  iiid^t 
ba  mxV68e,69m',  im  Dceaii  1330-Ia  (^üüe),  ^vcceffe  VUm,  (Bp\}äxt 
1 125a  II  H^eviobe  11177m,  -^l;iIcfo^I)ie  II43a,  p^prifd;e§  I(332m),  ^oefie 
be«  2.  11310m,  ^oIitifd;eö  11338m  | -^vocejj  1359m,  11268a  (emigcr), 
\19e-20a;  -^rocefje  11378a,  IVl7a  :| -vegimg  1208m:   feine  1165m; 
I-veic^  II  241e,   -xdljen  III  5e,   enge  @c^van!en  I  34m,  -f^>l;äve  1369m; 
2.  unb  ©tev6en   [ögl.  o^ob]  \19e-20a{m),  2.   ein  ^voce^  beö  ©t-g  V 
19e-20a-  etvom  bes  2.  II 96m  1|.  tl;ätige8  1369m  |  -tl;atigfeit  [f.  ^Tbe] 
I52e,225e;  III 62e,  378m  (ovganifc^e);  pl.  -en  11400a,  11113m  ||  2.  nnb 
Sob  [ögl.  (Sterben]  \19e-20a,  ükraü  [togl.  Mbelebtl^eit]  \372e~3a,  nn^ 
fid;tbaveö  1369m  (370m),  Unterkltmig  IV16e-17a,  Uvfad;  III(44e);  ver- 
breiten I  169e,  11364m;   -öerlöngernng  II  450e,   üerfd;onevn  I  18e,  au6 
3Serivc)nng  \\12mt,  öielbeiu.   f.  ben?.;  boü  2.  11126a,   I-tooß  11105a; 
l-ti^arm  II47e,  -ivärme  III43e;  -n^cife  1374a,  II26m;  [2ße[en,  53egr.]  V 
19e-20a,m  ||—  lebenbig  [f.  2(nld;anung,  2Infid;t,  33i!b,  ßvfenntni^,  Gräfte, 
Organi^nui«,  SBefen]  11143m,  186m;  III212e;  ba§  Orgnni[d;-$?-e  1368a 
J  Sebenbigfeit  [f.  Sinbrurf]  II 64e,  84m,  206m,  303a;  III  16m,  482a,  622e; 
beg  ©enmlbeg  II 8a  :||  lebbaft  [f.  %axU,  Sntereffe,  ^ipkntafie]  IV368m: 
Slu^f^rnc^  V94m  J  Sebbaftigleit  [f.  iöef^reibung ,  ^I^antafie]  11309m,  III 
560m,  IV 368m  :||  (ebloß  f.  Oegenftanb 

*Sebermoc[e  I  368e,  11400a;  Lebert  (Herrn.,  geb.  c.  1810)  11430m 
(Ariftot.  jcol.  Slnat.);  Iebl;aft,  leblcS  f.  nac^  Seben;  Lecheyacu  (@ee  am 
Slntifana)  lV556e,  9a;  Secibeen  (^fl.)  1 14a,  372e  |  Leda  (38»"  f(.  ^43(anet) 
V116m:  (SIem.  yil2me;  (gntbecfev  V112m,6e;  -nng  \  112m  :\  Leop. 
V.  Ledebur  (geb.  1799)  II  446e  (5lraber ,  balt.  Sönber);  Seber;  bianiagnet. 
iy49a,  174a;  Pedro  de  Ledesma  II  491m  ||  Lee  (Sam.  Phillips)  IV 
376e  |:  attont.  ÜJieer:  Äavte  IV376me,  nnterfeeifd^er  Julian  IV(376am) 
581ra  :|  „brig  Dolphin"  IV376me,  58la,m;  Fernando  de  Noronha  IV 
(374e)  581a  H  Conr.  Leemans  (geb.  1809)  III203me  (Horapollo,  ^ievt^gl.) 
II  leer  [f.  ^immql,  9}?i(d;ftrQ^e ,  Tianm,  @terne]  III  42a,  282m,  339a, 
.S50e:    ^a^i  11199m  "[  £eere  I  lOe,  23e;   II  73e,  IV434e:   in  Balten 


Seerl^  —  Seier:  Stern  a  683 

II455e!I  T  S!eevr)eit  f.  @tevne  ||  Anton  van  Leeuwenhoek  (1632-1723) 
11168m  (@^nnnfäbeii)  ||-  Sa^.  J.  H.  Lefroy:  (gi^eb.  IV87e  |  maonct.: 
amevif.  ob.  caitab.  ^ocii«  \y  81t-88a,Q,90me',  Sutciif.  lV73e  :|  {\^n\.\  IV 
87e  II  rcmifd^e  $!egateii  11221m,  IVölm;  Legendre  (Adrien  Marie,  1752- 
1833)  IV  151a  (©eftalt  ber  Srbe),  Legendi  f.  Gentil,  Se.qioiieu  11  25a; 
Seginmg  III614m,e,  7e;  legua  11481m  [genaue  Sßeftiinnuiiig] 

*Lehmann  1)  Jac.  Willi.  Heinr.  (geb.  1800)  1 390e  (dometcit)  j 
2)  Joh.  Gottlob  (t  1767):  „f^Ic^gebürgc"  V92e;  gcvniaticnen  V72e,  73a, 
92e  :||—  ^t\)xt  [f.  Copcrnicus,  ©vaDitatioii,  ^'ccnicö  ii.  a.J  I  197e;  II 
140m,  321a,  344m,e,  9a,  378m,  431a;  III  22m,  437m, 558u;  VlOe-lla: 
neue  11218a  J  pl.  -^w  11207m,  280e,  372a,  449e;  IIUGa,  596m  :||  ^t\)x-\ 
-auftatteii  II247e,  276a;  -lMicf;ev  11136a;  111375m,  410m,  625e  | -gebid;t 
I117m,  64e,  68e;  Illlle,  148e;  pl.  -e  II  17m  (gvied;.),  121m  J  teI)iTeic^ 
II76e,  111568a;  IV2l5a,  253e,  5e,  295m,  410a,  492a,  515e,  555a:  (2d;vift, 
Sßevf  II  132a,  III407e;  IV  165m,  324a,  523m,  563a  (6m),  579e,  593a 

geibavjt  11189a,  314m,  518m;  IV204m,  V87e 

Leibnitz  (Gottfr.  Willi,  von,  1646-1716)  [f.  nm  (gnbe  53evg  im 
2JJoub]  II  341a,  2e,  355a,  519e-520a',  lY[203m-4m]:  2(btv.  f.  maguet., 
fvanjöf.  (Sj-peb.  nad;  StgVpteu  IV  203e,  annales  imperii  11452m,  S)iffevential- 
9Jc(^nuug  II514e;  ©ebtc^te  II391me,  519e;  „®efc^id;tc'' ,  „gefd;id^tl.  5luf- 
'fä^e''  Il519e;  §i3^Iuugeu  unter  ber  ßvbe  IV 570me,  580m  |  niaguet.  m^ 
ti^eid^ung  IV  139a,  203e-4m  {4am):  2hm  ebne  5rbm.  in  m^i.  IV  139a 
[203m-4m]  :|  niattjem.  11369m,  Peter  ber  @r.  IV  [205rn-4m  (35erbinbung 
mit,  Siatb  u.  S3vief  an  P.  b.  Q>x.)],  ^Inneten  1389a;  protogaea  II 
391m\\-2m,  5l9e(-520a);  IV570me,  580m;  V65m;  ^e^Hilten  1287m, 
$RuBt.  f.  magn.  5(bn.\,  ^Jieignng  ber  ©c^id^ten  \63m,  „beut[(^e  ©c^viften" 
1389a,  l\l)x  11452m,  innere  Särme  IV370me,  „Serfe"  II  519e,  ßeit^ 
alter  II393e-4a  J  33.  Leibnitz  «Berg  im  2}?onb  111507m 

Sei(^name  II  484e  (angefc^ivemmt)  ||  leicht  [f.  fliiffig,  ©ebivg^maffen, 
(Stoff]  %.  (levis)  11143m,  33.  (facilis)  [O]  |:  -gtänbigO  II274e,  291a; 
2-!eito  ii40a,  II405e  :| -mad^enb  11386a,  f^ecififc^  I.  IV28m 

Reiben  sg.  11128m,  pl.  II  73e  (ber  (Segenh?art) ;  Leiden  f.  Leyden, 
Leidenfroft  (Carl  Florentin,  1783-1834)  IV  587e  („biftor.  ^anbirorter* 
bnc^")^  «  (Tasman  als  (Sntbecfer  ber  Sufeln  Amßerdam  nnb  St.  Paul!)  :|| 
Seibenfc^aft;  pl.  -en  (*)  I6e;  Il52a,  63e:  aufgeregte  II  Ue,  2lu«brncf 
II88e*,  i?on  S.  ben.>egt  I  6e*,  2)arft.  f.  menfd;(.,  S)rang  I6e*,  ©etr^übl 
Illle,  in  ber  gried^.  2)ic^tung  II7e-8a*,  men[d^Iid;e  II  7m  (2)arftettung), 
O^fer  ber  ?.  II12a,  ^jclitifd^e  II17e  J  leibenf^aftlic^  II37a,  62a:  I-e  ?iebe 
jn  ettraS  II 55a 

Üeier'((Stenibi(b)  (lat.  lyra)  [f.  Wega]  11166m:  ©lanj  111217a,  fein 
9kbe'i  III  327m;  $Ring,  i^ingnebel  \\\330me,  e-la,  362e-3a  — 1|  (Steine 
III  259a  :|j  eiuscine  (Sterne  |:  «  lyrae:  Slbftanb  I  153m,  II1247e;  eigne 


684  Seier:  6tern  a  —  Sen 

53en>.  III  284e,  S^o^^^elftevn  III  289e,  @röBe  \\\138m',  ?i(^t  jiir  (Srbe, 
2i(f)üveg  1 160m,  III274e;  eic^tftävte  II[142a,274e;  ^avaüaje  ]U274e-5a,e, 
'JSöel  ^  miT2e\\  [248e-9]:  ©ro^e  III 236a,  5Rebetf(ec! 'HSSOm  ;  ^eriobc 
111241all,  3m  [8e-9al  261a,  2a;  ^ev.  in  ber  ^er.  111239,  241a:  (gntbecfung 
in239a,m;  toeväiibcvlirf;,  5S-feit  Ilf235a,  6a,  8in,e, 9, .261a,  2a;  IV81e-82a; 
iveiO  111235a  |  ;•  III141in,  248e:  y^iebelflecf  111330ra  ]  e  [i\ql.  5]  11166m, 
168m;  4fad^  III293ra,  302a ;(  J  III248ell,  ^  III  173a  |  (Stern  ö  {,  111293m) 
11166m:  2)cVpe!ftern  111293m 

*Leif  Erikfön  (Eireksfon  11457m):  entbedt  Slmerifa  II  26Pm,  270a, 
3a ,  304m ;  5{iner.  toor  i^ni  gefehi  II  457me ;  [^erf.]  II  269m ,  Winland 
II  270m  :I  Leipoxais  (@ct?tl;e)  III  624a  |  Leipzig:  ©efeüfc^aft  IV  163a; 
[^cvf.  ba]  III261e,471m  :|  ?eiftungen  II342e 

leiten  [f.  @tromJ  11228m,  468m;  -eub  (togt.  fortl.)  [f.  iD^etaüe]  I186e, 
II173e,  III  323m  f  i!eit-:  -faben  II  224e,  -geftivn  III  160m;  -niufd;el 
1285m,  -muffeln  V75a;  -ftern  II207e,  III  209m  J  Leiter  (ber)  [f. 
clectrifd;,  @d;all],  pl.  (*);  Quk  11196m*;  metaüifd;er  1195a,  486a;  fd;Ie^te 
in  96m*  I  Seitnng  [|.  electrifd;,  ©eftein,  Ouetten,  SBaffer]  III  96a,m; 
(comp.  '^^-)  -bratb  f.  electrifc^;  -fäf)ig!eit  1180a;  lV37e,40a,  165am, 
7e,  9a,  243e:  @d)iväd;ung  IV5ö9we;  -^inberniffe  11196m,  -j^ermegen  IV 
38m,  -u^egc  III95e,  BiDifdieHl.  111966 

Lejarza  (Juan  Jofe  Martinez  de):  Jorullo  IV564rne,  ib.  (S3veite); 
„Micluiacan"  IV5ö4m,  [per[.]  IV 564m  |  Lelante  (auf  (Siifcöa);  oitc^  -ius 
IV  270m  (am  (gbne),  -ton  lV352e  ((SBne);  $!eranti[d;c  (S6ne  1223a,  45le: 
^Ci)i<x  (-ftrcni  \\5Ue-5a)  am  einer  Statte  I  223a,  451e;  IV230e,  270am, 
352e,  570m 

*Leman-(B(t  (=  ©enfer)  II  67a,  Nie.  Lemery  (1645-1715)  11391m 
(Uvfad;  ber  ©rbteben),  Lemm  IV581e-2a  (Verf.,  Demavendj,  lOeniminge 
{ZI).)  lV42e-43a,  ?enmi§cate  [f.  Oöat]  IV87e-88a  ||  Lemnos  (Snfel) 
I45öme,  ?emnifc^  (*):  (Sd^atten  beg  ilf/io^  III 502m,e,  545rn;  (Srbfceben  IV 
371m,  f^euer  T456m*,  Hephäftos  ^aU  111288a;  eherne  Äut)  III  502e, 
543m;  ^axttplai^,  ©tabt  auf  L.  III  543m  |  35ul!an  [f.  übr.  Mofychlos] 
lV57ia,  V63e:  ^ift.  t^ätig  lY 371am  J  toulf.  1256m,  456me  ||  Lemonnier 
(Pierre  Charles)  f.  unter  Monnier,  rio  de  Lempa  (im  ©taate  <S.  'BaU 
wabor)  IV 543a  ||  Lena  (^luB;  -etrom  IV42e)  IV 456m:  «Bäume  IV 
42e;  S3obeneiö  an  ber  L.  IV 43m,  47a,  169mll;  ^ügelfette  IV 45a  |  ^uil  IV 
42e;  -SM  IV46e,  47a  J  -Ufer:  Iin!e6  IV45a,  redete«  IV  169m  :[  Buffuß 
lV456m  II  ten!en  11347e,  Lenoir  (Etienne,  1744-1832)  IV172a  {W\^ 
gungg-Sf^abel)  |  L  e  n  z  (Heinr.  Fried.  *Emil,  geb.  1804) :  35ul!an  bon  Awatfcha 
IV387e,524a;  @alfen  im  Cauca/u.v  IV 255m,  V55e;  gefd)mol3.,©[eu  IV 
214m,  55nl!ane  Kamt/chatkas  lV386e,  mit  Lütke  f.  ÜJeife,  magnet.  IV 
67e,  2D?arfen  1474m,  SD?eer  IV 242m  (5:emVer.);  Steife  um  bie  (Srbe  mit 
Lütke  I323e;  lV67e,  387e,  524a;  igatfen  f.  Caucafus.,  etrömungen  1477a 


£eo  —  Letroniie  3)1  685 

*leo  (@tevnb.)  =  $!etve  |  Leo  X  ^atft  11300a  (Anghiera);  Leo  Afri- 
canus  (c.  1483-1552)  11418a  (Arabes)  cb.  Joli.  Leo  fcev  Slfrifüuev  11254a 
(@eogva|)I01|  Leognan  (gvQufv.)  11 519e||  Leon  21.  (geogr.):  l)([^an.Äöuigv.) 
f.  Caßilien  |  2)  («ötabt  in  di'icaw;  L.  de  Nicaragua  lV541ni):  ©a^itel  IV 
299e;  ^lütan  babei  lV541m,e  (5luenjürfe  gefe^u)  J  3)  villa  de  L.  (Wltl.) 
lY 433e  :||  33.  Leon  (^evf.):  4)  Juan  Ponce  de  L.  11326a  ((gj^eb.  m^ 
%\o\:  1512)  5)  Luis  (Ponce)  de  L.  (i>an.  3)id^tev,  1528-91)  11 62wc,  125a 
II  Leonberg  111443e  ||  Carl  Cäfar  von  Leonliard  (geb.  1779)  j:  SSafalt 
IV32e  (2)id;tig!.);  „33afalt-@ebilbe"  1460e,5a  (oft) :]  kalt  I463e  |  „Sa^r- 

biic^  für  m'nm,"  1463e,  lV591ni;  „neues  S "  IV519m  :|  ^a\}l  tev 

SBnIfane  lV604e  ||  leontodon  (^f{.)143e,  itcpaxh  lU22a  (3agbl.),  Leo- 
pold VI  ^evgeg  ton  Öftr.  1136m;  Cyprianus  Leovitius  (2lftr.,  1524-74) 
in223a,am,4m 

*Diego  de  Lepe  II  484m  ((Seetuaffev)  ||  2e))ibo-  |:  -benbvon  I  294ell, 
468e',  -benbveen  I293e:|-iben  (^^ifc^e)  148e,  1-steus  (gifd;)  1 48e,  289m 
11  Aug.  Lepileur  IV Ulm  (niagnet.  mit  Bravais),  Se^rarien  (^fl.)  I14a 

Lepfius  (Carl  ^Richard,  geb.  1813)  [f.  A.  v.  Humboldt]  (nieift 
mit  3uf.:  ägwtifd;  [*]  ob.  Stg^^^tev  ^j):  Ägypter  u.  Chaldäer  111423a, 
467a;  „2lI^r;abet(e)MU6ime,  409a  |  ei;ronoIogie*  II 402me,  6me;  111 
171me,205e,6a;  „S^ron.  ber  2rg.''0  1I1197e,  205e,  6m,  9a,  465ell,  7all,m, 
471a  :|  2)(;naf(ien*  ni56e-7 ,  111454e-5a;  (gj^^ebition  ob.  9ieife*  II 
108a,  156e,402me,6me,  7a,  434a;  gor[(|imgen  II  156e,  Snfc^viften*  II 
434a;  Kammern  beS  @üben§  111174a,  209a]  Merkur*  111  (490e)  537a, 
Mofes  11407m  I  planet eu«^  111 467a,m:  -namen^  111  467m  :|  9?eife*  f. 
ßj^eb.,  @c^ifffar;rt*  lll59am,  ©c^rift  [ijgl.  Sllp^ab.]  lllölme',  Sefoftriß 
I1158e,  407a;  Sotliis  ob.  Sirius  111 20öm-7a;  S^)iev!vei8  ini97e-8a, 
465me!l;  SBcd;e'*^II1470e-la 

*lepus  =  §afe;  Lerebours  11180a  (gtintgla^),  117e  (Objectitie);  SeSarf 
f.  lefen;  bie  Se^^^e  (©ebänbe  bei  S)eI))I;i)  1  230e,  II  77e;  Lefelienault  de 
la  Tour  (Louis  Theodore  ob.  Jean  Bapt.  L.  Claude  Th. ;  1773-1826) 
IV264m  (©iftbaum),  V41e  (^Berg  Jdjen)  ||  lefcn  IV24am;  Snfc^viften  II 
213m,  nm  aJJittenia^t  111826  JSeg-;  -avt  II408m,438e-9a;  lesbar  V 
14a  (einige  (Seiten)  J  Sefer  f.  Äo§mo§  ||  John  Leslie  (1766-1832)  I177e-8a 
((Srbe  eine  ^c^Ünget  nfn?.),  III  134m  (P;otometev) ;  San  Lesmes  (<£c^iff) 
11476a,  Leffon  (Rene  Primeverre  ob.  -vere,  1794- 1849)  lV588m 
(^oUjnefien) 

Letronne  (Ant.  Jean,  1787-1848)  11407e,  433e,441a:  Slg^^ten 
[togl.  Eg.]  IV225me  (grbbebcn),  STmuIet  111469e,  „Atlas«  11422m, 
Coläus  ib.;  Dicuilius  11 163e,  274am,  460a;  Diophant  11437m;  civilis, 
egyptienne  [ügl.  Slg^^ten,  SBoc^ent.,  zodiaque]  11434a,  bist,  de  l'Egypte 
11435a;  Eratofthenes  11198m,  gvied;.  ^^iIcfo))^ie  [Dg(.  ©)}[;äre,  ^bievfr., 
zod.j    11463am,    3ilänbei*    anf   Island  ll274am]    „Memnon"   1442a, 


686  Letronne  m  —  Seucit  U 

IV225me;  SWilc^ftr.  111585m,  danal  'com  Nil  (iicn  Svez)  II  (433e) ;  peinture 
murale  II126uie,  7a  I;  peres  de  Teglise  11501m,  periplus  U438e,  [perf.] 
Ili  159m  I  ^(aiieteu  [a.  SSoc^eiitage] :  -njcdje  III  465e;  -3eid)cn  III  424a, 
469e-470a  :|  ^väcefjicn  11436m,  ^i}tr;agcreer  111585m,  Saturn  111468a, 
gvied^.  <S)>^äve  III  159m ,  Suez  f.  Nil  |  2: 1;  i  e  V  f  i  e  i  g  [=  zodiaque]  II 438a ; 
lll(422ara)465mell,473e:  ber  griec^ifc^e  [=  zod.  grec]  II  197m,  432am; 
III160e,  la,  197me  :|  Sage  111161e;  Scc^e  f.  Planeten,  bie  2Scd;eiitage 
nac^  ^(aueteu  benannt  III  473e-4m  (@i{(.  bnvd^  bie  36  ägtjpt.  2)ecane)  | 
zodiaque  [=  Xlnevfr.]:  origine  grecque  des  z-es  egyptiens  11437m, 
8a;  origine  du  z.  grec  [=  gvied^.  2:l)ier!v.]  III  197m!i,e,  8a,  465e,  8a, 
474m;  representations  zodiacales  II  432m,  6m,  5a;  III  197m,e,  465me 
[473e-4a] 

Letten  [f.  2I)on]  1452a;  IV 258a,  443m,  512a,  560a:  -maffe  IV 341a; 
-id)id;teu  I472iii;  IV  340a,  374m;  -icf)(amm  1 243m  J  (ettig  I  233e,  456e ; 
IV 365m  II  Settern  11465ell  (Oeireglic^e) ,  lettig  f.  Letten;  lettres  edifiantop 
111362a,  9a 

bie  Sendete  f.  Seit  — 1|  I endeten  [f.  eterne,  Seßen]  I207e,  363e, 
395a;  III  395m,  567e;  IV575a:  anfroren  sn  I.  III  323m;  ju  I.  beginnen 
[f.  Slevdit^en,  Phänomen,  ^nnft,  ©tenifd^nu^pen;  3?cgcn  u.  a.]  I(363e)  7 
ba6  2end;ten  [f.  Berggipfel,  Srbe,  §inimel^gen.ü^lbe ,  2}?eev,  p^c^p^orifd;, 
©tevne]  I198e,  205e;  111468a,  567m,  609m\\',  \\532e,  \56e:  aU  (gigen- 
fc^aft  111268m,  m<i)tl  111131a  :|j  lend^tenb  [f.  2(tl;er,  S5cgen,  gijfterne, 
^(iiibnm,  tngel,  S^aterie,  planetarifc^,  ^nnft,  [elbft,  Stern,  @traF)t,  Selten, 
Seltförper]  I  141e,  199m,  202a,  225a,  361a,  394e,  6e,  440e,  le;  II  45m; 
HI  49e,  64m,  167m,  177e,  213m,  389e,  395a,  7m,  411m  ,  434a,  468m, 
496e,  524e,  56 Ja;  IVl3le,  205e,  7e,  461m,  509e,  571a:  (grfc^einnngen  II 
40e,  elüig  III104e,  ©egenftänbe  III 70e;  Ijeül.  ob.  f)eü  I.'[f.  @tern]  1402m, 
111171m,  IV  143a;  Äcrper  (pl.)  I121e,  iiiitb  1161m;  nic^t  I.  [f.  Sterne] 
11378a  (Körper),  111269e;  ^I)äncmen  I24le,  felbftftanbig  II391e;  Sonne 
III  49e,  -en  11140a;  n^eitL  IV  295m,  380e,  536e,  543m;  I.  trerben  [f. 
Slerolit^en,  ^'t)änomen,  ^unft,  Sternfc^niippen]  I207e,  363e,  392e  J 
compar.  lenc^tenber  111267a,  396a,e,  8a  :||  Sene^t-:  -fvaft  III  218a,  IV 
296a;  -t^iere  I330e;  -tl^urm  I238e;  IV 300m,  409a;  -n^ürmer  III  62e 

Leucipp(us)  11154a  (leerer  9xanm),  IV160e  (^;|3aiifenform  ber  Srbe)  — 1| 
Seucit  (an(^  in  comp.)  [f.  ^orp^Vr,  Xxad})^t]  \Y[479me,  631e-2m]; 
pl.  Sencite  (*)  IV472e:  anfte^enb  IVol8e|[aIS  S3eftanbtbeil]  IV  632m, 
4e;  V76a;  [53eftanbtt)eile]  IVö2öe,632a;  V  95e*  :|  «Bilbung  lY479me, 
639m;  fe^ilenb  IV  4 79m*;  [in  ©egenbeu]  l\469am,  473a*,  9m*  e*  5l8e, 
63U-2a;  V95e*  |  ©eftein:  in  plnton.  @.  IVö52m,  in  iMiI!.  ®.  ]\[631e-2m] ; 
-@.  IV518e,  631e:|  fpecif.  @eirid;t  IV626e  \l  ^r#aüe  IV472m,  V76a; 
-Ar.  IV472e,  631e-2a,  9a  J  -Ärpftaüifation  IV632a||in  maaxm  IV 
279a,  -2J^a[|e  IV479e,  ptuton.  f.  ©eftein,  -Sanb  IV422e-3a,  nnfc^nierjbar 


Seucit  S8  —  2iä)t  aHg.  687 

V95e  I  in  S5utfanen  lV47Pm*e*,  518e;  bulf.  f.  ©cftein  :|  [Buftoiib] 
IV 479m  :||  2eucito^I)i?v  [f.  Strac^tjtJ,  plur.  -e  (*)  IV 476a,  634e: 
«Blcde  IV5l8e;  [in  ©egenben]  IV 469m,  518e,  619m;  [35cifcmmeii] 
IV  480a* 

*Leuck  IV499e  (a^arme  OueKeii)  |  Leucothea  (35»«  fl.  flauet)  Vll6m: 
eiem.  \112am',  (Sntbecfer  Vll2a,  7a;  -uiig  Y112a:\  Leuctra  111580a 
{<Bd)laä)t),  Leukonia  (=  Lyktonien)  II  154a,  Levezow  (Jac.  Andr.  *Conrad, 
1770-1835)  11411m  (älZünseu),  Leic-Chew  =  Lieu-Khieu  \  Lewis  (6cn. 
nac^  Meriwether  L.,  1774-1809):  L.  n.  (and)  Clarkes  pass  {Rocky 
Mount.)  IV  456e,  597a;  L.  river  IV436eJLewy  (Bernli.  Carl,  geb. 
1818):  $?iift  I478a,m;  ©aiterftoff  1333m  ||  Lexell  (Anders  Joh., 
1740-84):  über  feinen  dcmeten  111566a, m;  Uranus  111530a  Jbev  Lexell'- 
f(^e  Scmct  I115e,  7e~8a]  111564a  [oe-6],  582a:  Sirtbedung  \\\566a, 
©tcrimgen  III  565e-6a  (buvc^  bie  Su^nteic-tvabb.)  ||  Lei/c^cn,  adj.  -er  (*): 
Satalcg  IV560e*,  2)Zaniifcv.  111478m,  ^rcfeffcr  II506e,  eternumte 
111  116e  :|  leyes  de  las  (siete  11468m)  partidas  \\A68m  ((Soni^a^), 
IV52awi  (2>?agnetnabel  ern^ii^nt) 

J.  F.  Lherminier  IV601e  (5lfc^e  ber  soufriere  de  la  Guadeloupe) 

*li!t  (cj^inef.  mt\{i)  1255m,  IV 382m;  Dianen  V79e,  Duarte  Nunez 
do  Liäo  III ö2i  (chron.  de  Portugal:  @tcvnf(^nii^>):enfall)  |  2iae  (masc.) 
1285a,  29ie,  301m:  auf  V  67e,  St?cabeen  I297e,  -gcrmation  V  67e, 
-fc^iefer  V67m,  [53erftein.]  I290e  JI/i6a7ion  f.  (Sebern,  libanotifc^  [f,  id.] 
II  46m;  lißavoq  II  443me  :]  Libavius  (Andr.,  f  1616)  II  384me 
(©rubcnlvetter),  Libellen  IV  172m,  libra  =  3Bage,  üübraticu  (=  (gd^ttjan* 
!ung)  [f.  2)?oub]  1 104a  |  Libri  (Guglielmo,  geb.  1803):  Sllgebra  II(262m) 
454e,  hist.  des  mathem.  II  515e;  metecrol.,  2;i^ermcm.  II  516a  "[L%en 
(4:  Afrika)  11183m,  416a;  53.  lib^fd;  (*)  11195m:  ©eftabe  11153a*, 
®cttbeitIV494e*,  Äiifte  11165m,  2}?eer  11404m*,  Oafe  11186a,  [rem. 
W4]  II214e,  ®ee  IV494e*;  Umfc^iffung  II407ell,  8a;  2Beg  \\a6:j  II 
422e,  baö  n?iifte  II  214e  J  Lica7i  1)  Ort  (in  Ouitc,  bei  üeiobamla)  IV 
284m,  V30m  (gingebcrne);  2)  rio  de  L.  V30m,  gdi^c^en  öon  L.  I210e  J 
liehen  Roccella  IV 299a;  Sirenen  IV 349a,  512e 

ßi^t  [f.  (für  ben  sing.)  2lberraticn ,  Sttber,  Semetcn,  Kammer-, 
ßlectricität,  electrifc^,  (Srbe,  gernrc^r,  geuer,  ®ae,  §eIiotrc^,  §immel^«= 
räum,  Snterferenj,  Äerge,  2uft,  magnetifc^,  'JZebelfleöe,  9lcrb,  ^^fIanäen, 
^lanetarifd^ ,  Paneten,  ^olar-,  3?abiaticn,  9icfracticn,  i£d;atteu,  ©id^el, 
©über,  @cnne,  <Süb,  2:bierfrei«,  SSelÜer^^er ,  3'^^i^<^^^-;  ^i^  Wirten  ber 
SeÜÜn^er,  bie  einzelnen  Planeten  u.  2öelt!i:i%^ev]  (bem.  Si^tftrablcn)  2(. 
(als  @teff,  lux):  1)  attg.  I57m,  162,  208a,  392me,  409e,425m;  II 
46c,  66a,  107m,  113m  [369e-371 ,  51.  blS-'ia] ;  III  13e,  28a,  33e  [62m-6i, 
51.  llOe-1],  83e,  115m,  8m-121,  6m,  8-9,  201m  [379me],  536melll, 
590me,  3m-4a ,  610m;    IVSOöwie;    plur.    Siebter    (burc^   *   bej.)    [f. 


688  2i6)t  U§>  @rr 

^Immet,  dloxh ,  ^olar-  römif(^,  ®üb]  J  2)  ()>ec.  in  bev  2)ZaIevei)  II  83m 
3)  (bilM.)  1385a;  II261e,  390e;  III  18a  :1|  33.  {aU  ^övpex,  candela) 
[biirc^  °  toovn  bej.]  [l^g(.  Äevse]  IV 260m,  531m;  V61a;  plur.  2\d)tcx 
[hüxäf  0-*  Oej.]  111605a  ||:  alpl)abdifd)C  Ucil)C  kr  3ufä^c  (ju  aßen  iBeb.) 
[in  compos.  2ic^t-]:  abgeleuft  III500e;  Slbirvimg  [=  Stkrvation]  1 150m, 
111279a;  Slbleufimg  [=  2)iffvactionJ  I165e,  III  (54ime)' |  5ibnat)mc 
[=  @c^\ijäc^uug]  III (49e)  lOOe,  414a;  -ahn.  III239e,  245m,eii  :|  2tb|cv^tiün 
1341a,  -2t.  1364a;  -2l6ftufimg  IlllOOm,  -mnijcc^gluuß  11366m, -abevn 
111387a,  2tnal^[e  III590e,  Dom  2.  angeregt  I80m||2lvten  [ögl.  Oiieüeit 
ujh).]  (|.  birecteS,  *electr.,  irbifd^eS,  ®ouue,  @terne;  ii,  öieleö  a.)  III 
93e-94a,  118m,  134m,  572am  [394m,  5m],  Ime,  468am,  594a (Ö27me) : 
buvd^  ba§  ^olavifco^  imtevf^ieben  lll  394e-5m  J -arten  111395a  ||  afc^«» 
farbenes,  -bigeö  |.  9}2ünb,  Venus;  ba8  atmojpt;äri|c^e  [ögt.  *2ii[t]  III 
118m,  121a;  aufhören  III(619m),  auSgeftra^Ite«  111102m,  -Srugfiöfee  III 
307m  I  auSftra^Ien  [ögt.  -geftra^It]  111350m,  382e,  394m  (588a); 
-2l-mig  111397a  Ja  neftromen  111395m;  -enb  1201a,  l-a.  II  15m; 
-5l-img  I225ra:|  -bal;nen  1122a,  ijom  2.  bebingt  I56a;  bee  2.  bebürfen 
1481a,  !ü-e«  bebürftig  11224a;  -berge  II440e,  ißerü^rung  mit  2.  IV 
(64m);  SSef^affen^eit  [=  Oualität]  |.  bei  9latur;  -beftimmungen  111102a; 
-beugimg  III33e,  167e-8a;  betvegt  1208a,  Urfac^  ber  ^etvegmig  III 44e; 
Sesieljimgen  IV  63a  |-bilb  11162m,  505am;  -bilber  lIP4a  J  blauet  III 
173a,  299m,  539a,  541m;  bläuliche  \ 47me*  :\  blenbenbeö  I11397e, 
-bogen  f.  9lorbIic^t  ||  S3re^ung  [=  9^efraction]  (ögt.  Sic^tflra^Ien)  II 62m- 
63m,  93m,  118me  (394me,  5e-6):  hoppdU  Il369e,  III  43e;  2)o^^eIbr. 
V{10a\\):\  erforfrf)t  11342a,  '^g-33er^äftui[ie  III 62e  ||  brennen  II0385m, 
-(Sencentraticn  III187e,  bamiuernbes  I27a,  bäm^fen  II1396e;  biffufeS 
[=  serflreuteö]  I207e-8a,  482m;  11162a,  70m,  83a,  lllm,e,  8m-9a, 
501a  jbirecteß  [=  eigenes;  ögl  Slrten]  1 549e,  392m,  482m;  III  90e, 
127m,  394m,  627 e:  gegen  refiectivteö  Illlm,  392m;  III 64am,  108m-9m  :\ 
-bunft  I93a  I  2)urc^gang  burc^  etmaS  ...  111130a,  143m,  4m;  burc^* 
ge^n  bitr^  ettvag  [a.  osöeltraum]  III  567a  Jöcm  2.  bnrc^ftromt:  ©efilbe 
I161e,  111 169m :|  -Effect  [=  Sirf.]  II 97a  |  eigenes  [=  birecteS]  (f.  (grbe, 
Planeten)  II370e;  III108m,e,  372m;  ©genfc^aften  f.  Statur  ||  (Sinbrnd 
11162a  I  -@.  11185a,  595e-4a;  -@inbriic!e  111594a  ||  em^augen  111373a 
(üen  e.  2öertfi)r^er)  |  (gm^^flnbung  ITI93e  (129e);  -S.  1158e;  111113e-4a, 
399a  Ij.  I-entbinbenb  f.  @onne  |  -ßntbinbnng  I203e;  111387m,  393m; 
-en  I363am  \\  [(Sntbedungen]  (tgl.  ®t\ä).)  Y  [10];  (Sntfte^mig,  Urfad^ 
[:|:  -erjeugung,  -quellen  ufm.]  III33e,  94me ,  109a,  418m,  565a  (  -ent* 
n>idlung  I198m,e,  9a,  201e,  7a;  11375a,  7e;  111184m;  IV  142e, 
214m:  eigene  III 420e,  435a;  burc^  2)2agnete  IV70e,  \ä)\vad}e  111420e:| 
erborgtes  [=  frembeS]  1112a,  11136m,  111306e;  gelangt  gur  (Srbe  f.  ju 
nns  1  2.  erregenb  111626m,  V12m;  l-err.  III  378m,  593m  ||  -erfc^einung 


2iä)t  @rf  —  3  689 

[-  -^t)äncnien]    I  160e,   198m,  203e,  4m,  6m;    IIf611m,  2a;    IV 
173m,  29<Sam,552am:   grofee  III  230m  J  pl.  -en  I85e,  442a;  III  90e, 
129e,  246m;  IV  443m;  im  Mars  IV  Sa,  im  2)lonb  III  510m  :||  (grfc^ci* 
mmgen  11144m  [379me]  :||  I-erg engen b  1195a,  208a;  111270m;  IV 7m, 
214m:  ^vcceB  111353m,  567m  J  -cvseugimg  [-^  (Sntftei]  III(394me,  5a): 
irbifd^e  I207e-8m  ||  eWigeS  111506a,  -faben  I86m  |j  garOe  III118e-9a 
{299m),  434e,  498m,  541me;  -f.  lV260e  J  bon  terfc^ieb.  garbeii  II 29m, 
111541m,  IV205me:||   farbige«  1208a,  III301e;   prbuug  III  102e  || 
-felb  III114a,m,  121a;  in  ber  gerne  III0315m,  ba6  flammen  111590m, 
%hit\)  1208a  I  gort^flanaung  I65e,  147e,  150m  [159e-161]',llSne; 
ni42a,  58a,  90a:  erforfc^t  11342a,   [Urfac^]  III43e:|   frembeS  [=  er* 
Borgte«]  III282e,  306e,  567a;  -füüe  II327e;  III168e,  531e;  fun!elnbe8 
111468a,  gagartiges  Ill(109m),  gehoben  III 594me,  I-geflecft  III213e-4a, 
gelangt  f.  ju   un§;   gelbes    111496m,    gelbliches  111299m;   [®e[c^.]  II 
[369e-371],  V[iOJ  II  ©efc^iDinbigfeit  bes  8.  [ögl.  f^neKer;  f.  @onne, 
(Sterne]  I92m,  147e,  [160am,  lam)  21.  416m],  388a;  l\[90-93a,  126-7a]] 
meOa  [90-97a,  2t.  124e-131a],  93m,  94e,  126e,  274a,  8a  (286m), 
593e,  627m,  642m;  -gefc^n?.  {^)  11191m,  92a,m,e,  96e,  126all,  131a: 
2lrten  11193m,  e-94,  127m;   [53eftimmung,  STngaben  (in  Sal)kn)]  (togt. 
a%,   2)?e[[ung,  öerfc^b.,  Beit) .  .  .  III  127e,  8a,  278a;  beS  birecten  III 
127m;  (Sntbedung  U  358m,  37 Ime;  111126-7 a,m;  gr.  Entfernung  11141a, 
gemeffen  f.  9J?effnng,    @e)^.   II  [90-93a,  126-7a],  .^enntniß   111353m, 
tijae  fie  nns  le^rt  111555m;  2«ef[ung,  gemeffen  [ögl.  ^ajjeff.]  lU90e-91a, 
92m-93a,  125me]  bes  rcflectirten  111127m;  i)erfd^iebene  (S.  III  63e,  93e- 
94{e),  131a;  3eit,  hjeld^e  baS  2.  bran^t  [ögl.  Seftimm.  ufn?.]  III277e, 
312m  (aWittioncn  3abre)  |j  ©efetje  11130a  j  -geftatt  f.  Mars,  Merkur, 
a}Jonb,  Venus;  -en  II562e:|  gelüÖl;nIid^eS  VlOa  j -genjcü  [=  -ttjoüen] 
III  403m,  4all  will;  -e  111557a  J -glanj  [f.  ©tern]  I246e;  III49e,  66e, 
188m,  217a,  338m,  342a,  352a;  V45e:  milber  111346a,  fc^tvai^er  III 
101a  :|   gteic^formiges  111331m,   -mäßiges  111468a;   goIbeneS  1130m, 
I-graii  IV 340m,  großes  V71m;  grünes  11132m,  299m,  498m  PcIIcö 
1268a;  IV90m,234e;  -beße  III  237m  J  ^eüigfeit  111113m,  -^-tn  III 
100m  II  bes  C>intmels  [pl.  f.  *^immel]  II96e,  ^-sL  III 579e  (in  SSerbinb. 
mit  bem  3J?enfc^en);  ^immlif(^e  II1565e*  :|  -büße  [f.  @onne]  11362a,  au8 
b.  inneren  f.  Äör^jer,  -infcln  111506a  ||  3ntenf  ität  [=  «Starte]  (f.  (Sterne 
u.  a.  2lrt.)  I88a,m,  200e,  7a,  416a;  II74e,  97e;  III(38m)  49e,  99e-100a, 
119m,  135m,  189a  (252m),  489m;  pl.  -en  (OO)  III(498e):  -^Sgrab  III 
70m,  aWeffiing  111627m,  -^s-ißeränbb.  III  215a  J -3nt.  I154e,  11363m; 
llI83e,  lOOe,  2mll,  212e,  522e,  3a,  4e,  530a,  589am:||  intenfitjeS 
[=  ftarfes]   11167a,  83m,  103a,  167a,  299m  (397m),  420e,  433e-4a, 
459e,  491a,  521am,  3a;    I'intenfio  111496a  ||  3ntermittcn5   111590m; 
irbifd)es  I207e-8m  (ijerfc^icbcnartigcs) ,  III P5e-P4  (®efd)n)iiib.);  -fegel 

91.  t>   .«>umt)elbt    i?c«mo«.    V.  44 


690  2i6)t  ^  —  Sleflejion 

1 108ell,  IIl45in  |  ^ör^er:  ir;r  SSevIjältni^  IlUlOa;  2.  ouö  bem  inneren 
ber  Ä.  III394me,5a:|  Äiaft  11158a,  -h-ciö  f.  @oime,  -fvcne  11365a 
(weige)  I  füiiftli^eö  11192ra,e,  397me-  pl.  -e*  III  101m,  397me  :\ 
langfam  f.  SBevfanßf.,  in  ber  Satevne  III0315mll,  baS  lebenbe  II59e,  Woe 
[=  ol;ne]  111384a,  in  ber  2Katevei  f.  n%  2)|-maf|e  11182a;  -maffen 
I154e;  11330a  (5öcvtr;eUim9) ,  369a  J  aJ^atevialität  Y  10m;  baö  S.  QxtU 
baS  Hltefte  Beiißi^iB  ^Jon  bem  S)a[eiu  bev  SD^atcric  I161me;  gicbt  3.  b. 
b.  ölt.  ®af.  b.  2«.  111553m,  593e-4a  :j  aus  bem  STteeveStoben  III503e-4a, 
toou  ber  Dbeifl.  beö  ÜKeevß  111504a  |  SJJenge  [=  Oiiaiitität]  11183m; 
-menge  IIIl37a,m,  142a,m  :|  in  35evt>inb.  mit  bem  2)Zenf(^en  [ögl.  *2JJcn[d^  2] 
III 379e  1 1-  -meffcn  1 19e  :|  |  H)U  [ [  n  n  g  III  {627e)  ]  -meffung  [=  ^I^ctometvic] 
(ügt.  ®cfd;ivinb.)  111102a;  -cn  O  III  101a;  2«ctr;übcn  III  90m-91a, 
i0i-2a,  125me,  [131e-5]  (2m)  ||  mi(d;igcS  111314m;  milbeö  1141a, 
159e;  11188a,  (219e,  231a,  587m);  -2«o(ecutm  111270m;  matnx,  S3e= 
jd;aff.,  (Sigenfd;aften  [tjgl.  Oualität]  Illlam;  II  228e ,  514e-5a ;  III 43e, 
94me,  {468am,  540a);  \  10m  \\  -nebcl  I84a,  86a,  88a,  154e,  IGla; 
S^ebcltic^t  111231a  J  neHigeö  I387e.||  neneö  2.  öerbrcitcn  über  ctn^aö 
...  IV74me,  323e-4a,  414e,  57Sra,  633a;  -Ocean  I11383e,  oI;ne  2. 
[=  -lo«]  I11350e  I  H^I;änomen  [=  -evfd;einuno]  I202e,  4a;  111610m; 
IV  298m,  575m;  pl.  -e  1 148m,  III  89e  J  polarifirteö  [\.  (Somctcn] 
I  Ulme,  392m;  11371a;  III (108e-9alll)  135a,  [39im-5m]  4me,  418mll, 
584e;V10a:  im  SDIcnb  III503e,  im  m-M)t  lU496m-7a',  biivd)  3icfrcj, 
b.  3?e[incticn  III394e  :|  -^oren  III386me  ||  -^roceß  [[.  @tcvn]  I207a,m,e, 
8m,  366e;  11186a,  100a  (170a),  228e-9a,  494m  (567m);  IV79e,  142am, 
205e;  pl.  H^rcccffe  (*)  I94m,  125m;  III5a,  104a,  169a,  228e-9a,  231e, 
610a;lV81e-82a:  2i:[;nlid;f.  111256m*,  aufl^örcn  IV619m,  r;evborrufen 
]11379a*;  ^ntcnfität  III  276m,  589e;  intenfiüer  111276m;  !otSmi)d;e  III 
590a*,  ^er^^etuirl.  l\146a',  eä)\vM)m\Q  III232e,  257a*,  393e  J  ^^roccffe 
II369e,  11124m  .||  -fünfte  I20a,  158m;  11217a,  316a;  IIIl&3e-4a, 
8e,  366m,  507a,  532a:  cinscrne  II248e-9a,  fleinftc  111462m  :J  Dualität 
[feßl.  mtur]  111113m  I  Oiiantität  [=  ä^cngc]  III120e;  -Oii-en  III132e, 
GellOnelle  [i^  Gnt[lcr;ung  iifm. ,  2lvtcn;  i^gT.  Urquell]  11371a;  11162m, 
(399a,  540a);  -en  1208a  (mannigfaltige),  III  627m  J  -qiieUe  Illlm; 
III  63e,  85e;  -qucüen  III  62me,e,  63e  {394m)  \\  I-raubenb  11361m,  III 
144m;  -räume  lV143e  ||—  reflectiren  [=  smiidimfen]  111385a, 
435a,  521am,3a,551a,m  j  2.  r-cnb  11329m,  111521m;  I-r.  1105e; 
111462a,  568a  Jreflectirt(e^)  [=  gurüdgetrorfneö]  (ug  .  5lvten,  birectcö; 
f.  mcn'o,  Paneten)  I  Ulm,  392m;  11136m,  356e,  370e;  11162m  (70a), 
79e,  84m  (90e),  127m,  168e,  627e:  [in  SSelttor^^ern]  . . .  III276e,  292e, 
551am,  582am  :|j  SJeflej:  III  (498am,  510m)  I  -9t.  [f.  SJJonb]  IV 
497e;  -9?efleje  I246e!l,  V45me  :||  9UfIefion  11183a,  118me,  121m, 
394m,551am:  '>-efä^igleit  1112a,  gegen  8iefraction  lU 394e;  snjcimaligc 


2iä)t:  9tefle^Dn  —  ^exhi  691 

111497e-8a(e)  | -^i.  I  lOGe,  147n],8a ;  111524me— ||-reid;  11351a,  1112(ie; 
reinem  llll24e;  dteii  hnx6)  ha^  2.  111543a,  -reij  I394e;  -rüig  1148a, 
l[I536me ;  votl;  e  ö  III  299m,  420me,  541a,  me  (607a);  IV 205m ;  ru^igeö 
111113m;  -faulen  IV  144a,  5e-6a',  -faiim  I199e,  330e;  Hiäumenb 
riOSa,  -[d;ciOen  111532a,  -fd^eiii  111339a  ([(Tjhjadjev),  I-[d^eu  \32e-^3a 
(gifd;);  -fd;immer  III182e,  3a,  317e  (matter,  milbev);  -[^leicr  111419m; 
fd;net(er  al6  ba«  2.  11400m,  ec^neßigfeit  f.  ®e[(^n)inb.;  [@d^riftcn] 
II  5i4e-5a;  III20ell,  32a,  58a  ||—  fd^njac^e?  [U3I.  flavfe«]  I207e-8a 
(in  9?äd;tcn);  III G2a,  llOe-la,  299m,  309a,  417e;  I-fd^tt)ad^  I113e; 
III 79m,  lOle,  113e,  211m,  424e,  467e-8a,m,  525e,  569a f  @d;n}äd;e . . . 
I11440e;  -fd;n)äc^e  1118a,  411e;  11184m,  101a,  155m,  569m,e  J 
Hd;\vä(i^cnb  III  50a  J  @d^\väd;nnß  [=  Slbnal^me]  11142a,  50a,  120e-la; 
-fd;n?.  III49e— II  -fd;n.Mnoimg  III595e;  ©(^-en  I200e,  III(593m):| 
eid;ttav!eit  [ugt.  n?ar;r3cn.]  III 572m-5a  (beS  S.  öcn  SBcUf ordern;  2e)  || 
—  I-fiar!  III259e;  I-ftävfer  III  132all,5e,  398a  :||  f^orfcS  [=  tnten[.] 
ni299m,  309a:  üertiröt  ein  fc^\t?ad;eö  llltlOe-l*  [\t\jx  %]  III338e, 
397me,  iWamlH^  ftärfere  III134e,  299m;  baö  flävlflc  II361e  :|| 
-ftärfe  [=  3nten[.]  (f.  dometen,  ^ernvo^r,  2)?onb,  ^loneten,  ©cnnc, 
©ternc;  n.  öicle  2lrt.)  I146e,  7m,  387a,  392a;  11474a;  111134a,  5a, 
187a,  334a,  459all ;  IV 207a;    ©tar!c   (o<^)   II361e:   öeringc  11178a, 

mi9reid;c   111339a,   Untei[d;ieb   11170m   (lleinpcr)  —  :|| firar;Ien 

[=  *@tror;Ien,  %  ?id;t]  (f.  Sntevferenj)  11228m;  111270m,  594a,  öall, 
6am,e,  9all;  -flraT;!  (*)  IllOe,  lam-,  III 69e,  92a,e,  540a:  2lIJfor)>tion 
11163a,  70a  |33rcd;iing  [=  !üid;t]  1 83a;  11134a,  93m:  CEntbecfimg  \\506e, 
Ptolem.  II225me:J  S)urd;3an3  11228m,  erjler  III 40e*;  garüe  11193a, 
128-9a',  ©ang  II216e;  ocbvod;cn*  11370m,  III 394e;  »cn  c.  ©egenftanbc 
11170a;  ©e[d;njinb.  1161a*;  III  (90m'^),  93*,  93,  128-9a]  ^veii3ung 
VlOa,  bur(^  Siift  11186a,  oblique  111395m;  Hflvifivte(v)  111395a,  8am*; 
lY  76e\\*;  reficctivt*  11370m,  111394a;  fd^h)äd^en  III  395am  |  2öeg  III 
385m,  395m;  burd;Iaufne  SBege  VlOa  :[  gerftören  fid^  11371a,  III 85e; 
gurüdfgen>or[uer  II 59m*,  3-n?erfung  11134a;  imi  11370a,  lII85e:I| 
firoI;lenbeß  111565a;  I-ftraMenb  1162m;  11170m,  270m,  504ra  f 
-firar;Iung  I412e,  111257a --||  -ftveifen  11268a;  111113a,  403e,  508a; 
-jlrom  Il52e,  120e-la',  -tangenten  II508e,  111507a;  -tr;eilc(|en  (pl.) 
11197a,  130e;  tnigeviid;e8  I104e,  unaufleölid^e«  I387e,  Uubulation  [ogt. 
m-t.,  -n^eüeu]  III  13e;  uuerwarteteö  I280e,  111400a;  ungef(^iräd;te6  III 
143m,  ungetriffeö  11139m  |  rn^  S.  gelaugt  ju  unö  (b.  \).  jur  ßrbe)  [ögt. 
@e[d;njiub.,  *@tci-ne  $?]  I413e;  II149e,  oOa:  in  2«iüicnen  i).  Saln-cn  in5i2m; 
g.  nid;t  ju  m\i  Ul96e-97a,  372m-3a  :\  lluter[d;ieb  in83e,  llrqucn  III 
378a,  Uvfad;f.  Gutftcfi.  ||5)eränberung  11377m,  -\).  111172e  J-to-eu 
(pl.)  I  412e,  3m;  III  105a II,  518m  .||  »evbinbet  unö  mit  bev  5IBert,  mit 
ben   ©cnuen;    ^nle\)x  burd;    baö   2.    [ogt.  °2öe(ti-aum]    lUlme,  162  \ 


692  Si^t  3Serbr  —  Sieb 

III39e-40a  ||2.  öerBreitcn  (bilbl)  [a.  neues]  Il379e:  über  etnjaß  1246a. 
268m,  380a,  437a,  444c;  11376m,  8m,  475a;  III283e;  IV34m,215m, 
622a;  V41m,  46a  J  S.  toevbreitet  fi^  II261e  |j  35erbi(i^tiing  1 112a,  toei> 
finftern  1246m,  93ei!e^r  f.  ioerBinben,  SScrlangfamimg  III  126mll ;  l-öer«- 
Iöf(i^cnb  f.  ®a§,  5ß-ung  111541a;  öernic^tet  11186m,  IV (205m);  toioIettcS 
IV  64m,  205m;  I-tooU  11431m,  519e;  III  8e,  80m,  lOle,  136a,  298m, 
404a,  498m,  508m;  IV  13m,  177m;  «Borgang  II(228e),    -tragen  III 
468m,  ttja^re«  I104e,  ni(^t  wahrgenommen  III232e|?.  unb  Söärmc 
I408e;  11474a,  515a;  III 44m,e,  539m;  ttj^erjeugenb  1162m  J  -n)ec^iel 
[togl.  -2l6tt)e^gl.]  ([.  ©ternc)  III  172e  (^eriob.),  626a',  l-n?e^felnb  lUOe, 
15e||Seg  11150a,  85e:  Sänge  11371a,  III86a|2ßege  V(10a  burc^- 
laufene)  j  -tt)eg  [ögl.  ©teme]   III91a,e,  126am,  7e,  189m;  -Wege  III 
286m:ll  weißes  [f.  ©terne]  11329m;  III51e,  86m,  103a,  301ell,496m, 
541m:  blau  111299m,   enthält  aüe  f^arben  II514e,  grün  III  299m  :|j 
-wellen  [bgl.  Unbulat.]  I19e,  65e,  165e;  11342m,  370m;  III (i2^-9a,e), 
232e,387a:  S3eW.  II228e,  SBirfungen  III 579me  J -weUe  III128e-9a  || 
buv^  ben  Weltraum  ge^enb  III  49e,  toerbinbet  uns  mit  bem  2ß.  111593m; 
S.  werfen  auf  V71m,  SBirfungen  [=  Effect]  lU[379me]  ||.  -wi3Ifc^en  III 
311m  :1|  -Wolfen  [=  -gcwöl!]  (ögl.  SJ^ageß.  2ßoI!cn)  I89a;  11330a, 
368e;  111405a:    reifenbe  1106a  J  -Wolfe  11329a,  III  100m  .|I  3eit, 
welche  ba«  2.  brauet :  f.  ©efd^winb.,  gu  uns,  -weg ;  gcrftreuteS  [=  biffufeS] 
1 349e,  482m;  baS  ältefte  3eugnt^  f.  os^ateric;   jitternbeS  II 52m,  III 
87a;  3uden  1147a,  111590m  |  3una^me  III  lOOe;  -jun.  111102a,  245mll  Jj 
Xurücfgeworfcncs  [=  reflectirt]  11163a,  584e  J -fira^Ien,  -enb(eS)  III 
64a,  503e-4a,  521m,  595m  :||  jurücfWerfen  [=  reflectiren]  II 29m, 
III(495e)  567a;  ^-ung  [=  Jßefrejion]   11370a,  m(34a,  567m)  ||  3u* 
fammen^ang  mit  anbrem  IV2iOam,  -juftanb  111104m,  gwei  III134mell* 
—II  tic^tI413a,  111398m;  IV143m,577e:  garbcIV374e,  ©eWoIf  II91a, 
3Jinge  111168a,  ©treifen  III  113e,  (Stritte  111113m  :||  Lichte-:  Lichtenau 
(an  b.  53affinSbai)  III  622a  |  Lichtenberg  (Ge.  Chrph.,  1744  ob.  1742  ?  -99) 
1398a  ((Steine  auS  b.  SBeltraum),  111565m  (2)ur(^gang  eines  Scmeten  bor 
ber  (Sonne) ;  33.  Lichtenberg  UmwaUung  im  SJioub  III504e  :|  C.  Lichtenberger 
(geb.  1796)  III227e  (neuer  @teni)  |  Lichtenftein  1)  Hinrich  (Martin 
*H.  Carl,  1780-1857)  m368a  ((Sntbecfung  bes  ffiorgeb.  ber  guten  Hoffnung, 
im  „baterlänb.  2«ufeum");  2)  Ulrich  v.  L.  (SWinnefänger,  c.  1250)  II  36a 
2iebc  [f.  Sßiffenfc^aften]:  ju  etwas  I180e,  163a,  282e,  377a;  III171e, 
590e;  compos.:  -^Streue  1150a;  I-öoU  II  30a,  V17m  J  Sicbeube  (pl.) 
11113a  {^'c\)U),  7m;  licbcn^Würbig  II 69m  J  ?ieb-:-baberci  f.  SBhimen; 
lieblid^  [f.  iBilb,  ©efangj  II 57m,  64e;  Liebtcerda  V95a  (©ranitbcrge)  :j| 
Liebig  (Jnftus,  grl^r.  v.;  geb.  1803)  j:  „Slnnaten  ber  S^emie"  IV603e; 
„organ.  (5^."  I478a,m  :|  ?uft  1333a,  478a;  IV 458m;  Ouetten  IV 250m, 
502m  (in  Aachen)  ||  lieblich,  Liebtcerda  f.  bei  Siebe 


Sieb  —  Sinie  ^  693 

*Sicbcr  I13e,  11113m  J|  liegen  II  188e  (ba§  Übereinanberr.)  I  -enb 
IV 34m  (ü6er  einanber  I.):  im  Siegenben  (Oergm.)  1280a,  IV 252a  || 
Liegnitz:  2?iongoIen  11290a;  aJi-fc^Inc^t  \\U2(n,  III 416a  :j  Heues  Ili ' 
127e,  (Sali  "{  Lieu-Kliieu-^X[\t\M  {Lew-Chew-^.,  Loo  Choo  IV403e)  IV 
393m,  403e:  Äarte  IV403e:|  Lieutaud  (Jacques,  1660-1733)  IV 58m 
(Sänge);  Lieu-tfcheu  (c^inef.  ©c^riftp.)  illOOme  (über  ©arten),  la 

*Lif  =  Enf\  Signiten  (f.  l)p.  ©teinfo^Ien;  =  i8rann!ol^[en  I  297e) 
1209e,227am[297e-9a];IV249m:  (gntaünbnng  IV 586a;  [in  ©egenben] 
IV410e,  55öa;  ©d^i^ten  IV 410e,  586a  J  Li^unen  II278m,e;  -Her  II 
299m  (sg.),  liguftifc^  11404m  {mm)]Ligyer  {^o\t)  1396a;  Iigt;fd^eS 
©teinfelb  (an  ber  Sn^one)  I  396a,7n  ||  Milien  lI2Pe:  -gen)äd;fe  I293e  J 
Lilienthal  [ögt.  Schröter]:  in  V  108a,  116e-7a;  gn  111426m,  494a; 
£-er  iBeob.  III  538e  ||  Li/^e  IV  I65am  (artef.  SSrnnnen  babei),  LilUrs 
(dep.  Pas  de  Calais)  I231am,  Lillieliöök  IV 205a,  Lilloife  (®^iff) 
IV  118m  Jl  Lima  (in  ^ern)  [f.  Callao]:  2(nbee!ette  1 191a,  S3reite  I432e  | 
(grbbeben  [f.  an^  Callao]  I(222m):  grfc^einungen  babei  IV 228a;  ©etöfe 
I214me:  fc^irac^e«  I(225m)  :j  in  II  124a  |  niagnet.:  STquator  1191a,  IV 
184m;  «Beobb.  IV102e-3a,  Sntenf.  I432e\\,  9leig«  IV109a;  ©c^unngnn* 
gen  ber  2JJagnetnabeI  I432e:I  memorial  lA^  528a ,  ni3rbl.  toon  IV  184m, 
(Sd^ifffar;rt  1143a,  Urnfturj  1222m  \\  Limari  (33ulfan  (SI;iIi'«)  IV  551ra, 
Simonen  II  61m ,  acqua  santa  di  Limoßna  f.  Catania 

*academia  dei  Lincei  I1509e  ||  Sinbe  II34a  j  Bernh.  v,  Lindenau 
(1780-1854):  „Beitfd^r.  für  Slftr."  (L.  n.  Bohnenberger)  IV  151a;  Scmeten: 
Särme  III  564e-5a,  582a;  monh  III  495m  (2«affe);  über  bie  (gntberfung 
bes  Neptun  III534am;  „9^e:|)tnn§-@."  III553e,  4m;  [^erf.]  III564e:| 
(S.ap  Lindesnäs  (in  SlorJü.)  1313a  |  John  Lindley  (geb.  1799):  ^flanjen: 
[Slrten]  I294e;  foffile  I468a,m,e:j  Lindner  (^rof.  an  ber  S3ergf^ule  ju 
SDZejico)  IV  625a 

*2ineale  (pl.)  11210m  |  linear  [f.  9?id^tung,  iBerfettung]  11196m,  120m; 
IV27e,  143e,  305e,  358m,  360e,  4a,  7a,  424m,  7m,  463e;  Sinear-  (*) 
[f.  35ergri^§ernng] :  SSe^ie^nngcn  JVllöe-öa,  -iBerbrcitung*  IV227e  || 
linguiftifci^  II  449a  (ißerr;ärtniffe),  V17m  (ÄenntniB)||—  Sinic^B.  (=2iqua' 
tor)  111344m  (jenfeitg)  ||  d.  (2«aaB)  [f.  S3arcmeter]:  eine  I485e,g^ 
I371e]pl.  Sinien  1 295e ,  469a ,  485a,m ;  IV471e:  ^arifer  IV153am, 
625a  :I|  21.  (getüö^nl.  u.  geometr.)  [f.  ©r^cbnng,  geobätifc^,  ifo-  [öfter], 
äJJagnet,  magnetifd^,  äRittel,  9?ii)ean,  ^r)o^^t;orifc^ ,  SBertical-,  SBitItan, 
Sßärme]  1376a,  111122m;  IV 47a,  202a,  493m;  plur.  Sinien  1 187e, 
3iOa,m;  II  394e;  III  13m,  63a,  525m  ||  3uf.  (sing.  *):  ol^ne  5I[^nHnd)iing 
f.  magnet.  5Ibn).,  befd^reiben  III390e;  biinlle  [tjgl.  frf^lvarje]  U\62e-63m,e, 
108m,417mll;  geMmmte  [=  frumme]  III390e,  gcfdMcne  111289m, 
freusenbe  IV  133m;  frnmme  [=  gcfr. ,  Würben]  II374e,  111289m;  S.  legen 
lV415e  (burc^  . . .),  olme  Steigung  f.  magnet.  9?.  |  9fiuü-S.*  f.  magnet 


694  ßinie  31  —  Sitr 

%h\v.,  DJeiö.;  pl.   IV201e:I   \^)'^'m^  W^  tunfle]  III525e*,   fenfvc^te 
lV608e;  ei)ftcm  IV  (507m),  -e  lllööm;  toerbiubet  lVl45mll* 

*Link  (Heinr.  Fried.,  1767-1851)  1457m  (2Bad;[cn  ber  ^fl. ,  pliilos. 
bot.),  469a  (^or;Ienf(lV)  ||»  „Liunäa"  1490a,  11464a  |  Linne  [Linnäus 
11  224e]  (Carl  von ,  1707-78) :  amoenit.  acad.  [.  de  tellure ,  generatio 
prim.  f.  ^ftanjen,  musa  Cliflfortiana  II131e;  ^flanjen  it.  2:f;ieve  II224e: 
(Sutfteljiiiiß  burc^  generatio  primaria  V<S5am;  ^^ifaiig  IllSle,  de  tellure 
liabitabili  (in  feinen  amoenit.  acad.)  \88am\\\  Servaffen:  -^f;antafic 
\[87e-88m],  -2:f;eorie  (toou  bev  §oc^ebene  ^Ifien^)  1489m;  2:[;iere  f.  ^ff.  :H 
1)  Linfchoten  (Job.  Hugo  van,  c.  1563-1601)  IV400e  (Sm'el  Iwoga- 
ßma)  I  2)  Lmfchoten-%x6i\\^i\  (6ei  3apan)  IV393m;  L-®rii^>^eIV403m,m 
(3n[eln),  584a  :||  üinfe  (bilbr.,  ©eftalt)  [[.  Ävt^ftaü,  @tevu]  51.  [öon  ©laf«] 
III102e,  119a,m,  122m,  4a;  pl.  -en  (aiid^  in  comp.)  III  124ell  "[«8. 
(anbeveö  äbnl.)  111497m,  IV570e;  l-fövmig  f.  <B6)\6^i,  ©tevninfcl,  ©tevn» 
fc^ic^t  II  Linz  II519e  (^Vi^rav^u^) 

Lion  (Albert)  11417m  (Ktefias),  Liorant  (SantaQ  IV 470m  (2:va^ijt)  | 
Liouvilie  (Jofeph,  0el\  1809):  trois  corps  III 546e ;  SDZcnb  111546e,  7a 

Lipara  (Snfel)  [bnrd;  *  bej.],  dt  =  2)  Lipari  [ni^t  bcj.]  IV295eJ 
«8.  3)  Liparen  [**]  =  4)  Üi^avif^e  SufeTn  [tjorn  o]  1452m  j 
S.  5)  l\pax\\6},  2ip,  [+]  ||  Juf.  (ju  otlen  5  gönnen):  «Bimtflein  IVO280a, 
364a,m,  577a;  flammen*  I\  304e,  530m;  [©ebivo^avtcn]  lY 567m, 
geoßn.  lY ^523a  \  3n[eln  f.  bic  ®L  mit  O;  SufeH-  IV273e,  290m,  5e, 
560e**:|  tvatev  IV  364a;  Üaöajirom  IV  564a,  482e;  ODfibian  IV482e; 
[Ort  ba]  IV364a,567m;  (Stein  IV 64ie-2a+,  Vulcani  domus  V64a*  || 
S5nl!ane  I452e**,  II (75a**);  jwei  35.  lY 530me  \  ^nltan  IVO290m, 
371a**;  SS.  Don  L.*  IV550me,m  (einft  [e[;r  tf^ätiß);  SS.  monte  di  Campo 
bianco  IV 364a,  530m;  Sß.  monte  di  capo  Caftagno  IV530me  J  SSulfan" 
gvum  II75a+:||  t)uI!.o  1452m,  II (7<Sa),  IV 269a** 

*Hans  Lippershey  (ob.  Laprey  II355me;  f  1619):  (Svfinbnng  beö 
gernvor;rö  II  [555me,  21.  507 e],  11118a;  [|)erf.]  11355m,  me,e  J  Carmine 
Lippi:  M.]  IV449e;  Pompeji:  Suff  lY 449e-4 50a,  V25a;  P.  u. 
Hercu/aiiMm:  »obur^  jerftöit  lY  606me,  641m',  V25a:|  Liris  (ff.  gU 
3tal.)  II18a,m,  25m;  Lifa  f.  Mona  |  dap.  Lifiansky  (engl,  ürey): 
Croozes  Island  IV  537m;  ber  Edgecomhe  IV442ra,e,  537m  :\  Liffa 
111615m  (2)^eteov|!ein)  II  Li//a6on  II  123m,  293a  |:  (SibkBen  1217m- 
5a  (222m):  einjeUie  (gvfc^einiingen  I220e-la;  IV  223m,  8e;  ©efc^\t>inb. 
IV227rall,494am:|  Sage  IV 227m;  nac^  II  81m,  293a;  ^avalfeÜvei« 
II300e;  [^erf.  ba]  11478a,  IV171e;  Umfiiivs  1222m,  ijulf.  IV224e, 
jn  11296m  ||  ?ifl  If250m,  -en  IV 548a  |  Martin  Lifter  (1638-1712) 
II388e:  ©eognofie  n.  SSeifein.  II  590me,  519e;  V[62j87a:|  Litemum 
II24a  II  Sit^o-,  nt^o-  (*)•  -Q'capVit  U95m,  -grapl^ifd)*  f.  ©c^tcfev  T 
-logie(=  ®e|letnre^re)IV477a,  621e ;  -logi^^*  IV634a  j|  2itie(ä}2aa^)  IV512m 


Sitt  —  H.  Lloyd  Tl  695 

litterarif^  l  bei  ?itteratur,  Sittcvateii  (pl.)  II 25a  — 1|  Sittcratur  {aii6) 
in  comp.)  [f.  abeublänbifd) ,  bvamatifd;,  SD^ittcIaltcv ;  toiele  SBölfev]  (km. 
-gefd^.)  U16m,  Qlm,  72e-73a,  106m,  148e;  eine  beftinimte . . .  IV493m; 
pl.  -en  O  11420a,  III  625e  ja  Utterorifd)  (biiv^  *  kj.)  [[.  ©treit, 
mif|en[d)aftrid;]  ||  3u[.:  alte  f.  claff.  u.  SBi3lfcr,  Slltev  lll(454a);  Srußbilbung 
II73e*,  «Bener;nien  II37me*,  33irbimg  I18e*  |  claf|i|d;e  [togl  alte 
Pollex]  11213a,  288a,e,  9a,445m:  «Bcfövbcrer  11299m;  ©rnjccfmig  u. 
SBiebeikrfteüung  [^gl.  *gviei.  gilt.,  Italien :  ©vielen]  II  [2876-29 Oa, 
21.  4:65me];  n)iebevaufHüf;enb  buv^  bie  ©vielen  Il53m;|  ^ompcfitiou 
V9m*,  2)entmale  [=  2}?omim.]  11219a*,  bid;tevi[d;e  II  49a,  gclcht  II 
327e*  I  ©efd^ic^te  1151a,  465m;  -gefd;.  II [6-75 ,  21.  104-126m; 
148am  (2luön)a^I  au8  ber  aüg.)]  :|  jebe  V18a,  mobeviie  [[.  ^Wüq]  I50m; 
2«muimente*  [=  S)enfm.]  II402e,  111454a;  9iatiouat-2.  II  41m;  neue 
f.  mobevne,  Stf;eil;  ^|Jvobuctimtät  II  16a*,  I-reid;  II141e  (@))vad;e),  9hir;m 
II  67m*,  etubien  11420a*,  S^eil  [=  ^iveig]  II66a  (iüugcvcr),  ungetnibct 
Il57e*,  öaterlänbi[d)c  II  72a,  35evfatt  11234m,  bev  alten  SJöIfev  [ögt. 
cla[[. ;  f.  *©ricd;en,  *9iöniev]  II  7me  (92aturgef ül;! ,  -üefd^r.  barin) 
©er!  11219m*;  SBerfe  I  29a,  II55m*:|  ßiüeig  [=  2r;eil]  II  4a  (mo* 
bevnev),  7e 

mtthauifch  I393e  (2)?^tl;u6),  II  420e  (@^rad;e);  Little  Prairie  {SSI  'o, 
Sincinn.)  1218m  |  Sittoval  [m6)  in  comp.]  (=  Äiifte,  2JJccrc«ufev  ufiD.) 
1203m,  255a,e,  309a,  310a,  3e,  7a,  327e,  8m,e,  342a,  5e,  9m;  11270m, 
376a;  III 72e,  88m,  408e;  IV 40m,  42a,  92m,  103a,  137a,  141e,  203a, 
254m,e,  306e,  320m,e,  la,  377m,e,  9e,  380e,  2e,  405e,  413e,  422e,  3a, 
9e ,  437a ,  452a ,  4e ,  537e ,  542a ,  550a,e ,  599a ,  600m ,  7m ,  9a ,  6 10m II ; 
y45a,  80m;  pl.  -e  (0°)  IV452e,  6e,  7e,  7e  [Scfm.]:  -£r;eone  IV 527a, 
-Umriffe  I315e  J  Littrow  (Jof.  Joli.  [von],  1781-1840)  |:  2tftioncmtc: 
„befc^veibenbe  %."  I392e,  „(v>o^uIäre)  21."  I388e;  „tl;ecret.  n.  ^n-a ct.  21." 
111364m,  537e-8a:\  MjUw^Mt  111367m,  Venus  III557e-5a  (am  r;cnften)  J 
Liverpool:  british  association  IV68a,m,  69m,  72a,  179e,  180m,  648m; 
[Ort  baki]  11181m,  426m,  553e;  ju  III426ell,  528a  ;|  Livius  I395e-6a 
(©teinrcgen) ,  II22me  (9Zatuvfc^iIb.) ;  Livomo  11511m  (§afcn) 

*Llactacunga  =■  Lactr^  Llandeilo-Silbnng  IV372e,  Llandeiloßags  V 
90c-91a  (5Berftein.  barin)  |  Llanos  (=  ©vaScknen,  -fte^^^cn)  (fübamevifa* 
nifc^e,  in  ©übamer.  1265a,  11444a;  11174a,  589m)  [[.  Apure,  Calabozo, 
Caracas,  Venezuela]  1143a,  6e-7a,  265a,  352c;  IV496e:  mittf.  SovbiKevc 
IV 554m,  enblofe  [=  greiijenl.]  1377m,  Srbkben  IV 216a,  [glüfic]  IV 
554m,  gvenjenlofc  [=  enbl]  1143a;  8itlfan  üon  St.  Vincent  i]el;Ört  IV 
496e,  600a;  Bobiacalli^t  1143a,  6e-7a  :|  Llanquihue  =  Ofomo  jj  Lloyd 
1)  George  I44ell  (STagebuc^  Ociber  Gerard)  2)*  1476a  (gcobät.  9a\)cße' 
ment  in  @übamev.):||  3)  Humphrey  Lloyd  (geb.  1800)  |:  inaguct.  I438e: 
S3eob.   IV 72a,   Obfertoatovium  ju  Dublin  ib.,   Linien  [VTiam,    9^eig. 


696  H.  Lloyd  äR  —  2omha 

rV107e,  ©iifl.  bev  ©cnne  IV79e,  [(Stationen]  1438e,  Ungetrittev  1428a  :| 
[ßntbedungen  in  ber  Cpüt]  III  64m,  Stem:)?eratuv  IV  79e 

*Loa  f.  Mauna  \  Loayfa  (Garcia  [JofreJ  de):  ©übf^i^e  Slniev.'S 
[=  dap  Hörn]  III368am  (unter  ibm  entbedt);  (gj^>eb.  lU76am,  111345a; 
(£aV  Hörn  entbccft  11305m,  476am  ||  ^Job  II23Se-4a,  346m;  IV  63m: 
-rebe  11224m,  -rebner  IV  50me  J  SoBen  (laudatio)  III481e  ||  Löfeaw 
(©ad^fen)  1264m  (9^e^^elin)  |  Lobeck  (Chrn.  Aug.,  1781-1860): 
Aglaophamus  111470a,  3a,  8m,  585a;  Epigenes  lllö85a,  ^^planetcn* 
rei^e  111473a  :j  Men  2t.  j.  2ob,  33.  (grie^.)  I  290e  (-fteüunä);  los  Lohos 
(Snfet  bei  S^iti)  IVööla,  $?obrebe  f.  2ob 

local  (=  öxtüä})  [f.  Sln^ie^nng,  Srfc^einiing ,  @e[c^,  ^43roce[fe,  Störungen] 
adj.  1235a,  241e,  427e,  430a;  II68e,  92e,  203e;  111326m,  8m;  IV 
17e,  20a,  29m,  42a,  96m,  112m,  130a,e,  2e,  159m,  249m,  358m, 
369e,  445a,  8m,  495m,  572a,  632m;  V73a,  80m,  92e;  adv.  1365a; 
IV19e,  126a  J  «8.  Socal  1)  bag  2.  11175a,  V61m;  2)  Socal-  (in 
compos.)  [*]  [f.  sec.  Slngie^ung,  SSefc^veibimg,  ^f)änomen,  ^oefie,  ©töviing, 
Ux\aä)]  1|:  2(ntt)enbung  1429m,  -befc^aff.  1189m*  |  (ginn^ivliing  IV  118m, 
240e;  -en  IV  173m  ;|  (Svinnerungen  II  45a,  -[itte  II  489e*  [  ^Jevl^alt* 
niffe  IV240e,  V80e;  -öer^,*  lj[88m,  321e;  111590a;  IV 281a,  343e, 
459m,  520e;  V6ie:l  Sßa^r^eit  II42e,  imfen  IV72m  :|i  localifirenb 
II159e;  2-ung  II  116a,  166e  J  Socalitat  I428e,  II  271m;  IV516m, 
544m;  pl.  -en  (*)  III388e;  IV 35a,  94a,  110a,  228m:  beftimmtc*  II 
19e,  39e 

*2cd^  IV530e,  Lochaber  I473e||  Icder  [f.  53cben,  ©ctvebe]  1219a, 
II  234a;  111496a,  567m,  573a;  lV278a,  461m:  @to[fe  111504e  J  S-^eit 
IV  529m  II  Iccfig  f.  bunfet;  lodazales  1243m,  457m;  V29m,  30a; 
Loddiges  (Conrad)  II  97m  (^almen^au^^) ,  sidera  Lodovicea  11366m  || — 
Sog  (auc^  in  comp.)  II331e,  472a,m,e;  Üogleine  (*)  II2P6we;  =  -linic 
(O)  11469m,  472me  |:  frü^efte  Slmoenbung  u,  ®ef(^.  (beö  2.  n.  ber  -leine) 
II  [469,  472];  frü^.,  eifte  'tUnxo.  (©ebrau^)  be§  2.  II 472me;  IV56me, 
170e]  ijor  2lnto.  IV  170e  :|  au^genjorfneö  II471e,  au^irerfen  114696^; 
-bvett  Il472e,  erfiinben  II469e  |  ni^t  gefannt  ijon  ©eefal^vern  IV56e, 
cb  jc^on  ge!.?  II 296me*,  fc^cn  befannt  II  296e:\  -glaö  II472e;  -leine, 
-linie  f.  atlg.;  -fc^iff  II472e  :||  bat^  $?oggen  11472m  — 1|  logifd^  11280m, 
Sogogra^^  III480e;  Loheia  {^xah.)  11243m,  111344a,  IV  379a  [53erg 
babei];  Sotjfuc^en  V35e  |  Lohrmann  (Wilh.  Gotthelf,  1796-1840): 
3Jlonb  III505e;  SJJonb-So^ogr.  IV614e,  5m  :|  Loifeleur-Deslongchamps 
(Augufte  Louis  Armand,  1805-40)  II  443e  (Amarakocha);  Lo-jang 
[ob.  Lo-yang  11403a]  (c^in.  <£tabt)  111454m,  5a;  e^ije^^t^rifc^e  Lohrer 
IV  15e  (£)brig!eit),  loma  de  tablas  f.  Perote  T  ||  Lombardei^  lom«» 
barbifc^  (*)  V62a:  Kanäle  11389a  |  Sbene*  1312a,  323m;  -en  H377m, 
rV23m*:|  geobät.  I422we;  geogn.  II 25m,  V(62a);  (Sc^merfraft  I422e-3a, 


Somba  —  Söme;  6tern  y  697 

Xem^er.  1348m  ||  Lomhok  (fl.  ©unba-Sn[eI)  \y  ^Olm  («BuÜan),  JLomÖÄ 
(bei  S3aiveiitt;)  I273e  [geogn.] 

London  [f.  astron.  soc. ,  geogr.  ßoc. ,  geol.  soc. ,  royal  soc]  1438m, 
adj.  Souboner  (*):  5(bftanb  IV 302a,  clay  1289a;  Scmet  111563a,  -cn 
IV  207a;  (Sutfern.  f.  2lbftanb,  gevnrol^r  11508a,  geogv,  ®efell[^aft  [f.  übr. 
geogr.  soc]  1474a,  ^aitS  II 5m,  hoiticult.  soc.  1480m  |  in,  gu  L. 
[a.  fL  ^ran.]  11374a,  428a;  III426mll,  eil,  4G0m,  499m;  IV 57a:  [^crf.] 
11482a;  IV  60m,  125m,  172a  rj  Älima  I403e||.  Smagnemobcl  1 188e  | 
magnetifd^:  SIbtt?.  IViSPa,  üünie  ol^ne  SIbtD.  IV141e;  S3eobb.  l\189a; 
Sntenfitat  IV67e,  68a,  74m,  90oll,e,  172e-8a]  g^ieig.  IVi07mell  (jccut. 
^evänb.),  @ti3rimgen  IV  173m  ||  ^cnbel  11393m,  IV  25m;  <per[.  f.  in; 
!(.  ^kneten  cntbedt  VlOSmll,  9a,m,  il7all;  JRegen  1485a,  ©ocietät  IV 
73a*,  Stem^eratur  1348m 

*Longchamp:  OueUen  lV50lm,2a;  Longinus  11431a,  bureau  des 
longitudes  (=  2ängen-S3.)  [♦  annuaire  |  Longomontanus  1)  2lj!r.  (Chrif- 
tianus  Severinus,  1564-1647)  II  354e  (Kepler)  2)  Sentralbevg  beö 
aJ^onbeö  IV616e  (im  Ärater  ein  !I.  (Seutralberg) ;  Long's  peak  {Rocky 
Mou7it.)  [ben.  nac^  John  Long,  3tei[en  1768-87]  IV 436a,  596e  |  Longus: 
pastoralia  II132e;  ©d^äfervoman  lll4tn,  106me:\  Longwood  f.  St.  Helena, 
Lönnrot  (Elias,  geb.  1802)  ll43e-44m  (finnifc^eS  (g^oö);  Lontalax  (gin* 
lanb):  HJJeteovftein  ob.  Slerolit^  III615m,e;  Loo  Choo  =  Lieu-Khieuj  ^ap 
Lookout  (O^üfle  DfJorbam.'g)  IV  137a,  ©ee  Lop  (3mier-2l[.)  IV  611m; 
gap  Lopatka  (norböfti,  2lf.)  IV  386m,  392e 

*2orbeev  H75e:  -bäume  II83e,  ber  ^eilige  II  14m,  öerfteinert  I463am  :j 
Lord  (Perceval  Barton)  I45e-46a  (@c^neel;i3^e  am  Himalaya  itfit).)  Jj 
St.  Lorenz-^tvom  (au(^  Laurenttu*-®.  II 45 7e)  1342a:  2lu§fl.  II457e; 
Snünbimg  11272m,  326a  JÄ.  Lormzo:  Snfel  f.  Callao,  «Borgeb.  (©üb* 
amev.)  IV320e  ||  Claude  Lorrain  (maUx)  II83m,  89me,  90a,  129m  ||. 
lösbar  111281m  (fc^mer);  tofe  IV222m,  333a,  347m,  358m,  9e,  479eJ 
löfen  1148a  :||  Söfung  (=  Sliifl.)  [f.  Sliifgabe,  grage,  Problem,  Stoffe] 
1222m,  11229a:  ^vaftifc^e  II320eJpl.  -en  III  15a  ||  goß  (9Kiuev.)  IV 
280e-la,  2m;  Si3fung  f.  bei  löfen  j|  Sot^:  -linie  }\[162  Siblenfung  buvd^ 
ben  Chimhorazo],  l-rec^t  IV 31m  f  2öt^ro^r  V95a:||  Lottin  (*Victor 
Charles,  1795-1858):  Geyßr  IV 501m,  magnet.  51611).  l\118m;  moxb' 
ti(^t  1205a,  6a,  440m',  IV  118m,  205am;  fcanbin.  Steife  IV 65a,  118m; 
voyage  IV65a||  London  (*John  Claudius,  1783-1843)  IV 264a  (®ift* 
bäum),  Louißana  f.  Luif.  |  Louvo  (©tabt  in  @iam):  Sage  IV120me; 
magnet.  W)\v.  IV  115m,  120m  :\   Louvre  f.  Paris,  low  Islands  II308e 

2i3tt3e  21,  X^xex  (sg.  <^°);  pl.  -en  (auc^  in  comp.)  II424ra:  -beig 
IV  363a,  -bürg  (im  ©iebengeb.)  lY  620e-la,  junge  II47mll,  Anoden 
I28a,  in  Rom  11229m  :||—  S3.  ©ternbilb  (lat.  leo);  pl.  bie  beiben 
(*)  111326m:  ««ebeljone  111326m*  ||.  ©teme:  /?  leonis  III  139e  |  y  1126a; 


698  Sötoe:  ©tem  y  —  ^uft  2trt 

III  139a,  301a:  ^)rac^ttJOÜer  ©o^^^^elftcrn  111295m  (50ia),  garbe  III301e, 
2*«  ®r.  111139a;  Slu^gcii3^i)im!t  ber  @tern[d^nii^pen  [i>gl.  °@tevn[^n.J 
1126a,  III598e:|  S  111140a,  o\  ©o^^elftern  VilPe  ((SIcm.)  |  R  ob. 
420:  öeräubcvl.  @tevn  III  245m ,  5a  J  9^o.  18,  19  111248a;  420  f.  R, 
9^0.  1527  III299e  (2)ü)>^etflcni)  :||  Stit^öangejjuuft  ber  eteni[d;nii^^cn 
[togl.  y]  I126e;  III5P5eil-.9a,e,  600all,  m,e,  Q20am  \\  SI;ierfveiö  IIIlGlm 
—II  Löwtn  11286a  (^lof.  ba);  Löwenörn  (Paul  von,  1751-1826) 
I200e  (^Rüiblid^t),  IV  118m  (magnet.  516».);  Löwig  (*Carl  Jacob,  geb. 
1803)  IV  501m  (Oueüe) 

Lo-yang  =  Lo-jang^  Loys  f.  Chefeaux 

*Luhalo  (afv.  ®c6.)  IV377e,  lubdhaka  (fanötv.)  111208m  |  LucaD(us) 
(M.  Annaeus)  II  2iam:  Jupiter  III469e;  9fiatiir[c^irb.  II21am,108e] 
S.  Lucar  1)  S.  L.  de  Barrameda  (§a[en  an  b.  äJiiinbimg  be§  ©iiabal» 
qiiiöir,  ^  i).  Sabis)  11309a  2)  cerros  de  S.  L.  (om  2)ZngbaIencnftr.)  IV 
556a  :\  Lucas  ((Söang.)  III413e  (^Bevfiufl.  ber  <Scnnc  t>ei  b.  Stöbe  ^^vifti), 
lucayifche  3nfeln  (bei  (£\iU)  II  56a  |  Lucca :  S.  Maria  Novella  II476e,  IV508e; 
[^^ev[.  ba]  ib.  :|  Luce  (f^vfr.)  III öiie-2a  (2)Zeteoifeinfaa),  Luchon  f.  jßa^ner« 
II  Suc^ö  (©tenibilb)  {tat  lynx):  S)o)>^eIflevne  babci  111298m  |  @tenie:  y 
lyncis  111141a,  9io.  12  111302a  (Sfad;)  :||  S.  Lucia  1)  (irepinb.  Snfel): 
SSiiÜan  öon  IV [600m]:  ^lueiDuvf,  C^-^^)«,  üvater,  niebrig,  ©olfatare  (II)  :| 
2)  f.  Antifana  3)  isla  de  S.  L.  (bei  (B)\\\)  IV 551a  ||  Lucian  I11481am 
{Arkader),  a  (de  astrologia) ;  Luciler  III  467e  (Venus)  |  Lucilius  1)  f. 
Seneca  2)  L.  junior :  @ebid)t  Aetna  U21me,  109a  :|  rio  Lucio  (9?eit-®vat!.) 
IV554e;  Surfen  I285e,  ll[ 62e  j  Lucretius  (Lucrez):  magnet.  ^Insiel^ung 

IV  169m;  bef.  fein  SfJatuvgebic^t  \l[16e-17m,  3t.  107ell]  17m;  SBaffevHc 
11123a  :|  Lucullus  II23e  (5>ißa),  ludentes  III360e;  Ludius  (röm.  makx) 
II  7<Sme,  80a,  127a  j|  Ludwig  51.  Könige:  1)  L.  ber  fromme  I  389e 
(dornet),  III4i2ell-5a  (2Innalen,  ^ön.  ber  ^vanfen);  2)  L.  ber  ^eilige 
(L.  IX  i).  granfv.)  11286m;  3)  L.  XIV  (ö.  f^vaufr.)  II125e  (Beitalter),  III 
77e  (9?egiening)  :|  ö.  4)  Ludioiger  (S^^atr;gang  f.  Freiberg 

fiuft  (cft  n.  gvoOentfieifö  =  5ltmo[vr;äre ,  2iift!vctS,  ©unftfreiö:  ba^cr 
btcfe  2Irt.,  öorj.  3Itmo[^3bäre,  überatl  in  ben  ®I.  8n  öerglei^en  fmb)  [f. 
53erg,  @iö,  ^^euer,  grübting,  Jupiter,  2Ronb,  ©auerfloff,  @ce,  ®onne, 
©ticff^off,  S^I^evmometer,  SBaffer,  SBinbe](bem.  atmo[pr;ävifd^e;  -mecr,  -Ocean, 
-f(I;id;ten,  -ftvöme)  I303e-4a,  [332-366,  ?t.  477e-486;  bef.  552-7, 35Smr- 
366],  [332,  5-6a;  21.  364a  (2)ic-^>o[.)],  338m,  564-6  (aüg.),  6a,e,  431a,  455a, 
487m;  11228m  \384-8ml  6e;  III 21m, 55a,  118m-9a, 619a;  IV(i4a,  83a), 
95e-96 {236e) ,  [4587n-460];  plur.  ßüftc  (bej.  burd;  nac^gef.  °)  \\  alpljab. 
Uciljc  kr  3iifa^c  fcompos  Siift-)  [t-!vei6  bilbct  ein  be|.  «Stücf  r;ierna{^] : 
mtii^Iimg  ber  12.  II483e,  -2(bfd;hiö  IV 250m,  an  ber  ?.  I266e;  Hnatljfe 
1=  Bertegung]  1333a,  lY {96Tne)  510m  \\  -art  n387m,  IV512m;  -arten 
[ijgt.  Onetten]  I  227e  (ou8  ber  (Srbe),  II  [584m-5m]  J  t-artig  IV 232m  || 


£ufl  Sit  —  @rf  699 

-Sttmof^^äve  f.  *2(tm.  2;  atmof^r;ärif(^e  2.  I248am;  II385a,m,  7m, 
8a;  IV  96a,  459e,  510m,  2a,m;  V53a  ;|  aus  bev  2.  (fcmmen  iif.u.)  [a.  fallen, 
»gt.  *^inimel  ii[u\]  I (373in) 402e ;  ber  i.  au^oeictJt  1359m  |  äußere  [f. 
*(grbe:  innere  Sävme]  1426m,  11384e,  IV 536m:  (Sinfl.  IV167e;  Seniler. 
IV41a,u),ell  :J  -tau  IV 626a  j  fid;  Beimi[d;en  I(394a);  33eimif^ung(e'n) 
(©toffe  in  bev  2.)  I  354(a,m,e),  (340e),  373  (33rütl;enftanb  u.  fl.  Sfjieve) :[ 
MtU  I373a|  ^evül)rnng  [=  dcntact]  IV168mil,(209e,  210a),  490a; 
-B.  IV209m-2i0a  T  S5efd)affenl)cit  [4:  (Sijjenfc^.,  Bnftanb]  II  516ell, 
IV (189a);  -Ij.  II1321e,  5S9e  J  53eflanbtf)eire  [=  3ii)ammen[et5.;  i^gt. 
2lna(v[e,  Seimif^.]  (f.  *@anevftcff,  *(Sti(fftoff)  I[355-5a,  21.  477e-5m] 
334a,  478a;  II  554a ,  6m-7  (7m),  8a,am ;  III  110a,  8eil  (400m);  IV459e, 
512a,  612mß;  sg.  -tr;eil  IV(lla,96m,  259m):  (Salpeter  II  386m-7m'] 
beilegt  II  llSm^  (öon  ben  ?.);  IV(459a  en?ig);  Seti?.  [=  ©tvömung]  II 
516m-7a  :|  -Bilbcr  I329e  |  Ijlau(e}  III  118e (496m),  mm  II38aO,  $ö(äne 
mn8e-9a:\  Mirfen  III  (541a  bnvd;  bie  2.),  S3mtr;en[taiilj  f.  S3cinii[d).  | 
brennbare  11388m;  brennenbe  i^gl.  Sntflamm.,  ©ntjünb.;  brennt  II 162 Im 
:j  Sontact  [=  S3eriir;r.]  ([.  ^SSaffer)  II385e  (7a),  -S.  I322e;  ©am^^f  menge 
I[555-56ia]358e,  9a;  II(380e);  2)ia^r;anität  [=  S)nr#rf;t.]  I  332m; 
III  (498e,  9m),  589e  ||  bi^t  III(578al!),  -ere  III  42e  (  2)id;tig!eit  I  332m 
(397e),  IV 96m:  mit  ber  ^öbe  abner;menb  11143a  |j  bic!  111413m,  ©ide 
111412m  II  -brncf  [tgl.  SCtmefpI;.]  1213m,  305ra  [335-8,  21.  475e-9m], 
337ell,  8a,e,  358e  (365e,  6m);  II306e,  378e,  383e-4a;  IV78m;  Xnicf  ber 
2.  (*)  1532m  (361m),  II378e,  III  64m:  erfov[d;t  11342a*,  geringer  IV 
355a  I  niittl.  ^'6l)t  l\623m,  5e;  mif  §öl;en  IV 247a,  355a  :J  einfl.  be8 
23flünbe6  III511e,  [an  Örtern]  lV623m,  jtiinbl.  Oiciüaticnen  I478e-9a; 
SSariationen  I326am,  479a;  SJeränbeningen  1 555am,  7e,  340ra,  455m ;  II 
377a  .||  biinne  I  240e,  III(439m);  Sünnigfeit  IV (574a  auf  §cr;en)  :|  mit 
Sänften  III42e,  118e  j  bnrc^  bie  2.  f.  blicfen,  gefübrt;  pl.  91mO  7  bur^» 
fi^tig  11259a;  2)-feit  [=  3)iaV>r;an.]  I352ra,  366a,  371m  :j  (Sigen^ 
f^aften  [tgl.  58efd;nff.  nfit).]  IV 96m  |  einbringen,  @.,  -enb:  in  bie  (Srbe 
1 248am;  IV512a,m  ||  (5inf  Inß  [=(5imDir!.,  SBirf.J  (f, ßrbn^ärme,  ^clarität 
bes  ®eftein^)I552me;  II (194m),  386m:  auf  ba§  org.  2eben  IV458m,  ben 
^enbel  IVi5öe-7a,  ^flanjen  IV 459/n,  SBaffer  V53a  J  n?aö  (Sinfl.  auf  bic 
2.  l;at,  (Stnn?irf.  anf  fie:  f.  ßnfi^mmenfe^ung,  S5ulfane  n.  if;r  ©aS  ||  Sin» 
roirfung  [=  ©inftuB,  SBirf.]  1317a,  11384m,  11128m;  (grafticität  I(364a), 
III  52a  I  Stectvicität  I  199all,  205e,  552m  [5öi -4a] ,  Im ,  2a  [Sie^i 
4  f,  485e,  6m ;  -d.  I  221m ,  335e-6a,  362a ,  44.3a,  478a,  486a  :|  alö  @  I  c- 
ment  1317a,  11143m;  Sntftammung  111619a,  (Sntftel^ung  V(19e);  ber 
8.  entgegen  f.  ^«Stoffe,  2uftfrei«;  (Sntgünbnng  I138e;  in  bie  (gibe  bringcnb 
f.  cinbr.,  in  ber  früfjen  (Srbjeit  [ög(.  Urjeit]  1227a;  @vr)cr(ung  III(542e), 
erbil^te  1483a;  erfaltet  IV565m,  (Srfältung  f(338e,  446m);  erleud;tet  III 
83e|(Srfd?einnnöen  I552me;  -erfd^.  1150m,  107m :|-erfcl)ütterunG III  14a, 


700  ßuft  @rn)  —  9legiott 

I-ern?ävmcnb  IV16a  ||  -fol^rt  [ugl.  -reife,  SIevcftat]  lV95e  |  -\al)xkn  TV 
94m,  95m:  ^o^t  IV Ö4m,  95e;  magnet.  Sntenj.  aBne^metib  l\94m,95me 
•11  au§  bei-  S.  fallen,  l;evabf.  [ügl.  aiig]  III612e,  4a;  %axhe  Jll  (118e), 
gärbuug  1332m;  -felb  III  83ell  ||feiid^te  I  lle,  227a,  366a;  11382m; 
III  110a,  5m;  IV 612m  |  ^enc^tig!eit  1552m,  356e  [5m-56ia] ,  358e, 
365e;  -[eiid^t.  (*)  I  (555e,  364a),  U380m-lm,  11189a:  mm\)mt  II322e* 
(mit  ben  SBoIbimgen),  -^g-Öeliart  II(306e),  meffeii  II  5S0m-im*,  <^q-^u* 
ftanb  I356e||finftveIV58a,  fiye  11388a,  bie  2.  eine  glüffiöfeit  IV  157a; 
I-förmig  I177e,247e,520e;  11388m,  III 6a  |  freie  II63a:  in  freier  2. 
II 88a;  IV(95e)  188a,  206m,  264e,  624m  :|  mit  t  füüen  IV 273m,  -gebilbe 
I83a  (täufd^enbc),  I-geförBt  IllOe;  burd^  bie  2,  geführt  (trerben)  [ijgl  getr.] 
(f.  eaamen)  V42a,  fortgef.  V(36a);  gemäßigt  11317m,  -gemifd^  IV259m, 
©eräufc^  f.  B\\ä)tn,  geronnen  III164e,  ijon  ber  2.  getragen  [bgl.  geführt] 
III  3e  (!(.  Organismen),  gri3beve  III  42e,  fid^  galten  in  ber  ?.  111623e  [mi 
e.  f^njeven  Äöv^er],  ^anä)  II  29mO  ||  ^eitere  11166m,  113m  (439m), 
521m,  589m:  bei  I)-er  2.  1213a,  330a;  111217m,  229a  (496a);  IV  146a; 
in  ^.  2.  III  618e  J  ^eitevfeit  III  102e,  IV533e  ||  §erab[enfung  I339e|| 
^immeleluft  [=ttr;er,  SBelt-Sl.;  j.  fcgl.  mim]  1148a;  11142a,  43e, 
90a,  213e,459am(a,m),  578a:  bid^t  III578all,  biinüe  III188e,  evfd;üttern 
III438e,  ba«n)iberftel)enbe2)Jittet  III (438e)  578a,  ÜJeiBung  111439a,  SSer- 
bic^tungen  III228e  J  2.  im  ^immelöraiim  11353m,  ^immlifd^e  2.  II364e-5a 
•II  -Mine  [=  Uml^iüU.]  I22m,  196m;  11362a,  III378e,  lV346m;  in  ber 

S 111619a,  IV51a;  innere  IV536m,  irbifd;e  1148a;  falte  I(359a), 

366a;  II379e;  III  89m,  413m;  IV234e;  flare  III  382e,  fü!;Ien[tcffarme 
I14a,  t-!reiö  bilbet  ein  bef.  ©tüd  l)kxnaä),  fiir^Ie  II28mO,  iüanbl.  I 
362m  (gegen  bie  über  bem  ÜWeer);  lane^  1328a;  II57a,  81e  |  I-Ieer  1125a, 
111544m:  dlaum  I488e,  III541e  :|  Sid^t  [bgl.  Suftfc^ic^ten]  III(83e,  118m), 
130a,  (398m,  419m);  -maffe  III83e  ||  mttx:  gegen  baö  m.  I320e-1,  über 
bem  m.  1362,  2.  nnb  m.  II59e  (S5erfer;r)  :||  -meer  [=-Ocean;  ^  üluft, 
Suftfrei«]  I  20e,  520e-i,  Im II  ,2am,  6e,  362a,  4a,  6e;  11378a,  IV 236a: 
SSoben,  anf  bem  SB.  1 10m,  332m,  362a;  IV31m,  239a;  S)ru(f  I  82e,  baß 
freie  IV  236m  |  0i^^en  nnb  Untiefen  I84m,  U.  u.  m.  IV 236a,  m.  IV 
238e-9a:  23erg!etten  u.  ^oc^ebenen  fmb  tt?ie  ^l  unb  Unt.  im  2.,  auf  bem 
©oben  be6  2-mcerfi  ob.  2-Dcean8  I  <54m,  i69m,52iam,  332m;  IV 236a, 
8e-9a:|  gegen  ba6  äJJeer  I520e-i(la),  SCiefe  I521all,  Untiefen  f.  mip^^m, 
baS  n)ogenbe  II259e||ju  ü^etaüen  II  5i5e,  -mittet  IV504m-6a;  Statur, 
Sefen  III  118e  |  -JOcean  [=  -meer,  i^  2uft  nfft).]  I  84m,  169m,  338a: 
Äli^^en  u.  Untiefen  f.  -meer  :|  [in  Örtlic^!eiten]  IV  243m,  [^erf.]  IV  459m; 
^roceffe  I(338a),  -^r.  1218m;  -^um^e  II  382e;  öerf^iebne  Ouefien  [^ 
STrten]  ...  111594a,  -qu.  1226m;  -räum  lll83m,  9?aufd^en  II  67eO, 
etefiejion  1128m,  im  9?egert*oaffer  IV 460a  I|  JRegion  (+)  [DgT.  2trt.]  III 
89a,  121e-2a  |  -region,  pl.  -regionen  (*)  j:  ^obe  1202a,  bösere  III601ra*; 


ßuft:  Dlegion  —  Temperatur  3Jl  701 

niebrigere  m601m+;  obere  1338e,365e*;  IV(419m  SOßaffevge^alt);  untere 
1 145m,  361a*;  III89a,m*  ||  »Jegung  I  224eO  ||  reine  II  38aO;  Hl (43a) 
99m,  llSe,  124e:  fe^r  lU  290m  J  ^ein^eit  II  380a,  III  (255m)  ||  -reife 
[4:-fa^rt]  1376a;  ruhige  I338e,  340m, 361a, 441m;  (Salpeter  f.  33e* 
ftanbt^.;  -faule  lV625e-6a  (2:em^er,),  6a  (S)i(^tigf.);  fc^äblic^e  I  (340e)  | 
^6) all  I215e  (2.  beftimmt),  332me  (trägt  ben  <B.):  -hjcüeu  IV215e, 
494a  II—  ©c^ic^tcn  (o  öorn)  [bgl.  Suftfreie]  11189a  |  -ft^it^tcn  I  148a, 
321me,  373m;  III  49a,  62a,  63m,  64m,  Ulm,  8mll,  122m,  3ell,  521m, 
551m;  IV 532m,  V38e;  sg. -fd^ic^t  (*)  1 324a,  376m  (427a)  ||:  angejogen 
I141e,  öufeerfte  III(608e-9a);  [SBef^affen^cit]  1227a;  II68e,  70a, 
123e,  169a,  499m;  IV (244a);  Uaut  111496m  j  bi^te  III  70a,  551e; 
S)i(^tig!eit  11143a,  118m,  123e  :|  2)i(fe  IHOe  |  bünne  I240e,  356m;  III 
69e,394e,496a;  SDünnigfeit  IV 574a  :|  ©nft.  auf  fie  1333m,  (Srtältung 
I  338e,  Svleu^tung  IV 532m  j  erwärmte  III  74a,  201e;  (S-ung  I  338e  :\ 
i^eu^tigfeit  1 358e ,  360a,e ;  III123e;  über  einanber  gelogerte  [=  liegenbe] 
1335e  II  ^öc^fteO  I(403a),  III(589e)  j  ^o^e  IV (96a);  ^ö^erc  I329e,  446e 
]  §i3^e  IV330e  |j  Sic^t  in398m,  419m;  über  einanber  liegenbe  [=  gelag.l 
IV 339a,  SD^ifc^ung  III 87e;  obere  1147m,356e,  479m;  II323e*,  III 
(542e);  refrangibet  11186a,  123e;  reine  IV  244a;  burd^  bie  tt)ir  fel)en,  »ir 
f.  \>uxä)  2,  1148a;  III  169a,  398m,  496m;  ©enfung  II323e*;  2:emper. 
IV 239a,  626a* (jeber) ;  trodne  III 66a  |j  u n t c r e  1 321m,  365e* ;  III (^1  Im), 
412e,(O590a):  Sem^er.  lV419mT  unterfte  III(541m)  ||  SBcränbb.  1333m, 
XcaQ  »orgelet  I  365e  |  SB  arme  \321me,  335e  (361e);  III123e,  200m; 
»ärmere  1446m  :|  uns  sugängli^e  F332e,  Buftanb  III412e  — 1|  <£c^n?erc 
II441am,  felbftleuc^tenbe  1 178a;  -f Siegelung  III  74a,  116m  j  (gtoffe: 

ber  2.  entjcgen  IV460me,  in  ber  2.  f.  Seimifc^ung  || flriJme  \[338m-9] 

441a;  II  97e,  155e,  57%);  IV159e,  V36a;  sg.  -flrom  (*)  I  339m,e, 
359am  |:  ber  auffteigenbe*  (sg.)  I  334e,  7a,  351a;  -be  (pl.)  IV  96m,  241a 
:|(SinfI.  11379a,  l;crabficigenber  JII  601m*  falte  1344m,  SRici^tung  I  29m, 
aug  ber  Sliefe  IV241a  |j  flrömenbe  2.  I  33Sm  |I  (Strömungen  (^  i)Din) 
[ügl.  Sufttreiö,  Überflr.]  I  169m,  320e,  (338m,  446e);  11516m,  III(16m) 
89m,  lV(236e)  |  -flrömungcn  1204a,  341m,  5e,  366a,  379e-380a, 
516m-7m  (7m);  IV 244a;  sg.  -flrcmung  {^  I326e,  351e,  426e;  IV  126m 
Ij:  auf-  u.  nieberflcigenbe  IV244a,  an  S3ergcn  IV 239m,  nieberfteig.  f.  auffl.; 
obere  u.  untere^  II379e,  lll89e;  bur^  bie  @onne  III(0378e),  untere  f. 
obere,  wec^felnbe  I11450e,  Sivfung  III  0391m  — .iJ—  Xem^jeratur 
[:|:  SBärmc;  f.  \)p.  *2:em^er.,  i>gt.  *2Itmcfp^äre]  (*)  1332m  (358me),  426m, 
7am;  111451m;  IV36m  (38am),  80m ,  342a  [504e-(5m] ;  -Semperatu- 
I130e,  183a,  228e,  320e,  lm-2a,  376m,  446a,7am,480ell;  IV41ell:  n>cücu 
abhängig  IV (46a),  äufjeve  lV41e,  [5öc{limmung]  f.  Ovabe;  [in  ©labcii] 
IV168m,361e,  630a,e;  V96e,  97m  |  be3  3af;vc6  IV167e;  34ree-2:.*  [a. 
mittl.]  IV233m,240a;  jätirlid^e  IV 41e  J  mittlere  1 182me,  228e,  447am\\; 


702      £uft:  3:emperatiir  3Ji  —  3,  y£uft!r2iö  äug. 

IV39m,40m,  41e(46m,  77e),  166m (234e),  240a, 3m,  497m,  504m: 
Saliveg-S.*  IV  233m,  240a;  gegen  Ouctten  IV[504e-6a]  ;{  gegen  Duellen 
l\[504e-6m^],  ungleid^e  IV625e-6a*  ||.  SBeranbcrungcn  IV  168a;  £-3$.* 
I(346e);  IV80m,  236-7a  (©ang  ii,  53err)artnif[e),  me  J  Sßevänbevnng  U 
316e*— :|j-tl^eild;en  in62ara,  70m,  118raell ,  202e  | -tr;cire  11380a, 
516m,e;  2:l;ei(e  II183e  ||  !(cine  2:T;icre  |.  IBcimifd;.  ||  trocfne  1333a  (356m), 
7e  (9a),  366a  (395a);  II  382m;  III  110a,  öS9m  |  Srod enl^eit  1  356e, 
560(a,m);  11329m,  IV234e;  -2r.  II324e  :||  tvülje  I(384e),  111413m: 
bei  triitcv  t  III335e  J  bie  t  tvüknb  [ij:  uevfinft.]  1335a  ||  -Überftvcntung 
IV308m;  I-nmfloffen  I80m,  III35e;  umgeknbe  IV156e  j|  als  eine  Um- 
l;üniing  ber  Gibe  [= -^iiße]  1 505e-4a,  552a  (366e) ;  III (6a)  399m;  IV 
236a,e  |  -Unil;.  III593e,  IV414m:  alte  l\460e  \\  untere  I446e;  untevirbifd^ie 
IV41a  (Seniler.),  536m;  in  bcr  Uvseit  [=  ^rbseit,  ^ox].]  t>g(.  Suftheis] 
l\460e',  SSeräubb.  I  333m  (8a),  (540me),  5(54me  (^Sovkvbcftimmung) ;  SScv- 
binbuug  mit  111115m;  toevbidjtete  11441m,  3S-tung  11386a;  SBevbunfehmg 
[ij;  ijevfinft.]  III  (542e)  ||  I-öerbünnenb  IV16am  |  mbiinnte  lV96a; 
I-tocvbünnt  I205e,  I V  205m  J -uevbünnung  IV 96a  ||  tjcvfinftevub  [t  tiübenb, 
SScrbun!.]  IV407e,  -2>crl;ältnif)e  111532a,  SSermcngung  I  340e,  ucv^ten 
V32mlle,  1-0011111523,  -Uchim  11385m;  in  ber  SBorseit  [=  Uvseit  ufU).] 
I(227a),  fiirut  unö  in  bie  SS.  gnrüd  III595e-4a  ||  njavme  I (359a) 366a, 
II379e,  11189m  |  ißärine  (and)  in  comp.)  [:j:  Scni^Jer.;  f.  l)p,  *2Bärinc] 
I  [340-358m,  Sr,  480-4],  365e;  111200m,  l\235e-7a;  -trärme  (*)  1265a, 
358e,  416e;  lll94me;  IV44e,  240a,  504m,  5a,m,  6m:  -Slbna^mie  I521me, 
III(57a,  200am);  [alte  3been]  II  194me*,  maxuunm  II  223e*;  bevanbert 
II(378e),  -SSeränbb.  1229a;  Scrttjcüung  IV255e-em,  -3>.  I  [340-3o8m, 
2I.480-4]-l|siim  SBaffer  [f.  au^  *2Safiev]:  dontact  mit  SB.  III 57S6, 
-gelialt  IV (419m)  J  n;er;en<^  1366m,  II  18a  (fü^);  SS.  II(92aO) :]  -n?cfie 
lil501m,  -WcUm  IV219e-220a;  jeugt  für  baö  Sdtet  ber  SBelt  III5P5e-4a, 
Sdthift  [=  §immcm,]  111439m;  Sefen  f.  9?atur;  SBiberfianb  I400e,  la; 
Sirtungen  [^  ßimv.,  (Sinfl.]  111501m;  ^cit  f.  (Srbj.,  Urj.,  SSorj.;  -seilen 
1330m,  3<^i"^f3i^"9  f-  3"f^"""C"fw  Bif^cn  in  ber  2.  III611e,  -3ug  IV 
580a  (bo^pcttev)  II  d;eni.  3"fßii^"icnfetjnng  (Sfi^lfönng)  [4:  S3eftanbt^., 
2(uaIVfc]1552mll  [e-5a],  3a,477e-<Sa;  II554am;  IV(259m),460a,  SiOm: 
\mQ  Giufl.  barauf  Ijat  \\[458m-9m  (^julfone)],  460me  (baS  Snnerc  ber 
Grbc);  ÜtcüoTuticnen,  gr.  S3eränbb.  in  bcr  Uvgeit  IV4C0e  :||  3uflanb  [:|: 
33cfd;aff.]  II516e,  III(358a,  412e,  3m),  IV96a:  reiner  III 255m  J -juft. 
1 340m  J  mittl.  3uftänbe  IV25öm  1|  jutretcnbe  II384e;  3utvitt  II385e,  6a; 
IV209e(218m) 

fSufifrciÖ  (=  2u[t,  2Itmcf|)r;;irc  [beibe  Slrt.  fmb  in  allen  3uf.  gu  ber* 
glcid^eu];  =  2)nn[i!reis,  Suftmcer,  -Occan)  [f.  b.  Snnere  ber  (Sibe]:  b.  1^. 
fa^  immer  nnfcr  2,  (1147m;  111104m,  144m,  547e,  574a)  I170e, 
186a,  225a,  259m,  SOSe,  333ell,  443m,  478a;  II313me,  III  329mj 


tßHft!rei§  —  £u!  703 

IWUa,  80m,  174e,  445me  [458m-460],  460me  J(  Jiifn^c:  ber  atte  (in  bcr 
Urgeit  [toßl.  b|.])  IV  460»ne  (imb  bic  (Sinttivfiuigen  auf  ilin);  Stiigie^iing, 
bie  er  erfährt  III  (593me) ;  aufftcigen  in  bcu  ?.  IV  242a,  2lHf-ftraI;Iimg 
III48e-49a  |  il;m  beigemengt,  Seimifc^ungen  [i?gl.  SBeftanbtf;.  ufh).] 
I209e,  227m,554(e);  IV  (143m):  au§  bem  SBettvaiim  III52me:|  Sße* 
|c(;aff.  [=  Sonftit.,  ^iiftanb]  1504m  (394me),  IV  445a;  53eftanbtricire 
[=  3iif^«^"^fi^Kl5i'"9J  4^  S3eimifd;.,  3[l?ifd^iing]  I333e;  beh^egt  II48e,  IV 
459a(ett5:g);  dcnftitution  [=  iBefc^aff.,  3iiftanb]  11313m,  388a;  Sentact 
mit  i^m  1 222e ,  ©ani^fmenge  I  [358m-361a] ,  ©id^te  III  144ra ;  biivd^* 
bringen  11144a,  S)iu%ang  burc^  ifjn  111144m,  S)uvc^rid;tig!eit  1371m; 
taaQ  (Sinfluß  auf  il;n  Ijat,  (Sinmir!.  auf  if;n  [bgl.  Siv!.]  (f.  2>ul!ane: 
SBivf.,  ®at^)  IV460me|@Iectvicität  ]195e[361e-4a];  clec tri [d)e  1194a 
($?abang),  214a  (@)3anuung)  :|  bem  2-e  ent3cgen  IV232e,  f.  baS  Snnerc 
bcr  (Svbe;  fic^  in  ben  2.  ergießen  I243e,  V24a:  (Svfaftung  1205m,  er- 
Icud;teter  II144e,  il^m  frembe<5  IIl52me  |  ®efd;id;to  III  104m,  256me: 
alte  111144m  :|  ©efe^je  I197e;  ©rense  1147m,  111200m  |  im  2-e  III 
229a,  399m;  IV  96m;  in  nnfren  2.  [bgt.  Sltmof^I;.]  III  596a  (!ommen)  :| 
$!id;t  1208a,  -^roceffe  111379a;  2)^ifd;ung  [i)gl.  S3eimif(^. ,  53eflanbt^.  nftt.\] 
111144m,  IV 459am  (ueränbevt);  mcbificiicn  I56a,  2}?-CQtionen  [=  S5er* 
anb.J  11377a;  9?amen  11165m,  iJiatur,  ffiefen  III120e;  ber  obere  III 
56e,  Dbevpd;e  11152a  |  ^roceffe  [l  Süd^t]  I13a,  53a,  197e,  358m, 
378m;  \]40e-41a,  III(399am);  mctecrifc^e  11417m,  III  574a;  meteoros 
logifd^e  II169e,  230e  :|  S^eijohitionen  l\ 460e  |  @(^id;ten  [f.  1;^  Suft] 
I332e,  III56e:  I;or;e  IV 282a;  obere  III547e,  oberfte  11149a;  untere 
IIllm:|  (Sti3rungen  I  (361m,  437a);  (Strömungen  [f.  I;^.  £uft]  11116m, 
IV 459a  I  2;em^eratnr  [f.  1;^  ?uft,  :|:  SBäi-me]  IV 46a:  frür;er  bcf^erc 
1259m;  -SSeranbb.  IV  80m,  237me  :|  2:^eil  IV  (80m  un6  jugängüc'^cr), 
143m;  unfer  f.  o%,  ber  untere  I334e;  in  ber  Urn?elt,  Urzeit  [=  ber 
oTte,  »gl.  2uft]  mU4me,  lY 460e;  SSeränberungen  [=  SKobif.,  tgl. 
Sem^^er.]  11388a,  SSerbinbung  mit  bem  2-e  [=  S5er!e^r,  :|:  ^^f^JiinKn* 
^ang]  (f.  b.  Snnere  ber  (Srbe,  SBuIfane)  IV  211m,  SSerl^ämiiffe  IV  445a; 
S3er!er;r  mit  ir;m,  in  SSerbinb.  mit  it;m  [ij:  5Serbinb.  nfm.]  (f.  b.  3unere 
bcr  (Srbe)  Il4m,  255e;  IV 316a,  369e;  SBcIum  IV 459a  (unger^euref)  | 
SSHrmc  [4:  STemVcr.,  f.  l)\^,  Suft]  1228a,  [340-358m,  St.  480-4];  II 
372a,  8e;  III56e:  -ftrablung  IV  235a;  a^ertrieilung  l\236am,  -SB. 
I[340-358m,  %  480-4]  :|  2Bed;]eI  II48e;  Sirfungen  [tgt.  dmmxt] 
I413m-4a;  II  258a,  313me;  fid^  gerfetjen  IV 512a,  ßufammenf^ang  mit 
b.  2,  [4:  SSerbinb.  ufU).]  IV289am,  d)em.  Bufammcnfc^img  [=  23eftaubtr;. 
nfUJ.;  f.  I;^  Suft]  11 384am  (8m)  ||  ßuftanb  [=  Sonftitut.,  ^  33eid;aff.]: 
in  bev  Urseit,  ^rimitiüer  lU  144me  "]  ^n^tlmhe  I87e 

*S.  Luis  (Duito)  IV463e  |  bie  Luißana  (Louif.):   alte  dibififaticn  11 
461e,  gr.  (Sbne  IV  599m,  bie  obere  II461e:j  Luid  (=  Lycier)  Il406e, 


704  M  —  Spco 

Lukmanier  (33erg  ber  «Sc^tüeij)  V67e  ]  Raymund(us)  LuUus  (1235  ob. 
36-1315)  U295am,  450m;  W  53am:  Barcelonefer  IV53am;  Som^Joß 
11482m,  IV53am;  de  contemplat.  11482m;  maravillas  II295am,  IV 
53am',  arte  de  navegar  11296a,  334a  J  S.  Antonio  de  Lulumbamba 
(2)orf  unter  bem  tquator)  lY lila:  ^ö^e  IV lila,  181a;  Sage  \Y181a; 
magnet.  IV  lila  (3Jeigimg),  181a  (3ntenf.) 

*luna  1)  (SJlonb):  dies  lunae  III474a,e;  de  facie  in  orbe  1.  [♦  Plu- 
tarch  J  2)  Luna  (3tat.)  1275m  (carrar.  SWaimor)  3)  Fern.  Perez  de 
Lima  II462m:||  Iimar  f.  folarifd^,  foli-  |  Simar-  II488e:  -Stnjie^ung 
111378m,  -aJiet^obe  IV24m  J  Sunationen  111506a —|l  G-  Lundahl 
(geb.  1813)  111280m  («Sternbcob.)/  Lüneburger  I75e  (sing.);  Lung-hoang- 
fchan  lV405me  ob.  Lung-Huang-Schan  IV  393m  (3nfel  Bei  3a^an); 
2u^e  IV185e,  lupus  =  SSJoIf;  Lun/lan  (pevf.  ^rcö.)  I318e,  11155m; 
Lußgny  (bei  ^ariö)  lV35e-36a  (®riin[anb,  ^ügcl);  Lußtanen  II  60m 
(-9?ei(^),  -tonfm  II  61a  |  lüflern  II290e;  Suftgarten  (t  ^avf)  II  200me 
(Wage),  133a;  luftig  I203a(2;an3)  :|  lusus  ingenii  111444m  |  Lutetia 
(21*«  fl.  galtet)  V116m:  glem.  YllOme;  (gutbecfer  VllOm,  6e;  -ung 
VliOm  II  Luther  1)  Martin:  53rtef  tocn  1518  II489e,  ijerbrennt  bic 
SBuUc  II338e;  feine  9teform  ib.,  489e  J  2)  Robert  (Carl  Theod.  *R., 
geb.  1822):  9  II.  Planeten  entbedt  Y  117a:  bie  einjelnen  VllOa,  lall, 
2a,m,  3m,  4m,  5all 

5lbmir,  Lütke  (*Fried.  Benj.  [von],  franj.  Fred^ric  Lutk6;  geb. 
1797):  aleutifd^er  35ulfan  IV 396m;  iöegteiter  IV387e,  9e;  Berings-Ttm 
lY  396a,  ßonin-Snfeln  IV401m,  Ed^ecomfce  IV537m,  Slb^Iatt.  ber  (Srbe 
I421e,  @j))eb.  f.  JReife,  Slnjieb.  milfanifc^er  unfein  I422e;  SSultanc 
Kamtfchatha's  IV386e,  7m,  8a,m,e,  59ie,  524a;  V(40e,  46a),  65a, 
56m;  mognet.  IV67e;  ^Penbel  I421e;  IV28me,  156e,  7am\  [perf.] 
1186a  I  9leife  um  bic  2Bett  [ijgl.  voyage]  IVö7e;  auc^  gen.:  SSelt* 
umjeglung  II 86a;  (Sjpeb.  IV387e,  9e  :|  ©(^iff  IV389e;  voyage  (bas 
Seei|en?ert;  ögl.  9?eife)  IV67e,  388a,m,  401m,  524a,  537m,  557e;  V55a, 
56m  I  35ulfan(e)  f.  aleut.,  Kamt/chatka;  ijulf.  f.  Snfeln  :|  Seltum* 
feglung  f.  9?eife 

*Lüttich,  adj.  -er  (*):  Orube  1417m*,  2JiuIbe  1419m:|  Luxemburg 
1)  (Orc^r^erj.)  IV  165a  [Ort  ba]  2)  palais  du  L-bourg  f.  Paris  \  Luxeuil 
(^ranc^e-Somte) :  Heilquelle,  Oueüc  IV248e,  501m  :|  H%M  11176m, 
202e,250a;  V79m  |  Luzon  (gr.  pr;iIip^  3n[eO  lV393e:  geogn.  IV 
405a,  58im',  2  SSuIfaue  IV404e-5a;  SSuIfan  ba  IV257me,  V41m 

*Lycaonim  IV158e  (trilbe  Sfet,  ÄUma)  |  Lycien  [f.  Chimära]  1231m; 
53.  Lycier  (O)  II406e,418m:  alte  S3i(bung  II  171aO,  [Sultur]  II  156e, 
©ebirge  V63e-64a,  [geogn.]  lY 530e-la,  in  1231m;  [Öfter  baj  IV510a, 
530e-la',  gr.  <piataue  IlöPm;  greifen  IV29öe-7a,  530e-la  J  ^vco- : 
-pobiaceen  (^^Jfl.)  1286m,  293a,e;  11400a;  -pobiten  I294e,5all  :|  Lycus 


.     %cu  —  maaxe  §  705 

(^(ii^):  1)  (in  ^cntns)  II  llle  2)  (in  (S^v.)  11407a  ||  Lydien  [f.  Kata- 
hekaumene] ,  33.  h)'o\\6)  (*) :  SIa[e6älge  [.  ißnlf. ,  Sranblanb  [=  Katakek.] 
IV536e,  [mmol  IlIöGle*,  9?eid)  11172a*,  @tein*  [=  2t^tlt]  V  (71ra) 
91m;  3  3}ulfane  (331aiebälge)  [=  ©c^riinbe  in  ^leinaf.]  IV55öe,  [öiilf.] 
IV  535m  :|  iB^bit  (=  H^b.  ©tcin)  V71m,  91m  j  Joh.  Lydus  (Joh. 
Laurent.,  490-  c.  565  p.  Chr.):  (Svbkben  lY225a;  de  ostentis  11418a, 
IV  225a 

Lyell  (Charles,  i>\itev  @ir;  geb.  1797):  55nl!ane  bei  Arracaii  V(45a) 
56a ,  33nl!an  t>on  Barren  Island  IV  585m ;  Srbbebcn  IV  491e ,  2)i(fe  ber 
©rbrinbe  IV  (369m)  579m  |  ® e 6  i  vg  ^ a  vt e n  [=  ©efteinl :  (gint^eil. ,  en* 
bogene  V(59m)86me;  ^^luton.  I  (269e)  459m  ||  geology:  manual  of 
elefnentary  g.  IV  560a,  6a,  580ei'l ;  V86m,  89ell  |  principles  of  g. 
I457e,9m,  466m;  IV491e,  564m,  6a,  579m,  585m,e;  V49e,  56a, 
86m:  9<^  STiift.  IV  568a;  V86m,e  ||  ©cftcin  [=  ©ebirggavten]  I457e 
(enbcgenet^) ,  V  59m  (@vii|)tii)-®.)  |  ©vanit  V89ell :  jünger  V(67e)  68a  J 
Jorullo:  nener  SlnsBntd;  IV  564m,  ^cni^ejitcit  IV  (340m)  566a ,  (Sntfteb. 
IV  568a  :|  SJuÜane  bon  Olot  lV580e,  3niel  St.  Paul  IV  (412a)  585e, 
Pompeji  V(25am)49e,  Steigen  luni  Schweden  1473a,  Zxapp  IV  (373a) 
580e;  S5er[tein.  I  288e,  466m  |  ^nlfane  [[.  Arracan,  Barren  isl. ,  Olot]: 
(gi-Bebnng  IV  568a,  [tra[;Ienfi.nniig  IV(33lam)  560a 

"^Lyktonien  11154a,  405a,  6m;  [Y  494e:  2)h)t^e,  nnter  Neptun  IV 
494e;  3s^'trüminennig  U153m-4a,  IV494e:|  Lyme  (engl.  %i.)  1417a, 
L.  Regis  1285a;  lynx  =  2n(^§  \\  Lyon  (@tabt):  ^^enbel  11393m,  IV 
25m;  [^erf.  ha]  11130m,  Ptolemäus  II491eJ2)  Lyon  {dap.  George 
Francis,  1795-1832)  IV  65m  (arctifc^ie  9?ei[e)  :1|  lyra  =  Seter;  S^vif 
II 43m  ((Sd;n)nng),  46e  |  I^r  i  fd^:  2)ic^ter  II 35m,  36a;  ©id^tung  [=  ^oefie] 
II  7m  (bei  ben  Sitten),  45e,47m;  früb  Dorl^anben  II9m,  ©ebic^te  II33e, 
tam^ff^iele  11244m,  ^oefie  [=  S)i(^tiing]  II  45a,  @c^n)mig  II  8m  || 
Lyfander:  Men  I138e;  111596a,  7a;  @ieg  III  595a  J  Lyfis  (^t?tl^agoreer) 
11502m:  SSrief  an  Hipparch  II  502am 

TlüüVt  (pl)  (=  9}?inen-2:rid)ter,  (5j:|.^to|icn§-^rntere)  [[.  Auvergne^  Eifel] 
]\268a,  [275m-282,  21.518-9],  275m-6a,  7e-8a,280m,  la,m,2«<e, 
293a,  352m,  454m,  e-5a;  sing,  ba«  Waax  (bnrd^  *  bc3.)  IV275e,7m, 
8a,mil,e  1|  3iif.:  2t(terSber(iäItni[[e  \\281me,  Slrt  IV5i9e;  [Slnfsä^I., 
einsetne]  (»gl.  ?änber)  IV275am,e,  9a,e,  2S2m;  5Inöbriid;e  =  öitloj. ;  H  u  g- 
tDÜrfe:  tvaS  fie  aneu^erfen,  augfto^en  (an^geftcßne  äJ^affen)  [ögl.  2)?iner.] 
I V275e-9m,  293a,  519e;  SBegr.  f.  9f?atnr,  SSilbnng  iy277a  (ßeit),  !cin 
SimSftein  lV2<Slam;  (Sj-^^Io[ion  (Stngbrnd^)  [f.  *^rater]  IV278a,e  |  ®e* 
birg^arten  [=  SJiiner.]  IV277m,e,  464m,  519e;  in  ®.  rV282me  :|  @e- 
gcnben  [.  Sänbcr,  o^ne  ©erüfle  IV 293a,  [©eftalt]  IV278m*,  §ebnng  IV277e 
51.  tt.  ^umbotbt,  Sicimci.    V.  45 


706  3Jiaare  §  —  Macedonier  2( 

I  §o^e  [t)3l.  niebrig]  IV278me:  gering  IV  293a  :|  äxaw^  (um  fie)  IV 
(277m)€;  [in  Säubern,  Oegenbcn]  (f,  Äuvergne,  Eifel)  IV 275m,e,  2S2me, 
.5i9e;  2JJa[]en  f.  2lii^n)üvfe  |  i!}iineralien,  Die  [ie  aiiegeftc^cn  babcn  [l^gl, 
SluetDÜrfe,  ©cbirgearten]  l\278e-9a,e-280si,lam,  2e,  2dSa  [518e-9m] : 
fn^ltaüifu-te,  9?eid)F)aItigfeit,  in  XnWtnl\278e-9a  :\dlanK(n)l\275e-6a\ 
5«atur,  SSefen,  ^cc^xi^i lY 27 5m-6a\\, 7 eSa,  293a:  [^Irt ^ulfane]  IV278e, 
280m  :|  niebrig  [ögl.  ^'6l)t]  IV293a  |  9?unb  IV519e  (-SrboDnng);  ^anber 
IV275m, 7e,  282e:|  9?i^tiing  IV279e;  in  einen  @ee  i^ermanbelt  [ögl.  SÖafferJ 
IV277m,  8m;  SOatigfeit  IV464m,  Sovf  IV278m*  |  Suff  IV27Sam, 
281m;  Suffe  \\278e-9a  (2)JineraIien  barin) :[  mit  Üßaffer  gefiiüt  [l^gL  ©ec] 
IV275e,  8m* 

Maas  (gl.)  1417m  (-Sl)al)  — 1|  SJ^aa^  (au^  in  comp.)  [i.  Oabt}Icnifc^, 
®runc,  .^raft,  Dhtur]  I  36a,  59a,  193a,  238a,  472e;  11139m;  11112m, 
12m-13m,  627m,  9e;  IV  6a,  17a,e,  26m,  62m,  73e,  96m,  126e,167e,  243e, 
288a,  293a,  4e,367e,  537a;  plur.  ^aa^c  (*)  11403m;  IV  131a,  i52am: 
abfolutee  IV7la,  91m;  [Slufjal;!.]*  IVi52am;  -beftimmung  I421e,  -en  IV 
174m;  franjefiic^ee  111117m,  gunbamcntaI-ä)MV70m*,  2)^.  unb  ©etrid^t 
11399m,  gro^e*:  am  §immel  III  [40%;  m-Icg  II  46a,  183e,  312e;  HI 
457m;  ^enbel  I  42ie-2a  (2a),  P;iIcfc))I;ie  beö  m-c§  III  [i2m-i5mj  13a, 
väumli(^ee  I303e;  falfc^e  cb.  fehlerhafte  üfebucticn(en)*  1 42e,  418e-9a ;  IV 
152am  \  [(Bä)x\\t]  IV155e,  6a;  [in  ®rf;riftcn]  II288e  :|  -ftab  II188e  (cclcf* 
faler),  194e  (in  einem  großen);  S3evgleic^ung  IV 21m,  -berhältniffe  I  36a 

*macalube  (halfen  auf  ©icilien)  IV512e,e  (@a^),  604m;  aiid)  -bi 
l[233me,  %.  U8me],  \\253me  \\Macao%,  (in  (Sbina):  f^el^grctte  II58e; 
ntagnet.  Ungen?itter  IV  132m,  äJ^aguctuabel  I433e;  la  Peroufe  lV86m  J 
33.  (2)orf  in  33raf.)  1404m  (5(evolit^enfaü)  ||  cano  Macareo  11304a  ||  earl 
(of)  Macartney  [2orb  IV 587a]  (George,  1737-1806):  Ämß.  f.  St.  Paul, 
Sttlaö  f.  Steife,  ^Begleiter  IV 487m;  üteife  na^  China  [=  (gy^eb.,  bgl.  Sieife] 
II133e,  IV 587a;  (gy)>eb.  IV4Ue  |  3niel  St.  Paul  IV411e:  u.  Amßerdam 
l\587am  (öerttjec^felt)  T  Steife  [=  d^pcb.,  f.  ^China]:  ^M  IV411e,  587a; 
-befd^r.  l\487am  :\\  Macas  (in  Cuitc)  51.  ^rci).  IV570e  |  33.  volcaii  de 
M.  l\301m  {=Sangay),  ^nüaii  öon  M.  IV  354a 

*Mac  Clelland  (John;  ©ecgn.)  1483m:  Calcutta  Journal  I483me; 
©(^neegrenje  am  Himalaya  I483m,e-4a  J  Mac  Clure  ([(£ir]  Robert 
Le  Mefurier,  geb,  1807):  norbttef^I.  S)ur(^fa^rte-9ieife  IV  445,  Franklins- 
S3u^t  iy443am  (33ul!ane  u.  üulf.  ©egenb),  (g^riften  über  bie  Steife  IV 
443e  :\  Macculloch  (John,  1773-1835)  \67e  (©ranit)  |  Macdonald  (John, 
c.  1759-1831):  magnct.  SCbn^eic^ung  IV120e,  195e 

Macedo  (J.  J.  da  Cofta  de  M.)  11413m  (canarifc^e  unfein),  446e 
(Canarias)  — 1|  21.  Macedonien  (bur^  °  bej.)  \  ^.  31acedonier  (*)  pl. 
[f.  bef.  5elb3üge]  II  [183-199,  5r.  423e-433aj,  188a ;^  sg.  ber  m.:  f. 
Alexander  ber  ®r.  J  (5.  macebonifd^  ||:  ©rcberung  Stgt^^tenS  II  159e, 


Macedonier  21  —  Macrobius  ^  707 

Slnfiebrimgeu  II  189a ,  Demoftlitnes  IV516e*  grbbebeu  III414aO,  (gj-^eb. 
f.  ^elb^üge  II  gelb^üge  unter  Alexander  bem  @r.*  [f.  torj.  *Alex.  b.  ®r.] 
II  [183-199,  21. 423e-433a]  183a,me,  198a;  gelbsiig  11174a,  237e  |:  auci) 
gen,:  ^eerjüge*  II  18ome,  197m;  ^cerjng  [c]  II  192a,  6m  J  3ng  [f.  übv. 
Alex.  b.  ®i-.]  II53e;  (Sm^iticn  [f.  benf,]  II  192e,  4a,  226m  ||  ©ebirge  I 
372e  I  §eer  II  22e,  188e(197e):  -jüge  f.  gelbj.  ;|  ^eid;  f,  Seltr.,  etabte 
III414aO;  Seltreic^  11200m,  le;  ßng  f.  ^elbsiig 

*Mäcenas  II  23e  (3Sil(a);  Aemilius  Macer  11209m  [©ebid^te],  230e 
(i^vennb  be^  jiing.  Plinius);  D.  B.  Macgowan  III393e  (@anbregen),  el- 
Macher  (gl.  SKnev-^lfien«)  IV  383a,  Machico  (auf  2}Jabera)  IV  374m 

aJia^t  [f.  3bee;  übr.  pL]  I36a;  II  83a,  95e,  170e,  9e;i,  184a,  251m, 
343a;  V9m  |  plur.  2Jja^te  (burc^  *  bej.)  [f.  ©vbe,  ^immlif^,  ^c^mc^, 
Vhitcnifrf;,  unterivbifd) ,  tuüanifrf)]  21.  (aüg.)  1169a,  ^.  (|}oIit.XII202e  ||: 
abfolute  III  15e,  aueüben  Ilöe,  evf)ebenbe  II30e*;  feinblid^e  I  72a,  119m; 
gel^eimniBi^cIIe  II97a  J  geiftige  II45e,  400m;  Illlla*,  V9m;  geifilid^^e  II 
347m  :|  gefetjloi'e  I268e,  ©i^^fel  11178m,  r;er)ere  II45e,  materielle  1 166a, 
Vr;v[ifd)C  11400m,  unfic^tbare  II47e  |  ba§  miften  III IIa"*;  bunfel  iraltenb 
I80a*  iraltenbe  II  45e  :|  n^eltlic^e  11347m,  irilbe  I268e,  jerftcrenbe  II 
30e  :||  mäd^tig  %.  adj.  [f.  giufluß ,  gernrcl)r,  folgen,  ®ebirgö!etten,  Su=' 
ftrumcnte,  ^raft,  9ktur,  Wä),  9?ei3,  2:e(e[cop,  5>ul!ane,  Saiten,  2Bir- 
fuug]  1)  (aüg.)  I312mll,  341e,  357e,  372a,  384m;  II  67e,  144a,  193e, 
206a,  229a,  267a,  290e,  310m,  330.-,  6m,  8m;  III  7a,  42a,  321  e,  401a, 
457m,  482e,  629m;  IV  21  Im,  6m,  222e,  8a,  231m,  5m,  261m,  8am,  314m, 
333m,  343a,  7m,  354e,  367m,  385p,  425a,  9m,  431m ,  8a,  507e,  551a,  7e, 
o92m,  602e;  V7qi,  12a,  26a,  27e,  92m,  98a:  [SBergfetteJ  11188m  2)  (ijcn 
©ebirg^arten  nfn.\)  I278e,  IV  266a,  V74eJ^.  adv.  [[.  eimüirfen,  gro^, 
tDufen]  I  361m,  374m,  384e;  II  23m,  75m,  178a,  264e,  306e,  310a;  III 
15m,  596m;  IV290a  :||  äRäc^tigfeit  [f.  53erge]  21.  (atlg.)  111590a:  tcn 
^ernrc^ren  III  330e  J  53.  (öcn  Gebirgen,  ©ebirgearten)  1227m,  234m, 
295m;  IV  354a,  413m;  V78m:  grc^e  IV  530a,  ungeheure  1278m 

*macigno  (@ebtrg§art)1 267e-Sa,  275m;  IV256e;  Mackay:  (gtern  III 
172m,  253a;  Mackenzie  I  248a  (2Iuöbruc^  auf  3^^tanb)  2)  Mackenz-ie-%{\\^ 
IV 443a  (öftL  tcn  ibm);  mount  Mac  Laughlin  (Oregon)  lY 441a,  Mac- 
laurin  (Colin,  1698-1746)  IV  151a  (©eftatt  ber  (Srbe)  j  Thom.  Maclear: 
Tj  Argus  1416a,  gjJeribiangrab  am  (5a^  IV22e,  a  Centauri  1388a; 
^araüaje  u.  (Sutfern.  ber  gijfterne  1160m,  388a;  fübl.  Sterne  111197a, 
253a,274e,5e,284ell  :|  Maclure  (Will.,  1763-1840)  IV580e  ((SVMog, 
25ulfane  öon  Olot),  maconne-bon-Dieu  1  260m  |  Macpherfon  (James, 
1738-96):  ®ebid;te  II  37e;  Offian  II  37r>ie,  ii5e  ||  Macrobius  (f.  33. 
auf  bem  2)?cnb)  1  78a:  2i:tier  III201am,  Chaldäer  111466m,  Cicero  [a. 
somn.  Scip.]  III200e,  Ennius  I78a  (mundus),  4  geftlanbe  I471e,  gij* 
flerne  f.  ®tcrne,   §immel   \U200e-lin,  eirigc  ^älte  III  20iam,  SDIcnb 


708  Macrobius  93^  —  idla^va 

l\l539e-540a  (falt),  mundus  [.  OEnnius,  Planeten  \\\466m-7a',  in  Cice- 
ronis  somnium  Scipionis  1471e ;  III  37m,  52m,  200e,  466m-7a,  539e-5i0a ; 
(Sterne  I11201am:  ^ijft.  11137m,  52m;  aüne^menbe  Sänne  Ul200e-lm, 
2Belti>[tem  III  466m-7a  J  iß.  Macrobius  (Ventralberg  onf  bem  älZoitb  III 
510a  II  macrocosmos  (=  ä)Jafrof.)  11131m 

"^Madagascar  [V[411am]:  J.m6er  IT  241m,  ttjenig  hdamit  lY 411a, 
«B.'fc^aff.  ib.,  Continental  lV413e;  ©cbirße  iy411m,  [öiilf.  ©-cavtai]  IV 
411am',  ^anbel  II  142m;  3n)e(tl  babei  IV411m,  3e;  Malayen  IVi20m, 
[Ua]t\  111172m,  ÜJic^tiing  IV413e,  (Sprache  11142m,  2:epo^u-.  lY 411am 
'[Madaura  (in  9^nmib.):  [baliev  gett.]:  Apulejus  II  230a,  V58m:  Felix 
Capella  11350a  :|  i^äbd^en  (pl)  11114a  l,m  |  Madeira  1)  ^ni.  l  Madera; 
2)  rjo  da  M.  (@3tmcv,)  1371a,  aiic^  Madera  WlOla  ||  Madera  1)  (Sniol) 
[Madeira  II  483el  ll412e-3a,  lV[374am]:  2  bc#e  ^erge  IV574am, 
[gecgn.]  IV574m,  [@ci(^.]  II 4I2e-5a;  Ävater,  SaöenIVS74m;  Pkönicier 
II164am,  6a;  Ütegen  II 483e,  Üieife  IV 515m,  nnBen.>obnt  II412e-39,  milf. 
(g^nren  nftt).  IV[574aw]  J  2)  ^^Iiiß  [.  Madeira  \\  Madhya-Defa  {XhtW  ü. 
3nb.)  1 15m,  47e;  II  198m,  433a;  Madjiko-ßma  [Madfchiko  ßma  IV 
403e-4a]  (3nietgrn:ppe  bei  gormofa)  IV 595m,  Madjuudj  =  Magog 

Mädler  (Joli.  Heim-.,  geb.  1794)  [l  öieleS  bei  Willi.  Beer]  |:  „5t[trü' 
notni  e"  X  I  388e,  9m,  407m,  415a;  III113e,  127e,  130e,  I97a,  205a,  8e, 
211m,259e,287e:  5tu«gabe  III  537m  J  (SentraHör^er  III  270a,  Seil, 
283,  7e,  8m]  „(Sentraljonnc"  III  284e,  7m,e  ]  2)cppelfterne  I  (154m), 
415a;  111295m,  6e-7a,  e-8a,  307e,  8a:  ^a\)\\  III302e,  3m,  5a,m,ell,310m, 
643am',  ^aU  III  308m  :|  cl;ne  ®^iefe  ber  (Sfli^tif  111451a;  „gij^Ttern- 
@V|teme"  IlUlOe,  270a,  284e,  5a,  7e,  8a,  310m  [Jupiter:  Sib^Iatt.  111519a, 
^etrabb.  III  113eJ  Mars  [a.  Beer]:  2(bbiI^  III  513m ,  548e;  ^Jotation 
111512a,  548ail  :|  Mayer  111293a,  Merkur  111537m  ||  3)ienb  [f.  bei 
W.  Beer  ba§  ©emeinfame  u.  2  ®(^v.J  1389a,  lV614e:  clßc  %tmoip^'äx^: 
gotgen  Ill(501a)542e  [  -berge  III 507am:  gentralb.  IVölöe,  gCinjenbe  III 
(506a)  544e;  §i3F)e,  gierte  §bben  Hl  507am,  544ei|;  2}ie[]'iingen  III 507am 
:|  tüie  i^m  bie  @rbe  erfc^einen  mürbe  111544m,  afc^farb.  Sid^t  III  (498a} 
540a,  „Überftc^tSblatf'  III545e  ||  9Melf(e(fe  111325m:  Xvapq  beö  Orion 
m302am,310m;  [^^erf.]  111283m,  543e;  fl.  ^^(aneten  lil428e,  ^olarfterne 
III262am,  Saturn  1102m,  [Sc^arffic^tigfcit]  111306m,  ©chatten  I  54öa 
(mepar),  @(^n)er|)i!nft  III255,  gic^:  ber  ©cnnenfledfcn  III(398am)419m 
Interne:  ^arbe  III  169e,  205a;  ©rc^e  11199a,  ^araüaye  III286e,  ^o^ 
fition  111283m,  fid^tbar  III66am,  ücränberlic^e  111259e-260a  :j  talte  2;age 
1407m;  WiplatL  be§  Uranus  1100m;  111530e,  553e;  §örner  ber  Venus 
III494am,  538e;  Vefta  111432a,  487a;  bun!(e  SBeltfi3r^er  111270a,  3cnen 

III  267m 

*Madoc  II 274e  (Sc^ifffa^rt),  461m  (Srrfabrt)  j  Madras:  ginie  obne  mti\ 

IV  138a,  l^nä)]  Il445ra,  engineers  IV  76m,  magnet.  u.  meteorol.  YTöe, 


3}^abra  —  Magellan  2ß  709 


©tcvne  111  196e  J  Sierra  Madre  f.  Sierra;  islas  de  la  Madre  de  Dios  (bei 
(5I;ili)  IVööla,  3e  (5Iicf)i|>cl);  Madrid  lV299e  [§üf],  481m  [^erf.  ba],  532a 
(Sßibliotk!:  Mafaya)  I  Madrignano  (Arcliangelo,  f  1520):  itlnerarium 
Portugallenfiiim  11447m,  III  (360m)  :|  madrono  (93aimi)  IV569e, 
Madj'chiho  —  Madjiko,  MaxqncQ  de  Maenza  IV 365a  (5>iüa  Beim  Cotopaxi) 

""Magadha  (iiib.  ?anb)  I  15m;  II  99e,  403e:  ^ciiig  II  424a  :|  Fern,  de 
Magallanes  f.  Magellan,  Magallanes  («Strafe)  [.  am  (Snbe  l?oii  Magellan; 
Wadi  Magara  (eiliai-^albiiif.)  11159a,  Magaftar  (^nfel)  11293a;  iij-t 
Magazin  for  Naturvidenfk.  I473n,e;  Magdalena:  rio  de  la,  -®ticm, 
-Sbal  [.  9)lagbalenenftvcm 

DJJaßbalenenftvom  I497e-8a;  and)  gen.:  aWagbafeiieu f  1  ii ^  {bnxd)  * 
hCy)  IV554a;  rio  (grande)  de  la  Magdalena  (biivc^  <^  kg.)  IV262m, 
4c-5a,  497m;  Magdalena-<Btxom  (0°)  IV  556a  ||  3iif.:  2lntrcF)iiev  V28a*, 
51me;  2iufiial;me  lV259m,  556a;  iBefd;iffiiiig  [=  %a\)xt]  IV 556a,  mittl. 
Scrbiüere  [ügl.  ZW]  IV554mO;  2)elta<^  IV 262m,  511m;  (giemaffcii  V 
28a,51me',  ^al^vt  [=  S3e[^iff.]  IV497e,  ^ö^eukftimmimg  IV623eO  3nfel 
f.  (Sanb-,  2}iiinbung  IV  261m,  iRebenfL  IV 554«*;  [Örter  an  i^m]  1215m, 
IV  556a;  ^almen  V28a;  Oneüe,  Uvfjjvnng  IV  498a  (paramos  babei), 
554a*  (in  bev  laguna  del  Buey)\  ©anbinfel  IV 498a,  Steigen  \\497e~8a\\ 
(m-r;eröerfiinbigt) ;  ©tvccfe  IV497aO,e  |  SemVevatnv  IV497wO,  Sa-,  V 
28a,  5im(e):  grniebv.  IV49<Sa]  Sl^al  IV2ö4e-5aO;  ancf)  gen.  Magdahna- 
%\)a{  1221a,  2)?agbarenen-2r;at  IV 554m  (mittl  dcrbiöere)  :J  Ufev  IV498a, 
V51m  (I;eiße);  Uvf^u-nng  i.  CneKe;  SSegetaticn  IV (495«),  V50e;  Saffer 
Völe  ||— 3)?agbalenen-2;{;al  f.  bor^in  beim  gln^ 

Magdeburg:  adj.  9}?agbct)iivgev  1389a  (53iivgevmeiftev) 

Fernando  de  Magellan  (Magelhan  II 61a,  fpan.  F.  de  Magallanes 
11487m)  (c.  1470-1521)  [i.  Elcano]  \\308me,  adj.  SDIagellanifd^  (bnvd^ 
*be3.)  [f.  am  (Snbe  «.  ©tvaBe]  ||  3n[.  (f  bie  9}?ageü.  Seifen  bilben  ein 
bef.  (Stiid^ievnac^):  S^egleiter  [a.  opigafetta]  II(470e-la);  111151a, 
342m (5a);  Carl  V  11488a,  f.  Elcano;  (Sntbedimgen  [a.  (gübfeej  II 61a, 
308e;  (Svbnmf.  f.  Seltnmf.,  (Srmcrbung  II308e,  ßj-^^eb.  f.  Seltnmf.,  ga^rt 
f.  eUbfee,  Falero  11488a,  glecfen  111367m*;  3onvnaI  [l^gt.  Pigafetta]  II308e, 
(gd;iffci-e  lV56me;  2e6en  11487m;  Sog  II 472me,  IV56me  |  2«e  er  eng  e  f. 
(Strafe,  Ovben  11488a;  M.](l>gl.  Men)  II 61a, 488a;  Pigafetta  (M."s 
Sßegleitev)  II  296e,  327e,  472m,  485m;  ^ilct  11335m,  Sx^eife  f.  Seltnmi'.; 
«Schiff  f.  Victoria,  -^^jonrnale  f.  ^t^nvnal  I  ^/a^re/Zan^-®  tr a  ^  e  (9L)Z-i]dj)e  (Str. 
II  476a;  cnd^  Magallanes)^  ober  ä)2-ifc^e  iD?eeienge  (°)  11476m,  IV 550a: 
bnvd;[egern  11476a*;  n.^eft(.  (gingang<^  IV320rae,  55ia;  [©eflalt]  11476m, 
magnet.  5Beeb.  IV67e,  viage  I479e  J  @  übf  ee:  ^a^ivt  n.  (Sntbecfnngen  in  ber 
e.  \\308me,  gelangt  in  bie  @.  111342ro;  in  bev  ®.  \\308me,  472m;  9?ame 
I1478e,  cbe  11311m  :|  Xcb  f.  (grmcrbnng;  Victoria  (ed;iff)  II  308e-9a,  III 
342m;  35?eg  11332a  ||  Sßertnmfeglnng  II304e,  472me*,  488a;  111342a, 


710        Magellan  2B  —  f  9)^agellanifd^e  Sßolfen  Ö 

6am:  cvfte  II  308e,  337m;  [©e]c^.]  II472me*,  3uvüf^iau3cn  11488a  J  and) 
gen.:  Söeltumfc^iffung  II328e*,  (SvbitmfegUm^  Illöle;  3teiie  um  bie  Seit 
II 471a (485m),  111342m  [eiutge  Umftänbe];   ^feii'e  IV56me;   (Si-^^biticn 

II  299e,  335m*,  476a,  8e;  III  345a;  ^ar;rt  f.  ©übfee  .||  f  2B  ü  If  en*  [inb  cm 
tef.  @tii(f  l)ki-naä)  \  3c;t  II469e:  -alter  II343e,  -gencffe  II  311e  |j-  33. 
Magallane.s  (SD'JagetlaiK^  vStva^e)  I479e  (viage  al) 

t  bie  S&iagcttanifcfien  Sorten:  bie  kiben  2}Z.  S5.  111318m,  3ile,  368e; 
bie  gvo^e  lu  tleinc  11485e,  in369a7lat.  nubeculae  III342e;  nubecula 
major  et  minor  111318m,  major  11 329a  J  aiid;  genannt:  Sa^'>-2BcIfcn, 
bie  fübl  SBoIten;  2  Canopus;  bie  gvo^e:  bakar  ob.  ber  treibe  Od;fe  [f. 
aüe  biefe  ©lieber]  (6em.  iioä):  Sid^ttvolfen ,  9icbelii\,  Söoltcn)  :||  allg. 
(Stellen:  I  12m,  [88e-89a,  %.  387me]',  11  [328e~9,  21.  485me]  330a;  III 
38e,  311a  [341e-9,  'K.  367m-9m],  341e-2a,  9e,  350e  ||  iiifnljc  (gelüehil.  ju 
beiben,  jum  plur.;  bie  äur  großen*):  Hblülbung  III  347e,  369m ;  2(ualpie 
[zj:  Sluflüf.]  III 347e-Sa,  369m;  Stuflöfung  [4:  2tnal.]  (tr;eiln)ei]c)  \\\347e-8a- 
2tu«fel)n,  (Sigenid;aften ,  53e[d;aff.  [ügl.  (grid;einimg ,  ^atiir;  Sefd;r.]  HI 
342a 1 1,  4e,  5e,  6a,  7w€,e,  8m,e,  5ö(Se-9a;  =  bakar  ct.  ber  tüci^c  Od^fe* 
I1328e-9a,368e;  III  100m,  5i4m  [542e-5mJ ;  sBau  111348m*  bemalt  f. 
gefel;n,  33ef(^aff.  f.  2Iu§ielm;  S3ef^reibmig  [bgl.  Slu^fcbn  nflu.]  111342a,  6a, 
354m,  36Sell-9a(a);  «Bejlanbt^eile  [.  3nl;alt,  33eli\  III(348e),  33ilb  W 
348m*;  =  Canopus  f.  grc^e,  fleine;  =  (SaV^-2Bolfen  [{I341e,2me,  4e, 
367m;  (Sigenfc^.  [.  5lng[efm,  gegen  einanbev  111348m,  ßiubnid' ni547me; 
(gntbecfnng  n.  @e[d;id^te  11  [525-9,  5r.  485me\  368e;  III  151m,  175a, 
314me*,  8am  [841  e-7m,  2t.  367e-8J,  354m;  (grfd;einmig  [^i  2(n§fel;n]  III 
[341e-2a  (ba§  3uteref[ante)],  7me)  (Sin^äbnung  f.  gefel)n,  ®e]d;i(^te  f.  (Snt* 
bediing  |  gefeljn  [f.  aiid)  bei  ©ic^tbar!.],  benierft,  (Srtt)äl)niingen  \\l314me*, 
345e,354ra,  386m,5e-9a:  fvür;e[le  III54ie-2  ;|  ©efialt,  -m:g  11330a; 
Ill(341e),  Sm*  I  ®Ian3,  Sic^tglanj,  $!id;t  II328e,  (9a,  330a,  342a),  6a,  7e, 
369a:  mitber  II  346a  1|  bie  grojie  [f.  ncd;  aüg.  nnb  bie  ©l.  mit  *;  f. 
bakar]  (=  gvcBere)  I557me(e);  III5i4me,343e,7e,368e,9a:  =  Canopus  1 : 

III  345a,e  T  bie  größere  111343a,  7m  :||  ©reße  III  5477/1  ||  ^Bbe  11329a 
j  3nr;alt:  n^orauS  [ie  befler;n,  SSeftanbtbeile  [[.  ^fJatnr;  Sf^cbelftcde,  (Sterne, 
©tern^aitfen]  III  2§5am,  5iia,  8am,  547e-Sa  [9J ,  369m:  iBerr;altniß  III 
349m  J  bie  fleine  [a.  aüg.]:  =  Canopus  2:  III345a,e;  ©rö^e  III347ra; 
$?age  III 348m, e-9a;  ni^t  fid;tbav  III347e  J  Greifen  1 11  342a  (um  ben 
©übpol);  fveifenb  111342a,  6e  :|  ?age  [=^cfitiün,  Drt^beft.]  III 54<Sm-9a 
{8e-9a)  \  Sid^t  f.  ©lauj;  2id;th.^clfcn  111342a,  6e,  9e,  350e  J  gegen  bie 
2)?ild;ftra^e:  nid;t  ein  Sbeil  III348a,e;  nic^t  jufammen^angeub  111348m  J 
gramen  III  [341e-7m]  le-2,  2e,  3am,  4a,ell,  5(e),  367m:  Magell.  Söclfeu 
III542am,6am:|  DIatur,  2öe[en  [togl.  2In§[ebn,  Snbalt]  III  54 7e-<Sa,  9a 
II  ^ebelfledc  11328m  (2JJenge);  III  183am,  5iia,  348a,  9;  -ficd  III 
549me*,368eT9^ebeln.^olfeu  III  344e  .[J  =  ber  U^ei^e  £)d;fe*  f.  bakar; 


■fmaQeliamid)^  SBolfen  D  —  ma^mt:  ^ole       711 

OittU^eftiuimimg*  [=  $!a3e,  ^c[it.]  III343me,e;  [^txl]  (i.  gefetm,  ©c[d;.) 
mSlSam;  ^cfiticu  [=  Sage,  Ortekft.]  III348e  (55evaiib.),  <Se-9a;  9?aut) 
1113436,  9Janber  in348e  |  (Sichtbar feit,  gefeliu  [f.  aiid)  gefelni]  11333a, 
III 545m-4a*:  Sßeftfiifte  Slfr.'ö  I11544me,  Oftfüfte  SImer.'S  Ul  344e-5a, 
in  m-atneii  III545m-4a*  1|  (Sterne  I11183am,549:  einjehie  III347e-8a 
J@ternr;anfen  III  178a,  183am,  5iia,  547e-5a,  9;  eternici)a\arnie  III 
348a  :||  Sollen  111345e,6a:  bie  fiiM.  iß.  111344a(e) 
-  *2)?agen  II441e  [bev  2:i;ieve],  Magha  (inb.  S)ic^ter)  11117m  i|  2)Zagie 
(=  Bankrci)  H285m  (ber  IH,  befc^nlbigt);  2)?agiei-  (pl.)  II132e,  m25Sme 
(Stern)  T  niagifc^;  (Sffect  1194a,  Ärei^  II93e,  tüirfen  IlOme  ||  Magindanao 
lV409a  (3nfcl  baki),  nmgifd;  f.  2)?agie,  Magliocco  V38e  (Söaffer  an^ 
.^iiHanen)  |  SDiagnefia  [f.  ©limmer]  1283m;  -finm  III614e,  7a 

9)Zaönct  (i>gl.  iikraü  magnetifd;  n.  9)?agnetnabcl  [f.  53erge,  China, 
Srbe]  1  186a,  435e;  IVt49-53m,  51. 169e-170m]  49a,  50e,  llOam,  4e; 
pl.  gjJagnete  (bnrc^  *  fcej.)  I11399e;  IV70e,  172e  (mef)rere),  210m  || 
3iifäljc  (compos.  Sl^agnet-)  [f  ä)?agnet n a b e I  ift  ein  bef.  Stüd  biernac^]: 
m^fto^nng,  -Ben  I206e,  IV49a;  Vlle,  22m  ||  Steffen  III399e*  |  -2(d;icn 
IV149e,20Se-9a,m;  -5Id;ie  III31e  ||  Äenntni^  bei  ben  STlten  \\ 49,169m 
I  Sfnjie^nng  I  206e,  435me',  IV 49a, w  (^ortvflanjnng  ber  51.),  (66m);  V 
lle;  '^^^fraft  I434e,  IV50e;  9^id)t-5rn5iel)n  IV49m:|  Wirten  IVl74e,  196a; 
-SBecbnc^tnngen  iyi33a,  33eriir;riing  IV(49m);  iBefeelimg  1  435e;  IVöOe, 
170am]  53etrac^tiingen  ber  Sl)ine[en  über  ibn  IV50me;  -2)ccIination  [= 
magnet.  Secl.,  2lbn>eid;nng]  1200a  (eine^^  Ort^),  430am;  IV 77m,  136a, 
145a,  195a,  200a;  (Sigenfd^aften  [4:  dlatm]  lY  50me,  196a;  ©nivirfinig  f. 
Sßivfnng  i|  Sifen:  5tnsie{)nng  beö  (g.,  SBirhtng  anf  bae  (g.  I  194p,  435m,e ; 
11372m;  11119a,  31m;  IV55m;  geftf^aften  be^J  (S.  lV49a,  in  (Sd;iffen  1 V 
71a:\  (Sifen-ä«.  Il86e|  ^D^agneteifen  1281a;  IV  149m,  209m,  210a:  [aii 
S3eftanbtl;eil]  IV 480a,  578a,  619e;  -ers  lV32e(2)id;tig!.),  i?cn  felbft  gebilbct 
1  465a,  -@rnbe  IV2i0a;  in  2)?eteorfteiiien  I11616e,  7m  || -fel§  1427m, 
et\va§  fe[tl;aUen  IV 66m,  bem  ä)?.  fdgen  111615a;  [©ebranc^,  Dhi^en]  III 
'615e,  lVi75a;  [©egenftänbe,  bie  ein  2)?.  fmb]  1V174€,  [@efc^i(^te]  IV 
[49-53m,  51.  169e-170m],  -r;äiifer  IV  190a;  -^nclination  [=  magnet., 
ber  SD^agnetiiabet]  I  428m,e;  IV143e;  -Sntenfität  [=  magnet.]  IV  180e; 
ÄenntniB  f.  Eliten,  33ölfer;  -fiev^  II1614m,5e,7a;  freine(r)  IV174e,e*,  210m* 
I  -traft  [=  magnet.;  meift  =  ü)^agnctiömiu%  (Srb-2>Z.;  2)  =  magn.  ^ntenf. 
...IV91m]  1432e,  11  373m;  IV56e,  63m,  78all,  86a,  91e,  93a,  133a; 
V12a:  ber  (Srbe  IV79ra,  3nteni.  lV68a,^atnr  IV 78a,  ber  Sonne  [f. 
iibr.  Sonne]  IVDOm,  teünrifc^e  IV63e  :|  -linien  [=  l)p.  magnet.]  IV139a; 
^inef.  Sobrebe  I194e,  IV50me;  f  -nabel  ift  ein  be[.  Stücf  fiiernad^,  Diälje 
IV  174a,  mef.  ^auK  lYlTOtn  \  ^atnr,  Sefen  [:[:  (gigenfc^.]  WöOme, 
170am;  natürlicher  IVl74e  :|  iRorb-2ßei[nng  [f.  bv.  iD^agnetnabel]  II  293ö 
||-^oIe  (*)  [=hp.  magnet.  ^^ole]  (f.  (Srbe)  (stvei  ]V84a)  1198a,  427m, 


712  Mahnet:  $oIe  —  f^^P^^"^^^^  S^ 

439e-440a,  la;  IV 60m,  84a,e-85a,  87a,  88m,  9le[99-100a],  202a,  214m; 
^o(e  O  Vlle;  -^o(  1200a,  3a,e,  6a;  IV63e  [99-lOOal  207e  |:  amevif. 

I  203m,  erhalten  IV  66m*  \  bev  növbl  ii.  [iibl.  IV98e,  141a;  bev  nerbl 
IV56a,  i4l5am  Jbev  fiibl.  [a.  nörbl]  1435a,  IV89m;  ©üb-äJ^  IV99e  |j 
[(gd;vift]  11372a,  381e;  -ft ab  1186m,  11150a;  IV 60e,  126am,  2iOe  (mit 
3n)ic6ehi  reiben);  <Bta\)l-m.  IVl74e,  ftarfer  lV174a;  -fteiu  I194e,  430a; 

II  372m,  468m;  IV49a,m,  52m,  57m,  170a;  @tveic(;cii  mit  bem  2R.  IV 
57m,  171a;  @üb-2Seifuuß  [[.  hp.  ^aquämM]  II  295e-4m (4a,m) ;  -SSa^ 
riatiou  [=  magiiet.]  IV188e;  (ÄcmitiiiB)  bei  ben  S^ölferu  [f.  °mm, 
*ef;ine[eu;  SDlaguetiiabel]  1450a,  II[293e-5],  IV49(beu  iveftl);  -lüaflcu 
[f.  übr.  ebinefen]  IV50m,  169e;  SBeifmig  f.  9?ovb,  @üb;  SBivhnig,  d'nwv. 
IV49a,  60e,  175a;  Bieljfvaft  [f.  mngnct.]  I  186e  (ÄcnittiiiB) 

t  3y?agnetnabcl  (ügl.  SSouffcIe,  dom^^aß;  auä)  l)\>.  ÜJhignet  ii.  mag* 
netifc^)  [f.  ^Breite.  China,  ©eftein,  ^ovblid;t]  (bafür  iinvb  febv  cft  hin 
grabet  ge[agt:  I  185a,m,e,  6a,  9e,  432m,  5a,  6e;  Il294ell,  375m, 
468m, e..,;  IV112e. ..  174e . . .;  pl.  9?abilu  1193m,  IV95e)  I[185-8m, 
^.430-9a;293m-5];  II  295m,  4ö<S(m,e);  l\ 60e ,  d5e  [126e-8a],  ISSin ', 
pl.  äKagiictiiabeln  (burc^  *  bej.)  IV  54m  ||  3iifni}e  (aiid;  311  9?abel,  9^abcln 
iifti\):  ^Tbleitimg  111400a  |  ablcutcn  IV  124m,  2I-iiiig  IV60e  (7iam)  |  51  b- 
iveic^iing  [^^  =  3)ecl.,  =  H^.  niagm^t.  5Ibn).]  I  i<S<^a,  427me;  II  (150a) 
317m,  9;  IV ii4e,  5m,  206e;  pl.  -eu  (O);  [®e[4).]  IV(i20a);  in  ©efteiii 
IV149a,208e;  gvc^e  IV133aO,  tagt.  5Saviation  IV75a,  ftiinbl.  ^Beraub. 
[=  \)p.  ft.  35.  ber  magn.  SlblD.]  IV 213m  J  33eobn(^tiiiigcii  [f.  b^.  ntaguet., 
f.  A.  V.  Humboldt]  I456e  (2lvt),  IV204e-5a  (-33.);  -img  IV51a  :|  auf 
S3ergcn  f.  §i)F)cn,  beunritbigeii  [bgl.  Uiiriibe]  1202a  ||.  33ett)egli(^!eit  IVola*; 
betregt  \iä)  [i?gl  frei]  IV116m,e;||  SetDeginig  [=@ang;  f.  \)p,  [tiinbl. 
35eräub.  ber  magn.  ?Ibn?.]  IV78e,  [i2öe-t§a]  8a,  i75e-6a,  194a,  207e-8a; 
pl.  -eu  (O)  IV104me,  127e,i55m,192me:  2Iit  IViP7e,  freie  IV107m, 
lOjäbrige  ^eriobe  lY  131am;  regelmäfjige,  imreg.  IV  133m*;  [flavfc]  IV 
197am  \  ftiinbl.  33en>.  ober  @ang  [f.  anc^  ®ang  bef. ;  f.  l)p.  ftiinbl.  ^^erönb. 
ber  magn.  2lbn.\]  I  l<S5a7n,  6a,  195m,  436e;  @ti3ning(en)  IV]73m;  nn> 
regelmäßige  I  198m, 9am  ;J  tägliche  IV131m,199e;  nnvegelm.  f.  rcgelm., 
^^evänb.;  terticale  \Y128a',  iner  SS-en^  IV117e,  189e-190a  j|  denftniction 
IV  107m  (itnijonfommne),  172am  \  2)ecHnation  [=  hp.  2tbu>eic^i:ng, 
magnet. ;  i^gl.  3Sariation,  SD^agnet]  \  lS8a:  ^f-ißariaticn  IV75a  ;J  (gigen= 
fc^aften  IV52m;  (S  i n n.> i r tu ng  auf  bie  ^.,  h.MS  auf  fie  (Stiiftiiß  bat  [a. 
$Ri(^tung]  1206a,  111399m;  IVööam,  67m,  112me,  185e,  208e  (53erge, 
©eftein),  2i0e  (BtiMebet)  ||  (Sube  1206a,  IV121e:  9^crb-@.  I189e-190a, 
II(294me,  468a);  \Y116am,  122m,  3a!l,  8a,  175e-6a;  ni3vblic^e§  IV52e  f 
©üb-(5.  II(294me,  468a),  füblid^eg  IV52e  :||  (gnbcn  II  294me  (468a), 
ßnbf^il^^en  II  319a  ||  evtväfmt  f.  @(^vifteu;  an  einem  ^abcn  IVöla,  60e 
(114e);  feft  f.  ©tiUftanb,  goitfc^ritt  IV198m  |  firf;  frei  beivcgcub  11319a, 


1 2)^agnetnabel  gr  —  fc^tüingen  713 

IV187m;  f.  fc^iinngenb  IVöla  :|  gricticn  IV (86a)  |  ®aug  [=  53en\]  I 
lö9a,436e;  IV120e,lm,3a,ei!-4a:  geftörter  lV125m;  ncrmalev  IV125m, 
7e,  133m,  192e;  ^eriebif^er  II259e,  regelm,  IVllSe;  f^ünblicfcer  [l  auä) 
beii8eix\  u.  ba\)p.]  IV126e,173m,190e-la,Sam',  täglicher  11375m,  im* 
.regelm.  1198m  :(  ©ebvauc^  [f.  Saab,  ec^ifffar^rtl  lV169e,  m\  ber  m.  ge* 
leitet  IV 52a,  gericfjtet  (ge!el;rt)  f.  ÜJid;tinig;  @eid;{^te,  Äeiintni^  (>ei  ben 
.JBclfevii  [).  auö)  SSölfer]  (be[.  juv  @(^ifffat)rt)  [f.  S^iiieien;  i?gl.  S8eii[fc(e, 
"Som^-iB)  1187m;  II[295e-5]  4e,  5m,e;  IV [49e-557n]  55m,  171a;  ©eftalt 
.IV171a*  I  (laiigenbe  (aiifgeFjaugene)  [i?g(.  fenfied;t]  IV  133m*:  bei  ben  dbi»« 
nefen  IV5iam,  114e,  170m;  m  dnxi'pa  IVöla  :|  in  §ebeii  (auf  53evgeu)  IV 
18lam  (größte);  ^cri5üutal(e)  [iniBt  bie  HbJr.J  IV60e,  88e,  93m,  103e, 
■114e,  133m*,  177e,  185a,m,ell, 9a ;  3n cH na t icn  [=  D^eigung ;  ögl.  aiiagnet, 
magnet.]  I(428m)435a(m);  11515m;  IV58e,84a,128a(^evänb.);  ^enntni^ 
-f.  ©efd;.,  ^i^pen  l\128a,  f feine  IV 208a,  Sage  IV 66m;  $!anbgetnanc^ 
(auf  2Bagen)  IV50am,  51am{m)',  2ic6teutn)idli;ng  [bgl.  Faraday  magn. 
2id;t]  IV70e*;  2oh  lV52üm,  Sobrebe  IV50me;  bie  m.  magnetifivcn  IV 
124e;  in  üerfc^iebnen  3)Zeeren  IV5ie,52e;  gebt  bnrc^  ben  ä)?eribian  IV119a; 
9'Zanien,  SSeneuniingen  lV52m,e,  170e,  la  ||  D^eigung  [=  Sndin.,  =  b^\ 
magn.;  f.  S3veite  m]  I185e,  192a,  21 3e,  425m-9w  (9a);  IV57a;  pl.  -en 
(oo)  I428e:  (Sinfliijs  bavanf  IV Ulm;  =  90°  IV85a,  [in  ©raben]  IV89a; 
9hi(l  1190m  ;]|  92ovb,  9Zorben  [f.  Önbe]:  nac^  ^.  gerichtet  IV  115a;  mä)* 
tnng  nac^  9?.  IVll5a,  12lm,e  J  iveift  nac^  (bcm)  m.  [=  9^crb^cIJ  11318a, 
IViiöm;  9]cvb-2Seiinng  [ügl.  3J?agnet]  11225m  (293e);  IV49e-50a;  Sei- 
[nng  nad^  9^0,913B  11319m  :||  beim  9?ovbIic^t  IV  133a  |  DZovb^^oI  bev  d)l 
-IV207e;  bie  2)?.  tueifi  nac^  bem  9f?.  [=  9icvben]  I  188e,  11  319a  (nic^t 
genau),  IV123a  :1|  Ofcillaticnen  [=  @d^n>ing.,  Sc^n^anf.]  11 374a;  IV 
85e,  127am,  197m;  sg.  -ien  (0°)  IIöHme,  IVl26e-7a:  [b.  f).  2(bn.>eid)ung] 
iyi97am,  ed)neüig!eit  IVl28m;  ftavfe  IVl97ell-8all,  (gtävfe  lV198e; 
.'N^g-8erfnc^e  IMSlam  (bi^(^j^c)  :|  cfciüivenbe  IV 68a,  95e  ||  eftlid;  |.  Stanb; 
^Pelf.  9?cvb,  @üb;  ÜJefuItate  IV112e  ||  9tic^tfraft  I4.?0a,  6m;  IV2]0e: 
bei  ben  (Sbiuefen  [f,  übr.  China,  d^inef.  2öagcn]  llS7a,  II  (150a);  IV 
[49e-51m],  50am  (ganbgebvauA  mit  fd)irimmcnben  9JabcIn);  ivicbt.  (Siufluji 
{\49me,  irivb  ben  n?efl(.  3}clfevn  crft  i>ät  befannt  IV49me  J  DHcbtuug 
(gevid^tet,  gefc^rt)  [a.  ^oxh,  @üb]  IV93m,  119e,  132m,  197e:  ©ufluß 
barauf  \llme,  (Störung  lY  124me,  t^erticale  V12a,  nac^  (gtner  Söeltgegcnb 
.IV(79m)  II  Diube  lV127ell,  e-8a  (n.  Unrube);  ru^ig  IV126e-7a  :|  bei,  in 
ber  @d)ifffabvt  IV 50a,  53a,  120am;  in  (Schriften  erträbnt  \\51e-52Tn, 
[<Bd}\\  barübcr]  . . .  lV171e||.id;lvan!en  IV  127a,  133e|@c^n?anfnng(en), 
^c^tvan!en  [:j:Ofciö.,  (gc^iringuugen]  IV  117a,  124me,  5am,  7am,7ne,  197m; 
aujiemb.  \Y127e;  gvojje,  heftige  IVl27e,133a;  nrvisontale  IV128a,  ju 
beibcn  (Seiten  IV133e,  ftünblid^e  IV122e  ||  fd;unmmcube  IV49e-50a*  (auf 
bcm  Saffev),  a  (frei  fd;.),  51a  ||  fd;iringen  raffen  n03m,  432m;  in  ber 


714       f  D3tagnetnabel:  fc^mingenb  —  magnetifc^  2lr 

2uft  frei  fc^iinngente  \\51a  J  (2^n)ingung(eiT)  [=  Oydfiat.,  :^  ^djtcant] 

I  186e,  192me,  8e,  432me  (3e),  4a;  IV60e,  97a!l ,  126e,  142m,  172e 
[197rn-<Sm],  205a:  m^li?.  f.  Ungelr.;  STrl  IVl72a,  8a;  -N.e-S8eobb.  1433a, 
'^s-53ogmIV198a,  2)auev  IV  85e,  (Sintvirfung  auf  fie  IV 6öam;  [®ef(^.] 
IV88e,  178a;  ©efd^triiib.  IV5§e,  185a,e;  gvofe  IVl98m,  r;on3.  IV97a; 
für  3iitenf.  \Y60e-61a,  85e-86a,  103e;  für  DfJeigimg  IV  67m,  beim  magn. 
Uugetintter  ii.  SSerbältni^  jur  S3eränb.  bcr  5{6iü.  IV[i97m-5m],  '^^-5Sevfiic^e 
IV  149a;  3at;I  \\85e~S6a,  172e,  185e-6a,  208all  ||  feitfre^te  [=  tcrtic, 
ügt.  liaiigeube]  1432m;  IV61a,93m;  e^i^e  IV  120a,  Im,  188m  (-en); 
Staub  IVllöe  (B[tlid;er,  n.>e[t(i(^[tev) ,  124a,  188m',  (gteüiiiig  IV 93m; 
©tittflaub,  feft  [teF)enb  IVllGe,  127a  (8a)  ||  (Störung  [bgl.  maguet.]  I 
[l85-6a,Sli.  4276-8m];  lV124me,  5am,  185a, 197am',  pl.  -eu  O  IV 
124am{198am):  be6  Oauge.s  IV173m,  ©vabe  l\197e,  ber  Ü^ic^tung  IV 
124me  :||  @üb  [f.  (Snbej:  9?id;tuug  gegen  @.  IV  121m  |  iveifl  nid;t  genau 
na^  bem  @üb^cl  11319a,  IVi20a;   @iib-Sei[nng  [=  9)?agnet]  \187m', 

II  295e-4m  (4m) ,  468am ;  lV49e-50a,  50am  (bei  ?aubreifeu,  ben  magn. 
SSagen),  {119e-120a\\,  170m)  |I  Umbreljung  IV  188m ;  unregelmäBig  f.  «eti\, 
(Saug  I  Unrul)e  [togl.  ^u^e]  \\126e  (®vab),  (7e);  unrul;ig,  S3eunrut)iguug, 
b-en  [f.  and^  b.]  \\117a,  124am,  142m,  198am,  209a  :|  Uutctifcmmeukit 
IV (86a,  107m);  SBariaticn  [=magn.,  auc^  =  51tnr.]  US^a,  (431a  clme); 
11488m;  ftünbl.  SSeränberungen  [f.  ^Slbn).,  f.  ^p.  magn.  S5eräub.]  IV84e, 
^^erfür^ung  IV95e,  iBernarrt- Sein  IV J24me  |  ö er tical(c)  [=  fenfvc^t] 
IV(80e)88e;  V12a  (9?ic^tung):  nak  to.  IV  152m,  648a;  V12a:|bei  ben 
SScIfern  [f.  ©efc^id^tc,  tgl.  SRagnet]  IV52a,  53a,m;  faben;afte  Sßorfletimigen 
lY 55m-56a  J  n^eifi,  toeifen  nad^  [f.  Sf^crb,  Süb]  IV 54m,  170ra;  SBeifung 
[f.  ^orb,  Süb;  5Wagnet]  11319m  (5)20,91253),  IV  120a  :|  n^eftlid^  i.  Staub, 
3apfen  IV86a;  Bitten:  IV i24me,  Sa  (üerticaleO ;  3ucfuugen  I185e;  3u* 
ftanb,  -fiäube  IV  :/24me  [6e-Sa],m 

magnctif^  (»jgl.  liberatl  SRagnet,  2)?aguetnabcl;  3}?agnctiS' 
mu§,  (grb-9J?aguet.)  (baß  Söovt  magnetifc^  n^trb  bei  ben  großen 
©liebem:  nne  5Ibireic^uug,  Snteuf.,  Steigung;  oft  »eggelaffeu)  [f.  2ItniofVbäre, 
53erge,  (Sifen,  (gvba^fe,  ©rbfraft,  f^ernrcl)r,  gec-magn.,  ©efteiu,  ^Tiabetn,  92cvb« 
liefet,  ^^Jclarität,  ^polarlid^t,  9Jid;tfraft,  Scuue,  Staf)!,  tbermc-]  I178e,200m; 
111518a;  IVlla,  69e,  73e,  76a,  79m,  171m,  610e  ||:  ^ufa^c  [f  befonbrc 
Stüde  t)ierna(^  fiub:  Slbiveic^nng,  Äquator,  Sntenfität,  D'^eigung,  lluge* 
tvttter,  S5eränberung] :  5lbficßung  I52e,  II(382e);  f  Slbivetc^ung  if!  ein 
bef.  Stüd  I;iernad^;  Steffen  [=  2}Jaguet-5r.]  IV208e-9a  If.  ansie^u  IV  66m 
I  ^tnjiebnng  [=  SIttractiou]  I52e,  194m;  II[55ie-2]  517e;  JllSle,  33ra; 
lV60e,  71a  (J9m):  gortpffausung  IV(49m)  169m;  [ocu  einj.  ©egenftänben] 
(ijgU  o@egenft.  ufm.)  11372m,  381e-2m;  IV 66m;  -^epunft  I  196a  || 
2liparat(e)  [=  Snjlrumeutj  I  195m,  (436e,  7a,  8n);  IVöOm,  58am,  170m, 
3a;  t^iquatcr  tj^  ein  bef.  Stücf  I;ieruac^;  5lrbeiteu  IV6'5m,  7<Sa,  196a; 


TTiagnetifc^  2(t  —  Qalb  715 

^iittvacticu  [=  2Iu3ieI)uug]  IV  79m,  181m  ||—  35  eob  ad;  tun  gen  [ögt. 
2)?agiietnabet,  ^rb-SKacjuet. ;  a.  m>Ji\,  3ute:i|.,  9ieig.]  (f.  A.  v.  Humboldt) 
\[197,  2{.  436m-9a]  437me,  8{m,e,  9a);  III  641m;  IV61a,7ne,  64am,  65m, 
66a,  67me  [68e\-70,  74-76a],  77a,m,  81a,  88me,  100m,  2m,  124m,  5m, 
U7m,  173,  8a,  204m,  647me,  8e;  sg.  S3ectad;tiing  (*)  IV7<Se,  102e,  181m 
Ij:  altere  lV204e-5a;  9Iit  I  436e,  8a,m,  124m',  l\125e-6m,  9a,  163ra, 
208a;  33earB.  [f.  Sabine]  l\71m-72;  ccneiVcnbireiite  IV (69a)  71e,  190a; 
bev  33.  entscgeii  (ti^o  ^.  fet;rcn)  IVi02e*;  über  bcr  grbc  ][197,  ST.  456m-9a] 
433e,  5a;  IV (133a);  gülle  IV187a;  [@efc^.]  IVi25m,  173,  204e-5a  | 
greid;5eitige  (u.  üeraBrebete)  IV7Se,  i25m,  132e,  147m,  [173  ©efd;.],  175a*, 
197m;  ©-feit  l\  135a  :\  [in  $?äiibeni]  IVöiwie  (in  i>iereii),  64a,  137e-8a; 
magn.  imb  meteorcl.  SSeeb.  IV75m,e,  76a,  77m,  191m,  2all;  [au  Orten] 
(tgl.  (Staticnen) . . .  IV  131m,  2o,  147m,  186al!,  191m;  Stciultate  IV(175e), 
[Sammhmg]  IV647me,  ftaticnärc  IV 62a,  (Stelle  IV6ie;  [tünblid;e  IV 
74e,  97m,  12ia,  4m,  6m%m  (i)alh\t.),  649a;  mbcrgeu  \\138e,  647m', 
i^cvcff'entlic^te  iy62e-63a  (Ulm),  fpate  S>-nug  (33efanntm.)  IV61am; 
gvcBeSaM  [tgl.  ^liüe]  IV136e  — 1|  33cftinimnngeu  I192e;  ^reite(u)  I189e, 
192a,  203a,  432m;  IV61m;  (Scnftitnticu  \Y48m  (ber  g-rbe)  |  Siirten 
'=  hp,  Linien]  (f.  2Ibicetd;iing)  1190m;  11375m,  6a;  IV 66a;  sg.  Suvtc  (*) 
IlP0a(4te),  II375e;  IV (48a,  84a,  102a):  3  Strten  11375m,  ccncentrifd;e 
IV58a;  ^ortfc^veiten  II373e,  5m;  ©qdjl^k  \188me,  Snpejicnen  II372e, 
Äucten  II375e*,  9Jid^tung  111144a  :|  baiternb  niagn.  1 186me  (n.  tcriibev 
ge^enb)  ||  2)ecnnationX  [=  l)p.  5IMrcid;nng,  =  SJJagnet - 2)cd.]  (tgl. 
*®ecl.,  ttcbef.  (Ionipo[.)II(316e)322a,  II1399e;  IV  16a,  69a,  73m,  77a, 
80m,  81a,  82m,  85m,  114m,  8m,  131a,  141a,  2a II  (5a)  (:  (comp.  S^edina^' 
ticnH  -33ecbac^tungen  IV 54a,  62a,  68m,  75m,  99e,  115m,  120e,  132e, 
173e,  194a,  203a;  -Snrte  lVl91e,  -en  I  482e;  gleid^e  IV84m,  -tarte 
IV68e,  cl)ne  IV54m;  -^ericbe  IV647e,  8e;  (gtcrmigen  IV 4<Sa;  -3Savia- 
ticn(en)  IV75a,  173e,  190a;  -^er;inberung(en)  IV75a,81a,  193a,  8ml, 
648m  II  ebben  n.  ^(utben  IV189e-190a;  (Sigen[d;aft  I429e,  -en  I440am; 
(5inf(u^  IV76e,  ^inrid^tnugen  IV  70a,  ©mtir!nng  IV  648a,  (gmvfänglic^fcit 
IVlla,  erforfc^nng  IV610e  (cineS  Sanbet^)  ||  (grf c^einnngen  [f.  9^crb* 
lid)t j  1 31m,  187e-8a  [195m-7a] ;  IV  49 (63a,  66e),  73m,  80e,  83m,  [83e-149, 
21. 177m-210  (objectite  Savftellung)],  83e:  [^Infjabfung]  IV 49,  53etrac^- 
tnngen  IV50we,  beiber  ^albfngeln  IV54e,  §an^^tfcrmen  II372e,  Uviad^en 
I196e-7a',  SSec^fel  1 195m-6a,  436a',  3n[ammenbang  IV(ii6a)  146m  .-[j 
(Sj^ebiticu  [=  Dieife]  (f.  antarcti|d;e)  IV75e-76a  |  pl.  -en  II  575m-6 
(iRot^itenbig!.  n.  Stntteif.),  380m;  IV62me  [64e-65a],  67a,  89a  ||  ^Inibnni 
IV195e-6a,  piffigfeiten  IV174e,  ^ocuS  [.  3ntenfität;  ©egenpnbe 
[f.  bef.  Stoffe,  f.  au6)  5rn3ier;nng]  III  31e,  IV  (66m);  ©etritter  [=h\i, 
Ungenjitter]  I  204e  (=  ^^ovblic^t),  111415a;  IVi6m,  128ra,  i95e  ||  ^alb^- 
tugct:  nortl.,  fiibr.  IV177e;  u'örblid)e  IV[116-9J  Höizml,  120me;  fübl. 


716  inagnetifd^  .galb  —  2}kribian  (B 

.(^cmifpl;.)  IV  121a  J  §al6fiigcrn  IV 93a  {IWam),  177e  :||  ipaiic  I  437m; 
IV 69a,  76a;  Käufer  [=  Sarten]  1436m,  IV(190a)  :[|  SucIiiiaticiiX 
[=  I;^\  9fieigimg]  (ügl.  50?agnet;  f.  auä)  *SncIiii.,  irc  U].  Scinpef.)  1 191  m, 
2m,  205e,  429a,  432a;  II  321e;  lY  16a,  58am,  61e,  62m,  64a,  66a,  72am, 
73e,  74a,  84a,  85m,  98a, e,  99a,  103e,4e,5a,  7a,  9m,  112m,  131a,  U2a 
(3e);  V123a,m!l;  pL  -eii  (*)  IV lila,  187e:  (eompos.  SncIhmticiuS 
-SBeckc^timgen  IV  101a,  2e,  9e-110a,  171m,  184m,  7e;  -Linien  IV203e, 
-9kbel  f.  *3uct.,  ebne  IV  68m,  -S!>aviaticiieu  IV 98a,  -354:rfud)e  IVllle 

II  Snfeln  IV(55m)  ||  Suftvunicut  IV107e,  113e-4a,  172am  |  pl.  -e  II 
,279e,  IV  108a:  alte  IV204e,  genaue  IVl07e,  toerbeffevte  IV 86m;  SSer- 
i^oüfeminiiiing  II373e,  lV54e  «Ij  f  3n teuf i tat  ift  eiu  ki.  igtitcf  t)ieruac^; 
ScuvuariVl79m;  ^avte(u)  [f.  @I.  m^lueid;uug,  tquatcv,  SecL,  Snteuf., 
^f^eiguug,  53ariaticu;  VIvt.  ifobl}U.,  ijcgou.]  (i>gl.  SBelt!.)  IV 66a,  (74m,  76m, 
1 7  le) ;  tette  I  V(49m)  169m ;  mxpcx  I II  30e,  IV  79m  1 1—  ^  v  a  f  t  [=  iWaguetf  v. ; 
4  *(grb!r.,  c'3uteu).J  (f.  <Scuue)  I  187e\\,  213m;  II 66a,  381e(2e),515a;  IV 
(55m,  71a),  648a II;  Gräfte  (*)  1 198m;  11  293e,  372a,  5a;  11145a,  399am; 
IV  150m,  214m :  5r0uaBnie  I  433a(e),  4m;  ciue§  Sergeg  IV  210a,  eiuige  IV 
-85m  I  Ijcnjcutatc  [=  *^cvi50Utal-Äva[tj  I  192vil\-4a  (2ell,  3a);  lV(76m), 
98a,  186a,m!l,  208a:  mirf;iiMubet  IV84a,e,  98e-99a;  35crtkihiug  IV 77a 
:|  Siuieu  IV  77m:  gleicher  f.  *(Svbfvaft  u.  *^3uteu[.,  9^id;tnug  IV  77m,  @i)ftcni 

I V  149e*  1 1.  totale  IV  74a,  76m,  85m  |  2:otalh aft  [:j:  Siitenf . ;  IV  102m,  4e]  I V 
73e,  102m,  4e :  3uteu).  IV  104m ;  V  122a,m ;  9[>?iuinium  IV  102m,  33aviaticucu 

V  121a,  SBeväubb.  V  123a  ||  «BevbäauiB  IV85e,  35ert^eiluug IV 77a,  Sid)tigfeit 
IV95am;  Buualnue  I193e-4a,435am  — 1|  Labung  [f.  (Srbe  iO?]  1194m,  üü^t 
f.  Faraday  ||—  Siuieu  [=  Surteu,  iDkguetliu.]  (bie  3  10iuieu-(Si)ft.;  f. 
m^\i\,  3nteu[.,  S^eig.:  uub  ba  inele  ©I.)  I  :/<S7e-Sa ,  190m ;  U321m-2a, 
482m-3a',  iy74ani:  atle  IV  148m,  33eftimniuugeu  IV203e;  (fovtfc^veiteube) 
SBcircguug,  ^ovtfd^vciteu  11321m;  l\148me,  i71am;  ccuccutriid;c  IVl36a, 
9e;  Scuüejität  IV  (93m),  ^avftelluug  IV74aw;  burc^^fc^ueibeu  IV  (89a), 
201e;  eiförmige  [:|:  Obal]  IV139e,  140a,  203a,m;  gcrtfdu-eiteu  f.  33c\d., 
gchümmt  IV  134a;  ©efc^ic^te  i\140e,  171am;  ©eftalt  (f^ovui)  l\  148m 
(-iBeräub.),  194m;  ©vu^te  IV136m;  3iiflcjicu(eu)  [=  Ävüniui.]  IV (95m, 
190ro,  4ra):  Äueteu  l  {431m) ,  fveujeube  IV  133m  |  fic^  fviimmeu  I  188a; 
Äi-ümmuug  [=  3ufte^]  1439m,  IV (110m);  -cu  IV (93m)  :|  ?age  \yi48me 
(jetzige),  203e;  Ci^al  [:^  eiförmig]  IV87e,  -e  IV[i40];   9^id;tuug  I  431e, 

III  (144a),  lY  [148  oh  baijou  bie  9?.  ber  ©cHrge  at^^äugig?  m];  ccucater 
(Scheitel  IV92m  |  ei}ftem:  gefc^Icffeuef^  1189a,  IV(58a);  (grfteuie  1189m, 
192a:  gcfc^loffeue  I(431m),  11376a,  IV134a  :|  [feculare  35ev;iub.]  lY  140e, 
S3eräuberli^!eit  lV171am;  terfolgeu  IV (139a)  — 1|  mad;eu  IV57m  |  mt^ 
ribi au  1199m,  200a'l,  2m,  432m,  441a;  IV58e,  133me,  206e;  p].  mtxU 
biauc  (*)  IV99e:  [33eftimmiiug]  lY[133me],  tcm  m.  eutferut  IV  207e, 
finbeu  IVl88am;  gegen  bcu  gcogr.  II  320am  (mit  irnn  5ufammenfa[(enb), 


magnetifd;:  3}lenbian  3  —  ©  717 

IV155e*;  im  IV  61a,  mittlerer  IV  119a,  eineg  Ort«  lV119a;  9?id^tinig  IV 
133me,  144e-5a  :|  9}Jeffimg(eu)  IV(108e,  147e-8a),  mdaUe  I186ni,  ä)te- 
tl}obeu  11320e,  9}2^t[;eu  IV493e;  f  Steigung  ift  ein  üef.  ®tü(f  I,neniacf;; 
uid)t  magii.  IV (49m  (Stoffe)  |  Obfertatorium  I  438a;  IV76all ,  77ni; 
pl.  -rieu  (*)  I438e;  \\62e-63a,  73am:  5tuffer;er  IV72e*  Dublin  IV  72a; 
magii.  u.  meteoroIü9ii^e(^)  l\70me,  7oam"'=,  75m,  76a;  DJel^  IVö5e*  :j 
^eriebe  IVi99e-200a  |  ^ertiirbaticnen  [=  ©ti3ningeu]  I427e,  8a,  436e- 
7a,m,e;  IV64m,  132e!l-3a,  173m;  aii^erüibentlic^e  IV69a,  173m  :|  ^t)aii-- 
tafien  H481e  ||—  ^:|3ole  (^UH-i;  lue  bie  9ieigimg  90°  ift)  [^p,  =  SDiaguet^ete] 
I  i90m,  3e-4a',  IV (60a)  7im,  [<S4-55a,  99-lOOa],  177 e,  183me:  gtüei  IV 
S4a;  bier  (angeMic^)  II374ra,483a;  IV 5Sm !i e,  171e,  202a  J  sg.  fo\  (*) 
lY 84e-85a,  207e  |{:  5lbft;iube  IV 87a,  aii  ein  S3erg  II322am*;  bi.vd; 
James  Rofs  beftimmt  IY[99-I00a,  21.  183me]',  [3)efiiu]  IVS4a,  e-S5a, 
177e;  fie  geboren  einer  n^eftt.  §emt)^^I;äre  an  IVPle,  bie  I,!0vi5cntale  ^raft 
\>er!d;ivinbet  IV98e-99a,  Sntenf.  gegen  fie  f)in  n)vad;icnb  \\88am,  Äroft 
lV71m;  Sage  iy58e,  71m,  9ie  [99-iOOa];  8ic^tentlv>icfamg  IV2i4m;  mU 
lV181e,  214m  |  9?eigmig:  gegen  fie  r;in  lV98e;  in  il;nen  90°  IV4Sa,  58e 
jber  nörblic^e*  IV 98e,  99me,  141a  (n.  fübl),  6^^  {SfloxHi^t);  9?orb^>oI 
1 194a  :|  fd^mäc^erer  lV58me*,  ber  @onne  111401a;  ftärferer  lY 58me*, 
ftärffter  IV58e*  |  ber  füblic^e*  IV98e,  99m,e-100a:  nid;t  fieser  Beftimmt 
\Y99e-100a,183me',  ©üb^  I193e-4a,  11376m  :|  beränberlic^  IV71m, 
feculare  ^eranb.  IVi4ia;  faklHte  S^orftetlnngen*  II  522am,  171a —jj 
Probleme  \Y202am,  9^eifen  [=  ©j^eb.]  lY[64e-65a\,  ütid^tnng  lV176m; 
@(^n)an!ungen  [=35eränb.]  \Y104am  (|?eriob.)r  '^  (Üeine);  ®^annnng  I80m 
(ber  (Srbe)  ||  Stationen  [=  SBartcn]  I  24a,  [197am,  SK.  436m-9a],  339m 
(439a);  11575m;  III  (641m);  IVö2e,  64a,  67m,  7U-72a,  e-73a,  76m,  97e, 
lllm,175e,6ail,  I8le-2a,  199am;  V122e,3a,m;  sg.  Station  (*)  lV171ell, 
188a,  190e:  im  ruff.  2Ifien  [f.  nad^I;er  metecr.]  I437e,  anf  33cvgen  IV93e; 
engt,  ober  Brit.  \438m-9a;  lY 71e-72a,  e-73a,  103e,  4a,  128a,  e-9m; 
entgegengefel^te  IV130e,  V(122e);  Srrid^tung,  ©vünbimg  IVi2ia,  2e, 
8e-9a;  golgen,  tDaS  fie  Ben^irfen  IV  97a,  i2ia,  2e ,  <Se-9a ;  magn.  n.  mo* 
teorologifd^e  IV[ö9e-70m  in  3Jn^I.;  70m],  70am  (Snftrumente) ;  mittlere 
IVi77e,  SSlti^  1436m,  permanente  IV  70a*;  üBeratI  IV  7ie-72a,e-75a  .|| 
(Stoffe,  ©egenftänbe  [f.  bf.]  (bie  magn.  finb)  U5ömell,  429me;  11372m, 
3m,  382m,  515m  II  Stijrnngen  [=  ^ertnrBationen,  =hp,  magn.  Unge* 
toitter;  f.  auc^  Bef.  S^agnetnabet,  2(BiDeid^ung]  1428a  (436e-7a);  IV  114m, 
116a[129-131a],  i77a (185a),  197all;  sg.  Störung  (0°)  IV(142m):  an^er- 
orbentlic^e  IVi2öa,  j[42a,  198e;  ®rabeIV197e,  iocale  IV (i52e-3a),  ijftl. 
n.  tueftlic^e  IV73m,  [Schrift]  IV73a,  Urfad;  IV142m  (173m),  ujeftl.  f. 
i)fü.,  3aBI  IV  197a  :||  Strom  IV76e;  ®tri3me  I184e,  196m  J  Strömungen 
1162m;  IV114a,  148m  (tginffu|  auf  ©eBirg^arten)  :||  ©türme  [=\Xn* 
gen)itter]  IV73a,  75m,  127m,  8m,  131a,  199m,  200m;  Sturm  IVl97a 


718    magnettfd;  Z  —  Q;  macjnet.  3rBireid)ung  m  «etü 

II  SagclMid;  IV208m;  St^ätigfeit  [f.  ^örbe]  111401a;  IViöa,  78a,  e-79a, 
83a,  198m;  Xlmi  lV63e,  67e,  182m,  649m;  3^eorie  l\59a;  fUiige^ 
»ittev  fmb  ein  bef.  @tü(f  [;ie»nacf;;  unmagnetiid;  I429e,  II  517e;  IV 
64m,  67m  (@tcffe);  Unterfuc^ungcn  IV 62a  ||—  SBadation  5i.  (=2lt« 
tüeic^ung;  IV 55m)  [ögl.  2)?aguetnabel]  II319e(488m);  IV53e,  74e,  115a, 
120a  (188e):  (compos.  S>ariatiüiig-)  5tuetnlbiiiig  IV54e-55ö  |  S3eoI>ac^* 
tungeii  IV74e;  -33.  IV59e,  74a  :|  -dürfen  IV 54a,  140m  |  -Äarte  I374e, 
IV59am:  erfie  I321m,4(S2e;  IV55a,171e;  -harten  IV55a,20i7n  (fünf tige) 
:j  fvü^e  teiintniB  IV55me,  188e  |  -Linien  [=  $?inien  gleidjcv  2Ibii\]  IV 
133e-4a,Be  [©efd;.],  9e;  giiiieii  o^iie  35ar.  [=  t  e^ne  5Ihi\]  lV134m  :| 
null  IV57e-58a,  j^imbli^c  f.  2l6tt)eid;ung,  Urfa(^  IV74e  |  5>evänberinig  IV 
(188e),  -iBeräiib.  IV120e;  üJ-en  IV198am  :||  35.  (=  ^eränberuiig; 
f,  am  ba)  IVl08e-9a,  189a;  pl.  ^Bavintionen  IV  131e  (i 75a),  V121a 
(ftimb(ic^e)  .'H  (5.  (=  S^eräiiberung  ber  Sibtreid^iiiig;  f.  alles  ta)  W 53e 
(fvülje  Äenntni^),  648m,  9a II  — j|  f  SSeränberung  ifl  ein  bef,  <BtM 
\)mm6)'j  S3eränberlid;feit  (u§  ßrb-2)?agn.)  [=  SBe^felj  IV4<Sm  (etvige)  :| 
SSerdn  [f.  Gaufs]  I455am,  [ic^  iiiagii.  ter^alteii  I18€e,  Söageii  f.  S:i)iiiefeu; 
harten  [=  Stationen,  Käufer]  I[i97am,  51.436m-9a],  IV64<§am  (gZe^); 
Söec^fel  f.  ^(Srfc^emuugen ,  SBeüenliiiie  f.  f^iräc^fte  Suteiifität,  SSeltfarte 
II376e,  im-ben  IV 64m,  SBert^  IV 201a,  2Siv!imgeii  I424e;  3iel)!raft 
[bgl  2J?agnet]  I427e,  11382a  (©cgenftänbe,  bie  fie  befi^eu);  3cne  IV[S4e]; 
3iiftanb  IV74me  [ton  Sänbern],  3uftönbe  IV48me 

t  magneti f d;e  5löö)Ci^ung  (öfter  allein:  Sltnr. ,  c^ne  ^n\a^  öon  magnet.) 
[b.  \},  216n).  ber  2)^agnetnabel  ([.  biefoS) ;  b.  B.  liorijoutale  %h\i\  (ögl.  bori* 
jontale  Äroft;  bie  ^oris.  Som^^onente  IV648e),  ijcm  9?ovb^cI  (IV5öe,  85m)] 
{^p.  =  ©eclination  [tgl.  biejeg];  =  9}Jagnet-2)ecI. ;  2)  =  35anation) 
[f.  magn.  Ungeh?itter]  I178e,  187ell  [188-190a,  21.  430-1],  192mll,  5m, 
205e,  213m,  430m,  Im,  7m;  II  5i9-520a(m) ;  IV(iöa)  48a,  53m,c, 
56a,e,  74a  {85m),  [114-141,  21.  188e-205a],  lUrne,  5e-6a  [S)i§^of.], 
{142a,  5a),  207e,  2i2a;  IV593e,  [Ö47e-9m]  (648e) ;  pl.  5lbn}eid;ungen 
(burc!^  *  bej.)  IV  115m,  129e,  134a  ||  3ufo^c  (compos.  Slbmeic^ungg-) 
[fSinien  ol^ne  5lbnj.,  S5eränberung  unb  ftünblic^e  33eränb.  [inb 
befonbre  ©tiicfe  biernac^]:  Slbna^me  [a.  ton  3unal;me]  l\131m  (5  ^a^xz), 
nimmt  a^  IV  136a  :]  Slngabe  [.  SBefiimm.  |  ^Inmenbung ,  ^ui^ai  [tgl.  ©n* 
fluB]  IV 56a:  gur  Sänge  IV 54a,  115a;  «Sc^iffSrec^nung  IV55m,  115e-6a:\ 
21u§bilbnng  IV54e-55a  ||  SSeobad^tungen  IV  (54a,  59a,  68m,  75m) 
80m,  81m  (99e,  115m,  7e),  131m  (2e),  6e,  9am,  115e ,  189,  193e-4a, 
201a,  3a,  648e:  altej^e  IVlSPa;  ©efd/^te  IV120m-ia,  193e-4a,  8me; 
gleichseitige  IVi75me;  j^ünblid^e  lY  120m-la,  173me,  193e-4a ,  8me  :\\ 
beftimmen  IV51am,  beftimmt  (n^erben)  IV53e  |  SSeftimmnng(en)  (2(n-- 
gabe^)  IV62am,  204m:  ältefte  \\^193m:  [naä)  ©raben  u.  9J?in.]  (a.  Örter) 
. . .  IV140e,  193am,  7am,  202m,  4am,  5a;  SJJittel  IV53e  j|  S3eioegung 


magtietifd)e  ^I)ireid)ung  ^etn  —  6to  719 

[f.  \)p.  ma^iKtmtcl]  IV199e  ||  Siiröen  [=  hp.  i^iuien]  (a.  ftünblic^e  5t6ti\) 

IV  58a,  140a,  194e;    sg.   Siute   (*)  IV  194m  J  -Suiten  O  II  oTGa 

(482e-3a);  -durtje  (O*)  IV  190m  |:  ^elreguna  lV59mO,  gef^Icffene  IV 

140m,   Qki6)cx  2t.  Il372e  (mctocii  abliängig),  !riiinnicn  fic^  II  320m e<^, 

c^ne  21.*  [[.  Columbus]  11318m,   ftünblic^e  IV(191eO*)  \\  [2)if<^c).  be§ 

3nl)alt§]  IVii5e-öa  II  (ginfluB  N^-  S^evänb.  bev  2[l>tv. ,  2lmrenbimg] 

IV  56a  I  tüati  (S.  auf  bie  'ähto.  r)at  [i^gl.  ©vb-ä^agn.,  [.  Dlovblic^t]  IV  77a: 

SBerge,  ©efteiu  IV208e;  monb  IV[S2]  177m,  64§TOe,e;  nic^t  Temperatur 

l\192me  \\  ^ntbeduug  [i>gr.  @efd;.]  II319e,  333e;  IV5öe  (frii^e),  [114m- 

5mJ;   (Sr[(^emungen  IV  114me,  5m;   ©ang  IV(73m),   ©ebiete  IV  141a; 

geringe  1-V58a,  193am;  ©efd^ic^te  [ögl.  (Sntbecfuug,  i^'cnutni^]  IV51am 

[53m-56],  54e-55a ,  56am  [57e-60],  62a,  am,  64m,  [114m-5m,  9e-120m], 

188e-9a,  193me,  203m-4m',  geftörte  IV129e*  j  gleiche  [f.  Surüeu,  Linien] 

1140m,  IV76m:  ^^Junfte  IV59m,  115e  :\  tarteIV(68e)  73e,  76m,  202e, 

3a!l  Iteuntniß  NI.  Sntbecfung]  IV  115a:  [rü^e  l\ 54me  [114m-5m], 

9e-120m,  188e-9a,  193me  :\  [in  Sänbern,  ©egenben]  IV206e,  jur  $!änge 

f.  2{nttjcnbung  ||  Linien  [^p.  =  Surben]  (a.  nuü),  sg.  Sinic  (*)  \\194me: 

glcid;er  2t.  [=  \)p.  iiogenifcie  2.,  =  iBariationg-2.]  II374e;  IV(59me),  [84m, 

133e-4a],  nie]  f  Linien  o^ne  2t.  fmb  ein  Bef.  @tü(f  ^iernac^  J '^vlinien 

[=  -Surten,  iBariaticn§-2.]  IV139e,  140a;  -linie  {^^)  IV  125a:   dcn^- 

ijergen3-^un!teIV(58m)  60m,  [in  ©egenben]  IV73e,  ©eftaltung  WUOam^ 

®x]xppi{vi)  \\135am,  6m,  9e,  140a,  »ne;  Äenntni^  \N 57e-58a,  Ärüni* 

mung  U59;  Sage  IV 60a,  203e;  Oi)al(e)  IV[140],  3ufammcntreffen  IV 

55m  II  Säha^  f.  Onant.,  äl^afimum  unb  (ober)  SJJin.  [f.  pünbt.  iBeräub.] 

IV  131m  I  mittlere  IV  176m,  194e,  7m,  8a:   [an  Örtern]  \\  189me\ 

ginfluB  be§  9^orbIic^tg,  Störung  IV  118m,  9a,  173am\  tcm  D^crb^cl  IV 

56c  J(=)  nutI(0)IV57e-58a:  2inie  IV203e-4a;  Linien  IV Ǥ4m,  134a, 

6m,  200e,  le;  9^uII-$!inie  [=  2.  ol^ne  2t6n?.]  IV135m!I-eIII,  140e,202m, 

3a,m"[o^ne  2t.  [=  nuü]  (f.  Linien):  ^:pun!te  IV57e-58a,  ii5e  :|  eineö 

Drt6  I(200a),  [öen  Örtern]   (a.  öftl.,  n?eftl.)  \\  189me  \\  nac^,   gegen 

Often  IV  (124m),  9a  (unb  S),  am  (atuifd^en  O  unb  2B),  193m  (eO)  | 

üfttic^e  1188m;  IV  130m,  8a,  9e,  140a,  188e,  194a,  206e:  Örter,  bie 

fie  F)al^en  \Y  116e,  189m,e,  204m;  i>pi.  n.  trej^Iid^e  lY  130me  (i^ermeljrt 

bnrc^  bie  (Störungen),  140m,  190me,  8m  ||  ^^ericbe  [lOjä^rige  f.  35eränb.] 

l\77me  {^a\)XiQp.) ,   -en  IV  119me  (f!ünbli(^e);  [^erl'onen]   (a.   jtünbl. 

35eränb.)  11374m;  IV59a,  60m,  62a,  119e,  125me,  189me  \  Quantität 

CSRaa^^)  II(319e);  IV  119m,  126e,  131a*,(m),  193am:  frü^e  ^enntuiß 

IV55me,  114e,  120a  :j  ÜJic^tung  IV  122m,   ü^ing  ber  2t.  IVUOe,  auf 

®ee!arten  IVii5a  j  (Störungen  [=  l)p,  magn.  Ungen^itter,  t>gl.  geftört] 

IV  69a,  115e,  124m,  5me,  Se  [9-130],  129e  (173m);  (Störung  (*)  IV 

114m  (8m):  auBercrbentli^e  IV  115e,  128e,  e-9a,  142a',  bux6)  9?orbIid;t 

l\147m\e,  189m;  p^eriobifc^e  IV115e,  ^tUIrfac^  IV81m  :|  ftünblid;e 


720    magnet.  ^(biüeic^unij  6tu  —  Linien  o^ne  5(bli\  @ef 

[=  i't.  ^emub.]  IV 69a,  79m  (118m),  9me,  122m,  192m  (^eräiibevmigeii); 
in  ber  fübl.  §al6Eiigel  [f.  bef.  3Jeranb.  bev  m>n).]  lV119e-120m  [@efc^.], 
gegen  ©iiboft  IV  120a  |  tägliche  [ij:  ^Beväiib.]  IV131a,m,  193am;  [iii 
üerfc^teb.  2:age§3eiten]  IV 77m  :(  totale  IV  131a  ||  35ariation  ber  magn. 
%h\o.  [=  l)p,  35evänberimg,  =  magn.  35aviation]  (^ier  [te^t  nur  iveiiig 
bauen,  Bef.  bie  ftünblic^e;  aUt§  fte^t  mit  *  tei  ^Beraub.);  pl.  ^aviatioueu 
O  IV (98a,  190a),  9am  (jmei):  ^eviobif^e  IVö2a,  114m;  jlünblic^eO  III 
399e  (Uvfad^);  IVöOm  ((Sntbediing),  Ö4m(69a),  121m;  tägliche  IViPPam; 
|)enDbifc^e  55eväubening  ber  iBar.  IV  (75a),  jtDei  33.  l\  199am^  :\\  iBer- 
anbevlid^feit  IV  172a,  »eräubevte  IV126e  ]  fiBeränbernng  ber  m^v, 
i[t  ein  Bef.  (gtücf  Bievnad^  ||  öevjeic^net  IV53e  (auf  harten),  bei  ben  3301" 
fern  IV  53m,  SBenbe^imfte  ).  [tünbl.  ^Beraub.  ||  gegen  Seften,  nac^  3Seft 
[a.  Oft]  IV (124m)  130m  |  meftlic^e  [bgl  33eränb.  ber  Stbtt).;  a.  öftlic()e, 
[tünbli^e]  1188e;  IV Slam,  llöme,  130m  1,  6am,  140e:  Sauber,  mo  jic 
i[t  YVllöme;  a^Jay.,  3^iu.  IV118e,9m;  Örtev,  bie  [te  r^aBen  IViSPmil- 
^unal^me  11319a  II  SBic^tigfeit  I V 53m,  5öam  |J3nna[;me  (öermel^vte) 
[f.  n>eiU]  IV191ra:  5  3aBre  IVlSlm,  ^eriob.  IVlSOe-lm,  burd;  bie 
Störungen  Betvirtt  IV  130me  ]  ^\i-  uub  'äin\al)im  IV  131m  (öjä^rigc), 
I40m  J  3unef)nieub  IV  134a,  5e 

tt  Linien  o^ne  ^lÖUJCtd^ltng  (auf  beueu  bie  StBireidjung  uuü  irirb 
IV  134a)  [=  Sinieu  or;ue  SSariaticu,  (Suröen  of)ne  21.  IV140e]  (f.  weiter 
sing.):  (öier)  I439e;  II321e,  376a,  483a;  IV56am,  58m  {115e-6a), 
[134-141,  Sr.  200m-5a],  134am,  5a,  141am:  öier  II321e,  373e,  483a; 
IV5öam,55m:  früherer  ©lauBe  \W  135a,  202a]  brei  f.  ©t^fteme,  pid 
\y  201e  I  sing.  Siuie  obne  WiVo.  (burc^  *  Bej.)  [=  92utt-$?iuie]  (magu. 
Sinie  11374m;  Suroe  c^ne  5t.  IV 54m,  135e,  7e,  8m,  9m  (203e-4a)) 
[f.  Stfrifa,  ameri!.,  afiatifd;,  atlantifc^,  Columbus,  euro:|)äifd^ ,  ©iibfee] 
I[450e-i];  II318e-9a,  e-320a;  IV53e,  56a,  lUam,a  [Sefin.],  (125a), 
203e-im  ((Sine);  [eine  Beftimmte]  IV  135m,  9e,  i4ie||3uf. ;  gegen  ben 
geogr.  Stquator  IV  135m  [il;n  ]d;ueibeub,  S)urc^[(^nitt] ,  7a*,  8m*  |  ^ecB* 
a^tung(en)  IV134e,  8e-9a,  Ulm:  ^h^tfjlüenbigfeit  fortgefetjter  IV  154m- 
5a ,  200e-2a  J  33  e  ft i  m m  u  n  g  [f.  Sauf]  IV(125a) ,  134m-5a  (S^otbiveubig-- 
feit),  [136m-140,  %.202m-im  fpec.  ^.  be§  SaufS  ber  einjeluen  Suröen] ; 
-en  IV  201m  :|  (V>eriob.)  33en)egung,  gortBett).  [=  ^ortfc^reiteu]  11374m*; 
IV  [141]  201m,e,  4a;  S)arfteüung  IV 203m,  e-4a;  S)ur^gang  IV204e*; 
burd^fc^neiben,  2)-uug  IV134e,  7me*,  202m*;  eiförmig  f.  Obal;  ?Zit(;* 
menbigfeit  meitrer  (Srforfc^uug  IV154e-5a  [200e-2a]  \  (Sj^ebitionen  IV 
201m,e:  mt^,  33üri^Iag  ju  IV  154e-5a  [200e-2a]  :|  ben  2.  folgen  IV 
134e-5a,  200e-lm  |  ^ortrücfen,  -fc^reiten  (2:ranglaticn)  [=  SSeU).,  @e[d;., 
lecut.  S3eränb.;  ögl.  ©tiöftanb]  II373e;  IV(136m,  7m),  [140e-l]  204e-5a: 
|5eriob.  IV  201a,  i)on  O-SB  IV 141,  fecuIareS  IVl41e  (201m),  ungleid;* 
mäBigeö  IV141am:|  gefrümmt  [=  Krümmung]  IV135e,8m*  (öftlid;)  | 


Bnien  ol^ne  (magnet.)  'äbmid).  @ef  —  3}eränb.  b.  3lbtt».  ^il  721 

@e)d)ic^tc  1)  [f.  Columbus]  lVi54mn*,  me,ba,  8e-9a  [UOe-1],  200m, 
2a;  2)  (b.  b.  feciil.  3>cväiib.  w.  ^ovtvi'Kfcii)  IV  [140e-l]  204e-5a  :\  ge* 
f^lcffen  [f.  £>i)d]  IV  204a*,  @iii|)|)e  f.  Dual  j  Äeniitniß  IV  i54m-5a 
((SiiDeiterimg),  we  (laiigfamev  govti'c^vitt),  8e-9a  (genaue):  niaiigelFjafte  IV 
y347n-5a  (4e),  140e  :|  m-iiiiiiuimg  [=  gefiiimmt]  IV  140a,  (204a*);  l^agc 
[=  Sauf]  IV  76m*,  114a*,  [135-6m]  5a,  20Ia(e);  [in  Sanbeiu  nnb  2}?eeven] 
IV  134m;  Sauf  [f.  53eftinnming ,  Sage]  IV[136m-140,  21.  202m-4m  ber 
einjelnen  Surfen],  137e*;  dlii^m  (2(nn)enbung ,  Wc^n  gebvaud;t)  [\>g(. 
SSic^tigt.]  lY 201am\\-  Dmi  (ober  eifövniige  @ru^|)e)  IV  136a  (gefc^ (offene?), 
[i40;  me],  203a,m;  [^erfonen]  IV  139a,  141m;  9iic^tung  IV  138a*; 
©c^eitel  (sg.  n.  pl )  IV135e  [ÜJic^tung],  140a  (concaüev,  ccni?ej'ev),  204a; 
©tiüftanb  (fein  fecnl.  güvtfc^v.)  IV14ia,  204e-5a  ||  «S^ftenie  lY[135-ßm 
brei],  202am  \  (Softem  [|.  atfant.]  lY  135a  [2)efin.]:  bae  mittlere  [=  atl.] 
IV  135m,  bag  i3ftl.  [=  afiat.]  lY135m-6a,  ba«  fiibL  [=  @iibfee]  lY  136a  \\ 
2;^eil(e)  IV  134m,  5e-6a,  203m;  Stvauelat.  f.  gortnicfen;  feculare  35ev* 
änbevung  [=  ^ovtvücfen,  ®efc|>i^te;  [.  anä)  bei  ^ovtfci^v.]  lY  [140e-l], 
(201a,m,e);  2ßi(^tig!eit  [ügl.  9Zn^en]  lY  134a7n,  200m,  lam 

tt  ^evänbernng  bev  magnetifc^en  ^(ötDCicfiung  (=  SSariation, 
=  SSaiiation  ber  magn.  2(bir.)  [i[t  oft  unter  ber  attg.  magn.  iBeränbernug 
gemeint]  [f.  Columbus]  l[118e-97n];  II319e,  374m-5a',  lY {16a)  82m, 
[116-124m,  Sr.  188e-195m],  126e,  7e,  133me,  175e-6,  189a,  197m~8m; 
pl.  ißeränberungeu  IV 51m,  81a,  115m,ell,  189am  (-^ö-^.)  II  3iif. 
(für  sg.  nnb  pl. ,  auc^  für  55ariation*)  [fftün blicke  SSeränberung  ift  ein 
bef.  @tü(f  I;ierna(^] ;  abf)ängig  f.  ©nfl.,  [53eftimmung]  lY208a,  f.  Colum- 
bus |  it»ae  auf  fie  (Sinflnjj  I;at,  iüoijcn  fie  abl^ängig  ift  [tgL  Urfad^; 
äRonb,  @onne]  lY  115e,  17 5e-6:  ni^t  Sem^eratur,  nic^t  öom  S-Sec^fel 
lY  176a,  7a,  189a  :|  ©ntbedung,  ®efrf;.  IVöOm*,  172a  \  jär^rli^e  IV 
80m\\  {115e),  175e-6,  6e  (iDOöDU  abr;ängig),  182e;  nac^  mittt.  3al)xcQ- 
[täuben,  nac^  SabreSseiten  IV115e:|  feine  35.  lY  176m',  mit  ber  Sänge 
nnb  33eftimmung  ber  2.  burc^  fie  11317m,  321am-  35erl;ältni^  ber 
(S^tDingnugen  ber  äJiagnetnobel  jur  iß.  lY  197in-8m  (8am)]  99?a3.-inntm 
n.  (ober)  mn.  IV  81a,  131mll ;  mit  ben  9}?eribianen  11321a;  monatliche 
IV81am,113m;  3)2onbtag  f.  tägrid;e;  nä^tlid;e,  in  ber  5J^ad;t  lY (190a); 
öon  mO  in  mSB  IV(53e);  beim  5RcrbIic^t  (auc^  ©torung)  IV  189m, 
207e-(Sa  II  je^njä^rige  ^eriobe  [f.  aud;  m\v,  aüg.]  lY  7 5am  [81-82a], 
130e-lm  (173e),  7am,  199e-200a  [647m-8m]:  3uiamment;ang  mit  ben 
©onnenflecfen,  Urfad;  bie  @onne  [f.  auc^  magn.  S5evänb.]  lY  177am, 
[647e-8m,  e-9mj;  Y(lle-12a);  ber  tagt.  3}.  IV15im  J^eriobifc^e  [:^  [cculare] 
IlUöm;  IV74a,  75a,  130e-la  (llSe)  -j]  feculare  [4:  ^ericbe,  ^>eriob.; 
a.  Linien  o^ne  2Ibm.]  l[188e-9m];  IV (131m)  6e,  [141];  @ti3rungen  IV 
115e,  t  ftü übliche  ift  ein  bef.  ©tiicf  Inevnac^  j  täg(id;e  [i^  ftünbl.]  (ancb: 
tt)äl;venb  einee  SD^onbtage«)  IV  75a,  80m,  (120e,  131a,m),  172a,  6me, 
21.  ».  J&umboltt,  J?ogmc«.    V.  46 


722  ißeränb.  b.  magn,  2lbtr>.  %  —  ftünbL  beraub,  b.  ^bn?.  9Ro 

(^199am\\,e):  iDoton  öbl;ängig  l\176me,  3el;nia^vige  ^eviobe  lV(i5iam)"[ 
beim  magn,  UiigeiDitter  W [197 -8m]  7am:  o^ne  iß.  IV  197ni,  e-(Sa; 
n^t  ofjne  35.  lV197wie;  «Ber^ältuiB  lY  198am  :\  Urfa^  [ügl.  ©iiifluB 
u.  ©lieber,  f.  ftünbL  SSevänb.]  IV5im,  S3erfc^iebenl)eit  l\  115e,  Senbe- 
^erioben  lVi76o 

ttt  ftünblic^e  ißeränbcrung  bev  magnet.  Slbtticidiiing   (b.  1% 
SSevänb.  naä}  ben  ober  burd^  bie  Sage«-  u.  5Rac^tftimben  IV  115e)  [awä) 
beraub,  ber  fiihibl.  mxü,,  ftünbl.  iBaviation  IV  118a]  (=  [tiinbl.  S)ecli* 
natiou,  :|:  tägliche  SSevänb.)  [ijgl.  SJiagnetnabel:  ftüublic^]  I189e-190a,bm, 
6me,  213m;  11322a;  IVöOm,   80m,  104me,   113m,  5e  [116-124m, 
2t.  189-195m],  [122  übevaE  auf  ber  (Srbe],   176me,  183a!l,  5-6'm  (8e), 
198a,  9am,  208a;   pl.  iBeränberungen  IV  117a,  120m  ||  Jiiföljc  (äiim 
sing.):  abfjängig  f.  (Siiifl. ,  Slbnal^me  ber  SS.  IV120e;  gegen  ben  Stquator: 
gro^e  (Som^Iicaticn  W  119me,  193am\^ioha6}tunQcn  (ftiinblic^e)  [a. 
magn.   Ungenjitter]    IVllTe,  8m,  9am  [120m-2a,  21.  190-2a],   123a, 
189a,  me,  191me;  früf^ere  IViPO;  [@ef(^.]  W  [120m-l]  193e-4a,  8me; 
Sichtig!.  IVi24m  f  SSeiuegung   (ber  ä^agnetuubcl;   f.  aud)  *i0Jagu.) 
[f.  näc^ttic^,  bier;  0\t,   2Beft]   lY  [116m-9]  121e-2a,  2a  (9?ic^tiing) ,  e 
(ftünblic^e) :  fein  ^unft  auf  ber  (Srbe,  in  njeld^em  bie  D^abel  otine  ftiinbl. 
S3ett?.  tt)äre  IV 122  :]  Sur»e  j.  Sinie;  S)avfteüung  l\190m,  le  |  njaS  bar* 
aufßinfüiB  I;at,  (äimmtung  barauf ,  »eöon  abl^ängig  [9brbli^t  f.  2l6tt).] 
IV  118m,  9a,  J(76me,  195a:   «Sonne  [f.  lOjä^r.  ^eriobe]   IV  118a;  nid;t 
Sem^jeratur  ober  Särme  IV  192me  :|   ßntbetfung  IV  {60m,  64m)  79m, 
115m,  120m;  (grfc^einungen  IVi22e  |  @ang,  ißerlauf  [f.  SD^ignctnabel 
unb   I;ier:    2iquator,   beibe   ^albfugeln,   ijier,    njeftlic^]:    entgegengefet^ter 
f.  @egen[a^:|  ©egenfat^  f.  .^albfugeln,  fiibl.  ^albfugel  (2nial);  [©efc^id^te] 
IV117e  [120m-l],  172a,  188e-9a',  ®e[et5(e)  IV  192a,  3a  J  beibe  ^alh^ 
!ugeln  [f.  öerj.  nörbt.,  fübl.]:  Bi^i^^^  ©egenben  ober  Drte  (in  ber  fübl. 
magn.  §.) ,  in  benen  bie  ftünbl.  33.  an  ben  (Srfd^ein.  beiber  §.  2;i;eil  nimmt 
[=  entgegengefet^ter  ©ang,  St.  Helena]  IV[<S4e;  122e\\-4m,  2t.  194m^5m], 
177e,  195a,m  (Ur)ad^)T[in  Sl^eilen  beö  3a^rS,  3al;ree^ärften]  IVi2ie-2a, 
3,  4a,m;  nac^  ben  3al;re^seiten  W  191am,  4a,  5all,  9e  :|  ^enntui^  [f.  I)|). 
®e[d^.]  IVi2ia,  188e;  [nad^  Sänbern,  ©egenben]  lN199am',  2tnic,  Suvüe 
ber  ft.  2tbn3.  IVi94me;  ä)ZangeI  IVi22  (nirgenb)  j  2)Jajimum,  Sü^in. 
(u.  pl.  -a)  IVllGe,  8e,  9m,  190m-2a,  me,  3a,  8e:  giüei  IVi2ie,  192e', 
brei  IV191e;  1'*«,  2«^«  l\  117e,  190e-lm;  ^anpt-m.  IV  118a,   !Ieine§ 
IViPOe;  oftl.,  n?efll.  {auä}  ^-a)  IVll8e,  12le;  ©c^UJanfungen  IV  192m, 
fecunbäreg  IV192a,  öerfrür;t  IVl92am  :|  nad^,  in  äJZonaten  IVi2ie-2a, 
3,  192m,  3am,  4a;  2)2onb  alö  Urfac^  lY648me,  9am  ||  nac^tlid^e  (bei 
maä^x)  IV190m,e,  Ime,  8e  |  näc^tl.  SSettjegung   (ber  aJJagnetnabel)  IV 
li6e-7(7a),  191e,  2me;  n.  ^erioDe  IV  116e-7 ,  194e  :||  in  ber  nörb* 
liefen  magn.  ^albfugel  [f.  fübL]  IV [116-9,  2t.  189-193m  (4fad^e  ißen?.)], 


ftünbl.  ^eränb.  b.  maguet.  2lbm.  ??c  —  magnet.  Äquator  Qnt  723 

122a,  190e  |:  in  ben  mittleren  Sßveiten  IV[116-8a,  ST.  189-192]  121m, 
3a:  attg.  ®ang  l\  191-2a',  Zi)\>u^  IV  194m,e "[  in  ^oben  nörbl.  S3veiten 
(toc  tüenig  9iege(mä^ig!eit)  l\118m-9m,  192e-3a:  Xxjpu^  IV  194a  || 
[an  Orten]  IVllTme,  189me,  191-2a{lam),  Sam-,  SBeiv.  ber  STJagnet^ 
nabel  nac^  Ofien  (öon  S-O),  öftlic^e  l\116e\\-7a,  121m,  2a,  3a,m,  4a 
(äußerfte),  WOrne]  ^eriobe(n)  [f.  näc^tlid;,  2:ag,  Ü6ergang,  n^eftl]  IV 
iiPwe,  i2ie,  290me,  2a,  3a;  [^er|.]  IVllSm,  120me;  Ouantitat  IV 
119m,  120e  (2a),  6e-7a  (208a)  I  ÜfcgelmäBigfeit,  i-üi^e  IVllSe,  191e, 
2w,3m:  2)2angel  ber  ^.  [=  Unreg.]  \Y118m,9am:\  9ee|ultat(e)  IV 
[190-2a]  3e,  üeu^e  IV191e;  (Stanb  ber  @onne  \\122a,  3a,m  1|  in  ber 
fiib(id;en  magn.  §al6!iigel  [a.  Sa^,  St.  Helena,  Hobarton,  Singapore] 
IV[119e-124a,  5t.  193m-4m]  122m,  186m:  SQ^ohh,  [Y120e-1, 193e-4a\ 
in  mittl.  ^Breiten  IV  123m:  @ang  lY  193e-4a',  entgegengefetjter  @ang  W 
121m,  2a,  3e-4a;  X\)^n&  IV  194m  :|  ©egenfa^,  entgegengef.  @ang 
[=  St.  Helena]  l\  121m,  3,  186m ,  194m-5a ,  am-,  [®efd).]  l\120m-l, 
IBergl.  J?on  Toronto  mit  Hobarton  YV  121m-2a  .||  2;ageci-^evicbe  IV 
116me,lm]  na6)  Sageejeiten  (mit  ©tnnbcn)  IVi59a,  193e-4all,  me  J 
STij^^uS  IV122e,  3m,e,  194a,mll,e,  5a]  S^^en  IV123e-4a  J  Übergang 
(Söenbnng)  (ber  ^e\v.  öon  SS-D,  0-2B)  IV  117m,  122m:  Übergange- 
^eriobe(n)  IVi25e,  193am:|  Unregerma^igfeit(en),  u-^ige  l\{118m,  9am), 
190mll,5am;  Ur[ac^  ].  Sinftu^,  ÜJerlanf  f.  ©ang ;  S5ern?ic!Inng  IVliPme, 
193am\  bierfad^e  SSetvegung  (Di er  SBenjegnngen  IVll7e,  189e)  (bnrc^ 
bie  ^ageö-  u.  S^^aWunben)  IV  [116-9,  2t.  189-193m]  121e-2a,  3,  4a, 
175e-6a,  189e-190a,  le,  2me  :j  Sed)felftnnben  iyi86m  \\  bier  SBenbe* 
fünfte  lY117e-8a  {  23enbeftnnbe(n)  IV118e-9a.  122a,  189a.  190me, 
le,  3e-4a:  frütjere  S3ecb.  IV 190;  cftl.,  ireftl.  IV  122a;  @c^n?anfiingen 
IV  192m;  UnregetmäB.  n^l93am,4e  J  Söenbnng  f.  Übergang  :||  53en.\ 
nad)  äöeft  (öon  0-2B;  and^  an§  O  nnb  2B  gemifc^t);  nuftlic^e  53en?., 
®ang  (ber  2)lagnetnabel)  [ügT.  m\t\.  m\v.]  lY  116me,  8e,  9m,  121m, 
2a,  3am,  189me  (33elege),  e,  190e-la,e:  fleine  53en>.  nad^  Seft  IV116e, 
7a,m  ,  me  J  iijeftlic^e  ^ericbe  IV  117m 

t  magnetift^er  Äquator  (=  $^inie  ol^ne  Steigung,  wo  bie  9^.  =  0  ift: 
IV4Sa,  68a,  84a,  88a,  98e,  100a,e',  auä)  tquatorial-dnrüe  IV  lOOe) 
[a.  blniami[d;er  2tq.]  1 190a  [m-2m],  3me,  4a,  429m,  431e,  2ell ,  3e; 
II373e-4a,  5e-6a;  lY  48a,  63ell,  68am  [84a],e ,  [100-3a,  ST.  183-4] 
100a,  116am,  123e ,  184m\\  ||  3uf.:  in  Afrika  [ög(.  tnoten] :  im  Snnern 
[Y102e]  im  i>ft(.  IV102me,  I84e  :|  auf  ibm  bleiben  [=  folgen]  II375e-6a, 
[S)efin.]  IV  154m;  burc^fd^ueiben  [togt.  Ogecgr.  Stq.]  IV88a,89e,  101a; 
(Sntfernung  tom  IV  193m,  ibm  folgen  [=  bleiben]  IV200ß-la;  gegen  ben 
geogr.  2(q.  (©nrd^frengnng ,  9^ät;e,  Sage  gegen  beibe)  [i?gt.  knoten]  II 
375e;  IV100a,m,e,  Ime,  2e,  122m,  3e,  4a,  184e;  ©eftalt  IV  100a 
(-SBeränb.),  (102a);  im  inbifd;en  2trc[)i^el.  IV102am  |  Sntenf  i tat  (unter 


724  magnetifd^er  Äquator  ^nt  —  magnetif($e  Qntenfität :  goci  © 

i^m)  IV  188e,  i<S4m:  aU  ©nt)eit  lY 89e,  f (einer  [f.  ü6v.  b^nani.  2tq.] 
IV  92m,  teinabe  fd;lrä^fte  lV123e,  bcn  U}m  an  n?ac^fenb  l\  88am  :\ 
Äarte  lY  lOOam,  Ime,  183e  ||  Änotai  (b.  ^.  2)nvd^f^netbiing  mit  bem 
geogr.  STq.):  pL  IV  iOim  (stvei),  2a;  sg.  (*)  IVlOSe:  afvüanifc^er*  IV 
[100]  183e:  fecnkre  S3en).  ober  35eränb.  lY  100 ,  3am(m)  :\  atlantifc^ei* 
lY  lOlm.e',  ^eiregung  lY  103m,  187a:  fecnlare  SBeränb.  ober  SBen?.  IV 
103am,  8e  :|  in  ber  ©übfee*  lYlOlm,  184e  ||  fein  größter  Ärei^  IV  102a; 
$?age  [:^  Sauf]  IV76m,  88a,  [100-3a]  100a,  lall,  120m  (iel;r  norbl.), 
134e-5a  (nod^  mel;r  ju  beftimmen);  Sauf,  Verlauf  [ij:  Sage]  IV102e;  in 
Peru  [4:  ©übam.]  lY 68am,  88a,  89e,  101a,  183e-4m;  ^unft  lY68am 
(u.  SSejiebung  anf  i^n),  conöejer  ©(Reitet  IVlOle;  in  ©übaniev.  [tgt. 
Quoten,  Peru]  lY  102e-3a,  172me',  Xl)di  lVl02m,  2:i;ei(e  IV  184m; 
öoni  magnet.  Stq.  on  IV  63e ,  98e 

fmagnetif^e  ^ntcnfitiit  [=  3«agnet-3nt. ;  Sut.  ber  ^raft,  ,^iäfte 

(f.  @Iieb  n.  magn.  Ar.);  ber  @rb!raft  (f.  magn.  (g.);  ber  niagn.  (Srb^ 

!raft  IV 57a,  67e,  71a,  84m;   öfter  =   (Srbfraft;  —  oft  =  3}?agnetfraft; 

Snt.  ber  2J?.  IV  68a,  103e,  132m;  =  3nt.  be§  äTJagneti^mu«]  I52e,  187e 

{192m-4a],  3a,m,  5m,  205e,  432mll ,  3e,  4a;  Ilölöme;  IViöa,  48a, 

57a,  58e  [®efin.],  60e,  62m,  63e,  64a,  73e,  [85m-98,  51  178-183m] 

85m,  110a,  142a ,  185-6m ,  212a ;   pl.  3nten[itäten  O  1435m,  IV 

178e  II  3nfa^c:  Slbnal^me  (nimmt  ab,  Verringert)  [a.  ßii"«^;»'^]  1197m 

(433all);  lY 88e  (94m!l),  95a,e,  96a:  bei  (Srbbeben  lYlWam,  auf  §i3^en 

[f.  übr.  @l]  lY  [1107n-2a];  beim   S^Jorblid^t   IV147e,  208a,m;   feculave 

IV9<SmeT39eoba^tnngen  IV6ia,  63ell ,  64a,  93e,  94e-95a,  98me, 

Ulm  (171ra),  180m II,  e-1,  e-2a,  (5a;  ^8-33eob.  (*)  lY 67me,  68m,  70m, 

86e,  102e-3all,  llOm:  bie  erften  i^eröffentlic^ten   lY  86e-87a,   %iiUe  IV 

89a'^,  iserloren  IV71e*;  fpäte  SSerbffentlirf;ung  (33e!anntma^ung)  IVöiaw, 

S6?n,e|33e[timmnng  [ögl  9«effung,  @cale]   IV ö2am,  67a,  74m:  [in 

3ar;Ien]  (f.  ®ca(e)  IVl78eO,9me,  iSOallm,  [180e-l  vieler  Örtlic^feitcn 

in  ©iibamer.   u.   (Suro^a] ,  2m ,  4m ,  9me ;  1,0 :   IV  68am ,  74m ,  89e  J 

Surve  [=  ^p,  Sinie]  (f.  größte,  fd^träc^fte):  gleid^er  Snt.  IV  184m:  pl. 

(-en)  IV  66a,  87a  :|  biefelbe!   lY 86a  \  xoa§  (Sinfluß  barauf  ^at,   (Sin* 

tüirtung  [f.  @onne]  lY  181e:  ©ebirge  IV  182a,  ®ebirg«arten  IV  181m; 

9Zorblid^t  IV  147e,  205am;   nic^t  £em|)eratur  IV  177a  :|   (Sin^eit  für  bic 

3nt.  [ijgt.  @caten]  IVS9e-90a  (unter  bem  m.  tquator),  172e-5a  |  dnU 

bedtung  (fte  jn  meffeu)  [f.  §c^en]  lY  60e-61m  [85m-87a]:  \päk  lY 57a, 

71a,  85me,  UOam,  3e  :|  im  Innern  ber  (Srbe  f.  2:iefe  ||  4  ^oci  ber 

gri^Bten  (größter)  Snt.,   be§  2)ky.  ber  3nt.   [=  fünfte]    lY  [87 -88a  (6ef. 

nörblid^e)],   178am,  195a;    sg.   ^ocu«  (*)   [f.   amerif.,   afiat.,   canab., 

fibirif^er]  |:  bie  2  nörblid;en   IV[57-SSa]:  Sntenfität  IV  90e,  91a;  ber 

nörbüd^e*  IV  57m, e ,  88e ;  ber  |^är!ere  u.   fc^n^äc^ere*  IV87e-88a,  89a, 

90e-91m  ]  bie  2  füblic^en  IV<S9am,  91a,  178m-9a  (9a):  3nteuf.  IV9iam, 


inagnetifc^e  Qntenfität:  goci  6  —  ^imfte  ^      725 

179-,  mific^ere  Sage  \\89am,  178m-9a  {9a);  bev  ftävfeve*  IV Pia,  179me, 
ISOam;  bev  f(^irärf)eve*  IV  91a,  179e  ||  [tiiiiblirf;ev  ®ang  IV 98a,  gemeffeii 
f.  meffeir,  [@ef^i(f)te]  11374a;  IVo7a  [60e-62a],  62am,  63e-64a,  66e, 
67a,  me\\-68,  71a,  72a,  73e,  74am  [85m~87a],  178a;  g(eicf>e  f.  l?mien, 
(yiivi)e(n)  II  größte  ober  ftärtfte  [[.  ^cct,  ^:|3iin!te;  tgf.  [d;iräcf)ftej  IV73ell : 
Siute  IV  87m,  178e;  (S^cc^e,  Sabre^seit  IVSOe,  132m,  176e-7a,  200a, 
648a;  Ylle-12a,  122a,m  :||  in  ber  ^öhe  (mit  ber  §.,  (Sinfluß  bev  §.)/ 
auf  ^ebeii  IViiOam,  im,  2e  |:  mMiat)me  (fic^re)  IV[94-9ö,  2{.  iS0m-2m] 
9do,  180e-lm\  ot)  bie  3nt.  6einevf6av  abnimmt,  ber  ©nflii^  [c^mer  3U 
kftimmeu  ii.  iiufi^er  W  [93m-9ia\  llOam,  le;  2I6n.  Bei  5teroftaten  cb. 
2iiftfatn-teu  IV  94m,  it.  bei  Stevcfi.  ii.  in  fveiev  2nft  IV  [95m-96]  182m; 
bfeibt  biefelbe!  IV95e,  in  freier  Snft  l\95e-96;  n-nbevfpvec^cnbe ,  [c^tran- 
fenbe  Diefultate  lY  181  :\  ßunabme!  IV95am,  181am,  2nm  :||  IJjoriscn*» 
täte  IV  64a  (76m),  99a,  lllm,e,  138a,  147a,  201a,  8am  \  ^cviscntal- 
Snt.  IV180e,  2am(5m,e);  V(121a):  gvcBcve  IV  i<S5e-6m  (6a)  ||  ^avte 
lY  179e-180a]  -^g-f.  IV63e,  64a  (66a)  :|  fpätc  tenntni^  [f.  ©ntbccfung] 
\Y85me,  178a;  !feinfte  [=  fc^n^äc^fte]  IV 92a  ||  ^vaft  IV  iSOe-ia  |: 
Sntenf.  ber  ^.  [ügt.  *Ävaft]  1192m,  5m,  213m,  432m!l ,  3e;  IV  i6a, 
62m,  73e,  113e;  ^raft-3nt.  1 340m  J  ^raftöevänbb.  IV 90m,  iBert)äItmB 
bev  Gräfte  [i?gl  <BcaU]  lY 89e-90m  (uad)  toevf(f)iebnen  2)?et^oben  beftimmt)  || 
in  i'änbern  [ögl.  55eftimm.]  IV  182a  |  Linien  gleirf;ev  Snt.  ober  S'vbfvaft 
[=  ^nrüen,  =  ifcb^namifc^e]  IV  (66a),  [84m],  87a:  2)arfiennng  IV74am; 
ftärteve,  fc^irä^eve  IV87a:|  maa^  IV73e  ||  2}Zojimnm  [f.  ^oct,  fünfte] 
1435a;  IV55e  (91e);  dJtaic.  n.  iO^inimnm  IV  98a,  103e-4a,  138a,  182e- 
3a,  5m,  6a;  pl.  SRajima  IV 85a,  57am,  89a,m  (tiev),  178m;  2Raj.  n. 
mmma.  IV92eJ:  (sg.)  §an^?t-9??aj:.  u.  §-2}iin.  IV97e,  I86a,e;  idd  baS 
m.  liegt  IV  88m;  fecnnbäve§  Tla^.  nnb  (ober)  3)?in.  IV97e,  186e  :|| 
meffen  IV201e,  gemeffen  IV96e  |  iDUffnng  11322a,  374a,  515me; 
IV  57a  i^p'dt  entbecft),  85m,  89e,  103e  (mt),  (172am);  pl.  -en  IV  173a, 
^§-m-m  lY94e  \\  ailinimuni  [a.  2)^ay.]  1435a;  IVö5e,  88e,  172ell; 
mittlere  lV80ra,  hmä)  @c^tt)ingnngen  einer  9?abel  f.  2)?agnctnabel'  @; 
Den  Orten  n.  Örtlic^feiten  [f.  53eft.]  lY 67 e-68m  (iBevgl.  siuifc^en  [=  relatitoe]), 
180e-l,6am;  [^evfonen]  11374a;  IV 95a,  96e-97a;  ^ol  IV  177e  ||  bier 
fünfte  obev  ^cci  [f.  auc^  i^oci]  größter  Snt.  (ober  ber  9}?aj:ima,  beS 
max. ;  (Srb^nnfte)  IV 58e ,  84a  [84m] ,  85a  [87-88a] ;  sg.  ^nnft  (*)  IV 73e: 
Slbftanb  ton  einanber  IV9iam;  gmei  in  jeber  §emi[^bäve  (ein  ftävfever  n. 
ein  fc^U'»äd;evev)  IVS4e,  87 am  \  Sntenfität:  S3eftimmnng  n.  S>evl^äItniO  ju 
einanber  IV[90e-9im,  ST.  178-180a],  toerfd;iebene  IV93m:j  Sage  IV 
[87-89in]  9tme;  nörbfid^e  IVi7§a,  bie  2  in  ber  nörbl.  §emif^>f)äre  IV 
87m-88a;  fcbtr^äcberer  f.  .N^eniii:^lHive  |  @tär!e  IV84e  (ungleid)e),  91am; 
ftärferer  f.  §emii>bäve  :|  füblicbe  IVi7<Sa,  nn[id;ere  $!age  ber  2  ^cci  ber 
fiibl.  §alb!ngel  \Y  89am;  Verbal tni^  jn  einanber   IV9iam;  [ie  gelberen 


726  tnagnetifd^e  Qntenfität:  ^iin!te  2ß  —  3 

einer  tüeftl.  §emi[^l)ave  an  lY 91me,  179e-180a  \\  Stebuctionen  IV68ra; 
9Jeife(n)  lV67o,  68a;  retatiüe  (b.  ^.  bevgleic^enbe,  ißergleic^img  smifc^en 
Di-ten)  lY67e-68m,  9ii(^tmig  IV 85m  |  itod  ©calen  lY172m-3a,  9a; 
bie  abfühlte  @cale  lY  [89e-90m],  90m  (ijov3n3ieI)n) ,  97e,  98m,  179m; 
bie  relative  <Bc.  (auf  ben  niagn.  Stquator  bejogen)  IV  [<S9e-90m] ;  bie  rcl. 
u.  abfohlte  IV 90e-9im,  92am,  180am:|  [@^viften]  IV71a,  77m,  llle- 
2a,176e||.  \ä)\vaä}t  ]Y 84e  (3one  f-er),  180a J  fc^n^ac^fte  [=  üeinfte]: 
Surt>e  f^njäc^fter  3nt.  [=  Sinie,  =  bpam.  Stquator]  lY  48a ,  92am,e, 
102m  ((Snvöe  i)om  ÜJJiu.  bev  Slotalf laf t) ,  177m;  Sinie  [=  Surbe]  fc^njäcfjfter 
3nt.  lY [8ime  (iffieüenlinie ,  =  b^nani.  tq.)]/  177me:  biirc^fc^neiben  IV 
177e;  ^:i3iin!te  IV  68m,  195am',  S5err;ältni^  gur  ftärtften  lV92e.  I80am', 
3cnen  ob.  9iegioneu  \Y92am,  190a  ||  (Sc^mantunijen  IV(95me);  (Sinftu^ 
ber  ®onne  lY  80e-81a,  90m,  132am,  176e-7a,  200a,  648a;  Viie-i2a, 
122a,m ;  ftädfle  f.  Qx'ö^tt ;  @töriing(en)  IV  94ra ,  147e  (bnvd^  ^lovblid^t), 
181e  (Uvfac^);  -^g-SabeUcn  IV  68m,  -^g-Stafehi  I455me;  nac^  £age§* 
feiten  lY  185e-6m  |  in  bev  2:iefe  (im  Snnern  ber  @vbe):  ch  fie  bemevtbav 
Snnimmt  lY  [93m-94a]  180vie\  totalt  [=  tot.  traft,  Sotaüraft;  tot. 
(grb!vaft]  lV97a,  147a,e  (^ICnialjme),  201a,e;  2;otaI-3nt.  IV  138a,  186e:| 
Untevfc^iebe  IV (Söam  1  55a riation  [=  l)p.  ißeräuberung]  IV97e;  pl.  -en 
IV 72a,  96e;  V(121a);  tariirt  IV  184ra  :|  ijeränberlit^e  IV6im  ||— 
SöcriinÖcning  ber  Snt.  [=  Variation;  biefe  ^ier  mit  °]  (a.  äßenbeVunfte) 
I  [195-7,  2r.  432m-5m]  432e,  4a,e;  III  45m;  IV  iöa  {61m),  [96e-8, 
5r.  182m-3m],  172am,  185-6m',  pl.  S5eränberungen  (*)  IV  72a,  93e; 
V123a||:  jäl^rlic^e  IV073e,  95am  (Sinter  n.  ©ommer),  176e;  V122a,m; 
Veriobifc^e  IV74a,  130e-la  \  feculare  IV^P^e,  176e:  5l(:niar;me IV9<5we, 
erft  auf  iüenige  53eobb.  gcgrünbet  IV95me,  in  !ünftigen  Sabi"f;iinberteu  IV 
{90m)  'T  [t  ünbli  (^ e  IV93e  [96e-98 ,  ?t.  182m-3a] ,  096e ,  96e-97a,  097a, 
103e-4a,  well,  132 am ,  185-6a;  V(12la):  «Seobb.  in  Toronto  u.  Hobarton 
IV  [97-98a] ,  186e  (ftärfeve  Sut.  in  unfevm  SBinter ,  n^egeu  ber  (gönnen* 
näbc  IV97-9§allm);  (Sntbecfung  \Y 96e-97a  :\  täglid^e  IV182e;  Urfac^ 
IVÖSm  (nic^t  2;em)>eratur,  fonbern  9fiäl)e  ber  @onne),  147a  (S'^ovblid^t) ; 
berfc^iebne  IV(88e),  äßinter  u.  «Sommer  f.  jafjrlic^e  — 1|  SSergleic^ung 
f.  relatiöe  |  S^er^ähni^  [f,  Gräfte]  I435mO,  IV92e;  -^g-SSerb.  IV89e-90a:l 
berfc^iebne  IV  45a,  '^S-S5erfd;iebenbeit  IV60e-6im  (entbecft);  '^e-5Berfnc^e 
IV66e;  SSevt^eihmg  IVS7,90w,179e  ||  SJenbe^nnfte  (ber  S5eranberung) 
IVS0dl-5ia,97e:  i)ier  IV97e,  98a;  ^mei  IV97c  J  SBenbeftunben  V  123a  || 
trid^tig,  SBi(^tig!eitIV85m(iu-fte8  ©(erneut),  95am,  108e-9a;  [ju  öerfd;iebnen 
3eiteu]  IV  173a  ||  Bunabme  (Sßerme^rnug,  nimmt  ju)  [f.  Srbe]  I[i95e-4a] 
432m;  IV(ö5e)  93a,  95am;  '^8-3uu.  IV  149a:  am  STbenb  lY  185e-6m; 
3un.  unb  5t6nar;me  IV(l27e,  178e)  183a,  199e;  große  IV  181am,  feine  IV 
180e,  gegen  ben  2)?orgen  lY  185e-6m,  ftiinblic^e  IV9Ge-97a;  uugleii^e  öcm 
magn.Slquator  ab  gegen  bie  2??agnet|3oIe  IV  [5S-(S9a]  178m  J^uue^meube  IV  Ö5e 


magitetifcf;e  Steigung  U§>  ^  727 

t  magnetifd^e  ^Zcigiing  [b.  l).  feii!red^te  cber  berticale;  bgl.  *9^eigung] 
i^p.  =  SncHnation,  =  Ü^eiguug  ber  älJaguetnabel)  I187ell  [190m-2m\\], 
öra,  213e  (432a,e);  IV(iöa)  4Sa,  61e  {72am,  85m),  [98e-114m,  %. 
183m-8],  nie  {U2a),  2i2a ;  V  [120-3m];  pl.  Neigungen  (burd;  *  bej.) 
IV 72m,  188m  ||  3iifayc  [tSJevaiiberitug  ift  eineef.  ©tücf  l)iernad;]  |:  516* 
na^nie  (55erniinberung)  [f.  o§i3(ien]  lV107e(110e,  U),187a:  bei  (Srb* 
beben  lVii5-4a;  jä^vlic^e  \\107e,  Sme-,  beim  S^crblid;!  lV(147e),  5Ib- 
u.  3"!^^^^"^^  V121e:|  Stmi^enbinig ,  9^ittjeu  [.  ^Breite,  ü^äiige  |  33 e o b a d^? 
tuiigen  l\61e,  72am,  86e-87a  (102e-3all),  4a,  7m-110a,  I84m,  5m, 
201a;  \120m,  1-3;  sg.  -img  (O)  IVlOTam:  corre[|3cnbiveiibe  IV188am* 
fehlen  l\{100e-la),  Wctljo'ot  IV  188am^',  ftünblic^e  V  121e,  2m  J  öc- 
ftimmuug  iy62am,  74m,  204m:  mitkl,  SJiet^oben  IV107e;  in  BaMen 
(Kraben)  IV 72m,  89a,  99e,  llOe-lm,  3-4a,  124a,  172e-3a,  183m,  e-4m, 
7e-8a  :|  Sßveite  babuv^  beftimnU  II321e-2a,  IV:Z7im  |  durijen  [=  ^p. 
Linien]  IV  72m:  gleicher  3^.  II372e  (ivobcn  abl^ängig),  IV  (66a);  (lum 
o^ne  9^.  IV  45a,  68a  :|  \va§  (ginfliiß  auf  [le  f;at,  (Sinnjirfiing  [f.  örbb., 
§i3r;en,  Siefe]  IV[nO-4a]  liOam,  Im,  2me,  207me  (9^orbIi(^t);  ©ntbedung 
(]ie  jn  nieffen)  IV5öe-57a  (f^ätere),  57a  j  (Sibbeben:  mmhme  IVii5-4a; 
(giuh)irfiing  IV  [ii5-47nj  188me  :|  gemeffen  IV  5öe-57a,  geringe  IV  89a; 
[©efc^ic^te]  11375a;  IV5öe-57a,  61e,  62am,  72am ,  74am,  103e-4a 
[7m-liOa],  2a;  gleiche  [[.  Linien,  duvten]  IV (76m)  |  =  90"  (@vab): 
=  magn.  ^ole  IV45a,  58e,  84a,  88m;  2  ^imfte  IV85a  J  ^üf^en  ((gin* 
f(uB,  9L  auf  §0  IV[iiO-2a]:  STbnatjme  IViiOm-2  (le),  Bravais  IV 
lllm-2a,  Humboldt  IV 3iOe-iw,  uufi^reS  ^tefultat  IVllle;  3unal^mc 
IViila,e,2am:|  -^S-^arte  IV61e  (66a,  76m),  [in  Sanbern]  \Y  183m, 
Sänge  babuvd^  beftimmt  IV55am  ||  Linien  [§).>.  =  (Suröen]  IV203e: 
f^ortfc^reiten  IV (72m);  2.  gleicher  ^l.  [=  ifü!(inild;e]  I193ra,  S40m;  IV 
74am  (Sarfteünng) ,  [84m,  98e-99a]  \  üünic  ebne  ^.  M90e  (432e);  IV 
68m,  lOOe,  122e:  =  magn.  tqimtor  IV(4Sa,  68a)  :||  2JJajimnm,  2)^in. 
IV187all:  §an^t-2)Z.  V121e,  2m,  e-5a;  [ecnnbäve§  V122a,m,  3a;  ßeit 
Y  121m-3m  (2e,  3m)  ||  meffen  [.  (Sntbecfnng,  gemeffen;  ncrbtic^e  IVlOOm 
(infiibl.  übergebenb);  V121mll,  2a  |  =  nntl  (0)  113756,  IV184e  (faft): 
=  magn.  Siquator  IV  84a,  88a;  g^iiü-üünien  IV201e:I  ^ui^tn  f.  Sin-» 
hjenbiing;  o^ne  [=  nuU]  f.  2inie,  Snröe;  eineg  Ortö  [[.  hp,  53eftimmung] 
lV143e;  [^erfonen]  IV 58m,  61e,  107me,  8a,  9m,e:  [®lärfe]  11515m, 
(Störung  IV(147e  bnrc^  9^orbIid;t),  [übliche  [f.  nörbl.]  V122mll  |  in  ber 
Siefe  (in  Sergtuerfen)  IV[li2m-5a,  %.  187e-8m]  8a:  ©nfln^,  cb  fic 
einen  (S.  ausübt  l\  112m-3a;  Humboldt'6  S3eob.  in  Freiberg  lY  112me, 
187e-8ni  :|  nnterirbifc^c  IV112e  |  Uuterfc^ieb  IV  110m,  2e;  -e  IV  107m  J 
ü3ariation  [=  f)p.  ^^evanberung] ;  pl.  -eu  (O)  IV (98a);  Yl05a,  120a: 
jäbrlid^e  IV  109a,  feculare  IVi07a;  Pnblid;e  IV  121e,  V:f2ial|o  ;j 
t  SBeränberung  ift  ein  bef.  (Stücf  biernarf);  \>ernad;r{iffigt  IV61e|ijicr 


728  magnetifc^e  9^eigung  3.Ö  —  inaäuetiic^e  Uiigeiüitter  3)1 

SBcnbe^mifte  (ber  33eianb.)  IV  98a;  -ftimbni  (ber  ^evaiib.)  Y i22e-5a,  3a 
(toiev)  :|  Sid;tig!eit,  Juirf;tig  lY61e,  98e-99a,  108e-9a  |  3iinal)mc 
[a.  5tlntal)me]  IV73e,  194a:  auf  §c^en  lV(llla)e,  2am;  2mm  bev  3. 
öom  niaguet.  Stqiiator  5u  ben  maguet.  ^c(en  l\  98e-99a 

tt  SJeväitbevung  ber  magiietif^en  yjcigung  (=  S5aviatiou;  bc(^ 
^icr  imtev  ^  emgeflcd;teii)  [tgl.  mmljme,  3im.]  11145m;  IV(i6a)98ali 
[103e-4a],  9m,  128a;  V  [i20-5m];  9^eigiingö-iBeranb.  IV  104a;  pl.  S5ev* 
öubennigen  (*)  IV103e||:  [(Sutbedung  ii.  @eid;.]  lVi05e-4a;  jäbvlic^e 
IViO(Se-9a*,m,  186e;  nicnatli^e  IV  113m  |  ^eriobe  IVl08am,  -bicität 
IVi05e;  ipevicbifc^e  IV  74a,  i05e-4a,  i50e-ia  :|  ^le^tic^e  IVlUamH 
je  ciliare  [ügl.  mua^nie]  lV[i07-iiOa,  51.  186e-7m  (iiai^  ben  S3eot\  in 
ijevf^ieb.  2^;eileu  ber  (Srbe,  aiic^  in  (Stabten)],  107am,  184m:  im  növbt. 
^fien  IW  109me;  [^eftimmimg]  IV  107e,  .S,  187m;  Mx'd6)n\d)cl\  109a, 
langfame  iyi09am,  in  London  lY  107me,  in  Paris  l\  [107 e-8];  in  ber 
(Sübfee  lY  107m,  9am;  ungleiche  lY  109me,  ißerlricflimg  IV iS7a  :|| 
ftünbli^e  lV97a*,  103e-4a ,  me\\\-5a ,  113m,  oi2lall*,  Oe,  183a  [5-6m], 
6e;  Vi05a,  120[i20-5m  (ijeränb.  @tüd  auS  Sabine's  Ükvf.  beS  4ten 
S3b.  beö  ÄoSmoS,  übevf.  öon  Bufchmann)]:  5Ivt  ber  93eol\  Vi20m,  ia; 
in  ber  nörbt.  §eniii>^äre  V[i2i-2aJ,  in  ber  fiibL  Y[122-3a]',  im  SSergl. 
mit  ber  [tünbl,  S3eränb.  ber  §ori^.  Sntenf.  lY  185-6m  ||  tägliche  [i^  [tiinb* 
lic^e]  lY  185me,  ijerfd^iebne  lV(88e);  Senbe^nnfte,  -ftunben  l  aüg.  9leigiing 

t  magnetif^e  llnQttßitkt  {^p.  =  Störungen  ber  mngn.  31bii)eid)itng; 
aviö)  =■  magn.  (Störungen,  @tcr.  ber  2}?aguetuabel;  =  magn.  @en)itter, 
©türme)  [f.  A.  v.  Humboldt]  I24a,  [185m-6a,  21.  427e-8m]  185me,  6a, 
198e-9m  (9a,m),  208e,  428a,m,  436e-7a;  lY {16m)  48a,  64m,  116a 
[124m-131a,  21.  19om-9],  128m  (e-9a),  130e  [2m-3m],{142a),  198me] 
ßg.  (burc^  *  hq.)  IV  173m  \\  Xnf.:  atbängig  f.  Urfac^,  2tbn?eic^iing  baki 
f.  iBeränb.  ber  2lbn3.,  [2ruf3är)Iung,  iBers.]  lY  196m-7a  (gvoBev),  2(iK^bnic^ 
[=  (Sintvitt]  IV  127a*  (ftarifter)  ||  «8 eob ad; tu ng:  unmcgli(^,  feine  IV 
127 am,  197am,  8e  ]  S3eobad;tungen  IV[125e-6,  21. 196m]  128m,  e-9a,m, 
197m:  2(rt  lY  [12 5e-6]  9a',  gleichseitige  lY  173me,  mä)tt  IV  126me, 
ftünbli(^e  lY  17 3me  ||  tefc^räufte,  geriuge  S3er6veitung  [bgL  Iccale]  IV 
132e-3a;  eintritt  [=  2tuebruc^]  IV  127a*,  [128  9?egelmä^.,  3eit];  (gnbe 
IV  i42e  (9ZorbIid;t) ;  (berfc^iebenartige)  (Srfc^einungen  [ögl.  (g(^ilberung]  IV 
[126e-8]  145a;  ^crt^flanjnug  [tgl.  kfc^räuft]  lY  133am  (§inberniffe); 
[@efd/id;te]  IV[i24m-6]  8e-9a,  142a,  173m,  198me',  ®rei%itig!eit 
IV i52me  (173m),  200am;  ©rabe  ber  ©tärfe  IVi97e;  grofee,  größere 
(heftige,  ftarfe)  IVi27amil,  8m\\  (132e-3a),  196m-7a  (^^erseid^niß),  7a 
[3eit],  7am*  [3)efin.] ,  200m ;  ^änfigfeit  u.  Seltenheit  [a.  2:ageeäeiten] 
lY  130a,e.,  196m-7a\\ ,  e-8a;  mä)  Sa^re§seiten  lY  130am,e',  üeine, 
fteinere  IV  127a,  8ra,  197m  [S)efin.];  [in  ü^änbern]  lY  132me,  200am', 
locale    [i^  k[d;raurte]    lY  132 e-3a',    äJ^aguetnabel    lY  [126e-8a,    21. 


magnetifc^e  Utttjeiintter  )Sl  —  inagnetifd;e  33eränbennig    729 

197m-8m  (3uftänbe  ii.  ^i\\\)],  198e  \  bei  madjt  IV198e:  bänfigev  cb. 
ftavfer  lY  129am,  199am  :|  [9ktur,  Sefeii]  IY126a,e,  9e-130 ,  199me', 
3iifammen^ang  mit  beni  9iorbIid?t  [f.  aiicf)  2tvt.]  I204e  [=  9J.];  IV 
[124e-5]  7a,  142 nie ,  173am,m  {hwxä)  H§  9?.  betrirft);  [an  Orten 
((Stationen)]  l\ [129-130],  132e,  3a,  (173m),  200am  \  ^ericbicitat  IV 
198e;  ^eviobifd;  [i^gl.  regelm.]  }\129e-130m,  e-la:\  p^Nerfcnen]  lY  125me, 
196m,  7m  ||  regelmäßige  2Öiebev!ebr  (fie  finb  eine  ^^eviob.  S5ariaticn) 
IV  129e-130m  \  mc^tlmä^iQUxt  IV  [129e-130] :  beS  (Eintritts  IV  [128, 
%  198me'\-9a]  ||  Üiejultate  (unb  n^aS  man  beobachtete)  lY  [126e-130], 
Diiibe  IV  197a;  [(gd^ilberung  (beS  Hergang«,  ber  (Srf^ein.)]  (i^gl.  (gifc^ein.) 
lY  124me  [6e-8]',  [e^rift]  IV  73a,  Safeln  IV  200m  |  bei  ^age  IV  129m 
(häufiger);  ju  öevfc^iebnen  S^ageejeiten  [a.  IRac^t]  lY  128,  9m  :\  Urfad^, 
tüoöon  [ie  abhängig  [inb  IV i29e,  130m  (i 75m),  198e;  S5erbreitiing, 
verbreitete  [ög(.  govt^fT. ;  befc^ränft,  Iccal]  lY  [132m-3m  (unb  befc^ränfte)],  3am 
(^pinberniii'e),  173m;), 200am;  aüg.  Verlauf  [i^gl.  (gd^ilb.]  lV130am,  3}or^er' 
ivrfünbigung lY  128me:  SScrric^tung,  @inrid;tiing (2trtber53ecb.) IV [i25e-6] ; 
Siebevfebr  f.  regelmäßig;  Sirfungen  lY130me  (toerme^ren  bie  oftl.  n.  \vt\tl 
m\i\),  145a  (©rru§);  3abl  IV(129m,e)  131a;  ^jeriob.  ^unabme  lY  130e-la 
tmagneti|d;e  SJcränberung  [allgemeine  ober  aüer  3  (demente]  (^p. 
=  iBariation;  4^  @(^n?an!ungen)  [f.  be[,  Slbn^eic^iing,  anc^  3nten[ität  n. 
D^eigiing;  f.  and^  (grb-2[)^agneti§mnS]  lY  82 e  [104],  121a  {149e),  (175a  ber 
(glem.),  [175e-7m]]  pl.  iBeranberungen  (burd^  *  be3.)  IV (16a,  142a)  \\ 
3uf.  (ai'4  3u  ißariation  °,  [o  tük  in  ißeränb.  beg  (Srb-2)?agn,) :  n?otoon  ab* 
Mngig  IV  (142a);  2Irt(en)  IV  104am,  121a;  «Beobb.  lY  121a,  gjtveme 
[=  3)Zaj.]  IV  104m,  [@efc^.]  IV171am  |  naci^  Saljre^seiten  IV (142a); 
jal^rU^e  (b.  1^.  nad^  ben  Sa^re^seiten,  be[.  Sinter  n.  (Sommer)  IIl°641m  :] 
üeine  ißeränb.  ((S(^n?an!imgen)  IV  104m*  |  äl^ajimum  u.  (ober)  Wm. 
(n.  pl.-*)  IV(i04m):  ©in  IV104elll,  §au)>t-2R.  IVi04me*;  feciinbare(^) 
IV 304me*,  183a  :|  mcnatlid^e  IV113m  ||  ^eriobe  [f.  bef.  5lbn).],  pl. 
-en  (*)  lY  83e-84a:  ijon  einanber  abhängig  IV(S5e-<54a*;  fnrje,  lauge 
IVS3e*;  lOja^rige  [f.  bef.  Slbn?.]  IV 74a,  [130e-2m  (aüer  3  (Srem,)], 
130e-lm,  [lm-2m  Urfac^  bie  ©cnne],  lm,e  J  ^eriobicität  lY  131me; 
^ericbifc^e  (b.  ^.  bef.  ftünblic^e)  IV  74a,  ^soam,  (i04am)  ||  ^vcgreffion: 
eintacf)e  lY  104e\\ ,  182e  (^utenf.);  bo^^^elte  lY  104me\\ ,  182e  (3nten[.)  :| 
regelmäßige  lVi04m;  feculare  [ögl.  lOjä^v.  geriete]  lY [130e-2m  (aüer 
3  eiem.)],  [199e-200a];  ftünblid^e  [f.  bef.  STbh).]  IV[i04]  113m,  133m 
{142a)',  tägliche  IV (142a)  |  Urfad^  IIIO400e,  0641m;  lV074e,  [S0-81a, 
^.  175e-7m],  5a:  (Senne,  m^e  ber  @.  lY 98m  (U6m),  175a ,  183a', 
Pctof^^I)äre  ber  <B.  lY  [131m-2m]  200a',  Zmpcx.  beraub.  IV185e-6a; 
nic^t  bie  £em^eratur-S}eränbb.  cb.  -Unterfd^iebe  lY[80-81a]  98m  T2i?cnbe' 
ftunbe(u)  [f.  ftünbl.  iBcränb.  ber  SIbh?.]  IVi04w,e  (üier,  ^ivei),  182e 
(beraub,  ber  Sutenf.),  7a  (D^eigimg);  V  123a 


730  tnagnetifiren  —  33]a^I 

magnetiftveii  lV124e;  magnetifivt  (merbeu)  1430a,  lV175n;  SD^agne«» 
tifmmg  1 186m 

3}2agncti^mn§  (f.  f)^\  (Srb-2)^ag:iett§mu6,  magnetifc^;  f.  (SIectvc-2)?agnv 
S^evmo-SJ^agu.)   [f.  ^erge,   (SIectricitat,  (grbe,  ©eBirge,  ©eftein,  ©ouiie] 
I  361m,  429m,e,  430a,  le,  3m-  U26ie ,  321m-2m ,  369e  [372-6],  382e, 
515 ,  7e-8m ;  III  33m ,  44m~45  a ,  400e ;  IV  {13e  ,16a)  57,  66me{m)  ,71m, 
79m  [148-9,  21.  208e-210]  \\  3ufä^c:  ^enntniB  ki  ben  eilten  IV 49, 169m', 
2lrteu  lV[4S-49i)er[(^iebue];  atmüfpl^ävif^er  111419m,  IV  183a;  2(ufsabT. 
bev  Stii^entngen  IV 49,  33eol6ac^timgen  IV  97m,  SSetvac^timgeu  ber  C£t)ine[en 
üBev  il;n  l\50me,  hmxtkQ  ©ebiet  I184e  |  ©nfliiB,  Sufimg(en)  IV  49m, 
57a;  tra«  @.  oiif  i^n  \)at  1\ 210e  (^mieBet:  S^erminb.)  :|  (gtemeut(e)  (brei) 
I213e,  IV 5öe-57a;  em|.^[äuglic^  füv  2)^.  [=  tär;ig]  IV  49m  (tö4>er),  dv 
rcgimg  IV  62m,   (grfc^etnimgeii   IV(66e)  116a,   be§  ^t  fä^ig  [=  em^f.] 
11373m,  govf^imgen  IV49e,  gort^ftansimg IV(lla);  @ef(5^irf;te  1435a; 
II369e[372-öj,  4e,383m;  ©efe^e  II313e,  IV  178a;  Suteufität  IV85e, 
95a;  eine  Ävaft  III  23e,  IV49e;  m.  iinb  2\<i)t  l\  210am  \  Wlitt^irnQ, 
(m)  mitt^eilen  II (373m);  IV(49m,  50e)57e,  171a :]  ^atuv,  SBefen 
11372m,  III 23e;  IV49e,50me,57m,63m;  9lid^timg  I52e  |  9eotation«-3)?. 
1186m;  IVlia,  67m:   (giitbedimg  II373am;  IV  IIa,  67m  ;|   ru^enber 
I429e;  [@^viften  üBer  3R.]   11372a;  IV72e,  77a,  171m;  @i^  f.  (Srb- 
9)bgn.  I  tetlurifc^er  [=  \)\\  (Srb-2J?ngnet.)  I57m,  184e-5a,  192a, 8a, 
201e,  5e,  213e,  (432e)  4a,  8m;  II (373m)  4e,  IIHOOe;  IV 55a,  57m, 
58m,  60a,me,  62amll,e,  64e,  69m,  74e,  75e,  78a,  83a,  85m,  96e,  98m, 
114me,  121a,  9a,  131m,  4m,  5a,  142a,  7m,  174m,  8m:  Uvfac^en  1431m  :) 
Z^mkl\93am,  Svägev  beö  2J?.  IV57e  (  Urfa^(en)  1431m,  III399e: 
©oime  [ögl.  dkctxo-m.  @]  in(401a):|  ^erliift  1196a,  436avl\^^x* 
t^eiluug  1195e,  8m  II,  9m;  IV(60e),  62m  (77a),  87a,  91m  (142m): 
a\i\  ber  (Srbe  I52e,  192m  :\  gegen  SBävme  f.  ^u^ammerii), ,  in  anbren 
2Sett!ör^ern  (atö  ber  Srbe)  l\83me,  Sßefen  f.  9f?atur,   Sirhing  f.  (Sin* 
flu^,  üBer  ba«  Söort  II517e,  3n[ammen^ang  [[.  (glectvicität  Tt,  SBärme  £] 
IV210am  (mit  $!ic^t),  Bnftanb  II375e 

magneto-erectrifc^f.  efectrifd^;  SJ^agnetometer  (pl.)  IV  198a;  V121a,e, 
2mll 

*Magnus  (Heim-.  *Guft.,  geB.  1802)  III 541e (Siffracticn),  IV  165m 
(3:emper.  ber  Xiefe);  Finn  Magnufen  (1781-1848)  11271m  (amerif. 
Ütunenftein) ,  461e  (Island);  Soemund  Magnuffen  1248a  (SlugBruc^  in 
Island)  :|  Mago  ((5artl;ager)  II  219am  (@(^rift  bom  SIcferBau),  Magog 
f.  Gog,  Magftatt  (SßürtemB.)  II  506a  (Kepler  geBoren),  Mz^rura  (©eBirgc 
ber  ^ar^atBen)  I406e,  Magyaren  (=   Ungarn)  II  44m  (2IBfiinft) 

*Mahabharata  (gv.  inb.  ^elbengebic^t)  II  17m,  39e,  114m,  5e-6, 
176m,  404a,  424m;  IV  325m :  Stmeifcn  II422am  :)  Mahä-Meru  =  Semem, 
Mahates  (am  2)?agbatenenftv.)  IV497e  |  Mahler  (Franz  Jof.,  1795-1845): 


ma^  —  Malayen  Q  731 

JRefractoren  uftü.  III80a,m:|  Willi.  Mahlmann  (1812-48)  [f.  A.  v. 
Humboldt:  Asie  centr.]  1 339e  (2ömb),  480m  (Sem^er.)  |  Wd^ne  (tgl. 
gemäl)nt)  Il427e  (8a):  an  einem  @tern  III  581a,m  :]  mahnen  an  III  41e, 
312e,  461m;  IV96e,  346m;  mahrattifch  11440m  (@)>rac^e) 

*ä)Zat.  :  -frcfte  1482a,  milb  II 35m,  etevn[d;n.  111604m;  3  falte  Sage 
1138m,  407m;  2;em^ev.  l  355m  :|  Maidßone  {(iwQl)  111525m  ||  Mai- 
land (togl.  Milano)  II  55a,  adj.  9}?aÜänber  (*):  ^eroIit^enfaE  [=  (Stein* 
fatt]  1400a,  5iftronom  11486a-'',  breite  1423m,  @6ne  IV  23m,  ^ernro^r 
111116m*,  tlima  f.  Sem^^er.;  magnet.  II  77m  (OOferöatorium) ,  648e 
(iBeob.);  ©c^njerfraft  I423a,m;  (gteinfaü  [=  Slerolitlienf.]  1140m;  Sentker., 
tlima  1348m,  ll(473e):||  Main  (gl.):  -gegenb  1481m  (SBein),  -t^al 
1482a  (Sem^er.)  j  2)  R.  Main  111538m  ||  Maine  (noibamev.  @taat)  1390a 
[Ort  ba] ,  Mainz  II  289e  ((Srfinbiing  ber  S3ud^bnic!evlunft) ,  Maipu 
(SuÜan  (5^ili'e)f.  Maypu,  uatoa  II  104e-5a  (1)  Sirius  2)  eine  ^ereibe)  || 
Mai  ran  (Jean  Jacques  D(>rtous  [d'Ortous]  de,  1678-1771)  [bem.  33. 
im  WlcvCo]:  aurore  boreale  I409m,e,  412a;  III  363e;  9^ebelfterne  III 
333m,  363e;  Bobiacallic^t  1 147a,  409e,  410e,  le-2a  J  «8.  Mairan  S3erg 
im  2)2onb  111506a  ||  3}Zaiö!oni  IV 639a,  Maja  (@tern)  11165a,  majeftätif^ 
IV  283m  [^erg]  ||  Major ca  11295a,  33.  SJJajorcanev  (O):  dompa^^  IV 
53a,  114e-5a;  [ba^er  gebt.]  II  295a,  6m;  2«arine  11334a,  «piloten  II 
296a;  (S^ifffa^rt^  11181m,  IV53a:j|  Maherstoun  {yi<Bä)ottl)  IV  75e  | 
magnet.  5Ibnj.:  3Seti>.  IV117e;  [tiinbl.  S5eränb.  I\"  l91a,  2m',  magn.  u. 
meteovol.  33eobb.  IV  191m  :j  ©ternnjavte  \\75e,191m  \\  Al-Makkari 
II  450a ,  3}?a!vo!o§mo8  (=  macrocosmos)  IV  18a 

■^Malahar  (=  Malaya  \\\xo.)  11205a,  433m;  «8.  malabarifc^  (*)  \: 
Äüfte  11156a,  250a^,  295e*;  IV413e;  -f.  II416eTMften  II  203a  :| 
ä^ouffon  1480a;  (Sta^el^Ia^*  II203e;  IIll74e,  354m  :||  Malacca 
(^albin[el  I308a,m;  IV 409m):  Sinie  o^ne  Slbm.  IV  138m,  203mll ; 
AlbuquerqueII311e,  @e[tatt  1308m;  Äiifte  [a.  SBefl-]  IV 413m,  583e 
(^id^tung);  (Sübfpilje  IV  323m,  Söeftüifte  IV  409m  1|  2)latad^it  IV  504a 
(!ünftl.),  Maladetta-(3xi\p)ßt  (^^ven.)  IV517e,  Malaga  11255a  [bafter 
gebt.],  Malaguti  (Fauftino  Jovita,  geb.  1802)  IV611e-2a  ((Silber  im 
3J^eernjaffer),  Malahita-®xuppe  (^^ven.)  IV517e;  la  Malaiße  IV  415a, 
588m  I  Car.  Malapertus  (ob.  Charles  Malapert,  1581-1630)  ITI  409e 
[^erf.],  eil  ((Scnnenflecfen);  33.  Malapert  9tinggcb,  im  2}?onb  I  lOlam  J 
Mal  afpin a:  [Begleiter]  I V 528a ,  548e ,  5ö5e ;  cerro  de  Bueyi  Tiempo 
IV442e,  Elias-'^txa,  IV443e;  ©y^eb.  [=  SBeltumf.]  IV  (528a  [3at)v]), 
548e,  565e;  ^anbfc^riften  IV443a  (in  Mexico))  ^enbel  IV28e-29a,  157m; 
Schiffe  IV  157m;  SöeltnmfegUmg  [=  (gj^eb.]  IV28e-29a,  528a  :|  Malaia 
(inb.  Sanbfc^aft)  11195m,  Malaya  (11433m)  u.  Malayavara  11203a 
(=  Malahar)  \\  Malayen  [f.  Madagascar]  IV264ra,  33.  mala^i  [c(;  (*): 
Slnfiebliing  IV  120m,  -en  \\177e-8a',  Chinefen  IV114e,  inbifc^e  dnltnr 


732  Malayen  ^  —  Tlalt 

lV325m,  3n[e(h)elt  HSIle*,  9}Zeev  1339a*,  dlaa  1383a*,  ©eefabrei 
IV53m*  I  epxaä)t*  \\U2m{(iu\\iu^),  lV290m;  @pvac^ftamni*  lV558m, 
V  17m  (ferne  3ti3eige)  :|  ©tämnie  IV  120m*;  [Sort,  Sßörtev]*  Il4Ü9me; 
IV202e,  264m,  290m,  406a,  558m,  9a;  V55a  ||  Maldiven  (3n[.;  Maled. 
11433m)  11433m,  IV413e:  [(Stt^m.]  11433m,  Ütic^timg  IV413e  :|  Malea 
11152a  (35orgeb.)/  404e;  Malediven  =  Maldiven 

malen  (ögl.  gema(t)  1)  (eig.)  II87e-88a,  128m;  2)  (bilbl.)  II 52m, 
63e-64a  :||  53.  mal  ex  (=  öfter  tünftler)  [f.  italiänifd^,  ^anb[d;aft,  nicber- 
Uinbifc^]  pl.  111480a;  sg«  (*)  II81e,  83m  (f.  ncc^  Sliifsäl;!.):  [^Tufsär^lung, 
eiujetne  genannt]  II82e,  83me,  86a,  89m,  90a,  121a,  8m,  9a,m,e,  324m, 
338e-9a;  (^inefi)c^e  V82a,  @e[c^ic^t§ni.  II84m*,  griec^ifd^e  II77e,  reifenbe 
II  57,  vömifc()er  II78e*,  -fc^nle  f.  nieberlanbifd; ;  @eem.*  II  59m,  61a; 
@!i^3en,  ©tnbien  II 87  e-88a,m  :\\  e.  Wal  evtl  (f.  l)p.  $!anbfd;aftmal.) 
[f.  S)ecoratlon]  II [76-85,  2t.  126m-130a];  pl.  -en  O  11127m:  hd 
ben  Sitten  [f.  ^©rie^en,  ^^cnm]  l\[77e-78m,  79me;  %.  126m-7]  77m; 
S3iiBnenm.  U78am,  127a',  c^riftli^e  II  [80-81,  ST.  127e-130a],  ©attnn* 
gen  II  77m,  ®efd;i(^t§m.  II  77m;  bei  ben  ©riechen,  griec^ifc^e  U  [80m, 
St.  126m-7a];  ^iftorienm.  1182e-83a,  r)iftorifd;e  II(77a);  in  Stauen  II<S2; 
im  17*«"  Sa^rf).  II  [83-85,  2t.  129-130a],  be§  S^ittelalterS  U[80e-82, 
2t.  127e-8m];  Ö(m.  II81e,  )3er[^ectiöi[c^e  II 78a;  t^ei  ben  Üiömern,  römifc^e 
ll[78me-80a,  21.  127]  80m;  in  Sempera  II81e,  Sanbm.  [togl.  Sanb- 
gemälbe]  II(126e)  7a,  Serfe  11324m  ;||  2).  aj^alerinn  I78e:l|  (ä. 
malerifd^  [|,  2tnMi(!,  53efc^rei6nng ,  ©rn^^irnng,  ÜJeife,  ©cenen,  <B^\U 
bernng,  @d^önt;eit]  1217a,  265a;  IllOe,  14a,  27a,  48m,  49e,  53e,  58m, 
67e,  96a,  131e,  233m;  111185m;  IV 41m,  246e,  250e,  297a,  339e, 
413a,431e;  V78a:  2tnfi(^ten  IV546m,  ©tnbien  II  88m,  2[ßerflV530e 

*Malini-%h\^  (3nb.)  II78e  ||  Mall  et  1)  Jacques  Andre  (Mallet- 
Favre,  1740-90):  magnet.  Sntenf. ,  ®d;h.nngungen  ber  9}?agnetnabet  (jn 
Petersburg  n.  Ponoi)  lY  85e-86a ,  178a  J  2)  Paul  Henri  (1730-1807) 
11126m  (nortliern  antiquities)  :||  3)  Robert  (:  (SrbBeben  (Urfac^  nfiü.) 
IV 215m  (9m),  487me,  8a,  490e,  2m:  !reifenbe  IV(219e)  491e  J  ge^ 
fc()morjene  (Srbe  IV  488a,  Srbtueüen  IV (219m)  490e  :|  ^riti!  Humboldt's 
l\487e,  @^attivelten  IV 494a  ||  Mallicollo  (nene  ^ebriben)  IV419e  [3n[el 
babei],  420a  (Sim§[tein);  St.  Malo  (^ranfr.)  1325a  (^üitt)),  Malon  de 
Chaide  11125m  ([^an.  ^oefien)  |  Malminen  (-^nfeln  IV 29a):  SSreite  IV 
26e,  [©eftein]  IV376a;  ^enbel  1424a;  IV26e,29a;  nic^t  önif.  IV37öa  J 
malpais  (=  Sabafelb  am  ^uß  eine?  SBiiÜanS,  STrümmerfelb ;  f.  beibe  ©I.) 
[f.  Jalapa,  Jorullo,  Popocatepetl]  IV 298a,  348e-9 ,  350e\\ ,  le,  561e-2a: 
=  Saüafelb  lY 349a, e,  424e;  in  Mexico  lY 392a,  561e-2a;  in  Neu-Mexico 
lY 438me;  auf  Teneriffa  III73a,e;  =  2:riimmerfelb  IV 54Pa,  392a, 
561e-2a  T  Malta:  [Sage]  11152a;  35erftein.  Il390am,  519e  JMalte- 
Brun    (Conrad;    eig.    Malthe    Conrad    Bruun;    1775-1826):    unfein 


Tlalt  —  3)knniGfaIti9!elt  &  733 

Amßerdam  \\,  St.  Paul  IVöSTm,  geogr.  univ.  ib.,  ^cU}nc[icii  IV 588m, 
Virgil  lllOSme;  annales  des  voyages  1456m,  II  lÜ8m  ;|  el  Maluco 
=  Molukken  \  Malus  (Etienne  Louis,  1775-1812):  c^^tifd;  II383e,  VlOam; 
^ülavifaticn  11370a;  III64a,m,  172m;  V  lOam  ;|  Malva  (3ub.)  II447e, 
Malya  (Saiicaf.)  IV  181e-2a  (ßxMc) 

*Mamelif=.  hixmmäm  el-Enf,  Mamendoy  (^aftc)  IV366e,  Mamertus 
1138m  {XaQ),  Mamia  f.  Rinfö,  9}2aninmvien  (fl.  Xh.)  I330e,  Mamon  l 
Giou,  Mämpel  IV196m  (A.  v.  Humboldt)  |  Mamun  cb.  Al-M.  ((Ii)anf) 
II251e,3e;  III222e:  ^Ilgebva  11262a,  ©rabmeffung  II  260e-la,  [^evf.] 
111150a,  Übevfe^iingen  II447e-8a 

*®ee  Managua  (in  D^icav.)  [<See  t>cn  M.  IV541a;  laguna  de  M.  IV 
306m,  541a]  lV297e,  540e-la:  Ißlm  aU  bev  @ee  Nicaragua,  Sufcl,  fleiucr 
IV541a;  Sataftrom  IV540e-la  j  S3iil!ane  IV  306m,  SBuIfan  baBei  IV 
540e-la,  fein  3nfeI-S3iiI!an  I V 541a  ||  ilfano/ä  I  45a  ob.  Manaffarowar 
IV 30m  ((£ee  in  Stibel);  Mancha  II  58a  (Üiittev  au^  bev),  Manco  Capac 
11338a  (ger;einniiBüctle§  Sluftvcten) 

*Mandeira  (ßiütan  an\  Omete^ec)  IV  540a  ||.  iÜRanbcIn  f.  gelbf^^atl;  | 
3)?anbelftein  I9a;  IV374e,413a;  pl.-fteine  (*)  I64m,  IV251e,  V75m: 
m-artig  1461a,  erfd^üttevt  1219a,  ijiil!.  Y75m*,  jeüigev  V71m  ||  Mander- 
ßheididi^d)  IV 276m,  480a;  ((Sir)  John  Mandeville(9eei[enbev,  c.  1300-72) 
II  69m,  29ia,e  (Columbus);  mandorla  II331e-2a,  111361m;  Man- 
drokles  (griec^.  2)Mei)  II77e,  mandfchuifch  [=  manlfchurifch]  II  101a  | 
Manetho  11245a  {Hykfos)]  2??anetl;cnifc^e  S)^na[tie  II  156e,  7am 

''Mangalor  (fübl.  Snb.)  II  203e  |  äJJangan:  -gruben  IV 45a,  fiinftL 
IV 504a;  in  2)^eteorei[en  1 135m;  IV614e,  7a  :|  mangell)aft  III  14e,  Mangi 
=  Mango  \  mangle  ($ft.)  I334e,  V80a:  2Jl-(Strauc^er  1374a  ||  Mango 
(^roto.  (Sf)ina't^)  [f.  Columbus]  II  29ie,  462m,  478a  (Äcnig);  aitc^  Mangi 
IV584e  (^aufreute)  J  Mangu  e;an  11290m  ||  Manheim:  gevnrc^r  III 
293m,  ^i3r;eI482e,  l>ageI45ie,  [^er[.  ba]  111292m,  @tern[d;n.  1399a, 
Semi^er.  U81e  :|  m^mx  II 80a  (in  Semanbe«  m,)  \  SKanifeftation  11205m; 
IV  142a,  231e;  pl.  -en  1 197a,  IV48mll  :|  Manila  II482e  (Gali)  |  Ma- 
nilius:  gijfterne  III37e,  53e,  163a,m,  217e;  3«il#r.  III  182e  J  Jlfam- 
quarez  (^albinfel  Bei  duniana)  1220a:  ©rbftiiße  ib.;  (grfd^iltterinig,  ^a\l 
IV492m  II  Wlaww:  großer  11303m;  11121a,  581a,  4e;  IVlOm  J  pl. 
2)iänner  [[.  mefnere  5lrt.  toon  adj.]  II  291a,  III  74e:  große  II  268am: 
[^Tiifgäl;!.]  II342e,354a,  5a;  bie  größten  II315e,  111444m 

mannigfach  IV13m  ||— mannigfaltig  [f.  9^atnr,  Sege]  1374m;  II 
89e,  148e,  186m,  232e,  400m ;  III  6e,  22e,  479e :  gorm  II  150m  J  ba^  m-t 
I5e-6a,  22a  :||  SJJannigfaltigf eit  [f.  5In[ic^ten,  gorm,  ©egenftänbe, 
©eftatt,  ?anbfc^aft,  9Zatur,  SSegetation]  I79e;  II41e,  69a,  84e,  86m,  89a, 
102e,  7m,  131  e,  4all ,  179m,  222a,  243m,  252a,  330m,  367m;  III  19e; 
IV7a,  35a,  311a,  320a,  461e:  in  (Sin^eit  anflöfen  I21m,  geftaltemcic^c 


734  2RannigfaItig!eit  ©  —  mare  X     ^ 

II 76m;  [gvo^e]  V20e,  bie  grcßte  ll214e;  [öcn  ^flansen]  I377me,  unaB* 
\i\)Uxt  iI42e 

*Maiioel  Äüiiig  öcu  ^ort.  11  123m,  e-4a;  Manfo  (Joh.  Cafp.  Fried., 
1792-1826)  II  105e  (Meleager)  |  9KanteI  [f.  ed;nee]  5t.  (eig.)  IIl69mll 
(treiBei);  33.(bitbl.):  Beüöergeu  I  236e,  lYSeOa']  MantfchureilY[456e-7m 
au^geOr.  SBuIfan;  7m],  6e  (itcrbtüeftl.) ,  7m  (9^ad;ri^ten) ;  mantfd^urift^  V 
82e  :|  Mantua  11515m  (tirc^e)  j  Manu :  ©efetje  IV607e;  ©efepitc^  II432e, 
111162m;  Himalaya  IV607e,  [^t\X\  114:03m  :|  manual  of  scient.  en- 
quiry  for  the  royal  navy  f.  J.  Herfchel,  äfianufactiiren  I  37e  |  2)?a' 
nnfcri^>t  (=  ^aubfc^vift)  [f.  ajteltifc^]  \403am,  411a;  II  80m,  292a, 
436e-7a,  456a,  480e,  495m,  7e,  8m;  III  195a,  478m ,  485e-6a ,  629a;  IV 
112a,  524e,  531e,  567e,  599a;  pl.  -e  (*)  II505e-6a,  510e;  111499a,  642all; 
IV  607m:  5Iii§fd;mii(!inig  II80e*,  [eine«  2)?anne^]  11324m*,  ^^vac^töoüe 
U  80m*  :|  Aldas  Manutius  (A.  Pius  M. ,  1449-1515)  11502m  (eplst. 
philos.),  Manye  iß\\\U\\  auf  Scjo)  IV398e,  Manzat  (dantal)  IV607a 

*bie  Mäotis  (=b.  afciv'fd;e  mm)  I489e,  II422e;  =  mäotifc^er  SSufcn 
II  175e:|  Mapham  (@ee  in  StiBet)  IV 501m;  Mapimi  (D^ä^ei'.)  1)  ®tabt 
IV  455m  2)  bolson  de  M.  IV  433m;  mappamondo  f.  Mauro,  mappa 
mundi  11447m,  mappamundo  11277a 

*mar  del  sur  II  478e ,  Mära  (9?eveibe ;  togl.  iicc^  uatpa)  II  104e-5a ; 
lagiuia  de  Maracaibo  IV557all,ail  (öftl.  dorbißere)  |  Maraldi  (Jacques 
*Philippe,  1665-1729):  A]gol  IIl246e  (öevänberlid^);  Caffini:  Jupiter 
I420e,  IV  155m;  30  hydrae  111243m  (üeränb.),  Jupiter  f.  Caffini, 
Mars  111513a  (Rieden)  :|  Marahon  (=  STmascncnfl.)  IV  66a  (iO^iinbimg), 
554m  (Bllfiiiffe);  Marathon  II  126m  ((gd;Ia(^t  bei),  Marhore  (SBerg  ber 
^^reii.)  IV517e;  Marburg:  [^erj.  ba]  III  30m,  493a;  Marc-Aurel  f.  M. 
A-urelius  j  Marcet  (Frangois,  geb.  1803):  Sßävme  in  ber  Siefe  1426m, 
IV36e-37a  J  Marcliand  (Etienne,  1755-93):  Mauna  Loa  IV  526a; 
voyage:  introd.  I(309a)472a,  IV592e  :|  Ant.  de  Marchena  II555e-6a, 
487e-8a;  Marco  Polo  f.  Polo,  Marcolini  (Francefco,  e.  1558)  11462a 
(Zenl)  II  Jules  Marcou  l\[470e-lm]:  2(niei[en^aiifen  [.  Rocky  M.,  Ciene- 
guilla  IV470e-la  j  resume  d'une  carte  geologique  (geotcgifc^e  ^axk  ber 
9}ereiii.  «Staaten)  lV438m,  471a,  595m,  7m,e,  655e-9a;  resume  of  a  geo- 
logical  reconnaissance  W  471a  :J  ©ebivggarten  am  Mohave-^\.  l\471a, 
598a;  classif.  des  chaines  de  montagnes  lY 471m]  [^"»evf.]  IV 437m, 
595m,  638e;  Raton-^a^  IV 597m  j  Rocky  Mountains  IV437m ,  598am: 
?lmeifen^ufen  mit  glänjeuben  2}Jetatt!i3rnern  lY  638e-9a,  bul!.  ©eftein  IV 
437m,  öutf.  ©ru^^e  IV  (439m)  598a  :|  Sierra  MicZre  IV  595am,  üerfteinerter 
^alh  IV597e 

*Mardin  =  Maridin  \\  mare  (fogen.  2)?eere  auf  bem  2J?onb  [anßer 
tenebr.]):  mare  frigoris  III505e-6a ;  humorum  111504m,e,  5m;  imbrium, 
nubium  111504m;  serenitatis   III504e,5m;   tenebrosum  (ba§   atlant. 


mare  S  —  2JJar!r  735 

mm)  II181ni,  254m,  277e;  tranquillitatis  111504e,  vaporum  ll04m  || 
marear  f.  carta,  9??avemina  IV  256a,  Marennes  (gvanfr.)  IV  23m,  Ma7ßl 
(bei  ©uauajuatc)  1444a  ||-  Margarethe  tcu  ^rctoeuce  (^ciiigimi)  11286m; 
margarita  philosophica  f.  Reilch,  ^n\d  Margarita  11304m  C^perlen) 

*Maria  %  (ein  2Rcnb  beö  Jupiter)  11  357m  |  iß,  S.  Maria  1)  (njor. 
Snfel)  IV  424a  (fluten.)  2)  puerto  de  S.  M.  (ki  Sabig)  11491a  3)  S.  M. 
Novella  (Ätrc^e)  f.  Lwcca  :||  Marianen  (unfein  bev  ©iibfee;  in  SD^icvo* 
nefieu  IVöSSam)  IV[420e];  cb.  Ladronen  (*)  11  308e;  lV394a,  416a, 
420e,588m:  aii^gefcvcd^en  lV420e,  entbedt  11308e,  evF)obeu  IV 394a  [ 
[einäelne  Snfel]  lV416a*,  420e;  3u[ea-eil;e  lV420e  :J  cvlci^eiie  ^\aUx  IV 
416a'^,  Sage  lV588am,  iii3rblic^e  lV4l6a*,  9?icf;tinig  lY 394a',  tl;atige 
SSuIIaue  lV[420e],  tiilf.  lV416m*  ||  Marianos  (gviec^.  2)ic^tev)  11106a 
(2  S2ßalbgebid;te)  |  Mariara  (auf  5lvagiia):  baiios  de  M.  lV246a,m;  V 
96e-97a]  3::bernien  lV502e  (üeväiibevte  2^empev.)  T  ^os -/l/ari6io5  (35itlfane 
m  iRicar.)  1V532€:  9  SSiiIf.  IV298a;  6  ^.  lV54iam,e;  4  bauen  IV 
[541m-2a]  :\  Maridin  (am  (Si^j^rat)  11255m,  =  Mardin  (in  ä)?efo:^ct.)  III 
620a  ||.  Ste.  Marie  (Snfel  bei  SDhbagaßcar)  lV411a  :||  Marienher g  %, 
(im  färf;[.  ^rsgeb.)  1445a  (ßvbfto^e)  |  33.  (am  ^eijein):  Slvfen  IV32e,  Sa^e 
IV505e,  [^erf.  ba]  IV  504m;  Oueüen  IV  5Ö4m,  5me,  6m  II 

*Marihaye  (bei  ber  'SRaaf!>)  1417m  \  2)(aviue  11334a:  dejjT>t,  observatoire 
de  la  marine  f.  Paris  :\  Marini  (Aloifius  ob.  Luigi)  11127a  (Vitruv), 
Marinilla  (§öl'e  in  Sliitioqnia)  lV556a  ||«  Marinus  1)  [.  Sanuto  2)  5Iiiatcm 
11229a  I  3)  Marinus  Tyrius,  aiiö  ZXjxm  11227m,  253e-4a,  446a;  bev 
alte  kontinent  11477e,  [(gvbt^eile]  11408a,  3ftr;meii  II 47 6me  1|  i¥arimi'^ 
Snfel  =  ^rinj  Eduard's  3.;  Mariotte  CEdme,  f  1684)  11378m  (ftra^Vleiibe 
2Bärme),  111173a  (blaiie  ©teviie,  traite  des  couleurs);  Mariquita  (in 
5;^eu-®ran.)  lV314a  (^rcb.),  555e  (^avaüel);  maritim  11204m,  237e. 
396m  II  Simon  Marius  (1570-1624)  (eig,  Mayer  11507e;  III  180e, 
315a;  au§  Gunzenhaufen  II  507e,  9e;  III  180e,  315a,  354e)  [f.  Galilei, 
Kepler]:  9^ebelfle(f  bev  Andromeda  II  56(Sam,  514a;  III  180e-la,  5i4e- 
6a,m,  337a,  362m;  gevnvor^v  II  507e-8a,m  |  mundus  Jovialis  11367a(e), 
509m;  in307m,  315e,  6m:  SBovvebe  III 5i5,  355a  J  3u)jitei§tvabanten  ent* 
becft  II  [356e-7m,  %  509-510m],  507e;  III  307m,  315a,  554e-5a,  425e, 
522a  :|  5JZebeIfIede  [a.  Andromeda]  1144m;  [^evf.]  11  507ell ,  8m,  9ell, 
510a;  111 5i 4a,  354elll;  @c()ülev  11509m,  gnnfeln  bev  Sterne  111307m 

*5mav!  Sr.  (bev  SBänme)  I298e  (-ftva^Ien)  ||  33.  (=  ©venje)  [in  compos.]: 
-fc^eibev  IV  180a;  -ftein  I11533am;  -fteine  II  149e,  111157a  ]  S.  bie 
Mark  [«Bvanbenbnvg]  III  386e-7a  [Dvt  ba]  :||  2}2avfen  (pl.;  =  B^i^e"): 
Sanbm.:  füv  bie  Sinien  o(me  Slbti).  IV20ie,  fiiv  einen  2)?evibian  I481e-2a, 
für  ba§  IJZibean  I474we  J  SJUvIgvaf  Il507e,  111315a;  -gvafinn  IV 353a, 
m-gväflic^  II  508m  J  Markland  (5Rovbamev.)  II  272a,m,  6e:  '^g-bufen  II 
4:ble  :\  Markleiten  (bei  SSaiveutl;)  I273e;  Markree-Caßle  111426m,  460m; 


736  Tlaxtv  —  Mars  Sa 

V109a,  116e;  Mark/uhl  (bei  (gifeiiac^)  1270a;  maxU  II408e  H^Ia^), 
2)?ärfte  II433e 

*gcrt  Marlborough  (auf  ©iimatva):  Sage  lV193e,  4a;  maguet.  2tBtt.\ 
IV120e,  193e-4a  :\  Marly  III  116e  ||  Marmato  (hl  9^eu*®ran.  IVllGe; 
bei  ^o^^avan  IV 621m,  635a)  1  4(S5m:  5Jnbefiu  IV635m,  S3veite  1485m, 
2)iorit-^^ov^bl)i-  YV621e,  ©ebirgt^irt  IV635a,  ^öbe  1485m  |  magnet.: 
2lbn.^eid;img  IV189m,e:  ^Sccbb.  IV67m;  i3[t(id)e  IV116e,  189m,e  rj  [Ort 
bobei]  IV621m,e;  Diegeunieiige  1485m,  Ruiz  ge[el;ii  lV314a;  j^em^er. 
1485m,  IV40m  :||  3?ia niiov  (aiicb  in  comp.)  [[.  Carrara]  1267 e,  274m-5: 
2lvt  IV349e;  33rii^e  lV568m,  -hxMjt  1463m;  cavvav.  f.  *Carrara, 
oparifc^ev;  [in  ©egenbcii]  IV349e,  568m;  aiiS  Äalfftcin  V68a;  ferniger 
1 275e,  7m;  ^.^arifc^er  1274m-5  (n.  cavrarifd^ev) ;  jalinifc^ev  I271m,5e;  V 
68a;  -tafet  [.  Quito,  -tafeln  V84e  J  mavmorirt  111404a  ||  Marokko  11446e 
[ba()ev  gebt.],  marcffanii^  II 59m  (®ebiet);  Marpeffos  (33erg  auf  ^arog)  I 
463m  I  Marquefas-^\\\tln  lV57e-58a:  Snfelgvup).^e  1189m,  -3.  11376a; 
maguet.  Äquator  IV57e-58a 

Mars  Sr.  ber  ®ott  111470a:  dies  Martis  III  474a,e  1|—  53.  ber 
Panct  (gvc^er)  [f.  Kepler,  Venus]  I  89a,  99m;  111576m,  [511e-3,  5t. 
548j  II  3n[nljc  (compos.  Mars-):  5lbbi(biingen  III  (513m,  548e)  |  'äU 
^lattnng  111432me,  512me,  548in:  STngaben,  [®efc^.],  Onontität  III 
512m]  ancniatesi  35er[)äItniB  jur  Umlanf^seit  (größere  21.)  III 452me  J  216^ 
ftanb  [f.  °(gvbe]  l^on  ber  ®onne  111442m,  483m,  4a,m,  511e-2a,  5m: 
mittlerer  IV 456a  J  5lcf)fe  111449m  (Steigung):  DJotaticns-^l.  III  513a  :| 
olter  planet  III42im,  STpH  III  459m;  5ltmof).^r;äve  IV8am,  -ST.  111515c 
11  -bar;n  [a.  gjcentr.]  I95a,  118a,  146a;  11554me;  III376e,  427e,  512a; 
S3a^n  (*)  1 115mil,  III427me:  ibr  mlje  111515m  J  D^^eigung  ber  35.*  III 
449m,  512a:  fteine  III  428m,  449e  ||  iBebedimg  f.  02Kcnb  |  53eoba(^tungen 
III513e,548all,62<Se;  -mig  III  548m  :|  [53efd^affenbett,  Bnftanb]  (a. 
Oberfl.)  III  336a  [5i2e-5],  548me;  IV5am;  SSeiregung  II354me  (Ungleid^* 
beiten),  III466e;  Sentralgürtel  111336a,  gegen  e.  Someten  [a.  ©nn^ir!.] 
IIl575e-6a;  ©ic^tigfei t  I  97a;  III  429ra,  446a,  7a,  512a;  2)nr^- 
meffer  III 86e,  429m,  455e,  4a,  5iie-2a,  550a;  ©nhjirfung  III558e(auf 
e.  (5:ometen),  (gi§  IV 8m,  (Sremente  III[5:fiß-2],  [(gntfte^ung]  111549m 
1 3ur  (Srbe:  meteorol.  ^^nli^feit  III512e,  D^iä^e  111511a,  jtüifcben  S.  nnb 
M.  I89a  je^centricität  (ber  53abn)  III  456w,  512a:  bebeiitenbe  III 
428e,  459m,  512a',  tra^fenb  III  456a  J  z^te den  (pl.)  [togl.  ©dniee]  III 
[512e-5]  548me;  -flecfeu  (O)  III513e,  sg.  (*):  bun!fe  III  522e-5a,ell, 
548me;  [garbe]  III  512e-3a,  glänjenbe  111513a,  9?otaticn  IIF548m*; 
2  h^ei^e  IIl515(eil),  548e  :|  ®\ain  [4:  !üid;t]  III  (468m)  |  ©rö^e  I  96e, 
lOOe,  la;  III 429m,  462a;  großer  Panet  (fc^einbar)  [t^gl.  !feiu]  111576m, 
428a  :J  ©ürtel  f.  Sentratg.,  3one;  ^albfugel  111513m;  innerer  Panct 
I  95e;  III427e,  448e  |  ^a^regjeiten  III515,  IV 8a:  SSeränbb.  III  513m  || 


Mars  3u  —  3}Iarte  '  73'i 

511m  Jupiter:  STOftanb  11365m,  III  427e  J  jtDifc^en  M.  unb  Jup.  (ob. 
iimgefe^vt)  [f.  *t(eiue  Planeten]  11365m;  lll427e-8a,  549e:  Äliift  [=2ücfe] 
Ul439e-440a,  2m-3a,  479,  548e,  9a;  lOiicfe  [=  tdift]  I99m,  I11517e;  ein 
flauet  bajtvif^eu  I99m;  III  45Pe-440a,  51 7e,  548e,  9a;  Üeiiie  ^aneteii 
bajti\  [f.  \)p,  5lvt.]  11365m,  7a  ||  talte  IV  8a;  !(eiu  (au  [Id;)  [vgl.  gro^] 
III42Pm,  Äleiu^eit  III  549m  |  Älima  [=  Scm^ev.]  111513a,  IV5am  ; 
flimat.  III513a(«Beränbb.)l|  2\ä)t  [t^^anj]  III63a(468m):  -erfd;einiiugen 
\V8am  (mec^felnbe),  -geftalt  [ögl.  ^^afeii]  II  362m  (UH'^fernbe)  J  -ftärfc 
111513m:  beg  ©onneulic^tv^  III459a,m  ||  2J?a[[e  111445a,  5i2am  ||.  meteo^ 
rif^  f.  9fiiebevfc^f.  |  meteoroIoßi[d;e  3}evt;ä(tm[[e  [f.  einsehi:  2Itmef^f)äre, 
(Si§,  Sa^reSjeiten ,  Äälte,  Ätima,  9^ieber[c^(.,  ®d;iiee,  ©onimer,  2:eni^>ev., 
Siiitev]  U]512e:  ^:pvoceffe  IV8am  ||  ^ebecfung  bom  9)ionb  11432a,  i^m 
nalie  111428a  |  9^amen  IH467a,e,  8m,  9a,  472a:  ctvpöe,^  111423m,  467e 
:1  9lieberic^(äge  IIl513e  (meteevifc^e),  lV8am  (^oIov-D^!)  |  Obcvfläd^e  IV8a: 
[iöefc^aff.]  IIl[512e-5J548me  :|  '>lßtxi\)el  111459m,  rot^e  ^[(aiiseu  j.  Sieget., 
^Hen  [ögl  Sid^t]  III  336a  ||^oI  111513a;  ^o(e,  Äälte-^.  III  513a "[ 
^]3  0 1  a  V- [a.  S'Jieberfc^Iäge ,  ©ommev]:  -jone  [=  ©d;uee-3.]  1137m,  -joneu 
11176a  II  3?aiib  III513e  ||  Ülotatioii  [f.  Slc^fe]  III 447e,  512a,  3e:  laiigfam 
111432m;  -9tot.  111548m  J  ^gjeit  I97m;  111 5i2a,  545am:  bevf#.  S3c^ 
ftiinmiingen,  [®e[d;.]  III 545am;  S5evbe[f.  111548a  -H  rot^,  ^i5t^e  II1169e, 
170m  (2m),  204e,  5e,  218m,  253m  (468m),  472a,  540a  |  @(^eibe  III  513m 
(ü^id^tftävfe),  e  (^Jaub);  -[c^.  111513a  J  @^nee  III513me,  IV 8m:  -ftedeii 
[=  ireiße  ^1.]  III513e,  -9?egion  IIl524e,  -3one  [=  ^olavj.]  III5i5we :) 
@een  III  512e-3a,  548e;  ©ümmev  III  513am,me,m  (^oIav-@.);  juv 
©onue  [a.  mftaiib,  2i(^t,  Umlauf]  III449e  {ua))e);  ftevuavtig  111421m, 
etovuugeu  bur^  M.  111512m,  Sag  III472e;  [Sem^^er.]  (:j:  ^(ima)  III 
(513a),  IV(<Sam)  I  SraBanten  11365m,  I11442me;  c^ne  Sr.  III  373a  J 
Umtauft^jeit  (um  bic  @onne)  III  (430e)  447e,  8a:  [iberif^e  IIl5i2a:| 
rot^c  S3egctation,  ^anseu!  III540am;  35clum  111434m,  Siuter  III 
513am;  3^i<^^i^  111424m,  470a;  ^om  f.  ©iivtel,  ^olav-,  ©c^uee-;  311" 
[taub  f,  33ef(^affeuBeit 

*Will.  Marsden  (1754-1836)  I1467all  (Marco  Polo)  |  MarfeiUe:  [bac* 
alte]  111454m,  5lufeutl;att  HI  620e,  Somct  111584m,  ©eftabe  II  21m; 
in  Villa,  6e;  3}?ittclmefr  I476e,  gf^j^eau  1324m,  Sem^ev.  1355m  :|  Ari 
Marsfon  11275a  (982  o.\\  bie  Äüfte  iRorbamer.'e  ijevfc^lagen) ,  Marßon  Moor 
III  106m  ((S(^ra(i)t) 

*S.  Marta  {^xQ'o.  9^eu-®vau.'€«):  Svbbefecu  bou  Caracas  IV 496m, 
Citarma  11323a,  ©vbkben  bon  S^Jeu-Orauaba  I  215e  (uutevivb.  2)cnuev)  | 
©d^nee:  -berge  [=  Sierra  nev.]  II525aTn,  -gebirge  IV  258a  J  Sierra  I452e; 
Sierra  nevada  [=  »Sc^nceberge  u[n?. ,  Sierra,  -as]:  gluß  I355e;  ^'6\)i, 
SSorbevgc  IV  557a;  sierras  n-as  IV  258a  (hml  ^ufid^t)  ||  Carl  Martell 
11442m,  Fried.  Martens  (c.  1671)  IV 42m  {Spitzhergen),  WlaxUxtct 
21.  x\  ^umbolbt,  Sti'?mci     V.  47 


738  3Jiartf)  —  Mafaya:  ^.  Sultan  X 

III  18a;  Marth  (Albert,  geb.  1828):  !!.  ^fonet  Amphitrite  entbecft  V 
Ulm,  7a;  Martianus  Mineus  Capeila  f.  Cap.,  martichoras  (2^.)  Il424me 

Martin  21.  1)  Thomas  Henri  (geb.  1813)  111201m:  Macrobius  IIl 
466m,  [^evf.]  11503m,  Plato  f.  Timee;  Theon  III  197m,  207e,  407a II, 
467e  I  Timäus  111466m  (Scmmentav  gum);  etudes  sur  le  Timee  de 
Piaton  1 435e;  H  406m,  öOle,  5m,  5a,  513m ;  lll  27e,  28m,  55ell,  466m, 
478a  :j  Seltfljftem  II  350m,  505m,  5a;  111466m  j]  8.  2)  Saint-M.  (*Jean 
Ant.,  1791-1832):  Lebeau  Theophylactus  ©c^tBien  I  (211a)  442m  J 
3)  St.  M.  de  le  Gly  (^^ren.)  V67e  J  d.  4)  Andres  de  San  M.  (Magellan's 
ipilot)  II  335me  5)  Sierra  de  S.  M.  (bei  Tuxtla  in  SJJej.)  IV311e  — 1| 
Martinez  (Eftevan  Jofe)  lY599a  (Steife  on  ber  9^2ötiifte  21mev.'^)  jj 
Martinique  (3nfel):  (Svbb.  DoH  Liffahon  1217m  |  S5iilfane,  biilf.  jt(;ätigf. 
IN 601a',  iBiiIfait  öcu  M.  (=  mont  Pele)  l\291a  \\  scoglio  di  S.  Martina 
j.  Procida  |  Ch.  Martins  (*Ch.  Frederic,  geb.  1806)  [f.  Kämtz  meteor.]: 
Faulhorn  IV 95a,  lllm,e;  Suft  I333e,  360e,  479a;  magnet.  53ecb.  IV 
iiime(aitf§öf)eu),  annuairemeteorol.  IV  166a;  MontblaticYV d5a,  lllm,e, 
274e,518a;  DZorbli^t:  fein  ©eväiifrf;  IV(146e)207m;  «ßolarftreifen  1441m, 
fcanbin.  9ieife  IV65a,  Sem^eratur  bev  Siefe  IV165e-6a 

*Fried.  von  Martins  (Carl  Fried.  Phil.,  geb.  1794)  II96am  (^tma* 
jonenftii^),  132a  („^ftanjenrei^  in  53ra[.")  |  Petrus  Martyr  f.  Anghiera; 
ber  äJJürt^rer  IV244e,  „ber  ^,"  (öon  Chateaubriand)  II  68m;  acta 
martyrum  f.  Ruinart  J  iO^ärj:  @ternfc^nu^>:|)en  111604a  (h?enig),  620e-la 
(bcc^);  -njinb  II34m  T  ®raf  Marzari-Pencati  (Giufeppe,  1779-1836): 
Canzacoli  1274m  (Safcabe),  V90a  (bieC);  ©ranit  V67e-68a,  [^erf.]  V90a 

Mafaya  [ob.  Maf/aya  lV540m,ell]  (in  9?icaragna):  ©egenb  IV 298m; 
§DÜe  bcn  M  IV297me,  9me,  532m,  3a;  Sftame  l\298a,  532e:||— 33. 
SSnHan  tocn  Mafaya  (IV 295m;  aud)  ber  M.  IV297e)  [bei  Granada  IV 
540m,e;  aud)  35.  m\  Granada  gen.  IV 540m,]  IV295w,  [7m-300a,  2t. 
531e-3m;  540m-la]:  2Ictien-®efeß[d;aft  lY 298rn-9{m) ,  532e-3a ;  2rii^* 
briid^e  IV552me,  le^ter  2lu§briic^  IV540e;  n)aS  er  aii^getrovfen  ^at  IV 
532me,  [iSefd^r.]  IV29<Sam;  (Den  ^evf.)  beftiegen  IV297e-8a,m,  532e; 
2)am^f  f.  Shatig!.,  (gntbecfiing  IV532a,  erlcfc^en  f.  Sbätig!.,  ©egenb  f.  21.; 
[©efd^ic^te]  (ijgl.  9^ad^r.)  IV [29Sm-9J  55ie-2a,me ;  @oIb  (u.  35erWe  e« 
au  beben)  l\298m-9,  532e^a',  §c^e  IV54ia,  ^öüe  Don  M.  f.  2t.  | 
Ärater  [:]:  §ctte]  IV297e,  8a,  532a,am:  @vleiic^tiing  f.  Si(^t;  2)?enf^en 
laffen  fic^  in  ben  Äv.  r;inab  IV299(e),  532a;  neuer  IV540e  :|  2age  IV 
297e,  532a,  540m,e;  ^a'oa  IV297e,  (§allm,me,552e,540e;  iOeu^ten  f.  ?ic^t; 
2id^t  ((gvteuc^tung  be§  Kraters,  Sendeten)  IV2P<Sm,  532am,e',  2  9D?cnc&e 
IV295m-9|  9f?ad^rt^ten  [bgt.  ®e[(^.]:  alte  IV55Ie-2;  neue  IV532a,e, 
540e-la  :\  D^ame  f.  2t.,  mit  Nindiri  lY 540e-1a  (^tüiUmQ);  ^erfcnen  f.  be* 
Riegen,  Krater,  ä^cn^e;  ^uä}  IV 532m,  [® Triften]  IV 55ie-2a,  |>eienb 
f.  Xftätig!.  I  [Jbätigfeit]  (ögl.  2tu§brü(ie,  ^Ma,  dtau^  u.  a.):  früher 


3Iafaya:  ^.  iSuitan  X  —  0)kf)e  @Ie  739 

immer  i>eienb  IV 532a,  540me]  feit  lange  erlefc^en  \\532i\,  540e;  j^^t 
iüieber  Xamp]  IVöiOe 

*Mascareignes  (^ufelgr.-  bei  SSüHv^on)  IV410nn,3e  (^idjtung,  tiil!.); 
Mascarö  IV593e  (^eife  im  iiijrbl.  2)^ej.),  Ma/chanrud  (^^evf.)  1142a, 
Rob.  Mafham  11412e-3a  (mit  Anna  Dorfet  auf  Madera)  \  Maskat  {^xah., 
am  pex\,  2Reerb.)  11243m,  9e;  9}?eerb.  t.  3fa^A-a^e  iyi38m  (Siiiie  o^ne 
2(6tü.)Tj^askelyne  (Nevil,  1732-1811):  Caftor  111308a;  ^eiibd  l 
424m,  IV31e;  @omie  III. 308a,  £)vtöi)evanb.  bev  ©terue  III  265e-6a  J 
Mafon  1)  Charles  Ct  1787)  IV22e  (a^eribiaiigrab  in  ^^Jcibamev.); 
2)  Ebenezer  Porter  (1819-40)  111340a  (D^ebelfled  im  €c^lran),  364a 
(pevf,,  9Ze6eIfkcfe)  :|  Maspa  (gl.  in  Oiiito)  IV  355m  J  MafJ'achufetts  II270e: 
[Ovt  ba]  III549e,  ©ternfc^n.  I404am,  =  PFin/and  II  272m  ]  Maffageten 
(iBolf)  I491e,  II420e:  ©clb  11176a,  e-7a;  got^if^  II  176a  J  Maffalia 
(20*«  !I.  flauet)  V116m:  @lem.  YllOam;  (Sutbecfer  VllOa,  6e;  -img 
\110a  :|  Maffaua  (STrab.)  IV 379a  [ißevg  ba6ei],  Maffaya  =  Ma/aya 

äJZaffe  [f.  Someten,  Scntinental-,  (Sibe,  (Sru)?ticn,  (Svu^tii)-,  flüffig, 
gebaut,  ©etnrge,  ©ebirgöavten,  ©efammt-,  gefc^moljen,  ©eftein,  flingenb, 
!üemii4),  Üänbev,  SKenfc^,  metaüifc^,  ältonb,  niebergef^fagen,  oceanift^, 
ovganii'c^,  ^^pflanjen,  ^^(anetavifc^,  Planeten  u.  eingelne,  ©onne,  @icff,  2:f)ieve, 
iBolf,  S^ölter,  ^olnm,  iBulfane,  öiilfanifrf;,  SelÜör^er]  S(,  (geiri3^nl., 
oUg.,  gemifc^t)  1153a,  221a,  236a,m,  271m,  343m,  5e,  412m;  II95e,96e, 
136e;  111521m;  lY18e,  20m,  129e,  149m;  V34am;  plur.  SJJaffen 
(turc^  na^gef.  *  kg.)  1 180a,  227a!i ,  235a,  259e,  282m,  328a,  400ra, 
424e;  11221a,  392a;  III  19a,  626m ;  I V 20a,  219a,  223a,  555aw,  534a, 
566e,571m,  616a,  641a  ja  (i?cn  Seltf  ordern,  ^immel^f.)  [fon?üM 
ber  SBettt  als  fein  Sn^alt]  (*  tovgef.)  [f.  aiiä)  *SeIt!cr|}er]  1 101m,  402m ; 
111157m,  268am,  283a,  526m;  IVi7a  [S)efin,],  132a;  pl.  SDhffen  III276e, 
282m,  311m,  348m,  593e,  5m,  626m  J  ^.  (=  2??  e  t  e  o  r  f^  e  i  n ,  SJJeteormaffe) 
[o  toorn]I401e;  111608a,  612e,  3e,  4a,m;  pl.  nyjaffen  1 121a,  2m,  3e,  4m, 
133e,  4  (406e);  III614ai|,  7e  J  2).  f.  ncc^  02«enfd^en,  ©üuI!.  ||:  :^u\ä^t  (für 
aUc  33ebentungen :  bie  jum  ^t^eil  [nic^t  ganj]  burc^  borgef.  *  nnb  °  gefcnbert 
finb;  bev  plur.  aßev  S3ebb,  tvirb  fpäter  bur^  nac^gef.  *  bej.)  [compos. 
maWiXi-]:  ältere  IV 631m  |  -^Insie^ung  (eine  Slrt  ber  Sing.  l\48e) 
1  57m,  73e-74a,  99a,  152m,  335a ;  II  348a ;  III  19{e),  22am,  23a,  31e,  408a ; 
IV45e,  49a,  79m;  ^tnj.  ber  2J?.  III 595me*  :|  m-artig  1344a,  auebredben 
lV55«m*,  mit  2)^.  auggefiißt  III*281a,  auggeftcBene  IV278a*,  [35efd^aff., 
eigem'd^.]  V34am,  -SBeftimmung  111446m,  [5)efin.]  IV*i7a;  bit^te  I423e, 
IV18e;  bnnfle  (pl.)  HSle;  III 70m,  *270a,  596m ;  burÄrid;tige  1335m, 
-(£nt\vicfhing  1488m;  -gv^ebnng  [=  9?elief]  IV  240m,  -en  IV  507m;  fallen 
f.  Siift;  ferne  [b]  I  141e*;  III 370a, 593e*;  fefte  I427e,  lll36m;  III 
164a,  612e*;  IV  443m*;  V24m*,  90am*;  gefallen  f.  Snft;  gel;übene  I 
319m*,  IV 237m;  geringe  III*270m,  glänaenbe  IV577a1,  gleichartige  1 66a; 


740  3}iafie  (SJlu  —  3}laterie  allg. 

gUi^enbe*  1  211e ,  IV  358a  1 1  g  v  c  ^  e  1  80a,  261m ,  382e ;  'U  4öe* ,  205a*, 
214ra;  ori3Beve  111  48in*  ]  -gi%  IV 6e  ||  -gru^))en  V81e-82a  |  §au^U* 
maffe  [f.  ©ebivge]  m614ra,e;  IV280m,  le,  469e;  V40a;  -eu  lV343e*  :1 
Keine  I  114a,  121a,  Ulm;  iiid^t  (eiid^tenbe  III*269e*,  auö  bev  2uft  ge* 
fatlene  III  o614a*,  mä^tige  I270e*;  [öoii  aKeuf^en]  (f.  ait^  ^vt.)  11 
26m*,  158m*,  313m;  -aiiantität  III  4m,  f^iDeve  11348m*;  [tarve  IV  370m, 
572e|-t^eild^eu  (pl.)  [=mokcük  III  34a]  III22e,23a,  34a;  -tt)eile 
lV157all  :lükvfel;u  I30m*,  umfaffen  II  60a*;  imbiiv#d;tige*  1335m, 
345a;  imget)euve  III*96e,  im3iifammeuf;angeiibe  IV571m*  |  ^evt)aUui^ 
III*276m;  -niffe  I56e,  -SJerl;.  I371e  :| -üert!;etlintg  I57a;  I1372e, 
3a;  11116a,  IV19e;  [bulfanii'c^e]*  (f.  hp,  *milf.,  «iilfane;  \)gl.  ge- 
fe^molsen)  1 127e,  238a,  241a ;  iveid^e  I V  331a,  382m,  484e;  n?eiüg  111622m, 
3äl;e  1238a  ||—  maffen^aft  II310e,  IV555e:  ©cftein  IV385m'[  maffig 
[f.  ©ebivggavten,  ©efiein]  I275e 

*Monte  Maffi  {Xoic.)  1417a  (Xk\i),  in  affig  f.  iu6}  2JJaffe  |  madigen 
f,  2:em^eiatuv ;  Wl-m^  f.  (Srtravtimg,  ^ümal  Ma/ßlia  l[178m  (gvicd;. 
Kolonie,  feine  dolonien);  33.  M-ier  II  163am,  410e  ;|  maffito  IV221m, 
Mafsmann  (Hans  [Joh.]  Ferd.,  geb.  1797)  11114a  (5((eyanbevlieb,  „2)enf- 
malev  beutfc^er  <Bpx,  u.  2\t.")  \  Wla\t  (be§  ©c^iffe«)  11297a  (ber  große),  III 
116e;  -en  III  77e  :|  Mäftlin  =  Möftlin  |  ärjaftobonteu  (2:1^.)  1289m,  292a: 
-Äncd^en  I292w,e;  11315a  :|  Maßricht  I287e  ((Svcccbil)  |  Mafudi  Khot- 
beddin  (f  956  p.  Chr.)  [ttjenigev  gut:  Chothbeddin  11114m,  Chotb., 
Cothb.  IV509am]:  Baku  IV509am,  (Sc^iffgtvümmer  II408e,  Snfel  Vacvac 
11114m  .i  Mataua  (fnrtl.  Snfel)  IV397e 

materia  medica  II250e-la,  5e-6a,  440m  ||—  ä)?atevial  [f.  33aH, 
2Biffen]  2t.  (eig.)  1271m,  296a,  303m;  Sß.  (allg.)  I80e;  11134a,  141a; 
11156a,  145e,  490a,  511m;  IV231e,  305a,  317m,  604e;  plur.  älUte- 
rialicn  (*)  1282m,  II135e;  IV^ 309m,  538e,  593m,  6a  |:  anget;äuffe 
I33e*;  5lnt;äufung  I21a,  IV129a:|  k^evvfc^en  IV  13m,  al^Wl.  benutzen 
I39e*,  2)ürftig!eit  II  70a  |  ptte  I  @.  Vlllm,  11342m,  V4a:  reic^fte  II 
266m  (bavgeboten)  :|  fe^v  greßeg  II  186e,  192m,  267m  |  reiche«  IV129a, 
reie^^amge§  111613a,  DJei^t^um  V17e  :|  ro^e(ö)  I21a,374e*;  nnevmeBl. 
IV13ra;  nni5cllftänbige  IV55a*,  IMeit  IH281m;  Un^a^I  IV138e*,  fe^v 
berme^rteS  II187e,  SJerf^iebenl^eit  IV485e,  öovljanbene  IV92e*,  n?iffcn^ 
fc^aftti(^e  11196a*,  3nfammenfteüuug  IV134e||—  2f^ateviatität  VlOm 

matttit  (=  @toff)  [f.  geuer,  3?inge,  SBeltfBv^ev]  51.  (allg.)  I56me, 
79m,  165me,  394a,m,  402m;  n257w;  III  lle-12a,  13e,  17e,  33a, 
34(m,e);  IV 564a;  pl.  3«atevien  (burc^  *  bej.)  1180a;  11120a,  34m;  IV 
266e,561m;  V21e'f  33.  im  SBeltall,  2BeI träum  (fo^mifc^e  ob.  bimit* 
artige)  [^au^tgegenftanb  be«  2lrt.]  (togl.  biefe  ©lieber,  ba^  ^roiberftebenoe 
m\iit\  nfti).;  *$immet?(uft ,  *ä5eItftoff)  [l  no^  bef.  bie  ©lieber:  fic^  bauen, 
gebaut]  \86,9ie-95m,  42oa;  11513a;  III  42-44m,  {567m-8a),  [626am]] 


matexk  big  U  741 

l\7me,  8e,  lle  ||:  3iifaljc:  atle  m.  lV60e,  133a  ||.  auöeljäufte  IV  6a  |  5in^ 
I?ciufiing  I171e,420a;  J1382m;  -en  III  462e  (um  einen  Äevn)  1|  ^n- 
giebiing  l\211e,  2a:  -^^Mfte  IV 6a,  magnetiid;e  IV60e:|  5(vten  11373m, 
SItcme  I67mll[irf)  Italien,  haut  fid;  [ügl.  gebaute]  III  (219m)  431m, 
479e-480a,  559e  (588m):  bie  fid^  nidit  baut  (fcnbevn  im  SBettvaum  fcf)ti^ebt) 
[=  mioebaüte,  Seltftoff]  III  (567e)  J  «Baden  I90m]  fic^  ballenbe  1426a; 
III  (231a)  257m,  573a  ||  S3ebanbhing  II145e*;  SBefrf;aff.  [.  ©genfd;.,  9^atnr; 
beti^egte  IV  222m  |  SDafein  I85e,  III5P5e;  =  e^iftenj  (O):  bae  2id)t  i[t 
ba§  attefte  Beugni^  toon  bem  S).,  ber  (S.  ber  m,  llölme;  Wl 353m^, 
595eO:l  biegte  III (350m),  2)ic^tigf.  [.  gebaute;  bünne  III  219m,  313m  | 
buuftf crmige,  -artige  (. . .  III311e-2a)  [f.  53eb.  33.]  I58a,86a,88a, 
89e,  95a,  113a,  146a;  11368m;  11152m,  {219m,  231a),  322m:  unrb 
jn SBeltlor^^ern  [j.  b^  ^rt.]  l{210a):\  buvd;[i(^tigeIII350e;  (Sigenfd)aften 
[t>gl.  Statur]  I52m;  III  4m,  16m,  34am;  IV  8e,  lle,  83m,  211e-2a', 
[@inbrnd]  IV 5e,  (SinfÖrmigf.  ib.,  clectrc-mognet.  IV 83m;  (Sntftebnng, 
tucber  bie  SDu  !cmmt  [=  Urfl^r.]  III567me  (an§  dcmctenfc^tueifen);  mit 
äR.  erfiiüt  111282m,  371e;  (Sri'c^einungen  I184e,  II371e-2a,  11113a; 
(Si-ifteng  f.  S)a[ein;  feft,  pffig  f.  Buftanb;  gcrm  [=  ©eftaltung]  Wlle; 
gangförmige  lV217e,  g-er  Buftanb  1426a  |  geballt (e)  [l^gt.  bauen]  122e, 
57m,  86a,  90a,  95e,  210a;  111625m;  IV 8e,  16e:  (Staffen  I94m,  l20a; 
2)id)tigf.  190;  ©eftattung  I99a,  11135m,  III  48e;  nic^t  geb.  [=  nngeb.] 
IIl(5S<Sm),  ec^id^tcn  III  177e  :|  tcn  ber  9?Z.  gefonbert  III  lle,  ©eftaltung 
[=  f^orm]  f.  gebaute;  gleici^artige  [=  t)cmcg.]  III 4e,  V4a*  |  ©roüitaticn 
IV (133a)  212a;  gralMtirenbe  IV  7m,  8e,  83m  J  ®runb!raft  I56e,  II 
372m;  III  4e,  23a,m;  IV45e,  57m;  -fväfte  III17me  :|  §äuf^en  IV16e; 
§etercgeneität  [=  35erfd)ieb.]  Ul626am,m  (erregt  S3eti\);  am  §immel  III 
550me,  §immeI§-9JJ.  111350m;  bemcgene  [=  gfeic^art.]  IV7e(8e),  3ii= 
begriff  I61e  (n.  Urf^rung),  irbif^e  11377m,  ^enntniB  f.  Siffen;  fogmif(^e 
[f.  «Beb.  33.]  I89m,  11368m,  11142a  H  Äraft  [f.  ©rnnblr.j  III 23e: 
-äuBernng  111626a  J  Gräfte  I34e-35a,  81a,  163a;  11135m;  III 4m, 
lle,  24a  ||  freilenbe  I94e;  Ieud;tenb(e)  111219m,  nid;t  I.  [=  f^Iuibum] 
III  (S23-4m);  2Raffe  III  4m,  2)?enge  [=  Cuant.]  III  (626a  bleibt  biefelbe); 
ft^  mifc^en  mit  ber  m.  III(567e),  2J?if(^ung  YVlle;  mtur,  3Befen  [i^gl. 
©genfd).]  I66a,  lYlle;  neblige  I109e;  crganifc^e  IV248e,  -ifirte  I488e; 
^affi\}  11117a ;  ^^cnbevabIe  111626m,  IV6a,  V13a;  Onantität  [=  ä)?enge] 
I58m,  153a,  164m;  III  21e,  33a,  626m;  IV  (6a);  Üteibung  IV214am*, 
fammelt  fid;  irieber  III(567e),  ©d^i^ten  f.  gebaute,  (Sc^anngungen  IV2ile; 
felbftrenc^tenbe  III311e-2a,  322m  (333e);  fic^tbare  III371e;  2:^ätig!eit  IV 
83m,2iie-2all;  V4a*,  12m,  14a\  Xbeile  1165m;  IIIlle-12a,  567e 
(i^erfc^tvinben);  Stieilung  I368e,412e:|  2:vägbeit  III597e,  Umbilbung 
I488e,  unbic^te  III350e;  ungeballte  [=  nic^t  geb.]  I57m,94a;  III 
312e  (567e,  588m),  625m;   uncrganifivte  I488e;    Uri>rung   f.  (Sntfteb., 


742  3)taterie  'H^  —  mat^ematifc^  aflg. 

Snbegr.  |  SSeränberungeti  [ög(.  UniHib.]  11377m,  mi7me  {626a), 
Vi4a  (evfiäven);  b-Iic^  11124a  j|  öerbid)tete  III  (231a),  bie  fic^  nic^t 
i)-et  bat  lll(567e)  j  35ex-bic^tung  11368m;  III  219mell ,  257m:  hi  ber 
m^c  bev  :Sonne  III(567e-8a)  ||  ^er^alten  I165e,  35er!eh-  mit  ik  I57m  | 
SBevfd^ieben^eit  [=  §etevcgen.]  1165m;  [c^ue  ^.]  IV  7e,  8e  :\  üev* 
fc^tüiiibet  III (5ö7e)  |  öevt^eilt  192  (gi-up^^enmeife) ;  iBert beihing  186, 
90e;  11367m,  IV  6a  :|  [bie  ncc^  bcrbanbene]  lll(567e)  ||  im  SBeltaU  III 
[626am]  I  im  Söeltvaum,  beS  2B-g  [beibeS  =  S3eb.  8.]  I57m,  III 
[567m-8a]  573a;  bev  Sßeltväiime  111113a  -.jl—  bag  n.nberftel;enbe, 
licmmenbe  2)iittet  [=  §immel§hift  III438e]  (ögl.  Enckifcher  (Somet) 
11142a,  50e  (öle),  59a,  438e,  578a:  Töne  II353ra  ]  ba§  2Bibcrftanb 
leiftenbe  (nj-Ieift.),  fiemmenbe  2)iittel  I89me,  113am]  cb.  j^üiibiim  III 
567me:  (Sntftel;ung  ib.  (bieü.  anz  Scmeten[d;h)eifen)  J  ba^  tribeiftvebeube, 
^emmenbe  ^liiibum  I24m,  118e;  III [40a,  49m-51;  U.  54-55,  58m- 
59a\,  50a,m,  51a,m  J  baö  ttjiberftebenbe,  I^emmenbe  2)^ebium  111627m  — H 
SCßirfuugen  I57a;  iinjev  Sin'en  ton  bev  2)L  11257«i,  IV üe;  B^i^ö^^^ß 
f.  2)aiein  II  Buftanb  [a.  Qa^\.]  I55e,  IV76e:  feftev,  pffigev  I426aJ 
3uftänbe  11143m,  IV 4(Sme:  unab]e^bave  Üki^e,  bie  fie  biiv^Iaufen  ift  III 
45Jm  II—  materiell  [f.  «en^eiö,  maä)t,  W\tk\,  Uvfac^,  Seit,  md)U 
ftanb]  1204a;  II 55m,  65m,  88e,  90m,  137m,  144a,  161e,  189m,  204m, 
352e,  486m;  III  33e,  307m,  534e,  594a\  lV49e,  55e,  143m,  311a, 
467a:  SSefc^affenbeit  111527a  j  2:bei(e  156^^  142a,  9a;  II373aIl;  IV17a, 
262a:  bevid;tvinben  II  5ö7e 

2)Zatbematicug  (=  2)ht^ematifev)  U508m:  §of-Sm.  111315a  ||— 
21.  d]lai\}cmaiit  (=  mattem.  SSiffenf^aft)  [f.  Araber,  2Iftvcncmie]  II 207me, 
210e-l,  285a,  293e,  394me,  435m;  V8a  ||  3iifnyc:  in  Älexa^idria  II 
210e-l,  angetranbte  II454e-5a,  Sliiebilbiing  f.  ^cvti^r. ,  ßntftebmig  II 
259am,  evfa^ven  in  2)1.  1347m;  ^ovtic^vitte ,  Sluöbilbung  uftü.  II  (198e, 
264e,  369m)  |  ©efc^i^te  11262a,  4m  (341e),  453e,  515e;  §aii|.>t-(ä^c^e 
11341a  :|  [bei  ben  ©viec^en]  ll207me,  fiil)vt  in  bie  §immel^?ränme  II 
2riam,  \)ö\m  IV18e;  lOebvev  lII641e,  IV54e;  in  ben  91atuvmiff.  II 
284e,  ^vofeffov  111599a;  veine  II207e,  454e;  (gc^c^fev  11211a,  [S^viften] 
(ögf.  d.)  II454e-5a,  «Berbünfommnnng  11144a,  [SBi^tigf.]  II  594me, 
glänsenbes  Beitaltev  II341e,  ber  m.  jitgänglic^  III22e||—  ö.  2l2atbe- 
matüer  (=  -cu§)  [f.  Sllejanbrinifc^] :  sg.  11132m;  ein  befiimmtev  II 
121m,  197a,  208a,  260a,  2a,  3m,  346a,  376m,  473m,  499m,  510m; 
III  292e,  473e,  536a  J  plur.  (*)  II  264m,  334m  (341e),  7ail ,  431e;  III 
55a,  542a  ||  3uf.:  [Slufjäblung]  II2ijfa,  221e*,  349m*;  au^geseid^neter  II 
263m,  111493a;  gvoBe(v)  11376m;  III  146m*,  292e;  IV 244m;  fc^avf- 
fmuigev  111292e,  tieffinnigev  1184m  ||—  d.  mat^ematift^  [f.  2lftvonomic, 
(Svb!unbe,  @eogva|)bie,  ©eftalt,  Df^aturle^re,  -:|)^iIofo^^ie ,  C^tif,  ^^^fif, 
PMvä),    ^vtbagcveev)    11139m,   237e,   264e,  5m,   7a,   364a,  375a; 


mat^ematifd^  —  3}tauer  51  743 

III  12m,  219e;  V8a;  mathematique  f.  ^mem.  1|  3ufäljc:  2(nfic^tcn  I  58e, 
Stnirenbimg  11118m;  iBearteitimg  III626me,  lV7a;  33cgninbimg  IV26a  | 
be()aubclu  II504e,  IV17a;  S3-Imig  11113a,  281m,  324m  :|  53ercd)niiug 
III551e  I  beftinimbar  IlllOe,  22e;  SSeftimmimgen  IV227a  J 53c tv ad; tu ng 
1341m,  lV370a;  -en  II208am,  298m  :|  klrei[en  III(593e);  (gnti^ccfim«- 
geil  II211am,  343m,  394m;  evUnefen  1124m,  gorfc^img  II  238e  ||  ®e* 
bauten  II  259a  ]:  -euttüicf  luug  II207e,  341e;  11124m,  145a;  IV 
215m:  entsielni  ].  uid;t  jugäugl.,  il;r  bleibt  uccb  t»ieleö  frcmb  \  6me;  ibr 
unteitüevieu  III 4e,  V13a;  Sßicfjtig!.  II 394me\  waQ  ibv  nid;t  jugäuglic^ 
i]!,  fid^  il;v  eutjie^t  V9a  J -toerbiubuug  111598a,  625e;  IV (19a)  62m, 
79a;  pl.  -eu  (*)  III 457am,  IV34e:  beu  ®.  sugäuglic^  VlOm*  |1  @egen* 
ftänbe  11347a;  ©cti^i^beit  1 91m;  11139m,  588a;  ^euutniffe  II198e, 
252a,  317e,  324a,  454m;  memoires  mathematiques  f.  Institut,  mcg* 
li^  1400m;  ©c^vifteu  [ögl.  ST.]  11484a,  11132a;  ®^u(e  11281a;  ©iun 
III592e,  IV60m;  ©tveuge  111599a,  ©tubien  I36a;  S^eil  I432e,  IV 
34e;  2I;eorie  111128a;  IV  77a,  78e,  116a,  611e;  Sieffinu  III  19e, 
uumatb.  11379m;  Sa^vbeitcu  11394m,  520m;  2Beg  IV369m  ||  SBiffcu 
I67m,  174a;  11162m,  207w?e,  210e,  262a,  285e,  297a,  346e,  8a,  369m, 
397a;  III  17e,  90m,  641e:  ©lauj  III  75e,  bö^ereS  111534m,  Buftaub 
ib.  TSiffeui'd^aft  [=  9)Mbem.]  III21e,  -eu  (*)  n237m:  (Sntftebuug 
11259m,  ©tubium  I68e*,  ÜSevbotlfommmmg  I331e* 

*Matliieu  (Claude  Louis,  geb.  1784):  bei  Delambre  I48a,392a, 
424a;  @vbe  IV157me  (STb^^Iatt.) ,  ^U3iet;uug  öcu  3u[elu  I422e,  La  Caille 
1424a  (^eubel),  magnet.  9Jeiguug  IV  108a,  9}?icrometer  I48a;  ^eubet 
I421e,  4a;  IV 28a,  31e,  157me;  [perf.]  111274a;  IV 28a,  108a;  ^:i3oranfcop 
1392a;  61  «Stern  im  (S^njan  111274a,  285me;  2\ä)t  ber  (Sonne  III(396e) 
417a :)  Matius  II  24a  (33e[d)ueiben  ber  33äume);  aJJatrofe  [f.  [c^mebifd;] 
II301e,  IV 299a;  matt  [[.  grau]  111311m,  404m;  2?Jatteu  I348e,  Matteucci 
(Charles,  geb.  1811)  1417a  (2:iefe  in  2:oicana  [erreicbt]),  Matthäus 
((Strang.)  III413e  (giufterniB  beim  Sobe  dbrijli);  Matthew' s  rock  (Sufet 
bei  g^en-daleb.)  IV 420a,  ib.  (raud;enb);  Matthieffen  I4l2e  (Särme  im 
3obiacalIid;t) ,  Maf «o  Grq/7o  (braf.  $rcu.)  WlOOe-la  (unbefaunt,  magnet. 
gieig.)  II  Ma-tuan-lin  (Sbin.)  III 59ie:  Sierclitbenfäüe  III 594e,  c^iuef. 
51uualen  [=  9Jeid;§-2r.]  III  87e  |  ^^erjeic^ni^  i)on  (Somcten  [a.  Sterne]  III 
561me,583m]  über  einen  S.  III  5ö5ajn  :|  5«eid^?-3Innaren  [=  5tuu.]  III 
59ie  (^ut^jug  aus  bereu  aftrcn.  %\)n\)  \  Sterne  n.  dometen  [f.  m6.}  dem. 
bej.]  III87e,  148me,  216a,  221am,  2a!!,  4m,Q,  6e,  230e;  35er3ei(^ui§ 
beu  Sternen  {0i\\6)  neuen)  \\\221am,  2e,  4am,m,  6m,  230'^  3  33ev5eic6» 
niffe  111230e  |1  Matufchkin  (5SuI!an  m\  Unalajc^fa)  IV  59^6 

*iOiauer  (anc^  in  comp.)  [f.  S3erg,  c^iuefifd),  ^clö,  Ma(/o^,  Oua braut, 
(Sd^Iamm ,  SSuItau]  IV573e,  pl.  2)?auern  f)IIf81e:  m-artig  [f.  ©ebirge, 
■^.sfettc]  I249e,  282e,  344m,  458a;  IV 361a,  431a,  2a,  574a,e;  V78a,m; 


744  Wflauex  g  —  ä)hut> 

m-formig  1262m,  IV  355m;  @efra(t  Y98a*,  gvcBe  IV  383m,  id)tcaxii 
IV578e,  pevne  II 290e*  J  Maui  ((Saiibiric^-Snfel ;  Mowi  I421m,2e): 
Sinjie^ung  I422e,  ©ottinu  IV 589m,  ^entel  1421m;  ei(cicf)uer  Sultan 
IV589m,  biilf.  Snfel  I422e:|  Maidlin  (SHli)  IV 551a  (fuerte)  |  manU 
t^iere:  einfinfeii  IV  341m;  beim  (Srbteben  IV 216m,  221a 

mauna  (@anbn)i^:  33eig)  W  522e  \\  Mauna  Kea  ($iilfan  auf  §an?aii 
IV4iSe;   blcB  ^e«  ib.)  IV  [4i<Sm-9m;  5/ne]:    gii^  IV416e;   [ebv   Bcc^ 
IV418e,  §c^e  IV4i9am;  Äegelbevg  IV418e,  2aba  IV416p,  imter  bev 
©(^neeUuie  IV4i9am:l|—  Mauna  Loa  (3Sul!au  auf  ^atuaii  IV327m, 
411a,  (Se,  59Ua[600e];   i?gl.  SBulfaii  auf,  bcu  F.   [IV418me])  [ju  i^m 
u.  I^ierfjev  gelf)crt  noc^  bev  Saöafee  cb.  untere  Krater  Kilauea]^  eugl.  Mouna  L. 
IV 416m;  auc^  gen.  Mauna  Roa  IV 292a,  313e,  590m',  Mauna-roa  IV 
522e,  8a  (ü6ev  bie  gcrmen  1  u.  r  IV 590m,  S3eb.  bee  D^amenö  IV522e); 
au^  felo^  Loa  IV418e  |:   (Stellen:  IV 327m,  [416m-7m-8m ,  8e-9m', 
2{.  589-590m] ,  522e-3a  [6am  ^.  S5],589am,  590m  \\  3uf.:  Slbkng  IV 
416a  (cftt.),  590a  I  2I[d;en-2{u§bnid)e  IV5<S9m;  fein  5I[^eu!egeI  IV4i7a, 
483e,589a:|   5Iu§bru(^   [vgl.  5lid;e]   IV590a,  600e  (fem  tcm  Krater); 
5(umt)Uvfö-ÄegeI  f.  -Krater,  33au  IV 590a,  iBefteignugen  IV4i9a,  SSimö* 
[tein  IV417a  (fe^It),  iöreite  IV313e,  fein  ^ential-3?ul!an  IV417m,  mo^ 
IV  526a;   entjünbet  [=  tl^ätig]  IV415e-6a,m;  (grbbeben  IV  589m,  %\\l 
IV 523a;  ©eftalt  lY  417a,  522e;  ©il^fel  [f.  ,^vater]  IV 4i6e  (-Öffnungen); 
©la^fäben  IV 411a,  7m,  589m',    groß   [tgl.   Sdcß]   IV(483e),    gvc^tev 
SßuÜan   ber  ©übfee   IV416e||-   kd;  l\ 416me\  ^ cht  l\ 292a,  416m, 
8e,  9am  [526am  %.  35):  übevfd;äl5t  IV52öa  :||  Krater:  pl.  (jiüei)  [einen 
f.  ^^Kilauea]  l\ 416e  (bie),  590a  (beibe)  |  sing.:  5tu^tt?urfg-^egel  barauS 
IV416e;  ®i^fel-^v.  IV 4i7a,  589m,  590a;  -raub  IV 526a;  ber  untere, 
fecunbäre  [=  Kilauea',  f.  b.]   lY 318a  :\\  ^aüa  [f.  \)p.  ""Kilauea]:  -fee 
|.  ''Kilauea',  -ftri^me   lY 416e-7a,  589a,  590a  J  Saben   lY417am,am 
(fe^r  flüffig)  |I  SD^effungen  IV  526a;  9^ame,  -^n^form  f.  aüg.;  Öffn.  f.  ©i^fel; 
[^erfonen]  IV4i9a,  589e-590a  \  ®^nee  IV419m,  526am,  590m;  unter 
ber  @-Iinie  lY419am  :|  fcnberbarer  S3ulfan  IV590a,  tbätig  [=  entjünbet] 
IV416e   (ber  einjige  rec^t  tbätige  35.  ber  (£anbn)i^-3nfeln);  SSuÜan 
f,  Neutral-,  grc§,  fonberbar;  3iif^n"^enbang  IV313e  (mit  ber  mej.  @^alte^ 
*Maupertuis  (Pierre  Louis  Moreau  de,   1698-1759)  IV 22a  (3Jleri* 
biaugrab  iJon©c^ti»eben),  156am  (^enbel)  |  ITaitretomen  11215m  (Hadrian), 
444e  (^Setrc^ner);  m-if^  II439e  (©ebirge)  :|  St.  Maurice  ((gaijotien)  IV 
492e  [Ort  babei];   maurifc^e   ^ifcten    IV  53a,  114e  |  %xa  Mauro   (ital. 
dc^mcgraV^b,  1 1459):  mappamondo  111344m;  SBeltfarte,  Äarte  11293m, 
462a,  8ali  :|    Maurolycus  (Sentralberg    be§  2Roube^)   IV616e   (tvater), 
Maurua  (^nfel  bei  Sa^iti)  IV  425m;   Maurußen  (5Ifr.)  11412m,    M-ier 
II444e;  Stent.  Maury  (Matthew  Fontaine,  geb.  1806)  III569am  (Biela's 
Scmet),    mausim   (arab.)  I480all  |  Mauvais  (Felix  Victor,  1809-54): 


magnet.  3nten|.  auf  bem  Canigou  IV  95a,  lS2a;  magu.  9ieig.  IV  108a; 
©Diinenfiuftenii^  1842:  III389e:|  mauza  (avab.  =  ^lu\a)  11426m 

Mawerannahr  (^ev[.  ^rob.)  1383m,  äfJajima  f.  2J?aj.-imum  |  Maximi- 
lian ^viug  ju  äöieb  (geb.  1782):  „9iei[e  in  baö  innere  tocn  91orb-2Imenca'' 
I  4ö:fa,  11132a;  amcrü.  9?acc  1491a,  3eic^^mmgeu  11132a 

2)^ayimum  [[.  2)ic^tigfeit,  §cf)e,  Ää(te,  Äraft;  magnetifc^e  Sit» 
tvcic^img,  Snteiifität,  Dieiguiig,  ^evänbenmg;  ^cgen,  Sem^eratiir,  2S>ärmc] 
I  54e,  287m,  305e,  6a,  365a,  423a;  H  223e,  474a;  111  239a,  328a,  600e, 
4m!l,e;  1 V 293a,  316e-7a,  332m,  369m,  521a,  565e-6a,  616a;  m,  imb 
ä)Ziuimuni  (bmc^  tovgei".  *  te3-)  1182a,  435a;  11117m,  125m,  245e-250, 
260m-la,  402a,  457e;  lV32a,  77e,  81a,e,  132a  J  plur.  2}?ayiiiia  (^ 
narf)gcj.)  I  323m,e ;  LI  239a  ,  246a,m ,  7m,  260eil ;  IV  293m ,  312a  ,  498e, 
507e;  m,  mibSJMnima  1409m,  11512e;  111177m,  250a,m;  IV83a  ||: 
3iifa^c:  beibe  [=  jn^ei  ufJi\]  111239m0;  bc^l^eltefe*  [=  jtviefac^ee,  jweij  111 
239a,e;  bag  m.  erreichen  (erlangen  1297m)  1337a,  352e;  I11343e,  450e; 
baS  elfte  lll*248e;  §au^^t-2R.  lV*97e,  iO^weO,  *186a;  im  m.  Illl84e, 
237a,m,e,  *243,  5e-250,  *249m,  *250e;  IVlOOe;  mebveve  IlI*250eO; 
SIHnimum,  2)?inima  finb  unter  Dorgef.  *  überall  angefc^Icffen ;  nac^  bem 
m,  111248m;  fecunbäre(e)  [f.  I;p.  *magnet.]  lV*97e,  104me'^'^  @cmmer-9[)?. 
lV499a,  berf^en  fic^  III  578aO,  3eit  beg  m.  III  603e  ||  jtüci  (pl.)* 
[=  jiinefac^eg,  bo^^jelteg,  beibe]  111 24Se,  9e;  j^eiteg*  111239e,  240a,  8e!l  J 
juiiefac^eö  [=  3irei,  bo^|:eItee]  IV*82m 

Jan  Mayen  (tl.  3n[el  gegen  ben  Dlcrb^ol):  SSeerenberg  IV575m,680e; 
iBultan  Efk\\S7Sam\,  451e  (näc^fter  bem  ^cl);  $!age  lY 451e  ||— 
Mayer  1)  Chriftian  (1719-83):  2  Slb^anbl.  111293a;  2)o^^>eIfterne  lll 
292m-5 (3e),307e;  ^ijftern-Srabanten  111292m,  3a;  [^erf.]  Ill292mllell, 
3a;  Venus  111494m  :|j  2)  (Job.)  Tobias  a)  ber  SSater  (1723-62):  Sc^^el^ 
ftcrnc  111291m,  mout  lY 614e,  (£e^tt>infel  11168m;  ^en?.  be§  ©cnnen^ 
jtjftemö  1414m,  111280a  |  @tern(e):  -catalog  III  153m,  4m,  196e,  291m ; 
Crtgtjeränb.  III265e-6a;  [mit  3obI]  111243m,  ^a  :|  Uranus  II360e;  111 
153me,  530am  :||  3)  b)  ber  Sol^n  (1752-1830)  I414e-5a  (planetarifd;e 
(Störungen);  4)  Simon  =  Marius 

^Mayon  =  Albay  \  Mayow  (John,  1645-79):  2uft  II  (384a)  6me,  7a; 
@anerftoff  11387m  J  Afay^jo  cb.  Maypu  [IV552a,  641m;  V38m,54m] 
(93ulfan  dW^)  1 291a ;  IV  [552am]  578am,  641me :  Sluffteigen  IV  367a ;  STug^^ 
nmvfe,  tüag  er  angirirftIV552m,578a,641e;  beftiegenIV322e,552a;  53reitc 
V54m;  ©ebirgöarten,  §ö^e  IV552a;  ^iigel  f.  Örtl. ;  $!age  IV 552a,  578a; 
Y54m',  [Örtlic^feit,  ^ügel  babei]  IV367a,  578a,  641m;  V38m;  tl;ätig 
lV641me;  ^erftein.  1291a,  IV  552a  :|  Maypu  =  Maypo;  Maypures  [a. 
Atures]  lV497a  (^ataracte),  a  {OiiqUcu  im  SBalbe)  |  Mazenderan  (^erf. 
^In•ol^.)  U42e-43a,226m:  Alexander  ber  ®r.  II  22e-23a,  226m ;  i'cb  II 
42e-43a\  SSulfan  ba  \Y379me,  455a  J  Mazochi  (Alexius  Symmachus): 


746  2}Ja3  —  3)leer  aUg. 

in    vetus    kalendarium    W  500am;    ter    kil.    Patricius    I  44;8m,    IV 
500am 

*MeadviUe  (D^otbainer.)  IV  137a  (amerif.  duvbe),  de  Mean  f.  Vauvert, 
Sierra  de  Meapire  (tei  ßimiana)  lV514e,  Mecatti  (Giufeppe  Maria ,  c. 
1750)  V39m  {Vefuv)  \  Mechain  (Pierre  Frangois  [Andre],  1744-1804): 
Encke's  Soniet  III  584a  II,  9}?evibiangvab  IV  22m  (in  granir.);  9^eBeIflec!e 
111319m,  331m;  Uranus  111530a 

2}Zec^anicuö  IV  196m  |  33.  5Wed;aiii!  [f.  §innnel]  I  36m,  173e,  423e; 
II207e:  ©efelj  1211m;  ^^roHem  I30a,  III  21e;  [(gc^rift]  V22m  J  (£. 
mec^anif^  [[.  Silbimg,  donftritcticn,  S)nicf,  ©efetj,  Äraft,  Äimft,  92atur* 
gefeit,  «gtnictur,  Sbeorie,  Bit]ammeii[efeiiiig]  I259all,  266m;  11452m,  3a; 
III23e,  405a,  614e;  IV  114a,  626m;  V12m:  2In[id;ten  Illllm,  43a;  (gr- 
«ännig  IV493e,  ^ortfc^ritte  III  80e,  Hergang  I265e;  UiHeu  11132a, 
IV 452m;  Sßivfung  V12e,  Söiffcii  III488ra  J  2).  2)Jed^a ni^muS  III165e 
*Mechoacan  =  Michuacan,  Medea  11215m  (be§  Seneca),  Medellin  (§i3^e 
in  5lutioqina)  I V  556a  |  3/e(ier  I1444e;  33.  mebif^  11416a  (33i?gel),  IV 
509m  (Sßort) 

gjiebicamente  IV  204m  (tvenig)  — |  ]•  sidera  Medicea  II  357a  |  m  e  b  i  c  e  i  [ c^ 
11357a:  Sobej  III  194m ;  ©eftmie  II510a,m;  §en[d;erl)au8  II  357m ; 
Planeten  11511a,  III354e;  Venus  II  338e  ]  Mediceo  f.  portulano, 
M-Laurenziana  11293m  :||  Medici:  1)  Giuliano  de'  M.  (Giul.  II,  1478- 
1516)  II485e  (Corfali);  2)  Pierfrancefco  de' M.  (II327e-8a;  Pier  Fr. 
11491m,  2e;  Lorenzo  Pierfr.  111345m;  1514-48)  f.  Vefpucci  — :1| 
2«ebiciii  (2Bi[f.)  II  112e  (ben  SO^cnc^en  unterfagt),  250a;  2)kbicuial-  II 
314e  Hflanjen)  T  nubicinifc^:  Snftitut  11248a,  Äeiuitiiiffe  11260a, 
m\6)tmQ  11248m;  @d^uleu  II2476-5a(255a),  450a;  3eit[rf;rift  II108e 

'^Medina  (5Iral6.)  H 245m :  [alt]  11246a,  Sbronif  IV381a,  2age  l\381a 
I  Sßutfan  tocn  (imi)  M.  1256m;  l\379a,381am:  'äiiQhxud)  IV  379a,  5Sia; 
crIofdf)en  1256m,  ^eiterauöbni(^  lY 381m,  Sage  IV381a,  $?ai?afirom  1256m 
:|1  2)  Medina  del  Campo  III  350m  [ba^er  gebt]  J  3)  Pedro  de  Medina 
(geb.  c.  1510):  S3reiten-33eftimmung,  erucero  III346e,361e;  arte  denavegar 
11471a;  III  346e,  360e,  le ;  [^er[.]  11471a,  SJ^effimg  beö  @d;if[^ii^egeS  II 
471mll  II  mebifc^  f.  Meder  2)Zebiiim  (=  ID^ittel)  III  96a,  169a:  anbereS 
111395m,  baS  iimgebenbe  1 446m ,  ba§  tribeifte^enbe  cb.  ^emmenbe  f.  SOktevic 
2S  II  Med  Ufa:  ^opf  (S^eil  beS  Perfeus;  f.  Algol)  III172e  J  =  9}^ebufeu- 
IjaiiVt  {ZW  bes  Perfeus):  beränbcri.  ©tern  [=  Algol]  11368a,  111235a; 
r;  111600a 

Wtccx  (§^.  =  Ocean;  =  bie  (See;  =  bag  flüffige,  beiDcgtici^e  Stement; 
tog(.  SBaffev,  SSeltmeev;  pelagifd^,  fubmarin,  unterfeeif^)  [f.  Älpen^  53erge, 
SBinnenm.,  cambrifc^,  bunfel,  ^hhe,  Srbbeben,  ßrbe,  ©eftirne,  önfefn, 
^ma,  treibe,  ?anb,  klänge,  2Ronb,  Oiteßen,  @anb,  filurifc^,  (Sonne, 
@tep:>5e,  (Sterne,  Srol^en,  tro^ifc^,  unterfeeif^ ,  SSerfteinernngen]  I6e,169me, 


mm  bi^  erbe  747 

217e,  254a  i  ,  303e-4a,m  [320e-332a,  5(.  475m-7],  331am,  7m,  344a, 
i56e  {366e),  386m,  431a,  451a,  470me',  II  lOe,  15m,  29m,e,  78a,  110m, 
326e-7a,  389m ;  IV  13e  [(iü\\  be^  tc^mcej ,  (236a,e),  242-3m,  412a,  499e ; 
ein  teftimmteö  11226m,  305e;  lY456a  (in  2(fien);  eingehieg  11159a  "[  plur. 
2)?eere  (feit  Sb.  II  biirc^  ^  besei^nct)  1 170e,  260am,  301a,  5m,  324a,  6e, 
470m;  11430a,  440e;  111151a,  IV160a||  ^uß^t  (compos.  meift  iD^eere«- 
[tüirb  iiid;t  bej.],  cfter  Tlecx-  [biird;  ^  t,e3eid;net]):  mUieUlmt  l  330-la, 
aüe*  I324e,  ba«  alte  1278m;  am  9J?-e  IY625me,  630e;  2(iiHicf  [cgi.  53a(f, 
Sc^ilbermig]  I331e;  II 29m,  67e  l|.angeic^iiH^tIeu  11153m*  |  5(n)c^lr eilen 
II(208m),  lll(19m),  W(229a):  ^evicbi[d;eg  [=  (Sbk  u.  ^lutl)]  UlS2me 
7  51uid)tuetliin3  IV  (20a)  ||  2üt5iel;uiig ,  bie  fie  evfaljreu  II I  (593me-^) ;  -avni 
IV516e,   -avme  II  62a  (iveit  einbviiigeube)  |  auf  beni  2)?-c  1333m;  II 
310a,  320e  (359n);  III  70e;  IV51m,  61e;   auf  beu  äJi-eu   III  106e*  :| 
aufgeregt  1331m,  2Iu§befmmigII287m*|  bas  äußere  [=atlaut.]  Ill502a-3a, 
V64a  (3nfelu);  au^eve*  II208e  ||  iBedeu  II136e*  |  -becfen  sg.  I  255e, 
305a;  11146a,  154e,  166m,  180a  (ia^  iuueve),  (372e);  ]\430e\i,  V78a; 
pl.  IV 493m  [5ruf3ä[)(uug] ;  mmhP  (sg.)  I427e,  11241a,  IV455m  ||  ijcm 
m.  bebedt  IV228e,  h)cuig  befaunte*  II70e,  Dem  m,  Umi^t  IV242e,  [^e- 
fd^affenkit]  II478e,  bcm  ü)?.  bef^ült  lV(242e)  ||  beii^egt  [f.  (Slemeut]  II 
B17a,  111511m  [burc^  (Sbk  u.  glutl;]  |  ^etüeguug  1 282m,  524e-5,  6e, 
9m  ;-bett).  II325e  j|  ^etrof;uer  I321e,  ^il buugeu  [l^g(.  QvjeuguiB]  1 260am{m), 
bittres  (in  2l|ieu)  lV45öa,  «lief  auf  ta^  [tgl.  ^üiblidj  II  18e  ||  SBcbeu  (*) 
[=®runb]  1330m;  -beben  [f.  (Srbbebeu]  1303m,  329a;  11484m,  IV 
514a;  2)?cerb.  (O)  I  163m,  313am]  IV262m:  Slufd^tveüuug  V*58a;  auf 
bem  111613a,  IV228e;  aii8  bem  IV418e,  [33e)(^aff.J  III503e,  ibm  eut* 
ftrcmeu  IV 234a;  (Sr^ebuug  [=^ebuug  unu.]  IV414e,591a  (au§);  V*58a; 
erfc^iittert  IV376e;   er||)aku  11164m,  109e;  geriüben(er)  I(*312a);   IV 
0262m,  425e;  V48a;  ©eftaltuug  I  oi63m,  (*329e)  |  ^ebt  fic^  l^Slöam-, 
Hebung  [=  ßrl).,  ijigeBcbeu]  11392m, 476m  :|  ^i^e  IV443m,  §öbeIV369e, 
Räuber  [iub  m,  11208m,  !eid;t  III503e-4a,  auf  bem  2)^onb  111503e-4a, 
Oueüe  IV 266m;  @eu!ung  [tgl.-gruub]  IV414e,  609e;  fic^tbar  III 505e-4a, 
®iu!en  u.  (Steigen  I*474e,   große  Streden  IV414e;  bulfanif^er  V40e, 
48a  II  brennt  IV(536e)  |  -bufeu^  [=@clf,  -golf]  pl.  1302a:  bier  I471e, 
II  227a  J  (kontinente :  barau§  erbeben  Y58a,  bie  (5.  umfließenb  II  208a  :| 
3)id;te  1325m,  3)urc^ft^tigreit  I370e;  Sinbruc^  II  (155a,  390a),  einbringeub 
1235m  I  (Sinf  In §,  (ginmirfung  I  551e-2a ,  348e  (351a,e) ;  11154m,  IV 
(485m):   auf  ©ebirg^arten  1252,   auf  bie  Sem^eratur  IV242-3m  :|  ein» 
gefd^Ioffene*  II5a,  11131a;  dhmxl  f.  (Stuf!.;  mit  (Si«  bebedt  II276e,  eiö* 
freies  1343m  |  -enge^  II  (180m)e,  270a,  396m  (bie  tüeftl),  407m;  IV 
535a  (3nfe(n  babei);  -engen°  II153aJ Entfernung  üom  3)^  [= -ferne]  (f. 
©ebirgsfetten,  ^ßulfane)  IV457m,   -dP  IV 607m  :|  (Sntftebung  \90am\ 
gegen  bie  (Srbe  [f.  hq.  *2anbJ  IV  160a:  (g.  fvüb  bom  ^l  bebedt  \58am; 


748  3Jleer:  ^rbe  —  Timau  3 

trie  öiel  e§  i^ou  ber  d,  bebedt  ob.  eimünniit  I196e;  IV 228e,  242a  :j  ßv» 
.qicßungen  II  153m*  j  Svtebung  aii^  bem  93?.  [:|:  geH^eii] :  bev  Snfelu 
iV534e-5a,591e;  V58a;  Sauber  \58a:\  (Srfartuiig  iy242am  (ccuftaiite), 
ev[d;eiuuiigeu  III  32e;  (Sräeiigiiiß,  -iiiffe  [=  ^^jrcbiicte,  4^  ^ilbinigeu]  I260e; 
%'äxhim  1370ra,  -\a\)xt^  II  19e;  Meerfelder^  Maax  ((Sifel)  IV278a,w, 
9a,e  I  ferne*  1237m,  -ferne  [=  Entfernung]  f.  SSulfane,  fernfte*  II149e  7 
-fläd^e  [f.  *@rr;elning,  *$ek]  1196-,  504m;  11105a;  IV94e,  262a,  554m 
[$8egriffJ :  jei^ige  . .  IV 333a,  D^ii^ean  III507me;  über  bcr  1395a;  IV397ra, 
452e:|  flammen  a\i§  bcm  iK.  1247a;  IV304e,  55öe-7a  | -f In tl;  [togt. 
*glut^]  II  144a,  197a  (meffen);  111578a;  -fhitr^en  IV371m  :|  ba«  freie  I 
55iam,  im  freien  IV 488a;  frieblic^  IV(262a),  gebeten  an?  bem  M-t  II 
439m,  ©efc^ic^te  V93a,  ©eftabe  [f.  aiic^  ^}(rt.]  II  (201e),  ©eftattnng  IV 
(59e*);  ®(eic^gctrid)t  I  524e-5  (©ternngeii),  (5m);  -gclf  IV  45im  (grof^er), 
©Ott  bes  3J?.  IV4P4e,  bag  ©renjenlcfe  [i?g(.  nnenblic^]  \331am',  grc|e(§) 
III  (498m*),  619m  ||  ©runb  (o^)  [=  33 eben]  I249e,  321a;  -grnnb  I 
167m,  IV242am;  äJJeergr.  (O)  IV4i4a:  alter  \90am.,  5Infc^\ret(en  IV 
516a,  ans  it;m  auffteigen  1235m,  anf^  bem  IV242e,  5tnSbrüd;e  1253a, 
(gntftel;nng  \90am,  %  ber  (grbe  l\242a  \  firf;  über  ilm  erbeben  IV289me, 
erl;ebnng  IV04i4o;  ge{;cbeu  1  75a,  252e  J  ©enfnng  IV04i4a;  -en  IV 
(414e),  452e  (5m)  :|  Streifen  IV 397a,  iine  tief  UeZm,  Safferic^ic^ten  IV 
242am  \\  -^errf^aft  [=  @eeb.]  Ili55a!l,  über  bem  Tl,  ^erbcrragenb  I  427e 
(Sänber),  heutige*  11390m,  mit  bem  ^immcl  sufammengrenjenb  I(331m) 
II  bog  ^o^e  m,  I236e,  II  203e  (bnrd)),  IV416am  (Snfeln):  auf  bem  [ 
329e-330a,  IV (555a  3n)eln)  J  §öf)e  [f.  *§%  über  bem  2)?.]:  mittlere  I 
324a,  337e;  -^ö^e  IV 484a  (mittl.)  ]  ^c^er  liegenbe*  11153m  ||  §er)Inngen 
unter  bem  m.  IV304e  ||  ^origont  I55im  j  -borijcnto  11478m,  IV94a: 
am,  an  bem  11173m,  IVlOe  [j  im  2JJ-e .  .  .  V90m;  in  bae  Wi.  II165e 
(getrieben),  III619am  (fallen)  :|  ba6  innere  [=  SO^ittelmeer]  II  151m,  3a, 
4m,  180a  (-beden),  la  (Pforte),  422e',  jetzige*  V62m;  Keine*  1325a, 
Äleintjeit*  f.  *2anb  unb  SO^Jeer ;  fräufeln  II  59m ,  Krümmung  I  (312e),  -üifte 
[=-^ü[te,  Sittoral]  I254e  ((Sntfernnng),  Sage  IV59e*  lange  auf  bem  21?. 
11471m  jüeineg  Seben  I [569m-570]  370a m,  V(36m);  bat^  fleinfte  S.  I 
488a;  -leben  V36m  :|  Sendeten  [=  ^cf^^orefcenj]  I208am  (330e),  II 
(52€-55a)  104e-5a;  Sic^t  IIl503e-4a;  gegen  bie  Suft  [f.  21rt.]  l[320e-l], 
331m  {an  einanber  grengenb),  346e  (2;em^^er.);  magnet.  Sinicn  IV  140m; 
öon  Wim  guüJJeer  IV 312a,  3a,  343m,  429a,  540a;  früber  mein*  anf  ber 
(grbe  1278m,  283a  (294a,301e),2me;  im  ä)?onb  abgei^iegelt  III  (540m)  || 
9iä^e  I253m!l,  IV512e;  -nä^e  [f.  S3ul!ane]  I  53m  (ber  ©ebirge),  351a; 
II242a7meerna^eC>I357m,  -nä^er  IV610a  ||  ^ieberfd;Iag  V63a  ||  9?iöeau 
[=-f^tegel,  -ftanb]  I  [324am,  51. 476],  335e ;  III 507me ;  IV35e,2S9m;  -dl  {^) 
1313a:  alte60I313am,473e;  onf  Hm.  beäDgenIV289m,  [3)efin.]  \\289m', 
eneic^en  1417m,  8m;  ®leid;beit  II208e*   Hebung  l°315am,  im  1316m, 


Ü)Ieer:  m^^tau  M  —  ftiUe^  ^  749 

maxkn  \  474me,  @^n)aii!uug  11  (394e);  ®iii!eiiO  1  [316-7a]  7a,  473a; 
über  ba§  IV 240m  |  imtev  bem  \  lÖ6m,  ^314am,  ilde;  unter  baS  1417m 
J  «Beväiibeviingo  j  siSam,  6e,  473e;  -cu  1  [316-7a]  6m,  473m  ||  bie  ni3vb* 
liefen*  1351m,  111360e  ||  Oberfläd^e  [Dgl.  ccm\i]6)]  1236a,  315m,  321, 
2e,4aii,m,330e(362a);  III  32a,  52a*;  WieOa;  -O.  (0°)  lV289e:  ün\ 
bie  lV304e,  ©eftalt  1 312e,  ?ic^t  I11503e-4a,  Sc^iDaiifimg  II  (394e), 
l>iegelt  llll09e,  @tanb  174e,  2:eni)?eratiiv-(giiif(ü[[e  I55m;  über  bev  U53a, 
lV565e|  unter  ber  1454a,  lV289e;  unter  bie  IV36e  :|  Särme  ufiv^.  I 
321,  Buftänbe  1159aw  :||  offene*  1  74e  (325a),  55i am,  344a  (b.  ^.  m6}t 
gefrierenb);  auf  -em  IV  229m,  600am  ||  Organismen  V(45a),  {66e  c^ne 
O.);  ba§  iJftiid^e  f.  Aßen  |  ^flansen  I  293a,  328a,  330m  (-iüelt);  -^fl.  I 
297e,  -Vft.°  V68e  :J  ^^änoniene  II  59e-60a,  ^l;of^^cre)cenä  [=  Sendeten] 
II  52e-53a  \  ^rotucte  V62m*;  foffile  -^rob.^  V59m,  66a  ;j  -räume  11312m, 
9iic^tung  gegen  bat^  Wl  IV 610a  ||  bag  rot^e  ä)Z.  [=  er^t^räifc^e,  =  arab. 
DJkeibufen  II  154ra]  1  312a,  8e,  324a,  456a ;  II  59m,  15im,  185m,  408e: 
Sirab.  II240e,  327m;  Sanal  II433e,  ©eftalt  II  104a,  ^öber  1324m,  unfein 
IV581e  I  Äiifte  111343m:  fiib(.  IV  195a  (-en),  äBcft-^.  11159m  ;|  magnet. 
Stbtt).  lW195a  (ftünbl.  SSeränb.),  mit  bem  mittellanb.  üerbunben  \l204ni-5a 
(4e),  nörbl.  X^eil  II243e,  Ü^ic^tung  1155am,  ©^ifffa^rt  I11174e,  ©trafen 
I1201e;  33ul!ane  barin  IV 379a,  xnil!.  2;^ätig!eit  IV581e;  Sßinbc  11156a 
;||^nl;e  1331m,  auf  i^m  ru^enb  I321am,  rul;ig  [=  frieblic^,  [tiü]  II 
317a  II  ruub  (fugelfermig)  IV  160a  {\m  bie  Srbe)  |  ©algge^alt  1322m, 
3m-4a,  6a  (477all);  @al3igfeit  1  75a  :|  fanfte3  11478e,  -faulen^  [=  äBaffer* 
HenJ  111379a;  ©c^ic^teu  II  (378a),  -fc^.  11258a;  ©c^ilberung  [togt. 
mhWd]  1331;  1129m,  34am  [59-öOmJ ,  62e,  109e-110a,  7a(120e)4e; 
®^oo^  1265m  II  bae  fc^ivarse  ^.  [=Pontas]:  (grr)ebungS-$?inienIV507me 
(jtDifc^en  bem  fc^tu.  u.  caf^>.  2K.)/  ?^^i'Ü  H  Hle,  ©rabmeffung  IV21am; 
Raubet  11220m,  6e;^ü^e  f.  caf^.  3W.,  ^iifte  IV  582a,  norbüftl.  2Bin!el  II 
175e,  [Öiter  baran]  11411m;  ijiele  ©^jrad^en  I1175e,  420me;  ÜSiilfer  baran 
U175e-6a,420am',  jum  II  201m  ||  feic^tee  II  159a,  181m  |  ©entung  f. 
-beben,  -grunb;  ©-en,  ^§-5lreale  IV452e  :j  fiebet  1454a;  (ginfeu  [f. 
gfiioeau,.  -fpiegel]  II(391e),  III(19m)  ||  e^>iegel  (O)  [=  9iiüean;  l^gl.  ^^e, 
Sßafferfpiegel]  1416e;  -f).Megel:  bemegt  II  52m;  erreid^en  1  418m,e;  iui- 
2Ji.  liegenb  1353e,  auf  il;n  rebucirt  1172a;  ©inten  l[316-7a],  I1391e  [ 
über  bem  1292m,  6m,e,  303e,  354m,  375a  ((gr^ö^ung) ,  417m,  426m; 
über  ben  lV496a,  591a:  gel;oben,  fi^  ergeben  1258a,  306m,  319e;  IV 
289me  "f  unter  bem  1 167a,m,  314am  (liegenbe  ©teilen),  °416e,  9m,e,  427a ; 
IV180e:  [große  Sliefe]  lV37a,  290a  ||  -ftanb  [=  ^iöeau]  1313m  (mittlerer) 
||.  ftiü  [=  vu^ig  njn?.]  11317a  |  ba«  ftiUe  m.  [=  [t.  Ocean,  =  bp.  ©übfeej 
1323e,  11292m;  IV587e,  609a:  2lu?bet;nung  IV429m,  430e',  großer 
«öufen  IV429me;  (gntbecfung  \{266m,478m-9a\  Snfefn  II(131e);  tiiften 
11220m,  253e;  9^^Hle  Il478e,  bag  fogenannte  IV308me,  tjerengt  IV4:^9me, 


750  3Keer;  ftiüe^  ^  —  2öelt 

SSuItane  f.  eübfce  ||  -ftvanb  I  334e;  -ftri(^  U  317e,  8a  || ftröme  1= 

^elagif c^e  ®tr.]  1 295e  (323a,  9a) ;  üeic^tung  II  313e,  [c^male  1 327m,  [Sem^^e v.] 
III6a;||  ®tri3mung  [ögl.  STvt.]  I(329a,330m,  343e);  eine  feeftimmte  11 
166a,  459m;  -ftv.  1309a  (cftlit^e)  ]  pl.  ©trcmimgen  1304m,  320e,  2e-3a\\, 
4e,  [326-9,  %  476e-7]  326,  7m  (9all,  345e),  477a ;  II223e  (Strabo),  302m, 
325  (frü{;e  ÄenntniB);  11116m:  einselnc  I  [526-9a]  477a ;  -ftr.  I  311e, 
6e-7a;  II  298a,  473e-4a  — 1|  ftüvmifc^eg  II  109e-110a  |  bag  fübUc^e  [= 
©übfee]  11478me;  füblid^e*  II123e  ((Sig),  330m  JSem^eratur  [^iSärme] 
I  305e,  320e  [321m-4a,  51.  475e-6a],  323m,  343e,  7e-8a,  477a;  IV35e, 
236-7a,  242-3a:  33eränbeviing  \347e-8a  (longfame),  II  316e;  -i>-en  IV 
236-7a  (®ang  ii.  3Ser^ä(tniffe);  beS  SBafferg  in  gen?i[fen  liefen  IV 242m  :| 
-t^al  1328m,  Sl^eik  IVllöa*,  t^evtnifc^er  Buftaub  1196a;  Siliere  [f. 
!(eiiie§  Men]  I  (289me),  5S0m-ia  (giifie),  5706,386m;  II  (389a)  ||  tiefe 
@en!mig  \419a  (ber  ©egeiib)  J  tiefer  liegenb  1 314m II,  475e-4a;  t.  liegenbe 
(pl.)  \314am,  473e-4a;  II  153m  :||  Siefe  \320e-la,  2a(mll,e),  5am; 
lV(55a);  -tiefe  {^^)  I47om;  pl.  liefen  (O)  IV35e:  aitg  ber  IV 535a; 
gegen  bie  33evge  1167 a,  475m;  [nac^  ^aben]  IV 242m,  [öerfc^iebne  in  giißen] 

I  (326a)  370a  |  gvc^e  I  330meO;  größte  IV282aO,  9e  :|  mittlere  I  475m, 
mdf)t  I(370eO),  nngleic^e  IV(369e)  ||  baS  tobte  SSI.  II  Ulm,  trrcfneg  IV 
456a,  Svngbilber  IV(lOe)  |  über  bem  m,  [=  üBerfeeifc^]  (f.  *§i)^e)  1 336e, 
IV 299a;  über  ba§  5W.  getcmmen  11273m,  4m  :|  tocm  Wl.  iiberflnt^et  1351a 

II  Ufer  [=  @ce-U.]  I  283a  (bog  alte),  II34am  |  -nfer:  am  IV31e,  625e, 
630m;  (SntfemnngIV547m  |j  öom  2>?.  nmfroffenIV583a;m-nmfI.°  11479a, 
in35e:|  m-nmgrenjt^  IV304e;  al§  eine  Unil)ünnng  ber  Svbe  \303e~4a 
{320e),3R{366e)',  IV236a,e  |  ba§  Unenblic^e  I331am,  llnenblic^feit  II 
63m;  bag  UnermeBIi(^e  I331am:\  nnfve*  1289m;  ber  Umwelt,  Urgeit  I 
(278m,  283a,  291a, 9m,  301e)|  bag  terbinbenbe  Clement  11154m,  185a; 
SSerbinbnngen  III  (388a)  :|  -i^erbreitnng^  1337m,  iBerbältniB  [l  *^anb]  I 
(305m),  ijerfd^iebene*  IVl34e;  »cm  3J?.  »eric^Inngen  I456e,  IV269a(2anb); 
in«  Tt,  »erfnnfen  IV  371m;  35ertbeitnng  [f.  (Scntinentej  I169e,  50ia;  anf 
bem  2J?.  »onbeln  II  48m  ||  Sörme  [i:  3:em^eratnr]  J[321m-4a]  (6a),  IV 
[235e-7a]:  Hbna^me  IV256e,  3)ert^eilnng  ]Y235e-6m1 -wäxriK  1323m 
:||  Saf  [er  bc6  3)?.,  im  m.  II(450e),  III  378e,  l\242-3m:  -fc^ic^ten  IV 
242am  (anf  bem  ©rnnbe)  J  -ii^affer^  [=  <Seen>.]  (f.  (Srbe,  S^nlfane)  I  325a, 
454m,  5me]  11131a;  IV452a,m;  -^egtvaffer  (O)  1323m,  7m:  SIrfenif  barin 
IV  481m,  S3eftanbtf)eile  1570,  3)eftißation  II  (229a) ;  S)i(^tigfeit  I  322am, 
3ra;  Einbringen  11°  155a,  ©niuirfnng  IV,485m,  -Organismen  V45a, 
(gilber  barin  l\611e-2a',  Sem^eratnr  I  [521m-4a]  2m,  7e-8a;  näl;ere 
Sbeite  I330e-la,  SSerbnnftung  11156a  ||  ba«  iveiße  m.  (in  D^n^I.)  IV 70a 
(magnet.  55cob.);  lt>eite*  I  362m,  1163m  j  -n? eilen  [=  -n^cgen]:  fnrc^tbarc 
lV22<Se,  9am;  ^obe  IV229m  J  Söeltmeer  [=  \)p.  Ocean]  1325a,  330a,  la, 
369m,  477a;  II 47a,  59e,  394e,  415a;  IV488ra,e;  pl. -meere  (O)  I  327m: 


mm:  Söelt  —  meinmQ  dt  751 

gvc^e  IV242eO,  Iveifenb  II  175m  (181a),  baS  cftlic^e  II  175m  J  äße  gen 
l\229am  (dtoUen  lu  21[n[d;tt)eIIen);  -ircgeii  [= -tt?eücn]  I  282&,  454e  (^e* 
»egimg);  II  19e  (fanfteö  Bpkl),  382a  :|  [über  baö  2Bcrt]  IV  558m,  ber 
reiben  B''"^  11517a*,  3u-  ober  2l6nai)me  1 5i6-7a  (6m) ;  3iinicftretcn 
I5iöe-7a,  [i(^  äuvüdsie^n  11390a  |  ^uftanb  I  (370m);  ber]d;iebne  Biiftänbe 
II  29m,  59aw 

*megalosaurus  (uiU^eltl.  ZI).)  I287e  ||Megarthenes  11176m,  187a, 
198m,  424am:  boa  21U  11424a,  ete^^aiit  II428e  |  Indica  11403m,  422m, 
4a,m,  433a;  @efc^.  bon  Siibien  11403m  :|  [^^evf.]  11424a,  Sanb  ber  (Seligen 
11424m  II  2)?egat^enbeii  (riefige  öcrn^eltf.  Sh.)  1292a;  Meghadüta  (Sßdfen* 
bete,  iub.  Srama)  II  40me,  117e-8a;  Mohammed-kjöe  (^br^gien)  IV 470a 
(2ra^i}t),  äRebl  II  484m,  äl^eOrkitlV  146m  (relatiöe)  j  2)?  e  i  e  r  ei  (=  hacienda) 
IV 335a,  342e,  355m,  7e,  573a  ;  mmxl)o\  IV  184a 

ä)^  eil  eil  {■^miikn,  lieues  u[li?.)  [f.  Subi!-,  Cuabrat-]  11470m;  III 
606,  7;  sing.  äReüe  (*):  engU[d;e  (sg.)  III  94a,  95e,  96a,  125e-6a  j  geo* 
grapl;ijd^e  [a.  äJZinicneu]:  pl.  II166e,308m;  III63e,69e,  70a,  91e, 
92a,  93a,  94a,  96a,  125e,  8a,  288a,  380m,e,  la,  483m ;  IV  453m-4a,  616me ; 
sg.  1321a, 419e;  IIl544eil,  606m:  [iBeftimmung,  iljre  ü^änge]  (sg.)  1421a', 
in  92e-93a ,  3S0am ,  495a ,  507e,544e;  IV 2ie,  455m,  8a;  toie  toiele  ouf 
1  @rab  beg  Äquator«  gelin:  15  111495a,  lV21e;  60  it.  69  IV152m;  [mit 
3at;I  über  S3riid;]  I.400e,la;  IV21e(15),  30a  :|  -maa^  111483m  |  m\U 
Honen  (aiic^  geegra:|)I;ifd;er)  I413e;  III  51e,  109m  (125a),e ,  272m,  8a, 
285eil,  6m,  294eil,  380a,  406mlll,  427a,  483me,  491a,  2e,  4e,  530m,  3a,m, 
567m:  eine  2Jliüion  1414m;  Diele  mä.  11370m;  III (295a.),  394a  :|  See* 
meilen  I (327a  fraiisef.),  373e;  II316e,  IV99e  (engt.);  @tatiit-2^eile  III 
94a*,  toiele  taiifenb  IV  132m 

■^MeiUerie  (am  ©enfer  @ee)  1167a,  Aug.  Meineke  (geb.  1791)  I  408m 
(analecta  Alexandrina),  iKeinen  (IKeinmig  ].  bef.)  I248e  (gegen  SSiffen); 
Meinicke  (Carl  Eduard,  geb.  1803)  II  (312a  2(nftralieii),  480m  („STuftralien") 

SReinung  (Steinen  [.  bef.)  [|.  ©taube,  ^I}ilDfe^I)ie ,  ^bilefc^fiifc^ ,  religio«] 
1  420m,  439a,  470me;  II31e,  387a,  410m;  111165m,  382e,  410mll,  424e, 
438e,440e,479a,  502e,  3a,  585m,  8a,  596a,  6l9a;  lV126m,  159am, 
170a!l,  202a,  210a,  240e,  298me,  315a,  340m  ,  357e,  448e,  481meil,  490a, 
4e,  9e,  572e,  602a;  plur.  9Jieinungen  (bitrc^  *  bej.)  I  ®.  Xm,  XlVe, 
471e ;  II  145e,  315e,  350a,  362e,  385e,  398e,  435m,  478m,  502m ;  IIJ  201e, 
333e,  407ail,  472e,  597a,  619m;  IV159a,m;  V45e,  49me  ||  3iif(fljc:  allge- 
meine [»gl.  berrfd^.,  öcrbr.]  IV  171a,  gegen  33eeba(^tungen  Il419e-420a*, 
einftimmige  111573m;  entgegengefetjte  III  5i5a*,  573e;  IV529e*|  I;err* 
fc^enbe  11307m,  111383a;  IV 56m,  158a*,  G18e*:  aßgcmein  \).  III572e  :1 
inbitibiieüe  II  187a  |  irrige  1489e;  II 345m,  450e,  469m ;  111329a;  IV 
113m,  303a,  346e-7a,  431a;  irrt^ümlic^e  lV86a  :|  je^ige*  III585e,  594e; 
meberne  I  <S.  XlVe*   Ojciüatienen  [=  @d)n.^iiif.J  11179a,  richtige  11 501e 


752  3)kinung  ©  —  3)lenab 

I  ®c^iuaii!eii  II  399e*  (langet);  ©(^ivanfunöen  [=  Ojda.]  III  (220a* 
emige),  (574a)  :|  ©Haltung  111585a*;  gegen  SMfa^en*  II399e,  Y(iöe}; 
imbegvünbete  II  399e*,  Untevfd^ieb  IV79e,  Uiibevänbevric^feit  V59e  |  ver- 
breitete: aügemein  D.  II  346e,  III573e,  IV  268m;  fe^r  b.  1400m,  II 
345m,  111273m;  hjeit  b.  III  334e  ;1  toerfd^iebeuartigc  111333a*,  Vorgefaßte 
IV  268m,  2Biü!ü^r  1 137e* 

nieifsen  V68m  [Ort  babeij;  adj.  2)^eißner  I417e  (etctieu);  2)  Meifsner 
(33erg  in  ^t\\m)  IV413m  ||  2)^eifter  [f.  ©ic^timg]  sg.  11498a,  pl.  (*): 
groBe(r)  II90a*,  IV566e;  [analer]*  II82a!l,  90a  (große);  -h)er!  II67e,  81e; 
-iverte  II  9a,  78a,  89e,  93e,  124m  J  meifterkft  II  132a,  402a;  IV 538a, 
604e;  SJieifterfc^aft  II  86a,  87m  |j  äJ^ejonit  1245a  |  Mekka  II  245m,  9e; 
111343m:  [alt]  11246a,  trgte  II247e,  -S3al[am  II242e,  ^aaU  11246a; 
[Ort  baki]  11244m,  [Örtlic^feit  it.]  11243m;  ^ilger  1480a,  ^ilgrime  IV 
382e-3a  (9k(^ric^teu) 

*Pompoinu3  Mela  II  490e-la  (ed.  Vadianus:  mit  Apianus  Äarte), 
le  (neue  Seit);  2JJeIanc^oIie  II  62m  (religiöfe),  450a;  Melaneßen  W 588a 
(in  ber  iueftl.  <&ilb|ee),  m  (Sage),  m  (baju  geI;orenbe  Snfeln);  melanges  f. 
acad.  de  St.  Petershourg  |j  ä)Jera))I;Vr  I  175a,  223me,  250a,  26ia'^  pl. 
H%re(*)  1256a,  111617m,  IV294m:  aufgeftiegen  I  459e,  bid;tIV28m, 
(Sml^ortreten  1277a;  (ärii^ticn^-®eftein  I259e,  267m;  -©eftein  1423a, 
magnet.  IV149a,  ^>rutoni)d^  V59e*;  ©galten  I459e*,  aus  ©^  IV  269m*; 
[SBoitcmmen]  1256a*,  in  3^nl!anen  IV634e*  J  melalJ^^vifc^  IV310e  || 
Meleager  Von  ©abara  (grierf;.  2)ic!^ter)  1114a,  JÖ5e,  6a;  Meleda{^\\\d  bei 
9hgufa)  I444e;  Melfi  (9Zea|)eI)  IV372m  [55alfan  babei],  492a  [Ort  babei]; 
Meligunis  {=  Lipari)  IV29öe,  i¥e/mde  (Otüfte  ^Iff.'^)  11297a,  meliims 
IlI204e,  melifc^  II  179m  (^nnft);  Melkartli  {\>l)'6nk,  Hercules)  11 173e, 
180a,  403a,  444e  j  Meli oni  cMacedonio  OD.  Macedoine,  1798-1854): 
S)iatl;ennanie  11378m,  gumarolen  IV  603m;  Ü)^agnetiemu§  be«  ©efteinö 
IV210m,  aJJagnet.  I31a;  23^onbIic^t  iuävmenb  III 4P7am,  559m;  IV 82m; 
[))ert.]  111497a,  IV210m;  SBärme  I  31a,  m565a  :|  2i)Monenbäume  II85e 

I  Melpomene  (18'«  !l.  planet)  Vll6m:  (Slem.  \110am;  ©ntbeder  VllOa, 
7a;  -ung  V ÜOa  ||.  Melvill  de  Carnbee  (53oron  Pierre,  \)qU,  Pieter  M. 
van  C;  1816-54)  IV407m  (^ßulfan  auf  Lombok)  \  MelvilU's  3njel 
ob.  MehiUe-%  (avct.  Stmer.)  \19ia:  33reite  1194a,  11157a,  IV  157m; 
magnet.  3ntcnf.  \19ia\  bem  magn.  9iorb^ol  nal;e  ib.,  206a;  3'lorbli(^t  I 
206a,  ^:i3enbe(  IV  157m,  Steife  IV  65m,  ®tein!ol)^en  1294m,  %m)ft' 
ratur  11157a 

*2)Jembrane  I377e  |  Memnon:  Soloß  1442a,  '^g-S.  lV225me;  '^^fäule 
'  442a,  S^ragöbie  1  491m  ;|  bag  SJiemoire  II  485a,  memorial  de  ciencias 
naturales  {Lima)  IV 528a 

*Menächmus:  (g^^aren  11352m,  III165e;  3JJenäc^meif(^e  2)reiöeftalten 

II  211a  :|  Menado  (norböfltl  ^albinfel  von  Celehes)  IV407e,e  (5^nlfane)  1 


WlenaQ  —  3Jlenfd)  aUg.  753 

ÜJJenagerie  11428m:  pl.  -ien  IT  205e  (im  Bruchium),  480e-la  (im  alten 
Mexico)  ||Menander5l.  iß^gantinev  II 227o:  Äral-^ce  u[h?.  11227a,440e; 
Kirghifen  11421a,  -fiim  1492a;   de  legat.  I  440e  J  33.  ber  Ütbetor:   de 
encomiis  11107a,  III481e;  \>U)\.  ^^mnen  1117a,  107am;  S5öl!er  t)or  bcn 
©eftirnen  Ul481e-2a,  3eit  III481e  ||  Mencheres  =  Menkera  ||  Mendana 
(Alvaro  M.  [de  NeyraJ,  1541-95)  U  266m:  md^i^el  [=  3n[.]  113086, 
eiitbedungen  11311m,  [eine  grau  11480a,  Sui'clgnim  [=  ^vd?.]  IVlOle, 
Scb  11480a  T  53iilfau  beö  M.  (ücn  M.  ge[er;n  IV420a;  im  2Ir^iH  '5-  C^»^^ 
IV420m)  IV [420m]:  geiievait^tn-üc^e,  §cf)e,  Jage,  im  2)?eer  lV420m;  fe^r 
niebrig  IV420a,m,  522e  :||  Mendels fohn:  1)  Mofes  (1729-86):  Überf. 
b.  ^[almen  II(47am)  119a,  „©c^nften"  11119a  J  2)  Nathan  (Carl  Theodor 
*N.,  1782-1852)  IV  196m  (5öect>.  magn.  «Störungen  mit  A.  v.  Humboldt) 
3)  Mendelsfohn-Bartholdy'fc^er  ©arten  in  Berlin  (bcn  Abr.  M-B,,  177Ö- 
1835)  IV(125e)147m  (Humboldt's  «eoB.  magnet.  Störungen)  ||  9?ieber- 
Mendig  (Üit;cin)  IV  280m  ||Mendoza2t.  1)  SBicetön.  9leu-S^an.'§  (Ant.  de 
M.,  marqnes  de  Mondejar;  reg.  1535-51  ob.  50)  III  486m  (raccolta  di) 
I  2)  Jofe  de  M.  y  Rios  (c.  1763-1816)  II469me:  magnet.  SSeränbb.  IV 
113m]  tratado  de  navegacion  IV  113m,m  (Humboldt  in  (Sumana),  469me 
T93.  3)  Mendoza  (Stabt  im   n?eft(.   rio  de  la  Plata)  IV551e   (3SuI!an 
babei)||  Menelaus  II  173e-4a  (3rrfar;rten !) ,  Menes  (tön.   ö.  5rgt?|>t.)  U 
402mll,  Jorge  de  Menezes  (f  1531)  II  479e  (®iib[ee)  |  5menge  [f.  tiele 
2lrt.:  Sterne  uftt).]  21.  (aüg.)  1333m  (üeine),  360e  (abfo(ute);  33.  (3)^en[c^en, 
Yulgus)  I  82e  (bie  neugierige),  11127m  :|  V.  E.  Menil  11120a  (Antara); 
Menkera  (alter  ägt^^^t.  tön.;  Mencheres  11157a)  U  156e-7a,  402m,  455a; 
Menn  (G.  F.  Carl)  11425a  (meletemata  crit.  1839),  SRennige  11387m 
3Kcnf(^  (§^.  =  2)2enf(^^eit,  9}Jen[cöengef(^Ied^t;  ^i  menfd^Iid;: 
bie  aber  ^ier  mit  ibm  beveint  fiub)  [f.  ©rbbeben,  ba^  Snnere  ber  (Srbe, 
2)ioub,  S^ra^e,  n?ei^]  löam,  7a,  16e-17a,  50e,  151e,  224e,  340e,  374e 
[378-886m,  2t.490m-3a],  555-(5m,e,  454e-5a,  493a;  II  8m,  27e,  71e, 
72m,  90a,  100m,  3e,  7e,  112e,  194a,  210e,  224a,  275m,  327a,  370e,  397m, 
437m;  III  4ie,  i45am,  156m,  579e,  43Ie,  7e,  464a,  511a;  IV5e,6m,e, 
8e,  (14a  da^itel  be§  tcv^mc^O.  36m;  YOOa-,  plur.  2D^enfc^en  (auc^  in 
compos.)  I  .  .  .  140m,  3«5e,  416e,  7m  ;  11  136e,  217e,  223a,  280a,  397a; 
III  13a,  43e,  414e  :||  33.  9)?enfd)enocf(Ij(ed)t  {=  2«enfd;l;eit ,  =  1;^  2)?en|c^ 
u.  9)?enfd;en;  =  mcufc^I.  ®c[d;Icd;t,  uufer  ober  baß  ®c[d;[.)  [burc^  nad;gef. 
o  beseidjnet]    [f.   Suttuv]    I4m,  104e  [378-386m,  %  490m-3a],  356e; 
llUOa,  214e-5a,  230e,  3m,  4m;  lV499e  |  ^\\6:i  baß  ©efd;Ied^t  I165e-6a, 
378e,  352am,  5m :  baß  gan^c  I  386m  ,  493a  j  pl.  2J?cu^)eugefd;Ied)tcr  (O*) 
111353a  :|I  S.  ü)knfd)I;cit  (=  2)^nfd;eup,cfd;Icc^t,  =  l)^.  2)?euid)  u.  2)?cu[c^en) 
Lburc^  nad^gef.  *  bej.]  1  9e,  69e,  82a,  164e;  II  139a,  204a  ,  299a,  397me, 
431a;  III  7a;  IV 3e,  7m  :||  2).  ntcnfdjüd)  (:{:  3)Zcnfc^;   vgl.  S5ermcnf4)* 
lid^uug)  [bur(^  tjcrgef.  +  Oegcic^uet]  [f.  2Iuge,  Snitur,   ©efittung,  Ärdfte, 
91.  15   Jpuntbülbt    Äoemoe.    V.  48 


754  men\6)  U^  @rf 

Äinift,  ^eibenjc^aft,  ed;arf[imi,  «Seele,  ©felctte,  Siffen]  I85a;  II  25e, 
146m,  282m,  342a;  11126m,  75e,  275e;  mm\ä)l\ä}U\t  O  I385me  \\: 
alpl)al)Ctifd)f  ^ci\)t  htx  iufäjjc  (ju  aßen  biefen  toier,  ^iev  toer» 
bunbenen  imb  Oeinafie  gleic^Oebeutenbcn  SBöitern;  —  babei  njivb  21. 
SD'ienfd^  imb  3}?en|(^en  nic^t  bejeid;net,  sing.  ii.  plur.  ton  i^m  njevben 
nic^t  iinterfc^icben ;  S3.  9J?en[d;engefd^Ied^t  n?irb  aitc^  biir(^  nad^gefctiteS 
°,  S.  ^Men\ä}l)€it  a\i6)  bmä)  nadjgcfetjtcn  *,  3).  menf^Ii^  a\\^  burd^ 
toorgefefetee  4-  bejeic^net)  [3}Jenf(^,  baß  aüein  Som^cfita  biir^  9?ad;fat5  bitbet, 
^at  in  compos.  bie  gorm  SD^enfc^en-]:  Slbartcn  [=2lrten u[tt?.]  I[379m- 
381a,  21.  490m-lm]  381a,  2e;  II  (194)  5a*;  h?cbon  ablmnöig  I57<Sm, 
11431a  I  2tb[tammung  [t>gr.  23ölfei]  I  [378e-385a,  2(.  490m-2m  (bef. 
gemeinjamc)]  379a,  5Sia,  3e,  5a;  II  72m:  toon  (Sincm  ^aar  I381m-2m  :| 
2(bftiif  inigen  [b]  U70e,  378m:,  II214e-5a,  IVi4a*;  2ri;nbimgcn*  II 
26ra,  IV537am;  m-ä^nlid;  II69e  (Siliere),  11127a  ((Setter)  |  baS  alte  II 
332eO;  «giter  I382aO  -alter  I  315a  (pl.)  f  2[nlagcn:  cble  I  72a,  V8m; 
öeiftige  II  230e,  iHtellectueUe  I  81e*  J  'ä\i\iä)t  III+25m;  -en  I84a*,  II 
236aO|2lnfiebIiing  [:|:  Soljnfi^  iif\u.]  II307aO:  erfteI7e,  auf  ber  §übe 
146am  ||2lrbeit  I166rn,  II47m(e),  111511m;  -arbeit  II 47a  j  2(rbeiten 
1 166e,  7m,  416m,  7m;  IV(238a)  :||  (Eine  2Iit  1381a  \  2lrten  [^  2Ibartcn, 
Sßacen,  Stj^en]  11(194,  223a)  J  m-artig  II  8e  |J  in  2iricn  I46amO  2lufentr;att 
[4:  äßcl^nfilj  ufn».]  II  100m,  2Iiifmevf[am!eit  III  97e,  21ußbilbitng  1258m 
(^olitifc^e),  gur  2tu^entoelt  I85e;  S3cbiir[niß  III  lle,  323e-4a  |  S3ered;ti' 
ßung  I86a*:  gleiche  II  234e*,  5meO  :|  [S3cfter;cn]  (=  (Spftcnj)  [i^gl.  feine] 
I382eO  (^git  3ar;rtau[enbcn);  93eftimmnng  [ij:  ^trccf]  I  6a;  II  233mO, 
268a  (bes  nienfd^r.  ©efc^I.),  399a  (nnireö  ©efc^I.) ;  Söeftrebiingen  [=  ©trebcn] 
IlUle*  (gciftige),  S3en)iiBtfein  IV4e*,  «Besier;mig  aii^  bie  fSR.  II  8a*  || 
S3 Übung  [=(5ultur,  ©cfittungj  1 17aO;  n  i69m*,  266a*:  '^ßgaug  II 
107e,  '^^gcf^ic^te  1379a*  -v.^ftufen  I9e*  T-bilbnng  11170m  |I  33rütl;en' 
öltcr  II  7m*,  -dafjen  11235m,  dontact  11148a*  |  Sultur  [=S3iIbungufn).; 
f.  I;p.  *euttur  m]  I+310a,  II  214eO:  -gang  II  (i7mO),  -gef^i^ite  f. 
*SuItur  ©,  -ftufen  II  (2i4e-5aO)  :|  ©afein  [=  (Sfift.]  I+382m,  5e  ((Sv 
rocitcrung);  ber  bcn!enbe  III4ö4a,  S)ingel+37m,  erfte  ©nbriide  lUSme, 
Ginfliiß  1378m  ||  (Einheit  [b]  [ögl.  ©anjef^]  I[378e-385,  2I.490m-2m] 
379m,  381a,  5a,e;  II(143m,e)  212m,  234e-5a,me,  298a  |  baS  (bie)  einig  e^» 
I170e,235me]  IV  14a*;  (Einigung*  [=  S5erein.  ufft).]  II142m,2547n-5  || 
eintr;cilung  [f.  8?acen]  1383a,  eingelner  1382m,  (Srenb  II8eO  |  Snt* 
t^ef;un3  [=  Urfpr.]  (f.  °feine)  \  381m-2m  {2a,\\)i  t)on  mefjreren  fünften 
öuegcr;enb  II  (143eO)  J  ©ntn^icfhing  [c]:  -x^ggang  II281e-2a,  Vl7m; 
geif^ige  11233a;  'N.ßgefdnc^te  1195m,  II337e;  -^ßftufen  [a]  1 16e-17a  :[ 
©nlVjilberung  II  234a*  (burc^  milbeß  ^f inia),  Siinnerimg  f.  Ur-,  ©rfenntniß 
ll+190e,  erneuern  III475mO;  erringen  111552m  (n?aö  ber  Tl.  e.  fanu), 
899a*  (wa^  fie  c.  njtrb);  erfd^ Tagen  [=  getcbtet]  1 140m  j  bie  erflcn  SO?. 


meni(^  ßrf  —  m  755 

[ögl  frm;e[te  Beit]  11331ell;  111 329a, 3(ilm;  bae  erite  2)(.°  V6Um,  Ö6e:| 
(Smad^en  II  215aO,  Sjifteuj  [=  SBe[ier;en  iifit\,  3)afem]  III  41e  [lurae]  || 
ga  vbe  [a.  o^aiit-  l?g(.  SBeIfcv]  I379a,e,  5<50am,  3a,  5e;  II(186m,  194-5, 
5m)  I  pvtniiicj  II194a,m,  5a;  -f.  Il430e  ||  ki  bev  gr.  glut^  [a.  Unter* 
gang]  111475m  (ein  2)^.  rettet  fic!^:  mChiapa),  bie  auf  einanbcv  folgenbcn 
III  353amO*;  gevm+  [=  ®eftalt,  -iing]  II88e,  III  IIa  |  fortfcireiten  f, 
^i3[)epiinft,  g.  11235m*;  govtfc^vitte  11212m*  "[  frei  1332a  (geiftig),  freie 
11399a*;  greir^eit  1555m,  492m',  II25eO:|  fvembe  II484e  (Janbung  auf 
ben  ^tjoven  \i\\v.),  ^^reube  I+331m,  fuiil;  f.  3eit,  ber  füf;Ienbe  1372a  j  boS 
gange  ©ef^Iec^t  [=  gefammt]  1386m,  493a;  ein  ©auje^  [tgl.  (Siu^eit]  II 
143m°  :|  öcn  ^,  gebaut  I418e,  bie  gebilbete  I34a*;  feit  2R-eugebcnfen 
IV374a,  V51m;  ©efal^r  lll  144e-5m* -,  ©efüMe  II +24e ,  26m ,  52a*, 
+437m;  III  3e,  IV3e  ||  ®eift  [t?gL  5lrt.]  [a]  I  62a,  248e-9a ,  386e -,  II 
29m;  [d]179m;  II207e,  238a,  341e;  III 23e;  V13m,  19m:  ©runbfväftc 
n+U8me,  Offenbarung  II+336e  J  -geij^  II  259a  :jj  geiftig  [a.  «Beftreb., 
gntmicfl.,  frei]:  ßraft  II142e,  218m*;  g^atur  1 156e,  Stl;ötigfeit  I165e-6aO 
(bee  ®efc^I.)||in  ben  9K.  gelegt  11147m,  [gemalte]  V (82a),  @emeinfd;aft 
II234e,  ©emüt^  II  116e,  -gevi))|^e  IV221e;  bie  gefammte*  [=  ganje]  I 
4a,  385e  j  Öefd;id;te  [c]  I60e,  386m;  II  142a,  156e,  402e,  457m,  505m; 
V19e;  -gefc^.  11183m,  lU  581e  (gro{3e  (S^oc^en),  V93a  ||  bo6  meufd)!. 
©ef^Ied;t  [=  2J?euld;eugei^I.;  bloß  ©efc^I.  f.  2lnf.  ©.]  11268a,  f-ge* 
fc^Iec^t  ift  ein  bef.  Slrtifel  (ber,  als  33.,  ein  ©lieb  biefer  großen  SSereini* 
gung  ift)  J  @ef(^Ied;ter  II  194a  ||  ©efeüfd^aft  I+311e  |  ©efittung  [=  m^ 
bung,  Sultur]  II  72m,  +146e;  III  423aO;  -gef.  1471a  ||  ©eftalt  [= 
©eflaltung,  gorm]  III21aO  (auberc);  pl.  -en+  II 7e,  77m  J  ijielfac^  gefialtet 
I  386eO  f  ©eftaltuug  [=  ©eftalt  ufu?.;  i)gl.  Ur-]  I  379a,  383a,  490e  ||  ge* 
tl;eilt  [ögl.  3:renmmg]  I  381mO  (in  Sßötfer);  geti3btet  [=  erfd;!.],  fommen 
um  [f.  S3a^,  (Srbbeben,  SSul!ane]  1 140m,  244m,  (400a  sg.) ;  ©en^id^t  IV 
262e-3a  (sg.),  ber  getrcl;nlid;e  'SR.  III121e,  e§  gejiemt  ir;m  ni^t  II337e-8a; 
[©leic^lKit]  I  5(S5meO,  492m;  II  234eO;  ©lieberung*  I382e-3m,  II 
195a;  gegen  (Sott  III(194a),  ©viibeln  I+382a,  -gru^V^en  V82e,  ©ut  I 
71m*  (gemeinfameg),  §aub  bet^  9JJ.  I  48m  |  §aut  I380a,m;  II  194e: 
-färbe  [f,  l)p.  ^^^^rbc]  I379e,  II  195m  :|  nie  auf  bem  ^ü^e:|)unft,  immer 
fortfc^reiten  11337a*  II  bas  innere  I(331a),  11103m;  III3e,  6m,  379e; 
IV 3e:  im  3-en  lUeJbaD  3nnerfte  I70a  ||  3lntereffe  I+85a,  feit  ^al)X' 
taufenben  f.  3Se[tel)u;  Sugcnbalter*  I70m,  II  75m;  \i^c  ncä}  feine  2J?. 
troren  III  (441m);  ^leiul^eit  II  30a,  III  41e;  für  aße  Älimate  l  378am; 
mxpn-  III  43e,  IV+233a  (2:r;eile)  |  traft  f.  ^geiftig,  -fvaft  IV262e; 
Gräfte  1318a*  (bbi'f.  n.  iutellectuelle),  IH-53e  :|  im  Greife  bev  2)?.  II  7e*; 
Äunf^  IH-30a,  IV262e;  geben  II448e,  -leben  II  5am  (feine  ÜJid^tun,]  be- 
ftimmt);  SidjteS  bebürftig  ['cqI  *?id;t  2«J  11224a,  V90a;  3}?ad)t  II  400m, 
2JJavfiteineII149e*,  -maffe  II  315m,  ben  2J2.  menfd;Iid;  mad;cn  IH-219a, 


756  3)len|(^  )R  —  2öo^n 

gZa^riing  11156a  ||  dlatnx  be«  m.  I385e,  6a;  IIllle-2a,  V18a;  [9htur, 
SÖefenJ  111193m,  V59e-90a:  (ginflu^  ber  9^.  11233a*,  trübe  I  iiPam, 
SSevfel;r  mit  ber  9fi.  II  250a  J  DfJaturmenfc^  II  12m,  -en  II  147e  ||  neuere 
II402e*;  i^m  nützen  11482aO,  nüljlic^  ll(250a);  bem  m.  cffenSart  II211mO 
I  Ovganifation  IH-313e;  £)rgam§mii§  I378am,  11120a  |  cb  ba§  ü)?.  öoii 
ßinem  ^aare  ftamme  I55iw-2mO;  -paax  ib.  (@age  t^on  (Sinem),  II331el! 
(ba^  erfte)  ij  ^bantafie  II173mO,  ^Iit^fiorcgie  U90m,  auf  Planeten  11121m 
||—  Üiace  [ü^ne  9}?eui^]  I  383m  i ,  4m:  bie  fc^tüarge  11195m  J^acen 
[4:2Ivten,  2:^^en]  1579m,  [382e-3]  3e;  11224a,  YVUa;  [olme  2)?cuf^] 
II44m  (^Serfc^icbenbeit)  :|| -race:  amerifani[(^e  II488e,  [f^trarje]  IV588m 
J  -racen  I  @.  Xlla^e,  381a\\i  II 51a,  186m, 302a, 430e:  burc^  Alexanders 
3ug  II  194e-5  (4e),  ^i3^ere  u.  eblere  ISSoani,  terf^iebone  III  6e  — 1| 
-raub  11173m,  rein  m.  I+378e,  [ic^  retten  f.  ^glutb,  ^ic^tung  II  5am 
(tooburc^  beftimmt),  (Sagen  II  419mO,  tem  21?.  f^äblic^  II(250a)  |  (gc^icf* 
fale  [c]  [=  ^Jerbangn.]  I  40e,  II302me:  (SinfluB  auf  fie  II  155me,  bcn 
ber  ßvbe  abbängig  1210a  :|  <£^i3^fungeu  1383m*,  ^c^n^ac^e  III 41e  |  @inu 
I83e;  II48e,  297m;  III 6e,  352e;  ber  finnlic^e  III323e  :|  Sil?  [=  SBobufit? 
njm.]  I  371 II  (Stamm  [a.  S>erfc^ieb.]  I385me^  ((Sin  (St.),  Stämme  l\Ua 
:||-ftamm  II  38a,  167a,  241a,  8m,  252a,  270m,  489e:  ber  erfte  11147m 
J-ftämme  1379m:  am  ^ol  1293m,  ro^e  III157e,  Übergang  II  171e, 
Unterfc^iebe   I  169e-170a,  33emanbtf(^aft  II  65m  ||  Streben   [=  53eftveb.] 

I  (4mO),  11135m*;  Mtigfeit  [a.  °geiftig]  I  (317e-8a),  II +239a  j  ein 
2:t;eil  [b]  II  164a,  186e,  221a,  267m,e*;  Sbeile  [ögt.  getbeilt]  112346° 
(aüe)  T  ein  Sbier:  „ein  2anb-  u.  $!ufttbier"  11224a,  Y89e-90a',  in  SI)tere 
iibergebeub  II  110a  :|  liefen  II  83m*,  Xob  I  394a:  treiben  II  47e,  65a; 
Sveuuung  [ögl.  getbeilt]  I492e-3a;  Xtfptn  [i^  Slrten,  9?acen]  1575m, 
9m,490yn-la'^  11195a*;  um!cmmen  f.  gctebtet,  um-c^lingcn  13316°,  Un«» 
gliirf  II+496a;  unter  ben  m,  II  94e,  V22a;  Untergang  IlllOaO  (burc^ 
eine  glutb),  Unterbalt  I  37a,  Unterfc^iebe  I(169e-170a)  |  Urerinnerung  l 
381e*,  Urgeftaltung  II298aO;  Uvfprung  [=  (gntftef).]  f.  Biege,  2öcr;nfit5 
nfm.  :|  SJatevIanb  II  219a,  S5erbtnbung  [=  SSevein.  ufu\]  I  +386m  |  55  er. 
breitung  [^i  35ertbeil.] :  über  bie  Grbe  I169e-170a;  gecgv.  I57SmO,  II 
(431n);  bon  mehreren  fünften  awQ  111436°  :|  iBeveblung  I  34e*,  11405a, 
III  75e*;  ^Bereinigung  [:|:  Einigung ,  S5erbinb.]  I  492e-5a,  35erbältniffe  II 
+105e,  Ser^önguiffe  [=  (Sc^idf.]  iv220e°  ^rübe),  ber  2J?.  in  5>eifebr  mit 

II  144a  I  öerfc^iebeu  11223a  {M.  mx\d).  öcn  unc-);  33-beit  1492m,  n31m 
(Stammt.)  :|  ^ertbeilung  [^i  33erbreit.]  11195a,  33erbctlfemmunng  1385m; 
S?er\ranbtfc^.  [togl.  ßinbeit  uftt?.;  a.  Stamm-]  II  (65m),  143e°;  ^n^ifer  f. 
gett)ei(t,  33orftelIung  I+381ell,  in  SBälbevn  lebeub  II  17m,  innere  2Bärme 
JY233a,  auf  aubern  2ßeltföi|)ern  [t^gl.  °^.p(ancten]  II21a(m);  2«eit  II 
54m*,  -e  II93a  (gefd^nebene);  Sßiege  I55i-2o,  trobltbätig  für  bie  2)?.  III 
388m*  11  n?o  ber  Wl.  tro^nt,   lebt;   bie  2JJ.   n^c^meu  1332m,  IVl95e; 


9}Jenfd;  äßotjn  —  3nerit)ia)i  ®r  757 

2iJoI;uort  II  195a  J  Sot;u|i^  [=  ©i^;  4:  3rn[icbl,  Stufentl^att ;  tgl.  3Sev* 
breit.]  1317mO,  IV  16m;  -e  II  72m  J  SBolmungen  lY +593e  .||  fvüMte 
Reiten*  11505a,  11167a;  ber  'm.  in  ber  f-en  3eit  III(97e)  :|  3ierbe  II 
473eO  I  Biiftanb  I381m-2m  (iirf^rünglic^er ;  2m);  Buftänbe  II  233mO, 
+246m:|  ^mä  [:j:  Söeftimm.]  I  385e*  ||-  ä)?enfc^r;eit,  menjcfjlid^: 
finb  I6efcubrc  Strtifel ,  h?elc^e  aU  S.  imb  X.  ©lieber  biefer  großen  SSereinigimg 
fmb;  ^ttr[\ä)liä)ttxt  f.  bei  meiifc^li^ 

Mentzel  (Joh.  *Chrn.,  1622-1701)  1375a  (glora  i>cii  Japan:  5(itebrn(f : 
®eogr.  b.  ^flangen),  me^^itifc^  11108m  (S)äni^fe) 

*Meragha  (6ei  Stouri«)  |:  «Sternn^arte  bei  M.  II  118e,  261am,  454a; 
III61e-62a,  107m(e):  Erbauer  111150m  :||  Merapi  ST.  (aßg.)  3  33iilfanc 
[f.  Idjen]  lY 558e-9a,  \55am:  yianu  l\559a,  V55a  J  33.  jlrei  SS.  auf 
Jara  [ögl.  Idjen]  IV 407a,  559a'j  V55m  J  (S;.  SSuItan  ib.:  irag  er  auS" 
h?irft  \Y331e-2a,  560e~la',  nic^t  mebr  ?al\iftröme  {\331e-2a  J  3).  ißitlfan 
auf  Sumatra  lY 407a,  558e-9a;  V55a;  |e^r  t^ötig  IV 407a,  558e-9a  || 
mercantil  11205a,  -li[c^  11292m;  Mercator's  ^rojection  III  375e  (Gerhard, 
1512-94);  Mercier:  S3iilfau  bon  Guadeloupe  V26a,m,  49e  ||.  Mercur 
(planet)  f.  Merkur  :||  Mercurius  2t.  @ott:  dies  Mercurii  \ll  469me, 
474a,  5a  J  53.  Merc.  Trismegiftus  11500a;  aud^  bIo§  Trimeg.  II  499e, 
500m  :|  Mereditho  11461m  (©ebic^t,  ücu  Madoc?)  |  9JJergeI  (auc^  in  comp.): 
[in  ®egb.]  IV512a,  ^reibe-äR.  1273m,  m-reid^  IV477m,  -fc^icf)ten  IV 
341m,  -ftiicfe  n^255aw  (fd;trar3e)  J  Mercjen  (in  b.  SD^antfc^nrei):  %hi^  babel 
IV 457a;  ißulfan  babei  lY 456e,  7a  :(  Pet.  Merian  (geb.  1795)  I  443in 
(Srbbebcn)  ||  Merida  (@tabt  in  iBenesiieta)  \:  in  ber  öftl.  Serbitlere  IV 
557a,am;  öftl.  3?id;tung  ber  (5"orb.  IV 556m  :j  §i}^e  I46e  J  @c^neeberge  IV 
556m;  =  Sierra  nevada  de  M.  IV557am,m  (§öbe) 

SWeriMQn  [f.  ^eruro^r,  ©ebirge,  magnetifd^,  @oniie,  @^^alte]  II  481e, 
\Y178a\  ein  beftimmter  [ögt.  Orte]  11219m,  307m,e,  317m,  376a,  447a,e; 
IV138a,  176m,  «Sa  Jplur.  9JJeribiane  (bnrc^  *  bej.)  11321a,  111349a; 
bej^immte  [bgt.  Drte]  IV91m,e;  [mit  3af)Ien]  IV179e,  597mil  ||:  3iifaljC 
(in  compos.  S)Uribian-)  [bem.  -grab]:  5lbftanb  tom  IVi75a,  2ibn)eid;iing 
i)cm  IVll4e;  m-artig  (b.  ^.  5R-®)  I306e,  311a,  2a;  11305m,  9m;  IV 
135a,  7e;  auf  f.  berf.,  jeber;  be§  S3eobac^tung€orte§  III346e,  begeirf;net  f. 
Beic^en  |  S3cgen  IV 22,  -53ogen  (O)  IV21a:  geogr.  ißreite  be^  SB.  IV22a, 
S3reitengrab  -  SReffungen  auf  IV°21a;  gemeffen  IV°27a,  gecgr.  Sänge  beö 
SB.  IV 22a,  äReffuugen  [a.  breite]  IVoi52m,  m\i\t  IV22all  :|  [S3ieite  auf 
2R-en]  IV (21a)  |  auf  bemfelben  [=  einerlei,  gleichem]  1353m,  unter 
beuf.  1 308a*;  gmifd^en  benf.*  Io43m,  4a  J  burd)  ben  9??.  ge^n  ((^tern,  -bilb) 
11487a,  IV  119a;  S)ur(^gang  (eines  ®tern§)  bnrd^  ben  9W.  [a.  ©ouue] 
11331a,  481a  :]  unter  einerlei  [=bemf.,  gfeid^em]  IVlöOe;  bev  gecgra- 
p^ifc^e  n320m;  IV  93a,  114e,  133e;  unter  gleichem  [=  bemf.,  einerlei]  IV 
194a  II -grab,  pl.  -grabe  (*=)  II  307e:  33efrimmung  f.  Säuge,  [unter  einer 


758  3>Zeriblan  ©r  —  Merkur  @n 

geiriifeu  «reite]  lV152e  |  Sänge:  SSeftimmiing  ber  ?.  1421a;  l\151e{2a), 
2e  (ivan^ii]'.):  eine«  mittleren  ^l.  [bgl.  nitttl.  2.]  l\21e,  152me:  mittlere  8. 
[a.  53eftimm.,  bgf.  mittlerer]  IVi52e-5a;  2^afel  ber  3^i"^I>"^t'  it;rer  Sänge 
i>om  tqnator  gegen  bie  ^ole  l\[21e-22*]  :\  2J?effiing(cn)  1V22  (^erfcnen), 
26am,  533m;  mittlerer  [a.  Sänge,  SSeftimm.  ber  S.]  \\152m  [2)efin.]  -jl 
-bebe  [f.  ©pnne,  @tcrn]  11329a,  -l)'6\)m  11296a  |  im  2)^.  1327a,  II488e, 
111  81e:  liegen  I  471a  :|  ijon  3n[eln  WlOU,  -3nftriiment  111293m,  anf 
jebem  IV 84m,  Äättc-ai?.  I439e  |  -!ette  (b.  \).  9^@)  [=  -©ebirge]  II  188a; 
IV382a(436a),  597a,  608e;  -fetten  IVöOZe  J -freie  (Snftr.)  111275a; 
-freife  III 80e,  259e,  266e  :|  tviimmung*  1172m,  lY20a;  Sänge  f.  -grab; 
SJlefjnng  [f.  -grab,  «Bcgen]  l\23am,  -meffimg  I422e||  m.  bc^Drt^ 
I187e,  Oxt^-Tl.  IV 80a  |  [einjelner  Drte  n.  Örtlic^feiten]  [togt.  beftimmte(r), 
o^nfeln;  f.  Teneriffa]  1431m;  IV23a,m,  58e,  91e,  101m,  2a,  138m,  140a, 
156e,323m,  405m,  8e,  410m,  423e,  564e  \\  i)ftlid;er  IV 89m,  bem  m. 
paxaM  IV 54a,  ^]3iinfte  I1146e*  |  -Ouabrant  [=(grb-On.j:  Sänge  IV  152a, 
5oJ-ri^tung  11373m,  lllöOöe;  IV393e,  436a,m,  556m;  9tic^tnng  II 
320m*,  IV320me:j  -ftreifen  IV583eJ|  nnter  f.  berj.,  einerlei,  gteic^, 
öerfd^.  I  -Unterfd^ieb  11308a,  477all,m;  U-e  IV23am  (2«e[fung)  -jj  nnter 
i)erfc^iebenen(pl.)  111612m;  IV 28e,  47m,  207m;  SBärme-2«.  1 439e, 
SSinfel  mit  bem  W.  II  225m ,  [mit  3a^I]  f.  atlg.,  burd^  Beic^en  beseid^net  II 
481e-2a,  iro\\ä)en  l  benfelben 

merigard  (gotf).)  I78m;  3)Jerfma(e  II  170a  (natürliche),  IV 467a 
Merkur  (ber  'iplanet;  großer)  [ben  ®ott  f.  Mercurius]  [f.  Venus] 
1412a;  II  365m,  503ell;  III  376ni,  415m  [49 Om-2m,  21.  537]  ||  iufii^C 
(compos.  Merkur-,  bi^tr».  Merkurs- [^):  Sibenbftern  f.  SD^orgenft. ,  216= 
^jlattnng  III494e  (feine  Bemerft)  ||  2lb[tanb  [=  S)iftan5]  (f.  °erbe,  nül;e); 
-H.  III443e,  588a  ]  =  Entfernung  (O)  ||:  toon  ber  ©cnne  III443m,e,Oe,  4a, 
483m ,  4:a,m  [^491am]:  im  2ipkf  ino491m;  mittlere(r)  lll  436a,  ^491a, 
0537m;  im  ^eri^el  III0491m  .Jl  Bei  ben  2llten  m49(hn-la  (ftarfe  S3e* 
fc^^Qftigung  mit  M.),  alter  ^(anet  III  42im;  ^phci  111459m,  491m;  -Sttmo* 
\ph'äxt\  [=UmI;iiü.]  III537ell,  Slnetritt  III  537e  ||  «Ba^n  [a.  (gjcentr.]  I 
106a,  412a;  II1466e,7a:  Steigung  bev  33.  I  97e,  III  449m  J -Balm  III 
443a  II  S3eoBB.  III 490e  [alte];  53ergel  IIl537e  (H;e),  «erggüge  ib.;  33 e* 
fd^affen^eit,  Buftanb  [tog(.  eigenfd^.,  a.  OBevfi.]  111485a,  494m,  557me 
|33en)egung  II503e-4a,  in466e-7a:  rücf läufige  II 503e  J  2) id;tig feit 
111324a,  429m,  446a,m,  7a,  485a,  492am,  537m:  ber  bic^tefte  III  430m  :| 
dies  Mercurii  f.  *Mercurius,  ©iftan^  [=2lBftQnb,  Entfern.]  I99m  ||  S)urc^* 
gang  (tcr  ber  @cnne  111  537e*)  [1802  f.  A.  v.  Humboldt]  III  59<Sme; 
-3).  111398m,  491m,  537m:  e^tüäi-je  baBei  III398e;  (^onnenfled  III 
412e-3m,  537e  J  3)urd;gänge  III  398me ,  537e  .||  2)urc^me[[er  III  86e, 
428e,  9m,  431e,  4a,  491me,^Hm,  537m',  (Sigenfc^aften  [bgt.  S3e[d;aff.]  III 
491a,  585m  :  (S  ( e  m  e  n  t  o  111  [491-2m,  2i.  537me] ;  (g  n  t  f  e  r  n  u  n  g  [=  2lbft., 


Mei-kur  (Ell  —  mextw  759 

©iftaiisj  )'.  bei  2l6ftanb,  ogl.  na^e;  juv  Srbe  liI468m  (unö  näber)  j  Sjceu* 
tvicität  (i^ev  Sa^n)  I97mll,  III  45öa:  kbeuteiibe,  ftar!e  111428m, 
455eli-6a,  9m,  491a,  512a  :|  funfeit,  imxUUi'o  III  86e,  468m,  491a; 
[i3t)ä).]\n490m-la,  ©efc^iDinb.  1400a,  gefclju  f.  fic^tbav ,  ©lauj  [4:  2ic(?t] 
111  468m  I  @ri5ße  I  96e,  111429m;  grojiev  fiawct  [fc^eiubar;  »gl.  tkui] 
m376m:\i^oxn  \.  ©icfcel;  innerer  planet  I95e;  III  427e,  448e;  üeiu 
[an  fic^;  t)g(.  grc^]  111429m,  431e  [fefjr]  1|  Sic^t  [:j:  ©lansj  11184m:  -ge* 
ftalten  [=  ^hafen]  111491a;  [\taxM]  III  468mi|,  49ia  J  ©onnenlic^t:  fe^r 
ftar!  III459e;  ?icl;tftäife  III  459a,w  ijl  ä^affe  lU  445a ,  491e-2a ,  öBlm 
T  -^S-SDJaffe  1  113e,  429m;  -m.  III  537m  [;  kftinmit  I11444e,  512am; 
S5eftimmung(en)  111  446m,  49Ie-2a, 537m;  »erminbert  IlIol9e  ||  2)ZetaIIe 
f.  oOuedfitber,  ^Binn;  23?crgen-  n.  5it>enbfteru  111491a,  Dhc^tfeite  f.  Seite; 
nar;e,  nal;er  f.  ^(gvbe,  o@on„e  |  Dramen  III  467e,  9,  490e,  la:  budha  III 
4ö9,490e;  ötU^oji'  III  423m,  467e,  Sam  J  OD  er  pd;e  111494m,  537e: 
33ef^aff.  \U537me  :\  ^evi^el  111459m,  491m;  ^I;a)en  [=2id;tc|eft.]  11504m, 
111  49ia;  Oiiecffilbev  (ibm  aiigcfe^rieben)  lll470m,e;  3Matiün  111  49im, 
riicflänfig  f.  iBen>.  |  @d;eibe  11186e,  494e;  -f^eibe  111  398e,  537e  :| 
«Seite,  bie  er  iine  gutreubet  III398ra  {)}laä)t\.),  @id;el  111491m  (6porn)l 
fic^tbar,  gefebn  111555m;  ni^t  gef.  111490e-la,  feltner  f.  11258e  ||  jur 
@  0  n  n  e  [a.  Slbftanb ,  2)ur(^gang,  ©ntfemung,  2id;t,  Umlauf]  |:  ber  nä(^[tc 
111430m;  f-enna[;e  11258e,  111494m;  uä^er  11184m  :|  Trabant  11350m; 
lll(422me),  [465e-7a]  6m,e  |  M.  toor  ber  @.  ).  S)ur(^gang:  lange  i).  b.  @. 
(b.  ^.  ein  ©onnenflecfen)  III  392e  |1  [@teüe,  ©teüung]  111477m,  [ternartig 
111421m,  Streifen  (sg.)  111491m,  £ag  I11472e;  Trabant  f.  ^Sonne, 
ül^ne  2;-en  111373a;  Um^ütlung  [=  Sltmcf^^.j  111  537e' (feine)  |  Umlauf 
(um  bie  Sonne)  111491m:  -^^seit  III  447e,  Sa,  49im,563e  :|  Umri^  III 
537e;  unterer  planet  III 422e,  466e,  494e ;  f.  Venus,  SBerbunfetung  III 
537e;  öere^,  S5-ung  11 258e ,  111490«;  bei  ben  33öHern:  ftar!e  SSefd^äf' 
tigung  mit  M.  111  490m-ia,  537a;  iBolum  III  454m  (492a),  -^gnjeite  I 
145m,  Solfenjüge!  111  537e,  ßinn  (il)m  juget^eilt)  I11470e,  3"ft^n^  f- 
S3efc^affen^eit 

mertmürbig  [|.  ^Beobachtung,  ©rf^einung,  geclogifd^,  ^^änomen,  9te' 

fultat] II  489e;  III  45iii,  63e,  96a,  126a,  7m,  166e,  8e,  189a,  212e, 

248e,  258e,  287a,  298e,  301a,  6a,  317e,  335a,  341a,  390a,  409a,  417a,  8e, 
470a,  3a, e,  5a,  9a,  498m,  502m,  6e,  529a,  539m,  542a ,  4a,  566a,  587e, 
594e,  600a,  9m,  617a,  9a;  IV40e,  42m,  55e,  81a,  88a,  130e,  157m,  8a, 
170m,  la,  193a,  8e,  2ü8e,  225a,  6m,  247a,  251am,  5e,  264m,  6a,  276e, 
285m,  314a,  321m ,  4a,  8a,  338m,  349e,  359m,  364a,  372e,  394a,e,  6m, 
8m,  402a,  413am,  7a,  9e,  426a,  431e,  457m,  477e,  9a,  482e,  5m,  492a, 
4m,  507e,  514m,  524m,e,  7a,  573a,  9a,  580a,  9a,e,  612a,  6m,  629e,  641a; 
V7e,  15e,  20a,  38m,  39m,  45a,  62e,  72m,  74e,  78a,  82m,  94e:  fe^r  m.X 
lV312a,496eT2^erfn)ürbigteit  [f.  9?aturl  IV308e,  pl.  -en  II  314e 


760  BJlero  —  3Jleffung  X 

*2Mercmitz  IV477m  (S3afalt)  ||  Merope  1)  («pevf.)  11165m,  llOme 
2)  ((Stein  ber  ^lejaben)  III65a,me,  110m  ]"  Meropis  IllllOe  ||  Merfenne 
(Marin  ob.  Marinus,  1588-1648):  ^Briefe  ton  Descartes  [ögl.  Desc]  III 
20a,  32a;  gevnrö^ve  11178m  J  Mem  («ßerg  11402a,  IV  559a;  Seltberg  IV 
325m) :  §o^ebene IV  159am ;  iRanie  l\558m,  9a;|  Paul  Merula (1558-1607) 
111347a  I  Merz  (1)  Georg  ^ater,  geb.  1793;  2)  Ludw.  ©ctjn,  1817-58): 
Dbjectiijc  1180a;  ajefvactor  111525m,  -cii  11180m 

*mesa  IV 555m,  V27e;  Mefchid  (in  ^er[.)  lV379e;  Mefopotamien  : 
[Ort  ba]  112476,  111620a;  mc\ot'Cfp  (©cfteiii)  1264m,  mespilus  (^f(.)  112a; 
2)Zei-  f.  aJZeffe,  meffeu;  Meffala  1121a,  meßbar  f.  bei  meffcii  |  2)^e[ie  11 244m 
(öfter):  Wc^-  11274m  (glocfeii) 

mcffen  (21.  1);  bgl.  gemeffcn)  [[.  53evge ,  ^ö^en,  «gc^atteu,  ©tevne;  imb 
öiele  mt.]  128e;  11164m,  76e,  90me;  IV 23a,  57a,  99a:  evfc^einiiugen  II 
228m;  waö  man  m.  !anu  [=  meßbav]  IV  17m:  fleinfte  ©egenftänbe,  bie 
ncc^  gemeffen  treiben  fcnncn  lll[545e-6m]y2)  ba^  9}Jefien  11228m,249w, 
454am;  III  60e,  61a,  81a,  152m,  54öe  :|i  3)  SD^eß-:  -a^^aiate  lV157e 
(untooüf.),  -inftvum.  f.  foglcid^  be[. ,  -üinftler  lV160ra  ]  äJJeßinftrumente 
(=meffenbe  Snftv.)  [f.  gevnvotjv]  11295m,392e;  III  76e,  107a:  avabifc^c 
111117a,  [Stufjät)!.]  11180e,  ©rfinbimg  11293e,  fe^v  feine  III (265m) ,  ®c* 
nauigfeit  1150a,  öevbeffevte  111 74e,  ißevfevtiger  lll80e-81m'^  SBcvi^cüfcmni" 
nnng  11180a,  e-<Sim,  150m,  272m;  lVl8me  :||  4)  meffenb  [f.  5lj^vcnoni, 
-mte,  ^:pt)i?fit]I34e;  11216m,  357m;  IV lle,  7«Sa,  I25m:  genau  IV 560a; 
Snftvumente  [=  l)p.  ^c^m\tx.]  11279e,  324e;  III 80e,  154a  :i|  5)  mePar 
(=meffen  fann)  I181e,  197a;  11238a,  371m,  5e;  111 40a,m,  286e,  297m, 
373e-4a,  6a,  546a;  IV  80a,  Vl2e:  [©egeuftänbe]  in373e-4a,  nic^t  m.  [= 
fi(^  ber  2«effung  ent3iel;t]  \U374am  (©egenftäube) ;  ^evl;ärtniffc  \U373e-4a, 
IV4Sm"f  bae  ä)?epare  11222a,  lV78e  ||—  iB.  6)  3)?cffung  [|.  aftio» 
nomifd^,  S3avometer,  barometrifd;,  S3erg,  gecbätifd^,  gecmetrifc^,  ^ii^eii, 
2i(^t,  ^enbel,  ©(Ratten,  «Sc^ü^ung,  2:^ermcmetev,  trigoncmetiifc^ ,  S^ulfane, 
3eit]  I90e,142a;  11322a, 469e;  11140m,  73m,90e,  97m,  454e,509e-510a; 
IV23a,85m,89e;  plur.  ä^effungen  (burc^  *  beg.)  I  68a,  172m,  3me, 
203e,  356e,  396mll,  476e;  11  328a;  III  68m,  93m ,  95e,  103m,  132e,  4m, 
152a,  272a,  3m,  339a,  434e,  513me,  530e,  582e,  606m;  IV21all,  35e,  70a, 
152m,  161  e,  226e-7a,  303m,  322a;  V50e  ||  3nf.  (compos.  SJZef  fungg-): 
abfohlte  IV  173a*;  correfponbirenbe*  1437m,  IV 69a;  birecte  III  104e, 
öOOe;  IV  34a*;  hjag  fic^  ber  m,  entgleist  [=  nic^t  meßbar]  ]n374am', 
feilten*  111189m,  V50m;  fcf)r  feine  III (265m);  giinbameiite  1 450a*  IV 
544e;  gemeinfcbaftli^e  IV  115m*  |  g  e na  u  c  1393m,  404a* ;  III 303e*,  391e, 
512m;  IV507a*,  521a*;  ©enauigfeit  IV25m*  :|  ä^enge  1  356e*,  -2)2e* 
t^oben  111256a;  neuere*  I356e,  7m;  -ort  IV  156a,  -^unft  I  472e  |  dtt^ 
fuUat  IVö41e;  pl. -e*  III 347a ;  IV83e,  522a  :|  rotje  111451m*,  fidlere 
1396m*;  forgfältig«  (pl.)  111153m,  507a;  IV 432a,  530a;  terreftrifc^e 


3}^eifung  %  —  Tletam  761 

in  91a,  92m;  unmittelbare  11471a;  11139m,  272e;  IV 26a*  340m; 
V50m*;  miöcUfenimene  111548m,  U-^eit  IV 390e ;  bcrobvebete  IVllöm*; 
trirflid^e  I  154a,  173a*;  IV614e* 

*Meffenien  1112m  (Svifteu),  105e  ((gc^ilbeviiiig)  |  i8.  ber  T«  mef[enifd)c 
tvieg  U  196e;  ber  2tM133a,  111594m  ||  ä^Je^gtocfeii  \,  2)?ef[e  1|.  messier 
(©ternbilb)  III  199m  :||  Meffier  (Charles,  1730-1817)  |:  Sometm  bcn 
it)m  entbecft  111561m,  6a;  Scmet  it.  111340e,  (5.  öon  1766  I115e  i]  ?id)t 
bes  Jupiter  111523m,  Merkur-2rtnte]>t)äre  IIl537e  |  yitM\Udt  l  157m; 

III  313e,  9m,  556m,  9a:  datalog  cb.  SSerseic^iii^  Ifl  319m  (330m),  5m, 
340a,e,  lm,356m:  eiiiselne  beff.  III  550me  (9fJc.  57  Meff.),  340all,e,  Im 
(9^0.  99  Meff.)  :|  Orion-^iRebel  111337a  ||  Mefßna  I220e  ((grbbebeit)  |  iD^eß* 
inftnimeitte,  9J?eB!mij^,  SD^effiiiig  f.  bei  meffen  J  SD^eftije  IV336a,  -en  IV 
265m;  Meßizo  f.  Cotopaxi  :\  Me^ue  (arab.  2(rjt)  11255m 

3fe?a  (gliiß  9^eii-@rnnaba'e)  IV 556m  (in  ben  Orinocd),  e  (BufhtB) 
mttaUt  [f.  ^|3raiteten,  ©piegel]  I  35a,  247m,  439a,m;  II  5<S5e-öa;  III 
400a,  485a;  sing.  SDZetall  (biird^  *  beg.)  II384e,  517e,  8e;  ein  beftimmteö 
IV298e,481m  ||  «ß.  metaUen  (bnrc^  +  bej.)  [i.  gaben]  11417a  |I  d.  me* 
tallif  A  (bur4)  ^  beg.)  [f.  (Sifen,  Seiter,  diuiQ]  I  179e,  254a,  281a;  II 6i7a,e 
||:  infame  (jn  aüen  3  ^ernten)  [compos.  SWetall-]:  2CIfaIi-9}L  II397e, 

IV  602m;  m.  aii^  2l«alien  IV  66m,  m.  ber  21.  1247m  (ii.  (gvben)  J  a»a- 
lifc^e  m,  1439a. II  [5a-teit]  1247m,  439a;  l\503e-4a;  [STrt]  I  439m  :| 
m-aiificfenb  I402e;  [^tnfjäfihing  mef)rerer]  1135m,  245m;  111400a, 
614e,  7a,  624m;  lY  503e-4a;  ^Beimengungen  ll^eiöm,  Serü^rung  IV 
66e-67a,  iBilbung  f.  ßntftef).,  kämpfe  I  O206e ,  2)orfteüung  IV66m;  dnU 
ftel)ung,  SSilbimg  IV504am  ||  (grb-9}?.  [ögl.  bererbet]  I  247e,  439a;  II 
397e;  IV(489e,  490a,  602m):  Snttecfung  IV452m  J  auf  ber  (Srbe  111485a 
II  ermävmte  IV66e-67a,  m-fü^renb  IV463e;  gefc^morjeneC^)  111395a*,  IV 
(533a);  @emi(^t3unaf)me  n385e-6a,  518e\\-9a',  ©lang  IV0344e,  glönjenb 
IV0578a  I  -!alf  [ügl.  SJerfal!.]  11386a,  518ell;  -falle  11386a  :|  -fräfte  III 
470e,  -fugel  IV205me;  leitenbe  11417m,  [nid^t  magnet.]  IV  49m;  3Ra[fenO 
1424a  [(Sm^orfteigen] ,  III594am;  -mifc^ung  III117e,  SJJünje  11^1606; 
gramen  III470me,  -namen  111470m  |I -Dj^be  11150a,  257a;  111169m, 
IV475e  [als  Seftanbt^eil] ;  -Oj^b  II  5i<Se  J  Oj^bation  11384m;  ojt?birte 
1249a,  uncj.  IV2l8m  ||  m-xt\ä)  1211a,  IV 638m;  ©d^ätje  VO60m; 
ec^mel3bavfeitV94e-95a,  fc^merjenbV60e;  feltne  11410a,  ©^itjen  II+417a, 
-ftoffe  1280a,  ©ubftanjen  I0247m,  Umtt?anblung  [=  35erönb.]  II  283e, 
ungleichartige  I35e,  iöeränb.  [=  UmWanbl.]  113856,  SSerbrennung  ib.;  öer* 
crbcte  [togl.  dxb-m.]  II  5l8e,  iBererbimg  II385ell;  SSerfalfung  [tjgl.  -falt] 
II  385ell,  7a;  -jeic^en  111470m,  Bufammenfetjung  II  385e  ||—  S).  3«e* 
taUoibe  IV218m,490a:  @rb-9K.  VPOam  (@ntfte^ung)  J  nietaßoibi[4i  IV 
490a:||(g.  metallurgifd;  II256e 

*metamorp]^ifd;  I  267m  (2ßaffen)  ||  23?etamcr^^ofe  (=  Umh^anblung) 


/■ 


762  3)ietam  —  f  3}Zeteorfteine  aUg. 

[[.  ®ebirg«avten,  ©eftein,  ©eiväd^fe,  ^ffanaen]  1  22a,  267m,  300e  J  nie ta* 
inor:|>^ofirt  (=  imigetüanbelt)  [f.  Formation,  ®e6ivg§arten,  ©eftein]  yi^yme. 
(©ebilbe)  .||  meto)3t;^[i[d^  III17e;  V6a,8ali:  STöftvactionen  II17m,  @ä<}e 
V8a  :|  Metellus  II  441m  (ijiele  (SIe^l()anten  im  SirciiS  gelobtet) 

iKctCOr  (1)  aüg.  2)  öfter  in  ber  S3eb.  bon  <Sternf^iiiH)))eii)  [f.  Slfteioiben, 
Snfuforien]  sing,  (bur^  *  6e3.)  W\ß08am,  IV124e-5all;  plur.  SWeteore 
1391a  II  33.  mcteorif^  (burc^  °  bej.)  H:  Jiifä^c  (toorj.  compos.  3)?eteor-) 
[t  -fteine  bilben  ein  6ef.  ©tüdf  [)iernac()]:  -53al;nen  111601a,  ^efd^affenl^eit 
III  0614e,  -Sultii«  I  140a,  (Sinftüffe  IV0342e  |  -eifeu  III  {QU-^a  (6ef, 
feine  ^eftanbt^cile)] ,  U-6a,  5a,  624m:  ©genfc^aften  III614ui,  gatt  III 
6i4aw  (feiten  UcUä}tü),  -moffen  111616m;  gegen  SJJeteorfteine  III6i4a, 
in  2)i-en  l\l615am;  mit  (Silicaten  111614a,  35cvEommen  I11614am  :|  (gv* 
fc^ieinungen  [=  ^tiäncm.]  I  071e  ||  -fall  (b.  F».  (Stevnfc^nu|)i)en)  III  624a; 
beftimmtev  \129e-130a,  e-la;  III606e-7a;  großer  \\\605e\\,  612am,  622a 
J  -fäfic  III602e,  9e,  622m  J  fdtenbe  in603e  :||  f^enermeteore  [=  feurige] 
(b.  1^.  2leroritl;en,  ©ternf^nu^^^en  u.  ^euerfugeln:  III609e-610a)  IIl592e, 
3a,  4a,  6a,  9a:  2  Slrten  III609e-610a  J  fenrige(g)  mit  [=  ^euermet]  I 
159e,410e-la;  V65m*  ||  m-fÖrmig  I148e,  -gefteine  [=-jleine]  111617m, 
-geh)i3If  [^i -h)oI!eJ  (f.  2Jieteorfteine)  III  623mll ,  großes  IVl24e-5all*  ||. 
SJlaffen  III0617e  |  -m äffen  [ijgl.  *ä)?affe(n),  f.  übr.  SKeteorfteine]  n54(a), 
5me,  Sa,  9m,  402ell ;  beftimmte  1 136e;  -maffe  (*)  1 123e-4a  (beftimmte): 
S3eftanbt^eile  U55me(m,e),  6e;  gaü  I402e;  ©leid^^eit,  Ungl.  I  i54(a); 
größte  I123e-4a*,  nngel^eure  III  594e*  ||  gfJieberf daläge  III  o513e  | -^^ä* 
nomen  [=  Srfc^ein.]  III 602am,  pl.  -e  111600a,  612m  :|  ^roceffe^  11417m, 
m574a;  -ring  I132e;  -f^märme  I140e,  111605m;  -f^anb  [ögr.  *@taub] 
1123m,  395e;  \ 55me  [in  ©egenben];  t  -fteine  fmb  ein  bef.  k>iM  ^iernad^ 
I  -ftrom  (b.  ^.  ©tevnfd^nu^pen)  1404m,  ni603e;  -ftröme  1131a;  111606a, 
621a,e  :|  Urfprung  III 0575e-4a  ||.  Söaffer  (pl.)  I(0372m)  |  -Gaffer  (pl.) 
[=  biegen  IV 502a]  I  228e,  230m ;  IV37m,  248e,  331a,  460a,  502a,  6a; 
V41e:  ma\\t\\330m,  fuße  I253e:| -njölfc^en  III610e,  -toolfe  [:^-gen)ö(f] 
111610m 

t  3)Zcteörftcinc  {^\\  =  2teroIit^en  [ba§  bon  33b.  III  an  ^an^tfad^e  u. 
überaß  ju  oergleid^en  ift :  aber  auc^  2)  einen  »eiteren  SSegriff  ^at] ;  aud^  in 
Slfteroiben  enthalten;  =  2)?eteormaffen ,  2}?cteorgefleine;  öfter  =  9Kaffe[n], 
©tcine  ob.  @tcin)  [f.  Ägos  Potamoi,  ^euertiigeln]  I  [120-142,  21. 393-409 
(mit  f^euerfugeln  ii.  ©ternfc^nu^^en  jufammcn);  b.  f).  für  fid^:  120e-5e, 
7m-8,  132e-7,  Ule-2m -,  % 'd%e-ßm ,  e-8m,  400-3a,  6m-7a,e-8m] 
120a,  142e,  8e,  9a,  397e,  406e;  n(363e);  Ul  {573me) ,  [592-617,21. 
618-624  (mit  ^euerf.  u.  ©ternfc^n.) ;  b.  I;.  für  fic^:  {592-3m),  4-8a  (nur 
4-5a,  e-6a),  608-612a,  e-7;  2t.  618m-9m,  622e-4  (5m)],  597e-8a, 
612e-3a,  4a  [5-7a];  IV  177m:  im  engem  ©innc,  eigcntlidje  SWet.  (gegen 
iWeteoreifen)  III  6i4a  [5-7a] ;  einjelne  [=  2luf3ä^Iung  ufn).]  Il36a,m,  140m, 


t  ^IJieteorfteine  big  ®eg  763 

396e-7m,  8a,  400m,  2a;  lU608a,  610m,  le,  4a,  623e-4a  J sing.  DJJetcür* 
fteiii  (ift  cfter  biird^  *  imterfdbieben)  ||  Älpljabct  Ut  3ufo^C:  Hbtbcilungeii 
[:|:eiaffen,  @intr)ei(.]  f.  Slvten,  Stf^nlic^feit  [f.  STnfe^n,  o®eBirg«avten]  III 
613am:  ii.  SBerf(i^ieb.  lll[613];  bev  HUeii  (bef.  ©riechen)  Ul  594e-5a, 
618m-9m;  ^m\t^\e  [f.  1^^^.  ©eftanbtt;,]  III  (613e-4a)  j  5In[el)n,  STuöfeliiii 
[togl.  S3t1^aff.,  Buftoub]  1 134e,  5e,  6a,  406m',  III6i5m,  5a,  623e:  ^Ijnlid^!. 
III  613am  :\  5rnfid^t(en),  a)?einiing(en)  III  (573m,  623e)  |  SIvbciten  über 
m.  III  613a,  e-4a,  624me:  Rammelsberg's  in[613e-7m]  ||  Slvten  ii.  Sit)* 
t^eihmgen  [ügt.  (Sint^eirmig]  \\l[614-7a  (ii.  i^ve  S8eftanbtr;eile)],  614a,  624me: 
V^mtl).  f.  *ä«eteovcifen  T  2*«  Slbtl}.,  dgentlid^e  2)?ct.  III  [6i5-7a]:  if;ve  i8e* 
ftaubt^eilc  III  6i5m-6a,  624e;  it)ve  1*«  Slaffe  III[6:?ö];  2»«  ^f.  III  6'i5am, 
6c-7a  II  burc^ftrei^en  imfve  2ltnio[pl;äve  [=  2iift]  II(363e),  gelangen  in  fie 
III (594a);  Slnfjä^Inng,  ißerjeitoing  [togl.  einzelne,  Örtev;  %aU,  (Bä^iU 
bening,  5Sovgang]  ll2'2me,Sn,4tSi,m,134am,e,6e,140am,396e-7m]  II 
417me;  111610m,  e-la,  3me,  5m\\,  6a;  Slu^fe^n  f.  STnfehi;  «egviff  f.  eigent- 
liche [aüg.],  Slvtcn;  SSefd^affen^eit  f.  ^atnx  iifn?.,  3uftanb,  ^tnfe^ 
)3l)Vfifd; ; ^efc^v.  f.  <Sd^i(bevung  ||33eftanbt^eite,  (i^emifd^e 3ufanimen[e<jiing 
[oq\.  Slnal^fe,  9iatur  nfn).]  (a.  2{vten,  bgl.  SJ^ineralien)  I  [i33e-4m ,  5mc, 
6-7e].  395e,  464m  ;  III 594am,  (612a)  [612e-7, 21. 624mel 612e-3a [3m-7mi 
3e-4a,4-5a(4e-5a),  [6i5-7]5e,  7a;  IV  481m:  STrkiten  über  fie  III  öi5a; 
SliifsäMiing  l\l613me,7am  (ft}ftentatifc^e) ;  teßnvifd^en  ©ebivgeavten  ii^nlidb 
III6i7me,  624e;  IV  177m;  [@e[(^.]  III öi5m-6a,  624m;  Stoffe  III 6i7am, 
bavin  toevfd;ieben  \l\613me  jj  SSe\vegmig  [bgi.  Um[d^h)ung]  1128,  III(611e*, 
623a*);  SSnid^ftiid  f.  gvagment  j  (^emifc^;  (gigenfc^aften  111614m,  Untev 
jiic^ungen  III  6i5m-öa,  ^er^ältniffe  III[6i2e-7],  ^iifaiiinienjcljung  i.  53e^ 
ftanbtl;.  :|  (S^Iaffen  f.  Slrten,  fetjen  nn§  in  ^ontact  [ij:  SSevfel^v]  III  4m,  2)uvc^* 
mcffer  111432a;  (Sigenfc^aften  [i)gl.  ^atm,  ^n^taiih;  f.  (^em.,  ^l;^).]  III 
614m;  eigentliche ).  aüg.,  STrten;  ©nbrud  III 594am,  5a, e,  6m;  (Sintl;eilung 
[f.  I)^.  Wirten]  III6i4a,  ^ntfie^ung  f.  Urf^jv.;  entjünben  fici^  [4:  evlntjen]  III 
(594a,  6 18e),  ©-ung  f.  Statur  |  ßrbc  [a.  I^erabfaöen,  vu^enb]:  einbringen 
in  bie  6.  III  ö07e-<Sa  (n^enig),  61  le*  :|  er^itjen  fn^  [4:  ent3iinben,  r;ei§]  II 
(363e  in  nnfrer  Sftmof^^äre) ;  (Srfc^einnng  [.  Slnfel^n,  SBorgang;  (Srjäf;!.  f. 
©c^ilbernng  ||  gall  [togl.  *2IeroIit^en ,  ©teinfööe]  (a.  'iRaäfw,  (Sd^ilberung, 
SSorgnng;  rn^enb)  I  140,  le,  2m,  9a,  (395e,  402e);  II417e;  III  (4m) 
{595e-6a),  [610m-2a]  Im,  8e-9m',  V33m;  -%aU  (^O)  III610e:  2irt  u. 
Umftänbe  [togl.  SBorgang]  III ßiOme,  brennenbe?  ©ctb  [ögt.  ^©olb]  III 624am, 
ouS  einer  @ternfd;nn:^^^^e  IllöO^me,  Urfac^  III  12a  J  fallen  [=  fierabf., 
tojjl.  gefaüen]  (ögl  geiierfugel,  a.  mehrere)  I406e;  III6iO»n!l,  Im,  623e  || 
garbc  III(611e);  ßufammenbang  mit,  foücn  an§  f^enerfugeln  f.  bf.; 
foffilc  \406me,  Fragment  III  623m,  ob  früher  feine  I(406e)  |  ©ebirgs* 
arten  [=  Seiner.]  111617m:  ö^nlic^  f.  SBeftanbtl;.,  9^atur  J  gefaüene(r)  [Vjgl. 
©tein]  III611e*  (3a,  624a):  an?  ber  ?uft  III (614a)  :I  ©egenben  f.  fiänber; 


764  1 3Jleteorfteine  @er  —  ^otb 

®eräiifc();  ©etöfe,  Ärad^en  II(363e);  III  6i0m II,  iom,e,  8e,  625a, ra,e; 

&c\ä)\^tt   [ögt.  ??ac^r.]  (a.  ißeftanbt^.)   III  6i5a,  5m-6a,  624m;   @e* 

f(^tt)inbigfeit  1123m,  4me,  400e-ia,m;  ©etöfe  [.  ©eräufc^;  ©etrek  III 

612e,  3me\®eXo'\ö)t  1396m ;  III 611e,  3m,  4a*,  623e:  Befceiitenb  IH 623m 

:j@cmoI!  [=  Solle]   I133e;  Ul610m,e,  le  (623mll);   ©olb  f.  gatt, 

S5organg,  fc^t^ifc^e  2)?^t^e;  ©riechen  [.  2I(ten,  Statur  |  ©rö^e  I123e-4m; 

m432a,  (611m,  623e);  fel)r  gro^e  111623m  :J  ^eimifc^  [.  i^ineval.,  etoffe; 

^eiB  NI.  ev^il^en]  III 611m,e,  625e-4a;  gv.  ^eüigfeit  [ögl  üüc^t]  111625a 

l^eraBfoHen  [=  faüen]:  an^  bie  ßrbe  III (573m,  595e-6a),  618e(9am); 

au0  ber  ?uft  III612e,  4a  :|  ^evgang  [.  SSorgaiig,  ^inimet  f,  9^atur;  fo^niifd^ 

f.  Urf^r.,  33ei!e^v;  Ärac^en  f.  ®eväu[(^,  freifeii  n25e;  [in  Räubern  u.  ®cgb.] 

.  .  .  III 564me,  613m',  c\)M  Si^t,  fein  2.  [togl.  ^eüigf.]  111610m,  Im,  2a 

I  Iiluft  [=  Srtmofpf).]  (a.  gefaßen,  herabfallen):  buvc^  bie  ?.  III  623e  :[  im 

SKecr  [a.  nnbefannt]  III6i5a,  9am  (bie  meiften);  mebreve,  mele  fallen  [t»gL 

ijtele]  iri611m,623m,e;  ärjeinnng  f.  Stnfic^t,  äTienge  III(611m);  S^enf^eu 

evf(f)Iagen  1140m,  111611a;  'iS'letaUt  111624m,  9}JineraIien  [=  ©ebirg^avten; 

»gl.  33eftanbtr).]  III  594am  (r;eimifd;e) ,  an§  2)?cnbi)nl!.  f.  Uvf^r.;  ^a6)x\ä)tcn 

(öon  ^äUen)  III  594me  (ä(tefte),  623e  ||  iRatur,  SSefd^affcnlmt,  3uftanb 

[f.  and;  3nft.;   ögl.  ©genfd;.,  SlnfeFjn,  SSeftanbtb.]  (ögt.  ^ontoct,  SSerfe^r) 

I[120e-5;  128,  21.  400-2],  i52e-5a,  4m  [8m-140a,  ie-2m],  396m;  III 

(575»ne),  [6i5]me,8e,  623e:  Stfinlic^feit  n.  SSerfc^ieb.  III  [6i5],  ©ntsünbung 

\397e-8a,  tettnr.  (Sebirggarten  ä^nlid;  III6i7me,  nad;  ben  ©ried^en  {138m- 

UOa,  ein  @tü(f  ^immel  III  165m  |  ^lanetarifc^e  ^'öxpex  11152m,  432a; 

nnfvem   ^(anetenf^ftem   angef)öng   [=  «Sonnengeb.,   ögl.  Uvf^r]  III  (4m, 

628m)  :j  jum  ©onnengebiete  gehörig  [togl.  ^^lanetenf^ft.  n\\v.]  III(573am); 

SBevfd;ieb.  f.  ijor^in  t^nl,  o^erfd^.  .||  [an  Örtern]  (ij:  STufjä^I.) .  .  .  Ill 

608a,  613me,  5m II ;  [<p  e  r  f  o  n  e  n] ...  III  613a,  e-4a,  5m-6a,  624m  |  ^^^fifd^e : 

(Sigenfc^aften  111614m,  35erptniffe  III [60<S-6i2]  :|  ^lonetarifci,  jum 

^lanetenfi^ftem  f.  9^atnr;  ^Jinbe  [=  Überjug]  1121a,  133e,  4e-5a,  406m; 

III  165m,  613m',  rul^enb  anf  bev  @rbe  (beven  %aU  nic^t  beobac()tet  ift)  III 

614m;   ©c^ilberung,  S3e[(^r.,   ©rgä^I.  (eineg   %aU§)  [=  ißovgang]  III 

[610e-2a,  622e~3];  fc^t^ifd^  f.  o@olb;  an«  ber  @onne  f.  Urf^r.,  jnm 

©-engebiete  [=  panetenftjft.]  f.  9'Zatnr;  aus  e.  (gternfd^nn^^c  f.  ^aö,  Stoffe 

[f.  «Beftanbtl).]  III  594am  (fieimifd^e),  Überjng  [=  iftinbe]  III  613m',  Um* 

fd^n.ning  [ügl.  33etD.]  1149a,  401e  |  bie  im«  nnbefannt  bleiben:  im  SO^eer 

III6i5a(-|-),  9am  :|  Unglaube  V33m,  Unterfuc^.  f.  d^emif^  |  Urf^rnng 

(ßntfte^nng  III  623e)  I  [127m-8a,  21. 400-3a],  136e-7, 9m-U0a,  401-2m,e ; 

in(575me,  595a):  Io«mifd)ev  [ügl.  o^^atur  ^,  @J  III594e-5a;  an«  Wlcnh^ 

milfanen  \[127m-8a',%.4O0,lme],  an«  ber  ®onne  1 40ie-2m  :|  «Bcv^ält* 

niffe  f.  (^em. ,  ^^^f.;  !o«mif^cr  S5erfef)r  [i)gl.  (Sontact]   \141e-2m',  »er" 

fci^ieben  f.  33eftanbt^.,  SB-I^eit  [f.  gZatnr]  III 6i5me;  SSerjeic^niB  f.  ^Tufjäf)!., 

öicie  [a.  me^r.,  »gl.  SWenge]  III 6nm,  «Borbcbentung  IIl623e  ||  35organg, 


t  SJleteorfteine  ^oxq  —  ^ei^a  765 

Hergang,  (gvf(^einung  (l^eini  g-aü)  [=  Sc^ilb.,  i?gl.  ^aü]  l\\610me\\,[e-2a, 

622e-3a]:   bremteiibeö  ©olb  111  (624a7/i)  :||  2ßi3lf(^cii  111 6iia»n  |  SoUe 

[=  ®en)cl!]  U25am,  142m,  407e;  lll(609m):  ebne  llieiOm  -jl  c^em.  3u' 

fammenfet^ung  f.  33eftanbtl). ;  3 u [taub,  SSeid^aff.  [f.  aiid;  bei  Statur; 

»gl.  2ln[el;n,  8e[tanbtb.  u.  a.]  111 6i im,  e-2a^  e-5 

nietecrifd^  ift  mit  ä)fJeteor  ijevbimben,  meteorodes  1403m 

1.  2)UteovoIogeii  111540e:  bie  öUeien  IV  158m  ||— ^.  mtttOXOlOQit 

(ügl.  meteorcfcgifd^)  [f.  Ariftoteles,  Jul.  Ideler,  Kämtz]  \304am,  [332- 

366,  2t.477e-486j,  564a,  rne,el),  441m  II,  479a;  11  324m  ,  380m ,  441m ; 

11147m,  591m;  lVl66e  ||  Jiif.:  ^IbevglauBe  I364me,  511  Columbus  3eit 

I1322e,  bcv  Svbe  111405m  |  ^ertfd^ritte  1364e,  ll(88am),  lll(64e):. 

tücbuvd^  311  belpivleu  11159im  :j  mit  ©ecgncfie  311  tevbinbeu  I304am,  [®e[c^.] 

VlOm;  i)er  (^vic^cii  11194me,  441m;  [bon  li^anbern]  1484e,  6m;  ä)?t}tf)eu 

[=metecvol.]  I  136a,  neuere  11388m,  ber  ©cune  III  405am;  S;Bei(  [MqI 

mcteovoU]  1363a,  11383a;  Devgleid^eube  11473e,  ^orl;evbeftlmmung  I364me, 

^ei^e  3cnc  1366m  (ju  betrachten);  ^iiftanb  I31am,  305m  (uui)cü!cmmenev) 

:||—  S.  mctCOrDlogildj  (»gl.  ä)?etecrc(cgie;  meteorologique  f.  <^aiiiiuaire) 

[|.  Mars,  OucUenJ  1438e,484e;  11306m;  111148e,  201m,  512e;  IV76a 

II  Jiifätjc:  annuaire  meteorologique  lVl65e-6a,  Ö18a;  2ln[i(^teu  1  479e, 

lV360m;  ißcgcbenkit  [=  (greign.]  1 129m ;  Beobachtungen  [f.  })p,  mit 

*magnet.  53eob.   sufammen]  1482a,  11516a,  111  401a;   S3efd?affenl;eit  IV 

294a,  ©nfl'iffe  111 590a,  (Sreigniffe  [=S3egeb.]  IV 254m  |  ©rfd^einungen 

[=  ^t;änom.]  1364m,  111393a;  -ung  V24m  :|  §v^ctr;efen  11430e,  ^nftitut 

111497m,  Suftriimente  [=  Sert^]  1480e,  3ntere[[e  111 84e  |  3)lijtl;e  [ügl. 

«8.  Smeteorol.]  I  119e-120a;  II  421m,  459a;  2!JJptbu§  II  176a  :|  9kme  II 

421e,  Obfertoutcrium  f.  mit  magnet.  giif.;  ^^anomene  [=(Sr[4»ein.]  1304a, 

338a;  V23e;  ^bantafien  II  481e  ||  ^roce^  I  201e,  213e,  243e,  364m, 

446e;  II  13m,  385a;  IVl45a  |  ^rcceffe  1  25a,  53a,  170e,  182a,  197e, 

221m,  317e,  353a,  361m,  4(ra),  378m,  409m,  443a;  II  40e,  48a,  59a; 

IlI6a,  15m,  2<Se-29m,  70m;  IV17e-18a:  S3ccb.  II169e,  (Sinftüß  1358m, 

®ieic^fl3rmigfeit  111  590a,  auf  bem  Mars  [f.  *Mars]  IV 8a;  aü\  ber  ®cnne 

111385a, 405a  ||  (g^eculaticncn  11434a  |  ©tat tonen  [f.  borg,  mit  magnet. 

juf.]  III  (401a)  492e:  mk  III  (388e) :]  Störungen  IIl(452e);  Nabelten  I 

482a,  Xa\d  lV595a;  2:i;at[ad^e  III547e,  XWI'cqI  33.  2}?eteoroI.]  1564a, 

Unterfi^ungen  1479m  |  Urfad?  1  147m;  -en  1  316e,  V49m  :|  Sjerönbe* 

rungen  11388a,  11152m  (452m);  SSerr;äItnilfe  1339m,  111452m,  IV 

198e;  Sertjeug  [=  Snftr.]  11379a,  SSiffen  1339a,  3eid;en  l443a,  ^u* 

[taub  Ill498e  — 11—  2J?eteorofco^  11296am,  9}Jeteorfteine  f.  na6)  äIMcor 

a^U'ter  (fran^.  metre):    sing.  IVi55am:   ?änge  IV[155am  (nac^  yer- 

fd;iehien  33cftimnuin;Kn)],  9^aturmaa^  IV153mJplur.  (ijorj.  mitwählen) 

I416e,476m;  III  92e,  93a,  127e;  lV35e-36a,  146e,  i52am,  5a,  489a, 

524mlll,e,8m,9all,6iim,  623, 630me:  Subitm.  1 186m\\Methana  =  Methone 


766  Wetl)0  —  Mexico  ^nn 

^tt\)oht  [f.  onaltjtifii,  aflroiiomifc^ ,  S3ecbac^tiaig,  c^emifc^,  Sänge, • 
äßeffung]  I  85e,  175a,  424m,  6ra,  9a,m ;  II  199am,  232a,  321a,  4e,  334ell, 
359a,  415m,  466e,47le,  508e,  512e;  III  90e,  95m,  104e,  117e,  125m, 
175m,  306m,  474e,  öall,  507a,  642m;  IV20e,  21a,  24a,m, 40am,  54a,  68e, 
71m,  166am,  237m,  288m,  299a,  513m;  plm-.  2)1  etl; eben  1173a,  7a; 
II  280a,  320f ,  333m,  6e,  381a,  399m,  455a,  6e;  III  14e,  61e,  91a,  101-2a 
(lm,2a),e,  1£  Jm,  302e;  IV 75m,  107e,  204e  ||  3uf.  (sing.  *)  ©eift  1345m* 
®enaiiig!eit  I172e;  gleichförmige  IV188am,  -mäßige  IV  121a;  gviinbüc^e 
lV473e,  neue  IV (309a*),  [innveic^e  111278a*;  [tvenge  11399m,  ©tvenge 
II  342m  I  beröoHtommnete  I71m;  33-nimg  111265m,  271a;  IV26e,  62m, 
134m  II— met^obif^  11294a,  515m;  111375a,  436e;  IV 273m 

Methone,  je^jt  Met  ha  na  (I  251e)  [öfter  *]  (Dorj.  ^albiufel;  auf  ber 
^albinfel  Sröaene)  I  [251e-2m,  %,  453-4al  454a ;  II  20m ;  IV273e*,  371e-2a*, 
517am*:  Sluöbruc^  f.  öul!.,  ©müo^ner  IV 517m*,  (Srl;ebung  j.  °§ügel, 
ijeuer  IV 517m  {an^  ber  (Srbe),  ©elnrg^arten  IV5i7am*,  gecgn.  [t>gl. 
mincr.]  lY 371e-2a*,  ©Icrfenberg  =  ^ügel ;  ^albinfel  (anä)  ükrl;.  ber 
2lrt.)  IV273m,  371e*,  516m*,  7am*  I  §iigel  öon  M.:  bef.  feine  Hebung 
((gntfte^ung  eine«  ©Ictfenbergeß)  \[251e-2m,  51. 455-4a] 453e, 4m ;  IV [275], 
[5i6m-7m*  (Slnfidjten  über  bie  Örtlic^feit,  in  ttjeld^e  ber  ^iigel  gu  »erlegen 
i|i)]:  blafenförmiger  IV516e,  (SrFjebung  IV517a*  ;|  3nfel  babei  IV516e*, 
Kammern  IV517am*  Sage  II  20m,  mineral.  53efd;aff.  [ögl.  gecgn.]  1454a; 
[Örter  ba]  IV372a*,  Örtlid^teit  f.  §ügel;  ec^njefelqueßen*  IV  517m,  621a; 
Srad^Jjte  IV62iam*;  tul!.  Slut^brud^,  -briid;e  ba  II20me;  IV 273m,  371a* 

*Metis  (9t«fl.  planet)  III 57(5m;  \  109am,  116m;  mittl.  5lbftanb  D.  b. 
®onne  111436m;  (glemcnte  in516m,  \109am',  (gntbcduug  III  42öm, 
460m;  \  109a,  116e  :|  Melius  f.  Jac.  Adriaansz  |  metre  f.  SDieter,  2JJetrif 
II 73a;  metrifc^  Ill2e  (Sed;nif),  391m  (33erfud;e)  :|  Metrodorus  111199m, 
metrologifc^  11403m;  2;?etro^>cn.s  II414e,  439a;  Metz  H  490f  [^erf.  ba], 
Job.  Meurfius  (1579-1639)  II  133e  (opeia) 

Mexico  21.  Sanb  (=  92eu-@^anieu,  gum  ^I;eil  =  Anahuac)  [öfter  <B\\t» 
amer.  bcigcfeüt;  i^gl.  8anb,  (^efllanb,  kontinent]  [f.  Cortes,  A.  v.  Hum- 
boldt, ©übfee]  (bem.  ^cd^ebeire,  .^cc^Ianb)  1134a,  I1314e-5a,  IV 
[431-6a,  21.  592e-6]  ||  53.  etabt  [auci^  burd;  Dcrgef.  +  begeic^net]  (=  Te- 
nochtitlan;  bgl.  auc^  ^Quinfay)  [f.  Cortes]  (bem.  ^au^tftabt)  I  432m,  II 
309am;  IW 350me,  434a,m,  564e\  V27m  ||  S.  Mexicaner  [and)  burd;  ° 
^ej-]  (§^  =  -A-zteken;  l^gl.  ©ngeb.)  I492e,  \\l485e-6m  \\  2).  mci'icaiüfd; 
[<i\\&)  burd;  *  bej. ;  n.^enn  e^  fid;  auf  bie  ©tabt  bejieljt:  buvd;  +-*]  (= 
astetifc^)  I1439e,  III475e;  IV346e,  478a,  482m,  4m,  563m  ||:  3n[aljc 
(jn  aüen  3—4  formen:  tt>cbei  2i.  ba€^  Sanb  Mexico  nidt  beseid;uet  irirb) 
[t  bie  S3ulfanc  bilbcn  ein  bef.  ©tücf  I;ierna(^]:  2(bf^anb  [b]  [=  (Sutfern.] 
IV432e,3a,  4e(593a);  2lercmr;cn  ni613am  |  alt-mej.  [d]  111581m,  IV 
283m,  V26e:   ©arten   II  314e  :]  2(nnalen   [=  3a^rb.]   111581m*  j  grc^e 


Mexico  5lnf  —  |)od^ebene  ^  767 

21  n  f (^  ID  e  n  u  n  g  [=  ^od^efeene  IV 596m]  (f.  tocikx  S^crbamer.)  IV  431m-2a, 
m-3a  {2e) ,  595a ,  6am:  breite  lV452e,  babcn  [inb  bic  mauevaitigen  @e* 
birggfetten  öevfti^ieben  IV455am  |  !;cd;fte  Oi^fel  IV  435a;  in  bev  bie  ^o^eu 
@ipfe!  ennjorj^efin  \\ 431m-2a ,  592e-3a ,  6m  \\  Slnfieblungcn  [a.  ^od^eBne] 
IV 433a:  im  ncvb(.  ib..  593a  :|  5li(^ibe+  lV593e,9a;  [5l[lronomic]o  [= 
@tevn!iinbe]  ll\485e~6m,  581m',  Sltlaß  IV (452m),  ©arometevftanb  IV 
+625a,  «öelagenmg  II+338m  |I  Sevge  [f.  ^)).  fBull,  bgl.  §ö^en]:  H>#e 
[f.  35111!.]  l\2dSm,  312am, 431m, e]  äKeffiingen  IV432a;  mit  ewigem  @toe 
lY312am,  431e;  S3erg[(^iire  [=  col.  de  mineria]  IV+625a  (^rofeffov)  J 
S5ergn).evfe  11171m*,  IV 94a:  -^g-SSesiife  IV578m,  Zempev,  ber  Siefc 
in  I)od^  gelegenen  33.  IV  4ie-42a  j|  53reite  IV4-454m,  [6eftimmte  S3v.]  IV 
419m|  ©alcnbeio  III455a(475ell-6a):  -jeic^euO  III 475e II -6a,  4<S5e-6a 
:|  ®n<>no^09ie  [=  3^itved^n. ;  ög(.  (Salenber]  I  411m*;  domcten^  III 562me, 
577e;  kontinent  [=  ^eftlanb]  IV 526a*  ||.  cordillera  central  IV338e| 
€crbineren[=@ebirgeufh).]  III72me,  lV283a:  treftl.  STbfaü  IV338e, 
(Sibbeben  IV230e,  (grrjcbung  IV(313a),  ©ebivggarten  IV6i4m,  9iid^tung 
IV (5i2e)  338e,  SSiiÜane  IV520a  rj  Cortes  [f.  2(it.]  Il+309am;  (gbene 
[b]  [=^oc^ebene,  ^al]  IV 454a  (növbl.  @nbe),  m  (füböftKSnbe),  e  (cftl. 
@,);  ©ngebovne  IV576me,  foff .  gle^^ant  1 292m ,  ^iitfevnimg  [=  Hbftmib] 
V+27m,  (Svbbeben  [.  dorb.  j  (Svobeviing  1411m,  II  (309m,  480e) ;  -en 
I492eO  :|  [ßrfd^einung]  IV206e,  (gti?m.  f.  Sörter,  gelb[)3at[;  f.  ©ebirg^avten, 
^eftlanb  [=  ©ontin.j  IV422m*,  gid;teu  1377m,  g-Iova  [.  ^oc^Iaub,  !I. 
gdiB  IV 567m;  ^iit^o  H  (439e),  V58m;  ©arten  II  314e*,  bot.  ©arten 

II  480e-la;  gazeta  de  M.+  [a.  Sol]  IV  564a,  5me;  ©ebiet*  1229m,  IV 
430m  II—  ©ebirge  [=  -v^fette,  Sorb.;  f.  ^od^geb.,  ^ö^en]  IV41a,  419m 
[431-6a,SI.592e-6]:  '^§-2ln[d;TOefiung  IV  474a  | -^garten  lY  478a,  614m: 
glafiger  gelbf^atl;  IV47(5a;  ^orpljJjre  ib.,  614m  ;|  gvljebung  IV313a,  -x-stette 
f.  [ogl.,  ^gjng  IV313a:||  ©ebirggfette  [=  ©ebirge]  IV568e:  burd^- 
fd^nitten  IV 474a;  seid^tung  IV532c,  474a,  596a,m  J-fetten  IV59^a  (feine 
uminterbrod^ne)  :|J  gebirgiger  '^tll  iy431am  — 1|  ©eiftlid^er  IV 563a*,  ©e» 
mälbc  II(314e*),  geogn.  ).  Porten  |  ©cfd^ii^te  II  480e,  IV (570m): 
-^gfrf^reiber  III  (476a)  :j  ©eftalt  lY 593a,  ©etb[e  f.  ^od^Ianb,  ©i^^fel  [a. 
2rnf(^n?etl.,  ^od^geb.]  V5ia*,  ©  o  t  f  f.  aJJeerbufen,  ©rense  IV595m,  ©rün- 
bungll+338a,  §anbeUV593a;  §anbfd^rift*[ögr.  astef.J  III562m,577e; 
^au^tftabt  11309a*;  [b]  IV 433a,  4e,  482m;  ^ierogIt}^^en*  [a.  dalenber* 
geilen,  STageg^.]  HI  (475ell-6a):   ^ii^ftapfen  III  485e,   Sinie  jiim  ©tern 

III  486m  :|  ^immel  111581m*  jj—  ^oc^ebene  [=  §od^Ianb,  ^cd^tf;al; 
<P(ateau,  Stafellanb,  2Infcf;met(ung;  ögl.  (Sbne,  ^cc^geb.]  I33e,  145a;  IV 
+275m,  290e*,  392a*,  [431me,  2m-5m]  2m-3a,  +4e,  5a*  466e,  592e-3a, 
6m;  V74e*:  cftl  %h\a^  IV568mll;  Stnrtebhingen  IV433a,  593a;  breite 
IV 435a,  S3reite  IV452e;  ©ranit  1262m,  gre^c  IV5G8m,  l;ö4)ftc  fünfte 
[Sjgl.  fogl.]  IV435a;  ^ÖI;cn  IV[455-5a,  2(.  595-5a  (ber  ©tabte  u.  ^imfte 


768  Mexico:  ^cx^ebene  Q  —  ü 

toon  'iR-'B  nac^  9iii)eüirungeu ,  boju  ßrläiiteningeii)] ;  ?äugc  IV432e,  Ü.>kf» 
jungen  lY432m,  D^iteau  IV338e*;  ^rofil  lY432me:  fortgefe^t  IV432mII, 
4e;  ^vofile  V89m;  «^eeife  auf  Sagen  l\432-3a,  9?et[en  1202m;  ©täbte 
f.  §ö^en;  unmerflic^  IV 59öm  J  pl.  §od;ebeneu  1292m;  II54a,  315a; 
III  (498a)  :||  ^.oc^gebivge  [=  Sierra  Madre;  togl  ®elnrge,  §c(f)eBne]  IV 
[431-2a]:  ^nbücf  IV45ie,  eine  5Infd;\veüung  IV45ime,  gortfe^ung  IV 
596a*,  f)ot)e  ©i^fel  IV45im;  atlg.,  mittlere  §i3I;e  IV45im,  5a;  ni(^t  mauer* 
artig  IV43ia,  2«e[fungen  IV432w,  ^ic^tuug  IV431am,  ^ücfeu  IV431a 
]"  §üc()Ianb  [=§o4)elme,  ^lateau  ufh).;  =^na/iwac]:  [d]  1251a,  11422m; 
IV145am,412a,  428e;  [a]  IV 466m  (471a):  glcra  1377a,  giuM  ^W'c 
ÖJeftatt  IV593o;  ©etcfe*  I  216a,e;  9}?itte  IV268e*  @d;neegrenje  I  357ra, 
«Bulfane  1251a  J  ^ccf^tfial  [4:  ^oc^ebne]  IV 614m,  -t^äler  1296m  :1|  §öE)e 
[b]  IV275m,434m,  623e  |  §13^ en  [[.  Dorg.  §o^e6ne,  ^o^lanb]  IV3i2a: 
-beftimmungeu  \\623e-4a,  größte  IV592e;  bavcmetr.  ä)?e[)ungen  YV  434e, 
623e-4m;  Ü6erfid}t  IV593a,  -berbättniffe  IV 432w-3a (3a),  -jug  IV56Sme 
—II  in  M.  IV+564e,  Snbuftrie  IV593a;  im  Snnern  IV231m  (300a), 
312a,  593m;  Snftvumentenmac^er  lV+625m;  3a^vbüc^ev  [=  ^Iimaten]  III 
562mO,  3ar;reS-et}dug  III  485eO  ||  ^ arte  IV (312a)  440a,  546a:  gro^e 
IV564e,593m-4a,mT  t-en  IV433m,  594e:  gecgnoftifc^e  IV367a,578m 
II  ^i3nig  11480m  j  tüfte  [=  üittoral]  (a.  Seft)  IV546m,  588e:  i^r  na^e 
IV546e,  2:em^>er.  IV(42a)  :|  2anb  IV300a*  Sänge  IV+564e  j  l^aba  IV 
348m:  -ftröme  u.  -felber  im  öftl  mittelen  M.  IV  [348m-352a,  51.568- 
570m]  :|  eittoral  [=  Äüfte]  f.  9]?eev6.;  magnet.  Sntenf.  I+432e,  2J?agnet^ 
nabel  I+432me  ((2(ä^n)ingungen) ;  malpais  IV 392a,  561e-2a;  90?aftobonten 
11315a  II  mei\  SReerbufen  [d],  =  @otf  ücn  M.  (X)  IV546e*:  ©olfftvom 
I327e,':üittüral  [=  tüfte]  IV 42a,  ibm  nabe  IV(546e),  9Jiijeau  I476eX, 
dtc'\\t  IV 65a,  Semver.  IV 42a,  Sirbet  II  326a  X,  3ufamment)ang  IV 
599m X  J2)?eere  IV 431m  (jtrei)  ||  ä)?enagenen  II480e-la,  33?eribian  IV 
+564e,  colegio  de  mineria  [=  «Bergleute]  I +457a  ||  ^JJtxtttl-M.  IV 
348ra  I  mittlerer  ^^eil  IV (268e),  34<§m  (öftl);  Sbeile  IV272e  ||  tarnen  f. 
SBi5rter,  [9^aturgefc^.]  II314e-5a,  S^ibeliirungen  f.  ^cc^ebne  ||  ^f^orben  IV 
593a  (SJerfebr)  I  ni)r blicke ö  [a.  Slnfiebl]  IV593all:  53efc^aff.  IV 593e-4a, 
Steifen  IV594e,  (S^rad;e  IV594m  J  norb-me?.  IV594m*:||  mcxhÜä^t  I 
202e,  9^orb\ve[ten  11489a  ||  Obfibian  IV388aO,  Orbmtng  l\593a  ||.  [Ort 
babei]  II  +314e-5a  |  D  r  t  g  b  e  ft  i  m  m  u  n  g  e  n  IV  527me ,  593m-4m :  falfd^e 
IV527m,e*;  fvü^ev  2}?angel  lY593m  ||  ^araüel  öon  19»  [ög(.  Oueerf^alte] 
IV3i2-3w:  ireftl.  govtfetjuug  IV3i3me  :|  [^eifcnen  in  M.]  [b]  IV335a, 
625a,m;  ^^[eile  IV388aO;  ^ftansen  [ögl.  glora]  I377am,  II  314e-5a; 
planet  III  55imO  (vaud;enb),  ^lateau  [=§c(^ebne,  Safellanb]  IV 339a 
((5entraI-^(.)/  ^ov^B^ve  [.  ©ebirg^arten,  ^riefter  (sg.)  111486m  (bie  (Sterne 
beoba(^tenb),  ^rct>in3enIV435e(i3cn  benSSercin.  «Staaten  abgeriffen),  Oueer* 
^alle  f.  ^Sultane;  beiße  Oueüen  l\245me,  \80me*;  =  Quinfayf  IH-463a; 


Mexico  91  —  t^^ulfane  2  769 

5«ei[c(n)  [f.  ^cd^ehie,   SRoxbtn]   IV54Gm,  563a,  593am,e,  4e,  626am; 
9ecVnibli!  IV 566m  ||  (Sd^nee:   -berge  W312a\\m  \  -gveuje  1357m;  IV 
419m,  526am;  ®r.  be«  ctvigen  (gc^iiee«  IV569m  .||  ®een  [a.  $od;tanb] 
lll+568e*  (teffelt^d),  +589m*;  gazeta  del  Söl+  [tßU  gaz.]  IV622e-3a 
I  ©oiineii-:   -kir.  Ul  485e°  (3ncf;eu  ber),  -fiuftevni§  IV 577eO  :]  (Spalte 
f.  o^SiiIf.  I  ©panier  IV432e-3a,  561e-2a,  9e:  öor  5rnfiinft  bcu  (2^  II 
3I4e,  III577eT®prad)e  [d]  [=n3tef.]  U69e,  IV(170m)  569e;  -en  IV 
594m!l*  :|  «Stäbte   f.    §oc^ebcnc  |  @tevn:   -Bcobad^tiiiigeu   III 45öam°; 
[-!imbef  (=  Slftvcn.)  III 5ö27ne,  577e',  ?inte  511m  ®t.  f.  ^ievogf.,  -frf^mippeu 
Ill+599a:|  2:afcUaiib  [=^fateaii,   §cc^{aiib  iifiv.]  \Y432e-3a,   Inevegl. 
£age{i3eid;en  \Y485e-6aO,  Zcmptw  IV 42a;  X^a\+[=  dim]  11338a,  IV 
348e;  XU\l  [a.  getnvgig,  mittl.,  tvc^.]  IV293m,  JTjievc  II314e,  [Jepcgr.] 
IV568m  II  Tropen-:  -gcgenb  IV429e*,  623e;  -joiie  IV313m,  592e,  3a 
(6a)Jba«  tropifc^e  IV  316m,  325a,  596m:  tv.  %hc\\  IV(593m)  ||  Um- 
gegenb+ IV550me,  626am;  2Bcg  iiac^   Veracruz  lY -\-350me,  SScmMiftung 
il+314e-5a  I  S>icefönig  11480m;  IV433a,  538a*:  ^alaft  II+480m  :j 
iBÖIfer  11461m  (3Banberiingeii),  33oIfeframm  11489a;  fSSiiIfane  bilbeii 
ein  tef.  (gtiid  Ijierna^,  2Bnnbennigen  f.  SSöIfcr,   4  SBeltatter  Il424a0  1 
Sßeftfiiftc  (iveftr.  Mfte  1143a):  ^afen  11309a,  feine  Snfeln  lV(588e), 
«Pvoö.  11309a,  @d;ifffaFnt  l(143a),  ivall  «g^nven  IV592me  J  [mej.  (a^^tef.) 
äßcrtev  (n.  9?amen,  (Stl}nioIcgien)]  I  411me,469me;  lV170m,  520n,m, 
540a,  569e-570a,am ,  594m,  640e:  -biid^er  IV570a*  :|  3eitve^nnng  [= 
Skcncl]  III485eO,  Senitl;  III+486a,  3obiacanid;)t  1145a,  ^eiße  B^wt 
IV  293m,  [Bnfunft]  IV5P5a  [kfferev  ^iiftanb] 

t  3?llIfanC  t^cn  Mexico  (fiibtirf;  i?cin  rio  Gila  l\ 446e)  \251am,  III 
509a;  IV272e,  293m,305e[311e-3ml  6m,  [348m-352a,  5I.568n-570m; 
428-9a,  %.  591e-2],  428a,  430m,  [474am,  545e-6m],  546e,le',  V65e;  2). 
mej;icanifd;e  35.  (buv^  *  kj.)  I V5iime,  2m,  334a,  343m,  425a,  481e, 
546c,  7e,  566me,  634a!l;  einzelne  [=  SlnfsäM.]  IV470m,  le  J  sing.  S3nHan 
(buvc^  ijorgef.  OBej.)  IV566e;  [d]  IV453e,  626m,  634e;  Beftimmter  1245a 
||:3nfQ^c:  STBBilbnngen  IV 520a,  566me*;  STc^fe  IV592e,  51tla§  IV566m 
I  [^InfjäMung,  einzelne]  (ögl.  afig.)  lY Slle,  2m,  3am,474a,  [548a\:  [ed^g 
IV425a  :|  an§geBrcd)en  f.  Oneevipatte,  bie  ^iJci^flen  S3erge  IV295m,  53e[c^r. 
IV5ö6m;  Befnd)t  IV302a,  42.§7ne;  gegen  bie  (Central - 5Imev.'«  IV317a, 
546e  ((gntfermmg);  d^avafter  IV311m  ||  cntjünbcte  IV 545a  |:  in  ^ift. 
Seiten:  tiev:  IV 425a,  446e  :|  ncd^  e.  \Y317m  \\  ol^ne  (SvBcBiing^Äratcv  IV 
272e,  (gvftrediing  (Sänge)  IV54öe,  geige  IV474a  |  @eBivg«art(en)  [= 
9}?inevar.]  IV 425m,  e-9a,  471a,  6e,  480a,  le*  (568am),  634a  II :  l?erfd;ieben 
\Y474am  :|  ©eftatt  IV 329a;  gve^e  (Popocat.  n.  Iztacc.)  V50m,  ber  gr.  f. 
Popocatepetl  |  ©mppe  IV5i6m,7a,m,  5i6e\\,  8a;  -®i\  IV352e*  J  I;öd)flc 
f.  S3evge;  §c[)e  IV308am,  5i5am,  325a II;  V5iam  :|  h?o  feine  SB.  finb  IV 
31U,  Äratei-  IV592nfi  (an^geBrannte)  J  Sage  [:|:  Ovt^Befl. ,  f.  Oueeri>.] 


770  3Iexico:  j  Sultane  2  —  Michell  % 

IV [312-3m]  2m,  546e,le:  ^i.iibamcutc  lV[545e-6m];  Svt^cngegenb,  -jene 
lV429e,  592e;  tüo  3$.  [iub  \\311e,  2am,32ba  :|  Sänge  lV546e;  SRineralicn 
[=  ©ebivg^avtciij  lV46Gm,e,  5ö(Süm*;  9iac^vid;tcu  \\  428me,  eiuaiiber  nal)e 
IV  474a;  OvteteftimniKiigcn  [^i  Sage]  lV5i2jn,  [545e-6m  ^imbameiite] ; 
«Paraücl  [=  OiieerfV].  lV5i2m,  3m;  [^a[.]  IV4G6m,e  ||  Oueerf^^alte 
tcu  23Zeev  ju  2«eev  (cfMvcftIid;e  ©V^alic  [IV564e]  um  l9°S8v.:  lV312e, 
431e-2a;  bcn  S-O  lV474a)  [aud;  ^:pavntlel  (f.  b.)  i;nb  @^^alte  gen.  (j.  I)icv)] 
I  251am',  \Y[311e-3m]  3a,  334a,  ,22m  (8a,  9a),  {431e-2al  474a,  539e- 
540a  (o64e);  a\\^)  ®^a!tc  gm.  (*  l^ern)  IV 5i2m,  3a:  33iil!viii  auf  ibr  auf-* 
ge6rcd;cii  IV 5S4a,  err;ebiuige-®v.  lV*43U-2a,  golge  bev  ^iilf.  IV474a, 
»eftl.  govtic^iiug  \\313me,  gvc^c  lV*334a,  c[t-ii>eiind;e  [ögl.  SSeft]  IV 
(*564e),  vcd;tiuinflig  auf  i(;r  IV  343m,  9iMd;ti.ng  [l\ql.  oft-,  SBeft]  IV*546e, 
öon  2ß-0  [tgl.  oft-]  IV474a,  Biveigfv.  IV*592m:||  9?cil)e  bcu  35,  IV 
205e,  334a*,  429a,  482e:  zufolge  IV474o  J -9tcil;e  IV325am,  5646] 
5«ei^eu-35.  IV (505e,  5i 7m),  547e  ||  ed;lanini  f.  Saffer;  [<gd;riftj  IV 
566m,  591e',  <BpaUe  \,  bei  Oucerf^.,  etcüuug  IV428a,  (Elftem  {W311me 
\%xaä}l}t-%xk\\  IV470m,la,e,  4am;  X\\id)\)k  I V474am,  480a,  6i 4m, 
634a  :|  Svo^^en  f.  2aQt,  oI;ue  Unnvallmig  IV272c;  öei[d;icbcu,  35-{)eit  IV 
474am  (in  bcu  2}?iueralieu  cb,  ©ebirg^avtcu);  [S5ertl;cihiug]  lYSlle,  Saffer- 
u.  @d;Iamui-5IuiHu-itd)e  V2öe;  ai;f  ber  ScftÜiftc  IV592me,  weftlic^ifter 
IV0566e*l  3ar;I  IV 527m,  446e:  fcc^6  IV425a  :J  ^nfanimenbang  IV 
429e-430a  (mit  bcu  uevbiuefll.)  ||— tou Ha uifc^;  ©ebiet  l\(268e),  ^ro« 
bucte  IV466e 

*Meyen  (Franz  Jul.  Ferd. ,  1804-40)  |:  Arequipa:  53iut^ftciu  babei  V 
(38e)54m,  ^ebe  IV528e,  SSuIfau  i)cu  IVGOle  :|  Bolivia  lV633e,  ^ulfau 
CharcaniW  öiSm  |  «Bulfauc  i)cu  CAi7t  IV322e:  2l(bit  lV633e,  53i!ii§ftciu 
IV367a:|  33ulfau  Dcu  Copiapo  IV 550m,  ^.  i\  Coquimbo  IV 551m,  SB. 
Maypu  IV 552a;  ^flaujcn  I368e-9a  [äbuli^  2:bievcu],  ,4vf(au3cugecgr.''  I 
481m;  „9^eife  um  bie  evbc'MV528e,  601e,  641me;  V54m;  [fvübev  Scb] 
1369a;  Tollo  (53im§fteiu-§ügcl)  IV64:/me,  V55m:||  Meyer  1)  *Ernft 
Heinr.  Fried.  (53ct.,  1791-1858)  11464a  (Albertus  Magnus)  |  2)  Herrn. 
V.  M.  (geb.  1801):  „^aläologica"  I466m,e;  ©auvier  I(287m)  460m,e  :1| 
3)  Leo  |:  xoV/fog:  2lbl;aubhiug  Vl4me,  22e;  5(bleit.  u.  urf^mlugl.  S3eb. 
A^i4m-i5mll,e,  22e  :\  [^evf.]  V14m  ||  Conrad  v.  Meygenberg  II  286m 
(^)cvf.  u.  fciu  53u(^  bev  9^atur) 

Mezenc  (iu  bev  5lutoevgue)  l\454a  (S3ulfaue) 

*Miamen  f.  Ramfes,  W\a\c\t  (©efteiu)  1264m,  äriiaeuieu  1 554(e), 
laguna  Mica  (am  ^utifana)  IV355m  ||  S.  Michael  111416m  (g-eft); 
Michaelis  1)  Job.  Dav.?  (1717-91)  11415a  (2:aifusfd^iffc)  2)  Joh.  Georg 
(1690-1758)  11417a  (©alcmcu.  Semmel)  :|  Michelangelo  II338e,  Michelet 
(Carl  Ludw.,  geb.  1801)  V19m  (Hcgel's  ©efc^,  b.  ^^ilcf.)  ||  John  Mi- 
chell (f. au(^Mitchelufag(f  1793)111 103m:  S)cV^^eIftcvne,  ^ijft.  f.(Steiuc; 


Michell  S  —  Middendorff  eä)  771 

lüid;tftäv!c  (be|.  ber  (gcmie)  III  103m,  133e;  (Svbbebcn  ijoii  Liffahon  IV494m ; 
D^eOelflccfe  111313a,  9am,e,  256m;  [^erf.]  m  291m,  313a,  9a  ;  ^:pieiatcu  III 
292a,  ecnne  f.  $?ic^tft.  |  Steine,  %\x]t.  (*):  2)c^)}elft.  \U291m-2m,306e-7- 
guufelu  111124a,  307m*;  ©rcße  j.  ^avaü.;  ^avaüayc  111273a,  306e] 
„"^axaU.  u.  ©rc^e  bev  gijft/'  III  306e*  :||  JWic/iwacan  [IV334m,  9a, 
563a,  4m;  a\\6)  Mechoacan  IV231m]  (^vcl\  [IV334m]  bcn  2)?cj.):  tveftl. 
5lbfviüIV231m,  S3i[d;cf  IY563aIl,  §cd^Iaiib  IV231m,  [Ort  ba]  IV339a, 
[gduift]  \\564m,  Tarafken  IVo64m,  [2;c^^ogr.]  {a.  Jorullo)  \\ 339am, 
^iilfaiie  lt.  öitl!.  l\  592me 

2}ficvcco^<nui§  f.  EDlüvcfcemce;  micrographia  II  386m,  2RiciTgra^I;ie 
IV 615a  II  2)Zicvometer  (aiid^  in  comp.)  I  48a;  lUGOe-öla,  80e,  291m; 
33.  micvometvifc^  (*):  -2r|}|>avate  111295m,  -gaben  I155e,  ^iilf^-mittel 
[=2J?itteI]  III  266e*  1  aJJeffimßeu*  III  273m,  526e;  -2)i  III  118m,  286e, 
306a,  493m,  519a  :|  Wiüd  [=  §ülK>iii.]  III271me*,  5Sevi)cIl!.  III 
(266e)  11  Microließen  1\ 415a,  588a  (=  iveftl.  iSübfee),  am  (baju  gel;crige 
Snfehi)  1|—  2}2icro[co^  II.  07m;  pl.  -e  (*)  I22a,  lV126m:  ^intreiibimg 
IV  149m;  \va^  hmd)  es  bcirirft  tüivb,  (SinfluB  I330me,  11356a;  (Snt* 
becfiing,  ßrfinbung  [a.  jitfammengef.]  II  136m,  507?7i;  [früfie]  II  507am*, 
S?evlrec^eliing  mit  ^elefcc^cu  11507m*;  imter  bem  ^.  I298e,  V95e; 
t>evtocll!cnimnet  u,  Verbreitet  I22a*|baS  jufammengefc^te  II  136m,  144w: 
(Svfiubmig  II  356a,  507m  :j  33.  microfcc:|.M[(^  [f.  Ehrenberg,  formen, 
2ekn,  Organismen,  2;r)iereJ  V36e,  92a:  2Ina It}] e  V5öa,  @el;!raft  I  368m 
I  unterfuc^en  IV 466m;  V36m,38rae;  Unterfiic^ung  IV512me,  V40me; 
pl.  -en  I  490m 

Micuipampa  ((gtäbtc^en  [IV41a,m,  183e]  in  %^exu)  1191m,  432e; 
IV [4i]  167a,  183e-4a:  ^Breite  lV4ia  |  ©rnben  [a.  SilBer-,  Guadal,  Gual- 
gayoc,  purgat.]:  2^cm^^er.  jjegen  bie  äußere  £nft  IV43me,  167a  :|  mina 
de  Guadalupe  IV4ie  |  cerro  de  Gualgayoc  IV4i,  167a,  183e:  ©niben 
IV4ime,167a;  @i(berreic^tl)mn  IV183e:|  §cd;eBne IV 235m ;  ^clje IV 4ia, 
183e;  Sage  IV41am,  183e',  2nft  f.  ^em^^er.  |  magnetif^:  tqiiator 
I191m,432e;  IV 68am,  88a,  lOia,  iS5e-4a;  3ntenf.  I432e,  ißeig.  IV 
183e-4a  :|  mina  del  purgatorio  W 41m  \  (gilbcr:  -guiben  1 191m,  -reic^- 
t^um  lV183e:|  ©tra^en^flafter  IV41m,  Temperatur  [a.  ©riibeu]  lV4ie 
(ber  Suft) 

niiddelhurg  31.  (in  §otl.):  Grbkkn  1219a;  [^erf.  ba]  II  355m,e, 
507e7  33.  (Scuga-Snfel)  rV587e  :||  Middendorff  (Alex.  Theodor 
von,  geb.  1815)  11147a  |:  33cbcnei§  [a.  Schergin-@d;a^t]  IV42m,  580m: 
lüoöon  abijaugig  IV46a;  gecgr.  Srftrediing  IV 46a,  m-47a,  169am]  in 
Sibirien  IV 45am  :|  ^uftrmncnte  11147a,  ^älte-®ipfei  IV168a,  magnet. 
^cig.  IV  183m;  [perf.]  11147a;  IV43a,  46a  :|  33eobb.  im  Schergin-ed;ac^t 
iu  Jakutfk  l\[43e-45m,^.167-9a  (beö  33obenei[ee  n.  ber  Semp  ratiir)] : 
Xemper.  0°  IV 45a;  S-SSeränbb.  IV  168a;  ^-^unabme  IV44m,  i67m-5 


772  Middendorff'  Si  —  f  2}liId;ftra|Be  Tt 

J  Sibirien  [a.  S3obcnei«]:  2  Steifen  \\43am;  „^Heife  iii  @."  IV167a,Tn, 
9am,  183m  :j  S^cnH^er.  f.  Schergin-S^ac^t  ||  pic  de  Midi  {^))xcn.)  V53a, 
Midian  (5lral\)  U243e  (Svontebare) 

*John  Miers  IV529e  (travels  in  Chile,  Aconcagua)',  Miertfehing 
(Joh.  Aug.,  bei  Mac  Clure's  (Sy^eb.)  \\443am  (fogen.  5Sui!aue  bev 
Franklins-^iiä^t),  e  (9?eife-£age6iid^);  2)?iet^§trii)3^^en  II  159e,  9?Jigintiou  l 
322a  II  S.  Miguel  21.  (in  5Witt.5lmer. ;  bieü.  =  S.  M.  Bofotlan)  IV542ra 
(@tabt,  ^iifen)  |  33.  (a^ou.  Snfel):  (Srliebungö-Ävator  cbev  caldeira  das  sete 
cldades  IV 5i5e-öa,  580e-la;  neue  Snfel  baBei  [\,  Sahriiia]  I252e,454m; 
ly  496a,  516a;  2  @een  IV515e-6a  J  C  golfo  de  S.  M.  Il478m,e||  IJe 
de  Mihau  (9fJgvanfr.)  I262e,  Mijako  ((gtabt  auf  5JJip^cn)  IV  400a,  Mifeon 
(griec^.  SSlaUx)  lll26me,  mtvctomo^  [bac*  übv.  äJ^ifro-  [.  a«icvc-]  IV  18a; 
effemeridi  astron.  di  Milano  {=  Mailand)  1423m,  4m;  IV  155e 

^\\6:)  (anc^  in  comp.)  IHOlell,  425ra:  STbncigung  gegen  11489a,  öom 
«Baum  II449e,  Mom  S3i)on  11489a,  tjon  ^irfc^en  11489m,  -[aft  I  368e, 
-ftra^e  ift  ein  bei'.  ®tii(f  bieinac^;  m-njei^  II  484m, e;  -ttjciße  III  182e  "[ 
miief)i*t  IV  144a  (tüei^);  mirc^ig  [[.  ?ic^t,  9f?eber]  III  182e,  355m 

täJZUc^ftro^e  (=  galaxis,  galaxia,  golactifc^er  Ärei§;  eine  eigne  SBeb.  33. 
f.  am  (Snbe)  [f.  Ariftoteles,  23?agcIIani[c^e  Söolten]  I93m!l  [l'6a-7m,  8am\, 
388m,  415m;  III  38m,  143a  [ISlm-O,  21.  211-4m],  181m-2a,  211m  \\ 
3uftt^c:  2trf)[e  111176m  |  2lnblic!,  2rn]"e^n  [ögt.  S3e[c^v.]  \lll83e-4m,  5m: 
bnvc^  gevnvör;re  nil88me,  212a,m,3e-4a,S31a,  365m  :|  2lufic^ten  über  [ic 
[a.  ©eftalt]  llll87m-8m,  9,  214,  585m;  gegen  ben  tquatov  lU  182a; 
aufbrechen ,  2(ufbr.  I  155e ,  6-7a  (6e) ;  aufgelöft  in  ©terne  (tl;eitn)ei^ ;  i^gL 
(Sterne)  III  58m,  i<S2e-5a;  2Iug(änfer  111334a;  ^Beobachtung  II356e;  III 
182e,7m-8m;  S3e[c^reibung  [tjgl.  2lnblic!]  ni2namll,3a;  «Beftanbtbeile  f. 
SuT)att;  53reite  1156am;  lU  182m,  6m;  demeten  I  109e-110a,  III  258e 
(ergießen  fic^  in  fie);  fern  öon  ber  '3Jt.  III334mlI,  burc^  gernrljtjre  oefe{)n 
f.  2Inblicf;  glecfcn  III  213am  |  ©egenb  [=  9?egion]  III  187a,  339m;  -en 
III  188m,e  J@eftart,  -nng  [f.  ^^xei§]  III  183e,  5,  7a,  212e:  öerfc^iebne 
Slnfic^ten  III i<S7m-5m,  9(a),  213m  :|  get^cilt  f.  3:{;eUnng  |  ©lang  [f.  a\iä) 
bei  C'eüigfeit]  II328e;  lII184m,e,  5a:  ©tefien,  njo  ber  größte  ®I.  ift  III 
5S9m  :|  ©iirtel  [=  3ene]  111212a;  §anptftrom  [=  ungetr;eilt]  Wl  185e-6 
(5e,  6a,  e-7a)  I  §etligfeit,  ®fan3  [f.  auc^  bef.],  2id;t,  Ieu^tenb[=®d;inimer, 
2D^itd;U^ei§e]  I143e,  156m,  395a;  11330a;  III  182m,  e-3a,e-4a,  6a,  (7am),e, 
8am,  212e-3a,  9e,  231a,  313m,  346a  (7m),350me:  ungleiche  ^dl  III 
lS4m-5a,  9a,  211  me,  4a;  unge^eure^  ^'ic^t  lII338eli  :|3n^alt,  33eftanb- 
t^eile  III  183a,  e-4m,  211m,  2me,  348a,  350m;  baö  innere  III  184a;  Ä^ucton 
1156m,  111189m;  greß^er  ^reig  III181e,  2a;  [Sage]  (^  Sauf)  III  181e,  2a, 
5am,  9am;  Sanf,  ißerlanf  [i^  Sage]  III  [185e-7m\  211am,  3am  [leere 
©teilen,  Südfe  nil84a,  5a,  6am,  7a  (9m),  212me,  4m,  9e,  351e  (2a);  Unter* 
brec^ungen   111335a  :|  leuc^tenb,    Sid^t  f.  ^efiigfeit;   9]?ird;\reiBe  (2Bei§e) 


t  mM)\ixaie  Tl  —  mtlb  773 

[=^eniöreit]  IIIi52e-5a(2eII),355m,369e;  r\al)e  ber  3K.  [[.  ©tevnc]  III 
178m;  9?amcii  III  181m, 2e,  211e',  9htiiv  f,  SBefen  ||  9?ebel  III  182e,  258e, 
313m, 339m  |  9?ebelf(ecfe  in  ber  Tl.  (U^enige)  III38m,i45a,  182e-3a, 
2i2amll,338me,348a;  m.  Bei  ber  5^.  III  183a, 554a,  5all  J  SRil^ftr.  ber 
D^ebelflecfe  n57a,e,  5a,  415e :  e8  gieBt  !eine  III554e-5a,  564w  J  9?eBeI* 
3cne  III326e,  7a.||am  iiörbl  ^inimel  III:/<§4e-5a(589m)  |  ^eIeIII176e, 
181e,  9a,  335a:  S^orb^cl,  iiörbr.  ^ol  III  181e,  7m,  326e,  8a,  335a,  359e; 
(giib^cl,  fübl.  foi  III  181e,6me,  327a,  335a,  359e  :j  '^xad^t  I  89a;  III 
i<S5am,  212e(338e)  |  dianh  III  219e,  313m,  334m;  Räuber  111334a  :[ 
Legion,  -en  [=  (^egenb,  ©teile,  2:^eil;  if:  3«^"^^  B^'^'S]  111183m,  4m-5a, 
6me,9m,211e,2a(e),4m,338e,55Se  (imgelieitreiS  ^{^t),  (352a  fd^ivarje 
€teüe);  9?id;tiing  III  185e,  211m  ||  ÜJing,  ein  Üi.  1 157aml\ ,  Sam:,  II 
365m:  III  40e  (ber  gvo^e),  (189m);  ^en-9?ing  III  341a  J  p].  ÜJinge  III 
153a,  8am  (jtüei),  176m,  188am,  213e  (231a),  281me;  -^en-^finge  III  178a 
J  9?ing-ei}ftcm  III  188e,  9a,m,  214a  ||  ©c^id^t  f.  @ternfc!)id)t;  Stimmer 
[=  §enig!.]  III  (182m),  e-3a (2e, 3a) ;  iä^Waxie @tetle III 352a ;  ®tetle(n)  [ij: 9Je^ 
gicn  ufn\]  111352a,  589m  ||—  ©tern  in  ber  m.  111345m  :||  ©temc  (in)  b  er 
2«ild;ftr.  [a.  aufgelöft,  SBefen]  1156m,  e-7a;  III (41m)  117e-8a,  176e-7a 
(lS2e-5a),  [e-5a],7me,  231a,  337a,  9m:  auf  fc^n^avsem  ©rnnbe  III  50m, 
58m,  188me,  212a,  S23a,  332m ;  Xaim  be§  ^\ä)t^  III  40e,  [3«enge]  III 
339me;  9ting,  -e  [oqI  ^dtinQ]  lll  188am ,  ungleich  Iin55e-4m;  ungleiche 
IBertkilnng  lU184m-5a,  9a;  ^a^I  1156m, e-7a;  III(41m),  117e-8a,  145e, 
156e,  iS4aw,9a,212a,  281me,  337a  J®terne  Bei,  in  ber  mi)t  ber  Wüä)\tx, 
IIU52e-5a,  176m,  e-7a,  219e,  223a,230e-la,3l3m  Jißesiehmg  ber  ©terne 
ouf  hkm.  I11181e-2a"f  2«i(^ftr.  ber  ©terne  I157a,e,  Sam,  415e;  III 
554e  :1|  ©tern^anfen  III  178a,m,  183am,  212am,  339m,  348a;  neue  (Sterne 
(in  oberBeiber3J^.)HI[250e-3];  @ternfd;irf)t  III  184a  (9ml!),  -en  111231a 
—II  ©triebe  f.  Skile  |  bie  füblic^e  2J?.  III334e;  bie  m.  am  fübl.  ^immel 
ob.  ber  fübl  $aIB!ugeI  11330a;  Iin<S4e,  5am  (^:praci)t),  369eJ2r)eiI  [^ 
Üiegion  ufn?.,  B^ne,  3^cig  ufn?.]  11150m,  55m;  2:^ei(e  (©triebe)  III  145e, 
183e-4a,7e,347m,8a,e,  589m;  5l;Beirung,  getBeilt  (me^rfad^e)  111153a 
(182m),  4e-5a,me,  6e-7m  (211m),e,  3a  :}  unergrünblic^  III  188e,  213e-4a; 
nngetl;eilt  [=  §au:|)tftrcm]  111185m,  UnterBrec^ungen  f.  leer,  S^evlauf  f.  ?auf; 
SSercbung,  toevcbet  111185a,  9m;  2ßeiße  f.  2J2iI(^n>.  |  SBefen  (n>a6  bie  m. 
ijl;  Bef.  biegte  ©terne)  11369a;  III  214a,  9me,  337a,  355m,  585m:  lauter 
©terne  11514a;  111231a,  365m  :|  3one  [=  ©ürtel]  III  58m  ,  182e,  211e, 
4a,  348a  |  Bmeig  [=  Sheil  ufn?.;  tgl.  §au^tftrcm]  III  334m;  3meige  I 
156m:  III  185me  [e-7m],  5e,  6a,  e-7m,  (211m),  3a,  4all  ||— 35.  2^ild^' 
ftra^e  in  uneig.  ober  aüg.  53eb.:  2)?il(^ftr.  ber  Dvganismen  1488m,  TIM)» 
flraßen  (pl.)  III318e 

*milb  [f.  ^avBeuton,   ®tan3,   §inimet,   ^lima,  len(^tenb,  Sid^t,  $!id^t* 
glanj,  SBinbe]    II  83a,  89m,  92a,  97a,  236a;   111311m,  3m  J  W\\'^t 


774  3)HIbe  —  ^inevalkn  ^ 

[1.  C'imineT,  ^lima]  TF 29a,  217m,  8a;  III317e:  fanfte  11234a,  tiefe  I492e 
Jniitbenil?  11179m,  187m  :||  Milet{us)  11178m  |  33.  Milefier  {^):  p|. 
ni75am.  V20e;  sg.  O  I[403e,  596m  J  (5.  milefifc^  (*)  |:  icnifcfie  (So(cnie 
11178m,  9m;  Golemen*  11176e,  8m:|  gr.  ^anbelSftabt  l[178m,  [S^iff- 
fa^rt]  U180m^  \\  Wükii  (rem.  2)ZeiIen)  II  215m,  Milione  f.  Marco  Polo, 
bcr  gvc§e  Milifchauer  (58erg  in  33i3^men)  IVlllam,  niilitärifc^  11217m, 
Millet  f.  d'Aubenton 

*milliaria  IV563e;  aJJiüimeter  l  478e  [!I.  53nlc^e],  111135a  ||  2Rit-- 
liouen  [f.  ^al)xt,  m?\Un,  ©tevne]:  §albnie[|ev  in287e,  m.  9}?iüicnen 
in  307a,  -2;f)eil(^en  [miüicnenft]  IH  129e,  [fl.  Spiere]  III  41mll ,  [öiere] 
IHl03ell,  [«ßolfe^ablj  11  246e  J  ber  40milIio:ienfte  Xht'ü  [=m\U.Xl).]  IV 
153a  11  John  Milton  (1608-74)  U  64me  (toerlerne^  ^arnbieS:  '^atnx^ 
f4)i(bening) 

*Mimas  (!*«  ®atiirn8tva6ant)  III  79m,  204a,  426a,  462m,  3ali,m!l,e, 
528a,m,  9a;  Sierra  de  los  Mimbres  (im  ni3vbt.  9}?ej.)  lV595e',  Mimnermos 
II  26m  (5Sei^^eit),  lila  |  mimosa  (^f(.)  I  327e;  2)^imofacee  IV570m, 
-ceeit  II  96a 

*las  Minas  f.  Cotopaxi,  M.  Geraes  (53vai".)  l  278e ;  Minchinmadom 
{Sultan  (5t;iri'§)  IV553m,mll  (|)öbe) ;  3fm(fanao  (gr.  ^Hli):|>.  Snfel  IV408e) 
IV393ell,e  (9^id;tung),  405a  (3ufel  babei),  8e  ((Ja^)  |  Minden  {S^vcw^Wä)  M. 
I  416e,426a):  g^eu-^aljtüevf  babei  I  416e,  426a;  IV 35m  :|  Minderhoot 
f.  Hobbema;  Mindoro  IV393e:  -®ee  IV323e  |  3« inen  [f.  STn^lnuc^, 
(Svbbeben,  (Sj^Ioficnj:  m-avtig  (b.  b-  öcn  nnten  naä)  oben)  I210e,  IV 
220m',  -^vi^tev  [=  maaxe]  IV 275e,  7e-<Sa,  293a,  464m 

Tlintxalitn  {=  bp.  ©ebirgcavtcn ;  1 267a)  [[.  9)laare,  äJJetecrfteine,  (gc^melj-, 
S5iil!anel  [feiten  in  compos.,  buv^  *  be^.j  I280e-l,3m;  IFI408m,  IV93e, 
y91e-92m  \  sing.  2}?inera(  (biivc^  *  bej.)  [meift  in  compos.,  unb  ba  nic^t 
bej.]  [f.  vi?vogen,  Ouetlen]:  ein  beftimmtee  IV479a,  619a  :||  53.  mine* 
valifc^  (bnvcb  °  bej.)  [f.  ©äuven]  ||:  3ufü^c:  2lnal^fe  \91e-92a  |  5lrt,  -en 
[=2lntjäbl.]  IV580a,  601e:  biele  IV279am  ||  2{ii  ociation  (anc^  be- 
ftimmter)  I  283me,  300a;  IV 208m,  465m,  öa,  477e,  482a,  5me,  504a, 
636e-7m,  640m;  V69n,  75«, 92a;  pl. -en  (X)  II(392am),  IV476am:  ccn^ 
ftante  Y57m;  gicicbe,  ©leicbbeit  V73m,e;  t)ovI;ervic^enbeg,  felteneö  ©lieb 
IV657a;  ibentifc^  V75e,  3bentitat  V72a;  feiten  f.  ©lieb,  Unterf^iebe  IV 
637 am,  gegen  33erein5c(iing  \\636e-7m,,  öerfc^iebetie  IV473e,  üorberrfc^enb 
f.  ©lieb,  immer  miebevfebrenbe  V72a  X  J  affcciiite  IV 473a .J|  [5(u  fjäbhing] 
(=2Irten)I281am,  1II614-7;  IV275e-9a,  629m  ;  «Benenmmg  IV 475am 
(35eranb.),  S3efc^aff.  [=  Sonftit.  \m.]  \91e-92a*,  [Seftanbifieile]  (=  Bu* 
fammenf.)  IV580a;  Seftimmimg  IV482a(640m),  -en  IV477a;  SBilbung 
[=  ^ntfte^.,  (Sv^eitg.,  ^evborbr.,  9hc^bilb.]  (a.  Üinftl.)  V94m,  -6-en  (pl.) 
I2,^i  (Üinftl.);  borfauve  IV 257a;  -Sabinet*  [=  -@amml.]  IV560e  (570e), 
628a,  640m;  (Scnftitiition  [=  SSefc^aff.,  Buftanb]  IVOl3e,  barfteßen  f.  fiinftt., 


2}Zmeraaeu  ^  —  Wmi  775 

2)i(^ti9!eit  1 177a ;  e i  u  f  a  ^  e  (^)  1 237a,  28::e-l ;  III 6  I3e-4a,  6e ;  IV  635me*, 
V57m;  emge[^(c[[ene  Y76me,  -trad)fene  IV  482a;  (Sintvivf.  IV93e,  @lec- 
tricität   11382m  |  (Sutftel)ung  [=  ^ilbiino  iifn}.]  I280e,  W504am,  V 
92am:  biir^  geiiev  lV637e-8a;  auf  naffem  SSege  lV25ie-2a,  505e-4m  J 
(Svseiigitug  [=  ^evi^cvl^v.,  S3ilbinig]:  üiuftl.  [f.  l;^  fünft!.]  I281{m),  mitf. 
I209e  :|  ^amUie  V91m,  %oxr\\  lY473m,  ^vagment  I35m*,  ©ebilbe  IV 
O601e-2a,   ©elnirtt^örter  IV (640m),  -gefiatt  1230a;   ©rii^^en  IV 640m, 
-®r.  V23me;   beiinifc^e  \U594am,  §evi)ort>nugiiug  [=  (Sqeiig.  ufw.]  f. 
!ünftr.,  ÄenutniB  V9ie-92a*;  -ferner  IV 636e-7a;  V54a,  71m;  fr^ftat* 
lifirte  IV27(Se-9all  ||  tiiiij^Iic^e  33ilbiing,   9Zac^tnIbimg ,  ^eri^orBringimg; 
füuj^Iic^   barfteUen   [togt.   (gvseiiguiig]   l  [280m-l ,  '^.  464e-5m];   IV  252a, 
505e-4m;  Y[71me,  ^.91m-92m]:  ^rt,  ißevfabveu  V92am;  [^ufjätjümg] 
I25i,  lY 503e-4a]  Y71me,91me;  [©nmbfätäe]  IV504a;  auf  nnffem  SBege 
IV505e-4a,  V7ie;  [^evfciien]  V7ime,  91me;  SSerfa^veu  f.  STrt  ||  Dlac^bUb. 
f.  fiiiiftl.,  giameu  f.  ^Benenn.;  auf  iiaffem  Söege  f.  (Sntflef).,  Ülufil;  -reid^ 
II247e,  IIIMe  II  -Sammlung*  [=-(Eabiuet,  geoguofl.  @.]  (f.  A.  v.  Hum- 
boldt) IV366a,  466m,  484e,  640m;  V36a;  pl.  -en  IV 640m  :||  (gamm* 
lurg:  öcu  33ulfaneu  IV(5iiam)  466m,  7a:  iBevme{)vung  IV 475m  J  pl.  -en 
IV568m,  631a:   ^evth  I V 467a  ||  gc^ö^fmig  Y^92a,   [(S^vift]  V66a  | 
-@  pect  es  IV465m,  477a,  8m,  619a,  637m,  8e,  640m;  V57äi,  69a,  72a, 
73m,  91e-92a;  (gpecieS  IV(636m)  :| -ftoffe  I229e,  11233a;  -®ubjlanjen 
ni615m;  tetlurifdie  III617e,  624e;  untevfuc^eii  IV466m,  SSereinjetung  f. 
5lffcc.  35;  toulf.  f.  *bulf.,   0(Sqeug,  j  Bufammeiifetjung  [ij:  33eftanbt^.] 
(f.  ia'om)  IVO270m,  0359m,473e;  V91e*:  c^emifc^e  IV473m  :{ ^ufianb 
[=(Icuftit.  ufn?.]  IV  450m* 

3Jiiueraloge  [%]  (sg.)  V91e,  pl.  -en  IV4Sime  (fpam)c^e)  :||  33.  Wl'u 
neralogte:  „^rdnb"  1463m,  miöbilbung  IV 473m,  ^crtfc^ritt  IV (473m), 
^aubti^örterbuc^  f.  Rammeisberg,  „Sa^rbud^"  I463e,  im  Äo^mo«  IV(i5e);  ^ 
[Scfirift]  IV6l7all,632m;  jetziger  3uflaubIV(310m):||(5.mtnevaIogifc^ 
[f.  ©ecgncfie,  ©eologie,  33ulfane]  (adj.);  adv.  (oo)  V75e:  SBefc^affen^eit 
[=ecnftit.,  9?atur]  1 167e,  171m,  454a;  IV 366m,  450a,  463m,  475m; 
Sonftitution  [=  58efc^aff.]  IV 474m,  634a;  Äeuntniffe  lV310m  (Buftanb), 
466a;  9latur  [=  33efd)aff.]  111616a,  Tabellen  IV632e,  S^eil  1209a;  Unter* 
^c^eibnng  11391a,  -f^ieb  11392a;  -fuc^ung  V93a;  SSevfc^ieben^eit  I  301a, 
lV467e:  Bufanuncufetjung  lV428e,  9a,  448e,  467e,  577e,  634m;  Y 57m 

*corps  des  mines  f.  St.  Petersburg,  Ming  {^'m.  2)t)naftie)  III  561e, 
mingrelifch  II  420e  («Sprache),  Mingti  (c^in.  Äaifer)  II  220a  |!  2JZinta* 
turen  II[50m-5ia,  21. 127e-8a],  131e  j  sg.  -tnr  II  80m:  -maier  II 81a 
:||  3)^intmnm  (f.  meifl  bei  iOhjimum,  unb  bie  ^Irt.  u.  ^\\l  ba)  111185a, 
244a,  403a,  6e,  607m;  IV  102m;  pl.  SJiiuima  (*)  III237am:  §aupt-2)^ 
HI 239m;  im  m.  [f.  2»?ay.]  111248m,  9a;  na^  bem  111248m,  in  ber  m\)t 
beS2)?.  1112466,  [3abl]  111237am*  ||  SD^iuifler  (sg.)  II102am  (c^iuef.),  435a 


776  Tiimi  —  mUi) 

II  älZiuue  1155m:  -gefaiig  n36a,  52ni,  113m  J  -fäiigev:  pL:  bef.  ^oefie, 
9iatiirge[ii^I  u.  -fdjilbenmg  II  [55, 34e-36',  21. 113]  33e,  36me,  113m;  axalK 
©iifliife  11252e;  sg.  II  43m  ||  @vaf  (i?oib)  Minto  (Gilbert  EUiot  Miirray 
Kynynmond,  earl  ofM.;  1782-1859);  Övief  Humboldt's  an  i^u  (1839) 
\y2ü0e-lm;  Slugfcnic^  beS  Vefuvs  (1822)  I  450a,  V39e  J  Minucius  Felix 
(f.  aiid^  -tius)  U26e-27a:  „Octavius"  II  27a,  lila  :|  minus  [f.  plus]  iV 
604e  II  äJJiniiteii  (aiid^  in  comp.)  21.  (3eit;  f.  3eitmin.)  1414a;  HI 
243,603e;  sg.  -e  (*)  1  394e;  -glaS  II  472e,  -qlafer  IV(56e);  niel;verc 
I413e;  tuenige  1218a,  lV220e;  Beitmin.  11511a*,  IV128aT33.  (al§ 
S^eil  ciiieg  ©rabee,  evtl.  iöka^)  [f.  33ügen,  (Jentefimal-j  pl.  11457a; 
11167m,  107m;  IV  107m,  197a,m;  sg.  (*)  llieöral,  68m,  555e:  @id^eii)cit 
111272me*  ||  Minutius  Fundaims  (f.  niic^  -cius)  11 110m,  Minyer  U  175a 
(iu  Orchomenos^  tl;ef[alifc^e) 

*miocäu  lV324e  (©ebivge);  mira  (faiiöfv.  SJJeev)  IV 558m,  Mira  ceti 
f«  SaÜfifc^;  Mirador  f.  Jorullo^  mirage  111116m,  MiravaUes  (ßultail 
2JJitt.2lmer.'e)  lV559e 

mifd^eii  lVi6m  (u.  entmi)d;eu),  \21a\m\ö)-:  -tavfeit  1403a,  -üclf 
11460m  :||  2)ü[^uiig  [f.  6}m\\\d),  gel^niaffcu,  ^uftfveis,  @tcffe]  n257am, 
11187e;  lV9am,iie;  V36a,m;  pl.  -cii  (*)  11285m,  IV260m:  eiitftel;ii  biirc^ 
1115966,  ©efammtm.  Ill616e,  gtcic^maBige  m87e,  Übergang  in  UI233a*, 
Uutevfc^iebe  IVlle  |  ^^eiäiibevmig  I56e;  '^§-^\  1277a,  -35-cn  l\611e-2a 
]  SSevf)ältuiB  IV 259m;  -iiiffe  III  613e,  -^e-^.  1 137m  :|  i)evJ4)icbenavtige 
11174a,  '^S-SSev[c^iebeul;eit  lV444a 

*Mirclina  111471e;  9}ii[c^iing,  2Kifc^üel!  f.  (^ei  niij(!^en;  Mifenum  (ital. 
SSovgeb.)  1123e;  2}ZiPvaii(^  I71e,  -gefd;i(f  11324a  j|  2«if  [icii  (c^viftl.)  IV 
565a;  beftimnite  1393e,  IV  440a;  pl.  -eii  (*)  21.  (i^vifll.)  [].  ©übanierifa] 
11  45am,  33.  (bivtom.)  [^°]  11292m:  -^sfa^vt  II  270e,  ajevbveitiing  bon 
9fiamen  1145am*  J  SJMffionave  1170m;  sg. -nav  (^o)  1  416e,  111350e; 
IV118e,  120m,  377mll,  443a,  513m,  552m,  589m,  e-590a:  c^riftlidje 
11253am,  330m,  2a;  ivlänbifc^e  II274am,  reifenbe  II  290-Ia  (290m);  iu 
(Sübaniev.  11332a,  111622a,  lV547m  :||  Miffi/ippi  {%l)  lV436e: 
-(Sbneu  lV430a,  (Sifeiibal;u  f.  @iib[ee  j  ©ibbebcn  l(220a),  IV 599a;  -ftö^e 
IV  496m  :|  pi^tliäler  [bgl.  Xl)a\]  I  220a  |  SM  [togf,  gluB-j  IV496m, 
595m,  9a;  -Zl)a\  I220e  :|  Sveib^cls  I295e  ||  migleitcnb  II  88a;  SJ^i^muti 
111 13a,  mi^müt^ig  IV  9a  :|  Miffouri  (gl.)  lV596e  (£)6ev-M),  6e-7a  (9?e6en< 
fluB);  miBtvauifc^  11359e,  2)?i[furimn  (oan^eltl.  Z\).)  1292a;  mi^oeiftauten 
I68e,  11280e 

*Mitake  {^umi  bei  Äiiifiii)  IV  599a,  400e  [Sujel  babei],  le  (t^iatig); 
2Kitavbeiter  11193e  (pl.)  ||  1)  0.  M.  Mite  hei  (f.  aud)  Michell):  ©oVpel* 
fterne  111297a,  ©ectv.  111 130m;  [pevf.]  111 130m,  297a  J  2)  John  Mitchell: 
2)ve^n?age  1424m,  lV31e-32aJ3)  Samuel  L.  Mitchill  (1764-1831): 
lange  erbevfc^üttevnngen  l(218am)444e  :||  Mithridates  li218e  (M.  1): 


3Jlit^  —  t^Jlittelalter  allg.  '      777 

53enif^eiu  11411e-2a,  bot.  ©arten  II  229e  J  2R-ti[c^ev  Äviccj  1231a  || 
aJMeöenbe  11398m,  ä«itleib  II  24e  ||  Mitfclierlich  (Eilhard,  geb. 
1794)  [f.  A.  V.  Humboldt]:  „2e^rb.  bev  S^cmie''  I  74a, 460a;  ®ebirg§* 
alten  tcx  Eifel  l\  518e-9m]  ©ifenglanj  1450m,  464m;  (gntjüubbavfeit  beö 
@a[eö  (6e[.  ©vcuäe)  \Y260m-la',  ©lininicr  1283e,  460e;  (gd;melägvab  üb. 
-^iiiift  beg  ©vauitö  I48m;  n^290a,  579e;  Äalti>atl;  1272a,  Movatcvium 
IV  620a ;  üinftl.  «ilbung  bcn  ä)iinevalien  1459a,  454^,  5am ;  V71e;  (gd^melj' 
punft  f.  ©ranit,  2lu«bel;nung  bnvd;  Sdvme  1460a  ||  Mit/a  Umi  (®ee  auf 

SKittag  [f.  dometen,  ^evnro^v,  ^kneten,  ®onne,  ©teme]  21.  (3eit) 
11468a;  in414a,6m;  lV121m;  33.  (=  ®üb)  [*j:  (comp.  SO^ttagg-)  am 
fetten  1440e,  -^i3l;en  f.  @cnne,  -f^atten  111454m,  -feite  111451e-2a*; 
-[timbe  1393m;  111217m,  623a;  IV  123m;  am  tjcüen  111563a  ]  2«ittc 
IV  160m:  in  bev  m,  111378a 

mtttl  [bie  golge  ift;  1)  bie  3  S3eb.  mit  it^ren  freien  Sufät^en  2)  baö 
Sovt  mitSlac^fä^en  ber  compos.  3)  2)^ittelalter  4)  2)?ittelmeer]  1.  V(.  (= 
Serfseug,  instrum.,  ^iilfSmittel)  sg.  (*)  1183a;  1173me,219all,  296e; 
lV78ell,259mli;  pl.  II 94m,e,  97a,  136m,  204a,m,  293e,  400e;  111627a; 
lV37m,62m-65a,243am,473e;  V21e,92m:  befd^vönfte  lil240m,  ge* 
ringe  11270m;  großartige^*  11258a,  349a;  froftige  II333e,  mächtige  II 
229a,  materielle  11394m,  neue  11138e,  ju  Üiefultaten  1 29a ;  fic^erefe*  IV 
78e,95m;  35erf4iieb.  II  139a,  bermelfaltigen  II  298e  :||  33.  (=  äJ^ebium, 
raumfütlenber  (Stoff)  II128mI|,  43m:  93en)egung  II228e,  11114a;  2)ic^tig!eit 
11228m  (ungleicher  2).),  lU418m;  baS  umgebenbe  1425m  (bie  (Srbe  umg.); 
ba«  SBiberftanb  leiftenbe,  njiberfter;enbc  f.  Wlakxk  :||  d.  (=3??itteltvert^, 
2)ur^[(^nitt)  [f.  53a^n,  SBeokd^tung,  ^a\)v,  2nft,  Cueüe]  sg.  1485a;  III 
103m,  255a,  267m;  lV32a,m,  39e,  127e,  8m,  131all ,  188all ,  504e-6a; 
pl.  (*)  lV81a,233e:  im  m.  1401a,414e;  III  176e,  398a,  434a,  493e, 
602e,3e;  IV113m,  128mi| ,  302e,  3a;  am  mehreren  (S)aten)  111392m,. 
435e;  mcnatlid^e  11181m*,  jie^n  IV163a— :||n.  iüJittel-:  €ompo|ita 
burd^  9lac^fat}  (33eb.  =  mittlerer)  [f.  ©rrjje,  SÄefultat,  STemperatur,  3u* 
jlanb]  [t -alter,  -mecr  fmb  befonbre  ©tüde  I;iernac^]:  f -alt er  f.  eben^ 
-gebirge  f.  UWi^  \  -Ö^ieb  IV  253a;  -glieber  I33m,  II243e;  III  28e, 
102e;  lV429e:|  -grabe  lV370a;  m-Iänbifd^eö  3Weer,  -becfen  f.  bei  ST^ittel* 
mecr;  -tinie  IV  190m,  f  -meer  ift  ein  be[.  ®tiicf  I)iernad^  |  -^unft  [f.  (ii^'u 
üfatien,  Grbe,  Seit]  Il500e,  III  85e;  -fünfte  II  500e  J -ftufe  11165a; 
-ftufen  I379e;  11114m,  28e,  132a,  558a;  IVi4e  J-n)ert^  [=  äTfittel S3eb.  d.] 
111191a,  lV359a;  -njert^c  I197aJ-3al;I  [=  mittlere]  1355m;  IUl46a, 
601e-2a,m;  lV270a;  -jaljlcn  11188m,  403m,  602e;  IVl33m,  288m\\, 
497am;  VöOe 

■\mitkialttx  [f.  2«alerei,  Sanbfc^aftmarerei]  I390e;  ll41e,  264m,  6e, 
[278e-297ra,  21.  463-472],  284e,  5e,   315e,  413m,  463e,  7e   |   33. 


778  t^^tittelalter,  f  TOttelmeer  U^  ®e 

mitteraUevlid;  (*)  II  3iifaljc:  Einfang  [4:  fvül;]  II 80a,  SSilbimg  11184m; 
m  in  ba^  2)?.  [a.  tief]  II  184m,  419e;  [(£r;avafteri[irimg]  II  58m,  282e; 
ba«  ^viftlid)e  11283a,  8m;  (lometen  1410m,  bim!(e  Betten  11140a,  (Sinft. 
f.  gett?irft,  (Snbe  [=@c^hiB,  f^atej  11224m;   (grbe  11140a,  (Svbhinte  II 
274a;  im  frül^eften  11461m;  biird^  bag  ganje  II  268a,  III  37e;  ©ebi^te 
[bgl.  ^cefie]  II  33a,  jn  gering  gead^tet  11312m,  tca§  e§  gelinilt  hat  II  23m, 
V^§äl[te  II  274a  I  im  m,  1470m;  II  51m,  137e,  199m,  282a,  3m,  6a, 
306a,  463m;  III 360e,  438a;  IV380e-la,  V59e;  in  bag  f.  m,  tief,  üBergeg. 
:|  tüaö  e§  nic^t  faimte  III  174am;  Latein  V63e,  ba§  lateinifc^c  V59e  (61m); 
S!itteratuvII233e,262e,470e;2)^einimgenII385e*,478m;[m#ifc^e«]II252m 
j  über  Statur  II  137e-8a;  -^I;ilüfc^t)ie  II  16e-18m',  -ftubiimi,  -h)iffenfd;aften 
II 2S3am,  7e,312me  :|  ^evioben  II  282e;  ^"fiilofo^^ie  [f.  ütr.  ©efd;.  bcr 
*^rnIof.;  f.  ogiatitr-]  II  281a  (2a),  3a;  ^oefic  [ögl.  ©ebt^te]  \\33-37m, 
$}ieiienbe  II69m,  baö  rcmanifc^e  V64m,  (g^ematigmng  I69a,  am  ©d^tuffe 
[=  ßitbe  nfw.j  11312m;  (Schriften,  bie  im  9}?.  ijiet  gelefen  h.ntrben,  in 
2lufnal)me  hjaren  II  224me,  233e;  (Schulen  II  282m*  |  ba«  f^äte  II  41 9e, 
111174a,  \{61m)',  f^ätere  II80e,  V64m  :|  [®ternfmtbe]  11199a,  tief  in 
ba6  m.  II  281a;  in  ba§  m.  übergegangen  III  165a,  bem  m,  überliefert  II 
352e;   Seltanfid;t  mi6e-18m,  2Bir!mig  f.  getrivft  |  SBiffenfc^aftcn, 
SBiffen  II  283a,m:  ©efc^id^te  II[278e-297m,  51. 463-472]  286a  :|  Seiten 
f.  bun!el 

tbaö  WixiitXvxux  (=  bog  innere  9}?eer)  [bem.  S3ecfen;  Stiiggangg^unft, 
SBölfer,  iBorbringen]  I5i2a;  II[151-182,  51.  404-423  (al«  5tiigganggpiin!t 
ufn).)]  15im-4,  7m,e-8a,  270  (185am),  234a,  404m  I  53.  bag  mittellön^ 
bif^e  Wltix  [bitrd^  *  bejeic^net]  (f.  ncc^  -becfen)  1314m;  11204m, 240e, 
319am,  360e-l a,  467e,  470m ;  IV 607a  1 1: 3nfa^c :  5lbt^ei(nngen  f.  Unterabt^., 
on  bag  11410m;  aiig  f.  ißecfen,  S>orbringen  |  bag  Sßl,  alg  5luggang§- 
^unft  [a.  Sultitr]  II  [151-182,  51.  404-423:  für  bie  ©rn^eiternng  beS 
togmog  n.  ferner  @d^ifffa^rt,  ber  33ilbnng  n.  tDid;tiger  SBcItbcgebenbeiten] : 
ber  58ilbung  II213e,  Seltbegeb.  II  151e,  n.  a.  II  166m  :|  ?änöen-5Ij-e  11 
181e-2a  ||  58ecf  en  beg  Wl.  (=  2)^itte(meer)  II  Ulm,  (6a,  löle,  4e),  160a 
(6m),  170m,  185m,  202m,  212m,  3e(24la),  395m,  6e;  11161m;  lV53a,m, 
115a,  224e,371am*,  493m,  609e:  oiig  bem  II  174a,  180m,  237me;  am 
Staube  II  (180a)  J  bag  mittetlänbifc^e  2«eerbecfen  II  154e,  166m,  212e  :|| 
3  33ecfen  ob.  Unterabt^eiliingen  II  [i5ie-2,  51.  404me]  ||  «Begeben^^eiten  f. 
SBettbeg.,  53ilbnng  [=  dultnr]  f.  5lnggangg^nn!t,  iBcben  f.  @en!ung,  diüilif. 
f.  (Sidtur;  Som^-^a^  II  319am*,  IV55a  |  bcforbert  (Inttur,  ©ibilifaticn; 
^om  m,.  gel)t  fie  ang,  öttefter  (Silj  beg  SBiffeng  1312a,  9a;  11146a,  151e, 
160a ,  2i2e-5(e)  :|  (Sinfluß,  (ginii^irfnng  [f.  b^.  5tnggangg^nnft;  f.  (Snitur] 
I331e-2a;  11254,  i70me  (185a);  (Siige  II151mll,  gv^eiterimg  f.  5riiggangS5 
^untt,  gifd^e  11430a,  gorm  f.  ©eftaltiing;  ©eftabe  [=  Ufer  nfro.]  Ill53-4a 
(bag  nörbt.),  3a  (fübl.);  ©eftaltung,   ^orm  II  [251e-4a,  51.  404m-5a] 


■fmitteUmcx  @e  —  3;  Emitter  —  Tloc  779 

152m,  3a,  4e(7e-8a),  170m;  ©ried^en  II  180e,  ©vöße  II360e-la*,  ^äfeit 
1316e-7a;  ^albiufeln  11153a,  213e,  40U-5a]  [nUx  bao  2)1  f)iiiaiiS 
femmm]  ([.  hp.  33erbvingeu)  II  86e;  im  m.  II  ISOe,  407e-8a,  470m*; 
Sufclu  l[153am\\,  Äcuiitui^  11165a,  3i'f^"^ntenliang  mit  bein  Kuen-lün 
lV609e  j  tüfte  [:j:U[ev  \\\\i\]  (a.  Säubev)  IV 454a;  lüften  (<^o)  Ii201a, 
404e,467e*:  ncrblicf)e  II  219m,  fübi3ftr.  II  154m  :|  Sage  [=  ©tellimg,  Seltft.] 
in54  ^(Siminrfumi)  |  Sauber  \\m  baö  2)Z.  II212me:  -geftalt  I  308me; 
tiiftenl.  II90e,  161e:|  Sänge  [a.  STje;  l>gl.  (Siige]  II187e,  478a;  magnet. 
5(6tü.  Il319am*  |  9lit)eau  [=  @|}icgcl,  2Ba[fevf|.\]  I(324m'l),  IV  153m*: 
miter  bem  9Z.  [=  ©i^icgd]  I  474a  :|  [Ort  am  m.]  II305e,  am  9Janbe  II 
(180a),  9?i^tiing  [ügl.  5(j:e]  IV(609e),   mit  bem  rctl;eu  2)?eere  berbiinbeu 

II  204m-5a*;  ©cfjiff  fabrt  [ijgl.  STiu^gangeViaift]  II  407e-8a  (410a) ,  III 
(I75a)9m;  <gen!iing  \\609e  (beS  33cbcu§),  @cnne  II407e-8a;  ©Riegel 
[=  2Ba[|evi|.\,  D^iüeaii]  I476e:  unter  bem  @p.  [=  9^ii.\]  1419a;  (Stämme 
[=SBi3Her]  11160m,  ©tcüuug  [^iSSeltfr.,  Sage]  Il(154e),  Semper.  I322e-3a*, 
Steile  [f.  Uutevabtlh]  IV 323a*,  über  bem  IV 37a*  [§c^e]  |  Uf  er  [=®eftabe, 
Äüfte,  ütaub]  (pl.)  I  319a,  II  IIa:  afvif.,  curo^äifc^e  IV371m  :(  uuter  f. 
Sf^iöeau,  ®:|)iegel;  Uutcvabt^eiümgen  f.  3  53e(feu;  i8ev6iubuug  [=  Bit^^ii^n^fi^" 
bang]  f.  rotr;eö  2)?eev  |  351:1!  er  um  baö  m.  [=  (Stämme]  11141m  (6a), 
151e,[156m-182,2I.406m-423  (H.  Gultur)],  (160a,m,  171a,  395m); 

III  (346m):  (Sultur,  Sulturtiilfer  11160a,  212e,  3e;  11161m  :|  loeitereS 
iöorbriugen  m§,  bem  m.  [tgl.  binauis]  II[174-182,  21.  419-423]  180m, 
5am{m),  237 me,  396me ;  33orurtr;eiI  IV  210e  1 1  ^  n  I !  a  n  e  I V 322a^,  371ani^ : 
(Sutfevuuug  lY  607a,  uaBe  IV454a  J  ijulfauifd;  IV224e:  Be[.  am  uörbt. 
9Jaub  IVö09e||2Ba[fcvi>icgeI  [=  (Spiegel  ufa\]  1314m,  gr.  Söec^fet  II170e  | 
SGßelt:  -begebeul).  f.  2tu^gauge^uuft ,  -ftettung  [ögf.  Steüuug]  II  170m  :| 
@i^  beS  Sif[eu§  f.  (Sultur;  3i'fa>nmeul^ang  [=  SSerbinb.]  f.  ^Kuen-lün,  einfl 
jufammenfjaugenb  1 312a 

SKitteruac^t  (=9JJitte  ber  ^laä)t)  III (593m),  621m;  IV117m,  128mll : 
Slbftüub  mi  III612a,m;  giufteruiB  111416a,  naä)  III598e,  ^c^^uuft  III 
612m;  um  2)Z.  III  82e  (lefeu),  620a;  toor  IlI612e:||  mittBeileub  11128a 
[^erfon]  |  SJ^ittbeituug  [f.  Sbeen]  II 297a,  373m;  pl.  -en  (*):  freuublic^c 
11115a*,  gegeufeitige  11148a  -jl  mittlerer  (=  9)?ittel  iu  ben  compos.  mit 
^Rac^fatj)  [f.  ^igur,  OBerfIäd;e,  Üiefnitat,  2:age,  2:em^eratur,  SBärme,  3a^I, 
3eit,  Buftaub]  III  339e,  452e;  IVUöe,  163e,  507m  J  3)? i  1 1 tt? c *  (ober 
ber  4*^  2Bcd;eutag) :  budha  III  4(59me,  475a;  mamm  111475a,  [475-6m 
(bei  berfd^iebueu  SSi)(feru)]  J  mittrivfeub  IV 96m,  490a;  2)?-uug  IVPöm 

mizar  (=  Stern  t,  ursae  maj.)  IIl65ell,  255m 

mnemonifd^  III441e  (^ülft^mittel)  |  Mnemofyne  (57*^»^  ff.  planet)  V  116m: 
e(em.  \115am',  gutbecfer  V115a,  7a;  (Sutbectung  \115a 

*cayos  de  Moa  (bei  (inha)  I  469e  |  moallakat  (sg.)  II  50m,  120a] 
pl.   -kät   II  49e  :|  Moawijeh    II  450a,    Mochnataja  sopka  =  Biritau, 


780  3J^oc  —  Molina 

Mocoa  (bei  2:imaiia)  IV  557m,  äRobcü  IV  616a,  im  Modeneßfchen  IV  267a 
(@afj[ec)  I  mobeni  [[.  Sitltur,  ®efül;l,  ©innecavt,  ©timmiing,  ^dt]  II 4a, 
19a,  106a,  263a:  9^amen  IV582a,  im  m-en  <Bmm  II  127m  ||  SUJobifi* 
cation  (=  SSeränberung ,  Slbäiib.)  1257a;  IV83a,  128a,  647m;  pl.  -eu 
1 180m,  196m,  269e,  293a,  312m,  365e;  II377a,me,  8m,  398m;  IV  217m, 
V21e  J  mobincireu  (—  toeväiibern,  abänb.)  I  147m,  158e,  219m,  268m, 
322a,  6a,  345a,  364m;  III  70m,  89m,  264m,  435a,  456e,  9a,  498e;  IV93e, 
426a;  -enb  IV  96m,  266e;  -irt  11370m,  3a;  IV21e,  29e,  88e,  275a, 
506e;  imben  III  400m,  541a;  IV212am,  226e,  239a,  346m  ||  2Jicfetten 
I220e,  6m:  bei  eibbeben  ]220e,  IV 223m  :|  Alph.  de  Moges  {dap, 
Alphonfe  Louis  Theodore,  comte  de)  IV528e  ||  mcglid;  [f.  \va\)X' 
fd;ctulid;]  1400m,  II495e,  IV 609a,  V69e:  Scge  I197ejbaö  3«-e  III 
373a,  ein  m-e&  f.  Sßirfrid^eg  :||  2)?i3gli(^f  eit  [[.  Sar;r[(f;eiiilid;feit]  1316a; 

II  3e,  283a;  III  96e,  282e,  312e,  464am,  518a,  527e,  536me,  559a,  560a, 
8m,589e,ö50me;  IV 54a,  136m,  223a:  nic^t  311  katveilelu  IlI256am|| 
Sierra  de  Mogoyon  (uörbl.  2)?ej.)  IV  438m;  Moguer  (@:|)an.)  II  301e, 
493a;  acta  acad.  elect.  Moguntinae  V92e-93a 

Mohammed  (bcr  ^vo^^et ;  II 254a) :  ©eburt  II  120a ,  [fvütjeveß  Seben] 
11244m,  [^evf.]  II247e,  nad^  M.'s  Sebe  11254a,  vor  M.  l  Araber,  ^eit 
II247e  :|I2)^ol^ammebaner  (ögl.  ^§\am)  II(254e  2Ib[d;eii  bor  Slnatomie) 
I  33.  moI)ammebQuifd; :  Slftroiiomen  11331a,  3)vnaftieii  11450a,  3teifenbc 
11445e,  9Migion  1145a,  öor-mo^.  II49mJS.  2)Zo^ammebani§mii6  (= 
mol;.  diel,  Sslam)  IV  562m  [in  Sänbern] 

^Mohäre  (9fi2B2Rej.) :  -ghiß  lV471a  (3ufl.  bc§  Colorado),  -^nbianer 
IV4S.9a(2)or[)TMohl  1)  Hugo  (von;  geb.  1801)  1 457m  (3erglieb.  u. 
2Bad;fen  ber  ^fl.)  2)  Jul.  (geb.  1800)  11118m  (Firdufi)  :|  Tlc\)n  IV470a, 
Mohnike(*Gottlieb  Chrn.  Fried.,  1781-1841)  11458m  (^mienftein),  SWoIjr 
j.  Patin,  Mohs  (Fried.,  1773  ob.  74-1839)  III615e  (Sterolit^en)  I  Moi  gno 
(Frangois  Napoleon  Marie,  geb.  1804):  Grove  V22e;  r^pertoire  d'optique 

III  108a,  110a,  128a,  130e,  541m  :|  Mo-kie-thi  (53a^or)  1 47e,  Mokua-weo-weo 
(®iV>feI-Ävater  beS  Mauna  Loa)  IV  417a 

Mola  (auf  ^crmentera)  IV  152e  — 1|  2}JoIecn  lar-:  STnjierjiing  [=  Httract.] 
III  22am;  lY48e,212a',  Slttraction  [=  Slnsiel^.]  I73e-74a,  IV[Pe-iO]  i7m«; 
SSeii^egung  1148a,  368e;  Gräfte  I184e,  Seitimg  11196m,  (Ströme  IV174e; 
Sfjeile  III 323e,  4m;  Biiftanb  1196m;  III  527a,  566e,  8a,  591e;  lV76e: 
SSevänb.  IV  114a  J  9)?oIecurc  (pl.)  (=  9}?affentl)ei(d;en  11134a,  Stbeilc^cn; 
©nmbfüv^erd^en  III  34m)  [f.  ?id^t]  I  67m,  388e,  397e;  III34a,m,me,  118elll; 
sg.  baö  2JJ-e  (OO)  I1186all,  130e:  Sed^fcIlDirhing  IV  78m,  SBivfimgcn 
IV66e 

*Molina  1)  Alonfo  de  I469e  (vocab.  mex.  1571)  2)  Felipe  IV538m 
(„Cofta  Rica"  1851)  3)  Giov.  Ignazio  (1740-1829)  IV552m  (3$ul!an 
Peteroa,  33erg  Descabezado)  4)  Ifidro  IV  335m  (nad^  bem  Jorullo  gefanbt)  :| 


Molineux  —  332önd;e  ^  781 

Molineux  II  381a  (^l^gvonieter),  III  523e  (Jupiter  cl)iic  Jva^niitcn);  lio 
del  Molino  (Oeim  Anti/ana)  IV357e  ||  aJJoH  1)  III  439a, u  (-^canb)  | 
2)  Moll  (Gerrit  cb.  Gerhard,  1785-1838):  f^cvnvoI;v  II 507a,e  :|  3)  MoU 
(gifel)  iy518e  4)  Moll-X\)a\  (öftl.  2IIl?cn)  IV499m  ||  Möller  (Job.  Heinr.) 
U446m  (irtachri  1839)|Mölihau  fen(Balduiii):  2)?iiievoIien  IV 470e-ia, 
[pevf.]  IV470e;  mit  Whipple  ib.,  597e;  2l66ilbung  boii  mt-Zuhi  IV597e, 
ijevfteinevter  SBalb  ki  Zi^m  IV597e  J^KoHiigfen  I227o,  V87m:  faittcitbc 
I334e,  m-vei(^  1372a  :|  Molon  III579a,e  1|  Molukken  (3ii[cln;  f^aii.  el 
Maluco  11481m)  II58e,  509am;  lY404m[8am];  33.  nioliiffifc^  (*):  Siuie 
c,I)ne  5lblr.  IV(137m);  (Sy|^cb.  11309a,  476a;  ^oüäiibev  11312a,  Sufeln- 
lV40Sa,  mcx  IVl37m*,  9ii(^tiing  IV394e;  öen  (Spanien  an  ^crtiigat 
II 481m, 492a |35H!faneIV325a,405m[<Sam]:  Stenge  IV45ia;| 3it[ammei> 
Iiang  IV 409m  ||  aRoI^btäu  V77m  (-©laiij) 

*Momay  (2;iOet)  IVoOOe  (^)ei§e  Or.eüeii),  Mombacho=  Momdb.;  Mombas 
(O^lfv.)  IV377m,e  |  3J?omeiite  (pl.  tjcm  neutr.)  [f.  gnttiMcftiing]  I67a; 
tg.  baö  2)iomeut  {^^)  1 195e:  einjeliie  II238e-9a;  ^aitptm.  1171m,  305m; 
II  135a,  8e,  9e,  150e,  la,  237me;  IV49e,  63m;  ^iftovifc^e  IIl36a  f  Momo- 
bacho  (ob.  Motnbacho;  6ei  ©vanaba  in  2}?itt.5tniev.)  IV540m:  S5ulfan  ton 
M.  (aii6  33.  i)cn  Granada)  IV [540m]  jj-  Momotombito  (3n[cl  im  ®ee 
Managua)  IV 541a  |  35ulf an  öon  Momotomboiam  @ec  Managua)  IV 306m 
[541a]:  SttOilb.,  [cntsiinbet],  ^ölje,  Sage  IV54ia;  nod^  tBätig  [=  entj.]  IV 
545m  Ij  (Sbene  t>cn  Mompox  (bei  ^c:|ja^an)  IV  554a 

*Mona  Lifa  (Leonardo's  da  Vinci)  I  276m,  IIl28e;  2)?onabincn  (tl. 
Zk)  I  371e  II  monax6}  II  97m,  314e;  IV169e  |  pl.  -en  II  101m:  bie 
fpanilc^cn  II  287a  (292a,  9m);  nnuni[^vänfte  II  217am  :||  9}?onarc^ie  II 
214a,m,  5e,  268m  ||  monas  Onfiifion^tl;.)  1488m  ||  'ifflonat  [[.  @ommer, 
Scm^^erntnv,  Sinter];  pl.  -e  (*)  III  602e;  IV126m,  176a,m,  185e:  ber 
5igp))tev  in471a*,  arabifc^er  111413m;  [2Iiif3är)Iiing,  mehrere  genannt]*  III 
ö^2e,4-5;  IV146m,  177a,  498e-9a;  bebr.  III413e,  m.  Tang  IV231a*; 
nad)  bem  aJJcnbe  III 472am*,6e;  fi}nobi[(^c  111472m;  2:ageIII47le,  -^gtage 
III475e  (gfJamen);  »evfc^iebne  IV40m*;  [bei  öev|c^ieb.  35elfern]  III475e,  6e; 
äöaffevm.  III171e,  3ivifc!^en-2;?.  IV121e*  J  mcnatlic^  [f.  2)?ittel]  I337ra: 
ötelmon.  111405a  ||  Coquebert  de  Monbret  (Ant.  Jean,  1753-1828)  II 
480a  (favtenfammlnng) 

3}Jönc^e  (ögf.  frate)  [f.  «Better-  u.  a.  Orben]  II  234m  ll,  488a;  IV 
565am;  sg.  5mcn^  (*)  1 403m  ;  II  273e,  289a,  291a,  456m;  III  ll7a,  223m, 
412e;  IV274a:  (comp.  Tlond)^-)  -anftaltcn  II  102e  (biibbbiftifd/e),  %fmi 
f.  ©efanbte,  biibbbiftifcf/e  [f.  übr.  ^vt.;  t»gt.  -anft.]  II(493e),  danal  bcö 
2«-e?  IV555a,  frcmmer  IV261a*,  gebilbctc  IV453me,  gelehrte  II  248a  j 
alö  ©efanbte  nac^  5Ifien  II  290-ia,  2m;  -gefanbtfdjaften  II  279e,  (290-Ia, 
2m)  :|  gvied}if^e  IV70a,  9}?cbicin  II112e,  beS  Sr^ittcfalteve  112856  (i(;ve 
D^atiivfovfc^inh]),  narf) 'l^cvfien  n248a;  vl;vri^ali[c^c  (^d;viften  ben  3JL  iintevfagt 


782  ejlonc^e  '^  —  50?oiib:  53a^n 

IISU,  112me{e);  dici\tv  l\273e-4a/290-la',  -ftabt  I  484e,  [in  @iibamer.] 
l\453me,  2em^>evatiiv-53cobad}ti;iigeu  11377m 

9>lonb  2t.  allg.,   bef.  öoii  aiibeveu  ^  I  au  et  eii  (=  I1^  Svakiit;  = 
©ateüit,   Df^ebeiiplaiict)  [[.  bie  'iplaneteu  mit  Ütralanteii,   aii^evbem  Venus] 
I  lUle,2a;  plur.  ä)Jeiibe  (*)  1  77a,  94e(95m),  99e,  100e-3,5a,m;  II 
357e ;  111  GOm,  76a,  371am,  420m,  514e :  3  u  f  ä  ^  e  [f.  fie  alle  im  aUg.  mp^, : 
sing.  II.  compos.  2)?oub-  mit  °,  plur.  mit  *]  3.  33.:  i)cn  2Ji-en  begleitet  f. 
*'4>Ianeteu  Tt,  -gefolge  195m,  m-log  f.  *^Iaiieten,  ber  ^(aneten  [f.  iibr. 
2lrt.] , .  .  I\l488a,  m-reic^  f.  *^;|3iaiieteii  J  8.  in  anbren  ©ciuuufl^fle* 
men  I94a:  3al;l  111420m  :||  S.  ber  2J?ciib  ber  (£rbc  (111495m)  [©rbmonb 
J  101a,  3a,  4a,  171e-2a,  237e,  389m',  111  461e,  2a,m,  3a,  501a;  mifer 
mcnh  .  . ,  111463m,  494e]  (Dgl.  ^iiiiar-,  :i!uiiaticn;  felenitifc^,  fereiic-)  [cft 
ftel;ii  baf ür :  -fi^eibe,  ObevfIäd;e,  -fcr^^er]  [f.  3al)r,  Mars,  SRoiiat,  9?egeu* 
bcgeiij  I  (Stellen  1  47m,  452e  i;  11132e,  76a,  147a,  421e  [495m-511,  21. 
539-548a],  595m;    lV25e-24m,  153e-4a,  213e-4a,  465e  [614e-6]  ||: 
alpl)al)cttfd)cUcil)f  bcr3ii[ttyc  (faft  immer  ju  unfevm  ©vbmoub;  bcc^ 
auc^  bieu\  ju  ber  atlg.  53eb.  21.  imb  33.  unter  bem  ^t\6)e\\  °,  im  plur.  *; 
compos.  2Rcnb-,  V\i\v.  [^]  2}?onb«-)  [t33erge,  WL  juv  (Srbe,  -fiu* 
fterni^,   Sic^t  bilben  befcubre  @tiic!e  nac^  bem  aüg.  211^>^abet]  |:  21b» 
bilbuug,  2)arftetluug ,  3eicl)uung  (111544a)  [=Bt\ä)c\\,  ügl.  harten]  III 
424a:  alte  111544a,  im  2)aguerreot^^>  111505a,  2id;tbilb  111 505am  :|  21b- 
u.  3i"i«^'nif  (bei  feinem  2Be(^[eI)  [=  ^I;afeu ,  -ired;iel]  111 414m ,  21bplattung 
III  495me  (feine)  |  \va§  fid;  auf  il;m  abf|.Megclt  [^  (Spiegelung,   9ief(ej; 
ügl.  afd;farb.  Sic^t]  I471e:   bie  (Srbe  111  545e-4m;   $!änber  u.  5DZeere  ber 
erbe  111502e-3a,  540m  J  21bftanb  [=  (Entfernung  ufir.]  111546e  {'con  ber 
@onne);  21bftänbe  111495e-6a  (it.),  -21.  11  333e  [gur  See]  :|  2[btvefen^eit 
[togl.  9)?angel]  111358a,  21c^fe  f.  9Jotation,  trenn  er  allein  (mit  ber  ®cune) 
am  Fimmel  tväre  IIU 44 e-5m  ||  bei  ben211ten  111 559e-540a;  im  2(lter* 
tlmm,  bei  beu  21.,  21nric^ten  ber  21.  111 421e,  502-3a,  545e-4a  J  Stfter  111 
497m  II  21nbacf  111540e,  21nfc^irellnng  111495me,  21nfid;ten  [=  iBorfteü.] 
(f.  211ten)  111503m  |  2[n3ie^ung  [=  2(ttvactien]  (t^gl.  OQrbe)  1 155a,  ISOme, 
324e,  335a,  478e;  II [  iPa/n,  50e-3im,  378m,  (422m,  488e):  betrirft  (Srb- 
beben  \\218am,488;  -^t^fraft  111 5i2m  :|  tquater  III  505m,  tquatorial- 
©egeub  111505a;  m-artig  11362m;  afc^farbai  [a.  °m)t]  ni496e  {"Uml)  \\ 
21tmofpl)äre  [=2nft]:   über  eine  11509a,  111  [500m-im,  21.  542me]; 
-21.  (00)  111500m, 542e:  angenommen  in500me;  er  ^at  feine  111  [500m-ia 
(la),  21.  542me] ;  geigen  be«*  2>?angel6  11150iam,542e;  Streit  baviiber  III 
500m  JatmofV>l)ärifd;eUmr;iillnng  III 500m || Httracticn  [=21njiel;ung]  I180e, 
lV218am;  21nfgang   111167m,   auffuc^en  III  (496a);  mit  bloßen  21ugen 
(n?aö  man  fiel;t)  III  502me,  543me;  2lu^bünftnngen  111545a,  21nel)öl)hing 
111507m,   21uötritt  (bei  e.  Sonnenfinft.)  111490a,  gre^e  21}-e  l  171e-2a 
(9?id;tung  gegen  bie  (Srbe)  ||  ©a^n  [a.  S^centr.]  1103a,  11393a,  111547a: 


^oub:  ^al;n  —  ßrl;  783 

um  bie  (Srbe  III  463a m  J -bal)!!  III  SSlm,  495m :  ^i^c  111381m  J -^^b.: 
UngIeid)I;eite:i  [i^Ql  «en.\]  1 173a,m,  47n,  5wi-6a  (5e)  jj  33cd"eu  III  504me, 
betecfen  f.  «Sterne;  bon  Wl-m  begleitet*  f.  *^Iancten  2)?,  m-ciU^egl  1154a*; 
SSeinamen  III  559me  (im  Sauefvit),  belebt  j.  °§iiiimel  |  33eleiid;tiiug  III 
508a:  ijerf^iebue  HI503e,  berfd;.  na6)  ©cöeubcn  III  4P6me  (505a)  J  33  e* 
obac^tiing(eu)II(509a);  111503a,  547m;  lY 8m,  24m,  615m;  -bccb-en 
1421m  :1  t33erge  bilben  ein  bef.  <Bü\d  l;ievnad;  |  $5e|d;affenl;eit,  (Sigeu* 
fi^aften;  Slatuv,  a^efen  (111422m)  [ogl.  ^r.ftanb,  XcpcQx.]  III421e,502a 
[502-511a,  21.  543m-6m],  503-4a,  e-5a,  m-6a,  8m,  510m-la,  2e,  539me, 
542a;  IV  5m:  ^enntni^  bev  STlten  111502a  :j  be)d;ienen  [f.  °evbe,  c-ecnne]: 
nit^t  111507m  (©teile);  SBeftimmung  III 546e-7a  ||  33etDegung  (beh>egt 
fid;  111421e)  [fcgl.  Sauf  nflu.]  I  30a,  175mll;  III619e,  lV(24am);  -ben?. 
(O)  I173e7pl.  -en  II196e;  IV153e,  4a;  -ben.\  11347m  J:  nm  bie  (Site 
11503e,  IIl(421e,  495e);  fovtfc^veitenbe  111297m,  ©ef^luinb.  111547a; 
gegen  Often  111489a,  »cn  2ß  nad;  O  111531a;  er  ift  eine  Oucüc  bev  ^eiö. 
IllöUe,  fc^einbave  1327m,  f^neüe  lll(511a),  nm  bie  (gcnne  111547a; 
Unglei4)r;eitcn  [i>gf.  ^aljn,  UngU]  1  183m;  l\23e-24a^,  (29m,  153e-4a)  ij 
SSclvoImev  [=  2??en]c^en]  111544m;  ^ilb  111  lOle,  536eil,  7a;  S3ilbnng  [= 
entftcl).]  l(172a),  «Boben  [=  ßvbveid;]  111508m  |  iBveite  (gecgr.)  Ill505ell, 
'^ngvabe  111506m;  -breite  111258m  (eine)  :|  dcntralberge  [.  Serge,  Scmct 
111  [5Ö5  (Snrc^gang  i)or  bem  2}i.  n.  beffcn  3>cifinft.  bnrc^  e.  Sem.!)],  Scn* 
glomerate  111510e;  Scniunction  III501e,542a;  Snlminaticn^^nnfte  III507; 
-cultnö  1  408m,  111480e;  -2)ämmerung  III  500me  (feine),  Säm^^fe  III 
545a,  S)arfteÜ.  f.  STbbilb.,  2)eclinatiün  II  335e  (35eränbb.)  |  S)id;tigteit 
1100m,  389m;  11131a:  gegen  bie  grbe  111462m,  495m  J -2) iflanj  [t?gl. 
-ferne]  1118a;  pl.  -en:  für  bie  ?ange  I1334e,  511e  J  bun!el  III143m(e): 
©teüe  lll(507m),  -en  I11505am;  2;^eil  111504m,  -e  111505m  :|  2)nr^* 
gang  i^or  bem  2)i.  f.  ^^domet  |i  2)nrc^meffer  1100a,m,  la,  121m;  III 
461e,  2a,  495m,  506e,  544e  ]  -©.  sg.  III107e,  622m;  pl.  111312a,  4m  -IJ 
llrfüd^  ber  (ii^hi  n.  ^(ntl)  [i:gL  *(Sbbe]  I324e,  5ei|;  lll82me;  lIIlDam, 
Slam,  3i8m,51im;  W488a  ||.  eben  111506a  (9?ai;m),  546m  (li^anbi'c^aften) 
I  ebenen  [=  giad;en;  a.  Stingcb.,  2Baücb.]  III  32a,am  [504J,  7e,  8a: 
niebere  III  504a  ||  (Sigcn]d;aften  f.  S3cfd;nff.  i|  (Sinfhiß  (Ill511e),  ßin^ 
anrtnng,  SBirhingen  [f.  °(Srte,  (grbbcben,  *(Srb-2)tagnetif^mu^,  *^ü}?agnet. ; 
magnet.  2lbn?.]  III  485m,  [511, 21. 546m-8a] ;  IV  488am,  648e;  -(g.  lV82am : 
magnetifd;er  lV52am  J  (Sinftüffe  \\648me  (magnet.)  ||  ßinebe  1332e  (Hang* 
lofe),  111501m  (lantlofe);  (Simvirf.  f.  SinflnB,  (Elemente  [nnmer.]  I114P5nie 
I  Sntf  ernnng  [=  Slbftanb,  -ferne,  -2)iftan3]  i^on  ber  ©rbe  (u.  nmge!e^rt*) 
nOOm,  le,  2a,e,  175e;  111288a,  582a;  IVlöSe*:  mittlere  I11380e,  495m', 
berfd;iebnc  lV82a:|  (5ntftel;ung  [=  53ilb.]  III  481all  (3eit),  2e  (Sage  bei 
ben  Muyscas);  lV2i4a;  f  3nr  (gegen  bie)  Srbe  ift  ein  bef.  ©tiidf  Ijiernad;, 
erbiger  Xi)t\\  111545a;  erfvenenb  lll511am  j  Sr beb nng  f.  Äiater;  pl.  -eii 


784  STionb  Grl;  —  .pal 

[=  ^öOeit,  S3evgej  llI505e  (riiuifüimiöe),  6e  ($Ö^e)  ||  erleitd^tcub  (für  bie 
(Srbe)  [i?.ql.  0(gvbc]  IIU97e  |  cvleii^tct  111497ell,  8a,  502a:  bcii  bev  (gomic 
III(497e)501me  ||  [@v|c()affungj  Ul546e-7a  (ivie  fte  I;ätte  eiugcrid;tet  tverbcn 
muffen),  ©vfc^einnugeu  am  2)?-e  HI 5S9m-590a  (6ei  (gcnnenfinft.)  ||  ßrup* 
tion  [tjgl.  Ditl!.]:  -^S-grfc^eimiiigen  IH509e,  pl.  -en  III545all(e)  J^vii^tio^ 
$Kaffeu  IV8m:||  (gjcentvicität  (feiner  53atm)  (bev  iDMa^n  HI  495m) 
1103a;  \n  463am,m ,  495m:  bie  ftävffte  im  5Berl^.  III463am:||  gall: 
^evab  \)cm  3)^.  1 400m-l,  8m',  beS  2W.  Ijtxah  jnr  @vbe  (iiiib  Jiu^biivc^  Dev^ 
^illbert)  11348m;  III 27e,  30e-31a,  597am,6iPmeJ  faüeu  II 348m, 50iam: 
lux  (5vbe  III5.97am:||  färben  [f.  einj.  adj.,  ©Sic^t,  o^J^eere]  111500m, 
541e-2m;  farbig  111500a  J  ^^ärbiiiig  111542a  ||  felfig  III  504e  |  -feinen  [ügf. 
-2)iftan5,  (Sntfern.  ufii\]  I  117e,  111564a;  im  gernrobr  III499m,e,  505o, 
6a,544a,6am(ffcinfte®egenftänbe):|  ^^ener  111545a (innere«»),  t-finfterniß 
\\t  ein  bef.  ©tücf  ^iernac^  ||  glasen  [=  ©benen]  III(503m)e:  gvo^e  III 
[504],  ÜJingfl.  III  504e  ] -fläd^e  [=  Oberfl.]  II440e;  III495e,543e;  IV 
616m:  Sb'eil  IV203e  :I|  glecf  en  [i^gt.  ©efidjt]  III  498a,  502me  J -ffecfen 
II440e;  IM 496me,  [502-3a,  21.  545m-4m],  502e  11,  8a,  544a:  n.\i«  fie  finb 
III  502me;  2tnfic^tcn  bariiber:  ivag  fiefmb,  ilire  Srftärnng  111502m,  e-^a, 
539e,  543e-4m  ||  ^lüffe  IllölOe  (feine),  glntl)en  ib.  (gj^angel)  ||  ©ebirge 
[4:  S3erge]  (a.  SRinggeb.)  III  504m  [5m-7],  6,  7(a),  546m;  -geb.  (oo)  III507e; 
cinjelne,  beftimmte  III  502me,  4m,e,  5a,.  7m;  fSinfgäbf.]  III505(a,me),  7m: 
'^garten  IV 8m;  l)i5(^fie  III 507(e),  $ö^e  III 50öme;  Äette  III506e,  '^^fetten 
III  [50ö];frei§förmige®eftartnng  III  505m  l-^elanbf^aften  II  356m,  50<Se-Pa; 
III  (32a);  =  S3erglanbf(^.  III  [504],m,m  [ein3erne];  'v.^moffen  111505m, 
aJIaffen-®.  IV6i5e;  nngebenre  III  505m  J  gebirgig  III  418e  [505m-7]: 
2:r;eil  III  50öa,  -e  111503m  I|  -gefolge  I  095m;  ©egenben  [=  DJegionen; 
bgt.  §cf)en;  Zimk,  nnb  ba  anc^  bie  Sßeltgegenben]  (a.  niebere)  III49öme, 
-gegenb  IV6'i5e  |  ©egenftänbe  [f.  ^fic^tbar]:  tieinflc  III  54öam  (Die  man 
noä)  meffen  fann),  merfnjürbige  IV616m  J  geognoftifd)  [i^gl.  @eftein]:  3«' 
jlanb,  S5erl)ältniffe  III 510e,  2e,  545m;  SBivfung  für  bie  (Srbe  III 5:?ime  :| 
geronnen  III  (199e-200a) ,  friibcr  gefc^mctjen  IV  214a;  gefe^n  [i:gl.  fic^tbor]: 
in  toerf^iebnen  Sänbern  III  498a,  500a;  ©efic^t  im  Wl-e  [ugt.  ^fecfen]  III 
502m,  539e;  -®ef^rä^  111544m;  ©eftaU  III 495me,  -nng  [f.  fretf^förmig] 
III542me  (ber  Oberflärf^e);  ©ejleinbilbnng  IV2:?4a  ||  ©lang  111540a: 
fanfter  IV  577a  J  gtänjenb  [=  r;ell]:  ^nnfte  III  498a,  ©tetten  III  505am(^a) 
Ij -gleic^nngen  1421m,  -^ggt.  1174m',  glübenb  111500a;  @ott,  -^eit  III 
(421e)465a,  9m;  gran  III  504ell ;  ©vaöttation  [=  ^c^n^erfr.,  (£d;triing!r.] 
III  18e,  lV(155m)||.mcnbgrcß  III609e  |  ©rij^e  IlOOa,  III  462a  (544m) : 
gegen  bie  Srbe  III  461e,  506e;  g.  m^ianh  IV203e  ||  grün  III  504el!  ||. 
^alb!nge(  111505m  (fübl.),  e  (nijrbl.)  |  öalbmeffer  1389m,  m500e\\-la 
[iBeftimm.];  -§•  IHl46e,  500e  :[!  ^älfte  [:|:<geite]:  bie  er  nn«  jnrrenbet 
I  171e,  420a  J -I;älfte:  bie  abgen^anbte,  bie  wir  nic^t  febn  U  310e;  nörbl. 


3nonb  §au  —  Wlet  785 

ni506m  II  -l;äufev  HI  198e,  Hebung  IV2i4a;  beü  [=  gläitjcnt]  111505m 
(2;{)eile),  4e  (X^dl),  5am  ((gtetleii)  |  ^inimcl  [a.  nlleiii]:  cv  belebt  bcii  §. 
111511a;  \d}\vaxi  111501a, 544m  J^i\je  111545a:  [el;r  gu^e  III(459e-460a) 
487e,  547me  :|  §cd;ranb  111502m,  §ef  um  beii  2)?.  1202a  ||  §i3^eu,  t^oIic 
©eßeiibcii  [=  ($rl;ebiingcn;  t  53crge,  ii.  bü  §]  III(503m),  Sali;  -I;Uf)en  (c>o) 
11488e:  [Wtimni.]  111508a,  gierte  III  507,  -^iin!te  IlI506e-7a  J  $l^^c 
111497m  11  über  bem  ^cnjciit  111547a,  -I)oni  III542e,  ^iigeüelten  III 
545m,  foltert.  ^nl)a\t  f.  SSoIiim,  -Sn[et  11293a,  gegen  Jupiter  II  335e, 
faItIII539m-540a;  Kartell  [ijgt.21bbilb.]1237e,-laiteill543e|teiiiitniü: 
bev  2IIten  III  502-5a,  mifve  genaue  III  505am;  nnfve,  nja^i  n)iv  tocn  il;m 
lenneu  1164m,   IV213e-4a;  bcüfemmnere  III  614e  :|  flein  f.  ©egcnft.; 
Älüfte  III502a,m|-fürVer  [=  aJJonb]  III  200a,  508e;  IV615a;  Ä.  UI 
545all  IJÄrater  (bev  53evge)  [f.  9?inggeb.,  SBevtlef.];  pl.   III  502e,  <Se, 
9m-510a',  sg.  (*)  111509m,  545mll;  l\615m:  on«igebiO(^en  IV615m*; 
-beben  lVG16m,e;  gutitcr;ung  IIl545e;  @il;ebung^3-ür.  (pl.)  I237e;  lll 
509m-510a\\,  ib.  {%u\iä[)U  gvcjie)  |  gvcBe(v)  III 509«;  \\616e,e*;  &~:c^i 
m509e-510a  :|  ^et;e  l\615m\\,  ^Zeben-Äi.  lY616e;  ))aiaritijd;e  IV615m, 
6ell;  9knb  IVGlGe,  -vanb  lV616m,  -ränbev  IVGlöm;  [35crT;äUniB  sum 
(Sentralbevg]  IVöl5m*  :j|  ^rei^form,  frei^-föimigc  ©cftviltung  (III  50öo, 
8me;  IV615am)  III  [505m-ea,  Sme;  21.  544€-5aj  505me:  Uvfad;  (^ßulca* 
nit^muß?)  III  508e-9a,  544e-5a  :|  f reift  f.  <^evbe  ||  Sanb  111503m,  Slänbet 
|.  gelcbn  ||  Sonbf^aften  [a.  ©ebirgH  II508e,  111546m  (ebene);  -I.  III 
498a  J  2anbfd;aft  111509m  (lend^tenbe)  :||  Sänge  (gccgr.)  11488e:  n.  breite 
f.  Ungkid;l;. ;  ©törnng  II 2ö0me,  453e-4a  J  gnv  Sängcn-^eftinnnung  II334e^ 
111495e-6a  :||  i!anf  [=  S3civ\]  II488e,  IV155m  j  läuft  III495e  (um  bie 
@vbc)  11  Sataflrüme   111545m  (nid;t  gcfunben),   m-Iecr  III  65e  (9^ad;t)  | 
le n  ^ t  e n b  [a.  ?anb[c^aft,  DiiHen,  ©trafilen]  III (500a),  le  (ivenig),  5a (<pun!te); 
er  leuchtet  III 5iiam  ;|  Vibration  I104am,  f  S!id;t  ift  ein  bef.  (gtüd  t;ieinac^ 

II  m-Ic8  ['.  Planeten,  Dgl.  fid;tbar]:  ^aä)i  1208a,  III  110m;  92äd;te  III 
112eT-Iofig!eit  f.  ^lan.  :1|  ebne  ?uft,  tuftlo.^  [=  SltmofV^.j  1 127m, 332e ; 
III [500m-im] :  folgen  ba\3cn  III 50iam  J  luft- n.  ivafferlovs  (-leer),  cl;ae 
©affer  u.  2uft  I237e,400m;  11121m,  52am,  544m;  IV214a  J  2)?onbIuft 
[=5itmof^l;.]  II!542me,  fein  (Siuflufj  auf  Suftbrurf  Illölle  :H  magnetifc^e 
(5inf(iif|c  IV645me  J  fein  GinfluO  auf  ben  tellur.  SDJagnetifmuö  [f.  *(5rb-3J?agu., 
SSeränb.  ber  magn.  5lbiv.]  I57m,  11145m  ||  2)?angel  (wo  er  nid;t  fd;cint) 
[=2lbtref.,  -leer,  -lef]  III  546e  |  SJ^affe  1 100m,  114m,  5<S9m;  III  19a 
(381fi), 445a, 495m;  IV17e;  Äfeinr;eit  IV82m,648m  ||  2}?eere  (figcnanntc; 

III  505m-4a,e,  5m)  III  505m-4a;  cinselne,  Slufsät;!.  III  504am,mell,  5m, 
6a:  ^cixi^c  III504e-5a,  ^ictvform  111505m,  nid;t  III  32am,  uneben  lU 
503meJ3«eei  111503m,  -^c^bcben  III503c-4a  :||  2)icnfd;cn  III  5Hm 
(leuchtet,  2Iibcit)TaJ?.  auf  bem  2)L  [=  53cn)cr;ner,  i^gl.  Sefen]  11121m, 
544m;  $Konbmenic^  III2Im  ||  meffcn  f.  ©cgcnft.,  iWctalle  III 470e,  [inctcürot. 

91.  V.  J&umbelbt,  Äoömo«     V.  50 


786  3Jionb  Tlei  —  Sdjeibe  allg. 

Söerbärtniffe]  111545a,  m^tUn  111421e||6ei  ^aä}t,  in  ber  5«.  Ill546e; 
-nackte  I402e  (bette),  1120m  (ftitte)  J  9?ad^tfeite  UU98m,  505a,  7a,  510a,in 
(afc^farbeue)  ||  bem  9K.  mht  IIIöGöe  (fomnien),  -nähe  I325e;  Flamen  III 
539me  (im  ©an^fvit),  544a;  9f?atur  f.  33efd^aff. ,  -tiebel  III  542e  |  9^eii- 
monb  I  325e:  bor,  naö)  bem  iJi.  III  497e,540m  :|  nieberc  ©egenben  [= 
ebenen]  III (503m,  4am),  gjiebevfc(;Iäge  III511e  (bettJivft  er)  ||-  9flcvb^cl  III 
505e-6a  j  nörblic^er  ZMl  [f.  ^alb!ugel,  -bälfte]  111404a;  norbcftl.  III 
506a  (Maiim),  -iveftl.  [a.  9?anb]  III  504me  (©egenb)  :H  OberfIäd;e  [= 
-pc^e;  oft  =  äl^onb]  III  [502-511,  2(.  543m-6m],  545a,  615m;  -£)i\  {^) 
111460a,  512e:  «öefc^affen^eit,  ^atiir  cb.  Biiftanb  III  [502-511 ,  51. 
543m-6m];  (grfd^einimg  111508a,  gebirgig  III  41 8e  |  ©eftaltimg  III 6^4«; 
'vn-®eft.  IV213e-4a,  -en  III542me  :|  Äenntniß  III6i4e,  n^a«  trir  fei)U 
il04am,  ber  @cnne  aii^gefetjt  III547me,  ungleici^e  Ill418e,  SBcränbb.  III 
545e  II  Occultaticn  [=  S5erfd^u>inben]  III  500m,  2a;  O^l^ofition  1 11  503a, 
546e,  7a,e  (in  ber);  Ort  [.  «Stanb;  bftl.  2;beil  III504a,m,m  (bimfler);  [^cr- 
fonen]  WöUe,  ^^flanjen!  i.  Mars,  [^bantaficn]  (i.  ^^exQc,  ^^flanscn) . . . 
IlI546e-7o|  ^^Qfen  [= -n)e(^[el  ufn).]  111511a  (55erfd^ieb.);  -^^(i^cn  Hl 
502a,  lV82aT  planet  [fo  genannt]  111511a;  ein  p.  111422m,  4e;  SDc. 
ber  ^-eno  f.  %.  aßg.  ||  H>ol  [f-  9^ovb-,  <Bühp.]  111505m,  7m;  ^polargegenb 
I11505e  J  ^clartfation  III  4i<Sme  (be^  ^onnenlidjt^),  Polarität  1 195e-6a  j| 
Onabratmeilen  III  504am,me ,  5e ;  Oitedfilber  ibm  giigetljeilt  111470e| 
jRanb  (*)  111167m,  389e;  -ranb  1104a:  am  -e  III500m,e*  la*;  bem  SD?, 
antiegenb  III489e,  STuftritt  aii^  III84e,  berühren  III 500e,  [55efd^aff.]  Ili 
502a,  bnnfler  111501a*,  Heben  am  f.  °®tcrn,  norbweftl.  111505a*,  ber 
Bftt.  111489m;  bei  ber  ©cnneufinft.  fic^tbar  III489am,  490a,  536m-7a(ße)) 
@iibr,  111507m*;  njeftl.  111489a,  505e*  :|  9teaction  bcö  Snnern  auf  bae 
äußere  [=  S3ulcani§muf]  III 505m-9a,  \Y615am  |  9leflej(e)  im  iK.  [= 
abgefp.  \\\W.]:  bcg  caf^.  2}?eer«  111227a,  440e;  toon  Sänbern  nfh).  111440« 
:|  9legion  [=®cgenb]  111504m,  -en  111502a;  m-reic^o  f.  Planeten  |  9JiIIen 
III  510e,  546m;  lY 615a:  leuc^tenb  111546m,  [9fJamen]  ib.  ||.  ^Jinge  IV 
206e  (um  ben  ^.),  9Jingebenen  IV 8m;  ringfi3rmige  ©eftaltung  [f. 
83crge,  @rf)eb.,  äönUebenen]  III[505w-6a,  6^me]  6a"[  8Jiuggebirge  [Dgl. 
@eb.]  pl.  III 505m,  6m, 7m,  8m\\e,  545m ;  IV [615, 6m] 5m ;  einjelne,  Slufgä^I. 
III508e,9m;  -SR.  (0°)  IV616a;  sg.  ein  beftimmteS  {^^)  111507m,  IV 
616m:  meift  ebne  (lentralberg  [f.@I.]  III 5i0a,  545m ;  '^§-gcrmen  IV615a; 
®ri3§e  111509m,  IV615a;  Ämter  IIl508e,  9me,  545m;  meift  milf.  III 
509me  -jl  ^Rotation  [=  Umbreb-]  1172a,  III 495e  (um  f.  STd^fe);  -^^jeit  ib. 
Jrotb  (bei  e.  SIRonbpnft.)  III  497a  [9«^-500m,  21.  541-2m],  501e;  röt^rtÄ 
I11504e  II  (Satellit  [=2:rabant]  I237e;  III506e,  511e  |:  ber  ©rbe  1 175m, 
111  (531a);  (gvb-@.  I  30a;  III  453e,  503a;  lV82m,  648e  J  nnfer  @.  III 
502a,  4a,  8a;  IV 24m  ||  fein  ®c^atl  III  501m  ||  -fcfieibe  [oft  =  Tlonh]  II 
118e;  III  107e-8a,  167ell,389me,  411m,  502e,  539a,  577e;  (Scheibe  bcg 


3Jlonb:  Sd^eibe  —  <Btxa^lm  787 

m,  (*)  III  143m  |:  [ic^  auf  ibr  abf^iegeln  [  471e,  auf  ber  2}?.  III  508m, 
auffuc^eu  111496a;  erleud^tet  111498a*,  -e  111502a;  glü^enbe  III  500a*  | 
grc^e*  III421e,  4e;  @ve§e  III389Tn  (fd;eiubar  grc^er  alö  bie  bcv  ©cnne)  :| 
leud^teiib  111500a,  9^anb  111167m,  ^efleje  11227a;  rct^  III  497a,  9e*, 
500a,  le;  [i(^tBav  1402a  (ui^t),  IIM96a  ([d;tm);  gegen  bie  ber  gönne  f. 
©röfje,  @teüen  [=  ^rjeile]  111505a  |  2:r;eil  [=  ©teüe]  III497e,  502m*  4m; 
-c  111503m*  T  t)erfinftert  11328m,  111350m;  -e  111420m*  :|  terfd^hjunben 
1114996,  ^eic^mmg  III  544a  :j|  (S^ein;  be«  m.  IV577a  (fanfter),  um 
ben9}?.  III389me  J -fd)ein  1164a:  r;etler  III 347e,  603a;  [njeun  !cinev  tft] 
I11546e,  ^bantafie  über  e.  ^evpetuivlic^en  III54öm-7a||  gc^iniuiev  IJI498a 
(grauer);  [©c^riften]  (a.  Beer)  III  542m'l,  5e;  ]\6Ue,5m,e;  Sd^lrei^ 
bes  m.  llllSe,  ©c^tDerfraft  [=  ©rabit.,  ed;n?ungfr.]  IlöOOe  |  gc^ivung- 
fraft  [=1  (Sd;lrev!r.  u[ti\ ;  i^gt.  Slrt.j  lU30e-31a,  597m:  Ifdit  ibu  11348m, 
501am:\  ecein(505a),  t^een  11509a;  [e^eu  f:|:ge[er)n,  fic^tbar]  (f.  Singen, 
Oberfl.,  geite)  111544a  (etn?a§  im  SQt.)\(Bc\te  [t  ^a^k]  (a.  mad}t\.): 
bie  er  nng  gu^centet,  bie  ung  fic^tbave;  n^aS  n^ir  uon  i^m  fef)U  I  W4am, 
171e;  lIIÖ03a(bie  halU),  lY(203e)  f  ^i^el  111497e  (fc^male,  toon  ber 
©oune  erleuchtet);  -f.  111  (414m),  424a  (auf  S)?onumcnten),  501m  (fc^male) 
Jfi^tbar  [:|:  gefel;n,  febn]  ([.  5Iugen,  f^ernrobr,  £)berfl.,  (geite):  beim 
anfge^n  111167m;  ©egcnftänbe  111 502me,  543me,  6me  (lleine);  nic^t  f.  un* 
pc^tbar,  iBerfc^linnben ;  fc^mac^  111499e,  bei  Sage  lll  495e-6a  (fc^mcr 
jTOifc^eu  2öö{f(^cn),  Sfieile  111 499e :J  Silber  i^m  guget^eilt  I11470e|| Senne 
uub  9J?.  111 421  me,  465a;  lV218ara,  488a  |  jur  (gegen  bie)  Senne  (u.  um^ 
gefebrt  111437a)  [f.  Hbftanb,  STu^tritt,  Setü.,  erteu^tet,  Sic^t]  III  546ell, 
IVG48m:  i)cn  ber  <B.  bcfd^ieuen  111507m  (Stelle);  ber  3JJ.  Bei  Sennen«» 
finfterniffen  lll489am,  490a,  536m-7a,  542e:  bebec!t,  öerfinftert  bie  S.  III 
389m,  4llm,  4a,  577e;  '^nftrablen  111  540e,  '^nn^irfung  111  547me  (ber 
S.  auögefe^t)  II -f^f;ärcib  1171e,  Spiegelung  (öon  ©egeuftänben  im  S52.) 
[=b^.  abgef^iegelt  ufn?.]  111544a,  -ftabt  1463m;  Staub  (an  unferm  ^immel; 
Ort,  m  er  fte^t)  [ügl  Stellung]  111498m,  540m  (in  0,SB)  |  -jleine  1400-1, 
8m;  St.  1401me  II  Stelle  f.  Steüuug;  Stellen  [^i  Sbeile]  (f.  bunfel, 
gtänjenb,  beü)  I11500am,  5am  (bunüe  u.  ^etle)  ]  Stellung  (Stelle)  [bgl 
Staub]  (f.  o@vbe)  1324e,5e;  111  45m,  (473a),  502m,  547a:  bie  er  l^ättc 
crtjalten  muffen  111 546e-7a,  retatiöe  111511a,  fc^netter  SBecf;feI  ib.  :||  gegen 
bie  Sterne  (^i?:ft.)  [sg.  Stern*]:  5lii«tritt  III  501a  |  ber  Tl.  bcbecft  fie 
(ibn)  lin4öe-7a,500e*;  33ebecfung  burc^  ben  Tl.  III  500e*,  e-ia,  m-2a; 
Stern-33-eu  111501m  :|  berührt  ben  SJ^-raub  IIl500e*;  (Eintritt,  eintretenb 
am  2Ji-raube  111 500?n-ia,m,  2a,  542e-3a;  am  fc^irarjeu  ^imniel  111501a; 
«eben,  Ä(.  auf  bem  Tl.,  am  2Ji-ranbc  111  167e-8a,  50im-2a,  542e-3m, 
3am  (Urfac^  ber  (Srfc^einiing);  öerfinftert  fie  \U167e-8a,  Stern  i?erfc^iriubcnb 
II1501e-2a*;  ber  Tl.  i^ern^eilt  bor  c.  St.  I11.500e*,  ber  Stern  i?crn?eUt  am 
3Ji-ranbe  111501m*  :||  Strablen  II1506^m,m  (Ieud}teube);  53.  [=  9?imun] 


788  3}iotib:  ©tra^len  —  ^orf 

III 545m :  -Drcc^img :  feine  III  500m,  542m  J  -©^fteine  III  508am ;  IV  615a : 
einscluc,  Slufsäf;!.  III  50Sam,  IV^i5a;  ©vc^e  ib.  ||  ©tvönumg  III  510e 
(iKcuiöeOl  ©üb  [.  9ianb;  @übK*  1104m,  111506a  (gebirgig,  gläiijcnb); 
[üfciucftr.  Streit,  ©egcnb  III504m,m  (fel;r  l^eD) :[  ©iin^jf  III(504e),  -fijftcm 
I131e| -tafeln  II (280a),  336e  (jnv  Jängc);  2:.  1 421m  f  Sog  III472e, 
-tog  IV82m;  6ei  Sage  [f.  [i^thax]  III  496m  J  Sein^ev.:  fel;v  r;o^c  III 
459e-460a,.547me  JSrt)ä(er  III  502m,  542e;  Xha\  III  (506e)  J  2  ^  e i  t  [^ 
(Scgenb,  ©tcöc]  ([.  afd;favten,  bimfcl,  erbig,  gebirgig,  IjcU,  ni3rbl.,  i3ftl., 
fK^tOav,  fiibtüeftl.,  uneben)  11328m;  111350m  (497e),  öOlme;  pl.  2:l;eile  (*) 
lU499e,  -tl).  (oo)  III496e:  bunf(e  ii.  t}eüe  III  505m*  :| -tljeorie  I  175e, 
-^^tl;.  II196e  ||  2W.  für  bie  Spiere  III511aiii,  546m  |  2:f)iere  im  SW.  [ögl. 
SBefen]  11178m,  -tt;ier  \  408m  :\\[Zo\^oQxa\)\){^]  (trie  ®ecgr. ;  cinjelne 
©cgenftänbe)  III  49öme,  502me  [503-510m,  21.  543m-.6m]:  bnnfle  ii.  l;eüe 
2;i;eile  ob.  ©teilen  111503m,  5aw;  öerfci^iebne  2)eiitiingen  ii.  2lnfid;ten  III 
503m,  Dramen  ib.;  fpecieüe  X.  III  [504-5m,  6-7m]  510a,  545m,e,  6m; 
IV615a,e,  6m,ell  f  2:o^cgr.  III  503am  (iinfre  genaue  Äenntnijj);  -2:.  IV 
6i5m. II  Trabant  [=©ateüit];  ber  (Svbe  III 57öm,  460e;  nnfer  111134a, 
418e  :|  Unibre^img  [=  dlctat]  II  (393a);  Umr;iillitng  [a.  atniüfv^).]  HI  500m, 
la  I  Umtonf  III619e  (um  bie  Srbe),  pl.  -laufe  111481a;  '^fjeit  1 172a; 
III495m(fibenfd^e),e:|  Umriß  III  556m-7o  (f^tbar  bei  e.  ©onneufinft.); 
UnUMÜnng  [=  SSaüebenen]  (a.  S3erge)  IIl504e,  -en  111509a  [uulf.]  j 
unebne  ©egenben,  Sfxile  III503me;  Unebenheiten  III  502am,  3ell  ]  Un^ 
ölei{i^l;citen  [f.  bef. -bal;n,  S3etu.]  IV(29m):  jiüei  11161m;  in  ber  Sänge 
u.  S3reite  IV20e,  23e-24a,m:  jur  iBeftimmung  ber  ©eftalt  ber  (Srbe  IV 
20e,  [23e-24m],  153e  j|  in\\a  Wt,  [.  nög.  S.  |  unfi(!^tbar  [ögl.  -loS,  «Ber* 
fc^minben;  ^alfte]  III(143m,e),  4e-5m  (©d>i(berung,  tvenn  eö  fo  iväre); 
nic^t  fic^tbar  1 402a  :|  Untergang  III(106e);  «Bariaticn  II  260e,  453e-4a; 
SScränbb.  I11545e;  SBeve^rung  f. -cultui>,  ®ott  |  ijerfinftert,  ber  to-e  III 
420m,  500m,  541a,  2a,  7a;  S5erfinfterung  [=  ginfternijj]  III  499e  (totale), 
565am  (tnxä)  e.  Someten!)  :j  iBerlängerung  III  495me  |  SBerfd^\vinbcn  [= 
Occult.,  ögl.  unfid;tbar]:  bei  2D?cnbfinft.  (feiten)  III  49Pme,  541a  :|  S3er* 
tiefungen  111506m  (fraterart.),  510e  [mafferart.],  545a\\\  \\  «8iertel  (pl.  *), 
-\).  1207m  |:  erfte^S  im  erften  I]43e,207m  (-\j.);  III418e:  2id;t  111213a, 
366e,  496m  :|  im  (e^jten  III418e,  M)t  111222e*  -H  bei  ben  33ölfern  [Filter 
ber  SS.  f.  Oücv,  *^rüfelenen]  111472m,  559m-540a,  5e-4m,  586a  ||  S^oH- 
monb  I325e;  III  398a,  508a;  V33a:  -33ieiteu  III  36ell,  263e  j -g(äd)e 
UI  146a,  544m;  -en  111146a  :|  ©il-fjc  111544m  |  !^id;t  in49Ge-7a:  S5er- 
(;äanifj  III496am;  IV 298m, 532m TSid;tftarte  II361e;  III103mil,  133m-4a 
(3e,  4a),  397e-8a\\',  IV(144e):  SBerl;.  llI49öam  :|  cin-ge  Sage  üor  IV532m ; 
jerftrcut  bie  SSoffen  Illölle,  547e-<5a;  3eit  111414a,  8e  j|  «>oIum  (fln|vil 
3nMt)  1559m,  III4P5m|\)or  bcm  Tt-e  l^orr;anben  (l^cn  35öiferu)  III 
441a,  481am,  2a,»ne;  üoimonbtid)  in441a,  481m  :|  SBorftcIIung  [=  %nfid)t] 


3Jlonb  ^orf  —  3,  f  Serge  bi^  R  789 

111164m  (alte)  ||  [SGuIcanit^mu^j  (=  ÜJcactioii)  Ul  ¥J6e ,  [508m-9a, 
m-510m;  ^.5Me-5a]]  IV8m,213e-4a,465e(615am)|^i[ (falle  [l.@viH3t., 
ilvater]  \237e,  400m  (la);  II(440e),  lY[614e-6]]  -tiilf.  (*)  1401a:  Slero- 
Iitl;en  I127m-8a*,  S3au  IV6i6m;  bvenueubc  (eine  Säuf^img)  Ul  ölOam, 
öäöme;  @ntftel():ing  neuer  III 545e,  gegen  bie  bcv  @ibe  IV 6i4e-5a  (geringe 
STnalogien):  SergL  lY 615e-6a,me\\ ;  ®efta(t  IV465e,6i6m;  [@röBe]  IV 
615a  J  öuÜanifc^  [tgl.  dxupt.]:  ^luSbrüd^e  III545e,  ©eriifte  lY6Ue-5a 
;| I  S  a  U  e  B  e  n  e  n  [=  Umn?aII.]  III  496me,  505e,  8me ,  9am ,  544e'5m ;  sg. 
-et^ene  (*)  I!I496me;  eine  einjelne,  beftinimte  III  (504e)  öall ,  9a,  545e: 
bnnfle  III  502m*,  Srlenc^tung  III  49öwe  |  gro^e  IIIöOGaV^,  (545m); 
©roüe  III  545m  :J  ringfi3rmige  III  509a,a*  |  nieifi  bnif.  III  509me',  m\l 
Urfprnng«  m508e-9a,544e-5a  :\\^'dxmt  [ögl  ogrbe]:  aueftrönmib  III 
547e;  ber  3)^.  erjeugt  SB.  [ögl.  irenig]  lll497am,539m,547me',  giebt  bev 
@vbe  S.  lll  547me,  -queüe  III  54:7e  J  ivenig  SB.  erregenb  n\497am,  IV 
82m  :|]  S  äff  er  [ügl.  gliiffe,  glutl;cn,  3Keere,  @een,  ©trcmung,  ®um^>f]: 
2lbivefenl;eit  [f.  nad}^ex]  111504a,  borf)  S.I  III503e,  -fläd^en  111503m, 
2)hngel  lil  ölOmeW  Tor;ne  Saffer  [a.  luftloS]  I  135e;  III  [503m-4a], 
{504a,  ölOmeW)  .||  -n.^ec^fel  [=  5ßr;afen,  m-  n.  3nnar;nie]  I364e  (^eränbb. 
baburd^),  2ö.  (pl.)  111497m;  Scfen  auf  it)m  [f.  SSenjo^ner,  2)?enfd;en,  Spiere] 
III  (28e),  njeftli^  f.  3Janb,  SBid^tigteit  III421e,  SBirtungen  f.  ©nfluB; 
Serftreut  bie2i5oI!enIII511e,  547e-<Sa ;  ifiSnrffraft  I400m-1,  ^cii}l  III  O420m*; 
3eid^en  [=  Slbbilb.]  III424a^  3eid;ming  [.  2IbMIb.;  gur  3citbeflimmnng  II 
47m,  3onen  III495e,  jum  m,  (vcid^en  ufn.\)  III  42e  |  3nftanb  f^:  Söe«- 
f^aff.,  f.  XcpoQx,]  III  52am,  502a,  3-4a,  510m-la,  546m',  lY  8m:  früherer 
lY 214a;  tüegen  iDJangelö  ber  5ttmof^^äre  lll  SOlam,  it.  be§  Soffcr« 
III  5i0me 

fSBeroc  be«  SDfJonbe§  (4:  OeHrge;  §o^en,  (gr^ebungen,  ^ügcl)  [f.  Krater] 
I400am;  II(400e),  508e-9a)  III 505e-6a  (544a),  IV 615a;  -berge  (0°)  III 
76a,  506e,  544e,  6m;  sing.  Söerg  (*)  III502e  ||  3iif.  {anä)  ju  Sentralterge  O; 
compos.Scrg-):  -abfäüe  111502a;  -abern  III  496e,  508a;  [Slnfjä^I.,  einzelne] 
111506a,  7m,  o615ell  |  Sentralberge  (bie  3uf.  bnr^  ^  kg.)  lU 504e,  8e 
{510a),[615me],e,6e;  sg.  -berg  III 496e,  5i0a;  IV 6i5m(e),  6m II  :|  bom» 
förmig  111510a,  (Sntfte^ung  III  C545e ,  erleuchtet  III  (507a),  fTad^  III  510a, 
gemeffen  III506e-7a  |  ©ipfct  III  506a,m,ell,  7e,  0615e  (mele);  -gi^fel  II 
508e-9a;  111498a,  502m,  7a  :|  ©ru^^e  III505e,  -gru^^^en  III503am;  finb 
beß  [togl.  leuc^tenb]  III  504m,  7a  ]  1 1)  o  ^  e  III  (506a) ;  ()öc^fte(r)  III  (506e),  [507], 
544e*T^ö(}e  11509a;  m76a,[506eil-7],  6e-7a  [afig.],  e,  544e,  ^615m,°e] 
pl.  -en(X)  [i\ql.  ®I.]  III507,  544e:  [SBeftimniung]  III  506e-7,  8a;  gegen 
bie  ber  (Srbe  III506e,  544e;  Galileilll  507e;  gri^üteX  in[507]me,  544e; 
5(rten  ber  3)ieffnug  111507a,  über  bie  ilHngleid;uug  in507wieX ,  33er^ältnii 
(f.  öor^iu  (grbc]  IV06i5m,  25ev5eid;niü  III  507amX  ||  ifolivte  111506a, 
-farten  111117m;  trater  [f,  ^^  0,^.]  IV0616m*,  im  tr.  IV0616e*;  2agc 


790    3Jlonb :  f  ^^W  ß  —  3 .  t  S^r  @rbe ,  f  ginfteniiB  hU  dl 

l\°615e,  -lonbfc^aften  [.  ©ebirgöl.,  leit^tenb  [=  ^eü]  Ml  506a,  eic^tcvfc^ei^ 
niingen  III (510m)  |  aJieffung  [ög(.  öemeffen]  111507a:  Slvteu  bev  2)^.  IH 
507all,  oib.:  pl  -en,  -nieff.  111507a  ;|  o^ne  d,  lU^ölOa*,  b-rei^  111544a 
I  -ringe,  ringförmige  l\l505e-6a;  ber  Slinggebivge  lY ^615m  :\  -rüden  111 
502e,  6m;  ©i^tbarfeit  l\l  546am  \  Umn?attung  (ber  (Sentralb.)°  IV615mlll: 
§ör;e  lY 615m,e',  U-Sranb  IV61öe  ;|  «Ber^äUniß  f.  @rbe,  ^ö^e;  öiele  III 
(504m),  3a^I  IIl506e-7a 

t  ber  9}ionb  jur  (gegen  bic)  (£rbc  (ögt.  *(5rbe)  [[.  bie  ®1.:  abgef^iegelt, 
gr.  2tye,  ^al;n,  33emegung,  2)i^tigfeit,  (Entfernung,  ^aU,  fallen,  ^^infler* 
niffe,  ©ruße,  ©ateüit,  Trabant,  Umlauf,  ^nltam]  I11546e  ||  3nf.  (6em. 
genannt;  comp,  (grb-,  (Srben-):  Sll^^cingigteit  111422ml  ton  ber  (S.  on* 
gebogen  11393a,  III19am;  3(n3icl;img  IlUPam  r]  (Srbkben  (ä^nlic^eg)  III 
544e-5a;  ^gleitet  bie  @.  111441a,  ^Begleiter  1 237e ;  »cn  ber  @.  tefd^ienen 
111507m  ((Steße);  ©nfluB,  (Sinn)irf.  f.  SCßirf.  |  ber  2R.  erlen^tet  bie  6. 
iII497e,  546e;  öcn  ber  (S.  eil.  III497e:J  erfc^eineu  f.  gcfe^n,  fe^n;  gegen 
bie  (S,  (^in)  III495e,  ber  Tl.  eine  (S.  genannt  111544a  |  bie  S.  toom  äW. 
aus  gefc^n,  tt)ie  fie  ben  ^etüc^nern  be§  2JJ.  erfc^einen  n?iirbe  III544m,m 
(fe^r  gro^,  immer  an  berfelben  «Stelle);  ber  SW.  i)cn  ber  ß.  ans  gefel)n  [ögl. 
fe^n]  lH420e  ;1  !reift  um  bie  ß.  111463m,  Räuber  a6gef|)iegelt  f.  ^abg.  ||— 
Sic^t:  bag  bic  (S.  auf  ben  2R.  tt?irft,  baS  ber  fSR,  i)cn  ber  @.  erpt  lll 
(507m),  540m,e  J  ©rbltd^t  ob.  (Srbenli^t  (O)  im  3)Z.  [=  afd^farb.  2i^t]  III 
494m,7eO[7e-9a,  5l.540e-ia],  540m,e;  IV153e-4aO:  gvüneö  III498mO 
ouf  bic  S^a^tfeite  beö  20^.  geworfen  III510mO,  g^eflej  ib  °,  @tärfe  III498e 
Jfiic^t  ber  (S.  für  ben  3JZ.  II356e;  ©tärfe  III  497e-5a,aw  (üerfd^iebne),  e 
:||  Si^t  bes  m.  f.  ^Si^t  — |I  mi)t  jur  (g.  IV 82m,  648m;  Oberfläche  III 
510m  (Steile  njerfen  Sic^t  auf  ben  ^,),  9^efle5  [=  abgef^iegelt]  111540m, 
©rbrcic:^  [=  53oben]  III504e  (542a,  5a);  n?a8  trir  im  93?.  fel;n  [üg!.  gefel;n], 
h)ic  er  un«  erf(^eint  III 497e-Sa, 9a;  (Stellung  111134a,  giebt  bcr(S.  Särme 
III 547me  |  Sirlungen,  ©nnjirfung,  (Sinfl.  be«  SW.  auf  bie  (S.  III453e, 
[51i,  51.  546m-7a];  lY 82me:  auf  unfre  51tmcf^I;äre  III  547om,  Zmiptx, 
lY 82e,  tüo^It^atiger  III 5ii  :J  öcm  W.  jur  (S.  (gelangen  uftü.)  III547e 

t  SO^cnbfinfterni^  (=  SSerfinfterung,  terfinftert)  [f.  bef.  totale]  III 
(411a),  [499m-500m,  21. 54i-2m],  (547a);  eine  beftimmte,  einzelne;  21uf* 
5äl;Iung  III 499m II -500a,  542am,  565m,e;  pl.  2)?cnbfinftei niffe . . .  111542a, 
595m  T  i^infleruiB  [aüein]  11328m;  III  (420me),  499me,  500m,  542am; 
pl.  ginfterniffe  IV153e  ||:  3uf.  (sing.  *):  ältefte  I183e,  Slufsal;!.  f.  aüg., 
[S3elel)rung  barauS,  irae  baraus  abgenommen  h?irb]  lV153e  J  53efd;reibung 
III542am;  [93-en,  Schriften  barilber]  III 541m,  e-2m;I[©nbrucfj  III  542am, 
@rbe  f.  Urfac^;  (Srfd;einungen  babei  [f.  me^r.  ®(.]  III 497a  [9m-500m, 
Sl.  54i-2m],  501e;  färben  III  500m,  54ie-2m  (2m);  ju  harten  11210m, 
beftimmen  bie  Sänge  [ögl.  @l.j  II334e,  rctbes  i\6)t  f.  rotb,  2)leteürfteinc 
I402e,  ^wtieüe  11328m,  ^^(aneten  f.  Urfat^  j  rot^eö  2ic^t  babei,  bie  ©c^eibe 


lotl;  111420me  [499e-500m,  %.  541-2m],  501e;  Uijacl;  111500a  :|  [®c^vifteuj 
j.  33efd;r.,  ber  ^M.  babei  mtbav  [tgl.  ÜSeifc^iuinben]  111 499e  (fc^lvac^)  | 
totale:  pl.  Ul[499m-500m,  U.  541-2m] ;  sg.  llU97a,  9am(e,  500a,  le); 
Zcta\-%.  111  541m  JUrfac^  Hl  586a,  595m:  (ärbe  111425a,  «Planeten 
HI  424e-5a  :|  SSerfc^tvinben  beS  ä)Z.  (feiten)  lU499me,  541a;  Jßüvbebeutung 
111 542m 

t  ^iti)t  be^  2)?cnbe?  (öcjl.  53eleud)tung,  evleiic^tet,  ^eü)  [i.  °6omienlt{^t, 
o(Svblid;t ;  a.  SSievtel,  3>cllnicnbj  III  63a,  420me  [495e-500m,  21.  ö39-542m], 
540a,  6e,  7a;  SlJcnblic^t  111  133m,  496a,m,  7a,  8m  ||  3ufo^c  u'.  aiißerbem 
bie  gu  ©onneulid^t:  trelc^e  \)\cx  citivt  ober  aufgeiiomnicn  fmb;  comp,  üic^t-) 
||:  afc^farbueö  [=  (Svblic^t  im  iW.]  II356me;  11142Ume,  498m,e,  501m, 
540eli;  lV153e-4a;  a[d;faibigeg  111 134a;  afd^giaueö  III  497e,  Sali:  üüg. 
©tetteu:  11356me;  111  134a,  42Üme,  494e  [7e-9a,  ^,540-la],  497 e-8, 
501me(2a);  lV153e-4a  |:  fvü^e  (Siflävnng  111 49<Se-öa,  541a ;  [@c[c^.J  111 
498e-9a-  ^«utjen  für  un8  III  498e,  540e;  lV153e-4a;  öevfc^tebue  ©taift 
Ul498am',  t^evcinb.  111495m,e(biivd^  iinfve  2ltmcf^^äre),  540am  || -bilb  f. 
Srbbilbiing,  bipfeg  111501a  (fer;It),  5lrt  eignen  I  207me,  2.  beS  Wt,  für 
bie  erbe  [f.  übr.  o@rbe  £]  I11497e  (@tär!e),  -erfc^ernnngen  111510m,  in 
etuigeni  2-e  111506a;  garbe  [f.  me^r.  adj.]  111496m,  7a,  8m,  559a;  gctb 
III  118e,496m,8m,539all;  -geflalten  111472m,  grün  I11498ra,  -infein 
111500a,  Sntenfität  [=@tär!e]  111508a;  ^olarifirteß  111 496m-7o  (im  äJ^onb* 
lic^t  ift  pd,  2\d)t  enthalten),  503e;  -^nn!te  111507a,  -S^abiationcn  IVeiSa 
I  veflectirt  f.  o^cnnenli^t;  -SReflej  111502a,  8a  :|  miä)tmiQ  111 420mc  (üer- 
önberte);  rot^  111497a,  rot^es  f.  3Ronbfinfterni(3 ;  ©c^trä^e  111495ej|er 
erl;ält  fein  2.  toon  ber  ©onne  111164m  |  (Sonnenlicht  (bag  er  ^at)  [a. 
SBer!;altn.]  111  420me,  (507m,  540e):  ber  m.  reflectirt  baS  @.  111503m, 
539e(540a);  reflectirteS  <B;  III  495e  ||  ©tärfe  [=3ntenf.,  ögl.  35er^ültn.] 
Iin35m-4a,  501me(bevfc^iebne),  540e;  @ternlid;t  f.  ^er^ältn.,  l-ftra^lenb 
111 504m ;  -fireifen  111 508am  (fc^male),  m  (über  100)  |  SB  e\-  Ij  ä  1 1  n  i  fi  111 495e : 
jum  (Svblic^te  III  497e  (feinet  Sonnenlichts);  3nm  @onnenli(i^te  111103m, 
i55m-4a,m,  397e-8a\ ,  495e,  6am]  jum  ©temenlic^t  III  103am  :|  SSer* 
fd;iebenl)eit,  bcrfc^ieben  III  (497me  nac^  ©egenben),  502a;  tvärme-erjengenb 
III  497am,  539m;  l-trec^fehib  Illöe;  n)ei§  (bei  Sage)  III  496m,  529a 

""Mondorf  (gujemb.)  IV  165a  (53ü^rIo^),  Mondovi  (^temont)  1423m 
(gecbät.)  1  rocca  Monfina  (aiiggebr.  35nlfan;  l V572m,  472m)  IV572m, 
516m,  614e:  mbilbimg  IV5i6m,  dircuS  lV272e,  2)cmfcvm  IV273a, 
(SrbcbungS-Ävatev  lV5iöm,  großer  Ärater  I11509e;  Sencit  IV  479m,  518e, 
631e;  Xrac^Vt-m-t  IV 472m,  Sultan  lV(372m):  anggebrannter  IV472m 
]■  Mongez  (Jean  Andre,  1751-88):  S5nlfan  toon  Atmtfchay  mit  la  Peroufe 
lV387e,524a 

Mongolei  lV361a  (c^inefifd^e)  — 1|  33.  Mongolen  {and}  in  compos.) 
1492a;  lf257e,442me;  S.  mongolifd;  (aud;  bur4i*beä.):  Slraber  I1253e; 


^92  Mongolen  21  —  Montblanc  ^o 

Stftronomie  lll  150a,  la]  befel;reu  nid;tlI442e;  SSubbfjiften  II  240me  (ncd; 
nid;t),  442me  (wevben);  -et;an  [=  güvften  iiflD.]  II462e;  CAina  II  253e, 
290a,  421a;  [(SvoBevimgen]  (bgt.  SBelt^errfd^.)  11442m;  mä)  Europa  H 
240me,  290a,  U2m  \  giivften  [=  d^an,  ögl.  ^lins]  1140m*;  -g.  11253m, 
279e  :|  [@e[c^.]  11421a,  442me;  §eersüge  11290a,  ^eirfd^art  f.  2Be(tl;.  uitu., 
[9^amcn]  IV  610m,  Obergchjalt  [Dg(.  2Beltl;erif^.]  III  100a*,  ^xh^  II442e*, 
SÄace  [^Ql  ©tämme,  SBöIfev]  l5«S2e*,  EJju^ianb  11442m,  ®age  1397m*; 
-[(^racjt  11442m,  111416a;  ©^viften  II466e*;  Stämme  [c]  [=  3$i3l!ev]  1 
491m(2a),  11421m;  «Beilvanbtfd^aft  f.  SSelfev  j  SSöIfer,  -fc^aften  [c]  [= 
©tämme]  I383ra;  II  240a,  421a;  ju  ben  2)?ong.  geved^uete  35ölfer,  SSer* 
ttjanbtfd^aft  [ögl.  dlace]  I491m,e,  2a;  II44m,  421am;  untertüovfene  35.  [ögl. 
ObergetD.]  II  442e :|  2Beltr;errfd;aft  [Dgf.  ObergeU).]  II  214m,  292m ;  III  ( 100a) ; 
SBor;nril5e  11421a 

'*Mongo-ma  Leba  (afr.  SSiilfan)  lY 377a,  monitor  (@auriei)  I  287m, 
enclove  de  Mortjovet  (2(f))en)  I461e  j  Monk  Wearmouth  (ÄoI;Ienbevgti).  bei 
^ctüca\tU)l427a,  lV37am:  Siefe  I417m,427a;  IV 37a;  äßärme-3iiiial;mc 
\427a,  IV37am  11  le  Monnier  (Lem.  III537e;  Pierre  Charles,  1715-99) 
j:  magnet.  IV  86a  (3nleii[.),  i<54?n(2(qiiattn);  lois  du  magnetisme  IV i75a, 
184m  :|  Merkur  IIl537e  (-mmc^^Ijäre),  Uranus  III  153e  (12mal  beobachtet) 
: 1 1  9}i 0 n ü- ,  ni ü  11  c-  (*) :  -ceros*  =  (Sint;oin  j|-coti)lebonen[=  -cot^ten] 
I13e-14a:  [in  ©egenbeuj  IV 324e,  55Sa  J -cotplen  [= -cot^Ieb.J  I293e, 
457me;  -cot^Iifc^e*  ^flaugeii  I  457m  j|  -gvamm  11129a;  -Qxap^k  11443e; 
IV532a,  637mll;  V91a;  -^ole  11459a;  -tfjei^muö  II  45m,  -t^W 
III 8a  II  Mons  («öelg.)  I419e  (äTJulbe),  111607m  [^erfon  ba]  ||  äJionfun 
[aii^i  iii  comp.]  (=;  2JJoiif[cn)  11 155e-6a]  pl.  -e  (*)  I338e-9a:  [(St^m.] 
\479e-480a,  -ga^vten  III342e;  Äeimtuiü*  II  141e,  168a,  205m-4a  [im 
Slttert^um]  |  9fJovboft-9}l.  II  156a,  203e;  Oft-il«.  II  203e  J  ©iibtt)eft-ä«.  II 
156a,  433e;  111354m  :] -Sinbe  11203m 

*Moiit  lt.  Monte  (^evg)  finb  cft  oI;ne  Geltung,  imb  bie  iBerge  fle^n 
unter  bem  fotgenben  S^iamen;  Montabaur  (^Jiaffau)  IV  470m  (Srac^ijt); 
SWontag:  9^ame  III(474a,e);  Montagnone  (auf  Sl^ia)  IV 639a,  Mon- 
taigne (1716-  ?)  III  584am  (ßiela's  Scmet  1772),  Fracanzio  di  Mon- 
talboddo  (auÖ)  Fracanzano,  lat.  Francanus)  11493a  (Zorzi's  mondo 
novo)  I  Montan  (hacienda  in  ^evu)  IV  101a,  184a,  294m:  Sage,  magnet. 
g^eig.  IV154a"[Montanari  (Geminiano,  1633  cb.  32-87):  Algol  ob.  ß 
Persei  öeränberltd^  III  234a,  243m,  6e;  a  hydrae  beraub.  II513e  :|  montanas 
negras  (im  norbh)eftI.  Slfv.)  11414a 

Montblanc  (53erg  ber  mpexi)  [f.  noc^  am  (Snbe  33.]  IlOe,  320m:  Slbfall 
imie;  [bon  ^erf.  befticgen]  (=  Srfteig.)  III  71e-72a,  IV  95a;  ©reue  f. 
plateau,  ©rfteigung  [=  beft.j  IV320a,  bon  fern  gefelm  111546m  |  ©i^fel 
rV518a,520e:  -^^ramibe  IV 275a :j  Himmelsbläue  III72e  |  Hör;e  I  41me, 
42m,  174m,  357m ;  III  507a;  IVlllm,  238m,  240e:  im  3?er^ältniß  .  .  . 


Montblanc  §ü  —  Moore  793 

lV319e,  361m,  2m, 384e,  464m, 520e-la, 592a, 8m ;|  2uft  11157a |  niagnet. : 
Snteiif.  IV 95a,  Ulm;  9^eig.  IVllle  jgrand  plateau  IVllle,  274e, 
518a:  (Siicii«  lY  274e-5a  (518a)  :|  ^i?ramibe  f.  ©ipfel,  ^uf  burc^  Sauffure 
l\ 319e-320a',  ®^neeI;o^e,  -mantel  \28e',  @e^cn  Den  ©ternen  111 
71e-72a,  Xxaä)))t  IV592am,  «Boliim  IV 20m  ||—  53.  =  Peßhan  (in 
Slfien)  lV454e 

*Montcolibre  (^Sitlfan  6ei  SSalencia)  IV 372m  \\Mont-Dore  {Moni  d'Or): 
2(ugit  IV  469a,  «Befc^r.  IV515e,  grande  cascade  IV  469a;  @ebirg§avteu 
lV378a,46ie;  Xxa^\)i  l\461e:  -SIrten  lY ^6da,e] Mmts-Dores  (Sliitoevgue) 
IV 372a, 454a  .||  Monte  («Berg)  oft  obne  ©dtimg:  f.  Mont;  Monte-Ca/ßno 
11247e  («Sd^ule),  Buonconte  da  Montefeltro  II 52m  (im  Dante),  Monte 
Mafß  IV165e  (avtef.  S3vunnen),  Jorge  de  Montemayor  (get\  c.  1520) 
1158a  (Diana)  |(  Monte  nuovo  (Bei  «^05311010,  in  ben  )>blcgv.  gelbem)  I 
251me',  IV547e-5w,  ö33m,  614e:  tt>a^  er  au«n?irft  IV 348m;  erliebmig 
IV347e-<Sm,  567e-8a;  ^ö^e  f.  niebrig,  2age  lY 348am]  Scucit  IV469m, 
S!eucito^t)l}r  IV 619m;  ganj  niebrig  lYSOOe,  533m;  [^erf.]  IV469m  :1| 
Moni  er  ey  5t.  (@tabt  in  SZeu-Salif.)  II268e  (Cabrillo)  |  SB.  2)  @raf  bon 
Monterey  (Gaspar  de  Zuiiiga  y  Acevedo,  conde  de  M. ;  3>ice!.  üon 
Smej.  1595-1603)  IV 433a,  593a;  3)  Fonfeca  y  Zuniga  @raf  tocn  M. 
(35icef.  öou  ^cape\)  Y54me  (3n[(^r.  ükr  ben  2luebru(^  be^s  Vefuvs  1631) 
II  Montevideo  IV67e  (magnet.  S3ecb.);  Montezuma  (II;  1466-1520,  reg. 
1502-20)  1411m  (Si^terfc^.,  Ungliid  berr^eißenb) ,  II480e  {dtciä)) 

*Montfaucon  (Bernard  de,  1655-1741)  11439a  (collectio  patrum), 
Montgomeryfhire  IV373a  ||  Mon ticelli  (Teodoro,  1759-1846):  (Srb- 
^agel  V52a  j  Veßiv  [ögl.  Covelli]  IV 300a:  Slfdfje  1246m,  lV344am; 
(Flimmer  IV477na,  §öF)elV390m,  §^brod^Iür-®äure  I445e;  storia  del 
Vefuvio  I460e,  Y52a]  äöaffer  V39e  :|  glommen  bei  S3ur!auen  V45e  || 
Montjouy  (bei  53arceIona)  IVl52e;  @raf  Montlofier  (Frangois  Dominique 
Reynaud  comte  de  M.,  1755-1838)  IV  282m  (Eißl),  wie  (2}?aare  ber 
Auve7'gne)]  la  Butte  Montmartre  (bei  ^ariö)  11192m  j  Montpellier:  mebic. 
@(^ule  II449e-450a,  [^er[.  ia]  lII389e;  Stemmer.  I348e,  9a  :|  Montperdu 
(SBerg  ber  ^^ven.)  IV517e;  Monts  Domes  (5lutoergne)  lV372a,  Monts-Dores 
f.  Mont-Dore\  Carlos  Montufar  (9?eifegefä^rte  A.'s  v.  Humboldt):  in 
Chillo  11169m;  ^ingeo^^fel•t  11169m  (im  53ürger!v.),  IV526e  (für  bie  Un- 
abt;äng.);  [perf.]  III 697n ;  lV526e,  555me;  V32e;  nnglücflic^  lli  69a,  IV 
533me,  V32e;  fein  SSater  11169a,  IV533me,  V32e 

2Rcnnmente  (=  S)en!inäler)  [f.  ägt^))tifc^,  Quito]  11424e,475m;  sg. 
-meut  (oo)  11458m:  Sliiffiid^en  n.  S)euti[ng  I1170e-la,  eutbediiiig  11156m, 
biftorifc^e  11144a,  3e^fti>vung  IV225me  :|  Monzoni  f.  @i)cnit 

*2)ioor  (in  comp.)  [f.  Storf]:  -beben  1357a,  -ßbneii  [=  jtunbcvnj  IV 
456a,  "xanä)  1  137e  :j  Will.  Moorcroft  (f  1825}  I  44m  (©d^ueeböbe  am 
^imalava)   jSieiil.  Moore:    cntarct.  d^P^b.   lY  7 5e-7 6a,   9iorb^>cl  -  (Sj^eb. 


.*^ 


794  Moore  —  3)lofc 

lV75e;   maßuet.  3nteu[.   IV89a  J  2}Zoofe  [f.  icUx]  1374a  (gefettig,  in 
@cgb.):  mooökbedt  II  96a 

*el  Moral  (bei  Ouinbiu)  IV  265a;  Morales  (Juan  Jofe  Paftor  M.) 
IV 563a  [)3erf.],  all  (2)cciimeut  über  bell  Jorullo:  S3erid;t  Aiifogorri's)  j  mo« 
rolifd;  II495e,  6a;  IV 6a:  @))^ärc  11125m,  Sir!ungcn  II  339a  J  ilf omn 
(bei  Real  del  Monte  IV 434a):  ©ebirgSartcn  IV  458a,  ^c^c  IV  454a; 
^or^!)^v  IV614m,  65,Sa;  ^rofil  1457a,  ©Übergänge  IV 614m  :|  Ant.  Mo- 
rati  IV584m  (Äarte  ber  ^^^ili^^.  3nfeln);  mörbcrifd;  I217e-8a  ((gvfinbiingeii), 
A.  D.  Mordtmann  II  446m  (Iftachri)  j  Moreau  de  Jonnes  (* Alexandre 
C,  geb.  1778):  „Antilles"  1458a,  maQonne-bon-Dieu  I  (260e)  458a :( 
2«öreu  III437e-8a,  Moretmi-^ax  (S^eu-^ott.)  IV420e-la;  de  Morgan 
(Auguftus,  geb.  1806)  III21om  (5lu§jiig  aw^  Wright's  universe),  538m 
(Copernicus) 

2)iorgen  (toorg.  in  comp.)  [|.  2)ämmerim0,  frü^,  §inimet,  ©cnne, 
etern,  ©tunbe]  %.  (3eit)  III621e;  IV  116m,  121m,  3m,  8m;  53.  (=  Oft) 
111158m:  Slnbruc^  II  117a;  -bnft  I  8m,  II  52m;  -lanb  [.  fogleic^  bcf.; 
-ri3tf)e  I139e,  ^8m,  115m,  120me;  in414a;  [@tunben]  111612a  J  inovgenb' 
Ii(^  IVll8a  :||  iKorgenlanb  (=  Drieut)  [f.  2ßeifen]  II  45m,  49a;  53. 
m-tänbif^  [*]  (=  orientaIi[^):  (gvgengniffe  11255a,  im  3«-e  II43m,  geben 
II25e*,  S5ol!  11264m*;  „Beit[d;ritt  für  bie  Ännbc  beö  2«-e"  II118a,401e^ 
2a,  424m ;  III  198e,  209e-210a 

*Morichini  (Domenico  [Pini],  1773-1836)  IV  64m  (©tednabeln  magne- 
tif(i^),  502a  (Sbeniifßv,  Ouette  bei  Kocera)'^  Morier  IV 379a  (Demarend)  \ 
Morin  (Jean  Bapt.,  tat.  Joh.  B.  Morinus;  1583-1656):  ^eruro^r  IH 
60e,76e,  82a,  106a,  154a;  IV 60a;  scientla  longit.  111106a,  2J?onb-S)i= 
ftanaen  Hölle  :|  (See  Möris  II  Ulm  (2:i^era^euten) ,  -@ee  11157m  (33an)  | 
«Prinj  Moritz  öon  5Ra[fau  (Joh.  Mor.  ^v.  to.  5ia[fan-@icgeu,  1604-79): 
JReife  nac^  53ra[üien,  in  S3r.  Il85m,e,  129ell ;  9«icrofco^e  II507am  :|  C. 
A.  Morlet:  magnet.  äqnator  I(190am)432a;  Mormonen  IV435m,  594m; 
le  gros  Marne  (53crg  an^  Bourbon)  IV410e;  Moro  (Anton  Lazaro,  1687- 
1764)  V67a  (uranfängl.  ©ebirgearten)  2)  Moro-'^kQ  (Rocky  Mount.)  IV595e 
1 1-  aKor^^oIit^  V 87m,  -en  V  87am  (-S3ilbungen)  1 2)1  ü  r  ^  b  ü  I  o  g  i  e  [f .  ^[langen, 
Siliere,  SSulfane]  I54e;  33.  m-Iogi[(^  (*)  1285m;  IV15a,  338m,  465am, 
573e:  Srnfid^ten  II207e*,  bef^reibenbe  II390e;  organifc^e  I58ell,  H283a  || 
morro  f.  ben  folgenben  9lamen,  el  Morro  f.  Cotopaxi;  Morfe  (Samuel 
Finlay  Breefe,  geb.  1791)  11195a  (telegr.  @(^reib  -  Sl^^örat) ,  cerro  del 
Mortero  f.  Jorullo,  Mortimer  (George;  voyage  1791)  IV 587a  (Äarte  mit 
Amßerdam  u.  St.  Paul),  Morton  (Samuel  George,  1799-1851)  1491a 
(amerif.  9?acc,  crania  amer.) 

*mü\a\t  II126e,  -en  II  80m;  raofaifd;  (Mofes  f.  bef.)  II 45a  (8?eligion): 
\)or-mof.  II  48a;  Mosbruch  IV279e,  m-ev  maax  (©fei)  IV  278m;  2)^ofd^u6- 
®enid^  V50?n;  Moscovüen  (f.  übv.  Moskau)  1160m,  m-tifd;  11126a  (»Jeifc) 


3Jlofe  —  9)b^a:  ^egel  g  795 

II  Mo  fei  (gl.;  Dgl.  Mofella)  1122a:  gliche  II  22m,  lOüam;  ©etic^t  f. 
Aufonius,  [Ort  baran]  IIUOTe;  %\)'iUx,  Seiuftccf  1 119c;  3up[fe  I122m 

I  Mofella  (©ebic^t)  f.  Aufonius  ;||  Mofenherg  (SSulfau  bev  ©fei;  IV 
282m,  372a,  480a)  l\276m-7a,  372a,  518a,me:  ©ebiig^art  IV 480a; 
8  Ävatev  IV27öme,  8m,  518m;  Sage  IV276m;  2a'oa,  -ftrom  IV276e, 
372a,  464ell,  480a;  maaxi  baki  IV5l8a;  langer  bilden  IV278m,464e; 
©Fladen  IV276e-7a,  464e  .||  Mofer  (*Ludw.  Ferd.,  geb.  1805):  M.'fc^e 
S3ilber  1208m,  ^'orij.  Sntenf.  lV186a,  magnct.  ^ote  IV71m,  immagnet. 
(Stal)liiabeln  IV  64m  :|  Mofes  1)  (^atv.)  [mofaifc^  f.  be[.]  11407m  {'äu^nci 
aus  ^Ägijpten)  2)  M.  öoii  Chorene  ll425e  {ptx\.,  ^ndcx ,  geogr.);    Mößen 

II  20a  (Unter-SOL);  Moskau  (Moscoviter,  m-tif(^  f.  be[.)  I  339m  (niaguet. 
©tatiüueii),  IV203me  (Strc^iö);  mososaurus  (urtveltl.  X^ier)  I287e,  T.  C. 
de  Mosquera  IV  511m  („la  Nueva  Granada"),  los  Mosquitos  {=Mosquito- 
m\\k)  IV542e  (Slnfc^trellimg),  Moffamedes  (3ö2l[r,)  IV  92m,  Muflbtti- 
Lavagna  (Ottaviano  Fabrizio,  geb.  1791)  111497m  (Melloni  a)JonbIid;t), 
ÜWoft  II13e  (nM^iwüenb)  j  Möftlin  (Michael,  1550-1631;  ai:d;  Mäftlin 
111499a,  577a)  II  345am:  Copernicus  ib.,  506a;  Kepler  III  306m,  499a ; 
afc^farb.  ^ic^t  beö  2)?onbee  11356me,  111495e-9a;  [perf.]  111499a,  [€d;arf» 
fi^tigfeit]  111306m,  3eit  111577a  :{  Ca  da  Mofto  [.  Cadamofto  |  Mo- 
fychlos  (SSiilfan  auf  2emuoe;  bgl.  *Lemnos  SB)  1 256m,  456e;  l\[371am] : 
brennenber  33erg  IV  371m;  erlofc^ener  iBulfau ,  f^Iammen  1 256m ;  Hephäftos 
ib.,  111371m;  Sage  1256m;  ^ift.  tl;atig  ib.,  l\371m;  öom  2Reere  Der* 
fc^Iungeu  I456e,  in  ba«  Wax  öerfunten  l\371m 

*Motafsem  ob.  Al-M.  (Sf)alif;  794-842,  reg.  834-841)  Il251e;  III392e, 
413a,e:  Regierung  111415m  :|  Motewekkil  (d^alif,  821-861)  II132e  (beil. 
eV^reffe),  442e;  Tlotm  III457am,  477m;  mctorifc^  IV lim,  iKotto  II 
232m,  Mouna  =  Mauna,  Moufart  =  Thian-fchan;  SJJouffonS  (=  SD^cnfune) 
147a,  443a;  SJJöiven  11105m,  Mowi  =  Maui,  venta  de  la  Moxonera  (in 
3Rej\)  I  296m 

^c\}a  (moya;  au(^  muya  V34a;  eine  ®ubftan3,  2)Zaffe  in  @iibanier.) 
[f.  A.  V.  Humboldt,  Pelileo;  ImbaburUy  Penipe^  Riobamba]  (beni.  Äegel) 
1221a,  Y[33e-37m,  'ä.  53-54a]:  altos  de  la  m.  (am  Antifana)  IV 355m 
I  5tnal^fe  [i)gt.  SSeftanbtl;.] :  c^em.  \35e',  microfcü^\  \36,  37am  :\  5Irt  V 
37am  ||  Sluebruc^  (ausbred^enb)  Y35a:  beim  (Srbbebeu  IV223me,  232m, 
491a;  -^«-Orte  V56e-57m  J  Sluöbrü^e  \33e-34a  .||  53efd;affenbeit 
(SBefc^r.  u.  8e|limmung  bcr  SDiaffe)  1221a,  Y[34-35a,e-36]',  Söeftanb» 
t^eile  [:|:5tnal#]  (a.  ©ebirgSarten)  I22ia;  IV220a,  512e;  \35e-36, 
37am',  S3rei  V35e,  36e  j  brennbar  IV216e,  V(34e);  brennt  YSöe  :|  (Srb- 
beben  f.  5ln«bvu(!^,  -fegel;  erf)ärtct  V35e,  erU.>äF)nt  Y34a,  nad;  (Suro^a 
gebra(!^t  V35a,  fie  n."»ar  fliiffig  V55e;  eiugemengte  ©ebirg^arten  Y34m-35a, 
36me;  ©ebrou^  f.  foc^eu  ||  -Äegcl  IV220a,  491e;  Äegel  ber  ^l  (*)  IV 
216e,  V33e-34a:  fi^  betüegenbe  V 34a*  55am*,  56e-57a;  fortfc^rcitenbe 


796  Tlo\)a:  ^egel  %  —  2«um 

I  221a,  IV216e,  V(35a);  ^chtng  IV222e  (fciird^  (Svbbebeii);  [2)?eiifd;cn 
gctÖtJtetJ*  V35e,53m;  beim  ßvbb.  t)cn  Riobamba  lV216e;  ec^nbcu  IV 220a, 
491e;  iimftürseiib*  V33e-34a,  35a  |  SBanbern  YSSam-,  hjanbevr.be  IV  220a, 
2e;  \35a  ||  jiim  fod^eu  öe6vaud;t  IV216e,  V54e;  mit  M)k  IV223e, 
WaWc  f.  33efd^affeiil)eit,  fc^Iemmeii  V34m 

Mozambique  IV 41  Im  ((Saual  öcn),  Mozcas  =  Muyscas,  Moziho  (Fran- 
cifco)  lVö65e  (mit  Malafpina,  Jorullo) 

*Mucuchies  (in  3J?eriba)  lV557m  |  Mudge  1)  Thomas  (1715-94)  11181a 
(S^rciiometer);  2)  William  (1762-1820)  IV  22m  (2Hevibiangrab  in  (giigr.), 
524m  (33iilfau  Doii  Fogo)]  miU)tüoU  (=  miir)[dig)  [f.  STiBeit,  SScobac^^ 
timg]  II205e,231e,252m;  III  175m,  548a;  IV 72e,  104a,  129m,  319e, 
647m:  %o\\d)m  II253e,  ^cvfd^imoeii  IV 454m  (597a);  (Streben  11206m  j 
^^\a6)i  bei  Mühlberg  III416»i:  SSevfinftevniig  bcr  @onnc  1 137e,  lU416me 
:|  Mühlhaufen  111610m  [Dvt  babei]  |I  9Kü^I|lcin  IV515am  [biilf.]:  -2:va' 
d;vte  IV6i4m  ja)Jiir;Ifleine:  a\i^  <BpalUn  IV614m;  milfanifdje  lV572e, 
toul!.  Urjpvnng  WöUm  ||  müMcIig  (=  müljebotl)  f.  ^Ivbeit;  Mukden  (d;in. 
9Jefiben3ftabt)  \U01-2a  (^oetifd;e  S3c[d;v.),  155e-4a  (eloge)  |  Mulah  {Mula- 
halo;  mUa  [\y365a]  am  dotopa^l)  l\365a:  f&tödt  IV366a,  (Svbbeben 
IV365a,  SSiiIfan  üon  M.  IV362e  J  SD^nlben  (in  ®tein!ct;Ien-®viiben)  I 
(419e),  sg.  aJJntbe  (OO)  [f.  ©e^fion]  I  419e:  m-förmig  1167a,  419m; 
IV  276m,  458a;  Siefe  I  [166e-7m,  21.  419m-420a]  J  2ient.  John  Mullaii: 
Dnit.  Formation  IV 598a,  trois  Tetons  IV  (439m)  598a 

Müller  1)  Carl  II  444e  (Herodot)  ||  2)  Carl  Ottfried  (Humb. 
bloß:  Otfr.;  1797-1840):  mgonanten  II419eII,  «Begleiter  1 448a ,  Coläus 
II422me,  Cyrene  II422e;  „S)orier"  II406e,  9a;  „(Straffer''  11417a,  8a; 
mi)tbi|(ä^e  ©cogra^^ie  II  405e-6m,  über  A.'s  v.  Humboldt  mt?t^.  ®eogr. 
11405a;  „®i3ttingifd;e  gelehrte  Slnjeigen"  11404m,  5a;  „gried;.  Sitteratnr" 
Ill04e,  A.V.Humboldt  [.  ©eogr.,  „Slr^äoL  ber  ^iinft"  11127m;  Sanb^ 
fc^aft  II79e,  127m;  Lyktonien  11154a;  „SOlinlier"  I456e;  11405a,  9a, 
419m,e,422e;  SRittetmeer  11404m  |  2«i)tl;en  II  40öam;  „3Kt}tr;orcgie"  II 
406am,  422m,e :]  [^er[.]  II405e,  Philoftrat  II126e,  prolegomena  I  416m, 
titanifd^er  a)^t?tr;nS  I  (162a)  416m,  Xoh  II  405e  ||  3)  Eduard  (geb.  1804) 

II  104m  („@c^t)of(ei[d;c  •)?atnranfd;aiiiing'0  ||  4)  Johann  M.  =  Regio- 
montanus;  5)  Johannes  von  M.  (1752-1809)  II  220e  {Hiungnu),  405a 
(„SBerfe'Ol  6)  JoliannesM.  (1801-58)  I350e:,,2rvd;iöfiiv5rnat.n.^r;l)ricl." 
1490a,  11430m;  gi[d;e  be^?  Aiiftoteles  II429e-430m;  ^i^brarc^nS  II 
390ani,  519me;  9}Jen[d;en  f.  Spiere,  Slbftammitng  beS  W.  1491m;  [^erf.] 
11390a,  429e;  „P;t}[ioIogie"  I  380e,  488e,  491m;  Siliere  ii.  9}?en[^en  I 
380m-la:\  7)  Max  (Fried.  *Max,  g:b.  1823)  III  208m  (Üligijeba),  me 

(Sirius) 

*multipla  f.  -um;  SDhtlti^Iicatoren  11455amll,  6a  |  imutti^^Iitm  111475a; 
pl.  -pla  II455a,e  \\  mmm  11381m:  -^nbedel  111162a  |  München,  adj. 


mun  —  ^hife  797 

93Jim6nev  (*):  ^aiib[d;rift  111565a*  ^e^e  I482e,  Siiftitut  11180a*;  mannet. 
33eebb.  IV74e-75a,  81a,  131m;  [^evf.  ha]  111338a;  9?efiactüi*  Hl  297a, 
569a;  ©termvavte  IV74e,  81a,  199e  :[  Muncke  (Ge.  Willi.,  1772-1847) 
Ulle  (9fiovbIid;t),  11517m  (Siube)  |  50?imb:  -ort  11265m,  -Icd;  lV41m  :\ 
Mandakni  (Oftiiib.)  1484a  |  SONiubiiiig  [f.  5SiiIfaiie  u.  öiele  gliiffe]  21.  (öon 
tevf(^ieb,)  lV256e,318e,  351m;  33.  (lu>n  gUiffeii)  I  318e 

mundus  %  {taQ  ÜBort):  SBebeittimg  1  62e-63a,  78a,m;  m.  iiovus 
11493a  :||  35.  de  mundo  1)  (@^vifteu)  11518m,  11132a  |  2)  SBi:^,  tauge 
fcilfc^Ii4>  bem  Ariftoteles  gugefdjviebcn  (.  .  .  111423m);  Pieudo-Arifto- 
telcs  (^feubo-Slviflotclif^)  I  73e,  76m,  411a;  11106e,ll9a;  III  16a,  28a, 
29e, 467a;  awä)  gen.:  Dom,  über  beii  Äo^moo  11  i4e-i5a (15a),  11116a; 
V)ou  bei-  SBcIt  II  119am;  ©tcücn:  1  62e,  73e,  76me,  411a;  U  106e-7a, 
404e;  linöam,  28a,  29e,  55a:  «plaiietciinamen  lll  423me,  467 am;  «Ber* 
fa[fev  11155a 

*Sa)>.  Kodney  Mundy  (George  *R.,  geb.  1805):  Änvtc  toou  Bomeo 
IV584e,  5a;  mung-khi-pi-than  (d^in.  ©d^vift)  lV170mll;  2«niiici)>a(-  11 
313e  (-33eamte),  2«iinificen5  Il519e  j  Munoz  (Juan  Bautifta,  1745-99): 
Columbus  11488a,  506a;  liistoria  del  Nuevo  Mundo  11488a,  cura  de 
los  Palacios  U475e-6a;  [pex\.]  ib.,  506a  :|  Münßer  1347a  (Scm^ev.), 
IV552m  [^^evf.  bal^ei]  |  üßiliijeii  [[.  avabifd;]  11187m,  sg.  -e  (*)  11241m: 
(comp,  mihii-)  [alte]  11411m,  -fiiJ3C  11409a,  ge^Jiägte  11  IGOe*,  iibev* 
filbevu  1395e 

Murcliifon  (@ir  Roderick  Impey,  geb.  1792):  gccgn.  5(ii[id;tcn  I 
467me;  ©vaiiit  V67e,  70a(77a),  96m;  @iaVtcIit()en  V(69m)  90e,  Stallen 
IV509e;  [pevf.]  1467e,  IV 486m;  geology  of  Russia  lUlle,  bunter 
©anbftciu  1 4ö7me  1  Siluria  IV580e;  V90ell,96m;  Silurian  System  I459e, 
464a;  lV517e:I©eftciubevsoffioni  IV256e,509ell;  Xi)'dkx  IV275a;  XxaYp 
lV372e-3a,  4<S6m,580e;  Svia«  \467me,  Unnvattimgen  IV517e;  55cvftei* 
ueruugcu  1287m,  V90e-91a;  Boo^jb^t  \90e 

*Murcia  IV  231mll  (lange^^  (Sibbeben),  murex  11390m  (tjevfteincrt), 
Murray^in^  {'^cn-^iU.)  IV421e,  miinifd^  II107e,  Murßnfk  (im  Ural) 
1263a||  a)hi|a,  musa  (^>f(.;  =^iiaug,  SSauauc)  I142()(mll,e):  Cliffor- 
tiaua  I1131e,  [Gt^m.]  II  426m  "f  ä«ii[acccu  1192a,  130a  ||  musca  =  glicge 

3)hifd;e(u,  sg.  -el  (in  comp.)  [[.  Seit-]  |: -baut  1313m;  -Vi^wXt  ib., 
V90m  :|  füffitc  [=  toevftciu.]  1 168e  (9?cftc),  406e  |  -!alf  I266e,  29U,  301m; 
IV 632m,  y72e:  Filter  lV632e,  V94a;  ^eimation  1467m,  [(gd;vi[t]  I 
466m;  [^^^ciftciu.]  I287m,290e:|  m-vcid;  Ill510e;  -[t^ale  1285m  (2lbbvucf), 
-fd;atcu  1466a;  ©ccm.  [f.  *33evge  e]  V39am  (an?  35itlfaucn),  iu  2:iiff  IV 
366e  1|. Devfteincvte  [=  foff.]  1 289m, 466a  j  93eifleincvuugcu  1 289m,  290m-la ; 
lV294a  (iui?u/irja);-3>cvftciu.  II223e,  V58m||iu  uutcvivb.  JBSaffciu  IV38a 
11—  mufc^lig  IV366a  (53nid;) 

*Mufclienbroek  f.  Mufich.,  mufd;lig  f.  bei  3J?u[d;ern  |; 2Wufc  I13l5e; 


798  muU  —  m^t^e  aUq. 

pl.  TlnUn  Sr.  (eig.)  111 438a,  3?.  (bilH.)  II  288€-9a  J  iD?ufcum  [f.  Stlejam 
brinifc^,  Berlin,  ^arifer]  II  110m,  200a;  111368a  („Uatcrlänb.  m.");  pl. 
-cen  II94m  :||  SRiifif  [f.  Paneten,  ^^fiären]  II  46a;  III  437me,  473a: 
^ort^ftanjimg  III  128m,  marfienb  V82a,  3aiiBev  II  46a  J  mnfifatifc^  III 
437m,  8am,  9a  ||  miifimf^  II  128e  (2lrüeiten),  Mtiskau  ((gtabt  im  \>xt\i% 
<£d^tef.)  II  101a  (^arf)  |  2)?itg!el  (in  comp.),  pl.  -In  (*):  -2tnftrengitng 
IV 355a;  -fafer  111379a  (®eh?el>e),  IVlla  (6ete&tc,  clectv.);  -läijntiing  IV 
265e,  (Stävfiing  III  340m*  J  Petrus  van  Muffchenbroek  (1692-1761): 
^änfigfeit  ber  ©ternfdmii^^eu  im  Slugitft  I130m,403e;  III  604e  :|  aRn^e 
II  110m  (fii^),  Muf tag  i=  muzta g}  =  Bolor ,  mustelus  (gifdi)  11430a  || 
9}?i!fter  (pl.)  111441m  (alte),  482a  (ältere)  |  muftcrn  f.  (Sterne;  S^ufterung 
(ögl.  2)nr^m.)  [f.  ^iminel]  ni320a,  4e,  358e 

2r?nt^  (auc^  in  comp.)  II 480a :  ben  3)^.  Fiaben  1378a,  11140m;  m-Io« 
II184e  II  mut^ma^en  (=  toermnt^en)  11209m  j  -map^  iII177e,  387e; 
IV75a,  358e:  fe&r  111398a;  bn?  iOJ-Iid^c  1 137e']mntUm^\mQen  (=  SSer* 
mntb.)  III 324m, 451m;  IV 34e  ||  mntljmiüi.q  11131m  ||—  rnntlug  11339m, 
364a;  11130m,  IV377e 

*Mutis  (Jofe  Celeftino,  5tflr.'in  9?en-®ranaba ;  1732-1808)  IV 6248 
(5l^^arat  jn  SBorom.  9J?eff.),  Mutius  (Hulderlcus  cb.  Hugwaldus.  1496- 
1571)  II451e  (Ubr  Harun  AI-Rafchid's,  de  German.  orig.)  |  SRiitter 
(in  compos.):  -fÖr^er  1488a;  -lanb  II  164a,  178a,e,  275m,  338m,  415e, 
459a;  m-Ic§  f.  B^"Öi'"9'  -fVrad;e  11460a,  -flabt  11160m  :|  muya  =  moya  j 
Muyscas  (9Sct!  9^en-®ran.'?;  awä}  Mozcas  111482m)  III  455a,  482me: 
daUnbn-  III 455a,  gr.  ^itl^  III482e;  muv  tox  bem  2JZonbe  U\  482me, 
^ntftebimg  be«  9J?cnbc§  m482e  :|  Muziris  (in  9}?a(aCar)  II203e;  III  174c, 
354m ;  muztag  (=  Muftag :  tatar.  =  @d^nce6erg)  IV  607e 

*Mykerinos  11402m  (^üramibenBaiier),  mylodon  (urn?eltl  %h,)  1292a; 
Myndius,  5[J2t}nbier  f.  Apollonius;  Myos  Hormos  (om  rotten  9)?eere)  II 
204e-5a,  222e ,  477e ;  S3uc6t  vjon  Myra  (?bcien)  IV530e  j  9}?t)riaben  ff. 
3aBre,  Selten]  1131a,  II455ell,  IIl52m;  sg. -be  111594a  :|  Afyrine  (auf 
eemncß)  III  543ra  ||  9}Jlirr^e  U  242e,444am:  [h?c  in  5IraBien]  II  155e, 
-^ntanb  II430e  J  myrrhifera  regio  I1155e  ;||  Tlt}xte  1348a,  II75e  |  pl. 
-en  1349a,  II 61m:  m-BIättrig  I360e  ||  myrtoifch  II404e  (2)?eer);  Myßen 
IV 347a,  449a  (önlfanifc^e  §ügel),  470a  [Örtcr  ba] ,  535m  [milf.];  Myfore 
I261e  (®ranit),  m-rifc6  II 86m  (©ebirge)  ||.  2«öfiici8mn8  11486m  j  STil^fti! 
II  52a,  -In:  IlllSe  (sg.)  J  müfltfc^  [f.  2)id^ter,  ^oeftel  11252m,  486e; 
11131m,  117a:  «ßejieBnngen  II  470e 

^t^il^t  [3t.  1)]  (=  2)^tf)o8,  WlX}thn§;  ^agc)  [f.  aflrencmifd),  ethnogra^bif*; 
©eognifie,  gcogncftifdb,  geogra^^ifd^ ,  geotogifd^;  gric^ifd^,  inbifd;,  magnetifd», 
SPietecroIogie ,  m-Icgifd^,  ^btififc^,  Xon]  (ber  sing.  n?irb  bnrd^  *  Bej.)  II 99a, 
115e,  123e,  153el|,  165all,  174e,  5m,  227a,iD,  251m,  353m,  386a,  411m, 
8e,  444e;  11134m,  348e,  480m,  624a,ra;  IVSe,  264a,  296m,  383m,  502e, 


myt^e  —  ^a^t  aUq.  799 

536a,576me,636a;V64a|2)37?i?t^c§(OO)iV508am,V58m;3)2)?^trni« 
(biirc^  ^  hq.)  I393e-4a,  408m;  11176a  ;||  plur.  SD^^tben  (n^ivb  nic^t  bej.) 
I67m;  II  173m,  276a;  III  7me,  475m;  IV  586a,  V13a  ||:  3tifa^c:  dbem 
IV493e,  anegorifd)e  II  8e*,  bid^terifc^e  11351m,  entftetjiiiio  l\508am; 
biftonf(i^e(v)  IIlo441a,  482m;  an?  ^amm  \\508am,  SReid)  ber  ü^t^t^e 
III  (282e*);  vdigicfe  II  186m;  III408e,  421e  |  [ijmboHfc^e  III  7m;  fl}m* 
Mifirenbe  II146e,  399e  :|  Urm^tbe*  I  299e,  V69a;  bcr  5ScIfer  1367a, 
i\  405in-6m;  \T?anbevn  \\383m,  febrcn  trieber  l  381e-2a  (hmö)  gleic^efi 
2)enfen)  II— 4)  gjj^tbi!  II  122m  — 1|  5)  m^tbifc^  [f.  ©ecgro^bie,  SBcIt< 
gcfc^ic^te]  adj.  I  381a;  II  29n,  122m,  406a;  III  27m,  195a,  282e;  IV304e, 
325m;  V24e,32e;  adv.  (O)  IllSOe,  V60a  j|  3uf.:  Slnfänge  11139a,  2In* 
fluten  lV327e,  53oben  III  7m,  3^eutungen  II 207m  ,  ©imfel  II160e,  ein- 
9ef(cibetIIoi74m,  crÜären  I0396a,  (gqäMimöen  II  406m ,  ©eüilbe  1302a, 
S^atne  IV327e  j  ^^evfcn  III  475m;  -en  II  8e,  IIIlG2e  :|  ©ogen  II  208a, 
419e;  Skil  111231a,  Söefen  V66a  :||  ba§  2Ri?t^if(^e  II173e,  -t§  IV514e 
—II—  35.  6)  5IR^tt)0lcgie  [f.  inbifd^]  II  131a,  406a;  7)  m^t^ologifc^ 
(*):  SSenemuiiigen  11510a*;  beittfd^e  11394a,  III469e;  am  §imniel  III 
159m,  9?cmendatiir  1270m*,  SBefen  11357m*  ||— 2)^^tl)og,  3J?^tbu^ 
fmb  mit  ^'SR'qthe  bevbimben 

Mytilene  II177e  (äelifc^e  (Scicnie) 

Nahatäer  (25oIf  Slrab.)  11244a,  nabatäifc^  11167m;  Nabegha  Dhobyani 
(orab.  2)i(^tev)  IlöOme,  120a 

9laö)-,  nodi-(*)I:nac^abmen  II83e,  IV 504a;  -enb  II88e,  III12e; 
9J-ung  II  78m  (täiift^rnbe),  79m  (genau)  J  9f^a(^bar:  -floaten  11247a; 
-öclfer  II  242a ,  259a  J  nad^bitben  II  79e ,  -enb  II  88e ;  9?-nng  II  84a  f 
5flarf)benfen:  anregen  1276m,  ernftc?  11399a,  Oueüe  I28a,  @toff  bce 
9?-§  11  420a,  tiefet  II  38e,  trübet  II  26a,  fi(^  ijerticfen  I  382a  :|  ^Jadfien 
111475m;  9f?ac^forfc^inigen  11438a,  -geben  II389e  (ijcn  ©d^id^ten),  -'haM 
lll  148a|-ffang  II80e,  IV576m;  -Hänge  II  119a  :| -fommen  111586a 
(iinfre);  -laffen  [f.  @^trnng]  III  12a,  -laffiing  11348m;  D^ac^ mittag  [f. 
^timben]  111608m,  611a;  IV116m,e,  128m  |  9^ac^ri(^ten  [f.  Steife, 
ed^ifferl  II292e,  3am,  300a,  323a;  sg.  9^ad^rid^t  (*):  gef^ic^tlic^e  11413m; 
Hftorifc^e  IV288e,  315a;  Solange (  III (230me*),  IV288e;  [id^ere  II271e:| 
^Jadbriat  V16all;  nad^f^iiren  II 5a,  48e,  51m,  103a,  143a,  164m 

SSIH)X  [f.  gcrnrebr,  A.  v.  Humboldt,  SO^cnb,  monbto?,  9?orbIid^t,  9?eife, 
©d^ifffabrt,  @terne,  ftcrnfo§,  ©ternf^nu^^en,  «Stimbe,  S^ag,  2:rc^en]  1)  (eig.) 
Tl95m,  395a;  II15e,118e,  125a;  IH608m,  IV116e!l,  V49m;  2)  (bilbl., 
=  ^infternlB)  III  623a  J  plur.  9lä^te  (biird^  *  bej.)  I  436ell,  7a,  440m; 
111 89a,  603e,  612a  ||  SB.  nä^tlid^  (burc^  o  Ui)  [f.  ^infierniß,  ©trabhing, 
5öärmc|lr.]  1)  adj.  1336a,  478m;  IH  85a,  546m;  IVl90a;  2)  adv.  (r: 


800  ^a^t  —  )Ramh 

bei  ^aä)t)  [OO]  I329m,441e;  I V  146a,  273e,  332a;  V56e  ||:  3iifnljt  (tu 
compos.  9iad;t-)  [f -gleichen  finb  ein  bef.  5lvt.  ^ievwad^]:  Slvbeit  U 
0231m,  -fam!eit  V04m;  bei  9f?.  [=  näc^tlic^]  II57a,  IllUlm,  IV 534a; 
[Scfc^aff.]IV229a*;  buu!(c  V36a*  in  bimflev  11321e;  Gvbftöjje  I0211e; 
erljeUuiig*  1148m,  4Ua\  txUn^Uw  1 442a,  etvige  I370e;  finfteve  11468m, 
V30a;  f  -gleichen  finb  ein  be[.  5lrt.  I;ievnad^,  gvünenbe  II  10a  ||  r;eitere 
sg.  II62e,  III65e;pl.  I146e,  II  29a;  lll(86e,  88a)e,  llOm,  2e7^eitev!eit 
IV  206m  II  ^eüigfeit  I143e,  falte  I1186e*,  ?änge  111451a*,  f^ivnc^ce  ?id;t 
1208a*,  äJiilbe  II29a*,  2Witte  [=  arjittevua^t]  111593m,  -^eviobe  lV192m; 
9tiil;e  Ioi41a,  II19e,  IV (6e);  -feite  [f.  iWonb]  111398m;  ©ommevii.  II 
64all,  IV6e  (9iuk);  ©tunben  [f.  übv.  2tvt.]  IIoi96m,  tiefe  111119a  |  m, 
iDCvben  I410e,  iI47m;  -n)erben  \\158m  (llrf ad;)  :|  Sßintcvn.  III  86e* 
[gv.  3a^I]  IV  146a*  (200)  .ij—  f  ^a6iiQU\6)t\\  (pl.)  (=  äquincctieii)  [f. 
^väccfficii,  Sag],  sg.  -gleiche  [*]  (=  äquincctium):  ^vüI^Iiiige-iR.  111447m*, 
SRüdiuärt^ge^u  [=  Buiüdmeic^eu]  III  454a  |  35ovviicfcu  ber  5K.  [=  ^rä* 
ceffion]  (SBoviücfimg  1150m,  S5orivävtgger;ii  111454a)  1150m,  111448a:  iva« 
barauf  SinfliiO  M  11145m;  (gntbecfimg  II  209e ,  45öam ;  geigen  =  SBiv 
hing ,  in  bev  eignen  S3e^D.  bev  ©tevuc  ent{;oIten  III  279a ;  [2ßirf iing,  f^i^^Ö^"] 
11332e;  I II 2iOam,  264m  (457a);  ba«  jc^jigc  SBorrüdcn  unvb  in  ein  3uiiicf» 
njei^icn  übergcr)n  III453e-4a  J3nrii(f  u^eic^cn  [=  8?ii(ftvävt€gel;n]  f.^SSov 
rüden  3  (ct>en),  *2iqiiinoctiaI-^nn!te 

*>«ad;tigan  Illle  (bic  melobifc^e),  35m  (©efang),  43m  (?iebc),  57a 
(fingt);  näd^tlid;  f.  mit  5;?ac^t  bevbunben  |  9fiad^\DcIt  II275e,  300a;  11120m, 
147a:  f^efte  1 37a,  11162a;  Uvtl;ei(e  11206m  :|  nad^UnvIen  II  23m,  9?ac^* 
tvivtnng  11280m 

*n a  d  t  f.  S3erg ,  (Sbene,  ^vbe,  %M\  g?adtr;eit  IV283a  J  Naddod:  na^ 
Island  toevf^Iagcn  II  269me,  277e-8a;  bnvd^  il;n  Äcnntniß  ijon  Island  II 
273eT9^abeI  (oft  =  aj^agiietnnbel :  Was  ganj  bei  *3Wagn.  fter;t)  [f.  (Som^^ajj, 
S)cctination ,  Sndination,  Ävi^ftatl,  3)?agnet,  Steigung,  Dfciöotion,  ©tal;IJ 
111167a,  pl.  g^obeln  (*):  für  glectricitöt  II  382am,  -I;oIj  1 298e,  magnctifd;c 
IV6öm:|  gfjägcl  11352m,  111163m;  Nagyag  (eiebcnbilvgen)  IV470a 
(Stvad^ijt),  Nahalath  (53cvg  bes  dancafn^)  IV255a||nar;e  f.  toidc  2(vt., 
yia\)c^  I84e  J  m\)C  [f.  ©ebivgeavten  n.  biete  STvt.]  I85m;  nä(;crnb  11211m, 
307a  :||  nal^ren  111269m  (fid;),  nabvr;aft  [f.  ^flanjen]  Il426e79?ar;vnng 
[f.  geiicr,  SWcnfc^cn,  ^jSffanjen,  2;f;icre]  III  56a:  einjige  IV  65m,  '^emittel 
11449m;  '^Sftoff  f.  ^[langen,  -floffc  II 72m;  nnijcvbante  1285a  ||  Naila: 
9fJ-acv  SSergveticv  I458e  j  Nain  (?abvabcv):  2:em^>cr.  I342m,6a,m  :|  Nai- 
fchada-tfcharita  II  117m!l  ||  naib  [f.  S)id;tung]  II  122m,  4m,  290e,  488e; 
IV299e:  Ginfa4ir;eit  II46m,  49a  J  SZaiiYtät  II  69m  ||  gZajabcn  (SBaffevVft.) 
1294a,  7e,  368e  |  Näke  (Aug.  Ferd.,  1788-1838):  über  Äofnioö  1 76a  (Ti- 
mäus  i)pn?ocvi),  e(schedaecrit.):|9?aff4>atra?  III  I98e;  Nalus  (inb.  ilönig) 
II  I16e  (®cbid;t),  7m;  Namatianus  f.  Num.,  Kamha  (auf  S^ZiVpon)  IV402m 


9kme  —  Dkffe  801 

9^ amen  (pl.;  auä)  in  comp.)  (=  ^Benennungen,  ij:  ÜZoniendatnr)  [l 
Slnbefit,  coüectii),  geogva|)I)i|(^ ,  ®i3ttev,  ^JatitvtDiffenfd^aiten,  ^kneten,  un* 
fterblid;]  11 167e,  283m,  297a,  341e;  l\468a,  508am,  535e,  582am,  607e; 
sing.  9kme  (*)  IV 634a:  Hrten  I11422e,  3m;  anSgejeic^nete  III 80e,  bebeut- 
fame  III422e;  befc^veibenbe  [f. ''4>Ianetennamen]  III422e,  3m,e,  468e;  ein* 
fad^e  IV4ö(Sa,  ju  eng  lölme,  gefeierte  Il54e-55a,  glanjenbe  IV319e, 
güttlid;e  III  (422e)  3mil ;  gvoße(v)  11216m*,  280a;  üon  Sänbevn  II  166e, 
n-(ü^III342e,  nenelöi,  ^affenbe  lV474e,  ^ublication  IV  öi7(e),  vu^m^ 
toode  I1278e  (öerbunfeln).  Umtauft  [ögl.  33evn)ec^gl.]  I  51e-52a,  nnglilrfli^e 
IV  474m,  UnöotI!omnienI)eit  III36am,  öerbunfeln  f.  ru^mb. ;  SBemcc^Slung 
[ügl.  Umtaufe^]  IV 5S7am,  -ü-en  IV538a ;  ißerivirvnng  l\597a;  ivanbcrn 
II (409e),  lu.  iibei-  II143e;  ju  n^eit  lölme 

'^Nangafaki  IV  399m  (iBulfane  babei),  401a  (Ort  babei);  Nangling  (c^in. 
©ebirge)  IV  584a,  Nanfchan  (it.)  II437e;  Nantucket  (3n[el  bei  ^ofton) 
II457e,  nao  (fpan.  @c^iff)  II308e 

gfia^l^t^a  {auä}  in  compos.)  [bie  3iif.  mit  °  bejict^en  fic^  auf  -Öueüen 
üb.  -^euer]  IV[255m-5mJ  5e-4, 266m,  7a,  274a,  5i4am,e:  ^[Slufsä^hmg 
öon  Oueüen,  feuern  ob.  ©egenben]  (f.  auä}  -OueÜen)  l\253e\\,  4am', 
(auöftrömenb)  [if.  (Sman.]  IV267a,  510e-la,  4e  |  -33runnen  [=  -OueEen] 
IV255me,  509m:  t^eil«  in  ©vu^^^en,  t^eilö  in  Bügen  ob.  S^ei^cn  IV255me 
:|  -(Emanationen  [4:  ausftvöm.]  lY 254am;  -geueu  [a.  3nf.  mit  °;  f.  Cau- 
cafus]  IV2ilm,5mc,255a,4a(m);  färbt  gelb  IV266m,  (ift)  gelblic^  IV 
267a  II  ®erud^,  Söo^Ig.  IV 266m,  (514a)m,  0531a:  bei  toulf.  Sluöbdid^en 
iy274am,  517me  J  -®evu(^  IV517m  ||  n-^oltig  IVölOe;  ©gf^atur,  Sefen, 
3ufammen^ang  IV254oli  j-OneUen  [= -53runnen]  (a.  bie  3iif-  niit  ^) 
IV253e,  7e,  [267am]e',  -Oueße  (*)  l\266m,  514{a):  geuerföulen  IV267e; 
[in  ©egenben]  (»gt.  ^ufjä^I.)  lY  458e,  514{ml  531a*;  Ütid^tnngen  IV  267m, 
SBefen  IV267e;  3ufammen^ang  I V 274m,  368m  :|  au8  (golfen  I  233e, 
SSefcn  f.  matm,  Söo^Igeru^  f.  ®eru(^,  baS  SBort  lY 509m\\,  3ufammen« 
^ang  f.  Statur 

*Napipi  (iriebenfr.  be«  5ltvato)  IV  555a  j  Aapo  (rio  IV533e):  in  ben 
Samajonenft.  IV355m,  @bne  IV354a,  SSeg  IV533e,  ^nfiu^  IV 355m  :| 
9^avben  f.  @onne,  narbonenß/ches  ®aüien  II109e,  Narborough  (^ic  auf 
Stlbemavle)  IV 427m,  9^arciffen  II  12a;  Narcondam  Onfel  im  beng.  aO^eerb.) 
{Y410am  (toutf.),  3m  (5Sulfan);  9?avbe  l[143e,  401m;  Nari  («Bejirf  im 
^imala^a)  IV 559a  |j.  iVarnf  (Äiv^enf^aat)  1397a:  Slevolit^  l[124m,% 
596e-7w]  J  ghiß  Nanms  I  397a  ||  JSarym  {^\.  in  9^21).,  na^e  ber  ä)'m. 
©venje)  1262a,  Y97e',  adj.  9lar^m'f(^  (*):  ^/toiV70e,  S3ergc  V97e*  | 
©ranit:  -fegel  V84a;  -mauern  Y84am,  97e-98m  :\  in  ben  Irtyfch  V97e; 
Äette*  1459m,  Y{97e)  ||  9iafe  IV 500m H,  punta  Na/me  f.  Somma  ||  naß 
lV41e:  auf  naffcm  SSege  I271e,  295m,468e;  IV(503e),4a;  V71e,  95m 
]  m\\i  I360e-la,  11381m  |I  Na/fau  IV 470m  [Ort  ba],  ??äf[c  [.  bei  noß  j 
»iJ.  V.  ^umbolbt,  Jvcemcö.    V.  51 


802  ^a\\i  —  3^atur  ^ef 

Nafsir-Eddin  Tufi  {an^  Xm  11261m;  5lftv.)  [Abu-Dfchalar  Mo- 
hammed  ben  Hafan,  1201-74]  IIU50m,  170e,  367e:  aftrcn.  33ecb.  U 
261m,  @oI)n  111195a,  @tenui)avte  11261m,  tafeln  111150m 

)nat\on  (=  \)p.  5SoIf)  [*]  I385e,  I116a;  eine  kfünimte  11123m,  179a, 
242a;  plur.  9^atiouen  11 182a,  213e,  2ö9m,  279e,  290e;  aüe  1140m, 
aüe  klaffen  I17m*;  Sultur  IllöOe,  171m;  bunlelfavbige  1 36;0am ,  fvembe 
11246a,  ganje  I492e,  get)i(bete  1171e,  bte  gefammte  11179e*,  füblic^e  II 
181m,  SSerfe^r  1326a,  SSer!  11  71e  :||  53.  national  (*),  3fiaticnal- 
[f.  apD^,  l^ittevatur];  d.  naticnell  (O):  Stbgefc^IoffenFieit  11200m*,  S8e- 
ftreben  11174e*,  -Bilbimg  11158m  j  -c^avaftev  11237a,  248e,  253a,  280m; 
Si)ar.  1384aO:|  -Sultiiv  1170a,  -eiithjidliing  11  178e,  %oxm  1  383eO 
-gefüM  11  62m,  -geift  11217e,  -©efänge  11271a,  -gen?o^nt;eiteu  I1183e-4a 
(@(i^oming),-r;a§lI278e,  Snbiöibiialitat  1 70m*,  -Snftitut  V34e;  -Üteid;- 
t^um  135e,  36a;  -fc^a1§  11275e 

S^atvium:  [alg  Seitanbtf)eir]  111617a,  (i\)lox-m.  lV266e,  |)?ecif.  ®e* 
xc\d)t  I247e,  ®d^h)efer-9f?.  lVö02m  J  i^Jatvon  (©vbart  1 135m) :  [n(«  S3e* 
ftanbtbeil]  1283m;  lV602e,  627m,e;  V35e;  eoijauveg  lV512m,  n-r;altig 
IV 476a;  fo^Ienfaureö  lV249e,  250a,  la,  502m,  512m;  i'c^ivefellaiireg  IV 
512m,  -@een  1314a,  Spodumen  IWöWall 

Statur  (tgl.  natürlid;)  [f.  mUUWmt,  5nteitl;um,  2aub,  mcn\d), 
©toffe,  2:F)0t|a^en,  Strogen,  begetabilifd; ,  Salb]  5(.  (äd;te,  aUg.  SBeb.)  l 
5e-6a,  39a,  T2a,  Sie,  83e-84a,  289e,  488m ;  11  41e,  45e,  4Se,  90e-91,  94a, 
116a,  7a,m,e,189e,202e,288e,324a,441e-2a;  111  [11-25,  21.27-34] 
13e,  i4w,  444m,  483a,  546e;  \y9am,  16me,  410a;  V 7a,  8m,  88e  |  5B. 
(=  SSefc^affen^eit,  bef.  mit  gen.)  [f.  qualitatiö,  S5ev!}(iltniffej  (f.  ®L 
-befc^aff.,  2)inge,  fpeciflfd;)  11233a,  257a,  275a;  111  96a,  625m,  8am; 
lV7m,  50m  ||  (ilpl}nbctifd)e  ttcil)C  öcr  ^iifn^e  (in  compos.  9^atur-) 
[t-gefül)I,  -gemälbc,  -\rif[en  it.  -ir>iffenjd;aft  fmb  3  bef.  ©tücfe 
tjierna^]:  fic^  abfpiegeln  11 4e  (im  ä)?enit^en),  ni^t  ein  tobte«  Slggvegat  139a 

I  Slnblid  16m,  171a,  375e;  II  50e-51a,  54a,  189e;  -anMief  1241m 
(h)unbevbavev  n.  großartiger)  :|  -anlagen  I384e;  anorganifdje  [=  unorg.] 
1237a  (368a),  11115e-16a,  IV12a  || -a n|d^ au nng  140m,  70a;  II 49m, 
73e,  104ra,  248m,  383m:  blc^terifc^e  II  16m,  lebenbige  I132e  J  Slnfc^ammg 

II  13a,  30a,  231m  ;j|  -anfid;ten  II  102a,  V62me;  -anfid^t  (*)  II  17a  J 
2(u[ic^ten  ber  9^.  f.  A.  v.  Humboldt  d.  äöerfe;  Slnfic^t  (O-*)  I  85m,  IV  15a 
|-:  attgemeiiie  I1369e,  be§  2lltertt)nm§  m[ll-16m]  16e  j  ern?eitern  11252m, 
-erte  11146a;  @-ung  11303a  :|  püe  11 186e,  !Iare  1024e*,  neue  11186e, 
trüben  I067m*;  SSeratlgemeinerung  1165e*,  200a,e,  6e;  11116m  ;||  auffaffen 
1187a  j  Sluffaffung  II  76m,  -51.  (*);  al«  ein  ©anje«,  iu  ir^rer  ©inbeit 
I  @.  VI,  Vllm,  6a;  tiefe  1189a*  ||  -2(u«bru(f  II64m,  anelegcu  1171m  (nac^ 
bcr  35ernunft)  |  bie  äußere  II  74m;  ref(ectirte  III 8a;  tiefte}:  ber  ä.  9?.  III 
6m,e;  V5e-Öt/,  18a  ;| -bebinguugen  I19m;  bte  S'J.  befragen  I5e,  11298e 


^atux  ^eg  —  (gm  803 


a. 


11  -BegeBcn^eitenI18a;sg. -beit(*)  I252ara;  III  170a, 215m, 222e-3a, 
595a,  6m;  IV 225a,  231m:  [5riif3äI;L]  II363e,  (giiiftu^  ib.,  nic^t  gemelbet 
II  230me;  große  IV  225a*,  283e,  495e-6;  Mtc  I  18a  ;||  bie  9^  beöreifeii 

I  6m  I  [53egvift]  {i^  S)efin.)  \7a;  @inF)eit  be§  9f?-kgriff^  I  67e,  III  10m 

II  ton  bev  m.  Begünftigt  II246e;  belebte  u.  imbelebte  II  51a,  11120a, 
V4e||bie  m.  beobachten  II  298e  |  «Beobachter  11216a;  -becb.  II  58e, 

III  14e  :H  «Beobachtung  II  183m  (313m),  -beob.  lV287ej53-cn  11137m; 
-beob.  II  71a,  V62am.||-befd;affent)eit  [f.  d^emifc^]  I177e,  180a;  II 
417e,  III371e,  IV 304a;  n-be[c^anenb  I  367e,  -befdEjammg  II  249a  JH 
n-befd)reibenb  [f.  «Poefie]  II15a,  72a,  192ra,  265m;  11116m,  IV404ra: 
SomHitiou  II20e,  2)arfteIIung  II  8m;  Difci^Iinen  1 22e-23a,  30e ;  SD^etfiobe 
I85e;  Talent  II60a,475a;  Z\)t\l  Illlejba«  9^-befd;reibenbe  II7e,231e-2a 
:||  -bef  c^reibnng  [f.  ©riechen]  (f.  bef.  bic^terifd^e)  I50e,  64a,  248e,  285m; 

II  9a,  64a,  74-75, 109m,  121m;  IV14a;  p].  -en  (^O)  II  14a,  22m,  26e, 
46a,  53m,  74 ,  122e ,  4e  ]  «Befd^r.  ber  m,  (O)  II  7e  |:  Sluöbrucf  V  17e-18a, 
begeifterte  II 5e  |  bic^terif^e  II 5a,  [6-75,  5r.  104-126m  (a(§  5tnregiing§mittel 
jum  iRaturftnbinni)],  20a,  74a;  HI  8a;  in  ber  alten  Sic^tnng  IIlle:|ge'» 
rechtfertigt  11^75  Ijnr  9ktnr-@rfläriing  Y7a,19e;  311m  ^Ratnrftubinm  an* 
regenb  [f.  bef.  bic^terifd;e]  II7öam:|ber  «pflanzen  n.  2:biere  I54e,  rciffen* 
]^a\tM)e  II  3m  —  j|  -betrad^tnng  II  8a,  IV536ra;  33etr.  (*)  I  70m, 
441e-2a:  2  Strten  III3me*,  tiefe  11348m,  iviffenfdiaftlic^e  Illllm  ||  -bilb 
[=-gemärbe]  (f.  italifc^)  I  64a,  80a,  S4-S5,  56öe II -7a,  385a;  IIlla,40e, 
47a,  330m,  343m;  pl.  -bi(ber  (*)  II  35e,  48m,  59a,  108me,  125m,  6a  J 
iBiib  ber  9^  (0°)  I  83e-84a  \:  ba§  aögemeinc  I  368a,  einfa(f)e6  II  67m, 
große?  I  209m,  Üeine^s  II  18a,  reftectirte?  III  7a;  reiches  II  15a,  96m;  fc^öne« 
II22e,  [njirüi^e]  II79am*  ||  fein  «Bleiben  I  35e  |  «Bnd;  ber  m.  I  171e,  II 
286m;  «Biid;  i.^on  ber  9Z.  II 3e,  398e ;  III^^,  IV5w  :| -c^arafter  I12e;  n 
92e,  98m;  dcntact  mit  ber  9?.  I  71m,  II  65e,  IV  7a  ||  bavfteüen  [= 
\ä)\lbnn]U4e,51e-52a,79e-80a;  III3rae,  8m:  2trt  ivie  e§  gefd^eben  ninü 

III  (450e-ia)  J  3)arftetlnng  II66e,(7ie-72a);  -barft.  n86a  (^f)\^fiognomifd)c) 
•11  [Definition]  (^  SSegriff)  I  5e-6a,  39a,  81e',  l\16me;  2)entnng  III  6m 
II  -bic^ter  I  76m,  82e  j  -bic^tnng  [f.  ®ried;en]  II  7e,  37m,  90a;  -en 
II 73a  11  -bienft  [bei  33öffern]  II30e,P9me  H  -binge  I50e,  81e:  2rnf5är;Inng 
I81a,  (Srienntniß  I165e,  3nfammenbong  I67a  J  D^atiir  ber  2)inge  11207m, 
286a:||-einbvüde  IlOe,  140e;  11310m:  empfänglich  für  II  5e,  SBic^-- 
tigfeit  f ruber  U18me,  febr  mannigfaltige  1 12am  J  (ginbriicfe  III  7a,  ßin^ 
brnd  ber  9i  I  IIa  ||  (5infliiß  II  233a,  (Sinförmigfeit  I  374m  ||  bie  lr^ 
gin^eit  I5e-öm  (in  ber  SSiel^eit,  3)^annigfaltigfeit)  |  (Sin^eit  ber  9?.  [f. 
«Knffaff .]  1 9e,  III  14e ;  -(S.  II  146m  1 1  -einridbtnng  II  307a,  (ginftci^t  f.  SBefen ; 
anf  bie  9?.  einn)ir!en  I36a,  (gintvirfnng  bc.  9?.  \l50e-51a  (i^erfc^iebne)  || 
elementarifc^^c  II38a,  112e,  400e;  11116a;  elementare  II  188e,  228e  :| 
-Elemente    III  lim  ||   -em^finbnng   [=  -gefüF)!]:    tiefe   II  7m,    104m; 


804  ^aiux  ©n  —  @ei 

-entfartiui^  11252a,  eutfünbiöt  II  31a  \  -(g^oc^en  I  265m,  II389e-390a; 
-(^poä)t  IIl2oe  :|  -ereigni§  IV273am  (großeg),  ha§  (Sr^abene  I  19a  ||  ©r* 
fennen  bev  ^.  11399a:  benfeiibeg  11  351a,  III  26e  J  erfennen  IV9a  || 
-Siflärimgeu  [f.  -befc^veiSuitg]  I  71a  |f—  9^atitverf(|einun9Cn  [4:  *<5r' 
fc^einiingen;  =  ^f)t}fi|d;e  @r[(^.,  Slatuv^^bäncmene]  I81e,  411m;  II  20ffa, 
484a;  11112m,  Y8m;  sg.  -erfd^eimmg  (*)  II  417m  J  ©vfc^eimmgeu  (buvc^ 
obej.)  11113m,  sg.  (Sv[^einiing  bev  m.  (O-*)  III3m  ||:  3nf.:  5lnorbnuiig 
I32m,  anovganifc^e  1368a,  5In[ic^t  iri574a,  bei  Ariftoteles  1  52e,  Sluf^ 
mevffamfeit  auf  [ie  \{484me,  [^liifjä^hiug]  U  (313me)342am,  äußere  Hl 
03m*  [33el;anblung]  II20öa  |  betratf;tet  1 50m ;  benfenbe  iöetva^tiing  II  138e, 
144e,  218m  :|  in  33ilbern  II94e,  (Somplicotion  IV288e,  S)arftcüiiug  1386m, 
Deutung  11206a,  SBerfuc^  einjubringen  Y8m,  (ävfcri'c^en  11279m,  (äv 
grünbung  111251a,  [(grflärung]  11115m,  gclge  11302c.,  ©efetje  1 197m* ; 
große  II285e,310e;  111598a*;  ivbifdje  111510m,  mevflDÜvbige  IIl560e*, 
rät^feI^afteIII333e,  taglid;e  \403m,  meit  toerfolgeu  I(5öSa),  ^txldjx  mit 
'iJl,  II  169me;  SSevfettung  I  72a,  11  337a,  V8m;  tüic^tige  111251a;  ßu* 
fammen^aug  II  137e-8a,  377me  — 1|  (gvtimc^cu  f.  2Biebev-@. ,  -(grjeugniffe 
[=-^robuctc]  II73a,  erzürnte  111623a;  e^otifc^e  9^.  I9m;  II 54a,  7 2e, 
315m  II  -fovmen  I21m,  1190m:  35etiac^tung,  c^avafteriftifc^e  II5e;  ©vir* 
flettung  I181e,84me;  beß  ©omieufpfteni«  1 90m  J -form  I23e:||— n-fcr)(^cnb 
I11410e(grennbe),  IV173e  (©efeüfd^aft)  | -forfd^er  sg.  I191e,  III25me; 
IV43a,  579e,  617m;  V94m;  ein  beftimmter  1373a;  IV323e-4a,  552m; 
V94m;  pl.  (*)  1184a,  192e,  430m;  IV  75a:  einer  (Sy^ebition  (pl.)  IV 
398e,  412m,  586a;  gro§e(r)  II68e*,  427a;  11141m,  V55m;  reifenbe  I23a* 
J-forf(^ung  11240a,  9  (Slnfang  u.  @ang;  m):  Ü^efultate  I4am,  \)cd)^m 
3iel  llllOme,  3n?ed  I68a— :I|bie  freie  ^.  I5a,  6e;  II25e,  76e,  79m, 
127m,  233m,  241a,  8m,  315m:  in  ber  lV466a,637a;  Meu  in  ber  IllOOm, 
Siebe  jur  IllOlam  J  ^reibeit  II 63a:  in  ber  m.  1198a,  91.  ift  gr.  I  4a  || 
ber  9?.  fremb  bleiben  I34m,  frembe  9?.  II93e  |  ^reube  an  ber  m.  II 33a, 
36e-37a:  im  2(ttertf)um  [(^lüä^er  II  6-7o,  bei  norbifc^en  SJöIfern  II 
3U-32m  :|  ©aben  1148e  ||—  bie  gange  9?.  II  84m,  116e;  ein  Stbglanj  be« 
©anjen  IISQaJba«  ©an^e  ber  9^.  II  231a  (3e),  11114a;  bie  ^.  ein 
O^anje«  [f.  Sluffaff.]  I  6a,  11232m:  als  ein  ®.  barfteüen  111379m  :||  ba« 
9i-ganje,  ein  gf^-ganjeg  [^i  «fiBeltganje^]  1 19e,  28e,  31e,  38a,  39a,  50e, 
52m,  54me,  56a,  61m,  69m,  71a,  304a;  in55a,  7m,  143m;  III 9e,  IV3e, 
V5e:  5tnfi(^t  I50a,  «Begriff  H  94e,  (Sinbrud  1171a,  (Sinfic^t  ni37am\ 
grfenntniB  11135m,  145m(e):  ^crtfd^ritte  ber  (S.  11148m;  ©efc^id^te  ber 
(gr-T.  bc8  ^l-i^angen  11135e,  6  (Sn^alt),  8m,  Ulam,  8m  :|  St^eil  \\16e-17a 
—II  (Gebiet  111906;  -gebiete  11146a  (ifolirte),  400e  (einjelne)  :|  -gebitbe 
I32a,  39e,  161e  j  -gebid^t  II  9e,  17a,  107a;  -e  Il(17a)  iOZamtl  :J  f-ge* 
fü^I  ijl  ein  bcf.  @tiid  biernad^;  ©ebeimniffe  III  ÄSöa?n,a  (nic^t  auf  einmal 
enthüllt),  am  (tt>ir  fennen  njenig  baton)  |(  ®cift  ber  91.  l  6a,  34a  j  geifttge 


^atux  m  —  Gräfte  2Bt  805 

9?.  V14a,  yi.  gegen  ha§  ©eijlige  \69me  .||  f-gemälbc  ift  ein  M-  ^tM 
\)kxmä)  II  -genuB  I  ®.  XIIa,49m;  II103a,e;  ®m\^  ber  ^.  (*)  II24mII: 
SSerfc^iebenartigfeit  ii.  Hvten  I  [6-14:]  15e-16a  \  (Sntt^ekimg:  im  ncrbif^en 
äöinter  II5ie-32m,  37e-38a;  aiic^  in  Slfien  U  32m,  37 e-38m  :\(ixm)im$ 
u,  S5ereblnng*  I4m,  18e-19a;  nic^t  gef(^\i?äcl)t  bitvc^  9^aturnnffen  \21-23, 
(gtnfen  I  6m-7*,  iDevfc^ieben  f.  Slvten  :|| -gcfc^idjtc  [^i  natiirbiftcrifcf)]  (f. 
^immel,  Plinius  major)  I50e,  51  me,  52m,  64a,  487m-,  II125e ;  @efrf)id)te 
bev  m.  O  I  64e,  V19e:  kfc^reibenbc  11233a,  Journal  1483m,  [eines 
$?anbe^]  IV 324a,  2iek  juv  11448m;  (Stiibinm  I[205e,  519a:  2:r;eile  IV 
430a,  bei*2:^ieve  I382e,  ijevgleid^enbe  II233e,  ber  SBitÜane  lV401a  :||— 
-gefe^e  [=  ^bufifc^e  ®ef.,  i^  *®efe^e]  I  (e.  XVam),  657n-66m',  U\627a', 
sg-  -gefe^  (*)  I  21e-22a  J  ©efefee  bev  5«.  (^O)  l  6e  J:  anevfannte  I  178ra, 
crfte  ^nfic^t  IX 88m*  (jn  I^evid^tigen);  anffinben  I37m,  III26e;  2)eutnng 
III  26e,  (Sin  II354e*,  geiferen  nad;  em|)infc6en  I68m:  ivaS  erforfc^t  ijl 
111626a,  7a;  gvgriinbnng  I(@.  XVam),  11141a;  (Srfenutniis  11138m, 
i^orfc^en  f.  em^jir.,  großes  IV  88m*;  ju  fennen  I36a,  ^euntni^  V92e:  merf)a^ 
niWcS*  I96m,  111430am;  \^h\)\i]d)C  HI  626a,  SBevaügem.  I66e,  Spalten 
I65m-66m  :||  ©efe^mäßigfeit  ber  9^1.  I  7a,  III  41e  — 1|  -geftalten  I  10a, 
-tnngIII5e;  n-getren  1 172e,  II81m,  IV192e  | -ge Uralten  I  378m,  II 
201am:  ©n^eit  I  16am,  17a;  II  147e-8a;  3Bir!ungen  111574a  ||  ©rcßc 
I23m;  II 4e  (erhabene),  öle;  am  größten  I V520a  J  großartige  I375e;  II 
24e,  315m;  IV52ie  ||  ©rnnb^rinci^ien  IV9a,  ^anö^alt  IV232e,  §err* 
lic^feit  11232m,  ^eri^orSringen  111623a,  -^inberniffe  II22e,  bie  BinfterBenbe 
II  131a  ||.  -I;iftorifer  II  224e  (pl.)  |  n-Mj^orifd^  [i^  -3e[d;id^te]  II  109a: 
©emälbe  II314e;  tenntniß  11256a;  -niffe  II302e,  313m;  (Sd^riftfieüer  11 
73e,  herein  IV619e,  SBiffen  11313m  |I  3bentität  V2ie;  in  ber  9^.  I8e, 
II 98a;  III 24e,  430e,  444m, 479e;  lY  193m,  222a,  611e  |  innere  11158a, 
111593m;  IV 7e,  78a;  innevfte  1225a  (nnfve),  386a  (be§  2)^en[d)en)  :]  irbifd^c 
11267a,  in 20a;  IV 7a,  16me  ||  -tenntni^,  -niffe  (^o)  III  19e;  ^enntni^ 
ber  m,  (O):  [öltefte]  IIoi39a  ]  erweiterte  U 139-141;  (S-rnng  11202a,  e-3m 
:\  m-i^oüfcmmnetc  Iloi40e  ||  -ferner  I23a,285e;  11129m  ||—  9latnrfräftC 
(:j:  *^räfte)  I  17m-18 ,  36a,  50e,  189me,  5ö7a;  II  107m,  249m,  312m, 
377e-8a;  Illlla;  -fraft  (*)  II381e,  III517e;  IV49e,  55m  J  Gräfte  ber 
91.  (in  ber  9?.)  [O]  11  38e,  232m,  7m,  287e,  311a,  397a;  V6e;  ^raft  in 
ber  9f?.  (O-*)  IV45e  ||:  3iif. :  irir  fennen  ntc^t  alle  V^^e,  allgemeine  1441m, 
irrige  2Inficf>ten  baten  I17m-18,  ncc6  nid^t  aufgefnnben  V°21e*,  2rnf[|)üren 
IloSOe,  53e^errf^nngII17m,  53ennt5ung  I35e,  c^emifdje  11283e,  einfielt 
IIoi46m,  (Svgriinbnng  11249m,  erfialtente  1 16e,  (Srfenntniß  n65e,  ge^ 
fiaftenbe  III  IIa;  ^»eingnng  I16e,  III  6e;  irbifdic  113996,  tampf  [i?gl. 
f!reit.]  1331m,  fennen  f.  aße,  organifc^e  IO208a,  ^laftifc^e  V62e,  fAaffenbe 
1367a,  ftreitenbe  [logl  ÄanH^]  I23m,  nmrt^onbeI^be  III  IIa;  ^'erebrnng 
Illlla,  27a;  äBotten  11398a;  Sefen  I17m,30e;  iuilbe  1 142m*  |  SBirfen 


806  '^ainx:  Gräfte  m  — 

I5me,  63m;  tt)ir!enbe  IV^löa,  Sirfuiig  I23m  :|  jei-ftöveube  I16e,  III  IIa; 
3iifammen^aiig  I67a  — |j  -fvciö  11121a,  -f reife  11324a  (erh?eiiert)  ||  -finibe 
[^i^^i^fi!]  (f.  ®eift):  SBelehuig  11130a,  fi^  mit  9^.  befc^aftigen  IV  170a ; 
befc^reibeube  1 28m,  88am  [neues  gelb];  [(Srn^eitening ,  gortfc^ritte ,  3^'" 
toa^g]  I1187e,215e,  813me,324a;  neuere  [bgl.  3eit]  1113a,  organif^c 
ll229-230a  (ber  Körner),  ^^itofc^^ifc^e  I248e-9a,  ©tubium  I34me,  i^ev 
gleic^enbe  11232a,  h)iffen|d^aftlic^e  I17e,  unfrer  3eit  [ögt.  neuere]  ll310e-la, 
3un)a^g  l  (gvlüeit.  :|  -funbige  II  170a  ||  gegen  (unb)  Äunft  I  69e;  1120, 
230am;  in  terfc^iebnen  Sänbern  [f.  *2anb]  II89am  ||  -leben  I  34m,  37a, 
66m,  67m,  119m ;  11112m;  Seben  ber  9i.  (*)  II (47m):  ©nl;eit  II 74a; 
güüe*  I  79m,  UQOe-Ql  (öcvfd;ieben  uaä)  ben  3cnen);  irbifc^eg  1152a,  baS 
organi'c^e  III4ßlm;  reid^eS  II46e,  öle;  ruf)igeS  1135a*,  ©cenen  II  10a, 
(Stabien  II  129am ,  baS  ftiüe  1  8m*,  Unermeßlic^feit  I  22m*  J  bie  lebenbige 
yi.  19e,  II 26a  :||  -lebre  [=  1;^  ^b^füj  I50e,  51me,  56me,  325a;  III551e: 
allgemeine  11394m,  b^namifc^e  111 17e,  gortfd^ritte  VSam  (nic^t  burj^  9latur=» 
^^ilcf cpbie) ,  fd^mer  aU  ein  ©anjeS  barjuftcüen  11125c,  matbematifc^e  II 
342a;  [@d^rift]  III  547m ,  SBerl  II  (349m)  435a  || -liebe  I1106ra,  Jobber 
m.  II441e-2a,  -maaB  l\153m  \\ -mad)t  1163a  (aüöerbr.),  224m  (uu* 
befannte);  -mächte  I32a  (5lam^f  gegen  fie),  1175a  (furd^tbare«  9Md;)  J 
mächtige  ^.  IV 534m  ||  manuigfad;  1123a;  -faltig  II232e,  2)Meit  117e  :| 
-nmffen  17m,  -mevfn)iirbigteiten  lVi55m,  mmY92m;  naä)  ber  9^.  II 
85m,  88a;  na^al;men  IV504a,  D^ung  II  82a;  9?amen  IV(iöm);  -nctf)* 
ttjenbigeg  1 98m,  ^ictbtrenbigf  eit  1 32m  |  £)  r  b  n  n  n  g  1 7a,  162a ;  III  549m ;  -crbii. 
llllOaJorganifd^e  1156a;  II 38a,  63a;  IV 8e:  nnb  nnorg.  IV253m  7 
-^l;äncmen  [= -erf^eimmg]  1  114a,  207a,  474e,  111219a;  pl.  -e  (*): 
grcBe(e)  1428m*;  11182m,  313m*;  111219a,  233e*;  Verfettung  1173m* 

II ^)^i  lof  0^^  V19m,  -en  11142m  J-^>InIüfc^r;eme  III  lle  — :1|  5Ratur* 

:|):^Ul)fo)):^te  (=  f^eculatiöe  ^bvfif  V21m)  [f.  ©ried^en,  icniid;e,  Äc§mc6 
A.'s  V.Humboldt,  ^^t^agorcifd)e]  1 16e,  11206a',  III  [11-23,  51.  27-34] 
17m,  43e;  V[6-8,  51. 19e-21J  21me-  ^F)ilc]c^bie  ber  m.  (+)  l  5m,  16-18 
(16a),  69am  J  SB.  naturl^^ilof c^^Mfc^  (bnrc^  o  bej.)  I81a;  11114e,30e 
||:  3uf.  (bie  jur  tbeoret.  9?.  [inb  mit  *  bej.):  5Iufid;teu  I  °70ni ;  Unbeftimmthit 
u.  ©d^tüierigfeit  ber  5Iufgabe*  V[ö-7]7a,e;  [33egriff]  Vöa,m;  (gntiindElungg* 
gefc^.+  nö-i(S(16a),  große  fragen  V92we,  ms  geglüdt  ift  Vi5e-i4a*; 
tarnt  einflmals  gelingen*  Y7e,  Sm-,  [©efc^ic^te]  III  [11-23,  51.  27-34]  | 
mat^ematifc^e  11380m,  11140a;  m-er  ^(leil  I71am  :|  9)2öglid^feit  V21ra; 
^>bantafienO  II  140e,  111438m;  9?idmnigenO  II285e,  III  (lim)  27m; 
®d;n)ierigf.  f.  5Iufgabe,  Streit  1110324m,  [geiinffe]  et^fteme  l^68e-69m] 
t^eoretifc^e  (baju  geboren  bie  3uf.  mit  *)  \[6e-8m,  ^.19e-21]6e-7a, 
13e-14m;  Unbeftimnttb.  f.  Slufgabe,  unerreichbar  \6me,  ^eiig^wi^  bieberigei* 
Unfrud;tbarfeit*  y7e-8m  (8m),  irat^  fie  \3erf^>rid^t  V(?m;  ein  ißerfud)*  V 
7e-8a,m  (i\l  nicbt  ju  berbammeu);  [$ß?ertb]  V7e*,  n?irft  nid;t§  Y8am  —:\\ 


^atux  ^^^  —  Um  807 

-^r)t}fiognomie  11  92e-93a;  ^bi^fiogncmif  II  lOle,  Sme;  IV2<§2e-5a  J 
^l;l^[t[c^e  I  156a,  111379m  ||  -^cefie  1145m,  120m;  ^vhicivien  [.  ©nmb- 
||-^roceffeI81a,  268m;  Illlöe,  24m;  V9e,  16e,  i9e-20m(19e);  -^rcce^ 
(*)  II228e,  111626m  ]  ^rcceffe  tu  ber  m.  O  \7a:  @e[e^e  \9e,  ber  grcBe 
IVi2m*,  @ni|>^>en  Y9e,  fu^evgniig  V5e,  3iifamnienF)ang  \9e:\\  -pro* 
bitcte  [= -Svseitgniffe]  11109m,  250m:  S3emit3iiiig  I35e,  (gnmmhmg  II 
3Ua\\-5a  ||  am  Oiieß  ber  9L  IlSOe,  tu  iftre  9^ed)te  eiiigefe^t  II  31a  ||. 
veflectivt  III  8a,  l\320a  \  ÜteHej  bev  dl.  [a.  äiiBeve,  bgt.  *51ii6ciiirelt]: 
auf  bie  (giuHIbimg^fvaft,  auf  ba?  3n"eve  hc^  9}?eiifd;en  \50a,  II [3-103, 
51.104-134];  U\6m-7a{6e),7e-8a',  l\3e,  Y 5e-6a  ||  rei(f)e  1165a,  II 
83a;  Ü^eid^tlnim  11 38m,  116e  :|  -veücliition  [=  Unnvaljinig]  III  169e-170a; 
8hif)e  1224m,  II12a  | -fceueii  II  6e,  25a,87e,  93e;  -fcene  O  1134a: 
af^fiet.  S3el;aiirlimß  II  4a,  S3ofd;r.  II  187a,  erhabene  ib.,  [gemalt]  1178m; 
grc^e  I  8a,  II  87m;  itnlbe  II  42m  :|  -iä^ai^t  II  86e  ||— fd^ilbern  II  4e 
(=  barftel(eu),  45e  (64a),  74m  |  -[d;ilbevung  [f.  ©ermanen,  ©riecfjen, 
3nber,  SKniicr;  ^ivd;eiiöatev]  I  <B.  Vllle,  XVIa;  II[6-75,  51. 104-126m; 
üorj.  31m-75,  5r.  112m-126m  (bei  bevfd^iebciieii  35öl!ern)],  14e,  33e,  34e, 
38m,  49e,  50e-52a(103e),5e,116a,m;  III6m;  plur.  -f  ^Überlingen  (*) 
II  8e,  9e,  23m,  35a,  37e,  39e,  40m,  45m,  54m,  55m,  63e,  72e-73a,  112m, 
125e;  11188a  f  (gd^irbernng  (°o)  II  43m  (lOle):  bi^terifc^e*  II  30a  (31m), 
bei  ben  gried;.  2)ic^tern  U{iO),  im  beu  35clfern  f.  aüg.  — :||  fd^i3ne  ^l, 
II 6m  I  ba«  9Hd)öne  II9a:  'ämhxiid  II83a,  ©efü^I  für  Il9m  J@d^i3nl)eit 
II26e,  41a,  57e;  -fc^.:  empfänglid;  für  1186m,  95m  ||  [als  (gdfjcpferinn] 
II1546e,  il;r  ©ein  I32m  |  (Sentimentalität  für  bie  9^.,  fentimentalifc^eS 
3ntere[fe  an  \l)x  II  6:  bereu  äJ^Jougel  im  Slltert^um  II öe  f  @iun  für  bie  9^ 
II33e,  34a;  -finn  I4a  (reiner),  33m  (forfc^enber) ;  II  Ue  (tiefer)  :|  fpecifif(i)e 
I59a,  66a,  165m;  (gebären  I32m,  Ulla;  -fpiegel  f.  Vincentius Bellovac, 
-fpiele  Y62e  [87am]^  rein  (gtiüeftelm  I  35e-36a  ||—  -flubinm  I  @.  XVm, 
35m-37;  pl.  -ftubien  (*)T  «Stubium  ber  m.  (°)  II  67a w  (28 7e) ,  pl.  @tubien 
ber  91.  1375m  ||:  5Inregung§mittet  sum  '^,  I  (g.  Xlm,  Xllla,  50am; 
II  l3-103,  51. 104-134],  4-5  (4a,m,  5a,ell),  Urne,  72a,  76am,  95am,  94me, 
98m,  i05me  :|  SBelianbluug  II  284e;  SBelebuug  II  76a,  103m;  erlreiterteS 
II65am,  gcrm  11284e,  ©egenftaub  II  98m,  baß  gefammte  II  74e  |  $?ie6e 
jiim  ^.  I  @.  XVm;  II 55a,  76am,  94m (288a):  toaQ  barauf  eingercirft  hat 
II 4a  :|  materifd;e  II088m*,  dllä^tuwQ  134a,  fpecieHe  I22e*,  ftrcnge?  IO80e, 
gleid)mäj3.  Söürbigung  atter  Sl)ei(e  I557n-57,  SSorlieBe  11288a,  tinffen- 
fi^aftlidje«  II  72a  -||-@#eme  I55am,  66me;  teÜnrifÄe  <Bph'du  ber  ^. 
\162e,  -tempel  II  347e  (499e);  Spigfeit  IV8e,  -en  V6e;  %U\\  IV 
(16e-17a  jebev  bcm  anbren  abf;ängig),  2:iefen  1183m;  tobte  II10e,26a, 
38a;  ba§  ftille  2:reiljeu  ber  3?.  I5a,  8m;  II  8a;  -treue  II85a,  mit  einem 
SBIid  umfaffeu  I190e,  Umgang  mit  ber  9?.  n50e-5ia;  bie  umgebenbe  II 
18rae,  74m,121e;  III  7a;  -Umtt?äf3ungen  [= -retol.]  II  13m,  unbelebte 


808    Df^atur  Un  —  3;  t^^^turgefü^I,  f  DRaturgeniälbe  aUg. 

[t>gr.  6el.]  IllOle;  ein  Unenblid^eß  f  81e,  U-!eit  III  12e;  Ungel)imbent)eit 
118a;  unorgaiiifrf)e  [=  anorg.]  (f.  org.)  1 57a,  209e ;  SJere^rung  II39iiq, 
41m,  llöe;  3Serfal;ren  V92a;  SSev^ältniffe  l  54a  (Sliifsaf)!.),  170a;  SSer- 
l^errlic^ung  II  50  (gegen  fcie  tunft),  39e;  S3crle^r  mit  ber  9^.  I  Ulme; 
II  33m,  76e,  Ulm,  237m,  250a,  280e,  397a;  Sßerminft  f.  anbiegen,  toev 
fc^ieben  U90e-91  {na6}  ben  3onen  nfn?.),  fic^  toerfenfen  in  bie  9^.  1184m; 
SBerftänbniB  II19e,  ÜSei^en  11399a  (nie  gang  erreicht)  |  SSerfuc^e  1252m, 
-ber).  \62e;  SScrfuc^  II  152m  :|  mit  ber  iR.  bertvant  II193e,  bielgeftaltet 
II87a,  etuig  n)ac^ienb  I22a  |  n-irariv  I80a;  II21a,46m,  50m,  83m,  96m, 
120a,  3a,  190a;  -njal;r^eit  I120e;  II40m,e,  41a,  5Swe,  132a;  IV516e 
:) -ttjei^^eit  II  146e,  7m-Sa  (n)ilber  ^SoÜev);  -njelt  II  4m  (toerfd)iebne  ©in«» 
iDirfimg)  ||  SOßer!  l\160m\\ ;  SBerfe  I  71e,  III  585e  J  Sßcrfftatte  1 104m 
(bnnfle),  268m  (iintevivbifc^e);  pl.  -en  II  384e  :||  äßefen  ber  'Hfl.  I32m: 
einfielt  in  bas  1 15e,  18e  J  -tiefen  III  15e  (sg.)  ||  n-tribrig  V62e,  ^eriob. 
Sieber-(£vn)a(^en  ber  9h  II  91e-92a  (im  9^orben),  aüeö  tviebevliclt  fic^  IV 
222a;  f-iDiffen,  -iDiffenfc^aft  n[n.\  bilben  ein  be[.  <Bti\d  !)iernac^; 
bag  9^-tt)ü#ge  II  131a,  Sunberfrafte  II  30a,  SBiivbe  I  23m  |  3anber: 
-bilb  I193e;  ^eforgni^,  ba^  er  »ericren  gel;e  119-22-,  berfd;ieben  nac^  ben 
3cnen  1190e-9i  :|  ber  9i.  jiigetbanbt  II29m  ||—  naturaemajestasII23m, 
vis  atque  majestas  (SBcrte  be§  Plinius,  2}?ctto  auf  bem  Sitel  be§  1'^"  S3b. 
be«  Äogmc^)  11252m  J  S^Ut uro licn- Sammlung  f.  ApulejusJ natürlich 
[f.  S3efc^affent)eit,  @efe^,  ©rengen,  !L'id;t,  9tol;cit,  (gelten,  (gtcffe,  Urmd;, 
Särme]  11131m  (ad V.):  S)inge  11358a,  gegen  üinftlid;  IHlG6a,  fd)einenb 
IV  233a,  anf  n-em  SBege  1454m     . 

t  S^aturgefü^I  [= -cm^finbiing]  (f.  Slltevtlnim;  ®vied;en,  Hebräer,  3nber, 
Sftcmer  n.  a.  m\U\)  II  [6-75,  51. 104-1 26m  (nad;  S5erfc^ieben^eit  ber  Beiten 
u.  33i31fer)]  (f.  auc^  ^Beiteii),  12e,  19m,  29n,  41e,  68e,  82a,  100a,  115-8m; 
l\16e',  pl.  -gefiit;l€  (*)  T  ®^W  für  bie  dl  (o^)  II  35a,  @.  ber  '^.  (O) 
11  75m  ||:  roobcn  abhängig  II44we;  Stii^hnd;  II  110m,  -brüd;e  II98e; 
Stn^brud  II  14m*  51m,  148m  |  Slii^enmg  117m*  44m,  51a;  -en  III 8a  :| 
beleben  1150a,  33-ung  II  65m;  einfa^ee  II  22a,  56m,  97m;  (Srl^i^Ining  II 
3e-4a,  freieö  II16e;  innere^  1143m,  innigei^  II 33a  ||Iebenbigeö  1117e, 
39m,  82e,  148ra;  $!ebenbig!eit  1131m,  44m,  125e,  148e  J  lebbafte^  III  8a  1| 
äRangel  II  121me(4e);  regec  II  13ra,  19m,  43e;  reinee  II3e-4a,  rclie  I 
14e*,  fd;cnefe  II  129e  j  tief  eg  II  7a,  44e,  55e,  59m,  075m,  98e,  109m, 
110m,  125m ;  Siefe  II148e  :|  nnfer  II  24m,  bei  ben  ÜSöIfern  f.  3eiten,  garteö 
II  19m  I  m^  33erfc^iebenf;eit  ber  3eiten  u.  iöcüer  II[6-75,  21.  104- 
126m],  31m-32, 50e-52o(51m);  jn  berf^iebenen  Reiten  u.  bei  berfc^.  33ölfern 
\\9Se,U8{€);  III  8a 

t  DiatnrgemälbC  (§v.  =  9^flturbilb)  2r.  (allg.)  I28e-29a;  II 49a,  74m; 
pl.  llOm-11  —II  33.  (als  STfjeil  beß  ^oömoS  [53b.  I])  (=0%  Überfielt 
losmifc^er  (Srfc^einungen  III  592a)  I  ®.  Xlm,  Xllme,  Xlllm,  50a  [79-386, 


fSRaturgemälbe,  f  3Iatur Jüi))en  u.  -anf}enfd;aft  bi§>  6n    809 

21.387-493];  II  5m, 145a;  III  5e-6m;  2(ii§brü(fe:  9^aturgemälbe 
(aßein)  I  127e,  162m,  243m,  299a,  303m,  364a,  393m;  II20e,  393e;  III 
4e,  6a,  9a,  332a,  460a,  487a,  559e,  562e,  8m,  576a,  588e,  592a',  IV  32a, 
92a,  100a,  122m,  132e,  142m,  216a,  223m,  268a;  aügemeiueg  5R.  I  120a, 
173m,  2o7e-8a,  316a,  335a;  11375a,  398e;  III 3e,  8e,  35e,  341e;  IV 
4a,ra,  21a,  220a,  253a;  V45m  ]"  Snttinirf  eine«  Dhturgemalbe^  1254m; 
@.  eine«  aügenieiuen  9?.  I  79e,  94m,  109m,  184e  J  ^b^fifc^e«  5Ji.  1386e  || 
3iifö|c  (beni.  Suf)alt,  teüur.,  Uuteniel;nieu,  iivaiicl.):  allgemeiiicö  f.  ki 
Slii^bv.;  %xt  ber  Sarftetlimg  ii.  ber  SIvBeit  U70e-im,  316a  (5ö7,  377e), 
386e;  II  145a',  III  4,  6m,  «Se,9a;  lV4a;  ber  aftroncmifc^e  Stieil  [= 
uranoL]  I299e,  111568m;  5liiebrü(fe  f.  beim  a%,  Slii^fübrimg  f.  (Sviveit., 
befd^reibeub  I80e-81m,  ©arfleüung  f.  5Ivt,  (Siiileitimg  I  [79-86],  (Snttrurf 
f.  6ei  Slu^br.,  (Svläiiterung  beö  9^.  Il398e  \  eriveiteviiug  beö  9i-e§  (bic 
einjetneii  5l6fc^nitte  tocn  53b.  III;  bef.  IV  u.  V)  IV  18m,  34a,  48a,  215a, 
232a,  253a,  268a;  V57e;  (gvhjeit.  u.  Sruefühimg  IV 4m  |  Sn^alt,  ®ang 
be6  Snbaltg  [f.  ijorg.  teüuv.  2;F)eiI,  ai^  urancl]  I(§0m-5im,  S4-(Sö,  5S6me; 
II5m;  III5e-6m,  341e,  460a,  487a,  559e,  562e,  576a, 588e;  Z\)dU,  ©tücfe, 
©egenftäube  beö  öu^altS  IV 21a,  32a,  92a,  100a,  122m,  132me,  142am, 
216a,220am,3me,  253am;  V45me  :|  V^i^fifc^ee  f.  Slu^br.  ||  te^lIrifd^ev 
2:^ei(  (b.  ^.  2»«  Caii^tt^eiO  I[161e-386,  2(.  416-493]:  ©aiig  be«  Sn^alts 
(mit  *  bej.)  u.  fucceffibe  ©egenftäiibe  be§  Inhalt«;  I<54m(162e),  162e-4m'', 
[I64m-171m  (aßg.  Übeific^t);  llOm-lm],  170me*  [  bie  f^cc.  2(bl^anblung 
I[171m-386,  2(.  420-493]:  225me  (bi^ber.  @ang  be«  Sn^.),  234e-5a^, 
299a  lt.  50ia  (©eclügie),  552  ii.  335-6a  ($^iift),  5ö2a  ((glectricität),  4a  (n?ieber 
S)i§:|)0|.  öcii  $?iift),  366m~7m  (9?eca^MtuI.  ber  aiiorg.  (Srbe  u.  tveiter  crga* 
nifc^),  7m-8a,377e-8a  (OxQam^mu^),  <Sam  u.  e  (äJZenfc^engefd^tcd^t),  5S5a 
(@^ra(^e);  III (3e),  4e-öm.||bie  2  2:^eire  f.  uranol.  ii.  teüurifc^;  über 
bag  U n t e r n e ^ m e u  1 79e-80m, 386m |uranoIogifc^er  2:t;eil  (1*" ^aii^t* 
%il;  =  oftrou.  2^.)  I54e-55a[86-162,  21. 387-416],  148e  (@ang),  165-6a 
(a%  «Bilb);  III(3e)  4  :|  3eit  111592a 

t  21.  Dlaturtxnffen  (=  -ttii[fcn|(^aft)  [lüirb  aiic^  bnxä)  °  be3eic^net]  I22e, 
50me;  II  237e,  255me,  6m,  261e,  4e,  255am,  7e;  111304a,  V13m  ||  53- 
9UturttJiffenf(^aft  (=  D^aturmiffen;  f.  noä)  pl.)  [mirb  nic^t  bes.]  I  <£.  XV- 
XVIa;  Siffenfc^aft  ber  9^.  [+]  I  5^6  J  plur.  9fJatnrtoiffcnf(I|aften  [biir^ 
*  bes.]  (=  PWW  o'o,  ^b^füalifc^e  SSiffenf^.)  I  51a,me,  473a;  II 249  :||  (5. 
notuninffeufd^aftlic^  [burc^  **  bej.]  ||:  3nfa^c  (jii  aßen  3-5  formen): 
baS  aügemeine  [a]  11231a,  7e,  256m,  37 7e;  2Infang  it.  ®ang  II24P*;  SBe-^ 
grünbmig*  II284e,  7e;  53el)anblmig  I30m,  SSeftrebitiigeii  I39a**,  Söunb 
(mit  anberem)  [=  35erbinb.]  11^896,  tocn  ber  Scgmatil  bebrängt  II  (283a*), 
(Sinfliiß  I037e-38a;  bie  einjefnen*  II135e,  312m;  bo§  emVirifdie^  11281m, 
2e;  (gnc^cIc^Hbte*  I  40a  (51a),  2lnfsäbhing  ber  ©ntbecfnngen  n.  ^cru 
f^ritte  feit  '/j  3a^r^iinbert*V[9e-13a,2(.22am],  ben  ^.  entriffenIV378m*; 


810    t  D^aturmiffen  u.  -ir>iffenfd)aft  Gn  —  3 ;  Natura  —  Tmi 

(gntlricf hing  ni  13a:  -^ggefc^.  III  <^304a  |  ba5   ertuetterte   II°148e;   (gv* 
auiteruug  I71a;  II (69a*),  0276a,  284e, 5i2m-5a,  m-4a,  396a;  IllSe  :1 
gcvtbilbitng  II(69a*)  |  ^ortld;ritte  [a.  ©ntbed.]  II(69a*),  207e,  0377e; 
III24  [immer  neue];  -fc^vitt  IV078a:|  ®ang  f.  Slnfang,  ©ebiet  III25am*, 
©emcingut  I°34a,  ba§  gefammte  I<^61a;  ©efc^ic^te  (pl.)  [tgt.  (gntbe(!., 
gortfc^r.]  1067a;  UlSöa,  7  a  {23da) ,  ^283am ,  ^7e,  (427m);  III  0313a; 
©vimbmig  111249a*,  ^)cr;cre^  IIP304a,  ibeeKeU  <^69a ,  ^eime  II<^398me, 
^eimtniffe  11252a**,  ^am^f  mit  ber  tird;e  II358am,  fcgmifdf)e§  IIIO304a, 
Siete  giim  9L  11^2826,  M  Iloi09a;  metavf)i}ft|c^e  V6a,  Sa;  mtthoU 
II324e;  Ühmen*  I5ime,  III5öam;  rationelle  I+31e,  11117a,  Y+6?ne; 
SJegicneu  Voi3m,  (Schriften  I  @.  XVam**,  (gtiibtum  I  28m  |  Sbeile  [= 
Biveige]  [a]  I22e,  36e;  II24a,  267a  [b];  S^eif  I364e,  IV0219m  :|  mand^e« 
itu!(ar  I038e,  miterrid;tet  IV  541m**,  Unterfiic^img  11247e**,  Untcüenb* 
barfeit  III  8e*,  imtocüfomnieiie«  III  024all ,  [33ert)inbimg  mit  anberem]  (= 
S3itnb)  II  0253am,  53erI;ä(tuiB  II135e*;  ißerboüfcmmuimg  I  @.  XV-XVIa, 
11267a*;  S5ciiiek  1^366,  2Bid;tig!eit  1^386 ;  Biiftanb  I33a  (glänjenber), 
IIlo24am,Oa  (mnjoüf.);  Brned  I037m;   alle  B^^eiö^^  [=  Skile]  I  30me, 
34e  (gleich  ii-H^tig) 
natura,  9?aturalien,  natürlich  f.  am  @nbe  bet^  atlg.  5lf^tiakt§  tooii  9iatur 
*Naucratis  (Stgt^^^ten)  II  159e  (5{iifiebhmg),  172m;  Naucratius  (SBruber 
Bafilius   beS  (Sr.)  II  27m,  lila  :|  Naugerius  (@c^rift   beö  Fracaftoro) 
[Andr.  1483-1529,  Bernhardus  f  1565]  11121m;  Nauhcampatepetl  {= 
(Soff er  iJOll  Perote)  lY 351m,  569e-570a 

Carl  Fried.  Naumann  (get\  1797)  \69m-70a:  Leop.  v.  Buch  ©r* 
^eBimgS- Krater  IV515me;  S)ide  ber  (grbrinbe  IV (369m)  579m,  61  le; 
^Iiitoii.  Formation  3\reiartig  V(70m)  91a,  ^rimitite  g.  \69m-70a  \  „Sebrb. 
ber  ©eognofie"  IV 359a,  499a,  515me,  579m,  611e;  V49e,  77a,  89e, 
90a,e,  91a,  96m;  ©eoteftoni!  IV 465m,  ©eot^ermif  IV499a  :|  ©ranit 
V68a,  77a,  89e,  96m;  [pix\.]  V68e,  69m;  Pompeji  V(25am)  49e, 
^ro-  u.  ajoif^  V90e;  Unterlage  \68e-69a,  90a;  iBuIfane  IV  318a, 
359a,465ra 

nautical  almanac  III  269a —||  D^anti!  (=  «Sc^ifffa^rtöhinbe,  (gd;iff* 
fatn-t;  9?abigation)  [f.  aftronomifd)]  U  [333e-6];  33.  nautifd)  [*]  (=  fee* 
männifc^)  [f.  Slftronomie]  11336m,  IV56a:  Slntcrität  IV201e-2a*,  (Snt* 
bedungen  II336e*,  (Sy^eb.*  [4:  Untern.]  IV565e;  ^ortfc^ritte  [t- 33ert>otIf.] 
11203m  (279e-280a),  [333m-6]  3e-4a,  5a,  376e;  ©efc^ic^te  11488m,  §ülf§' 
mittel  IVi20m*|Snftrumente  [b]  II  295m ,  [6-7a]  6e,  334a ,  5a :  Uni^cüf. 
II  320e,  S}erboßf.  II  279e  :|  praftifc^e  II  293e,  374e;  III  70e  ]  ScBrift  II 
295am*;  [@d^riften  Ü6er  9h]  II  470e-ia,  488m,e  :|  Un!unbe  11173m; 
Unternet)mungen  [b]  [i:  ß^peb.]  II  151e,  2e-3a,9m,  182a,  279a,  306m, 
343e;1Ber\?cü!ommnung  [i^  gortfd^r.]  II 295e,  (340a,  48 le);  III174e;  2Berf 
IV53am* 


3^aü  —  ^Kebel  aUg.  811 

cerro  de  las  Navajas  (am  Jacal  in  9}2ej.):  [®eBirggarten]  IV638am,m; 
Obfibian(e)  IV  209a,  482am,  638am 

Navarrete  (Martin  Fernandez  de,  1765-1844)  II  475m ,  6am : 
©übf^ilje  Simer.'g  entbedt  III368am,  Diego  Colon  II  491e-2a  |  Co- 
lombus:  33nefe  11491m,  a\\^  Guadalupey  49e-50a,  3oiirnal  \.  dtml, 
im  Softer  Rabida  11488a;  D^eiiejournal  (3ouruaI)  11474m,  481a;  lV188e; 
Teneriffa  IV 640a,  SBa^^eu  II  479m  :|  <^cmpa^  II468am,  noticia  de 
S.Cruz  II482e,  cruzadas  11469a,  ®emavcation?-?inie  II481am;  docu- 
nientos,  S)ocnmente  II474e-5a,  9a;  Espanoles  f.  viages,  Falero  II488mll, 
Ledesma  11491m,  Lepe  11484m,  Loayfa  II476am,  ^oßleme  Il469me; 
Magellan  II479am,  487m  j  bist,  de  la  nautica  UdSSm;  arte  de  navegar 
11468m,  9m  :|  [^evf.]  II469me,  Quiros  11480a,  (Secn)affev  11484m; 
©übfee  II479a,e;  Veipucci  11490a  |  coleccion  de  los  viages  y  descu- 
brimientos,  que  hicieron  por  mar  los  Espanoles  1477m;  II  122all, 
6a,  416am,  462me,  e-3a,  5a,  7a,  9e,  479am,  481m,  4m,  7m',  111368m,  IV 
640a:  [(gteücn]  II471e-2a,  4m;  V49e-50a 

*arte  de  navegar  [a.  Navarrete]  II  296a  |  9Zabigatiün  (=  @d;ifffatut) 
IV138e:  '^§-5lfabemie  YSöa"]  Navigators  Islands  =  Samoa  \\  Nävius 
IV535e-6a  (Äneas,  „^iniifd^er  ^vieg")/  i'oyal  navy  j.  manual,  Naxos 
11406m  [ec^vift  barüber] 

*Neander  (Joli.  *Aug.  Wilh.,  1789-1850)  II  Ulm  (S^iera^euten,  „®e[d;. 
b.  ^viftl.  ^eL"),  489e  (Luther,  de  Vicelio)  ||  Neapel  H.  @tabt  (= 
Neapolis),  33-  2anb  (*);  S.  iiea^^olitanifc^  (O):  Sttabemie  IV210m,  [53evg 
babei]  I  231e,  dornet  111571m,  (grbbeben  IV229e;  in  [=  511]  (a.  !r.  ^laii.) 
IV300a,  Äirc^e  IVO500a,  ^oiiiginn  IV298a*  |  magnet.:  3nteuf.  IV 64a, 
181e;  9f^eig.  IVlUa  :|  2D^ineralien-@ammIiing  IV484e,  [Ort  babei]  IV365e, 
[^erf,  ba]  V63m,  ^Megr.  gelber  IV 448m,  ^iuacot^c!  11^1266;  !f.  ^fa* 
neten  eiübecft  V[109  (5mal)],  110a,m,  6e-7a;  ^rcUinj  IV0492a,  [9i\iie] 
IV484e,  (Sturm  II121e;  2:em^er.  1 342m,  6m ;  Suff  IV 449m,  Umgegenb 
V56m;  Fe>r  I(231e);  IV 605a,  615e  ((2d^Iacfeu!egel);  55ice!Dnig  V54we*, 
-c  V54e*;  öul!.  IV  304m;  gu  [=  iu]  III426e,  460m  :1|  Neapolis  (=  Neapel) 
lV302m,448m;  uea^clitantf^  f.  bei  iN^a^^e^  .||  Nearcli(us):  53ericf)t  II 
187a,  glotte  11432m;  ©(i^ifffa^rt  iu  Subien  II  203am,me 

^t^tl  (bie  deriv.  f.  getrennt,  an  ibrer  al|}bab.  ©teile:  neblic^t,  neblig, 
nebulosa)  %  (geUJöbnlic^er,  irbifc^er  [III323e])  [f.mnib]  I55Pa,361a,2m, 
443a;  11188m;  pl.  I329e-330a;  III 5ö4e, 582a  ||  33.  fo^mif^er:  1)  al? 
©tcff,  Suuft,  SSeltnebel,  nebliger  ®toff  (eingreifenb  in  9^c.  3)  [f.  bef. 
!o«mii(^]  (5.  33.  9?.  um  einen  9ZebeIftern  I145e,  9^.  neben  ben  (Sternen  III 
339m;  (Sterne  mit  9?.  bermifc^t  III340e,  367a);  biefer  Stoff  tueiter  als  bie 
2)?affe  eines  5JJebeIf(ecf ö ,  ^f^ebel  meifl  au§  (Sternen  beftebenb  ober  mit  Sternen 
üerbuubenI110mll,145e,156e;  II369all;  III77a(im),  321m  J 2)  =  neblige 
Sigenfc^aft;  3)  (bieffac!^  in  ^0. 1)  =  nnauflöslid^er  S^ebclffecf  ober  unaufgelöftc 


812  9^ebel  Ml  Hnr 

gfJetelflecfe  (ober  :^eil  eineg  ^-^td^)  111321m,  2m II,  357e,  365m;  pl. 
1 157e;  biefe  S3ebb.  1-3  gufamnieu  III337e,  9a,m,  340e,  356a,365a,m,  6a, 
7a  II  (J.  4)  al§  2öeU!ör^)er  (@tevnncBeI)  (=  1^^?.  S^efeelflecfe,  =  ^tUU 
ftevne;   toßl.  @tenie)  [^  (S^cmeten,  Ärebg,  Sic^tnebel,  tleine  Planeten]:  pl. 
I89a,  106m;  II  368m;  111149a,  177e-8a,  212m,  319m,  329am,  336a,  7a, 
565e;  sg.  III  99me,  ISOe,  316m;  ein  befttmmtev  ITJel^etflec!  III  322a,  364a 
||:  Jufö^c  (fiiv  ntle^eb.;  51,  33,  (£:  meift  S;  5t.  311111  2:t;eil  I^egeid^net  mit 
O;  plur.  dltQt ,  sing,   bitrc^  *  bej. ;   bie   ©lieber  fiiv  (S.  [inb  aber  ^ier 
\6)Xoaä),  fie  [iiib  toott  im  2lvt.  S^ebelflede  nad;jufe^ii)  (in  compos.  Siebet-) 
[t-flede,  -fterne  [inb  bef.  ©tilcfe  ^ierimc^]:  Slnbäiifimg  111327a,  -5ln* 
fa^e  111331a;  n-avm  [ij: -teer]  111527m  (9?aum),  Sme  (@egenb) ;  n-artigo 
III  404e  I  (fid^)  anflöfen:  in  (Sterne  I  158m,  III  321m;  in  ©tern^aufen 
III  323a  :|  dataUQ  f.  SSerseic^iii^;   bid^ter^  (sg.)   III  143e,  168a,  416e; 
S)o^>peln.  111550a,  -biift  III  348m,  biinnero  11189m*  feine  IV5a  |  f  -f  1  ecfe 
fmb  ein  bef.  ©tiid  ^nernac^;  -[(erfen  (i?erfc^ieben  bon  -flede,  nnrtl.  Rieden) 
III  28m,  584e  :|  ^orm  I  89a;  n-frei  [=  -leer]  III  340a,  569a;  ßebaKteO 
III (329m);  in  m.  ge^üüto  (gg.)  I185e,428m;  IV  630a;  -geftdtenO  II37m, 
©eftaltnng  111341a;  -grii^>^^e   111567m,  -grnV^^en  III  373e;  -büüen  [= 
]Xm\)M']  (a.  (Someten)  I  107m,  569a;  -§l;^ot[;e[e  III  320e-la,  356e;  im 
9^.  [b]  11177a,  -infein  III  318e,  irbif^evO  m323e,  ifclirter  ni335e*; 
-fern  111312m,  -ferne  111312m;  fcgmifc^er  [b]  1118e,i55e;  II5ö4e-5a; 
III  48a,  219m,  258e,  311e,  3m,  8e,  320a  (35erbi^tnng) ;  -frei«  III  210e; 
-Ianb<^  II  4e;  III  7e,  574am,  630me;  n-Ieer  [=-frei,  :j: -arm]  111328m 
(9?änme)  |  leuchte nb  [a]  I146e,207e;  III323e;  Ien(^teiibc(r)  [c]  1158m, 
III  313m*  :|  n-Icg  [=  -frei,  ij:  -arm]  1 158a  ||  -maff  e  III  314e,  334ra 
(irreguläre);  -maffen  III  313a,  [555-4  gro^e,  unregelmäßige;  4a),  340a 7 
gjJaffen  111339a  (unfi3rmüd;e),  e-340all  ||  milchiger  (sg.)  III329e,  332e-3a; 
nörblid;e  111341m;  ^lanetarifc^e  I88a,  160a;  regelmäßige  III332e;  -ÜJegion 
III526e,  7a,  8m;  n-reid;  III319e  (^immel),  ried^enbo  I334e  || -ring  [= 
üiingnebel,  ringförmige  9^cbelflcde  111330m]  1 89a,  148e,  412m;  I1366e-7a; 
111212m,  IV212a(rotirenber);  pl.  -ringe  1162a;  III 550m, e  J  3tingnebcl 
I11550m-lall,m,  362e-3a',  riiigfiJrmige  f.  9fJebeIf(ede  ||  rötf)Ii^e(r)  [a]  I442e, 
(3a*);  11189m*;  runbe  III177e,  auf  ©anbbänfeno  I529e-550a,  fc^ediger 
III  349e*  I  -fdieibe  III  332e ;  -fd;eibeu  III  332m,  3e-4a  :|  -fc^ein  [=  -fd^immer] 
111316a  I  -fc^id;t  I145e;  -f(^id;tcn  1361a,  II146e  J  -f(^ immer  [=-fd;ein] 
1119m;  III 5iim  (milber,  matter),  4a;  fc^immernb  I11349e*  :|  felbftlenc^-' 
tenb(e)  III555a*,e;  f^orabifd^e  111328m  ||.  gj.  um  ©terne  f.  *®terne,  *9?ebet' 
fterne;  f  9?ebel fterne  finb  ein  bef.  @tüd  biei'nad^  J  (Sternhaufen  [f.  °anf= 
löfen]  \\\177e-8a,  fterntofer  111316m*  ||  -ftrablen  111364a;  -ftreif  I  UOa, 
-ftreifen^Cpl.)  111107a;  füblid;e  III320me,  trcdncO  I  442a,  bcn  9^.  um== 
geben  III337e*,  -iimpünng  [-^üße]  III  581m  |  unauf  gelöfter  (sg.) 
in  181a,  316e,  349e;  unauf li^firic^er  (sg.)  III  182e,  316e  :|  unregelmäßige, 


3Zeber  Uuf  —  3,  f  ^^ebelfledf e  bi§  gl  813 

nnft?mmetvifcf;e  III  555m;  iöevbi^timg  I158e;  11148a,  320a,  9e-330a  |  biirdj 
91.  (sg.)  öerf^Ieievto  1 349e,  481m;  ii-i)erf(i^Ieierto  1 348a  :( «Bertbeilimg  III 
326am,9am',  ÜSerjeic^niB ,  Sataleg  III  320am,me ;  -ti^an'ü^  1 199e  (bide), 
IV  143a  (bunKe);  SBaffevn.o  III  329m;  -melt  II  276aO,  m  326e  (V3); 
-molfeii  II  267m,  III344e;  3ahl  111322m,  9m,  349am,  358m,  9a,m;  -^one 
III  348a 

t  9ltMiität  (üevfd^iebeu  baöon  -flerfen)  (§V.  =  Giebel  33eb.  S. ;  ügt. 
-ftevnc)  [j.  Kometen,  9D^agettani[c^e  SBoIfen,  5a?il(^ftra^e]  I  19m,  63m 
[86m-89l  92a,  143m,  i55me,  8am,  556m,  415e;  II  259a,  368-9m,  513a, 
e-4a;  III  3e,  55m,  5Se,  48am,  99m,  181mll,  192m,  [311-341m,  21.  354- 
367m]  5ila,  321a,  [2-4m  nüg.  ^etvac^timg] ,  359e(373e),  ö27e;  IV(5a)  J 
sing.  9^etulflerf  (biivc^  *  bejeid^net)  1157m  (415m);  ein  kftiminter,  ein* 
aelnev  III173ra  ||  3nfn^c:  2t6Bi(bungen  [i.  Oviong-^ZebcI]  III339am,340m,e, 
Imil,  362e-3a,  7a  |  5lbftanb  [=  (Sutfevniing]  III552e  [uugekiivev] ,  5l6ftänbe 
111312m  [ungcl)eure]  :|  Aggregat  111514m,  -e  111319a;  [i^m  aljnWä^]  III 
566a*  I  2ln^äufimg  I11326mll,  m-7a  (größte),  am,  8m;  -cn  111327m,  335a 
:|  2ln)e^u,  ?tug[ebn  III  5i5(a),  339a,  357e;  ^luft^ten  (üBer  i^ve  9^atiiv)  [f. 
üt>v.  5löefen]  III[313-322a  @e[d^i(^tc],  515  (öerfc^iebiie)  (e) ;  2lrc^i^en23e; 
Slvten,  (Slaffeu  (govmgattuiigeii)  III  321a,  332e,  3m,  357m,e',  aufgeää^Ite 
111319m  j|.  ni(^t  aufgelöfte  f.  uiiaitfgel.  |  (fid;)  auflöfeu,  '^[iiflcfmig  [a. 
o@terne ,  o@tern{)aufen]  1 155m ;  III  48am  (117e),  8a,  3l7e,  321am,  2-3a, 
330e,  9a  (Srnsei^en),  357m-8a,  362me:  iiic^t  toiiüigc  111322a,  356m  :|| 
aufri38Bav(e)  III  321  m ,  2-5a  (ni^t  atte),  5a,  357a  (aße);  ^TiifföSbarfeit 
III321e,2a  Jauflöölid^e(v)  1 159a,  367m  (387m),  593e*:  fd^irer  III  329e, 
557e;  5lufli3«li(^fett  III 5Iie-2a,  358a,m,  5S4e  .||  [5Iuf  jä^tung,  einscine] 
(f.  Meffier)  1 144m;  III  315m,  6me,  325a,  8ell,  550me,e,  Ime  [335m- 
341m  (in  auefüFivI.  2lb^anbl.)],  335m,  341m,  9m,  356a,e,  8m,  362e,  4a; 
5lugfet;u  f.  5tnfefin  j  begrcit3t(e)  [bgl.  Umriffe]  111313m,  333m  (fc^tüad^): 
[d^arf  b.  III  511m (e-2a,  323a),  331m  (2m,  4a)  :J  «öeoMtiing,  kobad^tet 
III(313e)9a,  320a,  5m,  359a,m;  SSefc^veibung  1II515*  [335m-341m  (ein- 
jetner)];  beftimmt  111312a,  325m;  S3eh)cgung  111330a,  blaue  f.  %axU; 
53reite  IH  312a,  5m;  Satalog  f.  ißevjeic^mß  |  S"entralftevne  [=  ©tcrii  barin] 
111331m;  gentium  [:|:  ^evn]  III329e,  331m,  2m,e,  363e  :|  klaffen  f.  STiten, 
bo^^elte  1.  Siebet,  2)uft  1161m  |  ©unft-S^covie  iri318e,  320a;  bunftig  III 
331m  :|  ©urd^meffer  111330m,  lell,363all;  [©ubvudt]  III512e;  eait)tiid^(e) 
[=otoate],  eü.  ©eftalt  III  (312m),  329m,me[9m-330a],  329e,  330m*  e*, 
e-la,  357m,362me',  (äntbedfung,  entbccft  [bgl.  ©efd^i^te]  11118a,  76m  (79e), 
317a,  8m,  9m,e,358e,362e  I  (Entfernung  [=5Ibftanb],  gerne:  [ungeheure] 
lH512am,552e  Jgarbe  III  331  e,  5ö5am:  blaue  III 551  e-2a,  565m;  gär- 
bnng  III  33U-2a  ||  ferne  I  91a,  IV(5a);  fernfte  I  @.  Xllm,  61m,  80m, 
91e,  386m,  416m  J  gerne  f.  (Sntfern.;  im  gcnuc^r,  bnrc^  gernröbre  gefe^n 
III(311am),  2am,  5m,  330e-lail,  356a  |(  felbflteud^teubeS  gluibnui  III  323 


814  i^eM\iede  go  —  ^Ru 

(333e)  I  ^cviu  [=  ©eftalt]  (togl.  5lrteii)  V9a;  govmcii  III333e  (\3evf(i)iebcii» 
ortigfte),  364a  (mevftrüvbige)  :|  gefe^n  [.  [ic^tfcar,  ©efd^id^tc  [tjgl.  ®nt* 
becfimg]  II  [368-9m  kcbac^tet  u.  entbecft];  III  [313-322a,  2(.  354-8ra] 
5i3(e),  [4m-6a  erfte«  ^Sorfommen],  9m]\e,320e;  Oefetje  III  178e-9a;  gc* 
f^renfelt  111331m,  9a  ||  ©eftalt  [=  ©eftaltimg,  ^ovm]  ([.  regelmäßig,  mu 
reg.)  11182a,  183a,m,  3iiw,  (340a,e,  351a),  7m:  befcnbre  111335m,  Dl;iie 
®e[e<5V(9a),  9^ormoI-®.  [=  eüiptiW;e]  III 529me;  -SSeräiibevimg  III  317e, 
-en  I57me;  n^imberfame  III 55ia»n,  54iam  (9m)  J  geftdtet  III117eJ®e' 
ftaltung  [=  ©eftalt]  111318a,  [329m-334,  21.  362m-4a]  329m,  333m, 
6a,  341a,  362e:  Slrteii  III  [329m-334]  329me,  -^g-^vcceffe  III  48am 
(fovtfdjveitenbe),  Übergänge  III 32Pe-330a,  große  SBerfc^üeben^eit  111329m  || 
©laiij  [=  §eütg!eit  \i\\x\]  III  338m  |  ©reße  III  3i2a,  335m,  9e,  357e; 
große  III  335m,  348a  :]  6  @rii^^>en  III  327m-5a,  ©ni^^irimg  111326m; 
§eüig!eit  [=  ©laiij,  ?id^t,  ©d^immev]  III331e,  2m;  irreguläre  |.  imregel* 
mäßige;  ifolirte(r)  III  314e*,  8m,  (333e,  5e*);  Äenntniß  (junel;menbe)  III 
[313-322a  ®t\ä)\(i)k]  313a,  9m,  320e  (  Äern  [=  mzMtmi,  4:  Zentrum] 
I  145e;  111316a  (imaiifgeleft),  329e-330a  (341m);  Äenie  III  329e-330a 
(met)rere),  364a  :|  f feine  111334a;  fornig  III  338a,  9a,  366a;  fngelförmige 
IIl(312m),  [329m-330a]329m,e,  (341a*);  ?age  [=  Ort,  ^^ofition]  1 154e, 
111326m;  !2cc.o,  leerer  ^aum  111327m,  Smile  (340a), 359e  |  IBic^t  [=  ©lanj, 
§etlig!cit,  @d;immer]  I159e,411e;  III  331m,  2e,  366a,  593e*:  Man  III 
331e,  jnr  @vbe  l  161a,  -f^ein  111339a,  -fc^immer  III  317e;  -ftärfe  III 
334a,  9a  :|  SD^enge  f.  ^a\)U  D^atnr  f.  Söefen,  S^eBel  barin  II369a||bie 
nörblic^en  III  325m ,  341m ,  358e-9a ;  in  ber  nörbl.  ^mMdxi  III 
[326m-8a]  330m,  4m ;  be«  ncrbl.  ^imrnelg  III  324e,  7a,  m-8a  (6  ®ru)J^>en), 
360a;  beS  norbl.  n.  fübl.  ^immelg  III325e-6a;|  9^orbpoI  f.  ^ol  1 1  o^tifc^e 
III357e  I  Ort  (n.  m  bereu  finb)  [=  Sage,  ^ofiticn,  iBertl()eihingJ  III183am, 
212a,  334am,  5a;  [Ortekft.]  III 358e,  367a  :|  oi?aIe  [=  etti^t.]  111179a 
(180e),  3a,m  (212a),  323a,  330a,  Im  (3e,  9a*),  348all ;  [^erfcneu]  (=  l)p, 
@efcf).)  III3i3am,  7am,  9a,  e-320a;  ^l;otüf|>]^äre  III  332e,  ^>^i?fi[c^e  III357e 
l^lanetarifc^e  [tgt.  9^e6el]  I88am,  411e;  III  329m  [332-2,  21.  3Ö2]: 
einjelue  III33ime;  munberfame  (Sr[c^einuug  III  33iam,  2a;  D^^atur  III 332  J 
an  ben  ^clen  III 32Sme:  am  i^orb^ol  III  32(Se  (ein  9J-fIecf);  am  (Süb^^ol 
III328me,e  (ein  D^J.)  T  ^"^Htion  [=  Sage,  OitJ  III  313e,  7a  (beftimmeu), 
(8e,  339e),  340a*,  373e ;  -en  III 31 9e,  320m,  4am  (3a^r  ber  beftimmten)  f 
9^anb  III332e;  üerttjafc^eue  9^änber  111331m,  3e,  351a  :|  Sftaum  (ben  fie 
eiunet)men)  III322am  |  regelmäßige  9^.,  reg.  ©eftalt  [=  reguläre,  f^m* 
metrifc^e]  III  183a,  212a,  [329m-333m]  329m,  332e,  3m:  Ort  III334am; 
^Verbreitung  II1334am,e  :|  9eegion  [=  3oue]  I80m,  415e;  III  326m-7a,  7a, 
8m,  359e;  -en  III334mll  :|  reguläre  [=  regelm.]  111348a  |  9?ing  III 330me; 
ringförmige  [=  SJingnebel,  Diebelring]  III  (183m)  329m,  330m-la,  330me 
(9^0. 57  Meff.),  e,  (la),  362e'3a T  r  un  be  (r)  [=  fngelfi3rmige]  III  179a,  323a 


t  D^ebelfledte  ^u  —  2öef  815 

(9e),  330a,e*,  Im,  (2m,  341a*),  357m ;  ntublid^e(r)  IIl  313m,  (6e*)  :I  fc^cdige 

III  (349e)357e,  366a;   [(gd^vift  über  9^?.]   III  55<Se  |  ©c^cibe  III(3l6e) 

331ell,3e-4a  (fleinfte);  ©(^eikii  I88a;  111331m  (2a,  3e);  fd^cibeiifcvniige 

III  311m,  529e:|fd^n3a^e(r)  III  359m,  566a*;  felbftreut^teub  [.  piibum; 

[ic^tbav  (öefel;n)  für  baS  Me^e  (iinbetuaffnete)  ^liige  III314e-5a,m ;  @^ival-9l., 

@^ivaIform  III340e(lmll);  f)jovabifc^e  111328m  ||—  @tern,  ©teviie  (*) 

bai-iii  [=  deiitvalftevu,  D^ebelftcnie]  11369a;  III330e*  9a*;  gfJebelflccf  i:m 

einen  (Stern,  einen  @t.  nnigeknb  [ögl.  *®tcvn  9^]  111529m  j  (bie  9?.  finb) 

Sterne  III  317m,  322ali :  ferne  111319a;  tiefe  fleine  III  3l5e-6a)',m,  9a 

(325e-6a),331e,2e,  355m,  366m;  9D?affe  111322a,  358m  :|  in  Sterne  auf^ 

gelöft,  (fid^)  auflöfen  III  322a,  340e,  356a,  7m,e,  367a;  Sterngvu^pen  III 

312m,  525e-6a,am  . '11  (bie  9^.  finb)  (ferne)  (SternI)onfen  [= -fdjn.^ärnic] 

III  (99e,  178e),  311a,  e-2a{m),  3a  (4a),  9a,e,  321m,  5e,  330e,  355me,  7a, 

363e  I  9^e0elf(.  nnb  (gegen)  Sternl;aufen  111321m,  4e-5a,  358a:  (Scntvaft 

III525e-6a,  Übergang  III329me;  ^oX}{  III325e-6a,  358m-9m  J  in  etern* 

f)anfen  anfgelcft,   (fid;)  auflöfen,   Slufliifnng  111179a,  316me,  8m,  323a, 

338a,  584e:  nic^t  anfgelöft  III  325a  :!|  fterncnleer  111316a;  fternlüfe(r)  II 

369a;  III(5i5a)4e,  (6m*)  :|  bie  9^eb.  ein  53ilb  nnfrer  ©ternfc^id^t  1 157m, 

415m  I  [ie  finb  Sternfd)n)ärnic  [=  -Raufen]  III48am,  51m:  (febr)  ferne 

III317e,  627e;   in  @t.   aufgelöft   III  81e-82a  (178e)  — |I  @tnbinm  III 

318e-9a  ||  bie  füblic^en  II(267m),  III(320me,  5a);  in  ber  fiibl.  §emi- 

f^>l^äre  III52<5m-Pa,  330e,  la,  4a,359e;  be6  fiibl.  ^iminelö  [a.  niJrbl.]  II 

330a;  111175a,  317m,  8am,  324e:  n^enige  III325e,  8m  :)  ®übpo(  f.  ^cl  || 

f^mmetrif(^e  [=  regelmäßige]  III334e;  Umriffe  [ügf.  Begrenzt]  III  330e,  3e 

(nnbeftimmte),  8m  |  nnanfgetöfte(r),  ncd;  nid^t  anfgel.  III48am,  313e, 

322m(e),  3a*  (fein),  5a  (^al;!),  (349e),  362e*;  nnanf(i)«ric^e(r) ,  nid^t  anfjn* 

Ii3jenbe(r)  I^öe,  88ell,  92a,  93m,  160a;  III315e*  (6e*),  9e,  321a,m,  357m, 

e-5a  :j  nnförmige(r)  III  311m,  2a,  (6e*)  |  nnregefmäßige  92elj,,  nnreg. 

©eftalt  [=  nnfijmmetr.]  111183m,  329m,  [333m-4  aUg.,  335-341m  n.  ^. 

364m-7m  einjelnej,  341m,  5ö5e-4a;  irregnläre(r)  III  333e,  4m*,  (340a, 

8a)  :|  nnf^mmetrifd^e  [=  nnregelm.]  III331e,  4a,  5m;  Unterfiic^ung  111313e, 

SSeränbernng  III  53Sm,  35erkcitnng  III  (3i2am)  334e  |  fi^  öerbid;ten  I 

155m;  terbi^tete  I<S7jn,92a;  SSerbic^timg  III312e  (®rabe),  3m,  329e-330a, 

Im,  357e  JSSertl)eiInng  [ügt.  Ort]  III178e,  [325e-9m,  21.  559e-360a] 

328m,  9am,  334am,  5a:  Sentrafi  III  525e-öa,   am  ganjen  §immel  III 

325am',  fd^einbare,  xohti\<^i  in329am  :[  öerirafd^en  111331m (351a)  (  SSer- 

geic^niB,  Siatalog  [ögl.  Bai;!]  III313e,  9m,  320,  la,5a!lm,e,  7m,  8e, 

335m,  340e-la,  356m,  7a;  SSerjeic^niffe,  (Satalcge  III319e,  320(a),  4e!l-5m, 

358m-9:\  öielgeftaltetc  \87e-88a,  111311m;  SBoInm  I411e,  n^nnbernbe  III 

584e(®ometen),  Sßelt  IH  79e;  SSJefen,  9latnr  (n.  5rnfid;ten  bariibcr)  [f. 

Sterntjaufen,  -f^tüärme;  a.  Slnfic^ten]  II 3ö5me,9am;  III 3iia,  m-2a,we, 

5e  (Unterfc^eibnng),  6e-7a,e,  8e, 9a, 6-320«, e,  e-la,m  [322-4m], e-5a,  e-6a\\, 


816  t  ^leklflecfe  3Be)  —  3,  f  9ZebeIfterne;  ^ben  —  9]eigiing  @ 

552(a),  355we,  7«i-§a,  56,9me ;  iüir!lid;e  m5i4e  ||  3nt)l  (imcuge)  III7Gni, 
5i2a,  3e,  8m II,  9m,  321m,  2m  [324m-6a,  5(.  358m-9],  326m ,  7m-Sa,m, 
9a, 349a,  360a:  35evl;äItiiiB  111325m;  SSevme^vung ,  h)ad;fenbe  3al;I  111 
31Se,  8am,320am,  358e;  ^n^I  in  SSev3ei(^niffen  III  313e,  9e,  320amll, 
5am,e,  356e  [8m-9]  J  ja^nofe  III  314m  ||  3cne  [=  ÜJegion]  111  326m-7a 
(6e),7am(a),348a,  364m;  3üge  111326m;  aiifammengebräiigte  11330a, 
III  (325e) 

1 91  e  b  e  Ift  e  r  u  e  (ügl.  gJeBelflecf  e,  ^ebel,  neblig)  1 88, 95m,  106m,  145e-6a, 
160a,  5a,  387m,me;  III  99e  (178a),  212m,  313e~4a  [332e-3m] ,  9m,  363e, 
5m;  sing.  9?ebelftevn  (*)  1 113m ,  111411e-2a:  ein  kftimmtev  111180a 
II  3uf.:  [StuWI.,  einselnc]  111315m,  363e;  «efc^aff.  [.  9^atnv;  Sentvalftevn 
III 332a,  3a;  S)nnftr;üüe  111 332a,  ferne  ib.;  bi(^t  gebvängt  III357e,366am; 
bei  ben  ©riechen  111  99m,  131m  (178a,  210e),  5i5e-4a;  ®iö^e  III363e: 
Heiner  1 113m*,  fet)r  fleinc  III357e;  9?atur,  ^e\ä)a^.,  SSefen  Ill[552e-5mi 

II  'in,  mit  9?ebel  gemif^t  I11340e;  9^ebel  nm  ben  @tevn  1 1 1 532e-5m (3a), 
bie  Giebel  III  333a  J  ^^ebelflede  III  332a  ||  ^^otof^bäre  III  333a,mll  |  bie 
®  onne  ein  9^.  I11411e-2a*,  9^ebeIfternfonne  111 333a ;  9J-fterne  mit  @onnen 
I165a:|  ©terne  (barin)  III  332e-3a,mll ;  btcle  III  (339m)  365m ,  menigc 

III  356ra 

hieben-  f.  sec:  33ebingung,  (L^>eftein,  te.tten,  Planeten,  33er^ältni§, 
SBirfung 

nebli^t  111  5.Siam  (etlvoi?  neblid;te^)  j  neblig  [f.  Rillte,  2id;t,  3«oterie] 
11140m  (318e):  ®rnnb  I88a,  Raufen  (pl.)  111315m,  STJaffe  111  582e, 
3JZeer  11181m;  @terne  III  178a,  210e;  @toff  III (219e):||  nebula  ^^^ebel: 
n.  polarissima  australis  III  S25e  |  nebulosa  (=  9'?ebelf(ecf)  III  315e, 
335ell;  nebulosae  (9^ebetfterne)  111178a,  3i4a,  6me 

*iVi2c/ii  (3njt.  beö  Cauca)  IV  556a,  Necho  =  Neku,  Necker  (Louis 
Albert  N.  de  Sauffure,  geb.  1786)  IV182a  (magnet.  Sntenf.),  Ned/chd 
{Nedjed;  nbvbi.  ^xah,)  111345m,  ^Jefafa-^anb  Cüflap^^a)  IV509am 

*9fiegatton  (negiren  j.  be[.)  II  9m  |  negaiib  [f.  53en)eii?,  @(cctricität, 
©rünbe,  ^fttito,  9lefiiltat,  3engniB]  11171m,  V45e:  2abimgl361e,  fe^n 
I1170me  :||  9icgev  [aiic^  in  comp.]  (pl.)  11415m,  431a:  afrü.  II194mll, 
n-artig  1380a,  fransöf.  I  260m,  §irnI379e,  2anbII304e,  9^ace  1383a, 
-jflato  IV336a,  -ftämmc  II  195m  ||  negiren  (S^egation,  n-tiü  f.  bef.)  III 
610a,  Negretia  (^f(.)  I  195a  ||  rio  Negro  %  (gr.  ^.)  [a.  A.  v.  Hum- 
boldt] III621e-2a,  IV 363m:  in  ben  2Imo3onenft.  lV363m;  S.  Carlos  I 
432e,  oberfjalb  5.  aiV497a;  ©egenb  IV497e,  magnet.  S3eob.  IV102e; 
Xemper.  IV497a,m  (geringere);  Ufer  IV497e,  braune«  Saffer  IV497eJ 
^.  (§D^e  in  ^ntioqnia)  IV 556a  ||  Negropant  (=  Euhöa)  IV 270a 

*Nehemia  (bibl.  58ud;)  11133a,  Neidhart  (alter  bentfd(ier  S)i^tcr)  II36a 
||.  fid;  neigen  [.  SBelt  :||  9?eignng  (=  ^nclination)  [f.  S3abn,  ebene,  dtüpüf, 
magnetifc^,   @d;i(3^ten,  SSölter)  IIIl35me,   IV359a:  (comp.  ^§-)  ®rab 


SReigimg  S  —  Neptun  ©y  817 

V44a,  -Jiuie  IV333e,  -92abel  f.  fcgl.  Ul,  -5Scväiib.  I185e;  -iinnfet  I  98a; 
IV176m,  330all,359a,  614e  J  5«eignng§-5)UbcI  (=  Sncliuaticn«-9^., 
3iidinatcviiini)  I201e,  373e;  IV86:i,120m,  la,m;  pl.  -9Znbclu  (*)  IV97a, 
185a,  7e-8m:  (Joiiftviicttou  \\171am,  ^iiiflii^  auf  [ie  IV  207m,  SBevfevtigcr 
\yi72am,  ä>oKfonimenI;.  IV97a*  :||  Ncku  (ägiipt.  ^vn.)  [aiic^  Neko  II 
174a,  408mll ;  Necho  11  204m,  408a]  II  159m,e,  174a,  408all,mll :  Um* 
[d;iffiiiig  Slfvifa'«  unter  il;m  U[159e,^.  407e-8];  danal  II204m,433e; 
tor  11408a  ||  Neleus  11192m  |  Nelli  (Giambatt.  Clemente  de',  1661- 
1725):  Vita  di  Galilei  II  508e,  511a,mll,e,  2a,m,  3e,  5e;  III  554e,  365a 

*5«eniäi[d;  f.  Nemea  \  Nemaufa  (51»«'^  ff.  flauet)  V  116m:  (gleni.  \1Uam\ 
(gntbedev  V114a,  7a;  -img  yil4a  J  Nemea  (in  5lrgoIi^)  1405m,  II  10m; 
58.  9fienmif(^  1405m  (göa^e:  ans  bem  2)?onb)  :J  Nemefis  HI  467e  (planet 
Saturn),  9^ennev(eines S3riicf)^) I V  161m  1 1.  Neoburgum f.  Claußro-N., 9?eoccm 
V  73e  (-53ilbung),  Neo-Kammeni  (©viec^enf.)  I  454m  |  Neophytos  (3J?cnd^): 
(S^clicn  mit  BaMen  H45öm,e:1 9?eovama  II 93m  \\mourielle  (^tjren.)  V53a 
(@een) | Nepaul :  ^trfc^nrt II 428a ;  ^lalmen I IIa, 43a J 9? e^ b e li n [f. ^vrcyen] 
1 245a,  260e,  4m II,  459a :  [alß  ^BeftaubtlieüJ  1 245a,  260e,  4m ;  V  76a,  77m ; 
^aIfoer;aIt  1459a,  Ävt^ftatte  yiQ8^:\vBcpskouS£lq  (Diebelftenie)  111314a 

Neptun  5(.  bev  ®ott  (=Pofeidon):  olg  Uvbeber  ber  (Svbbeben  nnb 
in  ^Bcvbinbung  mit  i^nen ,  ßvbb.  i^cm  SRcere^bcben  an?  I Y  [228e-9a ,  %. 
494m-5a],  Sänber  nntcv  N.  \\494e,  (i{>t)|d;e  ©cttbeit  \\ 494e-5a ,  @ott 
be^  ü)?eev§  I V 494m-5a  (4e)  J  ne:|)tnnifd)  (in  gcci.  S3eb.;  t»cm  ®ott  *,  tocm 
^lan.  ^)  [f.  ©eftein]:  5rbfd;eibnng  1311m;  S8iIbnno(en)  \58m,59am', 
ÜReid;  II  8e*,  tvan§ne^>t.  III571aO  (^(aneten)  J  ne^tnniftifd;e  2rn[td;tcn 
IV481C,  \58am:\\—SQ.  ber  ^Uauef  (großer)  111576m,  [532m-4m,  21. 
553e-6m  (ol)ne  bie  2;rabanten)]  ||  3iifnljf:  StBftanb,  (Entfernung  ["*]  (üon 
ber  ©Pune)  III  294e*,  372e*,  406a,  483e,  4a,e,  533am:  mittlerer  III  436e 
:|  Wnibuug  f.  geal;nbet,  ^\?U\  III587e;  SIrbeiten  über  N.  III  534am, 
[554-öm]4e;  21'uffinbnug  f.  bei  ^ntbecfung,  aufgefunben  III460e  |  änfjerer 
flauet  III427e,  öa,  448e;  ber  änjjerfte  ^I.  (im  ©onnenfüftem)  III  294e, 
376m,  460e,  558m  J  53a t;n  [a.  (Sycentr.]  III  376m,  570m:  \)(i[U  gr.  5Ije 
111553m,  ©roße  111363a;  9^eigung  III  428m  (f (eine),  449e  :|  S3ered;nuug 
f.  ßutbecfung;  53e\vegung  HI  297m,  -en  111554a;  nid;t  ccmetifd)  111558m; 
S)i^tig!eit  III  324a,  446a,  7a,  555e;  fd^einbarer  S)urd;meffer  111434m, 
533e',  (gigenfd^aften  111558m;  (gtemente  III  435e,  [553me]  4a  \\  (§.\\U 
becfung  11487a;  111377m,  426m,  443m,  460e,  [552me],  3am,e,  553ell, 
4ell,8am;  Sluffinbung  (*)  [ügl.  aufgef.,  f.  Galle]  111577m  [552e],  558am 
|:  e.  bur^  8evec^nung  II 2:/ime,  436m;  111577m,  445m;  (S.  ober  51.  ivo' 
bnr^  betinrtt  cb.  beranla§t  III  153a,m,  529e,  532e,  553e;  große  i^olgen 
III555am  (2tu«bel;n.  beS  ©omienfl^ft.),  555m;  ©efc^i^te  III  555^,  4e,  5a; 
nac^  111571a;  2:t}atfad;en  geprüft  III  554am,  554am;  t?cr  III  445m*  I| 
Entfernung  f.  Hbftanb  j  (Sjrcentricität  (feiner  53abu)  11 1  456?n,  555me, 
51.  ».  .^ttmboibt,  Äc8mo8.    V.  52 


818  Neptun  ©p  —  neu  @ 

8m:  ]d)x  geringe  III455e,  533e  :|  im  ^eniro^v  III533e,  ^^olgen  f.  (Sntbecf., 
genbiibet  111  [555-6m];  großer  ^(anet  111376m,  426m,  460e;  ^aii^t^Iaiict 
(gegen  bie  Xval\)  \\\  535a  I  jenfeits  be?  N.,  über  il)n  Ijmam  [=  tvan^* 
ncvtiinif^  kiSBeb.  21.]:  ^(aneten  311  entbecfen  III  555m,  554a,  571a  :|  M)t 
III372e:  -ftärfe  111459m  (beö  ©cnnenlic^te)  :|  ä^Jaffe  \U445m\\,  533e,  554a 
(njac^fenbe  SSeftinmumgen);  -^enionb  [=  Stval^ant]  111204a,  IRame  III  554a 
(planete  Herschel),  ^erf.  f.  arbeiten,  3?ing  III 555f-4a  (irrige  9D?einung), 
©ateKiten  [=  Xrab.]  111554m,  ©töriingen  (burc^  N.)  lll(529e,  532mell), 
©Aftern  111464a  I|—  Sratant  [=-mcnb]  (*)  11176a,  204n,  297e;  <^§txa' 
Bant  (oo)  III426m,e,  534e,  5a,556mT2  Trabanten  [=  ©ateüitcn)  III 
576m,  461a  (4a)  |:  Scobb.  III554e-5a;  gntbecfiing,  entbecft  III81e*,426m,e, 
[554e-5«i,  4e-5a*],  556me  :||  1*«  Trabant:  Sßa^n  111536m,  eiem.  111555a; 
entbecft  111426m,  554e-5a,  556me  J  2'«  Xv.:  entbecft,  (Sntbecf iing  III  426e, 
554am,  556e:  ncc^  nid;t  beftätigt  111535m —||  Umlauf  111303a;  Um- 
lanfgjeit  \U447e,  8m,  533m,  563e,570m,e  :|  bem  Uranus  nabe  III443ra; 
bcrfünbigt,  ÜSor^eröerfiinbigimg  III460e,  552me;SBoIiim  III  434e  |  --s^^n?  eiten 
III294e(l,372m,e,  406am;  -njeite  111406m 

*Nerciat  I  402e  (perfifd^er  !OeI;rer,  (gteinfäüe  in  ©tjrien)  ||  9?ereibeu 
II  8e,  104e-5a]  sg.  -be  II  104e  J  9^ereibinen  (@eetb.)  I  330e  ||  Neris  IV 
502a  ((Säuerlinge)  ||  Nero  1)  (Äaifer):  dornet  1390m,  3a;  an«  Safpiö 
1462a,  ©maragb  111107a,  unter  11411m;  ^eit  11411m,  -en  I  236m  J 
2)  Andalone  del  N.  (1270- nad^  1342)  II295e-6a  3)  Francefco  del  N.  . 
IV 348a  {Monte  nuovo)  :||  Nertfchinfk  (ruff.  ^|.):  ©ruben  IV 47a, 
Üänge  IV70m|magnet.:  ^Tbhjeicl^ung  IV189a,m:  ttjeftlic^e  IV116m,  189mll; 
(Stationen  I437e,  IV  70m  ||  Nervander  (Joh.  Jac,  1805-48):  njörmenbc 
Äraft  ber  ©onne  III  (401am)  419e  |  9?ertoen  (bef.  in  comp.)  11229m: 
-einbrud  11167m;  -fafer  I35a,  111379a;  -^libum  III  33e;  n-reijenb 
I272e,361m 

*Neffelmann  (Ge.  Heinr.  Ferd.,  geb.  1811)  11454m  („@efc^.  ber 
Sllgcbra'O;  neftern?eife  IV 266a,  Neß-lodge  f.  St.  Helena\  Neftorianer 
(^riftl.  (Secte)  II  [247-Sm  (bef.  jn  ben  STrabevn)],  8a;  33.  n-nifc^  II247e 
((£[}riften),  8m  (^viefter);  d,  -niSmu«  II  247m  :I  netherformed  rocks  I 
457e,  pic  de  Nethou  (^^ren.)  IV 527c  ||  9let}  [f.  (Spalten,  trigonometrifd^] 
21.  (eig.)  in  comp.;  33.  (bilbl.)  IV19m,62e:  n-artig  f.  ©en^ebe,  -äugen 
I286eT5Ret5^aut  (be§  Huge«)  1158m,  394e;  III67m,e,  llOe-1,  3e,4a, 
9a,  120m,e,  202m!ll :  ^mpfinbliclifeit  III112e;  «fünfte  III84a,85a,m,202m; 
3iei3 111543a;  ^eijbarfeit  111166m,  202m  ||  Netze  (gl.)  11411m  (-©iftrict), 
gflet5t;aut  f.  bei  9^etj 

neu  V20a  (immer),  ^e\\t§  II 26m  (entnjicfett  fid^);  bic  Steueren  II  168m ; 
111477m,  619m  J^Jeucrungen  11136m;  9?eubcit  II  186m,  510m-ia  (Üieij 
ber  9i  n.  ©rfatj  bafür);  III  219a  :||  '^Rtn-  (compos.)  [bie  gecgva^Mfc^cn 
u.  \>tx\,  f.  fogleid;  bef.]  ||:  D^engicr  (=-be)  1152a;  III 346m, 45Ia;  IV16e  | 


neu  (SJ,  D^eu-  (geogr.  u.  a.)  In^  6a  819 

ÜJeugievbe   Il297e,  V47e:   feffeln  11363m,   ©egcnftanb  bev  9Z.  1  28a  J 
neugierig  [f.  9}ienge]  I  248e 

^Jltn-  toor  geogra^I)i[(^eii  ^anmi  (mit  tvenigem  aiibeven  ba5n.Mid;en) 
[f.  sec. :  Pei-fer,  ^^eififc^,  ^^(atcnifd;]  {f  Xeu-Granada  n.  ;\ew-Ä)//a?id  Bilbcn 
bei.  (Stiicfe  f)ieniad;):  JS'eu-Ärchangelfk  I  346rail  (2:eni^er.),  =  Xowo-A. 
\\ loQe  C^aiM)]  Neu- Britannien  (-«nia  lV421e;  in  b.  (giibfee)  IV 
421e:  i^m  gegenüber,  ilcgcl  ib.;  Sage  lV424a,  jn  2}?clanefien  IV588m, 
[«Pcrf.]  IV42ie,  9tic^tnng  IV421a  ((SO-5J^23);  55iilfane  IV[421e],  iMtl!. 
IV 424a  :i  mo\kx-Neuburg  (bei  SBicn;  =  Ciaußro-Neoburyum)  111416m  II 
Neu-Caledonien  IV[424am]:  ©ebivgeartcu  ib.,  590e;  gcegn.  lV424am; 
Snfel(n)  babei  IV420a,4a;  $?age  IV425e,  311  iRelanefien  IV588m ;  jRic^. 
tung  (@0-9^2B)  IV421a,5e;  @iibi>i^e  lV420a;  2  nite  SSulfane  lY442a7n, 
nid>t  t»ulf.  IV424am  :||  Neu-Califomien  {Atta  C-ia  IV439e;  öfter 
bloß  Calif.  genannt  lV437a,  471a,  630a)  [\ 440me:  coast  ränge  f.  Äüften* 
fette,  (Singebovne  IV440e,  [(Sntbecfiing]  II268e,  (Sj^eb.  [=  $Heiie]  IV471a, 
Krater  lY 440me  j  tiifteufette  IV437a,  9e,  598m;  ober  coast  ränge  IV 
439e:  ^ortf.  ber  5irt-(5alif.'g  ib.,  \>ü\l  l\440me:\  Saiden  IV440e;  nörbl. 
IV437e,440me;  [Cvt  ba]  II307e,  IV630a;  dtem  [=  @j^eb.]  IV437me; 
Sierra  Nevada  \V439e,  598m  |  SJnlfane  l\437a]  ijulf.  IV440we  (im  m), 
e  {®c\tcu\)  \\  Neu  -  England  IV 27m;  dienere,  S'Zencrnngen,  5ReneS  f.  bei 
neu;  Neuf/en  IV165e  (artef.  S3runnen)  ]  Neufundland  (auc^  gen.  Terre 
Neuve  1203a,  Bacallaos  11326a;  f.  ^Helhdand):  S3ant  I327e,  8a;  II 
326m;  ^Sufen  II457e,  gefelju  986:  ib.;  ©olfftrom  1337m;  II326a,m; 
Helluland  11272m,  457e;  magnet.  2lbh).  IV  202a,  gjorbrid^t  1203a  :|  9^eu* 
gier  nfn^.  [.  bei  neu,  -f  Neu-Granada  bilbet  ein  be[.  <BtM  ^iernac^  |  Neu- 
Guinea  {=  Papua-^aW\\\\d  IV 323m)  I422e:  gegen  STuftralien  IV 392m, 
eap  f.  9ZS,  entbecft  II  (311am),  ®ri5§e  IV584e,  nabe  3nfeln  I  422e, 
Sage  IV425e,  ju  äRelanefien  IV588m;  ^orblreft  IV  405m;  9^2ß(5a^  IV 
408e;  9?ic^tung  (@0-9^2ß)  IV421a,3e;  S5ulfane  IV42ie  (jtt^ei),  430m; 
SSeftf^it^e  IV  323m  :|  9leul;eit  f.  bei  neu  |  Neu-Herrnhut  (auf  ©rönl.)  1 129e, 
III  622a:  33reite  ibb.;  ©ternfc^n.  1 129c,  405m  :(  f  Neu-Holland  ifl  ein 
bei.  ®tücf  t)iernac^;  Neu -Irland  (@übfee)  IV  421a  (S^ic^tung:  ®C-9Z2B), 
588m  (ju  SD^elaneften) ;  Neu-Jerfey  f.  New-J. ,  Neu-Leinßer  (^nfel)  1 308a 
I  Neu- Madrid  (beim  2)?iffif.)  1218m,  220e:  i?iele  (gvbbeben  1218m,  IV 
496m  I  Neumann  1)  11164m  [Optif] ;  2)  Carl  Fried,  (geb.  1798)  11448a 
(armen.  Überf.),  IV 382a  {Tkian-fchan)  \\  Neu- Mexico  [f.  be|.  mejic. 
§od;(anb,  au^  feine  §öf)en;  IV[43«S-Pa]  9a:  ^nfieblungen  IV 433a,  593a; 
©ebirge,  '^ejiige  IV43<Sm-9a;  ^auptftabt  IV 594m;  Äavte  IV594e-5a, 
-en  IV595a7A;  aufgebrannte  Ärater  IV 439a;  2ängentl;al  l\435e-6a,6a 
(bnrc^  eine  Oueer-Äette  gefc^Ioffen);  rio  del  Norte  IV  436a;  [Örter]  IV 
433m,  8a;  Seriit.  lV595a,  [Sopcgr.j  l\[438-9a]597e]  milf.  ©ebiet  IV 
438e-9a,  597e  :\\Neu-Salzwerk  (bei  3JJinben;  tgl.  Oeynhaufm)  IV 35m 


820  9?eu-  (geogr.  u.  a.)  ©a  —  2),  f  Neu  Granadn  hv$  ^^ulfane  § 

[36]  |:  SdohxM)  I  4^6e,  7a,  426a;  IV[.36je,  165a:  2:iefe  I  416e',  lY 36m, 
165a  :|  avtef.  ^iitnncu  [\35m,  Xnnper.  bev  !i?iift  lV36me;  ecolqueüe  IV 
36mll,?ne  (Jem^ev.)  ||  Neu-Schottland  II  457e  (986  gefelm),  =  Nova  Scotia 
ir272m  \\  Neu-Seeland  \307e-8a;  IV 42ia  [422-5] :  l;cd^fter  S3evg  IV 
422e  I  ©ebirge  \\i22me]  -^savteu,  gergiu,  ©eolcgie  IV 421m,  2a,m,  5m 
:|  ©eftalt  IV422m  |  mnfc-3nfcl  IV421a,nj,  2a,am,3a;  fiibl.  Sufd  IV421a 
:|  ^avte  IV590e,  Äeßcl  \\422me\  Sage  IV588a,e;  in  ^olt^nefien  IV588a, 
^ei§e  Oucneii  IV425a,  9Jici;tiing  IV42ia,  (gd)nec6evg  IV422e,  [(gc^viften] 
IV422a,  ©cell  IV 422e-5a  I  (gelfatave  IV 422e,590e;  -en  IV425a,  458e, 
590e  :|  (Siibfee  IV451ra;  [2:o)>ogv.]  I V 421a,m,  2arn,  e-5a;  fcff.  35ogel  I 
303a  I  ißiilfauc  IV[422-5J  430m,  590e;  tiilf.  IV  [422-5],  2  (3cne),  458e  :| 
SSeftfiifte  IV423a  |j  Neu-Sibirien  (3niel)  I  469ni,m  (beljevnt  ^öerge);  IV 
42e-43a  (3ufelu)  |  i\^eu- ASpanien  (=  hp.  Mexico):  SItIa«  IV 452m,  (gr* 
oBcrev  II309ra,  ©efd).  IV 570m,  ^öf^eu  IV434e;  Äarte  IV312a,  595me; 
tvo^ifd^cv  2:^)eir  IV593m  :\  Neu-Süd- Wales  {New  South  W.  IV589e)  IV 
o89e  (^efc^v.),  590m  (@äiilcu-53afa(te)  |  n  e  ii  t  r  a  I II  370e  (fünfte),  III  13öm 
(Sic^t);  ueiitvalifiven  III  134e  (elnanber),  3d6a.1  Neu- Valencia  {Nueva 
V.  1229m;  IV245e-6a,m;  V78ell):  ®ce  IV 246m,  V75e  (=  Tacarigua); 
©tabt  \78e-79a  {^ühu\tkx§)  ]  Neuwied  1281a;  -eu  Seden  ib.,  518m  || 
Neu-York  21.  (Staat  I225e,  l\257me  (53renngatS-Oiießen)  |  33.  @tabt 
{Neic-York  |.  soc.)  11270m:  53veite  lV90e,  Sänge  11195a;  magnet.  Sntenf. 
1194a,  IV90e;  ^:penbel  1424a,  IV29a;  [^evf.  ba]  III261e,  New  York 
Society  I444e,  ^tem^^evatur  1342m 

j- Neu-Graxada  (ögt.  Nueva  Gr.)  IV[554m-7]:  Ändes  [=  CordilL] 
I12a,  V50e;  -!ette  IV554a  (ßiifammenfiong)  :|  S3evg)>ftem  IV  556m,  [SBc 
f^aff.]  l\54:a\\Cordilleren[=  Ändes]  IV268e,  [555e-7J,  623e:  [nianer* 
artig]  IV iSia,  1  Cordillere :  bie  mittlere  l\[555m-6m],  V27e;  bie  cftl. 
IV[55ö-7m],  bie  meftl.  lV[554m-5m]  ||  erbt>eben  I214e,  5e,  221a;  ^liiffe 
IV556m,  geogn.  V52m,  ©efc^id^t§[d;reiber  lV166e;  ^c(^e6enen  11315a, 
^bt;enbeft.  IV623e;  ^aüt  IV 428a,  554m;  2anb|>i^e  IV428a,  äTJaftcbonten 
11315a,  [Ort  ba]  IVll6e,  paramos  l\555e,  ^flauseu  [=  55eget.]  1377a, 
[©cbrift]  IVöllm,  Sieflanb  IV556m,  [So^ogr.]  IV  [554m-7j,  35egetatiou 
[=W-]  ^^50e,  [mit]  111455a  ||—  S.  ^nUmt  öen  Neu-Granada 
(grcßenf^^eil^:  Üteiben-S5.  bcn  N  Gran.  it.  Quito;  bie  Den  Quito  f.  aber  au6} 
bei  Quito  unter  O)  [f.  ^Paßo,  ^Popayan]  IV(505e),  [313e-5m,  8e-320a], 
548m;  sg.  «Butfan  (*):  Stiifsä^hmg  I V 5i4am,e,  9am,  460m,  47 le,  490a, 
[545m  (bis  Chili's)]',  n^aS  fie  auöftremen  I445e,  -tverfcn  IV 555a;  befiic^t 
IV302a,5e;  Entfernung  tcn  beu  35.  Sentral-2{iner.'«  lY 547a;  ncc^  ent* 
aiinbete  IV5i5e,8e;  Erftrednng,  Sänge  [f.  auc^  bef.]  IV5i5e-4a,  547a,?n; 
®a8  IV 460m;  ©ebirgfavten,  Sy^ineralieu  IV460ra,  480a  ||  ©rupl^e  IV 
315e,  6e,  7e,  547a,  8a,m;  -@ru^^e  lV547m  J  4  fleiuere  ©ru^^^eu  IV 
318e-9a  1|  ^iftorijc^e  IV446m  (3a^r)  1  \)oä)  IV308am;  ^'6\)t  ib.,  325all  :| 


t  Neu-Gran, :  3Sul!.  3  —  3,  t  Neu-Holl ;  9^et  —  Newton  821 

ifolivter  IV547am*,  $!niige  [f.  (Svftvccf.]  IV318e,  JoiHiftvcme  \N 353ain 
(SD^angel  ob.  ©eltenkit,  5liif^öven),  "SSlmtx.  f.  ©ebirgc-avten ;  iiäblid;fte(r) 
IV315m,  547a*;  V27e*;  =  Paßo  lV(366m),  [^evf.]  IV46Grn,  =  Po- 
payan  IV (555a)  ||  ^ei^e  l\305e;  -üeeÜK  IV315m,  547a  J  9feiI;en-SS. 
bOll  iVeu-Gran.  u.  Quito  l\{305e),  [313e-5m ,  318e-320a]  313e ,  5a,  7e, 
547e  T  9?eit;enfoIge  IV5i<Se  ||  9?id;timg  IV547a,  mir  ed/ladeu  IV355a, 
®^(animftvomV[276-2<Sa,2r.5ime],  [(gtcffcj  IV 490a,  fübli#ev  IV315e*; 
Srad^^t-m-t  l\471e,  Xxad)\.}ic  IV 480a;  ^eitbeilimö  lY 314me]  ^a\)l 
[a.  ^ift.]  iy317e,8e[446m]',  3iifaiiimeul;aiig  l\366m:\\  tulfanifc^: 
©ebiet  l\268e,  XlfätxQtc'ü  lY 315am  (3iiiiarune  x\aä)  ©üben) 

f  Neu-Holland  1307a,  424a  |  39.  Äußralien  (in  bev  S3eb.  33, 
ber  gv.  Snfel)  [bie  SSeb.  ^.  be«  öteu  SBcItt^eilö  f.  unter  Äußralien]  1 260a,in, 
307a,e  ||:  Juf.  (ju  beiben,  ^ier  bereinigten  Spanien;  babet  irirb  Äußralien 
buvc^*be3.):  [53ilbcr]  11  86a,  Scniet  I112e;  kontinent  IV420e  (Heiner), 
584e;  (SuUiir  11  88a,  Sf^eile  entbedt  II  311am,  pt^  IV421e,  ©ebirge 
IV 421m,  ©re^e  lV584e,  in  IV200m*,  Snfeln  babei  IV42iam,  Äan^ 
gurul;  1303a,  frübe  Äavte  11480a  |  Äüfte  [a.  nörbl.,  Oft,  Sßeft]:  ÜJic^tung 
u.  ibve  JBeränb.  IV 420e-ia,  583e  ;j  [Sage]  lV91e  |  magnet.:  5lbtü.  IV 
204m,  Sinie  oI;ne  "äbw.  IV  204a;  (Stationen  I438e:|  gegen  Neu-Guinea 
lV423e*;  ncvbi.  ^üfte  IV137e*,  9?orbri^t  IV146me  (fübl.  bcn  ^§.); 
[£)rtlid;fcit  baj  IV58e;  Oftfiifte  IV420e-la,  3e*;  ^enbel  IV29a,  ^ffanjen 
1294m;  Steife  IV70e*,  -en  Ill(196e);  (gc^ifffaf;rt  IVl38e*,  [@d/rift]  II 
480m*;  ©^il^e  I307e*:  @übf^  IV42im;  ©ternc  III196e  (  fiiblic^eg  IV 
141e*,  fiiblid)  bauen  f.  oyZcrblid;t;  eiib^ntje  f,  @^i|je  :|  ^beite  f.  entbedt, 
[Sc^ogr.]  IV421me  |  3>ulfane  lY[421me];  bulf.  ib.,  590m  ;|  Seftfüfte  IV 
410m,  baS  lüeftlic^e  IV137e* 

iRetoaba  IV 546m  |  sierra  Nevada  [[.  S.  Maria,  Merida,  S'Jen-^alifornicn] 
IV607e  (D^^ame);  sierras  nevadas  IV 521m  (in  Quito)  :\\  newado  (adj.) 
f.  puertos  I  Nevado  IV283e,  294a,  3l3a,  362a,  3e,  548e,  550m,  2m, 
5m,  574a;  V27e;  pl.  Nevados  (=  (g^neeberge  IV520e)  11323m;  IV 
293e,  319m,  348e,  360m,  520e;  V28e-29a 

*Neveroff  =  Newerow  |  Sap.  Newbold  (T.  J.,  f  1850):  bei^e  OneKen 
in  Snbien  IV  (246e-7a)  501a ,  ^emper.  ber  Xiefe  ib.  IV  166m  II  |J  New- 
caftle  21.  ander  Lyme  1417a  (^ob^enbergU).  babei)  |  33.  (upon  Tyne): 
british  assoc.  i439a,  IV74m;  ®rnbe  babci  1417m;  [Drt  babei]  IV37a, 
V24m  li  Newerow  (mä)  NeveroiniI47am):  Äälte  ju  Jakut/k  III47am, 
£emper.  bcn  J.  IV44e  J  Kewhaven  (in  (Connecticut  1 125e,  394a;  111599a); 
©c]eü[(^aft  IV523m;  [^erf.  ba]  I  I25e,  9e,  394a;  III  599a,  605e;  Yale 
College  \  SHa,  :\  New- Jerfey  IIK59a  (college),  IV 210a  [Ort  ba];  New 
South  Wales  =  Neu-Süd-  W. 

Ifaac  Newton  (1642-1726)  [Jßinggcb.  im  SD^cnb  f.  am  (Snbc]  I60e; 
II  341a,  2e,  355a,  369m,  594am,  514me ;  III 21m-22m,  23, 26t-27a,  32e-34 ; 


B22  Newton  bi§  2öelt 

iV[155]',  adj.  g^enjtcnifc^  cb.  9^eh)ton'fci^  (*)  III  21e  ||  3nfä^c:  516- 
plattimg  f.  @vbe,  Jupiter  [  SInaiebiing  I  73e;  III  22am,  52e,  34a;  IV 
[10],  10m*:  2  Slrten  I V iO  :|  )3r;Vf.  Slftivonomie  III  21e;  tt^er  III  25am, 
35me,  34m  (323m);  5ttmofpr;arc  [ögt.  Siift]  III 52m,  59m;  5lu§ftri3miiiigen 
III 323m, 358m  |  ißetvegung  IlI23a,e:  Söefc^Ieun.  I58a,  Kepler's  ©efetjc 
n351am  :|  Bo3^1e  III23m,33me;  Caffini  [.  Jupiter  j  dometcu  III577e-Sa!l 
(©^tueif),  582am  (Sic^t);  Scmet  III  563e-4a  :1  Conduit  1137a,  407a; 
IV8m;  2)ifferential-»?eiming  [=  fluxions]  III  371e,  5i4me;  2)ruifte  111 
323m;  (gbbe  it.  ^hit^  1325a,  11122a;  [(Sigeufc^aften]  11514c;  11121m, 
23e,  440m;  IV  10m;  (Siiüüiil,  (SinfliiB  auf  it)n  ii.  f.  Sbceu  [a.  ©oft.  b. 
erbe,  Jupiter]  II345am,  IV[i55];  (glectv.  11383a  ||  (gvbe;  ^b^^Iattmig 
I  172e-3a,  11595m,  IV31a;  2)uvci)me[fei-  IVl55am  |  ©eftalt  I42Ue,  II 
394a]  IV  19a,  155a:  tvaö  auf  N.  cingetinrÜ  I;nt  111519m,  550m  1|  (Sypevi* 
inente  11371m,  gaÜ  IVl55am;  färben  mit  T6nni  uevglirijcu  111440m, 
480me',  gernrö^rc  III  78m,  fluxions  [=  2)iffer.^ec^u.]  UöUme',  ©efetje 
11351m,  III268e*;  ©vabmeff.  f.  opicard;  ®rai)itatiüU  ('^ß-2;l;ecvie, 
-^g-e^em)  II238e,  349a,  351am,  365e,  371e,  392e-3a  (4am),  505a, 
520m ;  111  21m-22m  (21e),  25,  27a,  32e-33m,e,  34a  {629a) ;  IV  (155am); 
Halley  11123m,  Hooke  III  33e  J  m^^Iattimg  bce  Jupiter  11393a: 
Äenntiii^  ton  Caffini's  (gntbecfmig  IVi55me;  (ginftii§  auf  K  lil  ölOm, 
550m:|Kepler  II126e-27a,629a|^raftII594am,  111629a,  lVl54am; 
träfte  I1353e,  111  268e  :|  2ekn  [f.  Brewrter]  1407a;  Sic^t  [f.  @cuue] 
11191a  (©ef^triub.),  VlOa  ((gntbccf ungcu) ;  2uft  [ögl.  Sltmofpl;.]  111118e, 
2)?ajinia  111578a  (»evf^äten  fi(^);  de  mundi  syst.  111484m,  5a;  DIatur* 
Ie[?ie  1325a,  ^JckuBuMev  II388e,  Oldenburg  11133e,  opera  II133ell  || 
D^tif  II  57ie,  2a;  III  23me  (SSovrebe,  2t^2luf(.),  33am  [®teüe],  34a; 
IV  10m  (3ufatje),  VlOa;  Opticks  I1132e,  33m,  34a,m,  125e  J  o^tif^eS 
HI  64m  11  opuscula  math.  etc.  111450a,  4m,  5a  |  ^^Jeubel  IV25e-26a: 
abgeknft  burc^  e.  S3erg  lV31m,  162a;  Richej-  \\25e-26a,  155a;  -3Sevfu^c 
III  550m  :|  [pevf.]  (f.  2eben,  (Sigeufd;.)  II371e,393a;  III  33e,  12.:e;  IV 
8m,  155a  I  Phil  osophiae  naturalis  Principia  mathem.  I  75m, 
172e,  420e;  II  394m,  520m;  III  18m,  21m-22m,  32e,  59m,  267m,  358m, 
519m,  57Sall,582am;  lV154e:  5tuggabe  111  32e,  261m  ,  582m;  [@teüe] 
IlI52e-55a;  3eit  111519m, 550m  ]"Picard's®vabnieffung:N.'sÄcnntniß 
üon  i^r  u.  SBcuu^i.ng  I1392e-3a;  IV25e,  i55am  J  ?ßlaneteu:  Slbftäube 
111454m^,  S3eid;aff.  lV5me;  ®ic!^tigfeit  111447a,  485a;  ©tcff  1407a,  @tcffc 
1137a  :1  Pound  111423m,  9?eftectoi- 111325m*  Richer  f.  o^enbel,  ©c^alt 
III125e  (®e)c^h)iub.) ,  @eu!blei  I(424m);  (Sonne:  ©efc^winb.  be«  $?i^t8 
11191a,  125e-6m;  @piege[- @eytaut  11335a;  eterne  111124a  (^unfein), 
261m  (oeväuberl);  «Stoffe  ber  Scltforpei-  biefelben  lII  594m,  IV 83m; 
Xob  11123m  (üov),  125e;  Varenius  I  ÖOe,  74m,  75m;  Södrme  111578a 
(-23eränb.)  1|  Söett  [ügl.  mundus,  world!  III2Im-22m:  -löxptx  f.  Stoffe; 


Newton:  3Belt  —  B.  G.  Niebuhr  823 

-l>ftem  11394a,  111  27a  J  System  of  tlie  world  l\31m  .\\  3eit  IV 
20e:  -alter  II393e-4a,  -gencffe  111273a  1|—  33.  Kewt(m  3Jinggebivge  im 
mont)  111507mll  —II—  2)  Newton  IV  606a  (Übeij.,  9?egiftev  be« 
Plijiius) 

New-York  ).  Neu-Y.  |  Nezahualcoj'otl  (ÄLhi.  i).  Stegciico ;  1403-70,  reg. 
1426-70)  11314e,  iSOm-,  Nezahualpilli  (it.;  1462-1516,  reg.  1470-1516) 
111  i86am 

*mazouk  (^erf.)  UlOall;  Nibelungen  II33e-34a  (S^aturfd^ilb.)/  113a; 
Nicäa  II  203m  (am  §Vta^|>ei^) ,  I1122le  [bal;er  gcH.];  Nicander  (aiiö  ÄO'» 
Io^I;en)  II  109m 

Nicaragua  '^.  ^roi).  (®taat  IV 540a)  [f.  Leon]:  2t3tefen  IV 540a, 
Sörcite  lV308m,  Sibbeku  lV539m;  [@^rift  barükr]  IV299a,53ie-2a, 
5mll;  [).>an.  ^errfcljaft  IV537m,  (g^nac^e  IV298a,  [2:4>cgr.]  IV308e  I 
^^il!aii(e)  IV226a,297e,8a,  306a,  532a,  9e,  540a:  Slrbeit  \\ 537e-8a, 
§i3I;e  IV308a  :|  Söeftfüfte  lV308e  :||  53.  ®ee  (\)cn)  .Y.  (laguna  de  N.  IV 
537m,  540a,m)  I215e,  IV 557m:  gr.  5tveal  IV 308m,  (gibbeteu  Den  9^eu- 
@ran.  gel;crt  I215e;  gcmeffen,  §üI;c  [tjgl.  ^Man.]  \y537m\  3nfel  IV 
5Wam,m\  tiefer  al^  ber  Managua  IV 541a,  iiicbrig  IV 308m;  (g^icgel 
IVö37m,  540m  |  SSiiIfau:  beim  @ee  IV540me,e;  im  ®ee  IV  543a,  i{}m 
iial;e  IV297e 

*Nicepliorus  ßlemmidas  (c.  1250)  11423a,  Nicetas  (=  Hicetas)  II 
349m  II  Nie  hol  (J.  P.,  c.  1804-59)  111321e:  arcliit.  of  tlie  heavena 
1415m;  DMelflecf  111341m,  367a;  [^erf.]  III 321e,  358a;  üage  beS  ^la* 
uetenf#ems  I  (157m)  415m;  2cvb  Roffe  111 321e,  555am,  367m;  System 
of  the  World  111  358a,  362e-3a,  7a,m  J  Nicliolfon  (Will.,  1753-1815) 
1363me  (S3Ii^,  Ieiid;teube  2«oIfcii) -H  i^icf^t-  f.  sec.  [j.  53.  ©ebrauc^]: 
-fein  [a.  ©ein]  I  87m  :|  Nicias  111544a  ||  SSlxdtl  (2}Jetaü  1  I35m)  [anci^ 
in  comp.]  [f.  (äifcn]  1135m:  u-frei  I429e,  -©el^alt  III  614m;  n-^altig 
[f.  (gifen]  1123m,  134m,  406e;  fiinftl.  IV  504a,  magnet.  1186m  |  in  mi> 
teorfteinen  1 135m,  7m,  406e;  lU614me,bB,  7a,  624m:  mangclub  I  136m 
:| -Ojt)b  1460a,  paramagnet.  Vllm,  [35evbinbimg]  IV 481a  ||  i\"ico&aren 
(3nfeln)  IV405m,  9m:  -©rnV^e  lV408e,  magnet.  ©taticn  IV  76m;  mä)' 
tnng  IV394m,  413m;   fübli^fle   IV394m  || —  Nicolajeß=  Nikolajew  j| 

1)  S.  Nicolas   de    los    ranchos   (jj)crf    am  ^oljjocat.)  IV 349a,  527m; 

2)  Nicolas  (®ir  Nicholas  Harris  N.)  lY  170e  (bist,  of  the  navy :  Scm^o^, 
@tunbengläfer):||  Nicola us:  1)  taifer  bon  dlu^l  IV 69m  (9^eife  auf  feinen 
«Befehl)  I  2)  ^äbfte:  N.  III,  IV:  11285m;  N.  V:  II  459e  J  3)  53runnen 
beg  fjeil.  N.  (bei  2)elpl;i)  I  230e,  447e-8a  \\  Nicomachus  (5lrd^cnt):  dcmet 
11427m;  III  579m,e,  580e-la  :|  iVicomedia  111414a  ((grbbeben) 

nie-  f.  sec.  [5.  33.  gefel^n]  ||  Niebuhr  1)  Barihold  Georg  (1776- 
1831):  Adulis  I1323e,  ®eten  u.  ©armaten  11421a,  Menander  II 
440e,    „r^ein.    2«ufcum"    II  418e;   „rijm.   ®c\^."   11401a,  417a;    „!1. 


824  B.  G.  Niebuhr  —  Nq^pon  6 

(Bd)x\\tc\\"  11421a;  (£cvtl;eu  1491m,  11  421a  J  2)  Carften  (1733-1815) 
II1211e  („5tvabieu",  m\l6)\txci^i) 

9Jicbcr-,  nicber-  (*):  -tn-ingen*  lV262e-3a,  -gefc^Iageu*  f.  bei  -fcbtcige, 
-lagen  lV406a  \\  Niederlande,  33.  -länder  {^),  S.  n-lällbifd;  (*):  ^aiibcl 
II  84eO  j  makx*  II  85ra,  129a,m:  -fd;iile  II  81m*  :|  Pytheas  II  411a, 
@c^tfffal;vt  lV57eO,  Schute  II  22Pa*  .|| -laffungen  (=  2tn[ieblmigeii)  II 
165m,  179a;  sg.  -iiiig  O  1 1270a:  ^aiibeleiiieb.  I  167a,  243e  :| -rAein 
f.  Rhein,  -[c^ie^eii  1204me  (üoii  (gtvarjleii)  ||—  ^Mebcrf erläge  [f.  d;emifcl;, 
Mars]  I  58a,  163e,  260a,  6m,  335e,8e,  559a,  361a,m;  III  513e;  IV8a, 
499a;  V44m;  sing.  9iicbcvf4)iag  (*)  I  232m,  260a,  278a;  ll380e,  391e; 
IV 455e,  V44am:  iDcbiivd;  evjeiigt  IV 8a,  '^^id;:d;tcu*  11389m,  [tjou 
(gtoffeii]  lV423a,  tvaffvige  Illölle  :|j  33.  fid;  iii e b er fd; lagen  [f.  2)iinft] 
y66e:  [g(ii[|igfciten]  I  169a,  265e,  301e,  446m,  464m;  [i?)e[teine]  1  265e, 
1115m;  [Stoffe]  I  226a  J  (£.  ntcbevgefd;!agen  [f.  2)anivr^  ©eftein]  1  335e, 
V63a:  [©eftcin]  1 258e,  265m,  278{j,  463a ;  aitö  ©enniffern  [=  Sa[).]  IV 
168e,  2}kf)en  11392a;  Baffer  11380e,  auQ  bem  S.  [=  @e\väff.]  V59m 
—II  -finfen  [f.  ©terne]  1265e,  -fiiifenb*  IV239e  ||—  9Hebernng  ll43e; 
IV 262m,  507a;  niebrig  [f.  i!anb,  3?iilfane]  II  308e  (3nfe(n) 

*9iievenfteine  V  87am  |  Niger  (afr.  gl.)  IV  377a ;  Nigriten  (afr.  ^olf) 
U  163e,  412m  |  Nikolajew  {Nicolajeff'  I  437e):  magnet.  ©taticn  1  437e; 
magnet.  (Stornngen  lV69a,  132e,  147m 

Nil  (glu§)  [aiicV  in  compos.]  (»gl.  33.  5?iltr;a0  H  172m,  183m,  191a; 
111206e-7a:  Slnfc^iveÜen  [=  Steigen]  11434a;  III  171e,  207a;  -arm  II 
172m,  245e;  daml  n204me  (m,e),  433e-4a;  Sataracte  I  134e,  -en  111 
207a;  (Kultur  am  111423a;  -2)elta  II  119e,  154m,  186a  (trefft.);  -flut^ 
111207a,  -lanb  II202e,  [5J?ii^eu]  111  206e-7a  | -pfevb  1148e;  -^ferbc  II 
119e,  229m  :|  ed)ifffar)it  II(159a)201m,  (Steigen  [=  ^Tnic^tveüenl  11323m, 
-t\)al  f.  f)iernac^  bef.,  [Jbiere]  I  289in;  Ufer  11191a,  201m  :||  33.  Diiltbal 
(=ä[gVV^ten)  1442a;  IIIlo6e-160a,  V(.  406m-9a  (bef.  (Kultur)]  158a\\m, 
9m,  183m,213fim;  111  I61a:  5(nficblinig  m'441m,  3Sen?ol)ner  11160m, 
(Kultur  [f.  aüg.]  111171m;  (grbbeben  l(442a),  IV494e;  im  ^.  111455a, 
IV  225m 

*Nil-Gerri  lV413e  (^ed^ebene),  Nilgherry-®il\\^t  1186m;  9ii(pferb  f. 
Nil,  Mlfon:  einfen  üon  ®d;weben  I  313a  (473me),  SSlM)a\  f.  bei  Nil\\ 
Nindiri  (iRicar.)  2(.  S^ovf  lV297e  |  33.  3Sulfan  ]Y[540e-la]:  2l(i!e%iid;e 
lV310a,  cntjünbet  IV352e,  ^öbe  IV541a;  $!aöaftrcm  IV 352e,  540e-la, 
5e;  3^^^'ßi"J3  "^'t  Mafaya  IV 540e ,  ncä)  t(;ätig  lV545m  :||  Ninive  11 
147a  (alte  (Sultiir),  407m  (^rbaiiiing);  111  581e  (Berfiörnng:  drmet!)! 
Ninus  11245e  ||  Niphon,  Nipon  =  Nippon\\Nippon  (=  Japan;  b.  1^.  Japan, 
^auptinfel  lV595a,401e,  2a;  gr.  Snfel  IV 399m)  [auc^  Nipon  II  102e, 
V41a;  Niphon  II  477raJ  ]\[399m-40am,2am]:  gegen  Jezo  IV 398a,  9 
5lege(berge  i\402am,  ^ftanjcn  II  102e-3a,  gr.  Bce  \41am;   [XcpcQX.] 


.    .  ,  Nippon  Z  —  DZomi  825 

IV  [399m-400m,  2am]  401m  J  Siilfaiie  {ßu  (fall*)  I  V401e :  evk&uiig  \41am*, 
erlofd^ene  IV402am,   im  Snnevii  lV4(X)ni,   2  tbatiße  IV399a  [m-4C0m] 

*Niquitao  (paramo  in  ißenegiiela)  IV 557m,  nirwäna  II  99e,  9iifan 
(&efcr.  aWoiiat)  III  413e  i|  Nifhne-  (6eb.  9lieber-):  KoUjmfk  1203a, 
Ta^i7//c  IV209m,  Turin/ k  \\ 20dm  ]  Nif  hnei- Nowgorod  {Mfhni- 
I188e):  Sliuie  oBiie  5lbireid;miö  IVl39m,  Ulm,  202e-3a;  mafiiict.  Stblw 
I188e  II  Nismes:  fleiiiev  ^Uaiict  cutbedt  Vii4a,7a;  ^ovt  Nisqualli/  (SSaf^. 
Servit.)  IV441e  (53evg  babei)  |  Nifyros  ((g^^crabe  bcS  ägäifd;cii  9??.)  I235ra, 
l\372me:  viinbe  gorni  1235m,  Äarte  I448e,  teffel  IV372me,  2)?ü^(* 
ftcine  IV 372m,  (Sdfatare  IV372me  :|  i\^i<i-^aB  (^iniala^a)  1484a  j  Spi- 
ritus nitro-aereus  II5<Söw-7w;  iiitvöS  [.  ©aS,  pabulum  nitrosum  II 
386m-7m 

9lii)eait  (=  SSaffevf^iegel,  '3Rctx\p.,  @^ncgel)  [auä)  in  comp.]  [f.  2Jicev, 
Dceaiil  IV 624a:  altes  1220m,  in  benifelkii  [=  gleid;]  IV243e,  (Siiiftcl* 
Imigeii  1476m  |  in  gleichem  [=  bemf.]  IV240a,  4a;  @rcid;^cit  I1208e  :|  im 
1324a  I  -Linien  IV520e,  Im;  t  I313am;  -ginie  III507me,  IV325e  :| 
mittreveöIV338m,  615e;  niiter  bem  IV365a;  -Untevid;ieb  IV359a,  V78e 
II  teränbern  I310e,  473m;  -ert  I223e  J  -ißevänbennig  [f.  Tim]  I313e, 
SS.  1168a;  -iB-cn  IV  605e  1 1  -35ei1)ältiiiO  1 223e,  473m  ||—  5R i  to  e U  e m c n t : 
Barometri[4)eö  1419a,  445c;  geobätifd;eö  I  476a  |  niJjeUiven  n'527e, 
-irt  lV113ell  (Snftvument)  [  5Ht\jeÜiriin9en  l\ 433a  (tHn-omctiifd;e) 

nizeh  (Vcvfifc^  ^anje;  tßl.  nyzek,  niazouk)  I  410all 

*Noah  f.  5(rd;e;  9'?oad;ibifci^e  gliitl;  II439e,  V58m  :|  Noanama  (ob.  rio 
de  S.Juan;  im  Sfjcco)  IV555a;  Ant.  Nobile  I316me  (S3arometevI)l%), 
Leopoldo  Nobili  (1784-1835)  IV70e  (3nbi:cticne-@ticme);  Nocera  (in 
ben  2l^^cnninen):  Oiieüe  (6e[.  33eftanbt^eire)  lY 248e-9a,  502a'^  Noel  (Fran- 
cois,  c.  1640-1725?)  111347a  (fübl.  Fimmel,  [.  (gtevne),  36Ie-2a  (f. 
S)c^V^eIftevne),  590e-la  (3cbiacaIIid;t,  inb.  9?eifeiibcr)  |  Nöggerath  (Job. 
*Jac.,  öeB.  1788):  [off.  53aiim  1298a,  S)va^enfel«  IV  620m;  (grbbeten  am 
mm  IV492me,  4a',  „©etnvge  in  9n;einlaiib-SBeftt)K"  IV518m  :|  le  Noir 
(Etienne,  1744-1832)  IV107e-8a  (magnet.  Snftnimcnt)  ||  iVo/a:  [bal;er 
geR]  11117m,  30a;  pl)\eQ\\  gelber  IV448m,  Stitff  IV449m,  Ü6af(^n.^cm* 
miing  V39a  J  33.  9^o(auev  lU  17e  (sg.)  ||  Nollet  (Jean  Anf.,  1700-70) 
11383m  (53Ii^,  eicctv.)  ||  9^omaben  (aiid)  in  comp.)  I(492a),  111471m; 
33.  ncmabifd;  (*)  II  49e,  241a  |:  Mm  I  492a^-]  -Ickn  II  46m,  246me  :| 
@täbte  II246a,me;  -ftamm  II437e,  (Stämme  11245m;  -l^oIf  II  216e  || 
nombre  limite  IV 445a,  nombrt s-limites  I  475a  |  9*^? oniencl'atit v  (ij: 
Dramen,  SScueim.)  1270m;  II  232m,  357ra,  517e;  III  53m.  366a,  386a, 
503m;  IV  197e,  228ra,  597a,  607e,  635e;  V 67a;  pl.  -en  {^)  IV395m: 
biinc  11232m,  (5rtveit.  I61e;  gecgr.  II225e,  IV 607a;  ®e)d;.  \Y618e, 
gväcifiveiibe  I  52a,  fvftemat.  IV618e,  ÜOertvagung  II399e;  uiitcüf.  III 
36am,  tjcvl^cfifenuiinotc  I  V430e ;  tinffciifd^aftüdk'  II  149e,  V66m  :|  ^^cmiiialifleu 


826  ^omi  —  9brb,  f^^orblic^t  m  ^ef 

[f.  IRcaliften]  11282a,»ne;  (5a^  Non  (5«2B5tfv.)  V64e,  Nanakris  (5tv!ab.) 
\V502e  I  Nonnus:  Beroe  111482a  (öor  ber  «Sonne);  Dionyfiaca  II  13am, 
106a  \  [\iix\.]  II  13a,m,  106am 

'jRoxh  (in  compos.)  (ögt.  novbif^)  [[.  sec.  Slmerifa,  $oI]  |  33.  S^ioiben 
(fclbftft.  ^üim)  [f.  arctif^]  1)  (aüg.)  II  170m,  459a;  2)  (=  ^en.u>^nev)  H 
55a  3)  (=  növbL  Suvopa)  II  80e  ||  3iiftt^c  (f  -li^it  tilbet  ein  bef,  ®tüd 
l)ievnad)):  -cap  1205a,  8a,  313m II;  11143m:  ©vabmeffung  IV21am,  jübl. 
üom  IV46e  ;j  commission  scientif.  du  nord  [ögl.  Bravais,  fvanjöf. 
^(;V[ifev,  (Scanbinaöienj  lV65a  (9?eife),  205am;  ber  cifige  II  89m,  ger«» 
nianifc^e  III475e,  -geftirn  111174a;  §anbel  balnn  11170m,  180m;  Nord- 
haufen 111615m  [Ovt  babei];  ^evfnnft,  SBanbevung  anö  b.  'ifl.  f.  amerÜ. 
Scüer  II  ber  ^ür;e  9^.  [:j:  avctifc^]  II  170m  (§anbel  bal;in);  IV  27m,  158a: 
im  \)o^m  1364a,  II332e;  III38e,  46a,  73e,  115a  J  im  t)c#en  IV43a  |1 
tlinm  in(457a  fvii^ev  tro^i[c^?),  -länber  [=  ncvbifc^e ,  bgl.  I;ü^eve  SSreiten] 
11241m,  t-Iic^t  bilbet  ein  bef.  ©tücf  I)ievnac^,  Nordmann  (Alex,  von) 
1373a  (2;i;ieve  in  gifc^en),  9^amen  bafüv  11468a,  SfJatnv  II91e-92a(2ßieber- 
(SviMc^en  ber);  -oft  (Sinb)  1359a,m;  ^flansen  II91e-92a;  -f^ein  [= 
-li^t]  111415a,  IVl46a;  -fee  I  289me  (i^iere);  -ftern  [=  ^olarft.]  II 
468m,  IV52mi-@iib  lV350m;  norb-füblic^  II  325e,  111400m;  IV 
49all,  393e,  413e,  422m,  583e  :|  ber  trübe  II 91a,  iinn)ivtl;bare  II32m,  beu 
n^al;re  IV115a,  Söanbcrung  f.  §erfunft,  -weifnng  f.  3}Zagnetnabel ;  -tieften 
II  195m  (gegen),  n-\üeftlic^  [.  2)Hrc^faI;rt ;  -n?inb  l\158m  (Urfac^  ber  Äälte), 
-njinbe  11156a  ||—  33.  ncrbifd;  (ögl  9brb)  [i.  2lUertl}nme[or[c^er,  -fnnbe, 
3üne]  II32a;  IlI475a,m:  5l(tertlmmer  11126m,  2)ic^tfunft  HUSe;  gorm 
1296m,  II 92a;  2änbcr  [=  9^orb-]  1293m,  STceer  I313e;  ^fknjenformen 
I43m,  296m;  II  (92a);  Üieifenber  IV  145a,  -be  IV  68a;  (sagen  III475am; 
SBi)Ifer  l{31e-32m  (DMtuvgefü^f,  @ef)n[nc^t  nac^  u^ärmeren  Älimaten),  92a; 
äöinter  11  31e-32m,  äSort  I  388a  :||  S.  ni3rbIic^X  [[.  ^Breite,  Sänbev, 
aWeer,  Bonc]  1377a,  II  176e,  IV  159a:  ÜJegionen  I  319e  (S^iebrigfeit) "[ 
baQ  5^örblid)e  II430e 

t^Zorbüdjt  (§V.  =  ^^3oIarIic^t  [bieö  in  33b.  IV  ^errfd^enb],  au6)  Slorb* 
^olarlid^t;  =  Dlcrbfc^ein,  (Siblic^t;  4^  magnet.  Ungeantter  [ögf.  ©lieb])  [f. 
Sirrnö-SBelfc^en,  Sonöergens-^untte,  (Se^äfc^en,  igübliditer]  I  [198-208, 
5l.439-442a]  198a,mll,  9m (225e),  440m;  \\{16m),  [142-8,  5l.205-8m] 
142am,am  (in  33b.  I),  5m,e(173am),  185a,  195m-6a,  214Tn;  ein  be* 
ftimmte^  [ügl.  5luf3ä{;I.j  .  .  .  IV146me,  7m  J  plur.  S'^  erb  lichter  (burc^  * 
bej.)  I  202m,  4e,  5a,e,  6a;  IV  133a,  146ra,  198a,  20oe  ||:  3ufn^c  (comp. 
9(?orbIi^t-,  Imal  -^ö-) :  2rnfi(^t(en)  IV  U2me,  5e  |  [51  n  f  5  ä  ^1  n  n  g]  1 130e-la, 
200e,  le-2mll,  4m,  5a,  7m;  III  52m,  IV  185a:  einjelner  [[.  aüg.]  III 
606e-7a;  IVl24e-5a,  U7m-8a  :\  Sluöbrnc^  IV207e,  SBegteiter  IVi42a  || 
SSeobac^tnngen  (in  öerfc^ieb.  ©egenben)  I  4iOm;  \\{143a,  6a),  7~8a, 
205am,  8ra:  neue  IV  142m  T  sg.  -ung  IVl42e  ||  Sßefc^r.  [f.  übr.  @c^ilb.], 


1 3^orbIid;t  33ef  ~  ۊ)0  827 

kfc^viebeii  IV  146a;  -Bogen  [[.  iibv.  2i(i^t6cgen]  I440e;  IV206eII ,  7all ; 
Corona  f.  treue;  [einsehie  (Sigeiifc^afteuj  ([.  tef.  33örgänge)  I  203a,e, 
4me,  8a;  III  607a  |  (giiifhtB,  -ioirliiug  be«  9^.  (auf  anbeve«),  SGßufung 
[f.  *magnet.  m\i\]  I  ld8e, 205e-6a;  IV118m*,  133a,  142m:  auf  bie  3 
inagiiet.  (gleiiu  l\[U7-8a,  2r.207m-5w]  :|  (Sntlabimgeu  1200m;  (Svflävmig 
lV124e-5a,  195m-6a  (^l;autaft.)  |J  @v[c^etninig  IV  147a  (gvc^e),  196a  | 
-eil  [=  SBcrgäiigc]  IV(66e)205a,  -(S.  11152m  ;||  gavbe(u)  (farbig)  1 199e, 
200m,  207a;  111607a;  IV[i44]:  -^^xaä)t  IV  142am  J  farbig(e8)  111379a, 
lV146me:  2:I;eiIe  IVl43m  ||  flammcnb  111379a,  fc^tuarje  glecfcu  \\U3e; 
5oi|d;iiiigen  \\143a,  205am'j  grcqiieiij  f.  häufig!.,  [in  ©egcnten,  Öitlid;f.] 
(ögl.  Ort,  33ecb.;  fübl.  ^.)  lV[i46J  [  ©eräuf^  I204e-5:  fein  ©.  IV 
146e,  207m  :\  gcfeljn  f.  ficl^tbar;  [©efc^.]  .  .  .  IVl24e-5a,  U3a,  173am, 
195e,205am;  grün,  ©riin  IV 244m  |  §äiifigfeit,  I;äufig;  gveqiienä  (°) 
IV(118mO},  U3m,  6am,  198aO:  iiac^  ben  SJJonaten  IV14öm  :|  §eigang  j. 
@c^ilb.,  ^BDvgäiige;  ^ö^e  I205e-4,  111607a;  \Y146e-7a,  207m  ||  Ävouc 
(Corona  IV  196a)  I  20ia,  IV143e  (fe(ten);  -^ö-Är.  lY  143e-4a,  2ü5eJ 
Irenen  lV205e:||  Si^t  111607a;  -bogen  f.  bef.;  -|Moce{3  IVi42am, 
6am',  -faulen  IV144a,  Se-öa;  ®tär!e  beö  2,l207am,  IV (244e)  J  2 i d^ U 
bogen  [= -bogen]  (Ieiid;tenbe[r]  53ogen)  sg.  l:/99e-200a,m,  440m,eil;  IV 
(143a)5e-6a,  7a,207elll;  pl.  (O)  1201a;  l\  144a,bm,e-6a,206e-7a\\: 
2)re^iing,  gcrtfc^reiten  lV206V7aO;  gü^e  IV145meO;  @i^>fcl  IV145mO, 
207e;  Siiiie  IVi45me;  bei  Sage^  IV146a,  207a  ||  ii-IoS  IV207a  j]— 
magnetif^  IV(142a)  214m:  ftort  bic  ni.  5lbn\  f.  iBeränb.  b.  *nicign. 
Stbn).;  baS  9^.  eine  niagn.  (Srf(^einitng  l[198,  ^.440am],  11  375am;  IV 
(124e)  146m,  195m,  6a  :||  i[t  ein  ftar!er  Slii^bruc^,  ber  I;öd;fte  ©rab  eine3 
niagn.  Ungetrittevg  IVi27a;  (Snbe  bcff.  W142e,  ^^it^tevfc^eiming  beö  ni. 
Ung.  IV173m  Jba§  ^l.  felbft  ein  niagn.  Ungen?.  genannt  IV145a,  6m: 
Iciic^tcnbeö  IV207e  :||  2}?agnetnabel  babei  IV207e-Sa:  ftart  bcnjegt  IV 
197e;  ©töning,  [tört  bie  m.  I  185am',  IV  185a,  197e;  Unrnbe  I  198e, 
IV  142m  J  um  ben  nörbl.  2)?agnet^el  IVi4^am  ().^er^ctnirlic^e§!)  — 1| 
Pangel]  (!eine8  Wbar,  ol;nc  9?.)  IV119a,  143m,  6a,am,  206e  (7a)  j 
-S^iac^t  IV145e;  S^iäc^te,  in  9fZ-cn  IV  146am  :|  9?anien  i203a,441e;  IV 
195m  1  9^atur,  233efcn;  n^aß  es  ift  [f.-niagnct.  (Srfd^.,  UiigcU).;  x>gl.  Stuftest, 
(Srtl.]  \198e-9a,  201m-2m,e,  4am,5e,  em,7a,m,  8me;  l\  127a  [142], 
195e-6a,  205a,  2i4mll:  $?eiid;ten  ber  (Srbe  IV2i4m  :|  cl;ne  f.  2)?angel;  Ort, 
Ortvbeftimmnng  (n?o  bie  'Hfl.  gefefjn  U^erben)  [ügl.  ©egb.]  I202m-5e*,  7iu ; 
I V207me,e  I  ^evpetnirlic^ce  IV79me:  i.m  ben  niirbl.  SJJagnetVoU  IV 
{146am);  in  ber  ®onne  (i[;r  Sic^t^rcceO)  III  45a,  94m,  (129e-130a,  393e, 
415a),  6e-7a',  IV  175m  :|  [^erf.]  IV  125me,  143a,  5a,  6e,  7a,  205am ;  ^xaäft  f. 
garbe;  ^rccejj  IVi45am,  -^r.  IV147e;  rot^,  Üiotl;  IVi44me;  ^d)iU 
bcrnng  ob.  S5ef(^r.  be?  Hergang«  [=  55orgänge  nfiv.,  tgt.  S3ef^r.]  \[199in^ 
201ml  in  415a ;  IV  [143-7, 21. 205-7a]  143a,  206, 7e-8m ;  fc^öneö  I V  147mell; 


828  fD^orbliif.t  ed;r  --  3;  D^orbe  —  Dcortl; 

[•(2d;vift]  (\3i]I.  ^eij.)  IV  205a»nll ,  6a,e  ||  ©egmciit  I  201m,  111(^45]: 
ha§  bimflc  1 199e-200a,  Im,  5m\\',  graue  I  199e;  fdm^arje  III  U3a,m\\  | 
pl.  -e  lV143e  ||fid)t6ar,  gcfelin  [ügl.  Ort]  IVl25m*,in;  iiidjt  f.  imgcf., 
9KaiigeI  :|  ber  ®cniie  [bßl.  ^er^et.]  IH45a;  ©tabicn,  -iiini  IV  147a 
(e,208ll,m);  -©töniiigcn  [tjgt.  ^niagnet.,  ogj^agnetnabel]  IVl89m  ||  ®tra^* 
Ic n  1 200mi|,e,  la,e,  2a,  3a,  6me ;  IV  144m,  196a  ;  -ftvaf)Ien  (^O)  1 204a, me; 
111607a:  -büiibel,  ©eftaücn  \\ IMa ,  205e-6a',  [d;n^avge  IV  145e,  4a, 
205m«i  J  (Strahl  IV144mll;  @tral)Iimg  1207a,  IV  144m  ||  Streifen  1441a, 
IV 205m;  -ftrid;e  \203m,  ©iibftrat  IV  145a;  in  ber  [ilbl.  ^alHitgel*  I 
202m,  \\U6me  {Peru)',  bei  Sage  f.  2id;tbcgcn;  2:t;eit  IV143e,  -e  IV 
143in;  imgefe^ii,  nid)t  g.  [tgl.  SD^aiigcI]  IV125m*,  (173m);  Uvfad;  [ögl. 
(gvff.j  111379a  (@cniie),  ^erl;ältniffe  [ögf.  Biifamnienr).]  III(610a);  tiefe* 
[togt.  ?Iiif3äH.,  3aW]  I  (440m),  IV(i4öa);  tocüftänbig  IV  145m;  SBovbotcii 
\198m,  iyi42a;  33 or gange  (eii^elne  cb.  aÜe)  [\?gl.  ©igenfd;.,  (Srfdjein,, 
(gd;irberiing]  I  198e,  [204me,  5e-7a',  51.  440e-l];  \\142me,  [143-7,  21. 
205-7a]  U3a',  iveiB  IVi44a,  SBefeii  f.  SRaiwx ,  Sirfinig  f.  ©mv.  |  Bal)I*: 
gro^e  IV(146a)m,  größte  IV146m  :|  3eÜc  IV205e;  3"f^"i'"C"^'fliiß 
(mit  aubreii  (Sr[d;eiii.)  [f.  ®rriie-2BöIM;en,  magnet.  Uiigeantter ;  ijgl.  ^Bcr- 
I;aitn.]  IV  (206a) 

*NordenfkjöM  (*Nils  Guftaf,  geb.  1792)  III  615e  (Slerolitb),  Nord- 
haufen f.  5Rcrb  ^;  novbif^,  ii'drblic^  f.  am  @nbe  ton  S^orb;  9?orbIid;t  f. 
iiad;  ^.i^orb,  Nordmann  f.  9?orb  2)?;  Norfolk  II  123a:  -(Siiub  (im  riiff. 
i^orbamer.)  IV537m  (3nfel  in  ibm) 

norma  =  aBin!eImaaB  II  normal  (=  S^ormal-)  I258ra,  II  376e,  III 
43m;  IVl25m,  7e,  131a,  3m,  287a, 637e  |  g^Jormal-  (=  normal)  [f.  ^In^ 
ftalt,  Sem^-ratur]:  -@^cd;en  IV 391a,  -9fiditnng  IV331m,  -®d;id;t  IV45n, 
-flern  111137a,  -ftnnben  IVl93e,  -^uftanb  1257a 

Hob.  Norman:  erfinbet  1576:  bie  3ncIinationö-S3ünffole  Il32Ie; 
ba«  Snctinatcrium  1429a,  IV57a;  ob.  bie  92eigi!ng?-9?abel  II  373o "[  t>e^ 
[timmt  ob.  mi§t  bie  magnet.  9^eig.  IV57a  ||  Noi-mandie:  ^üma  I348a,e; 
[Ort  ba]  1481m  || — Normänner  II269a,m;  33.  Normannen  (°)  II 
181m,  IV52a;  d.  normännifc^  (*):  Slfrifa  III  314e  |  i^re  (giitbecfnng 
u.  2ln[ieblung  ton  2lmeri!a  [f.  iibr.  (Sntb.  *21mer.'«,  fcanbin.  *51mer.] 
II181mO,  269a,  272a^555am:  ^Infieblnng  Il270e,2mell;  ^ahten  nad;  21. 
U272am,  Biiftanb  be«  SScff?  II275  :[  ^rnfieblinig  [=  (^oUrniü;  f.  ^^Imer.] 
II269e*,  Azoren  ]I295e,  [53cfc^aff.]  11270m,  d^riftlidie  II272e,  e;oIcnifa* 
ticnen  [=  ^liifiebl.]  II  338am*,  Färöer  11274a,  auf  Grönland  II  457e; 
anf  Island  n269me,  270a,  3e,  457e:  Sd;ifffabrt  IV52aO,  ^iiftanb  f. 
o^tmerifa 

^Fernando  de  Noronha  (Snfetn  9?0  l\  ^eruambiicc):  IV[574e]  581a: 
2Iiivelnnig  I422e,  gecgn.  IV574e;  tiilf.  I422e,  IV574e  :)  rio  grande  del 
Norte  (9?21?,;.)  IV 433m  [Ort  an  ibm],  6a  (im  ?ängentl?at);  Northamptonfhire 


'^oxtl)  —  niiiiierifd;  21  829 

11390m  (35er[tciii.) ;  Northumberland :  ©ebirgv^ivteii  I279iTi,466m;  Noiton'» 
®uub  (im  raff.  D^oibamevitn)  IV^431a 

Norwegen  11276m,  33.  ncmegif^)  (*):  2lnfd;treniniim(}  1 237e,  II(485a); 
S3efc^v.  1473a,  nörbl.  (Sntbcdiingcu  öon  A"".  aiig  \\269me,  [©elniß^avtcii] 
V91a*,  ©eclcgie  \91a,  ©ranit  \70a,  ^öiiig  11275m*;  ^iifte  f.  SBeft, 
-en  11485a*;  maguet.  2Ibn\  IVllSe,  3)?eeve?-9Ziöeaii  I  313am ;  ÜJeife  IV 
67a,  466m;  Steigen  1473a;  |iiblid)ev^  IVllSe,  V70a;  Umviffe  lV321a, 
©eftüifte  1310m,  Siiftanb  I473am 

*Nofe  (Carl  Wilh.,  c.  1753-1835)  \\618me:  „giiebevvkinifc^e  9?eife", 
„oregva^l)ifc^e  53vie[e",  M.]  IV618m;  (Saiiibiii  1 V 467m,  615m  |  baS 
©eftein  beö  ©iel^eiiget. :  glafiger  ^etbf^\itl;  IV6i5m;  er  nennt  eg  eine  ^iv«» 
^^I;^^v-2Ivt  \\618me,  ®vonit-^:p.  lV618m  :||  9?ofean  (iD^inev.)  IV279a  1| 
ncftoc-Hlmlic^  I  136a  ||  notr?trenbig  [f.  SSebingnng,  Statur]  11351a,  III 
26e,  IV213m:  gegen  jufäüig  \311me  J  ba?  '^-t  1120m  (gegen  3i;fälligce0, 
325a(tvei5bexs):||  ^«ot^luenbigteit  I  311e,  345m;  11259m,  III 549a II: 
innere  I32m!l,  70e,  96m;  111430a;  bie  ernften  Sec^ter  bcr  9^.  I11437e-8a 
II  9^cti3cn  11229m 

*Nouet  (Nicolas  Ant.,  1740-1811)  1422m  (^Breiten  in  ägt^^t.  9)^ennm.); 
vovq  in  12a,  27e;  Nova  Scotia  =  Neu- Schottland,  D^cl^cüe  II  49m,  9?0* 
toemter-^f)anoinen  f.  ^eriob.  ©ternfc^nn^^en,  Novüa  (im  (Sbccc)  IV  555a; 
Nowaja  Semlja  I486e  (2)cnner),  Nowgorod  [.  Nifhnei,  Nowo-Archangelfk 
=  Neu-Archangpl 

*nubecula,  -ae  =  2)'?agettani[c6e  SBolfen;  Nuhien  11195m  (9Jeger),  ber 
nntifc^e  ©eogra^^f)  f.  Edrifl  |  nüd^tern  (bilbl.)  [f.  ^rcfa]  1367m;  II8m, 
16m,  21e,  22a,  42m,  73am,  206m,  224e;  III  159m:  ©ebic^t  II  134a, 
(gc^reitart  II  189e  :|  9^nden§  III  341m  ||.  Nueta  Granada  (=  l;^.  Neu- 
Gran.)  IV 525a  (semanario),  N.  Valencia  =  Neu-Val.  \  elNuevo  {Sultan 
ttx  Marihios;  tjei  las  Pilas  IV 545m:  fälfd;lic^  volcan  de  las  Pilas  gen. 
IV541m)  IV310a[54imJ,  5m:  neuer  ^lu^Brnc^  [togl.  ?aba]  IV  545m,  ent- 
jiinbet  IV352e,  $?age  IV545m;  Woa:  -^n^Brnc^  IV541m,  -ftrom  IV 
352e;  nc^  tbätig  IV545m  ||  Nvffenen  (e(^n3ei3)  1461m,  ^-n  ^a§  (ib.) 
V67m;  Nukahiva  (3n[.)  1431m  ((^O),  IV588e  (-®ru|?V^e,  cftl.  fl.  Snfeln) 
Inntl  (0;  III580e)  [f.  Sinie]  I397e,430e,  le;  II375e;  111260m,  450e; 
IV58a,  84am;  33.  92uII  [*]  (anc^  in  comp.)  11456m,  111244a:  Sa^^r  III 
580e;  -^nn!t^=  IV 45m,  286m ;  -gcidjcn*  [=  muU]  11199m,  456m,e,  7am  :| 
Claudius  Rutilius  Numatianus  (Namat.  II 109^)  II  iOPme  (bef.  [ein 
9?eifegebic^t) 

nnmerifc^  (=  3^''Wen-)  [f  D^efiiltat,  ©d^ä^ung,  SSertb,  3iif<ir"»if"('^"9] 
1 127m,  197a,  305e,  345m;  I[225a,  306e,  471a;  III 68e,  lOOe,  228m,  272a, 
287m,  380a,  483e,  601e;  IV168a,  233a  ;  V20c,  28e,  92m ;  adv.  (*)...  III 
298m;  IV126e,  173a  ||  3ufaijc:  3tngaBen  I  .  .  .  392e,  442e,  487e;  III 
19a,  145e,  196m,  360a,  8in,579e,  454a,  495a;  IV  165m,  8e,  236m  ;V  16m  ; 


830  numerifd^  21  —  fOberfläd^e  © 

Srn^abe  III 627e  :|(  6 efii nmie n*  1 180e,  II 393m,  III l88m ;  IV 74e,  259m  | 
Seftiiininnig  111102a,  431m;  IV45am,  62m;  pl.  -en  III  104m,  366a; 
IV239cj|  S)ata  IIl435e;  Elemente  11139m;  111254m,  260a,  387c, 
(421a);  ^imbanieme  Il440a,  111133a;  ®eiiaiiig!eit  I164e  |  ©cfetj  1228a; 
-c  I54e,  IV  78m  :|  ©onbevimg  IlöOe,  imtcr[d;eiben  1375m*;  llr.tevfr^iing 
IV  368am ,  -en  I  443m ;  S?erglei^inig  III  449a  |  35  e  v  I;  ä  1 1  n  i  f  f  e  X  1 9e, 
66a,  193a,  481m;  III  40a,  41a,  295a,  359m,  397a,  406e,  42 Ja,  445e;  IV 
289e,475e,548a;  V9a:  eiiifarfjljeit  I82m,  in  ben  SSevftciitevimgen  \288m-9m 
:\  3eid;eu  II  264e 

*niimidifch  II  165e  (Völlig),  441m  |  gjiim  mit  Uten  (2y?n[d;er-S?erfteiii.) 
1290m:  -gorniaticn  IV621a;  niimmiitit-l;altig  IV256e  :|  nuncius  side- 
reus  f.  Galilei,  Nundinevi  (Ofiinb.)  1484a,  Nunez  do  Liäo  f.  Liao  | 
Nürnberg;  33.  adj.  iJ^üvnbevger  (*)  II334e,467m:  Behaim'fd;e«  §ait6  II 
478a,  eine  33iHiotr)cI  11491a;  [S5ii^  gebr.]  II498ell,  9a;  ®Iohi«  IV584e*; 
[^^cvf.  ba]  II334e*,346a;  11174m;  ^rofeffor  11344m,  498e  J  gfjii tat ion 
(=  @cf)\vanfiing)  ber  (5vbad)[e  (=  SSeväub.  ober  3lb-  ii.  3iii^al'nic  bcr  @d;iefe 
ber  (Sfa^^tit)  1150m;  aiiä)  Meß:  S^utation  (*)  I173e,  111455a:  (Sntbccfimg 
III  154nm*,  453m;  [^clge]  III  154a*  [(g^rtft]  III279am*,  in  ber  eignen 
33en).  bcr  ©terne  entl^aUen  111279a;  Urfad;  III432e-3a*,  455me  :|  iN^w^fco 
IV599a  (kfiid;t)  ||  nütjHc^  111442a,  IV231e;  bas  9Z-e  I  37m  J  S^iitj- 
Iid)feit  I85m,  II  251a  ||  iVMt/t'*  Sanb  (IV58e),  Nuyts-t  (IVl37e)  (onf 
S'^eii-^oHanb) 

*^'yafß  (afr.  @ee)  IV378e  \^l)^mpl)t  II 40m,  111469m;  -cn  1180m, 
486e  :|  Nymphio  11407a  ||  Nyfa  (44*«  fl.  <piauet)  V116m:  (glem.  V 
llSam;  ©ntbedcr  V113a,,6e;  -nng  \  113a "]  Nyfäißhe  ^ferben^eiben  II 
98e-99a  ||  nyzek  (^Jerfifc^;  tgl.  nizeh)  I410all 

0. 

Oafe  11186a;  pl.  -en  11203a,  243a  (in  5IraBien)  :|  Oaxaca  (mcj.  ©taöt) 
IV31lp,e  (o^nc  SBuÜane);  Obdorfk  (im  Obi-S^ar;  am  Dbt  1189a)  1 189a 
(magnet.  Slbn?.);  IV42e,  46e  (©«beben,  falter  S3obcn,  Sage)  |  Dbeli^fen 
1462m,  IV219e:  o-artig  II 99a  ||  oben  I84a  (ein  Oben)  |  Ober-  [f.  fonft 
beim  sec.]:  -bcrgmeifter  IV208e,  -bergrat^  IV 593m;  f -fläd;e  ift  ein  bef. 
©tiicf  \)mmä),  -^ant  II  284a  J  oberer:  (toon  piffcn)  [f.  »tele  ^(üffe]  II 
220e,240m 

t  Oberfläche  [f.  Continental,  kontinente,  (Sbene,  @rbe,  Üanb,  ia^a, 
2nftfrei«,  2)?eer,  Tlcwb,  oceanifc^,  Planeten  u.  einzelne,  @cnne,  äßaffer, 
Seltför^er,  SBcIfen]  I362e,  412e,  537e;  IViPm,  112e,  370ail;  V24e,  36e; 
pl.  Obe\fäd;en  [*]  (and;  in  comp.)  1362a,  11133a  ||  iiif.:  an  ber  O. 
1444a;  111394e,  5m,  418m;  V31a;  an  bte  O.  IV 266e,  8m,  370a,  461m 
:|-2(nfebn  111374e,  494ra;  anf  ber  O.  1445a;  [58ef(^aff.]  lV480m;  V 
31o,  83m;  fefte  I  335e,   geometrifc^e  \Y19m,   geringe  IV612a  j -©eftalt 


tOberfläd^e  ©  —  Obfibian  ^  831 

[f.  Srbej  in432e;  -OePaltung  [[.  dxte,  SWonb],  pl.  -en  111542m  :|  iimtbc^ 
matifd^e  1172a,  mittrere  IV94a,  bcr  O,  nal;c  V48a,  -^I;änomeue  1 184a, 
pl)\)mc  1172a,  -räume  1335m,  -\6)\6)t  IV164a,  [eine«  SBdÜör^er«!]  FII 
100a  II-  a  o6erfIäd^rid(>  51.  (eig.,  fmn(.,  PW-)  [f.  Temperatur]  IV280e, 
506e;  V81a;  33.  (bilbl.)  I  30e  (betrad;teii) 

Obi  {%{.)  1360m:  SBcbeiiei«  [=  (Si«bobcn]  IV47a,  169m,  235m;  ^(itB- 
t()at  IV46e  (giöBüben),  ^itrc^e  IV455e-6a;  [Ort  am  0.]  I  189a,  347a; 
IV169m;  ^flanseu  1137m  J  $8.  Obift^er  9}?eer6ii[en  IV42e 

Ofcjecte  (=  ©egenftänbe)  [|.  irbifc^]  IFlOle,  142e,  336e,  343m;  in36a, 
66a,  68e,  180a;  33.  (am  ^immel) ...  III  293ni,  6a,  313e,  321a,  356e, 
8m,e,  9alll,m;  \Y84  (jtrölf)  |  sing.  Object  (^o)  II  76e,  83m;  III  70e, 
lllam:  ÄreiS  ber  O.  I[3m,  Tlan^d  IV593e,  mamiigfad^e  lVl3m, 
neue  11367m,  orbnen  I54m,  fc^lDar^e  in69e,  Dermel;ren  II336e;  S5er- 
ft^iebenartigfeit  151m,  11136a;  njei^e  ni69e;  Söelt  ber  £).  11190m,  218m, 
267a  :|  I—  33. 1)  0  b  i  e  c  t  i  D  [f.  2lnftd;t,  33efd^reibung,  33etrad^tung,  2)arftetlung, 
iiBeIt]I165e;  II8a,  52a,  68e,  173a,  212e,  353e;  IV114a,354e:  betrad;tet 
V75e,  3nMt  löOaJbaö  Objectbc  111324m  (rein)  ;j|  2)  ba«  Objcctiö 
(©lag)  [f.  ©topter]  11366a;  III  61e,  77me,  83e,  lOlell,  112m,  9m-121, 
3a,m,  I80e,  203a II, e,  366m:  -Jinfe  111119a,  -Öffnung  II I108a,  Ugeütg 

III  525m  T  pl.  Objectiüe  If  366m;  III  77me,  80a,m,  lOle,  117e,  319a  :|| 
3)  Objectiöttät  III3m,  IV3m;  reine  II3m;  V 3m,  18a 

*o6iique  (=  [c^rägc)  111395m  (©trauten,  9tic^tung);  Obrigfeit  \  15me, 
o-Iic^  II  250e  (S3orfd;riften) ;  Julius  Obfequens  IV508m  {Epomeus)  \\, 
observatoire  f.  *Panj  |  Obf eröatorinm  (4:  (Stevntvarte)  [f.  magnetifd;, 
meteorologifc^,  pl^^fifalifd^];  ein  beftimmteö  11195a:  ^entral-D.  IV69e 

Dbflbion  (auc^  in  comp.)  [f.  33imgftein]  IV[481m-6a,  ST.  641-2a], 
570e,  2a;  plur.  Obfibiane  (burd^  *  bej.)  IV 209a  ||  3iifn^c:  in  STmeifen- 
Raufen  l\638e,  ^Tnfc^tüellen  f.  Stnfbl.  |  5lvten  [4:  33eftanbtr;.]  IV[452]; 
o-artig  IV483e,4a  J5tufbrär;en*  [5Infc^meüen  IV485a*]  (burd^  gener) 
l\[484e-5m,  51.  641e~2a]:  Urfa^  \\484e-5a*  :\  in  33eigen,  Gebirgen  IV 
362a, 478a*  632a*;  [33ef(^aff.,  (gigenfc^aftenj  IV366a|  [alg  33eftanbt^cil] 

IV  350a,  6a,  364a,  6a,  450m,  476e,  578a;  [33eftanbt^eire]  {i^  (ginfd^Uiffe)  IV 
[482  (2tuf3ä^t.,  3Serfc^ieb.)],  4me,  5a,me  :]  33ilbung  IV  [4<S4m-5m],  ßigenfd^. 
f.  33e[d;aff.;  (giufd^Iüffe  IV[451e-2,  %.  641am  (SBerfc^iebenartigfeit)], 
[4S4me]  (5me),  567m  (öon  ©ranit),  638m  Ifefitenb,  9)?angel  IV485e: 
[in  ©egenben]  IV 344a,  560m;  in  SSuIfancn  IV 4(55-4m,  5m  :|  Fragmente 
IV578a,  in  (Sebirgen  f.  S3evge,  ©ebranc^  f.  ^fei(-;  [in  ©egenben]  (a. 
fel^Ienb)  IV 375a,e,  8a,  440e,  [452m-4m]  5a,  570e,  638am*,  642a*;  graue 
IV 209a*;  o-^altig  IV333e,571m;  ^üt;(ungen  I V454me,  632a*  |  tiJrncr 
l\638e]  -Ä.  IV 638m,  V38m  Jiu  2aüa  IV 389m,  437m;  in  -ftrömcn 
IV4<S2e*  :|  Sinfe  IV570e,  2«angel  f.  fe^tenb  |  -9}?affcn  I  214e-5a;  IV 
484a,  543e,  567m;  2«.  IV  375a,  485e  :[  ju  ^feilfpitjen  gebr.  l\388a,  440e; 


832  O&fibian  9^  —  Dcean  ete 

o-reid;  IV421e,485a;  -dli^  lV574a,  vctr;e  IV209a*,  -<^ä)\d)kn  TV378a; 
f({;n3av3c(i)  lV209a*,  366a;  aii§  ©galten  lV269m;  -etvome  IV269a, 
381e,509a;  immiünnifc^er  IV 269a,  gecgr.  3?erbveitinig  IV 642a*  |  S ii I^ 
faiie;  aitö  SS-eu  aii^gelrorfcii  \\ 318a*, 333a, 36ß'd,i82e)  fcei  58.  IV 351m* 
366a,  372m,  388a,  543e;  buvd;  55.  r;evi)ovflebvad;t  IV 485m,  634e;  in  S5-en 
1 245e,  256e,  464mll;  IV348e,  482a  [e-4m] 

*O0ft  (awd)  in  comp.):  -eiiUiiv  1349a,  -taub  IV379m,  o-reid^  1161e, 
fd;lnie^  I  347e  :|  Ocana  (9?eii-®ran.)  IV 557a,  Willi,  v.  Occam  (f  1347) 
11282a  I  Occibent  (=  2lt^ellbIallb)  II218e,225e:  im  O.  I43üa;  II263e, 
457m;  in  beiiD.  II221e  (ciubviiigeii);  Golfer  1 105m  J  Occnitation  [f.  9)?cnb] 
111 502a:  -^^-SBeobad^tinigen  111500m 

Dcean  (-&)).  =  SBeltmcer;  ößl.  l)p.  SD^eev)  [f.  atlaiitifc^,  ^if^e,  m)t, 
Hilft,  SSiilfaiie]  I141e,  306m,  317a,  324m,  346e,  366e,  471m;  ll48e,  278m, 
349a,  404e;  III  19m,  31a,  378m;  IV  19m,  235e  (430e-ia);  V58a;  ein  be- 
ftinimter  II  152m,  4e  J  plur.  Occaiic  (biirc^  *  hq.)  UI511m,593e  :||  33. 
Oceanus  (biivd^  +  bej.)  II  164e;  S.  Okeanos  (buvc^  X  6ej.)  [togl.  noc^ 
al^^r^ab.j  II  181a,  423a-  III  159e  :||  S).  oceaitifd;  (aitc^  biivd^  bovgef.  ^  bej.) 
[f.  embccfiingen ,  Söiefcii]  I  177a,  192a,  304e,  311a,  326a,  351a;  11208a 
ij:  3iifnljc  (^11  al(eu  4-5  formen):  Srilbcl  btlieit  I  [330-U]  330m,  (488a); 
crftev  2(ublicf  UlSlaW;  ^njieljiing  (bie  er  erfäljrt)  I  141e,  III593me*; 
53ab  III159eX;  33ecfeii  [d]  II372e;  IV369e,  452e,  5a  (pl.);  beibe*  [= 
jn^ei]  IV68e;  beilegt  111511m*,  S3et\3egiingcn  11122a;  Silbimgen  1260m; 
iBobeu  Ul503e-4a,  3e-4a  (fidjtbav);  bitrc^fc^iffen  f.  fd^iffen,  e«  giebt  mii* 
einen  }\i430e-la),  @ini3ben  II297e;  eutfeffcrn  I  332a,  477e;  an  ben 
©renken  bev  (Srbe  II164e+,  [St^m.]  II  423aX  |  ^\ä6)c  IV033a;  -en^  I 
338e,  111498m  Jglnfj  I470e;  ^liiffe  I0327m:  Urf^jvnng  aflev  gt.  II 
181a+:|  formen  IO370a;  ber  freie  £).  11180a, 295e;  ©ebiet  IV0425m; 
in  ben  O.  gelangen,  getrieben  werben  II180e,  237e;  gerinnt  I168ra,  ^c* 
iviirme  II230e,  ©renje  I301e  ||  ber  gvo^c  O.  [^  ftiüe  Ocean,  ^p.  ©iibfee] 
1505a,  IV  (425m):  alte  Slnfic^t  U305e-6m,  3onc  bon  Snfetn  IV425e, 
9Jame  IV592e  J  nngel;enre  ©rii^e  lV612a  ||  §emifpbäre  IV091e,  über  ben 
O.  ^inftrcicb;en  11150m  (SStnbe);  unfein  im  D.  II164e+,  lY 5S8me',  jat* 
feitg  be8  O.  11 214a;  ber  freifenbe  II  (175m),  181a  X;  fleineS  Men  I 
370(me);  ü?  endeten  I20Sam,  II(52e-55a);  gegen  bie  Hüft  \320e-l,  ma\\m 
I0345a,  im  SJJonb  abgef^Megeft  111540m,  i^m  na^e  1255a;  D^^iüean  [ögl. 
*2«eer]  I316e  (im),  356m  (über  bem);  ber  norbIid;e  II  163m  (  Oberfläche 
1324m,  0335e,0362a;  II  59am,  IV242m:  über  ber  IV456a,  nnter  ber 
IV033a  :|  Ofcißationen  II  259e;  ber  i^ftlic^e  II  (I75m),  419e;  oc.  procel- 
larum  (im  9}?cnb)  Ill504a+;  9?egionO  IV  20a,  414m;  anf  bem  O.  rnl;enb 
I321am,  @d;id^ten  II  37Ha  ||  ® d;if f e  auf  bem  £).  IV612a;  anf  ir;m, 
bnrd;  i^n  fd;iffen,  ibn  bnrc^fd;.  11180a,  308m;  III  (204m),  IV(612a)  J 
©^ifffa^rt  IV053a|I  ©c^irbernng  I8a,  II  110a;  [@terne  in  ben  0.  finfenb] 


Dcean  m  —  Offi  833 

III159eX  I  ber  ftille  O.  [=  b.  ftiße  mm,  =  t)^.  @iib|ec;  ij:  b.  gvc^e  Oc] 
IV354a,450e,  6e,587e:  Sufeln  II  131e  J  (Ströme  I0329a;  ©trbmuu* 
geil  [a]  11221a,  IV236e;  [d]  I345e;  11302m,  469e;  III378e  :|  fiibocea^ 
\\\\6)  IV0242m;  2;em^eratuv  [f,  I;^.  S^eer]  I  346e,  475e;  II  (298m); 
%{}t\k  IV(450e-ia),  2;[)eilung  II481mll  (jtv.  Portugal  ii.  ©^janien);  Z^iux-^ 
ivelt  II0389a||  2:iefe  I  74e, 520e-la ;  11298m,  IV(3.?a):  imgleid)e  IV 
(369e)  T  2:iefeu  I22m,  105a,  O370e;  III585e,  lV236e  ||  aüea  iimftrömenb 
II237e+;  unbetanntev III 204m,  ba^Unbegreusle  II(181a);  Uiitevnel)nuiugen° 
11318e,490a;  ißerbiubiing  W 555am^  (beibev:  im  Choco,  §ügelfette), 
-en  1110388a;  Satbregioii  1550m;  SSärme  \\235e-7a,  6e  {mnalnm}, 
242m;  ber  ireite  11308m,  111540m;  ber  iT3e[tIid;e  II295e,  [Sßort]  f.  (St\^m., 
j\i>ei  [4:  beibe]  IV  555a*  || —  Oceanica  [.  Angliiera,  Oceanie  W588m) 
oceanifc^,  Oceanus  [iub  mit  Ocean  \)eveiiiigt 

*Oce^ü  II203e,295e;  III  174e,  354m  |  Dd;ev:  ßifen-O.  I2l7e,  e-gelb 
IV265m  II  Ochot/k  IV139e  (Sänge,  2iuie  oI;ne  SlttD.)  :||  33.  Od^otfü* 
fdjee  TtQtx  IV43a,5P2e  J(5.  O-ev  iUieerbufen:  Slblveit^mig^-Siuieu  Il89a; 
Siiiie  ol^ne  Sltnu.  IVl38e,  203m  :H  Odjfe  V26a,  €)d)§  (*):  füffilev  1292m*; 
ber  hJeiBe  O.  II328e-9a,  368e;  III  100m:  =  gr.  iWageö.  SBolfe  Ill5i4»i, 
345am  Jpl.  Dä)\cn  III  36e  (-l)üter)  ||  S.  Francifco  Ocotlan  (bei  ^iiebfa) 
IV 454m,  ocre(umbr.  53erg)  I449ail  ||.  Octaeber  1281a;  Dctant  111361a 
(@ternbilb),  pl.  -eu  II  260e  |  Octaüe  (in  b.  9}hi[if)  111480a;  Octavian 
(Äaifer)  II214e,  Octavius  (@ef:|)räd;)  [.  Minucius  Felix  J  Oc tober: 
-^]$^änomeue  111605m;  ©ternfc^niiVpen :  -faü  III  62i,  -^ericbe  III  605am 
:||  £)cu(ar  11356a;  III61e,  77m,  112ra,  9m,  123a,m,  132m,  202e;  pl.  ~e 
III  121m  J  Ocutar-  (compos.)  [f.  S)io|3ter]:  Sinfe  111119m,  Äffmmg 
III  108a 

*odaada.hraiin  lV349e  ||  ebe  (:j:  öeröbet)  I  318a;  TI 20a,  84m,  270m; 
Hl  40m,  158a,  327m,  348ra,  451m;  IV 229a,  283a,  355a:  ^faß  IV  258a 
TS3.  5be  I7e;  II32e,  46a,,70e;  IV502e;  Öbigfeit  f.  ©lerne  ||  Odin  III 
^69me,  475m,e,  6m:  =  Wotan  III  476w  :|  Ödipus  II  lle-12a,  l05m, 
500m;  Odjein  Il447e,  Oefelius  (Andr.  Felix  v.  Oefele,  1706-80)  III 
415e-6a  (rerum  Boicarum  Script,  Staindelii  chron.),  Oerfted  f.  Örfted, 
Oeßrymnides  (3»nfehi)  11410a  ||  Carl  von  Oeynhaufen  (geb.  1795)  I 
419m  |:  $!aa(^er  @ee  IV277m:  ®ebirg§arten  IV (477m)  637e;  Äarte  IV 
518m,  637e  :|  über  Neu-Sahwerk  IV(5öe)  165a;  [^erf.]  1419m;  IV  165a, 
277m  :||  33.  53ab  Oeynhaufen  (:j:  Neu-Salzwerh)  [a.  ijorl^in]  IV 35m,  36m 

*Öfele  f.  Oefelius  ||  Ofen  IV 277m,  pl.  Öfen  (*):  d^emifc^e  III  162e*, 
t)o^er  IV296a  (®c^a^t),  Heine  IV339e*  J  33.  Ofen  1348m  (2:em^er.)  :|| 
offenbaren  (ögT.  gecffenbart)  II  211m,  304a;  illlla,  IV 90m;  fid;  cff. 
II  148e,  171a,  207m;  III  10a,  15e,  25m  J  Offenbarnng  II  336e:  gcttlic^c 
II  321all ,  IV54a  ||  Öffenttid»  II  217e  |  officiell  II  170a,  46ße;  III 
411a;  lV382e,563a;  V41e;  Officier  IV528e  (©ee-O.)  ||  Öffnung  [f. 


834  Cffn  —  Dltgoüag  allg. 

2tu§6rii^,  Stuetüiirf,  iBerge,  (£vu|.>ticn,  gernrol^r,  Fimmel,  äxaux,  S?aiib, 
Selei'cop,  35iilfane]  1236m;  III  107m,ell,  8a!l,  117a,  520e;  IV229e,  413a, 
531a  !l,m  II,  592a;  V37all ;  plur.  Öffnungen  (*)  111108a;  lV268m, 
357e,  592a;  V53e:  enge*  1243a,  270a;  für  bag  innere  ber  (Srbe*  1 163m, 
259e;  om  9^orb^cI  1178m  (itngcl^eure!);  <geiten-Ö.  lV351e,  2m*;  fuc^ai 
IV  273m,  ungeheure  ].  °9^evb^oI,  tiele  IV  613m* 

*Ogden  n  123a  (SeSafferljofe,  ^cife),  ogo  (2Baffer,  %h\^  im  Uta!))  IV 
594am,  Ogyges  IIl581e  [%h\t\)]  \\  Ohio  21.  (^luB)  1220a:  @vbBet>eu  I 
(220a),  IV599a;  (grbftc^e  IV496m  :)  glujitM  [=Xi)al]  I  22Ua  |  Sl^al 
IV496m,  599a;  -XW  IV207e  :|(  35.  (@taat)  111297a  [Ort  ba]  ||  Ohofima 
(ja^an.  Snfel)  \Y401am,m  (Halfan,  Snfeln  Bei  if}v);  Dhv  II73e  (n>trb  jiim 
5(uge),  -en  V53m  (-jengen);  ohovuivri  II  477mll ,  IV160e  |  VOifans 
{rOyfans;  ff.  Sanb  n.  Ort  ber  ob.  !J)au^§ine;  franj.  5llpcn  \\274e)  [6ef. 
©ebirggarten] :  35erge  Den  Oi/an*  I  262e;  ißergmaffe,  ©rcn§  lV274e; 
montagnes  de  l'O.  I462me  :[  Ojo  de  Agua  (bei  ^ercte)  IV349e 

^Okadh  (bei  2?Jeffa)  II  244m;  Okeanos  f.  bei  Ocean,  aWavog  11425a; 
i3!oncmif(^I440m||ÖI  [f.  SBilber,  ßrbe,  3«a(erei,  3?cfen]  II  189m,  511m 
|:  -bäum  1350a,  II  12a;  -bäume  1246m  :|  branbigeg  V35e,  in  Öl  getränft 
II488e  II  Olafien  (Eggert,  1726-68):  S3Ii^  eineö  ißlänb.  35ul!anS  tobtet 
2  aReufieu  1244m,  V24a  :|  Ölbaum  f.  bei  Öl 

Olbers  (Heinr.  *Wilh.  Matthias,  1758-1840)  111143m,  151e,  351a 
IJrfeinSomet  (öon  furger  Umlauff^Seit)  1 116a;  lU570e-la,me  |  Someten: 
„-balmen'*  [f.  übr.  Galle]  IIl580e,  ^ulfaticnen  1 147me,  «Sterne  bebcdenb 
I(llOa)  391m  ||  f^alüvaft  I400m-la,  gerurolir  11507a;  ba§  I;emmcnbc 
^(uibum  11151a,  59a;  ^eüigteit  I  158e;  Horner  111351a,  369a;  SKeteor* 
fteineI400m,6me;  Moll  11507a,  hierbliebt  III 606e-7a;  entberft  Pallas 
111426m,  443e,  514m;  V108a,  117a;  [^erf.]  III  517m,  602a;  bie  fleinen 
Planeten  Svümmer  eines  großen  '^iaw.  III  517am,  8me,  549e,  558e; 
[@teüe]  1 412e-4a ]|  (S  t  e r n :  -STbftänbe  III  175m, 210m ;  -bilber  III  199a,m ; 
toerciuberli^er  III  241e  J  ©  t  e  r  n  f  c^  n  u  ^  p  e  n  1 128e ;  III  592e,  620m :  ^ö^e 
I399e;  111606a,  e-7a;  ^raft  I400me'l,  mit  D^orblic^t  III606e-7a;  ptxic 
bifc^e,  ^ericbe(n)  1 130m,  2a,  398m ü,  405a,  412m;  III600e;  foem.  Ur* 
fpruug  III  (573m);  ßat;!  1395m,  III601e-2a;  3erfpringen  I  l28e  |j 
P.  Theodori  II485e;  entbedt  Vefta  Ul426m,  514m,  8m -,  \108a,  117a; 
Üöettraum  I415e;  11149me,  50a,m,  58a;  3cbiacaIIid^t  I4i2e-5m,  111589a 

*Olhiopoliten  11226a,  Oldenburg  (Heinr.,  c.  1626-78)  III  33e  (Newton) 
I  Oldham  \69m  (Bco^l^^t);  Oldhamia  {^co)pW)  V69m,  90e  :|  Adam 
Olearius  (c.  1600-71)  11126a  (mo^cobit.  u.  perf.  die'iH,  Flemming); 
OMminfk  (am  Senijei)  IV47a,169m;  M.  v.  Olfers  (Ignaz  Fr.  M.)  II 
132a  („^rafiHen'O,  11126a  („torn^eltl.  9?iefentbiere'0;  mönte  Olibano  (bei 
«jjojjuoli)  IV  469a,  olibanum  (^^fl.)  11444a 

OligcÜag  (auä)  in  comp.)  [f.  trac^t)t.  5llbit,  2:rarf)iit]  IV351m,  467me, 


Dligoflag  --  Cl^m^io  835 

8e,511e--8a[618e-9m],6S6m;  \76e;  pl.  Cligcfrafe  (*}  lV475m,  635e; 
\76e\\M\.:  i^in  ä^c^  IV 635a;  irrig  Sllbit,  iBeürec^Mimg  mit  51. 
[oQl  tvac^Vt.  *2llbit]  IV 467m,  8e,  475am;  S3egr.  f.  mamc,  [53e[(f)aff.]  \76e* 
1  [alg  ^eftaiibtbeil]  (f.  2:rac^vt)III616e;  IV348e,  427a,  Sml,  9a,  468ell, 
9e,  452am  I,  577e-8a,  619a,  621e,  652am,  6a;  V76a,m,e*,  77m,  78a;  [336- 
ftanbtr;eile]  IV619m,  626me  j  STrt  gelbf^at^  IV 636m;  511m  %,  IV 
i67me,e  :\  -^ormaticn  lV474e;  [in  ©egenbeii]  (ügl.  fßoxl)  IV  620a,  635e*; 
f^ecif.  ©eivic^t  IV  163e,  öiPaw,  626e  j  Ärt^ftalle  IV348e,  428m,  469me, 
577e-8a,  621e,639m;  V76a;  -ilr.  IV365e,470a;  V77ra  :J  [ißegriff  11. 
®efc^.  be§  DlameiU^]  lY[467me,%.618e-9a],  -^cr^r;t)r  I264ail  |  reid^ 
an  a  IV469e;  c-vei^  IV316m,  578a  :|  -2:rad;t?te  [ügL  *2:rad)t)t]  IV468a, 
beränbert  IV62le,  ^Verwitterung  IV620e,  [55a1cmmeu]  (tgf.  ®egb.)  IV 619a; 
in  Siilfauen  IV478e,634e;  »eifeer  V77e-78a 

Dtiöeu  ll56e:  c-grün  111498m,  V32a:j  Olivier  (Guillaume  Ant, 
1756-1814)  IV  379a  (Demavend) 

Ott t in  (oft  in  comp.)  [f.  SBafalt,  Sroc^^t]  I  264a,  2Sia  I,  464m;  FV 
[480-lm,  51.  639e-641a],  519a;  plur.  Olitoine  (*)  IV 481a,  636e  || 
3ufo^c:  c-arm  IV410e  ]  [aU  Scftanbtl^eil]  (f.  53afdt,  ^^am,  c>ÜReteorft., 
Zxaä^tjf)  I  264a;  IV 356a,  7m  1,  374e,  411a,  427a,  472m,  481a,  632a,  6e*, 
640e-la',  [33eftanbt^eire]IV4(§Oa,  la,  629m  J53ilbiing,  Öntfle^.,  geHIbet 
[a.  üinftr.]  \281a\\:  in  ©c^Iacfeu  1465a,  IV481m*  :| -53oinben  lV293a, 
gäben  IV4iia;  fef^Ienb  IV4<50w,e,  639m;  c-frei  IV480e!l-la,  c-fn^renb 
I300e;  [in  ©egenben]  (i)g(.  5Borfcmmeu)  IV357m  [450-Jm],  4m,  5i9all; 
-@er;alt  III  616m,  grcße  IV 481a*;  e-kitig  IV341m,  613m  |  -fi5rner 
111614a;  I V 344e,  480me ;  ^.  IV340m  J -Ar ^ft alle  1464m,  IV 484m; 
tri)[tamfirter  III  613m  :| -tngeln  IV279a;  fünftlic^  bertorge&r.  1281a, 
465a;  IV 481m;  in  SlaM  IV480a,me;  in  ^aaxm  I V 279a,  293a,  5i9a; 
-maffenIV519a;  in  äJJetecrj^einen  1 124e,136a,m'l,7m,e;  III613mell, 
6m,e,7m',  IV481m;  o-rei^  IV 276a,  350e,  378m,  410e,  480e,  537m, 
567a;  in  ®c^laden  f.  35ilbung;  @eItenF)eit  (in  getciffen  ©ebirg^arten)  IV450e, 
636e'' ;  35orf emmen  [f.  @egb.]  IV481m ;  in,  bei  SSiiIf anen  TV  [480-lm,  51. 639me] 

*ollin  tonatiuh  III  4S5e  ||  Denifon  Olmfted  (1791-1859):  [perf.j 
I125e-6a,  111599a  |  (Sternfc^nu^pen  1 129m,  130e,  394a,  9m,  412m :  5Iu§' 
gange^iinft  1 125e-6a,  111599a  ||  Olmütz^  adj.  O-ev:  5Iftroncm  IV390m, 
605m,  6l4e,  5e,  624a;  V51a;  ^rcf.  am  @^mn.  IV626am  :]  Olonez  II  43e  | 
0/o«(Sata(.):  auggebrannte  S3uI!aneIV372a,454a,a(2aüaflröme,2)^eere§na^e), 
580e  (alte,  ^;^erf.)  J  Jabbo  01t man ns  (1783-1833)  [f.  A.  v.  Humboldt]: 
Xafeln  IV58lr,  623a,  630e  ||—  Olymp  (togl.  Olympus)  I62e,  77a,m;  33. 
Dli)mpifc^  [f.  ®()tier]  1356m  (^cbe)  :||  OIttm^^iabc  II  158e,  191m,  264a, 
429a;  HI  160m,  413ell,  579me,  580am,  596m;  lV508m:  cor  ber  erftcn 
11406e7pl.  -en  II  184a,  422me,  7m ;  111579m  :||  Olympiodor(us): 
in  Ariflot.  meteorol.  n424me,  IV  161a;  2Retaöe  an  Planeten  {\\424mf., 


836  D(i;mpio  —  o)}tif($  ßrf 

470a\e:\  ol^m^ijd^  f.  iei  Olymp  ^  monni  Olympus  (6ei  ber  §uca-@tia§e) 
l\442a—\\  Olynth  11193a  [ba^cr  gebürtig],  ber  Ol^ntl^iev  11193m 

*Oman  (STvab.)  11243a  |  Omar  1)  (S^alif  (f  644)  Il433e,  443a,a 
(Sf)rifteu);  2)  f.  Alkhayyami  :|  volcan  de  Omnto  (©ni^^e  to.  ^Ireqiii^a) 
IV 549a,  cntega-artig  111364a  ||  Ometepec%  3nfel  (im  @ec  Sf^icavagiia) 
lY540am:  ^anu  IV540a,  2  33ultane  IV540am]  53.  S^iiÜaii  (auf  ber 
Snfel)  [Ometep  IV  540m]  lV[540am]:  abgebilbet  IV  540m,  2age  iV543a; 
ncc^  tbätig  IV 540m,  5m;  fc^oner  Strac^^Üegel  IV543a  ||  Ommajaden  II 
253m,  (5ap.  Ommanne}^  IV65e  (^eife  iini  Franklin);  Omfk  ((gitnv.)  [V 
140a  (Sinie  of)ne  Slbiveic^nug),  455e-6a  (|$iiv(^e) 

*lac  dVncet  (^^reii.)  V53a  |  Oneficritus  U194:  iub.  Feigenbaum 
11190a;  bimfelfavbige  Steifer,  tocpen  I(380m)491m,  U 194  :\  Öningen 
1288a;  Pedro  de  Ona  11124a  (Arauco  domado),  m;  Juan  de  Onate: 
•^ufieblungen  im  növbi.  Mexico  lV(433a)593a;  Önopides  linö0e,451me; 
valle  de  Onoto  (in  Caracas)  V96e,  Dn^J  l  3»ai>ig,  port  d'Oo  (^i^ren.) 
1463a |£)c litten  I291e:  -gormation  lV633a,  -©vitppe  1273m,  -ed^ic^t 
I  260e 

*opaf  111393m;  Opal  [f.  Safpil]  I  27e  (§a!bo.),  Opalinfkißher  ^Üan 

(^amtfc^atfa)  l\387a\\  |  Operation  IVl61e,  299e,  527m;  pl.  -en  [f.  geo* 

bätif(^,  trigoncmetrifc^]  1324m,  IV 23m  :|  Opfer  II  101m  (pl.)  \\— Ophir 

5(.  (bav  alte)  [auä)  in  comp.]  {=  Supara)  U166e-7a[167e\\-8;%.414e, 

5a,  e-öm],  168a,  415e:  -fairer  II  168e  |  [f^abrt  nac^  O.j  II  151m,  -fabrt 

11243e  T  gabrten  nac^  0.  II166e-7a,  m-8,  237e,  4l4e;  -faljrten  11185m, 

396e  :|  -banbel  Il415e  |  Saaren  II  167e,4Uam',  -njaaren  11416a  :||  53. 

(^o^er  53erg  auf  (Sumatra)  [auc^  Pafaman  IV 406a,  7a]  IV 406a,  7a: 

ein  ©ipfel  Telaman,  §ö^e  IV 55<Se  — II  Opl}ite  (pl.)  I462e,    Ophiuchus 

=  @(f)!angcntrager,  O'Vbv^biuen  (ff.  Sbiere)  I330e,  Opbtiiatmien  (pl.)  III 

409e,  Opium  11189a,  Oppianus  11229m;  Oppofiticn  f.  ST^cnb,  ginnet 

O^tt!  (09I.  optifd;)  1122s,  264e,  324m,  464e~5a:  III  [62-64,  Sl.  108m- 

110a]  108a,  [118ii»-122a];  \[10]  ||  3iif.:  ©utbecfungen  u.  gort|d)ritte  [= 

a.  opti]^]  U[369-372a];  III  64,  170a,  256a;  IV (7a);  V [10  neue],  10a; 

grtüeitermig  VlOa,   gortid;r.  [=  d.  cpt.]  f.  (gntbed.,  ©ebiet  IV  7a;   ®e* 

}ä)\ä)U  II136me,  383m,  437m,  464e;  V[iO];  ©riinber  11216m,  matfiema* 

tifc^e  11212a;  neuere  III  170a,  256a:  V[iO];  [^erf.]  Y[10a];  [Schriften] 

(f.  Ptolemäus)  II  362e,  371e,  437m;  III  114e,  538m;   XW  11216m, 

t^eoretifc^e  VlOa,  Buftanb  I31am  ;||—  33.  Optif  er  pl.  y(10a  Slufjä^l); 

sg.  11249a;  II171e,  115e -:||— (J.  (j^tif(^  (ügt.  Opti!)  [f.  S)üppe(fterne, 

9MeIf(ec!e]  III  68m,  94a,  109m,  187e,  357eli,  419a,m,  508a,  538e;  IV 

153e-4a,  V22m  ||  3iifo^c:   Slnid^auungen  II37le,  'üimiat  [=  S5orrid^t.] 

111321e;  5lrbdten  11385m,  506e;  IV319e;  SBetrad^tungen  1387a;  3)iuge 

11511m,  Illllva;   ©genfc^aften  I370e,   (Slement  I153e;  (äntbedungen 

[=?t.  Optif,  :|:(Srfinb.]  II  [569e-572a]  372a;  (Srfinbungen  I285e,  o07mj 


optif(^  dx]  —  Organe  U  837 

(Irf(f)einuiig  [=  Päncmen]  IH  73a,  299m,  530a;  pl.  -eii  113706,  V 
10me:|  govti^vitte  [=21.]  III80e;  ©vüube  I396e;  III51e,504a;  ©runbfatj 
III104e,  ^ülfemittel  [=  9[)MeI]  T  192e  ||  3n[tvumente  [=  SBevfjeiige 
iim\]  I173e,  11507a;  III  48a,  78m,  168e,  266e  (272ra),  352m:  \6)\vaä)t 
III316m,321mTSnftvim!entIII204a||3nteve[fcIII84e;2)2itteI[=§ü(fgtn., 
:j:2Ber!3.]  III  330e,  627e;  P^äiicinen  [=  @vid;eiit.]  I446e,  -e  III513e; 
^kiUafien  I471e,  ^rcMeni  11183a,  ^roceffe  11115m,  (Stävfe  III322e; 
2:äuf(f)inig  I204e,  III530e;  lV144a,  7a;  V39e;  S5eilnnbimg  111290m, 
S5crrid)tiingeu  [=  5rp^av.]  III  76e  1 1  2B  e  v  f  g  e  u  g  e  [=  Snftntm. ,  mittel  ii[n.\] 
I271e;  IIIGOe,  IHa,  167me;  IV (6m):  3}?angel  IV(14m);  Sßerücüfcmm* 
nmig  III  316a,  323a,  353a  J  2Bei%itg  11397e,  111395a  ||  SStrfuiigeu  111 
64m,  Söiffen  11371m,  Siiftaiib  III  87e 

*Philippus  Opuntius  III  467e  |  Öräfa  (i^Iäiib.  33ulfan)  IV373m,4a: 
STiieküd^e  [a.  Saffer],  ^ct;e  IV574a;  eftL  ^ii^pe  V54e  {Knapprfells- 
jökuJl),  2Ba[]er'5{ii§6rii^e  \54e:\  OxaM  11204m  (-fprüc^e)  ||  Orange 
(in  comp.):  o-farben  I362e;  111310a,  541e;  o-gel6  IV302e]  pl.  Orangen 
(anc^  in  comp.):  -bäume  II81m,83e;  [in  ©egenben]  I348e,  c-rcti)  III 
363a  II  Aleide  d'Orbigny  (1802-57):  2rnfc^h?eanng  in  (giibamer.,  voy. 
dans  TAmer.  merid.  IV595a;  l'homme  american  1491a;  [5?erftein.] 
1291a  Jorbis:  alter  o.  (Slmerifa)  II 491e,  o.  inerrans  111421m,  novus 
o.  (5(mer.)  II491e,  pervius  o.  11215m  :|  Orcaden  (unfein)  11164a  (^^c* 
nicier),  Orchener  11431m;  Orc^ibeen  Ulm;  II87e,  91m,  96a;  Orchomenos 
(in  SScot.)  II  175a  (ein  «Staat);  Diego  de  Ordaz  11479m  {Orizaba,  2BaV|?en), 
IV  533a  {Popocatepetl ,  SBa^l^en  [Clavigero  [agt:  Popoc.]) 

crbnen  I  386e,  11213m;  VMe,  ISme^l;  crbnenb  [[.  ©enfer,   @eifi] 

III  15e,  Orbner  [[.  SBelt]  Y15me  :||  Orbnnng  [[.  2)inge,  ©rc^e,  ^immel, 
9^atur,  (gterne,  Söelt]  11390m,  IIl565e,  V22e;  pl. -en  (*):  bürgerliche 

IV  593a,  berfelben  1290m,  d-§Io§  IV  415m,  ba§  '^^mä^ige  I16a,  nene 
II  239a,  überall  II 259e  j  berfc^iebene  I  290m*;  -er  (gen.)  I  100m,  345a ] 
be?  Seltaüg  I  5a;  [im  SBeTtaüJ  IV  5e,  6e 

^Oregon:  Srnf^tt^ettung  IV596m,  ^üftenfette  IV 437a;  [9^eife]  IV 
437me,440m;  8iilfane  [f.  öorg.  (5a[caben-®eb.]  l\ 437a  [440-1];  SBeft-0. 
IV 430a  :|  O'Reilly  II  113e  (ginnianifdbe  ü?ieber)  |  Orenburg:  [^erf.  ba] 
IV455e ;  ®ternfd)nii:^)^en  1 129m,  III  621e :[  Orenfe  IV501e  (irarnte  Ouetlen), 
S^orgeb.  Orford  (im  füblid^en  Oregon)  II  268e 

Organe  (öfter  =  Söerfgenge  ber  33eoba^tiing ;  11400m)  [f.  (für  sg.  ob. 
pl.)2ruge,  @e[id;t,  Wanjen,  @eH  2:biere]  IS5e,  344m'l,  376a;  11400a; 
sing.  Organ  (*)  I86a:  ein  beftimmtes  111113m  ||  3af. :  afficiren  f.  nnfre, 
STn^bilbnng  I33m,  em#iblid;e  IV612e;  gntfaltimg  I55e,  (gntiricfrung 
1227a;  ßrfinbung  neuer  II138e,  9a,  144{e),  355a (370e);  III  193m;  Werter- 
rufen  I71m;  neue(§)  [a.  (grfinbung,  f.  *f^ernrc^r]  I86a*;  11238m,  397m, 
400m;  igcbaffung  15a;  fmnftc^e,  ©tärfung  III 75e;  nnfre  1340m  (afficiren); 


838  Organe  U  —  Orient  @ 

III  39a,  399a;  ißerüimmenmg  I33m,  treden  I34m,  O.  ber  Sßeltanfc^aitinig 

I86a*  :||—  53.  Ovganifation  (cvgaiiifirt  f.  2).  bef.)  [f.  meii)d)lirf\  Sbiere, 

t^ierifd;,  tegetaBilifcf)]  II  66a,  252a;  pl.  -en  (*):  gefeffelte  II  98m,  l)öf)ere 

11116a*,  .^raft  11105m,  untergegangene  II  65m*  :1|— (5.  organifd)   [f. 

S3au,  23ilbung,  ^^emie,  (Sin[d;Iü[|e ,  (Sntn?ic!hnig ,  (grfd;einungen ,  Srjeiig* 

niffe,  |^el)ler,  formen,   ©anseö,   ©eBilbe,  ©eftalt,  ©eftaltung,   (Sen^ebe, 

©lieberimg,  Äör^er,  Äraft,  Gräfte,  Seben,  SD^atevie,  Statur,  -hmbe,  (2d;cp' 

fang,  ©toffe,  ©ubftans,  Seit,  2Be[en,  Bellen]  I [367-386,  51.  486e-493a 

baS  Drganii'c^-Jebenbige];  II  184a,  214a;  11165a,  146a,  166m,  301e,  378m, 

393e,  452m,  627a;  IV  12m,  [13e-15a]  14a ;  V36a,m,  59m,  66a  1|  3ufn^e: 

ovg.  u.  anorgauifc^  I164e,  56ö»n-5a (8a);  iy[13e-15a]:  Srennnng  IV 

15e:\  Entfaltung  II26a;  ©ebiet  l\ [ISe-löa],  14a  {^wMt)]  Äeime  1174e, 

ba«  £)rg.2ebenbige  f.  atlg.,  9Waf|e  V32m,  ^rcceffe   111  22a  |  org.  9ie[te 

(in  @ebivg§arten)  [=  ßinfdjliiffe,   S5erftein.]   I  [284-291m,  21.  465-7a] 

286m,  300m (In);  II 389m (392m), 412a;  IV 294m,  316a (474e):  beftimmeu 

ba§  Sllter  ber  Formationen  V(15e,  59m)  63a  :\  2:^ättgteit  I267a:||  bag 

Organtfd^e  I  9m,  44a,  63e,  [367-386;  St.  486e-493a];  11249m,  356a; 

\\[13e-15a]:   (gnttDidhmg  11144m,  ^enntni^   11356a,  3n|ammeut)ang 

aüe§  I9me:||—  ®.  organifirt  (Organifaticn  f.  al8  33.  bef.):   glüdlic^ 

11217a,  ajJateric  I488e,  \runberbar  11275m  :||—  (g.  Drganiömu^  (sing. 

bnr^  *  beg.]  [[.  (für  sg.  ober  pl.)  animalifc^,   3)?eer,   2)?enf(^,  ^flansen, 

(S^rad^e,  Sbiere,  t^ierifcb,  Degetabilifcb]  Ule,  21e,  65e,  67m,  169m;  II 

179a;  11120a,  IV232e;  plur.  Drgonigmen  I5öam,  155e,  284e,  5m,  371e, 

488m;  11136m,  IV444m,  V40m  ||  3iiffll}c:   Slbftnfitngen  II  54a*,  alle 

II207e;  alte  I254e,  relat.  Filter  I25<Sam;  am^gebilbete  1331a,  beibe  IVi4m; 

belebte  [=  lebenb.]  I  54m,  57a,  285e;  53iegfamfeit  I  378e*,  eingefc^lc^ne 

V84e,  EntftebnngV  66e,  (gntn>idhnig  113m*,  (Srf^einungen  I577e-5a*, 

i^ütle  I373e;  ®eogra^I)ie  (geogr.  iBertbeilnng)  [=  ber  ^flanjen  n.  £l)iere; 

i>gl.  35ertbeiI.]I®.XIIa,m,  (368a)  57<§a;  ©efdic^te  I5ö7m,  l\14e-15a; 

©efel^e  11307a*,  ©eftalten  II89a*,  bie  jetzigen  III  7m;  üeinfte  I  55öm, 

488m;  I113e-4a,  41m;  lebenbige(r)  [=  belebte]  I  22a*,  11311a,  I1143e, 

IV16me,  \88a;  microfcc:j)i[d^e  I80e,  331a,  3m,  370e;  niebere  I286e,  im 

bo^en  9'^orben  IV43am,  ebne  Y66e,  ÜJei^t^nm  II  312m;   OJeibenfoIge  I 

290m,  301a;  V13e;    fd;lnmmernbe  1318a,   Zlje'ü  beö  ©anjen  I23e*; 

untergegangene  I  254e  (u.  neue),  315m;  II(65m),  V13e;  SBerbrei" 

tung  11312m,  1116a  (geogr.),  IV43am;  i^erfteinerte  Y57m;  SSerttjei« 

hing  [togl.  ®eogr.]  I575e,  8a;  II  259e*;  bcllfommene  1488m;   Sedfet 

I284e,  V67a 

orgelartig  1374a  ((Eacteen) 

Orient  (=  2)?ovgenlaub)  [|.  Columbus]  II36e,  48m,218e,  307m,  455e: 
5lufnabme  f.  ©nfl.,  SSefauntfdaft  mit  bem  II35e-36a,  Serübruug  mit  bem 
11319m,  ®id)ter  1143a,  STKufcIbeit  II  70m;  (Einfluß  (auf  anbre  Sauber), 


Drient  (r  —  Orion  Sdbe  830 


Sdifnalmie  [.©vielen;  ber  ferne  11172a,  „^mibgvuBen  be§  C-ö"  11443^, 
ber  gvied)iid;e  11  80e  (218e),  im  D.  112636,  üeeifenber  [=4)  Orient.]  111 
620a,  Überlieferungen  111173e-4a;  ^erBinbnng,  3>erfe^r  mit  bem  £>.  H 
446e,  IVöle;  S3ülter  II  186me  — :||  53.  2)  oriental  (= -alif^)  11445a 
(magazine);  3)  Orientalen  114536,  III  I97e  |  4)  crientalifrf)  (= 
mcrgentänbifc^)  1281a;  II  196n,  207m, 446a;  111471a:  mx)t\)t\\383me; 
9^ciienber  [=  5(.  Orient]  111471m,  -e  11332m;  (Strato  III 6416  :| 
5)  Orientalift  I402e;  II  257e,  4456 -:||  C£.  6)  Orientation  lV343e  || 
7)  fid;  crientiren  I2y2m,  11320m;  lV54a,  115m  |  8)  Orientirung 
(=&iid;tnng;  IV 609m)  [f.  S3ergfetten,  Scntinente]  l  187m,  304a,  343m; 
llI543e;  IV 209a,  296m,  431m,  3m;  pl.  -en  (*):  aftronomifdje  IV 1496, 
falfc^e  Il439e-440a*,  [bei  ©ebänben]  lV50m,  geograpHic^e  lV430e 

*0rig6nes  1275a,  463am:  lOJcnb  111544a,  opera  1463a;  pliilo- 
sopliumena  ib.,  11439m;  111544a,  595m6;  biinfle  (Sterne  111269m,  285a, 
595m6  "[Original-  [f.  53ecbac^tnngen]  112976  (-n^erfe),  originell  I11149e 
:j  Orihuela  (iDhircia)  IV  231m 

Orinoco  {%lu^)  [f.  Caffiquiare,  Columbus,  A.  v.  Humboldt]  1  117a 
II  3iif.:  am  f.  ob.,  ^erbinbnng  mit  bem  Stmasonenftrcm  IV^497a;  2(rm 
1117a,  lV497a;  ^lucfuß  [=  SIZiinb.]  IV27m;  dataracren  1 134e,  262m; 
(Srcccbile  1  224e;  ^dta  11304a,  -S).  11475m;  (Sntbecfung  II  (475m), 
(grbbcben  IV599a,  %hi^\K\^  1186m,  ©efc^nnnb.  1117a,  §i3^enbeft.  IV 6236, 
llanos  1377m,  Suft-£em|.^cr.  IV 497m  |  DJebenflu^  [=  Bnfl.]  1215a,  IV 
600a;  [-pffe]  IV5567nTber  obere  1196a,  III976:  am  V56e,  5trm  IV 
497a  :|  ^^f(an5en  II96a;  3?eife  auf  \Y113e,  -9?.  IV525a;  [®trec!e,  Sbeil] 
lV497a;  Sem^er.  [a.  Suft,  Ufer]  1355a;  lV497a'l,m;  XM  f.  (Strecfe; 
Uberfd)ix>emmungenIV497m;  Ufer  1168a  (am);  lV233e  (2;em|.^er.),  623e 
(tralbige);  Urf:prnng  1154m  (fabelhafter);  SScÜer  1194e-5a,  I1197e-98a|| 
SBalb  I(371a),  1168a:  -gegenb  1393e,  -en  11197e;  -region  111621e7 
ivalbig  f.  Ufer  -H  2öaf  f  er  lV497m,m  (garbe,  @eru^);  3upffe  [=  9M>enfIJ 
IV  554m 

Orion  (®ternbilb)  [f.  §nnb]  (f.  bef.  9?ebelfle(!  im  ©d^njerbte)  Illl85am 
316m,  535m-6a  11  3iifatjc:  S3eriibmtbeit  III  334e  |  Somet  111578a  (ibm 
nabe),  9a  (©^itjeif):  im  0.  111578e,  9e,580m,  la  J  S)o^^eIfternc  barin  f.  ß, 
9lo.  23;  2).  babei  111  298m  J®ürtel  I  155a  (n.nrb  einfi  Derfc^n^inben) ; 
llUSSa,  181m,  212m,  335m,e,  364e, 5a:  9?ebelf(ed  (^r^ebel)  im  ®.  III  181m, 
212m,  287e,  316e  :|  Homer  III 1596,  regio  Huygeniana  111338a,  ^arte 
[t>gl.  Beid;nuug]  II1335me,  Äeule  III  186a;  Äe^f  I1356e;  II1316e,  327m, 
335e,  8a,  366a;  ob.  $!eib  111327m;  9Zamc  III208me,  9a||  9^ebel,  ^^ebel* 
fied  (jum  2:t)eir  im  (gd;iverbt)  [f.  ©ürtel,  (2d;n^erbt,  STra^^ej]:  Orions- 
g^ebet  187e;  III321e,  337m,  366a!l;  ber  große  111302a,  317a,  336a,  8m- J 
g^ebelfled  1 144m ;  II  368m,  9a;  III  168me,  289a,  335e,  356a  \m;  9?ebel' 
[lecle  in  316me,  355m  ]|  ^ad;en  111338a,   ber  rec(ite  edbenfel  Hl335e; 


840  Orion  (Sd^u  —  Orog 

rechte  ©d^ulter  [=  Beteigeuze,  «]  II[169m,  218e  ||  ©(^iverbt  11368m; 
111335m,  364e:  (Sterne  111556m,  3 64e,  5a  J  g^Jel^el  cb.  9U'6eI[Ied  im 
©^n^erbte  (bei-  grc§e;  l^gl.  9^e6elft.  a%.)  115i5e-4a;  1 II 516am,  m-7a 
[335m-8m,  5r.  364m-6mJ:  ^bbilbimgen  III  336a,  7am,  365ell,  6a;  STuf* 
lüfiing  [togl.  ZW]  lU321e-2a,  8e[^r.  III55öm-7a,  am  ^a^  III 5ö77ne; 
entbedimg  111550,  365-,  fe^v  gro^  III  335m II ;  irregulär  III  554m,  5m; 
©terne  111338a,  365a;  2:^eit  am  Xxapq  aiifgelöft  III  55<5a,  566am;  ißer^ 
äubermigeu  I87e;  IlI55Sm,  366a,m  ||  sinus  magnus  III365e  ||—  (gteriie 
111335m,  7e:  einjelue  II1168me;  große  SReiige  111355m,  364e-5a;  natje, 
fc^iine  lll  334e;  öier  f.  Sra^^e^  :||  einzelne  |:  «  [=  Beteigeuze.  ber  rechten 
(Schulter  111169m]:  Iter  ®r%  III  138a,  236a;  $!ic^tftärfe  III  U2a;  rct^ 
III  169m,  171a,  250m,  642a;  veraiiberlid;  III  236a,  243e,  250m  :|  ß  111 
289e  (2)c^^elit.),  y  III138e,  JlII139e;  a  111 138e  (2ter  ®r.),  185m,  334e; 
J  III  138e  I  d-  [=  Xxapq]  111 168e,  335ell,  7e,  364e:  ß\aä)  111502a,  335e  :| 
i  111 141a,  335e,364e;  x  111137m,  9m;  q  III  141a,  dlo.  23  111300a 
(2)e^pelft.)  — :||  2:ra^e3,  -jium  (im  9MeIfIecf  111294a,  302a;  =  d-  III 
302a)  III  168me,  26 Je,  294a,  322a,  338a,  565(me):  2it^t  111366m,  fein 
9^ebel  111366a;  [e^gfadf;  111 502am,  310m;  @terne  III  557e-Ǥa,  358am, 
365(me);  4  Sterne  III 565e-öa  ||  3eirf;ming  [ügl.  Äarte]  1115ö4me 
Oriffa:  Mfte  IV413e,  @^rad^e  11440m,  [5>clf  ba]  11195m 
33unau  ober  ^ic  i)en  Orizaba  {aud)  tlc§  Orizaba)  [^uitan  t>.  0. 
I411e,  ll479me  iifu).;  ^ic  i).  0.  lV268e,  348m,e,  429a]  (=  mej.  Cülal- 
tepetl)  1251a;  lV5i2am,  3a,  348me,  428a,  520am[527m\\el  548a',  Y 51am 
II  3uf.:  5t0lMlbnug  IV520a,  breite  IV568e,  (Sntfermtng  [togl.  2r?eer]  IV 
546e,  erftiegen  f.  ^Ordaz;  ®el6irg^arten  lV268e,  429a  \  ^lUje  [tgl. 
^PopocaL]  IV283m,  292e,  313a,  351a,  474a,  527me',  y26e,  51am', 
§i5f)cu5ug  IVö68me  :j  tegel  IV255m,  520am;  Äette  lV350m  j  Sage  I 
251a;  IV5i2m,  3a,  474a,  527m,  546e\\:  falfc^e  STngabe,  n^ic^tig  \\ 527m  :| 
Sänge  lV568e;  Saijaftrcnie  IV54§me,  568a;  fern  tocm  3J?eer  iy321e, 
2J?e[fungen  IN 527me',  mej.  D^anie  1 411e,  IV520»i;  Diego  de  Ordaz 
(erftiegen,  2BaV^^en)  \\479me,  IV (533a);  ber  ej^Ii^ile  lV546elli;  cb  er  ^öljcr 
al8  ber  Popocatepetl  fei?  IV527»i,  Y51am;  raiic^enb  V51a,  iric^tig  für 
bie  ©c^ifffa^rt  lV527m,  @d;(amm  f.  SBaffer,  eli>iger  @c^nce  IV  527m  | 
Zxaä)t)t  IV 427a:  -^xt  IV470m,  4m,  560e  :|  fein  SOBaffer  n.  Sc^tamm 
V26e 

*Or!an  V50m  |  pl.  -c:  ge^ol^en  l^cn  O-en  I  402m,  Urfad;)  111379a  || 
0;cnet/('^)-3nfern  1545m,  11273a  (2)?änner  c.  982  in  9?orbamer.)  |  Orlebar 
(Arthur  Bedford):  magnet.  in  Bombay  IV  76a  (33cc6.),  i93a  (5i6lr.)  :| 
Ormond  ((Sifel)  lV279e,  281a  |  ©trage  ton  Ormuz  IV 381a  (Saöo);  Ormuzd 
1141m,  402a  :|  Ornament  (=  Bierratb)  1177a;  depart.  de  VOrne  I11610e, 
la  I  Drnit^o-,  o-:  -cephalus  ((Saurier)  1466e,  -gonia  II109m,  -litbeu 
1467a  11  £)rogra:^?f)ie  (Dgt.  ®e(nrge)  154a  (Jjergteidjcnbe),  III  503am  j 


Orog  —  Dx\)  841 

ü  r  0 g  r  a  V  f)  i  j  cf;  II 232a,  423m,  435m ;  IV 609a,  618m :  SBevfiärtnifi'e  I V424e 

II  Orohena  («öevg  auf  Xa\)it\)  lY 425am  \  Oron  ((gee  cftl.  ijom  S3aifal)  IV 
456m:  @eel;uiibe  ib.,  610a  :|  Orontius  f.  Finäus;  6poaeSia  IV158e,  V 
88m  I  Oroß  (SSutfau  9^icaragna'e)  [ttjo^l  =  volcan  del  Papacjayo  IV  540a] 
\\[540a\:  iicc^  t^ätig  IV545w,  «Bulfane  babei  IV539ell  :|  Orotava  (auf 
Teneriffa)  1  8m  (bie  §ügel  öcn)  |  Orphica  111470m,  3a;  oipl;ifc^  11153m; 
V60m,  86e  :|  Orfeitie  IV 299a,  Orfk  (im  Ural)  I272e  \\  Örfted  (Oerfted) 
1)  Anders  Sandöe  (geb.  1816)  |:  (IeutvaI-5Imeii!a :  Steife  IV555me  |  '^nU 
fane  IV540a:  eiujelne  lV539a,  540e:  Irafu  \\539am,  Kindiri  lV545e 
:1  5tvbeit  übev  Nicaragua  u.  Cofta  Rica  lY 538m,  [ptxl]  lV545e  :||  2)  Hans 
Chriftian  (1771-1851):  glectvicität:  gr.  (Sntbecfung  111399m,  lYöeam] 
SIectr.  u.  äRagneti^muS  I194am,437a]  II  383e 

€rt  [f.  53eobad^tung,  S3reite,  f^ijftevn,  ^immel,  §c^e,  ^flauseu,  @d;iff, 
@cune,  2:^ieve]III450m,e;  plur.  1)  O  r  t  e  (*)  I354e,  111401a;  2)Övter 
(o°)  f.  ^ifftevn  II  3uftt§f  (compos.  Ort«-)  ||:  beftimmeu  III  106m*  1  -be* 
ftimmuiigeu  [f.  S3reite:  2KagnetuabeI;  f.  (Schiff j  I430e;  II 225am,  439e- 
440a;  11197m,  195m;  IV207m,  313a,  594me;  sg.  -beftimmuug  (*)  I 
429a,  11300m,  IV236m:  aftvcucmifd^e :  sing.  III  llOe;  IV311e-2a, 
386e,  545e-6a;  pl.  I  29e,  11311m,  III 70e;  IV 69m,  178a,  206m,  322e, 
554m,  564e,  595m,  e-4a,607a;  falfc^e  II  225m ,  439e-440a ;  ©euauigfeit 
IV68e;  geogra^bifc^e  11210a,  IV 527m*;  nautilc^e  IV  56a*  fi^n-e  IV453am 
|j2age  IV115e;  -läge  IV598a,  -lagen  I V 11. 5e  :| -länge  II  375e,  -en 
IV23a;  -namen  IV532e,  V64a;  -^cfiticn  IV26e,  fd^eiubarer  [f.  (Sterne] 

III  380m  ||.  o-öeränbcrnb  IV20m,  151a  | -öeränberung  [f.  @rbe,  gij* 
jierne,  ©ejlirne,  @terne]  I151e,3m;  11173m;  ißeränb.  1185a,  III270e  j| 
-ijerbältuiffe  [togl.  örtlid^]  1372a,  IV  142a;  n^a^ier  111125a,  380m;  -wcä^jd 
IV20a!l  II—  So.  örtlich  (=  local,  ?ocaI-)  [[,  Sage,  Urfac^]  1203m,  317a, 
334m,  345a,  352m,  365e,  474e;  II52e,  90a,  136e;  IV162a,5i9e:  (Siupffe 
I203ra,  IV 46a;  35erl;ä(tniffe  [=  Ort^berbältn.]  III231e;  IVl48e,  557eJ 
S.  Övtlic^leit  II97m,  182a;  lV297a,444e;  pl. -en  (^o)  11116m:  geo^ 
gra^fjif^e  11131m 

*Garcia  de  Orta  II  5i5me  (^erf.,  bct.  ©arten  in  3nb.),  orthis  (Z^.) 
I286e  II  Ortljo-:  -ceratiten  (2:1;.)  I  286e,  V90m;  -it  VSla  :|  c-bcj 
II  433a  I  Ort!)  Ol  lag  (5Irt  gelbf^atl)  IV467e,  8a,  636m;  =  gemeiner  g. 
IV482m,591a)lV279a,  591am:  [53egr.]  IV 468a,  glaftger  [=  ©anibiu] 
IV636ra,  in  maaxixi  IV  279a,  -^rac^^t  lY 468am  ||  crttid^  u[n?.  f.  bei 
Ort,  Örtling  (Joh.  Aug.  Daniel,  geb.  1803)  11181a  (SD^eBinftrnmente), 
Ortö-  f.  Ort 

Or^ctognofic  I39e,  4S7m:  SJertocKfommnung  IV(427a)  J  cri^cto« 
gnoftifd^  I260e,  396e:  tbnli^Ieit  I136e,  ^Bearbeitung  IV475e,  iBeftim* 
mungen  IV310e,  ^cnutniß  IV465e;  unterfu(^en  IV475e,  U-ung  IV425me; 
SCßiffen  lV427a  :||  or^ctclogifc^  1 487a,e —||  öp/y/zara  111115m 


842  0]  --  Dia 

O/ablikowo  {dhi^l):  Sinie  clmc  mtrei^img  IV  139m,  141m  J  Ofann 
(*Fried.  Gotthilf,  1794-1858):  „gried^.  u.  ri3m.  Süttev.''  II  106ell ,  de 
mundo  11128a.  Vitruv  II  470am 

OfciHation  (=  ©c^manfimg,  ©d^tDingimg)  [f.  33oben,  iDJagnetnabeU 
^enbel,  Sem^eratur]  1 180m,  2ü3e,  478e,  9a ;  11187m,  111453a,  IV 521a, 
V92e;  pl.  -en  (*)  1 182m,  212a,4a,  336e,  7m;  II259e;  III  32m,  79a, 
116m,  129e,253e,  527a;  IV95me:  '^ö-2)auer  IV67m,  -^g-^^abeln  IV 
70e,  ^eriobif(^e  II  223e-4a*,  ftiinblic^e  I478e*:|S3.  OfcilUtovien  (!l. 
Slnere)  I370m,2e  ||  S.  ofcilliren  (=  fd;ti?anfcu)  [f.  ^^änomene]  1168m, 
478a;  in434am,449e-450a,lm,2e;  IV507a:  um  IV312a  Jofcilliretlb 
[f.  S3en>egimgen,  S3übeu]  II880, 192a,  311m;  IV224e,  604e 

*Andr.  Ofiander  (1498-1552):  S^orBerid^t  311  Copernicus  Sei!  de 
revol.  orbium  coel.  II345e-6a,  498m-9  :\  Ofiris  II429e,  III 467e  (planet 
Jupiter);  Dsmium  IV406m,  Osnabrück  11108a  (©tjmimfiiim) ,  Oforio 
(Diego  de  Santiftevan)  II  124e-5a  (^ortf.  i)on  Ercilla's  Araucana)  | 
35ul!an  bcn  Ofor7w  (Sf)ili;  auä)  Llanqiähue  lY  553m)  lY  553m:  eut^ünbet 
IV322e,  §i5f)e  IV  291a  :|  valle  de  Ofos  (in  2(ntioquia)  IV 556a  |  Offeten 
f.  Ofß;  cffetifc^  I  388a  [a^cvt],  II420e  (@))racl;e)  :|  0/ß  (55clf)  11420m; 
Offian:  @ebid|te  l\37me,113e 

Oft  (in  compos.)  (tgl.  üfllicJ))  [|.  sec.  ©türme]  \Y178a  [felbfifl.]  I  33. 
Oft  eil  (felbftft.  ^ovm)  [f.  S3enjegiing,  Steine]  II430e  ||  3ufn|ic  (6ef.  com- 
pos.): -cap  (£)2lf.)  \3u7in,  beu  O.  eröffnen  II  18le;  ber  ferne  ib.,  im 
fernen  II  261a  \  -/riefe  II  360a,  111383a;  c-fi[d)  111234a,  -friesland  II 
367e  :|  gegen  D.  [=  nad;]  II  174a,m,  185m;  -gothen  II  240a  {Hunnm)', 
in  D.  II212e,  340a;  Oßindien,  oftinbii'ci^  fiub  mit  Indien  unter  bem  SBor" 
jeic^en  +  »erbunben  |  -tiifte  [=  öftlic^e]  I345e,  pl,  -en  (*):  (ginftnß  1344a, 
fälter  1 345e-6a*,  Ä'Iima  11483m*  :|  nac6  D.  [=  gegen]  iI177a,  -preußen 
I  420a  II  Oftfee  {%  battifc^)  11163a:  [m  alter  Seit]  11410ell,  la;  Snfel  II 
4lOe  I  -tüfte  [=  Ufer]  II,411m;  -Äüj^en  I  299a,  II  411a  :|  -Sänber  [= 
baltifc^e]  11254m,  magnet.  S3ecb.  IV  67m,  [^^iere]  I289me,  Ufer  [= 
-tiifte]  IV67m  ||  @Iib  IV193m  (0|®),  tocn  O.  ^er  II  171e;  oft-n)eftIi^ 
I  322e,  II325e;  III  12a,  400a;  IV49a,  145e,  174a,  312e,  394a,e,  431e,  5a, 
8a, 539e,  540a,  564e,  611m  | -lüinb  1213a,  339m;  II57Pe  [gntfle^ung] ; 
pl.  -unnbe  I  345m  :1|— d.  cftlid^  [f.  Söeft]:  lüften  [=  Oftf.]  I  326e, 
Säuberung  II  174e  J  I3ftli#er  II  307m 

■^Oftell  (Oftfrtegl.)  II367e,  Often  f.  Oft,  ofteologifc^  1286a  |  Ofterinfel 
{anö^  WaihulY426m\\)  IV[426m]:  Sage  IV423e;  tut!,  ©eflein,  mehrere 
Krater,  niebrige  tegelterge  IV42öm  :|  öfterreichifch  f.  öftreichifch;  Oftia 
1127a  (®traub),  110m  [Ort  batet];  Oftindien  f.  bei  Indien  (ogl.  Oft),  öjllid^ 
f.  bei  Oft  I  öftreichifch  (ößerr.):  ®efd^id;t§fd;reiber  III416ra,  ©eftirne  [= 
sidera  Austriaca]  11361m,  Ingenieure  I476e  :|  Öftrymnides  f.  Oeftr. 

""Öta  (53erg)   1448a,   Otaheiti  =  Tahiti,  Otavalo  (Ouito)  V32e-33a, 


^  Ote  —  Orf  843 

Oteiza  IV433e,  Othinus  (=  Odin)  III  476m,  Othomi-^^xci^t  (9)?ej.) 
I469e,  Joh.  Otmar  11  493a,  (^ap  Oton  (9ieii-(£eel)  IV 421a,  Ottajano 
(beim  SBefiib)  V39a,  Ottabe  (fem.)  II  124e,  Otto  bev  ®r.  (taifer)  111223a 
(neuer  @tern);  Otumba  (bei  2}?ey.)  II  338e  ((gc^fad^t  bei),  Otumpa  (im 
e^acc)  1 123e  (90?eteorma[fe) 

*Oudemans  (Joh.  Abr.  Chrn.,  geb.  1827)  IVllSe  (bered^net  d'Arreft's 
mnereii  dcmeten),  Oudendorp  (Francifcus,  1696-1761)  III  441a  (Apu- 
lejus),  St.  Ouen  lV165am  (avtef.  33ntnnen),  Ouplidagh  (Saucaf.)  IV  255a; 
rio  de  Ouro  (Sötiifte  2(fv.'e)  11295m,  IV55a,  V64e;  (Sir  William  Oufeley 
(1771- ?)  II446am  (Ebn-Haukal) ,  ou-thsa-tsou  (c^in.  2Ber!)  I  436me, 
Ouwaroflf  (Sergei  Semenowitlch  @raf  von  Uwarow,  1785-1855)  II 
106m  (Nonnos) 

*cijal  [f.  IRebelffccfe]  1431m;  IV268e,  271m,  286a,  345a  |  Ob al  [v 
mngiiet.  Sinieii,  it.  Linien  c'f^iie  Slbn^dd^iing]  1431m;  o-fi5rmig  IV355a, 
Semni^cat-O.  III  439a  ||  Ovarien  I  369e  |  Ovejeras  (9^SB  i?.  ©uanajimto): 
@(^i(^tenV74e-75a,93e:|Ov  er  weg  (Adolph,  1822-52)  IV  202m  (afrif. 
e^^eb.),  378m  (Xoh,  Safaltfegel,  Sasebiid^ev) 

Ovidius  cb.  Ovid  (bem.  ^Trözene)  I251e;  II  20(m),  108me:  de 
arte  amandi  II  108e,  amores  III  I93e;  Aratuslb.,  ^r/cac?er  111481m, 
fasti  11165m,  ^rcimb  II  109e,  §ebinig  IV563e,  irjariwi^  IV 535m,  übet 
Lucrez  II107e;  metamorph.  I453am,  11108m;  IV 535m,  6m;  Methons 
f.  Trözene;  gfJaturfc^ilbenmg ,  -gefii^I  II  [20,  5t.  105me];  [^erf.]  I  251e, 
^lejaben  11165m,  ex  Ponto  11108m,  in  T(mi  (am  fcbtt^arjen  )iJl.)  II  20am, 
tristia  II  108m  J  Hebung  be«  §itgel3  bei  Trözene  {Methone)  I  [251e-2m, 
21.  455am];  IV 275am,  7a:  ©egenb  IV5iöwe  :j  tjerbannt  f.  Tomi,  Sßinbe 
IV  536m 

Oviedo  (Gonzalo  Hernandez  [Fern.]  de  0.  y  Valdes,  c.  1478-1557) 
1328a;  II  5i5e-4a,  480e:  Sinie  o^ne  2lbn?eid^ung  11320a;  Alvarado  V 
29e-30a,  52am  |  SImevifa:  (Sntbecfimg  11492m;  in  2t.  Il479e,  V(50a):| 
Cariaco  IV 514a  (D^a^btba-Ouelte  auf)  ]  Columbus  11479m,  492m:  gegen 
C.  II  492a :[  cronista  IV 533a,  ©tabt  Guatemala  \  90m  (buvc^  eine  2Ba[fer* 
flut^  jerftört);  historia  gen.  de  las  Indias  II  298me,  479m,e;  y 50a, 
52a;  Mafaya  IV 297e-8a,aml|,  e-9a,  55ie,  2alim,  e-5a!l ;  Mombacho  IV 
540m;  S3e[^r.  t?cn  Nicaragua  IV  299a,  531e,  2e-3a,  540m;  [^er[.]  II 
492m;  IV  298a,  514a,  555a;  V50a;  Saug  -  SBiefen  1328a,  «Bulfan  toon 
Telica  IV 541m,  Vefpucci  11492a,  Yefuv  IV298a;  äBa^n  II479e, 
\\533a 

*Oioai/it  =  iiat^aü  J  (  0  w  e  n  1)  Richard  (geb.  1800):  [9iie)entbiere]  I 
292a,  303a;  11390m,  519m  j  2)  (Sa^  W.  F.  W.  IV377ra  {Camerun)\\ 
Owhyhee,  Owyhee  =:  Haicaii 

"Oxford:  R.  Baco  11280m,  [53iblictbef]  11191m;  british  assoc.  IV 
489m,  490e,  2m;  [baljev  gebt.]  11131m;   [^ev[.  ba]  III  3.0m;  IV  154m, 


844  Off  —  ^alam 

588a;  3  IL  Palleten  entberft  V113a!l,m,  7a  ;|  iJorb  Oxmantown  =  Roffe 

I  Oxus  {%l)  11146m,  188a,  253e:  Araxes,  33ifurcation  II420am;  -®ebiet 
11220m,  §anbcl  11180m,  -?anbII172e,  oberer  1220a,  -2^  11201m, 
S3ölter  I  491m 

Oy^b  [[.  Syrern,  ©[eu,  S^etaü,  ©ticfftoff]  IV627e:  ÄcF)(eu-Oji?bgaö 
IY256aTpl.  Oj^be  II515e,  IV627e:  [einjelne]  V71m;||33.  £)?:^baticu 
[f.  2«etatte]  II  384e,  5e-6a;  IV210a:  -^g-^-cceffe  I  135e  ;||  S.  [id^  cjt)* 
bireu  f.  (Srbrinbe,  -btrbar  IV 490a  |  ey^birt  [f.  (gifen,  Srbrinbe,  2)?e* 
taue]  111617m:  imof.  IV 218m  ||—  Oj^bul  [.  eifeii  |  Oj^gen  (=  (Sauer- 
ftüff)  IVlle:  in  ber  Siift  IV96a,  :>)oramagnetifc^  IV95e  J  Oj^bDbrogen: 
-Sampe  III  397m,  419a 

VOyfans  f,  l'Oi/an^,  O^ene  11447ell 

^. 

*^aane  II  <Sam  (griif)Iing?-^.)r  ^aav  f.  S)^eufc^;  *S.  Pa6?o  1)  (in  Ouito) 
V32e-33a  2)  (3nfel  ber  ©übfee)  11479a  ||  ^abft  [^a^ft]  (t?gT.  r^eit. 
©tuf)!)  II  285a,  345e,  6m  (7am),  9a,e,  459e,  464m :  Columbus  II  318ra  | 
pl.  ^äBfte  11285a  7  ^äbftric^  1420m;  11334m,  8e,  472a,  481e;  IV54e  || 
pabulum  nitrosum  f.  nitr.  |  volcan  de  Pacaya  (bei  9leii-@iiatem.)  IV 
[543me]:  StiiSbriic^  IV 545m  (neuer),  -bviid;e  IV545e;  ©eftalt  ib.,  i?age 
IV545m,  ia\ia  IV543e;  tpig  IV543e  ([el)r)/5m  (ucc^)  :]  Pac-Choi 
(©ebirge  in  5lf.)  IV597m,  ^a^on  (äg^|>t.  5monat)  III  171e,  Pachuca 
(nörbl  '0.  9}iej.)  lY 434a;  ^ad^ubermen  (2:1;.)  I28a,  371a;  ocqrxio  pacißco 
II478e,  l'eco  du  Paci/^^ue  (3eitung  t>cn  S.  Francifcd)  IV 630a;  padron 
11490m  II  Padwa  11344a:  (Ebene  IV23m,  bct.  ©arten  II  85a,  ^eubel 
IV28a;  [^er[.  ba]  11130m,  415e-6a;  IV25a;  ©c^irerfraft  I423a,m; 
Sem^er.  1348m;  gu  11357a,  360a;  III 425e  J  Padtt^  (=  Po)  11163m,  9a 

II  paeonla  (^^3f(.)  1  43e,  Pagoda  (@d^iff)  \\75e-76a  ((gj|?eb.),  Pagon 
(5Bu(fan  ber  SD^arianen)  IV420e,  adyoq  (©6)  111165a,  Paimpol  (S3retague) 
1461a,   el  Pajonal  f.  Cotopaxi^   Pakaraman  ($;^al  auf  ^a'ca)  \Y264m 

*pala  (iBaum)  II  426am(m),  Palace  (DIebenfl.  beS  Sauca)  IV250e  | 
Palacios:  1)  cura  de  los  P.  [.  Bernaldez  2)  villa  de  los  P.  11475e:| 
^alagonit  IV427e  (-@4)id^ten)  ||  ^atäc-,  ^aläc-  (*):  -niscus  (^ifc^) 
I  48m  I  Paläontologie*  1256a,  II (5S9-590,  51 9e);  -tolcgifc^  1284m 
(Stubien);  II390e  (5Irbeiten),  519e((Stubium):|-saurus  1287m,  -thrissum 
(^ifc^)  I48m;  -joifc^eS  ©ebilbe  I467m,e  .||  ^alafl  11132e,  IV 50m;  -äfte 
11250a,  V85a  II  Pa/ä/H«a  II  4öam,  119eil;  SB.  ^-nifc^  (*):  Stftrologie 
III471me,  53ergfetten  [=  ®eb.]  II22e;  i8e[d?aff.  II 46am,  49a;  33e[G^rcibung 
II294e,  IV52a;  S3e»o^ner  I11471me,  =  (gimro^ner  f.  ^Phön.;  ©ebirge 
[=S8ergf.]  11244a*,  Älima  II  48e-49a,  in  ben  ^reujjügen  II35e,  Phö- 
nicier  II (245a  ©ntro^ner);  JReifeII68m,  -enbell46m;  9^eIigion  Il274a; 
(gjjrien  [b]  II158e,  244a,  407a  ||  Palatina  f.  planisferio,  Palmcan  (^nfel 


bei  bell  ^^ili^^)  lV393e  I  Palermo:  (gi-b6e6eii  I442e;  in,  ju  111377a, 
426m;  V  108a,  117a;  [^evf.  ba]  111377a,  Sem^ev.  1355a  TPales 
(49*«  tu  grauet)  Vllöm:  (glem.  YlUam]  dmcdcx  Vll4a,6e;  -mig 
\114a:\  Paleftrina  II  126e  (2J?o[aif),  Pali  (e^vadje)  11433m  (-fovm), 
Palihothra  (Sub.)  11424a,  Paliffy  (Bernard,  c.  1499-1589)  11389a 
(@:^ving6nmnen ,  S^ierveftc),  ^atlabium  (SDfiinerd)  IV406m 

Pallas  1)  (2t«!(.  flauet)  (f.  o^aii^t^Icmet,  ^tkhm)  [l  Ceres]  I95e, 
131m;  V116m:  mittl.  2I6ftanb  to.  b.  @Lnme  lU  436m  |  58al;n  I97m,e!l, 
118a;  111303m;  -Ba^m  (OO)  III517e,8a:  D^eiguiiö  111425m,  515m,  559a 
(febr  gvc^e)  :|  2)nrd^me[fev  111432a;  (glemente  III5iöe,  ViO<^am;  (gut* 
bccfimg  III  377e,  426m,  443e,  514m ,  8m ;  W  108a,  117a  |  @jcentvicität  III 
428e:  bebeuteub(e)  III  455e-6a,  9a,  487a,  515m  :|  ber  größte  ber  fl.  ^(aii. 
111433a,  ^aii^t^Ianet  [[.  !(einer]  III  37öm,  innerer  planet  I  95e;  Heiner 
planet  ob.  ^an^^t^I.  III  303m,  426m,  460am;  Siditilövfe  111459m  (bc§ 
@onnenIi(^t«),  jtrüuinier  eine§  gvofien  ^^lanetcn  III  5i7am,  Vefta  naftc 
I98a  II—  2)  Peter  Simon  Pallas  (1741-1811)  ([.  am  (Snbe  33.  33evg): 
SBcbcnei«  IV 42m,  Sagbtiger  11428m;  iOJeteovflein  I  136m,  398a;  Ill613e, 
6m;  @eel;iinbe  in  Snner-STfieu  IV(456m)  610a,  zoographia  Rossica  IV 
610a  J  33.  Pallas  (S3erg  auf  Sejo)  IV398e 

fa\ia\t  f.  ^alaft  — 1|.  palma  dulce  I  469m  |  Palma  (canar.  Snfet  IV 
515e)  1235m,  IV515e:  caldeira  IV616ra;  =  (Sr^ebung«-Ärater  IV515e, 
616m  (gvoBev);  t^orm  1235m,  gr.  Äratev  Ill509ell,  mUane  I249e 

^^  Climen  21.  (eig.)  [f.  corypha,  %ää}ex]  1 12a,  295a;  U97m-98a;  sing. 
<ßa(me  (*)  11450a  ja  (bilbl.)  11217a  (sg.),  (5.  (SWaaB)  II  314m  (pl.)  jj 
3iiftt^e  (compos.  ^atmon-,  lnm(  ^atm-  [°]):  SlbHIbiingen,  abgebitbet  II 5n, 
85e,  130a  |  -arten,  5lrten  I  469me;  Il56eil,  (<55e-54a  ,  189a,  190a,  425m, 
558a  :j  -baum°  II  10m  ((g^vöBHug),  99e  (grcßer);  mit  (Scnif  eren  (^i^ten, 
Scannen)  3ufammen  I29Ö-7a(6e),  II56e;  foffilc  [a.  @teinfcr;Ien]  I297e!|, 
8a;  IV324e,558a;  -gebiifd^  II  97e  j  [in  ©egenben]  (ttjo  fie  fi^  finbcn) 
1  IIa,  12a,  13m,  27e,  237m;  V28a:  im  Himalaya  I42e-43a,  Java  IV 
324e,  Spanien  11450a  J  -gi^fel  II 38m,  67e,  97e;  ©i^fel  II96e  :|  -l)an§ 
II97m!l-9Sa,  -Mj  IV 558a;  -Älima  I9m;  II31e,  249e;  (SaftIIl89a*, 
[®(^ilbernng]  I8a,  @(!^irmp.  11190a,  (Stamm  II(83e);  m  ©teinfoblon 
[\3gl.  foff.]  I  293e,  4a,  468m;  ©tranbp.  II  83e*,  Sein  II  I89a*  |  3one  I 
372a,  II91am;  -jene  1 142e  :| -jtveige  II  36m  (ber  ^i(gev) 

*Palmer  I129me  (@tevn[d^nn^^enfall  in  S^^orbamer.) ;  Palmyra  11167m, 
244a,a  (©traße);  la  Pal&nibara  (Xl)a\  bei  0[iia)  II  110m;  Palos  (villa 
im  SSeairf  ^nelba  ber  ^roD.  @ebiüa)  11328a,  471e,  493a;  ^al^^abel  11455m, 
palus  somnii  (auf  bem  9J?cnb)  IIl504e;  Pamer  11402a  (^§cdb(anb  in  51  f.), 
Pa?mV-§od;Ianb  11466m;  Pami/os  (^u^  $!a!cnien§)  II  12m,  ^^am):a«  [f. 
Buenos  Aires]  \352e,  Pamplona  (in  9^eu-®ranaba)  IV557all 

*ro  ftav  I77a,m,  80a;    Panahitam  (3n[el   u.  ^|5ic   ber  (Sitnba-®tr.) 


846  ^anam  —  paraüactifd^  ^ 

IV407m  11  Panama  51.  (®tabt)  IV539m  ((SrbbeBen)  |  33.  Sfl^miiS  bon 
P.  II  (478m),  IV3i5m;  ob.  Sanbenge  ijon  P.  (*)  11305m:  SBreitc  IV 
308m,  burc^bvc^cii  11491a,  ©ebirggfette  IV  554a  (ßufammenfiang  mit  bcr 
Slnbeelette) ,  magnet.  ^eob.  IV77a,  f^male  IV242e*  ||  Panaria  {ixpax. 
Snfel)  1452m,  IV560e  (Srad^^t-2lrt);  Pancratius  1138m  (2:ag),  Pander 
(Chrn.  *Heinr.,  geb.  1794)  \91a  („foff.  gifc^e")  ||  Pandora  2t.  (^erf.) 
II  8e  (3«^t^e)|S3.  (55»«  fl.  fallet)  VllÖm:  (glem.  \114me\  giitberfer 
Vll4m,  7a;  -img  yil4m\\  Panduiden  II40a,  116m;  volcan  de  Pari- 
guipuUi  {(S.'^lü)  IV55.i^m;  Pannonten  II  163m,  411m;  Panopo/ü  (in ^gl;^ten) 

II  13m,  106m;  111162a;  ^:|3anorama  H93m,  pl.  -cn  n93e-94a;  Panfache 
f.  Cotopaxi,  St.  Pantaleon  II452elI  |  Pantellaria  (Sufel  bei  @iciL)  I246a, 
253a;  11152m:  3iifef  babet  IV371e  |  ^ant^eij^ifc^  11232m  (^Setiac^t.); 

III  12ra,  15e  (StnfK^tcn);  ^ani^eoii  IV606m  J  ^aiitber  pl.  11  229m  (in 
9?cm),  44le:  -tbier  11422a  :|  Panticapäum  (taiix.  ^albinf.)  II  177ra, 
Panton  lY  103am  (magnet.  Df^eig.  ii.  m.  Slquator  in  05lfr.),  Pantfchab 
{6)ml  ^elb^ei-r)  \\220am,  Pantßhanada  11197e,  ^anjcr  l  157a 

*rocca  dl  Papa  (Sllbaner  @eb.)  IV518e,  Papagallo  (füfteiifr.  ii.  Z\}oX 
öftL  toon  Stca^nlco)  (5D^ej.)  1262m  ||papagayo[a.  -os]  IV557e  (-@turm) 
Papagayo:  golfo  de  P.  (9^icar.)  \\ 308e,  volcan  del  P.  (ib.)  IV  540a  :|| 
papagayos  (a.  -yo)  (Sf^O^türme  in  ber  ©übfee)  iW 308m~9a,  537 e: 
S)?ame  \\308e\  Urfac^  IV 505m-9a,  537e  .||  ^a^ag ei  11415a;  pl.  -en 
1296m ,  II301e-2a  J  papar  (=  SRcnd^e  anf  ^Ql)  \\274m\:  Papar-(SiIanb 
(bei  SSf.)  11273m  :|  paramo  de  las  Papas  (Oiiito)  IV 554a  (SBevgfnoten) 
l^a^icv  (aitc^  in  comp.),  pl.  -e  (0°)  [[.  9Jeactib-]  IV338m:  bev  53aiim* 
njonenftaube  11189a,  Slatt  III135mll,  S^angel  11124m;  -ftveifen  III 
95a,m,  342a;  n?eiBe§  II!  68m  J^ßa^^el,  pl.  -ein  (*):  foffile  1298a*, 
-f)ain  II  10m,  I)oI)e  1118a*  @rf;n?ar3p.  lUlle  :|  Pappus  1106m,  lll585e; 
^a^ft  f.  ^abft  I  Papuas  1380a,  3a',  sg.  Papua  (*):  -^albinfel*  [^itu- 
©ninea]  IV  323m;  Sufeln  II479e  (@(^ifffa^rt),  IV  409m  (Bnfammen^ang); 
2anb  II311am  :|  Papyli  (S^sl.)  11273m;  ^ctjjt^ruS  II406e,  III203e  (-rotten), 
*Para  [f.  Gran  P.]:  rio  do  P.  IVl36e-7a;  paxaM\\ä)  111568a; 
Paracel  fus  (Aureolus  Phil.  Theophraftus  Par.  Bombaftus  de  Hohen- 
heim;  ob.  Ph.  Th.  Bombaft  v.  Höh.,  gen.  Par.;  1493-1541)  II  384e 
(S3en)unbcrcr),  e-5a  (@d>irävmeveien,  @a§);  paradesa  (fan^fr.)  11133m  || 
«ßarabie«  II64m,  99a,132m,ell,5am,413m;  pl.  -e  (*)  II  42a  (bier); 
unter  bem  Äquator,  ^o^er  33erg  V88a;  baö  ^inimlifc^e  II52e  |  ba«  irbifd^e 
II52e,486e;  irb.  II99a*  :)  ba§  i5ftü(^e  II54m,  Seelen  11416m,  baß  »er* 
lerne  II64me,  -öcgel  (©ternbilb)  111334a,  [Sort]  U133am  :\\  ^arabiefifd^ 
1489m  II  ^arabcjen  111408a,  Paragallo  (Gaspare,  c.  1705)  V38e 
(2öa[fev-2lu^briid^e  beg  Vefuvs) ;  Paralaten  ((Stamm  ber  Sctit^en)  I  395e, 
111624m  II  ^araltactif^  11184a:  ben^egt  11180a;  iD^et^obe  111306m,  IV 
299me;   Ortgöeränbb.   Hole;  55eränb.   111272am,  9a;   -en   111273a; 


iparaHactifd^  2B  —  paramos  31  847 

SBinfel  I203e  J  33.  ^araUaje  [f.  ^iyftevne,  eoniie,  etevne]  I145e,  150m; 
pl  .-en  (*)  [aiic^  in  comp.]:  -33ecbac^tinigen  111286m ;  -^eftimmimg  1 127a, 
en  1117m;  ^(ein^eit  I  399e* 

^araUel  [f.  53a!)iien,  ©elnrg^artcn ,  9?ei^eii]  1349a,  IF  155a;  111480a, 
547a,  559a,  568e,  604a;  IV 46m,  144a,  205e!l,  251e,  305e,  314e,  362e, 
4a,  5m,e,  431m,  9m,  484m,  5a,  507m,  596e,  9a,m,  611m,  6a;  yi^a,  80a: 
Sewegiing  111425a,  faft  ^.  IV134a,  9?i(^timg  1196a  1|—  33.  ber  ^^araUel 
(=  ^^araüelfveit^  [l;ier  mit  if)m  bereinigt],  33reitenfrei§)  [f.  Scd;ev]  IV3i2a, 
^me\  ein  Beftiuimter  (iiad^  ©raben,  Övtevn,  Räubern)  [f.  jebod;  Övter  ii. 
Sanbev  au^  kf.]  I307ail,8m;  11317a,  431a;  IV42e,  429a,  m8e-9a', 
V28e,50e'[  plur.  bie  parallele  (biir^  *  6ej.):  beftimmte  (mit  ©vabcn) 
1337a;  IVl37e,  323ra  :||  S.  s:]ßovaneIfrci«  (=  parallel:  ba^er  hiermit 
bem  einfachen  2Bcrt  i:ereiuigt)  [biirc^  °  tej.]:  ein  beftimmtei*  [f.  Rhodicsj 
Thinä]  1307m;  II  181e,  223a,  300e,  439a;  IV546e"[pl.  -freife  (O-*)  I 
429m,  111391m;  teftimmte  IV  153m  ||:  3iifn^c  (511  kibeii  Sörtcrn)  [compos. 
parallel-  (Imal  ijoii  povaüel:  f.  ©tviictur),  liiml  pl.  ^-en-  (*)]:  alter 
I306am,  auf  bem  Äquator  IV  493m,  auf  beu  %\  [a.  gleid;em,  Sänge, 
i?evfc^ieb.]  IV28a*,  33cgeu  lV023a*  (Sängen)  |  Sß reiten -^:p.  I307ail;  pl. 
II270e,  325e;  IV423e  :I  nnter  benfeir^en  l^Sölm*  au^  glcidjen  l<^341m* 
II -grab  [=  S3veitengvab],  pl.  -grabe  (*):  Sänge  lV2idl  | -SReffung  IV 
153m;  SJJeffnngen*  IV2öam,  155e  :j|  i  m,  in  bem  ^.  II  182a.,  222e,  329a; 
in  ben  ^-en  IV137e*  J  in  einem  ^.  IIO203e  ||  jeber  IIO380a,  nnter  jebem 
I  342e  II  -fette  (b.  ^.  treft-öftf.  IV 608m,  611a)  IV 605m,  610m,  la;  eine 
be^immte  IV553a,  605m  J  pl.  -fetten  II  150e,  270e,  325e;  IV423e  .|j 
-frcig  ift  mit  bem  gteid^kb.  einfad^en  ^araöel  I;ier  bereinigt  (f.  baFier  äße 
©lieber);  ^rümmnng  IV 20a*,  [toon  Sänbern  n.  ä.]  (f.  anc^:  beftimmter) 
IV  451m,  Oyjeffung  ber  Sänge  anf  ^.°*  IV  (21a,  25a),  2)?effung  1423m; 
mittlerer  (45°  n.  a.)  I V 25m,  155e,  394m,  506e  |  [öon  Drtern  (me^* 
rercn)]  (f.  an^  beftimmter)  IV28a,  39e,  320e;  pl.  IVl52e,  551m,  2a,e, 
3m ;  [tcn Ortlic^f .]  IV597a  :|  5Rid6tnng  II 320e*  fd;neiben  1 0341m, -(gtrnctnt 
(33eb.  51.)  IV463e;  unter  ben  %*  [a.  benf.,  jebem]  111185a;  -Unterf^ieb* 
IV432e;  auf  öerfc^iebenen  ^.o=^- IV21a,  23a,  133e;  -^one  IV394e;  jiri* 
fd^en  ben  ^.  (pl.)  1354a,  Ilo330a;  IV39e,320e  — 1|  S).  bie  ^arallcte 
(sing,  fem.)  IV507e  — 1|—  (S.  ^araireliSmu«  [f.  33a^nen,  tiiften] 
1126m,  11506m,  111559m,  V94a:  ber  33ergfetten  1472a,  ber  33en}egnngen 
I437e,  ber  ®d)id^ten  1291m,  verlieren  IV  141a 

*paramagnetif^  (b.  ^.  norb-fiibl.  Mfcnfteöung  IV 49a)  ni[400-:ra] 
400e;  lY49a,76m-77a:  (gigenf(^aft  IV80a,  96am;  Äraft  111400m,  IV 
95e-96a;  @teünng  lV76e;  [@tcff(e)]  111400m;  IV76e,  95e,  174a;  V 
Urne;  mirfenb  \  UmJ Paramatta  (9^en-§ott.)  *  [öftren.  93ect\  n.  ä.]  I390e; 
111320m,  5m,  361e,  584a;  ©terntrarte  IV70e  ||  paramos  (^o^e  n.  ran^e 
5Rergcbcnen)I13e-14a,  560«- :/a,  2m;  1114,57m,  485a;  IV  555me:  [Wjä^I.] 


848  paramos  21  —  PaiHs  O 

(ögr.  ®egb.,  sing.)  IVöoöm,  6e-7a,m;  [53egr.]  \360e-la ,  \Y555me:  [in 
®egb.]  IV  498a;  Mffe,  ^ffaiiaen  I5ö0e-ia;  SJegicn  1 13e-14a;  Xmptx. 
1355m,  III  451m  J  sing,  paramo  IV283e,463m,  554a,  6ei| ,  574a: 
casa  del  p.  IV363a,  garita  del  p.  IV 265a  ||  paranema  {%ax\\)  I43a; 
gunung  Parang  (jab.  SJiiÜan)  IV471m,  560e  j|.  ^avafiten  lV616e  \paxa' 
fitifc^  [l  ^vater]  1488m,  IV347e:  (öcn  3)iinevalien)  1283m 

*^avcen  lll(437e-8a),  pard^s  (^eBr.  ^arabieg)  11133a,  crdpSwv  II 
428m,  Pareto  (Lorenzo  marcheseP.,  c.  1846)  IV509e(@er:^entin-gormat. 
StnI.)  I  Paria  (^eu-®vaii.)  [f.  Columbus]  II  475ell ,  493me:  X^eil  toon 
Slfieii!  11491m;  (gntbcdimg  f.  Mfte,  35crgeb.;  Äüf^e  Il493m,w€  ((gutbecf.); 
perlen,  Vefpucci  11  493m;  SSorgeb.  11305a,  475me  ((Stitbeö.) -i  Sierra 
Parime  (®ia)aiio)  I219e  |  Parinacota  (55ulfan  S3oIibia*g)  IV549ei!:  §ebe, 
2age  lV319ra,  549e!l  :|  Sap  Parino  (au  ber  Sef^üifte  ©iibamev.'«)  I428e 

Paris  [f.  A.  v.  Humboldt]  1437a,  441m;  11284m,  IV 94m  |  33.  adj. 
^arifcr  (biir^  *  bej.)  [f.  academie,  ^it^,  3nftitiit,  Linien,  3"^^]  || 
infame:  2l!abenne  f.  *academie,  *3nftitnt;  Stnftalteu  f.  iriff. ,  [2(ufentf;alt 
ha]  IV154e;  33ecba(f)tiingeu  [f.  magiiet.]  II1590e*,  IV173e  ||  58i6Iiotl;ef 
[b]  (fönigli^e  I  145a;  I[  112m,  255a,  436e):  Avicenna  11255a,  449am; 
ajtef.  2)?anufcri^^t  1145a,  catalanifd;e  Äavte  IV  607m,  Cöok  IV586e-7a, 
gvit'c^.  9)hmi[cvipte  111  470me,  iffban.  tafeln  IIl  195a,  SD^aniifcriVte  [a. 
3iif.]  IV607m,  Neophytos  11456m;  oviental.  ^anbfc^riften,  9J?fcr.  111 
195m,e(642a);  ^fattev  11128a;  Ptolemäus  II 436e-7a,  111131m  .||53reite 
11458a,  111393m,  IV 39a;  Sonciliiim  [=  ^ird^enterf.]  II  112e;  in,  ju 
[a.  f(.  ^^lan.]  IV25a;  jardin  des  plantes  IV 617a,  =  j.  du  Roi  IV570e 
(Sabinet);  ^irc^enDerfammhing  [=  (Joncit.]  II  31a;  Äitnftfcr,  .^imfltTjerfe 
II127e  I  Sänge  na^  bem  2)?evibian  bon  P.  [bgt.  2J?evtb.]  IV  178a:  gegen 
Greenwich  IV594e;  öjirid;(e)  t  öcn  P.  IV  183m ,  451a,  6e;  n^eftlit^e  IV 
202m,  451a,  537e,  564e,  594e  :|  bureau  des  longitudes  [f.  *longit.]  V8e, 
Louvre  Ill473e,  Siift  1333t';  palais  du  Lnxembourg  [=  ©terntrarte] 
11164a,  543m  ||  magnetifd;:  STbn^ei^img:  S3ecb.  IV173e,  ?inie  obne  51. 
IV141e,  SSernnb.  IViP7me  :|  S8ecb.  [a.  ©ternm.]  I  (197a),  iyi73e\\ 
(gleidrjcitige);  Sntenfität  IV 64a,  89e-90a\\ ,  172e;  Äraft  I  433e  \  9Zeignng 
l\107e-8:  8ecb.  lV107e-8m;  S5cräub.  l\  107e-8  (fecularc),  Y121m 
(ftiinbt.)  :|  Ungetintter  IV132eH,  197me  :||  2«agnetnabcl  I188e,432ra,e; 
IV172e  .||  d^pöt  de  la  marine  IV112a,  524e;  observatoire  de  la  m. 
m319m  :|  3)^evibian  [bgl.  Sänge]  IV 23a,  99m,  108e,  178a,  9e*  597m*; 
gninevalien-Sabinet  [ijgt.  jardin]  IV (640m),  2)^i[eum  II 82m*  ||  obser- 
vatoire [=  «Stevnii?.,  O-rtimi]  ([.  marine)  |:  caves  de  l'obs.  l\39ami 
Sem^ev.  ]426me,  lY  [39,  5t.  165e-6a];  X^ermom.  \Y39am,  Siefe  IV  39a 
J  Obfcri?atcriiim  [=o-oire,  @ternn?.]  IVl07e-8a  (magnet.  5Reig.)  ||  [Ort 
bei  P.]  lV35e-36a;  ^enbel  IV25e,157m;  [^erf.  ba]  11520a;  11130m, 
126e,  130ra;  13  f(.  Planeten  entbectt  Vll2all,mll,  5a,  öell;  Snfc^vift  üon 


Parü  ü     -  ^axt^  849 

Quito  I422am;  Dicgcn  I359e,  485a;  ^ammrungcn  IV592a*;  (gtciuüviic^e 
lV39in,4i)lm  ||  eternc  111193a,  339e  |  eteviimavte  [b]  [=  observa- 
loire,  C-viiim;  =  palais  du  Luxcmboiirg  JII  G4a,  1  V543m]  (f.  A.  v.  Hum- 
boldi)  1 108m,  Ulme,  5a,  392am,e;  111  GSm,  112e:  ©avtni  lV38e,  Siiftv. 
IV(107e-Sa);  iiiagiict.  SSccK  1437m*,  lV(107e-8a);  Cbjcctitoc  11177e-78a, 
319a;  «pdnvifaticii  lll(G4a*),  ec^cibcu  111  (543m),  Xm\^i\:  I  42Gm*  .|| 
Scinpcvotur  [f.  observ.,  Stcnnv.J  134Ge,  8m,  355mll:  mittlere  lV59m 
:|  [UMffeiif^aftlic^e  5ln[laltcu]  11280m;  mittlevc  <p.  3eit  [bj  llI2G0a,  bei 
571a;  Vll8a;  ju  f.  iu 

*:|>avi[(^  ).  Parosy  Pari/er  j,  bei  Paris j  Parifli  (<Siv  Woodbiiie)  IV524a 
(Bucnos-Ayres  and  llio  de  la  Plala  1839,  3>iilfaii  ö.  Antuco)  ||  ^av! 
lllOla,  pl.  -ö  f):  -Slulaöeu  U9Se-D9m  (iu  9lficii,  ^evficu;  99a);  eiio-- 
liiere*  II  100a,  133e  J  33.  3  Park  mountains  (iu  9Mnat!.i)  \\436am: 
middle,  north  Park  lV43Gm  ||  Parke  (Jolin  G.)  lV595a  (^avtc  o.  9leu- 
SKej.),  Parker'i'c^e  9iiiiibgcina(tc  1105c,  Parkinfonia  (^>ft.)  V<50a  1  Parma: 
Ccnict  111  5G3a,  -cu  iy207a;  ^cnbet  I  423m  :J  ^jjavniclicu  {%^\l)  l  14a, 
372e  I  Paimeiiidcs  I  G2m,  1117a:  Äcfiucö  I  G2m,  Tlcnh  lll543e-4a  J 
parnassia  (^ff.)  Ulm,  43l';  Pama/fos  U10a\\  Paropamifus  (©cb.; 
=  Ilindu-hho  1122Ge)  [-mi/os  IVGüSm]  ob.  -nifus  (*)  (iiOcv  bcibc  ^cvnicu 
11 425am)  11  53e,  226e,  4iöa,a*;  l\6ü8m:  Slbt-auj],  Sjcgctaticu  Ulm  J 
Paropanifaden  11  188e  :||  Paros  (Sulct),  53.  ^vj]d;  (*):  G(;vouit  [b]  1 
124a,  397m ;  111579m,  580am;  ©ebivg^avtcu  I275al!m  |  SDZavmov  I  2G7e, 
[274m-5m*j  5m*;  -bvürfjc  I  4G3m*,  tnftcincvlc  ^\\i)C  A'öSa 

*Parras  (9i2}ici\)  IV 435c,  5a;  Ant.  Parn'no  V54me  („vicere  di  Ka- 
poli")  11  Pari-ot  (Fried,  [von  lV384e],  1792-1840)  [|.  Engelliardt]; 
Ararat  bcfticgcu  lV284c,  3S4e;  umtuet.  lV71m,  189e  (?(bu\);  9?cife  IV 
509m;  ©aö  bev  (^cl^rainnii^iilf.  \>cu  Taman  I233c-4n;  lV255e,  SCOa; 
TiJIis  IVlS9e  :11  da^  Parry  {[2\x]  Will.  Edward,  1790-1855)  13G4a: 
auciii.  1337a  I  mahnet.:  9lhi\  WllOam,  192c-3a;  Sntfii).  lV9Ge  "[ 
5^pvblid)t  1205a(3G4n):  -^oijcu  1440c;  fein  Öeräiifd;  1205a,  IVMGe; 
Sic^tbconi  [=  53cöen]  IVM5e,  etciTUjj  bev  SPuiniieluabcI  \200a\\  :\  Diovbpol 
j.  9ici!"e  j  Sicifc  [n<id)  bcni  Dicrbpil]  [=  voy.]  11271m;  incv  Sieifeu  \\65me: 
1»-  9iei!C  IV27.-.m,  G5m;  2«  9f.  [=  voy.]  lVG5m;  3»'  9i\  ib.,  9Ge,  llOam., 
192e-3n;  4'«  9?.  IVÖjm  :j  Norlh-Someißt  IV  99m,  2-'  voyagc  [=  9iciie] 
1  440c  11  Parfchinfk  IV 87m;  Parfonstown  (bei  XiMw)  [Vj]I.  i?ovb  Ruffc] 
111  81m,  320e,  le,  341a,  357m,  8a 

*paries  (fpr.  ii.  nvnicii.  ^avabief)  IllSSa  \\  %Cixi\)(\  (ai:ct)  in  comp.); 
H«-^«i  Iil534m,  ficjjveiriie  11282m,  -ftvcit  11235ajj)l.  -eu  11  21Sa  :|| 
Partheuope  (1  P« !!.  ^^falIel)  \\\37Gm,  VlIGm:  inittr.  9lbftaiib  l\  b. 
eciiiie  lll43Gm;  Gfem.  1115i6m,  MODam-,  Cimbccfniui  l!1426'c,  4G0me; 
\li)Oa,  11  Gell  Panher  II  219e  (.r\iiitcl),  2L^2m  Cvm)d)afi)  |  Partliey 
(Gufi.,  ßcb.  1798):  „bav^  ^Üejaubi-.  2}ih[ci;ui"  11434c,  44i:m;  i//io  1 449a 
Sl.  t).  Jpiiinlolbt,  Jtc«mc3.    V.  54 


850  $arti  •—  Paßos  ^.  miUane  © 

T^avtial-  f.  m\\)C,  (Softem;  parttcitläv  [f,  ©Aftern]  1303e,  ^-lar-  f. 
®i)ftem  :|  partidas  f.  leyes  j  partiell  [f.  eiiifid^t,  9?efiiltate,  JÄic^timg, 
©l^fteme]  1256m,  310e;  II  218m,  326e,  8m,  379a;  III  175e,  187a,  228m, 
363e,  511a;  IV27e,  167m,e,  343e,  359a,  360a, 431m II, 593e,  602m ;  V7m, 
9a,  46m :  gegen  aögemein  III  588m,  5Sei^ältnif|e  IVl48e  :|  «pavtüeln (=  Sr;eil- 
(^en)  II386e,  Partfcli  (Paul  [Maria],  17!'1-1856)  I  444e  ((grbBeben  auf 
Meleda),  Paryfatis  II  417m 

*pafagetifcher  SReerbufen  II  175a,  Pafaman  =  Ophir  ^  Pafcal  (Blaife, 
1623-62)  11324m,  379all  (S3arometev)  |  ^a|igva^t}ie  1457a,  V59m; 
p-iphi\6)  I457a,m  :|  Päßna  (niff.  §(.)  IV  168m,  Paskatir  (Slf.)  11290m  | 
Paß  del  Norte  {mm^X^ ;  am  rio  Grande  IV 433m):  «Breite  ]Y 433m,  595a', 
^c\)i  \y433m  f  ^^aß  (b.  I).  53evg|)a§)  11132m  (-gegeiib);  pl.  ^^Jäffe  11185e, 
IV594e:|  ^^affage  III 91e  (-^nftrumeiit) ;  ^affal;  IIl413e  (-maM),  3e-4a 
II  «ßaffat  [OJ  (auä)  tu  comp.)  (=-u?iub);  pl.  -e  (*)  1345m,  11516m  J 
53.  «ßaffattiMube  (=  fa\\aU)  [f.  Jupiter]  111391m  |:  atlont.  IVO309m; 
gfiorbcft-^.^^  III89e,  IV309m;  -ftaiib  I11393e,  415a;  Ikfac^  [b]  II 208a, 
379e-380m{ii\  516m-7a;  IV  158a;  SBertneituug  lIO380m*,  -hjinbe  f.  33., 
l2Biv!nug]  I  326e  ||  ^äf[e  f.  ^a^,  ^nfiifToren  II  91m;  ^affiö  I  373m,  III 
17a  (fi(^  tevbalteu);  Paffow  (*Franz  Ludw.  Carl  Fried.,  1786-1833) 
1451m  {pi^ayieg)  \\  Paf/uchoa  (awi-Qchi;  SSuÜan  [IV362a]  tu  Outto) 
IV[575am]:  §ö^e  IV  573a;  tratev  (la  Ptila)  IV  562a,  573a,a  (9Iaub); 
tooviual«  tl)ätig  IV 575m  :{  rio  Paßaz^  (IV527a)  lV301e  (3uflu^  bcß  5liua* 
jouenftroiug) ,  354a  ((Sbeue),  527a 

Pa/«o  21,  ((Stabt  lt.  ©egenb)  [tu  9^eii-®rau.]  (»gl.  Paßos)  IV 314a, 
366e-7a:  STubeöfette  [=  (5ovb.,  ©eb.]  IV 209a,  S3evg!notcu  IV 547a,  S3int§« 
ftein-2}?nffe  IV56Ö6-7a,  Sorbifiere  [=  Hubcöf.  ufU).]  ib.,  gliiffe  IV495c, 
©ebirgc  [=  STube^f.,  derb.]  1215m,  ^c^eüeue  [oqI  Paßos]  l\ 495e,  [Ort 
bei  P]  IV 482m,  [2:o^cgr.]  IV566e-7a,  25iilfane  [|.  toorj.  Paßos]  l\548m 
:||  S.  SS  Ulf  au  bcu  Pafto  (bei  P.  IV  314a,  auf  ber  ^cd;ebeue  öou  P. 
IV495e)  1 222e-3a;  IV268e,  314a,  495e,  525e  (21.  34):  befliegeu  IV525e, 
entjüubet  fid^  IV495e,  ®a§IV460m;  ^ö^e  IV 292a,  314a,  525e  (21.  34); 
Krater  IV490a,625e;  ?agc  IV 460m,  495e,  6a;  [Örtli^!.  babei]  IV366e-7a, 
Cuctleu  I447e  (  fängt  an  jii  raiit{;en  IV495e,  I;i3rt  auf  ju  r.  IV495c-6a; 
S5erfd;n)inbeu  ber  9?auc^fäule  I222e;  I V525e,  559e  :|  [Stoffe]  IV 490a, 
t^atig  IV366e-7a,  2:rad;t}t-2Irt  IV471e  — 1|  ^aflorat-  IV346a,  Paftorff 
(Job.  Wilb.,  1767-1838)  III  386e-7a  (©ouneitfledeu)  |I— los  Paftos 
[bieP.  IV314e;  ögl.  Paßo]  %  ^rcb.  (9Zeu-©rau.*^)  [provincia  de  los 
P.  IV292all,  314am ;  «ßrcto.  de  los  P.  V33a]:  ^cd^ebeue  [ögT.  Pafto]  1 240a, 
-cn  IV 604m;  §od;Ianb  IV292a  J33.  S5ul!ane  öcu  los  Paftos  (ber 
frov?.,  bee  ^od)l  »j.  1.  P.)  [togl.  ®ru^^e,  SBiiIfaue  tocu  Paßo]  I239e-240a;- 
IV292all,  314am,  548m:  ijier  IV314e,  gujci  IV5iPa;  ciujctucr  95ulfan  (OO) 
[tgl.   SJnIfau  toon   Paßo]  IV292all:   [STufjä^t.]  lV545m,  tu  ber  tt)efW. 


Paßos  33.  mUane  (E  —  Payta  m  851 

V 

Sorbiüeve  lV3l4e,  3)arfteüini3  IV 618a,  ©af-  IV604ni,  -©ni^^e  IV 618a, 
feine  $^ai>nftvcnie  1240a,  9}?tnevaIien.IV466iii ,  [^evf.]  ib.,  3iifammenl'nn0 
IV  366m 

*  Patagonien,  SB.  ^^atagciiifc^  (*)  V4öa:  (Svbfd^i^ten  V40e(45a),  2)?ecv' 
enge  III  342m*,  ^orb-P.  IV 451m,  ©iibfce  ib.  :|  Pataliputra  (Snb.)  II 
198m,  Patenier  (Joach.,  c.  1487-?;  ^lanblc^aft^malei)  11129a,  torre  di 
Paterno  II  110m,  ^atBcIcgic  1334a,  ^atiiovc^  II  443a  ||  ber  licif.  Pa- 
tricius:  acta  1448m,  ^cüe  IV245a;  [^crf.]  IV244c-5o,  5a;  V59a; 
Pyriphlegethon  IV  245a  |  (Svfläviiiiß  ber  I;ei^en  OiteHen  au§  ber  inneren 
Sävnie  bev  ßrbe  l[231e-2a,  5t.  448m] ;  \\[244e-5a,  51.  499e-500m],  (537a); 
W59a:  feine  tii§eviing  mä}  2  eingaben  lY 499e-500m  :|  eifige?  SOBaffer  IV 
245a  II  :|?otrioti]^  II  315e,   bibliotheca  patrum  11112a,   Pattala  (3nb.) 

II  203m  II,  Paturia  (am  IDZagbaleneuftr.)  IV  556a  |  Patzcuaro  (SD^^ey.)  IV 
335m,  6a:  5Iniei[enl;ait[cn  IV655me  (mit  glänjenben  SKi  tauf  Innern);  @ee 
IV559a,a  (barin  bie  Sufel  Janicho)  :|  ^aiifenform  f.  @vbe 

Paul  2t.  (^crf.):  1)  Paul  III  ^abfl:  be§  Copernicus  3»c'9"''"9  ^^ 
revol.  orb.  coel.  an  if;n  II  345e,  6m,  7am,9a,e,  498a,  9a  :|  2)  Paul  et 
Virginie  [.  Bernardin  de  St.  Pierre  3)  Paul  (in  ®enf)  III  72e  (CEpanc* 
metci)  :||  33.  Sl  Paul  (geogr.):  4)  (f^ei  Bagnere)  III  608m  (33ranb  burd) 
eine  geiievfugel)  5)  (S)iamant-2)iftvict  in  S3raf. ;  =  S.  Paulo)  1 278e  6)  (Snfel 
im  «Bering{^-2J?eei)  IV397a  (jmiI!.)  |  7)  (Snfel  ob.  f^elfen  be«  atlant.  93^.; 
Quc^  S.  Pedro  gen.)  IV576a,  581m:  ©egenb  IV376m,  nid;t  ti-.lf.  WSTGa 
J  8)  (Sni'el  im  inb.  Oceau  .  .  .  IV587e;  fiibl.  U.  Amßerdam  IV411m,  2a, 
5567n,e,  7mli)  [f.  l})ß.  U\  ber  ^\\\d  Amßerdam]  l\[411m-2a,%  585m-7] 
585me:  5lbbirbunö(en)  IV^He,  587a;  Sliifbrüd^e  IV411e;  fraterartige  S3ai 
IV4ne-2a,585me;  ©reite  [a.  Sänge]  IV411e,  587a,mile;  f^tammen  f. 
^awäi'j  ©eflalt  IV 586a,  -nng  l\411e]  Sage  IV5<S6,  7m,e;  Sänge  n.  53reite 
[f.  a\\ö)  S3r.]  IV5S6me,  7a,m;  [<perf.]  IV4iie;  JRaiid^  IV 587m  (n.  ^lam* 
men),  raiic^enb  ib.;  toulf.  IV[4iim-2a],  toiilf.  Snfel  IV587a 

*iaiißinien  (^fT.)  II 91e  ||  Paulo  fisico  =  Tofcanelli,  S.  Paulo  (SBraf,; 
=  St.  Paul)  111252m  (^^erf.,  (Stern)  J  Paulus  1)  (5IpoPeI)  III193e-4a 
(Aratus),  3e  (9?ebe  in  Athen),  3e-4a  (Sl^cflelgef^,) ;  2)  P.  Alexandrinus 

III  473e  (^lanetenftunbcn)  »11  PaMTno«u-3nfeIn  (ob.  bic  niebrigen  5nf. 
\\426a)  [in  ber  ©iibfee,  I>ei  XaljitiJ  IViOie  [426a]:  Scratleninfetn ,  eine 
©ruppe  tocn  ifjnen  IV426a;  Sage  IV425e,6a;  Diic^tung  IV425ejPau. 
fanias  (über  ®rie(i^enlanb):  Delphi  II1481e;  ^ain  II99e,  133m;  Methone 
lV517m,  Oueßen  I  {230e-la)  447e-8a^\  :\  Pavia  I  348m  (Sem^cr.),  III 
497m  (Uni»?erf.,  ^rof.);  lac  Pavin  (Stnbergnc)  IV282me,  pavo  =  ^fait  :|| 
Payen  (Anfelme,  geb.  1795):  SBorfänre  ber  ©cffionen  IV(2£6a)509m, 
©a?  IV256e,  [^flanjenftcfft']  I (334m) 478m,  vegetaux  1478m  :\\  Payta 
(an  b.  Vcvii.  Äüftc  IVll6e,  189m;  an  b.  ©übfee  IV40e):  0ima  11259a, 
[tüfte]  I328e  j  magnet. :  5I6n^.  IVl89m,e:  oftl.  IV116e,  189m,e;  Äquator 


852  Paijta  M  —  ^eiop 

IV  lOlm  J  5an^aj/ ;  ©ntfcvniing  IV  534am ;  gehört  IV 302a,  534a ni  :|  S^cnn^ev. 
lV40e  II  Alonfo  de  Payva:  mit  Covilham  1487,  SScij  jiim  ^Joigeb.  ber 
guten  Ä^offiiiiiig  II  292am,  4G7m  "[  la  Faz  (®tatt  im  fiib(.  %zx\\  ob.  iu 
S3üliöia)  1V2940,  530m:  t)cd;-ocl':ocu  111591m 

*pe'«k(=^ic)  IV 552a  II  ^ec^;  p-avtig  I  i34e  j  <pcd)ftciii:  ))-avti3 
IV356a,  428m,  462e,  3a,  474m,  577c,  G14a;  2(ufblal;cu  IV485a,  -©(auj 
lV3D7m:||  Peclet  (Jean  Claude  *Eugene,  1793-1857):  ^lujicl^miß  I 
73e-74a,  Äiäfte  I  (56e)  74a,  physique  I  74a,  Scmper.  beö  3Bc(tvaiimS 
11157a  II  Pedo  Albinovanus  (Cajus)  l\109e-110a  (^clbciigcb.,  elegiae), 
Pedrarias  [.  Davila,  Pedregal  (kim  Sliitifaua)  IV361e  jj  Pedro  21.  Äcii. 
ü.  ^Povt.  lIIG21m  |S8.  S.  Pedro  1)  2)  [.  Ätacama,  Jorullo;  3)  (Siifcl 
bc3  atl.  2)?.)  =  St.  Paul  J  a.  rio  de  S.  P.  4)  (beim  Jorullo)  I  230me  [f. 
ü6v.  *Jorulto]  5)  (in  Oiiito)  IV3G2m  ||  Peel's  3u[cl  (bcv  53iiiiu-3iiichi) 
\V404a  (mcf;rcreÄiatev)||  Pegafus  (©tcviibilb):  Sönift,  Pigcl,  S)lcUU 
Jone  111327a  j  Steine:  2  üevänbevlic^e  III235e  "f  ein3crne  et.:  a  III  139e  ] 
/?:  ®rL>Oe  III  139e  (3»«),  23Ga  (2»«);  ^cvänbcilic^  III23Ga,  243e,250e-ia  :j 
y,  7  IllUOe;  R:  \jeiänbevnd)  HI  243e,  251o  ||  ^cgel  IV3Ga  (über  bcm), 
Pegoletti  f.  Baliucci,  desague  de  Peguchi  (Ol  iti)  V32e-33a,  Peldwi 
lI45Ga  (-3al;rcn),  la  Peila  [.  Paf/uchoa  j  ßenj.  Peirce  (geb.  1809): 
(Somct  IHMI  1813  111578m,  SD^nffe  bcö  Neptun  111554a,  [pcvf.J  111527c; 
©atnvnöving  III  527e,  553a  :|  Peifandros  II  419e  |1  Peking  1346m,  II 
290a:  [33i!c^  gcbnicft]  IV382me;  v^lcftei  IV70a  (-banf),  189m  (gvicd;.)  | 
«Kignctifrf;:  %bt\).  lV189mtl:  uu-ftl.  IVllGm,  189m;  CbfeHJatevir.m  IV 
70me,  189m;  etaticn  1 197a, 339m,  437c;  IV  70a\\  :|  gviec^.  2)Unic^c  IV  70a, 
9iovbIid;t  I202e,  9iciic  nad;  IV70me,  SemVevatur  I346me 

*VcIagi)d;  (i  2l^ei)  I  2G6c,  11390a:  Slbgvünbc  I  322m  )  eticm  [= 
SDfJecveiiftvem]  I313e,  11485a;  etveme  1323a;  etvümiing  [=  2«ccvcfftv.] 
1324e  11  Pelasgcr  II  lG5e;  \>-(i\id)  ],  Ärkadtr^  -dien,  Ttjrrhener  \\  Pele 
(©ottinn  bcv  <2vintUMrf;-3ii).)  \\ 5S9m  (ivoluicnb  ^\\\\Maui,  hinn  Übevficb* 
lung  nvid;  Hawaii):  P.'s  A^aav  \\417vi,  52Pw  J  mont  Pele  (=  ^u(fan 
V»en  Marlinique)  \\391a.  montagne  PeUe  (id.)  I VöOia  ||  Pelew-^\\\dn 
IV 409m, 414m  (Gabe  bei*  Sübice),  5S8am  (iu  bcv  tüefdid;cu  ©libfee,  iu 
2JiicvtMuficn) 

Pelileo  (Stäbtc^cn  [V35a]  in  Or.itc)  [*  tfj.  ba«  jnv  10^ci}a  ger;Övigc]: 
Scvg  f.  ^3^i,-'?,  Qiiigebcvnc  [ogl.  9)uMP"rf;cu]  V35e*  (gerettete),  %i\\x  ib.; 
©cbirgx^avten  \34mc,  54a;  3nb.  j.  Seibev;  2)ien[c{)en  [i^gt.  Gingeb.]  gc* 
tobtet*  V35L',53m  |  3)hn;a  (f.  bie  ©1.  mit*)  1457a;  IV491e,512e;  V 
3hne,35e,53am  :  au^^gebvedHMi  \35a  (iivftt.  l\  P.);  53evg  laMoija!  \53a,m; 
fliifiig  \35e,  -Äegel  IV220a,  511m  fechten  \34e  :|  Seg  V53m,  Snbiauci- 
SBeibcv  V34e* 

*Pelion  (53evg  2:f)cfiar.)  III  C04e;  Pelis  C'picnunl)  I  2l4a,  IV231a; 
Pella  lV25Üm  (2)ämVie  bcv  eiffiaien)  j  Pe/oponne*  1408m,  11152a; 


$elDp  -    ^^enM  gtei  853 

58.  )>-[i\ä)  (*):  Dorer  Jl  406e,  ©ebirö^aitcii  I  274e-5a;  Heraklidrn  II 
157a,  177a;  IVöOa;  ^vicg  111595a*,  [(2c{;viflj  IiI482m  :)  jjr^x^g  (ed;lanim 
iiftv.)  l\515am,  ^^dctcii-geiici  IV 534a  ||  Peltier  (Jean  Charles  Atlja- 
nafe,  1785-1845)  j:  ercctvicität:  Uvfad;  I361e,  SSevbaln^^fllllg«i-(S•.  U85ell; 
m  Soifcii  I362e,486a  :|  2BcttcvfäiiIcu  I33Ga  ||  Joh.  v.  Peltko  IVG21m 
(Änrtc  öcil  Schemnüz),  pehißfch  II  172m  (9JiIaviu);  mont  Pelvoux  (gvaiitv.) 
lV274e,  517ell;  ^elj  IV598a  Häöcv);  Pelzel  (Franz  Martin,  1735-1801) 
11.  Dübrowsky  (Jofeph,  1753-1829)  1309a  (scriptores  rerum  Bolicmi- 
carum;  Benefle) 

Pencati  f.  Marzari 

$Cni)Cl  (bae)  [and)  in  compos.]  I  [174e-5m,  51.  422e-4],  211e,  423e, 
4a,m;  11144m,  258m;  IV[24e-26a,  m-29;  21.  154m-8a],  162-,  pl. 
(biivd^  *  beg.)  lV154e  II  3iifaljc:  Stbicufiiiig  [4:©minvf..  vgl.  ©clivöc-] 
I(423m):  burd)  ®ebivj3iSuiaf[cu,  SSevoe  lV23e,  [31me,  %  162],  153m  :1  Sil- 
iüeid;iiiißcu  IV157e,  du  Si^^Ävat  IV i576-5o  jj  Oeob ad; ten  IV 28a;  b-ct 
j.  SSevge,  Övtr.  Ti8eoba«^tiiUö(en)  [:{:  SKcffiuiocii,  ^evfud;e]  lV25m, 
26X27a,  2<S7ne,29e,154e-5a,6m,7amll;  -33.  (pl.)  II458e,  111550m, 
IVi57w  ;j|  (Simvivfiing  c.  SSevoeS  [.  Wik\\\.,  bfll.  ®ebivo§-;  auf  SBcivcu 
l)ectad;tet  IV51e  1|  dovvccliou  \\156e-7a,  -d.  IV  157a;  (Siöenfd;aftcu  IV 
29a,33m]  baö  e  ii[ad;e  iy2Ge  |  (Siiifütji,  G  i  mviv  tu  iijj  auf  ia^%  [^ 
mieuf.]  (f.  53cvg,  ©cbtvöö-,  2uft)  IV 28m,  154e,  7am  ]  tpcubd,  ^-S3ei)ud;e 
guv  SBeftimiuuug  bev  @eftalt  u.  5lH^Iattuiig  bcr  (Srbe  (i^eviucge  bev  3"'= 
uar;ine  ber  ®d^\vcve  ijoiu  Slquator  öcgcn  bie  ^elc)  [f.  I;^.  -35evfud)e;  a. 
8iefutt.]  I  [174e,  51.  421me] ;  I  V20e,  24:t,me,  [24e-26a,  m-29 ;  5t.  155e-<Sa] : 
SIbpIattuug  l\28a,2de,30e-31a]  S)id;ti3teit  lV55m,  gevluöeve  @id;eiljnt 
1V[29]  :1  Svfinbunö  Ii74€-5a|  ej:^cbitioii  [=  9?dfe]  IV27  (cuöl.);  -ßj^ 
IVlOOa,  löGm  :|  -fcvmd  111381a  |  ©eüivö^-:  ©uflufj  ber  -arten  [i^gl. 
5lblcnt.,  gecön.]  I423e;  IV(2<Sm,  29me),  157m;  -fetten  f.  -55erfud;e,  (Siufl. 
ßrc^er  -maffcn  lY 31me  :\  in  ©cgcnben  f.  -iBerfud;e;  bas  $.  dn  geognoft. 
3nftrument  [tgl.  ©ebirg^aiten]  I  177me',  lY29a,  33m]  ® efdiid;te  [f.  au6) 
-SBerfudje]  lV[24e-2öa;  26e-28m,  51.  154m-7m],67a',  J^aMigel,  ^emi* 
f^^äre  f.  nerbl.,  fübl.,  SSerfuc^e ;  bag  I;orijcntaIe  [=  3)rel()ivage]  (ügl.  fc^iiMugenD) 
IV33m  II  -länge  I176e;  lV25m<e),  31e:  beftimnite  IVl57e;  pl.  -län^ 
gen  (**)  I422e;  IV26wie,  156e  J  ^änge  (O)  [a.  Secunbcn-^.]  IV 26dl,  67a  j: 
©inft.  I423e-4a,  a\^  Waa^  \421e-2a',  bcftimmte  ^unfte^  lV2öe,  27e; 
3$evgfeid).  IV5ie**,  i3erfd>icben  1422e**  ||  (Sinft.  ber  Suft  IV  i5öe-7a ;  al6 
nTta aj3  f.  -lauge,  ©ecunben-^.,  3^it  j  -3)?effungen  [4:  3>erfud;e]  1424a; 
lV27e-2<Sm,  e-29a,  30e;  -9}?effuu.g  IV29e  :|  in  ber  nörbl.  ipalbfugcl  [\.>gl. 
-SSevf.]  IV 25a,  156-7m;  [in  Örtlid;f.  koDad;tet]  l\31e,  -Ofdüaticnen 
[=  @d;nnug.]  III  150m ;  [^ e r  f o n e n]  (l^gl.  -35crf.)  IV26e,  27e~28a,  tl\-29a, 
31e-32a,  156am;  ^niidV  f.  -^erf.;  fünfte  [^  Stationen]  f.  Jäuge,  -Sßevf.; 
mit  Ü^aberK^evfll  451in ,  lV24f-25a;  dU\\(\\  [=  (S^b.]  \\2Sa,me,67a 


854  ^enbel  9lef  —  Pentland  aUg. 

I  «ftef  iiüate  IV[25-29a,  51. 156-7  (füv  bie  ^c^tveve  ii.  SlH^lattimg)],  29a,el!, 
156a;  -dttl  O  IV25e,  25alim;  [id;ve  IVi6ie-2a,  iBcvfc^ieb.  IV29e  ; 
3Jl^tmig  IV31m,  [©(^viften]  lV157am,  bie@d;iveve  (burc|>  ba^^  ^.  bc» 
ftiuimt)  IV26'm-29a  (be).  $Re)iiItate)  ||.  ^orijoiital  fci^tvinöenb  1 176e,  7m  :|| 
-fd^n)inöitng(eii)  [=  Ofcißat.]  1 173a,m,e,  5m,  6e,  42ime;  III  (150m); 
JV155m,  162a;  sg.  -iing  I  26a,  424m  J  (gd^tvingung  1 18oa  (-^f-baiiev); 
-en  I423e,  IV24me*:l|  @ecunben-^.  I421e-2a,  IVlööa;  i?ängell75a, 

II  393am,  IVl56e-7a;  alg  Tlaa^  \  421e-2a;  öcvfihät  lV25m,  5S-i.ng 
lV154e  jl  ©enfblei  1175a,  IV 29a;  ba«  [enficd^te  (b.  I;.  mivflid;e)  Il77m, 
IV33m  I  i'ie^ev  f.  9?efiiltat;  ©i^ei^jeit  [.  (5vbe,  iinfid;ev  J  ©tatioiicn  [4: 
fünfte]  IV29e,  156am\\,  7m,  162m;  -<Bt.  IV  156m,  7m  :|  in  ber  fübl. 
^Qlbfiigel  [ögt.  -23evf.]  IV25e-29a,  I57me]  Xeni^ev.  1183a,  in  bcr  Xiefe 
(iiiitev  bev  @vbe)  aiigetüanbt  lVl62a||6ei  UFjren  IV24e-25a  | -u^ren 
11181a,  162e  (al§  ©tevnbilb) ;  -ii^v  IV  155a  |j  iinfic^ev,  gcviiigeve  ©ic^ev^eit 
[ügl.  @vbe]  IV [29] 33m;  öevfüvät  [.  (Secimben-^.  jj -iBev fliege  [:|:  SöeoB., 
aJJeffungen]  (be|.  jiiv  Sßeftininiimg  bev  ©eftalt  bev  Svbe)  [[.  311m  if;eil  bei 
o@vbe;  f.  Beffel,  Richer]  I29e,  [174e,  2t.  421m-2a],  175e,  6m,  421e,  3a; 
II  (395am);  I V20e,  24a [24e-2öa,  m-29;  51.  i55e-«Sa],  24mc  (aUg.),  27a 
[154m-5]:  @ebivg«fettcn  na^e  IV23e;  [in  Dcv[d^ieb.  ©egeiiben]  IV  29a, 
647am]  ®e[^i^te  [ögl.  Richer]  II520am,  550m;  IV[24e-26a,5l.  i54m-5]; 
in  bev  ni3vbl.  §emi[Vl;äre  IV  25a,  in  bev  fübl.  IV2<5we;  ^viiicip  IV26me, 
155e-6a;  bi^^ev  beftinimte  fünfte  IV26me,  28a,  156am  :||  juv  3eit* 
beftimmmig  I V 24e,  154w  |  jum  3  ei  tili  aa^,  ^^i^'^^fff^'  H  144m,  258m, 
451m',  111150m,  195m 

*Pendjab  ob.  Pendfchab  (=  ^ünfjlvcndanb,  Pentapotamia)  II  198m, 
253m  (5lvabev);  ^enehoticn  1403a;  Veninfulav  (^  ^albiiifel)  1308e,  ^en* 
iuiiilav-  IV161e 

Penipe  (2)orf  beim  Xmiguvagua  .  .  .  V36e)  I  250m,  IV[4ö2m-5m], 
\36e-37a:  anmut^ig  IV462e;  ©limmevfi^iefev  auf  ©vanit  vii^enb 

I  250m  (ijon  öulf.  ©eftein  biird^bvoc^eii)  [bg(.  2:va(^vt];  ©vaiiit  f.  ©lininu, 
Xvac^Vt;  Soge  V36e;  iWotja  (in  2B),  -Äcgel  V56c-57a ;  ^la\i  f.  Unigeg., 
ÜiuinenV37a;  (geilbviicle  IV265e,462e;  2:cpcgv.  f .  Umgeg.  |  £ v a c^ V t 
(bei  P-,  am  %n^  be§  S^iing.):  ben  ©vnnit  it.  ®{imniev[d;iefer  bitvd^bved;eub 
[Jjgl.  °@limmevfd^.]  iV462m,3am,4a;  -<Bä\\U\i  babei,  Zxa6}\)tt  \\462e-3a 
JUmgegenb,  XopcQx.  IV[462m-5m];  Y37a,  53m:  ^ian  V36e,  37a, 
53m  ;|  SSultan  in  dloxhm  V37a,  üiilf.  ©eftein  [=  Xxad)\}t]  ).  ^©limmcvfc^. 

*pena  blanca  (S^üWer.)  IV437e;  Penn/yhanien  I  202e  (D^cvblic^t),  II 
278a  (Äüfle);  Penny  IV65ell  (9?cife  um  Franklin),  Pentagone  (pl.)  III  55e 
j  Pentapotamia  (=  ^^'infftvoiiitanb,  Pendjab):  Alexander  b.  ®v.  II  185e 
{197e-8a);  bie  inbifc^e  II  154e,  191e,  432e  :j  penthsaoyan  (d^inef.  Sevf) 

II  319me,  IV  170m 

Pen n and  (Jof.  Barclay,  geb.  1800)  [öon  iUiiifanen  bef.  bie  ^ö^ej 


Peiitland  —  ^]]eriobe  2  855 

il\  beb.  35iilfan]:  Aconcagua  IV319m,  529ell ;  Slnfc^lveö.  f.  ®übaniev.;V 
5But!cin  bon  Antuco  IV 524a,  553a  |  Arequipa  (®tabt)  IV528e;  SB.  to.  A. 
lV528rae,  548me  :J  I)o^e  33erge  [ögl.  ^c^en]  f.  «giibamev.  |  Bolivia  [tjgl. 
©übamev.]:  9}2iifc^el-25erftcin.  IV  294a,  ©d^nccgvensc  [t>gl.  ©übamcv.]  I 
46am;  SSulfanc  IV  320a,  549e  :|  SB.  Chacani  IV548e;  SBiiIfane  in  bcv  bfll. 
Sorbitlerc  [a.  Ant.,  Areq.]  lVS21m,557e;  ^,Erebus  IV525a,  SB.  Gualatieri 
IV549e;  ^ö^entafetn  ii.  ^ö^eii  toon  S5ii«.  bei  M.  Somerville  IV524a, 
8e,  9a,  553a;  Illimani  IV530a,m;  3«iifd;cI-SB.  [.  Bolivia,  [^>erf.]  IV 321m, 
cerro  de  Potoß  IV  530a;  Sahama  IV  292e,  529m,  549m,  551e;  ^^öbel 
f.  (Sübamer.;  ©c^neegv.  f.  Bolivia,  ©übamev.;  Somerv.  f.  $Ö^cn  |  ©üb* 
amerüa  [togl.  Bolivia]:  ^n\6)\vtUm\Q  IV 432m;  Ijo^e  SBcvgc  I42m,e; 
(grabet  F491a,  ©(ijneegreiijc  [a.  Bolivia]  1357m,  SSiiIfaiic  f.  Sorb.  ii. 
ciujelneT  Titicaca:  Äavte  beö  @ee«  IV 549m,  Äavtc  bc6  S^alS  to.  T.  IV 
529m  :|  SB.  Vilcanoto  l\{321me)  557e  \  SBiiIfane  (©übanicv.'S)  [meifl  i^re 
^ö^e];  f.  Bolivia,  Sorbiüeve,  ehijelne  9'?anien;  ^ö(;cu 

*^enumha,  pl.  -Bvcn  f.  ©onnenfledcn ;  Penzance  (in  Sornnjaü)  1 348e 
(2;em^er.)  |  Pepandajan  (jai).  SBiiIfan)  l\328m,  559me:  gv.  SliiSlJnid;  u. 
feilte  f^ofgen  IV328m,  559wie;  beftiegeu  IV559ra  :|  ^e^erino  (©efteiit) 
IV437e-8a 

*Percival  (Thomas,  1740-1804)  IV 459m  (Äo^renfäiire  ber  ?nft),  ^ap 
Perdica  (auf  tgtiia)  IV  621a,  Petrus  Peregrini  lV188e  (niagnet.  5lbtt?. 
in  Stal.  1269);  Juan  Perez  1)  (=  Marchena)  11488a  (Columbus)  2)  IV 
599a  (3?eife  an  bie  STiSÖJÄüfte  5lmev.'g  1774);  Perga  f.  Apollonius  ||.  Per- 
gamum  II200e  |  Pergamus:  SBiMiot^ef  II434e;  [bat?ev  gebt.]  11216a,  229m 

*ct6pix'h¥'^  III  27e,  peridinium  (@eet^.)  I330e||  1)  ^evil^el  (= 
-lium)  [f.  (Somct,  2)o^>VeIfteine,  (Svbe,  pancten  n.  bic  einjelncn]:  -3)iftanj 
[=  SB.]  f.  Sonictcn;  2)ni%ang  bnrc^  ba§  ^crir;el  1113m,  III  bei  571a; 
SßSieberfe^r  äuni  I112e  |  pl.  -e  (=  -icn)  1118a  :||  2)  <|Jcvir;cIinni  (=  -l^el) 
1 118a,  pl.  -ien  (=  -e)  f.  Scnieten  J  53.  ^cri^eli[c^  I392e  (S)iftans)  [=  %.] 
Il^eriflin  (®ebivg«art)  IV636ra,  Perim  {avah,  3nfel)  IV381m  (Söcfalt), 
^Perimeter  (=  Umfang)  f.  ^rbe 

^criobe  (sing,  bnrd^^bej.)  [f.  (Sntiincf Inng ,  gcognoflifc^,  3ar;r,  Üefeen, 
magnetifd)  nftt).  (f.  °je^niäf)r.) ,  @onnenflecf en ,  t)evänberlirf;e  «Sterne,  2^ag, 
Sevtiäv-,  Übergang,  Umlauf,  SBegetation]  II  140e,  159e,  174a,  216e,9e, 
221e,  238a,  341m,  363a,  4e,7e,  411m;  nil71m,  293e,  470e,  le,5a, 
529all,  580m,  592m,  600e;  IV81a,  108a;  plur.  ^ßerioben  [axiä)  in  comp.] 
(ogt.  ^Beit^er.)  1362a:  11239a,  282e,  341m,  395a,  6mll ;  III  471a,  5ell, 
576a,  9m;  !V80m,  190a,  390e  ||  3iifa|j(:  -ban  II 66m,  IDaiier  IV195m; 
ginjel-ip.  III236e,  240a,  6m,  7e;  friir;ere  I226e;  ©lanj^.  IV24e*, 
glänjenbe  11264m*;  gro^e  III215e:  febr  gv.  1315a;  l;iflori[d;e  IV 333m, 
(lujc  IV83e  II  lange  sg.  II  196mll,216a;  11161m;  pl.  [i^gl.  ^Beit^er.]  - 
(f.  öcvänbevl.  ©terne)  I223e;  III  264a, 459a;  IV83e,  141e,561n,  604e; 


856  ^erlebe  2  —  Perote  ^.  ber  Keffer  allg. 

V31m  J  ^äwac  IV 450m  ||  mcln-malige  111219m  |  ^eviobc  in  bcr  %\  TU 
239m*;  gerieben  in  %  n\238m~240a,  IVSleSQa]  <p.  ijoii  ^ev.  III 
238m  :|  @iit|>er.  IVllOe,  Xljcüe  III24()a*,  luiglctd^e  111454a,  ueraiibcrlid;e 
IV81e*  tiete  f.  B^l)\,  ^veifc  11217m;  iviebeifc^reube  111215a,  lVi95m; 
[gr.  301)1]  7G00:  llI23Ge,  241a  1 5cr;niär;rioc  f.:  S&cW.  bev  ü)?aöiictiiabel; 
mngnetifd;e  S5eväiib.  nt(cv  3  ©lern.,  bcv  5tttv,;  ^cuuciifkcfen  J  3eitVev. 
I=^er.]:  lange  III  41e,  449a;  IV(149e),  346m,  573e  ;||— S3.  ^evicbi* 
cität  [f.  ©cnncnficden,  tjcvcinbevl.  «Steine,  ©ternf^niiV^en]  1 129e,  130a, 
336a;  II  194a,  258m;  111215a,  9m,  229a,  233e,  610a ;  iV5e,  103e,  198e, 
230a,  248a:  ber  Sjevänbevnngen  111590a  ||—  (5.  Veriobifd^  [[,  S3etvegiino, 
ev[d;einiing,  golgc,  f^cvtfd^vciten,  ®ang,  dM\)c,  <Sd)\vanh\\\Q,  Stein* 
[c^nn^^Ven,  Unnvanbliingen,  SBiebcifeI;v]  (and;  adv.)  I  I80m,  la,e,  4e,  211e, 
233e,  261a,  291m,  314o,324e,  361a,  370e;  1192a,  182m,  223e,  259e, 
283e,  390a;  111  5m ,  19m,  51e,  113m,  172e,  228e,  473m ,  9m ,  511m  ,  3e, 
526e,619m;  IV 20a,  33e,  11 5e,  212m,  410a,  516a  ;  V57m,  87e  ||  3iif.: 
öinflnß  lV62a  |  nid^t  ^^ev.  III  388a;  =  nn^^ev.  III  251e,  3e,  6m,  264m  1| 
ücränbevlid;  11368a;  1II38(>,  402a;  S5-!cit  1 184e,  II372e,  III 228a  :| 
[id;  toeränbevn  I  339a  |  SSevanbeiimg  [f.  Sib-9J?agneti§mu^,  niagnetifd;] 
11145m  (578a);  pl.  -en  1350e,  11373a,  111233m,  IV81m  ||  ivcf^enb 
Ul68a;n)iebeifcInenbI325a,366m;lV129e— ||^eviobifd^e§III602m,e 
*Vciipatetifd}  111407a;  V^evi^r;evi[d;  I298e,  lV271e;  ^en>I;vafcn  11491? 

II  periplus  [f.  Hanno]:  raaris  Erythraei  II 425m,  6a,  434m;  IV381ni 
I  maris  rubri:  ^[enbe-Arrian  II438e,  9a  ;  ^eit  II438e  || —  perlen  (aiic^ 
in  comp.):  -fi[d;evei  II493me,  bie  Perlenhardt  (tei  SBonn)  lV469e 
(Xra^l)t),  I6ei  ber  ^ilfte  tocn  Pan«  H (304m) 493m,  Plinius  IV160c,  anf 
3nfeln  ber  ©iibfee  II309c-310a  :||  ^erl-  (compos.):  ^-avtig  lV455e, 
-^nl^n  11415a  J^crlftein  (and^  in  comp.)  l  245e;  IV350e,  Im,  3G6a; 
pl.  -fteine  (*)  lV638am:  -®eHet  IV350a,  [in  ®egb.]  \\638am\\*,  Dinner 
V30e;  gegen  Perote  \\ 349e-350m,  V30e;  i?-reid)  IV 638m,  an«  ©palten 
IV269m,  in  SSuIfanen  1245e  :||  «pevtiten  IV333e 

»permanent  [f.  tratev,  Ciieüen,  SBiiÜan]  1163m,  239a,  317a, 
324a,m,e,  362m,  438e;  I1376e;  111391m,  591a;  IV70a,  77a,  211m,  232e, 
270e,  2e,  288a,  9m,  316a,  410a,  426a,  602e;  V6e;  permanens  II  143a, 

III  392m,  IV295e  :|  permeabel  f.  ©eftein;  permifd^  I  467m\\  (@Vflem),  e; 
Pernamhuco  IV374e  (3n[eln  baBci) 

Perote  Sl.  pueblo  (mey.  Pinahuizapan)  IV349e  |:  daftetl  S,  Carlos 
de  P.  (IV570a;  fuerte  ob.  castillo  de  P.  IV 568m):  ber  (Keffer  IV 568m 
(in  ©O  öon  il)m),  570a  (Sntfernnng,  üom  haftet!  an^  gejeid^nct)  :|  S6ene 
IV569a;  alter  mey.  ^ame  IV349e,  570am;  ^erlflein  in  ber  ©egenb  IV 
349e-350m,V30e:,  venia  de  So«o  IV349e,  V30e;  [llmgcgenb,  Scprgr.] 
\Y349e,  350am,  568me  \\-  5?.  ber  (£o^tX  v>oh  Perote  [IV570a; 
Hiimb.  geU^cbnl.  cofre:  TV568m,p,  9a,mll,c,  570a]  (mcy.  Nauhcampatepetl) 


Perote  33.  ber  Koffer  —  ^erfep  857 

IV[351-2a,  51.  568m-570m  i^c]d)x.,  ^cl;i(beviinö:  kf.  iind^  Humboldt's 
S3eftciniiii}])]  II  3iifnljc:  mhaWQ:  ulnb(.  IV5G9a,  eftf,  IV 570a;  mhänc^e 
IVSölm  :|  2tnfid;t,  SavftcU.,  Beidminig  lV569a,  570a;  arenal  IV569a, 
mmmlXöGOe,  S3cfd;v.  \.  qUq.]  S3efteiöung,  ^fticßen  IV S51n,m,  568c 
(im  2Biiitei)|33imeftein:  -SBebcdimo  IVö68e-9a,  -2)ccfe  IV569a,  -ge(b 
(an  feinem  giiß  ii.  um  bcn  S3cvö)  iV 568e-9m  {8e) ;  ©rcnjeu,  -©iirtcl  IV 
569a',  ^clie  IV569a!l,ni  ;|  S3veite  IV5G8e,  9a  (bcftimmt);  iülo  de  los 
caxones  129Cm,  IV5G9a;  ©avftcü.  [.  5(n[id;t  |  (Svr;clMiHO  iy351e-2a,  5G9a; 
evH^eii  lV5G8e  Jgele:  -CEubii?  =  SBüvfclfcl^,  -viicfcii  lY351am  (langer) 
:|  ©ctiig^^avten  n.  ©eftcin  lV55^wie,m  (fd;Icnbe)  j  ©effnlt  \\351am: 
fonbevOnvc,  eioenttjümr.  IV351a,5ö9e  J  ©i^>fel  IV5G9a,me:  nid;t  311  cv 
veid;cn  l\568e,  ^che  \Y568me,  ^alte  IV5G8e  ||  §ör;e  [a.  ©i^fcl]  IV 
351a,e,  569me  \  §ör;en  lV569e  [einsetne]:  -3110  l\568me  ||  ifclivt  IV5G8m, 
mte  IV5G8e  (auf  bem  ©i^^fel);  Ävater  W 351m  (fein),  570a  (altev!); 
^aQc  IV351e,  412a  [5ö<Sm6];  Sänge  IVöGSe  j  Saüaftvom  iy350e-lm: 
\v:U  nid;t  a\i(<  bem  (Soffer  lV5oiam,e  :|  malpais  =  2;n'immcvfelb,  93?affe 
lV5G8m,  2)?effiingen  IV 351a  |  9?ame  lY569e-570a:  mejic.  \\351m, 
f^nn.  iy569e  :]  peiia  =  2SiirfeIfeks;  Pinahvaß  lV5G9a,  570m  (g?ainc); 
Siiiden  f.  t^cU-,  (2d)ilb.  f.  oüg.;  Sd;nee  W  569me,e  (nur  fVorab.);  loinH 
de  7a6/a.-  \y350me\\,  le  (dutftch.)',  STem^cr.  f.  Äälte,  Svad;l)t-@eftein  IV 
5G9m;  £rüm  merfelb  (malpais)  IV [550e-2a;  le],  V30e  |  SBürf  el  fei? 
(auf  bem  ©ipfel  lV5ö9me;  ^ef?-(5ulm?  cb.  pena  ]\351am,  c\\h\]d)cx  %cU 
lV412a)  \y35iam,  412a,  569me:  nid;t  5U  eifteigen  IV5G9e  (ivcgcn  ber 
fcn!ied)ten  gel^tvanb);  Ijan^artiger,  ^ölse  lV5G9m;  in  ©üben  iV351m  :| 
3cid;nunß  f.  2lnfid;t 

laP^roufe  (Laperoufe;  Jean  Fran§ois  Galaiip  de  Ja  P. .  1741-88) 
[t^cm.  S3.  etvajie]  1434a;  adj.  £a^^6reuflfe()  (*):  STuffud^ung  IV 586m;  53e* 
öicitev  I434e;  IVGla,  387e,  398e,  524a,  583a  j  (53r|.^cbi  ti  en  [t^gl.  voy.] 
1433e,  11374a;  IVöiw,  387e,  398e*,  524a:  unöliidlidfie  IV56m  :|  Sniel 
tci  Kwea  IV 403a,  Krafto  IV 398c;  S3ccl\  bcr  magnet.  Sntenf.  n.  bereu 
f^äte  SBcfauutuiad)ung  I[455e-5a];  \y 61am,  86m;  ochotfk.  9)?eer  IV392e, 
Saghalin  IV583a;  voyage  [tgl.  (5j-^eb.]  1434a,  IV8Gm  ||—  33.  Strafe 
la  Peroufe  lV398amlI 

*Vcr^enbicnIar  111395a rIV188m:  C^öbe  V28e,  Uutcvfd;iebe  IVP4a 
(tocn  Briefen)  T  ^-ität  III450y  J  ^«-'i^^n^ifcl  IV23n  (auf  bem  iO?eribiau)  :1| 
^er^ctnirlid;  [f.  S3c\vegung,  GKlvitter,  9?crblid)t,  ©dmee]  1304m,  334m, 
357a,  360p;  II  243m,  375e;  Hl  45a,  48m,  88a,  263m,  4^-7e,  546c,  590a ; 
IVlOall,  47m,  146a  ,  241e,  297a,  8m,  301c,  375e,  521m  ,  532e;  V28e  J 
^evVctuiruug  T422m  ||  Perpigvan  I11389e  [^erf.  ba],  Ferner  n378e-9a 
(33aremetcr  ufa\)  |  Perry  (M.  C.)  \y404a:  95ulfau  M  Formofa  IV404a; 
exped.  lo  Japan  IV404all,  583e;  g^ultane  a\\\  Jezo  lV398e,  Peels  ^nfel 
IV404n,    Saghalin  lVr)83f' :j  Persberg  1445a,   perßpoUtanifch  II  424e 


858  Per/er  —    Perfeus  allg. 

Pehser  [?t. ;  aii^  biiv(^  o  Sejeii^net]  [aiic^  in  comp.]  (=  2Beft  -  AHer) 
[f.  Griechen]  pl.  II  lOe,  4iam,e,  Ue,  242e,  444e;  sing.  (+)  11331a  ||  53. 
Persien  [ai:^  buv(^  *  kj.]  (=  /ran)  II  52m  (197e),  111195a  ||  (5.  ^JCrflfC^ 
[\inrb  ni^t  kj.]  (=  ivani)c^)  II  179a,  465e;  111314m;  IV380a,  455a  J  bog 
^eifif^e  (=^evf.  <Bpxaä)t)  11133a  ||  3iifälje  (jii  aüen  3  gormen):  ägäifche 
3u|eln,  Ägypten  f.  ^evvfi^aft;  ^^clbjiig  Alexanders  be«  ®v.  II185e,  V)cn 
Alex.  b.  ®v.  imtevtvorfen  II  185e*  |  olt-V.  II  133ail,  192a:  e^vad^e  II 
225e  :|  Araber*  [\>q\.  mmh.]  11247a,  263a  (  ^Iftvonom  11368a,  11166a; 
^llvoiiomie  IlliSOaO,  la©,  170m!l,e:|  awQ  P.  II451e*,  5lii«be^n.  f.  »Jeic^; 
SBefc^affcn^eit*  II52me,  41e-42m',  China  II220mO;  eiittiir*  II (147a  alte), 
248am  (a6enblänbi[rf;e)  ||  2)i^tcv  (pl.)  [a.  g^atuvcjefiir;!]  II 42a  [42rn-45m, 
%118me]:  (g(=^tvnilft  II.  3ievevei  II  43m,  118e  J  2)ic^tuiig  II  41m,  42a, 
43m  (269m):  @e)cf;ic^te  II  43a  ||  2)oImet[c^er  11466m,  2)^naftie  III  (343a), 
(Srbbebeii  IV225e-4a*,  (Svcbevmig  11172m;  ge(>ilbete(v)<^  114406, +644a  ; 
©etnvöe  11  439a*;  [@efd;ic^te]  [b]  1141m,  172a,  185e,  269m;  ©elf  [= 
mmh]  IV 381a,  Raubet  II242e*;  ^aiibfc^viften  III195m,e;  §cev  II(77e) 
||§evvfd;a[t  [a]  [ij.gl.  SBeltb.]  (aiic^  ükv  $!änbcv,  i^re  Unternjerfung)  H 
160e[c],  172a\\m[c]',  -Oevvfd).^  (X):  ägäifche  3n[elu  11172a,  Ägypten 
II  179a,  Phönicien  II  160e,  UiUevgaiigX  II  183me  (5e)  J  [^eirfc^ev]  III  195a* 
(tavtav.  giivften) -11  eine  ^cc^ebenc  II  S2m*,  ^-en  II51e;  ^0(^(aiib  IV 
223e:l§of  II416e:  -lagev  11189a  (Äöing  II(417mll),  -fönig  II  77eO.- 
Könige  1199a  (185e)  :|  [-tviegO]  II(77e),  Äiiften  IV51e,  ?agc  II  42a*  | 
[?änber]  (=  ^voi).):  be«  ^eid^g  11192a,  untevtüovfnc  f.  §evvfc^aft:|  Mrer 
I402e,  lüi^t  (Sauge)  ).  ^I;anonieii;  ?itte\atuv  II  38a,  4iwe  (118m); 
niagnet.5lbu\IV202e*||2)2eerBiifen[c][=®oIf]  1319a,  47ie;Il59m,162e, 
178a,  203e,219m,  409e,  447a:  5Ivabcv  I1445e,  (5lvabien)  1I240( ;  ©eflabc 
[=  tiifte]  f.  h?eftl.,  lüften  [=  ®eft.]  11188a,  Sabo  IV  (381a);  [Örter  an  i^m] 
11 167m !i,  8a,  243a,  2ö0m;  9Jid;tnng  11155m,  (gc^ifffa^vt  II  155e;  n^eftlid^ 
11  167m  (©eftabe),  IV(381a  ^kil)  .J)  $?änbev  im  2)?onb  abgef^iegert+  II 
4408,  in 544am;  SD^onumente  11424e,  na^  P.  11248a*;  SfJaturgcfiibI, 
-)  c^  i  ( b  e  r  n  n  g  [a]  II  31me,  38am,  [41m-43m,  ^.  llSme]  43m,  51e ;  Sf^efto-- 
rianev  II245am*;  Silt\\'%  lI184mO,  neu-^.  11133a;  ^arrellPPa*;  ^^ä* 
nomen*  (Stc^t,  Sänge)  1 144e,  40Pe-4:/0a ;  Phönicien  f.  ^evifc^oft;  ^volnnj 
IV(223e,455a),  -eu  [ij:  Sänbcr]  II197e;  -reic^o  Ili72ollm  (STu^bel^nung) 
II  aieife  I409e-410a*;  II  126a,  255a*;  -en  II  445eO  J  ^Äeifenbev  nßge 
11  9?eIigionII41mO,  ©c^viftfleHer  II445me,  Sefoftris  II407am*  |  (S^rac^e 
[=bae  ^eifi[(^ej  III  (150e):  alt-)).,  nen-^  II  133a  :|  ©Üb-P.  11408m* 
tavtar.  i^üvfteu  f.  >^evvfc^ev;  21;icve*  [togl.  SBögel]  11192a,  424me  (irunber«» 
bave);  Umfc^iffung  11408m*  ^ßcgel  11416a,  SBuIfan  IV 682a;  SBelt^err* 
|i{;aft  [togl.  §evv[^.]  II172am,  (185eO);  SBiffen  II  184mO;  [Scrtcr]  I 
410all;  II132e,3a;  IV613a;  3a()Ien  11456m,  3cü6cbiente  II  263aO 

Perfeus   («Stevnbilb)   [f.  Algol,   Medufa]  I  126e,  111327m  \\  Uli 


Perfeus  g  —  Peru:  .Hüfte  @  859 

(Eciitval!cv;j)ei  I(414m),  Gentium  iinfver  (gtevufc^ic^t  111283a;  vec^te  §anb 
III  99am,  210e;  2JiiI^ftiaBe  III  185a,e,  334m;  Diebel  III  99am,  210e; 
-<i3iiu!t  III 600m ;  (gc^n^erbt  III  179m,  210e;  @tevue,  @tevn-  f.  fcQl.  bei".; 
P.  unb  etiev  III598e  :||  einselne  ©tevne:  a  I11138e,  334m;  ^  =  *Algol, 
y  lllUOe,  S  111141a;  f  111140m,  185e,  334m;  i,Mlll40m,  ;^  111600a 
]  ©ternbaiifen  111179m;  SluSgaugöVuntt  bev  <Stevnf(^niip^eu,  il^re 
Oeabiation  au«  bem  P.  I126e,  404a;  IV598e,  9m,e-600a'l  [600,  51.  620am] 

*^evfcn  f.  ^anbelnb,  pl.  -eu  111112m  J  53.  ^evi'cnificaticn  II  80m, 
^-ficiven  II  SeJ  d.  ^ei-fcnlic^feit  11107m  :||  ^erf^ectiöc  II 79m, 285m: 
2Ibl)anblII490e,  Sßirtungen  III  352e  J  ^-tolfc^  [f.  äJ?aln?i]  I150e,441a; 
\\U3e\\Perth/hire  ((g(^ottI.)  1424m,  IV31e;  Pertinax  (vom.  Äaifev) 
H470m  II  ^evturbationen  {=\)p.  gtcimigen)  [[.  magiietifd;]  1 132e, 
345a,  423m  ;  III  16a,  236e,  452e,  7m  |  sg.  -icu  I  i85m,  6a:  -^^^ec^nimsen 
11151a  II  Pertufa  (altev  Oi't  bei  (^ovtl'age):  SBifc^ef  tocn  I231e,  V59a; 
KiBe  Ouetten  I231e,  IV244e-5c  JPertz  (Georg  Heinr.,  geb.  1795): 
Einhardi  annales  111413a;  monumenta  Germaiiiae  historica  1397m; 
11113a,  451e;  III 223e,  413a;  Leibnitz  II  452m  (annales  imperii),  519e 
(gef(^ic(;tr.  Sliiffäfee  u.  ©ebic^te,  Seife);  \\203t-4a  («Brief  an  Peter  ben 
®r.);  SD^etcciftein  bei  Nami  \  12Am,  397 am 

Peru  (2(. ;  trirb  nid^t  be^eici^net)  [f.  garua,  A.  v.  Humboldt,  @üPfec] 
I202e,  II489e  ||  33.  Peruaner  (aud^  biivc^  ^  ^ej.)  [tgl.  ^Setrol^nev]  I219e, 
III  455am  ||  S.  ^cruauif^  (aii(i^  biirc^  *  bej.)  I  484e,  III  347e  ||  ^iifü^c 
(t  bie  ÜSuIfane  bilben  einen  bef.  Slvtifel  am  ©nbe):  Andes  [= -!ette, 
Cordill.  iiftr.]  I  232m*  I -fette  I  432e*,  III143e;  [c]  IV 88a,  89e  (101a): 
üevänbevte  9?i^tiing  I\320me,  bev  fübt.  2:T;eiI  ijulf.  W317m,  Bufammen* 
bang  IV554a  ||  [2tiim-iitf]°  I  219e  (444e)  |j.  q3ei-gvegion  U489m(  «Beig* 
mevfe  III  71m*,  IV 94a:  2;em:|3ev.  ber  2:iefe  in  bod^  gefegenen  IV 41  || 
53e[c^aft.  ini44m,  «Beirebnev  IV 229a;  Salenbev,  3eitve(i)mingO  III  455a, 
476me\  alte  ©bilifatien  II  461e  |(  Cordt/Zeren  [=  Andes,  -fette;  ijgl. 
©ebirge]  III  72m,  i44m;  IV68a*,  294am*,  623e  J  Cordillere  (sg.)  IV 321a 
(ireftl),  m(cftL)  II  ebene  III143e*;  -en*  [tgl.  ^oc^eb.]  1212a,  Ili88aj 
erbbeben  [a.  ^iifte]  I  212a,  221m,  5m,  443a;  IV 72m:  baufig  I  213a  :| 
(gvübernng  II  61e,  I11476e  |  gefte^  III  455m ,  485e ;  gefttage  III476eO  f 
®ebivge  [f.  Andes,  Cordill. ,  SSevgvegicn]  IV 41a:  'x.ßavten  I  261e;  ge« 
birgiger  Sf^eil  11489m  :|  alte  ®eid)id;te  II  338a;  ©ncmcnenO  III  455am, 
485e;  ©vabmeffung*  1174a,  IV 517a;  §äfen,  ^immct  [ijgt.  ©ternl;.]  III 
144a  II  §oc^ ebenen  [tgl.  (Sb.j  11315a,  461e;  ^oc^fanb  11338a  J  ^übcn» 
beflimm.  IV623e  ||  in  P.  IV570e,  3nfeln  f.  Äüfte;  Älima  n.  SBitternng 
[f.  garua]  1225am,565e;  II  124a,  489m;  11188m,  144m;  tcMenfäde  II 
328m,  ^imftftraße  lY238am*  (§ö^e)  ||  Äiifte  [=  Sittoral]  l[309e-310m*, 
<a.  472m*],  IV546m.;  pl.  lüften  H  («i'c^  "i  comp.)  1328m;  II  321e, 
460e;  IV588e*:  55reitc  IV  171m*;  Svbbcbcn*  IV72m,  229am  (im  3)?eer); 


8G0  Peru.  Rii]ie  (^  —  S^eiar) 

gM-ua  IVlTlm^  !eiiK-  ^nicM  IY56'6'6*;  -laut*  1363e,  IV22yam;  öbc 
IV  229a*;  [Cvt  an  ber  ^.]*  IVllUe,  189m;  ueväubertc  ^ic^tmiö  IV 520me; 
ed)iftfar)vt  \428me,  U\U4a;  imgcfieiive  Sßeüeu  IV 229am*  ||  Sania^  II 
489me;  2ittovaI  [=  ^üfte]  HI 88m*  408e  ||  magnetifd;:  Äquator  1 194a, 
452ell,3e;  \Y88ii,89e',  Smeiifität  1194a,  452e,  3e;  WSQe-QOal^aQiicU 
nobel  I  432e  ((gc^Jviuguiigcii)  ij  2>?a[tcbcnteii  II  315a,  ÜKcno.te  III  476e*  ] 
bas  iiDvbt.  I433e;  iRovbIid;t  I202e,  -iic^tev  IV  146m  :|  [Örtev  in  P.]  (a. 
M\U,  etaht)  111  455m;  lY AU,  183e-4a:  Öieic^)  III  455m ,  lV576a* 
(Uiitcvoang);  ^eife  III (476me  fviU>e) ;  IV 524a,  546m;  [(grf)vift  über  P.] 
I1489e,  [Sitten  u.a.]  IlI476eO;  ©tabt  [ögl.  Övtev]  IV184a*  ©tabtd^en 
IV41a*  j  Sterne  u.  ä.  III (347e) 351a:  [Stei-n^imniclJ  11188a  J@tvcm* 
I52«Sme(m);  ©tvömuno*  I428e,  Iiri44a  :|  ba?  fübl.  IV54<Sm  (SSnlfanc) 
[[.  ütn-.  SSuIf.],  Sn^eil  [.  gebirgig,  3:eni^ev.  [ögt.  Älima]  bcv  Briefe  f.  53evgtT}., 
[Xc^cgv.]  \yi83e-4a,  Svc^aigonc  IV124a*,  bn?  untere  I261e,  S>evftein. 
[ög(.  SRaftcb.]  IV294am,  f^^ulfane  bilben  einen  bej.  2lvt.  I^iernad^, 
ungeljeure  Sßeüen  f.  Äiifte,  Sßittevung  f.  Älima,  SBed;e  III  476m e*  (9- 
uicf)t  7tägige),  [SBBrtev*]  IV(284me),  3eitvect;nnng  [.  ^afcuber  ||—  fJöuIfOllC 
beS  fübl.  Peru' s  uub  Bolivia's  (nur  in  @:  IV 545m)  [bie  t»ou  BoUvia 
allein  f.  bcrt]  (b^.  9^eil)en - iBuIf. :  f.  ®I.;  f.  oud;  ^eifie,  @ru^^^e)  lV505e, 
[320-i],  [548m-550m  (Slufga^Iung  bcn  91-©:  mit  53eftinnnHugeu,  9?ady 
rid^tcn  u,  @rläut  über  jebcu  einjelnen)]  |  53.  ^ulfane  inni  Peru  (nüeiu) 
[öorgcf.  +]  (=  ®ru^|}e  bcn  Arequipa)  IV  5i 7m  (nur  im  fübl  Xh\V),  [548m-9m 
(in^  Viejo)];  sing.  S3ultan  (*  l^ovgef.)  [auc^  in  comp.]  [j  3ufäljc:  5{b[tanb 
f.  ^Quito  I  meift  in  ber  iveftT.  5lnbec-fette  IV32ia:  bc^  ein  SS.  in  bev  cftt. 
Äette  IV*52im€  :|  Gutfernuug  f.  ^Qiäto-  ®ru^>:|>e  WSlöe,  320m,  547mll, 
8a,m;  pr;e  I V520am,  5a II;  $?ängc  IV386e,  547m;  leere  Strede  f.  ^Quito; 
nI3vblid)ftev  35.  (sg.)+  IV315e,  7a,  386e,  547m  |  ?tbf(anb  ob,  (Sutferuung 
i)on  bev  SB-9feit;e  Quito' s,  gv.  buüanteerc  Stredc+  \\316a,  7a,  547m,  8a 
l|-9Uibe  IV3I5e,  7a,320a,m,le,547m;  -9teiben  IV321a  J  9?eit}e  IV 
305e  :||  Sßeibeu-SBuItane  öcn  Peru  u.  Bolitia  l\{305e),  315e  (6e),  7e, 
[320-1]  320a,  547mile(e);  i)cn  Peru  (allein)  lY [548m-9m.  (bis  Fie/o)]  || 
eivigcr  @d;nee  IV 320a,  t^ätige  f.  Bai;!  |  ^a^l  lY386e,  [446m]  548m: 
bev  tr^atigen  IV386e,  bev  biftovifc!^  t^atigen  IV44öm 

Perugino  (9[)?ater;  Pietro,  1446-1524)  11128m,  Perwakti  {^ai^a)  IV519e 
pes  I421e  (liorarius)  — 1|  Pe-fchan  cb.  Pefchan  [IV382m,3a.  . .] 
(35utfan  bc«  ^imniel^geb. ;  f.  ^Gog)  I254e,5a,m;  ]Y379am,382m,  4am 
[454e-5a]:  5lugbvüd;e  1255m:  l;iftorifc^e  IV579m,  454e  :J  Gogf  lY383a, 
Sage  IV 384a  |  ?a^ja  I  254e:  -ftvBme  IV57Pom:  friil;er  IV5<S2m,  4a,  454e 
:|  fcbv  fern  öcm  SJceer  \Y454e,  5Ibftanb  t>om  cai>.  SSt,  1255a;  9?ame  IV 
454o,  [9?eife  gevatben]  IV 383a,  @een  na^e  \Y454e-5a,  immer  tbötig 
IV  382m 
.    *Petatlan  (bei  ß'clima)  IV  546a  |  Petatius  (9?inggeb.   im  SD^onb)  [ben. 


'l^m\)  --  betrog  861 

nad)  Dionyfius  P.  üb.  Denis  Petau,  1583-1652]  \\616m:  (Scntralbevg 
baviu  lV615e,6m  II— Peter  bcr  @v.  (Äaifev)  lV70a:  in  2)eiitj(^l.  IV 
203e,  Scikvjt  IV304w,  Leibnitz  \\203m-4m  (SBevbiiibiiiia,  dlatl)  u. 
S3nef)TAug.  Petermann  (geb.  1822):  „gcoov.  2«ittt;eil."  lV375m,  583e, 
623m,e,  4m,  6m;  V51a;  Overweg  l\S16m]  Peleroa  (35iilfan  (i(;ili'^) 
IV[552m]:  Sluötriid;  IV552m;  bcfticfleu  IV322e,  bcfiid^t  IV552m;  cft 
eut3Üubet,  Sage  ib.  :|  Peter- Pauls -^a^ew  [.  Pelropauls-^,  |]  Peters 
1)  Clirn.  Aug.  Fried,  (in  §amb.,  ^iiÜclva,  STItona;  geb.  180G)  mi07m: 
Beffel  111269a,  giyft.  [.  (Sterne,  ^inirnel  f.  (Sd;iveilJ.,  mit  Middendorff 
lV168a  (2:eni|)er.55evänbb.),  3«onb  III  495ra  (2«a[fe);  „parallaxe"  [i>öI. 
e^man,  @tevne]  111107m,  [^^cvf.]  111286m;  ^avattaye  üen  61  bc^s  ec{;ivnn« 
lll 274m, 286a7n',  ®d;iv>er^nnTt  beö  ^imniclö  III 283m,  7m \  etcviie  (giyft.*): 
eigne  S3eiD.  111269a,  619m;  (Sutfevnung  III273e*;  ^^vuattvucu  [a.  parall., 
©d^tranj  IlI273e,4m,e-5.  286eil  :||2)  Heinr.  Fried.  *C]irn.  Peters 
(in  9?eaVet,  ^:pa(cvmo,  SBercin.  ®t.;  geb.  1813):  Slftvoncm  lV303m  \  Ätna 
1401am,  lV303m:  ©fij^e  beß  ^xatcxSlY 616e:\(£onut'm  NeapellUbllni, 
[pevf.]  l\616e 

St.  Petersburg  2L  Stcbt;  33veite  r/86a,  ©vautvade  V91a{^cx- 
jieiiu)||magnctifd)  [f.  auc^  33.  Slfab.]:  5lbtrcirf;mig  lV147e,m,204e-5a: 
ftünbl.  S^evänb.  IV191me,5a;  S3cobb.  lV(69a),  132e,  147m,  2ö4e-5a; 
^oiis.  3utcn[.  lV186am  J  2)?agnetnnbct  IV86a  (Cfciltat.)  :|  corps  des 
mincs  IV69e;  dcntvat-DbfeviJatovinm  WGOe,  186m;  ^^aUifte  V85a  (ict(;cv 
^ovvr;Vr),  inittt.  Xmpex.  lY233e  :\\-  S3.  5lfabcmie  bcv  Siff.  (acaicraie 
des  Sciences  de  St.  Petersbourg .^  acad.  sc.  Pctropol.)  [f.  A.  v.  Hum- 
boldt]: Stuftrag  IV 43m;  buUetin  I  398e,  407m,  414m,  421e,  486me; 
III 419e,  553o;  IV187m,  5!?im;  novi  commentarii  acad.  sc.  Petropolit. 
IV  178a  I  magnetifd;  [f.  1;^  %  ®tabt]:  9?cignng  V i2i»i  (ftiinbf.  5?evänb.); 
©tatiiMtcn  I437e,  magn.  n.  nictcorot.  St  IV 60e-70in  :\  melaugcs  plij's. 
et  cliim.  IV169a,579am,582m;  memoires  IV  169a,  Dciwau  1474m; 
seance  publique  I391e-2a,  111307e;  ©tcrncatalcg  111155a 

*Petit  (Frederic,  gct.  1810):  ?^enerTugc(  III622me,  [Verf.]  ni390a, 
Pyren6es  IV164e;  eonnenfinft.  1842:  111 389e,  390a;  observ.  de  Tou- 
louse IVl64eJdu  Petit-Tliouars  (Louis  Marie  Aubert- Aiibert, 
1758-1831):  mcignet.  9?eig.  lVl09e-110a;  2:eniVcr.  bc«  9Kccru\iffcvö  I 
322m,  IV 242m;  3?eife  1322m;  IV65a,109e  [Z\)C\i,  ©egcnb]  :|  Petrus 
Petitus  (Pierre  Petit,  1617-87)  11515a  (?id;t)  |I  Petra  (ulnbl.  5lrab.)  II 
243m,  4a  I  Petrarca  (Franccfco,  1301-74)  11259a:  33iiefe  ib.  (pist. 
U121me',  Laura  II53a,  121e;  daff.  Sittcvatiir  11259a,  mmgcl  bcx^  ^iatiir^ 
gefiil;(8  U121me;  [^erf.]  II  I21me,  2S9a;  \>{)\kl  11289a,  2:raHCi-eenclt 
1153a,  evn-ad;y?crg(.  11289a,  l>cr  P.  II288e  :|  «ipctref  acte  {=h).\  SiJcr* 
ftcinermigcn)  1 292a,  II390all,  lV294am  |  vctrogra|>^ifd;  V74m  (a^lv  ): 
9bulid^feit  IV310m;   V 72m  11,  (73a)  75a;  Siffeciaticu  V75e;  ÜJcjduiff., 


862  betrog  —  ^flaiigeu  2lr 

©tviictiir  V74a;  SBed;feI  V  74m ,  3ufaninieii[e^iing  IVSlOm  ;|  ^etrcleum 
IV  224a  (-OwtUcw)  \  Petropauls-^a^en  {Peter-Pauls-^. -,  auf  tamtfd;atfa) 
IV 387m  [«Biirtan  bobei];  niff.  Petropawlowfk  I406e  (gebieg,  ßifeii,  ©olb* 
feifenit)evf),  IV156e  (^ciibel)  J  Petrus  Martyr  1)  (bev  \)e\l;  1206-  6  ^\>x. 
1252):  gctöbtct  [auf  beni  SBege  i)on  Cowio  nad;  Mailand]  II  82m,  129a; 
2)  =  Anghiera  :|  Petworth  (engl    Sanbfi^)  II  510m 

*Peuquenes  (SSulfau  (il)\\V§)  1 357e  |  Georg  (v.)  Peurbach  (ai:d^ 
Peuerbach,  Purbach  [III74me];  1423-61):  Slftronomie  (feiue  ßinivirf., 
2Bii1famf.)II295e-6a,345a;  III74me;  iBIeiletr;,  ^^eif.]  11469a:]  Peyffonel 
(?  Charles  de,  1700-57)  IV500e  (Oucüen  bei  Sartliago),  Peytier  IV 
153m  (©rabmcffuug),  Pez  (Bernhard,  1683-1735)  111416m  (scriptores 
rerum  Austriac,  chronicon  Claustro-Neoburgense) 

*Pfaff  (Joh.  *Wilh.  fAiidr.],  1774-1835):  W.  Herfchel  III  (188a) 
213e;  ^^Jfaffe  II  114a  :|  ^fauue  11325m,  -en  IV188m;  ^favvev  111234a 
ll^fau  ^.  (SScgel)  11415a  (f;ebv.):  geueifußel  III625a,m  J  pl.  ^faueu 
[l;ebv.]  II167e,  415a:  -iufel  (bei  Potsdam)  U97m-98a,  m^  Ophir  II  167e, 
[^Batevlnub  u.  SBevbveitiiuo]  lliWa  :||  33.  (©tevnbiib):  lat.  pavoIII139a(a) 
\\  Pfeffers  ((gaulou  @t.  (3aM\):  Heilquelle  IV248e,  OueUe  IVöOlm  :| 
TdaPfeiffer  (geb.  Reyer,  1795-1861)  IV 575m  (^evf.,  STu^brud;  tct  Coto- 
paxi,  „i\m\k  Settveife'O  |I  ^feit  ST.  (gelv.)  II  173e,  189e,418e-9a:  jnr 
S3e3eid;nung  beC«  ©eftcin^  I457am;  -f^i^jeu:  bou  Obfibiau  IV5S<5a,  440e  J 
S3.  (©terubitb)  III  187a  ||  Pfeiler  f.  ©iiinb  ||  ^f  erb  sing,  (aiiö)  in  comp.): 
fcffilefi  1202m;  -^ivfd;  II  [i9:/m,  e-2a;  21.  4276-Sm];  ju  ^-e  IV 539a  J 
plur.  ^fevbe  (aui)  tu  comp.):  mit  gclbuem  ®e[d;ivv  11292m,  -gefixter 
11421m,  mn  ^ii^  getöbtet  V24a,  -!c|)f  II408e,  -u^eibeu  II98e-99a|| 
^fivfid;votb  III  489m 

^flanjen  (^^  =  ®eu^äd;fe;  :j:  SSegetation,  SBegetabifien,  öegetobilifd^) 
[auf  ber  ©vbe;  auf  aubven  ^laueteu!  |.  Mars;  f.  uoc^  °2ÖeIt!cv^cv]  (bcm. 
«Tg  4^  ^flaujeu  bie  ®I. :  Hvten,  -bede,  govmeu,  ©eftalten,  -leben,  -veid^, 
-it)clt)  [f.  bie  SIvt.:  Alpen,  S5IäUer,  53roun!o^Ien ,  beutfd^,  bicotVlif4 
euro^äifd;,  ÄoT;Ienfäuve ,  fv^^tcganiifd^  [eig.  cvV^t.],  Mars,  2)?ebicinoI-,  SD'Jeer, 
monccot\)lifd^ ,  Sterben,  norbifd;,  ^^anevcgamijd^,  ©teinfobleu ,  2^veibt;äufev, 
S;vo^en,  tvü^ifc^,  mxie\n]  I[iim-i4m],  [368-378a,  ST.  486e-490m  (mit 
Z^kxnx  sufammcn)]  368-9a  (8m),  386me,  457me',  U37a,  61,  91-93a, 
[95-1 03, 21. 132-4],  13 1  a,  189e-190m,  283e-4a,  314e-5a ;  II 1 14m,  I  V14m ; 
cinj.  f.  2(uf3ä()l  J  sing.  <Pf  lange  (burdf)  *  bej.)  IVi4e;  beftimmte  1481m; 
11443m,  4a  ||  olpl)abf  tifdjc  lUil)e  ^(r  3ufo5e  (in  compos.  ^f  ran- 
gen-, Imal  ^flanj-):  Slbbifbuugen  II  (5a),  obgeftuft  f.  -^ö^e,  abbäugig 
1378m,  Sfbjlufungen  f.  ^5^e,  2rbtl;eUungen  I382e  (große)  1|-  STIten  f.  S)iirft., 
mmtx  I  21 II er  [bgt.  entfiel^.,  2)ofeiu]  (f.  -leben,  -toelt)  11389m:  ^ö^cres 
f.  -reid;  T  "^tcft«  !♦  (Gattungen,  -leben  :||  21  vten  [:{:  gamilien,  (Sattungen, 
©efc^ted^ter;  t>gl.  ©ntl^etl.]  I137m,264e-5a,  293e,  4m, 5a,  375e;l -4,  7a, 


Pannen  3lr  —  gor  8G3 

380ell;  -arten  (*)  I376a(e);  JI  216a,  5i98a ;  111  28e:  frühere  111104m*; 
niitergegangne  ii.  iti^xQi.  [bgl.  ®tein!c^Icn]  I285e-6a,8am;  untcrg.  11128e 
J-art  II  98a,  444a;  ^artig  1386a  ||  Stfien  f.  Äeimtn.,  2J?annigf.;  2ltr;meii 
|.  9?ef^iv.;  [^Tufsäljlung  {midim]  11 91-92m,95e-96a\\,444am]  njoS  fie 
aiter;aii(i^en  [f.  9Je[^Mv.]  1475m  |  33 au  I  (490m),  II  283e  (Dvgan.);  -hau 
U  238m  :|  Beberfen  [Jjgl  -be(fe]  n'444a  (bie  Sibe),  UkU  II  lim  (fo  ge- 
bockt); tefeelt  [i?gl.  @eele]  11117a,  27e;  iB£ftoiibtI;eirc  [=  ^iifammenfctjung] 
1333a,  478mll;  53  e  tt) c  g im  g  1 487e-8a :  ijoßSß.  I368m-9a{8e)]  -bitbuiigen 
I55e  (i^olge),  33iIbung«t^^^en  1 373e  (4a)  H> I ü ^ c n  I372e,  «8.  1403m; 
-enbe  I468e  :[  93oben  V88a,  (5r;ava!tev  [[.  V^Vfiogn.,  ©cgenb]  I294am  (SSer- 
fd^icbenavtig!.);  (Sultiiv  11  {98m  ftövt  ctwaß),  -c.  V88m  |  [S)a[eiu]  (t)g(. 
Iftcv,  entftel;.):  a\$  fie  iiod^  nid^t  ba  hjaven,  bie  @vbc  ofjne  $.  V66e,68e 
(69m),  89a;  ob  bie  %  el;cv  ba  geiüefen  fmb  als  bie  Stetere?  I293ani] 
-b  e  d  e  [»g(.  bebccfen]  I  20a,  55a,  155e ;  II  3m,  61m,  230e,  8a,  306e ;  III 3e, 
IV  324a:  beftimmt  bie  2anb|d;aft  1371m,  ijerfc^ieben  m6}  beu  ^oiieii  II 
{91)  :\  2)iivftigfeit  11134a  (bei  ben  Silteii),  eble  [.  goimeii,  @i  1376a, 
eininiid  f.  -geftaltuiig;  ms  (SiufluB  auf  fie  I)at  [).  o$?i,ft]  lV(460m), 
V88m;  @intl;eiliing  I(457me),  eubegeue  1  457m,  2KcgIid;!cit  fie  ju  cutbel;reu 
[tgl.  -ftcff]  I293am  I  [(gutftel;ungj  (i?gl.  2)afeiu,  mtcx)  [\:gl.  ^^^^ieve] 
1367a,  488e-9;  11117a,  y66m:  in  ^Tfieu  \87e-88m,  [^eit]  III45ie-2a:| 
(gntU)i(f(uug  [f.  ^onu]:  '^^^gefd;.  11400a;  ßvbe  [.  bebeden,  S)afeiu;  ßv«^ 
löfd^eu  f.  ?ebeu,  (gruäl;rung  [togl.  ÜJar^vuiig]  1369a,  @j.eni))Iave  11444m, 
ejogene  1457m;  eyotifd;e  [=  fiembe]  (a.  gönnen)  150m,  II  (95m)  || 
gamilien  [^  ^vtcn  ufm.]  1  294m,  5a,  576e-7m,  382e,  468e;  11  (136e, 
251a),  313a:  natürliche  I  20a,  54e,  5757ne,  7am ;  II  (84e)  J  sg.  f^ainilie  I 

375e,  Il(83e)  ||  garbe  ll(41e),  -fafern  I  468e  || formen  (21.,  iuirb 

nid;t  bej.)  1171m,  88m,  92m,e,  102e,  251a,  313e;  formen  (^  nad^gef.)  [= 
^cftalten:  bas  bier  mit  it;ni  ücveiuigt  iinib]  (f.  eurc^^ciifd;,  norbifd;)  I  8m, 
lim,  294m,  7a(e),  375m ;  V 88m  J  sg.  -form  {^^)  II  97e ;  gcini  (O*  nad;ge).) 
:||  33.  -geft alten  (burc^  *  i^oru  bcj.)  [=  -formen:  mit  bem  e§  l)ier  bereinigt 
n.nrb]  II  79m  (89m),  91e,  [95-103,  21182-4]  95a,me,  103e;  ©eftaltcn 
V*-°)  M-  tegetabilif^]  I  12a,  288m;  H  (lim)  J  sing,  -geftalt  (OO)  [bot. 
toiel-]  1374a,  ®.  (oo)  II  (41e)  :1|  S.  -gcftaltung  (burc^  ©  born  bej.)  II 
95-95  (95e),  130a  |  ©.  {^^)  [f.  V^jl^fiOÖ".]  I  ®.  IXa;  II  56a,  61a  (76a);  pl. 
©eflaltitngen  (^)  II  313a  ||:  3iif.  (ju  oßen  formen  ber  3  I;iev  al§  glcid;beb. 
terbunbuen  ilßi^rter):  eble  II196aO,  (Sinbrud  uftv.  11  [095-9S;  ogse],  ©ut- 
nji(llnngl(368a0*);  eyotifd^e  1 9aO,  II(4mO,  85aO);  f rembe  V(*75e-74aO), 
frembartige  I(9a);  große  11196aO,  jetziger  ^^eiti^t^uim  \\103am,  [feltfame] 
II  *i59e-190m,  trc^ifd^e  111457a;  Sßcrt^eiUtng  I374e-5,  V92me;  [mcle 
u.  irenige]  11134a,  tcunberbarc  II(85aO),  ßnfammenlebcn  I577amO(mO); 
contraftirenbe  3ufammenfteßung  bcv  <)5-gcflaIten,  ein  2aivcgung$mittel  gn 
DZaturfinbien  u.  SReifen  II [95-103,  21. 132-4j95a,me,  lOSe -.||  foffilc 


864  ^Nflanaen  gof  —  m 

[-4:  «Berflcin.]  1254m,  6me,  [293-9a,  5L  468-470m]  468m;  \\324me: 
ixop\)ii)e  in  bev  laltcii  ^owe  III  (457a)  :|  ficnibc,  fvcmbavtißc  f.  -formen, 
-öcftaltcn;  giiid;te  h-agcu  I  481ni  ||  gülle  I  377m,  llOle  [  -fülle  I  9m, 
II  193e:  ivilbe  II  67e  :||  ©attunflcu  [if:  5lvten  nfu\]  1  373e,  380e  |  -g. 
V6öm  (ältefte)  II -gcbilbc  I  33m  ||  ©cfäjjc  1  3G8ell :  Slii^telinmiö,  Bn* 
fanunen3icr;nngll(92a)  J®efa|j-:  -Ininbel  1293e,4e;  11284a;  -^f-  •'^'^^^'^ 
:||  kftimmen  ben  (Sf;ava!ter  bev  ©cgenb  [=  Sanbfd;.]  I  371m,  4am  \  [in 
öevfrf;.  ©egcnben]  (f.  mic^  Sänbev)  lllm-Um. ..  |j  fc{/:d;tcn-  cb.  ftiifeuUH'ifc 
über  einanbev  gelagert  (anf  I;or;cu  53cvgcn)  [= 'ipcr;e]  \[374e~5]  4e,  V 
(S5m)  II— ®cügva))I;ie  bev  %>^.  u.  2:(;icve  [=  occgv.  SScvtbeiliiiig,  53cv' 
bveitinio]  I  <B.  Xlla,  39e,  169e,  170e,  368a  [373e-8a;  ST.  486e-7,  488m- 
490m],37<5o,487a!l;  IV  14a,  329a:  govtfd;vitte  I^04m  :||  ©ciov.  bev  W- 

I  54m,  353a,  375\  II  136e,  V92me  |  -©cegv.  I  297am ,  37Ga,  481a ,  Ge, 
490a:  ©efc^e  I55a  :||  gcogvavI;ifd'  [f.  93evkeitiincj,  53evt()citiiiig]  I37Gp, 
^j^gecgv.  V88am  — 1|  Ö>cic^ic(;te  I45öe-7(e),  -gefd).  1297m  j  Öe|c(;(ed;lcv 
[:|:^vtcn,  gam.  \\\\\\]  I  20a,  255am,  294m,  5a,  380mc:  mitcvocgauonc  n. 
jcl^ige  \288am,  nnt.  III5e:|mit  %\  öefrfjiniicft  II  lOe;  gcfcllige  [i^ßt. 
Bnfaumienkkn]  I  Ge,  13e,  328a,  574(m),  7m;  II32Gm*,  7a;  Oeflclt(cn), 
©eftaltnng  finb  mit  gcvmen  l^cveinigt;  getvccfiietc  IIP5a  |  ©ctvcbe  II 
238m,  251a;  -g.   I  G3m  (feiiifteO,  V3Gm  :|  in  SBejiei;».  jn   ben  ©cttevn 

II  lim,  ©vcn5en  I^Zöam;  gvefic  f.  formen,  Q>xC%z  1374m  jj -gvHV^''en 

I  99e;  II 95m,  e-06a  J  ©niVpivnng  [=  3iifvimmeiifteüimg]  I  37Gc,  7m, 
382e;  \\[95e-98]  9Gm,  103e,  327a  :||  \\k\6.)  bev  OöI;e  nOgeftiift,  Slbftiifr.ugcn 
vM)  bev  ip.  [=  gelngcvt]  I(2G4e-5a):  in  Sübamev.  II  88m  |  Iielievc  I  54e 

II  ifülivte  1574a;  jetzige  f.  5{vlcn,  ®e)d;t.,  -ivclt;  ileimc  111370m,  -f. 
I  38Gmc  (snvte);  -fenncv  I  470a,  ileiintuiO  [i.\gt.  2)iivft.]  \\lÜ2e-3a  (in 
^iutev-SIfieii);  5lvnft  1371m  (fid;  evneiieviibe),  ^Uafte  in  %\  I3G9a  j  -timbc 
[=  53ctvinifj  IGla,  11251a:  bev  9iimev  \\229e-230a  ||  ganb  I370l'  (meift 
anf  bem  2-c);  2ant\>\i.  I297e,  302a,  3G8c;  VG8c  J  [in  i^evfd;ieb.  Üänbevn 
ob.  ©egenben]  (f.  ai:d;  ©egb.)  II  89m,  Öi-Ö,?a,  9Gam,  98a...;  in  onbrc 
SJänbev  V}evfiikt  [=  33cvbvcit.]  II  42Ga  :1|  2anb)d;aft  [=  ©egcnb]  f.  -becfe  :|1 
-leben  [in]!,  belebt;  f.  crr.d;  bei  Sbievl.]  \  368m-9a{9a),S'i0c',  II38Gm, 
IlI4Se,  V73e-74n;  Sieben  (*)  IV14m:  äftefteö  \91a;  cvliid)t  nie  II92a% 
C5vröfd;eii  I14a;  ^vcccö  I2ü9o,  227e;  fiiüeS  [l^g(.  etilUcben]  I3G9a,  er;ei- 
aU  bev3:bicvc  \(293am),  -^eivciic*  I  374a  .||  ^>-(ecv  [= -iot]  IV340a: 
SBiiflc  II  18Sa,  -cii  II  32m  :|  ?id;t  1481a,  H«^?  [= -leev,  IDuingcl]  f. 
Gbncn,  Giiifl.  bev  Sliift  IV (459m);  SDZaiigct  f.  2)a[ein,  eiilbel;vcn,  -leev, 
-le«;  SOJaiinigfalt.  [gegen  ^iivft.]  II  134a  (in  Cft-?lf.):  2}ia)ic  \371  (meliv 
ol3  bev  2:bieve;  m),  II(I3Gc');  2)teiige  [vg(.  SJiunnigf.  n.  2)iivft]  1577m, 
SD^ctam evvbvic  II (75m);  2)unVbcrogie  l54o,  II  13Ga  j  9Jaf;vnng  [iv,!.  Qx^ 
näbv.]  III(5C.'i):  -^e-ftc ff  1 227a ;  mibvbv-ifte  II42Gm  :|-namcn  IIGlo,  [%Muy, 
SöefcnJ  l\Ume,  nenc  II224e;  alö  \:k%  ncc^  nid;t  ba  tuuvcn  f.  2)afciu; 


nicbevei  Ovöauii'aticu  114a,  uiebiiäe  11400a  ||  Cvgaiie  I368ro,eil;  11249e; 
-D.  1367e  J  Ovöaiii^mcu  III43e,  -O.  IV 444a  j|  Dxt  {wo  ^l  [iiit)  \372-3, 
erhalten  ^:)3evflnilid;!eit   II  (37a),   Pflege  II  (100a)  131a  ||  ^l;l}lioj3iicmie 
1371a,  II  (132a),  lV(18ci);  -giicmi!  [[.  ©dinid^l'e]  WQSm  {-^{j.)  1  )p\)\)> 
ricj]Uoiiiiiclj :  ei;avaftcv  JlSa,  ©cftaltuiiß  1161a  (PSm)  :|| -^I;t)ficle3  II 
387m,  -cn  l  349e  |  ^l;V)iclO}iie  I487e;  -^h.  I1283e,  IV  17e  ||  ^vcccü  1. 
-Ickn  II  -veid;  [=  ©ewac^öveid;]  1334m;  II  89m,  100a,  132a;  V57m: 
I)Bl;cve§  Slltev  I  371m;   ^vseiigiiiffe  II  186m,  =  ^vcbncte  1  317e;   (gUffc 
11247e,  9e-250a;  (giibftanjeu  I1381a7-veid;tr)mu  1132e  ||  üeefvivaticu  [i^cjl. 
ar.§l;aiic^eu]  1475m  ||  -vefte  IV(374m);  iii  ©eivaffevii  IlG3e,  in  2;iiff  IV 
366e,   m  initevivb.  Saffeni  IV38a]  Dtefte  IV(512e)  [j  dl'öimx  f.  -tuube, 
vctbe  f.  Mars  |  ^aft  11283e-4a:  -üigelc^eii  I20a,  368e  :|  -[ammkv  Il67a, 
vgammliiugeii  II480e;  fc^id^tentüeife  f.  gelagert;  (£d;(af  Il283e,  (gd;Imumcv 
1488a;  -fc^ö^niiug  1371m,  [^^d^vift]  III  27e,  -fcele  [ogl.  kfeelt]  1  487e, 
feltfame  f,  -geftaltcii,   «gouue   l  370e  (bcu  ^45.   uctl»ig)  j  ^[lausftäbtc  [= 
Sülmeii]  II  164a,  173a,  5a,  7m,o,  8a,m,  9e;  -ftabt  II  180a  :|  etidftt^ff 
bcr  2ii|'t  bind;  beu  3icgeu  beii  ^.  uiitgetljeilt  \\[460am,  %.  ßrjme];  ftiü  f. 
-leiten,  @tiüicOen  1137a  ||  -ftoffe  1334m,  11233a;  -ftoff  (••):  (gutkl;niiig 
1293m*,  gäl;veube  II  96m  J  (Stoffe  f.  -veicf)  ||  <gtvcmuiig  1368e,   -eii  l 
368m-9a;  ftiifeuli^eife  f.  gelagert,  §öl;e;   ®ubftan3eii  f.  -reid;;   2:l;eite  II 
(303a),  -tK  V38m  ||  gegen  bie  2:i)iere  f,  3^a|em,  iOIaffe  |  ^fTaugeii  imb 
Siliere  (cbev  inngefcbit)  [f.  aWx  ineleö  in  Reiben  2Ivt.  gefcnbevt]  1.. .  367a,e 
[368-378a,  5r.488-490m],  372a,  3e,e-4a,  6a,  8m,  5<S0m-ia;  II  71m, 
79m,  116e,  186m,  9e,  238m,  298a,  313e,  431a  ;  III  5e  (16a),  17a,  28e,  43e, 
48e,  104m,  408m;  IV14a,w:  (5iitftef)iiiig  \488e-9,   ©ecgv.  f.  eben  ®, 
[a)?ittelbiug]  III  14m,  2  (Stufen  ib.,  Unterfdjieb  IVi4m;  beibc  ijevmifd)t  n. 
baburd)  bie  ^fl.  berbunlelt  11400a,  520m  ||  trc^ifc^e  f.  gcvnien,  fcffite  | 
Untergang  I374e,487m;   nntergegangene  f.  Slrten,   @efd;I.,  -ivelt  ;| 
Ü^|>ig!eit  f. -\relt,  -n.nid}§;  in  ber  llrjeit  [=  SBcxivelt]  I  227e-8a,  Sjeranb. 
I380e  I  ^Verbreitung  I.(380e),  111104m:  [frül;e]  V88m;  gecgr.  [i^  5Ber* 
t^eii.]  I170e;  1165m,  431a;  [nad;  anbren  lOäubern]  (l^gl.  Sänber)  Ill02e-3a 
:]  Serbuuftuug  ll283e-4a,  i>evfüf;rt  f.  Räuber;  öerfd;ieben  f. -becfe,  5B-beit 
[f.  Sbaraftev]  II  91  (in  ben  ijerfc^ieb.  Bcnen);  SSerftein.  [i;:  fcff.J  V(57m), 
{91a  ältefte)  |  35er t Reifung  [f.  -formen]  I297ayn,374e-5{5a.),  8a;  II (lim, 
136e):  geogr.  [^  ^erbreit.]  1  (S.  VIe-VIIa,  374am,  480m;  II  (53me)  251a ; 
in  beu  l>erfd;ieb.  ^cmn  U(91-93a)  :|  35er\vanblung  II (464a  in  anbre),  i>icl» 
geftattet  II(136e),  35orr;errid)eu  l  377am  \  ber  SVoriuelt  [=  Uvseit;  f.  hp. 
Vegetation]  1295m,  7m,  487m;  öoilveItlid;e  I297mll  J  SSac^fen  1157m; 
2öa(^Mbum  1 361e,  9a,  490m  ]"  n^anbern  l  376am  (im  (Si);  SSanbernng 
I44a,  378a,  487m;  11298a  :|  SBärme  für  bie  %\  111451a;  2«affei|f.  I368(', 
II  100e||-nult  [f.  ncd;  bei  2:l;ierirelt]  II  lim,  14a,  254e,  313a:  anbre 
1  319a;  bie  jc^ige  \226e-7a  (ÜpVigfeit),  294a;  untergegaugue  11412a  J  auf 


866  ^ffan^eu  2öeltf  —  ^f;änomen  m 

aiiMen  3ijtitfi3r:^eni  111  21a  ||  aBefeit  f.  9lntiiv;  iv i I blrad^ieiibc  1  374e,  11 
iOlm,  V(80a)  |  -\vn6)$  1  264e,  111451a:  ii^^igev  1114e,  Ümgteit  1 
295m  :|  tuiinberbave  f.  ^cvnieii  |  ^alji  i375me,  7a:  auf  eiuem  dtaum  1 
373e  II -seile  I349e,  -cii  1490a;  Bcüe  IV  12a  (tvei^auf)  J  Bettcu  I20a: 
-Un  I368me  (üoU  icUii)  \\  Bevolicb.  [i)gl.  botaiiifd;]  I  457in,  11  (92e)  \ 
Boucii  1372a,  5a;  -3.  11 188e  JBnfciinnt  cn-:  -Ickii  f.  govmcii,  -fetjniiß 
[=  33eftani:tr).]  1478m  (d;cnnfd;e);  -ftcnuiij]  [=  ©ni^^nviiiig ;  f.  ^V- -öeftaltcn] 
II  9Gam(98m)  II— ^fKinsftäbte  f.  ^^flaiijcu  @  ||  ^fla  11311113  51.  (alftv.) 
11 100m  1  53.  pl.  ^>flan3iingcu  11  95a  [97-105],  130e:  ^evfc^iiiiß  lV491e 
*^flaftev  (ar.d;  in  comp.)  [[.  ©trajie]:  (Sild;iittcviiiig  lV49im;  -kaute 
(bei  (Sifcuad;)  1270a  (33afalt),  -[teilte  lV472e  :|  ^[(cge  [1.  ^[[aiijeii]  11 
206m  (bei-  ^oviii),  369e;  ^45flid;ten  IMOle  (veligiefe);  'Wq  111624a, 
Vflüßeii  11489me  (?aiiiaf);  Pforte  [f.  f/adeirifche]  11181a  (bcv^  iuiievcu 
?J?eevee),  277c;  ^^fvieniflhiiii.n  IM  329c  |  ^:|3fi.iib  11378a;  pl.  -c  111614a 
(vKiiifd;e),  IV151a:|^>mt}ni  IV2.-^Gin 

■^'Phaaken  II  lOm  (-3u;c),  lU5n  (i'aiib  bei);  Phädon  f.  Pinto;  Phä- 
driadtn  (j^elfeiivcif^e  im  v'pvilbfvei^,  bei  S^el^In  n-  bem  ^avim^)  1230e,  447e; 
Phädriis  f.Piato  ||  Pliaeth  on  5(.  (®ctt)  [f.  Euripides]:  geftüvät  111585m, 
@ciuieim>ageu  111468m;  2«eg  111 182c,  585m  "[  «B.  (^aiiet)  111467a:  = 
Jupiter  lll467e,  8m  ||  ^aiveiv  Hl  468a;  rpaivcov  (Saturn)  111423m, 
467el!-(§»i(8mll)  :|  Phaluris  176c  (epistles)  ||  ^t;aiievcgameu  1375c, 
111169m  ll^r^aiicvogaiiiiid;  I  293e:  ®elväd;[e  1  372e,  ^fTanjcn  1  368e 

^puomen  (=  (5ifd;etiiiiiig)  [).  Gvbbebcii,  gecgiuftifc^,  foömijc^,  Äüftcii, 
?Jicei-,  iiictecvolcgtfc^,  Sf^atiir,  cptifd;,  <Sd;an,  ^^eviob.  @tevii|d;iiiiVVen ,  tel> 
liivifc^,  Übevgano,  milfauifd;]  I ...  222m,  232e,  4m,  315m,  321  a,  356a,e, 
363m,  384m,  399m,  407m  . . .  425e,  441m;  11123a,  182m,  368a;  11173m, 
8öm,  122m,  3ell,  4a,  167e-8a,  236a,  253e,  302e,  414m,e,6ali,429e,453m, 
497a,  500a,  Im,  581m,  9e,  590a,  602a,  8e;  lV47a,  53m,  56a,  121a, 
145m,  6e,  7e,  190m,  3m,  5m,  2l4m,  226m,  9a,m,e,  253e-4a,  9e,  261m,e, 
3c,  7a,  275e,  282m,  7e,  8e,  300me,  le,  327n,  331mll,  362m,  392a,  402e, 
411a,  443a,  e-^a,  5m,  454m,  464a,  492a,  511a,m,  3e,  4m,  6e,  540a,  550e, 
560a,  3e,  603e,  610me,  8a;  V31e,  33am,  38me,  39a,  43m,e,  50m,  83e; 
pliir.  ^bänomene  (bind;  *  bes.)  I  119m,  126e,  284e,  356a,  364e,  401a, 
479m;  II  144e,  377e,  382e;  111  22a,  34a,  387a,  541e,  3am,  600a,  5m; 
lV48e,  62e,  66e,  157a,  195a,  213a  ,  5am,  220a,e,  4a,  232e,  373a,  453a, 
485a,  491m;  V26e,  67a  ||  3iifäljc:  aügeiiieiiieö  IV 234a;  ccm^Iicirteö  [= 
verlvirf  ]  111  96m,  459e;  SDarfleüiiiig  I  40e*,  furchtbare  1  214m*  ||.  groß» 
artig€ts  lV230a  |  großem  (sg.)  111  621e;  lV303e,  334a,  347a,  417e, 
443e-4a;  große  (pl.)  1338c,  I1137am,  IVlöaJ^röße  IV  20m  ||  ®rit^^>eii 
165t^*,  ^aii^t^I;.  IV596m,  Ixterogen  III  379m*,  ifolirte  1257m*;  fleiue(«) 
IV2i2e^  242a,  371e,  395a;  lei^tenbeS  I198e,  206e;  IV  142m;  Üccal-^b. 
II90e*,  IV168e;  merfiviirbige(«)  III  168e,  390a*;  IV327e,  V37e; 


^4-U;ä]iomen  C  —  '^i)e  867 

üjciüiveu   I  18a*;   vatl;ieU)aftet^  1441a,    111592m,  lV4l2m;  felteiieS  IV 
2i)7e,  ]>ecieUe  IV  222m*,  ©teißevuiiß  lV443e,  uiigeiDÖI;iil  IV  600m,  <i?ei> 
äuberlid;fett  lV4(Sme*;  S3evfettuiig*  [=  3iii^""i'f"^^^"9l  1 V  15a,  47e;  teV' 
UMc!eltc(^)  [=  ccin^Iic]  IV  243a*  252;.;  ti^ic^tige^^  IV  362m,  V4la;  tmcber* 
fcOveiib  1250a*;  3ufanuncu()aiig*  [=  ^ertettmiö]  1  30e,  34e ;  111379m 
^IjOntnftC  (=  (Siitbilbmiö^fiaft)  [ar.d;  in  comp.]  I  8e,  17m,  9ie,  löle; 
II  54m,  83n),  115m,  351m,  406a;  III  39tn,  55m,  288a,  5Ülm,  630m;  IV 
160e,   V87c-88a;   plur.   ^[;aiit afieii  (*)   [f.  gecgiicftiid;,   i]eegva)?l;if(^, 
maguetifd;,  lueteovologifi^,  c^tifd;,  ^I;l}fifalifc[) ,  ^bvficlogifc^]  II  140e,  153e, 
186e,256e,  288m,  361e,  5a,  447a,  481e;  III  43e,  97a,  472m;  IV55m, 
V94e||3uf.:  bie  almbeube  Ili5<Sa,  IV8e  ||aiigerej]t  1 19me,  331a;  111 
39m  J  nurcgcu  1197a;  Süiveguiig  II  54m,  -cii  11  4e  ||  aufgevcßtc  11  310a, 
Siitfvegmuj  Il285e;   mit  ^l;.  Oega(>t  1190a;   klebciib  f.  ^ai;d;,  33elelniiig 
biivd;  fie  1168m;  6efd;äftigeu  1331a;  -bilb  11391c  (anlbe^),  Söilbev  I  5e 
([innige);  bid;tevifd;e  1132e,  68m;  bcgniatifivenbe  124e,  ijou  bev  ^(;.  cut6Ii3§t 
I13m,  evfiiÜen  II  72m,  Sväeugniffe  II  9e,  pUe  ll58e,  ©ebict  I83m  (ein 
5Bnnbei1anb),  -@ebi(be  11165a,  ©egcuftanb  1113a,  -gemcilbe  11406a,  @e* 
ftalteii  11267m,  klebeubcv  §aud^  136e,  iugeublid;e  11173m;  Icbl)afte  1123a, 
$!-ligteit  II285e;  mi)ftiid;e  11252m*,  ÜJebclIanb  111374:im  |  p-veid^  1165m, 
178a,  251e;  1117a,  26a,  37a,  67a,  173a,  185a,  241a,  254e,  363m,  4a, 
391m;  11113a,  29e,  287m,  294m,  438a,  464h;  lV305a;  9?eid;t!)nin  1164m 
J  bie  fd^affenbe  I  16m,  21a;  Il44e;  [c^öpfevii'd;e  I40e,  1140m  :J  (g^nele 
111382m, -fp.  11131m;  migesügelte  III  17m  |  bcv  231)lter  1151e;  SJoItcp^ 
lV304e;  V24e,  58e  :|  ^awUx  II  21e,   auf  bie  ^f;.  giiviidaMvfeii  11  310a 
II—  33.  V^aiitafiven  II1318e  ||.  d.  ^:prjautaftifer  11473m  |  p^aiitaftifd; 
[f.  S3efc^reibnng]  1  72a,  276m,  375m,  443m;  11 128e,  278e,  306a;  II17m, 
158a,  162a,  502e;  lVl71a,  195e,  431a:  3)avfteUnngcu  11129m,  ®e(>ilbe 
11206a,  3bee  III  581e  J  baö  P;antaftiid;e  11315a 

*^^{)arao  11407m,  ^>[;aiifäi!c^  111472a  ||  pf;avniaceutifc^  [f.  (5l;emie] 
11248m,  445am;  ^U;avmacie  11250e-la,  6e  J  ^l;avmaccVi)eu  n444a|| 
Pharußer  (afr.  S^olf)  11  I63e,  ^f;afe  f.  ^f;a[cu  |  Phafelis  ((Seeftabt  h\ 
St}cien)  [je^jt  Deliktafch  1448a,  IVölOa]:  Chimära  ba6ei  1  231m,  IVölOa; 
©cOict  1231m;  [babev  gebt.]  I380m,  11430m  J  ^^Ijafcu  [f.  eutivicflnng, 
(5v[(^eiinmg ,  Mars,  ajJcnb,  Venus]  167a,  247m,  261a,  8n,  9m;  11504m, 
111516,  Vl9m;  sg.  «pfjafe  (*)  111602m:  burt^Iaufeii  167a,  11339e;  neue 
V47a*  JPÄa/i^  (gt.  bcS  fc^ivarseii  Wir,  jetjt  Rion  II  175a,  lV386a) 
[-(Strom  M  158e]  II  151m,  181a,  419ell:  bei  Hefiod  11419e,  uid;t  bei 
Homer  Il4l9m;  jeufeit«  11396m,  SWünbung  11175a,  -%ha\  lV386a, 
SBovbringcu  uac^  t^m  11237m  :|  Phavorinus  (Fav.)  11423a 

Pheneos  (iu  ^i[vfabieu)  lV502e  |  Pherecy des  toou  @vvce  IV505m: 
5lfieu  I1171e;  Caucafu^  ll419a,  IV505m;  fragm.  Il419a,  Gäa  V60a, 
S^cogenie  IVöOSm;  Typhon  IV50<Sm,e;  3eit  lV508m 


868  >)^l;ila  —  ^^l)ilo)op^ie  allg. 

Philadelphia:  53reite  II  458a]  Girard's  College:  inaqiict.  ObfeilM-- 
tovimu  [f.  aii6}  b.]  lV75m,  192a  :J  2age  IV  192a,  ^änge  111 95a  |  magiiet,: 
^htü.  IV192a;  OHevtatoviiim  [a.  Girard's  coli.]  11195a,  lV75m:|  9ioi> 
li^t  1203m,  [^ev[.  ha]  lU^le;  3cit  11195m,e  ||  Philadelplms  f.  Ptole- 
mäus,  Philefius  =  Ringmänn 

Philipp(-us)Äön.b.2)^Keb.  [i.Ariftoteles]  H191m(§or);  2)PliilipplI 
Äöii.  ».  (Bpan.  II  124me  (Ercilla),  ai4e  (Hernandez);  3)  Philipp  bcr 
©Ute,  ^tx^oQ  i).  33itrgunb  1181am:||  Philippi  (Rudolph  Amandus, 
geb.  1808):  Äarte  bev  iCßüfte  )ovn  Atacama  IVööOam,  ^flaiijeii  tc^  Ätna 
1490a;  ^iilfanc  Jjon  C/ii7i  lV322e,  553m  (eiiigelner);  SJulfaii  \icu  Copiapo 
lV550m,  [Verf.]  ib.  :1|  Philippinen  (3n[elu)  [f.  ®riim,  3«ielii]  1186e, 
lV4C4m;  adj.  )3l;ili)?pini[(^  (*):  diccionario  geogr.  \\522a,  cutbedt  II 
308e;  ©vii^^e  lV394a,  584m;  2  ^auptinfeln  lV393e  |  einjeliie  Siiicl 
IV287m,  408eJ3iifehi  [a.  §ai^>t-]:  baki  lV404m,  fleiueve  lV404e 
(ijiilf.),  fiib-afiat.  lV404ra,  füblic^  IV 405m  rj  Äavte  IV 584m,  ÄcgelOevße 
lV405e,  2)Jeev*  IV202e-3a  (Siiiie  cl;iie  5l6ti\),  iDticvoncrteii  In«  nn  bie 
PL  lV588a;  öftl.  nmi  beu  P/i.  lV92m,  394a;  9^ei[e  lV55a,  9iid;ti.ii}3 
IV393e,  (gc^ifffal;vt  lV138e,  epaltai  lV584m;  SSiiIfaue  l\323a, 
[404e-5a] 430m ;  3iifannneu^aug  IV 409m  1 1  Philippus  Ulli 2)^aceb. f.  Philipp 
||.  Fort  Phillip  (i)ieii-^ca.)  IV421me  :||  1)  John  Phillips  (geb.  1800): 
Filter  ber  ©äuge  lV492a;  gerlcgifcl;e  3cit-(Scale  I(288m)466e,  geology 
I466e;  tiefe  &xuU  1417m,  IV37.'i;  niagiict.  Hiuicii  IV74a,  Sänne  bev 
Xiefe  I  426e-7a  J  2)  Phillips*  IV  65e  (^eife  um  Franklin) 

*Philo  IV  169m  (umgiict.  ?(ujtef;iiiig,  de  mundi  opificio),  Philoktet 
1 456e  (auf  Chryfe)  1 1  Ph  il o  1  a  u  s  1 59a ;  1 1 139e,  349m ;  adj.  ^^I;iIoIaifrf)  (*) 
II505all:  Slftrcucniie  111505a*;  33i-u#ii(fe  162a, 76a;  Copernicus  11349e, 
350e;  ^e\ü.  bev  Svbe  II  139e,  (gvftauneu  111375m;  Stomc^  l  62a  (Pytha- 
gora3.),e;  [pevf.]  11  I39e,  111375m;  [^4Jvtl;agoveev]  I  58e-59a,  (gcuuen- 
f#em'l59a,  @#em  [=Seltf.]  111470a*;  Seltf^ftem  [=  (2#.]  11350e, 
503m  (5a);  lll  422a,  465m  :|p]3r;iIo  log:  beftimmtev  11407e,503m;  111 
(480m),  lV503a;  pl.  -eu  111170m  J  33.  ^U)iIoIcgie  II  418e:  c(affiid;e 
II  431m  TS.  pMIoIogifc^  111480m:  (Scle^vf.  11153ra,  Ävitif  II  413e, 
igd;avrTuin  11289a,  ©titbieu  11405m,  Uutev[uc()ungcu  11143e  :||  Johannes 
Philoponus  (ai:c^  Joh.  Grammaticus  11441m,  450m):  Slrdjout  III579e 
j  in  Ariftotelem  de  generat.  11429m,  441m,  450m;  (Jcunueutav  ju 
Ariftot.  meteurol.  lll  579e  :J  33eft)eguug  f.  '^\ai\.,  äöeltf.;  in  Genefin 
II  112m,  de  creat.  mundi  Il501e;  [^evf.]  I154<Se;  III  18e,  597e  |  SBe* 
lüegmig  ber  ^aneteu  111  597e-<Sa;  53elD.  bev  Söeltfür^ev  11348e,  III  18e 

i|ßI)Ü0f0^I)ie  (21.;  tvirb  uid;t  bej.)  [f.  Ariftoteles,  ST-Iifd;,  (grfar;vnng, 
©eift,  gvied/ifd;,  Äunft,  2eU\\,  ^atuv,  ^(atcnifc^,  8?eal-,  fc^claftifd;]  (f. 
bef.Oia?ittelattev)  1)  (gcU.\5Beb.)  1  7U;  II  15m,107me,  139m,  463am;  11113a, 
19e,  22e,  33m,  54m,  171m;  2)  (im  eugl.  ©imie)  II512e||33.  ^bilcf  opbcu 


^^ilofop^ie  —  Fhönicier  aUg.  869 

[buvd;  o  tcj.]  (=  älJeUiuciic)  [f.  giicd;iid;,  iubii'd)]  II  193a,  448e11  J  sg.  ^M* 
lofo^I)  (O*)  II193e,  111408m;  ein  beftinimtcv  11191a,  3e,  391e;  11130a, 
549a,  558a;  V4e,7e,21m  |J  (S.  pM^cf  c^lMld;  (bind;  *  hq.)  |i.  ??atiivfinibe, 
«Sprach fovfd;mig,  -ftubium]  3{.  (geu\  ^eb.)  I  115a,  195e,  216a,  283m, 
295m,  357e,  389a,  420m,  486m;  V60e;  58.  (im  eiigf.  eiime)  I51eJ2).. 
phiJosophical  ||:  3iifnljc  (511  allen  4  bovinen):  alte  !I  448e°,  IV154m; 
3iiifid)ten  [=  9}?eiii.]  1420m*,  111  164aO;  S3eavkitmij]  171m,  11281m*; 
53el;anbl!;ii3  11299a*  53vieie  11  502mO,  d;viftlid;e  11445m,  g-ovm  II  9e* 
(bei-  2)id;tiuu3);  gcvfc^er  I268m^  -itiigcn  136e  |  @efd)id;tc  bcr  Sßh.  [v>gt. 
oaj^ittelaltev]  15la;  11  130m,  463mli ;  11128a,  V20m:  im  13'«"  %i{)x[}, 
II(4G3m):|  (Seftaltuugen  171m,  gie^jev  111  (551eO*),  2e^veii  11463m*, 
fciiiblic^e  ^}ad)t  I  72a;  pliilosopbical  magazine  I  417m,  429m,  473e; 
111213m,  419m;  2}?eiiimtgen  [=  Sliific^tcii]  1  51a%  11349e;  im  ^Jtittel* 
alter  ll[280m-7,  ^L463m],  in  ber  ^ocfie  1117;i;  9?id;tmtg*  1258a,  II 
287e;  @ri;iilen*  ll(282am,  463m),  -fc^iilen  H207mO;  [peciilatitje  11281m, 
©tiibiimi  1  37m  I  philosophical  transactions  of  the  royal  society 
rtf  London  [a.  J.  ii.  W.  Herfcliel ,  Sabine]  151e,  390m,e,  407e,  415ml!l,eli/ 
6m,  423e,  5a,  436a,  440a,  459e;  II  514a,  9e;  111  53a,  56m,  106m,  114e, 
133m !|,  273a,  284a,  306e,  340e,  Im,  356m,e  [<5e],  9e,  410a,m,  578a;  IV 
65a,m,  73-74a,  178a,  1 89a,  195m,e, 579m;  V87a;IUnternidnnigcn  Vl7a* 
ucifclgt  11  248a°,  iBerfitd;  Vc^m*;  [iieOeii  ob.  in  aiibcni  2Biffeufd;afteii] 
11283a,  7e  ||—  d.  ^r;iIofo|)F)eme  II  186e,448e;  Illlle;  g.  ^Ijilüfo^^^i* 
rciib  I  409m 

*Pliiloftrat(us)Il26e(3eitgenüfie)lbcva(tere:te[.®emäIbeII77e-78a, 
126e,  7a  ]  Pliiloftrati  II  126e  (ißilbev)  ||  ^r;ioIe  II  501m,  Pliipps  (Con- 
ftantine  John,  feit  1784  S?ovb  Mulgrave;  1734-94)  IV42m  (Spitzbergen) 

*Phlegon  ücn  XxaUc^  \U  413e  (©cimeufiuft.)  ||—  Phkgra  (=  Cumä 
\\601a,  V58e):  53rautfe(b  IV304e:||  bie  phUgräifchen  gelber  (in 
Stalten;  =  ^ranblanb)  [f.  Astroni]  lV269a,  304a,  448me{9m),  600e-la\\, 
616a:  kind;t  IV604a,  (giMnnig^-Ävater  ba  IV516am,  glaf.  ^elb!>atr; 
IV478a,  gelier  \\600e-la\\,  ©etirgearten  IV469a,  Hercules  IV448a, 
Sai?en  lV448e,  Seucit  IV473a  |  Xvai^\}t  lV516a:  -STrt  IV469ai|,  473a  :| 
Xuff  \V449m  I  33iilfan  ba  IVSOOe,  347e(516am);  üiilf.  (g^Miren  WeOOe-la 
— H^n^rogiftcn  11386a,  ölUa 

"rPhocäa  (2aiib)  po]  11407ai!,  33.  Phocäer  n422e-3a,  d.  V^'ocäifc^  (*) 
11163a  |:  [dolonie]  11163a*,  (?j|?ebb.  11173m;  (?d;ifffabrt  M152e,  180m, 
422e-3a"[  2)  Phocäa  (25*«  f(.  planet)  V116m:  dUm.  Xlllam;  duu 
bcder  Villa,  6e;  -mig  Yllla  ~||  punly.r^  (bcr  fl.  S3är)  III  160m,  ^f)o!en 
II  271e;  V^;cnctifd;  II  161m,  407m 

PncExiciER  (C;  tinrb  nid;t  bej.)  11  [160-168,  3L  409-416]  160m, 
5e,  6me,  7a,m,  178a,  180a,  2e  ||  33.  Phönicien  (bind)  ^  605.)  I  179a,  250m 
II  a.    ^)I)ömctf(^    (biirc^  *  bes.)    H  415a,e,  444e;    111  160m  ||:  3iifaljc: 


870  Phönicier  5(  —  ^^otüinetrie 

©ntbcdinig  eiuev  afrüaiiifc^en  3n[efgni^)}c  (bev  caiiavif^eii)  \\[164m-6m] 
5m,  6a,413e;  ägäifche  ^iifelu  11172a,  a\t-\^l).  U164m*,  5In[ieHiingen  f. 
(Sclcuieii,  atlant.  Ocenn  in81m,  5üt^bel;iiinig  f.  9?aiiie,  SSärinii  IllieOmll, 
53egeben()eiten  II  167e°,  S3iic^ftabenf(^rift  f.  (gcf;rift,  canarifche  3n[cln  f. 
afrif.;  [ei;avn!tev  it.  (Sigen[c^aften]  11160m,  2a,  7a  |  Solo nieu  11156m, 
160m  (2ell),  [163m-4m]  4a,  5m,  6e,  7am,  8a,  174vi,  8a,  9all,  iSOam,  2e, 
409e,  412m-,  =  Sliiricblmigcn  11 162e,  3m,  6e;  =  9^iebevla[[iingen  II  165m, 
7a,  243a,e;  =  ^flaiijftäbte  11  164a  :|  (Sliltiiv  II  (151e),  4eO,  6m,  170mO, 
213am;  (Sigeiijc^.  f.  (5I;araftev;  ßintviihmg,  (Sinflii^  W  [I60m-2m\  2am'^ 
(Siitbccf  itngeu  [[.  afiif.  3nf.]  11165a:  '^^veijeii  II i52rne*;  ©vfinbiiugen 
ll(150a);  ®e[c^ic^teII160e,  5e,  170e;  ®en.Mc^t  f.  2Raa^,  ©laö  11 164e*, 
©riiubimg  II  164m  ]  Raubet  (bef.  5Iii§bef)mmg)  \\[162m-4m,6m-8]  7m, 
8m,  259m:  -^^toerfcl;!-  11168m*,  -^^bol!  11160m,  mit  toerfc^ieb.  Golfern 
11161a  :|  §cnfc!^aft  II  172a*  iiad;  Indien  II  167e-8a,  [tenutniffe]  II  172me, 
traS  bon  Ph.  Icmnit  IllöOaO,  Äiifteiifal;vev  11163a*;  Räuber  ii.  Övtcr, 
bie  [ie  kfiit^^eu  II[J62m-47n,  6^-S],  174e,  409e,410e,  la;  ma^%,  ©clvid;! 
11.  mmiz  II  160e;  2)?ad;t  11  154m,  170e*;  2)f2cigiiet  IV49m,  mmit  f. 
SD^aafe,  SD^iiittevIaiib  ni64a,  5tii^bel;ming  beS  9kmen^  \\245a,  9^iebeclaff. 
|.  eolüiiicn,  Övtev  f.  Sauber,  [iiiitev  beii  ^erfevn]  II  160eO,  ^flmijftäbtc  f. 
Solouien,  SJed^cntiinft  II  162m ;  9?eifenf.  ^aiibcl,  i?äiibcr,  (gc^ifffabit  1 1  @  (^  i  f  f  e* 
11 159m,  165me:  (gd^iffflei.te  II  167e*  f  ©d;iffei*  II166am,  174e:  -jagen  II 
405e*  J(Sd^if  ff  al)rt(6c!.  5IitMmimg)  II  162a  [iö2mlle-4m,6m-5]  [i62m- 
4m*],  174e,iSOam,lm,5am(408a);Iin60m:||®(^vift[a]II[i60e-2a]la, 
409m :  53iic^ft abenfc^rif 1 1 1  [1 60e-2a\  7a  7  [b]  1 1  [160t-2a]  \  \  etamm  [=  5Bolf oft.] 
11168m*;  termittelnb  II  162a, 7a,  8e;  mWzx  [f.  §aiibel]  lllöle,  SSoIfS* 
ftatiim  [=  ©tamrn]  II  160e*;  ^aMenlebve  11162m;  3cic^en*  II  161a,  e-2a 

*^^i)iuj  5(.  (8ogeI)  11295m  [Oilbl.J;  ^.  ((gtenibilb)  111139m(a),  I81e 
II  ^:|3f>onolitr)  [aiic^  in  comp.]  (=  ^ov^r;vifd>iefev  IV423e,  462a,  567a) 
1264a,  IV46M;  pl.  -litbe  (*)  IV 462a:  ^Itev  IV4öim,  2all*;  gegen 
SBafalte  lV637m*,  S3erg  IVlllam;  [53eftanbtl;ei(e]  lV477m,e*,  481a, 
636e*,  7e,8a;  biivc^broc^en  IV462a,  -Reifen  IV 374e,  ©aiige  IV462a*  | 
[in  ©egenben]  IV 462a,  590e*,  637m*:  gfeic^  \73m  :|  [@^vift]'^  IV637m, 
8a;  SSern>aiibti(^aft  IV462ail*  j  eine  biilf.  ©ebtrgmt  V5ym,  75m*;  milf. 
©cftein  IV4öim  :||—  ^f)o«^>f)or  [aiid>  in  comp]  ((Srbavt  1135m)  1135m, 
ni617a,  IVlle:  Mctro^ieV7e;  biamagnetifc^  111400a;  lV49a,  174a  ) 
in  3)^eteorcifen  III  615a,  7a;  -fteinen  1 135m  :|  -fäure  III  616e,  SSerfitc^e 
mit  IV511e,  in  33ulfanen  IV523a  :||  33.  ^F)c§^I)crefcen3  f.  2}?eer  |  d.  ^r;c?- 
pljovif^  1146e,  in386m:  Sendeten  II  104e-5a;  $!inien  I121e,  111609a; 
@(i^ein  I  207m  J  2).  (ptoz^6po(;  (i^tanet  Venus)  llI467e,  8m 

Vl}ctogva^I;ifd)  111405a  ||—  ^botcmetev  I  480e ;  ini32e,  4m  :|j  53.  ^r;c. 
tometvie  11160a,  i32m,  291m, 504a:  ber  @terne  (®e[tirne)  Ill[97m-105, 
SI.  131-5]  100a,m ;  SBeitoüfcmmnimg  nctbn^enbig  1 1 1 103, 3nftanb  1 1 1 397m  :|| 


pl^otometrifd;  —  ^^N]5)pfi!er  xH  871 

e.  Vt;otcmctrifc^  I  158e;  III  38m, 40e,  100m,  132m,  3m:  3ln^avate 
ini02e,  SBeflimmiinqcu  miOOa,  53etiad;tmu3cii  llllOOe,  ©efetj  III  136e  | 
®vD^e  nn57m,  8a,175e;  -cii  111142a  :|  3nftrumcmc  III  498e  |  50Mfii"vj 
III  I34m-5a;  -eil  III  136m,  252e,  4a  J  iü^etl'obe  III  104a;  -eil  III  lOla, 
132m,  4m-5a:\  Mniiig  111136a,  3T3e;  Üiefultatc  III  133a,  gcalc  III 
136m-7;  ^djätjungeii  III 217e,  254a;  S3evgleid^im9  Hn03a;  SSevriäani[ie 
I  158e,  III  97m  — II  ^()ctof^>r;äre  [l  (Sonne,  @tcni]  1 1 1 .7.'i2e ,  3a ;  pl. 
-eil  II1228e 

*Georg  Phranza  (SBl}jaiitiiiev ;  1401-77?)  \\\565me:  clironicon,  2)iivd;- 
ßaiig  eines  (Kometen  i:or  ber  (gcime  ib.  :|  ^oiara  \i\  115m;  Laurentius 
Phrifius  (Fries  cber  Friefe,  ^^r)l}[ifel•  in  2)?ks  ^Inf.  1500)  II  490e  (^evf., 
Ptolemäus  1522);  Phrixus  n.  Helle  II  174e  {mxiWjt)  \  Phrygien  {°) 
IV 347a;  33.  Phrygier  II  156e,  418m;  d.  V^;vvgi[d;  (*):  alte  S9i(bmi<]  II 
i71a;  S3vanb(anb*  lV53om,m  (Typhon) ;  [Ovt  ba]  WAlQiP,  8?eid;  II  172a* 

^l)l)flf  (=  9?atnvle^ve,  )?\>X,ila\\\d}t  SBiffenfdmften ;  i^gl.  g?atmfnnbc, 
Vt)i)[ifc^  n.  ^)I)Vfifali|i^)  [f.  Slftroncniic,  (gvbe,  ®vied)en,  ^innnclj  (Ocni.  *^@e* 
jd;iite)  I  50e,  öle,  52me,  56me,  58ell,  83am  ,  347m,  48ße;  II  75m,  288m, 
405m,421me;  III  12e,  17a;  plij^sique  f.  <^journal  ||  3ii[(i^c:  aügeineine 
I52m  I  bie  alte  IV 557a;  ber  Eliten  (©riechen  n.  9?emer)  Il(228am)441a; 
III  164m,  201e  :|  ^öegiinftigimo  II  (170a),  53or;anbrnnq  I  21a,  bcginatifd;c 
I83a;  (Entbecf ungen  [i^gl.  t^ovtfdn-.,  d.  VW«M  Il[369m-388m,  51. 
514-9a]  370a;  \\ [66]  66e-67a ,  Y lOe-llm-,  (Sn^e^^lentaI-^13l).  V22e  | 
f^cvtfd)ritte  [ügl.  ©e[d;).,  ßiitbecf.]  II  258m  (54:fe-2m),  [369m-388m, 
21.  514-9a];  IV(6.5am);  gortfdntt  I  82m  :|  [(S^egenftänbe]  I!  {34U-2m)  \ 
®efd)id;te  [ügl.  vI;Vf-  Siffenfd^.;  dulbec!.,  ^ovtfdir.]  (f.  ^lO^ittelartev;  f. 
*entbednng  2Imerifa\S  Seit  bev  gv.  *(5iitbc(fi!ngen)  II(324a)54:/e-2Tn,  V 
lOe-Um:  16»^«3nrnK  11322a,  IV'«  %M).  Il[369m-388m,  5(.  ol4-9a]; 
iieneile  Seit  II  [395-400]  395a,  8a  :1  Iientige  [t  neuere]  II  48a,  {310e-la, 
322a)  J Journal  de  i)h3-sique  1397m,  442e, 459e, 465e:  de  Lametherie's 
1 428me,  433a ;  III  203m ;  IV 63e, 510m,  624a  :|  ?chbüc^er  II  136a  |  m  a  t  \) e* 
iuatifd;e  II216e,  228a;  III19e,  27e:  gcfc^nffcn  II(342a)  :|  mcffenb  I82m; 
be«  SD^ittelalterS  1 83m ,  11283a;  bienenere  [i:  I;ent.,  l^gl.  ©efc^.]  II169e, 
316m;  11129m,43e;  '>:princip  III411me;  [@dn-iften]  (tgl.  d.  2).)  III 
127a;  IVOa,  164e;  fpeculatii^e  11383m,  V21m  (=  i/?atnitrn(of.);  fviiibc* 
lifircnbe  I83a,  innri[fen[d;aftl.  \17m-18\  Ur^(mfif  11417a:  e«  giebt  feine 
II146me,  7m-Sa:|  33clff^f).  I393e,  ivägenb  I82m,  %K  ber  SBelt  I69e; 
UMffcn[d)aftIic^e  I  17m,e  || — 53.  ^I;i}fifer  [f.  franjöfifdje,  gricd)i!'d)e]  pl. 
(burd;  *  bej.)  1 177m,  184m,  206e,  340a,  9e,  364e,  436m,  8a ;  il  107a,  3lla, 
322a,3e,363e;  11195a,  596a;  IV59e,  Ulme,  120e,  159e;  sing,  (nieift 
ein  beftimmter)  1 19e,  162m,  194e,  7m,  400a,  442e,  474m;  II  145a,  216m; 
111211m,  405a;  IV  170a,  238a,  296a,  499e,  521a,  625e-6a;  V52e:  [5rnf' 
5aI;I.,  i)f?ennnng  eiiijelncr]  I19e,  186me;  Qn§ge5eid;nete(r)  1359a,  11192m, 


872  g5I;i;fifer  ^  —  pl;vfifaUld) :  ^Biffen)^.  (3 

IV  143a*;  beviihiitc(v)  I439e,  111397a*;  Qtevinieiitivcntc  lV78ni*;  gvcBev 

I  186me,  11324a,  111400a;  lV96a,  210m;  bie  je^igcii  11144a*  ||—  d, 
^l)t)fifalif(l)  (sieinl.  =  ^^I)i)[ifc(; :  bal;ev  (üev  mit  il)ni  toevbi:ubeii)  [ivivb  and) 
biird;  *  tH'jcid;nct]  [|.  Slftvoiioinic,  @vbbe[d)veibiing ,  @ccgvavf;ic]  1  438e, 
440m;  11  137m,  192ni,  514m;  111201m,  513m,  565a;  lV54m,  Y47e  || 
2).  :|)^i)ftfdj  (jicnil.  =  l)I)v[i!alifc^ ;  i^Ql  ^\)\)]it)  [tvirb  iiid;t  hcy]  [f.  bie  2(vt. : 
jf ü^>pelfteviic ,  Sigeiifd;a[t,  Svbt)efd;veiOuiio,  eibfuiibc,  S-ifd;eiuimgeu ,  d^» 
Vcvimciite,  ^tgiiv,  @ecgvaVl)ie,  ©eclcgie,  ©eftaltiiuj] ,  @iö^e,  Sebcn,  ^Uä^t, 
9^atiiv,  -ßcnüilbe,  9icbelftc(fc,  Sßeltniifc^auiiug;  -bc!rf;ieibiuu3]  1383e;  II 
17m,  237e,  8a,  265m,  7a,  39 le,  473e;  III  41e,  145a,  256m,  290m ,  395e, 
623e,  6a;  IV223m;  ba^  ^[)Vji[c^e  (^o)  I  69e  (gegen  baö  Siiteüectiieüe) 

II  3iifnl}e  (5U  beiben,  jieinlirf;  g(eid;bebeiiteiibeu  adj.):  5Ibgveii3mig8lime  II 
318e,  5lbtt;ei(img  II  431a,  5IiiaIogieu  I  257e*  j  STiif  id;ten  [:^  9}?eiii.]  [c] 
II224e,324m*,422e;  lV320a:  fviiOefte  I  84a  :|  mtei teil  11484a*,  iöc- 
gebeiil;eit  \366a]  53e[c(;aff  eiiljett  11150m,  8a,  210e,  276m;  111380a; 
33ef^veibiiug  1 56m ;  33etvnd;timgeu  111458m,  IVöOm*;  SBÜc^ev  ';=@d;iifteii] 
11112e*;  Sbavaftev  II  311e,  lV126e;  2)iuge  111409a;  2)ifcivtiuen  [= 
3Bi[feii]d;.]  I  30e*;  II  249a,  398a;  lV7m*  |  2)egma  1408m;  Xc(\\\m\  1 
17e,  402am:j(ginfrü[ie  I  384e;  entbecfuiigeii*  [ugl.  21  P;i?[ifj  IV 62m, 
76m-77a',  (SibfeniitniB  H  186e;  (Svfcmitni^  1  165e;  Y 7m,  13m;  @v[c^ei' 
iuiugenV78m  [jiim  2(vt.  311  fügen];  (SjV^erinient  [S).  f.  *(gj^^ev.]  IV 78a*, 
-tiven  IV  63a*;  i^ragen  I  254m*,  @eid;id;te  I  214m,  ©cfcüfd^aft*  f.  Berlin 

I  ©efefe  1433m ;  -e  I  82a,  11397a  :|  §ergnng  [=  S5org.]  1  54m,  in  Vl;-er 
.pin[id;t  IV  134a*,  ^^mnen  II17a,  Snftrnmcnte  [=  Seifj.]  111162e*  (alß 
©tevnbilbev),  Sntereffc  1358m*,  3vvtl;iimer  II  67e*  |  Äenntni^  111548a; 
-niffe  II302e*464me:|  ÄiHrte  1318a,  IV222m,  V22e;  Seine  11321a*, 
gegen  matbematiid;  I  197e,   9[)?ciniingen   [:j:  2tnfid;ten]  11435m  |  älttjtben 

II  4e,  III  7e;  9[)?vtl;u^  111  441a  :|  Obievöatovium  IV69e*,  P;anta[ien  II 
280e-la*,  ^vincivicn  111 16m*  |  ^vcblcni  IVlOa;  -e  I1369me*,  473m  J 
^43vüceffc  I56e,  57a;  11306e,  III  loa;  IV 215m*,  220a,  332e-3a*;  -ce^ 
V(20a*)  :|  9{efnltate  11 223m*  |  (gd;viftcn  [=  S3iid^ev,  l^gl.  51.]  [c]  11 284a, 
484all;  III  14e,32a*:  Verboten  11  31a,  112me{e)  :\  (Sc^lütevigfeit  III  268e, 
ig^^ecnlationen  11392m,  ^pV'dxc  1385a,  ^^atfadjcn  I412e*;  2:l)eovien* 
11122m,  596e;  m\\^h\)i,  lV245a*;  Untevfuc^nngen  [c]  1228m;  II  66m, 
515m  I  Uvfad)  1436a;  -en  I196e,431m  :|  35evänbevungen  III  10a,  IV225e*; 
i^evbaltniffe  [f.  ©teinf^nnV^^en]  I227e;  III  595a*  m*;  53evfiid;e  lV60e*, 
Hergänge  [=  ^erg.j  IV212e*;  SBal^rOeiten  II  297e,  ivnt;vfc^einliri;  1400m* 
I  25?elt  I  70e,  11299a:  -gefd^id^te  I  63a,  11125a*  :\  SBerl^euge  [=  Siiftr.j 
11383e*  II  Sßifl'en  fc]  II  170a,  313m,  8e,  324all,  388m;  11190m,  488m: 
Svlveitcvung  [d]  II  279a,  316a;  @efd).  IV636a*  7  Sifienfd;af  teu  [c] 
[=  3)ifci^>l. ;  =  ^l)V[itj  II  248e* :  SInfang  II  (249m*),  5tu«bilbnng  1 65v}-66m, 
©efianbliing  I21a,   imanfliörr.  gcrtfcfevitte  III  24;  ©fTt^id-te  [d]  11239a, 


pl;i;ii!alild; :  äöi)]enf(^,  @  —  Pichinclm  2lf        873 

Syöa,  6a;  ©tiibinm  l(30e)  68e,  33evöcüfonimtiung  I  331e,  3""^^^^  öHer 
Xl)dW  1171a  II  3treifel  1426a* 

VM}[ifaIifc^,  P;i?fifer  f.  bei  '^i)\\t  aU  (S.  it.  53.;  ^r;l?fifD-matr)em.  11375a 

^^l;vfiognomie  [|.  9^atuv,  ^flaiijeii,  Stbieve,  Vegetation,  iBiilfane] 
1192m,  lV18a:  eigentl)iiiiilicf)e  1241a  JS.  ^r.i^ficgiicmif  [f.  ©eträc^fe, 
'Jiatiiv,  Vegetation]  1490a,  lI84aJ(S.  '»pb^fiö^'-Mnifev  1454e:||3).  V't}tj' 
iiognomifd;  11190a:  timlidjfeit  UlölSam,  -en  111578m;  S(nfic{;ten 
V51e;  Sbavattev  1374m;  li3m,  76e,  95a,  276a;  111264m;  S^avfteUnng 
llbtJa:  ©eftaltung  1276m,  1156a  |  tenntiiifj  1193a,  130a;  ^eun5eid;en  H 
421a  :|  (gtubien  11  94a,  Vev[d;icbenr)eit  1 120e 

^l;l}ftcIog(0  [i.  W^^'iJf"]  H107m;  pl.  -en  [.  ionifc^,  ^ffaujen  J  ^. 
■ip  b V f i  1^  i >■-*  9 H'  [i-  icni'c^,  äJienfd),  ^flanjen,  Xlj'mc]  1  51me,  285m;  11 
372a,  381e,  430m;  111  lle,  595a;  lVl7e;  pl. -ien  1  70e  J  ^l)l)f iclogifc^ 
1287a:  Sliifbvnd  V (68e)  89e-90a ,  (Sntbcdungen  11216a,  (Svfd;einmigen 
11311a,  ^bantartcn  111  Um,  (Sehnte  lVl70a,  Urfad;en  111501e 

*physique  f.  bei  ^Ittifi!  {'il),  ^^#fcb  f.  ib.  al«  2).  |  ^r;Vtc-:  p-gnosia 
1487m,  -gnefic  I1136e;  -litbavien  (f(.  21).)  1370a;  V36m,  37m,  40am, 
45a,  55m 

*Piazzi  (Giufeppe,  1746-1826):  (Sutbecfung  bev  Ceres  111277a, 
42örn,  441e,  514m,e,549a;  V  108a,  117a  j  @tevn(c):  -catalcg  111154m, 
196e;  Drteüevänb.  III265e-6a,  ^arallaj-e  111273m  :||  ^ic  (=  engt,  peak, 
4:  ^egelbcvg):  ein  beftimtnter  IV  407m,  8e-9a,a,  424elll,  7m;  V26a,m,  49e; 
pl.  ^tcö(*)  IV440e,  V98a:  [53efd)a[f.J  IV 405a*;  i[oIivte(v)  1330a,  IV 
405a*;  im  2JIcnb  lV615e  J  picacho  de  los  ladrillos  f.  Pichij.cha  :\\ 
Picard  (Jean,  1620-82):  Sinie  cr;ne  5Ibir.  lVl41e;  ^evnvor;v  11182a, 
106mll  I  ©vabmeffung  II S92e-5a,  IV 25am :  luMi  Newton  benn^^t  \\392e-3a ; 
Newton's  Äenntni^  bauen  lV25e,  i55am,nie  :|  ©ef^UMnb.  bef«  £'id)t§  111 
127m;  9MeI  be«  Orion  Hl  317m,  337a;  ^savaüaje  111273a;  ^:penbel  u. 
Richard  1V25, 1547n',  [^erf.]  111126m,  7m;  ^clavftevn  liI127m,  ©c^n^ere 
11393m,  ©terne  f.  ^arall.,  mesure  de  la  terre  IV154m  ||  Picchena 
(Ciirzio,  c.  1550-1629)  11511m  (33vief  Galilei's  an  il;n) 

Pjchincua  (Vultan  bei  Onito  [i^gf.  °Quito],  in  On.  ...  111509m; 
iV285m,  3l4m,  9a,  326e;  V53e)  [f.  sida  Pichinchensis]  1  250e;  IV 
[285-6]  5me,  314m,  9a,  520m  [mbeit],  568a,  [584m*];  V53e  |j  «B. 
Rucu-Pichincha  [ber  5llte  lV285e]  (ivivb  nntev  einem  *  bem  aÜg. 
Vnlhn  jnv  (Seite  gefegt,  iveil  ev  ben  Krater  Iiat  nnb  bcr  eigcntlid;e  Viilfan 
ift)  [bev  eig.  Vnifan:  IV285e;  ^lülan  Rucu-P.  I211e,  240m,  im;  ift  ein 
ZW  be«  mdm:  lV285e]  (f.  bef.  ben  Krater)  1211e,  240m;  IV[2^5e-6'J 
548m  II  (S.  f.  ^Gaagtia-P.  ||:  3nfn^c  (gnm  Pichincha  nnb  Rucu-P.:  ba6 
bem  RucH-P. 5Ingebevenbe  mit"'-):  StbHIbnng,  5rn[id;t  lV255w, 520m ;  51bliang 
\\354am,  gvoBartigev  %\\bM  1  241m*,  3tnfic^)t  [.  ^?(bbilb.,  2(vbeit  IV520m  j 
?lfd)e  [a.  Vevfinft.]  lV.9na:  -^nr'aU  IVö42;i,  -anregen  V30a*:|  ^(ü^bviiri^e 


874  Plchincha  2lu§  —  ^^ßkt 

[=@nipt.]  ]\286e*,  m^  er  ausflögt  IV286m*  |  STiu^nJÜrfe,   tvag  er 
aueirivft  [b]  iy2S0m,286e,311a:  miStDiivfS-tegel  (im  Ävater)*  IV 2<S6w, 
318e  :|  [Sefc^r.j  lY  285me,  520m;  befiic^t  lV570e,  S3imeftein  -  gelber  IV 
483a,    Bonpland  III  69a,    Cuntur-guachana  {^uppc)    IV2(S5e,    2)äni^fe 
V48a,  (Srkbung  [i^:  gef)üben]  IV565a,   ßru^ticn  [=  5tiigt)i\j  IV573m  || 
3  t^urmartige  Reifen  (um  beii  Ävatev)*  l\285e-6a:  t^v^ets  I222ii* 
(öftli#ev)  T  Sei^-:  -famm  f.  ilvatev,  -Ü)uxm  IV2<Söa*  (öftlicf)ftcv)  -jl  ^ii* 
mavoleu  (im  Äuater)*  lV286m,  318e;  V48a;  am  ^ii^  I211e*,  IV573a; 
@ebirggart(eii)  [:j:  (Sefteiii]  (f.  §crnM.,  Srac^vO  IV478rae*  483a,  G34a; 
ger;ckn  [:|:  (Svt;e6.]  IV  285m,   ©eraiifd;  IV  534a  (2lvt,  gel;övt);  ©eftalt, 
-uug  IV2<§5m,  7m,  520m;  -©efteiii  [4:  @cHvgm-t]  (l^gl.  Svac^l)!)  IV 
478m  (ii^mtl).),  636e  (58eftanbtl;eik) ;  Guagua-P.  [ta^  Äiiib]  (Äii^^^.)  IV 
285e,e  (§ö[;e)  |  ^»'•^^e  IV283e,  5e*,  292a*,  326e*,  631f*:  einseluc  V47e, 
Sevf).  1240m  :|  ^ornbleiibe  IV478e-'^  ||  Ävatcr  be8  P.  (am  Rucu-P.)  [b] 
[a.^itölvmft^-Äcgel,  gel«,  f^elfen,  giimavefeii]  \\ 241m,  283e  [286],  öOdm] 
\47m-48a:  gcl^famm  IV2(Söm,  g(ämmd;en  [.  ülic^tev  |  Jage  IV2S6a,m: 
an  einem  @ube  bcö  5)?iicfcn^^  IV2S5e  :|  bläuliche  l'id;ter  ob.  glämmd;en  V 
47m-48a,bQt',  cftl.  2l)ei(  IV28Gm,   otoal  IV286a,  ^:|3flau5cn  IV286me, 
-ranb   IV 286a,   3iii(fen  f.  Sage,   Sem^^ev.   IV 286m,   2  Stljeile  [f.   cftl., 
m%]  \\285m,  bev  UU'ftIid;e  tr.  V47m6;   Wifle  im  ^v.  IV2<Söaw,  V 
47e-4<5a||3  i!iimn  IV255e|$!age  11169a;  I V2S5me,  354a,  573e:  in 
bev  n?eftl.  devbiacve  IV314e,  354a,  575e  :J  iDJniigcI  Den  $?ai.^aftv.  IV230m  | 
SJ^auer:  ^W  IV286a,   lange  IV2(S"me,   9iiicfeu  IV2S5e  :|  iDieffung 
IV292a*(6avom.),  -en  IV28öm  (Sinfelm.);  ^?ame  IV285e*,  [^evf.]  IV 
480m,   ^[(an3cn   f.   Ävatev;    picacho   (pico   IV360m)   de  los  ladrillos 
(ßiiH^c)  IV2S5e,  360m;  Ouccvtbälev  IV  285m;  ©tabt  quito  [f.  l^^s.  atfg.] 
I211e*(an  '].%\\^),  i  V286e  (ginfteinifj);  ^anb  V-17e,  9?id)tnng  IV343e 
l|9Uiden  [a.  tratcv,  Rucu-P.y.  %6.)\t  iV285e;  langer  ib.,  343e,  351a; 
langgeftved ter ,   -gebel;ntcv  1237a,  Hl  69a;  IV2S5e  [5awr],  520m,  4m  :| 
Rucu-P.  [].  aüg.]  ift  al8  S3.  mit  bem  aüg.  33cig  i^cibunbcn,  feine  ßufäl^^e 
ober  ba§  anf  il)n  S3ejcgeue  tragen  einen  *;  @d;Iarfen  IV311;i,  (Sdnieevegicn 
lV285e*;  Bäj^d  \47e-48a:  brennenber  V47e;  (2|:atten  IV 575a  (cffnc 
an  j.  i^nfi),  (2tcin^>tatte  V47e,  Tahlahuma  lV360m,  ^bäler  ].  Onccv- | 
[nod^  tljätig]  IV283e,  314m,  Se:  bcjireifclt  IV318m,  553e  :|  ^o^cgr.  IV 
285m  l|2;rad;l)t   [= -Ö5eftcin]   I V2(S5m,  480m,  629a:   -Jlrt  IV471e*, 
8m  (4»«  mtl).);  -©aiJen  IV 360m  J  Sraduue*  IV 478m,  631e  ||  33crftnftc* 
rung  (i>gt.  °qmto)  IV542a  (bnvd;  %\6.)^) 

*volcan  dit  Pichu-Pichu  (bei  Stiequi^a)  IV549a;  Picigano  (Pizigano) 
IV 52a:  2öelt!arte  (1367)  II295e  j]  Pico  1)  (ajcr.  3ufel)  IV 373m  |  3? n  If an 
i>on  P.  \\373m,523e{'ä.2i),580e:  @infl.  auf  anbre  lV581a;  ^üIk  IV 
291a,  523e;  ?al^a-2ln^brnd;  IV373m,  [id;tbav  IV523e:||2)  Pico  blaiico 
Ci>ulfan    bei   (Sartago)   IV307e  ||  Pictet   (Marc- Augnfte   P-Tiirretiui, 


%^ici  —  P1U3I;  875 

1752-1825)  11381m  (§l}gvcmctev)  ||  Piemont  IV 23 Im  ((grb6e(>CH)  [f.  33. 
2:r;alev]  I  33.  piemoutefifd;  IV408a:  ®i-af)cf;aft  I  444e;  Xlj'dkx:  langet- 
@vbbet>en  [l^g(.  %]  I214n;  IV231a,m  ||  Bernardin  de  St.  Pierre  f.  Bern. 
II  Carl  Piefchel:  Colima  IV 428m  [D92m],w  (^Befteiöinii] ,  9?ad)v;d;ten); 
Guadalaxara  IV592w?e  (33i;If.  II.  ^\\\l),  Jorullo  iV566m,  Mexico  IV 570a 
I  SSiiÜane  i^cii  Mexico  [f.  eiiijeliie]  lY 428me,  566m :  mM  IV5ß6m;  ®c^ 
bivggavten  \\428m,  =  iD^ineralieii  IV568me;  [(gd;vift]  \\591e  :|  Orizaba 
IV348m,568a;  Keffer  tocii  Perote  IV570a  (Krater),  33iHfan  l^oii  Toluca 
[y591e-2a  (Uiifiinbe,  baji  Humboldt  if)ii  erfttcgcii  t)at)  ||  Pietra  mala  IV 
253e  II  Pigafetta  (Antonio):  Elcano,  fiibl.  ^immel  II327e,  111151a; 
jiibt.  Äreiig  11332a;  gäiige  11335m,  488e;  ^vq  II  296e,  472me;  IV5öme 

I  (mit)  Magellan  [a.  Skife,  -icuvnal,  vinggioj  II296e,  327e,  472mll;  II! 
151a,  342m;  IV56me;  ÜJ?agel(auii4)"c  2i}cl!en  Il328e,  485m;  111542m  :| 
tratt.  dl  navigazione  II  470e,  2e,  4^5e  |  ükr  f.  ^Jeife  [vgl.  ^Magellan] 
11472m;  dtdieUx\ä)t ,  -joiund  [t?g(.  viaggio]  11335m,  472m;  111342m  :| 
©iibfec  II478e;  primo  viaggio  etc.  [i\i]I.  9?ei[e  n]\v.]  II  485m,  472m  || 
Pignerol  (^icmciit,  2l!|^cii)  I442e:  langet  Gvbkben  1218m,  442e,  4e;  IV 
231aTPigoit  (Edward):  toevänberl.  @tcvu  ni228m,  237a,  241m;  it. 
Sterne  III  243m!ll  :|  Pike's  peak  (in  @3ß9^e(naf^fa ;  ben.  imc^  SD^ajov  A. 
Zebuion  Montgommcry  Pike.  1779-1813)  \Y 436a,  596e,la 

nus  Pilas  (@eK  in  ^kax.)  IV541m,5m:  3?iilfan  baki  IV541m, 
volcan  de  las  P.  f.  el  Nuevo  :|  Pilatus  (33erg  bev  Sllpeu)  1  lOe,  41m 
($el)e)  II  ^itgev  sg.  11466m;  pl.  II  36m,  81m  J  ^ilgrim  [f.  Mekka]  II 
36m,  -e  III  209m  :||  Pi  IIa  (Leopolde,  1805-48):  Pompeji  IV641m; 
Seiicit  im  Vefuv  IV(472e),  5l8e,  Ö5ieli;  ^rammen  tei  35iilf.  V45e,  56m  :|| 
^ilctcii  (geti\  =  @eefi?I)rev)  [and;  in  comp.]  [f.  inbifdie,  maurifd;e]  II203e, 
296a,Tn;  III341e,  4m,e,  6m,  350e,  361e,  383m;  IV114e;  sing,  ^ilct  (*) 

II  323a,  335m,  471mll,  2a,  490a'l,  2e,  584m:  -5Ifabeiiiie  II  296m  (334m), 
arabif^e  IV52e,  emcpaild)e  III360e;  ^cvtiigiefi[^e(v)  I  439e*,  11334m; 
III341e,  4m,  9e;  IV56a;  \pam\d)t  II471-,  III349e;  mniMffciib  II336am, 
^ulfaiie  IV 540m  ||  ^113  [f.  @äh-inig]  I  270m  (§ut),  -e  11400a  ||  ^ime* 
leben  (§ifd)e)  X32am,  e-33a,  52m:  2tu^n.Mirf  au^  S5u!fanen  in  Quito  V 
[32-33,  51.  52m.e]  J  pimelodcs  Cyclopum  I  (243a)  450m,  V32e-33a  || 
Andres  Pimentel  IV^335a  (©efi^ev  beu  liacienda  beö  Jorullo) 

*^inv'iCOtr)c!  II  126e,  Pinahnaß  f.  (Keffer  tcn  Perote;  Pinahuizapan 
(=  Perote)  IV349e,  570am  \  Piuantura  (beim  ^ditifana)  IV356e,  9a,  361e: 
^tvom  beg  Antifana,  2^rad;l}t  I V572a  :|  monte  Pmcio,  Pincius  ].  Roin; 
Pindamon  (9M>enfr.  beg  Sauen)  IV250e  |  Pin  dar  (-os  II  10m,  105m) 
[f.  Böckh]:  i<»a  1449m,  gviil;ling  II  105m;  Gadeir if che  ^^oxk  II  IbOm, 
422m;  §immel  111200a;  Ifthmia  IV424m,  470m  ;  dUtnx^ä}\\^.  U  lOme, 
Pythia  IV536a;  ©d^olicn  III  424m,  470m ;  Typhon  IV304o,  536a  :| 
Pingel   (Chrn.,   geb.  1793)   1 3Ha  ((gin!en   inni  S5s®veulaiir),   Pinghai 


876  ^iH^)  —  Pitliecufen  allg. 

{(Elfma)  11477m  |1  Pingr6  (Alex.  Guy,  1711-96)  |:  doimt  UlOa;  III 
579a,550wje;  -eil  lll577am:  -feine  111582m  J  cometographie  1410a; 
111579a,  580m,  2m  :|  ^^ic  mi  Teneriffa  lV525a  ||  ^iiiguhi  (35cgcl)  I  370e 
II  ^i nie  [ygl.  pinus]  1  246e;  -eii  II5Ge,83e:  -m\b  Il52e  J  ^iiiiteii 
(pinus  f.  bef.)  I294e;  pinites  succinifer  (5l3eniftein6ai;in)  I298me,  11412a 
il  pinnulae  III  107e;  ^iufel  II  77e,  97a;  Pinta  (ed;iff)  f.  Columbiis, 
M.  A.  Pinzon  |  Piiitac  (2TZeievci  [IV357e]  am  gii§  bcö  Hiitifaiia  IV302a): 
[5liifeutr;altJ  IV533e-4a,  Käufer  IV 358a,  l!o^eIV534a,  ©etofe  tc^Sangay 
lV302a:|  Pintiiricchio  (2)?aler;  Bernardino,  1454-1513)  l\  128me  \ 
pinus  (pinites  f.  bef.)  I469e:  abies  II444fi;  ?Ivteu  I43mll,e,  296m,c; 
occidentalis  lV569e,  pinea  (=  ^iiiie)  1184a,  -@tämme  II  484e  || 
1)  (Martin)  Alonfo  Pinzon  [f.  Coliimbus]:  Streit  mit  Columbus  II 
471e;  Pinta  (@rl;iff)  11301a,  474m,e;  ^VLCcf3  11  301o,  493m;  @cc!avte 
II277a,300am,474(m,e);  SBegläiigc  II  471e  J  2)  Vicente  Yf.nez  Pinzon: 
(gj^eb.  wad)  iörafilien  [üßt.  ^ieife,  Vefp.j  11328a;  III  328e-9a,  (345a, 
361a);  fiib(.  Fimmel  II  327e;  111  175a,  328o-9a;  ÄoI;Iaifacfc  111151m; 
fiibl.^ölarfterii  II  1328e-9a, 360a, iam;  ^k'cccü  11493m;  [dlc\\c]  (tgl.  S3vaf.) 
111350a,  360a;  mit  Vefpucci  [i^ö(.  53iaf.]  III 32S>>-9a,  345a,  360a,  la 

*Piobert  (Guillaume,  geb.  1793):  trai(e  d'artillerie  lM51m,  C2v=- 
fiubimg  beö  ®c(;ie§|.nill^er^  II  (257c)  451m  :|  Ferd.  Piper  (geb.  1811)  III 
478a  („Harmonie  ber  ©pbäveii"),  pipiHca  II  422am,  Pirara  (2)orf  in 
©mjana)  IV75ra,  ^iraten-Mfte  (auf  5:^cvneo)  IV405e;  Pirene  (Oiieüe  bei 
^üvintl})  I230e,  448a;  Piria  (Rafael):  giimarolen  IV603m,  4a 

"^■Pifa:  §tr[enar  11511m,  bet.  ©avten  II  85a;  [babev  gebt.]  11332m, 
467a;  in  11379a,  [?agej  11305e,  „letterati"  I  463m;  ^vofeffov,  Uniuerf. 
111497m  :|  Pifander  [.  Peifandros  |  ^ifang  (=  SBanane,  mufa)  1 13m, 
349e;  II  95e,42ö(m):  blii^enb  II  131e;  -®eUHici)[e  II  92a,  190a  :|  pisces 
=  p^e,  Pi-fching  (Sbinefe)  II  465e  |  Georgius  Pifides  (c.  630):  de 
mundi  opificio  11112m,  [mtux]  ll(30am)112m  :|  Pififtratiden  III160e 
I  Pifoje  (Oei  ^cpavan  .  .  .  IV634e,  5m):  3)icrit-^crpr;l}v  IV635m;  ©e* 
birg^avt(en)IV470m,  62ime,  634e,5m;  ?age  IV62im;  (gänieu  IV470m, 
621me,  634e  J  Pisque  IV  572a  (§ebnng  ba);  S3.  rio  P.  (Cnito)  IV  357m, 
462a  II  Piffis  (Amado):  Aconcagua  IV55Ie!l,  5Iiifiiabme  ber  (Sbene  ton 
Bolivia  lV530a|  Chili:  tarte  IV553e,  V54m;  einjelne  33iilfane  lV552a  :| 
Illimani  ]Y 530am  (9T?e[[nng),  ^arte  \iC]\ Santiago  de  Chile  IV 552a  ||  Piffoje 
=  Pifoje,  «piftacien  11317a,  Plftoja  11377m  (©ebivge);  Piftor  (Carl  Phil. 
Ileinr.,  1778-1847)  11181a  (3)?eBinflv.) ,  Job.  Piflorius  (1546-1608) 
I1451e  (scriptores  rerum  Germanicarum,  Mutius  de  Germanis) 

*rio  de  Pita  (Ontto)  IV362m,  Pitane  III  98a  |  Pitcairn  (Snfcln  b. 
eübfee;  -®ni^pe  IV  426a):  bafartifd)  IV 426a;  2agc  IV425e,  6a;  2)?eribiau 
1 189m  ||.  Pithecufa  (9fn[el)  [=Änana  IV 508m,  535m;  =  Ißhia  IV508ro] 
IV 508m  (um  Typbon)  |  Pithecufen  {-fae  IV 304m;  3rife(n;  Ovum 


Fßhecufen  —  ^plaiieten  a^.  877 

W 535a\)  [h\\  =  ^2lffeii - Sufelii ;  =  Inarima  IVöSöe,  =  Aeiieae  insulae 
\V535e-6a]  [].  Ifchia]  I452e,  IV[555-6a];  adj.  ^iikciififc^  (*):  [vätbfel' 
l;a[ter  3iiianimeiil;aiU3  mit  Slffcu]  \\[535-6a],  Äneas  lV555e-6a;  2  3nfeln 
\\535a,  Siifel  V58e*;  DZaiiie  lV555e;  üulf.  lV304ra,  535m:  iöevbin- 
bimg  I452e  ||  aid-oq  (^a§)  IV535e,  pitons  f.  Carbet ,  mount  Pi«  (Ovcgoii) 
WUla,  Pitthea  (Oei  Svcseiic)  1453a;  ^Mttore^f  1195e,  lV566m;  Pitts- 
burgh  (9c5aiiev.)  IV  137a  (Üiiüc  rime  5{f.ni>.)  |  Plus  II  (^abft;  Aneas  Sylvias 
11291m;  1405-64):  @cegv.  i)cii  2([ieu,  Columbus  11291m,  2m  :|  el  Pi- 
zarro  (©ebirge  bei  ^|JiiebIa)  IV 568m,  Pizigano  =  Picigano 

*placenta  11430ail,  ^(acoibeii  (gifc^e)  I  48e,  Plaidt  {m)ch\)  IV 280m 

II  ^(an  [aiic^  in  comp.]  5t.  (coiisilium)  II  184a!l ,  277e;  11125m;  33. 
(3cirf?uimg)  f.  to^opra^l;ifc^:  -gläfer  111  101m;  ^>-niä^ig  I1206e,  377a; 
[eine«  SBeif^]  11222a  Jpl.  (i>an.)  planes  1418eil  :|j  Plana  (*Jean  Ant. 
Amedee,  geb.  1781):  3)i^tig!cit  bev  (gibe  IVSSamW,  164am;  gcobcit.  I 
423m !l,  IV155e  I  m-ffimg:  tocii  lOäiigeugvabeu  IV23ra,  ^avaüelfveifetUV 
(26a)i55e  :\  [pix].]  IV  33a,  164m  ||  aux  Planchettes  (2)crf  in  9^eii(!^atel) 
I394e;  flauer  (©ebirg^avt)  V68a  (aur),  m  (iu  ©vaiiit);  planes  [.  ^(an  pl. 

aörpa  aXavfjTd  111163m 

^lanetarijd;  (=  Vlfluctcnartig,  :j:  ^(aiietcii)  [f.  Somcteii,  S^ebel,  -ficcfe] 
I1152m,332a,  465e,  529e,  642m  II  3ufnljc:  2(bl;;iiiß!gfcit  I93e,  in374m; 
ittftevüibeii  I141e,  2tftvclogie  III471me,  5(ft.rcuoiiiie  lir531e;  53abuen  III 
512a,  573e  ||.  fid;  pl  klregeii  111425a  |  $8 elueguiig  II345ra,  11120m; 
pl.  -cu  O  II352e:  @e[e^e  1351a;  nil9e,  26e  [ö2(§7n-9a]  ||  ©ilbung^- 
Vn-ccej3  [\217e,  5)ic^tigfeiten  111446m,  3Duvd;mc[|cv  111506e,  Slemeute 
111530m  I  (giitbec!iiugeii  III  577a,  425me,  460m,  (557);  sg.  -luig  III 
426m  :|  (Sutfevmnigeu  111288a,  @vbk[c^v.  I60m,  gcniieii  III 55<Sm,  ©c 
nefig  III559e;  @efd;lDiiibi9!eit  I  121a,  3m,  7m,  (400a)  Im;  11367m; 
111598m,  607m;  ©efetje  1146m,  ©vcii^e  II J  555a»7i  (aii^gcbebiit),  ©ni^^e 
111461e  I  Äüv^?ev  pl.  [=  SSelt!. ,  =  I;^  ^^(aiieteu]  ([.  Someteii,  2J?etecv- 
fteine)  1 125a;  III  153e,  372am,  410a,  514a;  lV(20e);  sg.  (^O)  III628m,e, 
9a:  5IufjäM.  \U264e-5a,  Slaffe  III572e;  biinffe' III  292e,  372m;  üeiiie 

III  317e-8a(323e),  Wniahi  llI317c-8n;  ^aht  II  264e,  514e  :|  Greife  III 
76m,  (eud;teub  ni311m;  2id;t  III  88e,  420m;  ^a\\en  1128a  (f(eiiie), 
111575m;  9latiir  III585am  (bev  (Seineteii);  ©tiiuuug  111377m,  -eii  1113a; 
Umlaiifneit  111575a  ([ibeviid)e),  -eii  111303a;  Um[d;liMiKg  1149a,  SBeltbaii 
I1353e  I  SBeIt!i3r^>ev  (pl.)  (1)  \reitever  begriff  2)  =  ^(aneteii)  [=  Äev^ev] 
(f.  ecmeten)  I96e,  105e;  111153a,  204a,  211m,  420m,  5m,  430a,  557e-8a, 
569e:  bie  fleiiiftcii  111462m,  iiid;t  p\.  III  87e,  ^a\)\  III  560a  :|  Siffen 
111533am 

platteten  (=  Sßaiibelfterue;  tgl.  ^^laiietavifd),  intev^Iaiietav)  51.  aiibvc 
d«  imfve  III  409m, e  (fleiiie);  um  niibve  ^ij-fteviie  (©cmieii)  [i^gl.  ^^ijft., 
o®cmien]...lI365a;  III  291e,  300a  [572m-5a],  479a  ||-  iö.  ^:i>Iaiietcii 


878  ^^laiicteii  biö  äußere  21 

iiiifvcr  Soiuie  [f.  (Sonicten  f,  ®ecane,  giyftenie,  iü^'iifcf;en ,  @cmie, 
Trabanten,  SBcc^e,  Soc^eiitagc,  3obiaca!-:  Ultra-]  I  93e[94e-104,  2t. 
388-9],  104e,  Wime:  II 552m-5, 432a, 500e, 4, ^m, 511a;  11160m  {311m), 
37 la,6am,  [420-4:64.,  5r.  465-487  (im  nüg.,  i:evglcid;eiibe  53etvad;timg)], 
[420-la  Siiileit.  über  biefe  a%  ii.  \jerg(.  33etr.]  420m,  e-la  [3)ie^of.], 
4ö5e,  [4(S.5e-4m  aÜQ,  Setrac^titug  u.  ©aiig  be.^  SiifmlK^],  [488-535,51. 
536-556  ißel^anblimg  ber  ciuäelneu  ^I.  cber  fpec.  53ctrad;timß  ber  ^I.], 
[488  dhiUitiniQ  ber  f|.^ec.  iöctr.],  {blAa,  549m),  557 m-8m,626e[8-630m]; 
IV79a  I  sing.  ^^laiiet  II  350e;  III  31e,  120e,  143e,  (GL^9a  ein);  lV5a 
(ein  einiger),  79a;  \6m\\  alpl)al)ctifd)c  Ucil)C  ber  3iiftt|jc  (sing, 
"ipianet  linrb  bnrc^  nac^gefc^tai  *  bcjeid^net;  ein  ®tern  *  i:cr  ©teHen  jeigt 
an,  ba§  ba  mele  ober  mel;rere  einselne  ^^lanetcn  genannt  finb,  anf  ivcld;e 
bie  @ac^e  nic^t  eingetragen  ift;  biete  ©lieber  f.  ferner  bei  jtrabanten  n. 
fleinen '!|3(. ;  in  compos. 'iplaneten-)  [f  fofgenbe  ©lieber  Hlben  befonbre 
©tücfe  nad;  bem  atlg.  5llpi)abet:  t  2Ibftänbe,  ^a^nen,  5ße\uegnng,  fleine, 
-fVftemj:  abge))Iaitet  JII  429a,m  (  STbpIattnng  I  96all ;  111430a,  Im: 
gering  111429a,  ftarfe  Ill429na;  5:on  ber  Uuibreimng  abhängig,  SLserbältnifs 
3nr  DeotatiiMK^^it  III432,  IV(155e-6a) -U  f  5Ibftanbe  [inb  ein  bej.  (gtiicf 
(üernnd;  ||  5Ic^fen  (aud;  in  comp.)  lV79m,  -%.  (OO)  111457a;  sg. 
%ä)\t  (O):  -brebnng  III[447m-<5J  |  ^^Jeignng  (gegen  bie  5Babn)  [(Siiiff.,  folgen, 
^eränb,  f.  b^  @d;iefe  ber  (Stliptif]  I  96m*;  III  42ia,  [448e-455m],  457a 
(S5erönb.);  V9a  (ol;ne  Öefe^  J  P^-  9^-^"  I"  449m\\e  (gegen  bie  «öabnen), 
450a  (SJerbältniji);  -9fi.  III  421a  :j  9?ic^tnug  IV 79m  (nad;  (Siner  Seit* 
gegenb);  9eetatiDng - 21.  III  445e-9mlle  (5?eignng),  450a  (etel(nng),  ib.o  | 
eteUnng  l97e,9Sam!l;  111450a;  -ft.  I  98a  (-en),  III  24e,  V6m  (ebne 
^ejelj):!!  bie  alten  [f.  o^^bärennnifif,  o^abl]  II  503e-4a;  III  38a,  (76a, 
2G4e),  [421m-5a,  21  465-476],  425m,  512a,  529e,  559m:  2Ibftänbe  lil 
440a;i,  bei  alten  @c^riftfteüern  n.  S5ÖIfern  III  42ie-2  :|  bie  älteren  III435e 
Jbei  ben  2l(ten  [bgl.  O33orftellung]  III  (422e),  3me  (^J^anien),  549a;  im 
Slltert^nm  111474m  :|  2llter  \ll572e-3a  ||  anbere  f.  nnbcfannte,  nnfic^tbare 
nfw. ,  nene;  anberer  III  28e*  :(  numerifd;e  eingaben,  3)ata  [=  (Steni., 
3at;len-@l.]  I II 379e-5<S0a,  407a,  435e-6a  (OneHe  u.  3eit),  495a;  angeheftet 
[=  eing.]  III436e,  2Innä[;ernng  III  258me  (jmeier  ^t.  ju  einonbev),  ^in^ 
fiepten  f.  58orfteü.;  Hnjie^ung  III236e(549m),  IV(lOa)  |  2(^r;el  111435m, 
459m;  -e  III  587e  :|  tqnatcr  III4G3e*  |  STrt  [i>g(.  Kometen]  III  585m; 
^-artig  [=  p(anetarifd)]  1412m  (Körper);  11118a  (9?atnr),  323e :j  ^Iftrologie 
init  ben  fl  [f.  TletaUe]  ...  III  473me  (4m)  ||  2Itmof^bäre  [f.  Venus] 
11159m,  429e  (pid)  |  pl.  -eu  III  429e;  -2t.  I  103\  III459e  ||  2tnfgang  III 
<466a)  I  2t  n  f  5  ä  b t n  n  g :  aüer  III  [376m],  488a  [488-535,  2t.  536-556  (in 
anöfiibrt.  S3el)anblnng)];  mebrererX  [a.  alte]  III448e  ||  bie  äußeren  (b.  l;. 
bie  ber  @onne  ferneren  III  427e,  9a)  [a.  innere,  tgl.  ©rn^^^e]  1  95e,  96a, 
427e,  430m  (46Ie),  4m,  485a;  111522a:  2tbftänbe  III  533am,  [Slnfjä^I.] 


'Planeten:  äußere  ^^l  —  (Elemente  ^  879 

111  ^^-ö  14a  (534.),  ]"d)ou  Senieteii !  111575,  Vage  111420a,  dt'm(\  IH 534am, 
Zxahawkn  111  554e  |  bev  äii^erfte*  [f.  Saturn,  Neptun]  11367m,  III 
558a;  pl.  111  (514e)  .||  2(je  f.  ^^a\)n,  tS3aF)ueii  [iiib  ein  bef.  ©tüd 
t)ievnac^,  -bau  1166a;  53cgnff  111 42üm,  4e;  befannte  (jii  e.  beftimmteu  ^di) 
lll423e,  558m,  563e;  beleben  f.  o^inimel,  -S3cncinuiite|  111471e;  beobachtete 
I11440e,  -beobad;tinißeu  lll96e-7a;  SBered;miiig  (fcev  ^al;iieu  \\\\i\)  Ill(517e) 
I  53efd;affeul;eit  [üßl.  Sigeiifc^.,  S^atiiv,  (Soiiftit.,  ^iiftaiib]  I57e,407a; 
in21m,  120a,  202a,  42j[m,557in;  1V[<SJ:  ^>I;vfifd;e  1164e,  11160m  (494in, 
5a)  :|  ^c|d;reibiiitß  111420a,  S3etvac^tiiug  f.  aüg.  ii.  toevgleid)eiib ,  tS3e' 
luegung  ift  ein  bef.  <Bti\d  Ijievnac^,  S3eu^cl)iiev  11132m  |  33ilb  lin20;  -er 
lll  120m,e  JSSilbuiig  [=  (Siitfler;,  \\\\i\]  (ügl.  erhärtet,  evftarvt,  pffig, 
^Beraub.)  1 1 359e-360a ;  1 11 431m{3e),  449a ,  {462e,  549ra,  588m) ;  1 V  (2i  7e) ; 
-bilbimg  \  98t-99m  :\  Seutvalfov^er  IV  10a  (pl.),  79a;  S^vafteviftif  [= 
eigenfd;.  ufm.]  III  [429-450]  { (Souiimctioii  [f.  Venus]  III (86e,  258m,  409e- 
410a);  -eu  111 447m  :|  elemeiitave  (Seuftitiitioii  [ügl.  33e[d;aff.  i.fir.]  IV  [8;  mj, 
2)ata  f.  Slugabeii,  ^ancx  f.  M^eiiöb.  ||  2)id;te  [=  i)p.  2)ic^tigfeit]  1389a; 
Ill431m,445e,7a;  bie  bic^tefteii  111  447a  J  2)t^tigfeit  [^)).  =  2)i^te] 
1  90,  95e,  96a,m,  97a,  98m,  164m;  111  24 e,  375a,  421a,  9am,  430a,*7n 
[445e-7a,  H.  484e-5a],  446m;  pl.  -eu  (O)  111 421a,  9m,  445ell,  7a,  491e: 
Slbualjnie  111  (323e-4a);  uid;t  beu  5(bftäubeu  ^vüVovtioual  111447a,  485a 
(491e),  2a:  fviiber  aber  geglaubt  lll557e;  bebeuteube  111429a;  geriugc 
l!I429a,me;  W\i}C  111447a,  ÜJeibung  V6m  {ol)m  ®e[e^);  ^afel^  III 
445e-öa,m'l;  ^BergleidumgO  111445e,  6m]  35erF)äItui{3  \\{H46m-7a,  537mO; 
ber)d;iebue  111431m,  35ertl;ei(uug  1172e,  3ii"«^;iiie  111492a  ||  Sinieuficuen 
IV18a|buu!Ie  111  292e-3a:  ^öv^er  111270a,  292e,  306e,  372m;  Sßelt^ 
tiii^er  111628a  J  2)  urd)gau  g  [f.  Merkur,  Venus]  111415m*  (burc^  bie 
©omieufc^eibe),  517e*  (burd;  eiue  33abu);  pl.  -gäuge  111383m,  409e,  493a 
J3)urd;meffer  sg.  I  19m;  111575a,  550a;  pl.  (O)  \U431e-2a:  liiqm' 
toriaI-2).  III433e,  519m,  524a;  großer  III  122e;  2J?effuugeu  III  434e, 
548m;  mittlerer  111  (518e);  ^ofar-^.  II1519m,524a;  [d;eiubarerlll455c/,me 
(md)  beu  5lbftaubeu  i^erfc^iebeu),  4am;  iBerI)ältnijs°  III [45ie-2a],  öerfc^iebcn 
f.  fc^eiub.,  benrabrelII(491e,518e)T(gigeu[^afteu  [4: S3efc^aff.,  (5bara!t., 
DJatur;  ij:  eiemeute  111430a]  III  265a,  422e  [9-450],  429e-430a,  4e-5a, 
468a,  m-9,  529e,  557m :  luotou  abhängig  111 429e-450m,  Uuregelmäfj.  u. 
(Sd;man!eu  III450m-ia  ;|  bie  eigeutli^en  111265a;  (Siu  ^:ßr.  [=  eiuiger]  III 
(629a*),  eiugeF)eftet  [=  aug.]  II1478e,  ein  eiuiger  [=  (Stu]  IV  5a*;  (Siu- 
ivirfuug,  SBirfuug  [a.  0(Srbe]  I  133e,  406a;  III  511a,  629e-650a  (auf 
ciiiauber);  bie  eiuselueu  111420a  [mfd;uitt  über  [ie]  |  jur  (Sfli^tif  III 
160e-la:  DJeiguug  gegen  bie  ®.  f.  °33al)nen  ||  @Ietttcute  [=  unni.  Slugabeu, 
3at)leu-(äl. ;  ^i  ©geufd;.]  l[9ömll-9(§m(ferf;§:  tjerg(eic^nugmveife)] ;  III 575am 
(Sab.),  [428-430  (aüg.  35ergleid)uug)],  (530m);  -(gf.  (©O)  HUSöe:  2luf> 
jäblung  111575a,  420e-la,  430am;   XaU\ie  III  575am,  2:afel  Vl04m; 


880  ^^ilaiieteu:  (ilemeiite  II  —  gernr 

eine?  imbefaiiuteu  bcftiniiiuu  llI532me,  550a,  6a;  ivciiu  [ie  [id;  l'^evänberteii 
\yi8am]  ^evaiibeningeu  \\\456m-7m,  7am  (iöevu^igmig  bavüOer);  lvnd;tigc 
IJI448e,  [3eit]  111456ail  J  Clement  III 491e  :||  iicd;  jii  eiitbecfeube  III 
(153e)  372e,  533m,  554a  {7eSa),  571a;  cutbicftc(v)  111420m,  483e*,  559m 
([vü[;ev  e.)TSntbecfiiiigeii  [f.  I;^.  fleine  ^431.]  \\{  153,[377l[425m-7m, 
%A76e-7a]]  -(5.  III  532e;  sg.  (Sutbedimg  (O)  III37e-38a,  76a,  38üa, 
420e,  im,483e*,  552me,5<S7am:  atlmablic^e  III  5<S7amO  bcabfid;ttgte  III 
514eO  i8emü(;ungeu  U\514e,  beftätigt  111535m;  belauft:  bmd;  feljr  üelU 
ftänbige  ©teniöevseic^uifie  III  152e,  3,  514e-5a;  eiiie^  eiiijeliien  'i|3f.  ill 
(483e*),  ^aii^^t-(S^cd;en  III. :^77a7n,  ©efc^u  lll[377],  gläiijenbe  IIl532eO; 
fiiiiftige  [ügl.  ju  eiitbecfeube]  III  153e,  372e,  555m;  neue  III[4öOme];  reißenb 
fd;iieUe°  III  427m,  460e,  477m;  d;vüiicl.  X(i\d  ober  bie  (5.  iiad;  ber  ^eit* 
feige  Hl  [42om-7m,  5(.  476e-7a]:  bie  d;v.  Xafcl  III  [425e-6],  ©vläiite* 
rmigen  511  il;r  III42öe-7w;  llntcvbved;iiiig  111426m,  460m;  2SevI;aItni^  III 
425m;  sufaüigcO  III (514e,  5290,  S^veite  QP  III  153m  :||  bie  eiitfevutcvcii 
^(.  [ög(.  ferne]  111575m  :||  (gntfevnnng  [=  ^Ibftanb];  pl.  -cn  O  II501e, 
III4S5e-4a:  Subi  f.  niittl.,  'Oi:n  einanbev  111421m  (i>evänbevt),  Elemente 
f.  mittt.;  i>eu  ber  @ibe  [a.  niittl.]  11187m,  433a  |  niittleie  I  96m,  II505mO, 
III  434nm:  (Subi  III  628e,  Elemente  ballen  abliiingig  III  575a?n,  t.  b. 
(Svbe  IIl433e;  t\  b.  ecnne  III  575a,  455m e  :|  9M^ie  III4S5e-4aO;  i).  b. 
@oniie  [a.  mittl.]  III  435me  [33cgr.  n.  Sivten],  e  (größte,  fleinfte),  555m 
C^l  in  großer  S.) -11  Gniftel^inig  [=  S3i(bnng,  Urfprnng]  I  i57a,  9e; 
III  48am]  431m ,  462 e ,  479e-480a,  [559',me],  575e-6a\\,  629e;  IV(79a): 
ans  3?ingeu  I58a,i05e;  III  43lm,  462e;  3eit  III  572e-5a,  nnabfel;bare 
Dieibe  l^cu  3iift*i"^fi'  Ill45imjjiir  S"rbe  [a.  bewegen,  53ctrcgnng,  (änt" 
fernnng,  9?äbe]  111466a:  SBirfnng  nnf  bie  (Srbbabn  IIl453e;  ©inUMrtnng, 
Sirfnng  ber  %\.  auf  bie  G.  n.  unö  \\\434e-5a,  453e-4a;  (gvblid;t  auf 
bell  ^]51.  reflectirt  [i^g(.  *9[)fcnb]  IH  494me  :|  (Srbaltuug  III  629e;  erl}ärtet, 
erftarrt  (auö  e.  fvübeveu  flüffigen  ^i'f^flii^O  Hl  48am,  432e;  erleuchtet  IH 
300a,  erftarrt  f.  erbärtet  ||  Qycentvi  cität  bev  Sabu(en)  (I  97m,  98m  ufa\; 
ber  ^-b.  Ill455m,e,  7a;  53abu-(v.  HI  24e,  y6m)  I  96m,  97m,e,  98m, 
112e;  III  24e,  375a,  428me,  4(8€  [455m-9a,  'aiJ86m-7al  455me  [2)efiu.], 
6am,  516e,  558m;  V  107-115;  pl.  -en  O  111421a,  456all,  7m:  ^;>(bnar;iue 
f.  Biin. ,  bebeuteni:e  HI  457a,  [Sefin.]  III  455me,  obnc  ©efe^j  V6m;  in 
©reujen  ['cqL  i^eraub.]  111457m,  9a;  mit  ben  5Ibftänbeu  ö.  b.  «gönne  311* 
uebmeu!  HI  557e-<Sm,  575a;  ^ahcUe  ]\\456am,  S5eräub.  III  629m  (in 
engen  ©renken);  35erfri;ieb.  u.  3>erl)ältuiffe  I H  *455m-öa,  7a, m,  9a,  5 12a; 
3u-  u.  5tbuat;nie  [a.  t-ort^iu  (Sonne,  i^gf.  beraub.]  111456a,  7m  :||  ^^arbe 
[a.  fid;t]  IH205e,  434e,  540a;  -en  III440m!l  ||  feljreubcCr)  (5\vif(f)eu  anbren) 
[=  Surfe,  -Ici^j  I II 459e-440a,  2m-3a,  479-48üa,m,  548e*  j(  ferne  |=  ent« 
ferute,  rgl.  ireiteve]  11132m;  bie  ferneren  11121m:  bie  ber  @cune  f.  [= 
einigere,  feunenferne]  111427«  (9a);  ber  ferufte  III443a"-^  Jim  (^erurobr  lll83o, 


^^(aiteteu  gernr  —  ji^rei^  881 

468m  (5l8m):  n\d)t  511  eneid^eii  JII533m  ||  gigur  [=  ©eftalt]  I172e,  111 
432e  (  311  |^ij:fteviieii  [f.  awd)  2(it.,  i^gl.  (gtcniej;  ^evg(,,  gegen  111  373me, 
421m',  beiregeu  firf;  stviic^eu  beu  ^.  lll2t'4e;  ^:|3(.  um  aiibve  %.  [=  °Sciiuen; 
ügl.  nüg.,  ^Svabauteu ,  [.  3:c|>|>eil'teniel  111  292e-3a  :|  ^kcfeii  f.  Mars, 
Saturn,  Vemis;  fliil'fig  [a.  3uueve?j  111  432e  (fviil;ev),  -ftlge  III  477ni, 
frei  111202a,  füljveub  111 165e  |  guiif  e(u  [=  (gciiitill.]  mSGme',  fmifclu 
liiert  11186m,  87m,  i22ej  ©eine:  1 77m;  -e  11146ia,  587m  ;|  @eid;lrmbig- 
feit  [ügl  ^?(aiictaii|d)]  1127m  (bev  ^elv.),  -eii  lVl8a  |  ©eftalt  [=  giguv] 
lll(432e,588m):  aümaMid;  foftgeicl^t  lll(432e);  ©eftaltimg  11160m,  43ie 
[2-5a],  (587a)  :|  ©eftini  111530a*  ©laiij  [i>g[.  !>%(.,  Ier.d;teu]  U\46Sm- 
-göttev  111  477m,  @cttl;citeu  111  (421c)  464am  ||  gvc{3e(v),  bie  gvcf^eu  1 
141m ;  111 86m  (122e),  282m,  429a,  434am,  448m,  456a  (7m),  460e,  517e*, 
559m  (629m);  bie  gixtieieu  11!  57öm,  7a,  433a,  5e;  gvcßte(v)  I126Üe; 
111431e*,  518e*T  ©ri3Be  195e,  96a,m,  97a,  98m  ;  III24e,  120e,  429a,m'\, 
^430me[431e-2a,3-4];  pl.  ©vcBcii  {^)  111430ra:  aHuiiigig  mn  Slbj'taube! 
Ill557e;  abfohlte  (ob.  \val)xc)  111430a,*?}ie,  le,  5all;  -zufolge  V 9a,  iiiittlevev 
@v.  111446m;  9ieii;ning  uad;  ber  ©v.  iU  433am:  dm  ©efe^  V6m,  9a; 
fc^cinlvive  11145ie;  üerfd;iebiie  111431m,  lV79a;  ivatue  =  abfcl.;  ^uiicb^ 
meiib  111442m0  575m  (mit  bev  ©ulfevmiiig I)  :||  ©viip^c  [f.  eine]  111427a, 
446e,  628m  |  -grii^^^^e  111428a  (mittreve);  pl.  -en  (O)  [f.  jivei,  bvei]  I  95e, 
96am  |:  bie  änßa'e  [=  üiiB-  ^l]  I11461e,  4m;  bvei^  1114277?ie(e);  bie  innere 
[=  innere  p.]  111432m,  461e;  bie  mittlere  [=  Heine  ^:p(.]  ]95e,  Ill[427m-SJ 
(8:t);  3^i-'ei°  (5UMfd;en  bencn  bie  fleincu  ^f.  finb)  111  [427m-431]  427m,  9e, 
430a,  446e  |j  ^aUnnefier  [i>gl.  ^ai.Vtpf.]  III  (487a  Stqnatcrial-^.)  ||  §an^t- 
Planeten  [tgl.  Sraünnten  §j  I94e,  99e\\,  lOle,  3n,  4e,  I48e;  11357e,  360«, 
6m,e;  lll  112m  ,  265a,  576m-7a,  [421  m-460a  ,  21.  4 65-48 7a;  a% 
421m-5a,  51.465-476],  425m,  6e-7a,444m,  5m,  461m,  4m,  514a,e, 
522a,  9e,  531a,  550a,  587mii;  fg.  -^planet  (*)  [[,  Jupiter  n.  ci.]  I11374e, 
429e,442m,  492e:  2tnf5äf;(i:ng  111 376^»,  e-7a,  426-7a;  33e\v.  f.  9M>enpl, 
(SentraÜevper  lll46ia,  Staffe  111427a,  (giUbccfiingen  111  425me;  groBe(v) 
111428a,  517e*;  ^albmeffer  1 102a,e;  Heine  111303m  |  ^aupt-  n.  Dkbenpt. 
\U  443a,  466e,  628m:  S3cn\  III  572m;  3aH  111  264e,  460am,  514e  :] 
3at)l  (22)  [a.  ücrlnn  92etum))I.]  I1I264-,  376m,  e-7a,  420m,  [421m-5a,  21. 
465-476  (Bal)(  n.  aüg.)],  427m  ||  [;caj](äii5enbe  111258m;  Mekn  bcn 
Fimmel  111265a,  511a;  fordert.  Sidalt  [.  3>oInm  ||  bie  inneren  (b.  I).  hie 
bev  eonne  nä(:eien  111  427e,  448m)  [ih]I.  ©rn^pe]  \95e-96a;  Ul  427 e, 
461e,514a:  [5rnf5a()l.]  ni514a;  bie  inn.  n.  äußeren  111  [429-430a  {dha^ 
rafteriftü;  93ergt.  u.  3}erlüiltui[fe  ju  u.  gegen  cinanbeiv]  429e,  448m,e,  514a 
Jinuerfte  1  97a  J  ba§  innere  [a.  tenntmO]  1209m,  lV288a  ([(üffigc^)  || 
-3ntevi:al(e  [=  5(bfläube,  vgl.  *mu[if.  Sut.]  111439m!l;  Äcnntui{3  i:cn  ikem 
3nnern  I  164m,  7m;  f  bie  f (einen  (f(eine)  %>i.  [inb  ein  bei.  ®tiicf  l^iev* 
nac^,  ^luft  1.  Sude;  -för^-r  I  96m,  Hl  527a  ||  treiö  111575m,  -frei? 
51.  ».  >§umbo(tt,  Jtcemol.    V.  56 


11367m;  -tvciie  Il(79c,  28le, 463e,  Gc,  557m,  575a  ]  ihcict>alm  III466e!l 
:||  fveiieur(e)  111449a,  466e,  479e-480a,  597o:  um  tic  ©cnnc  lV5a*  |I 
-hinein  III479e,   fugclfövmigc  111588m;   ^age   (iUü   [ie   ftd)  bffiiitiii)  III 
472e;  iiiittl.  2lme  liI516e,  Y107-115  |  Sfluf  [^  ^cii\]  llGOe,  lll264e; 
-lauf  11197a,  III165e  :|  Meuöbauer  IIIö29eJbev  Ic^te*  IH  558a,  575m  ; 
üorletjte  III  ö58a*;  bic  lel^teu  III575am  (u>evbcu  (Scnicten!)  :|  lei:d;tcn  III 
420m  11—  ?i^t  bev  ^laueteu  I  iUe;  III 1 20c- 1  a,  572am  [420meJ  1|  3iif. 
(comp.  li!i(!^t-):   33elc^aff.,    Stßcufd;.  [inil.  S^atnv]  III  46Sam  |  ei gueö  [a. 
-eiiüuicff.,  -^voc]  1207;  [ic  l;abeu  cb.  cv^eugeu  fd;ii\icI)Co  e.  2.  III 372am, 
420e'[ -eutUMcf (uug:   fd)lvad;o  eigne  III  420e,  435a  :|  ^axbt  111  168e-9a; 
-3uteu[itat  [=  -ftärte]  Ili530a*;  9^^tllv,  ^Befduiff.  [ugl.  ^eid;aff.j  111435a; 
Vlauctavifd;e6  111420m,  -pvoceis  1207  (eiguev);   icflcctivte^  [i\]\.  °ecnucl 
III62m,168e,372m,e*,  494me;  vul^ige^^  \\\86me,  87am  \  (2d;mäd;e  III 
440e;  I-f(fetrac^e(v)  III424e,  467e-8a*,  8m  J(gcuue  [a.  -ftävfe] :  ?.  \)eu  bor 
©.  111372a,  2-ftärfe  bev  ®.  111459a;  @omieulid;t  111420m  (veftectivtev), 
435a  (reficctircu   e^^)  :|  -ftävfe  [=  -3nteui.]  III  [459-460a  bev  @cuue  auf 
ten  ^1.],  468m;  -toeräubevungcu  III  518m —||  p-Icc  [l^ßf.  fel;(eub,  $!ildej 
III439e  (Ä(nft)  \2ndc  i\vi]d)ni  2  ^^!.  (für  ciucu  ncucu)  [lv]I.  fel;leubj  (Äliift 
III439ell,  479am,e,  548e,  9a)  III  4.39m-440a,  le-2a,  m-3a,  479(am),  517c, 
548e:  geläuguet  III549am  :|  niäd;tige  III  G29m  ||  9}^^lleu  {awä)  iu  comp.) 
1389a;  III  60m,  421a,  [444m-5m]  5e,  8e,  575m;  sg.  ^Waffe  (^)  195m,- 
154a,  lG4m;  111375a,  42ia,  445m:  aller  sufannueu  III381aO,  STußa^e  III 
444e-5m,  ccnftaut  111457m,  \inc  gefiiubeu  III  444me,  yfci[)ung  uad;  bev 
m.  III  *445meO,  -ibVrOcfieruug  111444c,  35ertr)ei(iiug  III  629me  :||  a)f?e' 
talle   auf  ^l.   III  485a  |  mctalU   bcu   ^^f.    Q^\vü\)t   IIN24m,  [470jm; 
9Jlitaüuauieu  ihu'!}5L  Iiergenouiuieu  HI  [470J;  ^Ianeteu3eid;eu  werben  SDIetaü' 
geilen,  ja  ä)?-namcn  111470m  ||  am  WiUao,  fid;tt)av  f.  Venus,  bie  mittleren 
[=  m.  ®ru)>Vf,  Mwc]  III  448e  ||  SO^cnbe  [i.  h^.  21  vt.;  tgl.  ju  ben  fcigb. 
@t.  *£rabanten  ^(.]:  öcn  9}?-en  begleitete  III  461m  (^erl;ä(tn.),  e(2age); 
m-enbegreitcte  1 154aTmonb(ofe  I9Ga,  100a;  111429a,  431m,  461m  (33erK); 
äJfoublofigfeit  111430a  J  nionbreic^e  I9Ga,  lOOam]  III  429m,  431m  (587m) 

II  [9Jiufif]  ni  439am,  478me  ||  nabe  fommen  (ein  planet  einem  anbern) 
iII517e  I  nähere  111443a:  ber  @onne  uäbere  [=  innere]  l\\427e,9a,  447a, 
8mT9^äI;e  [ögl  Slnnäl;.] :  juv  @vbe  III434e,  (Srbnäl;c  III  538a*  :||  g^ime 

III  37am,  163m,  421e;  -name  111468a,  9a,m  (471e)  |  gfJameu  III 
[422c-4,  21.  467-476];  -namen  IIl467a,m,  8m:  tgtj^ter  f.  (^fialbäer, 
alte  III  [467-9];  jmeiertei  Sorten:  gi5ttlic^e  n.  (Sigenfc^aftenamcn  cb.  be* 
fc^veibcnbe  III  [422e-4a]2e,  4ö7am,  8me;  üefd^reibeube  III  423me,  e-4a, 
468am,ell,  471e-2a;  ben  dbalbäern  ob.  Slgtjptern  ange^ijrig  III  422e-3m, 
4ö7m;  ^albäifd^e  ni423e;  göttliche  in423me,  467m;  bei  ben  @ricd)eu  III 
423me,  [467m-8ni;  8m];  inbifd;e  ob.  (Saut^fvitnamen  III  [4ö<Sm-9;,  im 
'i:almub  III47ie-2a.||gjntnr,  Seien  [:|:53cfd;aff.,  (gigenfd). u[n\]  II n57am, 


^I^laueteii  ^iat  _  6onne  aüq.  883 

377a,  421e,  436e,  6'2^am;  IV 79a  |  9^ e 6 e ii ^(aueten  [=  ä)?oiibe,  2:vabaiittn, 
©atcUiteuJ  (a.  tou  ^ai^L)  I  94e,  99e  [99e-104],  103e,  148e;  n357a,e, 
9ni,  360a,  6m,  7a,  511a,  3m;  III  420m,  5m,  e-7a,  6e-7a,  [460-4m,  ST. 
4S7a]4ö0a;  sg.  -flauet  O  111442m:  [Sliifgäl;!.]  III  425e-7a,  iBaI;ueu 
III462e,  Siitbccfimgeii  Mi  425me,  bie  f (duften  III462am,  9letatioii  III 
495e;  3ar;(  I II 460am,  e-ia  :|  DZeigmij]  f.  2(d)feii,  i8al;iieii  j|  neue  [:|:  fleiiie] 
III  37e-38a,  152e,  a(5me),  6a,459ell-44Üa(440a:i);  bie  neuen  (gegen  bie 
5  alten)  [cc\l  @iitbecfiaiöen]  III  [425m-7m,  21.  476e-7a],  425m  (5Berb.  gegen 
bie  alten)  T  "eiiev  (sg.)  III  153a  m,  459el!-440a,  479m,  532e,  4a,  556a  || 
nuinevifd^  f.  eingaben,  ä>cvl;ältn.,  ^a\)Uw^  bie  cbeven  11504a,  III  201a  | 
Obevflärfte  1209m;  III432e  (ftiiffige,  erwartet),  462a;  pl.  -cn  111435a  J 
Op^efitien  f.  Jupiter;  pl.  -eu  II335e;  111447m,  51Ga  ;|  Ovbnung  [= 
ÜleiOiing]  111473m,  -SD.  III  474m  |  Ort  III  532e(587u);  Devänbevn  ibn 
111153a  (3iiMid;cn  bcu  «Sternen),  434e;  55eicinb.  III155ra  (tüenig  mevflicl;)  :j 
^^Javtial-,  ^avticnIav-®Vftenie  f.  @t)ft.  |  ^evil^el  [=  (Scnuemuik]  (a.  fteinc 
^(.)  llI4557w,459m:  ?auge  III  516e,  V107-115;  öevcinbeit  [id;  111456m 
:[  vand;enb  I II oSi?n*,  -vanm  111582m  |  9Jeacticn  I  257m:  be^^  Snnevn 
gegen  ba§  tujieve  cb.  bie  Obeifl.  I  26e*,  209m*;  IV 288a  :|  UcQewt  111 
173e,  (4e  bcr;evvid;t) ;  ).-veid;  III  280e  ||  -veil;e  III  440e,  474e;  -cn  111 
472m  J  bleiben  folge  [=  H'-  9fei[;ungi  111443a:  nad;  Slbftänbcn  l\  b. 
@cune  \\]376am,  nad;  ibvcu  (Sfenientcu  III450(a,m),  und)  ber  ?age  III 
448e  J  9eeil;nng  [^^i\  =  9teif)cnfclge,  Oibnnng]  (f.  ki.  o^Ibftänbe)  III 24e, 
[485-444m,  ?t.  477-484  {dl.  u.  2l(>ftänbe)] ,  457«,  4457«e,474mlll,  9m, 
531m;  \6m:  bei  bcn  igbptevn  111473m,  niteftc  111477m,  [2(uf3äI/(,  ber 
©egcnftliubej  \6m',  nad)  bev  2)id;tigtcit  111447a,  V6m;  allen  ©efe^en  ent* 
sogen  Vom,  .9a;  nad;  bev  @vc^e  III  *455aw,  V6m;  nad;  bev  Wla\\e  III 
445me,  väumlid;e  111441m;  für  bie  Scd;cntage  [[.  nä^evStvt,]  III[472m-5a] 
3a,  *4am,  7m  ||  9teüeliiticn  [=  Umlauf]  111447m,  -en  III  447m  (fibevifc^e); 
Ü^inbe  I  26.;,  209m,  259m;  9iing  [[.  Neptun,  Saturn.  Uranus]  III 554»ne 
(nuv  (Sin  33eiipie()  ||  9^otation  (nm  bie  2ld;fe,  -en  HI  429a,m)  [=  Um* 
bvet;mig,  toevfd).  'o.  Umlauf  III  447e]  (f.  03rd;ie)  11365m,  III484e  (629e): 
@efd;n^iub.  111430a,  -^6-©.  111432e;  tangfame  111429a,  550a;  fd)neöe 
111429m,  3}evr;ältn.  llI44<Sm  ]"  9iotation«3eit  [ögl.  2:vabauten]  I97am, 
98ra;  111450e;  pl.  -jeiten  O  111421a:  ^afel  III(447e),  S$evb.  IVl55e-6a 
II  9?iicfgäugc  II  351e,505e-4  (4a,e);  vüdläufig  II  503e  (^cli\),  III465e  J 
@d;eiben  I96e;  II  202c li,  420m,  4e,  439e;  -fd;.  O  III83e,  330a;  sg. 
@d;eibeO  III  86m  1 1, 122e,  462a,  529e:  -form  111377a;  gvoße  11186m, 
(Srcf^e  III434e  :|  @d;itHin5e  f.  ©trabten,  -[d;tvarm  111517m;  ©ciutillaticu 
[=  ^^unfefn]  HI  420me  (id;ii^ad;e),  434e-5a',  ©eben  III(202e),  felbftleud)* 
tenb!  III478e  |  fid;tbav(e)  [a.  SJfittag,  bei  2:agc;  i^gl.  ^evuvobv]  Ul424e\\, 
585m;  @id;tbavteit  III120-ia  (la),  204a,  462a  (terefco^H[d)e)  ||  juv  ©onn  c, 
Gimvivfiing  bev  (gönne  [ü  auä)  ^(Scnue;  a.  bie@I.:  bewegen,  33eivegnng, 


884  ^  ^(aiieteu:  ©oinie  —  llnUaufy^eiteii  C 

5)iivd)j3aiu] ,  ßiitfcuiiiiii],  i'eui,  fvcifciib,  !^irf)t,  uiilteve]  Il501e-2a,  111479m: 
(comp,  ©ciiiicii-)  Sduuifjerun^  juv  <B.  111492a,  hk  <B.  kiiHgl  bic  %^\. 
IV  79m  I  -fcviie  [=  %pU{]  1  389a;  111  20e,  430e,  9a,  515a;  f-fmie  [l^gl. 
fenie]  196a;  111429a,  44Ge,  629m  :|  befjelbcn  ©-iigetnetö  IV8m,  jiiv  e. 
Qdßx'u]  III576'a  |  tev  iuic()[te  lli430m*;  f-muilie  [l^gl.  naf;evo]  11258e;  lli 
84m,  449e,  494m;  -uäk  [=  ^ml;elj  (1  i 439a,  456m  (teväiibeit  ]id;,  Ort), 
515a,  575m  J  inifvce'  (bee)  @-n|V[temö  lli  303m,  629c;  juni  e-iijvfteiii 
<\d)'h'U]  i\\376m,  (488a  2:(;eile),  (514a),  ö2<Sm;  IV(8m)  :|  unigebeu  bie  ®. 
111270a  :||  um  aubve  ©cmicu  [=  ogirffevne,  tßl.  aüg.  'ä.]  I94a,  11 365a 
:i|  @pr;aren  ni4o6e,478e:  -mii[if  bev  fünf  l\l [437 -Sa,  ^[.477 m-8m\ 
J  -f^^I;;iven  111437e,  8m:  [ictnii  ll!440m  |j  (Stationen  I1351e  |(  etelhniij 
I11282ra,  440t^:  gegen  cinanbcv  111421m  |  i>eranbevlid;e  1149e;  i\,  iBevänb. 
baviu  lll45.9e-4a;  \:cvanbcvte  lllf421m)  j|  ftcrnnvtigc  111  42im,  2e,  474a; 
©tcvne  ii".  2ht.,  og-iyftevne]  genannt  111421e  J  ©tiüftanb  III  (493m);  -[taube 
11504a,  lll465e:|  (Steffniengcn  lV18m  ||.  bev  ftorenbe  ^:|3r.*  111532m, 
554m  :||  ©tcrnngen;  1)  (allg.)  1174m,  II  260e;  Ill(16a)  21e,  (76m), 
444e,  Se,  519e;  sg.  ©tcvung  (°):  li)ci.H'n  [ie  atkngcn  \\\448e,  '2(ueg(eid;ung 
lll62öe,  buvd;  Sonieten  111444e,  gegeni'eitige  111444m,  tnxd)  e.  fveniben 
Seltfbv^er  IW  öSOam^  1  2)  bev  ^(.  nntev  einanbev,  cinc^  ^^l.  buvd;  einen 
anbvcn  [=  gegenieit.]  111 532»ne,  3m,  629e-630a',  3)  einet=  anbven  2öc(tfLh|^ev^ 
bnvd;  einen  ^I.  III236e*||  @tvar)Icn  ob.  ©d^ivanje  11167:  oI;uc  eiv.  III 
113a;  (Streifen  U\  429e:  [inb  bitfe  9(tmüi>t;äre  ib.  | -[tini'^en  (b.  I;.  bie 
etnnbcn  ben  ^1.  3ugctl;eilt,  nad;  ^I.  benannt)  lll[47öe-6j  470e,  4e-5a, 
5a:  24  111474e;  [(5ntflel;ung]  111472m,  9?anien  Ill472e,  W\W  111=^^475^6 
II  t-fi)ftem  ift  ein  6e[.  (Stiid  I;ievnad;  j  (2t}fteni  (=  bie  Svakntcn  mit  beni 
§anWa".)  I  (lOOe,  3mll,  117e);  111464a;  pl.  -e  (O)  11176a:  ^^I.  eines 
(S-§  I139e;  ^avtial-S.o  [f.  l;^.  ^t.]  \\\281e,  464am,m  (©liebev);  ^^Jav^ 
ticnlav-S.  III276e,587mO;  untevgcorbnete(eO  @.  lll(52le),  587mO  j|  Sta^» 
beüe  f.  Elemente  I  2;afeln*  Hl  538e,  555a;  -tafeln  U  259e-260a,  453m 
I  !6ei  Sage  11IS4  (im  gevnvcliv  6cct)ad;tct  cb.  fid;tbav);  -tage  [i^gf.  3öcd;cn5 
tage]  111  [470e-6j  470e,  2m  [(Sntftel).],  4am  J  t  e  1  e  f  c  c  p i f  d;  e  I  95e,  9öe-97a 
(bef.  ©re^c):  =  fleine^lan.  111427a,  8e,460a,5J4a:|2:f)icvheig  III 473e-5a 
(Sevttjeiiung  bev  ^1.  auf  ibn),  Zhic  [f.  übv.  2(vt.]  111440m;  STviimmcv 
[tigt.  Bevtviimm.]  III  517e!i,8a(e)  ||  Umbvebnng  [tgl.  9Jetaticn,  Umlauf; 
f.  S3cii\]  11130a:  um  bie  (gcnue  111404a,e;  '^vv@cid;nnnb.  [l^gL  Slb^^Iat- 
tung]  I11432m,ell;  -^fjeit  I96all,e;  III 429a  :||  Umlanf  (um  bie  (Srnne) 
[=  9fei:cluticn ,  "cqI.  Umbveliuug;  \)e\-fd;ieben  bcn  3Jctaticu]  III (447m,  628e); 
|)1.  Umläufe  (°):  ürn  langem  IL  1391a;  [ibevifd;e  111  447?hO;  tvc:|)ifd;e, 
lVnDbiid;e  ib.oj  Umrauf  ^3 eit  (O)  (um  bie  @cnue  111512a)  III236e 
[447m-<SJ;  pl.  -jeiten  11505m;  III  (303a,  421a),  447e-8m,  473n,  9m,  629e: 
iroücn  aH;angenb  Ill563e,  [SIvtcu]  III  447mO,  35evr),  gigcn  Semcten  III 
563e-4a',  hirje^  I11448e,  563e;  IaugeO|lI  148m,e,563e;  Ouabvate  111625e; 


fiDenid:)e   U\  [447m-8^]  7mO,e  (eb.   ivah-e),  e-8m  (Safel),  (492m)  516e, 
522a,  3e<^;  Yl07m-115;  Safcl  f.  fibev.,  tvc^nidjC  III448a°,  ivciui  [ie  [id; 
üeväiibcvte  IV(18amO),   fid;   i>eimiiibevub  III  *4o6e,   i>ev[d)icbcu  U[629e, 
iual^re  [=  fibev.]  III  445a,  ö23e^  .|j  (iicd))  inibef  ainite(r)  [ixjf.  ini[iM\, 
imgefelK]  Jll  236e,  440a,517am,  555-6V/i*  (5a ,  6a);  i;iib;d)te  III  ö8Tm, 
Unbid;)tigfcit  HI  557e;  iiiigefelKue  [=  imfid)tK,  iniüef.]  l\\424e,439m- 
440a,me,479{m),480m]  Uiiv5leid;[)eit  UlSole  {V\  2^'),  -eii  II  504e  (in 
^ai  8eti\);  iinfev  planet  f.  *(Svbc;   itiifid;t6ave,  iiiri^it  [id;tKive  [=  im* 
j^efel;.,  ituOct;  =  bimHe  2BeIt!lnVcv]  Illl43e,  300a,  424e-5a,  479m,  533ni 
(megeu  511  gvcjiev  gcnie);  bie  unteren  III422e,  437a,  466e,  493a,  4e; 
Uutcvoanj5  ni(4n6a),  uutcvivbild;c  cb.  bev  Uutcvlrcft  \178a,  UvVlanct  III 
550a*,  Uvi>vnnß  [=  (SntftcK  ufii\]  lV79a  |  iBcvänbernngcn  [l^gf.  5311- 
bunn,  S3almen  u.a.]:  in  langen  Reiten  111449a,  453e-4a,  öm-7??i:  f^elgen 
III  45öe-9a,   Sevnliigung   bavnbev  III  457a7rt  :|  ißeiOinbung  IV 79a  (mit 
cinanbcv),  ^evel;vnng  II  SoSe  |  bevg(eid;enbe  8eti\id;tnng  [f.  ii5cvl;ältn.] 
ÜI  [420-464,  51  4G5-487J  421a:    iiku  biefe  m-gl  33etr.  III  420-ia, 
[S)i«'V'-^[.J  III  420e-ia  J  ^Hnluiltniffe  jn   cinanber,  ä>evßlcid)nnß   unter  [id; 
[:j;  9ftcil;ung]  III  427e  [9-450] ;  sg.  -niß  (^o)  IV  79a:  [d;ein(Hn-  D(me  @efe|5 
\9a,  nnnievi[d;e  ib.  :|  5>cr]'d)teben()cit  III42:/a,  431m  |  SlNcrt()eihing:  in 
2  &xn\>\^cn  III  [427m-431]  429e;    auf   bcu  Slneifrei^^   III  475c-5a  (4m, 
9m),  i>evanbert  [id;  III  45.3e-4a  :J  ^Sccate  III  47Sam;  ki  ben  in^Ifern  [i. 
Chaldäer]  III422e  (cen  alten),  3a  |  ^oluni  (eb.  Ünterl.  ^\\\}ait)  1164m, 
5S9a!|,420e;  III  454me,  44oe;  pl.  S>clnmina  III  434e,  455e  :|  ^erftel- 
tung,  9(n[idjten  bev  Sitten  ([.  ncd)02aten)  U[352m-3]:  III163in  [436e-8a], 
440me,477m-8a  \  äöärnie  III  [459e-460a]  485a:  innere  III48e,  -S^evlüilt* 
niffe  III 459e  :|  weitere  (ienfcit?  be^?  jel^Mgen  änßerften)  [tgl.  ju  eutbecfenbe] 
III557e-Sa  II -u^eU  I403e;  III  18e,  182a,  276e  j  Söettför^^er  pl.  IIL 
42 Im,  449a;  sg.  (p)  HI 474m,  529m,  530a:  fie  finb  eine  ©äffe  \U420am, 
^injnfonuncn  eine^  freuibcu  \\\63üam^  \\  iJiVfen  [.  9Zatur,  SBirfnng  f.  (Sin= 
UMrfnug  ||  3aM  I  94e,  95m;  III  264e,  57öm,  e-7a,  420m,e  [421-5a,  21. 
465-476],  421ni,  4^,  5m,  460am,  514me  (560a):  fünf  IH  421m-2a,e,  4e, 
440e,4G5m,474;.m;  mebr  a(§  5:  IH440me;  fed;5  HI  7Ga,  376e,  529e; 
fiet^en  III  42i7n,  2me,  4e,  440m,  465me,  471a,  3a,  4a,  8m  J:  alte  [\>gr.  ^altej 
III264e  [42i-2],  4e,  529e;  fd;ne((  mbc^^^^ctt  111427m,  477m;  i>ernier)vt  III 
529me  J  3^^'^^i^'®'*-''"^ii^'^  [=nnmer.,  f.  (Sfem.]  IH375ajHll:||  -3eid;cn 
[f.  OiOfetalle]  \\\[424 ,%.469e-470]  470m\,%:  93nd;ftabcn  111424m,  (gi-< 
flärung  111470a,   neue  gcrm   111424m;  ©eftalt,   gmn  HI  424;   neuen 
Urfprur.g^^  Hl  424a,  470a  ||  3eit  f.  Onumer.  S^ata;  scvftevt,  3erftörung  f. 
3ertriimni,  j  3^ ^'triinnnerung  cb.  3f^[t'-'vitng  einee  großen  %^\.  in  Üeine, 
lve(d;e  krümmer  r^ou  ibni  finb  III  [5i7w-5m]  (51 7e},  8me,  549t?-5.30a;  bcr 
jeifterte  grofje  ^1.  III  550a,a  [(Elemente]  :|  3uianuueuftof]  HI  630am  (mit 
einem  anbren  Wcitfo^un)  |  3uftanb  f=  ^  ■-■i;!aff.  nfiv.]  II';393e):  früherer 


880    Palleten  ^uft  —  ^tu;  f  2(bftaut>e,  t^a(;iieii  In-c  g 

[i>9l.  cvl'ävtct,   flüffig]  III48am,  432e;  1V[^J,  20c  :\  stvci  ^>1.    III  629a, 
l\m^ä)C\\  l  *intcv|.^Iaiietnv 

t  iHbftflllbc  bei  ^:]S(anetcii  (=  (Sulfevniinoeii)  51.  i:cu  btr  (Svbe  111437a 
li— iB.  Ibftaiibc  mi  bev  ©onne  (:j:  Siitevtanc)  1389a;  11142ia,  [4o5iii- 
444m,  2l.477m-484  (^eUiinig  ii.  5(.  ob.  umgcfelnt);  441m,  5e],44Ue, 
2m,  *2m,  *3m,  4a,  7a,  468e,  479me,  533am  {549am) ;  ^(nncteii-5(.  (°°)  Hl 
443m,  477e;  V9a  J  sg.  O  Slbftniib  1\  b.  (g.  I  96a;  III  4S0a  [Scfiii.j, 
549am^  554m,  7e,  575am;  @cinicii-5(.  111515«  |j:  3iif.  (511111  pl.):  i.uni 
ibiicn  [inb  mir  tl;eiliveife  bie  ©geiifd)aften  bev  ^(aii.  abl^iiigig  (aücv  fviil;cv - 
glaubte  man  [ic  ahh.)  ni429e-430,9e,557e,  ö75am]  alte  ^lliibiaiocii  cb. 
m\id)ii:nn\436e-7a,477m-8a(7e-8a)',  bev  äi.Bcvcii  ^I.  111555»m,  gegen 
S:i(^tigfeit  111447a  ||  ®efc^3  bev  2(.  (t^.  \\  ):a^^  be>^  Tiliiis;  bac  luMi  Wurm 
f.  Wurm)  199m,  \\513am(m);  III  [44im-5m,  51.  4S.5-4J  441m-2a,  3e-4a, 
4am  {@e\i:i^),  483a  (549am):  SBeiicinunui ,  lUi'ebev  \\\442a;  9)uiiige(  [^\ll 
Uvt[;eilc]  Ill44ie-2a,5am,e-4m,  45^;  Titius  D^cte:  ba.^  @cfc^  III 442-3a, 
483a;  Uvtl;cik  [l^gU  iDiaiigel]  lll441e  7  @efet5!ic^!ett  111438m  ||  luid;  Kepler 
111  4S4,  =bcii  5  Äöv^^evii  111439m;  uiittleve  [a.  STafel]  111455a,  484- 
9teil;img  ($Rei[;e)  III  456,  4G8e,  472m,  483e-4a,  531m,  549a77i;  Y(9a); 
velatibc  III  437a,  8m  |  ü6cv  bic  Safel  III  [455-öa];  Safel,  Sahüe  bev 
miltl.  51.  [f.  iuiv!lic^>e]  III  [45Ö1 ,  468e ,  4<S5me ,  4  :|  =  bni  Sciitevljättuiffen 
111438e,  in  anbvcii  Svabanteu-Sl;fteiucii  111529m,  iveiiii  [te  [id;  ijevänbevteii 
lV(18am);  ^^evF)ältuiji  111 535am,  \9a  (c[;iie  ®eie^);  bic  UMvnid;cii  111454 
(2;afcl) 

t  ^fl:^Iien  bev  Planeten  (ügl.  ^^laiietavifd))  ff.  (Eycc»tvicitiit]  1  95m,e, 

97e,  99a,  131m ;  111 16a,  152e,  303m,  431m,  466e,  549a,e,  629e-  -bahieii 

(P)  I(103m)8m;  lll448e,  9mll,e,  456m,  629m  J  sg.  ^ah\  {*)  \\\ 628me, 

-M)M  (°-"'"^)  111435e  Ij:  3iifätjC  (comp.  ^al)ii-):  -Stnbeviingeu  [=  ii^eväiib.] 

112600,   auf  bell   Siqiiatov   bejogeii   [f.  D^eig.]   111449a,   bie   äii^evfte  IM 

0376m*  II  gvc^e  5(j:e   [=  *5(|^[ibciilinie]:   53elvegiing  11.  ilivc  folgen  III 

[45ömll-9a]  8m;  Ijalbe  111  o435c*,  455e,  492e,  516m,e,  563e;  A^  107-115  J 

gvöBte  51i-e  111552m*  J  51  jeii:  cciiftaiit  111457m;  gvc^e  III  430a,  629m 

(Uiitoevaiibevlidyfeit)  ||  53eved;miiig  lII153m-^=;  iBefc^aff.  III479e-480a,629e; 

33ilbiuig,   (SutfteK  111431m;   S)avftel(.   III  o375m  |  bnv(^fd;ueibeii  [= 

fd}!!.]  (f.  Sonieteii):  ein  ^1.  bie  53.  eiue^  aiibven  111558a,  9m  (575m);  -enb 

Hl  0165m  ]■  eiene  III  449a, 450a  (mit  ber  (S.  jniamiiieiifaüen);   -en  111 

629e  :|  eiufad;c  111431m, 479e-480a;  eingefc^Iiffeu  biuc^  bie  ^-i\  llI0557e, 

eiiifd;ticf3ciib  eine  aubve  ö.  cb.  i^on  ibv  eingefc^f.  111  466e-7a;  efli:|)tif 

1114536  (2)uvd;[dmitt),   auf  bie  ©.  kjcgcn  [f.  W\(\.]  111449a;  ^(emeiite 

llI4o6a  II  (SKi^fen  I1555me,  I11628me  (33vcnn^Mtnft);  sg.  -c  I11625jne 

]  Sevaiib.   bev  (Süi^ticität   1114566,  629e;  eüi^tifdie   II  364e*;  III  449a, 

455m,  7a,  51 2f) ,  7e  (629<)  II  ©iitfteK  f.  93ilbiing  |  ©i-ceutvicität  f.  ©(.; 

ejC€ntvifd;c  lil455ell-6a,  463a-^- :|  gönn  [=  @cftalt]  I  9Gm;  111455m,  7a; 


^jslaiiottni:  Y'lxit)neu  %  —  3/  t^Vti.n\juiu],  ytleine  alig.   887 

^■ntvi'dni  1400a*,  j}cicMi;Ui]C]ic  f.  m]ä)l]  (JVftalt  [=  goviii] :  S-HTaiitt. 
IIUäGc (7a);  iiuicrI;aU>  bcv  5B.  I112i-n,  8n-i;  jcufcit  bev  53.  IIIöGln,  ^tuctcu 
[1.  "■'=5{notor.liuie]  Ill455e;  Ävcicl\il;u  III466ell*,  faft  frcix'foviino  lllöSIo; 
2ac\c  Il|04ö3e-4a  (i3cv;iiibcvt  fi*),  549e;  mittlere  ^äiigo  lllöloe*,  V 
107-115  11  D^eigitiig  I  \^6m ,97e-98a,  9dn,  103m;  III [448e-455in  ,  5(. 
485-6m],^448e,509me:  gegen  beii  iqiiatov  U\449{a,m),  g.  b.  (£vb-5iq. 
Illöl2a;  gegen  bie  ©fliVtif  \\\  375a ,  449(ß,m),  olöiu,  6e;  ¥107-11;"): 
nuifjige,  iiabe  fenfvcdit  lil  531a  J -DZciginigcii  (*^°)  III  630m  |:  ircvaiif  Ic- 
5ogeu  111449a;  große  IIIG30iii,  khv  fleiiie  III428iu;  uicißige,  jciih-.  f. 
mljiii  Üfl.;  Jaklle  111 509mc,  lliitericl;iebc  lll(j29e;  5?ergr.,  3?evr;altii.  Mi 
448e-9a,e-450a;  2Bid)tigf.  III  44Se  jj  9fei(-ciife(ge  III  46Ge,  |dllei^elI  [= 
biird}id)U.]  1141m,  i:ni  bie  Coline  llI517e,  Uulwänbeil.  111  (G20ni)  | 
inn- Hub  er  11 11  g(eii)  111  45öwe:  ihr  (Siitfdiß,  ibre  feigen  111  [45öe-.%J 
8e-9a',  geringe  33.  III629e  :j  l^cve^gen  I  l]8e,  \^erid;iebcne  111449a;  iHn-= 
fd;(i!ngcue  [f.  I)^.  fhii:c  ^43Ian.]  lillolm,  479e-480a;  jUMfdeii  beii  ^i^.  III 
2G5a,  ),\v\\d)en  bie  ni0323m 

t  bie  Planeten  bewegen  fid)  [i>gl.  °!rcifeub]  III  26*4t':  in  (Slli^-iVn  II 
353me;  nm  bie  ßrbe  (nad;  alter  ^^orftell.)  .  .  .  III4GGm/  ;  in  (äiner  9iiri)< 
ting  111  ö29e;  nm  tie  eenne  III  465e,  Gall ;  IV(5a-*)Tbie  ^>!.  bcu>egcu 
IVlOaJ  bn?  ^elveglid)e  \\\lo7am,  Oeiregte  111437m  :||—  SBcU)COltllO  i^^'^' 
••^Uancten  (i.\g(.  llmbreimng,  llmlanf,  l'anf;  =  ^lanetarifriO  [l  °©c- 
fdwinbigf.,  OriicfKiufig]  U  351e  [352m-3 ,  ^.  503e-4] ,  352^ ;  Ill20e,3Uv 
317a,  mc,5167n,Q,  572m,  597e-8a,626e,di^,e-  -53eU\  (O)  II  259e,  III 
G29aJpl.33etüegnngeu(*)II351e,  501e,4e;  in439e; -5«,  (OO)  m  löOin 
Ij:  Biif.:  birecte  [=  rcd;tlniif.,  233  nad)  C]  Ill5727?j,  niri)t  ganj  erflärt  111 
r)55m^  -^^-(grfdjeinnngcn  lllö26e;  ÖYfc^eO  [f.  K^pln-]  11341m,  2a;  III 
U)28m-9a\\]',  li?angfamfeit  111153m;  aiiittel|.nnih  III  252am;  mittlere  III 
5l6m,e;  ijcn  SSeft  nad;  Oft  [=  bir.,  rcd;tlänf.]  III  lG3m,  531a  [altg.  $8etv.], 
572m;  red)t!änfige  [=  bir.,  S  nad)  C]  111572m;  in  Silier  9?id;tiing,  rcti» 
renbe  III(629e);  f!.  ed)n\niifnngen  IIl62öe;  @d;trer|.MUift  1 II 2<S2am, 625a; 
fiberifdie  III  51Gm,e;  V107-115;  um  bie  @cnne  II  353me,  503e-4a; 
III  282am,62<Sa;  täglid;e  III  516m,e;  tran^Iatcrifdc  III  (629e);  Urf ad; 
[i>g(.  erÜcivt]  III  5ö7e-<§a;  l\9e-10a,  79m;  irenii  fie  [id;  iH'räiiberte  IV 
(18am),  i^enlMde!te  111 61m*  |  i>cu  Cft  nad;  SBeft:  ^rat^anten  111523a,  Zv. 
beö  Uranus  (an^nalnnf^ireife)  III  531a 

t  2t.  üeiue  ^faneten  (trilnal)  111383m  ((geniienf(ecfen),  429m,  448m; 
bie  fleineren  111433a;  bie  fteiuften  111462m,  ber  !(ciufte  IIl431e*  J^Ueiiilieit 
III  439e-440a,  (462m),  479m  ||— ^.  bie  flcineil  ^:|3Ianeten  (=  lelefcc- 
^>iW;e:  and)  mittlere,  neiie^I. ;  '»pfanetciben,  ^o|>laneten;  9(fterciben) :  b.  It. 
bie  ,^\iMfd;en  Mars  niib  Jupiter  1 131m  ;  II5ö5m,  7a;  111324a,  377a,  427a, 
c-8a,  448m,  460am,  514a,  549e,  559a,  575e  (587m),  630m ;  V  104m ,  8a; 
\\\>.  bell  33aJ)nen  be?  M.  w.  J.  111427m;  folgen  auf  Jiip.  III  430e  1|  aUg. 


888    '  Planeten :  f  fleine  U^  &xn 

©teUeii:  1)  allg.  Wl  376m.,  e-la,  427 am  [m-S],  445m,  [514-8,  21  548e- 
550a]54(Se,  9e,  55Se-ö,  557wie,  625m,  644am;  V104m,  6-7m;  2)  bte  (4) 
alten  158a;  111460am,  5i4m;  3)  bie  3)?a[fe  bei-  neu  cutbedtcn:  a)  1 100a, 
112e,  131ni,  142e,  421a;  b)  bie  (>efd;vauftc  3aM,  irelc()e  gur  ^eit  be^^  f  o^^nicö 
entbecft  U\ivcn  \\\376m,  e-7a,e\\,  460am,  5i4?/ie,  6,  8a;  c)  ncucfte  BabI  (62) 
V[106-117aJ;  4)  einirie,  cinjehie  f.  5luf3ä[)Iiinj]  !|:  Jnfüljc  [ein  *  lun-n  l^c* 
beutet,  iv^o  me()vere  eingcluc  ^^(an.  ocuauut  [iub] :  2t b [taub  m-u  bcr  ©cnuc 
III45öam  (uiittl.),  483n,m,  4a,  515m;  2tct;fcu  III449e  (ÜZeiguuo),  2(Inibuuß 
f.  gealjnbet,  9(u[mev!f.  j.  S3cfc()aft.  j|  Stufsäblung,  5yevjeiri;ui{3  MI  156a 
(7),  426me,8,  436am,  448m,  460m,  516  (14);  y  [108-117 a  (62)],  116am 
(nl^I^at.);  einige  Ill448e(2);  einselne  lll  153e,  377a,  (ber  V')  |  bev  59*^ 
(nanicnlcie)  V116m:  ßleni.  yil5am',  ©ntbccfev  V115a,  6e;  -ini;]  y  115a 
;||ßvcOe  Slyc  [a.  ^ilm]  III  558e:  I)d6e  III  516e,  575e;  Y107-115:|l 
S3al;uen  [a.  (S^-ccntv.]  111  467a,  5i7am,  549e,  5(S7me;  sg.  S3al;n  (*):  ßv. 
2Ii-e  [bgt.  2tye]  III516m,e;  «cfrf;a[f.  III 425am,  5i4a,  7a)»,  549e,  559am; 
6uvd;fd;uciben  cinanbcv,  c.  b-cnb  Illöl7m,  587me,  625m;  Qtcmente  [f.  t;^. 
@I.]  111456a;  e^-ccntiiicf;e  111428a,  514a;  ftav!  geneigt  111428a,  514a; 
gefd;(ungcne  f.  i)eijd;f. ;  uüttl.  $?änge  III  516e,  V107-115;  S^ieigung  [i>gl. 
geneigt]  (gegen  bie  m\\^i\l  111516e,  V107-115)  JII  *42<Sam,  448e,  9e, 
5i5me,  6m, e,  531a,  559a,  630m  (grcjic);  nid;t  :^^aiat(cl  III  559am  \  (unter 
eiuanber)  t^cvfd/lnngcne  [i>g!.  SS],  in  e,  ge]d;Iiingene  11367a;  111577a,  426'a, 
5Ua{7a);  in  ibven  ^.  m-fd;(ungen  III  433a  .||  ^cfd;af[enl;eit,  &a' 
vaftev  III  [42S],  467a,  518me,  559am!l:  a6lucid;enbev  111428a,  514am,  7m  :| 
^e[d;aftigung  mit  i(;nen,  2(ufinevf).  nnf  [ie  III  514e-5a]  niittl.  täg(.  [ibe* 
vijc^e  5ße\iugnng  III 516m,e;  V107-115;  eiiaraftev  f.  5i3c[d)aff.,  S)nvd;* 
nie[fev  III 425e  (fek  f(cin),  m\\^i\l  '].  9?eig.  bcv  SSafnien  ||  Elemente  [a. 
sBalmen]  II  I4S5e-6a,  456a  (515a),  559a:  I)ered;net  111644a  |  über  bie  %a^ 
beüe  (2;ate(  V104n.)  yi06-7m  (6eli);  XaUüc  III  [5i5e-6  (14)1,  644am 
(15*^»^);  y  [108-115  {62)]  :\  l^erbeffert  Y106m:|(  nod;  ^u  entbcdenbe  [\.>gL 
unk!.]  llI517e;  (Sntbecfcv  III  377e,  46öme,  514m;  \  106  e ,  [108-115], 
6e-7a  T^Sntbedung  I142e,  II367am;  III  324a,  377a,e,  380a,  426mf, 
7a,  439m,  460me,  514m,  587me,  6Ua',  V  106e  [108-115] ;  pl.  -en  i^)  IIl 
548e:  u^obnvd;  betviitt  lll  153a,  5me,  6a,  232m,  427am,  549me;  [®efd;.] 
Il[548ell;  Ort  Vi06e,  108-115,  6e-7a;  nad:)  langem  @iid;en  111518m* 
\i>eitcve  V  106m°,  ^nf atligc 1 1 1 5 1 8m* -jj  (g u t  ft e I; u  n g ,  Urf^vung  [i.  Sviininicv] 
IH[517m-Sm]8a,549e,  [559] ,  575e-6a;  e^^r)emeviben  111515a  |  (£j:cen- 
tvicität  (bev  Mmen)  III  [■H28me],  515me,  6w,,e;  Y 107-1 15;  pl.  -en 
111456a:  bebentenb  III  [*425n?e]  :[  geabnbet,  ^llmbung  II365me  (i^cn  ijer- 
fd;ieb.  ^cvionen),  in442e-3a;  [®efd;id;te]  (i.\g(.  S3cfd;äft.,  (gntberf.)  III 
5Ue-5a,  ®c[talt  III  518me  |  ®r cße  [ügt.  Älein^.]  111432a,  3a,  462m, 
548e;  Qx'6^t?{x)  III  428c--^,  433a  J  @vn|.>Ve  [t?gl.  attg.  Stf^f;-]  111427a, 
449e,  514a,  7all,m,  55Se,62<§m:  fie  bifben  eine  mittfeve  (3\\  III  427m, e, 


^^slaneten:  f  ^^eiiie  ©ru  —  3,  f -Mteiu  W^  Sq     889 

8m,  514a;  [ic  ließen  sUMfd)cu  beii  2  ©vii^V'C"  ^ev  aiibveii  %^i.  111  436e  :| 
icnfeitS  bei-  f(.  $(.  III 461e  (Planeten)  |  Äfeiiilicit  II1425V,  430c,  öUarn-, 
imtev  ilnieii  fiiibcii  fid;  bie  flciiifteu  %^i.  111  (4G2m)  487a  :J  i^Jaßc  111427nie, 
e-8a,b58e,  587me;  Säugen  \  107a,m;  !i!id)tl^eväiibb.  lIT518m;  9^aiiuii 
[Oßl.  5üif5ar;f.]  III 376e-7a,  427a, 5i^a;  ^cM  111518m,  On^cfiticiieii  1!1 
516a;  ^evil)cl  III  516m,e;  V107-115  |  9Jegiou  III  427me,  Ö15m, 
7m,e;  -eu  III (5i5m)  :j  SiiujT  III  427a  (9a!l),  461e  (jeiifcit^);  [^d)x\\t  ükr 
fic]  llI549e,  (gdniMvm  111517m  \  y.ix  ©cnnc  [|.  Slbftaiib]:  i\i\  bcr  ®. 
II.  bell  f(.  p.  Ill461e,  311  imfeim  ©-eufvfteiii  111232m  :|  etlhinißeii  III 
(5Sa  dhwvixl  be^^  Jupiter),  (S\)\{cu\  lll549e;  2;abeIIe,  Safcl  f.  (SIeni.; 
Svüinniev  eiiic^  (\i\  Planeten  III  [5i7m-Sm]  7e,  8a,me,  549e,  558e  [  Uiii^ 
laltf^^Seit  111445m:  [ibevi[d;e  III  5iöe,  yi07m-115  :[  iiod;  iiukfainite 
[üßl  511  cutbcdcnbc]  III517am,  Uv|>viiiig  f.  Öiitftel;.,  ^^evg!eid;llllß  mit  bell 
aiibveu  ^!.  III  428am  (]cl;v  ahiH-id)cub),  mit  ciiuinbev  tevfd;finigen  [1.  h\\ 
33al)ueii]  llUßle;  S5evtfiei(iinö  III(427e-8annqreid;avti.(]e),  515m,  7m,  549e; 
^sev3eid)mi3  f.  SinfsäM.  |  3al)[  [ügl.  a%  etcücii]  III 37Ge,  7e,  380a,  427a, 
5i4we,8a;  V108a,  115e:  SBerliältni^  Illöl4me;  iBevmcIivmio  111515a, 
G41a  T  B^lie  III  421a,  7e-8a,  8a,  446e,  515m,  7m,  549e:  [Hiic-bel)inmg] 
lil427e,  breite  III (427a)  5:/ 5771,  mio(eid;avtigc  ^•iiniiug  Ill427e-8a  ;  [d;ei* 
bciibc  III  427me\\,51ia 

t  ^^(niietcnfljftcm  ^.  aUg.  cb.  i^oii  anbein  g-ij-fteriieii  [i>gf.  <^@i}[tem]: 
ein  %^l  1137a,  111594m;  aMtUntev  beffclkii  ^1.  IV83m  J  p]. -fi^ftcme 
II365a;l|  33.  ein  mitergccvbiietee  f.  Jupiter  %^  ]|—  (S.  iinfer  ^Mniieteii* 
fVftem  (biejev  B^M'^fe-  .  .  ♦  H*  3e-4m,  25a,  35m,  36a,  48m,  74m,  256m, 
270m,  9m,  373a;  Y3e)  [ügl.  unten  @onneniv[t.]  I95m,  98m,  140e,  388e; 
II  139e,209m,350e;  11155m,  323e~4a,  371am,3me,  435a,  8m ,  486e, 
519m,  626e  [628m-63üm]  \\^\\[Ä\]t:  mittL  2t6ftäube  in-n  bcv  ©onne  III 
435a,  2(btl)ci[uugen  1  95e,  für  2(ftr.  l!I57.9me  (giinftig),  ^rucbelmung  [= 
(Evii^eü.]  111 553am,  53egren5i;ng  [i^gf.  ©venjc]  111406a,  tcfannt  f.  cntbcrf't, 
^efct)vän!tl;eit  III  575me  |  ^eli^egung  I  425e;  pl.  -eu  (••)  II210e,  111 
268a:  in  Wm  III  252am*,  9fid;tung  bcv  33.  (mcBiu)  III  270e-ia,  tvan?^^ 
tatcrildjc  III(629e),  im  Settvanm  1162m  :|  33ilb  I357e,  S3ilbnng  II24e-25a 
I  SentvaüörVcv  [l\a!.  9!)?ittclj.muft ,  @d;ivei|.Mm!t ;  f.  ütr.  ©onnej  1153m, 
llöOle;  111394a,  628a,  9e;  IY618a;  Sentvum  [=  2)iMtteUMinft]  11140a, 
345e:!  S)avftcl(nn;.3  [vgl.  @d;ilb.]  111435a,  S)aiiev  [f.  1;^.  ©tat^ilität]  III 
62öf(9e),  nid;t  eiufad;  I3ß7a;  (5invic()tHng  III  (43Sm,  4ö3a),  Ö26e;  um^ 
batocn  cntbedft  ift  [ügl.  ©lieber]  111435a,  (Sifd)ciunng  I!I513m,  (Surcite* 
rnng  [=  2tncbcl)u.]  MI  427m,  g-eftigfcit  [.  @tat^iIil;it  |  .yn  ifnn  gel;!.n-ig  [= 
SuT'alt,  ©lieber]  III  4m,  V(3 -4a):  uid;t  111  559e  :|  nu6e!aunte  ©lieber 
[tgl.  get/erig  nfii\]  III  (440me)]  @reu3e  [og(.  33egrcu3ui;g]  1103m,  III 
(406a):  au£<gebelint  III (5.?.?am),  [^Beftimmmig]  II  155.?am,  Gntferuung  \.\ 
b.  (^oune  ib.  :|  gro^e^  111373a,  ^evatfteigen  toom  21I(g.  311m  3?ef,  (gegen 


890    t^s(aiieteiih;itnu  §  —  3;  ^^laneto  —  Plato  ga 

bic  gii-ftevue)  [ügf.  imtevgecvhict,  mit.  ©t^fteni]  IV4e-5a;  3nl;alt,  ^{ov^cv 
in  i^m  [=  Bet;i3vig,  ©lieber]  111270m;  ?nge  [=  ^temnig]  1 157m,  11513a; 
2}ZittelVnn!t  [=  Neutrum  iifm.]  U\282a7n,  €)xtmx'ä\\'o^U\{21dm),  dxav.m 
m373me  (befd;räii{tev),  9fegioii  [=  Bcne,  mtl)e\l]  1100a  (äii|3eve),  <^A)\U 
bennig  [oQi.  2)avfl.]  111  466e,  (Sd;iue4Miiift  [4:  (Sentvalföitev]  \U282am; 
311V  ©omie  f.  Slüftäube,  iinfveö  ^gcinieiifvftenis  111303m  |  ©tabilitnt 
[ügl.  2)auei-]  \\\{626e), [9m-630m]  629m,e:  §aiiVt-e(eniciite Illö2Öm-650fl, 
etöniiig  III  ö5Üam  J  ©tellii  11  g  [=  iüage]  193m:  im  Eieltvaimi  195, 
4i5??i  J  ein  iiiitevgeovbiieteö  @l}ftein  [t:gl  ^^erabft.]  111 27Ge,  37im;  ^hiv^ 
ticiilav-@i)fteme  [i:gl.  *2vaKiiiten]  111  373a  :|  3:i;covic  111493a,  2:cpi-gr. 
111427m,  mite!aniit  f.  ©lieber,  iiiitergecrbuet(e^)  [t.  §erat)fteigeii,  ©vftcni] 
Hl  521e  (beö  Jupiter:  b.  I).  feine  S^vnbaiitcn),  freniber  ai'eltfor^er  (bem 
^(.  ui^t  aiigcl;ürig)  \\\630am  (meini  er  Inugiifäine),  iiMrf)tig  für  ba^s  ^^(. 
111519m,  3oue  [=  9?egion]  1  95e 

^]3'(aiietoibcu  (=  f leine  ^:i3Iaiietei!)  \\\  427a,  514a 

*^(augläfcr  f.  bei  ^]3!au;  planisferio  111344m  (de  la  Paiatiiia),  ^;|Jlaui=^ 

fb(;äriiim  11293m;  ^^[nnmüfjig  f.  %<au,  Job.  de  Piano  f.  Carpim",  aöroa 

a?Mvdu£va  Hl  l63m  |  PJaiiiamoiir  (Emile,  gcK  1815):  Biela's  innerer 

(Somet'lll  tJci  571e,582c-3a  :|  Plantinus  (Chrph.,  1514-89)  IM  585e 

CStobäus),   ^lannlitcn  (i^erftein.)  1  27e  p:|3(afti!  1177m  (bei   ben  Otiten); 

plaftifd;  [f.  Ännft,  IHw]  1124a,  V62e  ||  5(.  rio  de  la  Plata  (P/a<a-@trcni 

IV 66a;   friiber  rio  de  SoUs  [i:gl.  J.  D.  de  Solls]  11479a,   \\\  368am): 

(äntbecfnng  11479a,  (gjveb.  III  368am,   9}?i!nbnng  lV66af^.  la  Plata 

(md),  ©taat)  lV524a  [@(f)rift]  ||  Platäa  I  407e  [baber  geR]  i  ^Uatane 

II  13e,  18a:  nite  in  Arkadien  II  99e;   grc^e  in  Lycien  IIÖPw,  133m  :| 

Platea  (^ufcl)  11  180e  ||  ^latean  (=  $cd;ebene,   Safellanb):   beftimnitef» 

I484e,  11188m;  I V 350m,  385e,  496m:  -gläd;en  111540m  [i'änber  mit], 

©ebirgf-^1.  lV243m  (^euu^er.),   H)cö  lV596mTpl-  '':i>latean§  IV490e, 

638e:||  2)  Plateau  (*Jofepli  Ant.  Fcrd. ,   geb.  1801):   irrndiation  III 

545a7?i;  ©teru  am  9}^enbc  Üebenb  III 50 le,  543a;  [O^tif]  11164m  :||  ^(ati  n 

[*]  (an^  in  comp.),   53.   ^Intina  (it.)  111109a  |:  ^id;tig?eit   I  177e, 

-2anb  1  33e*,  ?id;t  111418m,  -mcbr  lY9m*,  mi  IY66m-:   -3?5afd;cn 

!V405e,  6m 

Plato  (Piaton  V9m,  60e)  [f.  Proclns;  53erg  nflt?.  im  SD^cnb  f.  (S.  am 
(Silbe]  11138a,  513m;  53.  ^sla  tcnifd;,  p(atonif(^  (bnrd;  *  bej.)  Ill437e, 
440a  II  3ii|'nljc:  Slnalrfi^  11211a,  Anaxagoras  111595m,  5(njier;nng  [tgl. 
(gvbe]  11348e,  bei  ben  Strabcvn  11288m;  Sltber  11143a,  54e;  S3ernftein  f. 
Timäus;  Scmmentar  f.  *Proclns.  *^Crat3'lus,  °Timäns  |  Scömogonie 
I11437e,  477e;  ccmol  11288m  J  Cratylus  lll(43a)54e,  208a,  440m: 
(Icmmentar  IV494me  :|  Critias  II  126e-7a,  ©nfln^  11435m,  electrnm 
j.  Timäus  I  @ibe:  Stn^ebnug  I1348me,  rnbenb  II1421e,  nnbeireglid;  im 
???ittef^nnft   II  139f-14')a  :|  (St\Mnol.  111208a,   färben  111440m  (in  ben 


Plaio  gi  —  ^peja  '  891 

■ipfaueteu),  gyftcviie  [i^g(.  ^tenie]  111202a,  gevm  11257a*,  (&>cmm  lllöe*, 
(^eoguoftifcf)  IV514e  (^r)anta[icu),  ^iminel^tene  f.  Söcitt. ,  Ion  IV  169m; 
Äoömo«  [=SBcIt,  i>g(.  Scf-mc-l  I  76m,  llI437e;  ^aiibfdmftnidcvei  II 
126e-7a;  Snba,  -ftveme  (beö  Pyripldegdhon)  I  45i-2a  (lm,e),  {\305am; 
de  legibus  IllöOöm;  ^eT)ven  II207m-^,  i'cl)vev  ni375m;  inagiietifd)e  dl'mQc 
n49m,169m;  niatf)eiii.  II207e;  a)^eiiimiocu*  ll362e  (neue  StuHiigev),  III 
407a;  a)mtclineer  11211a,  ä)?öreii  I11437e-8a  |  5Ratiir:  -aiifid)!  1117a, 
au^tegcn  I  171m,  -bilb  f.  Phädrus  J  neii-Vtntouifd;:  5(ii!läiiße  11281a, 
^^kntafieu  II  256e,  ©c^iiIe  111470m,  iöovfteniinöen  111424m  :|  [vev].]  (i^gl. 
SBeife)  V 9m,  22a;  Pliädo(n)  [f.  PyriphL]  I  420a,  450e,  le;  II  151m, 
404a;  lV505a|Pliädrus  11505a:  9^itiivHlb  \\17e-18a,  107e:|^^aiita[icu 
f ,  geogii.,  neu-^l. ,  Timäus  |  ^  I;  i  I  e  f  c  ^  t;  i  e  [b]  II  (207m,  435m,  463am) : 
§enfd;aft  II  2S0e-ia  (la)  :|  %s[j\j\[[  \\\12e-13a,  27e  p^(  au  et  eil  [a.  Ti- 
mäus; f.  gavtH'ii,  Sölic]  ni421e,  440am,465m,6e:  m\tä\m  \\\477e-8a, 
549am;  Dramen  111423m;  -f^Iiävcu  III437e,  440m,  477e-Sa  :]  Pluton 
V60e;  Pyrij^hUgethon  [a.  ia'ca^tx.]  \[249a,%.  450e-2a]',  l\34e-35a, 
245a,  305am,  537a',  de  republica  lll(437G-8a)  477e,  gk^uBlif  11 505a 
(äßeltbaii);  9?inge  f.  magiiet.,  ec^iile  [l  iieii-^)!.]  11248a*;  (Siveucii  III 
437e-8a,477e;  @).Äeu  [f.  Pmictcii]  ni437e,  (Sterne  [i:gl.  g-i^ff.]  III 
(37m)  52m  I  Timäus  [f.  Martin]  II  349m,  404a,  431a,  505a;  11153m, 
202all:  (ycnimentar  111466m;  electrum  (93evnftein)  1435m,  Il517c-8a; 
Sicmo§  III437e,  ^^aiitafieu  II280e-la;  panetcn  III42ie,  440am,  465m, 
477e-8a,549am;  äöeltaU  I  76m  (ein  Zl)'m)  :\  Z'iUu  [a.  SBelt]  111440m 
(bei-  Planeten),  55ovfteü.  ).  neu-^1.;  33iilfnne  \\305am,  öUe-öa-,  P.'s 
äßeife  V9m  il  Seit  [=  tcgniüS]:  -nit  f.  Timäus,  -anic^aitnng  IVSOöa  | 
Stnfid^t  mi  bei-  S.  II (351m),  III (457e-Sa);  -an[id)t  III438am*  :| -bau 
11505m,  [S)arftelluiig]  V9m,  -genialbe  11351m*;  -feelc  lll477e,8a; 
-f^ftem  II505am,a*;  -tone  III457e-<Sa  ||—  g.  Plato  SBaKcbeiie  eb.  33evg 
auf  beiu  äJioub  111505a,  Öa,  510m  — j|  3).  ^tnteuifev  Hl  197m,  407a; 
^jlatonil'd;  f.  al^  33.  (*)  mit  Plato  i^eveiuigt  J  S.  ^^latcnifirenb  II288e, 
503a;  III 30e;  ^(atoni^niu^  11281a,  463m 

■^■Platowfker  (gte^^e  (?l(tai,  (BWn\)  [Platoiv/kaja  1360m,  Platow'fche 
VBle]:  ©vauit  V70e,  -maiievu  V81e;  2:eni^er.  i\\\v.  1360m  J^Matto 
[f.  ®(a.%  ÄvVftalt,  Stein]  111505a  (afficiven),  V95e;  pl.  -en  III397e  :| 
bev  Plauenfche  ®vnub  IV  580a  ((5i)enit)  |  Play  fair  (John,  1748-1819): 
®id;tig!cit  IV 32a,  9^atiivge[iil)(  II65c';  §elnmg  üou  Schweden  I  424ni, 
478all 

*^^leiftoc(in  IV461m  (33ilbungeii)  ||  ^^lejaben  (=  ©iebcugeftivn)  [bcni. 
-gvu^^H']  II  368e;  III  [65,  5(.  llOme] ,  179am ,  185e,  209a fl ,  2S7e,  292a: 
S3ect>.  Il356e:  -gnt^^pc  Ill65n,283m'l;  Homer  III159e,  9?anieii  Illi79am; 
aügenieinev  @d)iveitiiu^i  III 255a>n,  7e,  <Sm  |  (gievue:  7,  6:  III  Ö5,  ÜOm, 
292a,  307m;   9,  14:  lil  (306m)  :|  3cbiacallid;t  I  H3e,  409a  ||  Plejone 


892  ^feJD  —  Plinius  major  ©tra 

(@teni)lII65a,e;ba3^ofP/en«i/(9?eu-@eeI.)IV421a,2m,e;^re[iofaure:i 
(iivlvcltl.  Xh.)  I27e,  287a,e;  Pletlio  [.  Gemiftus 

Cajus  Plinius  Sccundus  major  (ber  altere  Plinius;  •ccx},.  feine 
liistoria  naturalis)  [[.Plinius  bell  jiino.]  51.  Plinius  I194e;  l\23am, 
[280-4a],4O7e,411cn,444e,  451a,  500a,  513m  11  iB.  feine  liistoria  na- 
turalis 1  64e;  II  23am,  [23 0-4a]  2507n,  8e  |:  gcvnien,  9?anTen  n.  i8e* 
geidjnnngen  be6  SÖevfo  [f.  ncd;  Sncvcl.,  Seltbefd)v.] :  naturae  historia  II 
230e,  liistoriae  mundi  11230m;  9Aitnvße)d:;id;te  II  23m,  230me,  la,  3a; 
txn-gle;d;enbe  9?atuv!iinbe  H  232a  :|  PI.  fell>ft  über  fein  S5?erf  11  25ia  1|  S. 
adj.  ^^ ( in i an if d;(bnrd;  ^  bej.)  IV606m  ||:  3ii[nljc  (ju  Plinius  n.  jn 
feinem  Ser!  ber  historia  naturalis:  Iel;^tever  aiid)  bnrd)  einen  *  l^ej.): 
mrclitr;  f.  aJZeteorftein,  Afrika  1471m,  Siniter  11372m;  Änaria  IV 535m, e 
(Riffen);  5Inorbnnng  [b]  II(230e,  la)  ime;  ^In^ielinng  f.  niagnet.;  Arifio- 
teles  II192e,  IV5'J3m;  %xi  ber  SIrkit,  Urtlieil  bariit>er  [\>]  ll230e,  la, 
l-2a,e-3a,e;  [5Sorber-5Ifien]  Jl  187m,  SBalfen  II  410e  (3cbiacatlid)t!); 
SBevnftein  I194e,  455m;  11410c,  Im,  e-2a  |  53iidKv[b]  II  230a,  2e,  3a : 
baS  V  II23Um,  3*^  11232m;  ed)Inf3  II  233e,  442a  :|  Carsaris  thronos 
(-US  Ilil74m)  11331a,  486a;  lli  174m  (Ärcnj);  canarißhe  3nfefn  n413a, 
Cau:afus  W 507e-8a  (9^inien),  Chimära  1231m,  Colcher  11420m;  (Senict 
III579e,  -cn  1391m;  (i'eui^ilatien  \\23lm-2d^,  (5i|cii  IV  171a  (mahnet.), 
(5ncl)cto^^libie  II 250a jn'-'- (ber  Slatnr  n.  .^nnft),  ßnbe*  f.  (gd;In§,  Epigenes 
111585a  I  (Srbe  I  n2m  (ein  ^unft);  ßrbkt^en  \U2m,3me  :|  Effener  II 
Ulm,  g-ij-fterne  [=  ©tcrnel  11137m,  ©ennnen  I  4G2a,  [©rnbenWetter]  II 
384m  ,  Hephaeßiades  \Goe ;  ipimniel  III  i93am,e ;  H  i  p  p  a  r  c  h  III  147a, 
c-Sr ,  193me ,  221mell ,  232o-3a;  historia  naturalis  f.  aßg.  n,  bie 
3nfälje  mit  [b]  ober  einem  "■••;  ^nnb^^grotte  IV513e,  [inbifd;er  g-hifj]  II 
197e;  ©egenftänbe  n.  ©anß  be^^  Snijaltö  [b]  U230e-la,2m-3m,  e-4a] 
^ob  Italiens  II437nie,  Saf^n^^  \462a\\m,  S^xcni  f.  Caesaris  ihr,,  ÄriV'^Y' 
111179m,  toftaK  111200a;  magnetifd;  IV169m  (^üisicl^nng),  171a;  ?(rt 
SRaferei  II127am,  mh\(\d  f.  Uni:cltf. ,  99?enfd;  H  219a  |  ai?e teer ft eine 
I  395e,  401e-2a,e,  6m ;  Ü\618e',  -ftein  (Srerclitl))  ]  401e-2a  :\  2)M(n  an§ 
PI.  II  232m  I  gutnr-'-:  -gefdi.,  -fiiiibe  f.  aKß.  33.;  -fd^ifbernngen  11  23m* 
tigerten  iVlGOe;  f|)erf.]  11230a,  Im^le,  3m,  412a;  ^^[fan3en  H  426a, 
^ifang  II 42Öam,  Pithecufen  IV555e,  ^fancten  III467e,  purpui-iae  in- 
sulae  II  166a,  OneÜen-^cgifter  [=  ^dräften]  IVöOöamll*  at(e?  regiftri* 
renb  I  401e;  fammclt  tnel  II  224m,  231me;  (2d;Inf3  f.  SSiidier  ||  t^ennlite 
@d;riften  [=  Oneüen]  11231m,  2a,  3m;  nid)t  i\  11252a  J  [eduift  gnm 
PI.]  IV 530m  \\  Serer  II437e,  (Senne  111379.^  (verfdend;t  bie  2:ranrig!.), 
@VH-ad;e  111222a  J  [etelfen]  [b]  I125ia:  JjJetecrftein  I401e-2a,  ^ifang 
I!426am  J  «Sterne  [=  ^^-i^^-ft.],  sg.  Stern  (+i  111259m:  eniftelm,  vergelm 
IH232e-3a;  nener+  IIIl47e-8m,  221m,e;  au?^  liefen  gefelin  11171a, 
llom]  tcrgcl^'n  f.  cntflcbn;  ^ahi  III  147am,  193am  :j  tenn^^t  Strabo  nid;t 


Plinius  niajüi-  Btxo  —  Plutarch  cd;  893 

Il224ni;  Slvürnhüli  (ßlromjyle)  IV 295e-6a,  550m;  (givl  \\233me,  Styx- 
äßajfcv  IV503U1,  XaUi  |.  lliuHtlf.,  Scb  f.  Vefuv,  tahdi.  Übtn[id;t  11230m*; 
Uniicllf  eiumeiibeiteu,  3)iäiiöc(,  STabcI  [b]  II  230e,  la,  »n-2a,e,  3m; 
Uvtl'cil*  f.  ^xx,  ein  toevüeffeitev  PI.  Y22a*  |  Sdiehrd;  teö  Veßw  iy606a 
(24  2(iui.  79  und;  (£f;v.),  aO:  F^l.  ^ob  bind;  \\n\  IV449a  :|  vindiciae  IV 
Ö30m°;  Vitruv  l\ 606am  (i>ev  PI.),  nm  (im  Sfcgiftev),  m  (etelte  awS^  V.); 
S5ür-^liiiiauild;0  IV450m,  V25m  |  SKelt  Oefd;  veilMiiio  [b]  11250a 
(lam,  2m),5e:  \>\)\)\iid)e  ^\  I64e;  11212m,  230m  :|  PI.  iikv  fein  2Sev!  f, 
aüß.  ^.,  cinieitioct^  Siffcn  11187m,  ^citlVb'OGa,  3ebiacanid;t  f.  53nlfen, 
ßneigniinji  II  230m 

Cajiis  Plinius  Caecilius  Secunuus  minor  (bev  jün^cvc  Plinius 
1119a,  23a  \\i\i\;  bev  9^cffe  1123a,  230e)  II  24me:  SSvJefe,  epistolae 
I  G4e;  II  19n ,  24a,  110a,e'l ;  «Brief  [a.  Vefuv]  11230e  (an  Macer),  2e  :] 
9JatnvöefiiI)(  11  llOme-  übev  feinec  £)r;etm§  SBevf  1  64e;  1123a,  230e,  2e; 
[pevf.]  11 24mc,  feine  ©flauen  ib.,  ^rief  üOev  ben  2Iue0ri:d;  bea  Vefurs 
I246e;  ^iUen  1I[24,  5(  üOm^]  24e,  110m 

••"■Tlöfsl  (Simon,  Qd\  179-1)  111  80me  (9tcf lactoven) ;  Plüeker  (Julius, 
ßeb.  1801)  IV174;im  (hj^ftaüif.  .Sli3i|Yv),  5a  (@anevftDff}]a§  n.  SDhonet); 
plumaria  {%>^)  VbOa,  ^liinteiimi}  11  173m  |j  plus  n.  minus  III  15a, 
29a,  454e;  IV  623e:  plus-  u.  minus-3eid;cn  (+  n.  — )  III  260(m),  [\  178a. 
J  minus-3eid;cn  (— )  IV  124a 

Plutarch  (US)  (ügl.  Pfeudo-Pl.)  1  408a:l ;  ii3.  adj.  ^^(iitavd)i[d;  (*) 
111544m  II  3ii[iiljc:  Ägypten  11451a  (Dcanie);  Alexander  1  471e,  11226m; 
Anaxogoras  III  451e-2a,  595am,  7a;  @d;attcn  be§  Athos  III  ö02m, 
Caefar  111413m;  (SOemie  II429e,  451a;  (Sonietcn  lUöSöamW,  c[y.  kon- 
tinent IllllOe,  CralTus  IVÖOGe,  de  EI  II104e;  Empedocles  111 199e- 
200a,  IV  158m;  %aU  r)iininlijd;ev  ^ev^er  [f.  9}tonb,  @d;nninötvaft]  1 138e-9a, 

III  619am;  de  Ifide  et  Orir.  Il429e,  451a  j  de  facie  in  orbe  Lunae 
[iHil.  03}tenb:  mM>iegf.,  -flcrfcn,  @cfid;t]  1408m,  47 le;  II  (227a)  440e, 
501a ;  II 1 27e,  200a  [D02aml  539e,  541e-2a  (3m),  3c,  597am,  619me:  @e- 
fpväd;  [=  9}icnb-®.]  III559e,544m  :|  Lyfander  \138e-9a,  397m,  407e; 
111596a,  7a,  öiPam  II  a)^ünb:  2(nfiri;ten  f.  Bnftanb;  Sr^fpieghinji  bev  (Svbe 
mTt.  [IH3I.  ©cfid't,  Luna]  Ili  502e-3a,  543e;  gaü  bc^3  2«-e.^  III  597«m, 
619me\  gavfce  III 54ie-2a  (Gci  c.  ^inftevnifj);  -flcdfen  [\.\]U  ®cfid)t,  Luna] 
ll440e,  Ill502e-3a;  @efid)t  im  m.  [=  -fUcfen,  Luna]  III 502am,  543m; 
-©eivväd;  [=  Luna  ©]  III544m^  m.  fältcnb  III539e;  Buftanb  bee^  ä)?., 
5(nfid;tcn  üOev  ihi  111502m,  e-5a,  545dl-4a  .||  moralia  lil  539e,  541e, 
3m;  9Jat!iVjiebid)te  11107m,  jS'icias  111544a,  Aemilins  Paulus  1475m; 
[ipevf.]  11473m,  111585m  |  de  placitis  ph  i  losophorum  I  408am;  II 
319e-350a,  50Ga;  Iil56c,  199m,  202a,  451e-2a,  543c,  595am,  Gm,  G18c; 

IV  158m:  Pfeudo-Plut.  11152a,  585m'll,  59Gm  :|  de  audiendis  poetis  II 
107m,  Pfeudo-Plut.  f.  de  plac.  pliilos.;  %nd)iaffen  bev  >£d;ivnnöfvaf  t 


891  PlLitiuch  ed)  —  Poggeiidorir  ^.  lim. 

[\}C\\.  g-aü]  l  138e-9a;  III  597a,  619a,me;  Sertorius  II  165c-Ga,  Öoluii 
I408all,  Spartacus  IV 606a  (im  Vefuv)  \  etenie  III618e;  <Btc\-\\' 
id}nnp\>n\.  I  138e-9a,  407m;  l\l596am,  6 18e,  9am  :|  %a;-3Ba[iev  IV 
503m,  vitae  parallelae  [f.  i^iele  eiujelue]   I (15(§e-9a)  407m 

Pluto  33.  iiutevtvbi[d;cv  planet  I  I78a  — 1|  ^2(.  bcv  @ctt  Pluto 
(V63e,  64a II,  86e)  ober  Plii  ton  (=  Hades)  y[59e-60,  51.  86e-87a],  63e: 
S3eiiiameii  \59e-60a  (ii.  anbve  D?anicu),  Siifel  V^64a  |  Dknie  \60mr, 
61m;  Damnen  \59e-60a  :|  in  Ovtgiiameii  \64a  |  9?eid;  \59e-60a',  ^\id;- 
tr;iim  [üg(.  Plutos]  ib.,  60m,  86e  :|  Uiitevluelt  V 60m,  61m  — :||  2)  \>\\:'- 
tüiiifd;  (imv  in  gcot.  S3eb. ;  imterivbifd;  cb.  =  eni^tii^)  [f.  (gibbcbcii,  G'C" 
Hrge,  ©etnrg^avtcn,  ©efteiii,  ©ranit]  1263a,  270m;  V  70o  j|  3ii[.:  auf^oc- 
hxcdjcn  I258e,  iBilbiing  [=  ^onnat,  ::|:  @el^i(be]  (f.  ©ebirg.^artcn)  I  260n 
(-^«-^roceffe),  eataftro:|)^en  IV249e;  (Siminvfimg  1266a,  273a,6e,7o, 
460m,  Im;  ©rfieBimgeii  IV32e-33a  (fütlen  iiiiv  Üeine  D^äiinic)  |  f^üvmatiiu 
[=  53ilbiing] :  2  5liteu  \70me,  91am;  pl.  -eii  IV 370a  :|  Oebilbe  [v>gr. 
SSilbmig]  V59e,  60a;  Gräfte  I  163o,  275m,  8e;  Wddjk  I  320all,  gfjaiiie 
[ögt.  o^Siilf.]  V59ei-60all,  ^loceB  1280a,  ed)icf)teu  IV590e,  9f?ame  ii. 
Sejiel;iing  31t  bcn  SSulfaitcii  V59e.  — 1|  3)  ^hitoiiieu  (S)ani^[f;üf;(en)  V64a, 
^lutouifc^  f.  alg  2)gleid;  iindi  PJuto;  4)  lUtva-^hitonifteii,  iiltva-^tuto* 
niftifd^  \9ie 

Plutos  \61m  (@ctt  beö  9?cid}tI)iiJn§),  86e-87a 

arevua  (=  luiterivbifd^cv  Sinb)  IV556,  V5<Se-59a:  gegen  t)aS  ^eiieu 
IV556me,  2Bir!migeii  IV556  J  :|.>  neu  matt  fd;  f.  Sf)eniie 

''Po  (5-1.;  =  lat.  Padus)  1423m,  II  36e  (163m);  Pococke  (Edward, 
1604-91)  IH414e  (Abu'l-Faragius);  podocarpus  (33aimi)  I469e,  470a; 
II  57a;  ^übiiveüeu  (f(.  X\).)  1372m,  Poerua  (?t]d;eufcge(  auf  9^eu-@eelanb) 
IV422a 

^oefie  (=^)).  S)id;ttiiii[t  2)  ®id;tiuig)  \l  Deutfchland,  bibactifd),  gev 
mantfd;,  Sanbfdbaft,  ^ehen,  U}vifd;,  9)?ittelalter,  DIatuv,  rcligiÜS,  rittevlid;, 
vomaiiifd),  rcmautifd;  11.  a.;  35clfeviiamcii]  II  9e,  33a,  89e,  107m,  252e, 
269m;  pl.  ^cefieit  (*):  bie  alte  II37a,  [Eliten]  II 9e;  Mrf?vei6enbc  II 9e, 
42m,  [72e-74a  (6ef.  ibr  ^abel)],  73m;  evnfteII9e,  glor  II41m,  ?ccal-^. 
111482a,  meta^t)Vf.  II  17m,  iiivftifc^e  11125m*;  iiatuvbefc^veibenbe  I50m, 
U32m;  mit  ^l)ifoH^[;ie  vev\vad;feu  II  17a,  (Sdjtvimg  11122m,  ^olUp, 
llll3e:l|— ^.  ^cetif  II(121m)  |  S.  ^>cetifd;  (=  btc^tenfd;)  [f.  «^rofa] 
II47e,  405e;  IV508a:  S3eftrel6uiigcu  II  21e,  33obeu  II  73a,  S)arftel(mig 
II67m,  (gfemeut  II22a,  gvei^eit  IV516e,  ©eiiiu«  II  16e;  [ücmi  <Pev[oiien] 
II  101m, 353m;  ©timmiing  II Ulm;  SBerf  IH20a,  IV 563m 

Poggendorff  (Job.  Chrn.,  gc6.  1796)  21.  eigne  9lrBeiten  [f.  A.  v. 
Humboldt] :  §i3I;e  beS  Chimhorazo  W630m-la,  ©ijjiegel  an  ber  S)rel()lvage 
IV163e,  (glcctv.  III  (96am)  130m  |  ^ök  ber  2  SSnÜane  toon  Guatemala 
IV544e,  V50m;   be§  3Sid!an^  Fuego   IV326m  :||  53.  feine  „5lnnalen 


Poggendorir  :;l\  xHiiii.  —  ^]>o(  >M  895 

bei-  '^{}l)\il  II,  (ihmu"X  [f.  A.  v.  Humboldt  (£.  (gd;viftcii]  1394a,  8ni, 
426X  459a,  462e;  IIU19m,e,  547m,  624m,e;  iy69a,  151am,  I92e,  605a, 
GlÖe,  634a,m;  V22inll:  (gl•ßau3llllge{^Qnb  111543a 

*Pogron  (Norman  Robert,  Qd\  1829):  3  f leine  Planeten  eiittccft 
\117a:  Ariadne  \113a,  7a;  Hertia  \113m,  7a;  Ifis  \113a,  7a  :| 
commission  des  poids  et  mesures  f.  fiaiijcf.  ^iifbtut,  Poüt  (^vaiitv.) 
I460e,  aoiy.iXog  in204c-5a,  Poingaß  (Oiiitc)  iV573m 

Poirfon  (Simeon  Denis,  1781-1840)  \184m,  11146m:  ^2levoIitt;eu 
(ob.  äl^eteorfteiiie,  (gteviifcüuii^^eii)  1125m,  I33t,  397 e-8a,  405e-6a',  de- 
viation  de  la  boussole  lV71m;  iheorie  matheni.  de  Ja  chaleur  I 
425me,6me'j  11156m,  57m,  i65m,e  |  @vbe,  ©vir-  [a.  Säviiie]:  3Sevänb. 
bev  (SvbM'"  »-^b.  (Sj'cciitv,  bcv  ©vbc  llI458c-9a,  4S6e-7a',  evbbebcu  IV 
215m,  488a  :|  ^^aÜfiaft  1400m,e;  jugcments  f.  probabilite,  Lambert  f. 
äßävnie,  Scitiiug  lVl65m  (ccv  (£cf)id)tcii)  |  iiiagiiet.  [fgl.  boussoic]:  Ävaft 
lV77a,  abjolute  Scale  lV89c  :|  traite  de  mecanique  1423e,  111129e; 
9Jicteüvft.  f.  2(evel.,  2^em:^Hn-.  bev  caves  de  Tobservatoire  IV(39)  I65e; 
[:pevf.]  1184m,  11146m,  lV488a  |  S3'steme  plauetaire  11146'ÖJ7ie,  e-7a', 
^{aUiUiib  ahnen  111 629m  ;|  probabilite  des  jugements  1 398a,  405e-6a ; 
©c^id;teu  f.  l'citiiiiß,  ©teiii)'d;ii.  [.  Sievol.,  in  bcv  connaissance  des  tems 
I74a  I  SBcivme  [l>ö(.  clialeur]:  fciibevbave  2tnfid;t  \184me,  425m-6a:  111 
47)He,  57ra;  iiuieve  233.  bcv  (5vbc  (foiibevbave  ^2(ii[id;t)  1  184me,425m-6a-^ 
11157m;  Lambert  übev  SB.  Ill486mc,  -inenoe  \\\486me]  2ö.  be^  SBelt- 
vaiiniö  11146a,m,  47we,  56m  ,  57a«?,m  :|  ScÜcii  W  199m ,  SBeltvaiini  f. 
äßävme;  3cbiacaIIid;t  1412a,  3a;  ll366e-7a,  I II 5<SSa  ||— col  de  la 
Poissonniere  (o[tI.  i)iU  53viau9cii,  ii)ep.  Hautes- Alpes)  I  278e 

Poitiers  \\\608me  (@teviii'd;uii^>^>e),  e  (2tevoIit(Hii  iicvbl.  i:ciiP.)?  ^i-'^'i^e 
f.  Athen 

^Ol  [I)iev  faft  imniev  bev  (Svbe,  6iüi\  and;  bec  Wimmele  ii.  bev  SBelt» 

fov))ev:  feiten  aü;].;  f.  anßcvbcni  tei  *(Svbe,  n.  bie  ^cle  anbvev  SeltflhVev 

11.  ©egenftänbe  nntev  ben  nad^Inni.  5{vt. ;  bie  ^^.  bcv  SJ^icjnetnabel  (9^abcl) 

[.  Umbvet;en  nfn?.]  (ügl.  ^olav-,  -gegcnben,   -Kinbev;  Stvcnm^^clav-)  [f. 

S3en)cgung,  (git%  @vbe,  ©eftein,  §inime(,  Jupiter,  2)iaqnct-,   niaßnctifd), 

2JiagnetnabeI ,  Mars,  9??i(d;ftva0e,  9J?onb,  9kklf(ccfe,   ^fotaticn,   Saturn, 

@onne,  Unil^evfnm,  SBärmc,  Söelt]  21.  (gclü.  S3eb.:  öen  S?eItfi3vVevn,  bcr 

erbe)  1185a,  341m,  427m;  11486a;  111346a,  350a,  452a;  IV  171a;  plur. 

^ote  (bnvc^  *  Oej.)  [ög(.  üeibe]  1225m  J  53.  (5Bcb.  in  ^ejiel).  auf  ^olavitcit) 

[bnvc^  °  bej.]:   pl.  ^^ole  (an  ©egenftanbcn)  111  130m,  176m II, e  ||:  3u[nljc 

(compos.  ^^el-)  [fDJovb^el  n.  @üb^u^(  bilben  ein  bef.  @tii(f  (;ievnac^; 

bei  ilnien  ^uiebevI)oIeu  fid;  einige  B^M'^^e].*   f«»  ben  ^.*  [a.  beibe]  I  366e, 

lV159e;  anbvcv  f.  ein;  Dem  ^4^.,   tomi  ben  ^-en  311m  5rqnatcv  (bin)  1 

199m,  434m:  II  90o^=, 379e--,  393m;  111 89e*  IVl59e*  |  beibe  (an  beibcn) 

Cpl.)  1  168m,  202m,  322m,  370e,  409e;  111  360m,  lV204a:    ob  feflee 


896        )3ßol  ^ei  —  3;  f^^orbpol,  f  eiib)}ot  Inc^  Ti 

?aiib?  ISOa-im,  f(.  Mcii  I369m-370a  :|  5i3elvd;iiev  IIHöla,  mi  einem  ^:|^'-c 
311111  aiibeni  [=  ücu  ^.  311  ^.]  1170a;  in  ^ifeu  lV0ll4a=^,  in  gifeiiftanöen 
IV^öTm*;  Gntfenutuß  l^om  %  [bgl.  ^olav-]  I  375a ,  111271m;  ciitöcocu- 
gefctjteO*  IV200a,m;  (Siitfteljuiig  \y%lm*,  ^.  errcöcu  lYoiHa*,  fem 
i)DU  bcn  ^.  II317a-'=;  gcßcii  bie  ^.  (pl.)  I375ni,  6n,m;  lV159e  | -r)c()c 
n30e;  lV39a,  171m;  pl.  -Wjm  (*)  11225a,  JVlöle:  S3efttnniniiig  III 
360e,  (giii[Iu(3  auf  bie  ^.  lVi5ia*;  [eiiieß  Ovk^]  lli359a,  IV20m  (tjev»- 
gvü^mOT^HIte-^.  (pl.)  UÖSa,  43öe:  bee^  Mars  III 513a  :j  teuiitniB 
IV451e*,  ^aiib  [f.  tcf.  ^clav-]  f.  kibc,  iL  Meii  f.  ib.;  und;  bcni  ^\  I 
425e,  11.  bell  %  hm  1344a-*  |  bem  ^.,  beii  %  ualjz  [a.  gtenie,  33iil!.] 
I338m%  IV159e*;  itäl;ev  1338m;  iiäd;ft  IV451e-2a*,  3iiiiäd;ft  lV159e*  :| 
t  9^ovb|)o(  iifa\  ift  ein  Bef.  ©tücf  iMeniad;;  üou  \p.  311  ^ol  [=  luni  eiuciu 
^.  311111  aubevn]  1 174e,  199m,  265a,  3ü2m;  II481e,  IV  135a  :[  9?eifeu  f. 
^^o(ai--,  @eefat;rteu;  bev  vu(;eiibe^^.  [i\q(.  9^^rb^^l]  116a,  48a;  II259e; 
@eefal;vtcu  I24a  |  ©teviie  am,  iial;c  bem  ^.  11486m,  IlI56'0e;  mii  beu 
'^>  fveifeub  [=  (SivcumVolav-et.]  III360e  :|  f  @iib^^cl  ufiu.  bilbet  miv 
91orb^^ol  ein  t^ef.  @tüc!  fneviiad) ;  2rem:|)evatiir  1114öe-47rnll*,  56e;  um  ben 
s:p.  [=  eivcum^ülav-]  f.  °@teviie  |  UmbrelKn  [=  llm!e()v.]  (bev  %>.  bev 
SDZaönetnabel)  [p].]  IV  188m,  bie  ^.  ivevbeii  iiiiioeteI)vt  IV^107m;  mnfeltvcn 
IV  187m*,  U-uiio  [=  Umbvekn]  IV112m*  J  niitev  bem  ^-c  lV25m;  ir. 
ben  ^-en*  111450m,  lV159e  :|  ^BevKingeriniß  IViSöwe*  Hnöbetc  1 157e* 
j  i.uMu  ^.,  üon  ben  ^-en  f.:  ^qiiatov,  einem,  Siitfevmiiig,  fevn,  ^^ol  :) 
ißnf falle  nar)e  ben  ^.  1  V45ie-2a* ;  3S ä  d;  t  e  v  beß  foU  1 1 1 360e,  IV  (188e-9cn) ; 
5iiiuid)ft  f.  iuid;ft 

t9f?ovbVoI  [avA)  in  compos.l  I  12m;  nlnblid;ev  ^ol  (^o)  III  328o, 
335a  II  3n|'.:  m^iveid;i!ng  l^om  IV56c;  aiiievifanifd;ev  I193m,201e;  [^c- 
ftimmiing]  III  361e,  Columbus  11305a;  -(Sj-^H^bitivn  [= -llntevn.,  9?cifc] 
I203e,  IV(27m)75e;  gecgva|)(üic()ev  Ii3I9a,  geiid;tet  gegen  ben  IV204.'i, 
$?anb  1 20Sar?i  (I)evangel)enb) ,  magnetifd)  IV204a  (Sinie  cfine  5(biv.,  2((Mi\); 
bem  9^.  nak  [a.  @tevne]  II393e,  III328e;  9?eOelffecf  III328e,  9?cvblid)t 
r205a,  nngebeiive  Öffnung!  1178m;  9feife(n)  [=  (Sj|>eb.]  IV(27m),  [65]; 
bev  nil;eiibe  1 155a  ||.  iveld;e  ©tevne  \155a;  (gt.  bem  9?.  nalje  in262am, 
360e ,  le  J  SahSgaiigcpimft  bev  (Stevn|d;nn|}Vvn  III  599me,  6i9e-620a  || 
SciiiVev.  lll(47a),  -lliUevue^iuning  [= -(vj-^u^b.]  lV27m,  33itl!an  lY451e, 
iveifen  nad;  IV  116m,  ivie  iveit  man  gefcmmen  I  505m  :|| — (güb^ol 
[and;  in  compos.]  (=  antavctifcliev  ^43ol)  [f.  (Sfü^üJ  II331e;  fiiblidjev  ^el 
(OO)  III  328e,  335a  ||  3n|'.:  [53eftimmiing]  I11361e,  Sid;tig!eit  ki  ben 
dbinefen  \\lWe-120a,  bmiamifdiev  tqnatov  IV 93m,  gntbcdnngen  1439a, 
-(S^teb.  [i:  Steife]  IVSOOe,  gcogv.  11319a,  nm  ben  @.  tveifenb  II368e; 
$?anb  lt.  9}?eev  I304e.-5a,  ?äubev  beim  <B.  \\99e-100a  \  magnet.  [a.  bl}nam. 
^iiq.j:  m^w,  ^inie  c()ne  %h\\  IV204a;  5rvl>eiten  IV 76a  :|  -9D?eev  [f.  Saiib, 
l^gt.  -I^ofar-]  I  369e,  bem  @.  nalie  [a.  Stevne]    111328e,    DMelffecf  ib.; 


»eeife  (4-  em^.]  II  414a;  IVG4e,  74me,  686e  ||  Steine  i:.  a.  11  ;32«tu 
(9e);  llI209e,  342a,  3a,  6e-7a,  Üe,  56i  |  @tevii-:  [t-avm  II  327e,  III  lölm  ; 
ft-eiiavm  II  123e;  -bilf  111361a,  ft-Ieev  I88e,  -Öbigfeit  \\l  328e-9a  \\ 
!^eni^er.  11147m,  5Ge;  35iilfan  teim  <S,  IV 291e,  45ie-2a;  ivie  K>cit  man 
gefonimeu  \308m,  2Bicl;tigteit  f.  ^Sbiiiefeii 

53.  2)  ^olax-  (i:^«>(;  potar  f.  fvatev  alt^  S.)  [f.  2{H>Iatti,iig,  eivni«^, 
2)iivd;mc[[ev ,  ^viUMiicffer,  @emniev,  (gönne,  SBävnicj  lV8a  |J  3ii[nl;e  (se- 
cunda  compos.):  -5lbftanb  [=-2)iftan3,  Gnlfevniaig  Dem  ^cl]  11376m: 
c.  OüQ  Ii323e,  teu  etcvne  11328a  :|  -ad)ic  ].  Gibe,  -Hu^ftvcnningcn  III 
229a  I  -banben  [= -ftveifcn]  1441me,  IV (745m,  206me):  ®iib-^.  1 
441me  :| -33eotb.  III  57a  || -2)iftan5  [= -2(b[tanb  h\\i\]  {ai-6)  m.'^.X.: 
b,  t).  9^üib-^'-5).)1353e;  III  17Gm,  328ell,  339e,  340a,  9a,  367a  ;  pl.  -cu 
III176e  :|| -gcßcnben  1207m:  (gntbccfunöcn  IV242a,  (gtvöniinujcn  IV 
242m,  Scm^ev.  111  4öe-47m  J-ßcgcnb  [|.  9}?cnb]  IV  196a  ||  -3nfchvclt 
lVll9a|-haft  1109a,  III45me;  IVlla,210ra;  -hafte  11158e  J -f  vci  3 
[f.  antavctifd)]:  jcnfeits  IV  119m,  bcm  ^.  nal;e  IV118m,  bev  uüvbi.  III 
622a,  übev  ben  ^:p.  I;inan^^  1 343m  J-Ianb  (*)  [[.  antavctifd;] ,  pl.  -I  ä  nbev: 
beswcifelte  IV74m,  ©S  1369m;  bag  gvoßc*  I47ia,  11476m;  9)?enfd;ni 
1293m,  ba§  nüvblirf;e  1472a*,  (gd;nee  1372m;  bag  fiiblic^ie  11476m*, 
(2iib-^43oIavI.  I\i99e-100a  [einzelne:  2;opcgv.])  ||  ^c(avlid;t  (^ewidienb  im 
S8b.  IV;  =l)\\  9^n-blid;t:  Wo  cö  fammt  [einen  B^'H'itJfii  "nt  anfgenommen 
ift)  I  @.  Xle,  178m,  198a,e,  200e,  Im,  3m,e,  8a;  III  (5a),  104e,  129e, 
379a,  610a;  IVi6m,  G6e,  124e,  7a,  142all,me,  3m,e,  4a,e,  5a,m,  6a, 
I73amll;  pl.  -Iid;tev  (*)  1203a,  IV118m:  iebev  [ein  eigne.i  I202e,  magnc- 
ti[d;e8  IV  142a,  9^ame  \206e-7a\  9?ovb-^üIavIid)t  IV125a;  -Iid;tev-^=  I 
202e,441e  :|  ^^ei|>etuiviid)eö  III393e;  (güb-^olarr.  [=  eüblid/t]  IV125a,m* 
:||  -meev,  pl.  -meeve  (*):  antavcti[d;e  [=  <Bi\b-'lß.]  lV89a=*--  |  9?eiie  I440e, 
IV206a;  -en  IV65am*  :|  fübl.  IV67a,  @iib-^^,  [=  antavct.]  l{369e-370a 
n.  Sekn)  -11  9Jovb-^o(av-  [.  -S)iftan3,  -lid)t,  -[tevn  I|-  ^clarftevn  [lat. 
polaris  III  138e,  238a,  275e]  (aiid;  9^orbftern  IV 52m)  [faft  immer  bev 
nln-blid;c  (\:3t.  5)^cvb-^.);  ^.  f-  ©üb-^.,  [üb!.;  d.  aüg.  [.  plur.  n.  anbvcv] 
II317e,  111116m  (138e);  pl.  -ftevne  (*)  111329a:  5lbevvation  111 127e, 
275a;  anbver  I11206all,  [STmüenbrntg]  IV53e;  33cgtcitev  11182e-83a,  92f, 
I27e;  53eel)ad;tiing  1431a;  II  317e,  481a  (  Scivegnng  II317e:  nnßleid()e 
IV188e-9a,  iviebeife^renbe  111127m  :|  gelb  111172a,  2»«  ©vöfje  IIl'i5<Se; 
^^ic^t  11192e  (@c[d;iinnb.),  255e-6a  (-ftärfc,  §eüigf.);  bie  2)?agnetnabel 
iveift  nad;  bem  ^.  IV(52m)54m,  92ovb-^.  111360a;  ^avaUaj-e  III275a,f, 
286e;  @d;if[[al;vt  nac^  bem  «p.  II(468m),  (Sc^lvontnng  111116m,  @tevn. 
[d;iui^^en  ücm  ^.  nn^geljenb  111620a  ||  <Siib-^.  ni360a,m  |  [iibrid;ev 
%  111360m:  31nf[n^nng  111546m,  [560-1  j  360a;  fei;!!  1 II  52<Se-9a  |j 
öevänbevl.  ©tevn  111238a;  ived;[clnbe*  ]155a,  III2ö2am —.j| -fi reifen 
[=  -banben]  1441,  IV(145m);  -ftvöme  ]322m  j  @iib-^^crar-  f.:  -banben, 


898  ^l^clav-:  Süb  —  ^oU 

-lid;t,  -iiicci  :|  -loaffev  1477a,  -äBcKc  IVli)i)m  |  -joiic  I  137m,  Il70e; 
-^oucu  I  202nj 

a.  3)  ^^ülav  (=  ^>o(avifcl;)  IV 55m,  142m;  polaris  =  ^olavftevii,  pola- 
rissima  f.  iiebula  |  4)  ^^olarifc^  (=  ^olav)  Hl  5a;  lV16e,  49m,  148e: 
(Sigeu[d;aft  IV83a,209s;  ©täcfe  IV 209m  :||  5)  Polarität  (=  V>oInvifdic 
©geufc^aft)  [f.  S3evg,  (^rbe,  (^Jeftein,  2Kcnb,  ©oniie,  Sßävnie]  1  67m, 
109e,  186m,  195e-6a;  11129a,  20ie;  lY U9meJ74e:  amicr;nicu  IV77a; 
entgcgeugefe^tc  JII  15a,  l\149me;  S"utrt»i(fliiitß  IV209me;  maöiietiid)c 
I109a!l,JII45m,  IV  209e;®tärfeIVi49m;[eineö  (Stoffe.^]  IV63ani,76e-77« 

.!3).  6)  ^olcrifatiou  (bes  i\ä)t^:  \.  bf.  3ii[a^;  oft  olmc  ilm)  [f.  Arago, 
Huygens,  (Scmie,  SSävine]  I  (35m),  332m;  II  136m,  311a,  570;  11164, 
135,  [394-6,  21.  4i7e-Sj  395a,  41Sa\\,  496ell,  7a;  ViOaw:  d;voinatifc^c  [= 
farbige]  (f.  Arago)  V10;im,  buxä)  2)o^^e(bve(^iin{|  VlOa,  '^^-^igenfd^afteu 
IV  75m,  einfarbige  lVJ72m;  (äutbecfuiig  (u.  ®efd;.)  [a.  farbige]  n369e- 
370a\\ ,  514am;  III  [64,  21.  105c-9m];  lV66m,i72m;  ViOam;  erfcvfdjt 
II 342a(m)  I  farbige  [=  d;romat.J  II144e,  III417e:  (gntbccfimg  II  136me, 
370a;  III  64a,  172m  :|  @efc^.  f.  (Sutbcdung,  frcisförmige  VlOm;  ^.  bev'* 
£id^tg  (=  bem  gaiijeii  2lit.,  auä}  ol;ne  biefcn  Bufa^j)  II370e;  IV 66m,  172in; 
4  neutrale  ^imfte  II  370e  |  biird;  9fefIcjion  111418e,  VlOa;  biirc^  9?i- 
fracticn  111395m,  VlOa  :|  [Urfad>]  III  43e;  gn.ncfad;e  lV66m,  172m  ||— 
7)  ba«  ^olarifireii  11514m,  polarifirenb  IV209m  |  ^>clarifirt  [f.  ?id)t, 
Jic^tftral)!,  SBärme]:  @tral;leii  111135m,  im^jolarifirt  11371a    • 

@.  8)  ^olarifcop  [[.Arago]  I207m,392a;  in44e;  111 108m,  255, 
394a,  5a,m(e),  6e,  417e,  8a,m:  51ualt;fe  biird;  c9  111  590e,  baö  (^rcmatifd;e 
111594e;  itnterfd^eibet  beibe  2lvteu  öon  üüc^t  U136m,  111594e-5m;  [Sir- 
fiiug]  (f.  eben)  II i56m  — J|  ^clarifirt  iifn?.  f.  S).  7),  polarissima  f.  S.  3), 
^darität  f.  S.  5) 

Polen  (2anb)  1351m  (2:em^3er.),  U^iOe  (Moncjolen)]  ^olir-  f.  ©c^iefer, 
^4>oUren  111117e 

Politianus  (Ant.  Laurentius  ob.  Laurentiniis,  c.  1600)  111  229me 
(neuer  @tevn)  || —  ^olitif  f.  ^anbel  ;||  ^olitifc^  [f.  ^Begebenheit,  grei^eit, 
SnftituliDnen,  Meu,  ?eibenfd;aft,  3?erfaffung]  II  80e,  169m,  241a,  318e, 
338m,  9e;  IV 54m:  2lbtl;eirnng  1431a;  2tu«bi(bung  1258m,  auögebilbet 
II  160e;  S3ilbung  II213e,  ©nfluß  11184m,  (gin^eit  11198m,  Sinrid;^ 
tungen  11158a;  ®ebid;t  I1294e,  IV51e-52a;  ©riinbe  11335m,  2Kad;t 
11160m,  motm  11235a,  (S)3^äre  11125m,  Unruhe  1437a,  SSerbinbnngen 
11198m,  i8erf)ä(tniffc  I1105e;  ivic^tig  IV583m,  Sic^tigfeit  11248a;  3u^ 
flaub  II  220a 

Rollen  V36m  ||  Pollux  21.  (m^tl;.  ^^erfon):  im  (gt.  (Sinu^feucr  1159e, 
122e  I  a  (@tern)  III  63m:  2»«  ©rege  lil  138e',  $!id|tftärfe  III  132e,  5e, 
8e;  xU\}ü^  III  169me,  172a  JS.  2)  Julius  P.  II  93m  (8ür;ae),  133a 
(^^Jarabie«,  Onomasticon),  2l9a  (©arbareu) 


Pyk)  —  Pompeji  '}[]  8Ö9 

Marco  Polo  (1200  ob.  54-1323  ob.  24)   [Olofj  Polo  IlSUe,  4G7p; 
aud)  ßcii.  bei-  i^enctiaiiifc{;e  9feifciibc  I121>2a,  466m;  IV383e]  11  253am, 
[291m-2m,  ^H.  466-7 m];  W 52me  \\  3ufrtljc  (1)  ju  il)m  2)  [mit  *  kj.]  ju 
jeiitev  9iei[e,  9Jeiickfd;v.  cb.  ^cifeivevf) :  Slbveife  IV52e  |  Hu^gnte*  II291e-2a 
(ältefte);  -eu*  11466a,  7a  :|  Bomeo  f.  Giara  |j  in  China  11482a,  IV52m  | 
ri^inef.  §ä[en  11291m;  bie  d;iii.  SD^aiiev  [ög(.  Ma^o^g]  iiciuit  ev  nid;t  11472a, 
IV383t-4a  ||  ev  l;at  !eiucu  (Siiifhiü  auf  Cülumbus  ge{;aH  11  [291m-2m, 
'>ÜA67am]  291ell;  (Scml^afj  U482am,  lV52m;  bictivt  f.  W\^e,  3)clmetfc^ev 
n466m,  [@ißcnfd;.]  11291m,  (Sfe^>I;viiit  f.  Sumatia,  ira«  ev  fveuibcS  ent* 
noniiueu  U466me,  im  ©efäiigniji  Il466e-7a;  Giara  maggiore  {Bomeo) 
IV405m,  5S4me;  ©ouöeviieuv  II  466e,  tlmlic^feit  mit  Hiuen-tlifang  11 
466me,  inbif(i)ev  m-d;i^el.  11291m;   imd;  Italien  11482m,  IV  52m;   ber 
grüßte  Ii?aubveifeube  II  29Üe,  [2oh]  11291m,  i»fa^a/iar  11293a,  mamx  tocu 
Magog  lV383e,  Mangi  IV584e;  il  Milione*  [=  SJeifebefd^v.]  11466a,w, 
7e;  [^evf.]  11290e,  466e,  e-7a,e;  Quinfay  I1290e,  463a,  475m  ||  9^ei  je(ii) 
(f.  ba^u  bie  3uf.  mit*):  f.  ,>'-6ef^vei0img"  [=  Milione]  II  291m,  e-2a, 
4öö-7a;  bictivt  [ie  11466e-7a;  3eit  11482m,  IV52m  J  ü^eifeuber  f.  ?anb- 
u.  aüg.  benet.  ||  ©iibfee-SHfeiii  II311e  |  Sumatra  IV584m:  @(e^l)aut  ib., 
@oIb  IV584e;|  iieiuit  uid;t  beu  X\)€t  11472a,  lV383e-4a;   Übevfe^mig* 
I1491e  (beiitfc^e),  -eu  U467am;  tua^v^eit^Iicbeiib  11291m;  Zaitun  11475m, 
lV584e;  3eit  f.  3?ei[en,  Zijmngu  11292m 

^Olt)-,  :|JOl^-:  Polybius  II  414e:  imtev  bem  tqiiatov  \\158e-9a 
(gemäßigte  2:em^)er.  ii.  5tnfc^iveßiiiig),  (Sfe))l)auten  I14Mm,  govtfeljmig  II 
222m;  gänbevgeftalt  1308me,  Jaiibf^i^jeu  11404e;  ^^^(egväifdfje  gelbev  IV 
448m,  [^^#al.]  11223me,  Strongyle  u.  Vokano  IV296me  ||  ^^cW/ 
6)xm  111173m,  Polycletus  11215a;  VolVebvifd^  1352a;  111496e,  503e  || 
^oUjgaftern  1  370e;  V37m,  55m:  fiefelfc^nlige  1369e,  370a  (3e);  V 
36m,  38m,  40am;  tueid;[d;alige  V36m  J  ^^ol^gaftvifd;:  3nfiifovieu  lV512e; 
[Sl;ieravteii]  1330e,  ^^ievd;en  1373e||  Tolygnot  (gvied;.  3)idev)  1177e, 
126me;  ^oI#ftüv  11353a,  Hl  151m  |  Polyhymnia  (33'«  !(.  flauet) 
V116m:  @(em.  \112am;  (Siitbccfev  V112a,  6e;  -mig  \112a:\^d\)> 
matl;ie  11206m,  -mDv|}(;ie  I  317me  j  Polyne/ien  (=  I;^.  @iib[ee-3n[elii, 
=  Außralien;  =  öftl.  ©übfee  lV588a):  5'«  (Svbtl;eil  ll311e-2n,  bajii  ge- 
t)övenbe  unfein  lY 588a',  '^aim  ii.  Segviff  \\415a,588a,m  ;|  ^ohj^cu  f. 
{Sovatleu,  polypterus  (^i[d;)  1289m  ||.  polythalamia  1370a  |  <PoIvtba» 
lamien  (!f.  X\).)  I  27e,  289me;  V45a,87m:  be«  mccx^  IV282m,  gv. 
3a^I  11141m  II  ^ofl^t^iftifc^  11274a 

*Pomarape  (SSitlfau  iBcIiüia'^)  lV549elI:  ^i3r;e  IV319m,  549ell ;  ?agc 
IV 319m,  549e;  3^^^itlingekvg  mit  Panuoco^a  IV 549e  J  Pomo na  (32'" 
!(.  planet)  V116m:  (ä(em.  Viiime;  (Sutbecfev  VUlm,  6e;  -inig  Vi/im:| 
"ipom^  f.  Von^P^^ift;  ^cm^ejaiiifd;  f.  1)  Pompeji  2)  Pomppjns 

Pompeji  l\ [449-450m].,   SB.  ^om)>ejauif(^,  -janus  (*):    2l|d'eii  [i\}\. 


900  Pompeji  5()  —  ^|^go 

oSomma]  IV6*4iw,  V25ni  (-rcöni);  StuvövatM.ligni  II  T'Ja,  80ä,  130e*  || 
bebccf  t  [4:  jciftöitj  W 449m,  450a  (482e)  |:  Juobiivd>  P.  Oebedt  (jovftcrt)  ift? 
IV449e,  606me!l,64im;  Y25a7n,  49e:  bind;  Sli'c^cmcöen  Y25m,  [^ev 
fduiij  lVö4im,  bind;  bie  i^cii  ber  Sojnma  nrjgfliunfciicii  Sia^MÜi  ii.  5l'd;en/ 
lV64Im;  br.vd;  Safferftvcnie  IV 641m,  V25am  :||  «Bebccf  im o  f.  ^imS* 
fteiii,  2:uff :]!  ^im§ftein(e)  [=  pumex]  IV449e,  450a;  \ 25am:  2(vt 
IV 482«;  -Bebccfimg  IV [44i)-450m]  472e  j|  3evfti3viiiig  bi.rc^  (Srbtebcii  II 
80a,  i27e;  Dult.  ©dnvß^aJcii  IV472e,  ©euuiuev  IV472e,  [@eid;.]  U127e, 
Äcüer  V25m,  ^ao,c  \.  ^Vefuv,  2)^alevcieii  \\127me\\,  ^evf.  f.  &ebcdt, 
$f(after  IV472e;  pumex  Pompejanus*  [=  S3im^fteiii]  IV44Pam,  450m 
{482ey,  V25m;  ^a^nüi  f.  l^ebctft,  Dtiiineii  [t.>3l.  ©enüiiicv]  V25m,  Somma 
f.  tebeöt  I  2: uff  IV449me:  -QBcbccfuitg  IV449e,  V25a  :|  beim  Vefuv 
[ijgl.  Äomwia]  IV447e,  toulf.  ).  ©eOivgSavtni,  SSaffeiftvcme  f.  bebccft;  ger* 
ftört  =  tebccft,  Bs^f^'^i>"i'"3  l-  ßibbetcn 

*Pompeju8  1)  (Cnejus)  11441c  (S^nele);  ^oni^^ciauifc^  II  lila 
(^avtl;ei)]  2)  Trogus  P.  f.  Trögus  |j  ^^Dm^l;aft  II  66m;  Pomponius  f. 
Latus,  Mela 

*Poiice  de  Leon  f.  Leon,  ponclio  III  69m,  Poncie  f.  Roche  (  John 
Pond  (1767-1836)  111273m:  Caftor  111308a;  ©terncatdog  111154m, 
196e  :|  ^ctibevnbel  (=  ivägOnv)  f.  ^LhVcv,  aTJnterie,  «Stoffe;  Ponoi  (\\\ 'i!.a)(!' 
lanb,  t^ei  Mangel)  IV86a,  139m  ||  Pons  (Jean  Louis,  1761-1831): 
fein  (Somet  1116a;  III444e,  572awi;  Biela's  dornet  I11584am,  Encke's 
(Somct  III584all  jecnicteu  111561m  (eiitbcdt)  .||  Pontanus  (Giovanni 
Giovano,  1427-1503)  111223am  (ueiiev  <Stevii),  565m  (U6erf.  tocu  Georg 
Phranza,  ©iirc^gaiig  c.  ^Lniietcu  i)Ov  bem  2)?cnbe);  Poniianah  (j^Iufe 
löorueD'^)  lV405e,  Ponticus  f.  Heraclides;  pontifex  maximus,  ^ciiti* 
ficifd;e  £afel  111411a;  bev  ^oiititer  f.  Heraclides,  ^^ciitifc^  f.  Pontus 

ber  Pontus  5t.  (3)1  e er)  [bev  euyini)d;e  II  174e;  tlc^  Euxinus,  -os 
gen.  II222m,4G4e]  II  153m,  163m  [i74m-6a,  %.  422e]',  lV507m;  33. 
poi\i\]ä^  (*)  (Ponticus,  ^ciitifer  f.  tcf.):  Slnfc^n^eHen  11208m,  ^iig  ber  3trgo- 
uauteii  lli74m-5j?i;  ev  luirb  befamit  [egi.  crcffnet  \\\\v.]  II  [1 74 m-öa,  2(. 
422ej  175m;  baö  ca]p.  Wm  ein  SSiifeu  beS  P.  II  226m  \  eröffnet  [i^  tc* 
fannt,  yjovgebv.]  II  174e,  (geöffnet  II180m);  (gvöffmmg  II  177a!l,  180a  :| 
-fal;vt  II396e,  §ild;iang  III201e,  ^(iiffe  I(489e),  geöffnet  f.  eröffn.,  ©rcnje 
11  175m  (O-n.  9^©.);  Äüfte  [a.  mO]  II  181a,  m201e;  2anbfc^aften  II 
nie*;  norböftl.  Äüfte  [togl.  ©renae]  11176e,  norböftli^fter  11174a;  [Ort 
ba]  (ügt.  ©täbte)  11 162e,  Oft  f.  ©rense,  fid;tbar  II414e,  ©täbte  [togl.  Ort] 
U  175a,  unttJirt^bar  II  174e,  ijom  P.  11349e;  in  i^n  i)orgebrungen  [üg(. 
eröffnet  nfto.]  II  174e,  237m,  396m  1|—  G.  Pontus  (^exä),  ^vob.)  II 
108m:  (Srbtjeben  111414a,  [Ort  ba]  1453m,  ©täbte  111414a 

Ponz^z- Snfeln  (nea^sol.  5Rorbtoeft-Äüfie)  IV  269a  (uulf.),  280a  (53im*ftein), 
621a  (5:vad^Ute);  Franz  Pooft  f.  Poft 


^4iopa  —  ^^3opu  901 

Popayan%.'2ftatt  (am  (^iiü  be«^  ^uttaiie  tocu  ^nvac6  [f.  tiefciij)  I215e, 
393m;  [\554a:  2:(;eilimg  beu  Ändes  IV  314m,  SBevßfncteu  babei  IV 554a; 
(Simücljuev  IV250e  (fafteii),  ^euevtiigel  1593m,  ©cHvge  1215m;  l^cbe  bcv 
(gtabt  I46e,355m,  393m,  447m;  lV110e,181a;  Sage  IVlSln,  250e; 
nicigiiet.  IVllOe  (^ctg.)/  181a  (Sutcnf.);  9^orboft  lV555m;  [Oit,  Övtlid;f. 
babei]  IV321a,  470m,  482m,  566e,  635a,m ;  plaza  mayor  IV  95a;  2:cnivev. 
I355m,447m;[2:c^^0öv.]lV554a:||58.35uIfaiikiP.lV268e,471eiSuI' 
f  a  11  e  bei,  mi  P.  (=  5)ieu-©raiiaba'^  I V352a)  1 240a ;  \V314a,  547a,  571m ; 
V85e:  2)aiftcaitUG,  -©vu^Ve  IV 618a;  feine  Saüaftvcme  I  240a,  lV555am 

PopocATEPETL  (cbcv  bcv  gvcOe  SJitlfan  tcn  Mexico:  IV318e,  428n), 
52Gm,  622m;  V50m)  [nevado  IV348e]  I  251a,  4e;  IV283m,  312am,  3a 
[348e-9],  428a,  52  Ja,  Im,  548a  [622m-3,  6am]  ||  3iifnljc:  ?lbbilb.  f.  2tii[i(^t; 
m\)auQ  lV348e,  -^äuge  IV349m;  ^lufic^t  I V 255m  (b.  b.  geiebn,  ShiC' 
febii),  520a  (b.  t;.  2Ibbi(biiiig);  5Ifcf)en-?riKMinirf  IV318e,  553e;  5Iii^biü(^e 
1411m,  IV349e  (®eiten - £) ;  5tiivmMtrf  [.  2t)c!^e,  Safiev  1|  33efteigeii 
IV 349m  (gefätjrlid;)  I  53efteigiing,  beftiegen,  erft.  I V622e-5m,  4m:  evftc 
lV533a  II  53iinörteiii-®aub  lV349m,  S3veite  IV564e,  erftiegeu  [.  bcfl.;  el 
Frayle  {%cU)  IV 349m,  roca  del  F.  lY 623am',  am  gnO  IV318e  |  ©e* 
birg.^avt,  ©efteiii  IV54<Se,  428am,e;  -fette  [=  Äette]  IV5G8e,  596a  :|  gefcbii 
f.  5Inrid;t,  ©eftalt  f.  Äegel,  ©efleiii  [.  ©ebivg^avt  |  ©i^ncl  IV623a,4m: 
§i3r;e  IVÖ2öa||§cbe  [bgl.  Siefiinig]  IV 283m,  2ö2e,  5i5a,  348e,  351a, 
474a,  [622m-3,  4m,  ßarn]  6m;  V26e,  51am  \:  '^nbeftiiiinuingcu  IV6227ne 
(evfte);  tev[d;iebne  58eftiinimuigeu  ii.  Stiigabcii  lV622e-5m,  6am;  Y51am  :j 
5U  geringe  IVö25me;  chOrizaha  biiliev  ift?  IV527m,  V5:/am||tege((®eftaIt) 
IV255m,  520a:  Äctte  [=  ©ebirge!.]  IV350m  |  ßvatev  IV533a:  ^anb  IV 
622e,  -raub  IV  623m  (licd^rtcr);  imterbalb  IV623am  :|  (Siitfenunig  lu^n  bev 
^üfle  l254eC:D?eeveef.),  IV455e;  ?age  [a.  ^iifte]  1251a,  411m;  IV512m, 
5a,  348e,  474a,  520a,  564e;  V(50m);  malpais  ob.  2al>afelb  IV[545e-9], 
(gutfeni.  üem  dJlecv  [.Äüfte||2)ieffinig  [\>gf.§öl;e]  IV527m,553e,iö22m-5, 
6am];  pl.  -cn  (*)  \51a:  S3avcm.  hl,  bavom.  IV[622e-5*],  5m,  öam  j 
tvigoiicmctv.  IV292e,  622e,  3a,m,e,  4m;  V51ail:  eiUjige  lV623e  ||  dUnu  IV 
520a,  (2d;(amm  f.  Saffer,  (Sd^neegrcnje  IV 349m  ||  Tetimpa  ob.  -mba 
[IV527m,  622e,  3a]  (am  ^iiß  bct^  P.)  IV623a:  (gbiie  [=  llano]  IV 527m  | 
llano  de  T.  IV318e,  Ö22e>:  ^i'öljc  ib.;  llanos  de  T.  IV348e  :||  iicd;  tl;ätig 
IV5iSe,  428e:  bc^roeifeft  IV318m,553e  ||  [^o^cgv.]  IV549a  j  2:rad)l3t 
IV 427a:  -%ü  \Y428e,  474a',  -fd/id^itcn  IV42<5m  :|  23}a|>)>eii  [i^g!.  OHzaba] 
IV533a,  felii  SBaffer  ii.  edilamm  V2Ge 

*Popolam  (^vutbei)  in345m  ||  Pöppig- (Eduard  [Fried.],  geb.  1798): 
^Ima^cneiifli!^  Ii9oam  |  SS:  Ifaii  tcu  Antuco  IV483m,  524n,  552ell,  641e; 
V37m:  2Sa[fev-S:gieüiiiigc!i  V57e-5<5m,  54a  ]  Chili:  „pfeife  in  Chile  n. 
Peru"  lV524a,  552e,  641e;  V.Ola;  $uffanc  IV322e,  633e:  einzelne 
[;i.  Antuco]    IV553;?  :|  [l>cvf.]  VS7.>  :II  ^cpnlär  [f.   ÜMffen]  II!  3S4e, 


902  ^cpu  —  '^ox)p\)\)x  ^ 

4l3m,  442a;  V'65m:  (Sv[tamien  III  87a  J  populus  HI  164a  (üon  fceii 
Steviteii) 

^cren  [[.  Sic^t,  (Sciuic];  [iu  ©eftein]  IV577e,  8a  J  33.  |)üvig:  fehi^\ 
IV365e,  V34mJ  (J.  pcxoQ  [f.  ^a\aU]:  ©ebirggart  IV351e;  [©eftein] 
IV2ole,  359e,  378a,  398e,  425m,  620e;  V31e,43a;  tcv))ev  IV 9m;  Steine 
111618m,  V(66a);  Buftaub  \\ ibOm  \\  Porös  (@täbt(^en  auf  ber  3u[el 
^alauria)  \\516e-7a,  621m 

^or^J^ijr  [f,  Slngit,  Oliöcfla^S  Uvalit]  I259e,  267m;  lV6iS;  plur. 
^or^Ijl^re  (bmc^  *  bej.)  1281m,  IV65<Sam  ||  3ii[n^c  (oft  compos.  ^or* 
p\)\.)x-):  Sirter  f.  Ciiarj-^.,  aubcfitiid;ev  lV635e,  autüer  V85a  ||  2(rt(en) 
[f.  mele  @I.]  i263m;  IV614m*,  7me;  YSöa;  -2lvt  lY 618me  f  ^-artig 
IV427a,  475m;  \71m,  93m:  ©ebivge  V 77m  ||  aufgefeilt  V80m,  auf- 
fteigenber  I465e;  ^lueürud^  [ügt.  (gvu^ticu  ufti\]  (f.  Xmpp-%)Y90m, 
93e-94a;  [iuS3evgen]  IV293e,  530a,  6l7m;  [53efd;aff.,  (gigeufc^aften]  (adj.) 
[f.  au6)  ®I.]  IV350e,  406a,  478a*;  S8eftaubtl)eile  1281m*;  lV617m, 
638m]  -^cuglomevat  V78m,  (Scutact  I460e  |  S)iorit-^.  1250a,  263m^, 
272e,4m,460m,2e:  [iu  ©egb.j  IV621e,  635m  :|  burc^bvc^en  IV245e, 
eigeufc^.  f.  S3efd;aff. ;  eubogeueg  ©efteiu  [=  (Svu^t.-,  :{:  ^tutcu.]  I  (266a) 
7m  II  (gru^Jtiou  [=  3luv^t)v.]  f.  Ouavj-^^.:  -^S-Oefteiu  [=  eubcg.  ufti?., 
cvu^tiö]  I  259e ,  267m  J  eni^tiü  [=  (gru^t.©.  ufii^]  V71m*  || -^onuation 
l\618me,  -gebilbe  1464m;  [in  ©egeubeu]  I V 406a,  478a*,  6i4m* 
[638am*];  Y85a',  geftveifteu  1462a,  V85a;  @vauit-^]3.  lV6i5m,  gvauit* 
artiger  %\  1263m  |  grüuer  V85a;  ©rüuftein-^.  1269m,  271a;  IV 
631a,  5e  :|  ^orufteiu-^.  V78m;  -!ugelu  1263e,460m;  Sageruug  1280m; 
Seucit-^.  [235e,  IV 632a;  -maffeu  1457m;  IV293e,  413a,  530a;  m[)t 
V71m^  I  I-Wutonifc^  [=  (gru|>ticu6-®.,  eubcg.]  (a.  Ouarj-^.,  quarjfreier) 
V69a,  75m:  ©ebirggart  I  269e  :|  ^t;rojeu-^.  I462e  ||  Ouarj-^.  1256a, 
263am'^;  270me,  la,  300a;  IV 530a;  '^.  mit  Ouavs  (O^)  IV 635m*:  5I(ter* 
IV46im,  V76m;  (gru)>tiou  I303am*,  -©äuge  V84e,  [©egeub]  IV316a*; 
Vlutcutf^  IV  461m,  5e ;  V  76a  J  q  u  a  r  ä  f  r  e  i  e  (r)  [=  -lofcr]  I V  6i4m,  638am* : 
©clb  u.  @irter  V60a,  ^hitcu.  V59e*  J  quargrofe(r)  [= -freier]  I278e; 
IV316m*  350m,  466e,  478a ||rotr;erV.§5ai  1,90m;  ©auibin-^.  \Y618me', 
faulenfi3rmtger  IV245e;  V80m,  93e-94a  |  -fd;ief  er  [=  ^r;cuo!itb  I  264a] 
1264a;  IV274m,  357m ,  364a,  423me,  567a:  burd)brcd;cu  lV462a,  [in 
©egK]  lV567a,  @^i4)tcu  IV364a,  »eru^aubt  IV618m,  [otme  35ul!au] 
IV352a:|  fd^lrarser  I276e,  IV396e;  (Silber  f.  quarjfreier:  f-reic^e  IV 
478a*;  (gtructur  V93m*  ||  ^.  auf  @t^euit  IV245e,  am  ®.  A^93e-94a 
T  @t?enit-^.  I33me,271a;  IV622e:  gelbf^jatl;  barin  IV  622e  || 
2r)cuV.  IV209a  |  ^.  =' 2:rad;Vt  IV6i7me;  £rad)l?t-^.  IV226e, 
t-artige  IV614m*  J  2;ra^^-^.  IV617e,  8me;  V34me*,e:  2Iu§lniic^ 
IV618a*;  [in  ©egb.]  ib.,  V34me*;  =  2:rad;l}t(e)  IV617a*,  V37a  :|  ta* 
rioIitHfd>cr  V85a  I  3?ulfanc  IV6i5(®i^!);  milf.  Formation,  ©ebirggarti 


^Poipl;i;r  3  —  %sdiu  903 

WOlSam  :|  jevriebeiiev  V9Üm  ||—  Porphyriiis:    Steniteetad>tiuiöcn 
II  I96me,403m 

^•Porquera:  grita  de  P.  lV557a,  paramo  ijcil  P.  {d}tn-&\C[H.)  IV 
557all  :|  Porrentruy  IV275a,  Lars  Porfena  11417a  (©rabmal) 

*port,  Port  j.  bell  felgcnten  Dramen;  Porta  (Giambattifta,  1538-1615) 
11508a  (eamera  obscura,  i^eigro^eviibe  (Släfcr)  j  el  Poriachuelo  (bei 
<)3eicte)  IV349e:  Äalffiein,  ^evlftein  ib.;  maxmox  bon  Puebla  \b.,  568m 
:)  Juan  Sanchez  del  Portero  l\ 532a  (@d^rift  über  bett  SSuIfaii  Mafaya, 
lä^t  fi^  in  ben  Ärater  l)zxah)  \  Portid:  3nf4»rift  y5^me'^  maguet.  IV lila 
(grjeig.),  181e  (3ntenf.)  :|  ^]3crtion  I312e,  Portland  (im  @t.  2«aiiie)  1390a 
[^tx\.  ba]  II  Portocabello  {Puerto  Cab.  IV 557a;  in  33eiies.)  1229m, 
447e:  §afeu  lV245e-6all,  442e;  V78e;  ^ei^e  Cueüen  babei  f.  Trincheras, 
S5>cg  \78e  :|  Pedro  Portocarrero  II  125a  (Luis  de  Leon),  Portorico 
(ireftinb.  3nf.)  IV  599m  (^i^tinig)  |  Porto  Santo  (3ii[el  bei  ä)?abeva)  11 166all : 
^^öniciev  11  164am,  6a  :|  Porto  Seguro  (33va[.)  1 191m,  IV  100m  ||  Ports- 
moiilh  I  129m  ((Stenifc^uii^pen  i\\\v.) 

Portugal  [21.;  tr>ivb  biivc^  ^  be3.]  (i}gl.  Ävoue,  9JJi.niavtf;ie)  [f.  Amerika] 
1348a,  11296e  [  53.  Portugallenfes  f.  itiner.  J  (5.  Portugiesen  [^Devbeu 
iiid;t  bc3.]  (ügl.  35cl!eftamm)  [f.  Braßlien]  II  302m,  415m;  IV  301a;  sg. 
Portugiefe  {^^)  II  278a  J  3^.  ^JOrtUflicfifdj  [bnvd)  *  bej.]  [f.  Amerika,  ^i> 
Icteii]  II278e,  477a;  V65m  ||:  3iifä^c:  Afrika:  [33e)iljimg]  lV92m-n 
2Beft!iifteII(278a);  111354m,  360a  :|  ^merf/ca  [\.  %xt,  ^Sübamev.]  IV 
(640a),  Stvst  11315m*,  [S3efi^imgeu  in  Aßen]  111577m*;  Slfivonom  11 
488a*,  -ie  11334amO;  atlant.  Oceau  [.  @c^ifff.;  SSefitJitngcn  [\.^Aß:, 
"^Amer.  ^,  ^Aß  ""Braßlien  ^,  ^Spanien]  I185m*,481mO  (au^tüävtige) ; 
(Siitfermmg  i^oii  China  II  308aO,  Solcnie  lV92m*  ||.  (Siitbcdev  111577m 
I  e  n  t b  e cf  Uli  g  e  n  II  237e-8a,  254a,  268e ,  292m-3a  (2e),  302  (3e),  (446e) ; 
lll(346a),  IV (375m):  in  bev  ©übjee  II 5iie-2a  J  [@efc^ici)tc]  (=  hist.) 
111621a0:  -^Sfd^reiber*  II  311e,  III  (621a)  :|  ©voBt^atcn  1161a,  §anbel 
II84e,  ^eroifd^e  ^e\t  11546°,  historia  III415m°,  itinerarium  Portugal- 
lenßum  f.  Madrignano  |  Äöiiig  [a]  1181m,  302a;  111621m;  -e  III621aO 
:|ÄrcneII334e*,  lüften  IV 227m*,  ^ittevatuc  II  58e*,  iWo/t^H-en  11 48 Im^, 
SDZonavc^ie  11268m*,  m^xtc  I348aO,  nad)  P.  II  467eO,  [^fJatureveigniB] 
IIl415mO,  9fJauti!I1334amO,  «Reifen  II 292m-5a;  @^iffe  11471a*,  (gd;iff- 
fatnt  11181m  (in  ben  atlant  Ocean)  ||  ©eefairev  [d]  [=  *^i(cten]  II 
321e,8e,368e;  V64m;  -far;rten  111360a  :||  nnb  (gegen)  Spanien  [a]: 
©renje  i^ver  an^tvartigen  55e[i^i!ngen  11268m,  318a,  320e-la,  334e, 
481am,me;  IV 54me  f  gegen  bie  Spanier  11335m  ||  [«Sübamev.]  111346a, 
©übfee  f.  Sntbed. ;  [2:em)>er.]  1 348aO  2:^aten  f.  ©vo^tb. ;  Untevnebmnngen 
n303e,311e;  33erfinftevung  III  415mO,  «Bclf^anim  II  54e*,  Scrgebivgt: 
n  477aO,  ßeit  f.  kvcifd; 

*por(ulano  Mediceo  11293m,  111341m;  Porns  (^on.)  II  197e  (^Mdi) 


* 


[|  ^Pcijellau  (in  comp.):  -fcuev  IVöSOa  )  -Cfcii  \y579e-580a,  V95a; 
-Öfen  1  135a  :||  Porzio  (Int.  Porlius;  ?  Simone,  1497-1554  [^gl. 
Lucantonio,  1639-1723]):  Monte  nuovo  \y34Sam,  567e-8a;  opera 
lV567e-8a 

*Pofeidon  (=  Neptun,  f.  ba  ireitev)  \\494nie:  Uvfad;  ber  53e\regung 
ib.;  ßvbevfc^iittevev  (ücn  (SvbbeBcu  im  2)^eev)  lY 228e-9a,  494me',  LyJdonien 
11153e,  3«eev  \\494e,  Zcm\>d  I V^ 5 16e  :]  pic  Po/ef^  {W^n.)  IV517e  | 
Pofidonius  11223m,  III  106e:  (S60e  ii.  gditl}  II  182me,  ®efd;iel>e 
I  396m;  lig^fc^e«  ©teiufelb  I  396a,m  :|  Poßtano  (bei  51malfi)  II  295a  \] 
^cfition  [f.  3)c^^elftevue ,  giyftenie,  ©ecgnefie,  iRcbeipcde,  Ort,  ©tevne, 
Slöeltfi3v^'r,  Ballen]  1344a,  11455a;  III348ell,  456e,  7a;  IV184e,  V38m; 
pl. -cn(co)III319e,575e:  (comp.  MitiouH -<5«talüg  III  153m;  vctati^jc 
I11279e,343m;  -SBeväubb.  111226m,  -^^ev3cid;ni^  11490m;  -UMufel  (pl.) 
I152e;  111295a,  303e|Vüfitiü  [f.  (Srcctricitüt,  Äeiintnijj,  OJefiiltat,  Siffeii* 
fcfcaft,  3eugni§]  1384a,  II  495e:  ii.  negatiö  III  388e,  lV205me;  fer;H 
III  70e  II  Po/fara  (Scfc.)  IV 256a;  Poffpfßon  island  (@0  l\  b.  ©übf^il^c 
21fr.)  \\412e,e  (üulf.),  588a  j  Franz  Poft  (Pooft;  2)Mev,  1614-80) 
II[S5me,  Sl\A29e-130a]:  fehl  33nibev  II  129e]  Alex.  Poftels:  ^ulfaii 
tocu  Awatfcha  I  V(347am),  387e,  8a,  567e;  V40c-41a;  Bonin-^n\dn  IV 
401m,  JoruUo  lV567e;  ^n\h\\t  Kamtfchatkas  I  239e;  IV386e,  7m, 
391e',  V40e-41a;  mit  Lütke  IV387e 

'^^^IJoteiijeu  1 162a,  311e,  379m;  111388m:  r;cr;cve  IVlole  J  Bg.  ^oteiij 
1206a  II  pothos  (^ft.)  II87e,  91m  (-33Iattev);  ©raf  Potocki  (Jean,  comte 
P.;  1750-1815)  II240e  (voyage)  \\Poto/i  1)  (©tabt  im  fiibl.  ^evu  ob. 
33oliuia)  IV 294a:  cerro  de  P.  IV550a,a  (^ii^pc,  ©etivg^avt);  hod)  ge- 
legen 111591m,  ^ül;c  beö  ©tvaßenVfKiftevS  I484e|2)  S.  Lids  P.  (Stabt 
in  2}?ey.)  \Y433e  (SSveite,  §i)I;e)  :||  Potsdam:  ^faiieninie(  U97m-98a', 
@tevnfc^nuH^cn  I  129m,  399m;  III  621e;  SBeiu  I481am  :||  Pott  (Aug. 
Fried.,  gcK  1802)  |:  [(gtl}mcrcgieu]  I77m,e,  78a,  388a;  II(4üle),  V65m; 
„etvmot.  govfd;iiitgcn"  1388a,  11410a,  III  208e,  V65m  :[  „iubcgevm. 
@Vvac^ftamm"  11431m,  „!iivbi)c^e  (^tiibien"  Il401e  ||  Po/ ^sm7/e  academ)' 
III  550a  I  Pouillet  (Claude  Servals  Mathias,  get\  1790):  Uvfad;  ber 
2uft-@(ectr.  I(361e)485e,  etectr.  $?id;t  111130m,  !eid;t  111130a,  SSeltvaum 
I1157am  ]  Pound  (James,  f  1724):  Jupiter  111523m  (2id;t),  [|jerf.]  ib., 
£e(efce^>e  III  78me  :|  pourretia  (^^fl.)  IV286me  j  Pouffin  (2  3D?aIer): 
1)  Gaspard  (G.  Dughet,  dit  P.;  1613-75)  II83m,89me,  129m;  2)  Nie. 
(1594-1665)  II  83m,  90a,  129m  :j  Powel  (David,  c.  1552-98)  II  461a 
[(Selten  frül;  in  S'Jüvbamev.],  Poworotnaja  sopka  (SJiiIfan  Äamtid;at!a'^) 
\\387m 

Pozzuoli  [-lo  1251m]  (=  a\t  Puteoli)  ST.  ((gtabt):  53eig  babei  IV469a; 
Serapis-Sem^jel  1472m,  IV578me;  [SBiiIfan  babei]  I251me  JS3.  ®ol- 
fatave  öPU  P.   [tgf.   PideoH]  (gvc^c   IV 61 2a)  \\ri12a,  4e:    Hnfbnt^ 


^0^  —  ^veü  905 

WÖOOm,  9Ciii^fnömim.qeu  lV60c^e-4m;  S3cftnnHI}ciIe  IV612a,  @aß-2lvten 
\\'604am,  [üiii^e]  IV600e,  [(gd^vift]  IV603e,  g^nv^efel-SBaffcvftcff  IV 
604am]  (Sin[luj3  be§   TV«^"^  lV6ö07n,e 

*^väce|fiou  (bcv  9'Jad;tgrcid)eu  nilG2m;  aiid^  fcev  ©eftivne)  [=  SBcv 
vlicfeu  ber  91,  ber  ©oft]  II436ani;  III  149e,  157a,  343e,  452e-5a:  Wx\a6) 
IV432e-3a;  SBufitm]  111457a,  IV(154a)  :||  ^rad;t  (avA)  in  comp.)  [f. 
gavbeu]  I200e;  111151a,  167m,  184e,  5a:  -gcCäiibe  Il23e,  Hif^ciib  II 
167e;  ^>vad;ti)oU  (=  ^>väd;tig)  [f.  (Sv[d;emi!ii{5]  1155a,  2Ü3m,263a;  II 
64m,  8üm,  327m,  332e;  III  45e,  86e,  179c,  211a,  251e-2a,  262m,  2ö5m, 
838m,  352a,  7m,  363m,  562a,  e-3a ;  I V 462e,  573e ,  639a  J  ))  v ä  d;  t  i g  (= 
pva^ttocU)  IV  470m,  634e  ||  ^vacipitatiLii  I  265e,  '^xactka  11509m, 
pradesa  (i'anf^fr.)  11133m,  ^juäbomiiiivenb  IV IIa,  praesepe  =  ^li^^e  im 
Ävebt^;  ^räeiiftcns  lV485e,  H^iveiib  IV343a;  ^räfcctiireu  (rem.)  11215m 
\\Prag  Il510m,  aiid;  adj.  ^^ivagcr:  S3ilbcv  II129e;  clironicon  1399a, 
405e;  111621a;  (giitfenuing  IV306m,  [bal'GV  gcRj  IV528a,  ifotbevme  2hm 
ni452e|  maguetifd;:  m\i\  IV77a;  SBeobb.  IV77m,  128e,648e;  ißeig. 
IV 11  Im;  Uiioeuntter  I(428m),  IV200m  :|  [^cvf.  baj  11130m,  (gtennvavte 
IV74e  II  Little  Prairie  (am  2L)?i[|ifippi)  IV 496m,  prairies  IV437e-8a 
(ed;(adcn)  |  ^raftifd;  [f.  2lftrcucmie,  §eil!inift,  Sljatigfeit]  II283e,  293e, 
320e,  334e,  374e,  397a;  III  71a,  78m,  102a:  Slmvciibmig  II  336e,  359a; 
IV115e;  <Bhm  II  206e,  260m  :|  ^yraUlq  IV 243m,  349a  |  ).n-älubtveii 
(gccgii.)  V93e;  ^u.  (in  (Sd;:d;tcii,  ^ovmat.)  V74mlle,  95e  :j  ^n\imif|cn  I 
71m,  161e;  Präneße  11229m  [ba()ev  Qd^t.]]  prangen  II94a,  -eub  11259a; 
^vä^-ivate  11257a;  ^läfibent  11334m,  435a;  IV593m;  Prafiei-  (inb.  33oIt) 
II434e,  bas  prafodlßhe  mccx  II  166e;  S^ovgeb.  Praßtm  (Cft-Slfu.,  [iibl. 
bell  3)?evce)  11227m,  476me 

^Piedazzo  [f.  Canz-acoli]:  Äalfflciu  V68a,  89e,  90m  :|  ^vcbtßt  f.  S3iitje, 
Predprijatie  (ed}ifO  IV64e,  Pregmj  (bei  ©eiif)  1426m  (^orjvlcd;)  || 
^rei^:  -ßcbidjte  II49e,  -fd^vift  111566m;  p].  ^^reife  1365m  (2(i!eg(eid;iiiig) 
T^i-eifcn  IV6e:||  prenadilla  (ff.  ^ifd;  in  Cititc)  I  245a  II ,  450m',  V 
32e-33a',  pl.  ^-iüeii  V33e,  52e  :|  PrenzJau  11480m  [^perf.  ba]  |  Prescott 
(Will.  Hicklirig,  1796-1859):  sBvief  Alvarado's  V52am,  (kkxU}i  i:cn 
Cortes  Stebe  H(309e)479e,  (Siicmcncu  in  Peru  III (455m)  485e,  Ixllil- 
xocliitl  11480m,  [?id;tev[d;eiinnig  in  Mexico]  1411m;  conquest  of  Mexico 
I  411m;  II  479e,  480m,  e-la  ;  conqnest  of  Peru  III  485e  :|  liac.  de  la 
Preßentacion  f.  Joridlo,  rrp^ffr^'p  IV536e  ||.  Pretifs  (Ernft  Willi.,  f  1839) 
III296e  (2)c^UHlftciuc)  )  Preußsen  'ä.  (l^^ub  ob.  ^lOü.)  [f.  Oft-]  11497m; 
23.  (5>oI0L^°j  HöOm,  sg.  Preußse  11497a;  Q.  ;>rciii3i[d;  [*]  IV619e: 
©en.SonfuI  IV538e*;  ©efaiibtev*  IV  367a,  623a;  -bt[d;aft  11108a*;  ©c 
f(^id;tc  I[411m:  -^ffdjveiber  II  496e;  ^er^og  II497e,  Äiifte  11411m*, 
SOfJeiibiangvab  IV 22a  :||  1)  Louis  Conftant  Prevoft  (1787-1856): 
„^ruptions"  IV 566m,  .7m-»//o  IV (340m)  566m,  r^bcm.  ^w^l  Julia  I(253a) 


906  $reii  —  ^^irobleme  ^ 

454me,  [oevftdli.  eäugctl)lci]  I  290a  J  2)  Pierre  Prevoft  (1751-1839) 
III478all:  Newton  111440m,  480m;  SSetv.  be§  eümienft}ftemS  I  151a, 
SBeltfeele  III  478a  J  3)  *(?  Zacliee  Prevoft,  Sii|3ferfted)er  311  ^c.vic;  geb. 
1797)  I193e  („P.'s  11.  Daguerre's  9iReiftevirei1e") 

*Pribytow -&xiippi  (X^eil  bei-  Slleiiteu)  {Y396e-7a,7a  (toiilf ,  ©ebivgö* 
avten)  ||  Prichard  (James  Cowles):  physical  history  of  mankind 
1380a,  491alll(beuti(^eÜ6er[.);  ^acen  1383a  :||  ^viefter  (aiid^  in  comp.) 
[f.  ägv))ti[c^,  bubb{;ifttfd;,  (gvH  pl.  II  248m,  271m,  403a,  4a  ,416a;  sg. 

II  286m,  292p:  -cafte  II  169e,  170a,  196m,  431e;  -eoHegium  II  196a  ] 
Vn-iefterlid;  II  9e,  158a,  204m,  345m,  432e  ||  Prieftley  (Jofeph,  1733- 
1804):  phlogiston  11519a;  (Saiterftoffgaö  II  387e,  519a  J4)rimitiö  [f. 
(^Ovulation,  ©efcivge,  ©ebivgt^avteii,  @rmib!raft,  @tc^.  Sänne,  3"ftfl»t] 
1 184e,  488e;  11372a;  11115a,  159m,  161a,  257m,  559m;  IV222e,  448a, 
459a,  514m;  Y90a:  (gntftel)img  IV331a,  gcrm  IV284a,  Uvf^nniiig  IV 
560a  :j  primus  circumdedisti  me  II  479m  |  Prince  [=  ^vinj]  Älberl 
mountains  (am  @iib^oI)  IV  100a,  Prince  Regent's  inlet  (avct.  Stniev.)  IV 
119a;  Princeton  (herein.  (2t.)  III  398e  [^evf.  ba]  ||  ^viiicip  [[.  erl;altenb, 
geiftig]  1383a,  435e;  II 37a,  184m II,  23.5m,  351e-2a;  IIlHe,  43ell,  85m, 
411m;  IV81a,  V12e-13a;  pl.  ^riilci^Meii  (*)  11394m;  Illllm,  17a, 
33a\\m:  attgeniciiie  11116m*;  ein  einigeg  III  9e,  22m;  fiiibeu  III  IIa; 
©rimbpv.  I31m%  III9e,  IV 9m*;  ^aii^^t^r.  III13e,  iniieveß  IV50e,  letjte 

III  13a*  neue  I  438a*  |  3nnicffü[;ning  ai\^  ^r.*  Vl3m:  ii>a8  gegliidt  ift 
Y13e-Ua,  gelingt  nid;t  \  13m  :\  ^mi  VöOm*  :|p|3vinä  %  II442e:  bev 
ftanbl)nfte  (t>cn  Calderon)  II63meJS3.  (compos.)  [=  Prince]:  ^vinj- 
Eduards-^n\d  (cb.  Marion s  ^\\\d',  ©ubfpitje  SIfv.):  bnif.  IV4i2e,588a; 
^vinj-  Wiltiams-Bmih  (vnff.  9^orbaniev.)  IV  306e  (SSuIfan  ba) :  1 1  pl.  ^  v  i  n  3  e  n- : 
^vinjen-Snfel:  1)  (mittl.  Stufte  2lfv.)  IV377a  (öulf.,  üeeiliung)  2)  (in  bev 
Sunda-(Bt)  IV407m  :||  «ßviov  lV508e  |  Priorität  II355e,  IV204e: 
-^evec^t  II362e,  III  31e;  -redete  I  @.  XlVm,  III78e;  -^^flveit  II(362e) 
514e,520am:  [^Seifpiel]  l[432e-5a]:\\  ^viöma  [1.  S3rec^ung,  garkn, 
Ävtiftatt,  2id;t]  III  93m,e,  lOleÜ,  9e,  135all  |  pviömatifd;  [f.  ^evnvol;rj  III 
62e,  103m,  131a,  169m,  519a;  ^rigmatcibifc^  1125a  ||  ^^ritoatbocent  V  14m 

Probleme  [l  A  riftoteles ,  gecicgifd; ,  ^^bfifaltfd; ,  pf)b[i[d;]  I  28e ;  1 1 
342am,  363e,  461m,  473m ;  11122a,  189e,  257m;  IV33e,  34e,  U9a,  217a ; 
V7me,  9a;  sing.  Problem  (bnrd;  *  bej.)  1 173e-4a,  183a,  299e,  323m, 
378e,  382a,  431m,  484m;  II  208e,  263e,  486a;  III  48a,  68ell,  83a,  178e, 
240e,  278me,  462a,  546e,  626mi| ,  643m;  IV7m,  20e,  77a,  93me,  332e, 
4a,3.53e-4a,  578m;  V13a  ||  3iifaljc:  9(nflBfung  [=  $?cfung]  II  458e* 
554m*;  IV18e;  [SInfjäl)!.]  II542am,  YTme  \  (S'cmplication  I68a!l*,  coni== 
V>üciven  111626m,  -ciiteM=  ^^evn.Md.]  IV93e*  :j  bnnne(§)  I  378e^ 
III  405m,  423a;  einfach  III  4m,  626m;  gelijft  IV149a  (nnboafcmmen)  || 
gro^ce  (sg.)  III  14m,  21e,283e,  457a;  IV 8a;  gio^e  (pl.)  II  257m  :j| 


^:^NiobIeme  £  —  ^:)3robucte  all^.  907 

lUivev  lÖötavc  ni281in  j  löfeii  III 405m,  4o8ni*,  591a;  V92m:  iicd)  ju 
I.  1114353*  J  $?öf  luig  [=  Sliifl.]:  sg.  III  283e,  387e,  457a,  480me;  IV8a, 
10a,  93e,  353e-4a,  369m ;  pl.  II  285e,  342am,  5a ;  IH  15r.,  22a,  47e-48a, 
83a,  145a,  257m  ;  IV  lim,  llle,  168e,  202m:  SSev)U(f)  V9m  ||  neue  III 75e, 
üi;aMevige  [tgl.  legbav]  III165e  |  mibejtiniigOave  V7me;  imgelcfte  1367m, 
IV168me;  inilee(>av  1  81e*  :|  bein?icfeUe  [=  ccniVlic]  III  75e,  157m; 
aMd^tiöc(v)  111145a,  423a;  IV332e*  Jj— ^rcblematifd)  I207e,  361a,  4e, 
406e;  11131m;  III  38e,  45e,  235m,  263a,  608m;  IV392a,  511e,  532m, 
544m;  V45m,  84me 

^vccent  (p.  C.)  in614m,  \Y626e-7;  pl.  -e  IV627e 
^vcccB  51.  (juvib.)  [f.  Columbiis]  11509m,  pl.  -effe  IV 222a  ||—  S3. 
(P^VfO  (=  ^t^vgang,  Hergang)  [|.  Slic^-,  $^ilbiiiig,  d;emifd;,  electvifd), 
electvo-maguetifcf),  elementar,  -tavi[d),  (Sutftefiiiiig,  (Snttricflinig,  (Svbe,  (Sv 
faltimg,  ©cibrmig,  geiftig,  geclogifd;,  ?iift,  2iift!reig,  metecvclcgifc^,  S'Zatnv, 
opt\\6),  ^r)^fi!ali[c^ ,  V'tii?fi[c^,  ^Iiitcnifc^i ,  iöerbidUinig ,  iMiltaiiifd;]  sing. 
{bmä)  *  tej.)  r206m ,  364m ,  441m ;  II  385e ,  398m ;  III  29a ,  94c,  170a, 
388m;  V19e-20all,  31am;  ein  beftimmter  .  .  .  111270m,  312e,  393m, 
520m,  569e;  IV83all,  143m;  V62eTplur.  ^vcceffe  I65me,  147a,  222e, 
6e,  260a,  369a ;  II  248e-9a,  369e ;  III  lim,  22a  (24m),  94m,  144mo,  596e ; 
IV13e,  198m,  211m,  3me,  5m,  249m,  444m,  510m,  603e;  V47m,  71a  |1 
3iif. :  allgemeine  IV  130a,  biinffer  1267m*,  gel;eimni^t?enev  III  6e*  ©vu^^^en 
11115a,  irbifc^e  111378m,  locale  1218m,  nene  111233a,  reale  V 7a,  Ükv^ 
gänge  V(5e),  teri-oicfelte  Vllm,  eng  snfammenfiangenb  I5ö4am  1]— ^rc' 
ceffionen  1405m,  444m;  II  272e 

^Prochyta  =  Procida  \  Procida  (3nfel  2Ö  b.  9lea^^et;  alt  Prochyta^ 
eine  ber  pt^ecnfen  cb.  3lffen-3nfeln  IV 555a):  $!ei!cit  IV472a,  $?encito^I)t}r 
IV469m;  scoglio  di  S.  Martino  ib.,  ^li^^e  S.  M.  IV619e;  monte  di 
P.,  Zxaä)i)te  ib.  JProclus  (Diadochus,  412-485  p.  Chr.)  III207e: 
Atlantis  V64a,  87e;  Sln^gabcn  111470a,  hypotyposes  111108a,  ©nff. 
ber  3ti?iebet  anf  ben  2)?agnet  IV2J0e,  mdaUc  [.  ^lan.,  paraphr.  III412am; 
2)?etalle  an  ^(aneten  111424m,  470a;  Plato  [a.  Tim]  IV494me  (Somm. 
jnm  Cratylus);  3nfel  bc§  Pluto  V64o,  87e;  Pofeidon  l\494me,  Ptole- 
mäus  IV210e  (de  sidenim  aflect.),  ®cnnen[d;eik  III412am;  in  cb.  ad 
Timaeum  11431a,  111424m;  3irie(^el  [.  3)kgnet  :|  Proconnefus  n419a, 
^roccnfnl  IV244e,  Procopius  l\ 420e  {Gothen  nm\)  ||  Procyon  ((^tern 
im  !I.  §nnb  111581a)  11163m,  182a  [:  eigentluiml.  33etregnng  II97a:  etc- 
rnng  ib.;  35eränberlid;feit  in  \hv  III267e,  8e-9a,  270a,  619m  :|  2^o)}^^ elftem ! 
111268m,  (5ntfermingin273m;  gelb  111103a,  172a;  1*«  ©rc^e  111^55777, 
273m;  Sic^tftärfe  III  132e,  8m,  142a;  in  9?eM  III581a,m;  ©töning  l 
53en.\,  jittert  11186m  ||  ^>robromng  V88e,  89a 

^^robnciren  [?(.  1)]  IV 232m  ||  ^.  2)  ^r  ebnete  (=  G-rjengniffe)  [f.  gcncr, 
.^anbel,   Ännj^,  9)?eer,    9^atnr,   ^fl^injenreid) ,   i^ulfane]   1300c,  365m; 


908  ^robucte  —  ^xo\d 

II  I89me,  IiI56a;  IV268m,  602m;  V47m  |  sg.  ^vcbiict  (*)  a)  (aüg.) 
1311m,  11142e;  ilI17a,  62e;  lV82e,  602e;  b)  (arit^^m.  ii|a\)  IV19e|: 
cyotif(^e  II 85a,  foftkvea  11201m*  ton  Sänbeni  II243e,  Manien  II143e 
:||  a,  3)  ^vobiicticn  1226m;  lV213m,  223m;  pl.  -eu  O  f.  ftcffavtio: 
-^Straft  I69eJS).  4)  ^vcbitctiij  I  244e  (3:(;ätig!ett),  IV459a;  5)  ^vo* 
buctiüitat  11 16a,  234m 

*^15vofcffovX  11490m,  506e||^vofir  (aiid^  in  comp.)  [f.  öecgnoftif^] 
111364a;  \Y432me,  595m,  617e-8a;  V82e;  pl.  -e  (*)  I457am,  V82e-83a: 
-%\\\id)t  IV285m,  -eu  IV614e;  [l^cii  58evgcii ,  ©etnvgcii]*  IV 324a,  598a; 
-Äavte  IV558e  :1|  ^rogveffioii  III  137ell,442m,  3m,483am;  IV 98a, 
104me]  Vl21e;  pl.  -eu  (*)  III  477e:  arltr;meti[d;e  III  137e,  549a;  IV 
164a,  8e,  290a,  370m;  bc^^pelle  IV  191m,  einfac{;e  V122e;  gccnietrijc^c* 
III137e,478a;  ©lieb  I[455e  J  V vogvelfiö  (=  fovt[d;veiteub)  1196m,  III 
601m;  IV187a,  207a,8a 

^voject  [51.  1)]  11292a,"  pl.  -e  11304e;  2)  ^rojcctile  (=  @e[c()of[c)  II 
257e,  IVl58aJ3)^vciectiou  [f.  Mercator]  111360a,  pl. -cu  (^O)  IV 
143e;  -^«-Slufirf^teu  IiI187e,  eiueö  S3erfle«  IVö85m,  '^ß-ebcne  I97e:|| 
33.  4)  fid)  ^n-cjiciveu  auf  (ctueu  ©vuub,  eiueni  ©vuube  u.  ä.)  I  88a, 
143a;  III  183a,  323a,  339m,  349e,  490a,536e7^>voiicivt  I431e,  II36le: 
auf  eÜMö  1345a;  III  50m,  58mll,  188e,  397e;  33ilb  I338e,  g-Iäc^e  III 
297a;  Vn-cj.  ivevbeu  111399a 

*^voIc(3omeua  II  422m,e  | -uieueu  juui  ^e^uicö  I  80e:  jur  S3r(t^ 
flufd;auuuy3  (b.  f;.  ber  Qaw^z  V  u.  2*«  53aub)  I49e-50m,  m  S3b.  II:  I82a  :|| 
Prometheus  ]\419am,  33.  Vn-cmctlicild;  (*)  I  56a  (adv.):  ißii^j  II417e, 
(gutfcffcütug  [t  gclöft]  II  174e  \  ^euev  II  92a*:  feuevsihibcub  II  174e,  419am 
:\  bor  ödcfte  [%  (Sutfcff.]  1396a,  ^ßljU  11188m,  -Sage  II174e  ||  Pronectus 
(im  "ipüutu^)  II162e  |  Riche  deProny  (Gaspard  Clair  Fran§ois  R.  de 
Pr.;  1755-1839)  1433m  [pevf.];  Prony'fd;c6  luajpiet.  ^cvuvcrjv  f.  A.  v. 
Humboldt:!  annales  de  rassociation  de  Ja  propagation  de  in  foy 
IV513m  II  ^vc^^tKt  [f.  Mohammed]  II  244a,m,  30Sa;  pl.  -eu  II  45a 
(-fduiIc)T^H'OVt)Ctifd;  1306m;  11336a,  4S8a:  ©cift  11332m  J  ^rc^be- 
jeieu  IV609a,  ^-nug  IV576a  :||  ^vc|)ortiou  111442m,  ph  -euC*=): 
fi^e  I54e*  iu  ^v.  IV18a  :||  ^Avcportioual  (uiit  bcm  dat.)  I  153a;  III 
447a,  456e,8e,522e,  547a;  IV 44a,  175a:  uuißefelivt  IV294e7^icpovtiouaI- 
11509m  (-Bivfd)  ||  ^^rc^l^IiMi  III  162a 

*^vo[a  {fxc\i  III  164e)  II57e,  67a;  III164e-5a:  bavftcltcube  II  65a, 
bid;teviidje  [=  ^oet]  V18a  (2:abel);  ber  ucuevcu  ^c\t:  92atuvfd;ilberuug  II 
[65-69n,  51. 125e-6a]  öoam,  67m;  uiid;tcvue  III  162e,  ^cetifdjc  [=  bidjt.] 
\l73e-74a  (^abcl)  J  ^^rofaifer  [f.  övied;ifd;,  röuiifri;]  II  53m,  67m  || 
^vofe  =  ^rcfa  |j  ^vofeleueu  (=  uad^I^er  gvie^.)  IM 441a,  480m-l  (lam): 
[Steßeu  gried;.  @d;riftfteaei]  III  450e-iw  J  proieleuifd;  1114826  7^-00- 
öat^voi   (=  ^vofe(eueu)    \U481am,  2m:   =  i^cv-belteuifit    111481m  :|! 


^rofer  —  Ptolemäus:  ^ihnacjeft  51  909 

Proferpina  21.  (iiutevivt.  flauet)  1178a  |  53.  (26»«  f!.  ^piaiict)  VllGm: 
aUm.  \lllam;  (Sutbcdev  Villa,  7a;  -mig  Viiia  |I  ^vcfpecte  II  78ni, 
npogaefpv/.urec;  IN  163a 

*pvctcftanti]d;  IlSOlm,  358m, 509e  |  proto-:  -coccus  (fl  SIk)  I  372m, 
-gaea  f.  Leibnitz,  -saurus  I  466m  :|  ^vctiit'evans  in568e;  Prouft 
(Jofeph  Louis,  1755-1826)  111613a  (ä)Zcteüifteiiie),  Prout  (William ,  c. 
1788-1850)  Vlla  (2ltom-©cii^id;tc);  ^vcl^cnsalai  II  33a  (^ocpc),  252e 
(avat\  (Sinft.);  ^rclnnciat-  f.  ^vclMUScii,  Provins  f.  Guyot  |  ^vcbinseu 
II241e,  IV435e;  ^vcbmcial-  111476a  :j  VHcscifd;  \69m,90e 

*Nic.  Prückner  (Prucknerus)  III  465m  (ed.  Jul.  Fiiraicus  1551), 
Prudelberg  (^Scrg  bei  SSavin&nnni)  V^95a  j|  :|)vüfeu  111503a:  fhcng  II 
399m,  III  375a  T  vvüfciib  III530e,  ^liifev  (@tcni)  III  G5o-66a  J  ^vii- 
fuitg  111375a,  IV129me:  gniiiblicf;e  111389m,  -^^mittcl  IV604a,  ncti;' 
ivenbig  IV601a;  [üvöfä!tige  1472a,  111392m,  IVlIOa  ||  prunella(^f(.)I43e 

*^[arm:  ber  104*^  U[46e-47]  119a  |  pl.  -cn  II47e,  119a:  -2«auii)cvi^t 
II 80m  J  ^falterium  II  128a  ||  ■,paunirr^g  11141e  ||  Pfammitich  (-us  II 
180e)  II  159e,  160u,  172m,  180e,"418m,  434a:  'ocx  Pf.  II  408e-9a  J  Pfe- 
metek  (=  Pfammitich)  II  159e,  418m  .jj  '>|))"eubo-  [ftcf;!  unter  bem  folgen* 
ben  9f?ainen]  IV  635a;  psidium  (^f(.)  IV  343a:  ps.  pyrilerum  IV334e-5a 
I  Pf y  che  (16*«  H.  ^Jlnnet)  V116m:  glcni.  YlOQme;  entbccfer  V109m, 
116e;  -miö  Y  109m'\f\\)d}xometcx  I358e,365e-  ^fi;d;vcnietvii(^  11381a 
(aWct^cbcn),  IV  329a 

pterichthj's  (SF).)  1 286e  [  pterodactylus  (2:1;.)  I466e,  pl.  ^tevc- 
bacti}Ien  I287e;  pterophyllum  (53anm)  1468m,  470a 

^  totem  Her  [%  1)]  (pl.  bon  Ptolemäus)  [[.  r;^\  *i^7/pf€»i  ^^]  I  207a ; 
auj.  ^tolemäifd;  (*)  [33.  f.  Claud.  Ptolemäus]:  (S))cd;e  [=  Bcitaltci]  11205e*, 
6e;  bie  3  erften  11202a;  unter  ben  ^:pt.  [[.  \}p.  Ägypten  ^J  11134a,  200a,e  | 
3eit  I77a,  -cn  11327m:  3citarter  [=  (g^od;c]  11209a,  210e  ||  33. 
2)  Ptolemais:  S3iid;cf  II  294e,  IV 52a;  3)  ^Jtcleniaifd;  f.  a)  Ui  ^tck* 
mäer  b)  bei  Claud.  Ptolemäus;  4)  Ptolemaeon  (©eftivn)  11331a;  III 
174me,  209m  ||  (S.  5)  Ptolemäus  (11)  Philadelphus  (geb.  c.  309  a.  Chr., 
reg.  285-247)  [Mcji  Philad.  11434a]  II  202am,  434all:  (Jana!  lI204eT 
6)  Ptol.  (III)  Evergetes  (I)  (reg.  247-222)  11203a  7)  Ptol.  (VII)  Ever- 
getes  II  (geb.  170,  reg.  145-117  a.  Chr.)  11452a 

Claudius  Ptolemäus  [blül;te  c  125-139  p.  Chr.]  (f.  öni  (Snbe  ^. 
^•ater  auf  bem  2J?cnb;  f.  borg,  feine  ©ecgra^bie  [anf  bie  fid;  niand;e  3nf. 
Bejier)n]  n.  fein  Almageft,  bie  D|)ti!,  (^terne;  biete  einjefne  i/Jamcn  f.  in 
bem  ®r.  geogr.  'üflaimu)  11212a,  6m,  222a\\  [224m-5,  7-8;  51. 439e-441m 
(440am)],  431  a,e;  111148a;  53.  <ptoIemäifd^,  ptclemäifd;  (burd;  * 
bej.)  [f.  1)  bei  ^totemäev]  III  100a,  422e  ||  3iifnljc  |:  Almageft  11196c, 
285m,  307m, 457a, 504a,m ;  III 98e,  99a,  108a,  131mll,  147e,  9m,  194m II,«', 
204m,e,  213a,  477m:   bei   ben  STrabern   11288a,  axai>.  tat.    III  205m ; 


910  Ptolemäus:  i^huageft  i)  —  Sterne  )R 

Vaiibfc^vift  111194m,  -cu  111252a;  Merkur  III490e,  ;Si>jae  II477e;  etevnf 
[[.  t)^  @L]  I1330e[eiujeriie],  ©terncatdog  f.  ®l;  Ükvfel^inigeu  [f.  axah.]  II 
285m,  HF  205m;  2öeltf#emlI350me||Äarteiitoim^wen/caf.  @ecgr.,5lnfef)ii 
[.  mittdaUn;  Hii|id;ten  [1 60e*  |  bei  ben  21  rabern  f.  Almageft;  araK  Überf. 
]".  Almageft,  ©eogr.,  O^tif  J  aftrcrcgt[d)ef>  2Ber!  111205m;  21  ft  reu  cm  II 
216m,  [aftvon.  SBiffen]  11161m  :|  Canopus  111209m;  bae  cafpifrfje  äJieer 
II  175m,  226a,  e-7all;  2tii^bet)niinß  bes  alten  kontinente  11507m,  477e; 
(Spickte (u  II 352e,  Iil422e;  grbfimbe  11226a*    (Srftamieu  III375me,  %q* 
fterne  f.  Sterne,  Geminus  III  477m  ||— ®eograpI)ie  (Uniöerfal - ®.  II 
225a)  [auf  [ie  bejie^n  ficf;  ijiele  >3iif.,  5.  33.:  §anbf(^v.,  harten]  11216m, 
222a,  [224m-5,  227;  %  439e-441e]  440a,  6a,  457a,  477e  |:  harten  öcn 
Amerika  (bei  ben  i?er[d;ieb.  2Iugg.  ber  ©eogr.)  [tgl.  Sln^sg.]  II224e,  322am: 
bei  bereinig,  üon  1508:  IV55e(584e);  bei  ber  bcn  1522:  II490e(tartc 
Ämer.'s  ijon  Hylacomylus,  mit  bem  Sfiamen  America)  J  Sliiegaben  I  73m; 
2tn§gabe:  öon  1508  (rümifc^e  II322am,  IV£84e)  [a.  ^arte  t.  Amer.]  IV 
55e,  ton  1522  [a.  Äarte  t.  Amer.]  II490e,  bon  1535  (?l?onev)  II491e:[ 
arab.  Überf.  II255e-4o,  Sefc^aff.  f.  Urtbeil,  harten  f.  ^Amerika^  gr.  2lnfeF)n 
im  üJJittelalter  [a.  &l]  11306a,  Sanuto  11322m,  [Urt^eil  über  bie  @ecgv.] 
II224e  (nid;t  pl^vfitalifc^ ,  niid;tern,  tabettarifd;)  :||  geogrop^ifd^e  9^amen 
II  224e,  5e,  440am:  [einjelne]  II  146m,  167e,  8a,  305e,  6a,  414ell ,  5ell„ 
425a,  439m,  447a,ell,  477e  — 1|  ©rabe  11457a,  $anb[d;riften  [a.  Almageft]' 
111424a  I  Hipparcii  III  147e:   H.'s  (gterncatalog  [ögl.  o^terncat.]  lll 
9Se-99,  221e  :|  Imaus  \\608e,  harten  (STtla«)  [tgl.  @cogr.:  Ä.  Amer.'s] 
U224e-5a,  Janb  f.  ©üblanb,  Sänge  (üon  ^rtern)  11225a,  S3ved;nng  ber 
2ic^tftrat;ten  [=  ©trablenbr.]  II  22<Sme;   Merkur  III  490e  (Alm.),  537a; 
2«et^oben  111150m*;  m\ld)\tx.  III185e,  2:Z5a;  im  iWitteralter  in  Qx^m 
2(nfef)n  [a.  ®ecgr.]  U214me,  352e;  3nvücfmeic^en  ber  ^Jiad^tgleic^en  III 
(194me),  Spanien  f.  geogv.,  9^ebelfterne  f.  bei  «Sterne,  ^InU  11457a  |  Optif 

II  216m  [228],  249a,  258m,  285m,  436e-7a,  441a,  464e;  III  53m:  arab., 
nnr  lat.  Überf.,  SD^anufcr.  II  457a  :|  Ortgbeftimmnngen  U225am,  440a', 
[^erf.l  (f.  ®eegv. :  Urt^eil)  II226e,  441a  |  ^^Vfü,  -er  11216m,  225;  nid)t 
Vt)#.  f.  ®eogr.:  Urtt)eil  J  Planeten  III  422a  (fünf):  2Infid;t  üou  ifirer 
Seitegnng  I160e,  504am;  11161m;  9fieif)nng  ni477m,  an  @terne  gefnü^^ft 

III  205me  :|  quadripartitum  III205me,  (^angfrit-Sf^amen  U440am,  Sanuto 
f.  ®eogr. ,  [^djvift  über  Pt.]  11446a,  de  siderum  affectibus  IV210e, 
Sinae  f.  Almag.,  ©p^äre  III  53me  \\  @ternc  (gijft.  III  163a)  III  53ra, 
61m,  150e*,  205me;  [einjelne]  f.  Almag.:  (and)  @tern-)  -beobb,  II196e  | 
-cotalog  ob.  SSerjeic^niB  'ocn  @t.  [ögf.  -tafcl]  (im  Almageft  III174e; 
cig.  ücn  Hipparch  [j.  ORipparch]  III  265e)  Ul  98e-99 ,  100a,  131m, 
(147m)  9me,  169m  (171a,  4e),  194a,  m-5a,  204m  (367e);  SSerüeid^nife  (blofe) 
[b]  III  I49m,e,  194ra,e  :|  bnnfle  III  99am,  lOOe,  13Im;  ^arbe  III205me; 
Ö^rcfse  III  131m,  252a,  9m;  gjebelft.  Hl 99m,  131m,  149a,  177e-8a,  314a; 


Ptolemäiis:  Sterne  £)  —  ^^^iinfte  aÜg.  911 

Ovt  III2G5e,  -^Lfiticiieii  III  367e*;  votbe  III  169m,  204m;  suliel  III 
M'Sm,  -tnfel  [03I.  -catal.]  11199a,  ^aevseic^ni^  f.  -catalog,  3abl  111147m, 
3eit  III  265e  ||  gegen  Strabo  II  222a,  4me;  ®tval;le^t^vc^ll^g  [=  ^v.  b. 
2i(^tftv,]  11153m  |  imbetaimtes  ©iibfaub  II  227am,  441a;  eübfee-Sufcln  II 
3lle  :|  suhel  f.  (Sterne,  syntaxis  III  53m  |  @t?ftem  [b]  [=  SBeltMtem] 
11505a:  im  SD^ittelalter  IlMOam,  353a  :|  S3evjeic^ni0  =  ©tevncatalcg,  tooi* 
PL  11225m,  SSage  mi98me,  Söeglängen  II225am  ||  2Be(t:  ^nfic^t  bcn 
\hx  1160e,  307m;  -hau  II362e*,  -fijftem  [=  elftem]  f.  Almagert:||  3eit 
II  329a,  331a;  III  174m  (642m);  )>äte  IV608e  J  Reiten  III  171a  j[—  S. 
Ptolemäus  Ävater  ober  Sallebene  auf  bem  2Jionb  III  509e,  545m 

*^n6IicatiDn  (=  33eicffentlic^iing)  [f.  (Sntbediing]  II  113e,  506e;  IV 
155m,  617m,e;  V3e;  pl.  -en  O  IllSSem:  [|)äte  II  520am,  III(477a), 
\\154me',  bnvc^  35ovlefiing  I434eT^ubIi!nm  I  400m;  1119m,  78e-79a, 
555m;  V9e;   gegen  9Jei|enbe  U  69m  \\  cerro  de  Pucara  (bei  ^eni^e)  V 
37a;  ^^iiift  Pückler-Muakau  (*Herm.  Ludw.  Heinr.  gürft  P.,  geb.  jn 
Muskau  1785)  U{101a  ^avf  i?cn  Muskau),  133c  („2anb)d;aftegavtnevei", 
^avf«,  StgtJVten)  ||  la  Puebla  (de  los  Angeles  lV348e,  434m;  @tatt 
in  aJZej.):  33ve;te  lV434me;  @6ne  lV434m,  568e;  ©ebivggfette  gegen  ba« 
me;-.  X^ai  lV568e,  ^c\)t  l\434me',  marmol  de  la  P.  IV349e,  SUJavnicv 
\V568m;   [Xc^oQx,]  lV568m,   n^ej^l.   Ucn  P.  lV348e  ]  bog  ^iieblo  IV 
597ei'l,  pl.  -08  IV 621m  ||  rio  Puela  (beim  S^nnguragim  n.  bei  ^eni^^e) 
1250m,  lV463a:  @(immer[(^iefer  auf  ©ranit  ufn\  1250m,  eeiltn liefe  IV 
462e  :|  Xl)ai  tocn  Puembo  (Cuitc)  IV573m,  hacer  puente  1444e;  Puerto 
Cabello  =  Poitocah.,  puertos  nevados  f.  Quito;  Pu^rgf ^-(giinb  (im  SSafb. 
Xixx.)  IV44ic;   Puhia-i-wakati  (Sßiilfan  ?Jen-@eel. ;  and)  White  Island 
gen.)  IV422e,3m,  590e  |  Paiffani  (Louis,  1769-1843):  geiler  in  ber 
^eved^n.  be§  fvanji)!.  a}^eribiangvabe§  1421a,  IV152e  J  Pw/Zccuja  111569a, 
adj.  Pulkowaer  {^y.  SSecbb.  III  535a*  556m ;  3npr.  III 91e,  269a;  [^evf. 
ba]  111107m,  dlc\\\ltat  111554a*;  ©tevnlvavte  III 80ra,  127e,  191a,  (296e, 
308m,  534e)  :|  cerro  del  Pulpito  (^aftc)  IV366e  |  ^nlfation  111307m; 
-en  1147e,  413me  :'\  Pulu  (malai?.  3n[el)  f.  ben  fotgenben  ^f^amen  |  ^ulöer 
[au(b  in  comp.]  (togt.  ©c^ie^^):  -Ttaax  (öifel)  IV278a,m;  -(Signale  IV 
23a,  ju  ^.  jerfaüen  I  257a  :|  Puma-urcu  f.  Cotopaxi;  ^junctivt  111486m 
(?inie),  V32a;  Punhamuidda  (SBuÜan  (S^ili'e)  IV 555a  ||  ^unifc^:  S3ii(^er 
[=@d;v.  u']\i\]  11165e|^vieg:  evfter  11202m,  412e;  [(Schrift]  lV536a:| 
gfjamen  II  165e,   Oiicöen  11413a;  (Sc^viften  [=  53ii(^er,  SBevf]  11413a, 
444e  ]  Scrt  anS  bem  ^imifc^en  überfet^t  II  219am 

^nnfte  ()3imctiren  f.  bcf.)  [[.  öiete  Stit. :  33ecbac[>tnng ,  (5vbe,  ^clje,  tief, 
33ulfane  nftv.]  1190m,  338m,  340a,  374m;  I1320e,  370e,  4e,  6a;  liI95a.m, 
lUmll,  120m,  2m,  e-3a,  203m,  277m,  404e II,  486a,  590a,  9e,  600a;  l\ 
27e,  38am,  58a,e  . . .  84e-85a,  110a,  161e,  201a,  368m,  391m,  433a,  444e; 
Bing,  «ßnnft  (binc^  *  bej.)  1  353e;  III 49e,  120a,  166m,  280a  ,  3a,  346a, 


912  ^^uufte  —  ^fsu\) 

350a,  451a,  7me,  8m,  570111,  GUOm;  \\ 462m\\  ||  3iif.:  a\\  s|3-ni  IV229o, 
(Sin  ^.  IV  160m*;  cutfeiiite  111613a,  IV  115m;  feftc(r)  [].  *t>inmiel] 
iI381m,  III  155m ;  feuvige  IV332m,  fürtid;vcitciibe  1 121e;  I;l'd)fte  IV  145m, 
238am  |  Ieiid;tenbe  (pl.)  U  52e-53a,  146e;  III  48m,  73m,  86e,  113a,e, 
6a!l,  167a,  8m,  396m,  505a,  609a;  -cv  (sg.)  I88m,5S7a;  III  123a,m, 
609e  :]  i)cu  mct;vcvcn  ^-cii  am  II  143e,  2}?ciige  [ögl.  3aI;I]  IV (554m); 
fc^mavje  III  404e,  419a;  fid;ttav  11168a*,  au  i)ie(eii  III  560m,  luei^ev 
11169a*;  [3aI;I]  (ügl  2«eiigc)  1433a,  [iiv  3al;feu  11456m;  3cvftvente  lV26e 

pünta  f.  bell  folgeiibcu  9iaineu;  ecliar  punto  por  fantasia  11471m, 
IV170e  J^:pupine  11183m,  119ell -120,  132m;  ÜJäiibcv  111166m,  202m 

Purace  51.  2)üvf  (Sub.  S)öv[d;cii  in  9^eii-@raii. ;  ©cHiß^^bcvf  am  2lb» 
l^auge  bcö  ^'iilfaiiO:  -©cfteiii  [=£vad;vt  'onn  5>i[Ifaii]  IV636e  (53eftanb* 
tt;cil);  §öt;e  IV40e,  llOe,  181a;  magnct.  IVllOe  (D^cig.),  181a  (Siitcui.); 
Seinvev.  IV40e  :1|  53.  Bulfaii  i^oii  Purace  (Oei  ^c^^avaii  [tgl.  ^Stabt]: 
, .  .  lV292m,  319a,  471e,  483a,  547a,  8m,  571m)  lV268e,  5i4a,  9a, 
[52öe-7a],  547a,  Sni:  m^faü  [=  5iH)aitg]  (a.  %hi^)  lV250m;  5{M;oiig  IV 
40e,  llOe  :(  azufral  del  boqueron  lV556e,  !eiu  S3iiii^fteiii  IV 483a,  boq. 
f.  azuf.,  gluB  IV250m-ia  (am  5l6faÜ),  gii^  ).  ©tabt;  ®aQ  IV460m, 
604m;  ©eOivgmten  IV634e;  @i|.>fel  [a.  magiict.]  IV llOe,  526e  [  ^ü(;e 
IV  llOe,  181a,  292m,  5i4a[52öe-7aj:  iiter  Popayan  IV95a  :|  ^Ivatev  IV 
490a,  526e  (f(cinev);  $!age  IV319a,  460m,  557m;  feine  Satoaftrcme  IV 571m 

I  magiict.:  3utcui.  IV25a,  181a;  9^eig.  IVllOe  (auf  bcm  ®it>fel)  :\  2J?cj' 
jung  IV526e-7a,  Düfibiau  lV483a;  Popayan  f.  ^i5l;c,  etabt,  aüg.; 
®d;\vcfelbaiii^f  IV526e;  gtabt  am  ^itü  {Popayan)  [togt.  a«g.]  IV250e, 
634e;  [©tcffe]  IV490a  \  Xxci6)i)t-'mxt  [=  Purace-® c\kh\]  IV470m,  le,  629a] 
Xxad}\}ic  IV  483a 

*puianas  II  116e-7a,  ^;pitvanen  II39e;  Purbacli  =  Peurbacli  |  Purchas 
(Samuel,  1577- c.  1628):  atlaiit.  Siiiie  clme  STOlv.  IV136m,  East  India 
voyage  11469m,  pilgrimes  II  467a  (9m),  ßubruquis:  Siigeiiblanb  II 
(290e-la)  467a  :\  Purdy  (John)  IV587a  (Selttavte  1833),  mina  del 
purgatorio  f.  Micuipampa,  Purißcacion  (9?eii-®vau.)  IV556e  j  ^iiv^iiv: 
-favbe  111480a,  -fävl^evci  11162m;  purpurariae  insulae  11166a  ;|  Purun- 
wadadi  ((2d;fammlMtt!au  SaV-^a'^)  Y55m 

*Pufambio  (g(.)  =  rio  Vinagre,  Pufchti-Koh  (^^el■[.  (Bch.)  I318e,  Pußo- 
jenfhoi  gorodok  (©iOiv.)  IV45e,  PutawaJd  (Sultan  9?cii-@eel. ;  =  Edge- 
comhe)  lV422ell  ||.  crater  Puteolanus  IV535m  :1|  Puteoli  (=  je^Jt 
Pozzuoli^  =  alt  Dicäarchia  [f.  b[.];  ögt.  -lanus)  |:  33ranbfelb  \\'600e-la; 
SBvaublaiib  [i?gl.  2lvt.]  IV204a  (ra,  448m),  V25a  :|  r;änfige  (Svbbeteii,  ^imb«=^ 
gvctte  IV513e;  ©dfatave  [f.  l)\>.  Poz-zuoli]  IV448m,  SSißa  teiP.  II23e 

II  Putumayo  (gliiß  ©iibamev.)  IV453m,  fic^  pii^nx  I393e  (2id;tev)  ||  puy 
(mit  S^ameii  bajii)  [f.  Dome]  IV429a,617e;  le  Puy  (^TiHjeigiie)  \\454a 
(^uIfan-®vu^Vc)  J  cliatne  des  Puys  (2ru»?evgiie)  IV.97?a 


^p!  —  Pythagoras  Q  913 

Py-hia-ßlian  (sBevg  iu  (Il;ina)  IV263e 

^Vvamlbeu  (auc^  iu  comp.)  [[.  Dahfchur,  Gifeh]  \\\205e-6a',  sing, 
^^vainibe  (*}  1)  (tvivtl.)  [f.  Ceftius,  Cheops,  Cholula;  ©ipfel]:  beftimmtc 
I418e,  V98a;  2)  ((i^cftalt)  [f.  (Svbe,  35ul{aiie]  III  623a  ||  3uf.  |:  -bau 
[=  evbaiumg]  III  205e-öa,  -Um  III  471a  (3eit);  ^-baiicnb  llUööa; 
-baiiev  [=  (Svbauer]  11402m,  III(454e-5a)  :|  bcö  ßelus  I1196am*;  (Sv^ 
baucv  [=-baiter]  II156e-7a,  3^^^  ^^^  ^xhaunnQ  [= -bau]  111210a 
(454e-5a);  innerer  @aiig  111206a*,  [böd^fte]  I418e*,  3n[c^riftcn  II  157a, 
@d;atten  IIIö46a*,  ®tein-^.  in57a;  Xre^^en-^.  (sg.)  II196jim;  IV 
283m,  434m;  3eit  [.  -bane,  erbammg  ||—  33.  )?^ramibal  [f.  dcntinentc] 
in  587m,  IV239a;  ^^ramibat-gcrm  [f.  kontinente,  ^obiacaüidjtj  1125a 

Pyrenäen  (bem.  Äette)  1187m,  324m,  463a:  STbftanb  IV 302a;  Araber 
Il253e,  111415m;  ^cc^fte(v)  i8erö(e)  IV5i7e,  2)ic^tigfeit  IV164e,  eni^or* 
fteigen  1302m,  gifc^e  Y52e-53a]  ®ebirg«arien  [f.  aiidj  einjelne]  1278m, 
IV632m,  V67e;  ©vanit  I  274e,  ^ö^Inng  IV164e,  ^aüftein  I  462m  j 
Äette  V52e;  -t.  lV153ra,  164e  :|  üänge  IV3l8e,  382a,  394m;  niagnet. 
3ntcu|.  IV  95a,  3)?a[fe  \319m  (anf  granfr.  getragen),  [manerartigj  IV  431a, 
Dti^tung  1187m,  @eeu  y52e-53a,  fübl.  öcn  IV454e,  [^ü|)ogr.J  V67e, 
unnntevbroc^en  IV 596a 

*Pyriphlegethon  (be[.  ats  9te^räfcntnnt  ber  r;ei^cn  On eilen  nnb  beS 
inneren  33nIcaniSmng)  I  [249a,  21.  450e-2a];  \\34e-35a,  305am,  537a; 
\587ne:  §öüelV245a;  I^abaftrlnue  I[45i-2a]  imlll,e;  IV505am,  V5<Se  | 
2;i;ei(cl^en  IV 305m;  X\)dk  1451m,  Y58e  :|  näbrt  bie  35nlfane  IV537a  || 
nvoAaaig  11419a,  IV508a;  Pyrmont  IV250a  (Oneüe)  ||— ^l^r ü biolitl; 
y40m  (-SSilbnng);  civ^oeig  (Pyrois  111467a;  Mars)  111423m,  467e,  8m; 
pljrogen  IV 450m  (ajfjineral),  637e-8a  (anf  p-eni  SßSege);  Pyrois  =  crvpueig, 
^43t}ropbor  1247m  (p  *  artig)  ||  ^t^roycn  [aiiä^  iu  comp.j  (©ebivg^art;  f. 
o®eftein)  [f.  ^orp^^r]  I124e:  Sllter  f.  -©efteine;  [als  ©eftanbtbeil]  (a. 
oaJteteorft.)  IV601e,  [33eftanbtbei(e]  IV602m  |  -©eftein  1278m,  IV294ra, 
V4ömil-47a;  -©efteine  lV602mlI;  \47a,  96a  (Slnfjäf;!.,  Sllter)  :|  toftaßc 
I124e,  -^r.  IV  220a;  -^aüew  I  256e;  in  äJJeteorfteinen  I  124e,  137ra; 
-DfJc^belin  1264m;  ^reid^  IV316m,  373m  — 1|  Pyrfagat  {%\\\^  be^  cafV\ 
ajleeres)  IV254ell,5a 

Py  thagoras  (L;  togt.  11.  ^pt^agoreer)  [bnrd^  *  bej.]  I62m,  II(264a); 
53.  adj.  pt^tbagorifrf}  (ögt.  11.  2).  pvt^agoreifd;)  [ivirb  \\\6.}i  bej.]  11198a, 
351e-2a;  111439m,  477e  |(  3uf.:  Abaris  II418e*;  [5rnfid()ten  u.a.]  (l^gl. 
II.)  111439m,  440a,451me;  antt-^t^t^.  III573e-4a  (Sd^nle),  S3nnb  II (264a* 
(Stifter);  Äesmoö*  I  62m,  76a\\\  ÄrciSbe\regnng  II  351e-2a,  (Schriften  I 
76a*  I  (Sd^nle*  [ögl.  11.]  II451e,573e;  ©cbüler  11502m*  :(  (Stiftern  [i^gl. 
äöeltf.  \\\\\\]  111470a,  Safel  11263m;  Z'im  [f.  IL]  11353m,  %m\-m{\)t 
11353m  I  SBett:  -aufn^t  III438am,  -gemälbe  11351m,  -fvftem  [i?gl.  IL] 
11503m*,  S^orfteüung  III(421e-2a):|3ar)Ien  [l^gl.  IL]  11264a*,  I11437e 
91.  ».  J&ttmbolbt,  JToämoö.    V.  58 


914  Pjthagoras  3  —  Quantität 

(-le^re);  [3eit]  II  352m*  :||—  II.  d,  %^\)tl}aqnttt  (ügl.  I.  Pythagoras, 
^^^tljagorifd;)  pi.  \  390e-la',  II  i5Öw,  502a;  ill [12m-13m,  %27m-28m], 
437;  8g.  (*)  11349m,  350e;  11137a,  375m  J  2).  adj.  p^tl;agoveifd^ 
[bind;  «^  kj.]  (Dgl.  I.  VVtI;a90iil4>)  177m  ||  3iif.  |:  a\t-\>P  11209m;  alter 
II  502m*,  ältere  I  390e-la;  altefte  II  234a,  502a  :j  Slnft^tcn  [ögl.  I.]  III 
585am  (äJJeinungeu);  [dj  162m;  II  197a,  209m;  2(ntic^tl;cu  111425a, 
[Stftvouomie]  U  197a,  ttljcx  111  55e;  SBunb  II  264a,  502m;  Scmeteii  III 
(573e)  5<S5allm,  (Svbe  11139e,  gorm  [=  ©eftalt]  11257aO;  ©cf^eimiiiffe, 
geljcimni^Iiebenb  11502m;  ©eftalt  [=  ^orm]  11139m,  11112m;  Harmonie 

II  139m,  lin2me;  ^inimelötciie  [=  e)3t;äreiiumfif,  Jjgl.  Scue]  III  200m, 
ö  Äor^er  111437m;  [^e^reii]  l\139m,  lU12me,  lY 437am]  maa^  11139m, 
11112me;  matOematifc^  11139m,  11112m;  2>2emiiiigeu  f.  STnfic^ten,  iD^eiifc^ 
11234a,  nac^-^l?tl).o  I  62e;  S^aturVl^ilofop^ie  l  58e-59a<=> ,  ['>^\)\\ciop{)k]  III 
12m-13m;  panetcu  II457,440am;  ^räcefficn  11436a;  (Sd;uIeO  [bgl.  I.] 
1391a,  V14m;  (Spaltung  111585a(am),  ®))l)ärcniuiifif  [=  Stelle,  ^inimetö* 
töne]  III[437(m),  5t.  477me]]  Söue  [ögl.  ^iiiimelgt.  iiftv.;  bgl.  L]  111437m, 
477m ;  Sväiimeveien  11264a  |  Seit  (5lu|ic^t  ufa\,  -[^ftein)  [ügl.  L]  \390e-U, 
11502a,  111  (437a):  [-öiflärmig]  III  12m-13m,  -i^fteni  [ög(.  I.]  f.  2Belt 
J3al;(eu  [ügl.  L]  11139m,  264a;  l\ll2me,  437am:  -leljre  I11437e;  ^a\)i 

III  437a 

Pytheas:  @(^iefe  ber  (S!li^)til  111  454m  (53eob.  'm  Marfeille);  ^al;vt  in 
bie  Oftfee  11410e  (mit  ben  MafßUem),  la  ;|  |)^t^i[c^  1114am  (Stiifjiig) 

Qachthan  11443a,  Qquechhua  =  Quichua 

Ouabev  [.  ©anbftein,  pl.  Oiiabern  IV577m;  Quadra  (Juan  Francifco 
de  la  Bodega  y  Q. ;  2  Steifen  1775  u.  79)  IV292e  {Elias-^aQ)  \\ 
Ouabrant  [f.  (Srbe,  üJJeribian]  111117a:  2;?auev-£ln.  III  106m,  293m  f 
pl.  -en  111117a  :||—  Onabrat  (aitc^  in  comp.)  [).  (äntfevniing]  2(.  (@e« 
ftalt)  III  68a  |  33.  (arit^m.)  II  501e;  III  21e,49e,  120m;  IV27a;  pl.  -e 
(oo)  196m;  II357e,  505m;  III  137e  |:  -grab  111180a,  .339a,ell;  -grabe  III 
314m,  333e,  347m  [be«  §immel^],  365a  J -meilen  [f.  SD^enb]:  geogr.  II 
436e;  IV  323m,  507a;  öiele  taufenb  1208a;  Saiifenbe  1323a,  II436e; 
lV226a,  268e;  ijiele  IV486a  :| -jal^len  I11628e:||  2)  quobratifc^  III 
137e,  IV 398a  (Snfel):!!  S.  3)  Ouabratur  II476e,  pl.  -cn  II260e; 
4)  quabviren  111137m  — 1|  Onabriipeben  I185e  (fleine) 

analitäten  III  201e  (entgegengefctjtc) ,  V21e:||  33.  qnalitatib  [f. 
Unterfc^ieb,  33erfc^ieben^eit]  Iö7m,  III  lle:  Gräfte  I  81all,  D^atur  I  57m, 
SSerbältni[fe  I  283e  J  bag  Oualitatibe  IV 9a  — :||  Ouantität  [f.  magne«' 
tift^e  2l6mei(^ung,  2«aterie  ii.  a.]  I  141e,  150a,  303e,  5m,  319m,  420e, 
430a;  II  373a;  III  4m,  33a,  89a,  266ell,  270e,  397a,  456e,  497m,  512m, 
526e,593e;  IV  17a,  51a,  96a,  103m,  122a,  149m,  209m,  210m,  459a: 


Üuantitüt  —  üuedffilber  ^a  915 

«Bfoliite  IV391aTpl.  -en  III  102m,  132e  :1|  33.  qiiautitatiö  \67m- 
lV260e,  512a;  V20eil:  nieffcu  IVl7m;  SBerljältniffe  I335e,  II  388m  "[ 
baö  Ouantitatiüe  {197m 

*sieiTa  de  Quarequa  (Manama)  11305m,  478m  (SBeißfette  ttcn  Q.)  \ 
quavtäv  IV461m  (53ilbmigeu),  Oimrte  (in  ber  SDhifif)  IIU73a;  quarterJy 
f.  Journal,  review 

nuarj  (oft  iu  compos.)  [f.  ^üvpr)Vr,  ©ijeuit]  1226m,  V76a  j|  3ufnljc: 
2IHageniU9eu  \\620me,  avm  a\\  C  1263m;  [5lvt,  (Sigenfd;.]  (4:  53efd;aff. 
iiftv.)  IV463a,  [53e[d;nff.,  ©genfc^aftcn]  (4:  2tvt)  IV614a;  [al6  53e[tant^ 
tt)cil]  (f.  *SVcnit  II.  r;iev  ®I.)  I  283m;  IV  345m,  425m,  463a,  482m, 
567m,  5S0all,  591m,  601e;  V71m,  77m,  93m,  94e;  «Bilbimg  [=  (Siitfte^.] 
V94me  (j]egen  bic  33.  auf  feiierpffigcm  SScge),  -bviifen  IV 413a,  biiv^^ 
fefeenb  lV(463e);  (Sigenf^.  f.  5lvt,  33efc^aff.;  (gntftef)ung  [=  S3il^.]  I275me; 
i^avkj  IV463a,  567m,  638m;  V77m;  (äinbvücfe  beS  gelbf^atl;8  V 
76a,  94m-95m,  96a',  fliiff:g  f,  ftvciigf(.;  Fragmente  [=  @tü(!e]  lV601e, 
6i4a;  q-fvei  [= -loö ,  ol^ne]  (f.  ^or^h^v)  IVöi4m,  621e;  -gänge  IV463e, 
[in  ©egb.j  [Y463e-4a,  -geid;iebc  1396a,  f^ecif.  ©eiric^t  IV163e,  \\r 
©limincvic^iefcv  IV 266a;  im  ©ranit  IV163e;  V94e,  95a;  q-^tig  ^ 
621e  ll-fcTuer  1269a;  1 V 512me,  (529me:  in  5rmeifenr;anfen  IV 639a  ) 
Ä.  IV638m:||-fr^f!olIc  IV482m,620m;  V71e:  fiinftl.  ib.  J  Ar.  IV 
(601e)  J  fvl^ftamfivt  V95a  ||  tüuftli^ev  IV504a,  V(71e);  -läge  v  I  278m; 
lV266a,464a;  q-Ioö  [= -frei,  oljne]  (f.  ^orpt;lK)  I270e,  8e;  IV 350m; 
-maffeu  I278e,  V71m;  3Kenge  lV580a  (geringe),  cr;ne  [=-Ic«,  -frei] 
V34e;  q-reic^  I V 307m,  42im  (©cBirg^artenj ;  reiner  1226m,  IV 614a; 
-fd;id;ten  I  278e  |  ed^mclsbarfeit  Y94e~95a',  fd^milgt  nic^t  TVöSOa; 
Y95a,e  :\  @(^trefel  im  Cu.  I22öm  ((gc^nj-Iager),  \\266am;  j^rengpffig 
V 76a, 94m;  ©tüde  [=  gragm.j  IV6i4a||3:r ad;  Vt:  Slntagoni^mit?,  quarj^ 
frei  IVöi4mJOn.  Bei,  in  Srac^^t  IV 4e4a,  601e,  614a;  ®tü(fe  Cu.  mit 
Xx,  an^gemorfen  IVöi4a  II -trümmcr  1272m,  nmgelvanbelt  I278e,  SScr= 
Leitung  IV465e-4o,  treißer  IV463a  ||— quar3ig  [f.  ©ranit]  IV376a, 
406a;  Ouarsite  IV463e 

qitaternär  [f.  t>ielfa(f)e  «Sterne]  I  334m  ||  Quatrefages  (Jean  Louis 
*Armand  de,  geb.  1810)  IV296a  (^erf.,  Stromholi),  579e  (Souvenirs 
d'un  naturaliste,  ba?  gefc^motjene  (Srb-3nnere  feF;r  nal)e)  |  Quatremere 
(Etienne  [Marc],  1782-1861)  II  407e:  Mafudi  II408e,  410m,  2m;  Ka- 
hatäer  11244a,  Ophir  II415am,  [perf.]  II407e 

*quebrada  (f.  übr.  ben  fctgb.  S^amen)  I V 363a, e,  555a,  575e;  pl.  -as 
V96e  IJOuedfilber  [and^  in  comp.]  (f.  Merkur)  [f.  SSavometer,  2:fiermo^ 
meter]  II450e,  III  470me:  -Sttmofpfiäre ,  -bäm^fe  11152a;  [(SnniMrf.]  1 
186e;  ©efrier^nntt  I  181e,  III48e;  gefc^lrcfeltef*  11429m,  jiir  ©olbfc^ei^ 
bung  11415m,  foc^en  IV625ail,  2J?agnetnaberiV67m,  g^Jamen  111470m, 
^.Planeten  äiiget^eilt  III470me,  -^rä^arate  11257a  | -faule :  §i)I;e  I  336in, 


916  auecffilber  Sa  —  üueUen  ^Irf 

lVö25a;  iiiehig  II378e:|  ©taub  IV 39m;  fteißt,  (Steigen  ib.;  a\\§  ^nmcUx 
11249a  :!i  qiteer  lV331m  J  Oiteer-  [[.  sec.  2)mc^idpuitt ,  (Seftein,  Äliifte, 
e|3alte]:  -jec^ev  1250a,  IV453a;  -[^nitt  IV 287m;  -tl)d  III  506e; 
-tl;älev  IV 285m,  V44e  ||  Quelendaha  (in  Oiiitc,  am  (Sotc^aji)  IV  477a: 
nevado  de  Qu.  IV363eil 

OueU  (ber)  f.  Statur,  Ouen-(compos.)f.  feeiOiicüen  ||—  Ouellc  II. 
(uneig.,  Bilbl.)  [f.  2i^t]  I335e,  361m;  II  176m II,  279m,  289e,  300a; 
in423a;  IV  174ra,  391a,  460a,  la;  pl.  duellen  (*)  [auc^  in  comp.] 
1232m,  333e;  II  103ail,  115a,  168e,  207m,  253m,  413a,  6e,  420a, 
436a,  445m;  II[511m;  IV380ra,  447a,  460a,  582m:  angekn  IV49e*, 
ergiebige  11168a,  ewige  II239e-*-,  fliegen  I1145e*;  ^auptq.  H  459e*, 
111399a;  Inftcrif^e  II23a*;  reiche  II  142e,  250e;  -fd^viften  II272o,  fid;ere 
111534m*;  tieffte  11279m,  287e;  imgetvübte  1159a 

Ouetten  l.  (eigentliche)  [2(.;  mirb  nid^t  n^eiter  bejeic^nct]  (beni.  bie 

@l. :  §eilqu.,  2}iinevalqii. ;  f.  öcrj.  beiße  Oit.,  tt)avme  Oii.,  Sßävnie:  a\\6) 

Xempexatux  bei  Oii. ;  n)el(^e  3 — 4  gvcßen  33eftanbtbci(e  ^ier  mit  ben  Duetten 

im  attg.  toevbhnben  [inb)  [f.  bie5(it.:  iöorfauve,  övbe,  gener,  |$Iü[fe,  iilnft, 

gfJalJbtba,  ®c^(amm,   ©ocle,   e^rubel,   äßaffer]  1448m;  \Y232e,252e, 

267am,  492me',   beftimmte  IV238e,  9e,  504m  J  sing.  OUcUe   [tüirb 

bmc^   nad;gef.   *  bej.]   1246a,  IV  506a;   eine  beftimmte   II108e,  416e; 

IV 35e ,  36a ,  42a  1 1  33.  ^et^C  OueUen   [mevben  auci)  biivc^  Dovgefe^jteö 

Stunb  °  bejeid^nct]   (§).\   =   3:l)evmalquettcn,   Spermen,   2:t)ennatn)af[er ; 

ij:  ^o{)e  2:emVevatuv;   4^  [ietcnbe,  iüavme)  [f.  °@d;n)cfe(q, ,  -njaffev,  je^r; 

f.  ^Pyriphlegethon]  1168a,  [229m-232,  %.  447m-8m]  230m  ,  le,  2a,m, 

4e,  266e,  447e;  IllSlm,  391m;  III(5a);  IV(2I4e)  223e-4a,  [232-252, 

2r.  496e-506:  mit  gvcfjen  lliicfen:  235e-7a,  8e-244],  251m,  2e,  3a  {444a), 

492me,   500a,m,  514me,  579am,  611m;    V  79  1  sing,    ^eifje    OucÜe 

(o-*)  IV212e,  YSOme-,  eine  beftimmte  IV251a  ||  S.  toarme  OneUen 

[au<i}  burc^  öcrgef.  +  bej.]  (=  Sbermalqiiettcn,  4^  ^eiße  Oit.)  [f.  (Svbbebeu] 

IV500a,m;  sg.  beftimmte   IV501e  J  2)-  Sämie  ber  Onellen   [and^ 

burc^  bovgef.  **  beg. ;  bi^^U).  biivc^  2B.  ob.  SS-]  (=  ^p,  Stemperatuv)  [SSarme* 

qiiette  f.   *2Bävme  DJ  1225;  IV  245a,  504m,  5a;   Oiiettenn^ärme   IV 

240a,m  ||  @.  S^entiJJCtQtnr  ber  OueUen  [aiiä)  bur^  öcrgef.  *  be3eid;nct; 

man^mat  burc^  Z.  cber  X-]  (§p.  =  Sävme)  [f.  °@ebirg8qu.,  ^SJ^ineratqu.] 

I  [228,  9m-230;  %.  447m-8a]  228m,  9m,  232a;  II  (377m);  IV  (244e), 

49öe-7a ;  V81am;  Ouetten-Sem^  IV  235a,  9e,  240a  J  sg.  SCemp.  einer 

Duette   (*-*)   IV 36a,  233e  ||:   3uftt}jc  (ju  atten  fünf  ^ier   mit   ein* 

anber  i>erbnnbenen  SBörtern  u.  2lu§brii(fen)  [in   compos.  Duell-, 

Bi«n>.  [burc^  '^n-  bej.]  Duetten-] :  abbängig  f.  (Sinft. ;  5ibnabme*  [=  "Bix* 

minb.],  %-%,  [a.  ^IJben]  IV  257a  (@e[c^),  240a;  2Ibtr;eir.  [%  SIrten  ufttj.] 

f.  teränbert.,  -Slbern  IV  505a,   annel;mcn  IV*237am   (bie  £x\u  uef)mcn 

%.  an),   2lnomaIie  f.  Unregelm.;   5rnfic^t(en)*   IV505e,  6e;    m-feui!  f. 


üuenen  STrf  —  gl  917 

a^inerdqu.  |  5Irten  [4:  (Shitljeif. ,  Slbtbeil.]  \234e;  IV [249m -251a; 
2me-3a,  2t.  504m-6m]  249e,  252me ,  3a,  267 am,  502m,  4me,  6m: 
bevfc^iebne  IV  (444a)  :|  aiifnebmen  f.  ißeftaiibt^.  |  ^tuffteigen  [4:  aH^bved(;en 
uftt?.]  IV  37m  (46m),  aiiffteigenb  [f.  @a«,  Sliefe]  IV38a:|  [^liifjal^hmg] 
(mel)veve,  einige)  [4:  @egb.,  Övtev]  (f.  ©a^qii.,  ^eilqii.)  I447e-8a,  IV 
°248me  ||  aii§b ved^en,  f)evtjovh%  [^  aiiffteigen,  ^evüLntenniien;  aus» 
flvömen,  aii^flie^en;  f.  aud)  5lii^bruc^]  ([.  ©elnvgt^avten,  §cbe,  9}?cev)  IV 
(249e),  496e  (auö  ber  (Svbe)  ;||  STuSbrec^cn  [=  -bnic^]  (f.  (g^altcn)  IV 
234a,  5m,  249e-250a:  Uvfac^  IV 234a]  ^n^hviiä)  IV 237a  (^imft); 
2(.,  -brücke,  aiifilncd;en  [b]  1163a,  III 5a;  IV251m,2e:||  ausfließen 
[=  ansfticmen  uftD.]  IV252e  (  an^ftvömen  [=  aut^fließen,  anSbrec^en  ufn.\] 
f.  ^ö^e;  5ln§ftvcmungen  IV 249m,  502a  ||  53ccEen*  IV212e,338m;  53c* 
griff  [4:  evK.  nfh?.]  f.  ©eftimm.;  beigemifd;t  f.  53eftanbtb.,  @as,  ©alje  || 
S3cübad;tung(en):  [a]  (beobachten)  IV 238m,  251m;  -53.  IV 243m  J 
[e]  IV[254am,  51.  498m],  237a,  9e-240a,  252am ,  504m:  5lrt  IV  505a, 
6m;  öon  <Sc^Iiiffen  gu  trennen  IV255e||  anf  53crgen  f.  ^o^cn,  53ern§r. 
f.  ©ebirggarten ,  53efc^aff.  IV 251a;  beftänbige  [=  geologifc^e,  :j:  nn* 
ücränberl.],  53-feit  [4:  Unüevänberlic^t.]  I*27a;  IV504m,*m  ||  53eftanb* 
t^eile  [:|:  3'4^"""^"K^""9/  ®toffe,  beigemifcfit]  (a.  falte,  2)?ineralqu. ; 
f.  einjelne  Seftanbtt;.)  \y211a  (225e),  246e,  [248e-2ola,  21.  561m-2m], 
[o  ib.],  252e,  [O501vi-2m]',  V(13e,  55m),  079a:  bie  fie  aufnehmen  IV 
o251m,  ^anpt-53.  IVO503e;  nnöeränberl.  I\251a7n,  U-feit  VO80e; 
SSeränbernng  JY 492me,  502e;  üerfd^iebene  IV(0444a),  ginff.  beS  53ul' 
canigmns  iy211a:\\  53eftim.mung,  53egriff  IV +255  (unftd^er)  I  SBe:« 
ftimmnng  (in  ©raben)  f.  ©rabe,  pl.  -en  IV*245m  ||  S3oben  f.  ©nf(., 
'^nbrnnnen  II  12m;  ©am^fqn.  I234e;  lY 253a,  264e,  6m-7m(a); 
2)ienft  Il99m  ||  (Sinflnß,  ßintrirfung  ber  Ou.  [4:  SBirfnng ,  n?irfen] 
IV 46m,  232e  \\vaQ  (Sinfluß  anf  bie  du.  ^at,  SintrirJnngen  auf  fic 
(bie  toeränberlic^en),  iroücn  fie  abhängig  fmb  [4:  Urfac^]  (f.  ©rbbeben,  ®c* 
birg^qn.,  §ö^en,  3a^re§3.,  [teigen,  öeränberl.)  [e]  lY 37 e~38a,  234m-5, 
9e-240a,  498m-9a:  53oben  IV  252m,  506a',  9?egen  lY  234me,  e-5a, 
252m,  504m,  e-6a;  ber  53ntcani^mn«,  bie  ^eaction  IV2iia,  368m;  bie 
innere  SSärme,  (Svbmärme  \Y244e-5a,  252ra,  504e,  6a,e;  fältereS  SBaffer 
[b]  V80m,  81a!l,  96e-97a.||  (Sint^eihing  [4:  Strten,  2Ibt^.]  (f.  »rarmc 
u.  falte)  \Y[233-4a]:  breifac^e  lY 252me  :j  Sintt)irfnng  f.  (ginf(.  |  entfte^n 
IV50öa  (burd^  5Regen);  ^ntfterjung  [=  lh%ung,  t?gt.  (Srtf.]  11156a; 
IVO500a,Om,  6am  :|  (gntjünbtic^fcit  IV  0368m  |  (Srbe  [f.  an^brec^en, 
-f^flem]:  im  3nncrn  ber  (g.  IV252e,  innere  Söärnie  f.  °2ßärme  T  er* 
^ö^tc,  l)o\)m  X*  [ijgl.  bf.]  \Y2na  [bnrd^  5Snfcaniv^mne],  504e  (burc^ 
innere  Sarme);  2:-@r!)ö^nng*  [4:  erbijbte,  ^öbeve,  fteigen,  iBermebrnng, 
3unabme]  \Y  444a  (bteibenbe)  :|  Srfläning  [ogl  (5ntft.,  Urf^r.,  3?cgr., 
93eftimm.]   IV0244e-5a;   Raffung   IV  505a,  6a  |  fließen   1249a   (fanft). 


918  üuellen  %l  —  2aq 

IV257am;  gegen  gliiffe  [tgl.  ^Tvt.j  f.  55cr^äItuiB  :)  fvieblic^  \Y  232e  \\ 
^a«,  @a§-5Irten  (lV252e;  (Safe  lY250am)  in  Oit.  IV 245m,  9a,m, 
250m,  4am,  579a:  nnS  On.  aiiffteigenb  lV212e*,  ben  dt.  beigemifc^t 
lY  211a,  [aU  S3cftanbtl).]  IV502e*  J  Oii.  tocn  @a§  IV  267m  J  ®  a  «* 
quellen  IV249e-250a,  3a,  7me,  262e,  4e,  6m-7m  (7a);  sg.  -quelle 
IV296e-7a,  380e:  [5In[3ä^Iiing,  ©egenben]  lY  458e,  auf  Jam  IV 
264am  \\  -gebiet  11146m,  IV 611m  j|  auf  ©ebivgen  [f.  au6)  ^l%n]  IV 
234a,  5me  |  ®ebirg«qu.  IV 255me,  249a*:  (Sinn?ivfungen  auf  ®.  IV 
239e-240a,  f)öf)ere  IV239e;  Seniler.  IV 244a,  499e;  mit  anbevn  Safferu 
gemif(^t  \Y239e:\\  ©ebivg garten,  an^  bencn  fie  au^bvcc^en,  I;eröorbr. 
[f.  *®ranit]  I229m,e;  [b]  IV245me,  6all,  eil,  9e,  5Ume]  V80m,  94a, 
96e  J  33erül;rung  mit  ®.  V079m  :||  [in  ©egenben,  !i!änbevn]  (cgi.  Sage) 
[a.  ©aequ.,  ta\U,  ST^inevalqu. ,  (gdjivcfelqu.]  [b]  IV224e-5a,  [245-5a,- 
2r.500e-im],  257m,  352e,  423a,  4m,  442e,  514me,  +e,  611m;  V 79a, 
96e-97a',  [e]  IV  [255]  8am,  252m,  49<Se,  501a  || -gemäc^ev  111115m, 
gemifd;t  [ög(.  tocvmifc^cn]  f.  ®ebirg«qu.,  (rein)  geologifc^e  [=  beftänb.] 
(f.  meteoiol)  IV 504m;  [®cf^.]*  IV254am,  495m;  gefpcift  IV 245e  (mird^ 
9«eteorn)affer)  I  [(SSeftimmung)  in  ©rabcn]  (f.  falte)  [b]  IV245e,  6am, 
7a,m,e,  8a,  251a,  338am;  V80e;  [e]  IV223e-4a,  233e-4a,  245m, 
497a,  500e,  le,  611m;  V96e-97a;  2B-gvabe  IV**234a  ]  §eilqu.  IV 
225e,  248e:  [STufjäl)!.]  IV50ime:|  [;eilige  II  99m;  ^ei^e  On.  lilben 
alg  33.  ober  unter  einem  °  einen  S3eftanbtl)cil  biefer  großen  S3ereinigung; 
l;erabfommen  f.  -^ö^e,  tjeraufbvingen  f.  ©toffe  |  I)erb  or- :  -brechen  f.  ausbr.; 
-fommen  [=  au«br.  ufn?.]  IV506a*,m;  ^-Ucfen  11170a  (bei  ben  (Struffern) 
II—  ^ol)e  f.  ^o^en;  \)o\)e  X*  [=  febr  l^ciß]  IV  [245-5a]  5am  J  I)c^ere 
[f.  ©ebirgsqu.,  <^2uft]  f.  exl)b\)k,  I;ö(^fte  IV255m6:||  §ÖI)C  (in  ber  fie 
au«ftrcmen).  Du.  auf  ^cl;en  [f.  fogl.]  IV 234a,  506m\\ :  bon  ber  fie  f^erab* 
tommen  IV252e,  ju  falt  für  bie  §.  IV*50öeJOu.  auf  ^'6\)cn  [ügl. 
torbin]  (auf  ©ebirgen,  33ergen)  [f.  auc^  ©ebivge],  t)ct)e  On.  (f.  f)p.  bebeut.): 
[a]  IV255me,9e;  [b]  IV  245m ,  7a,  500e,  579a;  [e]  IV  2.?5me,  244a, 
499m,506me:  Slbnabme  ber  X.  [e]  IV 237a,  9e-240a,  499m:  1«  IV 
239e-240a]  auf  bebeutenben  §.  IV[257-5],  *ib.  (ber  unüeränberl.  Ou.); 
(Siuirirfungen  barauf,  nja«  ©nfl.  ^at  IV*259e-240a;  ^älte*  IV  252«, 
50öme— II  innere  SB.  f.  ojßärme;  intermittirenbe  1228a,  249a;  IV 
(227e),  0247a,  ©Sa  |  mittl.  Sar;re8-X.  IV*233m*;  3al;refaeiten  f.  unüer^ 
änberl.,  toeränberl.  :j  falte  On.  [f.  §i)r;en,  ögl.  -n^affer]  I225e-9a;  IV 
r)00a,m,  2e-5a*:  abnorm  f.  IV252e  [506me],  [33cgr.]  IV255m-4a*, 
53eftanbt^.  IV  249m,  [in  ©egb.]  V7Pe,  [in  ©raben]  IV  (238m),  fe^r 
rclatiö  IV255e-4a,  waime  u.  f.  IV[2.95-4o  ©ntbeilung  (unbeftimmt  n. 
fd)\Dierig)]  J  fälterc  [f.  ^Suft]  IV55a;  ^ältc  [f.  ^ö^en]  IV252e,  506m  || 
ÄcnntniB  IV0252e  (SBic^tigf.) .  Äcc^qu.  f.  *  Island;  Äoblenfäurc  (al8 
Söcftanbtl;.) ,  foI;Ieu|aure  \Y 249m-250a,&'^   wai^  ber  geogr.   Sage,    nad^ 


üueiren  Sag  —  Uut)  919 

33reite,  3oueu*  [bgt.  @egb.l  lY 255m-4a,  e-5a;  in  Sänbcrn  f.  ©cgcnbcn; 
?aufO  IV251m,  2e;  Seitimg  IV 505a,  6a  ||  Sit  ft  [f.  ^Snftqii.,  ©aj^ineralqu.]: 
cntUJeic^enbe  11384m  |  gegen  bie  2,  [e]  (bc«  iDvtöIV244a)  \\233m\\,  240a, 
504m  [e-6m]:   l;öl;evc  X, ,  On.  irävmer   l\234e-5a,  240a,  4a,  252m, 
504e,  5m,  6a;   fälter   IV504e,  5m;  n.>ävmei-  f.   eben  I;cl)er  ||  an«  bem 
SDZeere  an.^bvec^enb  IV 234a,  2?^enge  f.  toiele;  3«e[fnngen*  IV 34a,  252m  \\ 
meteorologifc^e  IV506e;  ni-Icgi[d^-geoIogif^e  W 252m  [505e\\-6m]'\ 
vcin  metecrotcgifc^e  IV 252m  [504e-5l  6a:  2  Stvten  IV  [505]  (f.  bei  ogj^ittel) 
:1|  gj^eteortDaffei-  [=  9?egen]  f.  gefpeift  :||  Syjineralqn.:  5tvfenif  IV 48 Im, 
[33eftanbtl;eile]  IV502m;  [in  @egb.]  IV500e,  le;  ?iift  11384m,  ^eni^ev. 
il377m:l|  SDf^ittel  [e]  lY[504e-6a]:   5lbivei^ung  bom  m.  l\504m-5, 
On.  i)cn  angenäbevtem  n.  i^cn  nnentfteütem.aj?.  IV  505  J -mitteil  V  504e, 
5m,e  :||  mittlere  2.  [e]  [f.  3ar;reH  IV234e,  504m  [4e-6a]',  m.  2Bävmc+ 
IV 240m  (gleiche),  252m  1 1  92atur ,  SBefen  [:|:33cgr.,  ßr!!.]  IV 2,52«,  252«; 
gjiebcrfd^läge  IV0423a  |  Ort  [f.  oSnft]  IV0245m;  [anövtern]  (f.  ^^nft) 
[b]  IV 224m,  244e,  250a,  im,338am,  500e-la,me,  579am',  [c]  IV499e, 
V96e-97a:|  permanente  I229e;  [^erfonen]  (f.  Hallmann)  [a]  IV 250m, 
501m,e,  2a;  [e]  IV 254am,e,  247a,  498m He,  501m;  ^eacticn  =  55n(can. ; 
Siegen   [=  SOietecrnjaffer]  f.  ©nff.,   entftebn;    q-enrei^  II  10m  ]  reine 
[%  nngemifc^t]   (f.  -hjaffer)  IV(233e-4a)  246e,  '^248me,  O501e*;  9fein- 
^eit^  W 248me ,  501me  :\  9iei|enber  eingefunten  f.  (gcf;lvefe(qn. ,   Üiefnitatc 
IV*254m,  rn^en  an  ber  On.  II 30m*;  ^alje  (bcn  On.  beigemifd;t)  [togl. 
igatäln-unnen]  \\211a,  252e;  fc^affenb  (n^irten  fie)o  \\[251m-2a,  %.  503e- 
4m],  252e;  ©^ilbernng  II20m;  [(gd^riften]  (f.  Hallmann)  IV252,  498m\\e, 
501a  II  ®c^ti?efel  in  On.  IN 250a,  503e:  -fänre  IV 251a,  -2Saf[erfteff 
IV 250  T  ©c^luefelqn.   [=  -traffer]   IV[250-ia,  2t.  502m],  (338m*), 
361e,  492e*:  [in  ©egenben]  IV407e-<Sa,  517m,  603a*,  621a;  l^eiße  IV 
254e,  407e-8a;  9?ei|enber  eingefunfen  ib.  :||   febr  f)ei§e  [b]   [i;:  fiebenbe] 
IV223e-4a,  [245-8a]  5am,  500m;  \79a,  80me,  94a:  fettner  IV245am  f 
[febr  mxmc]  IV+234a.||  fiebenbe  [:^  beiße,  fe^r  t).]  1444a;  IV245e, 
6e-7a  j  an§  ©Ratten  IV225e,  234a,  (0251e);  -f^.  IV 257a  :|   bie  T. 
fteigt*  (bnrt^  @tnflüffe)  [=  (Sv^ct).,  33evmebr,,  3iinar;me]  IV223c-4a,  492e  | 
©toffe  [i;:  53eftanbtt).] :  bie  fie  entbatten^  IV24<Sm,  V(l«e);  bie  fie  I;er* 
anfbringen  IV. 232m,  266m-7m;  [On.  t^on  bcftimmten  Stoffen]  IV224a;I 
©tcrnng*  IV 505a,m ;  -ft^ftem  IV 232e  (ber  @rbe) ;  S  e m  ^  e r  a  t  u  r  ber  On. 
(:|:  SBärme)  bilbet  at§  (S.  ober  nnter  einem  *  einen  SBeftanbt^eil  biefer 
großen  ^Bereinigung;   2:i;iere  in  On.  l°372e  )|  tiefe    [f.  bei  nnterirb.] 
(f.  Urf^r.)  IV (234a)  |  2;iefe  [f.  Uvf^^r.]  IV37a  [in  ^ujsen]:  am  ber  X. 
anffteigenb    IV  46m  ||  nmänbernb,   öeränbernb   [=  bf.]   (u>irfen   fie)°  IV 
25im-2a,e;  nngemifc^t  [ij:  rein]  IV 237am  (fe(ten);  Unregetmäßigfeit,  Stnc 
matie  IV*55a;  nuterbrod;en  I217me;    nnterirbifc^c,   tiefe  [i^gt.  bf.] 
IV (37a),  499e-500a,  (519a*)  ||  nn\)er änbertic^e,   nid;t  bevänbcvlid^c 


920  üueüeii  Uiiü  —  Quet 

[4:  kftäubige]  (f.  ißeftaiibtf?. ,  §bl;cii)  [\233m,  4m,  7a  (mit  beii  3al;ve€^ 
jeiten):  uiiü-Ii^e,  -äiibevte  2.*  l\ 225e ,  234m',  Z.  ber  imb.  Cii.*  IV 
[237-8]  J  Uuüevä  übe  rückte  it  [=  iöeftäub.]  ([.  «eftanbt^.)  1229e-250a; 
iV+225e,251am:  bev  X.*  lY251am,  Y 80e  :\\  \Xx\a^  [:j:  äiifamnicn* 
I;aug]  (1.  2(iiSi)VC(^eii)  IV*244e-5a,  **499e:  ^Bulcaiiiemiiö  i\^368m,  **ib.; 
bic  iimeve  äßämie^  lV244e-5a,  V59a  J  UrfVvinig  [=  SiUftef).,  :j:  (gvü.j 
IV034e-35a:  tiefev  IV24öa,  ^ib.;  bevfd^iebenev  lV233m  :||-  ijevaubcin 
=  iimänbevu:||  toeväiibevlic^e  [ögt.  (giiifl.]  lV235e,  4m,  [257-S,  504m- 
6m]504me:  2  ^lOt^eiümgeu  IV504e,  iva«  auf  [ie  (Sinfl.  I;at  iV234mc, 
finb  bie  Ijäufigften  \\234e,  mit  beii  3al;ve«jdteu  lV234m,  iiic^t  to.  f.  im» 
öevänb. ;  Xnnp,  bev  »evänb.  Ou.  [e]  IV  234e-5a ,  [504m-6m]  4me  J  S3er* 
änbevli(^feit  iy251am:  Ux  X*  ib.  :||  iBevänberuiiß  [).  S3eftaiibtl;.J  IV 
502e:  bev  X,  l\°246am',  ^.  u.  pl.  -eu  [e]  IV (252a),  502e,  4m,  6a; 
V80e-81a  T  pl.  Üjevänbeviiuöeu  [f.  auc^  bei  sg.];  2-35.  IV*252m,  S-SS. 
IV**506a— Ijöevglic^en  mit  anbevem  [|.  Sßa\}.]  IV**233a  |  Sßevl^ältntü 
(JBevöIeic^iiiiO)  [f.  o^uft]  \\H96e-7a  (gegen  bie  X.  bev  gliiffc);  -niffe: 
X-^cx^,  [e]  IV 252a,  504m,  6e  :|  ißeime^vimg  [=  (ix\)cl).  iifn?.]  ii.  SScr- 
miiibevung  [=  2ibua[)me]  lV**225e,  ijeimifc^eii  fic^  [t>g(.  gemifc(;t]  IV 
237m  I  toevi(^ieben  [.  Slvteu,  iBeftanbt^.,  Uvfvnimg;  iB-l)e it  V*59a  :| 
mele,  2Rengc  lV°224e-5a  |  35 u kau ismiig  [9?eacticn  f.  (Siiift.]  f.  S3e* 
ftanbt^. ,  (Siiifl.,  ev^ö(;te,  Uvfac^,  3»[«i"i"e"^ang;  bei 33u (tauen  IV ^245m  |j 
UJavuieOu.  [f.  falte,  [el;r]  bilbeu  al8  (5.  obev  unter  einem  +  einen  ^Se* 
ftanbtl;eit  biefev  großen  3Serbinbung;  lüävmev  f.  ^Suft  J  SBävme  bev  Du. 
[i^  2:em)>evatnv]  bilbet  al«  S).  obev  untev  **  einen  anbevn  S3efianbt^ei(  bevj.: 
S2B.  ^eigev  du.  IV0246m;  inneve  2B.  (bev  ^vbe)  f.  (5inf(.,  evl;ül;te,  Uv* 
\aö)  :\\  Sajfev  f.  (äinfl.,  ©ebivg^qn.  |  -n)af[ev  (pl.)  [Sßaffevqu.  f.  *SBaf[evO] 
1232m,  260a;  IV238ni,  252e:  I;ei§e  IV251m,  falte  V81a,  veinfte  IV 
233e-4a;  2em^.  IV211a,  444a  ||  alte  SBcgeO  IV(25ie)  503e,  3öcfen 
[.  mtuv;  SBic^tigfcito  IV252e;  geogncft.  IV250m-ia  ||  njivf  en  f.  fc^affenb, 
umänb.,  jevftör.  |  2Bivfung(en)  [=  ©iuiüivt.,  ^infl.]  [b]  IV(214e),  232e  [a], 
[251m-2a],  2e,  444a  ||  jerftövenb  (mivfen  fie)  lV0252e,  3iinar;me  [=  35ev* 
me^v.,  (5vt;öl;.  nfn?.]  \y**368m  \  ^ufammenbang  [4:  Urfad;,  (Sinfl.]:  mit 
bcm  iBnlcani^mu^  [=  Uvf acb]  [b]  I V  {232e)  384m,  V  (13e-14a) :  1 3  u  f  a  m  m  e  n* 
fe^ung  [:|;  S3eftaubtl;eile]  lV[245e-25ia],  V80e.||— quellen  II46e 

*Quelpaerts  (uiilf.  3nfet  bei  Äovea)  IV402e-3a  |  Quenftedt  (Fried.  Aug., 
geb.  1809):  53elemniten  I(290e)467a,  uuteve2:viael(291e)467m;  „gti^ggeb. 
SBiivtembevgC>"  I467a,m  :|  quercus  Xalapensis  lV569e  ||  Queretaro 
(iDief.)  5(.  (@tabt):  Sveite,  ,^i3l;e  IV 434a;  2{[c^e  be«  Jorullo  IV563e; 
[Ovt  babei]  IV367m,  483m;  V38m  J  33.  (®taat)  IV434a  [Ort  baj  ;f| 
Quefaltenango  [beffev  QuetzalL]  (2Jiitt.5(mev.)  IV544e  |  Sultan  tcn 
i^u.  \y[544e-5a]:  eutjünbet  IV544e,  ^age  IV545a,  ncd;  tljätig  IV 
545m  Jl  Quet  (Jean  Ant. ,  geb.  1810)  \\205me  (electrochimie) 


Quetelet  —  Quito  I.  BtaU  3  921 

Quetelet  (Lambert  *Ado]phe  Jacques,  gcK  1796)  UOöe,  111620a: 
correspondance  mathem.  et  phys.  1395m,  403m;  (Svb-2)Zagn.  f.  9}iagn.  || 
niagneti[(^e  3iiteu|.:  53eet>.  l\64a;  in  bev  §e^e  lY  182am,  mit  ber 
§.  junelmieiib!  IV95am;  Äarte  IV64a  J  @rb-2)ia}3iietiemii§,  magnetisme 
terrestre  l\67e  ||  [|>eif.]  I405e,  IIIG02a;  IV38m,  182a;  O^eife  IV95am  || 
©tevuid^nin?^eu  IH592e  |:  ^^eviobe  HI 604m,  5a;  pcvicb.  Siebeile^r, 
Laurendus-etrcm  1130m,  403m  :|  (gagc  III604e-5a;  ^a\){  1395m, 
Ill602e-3a  ||  Jempevatiiv  bev  Siefe  lV38m,  165e 

*Quibdo  (im  S^oce)  IV554e:  rio  IV  555a  (3uf(,  bee  vlfrato)  j  Quichua 
(*),  mel;r  (u.  genau)  Qquechhua:  -(g^rac^e  IV 284m*,  355e,  577all,a 
(®etft);  [SScvt,  SBcvtei]  lV355e,  576e!l-7a  :|  Quiddelbach  (©fei)  IV 
280a,  465a;  rio  Quilca  (Sei  Sliequi^^a)  IV548m  (35ulfan  babei) ;  el  Quincke 
(53evg  Uüvbf.  bon  Oiiito)  IV 209a,  3ß2a!l,a  (i?age) 

Quindtw  [-dio  IV 555m]  (in  ^o:>)a^an)  [f.  A.  v.  Humboldt]  (6em. 
Andes,  azufral,  Sovbiüeve,  montaiia,  paramo,  quebrada,  @4)ii^efel) 
l\[264e-6a,  51.  514a]:  quebrada  de  aguas  calientes  IV265e;  Ändes 
[=  Sorb.]  1226a,  278a  |  azufral  [f.  lücitcv  ^gd^ivefel]  IV[265-6a,  2t. 
514a]:  quebrada  del  az.  IV  265a  :|  53evg  f.  montaha,  breite  IV  266a  | 
SorbiUcie  [=  Andes]:  Seiitval-S.  [V264e-5a,  mittteve  f.  monlana  :| 
®Iimmevf(^ie[ev  IV265a,m;  ^cmpev.  ber  lOiift  IV265m,e  |  la  montana 
de  Qu.:  in  ber  mittl.  dcvbiüeve  Wöööm,  V27e  :|  paramo  de  Qu.  IV 
283e,  527e;  quebrada  f.  aguas  cal.,  azufral  ||  ®d;U'»e f'cl  [:{:  azufral] 
IV  265m,  6a :  -haä)  IV  266m  J  2luö6vud^  ton  Reißen  (^bäm^'^fen  im  azufral 
iy[264e-6a,  %.  514a]  265am:  bevcn  Zmpsx.  IV265m,e;  ®c^n)inbet  IV 
265am  ||  Scm^^evatur  f.  Saft,  (gc^trefelbämvfe 

*Quin/ay  (^aubel^ftabt  n.  §afcn  in  Sljina)  [aiic^  Guinfay  Il462e, 
475m)  [f.  Columbus]  II  290e,  U,  307e,  462e ,  3a,  475m,  7am\\ :  (Sm* 
fevnnng  öcn  (g^^anien  II  307e  :j  Quintilian  II  107e (Lucrez)  |  G.  v.  Quintus- 
Icilius  (E.  W.  Guftav,  geb.  1824):  „(Sj^evim.^^tjfi!"  V22e,  Söävme 
V(12e)  22e  :]  Ouiiinal  f.  -Rom,  qiiivlförmig  1294a  |  Quiros  (Pedro 
Fernandez  de,  f  1614)  11266m,  3nm!I :  gntbecfungcn  \\311m,  @ee- 
rcaffcr  \\480am 

Quito  I.  ©tabt  [f.  Pichincha]  1191a,  237a  ||  3ufä^e:  faft  unter  bem 
tquatcr  I (357m),  HI 455m;  2t[(^enregen  f.  °Pich. ,  iöaffiu  [togL  ^rct).] 
IV362a;  [33erg  bei  Qu.]  IV209a,  33erge  um  Qa.  V31e-32a;  (Sinivolmer 
V 30a,  47e,  52a  II  (Srb beben  [ijgt.  ^roö.]:  [©ntritt]  1443a,  [einj.  dv 
((Meinungen]  IV 221e-2a,  [folgen]  1221m;  ©etöfe  [f.  anä)  ^©et.]  I214e, 
IV220me;  toielc  1213a  J  (Srbftcfee  [ügl.  ^rob.]  \21te-2a  (beftige)  ||  (gr* 
oberung  \30m,  ginfterniü  IV286e;  ^Uiffe  [togl.  ^rcij.J  IV 562m,  3a; 
©etijfc  gebort  [bgt.(Srbb. ,  ^Pich.]  1214m,  V53ell;  ©nomcn  111455m, 
guaycos  IV573a  j  in  ber  ^c^ebcne  IV521a;  §ö^e  1355m,  447m;  IV 
lila,  181a,  529m  :|  3nfd;ri[t  [tjgl.  SD^onum.]  IV526e,  Sefuiter-Sloüeginm 


922  Qidto  I.  5tabt  2  —  II.  ^roü.  ^ 

1422a,  lilage  IV 52ia;  Säuge  1422m,  IV427e;  inaguet.  IVUla  (?«etg.), 
181a  (3nten|.);   SD^oiuiment  cb.  SD'Zavniovtafd  mit  3nfcf)nft  [f.  Snfc^r.] 
I422am;    [Ort,  Öxti\d)l   bei   Qw.]  1238m,  IV 266a;    ^axaUd  V28e; 
Pichincha   [l  Bef.  2trt.]   IV  534a   (gel;i3rt),  V30a  (^Ifc^enregen) ;   ©terti* 
fc^iiit^peti   I404e,5m;  SeiiU^eva tiir  1355m,  360a,  447m',  IV 40m  | 
am  25ultau  [f.  *  Pichincha]  I211e,  237a;  35iil!an  babei  IV230a,  -e  it. 
IV534m:l  SSeg  IV533e,  V33a  :||—  II.  Quito  (ü?aiib  obev  ^roöinj) 
[bem.  Sr^cgr.]  1212m;  IV562a,  [573me]  5e-6a  |  53.  ^oä)lanh  (biivc^ 
i>crgef.  *  bej.)  I213e;  \\284am,  557e  |  d.  ^od^ebenc  (biivc^  tocvgef.  o 
bev)  1243a,  II54a,  I V 235m  [4(52-4a],  YSlme  \\  3u[n^c  (jum  2aube, 
jum  §c(^(anbe  it.  juv  §oc^ebene)  [f  bie  3$iil!ane  bilbeii  ein  bef.  ^tilcf 
()ievnac^]:  Alvarado's  ^\iQ  nac^  Qu.  V29e-50o,  52am  \  Ändes  [=  Cor- 
dilleren,  @eb.  iifti>.J;  -fette  (*)  IV462a,  ö75e-6a:   2)cV^eIfette  I  239e, 
[Oebirggavten]  IV 462a*,  aüe  ©eftalten  [ogl.  3Rannigf.]  I12am*,  ec^uec 
gvenjc  I44a,  ßufammenbaug  IV554a*  :|  mitcv  bem  Stquator  [tigl.  ®tabt] 
i45e;  5tiifentl;alt  IV(*3iPe),  571a;  S3äd;e  I *243a ;  V032a,  e::-55a,me; 
^a[a\t  IV386a,  462a  |  ©affin  [ügt.  53e(fen,  f.  aud^  ©tabt]:   ^eliefform 
IV575me(e);    2  53c(fen    [ögf.   53affin]   IV562a  J  «Berge   [togl.   legelb., 
@d;neeb.;  nevados,  25iiif.]  IV295e:  ^ifc^e  [ügl.  33iilf.]  V5ie-52a,  -viicfen 
IV 573m;  mit  etrigem  ®c^nec  IV 295c,  unter  ber  (Scfjnccgveuje  IV52:/w; 
nict)t  5Bulfone  IV295e,   SBa  ff  er  V3ime  :|  53efd;aff.   V^Sime,   ©en)or;ner 
[:|:  (gingebcrne]  I0243a,  55vcitc  \Y22e  \\  CordilUren  [=  Andes,  @c* 
birge  ufn?.]  III72me;  IV268e,  272e,  283a,  293m,  326e,  9a,  354me, 
386a,  391am,  410a,  453m,  481e,  5e,  520a,  623e;  V 28m II,  50e  |  Ser* 
billcre  IV463a:  oftlic^e  IV29.5e,  301e,  361e,  2a ,  3m ,  527n ,  573me ; 
tveftlic^c   lV573e,   ti.>cftli#e   IV285me  .||   (gingebevnc   [=  SSctvot^ner] 
IV*284am,e,  0325e,  463e,  O520e,  ime,  576a,»n  ||  ©rbbeben  [tgl.  @tabt] 
I222e-3a;  lV0328e,  *445e:  l;äufig  V31m,  SBirfung  IV*445e  Tgrbfti'Bc 
[ögl.  (gtabt]  l*213e  II  (Srcberung  IV315m,  [(gifc^eimmg]  IV206e,   dxi^ 
lagcr  f   SBuÜane;  ^ifc^e  (f^ifd;d;en)  [i^gt.  Serge,  SSuIf.]  1 0243a ;  V o52a, 
33me;  gloren  I*377a,   ^iffe  [t^g(.  ®tabt]  V31m  (fel;leub)  1|  ©ebirgc 
[f.  Andes,  CordilL;  @d^nee!ettc,  -berge;  sierras  nev.];  '>w§arten  [f.  Andes, 
95ut!.]  IV[462m-4a],  ^oc^geb.  IV52ime,  -^ömaffen  1215m  J  gebirgiger 
X^tii  11489m  II  [@efd).]  IV463e,   ©lodeub.  f.  Äegclb.  j  ©rabmeffuug 
[ügl.   i^eribiangrab]   1422m;   IV*15im,  533m:   peruanifc^e   IV 517a  I| 
.*poc^ ebene  (ift  alö  d.  u.  unter  °  mit  bem  Sanbe  toerbunben):   über  ber 
IV  354m,  521a  :]  ^odbgebirge  f.  @eb.,  ^oc^Ianb  ift  aU  33.  u.  unter  * 
mit  bem  ?anbe  toerbunben  :||   §ör;en  V032a  :  -beftimmungen  IV623e  |( 
3nca§  IV463e,   harten  IV(557e),   Äegel-  u.  ©Iccfenberge   [=  SSuffane] 
IV 462m,  2ama§  11489m;  magnet.  ißecbb.  IV67m,  102e-3a  (3ntenf.  53.); 
[S[«anuigfalt.]  I12am,  II54a;  a«eribiangrab  [tjgl.  ©rabmeff.]  IV22e,  2Jiüub 
III(°498a);   nevados   [=  (Sd;neeberge;   f.  sierras,   puertos]   IV520e, 


Quito  IL  $roi\  0  —  3,  t^^ulfane  bi^  ©ruppe    923 

V28e-20a;  [övter  in  Qu.]  1212m;  IV362a,  0521a;  ^^flciiiscu  1377a, 
puertos  nevados  V29e,  Oiieüeii  IV0235m,  SJc^cngeit  IV  *44oe ;  [ÜJcije, 
-cnbe]  lV*383a,  O520e;  9feltefforni  f.  53af[in;  ^u^iii  [tjgl.  ^iilf.]  IV 
*314m,  *9me  (biud^  Condamine  ii.  Bouguer),  573e;  (gajjc  IV*2S4a?u  || 
©c^nee  [ögl.  S3evge,  35iil!.]:  -kvgc  [=  nevados,  4:  -fette]  IV 3256, 
etüigei"  f.  53erge  |  -grenze  [=  -liiiie,  4^  -I'ef^e]  (f-  Ändes,  S8cvge,  35iilf.) 
U4a,  45e;  IV 284e,  520e;  V[2<§-29a,  2t.  50e]:  Äciiutniü  bor  ßingeb. 
tatocn  IV520e,  iwe;  ©venjc  eineö  jufälligcu  <Sd;neefaüii  [=  fvciafc.]  IV 
520e,  Im;  untere  IV520e!|  :|  _^,i3l;e  [:^  -gvengc]  lV52ia,  -fette  [i^gl. 
sierras  nev. ,  -berge]  V31m  |  -linie  [=  -gvenje]  \\[520e-l]  520e: 
gr.  Ütegelinä^.  l\520e-la:\  f^crabiid;er  [=  -grcnje:  infäU.,  ügl.  35iilf.] 
\  50e  II  [^d;rift]  lV*634m,  sierras  nevadas  [ögL  (gci^ncefette,  -beige] 
lV521e,  @^>anier  IV463e;  [So^^ogra  V^i  e]  IV 284arn,  562am ,  [©462- 
4a],  533e,  573me',  V32e-33a  |  Xxa6)\)t  [bgl.  Sßulf.]  lV462a,m:  bcn 
©ranit  uftt).  burc^brci^enb  f.  ^Penipe:\  f-^ulfane,  üiilfanifd;  biltcn 
ein  bef.  <£tücf  ^iernac^;  Sßalbiing  V31in  (febknb),  3cbiacal(id;t  I110589m 
fSJulfanc  öcn  Quito  ober  bee  ^o^lnnbes  ijon  Quito  [lum  Xlmi 
mit  bencn  Neu-Granadas  jiifamnien  (ügL  bcrt):  btefe  gemcinfc^aftlic^icn 
©teüen  fmb  l;ier  biird)  °  bc3eid;net]  (=  Äegel-  11.  ©Icdenberge;  f.  lunj. 
©riip^e,  9ecir)en-35.;  ^lufjäf;!.)  [ögl.  Stabt  Quito]  1240a,  250e,  *452m; 
l\^305e,  [^313e~3m,  ^8e-320a;  2t.  0547a,  8m],  *314m,  9,354,362; 
Y[28-37m,  2t.  51e-54a]  Qöe;  sing.  33nl  fa  n  (*  nac^gef.)  [aiid;  in  compos.] 
(torgef.  *  U^.  baö  §cd;Ianb  t>cn  Qu):  ein  bcftimmter  III*509m;  IV32Ge, 
354a,  453m  ||  3ii[tt^c:  2tbbilbungen  [=  2)arft.]  IV  520a;  2tb^ang  IV520e, 
-l;änge  l\354am]  2tbftanb  f.  oPeru,  langer  2tuf enthalt  [ügt.  befnd;t]  IV 
570«;  [2tnf3äI;Inng]  IV5i4m,e,  9a,  354a,  362a,  460m,  3m,  47 le, 
480m,  [548m  (öcm  Imbaburu  an)],  570e,  [575me  (i-ion  9i-S  in  ber  cftl. 
u.  tüeftl.  (Verbittere)];  V53e;  2tn§briid;e  [.  §cl)c,  2ßaf|er;  2ti!f^bet'niing 
f.  (Srftredimg ,  »aß  fie  anetuerfen  [=  (Srgüffe;  f.  einjelne^j  IV  553a,  S3e' 
f^aff.  f.  et;ar.,  befnc^t  [ügt.  2tufent^.]  IV 302a;  et;arafter  IV311m,  9a; 
Soloife  [=  mäd^tige]  IV 391a,  520e;  in  ber  öftl.  Verbittere  l\ 573me, 
in  b.  treftl.  d.  IV573e;  2)arftcIIiing  [=  2tbbilb.]  IV618a,  (Sinftnrj  f.  3er* 
trnmm.,  (Sntfern.  f.  ^Peru;  ncc^  entjünbete  [=  tlüit.]  IV03i7e,  ^8e; 
V  28m  (e-29a) ;  (grgiiffe  [=  an^iverfen ,  f.  SBaffcr]  1 243am ;  (S  r  ft  v  e  d  n  n  gO 
[\)gt.  lüängc]  IV513e-4a,  547a;  (Svstager  babei  IV465t!  |  ^ifc^e  aii^ge- 
njorfen  [togt.  ^roö.  Quito]  1243m,  \[31e-33,  2t.  52me]:  (Srff.  u.  Unter* 
fuc^ung  \33me:\  ©aS  IV 460m  (-2trten),  604m  (an^^aud)cnbe)  ||  @c- 
btrgSart,  auf  bie  [ie  aufgefe^jt  finb,  bie  fie  bnrd^brcc^en  babcn  IV[4ö2-4a; 
2m  (Humboldt's  (Sifürfd;iing) ]  T®ebirg?arten  [=  ©eftcin,  S'iiner.] 
(f.  einjetiie,  bgl.  ^roto,)  IV562a,  463m-4a  \\  ©eftalt  IV319a,  ©eftein 
[=  ©cHrggart]  V31e,  ber  größte  IV(362e*)  J|  ©rnVpe  ber  35.  [=  95iit* 
fane  atlg.,  9?eibe]  lV285am.  295a,  03156,  o^e,  oje^  0547a,  08a,0m; 


924    Quito:  t^ulfanc:  Gruppe  —  3;  ünii")  —  ^a^i 

V29a;  -®xmc  IV353ca,  %Alm,  618a  J  4  fl.  ©nin^eu  l\^318e-9a  ;|| 
nid;t  bie  I;cd;fteii  l\319m,  He  tj,  öou  il;iieu  lV520e;  hcljt  V28m  J  ^«Jl^e 
lV325a,e;  Y[28-29a]:  5tiK^t)iIid;e  gegen  bie  §.  {\295am,  fvü^  befamit 
IV520e,  S5ergl.  bcv  2)?effnngcu  IV59iam,  35evf;ärtiiiffe  IV554am,   ^n^- 
\vu\h\  \\391am  ||  ^ÖI;Iimgeii  [.  SSaffcr;  2oge  IV554am,  562am;  Sänge 
[ögl.  (Svfticcf.]  IV0318e,9a,0547a,Om  j  SaDaftvöme;  aRaiigenV309e- 
dlOsL ,  353am ,  [570e~l]  lm,e;   f(^niale  IV554we  ;|   tj-Iecver  Siaimi   [ügl. 
oPeru]    IV317a,    niäd;tige   [=  SoL]    IV(462m),    2J?eiiiuug   f.    ^Quito, 
SD^effuugen  [togl.  §ö^e]  lV59iam  (in  bcr  3eit);  iD^inevalien   [=  ©ebivgS* 
alten  u\\v.]  IV466m,e;  Obfibian  IV570e,  fein  Oliüin  IV 480a;   öftlid;e 
l\354a,  -Iid;ftev  IV453e*;   [^evf.]  IV466m  (  2l6ftanb  (IV3l7a),   (Snt- 
fevnung  toon  ben  35.  Perus]  gr.  üulfanfeeve  ©tvede  [oQi.  ü-Ieev]  l\547in, 
8a  :|  ayjcinnng  in  Quito  IV315am  |  -9leit)e  [=  -®ni^^^e]  IV317a,  343e; 
9^eiben-©.o  [=  attg.]  IV(505e),5i5e,5a,  7e,  547e  ;|  m6^nm\\3i3e, 
gv.  9lnf  lV5i9me,  nnr  ©d^Iacfen  IV 555a;  @(^lamm-5lu€n)iiv[e,  -5lu^- 
brücke  [ogT.  Saffer,  a.  *2«ova]  V(29m*)  30a*  31e-32a,m*,  33e  |  ®  c^nec 
[ijgt.  Quifo]  IV[520e-l]:  en.MgevV28m,  gcfd;mcljener  \ 31am',  -grenje 
[tigl.  quito]  IV 241a,  520e[520t;-iJ;  y[28-29a]',  fpovab.  [i?gl.  Quito]  V 
28m  :|  [(gc^vift]  I*452m;  f  üb li elfter  (sg.)  IV0315e,  7a,  547a;  SemVev. 
IV 241a,  [;ift.  ttjätige  [=  entsünb.]  IV0446m(3ar;l),  [Xo^cgv.]  IV5ö2am  i| 
£rad;t^t   [ügl,  ^vcto.]   IV4<S0am:  -mt  IV47ie,  ton  2:v.   lV(293e)  J 
pl.  -e  IV480a  II  Unnuaünng  \y354a:   oljm  II.   IV272e,  354m  :|   «ev^ 
^äüniffc  [ügl.  pl;e]  \\354am,  SBevtl^eilnng  IV05:?4me  ||  2öaf  fcr  :  -Sine- 
brüd;e  [f.  anc^  @^Ianim-]  \30e-31a\  -©vgiiffe  \28e-29a,  51e;  in  inneren 
^ö^Inngen  V[51]  J2B.  mit  ec^Iamm  y28e-29a\  Sfö-  n.  @d^Iamm-5ln^- 
briid;e  [f.  anc^  o<Sc^ramni]  V26e-27a,  [28e-37m,  51.  5ie-54a];  fd)Iamniigc 
2Ö.   V31e-32a  ||  njeftli^c  l\ 354am  \  3a^I  [a.  tljät.]   IV<^3i7e,  oge 
[^U6m]'.  fec^g  ijcn  i^nen  IV520e,  [tjiele]  V28m  :|  ßertvünimerung,  (Sin* 
ftnvj   V29am;  3iif«^n^f"^;fl"9  I V 5ööm  || —  tonlfanifd^  [*  Uti.  ^ec^* 
knb,  o  §od^ebene  »on  Qwifo]   IV0426am,  '^463a'm;  W'^SSe  (ganj  to.): 
(Svfc^einnngcn  I*457a,   ©ebiet  IV265e;  ö.  §cevb  IV566m,   (gin  ö.  ^. 
V*55e;  ^rcbncte  IV0466e;  J^ätigfeit  I*250e;  SBanbernng  n.  Bimalinie 
nac^  ©üben  \\315am 

*Qmvira  ll461me  \  Quixos  (in  Onito)  51.  ^icö,  I  238m   [35nlfan  ba], 
IV555e  (tavte,  Sc^ogr.);  53.  rio  de  Qu.  IV355m  :j  Don  Quixote  n(58a) 
Onotient  ini20e 

% 

*9?abbiner  sg.  11 261a,  pl.  11283m  j^Jabe  (©tcrnbilb):  corvus:  ß 
111140a,  y  I11139e,  S  III  140a,  e  111140m  :|  Äloftcv  de  la  Rabida  II 
488a  II  5Race  II  195m,  220e,  274e,  437e  |  pl.  -en  [f.  ^IRenfAen,  ^Inere, 
fBöllcx]  11438a:  -SSev[d^iebenr;eitII224a  ||  ^Jac^en  V80m,  Rachias  \\.221am 


9flad;i  —  Ramufio  S  925 

(feine  ©cl'anbtfc^aft  aii^  Ceylon  iiad^  Rom),  Rachmanoicka  (9^21).)  IV 224m 
II  iRab  {au6)  m  comp.)  [f.  S3iibbl)ifieii]  lV493e:  -gel;äiife  II  470m  J  pl. 
^Jäbev  {a\\6)  in  comp.)  II  452m,  470;i,mll,e:  -tl;ieie  1488m;  -tvcvl  II 
451ra,2m;  IV24e-25a;  -weife  II  488e  ||  vabial  IV560m,  S^c.biatiou 
[f.  ©tenifrf^mi^^cnj :  pl.  -en  IV  615a  ($?id;t-9?.).  9iabicn  f.  $)iabiuö  :|  vabirt 
(yim  tii^fevftid;)  II85e  ((gtiibicn),  129e  (Slcittev)  1 9eabi  ii  e  (vabial,  9?abiatiou 
[.  tef.)  [[.  giften]  inil7a,l88m;  IV489m;pl.  ^eabien  (*)  [f.33ifienl:  radiiis 
vector  [f.  (Somie]  III303e,  458e;  pl.  Labien  SScctevcu*  111515m  J  S^abja  f. 
ülajal):  radjatarangini  (dljvouif  teil  Kafchmir)  I  445a,  11403m  :|  RadnÜz 
(ißi3l)mcu)  1468a  (Swcabeeii,  ©teinfoI;Icn)  j  Raffles  (®iv  Thomas  Stamibrd, 
1781-1826):  Java  IV323e  (gccgii.),  8a  (Ä<ivte)  ||  Rafn  (Carl  Chrn.,  c^d\ 
1795)  \:  antiquitates  americaiiae  II457e!l,  8mll,ell,  9a,e,  460a;  (Sntbcdiing 
be'3  ubvbi.  2lmevifa'e  [a.  ^Winland]  II  272am,  457me II;  regions  aretiques 
de  l'Amerique  II458e  :|  Winland  11458m  |I  Ragufa  I  444e  (Siifel  batet), 
S^almuii  f.  ©emalbe,  Rai  (^evf.)  III  343a;  Raineri  =  Renieri,  mount 
Raim€r=zReignier;  BlajaKiiib.  i^iivft;  ^^l  dta^a) IV  166m,406a ;  Rakas-Tal 
(®ee  in  Xibet)  IV 30m  ||  ÜJafcte  1 108m,  128e  |  pl.  -eu  1395a,  III  116a: 
-feiler  l404in  i|  Rakka  (am  (gii^(;vat,  ^O  i>oii  §aleb)  II260e,  III170e;  @ir 
Walter  Ralegh  (Raleigh;  c.  1552-1618)  11460a,  482e 

*Rama  (iiib.  §elb)  II 40a,  ilömll«,  7a,  449m;  Ramagiri  (53eig  Sub.) 
II117e  J  Ramayana  (iiib.  @^oe)  111209m:  aüg.  it.  tef.  SfJatnvfdjilbevimg 
II  [39t-i0a]  51.  lUrn,  5e-6\  7m\\ ;  fiibl.  ©eftivne  HI  209m-210a,  Lanka 
Ii203d;  2:i;ierfveis  III  162m,  199a  ||  Ramberg  (im  ^axi)  V77e  (Kranit 
mit  tali-®limmcr),  Haffun  Al-Rammali  {axah.  ©(^riftft.  c.  1290)  iI257e 
||—  1)  bcv  Rammeisberg  (bei  ®o^Iav)  II  257e-8a  (fi-ü^cv  ©eSraiic^  bc8 
^ut\jei\s)  —  II  2)  Rammeisberg  (*Carl  Fried.,  geb.  1813)  III  616e: 
„6)tm.  §aiibiui3vtevbuc!^"  111642a,  ^elbfpatl;  bon  Teneriffa  IV 622m,  ^anb" 
fc^riftcu  111624e  ||.  2J?etecveiieu  111614m,  624m  |  SD^eteorfteiiic  (33eftanbtr;eire) 
I  (136a,m)  406m,  111613a:  53cfc^äftigiing  mit  i^neu  III  6i5e-4a;  3u* 
fammenfetjimg  u.  Söeftaubt^eilc ,  5Ivteii  IH  [613e-7m;  21.  ö24m,e];  Slvteu 
11.  5(btl;eilungeu ,  mit  il;veu  SBeftaiibtl).  III[614-7a];  SlBnlic^feit  mit  teüiir. 
m'mcv.  hl  6l7e,624e  ||  „§aublüi3rtevbii(^  ber  ÜJJineral."  I  406m,  7a;  IV 
619m,  622m  (@u^pl.);  Sliifbläfjen  ber  Obfibianc  IV 485a,  ö42a;  Oligctlaö 
IV619m;  [perf.]  III613e,  7e,  624e;  Slual^fe  beS  Jvad^tjtg  tcm  Chimborazo 
l\627am,8am,  9e  — 1|  Ramond  (Louis  Fran§ois  Elifabeth  R.  de  Car- 
bonnieres,  1753-1827):  Soefficient  IV623e,  [^evf.]  V52e,  ^ifc^e  ber 
Pyrenäen  V  52e-53a  -.[Ramri  (3nfel  bei  Slvracan) :  SSulfaii  V45am  ((Schramm) ; 
Ramsdt-n  (Jeffe,  1735-1800)  11181a  (2J?eBinftv.) ,  IV623e-4m  (R.'i4,e 
@etäO-S5avometev  [ju  ^i>l?eiimeff.])  |  Ramfes  II  ob.  R-Miamen  (R.  ber 
©voöe  II  159a,m ;  Ilf  206m ;  RliMmfes)  U157me,  8e-9a,m,  I74m,  406e-7m: 
^anai  11204m,  9hd)foIgev  11407m,  Xmpd  111206m  :|  Ramus  (Petrus, 
1515-72)  II  282a  I  Ramufio  (Giov.  Batiifta,  1485-1557):  ßusbeck 


926  Ramufio  ^  —  raul^ 

ll466a(gct^.  (gtäinme);  CadamoftolI480e(@IevI;antenl)aare);  in360m,me; 
Columbus  11506a,  Corfali  [a.  9«ageü.  S.j  III361e;  aRagcfl.  Seßolfe(n) 
II(329a)485m,e  (Corfali);  navigazioni  et  viaggi  II  466a,  480e,  5m,e; 
111360m;  Vefpucci  11492a 

*montagne  de  Rande  (^^vcil.)  1462m,  Ranco  (^iilfaii  Sljili'S)  IV 
553m  I  3ianb  (aiic^  iii  comp.)  [f.  (Svbe,  Äratev]  I235am;  pl.  9länbfv 
(*)  [j.  Scutiiient,  (Svl}cbmig,  Ävater,  SKaavc,  SBolfen]  III  331m,  520e; 
IV  144m,  456e,572m :  v-aitig  111389m;  fd;avf  kgveiigt*  1 363m,  111331m; 
bei-  eaiibbäufe  1329m*,  -ftial;len  111417m,  -mU  lV616e  rj  mwk  U 
839e;  ranteiib  II91m,e  (®e\üäd>[e);  ranunculus  Guzmani  (^fl.)  lV573e 

I  Raon  (jaö.  SSiiIfaii)  \\328a:  \d)X  gv.  Äratev  lV327m,  8a  :|  Raoul- 
Rochette  (Defire,  1789-1854)  11  127e  (2)^aleveieu  bcn  Herculanum)] 
Raphael  (Raflfaello  Santi  cb.  Sanzio  da  Urbino,  1483-1520)  1153m, 
128m  [pevf.],  338e  |  ÜJapini  (and)  in  comp.)  [rapiili;  dWiUm  IV 282a] 
(Iccfeve  SDJaffeii;  =  ®aiib  [aiiö  SSiiIf.]  IV  340a,  3a,  483m;  neben  ®anb  gen. 
V39m)  [f.  ^ulfane]  1256e,  396a,  452a;  lY 278a,  282e,  484am:  -Äegel 
IV  539a;  -©(^it^t  IV  484a,  -ed;id)ten  IV  333m 

*rasdyana  (=  Sfjeniie)  11257m,  450e;  rafd)  [.  ©d^Iüffe,  Rafchid-eddin 
(c.  1300)  11465e  (^evf.  ®efrf>.),  ^iafenbecfe  114a,  iia/ener  (S3ülf)  11169a, 
Rafk  (Rasmus  Kriftian  ob.  Erasmus  Chrn.,  1787  ob.  84-1832)  11271m 
(omevil.  9hinenftein),  quebrada  de  Ja  Raspadura  (im  Sf;cco)  IV  555a; 
raffeln  I  214e,  lV534a;  raftloS  lV320a,638e;  V40a;  RatdiJ'e  ((Sngl.) 
11373e  [bal^ev  gebt.],  ^at^  [f.  A.  v.  Humboldt,  Leibnitz]  IV 204m  || 
^at\)\t\  sg.  111555e,  pl.  (*);  2lu[(i3fimg  111556a,  l;eiligc  1175m*; 
löfen  ib.*,  Ill555e  J  vätl)|el^af  t  [[.  (Svf(^eiuung,  ^inimelSerfd).,  9^atiivs 
crfd;.,  Wn«^J"f"]  '  278e,  11246a;  III  170c,  201a,  242a,  312m,  320e, 
374e,  392e,  3e,  494m,  504e-5a,  566e;  IV248e,  349a,  480ra,  591m,  635a 
:1|  vaticnal  f.  Bufammenl^ang  |  v a  t  i o n  e H  [f.  2Bi[fen[c^aft]  II143ell,  200e, 
213e,  7a,  377e,  509m;  11117a,  IV630m  :||  Raton  mountains  (2  aiiggebr. 
SSuÜane  9Zeu-2)iej.'«)  \Y437e:  5lu«brüd^e  lV455a,m  J  2)  R-^a^  lY 597m 

II  gjatten  1221a:  -unfein  (Stjeil  bev  Slleuten)  lV595c;  Eatw/i^-ißevge  (auf 
Sovneo)  IV  406m 

9tau(^  (aitd^  in  comp.)  [f.  (Sibbeben,  Ävater,  ißulfane]  I200e:  r-äf)nlic^ 
I  200a,  v-avtig  1201m;  bid;tev  1 199e,  bunfrer  1441e,  aiiQ  ber  (gvbc  [bgl. 
-fäuten]  IV585e|-fang  111 115e:  -fe^rer  ib.;  buvd;  ben  dt.  ©terne  fc^n 
III71e,  72a,  IWe  :|  ^axU  111302e,  r-gvau  1199e;  auf  c.  Snfel  lY412am, 
585e-6a',  2Reer  f.  -faulen  j  -faule  [f.  SBuIfan]  I220e,  I11489e  (umgebogne); 
-faulen  IV339e,  376m  {a\i§  bem  SD^eer),  443m\\  {auQ  (grbf^alten)  :|  fc^toarser 
1 220e-la;  IV 223m,  255e;  -n.^oIfen  IV 603m  :||  raud^cn  f.  planet,  ^uU 
fane;  rauci^eub  [f.  SSevg,  ^iigel,  3ufel,  Ävater,  <£oIfatave,  S3ulfane]  IV 589m 

Erioh  Rauda  II  164m  (nad^  Grönland)-,  Rauda-Kamba  (iel.  SBiiItan) 
IV373m,e  (Sin  5lu«bvu(^)  :1  vau^  IV  349a,  386a,  534a,  6e,  555m 


Staum  —  Raumer  927 

9?aum  [awä)  in  compos.]  (bgl.  33.  räiiinlid;)  [f.  (für  sing.):  S3eti»egmiö, 
ßontinentat-,  (Sntbccfuiigen,  (gvbe,  ©vcbeningcii ,  ^ininiel,  2\ö)t,  2uft, 
hiftteer,  teüiirifc^,  Seit]  l5üe;  II  183e,  (307ni;  11152«,  55a,  442nie;  IV 
205m;  plur.  ^aiime  (bmc^  *  bej.)  [f.  @rbe,  ^imniel,  2ßeltj  1 197e, 
205e;  II  312m  ||  ^uftt^c:  im  aHcIiiten  3?-e  111279m,  -2(uöfüümig  IV 
305a;  kbccftev  IV  40m,  166e;  UkUii  nil58a*,  ^Sefc^vaiimjcit  [4:  cingcfc^v.] 

I  166ra,  S3cftimmiiugen  im  dt-e  11210m,  r-bmc^bvingenb  f.  gevm-c^ve, 
eiiigefc^vauftev  [ij:  53cic^vanftl).]  IV 231a  |  cnge(v)  II  209a,  253m*,  31 2e*; 
IV 302m,  323m;  auf  bem  engften  IV451a,  im  eiigfteu  I  12am  (maiinig^ 
faltige  Dlatiiveinbriide)  J  ba§  at-evfüUenbe  I  59a,  evfiiüt  III  17e,  -ßv* 
füHiiiig  I  405a  :|  evleii^tete  III  121e*,  feine  II  2ö2a*,  fvietlic|)e  lV213a% 
gcfc^Ufeiiev  II386e  II  grc^ev  IV311m:  [fe^r  gr.]  (=  migeli.)  III  264 o, 
559e7gvcBe  (pl.)  II  178a,  111311m,  IV 311a  :||  ©vcje  11186a,  lll 
(41e):  [unfapav]  III41  J-gveße  [=  vämul.]  IV6e,  -en  I156e-7a  .||  im 
9e-e  I50e,  63m,e,82a,371e;  II96e,  210m;  111104a,  IV78e;  imicvc  IV 
112m*;  ivbifci^e*  [=  tcüiiv.]  11249a,  III 75e  ||  neiue(i)  I  102m,  IlI267e*, 
IV 386m:  auf  einen  fl.  9?.  ccncentviveu  II  97a,  eingefc^räntt  auf  1217a, 
im  f(.  111375a,  jufammeugebvängt  1387m  J  bev  Ilcinfte  IV 229m,  495a  :|| 
leev(ev)  III  442e;  IV157a,  205m:  nic^t  1.  III  54a  H  r-meffcnb  1 173e, 
II320e;  öbe  111158a*  ©c^vanfcnlcfigteit  1160a  (in  bie  @d;r.  beö  9i.  bei> 
feu!t),  ftiüe  111158a*,  -t^eile  111626m;  tiefe  IV112m*,  Siefe  IV6e(un' 
evgvüubl.);  nnbid;te  IV33e*  j|—  unenbli^ev  III(59)m,  IV(5me,  6e); 
U-lcit  [=  väuml.]  lU  17e,  (40m,  352e)]  unermeßliche  [=  unme^ar] 
111125a*;  U-feit  1115a*  III(40m):|  unerveid^bar  I91e,  unfaßbar  f.  ©rößc; 
ungel)eure(v)  [=  fel;r  grcß]  1403a*,  111323m*,  IV394e;  ungefe^enc 
1178m*,  unmeßbar  [=  unevmeßl.]  III  (626m)  — :||  -ter^ältniffe  [= 
raumli^e]  I  162e,  3a,  4a,  302a;  II293e;  IV5me,  161e,  415e:  große«  n. 
Heine?  III 2ö4a  J  33erl;.  f.  ^.  u.  Beit  :||  -l.>erl;altniß  1 192m  ||  ireite  11261m* 

II  SR.  unb3eit  1161a,  197a;  H  139m,  158a,  374a,  405m;  111233a,  625e: 
nnergriinblic^  IV6e;  25erl;ärtniffe  II394e,521e;  IV48m  J^eit  uub  9e.  I 
185a,  II41e,  11113m,  \92m  ||—  33.  räumlid^  (ügl.  Üiaum)  [f.  Stbftanb, 
Slbtljeilung ,  gcmeffen,  Uucnblic^feit,  33ert^eilung]  adj.  1265m,  284m,  303e, 
430a;  II  I60e,  180e,  209m,  247a,  375m;  III  406e,  437m,  441m,  520m; 
IV  16e,  104a,  219e-220a,431e,  458a;  V57m;  adv.  (*)  II  140e,  158m, 
238m,  309m:  SSesielningeu  I306e,  IV  14a;  ©rijße  [=  ?)?aum-]  III  41e, 
Äenntniß  1170a,  ^^äncmcn  1220m,  (Sein  1155m  j  fid^  üeränbern  III 
400e*;  SSeränbcrung  1 158a,  209a,  210m;  lV215e  :|  S^erl^ältniffe  [=  9?aum« 
tert).]  I98m,  144e,  257m,  261a,  283a;  II32e,  150e,3e,  4m,  7e,  254e,  298e, 
366e,413e;  III24e,  430e,  9a;  wirfenb  11395m*,  Bufammen^ang  V58e  :|| 
bae  ÜJaumlid^e  1 157a 

*Friedr.  v.  Raum  er  (geb.  1781):  Äaifer  Friedrich  II,  „^o^enftaufeu" 
II448e-9a,453a;  ^F)irofo)>l;ie  be§  13*«"  3a^rl;.,  „I;ift.  Stafci^enbuc^"  11463m  :| 


928  9^auml  -—  Sf^eb 

räumlich  f.  na6)  ^amn,  dtawpe  H  425e  (geHH'nte)  |  rauften  [f.  33ac^, 
Siub]  11113m,  9t.  [f.  SSIätter]  II67e;  -enb  linm,  26m  :j  Ravana  (im 
Dtama^ana)  11116m,  Ravenna  II52e  (Sßalb  babei),  -ßai-i  (inb.  %l.)  11433a 
I  iJawja/c  (3nfel  bei  9^eii-®iiinca)  1 189e,  422e :  ftiinbl.  SSeranbb.  ber  luaguct. 
mnv.  I  189e,  magu.  2ln3iel;iiug  I422e:|  John  Ray  (lat.  Rajus;  1628- 
1705)  11391a  (gecgn.  evfteni);  raya  (Sinie)  11  316e,  7m,  8a,  481e-2a; 
IV 54m;  Raynal  (Guill.  Thomas  [Frangois],  1711-96)  Il467e  [^ufi^iteu 
toiu  §aiibel];  Razes  (Abu-Bekr  Arrafi  II  256e-7a)  [a\\6}  Rhazes, 
Abubetr  Razi:  b.  \),  aiiQ  Rei  in  (I^ovafan;  f  c.  923  p.  Chr.]  {axab.  @el.) 
11 256e-7a,  450m 

ajcactiOU  21.  (geU).,  triöial)  V91m  - 1 1  33. (=  35 ii I c a n i  6  tu  u  g ,  iMiIfauifd^e 
2:f)ätigfeit)  1)  allg.  ober  bei  oiibcvn  Seit  fördern:  f.  SD^ciib,  Planeten, 
SSuIfane,  Seltfln-^jev  — 1|  2)  bou  ber  G-rÖe  —  5tu«bvii(Ie:  a)  9L  beS 
3nnevu  gegen  baS  tugeve  1163a,  209e,  219a,  318a;  111508e,  lV213ra; 
g.  bie  äuBeve  (Svbviiibe  lV213aTg.  bic  Obevftnc^e  I  168a,  209m,  236m, 
7e;  imjveS  ^(aiietcn  g.  feine  O.  V13e-14ajg.  bie  9tinbc  1209m,  366e; 
11391m,  III 5a;  g.  bie  äuBeve  <Bd)i\U  lV84e  :||  b)  dt,  bc«  Snnevn  bev 
@vbe  gegen  bie  (ir;rc)  ODevfläc^c  I V2Jia,  2m,  231  e,  445e-4a;  V23a|  ^. 
be?  3.  nnfve«  ^Planeten  IV  268a  (g.  feine  oberflen  ®(i;i4)ten);  dt.  bcö  (Svb- 
Snneren  IV313e  (g.  bie  Cberfl.),  369a  (nnf  bie  (gvbfnifte)  :||  c)  dt,  beS 
innern  evb!öitev§  g.  bie  ändere  9tinbe  1 234m  d)  Sjßivfnng  be§  Snnevn  g. 
ba«i  iiiBeve  1318a  — 1|  aüg.  ©teilen:  I26e,  127e,  163a,  5(a),  [208m~210m 
n.  91.  443e-4  (aßg.  ®ang)]  209m,  [208m-281,  51.  442-465],  234m,  318a, 
S6öe;  III5am;   IVi5e,  34e,  [211-486,  ^.  487-642]  211am,  2m,  268am, 

3l3e ,  443e-4a;  \  13e-14a ,  23am  \\  3iifn^f:  SIvten  bev  Sinterung 

}V211am,231e,^m,268am;  \  13e-14a\  mt  IV  26<§m  (bie  mäd^tigfte),  V 
23am  :|  (ginl;eit  f.  BufanimenK;  ^äncmene  1V213,  -^S-^^.  IV2i5m; 

Steigerung,  @tnfen lV445e-4m(4am),am  (^öd;fte);  ivo  am  tbätioften 

IV  369a,  i)nl!anifd;e  IV  493a,  3nfammenl>ang  ((5int;eit) WSe-Ua 

II— 2)  9leactito-^a)^ieve  IV 338m  (342a)  :||  3)  9Jeagentien  IV 603m, 
V92a  (d^emifc^e)  J  4)  veagiven  I  222e;  IV  26a,  174e;  -enb  IV  342a 
(^a^ievftreifen) 

veal  [f.  SBelt]  V5e,7a,9e,  16e:  9teaI-^I;iIofopIjie  V19mJ  iJea/  del 
Monte  (in  b.  ^roto.  2J?ey.):  [Ort  babei]  IV  434a;  «por^^^r  IV  614m,  635a; 
(Silbergänge  IV614m  ||  Lorenzo  Realio  II511e  (S3rief  Galilei's  1637)  || 
Ütealiömng  ViPm  (gegen  Sbealigmn«)  \  ^Reoüften  11252  (unb  9Zomi* 
nalif^en:  Äam))f);  realiftifc^  II16<5  (^enbenj),  282e  (Slnfid^ten)  :||  9tealität 
I147e,  8a;  II93e:  an  bie  dt,  gefeffelt  1367m,  in  ber  dt,  11185a  J  pl.  -en 
II21e  (nüchterne) 

*Reaumur  (Rene  Antoine  Ferchault  de,  1683-1757):  S3rief  an  i^n 
111124m  j  [®rabe  nad;  R.]  III  451m;  IV44,44m  (1°);  V96e:  neben  ben 
lOOt^eiligen  IV 36m,  44m  |j  9tebe  1482a:  rebenbe^flanjt  II 22a;  Rebmann 


Dieb  —  ^Refleyion  929 

IVSTTm  (53cva  in  Oft-SIfv.),  Reboul  (Henri)  IV517e  (^ic  de  Nethou 
hex  ^X}xn\.),  dkäfcii-  f.  bei  rennen;  la  Recherche  (dovbctte)  IV65all, 
192e,  205a 

9fcd;uen  11364a  (53el;avvlid;tcit) ,  red;nenb  [f.  Slftvonom,  -ic]  II259ra 
JSfc^cu-;  -hmfl  ni62m,  11122m;  -maf4>iue  11  455m  :||  9Jcd)nung 
[).  ed^iffj  1142a;  IlllOle,  24Ga,m;  lV201m;  pl. -cn  (o^)  11151a,  517c; 
(comp,  -^e-)  gegen  53cc0arf;tiing  1113a;  bnvd;  dl,  kftinimeu  111518a, 
616e;  -fcl;[cv  lVl5Ge,  -fovm  IV 649a,  -9?cfultate  111136m,  9ktMficn  l 
424m,  [Ivcnoc  111 3ra,  tOccicttic^c  IV  184m;  be§  UnenNicten  II  364a,  5.i2me ; 
bei-  9i.  nntevlicßcn  1113m,  nntcnvevfcn  I1345e 

*vc^t  (in  comp.):  -Kiiifii]  [f.  S3cn?e3iing,  Someten]  1 113e,  lllölall; 
-njinflio  111 176m;  lV206e,  312e,  432a;  f4incibcn  111344e  J  9hd;t  (aii(^ 
in  comp.):  -fcvtigiinß  11187mll,  lll(9m);  (jcl;ciligtce  lV640m  ||  ÜJccipro* 
cität  IlUOle  II  9tcctafccnfion  (=  ©ei-abonf)tcigung)  [ber  (gtevnc;  ^imftc 
fliu  ^iinnicl]  11  4S7ra;  III  149a,  177am,  8e,  181e,  210e,  244e-251a,  2G5e, 
2S0c-la,  293m,  326m,  7m-8a,  339me!ll,  343e!l,  8e,  9a,  358e,  373e,  493m, 
GOOc;  von  9icklf(cdcu  1H  312a,  328p,  340m,  367a  J  pl.  -cn  111185e;l| 
9JcctafccnfienaI-  III  173e  jj  recuas  lV221a;  in  fiti^  vccunivcnb  (=  iviebcv» 
Wncnb)  lV134a,  5e;   9Jcbaction  II  222ra  ||—  Diebe  §1.  (=  dictio)  1  4a, 

II  15e;  33.  (=  ©pvac^e)  [Oj  111501m;  teßeiflcrtc  II0324m;  ^reifieit  11 
G9m,  193a;  fvenibe  10493a,  -titnfl  II2S8m;  ec^niiicf  [=  vcbncvifd;]  Il59a, 
74a  7  pl.  9Jeben  II  265e  ([>ilblid;c),  Theodor  v.  Reden  II497e  (2(^[d;vift 
beö  Copernicus)  ;H  vcbnerifc^  II  21a  ((Sc^mncf),  e  (Sliifbilbnng)  jj  9tcb[c^cÜ 
(civab.  SDZenat)  III  413m  ||— rebncivcn  [f.  S3cotjac^tungen,  Sterne];  anf 
I433e;  III  13e,  15a,  17m,  440m,  ö93a;  lV17m,  188e-9a,  219e,  233a  ] 
vebucivt  [f.  ©tcinc];  öuf  I423ra,  11124m;  IV606e,  630e;.[ein  befl. 
Salu]  llI150e(2a),  5a  rjj  9febncticn  [[.  53cobnd)tiingen ,  5Ü?an§c,  ©tcvne] 

III  149e,  194e,  6a,m;  lV326m;  pl.  -cn  (*)  III  269a,  lV68m:  auf  IV 
157a;  '^^■^djkx  111232m,  fc^lerHte  IV152am*  — «H  vccll  III  166a, 

IV  147a;  ÜJceücö  I1406ra 

vcflectiren  [%.]  (ciß.)  (=  3uvü(tn?crfcn)  [f.  eid;t]  11415e,  IlllOle,  IV 
163m;  fid;  v.  (Hlbl.)  1 165a,  323m;  in626e;  lV5e,  320a  J  rcflectircnb 
1)  iVW')  [l  i5l^ic^)c,  eid)l]  III  134a;  2)  (ocifiin)  I  142a;  SJicnfc^  I161e, 
2:(.tätiijfeit  I  151e  J  vcf  lectirt  1)  (nnt.)  (=  juvücfgclvcifcn)  [f.  53ilb,  Z\6)t, 
£ic^tfM)rcn]  170a,  II259e;  III  108m,  I33e,  4e;  2)  (tnlbl.)  I1259e;  III7a, 
8a,e;  in  11  52a  :||  53.  ÜJcfIcctor  III  7.ira,  118a,  180e,  Im,  213m,  319e, 
320m,e,  Im,  5m,  337m,  340m,c,366a,  534e  ]  pl.  -cn  III  [78m-70,  21. 
Ii7m-5a]  79e,16Se,32üa;bc»:t;Mume  III 5im-S2a-;||(S.  gjcflev  [f.  2ri:Bcn* 
U>cÜ,  (v;;bilbinu3^^riaft,  Sici)t,  9^.tnii  1)  (ig.,  nat.)  II4I4mll;  III  101m, 
540m;  IV  Mle,  2I0e;  pl.  -ci^^)  II2-J7a  J  2)  (Inibl.)  H  160e;  Il4o,  I53e, 
IGDm,  210a,  4a,  S.'^lm,  4S6m;  IM  3me;  lV3e,  57f  j:  bnvd;  9?.  evleiic^tet 
in38LMn,3!>8m;  eiuct^  (^q\vc\U  11  l'JGm,  iuncvcv  lll°6e  ;I|  5).  9?c[lciiün 


930  3^ef(efion  —  3^egen  € 

(nur  pht)].,  =  ^nxnd)ivex\in\a^)  [f.  Sic^t,  Siift,  ©cnnenlic^tj  III  104e,  9a,m, 
118me,  121m,  132m,  4e,  418e:  -^e-^nftrumcnt  III  78ra,  101m 

5Refonn  II338e  (Luther's),  9e  (religiüfe)  |  9?e[o vmatiou  II(337ni), 
-ator  11244m;  reformers  11518m  J  refovmirenb  II518e 

üeefraction  [ä.]  (=  33vec^iing,  etva^renbied^iuiä)  11487a;  111107a, 
da,m(e-110a\\),  129m  i,  395m,  418m  i, 539m;  pl.  -cn  (*):  ioppdtc  III  135a, 
-^fe-3nftvumente  II  79a,  laterale  IH  (73m)  74a,  gegen  ^Jeflejicn  Ul  394e, 
[e^rift]  IV 626a,  <Bpk[  IV625e*;  teiveftrifc^e  \\391a,  625e;  SBirtimg 
111127m  jqS.  ajefvactcv  [j.  Dorpat,  W.  Herfchel]  III  78e,  82e,  84m, 
180e,  2e,  212m,  297a,  336a,  7e,  8e,  362mll,  5m ,  6m,  468m,  525m,  569a; 
pl.  -en  m[78m-80,  %,  117]  80a,  117me,  168e,  266e,  302a  ;|j  (S,  retran- 
gibcl  (=  bvec^bav)  f.  ©tva^Ien;  aiefrangibilität  III  86a,  501e,  543m 

$Regel  II448e,  pl. -n  II2.j9m:  (compos.)  regeüoö  IV  127e  :|J  reget* 
mäßig  (=  regulär)  [f.  9f?eBeIf(ecf e ,  n)ieberfel;renb]  1326m,  11298a;  III 
55e,457a;  IV543a  J  3?egelmäßigfeit  [f.  ©eftalt,  2öinr]  1 13m,336m,e, 
433a;  11258m,  9e;  111590a;  IV  118m,  130m,  229e,  300me,  329a,  331m, 
521a,  574am:  einförmige  I13a 

biegen  (=  2Jicteortt)a[[er ;  togL  beregnet)  [|.  2(fc^e,  Oiießen,  ©auerftoff, 
©taub,  (StidEftoff,  Juliane]  1359a  [e-360a,  21.  485am],  440e,  6-7a;  II 32m, 
ÖOmll;  IV206e,  I498e-9a ,  504e-6a] ,  612me-  pl.  bie  dl.  (p^)  I1483e  || 
3«fä^e  (compos.  JRegcn-):  2tbnar;uie  [=  25erminb.]  i.  -menge;  -Slntbeit 
IV504e,  5mll;  53arometei-  I336e,  Seftanbtl).  [.  -»affcr  |  -bogen  [=  3viö]: 
Seber  fie^t  feinen  eignen  I202e,  IV  196a;  garben  III (226a),  SD^cnbr.  II 
427m,  ®u^p(ementar-3J.  I  446e  :|  einbringen  f.  0(SrDe;  ©inftuß  f.  oSßiv* 
fung,  *Oueaen;  electrifc^ev  II  13m,  (Sntfte^ung  [=  Urfpv.]  (ügl.  ^Salbei) 
f.  -tropfen;  Einbringen  in  bie  Erbe  IV506a  (Siefe),  Srbftüße  [a. -menge] 
1213a  (bei9J.);  fäüt  II34m,  fattenber  IV232e;  feuriger  I398e,  golge  f. 
SOßirfung,  r-frci  [= -to^]  IV 505a,  grequen^  f.  ^äufigf.;  [in®egenben] 
(f.  -menge)  I  [359e-360a ,  51.  485am],  l\498e-9a',  ©ewitterr.  1446m  | 
-güffeII483e,  III89e,  IV342e;  V 25m,  26m,  45am ;  -gnfe  (^O)  1 396a : 
heftige  IV 445a,  V25m;  in  Indien  I  46e,  öiele  in416a;j  ^äufigfeit, 
grequenj  [a.  o^rcpen]  lV234me,  498e-9a  [in  ©egb.J;  t;efttger  [=  ftarfer] 
f.  *ttJoIfenbru(^artiger,  -güffc;  ^erbflr.  IV498e,  auf  bcm  Jupiter  11132m; 
lange  !ein  9J.  [= -lo«  ufn?.]  1221m,  359m«;  ;cud^tenb  f.  -tropfen  |  r-Io 8 
[=-frei,  fein]  1 225a,  359e;  III 77e,  259a;  III 66a,  88m,  89m;  9J-Irfigfeit 
IV 499a  :|  2uft  f.  -traffer,  SD^angel  f.  fein  uftt.;  SKajimum,  -a  lY498e-9a 
j  -menge  I221e,  pl.  -mengen  (*):  SlbnaBmc  II322e;  dnx'oen^ \\ 498e-9a, 
504m;  grbftöße  als  SSorBoten  I  (221me);  [in  ©egenben]  l[359e-360a, 
21.  455am];  IV497e,  Se-Ba-,  mittlere  I  485a,m;  in  ber  Srcpengegenb  I 
359e,  lV(330ra);  Sert^eilung  IV504e  :|  na^  bcm  9t  I440e,  -riffe  IV 
560a,  (Sanbr.  III393e;  -fd^auer  11120a  (fiiblicic),  IV216a  [\)iele];  -fc^irm 
IV  329m  (<Strat;Itn);  @cmmer-8?.  IV234e,  498e;  [jlarfcr]  (=  heftiger  uf».) 


siegen  %  —  9legn  931 

V40a,  Xem^er.  f,  -tro|>fen,  ^'intenr.  III393e  |(  in  ben  Jro^en  [f.  -menge, 
-jeit]  W (lödme),  612me,m  (häufig!.):  lange  o^ne  di.  1 55Pme  J  Stro^enr, 
(=  tvc^ijc^ev]  ]V159me  (falfc^e  Stuefegimg  einer  grie^.  Stelle),  tro^if(!^er  8t. 
[=  2:ropenr.]  II 38a  :|J  -tro|)f  en  (pl.)  I  363e  (leiic^tenb),  446-7a  (Xem^cr., 
gntftebung);  Sv.  I(446m)  j|  Urf|>rung,  Urfa^  [=  entfteb.]  (f.  osSälber)  III 
(56a) ;  -SBeiljättniff e  IV 499a,  «Berminberung  [=  2Ibnar;me]  f.  oSöIbf r  |  -3?  c r* 
t  ^ c  i  I  u  n g  [f.  -menge]  IV 234me,  252m,  504e-6a ;  ijtel  [4:  ^äufiöf.]  (a.  -gilffc, 
-fd^auer)  111416a,  IV (21 6a);  SBovbotcn  f. -menge;  tonSälbevn  erjeugt, 
SBerminbenmg  biivc^  ^erftcnmg  bev  SBälber  II322e,  455«  | -n>affer:  in 
SSevgen  V27a,  29a,  38e;  S3ejlaubtBei(e  \\612me,  2iift  im  m.  \\460a, 
(Sauerftoff  IV248e-9a:|-\retter  IV127a;  Sinter-»?. IV234e,e -5a;  Sirhuig 
(gü(ge)  [t^infl.]  11483e,  IV232e  || -jcit  II  68a,  lU89e-90a:  beginn 
[=  eintritt]  IV 539.'  |  \>\v\^L  Eintreten  1 221m;  eintritt  I  443a ,  IHOell,  III 
89e-90a,  IV 445« :[  [(Sdhilbeiung]  II117e  J  in  ben  Src^en  IV49Pa;  unter 
bcn  Str.  I221n],  443a  :|  Sinter-9e.  IV499a 

*[\6)  regen  (rcgfam,  Ötegunji  f.  kf.)  1367a,  Regenshwg  11286m  [«ßerf. 
ba]  II  Stegen t  [[.  Planeten]:  Regent' s  park  (Sonbcn)  III  227m  J  pl.  -en 
11202a  (grüBe).||  ^Regierung  [[.  (Sj^ebiticn,  Seit]  11217m,  IV 608a; 
pl.  -en  (*);  -^^fcrm  II  31m,  339m  (freie);  auf  heften  bev  8t.  II  205m; 
n^62e*,  72e;  -^^ft^f^em  11200m,  Unterftiitjung  I  436m  J  Joh.  Regio 
montanus  (eig.  Joh.  Müller  [11345a,  11174m]  aii6  Königsberg  in 
granfen;  awä^  Joh.  de  Monte  regio;  1436-76)  II  295e-6a,  III  74me: 
Behaim  11296m,  496e:  „quadratura  circuli"  II  476e,  (dornet  111562a, 
feine  (Sinimfunö  11345a;  (g|)r;emeriben  II  280a,  335am;  [))erf.]  II 345a,  469a 

8tegicn  (=  ©egeub)  [f.  93erg,  (Srbe,  ^tmmel,  $?uft,  Sütil^ftrage,  9}tcnb, 
gtebel,  9?e6elf(cde,  ^tauetenft^ftem,  ©c^nee,  SBeltaü,  SBeltranm,  SDßiffcn, 
SBoIfen]  sing,  (bitrd^  ••■  I^ea.)  1 137e,  161e,  190a,  477m;  II  176m;  11146a, 
88e,  326e,  427m,  521a;  IV 5e,  20a,  43all,  58a,  92a,  323m,  361e,  376am, 
414m;  pl.  8tegicneu  I8oe,  158e,  305a,  323e,  375a;  II9m,  149m,  150a, 
275m,  330a;  III  47e,  176e,  366a;  IV 20a,  216a,  7e,  368a,  386m,  498e; 
V  13m  II  3iif.:  anmutT%  111298m,  biinf(e  I  277a,  entlegene  II  264e  | 
ferne  I83m;  fernfte' 1152a,  TI225e,  IVlOe  :|  getüiffe  II281e,  gliidlic^e 
1366m*,  ^crrlid;)c  1187a  \  t)D^c  1360m*,  413m;  III 597a*;  ^ij^ere  I339e; 
bcd)flc  1366a,  111386m  f  cBere  sg.  I138e;  III 54e,  163m,  619a;  IV95e; 
pl.  I  338m;  ctevfte  I  441a*  ;|  fiiblic^e  111 176a,  298m;  unbetannte  I  332a, 
unerreichbare  \104me  (im  2)enlen);  untere  1361a,  111163m*;  r-eireife 
IV  415m 

*8tegifter  [f.  Kometen,  5to^moe  A.'s  v.  Humboldt]  ^g.  II124e  (Sortr.), 
pl.  IV(128a)  155a  J  al(e«  regiflrirenb  1401e,  594m  :||  Regia  (8tO  ö.  SSlt^,) 
\y638am:  veta  Biscayna  IV 638a,  9?är)e  ben  Ocbivg^arten  \\638am', 
«Pürpl}l}r  IV 614m, 655a  |  ©itber:  -gänge  IV 614m,  -rcid^tbum  IV655a  :|| 
Regnault  (Henri  *Victor,  geb.  1810):   ^t?grometer  11381m,  Äor^er 


932  9legii  —  Dfleil^enfolge 

V(10e)22m,  Z(i\d  [b.  Scni^er.J  IVGSOe.JI  vegfam  (regen,  Stcgimg  f. 
kf.)  i72a,248e;  11  167a,  184e,  8e;  V8m:  geOcu  II  339m  :j  vcöulär  (= 
rejicIinaBiö)  III333e  |  Regulas  (etcni):  2»«  @r.  \\U38e,  Uwic^l  etcvn 
II1173e;  2ii^tftävfe  111132e,5e;  tiH'i&  111172a  J  Sieg  im  3  (regen,  regjam 
f.  kf.)  [f.  ©cnüil^;  öulfauii^e  2:i;ätigfeit]  I  224e,  pl.  -cn  {^)  1369a: 
innere  139a,  finiilid^c  1111m 

mc\)  111539ell,  Rehme  {^cQ.^q.  SWinben,  in  SBeft^r;.)  lV36a 

9Jcil>cn  lV210e  j  9leil)iing  (=  grictiai;  J)gl.  gevieOcn)  [)'.  Scngtomeratc, 
©(cctricitüt,  «Bärme]  I194e,  282mll;  11372m,  382m;  IV  172a,  426a,  602a; 
V24m 

dlt\ä){%.l)\  =  regnum)  [f.  Ägypten,  Slnimlen,  3bccn,  ix^ä),  Äoijer, 
üK^tlie,  vcniifd^,  ^Vraci^cn,  SSelt]  II  75a,  176a,  4ü7m;  lV494e;  pl. 
üicic^e  (*):  ba«  alte' f.  Ägypten,  bUU;enbe  11443a*,  gvcie  II  (2i 4 am*), 
Heine  11220a*,  mäd^tige  Il320e-la*  baö  neue  f.  Ägypten,  baß  cftlic^e  Il80e, 
baß  iintirirbiid^e  \59e-60a:\\  2)  Ferd.  Reich  (gel?.  1799):  SDianiagne* 
tißmnß  IV  174m  \  3)vel;n.Mge  1 177a,  424e;  IU446m,  lV5ie-32:  neue  2lb* 
^aubliing  lV32a,  163a]  neue  iBcrfiic^e  IV[52,  %  162am]  :|  3)id)tig!dt  bet 
Grbe  I424e,  111446m;  lV32mll,  164all,  647a;  gaüijevfiid^e  IV157e,  ^c^c 
»cn  Freiherg  1418m,  ®cbirgß-2)?ogn.  f.  ^SDii^gn.;  ®riitun  [.  niagn.,  SSärmc 
I  magn.  23eob.  in  ©vubcn  (für  5lhv.,  (gtöriingcn)  IV  69a,  133a;  ©cbirgö- 
iDiaguei.ßmue  IV(148e) 205m  ;J  [^evf.]  lV32a,  163a;  ilßävine  in  ©riiben 
I426e  :||  53.  3)  reid;  (aiic^  in  comp.)  [f.  f^iiöc,  geformt,  2)iaterial]  |:  -fjaltig 
[f.  SDZaterial]  II  224m;  9M;ßItigfeit  IV  3m,  278e,  9a  J  4)  Reiclienbach 
(Georg  V.,  1772-1826)  in81a  (SDJcüinftr.)  5)  Reichetiherg  (ed)Icf.)  V77ell 
(©raiiitit,  ©ranit)  :|J  6)  9iei(^tl;um  [f.  Söecbac^titngcn ,  ©clb,  Snl^alt, 
DJationat-,  ^r;anMric,  ©ilOcr,  e^rac^e]  II  202e,  288m,  312m;  II!  151m, 
176m,  8a ;  V  59e-60a,m,  87a ;  pl.  -t(;iiinev  (*)  1 V  584e :  &ctt  beß  ^-ß  V  61m 
{Söe),  Ciielle  bcß  dl  II  176m;  uncnbli^ev  IV 8e,  iincvmejjl.  II  290e*; 
bcr  SJelter  I35e 

*veif  11131m;  9Mfe  1482m,  11131a;  reifen  f.  gvii^^t,  9toi[iing  f. 
grüd^tcT  8itifcn  (irie  l^cm  ^afj)  III  517a  :|  Sicifnng  f.  tei  reif;  mouiit 
Heignler  (Rainier'y  tl;ätiger  55iilfau  im  Wafhinglon  tcrrit.)  IV44ie-2a,  2a 
(Eiivlriic^e) 

9teil;e  [f.  (Sif^einiingen,  SSiiIfane  n.  toielc  ^Irtifcl]  1342m;  I11477e-8a, 
529m,  54yau. ;  lV143a;  pl.  &{ eitlen  [*j  (auc^  in  comp.)  111478a,  505e; 
lV144e-5a,  362e:  aritr;mcli|d)e  III  (444am);  IV3Se,  458a;  r-art(g  IV 
3ö3a,  ccntiniiirlic^e  111444a,  enbicfe  in322e,  -feige  f.  na^i^er  93.,  gec« 
mctrif(^c  IVSSe  |  ©lieb  III  444a,  474e,  8a;  ©lieber  111  474mll,e,5alll  :| 
lange  IV  125m;  Vv.raüele*  1441a,  IV4r.3a;  <)jtaitial-9e.  IV327a*;  ^erio* 
bijt^e  III  474m,m*,e!i!,  8a,  486a*;  muModbaic  II  4öOe;  III  431m,  450e; 
nncrmefelic^e  1345m*;  r-n.'eifc  11153m  ;|j  23.  9ieir;enfü(gc  1238m,  283e, 
290m;  II  390.',  5o,e;  lil  lOSn,  255a,m,  312e,  339m,  38le,  430a,m,  466e, 


3fieil[)enfoIge  —  "iJteifen  §  933 

576a;  IV318e,551m,602e-3a,618e;  V  13e,75a;  pl.  -folgen (<^) III  136m: 
natürliche  I55e,  ^cviobifd)e  I  261a  J  (5.  9Jeil;ung  [f.  Planeten,  Steine, 
S5ultane]  III  24e,  lÜOe,  2mll,  133a,  6a;  IV  191a,  214a,  431m,  3a,  491a: 
2)rei-9?.  IV596e,  -^«-©efetje  lV394e 

Reikjavik  (^öL)  IVllSe  (33reite,  magnet.  Slbtt?.)*»  Reimerath  ((SifeQ 
IV  280a,  465a 

*i-ein  (9Jeiur;cit,  reinigen  f.  U\.)  [f.  Oneücn]  11198a,  V14e  ||  Reinaud 
(Jofeph  Touffaint,  geb.  1795)  II  445m-6a:  Abulfeda  11447m,  III  195ara; 
Albyruni  II  (260a)  453me,  Araber  in  S^ina  11454m,  Arin  Il447me, 
liistoriens  arabes  des  croisades  11453a;  feu  gregeois  11446a,  451am  | 
Inde:  fragments  arab.  et  pers.  rel.  h  Tlnde  II  445m,  453m ;  memoire 
sur  rinde  II445e,7m;  vojages  dans  linde  et  k  la  Chine  II  408e, 
415a,  433e,  445e-6a,  454m;  Indien  m6)  arab.  Oueöcn  II 253 ra,445m-öa  :| 
[perf.]  II  257e,  445e;  (Sd^ieOpiiber  II  257e,  451am;  Ubr  II  453a  |j  Rei- 
nerius  =  Renieri;  Reinbart  (^iid)«  II36e,  113e;  Sicinbcit  (rein  nfw.  |.  bcf.) 
[[.  2ttmcfvl)ärc,  $!uft,  Oiteöen]  V14e;  Reinhold  (Erasmus,  1511-53; 
^l'tr.)  II345am;  reinigen  (vein  nfa\  f.  be|.)  V14e,  Reinmar  bcr  Sllte 
(9}iinnefänger,  c  1200)  II  36am  ||  Rein  war  dt  (Cafpar  Georg  Carl, 
1773-1854)  I:  SBiiIfane  öon  Jura;  Slrbeit  1450a,  6e;  !V323e;  2liiebrüd;c 
IV  560m,  iiMÖ  fie  au^fto^en  I(256e-7a)456e;  einjcinc  IV  559m;  tetne  ^a'ca^ 
ftröme  I(256e)456e,  IV560m 

Greg.  Reifch  (c.  1500)  I  52a,  75a:  Hylacomilus  I  72me,  11490m; 
margarlta  philosophica  I  52a,  75;  II  25öm,  490me;  [perf.]  I  52a,  75a 

Sicifcn  (bie)  (4:  Sjpcbiiioncn ,  Untevnel;nningcn)  [f.  (Sntbecfung,  ?uft, 
Srcpen]  I  (175e),  474m ;  II  [69m-71,  87,  253am,  290-3m],  374m,  434a, 
445e,  461am,  6a;  IV153e;  leftimmte  f.  Slufsäbl ,  ^erf.  J  sing,  gjeifc 
(burc^  *  bejeid^net)  Ilö0e,87m,  120m,  466a, 470e;  III  21m  ||  3iifal{c  (in 
com pos.  Steife-):  2(nrcgnngeniittet  f.  ferne,  me[;rjäbrigcr  2lnfcntbalt  in 
Sänbern  (gegen  bie  [tüchtigen  dt.)  111591a;  [Slufsäblnnq]  (i^gl.  <Perf.) . .  . 
l\61e\\  [64e-65]',  -bcgebeubeit  II 70m,  -bcgleitcr  [f.  A.  v.  Humboldt] 
1246a;  iBergr.  [cqI  ©ebirgsr.]  1353a,  111200a  [  -berichte  [= -nac^- 
rid^ten]  II93a,  335m;  lV447a;  -beriet  11466m  J -befd;rcibnngcn  [= 
3tinerarien]  II  71a  (291a):  terfcl;iebene  Seife  1 1  [öPm-7i]  :|  (Sinbrücfe  IV 
467e;  um  bie(Srbc  [=  Sßelt]*  I323e;  IV68e,528e;  fabelhafte  11462a  || 
ferne  9?.  [=  iveite]  I52e;  II54e,65e,  76e,  105«,  310m  [:  .^ang  ob.  Xxkh 
jn  fernen  8^.:  \va8  barouf  eingeit?ir!t,  ibn  erjengt  r;at;  Stnregung^niittel 
bajn  II  4a  [4-5,  93am]  :|  ©eljnfn^t  mä)  f,  91.  II  76e,  95me(96m);  Strieb 
jn  f.  9^.  n(5a)  54e-55a,  65me  J  in  ferne  ^liniatc  II(84e),  f.  Sänber  II  5m  |] 
ftiid;tigc  [=  fc^neüe]  f.  5rnfentt;art,  ^nfjr.  1461a*;  ©ebirger.  [l^gr. 
55crgr.]  1435a;  IV93e,110a;  -gebid;t  \\109me,  -gefäl;rtcn  [f.  A.  v. 
Humboldt]  I355e;  gefabr^JoUe  I103e;  IV43a,  65e*;  gclebrte  IV61e; 
®efd;id^te  II  (72a),  IV587e;  $ang  [=eer)nf.,  Xx'ith]  f.  ferne  ||  burd^ 


0 


934  3leifeu  3  —  9lei[enbe  U 

baß  Sauere  IV 87a  (Der  (Sontineute)  |  3t.  im  3uu ein  II  103e,  IV62e: 
(tt)evtl;ücli}  im  ©efleiifa^  311  beu  dt,  an  lüften  uftü. ,  au]  beni  SD^iecv  [togi. 
02lu[entl;alt,  ©fc^nette,  *3BeItumfegIungen]  II(86m)e,  lV61e  \\  -Snftriicticuen 
IV  179a,  3ntere[fe  1169me  ||  -jüiirual  [f.  Columbus,  A.  v.  Humboldt] 
11472m;  IV287e,  617e;  pl.  -e  IV466e,  593e  J  Souinal  I(330a)  |1  Älimate 
f.  feine;  auf  eigne  Äopen  lV68e*,  auf  Ä.  Deö  ©taatö  [ögl.  *3tegierimg, 
*@y^ebition]  II  (87m);  an  ben  Äüften  f.  im  Snnein  ||  in  2änbei(u)  f. 
5(ufentMt,  ferne  1  ?anbr.  II  253am,  292m,324e;  IV 50a,  62e,  llSe*: 
2anb-  u.  @cer.  I22a  |j  malerifc^e  II  130a*  bee  2«ittelalterö  U[69m-70] 
70a,  öon  SWönc^en  U273e-4a,  mü^eöcüe  IV153e,  -nac^rid^ten  [=  -belichte] 
ll290e,  maöftv.  II  50e*  |  neuere  II70am:  SDarfteUung  ufU).  n[70e-71] 
71a  :|  [einer  beft.  ^erfon]  (f.  Columbus,  Halley,  A.  v.  Humboldt  u. 

öiele  21.) II  131m,  2a,  215m,  255a ;  III 318e-9a |  f ^in  e 1 1 e  (flüchtige) 

[f.  Dagegen  ::lufentf)alt]  II  68m:  auf  SBeltumfeglungen  [f.  bagegen  im  Sunein] 
lII59ia:|<Secr.  [a.  8anbi.]  1330a,  11332a;  IV 55a*,  59am[64e-65]; 
;2el;uiue^t  [=  §ang  ufto.]  f.  ferne,  (Staat  f.  Äoften,  Uutevfuc^ungfer.  11205m, 
-wagen  lU70me,  »eite  [=  ferne]  V75e-74a;  um  Die  äßelt  (sg.)  [=  Srbe; 
-^  äöeltumfeghmg,  Srbumf.]  ([.  Cook,  Krufenftem ,  Magellan,  Marchand 
u.  91.)  II485a(erfte);  IV67e,  70e;  -Werf  II  132a,  IVö38m;  wiffenfc^aft- 
li^e  II72am;  Bvocd  I364e,  lV153e||— 33.  2)  baö  3eeijen  II84e  (ev* 
leichtert)  \  S.  3)  reifenb  [f.  ©eWolt,  Äaufleute,  Äiinftler]  11276a,  290m: 
melr.  IV378e  —  Jl4)9hifcntiC(plur.;  biete,  bie  »teifenben)  [f.  europdifd^] 
I45e,  222m,  484a;  11 25a,  [69m-70]m,  73e,  131m ,  176m ,  187am,  256m, 
274e  [290-3m]  le,  303a,  445e ;  III  176a,  210a;  IV362e,  435e,  466e,  607m, 
624e,  5e  ||  sing,  ein  9ieifeuber  (aüg.)  [Diivc^  *  bej.]  [f.  A.  v.  Humboldt] 
l  102m,  395m;  II  66a,  Ifl  408e,  IV259me,  V22a  J  ber   ^leifenbe  [*] 
1)  aüg.  II69e;  IV3i0me,  330e-la,  596m;  2)  ein  beftimmter  [togl.  %n\iä\)l, 
mütx]  II  176e,  243a,  292a,  466a;  111342a,  471m,  543m,  620a;  IV  102m, 
180m,  264m,  302m,  318e,  329a,  332a,  347a,  408a,  469e,  512m,  530e,  le, 
r,I4a,  623m,  6am,  630a;  V37e,  47e  ||:  infame:  Slit  f.  ©äffe,  aufmerffamer 
IV316m*;  [Stufjätjlung,  einige]  (ügl.  beftimmtei)  1483m,  II253am,  III 
590e-la,  lV589e-590a;  SSeüba^tungen  IV124m;  berül;mte(r)  1352a; 
8g.  II46Ge,  111572e,  IV 398a;  befc^öftigt  f.  Reifen,  [53e)(i^ränm;eit]  IV 
466e,  c^viftli^e  II 70m,  (£(affe  I1313e-4a,  brei  1434a,  ginfTuß  auf  IV61a, 
erfal;rcne  1483m,   gvaäl;!.  f.  o^Kittelalter ;  geler;rte(r)  1205m,  11124a*; 
bev  größte  f.  2anbreif.,  mit  Snftrumenten  11174a;  Sanbreif.  II290e*  (bcr 
gvcfete),  lV327m;  Seitfaben  II  224e,  nic^t  WaUx  I187am,  mitgebracht  I 
285m;  dt.  beS  SD^ittcIalterS  II[ö9m-70  (i^re  (gijäf;hingeu,  ißatuifc^i^- 
berung);  70m];  2«ünd^e  II(273e);  [naturforft^enbei]  I33e-34a*,  g^aturfc^ilb. 
f.  ^Wiiklalttx]  neuere  I(352a);  II  46m,  466e;  lV42öm;  oiientalifc^e 
11332m,  mit  i^rcr  «Pevfon  befc^äftigt  11466e,  [dlail)]  1405m,  8ted;tfert.  f. 
2;abel,  ©{^idfal  II187am,  2^abel  u.  ^iec^tfevtigung  [I187am,  Übertreibungen 


9tei)enbe  U  —  ^Jtenn  935 

IV 264a;  toiele  r222m,  11332m;  [toon  3^ölfeiii]  ...  IV 68a  |  2Bi[[en  i^rcr 
3eit  W466e',  tuiff en|c^n[tüc^e(r)  ilI74a,  lV47e,  V41m* 

*9ieiB  11  401m:  -felber  11189a,  DIameu  II143e,  äßehi  11189a  :| 
Leiter  (pl.)  IV221a  (Büöe)  ||  JÄeij  [f.  2id;t,  9^e^l;autJ  I366e,370e;  II 
40m,  45a,  49a,  98a,  173a,  310me,  330a;  lV34e;  pl.  -e  {^^)  II  114a:  geben 
[=  öev1eil;eii]  1154m,  310m;  111277a,  626e;  niäc^tigev  1174a,  imn)iberfte^t. 
124h;  öevleil;en  [=  geben]  1166a  |  Dteisbaifeit  (=  Sriitabilitat)  in202m; 
veisenb  1  374m;  II  38a,  53m,  61m,  124a,  7m;  111  69a,  IV297e,  V78e 

*Rekata  (3ujel  ii.  ^ic  bev  @imba-®tv.)  IV  407m  H«  ^Relation  (=  S3e* 
jie^ung)  lV488e,  -en  IV IIa  |  veUtito  [[.  5Ibfianb,  SBetregung,  Sutfer* 
uung,  @ejd?tDinbig!eit,  ©laiij,  ®vüJ3e,  ^äufigfeit,  ^öl)e,  kleine«,  Sage, 
mt\)xl)dt,  ^ofition,  ©teUiing,  Siefe,  ^evl)altm0j  1176e,  180m,  288a,  304a, 
5m,  318m,  377all,m,  474e,  6m,e;  II84e,  141a,  306e,  398m;  11166m, 93m, 
97e,  98m,  lOOe,  5a,  113m,  166a,  175m,  6a,  188m,  240a,  252a,  6a,  326m, 
371m,  421a,  437a;  lV67e,  127e,  169a,  210m,  521m,  598a;  V5a:  gegen 
abfolut  111462a;  IV89e,  19öm;  golge  IV140m  ||  gort  Reliance  (arct. 
5lmev.)  11147a  («Breite,  Äälte)  \\  Sielief  [oft  in  comp.]  (oft  53eb.  =  SRaffcn- 
(Svl;ebung;  IV 240m)  [f.  Alpen,  33erg]  11407a,  pl.  -s  (oo)  II  128e:  ber 
Sontiueute  1  352e  |  -form  [=  -©eftalt.]  IV239a,  331m,  8m,  573me{e)', 
-fovnieu  IV324a,  331m  :|  -©eftaltimg  IV 242a,  -©triictnr  IV271m,  -tbeile 
IV  272a 

Uti'xQion  [f.  Brahma]  I  385e,  eine  beftimnite  11132e;  pl.  -en  (<^<^) 
1145a,  424e:  (comp.  SJeligion«-)  5tnl;änger  1145a,  -eifev  11240m,  fvembe 
1384a,  -gebränc^e  II  417e,  fc^onen  11  (184a);  <Btaatml  II25e,  218a, 
235a;  -ftiftev  111  469a,  475a,  6m;  -f^enie  II  274a  J  religii)«  [f.  9l^n* 
bungen,  Stillegung,  Slnfd^auiing,  Segeifterung,  ganatiönuiö,  gveibeit,  ©faube, 
m\ii^m,  ^flic^teu,  2:vabition,  Übeiäeußitng]  1162m,  273e,  339e,  486m; 
V86e:  ^2[nfid;t  1139a,  1118a;  33ebiivfniffe  11259m,  53egiebmigen  11330m, 
2)ulbimg  11443a,  3}Jeinungen  11299e;  ^ocfie  11119m,  463e;  (gtinunmig 
1144e,  54m;  III  29e;  Überliefevnngen  11461m;  33evfoIgimgen  1342a;  II 
241e-2a,  442e 

äieliqiiien  IV493e  ||  Jules  Remy  |:  feine  angeblid^e  (Srfteignng  be§  ©i^felö 
be§  Chimborazo  IV[6S0-l!a]:  bie  öon  ibni  crfliegenc  ^ö^e  lY 630e-la:\ 
Steifen  in  ben  Sandwich-'^^i\\dn  IV630a 

menatus  II  ^erjog  'o.  ^vt%  (1451-1508)  I  73ra;  II  490e,  2e,  4m; 
Renaudot  (Eufebe,  1646-1720)  U  445e  (anciennes  relations  des 
Indes  etc.),  Rene  (öon  Chateaubriand)  1168m;  Renieri  (IlölOe;  anöf 
Raineri  11516a,  Reinerius;  Vincenzo,  f  1648)  IlölOe  (^cif.,  Sii^itcv«* 
trabanten),  6a  (mcteoror.  S3eob.)  I  9tenn-:  -Ui)n  II23e,  -ibicve  IV42e-43a 
(in  ©ibirien)  T  ä^ajor  Rennell  (James,  1742-1830):  ßoÄ/iaja  111 195e 
(irrige  SBieite),  currents  1477m,  Unifci)iffiing  üou  Libyen  II407e;  [^erf.] 
11326m,  ini95e;  ©trömniigen  I477ui,  11326m  :J  9?eniit^ieie  f.  9Jenn-, 


936  9leno  —  9tefultate  9fl 

Renovantz  (Hans  Michael,  1744-98)  V83a  (®rai;it  in  ©itnrien);  pongo 
de  Rentema  (beim  2(majcueuf(ii^)  l\497m,e  ((^lujj  babei);  Rentieres  (in 
bei-  Sdiüeißue)  IV  481a 

*9htväfeiitant  II  84a;  -en  11283ai,  III  28h  :|  3?eprobuctit>u  1 368e 
(-^6 -Organe),  Repfold  (Adolph,  s:*».  1806)  11181a  (2)?eüinfti-.)  ||  baö 
JÄe^til  1287m  |  pl.  ^Je^Jtilien  1287a,m,  9a;  11 307a:  vieienl;afte  1289m 
II  Üieviibli!  11470a,  -cn  II  218m ;  i-canifi^  II  276m  (qjevfaffunn)  :|  ^e^ulficn 
(=  Wofeung)  11134a  (-^^-Ävafte),  9ec).M:I[iD-  1178a  (-fiaft) 

*Re/cht  (^evj.)  lV379e,  SJcfibcnjftabt  II  101a;  Reßna  (beim  SBefuö) 
V39a,  vcfmijö  f.  Glcctvicität  j  Resümber  (Augufiin,  ijeb.  1808):  magnet. 
2l6n).  lY15ai,192e,9e1  dU]\>'\xat[on  [[.  gif^e,  ^4)flan5en,  Xt;ieve]:  gc» 
^emmt  \29e-30a\l,  ge(;inbcvt  lV542a;  '^^-^:pvecc|j  1478m  :|  3fefie  (^p, 
=  ÜbervefU')  [f.  fiffil,  organifc^,  ^flaujcn,  Xlfm,  t\)kx\\d)]  III  7m,  lV531all; 
Reftrepo  (Jufe  Manuel)  IVö55e-6a  (^voö.  Antioquia) 

bie  3Jei"uUante  (ftm.)  IV 210m  ||—  9?cf uUatC  (=  (Svgebniffe)  [f.  ^Jöa^had)* 
tnng,  SKeffung,  ^enbel]  I  28m,  85a,e,  361e,  424m,  6m,  440m,  475a;  II 
73m,  137m,  223m,  öa,  8m ,  252m ,  316a,  344e-5a,  381m ;  III  40m ,  50a, 
51m,  55a,  126m,  130m,  3a,  6m,  189a,e,  265m,  276a,  281a,  6a,  298e, 
374e,  380a,  403e,  6e,  421a,  454m,  484m,  497m,  554ell, 592m,  9a,  613e, 
7e,  9e;  IV  3e,  21a,  2ae,  27a,  28a,  30e,  31a,  32m,  63a,  68a,  72e,  81m,  86e, 
93e,  94m,  109a,  112e,  5e-6a,  7e,  120e,  9a,  151e,  2a,m,5a,  162a,  5all, 
175a,  205m,  234m,  312a,  322all ,  623m,  7a;  V5m,  6e,  15m,  50e,  61e; 
sing.  9JefuUat  [bnrd;  *  be^.]  (and;  in  comp.)  1 173e-4a,326e-7a,339e; 
li  209a,  386a,  441a;  III  24e,  46a,  91  e,  93all,m,  94a,e,  126m,  7e,  8a,  136e, 
146e,  274m,  280ell,  6all,  298m,  321e,  5m,  388m,  398a,  446m,  475a,  506e, 
529a,  537m,  8m,  548a,  554a,  ö75e,  600a,  7m;  IV  16m,  24a,  44m,  61a, 
80a,  98e,  113a,  151e,  163am,  4a,  7e,  180me,  2a,  4m,  8a,  227a,m,  241a, 
288m,  326a,  368am,  9a,  390a,  la,  447a,  475m,ell,  524e,  6allm,m,  8a,  9a, 
546m,  576e,  583a,  8a,  593e,  4a,  602m,  4ell ,  5a,  623e,  9ell ,  630Q,m,e, 
647a,  8a,  9a;  V47am,  73a  ||  3ufttljc:  angemeinc(6)  I  (S.VlIIe,30e, 
33a,  34a,  39me,  154m,  175a*,  421m*;  IV236e;  oiifgcljäufte  IV59m, 
Slnfjdl;!.  f.  §evjäf;I,,  befviebigcnbe  TV217a,  beftimmtc  IV  118m,  ein  einjigcö 
IV 24a*;  (Snbre|.  I  474a;  III  146a,  388e,  9e;  IV 390m;  entgegengefetjtc 
lV95a,  falfd^e  [=  iiTige]  1422m,  fnid^tbare  IV231e  |  genane  111176m 
(421a),  599e;  IV60e,  103m;  ©enanigfeit  I426e,  111484a  :|  ®c[ammt-9J. 
1426e*,  ©ninbe  IIU5Sm;  ^auVtief.  I54a;  II3m,  469e;  11138a,  602m; 
lVll0m,468e;  ^evjär^Iimg  IV3e;  ivrigc(?)  [=  fal|d;e]  IV95e*,  107e; 
-jälnige  1482m,  !eiuc  in252a,  r-TeS  111374a;  mcilivüvbige(^)  IV37a*, 
451me*;  V  17e  |  2«itlel-9t.  I  3ö4e;  mittlevc(<<)  I  424e*,  III  192e,  IV 
188m*7  uegatiüc  I205e,  IV64m:  n.  Vcritit>e  IV34e  :|  nHmerifd;e(^) 
1342a,  476a;  II26lra;  11147m*  49m,  94e*  307m,  575a,  397m,  455am!l, 
507e,  591m;  IV83e;  partielle  I172e,340m;  po[ititit  [.  negat.,  ^lidjtigfeit 


Sflefultate  6  —  Rhein  ©eg  937 

11347a,  Ic^tDäc^evcö  lll  432m*  |  fixere  11140a,  401m  (421a);  IV94^ 
97a,  lö6a;  ®ic(;al;eit  111  373m  :|  täufc^cnbe  lV240e;  üOevciiiftimmcube 
11191m,  lV35m;  mific^eve  lV243m,  33ein%inciucvimg  11232a;  öev* 
gteid^ciibc^  111448m*,  ^evgleid^iuig  IVllle;  üicie  f.  ^nhi]  iüid)tigc(^) 
1438m,  11373m*;  IV 63a,  468e*;  lvi[fcu[d;a[tli(^e  11265m,  [(jv.  3al;I] 
lVl26e;  3iiiamiiicul;aug  IVöOm,  -ftcöuiig  III  6a 

*9eitavbatiiu  (=  SBcvf^atiiiiö)  1 103e ,  III  669e-570a;  vctvactil  11428m  | 
Jufius  Reuberus  (Reuber,  1542-1607):  veteres  scriptorcs  Caesarum 
et  imperat.  Germ.:  annalcs  regum  Francorum:  Merkur,  @ciincuf(c(fcu 
III412e-3a,  öm  :j  Reufs  (Franz  *Ambrofins,  1761-1830)  lV636e 
(bölUl.  2}tittti}3cl\),  ÜiClitcvd^cll  (f(.  Stcvil)  ][\65e-66a,  Rerennaja  f.  Reio. 
\\Reventado  {^\i\Un  W\  Cavtago  in  (Softa  dtica)  IV [539m]:  ^cl;e  IV 
Ö3'.)m,  ßcgcii  Jra/u  IV 539a;  ilvatcr  lV539m,m  (tl;cilttjci[e  ciiigcftiivjt); 
^age  lV535e  J  reventazon  lV363a,e,  575e  ||  quarterly  review  1436m, 
lV72e;  Rerillagigedo  (Sufelu  bev  ©iibfcc)  lV313m,m  (53im^flcin) ;  Ülebifion 
f.  5ßecl;nmij3 1|  9iei)oIution  2i.  (=  Umlauf  cine§  SBcltförVerf)  [f.  Planeten, 
e^I>iveib]  111  291e-2a,  400e:  t;al6e  111277e  J  33.  pl.  -cu  (=  UnUvälsmiöen 
auf  2öcllfa%>evu)  [f.  (Site,  @vbo6ev|Iä(j^c,  BcUti3r<?cvj:  (^eniifc^e  i\460e 
(bc3  ÜuftticifcO/  [auf  beveibc](=eibvel\)  1209e,  auf  bcr  @cnne  1 323m 
j  (S.  (UMffcu[d(?aftlic^e)  11198e,  350e  (iviffcufd;.)  :||  revue:  arclieologique 
llI469e-470a;  des  deux  mondes  11407e,  433e,  463am,  501m;  lV455am 
II  Reicaien-^cxQi  (iui  ^illiala^tt)  1484a  |  Rewennaja  sopka  (b.  I;.  Strjabavbev- 
a3evg  14G2a;  im  Slltai)  1462a:  3afl)iß  (^üv^[;Vi)  ib.,  "^oxplm  V85aJ 
Jean  Rey  (f  1645)  l\386a:  ^ueumat.  (S(;eniie  11  384a;  ©mnd^tejuualjme 
bcv  iDZetnüe  \\386a,518e-9a]  [V^evf.]  U  386a  \\-  Rey hjalidh  i^Ql):  guma- 
rotcu-gclb  lV257a;  ©dfatave  IV 603a,  \ 4:6sim  ]  Reykjavik  (ib.)  lV373e 
[SSuÜau  batei] 

*Rlia  {%{.,  =  Wolga)  11226a;  ^t&abavter  11305a:  -«Berg  =  Rewen- 
naja; Rhakotis  (2;i;ci(  Alexandria's)  II  206e  (SBiid;evfamm(ung),  434e\\ 
(Söiblictljcf);  Rhamfes  =  Ramfes,  9?(;a:j)fobe  118m  j|  Rhäticus  (Georg 
Joailiim,  5(ftr.;  1514-76)  111345am:  Copernicus  I1344me,  5a,  498e, 
9a,m;  [pcvf.]  111498e,  9m;  Sciioner  111344me,  499am  ]  Rhätien  11169a 
(55clt  ba)  II  Rhazes  =  Razes  |  Rhea  21.  (©cttiuu)  V60a;  33.  (ber  5»«  ©a- 
tuvuavabant)  111426a,  528a,e  :|  i2Äe(/iuw  111480e,  Rheims  1411a  ((Svj* 
bifc^ef) 

Rhein  {auäf  in  comp.)  [-ftrom  IV 281a]  {au6)  -gegeub,  am  Rh.]  Um. 
a\i(i)  -tW,  -Ufa-,  iRiebevvl;eiu)  1119e,  11442m,  \\280me;  33.  v^einifd; 
(*)  lV281mlle||3Hfai;c:  am  Rh.  IV 227m;  iBafalt  f.  -tljal,  -ufev;  k* 
fud^cu  f.  -Ufer,  33lmefteiu  lV2<S0we,  Simvivfung  lV281a  ||  (Svbbeljcii 
IV492me,  4a:  ©cfc^tviiib.*  lV227a,m  "[  (Sibfpaltcn  f.  2)2iinbuiig  ||  -gebiet 
lV492e  I  ©ebivge  [b]  [og(.  Übevgangö-©et\]  lV505e  (518m):  -^earteii 
[f.  eins.]  lV25imeT-gegeub  lV(2Ä0me):  Jvad^vtmnfje  lV277a,  äBeiii 


938  Rhein  (SJeo  —  James  Richard fon 

1481m  :J  geogn.  ii.  geol.  l\281me,  505e;  naturl)ip.  iBcrein  bev  pxtn^. 
jÄHan^e  IV 519m,  619e;  SJJünbung  1 318e  (Svbf^alten) ;  r^ein.  äßufeum 
[b]  IM9a;  IllUa,  418e,  440a,  6a;  11127m,  IV 508a;  natur^ift.  SBevein 
f.  -lanbe  I  9^iebevv^em,  n-r^einifc^  (*):  9Jeife  IV  618m*,  (£teiufol;Icn 
1227m,  S^ulfane  lV518e  :)  [Ort  am -RA. j  IV 492m,  ^or^^^r  IV 618m* 
preu^.  f.  -laiibc,  Oueüeii  am  Rh.  IV  252m,  SfJeife  f.  niebevv^.,  ©tein* 
füllen  [.  «ßieberr^.,  Sempev.  [.  -t\}a\  ||  -t^al  IV281a,  me;  St^al  C^), 
£l;älcv  (O-*):  SBofalt  IV2<Sie,  -bilbung  IV^S^ime;  (gutfte^ung  ufm.  IV 
251me,  519m;  Stemmer.  IV 482a,  Seinftocf  I^llBe*  J  X^al  babei  IV 
280m  II  Xxaä)t}t  [.  -gegenb,  Stra^  lV2«S0m;  Ü6ergang«-@ebivge*  [togl.  ©eb.] 
1460m,  6m;  -ufer  (pl.)  II 25m  (53a[altfäiilen),  121e  (befuc^eu);  SSülfer 
II 60m,  SßuIIanc  f.  9^iebevrf).;  2ßein  f.  -gegenb,  2:^älev 

miieita  f.  Schyrlelj  9er;etov  II17a,  21a;  i8.  ^Ijetovil  119ell  (milcht 
m  in  bie  ^i^cefie),  106a  (2e^m)  J  <J.  v^etorifc^  II  66m,  74a,  110a; 
11116m,  37e,622e;  gäibimg  II14e,  III585e;  gefd)miicft  Il23m,  Bad)- 
\DaItevlI26e,  e^vaci^e  111222a  :|j  ^J^inocevoö  11431a:  foff.  I292m,e; 
in  Rom  11229m  ||  Rhipes  (©ebirge)  II421e,  rhipäißhe  Söevge  II421rne  | 
rhizophora  (^fl.)  11130a:  rli.  mangle  I  334e,  V80a 

*Rhodanus  (=  Rhone):  Mafßlier  11163m  (3inn),  2)iünbung  1396a' 
t@teinfelb)  :|  Rhode  (Carl)  1456m  {Lemnos),  Rhode-Island  II  270e, 
Rhodier  f.  fogl.  nad)  Rhodus;  rliododendron  1 43m  ||  Rhodus  ob. 
Rhodos  11152a,  209e;  lll229e:  S3veite  1306a,  borifd^e  Sclonie  11179m, 
[bal;ev  gebt.]  III  160e  1  ^axüM  üon  Rh.  II208e,  222e,  439m:  =  2)ia' 
p^vagma  beö  Dicäarchus  WöOSe-Ga;  ^avaüellveie  II181e,438e  :|  [9?eife] 
IV530e,  etevne  IIll49e:||  59.  Rhodier  pl.  11173m;  sing.  11352m. 
419e;  IV508e  II  ^^omboibe  (pl.)  I276all,  x^^al  II331e-2a;  Rhön  IV 
480e  (-Gebirge:  53alatt),  Rköndorfer  %\)a\  (©iebcngeb.)  IV620me,  Rhxme 
(=  Rhodanus)  IV492e  (-Ufer:  Ort  ba),  rhopographia  Qäxt  2)Za(evei  ber 
mm)  II  127a 

*pva^  (Saüaflrom)  {451m,e,  2a;  IV5i5o;  pl.  pvaxe^  (Saöaftröme) 
I451me,  \\305am  J  ^b^afolit^  (2«iner.)  IV  279a  \ni  maaxcn),  601e 
[aU  53e[ianDtl}cil]  ||  v^vt^mifc^  II 46a,  79ra  (trifberfe^vcnb) 

*Riano  (Oberft  Juan  Ant.  de):  [ptx^.]  lY 563m,  4a  1  Jorullo  IV 
336e-7m:  fpäteve  5lu6brüc^e !  lV337me,  S3eftcigung  lV337m;  (Sj^ebition 
(1789)  IV5ö3m,  5e;  6  pgel  IV347e-8a,  gazeta  de  Mexico  IV564a|| 
Diego  Ribero  11268m  (aftron.  Songveß  1525),  491a  (Äaitc  bon  Slmerifa 
1529);  ribes-Slrtcn  Ulm,  43m 

*Riccioli  (Giov.  Batt. ,  ober  Job.  Bapt.  R-liis;  1598-1671): 
almagestum  novum  III205e,  ^'6l)e  ber  SScrge  11509a,  ^cnbcl  IV24e; 
©tcrnc  III  205e  (^arbe),  261m  (i^cränbcrl.)  :|  Richard  (Louis  Claude 
[Marie],  1754-1821)  I469e-470a  {pcxl,  (5i}cabecn,  podocarpus)  IJ- 
Richardfon  1)  James  (1810-51)  IV  202m  (afr.  ©r^eb.)  :j|  2)  (@ir) 


John  Richardloii  —  ^Jtiefen  %i\i  939 

John  (geb.  1787):  (Siebeben  IV47e  |  ^orblic^t:  fem  ®eräu[c^  1205a,  IV 
146e;  53eunr.  bev  2)^agnetnabel  1206a;  ec^äfc^cn  I201e-2a,  IV  U5a  :( 
am  9iorb))oI  I201e,  5a;  2  avct.  Reifen  IV65m:||  3)  Will.  III  127e 
((goimenlic^  5iir  @ibe)— :1|  Richaud  (fiibl.  ^immel);  a  Centauri  III 
m2a'm,  a  crucis  III  361t-2a  \  fiibl.  2)ü^>pelftevne  III  3Cle-2all ;  jübl. 
Fimmel,  fübl.  eteine  III  34:7a  :|  ^ol;{eufäcfe  III  350e-la ,  369m ;  [pevj.] 
III350e;l|—  ßicher  (Jean,  f  1696)  [ügl.  Pkard]:  in  Cai/enne  (1671-73) 
[f.  aw&i  ^enbel,  9ieife]  IV  158a,  gegen  Huygens  \D20am,  ^enbe(-55ev)ii4ic 
f.  nac^ljer  bef.;  Steife  (nac^  Cayenne)  I(520a),  111550m;  IV25am,  154e-5a; 
aftron.  Ulir  IV 25a,  158a  :||  a  ^^enbel,  R.'s  ^enbel-35ev[iid;e  (I  75m, 
II  520am,  111550m)  [in  Cayenne  lY  154 e  , -5a]  I  75m,  II  520am;  IV 
[24e-26a,  21.  154m-5]  24e-25, 154e\\-5a:  [(gntberfiing]  IV24e;  ©ei^it^te 
i^vei- Äenntni§  ii.  il;ve  5SevcfientIid;mig  11 520am,  IIl550mll,  IV[24e-2öa, 
%.  154m-5]  155all;  Sänge  be^  <Secnnben-':|3-ö  in  Cayenne  11393a;  Newton 
übev  bie  ^.  SSerf.  IV25e-26a,  Picard  barübev  [f.  auä)  %xt\  lY25am] 
«Bercff.  [f.  \)^.  (3t\6}.]  IV25c— H  Richmond  (bei  Sonben)  1131a  (9)2etecvfaü) 

vierten  (judicare)  II  337e-8a  (Söeltbegebcn^eiten);  vid;tig  f.  5(nfi(^t, 
9Meit  11347a;  ^ic^tfvait  [f.  \j)?,  äWagnetnabelJ  IV  49m  (polavifc^e),  © 
.(maßnetifc^e)  ||—  ÜHd^tiing  (t(;eiaa).  =  Orientinmg)  [f.  Som^a^,  ©eHrge* 
fetten,  @efüf)Ie,  ®eift,  ©emütl;,  (;ovi5ontal,  Sbeen,  3n[etn,  Ärdfte,  äJ^enfc^, 
fenfiec^t,  ©tevni'c^nn^V'en,  2;^ätigfeit,  Unternehmung,  SJuIfane,  Sinb, 
jvilfenfc^aftli^]  1330a,  474e;  II26e,  71e,  72a,  141a,  3a,  190e,  200a, 
5a,e,  7m,  235e,  282e,  3m,  296e,  306m,  313e,  325a,  373m,  398a;  III 
8a,  158a;  IV76e,  78a,  93a,  103m,  114a,  145a,m,  8am,  271a,  507m; 
plur.  9^ic^tungen  (*)  I384e;  II3e,  16a,  155m,  225m,  251a,  281mll, 
5e;  11122a,  157a,  231e,  257a,  267m,  279m,  395a  ||  Juf.  (comp. 
9ti(^tuugH-  a^nlic^e  III318e*;  nac^  aüen  (pl.)  11137m,  392a,  7m; 
febevung  III420e;  nac^  @inev  III456e,  nac^  einzelnen  11162a*  |  entgegen* 
gefeilte  IV 498a:  nac^  e-en*  11221a,  IV 395m  :|  -gang  IV73m,  -@c[et} 
111563m,  gleiche  IV  395a;  ^aiL^Jtv.  11269a;  IV211e*  279e*;  irrige  17  le*| 
in  linearer  1210e;  -linie  lV279e,  609a  :|  bc8  2«en[c^en  I385e  [ju  *ü)?en[(^ 
na^jutragen];  ))artielle  IV 343m,  431m*;  [c^iefe  111452a;  -SSer^ältniffe 
IV148me,  609e  |  in  i)erfc^iebenen*  II141e,  111175m;  nac^  b.  (pl.)  II148e, 
207a;  11197a;  IV  141a,  431m  :|  in  öielcn  11238m*,  äßec^fel  111272a, 
-tüinfel  111291m;  jftjei*  III  lim,  22a 

*Buchanan  Riddell  IV  189m  (magnet.  53eoB.  in  Toronto) ^  Riddeifk 
(51{tai)  IV 224m,  Ridley  (Marke,  c.  1613)  lV58am  (magnet.,  Sänge), 
viec^enb  [f.  Saffer]  IV 497m  |  Burgberg  bei  Rieden  (©fei):  Seucit  IV 
479m,  518e,  631e;  Xvac^^t  IV631e 

Sßiefen  [in  comp.]  (=  ©iganten)  [f.  2(meifen,  S3e(fen,  ^ernrc^r,  Stclefco^], 
8g.  ^Jiefe  (*)  111209a:  -avbeit  III293e,  r-artig  [= -baft  iifw.]  I  302me, 
§euer-$R.  IV586a*  |  ^iefengebirge  (bem.  fc^lef.)  \77e'.   ©ebirgt^arten 


940  ^liefen  ©eb  —  9fling  Sj^ag 

l\468e,  \77e]  ©vanit  IV 619a,  632m;  V77e;  ©vauitit  lV469e,  632m; 
V77e;  [Övter]  IV 632m,  V77e;  [9tciie]  lV468e,  baS  fc^kfi[d)e  1 V 632m, 
[Sopogr.]  V77e  J  v-^aft  [=  -artig,  -maßig,  ricfig]  IV 486a:  ©rcfec  H 
186m,  ^e)>ti(ieu  1289m;  Sn;iere  I292(e);  U390am,  529«i€;  III  26a  J 
r-mä^ig  [=  -tjaft  ufii).]  1298a,  371a;  II91m,  149e;  11178a:  &ncd)cn 
1292a,  tiefte  II21n  ;|  -\ä)x\iti  II341e,  -ftämnie  II  94a,  -tljieve  [=  viejen* 
l;a|te]  11126a;  -mxl  11223m,  -mxtt  11222a  ||--  33.  vicfig  (=  riefen* 
Ht  iifW.)  II34e,III7m 

*Riefs  C*Peter  Tlieopxiil,  geb.  1805):  mit  Dove  IV 69a,  ge[ci(>moläene8 
eifcu  IV214m;  @Iectr.  11196m,  130m;  mnguet.  IV 69a  (SBeobb.  A.'s  v. 
Humboldt  füvtgefetjt);  186a  (^orij.  Sntenf.);  uumagnet.  ©ta^Inabelu  IV 
64m  :|  Louis  de  Rieux  IV  513a  (Humboldt's  9iei[ege)ä^>rte  in  Slmer., 
3ei(^nmtg  ber  volcanc.  ton  Turbaco);  OJiff  f.  doraüen,  Lagunen  |  Rigaud 
(Stephen  Peter,  1774-1839):  Bradley  11191m,  127all ;  „Harriot«  II 
485m,  508a,  510e\\ ,  le;  Äol^Ienfäcfe  11328m,  485m;  «Ber^.  ton  2anb 
H.  3)leev  I304e;  IV 33a,  {414a)  58Sa\  [pcx\,]  1588a  ]  Rigel  (@tevn): 
1»«  ®r.  Ull38m;  Sic^tftärfe  III132e,  8m,  U2a'\Rigi  (S3crg)  IlOe:  ^ö\)t 
I41a,  [Ort  babei]  V44eTrigveda  II 39e,  424m;  111208m:  9htiirfd;i(b. 
illl5me:\  mUm  [f.  aWonb]  III510e,  iJimini  1348a  (S3ieite);  e\  Rincon 
de  la  Vieja  [ob.  bloß  Rincon  IV539e]  (35ulfan  ä^itt.STmer.'«)  IV539e, 
545m;  9?inb  f.  9^inber  |  dlinht  [f.  SBaum,  ßrbe,  Planeten,  9?eacticn]: 
[toon  Weisen,  S3äumen]  II  91m,  401  e,  425m  ;j  3?iuber  (pl.)  I14a  (in 
©übamer.),  V82a;  Rindjani  («Bulfan  auf  2ombo0  lY  407m 

ißtug  [f.  garbe,  2id;t,  magnetifc^e  5Cbiveid;iiiig,  2}?il(^ftvaße,  S^iebel, 
-flede,  ©tcrne,  @tern[d;uii^j))en,  3o^iacat-]  21.  (n>ir!I.  ob.  ÖJeftatt)  [biird^ 
o  bes.]  IHlOle;  IV 49a,  345a,  375e,574e;  plur.  Sßingc  (*)  III165e, 
IV 49a  J  53.  (bei  2öeltfi)r^ern  ob.  2Beltfür|)er)  [f.  ^aneten;  Neptun, 
Saturn,  Uranus;  3'^^i^canid^t]  111341a,  427a,  534me  J  S.  (öon  bunft* 
artiger  aJiaterie,  bimftfi3rmigcr,  öon  Sßeltbunft ;  ©nnftriug:  aiie  bem 
bie  SöeUtÖr:|3ev  cntfte^n)  [f.  biefe  ©lieber;  Ü3.  imb  (S.  fuib  bie  ^crrfd^enbeu 
SSebeiitungen  im  mt.];  pl.  9fiuge  (*)  II1330mell  ||:  3ufäl}C  (ju  aßen  3  S3ebb.) 
[compos.  9iing-]:  abge^^Iatteter  111323m,  588a;  ccncentrifc^e  (pl.)  I104e, 
11359e;  111153a,  188a,  587m  |j  2)  u n  ft ring(e)  [=  biiuftföimiger,  -artiger; 
=  l^cn  2«ateric,  äBeltbmift]  (f.  «Beb.  S.)  llOSeW*,  147a;  111559e*,  (567e)| 
bimftartiger  [f.- ^ä^aterie]  III  588a  |  bunflförmige  (pl.)  [=  S)unflr.  uftt>.] 
U37a, 299e-300a,  412m  (sg.);  111588m:  b-cr  Stoffe  I99a*  j| -ebenen^ 
IV  8m;  [@utfte^ung]*  UI567e  {auQ  berbid^tetem  Söettcnftoff),  588am; 
farbigeo*  III134c-5a,  206e;  fe[te(v)  111431m,  588m*;  -fläd^en^  III504e  | 
ringfi3rmig°  [f.  a^ionb,  S^iebelflfecfe ,  ©onnenfiufterniß ,  ©ternbaiifen]  1235m, 
m231a;  IV 271m,  591m;  Diebel  111333a  :|  geglicbcrteO*  I462ell-3a; 
frcifenbe(r)  [=  rotirenber]  sg.  I  58a,  146a;  11  367a,  111323m;  pL 
111431m,  462e,  588a;    Ieuc^tenbe(r)o  111123a*,  411m;    magiieti[d^(e)0 


diiUQ  3)lag  —  Riobamba  ^.  ©rbbeben  bi§>  ^or     941 

IV49m,m*  169m;  Ringmann  (Joh.  R.,  gen.  Pliilefius;  c.  1482-1511) 
11490m  ipcx']»,  Hylacomylus);  dt.  i)cii  ajiatevic,  biinftavtigcv  'SR. 
f=  buuftfövniiijev  iifH).;  f.  «Beb.  G.]  I  58a*,  95a,  146a;  11143 Im*;  mctd* 
lifc^cvo  IVGTa;  vctivcnbe(v)  [=  fvcifcubev]  I  95a,  (103e*);  -©Aftern  111 
188e,  9a,m;  -tl^öIeiO  lV249e-250a,  275am  |  dl  tocn  Scitbuuft 
[=  Siiuftviiio  iiflu. ,  t)cu  ä)?atevie]  1 86m,  93m;  (Sutftc^ima  bev  SßeUfüvpci: 
am  dlnxQcn  f.  ^lalictcu  (S  :|  -3al;Icu  [53cb.  S3.J  111552a 

*j)iiligef3aiig  1163m,  viiijjflniilig  u.  a.  compo?-.  f.  Ijci  diiHQ  \  Ringgit 
{li\>.  35iil!au)  IV 525m  {%.  20):  fiivci(|tbavc  5liit^bviid/e,  [aft  cikfd;cu  ib.; 
^e(;e,  uicbviö  lV290e;  9ii^>)>cu  lV330ra:j  Ringmann  f.  tci  Öiiiifl  2)i; 
Mamia  Rinfo  Oavauefc)  lV5S3a  (Äavtc  \)Oii  Kraflo),  all  (AVa/üo  eiucSiifcl) 

rio  f.  (aiijjev  bcii  lücuigcu  ()icr  fülflcubcii  2)e^peluamcii)   bcu  fclgcubeu 

RioBAJiBA  1)  C^voi>.)  V53m  (Grbkkii)  |j—  2)  (8toM)  (|iibl.  b. 
Oiiite;  vcrii.  Rirecpampa  V29e)  [Daö  Gibbcbcu  bilbct  ciiicu  bcf.  5(it.  \)kx* 
uac^J  5[.  (aüi].)  lV221a,me;  V  29e,  56«,  53m;  53.  5l(t-i2.  [biuc^  *  hq,] 
{\)aß  n(te  V35a)  lV22ime;  (£.  9Zeii-ii.  [OJ  (-R.  nuevo  IV 462m,  3m, 
521a,  630am)  IV  284m  ||  3iifäljc:  Alvarado  V29e,  (iataftvevr;c  f.  GibO., 
Cfnmbomzo  IV  GoOamO,  (Siitfciiniiii]  IV496a,  f  (Srbbcbcn  i|'t  ein  bcf. 
5(vt.  I^icvnad),  ßJcftciii  [.  Sviimmev,  ©ctöfe  [Oß(.  Gibb.]  V53e*;  in  bcr 
Occ^ckiielVü21a,  ^er;e  lV462mO;  ^^.jj^^,  iV221a,  -cn  lV221m;  Saßc 
IV 362a,  V56e*  |  2)^•V'^  [f.  aiic^  (Srbb.]  V56e*:  ivaiibcnibe  2)2oVa-Äc3cl* 
lV216e,  V35am;|  [iwr^e  Öitcr]  \53m,  ^flaftcr  IV 221a;  ^(aii  1212e, 
IV221me*;  ^(atcaii  lV2S4mO  9Jumen  [=  Svümmcr]  lV471e*,  [2:4>oov.] 
lV22ime*,  Plummer  [=  Dtiiilicii]  lV621e*  (©eftcin),  $iim  Tunguragua 
[t^gl.  eibt\]  IV462mO,  Umftuvj  [.Gibt.,  Sßcrrcflung  lV544m;  Söco  IV 
462m,  3m;  Vö3m;  jcrftövt  lV22ime*,  3fi'ft*''nin}]  f.  tcim  ßibtckii  — :|| 
t  2).  (SvbOcOeu  öeu  Riobamba  (bcr  6tabt)  [l^gt.  ipici).]  atlg.:  S5ov' 
öHujje,  Gvfc^cinuiiocu,  Sc^ifberuno;  SSivfungcn,  5'^Iflciin.  «S^uvcnbcffcU^cu; 
Uiuftiivj  11.  3'-'v[tönin3  tcu  2l(t-i?.  bitvc!^  c8  [f.  oii^  aUc  bicfe  ^w).  tcf.] 
I210o,  2,  4m,  221a,  2e-3a;  lV2i6m-7a  [220'2a],  275e,  32Se,  491e-2a, 
5e,574m;  V 55m  [55]  ||  3ufül;c:  (5ataftvo^>r;e  IV 574m,  gvbbcbcii  siitor 
f.  33cv(;ev53ct).,  (Sifc^eiuiiiu^cu  f.  nttj],  it.  55üvgänj]c,  cviT>äl;nt  V34a,  folgen 
[f.  nfi;3.,  Sivf.,  e^iivcii]  I212e,  furchtbar  1214m,  ©cfd).  [f.  allij.,  1 5«ac^r.] 
V55me  |  fciil  iiutcvivb.  ©ctL^ie  \218a,  V55m!le:  miv  fevii  baten  V55me  :| 
Lactacunga  in  Siiimmcm  IV 577m,  ^.\\)i  bcr  nnicjcfciiimcncn  2)?cn''c^cn 
r2l8a,  uiincnavtiö  I  2l0e:  mo)'a  [ügf.  etabt]  1221a;  \34a,  53am] 
9bd^iic^tcn  [t  (^cid).]  l V 220e-l a,  V55me;  bcv  SJiiIfan  Den  Paßo  I;cvt 
auf  ju  vaiid;ai  I222e-3a,  IV495e-6a;  ®d)auvla|}  V34a,  Sc^ilbcning 
[i^a(.  aüjv]  lVl220-2a];  Svuvcn  [t  S^^t.ocn;  f.  aüö.]  1212^',  lV2i6m-7a; 
(Stcvnjc^n.  f.  ^cvfievj].,  5>eilvüf!::iuv:i  «ni  Titjjywra/tua  IV574m,  Umftiiv3 
f.    allg.,    feine   5)\nbiubiin;i    W  328e,    ^crbättuiffe    lV22Sa;    SiJüVjjdngc 


942     Riobamba  £).  ßrbbeben  ißor  —  Th.  Robinfon 

[=  eifd^eiiu,  f.  ^p.  aög.]  I  210e;  IV2i6m-7a[220-2a],  275e,  491  e-2a; 
V35m  [53me] ;  ißcr^evge^enbeg  I404e  (©ternfc^nii^^^en),  \  53m  (drbbcben); 
nal;e  SSiiIfanc  1221a  (fein  Stit^Bnid^);  Sßirfimgen  [=  golgen,  (Spuren; 
f.  l)p,  aüg.]  IV[220-2a]  328e,  445e,  487e,  526e,  559e;  3evpi5rimg  f.  afiß. 

*Eio  /no  [f.  rio  Frio]  IV  350e  [6ei  *Frio  gii3ii[etjcnj ,  Äio  Gratwi« 
(53ra[.)  IV  100m,  iSioja  (SBoIibio)  IV547e  (^roi).),  Rio  Janeiro  IV 136« 
(Öftl.  öou);  Rion  {%i.  be§  fd^iDaijcn  9J?.;  =  Pkaßs  11175a)  11175a 
(3JJünbimp"    IV  386a  (-21;al);  Riotandagh  (im  Saucafu^)  IV  509a 

*i2ip/iäf  .  (33ei-glanb|^.  im  SKonb)  111504m,  ^Ji^^en  [f.  SSuIfane]  IV 
329e  (v-fi)imig),  St.  Riquier  (imt.  ^icavbie,  Bei  5t6bemfie}  IV113a  (SIbt); 
Rißri  (3n[el  bei  ^qo)  IV398m,m  (pic  de  Langle);  9?i?pen  (bei  ^fl.) 
I13e  II  m^  21.  (nat.)  IV345e:  r-artig  IIIl8la;  pl  «Riffe  III  44m  f 
33.  (=  Bei^niing)  IV  188a  ||  Rifsafah  (arab.  ^ataft)  11256m ,  4ö0a;  D^iffe 
)".  9?iB,  9titen  f.  Otitii« 

9?itter  [21.  1)]  (vittevlic^  f.  m^  ben  ^evfcncn)  sg.  I[291a  (engt.),  411m 
(vom.)  II—  33.  2)  Carl  Ritter  (1779-1859):  „getbsng  Alexanders« 
11425a,  Arabien  W  381e  (milf.  ©cgcnben),  @c^Iamm  ber  iöulfanc  bei 
Arracan  V  (45a)  56a;  „(grbfunbe  öcn  Slfien"  [bgl.  (Svb!.]  (fnr3  „2lfien" 
H415e,443e)  11402a,  425e;  IV38U ,  582a,  3a;  V56a;  ^eil.  St}^reffc 
lll32e,  Demarend  IV 582a  |  „(Svb!nnbe"  [ög(.  2lfien]  I18m,  60e,  75e', 
II132e,  3m:  ntff.  Übevf.  \\  457m  :|  inb.  Feigenbaum  ci\\\  Ceylon  II(99e) 
133m,  feibue  ©elüebe  aii^  Indien  II(189m)  425e,  Saghalin  IV 583a, 
Sapphara  II415e,  @eibc  f.  Oeirebe,  SBei^ranc^  II443e-4a,  ^ndex  II 
401e-2a  :||  3)  Heinr.  Ritter  (geb.  1791):  Araber  11252m,  445m; 
Ariftoteles  III  15m,  28a,  55me  |  „®efc^.  bev  ^birof."  11128a,  55e; 
„(Sef^.  ber  cfiviftr.  ^bifcf."  11445m,  463m —I|—  ritterlich  II  169e: 
2)id;ter  II34e,  ©eflatt  II61e,  ^oefie  II 55a,  lljaten  II 49m 

*3lituatbnc^  1411a;  9?itu^^  11443a,  pl.  Oiiten  II  101m  :|  ritusanhära 
(inb.  (Seb.)  II64e,  117e;  Rivaltus  (David  Rivault,  sieur  de  Flurance: 
lat.  D.  Rivaltius  a  Flarantla;  c.  1571-1616)  II  502e  (Archimedes)  j 
Aagufte  de  la  Rive  (geb.  1801):  ^lectricil^  I485e,  jlünbl.  SJerönb. 
ber  magnet.  Hbiü.  lY  195m  {X\^)pn^  öon  St  Helena)',  Särme  in  ber  2:iefe 
1425m,  6m;  IV36e-37a  :|  Rirecpampa  =  Riobamba  j  Pedro  de  Rivera 
(Lafora)  IV595e  (9?eife  im  nörbl.  Mexico  1724);  Rivero  (Mariano 
Eduardo  de  R.  [y  Uftariz])  IV  246a  (bei§c  Duetten  ijon  Mariara  it. 
Trincheras).  528e\\  (©tabt  Arequipa),  e  (im  memoria!  de  Lima  1828) 

*Robert  (Louis  *Eag6ne")  1313m  (S^orbca^),  IV 501m  (Geyßr); 
Roberts  (Henry,  l?iciit.)   IV586e  {^axti  ju  CJook's  9?eifc)  J  Robertfon 

1)  James  1430m  (compass  in  Jamaica  1806)  2)  Will.  (1721-93)  II 
302me(gntbec!ung2rmev.'e)*l|  Robinfon  1)T.  R.:  ^^ebelflecfe  111321a, 
557a;    [^erf.]    111321a;    ?crb    Roffe's    2:e(efcop    111357a,  545e-6a  :) 

2)  *Therefe  Adelgunde  Liiife  (geb.  [von]  Jakob,   %xaii   ton  Edward 


Th,  Robinfon  —  Rocky  Mountains:  ißulfane  ©    943 

Rob.j  pfeudon.  Talvj;  geb.  1797)  IlllSe  (OlTian,  ferb.  Sieber); 
3)  Üicbiiii'onabe  n412e-3a:||  bev  SSevgfnotcn  los  Robles  (ki  ^o^aVan 
lV321a)IV321a  [555e-4a]  |:  (Sovbilleven  IV 321a:  «ttu^gang  ber  öftl.  (£ov* 
bittere  IV 556m;  ni3rbl.  baöon  S)veit()ei(iing  ber  SInbeefette  IV314ra,  jübU 
bai>on  2  Letten  IV314e  :|  ©limmerfc^iefer  IV553e,  2age  IV554all ;  @een, 
2öi(^ti|3feit  IV  554a 

*rocca  Monßna  f.  M,  r.  del  Palo  f.  Fe/ütJ  ||  (Ea^.  de  la  Roche 
Poncie  IV400e-la  (Iwoga-ßmd) ,  3m  {Suwafe  ßma^  @d^tt)efel-3nfel); 
ia  Rochelle  (gvantv.)  I181m;  Röchet  d'Hericourt  (C.  E.  X.)  IV  102m 
(2*«  abl^fiin.  (Sj^)eb.,  magnct.  SSeoB.),  «57.Sa  (ÄcÄoa,  afvtf.  ®ebirg«arten) ; 
Raoul  Rochette  f.  Raoul;  Rochen  (Alexis  [Marie]  de,  1741-1817) 
I48a  (älJicvcinetcv),  lfl512me  (pvi^niat.  ^^ernvolu)  ||  arched  rock  (auf 
Äevguelen)  IV  413a 

Rocky  Mountains  (cb.  gelSgebivge  IV455e,  6e,  598e)  [f.  Äette, 
©ebivg^fette ;  begriff,  Sierra  Madre]  IV[435e-9,  ST.  595m-7m]  438a, 
595mlle,  6e-7m  ||  Jufä^f:  SlbfaH:  öftlic^er  IV 430m,  7e-8a:,  Weftf.  IV 
430m,  8'9m{a),  470e  J  beibe  5I6fatte  IV437amll  ||  Slmeifcn,  -Raufen  IV 
638e-9a',  %nhi\dl\ 596m,  5infaug  IV455e ;  [53egiiff]:  bie  öftl.  Äettc  na(^ 
ber  SbeilMig  bev  Sierra  Madre  lY  435e,  595me  ||  53erg(e)  [ijgt.  ÄegelK] 
IV457e,  596a:  -grit^Ven  IV596ra  |  t;ec^ftcr  IV598e  [St.  Helens]]  f;oI;e 
ob.  I)c6)\te  iy436a,m,  596m,e,  8m  :|  -fetten  IV459me  (^avattet  ben  R.  M.)  \ 
-jügc  (b.  l;.  ^tod^z  W  595e,  6m,  7e):  3h)i)c^cn  ob.  neben  ben  -B.  M., 
ober  öon  ibnen  aufigefienb  [ögl  biil!.]  IV  [436,  21.  596e-7d\ :  S^Jamen  IV 
597a,  ben  Ä.  M.  parattelc  IV  (459me)  1 1  [iBefc^aff. ,  Sfiavafter]  IV436e, 
596m',  «Befc^r.  IV  457m,  dljaw  f.  «efd^aff.,  @6ene  babei  IV  599m  |  ^(ii^ 
IV436e:  -betten  ib.;  piffe  lY 596e  :\  ®cbirgg!ette  [=  Äette;  bgl. 
SBcrgtetten]  IV 436m,  7m,  9m;  ©eftein  f.  \>\ül,  ^ö^e  [tgl.  Serge]  IV 
436e,  Äamm  IV 438m,  Äegelberge  IV59öm|Äctte  [=  OebirgM.]  IV 
435e,6e,9m:  lange  IV 437a  J  Sänge  IV 597a:  Sängentr;ar  (bilben  btc 
R.  M.  mit  ber  Sierra  Madre)  IV  455e-6a ,  595me  J  2  a  ö  a  : -S5änfe  IV 
439m,  -[tröme  IV45<5we;  Saöen  IV457am,e:|  t)om  3J?ecrc  f.  ©übfee; 
9(Jame(n)  IV435e,  598a  (frnnaöf.);  in  Neu-Mexico  IV(470e);  ben  R.  M, 
paxaM  f.  SBergfctten,  -jüge;  ^a§  IV436m,e,  597m;  [^erfonen,  Steifen] 
\Y437me,598a  (canab.  Säger);  Pateait^  IV638e,  9hifen  f.  ^evf.  | 
SRic^tiing  IV597om;  SD^eribian  IV 45öa,  me;  üeränbevt  IV 456m II  (9f?2ö), 
SBeränb.  IV 597a  :|  fte  fmb  eine  ^^ortfe^jung  ber  Sierra  Madre  [a.  53egr., 
Sangentbai]  \Y595e-6a,  [©tvede]  IV  597a,  (Sutfevnimg  ben  ber  ©iibfec 
IV  457a,  2:^eilimg  f.  ungett;.,  [So^^cgr.]  IV[45ö-9],  ungetbeilt  IV  45öa, 
93erg(.  mit  bem  Ural  lY 597 am  j|—  Sultane  \Y  430am,  [437-9m, 
31.  597m-5a  (35ulf. ,  t)iirt.  S3ergjüge  ii.  S^ätißfeit  in  ben  R.  M.,  an  beiben 
3Ibfäüen  ii.  neben  ibnen)],  454a:  aiifgefimben  lY430am  |  aufgebrannte  IV 
430m,  598a'.    [STufjä^I.]   IV457e,   frifd^  a.  IV  454a  :|  feine  entjünbete 


944      Rocky  Mountains:  5>iil!ane  @  —  Rom  2luc^b 

[=  aii^gcbv.;  'cq\.  t\fdt\(\c]  IV  457a,  ©cöciib  \\430am,  aiiögct^vaiuitc  5tvatcr 
IV 437m,  (9vc(jc)  eiitfevuKiig  ^cii  bev  €iibfce  IV  454a,  tI;atioiC  [toijl.  cut» 
jiijibetc]  IV  450m  :I|  toiiltauifd):  SIiK^bvilc^e  IV438all,m;  Scvöjüöc  f. 
SJuIf.,  gcvmaticulV598a;  ©clnct  IV457e-<Sa,507e;  ©cftciii  IV457amll, 
©nHJ^cu  IV459am;  ©Viivcii  l\437am,  Sme;  2:initiöf.  f.  äJiilt.  allij.  — 1| 
»eftli^  i)ou  bcn  i2.  il/.  IV 471a,  ^wc'xi^e  f.  Söcvosiiije 

*Roddeiberg  (Gifcl)  lV277a,  Aug.  Kode  (feit  1814:  roii  R.;  1751—?) 
111465e  Oit'ivius),  Rödiger  (Emil,  gcK  1801)  11402a  {Chaldäer  ii. 
ITurden);  5lcnig  Rodrigo  (im  romancero)  ni25a,  Sujcl  Uodriguez-  (cftl. 
0.  e5lfv.,  ^.  SDJauvitiiie)  1303a  (S>cijd  ©viutc);  Dtogciiftciu  I2G0e;  A.  Roger 
(deNyon,  fc^tvcij.  SWajor  du  geiiie)  141m  ($cl;e  beö  Moniblanc)^  Rogers 
11180m  (Dlefvnctovcii);  Dtosgcu  lUG4a 

*i-oI;  [f.  5Iut)äiifim.q,  2)h'uf^cnft;imme,  2>oI!,  SöÜcr]  1 393e;  II  102m, 
313m;  111 147e,  451m;  IV521m;  3Hftäubc  1385m  J  J»or;cU:  [t>ci  3>clfevu] 
1 195a;  I149e,  251m:  natihlic^e  II U7me  \\  Rolnni  (5ivnaM;c)  III 4Glim  I|— 
?RoI;v  (aiid;  in  comp.)  5t.  (=  canna)  [f.  SSamOii^,  ^\.dcx]  lll201e;  !ö 
(=  m\)xe)  [O]  1159e,  lll77me,  lV247m:  -I;;iiifcv  1212a,  -Zuteil  I221e, 
-mciftcvO  11498a  J  pl.  9?ör;ic  [.  33amtMi8  :||  dlc\)xc  (IVm.  sing.)  [^oj 
(=  9?o^r  33.)  [f.  2r;evincnictcv]  111  Gla,  62a,  lOGa,  115a,  135a  j  pl. 
9lüt;vcu  (aiK^iiicomp.)  [f.  ^aav]  31.  (jjcUv)  IV25Gm,592a;  53.  (fvi.I^c 
Sclefcc^c)  h  [\iQl  and)  sing.,  f.  ofcI;ii]  lll[6ie-Ö2m,  91.  W6e-7\:  Hictcu 
[=  [cl;ii]  f.  °Seltvauni,  ccmiiuniicivcubc  lV37m,  cifcviic  lV227mll,  ciiijc 
11342m,  v-fevmin  IV 592m,  e^a\i  lV227mll;  biac^  9i\  fc^uO  [Vjif- 
o^ÖcUvaum]  111  [6ie-62m,  21.  106e-7],  71a,  lü6e-7a,me,  115e,  352m; 
biivd)  91.  in  bcn  SScltvaiiin  blidcii  1 159m 

*le  Roi  |.  Roy,  ec(>at;  Rokli  III  150a,  Rolandseck  (am  dl^clw)  IV 
281e  (Söafalt),  RoldaniUa  (9kii-©vau.)  IV 554c  ||  Öiollc  (Mlbl.):  eine 
toi^tiije  9MVMcIeu  IV244me,  47Sa;  V42c  J  rollen  1214e,  9iMV229a; 
toUciib  [j.  2)enucv]  1443m 

Rom  (3(.)  1)  @tiiat,  9tei(^  (f-  bicfc  i\m  aiid^  kf.  u.  Scftr^crifd^aft) 
(wirb  uid;t  bc3cic[)uct)  [f.  Cart/jo(/o]  (1^:111.  luc^  (Säfavcn,  ilaifcr,  2)uiiavd;ic, 
ShWuHif)  ni212-23G,  51.  43Gm-442m];  2)  etabt  (f.  ciic^  Suf.)  11 
2iSa:  a)  alte  (unvb  bmc^  vcvjjc).  +  kj.)  11 2i<5a  b)  iiciic  (tiivc^ 
tcrijef.  ^)  1397m;  iioma  f.  ^cam.ppgna  |]  5Ö.  R<e>ikr  [vii!C^>  in  comj)Ms.] 
{<x\\6i  bind?  iwd)3cf.  ^  kj.)  [f.  eniibfri^aftmalcrci]  lG2o,  420m;  WIÖ,  ITOe, 
P212-23G,  9l.43Cm-442m),212e,26"5am,470;  III201in;  lV5o.-x-Gf., 
GOOe  II  S.  römiff^  (and)  biivc^  iiad)}]ci.  *  bcj.)  [[.  flrjtc,  ä^lcr,  2)^l!clci, 
SBiücii]  11 24m,  229m,  233e,  322a,  4 12a;  11137a,  lV273m;  b)  roinano 
f.  Ocollegio  ||:  nlpbobf  tt  [d)f  Uf  ll)f  li  er  3ufa!jc:  Alarich  lll+4Mt| 
olt-röm.  lM70a*;  VII  tcril^inii*  [l  auö)  beim  Q\ii(i)[\d;cn\  11224m,  8ui :] 
Ariftcleles  f.  l'iiler.,  ?lufcutl;a!t  [.  '^cx]  ,  ^liiflöfiiit,]  [-4:  '^kxUüi]  f.  iTi^It» 
f;err[£^. ;  aumcl;nicu   [—  ciitii.]  f.  fliijini,   ü>öltci-;   yiiiöbel;uimij   [.  9icic^, 


üom  2ru§f  —  Sitt  945 

?{it6f^nid;  1277a*;  ti^ag  He  9i.  öcu  aufjeii  aiifgenctrtmen  üaBen  [b]  [ögl. 
entn.,  3Söl!ev]  II149am,  2y5am;  II1471am;  eiubviK^  ber  ißarbaven  [i^g(. 
SBÖÜev]  II  109m,  234a;  Barberina  II  X 80m,  Beamte  f.  @taat;  (>ei 
bcn  ^.  [b]  IllOße,  199a,  225m,  439e;  11146a,  65a,  412a;  V61a; 
Belvedere  f.  ovatican,  S3e|c^aff.  [t>gl.  (Sigenfc^.,  S^aratter]  f.  9teic^,  be* 
flicht X  f.  ^er[.,  33ieite  IIXl86m,  campagna  di  Roma  IIXi28e  | 
Säfaveu  [=  Äaifer]  11411m*;  Rom  unter  beii  (S.  II202e,  [214-236, 
5t.  436m-442m]  214e,  6a,e,  396e  :|  S^arafter  ((Sigeiif^aften)  [b]  II 
16am,e  {16e),  217e,e*,  265a*;  S8iR  Chigi  I  X397a  |  bag  (II;riftent!)um 
[ügl.  cftr.  9?eid;]  ©taat^religion  U218a,  235e-6a(6a);  c^riftl.  3eit  f.  2itter.  :| 
©toilifation  [4:  (iultiir]  ir212e-3aO;  collegio  romano"^  III  337e  («Stern- 
iDarte),  548m  (Slftrcnem);  (Scionie  IV600eO;  ScmetenO  1 105m ,  59iaw ; 
Snitnr  [4:  ©mlif.]  lU49amO,  2i5am*  (mokr);  IV 225m*  ||  S)i6ter 
[c]  pl.  I251e;  II  (20e)  109e,  121e;  V61a;  sg.  II  17m  |  3)i(^tung  [b] 
II[16-17m,  19m-22m;  Sr.  107-llOa  (b.  \).  ^aturgefüt;!  in  ifir)]:  f^ätere 
II2ie-22a||  ©genfc^aften  f.  S^arafter;  (SinfhiB^  [=  SBirf.]  f.  @^rad^e, 
5Si5l!er,  Seltberrfd^.;  einigenb  f.  Sßeltt)err]d^. ,  Einrichtungen  f.  (Staat ;  ent-» 
n cremen  [=  aiifn.]  f.  Etrufker,  Griechen,  Golfer;  (Sroberungen  I492e°, 
erfc^üttert  f.  9Jeid^,  (Srtveiteriing  ber  Hnfid^ten  [.  SBelt^errfd^. ;  trag  bie  9i. 
toon  ben  Etru/kem  eutnel^men^  II  169am ,  213m ;  etüig  f.  @tabt ,  ^Ictte 
II(231e*),  ©arten  II  X360m  |  ®  eift  11265a*:  -^egBitbung  II  149aO, 
'^e§rid;tungII76eOT®eogra^>t)en  1187m*,  -ie  II418eO;  gecgn.  f.  ©efteinrj 
©efanbte  [=  $!egaten]  IV(51me*),  -fd^aft  II(221m*)  ||  ®ef(^i(^te  [a]  II 
18e,  20m,  215e,  220m;  [c]  [t^gl.  Seltl^errfd^.]  II170e,  401a:  in  d^riftl. 
Beit  II  2öa*  J 'A.gfdjreiber  II  22m*  ||  ©efe^gebung  II235e,  ©eftein  Ui  R. 

I  X260a  II  Griechen  [b] :  bie  dt.  entnehmen  Den  ben  Gr.  I  78a;  11202a, 
213m;  9Jad;a^mung,  -er  ber  Gr.  II16e,  78m;  bie  Gr.  übertreffen  bie  dt, 
\l216-7a\\;  toerfcbieben  toon  ben  Gr.  II  16m,  31m;  öermanbt  mit  ben  6fr. 

II  16m  J  grtec^.  Sprache  f.  @^r.  ||  ®rÖ§e  [=  Slugbel^n.,  Umfang]  f.  dttlä), 
(Staat;  §anbel  II219e,  221e,  5e,  242e;  §anbf(^riften  11289a*,  ^err* 
Ii(^feit  I!52a*  |  ^errjc^aft  [b]  [ögt.  SBeltb.]  II  204e,  215m*,  222m, 
234me,  5e-6a;  -berrfcb.  II218e,  234a,  295e  :|  n^aS  bie  dt.  beri?orgebrac^t 
baben  Ill49amO;  in  R.  [=  ju]  (a.  ^erf.)  I+236m;  IH-219a,  X277a; 
lll+163e;  Sabr  f.  (Stabt  |  ^aifer  [c]  [=  Safaren]:  -reid;  II218ra;  -jeit 
11128a,  216e:|  fennen  l  Sänber:  tt?as  bie  9^.  nid^t  f.  lV49mO;  Äcntg 
11130m*,  fogmifd)e  STnfic^ten  f.  2öeltberr[(^.  ||  iOänbcr  [ij:  ^^rcb.,  ^beile] 
(ögt.  vomanifiä^):  onfgefc^Ioffen  II  2i5,  gebi?renbe  f.  nntertu.,  tt>e(c^e  bie  ^. 
?ennen  114136°;  nntern>orfene,  jnm  9ieic^e  gebörenbe  [=  ^rcö. ,  Xhe'ik] 
II202e,  4e,  2l2e,  5m,e,  7m;  3.^erfebr,  itBerbinbung  mit  !t?änbern  n.  35BIfern 
[b]  112196,  220m,  l-2a  (Im),  235a,  440e  J  ^anbfd^aft  n79me^  \\  ?eben 
Ill6mO,  169m*;  Legaten  [=  ©efaubte]  II  221m*;  Siebter*  I  123a,  ni608e 
I  Sitteratnr    [c]    II  16mO,  19m.  27n  ,  3Im,  107e,  115a:    AnTtoteles 

?l.  ^.  .P>umbolbt,  .<to«mr^     V.  60 


946  Eom  Sitt  —  ^a 

II(106e),  in  bei-  d^viftl.  3eit  1126a,  ba§  gvc^te  2)enfnial  Il233e,  -geid;id;te 
II  lü6e,  3}erfaü  II  234m  :|  ^ii^u^  I[202e  |  äJZagnct  I430aO ;  magnet.  2(6tD.  X 
IV  117a,  125e  :|  äRcnavc^ie  11214a,  5e,  7am  ;  nad;  i^.  Il+221a,  X511e; 
yjad;al;miing  [=  h3iebevf)oIenb]  [.  Griechen  |  9iatuv  [b]:  -gefiil;!,  -iä)\l> 
berung(eu)  [i.\(]l.  2)i^tiiug,  ^vcfaüev]  ll[16-27a,  21. 107-lllm  (gering)], 
23e,  24e-25m,  27a,  5im,  51am,  76e-77a,  (79m,  e-80a,  101e-2a,  248m); 
-fimbe  II229-230a(ovgani|c^e),  -[c^ilbeniug  |.  -gcfiir;I:|  ^JJorbIid;t  lX202e; 
[Öitev  bei  R.]  IVX631e,  [Ortönamcu]  lV372mO;  cftli^,  f.  ^vol\,  ü^cid;  | 
[^i^erfoneii]  511,  in  (°)  liom:  1)  [ba  lebcnb  n.  a.]  +I126e,  79a; x  II 
oi08a,299e;  lII0493e,  IVO502a;  2)  [33e)i:d;  cb.  füvgevev  2lufent{)alt] 
X  Il036e,  0129a,  0344a,  360m;  11120m,  30a,m,  409e;  IV  117a  :|  f\ia\\- 
SaifiuiDe  II  229e-230aO,  [Phänomen]  IX  397m,  ^I;iloic^I)ivenb  l62eP; 
monte  Pincio  IVXi25e,  Pi/iciiw  (5Serg)  H+23e  |  $rof  aüer*:  ^yjatur* 
gefiil;!,  -fc^ilberungen  ll[22m-27a,  2(.  109e-llla]  J  ^robin3(en)  [c] 
[4:  $!;inbev  nfn).;  togl.  did^]  II202e,  215a,e:  öftlid;e  111414a  :|  Qnirinal 
11  X360m,  9fegievnng  11217m  ||  dici^  [cj  [=  Rom-  if:  etaat,  K^dU 
l^evvid;.;  togl.  Äaifevr. ,  SBeltv.]  (a.  Sänbev,  Steife,  ZW^,  ^ölkx)  11 
[2i4-öa,  %.  436me]  214e,  8a,  9m,  220mO;  III  174a,  467m;  -reid;^  H 
221m,  2m:  35e)d;afr.  n214m-5a,  ei;viftentr;um  f.  cftL,  erfc^iittevt  11235a; 
©ve^e,  5(neber;nung  [=  Unifangj  11214-,  [ef;r  mannigfaltig  U214m-5a\ 
ba§  l>[t(id;e  {Byzanz-)  II  80e  (2l8e):  [Sl;vi[tentl;um]  II  235a  :|  ^^voüinäen 
111414a,  ®i^  ll+218e.  Umfang  [=  ©roBe]  11218m,  Untergang  II (239m), 
^erfaü  I1436e,  3}erme[fnngen  II  215a  .||  9ieife(n)  bnrd^  baö  ^cid;  II 
215m,e,  222m;  ber  dl.  lI(329aO)  :|  Religion  [tgl.  Sr;riftentl;.]  Il(274aO), 
SRepublif  11470a,  9titter  11411m"-;  (Sd;iffe*  11470  (Söegmeffer) ,  am 
(®d;aufelr;iber)  |  ©c^riftcnO  n{288e,  329a);  (gc^riftflellev  [c]  pl.  11187a, 
9m,286e-7a;  lI[411a,2a,423e,594e;IV535m;  sg.  111173e:|  (g^nle 
m+163e,  @enat  11219m*  @in!en  f.  3)erfatl;  (Sitte  IIl (162a*):  ^nftrenge 
11217eO;  @cnnenf(cden  111412°,  (Spiele  [ögL  £[;ier!ämpfe]  ll+441me  | 
Sprache  [c]  [=  lateinifc^e  nftt?.]  Ill6me,  [218e-9m,  21.  437we]  219a: 
2lng6reitnng  [=  berbv.]  ll[218e-9m,  ^.437me];  ©nfluB  11219a,  4S7me: 
anf  anbere  11265m;  gegen  bie  gviec^.  I116mO^  verbreitet  [=  Slnsbr.]  II 
2iSe-9m(8e)  J  (Staat  [c]  [=  Rom,  W\ä)  nftt).]  (comp.  Staats-) •  -^e^ 
amte  II215e,  -einric^tnngen  11169am,  @re^e  II  2i4,  -ferner  11218a, 
-religion  f.  (SI;viftent^. ;  großer  (St-e^berbanb  II(212a,m,e)  J  @tabt  [=  Rom-, 
f.  übr.  ben  ganjen  5lrt.  nnter  ben  Bt'it^'-'i^  +  "i^^  ^]  11218a:  bie  elüige  St. 
II+218a,  3a^r  ber  ®t.  IV  606a  :|  ©tammijater  IV  5356°,  (Sternlüarte 
f.  collegio,  -ftra^enO  11215m,  Stienge  f.  Sitten  |  ^;eile  beg  9teid;ö 
[=  Sänber,  ^rot.]:  öerfci^iebenartige  11 217a  (8a)  J  S^ier  : -fämpfe  II 
{229me,  441me),  -fnnbe  II229amO:|  Umfang  f.  Üteid;,  Umgegenb  IV 
X252m;  nnter  R.  f.  Sanber,  SScIfer;  Untergang  f.  ^f^eid;,  2ßeltr;errfd^. ; 
nuterauH-fen  f.  Sänber,  ^Jelfer;  SJaterlanbgliebe  11217eO  Vatican  IIX  i28m 


Rom  ^a  —  9tor  947 

(Beivedere);  95cvfcnnb  f.  «Staat,  ii^erBiiibimg  f.  ![?äuber;  35erfan,  @iuteu 
[:{:  Sruflej.,  Bevftücf.]  II217e-8a  (8a),  235a  (436e);  ^evfaf|img  Ii218ra, 
^erfeBr  f.  Sauber,  33ernieffiingeii  f.  9?eid;,  35eriraltiuig  II  (217m)  || 
33  ö  I !  e  r  [oc^l  33ait>avcn] :  (Siiibrucf)  nnlbev  35.  [=  33av&aren ,  i^gl.  *35cl!ev* 
iyaiibenuig]  II  219e-220m  j  (Sinflii^  ber  dl,  auf  aubeve  SS. ,  nub.  5>.  eut* 
nel;meu  t>cu  iljueu^  U212e-3m,  265m;  bie  9i.  eutneF)nieu  i^cu  aub.  SS. 
f.  außeu,  eutuer)meu  J  SS.,  u^elc^e  uutev  R.  fter;u,  beö  iTin.  9ieid;§  11217m, 
9a:  3Serfc^iebeuI;eit  II  2Ue-5a  :|  SSev!er;v  f.  Sauber  ||  bou  R  +II109m,e; 
Sageu  n470amO,  SScgmeffer  11470°  ||—  Seit  II  7a*:  -Fierrfc^aft  f. 
fcgi.  6ef.,  -reic^  II219mO:||  Seftl^erric^aft  [c]  [=  9teid),  Seltreid), 
§err[cf;aft;  =  Rom,  Römer]  lUllmO,  [212-236,  5(.  436m-442m] 
212a,m,  6a,  7a,ell ,  227e,  230a,  7e,  396eO,  452m:  ^aiplmiß  II  26a; 
eiuigenb  II  [234-5]  4a,e  |  üefcrbert  bie  Srlveiteruug  fc^nnirf;er  2Iu[id)teu  II 
212me,  oam,  6me,  [218-222a,  5e-7 ,  8-230a,  234-6a],  221a,  7me, 
235e-6a,  327m:  fi5rbert  fie  li^euig  l\215e-7m,  8m  :|  Uutergaug  11239m, 
Urjacfi  II265am,  3eit  111162a— 1|  ivieberlToIeub  [=  ^ad^ahu.]  I391aO; 
SBirfuug  [4:  (Eiufl.J  f.  I^ertovgeBr. ,  SBelt^errfcf;. ;  Siffeufd;afteu  II 
215e-7m  (genugeve  gcrtfd^ritte);  3a^Ieu°  II  199a,  457a;  3eit  f.  Seit* 
r;errfrf;.,  Berftücfeluug  11217m,  ju  R.  [=  iu]  f.  ^erfoueu,  Buftaub  II  2i7 
II—  9?emertr;um  11169m 

Roma  '].  Rom  (campagna)  ||  ÜJcmau  [f.  Antar,  gecgucftifd; ,  ^irteu, 
Schäfer]  j  pl.  -e :  griec^ifc^e  II  14m ,  106me ;  italiäuifc^e  u.  t>auifc^e  II 
58am  :\\  romancero  II  62m,  125a]  romances  (=  9?omau3eu)  11125a  :|| 
remauif^:  Sauber  11439a,  H)?eufd;euraceu  11302a,  iDIittelalter  V64m, 
^ericbeVeim,  ^^cefie  II  33a,  ^pxaä)tn  Y  63e "]  romano  ^  Rom  (5.  (col- 
legio)  :i|—  9?cmauti!  III39e  :||  rcmautifd;  [f.  (£d;ilberuug]  II  37e-38a, 
61e:  ©egeub  I8e,  ki  ©riec^eu  u.  üicmeru  uid;t  [i^gl.  baf^  ^-e]  II  79m, 
DZoi^eüe  Il49m,  ^cefie  II  13m  J  ba§  Stomautifc^e  II  25a  (bie  dlcnm  uid;t 
bafiir)  [l^g(.  'ooxhlw]  — 1|  ^Jomaujeu  (=  romances)  Il62e  (r-artig),  (iC(p 
Romanzow  (9^0  ber  Sufel  Sejc;  Beu.  uac^  bem  ©rafeu  Nicolai  Petro- 
witfch  R.,  G.  1750-1826)  l\398m 

Römer  ['ä.]  f.  M  Rom  J8.  ||—  ^,  2)  Carl  *Ferd.  Römer  (get\  1818) 
1460m  ((Sd)id;)tuugc!Iüfte,  „Oilieiu.  ÜBergaug^geb.'O  |  3)  Olaus  Römer 
(1644-1710)  [f.  Horrebow]:  3u^iterctral)t\  11191a,  126m;  ®efd;triub. 
be§  Siebte  (t?ou  ilnn  eutbedt)  II358me,  371m;  III  90me,  91a,  i2ö-7a,m; 
[^>erf.]  ini26m,e;!,  7m;  JÄectafceufioueu  III265e;  ®tcrukcK>.  IH  266a, 
273a;  triduum  ni265e  — 1|  ÜJcmertlium  f.  Rom  am  (Sube,  remifd^  f.  tei 
Rom  (5. 

*ronquidos  (e.  SSuI!au§)  IV302a,  533e,  4a;  Albrecht  v.  Roon  I  474e 
(Srbgeftaltuug  it.  ^öBeusiige;  „(Srb-,  SSöÜer-  u.  i^taateufuube"),  Roraima 
(i8erg  ©uraua'c^)  IV 75m,  Rörerhühd  (ÄreiS  Snu^huc!)  \417e\-8a  (tiefe 
©rubeuüaue) 


948  Rofa  —  G.  Rofe  ^^ 

Rofa  3t.  Salvator  R.  {makx ,  1615-73)  11129m  |  «8.  monte  Rofa 
ob.  mont  Rofe  (*)  (genuin.  Stufen)  1320m,  461am*:  geogn.  I461am*, 
©letfc^cr  1  372m*,  ^ö\)z  IV319e,  ^oburelleu  1372m*  Diictlcu  lV240a, 
[@d^rift]  lV499m .]"  (£,  1)  S.  Rofa  de  la  Sierra  (IV245e;  U\  &i.amx.)  1 
444a,  IV245e;  2)  ^lateaii  bcn  Ä.  i{.  (in  Stnticqiiia)  IV 556a  — 1|  Rofario 
(in  9^eu-®ranaba)  IV 557a,  paramo  de  Jas  Rofas  (in  3>enejiiela)  IV  557m 

9^o[e  f.  9^0 |cn,  mont  Rofe  =  monte  Rofa  \\—  1)  Guftav  Rofe 
(geb.  1798)  [f.  A.  v.  Humboldt:  bef.  afiat.  ob.  fibir.  ^eife]  \\  428am, 
466am,  [468m-473a],  655-6a;  Y 83am ,  94e-96a ,  97m-98a  \\  3u[ötjc: 
Stlbit  IV 475m  ||  im  ^Üai;  ©vanit  1273a,  V(67e  in  9^ovb-5ll.):  ©vanit- 
mauein  V[Sie,  2t.  97m-98a\  :(  ^ei|e  f.  Ural  |j  5tnbefin  IV6S5amil,  nid;t 
Stnbefit  IVö35e-6a;  ^itvagcnit  f.  Äalt!>atl),  ^iilfan  'oon  Ärequipa  lV601e 
(2:vac^^te),  iiii  nörbl.  2t[ien  [.  (Sibirien,  Ätna  l\631a  (2vad;t}t  ii.  f.  Öe* 
ftanbt^ei(e),  2tiigit  1465m,  ^Berliner  SO^iner.  (S.ai\  IV  631a,  ^oteneig  f. 
©ibiv.,  Chimborazo-(^c\iem  lV428m  |  5-eIbi>atb  IV622a(6e):  (Sinbvürfe 
f.  Onavy,  „§-@ni^pe"  IV467e,  619e;  ©c^meläbarfeit  \ 95a:  in  ^ul:- 
tancn  IV  4ö7e-<Sa,  633am  :|  @eh)ebe  tev  gelmten  I  246a  |  ©ebirgg- 
arten  [=  Mmx.,  ©eftein,  gcl^artcn]  Y94e-95a,m-96a:  (gintbcihmg  V 
76e,  enbogene  y75e-76a'^  «Sc^nielsgvaD,  ©c^meljbarteit  [f.  ncd;  ^elbf^atb, 
©i-anit,  2ai)(u]  i\579e-580a-  [Umnjanbliing]  I (272me)  46am ;  ber  ^iiU 
fane,  toulfanijc^e  lV46'öam,  633m  :j  ©eftein  [=  ©cbirg^avten]  f.  Chim- 
horazoy  Popocat.  •  geologiid)e  ^^crlefiingen  V  75e;  @eU)ele  f.  |5^^^<^^^^"' 
2«etecrft.  II  ©ranit  [f.  Altai,  Ütiejongeb.]  V77a:  ^eftanbt^eile  IV(477e) 
638a;  für  bie  fenerfliiffige  53ilbimg  (33.  anö  einer  gefc^moljencn  3)h[fe), 
gegen  Bifchof  y94e-96a:  gegen  33.  auf  naffem  Sßege  Y  95m;  „@ianit^ 
QXüppt"  IVöiPm,  632m,  8a;  -mauern  ].  Altai,  «Sc^meljbarleit  Y95€-96a 
T®ranitit  IV469e,  632m;  V77a,  (78a)96mll  ||  „©ninftein"  IV 631a, 
5e;  §^))erftl;en  IV  (481a)  640e,  Irtyfch  Y83am  (Sfjonfc^iefer),  Obftbian 
üom  Jacal  IV  464m  (Oliöin-m-^ftaüe),  3ai>i^-(Sntfte[;iing  1460m;  „ÄaÜ^ 
f^at^  n.  m-agonit"  1459a,  460a;  Äiefelfäure  IV626e,  ?aöen  Y 95me 
(©c^meljbarfeit),  2eucitc^l;^re  IV  476a;  ©en^ebe  ii.  SBeftanbtl;eiIe  ber  2JJe* 
teorfteine  1136a;  III612e,  3a,  5e-6a;  ä^iafcit  I (264m) 459a  j  9Jl i n e* 
r alten  [=  ©ebirgSarten] :  -Sabinet  f.  SSerliner;  fiinftl.  ^evöorbringung 
1465m,  V71e:|Obfibian  ].  Jacal;  OligoflaS  IV46<Se,  619am,  636m; 
Oliöin  f.  Jacal;  [per f.]  (f.  bp.  A.  v.  Humboldt)  1246a;  IV 235m,  466am, 
478a,  482a;  Popocatepetl  IV425awt  (®efiein);  ^orjeüau-Ofen  IV579e- 
580a,  V95a;  f5elb[patt;-(Sinfriic!e  be§  OiiarseS  Y94e-95m:  IReife  f.  Ural, 
Sibirien  1 9tief  engeb.  lY 468e:  Kranit  ib.,  619a,  632m  :|  Rofenau  lV621a ; 
<Bä^rmiiQvah,  S^meljbarfeit  f.  ®ebirg§artenufto.;  ©^loefelfiefe  f.  [ibir. 
11  (Sibirien  ob.  im  ni5rbl.  5(fien  [ij:  Altai]:  33obenei§  IV 255m,  ^fteife  f. 
Ural;  «Stctten  aii§  f.  Sagebiic^  Y83am,97m-98a;  SCcmper.  IV255m  Jfibi* 
rifc^e  Scf)mefel!ieie  I (136a)  406m  ||  Sagebrc^  f.  (gibir.,   Ural;  ^;onfd^iefer 


G.  Rofe  Z\)  —  James  Rofs  D  949 

f.  Irtyfch  I  (^(affificaticn  bev  2^ra(^l}te  [f.  Arequipa^  Ätna]  IV467e:  ii6er 
bie  iixUit  \\466a,  8me;  bie  6  5l6tf;eiliingeii  \\[469-473a]  621m;  ncc^ 
ir.c^t  abgef(^lc[feu  W  473a  :|  Unnvanblung  f.  ©ebivö^virteu  ||  „9?ei[e  md) 
bem  t/ra^,  beni  Altai  u.  faf^.  9}ieeve"  [ügl.  ^/toi,  iiovbl.  5([ien,  ©ilnvien] 

I  406m,  458mlll,  9a,m,  460e,  4a;  II  411e;  IV169a,  471e,  2a,  493a,  573a, 
639m;  V81e,  82m,  83a,  96m,  97mlll,  95a:  SagebiK^  f.  eitiv.,  [Sl^eile  ber 
md\t]  IV235m  JUvalit  IV 479a,  639m  ||  ^Bevtieieluuo  I(272e)460m, 
^orlef.  f.  geoloß.;  35ii(fane,  milf.  f.  gclb^^atb,  ©einrgtsavteu  ||—  2)  Heinr. 
Rofe  (geb.  1795):  o6  Äcbalt  magiietifc^  1429m,  !i?abovatovium  IV 635m, 
Stvbeiten  über  bie  53eftanbtl;eile  bev  2)^etecrfteiue  111613a,    [^^crf.]   1429m 

9iofen  (5t.)  [oft  in  compos.]  I43m,  sing.  9^oie  (*):  [STvten]  I  43m, 
Rofenau  (@ie6ciigeb.)  IV  621a,  r-farben  I362e,  -garten  IM3a,  -gebüjc^ 

II  42m;  Rofenkranz  (Job.  *Carl  Fried.,  geb.  1805)  111549m  (Hegel 
gegen  eine  Sude  ^\\\  ben  Planeten,  „Hegel's  Seben");  Siebe  bev  3i.  III 
43ra*  (in  bev  ^ev[.  2)id;tung);  Rofenmüller  (Georg  Hieron.)  II  119e 
(Antar,  „(5^ava!teve  bev  i)ovnet;mften  2)ic^tev  aüev  9'Jationen");  -cl  11189m; 
r-votl)  III  180m,  540m  :||  ^.  1)  Fried.  Rol'en  (1805-37):  Ben-Mufa 
11262m,  454m;  [pcx\.]  11262m,  rigveda  11115m  J  2)  Georg  Rofen  (geb, 
1821)  11420m  (Lazen)  \\—  Rofenau^  Rofenkranz,  -maller  f.  bei  9?cien 

Rofette  11451a  (3nicf;vift) ;  2(bmiva(  Rofily  (Fran§ois  Etienne,  comte 
de  R-Mesros,  1748-1832)  IV  112a  (aJJanufcvipt  i)cn  Borda  A.  v.  Hum- 
boldt mitgetbeilt) 

gfjeß  f.  pl.  9?cf[e  II—  1)  (@iv)  James  Clark  Rofs  (^c[fe  tcn  John 
R.,  1800-62):  5tbveife  f.  antovct.  (Sj^.,  Snfel  an  bev  ©übi^iige  Afrikas 
lV(4i2e)588a  ||  antavctij^e  (gj^-^ebiticn  (anf  bem  Erebus  IV99e)  [bloß 
(vj^eb.  IV4i5a;  =  9iei|e,  @üb^3oI-(£j,te^./  fübl.  @ntbecfung§veife,  (Sntb. 
na(f>  bem  ®üb:|)cl;  =  voyage]  (magnct.  f.  bef.  bei  'SR)  \439a,  11576m; 
\y71e-72a,  74me,  89a,  90e,  92a,  99am,  137me,  177me  (451e):  Slbvcife  IV 
200e;  committee  IV200e,  2e;  3n[tvncticn  1474m,  -cn  IV  179a;  Streite 
[i>g(.  Steife]  IV 99e-100a  ||  Som^ja^  IV 71m  (5t6Ientuug),  (gntbedunggveife 
f.  Steife  I  Schiff  Erebus  f.  antavct.  d^peb.;  S5nlfan  Erehus  IV291e,  451e, 
525a,  606e  :|  Sj^ebiticn  f.  antavctifc^,  ©iibpcl;  Kerguekns  Snfe(  IV 
4i2e-5w,  588a;  !(.  geben  f.  @üb:>)ül  ||  magnetifc^  (auf  bev  antavct.  (5?:^ 
Veb.)  \\74m.e  |:  Slbtreic^iing  IV73m,  99e,  119am:  Sinie  ebne  5tbii\  buv^* 
fd)nitten  IV137me,  202mll  :|  ^Tquatov  lV92a,  5(vbeiten  lV76a;  iBecl* 
ad;tungen  I193e;  IV74me,  89m,  99a,  178e;  fübl.  gcci  (bev  Suteuf.)  IV 
89am{m),91a,178m-9a  \  ^ntenfität  [a.  gcci,  Linien]  I  193e;  IV89a,am: 
fc^lüäc^jte  IV92a,  190a;  Siuie  f^n?ä#ev  IV i77me  :|  Journal  IV179m  j 
Linien  [f.  2(bn.\,  Sntenf.]  IV201e-2a:  g(eid;ev  9fteig.  n.  3ntenf.  IV74a  :| 
g^eigmig  [a.  Linien]  1435a;  IV  107e,  9e  |  ^^oIe  \\[99-100a,  %.  183me]; 
fiibl.  SD^agnet^ot  1 435a  ||  Mi/ouinen  IV26e,  iDteevgvunb  1167m,  micvc^ 
fco^   f.  eübHf  9^erbli^t  IV207a  (in  bev   fiibl.  §emif^b.),   fein  Ciifel 


950  James  Rofs  ^^  —  Ütotatton  aüg. 

IV 99a,  mit  Parry  f.  9?eil"e,  ^^eubel  lV26e;  [perf.]  I193e,  304a;  lV65e, 
99a,  178e,  201e-2a  I  9teife(n)  (aiid;  bie  antarctifc^e)  [=  autarct.  (Siteb., 
=  voyage  iifti).]:  -berieft  [=  voyage]  IV  89m,  füblic^e  (Sntbedimggreife 
IV451e;  auf  Parry's  3*«  dt.  IV65m,  119a;  mit  John  Rofs  lV65e,  99a; 
[2{;eile]  (bgl.  autarct.  (Sj)>.)  ...  lV109e,  178e-9a,m  :|  John  Rofs  f.  Onfel, 
9iei[e,  *J.  Rofs;  @üblid;tev  lV207a  |  @iib:poI  (avA)  Steife  [=  autarct. 
(gj^eb.  uftü.]>  IV  76a:  (Sntbeduug^reife  nac^  bem  l\74me,  -(gy^eb.  IV 
200e;  ft.  Seben,  microfco:}).  Men^Jformeu  I369e-370a:\  voyage  in  the 
Southern  and  antarctic  regions  [=  autarct.  (Syl^eb. ,  Steife  uftt).]  IV  72a, 
177e,  8m,  9a,  180a,  3me,  202a,rall,  7a,  525a,  588all-606e  ||—  2)  John 
Rofs  (DI;eim  bcu  James,  1777-1856):  feiu  Dteffe  IV65e(99a)  ||  Steifeu 
naä)  bem  9^orbpd  II  (271m)  |:  l'^  Steife  IV 65m;  2'^  St.  IV65e,  99a,  183m; 
St.  um  Frankhn  V65e  ||—  3)  Ludwig  Rofs  (1806-59):  S5erMu-  jtr. 
Stg^^teu  u.  ©riec^eutaub  II408e-9a,  2(u^lnii(^e  beS  Ätna  ijcm  Taygetus 
gefeliu  II  (166m)  414a  |  ©viec^eutanb  [a.  Slg^Vten]  II  108e\\  (^aturbilb, 
OmUc)]  „Steifen  auf  ben  gvied;.  Snfeüi"  I448e;  IV372e,  517m  :1  „§el* 
Umta"  II408e,  414a,  8m;  Kalauria  \\516e-7a,  Övtlid;!eit  beö  §iiöelö 
\iOU  Methone  IV5iöw-7a;  Nifyros  1 448e.  IV372me;  Ovid  II  108e 
(S^taturlnlb ,  Duette),  [^>erf.]  lV516m;  Ouetle  f.  ©viec^enl. ,  Ovid;  Steifen 
[f.  griec^,  3nf,]  IV516ni,  Santonn  IV  517m,  SSilbung  alter  Golfer  II 
(171a)  418m 

Stoffe  (pL  iJOuStcB)  II48e  1|—  SorbRoffe  (cb.  earl  ofR.;  William 
Parfons,  earl  of  R.:  bi§  1811  ^cxt  Oxmantown  111357a;  geb.  1800)  III 
[357-8m]:  g^tebelflede  [a.  Stiuguebel]  III 48ara (181m),  319e, 520e-im, 
830m,  e!l-lall,m,  2a,  8a,  340e,  lamll,  [357-8a]  7a,  367a:  er  felbft  III221e, 
357m,  367m  :|  ^tebelfterue  111333a  |  Orions-S^tebel  m366am:  ber  2ovb  felbft 
III32ie-2a,555am:|  Parfonstoicn  [ügl.  ben  5Irt.]  111358a;  Steflector  III 
181m,  321m,  340e,357e,  366a;  Stiefeuferuro^r,  -telefcop  ni330e,  la,8a; 
Stingnebel  111362e-3a;  ^elefcop  [a.  Stiefeu-,  bgl.  Steflector]  lll  [81m-82a, 
%,  117e-8a],  320e,  im,e  (341ai|m),  357am,^,  545e-6a 

*de  Roffel  (Elifabeth  Paul  Edouard ,  1765-1829):  Sufelu  Amfter- 
dam  u.  St.  Paul  IV5S7me;  im  voyage  d'Entrecafteaux  1433m,  IV587me; 
inbifc^e  äJtcere  1433a,  IV86e  |  magnetifc^  I433am:  ^cobb.  I433e:  S3ecb. 
ber  @c^n)iuguugen  ber  SDtaguetuabel  (für  3ntenf.)  in  beu  iub.  SJteereu  u.  bereu 
fpäte  S^eröffentlid^ung  (1808)  I433am,  l\86e;  ^nteuf.  (in  ben  iub.  Speeren) 
[f.  33eob.]  I433am  (ßu-  u.  5lbuabme)  :|  Snfel  St.  Paul  f.  Amß.;  [perf.] 
1433m,  IV86e  ||  Jofe  Roffi  y  Rubi:  ^arte  öou  Guatemala  (1800)  IV  538a, 
544a'y  roftformig  I53a,  Roswinkel  111620a  (5Iu^gaugö:))un!t  ber  ©terufi^n.) 

Rotaro  (auf  Sfc^ia)  IV 639a  (älterer  2(rfc-@tvcm)  — 1|  Stctaticn  [ro* 
tireu  f.  bef.]  (=  Umbret;uug  um  bie  5Ic^fe,  =  Umbrebuug;  toeric^b.  ücu  Um* 
tauflll447e)  [f.  Sld^fe,  (grbe,  SJtaguetii^mu^,  a)toub,  ^faueten  u.  bie  ein* 
seinen,  @onne,  ©pbaroib]  I103e,390e;   11516m;  in58e,  400e,  447e, 


Otctaticu  —  Rojle  3  951 

548m;  pl.  -eii  (0°)  111392a  ||  3iif.  (faft  mir  comp.  9ictaticne-):  -^e^ 
IÜC91U19  111425a,  -(Ebene  I98a;  -©eicfiminbigfcit  1 17,6a,  338m;  -Äcv^^er 
(pl.)  \\20e,  -^4>encbe  1104a;  -^cl  IV  115a,  -^ole  [f.  (Svbe]  iy24e; 
-®trcm  [=  Siquatovial-]  I326e-7m,  -Strcmimgen  iSöSme  (in  ^^ftanjen); 
tä^lic^e  IV129e,  -^Nevuirfie  I186e,  -seit  [=  Umbvebnngeäeit]  (f.  (grbe,  93knib, 
Planeten  n.  bie  einzelnen,  Senne)  111520a  :||  53.  vctatovifc^  1210m 
((gcfjlringnngen),  11506m  (^elrcgnng) 

XOÜ)  [2(.  1)]  (an^  in  compos.)  [f. -^lut,  bvann,  Savmin,  f^ener,  gelb, 
glül;enb,  $?id)t,  2)?eev,  2)^cnb,  cvangen,  ^^fivfid;,  rcfen-,  9inHn,  Sterne, 
@tral}len,  2:anne,  Biegel]  1392m;  111108m,  122e,  9m,  2047yi-5a,  395e-6a, 
489m,  490a,  541m;  iy359e:  (Sitrem  III300e;  garte  [=  Üiotb]  I11172e, 
235m,  300m;  -gliilienb  (i.  ■•^glübenb:  bcrt  binsnsnfiigen)  [f.  ©ifen]  1133e; 
III 417e,  611m;  ©rabe  III499e,  Üi-gülbeners  IV504a,  ba«  9^-liegenbe 
1280m  I  Roihmann  (ChriftO]ih,  f  lange  nac^  1597y:  gegen  Scne  11353m, 
III  438e;  53rief  an  Tyclio,  T.'s  3ebiacaUid)t  I  413am,  111589a  :|  Sage 
111300a,  ^-iverben  1372m  :||  2)  ^ctf)  (=  rctl^e  %axU)  \\\122e,  8e,  9a,m, 
309a'!l,  396a,  417e,  480a,  539a,  542a;  \\ lUme:  bunflei?  IV144me,  dH'abe 
III(499e):||  3)  J.  Roth:  ©ranit  V(68a)  89e,  2eucitc^%)re  IV(476a)  637m, 
PillaV56m;  Pompeji  \\  Q-klm,  V(25am)49e;  Procida  lV619e|  Vefm 
IV(478e)  639m,e:  Schlamm  V  (39m)  54m;  „ber  Vefm''  lV619e,  637m, 
9m,e,  641m;  V49e,  54??i,  56m  :||—  4)  rctr)Iid;  [f.  gener,  gelt,  @e[talt, 
(Sterne]  III  204m-5a,  3 lOaÜ ;  IV451e:  Ha^r.  III  504e,  garte  111300m, 
§aar  II437e:l|—  S.  5)  [id;  ri3tten  II  24e  (Alpen)  6)  rctknb  III  302a 
((SinrluB);  ^)  ^"-tbung  III  170m,  541m 

*Palu  Roti  (inb.  5Irc^i:|.\)  IV 513m  ||  rctiren  (9^ctaticn  n.  rctatcrifc^ 
f.  bef.)  [f.  Äern]  1413a,  11151a:  Seltinieln  III178e  J  rctirenb  [f.  (Srbe, 
9iing]  III264e:  fid;  beilegen  II!  629e,  «etregnng  11137a;  mm  1179a, 
II392e;  nm  [id;  fettft  III323e;  [ücn  SSeltflutern]  I86a,  145m;  111332m; 
IV 26m,  212a  ||  Monte  Rotondo  (2c|c.)  IV256e,  Röttgen  (tei  $5onn)  IV 
620a,  Job.  Rotz  II  479e-480a  (^i?brcgra|>tie,  iDIfcr.  1542) 

*Rouffeau  (Jean  Jacques,  1712-78):  noiivelle  Heloife  II  125e'' ; 
bef.  9iatnvgefiiI)I  II65rae,  66e-67a  :|  2(bm.  Rouffin  (Albin  Rene  cb.  Al- 
bert Reine,  1781-1854)  IV 66a  (brafil,  ^iifte,  niagnet.  33ect.)  |  Rox- 
burgh  (William)  11 443m  (Boswellia);  Roxburgfhire  {^ä)Cttl):  [Ort 
ba]  IV75e,  191m  1|  Roy  1)  (William,  f  1790)  IV22m  (DJteribiangrab  in 
(gngf.);  2)  le  Roy  (Jean  Bapt.,  f  1800)  1396m  (gener!iige(  1771),  =^-  II 
380e  (§^grcmeter)  J  roy  al  society:  1)  of  Edinburgh  (i.  bei  ^Edinh.; 
eine  Stelle  bort  bin^ujnfiigen:)  transactions  1439m;  2)  gn  London  \.  so- 
ciety, Sccietat  :||  Royle  (John  Forbes,  1800-58)  1483m:  Araber  f. 
^Inder,  Avicenna  11256a  (deodvara-Seber),  Sd;neegren5e  am  Himalaiia 
1483m;  Hindoo  medicine  11445a,  9m  !,^50e'I-i6/;  Ibn-Baithar  11449m  I 
Inder:  SirjneimittedeBre  1445a  (Araber),  dbemie  \\450e-la:  inb.  9?eii*onber 


952  Royle  ^^^  —  diuljt 

1483m  :j  [pevf.]  ib.,  11256a;  Susruta  ll(255e)  449m  :||  Rozet  (Claude 
Antoine,  lld8-1858)  \:  Auvergne:  Siiigit  lV469a,  619m  ;  S)iivcf)ie^imgcu 
lV461e,  613am',  Tlaaie  IV 282m,  519e;  iBiilfane  i\613a,  9m-  JBiilfüii 
IV  607a  :|  (ginfhiB  i?cn  ä>k[feu  1423e  |i  Rozier  (Frangois,  1734-93)  1 207e 
(Sic^t  gvcßer  Sßülfen) 

^Ruapahu  (Ü)ul!au  9icu-@eel.'e)  lV422e,  Rübenach  {mjm)  IV  280m; 
Rubens  (a)ialer,  Peter  Paul;  1577-1640)  ll<S4w,  129m;  Rubi  de  Celis 
1 123e  (ä)ieteci-ma[fe  gii  Otumpa  im  (S^acc)  ||  ^ubin  (auc^  ui  comp.): 
v-farbig  111172e;  tiinftlic^  I;eiüevgebra4)t  1 281a,  V71m;  v-vctb  111489m  J 
2)  Rubin  (alter  beutfc^er  S)ic^tev)  II  36a  ||  Rubio  (Maria)  W  501e  (3)^meval* 
qucUeu  (2|''auicu^)  |  Rubruquis  (Willi.;  Willem  van  Ruysbroeck  cb. 
Ruisb.;  c.  1230-  iiac^  1293,  iftfife  1253-55)  \l[290m-la,  %.  466a]  290ell, 
303a:  [pn\.]  11291a 

*mä-,  rütf-  [[.  sec.  ®taiiuug] :  ^iücfblid  1147e,  395a;  111625amil; 
l\211e-2m,443e-4\\dtüda\  [|.  iöerq,  ©ebivge,  §Iigel,  !i!aub,  iBiilfan, 
Seüej  21.  (tevjc^t.)  lV431e,  452e  :j|  S3.  (t>ev  iBevge  ii.  ä.)  lV350e,  pl.  (-^0 
IV  616a:  breite  I303m%  ©eiitral-Di.  IV  411m  |  2aiige-^\  IV^29me;  laug* 
get>et;nter  [f.  PtcAinc/ia,  S5iilfane]  1  237a,  -gcftredter  [|.  it.]  11169a  :||  Fried. 
Rückert  (geb.  1789):  Amrilkais  11120a,  über  Gitagovmda  ii.  Übetf. 
m  ®eb.  lillSam,  Hamala  11120m,  Hariri  11118m  ||  ^üdgäiige  f.  ^la* 
ueteu,  ÜJildfel^r  11187e  (Elitäre);  rüd läufig  [l.  ^etüeguug,  Scmetai,  ^la* 
nctcn]  llOSe,  126e,  7e,  133m,  404a;  ^lüdic^lüije  IV  154a  |  rildfc^reitenb 
11351a  (ißetüegung);  Ö^üdfc^ritt  1407m  (ber  Sem^^er.),  11140m  :|  dtud» 
[taub  1369e;  rudlüeife  (-tt)eie)  1223e,313e;  lV2l9a  |  rüdtüirfeub  11 
352m,  485a,  506m ;  111165e;  ^iidU)irfuugeu  1456a 

*i2wcu  f.  Pichincha;  Rudberg  (1800-39):  maguct.  '^ntai].  IV 64a,  98e; 
^iubimeut  116e,  r-tär  1106m  |  Äaifer  Rudolph  (II,  1552-1612)  11510a 
(Kepler);  9iuboH)I;iui)d^e  S^afelu  [f.  übr.  Kepler]  111 151e  (eterucatalcg), 
347aT9iuf  (=  Mmi)  11332a;  lV297m,319m:  glänjeuber  111  346a  :[ 
Ruf  US  ÖL  u  (£|)t}ef  u«  11 229m  [Rugendas  (Job.  *Moritz,  1802-58) :  Colima 
lW546m,m  (uialerifc^e  Siufic^tcu),  566e  (Slbbilbiiugcn);  Slbbilbungeu  niejica* 
uifc^er  SBulfauc  [a.  CoL]  lV56öme,  [perf.]  lV566e,  amerif.  Src^^eutöelt  1186a 
9ftul)e  (anä)  in  comp.)  [f.  33eU)egiiug,  ©eift,  23iaguetuatef,  2}?eer,  9hct;t, 
Oiatiir,  S^atigfeit,  ÜSulfaue]  1224a,m,  318a,  368m;  1168m,  83m,  lOOe; 
lll68e,  86a,  88a,  150a,  279e;  lV197a,  366e;  \92m:  iu  eiuev  Scmpo* 
fiticu  180m,  eiubriicf  ber  111167m,  feierliche  IV417e,  in  dl.  11151a, 
-^uufte  lV296e,  uiir  ft^einbar  I320me,  -fil^  1129a;  ftiüe  1128m,  lV6e; 
tcric^winbet  1155m  :|j  33.  2)  ru^eu  [f.  Oueße,  SBaffer]:  auf  [©ebirgö^ 
arteuj  IV  591m ;  ttjorauf?  f.  @rbe,  gr.  gelebliJrfe,  ältefteö  ©ebilbe  J 
3)  vul)eui?  [f.  ^ül,  Saffer]  1386a,  429e;  11221a;  111303ra,e:  uidnä 
iftr.  11136m;  ba§  $ßubeube  11137a  :||  d,  4)  ru!)ig  [.Beobachtung,  i\d)i, 
2u[t,  a^agnctnabel  II— Ruhkopf  (Fried.  Ernft)  1452e  (Seneca) 


^Jiul;m  —  dimmi  953 

*din\)ni  (auc^  in  comp.)  [f.  litterarifc^]  11 123m,  283m,  4e,  8e-9a,  300a, 
365e,  496a;  lV68e:  altev  IV 5m,  öefeffelt  l\319e,  v-gefvcnt  11324m, 
Ruhmkorff  (N.,  geb.  c.  1800)  l\205me.  (Sic^t,  Dunfle  Stial^Ien);  i-rebig 
11327e,  -recigfeit  II  492e;  [c^malerii  1189e,  im[tevblid;er  11351a;  i-i)ctt 
iI278e,  309a,  376m,  398m,  402e,479m;  IV  10a,  79a;  r-tüürbigee  11297m 
T  rü^mlid^  I1315e,  369m;  111155a,  254a,  534m;  lV202m,  387a;  V 
50a:||— rü^venb  II  124m  |  Diü^rung  1183m,  IV6a:  [litte  1151m 

*ruido  \53ni,e\\:  el  grau  r.  lV220me  J  Ruinart  (Tlieodoricus, 
fraii5,  Thierri;  1657-1709):  S.  Patricius  in  acta  martyrum  1448m, 
lY 499e-500a  :\  9iuinen  (=  Svümmev)  ll458e;  IV 222a,  321m,  471e, 
544m;  V37a,  81e;  Ruisbroeck  =  Rubruquis,  pico  Ruiro  (53evg  auf 
2)?abeva)  IV374am 

Ruiz  51.  paramo  deivwis  (in  9^eu-@rau. ,  ncrbl.;  beim  2;olima  IV^ 
471e,  V27e)  [[eine  ^eiBiniMing  mit  bemiBiilfan  [.  Ü5j  lV25ia,  313e;  \2Sa: 
5[uebvi:d;  [=  ^iilfau]  IV547a,  in  bev  uiittL  Sovbitteve  IV557m,  ©rbftifBe 
V27e,  2pi[]e  \28a-  [©egenb]  ib.,  51a;  Sage  lV557m,  V27e;  ^eiße 
Oiiette  lV25ia,  502e;  2:em^ev.  V51m  |  =  bem  ^ulfan  f.  5ln§fcr.;  Sultan 
unb  paramo  (par.  y  volcan)  [al8  S3ulfan]  l\548m,  555m -^  \27e-28a  :\\ 
33.  iBuIfan  i^wis  (volcan  de  R.)  (mit  bem  paramo  öerhinben,  ja  bietv. 
=  :  f.  par.  iBulfan)  IV 251a,  3i5e-4ail,  54(Sm;  \[27e-28a,  51.  51me]: 
am  2lbf)ange  IV251a,  Slnebrud;  [ögl.  par.]  IV314aii,  in  bev  mittl.  dox^ 
bittere  IV  555m,  (Siö  f.  £c^Iamm,  ^c^e  V27e-28a;  $?age  IV 315m,  547a, 
555m;  V27e;  nerblic^er  lV(547a),  vau^enb  IV5i4a,  (gc^Iammftvcm  mit 
(Siöblcden  \[27e-28a,  51.  51me] 

*Rumlord  (Benj.  Thompfon,  @raf  Den  R. ;  1753-1814)  111  lOla 
(Sic^tmeffung)  \\Rumihaui  (iBulfan  in  Oiiitc)  IV 362a,  573e:  in  ber  i3ft(. 
ßovbittere,  ©eftalt,  Sage,  fd^tüarje  ^Mamx,  '>Raim  IV575e  :jj  Rümker 
(Charles;  ^Carl  Lud w.  Chrn.,  geb.  1788)  llUPöe,  275a,  55im :  Encke's 
Somet  I112e,  111584a;  a  Crucis  III361e,  2a;  Hamburg  111275a,  351m; 
[in  ber  jübl.  §emil>l;ave]  111351m,  fübl.  ^immel  [=  (gterne]  11199a; 
tobts^f^^  111351m,  Äveu3  f.  Crucis,  9^eu-§ottanb  [=  Param.]  111196e; 
Paramatta  [=  9Zeu-§ett.]  III361e,  584a;  ^eubel  IV28me,  [^erf.]  111351m 
I  Stevn(e):  -catalog  111154m,  196ell ;  garbe  111172a,  ©ri^ße  11199a,  ncrb* 
Ii^elII196e,  ^:parattaj:e  111275a,  füblic^e  [=  §imme(j  III  196e  ||  Rumler 
(Carl):  5lrfenif  imDüöin  IV 481a (641a)  |  Rumohr  (CarJ  Fried.  fLudw. 
Felix]  von,  1785-1843):  SSergfcrmen  u.  a.  \U28me,  „ital.  f^orfc^ungen" 
\il28am]  Sanbf^aftmalerei  ib.,  wie;  über  eine  äJliniatur  II 80m;  [^erf.] 
li  128am,e 

*vunb  [f.  ßrbe,  ©ebaiibe,  ©emälbe,  Ärei^,  ^nael,  Birfel]:  9?-tl'äIer 
1 352m  ]  iB.  [ic^runren  IV  160m;  S.  runblic^  [f.  ^cebelflecfe]  I369e;  IFl 
312a,  3m,  6e;  IV143e,  339m,  340e,  363m,  5e;  V44e;  2).  9?nnNing  ]'. 
Äugel  :ji  binnen  (auc^  in  comp.)  li  113m,  455'me;  sg.  Sinne  (^°)  II531ra: 


954  9^unen  —  <Saam 

©ebic^t  11113m,  -[c^riften  \\458me  (im  nörbL  Slmer.);  -ftein:  arnerü.  II 
271m,  4587ne',  -jal^Ien  11458m  \\  D^unjelmig  f.  £)6erftäd;e  bev  ßvbe,  Rupin- 
$aB  (im^imal)  I  484a  J  Rüppell  (Eduard  [Willi.  Pet.  *Ed.  Simon], 
geb.  1794):  tl)ät.  35ulfane  in  Kordojan,  „Steifen  in  yiuhien"  1456a; 
Tzana-2ct  IV377e-8a  :[  Rurik  (®cf)iff)  IV64e,  Rufhville  (Sßerein.  St.) 
IV257e  (53rennßa§-Cuenen)  ||  "üxi^  138Üm,  II194e,  IV531am:  r-farbig 
IV447e  Jruffig  1 138a  :||  Rufsegger  (Jofepli,  geb.  1802):  Jordan- 
S^al  1419a  (barom.  9Zit)eIIement,  ©eftein[d;id;ten) ,  Methone].  Trözene; 
barom.  äJieffungen  u.  ^lit^etl.  in  Paläßina  1419a,  474a;  „Reifen  in  (Siir., 
5(f.  u.  2lfr.'^  IV381m;  ©e^refi'icn  be6  tobten  ü)?eevc§  1474a  (barem.  iDief* 
fnngen),  djebel  Tir  IV  381m,  bei  Trözene  1252m  (:£va^t)t)  ||  niffig  f.  9inf3, 
ruffifc^  [.  Rufsland 

Rufsland  (=  ba6  ni[[i|d;e  9Jeid;)  (5t. ;  n.>irb  ni^t  bc3eid;net)  [bem.  ba§ 
eurü|).,  afiat.];  33.  rnffifd;  (biivd;  *  bej.)  [f.  Altai,  Amerika,  amerüanifd), 
Lapland,  ^fu^b]  IV21am,274a  ||  3ii[ä^c:  2t!abemifer  V91a*,  ^reat 
[=  g(äd;eninl;.]  II(214m);  baä  afiatifd^e  [^Sibirien]  11214m;  IV69e, 
139a;  (Sa^itän  IV582a*,  (Sovtette  II  131e*;  baS  enro^^äifd^e  1377a,  II 
214m;  IV68e,  69e,  139a;  ^räd;eninr)a(t  [=  5tveal]  lV(205e  übertrifft  ben 
ber  iin^  fid;tbaren  9)?onbf(äd;e) ,  f^Ictte  lY  583am*  (in  bie  Amur-^limhiniQ), 
gvegatte  IV  68e*,  ©ebirgeformaticnen  I4G6a;  geogr.  ©efcttfc^aft  IV457m* 
(„(2d;riften"),  ©eclegie  II411e;  ©ouüernemcntö  V91a^-;  ©vcf^e  f.  5tveal, 
gläd;enin!). ;  baö  Snnere  1339m;  Äaifer  I437e:  -reid)  [=  ü^eid;]  11214m*; 
flimat.  Bonen  IV69e  ||  magnetifd;  |:  5tblreid;ung  \\139am,  203m-4m: 
Slinie  ebne  2tbn?.  lY  [138e-140a ,  2t.  203a  (biefer  Sbeil  ber  afiat.  euri>e 
genan  be!annt)]  138m,e-9a,e  :|  S3eobad)tnngen  IV  63a,  68e,  70a  (corref^cn»- 
birenbe);  $!inien  [f.  5tbn).]  lY  203m-4m;  magn.  u.  meteorel.  ©tatienen 
[=  SBarten]  lY[69e-70m]  70m,  SBaiten  [=  ©tat.]  IV648am  |I  äl^eribian- 
grab  IV 22a,  meteorol.  (Stationen  f.  magnet. ,  Mongolen  11442m,  baö  oft* 
Üc^e  I188e,  ^flanjen  1377a,  Seegiernng  1436m*  (magnet.  SBarten),  ÜJeid; 
[=^aiferr.,  Rufsland]  IV203e*,  ba§  füblic^e  IV509m,  Sem^^evatnr  1351m, 
35ölfer  I491e,  2Btnb  1339m 

*Ruftigielo  11467a  (gefangen  mit  Marco  Polo);  Ruth  II 49a:  SSiid; 
R.  II  49a  (reisenbe^  9Zaturgemä(be) ;  Rutilius  f.  Numatianus ,  rutilus  III 
204e-5a;  Ruysbroeck  =  Rubruquis,  Joh.  Ruyfch  IV584e  (Ptolemäus 
toon  1508,  Jam  major);  Ruysdael  (Jacob,  makx;  1636-81)  II 83m, 
89me,  90a,  129m 

@. 

*S.  =  San,  Santa,  Santo:  ^at  feine  al^^abetifd^e  ©eltnng,  fonbern  bie 
tarnen  ftefjn  nnter  bem  folgenben  Sorte  ||  ©aamen  (oft  in  comp.)  sg., 
pl.  (*)  (=  (Sämereien):  ongefc^n?.  f.  tro:}?.,  ber  3)inge  V20e;  [beftimmter 
@c\i\id;fe]*  1 195a,  295a;  -!a^feni9e,  -forn  IV  562a,  biird;  bie  2nft  gefiibrt 


Baam  —  Sabine  ^eob.  955 

i376am,  (Siitftetnmg  cr;ne  @.  11365a,  tvo^ifd^e  I327e*  (aiigefd^treinmt)  :1| 
Saar  (§1.):  -ÜJeiMCU  I419e  ((gteinfcMeii)  |  Saarbrück  cb.  -brücken  (I419e): 
©teiiifcbleii  1295m,  ilde]  Saarlouis  1 419e  [Ort  haU'i]  '\\  @aot  1147a, 
pl.  -eil  1135m;  Alvaro  de  Saavedra  11309a  ((gj^eb.  in  bie  ©übfee 
[1526-28J),  479e  (^d;ifi[al)it  511  bell  Papua-^u^dn) 

^Saba  (Stiab,)  11242e,  3e-4a;  33.  Sabäer  II  108m  :|  Sabalaii  (33evg) 
IV507e,  Sabanilla  (Bei  (Savtageiia)  lV261m  (^a[en)  ||*  sabbatai  (Saturn) 
111  472a  I  ©abtatl;  111  47Im-2a:  bev  3ubcii  lll(473a),  -tag  111472a, 
^eb.  Scd)e  111 47ie 

Edward  Sabine  (jctjt  ©en.äJJajcr;  geb.  1788)  [ba  bor  Strtüel  faft  gaiij 

feinen  magnetifd^en  Strbeiten,   Reifen  nnb  ßntbecfiingen  geiribmet  ift; 

fo  finb  bie  nic^t  niagnetifc^en  ©egenftänbe  burd;  ein  ^,  bie  jnm  S)Zagnetie> 

muö  gelicrenben  cl)ne  baS  SBort  „magnetifc^"  bnrc^  einen  *  be^eic^net;  jn 

oilen   B^M^^^^^^   "^^^    ©Hebern   c^ine   ^t\6:ja\   ift   baS  Sßort   magnetifc^ 

(magnetic)  t;in5ii5iifiigen,   ebne  ba^   eö  immer  gefeilt  n.nrb;  biefe  ©lieber 

finb:  Stbbanbl.,  Slblrcid^nng,  Secbad;tnngen,  declination,  disturbance(s), 

(Srfdjeinungen,  gocu^,   force,  3ntenfität,  $!inien,  D^eignng,  DJcrb^oI,  ob- 

servations,  Obfertmtoricn,  %oU,  (Sd;riften,  Stationen,  storms,  ©t'örnngen, 

Ungenntter,  S5ariaticn,  2}eränbernng(en)]  (f.  ncd;  bie  ©I.  magnetifc^),  9J?agnes 

tignnu%  2}?agnetnabcl)  1 193am,  428am  ;\\27,  [72-74m],  81m-82a,  88m-89a, 

92-93m,  94m-95m,  97-98,  100-la,  4,121m-2a,  e-4a,  9-132m,156m, 

160,  172m-3a,  5e-6,  8e-9, 186am,  199am,647e-9m;  \[120-3m]  \\  3n[n^c: 

Hbl;aiiblnngen  f.  (Schriften  1 1—  magnetifd^e SllJüJCicIuitg  [=  declin.] :  3abree|?er. 

f.  ^ericbe;  bie   atlant.  ^inie  cl;ne  mnr.   W [136m-7m,  '^l  202m]  Ulm, 

204e  ||.  Sa^re^^eriobe  l\77me  \  lOjär^rigc  ^ericbe  (ber  SSeränb.)  IV  74a, 

75a,  lle,  [81m-82a],  174a,  7a,  189me,  647 e:  abhängig  i>on  ber  @cnne  IV 

647e-8a,e-9m\\  in  Toronto  lVl89me||  S^eränbernng  [=  Variation] 

lY  [17 5e-6{\äl]xl,  tagt.  n.  ftiinblid)e:  nnb  treten  abl;ängig)],  202m:  jäbrl. 

f.  a%  II.  decl.,  fecntare  lV136e  |  ftiinbnd;e  ^eränb.  [ügl.  aUg.J  IV 

SOm,  118e-9a,  i2im-2a,  190e-la,  e-2a,e,9am:  Orte,  n?elct)e  an  ben  (Sr* 

f^einnngen   beiber  §alb!iige(n  2:beil  nebmen,    n.   biefer  Sb^iiö  IV(84e), 

122e-3, 177 e,  194m-5a,m  (Urfad;);  St.  Helena  IV 73m,  122e-4a,  194m\\e\ 

Hobarton  n.  Toronto  lY  121m-2a,  648e-9m;  Hob.  IV  194a;  da^  ber  gntcn 

.^effming  lY  123e-4a,  194e-5a;  u^abrenb  einei?  ä)?onbtagc«,  (ginfl.  beS  3)?enbeö 

lY 648me,  9am',  Toronto  [a.  Hob.]  lY  191e-2a  — 1|  afrif.  i^neten  f.  5tqiiator 

IJSiqnator:   b^namif^er*   lV[92e-95m]  180m  |  magnetifd;er   lV68mll 

[100-la],  172me,  183e:  ^arte  IV[100]  183e;  afrif.  kneten  I  191e,  IV 

[160]  183e  II  Arago  f.  S3eeb.;  5IftronemO  IV27am,  aftvon.  53eebb.o  IV 

65m;  ^arte  be§  atlont.  Oceanö^  [f.  Sinie  e^me  2lbtD.]  lV75e,  92am\ 

S3eübac^tnngen  [=  observ.]  (a.  aftren.,  9^cig.,  ^enbel)  1 191e;  IV 65m, 

74a,  88m,  647e:  Arago's  IV647e;  S3earbeitnng,  Bnuimmcnfteünng  frembcr 

IV[72e-74a]  88me,  lOOam,  121m,  2m,  9a,me,  130e,  147nm;  in  Toronto 


956  Sabine  ^eob.  —  M 

11.  Hobarton  [a.  216».  u.  bevcii  ft.  beraub.]  W  [97-98]  121m,  9-130;  iii 
Tor.  IV147am  :|  lieraid  IV 65a  |  report  of  the  british  association'^ 
lV68m,  69m,  72a,  178mlli,  648m:  in  Beifaß  \\176e-7a  :|  caiiab.  f.  gcciiS, 
Qap  bev  guten  ^offii.  f.  §;  annual  var.  of  the  m.  declinatioii  lV176e, 
182e  j  days  of  m.  disturbance  i  42Sam',  l\73a,  192a,  7e,  8m, 
2o0m,  7ni,  8m;  period.  laws  in  .  .  .  m.  disturbances  \\177a,  182e  :| 
Douglas  IV69am,  bDiiam.  f.  STquatov;  fjgure  of  the  earth^  [ygl.  (Svbe] 
IV 67a,  @ibe  [f.  gjiagiietismuöj:  Slb^lattimQO  [=  earth]  IV i56m;  (Sifc^ei=» 
iniugeu  IV  73m;  ©j-^eb.  f.  ^eubel,  Üieifeu;  ^ccu§  f.  Suteiif.,  on  .  .  .  m. 
force  IV176e;  [in  @egb.]  [.  ä)ZagnetuabeI,  33eräub.;  Grönl.  \.  9?ei|eii, 
Havana  l\108e-9a  {dlc'iQ.  II.  Siiteiif.,  S^ariat.);  St.  Helena  f.  ft.  33eväub. 
b.  %h\v.,  observ. )  Hobarton  f.  ft.  ^evänb.  ber  2l6ii\,  Gnteni".  it.,  bev  3  (Slcm. 
it.;  33eoI).,  observ.  :|  (iap  bei*  guten  Hoffnung  (Good  Hope)  f.  ft.  SSeranb. 
b.  2l6a\,  observ. ;  3u[elu  IV157aO  ((Siulxnvfung)  I|—  niaguetiirf)e  ^Ittcnfität 
[=  force,  f.  i]ebt}n.]  (a.  Havana,  London.,  Paris)  \193am]  \Y67a,  75ell, 
90e,  172e-3a:  5Ibuat;me  f.  3""-  I  S^cu^  (?^cci)  größter  Sut.:  canabifc^er 
IV(90e)i79am;  fiibli^e(r)  lY 8dm ,  (dU)  178e-9a,me\\  :|  ©efe^j  I193am] 
gleiche  f.  ifobtju. ,  Linien ;  rcanu  am  größten  [=  ftär![te ,  ^ax.]  (a.  gccu«) 
IV87m,  i7öe-7a,  200a;  ^ori^.  \Y  186am ,  flemfte  [=  [d;lrad;[te]  \Y92am, 
^laxma  [=  größte  ufu\]  IV (89a)  178m,  am  magu.  9^orb)>oI  1 194a,  (Scale 
IV  90a  [i72m-5a],  Surue  ber  ]4)\väd;fteu  [=  fleiufte]  lYWöam;  am  ftävtftcu 
[=  größte  ufU).]  IVi52am,  648a;  variations  [=  beraub.]  of  the  m.  inten- 
sity  1432a,  5m;  IV  72a  |  33eräubb.  [=  variat.]  (a.  Havana)  lY  88me; 
[t  ü  u  b  l  i  c^  e  35  e  r  a  u  b  e  r  u  n  g  I V  [97-98 ;  ST.  182e-3a,  6e  (in  Toronto  n.  [ober] 
Hobarton,  9te[ultate)]  :]  ^mia^mt  1 193am;  3u-  u.  5Ibnal)me  lY 88me, 
178m  — II  isoclinal  lines*  [=  gleid;er  ^^Q.]  IV75m;  i[obi}namifd;e 
Linien*  [=  gleicher  3utenf.]  1 193m  (9?id;tnng),  I V  179am  (Äarte)  :|  ^  a  r  t  (e  n) 
f.  Slquator,  atlaut.  Oc,  ifobtm.,  magnetism,  S5artatiou;  kneten  [.  Stquator 
II  Sab.'s  engl.  Ükrfe^ung  beö  Äogme^o  IV179m,e,  180m;  V121n,m  | 
4*«  S5b.:  über  3  jugefet^te  große  2lumer!uugen  Y120me;  ein  @tiic!  über 
bic  SSariatiouen  ber  maguet.  Steigung:  t>on  Sab.  teräubert,  in  Bufchmann's 
bentf(^er  Überf.  Y[120m,  l-3m]:  über  biefen  Ma^  Y105a,  120  .||  Linien 
[f.  toiele  eiu3.]  \Y74am  (gleicher  SRt\%,  n.  Snteuf. :  bargefteüt)  |  London: 
Sntenf.  IV67e,  68a,  172e-3a;  Steigung  IV107me  ||—  maguetifd; 
(magnetic)  [§au:j3tgegeuftaub  be§  ganjen  2lrt.,  f.  bie  au^füI;rL  SSemerfuug 
im  5lnfaug]  :||  (Srb-9JJagueti§muS  I193am,  lY[88m-89a]  (177m): 
Urfac^  bie  Sonne,  (Siuft.  ber  @.  IV 52a,  132am,  647e-8a,  e-9m;  Urfad;  ber 
SUeränbb.  nid;t  S^em^^er.  lY  [80-81a]  J  contributions  to  terrestrial  magne- 
tism 1432a,  3m,  5a;  IV 75a,  178m, e-9a,m,  180m:  Äarte  IV179am:|| 
3RagnctnabeI:  @ang  lY  118e-9a  [in  ©egb.j;  ©^n^iugungen ,  fcbiinngen 
laffen  I  193am  — 1|  manual  of  scient.  enquiry  etc.^  IV 68m,  172m-3a 
[@teße];  meteorol.  essays^  IV647e,    äJJonb  f.  flünbl.  iöeränb.  b.  2(ba\ 


Sabine  3^  —  <Bacat  957 

11  magnet.  Steigung  [a.  Harana,  Londo7i]:  58eobb.  lV(109e-110a)  187m, 
Siuieu  gleicher  [=  isoclinaJ]  IW^ani,  Toronto  \  T2l€-2a,  SBaviat.  =  ^Beraub. 
1 55eränberung [a. Havana]  [WSSme:  fecuIarelVlOTme,  186e;  [ti'mbl. ÜSeräiib. 
Y[120--3m  (bie  SSariationeu) ;  ein  <BtM  be§  4»^"  iöb. :  tooii  Sab.  beränbert, 
hl  beut[(^er  ÜBerf.  toon  Bufchmann]  ||  9fJorblic^to  IV147am,  e-8a,  207m, 
8m;  SfJorb^oI  f.  Snteuf.  ||  magnetic  Observation s  [=  ^SeoB.]:  at 
St.  Helena  IV186m,  194mll  |  at  Hobarton  (Vol.  I.)  IV  75m,  179m,  182e, 
6m,eil,  194a:  ©nteit.  IV176e;  Vol.  IL :  lV179e,  183a,  194a  :|  at  the 
Cape  of  Good  Hope  IV 75m,  183a,  6m,  7m,  194e-5a,  204e  |  at  Toronto 
(Vol.  I.)  IV  75a,  182e,  6m,e,  9me,  191e-2a;  Vol.  II.:  IV77e,  176e; 
V122ail  :||  Obferbatorieu  [ij:  (Stationen]  IV72e-75a:  Sluffe^er  IV72e  || 
Paris  IV67e  (Sntenf.),  mit  ParryO  IV  27am  |  ^enbet^:  -^eot)6. 
II458e,  -(Sorvection  IV157a;  -(gjpebition  IV 27,  67a,  100a,  156m; 
pendulum  experiments  {and}  gen.  seconds  p-um)  IVi56m,  7a,  183e, 
192e;  -formet  1113816 ;  9Je[ultate  IV  28a,  156m',  -3Ser[u^e  [=  exper.] 
I  421m  J  lOjä^r.  ^eviobe  f.  2t6n\,  fec.  35evänb.;  :>3ericbi[c^  f.  33eräubb. 
:|  [ptx\.]°  II458e;  IV27am,  129a,  178m;  philos.  transactions  IV 
68m,  75-74a,  174a,  6ell,  7a,ell,  8m,  182ell,3a,e,  9e,  194mlll,e,  9am,e, 
200all,  Im,  2m,  647e, 8a, e,9am;  ^ok  [f.  9Zorb^cIJ  IV (85a)  177e|9?eii  cn^ 
((Sjpebitionen ;  auc^  magnet.)  [f.  Parry,  ^enbef,  i)er[(f)b.  2:i;eile]  I193am, 
421m;  IV27(me),  ö5m:  jtüei  IVö7a,  GröWawd  II458e  :[  «Schriften  n. 
2(61()anbtnngen  lV[75-74a]  178m,  ©c^njingnngen  [.  9}?agnetnabel ;  proceed. 
of  the  royal  society  I Vi95am,  648m,  9am;  @onne  (at§  Urfad;,  i^r 
©nfl.)  [f.  5rbti\:  lOjäK.  ^ev. ;  (Srb-2«agnet.,  «Beränbb.]  IV  75e, 77e,  <S2a  :| 
Stationen  [ij:  OBfev^at.]  I  438e,  l\72e-73a;  m.  storms  IV  73a;  @tÖ* 
rnngen  (Ungeivitter  [f.  anc^  l>ef.])  [=  disturb.,  storms]  I425am;  IV 73m, 
[129-131a]  (2me),  197e-8a,  9,  200m  {Toronto],  HBft?. :  aüg.,  ft.  SSeränb. ; 
3nteni".  it.;  33eobb.,  9^eig.,  observ.,  ft.  ^eränb.  bev  3  (Slem.  :|  Ungeh^itter 
[=  (Stovnngen  nfn).,  f.  an^  ba]  IV130e,  Urfad^  f.  ®onne  ||  ißartation, 
Variation  %.  (=  35evänb.)  f.  declin.,  intensity,  9^eignng;  55.  (=  95eränb. 
ber  W}Xi\)  lY  74a,  108e-9a:  annual  and  diurnal  var.  IV176e,  -^g-f  arten 
IV201m;  nnafe^ängig  üom  Seml-^er.Sßec^fel  IV  i75e-öa,  7a  :||  25  er  ante* 
vung  [=  23ariat.]  (a.  (Srb-9}?agnet. ;  5tBn?.,  3nteni.,  9^eig.),  pl.  -en  (*): 
[in  ®egb.]  IV118e-9a,  üon  Sntenf.  n.  9f?eig.  IV<S5me*,  ^jeriobifc^e  IV  74a*  J 
fecnlarc  25.  aüer  3  (S(em.  in  lOjä^riger  ^eriobe  IV[i50e-2m]:  lUfac^  IV 
15ie-2m,  200a  :|  bie  (Sonne  IV  98m*  (Urfac^);  ftünbli^e  23.  ber  3  (Slem. 
\Y[W4  fein  üfefnitat,  bef.  in  Toronto  n.  Hobarton  {105-7a  icirb  bnvc^ 
23b.  V  120-3m  erfe^t)] ;  Urfarf;  f.  fec,  Sonne 

5a6/ja-®e6irge  (beö  Uratö)  lV597a  J  Sabrina  (e))bemere  Snfel  bei 
(S.  a«ignel  in  ben  ^Ijoren  [f.  S.  Miguel]  lV599e)  I252e-3a;  IV229a 
[496a]:  Inffteigen  IV599e,  (SntfteMg  \Y516a,  3*«  (Sv|d;einnng  \Y496a 

*Sacae  =  Sacer  \  Sacatecoluca  (in  (S.  Salöabor),  Sacatelepe  (ib.)  IV543a; 


958  Sacat  —  eacjt; 

iBuIfaii  üoil  Sacatepeques  (eig.  Zac.)  IV 545a  :|  saccharum  11 401me  (ßtpm.): 
8.  officinarum  II425e;  Sacen  =  Sacer  \  Sacer  (53oIf)  11246m;  auü)  Sacen 
II218e,  Sacae  11  420e,  Saker  11184a;  (5iubvud;  in  53actvieu  11184a, 
218e  :|  <Bad)i  f.  ©ac^lralter  || —  Mich.  Sachs:  ®tubhnn  beij  Arirtoteles 
bei  ben  D^abbinevu  II  (283 am)  463e,  Gabirol  llllDm;  „rel.  ^oefie  bev 
Silben  in  ©Manien"  11119m,  463 e  |  Sach/en  (2t.,  2anb)  1263a,  ^. 
jä#]c^(*)[[.  ßiigebirge]:  altf.*  111475a  (2;ag),  (S^iufiirft  III416mil,  (Srj- 
gänge  I464e*,  ©ebirggarten  1263a;  geogii.  ib.,  V68a;  „fäd;).  ®cicüicf;aft 
bev  SBiff.  ju  Leipzig"*-  IV  163a,  ©vanit  I26oa,  [Öiter  ha]  V68a  ||  ^adj^ 
xoaUex  II  26e  (ju  i^om)  |  >Sacramen«o  butt  (9^eu-(5alii.)  lV440me,  598m; 
rio  del  Sacr.  (ib.)  IV 440m  :|  (Säciilar-  (f.  fünft  feciilai)  111261a  (-feiev) 
I  Silveftre  de  Sacy  (Ant.  Ifaac,  baron;  1758-1838):  Abd-Allatif  II 
426e,  445m,  452m;  Amru  5Iiej:aiibr.  S3ibIiott;ef  II  (251  me)  445m,  2(nU}Iiim 
11426e,  chrestom.  arabe  II  r20a,  gobar  11455e-6a,  llbr  Harun  Al- 
Rafchid's  II  4ü2m,  Nabegha  Dhobyani  ll(50me)  120a,  [|.^evf.]  ll455e-6a 

"^Saddle  hill  (Oregon)  IW  441m,  Sadi  (^evf.  2)id;ter;  Moislih-eddin, 
1194-1296  p.  Chr.)  11  43am,  Safran  11108m  |  (Saft  (bef.  in  comp.) 
[f.  erbe,  ^ftansen],  pl.  Säfte  (*):  5Iiiffteigen  lV17e*,  balfamifd;c  112496*, 
-fiiüe  II92e,  -fügeld;en  f.  ^flanjen,  -ninlauf  1361m,  f-l^oü  1147a 

Sagas  (=  Sagen)  II272am,  e-3a,  4e,  5e;  sg.  Saga  II458e  ||—  Sage 
(=  Saga,  dJlt)tl)m  cb,  Tl^t\)i,  SSüIK^fage,  Srabiticn)  [f.  gelben,  §irten, 
Schiffer,  3>ü1!]  1  381e,  2a,  395e;  II  29m,  39e,  116m,  154a,  174e,  5a, 
424m;  11171a,  72m,  476am,  482m,e;  IV  284m,  337e,  346m,  517m,  565a; 

V27m,  29m ;  eine  beftimnite (f.  baö  bor.)  lV456a,  573m ;  V24e-25a; 

plur.  Sagen  [*]  (anc^  in  comp.)  1381me;  11  49m,  115e,  208a,  274ra, 
413m,  444e;  11126a,  581ell;  lV565a:  alte  11153m*,  IV517a;  ältefte  II 
4l9m*  T-gefc^id;te  II  7e,  160e;  -en  II  173m  :|  yiaä)l)a{i  III  148a;  fe^ren 
aneber*  (biirc^  glcid;e  S^orfteünng)  [f.  babi}Icniicf)er  2^f;iirm,  gro^e  glut^] 
I  [381m-2m]  le-2a  ||—  Sagenarien  {%>^.)  I  294e 

Saghalian  Ula  (=  ^{.  Amur)  lV582e-3a  (3m)  || —  Saghalin  (gr. 
3nfel  bor  ber  3)?Iinbnng  hcQ  Amur  lY582e-3a,m)  [l  Amur]  IV[5S2e-5]; 
a<ij.  Sagljalinifc^  (O)  ||  anc^  genannt:  1)  Kraßo  (*)  IVSQSa,  8m,me,  5S2e, 
3a,m;  Karafto  IV 583m;  Kara-fu-to  cb.  Karafuto  I V 398m,  5<§2e,  5m  J 
2)  Tarakai  IV552t!,  5ell;  Taraikai  lV583e  J  3)  Tfchoka  IV 393a,  552e, 
3m  ||:  i8ai  IV398e*,  (ginmo^ner  lV583a,  feftet^  2anb  f.  ^albiiifel,  ^fn§  f. 
Strom,  ©eftalt  IV398m*  \  für  eine  §albinfet  gefialten,  3iifßi""i^ii^^öi^9  ^it 
bem  afiat.  kontinent  \\583a:  ift  nic^t  §. ,  fonbern  Snfel  \\583am\\ 
3;ftl;mii§  lV5S5all,m;  gegen  Jezo  IV392e-3a,  8m*,rae*;  Äarte  IV  583a, 
Sage  IV5S2e-5a,  fefleS  ?anb  f.  ^albinfel,  'ia'oa  IV398e*;  S-fd;e§  23^eerO 
IV392e,  SReerenge  babei  IV 583m;  g^^amen  lV555me;  [Drter  ba]  IV583a,e; 
-Strom  IV 583m,  Sübfl^i^e  lV393a,  üBic^tigfeit  IV583m,  3nianimenl;ang 
f.  §atbinfe( 


(Sagt  —  Salomo  959 

'^Sagittaria  (=  Tahiti)  11311m,  sagittarius  =  i^^iil^e;  ©ago  f.  <Sagii, 
Ramon  de  ia  iSagra  (geb.  1798)  I  359e  (^egcnniciige  in  bev  Havana), 
Sagredo  (Gianfrancefco)  11  515e  (iBviefe,  2;eni:|jev.  ^cet\);  Sagres  (^cvt.) 
11296m,  303e;  fagii-avtig  1295a,  Saguntum  llUlm]  Sohagun  (Ber- 
nardino  dej  geb.  in  Sahagun,  ging  1529  wad)  9'^eiii|.\iiiien)  lV570m  (hist. 
gen.  de  Nueva  Espaha,  ^äfevavt),  V65e  (vülean)  ||  Sahama  (volcan 
de  S.  IV 549m;  in  Sßelitoia)  [km.  -®vn)>):e]  IV 529m  [549m]:  iicd;  ent^ 
äünbet,  tl}ätig  IV293a,  529m',  ©eftalt  lY 549m  |  -@vii|.>v^e  IV32Ua,  5We\\- 
550a:  §ü[;e  lV322a  J  fei;!-  ^cc^  IV 293a,  529m,549m,e]  ^c^e  \Y292e, 
Ba,  3ldm,  529m,  549m\\,551e:\  l^age  IV 319m,  529m;  tl;atig  f.  entjünbet 
II  SBüfte  Sahara  II  4:12m  (nörbl.  bon  i(;r),  Sahia  de  Malha  (^an!  beS  inb. 
Ocean«')  IV413e;  ©al^Ibanbev  1280a,  lV252a;  Sahle  1465a  ((Sc^Iaden) 

*saidak  (@tern)  111  65e-66a  ||  Saigey  (Jacques  Fred.,  ge(\  1797): 
magnet.  Slquatcr  IV(lOlam)  184m;  physique  du  globe  111 56e,  57e-58a; 
Jul.  Schmidt  III  620e  |  ®tevn[c{;nii|))}en  111  592e,  619e:  ^n^gang^^unft 
II1598e-9a,  (601m)  619e,  620m  :|  Seltrauni  III  57a,  e-58a  .||  Saint-, 
Sainte-  (St.,  Ste.  gefd^r.)  gelten  ai:|j^abetif(^  nic^t,  bie  Dramen  ftefin  nntev 
bem  felgenbcn  SBovte;  Sais  11179a  (Cecrops),  404a  (^riefter);  (Saite  III 
480a,  -en  11342m  ([d^iringenbe);  Sakara  (Sig^^^ten)  11157a,  Saker  =  Sacer, 
Sakhyamuni  IV493e,  Sakkas  f.  Ammonius;  Sakuntala  (Sakont.  111 
114e)  11  [40am,  21.  lUme],  78e-79a,  117m,  127m;  Sakya  pandita  11442e 

^Sala  y  Gomez  (gelfen  [lV423e]  ob.  mp\ini  [IV 426m]  im  D  ber  Öfter* 
infel)  IV 426m;  ijiilf.  ©eftein  IV426m  ;|  gunung  Salak  {^a\^a)  IV519e, 
Salam  IV 383m  (D^eife  nad;  Gog),  Salamanca  (2J?ej:.)  lY 434a,  (galamanber 
1288a  (großer),  Salaß  (35ulfan  (Sumatra'^)  \Y407a,  SaJaza  IV40ra 
(2;em|>ev.  in  (^idto)',  Salazar  1)  11  468e  (hydrografia  en  Espana  1809, 
(Scnn-^a^)  2)  Salazar  {SRt\\-(^xOi\[.)  IV557a;  les  trois  Salazes  (^o^e  ÜSerge 
auf  iBenrbon)  IV410e,  pic  de  Salazu  (auf  33cnvbon;  cb  =  S5iilfan  l\  B.?) 
IV  472m  (3  cirques,  Svad^ljt  -  5Irt) ;  Sakombe  (2)ei>cnfl;.)  l  348e  (^afen, 
milbeö  ^lima);  Sakmo  11  247e  (©c^iiIe),  fa(evnitam]c^e  ©c^ule  II250e; 
Salicio  f.  Garcilaffo  |  S3ai  Salinas  (D^icav.)  IV308e,  Ia  Saline  (bei  ©u* 
cinnati)  IV  496m,  faUnifc^  f.  ÜJ^armor  :|  Joh.  von  Salisbury  (eig,  Jean 
Petit,  tll80)  I12<S5ell  (Sevfe  beö  daff.  Slltert^ume) ;  Sallian  (daucaf., 
cai>.  2>J.)IV224a,254m,e;  Sallier  (Claude,  1685  cb.  87-1761)  II  406e 
(^a^Jjvue),  Salluft  II  444e  (uralte  5}clfeih)anb.,  Hercules,  bellum  Jugurlh.) 
I  Salm afius  (Claude  deSaumaife,  1588-1653):  2)letecrfteine  bei  ben 
5llten  I402e,  [^^erf.]  111424m;  ^:praneten3eid;en  ib.,  470a;  Solinus  1  402e 
T@almiat  1 V 384m,  6i2e-5a:  §anbel  IV613a,  auf  Saöaftrcmen  IV 
612e,  aii^  ©galten  IV 382m;  al8  Tribut,  ^robuct  ber  iBuIfane  IV 6i26-3a; 
[Sinter]  IV 613a :|  salmo  alpinus,  fario  V52e-55a  1 1  S  a  1  o  mo (n)  (Äcnig) 
11168a:  ^Ictte  11416a;  Hiram  II  i67me,  243e,  414e,  5e;  ßj^^ebb.  nac^ 
Ophir  U167me,  185m,  243e,  414e,  5e,  6a;  [^erf.]  11  167e,  2:em^er  II  4l7a 


960  Salo7nons-^n]eln  —  ©alfeu  <Bd)l 

1  Salomons-^tt\eU\  (©übfee;  Salomons - ®n\ppc  IV420m)  W 420me, 
3e:  [3nfe{]  IV420m;  lauge  3nfelreil)e,  Siifeln  bat^ei  \Y420e',  evlDfrf)ene 
Ävater  IV 416a,  Sage  \V423e,  511  äy?eranefienIV588m;  ^id;tiing  (®C)-9?S) 
IV 421a,  5e;  entsünbetev  3Siilfau  l\420m;  biilf.  IV 416m,  420»ne  :||  ®  al» 
^eteu  (aii(^  in  comp.)  II386e-7all:  2lii§h)ittevii  11387a;  alc«  SBeftaiibtlieil 
ber  Sitft  II  556m-7m,  IV 612m  |  f-faiier  1478a;  -fäiire:  SBeveitiiiig  u. 
(Siitbecfimg  II  257a,  450m  :||  fal^etvig  I1386ell,7m:  ^artifehi  II38ße,  7a 
©ßlfen  (§p.  =  ®  c^  la  m  m  bii  (f  an  e,  b.  I;.  =  tieine  ©d^Iammb. ;  =  ®a§-3}iilf. 
IV 262a,  ^euerbriumcn)  [[ie  fiiib  mit  «Sd^Iammi^itlfanen  ftcts  ju  i?er« 
ttinben,  ba  fic  tribial  gleirf;  gelten,  Wenn  auc^  manchmal  Deibe  netten  einanbev 
genannt  finb:  ©alfen  nnb  @c^I.  IV 253m,  262e;  ®atfen  ober  ©*(.  IV  258a] 
[[.  Caucafus^  China,  Galera  Zamba,  Java,  Taman,  Tu7-baco]  (fceni.:  in 
©egenben,  9^atiir,  ©teÜung,  3ii^iJ""if"^ßH9)  I  209m,  [282-4m,  5(.  448me] 
232e,4a,  452a;  IV2nm,  3me,  4e-5a ,  [253-6a ;  7e-264,  21.  510m-3] 
253a,  4e-5a,  261m\\-2,  2e,3e-4a,e,  7a,  274m,  444a  (509am),  511am,  5m; 
sing,  bie  ©alfe  (bnrd;  *  kj.)  1233a;  IV(261e-2a)  2a,  541e;  V55e  || 
3iifa^c:  [STufgäMung]  (ügl  @egb.)  IV255mell  ||—  2Iu§briic^e  ((Sni^ticnen) 
[f.  flammen,  ®a§,  @rf)Iamni,  ©toffej  IV 255a,  8me,  443am;  2In«Bvnd^ 
IV255e*,  8e,  261e-2m*:  feuvigev  IV (579a)  :j  \va^  [ie  aneftoßen  \\443a, 
VöSe-,  2lu§ftrömungen  [f.  ©aö]  IV 256a,  260m  (7a)  |  2tu§ tu iirfe  W. 
(irag  [ie  an^h)evfen)  [f.  ®d^Iannn]  IV 255am(e),  261e,  2a,  4a,  510e,  lall; 
S3.  (=  2Iugtvü(^e)  IV25Sm— II  Brennenb  [:}:  (gntjünb.]  IV261a;  @ntftet)nng, 
Uvfac^IV444a;  (gntjünbung  [=  brenn.]  ib.;  @r[c^einnng(en)  I V 262e, 51  la,m; 
(grn^t.  f.  2lu§brüd^e,  ^el§61ccfe  IV214e  (nmr;erge[d^Ieubcrt) ;  ^ener  [= 
flammen;  f.  2In6(n-nd^]  IV261a:  -faule  IV255e*  ||  glammenaugBriid^c 
[4:geuer,  brenn.,  (Sutjünb.]  (f.  ©^lammbulf.)  lY  214e  {253a),  5a,  261am 
(315me)  ]  -au^^bru^  IV26ie-2aII  (579a),  Y55e*:  großer  lY255m  :|(  @a6 
(ftrömen  fte  a\i^)  [f.  Turhaco]  IV255a,  8e-9a ,  e-260m ,  la,e,  2a,  511a: 
2lnal^^fe,  3iif'^'"'"^"ff^i'"9  IV255e-9m;  auf  ff  eigen  IV  255m,  -5In€6rud^ 
IV255e;  53Ia[en  IV 258m,  260a  |  entäünbli^  IV255ell-6a,  9e,  260m;  ni(^t 
ent3.  IV255ell-6a,  8e,  260a  :|  3ufammenfet5ung  f.  Slnat^fe  •![  [in  ®  eg  enben, 
an  Örtern]  ([.  ®t.,  (Sc^tammöulf.)  IV255a,  7m,  261am,  2e,  3e,  7a,  315me, 
445am,455e,51iam,  5m,  541e*;  [®e[c^.]  IV 253m,e,  267a;  unterirbifdieS 
®etöfe  IV255e*,  8e;  ©i^^fet  IV  255a  |  ©ru^^e  [f.  ©c^lammbul!.]  IV 
255me,  Sa,m;  in  ©ru^^en  [togt.  «Stellung]  IV255mc  :|  §eerb  IV51im, 
^eiße  IV  443a  ]  ^eget  (pL;  awä)  sg.)  auf  ben  @.  IV255a,  8am,e,  9e, 
262a,  511all:  gjJenge  IV 262m  (entftelin),  511a;  Öffnung  IV258am  :|  Krater 
IV258e,  3JJittergtieb  f.  Statur,  9^ame  IV267a  (uu^affenb)  ]  9Jatur,  Se[en 
[togt.  3ufammenbang]  I V 261  a,m,  444a:  $0?ittelglieb  jn).  ben  r;ei§en  Oueßen 
n.  ben  eigentt.  SBuIfanen  [bgl.  ^Borftufe]  \Y253am  :|  Öffnungen  [[.  .^egel] 
lV258e,  9e;  an  Örtern  f.  ©egb.,  dlawä}  lV255e*,  in  ^Reiben  f.  3üge, 
[9eubc]  IV26iaw.  j  <Sc^(amm  (imfen  fie  au«)  IV254e-5a,  264a,  510e: 


halfen  <Sd^L^  Sammlung  ^   961 

-2(ii^bvuc^  lV255e,  -brücke  V13e;  -2rii«n)ür[e  IV 255a ,  443m ;  -2)?auer 
IV  258m  :|  jd;Jvac^e  IV  274m,  (Sc^tüefelbampfe  IV  443am ;  ©tabieii  [=  Bu* 
pänbe]  IV253a,  260m;  ©teHung  IV253me  (t^cilö  bcveiiiselt  in  ®vii)>J?en, 
tl;eile  in  3119^"  cb.  SJei^cn),  ©tcffe  (bie  fie  ^cvanöbviiigen)  IV259e,  Uvfac^ 
f.  (Sntftel;.,  iBevänbcvung  (mit  i^nen)  l\  259e-261m{a) ,  SBcvftufe  jn  ben 
SBiilfanen  [togl.  S^Jatuv]  \\2Ue-5a,  SBefen  [.  9?atnr;  Sid;tigfeit  IV255m,e; 
Sßivfungen  l  214e ,  261e-2m*  (gvo^e  Unm>äljung) ;  in  3"9c»  ob.  9Jeil)en 
(gevcil;t)  [ijgl.  ©teünug]  IV255e,  4e;  3"[^"i"i<^"^^"9  (""t  nnbevem) 
lV254a,  6a,  274m;  V13e-14a;  3uftänbe  [=  ©tabien]  l\253a,  3uftanb 
IV  261a 

*great  Salt  Iahe  =  gvofjcr  ©aljfce,  Saltholm  (3nfel  bei  Äc^^en^agen) 
I  473e  (ftcigt  n^enig),  Saltillo  (2«ej-.)  IV 455e  ||—  S.  Salvador  ST. 
(ÜJJitt.SImev.)  1)  ^vo^).  cb.  «Staat  lV290e,  542e:  [Sc^jcgr.]  IV 543a  J 
iBnlfanc  lV50öa,  8-9a:  fünf  IV542m,e,  Sam;  ^ÖI;e  IV 308a  :i|  2)  @tabt 
IV543m:  (Svbftö§c  IV 545m,  neiieftev  -fto§  ib.;  Unigegenb  IV301a,  543m; 
3>nlfan  f.  U\.,  jevftövt  IV301a  (bnvc^  bcn  Izalco)'\3)  33nlfan  ki  bev 
(Stabt  (IV545m);  SS.  Den  S.  Salv.  lV300a,  543am  [543m]:  Ui^tei' %u^hxii6) 
IV  543m  :||  53.  4)  S.  Salv.  ob.  S.  Sahatore  f.  Vefuv  —\\  Salviati  (?  Leo- 
nardo, 1540-89)  ir516e-7a  (GaJilei:  Suftftvöme),  ©alüien  (^fl.)  IV339e, 
Salvino  f.  Aimati 

@a  I3  (üorg.  in  compos.)  [[.  Äod^-,  Oneßen,  «Stein,  @te))pe] ,  pl.  ©alje  (*): 
-avtcn  IV252e,  kigemifd^t  IV211a*;  -hiinnen  IV254am,  263m;  2)etO' 
nivcn  IVlle*,  -bnnft  I323e,  -gel^alt  f.  9J?eev;  mit  «S-en  gefc^n^ängcvt* 
I253e,  361e;  fnaftfanre  IVlle*  f-veic^  IV456a;  -fänvc  [aie  53eftanbtl;eil] 
(f.  ^iimavden)  IV460m,  602ell,  4m;  -fee:  großer  f..fogt.,  -feen  IV382e; 
-fiebcn  1417a,  IV263a;  -foole  lV263a,  492am  (®e^alt);  -t^on  IV512a; 
-waffer  [=  falsige«  2B.]  11365a,  450e,  484m ;  IV264a:||  ber  gro§e  ©al.jfec 
(in  Uta[))  IV435m,  525e;  engl,  great  Salt  lake  IV  594a:  =  See  Timpa- 
nogos  IV  594a  J  53.  ®tabt,  gr.  S.  l.  city  IV  594m;  (5.  Z\)(d,  gr.  S.  l.  valley 
IV594m  II—  faläig  (4:  gefallen)  f.  SBaffer 

*rio  Samana  (^ilntioquia)  IV556a;  Samaniden  Il41m,269m  |  Samarang 
(^ro\.\  ^a^a'S)  IV263e:  [Crt  ba]  I233e,  @alfen  IV2ö5e-4a  J  Äamar- 
kand  (in  ber  53nc^arei):  55reite  f.  Mit.;  ©tjmnafinm  II  261e,  ini50e; 
Sänge  f.  ^ofit.,  2«eribian  lV382a,  ^cfition  (breite  n.  Sänge)  \U195me, 
Onabrant  111117a,  @terne  III  367e;  @ternn?arte  1395m,  II  261e,  III 
(117a)  454e;  Xl)a\  bei  S.  II 42a  :|  )Sam6auja  ].  Sumbaua,  (Sämereien  (= 
@aamen)  11256m  (feltne),  Samhudy  IV381a  (S^rcni!  ton  iWedi^a) ;  Samier, 
famifd;  f.  Samos-  famländifch  II  411m  ||— f  a  mme  I  n  (51.)  11314a,  5a: 
empirifrf>  I  69e  J  Sammeln  I  34a,  II 231  e:  §ang  jum  II  23m,  eclbftf. 
lV640mTfammcInb  11224m  (melf.)  j  Sammet-  11207m  (-ffci§)  :||  53. 
Sammler  sg.  11412a,  IV531e;  pl.  II  192m  :||  ^.  Sammtnng  (f. 
geognoftifd;,  9)^ineralicn,  9^atnralicn]  II  131e  j  pl.  -en  II  314e;  IV4a, 
21.  ».  Jjumbofbt,  Jloömo«.    V,  61 


9G2  Sammlung  —  6anbt 

4G6m,640m:  SBevtl)  IV4ö7a — 1|  Äamoa-^nfeln  («Sübfce;  Samoa- 
@vii|3pe  IV424m,e)  [aiirf?  Navigators  Islands  geil.  lV424aj  l\ [424m-5a]: 
gecgii.  IV424me,  [einjelne  Snfel]  \\424m-5a,  ülage  lY  424m,  <picg  IV 
424m-5a,  35ui!ane  it.  ijiil!.  lV[424ni-5a]  J -Sawiojedeti;  SScbenei^,  2aub 
lV45me;  2JicLn-@6eneu  lV456a,  ^cife  IV  169a  ||  Äamo*;  [baljer  gebt.] 
(=Ä'amier)  [f.  Ariftarc^,  Coläus]  II  77e  J  iß.  >Samie7-  (pl.);  sg.  O 
IllSöra,  209e:  (Sj^ebb.  H173m;  Heie,  ^Pfauen  11416a;  @d?ifffaf)vt  [f.  Ü6v. 
Coläus]  11180m  ||  Samothracier  111482m  (sg.);  f-tl;vaci)d;  11154a  ((Sage); 
Samfon  (®iuBe)  f.  Ändreasberg,  Samuel  II  49a  (^oefie) 

*Sanchez  (©d^aljmeiftev  in  @^aii.)  [.  Columbus  }  Sanct-,  Sancta-  (St.) 
tov9^amen:  l)a'bm  feine  alp^aktifd^e  ©eltung,  fcubevu  fie  fte^n  unter  bem 
folgenbcn  Spanien  "[  San ctorius  (vuid;  Santori  11 381a,  Santorius  San- 
tori;  1561-1636):  §^gvcineter  (Santori)  11381a;  SSeiHnbung  beg  ^enbel« 
mit  Üiäbevwevf  11451m,  IV24e-25a;  über  ben  (Svfinber  bcö  2iift-2'l^cvino* 
metev«  II  258a 

©anb  (oft  in  compos.)  [f.  «iin^ftcin,  ©vanit,  ©riiii-,  SJegen]  I  370e, 
111404m;  lV240e,  350a  ||  3iifal}C  (t(ganbftein  bilbct  ein  bef.  ©tue! 
^ievnad;):  [Otiten]  IV422e-3a,  f-aitig  IV484al-banf  1329m,  1179a; 
-bän!e  l329-330a  :|  -beben  I343e,  bei  ©vbbeben  lV223e,  -felbev  lV350e, 
gtönäenbev  IV422e-3a,  grauer  IV277m,  -r;ofeu  1336a  |  -infel  IV 262m, 
498a;  -infein  I329e  :| -föriier  III41e  [2)?euge],  Ä.  ni404m;  -luaffe  IV 
349m  I  -meer  IV 327m;  -nieere  II  150e,  IV484a  (auf  Java)  :\  in  ben 
3Kinutengläfern  IV56e,  -red^nung  11512m,  ÜJeibimg  \49me,  f-ftein 
ift  ein  bef.  @tüc!  I;ieina^,  -ftvecfen  IV497e  ||  üon  SSiiIfanen  au^getücrfeti 
IV336mlle;  V24m,  39m,  49wll;  bei  23.  lV340a,  3a;  V43e  J  ijulfani* 
fd;er  IV281m,  344a;  Y30me\\  mit  Saffev  II  518e  | -n^üfte  11243a, 
IV550a;  -tt)ii[ten  (*)  I352e,  111498m:  iveiter  ^aiscnt  III  158a*  ||— 
fanbig  1357a,  111385m;  IV 355a,  583a 

t©anbftein  {aud)  in  comp.)  1 266m,e,  4ö7me ;  pl.  -ftetne  (*)  1 259a, 
282m  \\  3uf.:  SIrten  f.  23efc^aff.,  f-artig  1250a;  [SSefc^aff.,  ©genfd^., 
mtcn]  1259a*,  IV378m  |  «Übung,  (SntHuug  11511m*  (burc^  ben 
2Honb);  -23ilbungen  [i^  ©ebilbe]  1  267m  :|  bunter  I  256a,  270m,  29U, 
7m,  466m,  7me ;  burc^fe^t  I  277m ,  (Sigenfd;.  f.  S3efc^aff. ,  gntftel).  f.  S3il' 
biiug,  erfd^ilttert  1219a,  -©ebilbe  [ij: -SSilbungen]  1282e-3a,  [in  ©egb.] 
V  90e-91a ,  Körner  1  282m'' ;  treibe-®.  1  267e-8a ,  275m ,  9m  | 
Cuaber-®,  \  292a:  mux  V94a,  auf  V68a,  ©utfle^ung  V90m  :| 
Ouarä!i3rner  1269a;  rotier  I266ni,  291e,  4a,  301m,  465e;  IV 378m 
II  ®d;ic^ten  1469m,  IV 378m;  -@d;.  IV257e  T-®Wt  1472m  ||  umge* 
iüanbelt  1278e,  [S3eränberung]  1277m,  «Berfteinerungen  V90e-9ia,  93c- 
gefeii-®.  I  467m 

'^Sandalwood-^\\\d  (inb.  ^xä)\p.)  IV202e:  !i!inie  ebne  3{bn^.  IV  138a  ] 
©anbel^üla  I1167e,  lV2C?2e:   9^amen  lV202e  :|  Sierra  de  Sandia 


6anbi  —  Sangay.-  Sage  963 

(SfiSRey.)  \y595e,  faubig  [.  am  (Silbe  üou  ^Baub,  Saudracottus  (iub.  Äcnig) 
11198m,  ©aiibftem  u.  a.  compos.  f.  6«  (5aub  ^ 

Sandwich-  21.:  -@ni^>^e(= -unfein)  IV 588a,e;  -?aub  = -Süd- Georgien 
j  -<Bpvaä^t  (<Spi-.  bei-  iS^3nfeln):.r  u.  1  IV590m;  [Sßlnter]  lV522e,  589m 
r||—  S.  Äanti w?tcÄ-3n| ein  {:^IIatvaii)  [f.  @vn:p:>)e,  Ä-@ni^)}e;  2(id;i^.]: 
toulf.  m-c^iV^elaguc  IV416e,  Slufvü^rev  f.  Äiieg,  (^iiiUix  II 88a;  eiitbedt  II 
311am,  479e;  (Srbbebeu  IV 589m,  galifc^e  @pvac^e  II  460e-la,  I>lkl^fte6 
(£ru^>ticn^-@eftein  IV425m,  ©üttiiiu  IV589m ,  ©ni^^pe  [i^gl  2{.]  IV  425m 
leine  Sufel  I1479e:  U3eftlid;fte  IV 588a;  i3ftlic^  feine  3nfehi  IV588e  :| 
^rieg  lV589m  (gegen  bie  2InfrüI;rev);  [li?agej  II477e;  IV588a,e;  niagnet. 
SSeob.  IV 69m,  Ofteu  f.  Snfeln,  in  i)oIi;ne[ien  lV588a,  Ü^eifen  IV(69m, 
630a),  ©pvac^e  f.  2t.  ||  ^^nüane  IV[416m-9m,  21.  o89-590m];  sg. 
35nlfan  (*)  [f.  Hawaii,  Mauna  Loa]  IV483e,526a;  (5entvaI-S5.  IV 417m*, 
(Sin  vec^t  t^ätiger  l\416e*,  3u[annnenl^ang  IV(313me  mit  bn-  mej.  @^^alte) 
Jönlfanifc^  [f.2lv(^i^J  IV458e:  tl;ätig  lV425m  ||  [^oxt]  (a.  %.-<Bpxad)c) 
IV522e 

-  *fanft  [f.  2ln[c^lrellung,  Älima,  ivellig]  JI97e,  234a;  111379a,  IVö77a; 
Sangai  =  Sangay ,  annales  Sangalienfes  (ügl,  St.  Gallen)  I11223e,  Sangar- 
©traOe  (^apaii)  IV398e 

Sangay  [Sangai  IV570e;  auä)  SSnÜan  i3cn  S.  IV547a]  (5$ulfan  ©«SC 
\)on  Ouito  IV  410a,  453m;  ber  füblic^fte)  [auc^  gen.  35ulfan  toon  Macas 
(in  bei-  ^voü.  M.)  lV354a,570e;  volcan  de  M.iVSOlm,  495a,  534a] 
[f.  Wiffe]  IV250am,  292e,  5amlJ,  [301m-3,  2(.o33m-4J,  3Um,  9a,  453m, 
464am,  495a  1527a],  548m,  570e-lm,  613e-4a;  V28m  |]  3ufä^c:  2lbfüH 
IV614a;  2Ib[;ang  I V 303m,  554am  ||  2(id;e  IV302e,  5m  |  2lfien!egel 
IV 230a,  571m:  feine  (äridjütteinng  IV302e  :||  2rn§6v.ü4e  (evn^ticnen, 
©i-^Icficnen)  [f.  ©etöfe]  IV  302a:  g-veqnenj,  nngef;enev  i)ie(e  [=  fet)r  tfjätig] 
IV2.50am  (obne  ßrfc^ütt.  am  2lfd;enfcgel),  295am,302me-  ^ahilY 302e; 
in  fleinen  3^'if<^envänmen  IV4I0a,  495a  :||  trag  er  au^anvft  [.  Slf^uffen 
|2lu8n)üvfe  [i.  ©c^Iacfen]  lY 302m-3m:  @tein-2l.  IV  464m  ||  beftiegen 
IV 302m,  614a  (nid;t  ganj)  |  be[nd;t  [bgl.  gefe^n,  (Siforf^.]  IV502me, 
571a:  nic^t  IV 302m  :(  Sbovafter  [.  ernft  ||  Solo^  IV 333a  |  coloffol 
IV295m,  301m,  464m:  ©rcße  IV505e  ||  eftl.  (SDibiüeve  f.  2age;  Bonner 
[=  ©etcfe]  lY 301e,533e-4a;  einfam,  gntfcrnnng  f.  $?age;  (Svforfd;nng  IV 
571a,  6i5e;  ernfter  (Sbaraftev  IV5p5m;  cl;ne  ßvid;iittening  f.  2ll(^enfegel, 
2lni^bviic^e;  (Srn^t.,  (iip\o\.  f.  2(ik^bv. ;  ^^el^blörfc  (irirft  ev  anfe)  [:|:  (Steine] 
IV 2i4e,  487m  \  genev  IV3öie(3a):  -ftrcm  IV570e  :|  ©ebirgeavten  IV 
464m,  [@ef4]  IV 464m,  ücn  fern  gefeljn  IV571all  |  @eti5fe  [=  2)cnner] 
lY[533m-4]:  2(vt  IV555e-4a,am;  iüeit  gef)ort  lY 301  e-2a\\ ,  533m-4  ~[ 
&\p\d  IV 302m,  534m:  S)urd)meffer,  nnter  bem  IV614a  :|  ©rcOe  f. 
cdoffal  I  §i)be  I V 230a,  292e,  5a,  301m,  2m,  354a,  464m:  [einjelne]  IV 
614a:|^eger  IV302m  (3a),m,  614a;  Krater  IV303all  |  ^age  IV250a, 


964  Sangay:  Sage  —  Santiago 

SOlmWe,  3lSe,S5ia,  453m,  blOe-la:  in  bev  eftl.  (Jorbiüere  lV314e,  321e, 
354a,  527a;  ein)anie  IV302ra,  @ntferiiiiiig  lV534am;  üoni  2)kei  lV321e 
(fcvu),  453m  ((giitfermiiiö);  bev  füblic^fte  lV315e,  9a,  547a  J2aDa:  an* 
geblid?!  IV570e-la,am;  $!ataftvöme  feljlenb  IV 464a,  571m  :[  aii^getvovfne 
äJUffen,  um^  ev  au^tüirft  [f.  5l[c^e,  gclebl.,  ^aiia,  ©d^kdeii,  ©teiue; 
Zxad)\)t]  IV502e-3all,m,570e-la,am;  Tim  f.  $?agc,  Oitarg  f.  Svac^^t  | 
@ci^ laden  lY 302e:  aiiön^erfcnb  IV 354a;  -Sliutviirfe  \\230am  (iingcl;euer 
toiele),  295am;  -ina[)eii  IVö71m "[  «Schnee:  etvigev,  -gvenje  V28m  :| 
[<S(^vift]  \\613e,  (Signal  IV301e,  fpeienb  f.  tl;ätig  |  «Steine  (bic  ev  an«» 
tvirft)  [ögl.  Slnöanirfc,  gekH^I.]:  ^aU,  faüen  in  bcn  Ävatev  inxnd  l\303am; 
gUi{;enbc  l\302e-3m,  464m,  571m  :|  bev  fiiblid;fte  f.  Üagc  |  tl;atig:  fe^r 
[f.  31nöunirfe]  1  V295am,  301m;  nnunteibvo^en  tl;.  lV313e,5a,  9a,  333a, 
354a,  464m\\,  527a{bl0e)',  ununt.  fpeienb  IV453m  J  Svac^^t  IV302me: 
ans  ©vonit  n.  @nei^  aiiggetnc^en  IN  464am',  -3nfel  \\464m,  613e; 
-jtiide  (auSgetücrfcn)  \\614a,a  (in  il;ncn  Ouavjftiicfe) 

*@änger  sg.  I145e,  lG2e,  419a,  461m,  476m;  pl.  {,^°)  1150a:  -fc^ulc 
II  8e,  tranbernber  11 42e  J  Sängerinnen  111438a  (^inimelsf.)  ||  Sänger- 
kaufen  I  464e  (Äupfevrctjofen  babei),  Sangir -^\\]cl  (bei  Selebee)  IV  409a 
(^ic)  ||—  ©anibin  [auä)  in  comp.]  (=  I)^\  glafigev  ^elb)>atl)  IV 351m, 
450m,  467m,  8a,  478a,  591m,  61<Sm;  =  glafigev  OvtMlaö  IV 636m)  [f. 
^^ovp^Vv]  l\ 279a,  [638-9m]:  in  2lniei[enl;aufen  I V 65Se ;  [alö  53eftanbtl;eil] 
IV482e,601e,  638m;  51t  ^elbf^itt;  IV467e;  [in  @egb.]  W 478a, 639a] 
f4altig  IV 634a,  Äövnev  lV638e,  -tvVftalle  IV620a,  in  9)iaaven  IV279a, 
\*xc\6)  IV 485a,  -@anb  IV422e-3a,  33ertT)itteviing  IV620e  :||  ©anibL^Ij^r 
IV 621a  —II  @ant^Va-^:|3[)ilcfoi)^ne  111 54m,  Sannazaro  (Jacopo,  1458-1530) 

II  58a  (9^oman  Arcadia) 

Sanskrit  [aiid)  in  comp.]  (=  inbifc^e  ®^nad;e  II  456me)  II  {142m), 
adj.  fanefvitifc^  (*)  V65m;  [-(St^niclcgien]  11419m;  III  54m,  55m,  17 le, 
207a,  8,  468m-9;  -funbige  1139m,  -iOittevatuv  11260a,  Sfiamm  beS  SDknbeö 
\l\539me  1  -^JJanien,  3^.  [tjgl.  2Blhtev]  I1143>',  167e*,  8m*,  256a,  401m-2a, 
415e,  426m,  443m*  440am  (468e);  lll539e;  -DJanie  11189a,  IV 325m  :| 
in  neneftev  ^dt  II  (225e),  bem  S.  fvembe  ©^vac^en  II  456e,  tiefet  ©tu-» 
binm  11187m;  [Seife  im  S.]  II  255e,  260a,  449e,454am  ||  [SBövtev], 
-SB.  [l^gt.  (Stt^m.,  dUmcw]  11133m,  189a,mll,  401m-2a,  9m,e,  414e(5am), 
422a,  5m,  6m,  440am,  3e;  III  42m,  54am,  55m,  208me,  468m-9,  539me ; 
lV202e(327e),  507e-8a,  513e,  558m,  607e;  Vl4e,  65m;  -SSovt  111469m 
T -Slhtevbiid;  III54a,m;  V65m  1| -SBnvgeln  11423a 

*Santa  (S.)  bov  9kmen:  \)ai  feine  al)3f)abetiid^e  ©eltung,  [onbevn  fie 
jte^n  nntev  beni  folgenben  9^amen;  mina  de  Santana  (in  9}Javiquita)  IV 
314a  II—  Santiago  (S.  lago  IV301a)  21.  (§eil.)  1)  Ouben  de  S.  II 
359a,  488a  :\\  ^.  Santiago  (geogv.)  2)  (in  Sf)ili,  S.  de  Chile)  a)  ©tabt 

III  172m,  253m,  493me:  §eitevfeit  III  261e  J  b)  ^45vob.  111 552a :1|  3)  {ca)?mt>. 


Santiago  —  Bari  965 

g^tfet,  S.  lago)  IV 301a;  4)  laguna  de  S.  (6ei  ^oW^)  lV544a;a  (ait«  t^r 
bcv  Cauca)]  5)  valle  de  S.  (bei  SSaüabcüb  in-aj^ej.)  IV(53<Sm  (@ebivg«* 
axteWf  ©egenb)  — 1|  Santori  =  Sanctorius  ||  Santorin  (gvicrf;.  ^nkl ;  =  a(t 
T/tera  !  252m:  i?gl  bie^i)  [f.  iicc^  o®cIf]  I  [252me ,  21.  454am] ,  IV571e: 
2lii^tM-ii(^  f.  milf.,  (gvl;ehmg^-ÄvatevJV427m,  ©cftalt  IV4ne,  ®df  toon 
S.  [=  33iifcu  tocn  TAera]  [\371me  (bie  3  tainieiieu)  [f.  auä)  ®l],  Hebung 
l[252wlie,  2t.  454am],  neue  Sufel  [.  Änmeni  |  3  Äaimenen  f.  ©elf,  Äam* 
mciii  (pl.,  [d;ivav5c^  iMiIf.  ©efteiii)  IV517m:  bie  !(eiiie  Äameiii  [neue  3nfcl] 
lV496a  :|  Ävatev  1454a:  gvcBcv  ni509ell-510a;  S?age  IV517a  ]  SBiilfan 
lV57ia,410a:  bift.  tbätig  IV57iam  J  üiiüaiiifd^:  2lii^bni(^  (ii.  SS^oI^IgenK^) 
\\274a,  517m;  ©efteiii  f.  Äanimem;  Snfel .  .  .  IV411e,  517a  :|  So^I* 
g€vi;(f>  f.  toülf.  Slü^bviid?  :||  Saiiuto  1)  Livio  S. :  SD'Jaglictbevg  lV55e, 
mngiict.  ^ol  n322m;  geogr.  di  Tolomeo  1588:  11  322m,  lV55e  f 
2)  Marino  S.  (geb.  1260)  [M.  S.  Torfello  111  344m,  Marinus  S.  Torxellus 
II467e]  \\467e:  ^rai%r;ärium  1306:  H  293m,  467e;  Sßelttavte  III  344m 
Sapotülan  {Zap.)  (©itateui.)  IV 545a  (3>iiItvUi  ümi);  Sapphara  II  414e,  5e 
*Saracenus  (Janus  Aiit. ,  fvnii5.  Jean  Antoine  Sarrafin;  1548-1602) 
n429m  (Dioscorides) ;  Saragyn  (bei  5tibebil)  IV57Patn  (I;eiJ3e  Oiieflen),  o 
(©af');  /Saj-am6o-53evge  (auf  ißoruec)  lV406a  ;  Sarasrati  (iiib,  %l)  II  198a, 
432e;  Saratow  (©O  ciivc^  ^u^U)  l  388e  (eftl.  inagii.  2tbh.\),  IV109e 
(uiagiiet.  9?eig.);  Sarauak  (^rcf.  iöoviieo'^)  IV  406a,  @avajeneu  II  36a, 
favcaftifd;  II471e,  Sarcin  (^^3evf.)  IV223ell-4a  (Oiicl(eii),  Sarco^iy  IV 273a 
(glccfeiifovm.  S3evg);  ©avbcfie:  bevfteiiievt  1272m,  463am',  Sardes  (?vb.)  II 
133m,  407a;  Äardmien  11152m  [SOIeev],  412e  {nwttx  Carthago)',  bnö /ar- 
doifche  Tlnx  II 404m,  Sarepta  (fiibf.  i>.  (gavatoiv)  IV109e  (niagiiet.  9Zeig.)  I 
Sargaffo:  -iBaut  [i?gl'.  Saug]  II(316e-7a)  7e;  -Wm  (mar  de  S.  II326e) 
1525a,  II32öe  :j  ^arira(fan§!r.)  IV493e  (2eib,  9?eliqiiieu),  ^arkara  (it.; 
3u(fev)  \\401me,  Sarlat  C^ep.  3)Lnbogiie)  111383m,  ©annaneu  11114a; 
Sarmaten  II  421a,  favmatifcf)  II  131t'  ((Suvü^a);  Sarmiento  {^u\h\\  te^ 
^enerlaub^)  W  322m;  Saron  (Jean  Bapt.  Gaspard  Bocliart  de  S., 
1730-94)  111530a  (Uranus),  ^a?' faronifche  iO?ecv  II  404e 

Sartorius  von  Waltershaufen  (Wolfg. ,  geb.  1809):  Sijpemafit  IV 
(481a) 640e  J  i< na  IV259m:  700  2(u6bvi;rf;-ÄcgeI  IV 289m,  2Iu^bviid;c 
rV295a;  @ebirgm-tcu  \Y631me,  ^ovnbleube  IV 479a,  @djivefeI-Saffevftcff 
IV  604m,  'Steine  IV  303m,  Sl^ätigteit  IV296e  :j  Geyßr  IV  247a  |  Ihlda: 
9tuebviid)e  IV(248a),  295a,  501a,  530m;  ©cftalt  IV(2<S7am)  522a  ]  Is- 
land [^.  Geyßr,  Hekla]:  SSafaU  IV 480e,  „gecgu.  Htfaß  i>on /."  IV522a, 
©fccfeubeige  iv(272e)  516m;  I;eiüe  Oiielleu  IV  (248a)  501a,  <Sd;rauitn* 
qneüeu  IV(257a)  510m  ;  „et^c  l>eu  I."  IV 374a,  50^a,  2a,  510m Ü,  öm, 
522a,  530m,  604  a,  640e;  V54e;  SPuIfaue  lA' 575e-4a,  V51e  (SBa  ff  er« 
9Iu^bvüd;e);  „iMiIt.  ©cftciue  'cm  SiciUen  uub  hlavd"  \\ 631mc  :\  Sicilien 
f.  Island:  Du!!. 


1966  (Sari;  —  Saturn  gl 

^Sai-y-Kupa  ((gcc  ia  %\.)  IV455e,  ^ic  Sarytfchew  (Junten)  IV397e, 
Saffaniden  1141m  (^eit),  Safjendorf  {^,%^ha[.)  YY 492me  {^oljxkä)  Ulm 
(äibbeben)  |  Safjuolo  (iü^otena):  53evg  it.  ®(^lammtoulfan(e)  babei  1233m; 
IV253e,  487m  :|  Satadru  (inb.  gl)  11  197e,  8a  |  ©atelliteii  [awä)  ilt 
comp.]  (=  l)^.  jtiabautcii;  =  S^ebcnplancten,  2}iinbc)  [f.  ßvbe,  mel)rere 
Planeten]  1  99e,  101m,  406a;  II  350ra,  7e;  III  264e,  270a,  306e,  422e, 
6e-7a,  431m,  444m,  460e,  la,  2m,  3m,  5e,  531a;  V6m:  -«Ba^mcii  1114636, 
-S3ecbb.  III  94e,  f-veic^  111587m;  -©^fteme  III  522e,  9m  J  sing.  (Sa- 
tellit 1127e,  145m;  111307a,  461e  .||  fativifd)  1162a:  ©ebic^t  I1294e, 
lV51e-52a  ;|  Saiis  (=  Sotbis)  III  206ell-7a;  ©atrapie  11  119a,  192a 

Saturn  21.  ber  @ott  11122m,  169e:  SBlitje  I1169e,  dies  Saturni  |. 
planet,  SSeaie^iiiig  jum  Planeten  111472a,  @c^n  V60aj2)  ©atuvnalien 
I69a(l  [bilbl.]T3)  fatiimifc^:  Scntinent  111  UOe,  -e  lV494e;  (gibbUtje 
I1169e||—  55.  ber  planet  (öroBev)  [f.  Uranus]  I1366e;  111201a,  S76m, 
472a,  7a,  [523e-7,  21.  551c-3m  obne  bie  Jvabaiiten],  556a  ||  3iifä^e 
(compos.  ©atimif-,  2inal  ©atiirn-)  [f  9ting  ii.  Strabanteii  fiiib  befcubre 
®tii(!e  ^ieniad^j :  2t  b  p  1  a  1 1  ii  n  o  [»gl.  ©eftalt]  111 432m,  524a,  5a,  552am : 
SBeftimuningcn  111524a,  ftaite  III  524a  J  2lb [taub  von  bcv  @cmie  111 
436e  (mittlerev),  442m,e,  3a,  483am,e,  4a,e,  533a II  ;  =  ßutfevumig  [togl. 
fevuftev]  III  443a,  468m,  483m:  mittlere  111  524a,  5e-6a  :|  2ic!^ie  1 176a: 
9?eigiing  ber  21.  l  98a;  alter  flauet  111421m,  bei  ben  2irten  111425e; 
2lp!;el  111587e;  tquator  111  525a,  552m;  2ltmo)>I;örc  [tog(.  Streifen]  III 
(524m)e,  55<Sam  (2lu^bef)nuug,  ©renje)  |  äußerer  planet  I95e,  104e; 
IM427e,  9a,  533a,  4e,  587m;  früf)er  ber  äiiBerfte  I11423e,  473a,  483a  :| 
größte  2Iye  111552m  |  ^abn  I113e,5m;  11260e;  -babn  (*)  111377a:  bic 
58.  burc^fc^neiben  111 558a  (575m);  jcnfeit(^)  ber  33.  111377a*  (planet,  -en), 
561a;  9^eigiing  ber  58.  111  428ra  (tleine),  44öe  :|  33ecbac^tiitigen  111524a, 
6e-7a,  551e,  2a,  6a;  S3erge  III  527m;  58efd^affen{)eit,  ^iiftaub  [ögl.  ßigenfc^.] 
III  524e[7am];  58etDegimg  111466e,  (ScmetI  III  575me  |  2)i(^tigfeit  I 
90a,  97a,  176a;  111324a,  446a,  7a,  525a,  7a:  geringe  [=  i!nbi(f)t]  111429e, 
525a,  7a  (587m)  :|  dies  Saturni  [ögl.  Sag]  III  468e-9a,  472a,  4e  |  2)rei* 
geftaltung  (^  b.  ^Jingc;  =  Sßimbergeftalt] :  (Snibecfung  n359m-3ö0a;  III 
60m,  425ß  J  ©iird^melf er  111461e,  518e,  524a,  552m:  tquatorial-S). 
111524a,  5a,  552m;  mittlerer  ]U523e-4a,  ^e(ar-2).  111524a,  fdyeinbarer 
111454m  :|  gigeufd^aften  [ügl.  58ef(^aff.]  111467e-8a,ra,  575me,  587m;  ©6 
III524e;  (Elemente  111  [523e-4a,  2t.  551e-2m],  524e-5a]  ©ntfernuiig  f. 
bei  2tbftaiib,  (Srf^einimgen  I11552ell-3a  ||  Syceiitricitdt:  1)  (feiner 
SBabn)  111 45öm,  463m,  55Swll:  abnet)menb  111456a;  geringe  lll428e, 
457m;  toeränberlic^  111629m,  ju-  nnb  abnebmenb  III  457m  J  2)  (gjc.  beS 
Sat.  gegen  ben  Siing  [=  ?age]  III52öe-7a,  6e-7a  (fteine  35crf^ieben^eiten)  1| 
^arbc  lll218e  (tt)eiß(id^),  im  gevnrobr  111552m,  ber  fernfte  planet  (früher) 
111443a,  figur  f.  ©eftalt,  bnuHe  pcfen  111524a,  ^rüffigfeit  111  527m, 


Saturn  gii  —  3  967 

funfeit  njenig  III 86e,  ®e6iet  ÜUGla  (2)iird;meffer);  ©eftalt,  ^igiiv  [tgl. 
^ibplattimg ,  äöiiuber-]  lil  552 am;  (§Iaus  [tgl.  Sic^t,  Iend;tenb,  iunUln] 
III  nSa,  468m  |  ©rö^e  I  96e,  11  260e;  großer  planet  III  2S2m,  37öm, 
457m  (629m)  J  ^dbmeffer  sg.  1102m,  111487a;  pl.  ..oo)  111529m: 
^quatoviaf-^.  Ill  528me  :|  2  §aubl;aben  [tgl.  ©citenfläbe]  11  356e;  ber 
§aupt^Ianet  (ju  Trabanten  ii.  9?iug)  III525e,  8a;  ^cvvfd;ev  1114236, 
3at>re§3eiten  [t>gl.  Söintev]  III  524me  |  jenfeitö  bcö  S.  [v>gl.  SSalm]:  ^^sla* 
neten  III5l4e,  575am]  gvcße  'ij3Ianeten  III  557e-8a  :]  311  Jupiter  III  25Sm 
(Sonjimctioii),  faU  111201a;  tLnl>cv  III  524m,  5e,  7am  (53efd;affenr;eit), 
553a;  Äiigcl  III526e  |  ?age  III423e:  im  9?ingc  III 552e-5a;  ejcentvi% 
Sage  gegen  ben  9iing  III  52öe-7a,  552e-3a  :|  lenc^tcnb  f.  ^clar-9?egicn  (| 
iJid^t  [ögt.  ®fan3]  ([.  ^ole):  -9fef(ej-ien  III524ine  |  Iid;t[^trac^  III468mlI, 
-fc^a^äd^fter  III467e-8a,  $!id;tfc^li\id;e  11184m  | -ftärfe, III 525a:  be«  ^on* 
nenlid)tö  111459m  J3unarnne  III524e  :||  iDZnffe  111445a,  524e-5a;  -niaffc 
111526m  II  meteovDlcgifd;  III  {524e,  7m),  SD^ittel^Junft  III  527a  |  2)?onbc 
[=  l;^  Trabanten,  =  ©oteüiten]  III281e;  -monbe  11366m,  III  276e; 
®aturnmcnb  II  366e  J  ijlciuuw  III  423me^  467a,e,  8mll,  ell-9a,  472all : 
^aiviov  111423m,  4ö7ei|-5mTObevfläd)c  III463e,  526a:  auf  ber  O, 
111524a;  gegen  bie,  nad;  bev  £).  ^n  111525a,  7a  :|  cberftev  panet  111201a, 
^avtial-@vftem  111528m  |(.  ^oIar-9Jegton  III  524me  (Sid^t,  Iend;tenb)  | 
^o(e  111524m:  ©egenb  nm  bie  ^.  III  524me  (l'ic^tnjed^iel,  im  SBintev 
Tenc^tenb)  ||  9?ei^ung  111473a;  f  9^ing,  9iinge  finb  ein  tjejonbveß  @tüdE 
^ievnad)  ||  9?otation  [=  Umbve^ung]  111524a  |  a^ctationsjeit  [=  Umr 
bre^nng«3eit]  III  303a,  447e,  524a,  55U-2a:  iBeftimmungen  u.  (S^efc^.  III 
551e-2a,  evvat^en!  TU  55ie-2a  :|I  (SatelHten  [=  ^^  Trabanten,  = 
g)lonbe]  III527e,  <Sall,mlI,9a,  553m;  eateüit  111528a,  9all  ||  ig^nee  III 
524e  I  (Seite  111477a;  2  ©eitenftäbe  [ügt.  ^anb^aben]  III  425e  (477a)  J 
@cnne  [a.  2lbftanb,  Gntfcrn.,  JOic^t]  genannt!  III  425e,  4ö7e;  fcnnenfein 
111629m  :I  (Stavvfieit  111527m,  (Steünng  111553a  (in  O);  flevnavtig  III 
421m,  3  ®terne  11359m  |  ©törnngen:  1)  bie  er  evleibet  (feine)  11260e, 
III (556a);  2)  bnvd;  il^n  1 118e  J  Streifen  (pl.)  III  76a,  429e,  524a,m: 
^quatoriat-@tr.  (sg.)  111524m,  fmb  bicfe  Sltmofp^äre  III429e;  banbavtige, 
(gv!I.  111524m  T®l)flem  [l>gf.  ^avtial-]  111464a;  -Stiftern  II  (513e),  III 
463a  J  2:ag  [t.\gl.  dies]  III  472m,  3a  (Sounabenb);  bei  2:age  gefel^n  ober 
beobachtet  III  84m  :(  2:em^evatnr-35evänbernngen  IIl524e,  t2:vabanteu 
fmb  ein  bcf.  ®tücf  ^icvnad^  |  Umbve^nng  um  f.  ?Id;fe  [=  9?otation]  III 
524a  (@efd)nMnbig!eit);  Umbvebnng^jeit  [=  ^Jotaticn^seit]  I97m,  102a,  176a; 
111303a,  526m  JllmTanf  III  423e  (Sänge);  UmlanftSjeit  lll(430e,  2m) 
447e,8m,523e  (fibevifd;e)  ||  nnbid^t  [tgL  2)id;tigfeit]  111587m;  SBiM'nm  III 
434e,  525a  (nnge^enve«);  Sinter  I11524e;  SEBoIfen  ib.,  -jng  111527m; 
SBnnbcrgeftalt  [=  3)reigeftaltnng ,  9?inge]  11354m  ((5ntbecf nng) ;  Buftanb 
f.  58ef^affenbeit 


968  Saturn:  tS^ting,  fStirabanten  aUg. 

.    t  JRing  be«  Saturn  1 102m,  157m;   III  TDm,  429e,  463me  [525-6m, 
%  552me],  534me,  552a',  ©atiim^ving  (eatuiiuing  IlSöÖmll)  111524m, 
5e,6e,  7m,e:   einer  [=  emigcv]   III  525am  J  pl.  9Hnge  (biivd;  *  bcj.) 
[=  2)veige[t.  be§  Sat]  I  104e,  II  (356e);   III  [525-6m,  %.  552me  (jWei, 
jtt)ei  bis  bvei)];  (SatiivtiSriiige  1  103m:  2  9iiiigc  II  359e;  111525a  Oveuig* 
(ten^  2),  am,  6a  (iuuercv  it.  äiiß.  jDind?mef[cr} ,  6a  (Siitfeui.  toem  ^43(aiu)  |: 
bev  1'«  ^m  =  äii^evei-,  ber  2*«  [=  \)p.  iiuiererj  llI525eli ;  bev  3'^  [=  äutjev 
ftev]  III  525me,e  (fet)v  matt,  biinflev)  ||  3iifiiljc  (comp.  9?ing-);  m>Kiugig!eit 
III  527e;  m\ianh  [-  eutfcni.]  lil  463e,  487a  |  ter  äußere  [=  1*^]  lH 
525a  (Detlev),  m  (etveifeii),  7e  (SBefd^affciiI;.),  Ö52m  (ll!id;tflärfe);  bev  äiiBevftc 
[—  3*«]  II1525e,t-6a  (äii§.  S)mcl;mc[[.),  6a  (iinievev  Sji.rcl^ni.)  :|  33ect' 
ac^timgcn  III526e-7a;  33ef(^affcnl;eit  [ögl.  ^Utnx]  Ill525n,  6m,  7me,  552a, 
3am;  33cn?egi!ug  I  U3m;  Sveite  111463m,  526a*)  3)idc  111 526m*,  2)imcii* 
fioneu*  III  [525-6m],  brittev  f.  aüg.,  fcbv  biluu  I!1525a,  3)uvc^me[|ev  [\>qI 
atlg. ,  äufeerftev]  III525e-6a*;  ßbeue  lll463e,  -(Sb.  Ill463e  j  einer  j.  aüg., 
einiger  II359me;  einjigc^^  ^eif^icl  111554me  J  Gntbccf  iing  U359m-360a, 
7a;  11160m,  76a,  425e,  477a,  552e,  587m:  aU  ^anblmbcn  11356i',  9m; 
III  (477a)  :|  entfernimg  i)om  ^(an.  [=  Slbftanb]  III  52öa*,  ©rt;aUi:ng  lil 
527e;  (Svl;öt)ungen*  111526m,  552e;  (grfc^einnngen  111477a,  552e;  bcr  erfte 
■f.  attg.,  fefter  [»gf.  Stabilität]  111429e;  gliiffigteit  111527c,  555am;  gcvm 
j.  ©eftalt,   frei  j^lDcbcnb   111525a;   [@e[d;.]   11 359m-360a]  III  525am, 
652c;  ©eftalt,  gcrm  [ügl.  Snnbcr]  lll425e  (nja^re),  526m  (Unregelmäßig* 
feiten),  7e  (SSeränberlic^fcit);  gct[;eilt,  ber  get^ciltc  [=  2  3linge;  Dgl.  2;l)ci» 
hing]  11367a,  III525e;  @leid?geJuid;t  I11527e;  ^anbbaben  [=  §cnfel]  f. 
(gntbcdung,  ^cnfel  (pJ.)  [=  ^anbbabcn]  111526m  |  ber  innere  ober  2*« 
|ögl.  attg.]  III525e:  $!ic^tftärfe  III  525a,  552m;  ^tinfc^en  il;m  n.  bem  ^4>Ian. 
I11525eil,e  (Ü^aum,  ©tcrne  gefebn),  6al\  (3\vi)d;envanm ;  »gf.  3) 'I  ^^"f* 
in),  beiben  fügt.  3^M'£^f"^'^ii'"]  III  526am  |  $!age  111525a,  6e,  552c:  ejcentr. 
f.  Saturn  2  :|  Sic^tftarte  [a.  änß.,  innerer]  111525a  (grcßer  als  bec  ^I.), 
e,  552m;  ma\\t  111526m*  |  [^fjatur]  (n^aS  a  ift)  [bgt.  SScfc^aff.]  llI527me, 
553am:  ein  Söcltensitg!  111527m,  553a  :|  offner  111477a,  bem  3i.  ^arattel 
111525m;  ^anb  111552a,  3a;  JÄotatien  f.  Umbrel;.,  Saturn  im  9?.  f.  Sage 
btö  S.,  fd;tt}ebenb  f.  frei,  ©d^tver^nnft  111527a;  Stabilität  [ögl.  ^(iif)ig' 
teit]  III  527me,  555am;  Streifen  f.  anderer  |  Sl^eilbarfeit  111527c;  3:^ci* 
Inng  in  2  [=  get^eilt]  III  525am  (er!annt),   Sbeilung^ftiic^   111  526am  .| 
bie  2^rabanten  gegen  ben  9?,   III  527e,  553m;  Umbrel)iingS3eit  (9iotatiin) 
111526m*  552a]  Unglcid^l^eiten,  Unebenheiten*  IIl526m!l,  7e,552e,3m; 
Unregelmä§.,  33eränberlid;feit  f.  ©eftalt;  3>erfc^aMnben  111526m;  Sunber  III 
429e,  njunberbare  ©eftalt  II359e-360a;  jirei,  bcr  gn^eite  f.  aUg.;  ^\m\äim* 
iranm*  111526a  (»cm  ^faneten),  am  (jtvifd^en  beiben  S^ingen) 
•    t  XraDantcn  be§  Saturn  {^p.  =  SateÜiten,  2)?cnbe,  ^artial-Si)ftem) 
1 131e-2a',  III  76a  (276e),  376m,  460e  (4a),  [528-9m,  21.  553m],  534e; 


Saturn:  f  ^trtbanten ;  Saturna  —  6auerl        969 

äing.  Stvabant  (buv^  *  kj.)  T  ®^'»tiivii^tvabQiitcii  11366a;  11179m, 
425e-6a,  461e,  2m,  3e,  528a;  sing. -tvabniit  in2()4a  ||  5iifnljc:  Slbftanb 
[=  entfeimnig]  1 102a\\\m,  III  528a  |  Stbftänbe  III  528m:  ®efe^  111553m; 
di(\\}t,  »eeituing  III  528m,  531m;  äJeilmltni^  III 529am  ||  nitcfte  III 52<5a; 
[2(uf3ät)Iung]  III  525a,e;  ber  äu|jevfte*  III  425e,  528a;  S3a(nteii  III463e| 
SBetuegitug  (beivcgcii  fid;)  [=  fveifeii]  I  103a:  boii  2Ö  md)  D  I  103a, 
111531a  :|  eirnüivfimg  auf  bcn  9iiug  III  527e,  553m  (  (Sntbcrfiniß  [\jgl. 
bie  eiusclnenj  II  366;  11176a,  77e,  78a,  79m,  llGe,  425€-6a,  463a,  52.Sa: 
ber  9icil;c,  9JcUnuig  III  528me,  531m  J  ßntfeviiiing  [=  5(bftanb]:  mittlere 
III 52Sme;  pl.  -cn  111528m  :|  gyccntiicitat  [bgt.  bie  einselueii]  IlÜ3a,  II! 
463avi',  [gealmbet]  11365m  |  ®ri50e  [ögL  bic  einj.]  llOOe-lm,  111528m; 
ber  gröOte  III461e*:|  gegen  bcn  §au^t|)Iau.  |.  Saturn  |  ber  innerfte  1 14la*; 
bte  iwcx  innerf?eit  IIo66m,  III  204a  :|  fveifen  III463e,  ^üd^tftävfe  11178a  | 
ber  Häufte  bcm  <|3f.  111528a*;  bie  näd;fteu  III  528a,  9am  (SSerbältuiß)  :| 
Spanten  11366m;  III 425e-6a,e,52.5a,€;  ^eviobe  [=  Untlauft^jeit]  III529ail; 
Steige  11  feige,  9Jei(>itng  [a.  (Sutberf.]  III  52(Sme,  55iw;  gegen  bcn  9iing 
j.  9?mg,  einivirf iing ;  gegen  ben  Saturn  (ober  ^an^t^Ianeten)  III  461e 
(®rc^e),  5me  (Sibftanb,  ©ntferniing);  ©teüimg  III527e,  (gtcriingeu  biird; 
bie  2r.  !II553m,  ©ijftein  f.  nntergeorbnet ;  Safel  III  52Sme,  553m  |  Um- 
lauf II366e;  Unilauf^jeiten  [bgl.  bie  einzelnen]  III  [52Sm-9a],  8me  (Xafel), 
9a  (33evg(.  u.  SSerbältni^)  :|  bilben  ein  untergeorbnetee  @t?ftcm  III 
276e,  281e;  ^al)t  (8)  III  76a,  460e  ||—  bie  cinjClncn  nad)  ben  ^al)Un  beS 
Slbftanb«  (111531m)  [f.  nußerbem  unter  ben  SfJamen]:  ber  Ite  (Mimas) 
llOIam,  3a;  111525m:  5I6ftanb  III465me  (tom  Sat.,  öom  9Jinge);  ent* 
be(ft  II366me;  III  79m,  426a;  (Sjrentricität  III  463a ll,m;  fefjr  «ein  III 
462m;  ber  nä^fte  III  463a,m  J  ber  2te  (Enceladus)  III  79m,  528e:  cnt* 
bcdt  II366me;  11179m,  426a;  (Sjcentr.  111463a,  fek  «ein  111462m; 
Umlauf  II366e  (furjer),  -x-^aeit  III  529a  J  ber  3te  (Teth3^s)  III  525e: 
cntbedt  11366m,  111426a;  nmlauf^jeit  111529a  J  ber  4te  (Dione)  III 
528e:  entbedft  11366m,  111426a;  Umlauf^5cit  III 529a  J  ber  5te  (Rhea) 
11152^6:  entbedt  11366m,  111426a  J  ber  6te  (Titan)  I100a,e;  III77am, 
528e:  2)urd^mcffer  H1462a;  gutbedung  I1366am,e;  m425e,  i6Sa,  477a, 
528a;  (gjcentr.  III  465a;  ®ic|ie  III461e,2a;  ber  gvcßtc  III461e,3a; 
Umlaufejeit  111529a  J  ber  7tc  (Hyperion)  I  lOle,  131e;  III  204a,  528e: 
cntbedt  11366m;  III 426c,  52<§a  J  ber  8tc  (Japetus)  11152^6:  ber  äuBevftc 
II1425e,  463e(528a);  5Bar;n  IIl463e;  entbedt  I1181e,  425e,  460e-la,  528a 
.  *(SaturnaIicn,  fatuvnifd;  f.  beim  ®ctt  S.aturn  (Saturn:  Einfang);  fatt?» 
nfd)  (terfc^ieben  tocn  fativifc^)  1193m  (=  länbliri;)  (  ©ntj  IV294e;  pl. 
eötje  11365a  (auffteüen),  518a 

•;  faner  [5t.]  (comp.  f.  ©auerftcff)  f.  93oray,  bovf. ,  fuaüf.,  fal^etevf. ; 
33.  Sauer  (Martin,  JRcife  mit  Biilings  1785-94)  IV  395e  (33u(fau  auf 
Tanaga)  J   ©äuerlinge.   (5Irt    Oucücii)    IV  249ni-250a:     [33eftanbtt;.] 


970  "  ©auerf  —  ©aufc 

l\502am  ||—  ©aucrftoff  [a\i^  iu  comp.]  (=  Ojhgen)  1125m,  352m;  II 
[387];  IU  [400-la]  la,  418m;  W 8m,  82e-83m,  [174e-5a]  ||  3uf.:  |-avm 
[=  geringe  SDZenge;  ögl.  ot;ncJ  I333e;  [alö  S3eftaiibt^eil  (in  i>crfd;iebe* 
neni)]  {^  -^^Wt,  -faltig)  [a.  $?ii[t,  ^fl.  u.a.]  I V  24Se-9a,  256e,  8e-9a, 
459e,  627;  V46me;  S)id;tigf.  IV  175a,  einn.nr!iing  IV83am,  i)cr]()ält  fid^ 
mie  (Sifen  [f.  übr.  :pavamagn.]  Ul  400-la ,  fet)Ienb  f.  olme  ||  @.  in  ®a8 
IVölle,  612a:  fein  IV512e  J  ©anerftoffgag  I387e;  IV  9m,  76e-77a, 
174a,  e~5a:  aiieftoßcnb  11387a,  freiet  IV  175a;  feine  Polarität,  nimmt  ^. 
an  IV7öe-77a,  174e-5a',  Sem^er.  11175a  ||  ®egenh)avt  1125m  (cinie), 
IV175a;  -@el)alt  1322a,  333m;  111379a,  IV627e;  [®e[c^.]  II  [557], 
Haltig  IV 96m;  -§iillc  IVl74eil,5a;  @.  n.  ^of)Ienftcff  1227m,  i'id;t 
UI92m  I  iu  bei-  Suft  (a(«  Scftaubttjeil)  \332m,3a;  11386m,  7;  IllllOa, 
379a,  400m!le;  INIU,  63a  (83a),  174e,  249a:  in  ^cl)ev  1 125a ;  Ouantität 
I(125a  fe^v  geringe),  IV(96a)  :j  (gintüivf.  beS  SD^agnetö  IVi75a,  magne» 
ti)d;  IVlla| -2)2euge  [=  Ouantität]  1133m,  IV502a;  [fe^r  geringe  ä«.] 
[=  -avm]  1125a  :|  in  2)2cteorfteineu  III  618a;  ebne  (fein)  [ögl.  -avm]  f. 
©egeutüavt,   @ag;   (\>evl;ält  [ic^)  ^.^avamaguetifc^  (h)ie  ©fen;  togl.  bf.) 

III  [400-ia]  400e,  4i9m;  IV49a,  76e,  80a,  95e-96a,am,  j[74a;  Vüm; 
iu,  bei  ^f tanken  1478m,  11386m;  Polarität,  :^clavifc^e  (Sigcnfc^aft 
[ijgl.  -gae>]  I V  63am,  52e-<S5m ;  Ouantität  [=  äRengeJ  f.  Siift;  in  Cueüen 
IV24Se-9a,  502a'\  im  ^ftegcu  IV502a,  f-rei^  IV 249a;  -S^eilc^en  l(125a); 
lVi74e,5a;  [3Bic^tig!eit]  III40ia,  Buflaub  Vllm 

*^äugett;ieve  1292,  sg. -t^ier  (*) :  [2t(ter  in  35erfteiu.]  1 287m ,  ciwi 
'^zw  (letaceen  11390m*,  ganbf.  I  287e*,  [i^a^vung]  11307a,  viefennm^igc 
1292,  öerfteinert  [togl.  2irtev]  I290all  :|  @augh)urm  1373a;  F.  de  Saulcy 
(Louis  *Feiicien  Jofeph  Caignart  de  S. ,  geb.  1807)  II  4l8am  (iber. 
Sltp^abet)  II  @äulen  (auc^  in  comp.)  %.  (gen).)  [[.  2)en!-,  (Srenje,  Ratten, 
Hercules]  II180e-la,  sg.  ©äule  (*)  [f.  2)ampf,  Sic^t,  ^m^^i];  «.  (^on 
©eftein)  P]  [f.  53afalt,  Srac^^t]  pl.  IV209e,470m;  S.  (pt)Vf.)  [f.  Bunfen, 
Volta'fc^e]  sg.  III  135mlle,  497m  |:  f-fövmig  [f.  33afalt,  ^or^^^v]  1246m; 

IV  209a,  276e,  378m;  -gange  1 8a  (üon  SSänmen),  II  30m;  in  @.  ge- 
f))aItenO  1270m,  IV276a;  -gvnp^^e  IV0462p,  -gru^^en  V087m;  3a[ptö-®. 
1462a,  leud^tenbe  1440e  [im  5«ovbIic()t] ,  -ttjänbe  IVO209e,  jerfet?enbe  I 
195a* .jl  @ a  u m  [f.  Sßatb]  II 48m :  fd^malev  1 104e ;  Saunders  1)  Trelawney 
IV 538m  (Äarte  bcn  9}?itt.5lmer.)  2)  Will.  (1743-1817)  I43e  (|)eibefraut  iu 
Subien)  ||  (Säure  [f.  S3or-,  ^t^broc^Ior,  ^>f)O0^>^or,  <SaI)}eter,  fc^lveflig, 
Sitan]  sing.  (*):  eine  befiimmte  1226a,  111615a,  IV256me;  pl.  «Säuren: 
bej^immte  11450m:  burd^  «S.  angegriffen,  S3e^anblung  mit  111616m;  (Snt* 
bedung  11450m,  mit  @.  gefc^n^äugevt  V70e,  iu  @.  1264a,  miueralifc^c 
11229a,  gfJieberfd^Iäge  1361m,  5SerfeIn  II  384e*,  aug  «BuÜaneu  I  234e  J 
Säurung  V42e  :||  Saurier  (£!;.)  I[257m-Sa;  %  466m,e]  287mll,elf, 
290a,  302m;  II  (519m);  ©anreiben  I  2S9a,m  |j  Saufchkina  (5tf.)  Y  98m 


6aiife  —  6can  971 

(ete^^e),  fäiifeln  f.  SBinb  1|  Sauf  füre  1)  Henri  de  S.  IV  348m  {Onzahd) 
:||  2)  Horace  Benedict  de  S.  (1740-99)  |:  Alpen  1356a,  360m;  III  72a* 
voy.  dans  les  Alpes  III  llöe  :(  S^aucmctev  f.  ^Montblanc ;  (glectvicität 
1362a,  eiectvometev  111486a;  ^^gvomctev  I360a,m;  II  381mil,  11189a; 
2uft  1333a,  IV 459m  |  vtiif  bcin  Montblanc:  bcriiltintc  Slvbeitcn  l\319e- 
320a,  evaiunnctei-  III  72e;  ©terne  fel;u  U\71e-72a,  115e  :|  [\^tx'].]  III  71e, 
72a;  IV 320a;  refouieraent  IV578e,  (Steine  fe^n  [.  ^Montblanc  \  Vefuv: 
^'6l)t  IV390am:  2)?cffmig  ib.:  -eu  1  242m,  450a 

*Saialan  ((Saiicai".):  evlcfc^nev  ^'iilfaii  IV384e,  582m  :|  (Satniicn  1352c, 
IV 497m  (Uberfc^tücnunimg);  Journal  des  savan(t)s  11432m,  3e,  441a, 
453e-4a;  111468a  ||  Savary  (Felix,  1797-1841):  5tbevvaticn  (511V  ^ar* 
nüaje  htx  2)c^>^elftevncii)  III  277-5a  (8a),  287a  |  2)Lt^^et[tevne :  SSaf^ucu  I 
(152e)414e;  III302e-3a,  5a,  643a;  ^aralla^-e  ].  Slbcvr.  ||  Savi  (Paolo) 
1463m  {Carrara  geogn. ,  terreni  Toscani);  Savoyen  IV  llle-2a  (Srb- 
yjiaguet.),  fatc^ev  f.  Alpen  j  Sawelieff  (-Ijeff,  Alex.;  geb.  1820):  magnc'^ 
ti'c^e  g^etgiinj]  \\109me,  187m;  9^ei[e  iiad;  bem  caf)}if(^eu  2«eev  IV  109m  :| 
saxifraga  (^fl.)  I372e 

Scaccbi  (Arcangelo,  geb.  1810):  sulla  Campania  IV513e,  533m, 
604a;  ^eiine  beim  ©vbbeBen  IV 492a,  §imb?grctte  IV513e;  Monte  nuovo 
lV300e,  533m;  [^ev[.]  IV449e  |  Pompeji:  S3imgfteiu  lY 449e-450a  (606e); 
come  fu  seppeJlita  l'antica  Pompei  IV606e,  641m',  tv>obitv(^  3?vftört, 
bebecft  IV(482e)  606e,  641m;  V25a  :|  Pozzuoli  IV 604a  (fein  (gd^trefel- 
u.  Saffevftcff)  |  Vefuv:  5lu§briic^e  V39m,  2rn^h)ür[linge  IV 519m,  33im«* 
ftein  IV449e-450all,  $!eiicit  IV479e,  9WinevaIien  IV 279m,  Äomwa  IV  641a 
la  Scala  (am  SSefiito)  V95e  (Saöaftvcm)  |  (Scale  [f.  biatonif^,  magne* 
tifc^e  Sntenfität,  tl;evmiid^,  Sbermometer]  11457a;  III  131e,  3am,  6-7, 
142m;  lV163m,  197e;  pl. -en  (*)  III137ell:  ablefcn  1428m,  IV(43e*); 
in  abfteigenbev  1481a,  nac^  ah-  ob.  auffteigcnber  111257a;  ßvIeiK^tiing 
IV  126m;  ^unbeittbeilige  1482a,  IV 49Sam  :|  Scaliger  (?Jofeph  Juftus 
[della  Scala],  1540-1609)  111124a  (^unfein  ber  (Sterne) 

Scandinavien  [51.,  n^tvb  nicbt  bej.]  (=  [canbin.  ^albinfci),  ^.Scan- 
dinavier  (p),  ^.  f  canbinatuf  c^  (*)  [[.  Amerika]  III  476m II :  alte  II 
458mO,  ait-fc.  11272a*  (  [in  Amerika]  II  275amO,  (gntbecinng  9lcrb* 
amer.'ö°  [f.  übr.  Amerika:  (Sntb. ,  «Scanb.j  11338a;  ba«  amevifanif^e  II 
270a  :|  51nfieblnngen  II396e*;  aurores  boreales  [=  3^orblid^t]  IV 205am II, e, 
6a,e,  7m;  Sap  I  327e-8a,  Slennt^ier  f.  ^atbinfel  |  §albin[e(  [c]  {=  Scan- 
dinavien) I  315am,  351m;  IV46a:  (glennt^ier  1376a  :|  tfima  I327e-8a; 
3)Zt?tben*  11276a,  IV586a  |  9bvben  11254m  (bobev),  IV  143a;  '^oxtl\ä)t 
[=  aurores  bor.]  IV i43a  J  Steife  [=  voy.]  (ögt.  Gaimard,  commis- 
sion  scientif.  da  nord)  1473a;  IVö5a,  118m,  143a,  205am,  6a  :|  ferne 
©c^ifffabrt  II  461al|0,  (Schriften  11272a*,  voyages  en  Scandinavie  etc. 
[=  $fteife]  ([.  Gaimard)  lY205a 


972  <Sca^  —  B6)an 

*Scaptar  [Sc.  }öku\  IV 359a]  (i^I.  SSiiIfan)  IV359a,  373e;  Scaurus 
II23e  ($iüa)  ||  ©cciieii  [i.  Statur]  1194a,  sg.  (gceiie  O  II39e:  ainiiiitt?i.qc 
II  10a,  malevifc^e  II  66e-67a  J  (gceuogvQ^f)ie  II  78m  j|  (gce^tev  II  214m 
(untcv  einem  @c.  öevbuiibeu) 

""Schaabi  Bowan  (in  ^ev[.)  II  42a,  fd^aaml^aft  (frfjärncn  l  tef.)  IV 570m 
(^ftaiije)  II  @c^aav  I  330e  (jabOi-^H  628m  (iiiigesat)Ite);  pl.  -eii  1315m, 
IV 456a  :||  @c^ad;t  (aiic^  in  comp.)  [[.  Ämift,  Ofen,  Schergin,  2;veiH 
1427a,  MI  115m;  pl.  1)  ®^äAte  (*);  2)  ®d;iid;te  O  IV  I57e,  168m: 
(Sin^Hrmiing  IV168mO,  ^aüi^cvfiid;e  IV157e*,  Öffnung  lV41e,  (Reiten- 
iiMube  [=  -njänbe]  IV43e,  edM  IV(42a),  Sterne  fcf;n  III  7iam*,  Jcmv^ev. 
f.  Sävme  bcv  *(Srbe  |  tiefe*  \{417me),  11171m,  IV  168m;  -tiefe  IV167e, 
8a;  -tiefen  IV45m;  ba{i  2:ieffte  IV43e,  45m  :|  SBertiefen  IV  167m,  -n^änbe 
[=  ©eitenn?.]  IV  168m,  SSävme  f.  SB.  bev  *erbe  ||  ©c^abel  [f.  amevifnnifd>] 
I379e  i-Hu);  fd;äblid;  If.  Snft]  I340e,  IV 502c  ||  €c^äf d;en  pl.  [1)] 
(feines  @en?ölf;  =  l;p.  SiiTU^  \[201me,  5(.  Uta];  IVi44e-5alli,e,  206m: 
(Sntftetjnng  IVi45a;  geveibt  IVl45e;  ÜfeÜKn  \  441a,  \\144e-5a',  Uvfad) 
IV145ai  2)  (gcf)afe  111623m  (getöbtet)  j  3)  (Sd;äfer:  -rcman  II  14m, 
53a,  58a,  68e  J  4)  Schäfer  (Gottfr.  Heinr.,  1764-?):  scholia  ad  Apol- 
lonium  Rhodium  1411a,  IV  508m ;  Longiis  II  132e-3a  j|  ScliafTarlk 
(Paul  Jofeph,  1795-1861)  lUllam  {Veneder,  ^crf.)  ||  fd;affcn  11138a; 
(Schaffen  I72m,  87m',  II  190m,  V8m  J  fd;aff enb  (=  fd;c^>fevi)d^)  [f.  ©eiff, 
traft,  Gräfte,  ^aturfräfte,  Uifraft,  3>nlfane]  II265e;  IV 25im,  So,  397a  |j 
Schafra  f.  Chephreri  |  Schagdagh  (im  daiicafiiS)  IV254mll,  492m:  ctvige 
gencr  IV 254m,  263e;  -©ebirgc  IV263e  :|  ®d;abnameb  f.  Firdufi 

*@c^al-  f.  ©c^alen,  Schalagßoi  mys  {^ap  g^iorb-Sli.)  1471a  |I  ed;alen 

[f.  erbe,  ©eftein,  Jatrt]  I261e;  IV54m,  341a;  V29m:  f-äF)nIid;  IV18e, 

[t)cn  2)unft]  lUOm  J  «Sc^al-:  -tbiere  I290e-la,  \63m  (fcffife)  :||  fd;atig 

[f.  ticfel]  1262a,  458m;  IV340e,  7m,  356a,  363m:  biinnf^.  IV423ra, 

ftei^fd).  V36m  :||  <Bd}a\\  (aiic^  in  comp.)  [6em.  -treuen]  I224e,  552me; 

11515a:  ivobiird;  ben.Mrft  [=  Sntfte^.  nfn>.]  111501m,  -bilbitng  [=  (Sutftel). 

m\\v.]  IV  226m;  Sntftebiing  [=-bifbnng,  betvirft]  II14a,  28a  j  foitge^flanst 

I215e,  fid;  fortpflanzen  1215a;  gcrtpflansung  [f.  -iveücn]  11142m  (54a); 

IV  227am,  491m,  534e  :|  @ef(^n?inbigfeit  1160m;  III  125a,e,  8am;   IV 

227am'\ ;  Seiter  1215a,  feblt  auf  bem  Tlonb  111501m;  -^^änomene  I215e, 

111610m;  in  JRclpren  IV227mII,    Srägerinu  I332me;   Urfad;  f.  beh^irft, 

-bilbnng,  ©mfte^.;  im  Saffer  ]Y227am  |  -treuen  1211m,  7a,  444a;  IV 

494a;   sg.   -n^cHc  (O^)   IV  227a:   Stnalcgie  IV215e,   fid;  bnrc^heusenbe 

[=3ntcrfer.]  1211m;  ^ort^ffanjiing  1217a,  III128am,  IVl33m  (494a); 

^nterferenj  [=   fic^  bmc^freiis.]    IV 491m  ||  (^d^alt-  (t?gf.  (ginfd;altitng): 

-ct^cten  1408m;  (Sc^altlnere  f.  ©dualen,  Schamacha  =  Schemacha,  Scha- 

malari  =  Tfcham. ;   ftd;  [d^ämeu  (fc^aambaft  f.  bef.)   II  69m   (ergö^Jt  ober 

crftaunt  jn  fein),  IV570/h;  Schan-ß  (c^inef.  ^rcöinj)  IV263a,m 


€d;ar  —  (£d;atUHg  ©  973 

[(^orf  [21.]  (üovj.  in  comp.)  [f.  Sluge,  ^Beobachtung,  [e^enj  11181a: 
@-blic!  I156e,  aila,  383e;  lll524e  ||  -fic^tig  11  408e;  lll(113m,  217m), 
403a;  V45e,  87m  |  e-[id>tigfeit  (=  ec^avfc  teö  ©cfid;tö)  11328e,  III  66e 
(532a):  mevftt?üvbigeö  ^eijpiel  illll2e-37n,  306m  :||—  «Sc^aif  fiiiu  l)(v>on 
^erfeueii)  II  207a,  289a,  302e,  335a,  349a,  352e,  372m,  8m,  501e,  512e; 
111271m,  8e,  283a,  294a;  IV35e,  61a,  78m,  157e;  V7m;  2)  (ton  ead;en) 
II265e,  351m;  11191a,  94a  |:  bev  meufc^lic^c  111 277a;  mit  <Bd).  [=  fc^avf* 
[innig  adv.J  1338a, 447a;  H  17a,  351m,  368a,  370e;  111292a,  318e,  389m, 
424m;  IV248a,  251e,  2a,  3ö3m,  534e,  595e,  619e;  V  IIa,  12m,  14m, 
42m,  52a,  69m  :||  jc^avf finnig  [f.  Slvbeit,  ^Bemevfungcn,  S3ec6ac^ter, 
-ung,  ^Betrachtungen,  Sombination,  (äiflävung,  gorf^ung,  äJJatbcniatifer, 
Unterfud^ung,  iBeifuc^c]  1)  (öcn  ^^erfcnen)  1281m,  449a;  II  127e,  195m, 
245a,  328m,  359e,  387m,  418m,  424e,  473m;  III  63m,  64a,  68a,  208m, 
273a,  313a,  345m,  480m,  497a,  530a,  4a,  540m,  597m,  613e;  IV  129a, 
174a,  223e,  257m,  274m,  296a,  331m,  360e,  380m,  396e,  449e,  465m, 
473a,  518e,  57 7e,  583m,  604a,  615a;  V46a,  52e,  63m,  71e;  2)  (f  cn  «Sachen) 
I307e,  336a;  II  105e,  9a,  119a,  274a,  359e,  397e;  11130a,  50e,  52a,  130a, 
176e,  266e,  272e,  291m,  445m,  532e;  IV  24a,  34e,  40a,  46a,  66e,  80a, 
88m,  102ra,  7e,  121m,  2m,  9m,  139a,  147m,  234e,  324e,  461a,  602a;  V 
62a;  3)  adv.  (=  mit  e^aiffinu)  ...  IV417m,  421a  |:  mbeiten  I445e 
[ju  *2lrbeit  binju3u[iigenj ,  ©c^vift  111478a  ;1J  bie  ®c^av[finnigeren  IV50m 
— 1|—  S.  ®d;ävfc  [f.  iBeübad^tuag ,  (Svfcnnen,  ©efid^t,  ©e^fvaft.  Unter* 
fu^ung]  11115m,  76e,  244a,  306a;  IV  14m,  99a;  S.  f^ärfcn  [f.  ^inn] 
11 138e 

scharkara  (3i'<ic0  ^^  40ime 

(Schatten  (auc^  in  comp.)  [f.  Athos^  ^aum,  33erg,  @rbe,  3Jlittag,  21;er* 
mometer]  sg.  IllOOe;  III  72ail,  541e;  pl.  (*)  II  63a;  III  lOlm,  133ell, 
520m:  -bitbev  111410a,  53ieite  III  54öall,  feuchter  II  99m,  gemeffeu* 
[4:2«effuug]  III (454m,  5a),  ^albf^i.  111408m*;  -fegel  III  500a,  541a; 
fü^Ie  II  57m*,  -tii^re  I344e  ||.  lange  111502m*  (  lüänge  III5ü7a*;  -längen 
I11454e,  5a  ||  lüic^t  unb  ®^.  111493e,  B6).  unb  l>.  111505a  \  ä)?e[fung  [4:  ge* 
meffen]  lll(454e);  -en  III  133e,  -2«.  11210m  :j  -9^icl;tung  111108a, 
fc^mac^e  11181a*  |  fic^tbar  ib.,  546a;  unjic^tbar  III  54öa  ||.  Werfen  111 
508a  I  njevfenb  111434a;  [d^-n?.  111580a,  IV615a  ||  -jene  III  410e 

©d^alj  (2(.  1))  [f.  ÄeuntniO,  National-,  SBiffen]  II 80m,  202a,  213e, 
262a;  lV262e  |  pl.  <B<i}'d\ie  [i.  DZatur]  21.  (eig.)  11453a;  33.  (bilbl.)  II 
196a,  208a;  VGOm  :1|  :ö.  2)  fd^ä^en  II296e;  111175m,  398a;  IV56e, 
598m;  3)  fc^a^bar  111410a,  5m;  IVllSm,  235a,  487e,  559e,  563e  :||— 
4)  (S^äl^ung  1425a;  II471a,eli ;  III  97m,  103a,  132a,  147a,  190m, 
240e,  312a,  365a,  390a,  494a;  IV  128m,  405m,  8ell ;  pl.  (gc^ätjungcn  (*) 
I319e,  488m  ;  111  40e,  41me,  66e,  98e,  100m,  2m,e,  Ule,  2m,  146a,  9m, 
156m,  217e,  244a,  254a,  306e;  IV303m,  547e,  593e:  gea^agte  III  406e 


974  6(^ä^U]ig  3)i  —  Sd^ei 

||.  raepar,  [2)?effung]  111546a*  |  gegen  ä^effung  IH256a;  g.  3K-en*  I45e, 
IV 528a  II  mimerifd^e  1319m;  IH  56m*,  102m*;  imfic^eve  111252a*, 
]d)-mt\\i  IV525e,  tüilbe  111288a* 

•  *Schaubach  (Joh.  Conr.,  1764-1849):  Anaxagoras  III27ell,  V 
15e;  Eiatofthenes  HI  131a,  210e  ;|  [c^aubnöott  (4:  fc^aueiU)  IV216me, 
f(^aueii  (©c^au^k^,  -f^icl  [.  &e[.)  11313a  (gegen  beobachten)  |j  bie  ©c^auer 
(pl.)  II  10a;  fc^aiievlic^  lV502e,  ©-es»  lV6e  J  ft^auevöott  (4:  fc^aubevö.) 
[f.  ®efül;I]  Il21m,  70e:  ^Inblicf  IV 328a  {|  ed^aufeln  11470a,  fc^äumcnb 
[U^iä)t]  n84a|l  @(^auVla^  [f.  geognoftifc^e  goij^ung]  1331a;  II  72a; 
I56a,  3Ile;  IV 5a  J  @c^ani>iel  (aög.,  nic^t  2)iama)  1201m;  111561a, 
594a:  erl^abenes  I14m,  111118a;  merfmürbigeg  11326m,  V(51e);  pxaä^U 
toüUeä  II327ra,  njec^felnreö  III  158e 

Schayer  1370m  (Steife  nac^  Van  Diemens  ?anb,  Sßaff erproben  be8 
Dceanö)    - 

.  *schebua  (^ebr.  üEBod^e)  III471m,ell;  f(^ecfig  [f.  S^iebelflecfe]  111412m 
(©onne),  Scheddad  (arab.  gürft)  II  49m,  Schedfchai  II  118m  {&ih\äft 
Enwerfs  an  i^n);  Scheele  (Carl  Wilh. ,  1742-86)  11378a  (ftval^lenbe 
Sßörme),  387e  (sgauevftoffgag) ;  ©c^eeven  (=  flippen)  I1457e,  Scheerer 
(Carl  Joh.  Aug.  *Theodor,   geb.  1813)  1459a  ((Släolitt;  nnb  5«cpr;elin) 

*©c^eibe  [f.  S)unft,  @rbe,  Jupiter,  liiert,  Mars,9}?cnb,  D^^ebel,  'iReheU 
flede,  Planeten,  (Sonne,  ©terne,  Venus]  21.  I88m,  387a;  111410m;  «8. 
(Snftr.)  III  92e;  pl.  ^c^eiben  (*)  [aiic^  in  comp.]  III  412m,  477a,  486a, 
543m:  f-avttg  111432a,  Sometcn  1107a*;  -form  111377a,  f-fi^rmig  f. 
gfkbelfiecfe;  (öon  ©lag,  §orn)  IL  315m*,  ©rcße  IlOlm*,  ücu  §orn  f.  ©lag, 
foptifi]  1387a,  üon  Seltbunft  1 86m  :|  Scheibler  111547m  („(Sinflufe  beß 
äJtcnbe^  anf  unfre  STtmof^I^äre'^  1830)  :||  fc^eiben  Vl5m,  22e  |  ©d^eibe-: 
-fünft  (=  Sfjemie)  II451all,  -fünftler  11295m;  -linie  IV  609a,  -puntt 
11239m,  -wanb  IV608e  J@cf)eibnng  [f.  ©eftaltcn]  IV  4e,  V15e:  -^glinie 
11423m,  481m  :||—  Schein  [and;  in  comp.]  21.  (eig.;  =  ©c^immer,  i)on 
SBeltforpern)  [f.  (Srbe,  üHonb,  ©onne]  III3l5m,  53.  (uneig.)  IV 9a:  -tob 
I488e;  njeiBHc^er  (S3eb.  H.)  III389me,  411m  J  2)  fc^ einbar  [f.  STnalogie, 
^etuegnng,  2)nr(^meffer,  @vö§e,  ^tmmel«gen?ölbe.  Ort]  II351e;  III  24e, 
68a,  94mll,  97m,  157a,  233a,  302e,  421m,  433a,  450a,  la,  597m,  626a, 
643e;  IV  14me,  145m,  9e :  gegen  abfoint  III431e;  gegen  hjirflid^  II  378a, 
III329am:|  3)  fd^ ein en  (lucere)  111468a  :||  4)  Scheiner  (Chri/toph, 
1575-1650):  ^(enbgläfer  111383m,  410a;  [per).]  II511e,  III  414a  |  (Scn=^ 
ne(n-):  -5ßeobb.  111383m,  -ftnftevni§  111414a  (alte);  -flecfen  11360m, 
511e-2a;  111383a,  409e;  9^ütaticn  II  361e  :|  rosa  Ursina  III  409e  — :|| 
©c^eitel  (and^  in  comp.)  [f.  (Snrbe,  Sfott;ermen,  magnetifc^e  l'inicn], 
pl.  (*):  concaöe*,  conöeje*  f.  3fctl;erinen ,  magnet.  Slqnatcr,  niagn.  Linien 
j  -punft:  (Sntfernung  öom  111271m,  4a  :J  f-rec^t  111452a  ||  <gd;eiterbanfen 
II505e:  befteigen  11199a,  III  418e 


6($el  — B^iä)ien  ga  975 

*Schelling  (Fried.  Wilh.  Jofepli  von,  1775-1855)  \21me:  Anaxa- 
goras  V21m;  „Bruno"  171e,  78e;  tiat't  in  bei  9^ctiiv  Y2U  (mc^  iii^t 
aiifjjefunben),  Siebe  über  bie  Inli^eiibcu  Äiiiifte  I  39a  (  9latiir  [a.  traftj  I 
39a:  4l;ibfc^I}ie-V2iwie,m  (2)leglid?fcit)  :|  [^^evf.]  V21m,  über  ^^iIofo^)l;ie 
I'7ie(78e),  „SBevfe"  V21mll  :\\Schemacha  (daueaf.)  [SchamachaW 
254:6,  Chemakhi  IV579ra]  j:  (gvbKben  (pl.)  IV 224a,  579am :  üiele  IV 
254e,  492£  :i  ^cl;e  lV492e,  iOage  lV254e,  meteevd.  ©tation  lV492e  ^ 
©c^cinatiöuuiö  1 69a  I  Äc /lern ?iifÄ;  ©vl^ebimge-Äiatev  IV372a,  Äavte  bev 
©egenb  lV62lm;  Xl}al  babei  IV 470a,  621in;  Xvac^i^te  lV470a  :|  (gc^ciifel 
(=  gv.  iBär)  III  174ail ;  Scheuß  (c^in.  ^^vcö.)  II  220in  ,  442e  |  Schergin 
(Fedor,  Äaufniaun)  l\  167am  (übev  iln  u.  feinm  ©c^ac^t):  Sch-@d;aci^ 
f.  Jakutfk  :\  Scheria  (3niel)  II  10m  {PhäaJcen,  ^:|5a^^e(l>am),  lV535e  (=  Cor- 
cyra)\  ^c^eiif  II253e;  fd^evjenb  111268m,  Carl  Sclierzer  IV540e  {Mafaya)\ 
Scheuchzer  (Joh.  Jac,  1672-1733)  1288a  (@ünbfflltl^2r^e^fc^),  ed^euiie 
I399e  (Den  einer  geuei-fiißel  ent^iiubet);  |ef|ei#(^  I287e,  1125a,  V80ni 

Schia  (SBeib  bei  Botfchika  in  Chia'pa)  III  482e 

^^X^itXL  (öorg.  ©ebirgefc^ic^ten,  ©eftcinfcb.:  aud;  gel^fe^.,  Srbfd;.;  = 
bieien  2(it.)  [anbere^  f.  in  3"[-  ^'^^'^  ^^^  1^^%"^*  5lvti!eln]  [|.  Sitlier,  2ltmo* 
f^l^äre,  SBcben,  53raiinfö^Ieii,  2)ampf,  2)unft,  ©g,  (Svbe,  (Svbobevfiäc^e, 
gelö,  Formation,  ®a8,  ©ebirge,  ©eftein,  ^immef,  Äo^Ien,  Äüfte,  Saüa, 
Suft,  Siifttreiü,  3)'2eer,  Oberftäe^e,  ^liitcnifc^,  ©c^lacfen,  «Sonne,  ©tciii* 
H)kri,  Steine,  Übergang,  SSaffer,  Seit,  Seltför^ei]  1 164a,  265e,  7e, 
274m,  7e,  285m,  290m,  la,m,  419m;  III 5m,  177e,384e;  IV29m,  244me, 
9e,  303m,  372ell,410e;V  72m,  74m-75o,92e;  einsegne  f.  SliifsabL;  [i3on 
toeifc^iebenem]  IV 333m,  375e  J  sing.  ed;id;t  (|>äter  bitrd;  *  be^.)  1 156e 
211m,  284m;  eine  beftiniuite  V 75a  ||  3iifü§c  (compos.  Sc^ic^ten-)  [bit 
3ufä^e  irevben  bereichert  ii.  mannigfaltiger  biird;  bie  eben  citirten  5lvt.  Den 
S)eriöaten:  ©ebiigöf^.,  ©rbi'c^.  ujn?.]:  5(blageriiug  1318m,  2tbftanb  IV 29m; 
Slbnjcd^glung  [=  Sed^fel,  Stltevnang]  V 74e-75a (92e) ,  93e ;  tl;nlic^feit 
y72m,  75a;  aüe  I282e;  2(Iter  [ogl.  .altefa^J  1286m,  IV46im;  V75a, 
Ä5e-<S9a  I  21  Item a na  [=  2lbn)ec^§l.,  SBcd^ielJ  V 74m  (92e) ,  93e ;  altci* 
nirenbe  y 57m  :|  ältefte  V6<Se-<S9a*;  anfgerid^tete  [t)g(.  2lufrid;t.]  1236e, 
301m,  318m,e;  aufgefc^h^cnimtc  IV32e,  2liiflagening  Vl3e  |  5Iufvid;tung 
[Dgl.  aufgcrid^tet]  1300a,  318e;  -en  1318m  :|  [2tuf3äl;lung ,  einzelne]  IV 
i61m,  V72m;  -U\x  1300m,  bebecft  IV244m,  SSefc^aff.  IV29m,  33c* 
ftanbtf)eile  V74m,  (Sonfülibirmig  [ijgl.  fefte]  11392a  ||  biegte  11151a, 
SDic^te  [=  2)i(^tig!.]  111550a  |  3)i(^tigfeit  [=  2)ic^te]  (f.  obere)  III432o: 
'>-g-goIge  IV  29m,  Don  ber  Obeifl.  gegen  ba^  Sentviini  siinc^menb  IV  29m 
:i|  biete*  I472e,  111417m;  2)icfe*  I  472m(e)  ||  biinnc  III  51a  |  2)uid;* 
bred)ung  V13e;  (ttjerben)  burd^ brocken  1235a,  IV 378m  :|  buic^fe^jt  IV 
461me;  ßinfluß,  ©nnjirfung  IV 29m  (auf  ^cnbel,  @(^lDere);  Sntfte^ung 
111  (5e),    (gvl^ebung   [=  Hebung  nfn.^]   III  (25a);    f^; allen  [=  9ZeigungJ 


976  @d;id^ten  ga  —  (Sd^iefer  ©eg 

II389e,  391e;  IV  (609m);  fer;Ieub  [.  Unterbdicf ung ;  [efie  [ug(.  Sonfolib.j  I 
180a,  lV365ra;  ^olge  [=  dici[)cn\.\  (f.  ©id^t.)  V74e,  -fol.qe  1315m; 
gehobene  [ügl.  .^ebmig  ufU).]  1235a,  lV272ra  (374m);  getiiimmtc  U19m 
j  gelagert  11389m:  auf  ober  über  eiuanbev  gelogevte  [=  liegeiibe]  184m, 
177e,244e,264e,330e(5e);  11378a,  lll(165a);  IV (15a),  236a,  633a;  V 
74m  :(  gctveunte  f.  i^evfc^iebnc,  Öiieiijic^.  lV369e*,  ^ebimg  [=  @vl}eb.,  :^  ge? 
l^obene]  lll(5e),  I^etercgciie  ).  üevi^iebne;  Ijorijoutale  1232m,  264e, 
3l8m,469m;  ll(389m);  IV 237a*  247ra,  365m;  V63a,m;  ibeutii(^c, 
Sbentität  y72am,  73e,  74a,  75a*;  in  @c^.  J276e,  jüiigeve  [=  neueie]  V63a 
2age  IV •29m,  -läge  1258e;  Sagev  0^axh\)\74me  :j  Leitung  IV (165m), 
übev  eiuanbev  liegenbe  [=  gelagevtej  11189a,  liufenfinmige  I  92a*,  lodeic 
l\461m,  niäc^tioe  IV 333m;  Steigung  [=  fallen]  153m,  11389e,  V 
63am\\ ;  neue  V89a,  neuere  [=  jüngerej  lV(4öia);  uiebcrgefc^Iagen  V63a, 
9brma(-®c^.  IV 45a*  ||  obere  1444e,  lV367e:  S)i4itigf.  IV 35a  |  cbcrfte 
1266m*  il  ^enbel  f.  ©nfl.,  ^rälub.  ).  SJeränb.;  3Jei^enfolgc  [=  golge]  II 
390e,  lV(14e-15a);  mdjtniXQ  IV  (364a),  (gc^tDere  [.  (Sinfl.,  fö^iligc  IV 
449m,  (gtral^hing  lV244me,  Den  Saug  1326m,  mehrere  taufenD  \74e, 
Xmpcw  lV(241e),  mi  !l.  Xi)\mn  1371e,  tiefe  IV  168m;  Übergang  \74m 
{92e) :  ^tiä),  1 250a ;  unigeaubert  [^i  -njanbeltj  1 274m  |  n  m  g  e  u?  a  u  b  e  1 1  c 
[ogl.  t)or.,  UintDaubl.]  1  275m*,  284a,  299m;  Uunüanbluug  [4:  öcr.j  lll(5e) 
:|  unter brüdt  V74a,  U-uug  V92e  |  untere  1266m,  I1389e,  V63m; 
unterfte  VS5e-59a*  ;|  untergeovbucte  V95e,  fd^ujac^  unterftiitjeute  V63m, 
unteränbevte  1277e;  uranfänglic^e  1250a,  \88e-89a*;  ^rähibireu  grc^er 
SSeränberuug  [ij:  SBed^fel]  V74mlle,  93e;  toeit  öerbreitete*  V75a,  94a; 
öcr|(i^iebne ,  getrennte,  betercgene  V74mlll,e;  üern?erfenb  IV 610m;  2iöed;fel 
[=  %bmä)^\,,  ^llteruauä,  iSeränb.]  \74m,e',  |c^-tt)eife  [f.  Äliuia]  11171a; 
ni76m,  178a;  lV486m,569a;  äßicberfe^r  V57m,  74m,  e-75a;  [^a\)\] 
f.  taujenb,  Bufammenjiebu  lV367e  ||—  (gc^ic^tung  [)'.  ©eftein]  1264a, 
276a;  lV244e  (490m):  -^öHüfte  1 263e,  272m, 460m;  -^föerljaltniffe  135me 

*@c^ic![al  [f.  mcmii)\)cit]  11187am;  pl.  -e  (*)  11265m,  358m:  -^efaben 
I393e,  großer  ©eifter  11285m*,  @uuft  11213e,  ©erlüge  ll505e,  f-J)erfüIgt 
1112a,  ujec^felnbe  11  285m*  J  ©c^idiiug  lll80e  (göttliche)  ||  Schidloffsky 
(M.)  111495ra  (2??affe  beö  äRonbet^),  jc^tebeu  I  267e  (ieitU)ärt^'>),  fc^ief  IV 
428m  (-tviuüig) 

(Schiefer  (aud^  in  comp.)  [f.  Sl;Iorit,  @raun)acfe,  ©viinftein,  ^onibleubc, 
2ia^,  ^or^t)Vr,  (Syenit,  X\)o\\]  sg.  1  26öm,  299m;  pl.  (*)  I457e,  461m; 
lV275m  II  3ufoljc:  Sllter  l(299m),  V68m*;  2(vt  1290a,  V91a;  bebecft 
[a.  filur.]  I262e  (öen  ©ranit),  SSelcmuitcn  in  @e^.  1461m*,  [53eftanbtf;eile] 
yOSme,  2)ac^fd^.  1272m  I  beb ontfd^e  (pl.)  I267e;  IV257e,  275m,  6m, 
7m,e,  464m;  V84e:  uuigetüaubclt  V75me,  3uiamnienr;aug  V84me  :|  burd^* 
brocken  lV387e,  bem  ®d;.  eingelagert  1267m;  Formation  lV472a,  -g. 
IV254m;  gragmente  [=-ftüde]  lV293e,  -gebirgc  lV386a;  [in  (^egeuben] 


6(^iefer  @eg  —  (Schiff  31.  9te  977 

I262e,461m*;  V68m*,  83e-84a^',  ©neiß  aus  @c^.  I457e*,  ©lanii 
f.  kbedt,  f-graii  I362e;  grüner  IV  472a,  V71m;  -gnivpe  1273m,  -§i3vuer 
IV273a;  Äiefelfc^.  1272e,  lV530a;  V71m,  91m;  fv^ftattinifc^e*  V7öa, 
83e-84a',  Äii^fer-@d^.  1287m,  Iitr;ogra^[;tfc^er  1466e;  ^oHrfc^.  1 27e, 
157a;  11141m  |  fihirifc^e  Cpl-)  I(26öm),  7e-8a;  IV  294a,  V54e*:  be* 
be(ft  V67ö->=,  umgemanbelt  \75me  :\-\tüdt  [=  ^ragm.]  IV 277a,  293a, 
464e  I  S£al![c^.  1275m,  IV 386a,  Y{75m):  burc^  ÜOergaiKi  V84e,  b.  Um^ 
toanblung  V83e  J  2;raiifition«-@c|.  [tgl.  Übergang]  I267e,  \ 93me; 
gebort  jur  jlr-gormation  1299m  :\  ÜOergaug  f.  Xait\6).  |  umgetoanbelt  f. 
bei)on.,  filur.;  UiiUüanblung  l[272me,  21.  460m]  la;  V75we^  Ißa"^; 
93me  :\  miiid).  I272e  1|— fc^iefrig  1 250a,  8m,  266a ;  IV 472a 

*)d;ietnjinflig  f.  jc^ief,  ber  @d^ieler  11273a  (  @d^ie^^iiltoer:  Srfinbung 
il  257 e-8a,451am;  frül;e  @^ur  II257e-8a 

«S^tff  21.  (eigentl.,  töirfl.)  [[.  (Scmpaji,  Occan;  ^>f;önicifc^,  ^ortiigie^ 
\i\6),  \pan\]ä),  t^rifc^j  II271e-2a,  374e;  ein  beftinuutes  ll408e,  V55e  J 
plur.  ;Sc^iffe  (Diirc^  *  bej.)  ü  47a,  222c,  254m,  302m,  317a,  8a,  480m; 
111204m;  beftimmte  II  59m,  480a;  l\[64e-65]  j|  3ü\ä^t  (in  compos. 
©c^iffg-,  3mal  [bnrc^  °  bes.]  ^c^iff-)  [t  ®c^iff f a ^ r t  bilbet  ein  bef. 
0tüc!  nac^  iB.  bem  ©ternbilbe]  (beiiu  @e)c^n)inbig!eit ,  -jcnrnal,  Ort,  -xcö)* 
nung,  2Beg):  2lblenfnng  [.  °(Si[en;  magnet.  angezogen,  ^Injie^ung  f.  o^ifen; 
-axit  V26am,  ^liifjäl)!. ).  S^Jamen,  au^sufenben  IV134e-5a*,  SSan  II(333e 
»erbeffert),  SSefd^aff.  11471m;  ^ef^fag,  befc^Iagen  f.  tu:pfer;  ^elregung 
[=  ©c^njatifnng]  11511m,  -bore  11470a,  «ßouffole  f.  ©fen;  -bruc^^  III 
577m,  -brüc^e<^  II  147e  [bitbl.]  ||  ©nrö  be^  @4)-eg  [=  Diic^tung]  II  375e, 
471m;  IV  135a*,  200e-lall :  üeränbern  IV200e-la  J  -cur«  1429a  ||  brei* 
II375e  II  (Sifen  beö  @^. :  magnetifi^  angezogen,  2lnäiel;nng  IV 55m,  71ani] 
21blen!ung  ber  Souffole  IV7iom  J  -eifen  ib.  :||  H«^i^enb°:  ^JZationen 
[=-fa^rt:  S5i5Ifer]  II 45a,  111346m  J  t-fa^rt^  bilbet  ein  bef.  @tücf  naä) 
33.  bem  ©ternbilbe  ||  -f Urning  IV5Pa,  @eri)^^e  f.  §013,  gefd^eitertc«  II 
325ra  11  ©efc^iDin bigfeit,  ©^neüigfeit  [4:  }));>.  2Beg]:  fie  nieffen  II333e, 
469e:  frü^e  mttä  IV5öme,  170e  J  (S^a^iing  II  47I(e):  nad?  bem  Stugen^^ 
maaB  11471a,  IV56e  || -gej^alt  IV 525m,  ^oljgeri^^e  IV55m,  -infel  II 
270a  I  -Journal  [f.  Coliimbus]  11412a;  IV178e,  180a,  412e;  pl.  -e  (*) 
IV56e:  in  ®^.  tjerborgen  IV138e*,  mag  in  @(^.  berjeic^net  ift  IV134e*  :| 
^upferbefc^tag  IV 612a*  (@ilberf^ur  bai)on),  mit  Äu^fcr  befc^Iagen  I 
454m*;  2age  [=  Ort]  IH70e,  lange  II  158e*,  -lente  [=  -öolf]  II  167e, 
magnet.  f.  angesogen,  [DIamen,  2(iifää{;Iung]  IV[64e-ö5],  geringe  Ober^ 
p(^e  IV 612a  |  Drt  be§  ©c^-e^s  [=  ?age,  :(:  -rec^iinng]:  ben  Ort  beftim* 
meu  (Ort§beftimmnng)  11280a,  320me,  le-2a  [333m-6];  lll(70e),  IV(56a, 
59a);  feiner  ungemiß  IV(115m),  ibn  nic^t  wiffen  II336am  J -rec^nintg 
[:^  ®ef(^\Dinb.,  Ort,  3Beg]  11301a,  8e,  336am)  IV56a,m:  ber  Slftronomen 
n336am,    bnrd}   Wftronomic    II  333e;   Sorrection    [=  l^erbeff.]    II  303e, 

','1    r.  i?nmbüict.  Jl'oäiULi^.     V.  üä 


978  ©c^iff  2(.  9fle  —  ^.  3)  Stent  ^  2Ö 

]V 53m  (201a);  n)a§  ibr  bient  lY  115e-6a,  bev  @d;,  LiigeliM^  IVlloam,  33cr* 
beffenmg  [=  (lorrect.]  lVi54m  :|  9?i(^tinig  [=  (Sure]  II  296e  (468m) ; 
IV 56m,  (57e,  201a);  (Srfjaufelväber  11470a*,  (gd;ucmgf.  f.  @eid;linub.; 
fd;u\iufenbct%  ©d^tüaufimgeu  [=  53ett).]  II  5n?n;  (Sit6evf)}uv  f.  Än^fer,  ®puv 
[a.  ©ilber]  IV6i2a  (im  SBaffev);  ©taticn  II163e,  -ftcße  IV576me;  Xx\m> 
liier  11325m,  408a,e;  -üerfelir  11162m,  -bei!  [= -leiite]  11122e,  -li\id;e 
(Beit)  II  (472a)  ||  2ßeg  [3ßeg-]  (6e[.  ber  jiirüdßelegtc)  [=  ®eld;tiMiib., 
4:  -recf)ming]  II(333e),  IV200e  |:  ^'dwQc  IV5öm,e;  -länge  IV(57e)  ] 
-nieffer  II 470  J ä)?eff img  be.^  juriidgelegteu  Segeö  U[296e\\,  51.  469m-472] 
469mll,  471m,e,  2am,m,e;  lY 56me:  burc^  (£d;al5iing  II  47i ;  in  einer 
©timbe  II471m,e-2a||  ['^al)l]  f.  jn^ei,  brei;  3U^ci*  II309e||—  2)  fd^iff^' 
Ux  11159a  (ein  äl^eer)  |  3)  fc^iffen  1170a;  II124e,  180a,m,  203e,  277e, 
296m,  311e,  334m;  (?d;iffen:  WaQ  bajii  geijört  II336(m)7  4)  bic®d;it* 
fenben  (ij:  ©Ziffer)  1455a,  111601m;  sg.  ber  ®-be  (oo)  1331m;  Beiden 
[=  ©c^iffer]  IV 296m  T  5)  @d;itfer  [anii)  in  comp.]  {i^  (Sd^iffcnber)  sg. 
ill8la,  468m;  111144a;  pl.  (*)  1449a;  11166a,  174e,  277e:  (Srfa{;riing  H 
60a,  -nac^ric^ten  11439m;  -fagen  11405e,  lY  55m-56a]  ^äd)a\  [=  ®d;if* 
feilte]  IV 300m* 

'Äd)iff  53.  @ternbilb  (füblic^eö  111162e-3a)  I87e;  III  132a,  251e-2a ; 

ai.d;@d;ift  Argo  I87e,  89a;  II327e;  111102a,  162e,  252a,  6e  ||  1)  nUg. 

3ii[ä^c  [t Sterne  bilben  9fic.  2,   tj  Argus  9lo.  3]:   ^intertkil  (puppis 

111267m)  111186a;  ä^ild^ftraBe  111182m,  4e,  6a,  338e,  589m;  mittlerer 

Sbeil  111338e,  iRamen  111 334m,  9?ebel  [f.  übr.  ,^]  I87e;  ^rac^t  189a, 

II  327e,    I11251e-2a;   puppis  f,  §intertl;.;  f  ®tcrn(e)  bilben  jtüei  bef. 

©tiicfe  91c.  2  u.  3,  35erbed  111252a;  ^crbevtl;eil  III  182m,  4e,  252a, 

589m: II—  2)  ®tern  111253e,  6e:  teranberlic^er  111185a  ]  (Sterne:  mit 

mcfjreren  Sd^^akten  III162e;  grc^e  IIl  210a,  343m,  360m;  \!i(^tive(^jel 

111252a  :||  einzelne  ©terne  (meift  Argus):  ^  Argus  111138e;  j^  III 

138e,  186all ;  S  111139a,  e  I11138e,  ^  111139m,  f  ^  bilbet  ein  bej.  @tü(f 

mi\  3;  d-  III  140m,  351m;  i  III  139e,  ■/  111 140a;  A  111 139a,  186a;  ^ 

llil40e,  CT  111140m,  p  III  140e,  r  111141m  |  9Jo.  2151:  eigne  33eiüegung 

111267m,  276a,  284e  :|1—  3)  Stern  t^  Argüs  (im  Sd^iffe  I11251e-2a)  I 

416a\\,  111  [25ie-4a]:  bunfle  Stelle  111351m;  garbellli72m(teränbert  er), 

253m;  [®cf(^.]  II1253e;  ®xü^t  1416a  {^naw^.),  111138a;  ^elligfeitö- 

S^n.>an!ungen  [=  !2id^tftärfe,   -Jim.;  üeränberlic^,  S5eränb. ;  tü'd^\\]  III 

[25ie-4a]  6e-7a ,  2öie  (339a)  |  Sic^t-:  -ftärfe  [=  §eßig!.  u[nj.]  111142a, 

172m:  Bnna^me  I4'16a]  -giinabme  f.  mäc^ft  iifnj.  J  liegt  im  i)^ebefflc(f 

111339a,  m,  um  ilin  II1252e;  grcßer  m.  [f.  1)  Stemb.]  111353m  [358ni-9, 

21.  366e]  T  t eränberlic^er  Stein  [=  fettig!.,  Sic^t,  35eränb.,  um#]  III 

185a:  bon  unerforfd^ter  ^ericbe  [=  35eränb.]  111251m,  3e  JiBeränberung 

[=  beränberlici^,  njac^ft]  (f.  f^arbe,  (Sre^e,  ^eÜigfeit,  $!id;t):  in  unregelmäßigen 

^erioben  [=  ücräuberlid;]  III  218am,  228a,  233m  :|  iinici^ft,  M;tgunal;me 


©d^iff  S.  3)  etern  n  2B  —  6d)t(berung  allg.     979 

[=  SSevänb.,  üeränberli^]  (f.  ®vcBe,  ^eüigteit,  Si^t)  1 160e,  416a;[ ;  II  363m ; 
111102a,  172m;  3una{;me  [=  n^äcöft  iiftr.]  f.  ©vc^e,  ^eüii]fcit,  Sic^t 

t (Sdjifffa^rt  (=  ®eefafivt;  :^  gat^it,  ^T^amgatien,  5«aiitit,  (Sc^ifffatjrte* 
funbe;  ögl.  nautif^,  feemännifd;)  (fc^ifffabveub  f.  bei  @c^iff  g)  [f.  äg^^^tifc^, 
Araber,  Griechen^  äJJagnetnabel,  Phönicier]  1192m;  II  149e,  :/(S5me, 
203m-4a  (4a),  274e,  295me{el  Im,  304e,  334m\\,  6m Jl,  410m;  III  178m, 
346e;  eine  teftimmte  f.  ©egenben  J  pJ.  -fahrten  (*)  II  295m  (466a),  III 
174e;"kftimmte  11295m,  III  174e  ||  3ufc%  (comp.  (Sc^if ffabrt^-): 
[m-ten]  II534mli,  5iftrcii.  f.  -!imbe  |  5(iu^be^niiug  [i^  (grireit.j  III342e, 
IV 49m;  aiu^gebreitete  [=  -be^nte]  11162a;  ausgebe t^nte  [=  -Breit., 
:^  ertreiterte]  1438m,  IV57e  :j  S3cbitrfniB  [t  gel)ört,  iric^tig]  11376m, 
-ni[[e  11322a;  Begünftigeii  II  155e-öa  |  erweiterte  [:]:  aii^gebebnte  ufir.] 
II185am,  111151a,  IV  124m;  (Srn?  eiterinig  [:|:  Stiiebehi.]  II149e,  227e, 
406a  :|  ferne  [t  a^eite]  II  i5im  (S3ev[iic^e)  |  güi^-gc^.  [f.  A.  v.  Hum- 
boldt] 11185e,  201m;  IV497e,  V83a;  (Bä).  auf  einem  gluffe  II  22e, 
109e-110a;  V82e  :|  gcrtfc^ritte  [:}:  S^eröcüf.]  f.  -funbe,  ^requenj  IV(138e) 
j  frü^e  II (154p),  295m*;  l[ll74e-5a:  eur4>:iifc^er SSolfer  n295ine:\  [nac^ 
Beftimmten  ©egeuben,  l^anbern  n.  ä.;  Beftimmte]  II  155e,  270m,  293a, 
öm'^,  7m,  315m,  457m,  477el!,  9e;  IV138e;  toaß  gur  Sd).  gel^Lnl  [t  ^e^ 
biirfuiB  ufn\]  II336mll,  -Oeflirn  111178a,  ^nfirumente  II  (295m)  468e, 
tfcgonifc^e  $?iuien  1 192e  ||  -!nnbe  [=  1^^  9f?autif,  :j:  Sc^ifffa^rt]  II279e, 
[293e-7m,  2t.  468-472]  295e:  Stnirenbung  ber  2tftrcnomie  auf  bie  ^cB. 
[bg(.  nautifc^e  Slftr.]  II[295e-7m,  21.  468e-472],  ^crtfc^ritte  [bgl.  nau* 
tif^e  2rftr.]  II 353e-4a;  [©d^riften  üBer  e^.]  11296a,  469m,  470e-ia  J 
-tunbiger  11295m  H  nac^  Säubern  f.  ©egenben,  Sangfam!eit  [tgl.  3e^t^^^' 
luft]  II  70a,  magnetifc^e  2lBtt).  [f.  ifogcn.]  n.  9fJeig.  1192m,  9^ac^tfc^.  II 
162m,  cceanifc^e  IV  53a,  ©d^riften  f.  -!unbe;  ©idjerlieit  1329m,  (gid^erung 
11336m  1  gegen  ©üben  II  166e,  IV  120a;  fiiblid)e  III174e*  :|  SBatigfeit 
II373e;  3}erbonf ommnung  [:j:  gcrt[d)r.]  11340a,  468m;  IV49m; 
[einzelner  SSöIfer]  (=  frfnfffa^renbe  9?ationen)  [f.  aüg.  ©t.,  fri:f:c]  II  l58m, 
181m,  5am;  IV  52a,  53am,  57e,  120m;  treite  [:j:  ferne]  11  173m;  gegen 
SBeften  ll304e,  7m;  tt)ic^tig  für  bie  @(^.  [tj:  ^ebüvfui^  ujtr.j  I364me, 
lV527m;  [2öir!ung]  11141a,  3eitüer(uft  [tigl.  ?augfam!eit]  l428e 

*fc^iffBar;  f Griffen,  Sd;iffenbe,  (Schiffer  f.  am  @ube  »eu  (Schiff  21.; 
(Schiffe,  (gc^iffß-  (compos.)  f.  Bei  ©c^iff  21.  :|  Scln-lioang-ti  (c^iuel. 
^aifer)  III454e  \<Bä}[lh  (-!rcte  f.  Bef.)  f.  Sobieski;  pl.  -e  II189e-190a, 
-er  f.  tönig     ^ 

f  c^ilbern  1378m ;  11 63m,  67e,  72m,  74m,  148e,  157e-8a,  305m,  324a, 
343a,  5m,  396a,  8m ;  III  25a,  379m  |:  2lrt,  tine  eS  gefd^eBeu  mu^  \U430e-la, 
488m]  irie  e§  gef^ie^t  lU430e-la  :\  mit  ©euauigt.  II  13a,  mit  $!eBeubig!. 
II84ra,  üBerfid^tli^  I82a  :||—  (gc^itberung  [f.  baS  (Sinjehie,  $?aubid^aft, 
lanbfc^aftlic^,  Sitten]  I61m,  367m,  8a;  1124e,  64m,  105m,  110a,  235c-6a, 


980  6c^ilberung  —  ^c^Iacleu 

316a,  362e,  372a;  111  6m,  452a,  466e;  pl.  -eil  (*)  II 24m,  50m,  59a,  68e, 
101e,5a,  115m,  7a,  227m;  lV42m,  287e,  517e:  aüßemeine  II  20m*,  aw 
mut^tge  IllOSe,  anfc^aiilid^e  1166m;  begeiftevte  1 30m*,  IlUe,  lVöl7a; 
belebte  II  4a*;  bid^tevifcfie  II  76e,  112e-3a;  einfa^e  II28e;  greßartige  II 
10a,  22e;  l;iftonfc!^e  II396e  |  Menbig!eit  11803m;  lebengfvif^e  II  9a,  17m  :| 
malerifd^e  II49m,  109e;  reijenbe*  1138a,  39e;  vüinanti|d^e  11113a;  fc^öne 
11  62e*,  126m 

*@d^itbfröte:  Sanbfd^.  I  292e  j  9iiefen-@d^.  I299e,  V69a;  riefen^tc 
I292e:\\  ec^tlf  (m  comp.):  f-artig  II 97m,  lV286m;  -maffen  IlöOe, 
-meer  lll67e,  f-reic^  11456a  :||  Schiller  (Joh.  Chrph.  *Fried.  [vun], 
1759-1805)  [f.  Wilh.  v.  Humboldt]:  ^egeifterimg  II 67a;  „über  bic  naiöe 
u.  fentimentale2)id^timg"  IIöme(104m),  imfterbl.  2)id^timgeu  II  67a;  (Siegle 
(1795)  \48a  j  Griechen:  \\)x  ^er^ältnife,  bef.  mit  ber  9^otuv;  über  ^ciitU 
mentale«,  äWangel  beg  «Sentimentalen  bei  ben  Gr.  116me  (104m) :[  [Verf.] 
11259e;  ber  ru^enbe  ^ol  \  {16a)  48a,  I1259e;  ©aal  f.  ^Weimar;  fenti* 
mental  [.  S)id^tung,  Griechen;  iinfterblic^  j.  Sichtungen,  <goaI  in  Wennar 
11123m  II  Schilow-®rnbe  (bei  Svfiitjf)  lV45a,  Hans  Schiltberger  1169m 
(Steife  1425  iiftt).) 

*®c^immer  [f.  @tevne]  111498a  (grauer),  609a  (fc^ttJac^ev)  ||  Schinkhieu 
[Schin-khieu  IV  610m]  (§ügel  am  ^iien-Iün)  IV  [350,  ölOme]  380e,  610e  j: 
geuerbrunnen  IVöiOe;  gener-Srfc^eiming  [=  l^lamme]  IV5<S0,e  (Söefen)  :| 
glamme  au«  einer  ^ö^Ie  l\380{me),  610me;  So^lgeruc^  IV610e  jj  Schiras 
1410a  (Semet,  J8eobb.),  ®c^irm  [f.  ^^5alme]  111399a,  Schißhapinfkaja 
sopka  (Sultan  Äamtfc^atfa'ö)  l\  391e  \\Schiwelutfch  (SSuIfan  auf  Äam^ 
tfc^atfa)  [f.  Erman]  l\286e-7a,  388m  [e-9a],  521e  [4me]  \:  Slußbvuc^  IV 
389a,  -briid^e  l\388e',  5tuön?iirfe  IV5<S(Se-9a  :|  bef^iegen  IV388e,  ©u- 
fturj  f.  ®i^[el,  erforfc^t  IV 388e',  (Sinfturj  beö  Oi^felS  lV389a,  391ni; 
§ül;e  lY 291e,388e',  Äup^en  lV286e-7a,  524me;  2age  IV 396m,  Salm 
iy388e-9a,  ranc^enb  IV388e;  langer  mden  lV286e-7a,  521e,  4me 

<B6)la(S)Un  11 185e  (Alexanders  b.  @r.),  @(^Ia^tfelber  1122e  (befc^riebeu) 

«Sc^ laden  [anä}  in  comp.]  (ögl,  ijerf^Iadt)  [f.  öorg.  Sultane:  n)o  bae 
meifte  ftel)t;  f.  ^ai>a]  2t.  (allg.)  [tt)irb  nic^t  bej.]  lV282e,  «8.  {mi  iKe* 
tallen)  [burd^  *  bej.]  |  S.  öcn  ißulfanen  auSgetocrfne;  in  ober  bei  3S., 
öulfanifd^e  f.  *ißulfane  ||  infame  [f.  öorj.  Sulfane]:  Hvten  j.  (Sigenfc^.; 
f-artig  lV241m,  255m  :|  -bilbung  1  280e*;  (gtgenfc^aften  ob.  m-teu  IV 
361m,  3m;  -©rgiiffe  IV392a*;  -felber  IV398e,437m:  [in  ®cgb.]  IV398e, 
-bügel  lV271m  (auf  bem  SSoben  beö  Ärater^),  bei  ber  Hebung  ijon  Snfeln 
lV496a;  -fegel  IV 567e,  613m;  im  Ärater  [ögl -r;ügel]  n^416e*;  !ünü^ 
lic^e*  1464m,  IV  481m;  -maffen  V28a,  in  <Bd)U  gebilbete  üWineralicn* 
[bgl.  fünftl.  min.]  l  [281a ,  %  464^5a] ,  3Jänber  IV  363m,  f-reic^  IV 
404a*;  fd^marge  IV 298a,  361m;  aus  ehalten  fV592a*,  -Streifen  IV 
350e-la;  au^,  in  ober  bei  ^Sultanen,  oulfanifd^e  f.  *S5ul!ane  ||—  fd;ladig 


]ä)MxQ  —  ©d)ran  981 

[f.  Sabal  I460e;  1 V 327m,  344e,  5e,  356m;  A^43a:  [®elnrg«art]  I  460e, 
IV  425m 

Schlaf  [f.  ^ffaiigen]  11119m:  -lofigfeit  11231m;  (g^läfvigfeit  llöOell, 
120m  ||—  Seh  Lagint  weit  ((Sebrüber):  Adolph  (1829-57)  trtrb  biird^ 
^bejeid^uet;  Herrn.  ((]cK  1826)  w,  Adolph  iverbeu  nic^t  fcej. ,  Herm.  ii. 
Robert  (geb.  1833;  beibe  feit  1859  von  Schi.)  biivd)  *  Beg.  \.  Alipm  IV 
S9m\  bur^forfd^t  II 72m,  „^l^t^fic.  @ecgv.  bev  51."  IV499m;'5:em^er.  ber 
Oiieüen  I V 238m,  9e-240a,  499mll;  feine  (Sterne  fetm  Kl  72m,  Sem^er. 
IV420am  J  ^eife  in  ^mn-AJitn  (1854-57)  [l^gl.  India  ii.  a.  @I.]  IV 
[6i0e-im] :  report  [ögt.  hidxa\  lY610e-la,Tn  :|  Himal.  f.  Kuen-lün,  magn. 
survey  in  India (report)  IV  610e-la°,  Karakorum- ^ttk  IV  611am^,  Khotan 
I V  61 1  a* ;  Kuen-lün IV  610e-la^  (ii.  Himalaya  berbuiibeii),  lani^  (iiberfcbvttten 
u.  58ecbb.) ;  magnetifc^  f.  India;  [perf.]  IV  240a,  610eO;  ,^Monte  Rofa"  IV  499m 

©(^(amm  (oft  in  comp.)  [f.  5lf(^e,  ©rbbeben,  «Salfen,  S?nlfane]  II 63m; 
IV 408a,  515a  \\  Jnfa^c  (f.  öorj.  *SSuI!ane):  f-avtig  I  266a,  301e;  V25e  |1 
^ilu  «brücke  I  209m,  456e;  III  5a;  -51.  Vl3e  :||  au^gelrcrfen  f.  *(gvbbeben, 
Sulfane;  f-au^n)erfenb  1233m  J  5Iugmiirfe  [f.  Snifane]  I451e;  -51.  IV 
253a,  443ra  |j  [33ef(^aff.]  V33e,  38a;  [53eftanbt^eire]  IV5i2me,  -beben 
V46a,  -becfeIV258m  |  auS  ber(grbe  ^erborfteigenb  1228a,  233ell;  (grbf^I. 
IV337a:|  f-erfüttt  11181m;  glü^enber  [f.  *S5uIf.,  ^SSnÜ.]  IV270m, 
@[ü()fd^I.  f.  o35utf.;  ^eiBer  f.  *SSuIf.,  o^Bnlf.;  -pgel  IV259e,  -feget 
IV257e,  -9«onev  IV 258m;  -quelle  IV 541  e,  -en  \\257a  |  -ftrome 
\45'2a,  IV2ö4a;  @tv.  I  45Iall  :| -fturj  V28a;  [toon  SSuIfanen  augge* 
tDorfen]  (f.  übr.  *35nlfane)  I208e  (beider),  223a  (gUi^enber),  451e  (©lübfc^I.); 
im  Sßaffer  IV512me  ||— f^Iammig  [f.  SBaffer]  V25e 

@ ^ lange  5(.  (Stbiev):  pl.  ©erlangen  (and^  in  comp.):  f-artig  II83e, 
Schlangenberg  (®ibir.)  V78m,  (Srfticfen  1221a  (im  Magdalena  -  ZMt), 
t -träger  ift  ein  bef.  ©tiicf  bievnad^  :||—  53.  (©ternbitb;  Tat.  serpens): 
einjelne  (Sterne:  a  serpentis  III  140a;  S  III173am,  299e  (©c^^emern); 
R:  ijeränberlic^  lU243e,250a;  S:  i>eränberlidi  III  238a,  245c,  250a 

t  (S(i)Iangenträger  ((Sternbitb)  I  l49a;  auc^  gen.:  Ophiuchns  (*) 
[bef.  bei  ben  einzelnen  (Sternen]  II  363a,  TU  220a;  ob.  Serpentarius  III 
124m  II  3nftt^c  (^n  ben  3  S^amen):  %u^  11363a;  III  124m,  184e,  6e, 
7m*,  226e:  regier  111225m  :|  SD^ifc^ftroBe  III  182m,  4e,  6e,  7m  ||— 
(Sterne  111259a:  fternleere  (SteÜe  1159m,  III  352m  :||  neue  (Sterne 
im  Oph.:  i)ier  III  220,  231m  :H  nener  (Stern:  123  p.  Chr.  111222a, 
1230  III  224am  |  j?cm  5.  1604:  I  Ulm,  160m;  11363a,  7e;  III  lOOe, 
124m,  222m,  9me,  230am,  258m,  269m,e:  großer  ©tanj  111253me  :|  1848 
III227me,9e:||  einzelne  (Sterne:  «  III139e,  222a;  /?,  .5,  JHlUOm; 
,;  lll  139e,  A  (2)o^^eIftern)  YllGm  (dkm.),  a  111140m,  r  (S)cn^em.) 
\119m  (Srem.)  I  p  3)cp^erftern  111291m:  S8a(m-(Sremente  111305m,  645a; 
\119m  :\  yiQ.  70  (2)opperf!ern)  III  302e 


982  Scfifau  —  fc6mel5l^ar 

®(^rai4  11441m,  IV273m 

Aug.  Willi,  von  Schlegel  (1767-1845):  Ariftoteles  II428me  (9}^e^ 
nagevie,  Sle^Iwnt  jevgliebevt) ;  „Snbifdie  53iblictlie!''  [|.  2:bievfreic]  II  409e, 
423e,  8e;  Ktefias  11185a,  423e;  Manu  111162m;  Ramayana  II116a,e, 
7m;  111162m;  (Sterne  erfc^affeii  III209e-2l0a;  iub.  2;f;ier!veic^  [ögl.  zod.J 
111162m,  198ell;  Vulcan  Y65m,  3inn  I1409e,  „zodiacus"  III  198e  ;1I 
2)  Fried.  Schlegel  (1772-1829):  Camoens  II  58e,  122m;  2)i^timg 
II107e,  iiorbi|ci)e  2)id)t!imft  11112e;  „3Bevte''  II  107e,  112e,  122m 

*Schleiden  (Matthias  Jacob,  geb.  1804):  „SBctanif"  I490m:i,  II 
520m;  ^flanseii  ii.  Slnere  üerlrec^ielt  11400a,  520m;  ^flansenseücu  I(377e) 
490am  :||  @(^Ieier  I  155e  (jevveificii)  |  Schleiermacher  (Fried. 
[Dan.  Ernft],  1768-1834):  miianbl.  bev  ißerl.  2(fab.  111618m,  Diogenes 
m\  ^poUcnia  III  (595e)  618m,  Plato  I  451m  {ö^ay.e:)  \\  f^Ieifeii  V95e, 
©(^leifevei  f.  @tcin  |  ©c^Icim:  -b(a[en  1136a  (fo^miic^e),  -förnc^en  I377e, 
in  ^[(anscn  1368m  :|  Schleifsheim  (Suftfc^Ic^  ^^ei  2}?ünc^en)  II129e  (S5iiber* 
gaüevic);  fd;(emmen  V34m,  (gc^Iemninng  IV  149m;  [c^Ie^^enb  II  62m 
{"Aktion)  \\  Schießen  (imn,  Ohixiö^l),  ^.  ]c^(efi|d;  (*)  IV 632m:  „fd^Ief. 
@efeüjd;aft"*  1468a,  111605a;  Mongolen  II240e  |  Cberfc^I.,  c-fd^Ief. :  (Stein* 
tobten  1227m:  -gonnaticn  I468m,m*:|  [Ort  ba]  V78a,  (Steinfclylen  f. 
Oberfd^l ,  (gternid^nii^^en  I399e-||  (Sd;leuber:  ber  (Stein  in  ber  (Sc^l. 
11348m;  III 27e,  597m  (6i9me)  J  (gc^Ienfeu  II  204e:  -[^[iem  U153m, 
-S^eorie  II  208m 

*fc^ne^en  (Icgil'c^)  III  311e  I  Sd;IieBung:  '^gbratb  IV 66m,  '^C-freiS 
III  95e  II  (Sc^Iing^fTanaen  U{91me),  Schlitten  IV45e;  (Sc^Io^  (füvft(.)  II85e, 
(g^Ieffer  II  290m  (fefle) 

*@(^Inc^t  [f.  gel§]  IV297m!l,  363a,  385m,  560a;  V79a,  96e;  pl.  -cn 
IV225a  II  ©djlummer  [f.  SSuIfane]:  f-log  II  12a,  n.  Sljätigfeit  II383e 
J  l'c^tnmmernb:  nie  [c^f.  II  227e,  Stjätigfeit  IV267e  :||  (gc^Iunb  [f.  (Svbe, 
SSuÜanc]:  -kd^er  1453a,  W447a;  !altev  IV 500m  J  pl.  Sc^lünbe  [f.  Klein- 
aßen, Ävater]  I270e;  IV 552a,  7e,  361a,  536e  :||—  (Sc^In^  (in  comp.): 
-ort  IV83ra| -folge  111282a,  450e-7a  (nid^t  banac^  barsiifteüen);  -feigen 
III50e,  311e;  IV96e  :|  -fcrmen  111322m,  -fiein  II  358e  :||  pl.  (Sd;Uiffe 
(log.)  [f.  ScoBac^tmig,  33erniinft]  1369m;  III  36e-37a,  38a,  40a,  321m, 
884e:  allgemeine  IV416m,  falic^e  II  307e,  irrige  111218m,  rafc^e  II 
483m,  dkxhc  III  397e,  tbeoret.  IV235e,  Voreilige  III289e  :![  (Sc^Iüff el 
11122a  (ju  etttJafO,  V86e— II  Schlüter  (Heinr.,  c.  1815-44)  III  643e 
(Dop^elftevne) 

*@d)mä^ung  f.  ®etef)rte,  (Sc^malbeit  IV  239a  ||  fd^  meiere  In:  „ic^ 
fc^meic^Ie  mir"  f.  A.  v.  Humboldt;  Sd^meid^elei  11331a  J  (Sd^meic6Ier  (pl.) 
11193m,  111209m;  [c^meid^Ierifc^  11357m 

fd^meljen  (v.  a.)  [f.  ay^etaöe]  1247a  |  e^meljen  %  (n.)  f.  ©g, 
(Sc6nce;  58.  (a.)  IV5<S0a  (5(vten,  9J?ittcO  :1|  2)  fc^metsbar  V95a:  nnid^m. 


Sc^meljbarfeit  ^  ^d)me  allg.  983 

V95a,e  J  vg^melstavfeit  [f.  ©etnvgearteii ,  ?ai?eii,  äTcetatle]  IVSöfm,  619m, 
632a;  V94m,  e-95a:\\  3)  [d^melseiib  [f.  ü)Zetaüe,  (gcf)nee]  II386e-7a  ijl 
4)  @c^mel3-  (aurf)  Imal  =  email:  f.  *(S^u^^:en):  -grab  [=  (?d)mel3img§* 
grab ,  :[:  -)}iinft]  (f.  ^p.  ©eHrg^arten ,  ©ranit)  1  268a :  terfd)iebiie  ©rabe 
l\579e-580m  :\  -Inge  l  472e;  -ofeu  I  281m,  -cfen  I  280e;  -^iiuft  [^ 
-grab]  (f.  b^  ©ebirgt^arten,  ©rauit)  I48m;  lV488e,  579e,  580m;  -tiegel 
IV  625a  I  -üerfuc^e  I  274a,  ]\  579e-5S0m  (580am):  bcn  SD^iiieralien  I 
271e-2a,  iy489a  :|j  5)  ec^melsiing  [f.  @e6irg§arten,  ©efleiii]  IA'572m, 
8e:  '^e-gvab  [=  ^c^meljgrab]  (f.  ©einrgc-arteii)  lV369m 

Scfimerjen  IY531m;  fcömersürf)  II  19m,  IV 224a 

Schmid  (Fried.  Aug.)  I417e  ((S)etcfc^ad;t  311  Kuttenberg,  „cftreid^.  S3erg= 
gefetje"),  (2d;mibt  f.  (Siieii  ||—  1)  Eduard  Schmidt  (Joh.  Carl  *Ed., 
1803-32):  2I6prattung  ber  (Srbe:  I^eftimmt  biird)  bie  Srebtvage  I424e; 
biird)  ©rabmeff.  I421am,  \\151mt',  biirc^  bag  ^eiibel  IV i57m  :|  „£ek&. 
ber  matlicm.  11.  ^^l)fifd;eu  ©ecgr."  1421m,  4e;  IV^151m,e,  7m;  S}ergt.  \?cn 
©rabmeffimgen  I421am,  IVi5ime  rj]  2)  Gott  lieb  Schmidt  (Carl  Chrn- 
*G.,  tat.  Theoph.;  1776-  ?)  I  76e  (ad  Cleomedem,  5!LH^mo§)  :||  3)  Juli  ua 
Schmidt  (Joh.  Fried.  *JnJ.,  geb.  1825)  y 51a:  Astroni  \\616am',  ©e^ 
l^tinub.  ber  grbbebeu  IV227a,m,  494a;  Heller  Völa  |  2IUnb  \\ 6Ue, 
„ber  9JJcnb'MV6i5e:  deiitralberge  IV 6i5m,e;  Oberfl.  IVöi4«,  -Sc^cor. 
{\6lDm:\  Orizaha  f.  Popocat. ;  [pa].]  Ul600am,  2a,  620e;  IV  227a, 
390m,  560a,  605m,  614e,  5e,  624a;  Völa;  Popocatepetl  1:.  Orizaha  Völa; 
(gclfatare  tanPozz-uoli  IV600e,  614e;  [2  toeräiiberl.  Sterne]*  III  243e  :  | 
(Sternfc^riii^^^en  III592e,ö02a7/i,  [602-6  (iD^ittheirititgen  an  A.  v.  Hum- 
boldt); 602am],  620e:  Stiiegaiigf-piinfte,  bef.  aiig  beni  Perfeus  m[600-la], 
®eld)n.^iub.  IVöOZm,  gerieben  III[ö04-6a],  ^ahi  m[602m-4a]'[  Vefuv 
\\390me,  605me:  Slrbeit  IV605e,  -en  lVö24am;  5Iiiebrüc^e  [ügf.  grii^^t.] 
l\600e,  „53eftimm.  am  V."  IV390e,  atrio  del  Cavallo  IV605e;  „Sni^^* 
tion  im  Tlai  18d5"  IV 460a,  600e,  5e  [614mel  6m,  624am ;  ©ebe  iy390me, 
-eil  IV605e;  Somma  IV 460a  :]  [üiiüaiiif^et^]  \Y6Ue  \\  4)  Schmidt  (Arge- 
lander's  ©ebülfe)  III  84e  (3n^iter6trabaiiten  aii3  bem  DJJoiibe  tretenb)  ||— 
fc^niiiebbar  f.  ©tfen,  <Sc^nitebefeuer  V60e 

(Sc^miid  [f.  33aum,  üfebe,  rebneriic^]  II 50a,  190a;  Vl5o:  äußerer  II 
22a,  74a;  gcIbnerV99m;  Ho§II9e,46m;  siifäüigev  II 22a  J  fd) müden 
[f.  $?anb[c^aft]  II  96m,  V14e 

^Schnaai'e  (Carl,  geb.  1798):  „©efd).  ber  bilbenben  fünfte  bei  ben 
^(ten"  11104m,  53e3ief)nng  ber  ^>^t)f.  Srfc^einnngen  auf  bie  2)?enfd)bett  bei 
bcu  ©riechen  II  (8a)  104m  :|  (Schnabel  IV525m,  ®(i^nard)en  (eine?  SSiiÜan-J) 
IV(533e)4a  |  (Sc^necfen:  [-artig  111341m,  3äbne  II4.30am,  3iid)t  II  23e 

©(^nec  [f.  ©ebirge,  Mars,  Saturn,  2:biere,  2:rc).>en,  S^nlfane;  f.  ncc^ 
©t.  bei  -grenje]  I  137m,  349m,  3o9a;  II  10m  ,  IV5m  ||  ^aroUdcn  (Simc^ 
umna)  in   "i^m  ©»liebevn  n.  3"ü'>1?f"  (^ie   eiiijcfnen  tverben  fnrj  bnrd)   „i. 


984  ©d^nee  b\§>  ©renge 

^  a  r. "  bierfter  t>ertt)icjeii) :  1)  e  t»  i  g  e  r ,  bauernber ,  ))evpetiiivlid^er ,  Bebalteii ; 

2)  ©renje,  -gr.;  ^b&e,  -^ö^e;  -linie,  -8iegion;  aud)  ^el)e  eb.  (Srkbuiig 

ber  -gvenge,  ^o^e  cb.  ©renje  bev  -linie  cb.  -9?eg.;  3)  ©ren^e  be§  ctvigeu 

<B.,  §c^e  it.;  etrige  -gvenje,  -^ö^e,  -linie,  -3Jegicn;  §cf)e  ber  etr. -gv., 

©renje  b.  eh).  -Regien;  4)  o^ne;  frei  toon,  -frei;  -lo^,  entbleit;  -lc[igfeit, 

9)langel;  ö)  jjjovabifd^,  ^ufäßig,  tem:>)oiär,   iiici^t  bleibenb  1|  3ufä^e  (in 

compos.  ©d^nee-):  njobon  abhängig  [=  (Sinff.J  f.  53veite,  imt.  -gvenje, 

Oi3^e  b.  -linie;  -al^en  V84a;  am  Slquator  f.  -gvenje,  in  bev  Slqiintcviat- 

3cne  11323e||  @.  bebedt  II  92a  (ben  Soben)  :||  mit  ®.  bebedt  [vgl. 

-becfe]  (f.  °33erge,  eh)ig)  I351e:  mit  eivigem  [S3erge  f.  eivig]  II 62a,  423m; 

IV42e  (2anb);  263e;  ]>orabifcf)  V28m  J  f-beberft  I  317e,  376a;  II32e,53e, 

86m,  201a,  256a;  111144m,  IV575e,  V84a  J -bebedung  lV521all  1|  be* 

fwlten  [f.  ^ar.  1]  I355e  ||  S3erge  [f.  etiMg,  über  u.  unter  ber  en\  -gvcnje, 

-traffer]:  ®.  auf  53-en  IV  546m  (irenig),  S8.  mit  @.  bcbedt  IV  565m; 

SSerg^öben  f.  -grenge  T -berge  [= -gipfel,  nevados]  11186m,  [525] m;  IV 

312a,  520e;  beflimmte  11323a;  -berg  (*)  I  357a ;  beftimmter  IV422e,  8e: 

afvif.  IV577me,will*;  bei  ben  Sllten  111200a;  [einer  ©egcnb,  in  @-en]  IV 

258a,  325e,  556m;  leuc^tenb  III  70e,  [SBcvter]  lV607ei|*  || -bilbnng  [= 

(gmfte^.]  I44m,  nid^t  bleibenb  [f.  ^av.  5]  1349m,  SSoben  f.  bebcdt;  53reite 

f,  -grenje,  untere  @v.  be«  eh).;  bauernber  [f.  $ar.  Ij  II  10m  |  -bede  [Dgl. 

bebedt]  IV 235a,  9m;   pl.   -beden  (*):  etüige  lV362e,  521m*  :|  (Sbne  f. 

enjiger,  @infl.  [=abbängig,  f.  Sirf.]  f.  ^'6\)c  ber  -linie,  toon  @.  eutbll'üt 

[f.  ^ar.  4]  I372e,  [(Snt[tel;ung]  (=  -bilbuug)  1 137m,  grbebung  [f.  ^av.  2] 

f. -grenje  II  etriger  [*^ar.  1]  (f.  bebedt,  -i^ede,  *®ebirge;  ©venje,  -gr.; 

^ö^e,  -^öbe;  -linie;  Legion,  -JReg.)  I46m,354e;  II24e,  188m:  S5evge 

mit  et».  @.  (bebedt)  IV293m,e,  312am,  355a,  431e,  440e;  in  ber  (Sbne 

IV42e,  frei  toon  IV244a,   über  emem  2anbe  IV42e:||  -fall  1362m; 

IV419a,  521m;  V49m:  fporabif^er  [f.  fpor.  n.  ^ar.  5]  1356a,  tem|.unärer 

lV325e;  gufäfiiger  \Y325e,520e,  Im:  ©renje  (unterer  Xl)dl]  tiefer),  §H;e 

lV520eT<S.  fällt  [ügl.  gefallen]  I360e,  II 34m;  IV245e,  363a:  f^ova* 

bijc^  I45a,  V50eli  1|  fern  toom  IV 238m,  feft  IV5öime;  -flede  IV419a, 

-fleden  f. Mars  j  -f  1  cden  I129e,  132a:  leu^tenb  I363e  :|  glut^en  IV 571m; 

frei  t>on  [f.  ^ar.  4]  (a.  enng)  IV244a,  f-frei  IV325e;  früher  f.  nnt.  @r. 

be8  ett)igen  |  gefatten(er)  1357a:  f^orabifc^  IV363a,  569e  :|  in  ©egenben, 

Sänbern  [f. -berge,  ©renje  n.  §o^e  be§  emigeu]  11484a  |  gefd^moljener 

[f.  *S3ulfane,  oSaffer]  1452a,  IV (363m)  571m:   balb  V(31a):|  -gi^^feI 

[= -berge]  1484a,  n84a;  f-glänjenb  111513a  ||— ©ren.jc  [*^ar.  2,  »gl. 

bef.  -grenjej  (f.  -faü,  -linie,  'porab.):  untere  f.  -Regien,  fpcvnb.  :||  ©renje 

bes  endigen  ®.  [*^ar.  3,  bgl  bef.  -grenje]  I  242e ,  483e ,  4m ;  IV94e: 

[m  ©egb.]  V42e,  auf  Snfeln  IV (419m  tiefer),  in  Mexico  IV 569m,  mittlere 

\50me,  obere  \356am,  in  ben  Strogen  \\526am  j  untere  I[555e-6]  6a,m 

(360e);  Il322e(3m);  I V 241a,  419m,  520e;  V51m:  f^uncticn  ber  53reite 


6d^nee:  -öreuge  —  X  985 

III 522e-5a  :||  (gc(;iieegrenjC  [f.  '^a\\2,  bgl  ©renje]  {l  Amerika,  Süd- 
amerika,  Bolivia,  Himalaya,  Hindu-kho,  Quito,  Xxoptn]  I  44all,  46am; 
JV[520e-i];  pl.  -316113011  (*)  I  483e,  \\521m:  2)^e[fiing  ber  «Berg^c^en 
biivc^  fie  lY 521am,  ücii  ber  ^Breite  abl)ängig  II483e-4a,  (Sr^ebung  1356m, 
emige  f.  l)kxnaä}  6ef. ,  in  fvüberev  3eit  II  [322e-4a]  |  ^ö^e  ber  ©d^ii.  [f. 
^ar.  2]  I45m,  [355-8m,  2l.482e-4](366m,  7a)rn,5allm:  berfd^iebiie  IV 
239m  :|  |}er^etiiirli(ie  IV52im,me*;  gr.  ^tegelmä^igfeit  lY 520e-la]  ^ä^tüaix» 
tung  1356a,  \Y520e-lal\  \  m\tm  1356m,  II525we;  V28e,  38m:  troücii 
obbäiigig  II323e,  35er^ältni^  1357a,  in  ber  gemäß,  ^onc  IV  521a;  gii* 
fäüige  lY521m,me*:\\  en)ige  ©c^neegrenje  [[.  ^ar.  2,  bef.  ©rense]  l 
44m,  45a;  IV355m:  am,  unter  bem  Slqitator  [f.  ^^.  *Qmfo]  I  44all,  45e; 
lV520e-ia,  Y20e;  S3erge  f.  über,  unter;  bis  f.  ju,  §i5^e  ber  enj.  ©.  [f. 
'^a\\  2]  I  347a,  ihr  nal;e  111451m,  in  fie  reici^en  IV 555m  |  53erge  über 
ber  e\v.  <B6)n,  V26e,  27e-28a;  S3evge  unter  ber,  nselci^e  bie  etr.  @.  nic^t 
erreid;t  (niebrigere)  lY419am,  521m]  V42e:|  bie  en?ige  untere  -gr.  lV325e; 
big  jur  I  372a— ;||  §i3^e  [f.  fax,  2]  f.  -faü,  -grenje,  -Knie,  -9?egiou 
I  ^D^e  be«  enjigen  ©c^neeS  [f.  ^ar.  2]  I  lle,  44me,  228e,  483a;  II  313e 
(474a),  V50e;  pl.  §bl;en  O  I46a:  [in  ®egb.]  IV 557m  J  -böbe  [f. 
fax.  2]  I44m,  46a,  357e;  pl.  -I;ü^en  (^O)  I45e:  elrige  V50m;  ®Ieic^I)eit, 
©c^iranfung  IV520e-ia  ||  3n[eln  (@c^nee«)  1 14a;  auf  S.  f.  ©veuje  be« 
em.,  eU).  -linierj  -!ette  [=  ©c^neegebirge]  IV321ro,  607e;  V31m;  Schnee- 
koppe  (S5erg)  I  lOe,  41a;  -fvnfte  I  205m  |  2a nb  f.  bebedEt,  ert»iger;  -lanb 
II269e;  in  Säubern  f.  ®egb.  :|  leud^tenb  [f.  -berge,  -flodeu]  I(205a)  H 
-linie  [f.  ^ar.  2]  1356a,  IV520e  |:  en?ige  [f.  ^ar.  2]  IV419m;  V28am,e; 
auf  unfein  \Y419m  (tiefer)  :|  ^orm  IV52ia,  ©venje  ber  [f.  ^ar.  2]  I355e 
I  §öt)e  ber  @.  [f.  ^ar.  2]  I(44e)  45a,  555c-(5a;  IV238e:  m§  toon  i^r  ah' 
gängig  ift,  i^r  ©ufluß  IV238e  :|  üeegelmäB-  lY 520e-la,  temporäre  [f, 
^:par.  5]  lV521m,  unterhalb  ber  IV 52im  ||  ilodferljeit  IV529m|f-to8 
[f.  ^ar.  4]  II  131m;  -lofigfeit  I  483a;  IV526a,  575a  :|  ä)^ange(  [f.  ^:par.  4] 
IV240e;  -mautel  rV574m,  V28ell;  -maffen  [a.  ißulfoue]  I242e,  357a; 
IV241e,  V31a;  nal^e  f.  etüige  -grenje,  S^ieberfd^Iag  1359a,  [9hi<5cu]  f. 
-grenje:  SSerg^ö^en,  obere  f.  ©reu^e  beS  enjigen,  obne  <B.  [*'fax.  4]  I357e, 
per^etuirlic^er  [f.  ^ar.  2]  (f.  bebedt,  -grenze)  IV419a;  9legelmäßigfeit 
I.  -greuge,  -linie  ||  ^Region  beö  etrigen  @.  [f.  ^ar.  2]  IV 361m,  521m, 
546m,  573a  :||  -Jftegion  [f.  ^ar.  2]  (f.  *2:ro^en)  II323am,  IV240e  |:  einige 
[f.  ^ar.  2]  IV285e,543e:  untere  ©reuje  IV575e  :|  ^öbe  [f.  ^ar.  2]  II  474a  || 
rcidieu  [=  ju]  f.  einige  -grenje,  rotier  \372me,  -rüden  IV343e-4a,  ©auerftcff 
f.  -tt)affer  II  @c^m eigen  [ijgl,  gef^molsen]  I240e,2e;  V54e;  -<Bd)m, 
IV544a,  V31a  J  fd^meljenb  111513m,  IV(241e)  I|  ©(^ivanfung  f.  -gveuje, 
-^ö^e;  fc^marj!  (nad^  alten  ^^ilofop^en)  Y21am,  ©elteu^eit  I(44m)  |  fpo^ 
rabifrf;(ev)  [*^nv.  5]  f.  bebedt;  -faü,  fällt,  gefallen:  untere  ©renje  IV 
569e  :]  temporär  [f.  ^ar.  5]  f.  -faß,  über  f.  eivige  -grenje  (unter  f. 


986  ©d;nee  IX  —  (2($on 

-gveiije,  cnjige  -gv.;  miteve  f.  ®reu3e,  ®v.  b.  en.\,  -gr. ;  itnterBalt  f.  -liiiie  :| 
23evbiniftmig  I357e,  in  (g.  i^evgraBen  II35m  ||  SBaffer  V21a:  tcm  ge* 
[d;mcr3.  l\241me  (in  bie  2:iefe  ftüvseiib)!  -i^affer  (sg.);  pl-  (^°)  IV 265m, 
363m:  in  iBevgen  y27a,  29a,  38e;  ©aiievftcff  IV248e-9a  ||  2}}eß  H  188e 
(balmeii);  f-meiB  1372m;  IV469m,  507e;  V77e-78a;  SBirfiiiig,  (SiiifL 
[ügl.  (Siufl.  ii[lv.]  IV235a,  569m;  [Sßcrt,  SBortev]  lV607dll,  -3cne  [f. 
-grenje]  f.  Mars;  siifäUig  [f.  ^av.  5]  j.  -faß,  -grenje(n);  tn«  jiiv  [= 
rei(^en]  [.  -gveuje 

Schneider  1)  Joh.  Ernft  Chriftoph  (geb.  1786):  Proelus  111470a 
(OJympiodor:  äJJetaüe  an  ^(aiieteii)  :||  2)  Joh.  Gottlob  Schneider  (1750- 
1822):  (Sd;vifteu  ber  SBegleitev  Alexanders  beS  @r.  U429a  \  Ariftoteles: 
historia  de  animalibus  II425e,  7m,  8a,m,  9a:  ükv  eine  Übevf.  II449ara; 
3eit  ber  meteorol.  II  427m  :|  ^aifeu  Friedrich  II:  II463e;  93?cnbf(ec!en : 
Sauber  abgef^iegelt  11 1(502e-3a)543e-4a;  ^fevbernvfd;  Il428a,m;  eclogae 
physicae  111107a,  544a;  pvay.eg  1451m,  (ge^en  biird;  9?üf)reu  im  Strabo 
Illl06c-7a,  Theophraftus  IV 642a  (opera) 

*fc^iiet(  11400m,  (Sd;ii  eilig  feit  (=  ®e[d)Unnbig!eit)  f.  53en:egitiig  ii.  a. 
2(rt. ;  [ic^  fc^neujen  1393e  (bie  ^immelslic^ter)  |  (gcftiutr:  für  ^aljUn  11455e, 
(gd;nüre  it.  11455m  J  Schnurrer  (Fried.,  1784-1833)  in  [einer  „&cmt 
ber  @eiid)en":  neuer  (gtevn  III223e;  ißerbnnfehingen  1138a  (burcD  2)?etecr^ 
maffen);  S3erfinfternng  111414e,  5m,e,  6a,e 

"^Schoa  (Äonigr.  05Ifr.)  IV  102m  (^an^tftabt),  378a  (i:nlf.  ©elnrg^arten) 
||.  (gd;otafti!  II  281m  |  [d;oIafti[d;  II  252m,  463e:  §err[d;aft  ber  fc^ol. 
P;i(cfo^^ie  II  2<S0m,  Im  :||  (Sc^oliaft  [f.  Aratus]  III  174e,  360e,  481m; 
pl. -en  I11480e-laT  ©emotion  II456m,e;  111424m,  470m;  V64a;  pl. 
(Sc^olien  11501m,  111160m,  IV 508m  ||  (Bä)cUe  [f.  2ai^a]  I  402m ;  eir 
Robert  Schomburgk  (*Rob.  Herm. ,  geb.  1804)  lV75m,m  (magnetifc^e 
2lbtreicf)nng  in  Guyana) 

*fd)Uu  [f.  Arbeit,  S3emerfnng,  53ecbad;tnng ,  (Sntbecfnng,  5orfd)nng, 
f^ranen,  ®e[e^,  ßnnft,  Sanb,  D^atur,  «S^rift,  ©teile,  Unterfnc^nng,  ^er* 
We,  Sorte]  ...  III  458m,  601a;  IV157e,  279a,  360m,  5a,  390m,  490a, 
la,  538m,  554m:  [i:on  grauen]  11309e,  9?ei^e  IV 69a,  (gamminng  IV 
117e  I  Schön  (©c^neiberm.  jn  S5re§Ian)  ]]lll2e-3m  (fa^  bie  3ii^iter§trabb. 
mit  bloßen  Singen);  (Sarb.  Schonberg  (Nicol.  von  Schönberg,  1472- 
1537)  11  497e  (58rief  über  Copern.  de  revol.)  :||  ba«  @d)öne  1386a, 
in6e:  ^nm  ©nten  I37a,  jum  S^üljlidien  I  37m  J  @d)önbeit  [f.  gcrm, 
lanbfd^aftlid;]  I8m;  I145e,  84e;  IV 574a;  pl.  -en  (*):  in  jebem  (Srbfirid;  11 
91e-92a^,  materifd)e  \{A.\ü—\\ Schonen:  baönörbl.  1313a (üonbaan^ebmig), 
©infen  1314a  ]"  Joh.  Schoner  (b.  \).  Schoneriis,  Schöner;  1477-1547): 
Copernicus  de revolut.  orbinm  coel.  II 346a,  498e,  9am ;  opusculum  geogr. 
11463a,  491e;  [perf.]  11344m,  463a,  490a,  8e;  Rhäticus  11344me,  499am; 
Vefpucci  11490a,  le;  neue  SSelt  11463all  ||  ®c6önbeit  f.  bei  fd)ön 


6d^oo  —  6(^re  .        987 

ed)ccB  [f.  (5ibe,  2J?eev,  3eit]  V60m,  (Sd;cpfen  IV  299m 
@c^n>fer  5(.  (eig.)  \\25e-26a,  11119a:  @rcße  it.  ©iite  II25e,  ^erkvr* 
(ic^iiug  111439a,  bc6  (gd)-§  hJÜvHg  I42oa  J  33.  (bilbl.)  1152a,  101a,  209e, 
211a  :||  id;H^fevi[dj  [[.  (Siubilbiniijefvaft,  ©eiftet^fvaft,  ^[;anta[ie]  II  16e, 
88e,  160m,  213e;  IV504a:  straft  [=  ed)ö^>fnng^^fv.]  II  26a,  200m;  Talent 
11107e  :||—  ©(^ü^fuiig  %.  (actio)  [biivd;  ^  bes.]  [f.  miiieraliid;,   SBelt] 

II  112m,  501e;  y90am,  92m ;  53.  (=  ntle  3)iiige,  bie  2).,  SBelt)  [[.  WauseiiJ 
I17a,  428m;  II250e,  297e,  486e,  500m;  S.  (bilbl.)  [+]  J  pl-  ®c^i3^f  nu- 
gen  (bilbl.,  bmd;  *  Cej.)  [f.  Äiiiift]  Il68m,  80e,  89e,  406a  ||:  3uf.  (comp. 
Sd^epfinig^-):  auimali[cf)e  [=  tt)ieri[d)e]  1369a,  ancrgamid;e  I  164e,  Sßlid 

III  75e,  bid;tevild)e  11288m*,  e^i]d;e  II  39e*,  fvüt;er  [täi f er  V092a,  -gäbe 
II  +332m,  geiftige  I  383m*  |  grc^e  II  62e*;  ©rö^e  II  16a,  94m  :|  ibeate 
H-83m,  Ill73e*;  jcljige  III  7m,  !feiue  II+67m,  -Evaft  [=  f^l^^n'evil'clie] 
IH-206m;  -!veiö  II75a  (treiter),  -heife  I  32e ;  2)?itteI|Mmft  11194a;  neue* 
I284e,  Vö7a;  orgaiiifc^e  I164e,358m;  VO90a;  cb  ^f(aii3eii  el;ev  ba  ge* 
ivefeu  finb  o^U  Sliiere?  I(0293m),  -vlaii  III0629e,  feviifte  Ü^egioueu  1 152a, 
@d;cn()eit  II  16a,  t[;ievi[d;e  [=  auinial.]  1386m,  llnuraubhingeu  I  374e, 
untergegangiie  I63e,  [35evlaiif]  V  ^SOam ,  toor  bev  (S.  V^POam;  SBerfe  bev 
®.  II  16a,  266e  (tevbo^^elt) 

*(2(^ornfteiii,  -feger  f.  ^aud;fviiig;  (Sc^e^liiig  I  155e,  @c&otenge\väd;3 
\Vdb?i\\  Schottland,  53.  [d;ottifd;  (*):  [geogu.]  V68m,  §cd;kube  II 
113t*  Sufeln  IV 52a*,  Ilima  1342a;  Äiifte  f.  9?cvb,  SBeft;  magiiet.  IV 
74m  OJJeig.  ii.  3nteu[.)  |  norb-[d;.  IV52a*,  uerbl.  IV192m;  D^m-bülfle 
11295m,  D^orbli^t  IV (i47m)  ;|  [Övter  ba]  1295m;  IV75e,  117e,  147m, 
191m;  @übli(^ter  IV146m,  2öe[tfiifle  1310m  :[!  Corn.  van  Schonten 
(Wilh.  Cornelirfen,  f  1625)  (:  magnetiic^e  5Iblveic^img :  S3ecbb.  II  374m; 
(gteüe  in  ber  @üb[ee,  u^o  bie  5(.  null  ift  I431me',  fünfte  ebne  %.  IV 
57e-58a,59a:|  @itb[ee  I431me,  IV57e-58a:||  Schouw  (Joach.FmIerik, 
1789-1852) :  climat  de  l'Italie  1485a,  II  516a,  I V498e  |  Oiietlen  n.  9?egeu 
lV234e,498e;  9?egenmenge  1485a  :|  [STafel  ber  iß5änne-5i3ertf)eirnng]  11516a 

*l'd)väg  =  oblique  j  @d) raufen  {au<i}  in  comp.)  III  lOe,  IV 445a:  enge 
I34m,  IV445a;  f-b§  11242a, -lofigfeit  f.  dtanm  :\  Schreber  (Joh.  Chrn. 
[Dan.  V.],  1739-1810)  11422a  (^agbleoparb),  V88a  (Linne  amoenit. 
acad.)  II  @(^rec!en  [1)]  III  621e:  ^^bilber  I  224a;  f-erregeub  II  25m; 
11140m,  415m;  bevbreiteu  IV267e  :|  2)  f^recfbaft  1347m;  3)  Schreckhorn 
(33erg)  I10e,41m  (§cbe)  I  4)  fd)rec!lic^X  V50m,  baö  @-e  I8e:||  id)reiben 
V17e  (in  e^^rac^en)  |  @^reib-:  -^T^^arat  11195a,  -ort  II189e,  -fer;rer 
IV581e,  -!uu[t  II  171a  :||  Schreibers  (*Carl  Franz  Anton  von,  1775- 
1852):  2Ierolitr;enfälIe  1 406e  (jäbrlid;  700),  9Keteorf!eine  1125a  (^ragment- 
@e|ta(t)  :|  Schreibersau  {-hau)  IV632m  (©rauitit)  :||  Leop.  Schrenk: 
Saghalin  IV583e  |  Samojeden:  SBcbeuei^t  IV45am,  169a;  „9?ei[e  burc^  bie 
Sunberu  bcr  S."  IV  169a 


988  6*rt  —  Sd^ul 

©d^rtft  (aitcf)  in  comp.)  21.  (=  scriptura,  bev  SBcIfcv)  [bitvc^  °  tej.]  [f. 
S3ilber,  93iic^ffat>en,  Äeil,  3^^^;^^^]  182m  |  SS.  (=  scriptum;  biev  ftet)t 
aiirf;  biStu.  Slfel^aiibliinq)  [iiid^t  l^ej.J  [f.  Oiieüe] ;  pl.  (Sd;rifteii  (*)  I  39m, 
n493m  I  a.  (=  S3ibel)  (+)  V88e-89a  ||  3iif. :  a(^>Iia6eti[c()eO  [=  5Biirf;ftabcnf.] 
J  1457a:  (Sntftel;ung  ii.  @e[d(>id;te  U[160e-2a,  ^,408e-9m]  161a  :|  -büri)er 
Jloi71a,  ©iitftet;.  f.  ar|.^H>.,  -geler;rte+  1160a,  @efc^.  f.  al^l;ab.,  f^^at 
gef^miebet  11502m;  ^ci(ige+  II346e,  502e;  ^icrogll^^^beu  in  itiifrev  1^82m, 
{(eineI0148m  (lefeii);  fd;ciie  11505m,  lV(467e,  631a);  -ftellcv  f.  iiadjbev 
bef.,  @t)Ibeu[.°  l\161me{e),  iinfre  f.  ^^lievcgl.,  SSevbrt  11  502e,  i^evlcveiie 
[a.  Eliten]  lV503m  (beS  5r(tertl;iime>) ;  tcvtrcpd^c  [f.  oiid^  Slvt.]  II  108a; 
III  262m  (380a),  482m,  599a;  ©evtl;  U'^161e-2a;  n.Md;tige  11272a,  111 
(612m);  lV(71m,  471a,  5a),  538a;  -giige  110l44a  )|— f  @d;rift[tetler 
pl.  [f.  Sitten,  mttxt\)\im,  gviec^ifd^,  rcmifc^,  f^anifd;  n.  a.  35  elf  er  j  1166a, 
189e,  251e,  288e,494ell;  V65me;  sg.  (*)  1172a,  ein  beftinimtev  1165e: 
claffifd^ei-  11482a*  (  [pätev*  1408a,  lV605a;  f^ätere  11165m,  IV  161a  :) 
SSede  1154a* 

*@d)rittll216e,  pl.  -e  f.  ^ameel;  Schröder  (Joli.  Joach.,  1680-1756) 
1!  133am  (partes  avnicn.  ^^arabiefi),  m  (thesaurus  linguae  armen.)  | 
jd^roff  [[.  mF)ang]  1194a,  lV299a;  @d;voff^eit  I  357a  :|  @^rot  V55e 
(^^ogelf.) 

Schröter  (Job.  Hieron.,  1745-1816)  [togl.  Lilienthal]:  (Scnieten  1 413e 
(Slitflobevnngen  im  @{^n?eif),  Mars  111548m  (Slb^^ntt.);  Merkur  111491m 
(9?ctation),  537e  («Berge)  |  iD?onb:  Sltmcf^^Iiare  111  öOOme,  542m;  ©eiitral^ 
bcvge  III  545e  (^nifteb.),  2)änimevnng  IIl500me,  afc^gvane^  ?id;t  I11498am, 
9?iuggebivge  111545m,  [@d^rift]  f.  [eleno- :|  [^erf.]  111494a,  Planeten  111 
548m  (©nrc^meffev);  „felenoto^^cgra^^ifc^e  ?^ragmente"  111  542m,  5m,e; 
^örnev  bev  Venus  Ill494am  (538e) 

*Schubert  1)  Ernft  (geb.  1813)  111269a  (nauticnl  almanae,  eigne 
S5en.\  bev  @tevne)  ||  2)  Fried.  Theodor  Schubert  (f^^ater  von;  1758- 
1825):  „Srftrcncmie"  I411e;  11497m,  504e;  111193a,  211e;  IV  156a; 
§öbe  bev  5(tnio[^bäve  bei  SBeltföv^evn  I  411e,  Copernicus  II  497m  (Tob); 
Kepler's  ben!n.Mivbige  ^a6)t  11351m,  504e;  ^:p[aneten  IV  156a  (9?ctaticn«,5eit 
gegen  5lb^Iattnng),  301)1  bev  @tevne  111 193a  |  3obiacanid)t  ein  ^ing  1 
412a;  II  366e,  588(i;  dtliiQ  beS  3-g  1  412a  — 1|  Schubra  (tgl)^>t.)  II  133e 
(®ävten);  fd;iid)tevn  11173m,  @-^eit  1367m;  schue-wen  (c^in.  Sßcvtev 
buc^)  11294a  ||  @d;nle  [f.  aftrcnomifd^,  main;  mebicinifd;]  11285a  [ab[cl.]; 
pl.  -en(*)  11 247e,  255a,  260m,  280e:  (comp,  ©c^nl-)  [bei,  öcn  SKatern] 
II  81a,  82a,c,  129e,  193a;  [^^ilüfc^We]  HI  163e,  451e,  470m ,  573efl ; 
[anbve  n)ifienfd^aftlid;e]  I11584e-5a;  lV170a,481e;  V58a;  [in  einev  m\l] 
II282am*;  @d;iil-3eitnng  II  lila  J  (^c^ülev  sg.:  [Scmanbei^]  11284m, 
344m,  8e;  III  595e,  7e;  pl.  II  345a,  III  423a  ||  C.  Schultz  II  470am 
(Vitruv's  3fiO/  Schulzendorf  {he\  ißevlin)  IV  186a  (magnet.  ^ovij,  Sntenf.) 


6d;um  —  ec^trab  989 

II  Schumacher  (Heinr.  Chrii.,  1780-1850)  |:  „aftroii.  9^ad;vid;teu"  X 
j  388a,  9m,  399a,  403a,  423e ;  III  56mll,  58e,  59a,  194e,  238e,  387a,  419e, 
493m,  Bei  571e,  572a,  591e,  607a;  IV67e,  69e,150e;  YllSeW:  ^rgäii^iingv^- 
^cft  III553e  ;|  A.  v.  Humboldt  II1132am;  „Sfat)rbuc^"  1388a,  403e-4a; 
11  485e,  507a;  11154a,  435e;  \V359m,  615e,  634m;  a^evibianövab  in 
Dänemark  IV22m,  [^erf.]  III389e,  @ünnenfinfterni(j  ib.,  @teviie  111196a 
(9?ebnction§-2;afeIn)  :||  @^u^|)en  (ber  %\\<^e)l48me  [berftein.]:  @*meljfc^. 
I  27e,  48me,  289a  J  fc^u^^ig  II83e  ||  fd^üreu  f.  geiier;  ©c^iuf  IV45e,  pl. 
(gc^ürfe  1407a  ||  (Schutt  (aiid)  in  comp.)  [f.  33imöftein,  (gtein]  IV 356m, 
V28a:  -^olben  lV574m,  -lanb  f.  fcg(.  be[.,  -n)äüe  IV554e  :||  f  (Scä^iitt* 
lanb  I28a,  265a,  [292]9a;  III  511m:  angefc^ivemmteS  T  303m  |  bebccft 
[anbre  S3ilbimgen]  1314m,  111511m;  b.  mit  @^.  1164a,  bom  @rf;.  l  28a 
:|  [tDobnrc^  gebilbet]  1265a,  auf  il;m  bie  gr.  ^el^Mcde  I29Pa,  gefvcvne« 
lV235a;  [in  ®egbJ  1314m,  11  389a,  V62a;  ^ncd;en  1 25a  (6ebe(ft), 
fnoc^enl^altig  1164a;  ba§  neuefte  I28a;  otS  e§  ncc^  ni^t  war  III  ölOe, 
menn  es  nid^t  träte  III  511a;   mit  2:f)ierref!en  1292,   S3ei'6reitung  I  5]0e 

@d^u^  (fc^ii^enb  f.  bef.)  [f.  SBinbe]  IV 356m  |  C.  Schütz:  Bhatti-kävya 
II117a,m;  IIl539e;  ^Beinamen  be§  2)f?cnbe§  1115396  ||— ©c^iil^e  (fiibt. 
«gternbitb;  III  162e-3a)  [tat.  sagittarius  (f.  bie  einj.  ©terne)]  III  178m: 
S3ogen  IIll84e,  7a,  211e;  dornet  im  ®^-en  III  566a,  ©rieben  111160m, 
^anb  IIIl84e;  Äc^f,  ?ei6  111183m;  gj^ilc^ftra^e  1143a,  156m;  111183m, 
4e,6e-7a,211e,589m;  Dramen  III  211e  |  DfJeBel  111356a;  5ReMftecf  III 
319a,  335m  [339e-340a],  367a  ||.  neuer  ©tern  III  220m,  2»i,  4a  j  eiujelnc 
@tevne:  (^  sagittarii  111140e,  ,1111386,  J  III  140m;  A  III  140e,  222m ; 
CT  111141m;  ö  111139a,  224a;  <p  111222m,  4a  j|  3eid^en  beS  S^ierfveifeS 
111474a  —11  fc^iitjenb  (©d^ulj  f.  bef.)  II  207a 

Schwab  (Theod.)  IV502e-5a  (^a^-Oueöe),  a  („5(r!abien"  1852)  ||— 
Schwabe  (Samuel  *Heinr.,  geb.  1789):  Rieden  be§  Jupiter  III520amll; 
[^erf.]  111398m,  401m,  419e,  520a;  IV 81m,  132a;  Saturn  III526eil-7a 
(ejcentv.  ?age  im  9?ing),  bei  Schum.  f.  ©ounenfl.  ||— ®onue:  gacfeln 
[^gT.  (Scnnenfl.j  \\l403e-4a{\i.  '»Raxi^m),  -^nfteden  f.  na^^er  bef.,  ^^ur^en 
in  404m,  ?ic^tgeh)I)H  U\404am,  maxUn  f.  ^acfetn,  ^oven  III  404e  J 
(gonnenfleden  111387a,  [401m-4(2lrbeit,  A.  v.  Humboldt  mitgetbeilt)j, 
419e:  lange  u.  fTeijjige  ^Beobachtung  \U401me,  IV<Sime;  Seobb.  1826-43 
III 4i9e  (bei  Schumacher);  grftredung  III391all,  S8ejieF;ung  ju  ben^^a^elu 
I11405aw;  ^eriob.  ^veqnenj  IVSlme,  173e;  grc^e  111403a,  ftöven  bie 
^citevfeit  111403e,  §öfe  lll 404e  (u.  ^ern),  ^ernflecfen  111398me  |  lOjäh-ige 
^eiiobe  (auc^  in  5Serbiub.  mit  ber  be§  SOZagnetiemue)  III  40ie-2a;  IV  74a, 
51e,  i5ie-2a,173e,647e;  «ßeriobicität  111401m,  ^eriobifc^  f.  grcqucns  :| 
bei  Schnm.  f.  53eobb.,  XaUUz  lll  402,  fein  (Sinfl.  auf  bie  2:emper.  III 
403me,  Sieberfe^r  I11391e,  gredenjonen  111404m  — [j  2:em^eratur-53ei?bb. 
111403m  W—fchwäbi/ch  II  52e  (SD^innefänger) 


990  <Bd)\vac  —  fd;ir>ar§  aUg. 

*e^'(r)'ää)t  [f.  i^ic^t]  II399e,  III  41e:  33eiveife  ber  @.  I5e  J  frf)li\ic^cut3 
[f.  2:c^t]  IV181e,  (2{i)Jräc^img  f.  !Oi(f)t  ||  !gd;tx^d6eime[t  IV  181a  (ivie  ein)  | 
@^tr)amm  (spongia)  IV449a:  f-avtig  IV 356m,  tTCimentcr  1486a 

©(^toan  51.  (53cgel)  I287e  (^en^al*)  ||—  33.  (etenibilb;  lat.  cygnus) 
lIU56^a  II  hijä^t:  ^nift  III224e,  S)emiTtevn  [tgl.  ^,  9?i\  61]  III  263e, 
§alci  III224e,  leere  @teüe  IIl351e;  2}?iId;[traBe  1156m;  III  184e-5a,e, 
6e,  7am,  589m  j  gr.  91el>elf(ec!  III  335a ;  5Rel^eI[Iecf c  III  540a,  367a  :|  ^6)m\\i 
III  259m  II—  neuer  @tern  1141m,  160m;  II5ö5a,  7e;  III87me,  lOOe, 
220e,  4e-5m,  de,  232a,  242a:  bleibt  am  §immel  111225m,  Sa;  geblieben 
111251m;  SBiebererfc^einen  111232a  J  tocranberl.  ©tern  [f.  iibr. ;/]  11368a  J 
(Sterne  1156m  (iDiitc^ftr.),  111259m  (©lanj)  :H  einjelne  (Sterne:  a 
C3'gni  III138e,  187a,  351e;  6  III140e,  187m,  226e;  y  I11139e,  187a, 
351e;  S  III  140m,  Im  (einft  D^crb^ol);  e  III139e,  187a,  351e;  ^  111340a 
(2)e^|3elftern)  |  ^i  i^eränberlic^  II(368a)513e;  III234am,  6e,  7a,  8a, e, 
240a,me,  la,  3m  [247me]  :\  9^o.  17:  III247e,  9?o.  34:  III224e  :||  ber  61te 
(Stern  (Stern  61)  im  <Bä)mn  ([9?c.]  61  cygni  III  274a,e,  5a,e,  363a, 
406m)  192m,  i54a,  388a;  III294e-5a:  ^tbftanb  f.  (Sntfern.;  ftarle  (be- 
beutenbe)  eigne  33eJücgung  [=  Ort^J?ercinb.j  I  92m,  (J49e)  i50a;  III  (263e) 
7a,  273e-4a,  284e,  294e;  2)o|.^^eIftern  1 154a;  III  (263e)  7a,  274a,  284e, 
6m  il,  7e,  291m^  4e-5a;  (Entfernung  ob.  SIbftanb  (öcn  ber  (Senne)  [tgl.  D^a^e, 
^arallaye]  1117m,  153m,  e-4a;  III 40e,  [273e-4m,  5L  285m-6m]  273e, 
6am,  286mll,  7e,  294e-5a,  312m,  363a,  406m;  6»«  ©ic^e  III  275a,  6a  | 
^id;t  3ur  @rbe  1 160ra,  III  40e;  lOic^tmeg  111274m,  286m  :|  2Jia[[e  1154a, 
?iäbe  I92m,  Drteteränberung  [=  eigne  ^eli\]  III  36e;  ^araüaj:e  [ögl. 
©ntfern.]  I92w,  388a;  III  [275e-4/n,  2t.  2S5?n-6>n]  275a,e,  6a,  295a 

*Scliwanbeck  (Eugen  Alexis,  1821-50):  Megafthenes  11403m,  422m, 
4a,  438a  :|  (Sc^n)anenf)al§  f.  (Sc^ttan,  [ic^  fc^mängern  mit  IV249e  1|— 
jc^njanfen  [21.  1)]  (=  ofciüiren)  [f.  2)^agnetnabel ,  Schiff,  Sterne]  II311e 
(f)in  n.  ber),  111437a  [^erfcnen];  2)  (Sc^ttanfen  [f.  iDJeinungen,  Sterne] 
1441a,  111116m  :||  3)  [^lüanfenb  (=  cfdüirenb)  III470e:  SBeU).  11173a, 
Umriffe  III162e  J  bag  @-be  III109e  :||  §8.  4)  Sc^manfungen  (=  DiäU 
iaticnen)  [f.  S3oben,  (Srba(f)fe,  (Srbbeben,  2)?ognetnabeI,  9}ieinungen,  S^iff, 
beränberl.  Sterne]  1325a;  II139e,  140e;  III  523a,  574a ;  IV  26m,  104a, 
623e;  sg.  Sc^toanfung  (o^)  1356a:  einige  111220a,  lange  II227e,  ^erio^ 
bifc^e  I1394e;  pnblic^e:  be6  $!u[tbruc!3  (bei  *2uftbru(f  nachzutragen)  1 
[335am,6-7a];  biete  11282m,  um  einen  mittleren  ^uftanb  III  626e -jj 
Schwann  (Theodor,  geb.  1810):  „Struftur  n.  2Bac[;etbum  ber  2^^iere 
u.  ^ftangen"  1490m,  fetten  I  (377e)  490m  J  Sd^tüanj  [f.  Scor^ion]  I 
373a  (-enben);  pl.  Sc^tüdnje  f.  Planeten,  Sterne  ||  Sc^n?arm  f.  ^(a* 
neten,  pl.  S(^n?anne  [f,  Sternfd^nu^pen]  III376e;  2)  fd;trärmenb  II241e  J 
8)  Sc^n^ärmerei  II207e,  pl.  -en  II884e;  4)  fc^ttärmerifc^  [.  SSegeifte* 
rnng  :||—  fc^n^arg  (aud^  in  comp.)  [f.  (Sifen,  @rbe,  ?anb,  Objecte,  '^apptl, 


fc^mavj  —  ^(^irefet  ^  991 

®c^nec,  @tval^I]III123all,9m,  542m;  IV335e,  7m,  9e,  355e,  9e:  -braun 
IV357m,  6vaim[c^.  IV480m;  Schtcarzbrimner  Sßevg  (9iicicnget\)  V77e; 
\ä)\i\  gark:  [Bei  93clfevn]  (=  bimfelfavlngc  'X\)  ISSOam;  II195me,  430me] 
gefärbt  11195a,  -ßrau  IV258a,  -grün  IV  345m,  9?ace  1 195m,  55  elf  er  f. 
^arbe  T  ®c{;n>ar5  III  542a,  Berthold  Schwarz  (geb.  c.  1250)  II  257e 
(Sd}ieB|.nia^er):||  2)  ©c^lvärge  I240e;  III  351m,  385a,  398e,  520a,m, 
623m;  IVUSam:  biin!(e  IV  144a,  tiefe  III381e  |  3)  fic^  fdm^arsen  f.  §im^ 
mel  4)  fd;n?:irslicf)  III512e  — 1|  ©dnva^er  II278e(sg.)»  346e  (leere,  pl.) 

*i(^n>eben  1373m;  fc^ii) eben b  I  265m,  370a;  11140a,  Ulbml Schwe- 
den, 53.  fd;h)ebif(^  (*)  111536a:  (Sifen  IV210a*;  (Sni^wfteigcn,  bebt 
fid)  f.  Steigen;  ^iifte*  1515  (bebt  fic^;  e),  -cn  lLn7m*  (ßrbbeben);  maguet. 
1438a,  IV  64a  (33ecb.);  maxien  1474m,  2JJatrcfcn  1140m*,  älleribian-» 
grab  IV 22a,  [Ort  ba]  IV 481a,  [inft  f.  [übt. ;  Steigen,  (Sm^nf,,  liebt  fid^ 
I  223e,  [313,  ^.  472e~3]  313e,  5am,  320e,  472m,  3a;  ba^  fiiblid;c  [in!t  1515a 

<Sd)ÖJefcl  (anö)  in  compos.)  [f.  ©ifcu,  f^iimarclen,  Äii^fer,  S'^atriiim, 
Cucüen,  ©olfataren]  1135m,  278all ;  IVlle,  265m-6m',  V46mll  ||  3ii- 
faljc:  abgefegt  [a.  o^BuIf.]  IV541e,  578a;  V(48a);  Stbfc^eibung  IV 603a; 
(fid;)  abfegen  IV256e,  511a,e,  603e  :| -aberu  I455e,  Motro^ie  V7me, 
2Iii3ier;iing  11382a;  aii^geftcßen,  -n>orfen  f.  ogrbe,  o^Sul!.;  -33äd;Iein  IV 
265m;  bereitet,  getrennen  IV2ö5me;  -berg  IV400e,  [al«  S3eftanbtl;eil] 
(f.  ©ebirgearten,  9}?eteorft.)  1135m;  brennenb er  1257a;  IV 303a,  571m; 
V47me  ||  -bänU^fe  IV  328a,  443a,  578a,  589e;  -banU^f  (*)  1241m;  IV 
286m,  345a,  602m;  \ 46e\\-47m:  Sln^briic^  f.  Ijei^e,  an«  bem  «Beben 
[=  (Srbe]  1226a*  |  I^ei^c  IV344ra:  2Iii?bri!(^  t;eiBer  lY  [265-6a]  :|  STem^er. 
IV 265m;  an?  33ulfanen  1209m;  IV526e*,  541me,  (602mll*);  tvarme  1 
226a  Jl  S)imer^^l;ie  1460a,  eingef^rengt  IV  266a,  [aite  ber  grbe]  (=  53oben) 
lV266e,  -gav^  1232m;  in  ®ebirg§arten  IV2ö5am,  6allm,  464a,  578a; 
gebiegner  IV 578a,  [in  @egb.]  f.  ^orfommen;  -gernd^  I453e;  IV 445m, 
517m;  f-gefänert  IV250m,  geivennen  f.  bereitet,  f-t;altig  1 278a ,  -Ij^brate 
I14m;  -3nfel  (bei^a^an;  =  Iwoßma)  IV 393m,  405me,e  (an^  bie  nneig.) 
l-!ie§  1247m;  IV265m,385a;  V45a;  pl.  -üefe  (O^)  1136a:  f-tjaltig 
II384e,  -$?ager  11391m  :|  -m-i^ftaüe  V48a,  -fiteren  II382e  |  ?agcr  1454e, 
-lager  1226m  |  -maffen  IV361e,  464a,  602m;  V47a;  m.  IV541e  :| 
ein  TlctaU  1135m,  in  9}?etecrfteinen  111617a,  natürlid;er  IV  265m  |  nicber* 
gerdilagen  1135m,  9^-fd^Iag  1278a,  fid;  n-fc^lagen  I  226a  :|  f-reic^  IV 
404a,  7a,  540a  ||  fc^lrefel  f  a  n  e  r  [f.  S)äm).^fe,  5Jiatren]  1460a,  V42me: 
S)am^fe  I227e  [bei  *S)äm^>fe  nad^siitragen] ,  @^tanun  V33e,  Sßaffer  IV 
443m  J@(^n:efel ja nre  [=  f^tceffige  @äure]  I468e,488fi;  IV 251a:  Slraber 
11257a  (53ereitimg),  Sluffcfung  in  11385a;  [als  SSeftanbtbeil]  IV256e,  V 
42m;  freie  V42m  ||  -ftüde  IV  266m  ||.  -(Sublimate  IV  602a  |  -<SubU' 
mation  IV 603m;  pl.  -en  IV602m,  V47a  Jfublimirt  IV603me  ||  -2:i)er* 
men  [=  -iuaffer  nftt).]  IV  517m ,  -triimmer  IV  265m  |  ^^  e  r  b  i  n  b  n  n  g  e  n 


992  6d;iüefel  ^  —  (Sc^trere  © 

IV250a;  -93.  lVö02m,  V47am  :|  [35ov!cmmen,  in  ©cgb.  uftü.]  (f.  ®e* 
birg^avten)  lY 265m,  6am,  464a,  601a  1|  aug  S5utfancu  [=  i)on  35.]:  f. 
-bam^f,  -bäm|)fe;  f^lDeflige  @äuve;  f.  *Saff erftoff ,  -ga6  J  Bei  3Sulf. 
[V361e(540a);  in  3S.  [a.  gumarolen,  ©ülfataven]  1247m,  l\603,  V 
[4öm-4^a]  J  i)on  35.  abgefegt  IV541e;  toniß.  au«gett>ovfen,  -froren  [=  au§  3S.] 
IV 303a  (553a),  571m,  589e\\  [602am],  4a  .||  -teaff  er  [=  -queüen,  -ZUx^- 
men]  IV  [250-ia]  250a II (m);  [2Bort]  IV  400m  Qa^an.)  ||— fc^ti^ef  H;]: 
5ru§brii(^e  IV  553a  |  ©äure  [=  @(^n)efelfäuve]  IV  603a:  [all  SSeftanbtb.j  IV 
612a,  au«  bcm  93oben  I225e-6a;  am  33iitfanen  ii,  ©clfntaren  IV 602a, m, 
3m,  4m,  612a;  V47a 

*<S^tt)cif  [f.  (Someten,  ^euer!iigeln,  @tcru[c^nii|.^|)en] :  [-artig  IV484", 
o^ne  @.  [f.  SomcteuJ  III  217a  J  @^m eigen  111477m;  fc^iueigfam  I 
204e-5a  (S^orblic^ter) ,  II  37a  (^flaujeu)  J  Schweigger  (Joh.  Salonio 
Chrph. ,  1779-1857):  Hanfteen  fc^travje  @tral)Ien  beim  D^orblic^t  in  S."s 
„3a^rbi4  ber  SI)emie  ii.  ^f)b[i!"  lV(143e)  205m  J  Schweighäufer 
(Joh.,  1742-1830):  ba§  fcl^tfnfd^e  5t[ieu  II(171e)418m;  Herodot  11418m 
(ad.  Her.),  III  624am  (Ü6ev[.)  :|  fcfelveigiam  f.  @c^n.^eigen  |  e  cf)  tr  e t n e  I 
224e  (Unruhe  Oei  (Srbüebec),  IV  264m  (mifbe);  Schweinfurt  H  442a  (^ro- 
feffor)  :|  <Bä)m\^  II  118e  (beö  3«oubeö) 

Schweiz  [^.,  mirb  nic^t  bej.]  {%  Heketien)-^  93.  i^n^eijev  (adj., 
burc^  *  bej.)  [\,  Alpen,  Jura],  auc^  in  comp.:  (gc^tr eiser-;  ^.  fc^meije* 
rifc^(O)  II  3iif.:  (Sbne  IV498e*,  Srbbeben  IV492e*;  ©ebirge*  III  72ra, 
IV 445m;  gecgn.  N  67me,  70m;  @rl5§e  IV323e;  in  ber  S.  11180a,  V44e; 
Ingenieure  I476eO  tlinia  IV498m,  ?aub[d^aft  11246°;  magnet.  IV  64a 
(3nteni.  93ecb.),  lllm-2a  {22i)\  -natur*  II92e,  g^Jaturforfc^er  IV75aO; 
OueEen  IV498e;  Steife  III72ra;  IV 64a,  624a,  632me,  (7e*);  @d^ueeberge 
I41e*,  SSegetation  IV498m,  treftlic^e  IV632m 

fc^tt)er  (©(^roere  f.  fpäter  bef.)  [f.  2J?affen,  @toff]  ni43m  ||  compos. 
@^n)er-  (aubre  f.  aber  bei  ©c^U^ere)  |:  @c^njermutb  II29e,  59a,  112a, 
121e:  tiefe  II  nie  T  [c^ttermütiig  II68e,  256m:  Stimmung  II29m  :|| 
@^ttjerfpatb  lV504a  (!ünfil.) 

Schwerd  (Fried.  Magnus,  geb.  1792)  III243e  (R  cancri  öeränb erlief))  || 
@d^  tu  erbt  f.  Orion  |  pl.  @c^tt?erbter  1140m:  95(i^ftra^Ien  abtoenbcnb 
11417m,  brennenbe  I  118e,  (Kometen  1410m 

©C^roere  5r.  (gen?.,  triö.)  [fetten  u.  bur^  °  be^.];  93.  (=  S<^ö)erfraft, 
©raöitation;  a%  ^errfc^enbe  93eb.)  1145m,  237e;  11441a,  500e,  le;  III 
18e-19a,  32e-33m,e,  52a;  l\17e-18a,  26m,  28m-29a,  31m,  85e  ||  Jnfn^c 
(in  compos.  <B6)ti^tx-)  [anbre  compos.  f.  unter  *fd^n:>er]:  abl^ängig  f.  ©uff., 
afficirt;  5lbnabme  11393m  (öom  ^ol  jum  Äquator) ,  abne^menbe  f.  imu; 
2(btx)eic^nugen  [=  95erfc^ieb.  uftt).]  lV29me,  ucn  ber  @.  afficirt  »erben 
[©nf(.]  IV17e,  atigemeine  II347e,  Stnjie^ung  11133m;  Stquator  f,  geringe, 
3unabme;  93reitenf.  95erfc!^ieb.  |  (ginf  luß,  Söirhmg  [=  afficirt]  lU39e-40a, 


6d;ii}ere  ©  —  f  ©i^mungfraft  993 

lY  17 e-18a]  xoa§  auf  bie  @.  (ginfl.  l;at,  fie  ijeränbert  IV 28m,  29me,3ime, 
156a,  7a  :|  geviiigeve  II 25m  (imtev  bein  Siquator);  [©efd;.]  II347e-8a,  IV 
(155am)  ||  ©eje^e  1121a;  II123e,  33a:  ungleiche  IV25eJ@efet5  111307a 
II  fic^  gleich  bleiben  I  472e,  IV  156a;  Öiitenfität  [=  -h-aftj  IV0l7e,  25a, 
28m,e,29m  |  Schwer fraft  [=  @d;n)eve,  ©vaöitation]  I424e;  11348a, 
öOOell ;  IVi7m,  93a  (155am):  3uteii[ität  [=  @d;tüeve]  1422e-5o,  IV  154me 
:|  maa^  IV017e,  ^:|3enbel  l\28m-29a  (Ülefultate);  ^ol,  ^de  f.  Stbnabme, 
3iin.  II — @d^tr>er^ Hilft  [j.  ^eiregimg,  (Seutralför^er,  2)op^eIfterue ,  (Srbe, 
gijfteru^immel,  ©ouueufvftem,  oielfac^e  ©tcviie,  iBühini,  äßeltfor^er]  i  149e, 
152m;  111527a:  allgemeinev  IlI283mii ;  au^eu  liegenb  111282a,  372a;  er- 
füüt  m  282m  II  gemeiufaniev  H  111282m;  gemeinfc^aftlicf)er  [f.  2)c^^el* 
fterne,  üielfad;e  ©tenie]  1133m:  fid)  belegen  um  beu  g.  ®.  111282m, 
erfüllt  f.  leer,  um  ben  g.  ®.  ^evumget)u  111372a  |  um  eiuen  g.  ®.  freifen 
I94a;  111372a*,  628a*;  freifeub  11135m,  um  beu  g.  @.  freifenb  1149m 
:|  leer  111282m  (ob.  evfüUt),  Umlauf  um  e.  g.  ®.  I[I38e— 1|  ä^idmmg 
1174m,  ipecififc^e  I°326a,  Uniegelmä^.  f.  ÜJeiic^ieb.,  Urfac^  IV  154e, 
5i5aviation  [=  ^eväub.,  SSevfc^ieb.,  ^^Ibiüeic^.]  11127a;  35eiäuberuug  =  Farial., 
iBerfdneb.;  »gl  ISiufl.  |  ^erfd;iebenl^eit,  üevfd?iebeu,  UnvegelmaBig^eit  ufti\ 
[=  ^ariat. ,  ißeränb.,  Sibireic^.]  lY 28e-29a,me:  nad)  beu  S3reiteu  IV  25a  :| 
ißerttjeiluug  IV17e,  Sivfuug  f.  @iuf(.  ||  ^inial^me:  toom  Äquator  gegen 
Die  ^ole  u.  ä.  IV  24e,  2öm,  28e,  i54me  J  ju-  uub  abnebmenbe  IV  26m 

@(^n?erfraft  f.  ©c^ireve ,  @cf)n}ermutb  f.  fc^icev ,  ©djmei^unft  f.  ©diniere, 
©(^tverf^at^  f.  fd^iuev 

*@(^n)ierig!eit  111234m  (beö  ©egenftanbe^) ;  pl.  -en  II  70m  (über- 

tDuubene),  359a  (unübevirinblic^e);  IV  155e-6a  J  f ^ iri m m e u  V66a  (auf 

bem  Sffiaffer);  -enb  11325a,  IV  50a  (ouf  bem  Sßaffer);  ®cf)tt)immblafe  I 

322a  (bei-  t^ifc^e)  -jl  Schwiiick:  mappa  coel.  111177a,  190m;  [^erf.]  III 

190m  I  ©tevne:  SSevtheihing  Ull77am,210e',  ^ahl  UlWOm  ||  ec^lvinbel 

[f.  eutbedung]  lY 265am  (betäubeubev)  ||—  fi^  fd;n)iugen  III(200e,  452a) 

I  fc^tuingenb  [f.  ^emegimg]  11342m;  111 44a,  437m;  V13a:  frei  IV76e  :|| 

(gd^tüingungen  [f.  ätber,  ©rbbeben,  l'ic^t,  2J?agnetnabeI,  ^enbel,  Xxam* 

toerfal-]  II  (342m);  11124m,  200m,  593m;  IV219e;  sg.  (gc^tringung  (OO) : 

(comp,  ©c^triugungö-)  -S3ogeu  IV  127m;  SDauer  I174e,  -b.  1183a;  -(gbene 

IV157e,  Erregung  I141e,  ^ort^ftan^ung  IV4öia;  ©efd^trinb.  111129a, 

399a;  Snterfercnj  lV219e,  Heine  1345m,  fefter  Äör^er  IV215e  |  lic^t* 

erjeugenbe  111270m;   Sic^t  u.  SBärme  errcgenbe  ob.  erjeugenbe  lll 626m; 

{Ylm,211e  :|  -«Berfuc^e  IV88e,  149a;  2Bärme  erreg,  f.  ^Jic^t,  [3abl]  III 

129a  —II  @^tt>iile  II48e  ||  @c^tt?ulfi:  in  ptxl  2)ic^tern  II 43m,  118e'\ 

fc^ttjülftig  II  110a,  @-feit  II74a  (beö  (Stt?lS)  :||  ©c^mung  (a\i&  in  comp.) 

[l  2t)ri!,  hn-ifc^]:  geben  II  88m,  336e;  f-baft  IV  406m,  ^i5c^fter  II  43m, 

-traft  f.  fcgl.  bef.,  ber  ^cefic  11122m  :||  ©dm^ungfraft  (i^gl.  Umfcbn?ung) 

[f.  ajicub]  1 145m,  179a:  11348m,  393a;  III (i2am,  18me,  27me,  30e-31a): 


994  t  ^ä)\vux\Qtxa^t  —  Scythen  © 

ber  erbe  I424e,  III30e-31a;  Dcrr;inbcrt  ben  gaü  \U{619me),  ©reid^gctriri^t 
111588m,  bei-  ^iiiimciefi)v^ev  h 5ülam  \  mad)[a^  111  6'iÖam;  -(affcu  Hl 
696a,  7am  {619me)',  -laffiing  1 139a  ij]  Scliyrle  van  Rheita  (Ant.  Maria, 
(at.  Schyrlaeus  ob.  -leus  [11  öllraj  de  Rh.,  am  beni  Älcftev  üei«  m 
©öl;men;  1597-1660):  4000malige  iBcvgvefjevun0cu  ber  f^fvuviiljve  u.a.  11 
511m,  Ulll7am',  33iueciilar-£elefcc^3  11511m 

*Sciacca  {Bkxi.)  1253a,  11152a:  neue  3n)el  bobei  ibb.,  lV371e;  ^iN 
teiii  bcr  ©vbviube  toov  ber  ©vbebnnß  Der  neuen  3.  I  221e  :|  sciarra  viva 
lV349e;  fcientififc^  11324a,  IVTOa;  Scilla  (Agoftino,  1639-1700): 
©erftciu.  11390a,  519m;  Äd%-3nfein  11409m,  Sei nä  (Domenico,  1765- 
1837)  1442e  (gibftöfee  in  3tal.);  ©cintiüatien  (=  ^unfein)  [f.  ©tevne]  HI 
86m,  fcintiüiren  (=  fnutelu)  |.  ©tevne;  Scipio  ber  alt.  1123e-24a  (2anb[i^), 
©citamiuccn  (^f(.)  I  376e  |  Scoloten  (=  Scythen)  1491e;  11246m,  420c; 
f-ti[c^  11175e  (^ülterfd?aften)||  Scoresby  (Will..  1789-1857)  1364a: 
arctic  regions  IV66e,  580e;  ©c^iff  Efk,  Sultan  Efk  IV  373a;  @en)itter 
1364a  (im  \)o{)cn  iRorbcn),  maguetiit^e  3nten[ität  IV  66e,  53erg  auf  Jan 
Mayen  1 V  (373m)  580e  J  Score%-Üaub  11458e 

@cov^)ion  21.  (Sbier)  111198m  (@^eevcu)  ||—  53.  (fübl.  ©tcrnbilb; 
I11162e)  (lat.  scorpius)  [t.  Antares]  Ml  158a,  I85am:  öJeftalt  11330e, 
leere  etette  111352m;  aRilrfjftrnße  189a,  156ni :  111183m,  4(',  6e-7a,  348a; 
g?ebe(f(c(f  1 159all,  111183m;  -^e-edKcren  llllö<5m!le;  (Sd;n.^au3  111178m, 
183m,  4e,  7a,  222e,  4a,  348a;  [@tcüe]  (a.  leer)  Ill231e  |j—  neue  ©terne 
im  (Sc:  fünf  111220,  231m  |  bie  eiujelucu:  bcr  tcn  134  to.  (£r;r.  III  134a, 
I4<S(m),  [221-2a];  3'.i3  n.  (5br.  111222e,  827?  ]\l222e-3a,  1203  III 
224a,  1584  I11224e:||  eiugelue  ©terue:  a  scorpii  111642a  (rcÜ;); 
^  III  140.1,  221a;  rf  III139e:  e  111139m,  183m;  ,>  111 139a,  183m;  X  111 
138e;  ^  lllHOe,  226m,e;  o  111221a,  tf  III  Ulm,  r  111141a,  ,;  ib. -|1 
^ernteer  ri59m;  3'^i^/<^"  ^^^  !JI)ierf reifet  III  160m,  474a 

*Scotus  1)  Joh.  Sc.  Erigena  (f  1059)  11281a  (^^laton.  ^r;iIofo^.^bic)  | 
2)  Michael  (13  3fll;vb.):  lat.  Überf.  ber  liist.  animal.  beS  Ariftoteles 
{awQ  bem  'äxah.)  11284a,  449am  J  3)  Nie.  (13  3abrb.)  11268m  :||  Scrope 
(George  Poulett,  eig.  Thomfon  [Scrope  1821  gen.  nn*  f.  ^rau];  jjcb. 
1797):  Jondlo  lV(340m)566a,  ©clfatare  l^cn  Pozzuoli  IV600mll  J  ^nU 
ta\K  IV 331m:  flammen  V45e,  [Schrift]  IV566a,  gv.  ©galten  lV33hu  || 
©cnt^^tur  11541a  ()'-rcid^O'  sciitum  =  Sobiefki'fd)er  @d;ilb;  Scylax 
tocn  (au^)  Äarljauba  11172m  (Jauf  beö  Ijic/«.-^)/  IV297a  (CAimäVa);  Scym- 
nus  II414e  (ber  Pontus  ufm.  iveit  fic()tbar) 

Scythen  (and)  in  comp.)  l  491me',  II  158e,  420e-:/m;  Ul  624am* 
55.  Sci/«/ijen  [O]  (=  (gclUbeutaub  iifn?.),  <5.  fc^tbifd;  [*]:  Aßen  I1171e^ 
einfaü  in  Bactrien  I12l8e;  [53cftimmuug]  I491me  (n\i§  bie  »Sc.  fiub),  II 
246m  (mo);  ©beucn  WlSSam*,  Giuöbe  1120m*  Europa*  iV159a  (=  növbi. 
Aßen),  ©ebirge  lV608aO,  [®efd;.]  111  624am:  SD^utle*  bem  ^eil.  ©olbe  (ein 


Scythen  &  —  ©ebiment  6  995 

2«eteor[leinfQlI?)  l(395e),  MI  624am;  ©olf  11  227a*,  ^cc^ebene  \489e^, 
3  ÄÖutg^^fi3l;ue  \\\624am{m)  |  2a üb  bev  Sc  [=z  Scythien]  I489e,  -knb 
11246m;  Saiibev  1  211a*  :|  ä)?vtlje  [=  ease]  f.  ©olb,  S'iomabenlebcn  11 
24Gni*,  9iacc  i383a*,  <BaQC  [=  3«vtl;e]  l3U5e*  [©c^vift  über  bie  Sc]  111 
624m,  Stamme  [=  SBelfeifd;.]  ib.,  <Bkppc  I  4i)le*,  Sevtoanbtfd^aft  11 
420e-la,  93clfeiid?a[ten  [=  Stämme]  11 175e-6a* 

*Seale  (Robert  F.)  IV  581m  (geoguosy  of  St.  Helena);  Searle:  fl. 
«planet  Pandora  eiUDecft  Y114m,l&;  seb  111467a,  S.  Sebaftian  (©^an.) 
I462e  ($oi))I)^ve),  Sebofus  f.  Statius,  secreta  fidelium  crucis  I1467e; 
©ecte  11247a  (d;vift(.),  -eil  11117a;  ©ectoien  (pl.)  1118Ue,628c  ||  fecii* 
lar  1183m,  312m:  mMwlime  111453;),  2(nberiinö  11260e;  «Betoeöiinö  1 
188a;  111  iOOme,  8e;  @vtaUiing  1181m;  govtfc^veitcn  1430a,  IVl41e; 
©tcigeu  1472e;  S5eiäiibcning  [f.  maQnctif^  oft]  1 190m,  432a,  474e;  IV 
73e;  pl.  -en  ni486e  J  ©e ciliar- :  -feier  f.  ©äc,  -SJariation  IV  103m, 
-23crrü(Iimgeii  111  518a 

[ccunbär  [f.  ©ebiiae]  1158a,  111464am;  IV214e,418a:  SBilbimgen 
IV4Glm,  \{G6ey,  SBcife  IV 491a  ]  ©eciinbär-;  -f^ovmation  I264e,  5e; 
-en  1 406e ;  -fc^id;t en  1 278a : 1 1—  e  c  c  n  n  b  e  2t.  (3  e  i  t)  (f .  03eit[ec.)  [f.  ^enbel] 
I400ell,  la,m;  III  92ell,  93a,  94a,  564a,  606a,in;  pl.  -en  (*)  1413e  |: 
I  11487m,  =L  lll95e,  -^  1363m,  ^^  111247m,  ^  111 92e,  -j^^ 
1111296  :|  meincvc  1363m*  n^eniße  1218a*  |  Beitfec.  sg.  111 92e,  l25e,  6a; 
pl.  111  63e,  167e;  IV  127a:  [gr.  ßaM]  III  288a  :||  33.  (alg  Stljeil  ciueö 
©rabeS,  övtl.  3J?aaJ3)  [[.  ^egen]  sg.  111285e;  pl.  -en  (*)  I11263e,  7a, 
273a,  546a,  555  =  ]:  j-  111285e!l,  ±  111298e,  -|-  111546a,  -^  I153e,  ^ 
111267a  :|  gvactionen  l>ini  @.  IV391a*    ©ld;erbeii  1II272(' 

Sedanka  (Äamtfdjatfa)  lV391e  j|—  Sedillot  1)  J.  J.  (Jean  Jacques 
Emmanuel,  ber  3Sater;  1777-1832):  trait6  des  iiistrum.  astron.  des 
Aiabes  11447a,  454a,  469a  J  2)  L.  A.  (Louis  Pierre  Eugene  *Am61ie, 
ber©oIm;  geb.  1808):  Abul-Wefa  I1260me,  [arab.  Slftroncmen]  111170me 
(j^avbe  be6  Sirius),  Arin  11447a,  systemes  geographiques  11447m; 
mem.  sur  les  instrum.  astron.  des  Arabes  11447e,  451m,  4a;  111 107me; 
feine?  S5ater?  instr.  astr.  d.  Ar.  11447a;  bist,  des  sc.  mathem.  Il453e; 
„Olough-Beg"  111117a,  195a 

©ebiment  (üorj.  in  compos.)  [f.  iri)cnfc^iefer] ;  pl.  ©ebimentc  (*)  11 
3S9m;  \63am,  89m  ||  3iif.:  ättefte  \  265e*,  -2Infd)n)emmiingen  lV366e, 
f-avtig  1267a;  -bilbimgcn  [:j: -^mmat.,  -©ebitbe]  I264e,  299o;  V58m  | 
-Formationen  [=  febimcntave,  :j: -bilb.]  1  260,  303m,  457m;  \75e: 
2((ter  1285e;  [in  (Segenben]  I V 324 7ne,  405a,  424a  (590e);  untere  1288m, 
Unterlage  \  {68e)]  ^evfteineriingcn  1 26'6m-7a  :|  -©ebilbe  [=  -bilb.]  I 
291m-2a  (Folge)  |-®eft ein  [:j:  ejogene?  V57m]  I255e,  [264m-7all],  m, 
279m,  2<Sie  (299a),  457a;  ni275n;  \[57m],  59m{71e):  fd;Iägt  fid;  niebev 
llI5mJ-fd;id;ten  1265m,  [6-7a]  6m,  9e;   II389m,390e;   lV294m, 


996  eebinient  6  —  See  03.  £ 

444m,  590e;  \  71e-  -|d)id;t  (O):  ältefte  I300e,  5lufragennig  I  283e-4a, 
bmdprec^cii  1800m,  golgc  V61e,  be?  äJZeev^  1278m,  mi tt l e le  V72e,  niebev« 
gei'c^lageu  I  265m,  auf  ©.  viil;eub  V67e;  [päteie  VTOm,  72m;  iinigetüaubettc 
1299m,  üeiäntevte  1273^^;  ^oopl^^t  V(90e)  :\\—  lebimentäv  (=  -tarifd^) 
IV422a  (©ebivg^rteu),  V68e  (gorniatienai)  [=  ©ebimeiit-^^.] ;  febimen* 
tavifc!^  (=-täv)  1301e,  V90e 

21.  bev  ©ee  (=  ianbfee)  [f.  Alpen,  Aßen,  ^nm\-Aßen,  S3evg,  S3in* 
nen-,  Snfel,  Ärater,  2anb-,  ia^a,  SJiaaie,  Mars,  mejicaiiiid^  (pL),  Wtoxiü, 
<Ba{i,  SBuÜaneJ;  ein  beftimmter  ...  IV339a;  pl.  (geeu  (*)  lllOOe,  be* 
[timmte  I314mj|3nf.  (comp.  (See-):  ^2lbflü[[e  IV 506m*  2)iivd^6ru^  II 
223e*,  -Öntftcbung  Y41am,  bev  gefd^moljenen  @vbe  IV  488a*,  gefroren 
lVö62a,  gereifte  IV455ni€*;  große*  I317e,  IV455e;  bie  l^eiligen  IV 
30m*,  ber  ^eimat^  1386a*,  ben  ©.*  nahe  f.  3>iil!ane,  D^itjeau  [=  ©^^9^1] 
1314m*,  Oberfläche  IV  562a,  f-reid^  IV  456a;  ©Riegel  [=  i«it)eau]  IV 
308m(537m),  -ipiegenV540m;  ©iißtt>a[fer-©ee  IV 456m,  S^eilimg  IV 
455e*,  tiefer  IV 478m,  Ufer  II30m*,  Baffer  III(378e*),  treißcr  IV576e 
||—  SO,  bie  @ce  (=  2Keer:  baS  überaü  jii  \)erglei(^en  ift)  [f.  Som^aß,  (gj* 
^ebttion,  ^anbel,  Älinia,  Sänge,  SWaler,  SWeilc,  SWiifc^eln,  Officier,  9?eifen, 
Sinbe]  11317a,  IV  160a;  pl.  ©een(<^):  einjelne  IV323e  |I  3nfä^t  (toorj. 
compos.  @ee-):  -baren  II271e  |  Seebeck  (Thom.  Joh.,  1770-1831); 
clectv.  ©trömimgen  I195e,  [optifc^eg]  11164m;  a:{)ermo-(Srectr.  IV66e-67a; 
X^crmo-SKagnetiemug  lll  399e-400a ,  l\  66e-67a;  SBigniut^  biamagnet. 
rV  174m  J-bo ben  [=  l;^  Wtmb.]  iI476m:  einer  (gbne  rV355m,  ber 
(gbnen  IV216a  :| -bienft  ll511e  ||— feefal;renb:  9fJationen  II290e,  2m; 
^ölUv  I252e,  Ili^im  :j|  ©eefa^rer  [=  Quoten]  pl.  (f.  englifd^,  gvie^ifc^, 
^oöänbifci^,  povtugiefifc^,  jpanifd^)  I236e,  8e,  329m,  364a,  373me,  479e; 
II  61m,  71a,  276a,  295m,  302e,  325a,  7m,  9m,  335a,  374e,  407e,  468e 
(470a);  III  102m;  IV  55m,  54a,  309m,  400m,  9a;  V  64mell ;  sing.  (*) 
[f.  Heinrich]  1257m,  470a;  II  268e,  276m,  7m,  307m,  491e,  4a,  6a;  IV 
89a,96e,  183m,  229a,  442e,587e:  [Slufsäl;!.]  IV56e,  Söilbiing  IV  134m, 
c^rift(id(>e  11330m,  ben  ©-n  gefä[)rli^  IV  308m;  ©eftirne  III  342e-3a, 
4e-5a;  grefeer  (sg.)  II482e;  IVl07m,  178e;  §afen  I185e-6a*;  fiilmer* 
11311m,  IV99a;  ben  ©.  leiten  IV20lm*  Unbeil  IV55m  :H  ©eefa^rten 
11164m,  175am,374e;  III  160m,  354m,  360a ;  IViiPe,  125a;  sg. -fat)rt 
(oo)  I331am;  II203e,328a,  4I0a:  Specke  II303am,  frübe  11461a,  fübne 
II  70e  —11  -gef^öpfe  [=  -tbiere]  1 330e-la,  -gefe^je  II  295a,  -geirürme  I 
330e,  -bafen  11441e;  -berrf^aft  [=  9Jieerb.]  II165e,  173m  |  -bitnbe:  in 
Elften  IV456am;  in  3nuer-5irten  IV  456m,  ölOa;  ©(paaren  IV456am, 
njo  fie  fmb  IV456am,  3äbne  II  390m  J -f  arte  [f.  Columbus]  11277a., 
300am,me,  (468e,  472a);  IV53e  (17]e),  540a;  pl.  -!arten  11295m;  IV 
55m,  115a,  400e:| -fraut  11317a,  f-!iinbig  II  167e  | -üifte  [=  2«eere«t, 
ftufle]    1357a,   IV 314m;     -fufien   V78e  :|  -leben    II  lOe-lla,  173m 


6ee  ^^.  S  —  6el;en  ^a  997 

Olbneigung)  |  -leiite  [=  -toH]  11433m,  472a,  484m;  IV582e,  4e;  ten  dcu 
@-eu  öefüvci^tet  111342e  :1  -Iiift  1329e;  -niac^t  11185m,  -machte  11321a  | 
-manu  II 57e,  204a,  303a,  320a,  478e,  487e ;  111412me,  IV 53a;  j-män* 
uijc^  [=  nautif^]  II  154e  (Unteviiel;niiingen):|-meilen  11301a,  471e  [2  ©teilen 
ju  *3}kilen  I;injuäii[ügen] ;  -^flauseu  1236a;  -:|)vcbiicte  I275am  (Sevfteiiu), 
11439m  (fü[fi(e);  fiebet  IV536e,  -fpiegel  [=2J?eere%]  1167m  (mitev  bem), 
-]>va^e  IV124e,  -[taat  11175a,  -ftvanb  II77m,  -ftüvme  I260e|-taug 
[=  Sang,  fucus]  I6e,  326m;  11326m:  ^änfe  ib.,  Haltig  I267e,  [c^trim^ 
menb  II325am;  üerfteinevt  1286m,  299m  J -t^ieve  [= -gefc^c)>fej  1322a, 
5m;  auf  S3ergcn  f.  *33erge,  fleine  1328a  :(  -ufer  sg.  11396m,  pl.  1178m 
[gemalt];  -öol!  [=  -leiitc]  II59e,  122e;  f-n)ärt§  II168e  |  -Gaffer  [=  \)\\ 
Süleevn?.,  2«-c«tü.]  I  327e-8a,  IV 612a:  S3efd^aff.  11  4S4me  (beobachtet); 
SDeftiüation  II  229a  (429m),  450me,  480m e ;  ©ntfalgen  II  450am,  garbe  II 
484me;  in  ^^lafci^en,  füB,  ii^eife  II  484m  J -»egc  II  411e,  IV  201a:  2lt)^ 
füraung  II  293e  J -icefen  II  296ell,  359a,  494m;  IVöle:  tüi(^tig  bafür 
IV115e-6a  :|  ^t\t  guv  @ec  beftimmen  f.  *3^it  ^,  jiiv  (gee  IV62me 

eeele  [\,  abfpiegchi,  W^njen,  Sbieve,  Sßeltj  11515a;  III  13e,  407a, 
542m;  pl.  Seelen  ['^j  (aii^  in  comp.,  Imal  (See(-)  11404a:  5(iige  bev 
@.  II  30a,  [2)efin.]  (=  92atur)  IV50e,  2)ingen  jugeic^rieben  I435e,  er* 
fennenbe  11282a,  au^o  bem  Fegefeuer  11416m*,  f-Ioe  III  29e,  menfc^Iid^e 
V14a;  gf^atur  (Seien)  [=  2)efin.]  III(193m),  V14a;  |d^Ied}te  IV500m* 
t)or  ber  <S.  fc^tueben  11396a,  @eelfevgc  I\'  346ü  ,  -ftimmnng  I340e,  2Be[en 
|.  9^atur  II— feelifd)  III  43e 

*See-ma-kuang  (c^in.  ©taatemanii)  II  [i02  @avtengebicf)t;  2m],  Seerah 
(arab.  Snjel)  IV381e  (Obfibian),  Seetzen  (Ulr,  Jafper,  1767-1811)  IV 
381m  (Medma)  \  Sefftröm  (Nils  Gabriel,  1787-1845):  Clitin  1465a 
(Eünftlic^  gebi(bet),  lV481m  (in  Sc^tacfen)  :|  @egel  IV144a  (-tüc^ev),  [egeln 
(ogl.  gefegeü)  11301m;  Seghell  (bei  Dfieircaftle)  V 24m  |  (Segment  [f.  ^i\a,d, 
gfJovbli^t]  111396a,  417e;  IVl97m:  MS  bunüe,  fcbn^arje  f.  Df^orblic^t;  ba§ 
j^^ävifc^e  1177a  :|  Segovia  11314a  |  Seguin  1)  Armand  (c.  1765-1835): 
Särme  V(12e)22m;  2)  S.  aine  V22e  (Grove,  1856) 

fe^en  {%;  f.  ^p,  Seiten)  [f.  ^ebe,  ü?iift[c^id;ten,  m'i)xn\]  lU70me,83e, 
10Qe,115a:  burc^  etnjag  [.  *2uft]d;id;ten;  xoa§  Xü'ix  ni^t  f.,  iji  barnm  nic^t 
untergegangen  III  232e;  fc^arf  f.  111115a  :||  >b.  "©c^cn  [f,  gernro^r,  ©palt* 
Öffnungen,  Sterne,  telefcopifc^]  (6eni.  Hergang,  natürl. ,  2;l;eorie;  Sebfraft) 
III  [60-84,  21.  106-122]  106e,  llOe-1,  2m,  3e-4,  5a,  8m-122a,  [166-8, 
%  202m-4m],  536me,  e-7a,  543am,  627m  \:  tcn  ®  e  g  e  n  ft  ä  n  b  e  n :  ferner 
m [68-70];  fleinfter  \U168me,545e-6m',  ^njeier  naber  III6öa7Ai:|  ©renje 
f.  natürl.,  Sef;!raft;  bei  ©riechen  n.  9?omevn  11165a,  IV  14m;  [Hergang] 
(ug(.  S^ieorie)  \\\13e-14a,  28m;  [iMud;  Snftriimente]  ni62a,m  |  baö  natür* 
tic^e  III.55m,  [60-62m,  21. 106-8ajöOam,  61-62m,  [64e-75m,  21. 108m- 
116m]75a,  99a,  i22/n,ö27m:  ©rense  III  74e-75m,  Übergang  III75me:| 


998  ©e^en  'He  —  eelbft  © 

negatiö  f.  pofitib;  Organ  [=  ©eI;ovg.]  111  (113m);  Vofitib  ii.  nogatiij  Jll 
70me,536e-7a;  JRcmer  f.  ©riechen,  [^av[e^  HI 81a;  2;i;eovie  [ügl.  §er* 
gangj  II354e-5a;  III 25m,  87a  |  ba§  iinbeiitlicl;e  \^ll66m,  Im,  202m-3a 
(2mX  543m:  Uvfac^  llI290e:||—  S.  ©e^- (composO:  -^uftviimentc  III 
272m  II  -t  i-  a  f  t  [f.  niicvcfcc^ifd),  telcfce^nfc^]  III  60a,  66a:  cil;c[;eii  [=  ücvgv.] 
IV  14m  j  ®icn3c(u)  III  (593e,  627m):  öcn?oI;nIic^e  HI  [64e-66m,  21.  llOm-1], 
68m  :|  mittlere  11165a,  fc^arfe  [.  'e(^arffid;li}jfeit,  öerörcBevu  [=  ei^cK-n] 
IV6m,  öerfd^ieben  III64e  :|| -organ  [tjßl.  @et;en  O]  III  113e:  omegen 
Ill232e,  f^ärfere«  111193a  J -crgane  111306am  :|1 -wiufel:  ber  fleiiifte 
ni[ö5-70a]68a,m,  69m— Ii  S).  @el;er  II  10m:  -\6}\\U  II 45a 

Se-he-fure  (üulf.  Sui'el  bei  Äorea)  lY 402e-3a  jj  fic^  [el;nen  1386a 
(^inau§,  3iirücf),  baö  @.  1155a  (mündige)  |  @e^n[iic^t  (bef.  im6}  ettras) 
[f.  geine,  greube]  I81mll,  386a;  II12e,  76e,  96m,  117e,  256m:  iiac^  toäx» 
meren  Älimaten  \l31e-32m,  37e-38a\  iinbertifgbnre  II  5m,  imttJiberfte^* 
li^e  II95e;  fcl^nii^tfüetl  1145e,  121  e 

*ieid^t  f.  ^\\\%  @eic^tig!eit  11159a  ||  Seibe:  f-enartig  IV 365m;  [^anbel] 
11201m,  416a;  ^nr;aubel  IV608e  J  [eiben  [f.  gaben]:  ©etoebe  11189m, 
425e;  Sudler  II  382m  ||  Seidel  (Phil.  Ludw.,  gel\  1821)  III  i52e-3a 
(2ic^tftär!e  ber  @tevne),  feiben  f.  (geibe  H«  [eicnb  V21a  {  ba«  i^eicnbe  I 
50e,79m;  \Y 352m',  miubevt  fic^  nic^t  IV  12m;  «CBivbcn  \63me  (t^om 
©eienben  nic^t  511  [c^eibeu);  baö  @.  imb  Serbenbe  I83e,  86a;  11367m, 
llllla(25a)  ||  Seife:  -^ueiafen  Il514in,  ^nn^erf  I406e  (©clbf.)  j  feiger 
IV375m  (m^fturj);  ©eigevteiife  IV112e,  187e  :|  col  de  Seigne  (^Hpeii)  I 
461e  (S3e(emuiten)  ||  «Seil:  -l)ot;veu  |.  53cl;ven,  -brütfe  f.  Penipe;  pl.  Seite 
IV  299a,e  J  Seiler  (Ernft  Eduard)  11106m  (Longus)  :||  Sein  (baS 
Seienbe  f.  Bef.)  [|.  ©eufen,  väiimlid;]:  Einfang  I87m;  ein  ©eiuovbcncS  I 
64m-^5a,  nic^t  ®en;orben-Sein  WSe-Qa;  S.  unb  Diic^rfein  \20m,  Über* 
gang  jum  9^.  Y20am  |  S.  unb  (gegen  bog)  Serben  (u.  nnigefel;vt)  I81e, 
156a]  Y20am:  einfielt  III312e,  ßvfenntniB  I87m;  bom  S.  311m  2B.  V 
20a,m  :|  Buftänbe  IlI312e,  V8e-9a  ||  Seine  (gf.)  1 185e  (Ufer,  Entfernung 
oon);  tfeip,  öeipiog  u.  ä.  III  207-5m;  Seifsen  (im  gic^telgeb.)  1262m 
(Kranit)  ||—  Seite  (4:  laterol)  [f.  Älüfte,  Strahlung]  11168a  [einer  gecmetr. 
gigur]  I  Seiten-  (comp.)  [f.  35ulfane]:  -falten  f.  SJuIfanc,  -ftäk  III425e; 
-wänbc  IV229e,240e,436a;  -iüirfung  IV600m  :|j  feitlid^  111388a,  feit- 
njärte  11173m 

*du  Sejour  (Achille  Pierre  Dionis,  1734-94)  I  389e  (dornet),  III 
393m  (Sonnenfinfterni^) ;  Sei  f.  Sei  gemme,  Stlagua  (bei  Colima)  IV 
546a ,  selamat  (avab.)  IV  562m 

Sclbj!-,  felbft-  (*)  [Sefbft-  f.  sec:  STnfc^ammg,  STrbeiten;  53eob* 
achten,  -er,  -ung;  Sntanrfelung,  ©ntsünbung,  (Srnör;rung,  ^beilung,  SBer* 
löfd^ung;  — fclbft- f.  sec. :  orbeitenb,  beoba^tenb,  gefd;affen]:  -beuni^tfein 
I1170e|-bcn!en  II  279ro,  281m,  5a;  -beuter  11  (28 Im)  2a  :| -empfangen* 


^eih\i  @  —  JemUifch  ^c^  999 

1140a,  -gcfäüig*  III  15m;  -gefüljl  I1217e,  Vl8a;  -gett?ä^It*  I  384e  jj 
-ieiid;ten  IIl44a,  228e  |  [elOftleud^teub*  [i.  gijftenie,  g^i'i^'"»,  ^immet«* 
for^er,  äJiatevie,  dkhil ,  <Bonm,  ©ciiiicu,  ©teviiej  IIl42a,  44e,  54e,  97m, 
201m,  323e,  5e-6a,  38le,  9a,  395e,  478e,  628a li :  ©eftivne  1 150a ,  5löitet 
11 136m,  2uft  Il78a,  iDJatevie  186a  [bei  *2)lat.  uac&jiitvagcn] ,  2()citd(>en 
I  146m,  SöcUeii  III  17e  ;||  felOft ft ä n b i o*  ü  128m,  138m,  178e,  183e, 
218m,  35lra;  ©-feit  11275m  ||  -fii^t  I492e,  -täiifc^ung  lll592e  |  -t^jätig* 
11162a;  -feit  1331a  (geiftige),  III43e  ;| -bevläiigmiiig  111554e 

Seldßhuken  1141m  j|  «Seien  (2)^etaa)  1245m,  IV 523a;  Selene  1463m 
(@tabt  S."s)  J  feleuitiid)  {-^  ÜJicub):  (5[;avaftev  1135e,  ^vpot^eie  1401m; 
Urjpviing  1 128a,  400e  :j  [eleiio-  111542m  (-tc^egrQ))I;i|c^) 

Seleucia:  am  Sigvie  II  201e,  435ell  |  Seleuciden  II  189e,  200e: 
geeic^  bei-  S.  11201a;  S-Sßeicf)  II  198m,  20i  ;||  Seleucus  1)  ber  S3abl)* 
loniev  (aiiß  S3abt?fon)  [2)M;em.j  (=  bcm  evptl;väcr ,  togl.  il;ii)  11  197a, 
349me,  455e-öa:  (Sbbe  ii.  i^Iutl;  lU35e-6a;  SSctDegimg  ber  (5vbc  11140a, 
209me;  [(Svbfiinbe]  11227m,  476me;  [pevf.J  II  140a  J  2)  ber  (Svvt^vaer 
[au8  Erythräi  (=  üuö  SSab^Iou:  11209me,  435e)  11197a,  209me,  435e-6a: 
[(Sbk  u.  ^lutb]  11197a,  ^eii?.  bev  gibt  11209me,  ^i^tljagoveifc^e  iJiatiiiv 
t)bilofo)3^ie  1  59a  J  3)  S.  Nicator  I407e;  11  198m,  201e;  4)  S.  bon 
©elcucia  11435e 

*montagues  de  Sei  gemme  (beim  <3ee  itim^vinogcö)  IV  594m  ||  fei  ige 
3nfelu  11165a  |  Sufefn  ber  @eligen  U164e-5m,  gaiib  bev  <S.  11 424m  J 
©eligfeit  1199e  ||  ber  Seilberg  ((Sifel):  Xxaä)t)t  IV 280a,  465a;  Seim  (im 
givbii[i)  1  491e,  Selfundsjjäll  (3^1)  IV 287m  ||—  feiten  [[.  53uc^,  ^^ä* 
nomcu]  111585e;  lV143e,  226m,  231a,  544a;  ^axt^  lV53e,  e(!^aiif|>iel 
I11585e,  [Schrift]  111 548m  J  aüerfelteuft  111  215m  J  ©eltcn^eit  111  5o4e, 
560e;  lV480e  :||  f  eltf  am  [f.  (Srfd^eimmg]  1169a,  11 9e,  242m,  345e;  IV 
140m,  195a;  ©eltfamfeiteii  11128m  — 1|  SKarqucg  de  Sei  v alegre  [f.  A. 
V.  Humboldt]  11169a,  lV553me:  S3efitjimgeii  V32me,  tobte  §i[d)e  V 
32me,  Sanbfjanö  IV553me;  fein  ©ol^n  11169m,  lV533me,  V32e 

*ö^ua  111  4i2m  (auf  bev  Sonne),  semanario  f.  Nueva  Granada,  pulu 
Semao  (inb.  Slrd^ip.)  IV513m;  Semenow  lY 457m  (35ulfan  Bo-fchan  iu 
ber  97?antfc^uvei) ,  m  (Übevf.  Don  C.  Ritters  (Sibfiinbe)  \\  Semem  (jaö, 
ä>ulfan)  [auc^  Mahd-Meru  lV325m,e, 407a]  IV [325-6a,  51. 558me],  561am: 
2(nfibriid)e  lV561m,  Soloß  lV558e,  nod)  entjilnbet  [=  tbätig]  IV 325a  | 
bö#er  S3erg  ob.  SJiilfau  IV  29 le,  525-^a,  55<Se;  V42e;  J^öbe  lV291e, 
325-öa,ra,406e-7a,555e,561a;  V42e;|  Sage  lV325e;  9?amen  IV525m,e, 
555jn;  «Sd^Iaden ,  fe^r  tf;ätig  [togt.  entjünbet]  IV 561m  ||  Semiramis  II 
132am:  ©arten  II  132am,  ©arten  II95e-99o||—  Semiten  (=  femit. 
SSötfer)  [f.  Amerilca]  111  (471m  Sßoc^e)  :||  Sß.  femitifch  {=  aramäifch) 
IIl476ra:  2lbflammiing  11245a,  «(tertbnm  111471m,  ©inflüffe  1284a, 
SDienfc^enftamm  [=  ©tamm  uf».]  11167a,  ©c^rift  U[161y  a,m];  (gprad^cn 


lOÖO  Jeinitifch  6p  —  6enib 

1462a,  II  143e  |  (Stamm  [=  SD^enfd^enft. ,  SScIfeft.J  II  4^m,  öle,  146m, 
(167a,  239e),  247m;  ©tämme  [=  Steifer]  I131e  :|  Urfpnmg  11413a  |  «Bclter 
[=  (Stamme,  Semiten]  117a,  237a,  245a;  111471m:  92atiirge[iiM  bei  ihien 
1131me,  [44e-50,  21.  119-120ra]  49m,  98e  J  «olföftamm  [=  $Ken[dien* 
[tamm,  Stamm]  11237a —j|  Äemui/t^  (Bengalen)  I483e 

*Senaja  sopka  (oftl.  Slltai)  V81e  ||  H.  de  Senarmont  (Henri  Hureau 
de  S.,   1808-62):   Siuefimimg   bev   @aiU3i>alten   lY  251e-2a ,  503e-4m  \ 
aJJineialien:  )Ratnv  u.  (Sntftebimg  V  91e-92m;  33ilbiing  auf  na[fem  SBe(^e 
lV25ie-2a,  505e-4w;  Y71e,  91e-92m;  fünftl.  «Bilbimg  auf  n.  S3B.  IV 
252a,  505e-4w.  :|  [^erf.]  IV  252a,  [35evbienft]  IV602am  ||  @enat  f.  vcmifc^ 
1)  Lucius  Annaeus  Seueca  (pliilosophus)  [Seftn  beg  Marcus] 
(ögl.  3)  tragicus)  ||  3iifö^e:   Anaximenes    111  618e-9a,    Sage  Slfienf^  II 
286e-7a  |  ifna;  ijulf.  ©eiDitteu  V24m,  49m  :|  S3(i^  II  418a,  S3riefe  =  epist.; 
Buris  u.  Heiice  111 579e-580a,  5am;  Charimander  I11585e  ||  Kometen 
159iam,e;  III  567a,  574a,  8m,  585a,  [5<y5e-6m]  5e-6a;  8g.  ©cmet  (*)  1 
393a,  ni579e-580a:  feine  gvünbli^e  Slnfic^t  öon  ben  d,  [tgl.  äßefen]  IH 
[5<S5ß-öm],  beilbringenber  1595a*  (unter  Nero!),  Statur  f.  Söefen  |  @c^tt)eif(e): 
2)uvc^ftc^tig!eit ,  Sterne  bitrd)  Um  gefebn  159ie;  9^ic^tung  1390m;  -fc^tüeife 
III  563e  :|  Stellung  einee  S.*  III  570am,  583am  \  SBefen  [ügl.  Slnfic^t]  I 
391am,e:   n^irb  fiinftig  entbiittt  tverben  111  5<56am  |(  2)onner  III  618e-9a, 
(glmöfeiier  I1122e  |  epistolae  (Briefe)  1 448a,  9e,  452e :  33rief  an  Luci- 
lius  IV270e  :|  (grbbeben  I443e,  [®rbe  eng]  II423am;  p^nf.  Srfc^einimgcn 
11228m,  ^ijfterne  f.  ©terne,  glut^  WllOa,  ©rasfugel  111107a,  Heiice 
f.  Buris ^  ^immelefunbe  111586a,  ?anb  f.  9J?eer,  Lucilius  f.  epist.,  l'uft* 
freie  III  56e,   ÜReer   u.  2anb  II  287m  j  naturales  quaestiones  I 
390m,  3a,  411a,  6a,  420a,  443e,  8m  ;  II  110a,  122e,  418a;  111  56e,  204e, 
480ra,  563e,  7a,  578m,  9e-580a,  618e,  9a,  620me;  \  49m:  [Stellen  bar* 
aue]  11423am;  111 3 7e-38a,  480m,  5S5am,  5e-6m  :|  ^perf.]  I12im;  ^h* 
neten  111 57e,  480m;  Sirius  111204e  |  @terne  111 56e,  480m,  586a,  618e, 
620ine:  gifft.  111164a,  Sternfc^niip^n  III  (601m)  620me  :|  SB  er  borg  e»* 
neS  tüirb  einft  betannt  tverben  lll5Söam  |  3}nlfan  1251a,  452e;  -e  IV 
270e  :|  unfer  befd)ränfte§  SBiffen   III  556am  ||—  2)  Marcus  Annaeus 
Seneca  (rlietor)  [SBater  be?  Lucius]  1121a  ((änfel,  rebnerifd^e  2)iction), 
109e-110a  (Pedo  Albinov.),   109e  (suasoriae);   3)  Seneca  tragicus 
(tDtrb  meift  =  Lucius  angenommen):   Medea:   pervius  orbis  (im  ®fior; 
Seiffagnng)  11215m,  45öe 

^Senegal  i^l):  SRünbiing  111360a,  V65a;  Senegamhien  FV86m  [Ort 
ba]  :|  «Senf  I  435e  (-ferner)  I  Senft  (Carl  Fried.  *Ferd. .  geb.  1810): 
„Slaffif.  ber  gel^arten"  IV640e-la,  ^bcnclitb  IV(481a)  640e-la  :(  Sen- 
jawin  (-jäwin  II  131e;  ruff.  (Sorbette)  II  131e  (v.  Kittlitz),  IV389e 
(Lütke's  S^tff) 
«Senfblei  5(.  (eig.)  llÖ7m,370a;  IV376e;  33.  (bilbl.)  (*)  [f.  ^enbelj: 


eenitb  —  6ert  1001 

Slbleufung  1424m;  in  bie  liefen  beg  Wimmele*  I90e,  I11152e;  S^evmo« 
meter  1329m*,  bie  Siefe  evf^ä^en  1175a,  ^er|uc^e  IV33a  J  jenfrec^t 
(=  öevtical,  fc^eitelrec^t)  [f.  @bene,  Entfernung,  övbbeben,  (Sv^ebung,  ^o^e, 
Sinie,  äfJaguetnabel,  Stiefe]  1  219e,  432m;  II  323e,  531a;  lV19m,  33m, 
37e;  V63a:  2)imenfion  1167a;  in  f-er  ^Jic^tung  1353e,  1132e,  111 5e; 
©teüiing  11  332m  J  (genfung  (=  jDe^reffion)  [f.  aralo-cafpißh,  Afien^ 
Snner-2i[ien,  S3evg,  SSobeu,  (Svbe,  2anb,  ÜJieereeboben,  2)?cei-gniub ,  3SuI* 
!ane]  IV 219m  (224a),  384m,  609e;  pl.  -en  (^O)  [f.  Snnev-SIjienJ  \Y  452e-3a, 
8a,  490am:  (comp,  ©enfiingß-)  -2(reale  IV452e,  evjeiigt  \\367e,  -gläc^e 
IV 414a;  -Gebiet  IV455am,m  (©venje),  610a',  einer  Suftfc^idjt  II  323e, 
tiefe  14i9a  (einer  ©egenb) 

fenfibel  (=  em^finblic^)  1486m  [Snftrunu],  III  67e;  @eu[ibilttat  111 
112e  :|  ©entenj  11130am  ||  fenti mental  (=  -ifd^)  [f.  S)i^tnng,  Xrüb^eit 
bc«®emüt{)g,  Statur]  II 37ell:  Siic^tung  II  26m;  (Stimmung  II 29m,  55m, 
233m  J  über  <SeutimentaIeg  11  6me  (n.  @-ität)  J  fentimentalifc^  (=  -tal) 
II  6e  (Sntereffe)  ;||  ©entimeutalitäi  [a.  ©entimentaleg]  (f.  Statur)  II  19a 
(moberne),  74a  (trübe) 

*Sepandagh  (S3evg)  IV507e;  ®e^ia  (^^ifc^):  in  SSerfteiu.  1255a,  465e', 
Septala  (Manfredus  Septalius  ob.  Manfredi  di  Settala,  1600-80)  1 
400a,  „musaeum  Septalianum"  I400am;  Septuaginta  I1415e,  III  (209a) 

*Seraing  (Bei  2Üttic^)  1417m  (@teinfür;Ien-®rube) ,  da^  Serangani  (auf 
äRinbanao)  lV408e  ||  Serapeum  (in  Slle^ranbria)  I1434e:  äWnfeum  II 
200a,  434e  y  Serapion  ber  jung.  (arab.  STrjt;  Joh.,  c.  850)  II  255m  J 
Serapis:  S^em^el  ^u  Pozzuoli  1472m,  -S^em^el  (ib.)  IV578me  ||/er- 
bifch  II113e  (35olfeVce[ien)  |  Serer  (^olf)  11201m,  219e,  437e-8a  [53ilbung], 
477e;  53.  ferifc^  II  189m  (©etDebe)  :|  Serlio  (Sebaftiano,  1475-1552) 
1193m  (Souliffen) 

serpens  =  ©erlange,  serpentarius  =  (Sd^Iangentröger  ||— '  ©erpentiu 
(auc^  in  comp.)  I33e,263e-4a',  I V  256e,  530e-la ;  pl.  -e  (*)  IV  297m  | 
33.  -fteiu  [O]  (auc^  in  comp.)  IV 297m;  (5.  -©eftein  (+)  1423a,  IV 
297m  |:  aufgeftiegen,  5luöbrH^  1269m;  -Berg  lV208e,  Scntact  I272e; 
burc^bric^t  (anbereg  ©eftein)  lV256e,  burd;[etjenb  lV+297m;  (Sru:>?ticnS- 
©eftein  [=  fluten.]  l  263e-4a;  [garbe]  IVölOa,  530e;  -feig  I270me, 
-Formation  lV509e  |  -©ebirge^  l\530e-la,e;  in  ©eBirgen  H-423a  :|  [in 
©egenben]  (SSorf ommeu)  1 33e,  272e ;  IV  256e,  +297m,  406m,  440e*,  (509e), 
ölOail,  530e-la,  +la,Om,e;  -®efteiu  f.  d,  u.  bie  3nf.  mit  +,  auf  Äalf* 
ftein  lV530e-la,  (eingefc^Ioßne)  ^r^ftaüe  1 263e,  -ä^affenO  I279me; 
pIntoniid)e  ©eBirgSart  [=  @ru^t.®.]  I269e,  IV465e;  H^vifd^er  lVOi48e, 
9a,  209m;  @cf>ic^tung  I33e,  -ftein  f.  iB.  u.  bie  ßnf.  mit  °,  -trümuier 
1276a;  in  @.  üBerge^enb  1263m,  IV 376a;  milfaui[c{;e  l\440e'' 

*@erpnliten  (Xh.)  1  290m;  Salvator  Serra  111548m  (JWotaticn  beg  Mars 
u.  Jupiter),  Monte  Serrato  (auf  SIba)  1272e;  Sertoriiis  (rem.  ^elbl^err) 


1002  6ert  —  Sibirien  aUg. 

II  165e-6a  (2  atlant.  Snfcin),  ballon  de  Serrance  (S5cgc[cn)  l\  ü35in, 
Servatius  1138m  (Sag),  Servet  (Michael,  1509-53)  II491e  (Ptolemäus, 
iüJ^on  1535);  Servius  1463m  (©ilcuSIbUb  aus  ^aiift^cm  äfiarmor,  ad 
Virgü  Aen.),  11 410e-la  (@blje  u.  gliitO  im  53enifiein-2Jieer);  serw  kohi 
(^evf.  Sv^v?nO  II132e 

'©efamuni  J189m,  Sefarga  (©aIomcne-3nfel)  IV 420m  («Bulfan), 
Sefoofis  (=  öefoftris)  11159a  |  Sefoftris  (=  Ramfes  -  Miamen)  11 
[157me,8e-9a',  %.  406e\\-7m],  174m;  dami  II  204m  ;|  Martin  SelTe  IV 
565e  (n.tt  Malafpiua,  Joi-uUo)  |  Set  (ägtj^t.  Merkur)  IIl490e;  Setli  111 
206ell,  7a;  Setos  (Seil;  agvpt.  Äcn.)  I1157e,  S.  II:  11407m  JLe  Seur 
(Tliom.,  1703-70)  iiiib  Jacquier  (Frtingoiti.  1711-88):  Newton  prin- 
cipia  math.  III  32e,  582m  ||  Severus  1)  Alexander  S.  (geb.  205,  vcg. 
221-235  p.  Chr.)  I395e  (? -imtev  Ses.),  111471a  (^eit);  2)  Cornelius 
S.  (vom.  2)id^tev  jii  Ovid's  3cit;  pfeudon.  Lucilius  jim. :  f.  b[.)  11109a 
(®ebi(Vt  Aetna)  J  3)  Septimius  S.  (Äaifcv,  veg.  193-211  p.  Chr.);  unter 
i^m  II  204e,429m,438e;  IV 605a  ||  2«abame  de  Sevigne  (Marie  de 
Rabutin-Cüantal ,  marquise  de  S.;  1627-96)  l\  125e-6a  (bef.  iBviefe)  j 
Sevilla:  aftvcii.  »Schule  II296e;  axarafe  I  469e,  II  56e;  [^nä)  gebiiirft] 
11488m,  9e;  casa  de  contratacion  iI490a;  [baljev  gebt.]  11471a,  482e, 
8m,  491e;  IV54e;  in  S.  II  492a,  3m;  2)hinicip.  V26am,  [^evf.  bn]  II 
492a  :|  Sewalik-^iiQd  (beö  ^imala^a)  I  292me,  Sewemoi  (am  oh.  SrtVfd;) 
V84m  I  (£ei;taut  III355e:  cdoffalev  III  107me,  117a;  ©picgelf.  11335a 
(2vfiilibcu),  III  131e  J  Sextus  Empiricus:  Anaxagoras  V21a,  Arifto- 
teles  ]\107a;  adv.  astrologos  11437a,  adv.  phj'sicos  11107a;  Pyrrho- 
niarum  hypotyposeon  libri  V21a,  @tvaMenbvec^iing  11437a  :|  Seyflfartb 
(Gufiav,  geb.  1796)  111478m  (äg^^ti[d;e  ^vmueii) 

*Shakefpeare  (Will.,  1564-1G16):  bef.  9'iatiirf4)ilbevmig  n[63e-64ml\, 
51.  125m]  I  Shaßy  mountains  (uörbl.  92eii-(5atif.)  [Tfhafhtl  IV440e]  IV 
43Pe,598m:  »ul!.  ©eftein  \\ 440e  :\  Shatool  (Ofliub.)  I  44e-45a,  Shaw 
(Peter,  f  1763)  11516m  (Fr.  Bacon'e  philos.  works),  @^aa>(e  11189m 
I  ShehalUen  (^evg  in  Sd^ottl.)  1424m,  l\31e:  2)i(^tig!eit  ber  (Srbe  IV 32a, 
^enbel  IV31e,  ^blenfung  be§  ©enfbleiS  I  424m  J  Shepard  (Charles 
Upham,  geb.  1805);  ä«eteovpeine  111613a;  Sßeftanbtl^eile  III(616e)  624e 
\\Shetland-^nUU\:  eine  3nfel  IV28a;  g^orblid^t  I  203a,  441e  J  53. 
New-Sh-^n](\n  IV411e,  cber  mh-Sh-^.  WSTSe-ßa  (im  atlant.  De.)  :j| 
Short  1)  James  (1710-68):  S3evg  im  SKonb  111510m,  9?efIcctorcn  Hl 
78e,  3Jing  beö  Saturn  111525m,  9?enu^mcnb  III  538e  j  2)  diap,  Short 
IV377e  («Berg  im  öfll  2l[r.)  ||  Shrop/hire  IV  373a  [gecgn.] 

Slam:  ftünbl.  SSeiäub.  bev  magnet.  Slbiveic^nng  IV  115m,  172a;  [Ort 
bo]  IV  115m  J  2)?eevbufen  öon  Siam  IV583e 

Sibirien  (:j:  növbi.  Stficn,  =  fibir.  kontinent;  ^,  Neu-Sib.)  [f.  unter irb. 
(Siö,  SBübeneiöj  I319e,  377m;  IV46e-47o;  ©.  [ibivif  d;  (*)  [f.  Ural]  1246a, 


Sibirien  —  Sicilien  @  1003 

482e||  3tifa^c:  2leroHtt;en  III613am,  S^eil  öcii  5l|ien  IVl38e*;  ©leiise 
kg  23ainnn)uc^fe§  iy42e-43a,  I67a;  S3evöiveife  [=  ©rufccii,  4:  Stiefeii]  III 
71m*,  IV 94a;  53efc^aff.  lV42we,  (Sa))  1308a*,  (Sciitinent  IV  183m*  gOncn 
1374a*,  Si^meer  I  295e*,  ju  Europa  gefc^lagcii  II  171e  |  (Sj))cbitiou* 
[=9ieifej  ().  A.  V.  Humboldt)  IV45e,  lU8e;  \81m]  -eii  IV  139a*  :| 
glad;>laiib  I  319e,  giic^cjägev  I  204e*,  [©ecgv.]  i\46e-47a,  &ü\b\v'd\ä)tn 
11176a*,  ©vaiiit  I2G2e,  ©veiije  V97ell,  ©viibeii  [=^evgti\  u\n\]  IV168ra, 
§oI;e  1352a  {482e),  tac- 3mieve  1376a;  ^älte  I351e-2a,  IV42me;  tüften» 
[f.  5«üvb]  I131a,201e,3ra  I  magiieti)^:  imc  oI;ne  mnv.  lVI5<Se-9a, 
e-UOa;  33eobb.  IV68e,  70ra;  gcciiö*  [=  a[iati)d;evj  IV^7m,  90e:  3iiten|. 
IVPOe;  D^eiguiig  lVl<S5m  :]  SJJeteo  VC i feil*  1136m;  IllG14a,6m;  fvüM 
9?ac^nci;teu  \y42me\müxt-S.  IV168m,  bag  iii3vbli4)fte  IV42e;  Diovb* 
füftcu  IV66e,  9^c\nblicl;t  1203m*  :|  tac  cfttic^e  IV68e;  ^:pflau5eu  [=  Sieget. 
iifti).]  1377m,  IV42e-4^a  |  9Jei[e  [=  (Sil^eb.]  (*[.  A.  v.  Humboldt)  I 
405a,  46911.;  IV66e,210a;  V97m*;  ^cifcu  [=  (S^-pebb.]  lV43am,  43a*  :| 
bat^  ni[lifd;e  V97e,  ete))pen  I319e;  Seni^evatur  [^q\.  Äältc]  1376a, 
l\[42m-457n]235am;  X\)im  1376a,  liefen  [ij:  ^evgtv.  iifiu.]  IV  167m, 
SveibHs  II  271e*  I  S3eöetatiou  [=^p-/  »gl.  53ammuiid;oj  lV42iH-43a: 
maWQCi  IV42me:|35ölfeu  1  491e 

*Sicaner  ].  Sicilitn  5i3.  3)  {|  i£id;el  (auc^  in  comp.)  [f.  Merkur,  SDJciib, 
Venusj  |:  Hövmig  liI493e,  IV  372m:  ©eftalt  11238e  ;|  -geftalt  11362m; 
£id;ti.  III433e,  538a :j|  fid^ev  [f.  Slußaben,  53eobad;tuiigen,  teftinimt,  gi;n* 

bameut,  .^einitiiiO,  Tl'ütd,  S^efiiltat,  BengiüBJ 11163m,  571m,  585a; 

IV 34m,  115m;  ^ic^eve^  f.  lliifid).  J  ©ic^evl^ei  t  [f.  $)?e)iiltat] 111256a, 

265mll,  272a,e,  295m,  555e,  572m;  IV95e,  110a,  157e;  ßeiiiige  IV29am, 
mit  övojjev  111302m;  mit  @.  11511a;  111272m,  303a;  IV226e,  294e 
:|j—  fid;tt)a  V  [f.  2(uße,  §imme(,  @euneufiuftevui§,  ©teiubilbev,  ©tevne  ii.  a.] 
1356m,  V69e:  @-eeiu  II487u;  iiiiö  i.IV28m,32e;  f.  irerbcu  1277a; 
11184a,  372m;  g-Seibeu  [)'.  6tenie]  III  159a,  215m.  292e  J  baS  eid)t' 
taie  II29ra  :||  @id;tbav!eit  [f.  Planeten,  @terue,  telelce^Mfd;,  S^iabaiitcii, 
SeUfÖv):ei-]  111  [68-70  (bcv  ©cgeiiftäiibe,  kf.  ferner);  70m;i,e],  71e,84e, 
114m,543me  |;  ber  ©egenft.  [f.  aüg.]  11184a:  [eviier  f.  aüg.,  fleiiifter  III 
545e-6m:\  @renje(u)  111210m,  627m',  9^ic^t-@.  III  523e  — 1|—  fi^teil 
II  206a 

Sicilien  [%.  1);  ivivb  nid;t  be3eic^iiet]  1233m,  455m;  II  12m,  143m  | 
33.  2)  Siculer  pl.  (o  borgef.)  [ügl.  S3eivo^iierj  1449m,  sg.  (0°)  11437a; 
3)  Sicanej'  (0°)  1449m]  d.  4)  i\c\ü\d)  (*  iiac^gef.)  II  13e  5)  nciliauifc^ 
(**  \iad)(^il)  IV  631a  6)  fifelifc^  (^  uac^gef.)  7)  ficulifc^  C^-*)  ||:  3iifä!jc: 
[Seid)nffeii[;eit]  II53e,  alte  iBeiuo^uev  [=  Siculei-  i\\\x\]  1449m,  tii!cli)d;e 
!S)ld;tiiiig  II  12m,  'oen  Calabrien  getveilllt  [=  Unterital.]  I  448e,  Carthager 
11174m,  (Srbkkn  1218a,  @a§  IV459e,  ©einrgmtcn  [i>gt.  toiil!.]  1 278a, 
©efilbe  1112m,  ©eftalt  II  104a;  ©eflciu  f.  ©etivgöavten,  öulf.;  gvied^ifc^ 


1004  Sicilien  Q  —  Siegel 

|.  (Blähte,  in  S.  1112m;  Äüfteu  1260m*,  11263m;  Slkcalubt  [f.  Slit.] 
IV253me;  inaguet.  1428a  (®ti5rungen) ,  IVl32e  (Ungemitter) ;  äJJeer  1 
253a;  11 152e  [ireftl.j,  404mO;  gZatuvmeilttJÜrbigfeiten  11  lÜ9a,  ulhblic^ 
öou  Ä.  1178a;  [Ort  Da]  1233m,  1113e*;  öjllic^  üou  aS.  11404m,  parallel 
V28e,  [^ev|.  ha]  1455m;  ©alfen  1233m,  IV253me;  ©ammamgen  IV 
631a**,  Sitte  IloiGa*  ®^it§e  f.  äßeft;  ©^iocl}e  1^449m,  11143m;  gried;. 
(gtäcte  II  178m,  (Simb  II404e<^;  jtvemimig  |.  Ca/a6rte?i,  Uiitevital.;  Typhon 
IV304m,e;  2:vemiun.a  üon  Untevitalicn  [=  Ca/a6r.]  1  223m  ||  5>iil!aue 
1452e,  V63e  |  üulf  anif  d,),  i^iilf.  ßrfd^einungen  ufn).  1451a,  4e;  iV253me, 
269a,  304mll;  V58e:  2(ueimivfe  1451e,  ©efteine  lV631me,  @tvcm  I  4ö2a 
II  m^'.'Ad)  f.  3«eev,  SSeftfpi^e  11152a;  [äBovt]  lV349e 

'^Sicukr,  ficuliic^  f.  Sicilien  33.  2)  u.  (S.  7);  sida  pichinchensis  (^fL) 
1  372e  ||.  fitevQi  111183e,233e  |  fibenfc^  (»gl.  teümifc^)  [f.  Uitilaiifcjcit, 
^l;V[ifc^^  Scltbefc^vcibuug]  III  41e,  214a,  447m,  516e:  @rfd;etumigeu  111 
261m,  ©ebiet  111488m,  ^Matux  1156a;  <Bp\)'dxt  [tgl.  2lrt.]  II14m,  97a; 
lV4e;  £t;eil  lV6e,  Seit  III  182a  ||  Sidney  («Sir  Philip,  1554-86)  1158a 
(„Arcadia");  Sidon  \ll62am,  Sidonier  II  iö2m 

fieben  (öorj.  in  comp.)  III  465e  (B^^O  !!♦  (.corapos.):  Siebenbürgen 
IV 470a  [Ort  ha]  \\  Siebengebirge  (bei  33ünu)  IV469e,  470m,  [6i9e- 
621a],  629m:  2IItev  [bgl.  ©ebivgearten]  lY 618m',  SBafalt  lVö20am,  e-la; 
^eige  j.  ©ipfel,  2;c^ogr.;  fein  Siineftein  lV280e;  graftger  gelbf^at^  IV 
478a,  618m  \  ®ebivg«artcn  [ögl.  gecgn.,  ®e[tein,  einselne]  l\618me  [619e- 
621a],  634m:  Sllter  [ögl.  ®I.]  W{620ine)  :|  geogn.  u,  mineval.  S>er^a(tnif[c 
i\  [619e-621a] ,  m\l  ©eftein  IV6J <Sam  (bef.  9f^amen  bafür),  ^i^^fter  ©i^fel 
l\620e-la,  ^nfufciien  IV 282m,  mineral  f.  geogn.,  ^cr))b^r-5Ivt  IV 
618m>\e,  Xl)i\k  [].  XcpoQw]  W 620e-la  (noö)  ju  imtevfiic^eu);  [Sc^ogr. 
(and)  Sbeile,  53erge)]  lV469e,  470m,  619e,  620a,m,e-la  |  £rad)l?t(e) 
IV277a,  281m,  4ö7a,  567a,  Öi9e-ö20m:  -Hrt  IV 634a;  -^vten  IV469e, 
470m  :|  gu  untevfuc^en  f.  2:l)eiie,  33unane  l\457e  (23leeiegfevne),  üult.  f. 
©eftein  -H  aiebengeftirn  (=  ^lejaben)  llUöSa,  306m  {^a\)i  ber  @tevne) 

Fr.  von  Siebold  (Phil.  Franz,  geb.  1796):  [afiat.  gloven]  11103a 
\\  Japan  11103a:  Sttlae  IV400e;  tavte  I V 393a,  522e,  5<S4a;  ^ftanjcn 
11103a,  i54a;  Strbeit  iibev  bie  SBuÜane  IV  595a  [399-402mj  J  junge  3a- 
:paner  lY 399e,  [iapan.  (St^molcgien  ii.  Sinter]  \Y  583me  ||  Karafuto  IV 
583m  I  Ltnfchoten:  -Slvc^ipel  IV 393m;  -@ruppc  IV 403m,  ü 84a  :J  [pevf.] 
IV  398a,  583m;  Saghalin  IV  583a  (eine  Snfel) .  m,me  (Dtamen) 

*iieben  IV536e,  ®.  f.  ©0(5;  fiebenb  [f.  Oiieüen]  HI  508e  ]  (Siebe* 
^nnft  [f.  Saffei]  IV  247a:  [23eftinimung]  IV650e-ia;  §cbenme[ning 
burd;  ben  <B.  I484e;  lV62^e,  630m\  33ergl.  lV624e  J  Siebbi^je  lV245m 
:||  Sieg  II  157m  (-e,  pl.)  |:  Sieger  11247a;  ber  hörnerne  Siegfried  (tu 
beu  gfiibelungen)  1134a  (eimorbet),  113a  (Oemal^Iinu)  J  fiegreid;  11220a, 
240e,  5m:    -ipartbei    11282m  jj  Siegellad    11382a  (^tu^iebung) ;   Siegen 


Siegen  —  6ilic  1005 

I270a[S8cr9ttJerf,  SBafalt],  IllSle  [53itc^  gebr.];  ©iegev,  Siegfried,  [leg* 
veic^  f.  Oei  @ieg  |  Siena:  2(erülitb  I  122m,  134m,  398a,  400m;  111  613ra 
Sierra  f.  ben  folgenben  9^amen  cber  ba§  folgb,  Sßcvt:  GuanaxuatOy 
nevada  u.  a.  |  Sierra  Leone  (SBSlfv.)  III  314e,  IV 27m:  «Breite  IV314e, 
^arattel  JI317a  ||—  sierra  Madre  (=  mey.  §e(f;gebiige ;  bie  n?eftl.  Äette 
[IV595m];  toelc^e  aiici^  nac^  ^f^orben  ben  Sf^^amen  beliält  [lV455e];  i^rc 
gortfe^ung  lu  bef.  bie  öftf.  Äette  finb  bie  Rocky  Mountains  [f.  @I.  n.  5lrt.]) 
IV[431-6a,  21.  592e-6]  45i-2o  (la),  [595-6m] :  Sliifang  IV455me,  «Berg* 
jüge  f.  B^ciö^/  53ifurcatioii  f.  ^^eit^eihuig,  i^'^^'tfel^img  f.  *Rocky  Moun- 
tains I  ^o^e  ®i^[el  IV 431m,  592e:  gegen  bie  ^oc^ebene  IV452e,  592e  :| 
®rii:|)pen  f,  S'^eiQt;  ^cc^ebene  f.  ®i|)fel,  afig.  ^'öht  IV 431m;  harten  IV 
595am,e  \\  beibe  Letten  [=  Sireitbeilung]  YV[595-6m]  |:  bie  iveftl.  Äettc 
(=  Sierra  Madre  IV59öm)  lY  [595]me:  fie  behält  naä)  9^^  biefen  Spanien 
lV455e,  3rt?eige  IV 595e  J  bie  cftl.  Äette  {=  Rocky  Mts.,  bef.  ncvbli(^er; 
IV595e)  l\595me:  ^tueige  lV595e  J  Oiieer-tette  IV436a  ||  Söngentt^d, 
n?el(^e§  bie  Sierra  Madre  mit  hm  Rocky  Mts.  bilbet  W 435e-6a,  595me\\* 
unbeftimmter  l)Zame  IV455e,  595e-6c;  i3ft{i^e,  Cueer-Äette  f.  Äette;  9^ic^' 
tung  IV45iom  |  bie  Rocky  Mountains  (=  i3[tl.  Äette  n.  nörbl.  gortfetjung) 
f.  aüg.,  öftL  Äette,  ?ängentbal;  f.  1^^.  2lrt.  :|  St^al  f.  2ängentt)al,  2:f)eitnng 
f.  3^eit^eihmg,  treftl.  f.  Äette;  ^tüe\t\)e\UinQ,  S3ifurcation  [ijgl.  bie 
2  Letten]  lY  [435m-6a,  21.  595am]  595e;  ShJeige  [ijgl.  beibe  Letten], 
©ru^^jen  u.  SBergjüge  Uou  350-38°  Vj  9^.53r,  IV595me,  öm 

*(£a|)  fiewero- woftotfchnoi  1471a,  sifron  II455e,  barrio  de  Sig- 
chuguaicu  (in  J^iobamba)  IV221e;  ©igillarien  (^fl.)  I  293e,  5m;  ^vinj 
Sigismund  (bei  Calderon)  II  63a,m  ||  ©ignal  [f.  f^eiter]  I  436e;  IV 
126a,  7am:  2:afeI-@.  IV125e-6a  |  pl.  -e  IV 23a  \\  ßkelifch  f.  Sicilien 
(S.  6),  Sikhim  (im  ^imaf.)  IV  559a;  SikoJe  (ja^pan.  §oii^tin[eI  IV 393a, 
402a)  IV  595a,  401e  (erlofc^ener  35iilfan);  Silao  (bei  ©uanaicuato  in  SJ^epco) 
IV455e 

(Silber  (tcrj,  in  compos.)  [f.  2tntimcn,  2lvfeni!]  11451a,  III  219e, 
lV532e-3a;  33.  ftibern  (*)  ||  3iif. :  -barren  I  216e  |  -bevgti^erfe  [= 
-gruben,  -gänge]  IV 41e,  (238a)  245m,  (6i4rn);  -bevgtrerf  I  445a  :|  bta* 
magnet.  IV174a;  -er?  1280m,  IV 238a ;  -gänge  [:}:-bergto.  iif».]  IV 614m 
(veid;e),  in  ©ebirg^arten  Y60a,  f-gvou  V45a;  -gruben  [= -bergtt>.  ufiv.] 
1191m,  IV  224m;  [im  ^anbel]  U  167e,  \>üm  ^immet  I395e,  fünftl. 
erjengt  IV503e,  Waumi  II290e*,  im  äWeermaffev  \Y611e-2a,  2)f?cnb 
III  470e  I  f-rei^  I270e,  II  162e;  IV316m,  334e,  478a  [®ebirg«iart], 
530a;  -reic^tbum  IV 41a,  183e,  638a;  Y60a  :|  -f^it^c  1 206e,  -f^ur  IV 612a 
(ber  ©d^iffe),  f-ti^ei^  111615a 

»Silen  1463m  (-^^bilb^  Silhet  (9f?0  l>cn  Salcutta)  I43a  (23erge,  garn), 
©il^cuctte  111364a  |  ©ilicate  (pl.)  I  136m;  III  614a,  7m;  IV249e, 
602ell;  sg.  -at  (in  comp.)  III  616m:  2luf3äbl.  V(69e),  -©efleine  V69e, 


1006  ©ilic  —  einf 

fünpr.  V91m,  -9?iebevfd^Iäöe  IV423a,  (griinielgginlr  IV579e  :|  Silius 
Italiens  I  25am, am  (SfJatiivbefd^v.),  lllall  |(  SiJjeftröm  (Peter  Adam, 
get.  1815):  in  Lapland  1  440m  |  Sf^orblid;!  1446m,  \\205am:  %ax\>c  IV 
144e,  fd^traije  Rieden  IV143e,  fein  ©evöiifd;  IV146e,  (Sinfl.  niif  aWagnc» 
ti^miig  IV  147a;  [toie(e]  9fJcvbIic^ter  1440m  :|  fcanbin.  Steife  ]\65a,205am 
\\Silla  veluda=  Tucapel  \  SiWig  (Carl  *Jul.,  gel\  1801):  2lli«g.  bc« 
Plinins  11442a,  IV 606m;  Vitruv  lV606m  J  Si  1 1  i  man  (ßenj.,  Qd\ 
1772):  Ameiican  Journal  of  science  and  arts  T390m,  11123a;  IIl553mr 
604e-5a,  624e;  IV  210m,  410m,  542m 

(Silur  [1)]  (in  comp.):  -beden  V81m,  -gcrniation  [=  filiivifc^e]  IV 
372e  (Untci-@-f^.)  ||—  2)  filiirifc^  [f.  (gd^icfev,  SH^cnfc^iefer ,  Übcrgauge- 
©cbivge]:  53ilbungen  IV461m  |  Formation  [=  @ilnv-g.]  1266m,  311m; 
IV517e:  Mtev  IV(461m),  V77a;  obere  V 69m,  nntere  f.  miter-f.  :|  ©e* 
bivge  IA^387e,  HWeer  1299m  |  obere  f.  gormat.,  ©d^id;tcn;  obcrjlc  f. 
@d;idjtcn  J  ©  d)  i  d;  t  e  n  1 261a,  6m,  273a,  289e,  291e,  467m,e ;  V  70m,  71m : 
nltevc  I3()0al!,  alteftc  V6Pm:  le^te  1287.-);  obere  I286e,  cbevfte  1266m; 
nntevc  [a.  nnter-fil.j  1266m;  SBerfteinerungen ,  ^ccp\)\^t  \ 69m  :\  <B\)\km 
I459e;  V73e,91a;  iiber-fU.  IV461a  ||  unter-fil.  IV373;i:  goimatiou 
1=  Unter -®ihir-^.]  IV486m;  @d;id)ten  [=  untere]  IV373a,  V69m] 
nnterftc  ftl.  V91a  (Stbcne)  ||  SScrftein.  f.  ed;id}ten,  Boo^bt^t:  Seit  1302m, 
[3citJ  I  302a,  3ocV^bt)t  f.  @d;id;tcn  ||—  3)  ©ifurciben  (gifd;e)  V32ail 

*sima  (ja^nn.  Sufel)  IV400m,  Simabara  {a\\^  Äiufiu)  V41a,  Simi- 
cocha  (®cc  bei  9Jcntcnm)  IV497e,  Simocatta  f.  Theophylactiis  |  Si  mo- 
no ff  (Joh.  ib.  Iwan  Simonow,  1785-1855):  (5rb-9JZagneticniut>  IV 76a; 
ninguct.  2(biv.  IV180m,e  ||.  Simplicio  II  512a  |  Simplicius:  Anaxa- 
goras  V20e-21a;  Scnnnentav  ju  Ariftoteles  III423e  (de  coelo),  597m; 
Slufigabe  11501m,  babulcn.  @tevnbeobb,  11403m,  Callifthenes  11196m, 
ie  creatione  mundi  III597e-8a,  [^erf.]  111597m,  ^(mieten  III  467e, 
Saturn  III423e;  ©d^Wnngtraft  II50imll;  III  18me,27m,597me;  bnnfle 
SßeltnnlYr  III  424e-5a  .||  Simpfon  1)  James  H.  lV598e  (mount 
St.  Helens)  2)  Thomas  (1808-40)  lV65e  (nrctifd^e  SReifc);  fimultan  (= 
gIeid;3eitio)  11158a,  IV328e 

*Sinae  (=  Shien)  I1477e:  Sinarum  metropolis  II  227m  |  iSinat  31. 
53erg  111209m  (^NÜgrinie,  Canopus);  SB.  ^albinfet  (ber  ^  to.  5(rab.)  II 
243m-4,  Sinai -^^f.  11159a  :}  Sinchulahua  (5>ulfan  Ouito'ö)  IV  362a, 
573e,e  (in  ber  cftl.  Sorbiaere);  Sind/char  (bei  Jabnior)  II2G0e  ||  Sinen 
{=:  Sinae^  Sl^inefeu;  f.  ncd;  fmolciiifd))  11439a,  477e:  ^ou^tftabt  [tgl. 
Sinae]  11439m,  ?aub  11306a,  SWeribian  II  307m  J  fmerifd;  (=  d;tner#) 
H  307e,  439m  :||  5in.gapore:  S3ieitc  lV122m,  Sage  IV123e  |  flnnbl. 
SBeränb.  ber  magnct.  $lbn\  \yi23e,  195a  (3:i)^)u8);  magnet.  S5ecb.  IV 
122m,  3e:l  [Ort  babei]  IV194a,  Steife  IV72a,  h>eftl.  ton  IV91e  .|| 
fingen  11124e  [S)i4>tcr],  272e;  ©ingtögcl  II57ra  J@infen  [f.  ©oben. 


.    ©in!  —  Sirius  S  1007 

kontinente,   ?änbcr,   iWeev]  \  315e-7a  (ton  2anb  u.  2y?cer);   @in!trcrfc 
IVöl2am 


s^iim  (51.  1))  [f.  3ln[^ou«ng,  antit,  ftiflorifd^,  inatf)cmatif(!^ ,  ü!?enf(^, 


mobevn]  11162a;  III  15m,39e:  plur.  @inne  (burij^  *  bcj.)  [km.  imjre] 
1 8e  II  3ufo^f  (compos.  gc».  ©inn-;  oitc^  [hin^  -v  bes.]  <?inne?-,  ©innen-) 
j:  '^eßart  U  7m,  30a,  173a,  207a:  eble,  ^ol^e  II  193a;  moberne  II  9m, 
nene  II 25e  :|  äHßeve(v)  152m,  II 3e*  j -bilber  I  67e;  f-bilblid)  II  46a, 
276«,3clm  :j  bcn  @-en  bovbieten  II  89a*   bie  <S.  bieten  bav  III  7a*;  in 
bemjelben  @-e  IV 236a:  bnr^  bie  ©.*  III  3m  (em^fancicn) ,  8e;  im  ent» 
gegengefe^teu  @-e  I  365«,  \va^  bie  @.  eneid^en  I  8e*,   feffeln  II  7e-8a  | 
®.  für  ettt?a«  II  84e,  232n  ,  289a:  haben  II  101e-2a,  288e  :|  ©egenflönbe 
11132a*,  ber  flemeine  I  142a,  gefdjärft  11297m,   @.  Ijaben  f.  fiir,  §err* 
fc^aft  über  bie  @.  11  97m*,  finblid^er  loa,  nenev  II303e,  fi^  bcn  @-en 
offenbaren  IV 216a*,  )>rattifrf>ev  II  206e  |  f-rcicb  [f.  SKetbobe,  SBerfnd;]  1 
305e,  36Ie,  438a;  II  227e,  263e,  320m;  III 40e,  50a,  öle,  92m,  93a,  102e, 
130m,  213m,  292m,  384a ;  IV32a,  489a,578n.  :|  ^Ric^tnng  II 41a  j  @<iärfe*: 
crbijbt  I  155m,  11144a;  fdjavfen  II  48e  :|  täufto  II  lOOe,  -^e^tänf^img 
II  93m;  iinfre  ©.  (pl.)  I  165m,  224m,  368m;  IHOOe,  IV7a;  f-tooü  f. 
^Inorbnung,  toor  ben  @-en  II  188e*  j  -^ennjelt  I  45e,  II  83a,  11122m, 
IVlOe:  Sontact  mit  Ilöe,  (Svfc^einiiugen  II  66e,  enge  ©renje  16m,  ßanber 
I  9e-10a  :|  ben  ©-en  wieberAeben   II  89a*,   jn>ei  @.  III  95me*  jj—  53. 
2)  finnig  II  8a,30a,  43e,  73e,  97a,  137e,  160m,  312e,343m,382e;  III 
210a, 597e;  V94m;  gorfd^ev  II  18a,  SBöIfer  II  IIa  :||  (5.  3)  finnlid;  [f. 
Slnvegimg,  2Infd;viiiiingen,  S5etvad;ti!ng ,  93eh?ci«,  S3ilb,  Ginbriide,  (Srfin» 
bnng,  erregbar,  S-rfd^einiingen,  ^orijont,  Äenntni^,  .Kräfte,  Organ,  8te* 
gung;  njalngenommen,  n>abrnebmbav ,  SBabrnebmung ;  Seit,  S^i'Ö^iB]  ^^ 
211m,  282m,  342e,  397m;  III  13e,  167m;  IV  6a,  V60e  j  baS  ©tnnlid^e: 
mit  bem  SHtcüectneücn  II  74a,  9^id;t-©-ee  III  13e;  ba«  Überfinnli(^c  IV 6a 
(mit  bem  ©-en  üerfnii^ft),  bae  ©.  nnb  Üb.  1 16am  (terfnii^ft);  ba«  ©. 
an  baS  llnfinn(icl)e  I  81m  (fetten),  II  76m  (on!mi^fen)T4)  ©innli^!cit 
I20m,  II  9a  (toiel) 

*fmoIogif{^  IV454m,  Sinope  II  177m;  ©intcr  [f.ÄiefcI]  IV247e(-9?anb), 
fintcrn  f.  jufammenf.;  rio  Sinu  (in  ber  ^rob.  (Sartogena  bcn  9?en-©ran.) 
IV 512a  (M;Ienf4)iefer)  ||.  ©innofttäten  IV 204a  j  ©innö  (and^  in  comp.): 
pl.  (oo)  II  4.53m:  -^crmel  III  246m,  7mll,  9a,  260«-la;  sinus  magnas 
\\306am:  im  Orion  Ill365e;  Dnabrat  IV27a,  -tafeln  11453m  \\  Sira 
iama  (Äcgelberg  auf  9?i^pcn)  lV402a  j  ©irenen  11505m,  sg.  -c  (*): 
2)arneünng  111438a,  [Gtvm.]  \U207eSa\\*:  fin  ben  ©^bärcn]  111457c- 
8a\\,  7e* 

Sirius  (©tcrn  im  gr.  ^unbe  111642a;  =  ^nnbeftern)  11163m,  [169e- 
171,  %  204e-8],  182a  jj  3iif.:  in  Ägypten  111  [171,  91.  206m-7a],  bei  bcn 
Arabern  \\\ 642am  (m\x  glänjenb  genannt),  Slnfgong  f.  ivviil;aiifg.,  berübmt 


1008  Sirius  ^  —  @!l 

III  171a  I  eigne  33eti3egiing  III  (36m)  265e;  ^^eränberlic^feit  bev  ^em. 
flI267m,  8e-9a,  270a  :|  (Sentvalföv^cr  1112876,  S)o^^eIftern  111268m, 
2)iivc^meffev  III  168a;  (äiitfernung  f.  9^ä^e,  ©oiiiie;  @rbc  f,  2\d)t,  9^at)e; 
(ätpm.  [a.  9^amen]  III  207-8  \%avhe  [bgl.  vot^,  trei^;  Araber]  III  170e, 
[204e-5]  641e-2a:  iöeränb.  f.  rot^,  'v-mvec^fel  lll642am  (3cit  be«  g-§)  :| 
gvübaiifgnug  11210a,  fimfelnb  [=  flva^Ienb]  I11207e|  ©lang  [ijgl.  Slid^t^ 
[tävfej  III  217a,  253all,  6e-7a;  gtänjenb  [t  ^e^  l  Araber  :|  1*«  @vcBe 
[togl.  idic^tftävfe]  III  102e-3a,  i5Äa,  253a,  273m;  ^etl  [^i  glänjenb,  treife] 
Ill208e,  Hefiod  11!  159e  |  Sic^t  ju  iinö  11150a,  406m;  eid)tftärfe  111 
102e-3a,  e-4a\\,  131e,  2a,e,  3e,  4a,  7m,  8a,  142a  :|  [mähe  jiir  @ibe]  (»gl. 
©oniie)  I92e,  111273m;  9^amen  (@t^m.  [f.  qu(^  b[.])  II  105a,  171e, 
208m;  uiebevfiiifen  f.  öerfc^tt)inbeii ,  [Ovt«öeräiib.]  (f.  l)p.  «Betv.)  11136m; 
^43avaIIaye  192am;  III  103e,  273m,  5e,  406mll  j  früher  rot^,  «evänb.  l 
%axht  [ogl  garbe,  iveiB;  Araber]  111169m  [iöPe-i 72a,  21. 204e-5 j,  301  e; 
SJerfd;tuinben  bev  dlWi)t  111641e(2am)  :|  (Sd^tDanten  \U641me,  (Sntfermmg 
öou  bev  ©onne  [»gl  -treite;  9'iötje,  ^avattajej  111406m;  fiva^Icnb  [= 
fimfeliib],  [of)ne  @tval;Ien]  111167a;  [anvb  einft  img  öevfc^irinben]  1 155a; 
treiB  [i  ^cE;  f.  fnU;ev  vetl)]  111103a,  169e,  170m,2a  \  -meite  I92a,m; 
111406m;  -tveiteu  III  183e,  3i2m 

*Sirowatrkoi  1469m  (eiitbedt  bie  3nfel  Neu-Sibirien) ,  Sißm  {%\.  m 
@outo.  Senifei)  1 134a  ((Sifenmaffe),  ©i^niometev  I  211e  (-33ecfeu);  Sis- 
mondi  (Jean  Charles  Leonard  Simonde  deS.,  1773-1842)  II  61a 
(übev  Camoens),  124a  (über  Ercilla);  Sifupalabadha  (inb.  ©ebic^t)  II 
117mll,  Sit  (=Sote)  111206m,  Sita  (gvan  Rama's)  11116m,  Sitcha 
=  Sitha  II  Sitka  (im  vuff,  9^ovbamev.)  [Sitcha  IV  167m]  %,  (Siifet):  aw^^ 
Baranow  IV 537m;  Snfel  babei  IV306e,  442m,  537m  J  93.  (Ort)  lV116e: 
mognet.  2Ibh?.  lVl89m,e:  öftlid^e  lVll6e,  189m,e;  [?Reife]  lV167m  :|| 
©itteu  [bef.  in  comp.]  (=  @ewo{>nbeiten)  [f.  f^ifc^e,  3:biere,  S5öge{,  ^^i>I!, 
5ßBIfev]  II31m,46mll,71a,437m;  sg.  (gitte  (*)  11362a:  -becbad)ter  II 
460m,  -bitbev  II  21a,  -le^ve  1143m,  Jocalf.  I1489e*  edeilberinig  II  62m, 
©(^onunfl  Il(183e-4a);  ©tvenge  11193a,  -nrenge  II  217e;  SBcränbb.  11 
267e,  bev  ßeit  11359e*  ]  ftttltd)  [f.  ©efiiblc]  11338m  (lieben),  eittlid^teit 
11137m  II  ©ituaticng^Ian  IV355m,7a,360e,531e  j  @i<5  [[.  Sultuv,  men^ä), 
Surtane,  SGBiffen]  II218e:  ^au^tf.  11244a,  tiefev  I427e  :j  Siue-fchan  (d;in. 
=  ffima/at/o)  IV  607e,  @ii)at{)cvium  (iivtrcltt.  Xi)m)  I292e,  Siyatcakfchgird 
(^erfif(^ev  Ovt)  1 388a 

*Skagen  11411a,  Skalholt  (3gl,)  11459m,  ©fa^^en  (pl.,  aflv.  Snflv.) 
11210m,  Skaptar-jökul  (M.  SSnIfan)  I  248a  j  ©tele tt  f.  ©fen;  pl.  -e 
\260m  (men[d)Ii(^e:  in  Seftinbien),  lV264m  (\Apn  2:bteveii)  :|  Skepßs  (Ort) 
11192m,  ©fij^eu  f,  WaUx  ||  (Sf  lallen  (in  comp.):  -blenft  II 34a,  -l^lenb 
11  24me  (tt?o  feine«  trar),  -frieg  IV60f>n,  -fee  1203a  (9?crblid;t)  J  sg. 
®flat}C  II  24e  :||  ©flatteret  1  492m:  ©fl'atinn  I  492a,  11  49e  (f^irorje)  || 


e!r  —  eobe  1009 

Skrälinger  (=  Esquimaux)  II  270e,  2me,  459a  |  Sky  (fd^ottifc^e  ^\\\i\): 
©Vcuit  1  462e  (bcii  ^altftein  imnraiibelnb) ,  V  67e  (auf  2ia6) 

*Slamat  (jai).  ^\\\U\\)  [auc^  i8eig  (IV326a)  ob.  SSuIfnn  (IV562m) 
toon  Ttgal]  lV326a:  SlugBnid^  IV328m,  I;c(^  lV562m,  Sage  IV 328m; 
£a»a[trcm  IN 332a\\ ,  562m;  yiaxwt  lV562m  :j  de  Slane  («avon  Mac 
Guckin  de  Sl.,  geb.  1801)  11120a  (Amro'lkais);  Slaven  lUllam  [ein 
S5oIfj,  flamf(^  11411a  (5lltevt^iiniev) ;  Slobin  IV  168e  (53cbeneiö  6ei  Jahuifk) ; 
Slough  [j.  Will.  II.  John  Herfchel]  III324e,  7m,  358e,  9all 

*Rob.  Small:  Copernicus  11497m  ($:ob),  504e  (@t)ftem);  „Kepler" 
11497m  :|  «Smövagb  1462m,  111107a  ||  Smith  1)*  m302e  (2)cV>^elftcrne) 
2)  E.  R.  V37e  (35ulfan  ton  Antuco)  J  3)  Robert  (1689-1768):  Coper- 
nicus über  bie  ^i^afen  ber  Venus ,  in  feiner  O^tit  (opticks)  11 362e ,  111 
538am  J  4)  Thomas  1417am  (Äo^Ienl6ergh)crf  bei  Newcaftle),  m  (miner's 
guide);  5)  William  (1769-1839)  V72e  (Formationen)  .||  report  of  the 
Smithfonian  institution  (in  Waf hington;  geftiftet  1846,  nac^  bem  35er' 
niä(^tni§  toon  James  Lewis  Macle  Smithfon:  f  1829)  lV595e-6a; 
Smyrna  1402e  [^erf.  ba] ;  U  177e(äoI.  ©olcnie),  407all  ||  Smy  th  1) Charles 
Piazzi  (geb.  1819):  a  Centauri  111213a,  284m  ]  2)  dap,  William  Henry 
(geb.  1788):  Adrenture-^ai  11152m;  Ätna  141m,  lV291e;  Sßulfon  bei 
Valencia  IV  372m 

*Snäßall  (iöf.  S5ulfan)  lV374ali,a  (öor-^ij^.);  Snake  river  (Oregon)  IV 
436e,  Snellius  (Willebrord  Snell  van  Roijen,  1591-1626)  II  506e 
(53rec^iing  ber  $!id^tftra^Ien),  Sniadecki  (Jan  ob.  Joh.)  11497a  [beö  Co- 
pernicus gamilie],  Snjoland  (=  Island)  II  269e,  Snorre  f.  Thor- 
brand sfon 

*Sobiefki  (Joh.):  firmamentum  Sobescianum  III  355e  |  So- 
biefki'fc^er  ^ä^Üh  (®ternbÜb)  I11236e-7a:  scutum:  i^eränberlic^er  @tern 
I11236e-7a:  RIII243m,9e:|j-  (gocietät:  -^.fi-Snfeln (=  ®efeHf(^aft§-3.) 
IV 425a:  [3nfeln  babei]  IV 426a,  feine  Ärater  n.  Sabaftröme  IV 425e  :|| 
!i3niglid^e  @oc.  (gu  London)  (=  royal  society)  1438m,  II  514me;  IV 
124e-5a,  131e-2a,  174a;  Londoner  (goc.  lV73aJ  royal  society  of 
London  (=  !i5nigl.  ©ccietät  iifir>.)  [anbre  f.  Edinhurg]  [f.  *philosophical 
transactions]  ll(51e):  5lrbeitcn  ib.,  committeelV200e,  Fernrc^reII177m, 
magnet.  I438e;  ^räfibent  1 438m,  IV  71e;  SSice-^räf.  IV 27m ;  proceedings 
IV  195am,  648m ;  ©itjung  IV  155a,  h^eltberü^nite  5lfabemie  Il(51e)  — :|| 
Soconufco  (@uatem.):  ^Breite  IV 306m,  (gingebovne  III  475m  j  ÜJuIfan 
ton  S.  lV307m,  311e  [545a]:  (Sntferniing  IV546e,  7a;  ?age  IV545a; 
ber  nörblid^fte  lV306m,3ilm,  386m,  546e,  7a  ||  Socorro  (9fien-®ran.)  IV 
557a;  Socotora  (3nfd  bei  Slrab. ;  =  3nfel  beS  Dioscorides)  [Sok.  II 
415m;  Zokotora  IHöSme,  177e;  fangfr.  Sukhatara  11168m]  1191a;  II 
245e,  443m;  lY lOSa-,  Socrates  1124a  (Geburt),  171m  (Statur) 

*®oba-<See  IV 439a;  ©obalit  1245a,  lV279a;  Piero  Soderini  (geb. 
91.  ».  ^umbolbt,  JloömPÖ.    V.  64 


1010  6obe  —  6ülo 

c.  1450)  11  492e  (Vefpucci's  SSeric^t  an  il;«),  Soemuüd  j.  Magnuffen; 
Sofala  (Otüfte  SlfiVg;  ögl,  Supara)  II  292e,  3a,  4i5m-6a  |  eoffionen 
[soffioni  lV25öa,m,e]  (=  guniavolen)  [f.  Island]  IN [256-7 m,%.  509m~ 
510m\  256a,  lam,  509m;  2)äniVfe  lV25(5m!l,  509e;  (Srfd;eiuungen  IV 257a, 
[in  ©egb.J  IV  257a;  9fJatur,  Sßefen  IV  256a;  2«ünbungen  lV256e,  -@^ftcm 
\y251am  :|  Sofi  f.  Sufi,  Kal'eh  &ofid  0:perf.)  lU2a,  Sogamofu  (^Bogota) 
IV556e  I  >So5f(imna  II  185e,  IV  608m:  Alexander  bev  ©r.  II  185e  :| 
iSo^f/id  (bei  ©aniavfanb)  II 42a,  soliel  =  suheJ  ||  ©o^Ie  f.  ®d;ad;t,  %\cl 
\  jö^Iig  [f.  «oben,  @4)i^ten]  IV45m  (@trc(fe),  569m;  ei'^Iigfeit  IV161e 
jl  Sokotora  —  Soc;  f  olav  (4:  ®onne)  III  379a  (Sinflüffe),  folavijc^-liinar 
.I60m;  ©clbaten  II158e,  @ülbnev  II172e;  Soleiman  (aiab.  Kaufmann) 
;II445e-6a,  Solenhof en  I  466e  [üeifteinerteö  2:l;ier,  geogn.] 

(Solfotarcn  [%xt  SSuIfanej  (=  soufri^res,  4:  guniarcleii)  l  254m ;  lV249e, 

a67e-8a,  409a,  600me[601-4m],  612a-  \46-47m  \  sing,  (buvc^  *  beg.) 

bie  eolfatare   I  256e,  l\589me;   eb.  eolfatava   lV379m,589m, 

614e;  eine  bcftimnite  [tgl.  ®egb.]  1254e;  IV572jne,  600m,  1,  614e;  V 

46um  li  3u[ü^c  (comp,  (gclfatavcn-)  |:  Slusbrud;  f.  (giu^ticn;  iraß  fie  au8* 

ftüjsen  1254m;  lV60ir/ie*  [e-2m];  2lii§[ti-öiiiungen,  (Smanationen  [ügl. 

®ael  IV [602e-4w]  5e,  V46m-47m;  Sluetüurfl  i\600m*  :|  begriff,  3)efin. 

f.   ^iatuv;    (Smanat.   f.   Sliieftrünu;    entflammt,   (Sntflammmig   IV590e*; 

(Sni^tion   \\6ü0m*  ||  @aö  (aiiöftrcmenb)  lV6i2a*,  V[46-47»n]  46m: 

■  -Sitten  I V 604am*;  SSeftanbt^eile  IV6i2a*,  V  [46-47m\  J  -®afe  Y46m  .|| 

.[in  ®  egenben,  an  Oitcn;  einzelne]  (bgl.  aüg.  sg.)IV379m,  409a*,  422e*, 

3a,448m*,45«Se,  590e*  600m*  3all;  [©eräufc^j  IV372e;  gvofee  (sg.)  IV 

379m,  448m,  603a,  612a;  feine*  IV  41 7m,  589m;  Sal)aftvcme  aitö  ibr  IV 

.  372e*;  ^atux,  Sefen  [33egriff  IV  6W€-2a,  2)efin.  IV5S-9me]  lV367e-8a, 

589me,  600m,  Im,  e~2a',  Öffnimgen  f.  ©galten,  an  Ovten  f.  ©egb.,  ^rccefe 

V[46-47m]47m  j  Vau d^enb(e)  IV 5<SPm,  590e*:  ftetö  IV422e*  :|  rii^enb 

lV600e*|  ©c^JDefel   IV [602am]  3a,  V[46m-47m];   -bäm^fe  \V589e; 

-2Baffev[toff  IV[603-4m],  V[46-47mj  :|  epalten-Öffnimgcn  IV601e-2a*, 

(Stabium  f.  toulf.  |  S^ätigfcit  IV590e*  (in  DoHer,  toulf.);  -Xhat  lV249e, 

V46e-47aJiBuIfan  (Der  eine  @.  ift)  IV422e*,  an  einem  3>.  IV525e; 

als  ein  ©tabium  bcr  tjulfanifd^en  2;]^atig!eit  IV 249e,  384m,  60ie-2a  :| 

Sßaffevfloffgag  1254m,  -Buftanb  IV603am 

*joli-  IV74e  (-liinav)  |  Solidago  (^fl.)  I376e;  fclibe  11352a,  3a  :j 
Soliman  (tjgl,  Soleiman)  I409e  (couronnement),  Solimandagh  (Stjcien) 
IV 510a  I  Solinus  (Cajus  Julius):  ed.  Camers  II 490e-la  (mit  Apianus 
SSßeltfarte),  gaü  ber  ä«eteormaf[en  I402e;  halfen  I448am,  lV253e  :| 
dies  solis  III474a,e  \  1)  Juan  Diaz  de  Solls  II478e-9a  (perf.,  Öffnung 
im  oftl.  StmevO,  HI  368me  {dxpet).  waä)  bem  rio  de  la  Plaia  [1515]); 
2)  rio  de  Solis  {naä}  ibm  benannt)  =  rio  de  la  Plata  :\  Solo  =  Sulu^ 
Solola  (3)att.5lmev.)  IV  544e  (©ebivggftocf) ;  Selon  II  404a,  IV  494e  (Atlantis) 


6olf  —  Spnna    .  .1011 

Jl  ©olftitium  IV133e;  pl.  ©clftitieu  (*)  [f.  mcift  bei  ä:quinocticii] 
11474a;  IVl76a,  502e:  ^Beobachtung*  I114ö4m,5a;  iiörblic^e^,  fübl.  IV 
77m,475e-6a;  @ominev-@.  111186a,  fütl.  f.  iiövbl.  J  ©olftitiot-:  3lr* 
miöen  11210m;  S3eobad;timg  III  455a,  IV128e;  Speeren  IV77e,  i26m; 
^inifte  III  194ine  (^iirüdtueic^en),  486a;  @d;atteu  II402e-3a  ||  Sölvitsborg 
(in  ©c^onen)  1  313a  (Hebung  be§  Sauber) 

Som  erfet  1)  Henry  2ovb  S. :  fein  Sa^Ian  1409m,  IIl588e  J2)  North 
Somerfet  (avct.  Stmer.)  lV98me:||  Mary  Somerville  (geb»  c.  1790): 
Äconcagua  IV529e,  bl;nani.  Slquatüv  IV(84me)  177m,  (Svb-2)?agnetieniug 
TV  1777n  I  physical  geograpliy  IV  177m:  bovin  öon  Pentland  lV524a, 
8e,  5o3a,  7e  :|  2)|agnet.  [.  Svb-2)?.,  Pentland  f.  geogr. ;  connexion  of  the 
physical  sciences  I  596c,  411e;  III  125m,  214m,  262m;  @tal)lnabeln  IV 
"64m  (magnetifd^) 

bie  Somma  (monte  »S.  IV472e)  [bie  alte  SBanb  be§  (Sv^ebnng§-,Svatevö 
beS  Vefuvs  lV634e;  f.  wod)  I235e;  IV450a,482e]  IV482e  ||  3iif.:  5lb* 
l^änge  IV 450a,  Slnovt^it  IV467e,  2I[c^en  f.  ^Pompeji,  auSg^brod^cn  f. 
Scucit-^.,  Söilbung  IV 449m  |  Ü3imgfteiu  lV450a,  4^2e;  -e  [VU9e- 
450a:\m'6d€  \Y641a,  (gibebung  I  245m  [3eit],  gattmigen  f.  -iDiantel; 
[©ebirggarten]  (f.  einje(ne)  IV480a,  634e,  641a;  Herculanum  f.  ^Pompeji, 
feine  Snijen  IVö4ia;  Senate  V95e,  in  2eucit-^ov^I;l)v  auögebrod^en  I235e; 
-2)^antel  l\560am,m  (70  galtimgen);  punta  Nafme  lV605elll,  bie  Üia^ißi 
u.  ^[c^en  ber  S.  bebeden  Pompeji  u.  Herculanum  IV64im,  3?a^itti  f. 
opomp.,  Zxaä)\)t-^xt  IV 472m,  Stuffe  lV472e  ||—  Somme  (gluß  im  nörbl» 
graufreic^)  I  298a 

©ommer  (aud^  in  compos.)  [j.  Mars,  yia^t,  Stegen,  ®cnne,  ^Station, 
2:emperatur,  SBärme,  SSinter]  sing.  1376m;  111124e,  171e,  207a;  IV 
45ell;  plur.  (*)  ]  347 am  \\  3iif. :  -grenje  I  355e;  bev  nörbl.  ^albfugel  IV 
122a,  ber  fübl.  §albfngel  [=  ^emif^^I;.]  IV  123m  j  I;eif3e(r)  1365m,  376m*; 
IV 235m;  f-r;ei6  I  350e  :|  bev  fübl.  ^emif^I^äve  [=  ^albfngel]  l\98m; 
-l^immel  1 338e,  344e ;  §i^e  I346e,  -bitJe  111207m;  im  e.  1336a,  357e; 
11131a;  !altev  geiuovben?  I182e*,  !ül}Iev  1365m;  SRitte  I344e  |  -monatc 
I343e,  lV98am:  Xmpcx.  I(347m,  355m),  482a;  u.  iSBintevm.  IV233e  :| 
^cIav-@.  111513m  || —  fommevUc^  1118a  — 1|  Sommer  ring  (Samuel 
Thomas,  1755-1830):  ©onnenfleden  III390e-la,  e-2a 

-*Sona  (inb.  ^L)  II  117m,  ©cnben  (pl.)  IV40e,  Sonder  (auf  Selebe«) 
IV 408a  II  fonberbav  ff.  (Svfc^eiuung,  ©eftalt,  -ung]  11128m,  290e,  Im, 
5a,  307e,  8m,  312e,  324a,  330a,  447m,  484e,  509a;  III  14e,  28e,  43a, 
54m,  147a,  8m,  154a,  200m,  9e,  224a,  316a,  339a,  340a,  4e,  350e,  368a 
428e,  512m,  552ra,  562m;  IV58u,  184m,  6m,  210e,  225a,  275e,  284a,' 
296m,  320m,  331m,  351a,  365e,  9m,  383e,  530a,  542m,  3e,  590a,  le, 
6l7e,  623m:  'än\\d)t  1426a  J  fonbern  (verb.)  \21a,  eonbernng  IV 561m 
II  ©cnett  II 53a,  121a ;  Song  (c^in.  S)^naftie)  II  319e,  «Sonnabenb  f.  ©oiuie  51 


1012  (Sonne  hi^  Sltmofpl^cire  21 

(dornte  2(.  aUgemein  ober  eine  anbere  als  unfve  [burd^  Dcvgef.  4- 
bejeic^uet]  (=  gifftern  111  49e)  [f.  gijflern  ®,  Saturn]  177a,  Ulm,  7a  | 
plur.  ©cunen  [Diirc^  nad^gef.  *  bej.]   (=  ^ifflevne,   Sterne)  [f,  3)op^eI* 
fterne,  g-iiitenie,  (Sonne  0]  1165a;  111 178e,  257a,  28la,  2a,  294e,  300a, 
9mlii,  332m,  421m;  i\ 4e-5a  ||  SS.  unfrc  ©OlIIlC  (^au^tgegenftanb  beS 
großen  2lrtifeU^)  [biefer  3uja^;   195e;  11365all,m;   lU40a,  49e,  131a, 
201m,  257a,  291e  (479a)]  (4:  folar;  f.  foli-,    ^eliocentrifc^)  [ögl.  alg  oft 
ftatt  ©onne  ftel?enb;  @cnnen!ör^er ,  -fugel,  -[d^eibe,  -ftrablen,  -fJ?ftem; 
iDberfläd^e  ber  ®.]   [f.  (Someten,  eiectro-SDhgneti^nnig,   (Svbe,    gi?:fterne, 
glatten,  Sa^r,  ü)?onb,  ))er^etuirl,  9Zovblic^t,  ^[langen,  ^(aneten,  Saturn, 
(Steine]  l[U9m-151,  51.  414me],  18de,  388m',  lUSme,  24m,  47m,  452ell; 
lU32e,  82m,  118me,  [378-405,  ST.  406e-419j,  443m,  [488e-490m,  21. 
536-7a  (nur  ein  einjelner  9iac^trag :  bie  retl;en  ©eftalten  bei  ber  tot.  (Sonnen* 
finftevni^  öon  1851)]  488e  j|  (ilpl)abcfifd)c  ilciijt  btr  3iifä^c  (in 
compos.  Sonnen-;   2mal  Senn-,  Inml  <Scnne-  [bann  aiiögefc^vieben]) 
[folgenbe  ©lieber  bilben   bejonbre  Stiicfe   na6f  bem  aüg.   5(lvl;abet: 
t-fin[terniß,  -fleden,  -gebiet,  2ic^t,  -fc^eibe,  -f^ftem,  Uni^iit* 
lungen]:  2(bbilbung,  Sarftettimg  [DgU  Beic^en]  111424a,  577e  |  51  benb* 
fonne  111412m;  (Sonnabenb  [=  dies  Saturni]  1428m,  III  (472a)  3a  J 
»aö  öon  ber  <B,  abl^öngig  ijl  111104a;  Stb^ängigfeit,   ob   fie  nic^t  ah^ 
gängig  ift?  lU374me  (^on  einer  anbren)  ||  Slbftanb  öon  ber  S.  [=  (änt* 
fevniing]  ].  Qrbe,  '•iplaneten  u.  bie  einjelnen,  Sterne;  -Slbftanb  III  406m, 
515m,  ö33a  J  Slbftänbe  oen  Der  (S.  [=  (Entfernungen]  (»gl.  Scnueufvftem) 
IIi572m-2a  II  2(bn)eic^ung  [=  2)eclin.]  lllööe,  296m  (Safein);  STbii^efen* 
iKit  [=  2«angel  ufn?.]  111202a,  434a,  538a;  S3eh).  um  ibre  5i(^ic  f.  Jio^ 
tation,  Unibrel;ung;  ivenn  bie  (S.  allein  am  ^imuiel  h)äre  llll44e-5in] 
bei  ben  StUen,  im  2lltertl;um,  alte  SSorftettungen  \\\42U,  618e;  IViöSm; 
Slnblid  [ög(.  fic^tbar]  I429a;  anbre  111376a'"',  »cn  einer  @.  jur  anbren 
llH-573a;   ber  (S.  angehören  f.  -fiJr^er,   im  Slngefic^t  ber  (S.  11182m; 
2lnfel;n,  Sluöfe^n  [a. -fc^eibe]  lll[405e-5aj  4a,m;  Slnfic^ten  i>cn  ber  S., 
ton  i^rer  SSefc^aff.  [4:  SSorftett. ,  »gt.  S3e|c^aff.]  lll[382m-6m,  2{.  407e- 
410]  618e  II  ^Injie^ung  [=  Slttractiou]  (f.  (Someten  ®,  (Srbe  S)  1 180me, 
111408a;  gegen  andere  Tonnen  111376a*,  njie  n^eit  fie  reicht  HI  (588m), 
gegen  iljre  Sßeltfijrper  I1157im;  [SEBirfung]  1 155a,  324e  J  2(n3ieI)llngö' 
fraft  1108e,  116e;  III(45e,  58e,  375e),5llm,557m;  IV(488e):||2(qua- 
tor  I11390ell,  Imlll;   -5lq.  (°)  111390e,  449e:  2)urc]^gang  ber  S,  burc^ 
ben  Siq.  (ber  (Svbe)  lVl58e,  -gänge  (it.)  IV  130m;  (gbene^  1412m,  111 
591me;  im  tq.  (ber  @rbe)  Ill450e;  Steigung  lll381mll  (gegen  bie  (Sfli^tif), 
449e  J  Stquatorial-^egenb   III  390e,  7a;  Vlle  ||  in   ben  tquinoctien  IV 
176m  1 1  -2(  t m  0  f  ^  ^  ä  r  e  1 89a,  145m,  388e,  4l0e ;  II  365a ;  111 41  Im,  7ni, 
536ell;  mmoi>l)äve  (O)  [=  2uft,  2^'  Um^iittung';  -^  S)unftfreis]  (f.  auc^  ^Um* 
Füllungen,   ^2uft)  II1411e  (2m),  536e:   2luebel)nung,   ©renje  [ogl.  loeit] 


6omie:  ^Itmofpfjäre  ^  —  S3en)eguiig  3         1^^^ 

IlI05<S5allm;  33cgven3iiiig,  53e[c^väiiftr)eit  n54c-6  (6a);  gaeavti.qelllo^OZe; 
©veiije  f.  2(iiöbe(;u.,  ^Bcgrcus.;  ieiifcitc  l[\^588m]  ninguctifc^e°  IV79e-<S0a, 
175e;  Dlebelrinoe  1 162a,  ^roccfe  1113^3e,  äiiBevfte  <2d;i(f)t  I89a,  in  ©cnnen' 
finfterniffcn  11365a,  (Stvönuniflen  111391m,  2I;cil  J1366e,  ^eriob.  SSeränbb. 
IVSime;  tuie  tüeit  fie  veid;t  [ögl.  5Iufbel)iu]  111588a,  einft  iveiter  1137a; 
3iifammen3ie!)imo  1103e  .||  Slttractieii  [=  2üi3ict;iing]  I180e;  11157Sw, 
58Sm:  erbkku  iY  218am,  488  :\  an\  bcv  <B,  f.  -[d;ei6e  ||— Sliifgang 
21.  (eig.)  1147e,  111106e,  IV 206m;  S.  (Seltgcgenb)  [<^oj  iii95ni  J  -auf* 
gang  O  51.  (eig.)  11  105m;   IV  118a,  166m;  53.   (Seltgegenb)  P^]  II 
194a  |:  jitternbe  33ett)egimg  I1173me,  früDev  lVll8all;  nac^  (S.o  11182m, 
84e;  f^äter  IV  118a;  unb  Untergang  111159a,  \u  -nnt.  lV053e  |  im  51. 
11173a;  toor  @.°  III 73e,  74a,  82m  :|  3eit  11272m  :||  aufgeben  111450m 
(bie  ®.  gebt  nid}t  auf  [trie  gegen -ben  ^ol]);  -enbe  II 30m,  HI (73m)  — 1| 
5lnftt)attungcn  f.  Uml^üßnngen;  aus  ber  @.  ^crabfommen,  faßen  I401e-2m 
(@teine);  5Iuc^be^nung  IV  175a;  5(ue>bünftungen  [=  (5jl;a(at.,  :^  2)ünfte]  I 
138a,  lllölSme;  5in«febn  f.  5ln[cl;n,  Oknf.,  -[d;eibe;  2Iuc-ftiaf)Uing  III 
256e  !  33a^n  111201a;  -ba^n  (O)  [ij:  SÜi^tüJ   111  160e,  181e:   bie  @. 
bur^Iäuft  bie  33.  111458a;  ^älfte  III 458all,  466ell -7a;  [d;eint>are  III O450a, 
SB.  mn  bie  ®.  1133m,  3iel  II 47m  :|  [33einamen]  (tg(,  Flamen)  II347e, 
499e,  500am;  111  30a,  378a,  406e-7a,  539e;  telebenb  III  57Sa,  408m; 
S3eoI>a^tungen  III  (401e),  -.«B.  111383m  |  33 erge  III  389e,  -K  111390a 
[ungetreuer  \)dI}c];  S3erggi^fe(  III  383e-4a  ||  S3efd)affeul)eit,  ^t)i)f.  Son* 
jlitutien  [f.  b[.  aud^  kf,],  ^atv.x  (lll384e),  Sefcn  [:^  ßigenfc^aften]  (f.  STn^ 
fte^ten,  gijftern;  -tor^v,   Okrfl.;  biete  [pec.  3uf.)   I402am;   11146m, 
109m,  134a,  199e,  [381e-405,  5t.  407m-419  ip\)\)^i^ä)t)] ,  (383a)  396m, 
421e,  4SSe;  \\79m-80a:  [atte  5tn[id;t]  I402am,  f.  ^stufid; ten;  9Zebetftern 
1411e-2a;  ^^b^fifd;e  «efc^.  [f.  aüg.  u.  (lonftit.J  III  5<S2m-5a  (5a),  (394a); 
gegen  anbere  ©onnen  111257a,  ob  fie  fic^  »eränbert  I476a||  ton  ber  ®. 
befd^ienen  111507m  ||—  fic^  um  bie  <B,  ben^egen  [=  !reifen]  f.  (Srbe,  ^ta* 
neten;  bie  @.  beti^egt  fic^  [f.  bie§  aud)  bei  S3eiregung]  um  bie  @rbc  [bgl. 
Ireifenb]  II503e,  III  421e(2e)  J  bie  @.  ben?egt  anbre  S5?ettförVev  111485a 
:||  33eiregung  ber  <B.  (bie  ®.  ben^egt  fid;)  [=  !üauf,  bgt.  Diotation]  I414e, 
IV (176m);  -beii>.  (oo)  1414m,  -en  (©-*)  111455c:  um  ba«  S:entratfeucr 
11350e  I  eigene:  toon  2B-0  111158m  (langfame),  im  Settraum  [=  tran«tot. 
uftt).]  ]  {lölam)  4vi  :\  um  bie  (Srbe  f.  fid^  beiregen,  nac^  Ofl  f.  eigne;  eine 
^Taneteuartige  II  350m,  505m-4a;  fd^cinbare  1327m;  um  einen  @(^n:er* 
^nu!t   \149me,   111372a;  gegen   ein  ©ternbitb   \  151am;   tran^tatcrifd^c 
[=  eigene,  Orteberänb.]  (ögt.  9ii(^tung,  ©onnenfvftem)  \[149e-151e,  51. 
4Ume],  III (4ö4a)  487a;  33eu\  um  bie  @,  [=  Unitauf]  f.  Srbe,  ^taneten  | 
nm  bie  ^pote  beß  Uuiüerfumö   111409m,   um  bie  %  bev  Sßett  I1503ra; 
um  bcn  SSetttjeerb  II  350e,  im  Settraum  f.  eigene  :|  bcn  Oft  nac^  Sefi 
(ö.  2y?orgen  g.  5tbeub;  täglid;c)  111158m,  lV(175a);  niejicanifc^e  ^icrogl. 


1014  6onne:  ^etDegung  3  —  ^^^ 

3eic^en  in°455e*   jitternbe  f.  Sliifgang  — 1|  SBejie^unoen  jur  <S.  III (373m) 
||i8ilb  III  106e,7e,118e,  399a;  -6ilb  111108m,  117a  J  53ilber  IllllSe, 
579Tne(31)5e);  -b.  III308e-9a  (treibe)  ||  Meid^  [togl.  SSevMeic^iing]  111413m, 
büitig  111416m;  (^eogv.)  SBreite  in390ell-la,  ia;  im  S3renu^im!t  [.  ©taub 
)|—  bie  @.  (Soutralfcr^^er  I93e,  96a,  lü9m,  117e,  139e,  145e,  9a,  153m, 
162a,  5m,  207a,  389a ;  II  501e;  III  256m,  371m,  2a,  4m,  5e,  6a,  8a,  388m, 
394a,  401a,  429a,  435a, 445e,  488e,  9a, 518e, 533a, 567e,  572e,  588m, 
628a;  IV 83e,  212a,  648a;  Vl2a,  74a:  für  Kometen  111557m,  imfev  III 
401eT  (SentraÜraft  I95a,  103m;  -fväfte  11350m,  375e-6aT  Scutval* 
fonncH-  [ög(.  *(5cntralfi3v^>er  (3trt.)]  II  344e,  9e;   III  {282a),  [282e-3 ,  ^. 
287m-8m],  284e:  bie  (Svbe  ben^egt  [xäf  um  bie  d.  II4-209m  :||  Gentium 
bei-  @.  [=  2Ritte,  9}?ittelpim!t]  (a.  -fc^eik,  f.  ^ülid^t)  11360a;   1 11  380a, 
4a  (5m),  395e,  6a,e,  7a,  563m  |  bie  ®.  aU  (Sentnim  [=  äJJitte,  2«ittel' 
^im!t]  \l499e-500a,  e-la,  2e,  3e:  ter  «pfanetcn  III465e,  6all;  bc§  ^:ßlaneteU' 
f^ftenig  11140a,  (344e)  5e,  7e,  503e-4a;   ber  ^lanetentrelt  III  18e;   ber 
Seit  H348a  — 1|  c^agrin-avtiget^  5In[e^u  U\404me,  (Soniimction  1 138m  j 
(5cn[titution   [=  S3ef(^aff.:  f.  aiic^  ba]  11370m:  ^^M^e  Ulla,  III 
394a(401e)  J  Sulinination:  SBreiten-53e[tininiimg  biirc^  bie  (5.  IV 569a; 
nac^  bev  e.  I363e,  IV  166m  :|  2)ar[telt.  f.  ^Wilh. ;  2)edination  [=  ^Ibtv^eid^.] 
1339a,  11334m  (tafeln);  2) ic^tig feit  190a,  389a;  III 307a,  5Sla,  429e, 
446V7a ll,484e-5a;  -bieiift  III408e,  S)inien[icnen  lII4<S5e,  S)üV^)elioniien 
I95e-94m*|(an  fic^)  biinfel  [f.  »013. -feiger;  f.  auc!^  tuget,  2JJaf[e]  III 
i07am.  8am,  410am;  bimffere  ©teilen  [ögf.  matte]  III  404me  ||  2)unft: 
-püe  f.  Umluiüungen  |  -fveis  [=  5ltmef^I;äre]  I11382e,  4l2m,  7a;  IV79e: 
äuBerfter  f.  3»'  Uml^üttimg  :|  -f^ic^t  f.  1»^  Um^üßimg  :|I  S)ünfte  [4:  5lu«' 
bünftimgcti  uftt).]   11159m,  323m  j]  burc^ferfc^en  [=  -fpä^en]  f.  -fc^eibe  | 
S)urci^gang  [f.  ^Stquatov,  °9D^eribian,  ^-fc^eibe]:  üor  ber  ©cnne  f.  Merkur 
T  2)ur^meffer  I153e;  III130e,  la,  [380me]  390a;  -2).  (O)  1118a:  Slb' 
nabme  111  °40im;  ber  [c^einbare  \]\[380me],  ber  trabre  lII5(S0e;  hjenn 
bie  @.  tüeiter  entfernt  n>äre  III  133e  :|  burc^f^äben  [=  -forf(^en]  f.  -f^eibei 
tüirft  5ur  ebbe  [tgl.  *(gbbe]  1180m,  111378m;  (gigenfc^aften  [ij: SBefd^aff.] 
II499e,  5ÖOam,e;  III  31e,  207e  [378-9a],  406e,  539e;  eine  ®.+  f.  jur 
anbrcn  II  (Sinfhtß,  @ inmir !u n g  [=  SSivfung]  (f.  @bbe,  ßvbbeben,  ©rb- 
SD^gneti^mu^s ;  ©cnuenftaiib,  -fteüung)  1436a;  111485a,m;  lY 79me,  129e; 
-(Sinn?.  IV 35a,  212am  J  (ginpffe  III  [575-9]  9a  ||  in  ber  (5!li^ti!  111458a, 
lV129e;   (gtemente  (cb.  numer.  Angaben)  \U  [380-lm]  {488e) ,  (Sma* 
naticn  111  490m,  empcrfteigen  II 91a  (^ül;er);  Entfernung  öon  ber  <B, 
[=  Slbftanb;  a.  Oberfl.]  (f.  @rbe,   Planeten  n.  bie  einzelnen,  ©terne)  III 
397e-8a,  533am;  gntfte^img:  [3eit]  III 481e,  2a  ||  (g r b e  [f.  fonft  *@rbe] 
(f.  fic^  behjegen,  SSen^egung):  (Srbreici^  (in  ber  ©.)  111385m,  tüirft  bie  311 
bcn (Srbtiefen  1 180m  |  erbtjaft  f.  ^Äern  ||  (Srbebungen  f.  9^anb  |  erleuchtet: 
bie  @.  (bunW)  n^irb  erl  111398m,  bon  ber  ®.   erl.  I11497e  J  erfd^eint 


eoniie  (grf  —  tör^er  aUg.  1015 

II 47m,  @r[c^emen  11173m  (über  bem  ^orqcnt);  Sifd^eiitiingcit  an  ber 

©.  [f.  Dbcvft.;  tot.  ©cuueiifiiift€viii§,  -flecfcn:  bef.  @;  53evftn[tevimgeitJ  IH 

416m  :|  bou  ber  @.  evti^ärmt  I1164e,  bie  etvigeii  @.  U147a*,  (Sy^atatioit 

[=  StiiMnftung  itfn\J    111490m  ||  -fnctelu  [cqI  -fletfen]   H  361e;   III 

76a,  387a,  393a,  403am,  e-4a',  -fadtel  III (415a)  ]  Radeln  [^  9^avbeii]  III 

403am,  6-4a;  %adt\  llUüSa  (-bitbiiiig)  ||  fnüeit  f.  au§  \  [färben,  farbig] 

(f.  aiid)  -treibe)  111 144a,  408e;  farbige  111309m*,  pvbmig  f.  -[rf;eibc  || 

eine  ferne  @.+  III  170a,  256m,  291e;  ferne  @.*  (pl.)  IH251e,  626a  J 

-ferne  [=  ^T^betj  (f.  (Kometen,  (Srbe,  Planeten)  I  97a,  112a,e;  111564a, 

IV80e:||bie  <B.  bnrc^  ba«  gernrobr  gefebn  111490m  .||  f-finfterniB  i[t 

ein  bef.  <BtM  biernad^  ||  bie  @.  ein  f^ijftern  II  350a,  365a;  III 57im  | 

bie  «S.  gegen  bie  anbren  ^ijfterne  [togl.  °@terue,   aber  vjorg.  *@tevne; 

^©eftirne,  Tonnen]  1153a,  III  574me:  Srnsiebinig  111376a;   (Sntfennmg 

f.  *gijfterne,  tjgt.  ferne  (Sonnen  |( -flamme  V20a,  f-fteden  bilben  ein 

bef.  (Stiirf  biernac^,  ber  @.  folgen  IV  175a;  ^urd^en  111387a,  404m;  gag^ 

förmig  f.  Umbiitlnngen ,  f -gebiet  ift  ein  bef.  @til(f  biernac^,  @egenfd;ein 

IIl589e,   n^aö  3uc  @.  gebort  [f.  öcrj.  -törV^er;  -gebiet,  -fvftem]  I  149m, 

genährt    lll(618e  burc^  Slii^bünftiingen);    gefebn  f.  fic^tbar,  ^gernrobr; 

bie  ®.  lenft  bie  ©eftirne  11  347e,  499e;   getroffen  f.  -fira^Ien;  ©eiröl! 

[:|:  SBoIfen]  (f.  -fiufterni^,   bef.  tot.)  III  412m,  489e;  glasartig  III  199e, 

gfeid^artig  f.  -fd;eibe,  -glutb  [^  -bi^e]  1380m;  golb^änbige  [i?g(.  (gtraljlen* 

bänbe]  11  39e,  115m  ||  bie  «S.  als  ®ott  11  499e,  500m;  Ill(421e);  -gott 

1380m,  ll(194e)  J  ©ottfieit  III  465a  ||  graue  @tet(en  II1404e;  ©ra^^itation 

[=  @c^n>erh-aft]  III  18e,  408a  ||.  gro§  f.  -fc^eibe  j  ©rö^e  [ogl.  3)imenfionen, 

S)urd;meffer,  Umfang]:  S3ifb  \\\381am,  fcbeinbare  III  133e  (itjenn  fie  n^eiter 

entfernt  tuäre)  ||  §albtngel  [=  §emif^bäre]  111458a  (üern.^eilt  in  ber  nörbf.); 

^änbe  f.  «Stvablenb.,  golbliänbig;  -ban?  IV 589m  [  ^elle  [f.  2)?ittag,  -fc^ein]: 

stellen  lll405e-4a;   ^eltigfeit  111  408all  :|  ^emifpbäre  [=  §atb!ngel]  III 

390e  (ni3rbl.),    la  (fübl,);  berabfatten,   -tommen  f.   an«;   b^vonetretcn  f. 

-ftrablen.  am  ^imrncl  1191a,  -bitje  [= -güitb]  1380m  ||§obe  II1107e, 

-b'öbe  (O):  über  bem  ^erijont  lll73a(84ra),  mfcbiebne  III063a  J -beben 

[ügt.  °9}?eribian ,  ^ai^ittag]  iII450a:  genommen  111107a;  nebmen  ll482e; 

IV54e-55a,  309a;   [511  Ortebeflimmiingen]   lV594e;   nad;  @.  fd;iffeu  II 

296m,  554m  :||  bie  @.  beber  1191a  :I|  ^crijont:  bie  ©.  am  §.  lII4I2e, 

450e-la  (immer I);  im  §.  111118m;   über  bem  ^.  [a.  ^öbe]   111450m 

(3)aner),  547a;  unter  bem  ^p.  1413m,  4a;  IV117a  .||  ^nUeOO  =  Um* 

bütlung(en)  u.  f.  bort,  Sabre^jeiten  f.  SSirTung,  jenfeit  ber  @.  [ügl.  -f^ftem] 

111477m  II  Äern:  bie  ®.  ein  bunfler  fern  (bu.  Ä.  ber  ®.)  [=  fdiirarjer, 

crbbw  erbiger]  III  [5.52m-5a]  2e,  3e,  407m;  erbbafter  III 552me,  erbiger 

Ill382e;  fefter  111383e;  fcbtrarjer  [=  bmtffer  nfn?.]  11361a,  2a;  IIl(384a) 

TÄernflecfc  f.  @onnenffe(feu  Ä  :1(—  ©ounenför^er  [=  (Sonne,  -fiigel] 

1, 138a;  111 48e,  51a,  104e,  282mll,  381a,  2e,  401a,  410a,  490m ;  IV82a, 


1016  6onue:  Röxpex  —  5le 

98m,  132a;  V12m;  Körper  bev  @onnc  (°)  IllSlell,  408a,m;  angcl)creii 
f.  gel;öven,  S3ej(^aff,  111383a;  Souftitiition  11370m,  11164a  ||  ber  bunflc 
i.  111  382a,  4m,e,  6a,m,  0398m,  405a,  9a;  lV131e  |  bev  @.  {aw  \\ä)) 
bimfel  in 410am:  faft  b.  111  [381e-2m],  2m-3a  (ä^nlic^e  Sliifid^t);  bic  @ümte 
ein  bunÜev  ^ör^er  Ul  383e-4a\\  ber  fefte  111395m;  jum  @.  gehören, 
Wa«  il;m  angehört  11  361a,m;   111383am;   Ävaft  111  45e;  £)6eipc^e  111 
385all,6m;  9tinbe  111386m,  Xl^eil  111384m —:||  Ävaft  [ügt.  Sivfimg] 
(a.  omagnet.)  Il501e-2a,  lll(45e),  lV79m:  -äu^enmgen  111 375-9a (8m), 
in  ber®.  11130a  J -!raft  11501e:l|iim  bie  «S.  freifeii,  freifeiib  (i>cn 
il^reu  Sßßeltf erlern ,  Planeten  ii.  <5cmeten,  gefagt)  [=  fic^  tH'trcgeii ,  ij:  Sa^n 
um  bie  ®.]  1  95a,m,  105a,  121a,  8a,  137a,  141m,  6m,  8e  (299e),  412m ; 
111323e,  371m,  6a,  408am,  410a,  ö59e,  569e;  IV 5a:  Mm  äöcltför^ev !  11 
361m  J  bie  @.  fveifeiib  111422e  (um  bie  (Svbe)  :||  Äuge I:  bie  @.  eiue  buufle 
Ä.    \n383e-4a,  407am;   eine  leud^teube  Ä.  111  396m  | -tugel  111381a: 
buuf(e  111382a,  3e  ||  ?age  [4:  @tetluug]  111437a,  -läubev  II  194e,  -laugen 
U03a  II  Sauf  [=  33en).]  ll(194e),  lll(45Sa)486e:  f({)uenevev  lV(158e)  J 
-lauf  1185a:  fc^eiubaver  1196m,  11197m  ||  leitcub  11347e,  499ell  ||  leu^* 
tcn  [4:  f^eineu]  IV 5a*  |  leu^teub   [ügl.  ojBeWenc^te]   111  49e,  396m 
(408mll);  Ieu(^tenbe  [f.  OOerfl.,  -fcBeik]  111 410e  (9)?atevie)  .||  f^ic^t 
bilbet  ein  bef.  «Stürf  l;ieruad;,  ünU  f.  ©taub  |  $!uft  (um  bie  @.)  [=  3ltmof^bv 
f.  aud)  Um^iitluugeu]  111  (51a),  382e,  408a,  412m:  ?uft-2Itmof^^äve  f.  Um* 
pauugen  ||  maguetifd;(e)  lll31e,  484e;  {Y79m-80a,  83me,  98m:  traft 
lV648a\\,  Vlle(12a);  Gräfte  IV 79e,  401a,  417a;  uic^t  magn.  III 401a  J 
2«agueti8mue  IV  82a,  l^agueth-aft  IV  90m  ||  9J?angeI  [=  ^Kbtvef.,  of^uc  ufn>.] 
Ill546e,  mavmorirt  f.  @d;eibe  ||  2«affe  (bef.  im  ^Jer^Hltni^)  I153n,4a; 
lIl[5<Sia],444e,  629e;  lV648a,  Vlle:  bunHe  HUlOm  J  -maffe  1 1.54m ; 
111381a,  491e:  n?id;tig  111519m  ||  matte  ©teilen  [togl.  ^Si^t  Tl]  111 404me; 
taud^t  ins  mtcx  1143m,  aTieere  auf  ber  @.  111385m;  2J?eugc*  f.  jabUcfe  | 
2«eribian:  2)urc^gaug  burc^  ben  IV 80a,  -I)ö^en  [cg^l  o^öt;eu]  11334m, 
-Streifen  III  391e-2a  :|  meteovologifc^c  ^roceffe   III  385a,  405am  ||  um 
SKittag  111407e-8a,  415e  |  2«ittagg-:  -bö^en  111  450m,  -fouue  II  97m 
(^ette)  :||  ^mitte  ber  @.  [=  Neutrum]  f.  -fd;eibc,  bie  @.  in  ber  Tl.  [=  Seutrum] 
III  575a  T2)ZitteIpunft   [=  Neutrum]  ber  @.  III  (282m)  372a,  413a, 
(539a);  bie  @.  aU  m.  [=  Zentrum]  111465e,  6a  |I  2«crgenfcnne  111412m, 
2«vtt;en  111421e||— ber  e.  na^e  111  268all,  578a;  f-na^e  [f.  Venus]  II 
258eTber  @.  näber  111485a,  f-uä^cr  II  194e  :||  g^Jäbe  ber  @.  III  73e: 
in  ber  9Z.  lll(567e-8a  bat  fid^  bie  2«aterie  ijerbic^tct) ;  im  @ommer,  Söiuter 
l\98am;  Söirfung  Vlle:||-nä^e  [=^mU\]  (f.  Scmeten,  ©vbe,  ^ra= 
netcu)  [ju  *(5ometeu  adde:  1105a,  9m,  112a,m,  3m]  1112m,  IVSOe:  ©u* 
fluB  [=Sirf.]  IV77e,  größere  lV80e;  in  ber  ®.  I109ra,  112a,  3m;  IV 
82a;  Sir!uug  [=  Sinfl.]  f.  mi)e  J  pl.  -nä^en  1105a  .||  9Umcn  [i^  S3ein,] 
111207a,e,8am,e;  5«avben  [4:  gadelu]  111405a,  e-4a;  ^tur,  5RebeIf!ern 


eonne  3Ze  —  Staub  ^  .1017 

f.  SBcfc^aff.;  immer  neu  y20a,  uiebvig  f.  (gtaiib,  niimer.  2liu]at>cn  f.  Ölem. 

II  £)fcevflad;e  [=  @oune]  (a.  -föv^ev)  III  [381e-405,  i.  407m-419 
(pI;Vlilc^eS3e|^affent)cit)],  404me;  -06.  (°<^)  III 404m:  %\\^W\  111412m, 
^cjc^aff.  [f.  6cf.  ijov^iu  attg.]  111490m,  (Stitfcmuig  i)cu  bev  O.  11158le-2a, 
Sifd^einimgeii  111382a,  leuc^tcube  lll407e,  Öffmiiig  III385am,  ^voccfje 
1113850,  3uftanb  111  412m  .||  Öffninig(eii)  f.  Obevfl.,  Uml;iiUi:nöin; 
c^ue  ®.  [=  aJJaugel  iifti). ,  Dgl.  \\\6)i  oiifgeln]  1 185e  [b.  ^.  xonxw  fie  uid;t 
f Ceolat]  Ij  Ort  [=  ©teüe,  ©taubovt;  %  ©taub]  Ill(486e,  628me):  bcv  fd;eiu* 
bave,  n)al;re  111380m  j  OvU^toevanb.  [=  tvan^lat.  33ett).  iifh?.]  194e  (^5iam) 
•11  ^araUaje;  -%  (^)  IIU26a,  495all:  tvübiivd>  kftimmt,  SBeftimmmiöeii 

III  493am',  (Sorvectioii  111^3800,  =  SSevbeff.  111  ^gie  :|  ^^otofVt;äve  f. 
Uml;üüimgcn,  001-3.  2»«  1|  alö  flauet  II  350m,  505w-4a;  1 1 1 424e,  4656-7a, 
473a:  ob  bie  ®.  uid;t  ^4>Iauet  eiuev  anbvcu  ®cmie  ift?  111 574we  J  ^tanc* 
tavifd^  llI465e,  Planeten  [.  2lvt.  :||  am  ^ol  II1450e-la  (immer  fd;eincubl); 
^ole  III  391m,  404m  ]"  ^olargegeiib  III  390e,  Im;  Y  lle  "[  -ipolarifatiai 
j.  -li^t,  Polarität  I  195e  ||  ^oren  111  404e,  490mll  |  ^rcce^  111388m; 
\12am,  20a',  -ceffe  [f.  metcoroL,  Oteifl.,  Um^üüiaigcii]  111  565a  :|  ^nx* 
jicirt  [.  -fd;eiOe,  radius  vector  III  458e  ||  9?anb  [f.  <^?id;t]  111124m, 
396a,el!,  (417a),m,  489a;  -raub  O  1390a;  III  73e,  384a,  403e,  4a,m, 
490a:  -ßrr;ebniigeu  111489m,  fc^n^arser  Äerii  lP361a,  -ftra^leii  111417m 
J  9Jänber  III  395m,e,  6mlll,e,  7a,  419a;  -r.  1  llOe  ||  rechte  f.  ©taub, 
3?ei)oüiticneii  f.  -fd^eibe,  [^Jid^timg]  (Jjgl.  33eh).)  1150e  (gegen  einen  ^iinft), 
9linbe  III (386m)  ||  ^Rotation  (um  tbre  5id;fe)  [=  Umbret)nng,  iineig.  = 
Umlauf;  tgl.  53en^.]  II  361me,  5m,  511e;  pl. -en  (Oc>)  III 392a :  [©efc^.] 
III  418e-9a,  484e;  -^^'it  [=  Umlauf^seit,  togl.  Umbre^nng]  Ul  381m, 
392am  J  rctircu  f.  um  ||  rct^Ii(^  llUOGe;  3enl;e  11358a,  rn^enb  M49me; 
mit  2eateniten  [=  Sraknten]  11350m,  t-[c^ei6e  bilbet  ein  kf.  @tüc£ 
I}icruad^  ||  -fc^ein  III  415e:  l;eüer  1390a,  3m,  402a  J  bie  @.  Verliert 
il^ren  ®(^ein  111413e,  5e  :||  bie  <£.  fd^eint  [:]:  lendjten]:  S)auer  f.  über 
bem  ^crijcnt,  immer!  III  (450e-la) ;  nic^t  f.  o^ne  @.,  nid;t  aufge^n -Ij 
(S^idbt(en)  f.  bei  Uml^üüungen,  Sonnefchmid  (Fried.  Traugott,  c. 
1763-1824)  IV 592m  {Colima:  fanu  il;n  nic^t  erfteigcn,  njaS  er  auön^irft), 
f^tvavä  [f.  Äern]  III415e  |  (Sc^tr  er  traft  [=  ©raüitation]  11348a,  5ü0e; 
-:punft  III  372a,  628a  :|  (Seite  III  401am  (eine  trävmenber!),  a  (bie  nnö 
jugctvanbte)  ||.  ©elbft leuchten  111228e*  (UiM)  1  felbft (endeten b  [bgl.  2»* 
Umlnifiung]  111372a  (381e);  -leud^tenbc  @cnnen  (pl.)  III4lm,  293a,  627e; 
IV 82a  .||  fid^tbar  [ügf.  mmd]:  nid;t  f.  nnfid;tbar;  @id)tbarteit  IV (309a) 
:|  im  «Sommer  [f.  @tanb]  111380e;  gegen  anbre  @cnncn*  [=  ^ijfierne  ufn>J 
111257a,  376a  (^Tnsicbung);  -f^ectrum  11163a,  300e,  9a  |  @tanb  [^i  Ort, 
©teile,  (Stellung]  I  195e(410e),  IV(195m);  -ftanb  (O)  I  181m,  2a;  III 
399e,  IV(170m):  im  «renn^unft  II353o;  Sinflufe^  [=  SivfungJ  I(181m, 
2a);  IViia,16am,38am,  79m;  r;ö[;ev  II  (91a),  \mU  ll(407e-8a),  niebrig 


1018  Bonne:  (Staub  ^  —  ^erb 

ftel)ciib  lII408e,  -ort  111189m,  ve^tc  II(407e-8a);  im  ©cmmer,  SBinter 
lV(98ara);  [Sivfimg]  (=  Shifl.)  I195e  J -fteiiie  1 401  e-2m  (2a, m);  -ftein 
11411m  II  (Stelle  [=  £)vt;  4:  ®tanb,  ©teöimg]  mi89ani,  214am  (628rae); 
pl.  -en  f.  biinHe,  graue,  matte  J^teUung  [:j:  @tette,  ©taub  ufm.]  I324e, 
5e;  n345e,365m,  499e;  III  45m,  437a,  641m;  lV129e;  -fteüuug  III 
641am  (@mflHJ3)  :||  bie  @.  ein  @teru  [=  ^ijft.J  I59e,  ©terubilb  [.  S3clü. 
J  gegen  bie  (anbcvn)  @terue  [:{:  ©eftirne,  @cnnen]  f.  °gijftevue,  ater 
üovj.  *(5terue;  f.  and^  @onueuftvat)leu  ||—  ©onnen  ft  r a  I;  I e  u  [togt.  2\d)t] 
I370e,446m;  IM  118m,  355e,  401a,  500a,  540e,  563e;  (Stra{)Ieu  bev 
@.  (O)  [a.  ^aub]  1410a;  III  107e  (385m),  417m,  465e  J  -ftra^l  (+)  j:  5t6= 
forpttcn  1341a,  111541m;  birecter  IVl2a+ |  (Sinfaü  ib.+  ;  -^eirinfet  II 
284m;  einfaüenb  [V497m  :]  fommeu  juv  @vbe  111541m;  gark  ib.,  IV 
(12a);  iDerben  gcbroc^eu  III541a,m;  Don  beu  @.  getvcffcu  11509a,  -Iiäube^ 
[\)g(.  golbbänbig]  III  539e;  a\\^  beu  @.  Iierau^treteu  III  108e,  564m  |  in* 
flectivt  III 500a,  541a;  ^ufleficn  111541m  :|  ft-Ioö^  III  143e-4a  |  ®terue 
Verlieren  fic^  in  iljre  @tr.  III°158e;  35ev[c^tt)iuben  ber  @t.  in  ben  ®.  III 
158e,  9a  :|  bie  @.  n^ärmeub  I337e,  480e;  11284m,  IV(lla)497m;  SBir» 
timg  I344e,  III  55e-5öa  (n)oTOätige);  n)of;er  III  oi99e  :||  ftraljfeub  III 
206e  —II  ©treifen  III387am,  (Strömungen  [.  o?)jtmo[^f)äre ;  -tafeln  II (280a), 
336e  (5nr  ÜJänge)  \  (Sonntag:  '^«feier  1425m  (englifd^e),  9^ame  III (474a,c) 
:|-teid;  11181a,  -tem^  III  (455m),  2I)ätigteit  III  (388m);  2^eir(e)  f. 
-fiJrper,  -fc^eibe;  Trabant  III 574»ne  (ob  bie  @.  nid^t  gar  Xv.  eines 
Planeten  fei?),  Trabanten  ber  <B.  [=  Satelliten]  (f.  Merkur,  Venus)  III 
466m;  bie  (S.  üerfc^eud^t  bie  2:raurigfeit  III579e,  um  bie  S.  [f.  fic^  be* 
n)egen,  33en)egung;  freifen,  -enb;  Umlauf]  11151a  (rotiren);  Umbre^ung 
um  i^re  5t^fe  [=  Quotation,  uneig.  =  Umlauf]:  3eit  [=  ÜJotation^j.,  Um* 
lauf^S-]  ll\[381m]',  Umfang  111282m  (förperlid^er),  f  Umr^üIIungen  finb 
ein  bef.  Stüd  I^iernad;  |  Umlauf  21.  um  bie  Senne  [=  S3eh?.]  III 279a 
(400e) ;  53.  (uneig.)  [=  Umbre^ung ,  9?ctation] :  -^«jeit  [=  ÜJctatiou^j.,  i>gt. 
Umbre^.]  \U  [381m] ,  392am  (terfc^iebne  eingaben,  nad^  Scuuenffeden)  :| 
unben?egli(^  II  502e;  unfi^tbar  [ügl.  öerfc^Ieiert,  S5er[d;n3inben]  III  143e, 
ni^t  fid;tbar  IV 546a;  unfre  S.  f.  aßg.  ||  Untergang  [togt.  S^evfdjKMU«» 
ben]  (f.  anä)  bei  5lufgang)  I143e;  III106e!l,  589e;  -Untergang  (O)  [f.  aud^ 
-aufgang]:  nad;  1^1436,  alte  35orftetlung  IV  155m,  3eit  11272m  J  unter* 
ge^enbe  S.  II(164e),  III  64a  |I  unt?erbedfte  f.  -fd^eibe,  Uvqueü  III37aa; 
ob  bie  S.  fid;  beräubert  f.  S3efc^nff.,  S5eränbb.  [bgl.  ciffiärme]  III(551e); 
5Berb(eid;uug  111411a  ||.  bie  S.  berbunfefnb  IV  171m,  tcrbunfelt  [=  ber* 
finftert]  111415m  j  35erbuufelung  ber  S.  [=  35erfiuf^eruug ;  ögf.  -fd^eibe] 
(f.  auc^  Umbütluugen)  111411a,  4e,  5el! ;  pl.  -eu  (*):  [Hufsal^hmg  in  ber 
@efd;.,  gefd;id^tr.  9f?ad;ric^ten]*  III  [413m-6];  lauge  111411a,  3m,  4ain,e, 
5a,m;  b.  b.  (Souneuftcdfen  III592e-3a*  (Äernfledfen),  burd;  Sonnenft.  er* 
!(ärt  III  414a;,  Uvfad;en  III595me,  414e.  6e;   [Uixd)  Keine  Seftförml] 


(gönne  33erf  —  3,  f  (Sonnenfinfternife  21.  allg,     1019 

11361m  :||  öevf  iuftert(e)  [=  toerbimtelt]  I  413a;  U 14 14a  (5a),  6a,  489a  | 
^erfiuftening  [=  ^Bevbimfehmg;  tgl.  -i'c^eibe]  lll(413e)4a,  pJ.  -en  Hl 
393e  II  i^evgrc^evt  Illl06e,  llöm;  SSerfebv  mit  ben  <S.  (pl.)  1162a,  III 
39e-40a  I  ijerfd;Ieiert  [tgl. -fd;cibe]  Ill(143e-4a),  408e:  lange  III408e 
:|  3Sevf^trinben  \\158m  (na^  ben  ©riechen);  toevn?eilt  f.  §al6tugel,  ^immel, 
^ovijcnt;  mele  @.*  \93e,  bei  tvilben  SSelfevn  ni408e;  23oIum  1141a, 
153e;  \\i[381am],  434e;  toor  ber  ®.  [f.  tonibenie^n] :  [entftanbeu]  III 
482a;  ^cvfteUnngeu  [:j:  5In[i^ten]  f.  Sllten,  tocriibevge^n  öor  ber  @.  [4=  SE)nv(^* 
gang]  f.  -fc^eibe  ||—  äßävme  [f.  Kometen]  111388a,  599a,  485a;  V12am; 
-wärme  1 195e,  6e,  323e,  436a;  111 451a,  565a:  aiigftraMcn  [ügt.  -ftra^* 
hing]  III398e-9a  (bie  @.  ftrabtt  S.  aii^),  (gntftebmig  111565a,  dnU 
iüci^^ung  111391m,  ergicüt  S5>.  I  82e  j  erregt  Sß.  III 57<Sme,  539e:  eine 
@eite  ftärfer!  111  401am,  419e  :\  in  ber  ®.  erjeugt  111565a,  3«cnb  III 
539e-54üa  (bie  ®.  verliert  ibre  SGB.  buv*  ben  3«.)  |  Oiieüe  ber  2B.  I47Ga; 
m576'a,  399a;  lV(2i2am);  -qiicU  IlUOla  :|  -ftrablung  [tgl.  au§ftrat;Ienl 
11474a;  III  46a,  257a,  493m;  ^eranbermig  \U257am  (furd^tbarc  geigen 
für  bie  (ärbe),  öerlieren  f.  öcrbiu  3)^oub  :||  n?ärmenb  [tgl.  evu^ärmt, 
©cnnenftvablen]  IV  (IIa)  81a:  Äraft  111401m,  njrnig  III  413m  J  bie  @. 
h)armt  111201a — 1|  2Beg  ber  @.  111  485e,  585m;  -iveg  [=  @fliptit]  III 
162aJ2Sert:  -[onne  [=  (5cntral!ln%>er]  III+282a;  -tcr^er  (pl.)  f.  be- 
wegt, freifcn,  @cnneni>ftem ;  -leuchte  II  347e,  499e,  500m;  111575a, 
406e:\  -irenbe:  Sommer-®.  III  171e (207a);  ©efen  auf  ber®.  III(408a), 
Setter  f.  -fc^eibe,  Si(f>tigfeit  III  421e,  im  Sinter  [tgl.  ®tanb]  III  380e 
II  Sirf  ung(en)  ber  @.  [=  Einfluß,  (Simtirfung;  :j:  Äraft,  tgl.  abl;ängig; 
tgl.  ®onnenftra^Ien]  (f.  °(Sbbe,  *@fectvo-2)^agneticmu^  ii.  ä. ;  (^rbbeben,- 
(Srbe,  ^(Srbtiefen;  ^gi^t,  oSraiirigfcit,  oSBärme)  1181m;  IlI[575-9,  ^. 
406e-7a]  379e,  382e,  8m,  [599-401a]  399a,  408m,  618e;  IV  IIa,  16am, 
(35a,  38am),  79m-80a,  175a,  497m,  649a:  auf  bie  3abrefi3eiten  III411e  :|| 
äßclfrf^en  111536m,  2Bcl!e  1 106e  (bie  ®.  bmd^  eine  SB.  fe(m)  |  Solfen 
[tgl.  ©fttelf]  (1.  llmlniUnuacn)  111382e,  6m!l,  411me  (2m),  490m :  n?-artiß 
111489a,  bergavtige  111390m,  -bitnmg  111393m,  ©eftalten  IM  411e, 
-l^iiüe(n)  f.  Umbütliingen;  -maffen  [[.  UmbüUitngen]  III  390ra,  4iime  [fe^r 
groBe],  489a  {(^xc^()  ]  wcm^  f.  Umbiittiingni  ||  3abl  184a*  jaMtofe  IV 
4e-5a*  ||  3ei(^en  sg. :  au  ber  @.  III  415e;  [für  bie  <B.]  (tgl.  Slbbilbung) 
111424a,  470a  J  pl. :  bie  @.  ftebt  in  ben  uörbL,  fübdc^en  3.  IV 98a,  122a, 
3a,m;  V  122a,m  ||  -3eit  III  19m,  519e  (mittlere)  ||  Beuit^  |:  ®ur(^gang 
burcf)  ben  3.  11223m,  III 89e;  -gange  III486ali  :|  bie  @.  im  3.  111450m, 
IV  124a;  ftebt  nörblic^  tom  3.  IV  195m  ||  3cne  III390m-la,  -en  III 
(404ra'l);  ber  @.  jugefel^vt  III  lüOe,  nn^^  jugemanbt  f.  ®eite;  jur  ®.  I 
413a;  3u[tanb  [^i  iBefc^aff.]  (f.  Dberff.,  -fc^eibc)  IH  45a,  413m  ||— 
fonnig  f.  ^immel 
t  ©onncnfiuftcrnif?   H.    arig.    [f.    3«enb,    ®tcvne]    III  411a,  577e; 


1020      f  €ounenftnftertiiB  21.  äug.,  58.  totale  bi§  33 

ginftcruifs  (°°)  ügl.  l^erfinftert ;  eine  kftimnite  [f.  aiid;  33.  totale]  II1411a,m, 

5e-4a,  542e;  pl.  (gonuenfinfteniiffe  1411m  ||  3iifö^c:  Sltbilbimg  \U577e  \ 

SSeoba^timg  11 1  309a;  -en  III  488e,  556aw  :|  iBefc^veibung,  ^ergaug  III 

414mll,  536a;   (Siiibnid  111414m  (Slnaftlidjfeit) ;  (Svfc^eiuuiigen  baki 

[f,  üorj.  53.  totale]  III  115m,  390a,  411m,  459a,  542e,  577e;  Hergang  f. 

23e]d^r. ,  bei  beu  Mexicanem  III  577e,  vingfcvmige  111389m,   ficütbav  (in 

©egenben)  III413e,  totale  bilbet  baö  ^au^^tpc!  53.,  llvfad^  11157 7e  ||— 

^.  totale  ©onuenfinfterni^  111414m;  eine  beftimiute  111382m,  9a, 

m-390a,  407m,  414m,  5e,  6a,  7m,  556amlll :  bie  mu  3.  1851  III[488e- 

490m,  21.  536-7a]  7  plur.  HlOe,  3a;  II365n;  III  389m,  393a,  418a, 

536m  II  3iifä^c  [1)  bie  meiften  ßiifcitje  fuib  bie  f^ecificivten  5lii^bvii(!e  für 

bie  vctben  ober  bevgartigen  ©eftalten  ober  (Svl)ö{)iingen:  biefe  finb  nidjt 

bejcirfjnct;  2)  bie  tvenigen  all  gern  einen  B"fä^f  fi"^  ^"^'<^  ^i"^"  *  ^*^ä-] 

(f.  bef.  (Svbebmigcu  ufh).,  (Srfc^einungen,  ©eftalten,  ^ertoorragüngen,  Soifcn): 

bevgaitig  f.  @eftalteu,  ^ev^jovrag. ;  2)am^fiäiilcn  [:j:  9?aii(^f.]  111490m  (rot^e), 

*2)aiiev   III  393m  ||*  (gibabcnfieiteu  III  390a  |  ©vbebiingcn:   geMmmte 

111489e,  3Sevanb.   iljrev  @efta(t  U\  489me;   ©cirolt,   ©ipfel,   bebeiiteube 

?id;tftäv!e  III4S9e;  9?anb-(Srb.  111489m,  rct^e  III489me,  ja^fenartige  III 

489e  yevböbungen  [f.  auc^  aüg.  bei  ©rfd^ein.]  1 1 1 389e,  e-390a,  407m, 

411m,  2a  :||  (grfci^einungen  bei  ber  tct.  ©onuenfinft.  {U\.  ber  t>cn  1851), 

bcn  ber  3*^"  UmI;ilUung   ber  ®cnne  I;errii^ienb  (111490m):   bie  rotf;en 

ob.  VDtI;Iic^en,   berg-  ob.   flanimenavtigen  ©eftalten   ober  Srbö^ungcn   [bie 

einjelnen,   mannigfaltigen  Slugbvüde  für  biefe  ©eftalten  ober  ßrl;üf)ungen 

bilben  ba?  SMI^babet  ber  nnbe^eic^neten  Bnfä^e]  III  [5<S9-590m  (bei  ber  ^inft. 

Uon  1842)]  389a,  411m-2a,  [488e-490m,  51.  536-7a  (bei  ber  ginft.  ijon 

1842,  unb  1851  nneber  beobachtet)]  ||  rotfje  Sjbalation  111490a,  flammen^ 

artig  f.  ®efta(tcn,  gefrümmt  [=  umgebogen,  batcnf.]  f.  (Srbeb.  j  ®eft alten 

[f.  anc^  aüg.  bei  (Svfc^ein.J:   bergartige  III  389e,  390a,m;   (grfiävung  HI 

{490am),  flammenavtige  III389e;  rotlie  111390m,  411c,  455e;  rötblid^e  III 

389am  :\  ®ett3ÖIf  [=  Seifen]  f.  (Sr^eb. ;  bafenförmige  ©tbbofität  111490a, 

536m ;  ©i^fel  [=  §öl;e]  f.  ©vbeb.,  ^atenförmig  [=  gefrümmt  nftv.]  f.  ©ibbof. 

§eri)orragungeu  III4S9am,  sg.  -img  (°):  bergartige  111489a,  tvieber 

beobachtet  III 459am  (1851),  §o^e  III489e,  matte  III490aO   bom  2)?onb- 

ranbe  aufgcbecft  III 459am  (it.  irieber  berbedt  n.  bcr[(^n)imbcn),  ranbartige 

111389m;  rotbe  ib.,  489a;  n^olfenartige  111489a  :|  ^ö^e  [=  ©itfel]  f.  C»ev' 

borrag.,   treibe  Ärone  111418a,   Ji^tftärfe  f.  ©rl^eb.,   2Kcnbranb  f.  ^er* 

borrag. ;  üianb  f.  (ärl'eb. ,  ranbartig  f.  ^erborrag. ;  SJaiic^fäute  [:j:  2)am^ff.] 

III 4S9me  (umgebogene)  |  rot^  f.  jöampffäuten,  ßrfjeb.,  (Sydalat.,  ©eftaften, 

^erborrag.,  Seifen,  -maffen;  rötblid^  f.  ©ejlalten  J  ©onnenfleden :  *@id^t* 

barfeit  bon  ®.,   ^ufammen^ang  mit  <B.  III  490am  :|  *vStreifen  III  459e, 

536m',  umgebogen  [=  gefrümmt  ufn?.]  f.  9Jaud()f.;   3*'  Umhüllung  ber 

(Sonne    f.    @rfd^einungcn ,    rotl;e   ©eftalten   nfm.;    SSeränb.   f.    Srbeb.  ||- 


t  eonnenfinft.  33.  tot.  2B  —  3,  teonnenfleto  m  ^ern  1G21 

*Sclfc^en  III  536m  i  So  Heu  [=  ©etücltj:  tr-avtig  f.  ^evtovraguugen, 
-maffeu  \l\489a  (vetl;e),  vct^e  111490m  ||  ja^jfenavtig  f.  (grliebiiugen 

t  ©ünnenpcdcn  (ögl.  ^Äevnfledeu)  [f.  ©crnie:  '^iifadehi,  giivd^eii,  Sflax* 
hm,  33evbuiifeliingeii]  (i>gL  ogf^^tiir)  U[360e-2a,  21.  512amy,  HI  [388-9, 
2t.  409m-417a  (aiiBev  III  385e-6m,  7m-8m,  9m-390m)],  [401m-5m,' 
21.  419e]  404e,  412m,  490m;  Y  lU  \  sing,  (buvc^  *  bej.)  III408e-9a;  ein- 
äetne(v)  III  385e,  391a  (fe^v  uörblic^),  412e-3m,  5m,  e-6a  ||  ^te(f  eu  (fo 
fiirj):  pl.  II  361m,  5m;  III  143m,  382a,  4e,  6a,  8e,  391a,m,  403m,  7e; 
sing.  11360a;  III 384a,m,  403m,  413a,am  ||:  Jufö^c:  [2(bbilbung]  (=  2)ar* 
[tea.)III386e-7a;  2tbtt)e)en^eit ,  aJiangel  [ij:  fTccf unfrei]  III  (404m);  bei  ben 
2lUen  f.  ®c\ä).;  2lnbli(f,  (giubnic!  [=  (Svfc^eiu.]  111408e-9a;  2ln[ic^ten  f. 
D^atur,   nvm  f.  °flecfeu- ||  S3eobaci^tuug(eu),   beobad^teu,  -et  II  496e; 
III  309a,  384am,  392m,  402a,  3a,  8m,  9elll,  412a,  9e;  lV81e,  173e,  4a: 
lauge  it.  fleißige  IlUOime  JS3eoba^ter  lV81me  ||  ißefc^aff.  [.  97atiir,  8ef^r. 
].  (Svfd^eimmg  |  ^Beiüegung,  bea^egen  fid^  [^  Drtöijeränb.]  111392a:  be* 
fc^reiben  Linien  111390e,  gegen  ben  «Sonnenranb  111  384a  :|  dentnmi  III 
384a,  3)aifteüungeu  [=  2lbbilb.]  111405a  |  2)auer  111392m,  413a:  lange 
Ml  391me,  413m  :|  bunfle  111  398e,  408m  ((Stellen);  (Siubrucf  f.  2lnbU(f, 
einf(u^  f.  Sivfung  j|-  (Siitbecfer  U 367e,  111234a  |  (Sntberfung  U  238e; 
354m,  6e,  [360-2a,  21.  511e-2m]  361m,  5m;  11160m,  76a,  383a,e:  öor 
I11418e,  484e  ||  (Sntftel;mig  m381e,4e,6a,403m;  (grfläriing  f.  Urfad^;  Sr- 
fd^einung(en),  53efc^veibüng  III 3<S7am,e,  392m,  403m,  4e,  5a,  (Se;  ju 
ben  Radeln  [f.  aiiä)  *@onneuf.]  lU  403am  (enge  ^Sejie^ung)  |  fied en-r 
-avm  I11403e,  -frei  [=  2lbnje|.]  111402a  (^age),  -leic^  1114036  ||  grc- 
quenj  ob.  §äufigfeit  (u.  «Seltenheit  [f,  aber  ai:^  bef.];  tielc  ob.  trenige) 
[f.  ^eriobe]  1)  nad;  ber  Seit  III388e,  402,  3e;  IV  74a,  75a,  173e;  Vlle; 
2)  örtlich  auf  ber  (Sonne  (^äufigteit) ,  3one  [=  25ert^eili:ng]  ni[390m-lm] 
3a  |:  periobifc^e  \\81e,  131e  ||  frü^e  Ü^a^ric^ten  f.  ©efc^.;  (Segenb,  in  ber 
fie  fic^  befinben  [=  ^om]  Vlle  |  ©efc^icbte  (Ujo  <B,  Waxtn  ober  nic^t) 
111387m,  4i2e-5m,  5m,  e-6a:  früfje  2luna^me  111414a;  frü^e  9Zac^ri^ten 
III  392me,  4i2-5m(2e-3m);  bei  ©ried^en  u.  9iömern  111  4i2  :|  gefebn  f. 
fic^tbar;   ©eftaltuug  111392m,  490a;   Griechen  f.  @cfd^.  ||  großer  (sg.) 
lll  354am,  391e,  9a;  gvo^e  (pl.)  111412a,  4a  J  ©ro^e  11360e-lall,  V  lle 
II  ®rum  lII391e,490a;  -en  III 402  :|  ^albf^atten  111408m,  §äufig!eit 
f.  grequenj,   §eitevfeit  ).  SBivfuug  ||  §i5fe  (um  bie  Äevue;   f.   uod^   l^ier 
Äernfledcu)   [^p,  =  ^enumbreu]   III  {385)  404e;   ^of  (O)  111385e,  6eli, 
404ell,410me  liafd^farbene  111384a,  -farbige  III (385a),  -graue  II1381e 
:|  (Sutftef)uug  III(398m)  j  um  ben  Äern  I11385mO   ebne  Äeru  III385a<^; 
um  bie  Äevufledeu  m[386e\\-7m],  520mO  .|  i^^^  111384m,  [2i(^tftär!e]  III 
398a;  %itur,  ^Mni  III  5<S'4am(e)  !|  teuuuii^  III  405m-9a  (8e)  jj  Äern 
NU  ^oU  §Dfe]  111384m*,  6a,  404e,  410me;  pl.  terne  (O):   -ficden  f. 
nac^l;er  bef.,  ©eftalt  llI386e-7aO,  [Sic^tftäifej  ll361e;  fd;marieCr)  111382a, 


1022    f^onnenPeden  £ernfl.  —  3/  t  "^onnengebiet  aUg.- 

3e-4aO  T  Äc ruf  le (feil  (.pecfe  UI381e)  [f,  §i3fe;  f.  bef.  I^ier  fc^trarge]  III 
386e,  Sm,  520m;  sg.  (O)  111  SSöam^m:  bimtlc  III  398m(e),  (Srleiid^tung 
JII  395  (6ei  Merkur-2)iivd)gängen  gefelju),   gavüe  III  386eO,  ©eftalt  III 
386e-7a,  [&^tftärfe]  III 595;  fc^n?av3c(r)  III385eO,  [386e-7ml  39  le^  8ail, 
8ailO;  (Se^mävae  III  385amO  3936 ;  ißevbuuferimg  bev  @onne  III  595a  j) 
^oljlenfäcfe  11328m,  III350e;  ÄcvnMfe  f.  SSivhing;  Sage  [ij:  Ort ,  ®i^, 
35evtr}eiliing]  111391m,  2m  (gegen  eiiianbev)  |  i!ic^t  III  (403m):  -ftarfe  II 
361e,  III 595  :|  Linien  f.  S3en>.,   ä«angel  f.  Slbivef.  ujn?.,   iRac^vic^teu  f, 
(Scjc^.;  iJiameu  111383m,  409me  \  matnx,  SOöefeii,  SSefd^affen^eit  II5öime, 
511a;  III383am,  4am,  403am,  490am;  IV2i2m,  \lle:  2liif4tcii  bar- 
Ü6er  III  [555-5,  21.  409m-410m]  :|  febr  nörblid;  III  391a*  |  Drt,'  ©tettc 
[4:2age,  @il5,  BcueJ  (f.  ubrH.)  III  413a,  490a:  kl;alteu  111392m,  iwr* 
änbern  III  392a  ||  ^|3eniimbra   [=  ^o\]  III554am,e,  5all,  6a  {410me): 
graue  IlI385uTpl.  ^4)enumbren  [=  ^^  C>cfe]  III  55ie,  4a,  398a,ra  :|| 
lOiäkige  ^criobe  bev  ^reqitcnj  ber  @.  I11401e-2o;  IV74a,  75a,  Sirne, 
15ie-2a,  173e,  4a,  199e-200aA:  \{)x  S"fammeii^ang  mit  bcr  10iä|r.  ^er. 
ber  SSevänb.  ber  magiict.  ^btueic^img  [f.  übr.  ÜSeräub.  ber  *magnet.  Slbtü. : 
©onue]  IV647e,  8e;  mit  bem  (grb-ärjagneti^muö  Nile  J  gerieben  III388e 
:j|  ^eriobicitüt  [ögl.  SBßieberfeF>r]  111401m,  Vlle;  periobi](^  f.  gveqiienj  || 
rci^  f.  ofJcden-,  Römer  f.  @e|c^.,  [©c^rift  über  @.]  111410m;  ©clteii^ 
^eit  [f.  aii(^  bei  grequeng]  (=  -arm)  I11391all,m,  e-2a;  IV212m  |  fid;t' 
bar,  gefel)n:  mit  bloßen  ob.  iiubetDaffneten  2tiigcn  llI385e*,  592m,  405o, 
5ell-9a,  412a,  e-5w,  5e;  [telefco^ifc^]  111490a  (bei  e.  ©omienfiuft.)  :|  @i^ 
[:J:  Ort  ufnj.j  III407e;  bei  ©oimejifinftermffen  III  490am  (u.  3ufammen' 
l^ang  mit  bereu  (Svfc^eiuuugeu),  ©cuuenvanb  f.  SSeU). ;   ©teile  f.  Ort,  -en 
f.  bunfle;  StabeUc  III  401e,  2,  3e;  Scm^cr.  f.  Sirfuug,  tt}ei(eu  fic^  III 
520e,  Srid^ter  (pl.)  111490m;  Urfa^,  (grflärung  III  55ie-2o  (2a),  8m, 
405am,  490am  |  Derfd^tüinben  u.  teuren  trieber  II361a,m;  SSevfc^lv.  III 
403m  JSSert^cilung  [=  häufig!,  u.  ©etteu^.]  (f.  Sage)  III  [590m- im] 
la,  e-2a:  3onc  bcr  ^äupgfeit  III  590m-ia  :|  Sßärme  f.  Sirfuug,  Sefeu 
f.  Statur,  SBiebcrfebr  [ügl.  ^eiiobicitat,  a.  terfc^triubeu]  III59ime  ||  Sßir* 
!ung(en),  Siuflu^  [f.  S5erbunfehmgeu  ber  @cuue]  IV77e:  auf  @vb-2J?agne' 
t\mn§  [f.   übr.  ba  ©lieber]   IV2i2m,   feine  ^eitevfeit  111405e;  ^alte, 
Äorn^reifc  [.  Söarme;  2:emper.  [f.  auc^  SBärmc]  III  405me  (fein  Sinfl.  auf 
2.)  I  auf  bie  ©arme  ob.  Xem^er.  (ob.  Äälte)  III  [555m-9a,  %.  4llam]; 
toevmetjren  bie  2B.,  ßinfl.  auf  bie  .^ornMfe  III[557m-5a,  21.  410e-la]', 
ftra^Ien  Ujeniger  SB.  am  111395e-9a,  419m  I|  ^a\)\  III 402,  3m,  411a  | 
3one  [zj:  Ort  nfii?.]  f.  grequeng,  SScrt^eil.;  B^^nen  III  404m  :|  3ug  III 
414a,  Büge  111393a 

t ©onncngcöict  [4:@onncnf»?|^em;  bie  gcmeinfamen  B"f%  ^i\^(x 
finb  burc^  °  bejei^net,  manches  ftel)t  aber  aud^  unter  -fvftcm]  (fafi  immer 
uufer  @.;  [.  U)  III  297me,  [371-624],  [371-7,  21.  406  (aüg.  u.  einreitung)], 


t  ©onnenQelnet ,  (Sonne:  j  ^idjt  tue  p         1023 

375eil,  461a,  529e;  Gebiet  bev  6-  O  i94e~95m  (95a),  111  57i«i 
Ij  3u[ä^c:  2lu^bel?nimg<^  [ügl.  bei  ®rense;  ij:  ©vö^e]  III  555am,  ankeifte 
SfJegicn  [=  ©jtreme,  ©venje]  IVöm,  SBefc^vänfiing*^  [U374e-5a,  iöefonbveö 
f.  ^erabfteigen ,  eigne  ißeivegiiug^  l\l297me,  ^^laneteii  beffelbeii  (£-8  IV 
8m ;  2> u  r  d^  m  c  f  j  e  V  111 406e,  529e ;  IV  5a ;  SSevl^altuiB  bev  gntfermingen<^ 
IV5am,  (gjtvemc  [=  äuß.  9K>gicn,  ©venje]  111429a  (imbefannt) ;  n?a«  jmu 
@-e  gel;i)vt°  [ög(.  iva8  juv  *©oniie  gel;ijvt]  [=  ©liebev  uftv.]  111514a 
(557m),  Ö73am ;  geftaltenveid?°  IV 5a;  @Iiebev°  [=  2:i;eUe,  3nt;alt,  ttjnß 
gel;övt]  111514e,  lm,628am  |  ©veiije^  [=äiiB.  8iegiou,  Sitv.]  111 575e-6a 
(429a),  IV 5m:  2lu«ter;uiiiig  111 535am  ;|  [©vc^eOj  (:j:  iÄii^be^n.)  111372e, 
@i-u))))e  111557m;  ^ev ab ft eigen  juni  ^efonbven  [ögl.  -j^ftem:  imtev» 
geovbnet]  IU57iam,  lV5a;  im  ©-e^  111461m,  514e,  557m,  9e;  3u^all° 
[=  ©lieber  ufiü.]  111 37ö;  bog  ^lauetavifc^e  111529e,  ^laucteu^^  f.  beffclben; 
Legion  [=  3one]  (a.  äiißevfte)  111427me,  2r;ei(e<^  [=  ©lieber  iifn?.]  111488a, 
Sopcgvapl^ie  111460e,  imfer  <BP  111514a,  öeibo^^elt  111529e,  3üue° 
[=  DJegioii]  111427me 

tSiftit  bev  @üune  (bg(.  <Soimaiftral;ku)  [f.  2}2onb,  ^43Ianeten]  (f.  ^Um- 
Tuttlingen)  llölme;  11162m,e,  [394-9a,  21.  41 7-9m]  594m  (7m),  (408m, 
9m,  410e,  o46e,  7a);  ©öllUCnli^lt  (beibe  formen  n)evben  nid;t  unterfc^ie^ 
ben)  [ögl  Uml;iittungen]  135m,  llle;  11136m,  356e;  11145a,  62m,  63e, 
90me  ...  133m,  397m,e,  411e,  6e-7a,mll,  420e,  435a,  495e,  6a,e,  503m, 
539e,  566e,  7m  ||  Jufaljc  (anc^  comp.  i)on  2i«j^t-;  auö)  öon  bev  @onne  aU 
?ic[;t  gebenb  ober  evvegenb):  2lbnal;me  I11414a,e;  jn  anbern  Sid^tern  f.  35er' 
Ptni^;  -5tHöftral;(Hng  111397a,  I-aiieftremenb  1115m  |  [SSefd^affen^cit] 
(f.  and^  bei  9^atiiv)  135m,  1130m;  111104e,  9m,  129e-130a,  4a:  be8  tom 
Stanbe  ini09mil  :|  im  (Sentrnm  [a.  Sntenf.]  111 396ell-7a, 417a;  biffnfeS 
111419m,  (Sinfl.  f.  Söivf.  |  l-entbinbenb  125a;  -ent bin bung  111387m, 
393ra  :1  ßntftel^nng  (nnb  n^ober  eö  fonimt)  [=  Uvfprnng]  11136m;  111 
94me,  595me,  4iSm,  565a  |  anf  bev  ^rbe  11356e;  gnr  (5.  [a.  ©efd^roinb., 
f.  ai\(!i^  *2ic^t:  ©e[c^a>.]  lU125e,  7e,  287e,  540a  :|  Uerregcnb  IH378me, 
-(Srfdpeinungcn  III  (357am);  garbe  1130m,  111129m;  fortge^ffanst  11145a, 
ge[c^n)äd^t  I11416e  |  ©eid)ir)inbigfeit  (be^  Üid^tö  gur  (5vbe;  ©d^neüigfeit 
111  40e)  [).  auä)  *2ic^t:  ©efc^m.]  II l  (40e)  63e,  90me,  9i-92m  (91e,  92a), 
93e-94,  [125e-7,  380m]:  (gntbedung  III  126m-7a  :|  @-Iid;t  eine.s  weisen 
©cnjöl!«  I11495e,  -gen? o (f  [= -Wolfen]  III404amil;  ©leidjuiafe.  f.  öntenj., 
gclbneö  1130m,  §aii^^tqiielle  f.  Cueöe,  -biiüe  f.  ^Umbüüungen  |  Snten» 
fität  [=  6tärfe]  111 103m,  133e,  8a:  gleich  ob.  ©leic^maßigfeit  im  (Zentrum 
n.  an  ben  ^Janbern  IIl[595e-ö,  %.  417-8]  396e,  417a,e,  8a:  entgegcngefetjte 
Stuftest:  5Berfc^ieben^eit  bcr  ©tävfe  III 59öe-7a,  418e-9a  :\  wo^x  eö  fommt 
f.  ©ntfte^.,  Uvfi)rnng;  @onne  öon  einem  Ü-freife  nmgeben  lU  382Tn-3a, 
mattee  I11416e;  iRatnr,  Scfd^aff.  [f.  auc^  bf.]  111394m,  [595m-6,  21. 
417a\\m]'f  -Ocean  111383e;  bic  ©onne  giebt  ben  Planeten  Sic^t  [f.  übr. 


1024  6onne :  f  2id)t  ^I — 3/ 1  Sonnenf d^eibe,  f  (Sonnenf pft.  allg. 

*^(an.:  ?i(^t]  1207a,m;  ^oUrifation  [bgl.  *2)?onb]  III  [395wi]  496e, 
biivd^  baö^olarifcop  geVn-iift  \\\  [394-6]  |  -pvoce^  [ögt.  ^ev^etuiii.  9^ovb^ 
lic^tj  IH(393e,  416e-7a);  Wide,  175m;  V(12um);  -^loceffe  111  104a, 
256aJ£luene  beö  2i(^t§  [=  UiqueUJ  111540a;  ^aiiV^qiu  111  399a  :|  ?. 
auö  bem  Jßaiibe,  bcv  Sianbev  [f.  ©ef^aff.,  ^Hteiif.]  111  o96ell-7a,  417a, 
9a  II  reflectiren  [=  3uvii(!iDevieiiJ  111435a,  496a  |  reffcctivt  [=  -getDovfcnJ 
III  90e,  108m,  495e,  503m;  veflectirteö  111  420m,  496e,  539e,  566e, 
582am  J  «Rcflej  lll498am,  aeeflcjion  [=  Biirüdirerfuiu]]  llll99e-200a  || 
SJic^tung  III  420me  (iiiberiing),  ed^neüigfdt  f.  ©ef^winb.  ||  etärfc 
[=  Ömenf.J  Il(361e),  m[396e-8,  21.  418e-9m]:  [fe^r  gvoBe]  111397«;; 
im  3^erl)äItniB,  ^evgteid;  U\[396e-8,  2(.  418e-97ii]  J  -ftävfe  [f.  *^:|3raneten : 
Sid^t]  lin03e-4a  (4a),  133m-4a  (4a),  459,  496am  j|  (Steinlid^t  [.  «erbalm. 
I  @tval;len  III  4i7w,  ftralilenbe«  111565a,  -  u.  SBärmcfira^Iimg  III 
393m  :|  -ftreifen  Ill403e,  Urquell  beö  S-t-  [=  Oueüe,  ^au^tqii.j  III 37«a; 
Urf^nmg,  ttjo^er  ee  !ommt  [i;.  @ntftel;.]  in382e-3a,  398m;  SSevniib.  III 
257am  (fiivd^tbare  folgen  für  bic  ßibe)  |  ^erglei^ung,  33cii)ältni^ 
[f.  *äRoub,  *^{aneten]:  mit  anbren  Sid^tevii  III 397me,  419am]  mit  ©cnnen* 
fleden  111395a,  jum  ©tevnlid^t  lin03-4a  :|  SSävme  lll539e  (»evloren): 
-[tval^dmg  f.  (Stral;htng;  -tveHen  lll387am;  Sivfiingcii,  (Sinfl.  [ögt.  @onne: 
2öiv!.l  111  382e,  398m;  -njclfen  [= -geftültj  III  405am  (Uvfa(^)  |  5  u  r  ü  (f <• 
getüovfeu  [=  veflectirt]  111498m,  -\rerfen  [=  reflectiren]  lll495e,  311* 
rüdtrerfimg  [=  SRefleyioii]  111567m 

t  ©onnenMcitiC  (=  ©cnne)  [»gl.  2«cnbfc^cibe]  1143m,  II3öla;  III 
73a,mll,  206e,  383e,  396m,  470a,  490a;  @(^ci(>e  ber  ©omie  (biirc^  ^  t^^,,) 
III412me,  9a,424a||3ufa^c:  ouf  ber  @.  111 388e,  390e,  la,  2aO,  419a; 
5(u?fel;n  [a.  gleichartig,  marmorirt]  111412;  Zentrum  [=  2)?itte,  SJ^ittel* 
<}mi!t]  111385m,  395e,  417a,  9a  |  burc^forfc^en  [=  -f^jö^en]  111401m, 
S)ur(^gaiig  öor  ber  @.  [4:  iJorübcrge^n,  »gl.  ©cnnej  111415m  (eiucS 
«ßkneten),  burc^fpätjen  [= -forfc^en]  111392ra  J  i^arbe  111408a,  -en  HI 
(144a);  g^rbung  III  415e  :|  glei(!^artigeö  5lnöfel;ii  111  4J2am;  große°  III 
421e,4e;  leiic^tenbe  111418a,  üic^t  111397m;  marmorirt  I11404aO  |  mixit 
[=  (Zentrum]  III  396mO,  403e,  4a;  2)?ittetViin!t  [=  Zentrum]  111  539a  ;| 
auf  bic  @.  ^rojicirt  I1361e,  512m;  111397e;  ^anb  111417a,  die'oo" 
Iiitionen  I  323m,  <Sid^tbarfeit  IV309a  |  X\)t\\e  III  396a,  8e;  2;[;eil  III 
393aO(4-):|  untergel;enbe  Ill64e,  untoerbedte  1482m,  «Beränbb.  \n381e^ 
I  SSerbun!ehing(en)  [4:  berfinj^ert]  (ögl.  @cnue)  \137e-8m,  111411a; 
terfinj^ert  [ij:  3$erbunT.]  (ügL  ©onne)  111  415a  :[  öerfc^Ieiert  [togl.  ©cnue] 
III  143e-4a,  408e;  toorü6erget;u  i?or  ber  @.  [^  S)ur(^gang]  III  564mll 
(Somet),  geigt  baS  3Better  an  \\\  4t2me,,  [3uflanb,  -ftänbe]  III  408e,  412 

t  fSonncuftjftcm  (:|:  (Sonnengctiet;  bie  treiben  gemeinfamen  ©lieber 
ftub  burd;  ^  t>ejeid;net,  maud;e8  öcu  bort  ift  aber  gugleid^  ^ier  an* 
^cfcOIoffen)  [b.  {).  unfer  @onnen[vftem;  . .  .  111  371e,  557e,  ö64a,573a, 


t  ®onnenft)flem  big  ©lieber  U  1025 

587a,  62(Sall,  630m]  [j.  ^Unicten]  1|  aüg.  ©teilen:  I  80m,  91m,  [93e- 
151 ,  21.  388-414J,  94m-95m ,  125m ,  151m,  3a;  III  36a,  182a,  282a,m, 
323m,  [371-624],  [371-7,21.406  (aügemeiiieä  u.  (Sinleitimg)] ,  371am, 
e-2a,  5m,  461am,  555e,  [587,  628am]',   plur.   -ft^fteme  O  III584e; 
@i}ftem  bei-  ©cnne  {^^)  lll 587m  \\  3iifa^c  (bem.  ©lieber,  äöeltfbr))ev) :  21  b* 
ftanb  bcm  ®.  111271m;  gvo^te  2tbftänbe  [=  (gntfern.]  im  @.  III372m-5a, 
40öam  :|  2Ibftufmigen  f.  ®i?ftem,  2lnalogien  mit  bem  @.  III  46iam,  2ln* 
fi(f)teu  iibev  e3  111440a,   2ln3iel;img  [bgl.  ©onne]  III  294e-5a  (-^^fräfte), 
2lu«be^nmigO  [=®rcBe,  f.  aii^  (Svftrecf . ;  2)  f.  (Svtreit.  iifn?.]  III  (535am), 
^ereici^  f.  ©renje;  33erei(^evimg ,  Bevcic^evt  [=  grtreit.,  SSerme^v.]  11176am, 
377m,  557e;  33e[c^aff.,   (Sigeiifc^iaften  [f.  teibe  anä)  bei  D^Jatm-]  111587a; 
^e)cf)vän!iingO  \ii374e-5a  (33crt!)eil)  1|-  beilegt  fic^  1 184m  |  SBeii^egung 
[:{:  DrtSüevänb. ,  2vaii§(atiou]  III  47e,  280a,  7mli,  57^e-2a;   pl.  -eii  (*): 
2Crt  III282e;  eigiie^  [=  traii§Iat.,  2:rangIation ;  fortfc^reitenbe,  ^ortf^veitcn ; 
Ortgtoevänb.j   111287m,  {297me)',  fortfc^reitenbe  [=  eigne  ufn>.]  III  2Sia; 
33em.  im  @.  III  289e*,  628a;  ^ic^tinig  ber  ^.  (^imft,  trcbin)  III 2<90-2a, 
3a;  tvanglatorifc^e,  33eii\  be§  @.  im  ob.  biird)  ben  SBeltraiim  (f.  auc^  fogt.  bef.) 
[=  eigne,  fovt|d;veiteni:e ,  Sranelaticu  nfn?.]  (ögL  *(2cnne,  ^Seltranm)  HI 
[278m-281a,  2r.  287amj,  464a(487a) :  @efd;.  n.  (Sntlridlung  III 279-281a', 
33en?.  bmt^  ben  äßeltraiim  [=  tvanelat.  nfm.,  f.  awä)  ba]  III  2ö6m  .|i  S3tlb 
II357e:  bag  e§  Qttoaljxt  III373am,  im  !(einen  III52ie  :|  SBilbung  1127a  | 
(Central-:  -ferner  IV (212a),  -fräfte  III375e-6a  ((Sintrivfung) ;  Zentrum  [- 
(Sd^trer^Junft]  III  (283a)  :|  (Scmetenf.  ©lieber,  3)ie^tig!eit  190,  3)nr(^iranbercr 
111573a  I  @igcnfd;aften  f.  9^atiir,  33ef^aff. ;  (Sigent^iimlic^feitenim®.  111531a  :| 
[Einrichtung]  111531a  (2lblveid)nng),  Elemente  (numer.  2(ngaben)  [=  S^Ww 
yerb.,  bgt  ^Seltför^er]  III579e-5SOa(33oranöi(^i(fung),  (Sntbednng  f.  ©lieber, 
Sntfermmgeno  ^^  2(bftänbe]  IV5am  (^Ser^ältniB),  Er!enntniB  [t  tenntn.]  HI 
5S7  (atlmäfjlidje),  Erfd;einnng  ).  ^I()äncmen;  Erftrednng,  2lu^bebnung  [f.  auä) 
bf.,  i^gl.  ©renje]  III 555am,  IV 5am;  Erii^eiternng  [=2lnebebn.,  53ereid)., 
35erme{)r.]  III  .977m,  (529me);   gegen  bic  anbren  gijfterne  [ügL  nabe]  III 
374me,  g.  ben  (^ijfternt^immel  f.  untergecrbnet;  gcrmen  f.  9Zaturf.,  formen* 
vei^  [=  geftaltenr.]  111587a;  gortfd^reiten  [=  fortfc^reitenbe,  eigne  i8eli\ 
uf».]  III  157a,  297me;  bem®.  gefafirbringenb  111630m,  [©egenftänbe]  III 
374e-5a  (auf  3^^^^^^  snrüdsiifiil^ren,  beftimmbar:   ob.  nic^t)  [oqL  ^cif)k\\' 
ber!).]  I  tna^  jum  @.  ge^ort^,  SbeileO  [f.  anä)  bef.],  Sn^Ito  [^  ©(iebcr, 
2ßelt!er^er]  ]142e',  IIL97ia[376],  (573am);  §immel§!ör^:er  [=  SBeltf.]  II 
343e;  ^^^laneten  111232m,  514a;  berfc^iebnc  Seltför^er  [=§immcl§f.;  f. 
\}p.  @I.  nnten]  III 37im  :|  [®cf(^.]  111373m,  [557];  gej^altenreic^o  [=  fovmenr.] 
111  (5a)  II  ©liebero  [=  n>a8  gehört  nftt).,  SBelttlnter]  I  549m,  (557m,e): 
[2lnfjäb(.]  \U628m,  Kometen  \115m,  aümäbl.  (Sntbedung  n.  Er!enntni§ 
III  5S7,  ©eftattung  111587a,  [Sude]  III  549m,   Ort  111587a,  ^aneten 
f.  2trt.,   9^eid6t]^um  III  (587a),   iinbefanntc  III  (440e),   Urfprnng  Ul587e, 
21.  ö.  ^umbolbt,  J?c3mc3.    V.  65 


1026   f  ©ünnenfi;ftem  ©I  —  Q,  6oiitie:  fUml^üniutgen  51.  allg. 

il>ermel?nmg  III514e;  berfc^iebenavtig,  S3-feit  U\587e,  {628a\\m)\\  ©val^ita* 

ticii  lllb04a  I  @ren5e°(u.  53ereid^)  [:j:  ^aiib,  ^egrenauiig;  ijgl  (Svftvccfimöl 

IV 5w,  -en  (*):  Slu^be^nimg  III (555am);  tvobiir^  Oefthiunt  1149a*,  III 

375e-6a  :|  ©rö^e^  [=  5(u^beht.  iiftt?.]   JII  (406e),  ^iinmeU!ev^^er  [=  l}^. 

Seit!.]  ü  ©lieber;   im  ©.°  111517m,   in  unferm  @.  111304a;   ^\\\)a\t^ 

f.  traei  gebcvt,  jenfeite   unfrcö  ^-c  [tgl.  Seltfi3i|^ei]  1 152a  |  ^enntniB 

[4:  (grfenntti.j  159a;  111  76e,  548a,  555e;  nßmä^I.  \U  587 ,  S8eveid;enmg 

1112m,  tcüciibcn  III155e  :|  im  fleiiien  f.  Sßilb;  2agc  f.  Ort,  «Stelle;  Sücfe 

f.  ©lieber,  bem  <B.  nal;e  111564a  (gijrftevii)  |  D^^atiir,  SSefen  (eigenfd;afteii, 

SBejc^aff.  [ü  and;  beibe])  111 276e,  57iam,  e-2a,  5m ;  9laturformen  190m  J 

iiiimerifc^e  Stuqaben   f.  (gleiiu,  ^^'^^fi^^^^l'- ;  H^'  Sßelt!cr:^er  "[  Ort  [= 

etclie]  IV(5m):  im  Sßeltraiim  1Ö2;  OrtSUeräiibenino  [=  eigne  S3eu\ 

n^n\]  1149e,  4i4me;  IM 282e  :|  ^Äiomen  Ill429e;  ^laneten^  f.  2(rt., 

U\i«  gel;crt ;   üianb  [:|:  @rcn je]  I  20a  |  rcid;  [4:  äiifnmmcngef.]  f.  formen-, 

geftalten-;   9Jci4>tl)um   f,  ©lieber  :|  OJefuItate  f.  3^^)I^"^^^1'- /   i"  ^^'^-'^  ''* 

279e,  [ecl;iift]  111380a;   ©d^ti^er^Mmft  [=-- Zentrum]  I  149e,  III  2<S2am; 

©teile  [=  Ort]  U\189{m),2Uam;  @tcrn(e) ).  gijft.:  XW  einer  (gtern* 

fd;id;t  lII27Ge  ||  Softem:  .^nn^^tf.  111587m;  ein  H^fiere^  III 281  e,465€-4a 

J  St^fteme  111587m   (untergeorbnete)  ||  Xljdk^  [f.  nitd):   \va^  Qd)M]  III 

(488a)  I  Granulation  [=  tran^Iatorifcfic  ob.  eigne  S3etr,  nfn?.]  1151a,  4e; 

III  27Pa,m,  287a:  beö  ©.  (ober  ber  (gönne;  f.  b[.)  im  Seltranm  [[.  näl^er 

ironsilat.  53eU\]  III  [278m-281a,  21.  287am]  :|  nnfcr  j.  attg.  |  nnter- 

georbnet  (gegen  ben  ^^ijftern^immel)  [ijgl.   ©onnengebiet:  ^craljfteigen] 

in  37 lam  {628a)',  Unterorbmmg  im  ®.  III  (57ie-2a),  521e  (53ilb  bon)  :| 

Urf^rnng  f.  ©lieber;  SBevme^ning  [=  S3ereid;.,  ©rtveit.]  (f.  ©lieber)  I11460e 

(fc^ncüe),  514e;  ^erf^iebcnart.  f.  ©lieber  ||  SBeItfi3rVer  (bie  jmn  @.  ge» 

l)eren,  nm  bie  ©onne  freifcn)  [=  ^inmiel^f.,  4^  ©lieber  n[li\]  (f.  and^  *2BeIt!., 

U>a^  gel;ört)  111572a,  6a,  587m:  [Slrten]  111876a,  55efd;atf.  III  380a;  S3enj., 

bnnfle  111372a;  (SIem.  f.  nnmer.,  jenfeit^  ber  2Ö.  111376a,  niimer.  Sin» 

gaben  ob.  Elemente  IlI579e-550a;  53ejiet}iingen  jiir  @onne  111575m,  6a; 

jcln-  terfc^iebne  III57Jm,  n^ietcrfebrenbe  111  376a  J  Seltranm  f.  S3eh?., 

tvan^Iat.  53ch>.,  Ort,  2;ran§ration  «H  3flt)If"^evF)äItniffe,  nnmerifd^e  9?efiil* 

tnte  [=@lem.]  (tgl.  Seltför^er)  III  579e-5S0a:  ^nriidfill'nmg   auf  [cgi. 

©egenftänbe]  II 1 574e-5a  :|  3cne°  111517m;  fe^r  jufammengefe^t  [4: 

reid^]  111373m,  ßnfammenfetjnng  [^i  Üfeid;tr)nm]  111628a  (gro^e) 

t  UmpKltngen  ber  @onne  (jitei,  brei;  ja  ein  ©ebanfe  ton  bier)  St. 
(aUgemeincr  G^  e i  l)  II I  [381-2m,  51. 407  (brei) ;  385e~6, 389-390m]  382am, 
407am,  8e-9a;  jivei  III [5S4e-5]  5a;  sing.  Um^üII.nng  (i[t  l;errfd^enb  im 
f)}ec.2:(icire35.)Ill  395meT@onnen-Umr;iinnngen  IV212m,  -nngIlT490m:l| 
auä)  genannt :  2)  ^  ii  11  e n  (biirc^  ^  torn  bej.)  II 361e-2a,  370m ;  III 64m,  397a ; 
8g.C^iiIte[|.  britte;  SDimft-,  ?ic^t-,  Solfen-]  III382e"|  3)@(^id;ten  (+torn) 
III384e  (jttei),  .5a(beibe);  sg.  ec^id)t  [f.  3)iinfH  111387a  ||:  Jnfn^c  [bie 


eomie:  f  Uinf)üaungen  31.  allg,  —  ^.  3te  Um]^üanng  1)  1027 

ixMvf Iid)en  3^if-  2""^  ^Ö9-  ^^'^i^  f"^^  ^"^^^  ^^^^  ^i"^"^  *  («^^f^"  ^)  t^cgeid^iiet ;  IjaiiV^t» 
fa^Iic^  mcrben  Iner  aber  im  5(I^>I;abet  (o^ne  ^Qid^ni)  bie  5Iii^brü(fe  für  bie  ein» 
gelnen  3  Unilniümigeii  (it.  einige  ikev  3nfät3e)  anf  biefe  ©tücfe  (bnrc^:  f.  1, 

II,  III)  öevtinefen]  (ber  plur.  Umbüünngen,  ^iiüen,  @(^ic^ten  tvirb  bnvd^ 
nacfjc^ef.  *  bcseid;net):  5tnfic^ten  f.  II;  2ttmcf^bäve  [=  l^uft]  f.  II:  2nft-2ltin.  f. 
IV;  3tnftt?amiuöen  f.  H  n.  III  |  änfjeve  f.  III  (SSoltenl^üüe);  nnBerfte  f.  111 
(2)nnft^iiüe,  -fvei^;  Uml;iiünng)  ij  S3eh>egungen  f.  II,  bunfel  [=  o^a!,  ij: 
triite]  \.  III  |  3)nnft:  -biiüe  f.  I  (innere),  m  (änßerfte,  -evc);  -freig  f.  III, 
-fd;ic^t  f.  I  :|  fenrig  f.  II  (^üüe);  *gaefcrinige  [f.  II]*  111405a,  IVlSle 

I  ^üUe  [.  aüg.,  III;  füllen  f.  aüg.  :|  innere  f.  II,  inncrfte  f.  I  u.  IV; 
Sntenfität  f.  II  0:|5r)otof^rmve),  *rencf)tenbe  IVlSle*;  2ic^t  [i^gt.  (gcnnenlid^t] 
j.  II  n.  III:  -Mille  f.  II;  ?nft  [=  Htnicf^^^ärc]  f.  U:  $!nft-5(tmcf^f)äre  f. 
IV;  Omektad;c  U361e-2a*,  mittlere  f.  II,na#e  f,  I;  £)ffnnng(en)  [f, 
I,  II  («pboto!>I;äre)]*  HI  386a  (sg.),  lV2i2m  (pl.);  v\>d  [=  bnnfel]  f.  III, 
$l)Otcf):I?arc  j.  II  (geleg.  I  n.  III),  *^rcceffe  lII4Ö5a»7^,  o5^nnbev  111 
385m*,  *(g(^id;t(en)  f,  aüg.,  felbftlenc()tenb  f.  II;  bei  ©cnnenfinfterniffen 
f.  III,  (Sonnenlicht  f.  II  (^^ctoflJbäre) ;  trübe  [--|:  bnnfcl  n[ir.]  f.  III,  55cvanbb.  |. 

II  (^^^ctcf^^I)are),  55erbunfelung  f.  III,  Söanbe  [.  II,  Sirhtng  f.III  |  Seifen 
f.  III  (geleg.  IV):  iv-artig  f.  I;  -I}ilC(e  f.  I  (innere)  n.  III  (ändere),  -bütlen 
]|i  104e]  -mafien  f.  III;  ii^olfig  [.  I  n.  III  — 1|  S3.  bie  lirci  Unt^iiUuiigcn 
einjcln:  I.  bie  erftc  UmbüHung  (tie  innerfte,  ber  ©cnne  näd)[te): 
1)  Snnftbülle  [f.  Imal  II]  111  5(§2m (4e,  5),  398m  (407mll):  innere  111 
382m,  398m:  Cffnnng  III  385e,  6a;  tuoüenartige  III  382m  \  2)  3)unft* 
\ä)\ä)t  III  552e,  385a,m,e:  bebedt  bie  ^b^-^tcfi^bärc  [i?gl.  III  ScÜenbüKe] 
111532e,  nnter  ber  %>h.  lII385e;  ircffige  S^.  111  384e(6a)  |  3)  SBcIten: 
ir-artig  i.  2)mi[rbüüe;  -biiüe  111385a:  innere  111  (407wili,  8a);  irolfig  f. 
S)nn[tf(^id^t  :1|— II.  bie  jöjcitc  Umbnlhing  (bie  mittlere):  2)nnft^ütle 
[fünft  I]  111386a,  feurige  C^iiüe  111  (410m)  |  1)  gasförmige  Umbünung 
(gamtige  lU489a)  11  136m;  111  395m(',  6me(407e):  $?iift  11  362a  :|  jnr 
3»^"  §ii«e  f.  ^botofpb.:  SSelfen  J  2)  SiditbüIIe  11362a;  111  5S2a,m,  5 
(5a,  6me),596(a),407m(e),8a(418a,490m):  frü{)e  äbnlic^)e  9rnfid)ten  111 
[382m-3a,  e-4a];  =  STtmoi^bäre  [=  2uft]  111407e,  411m,e;  Slnftvaünngen, 
S3ewcgungen  111  383e-4a ;  an§  i^r  tcmmt  baS  Sic^t  [\:gl.  ^bctof^>^).]  111 
395vie,6;  =  2nft  [=  SItmefpb.] ;  Öffnung(en)  [^Pictof^b-]  in382all,  4m 
(5am,e),  6a,me,  391e,  410m;  fe(bftrend)tenbe  111  389a,  395e  (6m);  Sdnbe 
HI (398m)  1"  3)  ^I)ctcf^^äre  [f.  and;  gcleg.  bei  I  n.  III]  lII332e,  3a,  382m, 
3e,4e,  5,  öme,e,395e,8m,  4077n,4ne:  ga(<förmige  III  396a,  418a;  511V 
3'"'  §üüc  f.  Seifen,  Sntenfität  111393m ;  Öffnnng(en)  [=  SiditbüIIe]  III391e, 
4I0m,  648a ;  V  lle ;  giebt  ba^3  @cunenlidu  [=  Sid)tbiiüc:  Üic^t]  111 411e ;  «?er* 
önbb.  \yi31e,  200a,  648;i ;  erlendUet  Seifen  bcv  3'*"  §üüc  111  390m  :i|— 

III.  brüte  Um^nnnng(lll536me;  bie  äufserfte,  erfi  jule^jt  entbedt)  [f. 
tor},  Sdfcnl)ülic]  111389a,  391m,  3m,  4a,  536me;  bnnftfermige  111391m, 


1028  (Sonne:  f  ^i^^üGungen  ^.  3te,  4te;  Honnef  —  Sou) 

i\ä)t  III536me  |  tüolfige  Vim\).:  bie[e  tüivb  tei  tot.  ©cnnenfinfteniiffen  gcfefm 
[f.  näkr  *tot.  ©cniienfinft.]  111382m,  [389m-390m,  51.  4Iim],  407w,  536me 
T  2)  2)unftr;üne  in396e:  äiißerfte  111393m,  6e;  äußere  111397a  J^unft* 
fveis  111390m  (äiißerfter) :f  3)  3'«  §ülle  111389m,  390m:  Söolfen  evlencf)tet 
f.  II  ^:|Jf)Oto|>^äve  ||.  äöoÜeii^üUe  11362a  |  4)  andere  SBolfeiMllc  III 
382m[389-390m,  %411-2al  Sdlm, 3m, 4:H, 407m, 411e,  Sa:  2liifti>aüiinoen 
111390m;  faj^  bimfel  [=  tvük,  o^]  111  382m,  407m;  ©eftalt  111397a, 
o^a!e  [=  bimfle  iti'h).]  111393m;  bebecft,  iimgicbt  bie  ^bctof^Mve,  ift  über 
ber  ^\).  [ögl.  I  S)im[tfc^id;t]  111389a,  396e,  407m;  triite  [=  biintel  r,fii\] 
III(396e),  [SSerbmifehtng  biivc^  [ie]  111393m,  [Sufiuig]  m396e;  Sollen 
IlUllm,  2a,  490m:  -maffen  111390m,  4iime  ||— IV.  bcüe  $!iif  t-Sltmc^ 
f^I;äve  (jtüii'c^en  ber  2)iin[tbiille  I  ii.  bem  ©cnucnter^^er:  nacf)  W.  Her- 
fchel;  [eigentlid;  1»*  311  nennen])  \\\[386am]:  SBolfen  III  386m 

*Sonnefchmid  f.  @onne  @,  fonnig  f.  am  ßnbe  üon  @cnue,  ©cnntag 
f.  ®onne  %  :\  Sonfon  (§o^e  in  ^tntioviiiia)  lV556a,  Sonßnate  {WittMma;) 
IV 300a  (§afen),  J.  v.  Sontheimer  11449m  (Ibn-Baithar,  Überf.  1840) 
|@ooIe  f.  @alä;  @coI-;  -bat  IV 35m,  -qucüe  IVSemW]  Sophara  II 
167e,  415me;  Sophir  II  167e  :|  @o^{)ift  II  106alll,  257m;  IV  170a  |  So- 
phocles  IIi2a:  Electra  I1499e,  500am;  ©eburt^crt  II i2a;  Halfan  anf 
Lemnos  1256m,  456m;  g^Jatiir  11104m;  Oedipus  II  12a  (100a),  500m ; 
Philoctetes  1456m,  Pluton  V60e;  @onnc  I1499e,  500ain;  [2;ragi3bien] 
11  78a  ■[  sopka  (riiff.  :^  S5ul!an)  IV[387a-9m  ,  391e]  387a,  8a;  pl.  sopki 
(©Iccfen-  u.  tegelberge)  IV  524e:|5opora(^erö;  ^ISupara)  II168a,416am 

*Saracte  (S3erg  bei  ber  Sliber)  1397a  (monsj,  II  128e  ||  Sorata 
(I;of)er  53erg  in  ^Sclibia,  in  ber  ^^roöinj  f^  ^aj;  nevado  lV293e)  I42mll, 
310a,  320m;  lV295e:  Sclo^  1310a,  320m;  ©ebirgSavten  IV  2.05«, 
geI;oben  I320ra;  Jpcbe  I  42mll  (47m);  IV293e,  437a;  in  ber  oftl.  tette 
IV 437a  II—  Sorge  {mm)  IV 280m  (35iiiK^ftein)  ||  (Sorgfalt  .. .  111153e: 
mit  @.  III  6m,  20m,  155a,  622a;  IV35a,  108e,  112m,  3a,  216m,  538e  J 
forgfättig  [f.  33ea(^tiing,  33ecbad^tung,  9[Ref[Hna,  ^liifimg,  Unterfitc^iiiig, 
3Serfii^e]  ...  II  314e,  6a,  333e;  III  74e,  132a,  154e,  6e,  176e,  279a,  295a, 
308m,  435e,  503a,  561m,  582m,  590a,  2m,  610e-la;  IV 4m,  109m, 
148a,  217a,  234m,  276a,  352a,  444e,  548a;  unforgf.  II  510m  :||  'orgfam 
lY3e—\\  Sorrent  1158m  (ganbic^aft,  Taffo),  lV449m  {X\\\i)  \  Sotarä 
(SSiilfan  bei  ^o^^atjan)  lY 314a,  9a,  5487n:  ^inu^ftein  IV482m;  feine  $?ai:a* 
ftriJme  IV571m  ||-  Sote  (ägi;^^t.  ©cttimt)  111206m  |  Sothis  [fi^m.]  (= 
Sirius,  ai'4  ©cttinn):  (Sttjniol.  IM  17 le,206m-7a',  -^ericbe  \\\171me\\ 
venta  de  Soto  f.  Perote,  öov^iov  I435e;  soufrifere  (=  (golfatare)  [[. 
Guadeloupe]  IV 291a,  Ö0i€-2a,  3e;  V25e  ||  Soufa  (togl.  Souza)  1)  Ma- 
nuel de  Faria  y  S.  (1590-1649)  III  415me  (SSerfinfterung,  bist,  de  Por- 
tugal), 577m  (Sob  be§  Barthol.  Diaz  biird;  e.  (Kometen,  Asia  Portu- 
guesa)  ]" 2) Martin  Alfonfo  de  S.  11315m  [^mtugief.  S3e[i^nngen  inCftinbien, 


eout  —  eparten  33e  1029 

f^ütjt  Orta]  :||  South  (@ir  [feit  1830]  James):  S)o^^>eIfterue  I20a;  III 
81a,  296m;  9^eklflede,  llcib  Rolfe  III 357a,m;  ?age  be§  Saturn  III 526e 
"l  South  pass  (im  9IO  ton  Utaf))  IV 456m,  Ä.  Fi7/a  (l!onbon)  IH227m  .|| 
de  Souza-Botelho  (Joze  Maria,  1758-1825)  [ögl.  Soufa]:  Camoens 
II  122e,  3a,m  :j  soyate  (mej.,  ^almeiiart)  1 469me 

@^ä^en  II285e  (angftöoüe^),  ©poliere  1348e  |Spallanzani  (Lazaro, 
1729-99):  halfen  lY 267a;  *Sfrom6o/i  IV 296a,  418a ;  flammen  bei  SSuI* 
fanen  V45e 

<Bpa\t  (bei)  1419a:  -Öffnungen,  -hjönbe  f.  bei  @^alte  ||—  ©^jaltcn 
(üovj.  im  3nnevn  ber  (Srbe;  IV37e)  (ögl.  (Spaltungen)  [f.  Sln^ftrcmungen, 
S)ämpfe,  (Srbbeben,  (Srbc,  (Sru^ticn,  (Srn^tib-,  flammen,  @ang,  ©ebivge, 
-^^avten,  ©eftein,  ©ranit,  §immel,  Snfeln,  iai^a,  CneÜen,  (galmia!, 
«ßultane,  Buleitnng]  I  163m,  242e,  263a,  278a;  IV225e,  270me,  305e, 
382am,  493m,  506m ;  beftimmte  l\573a  J  sing.  © ^ a  It e  [hüxä)  *  be5eicf)net] 
(=  (Spalt,  4:  (Spaltung)  1239m,  472m;  eine  beftimmte  [in  Oegenben]  I 
459e,  11155m;  IV345e-6a,  396a,  531me,  551am  \\  parallelen  ((g^ncn^ma 
u.  dbnlic^e  2öi3vter)  in  ben  ©liebem  u.  Biif^t^en,  auf  ireirfie  (burd)  „f. 
frc.  1,  2"  u]U\)  tevn}ieieu  irirb:  1)  auffteigen,  empovfteigen ,  fic^ 
evfiebeu;  empcrfteigenb;  §ebung,  (Sv^ebung,  (gmpcrfteigen ;  geljcben,  ei1)cben; 
2)  aueb rechen,  fi^  ergießen,  cntqiieüeu;  ^u§hxuä),  *ßniption;  ^iit^^ 
bvii^e,  evgüffe;  SSirfung;  bgl.  9^c.  4;  3)  au^ füllen;  ^lu^fiiüen,  2lu?^ 
fiiKung,  (Sd;IieBung,  SSevftopfung ;  i>gl.  9?c.  6;  unauf-gefiiüte;  4)  an§* 
ftcfeen,  ergießen;  Slußtrurf,  *2lu^ftrcmnngen,  Srgüffe  (togl.  1);  5)  offne, 
geeff nete,  eröffnete,  unau^gef üütc ;  i>ffnen  ficb ;  Öffnung,  (gri>ffnung ;  6)  f  d^  H  e  ß  e  n 
fid;,  (Schließung,  gefc^Icffene ;  ügl  '>flc.  3;  7)  n^eite,  au^gebeljnte;  lang* 
gcte^nte,  lange;  mächtige;  --  Seite,  2tu^be[;nuug  ||  ^ufa^c  (in  compos. 
(S Patten-,  2mal  Spalt-):  Slbfonberungen  in  (Sp.  IV251e;  [alte]  IV 
270me,  in  alter  Beit  [ögl.  Oüulf.  iDJaffeu  a\i^  (Sp.]  IV269m;  f-artig  1166m 
II  auf  Spalten  [f.  auffteigen,  auebred^en,  Slu^brud),  *2)ämpfe,  empor« 
fteigen  uftt.\;  fic^  ergeben,  (Srbebung,  erhoben;  gehoben,  Hebung;  Saffer] 
I  372m,  452m,  483a;  IV359e,  366e;  auf  einer  (Spalte  I  249m*  J  auf-- 
fteigen  [*^ar.  1]:  auf  @p.  1239m,  biirc^  eine  (Sp.  I  459e*  .||  aiiS 
(Spotten  [f.  Sluöbrud^,  (gmporfteigen,  ergießen,  9}2affe,  dtaud),  «Stoffe,  SSir* 
fiing]  V35a  ||  augbre^en  [*^ar.  2]  auf  @p.  IV 614m,  -enb  it.  IV 
267m  I  5^un^rud^  [f.  ^ar.  2;  :|:  SBirliing]  (f.  *2:ämpfe,  ^Stoffe):  auf 
(Sp.  1221a;  a\\§  (Sp.  \Y{275m  tul!.  ^orm),  V(98a*);  Slu^briicbe  [f. 
^ar.  2]  IV(272manf  @p.);  2tu?ibru(^-Öffnungen  IV270/«e  (inilfanifAe)  || 
2Iu«bel)nuug  [f.  %n\  7]  IV305f  |  auSfüüen  [*$ar.  8]  1300m,  2t.  I 
184a,  -eub  I  275e;  5Iu0füüung  [f.  ^ar.  3]  I  223m  :|  ausgebrochen  auf  (Sp. 
f.  o^Hlf.  2«affen,  aih^gebebute  [f.  ^ar.  7]  IV415m,  (Stoffe)  ausftcßenb 
[*^ar.  4]  IV382nm;  5Iu§n?ur.f  [f.  ^ar.  4]  V33a,  -auSivurf  1396a;  [an 
SBergen]   (o.gr.  Spaltungen)   1278a;   [SBefc^aff.]  ib.,   IV369e  |  33i(bung 


1030  ©palten  ^i  —  U 

bou  @p.  [=  (Sutftel;.,  (gräeug.]  IV316a,  -b.  lV281m;  S3itbungen  in  @^ 
IV251e  :|  ccmmunicivenbe  [4:  3iifo"'"^fii^)«i^9]  IV 232m  j  em^üvfteijien, 
@.  [f.  ^av.  11 :  auf  @p.  f.  *@ebivgö!etten,  aiiö  ^p,  f.  Oßiilf.  iKaffen;  -mb 
[[.  ^Jjav.  1]  f.  o@tüffe  ;j  ©nge  lV425e,  entquetteu  [f.  ^ar.  2]  f.  geöffu.  | 
(gutftet;ung,  erjeiigimg  [f.  ai\ä)  bf.;  =  SSilbimg]  IV(455m);  Xixiaö)  IV 
(452e),  3eit  IV (596m)  :|  im  ^nnent  bev  (grbe  \\t  bev  aßg.  ©egenftanb 
beg  2lvt,  in  baö  Snneve  ber  (Srbe  fül)rcub  lV369e  ||  ergießen  oii§  e.  @^. 
[f.  ^:par.  4]  I  223a*  |  -(Srgüffe  [f.  fax.  4  it.  1]:  alte  (toor  ben  SSiilfaneu) 
[=omil!.  3)Jaf[en]  IV269-270m,555e-4a(4a);|j—  fid^  eil) eben  auf  @^ 
[j.  ^ar.  1]  1282a  ;||  Srf^ebung  auf  @p.  [f.  fax.  1]  lV360e-la,  415e: 
auf  5tt)ei  @)).  lV556m  J  @vt)ebungö-@^-iIte  IV456e*  (Räuber)  :||  evl;cbcn 
auf  <Bp.  [].  fax.  1]  I  219e,  l\358me—\\  eröffnete  IV 232m  (^)iöt5l-4)/ 
(Sröffnung  [f.  ^av.  5JI222e;  (Srjeuguuj]  [=  53ilbung]  f.  entfteb.,  -(gi-j. 
[f.  (Svbbeben,  35ul!ane]  IV  222m;  in  Europa  11155,  gorniat.  f.  ^öul!.  2)b|icu, 
§Lutfetjung^-<S^.  IV  384m*  ©ebirgSarten  f.  2lvt.  u.  ^öulf.;  [in  ©egeubcu] 
f.  attg.  sg.,  ^Europa;  auf  @^\  gel;obcn  [f.  ^;|Jor.  1,  -i3ffnungen]  II  153m, 
III(510e-la);  geöffnete  [f.  ^ar.  5]  J  168e  (entquettaib),  179e;  IV 223a; 
gerichtet  f.  9ti(^tung,  tt)ieber  gefc^foffene  [f.  fax.  6]  1239m*  bee  ®efteiu8 
[f.  °m\\l  2)kffen]  1  242e  [bei  *@eftein  nac^jutvagen]  |  ®en>ebe  [=  9Jc^, 
@#em]  IV232m,  352a;  -@.  [= -nc^}]  IV237m,  246me  :|  §au^ti>alte* 
lV287all,373e;  ^ebung  [j.  ^ar.  1]  auf  langen  <Bp.  I209e,  §öl)e  V33a, 
in  @^  f.  SSilbiingen,  im  3nnern  f.  °ßvbe,  Sage  [:j:  (Steüuug]  lV505e  1| 
lange  [f.  fax.  7J  I  168m,  209e;  lV263e,  360e;  langgebcljute  [f.  ^av.  7] 
1 14m,  241a,  9m*  J  $!ängeni>alte  (sg.)  IV287a,  347e,  8a;  -en  lY 352a, 
590a  II  leu^teube  IV 382m;  mäd^tige  [f.  fax.  7]  IV222e(455m)  |  aJJaffeu 
f.  °®tüffe,  o^uif.;  ma]\e  au^  einer  @p.  V98a*  ij  2}Jevibian-(Sp.  IV 394a, 
420e,  584am;  9fJeben|>.  [=  B^^igf^-]  IV531a  || -ne^j  [=-@enjebe,  @V' 
ftem]  IV288e,  553e-4a;  Y23e:  au§  ©-neigen  IV 4Söa  J  9^cl5  [=  ©elvcbc] 
IV328e,  444m  :1|  offne  [*fax.  5]  1231a,  256a,  9e;  IV263e,  444m, 
460e:  offen  b(eibenbe  IV316a,  offen  gebliebene  IV 575a  J  offnen  ftcb  ['. 
fax.  5]  1241a  (u.  f^lie^en  fi^),  IV335a:||  Öffnung  öcn  <Bp.  [f.  fax.  5] 
(f.  02lu^brü(^e)  IV 395m  |  (S^jaltöffnungen  (©galten -Ö.  IV601e-2a) 
HI  61e,106m,8a;  IV(473e),  V36m;  -Öffnung  O  111364a:  auf  @p. 
ge{;oben  lV510e-la;  fel;n,  beobachten  burd^  @^.  IVi7ie-2a  j|  parallele 
IV431m;  -^r;änomen  [=  @paItungS-^l).]  IV52öe-7a;  Oueerf^.  [f. 
Mexico]  ]\^53a,539e-540a*;  muä)  awQ  (Bp.  IV 443m;  9Ji^tung,  ge* 
lichtet  [=  etreid^en]  1239m*;  IV279e*,  326e-7a,  394m*,  6m,  423e  | 
fc^tieBen  fid;  [*fax.  6]  1241a,  IV222e-3a;  @(^Iie§ung  [f.  ^ar.  6,  3]  IV 
492a* :]  Stcttung [4: Sage]  111282m;  (Stoffe  (2)^affen)  a\i§  ®p.  emporfteigcnb 
[ügl.  Oaugftü^cnb,  *2Iuöftrömungen,  *erbbeben,  Oöulf.  S^affen]  IV225»ne, 
26öm-7m,  335am,  552a ;  (Störungen  lV415.e,  (Streid^cn  [=  üeid^tung]  IV 
343m*;  (St)ftcin  [=  ©ctuebe,  5)(e^]  11155a,  -ftifteui  lY 394am]  unau^gefütlie 


(Spalten  U  —  Spa7iien  ^  1031 

[f.  ^av.  5,  3]  I226e,  Uv[a^  t.  (Sutfte^.,  33cvftc^[img  [f.  ^ar.  3]  IV  290a, 
äJevtvevfen  burd;  @p.  \\492am\\  Diiifanifc^c  [f.  °5(u^bnic^-Öffmiiigenf 
©cbirgSarten  V51e  (auf  <Bp,  auögcbvcc^eH)  [f.  fegt,  ireitev]  J  bulfaiiifd;e 
SKaffen,  ®e6irg§avten,  ©efleiu  (^^ormattciien)  auf  (g^^alteii  ait?gebrcd)eii : 
i)ov  ber  S3ilbiutg  i)cii  ißiilfanen  [=  aite  (Srgüffe]  \\[269-270m]  270a, 
333e-4a,  367m;  V75m;  ol;iie  35ulfau  IV35ie-2a,m,  392a,  425c-6a, 
444me  (in  bev  Urjcit),  486am,  614m,  642a;  V25e  ||  SBäiibe  1282m,  (g^alt* 
mäiibe  I279e;  SBaffev  (pl.)  lV37e  (Betregen  fid;  auf  @^\)  |  n:eite 
[*-^cix.  7]  I  270e,  6e,  300m,  459e\\',  SBeite  [f.  ^ar.  7J  IV425e  :|  2Biv!ung 
an^(B\\  [i:%imvnä)]  \Y275m,  -n\  IV367m;  3eit  f.  alt,  (Sutftel;.;  Bii* 
fältigteiteu  IV369e  |  3iif«»"i"f»^ö^i9  [^  ccmniunicireube]  IV 234a,  369e; 
jufauiuieufc^aveube  IV  352m  :|  jirei  IV  556m,  3ti?eigf:|3alte  [=  ^f^ebeufp.]  IV 
592m*  Ij—  fpaUig  IV447e  ||  (Spaltung  (and;  =  (glatten)  111585a; 
IV270m,  473e;  pl.  -en  (*)  IV 455m,  8a:  alt  ]\ 331a* ,  in  S3evgen  IV 
574m*  I  ^§f(äd;c  IV470e;  -flädben  IV471e,  578a  :|  '^g-^^anomene  [= 
®palten-^:)3(;.]  IV220e 

<Bpan  [f.  ^elj]  IV  260a 

Spanien  [21.,  trirb  nid;t  bejeic^uet]  (=  i>anifd;e  ^altnnfel,  9}?cnarc^ie, 
5lVL^ne;  if:  Caßilien;  baö  a(te  [burc^  +  bej.]  =  Hispanien,  Iberien,  iberifd;e 
^albinfel)  [f.  Amerika,  (Sntbedung  Amerika's,  Columbus,  Juden^  Por- 
tugal] 1144m;  112966,  300a  |  58.  Spant  er  {aui)  burc^  o  ^gj.)  [f.  Amerika, 
Mexico,  Quito]  II314e,335m,  469a;  IV 433a,  607e  |  d.  f:|)amf(^  (an^ 
buvd)  *  be3.)  [)'.  Amerika,  Juden ^  Quoten,  üiomane]  11315a,  338m,  484m; 
IV297e,  8e,  513a,  576e;  V59m;  spanish  f.  peaks;  im  @panifd;en  [ögt. 
vebenb]  IV555m  |I:  3iifa^c:  5ifabeniie  YöOa"^,  ba§  alte  (burd;  +  be^.)  f. 
aüg.  %.  I  Amerika  [f.  übv.  5lvt.]:  öcu  Sp.  waä)  Am.  1420m,  bie  Sp.  nac^ 
Am.  fintbenb  II  54e-55aO  [bei  *^wer.  na^jnfragen] ,  gro^eö  9?eid^  f.  §eiTs 
fdiaft  :I  ter  5infunfto  f.  Mexico;  Araber  in  Sp.  I  144m;  II(251m,  296e, 
335a),  443a,  450a, m;  Entfernung  tocn  0\t-Aßen  II  307e,  beni  c^tl  Aßen 
nabe  II  291e;  2(ftvcnom  IV534a*,  in  ben  atlant.  Ccean  II181mO,  [Slnf* 
entbaft]  (f.  A.  v.  Humboldt)  IV640a;  33etöl!erung  11301m*,  53etrcbner 
f.  Uvb.;  [33otani!]  I15öm,  Carthager  IH-l74m,  Cä^av  U+llOe-la ,  ba8 
^viftlid;e  11261a,  (Kolonien  f.  ^TZieberlaff.,  Somöbie  n62e-63^\  2)ice;tev* 
11119a,  111210a;  ^id)tung  f.  >Poefie,  (Scmcbie  :|  2)ienfte  IV563m*;  C?nt* 
bedungen  [b]  II237e-8a,  254a,  268e,  (303e,  311e);  (Sutfernung  f.  ^Aßen, 
(ävbbebcn  lV231m,  (gvcbevnng*  l*Amerika,  gtotte  II  125m*,  @ebid)te  f. 
^^oefien,  ©efanbtev  Holla*,  ®e|c^.  II(469a),  ®xau)amk\k\\°  ).* Amerika, 
©vcfje  f.  ^enfc^iaft,  §äfen  11493a*,  §albinfet*  [=  Spanien]  II55a,  Raubet 
II84eO  bevoifc^e  3eit  II54e;  5lu^be^uung  feiner  ^evrfd^aft  [ögl.  Oberb.] 
II124e,  214m  [grc^eöSJeid;  m  Amerika];  §of  [c]  II  358e,  (478m,  490a); 
\n  Sp.  11409m,  468e,  488m;  IV 640a,  V34a;  Ingenieur  lV537n.*, 
[Snfeln]  11152m*,   mima  II  57a ,  ^cnig  [=  2«cuardi]  IV171e,   trieger 


1032  Spanien  R  —  Sp^Hire  allg. 

1161e*,  Ärone*  [=  Spanien]  II  334e  (492e);  Äiifte*  1399m,  IIl  621e; 
^»itteratuv  [c]  1158a,  68e,  124a  (alte);  mahnet.  3ntenf.  lV(61m  iöeobb.); 
2}^iueraIieii-(5alMnet  IV 640m*,  9J?iiierdqueüen  \\501e  \mc\\ax6)t\\  II 
287a*;  SKoiiar^ie*  [=  Spanien]  11214m,  268m  :|  \iaä)Sp.  II  359a,  462m, 
484m;  9fiatur}]efiil;I,  -f^ilb.  f.  ^oefie;  9^iebevlaffimgen  11332m*,  [norb* 
\iH\tl  @^n^e]  Il307e,  Ober^errfc^aft  [i^gl.  ^errfc^.]  IV  537m*  Officier  II 
460e*,  ^almeii  11450a;  Spanish  peaks  (in  beii  Rocky  Mount.)  \\436a, 
8a,  595e;  ^flanacu  V53a,  Phönicier  IH-174m  |  «poefie  [c]  II[61e-63, 
^'I.124-5m  (6ef.  9?atiivgefü^t,  -f^ilbenmg;  62a ,  68e,  i24e-5wi)] ;  ^cefien 
II  i25mO  (alte  ni^ftiic^e)  :|  OueHen  [.  SJJineralqit.,  ^\  rebeiib*  IV357e; 
Oeegieriing  [c]  II478e,  IV544m,  V27m;  gvo§e§  Wiä)  f.  §err[d^aft  | 
(Bä}\\\c  11471a*;  ©d^ifffa^-t  II181mO,  468m;  IV57eO  :|  (Sd^viftfteüer* 
(pl.)  11223a,  297e;  (Seefahrer  [c]  [=  *Poteii]  II  368e,  III  547e-8a, 
IV  309m;  Sertorius  II+165e-6a,  @^itje  f.  iiorbtveftl.,  @tattr)aUev  n+231e 

I  bas  fübtid^e  1144m,  II162e;  fiibhJefll.  11409m  ;|  Uiiteriier^miingenO  II 
303e,  311e;  Ur6en)o^nev  II  (+418a),  SSeiii  I  347e,  SBeltiimfeglmig  IV 
28e-29a*;  [sßbrter]  [c]  I V 357e,  555e,  9e-560a,  le-2a,  9e,  596e,  607e; 
V29m;  3eit  f.  fjeioif^e,  BobiocaUici^t  1144m 

*l>annenb  1456a  j  (Spaiinuiig  (=  S^eiificii)  [f.  2)äm^fe,  elcchifc^, 
elcctvo-nmgnetifd^,  niagnetifc^]  I  200m ,  443m,  486m :  erböten  11129a,  IV 
lOe;  -^ggrab  IV230a;  ^>cfitme,  negative  I  486m  :||  Spartacus:  feine 
©labiatoren  IV  448a,  606a;  @!faten!vieg  \\606a  \  Ve/uv  lV605e-6a: 
befe^t  i^n  IV447e,  im  Krater  3"ff"t3^t  IV 448a  ||  Spartaner  (=  Spartiaten, 
Lacedämonier)  111594m  (Ärieg),  Spartiaten  I  37a  (beten);  f^ät  [f.  Unter* 
gang]  II  213m 

*e^ecerei  II84e  (-§anbel);  -en  II  292a,  303a  ||—  @^^ecial-  [l  MxU 
djen,  ^axte]  II  215a  |  f^ecicll  [f.  grgebniffe,  genereü]  11232m,  288m; 
lV4m,  222m;  baS  ©^eciette  I28me  (Äenntni^),  IV  13m  ((ginbcit)  J  @^3ecie8 
f.  Sl^inerat  :||  f^ecififd^  [f.  SSeftimmiing ,  ®genfd;aft,  ®en?id;t,  feiert, 
9'iatnr,  @^mere,  Unterfc^ieb,  l^evfc^ieben ,  ^erfc^iebenbeit,  SBefenbeit]  1153a, 
288e;  11373a;  III  52a,  63e,  332m;  IV14a,251e,  476e,  637a;  VlOe: 
S3efcf)affenbeit  1304m  — 1|  @^^ectrnm  (=  ^arbenbilb)  [f.  f^arben,  @cnne, 
®terne]  III 62e-65m,  129m, 417m;  pl.  ©Vectra  III62e  ||  ©^ucnlaticn 
[f.  V^Mif^]  11519m,  Hl  10a,  V6e;  pl.  -en  (*)  I  178e,  490m;  11206a, 
354m, 364e,  434a;  11157m,  213m,  451me;  IV31m:  bialcctifc^c  11280m*, 
ernfte  IIl527me*,  §of)IF)eit  1 69m ,  ibeale  1384a;  tbeovetifc^e  (pl.)  IV 55m, 
155a;  V92e;  liefen  II190e  J  [peculatito  f.  ©eelcgie,  ^bilcfc^lMe,  ^ht)fit 

II  ®pei(^el  I393e  (freien  [f.  95nl!ane]  IV410e-la;  f^eienb  f.  ^ener,  ^nU 
fane  :|  Jofeph  von  Sperges  I  417e  (Rörerhühel,  „S^t^uolifd^e  S3ergiuer!§' 
gefdnd;te"  1765) 

©^J^ärc  [H.  1)]  [f.  3lbj^anb,  5In[c^aniing,  SBecbad^tnng,  (Sntn>i(fhing, 
©rfenntni^,    ^i^fteni,  ^immel,    {)imm'i[c^,   3been,   intettectnell ,   dlatux, 


Sphäre  —  fpiegeln  1033 

^^(aneten,  [it^erifc^,  tcüiirifc^,  uranolcgijc^ ,  33evbreitimg,  SBiffeiiJ  21.  (fiiiii* 
lic^;  =  fiigel,  bef.  §inimelsfiigeO  [n^ivb  iiic^t  kjeid^iiet]  11322m;  lUblm, 
Ö3me,  58a,  160m,  173e,  5e,  363all,  478e,  609e;  plur.  (g^^öveu  (bur(^  * 
Ui,)  II  [352m-3,  %.  506m\\]  352e;  III  165m-6a,  181ell,  201e,  478e  ]  SB. 
(ui^t  finiil.,  6ilbl.)  [aiid^  burc^  ^  ^ej.]  1125a,  385a;  11216m;  11125m, 
38a;  plur.  (Sphären  (O-*)  11160m,  339a  ||:  3u[a^c  (compos.  @^t>även-): 
bcibe  [b]  (pL,  ügl.  jmei)  [b.  ^.  bie  ^iminl.  ii.  ivbifc^c,  iivaiicl.  ii.  teüiir., 
cb.  fibevi[(^e  ii.  teüiiv.]  I  85a,  396a;  II  162a,  261e;  III  8e,  25m,  627a: 
(SmfliiB  auf  bie  ©eifte^avbcit  IV7am  J53en)egiiiig  III  2007ne*,  -33ctr. 
II[200e;  bcli}eglic^e  III436e*  :|  biivd;fid;tige  I1352e*:  em^eiterte<=^  11316a, 
Y5a*;  e):centvifc^e  II  352m*  |  fefte  [=  [olibe]  (pl.)  III  164a*,  6a,  200e, 
2a;  bie  griec^ifc^e  (Sphäre  II  221m;  III[159m-162ra,  21. 197m-202a] 
159m,  160a,m,e,  la,  197e;  §  arme  nie  bev  (gebären*  [=  @^bävenmi;fif 
ui>.]  \U438a,  478am;  bie  bimmlifd^e  mib  ivbifc^e  ^phäxe  [b]  (jeben 
eiuselnen  2Iuebnic!  für  fic^,  and)  bie  ^araüeleii,  f.  in  feinem  2lvtifel)  [= 
beibe;  =  iirancl.  u.  teHur.,  fiber.  u.  teüiir.]  I  79e,  II394e,  III  (97a),  IV  4e, 
V(5a);  bösere  IV06a,  ^o^Ie  I39m;  bomccentrifc^e*  11353a,  III165me; 
irbifd^e*^  [=  teüiirifc^e]  f.  bimnil.  u.  2Irt.,  jebe  IV07m;  fn^ftallene  II 
352m,  506m;  III  163m,  478e  |  ©^bäreimiufif  [=  Harmonie  ber  @^b., 
«Ißelttöiie;  f.  bef.  §tmmel§töne,  ögl.  SeneJ  Ul[437-8a,  21. 477m-8m]  437me: 
mä)t  gehört  III  437me,  477me  :|  riicfmirfenbe  11352m*;  [(Schrift  über  bie 
©^b.]  II322ra,  IV55e;  @^n)ingmig  III200me*;  fiberifd;e  it.  temirifd^e^ 
[f.  aEeS  tueitere  bei  l^imml.]  111251a  (teü.  u.  fib.);  folibe*  [=  fefte]  II 
353a,m;  ftarreII352e*,  -f#em  11505m;  tellu vif  c^e^  [=ivbifd^e]  f.  fiber., 
iiraiiol.  u.  \}p,  2Irt.;  -Umf(^h?ung  111477m,  imtergeorbiiete  III  °461m*; 
uranologifd^e  imb  teüm-ifc^e^  [f.  atleg  a^eitcre  bei  bimml.]  111627a,  IV 
13e',  [3nf)t]  III165me*(77),  jlreio  [=  beibe]  III3e*|I— 53.  2)@^^ärt- 
cität  (=^iigelgeftalt)[f.2luge]  1431a,  11393a,  111166m;  3)  fp^ärifd^ 
f.  eegment:||(5.  4)  @^^äroib  [f.  ^rbe,  2«onb]  1174m,  9e;  III432e: 
SHei.H^hiticng-®^b.  I29e;  9?otaticng-@^f).  (bef.  öou  ber  (Srbe  gefagt,  =  ®e* 
ftalt  ber  (Svbe)  I  171e,  4m,  421a;  IViPme,  21m,  152m  f  5)  fpbäroibal 
(=-bifd^):  gigm- III  552m  (2ibireid;img  ijonil^r),  ©eflalt  I75m  J  6)  f^^Ö* 
rcibifc^  (= -bat)  111332m;  IV196a,341a:  ©eftalt  1150m, 420e;  III 
329m,  397a;  IV24m:||  2).  7)  ©pbärciiiteii  (^^icr-S5erf!ein.)  I  286e 
8)  sphaeropteris  (^arii)  I  43a 

Spiiines  (^rad^maite)  II  198e-9a  |  spica  (®tcni  in  ber  3""gfran): 
1'«  ©vcüe  Ull38m',  Sid^tftärfe  III  132e,  Sm,  142m;  n^eiß  111172a 

Spiegel  [f.  S)reb-,  §obI-,  9)?eer,  ^fJatur,  ber  «See,  «Sextant,  2^e(efcc^; 
f.  hier  o^ernrcbr]  (eine  bilbl.  53eb.  =  9?itocau  f.:  Tim,  @ee)  sg.  11170a, 
92m,  132ml!;  IVl63mll;  pl.  (*):  beim  ^ernrobr  III  320e,  34hi,  358a; 
^lecfe  III  (28m),  gcgoffener  II  48e  |  2J?etaüfp.  11128m,  ll7e:  vctben  III 
302a*  :|  [f^iegelt  ah]  III  502e-3a,  540a  :||  35.  fpiegeln  f.  abfviegetn:  fic^ 


1034  fpiegeln  —  ©prad^en:  gorm 

1^.  (=a6fHegeIn)  [f.  53ilb]  I80a,  ni73e,  III12e  J  f^iegeüibc  glädjeii 
11  370a,  11134a;  ©^^iegehnu]  [.  Siift,  2)?oiib 

*@^icl  [f.  ^baiitafie,  Seüe,  3al;leii]  IV 7ni,  244a,  257m; 266e,  625e; 
treiben  III  527m  |  pl.  (Stiele  [f.  ?^eft,  ^ani^^f]  II  441me  (iii  Rom)  :|| 
f^ielcnb  [f.  §V^otr;efe]  1  18a;  Il43a,391m;  111165a,  201e;  lV169al| 
e^ieße  (pl.)  1410a,  @^iubel  II[437e-8a  (2Be(tf)).)  |  (S^Miuie  III  68m 
(©^imifabeu),  e  ((g|Minieiifaben);  f Rinnen,  ©Vinnevtim  1 393e-4a  ]"  spira 
111341m;   (S))iral-  I11340e  {-yieUi^eä),  Im  (-[onn);  spirifer  (2:^.) 

I  286e  ;|  (g^iritu«  f.  Sam^e 

f^ilj  [1);  awä)  in  comp.]  (=  f^ji^^ig)  IV436m:  €pi^^6eröe  \\128me{v)  :\\ 
Spitzbergen  (Sufelii  im  iiörbl.  (Si^iiieer)  1188a,  351in:  53veite  l\26e, 
67a,  119a;  2)cnner  I  486e,  titfteit  I  313m  |  niagtieti[d;e :  m\v.  1188a 
(olme  feciil.  35eväiib.),  IV118e-9a  (ftiiiibl.  S5evänb.);  33eo6.  bev  Siiteiif.  IV 
67a, m ;  iDZagnetiiabel  1 193m  ((gc^tiniigimgeii)  :|  altes  9}?eeveg-9'?ii)eau  1313m, 
9^ac^rirf)teuIV42m,  iiövblic^  »ou  IV65e;  ^eiibel  IV26e,  27m,  67a;  Steife 
IV27m,  65a,  67a,  205a  :||  2)  epii^t  [[.  53evge,  Äegel,  ianh]  \\[576 
^eraOgetrorfeu,  jerftijrt];  pl.  -eii  [f.  (Scntiueute] :  bev  Säiiber  I[307ja,m| 
3)  f^i^ig  (=fVi^)  [].  33evg[üvm]  IV287m:  tierf^i^ig  IV575e 

*Splügen-''}^a^  (3llpeu)  lV594e,  spodiimen  f.  ^fJatren,  Spolin  (Fried. 
Aug.  Wilh.,  1792-1824)  11423a  (coy.eav^^  haxUx\\d),  de  Nicephori 
Blemm.  opusc),  ®^engioIitI)eu  IV512e;  [^ontauee  II  9m,  (g^ontaneität 
1165m  II  (g^ovaben  51.  (=  (Steniliaiifen)  I  92a,  11135m;  35.  (grie^. 
3ufeln)  IV372mT  fpovabif^  [[.  unfein,  (Schnee,  <Stevn[d;uiiV>^^cii]  I  2ö0ra, 
399e;  III  177e,  3186,  328m,  601a,  2ell,  4a  ||  e^>ovaiigieu  (^ft.)  IV512e; 
f^bttif^  111570m,  IV244e 

©iJra^en  (=  Sbiome)  [f.  Söilbe]  1  575e-9a,  [383m-5a,  ^.  491m-2m]; 

II  Ule-3;  11155m,  171e;  V16m  |  sing.  (Sprache  21.  (bie  menfc^I.  ob. 
eine  einzelne;  =  lingua)  [biirc^  *  bejeic^net]  ff.  @eift]  140,  378e-9a, 
[383m-5a,  ^.  491m-2m]  385a;  1173m,  79e;  33.  (=  S^ebelreife,  ^Tugbiucf ; 
sermo)  [buvc^  ^  kj.]  II  46a;  III  93e,  133a;  V21m  jj  3iifn^c  (compos. 
<Bpxaä)-;  2ma(  [burci^  *  Bej.]  @^vad^eu-);  abenteuerlich  f.  [unibcl.,  2il;ii* 
Umleiten  II(460e  jitfäßige)  j  bei  ben  Sitten  [ögt.  -fiiube,  -ftubiiim]  11420m, 
431am;  im  5I(tert^nm  f.  -m-gl.  J  5tu«bilbung  lI69allO;  ^cc^au^gebil* 
bete*  I1141e,  252e  :|  ber  33avBaren  11219a*  jj  33  au  (sg.)  II  147e*,  (274e): 
innerer  II  142e;  ber  organifc^e  [=  Organiömn«]  I40m,  II  288m  J -Kiu 
I  384e,  11144a  |j  33eiveglic(;feit  II16e*  |  33ilbfamfeit*  I  40a,  II16e;  -V\U 
bung*III6e-7a:|  (Sljarafter  [=  (Sigentr;üml.]  1384a,  Sulturlll7m*  fmb 
2)eufnid(er  III  171e;  (Sigentfmmlic^teit*  [=  (^arafter]  II  67a,  71m;  (Sin- 
fa(^^eit  II  64mO,  (Sinflu^  f.  SBirfuug,  ber  (Singebornen  II61e;  @intuirfnng: 
ber  ®.  f.  3ßir!ung,  auf  bie  <B.  II(26aO);  f-ergeugenb  I  386e  ||  -familien 
f:^  -ftämmej  V17m:  i^erfd)icbne  I  384m,  I1409e  J  %am.  II  142e  :JI  gor' 
men  Iö4a,  \\U3a\\*;  -formen  II7m,  IV5e  (^egelmä§.)  J  gcrm  1 5.S5ß 


(Sprad^en  gor)  —  3  ^^^^ 

(uatiouetle)  :||  -fovfd;er  (sg.)  [4:  -geW;vtev],  pl.  (°°)  11407m:  au^gegeic^ 
iieter  I491e;  großer  11411a,  I11468e  J  -forfc^uiig  [4:  -fimbe,  -ftubiuni, 
Unterfit^.]:  ett^mologifd^e  11410a,  pl;i(c|c^I)iicf;e  11156m,  bergleic^eube  V  22e 

II  freie  n347mO   frembartige  I(493aO),  ©ebiet  I  64a  (tveite«)  |  -gebrauch 

III  163e,  IV 233a:  alter  (V268m,  iinkftiiniiiter  1  242m  :|  f-gelebvt  [:j: 
-hmbig]  11244a,  -ge(e(;rter  [:j:  -forfc^erj  111221a  |  gerne  infame*  11143a, 
178e;  ©emeinfc^aft  1379a*  :|  -geftaltiiiig  11143a  |  {;errf^eiib:  I;.  getücrbene 
[1142m,  §-2öerbeu  U  141e*  :|  l;cc^gcK  f.  gebilbete,  ^arbeit  Vöe^,  Äraft 
ll56aO||  -fiinbe  [i^  -fcrfd;iing]  1382m,  11466m:  aügemeiiie  11  170e, 
ber  Sllteii  11  (401m),  griiublid;e  11285a;  öergleicf;enbe  [:|: -forfd;iiug]  II 
143e,  170e,  öejf-fuiibig  [4:  -gefeiert]  11  244a  ||  -!iinfl  II  73a,  [Saiitfvftcin] 
Ul61m*,  ^ebenbigteit  V5eO,  litteraturvei^e  11  141e*  bie  Siift  jträgeviuu 
I332e*,  23Zeiige  [=  i)ie(e]  II174e  [in  einer  ©egenb];  am  äl^enfc^en*  I383me, 
6e',  mobeme  II48m|9iatnr  f.  SBefen;  jengcn  öon  Veralteten,  irr;y]cn 
9^atnranficf)ten  I  5e,  17m,  64a  jOrganiSmnS  [=  organ.  S3aii]  I  379a, 
II  142e:  innerer  II  142a  :|  ^t)i(cfo|)f;ifd;  f.  -forfd^nng,  -ftnbinm,  -öergl.; 
JRegelmäß.  f.  -formen  |  dltxä)  ber  (S.  I378e-9a  (bag  nnermeffene) ;  ^cid)> 
tbnm  1164mO,  74m*  :|  9?ein6eit  V65eO,  (Sinflnß  ber  Römei-  11265m* 
(gd)önl)eit  1158m°,  fc^reiOen  V17e  (in  terf^iebenen  ^g.)/  -[iii"  11420m  \\ 
-ftamm  [4: -familie]  1384m,  ll420e,  IV558m;  -ftämme  11290m  (35er' 
t^eihmg)  |  ©tammberiivinbtfd^aft  [=  35ern).]  I  379a  :||  -ftnbinm  [4:  -ftH* 
fd^nng  nflr.]:  ber  Otiten  11420m,  p^ilcfc^bifd^eö  I555e-4a,  tiefe«  11187m, 
ba§  öergleic^enbe  II 143  ]  (Stnbien  11  142e  ||  abentenerlic^  -  f^mbolifirenbe  I 
68eO,  trennt  1495a*  (n.  tjereinigt),  Übergang  (SBanbernng)  II171e,  lln^ 
befiimmtl)eit  I1399eO  Untergang  11142m  |  Unterfnc^ungen  [4: -forfd^ung 
ufTO.]  11431m*;  -nnt.  11460m,  IV  170m  :|  Urf^rung  11155m;  bater* 
länbift^e*  1171m,  102m;  \18a',  35erbreitnng  II  141e  (große),  437m*; 
toerbrängte  (bnrc^  anbere)  II  142m,  öerebeln  ll57e<^,.  bereinigt*  f.  trennt  || 
bergleid^enb  f.  -forfc^nng,  -fnnbe,  -ftnbinm  |  -bergleid;nng  [ögl. 
otbnlic^feit,  *eant-2i^nl.]  V(22e);  [35erg[.]  (OO)  II  142a,  [142e-5]  3a,e: 
im  SIttertbnme  nic^t  U195e;  ^orifc^e  11143m,  195e;  [orbentlic^e]  11274«, 
^^ilcfopbif^e  11195e,  (ginn  für  11289a  :||  berfc^iebene  V17e:  bei  ber- 
felben ^ace I {384m)  j 35erf(^iebenbeit  II  16m  || 3}erfc^n?ifternng [4: 55ern?anbtfd^. 
nfn.\]  II  298a ,  SBertbeilung  f.  -ftämme  |  f-bern?anbt  1144m;  3)envanbt* 
fc^aft  [=  (Stammtoern?. ;  4=  ^erfc^mift. ,  3i'f^mi"f"^^"9]  U  142a  (461a); 
11155m,  171e  :|  -öertvirrnng*  lll  475e,  üiele  [=  SD^enge]  f.  *Caucafus; 
gegen  bie  ißötfer  I  [383e-5a  (jnr  S3eftimmnng)]  4a,  5a;  SBanbernng  f. 
Übergang;  SB  efen  11  (i42eil, 431m),  V18a*;Sic^tig!eit  II [14ie-5],f-anbrig 
IV4b7e;  SBirfnng,  (Simi\  [f.  anc^  bf.],  @inf(nB  U[141e-3],  437me*; 
n3iffenfc^oftIid;eO  I1190e,  V21e;  jener  ,3eit  (Colnmbns)  II56aO;  Sn* 
fammenf;ang  [4:  3Sertranbtfd;.  nfu>.]  11461a,  -juf.  V14m;  -juflänbc 
11143a  (attertbiimlic^e),  jwei  ®.  11219a 


1036  Sprat  —  gtäbte  (^r 

*$!ieiit.  Spratt  (T.  A.  B.)  IV  297a  (^Chimäm,  travels  in  Lyciaj, 
(gprecfimaf^iue  II  130m  |  Sprengel  (Curt,  1766-1833):  „®cjcl;.  tcr 
2lv5net}fimbe"  11449m,  ber  53eviifteni  11 410m  (boii  bcr  cimh'.  ^iifte  hnu 
nienb),  „®efci^.  ber  gecgv.  SiUbeduiigeu"  ib.,  Ibn-Baithar  11449m,  Ilni* 
fc^iffimg  tocii  Libyen  II407e  J  @^veiigarbeit  1372m;  @^n-eugung  11258a, 
IV 271a  :|  (S^ncu  II  372m,  f^nid;lucvtlid;  II  131a  ||  ©^^viiig-:  -Brimiieii 
1230a,  lam;  11389a;  -flutl;en  1 180e,  325e  J  i>iingeiib  f.  Saffev  |1  S^ü'B-- 
ling  11  10m;  e^vüc^e  II(265e),  V20m  |  ©prubel  IVöOle:  -qiieücn 
IVöOlm;  fpvubeln  [f.  Saffer]  1411m  (@teni)T®^"v  [f.  SSiiIfaiie,  toitl* 
fvinifd;]  1 277e  (leiteiibe) :  f^urlcS  II  171m  (öerf^'tt-nmbeu),  288e(baIiiuid;iiMiibcii) 
squalodon  (mtreltl.  Xh'itx)  11519m  ||  Squier  (Ephraim  Gtorge, 
geb.  1823)  |:  S5ulfaiie  ton  (5eiitral-5lnierifa  IV290e,  545a,e  (vole.  of  Centr. 
Amer.):  ciiijelne  (aiic^  5l6bi(b.)  [[.  wcä)  halco,  Mafaya]  IV539e,  540m, 
la,am,m,ell,  2am,  3a;  ^abaftrcme  l\310a,  545e  :|  SBulfau  tmi  Izalco  IV 
(300me),  523m  (21.  19),  533m;  53uUan  öcii  Mafaya  IV  532a;  „Nicaragua" 
(1853)  IV532a,  3m,  <Sm,  545e 

(Sramancii  (iiib.  (Siufiebler)  11114a,  fse-nan  (niagiiet.  Sl^^arat  bei  bcn 
ef)inefen)  IV50am;  Sfe-tfchuan  (c^inef.  ^voi^iiij)  1225e,  11423m 

St.  (=  Sanct,  Sancta;  Saint)  gilt  al^^babetifc^  iiid^t,  fciibcni  bie  9^ameu 
fte^n  iiutev  bem  folgenbeii  9^ameii 

(Staat  [f.  d^viftlid;,  frei,  9?eligicii,  bie  @ee,  Umtraljiiiig,  iBevfafyimg] 
II  184e;  pl.  (Staaten  (biirc^  *  be3.)  I  36m,  37a  ||  3iif.  (bef.  compos. 
(Staate-,  3mal  [*]  Staaten-):  alte  11 402m-4a*,  -bcanite  11215e;  -ein* 
ric^tnngen  11149m,  169m,  184m;  freie  11214a*,  greift.  11433a* 
(inbifc^e)  [bei  *frei  nac^^ntragen] ;  ©efc^icf  I  35e*,  ©viinbung  11  177m*; 
Staaten- 3n[el*  (Siibfpitje  STmer.'ö)  11476m,  111368m;  -ferner  11218a  | 
auf  Soften  beö'  (St-§  f.  (gj-^ebition ,  9?ei[e;  auf  St-fcften  IV 63a  :]  -(eben 
I65a,  385m*  |  -mann  IliZe,  102a,  9m,  299e;  -männer  1125a  :|  -fecvetär 
IV579m,  unabhängige  11339m*;  -terbanb  I1212a,m,e;  SBoI^Iftanb  I68e* 
II—  ftaatlic^  II  239a  (SSerbältniffe) 

*Stab  f.  (Sifen,  pl.  Stäbe  f.  Seite;  Stahiä  1179a  (5lnegrabiingen)  j 
etabilität  [f.  (Svbe,  ^fanetenfi^fteni]  1183a,  427m;  Ill527e;  lV579m, 
611e:  '^^3"f^^"'^  1179m  ||  (Stabinm  21.  (eig.,  Söegemaa^):  pl.  (Stabien 
1420m,  453e,  4all ;  11132m,  165e;  lV536e  J  33.  (bilbl.)  [f.  ©jiftens, 
SSuIfane]  sg.  1233m,  256e,  453e;  pl.:  öerfc^iebene  11129a;  IV  147a, 
253a,  459m 

Stabt  f.  (Stäbte;  ©täbtd^en  (sg.)  IV41a,m  1|—  (Stäbte  [f.  Sluebün- 
flnngen,  (gvbbeben,  §afen,  S5nt!ane]  I1163e,314a;  sg.  (Stabt  (*)  [f.  SBelt] 
II  246e  II  3iif.  (comp.  Stabt-,  2mar  [O]  Stäbte-):  alte  IV 301m*,  2In= 
ficbten  1194a,  «Beqnemli^feiten  IV 624m;  -beirc^ner  1124m;  ^11  246m, 
8ra;  bie  eirige*  11218a,  [gemalt]  1178m,  bcr  einem  ©eftivn*  111  481e 
(2a);  große  [i^  i?ctfvei(^e]  1355a,  II 94m,  111591m;  ©vünbung  U183e-4a, 


Stäbte  ©r  —  etav  1037 

-gv.oni87e;  §aii^tft.  112016,  374a;  hoä)  liegenbe  [.  ©itbamerüa ,  ^e^cu* 
meffimg  IV  624m;  [bei  9^cmaben]  II  246e,  äBabl  einev  «gteüe  IV544me, 
[in  Strümmerii]  lV301m*,  Untergang  111590a,  tevlegt  W 544me  (tregeu 
erbbeben);  toolheic^e  [:|:  gro^ej  1188a,  178ra;  111591m,  IV 301m*  | 
ft  *  5erfti)renb°  IV  539m;  jerfti3rt  [i;:  in  2:riinunern,  Untergang]  (f.  (Srbbeben, 
SBnltane)  111414a,  V52a*  (cft) 

*etaffage  1177m,  78e;  Staffordfhire  1417a  [Ort  ba],  ber  Stagirit{e) 
f.  Ariftoteles  ||  (gtaM  (aiic^  in  comp.)  [f.  SD^agnet,  Set^-]:  Sementft. 
1272a,  ft-gran  III504e,  ®ii§ft.  1272a,  [§ärte]  IV57e,  niagnet.  ib., 
-nabeln  iVö4m:||  Stahr  (Adolph  [Wilh.  Theod.],  geb.  1805):  Alex- 
ander ber  @r.  [a.  ^Ariftot.]  IV 503m  (35crgi[tung)  |  Ariftoteles:  angebl. 
SSegleitimg  Alexanders  bee  @r.  II  (191a) 427a,  historia  animalium  II 
429a  (3eit),  33rie[n)ed;fel  11429a  (imärfjt);  politica:  über  bie  ©riechen  II 
(184e)423e;  ber  gelbene  etrom  feiner  9?ebe  II  (15e)  427a,  „Ariftot.  bei 
Den  9tömern"  II106ell  J  „Ariftotelia"  11 107a,  423e,  7a,  9all;  IV 503m  :| 
bie  @(^rift  de  mundo:  an§  Appulejus  iiberfetjt  II  (15a)  106e  ||  Joli. 
Staindelii  (c.  1513)  chronicon:  ein  ©onnenftecfen  II  392e,  415e-6a  :| 
©talactiten  1372m  (-3Bänbe)  ||  ©tamni  (bef.  öomS3aiim,  t)on  53äiimen: 
m^  biirc^  o  bcj.  ift)  [f.  Saum,  9Ken[^,  9?ie[en,  (S^rac^e,  Urft.,  S3oIf, 
53ül{-cr]  I0298a:  -tbnli^!eit  1492a,  [ef)r  alter  I0298a,  53Iütl;en  n.  S3Iätter 
11056a  Cmdä)m  @t.  fie  angeboren),  gnß  Iloi30a;  [m\  aJJenfd^en]  1385e, 
11235e;  -üerfc^iebenbeit  II31m,  -en  1379a;  [öerfteinerter]  r<^298a;  -ijer* 
n)anbt)d;aft  1  379a,  11265m  Jpl.  (Stämme  [t.  9?iefen,  55oIf]:  [bon  Räumen] 
1  294a;  II  96a,  484e 

*etanb  [f.  äRagnetnabel,  @onne,  @terne,  Sßaffer,  2Belt!ör^er] ,  pl. 
©tänbe  (oo)  I  18e  (gebilbete)  :|I  @tanb-  (compos.):  -linie  1 127a,  IV 
625m  (meffen)  |  -ort  184e,  lTI189m:  ^ö^e  111589m,  IV410m  J  @tanb^ 
punft  [f.  irbifc^j  I79e;  II  169a,  186a,  211m,  334a;  pl.  H^iinfte  (^O)  m 
606m:  be«  58eobac^tev§  111290a,  er[;abener  I40a;  bo^er  I38m;  lieberer  I 
30m,  39a,  50m,  366e;  III 8e;  fubjectitoer  1 85a  — 1|  (Stange  III  G8a  (fi^tbar), 
-en  II  272e  (mit  Stü^ern);  Äfanwern  III  615m  (9J?etecrf!ein),  Stansbury 
(Howard)  IV594m  (great  Salt  lake,  gr.  S.  lake  city);  (Standen  II 53m, 
58m,  120m,  2m,  278m  |  (Sta:pe!^Iat5  II  203e,  243a,  4a,  250m:  III  174e, 
354m:  §aiiptfta^.  II  163e 

*Starfield  (bei  Küöer^ool):  [^zx\.  ba]  111  81m,  426m,  553e  :|  Stävfe  l'". 
m\t  2lrt.:  ^ernrc^r,  $?td^t  nl>.]  111  322e  |(—  ftarr  [f.  Wörter,  2)?affe] 
189e,  284m,  320e;  II  179a,  352e,  372e;  III  34m ,  48m ,  164a ;  IV34e, 
369a,  452m,  489a,  572m;  V68a:  gegen  (unb)  [liiffig  I  165e,  312a,  439a; 
3nftanb  IV 360a  :1|  baö  @tarre  I7e,  172a,  224a,m;  III 50e  |:  gegen  (unb) 
bas  gUiffige  1  53e,  162e,  8mii;  IllOe:  öntfte^nng  baranö  111220a,  Über- 
gang 111  48a,  Umgrenzung  I  30im-2  :||  (Starrl)eit  I  90a,  178e,279e; 
111324a,  527m;  lV350mil:  ©rat  lV370a 


1038  Btat  —  'Btein  g 

2  tat  im  [i.  iiiagiictifdf),  metccvclci3i[d),  ^eiibcl,  ^^faneteii,  3^'i^^fiH 
11270a;  lll69e,  95m;  IV265a,593e;  pl.  -en  (*)  1  421e,  447a,  476m; 
11 164a,  178a,  377am;  11169e,  95m,e:  (comp.  (Statt cn^ -53ec6arf)tiiugen 
[=  ftaticnäre]  IV  187a,  t^ejeic^iien  IV39M*,  fije  [=  l^ennaii.]  IV62e*, 
©ru^^iriing  lV29e*,  §aii^t[t.  II  163e ,  -fette  [=  ^e^^]  1339c,  [metecvcl.] 
1362n,  ^h^  [= -fette]  1436m*;  ).^ermaneiite  [=  M  I438e*,  IV  70a; 
-^iegifter  IV128a,  ©cnimevft.  II271e,  Hveife  11181m  (270a),  SBinterft. 
1206m  :||  ftationÖr  IV 62a  (^Beobachtungen)  [=  etaticn^53.]  .||  ftatiftifc^ 
I11460e:  Eingabe  IV487e,  5ivbeiteu  II215am,  Sßeif  II  466a  :]  Statins 
St'bol'us  11165e  (canarif(^e  Snfehi);  Statthalter  sg.  II85m,  231e;  pl. 
11215a;  ftatiiarif(^  1275m,  (gtatnen  1115m;  ©tatnt  f.  Tieik 

*@taiib  {auä)  in  comp.)  [f.  SRctecr,  ^affat,  ®tern]  1147e:  ft-nvtig 
111286e,  f-bebe(ft  1150a,  -faten  f.  53(mne;  au^  Der  2nft  fallenb  111415a, 
biivc^  bie  Siift  geführt  [=  9}?eteorftaiib]  I334e-5a;  -regen  111415a;  -fd;rift 
11 455e-6a,m  J  ftanbig  1132m  1|  ©tanbe  IV570m,  -en  IV 286m;  [tauen 
((gtannng  f.  bcf.)  f.  SBaffer  |  ©tonnen  184a  (erregen):  ftannenerregcnb 
I1310e,  11140m,  lV56aJ  Staunton  (@ir  *George  [Leonard],  f  1801): 
3ufcl  Amßerdam  IV  557m;  9Jei[e  na^  S^ina  11133e,  über  einen  faifcri. 
d^inef.  ©arten  IllOOe-la;  mit  ÜJcrb  Macartney  lV587m  :|  ©taunng  (ftoiien 
f,  bcf.)  V44m,  -en  IV  359a  (Üiücfft.) 

*steatornis  Caripeneis  (guacharo)  V33m,  Stebeti  (bei  Dtaila,  im 
bauer.  Ober-9Kainfrei^)  1  45Se  (!5)icrite,  A.  v.  Humboldt)  ||  fteigen  f. 
Sem^eratnr;  (Steigen  [f.  53oben,  glüffigfeit,  Saffer]  IV  9m  (nngleid)ex^)  ] 
fic^  fteigernb  lV213a;  Steigerung  I55e  (in  ber  Statur);  IV443e-4a,am 
II  fteil  IV  302m 

(Stein  (oft  in  ber  93eb.  Don  2>?eteorftein:  f.  5Irt.  u.  ©lieb)  [f.  9«agnet, 

9}?eteorfteine,  Wlout,  (Sd^Ieuber,  Sonne,  IBuIfane]  11157a,  111623m;  IV 

170m,  530ell;  plur.  Steine  (burd)  *  bej.)  1596a,  407a;  111595m,  618m; 

IV3S2m  II  3nfa^e  (t^orj.  compos.  Stein-)  [f-foMcn  bilben  ein  bef. 

Stiirf  ^ienta^]:  3Irt  V66a*,  STrteu  \87am',  ft-artig  111595m  :|  in  unfrer 

Sltmof^bäre  1398a*,   -STnge  lV573e,   -berge  V44m;   ft-bilbenb  I  301e, 

IVI3e;  -blocfe  [=  SSIöcfe]  IV331e,  357e,  8a  ||  Stein bocf  (Sternbilb;  lat. 

capricornus)  [f.  SBeubetrei^]  |:  [einzelne  Sterne]:  a  capricorni  HI  66m; 

13  III  140e,  307m;  S  111140a  :|  Sl^iertreie  III  16lm,e  ||  brennen  IV 382m*, 

brenneube  f.  -maffeu  j  -brü^e  [f.  Paris]  11109m,  390m;  IV366a,  V 

62all;  sg.  -brnd^  (O)  [f.  53afalt,  S3imi%in-53iii(^e]  IV281e:   Arbeit  IV 

515aO,  [t-artigo  IV269a,  unterirbif^ie  IV577m  :|  ©enfmäler  111424a  || 

-fall  [:j:  gefallen,   -regen;  =  ^aü  tcn  9}?etcorfteinen]  I400m;  111  610e, 

la,  622e  (3m) ;  pl.  -fäße  (O)  1 122m,  140,  402e ;  III  610e ;  %aU  (O^)  1 402a, 

Ilieile,  l\303am:  i^on  mcf)reren  111623m*;  a\i^  bem  maih  1400-1^, 

an^  ber  Sonne  I40ie-2mO,  ^n^  einer  Sterufc^nn^|>e  111 60Sme ;  tcn  cielen 

lll623e*  T  faßt,    fallen  berab   I(407e),   111623ml!*  ||  -fclb  1  396a,m 


(Stein  ®  —  3,  teteinfo^Ien  bis  @eg  1039 

I  g  efanen(ev,  e)  111165m,  611e,  3a*  (624a*):  tcm  .^inimd*  1 140m,  397a 
i] -gercüe  lV356e,  gefc^nitteiie  111438a*;  gliibeube*  \\302e-3m,  iGim-, 
-^aiifen  lV221e  |  Steinheil  (*Carl  Aug.,  gcK  1801);  2\^t  111  101a, 
SDJeBinftvumeme  III  81a,  ^^otometev  111 132e,  (Sciuie  III  133e,  ©tevne 
I11132e  (üi(^tftävf e) ;  electr.  Sclegia))!;  111  95,  130a  :|  berabfalleii  f.  faücii, 
Fimmel  f.  gefaüen,  in  <gt.  11157m,  mit  3H|c^vifteu  111424a;  f!eiite(r) 
Hl  (623m),  IV  639a*;  t-fcl;len  Hlbeu  ein  kf.  (Btiid  Iiieniad;  ||  -in  äffen 
1184a,  402m  ;  lll595e,  623e-4a;  IV337am;  -niaffe  (0°)  [=  fteinic^te  m.] 
I124e:  5IbfiiMung  I450e,  bvennenbe  1255m,  bmiÜe  III  595e  J  3Jt äffen 
lV221m*«||  [®tein,  Steine  in  ber  S3eb.  bcn  2)?eteorftein,  -fteine] 
I  123m*,  142m,  402a,  7e;  111  165m,  61  le,  3m,  5mil*,e,  7a;  [^anie]  (i?gt. 
Scvt)  IV530e,  [S3eftanbt^eil  ber  ^4Jlanetcn]  1407a*,  -|>Iatte  V47e  |  -regen 
[=-fall  nfn.\]  ]{395e-6a\\)8a,  [9?egen]  1596a*;  regnen  [=  fallen]  1406m* 
J_fciU  \278am,  11378m:  ^Injicriiing  11382a,  biamagnet.  lV174a,  f^ecif. 
©etüicfct  IV163e,  -$?agcr  IV  384m  :|  -f(f)id;ten  I  63e,  314m;  -fd;Ieiferei 
\  84e-85a  {im  Altai),  -frfintt  lV221e;  frf)n}ar3er  1 142m,  III  611e;  -ftrcm 
IV552aw,  -ftrbme  IV532»n;  -triinnner  V43e,  ft-nmiinbernb  lV13e, 
SBarf)fen  1  473m  | -iv alle  [f.  Antifana]  1  V555w-6a,  7a,  <Sm;  -wüU  IV 
357m  :|  [SBcvt]  (ijgl.  9?anie)  IV594m,  640e;  -uniften  1  352e,  gerftert  I 
487a*,  jlrei  111  30e*,  Btt^ifc^enränme  IV531m  Ij— 2)  (Steind)en  (pl.) 
11470m  I  3)  fteinern:  §inimelÄ!cr:|3cr  11501a,  (gtern  I  139a,  ^;nrm 
11201m  :|  4)  Steinheil  f.  (Stein  §  5)  fteinid)t  1271m  (2Raffe)  [=  eteinni.] 
6)  Steiniiiger  (Joli.,  geb.  1794)  ]Y518me  (9[)?aarc  bcr  Eiftl.  „gecgncft. 
S3efd)r.  bev  (Sifel") 

t  ©tctnfo^lcn  (=  Äohle,  Ä  ob  Ten;  bio  treiben  gcnieinfanien  3"f% 
ftnb  mit  o  bejeid^net)  1209e-2i0a,  227am,  266e,  [293m-7m,  21,  468-470a] 
295me,  (301m)  1|  3nfn^c  (tjcrj.  compos.  ©teinfcMen-)  [bem.  -f^Ii^je]: 
-^Hagerungen  I266e,  296a;  IV249m  |  53ilt.nng,  (Sntftebnng  1  227am, 
295m-6a:  langfame  I  (295me)  469am ;  in  ber  Umwelt  I209e-2iOa,  227aw; 
3eit  1 295m€  :|  53 vänbe,  trennenb  [=(Snt3iinbung]  f. -^Icge;  2)i(fe,  9i)täd;* 
tigfeit  [ogl. -^löje,  Äot)(enfd;ic^t]  1  295»ne;  bnrd)brcd;cn  (t>cn  ©ebirgeavten) 
IV 613a,  bnrc^fe^jt  [ügl,  -f^fcje]  IV(461e);  (gntftehmg  f.  S3ilbnng,  dwU 
jiinbnng  [=  S3ranbc  nfu\]  IV 514m;  -^Icra  [f.  and)  ^^flanjen]  1  294m, e 
|-gli?5e<=^  1  166e-7a ,  2ilm ,  295m ,  4l9el\J69am;  IV  424a:  SBübiing  I 
469a',  S3ranbe  1247m,  t^rennenb  lV263m;  3)i(fe,  9D?äc^tigfeit  [ygl.  tcr)Ien' 
f^id;t]  1  295m,  469am ;  3)rncf  I4ö9a ,  biivcfeft^t  1 277m  ;  [in  ®egb.]  1  419t\\', 
Stiefe  \  166e-7a,419e\\.,  ii6er  einanber  1295a,  crgan.  ÜOerrefte  1 106e-7a 
I -^crmation*^  [4^ -©etnlbe]  I468a(m),m:  eingefd^Io^ne  ^[langen  [f.  I>V« 
o^flanjen]  I  293m-4m  :| -®el>i  Ibe  [^ -gcrmat.]  I  293e,  6a,7m,465e, 
8m  I  -@elMrgc<='  1 48m,  280m,  297e  (5m),  303m ;  IV4öie;  [®e6irg?artev 
(«gc^ic^ten) ,  in  benen  bic  ®t.  fmb]  lV(46ia  in  neueren)  :\  [in  ®egenben]° 
(Örtlic^feiten,    irc  <Bt   finb)  }227am.  (419e),  4ß8a,ra;  IV263m,  394a, 


1040    t^tetnfo^len  ©eg  —  ^;  etel  —  Bte^^pen  $ 

405a,  424a (586a)  ]  -®rut)e(n)o  I4i7(m!IX  459e:  ©einjcln-en  IV513am, 
Siefe  14i7:|2a^en[=@c^ic^ten]  I(295a)rne,  2«äd;tigfcit  f.  2)i(fe  ||  Spulten 
[ügl  *2JiiiIbeu]  I167a,m:  tiefe  l[166e-7m,  ^.  419m-420a]  ] -mnltt  I 
4i9mll  (2:iefe)  1!  [%ntui]  (tva^  bie  ©t.  fiub)  I468e-9a,  9hi^en  III  5Ga; 
eingef^IoBne^f  lausen ,  §Iova  [ögLOglora,  -gföse:  Ü6errefte]  I[293m-7m, 
5l.468-470a]4(55am;  ft-vei^  IV394a  | -®^id^teiiO  [=  Sagen]  1 106e, 
295wf,301m;  11156a:  3eitbevS8iIbiingI295me;|2:iefe  f. -fliese,  -©nilcn, 
ü)hilben;  Übevrefte  [4:  «pflanzen]  [.  -^töje,  in  ber  Umelt  f.  53ilbmig;  5?cv' 
fteinevungen  f.  Übervefte,  ^flanjen 

*@teten  [pl.  öon  ©tele]  (=  ®en![äiiten)  II  406e-7a,  stellae  fixae  f. 
6xae||  ©teUe  'ä.  (aüg.;  =  Ort,  ij:  @teüiing)  f.  @rbe,  Sl^onb,  ©onne, 
(Sterne  n.  a. ;  pl.  -en  [f.  B^^^cn]  •  -ii^ert^  f.  3^i^^en  J  55.  (einer  ©ctjrift), 
pl. -en(0°)III451e:  bnn!(e  111174a;  fd;cne  III55e,  232e-3a;  V89e-90a 
:I|  ©telhmg  (i:  ©teüe)  [f.  33erg!etten,  (Srbe,  ©eftivn,  iDZcnb,  ©cnne, 
(Stern;  (gternbilb,  SBcIt,  3aMen]  IIlo4e,  111461m;  IV76e,  210m:  [eineg 
Sanbe^]  11201a;  relatibe  I  335m,  8e,  357a ;  111511a;  IY149m,  287m; 
tiefe  111351a;  '^güer[d;ieben^eit  III  297e,  308m -H  Stengel  (glitten* 
toermalter  ju  Stahlhütte  in  ber  (Sifel):  ber  Mofmherg  (1820)  IV  (276m)  518m 

Nico!.  Steno  (Stenfon  II388e;  V62m,  87e;  1631-86)  \\[388e-390a], 
\ [62e-63m ,  88e-89m]:  ^nfid^ten  [.  gecgn.,  tninberlid^ ;  erbe  y 88e-89a 
(mit  Saffer  bebedt)  |  ^^ormation  V72e;  Slfter  ber  Formationen  cb.  (Sd)id;ten 
\63am,  88e-89a  ||  ©ecgnofie  II  [388e-390a]  519am,  \63am  |  geo- 
gno[tifd)e  5tnfid;ten  \63am,  66e-67a,  87m  [88e-89m];  g.  harten  \62m 
II  Ärt^fiaüe  \89a;  [^erf.]  II  88e;  \62m,  6Qe,  [87e]  88e;  uranfängtidie 
@d;ic^t  Y88e-89a,  5Itter  ber  (Sd;ic^ten  f.  gormat. ;  (gebimente  \63am  \ 
de  s  0 11  d  o  intra  solidum  natiiraliter  contento  II 389m,  519a ;  V  [62e-63m, 
88e-89m]81m:  ^In^^jug  VS9a;  nur  ^rcbrcmu^  eine^S  grö^^ren  SBerfe^  V 
SSe,89a:|  SKiler  II  389e,  nranfäugli(^  f.  (S^id;t;  SSerfteinerungcn 
Y63a,m,67a,12e,88e-89a]  n.ninberlid;e  STuficbten  \62me 

*Stenfon  =  Steno;  ber  Stenzelberg  (im  ©iebeugeb.)  IV 470m,  620a 
||.  Stephano  del  Bosco  (®tabt  Salabr.)  IV219e  (Ätofter  S.  Bruno)  j 
1)  Stephan  US  bcn  ^S^jauj  III 480e  (ylrAWer  <profeIeneu)  2)  Henr.  Ste- 
phanus  (Henri  Eftienne  ob.  lEtienne,  1528-98)  II  107m  (Plutarch  de 
audiendis  poetis)  J  Stephens  (John  L.,  f  1852)  IV532e  (Ma/aya) 

(£tel|3^en  (aud;  in  comp.)  [f.  Barabinfkifche^  BafchJdren,  Kirghifen, 
fcythifche^  Sibirien]  \7e,  II  20a'l ;  sing.  ©te^)}e  (*)  1360m  [eiugelne]  |j 
5nf. :  [in  @übamer.]  I  7e  j  be^  ni3rbl.  Hfiens  (iir  n.  2l|*),  ncrb-afiati[d;e 
[=  Sibirien]  T7e,  262aw7,m*,  352a;  11166a,  IV (203a);  V82m,  98m; 
be§  nörblid^ften  Stfienö  IV42m  :|  S3e[c^r.  II20all,  -(Sbene  V81e,  [in  ©egt.] 
(j.  mebrere  5Irt.  n.  ©L]  I  7e;  ©ragft.  [=  llanos]  I  317e;  111498m, 
589m;  iveiter  ^ori^ont  III  158a  j  ^lanb  I377a,  II  20a;  -länber  11171m 
:j  geben  \492am*,  -meere  II  32e,  Öbe  I  7e,   ^flanjen  I377am,   im 


6teppen  M  —  Sterne  2Uni  1041 

fübl.  Rußland  IV509m,   ©aljft.   II  I88a,   [26)x\\t]   11115a,  unermeß- 
liche 1  7e 

*<Stcrl>cn  (4:  Xob)  [f.  Mcn]  \  10e-20a  :||  ftcrblid)  IF336a  (Tln\]6)) 
I  ciu  etciOIic^cv  IV59Ie;  bie  et-cii  I1122in,  111191a  ||  etcvccmctrie  II 
3G4a,  ftcvil  I248e,  Sterliiamalc  (lucfil.  v>cm  Ura!)  i  13Ga  (e4)tvpftlfie[c); 
©raf  Sternberg  f.  Steine  23,  (Stcuic^eii  f.  am  (Sntc  beö  aÜQ.  'ä\pi}aUt^ 
tmi  Steine 

(Sterne  (^^  =  ^ijfievne,   Öcflivne;  4"-  ©cnncn;  baö  meifte  Den 
i^-ijftevne  ii.  Öcftivne  ift  aber  Inev  [in  Älammcvnj  anf.ocuommen:  nnr  bnß 
ciniijeö  lHn-3Uj3f«n?eife  nntcv  *5-ijTt.  n.  *©eftivne  ftct;t)  [f.  ^Ibevraticn,  Sltmo* 
fVl;;ive,  dciitval-,  Genicten,  2^üufte,  Qxtc,  giinuimcnt,  ©crabaiiffleigiing, 
SJionb,   9^'bel-,  92orb,  Planeten,   Sicctaicenficn,   Sonne,  Silb).^ül,  Stva* 
banton,  ^vc^en,  3onitI;aH  1 59e,  84e,  408a ;  lI29am,48Ge;  Ill3e,82m, 
[13G-142;  143-310  (311-370)],  158m-9m,  311m,  3r)0a,  371e,  452a, 
480m,  {627e,  8a);  lV(4e-5a)  |  sing.  Stcru  (tvirb  öfter  bmc^  einen  Stern  * 
lväcid;nct)  51.  (cij^entf.  Söcb.)  I  59e,  7Ge-77a,  394all ;   II  294e,  3G9a;  III 
G2a,  71m,  Ulme,  350a7n;  ein  tcfnmmtcr  [f.  aitd)  cinjelner]  Il485e,  III 
334a;   23.   (al8  Bei^jcn)  f.  Stcrnd^on  (am  Giibc  bc^5  aüvj.   Stlpfjabet^)  || 
parallelen  (Svncn^ma  nnb  äl;nli4>e  SSätcr)  in  ben  ©liebern  n.  Si'f^itjf"/ 
ai\\  wcl6}c  (burc^   „f.  ""^aw  1,  2"  nfiv.)  öeüviefen  Unrb:   1)  5Unjejen* 
I;cit,  ohie  St.;  fternlc^,  -leer;  Leerheit;   Stcrn-Öbicjfeit,   Stcrnivliftc ; 
-5(vmmt),  ft-arm,  -arm*;  —  termijite;  t?ev)d;u>inben ,  25. ,  öer[4)i\)uiibene; 
—  V;]\.  iiOcraü,  ttcrl;anben;  2)  5(nl;äufnnij,  3i'i^'"'"fii^-'»iiif'"9f  Si')'^"^n^fii' 
gebrannte;  3lvj;iregat ;  ©ru^^pe,  Örnwirnni^;  Stcrnl;an|*en,  -jd)roärmc;  S)i^tiij* 
!cii,  2>crbid;tini3;   mit  St.  h'fäet,  fternerfiiÜt,  -öefüüt;  3)  51  rt,  klaffe, 
Evbniinß;  Slaffificatien,  Gintl;eiliinjj;  4)  fid)  betreten,  treifen,  tranbeln, 
fid;  fd)UMU>ien;  fic^  (^eivejenb,  freifcnb,  rctirenb,  n:anbelnb,  tranbernbe;  23c* 
n.'^ejjunj,  ?anf;  5)  Gntftcl;nny],  23ilbnn3,   Grjem^nng;  ©epaünri^,  ßc* 
fd;anen,  ©cfd;id;te;  G)  fvcmbartiijc,  [ouberKire,  vätl)[e![;aftc;  nnt^efanntc, 
bcrl^er  nid;t  gefel;cne,  aiiOercrbculIic^e;  ©aft-Sterne;  7)  ©lanj,  l?ei!d)ten, 
23(iufen,   ^unfein,  ?;d;t,  -[d;immer;  .^eüißfeit,  i>üe;  n'^^n5cn,  kud^ten, 
fnnfehi,  jittern;  gtiinjenbc,  flral)fe:ibe;  teud)tcnbe,  ^eIUcnd;tenbe,  (>eüe;  fun« 
lelnbe,  jittevnb;  8)  iDZenge;  2>ieII;eit,   inele;  2)iaffe;  ^al;!,  (jrcfic  ^al)\, 
örcnscnlefc  cb.  jaMIofe  SJ^en^je;  jal^KcS,  sa(;Ifcfc;  flernreid;,  -9ieid;ll;imi ; 
2}ii[lionen;  —  ivif.  5hir;äu[ni!jj  nfm.  die.  2:  tef.  flernerfiiüt  ufn\;  9)  Ort, 
£avie,  '^^cfiticn,   Cvtlid^feit;  Stelle,  Stanb,  SteÜnng;  fte(;en  ||  QIpl)ob^ 
!l[d)C  Ucil)c  bcr  3n[äljf  (in  compos.  Stern-;  cfter  [nnb  bann  bnrd;  * 
l'Cy]  Sternen-)  [foIi3enbe  ©üeber  bilben  K'fcnbrc  Stiide  nad;  bem  aüg. 
5l(Vi»aI>et:  f  23eivei]iinij,  -fcilber,  2)cW.*lftf vne,  ©ri'üe,  -I;aiifcn, 
5id;t,  neue,  -fdnuivVcH,  v^eränbcrlic^c,  lMetfad)c]:  am'Jtbenb» 
I)innnel  III  lOSe;  ?K>enbftcrn*  f.  Merkur,  Venus  :|  fid;  abbeizen  [a.  ©rnnb] 
III  83m,  202e,  339m;   5l('nal;me  [f.  ©rcjie,  £ic^tj   m217c-8m  (309m); 


1042  ©terne  W]  —  SBef 

Slbftanb,  mftänbe  f.  6ei  Entfernung  |  5(bn3eid;una  [=2)cclin.]  UlUöra, 
7e,  9a  (191-2),  244m:  [nad;  ©raDcn]  l\\  155a;  nörb!id;c  111190m;  fiib* 
lic^e  mi74ra,  190m  :|  Slbtrefenlteit  [*^av.  1]  11328m;  5(d;[e  f.  S3c* 
lüegung,  2)o^^>eIfterne;  %qregat  [f.  $av.  2j  111122e,  347e(356e);  [t-at;ulid^ 
I121e  I  -Slid^ungen  [a.  3al;i]  190e-9ia,  92e-93a,  löGa;  111145e,  375me, 
6am(339e),  352a,  375e-4a;  Siid;.  (P^)  III  175me,  Ga,e,  339e  rj  aüe  f.  gc* 
fammte,  £l;eil,  toovl;anben  |  bie  alten  1237m:  W\  bcn  5llten  [tgl.  STnfid^t] ... 
111 173m,  309m,  595,  618me  :\  ^nhlid  II  (5a),  anbre  f.  n>cd;[cln  |  aw 
gel;eftet  [ij:  einget;.]:  am  §imiiit(  111202a,  304a;  an  bie  ©V^^arc  II 
352ara;  IIUö3-4a,  6a,  200e,  2a  :|  2In()  auf  iing  [*^ar.  2]  III  181e-2a, 
4am,  7e,  190m,  335e;  Hnovbnung  III i75me,  37 U  |  Slnfid;t  [4:^or[tcIlung] 
111596m:  alte  [ijgl.  92atuv]  III 595, 6i6'7ne  :|  Slnsiel^ung  II12G8am  |  fl-avm, 
-arm*  [f.  ^ar,  IJ  (f.  ©üb^jcl)  1 157e,  II  123e*,  III  184a ;  -Sil mutl;  [f.  ^av.  1] 
lU  176m  J2(rt(en)  [*^:par.  3]  III 5iim  (5a);  ft-artig  [f.  ^lanctcn]  III 
92m,  116m,  315m,  323e,  505a,  567m,  609e  :\  -atlag  III  154a,  5e;  auf* 
fuibcn,  2(.  III  (82m,  83m,  241e)|  Stuf  gang  [=  Slufgekn,  4:  Stuf  li  eigen] 
111159a  (Ijcliacifc^er  ob.  t5viit;aufg.);  5tufgcl;cn  lIIlG7m,  aufgelicn^  111 
159a  :|  aufglimmen,  51.,  -enb  III  3e,  40e,  86e,  213e  {353m)  \  auf* 
(übern,  %.,  -ernb  [=  aufftrat)(cn;  f.  auc^ *auf(obern]  (Dgl.  ucue)  I1185a,me 
(219a),231a,e,Ö2ea:  2ßieber-5L  111218m  j  fid;  au  ficfen  [i>g(.  neue]  U 
364e,  111221m;  Stuflüfung  III269e  J  Sluffteigen  [t  fic^  crl;ebcn;  t  M' 
OeI;en,  Slufgang]  III(88e)209e,  210a,  264m;  gcrabe  5(uf  ftcigung  [=*®c* 
rabaufft.,  *3lcctafccnficn]  111145m,  244m,  e-251a  :J  aufftraMcu,  51.  [=  auf* 
lübern,  5t.]  (f.  neue)  111233a  (uneber);  5(unud;ung  111  G2a  |  aufjäMcu  III 
(147m);  Sluf  j anhing  [t  ^erseid^uiß  u)\v.]  III  (98m,e,  137e),  [13S-U2] 
8me,  232m  :|  Stu^trennen  f.  SSertr.;  ouebelnicu  [4=  t^ergvcfjevt  u[a\],  %-m\c^ 
[4:  SBergvöfj.]  f.  53ilb,  S)uvd;meficv;  auBcrorbcutIid;e  [[.  ^ar.  6]  111230a, 
^luSj^vcmungen  III  (59m,  323m);  Huf  tritt  IIIlG7e,  501a;  S3ar;n  f.  SScg  | 
Sebedung  [f.  Sometcn,  2}?onb]  l[158m-9  ühcx  eine  allgemeine;  8e], 
-beb.  {^^)  111  147a;  -tebedungen  O  HI  146e-7a,  501m:  ^ur  tauge  II 
0335e,  [burc^  e.  ^(anetenj  111581m,  fd^eiulmre  burc^  e.  anbreu  ©tern  III 
(302e)645e:|  [33egriff]  (i?gl.  92atur  ufiü.)  lll^iJm,  Beinamen  [4:  5Jameu] 
III (207m),  tefauute  111590m  ||—  l^eo^) ad; tcn  lll(82a)97e,  150e,  2ü9m, 
263m,  486m:  fd;ivierig  III250a,m  J  Ijecbad;teter*  [a.  tei  STagc]  111153m, 
486m  J  S3eotad;ter  III  (176a),  -tcob.  I1431e:l|  S3eoba4)tungen  [a. 
^ageßbecK]  (<^°)  III  36e,  150e,  (4am,e,  5a),  230a,  265e,  6a;  -tecb.  111 
(152a),  lV564e:  [alte]  llWöme,  ha^l  11403m,  ber  2«ejicaner  III 
486am  J  -kcbac^tung  lII4S6a  — :1|  -Berg  (mej.)  I411e,  IVö20m;  Graf 
Sternberg  (Joachim  ©raf  von  St.,  1755-1808)  l  468a\\  (dtjcabeen  »oit 
Radnitz)  1  ^Bt.  auf  I;cben  93ergen  |.  (Scl;cn  ||  mit  ^t-en  befäet  [f.  ^ar.  2 
u.  8]  1411m  |33cf d;a ff enl; ei t,  ©gcnf^aftcn  [SBcic^.  f.  oud;  Bei  9?atur] 
III  (205am*),  7m:    VMi)d;e    111276m  :|   beftimmte    111493m   (iDcIjrb.) 


eteme  ^eiü  —  ©ing  1043 

Penjegen  fid;  [*^av.  4] . . .  III  279e,  409ni,  695e:  um  einanber  111292a, 
306e,  7ajfid;  kircgcnb  [j.  ^av.  4]  III  73m  J  t53ciregung  i[t  ein  bcf. 
(SUid  l;ieniad;  ||  fcqeidjuct  f.  ^iid;ftaten;   53ejiel;img  [=  25evl;ä(tiiiB]  IIT 
292a  (bev  et.  ßcgcii  einanber),  -en  111292m  (3ivifd;en  ©t-en)  ||  23ilb  III 
(83e)  lllm,e,  4üm,e,  120a,  lam,  2m,  167a:  außbe^nen  11183m,   loix- 
.qröfjevt  lH67me  7  ^öilbev  111116a,  f-bilber  fmb  ein  k[.  @tücf  ^iernad^ 
•jl  Silbnng  f.  ki  Gntfter;iing  ||  Hm^fteinartig  f.  ^aim,  binäre  [=06" 
paaxk  ujn?.]  f.  S)oV^>cI[levne  |  blone  III  173am,  235m  (299a),e,  300a,e, 
9m-310a,  332a,  363m;  bläiilid;c(r)  III  224a,  300a*  e,  9e,  363m  :\  SBIinfen 
[f.  ^ar.  7]  11185a,  8ranb  [bgl.  JBerbvennen]  111224a  |  «Breite  111145m, 
284a;  -en  111149a,  194mll  :|  bnrd(>  Siic^ltaben  bejeic^net  IIUOS,  162e  |j— 
(Satalog  [=  l;^.  SSerjeic^niO;  f.  nod^ -cataloge]  (-logu«  III265e)  111136m 
(148a),  152a,  3mll,  4m;  IV  60a,  171e;  pl.  eatatcge  111155m,  6e,  266a: 
^erbeUftänbigimg  U\  155m-6a  (einfluji)  J-catalcg  (II  261e*)  II  454a; 
III P5me,  106m,  i47,150e,le  (3m),  4a  (169m),  518m;  pl.  -catalcge  III 
87a  (105a),  146a,  [147m-156m,  51.  198e-7a]  149e,  154am,  196a,  m-7a, 
219n,  227m,  232m,  295m,  347a  :||  eatatcgifiren  [=  3Seväeid;niing]  111317a 
— :||  SIaf[e  [f.  ^ar.  3]  (f.  ©reOc)  III371e,  -en  III  279me  |  Slaffifi- 
caticn  [ij:  (Sintl;ei(. ,  f.  ^ar.  3]  11199a:  nad;  ber  ?id;tflärfe  III  102m-3a, 
132a,  3am  ||  in  Sonjnnction  1392a  jj  dnlmination  III  206a  (untere), 
229a  (-^^-SBeoüb.);  -(Sidminationen  III  195e,  IV  554a-:  (jur  Ort^beftim* 
munö)TcuIminiren  11331m;  -enb  1156a-*,  III  97e  (Ocd;)  [j  ©am^f  I 
411me*,  [Safein]  (=  öorknben)  f.  nberaü,  -bede*  [=  -te^nd;*]  III144e  | 
©eclinaticn  [=  mmjeid;ung]  III  138e  (186a),  194m,  (244m)  e-251a, 
293m,  373e,  493m:  ni5rblid;e  III  137e,  ISle,  191a;  fübrid;e  III137e,  181e, 
361a*  :|  ft-beutenb  [=  aftrcicgifd)]  II  186e  (^r;antnfie);  S)id)tigTeit  [=  SJcr^ 
bid;tung;  f.  ^ar.  2]  UllTßm,  306e-7a;  -bienft  11258a,  III490e;  SDimen* 
ficnen   III  (131a),   ©iftanj   [=  Gntfcvn.,   Slbftanb]   III  (279m,  291m); 
t  S)o^^eIflcme  tnibcn  ein  bef.  <£tiicf  I;iernac^,  ©o^^cTl^eit  cincö  <BttxnQ 
[f.  iiOr.  S)omlfterne]  111362a*;  brei  11359m,  bvci[ad;e  [=  ternäre]  f.  Bei 
biel[ad;en  I  bnnÜe  [=  nid;t  teud)tenbe,  :|:  nnfid;tbare ;  ijgl.  SlBeltfcr^er]  III 
98m,  99am,  lOOe,  131am  {263a),  [2G7m-270,  51.  285am]  267e,  8m,e, 
2<S5am  (595me):   manU  lU269-270a,  SBcrPcüung  baüon  III  270am  :| 
-bnnft*  [f.  iibv.  *2)iinfte]  111184a;   2)nrd;gang  III  95m  (116m),  -b.  III 
95e  II  S)nrd;meffer  sg.  I1167e,  99e,  I30ell-la;  pl.  (O)  111203a:  fatfc^c 
ob.  factice  (pl.)  [=  Uergrcjjcvter]  III67e,  114e,  167m-8,  203e-4a ,  643e ; 
fd;eiubarc(r)  [=  nnirat^rer]  11168a,  77a,  130e,  76öa°;  nnnjcil^ve  [=  f^einb.] 
\\\166a^\  bergröjjevter  2).  [=  falid;e  ob.  factice],  5Inßbel;ming  ber  6t.  III 
{67m-68a,  51,  113e-4]  67e,  114ell,  5e,  6a,  121m,  202e-5m  (3a);  ber  nnr!- 
rid;e  III  130e  J -bnrd)mc[fer  II116SaO  ||  (Sigenfdiaften  f.  S3efd;aft.;  gegen,  ju 
einanber  f.  33c3iel;ung,   na^e,   ^f^ii^e,  ©teönng,  SJer^ältni^;  Sinbrnd 
[a.  guufeln]  III56'e-57a,  einflu^  f.  ©ejtirne;  eingcliieftetc  [ij:  angel).] 


1044  «Sterne  Ging  —  ^arbe 

III37a,wc,87m;  ©iitr^cirimg  [4:  Slafiif.]  I1157am;  ©iihitt  IIllG7e-8a, 
501a,2a|  eins  eine  (v)  [cqI  aüg.  sing.,  StiifjäfiL]  111  258m*,  347e;  bie 
cinj.  HI  177e,  cui3dn  ^d)c\\\)  [=  ifoüvtc]  Hl  (lü7f)  :|  juv  Gfli^-^tif  III  (IGüc-ln) 
210m,  Gntbccfiiiio  III  76/n  1|— ciitfcnicii  fiel;  111210a,  cutfcviitc  f. 
fcnie  :||  GiUfcniiiliO  t^cv  @tenic  (?(.;  ^\\  =  Stlftaiib:  bag  t)icv  boinit  tcv* 
einigt  ift;   =  ©iftaiij)  [i^vjl.  ^ij^Ttcvne,  ©cfiiviie,   iiäl;cv,  ^nivaüayc]  H)lm 
{160e-l)\   ni{38t)  40e-41a,  87m,  99e,  103e,  13Ge,  7m,  188m,  2ö3a, 
[270e-7m,  5t.  285m-7a]  270e-la,  7a,m  [406],  573a]    pl.  (Sulfcvmmßcu 
(biiv^  iiad;gc|.  *  tq.)  III  137m,  272e;  lV5am  ||  33.  9a>ftanb  (ivivb  mitcr 
tcvgcf.  ö  I;iev  anj]cId;U[icn)  [[.  5)cV^'lftcviic]  111188m,  9mc,  27ia,  8m;  pl. 
m>[t;inbc  (O-*)  in  34Ge  J  -^Ibftaiibc  O  111  löle,  175am,  210m  |1:  3iif.: 
©eftimmuiig  f.  a)tc[f.,  3aMcu  |  ücii  eiiiaubcv  [a]  IM  6(>am(102(),  112a, 
4a;  [b]  11352a;  III  66am,  97m,  lG3m;  pl.  11153m,  217mp,  298l-  ndlic 
IlI2G8a,   ma^cväiib.  III  0421ni*,   beraub.  U\  ^203e-4a  ]  i^n  bcv  Gvbc 
(toon  imO  11147a;  Ill°184m,  (478e):  nciucrc  Ill279e  :|  eine«  ©ejiniftvinbcö 
öcii  ©t-cil  III  <^590m*,  c\xc^c  [o(\l  mijjcl-ciivc]  111272m;  '^^2)io|'ii:iigcii 
111  0273m,  WUM  ii.  %xt  bcv  iDccfiiiiiö  ober  S5cftiiunniiig  III  27im-2m; 
t)cm  %>oi  111271m;   relative  I388am*,   11147a;   \)cm  erf;citclVinift  III 
271m,  4a;  [(^dui  t]  III277e  j  iH'ii  bcv  Sciuie  Ill270e;  i>cm,  Ihmi  iiufcvni 
©cinieUiVftcm  lll°271m,  °Gm  :|  uiij]crcnvc  1  91m,  111573a*  (bc^  iiäri;ftcii); 
tcu  iiliö  f.  ^Gvbe;  ^evlja Itni^,  -ri)'!»-'  III276-7a  (Gm),  IV5a?n;  i>cv- 
fc^icbiic  111271e(282f);   [53cftinnmiiij]  in  3a(;IciiJ  ...  III  272e,  287e, 
294e-5a— :||  neu  ciitftaubcnc  f.  neue  j  GntftcOimg  [*^av.  5],  93ilbung 
(f.  *ä!5cItfLhVcv)  II  364e-5a',  III  193e  (209e),  210me,  231a,  2e-3a,  25Se 
(318c);  -tnlbiing  (O)  111 258e,  3i3m,  320a  (35Gc):  nad;  cinanbcv,  allniär;* 
lic^c  (nidit  alle  aif  einmal)  111^3126,  {^40e-hn);   \>cvfd;icbnc  etabieu  I 
087am',  [ßcit]  111 44ia,  481e,  2all  .||  jnv  Grbc  (ai!C^>  \in^)  f.  I;^  *Gvbc; 
f.  Gmfcvmnifi ,  fallen,  nalie,  näd;ftc  :|  ft-cvfiiüt  [=-<]etiilIt;  f.  %^c.x.  2J  III 
2GGm,  fid)  cvl;cl?eu  [r^  Sliiffteigcu  nfiv.]  f.  ^cvi^cnt  |  cvfennen  lII2Glo,  C» 
11183m;   evfenubav  [4:  fid;tl>av]   III  98m  Oveniß),    14Gm  ||  Gvfdjeineu 
[f.  neue]   III  lG7a,  210h  |  [Gvfd;cinun}3  an  einem  St.]  III  5Siam*;  Gv 
fd;cinnngeu  [iv^t.  -liinnnci]  llli55m-öm,  16Ga  |j  -CSvjeKgun;]  [f.  %\\x.  5] 
111  318e  II  ^atl  111  G20me,  -fatt  I  393m  :||  fallen  (fiiüt)  [b.  I;.  etevn* 
fi^i:i!H'enl  1394a*,  8ell:  [)cvab  jnr  Gvbe  111  5Ö5e-öa,  G18e;  bcm  ^"iimmcl 
I398e,  404a;   lVG21mT(bev)  faUenbc  l  141a*  3ö4am  :1|--  5avüe(n) 
(comp.  ^-avOcn-)  [a.  S^c^ppelft. ,  nene,  l^evänbevnd)e;  f.  v>iclc  cinjefnc  adj.] 
\\\3Sm,  143a,  [lG8t'-173m,  31.  204ni-9a]  205c,  309me\  pl.  -en  lil  173a: 
fünf  111222m,  (]vied;.  9(ftvcncmen  IinO'Pme;  bct^  ?rd;t8  [f.  nnd;  i'id;t]  Hl 
lG8e,  9a  (172a,e)  j  ^cvänbevunj]  [^ -u\'d;ic(]  (f.  Sirius)  IllS.mm,  IGOe- 
170m,  2m;  -wnänb.  Hl  171a,  2i<Sme  J  tHnfdncbcnc  111  iOJa,  172-3a',  'Sex* 
f(^icbent;cit  111  lÜGa,  -\>cxid).  [i:  -ived^fel]  Hl  lOSe-9  :|  viele  jniammen  HI 
173m;  -u^cc^fel  [t  ^evänb.]   Hl  85a m,  lG9a,  ISOe,  225c-Ga,  256a  ;|| 


Sterne:  farlnije  —  ^elle  1045 

farbige  [oc[l  melf.]  111169a  (180a);  gävtnmö  in51e,22G.i  — 1|  Reffen 
f.  dhtwx  II  ferne,  entfernte  lll282e,  357e:  fcbr  f.  (cntf.)  \\\213e-4a  {%i\^ 
febeu  im  ^ernrcln),  276me  (fcnncn  .qUinjcnb  fein),  319a,  3o5e;  \>erfc^ieteu 
cntf.  III  (282e)  J  entferntere  III  (279m)  :||  im  ^^ernrel^r  [a.  febr  ferne, 
ee^cn,  fid;tbar,  bei  Sage]  III643e  .||  feft(e)  [-^  nnbelregt  u\\i\]  \\\37m-38a, 
87ni(421m):  jtviid^en  ber  33eive}]r.n;3  II MöZa/n  :[  feurige  [vgl.  ^iatur]  lll 
(46m)  269m,  596m;  (^ei  ($infteniifj  fid;tlnn-  f.  bei  2^age,  frcmbartige 
[*^vir.  Gj  III  (221a)m  jj—  g-imfeln  [=  ^cintiUaticn;  f.  %^ax.  7]  (a.  nene, 
*X\n^c\\)  \\\{38m,  60a),  [84e-90a,  21.  122-4],  169a,  22öell;  -funtctn  (^o) 
11185m:  G^nbrnd  \\\86t-87m',  (SrfKirung  III[<S5-5Ca,  21.  i22-4m]  87e, 
I24;n,  307m!l;  ^^ergang  III  307e,  ^'^}i  \\\  88m-89m',  äJ^angel  11188a, 
m-<S9m,e,  124e;  ba^  näd;tlic^c  11185a,  [ed;rift]  lllö48m;  (ec^n>:id^e  III 
87e-88a,  fc^mäc^ereö  HI  167am  |  i^erfd;iebcne  «Stärfe  \\\86am,  [88m-90a] 
88e;  ftarteö  III87e,  215m,  7a,  8e  :|  5n.Mid)en  bcn  SBenbefvcifen  \\\87e-88a, 
121e,  167am  :||  funfein  [=  fcintiüiren,  ij:  gittern;  f.  ^ar,  7],  funfelnb(e) 

II  (105a)  147a;  11190m,  113m,  207e,  421m,  499e  -||  ©aft-@t.  [f.  ^^ar.  6] 
1112-21a,  ft-gefiiüt  [=-erfiint;  f.  %\x,  2j  III  593e  I  gelbe(r)  mi03a, 
171a,  2a  (204m),  218m,  235m,  256a*,  (299a)  309m,  332a;  gelbli(^e(r)  III 
235a,  253m,  (301m)e,  (9e*)  :|  geVaarte  [=  Stern^nar,  binäre,  ©cmlft-] 
111311m,  bie  gefamnttcn  [=  alle]  11162m,  gefc^affcn  [f.  ^ar.  5]  111209ell; 
[®efd)i4)te]  (tgt.  (Sntftc^uing;  \.%>.\x.  5)  III  ö7e-i?<S,  452a,  586a;  geielin 
[f.  I^p.  bei  fic^tbar;  -^  ecr;cn]  ...  III525e:  ijor^er  nid;t  g.  [f.  ^ar.  6]  III 
2Ua',  ©cftalt  III  (62m),  ©eflartiing  [-4:  S3irning,  f.  ^hu.  5]  111219m 
(-^g-^noceffe)  ||  ©lanj  [*^:par.  7]  111  66m,  87m,  99e,  lOOe  (2m),  llle, 
4a,  124e,  135e,  203a*,  252e-3a,  9m,  273m*,  6m  (307m),  567a:  iiOer  ben 
^imnicl  III  49e,  etärfe  II  147a  | -glanj  111501a,  -glan^*  II  10a  :|| 
glänjen  [f.  ^ar.  7]  1395a,  111177m;  glänjenbe  [f.  ^ar.  7]  (f.  när^cre) 

III  102e,  131a,e,  217a  ||  glcidjjeitig  ba  ftel^enb  III  90m;  -gfcbnö  III  224e, 
-gicbcn  11332m  ||  groJ3c(v)  lll  (98m)  100a,  (115e)  131a,  (157e)  172a, 
210am,  233m,  258m*,  27Ie*  292e:  fef^r  gr.  111224c,  334e;  3cne  III 
185am,  554ef  grefjcr  11162m  (erfd)cincnb);  größere  11147a;  III  (88m) 
131m,  291a  :j|  tÖvejje  ifl  ein  bef.  (Stücf  Ijiernac^  .||  ©rnnb:  bon  bem 
fie  fid)  abrieben  Ulla  (betler),  III202e;  auf  fd;\var3em  @-e  [a.  m\\^^ 
jlraüe]  11150m,  58m,  183a  (8mc),  211a,  2a,  323a,  339m  ]  grünc(r)  III 
169e,  173m,  (299a)fcll,  3ü9mll,  3iOa*:  rctr;lid;  gr.  III  295m  ||  ©rnb^c 
[f.  ^ar.  2j  Il(356e),  III365e;  -grnmI94a,  II356e,  III529e  J  ®rn^» 
^en  III97e,  114e,  157e-8a,  177am,e,  281e-2a;  -grubben  [a.  91cbelf(ecfe  ®] 
III159e,  292a,  312m,  325e-6a:  rnnbe  lll  178m  :||  ©rnbbivung  11330a; 
111  [157-1 63a,  2i.  197-9m]  157a,  166a,  173m-4a,  181e-2a,  4e,  (212e, 
28la),  292a:  frii(;e  111  157e-8a',  fünftlid^e,  natiirli^e  III  166a  ||  ^arn  I 
393e,  t-l;anfen  finb  ein  bef.  (gtiid  bicrnac^;  Jpanbtftern*  f.  Sobbel* 
flenic,  biclfad^e;  I;cimatlplic^e  111210a  jj—  I;eUe(r)  [=  I;cllleud;tcnbe;  f. 


1046  Sterne:  ^elfe fimbe  '^ 

^ax.  7]  III  36e*,  151m,  le,  175e-6a,  208e,  218a,  254m,  5a,  263m  j  Iieüere 
llö7a;  111191a,  244e:  atö  1»«  ©rcße  11363»  f  bie  l;cllftcn  [f.  uäl)ere]  lU 
276a  :1|  ^elle  [=  ^eüiöfcit  ufir.]  lU  228ali  |  ^etligfeit  [=  §cüe;  f. 
^:|5ar.  7]  (a.  S)o^^>dftevue,  melfac^e  Sterne]  lll[97m-105,  ^l.  iaOe-5  CotX' 
fc^iebne)],  103e,  5a,  6m,e,  7e,  188m,  218m,  227a,  235a,  {256am)de;  pl.  -en 
(oo)  lU137a:  (comp.  $cütö!eit§-)  -5lbftiifimgen  [=  etiifeu]  111986,  -m\* 
fungcn  mi32e,  ©tiifen  [=  mftiif.]  111254e,  -llntevfd;iebe  U1255m,  m* 
'äl\'ocx\i6}t  lU(228a);  öevlc^iebue  lll[97m-105,  ?(.  ISO- -5]  99e,  100m  :|| 
^cineud^tcubeCv)  [=^etle;  f.  ^av.  7]  111 148a*,  (171m),  274e*,  281e, 
7a,  299e*  — 1|  ^evabfaßen  f.  [allen  |j  §inimel  [=  *givniamcnt]:  <gt.  am  ^. 
[a.  ^Itcnbl;.,  2)2orijent;. ;  ni3vbl.]  ...  111 157e,  177m,  416m,  (499me,  593e, 
627e);  beS  $-fi  III  (17lm),  über  ben  ^.  j,  @!an3,  öcm  .^.  f.  fallen  J 
-l^immel*  [=  geftirntev  §.]  1115e;  111511a,  537e:  am  1416m;  IlUle, 
132e;  (gvfci^einungen  mi58m-9m,  293a  ||  \)c6}  ftelienbe  [tfll.  §i>r;e]  III  (89m, 
97e);  §of  um  einen  et.  m335e*,  -§öfe  11155im  1|  vf)cr;e(u)  ber  et, 
eines  ®t.  [tjgf.  SKeribianl;cr;e,  W]  (a.  ©tanb)  1126a*  (392m*),  I1331amll*, 
111 132e  (337m):  über  bem  ^orijent  11188a,  m-89a,  90a  (ßrcfsc),  285elll; 
bevfc^icbnellll(j2e,  175m,  188am7-Iii3I)en  11296m,  111107m;  lVi<Se, 
143e:  tüaö  fie  anzeigen  IV  162m,  SSeftimmiingen  biiic^  et.  lV184a,  burc^ 
et.  bie  3eit  finbcn  11334a  :|1  ^orijont  [t>gl.  -^üf^e];  am  $-e  eine«  CrtS 
111210m,  nalie  am  111  641m*  j  über  bem  ^.  f.  ^öf;e;  über  ben  ^.  III 
280e  (nic^t  ii.  b.  §.  fcmmen),  366e  (fic^  ert;eben)  -i  imter  bem  ^.  111174e 
Ij  -Snbalt  I11187e  ||  -infel:  -flur  1  20e,  unfrc  1157m  (linfcnflirmige)  J 
-in[e(n  1151m,  III  318e  .||  i|oIirtc(r)  (bef.  gegen  2)c^^elfterne)  [aiid^  = 
einjeln  [tebenbe]  III  157e,  183a,  (254a,  271a),  301e*,  {311m),  349m;  IV 
(4e);  3a(;r  ber  et.  I  398e  |1 -farten  1156m;  111  105a,  185e,  232m 
(255m),  348e;  lV52e;  -farte  (*)  III532e:  ber  Söerlincr  Slfabcmie,  S3er* 
liner  llU55w-6»i,  515a,  532e*;  SBerDoüfommnung :  tocrbefferte,  reid;e  n. 
il^re  (Srfolge  III  [155m-6m,  427am],  514e-5a,  532e,  549me  J  biird;  ein 
Äartenbiatt  f.  eekn  j|  ÄcnntniO  [f.  borj.  f übliche]  III  (271a),  jl-frarIV6e 
(ßaä)t)]  fleben,  AI.  [.  SJ^onb  e  ||  fleine  [=  eternd^n;  ^  tcIc[co^^i[d;e ; 
f^tüac^e,  fd^n)äd^ere]  (a.  5«eberf[ede)  III 84e,  100a,  (113m,  157e),203am, 
259a,276m,  292e-3a,  309e*  316a!l,335e,  8a,525e:  fer;r  !!.  I11281me, 
291a,  366m  ]  Heinere  III  192m,  288m,  302a;  bie  fleinften  11150m,  184am, 
212m,  271e,  566e-7a,  593e*;  IV  143m  |1  fommcn  111210a;  StcnlQ  ber  et. 
111539m,  bie  4  fönigli^en  et.  lll  173m-4a  |  f reifen  [f.  «par.  4]  Ul 
(372m  um  etcrne),  ^r.  IU360e;  -enb  [f.  ^ar.  4]  lV(4e-5a),  ib.  (um 
cinanber)!!— eteru!unbe  [=!;)}.  Hftrcnomie]  (ögl.  ^SJölfer)  11256e,  III 
553m:  alte  ll(12e)19ö-7m,  SSegcifterung  11181m,  beoba^tenbe  III  150a, 
^upt-(S^o(^e  11341a,  crnjeitert  f.  ßntbecfimg  *2(merifa's,  [©efd).]  11283a, 
meffenbe  III  74e,  nautifd^c  11336m,  neuere  1113m,  pMi]ä)t  VlOm, 
@c^u^  11347m,  t^eoretif(i)e  11  261m;  «Bülfer  (bie  barin  erfai>ren  uftc.)  {f. 


©terne:  -tunbe  J8  —  neue  1047 

Babylonier,  Griechen]  IIlG2m  (lyGn),  11161a  :||  fteviifunbig  II435e,  ®t-er 
JI336a  -11  filuftlic^e  III  101m,  tuvsseitige  111220a  i  Sage  [f.  ^av.  9]  Ul 
(61m)  23le,  248a,  279e,  283a,  306e,  452a:  gegen  cinauber  111 153a,  rcta* 
tiüe  ll54e,  2Seväiibcnmg(cn)  III  (271a,  8m)  ]  gange  111 145m,  284m;  -en 
111149a,  194mll  :1  Sauf  [^ S3clrcgiing ;  f.  ^ar.  4]  (f.  U\.  ©eftivnc)  lII53e 

II  ft-(eev,  -Iccv*  [=  -Ic8;  f.  $ar.  1]  (ügl.  oSöüftc)  111316a*,  IV 58a*; 
diaum  1415m,  111370a;  9iäiime  III 352me;  dkQiomn  1158 e-9,  11330a, 

III  348m;  eteüc(n)  III  180m,  4a,  212mo,  (348m,  370a)  ]  2eerl;eit  [f.  ^av.  1] 
11328m,  111352a;  -S.  III  351e-2a  :||— I endeten  [f.  ^43av.  7J  1237m; 
III  115m,  414m;  lV(4e-5a)  1  2eiid;ten  [[.  ^^ar.  7J  111232a:  fleiner  Bt.  I 
147m,  Sf^ic^tl.  111131a  ]  ici\d)t-  111218a  (-!vaft)  :||  leiic^teub(e)  [i)gt.  r^ett* 
leiid;t. ;  ).  ^av.  7]  11187m,  98m,  207m,  292a:  nic^t  I.  [=  bunfle  uflt).]  III 
269aCe)Jbie  Iciic^tenbercn  111267a  — jl  fSi^it  ift  ein  be[.  «Stilcf  ^ier* 
imd;,  -liui'e  192  (mifvc)  1  ft-loö  [=  -leer,  cl;ne  @t.;  f.  ^^ar.  1]  (a.  m^UU 
flcde)  1369a;  II1188e,  313a:  9Zac^t  1208a,  II 32 le  :1  2}^a[[e  [:^  2)i enge;  f. 
^$ar.  8]  111322a,  358m  j  im  3)Uev  taii^enb  I11159e;  -meer*  II53a,  IV 
380m  (d;inef.)  ||  2)Zenge  [*^av.  8j  (a.  füblic^e)  11138a,  (49me,  86m), 
117e-8a(151m),  189a,  355m:  gvcnjculcie  111281m,  eS  [d;eineu  mehr  III 
{86e-87a),  3ar;iruie  111177m  |  -menge,  -menge*  I92e;  111146m*,  152e*, 
176e-7m\\  (7a),  339e  jj  2Jieniianr;i'^e  [i^gl.  §cl^e]  I19m*,  -r;c^en  III(346e); 
mcfi'en  111106a,  2)?e[)iing  [f.  ^eüigfeit,  ^avaßaje,  pljotometr.]  111  (265m 
fer;r  feine);  2)HlIiünen  111153a,  6ell,  212a,  (371m,e);  am,  um  3JJittag 
f.  @e(;cn ,  fid;tbav ;  am  iD?cnbe  [f.  übr.  *9D?oub]  f.  55evfd;linnben  j  2}J  o  r  g  e  n* 
flevu*  [f.  Merkur,  Venus]  II  34m;  am  2J?ovgeul;immeI  111  158e,  9a  :| 
mufievn  III  (132a)  |  ^a^t  f.  [tevnloö;  fcci  m,  [f.  @e^cn]  11138a,  Ulme] 
näd^tti^  f.  gunteln  Ij — na[;e:  einem  anbven  III  66e,  271e;  einanbev  III 
114a,m  (157e),  203m,  4a,  271m-2a,  290m,  le-2a;  unfrem  «Scnnenfvftem 
111564a;  [mu^]:  3cne  I11185am, 534e  J  uälKve  1159e,  111279m:  glän^ 
jeube,  bie  r;ellftcn  fiub  nid;t  immer  bie  n-en  111273m,  6-7a,7ne;  hoä)  trol;! 
im  aüg.  III  277m  J  ber  näd^fte  (ber  (Svbe,  \m^)  (sg.)  IIl274e,  372m, 
564a,  573a;  lV5a;  nä#e  (pl.)  III  (273a)  4e,  406am  :\\  DKibe  [i>gt. 
2)cVpeIftevne]  III  276-7a,  287a  (316a):  ju  einauber  III  157e,  große  III 
289e  J  ein  et.  uäM  fiö)  nnö  111247m*  — 1|  näljreu  fic^  111269m  1|  92a* 
men  [:^  Söeinamen]  III 97e-95a;  -namen  (O)  II485e,  111472a:  aratnfc^eO 
II294e,  IV52e;  bei  ben  ©ried;cn  II159e,  111586a;  in  ivilbcu  @^vac^cn 
I1157e-8a:||  92atur,  53efd)affenr;eit  [f.  an^  bef.],  Sßeieu  [tgl.  (Sigenf^., 
begriff]  (tg(.  fonbevbave  33erfteü.)  I139me;  III  (134a),  :r57, 193m,  200m, 
421m,  465a,  478e-9a:  alte  Slufid/t  III  [595,  21.  6i5me],  5i)6m ;  Inm^^ftein* 
avtig  I139me,  III  ölSmeü;  gelfen  \  139me,  feurig  III  (46m)  :|j  D^cbcI 
[bgl.  *92cbe(ftern  m,  *92eDe(fIecfe  @J:  n-Icfe  [=  ebne  ^.]  1 158a,  9e;  III 
(217a);  ebne  Sn.  III  224a  J  9?.  um  einengt.  \U{581am*)',  Bt  i?on  ^, 
umgeben  111217a,  (5<SIam)  ||  9iebcnftcrn  f.  S)o^)^eIfterne ,  fneue  @t.  bilbcn 


1048  Sterne:  neue  —  ^ofitiou  3>ert) 

ein  bcf.  @tü(f  (licrnad;,  S^icbcvfiiifcu  [:j:fm!cn,  Untergang]  III  (88e,  158e) 
II  ^0,  (na^  )!llnmu\m\  ciiicß  ßatalcge)  (sing-)  ll-  Struve]  III  153mll, 
205m:  Anon.  2718  IllSOle  j  1830  Gr.  [=  Argelander's  etcvii  111276a] 
111275m;  eijjiie  S3ctr.  III  275iii,  Ga,2S4c;  Giitfcinung  IlI276am;  ^ai> 
allaje  ilI275m,e,  643e  :||  növblic^e  cb.  bcc  nörbl.  ^imm  Is  III  133ii(m), 
209e,  281a:  ec^cn(;cit  lIIiTöa  Jin  növbl.  SSvcitcn  [id;ttav  [f.  fücL]  III 
i52e-5a,  248a  II  9Jcrmalftcvn  III  137a*  5Jitmmer  f.  9io.;  Obcrf  Iad;e 
III(169e-170a,232e,  3m,  251e),  27Gm,  (3ü3m*);  -Ödöfeit  [f.  %\\\  1] 
([.  ©iib^ül)  111328e,  cl;iie  et.  [=  ft-Icer,  -log  n[n).;  f,  ^4>ar.  1]  1 185e, 
Ovbuuna  [=GIafic;  f.  ^av.  3]  f.  ©vcOe  ||—  Ort  [*^^ar.  9],  Stelle  (f. 
aiic^  U\.) (ögl.  überaü)  III(4Ga)193m,  201am,  (263m,  625e-6a):  [|telu  uid;t 
mcl;rba]  Illi25a,  fd^cinKuev  II371rae  (33.räub.);  im  SSeltraum  lll231e, 
278mJÖ.tcv  III  194:e;  -eitcr  11161m,  155a  :j|  Ortöbeftimmunöetx 
[=  ^cfitioncn]  11197m,  145m,  7m,  8a,  152a,m,  196m;  sg.  -ung  III  152m, 
6e(193m)  ]"  Ortßtoeraiibcruuo  [:j:  eigne  cb.  tranölat.  SBetücgimg]  III 
(76e),  [263m-4a,  5t.  284am]  263e,  4e  (278m),  625e-6a;  pl.  -en  (<^0)  l 
{151a):  langfame  III  157a;  fc^einOare,  ivirflic^e  ib.  ilj  Örtlic^feit  III  {625e-6a) 
— II  in  Ofttu  lll  158e-9a  (uad^bcni  fie  in  Söeften  üerfc^iminben)  ||  -paax 
[=  gepaait,  S)cVpcI[t.  iiftt).]  111 289e  (290m),  5m,  9e,  300a,  2m  |  pl.  -l^aaxt 
1 154m*;  lII  289e,  293a,  7e,  8a,e,  9a,  301a,  2m,  8a,mll,  9e:  brc.fac^e  III 
302m  :||  ^arallaje  III  (103ell)127m,  263a,  [270e-7m,  5(.  285m-7a], 
287e,  573a;  pl.  ^araßajen  (p)  111 107m,  125a,  270e^la,  [273e-5  (Eingabe 
üon  9),  5e  {Xc^\d  bcv  9)],  7a:  SCOerraticu  f.  Ü)iit[el,  2Ingabe<^  f.  pl.  aßg.  | 
SBemcrfOarfeit,  er!cnnl^ar  III  272me,  3a;  ni(^t  kmcrft^av,  n.  benieift  III 
272e,  286e  :j  53cftinimung  f.  ©enaiiigfeit,  2)iittel;  Entfernung  III  27<Sm 
(burd)  bie  $.  njirb  bie  (5.  ber  <St.  teftinimt),  evfeunbar  f.  Söcmerft^;  ©c 
nanigteit  u.  ©d^ärfe  ber  S3eftinimitng  II I272e-5m,  574a;  geringe  j.  Üeine, 
[®efd).]  I11272e-3ni,  grcjite  III  276aO;  ^enntiiiü^  111273m,  7a;  [fleine, 
fleringe]  III  273all,  6a,  286e  |  2«ittel  n.  21it  ber  2}?efii;"B  »b.  33eftimnn:ng 
in271m-2m,  285m,  7a,  290e-la,  306m:  SlOcrraticn  III 277-tSa  :|  [€d;vift] 
111306e,  £a|cl<^  f.  plur.  aüg.,  SBerr;ä(tnifie  III 27öamO,  ßalyi]  lII273eO 
•II  ^criobe(n),  ^ericbifd^  f.  tocranberlid^e  ©t.;  ^eriobicität  f.  öeranberl., 
ncne  <St.  ||  ^^otometri[c^  [tgl.  *^I;ctomctrie,  f.  °2ic^tftävfc] :  2J2cffiingeu 
111136m;  9iei^nng  III[136-142],  373e  J  ^^otofpl^äre  III(169e-170a) 
170a,  232e,  6e,  251e,  276ra,  329m;  pl.  -en  III  363e  .||  gegen  bie  ^(a* 
neten  f.  ^p.  *giiferne  (aud^  *^:an.);  am  fo\  III  (196e)  206a,  262a  || 
^ofition  [f.  ^av.  9]  III (76e),  82ara,  151e,  224m,  6m,  7e,  231e,  3m,  279m 
(283m),  337e,  343me,  5e,  9e,  {625e-6a,  7e)  |  pl.  ^cfiticncn  (O)  [=  Ovtö« 
beftimnumgen]  llI149all,e,  244m,  308m,  367e;  -^.  (+)  III  150e,  194e, 
6m,  7a,  339m,  346e-7a,  367e  |:  ber  mun  III  252a+,  fc^einBare  III  272a  | 
35cränbevung  Ill2ü4e,  272am,  Ömdl;  -^ö-^^cvänberungen  111226m,  293m  :| 
SBergleic^iuig  III  265«°    Derglic^cn  III  266a+',  »eröottfoiiunnct  III  373eO, 


6tenie;  ^ofition  ^erj fd^männe  1049 

'^e-33eväeic^mnc  Hl  338a  ||  "ißvac^t  ll(259a),  ^jvad^ttocUeu  111262m*;  aH 
^itntte  cvfc^eiiicnb  111167a,  qiiatevuäve  [=  öievfaci^e]  f.  t>iel[a4ie,  rätl())eU;afte 
[j.  ^av.  6J  111 242a;  vaiic^enbev  Ullme^,  burc^  e.  Diaiic^fauo  f.  ©e^eti  | 
rcbucivt,  -ivcii  [ücjl  2Ivt.]  HI  lö5a,  196e,  7a,  296m;  9Jebucticn  111 
(196a,m,361a)7[t-iei^  111 184e,  209e,  211e;  -9idd;tl;iim  [f.  ^av.  2] 
111  17Gm,  7a  f  9ieil;uug  [a.  ©v%,  ^r;etometi-.]  111  [136-142  (pl;otü' 
mctvifc^O^,  160a:  iia^  bev  2ic^tftär!e  [ügl.  bf.]  Illi02r7i-5a,  25öm,  373e  :j 
ÖJic^tnuß  lH452a  ||  9iiiig  tocii  et-eu  111188a,  -vinß*  11365m  |  9?iuöe: 
um  et.  IineSm;  ^cn  et-en  111  I<§5am,  374a;  -viuße  llU<SSam  :j| 
rotlK(i)  \\\[169me,  51.  204m-5j,  170ra,  e-la,  2a,  e\\-3a,m,  I80a*,(m) 
218me,  235,  6a,  249m*  2ö3m*,  6a*  300am,ell,  332a,  363all,  6i2a',  vctl;^ 
gclO  111226m  T  rötl;lic^e  III  103a,  [löQme,  2t.  204m-5a],  172a,e\\,  8m 
(2ü7m),  253a(m),  (299a),  3ü0am,e,  la:  v.  gävbung  beim  ^ovijcut  111169a 
T  vctr;ct  fid;*  111  170m,  2m  |i  retivcub  [--]:  fidfonb  uftt).]  111  202a,  264e  |1 
©^eibe  192m,  lll(84a)  123all  (  @d;eibeu  111167a,  202e;  -fd^eibcn  111 
168m  (falfd;c)||—  ©tevnfdjidjt  [=-@tiatum;  togt.  -Raufen]  51.  111184a 
(9m),  214a,  370a;  pl.  -[^ic^tcn  (*)  I388me;  11155m,  182e,  352m,  374a  J 
edjid)t(O)  I156e,  lll(189m);  ©c^ic^ten  (O-*)  191m,  mi88am||iuf. 
[fiiuive  btlbct  ein  bef.  (Slieb  I;ievnad)]:  abgeplattet  f.  ©cftalt,  Slujieljung 
111231a*,  äuBerfte  ii.  fevufte  [=  k^te]  1110352e*,  53i(b  f.  mifve;  (Seiitval* 
ferner  [a.  imfre]  1414m,  Seutnmi  f.  unfre;  S)ide  I11213e;  buvd^blidcn, 
-febn  llI188e,  213e;  fel;v  ferne  111 2i5e-4a,  fcvnfte  f.  äufeerfte;  govm 
[=  ©eftalt]  f.  imfve  |  ©eftalt  [=  govm]  f.  unfve;  ©eftaltinig*  i388me,  III 
374a  :|  ©vc^e  f.  unfre;  I;intcv  einanber  liegenbe*  111143m,  352m;  $!age  lll 
374a*,  bie  Ictjten  [=  äujjerftc]  111352m*  linfenf.  f.  unfre,  ringförmige 
111231a*,  2;beile  f.  unfre,  f  unfre  f.  nadfl)ix  tcf.;  Unterbred^iiugen  111 
352c*  uuterbrcd;cu  Ioi59m*;  berfd^iebene  111290a*,  i)ern?iiften  1158am, 
gal;irofe  111143m*  ||—  53.  unfre  ©ternfc^i^t  (=  äöeltiufel)  [in  ber 
a)^ild;ftva|3e  licgenb,  ju  i^r  gel/örenb]  I(80m,  90e-91ail),  [92-93],  151m, 
7e;  111276e,  281me  (312m);  abgeplattet  f.  ©eftalt;  S3ilb  I157mll,  III 
341a  (  (Scutialförper  1151m,  I11287me;  Zentrum  111283a  J  gorm  [=@e* 
flatt]  I90e-91all;  ©eftalt  [=  gorm]  I11187e  (abgeplattete),  ©eftattimg  111 
213m:|©i%  I11187e,  linfenförmigc  1153a,  Xf;eile  1151m —|I -fd;i>"' 
mer  [f.  ^ar.  7]  1 156ra,  III  182m;  t-fd;uuppeu  bilben  ein  bef.  igtiid 
})kxnaä);  \^'h\c{x)  I11143e,  253e*,334e;  -fd^iifj  [=  -fd^niippe]  I140e*  (ein* 
famer),  393m  ||  fcl)mad^e(r)  [:^  f leine]  111  (104a),  324a  |  f(^n)äd;ere  III 
36e,  103a,  112e,  131m,  191m:  (äinfliifj  i^ver  SJerjeid^ming  IlU52m-.'i  J 
bie  f^n):id;ftcu  III  153a,  237e,  245e  :||  f  c^ttjanfen  I  398e,  -enb  Iir73a  | 
-fc^n?au!eu  III  t75-74m,  51.  116am]Tde,  74m,ö4ime  :||  -fd^tuau^e 
III  113a,  [166-7m,  21.  202-5J  166m,  202m,  290m:  bevfd^tmnben,  2)langel 
III  167am  |  ©d^iüiiuje  [:j:  (Stvaljlen]  III  67  :||  -jd;n)ärme  [f.  9^ebelftccfe] 
I88e,  158m;  II  330a,  368e,  9a;  11135m,  55/n,  48m,  51m,  99m,  143a, 


1050  6terne:  -^ä)\växme  —  6tel^ 

a77m-181ni,  51.  210e-n,  231a,  311a,  4m,  348a,  373e,  627e:  entbecft 
TU 60m,  [entftet;iing]  III219e,  ferne  III317e,  ^txie\ä)m^  lU  179-181a  ] 
-jc^marm  III  67me:   ein  beftimmtev  III  173m  ||  fic^  fd;h3ingen  [:|:  ficf>  be» 
tüegen]  111452a  ||  ©cintiHation  [=  I;^,  ^unfein]  III  <S5a,  86e,  89all, 
122a,m,  3e,  4a,  180e,  225e:  aufhören  11189a,  2)kngeIIII  88a ;  ed;li>ad;c 
ÜI  87e;  ©tärfc  11186a,  88e  J  fcintiHivcn  [=  funfein]  III  88m  ||  fcd)6fad;c 
f.  Bei  öiclfad^en,  -©ee*  (in  Suuer-Slf.)  IV611a  ||.  fet;en  11171m,  lOle  :1|— 
©clien  ber  @t.  [4:  ftd^tbar,  gcfe^n]  (bei  Sage  toirb  bnrd^  ^  bej.)  III  Ulme, 
bm,9-120a,  l-2a,  5a,  132m  |:  mit  bloßem  (-en)  5lnge(n)  III  65a,  66m, 
67m,  71a,  218a,  306m;  mit  nnbeh^affnetem  51.  III[64e-66m]66all,ell,  67e 
;|  auf  t}o^en  Sergen  \\\^71e-73a  \  biirc^  gernrö^re,  Selefcc^e;  im  ^crn* 
ro^r  [a.  bei  Sage]  111167a,  m-8,  172e,  3m,  202e-3m\  fcl^r  ferner  III 
2i5e-4a  :|  bur^  ein  tartenblatt  III0l67a;  um  3)?ittagO  [tgL  fid^tbar]  III 
217m*,  416m,e;  bei  9^o^t  III  Ulme,  5m,e,  217m;  burd^  einen  ^^\\&)^ 
fangO  III  71e,  72a,  115e;  bei  ©onnenfinfterniffeuO  [ögl.  fi^tbar]  III  71a, 
115m;  bei  Sage  [ögl.  °Sage]  (bie  befonbern  5lrten  u.  ^\\\i^t  gu:  bei 
Sage  fmb  burc^  o  bej.)  III  [71-73a,  %.  115-6a]  71m,  Ulm,  [113e-4, 
5-6a] 5m;  burd^  Selefc.  f.  ^ernrö^re,  au8  Siefen^  III[71a7n,  51. 115am] 
72a,  turi  SBoIten  111217m  — 1|  [elbftleuc^tenbe  [i)gl.  ©onnen]  I84e,  III 
511m  (371e)  ||—  \i^tHx{t)  [:|:  ©id^tbarfeit,  gefef^n,  @e^en;  erfeunbarj 
(f.  Someten,  ni5rbl.  iBreiten ,  jüblid^e  ©t.,  Ofl,  Sefl;  togt.  ginflernifj,  bei 
Sage)  1 199e;  III  QGe,  67e,  87a,  121e,  2a,  131e,  U5me,  7a,  268m*,me, 
361a*,  595e:  beim  aufge^n  f.  nicl;t  |  mit  bloßen  21  u gen,   bem  bl.  2(ugc 
[ögl.  «Se^en]  III  98e,  99m  (145ra),  6e,  9e,  151m,  290m ;  bem  unbeitaffneten 
Sluge  [ogl.  (Seljen]  III  146a,  156e,  193a,  237e  :\  burc^  ettraö  I391me,  2a; 
bur^  f^ernrü^re,  im  ^ernro^r  III  155m,e,  6m,ell  (371m)',   IV  143m; 
fiirje  Seit  111248a;  am  SWittag  III303e,  um  Tl,  I(137e)  |  nid;t  f.  [=  un* 
[id;tbar,  üg(.  «Si^tbarf.  ger;inbert]  (a.  Ort)  III143e,  150e,  241e;  IV546a: 
beim  aufgel)n  111167m,  [in  einem  2BeM;eiI]  III280e,  ni^t  ton  je  I;er  jn* 
gtei^  III  (440e-la)  J  für  einen  Ort  (®tabt)  III146e,  193a,  6e  (324e),  , 
339e:  nic^t  III367e;  SBed^fel  1155a,  lII210am;  [an  getinffen  Orten]  III 
146m,  9e  :|  @i4)tbar-<gein  f.  füblic^e  <2t.;  bei  ©onnenfinfterniffen   [ögt. 
(ge^en]  11171a,  393a,  577e;  SBet^fel  f.  Ort  |  f.  trerben  11162a;  @-2öcrben 
III  159a,  393e  :|  ^eit  f.  fitrj,  juglcic^  f.  nid;t:||  ®ic^tbar!eit  [t  ®er;en] 
III  llP-120a  (120a),  le:  mit  bloßen  5lugen  111146a,  ber  @.  entbehren  I 
(429a),  gel^iubert  III  145-4m,  ©renje  111210m,   bei  Sage  III  (84e)  — 1| 
finfen  [:|:  untevgebn,  S'Jieberfuifen]  III  158e  (tägti^  tiefer),  fonberbarer  [f. 
'':i5ar.  6]  III  315(e)*  |  gegen  bie  «Sonne   [[.  anbereö  bei  *@onne]   (f.  ®nt» 
fernung)  III  155e,  9a:  bei  ^nfiufterniffen  f.  «Se^cn,  fid;tbar;  -ftral^ren  f. 
toev[d;n)inbeu ;  -f^ftem  f.  (Sntfevnung,  nabe  :|  (S^ectrum  III(63m),  (g^eidiel 
I393e,  e^Kire  f.  ange^ftet,  ©tanb  [f.  ^ar.  9,  ögt.  fteW  11186a  (^öbe); 
nne  ©taub  III  212a,  -ftaub*  1387m  |  ftel;cu  [ij:  ©tanb,  f.  ^ar.  9]  f.  Ort; 


eterne  @te^  —  ^erbu  1051 

jle^enb(e)  f.  gleid^äeitig,  l}cd;  :j  fteineinci*  I  139a,  III  595e-6a  j|  ©teile 
[f.  aiic^  bei  Dvt;  f.  ^ax.  9]  III (473a)  |  ©teil u  119  [=  ^cfition,  f.  ^av.  9] 
(l)(jL  S)o^^^eIftenie)  III  173m :  gegen  eiuanber  III  157e,  279me,  421m  (im» 
öeränbcvt);  SBevanb.  m279me,  -^g-iBevfc^ieb.  III  308m  :||— ©tval()Ien 
[4:  ©(J^tüänje]  III  67(m),  119am,  123e-4a  (5a),  9a,  131a,  [166-7m],  203m, 
355e:  TlauQd  lll  167am,  =  ot;ne  111113a;  übevbecfenbe  111166a,  toer» 
fc^tuinben  llll67am  \  [30!;!]:  3,  4  III  166e-7a;  5  ib.,  203me;  8  lll 
166e:||  ftvalplenbe  [:|:  giaujeube,  leiK^tenbe  u[h).]  111167a,  216e  ]  ©tvo^ 
hing  111224e;  -ftr.  111167m,  8a;  ©tvol^limgen  III  160e  -~||  -©tratum 
[=  -]6)\ä)t]  111189m  II  [übli^e  (O)  [ögl.  ©ternbilber]  111133a,  150e, 
le,  4a,  172e,196eli,  7a,  9m;  beö  [übl.  ^immel«,  ber  jiibl.  ^emi[p^äre  lll 
99a,  103m,  143e,  173a,  [174-5m,  51.  209m-210m],  176a,  280e:  Satalcg^ 
IV 60a,  ITle;  I;elle  IlI175e-6a;  anmäl;!.  ÄenntniO  III [i74-5m,  %  209m- 
210m],  342e-3a,  4a,  e-5a\  2JJenge  llU5imß,  177a,  209e;  in  növbi.  SSveiten 
fic^tbai-o  \\[332e-3m,  2t.  487am],  ©id^tBav-©ein  f-er  ©t.  11487a  :|| 
©Vfteme  [ögl.  *^avtial-©.]  III  267e,  25iam,m-2a,  374m  | -f#enie  III 
(110e)263m,  (270a,  259m):  binäre  111298a;  ^aiticCe  [ijgt.  *^avtial-©.] 
111  (291e)2am,  4e  J  -fvftem  111 53e,  214a,  284a  :|I  Safel  III  (I36a,m): 
ber  ©re&e  III  [136-142];  -tafel  III  (147e)  194m  J  Safein  III  löOme, 
-tafeln  [=  aftron.  X,]  Hl  {150am)  194a  :j|  bei  Soge  [f.  ©eben,  2)^ittag] 
IWlllm:  b.  S.  beobachtet  (im  grernro^v),  ober  Sageöbeoba^timgen  lll 
[82-84a,  51.  119-122a]  82e,  84e,  259e  (Sage^b.)  j  b.  Z,  fid)tbar  [=  b^. 
©eben,  a.  SJJittag]  \\\8^e,  225e;  bei  ginficrniö  111414m,e,  6mll,e  ;||  biirc^ 
Selefco^e  f.  ©el^en  |  tele[co^ifc^e(r)  [=  Üeine,  fc^n)äd)ere]  I  (154m)  6e, 
9m,e;  III  (60m)  65a,  152m,  6e,  176m,  7e,  212m,  (231a,  2m),  252e,  319a, 
334a*,  351e,  2a,  371e,  593e*  ||  -te^n^  [=  -be(fe*]  I  84a*  159me*]  lll 
143m;  ternäre  [=  breifad;e]  f.  2)o^^eI[terne ;  ein  S^eil  aüev  lll98e,  99m; 
awi  Siefen  f.  ©el;en;  trennen  III  298e,  Trennung  III  290me  (©d^njierig* 
feit);  Sro^Jen  j.  SBenbetreife ,  ob  iiberaE?  1  i55m-9  |  Überglänjen  lll 
66m;  überftra^It  111 65e*,  Ü-iing  III  290m  ;|  imbefannte  III  209e-2iOa  | 
nnbehjeglic^,  U-feit  III  57e-55a,  217e,  221a;  imbcn^egt  [%  feft,  nic^t 
n?anbelnbe]  lII279e:  nic^t  111304a  :|  Ungleic^geitigeö  [ijgl.  *§inmicl] 
11190m  (105a),  124e-5m  {6l8a)\  \n\%  f.  grbe,  na^e,  nä#e  |  unfid^t* 
bar(e)  [=  nid^t  fi^tbar ;  4:  bimüe,  nic^t  leii^tenbe]  1139a;  11165a,  119a, 
U3m,  286me^e  (9m,e),  {270am),  355e,  366m,  480m,  5956-60,  618e;  für 
bas  blo^e  Stiige  III244e,  316a;  ©d^ilberung,  n^enn  e«  fo  toäre  llll44m-5m; 
mif.  treiben  III  232e,  264m  f  Untergang  51.  (4:  D^ieberfmfen)  111 158e, 
9a  (ber  I;eliaci|c^e,  ©^ätiint.);  33.  f.  ß^^f'^'^uns»  untcrgel^enb  [4:  fm!en] 
111159a  :|  f  Deränb ediere,  53eränberung  uftt).  bilben  ein  bef.  ©tücf  ^icr* 
nac^;  35erbinbiing  [4:  2)o^^eIft.  nfm.]  III  (290m,  302a)  |  S5erbrennen,  -nng 
[»gl.  iBvanb]  111309m;  STuebrennen  111  232e  :|  iBerbic^tung  [f.  ^ar.  2]  I 
87a,lIIi75m|bie©t.i)erbnnteInblV171m;S5erbitnfeInng[=-finfterung] 


1052  6terne  ^erbu  —  SBec 

III  85am,me  :|  ^Bevfiufterimgen  [=  Sßcvbimf.]  Hl  167e,  SBevöe^n  f.  3cr* 

fllnuiig;   35crgleic!^iing,   i)cröleid;cn  (mit  eiuaubev)   lU102e-3a,  I32a, 

271m,  280m  j  üerövöBcrt  [4:  aiif^bel;nen]  (f.  SBitD)  III  115e,  6a;  S5-uiig 

[:^  3üi«be(;nimö,  2Bad;fcii]  f.  S)iivc(;nicf[ev  :|  SScvr;äUni^  [=  S3c3icl;imö]  III 

(625e-6a  jit  ciuanfccv)  |  toevH)fd;eu  III505e-6a,  618a;  SB.  I  (141m),  II 

363a;  Hl  85a,  269m,  G2öa  :|  i}cvmif5tc(v)  III  153m*,  196a;  SBcvuid;tiing  j. 

3evftüvuiig;  i)evfd;iebcn,  33-I;eit  [.  {javk;  i)cv)d;Icicvt  111217m  ||  ijcvfdjtriti' 

ben,  35evfd^\i^iubeu,  ü-eiib  [bgl  neue,  bcräiibci1id;e]  1 154e;  IIl85am,me, 

2i0am(a),  8a,e,  [232-3a]  2ell:  am  5lkiibl;immcl  III158e,  ©eu>ijit)cit  fd;n>ei- 

111232m,  am  äJ^cube  [f.  I;^.  *2Jiciib]  IlI501e-2a,  in  tcii  ©omieiiftvaljlen 

IU159a,  SSefcii  111  232e-3a  J  ijcrfd;\iMnibcne  [f.  neue]  III  5Se,2i5a, 

231e  [252-5a],259am:  nid;t  to.  111259a,  Si(^tiöfeit  III  252am  :1|  53  c r* 

tI;eihino  [t  ©viip^Hnnig]  191m;  111  38m,  47m,  143a,  [157-163a,  %. 

197-9m   (mieig,,   ©niHnvuH}])] ;   1i66a,  [l75m-7m,  Sl.  210me  (eiß., 

natüil)],  l^Ta  (181e-2a),281a,  e-2a  (374a),  627e:    [%xt]  III  175e-6m; 

©cjc^  111177a,  -e  111175a;  gleid;e  III  188a  (190m),  3a;  nad;  @ve|3en  HI 

U6m,  nug(eic^e  III184m-5a,  nad;  Bal^Icn  llU76e-7m;||— ber5eid;net(e) 

III  155m,  191m,  2e  :||  SSer3eid;ni[|e  [^\\  =  eataloge,  i^i  SlufS^itjIuiig] 

(f.  ^Chinefen:   eterue,  »gl  ^Ba^I)  m[98-101a,  131],  145m,  (147m- 

156m,  21. 193e-7a]  156m-7a  (6m),  7mll,  252e,  291a  (347a),  367e:  %d}kx 

III  (232m),  geigen  f.  öcüftänbige;  genaue  III  (227m),  ©cnauigfcit  lll 

(232m);  folgen  u.  SBid^tigfeit  fel;v  tooüftänbigev  III  152m-3,5me,  196a, 

(219a,  227m);  SBoüftänbigfeit  III  156a  J  S5cr3eid;ui§  III  99m,  [255-142 

(iiad;  ©icOen)],  144m,  172me  (füblic^er);  -toevseic^uiß  111 148m,  9a(e,  152a), 

259a,  317a,  Ule  :\\  SSer3eid;nung  [=  SatalogifiveuJ  III  (317a)  — :jj  tiele 

[f.  ^ar.  8]  f.  ^tcnid;en:  tDieIfad;e  tilben  ein  tej,  @tüc£  I;icvnad;,  öiet* 

farbige  III  (180a)  J  iBieIt;eit  [|.  ^ax.  8]  mi57m,e\\wx  f.  Dante,  meiv 

fad^e  [=••  (luatevnäve]  f.  ki  ijiel[ad;en;  öiclette  III  300e  |  bei  ben95öl!ern, 

für  SBöIter  Ill97e-98a,  (586a):  (Svfc^eincn  neuer  u.  25ev|d;n)iubcn  III2i0all; 

(Sr|d;cimiugeu,  SBeränbb.,  2BiebeifeI;r  Ull58m-9m;  Bei  ti^ilben,  rol;en  III 

97e-98a,  (157e-8a)  210a  :[  ob  nec^  alle  »orI;anbeii  fmb?  (h?egen  bct 

£änge  beS  Si^twege^)  [t>g(.  Ort,  überaü]  11190m;  fonberbare  35 or fiel* 

hingen  [t  5(nfid;t]  Ill(439m,  452a,  478e-9a,  618me\\)]  SBad;fen  [:j:  iBer* 

gro^.]  III193e  1|  wanfeln  [f.  ^ar.  4]  111264a,  nid;t  tvanbelnbe  11137m; 

SSaubcUt.  [meift  =  ^^(nneteu]  III  (37m)  157m,  208e*:  =  ^(an.  u.  (So* 

meten  III  573m  J  ttjanbernbe  III  (163a)  :1|  n>arm  111200m  |  SSärme  I 

40Sme,   11474a;  -tt)ärme*  I425e;  111  46am,  56m  ]  2iSärmeftrat;Iung  I 

408me;  III  46»,  47me,  56me  :||  -mavte  [=  Obferbatorium]  ([.  Meraghä): 

5lbiunci  111600a;  [2lufjä(;{ung  üen  ®t-en,  an  eiu^elnen  Orten]  II196am; 

lllSOwe,  llGe,  130m,  227m,  261e,  292e  (319m),  321a,  337e,  351m,  390a, 

486am;  IV70e,  74eil,75a,e;  ^rit)at-(St.   Hl  227m;   ol^ne  fie  ju  »er* 

laf[en  IV24am,  253e  f  pl.   -irarten   IH  80m,  IV150ell.||  S2ßed;)el  [4: 


©terne  Sßec  —  3 ;  f  Setüegung  21.  bi^  2Be      1053 

S3evänbevimg]  ([,  -bilber,  %axhc,  Sidst,  fid^ttHir:  Cvt)  III 2J0am;  n^ed^felii  III 
210a;  Sßcg  III2Ü4a,  iiad^  bcni  (gt.  trci)en  11204c*  |  n)cilje(v)  [ivil.  o^id^tj 
III  169a\\,e,  170mll,  2a,e,  3a,  218ni,e,  22Ga,  235a,  6a;  Weißliche  III  218e, 
224a  :)  -njelt*  189e,  im  SSeltraiim  [a.  Ovtj  III  97m  (cvfiiUcii  il;ii);  3UM[d;cu 
bcn  SBcubcfveiicn  f.  gimfeln,  Scfcii  f.  dUtux,  in  SBeftcu  IIIiD<Se  |  Sicbev* 
ev|(^'eiucu  [|.  neue]  111235a;  2Bicbevtcl;r  \l\  158t-9a,  tv-tel;rcii  III 
627e  :1  biiv^  Selten  f.  ^c\m,  -n>olfcn  111188m;  -nniftc  [f.  ^4>ar.  IJ  III 
348m  II—  3ar;I  [f.  ^av.  8]  (f.  gu^ei,  bvci,  öicr;  SJ^iaicncn;  ©icfjcu)  I 
156e-7a',  III  38m,  87n ,  ('8e,  145a,  [145-156,  2t.  190-7«],  153a,  17Gm, 
627e:  wad)  ^tciu-'<ll.d^.aiöt'ii  llI145e,  175m,  184a;  mit  blcjjcn  'äuQ(\\  gc* 
fel;en  III1457n,  [U6-7m,  H.  190-5]  192m-3a',  [53eftinimimg]  III  58Ga; 
mit  bem  ^evnveln-  (jci'elm  III  1457n,e,  156me  (am  ßan3cn  §imincl),  175me, 
19im-5a,  365a;  gvc^e  ^aljl  [f.  ^^av.  8]  111 156e,  177e,  269e-27üa,  295e; 
vclatitoe  1  91am  |  jc^ä^cn  111175m;  mä)  (2d;;i^iingcn,  35ermiitl)iinßcn  MI 
145e,  6a,  156m-7m  :\  in  l^crfd;icbcncm  @inne  III  145me;  in  3>cvjctc^ui[icn 
lll  U5m,  [U7m-156,  21.  19öm-7aj,  149am,  151e,  2a,  4ell,  5all,  195a; 
nac^  3oncn  111210e  :||  3aI;Ieu  III  152e;  3äI;Iiinocn  111152m,  -j.  192e  ] 
gaOIIoö,  gal^Ilüfc  [f.  ^^av.  8]  (tjgl.  etern^cii)  I59e,  84e;  111 143m, 
177m,  (264e)  8me,  316m,  480m;  lV(4e-5a)  — 1|  -jcic^cn  III  16ße-7a  | 
3cvftürinig,  SSeiuid)tung,  llnterganr;,  3>cvgcr;n  III  193c,  224a,  252e-5a, 
269e:  anmäl;li^ec  UlSOOme  :|  bie  serftrciitcn  111177«  j  jittcrn,  3.  [i^  fiin* 
!eln]  11186m,  87am;  jittcvnbcö  Zid)t  11187a,  90a (113m)  :\  3one  [a.  Qxc^e, 
lial;c]  III  (l<55a»7i,  334e),  pl.  -en  [f.  Argelander,  BeffelJ  III  (191-2a)  | 
3U!ammcngebränöt(c)  [f.  ^nir.  2]  I  (387e),  11369a;  3iif^'"i"cn!;*ii'[nng  [f. 
^av.  2]  1  387m  :|  jivct  lll  lülme  ||—  eteind;cn  5(.  (cig.,  =  Üeinc 
etcine  \\iM\)  plur.  III  173a,m,  180a,mll,  231a,  332a,  363mll:  l>iete  III 
332e,  sciIjUcfe  III  179eJ23.  (=  3ei4>cn  ciueö  etcins  in  bev  (B6}x\\t:  *) 
sing.  IV440e-la,  548a 

t  SctoegunG  bcv  Sterne  (Ocn^cgcn  fid)  [[.  bies  aiiä)  Cef.])  (f.  <pav.  4) 
[).  *5ij:[tcvne,  *©cftivne;  2)cV^*cIftenie ,  inelfac^e  (gtcrue]  21.  I[150jn-2a],  11 
498e-9a;  lll  {36me)  37a,  158m-9a  [aüg.],  (194m,  202a),  361m,  621m 
[tviijialj,  5c;  plur.  SSetvcgiinöcn  (*)  j]  3ii[üljC  (f  eigne  53cii\  ift  ein  Ocf. 
9lit.  l;ieiiwc^):  abfoliitc  llölam,  um  \l)xi  2(t^)'c  II(3G5m),  um  einen  Seiitval- 
füv^'^cv  Ilolme,  f  eigne  ift  ein  l>cf.  2lvt.  I;icvna4);  fcrt)d;veitenbe 
[=  I;p.  eigne  niw.]  11137a,  2ö5m-4a,  6m;  gemcffeu  111625«,  ©cfc^winb. 
j.  *Sc^ncü.;  j[äI;vHc^)e  I150me,  111279a;  mcf[en  f.  gem.,  Ovt^l>ei\inbb. 
bmc^  bie  33.  \15U-2a,  \)cn  Oft  nad)  Seft  f.  Söefl;  9fic^tung  \15lm, 
-en  1150t;;  votiieube  [\)g(.  °vct.]  Ili37a;  ((^einbave  [=  t)cn  C-S  HI 
163m;  =  tagt.]  1150«;  111  lG3m,  233am,  270«;  ec^nelligfcit  III  (84a), 
tSglid^e  [=  fc^cinb.,  Den  C-S:  111158m]  III  i5<Sni,  [tvan^latovifc^e] 
(=  fevtfc^rcit.)  1150«-la;  öevänbei  lic^e,  S>-Iid;fcit*  [f.  U\.  eigne]  lll 
267m,we,  GlOm;  n>al;ve  [=  eigne]  111270«;  tiMiCft  \u6)  ÜBeft  [=|c^e;:iO., 


1054    ©terne:  f^emegung  2ße:  yeic^ne,  f^ternbilbei  bi^  © 

tägU]  lül58m,  163m,  621m  :||—  33.  eigne  ^Seii^egiing  [=  forti^veitente, 
transfat.,  n)ar;re;  ij:  Ovtööeränb.]  (a.  ©c^ipelfterne)  J150e\\,  II(487am); 
m38e  (76m),  157a,  233am  (262a),  [263m-9a,  2t.  284-5aJ  263e-4,  5e, 
6a,m,  278m,  287m,  293e(308m),  373e-4a,  627 e:,  pl.  53etüeöiingen  (*)  I 
151me\  III  263e,  7m,  273a  J  g  i  n  j  e  I  b  e  n?  e  g  u  n  g  III  279a,  281m,  3a,m, 
4m,ei|,302m,8m;  pi.  -beroeßungen  III  267m,  282e  J|  3uf.:  Stn^äufung 
III263e,  %xX  III282e,  befannt  (üon  e.  bcf^väntten  ^o,\}\  ton  ©tenicn) 
III .. .  505rn,  eutbediing  III  265m-6m  (6m),  feigen  [.  Äenntni^;  gemeffene 
III263e,  ©efc^.  III265-öa;  gvo^e  f.  ftavfe,  ®vl3^e  f.  Oiiant.;  mc^rfaci^er 
Snl^alt  III27Pa|ÄeiintniB  [i)gf.  ©efd^.]  111265a:  fjolgen  ii.  Si^tigteit 
III 266me,  279a;  mangelhafte  111288m  :\  !teine  [.  fc^njad^e,  ^aa^  f.  Oitant.; 
Ouaiitität  (Ovcße,  2)iaaß)  [ügt.  ißerPtn,;  f.  flavfe,  fc^tuac^e,  [c^neÜc] 
lll  266e\\-7m,  270e,  8m,  286e-7a  (374a) ;  9tici;)ti:ng  III  266e,  270e,  8m; 
fc^neüe  [ij:  ftavfe]  111276a,  9e;  f^tDac^e  III  267a,  283a ;  ftarte,  gvc^e  [ij: 
fc^neÜe]  III 2ß7am,  275m,  283a,  4:me\  unbefannt  (öon  öielen  ©ternen)  III 
281m;  Sevänberung,  teränbevli^e,  SS-Iic^!cit  [f.  auc^  21.]  III[267m-Pa] 
8a,m,e;  S5evl;älmi0  [ijgt.  Ouant.]  111276m,  286e-7a;  SBid^tigteit  f.  ^enntniB 
tSternMIÖcr  (§^.  =  (Sonftetlationen,  Satajleriömen)  [|.  Kometen,  ^tevn^ 
fc^mippen,  Sbievfveie]  I105m,e;  II124me;  Iin57«-tSa,  [159m-163a,  21. 
197-9],  162a,  254m'  [5ÖO-ia];  sg  ©ternbilb  (burd^  *  bej.)  11188mll, 
160m,  599m  II  3iifa|jc:  2l0fd;affinig  f.  TOngel;  artc(ö)  [ijgl.  gvied;i[c^ej 
113306*;  Iin55a,  162e-3a,  193m  (360e);  2Inbricf  f.  fübl.  j  2lufsär;Iiing, 
S5er5eic^niB  II330e;  III  P^am,  lZ2si  [138-1  it],  185m,  197ell-8a,e,9am, 
298m,  326me,  7am:  alter  Iin55o,  I62e-3a,  193m;  grie^nfd^er  IinöOam; 
alter  grtec^.  \\\159e-160a,  196m;  füblic^er  III  162e-3a  :|  befannt  f.  fübl, 
befaimte  1105m;  53euenniing  f.  ©c^affung,  mtjtr;ifd>;  S3ilbiing  f.  ©Raffung, 
bei  ben  ®;inefeu  1 105e  |  Kometen:  bei  ©t.  f.  ^dcmeteti;  biird^Iaiifcn 
©t.  1  105e,  Sauf  burd)  ©t.  1 105m  ;|  curminircn  111176a,  C?ntfte[;iing  f. 
©c^affimg,  gegen  ble  fic^  bie  (Srbe  belegt  III598e;  (Seftalt  111105m, 
263m-Aa  (SSeranbernng)  j  gried;ifd)e  III  [159m-160m,  l-2m]  360e:  alte 
gried^.  mi59e-160a,  196m  :j  grcßeS  III(251e-2a*),  ©rcfjc  III  162e;  I^crr* 
Iic^e3  [i^^rac^t^.]  II327e*,  ^öt^e  11333a*;  üage  [-^  Ort,  ©teEnng]  11352m; 
111161m,  2a;  SJZängel  nnb  2lbfc^affung  ini62e-3a,  IGQam;  mtjtf;ifc^e  ^er^ 
jenen  n.  ©egenflönbe  Iin62e,  neue  II329e,  Ort  im  Seitraum  [ögl.  ?age] 
III231e;  ^3rac^tbctle(e)  [t  ^errl.]  II  332e,  III(251e-2a*);  9^ic^tung  III 
105m;  [©(Raffung,  53ilbung,  (gntftelnmg ;  njo^er  benannt]  II329e;  III 
157e-8a,  lG2me,  174a,  193m,  5a,  [197m'9m]9am,  209e;  fid^tbare(^)  [f. 
SBec^fel]  111143m,  niebrige  ©teHung  ni66a*j|  ©terne  ber  ©t,  in  ben 
©t.  11198m,  131m,  160a:  burc(|  SBud^ftaben  bejeid^net  Ull05am,  162e, 
254me  ]  ©terne,  bie  ncc^  nid)t  ju  ©t.  tjcreint  fmb  III 97e  :||  füblii^e  II 
104am,  332e;  lll  162e-3a,  i74nie(6a),  199m:  2InbIi(I  II  5a;  werben  be* 
!annt  II  267m,  [327m-333m ,  21.  485-7m]  328a;  [©(Raffung]  lI32<Se  || 


t©ternbtlber  H  —  2ß,  f  ^oppelfterue  hi§  S)i    1055 

Umriffe  III  163e,  tt)eld;e  uid)t  imtergebn  III  160a;  SBevaiit.  f.  ©eftalt,  Söec^fel; 
^ev3eid;ni^  f.  Siiifgäbliing  |  2Bc(^[eI  II  (124me):  ber  imS  fi^tbaren,  bcr 
©ic^tbarfeit  I  i54a;  IM  332e-3m,  487a 

t  2)I)^^Clftcrnc  (=  binäre  ©tcrne  ober  «S^ftcme,  ©tern^aav,  gepaarte; 
Ov}!.  2)op)3elbeit,  3>erbinbimg)  [fie  begreifen  meift  bic  bielfacben  «Sterne 
mit,  f.  bicfe  iebc(^  aii6)  befonberS;  bie  2)opV^  fmb  aber  nur  eine  51bt^eilung 
ber  i^iclfad^en  l\l289m]  I  ©.  Xllm,  20a,  93e-94m,  152-3a,  386m;  11155m, 
55e,  7dm,  203m,  264e,  277-8a,  [289-305,  %.  306-310J  289a,me  (291e), 
300m,  4am,  7a,  371e,  627 e,  8a  [642m-5J;  V  104e  [119]  \  sing.  T  c  V^^el* 
ftevn  (burc^  *  bej.)  111277m;  ein  beftimmter  111103a,  112a,  249m  ||  3n- 
fo^t  (compos.  ©oppeljlern-):  2(bl)ängigfeit  ber  Sterne  öon  einanber  III 
290a,m  |  Slbjtanb  (üon  einanber)  [=  (Sntferniing,  ©iffans]  111259a  (gegen* 
feitiger),  291a  (meiter),  3a,  300a,  362m;  5tbflänbe  (tcn  einanber  III  76e, 
gegenfeitige)  III  76e,  81a,m,  82e,  290a,  3m,  4m,  5e,  303e,  Seli  :|  2rd;fen» 
bret;ung  111301e,  älte[ie  III  29jfam,  Sliifiditen  [i?gt.  Sefen]  III  [291m-6 
(©efc^ic^te)] ;  2In$icf)ung  [=  Slttraction]  \\\289m  (gegenfeitige),  294e-5a', 
SIvbeiten  über  fie  III  Slam,  [291m-6m]  3e,  642e  \  Slrten,  Sloffen  III 
289e-290,  6e:  S^ern^ec^^simig  III290am;  ^abl,  Unterfc^eibung  n.  Serbaltniß 
\U297-8a  (7e),  308me,  330a  J  STttraction  (gegenfeitige)  [=  2In5ieI;ung] 
III  290a  (307a):  '^^53e5ielmng(en)  III  291e,  7a  :[  [^Infjäblung,  cinjelne] 
(ij:  55er5cid;niB)  III  268ra,  289e,  291am{ml  3m,  9a,e,  301am,me,  5,  340a, 
361e*  645;  \119;  ^albe  gro^e  Slfe  III 505,  643;  Y  119m  j|  53a ^n  [a. 
ei'ccntvic]  I152e,  III  294a;  SSabnen  (*)  III302e;  -5?ar;nen  III  302e, 
5ajn  |:  53eved;nnngeu  [tg(.  oS3ercd;ner]  ill  302e*  -5Beftimmnngen  III303e 
I  -G(emcnte  III  295a,  302m-3m  (bered;nete) ;  V  104e-5a:  ^afel  cb.  XaHUi 
III  505  {mi  6),  642e-3  {mx  8);  ücn  15:  Vl04€-5a,  119  :\  gefd^enc 
111297a*  2JJe[iungen  III302e*,  S^ieigmig  Y119e  :\\  Söegretter  [=  ^eben* 
ftern,  Heinere;  l>g(.  ^aiiptftern] :  sg.  I152e;  III82e-83a,  173a II,  235m, 
293a,  8a,  362a;  pl.  (*)  III  (204a)  297a,e:  53en>egnng  III  505m-4m  (nm 
ben  ^aiiVtftern),  303e,  642m;  ^arbe  III299e,  300e,  9e-310a;  tTciner  III 
294m,  S3eränberlid;fcit  111301m*  :1|  iBecbad;tnng  (beobachten,  -et)  III 
291me,  6m,ell-7a,m,  307e,  8a!l ;  -en  III  293e-4a,  302e-3a  ||  Sere^ner 
(pl.)  [\}gt.  SSal^n]  III645am,  \119e;  53efd;affenr;eit  f.  SSefcn  ||  ben)egen 
fid;  [=  freifen,  freifcnb]:  nm  einanber  III  292a  (3a),  nm  einen  gemein* 
fc^aftlid;en  @d;n>erpnn!t  111625a  J  S3e\uegnng  [a.  SBegTeiter]  I25e,  352a; 
III  81a,  294e*,  7am,  8a,  304am,  7o,  371e,  627e;  pl.  -en  (O):  in  gefd;Iof|enen 
(5nri3en  III  259meO;  eigne  III  297me,  Gigenbew.  111297m;  elliptifd;e  III 
290a;  ?angfanifeit  111290a,  7a;  nm  einen  gemeinfd;aftl.  ©^u^erpnnft  [ögt. 
baö  ©lieb]  III  57ie,  625a  ||  SBejielmng,  -en  ber  Sterne  jn  einanber  [=  9tb' 
r^ängigfeit,  f.  5tttracticn]  III  294m  (7e),  datalcg  f.  Serjei^ni^  |  dcntral» 
Toxptx  [=  ^anptftern]  III  277m,  8a;  ein  bnntler  S.  oujier^olb  III252e:| 
Slaffen   f.    Strten,    ©affification    111294m;    ©iftans    [=  ^Ibftanb    nfn\l 


1056  ©tenie:  f  ©oppelfterue  ^o  —  ^:ßo 

IIJ  294a,  bc^^elte  III  168ell;  banmtcr  ein  bnnücv  (gtern*  III  [267m-8]  Ic, 
8m,  9a,  {210a,  621  e);  einfarbige  f.  favHg,  Elemente  f.  S3al;ii;  (Siitbeduu* 
ijen,  entbecft  111  (76m,  79e),  2l)3am,  302e,  8m  |  (Sutfenniiiö  [=  Slbftaub, 
2)iftaii3]:  ijcu  bev  ßrbe  I152e,  ber  ©tevue  Den  eiuaiibcv  111290a  (gvtjic) 
:|  (Srfd;einiingen  111  294m,  5a;  ßjceiitvicität  (ber  S3al;n,  33a(;ucii)  III 
303am,5,643',  Y  119m  ||—  garbe  111  172a,  3am,  295m ,  [295e-302a] 
ißOlm),  [308e-310m],  36Sm)  pl.  %axUn  (*):  atte*  lllSOOe,  bcftimmbav 
III  300e  I '^n-Süiitraft  111294m;  coiitraftircube*  III  29Se,  9e-300a,m  :| 
toon  berfclbcn  [=  eiufarbio]  I11298e-9a  |  llutcrfd;icb  [=  33erid;icb.]  III  299a, 
801a;  -c  III  301e  :|  '^utocränberuiig  I11501e-2a|  v^er}d;icbcuavtiöe''  111 
29<9e-9a  (300e-la),  35-arti::j!eit  Ul  299m-300a;  33erid;icbcu()cit  [=  Unter* 
fd^ieb]  III  300m  :||  farbig  I152e:  einfarbige  111  (29<Se-9a),  G-icjfcit  lll 
299a;  i)crfd;iebenfarbige  III  299all,  jti^eifarbig  III  35m  J  gärbnng  III 
300m—'\\[®c\6)\6ftc]  111168e-9a,  [291-G,  2t.  306e-8a]  2i)öme,  313e, 
361e-2a,642e,  Ocflammg  111294a;  ®Ianj  [=  ^cUigfcit]  III  301a,m  (9e) 

II  ©röße  III  295e,  300e,  la,  643am  \  grcOe  III  301m  (jtvei):  ber  grcOcve 
etcrn*  [=  ^an^tftem  ufn?.]  111  294m,  306e-7a  ||  ^äufigfeit  (in  ^iinnicle* 
gegenben)  III 29Sm  ||  ^anptftern*  [=  grcjjerer,  Central fln-^er]  lll  I73all, 
293a,8a,  9e-300a,  lm,362a;  pl.  -fternc  (^)  lll297e:  ^\  mib  33cglcitcr 
III298e-9alll,e,300a,m,la,  310a,  363m;  Gntfernnng  lll(27Sa);  gavtc 
II1300e,  9e;  ^araüaje  III  (278a);  rnl;enb  111303m,  e-4a  :||  I;cne  III 
298e,  300m;  ber  l^eücre  @tcrn  111303m*  J  ^^cUigfeit  [=  ©lanj,  v.\i(.  Vic^t] 

III  294m,  301all,me  (SSec^fcI  ober  93eranberli&fcit)  ||  Äcnntniü  Hl  [291-6 
(®e[d;id;tc;  6e)],  304am;  fleinc  111172a,  fleinere  [=  33cg(eitcv]  111300a; 
Äncten  V  119m  (2änge),  e  (Gntfcvnnng  y:om)  ||  freifcn  [=  fic^  beivegin, 
83eh)egnng,  UmtaufJ  111294e  (nm  einen  genicinfc^aftl.  <gc^ivevVnnft);  ilrcifcn 
um  e.  gem.  ed^lvcv^.  [=  Umlanf]  III  2G4e,  300m  ]  frcifenb  lll  306e 
{311m):  nm  einanber  111293a,  lV(4e-5a);  nm  einen  ^c^>ivc-4n:nft  I  i52jH, 
nm  e.  gcmeinfamen  @.  I91m  J  freifcnbc  [— ^('VfM'dK]  I38üm,  II 129 7a II  || 
liinftlid^e  IllSOSe;  ?ic^t  [-4: ^eüigfcit,  ©lanj]  lll 254a  (-wnänbening),  301m 
(-ftärfe);  2)hfK  1 153a,  4m ;  uicffcn  111301a,  aiiefiiing  Ill82e-83a;  Gin^ 
tritt  in  bcn  2)?onb  111  542e-3a  ||  einanber  nar;e  lll  29Ie,  2e-3a,  7a(ni), 
308e  (fein)  j  ««ä^c  ber  Sterne  jn  einanber  lll  289c-290all,  la,  5'12t-3a; 
grcfse  III  2S9e,  362a,m  ||  ^Zatur  f.  Scfen  |  9iebenftern*  [=  93ogIcitcrj: 
S3ar;n  111277m«,  8a;  mi)C,  Gutferniing  IIIG42m;  Umlauf  lll  277m-<Sa  :| 
bcö  nln-blic^en  ^immclS  111301a;  o^tifc^e  [a.  ?(itcn]  III  [26'9e-29(;j, 
290e-la  (jnr  ^paraüayc),  4m,  6e,  7m,  325m,  330a;  -^aar  III  332;.; 
^>araUa?:c  lll  [277-5a  (burd;  bie  Siberratien  befiimmt ;  8a)],  642m;  %>cxil)ct 
\  119a  (2)nrc^jiang  bnvd^  ba?),  e  (Gntfcvniing  i>cm  Änotcn);  ["^HTfcnen] 
(i>gt.  9Irbeitcn)  U\[291m-6m,  3(.  306e-Su],  296e-7a,  302t,  5,  642c-3iv); 
p\)\)ii\d)t  [=  tvcifenbe;  a.  9(vten]  lll  [289e-290]  29-1  m,  Gc,  7a,  Sa,  330a; 
^ianden  nm  S).  lll2S2e  |  ^ofition  [=  etcUung)  lll  294a,  7m,  373e: 


©teriie:  f^op^elft.  $o  —  3,  i  ^xöt^e  big  di    1057 

'v3-SBevaubennig(eii)  \U297e-8a,  325me',  -K.^\vmUl  Hl  303e  ij  [c^cnftc(r) 
111274m*,  301a;  [c^irac^c  JII82e  |  ec^U>eipiintt  III  (282a),m  (Iccv),  wie: 
gemehijc^aft lieber  f.  betveßen,  33ca>c.aiing,  fveifen  iifii\,  Umlauf  :|  jivci  (goii- 
neu  III  289a,(m  i)crli)!nibeu),  301e,  3m  |  ©tellung  [=  ^efitioii]  III  76m 
(297m):  bev  @ternc  311  einaiiber  Iir289e-290a;  '^^toer[d;iebcnl;eit  IIl297e, 
308m  :|  öe§  [üblichen  ^immdf^  III  274m,  298me,  301a  ||  (g  Aftern  [= 
btiiäves]  111307a,  -@v[tem  III  284e  |  (Stiftern c  111297a:  Q%fd;Ic[fcue 
III297e,  meH^c^e  f.  i)ielfad)e  ©terne;  Vavtieüe  III292am,  4e,  6e,  7e, 
300m,  4am',  pavticiiläre  111371e  ||  Xaküe  [f.  J.  Herfcliei]  111298a,  Ta- 
belle cb.  Safel  [.  33alm-eiemente;  telefcc^Mfc^c  III264e  ||  trennen  111298p, 
543a  (nic^t  511)  J  Trennung  bev  Beiben  «Sterne  III  289e,  290me  (©dninerig* 
feit)  :||  Umlauf  [=  ^-eifen,  heifenb]  1 152e,  302e, 574a:  Stauer  III.35e, 
langfamer  111374a,  '^s-^lJericben  111303a  (fiirgefte,  längfte);  um  «inen 
gemeinfc^aftl.  (gd;ti.^er|>nn!t  [i?gf.  (gc^tDer^>.]  III  55e,  76m,  289a,  (291e-2a, 
371e)  J  3eit  III55e  J  -^^jeit  \152e',  m2S9a,  294a,  505,  8a,  643-,  Y  119m:, 
-^^Seiten  III  295a,w  (5a3a)  ||  33eränberlic^feit  [i?gl.  ^arbe,  ^efligfeit]  III 
301m-2a,  ^Bertbeihiuß  III  2P5  j  SBerjeic^ni  §,  Satalcg  (*)  III  293e, 
5m*,elll,6e*;  pl.  111294a,  5m-6a,m,m-^(7e*)  :|  5lßec^[ehXMrfung  ber  @terne 
auf  einanbcr  111290a;  u^eiJ3c(r)  III  299a,e*,  300a*,  elli-lall,e;  SBefen, 
^iatur,  S3cfc^affenF)eit,  (Srfläruug  (u.  5Infid;ten  barüBer;  f.  and;  5Inf.)  III 
289m,e,  292e-3a  (4m),e,  5a,  306e-7a,  37 le,  628a  |  3  a  b  I  1 152m,  4m  ;  III 
76m,  289a,  291am,  3a,  4a!l,  5elll-6m  [296e-8a],  8m,  e-9a:  ber  ^bbftfi^en 
unb  o^tifc^en  III  [297-^a]  325m ,  95erbaUuiB  111325m;  aümäblic^e  SBer- 
me^rnng  (bei  biivd;  3}er3eic^ni[fc)  III  291am,  5e-6m,  e-7a,e,  307e,  8a,m  :| 
3ufammen[)ang  beiber  III297e,  jireifarbige  f.  farbige 

t  ®IÖ§C  ber  @ternc,  einei"  ®tern^  (aud)  Sfaffe,  Orbniing:  f.  bef. 
(S  nnb  O)  11162m,  [98m-105,  131-5, 136-142]  131me,  2e-3a,  184am,c, 
193m,  216e,  7a,  306e,  7m  |  plur.  Ore^en  III  98a,  133a,m,  6e,  146m; 
©terngröfien  III  100a,  136ell:  [mel;rere  cber  iMele  ©vtjsen  bei  einanber]  III 
65,  66e,  131e-2a,  6e,  7a,  146m,  9m,  176m,  190m-3a  (2am),  226e-7a, 
236am,  7am,  243,  252,  267am,  302am,  337e,  349me,  643am  1|  3ii[äljc 
(compos.  @ri)ßen-):  5tbnal;me  an  ©r.  III217e-8a;  5(bftufungen  [ügl. 
©calen]  III  lOOam,  137e;  [bebeuteube]  III216e;  -53eftimmung  111137a, 
-en  III  136m;  [mit  33ru^]  f.  i)or  ben  3ar;(en;  nac^  53ud;ftaben  III  105, 
135e  II  (5taffe(n)  [=  ©rö^e]  III  99am,  100a,e,  131m,  3am,  5e,  146a 
((etjte),  e,  190m,e,  234m  j  -claffe  [=  -mbnung]  III  175e,  254m,e  (bafbe); 
-c(affen  III 98e,  101a,  175e,  244ell  :||  Slaffificaticn  f.  ^Vir;ung  ||  nad)  @-en 
gereift  [t?gl.  üteibnng]  11198a;  gen.ÄIid;e  111138a,  142m;  greid;e  III 
188a,  I;albe  f.  j-,  3)M;Dbeu  ber  9D?effung  III  [10i-2a]  ||  Orbnung  [= 
®ri5§e]  rmit  3al^I)  1 158m,  388a  (toerfd;iebner) ;  III  184am,  217e,  225a,e, 
9e,  256e,  9m  |  -orbnung  [=  -claffe]  III  99e,  252a,  3e,  5m;  -en  III  189a, 
236a  II  ^^I;etcmetritd;e  III  138a,  142a  |  9teir;enfelge  III  136m;  9?eibnng 
'ä.  0.  ^uniboltt,  J?o«mc8.    V.  67 


1058    eterne:  t©rö6e  dt  —  g,  f  ®tern!)aufen  Bi0  ^a 

III(373e);  9ft,  imb  Staffification  Iin02m-5a,  131e-2a,  5am  [136-142]  :| 
©caten  [ügt.  ^U^ftiif.]  III  [156m-7J,  biivd;  @d;a^img  III  102e~3a',  fd^ein* 
Bave  11186a,  183e;  (Stufen  f.  5lbftiif.,  «Scalen;  toeranbevlid;e  I4i6a,  -SSev- 
]^ä(tni[[e  III  105a,  ijev[(^iebenev  ®r.  1158a;  SSer3Cid;ni^  ijcn  ©tevnen 
nad;  bev  ®v.  III  [138-142],  ®v.  in  SSergeic^niffen  IIU05;  irivüic^e  III 
(184e);  B^^-»^  ^^n'  ©tevne  nac^  ©rö^en,  3^^^-^  i^  ^^^  einjelnen  ®r.  III 
99am  [IQQm-Sa],  234m  — 1|-  in  3a^Ien:  ^  III  191a,  239m;  (mit) 
3)ec.53nic^  III136e-7a,  302am  ||—  @tern(e)  Itev  ®r.  (Ovbnung  III217e) 
I159e,  II  330a;  III  136e,  7am,  167m,  174e*,  215m,  229m,e,  253a,  6e-7a, 
265a,  478e:  2liifjar;Iung  [ögl.  ^Sevj.]  III  102e-3a,  132e-3a,  273m;  flennen 
fern  liegen  III276me,  me^r  ©(ans  11187m,  Bettev  al§  Iter  ®r.  11363^ 
Si^t  111103m;  ^erseic^ni^  [bgl.  Sdifsal;!.]  IWlSSam ,  U2am ]  ^abl  III 
99a^|I  Itev  ober  2tev  11363m;  l-3ter  III  136e,  [138-142  S3er3eid;niB], 
166e;  l-4tev  III  175  -6a,  199m;  l-6te(v)  III  98r,  100a,  142me,  9m, 
217e-8a,339e;  l-7tev  III  177a,  190e-lm;  l-9tev  III  146e,  177m,  515a; 
1-lOtev  111145m  — :||  2tev  @v.  II330a,363m;  IfllOOa,  138m-9a  {SßtX' 
geid;uiB),  566a* |3ter  1388m;  III  125m,  [139m-141S3er3eid;niB],225alll,m, 
6a,302m;  3.4tev  11166m,  149m  :j  4tev  11166m,  276e  (-6t.),  365e  (-7t.)  | 
5ter  lll  65a,  66e,  147m,  218e;  5  n.  6ter  1 147m;  III 66e,  149m,  176m 
J  6tev  III  66e,  99am!l,  100m,  4a,  112a,  146a,  7m,  152a,  225m,  8a,  244e, 
275a,  6a;  unter  6tei-  III  lOOe,  152ra,  4a,  274a;  IV171e;  6.7tcr  III  66e, 
86e,  103a,  146a,  190c,  2e,  331e,  351e,  530a  J  7tei  III  65all,e,  67e,  113e, 
4a,m,  190e-lm,  6e,  7a,  333m  ;  IV207e;  7.8ter  III  65a,  7-9tev  III  172e, 
7-lOt.  III  154m ,  7-12t.  III  152m  J  8te(v)  III  101a,  191me,  298e;  8-9tcv 
III  153e,  363e  J  9ter  III  82e,  146m,  7a,  154e,  5a,  6m,  191m-2m,  295e, 
300e,  364a;  9  n.  lOte  III  173a,  189m,  191e,2a,  427a  J  10t  er  III  154m, 
6m,  244a,  515a;  10-13t.  III351e;  10-14ter  III281me,  334a,  9m;  10-16t. 
III  188m  :(  llter  III  153e',  189a,e,  227e,  256e  |  12te  III  114a,  152m; 
12-13t.  III  101a,  363e  :|  15te  111176m,  337e  |  16te  III  101a,  180a,m, 
339m  I  18ter  IIl337e;  18-20ter  III  101a,  184a  :|  20-24ter  1158m 

t  8tern!^aufcn  {ir  -fd^wävme,  3u[amnienl)äufung  öon  @ternen)  [f.  äJJagel- 
Ianild;e  äßoüen,  ^Rebelflede]  (meift  plur.)  I  92a,  161m,  387mll,ei!,  415m; 
II  356e,  368e;  III  5Sm,e,  76m,  99e,  143a,  [177m-181m,  ^.  210e-211], 
209a,  314a,  5e,  9e-320,  3€2m  (373e);  Raufen  rcn  Sternen  111337a  J  sing. 
(*)...  111173a,  211a,  3 15e  ||  3ufa^c;  abgeplattet  111332m,  Slnl^äufuug  III 
181m,  aufliefen  III(188me);  Slnfääl^lung,  einseinc  [f.  33er5eid;u.]  III 
316a,  363m,  9a;  blaue  111332a,  Satalcg  [.  iöerseidBn.;  Sentralftcrn  III 
178me,  180a;  biegte  [ijgl.  SSerbi^t.]  111311a,  gark  III  (332a)  363m ; 
ferne  111311a,  e-2a,  3a  (9e),  325e;  gorm  [=  ©eftalt]  V 9a  (otine  ©efe^ 
©efe^e  III  178e-9a ;  ©  e  ft  a  It  [=  gorm]  III  178m-9a  (181a),  332m ;  ©  leid)* 
gcnjid;t  111332m,  6  ©ruppen  III  527m-Sa,  ifolirte  1158m  [33efc^aff .] ; 
Ingelförmige  [=  runbej  111180m,  3all,m  (332m),  348a;  gf^atur  f.  SBefen, 


©lerne:  f-^^ufen  dU  —  3/  t^^"^;^  ^i^  -ftävfe  aUg.   1059 

g^ekl  n\177e-8a  I  n erb Ud;e  IIl324e,  5a,  7m-8a:  ir.  fübt.  lll 325e-6a 
:|  ^cfiticiien  III319e,  320in,  575e;  vingfüvmige  III  33üe  |  ntnbe(v)  [= 
tiigdf.]  III  178ümll,  211a,  2a  (332m),  348a,  (363e*);  rimblic^e  III  312a  :[ 
[ed;nft]  III358e  I  ©tenie  III  178me  (332m):  3aI;I  I11177e,  8m  :[  füb* 
lid)e  [a.  nlnbl.]  III  320me,  4e,  5a,  359e,  363m;  iinfer  ®t.  (sg.)  [= 
-\6}\d]t]  192-93,  94e,  158am;  iBeibic^timo  [tgl.  txö^k]  111183a,  [iBcr- 
tkiüiitö]  III  178am;  iBerjeic^niB,  (Satalog  [t^gi.  5Iii[sät;(.]  III  [279-ISia] 
179e-180a,  31 9e,  520,  4e-5a,  7m,  [358m-9m]me ]  ^c\cn,  ^atux  [ügl. 
^fieklrlede  @]  III5i5e,  321m,  4e-5a,  332m,  363e;  ^al)l  III319e,  320a,m, 
5a,  e-6a,  7m-8a,  349a,  358m-9m 

tSidjt  bcr  @  tevne  [f.  gavbc,  ^f)otcmetrie,  sittenib]  ([.  -ftäite:!)  III(62m,e, 
83e),  93me,  102m,  Ulme,  4,  9-120a,  l-2a,  6m,  202e,  394m,  478e,  593t, 
5m,  626a;  @teriilid;t  (biird;  ^  be3.)  III9le(92m),  101e,169a,  176m; 
@tcvnentid;t  (OO)  I8a,90m;  11138m,  93e,  94a,  145e,  212e  ||  3iifal)C 
(compos.  $?id;t-):  abgclenft  IllöOOe*;  Slbna^nne  III217e,8am;  -Srbftiifimg 
IlllOOme,  'üluftobevii  111626a,  i?eii  beii@t,  aiicgelKiib  III593e|S3efd;aff  eu* 
^eit  [f,  mV^ti,  irei^e^]  11163m,  113m,  124e:  Bei  Sage,  bei  9la^t  III 
Ulme  :|  (Slaffif.  f.  -ftävfe,  2)id;te  III176mO,  bivectes  III(90e),  eigent^iitnl. 
III  168e,  (giitfteF)iiiig  [ij:  Uv^n-.]  III94me  ||  5111-  @vbe,  311  im?  (toon  ben  ®t.) 
[f.  \)\\  ®e[d;\innb.,  togl.  -lueg]  111247m,  593e:  bie  <£l.  fte^n  f^cn  anbevetvo 
[bg{.  *§imnier:  Uiigfeid^geitigeg]  III(6i5a)|in  Sauren  [ögl.  @e[(^tT)iub.] ; 
in  500  3.  III287e-8a;  in  2000  3.  IIIHöe,  190a  :|  baö  2.  ijon  einigen 
@t.  gelangt  nid;t  311  \\\\^  m96e-97a,  130e-la  \\  (Sra>id;en  111626a  |  ^arbe 
[t>gl.  @I.J  IIU05a  (\:erfd;iebne),  favbigc«  \\\169a,  gävbung  III  102e  :| 
geid;U^äc^t  f.  (Sd;iräc^ung  |  ©cfd^nunbigf  eit  be«  !2.  bcn  ben  @t.  3nv  (Svbe 
[bgl.  0(gA,-be,  *2id;t]  11368a:  {\\38m,  40e-41a ,  [90-94]  90e,  91e,  93e-94 
(94m),  96e,  125a,  i50e-ia:  S^iüionen  Sa^re  [tgl.  ^(Srbe]  III5i2w  J 
-glanj  III118am,  217a,e,  8m;  gtänsen  [=  leiid;ten]  III311mO  (mit 
(St-lic^t)  II  3ntenf  ität  [=  -ftär!e]  (f.  -^rcce^)  Ul38m^,  99e-100a,e,  2mll, 
233e,  6e,  7m,  252e;  -3nt.  (O  bcvn)  111253m  (530a):  3mn  gonnenIid;t 
U\103-4a,  ungleiche  111290m;  üevänbevt  fic^  111^251  m,  '^g-35evänb.  IV 
5ie-(S2a  Jintenfibe«  [=  ftarfev^]  (f.  -^vcccB)  111103a  ||  im  tieinften  2-e 
III248e,  reuc^ten  in313mO  (mit  @t-nd;t),  für  bie  2uft  III62am  |  -menge 
II1137a,m,306e:  Safef  IIU42  :|  a)^e[[nng  [=  ^Mometrie]  (f.  -ftävfe) 
l\\[101-2a,  %.131e-5];  milbeS  III88a,e;  ol;ne  S.  III267e,  fie  ^aben 
fein  :j)oIarifirteö  ober  suriidgelDorfnei?  111(5846)  ||  -prccejj  11186a,  269e 
(353m):  erneuerter  111233a;  3nten[ität,  intenfii^ev  111276m;  @d;n)äd)iing 
Iir232e,  S^eränbb.  III  236e  J -proccffe  III  231e,  255m;  W 81e-82a  \\ 
9?eil)ung,  @d;ät5nngen  f.  -ftärfe  j  Hd;nmd^  IlUOle,  173a;  -fd;n^äd;e  III 
101a,218e:|  ^ai).  jum  @cnnenlid;t  [bgl.  Siitenf.]  Iin05-4a  || -ftärfe 
[=  3iitenf.]  ni85a  [97m-105,  5(.  131-5],  (102a),  3m,e,  4all ,  119e, 
120am(m),  149m,  167m  (184m),  217e,  8m,  229m,  253e,  9a,m,  307rall, 


1060     ©tenie:  -f^id^U  -ftärfe  —  3,  fneue  big  § 

334a:  (Slaffif.  [.  9eeif)iiiio,  2)?c[)i!iig  flI104e;  9Jeit)i:iig  11.  (5(a[fificaticu 
m  [102m-3a,  136-142J  132a,  e-3m,  373e;  edjä^imgcii  111  252a  | 
toeväufcevii  111172m,  öevänberlic^  11 1 104a;  SBeränberiuig  Jli264m,  -eii 
111  263m  :|  berfc^iebeiie  191a,  III  (lOle)  :||  [tävfevcS  111 167a  .||  gelangt 
jii  uns  f.  °(Svbe,  Uufprr.ng  (h)ol^er  e«  !on:mt)  [ij:  (Sntftel;.]  111595m  ||— 
Deräiibevn,  -erlief  f.  -ftävfe;  S5evänbeiiicl;!eit  111  255aO  :|j  -tocrön* 
beriing  [4:  -wec^fel]  (bgl.  i^eränbeil.  @tenic)  111 172e,  254-7;  pl.  -eu 
(+)  Hl  105a,  233e,  254me:  ^eviobifc^e  III  254a+  J  SBeränbenmg  [j.  Sutcnf., 
-pxoc]  III  (176mO  ^ev  S)id^te),  251aO,  e^,  4e  (im  2.)  -\\  öevfc^icbfU  f. 
-ftärfe  I  -tt)ed^fel  [:^ beraub.]  (tgl.  ijcränbevl.  (Sterne)  11368a;  III  172e, 
2b2Q, ,  6m-7 ,  626a:  ßntbecfimg  11367e-8a;|  -njeg  [4:  ©cfc^lvinb.]  111 
189me,  274m,e  (406m);  njei^eS  11151e,  63m,  103a,  169a,  172e;  baS 
2.  giett  3^ "9 "iß  f-  2)afein  ber  *2JJatene^  -jitnaljme  111102a,  juviitf' 
getoovfneei  f.  ^clavifuteö 

t  neue  -Sterne  51.  (im  tvimalen  @inue;  aiid^:  ncc^  nid^t  bcfannte) . . . 
111264m  (31 6e)  ||—  33.  (im  aftron.  @innc;  ögl.  öeränberlic^c)  [f.  Chinefen 
@]  163m,  154e;  111  193m,e  [215-232a,  51.  258-9a],  221a,  2a,  242a, 
251m\\,e,  264m,  374a {626a);  sg.  neuer  ©tern  (*)  11363m;  IIl217a,m, 
8ail  J  2)  neu  evfc^icncne  (tgl.  cntftanbene)  111 87e,  lOOe,  215a,  6a,  228e, 
231m,  242a;  3)  unb  njieber  toerfc^ttjunbenc  [[.  f)p,  ©tevne  ^]  111... 
227ell-Sa,25im,  269m  (406e);  unb  nic^t  h)ieber  öerfc{;h).  [ögl.  bleiben] 
111251m  J  4)  neu  erfc^einenbe  unb  mieber  i?erfd;tüinbenbe  111261m  ||  ^nfn^c: 
Slnblicf,  (Sinbrud,  ed;ilberung  111  2i5am,  [6m-«Sa  Tycho],  265a;  Wirten 
[f.  fpec.  erf^einenb,  ^:)3eriobicität]  lll[227e-9a],  8a  (33ern)nnbt[c^aft),  25im| 
Huf  lübern  [=  5iufftrar;lcn]  I1209e-210a,  220a,  6m,  9  {p{c^\\6)ct) ,  231e, 
2a,  3e,  264m,  313m,  374a,  406e  {626a);  auflobevu,  -ernb  I160me;  III 
30m,  217a,  9e,  229m  (231a),  265a,  9m  :|  [ic^  auflofen  111224m,  5Iuf* 
Ibfmig  111269e;  aufftral;len,  5(.  [=  STuflobevu]  III  226e,  7e  (^^lötjlid;), 
9e,  231e,  253e  |  [5luf3äl;hing,  einjelne]  (»gl.  33evgeid;ui^)  [f.  ^brel, 
*Hipparch]  1141m;  111216a,  9e,  258m,e,  9a:  ijom  3.  369  111220ra, 
2m;  1578  111 220e,4e,  230m;  1609  111220e,6e:j  b leiben  am  C^inmiei 
111225a,  8a,  {251ni,  9arn ,  264m) ;  S)ancr  111252a;  bie  brei  11565,4e, 
7e;  lllS7me  (^unfelu),  219a;  (Sinbnid  f.  Inblirf;  (giufli:ß  11565a,  me, 
4e;  111  215am,  9-220a\  einselne  f.  ^lufjäl^Iung  |  neu  cntftanbene(v)  III 
5Se  (40e),  193e,  315m*;  (gutfleljung  II  364e-5a  ;J  (gdö[(^cn  f.  S5erl.  || 
(Srficinuug  II1227me;  pl.  -en  [f.  @cfd;.]  111216a,  228m,  9e,  269ef 
(gvf(^cincn  11218m;  er[d;duenb,  evfc^ienen  f.  allg.  ||  (Srftaiinen  III  2i5am, 
6e,225e;  in  Europa  ge[el)ene  III  250  (gegen  bie  d^inef.),  e-la;  ^aibe(n) 
lU  222m  (fünf),  4a,  5e,  7m;  guufeln  U\87me,  222m,  5e,  6a,  9m;  ®e* 
fd;id?te  (ber  (gvi^cimmgen)  111219a,  229e-250a;  ©lanj  111223m,  7a,269e| 
©r'ö^e  111223m,  9me,  265a:  toeränberlid^  III  226e-7a,  232a  :|  ^äuftg* 
!eit  [\}gl.  Seltenheit]  111 229e-250a  (ungleiche);  ^cüigfeit,  ^e«e  111227a, 


Sterne:  f  neue  S  —  3/  t  6ternfd;nuppen  biö  %u§c^    1061 

8a!l,  Pm;  Scudjtcii  111232a  |  ?id;t  111229m  [Bimahiie]:  -^receß  in2ß9e; 
-ftärfc  III222e,  9m  :|  in  ober  bei  bei  2«iId?ftrnBc  ]\\230e-l,  dlaü)x\d)kn 
111250;  Ort  Ot)o  [ic  erfd;eincn)  [f.  oü«i(d)ftv.]  U\230e-1  (Ime)-,  (kftimuit) 
pcvicbijc^  beväiibevlid;e  U\228a,  ^ericbicität  MI  219m;  Prüfung  1112198, 
(Sc^ilbeviing  f.  ^Tiitlicf;  @ertenF)eit  [tg(.  §äiifig!eit]  \\\215m-6a,  9a  (227m), 
9e  I  t)eräuberlid;e  [f.  @i'öBe,  pericbifd)  it.  bef.  ijciäub.  (gteriie  im  aüg,] 
III  225e  (uid;t  aüe),  251m  (bie  neuen  ®t.  finb  eigentlid;  eine  2lvt  bei* 
toevänb.);  33evdnbevlid;feit  \\\228-9a:\  5BevIö[d;en ,  (Svl.  111269m,  574a 
{626a)  I  ^evfc^tuinben,  t>evfd;a>.  [t>gf.  erfd;ienene  nnb  bef.  ©tevne  SS] 
111222m,e,  3a,  5m,  6mll,e  (7a),  ell-8all,  232a  (269m),  406e;  öer* 
|d;annbenbe,  (n^iebev)  i3erfc^ivnnben(e)  f.  aüg.  3  n.  4  :j  S5er3eid;ni^, 
-iffe  [t  2tuf5är;Iung]  III  216a,  [220-,  221-7  ((Srläutevnngen  jn  ben  einjelncn)], 
7e,  23lm;  Sefeu  llI233e,  251e;  Söiebevevfc^einen ,  -U\)x  111219m,  226e, 
232a,  269m;  ^a\){  ni215e,  229e-230a,  Im 

t  Stcrnftfjim^JVcn  [1)  jum  jl^eit  in  2leroIit^en  entf;alten:  bas  in 
S3b.  III  ^auptaii^bvnc!  ift;  2)  and;  aüg.  genannt  SD?  e  t  e  o  r  e  (bie  compos. 
f.  nnter  *9?Zeteov)  (f.  aiie  bem  *2BeItvaHni):  I126m,e,  8e,  130m,  394a,e, 
5a,m;  111598m,  9a  (600a),  mll  (la),  eil  (2a),  5,  4a,  612a,  622mll ;  and; 
genevnietecre;  3)  and;  im  attg.  Stnebnid  Hfteroibcn  enthalten:  1127a, 
131m,  2a,m,3e,  8m,  141m,e,  2e,  8e:  -fd;n'*ävmc  I142m]  aüg.  ©teilen: 
I25e,  95a,  [120e-142,  5t.  393m-407m  (fteüeniveife);  b.  T;.  120e~2a,e, 
3m,  5e-133,  6a,  7e-9,  UOe-2 ,  8e;  2tnm.  393m-5m ,  6e,  8m-9,  400-6a, 
7am,e],  149a,  394all,m,e,  5am ,  402m,  3e;  III  (575me)  [592-617,  21. 
618-624;  b.  I;.  592-3m,  6a,  8-610m,  2,  619-622],  (628m);  sing. 
@tern](^nn^pe  [bnrc^  *  hq.]  (=  @tevn[c^nß,  @ternenfc^n§):  eine  U* 
ftimmte  I  . . .  394e;  III  606m,  7m,  Sam,e  ||  3nfnljC  (in  compos.  @tevn* 
fri;nn^^en-):  2t6biennen  f.  35ev6r.  |  Bei  ben  Slltcn:  9?id;tnng  Ul601m, 
620me  :\  2ln[i(^t(en),  9}Jeinnng  loon  ilmen  ]U 573me,  596am,  619am; 
gelangen  in  nnfve  2ltmof|)r;äre  [=  Siiftfv.]  in594a,(§m;  2ln[Icnd;ten 
111606m,  anfnjävtö  fteigenbe  1 125me  ||  Sin fjä^ hing,  ^er5eid>nnng  (toon 
pücn)  [l^gl.  ^änbev]  \129-130a,e,  3am,  395am,  Sm-P,  404,  5me;  II 
417me,  III  52m;  nad;  S^Oven  ...  III  605{e),  620m,  le ,  2am  J  einjchic 
gäüe,  mel;vere  [ügl.  aüg.]  1126a,  130e,  2a,  mo:  bei.  nac^  Sauren  III 
598me,e,  9m,e,  600m,e,  6m,  e-7a,  9ell,  612am,  620um,  e-1;  IV206e  :|| 
2(  n  g  n  ft-^bäncmen ,  -^cviobe,  -Strom  [f.  biefe  n.  a.  ^ul]  (=  (gtrcm  beö 
I;eit.  Laurentius)  1 126e  [129-130m ,  %  403am],  130am,  3a,  me ,  8m, 
140e,  403m,  e-4a,c',  III598e,  600m  [4e-5a],  619e-620a:  ffcine  ^.pevicbc 
im  Sing.  Ill604e  |  2tng.  n.  ^ei^eniber  (beibe  ^>evicbcn)  III  5P9,  600a: 
toovgeviicft  III  605m  J  -^eiiobe .  . .  III  592m,  9me,  602e,  4a,  619e;  -gerie- 
ben III  599m  :(  -Strom  111603i':||  2ln^gangiH'ii"f^  -i^nntte  (i^on 
©tevnbilbcvn)  [=  9?abiation]  [a.  S3al;nen,  ^>criob. ;  Stern,  @ternbi(ber] 
1 126-7 a ;  III  592m ,  5a ,  [598-601  m]  598am,  601a  ,  7e,  610m ,  [619t-620] 


1062       f  £tern)'d)nuppeu :  Slu^gang^puuft  —  ©ro 

620m;  sg.  H'n^^t  O  •••  lH59Se,  9a;  pl.  f.  nief)vere  |:  ^aut)t-2L 
[a.  niebveve]  IIl^599m,  m-600a;  niel^vere,  mel;rfac^e  (§aii^t-2l.)  III 
599m-600a,  la,e,  619e-620m',  na6)  ncrbomer.  53ecbb.  111595m,  619e; 
imbeftimnite  111  600a;  S5eväub.  mit  beu  3al;ren  III  60iam,  620m  ||  HuS* 
fet)U  f.  ©c^i.b.,  ton  aiifjen  f.  Uvf|)r.,  aiiSftra^lenb  111600a  ||  ^abncn 
1132a,  142m,  403e;  111599m,e,  620m;  SQaljn  (*)  1131m  J  -Halmen  (O) 
III599e  |:  Stu^gangt^^iinfte  lU 599e-600a ,  620am ;  knoten  1398m*  lange 
lUla*,  leud^teuDe  I394e*;  ^avaüeligmii^  1126m;  lllÖOle,  620m  | 
9li(^tim3  1 126e,  ^Tm,  8e;  -en  III  601a  :|  ni(fläiifig(e)  1 126e,  O404a  || 
^ebccfimg  1391m  ||  beobachten  111609m,  612a;  -et  111604a,  621  e-2a, 
am  J«8ecbac^tev  sg.  III  599a,  600a,  3e,  612m,  620a;  pl.  111599a, 
602a,  6a,  7m  J  S3eobac^tiing(en)  [a.  ^eviob.]  IlI598m,e,  9a,  (600am) 
me.,  lam,  2m,e,  4m,  5e,  6e,  619ell-620a,  am :  correj:))enbirenbe  III(592e) 
607m,  fortsufe^en  III  575me,  noc^  ju  ma^en  in612e;  neue  III[592j, 
Sam;  SRatl?  für  fevneve  III592e-5m  ||  53e[c^aff.  f.  9iatiir,  SBefc^v.  f.  ©c^ilb., 
SBeftinimimgen  \l\  593am  \  belegen  [ic^  111609a;  53ett3egung  [tgl.  l;in» 
fc^ießen,  ftveid)en;  ©efc^winb.]  1128,141m;  III (598m,  607e)  :|  [ctjeu  im« 
in  Sontact  ufftj.  [ög(.  35erte{;v]  III  (4m),  S)uvc^ine|[er  I396e\\,  (Sinbrud 
lII621me,  ©mmit  f.  2Birfiing,  [Elemente]  III595a?n,  (Sntftel)iing  [.  Ur^ 
l^nmg  |  entjiinben  fic^  [ügl.  leuchten]  n41m,  2m,  406a;  111594a;  Qnt» 
^iinbiing  III  6i2me  (gefi3vbevt  biird^  bie  2J?ovgen[tHnben  ?)  :|  (Spcd^en  [.  Veviob., 
©iflävung  [oqU  Statur,  ißingc;  periob.  ©tröme]  111601a,  (Sifc^eiming 
[f.  9^ob.,  ^eviob.]  ...  III  612a,  etiDaS  [.  Iicrabfaüeu  ||—  gall  [=  Rollen; 
=  äJJeteovfaü,  ©teinfatt]  I121am,  e-2a,  9a-131a ,  8e-9m,  141e,  9a 
(394a);  III  (4m);  -fall  (O)  I398e,  9a,m,  404am,  5m;  Ill^Oie,  5m(e), 
9e,  620a!l,e,  la  J  pl.  -fälle  (°— *)  [=  2«ctec>vf.;  a.  ^eriob.]  1398m; 
111598m,  600m,  612a;  %'dUt  (*)  [a.  ^ufi'ü^l,  dlco.,  üicle]  111604a  ||: 
außevcrb.o  III60ie,  2a;  bebeiitenbe  III0ö22am*,  ein  111602m,  gen)cl;nt. 
IIIO601e;  grc^ev  I11612am,  (620a,  Im,  e-2a);  veic^ev  III  O620a  :|j 
fallen  [=  berabf.,  niebevf.]  111612a,  flauen  [=  ^aüj  111607a;  faüenbe 
{\1{60S<^),  8m*  — :||  f^ovbe  m606e,  7a;  -en  111609a  J  farbige 
I122ali,  395m;  III(606e):||  gegen  geuevfugeln  [i)gl.  2lvt.]  I121am, 
2e-3a:  gleic^  cbev  öevfc^ieben?  III  609e-610m  J  mit  5-  Sufammen  1 129m, 
132a;  III  609e-610/n  ||  gönnen  f.  ©eftalten,  ^orf^ung  f.  g^iatuv;  gort* 
fc^vitte  III  [592  neue],  2e-3m  (mie  fie  njeiter  jii  bemiifen);  f^requenj 
f.  ^äufigf.,  ©cgenben  f.  Sänbev,  gemeffcn  [t?g(.  iKeff.]  III 606me;  geometr. 
SSer^ältniffe  [ügl.  ^eviob.]  III593a,m  [598-608a];  [®efc^.]  (a.  i^eviob.) 
HI [592  neue],  622a;  ©efc^ttinbigfeit  (ber  iöem.)  1121m,  3m,  7a,m, 
400me,  6all;  11367m;  111595a,  5am  [607];  gefclin  f.  fic^tbav,  nic^t  g. 
f.  ungef.;  (^cftaltung,  ©eflalten  (formen)  III  595m,  60.9a  (mec^fclub), 
622e  I  ©tanj  [:[:  ?ic^t,  leud^tenb  ufn?.]  III  606a,  8e*,  (9a),  620m  (Im); 
glHnjonbe   III  622m  :|   ©renje  f.  §öbe,    ©liec^eu  f.  ^^atur  |  Q^  v  e  ß  e  [ögl. 


f  6terii|4niuppeii  @ro  —  ^ei;ioben  allg.         1063 

3«af[e]  USime,  9m,  396e;  in 595m:  fe^i  toevid;iehu  111609e  J  ^öitf ig- 
teit,  greqiiciiä  [ö.ql  3at)l,  3)Jciige]  Hl 593a  (604m):  iiad;  Slieilen  ber  9b(^t 
[=  ftünbl.  SSaviaticn]  111  [6^2],  üevfd^icbcn  lil(606a)  ||  l;evabfancu  auf 
bie  (Svbe  [=  falicu]  lil(573m)  |  ch  ctrva^mi^  <Bt  -öcfaücii  ift?  III [605], 
nieberfaÜt?  \123m:  ©teiufaß  am  einer  St.  III  ÖO^wt;*  ||  l;mic^icBeu 
[=  ftveic^cn]  111601m,  7a,m  ||.  I;ct;e  111  G06m,e  |  ipöl;e  1127a,  399e; 
III  59.?a  [60ö-7aj:  obere  it.  mitere  ©veiije  III  606a  \\  Subalt  (ivae  Tic  ent* 
galten)  1 II 608e,  3ar)re  [tgl.  2liifsäl)I.]  III 606a (beiicl;icbcn);  ilerii  \394m,e', 
fleine  [toöl.  aJ^affe]  I121e;  Äuoteiiben).  I398m,e;  Umiid)  f.  Uri>v.,  33er* 
fetjr;  heifen  f.  53cti3.;  [in  Säubern  u.  @egb.]  (i3gl.  ^tufsäl)!.)  111599a, 
620U,  la,  e-2a',  jur  2angen-53e[timmnug  1 185e  ||  2e lichten  [l>gl.  5lnf(.] 
f.  ec^tDcif  I  leuc^teub  [=  ftval;!.,  glan3.  ufa\;  ügl.  53al!u]  111598m:  ^:}3huftc 
111609a,  iverben  [=  fic^  entaiinbeu]  lU2m  ||  mjt  [4:  ©lauj  ufn.\]  III 
(594a),  Linien  111609a,  fomuien  in  uufren  2iiftfreiv^  [=  2(tnic|^r;.]  111596a, 
ajJoffe  1142m  (geringe),  9}?ay.  f.  ^eriebe,  ä)ieimaig  j.  5lnficl;t  |  SJ^enge 
[:j:\)iele,  ^äiifigt.,  3aI;IJ  III  601e,  9e  (620a):  oeifc^ieben  III  603e  (6cO  :| 
äßelfungen  [tjgl.  genic[[en]  III592e,  606m,  7e;  äl^eteoifteiu  [.  ^eteiu* 
fatt;  nad;  2}mteruad^t  111598e-9a,  um  2)?.  111620a  |  in  einjelneu  iWouaten 
{awicx  2(iigiift  u.  9^cü.)  [[.  I))^.  anbre gerieben]  111602e:  gerieben  lll[604-5], 
feiten  111604a,  öcr[d;ieben  111606a  :|  am  bem  äJJenb  [.  Urf^r.,  bei  SDicnb- 
fd^ein  111603a;  am  S^^orgen  I116i2,(me  gilnftiger),  621e  |j  ma6}t 
[bgl.  2«ittern.,  3)?orgen;  a.  ©timbe,  3cit]  111606m,  620all,m,  la:  ^er* 
I;ältni^  in  öerfc^ieb.  jl;l;cilen,  «Stunben  cb.  32iten  ber  ^Ji.  IIl[6i2j  Jin 
meßten  III603e-4a,  612a  ||  9^amc(n)  I595m-4a,  410a  ||  matux,  S3e' 
jc^Qffenl;eit,  2Be[en  [tog(.  Slufic^tcn,  @v!L,  vr;t;f.,  9iinge,  Sc^ilb.,  Urf^^r., 
S5er!ebr]  n20e-2a,e,  3m,  8  [130e-140a,  2t.  403e-8j,  Ulam,  e-2 ,  393e- 
4a,  4am,  e-5a,  403e,  5a,  e-6a]  11367m;  111  (5 75me)  593m,  6am,  Srn, 
601e,9-610a,  9am,  621m  {Sm):  neue  gorfc^img  lll592me,  ©ried^en 
\138m-140a]  ^jlanetarijd^e  Äi3rper  11152m,  unfrem  ^(anetenf^ftem  aw" 
ge^cvig  [=  ©onnenf.]  III (4m);  vät^[ell)a[te  111592m,  (gd^leimblafcn  1156a; 
gum  ©ounengebiet,  511  unfrem  ©onneuf^fteui  gel)crig  III  573am,  625m  || 
nicberfviüen  [.  lierabf. ,  ^i'f^i»"^^"^^"!»^^"  ">it  ^«  9^crblic^t  II1606«-7aJ| 
iRoi)ember-^(;änomen,  -^ericbe,  -©trom,  -©tröniimg;  -Slfteroibeii 
•  [f.  biefe  11.  a.  ^n].]  (a.  SInguft)  1126m,  9a,  m-130a\\ ,  2a,  me,  3rali,e, 
8m,  140e,  394e,  403a,  me,  4e,  5,  7am,  412m;  III52me,  600m,e  [605mc], 
621e-2m:  -Slfteroiben  1132m;  [^tufjäl;!.]  111620m,  le-2m  {2am)-  -(gr- 
fc^einung  II16u0e,  -gäüe  III  603e  (öcrminbert);  -^^cricbe  111592m,  8m, 
9me,  604a:  -^\)'dmmm  ...  111  600e,  8m,  62üm,  2u  |  -<2trom  I  407a, 
-(gtrijme  111622m;  -gtiömung  1405a  :|  33erfpätiing  I59(§m-9,  ^obi  HI 
605e -11  [an  Orten,  in  ©täbtcnj  (bgl.  Sliifjäbl.)  ...  111606m,  e-7a,m, 
621e~2a  \\—  ^eriübe(n);  periobifc^e  ©terufc^n.,  -fc^marme,  -ftröme 
uftt).;  periob.  SBieberfe^r  [=  -ftrcm,  -ftröme;  iD^eteorftriime]  (f.  bef.  Sluguft, 


1064  f  6tern[d^nuppen:  ^erioben  —  ^erb 

illZcbemfcer ;  f.  SKoitate)  I  126ell ,  9-130{m),  Ime,  2me,  3me,  8am,  UOe, 
404:m,e;  \\{592am,  [598-601m,  21.  620e-2\  598a,  612a  1|  2lu«bri.cfc: 
^eriübe  . . .  I11602e;  pl.  -eu  (*):  [übeii)aiiVt,  aüe]  III  [604-6a]  6a,  (S-P)] 
^jcriobifd^e  (buv^  ^  bej.)   [a.  3aI;IJ  ...  lllöOle,  2m,e  (6a),  7e,  619e, 
620m  1|:  3uf.;  aiibve  ^ev.*  (alö  2(iig.  u.  9^ob.)  [ügl.  ^mciiatc]   I  [i50m, 
51.  404-5aJ,  IlI592me:  fünf  \\\[60i-6a ,  21.  620e-7J  :|  2tu^gnngf^iiutt.o 
i\ b98m-600a',  Oeibe  ^.*  (2tug.  ii.  ^oö.)  III599,  600a,  5m  (öovgen.cft) ; 
neue  33ee6.   111592am,    (Sntte(fi;ug   II367am;    (S).^cc^cu   \404e-5a,  III 
592mil ;  ^vflävuug  bev  «Stvcine  \121-2a,  m-Se-,  (Svic^eiuimgcu  III593a°, 
-fätte  III612aO,  gecmetv.  35evbältut[ieO  III[DP5-60imj,  [©efd;.]  III605eO, 
füv  bae  ä)^ijinimn  IIIGOOe,  -id^ivcivme  f.  allg.  |  ©tvönicO  1 132a,  111603e; 
-ftr.  f.  atlg.  :|  ^cvjc^icb.  Wl 606a^ ,  ^eijpätiiiig  f.  9hi?. ,  ücrgevüdt  f.  beibe 
^ei-.,  2Biebevfel;r  [f.  aud^  aüg.]  lll(601aO):||  ^eriobicität  111610a,  622a,m 
— 11  [^^evjoueu]  ...  III  592e,  602am,  620all,  ie;  ^l;^f  if  d^e  55ei(;ältui[fe 
III593a,m,[60<S-6i2jöiOa;  vlauctaiii'd?,  ^^<:aiutcnfvftcni  f.  9?atiir;  fwniu 
f.  leud;tcub  ||  Ütabiation  [=  I)^.  2iuegangf^))iiuftcj  III  592m,  3a,  8m,e, 
600a,  610m:  (comp.  -^S-) -Scutva  Ul598me,  (Icntviim  llI619e;  -@v= 
J^euu.ugcn  III  ö99a  |  -^iiiifte  III  601a,  620m;   -^imft  III  607e  1|  xüÜ)\tU 
^a[t  j.  9^atuv  |  Üiii^tuiig  [a.  mtai]  I126m,e,  7ra;  IHöOlm,  4a,  620me: 
©ufl.  bc6  Siubeö  III  620me  J  9iiuö(c)  1 131m-2a,e,  StU ,  148e  (403i-), 
5a,  6a]  111622m:  SBieite  111622m;  gefd;kfcue,  2agc  IIIGOla  :|  ri.cf(äi  fig 
f.  S3alnen;  @t^ilbcviing,  Scjc^v.,  Slu^felu,  (Si3äl)(.  [bgl.  9fJati:v]  [Uüe- 
lo;  laeOSe*,  62i(m),  2m;  (Sd;IeimHafeu  f.  9Jatuv;  [(gc^viftcii  über  St.] 
m619e\\ ,  622e  ||  -f^iuävme  [a.  ^^eiicb.,  togl.  gaü]  1 126a,  [9-130]  129e, 
138a,  (142m,  8e);  II367am,  413e;  111592m  (605m);  -|d;luovm  1126a, 
9m,  130a ,  iOöm]  ed)\v'äxim  1129a,  III (573m);  ed^ivavm  1399m,  404c, 
5a,m;  III6l2am  :||  (Sdjlveif  \394m\\ ,  e-5a:  IangetU*ei.d;tcu  [\\609m, 
o\)\K  III  609a  J  ©iiDcife  I396e,  I II  öOPam  ||  leiten  111604a;  fid;t6av  III 
612m  (lüevben),  621e-2a  |  ^cvfiuft,  bev^oiuic  \137e-8m'^  Seimengebict, 
-filtern  f.  9Jatuv:|  f^ovabifd;e  [a.  ^ahl]  H26e,  9a,  132m,  148e;  III 
593a,  8a,  601e,  2m(e),  620m;  fpiüt)eub  111579m,  ©teiufaü  aii6  einer  ®t. 
III  60Sme*  I  (Stern  aU  2[u^gangc>;)iinft  llI607e;  Sternbilber  a(§  Sl-piinfte 
[togl.  2lueg.]  IlloPSme,  9-600a  :\  Sternngen  1364m,  111622m;  ftral^Ienb 
[=  lenc^t.]   III601e,   ftreid^cn  [=  bn#cBen]  1131a  (141a)  ||  -ftrcnie 
[a.  ^crieb.;  2liig.  91oü.]  1398m;  III592am,  4a,  601e  |  Ströme  11152m, 
606a,  621a:  grojje  III  604m  J  Strcm  [f.  2(ug.,  ^c'o.]    I399e,  III  6U6a 
(öeifd^ieb.)  :||   -ftremungen  [a.  pcriob.,  9^cö.]   I404e,    Str.    1405a  j| 
Stunbe  ber  dUd)t  [ög(.  3eit]  III  (595m)  8e-9a,  602m-4a;  -Stiftern  1 133m, 
Umid/tDimg  I149a|  unfid;tbar,  nidjt  gefelin  Ill612e:  unf.  tüerben  [=  »er* 
fc^minbcn]  111607a  j  lUfprnng  [a.  SOBertvanm]  1 402me,  III 575me:  öon 
außen  III59Sm;  fo^miid^ev  II I607me,  612m;  an§ bem  2)?onb  I400me(e):| 
jiüubt.  iÖaviaticn  [=  häufig!.]  III  [6i2]m;   SBerbvcnuung  [^  3evfti3r.] 


©tenie :  f  -f  d^uuppeu  ^erb — 3/ 1  t>cränberlid^c  big  .^eHigf .  1065 

m608e-9a  {oh  atlcS  in  bcu  (2t.  tcvl>vcimt),  Öa  (-^f-^^iccejj),  am  (äU 
bvcuucu);  S5evl;altui[ic  [j.  geonutv. ,  ^^l^f.]  \U593am,  fit-mifc^cv  Isevfe^v 
[ögl.  (Soutact]  \UU-2m,  öevlöfc^en  111596a,  i^evfd;icb.  III  60öa;  bev 
[(^iXMnben,  35.  [üj}!.  mific^tOav]  1 11 606m,  berfdjivnubcii  111609m;  ^ev 
jei(f)uung  [f.  ^tufjäl;!.],  ü-uet  Ill599e;  toielc,  vcic(;e  gilüe  [=  SD^enge 
iifiu.]  . . .  III600m,e;  üovgevücft  f.  ^4>eviebtii ;  roei^e  IllöOöe,  7a;  fcmmcu 
OiWt^  bem  SBeavaiim  \\\598m,  Sefcn  [.  9^atiir,  Sicbcrfcl)v  f.  :)3evicb.,  (Siufl. 
be«  Siiibct^  f.  9Jic^tiiug;  Sivfung,  ^.m\,  ^\\\\l  \\\610a\\^M  [ügt. 
§äi:figf.,  ÜJZcnge ,  Oielej  [a.  2liig.,  9icO.)  I395a,m;  IU52m,  599c-600a,m, 
[601e-4a]i6-2a,6a,621a:  iiac^  bei"  ^ör;e  111  ö06me  |  2Jmte(sar;I[a.Oi>ovab.] 
IU601e-2a,e;  niittleve  3.  111 595a  Jbev  Vcviobil'c^cu  [a.  Sliig.,  9fJcb.]  III 
60U,  [2e-4a]  2e,  3e-ia',  bcv  ^^ericb.  imb  eb.  gegen  fpcvab.  III602e,  3e-4a'\ 
bev  i>crabi)c^en  cb.  gettJö^nl  IllöOie;  äJiittelga^I  III  öOSme:]  ßiina^me 
111602e-3ra,  4e  .||  Seit  bev  '^ad)t  [ögl.  ®tunbe,  2}?ittenia(^t]  11159,9m, 
8e-9a;  ßeifpringen,  3^^f^»^^'i'"9  H^  ^eibvenn]  1128e,  142m,  406a 

t  ÖCränbcrIidjC  ®  tevne  (b.  ^.  öovj.  ^^eviobifc^  ijevänbevüc^e  111255a,  me) 
[ögl.  ^ic^tiüci^iel,  neue  «Steine]  ().  be[.  bie  @(.  §eüigfeit;  2id;t,  Sic^tüev« 
änc,  Sic^tmec^i'el ;  ^eviobe,  ^^eviobifc^)  1513e;  1115<§e,  öle,  59a,  102a 
(185a),  215a  [228-9a;  233-257,  ST.  259e-262J,  254m-5a,ali ,  240a,  la, 
4a,  6e,  261m,  4m,  ((525a)  7e;  IV 81e-82a  [f.  nec^  00V5.  Stafel];  einjelne 
|.  Slnfjä^I.  "[  sing,  üevänbeilid^ev  ®teru  (bnvc^  nad;gc[.  *  bej.):  ein  be* 
ftimmtev  1416a]  11363m,  7e-8a;  111237m  :||  bie  ißeränbevtic^en  111237a, 
8m  II  33.  S5evänbevlid^feit  (biivc^  öoigej.  °  bej.)  [f.  ^eviobc,  ^evicbif(^, 
Uvfo^en  u.  a.]  111224a,  235mll,  6a,m,  9mll ,  250m,  5e,  9e,  262ali  || 
S.  SSeranbevung(en)  [*  tovgef.]  (=  Söcc^fel,  njec^felnb,  <Sc^ttJan hingen) 
[f.  garbe,  ©vc^e,  $!age,  Sic^t,  üüd^tftävfe,  ^^>ofition,  ©tcÜung]  sg.  u.  pl. 
III  (134a)  158m-9m,  233am,  256m-7 ,  264e  {625e-6a);  sg.  -iing  111 
251a,e  jj:  3n[tt^c:  2l6na^mc  (ber  §eüigfeit),  abneljmen  [|.  2id;t,  ^^ßcvicbe] 
111235a,  8m,  9e,  241e,  6e,  7e,  250e,  3a,  260a  |  ^Tvten  II 1 22(Sa,  2(?lm, 
4m:  bvei  III  255e,  ijicv  111 251me;  regelmäßige  11.  nnvegclm.  (jufanimen) 
III  [243-251a]  :|  STufsä^Iung,  einjelnc  [ügl.  35ev5eid;m§,  Sabcüe;  aÜg. 
sg.J  I1513e;  111228m,  233e^4m,  5ell-6a,  am,  7am,  8,  255mell ;  nic^t 
lenievfSar  I110241m,  «8eobb.  111244m,  33c3eic^m:ng  \\\244a,  33ud;ftaben 
111244a,  conftant  f.  fettig!.;  2)aiieu  f.  ?ic^ti)evanb. ,  ^eviobe  |  entbedt, 
(Sntbednng  II 567e-5a,  513e;  III 245;  (Sntbedev  III  245  ;j  eut[d;iebene 
1110244m;  (Svt(ävunyj  [)".  aiic^  Sefenl  111224a,  233  \  garbe  III  172e-3a, 
235,  ßix:  votbe  111 500am:|  ^oiiu  III0253e,  febv  geringe  [=  id;n>a(^e] 
1110241m;  @e[c^.  111234m,  240e;  ©efe^Iic^e«  in  id;einbavev  Unvegelmäßig' 
feit  III  2567n-7m,  ©lanj  f.  !i!ic^t-,  gfeic^flnmige  [f.  ^cviebe]  IIIO240m  || 
in  bev  ®vö§e  III  223m,  *25e,j-7m,  245:  ©c^maiitiingen  III241e-2a] 
(in)  i)evfci^tebenc(n)  ®vößeu  bev  @tevne  II125öa»i,  244am  :||  ^elligfeit 
[=  ?id;tr;ene;  ij:  Sic^t,  -%\xlt  uftv.]  (f.  2lbnal;mc,  3una^me)  III239a,m, 


1066       Sterne:  f  t)eränberlid;e :  «y^efligfeit  —  ^^eri 

245,  5e-6a,  e-7a,  8m,e,  250a,e,  3a,  9e:    conftaiit  III  241e;  im  9}?aj:., 
min.  III 243;  mittlere  111237m;  ed;tDanfiinqeii  111237a,  249e  [251e-4a]  | 
©tiife  lll2Mme,  7e:  -f  III248e;  -f  III248e,  9a;  ©tiifeii  111247e,  8a,m,e, 
9m,e,  250a,m  :|  Unregelmä^.  111248a,  gv.  Uutev[d;iebe  III  237me,  ived;i'elnb 
111228a  (235a)  1|  3uteu[ität  111252m  (fc^ti^äc^eve),  3e;  flciiie  111244a  H— 
Si^t  [t  §eaig!eit,  Sic^tglaiij  iiflu.J:  -abiiaime  111 259e,  245m,ell ;  -ev 
fc^einuugeu  111  90e*,   -glaus  111228a,   -UUt  111237m,   baS  fleiiifte  lll 
260a;  -))rüceB  111 236e,    -pvoceffe  111238m  |  -ftävte:   SSeräiibenuig   111 
256e-7,  264me;  -en  111264m  J  -i>evanbening   [=  -hjec^fel]   III 2S6e-7, 
25im,  261a;  -en  (**)  III 235e:  2)aitev  III 25Sam;  ^eriobeit  ib.;  ^eriobijd^c 
III241e**,  254,264m;   uupericbifc^e  111264m  J  -mä)\t\  [=  -bevänb.] 
11193a,  234a,  241e,  4e,  8m,e,  9a,m,  250m,eli,  la(m),  2a,  öm-7,  261m 
{626a):  peviobifc^cv  111244m,  256m,  300m;  ber  iinpevi'^bifc^e  111256m  :1 
-ivegt-  111286m,  lüei^eö  III51e,  -3imal)me  111245m— 1|  9}?ajimiim,  Tl'm, 
f.  §etlig!eit;  ol;iie9Jameii  111244a,  dlatm  [.  SBefeii,  Ofcitlaticiien  [=®d;iuaii!.] 
ni253e||—  ^criobC  [f.  !?id)tüeväub.]  llI0239a,  247e-251a;  ^^f.  III 
C261a;  pl.  ^erioben  (O  nac^gef.)  III  [236-242a],  O240a,  5756-4a;  IV 
81e-82a:  m^nat)me  111247a,m;  5lbtveic^migeu  111240mll ,  e-ia;  tefamite 
l  rcgelm.;  beftimmte   [f.  iiU.  regelm. ,  ög(.   B^W^]   ni(237e,  627e^)\ 
SDaiiev  111228m,  237e,  243,  4m,  e-5a,  6{a),  260aO,  la:   »erfd}iebiie  111 
238amP  :|  erfovfc^te  [.  vegelm.,  gemeffene  [f.  übr.  vegelm.]  III  627e<^,  ©elvifjl;. 
f,  ©ic^erl).;   glei^fbrmige  111240a,  6a,  7m,  8a,  261a  |  turje  [ßgt.  35er' 
!iir3.]°  111240a,  e-laW:   fe^r  f.   111238a,  250m  J  lange  [a.  nnrcgelm.] 
111238a,  9a,  2i()aP ,  IsP,  6m;  Sänge  lII237aO  J  gerieben  in  ben  ^:|3ericben 
I11255w-240a,  260~la\   %-t  in  ber  ^-e   111239m  :|    ^ertnvbaticnen 
{=.  (Stör.]  1112366°  II  in  regelmäßigen  (ober:   tefannten,  beftimmten, 
cvforfc^ten,  gemeffenen)  ^^erioben  111225a,  233me,  [233e-242a,  51.  259e- 
261m]  233e,  e-5a,  e-6a,  em-lm,  240-la  (la),  251m  (6m ,  264m) :  6Ici6en 
regelm.  III 24i-2a T  9icg e Imä Oig f eito  111240-la, 9a:  bleibt  III 241-2a, 
große  111237a  ||  (gd;lvan!iingen  111248m,  9e;  ftc^re,  @ic^erF)eit  (ob.  Uiific^., 
@rab  ber  ©eivißbeit)  III  255e-öa  |  (Störung  [=  ^ercnrb.]  I11247m,e,  9a; 
-en  III 25öeO  II  in  unregelmäßigen  (ober:  unbetannten,  unbeftimmten, 
unerforfc^ten,  ungemeffenen)  ^^ierioben  III  (2i5a)  8am,  228a,e,  233m,  244ra, 
8a,  9e,  250e,  [251-7,  2(.  261m-2]  lm,e  (3e),  5e,  (6m,  264m):  in  langen^ 
lll228e,  233m  T  nnvegelmäßig!cit(eu)  in  ben  ^er.    111234m  (6e),  248a: 
fc^einbare  111 25öm-7m  ||  unfid;ev  111249m,  U-^eit  f.  ®id;er^.;  SSeröubev* 
lid^feit  in  ber  ^er.  U\241-2a  (ftarfe  u.  fd^iüac^e;  2m);  ^crüirgnng  [togl. 
furje]  111247m,  9a  |  [gr.  3al;I,  Dielej^:  7000  III238e,  241a]  [in  B^W^f 
111246m,  7e  :|  jn^ei^  111  240a  :||  ^^eriobicität  IIl233e,  244e:  uncr=» 
forfc^te  IH251a(m),c;  ungennß  111261m  J  ))eriobifc^  Derönbcrli^e(r)  (St. 
[l'inb  and;  ^auptinl;alt  be«  5Irt.  über^ou^t]  111232a,  3a,  4e,  5e,  259a*; 
^eriebifd^c  35evänberlic^feit  111228a,  234a,  300am:  nid^t  ^er.  »eränberl. 


6terne:  füeränberlic^e^ert  —  ,3/  -f^i^l^ciäie-y^tei — 6teu  1067 

lU233me—\\  ^cvtiivtHit.  [=  etöv.]  f.  gerieben;  vcgcrmä^ig,  dt-U\x 
l  ^ericbe;  rotl;  f.  gavbc;  fc&iüad;e  [=  geringe]  (f.  §eüigfeit)  II10241m, 
fcfjiväc^ere  f.  3ntcn|. ;  ©c^tvauf  ungen  [=  Ofcillat.]  (f.  ®vc^e,  §elligfeit, 
^eviobe]  IIlC253r);  [tavfc  1110241m;  ^tenuigcii  [=  ^evtiivb.]  (f.  ^eviüben) 
111246m,  -img  III246mll;  @tiife(n)  [.  ^cüigfcit  |  XahclU,  Snfcl 
(35evjetd;niB)  111236a,  [245]:  iibev  bie  Safd  im  aüg.  111244,  «emevfuif 
gen  über  bie  einjclnen  ©terne  11 1  [244^-251  a]  :|  ungehjifi'e  Ul244am,  un* 
pericbifd^e  [f.  2iri;töeränb. ,  -luec^fel]  III°253e  |  nnregelnia^ig  [.  ^eriobe; 
Unregelmä^igfeit(en)  [[.  ©efetslic^ee,  §cUig!cit,  ^;>erieben]  III247ra,8a:| 
unfic^tbar  ti^erben,  [ein  [=  öerfc^minbcn]  III  241m,e,  5a,  7e;  Unter« 
fc^iete  f.  ^ettigfeit,  Uvi'ac^en  III0251me,  ber  3>.  ücvbäd^tig  III0244m; 
üeij^hjinben  [=  nnfid;t6ar  a>.]  111234a*,  8.  III256e;  35ev3eid;ni§  [ij;  2Iuf* 
^ä\}\.,  Xah^M  111225m;  li\id;[en  [=  giineljnien]  111261m,  m  [=  3u' 
nat)me]  liI245m;  2öärme  f.  SBefen;  2öe(^[el  [.  üid^t,  wcd;[elnb  [.  ^eüig* 
feit  I  Sefen,  Srflärnng  [f.  auc^  k[.]  III 255,  26im,  300am:  äl;nlic^ 
ben  35eiänbb.  ber  Söärnie  III  256m-7  ]  ©iebererfc^cincn  [=  n)ieber!c^ren] 
III241m,e;  tuieberfetjren  III627e  :|  ^al)i  Ul235e-6a,  259e-260a  |  3u' 
nal;me  (ber  §eüig!eit),  gime^men  [=  SBcic^fen,  n?a(^|en]  (ögl.  02id;t)  III 
235a,  8m,  246e,  7e,  253a  (261m) 

t  öicIfa^C  ©tcrne  [fie  [inD  nnter  bem  attg.  5lrt.  ber  2)o^:|)et[ternc 
mit  entlialten,  oOgfeic^  biefe  an  [ic^  nur  eine  5tbt^ei(ung  ber  öielfac^en  [inb] 
[!I1 2(S9m]  (f.  no^  I;ier  bie  f)^ec.  ©lieber;  3fac^e  cb.  ternäre,  4fa4)e  ob. 
quatermire,  6fac^e ;  met;rfac^e)  I95e-94m,  152m ;  III [289-305, 21. 306-310 
(eigentli^  nur  302am)]  289a,  me,  293e-5m,  (307a),  311m  (371e);  sing. 
'Stern  (burc^  *  bcj.)  T  ^ie^f^'^^Mt  C°°)  III  361e-2a  ||  3iif.;  SlObängigfeit 
\93e-94a,  (gegenfeitige)  2ln5iet;uug  [=  mxact]  111259m,  %xhc\t  III 
[295e-5m],  ^Ittractien  [=  ^Injie^.],  III  302a  (-^^-^vflem) ;  [HufgäHung, 
cinjelne]  (ögl  SSerseic^uiB)  III 502am,  335e*,  361  e*;  SSegteiter  pl.  III 
302m  (Umlauf,  53em.).  sg.  111302m*;  53e\vegung  111302m  ([d;netle), 
-eu  III2S9me(in  ge)d)Io[fencu  (luvten);  breifa^e  [=  ternäre]  III 302a, m II; 
garbe  111300a,  gärbuug  111500m;  [&c\6).]  111292a,  361e-2a;  §au^t* 
[tcrn  111302m;  §cüigfeit  111 50ime  (toeränberlid^e),  2m;  Heinere  ©terne 
111302a,  freifenb  f.  ®d;n)eitun!t,  mebrfad^e  III  502am  (©vftenie),  V^l;vri-c!^er 
III  502am*,  quatevnäre  [=  toierfa^e]  111292a,  ©c^vift  [.  Slrbeit  |  um  einen 
«g^merpunft  1  i52m  (!iei[cnb);  um  e.  gemeinjamcn  @(^m.  111282a 
(!rei|en),  311m  (fveifenb)  :|  [eci^üfad^e  111302a,  ©cnnen  111289m,  ©tel- 
Iiiug  (gegen  einanber)  111302m,  ternärer  [=  breifad^er]  in299a*,  Umlauf 
111302m  i-^^-^m.),  öeränbevlic^  f.  §ettigfeit,  ^^crjoic^niO  [tgl.  StufjäM.] 
Ul295e-6a;  öierfac^e  [=  quaternäre]  llll68e,  302a;  SBefen  111282a, 
3a^(  111308m 

*ftetig  I384e  (ücrfolgen),  11134m;  ba«  «Stetige  I82a  J  (Stetigfeit 
1325m,   111607e,  IV  113m  :1|  fteuern    II300e,  la,e;  IV  120a;    %xt 


1068  ®teu  —  ©toc 

IV200e-la  |  ©teueviuaiiu  Il268e,  (gteiievmiö  I  192e  ||  Stewart  (C.  S.) 
lV589e  {Kilauea) 

©tidgag  [1)]  lY459e,  V96e:  biamapet.  111400m;  in  &(i§  IV 
512a,e;  [in  ®cgb.]  IV459e,  inbiffeient  Vlle;  in  bcv  2iift  111400m, 
IV 512a;  in  OiicHen  IVöOle,  in  (gc^lanunüiiltaiieii  \233e-4a\  awt  ^\iU 
lam\  I248am,  tu  35.  W 459e  :|  2)  ©ticfgvotteu  f.  Java  ||—  3)  ©tief* 
ftoff  (aiic^  in  comp.)  [f.  S^ulfaiiej :  auöftvciiienb  IV267a;  [a(6  53eftaiibt(^ 
in  tevfc(;ieb.]  IV256e,459mll  ;  S^[ov-(gt.  IVlle-12a,  eiiifl.  [.  iDO^ItKitig, 
frei  üüii  I225e  ||  im  ®a^,  ©t-Oetialt  bet^  @n)e«  iy[459in-460m]  460m, 
ölOe,  la,e,  612a  |  -ga?  IV49a,  259a,m ,  2ö0me :  iii  Oiicüm  lV£02a  || 
-©cImU  [f.  o@a^]  1322a;  fHaltig  1333a,  4m;  IV248e  :|  iii  bev  ?iift  [a. 
Üiegcii]  1555a,  III  110a ;  IV 460a,  612m,e;  -Ojvb  11163a,  ^flaii^eu  [.  3?egeH  , 
in  OiieUen  [f.  -ga^]  IV246e,  8e\\,  460a,  öOle;  bev  @t.  bev  Siift  biird)  beii 
9icgcu  bell  ^flaiijeu  mitgett)eilt  (ivc^(tl;ätigev  ßiufliiß)  \N[46Üam,  51.  612me] 

(Stier  (aiic^  in  comp.)  tSl.  (S^ier):  -ÜJace  IV555o,  trilbev  IV69am 
(iu  e.  gaügvuOe)||—  ^.  (@teru6ilb)  (lat.  tauriis;  111186a)  [l  Alcyoiie, 
Aldebaran]  111598e:  ^i3vnev  III  (186a),  !ciu  S)hU\  111327m,  -[c^enfel 
111174a  I  eiii5e(ne@teviie:  a  111245e  (=  Aldebaran),  642a  (vctl;);  ß  tauri 
111  138e,  ^  111141m;  rj  (=  Alcyone)  III  140m,  283m;  ^  III  112a  :| 
Sluc^gaug  bev  (Stevn[c^iU!:|J)^eu  I126e;  StbievfveiS  III  161m,e 

*Stift  (bev)  11382a;  ©tigmavieu  (^ft.)  1293e,5m  ]  öriX/Ssiv  111468a; 
ötü.ßov  (Stilbon;  Merkur)  111423m,  467a, e,  8am  (ml!)  :|  Stilicho  II 
442a  II—  ftilt  (auc^  iu  comp.)  [f.  ®ang,  2Reev,  Oceaii,  '^txMjx]  11138a, 
158a,  379a;  IV  16m,  142e:  @t-(ekii  II  37a  J  (gtiUftanb  [f.  9}?agnct* 
iiabcl,  ^(aueteu]  11504a:  fein  ®t.  I35e-36a,  VS9e:||  ©tiüe  IV4l7e 
— :||—  (Stiiume  [f.  SSiilfan]:  eljevue  III 200a,  vaul;e  IV 534a;  imbefannte 
1332a,477e;  a\x^  einev  anberen  SBelt  II  29a  J  pl.  -en  f.  S5ergaiigen^eit 
J  ©tiiiiiu-  II357e-8a  (-fiil)veiibe)  :||  (Stimmung  [f.  bic^tevijrf; ,  ©cmütf;, 
poetifc^,  veligic«,  [c(;i\)evmütf)ig,  [eutimeutal]  II  33m,  54me,  63e,  74m: 
bumVfe  1119a,  büftevc  111159m;  erufte  1154m,  IV  6a;  feiertid;e  I20e, 
IV 6a;  f)eiteve  III 6e,  159m,  379e;  mcbevne  II55m;  trü6e  III6e,  379e; 
auf  bie  St.  tvivfeu  11 18m  J  pl.  ©timmimgen  11  35m ,  50a 

Stobäus  111544a:  '^Q,XQ\\i\f  W\  Aegos  Potamoi  1397m,  Arrian  III 
585me,  Chaldäer  111585e,  Someteu  III585mell ,  Diogenes  bou  Sl^cücnia 
111618m;  eclogae  physicae  1397m,  II  122e;  11153m,  199m,  585a,e, 
595m,  e-6a,  618me;  (gfm^feuer  II122e,  Epigenes  111585a;  ^ijftevne 
nid^t  ti^aubetube,  u.  ^(aiieten  maubelube  Sterne  in(57am)53m,  {163me) 
199m:  Ävi^ftam^immel  lll  164a,  <praueteu  [.  gijftevne 

*jlöc^ie(ogifc^  I56e;  Stöc^icmetvie  11122m,  ft-metvi[c^  V10e:|  Stockes  IV 
647m (©ic^tigfeitberßrbe)  |  Stockholm:  5{fabemie  f.  Vetenfkabs-Academie; 
[35ergmerf  baBei]  IV  619a,  620a;  (Sntferniing  IV432e,  [Snfeln  -f  @rab 
fübli^]  I  348m 


etoffe  hx§>  91a  1069 

Stoffe  (:]:  ®iil6ftan5on)  [f.  (and)  für  sing.)  aninmlifc^,  (^eniijd;,  bunfl* 
füvmiö,  (Svbtetcii,  (Svbe,  gävbe-,  ^immel;  Ircfcv,  nia.qnetiic^,  SRetaü, 
SJiineval-,  neblig,  ^ffviiijcn,  Planeten,  Ouelten,  (glatten,  3:Bier,  tbievifd;, 
üegetabilifc^,  93iilfar.e,  Wärnu,  SBelt,  SBctttöv^^ev]  I164e,  177e,  228a, 
248m,e,  259a,  265m,  9m,  334a,  367e;  11229a,  233a,  249m]  III  lle, 
12e,  597e-8a,  616m;  l\7am  [8e-9]  |  sing.  @tof[  21.  (in  ph^  ii.  cbcm. 
S8eb.;  bcv  ticrvfc^enbcn  im  5tvt.,  auc^  für  beu  plur.)  [bitvc^  *  bej.j  (=  @iib' 
ftaiij,  :|:  2)?atevie)  I56e,283e;  III  614e  [öSöam];  53.  (in  tviü.  S3cb.:  jur 
SBeavOcitiing  u.  ö.)  [buvc^  °  bq.]  I67e,  70m;  II190e:l  ||:  3iifn^c  (compot)-. 
©toft'-):  2l6n?efcnt)eit  in  Seltfi5vVcvn  1165m,  ^^Iffinität  IV  lle  |  ange* 
^anftev  Ilo395e;  ft-anl)änfcnb  II °207m ,  Slnbäufiing  IIO206m:|  ^Injie^nmg 
lV9»ie(0:  ^^^!vaft  II  229a  ||—  [5Ivtj  I177e  ;||  [teffartig  [f.  ^öcfdiaffen* 
^eit,^iiltane]  I220e-im,  lllllm:  ^vobiictioncn  I [225e-234,5l.445m-8]T 
ft.  ücvfc^ieben  III  lim;  IV256a,  268m,  485a;  ft.  5Bev]c^icbnee  I59ra; 
ft-e  33erfc^iebcnr)eit  1244m,  III  609a  :||  "i^aQ  ©tcffartige  159m  (Unu 
tranblnngcn),  IV537a;  (gtoffavtigcö  [[.  Srbbebcn,  ^iilfane]  1115m,  IV 
213m\\  —II  [5liif5äl)lung]  (a.  einfädle)  IV  lle,  266m-7m  (nn^flrömenbe); 
5tii^0vnc^  IV(272a),  an^ftvöm.  f.  Stiifjäbl.;  Searbettnng  111^1026;  6et;an- 
beln  II<^42e,  ber  Be^anbelt  n>ivb  I068m;  ben  @t.  be^evrfd^eno  16m, 
67e;  I1231e,  395e;  lV(13m);  UUUe  1175a,  fic^  bemächtigen  1^696, 
SBefcbaff.  f.  bei  ©genfc^.  u.  9^atnr,  biefelben  [=  gteidfie]  f.  2Be(tfLn-^er, 
2)i(ataticn  1427m;  [(Sigenf (^aften,  S3e[^affenf^eit]  (Söcfd^.  f.  auä)  bei 
9iatuv;  bgt.  Bnftanb)  in597e;  lV48e,  67m,  476me;  V42m  ||  einfache 
I  @.  XVIa,  135m',  V(20e):  pifsäM.]  III  6i7a  J  ©nfncftbeit  11143a  || 
einflufj  [4:  Sßivhmg]  Vllm  |  (Slcmentarft.  1137ra,  11134m,  Vlla; 
elementare  11348e,  -arifc^e  lV7a  J  entfcffcitc  ir249m,  IV:/2w?;  (gnt* 
feffetnng  [:j:  Söfung]  11229a,  249me:\  @rbf  f.  *(ärbe,  (Streben,  teünr. 
nfn).;  ft-erfüüt  1141a;  fefie  IV 248m,  272a;  püe  \164e,  -gebalt  IV 
225e,  @en?i^t  Y IIa  \  gleiche,  @reid)beit  [=  biefelben]  f.  SBeltför^er; 
fl-gleid^  IVSerj  ®ried()en  f. -35er|c^icb., -n^ed^fel;  -r;altige§  IV465a,  ^er* 
Vertreten  1209a  |  betercgene  [=  berfc^iebene ,  -benavtige;  nngleic^avt.]  Vllm; 
^etercgeneitäl  [=  S5erfd^iebenbeit]  185e,166m,  177m;  11229a,  238a, 
257a,  373a;  111  22e,  62eam;  lViime,49a:|  im^cnberable  [=  unlväg* 
bar?]  I67m,  irbifc^e  [=  teüiir.]  I54m;  (befd^riinTte)  ^cnntni§  [=  unbe* 
fannt,  Un!cnntni^]  V  6e,  9m  |  [^raf t]  1 1 96m ;  ^  r  a  f  t  ä  n  §  e  r  n  n  g  e  n  1 52m* 
III  13e,  IV  8e;  -iing  lV7am;  Gräfte  11238a,  V9m  :[  Ärei^Iaiif  111 
626a,  -tcbre  11122m;  teilte  II  348e,  381e;  lll597e;  2i:iimg  [:^  dwU 
feff.]  11229a,  -en  IV  248m;  5mannigfaltigfeit  [:|:  t>iele,  58er!d^ieb.  ui\i\] 
11222a,  lV7a(8e);  2)?affe  II 0395e  [  2}?enge*:  bleibt  biefelbe  lll^S^a, 
lVi2am;  -mengen  IV  18a  (auf  ben  ^faneten)  :|  SD^ifc^nmg  1 164e  |  (gt. 
ber  ^atnv  V6e,  natürliche  I36m;  Statur  cb.  33e[d)affen^cit  ber  @t. 
[53e[d?.   f.   anc^  bei  ©genfc^.;  togt.  3llffa"'^]   1 56e,  57me,  165m  :|   nene 


1070  Stoffe  3le  —  6törungen  aUg. 

in24m,V70e;  organifc^e  1169a;  11378a,  381a;  Vcnberal^le  [=  njäg- 
bare]  111401a,  rotier  I^em;  f^h)eve  II  348e,  III597e;  ©tveku  [bgL 
«Berbinb.]  III597e-8a  (gegen  bie^rbe);  teüuvifc^e  [=  irbifd^c]  I57e,  186e; 
trennen  f.  toerbinben,  tvodne  V 42m  |  Übergang  bev  ®t.  (in  einanbev) 
[4:  Umbilbiing,  SSeränb.  nfn>.]  III596e,  l\  14am:  md)t  ÜSevnidjtiing  111 
233a  :|  Umbilbnng  [4:  SSeränb.,  Übergang  iiftu.]  I164e;  (öiele)  iinbefannt 
[=  UnfenntniB,  ögl.  .^enntniB]  V6e,  9m;  ungleichartige  [=  tevf^iebenart., 
^eterog.]  III  4m,  Un!enntniß  [=  imbefannt,  [.  Äenntn.]  1 179e;  iinorgani[d^e(v) 
11378a,  11156a*;  Unberfel;rt^eit  I071m,  immügbare  [=  im^onb.]  1178a  l 
SScränberung  [=  Umbitb.  ufn?.,  -njcc^felj  III596e,  -35.  IV 213m; 
pl.  -en  IlI(626o):|  Verarbeiten  III<^7a||.  bevbinben  [ögl.  fic^  öeveinigen] 
I367e  (lt.  tiennen),  SJerbinbung  IVlle  (-^^-SSeftreben)  |  S5erbinbiingen 
[:[:  fi^  toereinigen]  I56e.,  244m;  -35.  (0°)  III44e:  anbere  IV (12m);  neue 
11249m,  IV 444m;  ia{)no\t  III626a,m  ||  Vereinigen  fiä)  [4:  S5erbinb.]  IV 
12m,  YlOe-lla-,  SSerbältnife  I332e,  -verl;ältnif[e  III613e  |1  v er [d;i ebene 
[=  -artige  ufn?.]  I  26üa,  l\8e\  ü-avtige  [=  fietevogene,  imglcic^art.]  I164e, 
209a;  IV48e:l|  35crfc^ieben]^eit  [=  §etercgeneität,  ij:  2}ZannigfaIt.] 
157a,  58m,  59a;  IV7e,  8e-9m  (9a),  267a  |  -35er[(^ieb.  III 4a,  15m,  43a; 
IV  7a,  8a,  211a,  2a ,  333a ,  485e ;  V4a,  7me,  9a:  bei  ben  ©rieben  V[7w, 
^.  20m-21m],  ]Xx\aä)  11124m  ||  [viele]  (4:  SRannigfalt.  i\\\v.)  V71e,  SSor* 
rat^  Iloi90e,  njägbare  [=  l^cnber.]  Vlla  || -h)e(^f  el  [:|:  35eränb. ,  Um* 
Bilb,,  Übergang]  sg.  l\8e-9a,  i2a  (14am);  \  7me:  ^emifc^er  [vgt.  pl.] 
IV17e;  bei  ben  ©riechen  V  7m,  22a  Jpl.  IV  17a  (d^emif^e)  J  SBe^fel 
(sg.)  III  62öa  II  ®t.  im  mitaU  [vgl.  *2Belt!ör^er]  III  [626am*],  tviber* 
ftrebenb  I°67e,  SBirfung  [:[:  (Sinft.]  1268m;  d;€mifc^e  3iif«^^»^en[ct5nng 
I367e,  11229a;  3nftanb  [4:  S3eid;aff.]  l{265m)439a,  3 uftänbe  IV 47em« 

*@toifer  III193e  (pl.),  ftoifd;  11155a;  dap  Stolbowoy  (^amtf^atfa) 
IV  396m  I  ©tollen  (aii^  in  comp.)  IV  365m:  girfte  IV  512a,  Suft 
IV 243m;  -2RimbIo(^  IV41m,238m;  -n)af[er  IV238m  :[  Stonesßeld  I 
290a  (-®d;iefer);  Stoney  (Jolinftone)  111333a  (9fJebeIfterne),  341m 
(iRebelflede) 

jlören  (vgt.  geftlnt)  H.  (geh)c(ml.)  f.  ©eniiB,  SS.  (pW-)  1211m  (fic^ 
gegenfeittg)|  ftörenb  {p\)%)  [[.  planet]  IV118m:  (ginfluß  IV167e;  @in* 
ivirtnng  IV 505a,  -en  111553m;  fid^  gegeufeitig  ft.  [=  trec^felf.]  III  4c, 
IV84a,  V3e;  9}?a[fen  I114e,  Urfac^en  [=  (Störung^-U.]  I544e-5m(5a), 
fn^  tvedifelfeitig  [t.  [=  gegenf.]  11176m  :||-  Störunocit  5t.  (gen?c(uil.)  [oo] 
11161m  II  33.  {^1)^1;  alleiniger  3nbatt  beö  2Iit.)  (=  ^evturbaticnen;  Vgl. 
geftiJrt)  [[.  2Itme[^I;äre ,  dometen,  2)iinftfreig,  (Srbe,  ©eflirne,  3[ct(iermcn, 
2nft!rei§;  magnctifd;,  magnet.  5lbmeid^ung,  2RagnctnabeI ;  |3(anetari[d; ,  ^(a* 
ncten  ii.  einzelne,  <Stern[c^nn^^}cn,  Uranus,  S55eltfi3rper,  SBeltcvbniing] 
l[36im-6m]',  III  21e,  236e,  405m,  479e',  IV96m,115e,  189m,  193m, 
252a;  sing.  Störung  (burc^  *  bea.)  II260e,  III  246mll,  IV  142m  [a. 


Störungen  —  Strabo  ^n^  1071 

^äiSeltfcr^er]  II  3uf.  (comp.  Störung H-  Sln^äiifiing  [=  anwac^fenb]  IV 
193m,  aunjQc^feub  [=  Slurjäuf.]  [.  oSBeltföitev;  -STiifgabe  III  552we,  2lii«» 
gleic^iiiig  [a.  osSeltf.]  Y(3e*),  -SSeved^uimg  [= -dtcä^n.]  111377m,  -gl?, 
tneute  IV82e,  ba§  ©efe^tic^e  lY  193m,  ^aupt\t  IV129m,  fliniatlfc^e  I 
[364m-6m,  ST.  486me]  \  Iccale  1437a;  IV21e,  235m,  370m,  415e; 
2ocar-@t.  IVl81e  :|  pmot.  j.  ^Selt!.,  -^ed;mm9eu  [=-33evedni.]  1 113m, 
imkred^eubar  III  479e  | -Uv fad; en  [=  ftörenbe]  IV 94m,  193m;  -Uvjad^ 
IV81m  :|  toevmicfeUe  111405m  |  [bev  ©clttör^erj  (baS  Scvt  feI6ft  f. 
*2G3ert!.)I82e,114e,  564m;  III270e:  nic^t  maafjroö  antrac^feiib  111457m, 
3Iugg{ei^iiug  III 626e,  ^eviobifc^e  111457m  :|  3n.nfd^eu-®t.  IV370m 

©toB  [f.  (SvbBeOen,  SBaffev,  SBeltfür^ev]  1309m,  II325e;  III(33m)e, 
630a;  IV358a,m,  360a;  V31a:  -!vaft  III572e;  :|M-imitiDev  II  348e;  III 
18e,(572e)  597e-^?a;  Slßävme  V12ra 

Strabo  (aiic^  gen.:  bev  ®eogva|)I;  aiig  ob.  toon  Amaßa  I  223a,  11222a; 
Ämaßa  IV158e,  534e;  bev  Slmafiev  IV536e)  11212a [222-4m,  21. 438m-9 
(Str.  imb  [eine  ©cogvap^ie)],  414e;  IV554e-5a  ||  3u[ä|jc  (ju  Strabo  nnb 
feincv  @eogva^.''I)ie ;  fein  SBevf  unb  beffen  eiujelnev  Snl;a{l):  Siffen  IV 535a, 
Unifd;iffiing  4AiÄ:a'5  II  405am,  ^ug  AJexanders  beS  @v.  II  188e;  f)cl;eg 
2t(tcv  11222m,  438m;  Äolifche  3nfelu  IV 534m  (S5iilfan),  Stquatov  IV  159a, 
Arabien  II242e-3a,  Armenien  IV158e,  Artemidorus  111425a  |  A/ien 
IV608me:  (gine  @e6ivgö!ctte ,  ©-fetten  IV  605;  mi)t  beS  cftl.  5tf.  II 
286e-7a  (jii  ben  Hercales-@äuren),  [^Sovbev-SKf.]  11187m  J  atlant.  2)?eev 
IVöOPam  (üevf^ieb.  53egviff),  all  (im  i3ftr.  Slften);  atlant.  ©übfee  [=  inb. 
mm]  lY 609m\\  :\  Ätna  I223am,  lY515am;  Slu^gabe  II438e,  Bactriana 
IV 608m,  33ävinn  II160am,  S.'s  2Bevt  evft  f^ät  kacktet  11224m,  33evgc 
[a.  Älimate]  V88m  (tait),  33evuftein  I435e;  53Iafebäfge  IV347a,  567e  | 
Sövanblanb,  -felb  {mit.  ©ebiet  in  3>tal.)  [=  Dicäarchia,  Phlegra]  (ein 
anb.  f.  Lydien)  lY 302me,  534e,  600e-la;  V24e-25a:  ^euev  IV600e-ia:| 
Bura  II.  Heiice  111580a,  Cäfar  IlllOe,  bev  ntte  (Scntinent  cb.  oi/.ov^isvr^ 
[ijgl.  @vbtBeiIe,  neue  SSelt]  II  477m,  Daimachos  1  407e,  Derden  (35oH) 
IV  158e;  Dicäarchia  [=  53iaublanb]  IV 448m,  ©ia^^Ovagma  beö  Dicäarchus 
IV  609a;  einfeitig  f.  SSiffen,  (gfe^banteu  II434am,  Epomeus  IV  (639a); 
Eratofthenes  II  423e,  435m!l  ;  IV  159a,  e-i60a  ||  (Svbe:  (gutfieljung  IV 
160m,  !iigdfovmig  IVi59e-i60m  J  (Srb-:  -flad;e  II  225m-^4«  (35cväubb.), 
[-tl)eile]  (ögL  altev  kontinent,  Säiibcv,  neue  SBelt)  II  408m  ||  (Svftaunen 
III375me  j  Europa  II  404e-5a:  ©eftalt  II  150m,  405a;  Saublpil^cu  II404e:| 
növbt.  ^ejtlänbev  f.  2änbev  |  geeguoftifd;  II 223me,  232a;  S/s  ©eogva^^He 
(ob.  fein  2Bevf)  f.  aüg.  u.  öiele  Bufät^e  :|  „©efd;id;te"  11222m;  §e6uugcn 
11224a,  Y58a',  Heiice  f.  Bura  \  ^üd;cbenen  [=  oooaeSia]  lY  158me,e 
(!alt);  §ür;e  f.  ^(imate  ;|  Homer  III  IßOam  ||-  Inder  III  54m  j  Indien 
lY609m\\:  ©efcivge  IV60<Sm,  OUx-Ind.  IV  158e  ||  mannigfaltiger  Snftolt 
IT  [225me,  21.  439»u];  (Sutftel;nng  ob.  «Bilbung  i?cn  3nfeln  I448e-9a, 


1072  Strabo  ^nf  —  etra^Ien  ^e 

11224a;  IW 534e-5a,  6e-7a;  Italien  l  33ranManb;  ed;{iiiibe  in  Kleinaßen 
IV  347a,  567me\  tlimate  l\158e  («Bcv[(^ieb.  \\a6)  bev  SBveite  ii.  §ö^e), 
V88m  (auf  SBevoeii);  ^vVftaü  111200.1,  Kurden  11  402a  ||  $?ailb  imb 
aJJcer  11224a,  V5<Sa  |  !i?äubev  [l^cJr.  (grbtl)eile,  (Scutineiit] :  -cjeftalt  [ügt. 
jEuropa]  I  (308me)  e.-9a,  471a;  aftnbet  tveftlid^je  ?.,  2  (jvo^e  iiövbl.  ^eft* 
läubev  [=ueiie  Sßelt]  11 181e,222e-5a,438m,  477m  ||  Sai^a  [a.  Lelante] 
lV515am,  Seku  IV447me  |  Lelante:  $aM  a\i^  einer  €v«Itc  lV230e, 
(270m,  352e),  514e,  570m  :|  Lycaonien  lV158e,  Lydien  IV536e  (33vaub* 
lanb,  SSiiÜane),  Maurußer  11444e;  2J?eev  f.  Saiib,  2«eere  11223e  |  ^Ui\]ä): 
8Jaceu-$evfc^ieb.  111224a;  ein  lüaiib-  it.  Sitftt^ier  V (68e),  59e-P0a  :|  §iigel 
toou  IMione  I  251e,  453e-4a;  lV273e;  2)?ittelmca-  11 153a,  404m  ;  daiial 
toom  m  11204m,  M/yros  lV372e  (9WiiI;Ifteiiie);  6pocri(ha  [=  §cc{;e6.] 
IV158e,  V88m;  pevf.  2JJeevbit[eu  [a.  Phönider]:  Zmpd  (pl  )  11167m 
(414e);  [^crföul.]  (f.  eiiij  3itf.)n222m,  Philadelphus  11434a,  Phlepra 
[=  33vaublaub]  W601a-  Phönider:  9f?iebevta[[iiugcii  am  axai\  it.  ^crf. 
aJicevfc.  inö7am(414e);  ^I^t^füalifc^  11225me,  Pliniiis  11232a,  ^aitoiiien 
V64a;  ^oitfetjev  bc§  Polybius  11222m,  über  P.  IV  159a;  Pontvs  II 
422e,  gegen  Ptolemäus  11222a;  9?ei)eu  11222m,e;  9Jie[entrerf  11222a, 
3m;  9?i3l)reu  11162m,  i06e-7a;  ©c^Iünbe  [.  Kleinaf.,  (geeii  II223e;  Se- 
leucus  II  197a,  435e-6a;  Seibfüis  11  407m,  Sidonier  II  162m,  (ScmiC 
II  223ine ;  [@  t  c  U e n]  II  222m,  3a,m ;  III  160am ;  Stromholi  IV  295e-6a, 
530m;  (Saiiat  t)on  Suez  II407e;  Taurus  lV605me,m  (ber  fovtgefe^te); 
^Seyt  11438m,  Theodectes  1491m,  Thera  lY 536e-7a  (babei  eine  Snfel 
geI;oBen);  ^avaüel  i)cn  Thinä  1306am;  11223a,  4.9<§e-9m;  IV609a,m; 
Scb  IV  447me,  Tardelaner  11171a,  Tarira  II  119a,  Tt//o5  II  167m ; 
Typhon  IV(304e)536a,  Y24e-25o^,  Tyrier  11163e,  Üterfe^nng  [f.  Gros- 
kurd]  IV  160a,  33erftein.  II  223e;  Veßiv  IV 447m-Sa,  605ail;  93ev[c^ieb. 
ber  SSüttev  II  224am  |  SSu Haue,  bnlfanifc^  1445m,  451e,  2e-3a,  5a;  II 
223e:  ©etnet  iy302me,  ©etcfe  IV 534m,  9?entile  lV230ej5lBeIt  [togt. 
alter  kontinent,  (Svbt^.]  lY  160m  (eiitfter)itng);  neue  Sffielt,  aubere  SBelttr^eile 
ob.  SSetten  [=  iveftl.  Sänber]  11491e,  lY 609a  :|  S.'s  SBerf  f.  ®ecgr.  u. 
einjetne  ^n).,  einfeitige§  SBiffen  11187m,  3citen  1247a 

Strachey  (Renry)  \:  Himalaija :  niineral.  IV293e-4a;  9?i(I;tiing  IV 
326e-7a,  559a  :|  Kari  IV 559a;  Tibet  IV 30m,  432m,  559a 

jtral}Icn  [51.  1)]  irJ46e  (gegen  einanbev),  378a  |  2)  ftra^Ienb  [f. 
©cnne,  Steine,  SBavme]  IllöOle:  Mftr.  III  42e,  44a,  54e  ||—  55. 
3)  ©tra^Icn  (^  2id;tftvaHcn)  [f.  Kometen,  ^arbe,  !üid)t,  2«onb,  5?eber, 
9?crblid)t,  ^^(aneten.  V^^avifivt,  9?anb,  ©onne,  Sterne,  SBaffer]  51.  (eig.) 
1416m,  11228m;  IIllllal!,m,  2m il,  9e,  122m-4m,  9am,  135mli,  202e!l, 
3a,395a,418a,m;  35.  (nneig.)  IV 329m;  S.  (it.,  l^cn  35ergen  an^Ianfenb) 
[Oj  111545m,  lY329me']  sing,  ©tra^  (bnrcb  *  bej.)  III  83e,  118m, 
418a  II:  3nfä^c  (compos.  ©trauten-;  Imat  [*]  <£tra^(-):  Strahlenbcrg 


©trauten  Se  —  6treben  1073 

(Phil.  Job.,  1676-1747):  „duxcpa  ii.  Elften''  lV607m:  Moufart  [= 
Thian-fchan]  ]\607me,  e-8a  :|  Haue  III  118e,396a  j|—  brechbare  [= 
refvangible]  111170a,  53-bavfeit  IIU17m;  fl-bvec^enb  IllOe,  111609a  :|| 
@tvaMenI)red)iinö  (=  9iefvaction)  [[.  Tlonb]  I410e;  11166a,  216m,  228a, 
331m;  III  56e,  [122e-3,  8-9],  {417m):  [Oet  beii  2llten]  .  .  .  11153m  ,  atmu-- 
]>r;ävi[d^e  III55im,  [53eftimmmig]  II413e;  bc^^clte  lU  {369e-370a),  Im : 
gc(gen  f.  Sivf.,  irbifd;e  [=  terveftv.]  1353a,  feine  III  566e,  latevafe  IIl 
73m  (74a) ;  [©c^vift]  II  258m,  437a ;  III  llOe ;  tevreftrifc^e  [=  irbifc^e]  1 41m, 
lV625e;  3Bir!iing  11162m;  -en,  geigen  111500a — 1| -bünb  eil  200m; 
III  119-120,  3e,  470a;  IV144a,  5e~6a;  (komplementär- «Str.  III  170a, 
-St^linber  1206m;  bitoergirenbe  III  67m,  112m,  4a,  203m;  IV329m; 
bunüe  [f.  g^orblic^t]  I441e,  III129m!l,  IV(205e);  falfc^e  111112m  |  garbe 
[f.  einjelne  adj.]  III  128e-9',  farbige  11186m,  93m  {122e-3a),  218m; 
IVl96aTft-förmtg  III404e;  l\331m\\,  571m;  -förmig*  IV 438m  :| 
gebroc^ene(r)  111202m,  394e*;  ©efc^tvinbigfeit  [tgl.  2ßeg]  111218m;  grüne 
III122e,  IV144ra;  -^nbe  III  539e  (ber  @onne),  ber  Äör^ev  III  93e, 
-frone  III536me,  lenc^tenbe  IV  196a,  Slidbt  III  85e*,  ft-Io«  111144a,  ferner 
^ebelflecfe  1416m;  ref  rongible(r)  [=  bred^barc]  III129aii*,  300eil,  9e, 
541e;  rot^e(r)  \\\122e,  9m*,  169m,  170a,  204e,  396a;  IV144m; 
-fc^id^ten  IV205e,e  (bnnfle);  fc^marjc  IV143e,  4a;  -©öflcme<^  f.  ^Wonb; 
SBerbreitnng,  Verbreiten  fi^  III541e;  bereinigt  I  60e-61a;  melette(r)  HI 
169m,  IV(12a*);  iBeg  [:|:  ®ef(^tt)inb.]  1416m  (t>on  2  2«imonen  Sa^re), 
gnriidgenjorfne  III109e  ||— (J.  4)  «Strahlung  [f.  (Srbe,  Üic^t,  ««orblicbt, 
©terne,  SBövme]  I344e,  357e,  425m;  IIIöTme,  112a;  pl.  -en  (oo)  1201a, 
IllieOe:  burd^  @tr.  abgefüllt  [=  crfaltet]  IV217e;  it.  erfaftenb  1179a, 
183m;  it.  crfaltet  [=  abgefüllt]  IV238e  :|  gegen  ben  ^immetöraum  1179a, 
näd^tlid^e  I350e,  @eitenftr.  IV 244me,  i?eränbcrt  \\239m,  [bei  55ulfanen] 
IV571e,  -^«rcinfel  111396m 

*Strahlenberg  f.  ©trauten  35,  @tra^Inng  f.  eben  toorbin  am  @nbe  oon 
©trabten  (9^o.  (5.  4)  |  ©tranb  [f.  SD^ecr.  ^atme,  See]  II  27a:  -päffe 
II  185e,  -böget  II  314m  :|  (gtrong  111340a  |  Strasburg,  adj.  (gtroöbnrger 
(*):  Snfigabe  (bcS  Ptolem.)  II490e*,  ©nc^bructerfunf!  II289e,  Sage  I481e, 
ajiünfter  I418e*,  Semper.  l  481e  \\  ©trage  21.  (gen?.)  [f.  daraüanen, 
^anDet,  ^eer,  Ännji,  Wi\6)-,  Römer,  SßölUx]  II  202m II:  bie  Zeitige  (im 
norH.  3tat.)  11169a;  S3.  (=  2}?eerenge)  II  180m  J  pl.  ©tragen  (in  comp.): 
-erleud^tmiB  IV 263m;  -^flafler  IV41m,  221a,  492a  (emgeTtemmt)  ||  ftrati- 
gro^l;if^  V62e,  Strato  bon  S?am^facn6  11208m  (©d^tcufen-2^corie),  ©tra* 
tnm  111189m;  Straumfjörd  II  272a  |j  ©traug  (SJogel)  [an*  in  comp.] 
^.  (ber  SScget),  pl.  -e  (*):  fl-ar(ig  1303a,  -jagbcn  11205m,  in  Rom 
11229m*,  ©ittcn  II48e,  Söaffer  III211eTa  (©tembitb)  III211e 

*ftreben  III  lle  (na^)  |  ©trcben  [f.  ©tcffe]  II  76m,  135m,  7a,  8m, 
205a,  6m,  9all,  21 6e,  235e,  266m,  279am,  281  e-2a,  312a,  348ell,  382m, 
81   0.  JpumbolDt,  itoemoä     V.  68 


1074  Streben  —  6trom  allg. 

397a;  III  9e,  lOe,  IIa,  14e,  18e,  e-19a,  25m ,  464a ;  IV  13m ,  77e-78a  ] 
ftrcbfam  11162m  :||  ®tvecfe  2(.  (gm\)  [[.  S?anb,  iBiiIfane];  pl.  (gtvccfeii: 
groüe  1374a,  111607a,  IV  (294m)  ]  53.  (kvöni.)  [f.  ©ejeiioj  IV  45m 
(treiben,  I;Ln-iäcutnle)  ||  Strehla  V68m  (©raiiit)  ||—  1)  ft reichen  (4:  dt\d)' 
timg;  tjon  ^Sergfetten,  3n[eln,  lüften)  IV 32Üm,  42ia,  506e;  V79e  [©e* 
birgöarteii]  |  2)  ftrei^cub  (b.  l;.  gerichtet;  \3cn  53evgfetten  ii.  ä.)  II208e; 
IV350m,539e,  611a:  glci#v.  IV395a  :||  3)  bag  ©tieic^en  51.  (ge\i>., 
actio)  [f.  iOhgiiet];  eineö  (Sifeiiftnt^eö  11294a,  IV  (57m)  J  53.  (gecgii.  u. 
bergm. :  =  9fi(^tiing;  i)en  ©ebivgcu  iijtr.)  (=  @treid;i!iig)  [f.  ^wtie^,  Cor- 
diUeren,  ©ebivge,  ®:|>alte]  IA^307m;  [ücn  ©ebirgenj  lV609we,  ini^erfeö 
lll54am,  i^eränbevteö  I  472m  :||  4)  @tr ei d;iiiig  (üoii  ©eHvgen  iifu\;  = 
@trci(^ni  58.):  -^«-Siiiie  I  318m,  IV254e;  -^g-ÖJi^tiiug  IV  507m  — :1|— 
ftreifeu  1376m  (Seiger)  ||  ©tveifen  (masc.)  [f.  Sänge,  S^Jcrblic^t ,  Planeten, 
Saturn,  ©cnne]  plur.  III  4<S9e,  525mli;  IV574e;  sing.  (*)  IV350e-la, 
451am:  bnnfle(v)lll76a,  108m,  129mii,  417m,  491m*;  fcnvige(v)  IV 332a, 
560e,  la,la*;  lichte  III113e,  votl;er  111536m*;  [^n3av3e(r)  II359e*,  III 
181a,  IV574e|(Stveifnng  lV350a,  V34m;  Q^[dxW  Y 84e-85a —:\\ 
(Streit  [aiid;  in  comp.]  (if:  3n?ift ,  §abev)  [f.  ^avtl;ei,  ^Priorität]  1361m, 
380m,  483m;  11512a;  llI33e,  320e-la,  4m;  IV58m,  61m,  332m,  544me: 
anfachen  1380m,  483m;  bitterer  11512a,  m409a,  IVl48e-9a;  -frage 
11475a,  IV  449m;  langer  m500m,  IV  160m;  -vimfte  [=  [treitige  ^.] 
V46a,  ft-fii(^tig  II  247m  J  ftreiten  IV516m,  522e  J  ftveitig  1486a 
(fünfte)  [=@tveitM;  ©treitigfeiten  [f.  t^cgifc^]  I439e;  11268m, 
483a;  IV202a,  370a  :||  ftreng  [f.  3Iuffaffiing,  33eh3ei§,  pffig,  2Retf)obe, 
prüfen,  Urtf)eil]  11364a,  487a;  II13m,  32m,  36a,  438e,  440m,  592m; 
IV 62m,  V66e:  3}oIf  11169a  J  Strenge  [f.  Sitten]  II107e,  217m, 
342m;  V16m 

*@trid;  21.  (^i  Sinie)  III608e;  pl.  -e  III  68e  (n^eiße),  113m  (Iid;te)  | 
SB.  (=@tvede)  [f.  ^immel,  Sanb,  2«eer]  II3l6e,  7a,m  :||  Stric!  11168a 
(fid;tt>av),  pl.  -e  11178a;  ftridförmig  IV424e  ||  ftrict  V19e  |  Strjelofch- 
na  ja  sopka  (35nlfan  Äamtfd^atfa'^)  [and^  gen.:  Korjatfkaja  s.  l\388a, 
Korjazkaja  s.  IV523e;  nneig.  Awatfcha  lY 291m]  lY [388a]:  ^c[;e  IV 
388a,523e,4a;  Obfibian  IV388a,  [@d^ri[t]  IV523e-4a 

■"^■Strogonow  (S3ai  anf  Sejo)  IV398e;  Strob  III  608am  (-bäc^ev),  IV 
335a  (-I;ütc)  |  Strokkr  (^cd)knnnen  cb.  [1230a]  intermittirenber  Spring- 
Brmuicn  auf  SvManb)  1250a;  \Y247a\\,e-8a:  STiiöh-ü^e  \Y247e~8a,  Oueüen 
batei  IV  501m;  Sem^eratnr  1230a,  IV 248a 

(Strom  (::{:  ©trijmung;  f.  biefeö  n.  ftrömen  bef.  an  a\\>^a'b.  Steüe) 
[|.  für  alle  53ebb.,  unb  für  sing,  wie  pl. :  33erg,  S3ini«ftein,  2)D^peI-, 
electrifdj,  electvo-magnetifc^,  galbanifc^,  Snbnction,  ?anbfc^aft,  2a^a,  uneben, 
2ic^t,  lOuft,  ntagnetifc^,  SD'Jeer,  cceanifd^,  ^olar-,  ©d^faden,  Sd;Ianim, 
Stein,    Stevnfd;mi|.^Vf n ,   35cl!,    93c(fer,   tiilfanifd^ ,    SBärme]   (ber   plur. 


6trom  —  Strömungen  aßg.  1075 

@tröme  irirb  für  aüe  53ebb.  buvc^  "ctc^gef.  *  begeicJ^net)  |  $(.  (=f^IuB) 
[biefe  35eb.  trirb  nid^t  kj.]  II  57m,  102m;  pl.  ©tvöme  1  55e,  II  22a  f 
33.  (^^^f.;  öon  i)er[^ieb.  ©egenft.  [[.  bie  allg.  Sitote])  [biivc^  ^  be3.]  T152e, 
11196a,  IV572a;  pl.  I  212e,270e;  11146m,  111187a,  IV174m  J  (5.  (- 
ä)?eeve§ftrcm,  -ftri5mimg)  [öorgef.  +]  1328m,  2ell  J  2).  (bilbl.)  [X]  11213a; 
pl.  11  148e,  262a  ||:  Jnfä^c  (ju  aüen  4  S3eb.)  [compos.  <Stvom-]:  oiif* 
fteigenbe  I110387a*,  banbartige  10270a*,  -bette  lV358e,  55eu^eginig  V20a; 
tjcn  piffigfcitcno  III553a,a*  |  -gebiet  I53e,54a;  -gebiete  11 188a, 201a, 
395m  :|  ©lü^ftr.o  1 451e*,  IV  515a ;  goIbnevX  f^  o^cbe,  ^ai^itilr.  11  X146am* ; 
in  ®t-enO*  I233e,  IV359e;  inbiicirte  loi86m*,  falter  l+328e,  leiten 
lV0214m,  Icii^teiibev  III0397me,  ©tr.  ber  OJebe  Iixiöe  (gctbner), 
tcbenb  f.  SBalbftr.,  untevfecifc^er  I+477a,  Salbftr.  1110a  (tobenb:  bei 
Homer),  p-tt?cife  IV333e,  in  [id;  jnrücffe^renbe  II0342m* 

Stromholi  (alt  Strongyle,  aU  Snfel  n.  SSuIfan;  f.  bf.  bef.;  IV295e) 
«a.  Snfel  ]455a]\:  ©i^  be§  Äolus  ib.,  anf  IV 561m,  SScvginfel  I  455a, 
©nircbner  IV530m  ||—  33.  «BnÜan  (ber  Str.  I456e;  an^  ber  S5nl!nn 
öcn  Str.  I279e;  ^ügel  IV295e)  I  255m,e,  279e,  449am,  455a,  6e;  IV 
[295m-Ö,  %530me],  297e,  371a,  5dOm  \\  Jiifn^r:  Slb^ang  IV418all,  561m; 
in  alter  Seit  lV295e-6a,6me,(304e,  550m);  arbeitenb  [=  t^ätig]  [.  raftlüg 
II  $änftgfeit  ber  2ln§brii^e  (=  ^reqnenj:  f.  §ö^e)  [=  Vermnnente  5(., 
immer  ob.  baiiernb  tl)ätig,  raftfoS  arbeitenb]  IV294e,  5a,  6e]  pnmawcwte 
21.  IV 29öm  T  großer  Srugbrnrf;  lV295e  .||  iva«  er  ansnjirft  lV295e-6a, 
418a,  56Im;  lange  befamit  [i?gl.  alt]  lV295e,  (Sifenglanj  I279e  |  ^ener 
[=g(amme]  lV296e,  304e:  f feine  f^-[d;riinbe  IV296'am,  418a',  -jeid^en 
f.  3ei(^enT?5 lamme  [=  ^ener]  IV295e-6a,m,  530m;  -en  lV304e  ;| 
[®ebirg§arten]  IV634e|^ö^e  [4:  nicbrig]  1255m;  IV290e,  5a,e(303e), 
561a:  S3erF)ärtniB  jnr  ^reqneng  ber  Sfngbrnd^c  125<Sw,e  :|  ^eget  lV561m, 
-berg  IV 295a  j  Äratcr  IV29eam,m:  -ranb  I279e,  ®eiten-Är.  l\418a\\ 
J  Saöa  IV 296am,  418a,  561m;  -flrcme  I279e  (frifcf;e),  IV464m  (or;ne)  :\ 
niebrig  I  238e;  lV294e,  5a,  333a,  354a;  [^erf.]  IV295e-6a;  raj^Icg 
arbeitenb  [=  immer  tl)ätig  nfir.j  1255e,449am;  ^anc^lV530m;  @(f)iffer, 
(Seefahrer  f.  3^^«^«^  ||  t^ätig:  banernb  [=  immer,  =  ))erman.  2tuöbdlrf)c] 
I456e,  ^iftorifd^  lY 37 lam;  immer  t^ätig  [=  banernb  tb.,  rafttc«  arbeitenb; 
^anfigfeii  ber  Slnebrüc^e  nfn).]  lV2.95e-öa,  301a,  315a,  333a  (354a),  464m, 
540e,561aT^^ätigfeit  IV29(5e,561a  .||  STrad^Vt  IV427a:  -2trt  IV 468a, 
472m  :|  migeoffnet  IV 418a;  Setter^rc^^^ejeiung  lV296me,  530m  j  3ei(^en 
ber  ©d^iffer  IV 296m,  409a;  generseid^cn  ber  ©eefabrer  I255e  :|  3cit  f.  alte 

*@trome  [.  ®trcm,  ftrömenb  f.  SBaffer  |  Stromeyer  (Fried.,  1776- 
1835):  2)?eteor[teine  [11613a,  624m;  m\dd  IV481a,  (Seien  1245m  :| 
Stromnefs  (anf  bcn  £)rfne^'e-3nfeln)  1348m  (Jage,  2^em^eratnr) 

©trömnngen  (4:  ©trcme;  f.  bieS  an  al^bab.  @teflc)  [f.  9lerclit^en, 
etcctrif(b,  electrc-magnetifrf; ,  (Srbe,  %U\%,  S?iift,  ?uft!rei8,  magnetifcf;,  2J?eer, 


1076     Strömungen  —  W.  Struve:  ^oppelfterne  ^ 

Dceaii,  oceanifc^,  ^flaujeii,  (Somie,  Gterufc^n u^))eu,  ^o\t,  Scivme,  SBaffcr] 
%.  (=  2J?eeveeftvi5miingeu:  faft  aüein  ©egenftanb  be^  2lvt.  [aud)  <Btx'6m. 
hl  ©etuäffeni  überVn^t] ;  f.  einen  X\}6\  unter  *9Df?eerev^ftveni.)  I  295m, 
324a,  6a,wi;  II 525-6m;  HI  16m,  148m;  IV236e;  sing.  @tvi3 mini g  [*] 
(4:  @trom)  f.  äquatorial-  Stquincctial-,  atlautifc^,  ^eruanifd)  7  53,  (^J^ijf.; 
f.  bie  attg.  Sitatc)  [burd^  ^  be3.]  III  44m-45a,  382a;  sing.  (O-*)  ||  3uf.: 
angetriebene  ©egenftäube:  Pfanne  11325m;  ^^viimmer  eine«  <2^iffe§ 
II  325m,  408e  :|  (Siufl.,  (Siminvfuug  [ugl.  2Bivfungj  lV236e;  (Srbe:  im 
Innern  ber  @.  f.  *evbe,  Sivf.  f.  ^SSivf.;  evregenb  IVoi69a*,  mie  gliifie 
11325a,  folgen  f.  uic^t,  ©egenftäube  j.  angetriet^en ;  ©efdiiviub.  [=  @c^ueüigf.] 
1326m,  7a*;  heftige  I428e*;  folgen,  iveun  bie  @tr.  nid)t  n^nreu  III5iia; 
partiettc  II  326e,  Pfanne  f.  angetr.;  9?irf)tung  II  325a,  469e,  473e-4a; 
IV°34m;  ,^mif^en  ruBenbeu  3)?n[)en  11221a,  ©c^iff  f.  augetr.;  @d;nelligfeit 
[=  ®ef(^h)inb.]  11325a,  469e;  (gönne  f.  Uriad;,  ©iibftr.  111144a,  tfiermo- 
clectr.  10436a,  untere  IV242m;  Urfac^  II473e-4a,  III  378e  (@ouue); 
hjffttic^e  II408e,  gegen  2Binbe  I  75a  |  Söirfung  [:^  ©inp.]  1  325e;  II 
208m,  326e(408e);  -en  IV236e:  für  bie  (grbe  U\378e,  510e-la 

*Strongyle  (=  neu  Stromboli)  5t.  Sufel  1455a;  IV295e,  530m: 
Äolus  IV296m;  flammen  I V 304e ,  530m  J  53.  55erg  I  238e,  449a  1| 
Strophaden  (unfein  im  ion.  3«eer,  <S  ^,  3ofont^og)  II  19e,  ©tro^ben  II 
125a  I  ©trnctnr  (=  S3au)  [f.  @ebirg«arten,  SSuIfane]  I55a,  490m;  II 
251ali,  354e-5a,  463e;  lV271ra,  365e,  463e:  med^anifcbe  1219m;  [bon 
i0?ineralien  u.  a.]  1266a,  464e;  IV479a,  629a;  V73a  :|  Struth  ((Sifel) 
IV  280a 

1)  Aug.  Struve  111554a  (arjafje  be^  Neptun),  6m  (1*«  S^^e^tuu«' 
trabant)  II  2)  Otto  Struve  (geb.  1819):  Biela^s  Somet  III  569a,  583a; 
©o^^elfterue  III  296e,  643m,e  j  Neptun  111554a  (9J?affe);  1*«  Sf^e^tun«' 
trabant:  (SIemeute  111535a;  gefebn  III534e-5a,  556m  :|  Söetü.  be«  ©onneu' 
ft^ftemö  \414me,  III  280m  |  Uronn«trabant(en)  n)iebev  gefebn:  ber  1*'  u. 
4»'  111204a;  ber  V  IIl532am,  553e  :||— 3)  Fried.  Georg  ^Wilhelm 
(von)  Struve  (geb.  1793)  1|  3ufo^c:  5{berration  III 91e,  94a,  127e,  380m; 
aralo-cafpifd&e  (Senfnng  IV507a;  astronomie  stellaire  11513a;  III 
58a,  107m^  117m,  127e,  177m,  197a,  210m,e,  Im,  2a,  3e,  285a,  6ell, 
356m,  365a;  Capella  III254e,  §ö^en  beS  Caucafus  IV(385ej  582m, 
(Sentralför^er  III287e  |  (Eometcn  IIl562e;  fleiuer  ®tern  beim  Halley'fc^eu 
Sem.:  2id)t  nic^t  abgeteuft  I  110m  (391e-2a)  ||  S5o^^etfterne  [a.  stell. 
dupl.  u.  compos.]  (sg.  -ftern*)  IIl81am,  254a,  291a,  [295m-6a,  ^.308me] 
308a;  „über  S)o))i>etfl."  111306a,  8e,  9e,  310m II:  Stbftönbe  III81am,  JBabn 
III302e,  S3etr\  III  Slam;  Katalog  [a.  stell,  dupl.,  t>gl.  S5errtu.]  III 
295m,  300a,  2a;  ^arbe  [a.  a  Herc]  lll298e-9a,  §cltigt.  f.  SBed^fel;  a  Her- 
culis*:  garbe  111235m,  259e;  Chrn.  Mayer  111293a,  SSegleiter  bcö  ^ctar* 
ftern«  III82e-83a*,  Umtauf  III  (289me)  306a,  93ev?eidmiffc  [=  Satatog] 


W,  Struve:  ^oppelfterne  ^Iß  —  etunben  aUg.    1077 

m295m-6a,  SBec^fel  ber  ^eüigfeit  IllSOlme,  beibe  €teviie  tt?eiB  III  172a, 
3aM  I  154m  11  a  Herculis  f.  2)o|)^>elft. ,  Jupiter  11184m  (^Bebecfimgeu); 
Kant,  Lambert  111356m;  ©cfd^trinb.  be^  $!icf)tg  IlGOam;  lll91e-92a, 
94a,  126ra,  7e;  a  lyrae:  ^avaüa^e  it.  (gntfevming  III274e,  25öell;  Clirn 
Mayer  [a.  2)c^^pef[t.J  III 293a, (me)  307e;  SReribiangrab  in  dtu^l  IV22a; 
aJiicvemeter  [a.  stell,  compos.]  111306a;  iöZ-9}2ef|iingeii  f.  stell,  compos.: 
m\i<i)\tv.  UI211ra,3e;  g^ebclflecfe  111318a,  358e;  Orion  III  168me,  337e; 
^^lOIcnfiiiig  be§  ^eiibel«  I423e,  ^olaifeni  f.  2)c^^^elft.;  „Poulkova«  111 
191a,  214a;  eigne  53en?.  üon  Procyon  u.  Sirius  III268e-9a  |  Saturn: 
!^age  IIl526e,  552e;  2)iinenriDnen  ber  9?inge  III  525e-6m  :|  Sirius  ^ 
Procyon;  @tette  ber  @onnc  III  189m,  214a  ||.  astr.  stellaire  f.  astr.  | 
stellar  um  compositarum  mensurae  micrometricae  („SRicvcnieter- 
ajjeffungen"  III  286e)  III  118m ,  133e ,  208e,  254a,  9e,  286e,  7a,  295e-6a, 
308a,e!l,  9e  T  catal.  stellar  um  duplicium  [=  ^atal.  bev  2)o^>^\'I[t.] 
III190e:||  (Sterne:  Slic^ungcn  111175m,  210m;  eigne  33etr.  [a.  Procyon] 
llI286e-7a;  @t.  feine«  (Eatafogg  111302a  (^o,  102,  9^o.  2681),  \119e 
CJZo.  1938  H.  3062:  S)ovMfterne:  e(em.);  (Sntfevmmg  1160m,  III271me; 
garbe  111173a;  ®vcge  III  100m,  la;  nac^  ^c.  (^J^nmmern)  j.  Katalog, 
[gr.  3a^r  nnterfuc^tj  III295e;  S^eitbeilnng  Iin76e-7a,m,  210el!;  üielfad^e 
[=  stell,  compos.]  III295e-6a  ||  Weifse  111197a;  SBeltvnnni  11149m, 
50a, m,  58a 

*Strymon  (^f.)  II  28a  |  ®raf  v.  Strzelecki  (P.  E.):  Kilauea  IV589ell; 
New  South  Wales  IV589e,  590meT@tii(f  1125a  (abgefonbertet^);  pl. 
etiicfc  [öon  2«iHev.]  IV 297m,  359e,  592a  J  S  t  u  d  er  (Bernh.,  geb.  1794) 
gegen  nranfänglidbe  ©ebirg^arten  V89e;  „^^^^fitalifdie  ®cogr.  n.  ©eologie" 
ivöOle,  V89e;  ©limmerfc^iefer  V67m,e;  ©ranit  y67e,  Oueüen  IV 
501me]  „@eoIcgie  ber  «Sd^u^eij"  V67m,e 

ftubiren:  [eine  eac^e]  II84a,  IV126e;  @tnbir- II  383m  (-simmev)  J 
(Stnbirenbc  11464m  :||  ©tnbinm  [f.  9?atnr,  SBiffenfc^aft]  1 37m ;  II69a, 
186e,  251a ,  399e ;  III592e;  IV134m,481e;  V22a,92e;  pl.  etnbteu 
(*)  [f.  ®e[(^i(^te,  littevarifc^ ,  SD^afer,  materifd^,  ^J^atnr,  e^rac^e]  I  375e, 
384a;  II  85me,  94a,  142e,  288a,  319a;  III8a,  40m,  512e;  IV66a,169e, 
225m:  Beleben  III 318e-9a,  Selebiing  I36a;  ernfte(«)  1 28m,  68e*,  258a*; 
[eine«  ©egenflanbe.s]  I11234e,  gvünblid^e«  I39a,  <Bt  machen  II  85m*, 
gtei^  einer  W\\c  I32e,  tiefe«  I28m 

*®tnfe  [f.  Siiltur,  Äiinfl,  2RitteI;  Sterne  u.  m-änbevl.  @t. :  §et(igfeit; 
Siefe,  SBermanblnng]  I1249m,e;  III244me:  (comp,  ©tnfen-)  -folge  11 90a, 
jii  ^oberem  11399m;  -teiter  1286m,  IIU4m;  ft-iveife  II210e;  m8ni, 
35ra,  220a,  596e,  8a  :|  etnbl  II  20m  (ber  beilige),  218a  (-lebne); 
ftum^f  I  34m 

Stlinbcn  [ai'4  in  compos.]  (i^gl.  U^r  53.)  [f.  frü^,  ^Planeten,  Stern* 
idnnm".  ^^^  ^w   51".(^fel,   Senbe-]  %  (gen^.)  [f.  ncc^  «^^^faneten,  bit 


1078  etunben  —   Styx  @ 

24  6et  55]  II  125a,  470e,  Im ;  III 243, 607e ;  IV  176m,  183a  1 55.  (aflron.,  ^Betle 
bes  Fimmel«)  P^J  III327e-8a,  348e;  IV97m;  lot.  hora  III327e-8a,349a  | 
sing.  (Stil  nbe  (burc^  *  bej.)  IIl602m-4a  |]  3tif. :  benannt  [.  Planeten,  bürger«= 
rid^e  11452a,  ju  benfeU^en  1 437a,  in  einer  1361a*,  (SinM  IV 62a;  -gks 
[ügl.  aWimitengtaö]  II(471m),  -gläfer  IV170e  (frübev  ©ebvaiic^);  ^albe  I 
436e*  beiße  n.  !aUe  1336m*  |  ft-tang  adv.  I444e,  IV498a,  V83a;  adj. 
111609m  :[  2«ovgenft.  (sg.)  Ill(612m)e;  IV 77m,  117a;  nad;  @t.  1195m, 
337e;  9hc^niittagg-(St.  IV  128m  |  @t.  ber  S^ia^t  [a.  beS  £age§]  II452e, 
III(612am);  ^Jac^tft.  [a.  Xageöft.]  III  6l2ell ;  näc^tlic^e  ®t.'  II  196m  :| 
Dramen  f.  °^;ß(aneten  ||  mä)  Planeten  benannt  [bgt.  *^Ianeten]  III 475rne; 
[in  bev  9tctation^3eit  bev  ^(anctcn]  III519e,  524a,  8e,  548a,  (550a,  le-2a)  :1| 
@t.  beö  Stageg  II452e:  nad^  ®t.  ijev[d;ieben  1358m;  (St.  be§  2:.  n.  ber 
g^ad^t  1195m,  111473m,  IV80m  "[  2:age8ft.  pl.  1336m,  II  IIa,  III 
229a;  sg.  1324m,  lil  473me:  bie  erfte  (sg.)  III473m,e,4e  J  2:age«-  n. 
maä)t\i,  IVll5e,  129a  ||  @t.  bev  Ulir  [i^gl.  *Ubr]  II451e-2a,e;  öerabrebete 
1437m,  tevfiinbenb  11196m,  öerfc^iebene  IV  40m;  bternnbstransig  (24) 
III  425a,  473m;  IV176m,  191e,  2e;  öon  ©t.  jn  €t.*  I436e,  IV  124m 
ij—  ftiinbli^  [f.  Savcmeter,  33ecbad)tnngen;  magnetifc^e  Slbweid^nng, 
SJ^agnetnabel  (ft.  ^^evänberung);  Dfciüatienen,  Variationen,  35eränbernng] 
III  603e 

(Stu^ibität  II346e,  Stura  (am  3nbnS)  II203e 

®tnrm  51.  (eig.)  1 324e,  336e;  II 48m,  122e,  269e,  272a,  3a;  111577m, 
9m;  IV537e;  ^.  (bilbl.)  [f.  magnetifd;,  33ölfer]  11234a  |  pl.  ©türme  (*) 
[[.  @ee]  I(260e)326m,  11165m  |:  53efd;r.  [=  @d)ilb.]  II  50m,  121e,  2me; 
fnrd^tbarer  II 59m,  anf  bem  Jupiter  11132m  |  9^crbft.  II421e*,  9^orbcft-(St. 
IV505e*;  Oftft.  II180e*:|  @d;ilbenmg  [=  33e[d;r.]  II  124e,  [©dirift]  I 
479m*,  ft-berfiinbenb  III342e,  SSctlcn  IV229m,  Sef^ft.  II484e:l| 
Sturm  (Joh.  Chriftopli,  1635-1703):  @(^at(  IV227am,  ©eben  III113e; 
Sbermcmeter  II380m,5i7m;  2)rel;ungx^ge[et5  ber  SBinbe  11380m  ||— 
[türmi[^  [[.  9«eer]  11105m,  219e;  111385a,  6e;  IVl27a 

*@tnr3  IV 363m  |  Sturz  (Fried.  Willi.):  Dio  Caffius  III542a:i; 
IV605a,m  (annot.);  Empedocles  III  199e,  202a;  Vefuv  l\605m  :j  Btii^' 
punftc  IV145e|@tl?I  51.  (=  @d;reibart;  Diebe,  @^rad^e)  [[.  doncificn] 
II  22a,  49e,  233m;  Sß.  (im  «an)  [0°]  11167m,  IV  531a;  S.  (in  ber  SJJalerei) 
[O]:  concifer  [\)gl.  *(5onctrien]  11115m,  f^ävbiing  H  26a,  gejievt  11106a; 
ber  große  II89aO,  in  größerem  II86aO;  talt  11106a,  ©c^njülftigfeit  II 
73e-74a,  nngleic^  II  23m 

bie  Styx  (in  5lr!abten)  [an^  in  comp.]  (oft  bie  Styx-OmUi  [bnrd^  ° 
bej.],  SBaffer  ber  Styx  [bnrc^  *  bej.j)  IV  [502e-5m] :  SBergiftiing  Alexanders 
beS  ®r.  IV 505m*;  bei  ben  ^Tlten  IV505aO,  i,„  HItertbiim  lV505am^; 
53e[c^aft.  [ogl.  fc^äbl.  @tgenf^.]  IV505a*,  -galt  IV503m,  gelsti^anb  IV 
503aO,  trilbe  ©egenb  IV502ei|,  [®e[c^.]  IV505amO,  giftig  [og(.  [cbäblid^l 


Styx  R  —  ©üb  m  1079 

lY503am^',  mik,  falt*  IV502e,  3al\;  ü^age  lY 502e'^,  neue  9h^vic^ten 
lV503a<^',  -Ouelle  [boju  bie  3u[.  mit  oj  l\[502e-3m]  3a,  Oiicüe  IV 
503a;  (Sage  IV502e,  -eageii  IV  503am  |  [d^äblid^e  (Sigenfc^afteu  be«  Safferö^ 
[^l  giftig]  lY  502e,  3am:  ob  fie  [ie  biirc^  SSevänb.  eiiigetüBt  r;at?  IV 
502eO:|  lU|>nnig  aiiö  bem  Savtaniö  IV502e,  beraub.  [.  [c^ablid;,  33er- 
giftuug  [.  ^Alex.  ber  @v.  |  SBaffcr  [büjii  bie  3ii[.  mit  *J  IV502e;  -SSaffer 
IV502e,  3a,m  :|  JDilb  [.  ©egeiib 

Suanifch  ((S^rad;e  im  Sauca[ite)  II420e;  suanpan  II  2ö5e-4a,  455m ; 
S8ai  i:ou  Diego  Suarez  (auf  äJJabaga^cav)  IV  411m 

*flIÖ-  [f.  sec.  cceauif^,  tro^ifd^J,  ©iiO-  [f.  sec.  Apenninen,  ^eviobe]: 
fubaevial  IV 589a  ||  fubiectil^  [f.  garbe,  prbuug,  ©taub^uuft]  11190m, 
406a:  2)afein  11282m  J  baß  @ubiectii:e  II 52a  J  ©ubjectiöität  I20e  (ibeel(e) 
•il  ©ublimat  f.  @d;tDefer  |  ®  ubiimaticu  [f.  @d;lueferj  1259a,  279e,  280a; 
IV602e:  -^«-^robuct  IV612e;  pl.  -cu  IV602e  Jfublimireu  IV603me; 
fi^  fubl.  1245m,  279e  ||  fubhiuarif^  f.  Seit  ||  fubmariu  {=  -m\ä), 
-maritim;  uuterfeeifd;)  [f.  Sufclu,  iBuIfaueJ  IV589a:  JBilbuug  IV449m, 
SBirfuug  IV279m  Jfubmariuifd;  (=  -marin  ufii\)  1245m  (2öir!ung),  303m 
(iBerMItuiffe)  J  fubmaritim  (=  fubmariu  ufu\)  1307a  :||  ©ubftanscn  (:[: 
8tcffe)  [f.  brennbar,  Soutact,  9}?iuevar-;  iMele  adj.]  1 136a,  186m,  247m; 
11311a,  373m,  381a,m,  392m;  11164m,  394m;  IV  IIa,  50e,  489e,  604a  | 
Bing.  (Subftauj  (*)  1408a,  488a;  II387e;  III  44a,  55a,  109alll,  418m, 
616m,e;  IV  364a;  eine  beftimmte  IV216e  |:  anorganifc^e  IV  8e;  [W' 
gäblnug]  11382a,  523am;  [(Sigeufd;aftJ  IV  164m,  (S-en  II518am-^^;  feftc- 
1227m*,  334e;  im  Snuereu,  SD^oIecuIe  IV78m;  organifc^e  IV485m,  i>er* 
fd;iebene  V95m.||  ©nbftrat  (= -tum)  1  201e,  6e;  II90m,  165m,  23Sm, 
281e;  IVl45a,460ra;  enbftratum  (=  ©ubftrat)  II  89a;  III 333e, 597a 

^■Succaffuny  {'>flm-^cx\e\^)  IV  210a;  fucceffiö  11315a,  buen  Succeffo  f. 
buen;  Suchitepeques  (in  2}?ittel-5(meiifa)  IV 544a  (^rot»in3),  @raf  Suchtein 
III621e  (@terufd)nup^">en  jn  Orenburg) 

©üb  (in  compos.)  (ügl.  fiiblid))  [f.  sec.  Amerika,  $!aub,  ^ol,  ^otar-, 
©tvomung]  |  53.  (Sübcn  (felbftft.  gorm)  [f.  Kammern]  II411e,  IV 50a  || 
3ufn^c  (f-fec  bilbet  ein  bef.  ©tücf  biernad;):  gegen  ®.  II  166e,  185m; 
lY  120a  \  Süd-Georgien  (cftl.  toom  g-eucrtanbe),  an<i)  gen.  Sandwich- 
2aub(*)IV376a:  Cook's  >S-L.  lV136e;  maguet.  Siuieu  IV136e,e*;  uidf;t 
toulf.  IV376a  \\' Südindien  11315m  \füdindifch:  ^Ird^i^cl  [i^gl  inbifc^er 
m-c^ipelague]  I  380a  (Sßölfer),  IV306a  (=  ÄM«c?a-3ufeIu;  9?eil)eu-35ulfane); 
Snfeln  II334e,  Sufehvelt  II  311  e  ||  -freu?  [=  fiibl.  Äveug]  II  331e  j 
-tid;tcr  [=  (Süb-^clartic^ter]  1202m,  IV  125m:  ^arbe  IV207a;  in  ber 
n'üvbi.  ^atbtuget  1202m,  lV146me  :|  [tarnen  für  ©.]  11468a,  füb-uörblic^ 
IV137e,  t-fee  ift  ein  bef.  ©tücf  bieruad;;  nacb  bem  @.  n^eifen  lV50all, 
-SBcifung  f.  3)?agnetuabel  |  -n>eften  IV  120a  (gegen);  -treft-2Biub  1359a, m; 
-SSinbe  I3G0m,  3Seft-@üb-3Beft-Siubc  I345eT-n.Mub  II48e;  -iinube 


•1080  6üb  2ßi  —  }üUiä),  fSübfee  bi§  ^ 

1343m,  II  156a  :|  SScrtev  f.  iTJamen  ||—  33.  fübli*  [.  35veite,  ^allj* 
fiigcl,  ^emif^>I;äve,  §immel,  5Rorb,  ^Regien,  ©tevne,  ^cwc  ii.  a.;  ba«  (©üb*- 
Ii(^e  II  430e 

tSübfee  (=  ba^  ftiüe  2«ecr  [.  .  .  IV  609a],  bev  ftifte  Oceaii  [.  .  .  IV 
587e] ;  :|:  bev  gvc^e  Ocean ;  fie  ift  ein  Xh('ü  beö  iubifc^cn  OceaiiS  II  309e) 
[f.  A.  V.  Humboldt]  (belli,  bie  ®I.  ^cden,  Okvflä^e,  ©^ncgel  a(§  = 
®iibfee;  f.  35egviff,  5tnfid^t;  (Sutbedtimg;  f.  ferner  J^orj.  ^nfe.'n,  SSnÜaiie 
berSnfelu;  magiietifd^)  1262m,  II[305m-310a,  21.  478m-480m];  IV91e, 
334a,  414m,  {429me,  430e-la),  451m,  592e  \\  3ufa^e  (compos.  @übf  ee-): 
2l6ftanb  f.  (Sntfevninig  ||  bie  ®.  an  ber  ^üfte  Amerika' s  [f.  ncc^  einjelu 
Mexico,  Peru]  l\451me:  Saiial  IV555all  (jiim  atfaiit.  Oceaii)  |  ßntbftfinig 
ll305me  (u.  Äettntiii^):  n)irf;tige  feigen  bevf.  Il306m-7a.  -^^gefc^idjte  II 
[308m-310a,  %  478m-9\  :|  feine  Snfeln  f.  Mex.  u.  Peru,  Äcnntniß  f.  dnU 
bec!.,  im  9'iorben  f.  °riiff.  2tni.,  9?id^tKng  IV542e;  im  rn[[,  3Iiner.,  im 
3fiorben  IV70e,  429m^;  fid^tbar  lV539a,  ©tromimg  [j.  *^?eriiani[rf)e]  I328me, 
©türme  l\308m-9m  (u.  Uri'ac^;  9m)  ||  an  ber  @.  f.  Ort,  nite  2lnfic^t 
ll305e-6m,  äqnator  [tjgl.  magnet.]  111589a,  bie  atlantifche  B,  (=  iiiDiic^eS 
ü«eer)  lY 609m\\;  2lii^be[;uung  [=  (Svftrccf.;  :^  @io^e,  «reite,  ireit;  tjgt. 
^Seörenjung  iifw.]  \\414m,  {429m,  430e)  \  5öccfcn  IV416a  {430e\\-la), 
592e:  im  Snnern  lV451me  :|  ^Scgrenjung,  (Siib^unttc  [ögl.  2lu?bel;n., 
(Srftrecf.  ujtu.;  SScrengung]  IV4i4m  |  [öegriffj  (t)gl.  ^Infid^t)  IV45im, 
592e:  X\)c\l  ber  einigen  SBaffermaffe  IV450e-ia  J  [«Bef^affen^eit]  f. 
friebüd^,  fanft,  leicht  ju  befc^iffen;  ©nebe,  njeit,  33erengnng  J  ^Befd^iffung 
[4:  (Schiff fa^rt,  bnrc^[(^ifftj  11306m;  lei^t  jn  bef^iffen  II478me,  guerjl 
befc^ifft  [=  burd^f^ifft]  U478m  :|  33e\üc^ner  f.  unfein,  33im§ftein  IV 313m, 
58oben  I  474e  (öeränberlit^),  33reite  [^^  treit,  2lnebebn.,  ©rÖße  nfm.;  togl. 
33erengung]  IV4i4m,  großer  S3ii|'en  IV(429we),  ^anal  f.  ^Amerikas  ^üfte, 
Soratleninfeln  f.  3n[eln  (5,  Cotopaxi  ge^i^rt  IV  534m,  bnrd^fd^ifft  [=bef(^ifft 
nfn).]  11380m,  (äilanbe  [=  Snfern]  II 72m,  eine  ©ni^be  11311m  |  ©ifeu* 
ba^n:  (Sj^ebb.  ber  SSerein.  @taaten  für  eine  (S.  öom  Mifßßppi  an  bie  @. 
i\430am,  6e,  595m;  exploratious  and  surveys  IV  595m,  8all  :|  Snb^iinftc 
f.  S3egrenjung,  enge  f.  35erengimg  ||  (Sntbed iing  ber  @.  [f.  au^  Amerikas 
Äüfte,  Snfeln]  II 47«e-9a  (erfte) :  ^^gefc^ic^te  II[308m-310a,  5t.  478m- 
480m  (bef.  47(Sm-Pa)]  J(gntbc(fnngen  in  ber  @.  11309m,  [311-2m, 
%.  479e-480m]  311e,  478e,  587e  (®efd^.);  -(gntbecfiingen  IV 442a  .||  ^nt- 
fernnng  (Slbftanb),  entfernt  öon  ber  ®.  (bef.  ©ebirge;  lV554e)  [f.  aii^ 
Mfte,  Sittoral;  a.  35nlfane]  IV 437a,  9e, 440a;  (gr^ebimg  f.  Snfeüi,  (Sr* 
ftrediing  [=  2(u«be^mmg  nfn?.]  IV 451m;  ßj^ebitionen  [=  9?eifen]  II 
478e-9a,  -(Sy^.  II303e;  f^Iüffe  [=  3nfl.]  IV362m,  gtnß  f.  <^Mex.;  frieb* 
lieber  S^eil  [=  fanft]  rV229am,  ©ebirgc  f.  Entfernung;  geogn.  f.  Snfeln, 
®eo(DgieIV583e;  ©cfc^id^te  f.  (Sntbecf ung ,  ©rö^e  [4:  5Iu«be^n.,  ©rftrec!.; 
«reite,  n?eit;  ögl.  «cgrengung  nfn?.]  IV4i4m,  §anbel  f.  Äüfte;  ^ö^e  über 


fSübjee  §  —  Wh     ..   -  1081 

bev  (ö.  IV 462m,  497m;  in  bev  @.  [f.  Alex.  v.  Humboldt]  11483a,  im 
Snncvn  f.  8ecfen,  Sufelc^eu  IV4i5m€  ||—  ^nfclil  bev  ®  ü  b  f  c  e  (=  (Silanbe,- 
t)gl.  3nfeld^en;  f.  aiid^   2>n|eltt>e(t,  2anb)  (=  Polyneßen,  Auftralün)  [a. 
o^meri/ca'j  Äüfte]  (f  S5u  If  a  ne  bev  3u[elu  f.  f^ätev  ki  SS)  II 45m,  ^2im-2a, 
[409ell,  420e-lm,  5e-4a  (eiiijclne  ©ni^^eu  u.  ^Iiifaäfjlmig)];  IV[4U-428a, 
51.  588-591  ([^ec.  ^Betrachtung  n.  2^e^ogv.  ber  eingetnen  ©rii^^eii  ii.  3»nfeiu)]f 
[588-9a]  1  ®  ü  b  [  e  e  -  3  n  [  e  I  n  (O)  (=  Polyneßen,  Außralien)  II  5m  ;  I V  41  Ge, 
426m  II  3uf.:  %U])dl  f.  J^eire,  Sru^äiifung  ob.  Bcne  lY 423e-5a {588e); 
5Iuüvbniing  [:^  3Sert^ei(.  uf».,  9?ei^nngJ  IV  41 5m ,  5(S5me;  ^Ivbeiten  it. 
©c^viften  über  bie  3.  IV4146-5a,  Slrtcn  IV5«55e  |  [51  ii  [30^ hing]  (f.  I;^: 
a%)  U308e,  lY 588am:  @ang  ber  51.  IV 4i5am  :J  33etrol;ner  IV 415a; 
(Sovatteuinf.  IV588e,  9a;  (gnbe  f.  oftl.;   ©ntbecfung  II  50Se,  312-2m; 
(gv^ebung  IV4i5me,  ^öc^fteS  (Svu^ticn«-®eftein  lY  425m,  ©ebiet  IV 426m  [ 
©cbivgö arten  [=  ©ejlein,  a.  milt.;  i?gl.  gecgn.]  IV425-6a,  590me: 
mmil  IV42im,  4am:|  geogn.  I V 414e,  420e-im;  ©eftalt  IV414e;  ®e* 
[tein  [=  ©ebirgearten]  f.  (gru^t.,  i^ul!.  |  ©rn^^en  [4:  Steile]  (f.  1;^.  aüg.) 
lV416a  [eiujelne],  588^  (SaJ^l);  -gru^^?en  IV414e,  6a,  426m  :1  Heine  f. 
3ufeld^en;  mit  Kratern  lY 415me,  crlofc^ene  Ärater  IV4iöa;  ?age  [togt. 
5(uorbn.,  S?ert^eilung  uftt).]  lY588e  (in  einer  3one),  ungeheurer  leerer  3?anm 
[togl.  ^Mex.]  ib.,  cftl.  (5nbc  IV426me,  reiche  II309e-310a,  9?ei^nng  [:^ 
5tuorbn.]  IV5<S(5me;  ^eid^tung  lY il^,  5me,  420e-lm,  3e-5a,  582e,  8me\\; 
©c^ttberungen  II°5m,  «Sd^riften  f.  arbeiten,  auf  norbtueftl.  @^altm  IV 
423e-5a',  Steile,  5l6t[;cihtngen  [:^  ©rn^^en]  lY 415a  [588am]',  S^o^ogr. 
f.  aÜg.;  ^ert^eihtng  [4^  5lnorbnnng,  9?ei^nng;  bgl.  5lnt;änf.,  gerflrent,  leerer 
$Raum,  3one]  IV414e,  5m6,  5S5m«;  S5ul!ane  ber  Sufeln  (i)ulf.)  f.  f^>äter 
bei  55;  Mvelt  IV414e,  trefllid^e  II86a,  ßa^I  lY 588e;  nic^t  jerjlreut  [tgl. 
S3ertbeit.  uftv.,  5lnorbn.,  51n^äuf.]  IV4i5m,  588me',  ßonc  f.  5Inl;änfung, 
Sage  — 1|  ifcgonifd^e  Sinien  [tgl.  magnet.  Slbtr.]  1431m,  Äcnntniß  f.  °Ame' 
Hka's  Äüfte,  Quoten  f.  magnet.  Äquator,  i^rater  f.  3nfeln  ||  ^üftc  [=  Ufer, 
Sittcral]  (a.  35u(fane)  IV  184a,  527a;  V29e;  -Stü^t  (O)  III143e;  IV  189m, 
302o,541e,565e,  575m,  592m:  (Sntfernung  ton  ber  t.  IV554e,  ©ejialt 
I309e,  §anbel  IV0311e;  9?id^tung  I V 520me,  0542e;  Xtm^ev,  IV(40e) 
J  tiiften  1296m;  IV70a,268e,  430a,  595m;  -Ä.  IV313m  ||  trccfncS 
?anb   1302m  |  Sittoral  [=Äüflc,  Ufer]  IV544e,  V27e:   Entfernung, 
entfernt  tocm  2.  IV 437a,  9e,  440a,  454a,  557e;  bem  S.  na^e  IV306e, 
ÜJic^tung    lY320e-la  ||  magnctffti^  |:  Slbreeid^nng   lY204m  (i3fttid^e): 
Sinien  gleicher  51bti?.  1431m;  2.  ber  5tbii\  I189m,  IV[i44];  Sinien  o^nc 
5lbn).  11376a:  Otal  IVi40me;  Sinie  o^ne  5lbh.\  (n.  i^r  @i}flem)  lY 57e-58a, 
136a,m,  [140],  (202a)4am;  gefc^Icff.  @t?ftem  rV55a  :|  tquator  1 191a: 
.kneten  IV  101m;   SSecba^tnngen  [a.   3ntenf.,   9^eig.]   IV 70a,  86e; 
3ntenf.:  93eobb.  IV61e,  86e  |  9f?eigung  I  428e;  IV  107m,  Pam,  171m: 
53eobb.  IV86e,  Sinic  obnc  9^.  I190e:||  bei  Mexico  unb  Peru  [f,  jebee 


1082  t  ^übfee  3)^e  —  3 ;  ©ue  —  6uf 

aiic^  te[.,  f.  atlg.  an^Amerikas  ^üflc]  1434m:  feine  Sufelii  ttjcit  ^iu  IV 
5S5eJki  Meojtco  I  262m,  296m,  434m ;  IV268e,592m:  glu^  lV567m 
II  ber  @.  na^e  [a.  Sittoval]   IVlOOm  (la);   3^amcn  II478e;  IV592?, 
609aw;   9fJebct  I329e;  9^i\5eaii  [=  (Spiegel,  ^i  Okrfl.]  I476am:  iikr 
fcem  ^.  IV338e;  [nörbl.  S^eilj  IV429»ne,   5«crblid;t  IV(146me);  Ober* 
pd^e  [4:  ^«itoeau  iifm.]  IV4i4m;  [Ort  an  ber  @.J  IV  184a,  9m;  öftl  X'i)t\i 
lY 588a,  [^erf.]  f.  9^ei[en;  bei  Peru  [a.  ijon  Mexico  iifttj.]  11188m,  143e  | 
9feei[e(n)  (and;  ^evfonen)  [=  ^xP^h.]  1477a;  II125e,  309a,  472m,  482e-3a; 
IV 55a,  57e-58a,  421e,  522a,  586e:  ®efd;id;te  IV587e  :|  9tic^tnng  f. 
Äiijle,  Sittoral;  o^Imerifa'ö  Äüfte ;  fanft  [=  fviebt.  nfti\]  ll478me\\,  @d;iff- 
fa^rt  [=  S3e[c^iffmig  n[ii\]  11332a;  fid;tbar  (öon  ^o^en  S3ergen)  IV307e, 
539a;  ©palten  f.  Snfeln,  «Spiegel  [=  9^iöeau,  Oberfl.]  IV  462m  (über 
bem),  @ternfd;nnppen  I  404e;  ©trömnng,  @tüvnie  [.  ^Amerikas  Äiifte; 
2;i;eil  [.  friebl.;  nörbl.,  ^l,  ivefil.;  über  ber  @.  f.  §ö^e,  D'Jitoeau,  «Spiegel  | 
Ufer  [=S!ittorat,  Äiiftej  IV40e  (^eijjeg),  630m;  -Ufer  III131e:|  nm  bie 
@.  ^ernm  IV45imc;  nntonif.  f.   ©ebirgöavten ,  Snfeln;  SSerengung  IV 
(429me)  II—  Bnllant  ber  Snfeln  ber  (Sübfee  (35.  ber  Sübfee  lV415a, 
446m)  [ögl.  Krater  anf  ben  Snfeln]  IV[414-428a,  21.  588-591]  415m-6m 
(»gl.  nod^  2tufjäI;I.);  sg.  55nl!an  (*)  ||  3iif.:  2lrbeiten  über  bie  SB.  l\414e-5a 
||[2Inf3ä^InngJ  IV [41 6m-428a,  21.  589-591  (nad;  ben  Snfelgruppen 
II.  Snfeln)]:   ©ang   ber  Slufg.   IV4i5am  |  ber  t^ätigen   l\415am,  e-6a 
[einiger]:  3aI;I  lV44öm,  !!.  Bai;!  IV589a  .jj  (gntfernnng,  -^(bftanb  ücu 
ber  @.  [üg(.  tnfle]  IV 454a,  527a,  541a,  557me*,e',  entfter;nng  lY 41om-6a, 
erlofc^ene   lY416a,    gr.   grftrecfnng    IV450e,    ©etöfe   gel}ört   IV554m% 
größter  lY 416nie*,  im  Siniern  f.  Sage;  mit  Kratern  IV4i5we,  erlofc^cuc 
Krater  [l>gr.  Ar.  anf  Sufeln]  IV4i6a;   an   ber  Änfte  IV534e*,  i\a\)e  ber 
^.  lY 541am]  [Sage]  (tgl.  (Sntfern.,  (grftrerf.,  Änfle)  lY 451am  (SO^enge 
in  einem  (Streifen),  me  (im  3nnern  n.  nm  bie  (S.  l;ernm:  gr.  äTJenge, 
^  ber  t^ät.  3>nlfane  ber  (grbe);   2)knge  [i;:  ^a\)\]  f.  Sage,   [^erf.]  iv 
421e,    9Ji^tnng  IV[415m-6m],  ed;vift  f.   Slrbeiten,   (Streifen  f.  Sage  | 
1 1}  ä  t  i  g  e  [f.  Hnfjäljl.] :  I;ift.  IV 446m ;  (Seltenbeit,  geringe  ^al)\  lY 414am,  5e ; 
3at}I  f.  5lnfjä^I.  :|  nm  bie  (S.,  35ertbei(nng  f.  Sage;  3a bl  [^  aJJengeJ  (ogt. 
5(nf3ä^I.,  tl)ätige)  IV44öm,  589a;  3one  f.  (Streifen,   3ufammenbang  IV 
450me  :||  önlf  an ifd;:  @ebiet  IV4:/5m-öm  (aüg.  über  biefeS  i?.  ®.),  ©e» 
flein  IV42öam,  fel^r  b.  IV426we,  nnunt!.  f.  U  — 1|  u^eite  [4:  2tn§bebnnng 
nfiv.,  S3reite]  IV91e,  nngebenre  2öeüenIV229a7n;  u>eftli^er  3:F)eir  IV451m, 
588am;  Bnflüffe  [=  ^(üffe]  IV  (354a) 

*Suetonius:  Caefar  IlllOe:  de  analogia  II  (25a)  llOe  Jj  Suez  2(. 
(Stabt):  arab.  9}?eerbufen  II200e;  Sana!  11159m,  407e;  (grbenge  f=  Sanb* 
enge  ufn?.]  II  (154m),  ^ftlimne  [it.]  11156a  (@nbn)inbe)  J  ^-  Sanbenge  i>on 
S.  (=  (grbenge,  Sjl^mu«)  II (154m):  (Seen  1314m,  Sßafferböfie  I324am  \\ 
Sufi  (Sofi)  f.  Abdurrahman,   al-Snfi  [f.  anc^  Abdurrahman]  II  256e 


eu^  —  eunbf  1083 

I  s  u  h  e  1  (einjeTnc  ^eße  @tevnc  be§  (Sd^iffe^)  III  545m,  5ra;  sohel  (Canopus) 
111209m  :lfiilmenb  II  14m;  Sui  (d^in.  2)^uaflie)  IV 608a,  611a;  Suidas 
III  148e-9a  (Hipparch) ,  i:07e  [3Bort] ;  Sujew  IV  42m  (favi|(f)e§  2)Jeev), 
Sukhatara  =  Socotora,  sul  (®übeii)  11468a  ||  Sieiit.  Sulivan  (James): 
Fa//t/anrf^-3nielu  IV  72m,  92a  |  magnet.:  33eoK  IV  100m;  Sntenf.  IV  92a, 
180a  :|  @c^iff§ioimiaI  IV  180a  ||  Sulla  1231a  (SBäbev  auf  Euböa),  Sully 
(franjef.  ä)?in. ;  Maximilian  de  Bethune,  baron  de  Rosny,  duc  de  S. ; 
1560-1641)  I1507e  (53vief  Jeannin's  üter  ein  genirol;!)  |  Sulphur  Island 
(=  @c^tt)e[el-3niel)  IV  403m;  ®ulpr;iivet:  (Siien-®.  111614m,  7a  T  <Biütan: 
\icn  Ägypten  U4527n~3a  (1%);  pl.  -e  111343a  J  aSu/m-  ohix  Solo-  (*): 
5lvc^i^>el*  [=3ufetn]  IV393e;  Siifern  i\ 405a,a*:  gecgu.,  \)ulf.  ib.;  @ec* 
lV323e  :|  paramo  de  la  Suma  Paz  (füDlici^)  t>cn  53ogcta)  lV556e 

Siiinatra  (=  Giava  minore  IV 584m)  [|.  Ophii-]  II  86e,  428a;  IV 
584m:  ^erg  lV406a  (^o^er),  V42e  (l;cd;[tev) ;  ißevge  f.  Äegelb.,  SBut!.  :| 
S3ei%.  11291a,  iiii^t  gaiij  biivc^fcrfd^t  IV406e,  (Sle^^ant  IV584m,  ^egel" 
bevgelV40öe,  ^iifte  f.  @iib,  [Saubi^aft]  II  329e  |  magnet.:  5(6u\:  ftüubl. 
35er;inb.  IV120e,  i95e-4a;  (Stationen  lV76m  :|  [Ort  ba]  lV120e,  193e; 
ofll.  Sr^cit  IV326e,  Marco  Polo  IV584m,  [9?ei[e]  llllöle,  9?ic^tmig  IV 
413m;  ®iib!iifte  IV  395a,  ©iiblreft-Äiifte  lV120e;  2:l;eil  f.  öftl.,  2anb^ 
jc^aft  II  25ulfane  lY [406e\-7m,  558e-9a],  585a;  sg.  33ul!an  (*)  V55a: 
an]d;IieBenbe  IV  4077«;  f)cr;e  lV555e-9a,  §öt)e  IV  325a;  -Ü?eibe  IV  407m, 
Diic^tung  lV326e  |  tF)ätige:  [ed;3  IV 40öe-7a,  585a;  3a^l  IV406e;  bet 
t^ätigfte  lV407a*  :|  3a^I  [a.  tl^itigej  IV559a 

*Sumbaica  (cb.  Samhaica)  1^4076,6  (ißultan  ba)  |  Sumbing  (jaö.  ißiilfan) 
IV326a,  [329m-350a]:  ©eftalt,  9ii^|^en  IV 529me,  550a  J  fnmmarifd^  IV 
49e;  i'ununiven  IV444e,  @-nng  IV 445a  J  @nm^f  (üorj.  in  compos.)  II 
151m,  pl.  ©üm^fe  (*)  1544e:  S3t(bKngen  1  266e*,  -boben  I334e,  @a8 
11384m*,  -gegenb  11126e,  ^änfigfeit  I544e*,  -taub  II253e,  f-vcid)  II 
20a,  ©eltenlieit  1343e*;  (Sinflu^  auf  2:em|>evatnr-*'-  I343e,  4e :(  (gnnb  IV 
516e  [t^eftinlmter] 

Sunda-  [%.]:  3n|e(n  f.  na^^evkf. ,  9feif)e  [=  unfein]  IV413m,  gec 
IV323e;  (Strafe  IV 394m,  407m  (4  3nfetn  mit  Regeln)  :||  33.  Sunda- 
3nfeln  (aüg.)  (§auv^ttf;eil  beö  inbifc^en  2lv^ipelagu§;  =  fübinbifc^e  3nf. 
IV  306a,  z=  Sunda-^til)e)  IV  306a,  404m:  bie  großen  u.  f leinen  [f.  nad;- 
^erbef.]  1 V 323a,  391m,e,  405m;  9iid;tHng  1 V 594m,e,  413m  |  33 nit an c 
[f.  ijorj.  ber  gr.  n.  f(einen]  \V323a,  6m:  Stu^Brnc^  IV600e  (fern  ^om 
trater),  9}Zenge  [=  öiete]  IV 452a,  9?eif)en-3}.  IV50öa,  mete  [=  2}?enge] 
\V405m,  3nfammenBang  IV430m  :|  n^eftlid/e  IV409m  :||  S.  bie  großen 
<S.3.  \V[405e-7a,  51.  584m-5m  {XopoQv.  u.  35ulfane)],  407e-8a:  33ulfnne 
IV40öe,e  (3at)I  ber  tt)ätigen)  J  2).  bie  üeincn  S.^.:  3nieln  lV407me, 
lange  Klette  IV  407m,  33ulfane  lV[407me] 

*3ünbflnti;)  (t  Pttb)  I(459e),  II  110a:  dornet!  III581e,  -2«enfc^ 


1Ö84  €unbf  —  6veiüt  Uina 

1288a;  toov,  3eit  111206a  J  fünb^aft  1428m,  11 110a:  Sefen  1131a  T 
fünbig  11146e,  ©ünbigc  II 245a\\  \\  Suniguaicu  {am  (ioto^^axi)  IV 477a, 
sünya  II  455e  |  Supara  (=  Ophir)  [togl.  Sopora,  Sofala  M  415me]  II 
[166e-7a,  m-8]  2t.  4Ue-6a]  167e,  414e,  5m-6a  {5e):  ga^rteii  md)  S.  IV 
166e-7a  [167m-8]  :|  bie  Superga  (53erg  u.  @tift  fcet  Sitvin)  111  389e 
(@onneufinft.  1842),  lake  Superior  lV87e  (SO?e[t-(gnbe,  niagnet.  gccu^)  | 
Supia  [ob.  Zupia*]  (in  "popai^au,  beim  (Saitca)  I  447m*  {Xtm)f>c\\,  §öl^e), 
IV555e  [Övtlic^f.  bakij:  vega  de  5.  IV 40m*  (Seniler.),  554e  (salto  in 
@2Ö) :[  @u^>^Iemeiitar-  1  446e,  ©ii^^veffion  1291m  (bcr  (£d)id;tcn),  sur 
(©üben)  11468a,  Surabaya  (3at>a)  IV  513m  (<g^(ammbnlfan  batei),  äm- 
resne  {hd  ^ariS)  11192m;  Surtr  (9?iefe)  lY  586a:  surtarbrand  (@rbBranb; 
auf  3>§Ianb)  ib.;  sürya  ([anstr.)  111208m;  surya-siddhanta  11453m; 
Suja  11199a,  Suspension  IV51a  |  Susruta  21.  (^erfcn)  11449m;  SB. 
(inb.  mebic.  3öcvf)  II  [255e,  21.  449me],  260a  J  [ü^  21.  (cig.)  f.  SBaffev; 
35.  (bilbl.)  [f.  ^ute]  II  18a,  56m:  fingen  1157all  :|  ^evjcg  i?cn  Suffex  f. 
A.  V.  Humboldt,  Sutledge  (inb.  %\.)  I45a  (2)urc^trnc^,  Himalaya);  Suwafe 
fima  (3nfel  bei  3a^an)  IV  403m,  Suwo  Nada  (ja^an.  aJJeerenge)  \\  402a 

*Sralhard  (X^eil  ©ri^nlanb?)  I1458e;  Svanberg  (Jons,  1771-1851) 
III  56e  (Xem^er.  be«  SBeltvanm«),  IV  22a  (3)Jenbian-33cgen  im  nörbl. 
®c^tt>eben);  svar  (fanSfr.)  111205m,  Svenfka  Vetenfkaps  Academiens 
Handlingar  IV  173m,  mount  Stcalalahos  (Oregon)  IV  441m,  Swane- 
velt  (ßfiakx;  Herman  van,  1620-90)  11129m,  Swertia  (<|J[f.)  I43e; 
van  Swinden  (Jan  Hendrik,  1746-1823):  über  ^einrif^re  II  507a, e; 
Swinoi  (3nfcl  bes  caf^ifc^en  9)?eer8)  IV254e 

Sybaris  II  179m  (ac^äifc^e  edcnie) ,  Syene  (in  Ober-2igl}^ten)  11  208e 
(griec^ifd^e  ©rabmeffung) 

(Syenit  (aiiä)  in  comp.)  [f.  ^cr^^^r]  I  261mll,  270me;  IV345mll, 
463m,  481a,  632a;  \  70m',  plur.  ©venite  (*)  V67m,  76am  H  3iifn^f: 
2tltev  [ögl.  jünger]  V76m*  (94m):  2tnbefin  barin  IV  635m  |  2lrt  lV42om; 
f-artig  1274a,  V68a  ]  auf  ©.  V80m;  2lufragernng,  aufgelagert  Y67m*,e, 
68a:\a\\§  <B.  V93e-94a,  bebecft  1263a,  Söcftanbt^eile  \{94m)-  SBIöde, 
-m,  IV  567a;  burc^fe^jt  1261m;  [(gigenfd^aften]  lV245e,  V74e;  ein- 
gcfc^Ioffen  IV5ö6e,  7a;  (ginnjirfung  1274m,  (gntfte^ung  I270me,  alte« 
®ru^ticn§-®eftein  [bgt.  fluten.]  IV  622a;  ^elbf^at^  barin  IVl63e,  622m; 
Fragmente  IV  149a;  @änge  V74e,  e-75a;  [in  ©egenben]  (SScrfcmmen) 
1  263a,  462e,  4m;  IV316a,  406m,  567am^  580a,  635m;  f^ecif.  @eh)id^t 
lV163e,  ©limmer  barin  lV477e,  [©rnnblage]  IV245e,  aBtt?ed;[eInb  mit 
©rünfteinV  74e-75a,  f-^aWg  IV  375a,  öfter  jünger  V  70m,  mt  I275e, 
-Sagen  V74e;  -SlfJaffen  I  245a,  457m;  Monzon-<B.  [benannt  na^  bem 
großen  SBerg  itforjÄom  in  2;i}rof]  1279m,  Oüöin  1464m;  ^(ntonifd^*  [ögl. 
(Srn^t.@eft.]  \75m,  76a;  Duarj  barin  IV  580a,  V94e;  -(Schiefer  IV. 
477e,  ©ebiment  \  70m  \\  nmönbernb  [=  Umn?anblnng  nftr.]  1274m, 


<Bl)enit  Umg  —  Spfteni  aEg.'-  '1085 

unigeänberter  [=  itmgeft>aube(t]  IV 567a,  umgeii^aubett  \70m  J  biivc^  Um* 
manbliing  [4:  umgcänbcvtj  YOSme,  Umtr.  bind)  ®.  [i^  iimäiibcnib^  I 
462e  II  imtev  bcm  B.  IV345m,  567a 

*Sykes  (Will.  Henry,  geb.  1790)  IV  264a  (©iftbauni)  |  @blbcn  [in 
comp.]  (bgl.  ©^üabität)  [f.  ©c^rift]:  -SUp^abet  11161m,  pl.  -c  II161e; 
-maafee  II62e  :|  Sylhet  (bengal.  ©ebirge)  11428a,  ©üttabität  (tgf.  @t>Iben) 
Ill61e 

(Symbol  [21.  1)]  II  130e,  405m;  IV  79m:  [-lo«  II  216e  J  pl.  ©^mbolc 
II424e,  III475e-6a,  IV 537m:  ro^e  II30e  :||  53.  2)  ©bmbolif  11131a, 
9m;  11112m  J  3)  fi^mboüfd^  [f.  2)^^t^en]  1408m,  111162m:  ^Iiiöbrud 
IV50ell,  ^ejeid^iumg  II  264m  :||  d.  4)  ft^mbolifireu  JI  125m  |  5)  f^m- 
bolifireiib  [f.  ü^v^ien,  «pb^fifj  I5e,  16e,  393e:  II280e;  111158m,  424m, 
439a;  IV  16m:  58i(b  III312e,  &pxaä)e  I68e  |  6)  [Vmbolifirt  II424e 

*(iap.  Symmes  1 178m  (unterirbifc^e  (Sjpcbition)  |  ©l^mmetvie  II  lOOe, 
347e,  500a;  j^mmctrifc^  [f.  im|ömm.]  III  173m,  334e:  IV  252a  :|  Üieiit. 
Symorids  (J.  F.  A.)  1474a II  (^ö^e  «.  2Rcffungen  be^  tobten  3«ecre*) 

*@l}nagoge  111314a:  ^n-2)ic^ter  11119a;  Synefius  (@c|>^tft)  II 257m 
(atc^\)imfti|^);  fijnobifc^  [.  SD^cnat,  Umlauf:  ©t^nonbniie  III467e,  rV538a; 
©^ntbefe  V92a,  fputbetifc^  IV  252a  (Sßege);  Syr  {%hi^',  =  Jaxartes)  II 
18öe  \  Syracus  IllOe,  i75m:  gried^ifc^e  dolcnie  II177e,  8m;  [babev  ge* 
Bürtig]  11140a,  349m;  ^eif  einentugen  in  ben  @teinbrüd6en  \275am,  V 
58a  :|  5]/m/ 11446a 

Syrien  (21.,  tt)ivb  ni(^t  bej.)  [f.  paläftinifc^]  II35e,  33.  Syrer  (O)  11247m; 
e.  \tix\\^  (*)  11133a,  111482a:  Slbjlamniimg  II  247mO;  Alexander 
ber  @v.  II  185e,  197e;  Amaleküer  11245m  |  Araber  II  247a,mO;  ^^^^ 
CEavatoanen  II  250m  J  ißerg :  -gegenben  II30e,  -fetten  [=  ©ebirge]  II22e 
:|  C/iaWäer  111198m,  dontact  mit  S.  II35e;  (grbbeben  1218a,  222m,  3a, 
442a;  ©ebivge  [=  iöergfetten]  11244a*,  [au«  S.  gebt.]  11255m,  griec^. 
Sittevatur  II  247mO,  ^anbfc^riften  II447e:  Äreusjüge  II35e,  36m;  3D^eer 
II240e*,  ^ilgrim  II  36m,  ^rcbinsen  II  197e*  [maceb.],  9?ei(b  II200e*; 
[9?ei[e]  II 36m,  9?ei[enbe  11256m;  Sämereien  ib.;  Sefoftris  II158e,  407a; 
[@tabt]  III  482a*,  ©teinfäüe  I402e,  Überfetjuugen  Il447e*,  [Slöort]  II  133a* 

Syros  (3nfel)  II171e  [baber  gebürtig]  |  ®i?rtcn  (bef.  in  comp.)  II 
182m,  sg.  @i?rte  (*):  -«8af[in  [=  -SecJen]  II152a,ra,  404m:  -53e(fen 
[=-S3afiin]  I1152e:  ffeine  II162e*,  -meer  II152e 

(&l)ftcin  21.  (allg.  u.  t)cn  t)er[{^i  eben  ein  [[.  bie  Sitate],  au^  SBeft^ 
l^ftein)  [buv^  ^  bejelc^net]  [|.  Sofonial-,  cü|>crnicanifc^ ,  Copernicus.  gci^ 
men,  ®ang,  ©ebirge,  gecgnoftifd^,  ifogonifd^,  Sfot^ermen,  £aut,  £inien, 
magnetifc^e  Linien,  permifd;,  ptolemäifc^,  Ouetlen,  ^Regierung,  ^Temperatur, 
Tyclio,  iBuIfane,  SSaffer,  SBelt-,  Sßeftbau]  1272m,  368e;  II  155a,  177m, 
263m,  505a,  518e;  III422e;  IV16m,e,  157a,  211e,  236e,  386a,  588m;  V 
73e;  plur.  ©oftenie  (burc^  O-*  Ui.)  I187e;   11391a,  454e:    ni34m. 


1086  epftem  —  Taal  ^.  (ißulfan)  )R 

165e;  lV301e  J  33.  (toon  Sßeltfövperu:  namentlich  ein  planet  mit  feinen 
Trabanten,  2)o^^eIfterne ,  ein  giyftevn  mit  feinen  Planeten  n.  (Scmeten, 
(Softem  toon  «Sternen  cb.  ^^iy fternen)  [biefe  S3eb.  nMrb  nic^t  tej.]  [f.  S)oV^cI* 
fterne,  Jupiter,  Neptun,  Planeten,  9Jing,  ©ateüiten,  Saturn,  @onne, 
«Steine,  Trabanten]  I  lOOe,  3mll,  117e,  149mll,  152e;  III  188a,  214a, 
270m,  332m,  ö72e;  IV  212a,  257a;  plur.  (Sijfteme  (bnrd;  *  Iq.)  III 
76a,  llOe,  179a  ||:3ii[ä^c:  [2t6ftiifiing]*  (f.  Ü6i\  ^artial-®.  ufn\,  nnter^ 
ßeovbn.)  111214a,  281e-2a\\;  Seltförper  beffelkn  ®-e  [=  eine«]  I94e; 
eines  @-g  [=  beffeI6en]  I139e,  i)cn  einem  <B.  ^nm  anbven  III584e;  [i>on 
©cBirgen]  I0318ra;  gef(^Io[fene(§)o  11376a*,  IV58a;  ^an^>tf.  111587m, 
lierrfd^enbeö  III<^437a  |  ^ö^ere(8)  III  (289m*),  374m ,  463e-4a ;  ^bdbftcS 
III463e-4a  :]  fleineS  IV0149e,  Gräfte  1149m,  me^ac^c*  f.  2)o^>^eIftcrne, 
neneg  Ilo204a,  niebere  III (289m*)  ||  ^artial-®.  (pl.)  [=  ^arttcnlar-®., 
^javtieüe,  nntergeorbnete;  ij:  5t6ftnfnng]  (f.  nc^  ÜJionbe,  Planeten,  Xxa^ 
banten)  III  4ö4am,  587m;  sg.  (oo)  111528m:  ber  gijfterne  111  26;i am, 
bcr  Planeten  [f.  21rt.]  III  281e,  hjieber  anberen  ^.@.  nntergeorbnet  III 
4ö4am  J^articnlar-®.  [=  particnläre,  ^artiol-®.  ufn?.]  (f.  nodf)  2)o^^eI* 
fterne,  2)^onbe,  ^kneten,  Trabanten)  III276ell,  557w*;  ^articntärc  III 
37ie*J  partielle  (pl.)  [=  ^artial-®.,  ^articulärc  ufn?.]  (f.  Trabanten) 
10195m;  111 291e  (2am),  6e,  514e  ||  @^n)emm!t  1 152e,  ftavre«  II0372e; 
unfcr  @.  [=  ©onnenf^f^em]  I145e,  165m;  II1567e,  V  12a  |  unter* 
georbnete(§)  (pl.)  [=  ^artiat-®. ,  ^articntar-®.  nfa\;  4:  Slbftnfung]  (f. 
noc^  ^artial-®.  U)  I99e,  lOle,  2e;  I11461a,m,  4a,  587m,m  (sg.)  ||— 
2)  S^ftematüer  sg.  11216m, 295m  |  3)  fi^ftemattfd^  [f.  (Srüärnng] 
(adj.)  11208a,  adv.  (*)  I  367e:  angeorbnet  IV  236m*,  ^Bearbeitung  H 
190m;  33enennung  [=  S^omencl.]  IV354e,  -en  I264e;  ©nt^eilung  V66m, 
9flemenclatur  [=  33enenn.]  lV618e 

*(Sto5\?gien  11260e  |  Szlanicz  (in  ben  njeftl.  Äar^at^en);  gebiegeneS  ©fen 
I406e,  7a;  ©ebirge  babei  I406e,  @^ürfe  I407a:|  szuki  (^inef.  Serf) 
II293e-4a,  Szumathfian  (c^inef.  Sd^riftfteller)  II  293e-4a;  Szü-tßhuan 
(^inef.  ^roöinä;  Szütfchuen  I1465e)  1417a,  IV 263a 

Taal  (auf  Sujon)  21.  S)orf  IV 522m  |  ®ee  [in  ibm  ber  33ulfan  f. 
SSuIfan]  ib.:  gen.  laguna  de  Bornbon  IV287m,  de  Bongbong  lV404e7 
3nfet  im  @ee  [auf  \^x  ber  ißutfan  f.  SSuIfan]  l\522m  (isla  del  volcan) 
;11  S8,  SSuIfan  (SS.  Taal  IV404e,  SS,  toon  Taal  V51m;  tljätiger)  [im 
(See:  f.  bag  ®l]  IV[257me,  2(.  522am],  404e:  Slugbrnc^  IV 522m,  Sircuö 
[=  Umsingl]  IV404e,  (Srfiebung  V41m;  fonberbare  ©eftalt  IV  287me, 
522am;  §Ij^e  [bgl.  niebrig]  IV  522m;  auf  e.  Snfel  f.  ^See,  isla  del 
volcan  f.  'ä.  S)Drf;  feget  IV287e  |  Krater fee  (ein  See  im  Krater)  IV 
404e:  mit  einem  ^iveiten  v^rater  l\287e,522am  :|  ?age  f.  See;  [S'iacfjrid^ten] 


Taal  33.  (SSulfan)  ^  —  ^ag  aßg.  1087 

\\522am,m',  fel)r  niebiig  IV 522m;  mitten  im  eee  [i^flf.  21.  3)cvf]  IV 287m, 
auf  einer  Snfel  im  eee  [f.  ib.]  IV  522m;   tliätig  \\522m,  Umjinölnng  " 
[=(Sircn§]  IV522am 

*2:abafe-(5nltnv  V28a;  tabaschir  (teb.  II  401e;  3ncfev  an«  SBamlMiS^» 
ro^v)  II189m,401m,ell,  425mll  II  tabcHarifc^  I170e,  II224e:  2{nf* 
jäMnng  II  69a;  Ü6evfid;t  11230m,  505a;  III  515e  J  Sab  eile  (=  Xafcl) 
1 481a;  III  235e-6a,  260m,  298a,  401e,  2,  3e,  446m!l,  9m,  456am,  468e, 
522a,  642e;  IV  157m,  165m,  313am,  445e-ö,  62<§e-9m,e;  V106am!l,e, 
116ali;  pl.  -en  (*)  1482a,  11228m;  IV 68m,  632e,  e-3a;  SemVevatnr 
für  Sein  I4<Sime,  [Sid^tigfeit]  III  575am,  BaMentaK  IViÖOmll*  |j  Ta- 
blahuma  f.  Pichincha,  Tabor  ((gtabt  in  33c^men)  1396m  (21erclitb);  Tabriz 
II467e,  IV223e 

•"'tacamahaca  (^fl.)  II  444a;  (gee  Tacarigua  (=  lag.  de  Nueva  Va- 
lencia) Y  18it ,  (See  \)cn  T.  IV246m  j  ^ater  Tachard  (Guy,  f  1714): 
in  Slam,  SBeränb.  ber  magnet.  SllStreiAnng  entbecft  IV  115m,  i20m,  172a 
IJTacitus:  „Agricola"  \490me,  11224m;  annales,  Simulien  II  22e, 
109e,  406e;  SBerg!etten  f.  Syrien,  (Simvo^ner  tcn  Britannien  \  490me, 
„Germania"  11473m  |  Germanicus:  anf  t ex  Ems  II(22e)  109e;  in  Theben, 
Ramfes  II(157m)406e  :|  glessum  11411a;  historiae  IIl09e,  111472a; 
g^atnrfd^ilb.  [bgl.  Syrien]  \\22me,  [^erf.]  11473m,  Saturn  111472a,  SBerg* 
!etten  i3cn  Syrien  n.  Paläßina  II  (22e)  109e,  5l6fcnbernng  ber  SJoIfer  II 
224m  II  volcan  de  Tacora  ob.  Chipicani  (iBoIii?ia)  IV  549m  {  Tacunga 
(füblid;  bcn  Ouito):  Scrregibcr  IV487e;  ©etefe  nad^  bem  ßrbbeBen  bon 
Riobamba  niö^t  ger;ört  1214m,  IV220e 

*2abet  11187m;  III  7e,  292e:  bitterer  III  548e,  [eines  53nc^e§]  II 
145me  ]"  Tadmor  (=  Palmyra)  11244a:  Sarat^anenflra^e  ib.,  [Ort  bnbei] 
II260e:|  Tado  (im  S^ücc)  IV  555a  ||  Sa  fei  [oft  in  comp.]  (=  Sateüe) 
[f.  (für  sg.  n.  pl.):  aftronomifc^e ,  §immel,  meteoroIogif(i)e,  SDIonb,  ^la» 
neten,  ^^nbol^^inifc^e,  @ignal]  11263m;  III  136a  (236a),  411a,  484;  IV 
21e-22,  63m-77, 172m,  553e,  609a,  630e;  V94e,  104m,e;  pl.  Safein  (*) 
1338a,  433m;  11334m,  453m,  511a;  III194e,  IV581e:  t-artig  IV469a, 
-Bai  111368a  I -Berg:  21.  (ber  33erg)  III542me,  33.  (®ternBiIb)  111342m 
rlbiinne  1264a*,  erlend^tete  111440m,  t-fi3rmig  1262a;  [öon  ©efiein]  pl. 
IV 356m,  7m,  365e;  -lanb  [=  ^ateau]  1 239e;  IV452e-5a,  593a  :||  Tafoa 
(2:onga-3fnfeI):  o^ne  doraßen  IV4i9e,  Jage  IV424e,  ^ic  [=  iBnIfan]  ib. 
(cntjünbet),  35nlfan  [=  ^ic]  IV4i9m  ||  Tafua  (^ic  ber  Snfel  Vpolu  ber 
©amoa-^nfeln)  \Y424me,e  (großer  Krater) 

Xng  [f.  33ecBad^tHngen,  (SrfcBeinnngen ,  §immel,  3J?cnat,  SD^onb,  <pia- 
ncten,  Stnnbe,  Sem^eratnr,  SBinter,  2Bod;e]  ini5fn,  125a;  II  1469m II  | 
plur.  Sage  (burc^  *  Bej.)  111278a;  [mit  Ballen:  Bef.  Bei  ber  Umlauf«* 
jcit  ber  Paneten,  an^  Bei  Kometen]  I436e!l;  III  238am,  240m-la,  3, 
260e-la,  381m,  392a,  494e ,  5m ,  528e ,  533m  ,  5a  ,  Bei  571e,  583e,  602a, 


1088  -%aq  —  Xa^ 

Vl'07m-115  II  iiifo^e  (compos.  SageS-,  öfter  Sage-  [bitvc^  *  6ej.],  Imal 
2^ag-  [öc!«^!-'-])*  2lbnat)ine  f.  -länge,  -Ii(^t;  -SIBf^nitte  lV194me  |  am  jtage 
III  72a,  84a:  [bergm.]  IV  112e  :|  bor  Sinbnid^  III  598e,  bem  Stage  ait€* 
gefegt  IV210a,  «Begrünung  FI  113m;  bei  Sage  I  440e,  le;  III  71a,m, 
72m,  82m,  83a,  84mll,  Ulm,  143e,  176a,  495e,  6m;  beftimmtc  III  605e*  j 
-bud^*  [f.  Columbus,  A.  v.  Humboldt]  111368a;  V83am,  97m;  -biid^er* 
[f.  A.  V.  Humboldt]  111345a  :|  -bauer  [=  -länge]  11225a,  III450e; 
erbentage  111491m*,  -fahrten  II305e,  an  Sage  gefeffelt  111622m*,  Sag- 
n,  gja^tgleid^en  1443m,  grüne  111300a*,  ^eitere  III 403e*  || -^ eile  [= 
-li^t]  III84e:  Sibna^me  1114i5m,  ißerminb.  III  392e-3a  J  am  gellen, 
on  ^eüemSage  1419a,  11329m,  11172a;  bei  fettem  S.  11182a,  lV145e 
II  ^cut  ju  Sage  I11251e,  immcrtt>ä^renber  IV195e;  jeber  S.  1403m,  II 
299m;  bie  3  falten  Sage  f.  2«ai  ||.  t-Iang*  IV 286e  | -länge  [=  -baiier] 
I183m\\e'^  Sänge  be«S-ee,  ber  Sage  (°);  pl.  -längen  (*):  ^at  h^enig  ah^ 
genommen  [togt.  Slbna^me]  1^183e;  »oi>on  fic  abf)ängt,  oblongen  I97e*, 
1110450m;  Slbna^me  [tgl.  abgen.]  \183me,  gleiche  I110451a*,  eine«  Pla- 
neten 111550a,  fein  Unterfd^ieb  I11450e*,  jnr  Särme  \183m\\e  :\\ -üä^t 
[=  -I)eIIe]:  Hbnabme  [tjgl.  *SScrftnflerung,  *^nflemiB]  U\  623am  \  9lb* 
nahmen:  bnrd^  ©onnenfTeden  u.  a.  III  [392-5,  21.  423m-6]  393a  ||  mitt^ 
lere  111286m*  j  S.  in  D^ac^t  V30a;  S.  u.  S^äd^te*  IV126m,e  :|  g^iamen* 
[f.  f)p.  SSo^entage,  3Konat«t.]  III  475e  (bei  ben  äJJejicanern),  9^atur=' 
erfc^einmigen  1403m  (bei  jebcm),  -^eriobe  IV  117m,  -reife*  11470m, 
rctbe  111300a*;  über  Sage  1445a,  IV  188a  |  in  nnfrcn  Sagen  (pl.) 
II  74e,  187m,  211m,  263a,  299a,  367a,  380e,  461am;  111 233m ;  nnfrer 
Sage  11386m*  :|  unter  Sage  1437m,  roäbrenb  beö  S-ee  1478m;  -njaffer* 
1372m  (einbringen),  IV167e  (©nW);  -»erf*  II47m,e;  [mit  Ballen] 
f.  attg.  plur. ;  -jeic^en  111  485e-6a  (ber  3Kcficaner)  |  -geiten,  -jeit  (*): 
Sefd^r.  11117m;  nac^  IVl42a,  nad^  ben  IV  239m,  nad^  ber  I  336a*  J 
jn  Sage:  auSfle^n  [©eftein]  1226a;  fommen  [®ef!ein]  IV 345m,  463m, 
568m  ||—  täglid^  [f.  S3eobac^tungen ,  S3en?egung,  Sem|)erat«r]  adj.  I 
361a,  2a;  IV 38m;  adv.  I  363e 

tägh  =  dägh ,  täglid^  f.  am  (§nbe  »on  Sag 

Tahiti  (in  ^oIt?nefien  IV 588a,  eine  ber  ©ocietäte-3nfetn  IV 425a) 
[and^  gen.  Otaheiti  (*),  anfangs  Sagittana  11311m]  II  72m,  IX  423e 
[425-6a]:  baSfifc^e  ©^rad^e!  II460e-la,  \)öä)^e  SScrge  iy425am,  5Bi(b 
1172m,  cntbecft  11311m,  ^öd^fle«  (SrufctionS-Öeflein  IV  425m,  ©ebirgg* 
arten  [oq\.  (Sni^t.®eft.]  IV425-6a,  gefeierter  Qi^ame  I154e-55a*,  gecgn. 
lV[425-6a],  Snfeln  bei  T.  IV  425m,  feine  Ärater  IV425e;  Sage  IV 
423e,5a,  588a;  feine  Saüaflröme  IV425e;  magnet.  ^Jeigung  IV 209m* 
[SReife]  1172m,  9?ic^tung  IV423e,  [gr.  $Ruf]  I154e-55a*,  ©d^ilbenrng  11 
126am  |  35ulfane  [ogl.  Äratev]  IV  425a  ((g^iiren);  t)nrfanifd^e  ©puren, 
Srümmer  ib. 


Stai  —  Tapia  1089 

*(5ap  Taimura  (in  ©iüiv.)  1307a,  8a,  470c-la  («Bovgeb.);  Taimyr  (fitir. 
g-r.)  IV  183m  :|  Tair  f.  TjV;  Tajanudco  (2)oif  iii  ©uatciii.  IV  545a): 
S3uIfaniHni  T.  lV544e-5a;  Ta/o  (gr.)  III  G21a  (etevii|d;iiiin'Cli),  Tajuling 
(c^in.  @eb.)  IV584am;  tala  ([aii^fv.;  ^almciiavt)  II  189a,  425m;  Talca 
(SI;iIi)  IV  552m  (SBiiÜaii  baki),  Talcahuano  (^ar'cu  tu  (St;ili)  V37m  || 
Salent  2(.  (bilbl)  II  107e,  364a;  33.  (}]vic4  ®cand;t)  pl.  -e  II  192m  f 
taIeut\)oniI87m,  299a;  11161a,  578e;  IV129a,297a;  V91e  :||  Stalf 
(in  comp.)  [).  ®d;ic[ev]:  t-avtig  IV440e;  -OIättd)cn  V71m,  -Olcltcr  1 
276aT£arfcrbe  IIIClGmll:  [alö  33cftniibtljcir]  (a.  2«cteov|t.)  lVG27m,e; 
tu  SDktcorftciucu  1 136mll,  III  616m;  awQ  ^o\p\)\)x  1276e,  rcid)  an  HI 
616m  II  Talmud  \\[471e-2a  (Scd;cutagc,  ^fancteuuauieu),  le  (ßcit); 
Talvj  f.  Tlicrele  Robinfon,  Talwig  (^apfaub)  IV  143m  ||  ^alBinfcI  To- 
man  (auf  bcv  ^albinfd  5lp]d;cvcu  V41a)  1234a:  Sage  lV255m,  ©al[cn 
[=  eilammiMilf.j  IV255e  f  ©d^lamuiüulfauc  [=  @al[eu]  lV253e, 
5m-6a:  glauuucu  IV261am;  ©aö  IV  255e-6a,  8m,  260am;  eticfgaö  I 
234a  II  el  Tambillo  (SD^eicrci  kirn  ^af)ncf;ea)  IV  573a  j  Tamul  (aud;  in 
comp.),  35.  TamM/en(0),  S.  tamulifri;  (*):  SU^ljakt  II456e;  ©rauuuatü, 
-fd)vift  11457a;  tauuiI-fVvcc^ciib  II456e;  3ani3cic^eu  [=  Biffcvu]  11456a, 
e-7a,  7aO;  Biffevu  II457all*    -3.  11456a 

*7a^JO  (=  ^/oif')  II  466a,  7e;  Tanaga  (Slubvcjauclv.  3ufcO  lV395e 
(^ulfau);  Tanais  {=  Dm)  II  226e,  405e;  Tanafferim  (fiMift  Ten.;  in 
eiaui)  IV413m  (iliifte),  TaHepa  fima  (Sufd  ki  ^tiifui)  IV403a  ||  Sang 
[ai;c^  iu  comp.]  (=  igcctaug,  fuciis)  [330m,  431a:  -5hteu  I  368e-9a, 
374a;  SDiaffe  n^cftlid;  luni  bcu  Azoren  [i^gf.  igavgnffc]  II  316c-7a  (7e), 
325am;  -©cftväuc^e ,  im  iDlccv  1530m;  fd;iviunucubcv  1330m;  -Sicfc« 
132Sa,  U32Cm-7a(6e)  :||  Sauge  Ute  [f.  Sic^t]  III  5S8m  (uac^  bev  X, 
cum>cic^eu)  I  Saugeutiat-:  -haft  1 113a,  III50e;  -2:r;covic  11187a  ||  Tang- 
Jiuban  {lai\  35iilfau)  V43e  ((Sd;taunuftvciuc),  Tangno  (2)evf  in  2;it'Ct)  I 
4 ja  (^el;e);  Tanlo  (:SuIfau  t^ci  ilmea)  I  V402e,  584a  \\  Tanna  (3ufel  tcr 
neuen  .s>lnibeu):  ^egelbcvg  \\416a  \  ÜJultan  i?cn  T.  IV[4;9e-420a]:  5Iu6* 
triid;  IV419e,  ^ck  IV420d;  fek  niebvig  ib.,  522e;  tbätig  IV415e-6a, 
9e-420a  :\\  Sannen  [aud;  in  comp.]  (= -bäume)  [f.  ^almeu]  I469e;  II 
47a,  57m,92a,m;  sg.  Saune  (*):  -Kiiimc  [=  Sauueu]  IV569c';  fcffife  I 
298a,  9a;  \)c\)t  11102m;  -()c(5  I90a  (Xid;tigfcit),  111527m  (flan);  iubifc^e 
11449e*;  9fctl;t.*  I29Sm,  114-lrla;  iu  eiibamev.  I  296e*,  -u«atb  111551m 
(tevfd)iiben  klcu^tet,  nafie  u.  fevu;  id;uMvj),  2i?ci«jt.  1298m*;  -jnpfcu  II 
56e,  Saunj.  ib.;  -jlvcige  11317a  ||  Sauj  f.  ^imnicl,  bie  su'ci  Saujev 
(etevutMlb)  111360e 

*rarj-(^^[au)n416a;  Tao.v  (9?eu-"i0iej:.):  im  ieäugeutbal  IV436a,  Säugen^ 
tl)a{  veu  T.  IV595e  :j  Sapcteu  f.  d;inerifc^,  Taphier  (giiei^.  Stautm)  II 
173m  I  ^■M'd^ebcuc  tHMi  Tapia;  cbev  liano  de  T.  (*),  gcOc  CSteiie  t>en 
T.  (O):  iBiuK^'tcin-eaub  VJOmO,  CUimburazo  lV63üam,  ^x^be  lVC30»i*, 


1090  Tapia  —  Taurus  iS 

2age  Y30m^  :\  Xc.pm  (pl.)  [289m  ]  Taprobane  (=  Ceylon)  11203a,  304e, 
414e:  [©ttjmologie]  11455m  :1  Tapiiria  11119a  (ki  Strabo) 

*Taraika  (2)oif  auf  Sa9l;vilili)  lV583e,  Tarakai  =  Saghalinj  Taranaki 
«  Egmont;  Tarantaife  (fatooj.  ®vaffd;aft)  1 267e  (ilalffteill),  275m  (Oolitl^eil); 
Tarapaca  (^loi),  ^elimeiie)  IVööOa,  taraxacum  (^f(.)  143e  J  Jean  Tarcle: 
SSevfcunf.  bev  «Seime  11 361m;  ©ciuienflccfen  (b,  b.  Borbonia  sidera)  UI 
383m,  409me,t\\  :|  Xavbigiaben  (21;.)  1488ell;  Targioni  Tozzetti  1)  Giov. ' 
Luigi  (1712-83)  V  66e-67a  (uvaiifänsl  ©ebivgeavteu)  2)*  lV509e  (33ov* 
läuve);  Targilaus  (©c^tbc)  111624a,  Tarim  (gi.  3imev-2lf.)  IV  61  Im, 
Tarquinii  (in  (Stnirieil)  11170a;  Tarfchijch  |\  Tarteffus^  Tarfis  =.  Tar- 
fchifchj  Tarfus  (©lic.)  11415a  ||  Tartaren  [%.,  nid^t  ^3.]  {Tatari  I 
492a)  I49ie,  53.  Tarfarei  (O)  IV 583m  (=  ubvblid;fteö  ei;iiia,  ja^.  /fara), 
e.  tartavtfd^  (*):  [33egnffj  1  492e,  giivften  111195a*  ©etnvö6fette  I 
42a*,  [imvic^tigev  @ebva  11  c^]  \491e,  an  bie  T.  gefaubt  11466a,  @eicl;i(l;te 
1492a,  @ia.^-(g6eneu  1 187aO  ^c(^Ianb  IV159a*,  2;r;ieiheiö  lll473e--'-, 
mUfei  II  261e*,  Seg  1 187aO,  Soit  IVG07(*  j  Xaitavue  III  288a;  IV 
305a,  500w;  y 60m:  Styx  IV502e  :|j  Tarteffus  [%.-,  aiid^  in  comp.] 
(=  Tarjcldfch:  bae  I;icv  mit  i[;ui  öeveiuigt  ift)  II180e,  33.  Tarfchifeh  [and) 
in  comp.]  (=  Tarfis  II4l4e,  =  Tarteffus)  [*],  g.  Tor/w  [^]  (=  Tar- 
fchifeh) II414e;  [@iitbecfiiugj  II  422e  |  -fabvev  11152e,  167e*;  -fal;vt  II 
415e,  Gm*^;  gal;vtcu  nad;  T  II  414e*  :|  P/jönicier,  ^^böiiicifd^e  dolcnie  II 
162e,3m,4m,  180a  (415f);  -fd;iffe  II  415aO,  füblic^  Uou  T.  11181a; 
Tyrievj  [3tini'd;enftatioii]  11270a  ||  Taruaco  =i  Turbaco 

*täscii  (tili!,  ©tein)  IV530e  |  Tasman  (Abel  Janlsen;  ^Reifen  1642-3, 
1644  ii[u\)  11312a,  l\587e:  3u[el  AmfUrdam  (bev  Scnga-Snfclii),  fälfd* 
lid;  alö  Sutbcdev  bev  3nfeUi  Amß.  n.  ISt.  Paul  beö  inb.  Oceane  angegeben  1 
IV557e;  [Außralien]  11312a,  3n)el  Mlddelburg  lV587e,  Neu- Britannien 
lV421e,  St.  Paul  lÄmfi.,  [perf.]  IV587e,  Ton^a-Snjeln  IV5«S7e  J  Tor- 
quato Taffo  (1544-95)  I15<Sm:  Columbus,  HercuJes  11278m;  ba« 
befreite  Sicvufalem,  9^atiiv]d;ilbening  1158m,  122a  :|  Tataren  f.  Tartaren  \ 
Achilles  Tatius:  Arat(us)  111165a  (Semmentatcv),  199e  (ad  Aratum), 
467e  (in  Arati  phaenoin.);  Ävt)ftatlbiminel  III  199e,  afiatifd;e  ^avabiefe 
II(99e)l32e;  ^^lancten  11513m  (-^bftänbe),  III  467e  (Beinamen);  Saturu 
III  467e-8a 

*2an  111341m  (DfJebelfled);  Staube  (©ternbilb):  a  columbae  III140e; 
bie  Tauern  (cftl.  Silben)  IV  499m,  S^aufjeuge  11510a,  tauk-i  bostan 
(58ogen  bee  ©avtcnc)  11132m,  Taupo  (®ee  9^eu-@ee!cnb^)  IV422e-5a, 
taurifcH  II  177m  [@tabtj  j|'  tauius  =  -itiev  |  bev  Taurus  (©ebivge; 
T-^cb.  IV608e)  11423m,  IV[60<§]a:  buvd;fd;neibet  Slficn  IV60<Se;  äu.feevfle 
Sbeife,  l'etJtev  Sbeil  lY 608m;  bieffeitg,  jcnfeitg  beö  T.  l\608m,me  (Stficn); 
^ovtfe^jung  [=  tevlangevt]  III222e,  ^ör;e  11188m;  jenfeitö  f.  bicffeite; 
le^tev  2;beil,  21;eile  f.  ön(jcif(e;  bev  oevläugevte  Taurus  (ober  bie  einige 


Taurus  ^  —  STelefcDp  @r  1091 

(Scbivg^fette ,  ^araüelfctte,  burc^  Elften  md)  Sliific^t  bei  ®ried}en;  =  Kuen- 
lün  +  Thian-fchan  +  Himalaya)  [ügl.  gevtfetjung]  IV[60S]am,e  ||  !j;aiifd^ 
[f.  §anbelj:  -mitte;  II  160e,  267e  ||  täufd^en  f.  ®inne;  täurd;enb  [[. 
^cffmtng]  II  93e,  399e-400a;  III  39m;  IV240e,  416m,  596m  J  Sau- 
jc^uiig  [f.  o^tifd^,  einii]  I  384a;  III  168a,  317e,  510m,  545e;  IVl80me, 
289e,  431e;  pl.  -eii  O  III124e-5a;  V30e,  39me:  [ba^  mau  baß  ^M)^i, 
baö  Biel  ]'d;cu  errei^t  l;abe]  U398e-9a,  III IIa;  [innlid;e  III  167m  :||  tau* 
fenb  (iu  comp.):  -fac^  111379m,  -faltig  I383e;  -jär^rig  11424m,  X-iU\U 
111247m,  bie  jet;utaufeub  [®vied;cu]  II99m  Jpl.  2^aufeube  11455m,  7a; 
11187a:  Diele  111560a;  IV220e,231m 

*Tayef  (5tvab.)  II  243m  ||.  Taygeta  ((Stein)  III  65a  |  Taygetos  (©e* 
feiige  in  ?acouien)  W  414m  [oft]:  ''Xußferiid;c  be§  Ätna  \id}thax  11166m, 
414am  :||  Taylor  (Thomas  Glanville,  1804-48);  ©terncatalog  111154m, 
196e,  252e;  [(gtevue]  III  284e  J  mount  Taylor  (im  SB  ki  Dku-SWey.) 
IV 455m,  471m:  iu  bev  ireftl.  Äette  lV595e;  li^age  IV470e,  595e;  $?aDa- 
ftiimie  ^erum  \\438me,  £vad;^t-5rrt  IV470e,  tveftl.  bat)on  IV638e|| 
Ta?/mir-2aub  IV  43a;  le  Gour  de  Tazena  (S5uIfou  bcß  Santal)  IV  607a, 
=  goutFre  de   Tazenat  (Sluüevgue)  IV282me 

TchihatcheflF  =  Tfcliichatfcheff 

*Teano  (9^eai?el)  IV372m,  tebaschir  =  tab.,  Teeali  (bei  ^ueMo)  IV 
568m  II  Sed^nif  II  I2e(93e)  j  ted}nif(^  II465e:  Stnftalten  IV  256m, 
^iimi\d  11153m;  Äuuft  II228e;  häufte  11162m,  256e,  7m;  äecifterfd;aft 
1187m,  mitkl  II  83a,  SBoKeubuug  II81e  :|  2;ed;mclcgie  II  451m  ||  Tegal 
(3aoa):  35erg,  35iil!an  Don  T.  f.  Slamat:  Tegeattn  111481a,  Teguiza  (auf 
Saucevote)  1458a  |  Tehama  2(.  (baf^  T:  ?aub[d;aft  5Irab.)  11329a,  III 
343m;  i8.  (^ee  3nnei--5r[.)  W 383e  :|  Teheran  IV  582a  ((Sutfevuuug), 
Tehr  f.  Tir  \\  Tehiiantepec  {BTlc^.):  Sftf^muß  DOU  T.  [=?aubeuge]: 
©ebivgßfetteu  IV542e-3a  ($Rid;tung)  ]  Sanbeugc  Den  T.  \V  3Ue,e  (olmc 
93ul!ane)  ||  Xdd)  f.  gifd;,  @cune;  Tejutla  (®uatem.)  IV545a,  Tehlißowfk 
(am  ob.  3rtt?fd))  V84m,  Telaman  f.  Ophir  ||  ^lelegrapl)  II(400ra),  pl. 
-en  (*)  [auc^  iu  comp.]:  erectri[d;e(r)  \\\[94e-96,  2t.  130]  95am,  130e*; 
-Unie  III  95a  ]  telegrapljif^  ib.  |I  tclectogifd;  III  15e 

^Sercfco^J  [21;  iDivb  nid;t  bej.]  (=  b^  gevnrcbr)  [f.  ©efic^tßfelb ,  W. 
u.  J.  Herfchel,  OTnen,  2ovb  Roffe]  III  119e,  120e,  363a;  pl.  S:etefcc^>e 
(burd;  *  bes.)  III  [79,  81m-82a  (beftiumite);  2(.  'U6e-8m],  114ell,  7e,  190a, 
372e  J  33.  tetefcovif*  (burt^  °  beseid^nct;  a\iä}  adv.)  [f.  Scmeten,  2)c^H' 
fteine,  gijflevne,  ^(anetcu,  Sterne]  (f.  bef.  ^(geben)  1156a;  111214a, 
339e,  374a  |I  3uf.:  2rnari}fe  III0368e,  auffiubeu  III0l69m,  53ecbad>timaen 
IIIO290e,  mh  1110120a,  53iuocuIar-2;.  11511m,  empfangen  111^3738; 
Sifinbev  [f.  übr,  gevnvoln-]  II35r)m,  -uug  [it.;  Dgl.  o@cben]  11507m; 
gelb  [=  ®erid)tefelb]  I!1 176c,  ficiufte  ©cgcnflänbc  f.  ^ee^en,  ©efidjtßfclb 
[=getb]  (f.  übv.  2lvt.)  IIIoi84a,  ©reuje  f.  ^Seben;  grcße(e)  [ij:  mäAtige«, 


1092  2:elefcop  %  —  teUurif^  X 

9iNcfcu-]  HI  187e*,357a,ra*;  gute  Jll356m*,  uid)t  bolb  f.  o©e^ctt,  im 
2:.  III290e;  ^vaft  [:j:  SBivfimg]  111  o355m,  Gräfte  III0315e;  Sänge 
mSle,  nmc^ttgeS  111321m,  Steffen  1 11  oi52m,  SSevn?cd)Slmig  mit  2)?icvü' 
fco)3cu  11507m*  Öffiiiiiiß  lllSlell;  Snefcntel.  f.  W.  Herfcliel,  2ovb 
Roffe  II—  fcf;en  IlloiG8m,  IV419a*  (biiv^  X.)  :||  te(c[co^M[c(>et^  @et;cn 
[b]  [ügl.  ©e^fraft,  ®id;t6av!cit]  I88m,  11368e;  lll  35m,  5Sm,  [CO-64, 
21.  106-110;  74e-84,  H.  116m-124m]  60a,am,  m-61a,  83m-84,  85a, 
lOÜm  (lUe),  122m,  I52m,  167;.,  8e-9a,  332a,  627m  |:  (Svfiubimg  [f.  \)\>. 
^cxnxo\)x]  I86a]  n342e-3a,Gm-  IIlGle,  74m:  üov  (S.  III 1 68a,  313m  :| 
Üeinfte  ©egcnftänbe  Ul[168me,  31.  204amJ;  ©vcnse  1155m,  III 74e-75m; 
bem  t.  @.  uic^t  (;oib  111317a,  Üüeroang  III 75me  :||  @c()frn[to  I94a,  III 
322m— II  <Sic^tbavfeitoiII84e,  4G2a||  ©^Megcl  beö  St-^  III  82a,  117ell 
(180e);  in  ben  2:-en  III 302a*  J  ©piegeüel  sg.  III  15Gm,e,  175m, 
298me,  341a,  531e,  552e;  pl.  III  78me,  79e,  117m,  182e  |j  Uiitcvfiid)iing 
ilI0313e,  [Sßivfnng]  (^i  Äiaft)  III G7e*   jlvci  IlUOlm* 

*Bernarclino  Telefio  (1509  cb.  8-88)  ini7a,me:  Bruno  III  30e; 
SRnturp^i(ofoV^l;ie  III  17me,  voticucüc  9htiiv\in[).  III  17a  :||  volcan  de 
Telica  (bei  Seen,  einer  ber  Maribios)  l\  [541me]:  bcflicgcu  ib.,  §cl^e 
lV541e;  Ävatev  IV541m,e;  Sage  \\ 541m,  2ü\ia  IV54Ie,  Ovicdo  IV 
541m,  gc^Iammqiicüc  babci  lV541e,  (gc(;ii>cfclbaiii^^[c  \y541me,  mc^ 
tl^iitig  IV545wi,  wichtig  IV 541m  :||  le  Tellier  (Charles  Maurice,  ($15* 
bijc^üf  U.  3ii:;cim{i;  kt.  Tellerius;  1G42-1710)  \411am  (nstcf.  9}?aniifaivt) 
[=  33.  codex  Tellerianus],  III  5G2m  (mcy.  §aubfrf;vift)  j  codex  T el- 
ler i  an  us  cb.  Telleriano-Remensis  (ajtcf.  ^viubfc^v.  le  Tellier's,  jctit 
in  ber  <pari)er  S3iMict(;cf  1145a)  l[145a,  31.  411am],  III  (577e):  (icmct 
üüu  1490  llI(5G2m),  @cnncnfinitevuiB  111(577«),  A^enus  111581m  (rai:d;l); 
3cit  Ulla,  in(577e);  3obiacnnid;t  1 145a  jj  telJina  11390m  (mftcincvt), 
Tellkampf  (Joh.  Dietrich  *Adolph,  gct.  1798)  II  519e-520a  (Leibnitz 
^rctcgäa) 

telhirifc^  (=  irbifc^,  t  Gvbc)  [f.  ©cctricität,  2«agnctifmii^,  9?atnr, 
-gcmölbc,  ©vl;;ire,  ©tcffc,  SSärme,  Seltk[d)icihingj  III  G15e,  Cm,  7e; 
lVG3e,  87a,  214m,  499e  ||  3iifäl;c:  S3o3icl;inigcn  I  192e,  (Simi>iifi;ngon  1 
430a,  (5ntftcr;iing  [=  Uvi^ning]  I139e,  (Svbbcfci^r.  ICOm;  (Srfd)einiiugen 
[=^r;;inem.]  1  22e,  54a,  55m,  171m;  IIIGa(15m),  22a;  lV211e,  2m; 
V3a,m,23a;  ©cbiet  lH3Ga,4S8am;  ^-»wetHcu  111574a,  nid;t  tott.  IV 
218a;  ^ipi^inemcnc  [=  Gifd/cin.]  1 74m,  437a;  ^uiiimc  I56e  (^rcccffc),  II 
343m  (Sul^alt)  j  ©vf^ave  [vgf.  a\:6)  9{vt.]  (=  irbijd;e,  :j:  Z\)c\\)  III  3e, 
13e,  25m,  97a,  G2Ga;  l\ [13-15]  13e:  2  5(Cn(KilHiigcn  cb.  Ocbicte  IV 
[lJe-:/5a],14a(im3l:tcrlf;iim);  53carkitiuig  \\  13me:  ^snhctlt  ber  so.  IV 
13e-Ua\  ber  Grfcüdiimigcn  !l70m,  ©cbictc  f.  3I6tl;cil.;  beö  Äcx^mc-?  111 
4a,  2r>la;  iincimifjf.  SDJatcrial  IV  13m,  ber  ^hUix  1  lG2c  :|  5:!;;itigteit 
1 19Se;  IVl2Ga,  142m;  ber  tcü.  X^di  (fc5  ^omc^)  [=  ep\)'cLXc]  IV  7» 


teHurifd;  %  —  Temperatur  ßinf  1093 

(bietet  mcl)v  2Kauuiö[nU.),  Uvfad;  IV  218a.;  Uvf pvuug  [-  (Sutitcl^hUijj  1 
13Ge,  9e,  402m;  «Bevl^äUiiiffc  111627a,  Biffeii  liOGa,  Buftaiibc  IV  17a 
II—  tag  SteUurifc^e  I83e,85m;  III230e:  baß  9^id)t-Xeliii vifere  1142a 

*Temboro  (35ulfan  auf  ©ambahja)  lY  407m, m  (grcfjcr,  öcifinftevubcr 
3(nSbvud});  Temißitan  =  Tenochtülan-^  Xl)a\  öcli  Tempe  li  14am  (bcf.  bei 
Allan),  24am  (9fiad;al;miiii|})  j  Semmel  sg.  [[.  Ammon,  Sfiatiiv,  Saloino, 
©cniie];  ein  beftimmtcv,  au  befiimniteii  Ovtcn  ll]73e,  180a,  196n,  24Ga, 
314ra,  403a,  427m ;  111206m;  lVöl6e,  531a,  578m;  pl.  (*)  II167mll, 
250a:  in  §intei-2lfieu  II  102e*,  -öcfänoe  1144e,  9iuiucu  IV321m,  in 
S5iücu  II23e*  :|  Sem^^eva  1181e  (aKalevci  in  £.) 

2^cnHJCratur  [Dovsüglic^  ber  (Svbe  iinb  2uft]  {1^  cbev  =2ßcivme;  beibe 
2lvt.  fiub  [tcte  u.  in  aüeu  ^liebem  gu  öergleid;cn)  [[,  5ltnici>I;äve,  atnio* 
fVt>ivild;,  53obcn,  2)äm)3fe,  ©vbe,  (gvbviiibe,  ?^lii[[e,  §ccal-,  ®a§,  ©elmöß* 
avtcn,  -fd;id;teH,   ©efteiii,  ©vukn,  Suft,  Mars,  2Keev,  3Konb,  Oueüeu, 
9?egeutvcpfcn,  Saturn,  2;ic)^en,  SBaffev,  SBeltvaiim]  1 228a,  335m,  [340- 
358m  .  21.  480-4]  340m,  352a,  6e,  8m,  360ali,m,  5,  447,  480m-2m',  III 
387m-9a,  564e;  IV  78m,  176a,  [238e-244,  2t.  499m-500],  265m;  V 
73a;  plur.  Seni^^evatii ven  (burd;  *  ks-)  1350m,  407m;   111  411a  || 
parallelen  (@t?ueu^ina  obev  SBövter  (i()nlid;er  33eb.)  in  bcn  ©liebcvu  u.  ^w 
fä^cn  Ovc(d;e  fnrj  biird^  „f.  '^aw  1,  2"  uitt).  öevunefcn  irerbcn):   1)  31  b* 
nat;me,  SBevniinbcning ,  (Svuiebviöiing;  atniel;mcnb,  termiiibevub;  mäf^igen; 
2)  93eflänbiß!eit,  Unücvänbev(id;feit,  feine  SBevänberunß;  miijevänbevlicfje, 
iniwiabfe;  i^ßl  qW\<^c,  ©Ieid;r;eit;  3)  ßinfhtjj,  ©mvivtnng,  SKiifuno; 
iimfen;  abl^anöig;  4)  l()oI;e,  tjcl;eve;  evl;el)te,  (2vl;el?ung;  5)  Uutevfd;ieb, 
©iffcveus;  3Serfc^iebenI;eit ,  Sttftänbe;  i3er[d;icbcn ;  Daviiien;  6)  SBeränbc* 
rnng,  SSariation;  -n)erf;[el,  2rb\red;felimg;  teränberte,  ijaniven;  7)  3"' 
naf^me,  Svt^öljimcj;  erl;i3r;te,  ivad;fenbe;  tuäimere;  fteigt  ||  3ufiiljc  (in  compos. 
Sem^evatuv-):  it?üücn  bie  2^.  abl;ängig  ift  {\va^  auf  fie  iinitt)  [=  (äinfl., 
f.  ^av.  3]  l(345e.),  11474a,  IlHöOam,  lV46a:  @cnnenflecfcn  111 3<S7m, 
8m-9a,  405me  J  U>a§  \>cn  ber  X,  aU).  ifl  [=(Sinf(.,  |.  ^av.  3]  11379m, 
111104a,  IV 476m:  nid;t  (5vb-2«aßnctii^mn«  IV  [80e-8ta],  176a,  7a:\\ 
Slbna^me  [*^ar.  1]  (a.  §i3I;c,  ^ai)x)  I  183m,  11147a:  216-  ii.  Bunalmic 
IV 236a,  242e-3a  (entgeöengefetjte)  J -211juar;me  1354a  ||  2lI>ftaHbe  [f.  ^ar.  5] 
IV233e*  2(6lvcc^felnngen  [[.  <Par.  6]  1338a;  -2liiGaben  11147m,  IV  233a; 
t'aii{föleid;enb  I546e  j -S3eebad;tunöcn  1321e,  Sccbb.  (O):  [fiülje]  II 
577am,  515e-6a;   86ial;vige  1407m,   [tiinblid;e  lVC>40m  :|  S8eftäiibiö!cit 
(*^av.  2]  I323am,47öe|  53eftimmnno  [i^gi.  ©vabe]  1  47me:   2)iittel 
(SO^etl)oben ,  bie  X.  gu   beftimmen)  l\40,243am  :|  iB reite,  -^n^rab  f. 
Uuterfd;ieb,  S5eränb.,  SSerfd;ieb.  |  -(Serrccticn  111  286a,   lV95e;  -en  III 
286m  l|-3)iffcreu3  [f.  ^ar.  5]  1338m,  356e;  -cn  III  399e-400a,  IV 
67a  T  S)iffercn5  IV41m,e  :||  (Sinfliif^   ber  X.  [=  aH)änoig,   *^4>ar.  3] 
(f.  ^magnetifd; :  2r6lt3eic^unö  nfiv.,  =^erb-9JJaöneti^^mu^)  111286a;  -(Sinflüfje 


1094  !itemperatur  ©Inf  —  Dr 

I55m  :||  (Simi}iv!iinö  auf  bie  X.,  ttia^  @infl.  auf  fie  ^at  [=  vilj^äuöig,  f. 
fax,  3]  111403m,  411a,  457e-9a  (8e);  1  V38am  :  iDJcev  lV242-3m,  ©tiine 
lV79e  ]  (Suipffc,  ©utDivhiuaen  auf  mc  Z.  [üg(.  5>evtt;cU.]  lV[238-243m] 
11  eifiße  1322m;  entöegeiigefetjtc  [:j:  ©egeiifä^c]  (ößl.  ?l6na^nie,  ^Bevünfc.)  I 
304m,  IVSOe  ||.  t*evl;i5l;cnb  1543(Uijad;cii),  IVlla  |  evl;ö(;tc  [".  ^ar.  4 
lU  7]  1219a,  247a,  272a;  IV 80a,  211a  |  (gvbijr^ung  [f.  fax,  1  it.  7] 
(a.  3at;v,  Sliefe)  I302e,  111400m;  IV  42a,  358m,  579a;  -(S.  111400m, 
497mll;  IV83a,  18öe,  444a  :||  (g  vni  cb  vig  iitiö  [t>g(.  niebrigc,  f.  fax,  l 
1329a,  IV 498a;  -(S.  1407m  ,  lV168m  ||  -(Sifc^einungen  V12e,  ejtveme 
f.  3u[täubc;  bcö  gviibiingS  1481me,  ^t-X.  1482a*;  ©cgcnfatje  [:j:  ent* 
gegcngef.]  1365;  [üevj'c^icbnev  ©egcnftänbe  ii.  ©teffc]  (ögl.  °(£tcffc)  ...  IV 
175a,  501a,m,  555e ;  gemäßigte  lY  158e-9a  (untcv  bcm  Hqitatov);  gleic^: 
IV533e,  @Icid;I;cit  [=  Sbcntitat,  ügl.  ait^gleic^cnb]  1323am  |  ®rnb  [f. 
Zk\c,  Sßeväub.,  33evid)icb.j  lV248m  (Bül;ev),  -®vab  lV233m;  [in  ©vabeii 
augegeben]  ...  IV580n,m;  Völm  :|  ©icnjen  f.  mittlere  |  be?  ^erbftc^ 
1349m,  481me:  mittlere  1  482a  1|— l;  or;e  [*^ar.  4j  ([.  9}?üiib)  1179a, 
233e,  4a,  485e;  111399a*,  IV (546m):  [fcljr  l;.]  lV580a,  V(46e)  J  heuere 
1343e,446m;  IV  602e*,  V79a;  t^ec^ftc  IV  38in,e*  (ii.  niebrigfte)  :||  in 
Der  ^13()e  (bef.  auf  bergen)  [:^  fenfrec^t]  (a.  55eränb.,  S5erminb.)  1  (353e), 
{y[240-2a,3m-4]la]  in  §ol;cn  lV243m  J  mit  bcr  ^ebe  abuel)meub,  5lb- 
nar;me  mit  bev  ^.  147m,  552e-5a,  9e;  ll(322e);  lV243a,431e:  SSer* 
^altui^  IV 626a  — 1|  Öbemität  [=  ®(tic^()eitj  IV40me;  intoaviable  [=  uu» 
oeränb.,  f.  fax.  2J  (ö^]!.  *(Srbid;id;t)  147m,  i<S2mll,  427a  ||  3a^reg'2;. 
[=  -iDävmej  1354e,  426me''',  11458a,  IV 40a;  2.  bev^  Sa^revS  (O)  [=  jä^vl., 
üg(.  *3ar;reeäciten]  1340a,  481me;  in403ni,  lV38e*;  jabrlid^e  (^O)  [ugt. 
SSeväub.]  1335m;  5lbnal;me  II  45Sa  J  mittlere  I  o542m-5a  (02m),  ©Se,  6, 
07e,  9a,m,  O350a,  Im*  3e-5a,  6m;  11270e*;  11147m*,  450e-la,  485m*; 
IV 36m,  59e,  233m;  eiljcl^ung  111453a,  ©renken  IV47m,  Unterfc^ieb  III 
485m,  «öermiubenuig  111387e  (nur  t1;eiltt)ei|e)  Ij  falte  V37e,  !üf;Ie  li:n8a; 
9}2agnetiemu^  f.  abl^ongig,  *magnetii^  iiftD.;  mäßigen  [f.  ^ar.  1]  l(346e)  | 
9)U?imiim  ii.  SD^inimmn  1182a;  lV38am,  176a,  192m;  9Rayima  u. 
ajiinima  IV  (40a)  80m  :1  2)ker  f.  (Sinfl.  u.  *3)^eer  |  meffen  IV  265m; 
2Reffnngen  IV  34a,  -2«.  lV252m  :|  2)2etl;cben  f.  53eftimm.,  2«iuimmu  f. 
tKajimum  II  2)iittei-2.  [=  mittlere]  1347m;  111  47a*,  57me;  IV42all, 
44a*;  X-Tl\itd  (pl.)  IV46mj  mittlere  X,  [=  SO^ittel-S.]  (a.  3a^r; 
©ommer,  ^erbft,  Sinter;  Ort)  sg.  1 182e,  323m,  335m,  6e,  353e;  III 
46e,  487a;  IV 40m,  59e;  pl.  1340a,  111388e;  IV  40e,  233e  1 1  i)on  mc 
nateu  1355a  ||.  niebere  [=  I;^.  mebrige]  IV 602m*  [  niebrige  [=  niebere, 
tgf.  evuiebr.]  I  32 le,  2m,  8m,  348a,  446m;  11243m;  III  48e,  49e,  57e ; 
IV 531m,  V47ü*;  niebrigfte  [a.  bed^fte]  (ög(.  mU)  11147a  j|  bes  9fJorben8 
f.  Sßeränb.,  SWormal-^:.  1446a,  unter  9hiü  IV 45m;  oberfläd^üc^e  I350e, 
482m  II  eineö  (beS)  Ortf>:  mittlere  lV40m,  244a  J  [^on  Orten  u.  ^miften] 


fr 


Temperatur  Dr  —  ^Bin  1095 

(a.  2;at'cl(e)  I426me,4Sime  ...  ||  Ciciüaticii  [=  (gd;tranfimg]  IV  44e, 
Ouantität  lU456e,  (£c^U)au!ungeii  [=  OfciÜat.]  I47m;  in  [en!ved;tcr 
üb.  bevticaler  3iic^tiing  [4:  §ö^e]  IV 242e-5a,  m-4  |  beö  ©omni er 8  [ößl. 
Söavme]  I  340a  (7am II),  S,  9m  (365m),  481  me;  ©cmmer-St.  (O)  1343a; 
IV39me,  44e;  mittlere  IO350m,  482a;  lV59e  ||  ©ciuie  j.  ©lifl.,  ©euneu* 
fleden  f.  abl;angio;  fteigt  [f.  ^ar.  7]  I426e,  ber  Stoffe  [a.  ©egenft.]  I 
228a;  -@vftem  111485m  (bag  u^eftlid^e) ,  -'e^fteme  1555m;  S^abelle  üon 
Övteni  I481me,2a  (über  fic)  ||  eiiieg  Stageö  111451a,  6e;  Stageö-S.  III 
451m  J  täglid^e  1409m  :||  Semp.  ber  £iefc  [in  ben  liefen  lV35e]  (= 
nnterivbifc^e)  [togl.  inijaviable  ßvbfc^ic^t,  iinterirbifcf;cci  ©«,  ^ebenei€;  bei 
*2öärme  in  bev  jticfe:  Bouffingault,  A.  v.  Humboldt  in  ^ern  n.  SD^iejicc] 
IV55e,  [38m-42m,  21. 165m-7a]  41-42a,  165e:  in  ©übauier.  l\166am,e\ 
nnge\vel)n{.  (Svr)el)iing  IV  42a;  2;iefe  für  1''  Bunabmc  IV[59e-40a,  21. 
167m-8a] ,  44m ,  168m ;  Siefe  bev  Senip.  ücu  0''  IV  44e-45a\\ ;  babnrd^ 
bie  Xem\\  beö  Ovtö  beftimmt  IV  40,  in  Oftinbien  l\166m,  nngetre^nl. 
f.  (Srficf;.;  3itnal)me  [f.  (Sil)el).,  1°]  l\[43e-44m,  21.  168e-9a]  |j  nntev  ber 
X,  lll547e,  miterivbif(^e  [=  ber  Siefe]  IV 42a  ||  Unter [d;ieb  [=  2)iffe* 
rnj,  *^:)3ar.  5]  (a.  3ar;v)  IV38e,  pl.  -e  (■■  vjovn)  IV98m  J  -^Uuterfd;ieb 
(^)  1546,  111455m;  pl.  -e  (O*)  1346a,  IV  39me  |:  eine?  53reitengrabeS 
111455m;  große  IV(*233e),  fleine  IVo*38e  \\  nni^eränberlie^e  [f.  ^ar.  2] 
=  iniMiriable,  U-!eit  [f.  ^ar.  2]  1229a  (in  ber  Srbe);  SSariaticnen  [=" 
Söeränb.,  f.  'Ißax,  6]  IV  38a  (tägtid;e),  bariirt  [f.  ^ar.  5  n.  6]  lV4Cm  ||. 
t*üevänbernb  IV79e,  üeränberte 2^.  IV55am  :||  35eränbernng  [=SSariat., 
:^-n3ed;fet;  *^ar.  6]  lV39e;  pl.  -en  (*  twn)  Il81e-2a,  4e,  335e;  II 
377a;  lll  450am,  2e-3a,  [456e-7m,  e-9a],  8m,e;  lV45m,-96m,  [256-7o 
(®ang  n.  iBcrr;äItniffe)l  f  -35cränbernng  (O)  [f.  ©ebirg§fd;id)ten]  1  312m, 
SiQe,353-5m',  lV82e;  pl.  -en  (O*)  11373a,  380e;  Ill524e;  IVSOm, 
251e  |:  in  V  ^reite^  l[555-5m]  3m,e,  4all;  entgegengefe^te  lV256a,  ^ort* 
^flanjiingIVo*168a,  [geringe]  lV40m,  in  ber  M'e  IV 0245mc,  järnlic^c 
lVo*167m,  feine  IVO40a,  ber  9^crben  früber  tropifd;?  III (457a),  nic^t 
^n-iobifd;e  IIlo*3-8i,  feitlid;  III o*555am,  flete  IV175a,  Urfnc^  (wcbnrd^) 
lV(38am)79e:|| -55erl)ä(tniffe  I  355all,  481m;  II383e-4a;  IV 47m, 
80e,252a;  3Ser().  I  320e  :||  t*üerminbevnb  1343a:  Urfad;en  1  [545e-4]  J 
SSerminbernng  [=  ^^.  2«)nal)me,  f.  ^|3ar.  1]  (a.  ^a\)x)  lll(387e):  mit 
ber  !r,'6U  [f.  \)^.  o^öl;e]  II 322e  :J|  i)erfd;ieben  [f.  --^ar.  5]  lV40i"*, 
-e\\\te  I373a*|-23erfd;iebenbeit  [f.  '^ax:  5]  1552a,  482m;  -en  {^) 
I271e:  bei  V  «Breite  1  353e  :||  SSertbeilnng  1549a,  -55.  (O):  2lb' 
irteid;nngen  l^365a,  n^oß  bavanf  einunrft  1305m,  geogr.  1477a,  mobifi» 
ciren  111456e;  nng(eid;e  lV625e-6a,  eevfd;iebne  1549a  ||  i^ertical  f.  fenf* 
red;t,  n^ad^fcnbc  [[.  ^ar.  7]  lV242e,  ivärmere  [f.  %n\  7]  IV39e;  -n>e(^iel 
[f.  ^av.  6]  1 169m,  IV83a  |  be.^  2öi  nterö  [=  -u^ävme]  I54-S',  350a  (365m), 
482a;  2öintev-2:.  (O)  1343a;  lV39me,44e:  9)?ittcI-2:.  I(547m);  mittlere 


1096       STentperatur  2öiu  —  Teneriffa  33.  $ic  6i 

1340a,  6me,  481me:  l\ %2e  :|  unrfcu  j.  aU/dnQiQ,  SBivfnng  [[.  ^av.  3] 
f.Gimmf.;  X,  be^  Binimevö  IV  208a  ||  3uiiar;me  [=  ®vl;cl;iiuö ,  *'-P^^"- ''] 
(a.  2tbual;me,  Stiefe)  lV35am,  3Ge:  1  ©rab  f.  ojicfe,  övcüe  IV  3Ü9e  1 
-3unal;nie  1426a;  lY 44e-45m,  166m]  p].  -cn  lV167e  ||  3iifÄ""iic"I>'"9 
(mit  aubeveni)  I358e  |j  -3nftaiib  I245e,  3lle;  III  47e  1 3i:[tiiute:  ejtvenie 
111450m-im,2a  II— teuii?erivt  (=  öcnmOigt)  [f.  3ciieJ  IVöOGa 

*Temple  IV öOOm  (Oueücn  U\  Carthago);  tem^>orär  llG3m,  254a; 
111523a,  4e,  ö45e,  GOlni;  lV325e,  8e,  371e,  4l6m,  499a,  521m,  GUle, 
GlGra;  TemurUUagh  {Xi)C\\  beö  Thian-fchan)  lV454e,e  (^ee  bavaiif); 
Tenafferim  f.  Tan.j  Sciibeilj  133e,  IGlm;  lllGe,  11116m;  tenebiosus 
f  mare,  Tenedos  IlllGOm  [^crf.  bal;cv],  Gbcne  Den  Tenerife  (bei  ^oVa\jaii) 
IV  554a 

Teneriffa  [aiic^  in  compos.j  2t.  3nfel  (canavifd^e)  IV415e,639e- 

640ail:  [alte  Süvobuev]   11381m,   @d;ebriigts-tratcv   [j.  b^.  33.  ^ic]   IV 

Ö15e;  -govmaticn  [=  2:r.id)l)t]  \\428m,  =  -©eftciii  [it.;  f.  l;^.  33.  Xxad)\)t] 

lV63Ge  (Söeftauttl).);  Sage  H414a,  ^nöa  [f.  I;^.  33.  ^ic]  lV480a;  äiZciv 

bian  1305a,6m,  7e;  Oliüiu  IV  480a,  [Ort  ba]  IV  86m  |  9?ci[e  [tjgl.  33.] 

IV  466m,  515m,  622a;  -eilte  I433e  ;|  X\ad)i}t  [=  -©eftcin,  -govniflt.; 

f.  Ij^.  ^.pic]  IV  427a  :||—  33.  ^ic  V>ou  Teneriffa  (=  <pic  Doii  Tet/de) 

[auc^K  ^öiilfau  VJOii  Tenerj^'a  II  16Ga;   Sultan  lV57^e,   ein  Scutval-SS.  1 

249e;  ogt.  nc(^  oC'/eaAorraJ  (ügl.  ai'4  bie  Suiel)  1249e;  lUSöam,  413e-4a, 

509a.,  \y291e,  375e,  522e,  [524e-5a  51.  30],  639e-640a  ||  3iifnljc:  STblu-ing 

11173a  I  2li^enfegel  lV4I7a,  574a:  ^eöclmäß.  IV  ö74a  j  ^tuöbvuc^ 

IV 301m,  -bviid^e  (^O)  II  IGGm:  ältevev  generauSbv.  \\639e-640a  (ijm 

Columbus  gefeln),   21.  ^3ou  1704  [t>gl.  Satoaftvcni]  lY 639 e  :\  Ävatev  öcn 

Chahorra  [Y 301m,m  {\d\\d)i\6)  93nlfan  genannt);   Givciiö  f.  Unnvattiing; 

Sntfevuiing  II413e,  11174a;  ncd;  entjiinbct  IV  632a,  @ibevid;iitteviingcn 

11413a,  (Srl^ebnnge-tvatcv  f.  Ävater,  gelbfpatl)  [ögl  2;vad;l}t]  IV622am(a), 

geuev  f.  2lii^0vii(^;  govm  Hl  509a,  -govmaticn  f.  21.  Snfct;  friib  benifen 

11509a;   ©ebivgi^arten,  9;)?ineralien  [f.  einzelne]  IV  (481e)  659e;  genie[[cn 

[:|:  ÜJ^effiing ,  t>gl.  §i}l;e]  11509a  (jnerft  gcnan),  ©eftalt  f,  govm,  -©eftein 

f.  21.  3ufel;  ©i^fel  [f.  and)  ^öl^e,  fic^tbav]  lUööam;  IV4la,  112a  ||. 

^cc^  lV640a|§i3be  [»gl.  gemeffen]  \  238m ,  240m\\;  II  4i4a  (509a);  IV 

289e,  522e  [524e-5a  21.  30]:   im  ^erglei^  1240mll,    III506e;  IV 41a, 

308a,  351a,  387a,  399e,  416m,  451e-2a,  543e,  558e:  V27a  J  ^tratev  [f. 

noci^  ^Chahorra]  III  5i0a  (Hein,   S)iud;mcfi'er);   großer  @rr;ebi!ngg-Äratev 

[|.  aiicf?3niel]  III509e,  510a  J  Saba  f.  21,  Snfe(:  t-ergieBcnb  IV (215a); 

-[tröme  lV482e;  -ftrom  ücn  1704  lY 639e,e  ^O(itMn)  :|  m;id;tiger  35ut!an 

IV(2i5a),  magnet.  iJJeigung  lVii2am;  malpais  III  73m,e;  SHaffcn  IV 

423m  (flingenbe),  2)?efinng(en)  [:|:  gemeffen]  \Y[524e-5a  21.  30],  ÜTiineral. 

f.  ©ebirg^arten,  Dbfman  iV482e;  9leifen  [f.  and;  Sufel]  III  73e,  74a; 

9!ippe   IV 574a,   9Jiif  f.  friib,   ©d;ilbevung   I  8am;  njie  n.^eit  bev  ©ipfel 


Teneriffa  33.  pc  6i  —  terra  1097 

fid;tbav  ifl  U[166am,  21.  413e-4a],  III  70e;  @teinf^tvan!eu  HI 
[73-74m,  %.  llGam],  tl^ätig  f.  ciUsünbct  ||  £ v a  d; l) t -  mt  [=  Teneriffa- 
©cfteiii,  -^orniaticn]  IV47le(634e-5a);  2iad;l}t  O  [ügt.  51.  Siifcl]  IV 
634m;  TmenJ]a-Zxad)\)i  [=  -©cfteiii]  {^)  IV474a,e  f  pl.  Svad;i}te  (*)  iV 
475e,  6e,  622m,  632a  |:  4<«  ^itOtljcih.iiö  IV471e,  622am;  oli(3cnae-r;nltigcr 
gelbivatf;  IVö22am*  ||  Uintuaüiuig  (SimiO  rV272e,  575a;  SBuIfaii  f. 
aüg.,  Sömffvaft  1401m 

T€n.7^er-@ebiiöc  (auf  3atoa)  [5t.]  IV562am:  Olfibiaii  IV483e, 
oltcr  SScIfgftamm  iV562am  :||  SB.  gunung  Tengger  (33iiüan  auf  3^*?«) 
[gunung  7'.  lV327m,  330a,  2a,  562a]  l\291a,  [327m-8a,  ^.  559m]: 
5(ii§h-üd^e  [.  5lutSU)nvf^ÄcgeI  ||  4  5lu«njuvfe-£eßel  i.  Ävater  |  51  u§* 
tüurfß-  cb.  Gvuvtiaiß-Äcoel  Bromo  IV 291a,  327e-8a,  559m:  5lu?6viid;e, 
Ävatcv  IV559m;  Äinteifee  [f.  and)  Äratev]  IV 527e-5a,  559m  |I  [(Stvmol.] 
lV562a,7n;  ^ör;e  IV 327m  j  Ävatev  [[.  ai'4  5lußtinivfö-Äeöcl  Bromo]  IV 
327m:  4  5luniMirf^ilcßel  IV527e;  [fcbv  groö]  lV327»n,  ©iL-ße  IV327e; 
ece  [f.  auc^  5luK^li)uif6-Ä.  Bromo]  IV  327e-8a  :|  Saöaftrom  IV  332a, 
5G2m;  ^l\\>\^cn  IV  330a 

*Tenner  IV 22a  (ÜJ^evibiangrab  in  9?ußt.);  Tenochtitlan  (=  (gtabt 
Mexico;  av.ä)  Temißitan  11463a)  11309a,  338a;  111486a;  Tenore 
(Michele,  1781-1861)  IV  641m  {Pompeji  ijou  Sßaffer  kbcdt),  Tenorio 
(Söulfan  5DZitt.5lmer.'S)  IV559e;  Scu)u>n  (=  @^aunuug)  [.  eicctvifd;;  Teo- 
c/ijapan  111475e,  6a;  Teopixca  (in  Guatemala)  111476a,  Tepic  (nicj. 
äßtüfte,  in  ©uabalay.)  IV592me  ([eöcn.  SBulfauc);  Tepliz  IV  Ulm 
(maßiict.  ?^eii].),  -er  2;i;evmcn  I  2i7e  (einmal  tevficöt)  |  S^c^id;  (in  SBcv 
gteid;.)  [f.  §immel,  «Steine]  I143e,II67e:  ton  53(umen  I1102e,  unglcid^ 
llöia  :|  Tequendama  (hacienda  bei  53ogcta)  IIl482e  (Saffevfatt)  [bc§  rio 
de  Bogota] 

*Terga  naral  (in  Sltgavbien)  II303e  (Sanbfjut  Heinrichs  beö  @ecfa^)revß), 
V65a  (3ia\}ißatione-5lfab.)  I  Terceira  (njor.  Oufcl):  (Svr;cbunöö-Ävatcv  IV 
516a,  580e-la  ;|  terdjeman  f.  ©cluietfc^er ,  Terek  {%l  be6  cafp.  2)?.) 
I347e  (-2«ünbun;i),  S.  Terefa  (lat.  S.  Tlierefia  a  Jefu;  1515-82)  II 
125m  ()pan.  ^ocficn),  tergeminus  planeta  (Saturn)  11359m  |  Serminat- 
f.  5l)d;en!oi3et,  Ävater;  Ütcvminclogie  III109e  (tiMf[cnfd;aftI. ,  fd;tvan!cnbe), 
367m  (5>evn?ivvnn(])  :|  Sevniitcn  lV34Im  (-Oügel),  tevnär  [f.  S)e^)pclftevne] 
1334m  II  Ternate  (mcluff.  SukO  l\  [408am]:  govt  IV  408m  j  SBnlfan 
(ob.  Äegclbeiß;  Gama  Lama  IV  408a)  IV  [405am]:  5Iuebviic^e  \Y  408a, 
%mx\\6}  l\408m  (1840);  lange  dlnl)^  IV408a  ;1J  Ternaux-Compans 
(Henri):  voy.  . . .  decouverte  de  TAmerique  \\5Sle,  Bernaklez  II 
475e-6a,  las  Cafas  11474m,  Ixtlilxochitl  11480e ,  Mafaya  l\ 532am, 
e-3a\  Ona  11124a;  Oviedo's  Nicaragua  IV  531e,  2am,  51Cm  ;*  [^>cif.] 
II475e,  531e  ||  Seipcntin  11449e:  -'6\  11256a  |  terra:  fragosa  III 
368a;   incognita   I191e;   IVlOOe,  411a,  430a;   quadrifida   I471e:| 


1098  ^rrac  —  ^al  ©tttf 

Terracina  II270e  (SSveitc),  Terrapilata  IV512e  (macalube)  |  Sierra  ffcii: 
eines  Söergeg  IV 539a,  -<|3^nntafie  \87e-88m,  -X\)Cox\e  1489m  J  terrella 
(tl  ®IoBu«)  IV203e;  ^erveüe  (5lrt  ä)?agnet)  IV  196a,  pl.  -en  lV71a:| 
Terre  Neuve  =  Neufundland  \  terreftrifc^  (=  tvbifc^,  :|:  (Svbe)  [f.  5{qiia* 
tov;  aHeffimg,  Ülefvaction] ;  ^efihnmimgen  IV  18m;  ©egeitftäiibe  III  G8a, 
77m;  2«enbian  1 187e,  ^onc  V9a:j  Terror  (@d;iff)  IV  75e 

Scrtiär-  (51.)  [[.  gfova,  taIt],-«8.  tertiär  (adj.)  [brnc^  o  hq.] 
[f.  Äartftein]  ||  3uf.:  SBitbungO  [=  -Formation,  :\:  -©cbilbe]  iV 32ime, 
-eno  IV 461m  ]  -^ovmation  [=  Silbmig,  ij:  -©ebilbe]  \264e,  8a,  9e, 
467a;  pl.  -en  (*)  I282e,406e:  (SinM,  leicht  IV 28m*;  »enn  fie  nic^t 
tt>ären  111511a*,  gr.  5Sev(neititng  IV32e*,  SSevfteinevimgen  1  268me  J 
-©ebitbe  [=  -govmation,  i^  53i(biino]  I266e,  292a:  ältere  1297e, 
burc^ho^en  IV (613a),  untere  1289a,  [3eit]  1256a :|  -©cOirge  IV324e, 
832a;  -©riip^e  I  258e  |  -^eriobe  [=  3eit]  1296a,  7e;  %  I0298all  f 
-[^i^ten  I288e  (290a),  311m;  11389a;  IVl62a,  461e:  ältere  1302m, 
[in  ©egenben]  V62a,  mittlere  I256a:|  3cit  [=  ^ericbe]  IO290a 

*Tertull  iancus)  II26e  (Beitöencffc),  31a  (fünfte),  49 le  (neiicSBclt)  j 
Terzago  (Paolo  Maria,  f  1691):  ^erolit^cn  aii«^  bem  iD^enbe  I400am, 
le]  [^er[.]  1400a,  le;  „musaeum  Septalianum"  I400am  :|  U.  de Teffan 
IV  65a  (9tei[e  mit  du  Petit  Tliouars),  Sia  reöödpov  111473a,  Tefßn 
(Santon)  V67m  [gecgn.],  Tefta  (Domenico)  IIll62am  (ägt^^t.  2:i>ierfrei6)  | 
Seftament:  im  alten  [=  53imb]  u.  neuen:  2ßed;entage  III  47ime  :| 
testiera  11511m  |  Tethys  51.  (©cttinn):  im  Camoens  II60e,  122ra; 
55.  (3*«  ©aturninrabant)  111426a,  528a,e,  9a  :|  Tetimba  ob.  -pa  f.  Popo- 
catepetl,  Tetliyolo  (55erg  kiui  ^c^ccat.)  IV  349e  |  trois  Tetons  [three  T. 
IV 436m]  (aiu^gebr.  SBiiIfane  [IV598a]  im  eftl.  Oregon)  IV45Pm,  598am: 
Sage  IV59<Sa:|  5;eufe  [f.  ©aigcr,  ögl.  miterteiifcn]  1437m;  2^cjtur 
(=  ©enjek):  fiirnige  111338a,  366a  :|  Texutla  f.  Tej.;  ^ic  öon  Teyde 
(SBnIfan  auf  Stencriffa;  =  t;V>.  ^ic  öcn  Teneriffa)  W 213a,?t  {Woa)  \\ 
TezcucoSÜ.  ^tabt(bei  ber  @tabt 2)Zcricc),  SB.  (friil)ercö) 9lcid;  {=  Acolhuacan) 
[*]:  ^önig*  II3l4e,  III  486am;  ^rcfil  1457a,  ©ammlungcn  II 480e-la, 
©ee  f.  al«  S.  be[.,  ©terntvarte  III  486am  J  (y.  ©  c  e  bcu  Tezcuco :  [rf;äie^5  Ufer, 
S5ntfan  IV 283m;  bie  2  «Bnlfane  IV 520a  j]  tezontle  (mej.;  m-t  Saija) 
IV  640e 

Thaiwan  =  Formofa 

Xhal  (oft  in  compos.)  [f.  53erg,  Srbehmg,  ©ebirge,  ^cc^-,  Äcffel- 
Äiifte,  iDZcnb,  Oueer-,  9ling-,  9iunb-,  njalbig]:  ein  MfimniteS  lllOSmll: 
plur.  2:r;äter  (burc^  *  Iq.)  1215p,  II46e;  l\249e-250a,  275ani,  574m  |i 
3nf. :  annmttiigeö  II  42a,  53a;  t-art'g  1270a,  t-auftr>ärt§  IV  359a,  -kcfen 
1114826  I  -Ijilbung  [=  eutftelniug]  [309a,  l\ 281me\  -eii  IV330e  J 
-bobcn  [=  -grunb]  1317m,  IV Hin;  «Beben  IV432nm  :]  tief  cinge* 
f(^nittene*   I484e,    IV277n;   enge?    IV  265a;   @ntfte Innig   (pl.)   [- 


%\)a{  e-ntf  —  ~4:^atfad;en  ä)  1099 

-bilbunci]  1  487m,  U389e,  IV277m;  (Suttüäffeninö  m482e,  im  3nnevn  ber 
erbe  1166m*,  (Svbebinij]«-^!).  IV  250a*  [U\  ^(Svbetning  nac^jntvagenj, 
-(Si-cpuni]  IV28le,  feuchte  II  87a*;  govm  IV277m*,  -formen  11 389e; 
-fitrd)eu  l\560am,  [in  ®egb.]  I215e*,  gefd)Icf[ene^  lll(482e),  -gvimb 
[=  -boben]  I129e;  t)eiBe(ö)  II(62a*),  IV  lila;  ?angentr;at  IV435e-6a, 
440m,  595ra,e;  ed;attcn  II  63a*,  [c^nttige«  II  14a;  -f(^(iid)ten  II  28a, 
100e|(Sor)(e  lV432am,  613e;  -fotjle  IV  359a  :|  tief  f.  eingcfcfmitten, 
-mäube  1 13e 

*Thalaffius  (c.  650  p.  Chr.):  S)enf[pnld)e,  (^(^imnnitli  II  n2a,m  :| 
2:t)älcr  f.  IM  II  Thaies  (Mlefier  111596m)  U\596m\\ ,  IV50p:  iBävinn 
III  160m  I  bie  ©vbe:  ©eftolt  IV  161a;  eine  @d;eil^e  II  140m,  IV  IGOo  :| 
©eftivne  III  59öm;  icuifc^e  9^atiiv:|}I)i(ofe^[;ie  1 194e  |  alte  iünifd;e  €ri)i:tf 
III 561e,  596m;  ©rünber  bcr  iom[d;en  @cf).  IV  50e  J  ^Kagnet  I  435c ;  IV 
öOe,  nOa\\\   niagnet.  5tnjiet)ung  IV50e:|   9fiatii4'*I)ifc[.  f.  icnif^,  3^'*^" 

III  224m  :|J  Thalia  (23»«  U.  <(5(anet)  V116m:  eiem.  \110me',  (Sul- 
beder  VllOm,  7a;  -inig  y  110m  \\  %U\ii^'^\Mm  (^sfl.)  II400a;  Thang 
(d;ine[.  ©miaftie)  11248a,  111563m,  IV 382m 

Sl^at  (ijovj.  in  compos.)  11278m;  -fvaft  II8a,  25e,  172e,  8m,  2G6e; 
t-fac(>en  fmb  ein  Bef.  @tiic!  I;ieinad;  J  plur.  Saaten  (oud;  in  comp.) 
II49m,61e:  in  %\).  aii§tn-ed)en  II  7e,  -fiinbe  II  107me  :||—  tbätig 
[f.  ©ntnlbiing^fvaft,  Krater,  Men,  S5iiffnne]  11160a,  111417a,  lV9m: 
[ijon  ^evfonen]  III  112e,  591a,  613e;  IV69e,  81a,  323e;  ©tiibimn  II93m, 
nnnntevbrod^en  V5e:||  2:i;ätig!eit  [f.  t^evccgenb,  fenvig,  ©eift,  gciftig, 
geftaltenb,  inbnftvieü,  intcttectuetl,  Äimft,  $?eten,  mognetifc^,  5Kenf(i^,  menfd;* 
W^,  organifd;,  tettuvifc^,  nnterivbifd;;  33ulcanii^nni§ ,  ^Bulfanc,  bntfanifd;; 
n)iffenfd;aftlid;]  II  255e,  271a,  383e!l ,  399a;  III  Ha,  28n> ,  44e,  295m, 
400m;  IV  8e,  55a,  58a,  147e,  249e,  251m,  2e,  395a;  V4a,  AOm,  47n, 
92a;  pl.  2:I;ätig!citcn  (^O)  III  17a,  33a;  IViße  ||  3nf.:  angeftrengte  IIl 
234e,  belebt  IV  62a,  jitv  %\).  erweden  lUOOe,  fvübev  grc^er  IV 504a, 
geftaftenbe  11144m  [jit  *geftalt.  nac^jntragen],  bi'^ere  II400e,  |M-aftifcbe 
II  16a,  ^^9lid;tnngen  IV 212a,  Z\\  nnb  9hibc  \320me,  nnevmübcte  V 
17m,  i^ereinte  1436m 

TI)Qtfö(^cn  [f.  geolcgifc^,  ^Wi^ali[d)j  \98e\  II  187a,  190e,  229m,  231e, 
473m;  III  15m,  282a.,  554e,  5e,  6a,  575e,  627m',  WlOia,  220m,  274m, 
288a,  294e,  483a,  5m,  576m;  V  19m;  sing.  Xbatfac^e  (bnvd;  *  be?.) 
1193a,  251a,  430e,  483m;  11130a;  11151m,  147e,  266m,  547e;  V12a  || 
3nfiiljc:  5{nt;äi!fnng  III  4a,  6m;  IV 4a;  tvic  '^\  bebanbeln  III  627a  j 
beobad;tetc  1 18a  (f(^red;t),  315m;  V16e;  S3-nng  I  312e  ij  ebne  S3e- 
jicl;nng  f.  üereinjelte ,  benftinivbigc  1406m*,  biirftige  I70e,  einzelne  [%  öer» 
einj.]  III  6m,  (Sntbecfinig  II461e,  gvgviinbung  1 68a ,  (Svjä^hing  1434m, 
frnc^tbringenb  I  33e;  gefammelte  I  2ö3-*,  111413m:  gefc^id)tticbe  [=  biftov.] 

IV  114m,    ©enjanb  toon   %h.  V16e,    ©iii^^en  IV  482a,    ^>iflorifd;e   [= 


1100  Zl)at\ad)en  $  —  Thcodori 

0cf4)id;tL]  III534am,  ifolivtc  [=  öeveinj.]  1 345m ;  ÄcnntniB  1 17m,  IV 253m; 
ä)ia[)e  J  18m ,  V  16m  (22a) ;  ZI),  gegen  3«  e  i  ii  u  ii  g  e  u  11 399e,  I]l592e-3a; 
2:1;,  bcv  Siatiir  U\430-la,  neu  1433a*;  veid)  an  £1;.  11224m,  8^cic^. 
tl,uim  II  2G7m;  fi(^eie*  U  159a,  IV  115m;  unöevfcttet  f.  tjcrein^elte  |  toer* 
cinjelte  [=  ifolivtc,  :j:  einzelne]  ISlam  (untjevfcttct,  ol;ne  SSejie^ung; 
5ia),]II4a;  tocrcinjelt  1 33a  :j  ^Seiglcid^ung  1300e,  tocvlrcvfeu  1 140a ; 
liMc^tige  111617m,  lV122e*;  fic^  h.Mbev[pii%nb  131a  ||—  53.  tr;atfäti^- 
\\d)  1152a,  364e;  111  24e,  628m  |  alö  cimQ  2:r;atfä^Iic^ee:  I98m 
(ld;ilbein),  m430e-la  (311  fc^ilbevn);  baß  2:t;atfäc^Ut^e  1254e,  lV288e: 
SlOlaiigncn  bee  2:f;atiäc^lid)en  I1413me 

XI) an  1359a,  393e:  bei  einem  p^xl  S)i(^tev-Il  llSe,  bei  mittelartevl. 
2)id;tevn  l[35m;  ©ntftc(;ung  11378m;  getväntt,  I;immUfc^ev  1112a;  fein 
1359m,  111124e;  9^iebei)c^(ag  1359a,  -pimtt  I358e,  bei  [iibamev.  «öör* 
fein  I  393e  :|   Thay-wan  =  Formofa 

*Theageni(ies  (Sir^cnt)  111579m,  S^ieatev  (pl.)  n23e  (in  vom.  ^Bitten)  | 
bie  Thebaide  11331m  (Ginfieblev,  baö  fiibl.  Äveiij);  Theben  (in  Obcr- 
2igl)^''tcn)  11 157m  Cipvieftev,  Germanicus),  111206m  (:i:cni:|>cl)  :|  thecodon- 
tosaunis  (uvweltt.  XI).)  1287m,  2r;ee  [1.  Marco  Polo]  V82a  (tvinfenb) 

Xi)tli  (ä.  1))  [f.  ©anseej  sg.  1  40a  (ba6  (Siuschie  alQ  X\},  betvad^tct)  | 
compos.:  -ftvid)  lVll7m,  127a(-|-),e;  -fhid;e  lV127am,  197m  .-jj  du 
Theil  (FranQois  Jean  Gabr.  deLaporte,  1742-1815)  II  119a  (Strabo), 
127e  {Pompeji  ]>ät  äevpvt)  ||—  plur.  2I;eite  [[.  58eftnnb-,  (Svbc,  ^öxpn, 
aWaffe,  aj^aterie,  niatevicü,  3)?oIecuIav-,  S5cv[c^icbbarfeit,  S?ev[c^iebnng]  1271e, 
282a,  5a,  321m,  425m;  111  19a,  524a,  442me;  lV501m  ;  [in  53vii^en] 
IV  127a  II  3iif.:  Stnsiclning  11347e;  bnuegte  1326m  (u.  rnljcnbe),  S3e- 
tvegung  11356a;  5Bcäicl;i;ng  auf  einnnber  111 157e;  ©ntfaltcn  11103m,  (Sut* 
ttjicfchmg  1198m;  fefte  1  (27 le);  IV 222m,  242a;  ficinftc,  bie  Keinften 
[oQl  X\}cM)c\\]  1258e,  271e,  462e;  1115m,  lle-12a,  527m;  obere  IV 
367e  (u.  nnteve),  vul;enbe  f.  belucgte,  Übermacht  I33m,  untere  f.  obere, 
t)erid;\i>iubcn  111567e,  ^Beücnbung  11223m  1|—  2)  X\)ci[ä}a\  pl.  (=  2J?o* 
Iccuk,  3«af)cntr;eild;cn)  [f.  (Svbe ,  ÄLn|)er ,  tieibe,  !üid;t.  2uft,  SRaffe,  Der* 
fd/icbbar,  Saffer]  1 123a;  11133a,  323e,  578a;  lV213e,  278m;  sg.  (*): 
2lnl;äufung,  Slusiebung  111552a;  fleine  IV  305m,  ftcinfte  [Ug(.  Xl)i\k] 
I412e;  ein  äRiüicncn-SI;.  111129e*  — 1|—  33.  3)  tt;cilen  V14e,  15am; 
£^ei(eu  V22e  j  4)  tl^eilbar  [f.  ßa\){]  V  IIa  5)  bcv  2:r;ciler  IV  609a 
(=  2)ta^^I;ragma)  T  6)  Sr;eilnng:  ©elbfttl;.  1 371a,  455me 

The  ml  s  (24*«  !1.  ^(anct)  Vll6m;  ©cm.  \110me',  (gutbedev  Vi  10m, 
6e;  -ung  Y  110m  :\  Thenard  (Louis  Jacques,  1777-1857)  1 480e 
(^erf.,  3)crbrcunung  be§  SBaffevftoff^) ,  111613a  (SO^etcerfteine) 

*Tlieo-,  ^I;C0-  (bae  gricd^.  ®ott):  -bromen  (^ft.)  1191m  |  -dectes 
(Sragifer  1380n)):  Äthiopen^  fd;tTJar5e  u.  fraußl^aarige  iBöIfev  1550m,  491m; 
II  {194e)  430m;   Sragobie   Memiion?   1491m  J  Theodor!   »on  {mS) 


Theodori  —  St^eorie  21  1101 

(Smben  (Petrus):  Java  \\\151e;  [\m\.\  II329e,  III  löle;  [^c^vift  iikr 
tt;iij  II485e;  etevne  WllbU:  fiiblid^c  II  329e,  fübl.  etaii-Mitinicu  HI 
346e-7a:l  -dorich  giivft  bcväiftvcv  11473m  |  -dorus  111452m:  Arhader 
111481a,  2in;  SDJciib  111481a;   ein  eaimtljvncicv?,   SBcif  111482in  :\ 
-dofius  ber  ©ic|3e  11234m  (iiutcv,  ©öliiic);  -geiiic  ].  litfiodns,  Pliere- 
cydes;   -krit  1112m  (biitol.    2)ic^|tmig)  ||  X^colooeu  (°)   lUCOe,  33. 
2:(;eoIoöie  (uic^t  bcj.)   11465a;   (S.  tr;eolcflifd)  (*)  II  283a,  48Gmll ; 
lll623e:  aüce  abjoibivcub  ll282e,  alt-tl;.  VGüm*,  SiftiTiuinie  ll4G5a, 
matevicüe  1465e,   2)?ciuiiii3  II  34GeO,   im  2)?ittelaltcv  11288m,  tcbvöliu^t 
bie  9htiiv[üvic^itiio  II  (283a),  [gcöcu  P;t(e|cvr;ic]  II282e,  eti-citijfcitcii  II 
435a*,   SBerfoIginiocu  1402m*,   bcn  2:1;.  tcvl;a(3t   VG2i.O:||  Theon  2L 
tooii  Sllcjaubrieii  (Alexandrinus,  bcv  5ilcjniibviiiev):  2lb[cl;cv  III  108a; 
(Sometcu  UOöw,  557a ;  Optitbe^Ptolem.  11228a,  441a;  Ütid;tcv  11437m, 
ßcit  11441a  J^.  Theon  Smyrnaeus  (bcv  ®mvviuicv;  niiö  ©lUVviia 
llI207e)  [i.  Martin]:  de astronomia  11208a,  407a'^  III  li)7m;  ecnnucHtar 
111197m,  ^anbfc^viftcu  111424a,  ^evaii^flckr  III207e,^lniictcu  lll4G7etl, 
SaturnlII423e,  ©ivcue  111208a;  ©cime  II  1378a,  407a  jj -/j/aVu*  (de  iitvaU 
bci-jj  im  iD?oiib)  IV615e,  Ge  (ovc[jcvÄintcv)  ||  Tlieopliral'tCus)  II21Ga; 
Apulejus   II  lOGe,   [feine  5ht]   11216a,   Ätna  [.  pi'«^;   l>ciUnucö  33i:c^ 
IV  503m,  Söiic^cifammlniiiJ  11192m;   Calliftiienes  11193m,   geiicv  IV 
536e,  Ijotaii.  ©avtcn  11229e,   de  igne  lV536e,   Safvie  I4G2a,   buuflc 
ÄIhVcv  111595m;  de  lapidibus  1451e,462a;  III  64ic-2a;   de  mundo 
I1106e,    2liifHär;cil   bcv   Otfibiaiie   IV  (4 84e)  Ö4ie-2a,    opcra  IVG42a, 
[^flailje]  ll443e;  pt-a/t^  bc^  Ätna  I451e,  pj'a^  iv  2iy..  1452a;  de  signis 
111412am,  (gniavagb  14G2Tn,  (£ouiicnic(;ciüc  III412am,  Styx  IV503am, 
LBcit]  11140a  II  -phylactus  Simocatta  1211a  ()cvtl;ii4ic  $!äubev),  -pompus 
lllllOe  (Meropis) 

SlKOvem  [%.  1)]  II121e,  458me,  486m,  523c,  592e;  IV  151a  |1 
S3.  2)  tl;eoietifd)  [f.  5liifid;t,  eijcmic,  9'iatmVt;iI'.^fcVl;iCf  Cptif,  «Svcai* 
loticn,  Untevluc^uiio]  II28öm,  335m,  351a;  III  145e,  550a,  le,  G'27m\ 
IV  31m,  60m,  Qij&,  148a,  151a,  16Se-9a,  I84m,  202a,  215e,  235e, 
492a:  StvOciteii  IV 59m;  ©viiube  III  133e,  317e;  IV86a;  e^^c  11518a, 
ec^tiiffe  II  394a  T  3)  tr)COvctifivci:b  111 472m  :|I  (£.  4)  thcoria  (fcicvlicOcc 
Slufjiig)  I114am  I|—  5)  2:i;covic  [f.  aualütiic^,  (Svb-a)^»5)uetlemu?,  mntbc 
luatifd),  SBuIfane,  iMtlfanifc^,  3^('^"J]  *  186a,  434a,  8n,  9e,  443m,  454e, 
5m;  11238e,  264e,  315a,  352mll,  3a,  5a,  3G5c,  371a,  3a,  4m!i ,  6m, 
9m,  3S9e,  397e,  41Sa,  483a,  501a,  Gm,  512m;  III  4m,  22e,  23a,  28m, 
34a,  87a,  201e,  219a,  258e,  270a,  313m ,  8c,  320a!l,  453a,  4a,c,  493a, 
5e,  öOOin,  554m,  5mllell ,  9e,  575m;  IV  Ha,  2Ga,  40a,  58m  ,  50a,  70e, 
71a,  156e,  2t2a,  225a,  235a,  245a,  305m,  370m,  410a,  48 le,  8m.  9e, 
490e ,  2m ,  500a ,  5 1 5e ,  527a!l ,  53am ,  563e ,  625c ;  pl u r.  X  h  c  c  r  i  c  ii  (*) 
11112a,  22m;  lV47Ge,  487m;    V22a:   abcutcucvlic^c  II  67e^,    alUrc 


1102  Z^eoxie  2(  —  Xl;evmen,  —  i'^^exmometex:  -grab 

IV491a*,  evnfte  II399e*,  med^ianif^c  IV  219m*;  toeiaMcfelte  1 454e, 
IV452a;  tüveilige  IV  217a*,  auf  %h.  äurücffübveii  IV  219m* 

*Thera  (c^clab.  3nfel  IV536e;  iei^t  Santorin  I  2ö2m ,  lV517a;  ijgU 
Santorin)  1252m,  II  177e,  l\  371e:  Sßiifen  [=  @oIf  öcn  ASantorin]  IV 
517a,  [tiftet  Cyrene  II  l77e,  gtanimcu  aiiß  beni  2)?eer  IV556e,  3ufel 
baki  geIjo6en  lV556e-7a,  Krater  IV  323a,  [^age]  lV371e,  2ßeg  na^ 
L%m  II422e,  regeulc^^  Ill77e;  it.  Therafia  1252m  (2:veummö),  IV 
536'^^  (ätDtfc^en)  :|  2:t;eva^eiitcn  (®ecte)  II 27m,  Ulm;  Therafia  (cijdab. 
^nfel  IV536e)  [a.  Thera]  IV  323a  (tvater),  371e;  theriaca  11109m, 
d-Tjoiov  II1198am;  tt;ermal,  2;^evnial-  f.  (>ei  2:f;ermen  S3. 

kbcvmen  (pl.)  [21.  1)]  (=  f)ei^e  Oiiellen;  StfiennalqHeüen,  -tvaffev) 
j.  gc^mefel]  IV 252c;  [an  Ovten,  kftimmte]  I  217e,  IV502c  J  sg.  bie 
h)tx\m:  eine  beftimmte  I  230a,  IV  250m  ;||  «ß.  2)  tl;evmal  IV  195m 
(Sillariing):]!  X^txmal-  (compos.):  -quellen  (ij:  -njaffev;  =  S^eviueu, 
=  ^^.  l^eiBe  ob.  ttjarme  OueÜcu)  1209m,  229e,  231m,  2a,  334a;  IVSila, 
4e,  223e,  4a,  [232-252,  21.  496e-506],  368m;  beftimmte  IV244e,  338am 
(jtrei) ,  423a ,  444a,  498a,  563e ;  V  13e ,  80e ,  94a  J  -tt)  a  f  f  e  v  (:|:  -queEcu ; 
=  2;(;evmcn,  beijjc  Oueüen)  pl.  IV251e,501a  [inOcgb.];  sg.  IV 500m 
[ein  kftimmtee]  :||  3)  tl^ermifd;  (:j:  Sävme)  11194m,  IV  176a:  53efd^aff. 
IV  231a,  (giun?iv!uno  IV  346m,  evflänmg  IV  578m,  (gvfd^cinungen  III 
44m,  ®e|d;id;te  111104m,  @cale  I349e,  Unterfc^ieb  11149a,  S5eränbb. 
l(365e);  SSertiältuiffe  1322m;  11146m,  400e;  IV235e,  243a;  3ufnmmen- 
^ang  IV  225a  |  3uftaub  [f.  (Svbe,  2)^eev]  11147m;  Buftäube  III  6a,  IV 
236e  1|—  a.  4)  2:i)evmc-,  tI)eruio-  [*]  (gviedp.  tvavm,  Sävme)  ||; 
-(Slectricitat  !V 66e-67a  | -electvifc^*:  ^ppaxat  111399a,  -e  IV 233a; 
evfc^eiuiingcn  111399m,  (gtveme  I43Ga.||  -magnetifc^*  I195e  (@tvö* 
mungen),  \U399e-400a{^cx\v4c)]  -maQnct\mu?^\\66e-67a:\  f-metei- 
bilbet  ein  bei.  (gtilc!  bievuad;,  ^pylä  1448a  (njavme  Oueßen)  |  -fco^)  I35a, 
pl.  -e  \\376e-7a]  -fcopifc^*  111497m 

t  Xljcrmomctcr  (bac)  [nu^  in  compos]  (=  SSärmemeffer)  [f.  ©cctb.] 
6g.  1 182e-3a,  350e,  480e;  II  {144m)  377e-8a,  515e-6a;  ein  befltmmteS 
1 426e  T  pl-  (*) IV  166m  1 1  3ufaljc:  'ämol-Xl),  II377am*;  2Ingaben f.  ©vabe, 
-%  I350e;  2Inh)enbung  U377e-8a  |  n?aö  e§  anzeigt  I365e-6a,  480e; 
21n5cigc(n)  I426e,  II377e,  II157me:l  bebedt  [:j:  gef^üfet]  IV  (40m), 
166m*  I  Seebad^ tung  IV 40m,  -S.  V80m;  8-en  1480e  ;|  S3erge 
f.  ^ßl)m,  53evgtuer!e  [=  ^gd;ad^t]  f.  tragen;  (Sorrectionen  IV  166a;  2)if* 
fcrcntinf-Sf).  II380ra,517m  j|  eingegraben,  Singraben  [=  eingefenft, 
:\:  unterirb.]  IV40(m,e),  237me\\ ,  240m-la  J  (in  bie  @rbe)  eingefenft 
[=  eingegraben!*  lV38m,43e;  in  bie  (S.  gefenft  I196e.||  ©rfinbuug 
1183a;  II25Sa  (376e-7f)),  515e;  IllSlme;  fällt  f.  fmft,  frei  b^ngenbes 
lll(57m,c),  genaue  1230a*;  gefj^ü^jt  [^  bebest]  I350e,  482m;  IV 
(40m),  166m*,(e);  gefeu!t  i.  eingef.  J|  -grab  1322m,  lV233a;  -grabe  (O): 


j  Xliexmometex:  -grab  —  2Ö;  Xf)erTnef  —  Thian-fchan  2   1 103 

]^imberttf)eili9e(r)  [=  *eenterimal-]  lll  491m ,  W  498am^ ;  in  l-er  gcatc 
l4S2a<^  T  ®vab  f.  {)unbertt^ei(.  :  1«  [a.  ^imbertt^eil]  lV44mi|  J  %l), 
(fter;enb)  auf  (®rabe)  1347m;  [Slngaben  in  ©raben]  IV  325m,  V96m  || 
bangeub  f.  frei,  in  gve^en  $ö^en  [i)gl.  tragen]  IV 41a  |  bat^  iMinbevt* 
tl;eilige  [ügl.  *(5entefimal-,  ©cale]  1181a,  II 458a;  III  453a,  485m; 
lV325m(49Sam),  563e;  V79a:  ®rab  [f.  no^  o®iab]  111497m;  1°  IV 
36fi,(!;,  37a,  44m,  237e;  im  to^mog  1482a  :\  ^ufolatioii  IV  166m*, 
-Alltel  IV240e,  i\\\t-Zh.  II  255a  ((grfinbung),  3}?e[fmigen  IIi57a,  unter 
beuD^uüvuuftIV28bm,  Olciüaticnen  1182m;  Ouecf  fil  bev-^K  1427a, 
11149a,  IV39ara;  DU^lu-e  11139m  |  Scale  11516a;  -@c,  IV39m,  -Scalen 
IV^43e  (aOIcfen)  :|  in  einem  <Bd)aä)t  [=  SBevgn^cv!]  IV43e*;  im  Schatten 
1349m,  350e,  481m,  2m;  @c^tt?anfungeu  f.  Oi'ciüat.,  ein  Senfblei  I329ra; 
liuft  (fallt  IV 286m)  1348a  (auf),  IV568e;  (gcnue  f.  Snfolation  |  Stanb 
III57e  (tiefev),  69e;  -ftanb  111403m,  -ftänbe  II188e  ]  tief  f.  Stanb, 
9^uüpunft;  in  ber  Siefe  f.  Sd;ad;t,  33ergn?erfe;  eingegraben,  unter ivb.  :| 
bag  jD;.  tragen  IV  41a  (in  fel;r  ^o^e  S3ergtüer!e),  untcrirbif^ee  [=  ein* 
gegvakn  ufn?.]  IVl66ali,  [SBid;tigfeit]  II 577e-Sa  ||— t^crmometrifc]^ 
IV40e  (Sonben) 

*Thermeffa  (Si^^ar.  Snfel)  IV295e;  tl)evmifd^,  2;^evmo-  f.  bei  Xfievmen; 
^foog  III207am,8m;  X'i)Q\cix  111499a,  Thesproten  (griec^.  Stamm)  II 
173m  I  Theffalien  III  604-  (©ebivge),  4e-5o  (Savie) ;  t^cffalifd)  11175a  |I 
Thetis  51.  (17'«  !L  ^anet)  V116m:  (SIem.  \  llOam-,  entbeder  V 
llüa,  7a;  -ung  YllOa']^.  (^legatte)  IV64e  ||  5:bcnnmg  IlUllall 

TniAN-scüAN  ober  baö  §immcI^ge&iroc  (©ebirg^fette  3nnev-2tfien«) 
[f.  @1.:  ©ebirgefette ,  ^ette,  ^avaüelfettej  (auc^  Moufart  gen.:  f.  ©(.) 
[f.  ^Caucafus]:  oft  Werben  beibe  9fJamen  jufammeu  genannt  (tt»a«  bnrd?  ^ 
bejeid)net  n?irb)  11220a,  419m;  IV 224m;  Thian-fchan  allein  (n^irb  nid^t 
hq.)  IV  455m,  [507e-8,  607m-8a].  610m:  ipimmeU^geb.  allein  (*) 
1320a,  11240m,  IV527a;  ncd)  atlg.  Steüen  \\[381e-3a]  le-2m  \\  3iifnljc: 
^2lbt;ang  IV  493a  (fübl.),  607m  (uorb(.);  Filter  IV  507a;  Asferah  nc'188a 
(gortfetjung  beö  Th.  [n^eftl.]),  W  382am  (gum  Th.  bin3ugere(^nct);  ^w^ 
gebrod;en  (5lu«brnd))  [=  §ebung]  IV6i0m  (55ev^altniffe),  Bolor  II  0402a 
(fic^  an  ben  ß.  anfc^arenb) ,  (Snbe  IV 379m;  f^ortfe^jung,  SBerlängevung 
[Ugt.  3liföinmen^ang]  f.  *Caucafus^  %«/era/i  (weftl.),  ^In-fchan  (i-TtL)  II 
©ebirgöfette  [=  Äette]  (a.  ijulf.)  IV 0454m,  507a:  gebort  ju  ber  (Einen 
®eb.  bnrc^  Sifien  na^  Slnfic^t  ber  ©ried^en  IV  [608-9a',  8m]  J  ©ebirg^jug 
f.  ton«.  II  ©egenb  IV 493m  (füblic^),  613a;  [®efd;.i  [\<^454m,607m-8a', 
Hebung  [=  autSgebrod;en]  IV 507a:  -v^fpalte  [\507a;  In-/cAan  IV 384a 
(i3ftl.  ^Verlängerung  be«  7%.),  auf  olten  harten  IV  605a;  Äenntniß,  Äunbc 
[togl.  ^a^r.j  IV0454m,  607m  (frühere),  7e-5a(arte);  Äette  [=  ©ebirgSt, 
f.  ^araüelt.j  II*240m;  IV0224m,384m;  Äunbe  f.  Äenntniß;  Jage,  ?auf, 
SBefen  IV55ie-2a,  o454m;  IangIV384m,  ?ange  IV552a;  l^auf  f.  Sage, 


1104  TJiian-fchan  3Ji  —  ^ierc:  Slrten 

fe^r  fem  tocm  iWeev  l\610m  \  9?ad)vic{>ten  [:j:  Äcimtuiß]  ]\382a,  ^454m: 
fi-ü^cvc  \\607me  ;|  Moufart  qciianut  I  Vö07e,e  (SBcvftiiiiinicIimg  öcu  Muztag, 
für  iJo/or);  9Januii  IV607e,  ^avaüelfctte  IV 610m  (bvittc);  ["pcvf.j  IV 
381e-2a,m',  9?ciicu  IVGOTiu;  9ti4)ti:iig  IV507a,m;  (g)>alte  [Dgl.  ^cbiiug] 
\\507a\\,  Z\)ci\  IV  0454c,  [Xc^cgv.]  IV612e-3a,  SBevlaiiöenmö  [.  govt* 
fcljitugll—  3>iilf  aue  |0211a,  0254e;  IV  [5<S2m-4m,  0454m-5a  (5a)]; 
SJuIfaiiO  lV0379am:  S8m\cn\ccn  ]\a\)C  iV 454e-5a;  2aße  1  VS52e,  3a; 
ßviOe  ^cviie  i)cm  2Wecv  IV0454?ne,  *527a;  ealmiaf  lV6i2e-5tt  j  t^atige: 
in  I;ift.  3cit  IV0454m;  uoc^  tt;.  IV5<S2e,  0454m  (üieücidU)  :lj  toulfauifd^ 
I255am,  *320a;  II  0419m  ,  IV 384m  |:  ©etnvgefctte  I  02ö4e,  IV  383a 
(612e);  ©ctnvo^sug  WSSle  ]  2:I;at:gfcit :  in  i^>m  lV607e,  ölOm-,  um  ilm 
\y384m:\  3l:ic  IV 0224me,  492e-5»»  ||  Sefcn  f.  Sage;  3ii[amnicubau9 
[4:  govtfc^iui}]]  f.  ^Asferah,  ^ßolor 

*Sl;ikiibicii  {W-)  '  13e,  TIdchaUin  (iöcrg  @d;ottI.)  1424m  ||  Thiene- 
mann  (Fried.  Aug.  Ludw.,  1 793-18 J8)  I  201e:  'üdit  wa^  Island  \\i.^ 
ncvbiid;ev  9tcijcnbci-  IV  145a  |  i)tovblid;t  in  Island  I201e:  tciu  ©cväiifd^ 
I2Ü5a,  IVHGe;  ed^afc^cu  I201e(2a),  440e;  IV  145a;  toiclc  92ovbIid)tcr 
in  Island  I  205a  ||  2;(;tcvc^cu  [.  niii  (Sube  Den  jtl;icvc 

^^icrc  (:j:  tl)icvi}c^  [baö  l;icr  aii(jc|d)(ef[cu  ift],  aiiinmlifi^ ;  i>öl.  Bi^olcgic, 
ojciid;,  Vvtsoijc^)  ().  aiic^,  alö  =  jtl;icve,  tic  ©(.:  2;(;icvlctcn,  -rcic^,  -tvelt) 
[f.  5hd;c,  (Svtbcbcu,  Ävcibc,  iDiccv,  2«m]d;cu,  ^flaiiscii,  Ba,  ScUaü, 
SSivbcl]  (bie  Siliere  tDcvbcii  I;äiifiij  mit  bcu  ^fUiijcu  siifvimmcii  genannt: 
f.  \)\\  bei  *^;ifl.iU5en;  aiit^  I/tev:  allg.  Steüc;  -leben,  2)?a)Te,  -Jvclt)  l[a()8- 
378a,  51. 486t-490m  (mit  ^;^flan5en  jiiiammcn)]  370e-l ,  4m ,  6m ,  380m- 
la\  II  69e,  lOime,  189e-190m,  [191-2,  21.  427e-<S]  191am,  254e-5a; 
IV /4m;  sing.  Zl)isx  (tnxä)  *  bej.)  1 285all ,  IIU4m;  ein  beftimmteö 
1373a  II  33.  tl;ievi)c^  [iviib  nntcv  bcm  3^'^^'^'"  °  ^''f'-*  "»t  2:l;ieve  i^cr* 
br.nbcn]  (=  animalifc^)  [f.  (2c(>cVf"".0f  2öävnic]  ||  yaroUdcn  (gleicher  ober 
äbnlic^cv  Sevtev)  in  ben  3"[»i^'-*»  (^i'f  ^^^f^c^e  fii^'J  ^i'vc^  „f.  ^ar.  1,  2" 
nftt).  tocvivicKu  tvivb):  1)  Sdten,  Slbviiten;  ©attiingen,  @efd;Ie4>tev ,  §a» 
milicu,  -claffen,  9iacen;  ^(bavtuiiij;  5lbt(;eili!nijen,  Ginil;eilimjj;  -gntWc"* 
©ni^^piiT.ng ;  2)  ®eftaU(en),  ©eftaltmig,  -[ovmeii;  ^iibung,  -gebilbc, 
Si^Vf^.;  2)iovVl;cle3ie,  ^!;i)fii^3ncmte ;  3)  feltfame,  iininbevbave ,  fabcUaftc; 
frembc,  fdtcne,  ucne;  4)  tcv  Uvtvelt,  SBonvcIt;  nnve(t!id;c,  Dciiveftlic^c; 
5)  SJcvbreitung  (geegr.);  ül)Cit(;eihing ,  ©cogvavbic;  ©nn>vivunj] ;  G)  bev 
flcincvtc,  in  Sjevftcincningeii,  -2>erftcin. ;  fcfjilc,  -vcftc  ||:  Alpliabct  kr 
3ii|'äl;e  (in  compos.:  2:0 icv-)  [t-!vei8  bilbct  ein  bcf.  Stiicf  bicvnac^J: 
5lbavten  [f.  ^.ir.  1]  I380e,  -mig  I379e;  abbängig  [i\»]l. -leben]  1378m, 
5lbtbeiliinijfn  (f.  ^av.  1]  1382c  GivcOe)  |j  alte  f.  $hten,  -feben;  ältcv 
f.  °3)?enfcben;  äitcftc  [.  -formen,  -gnttungcn,  -leben,  -innflein.  J  ?l 1 1 c r 
(oi;f  bei-  Gibe)  [=3eit  bev  ^(Snt[ieOi;ng ;  i^gl.  oa)i\'nid)en,  =^t^f(an5rn,  ^nicl^t] 
1293m,  11389m  :H  3(vten  [*>45av.  1]  l(290c),  ^7Jeil,  380eli;  1113a: 


%l)kxc:  irrten  —  Sebeu  1105 

5(iifä;iI;I.  \286e-7a,  fviibe  111104m;  imtevgeöaiigne  1202 (ralJ,e),  III 28u: 
II.  jc^ij^e  I  285e-6a,  [288-291a ,  2t.  466e-7]  288e  J  -avteii  1376a,  467a; 
II2ü8a  II  %t{mmi  [=  Üfefviv.]  \[387a,  Stuflcfccu  [.  Siefcev-;  [21  ii fs ab hiug, 
mel)vcvc  jiifaimiieu]  (üijl. Slvten)  II424me,  7e-8;  IV494a;  -lau  [=  ®tntctuv] 
11238m,  bebecteii  f.  Qvbe,  -befd/veibunö  II119me  (im  Hiob)  j  betueglic!^ 
r-Iebeii,  «-!eit  l(371m,4m);  S3elvet]iiiij}  1368a  .\  33ilbmig  [=  (Siitfte^.' 
iiftt?.  2)  f.  ^;>av.  2]  1  373e  (^m^peii),  -bilrmigeu  I55e  (golge)  |  -cUffeii 
[f.  %^ax.  IJ  I379e,  U232a:  imteie,  I;cr;eve  11 400a  :|  beö  alten  u.  neucü 
(5oiitineut§   1286a;   cb   e^ev  ba?    |.   °2D'ieii[d;eii,   ^^flaujcn;   eintbcilmig 
[[.  ^^ar.  1]  11389a,  im  (5i«  1572me  |  eutfte^uiig  [^i  ©rseugmio,  3311' 
biing;  ijgl.  2iltev,  er;er,  ni^t]  li88e-9{e),  III(17a);  V(66m),  S7e-S<Sa,e: 
[Beit]  (=  Sllter)  III  45ie-2a  ;|  -(gpcö  [=  -gebiegt]  U36e-37m  (beiitfd;eö; 
bef.  9ZatiivgefüI;0  |  (Svbe:  auf  ber  @.  [.  2lltev,  iiic^t;  bebecfen  bie  @.  IV 
444a,    unter  ber   (S.   [=  unterirb.]   V(55e)  J  (Svseiigniffe  f.  -rei^;   Sr* 
gengnng  [4:  (Entfiel;.  nfn.\]  1367a,  379e;  V55am,e  :|  gjemplar*  1 466e, 
V37m  I  bie  XI).  in  ber  ^ahti  1157a,  -fabel  1136e;  fabel^te  [[.  ^^ar.  a] 
(a.  -gejlalten),  trunberbare  11424me  :(  ^amilien  [f.  ^ar.  1]  I54e,  (290e, 
382e);  -feüe  11124m  (auf  XI),  [(^reiben),  314a  | -formen  [f.  ^ar.  2] 
I375e;  1171m,  92e,  313e:  ältef^e  11126m,  txcpM)i  111457a,  urlreltL 
I164a:|   ^cvt^^flanäimg  1380e,  11  (400a)  |  foffilc  [f.  ^ar.  6]  l(286a): 
tro^nfc^e  in  ber  falten  3one  111  (457a)  :|   frembe  [f.  ^ar.  3]  f.  ©eftalten, 
frül)e  f.  Slrten,  -garten  11113a  (bei  Aachen)  \  (Gattungen  [f.  ^ar.  1] 
I575e,  380e;  1113a;  -gatt.  11  216a,  V66m  (ättefte)  :|  -gebilbe  [f.  ^ar.  2"] 
I33m,  -gebiegt  [=  -(5pc§]   1137m,   gemorbet  f.  ^Rom-,   ®eogra^r;ie 
[f.  ^;>ar.  5,   bef.  gecgr.  33erbr.j  (t>gr.  bei  ^^flanjen)  I(487a),  11412m  | 
-gefc^ic^te   [f.  Ariftoteles]   11191m,  229m,  254e-5a,  463e;    @cfd;.  1 
(487e)  II  ®efc^Ied;ter   [f.  $ar.  1]   I290e,  2a,  380me;   -gefc^l.  (+)  |: 
untergegangne  1303a,  1115e,  V+62e:  n.  je^ige  l[288-291a,  %  466e-7], 
1117m  :|  SSerbreitnng  Il+306e,  3al;no)e  I  83e  :||  ©eftalten  [f/^ar.  2] 
I112e-13a,  -gef^.  (+)  1179m;  ©eftalt  (^O)  11192a:  fabelljafte  lll+7m, 
frembe  \(73e-74a),   je^ige  1288m,  neue  II +189e-190m ,  [ivuuberbare] 
II +424me  |  geftaltet  f.  feltfam;  ©eftaltuugO  [=  ©ef^alt  nfit\]  11 103m,  389a 
II  ©rensen  157öam;  -grup|>en  [f.  ^ar.  1]  I99e,  @rii^>pirung  [f.  ^ar.  5  n.  1] 
I(382e);  ^ö^erc  f. -claffen,  auf  Snfeln  I459allm,  ifolirte  1374a;  je^ige 
f.  mten,  ©efd^Iec^ter,  ©eftaltcn;  fatt  f.  3one,  -fampfe  f.  ^Rom,  f leine 
[=  microfco^,  -leben;  2;l;ier^cn]  1330e(386m),  m'ma  V88a,  -törpcr 
1373a  (j^iere  barin),  f  -!rei8  ift  ein  bef.  ®tüc!  bierna^;  -!unbe  [=  Bio- 
logie] I  61a,  II  229am  (ber  Römer)  \  auf  bem  Sanbe  I(386m);  Sanbt^ier* 
11224a,  V 90a  II  -leben  [=  t^ierifc^e^  animalifd^e^s]  1332m,  370e:,  III 
41m,  546a;  V73e;  Men  (+)  I0368a,  IV  14a:  bctrcgi.  1374m;   baS 
üeinfte  [=  micrcfcop.  Xh.  nf\r.]  1157a,  Sö9m-570  (le);  unterirbifd^e«  V 
<^+33e,  ^^m^eife  1 +574a  J  SI;ier-  n.  ^flansenleben  (ob.  umgefc^rt)  I7a, 
21.  »,  «^umbclbt,  Jfoömo«.    V.  70 


284m,  [a68-378a,  %.  486e-49öm];  II13e,  48e:  tijobon  att)ängig  11 
57e-r)8a;  baö  ölte  I2<S5m-em,  ältefte  V91a;  @tiibium  1285m-6m:\\ 
lekiire  11480e.l|  2u|ttl;ia*  11224a,  Y90a]  pl.  -tJjicre  V68e  {89e-90a) 
JäJiaffe:  njeuiöev  alö  bcv  ^ftaiisen  I57ia,m,e  :|  cB  bie  ZI).  el;ev  ba  gc* 
»efcn  finb  alö  feie  231  e uferen  [üg(.  Slltev]  1293m  |  micvofco^ifd^e 
[=  Üeiiie,  n.  -kbcu;  =  t;^  3ufuiovien]  I(289me,  312in,  386m),  488-, 
IV  (41m):  im  2)Zeev  I330m-la,  grc^c  34^  lll  41m  :\  -TtcncQxaimn  W 
129a,  aJJovp^oIüöie  [[.  ^av.  2]  11136a;  9^a^vmig  I(330e-la)3e,  III(31m, 
56a);  -iiaineu  II176ra;  [9^atiir,  äßefenj  IVi4m:  -6e[c^v.  I54e;  neue 
[f.  ^av.  3j  (a.  -geftalteii)  II224e;  a(ö  bie  Xf;.  ncd()  nid^t  ba  iraven,  bie 
(grbe  ül;iie  XI),  [=  asoifc^,  ^vüsoifc^]  V66e,  68e,  69m,  89a;  uiebeve  f.  untere, 
ül)ne  Xi).  f.  ni^t  ||  Organe  II (430a),  IIIMa;  -£).  I367e  J  Organifatien 
1227c,  0334a,  (466e):  innere  11232a  J  Organismus  I(169m),  0368a, 
0371a,Om;  11120a;  -en  I0286e,  I1143e,  IV 444a  ||  Ort  (wo  XI).  finb) 
[ög(.  kontinent,  falte  3one,  tro^ifd;]  1572-3;  "•^Jflansen  f.  2Irt.  u.  bie 
Sitat.  beim  aßg.;  ^:p^l?[iognomie  [[.  ^Jar.  2]  1371a,  -P;i;fioIogie  IV17e; 
atacen  [f.  ^ar.  1]  I380e  |  -reid^  I371e;  II193e,  400a;  III28e,  V57m: 
(grjeugniffe  11186m,  ©nbftanjen  11381a  :j  rei^enbe  [tgl.  tüilbej  II  69e, 
441e;  9?e[^iration  [=  2ltbmen]  I333e,  III  (19m,  31m)  | -refte  [=  iBer* 
fleinernngen,  f.  ^ar.  6]  1 163e,  (285a,  292a,  325me);  tiefte  [=  Ükrrefte] 
(+)  1 0292e,  III  (7m ,  26m):  in  ber  $?uft  I  +373e  J  in  Rom:  gemorbet  II 
229me,  -täm^jfe  II {229me,  441me);  Römer  f.  -funbe  :|  (Sammlungen  II 
480e,  @d^ilbernng  f.  -tüelt,  im  Schnee  I372me,  @eele  m(31m*)  | 
feltene  [f.  $ar.  3]  II  205e,  229me ;  feltfam  geftaltete  [*^ar.  3]  II119e:| 
©itten  [f.  no^  gi[d;e,  3Si3geI]  II 9a,  12e-13a,  48me,  66m  (189e),  192a, 
302e;  ©tcffe  [=  ©ubfianjen]  II(Ol50a),  -ftoffe  1334m;  ©trnctnr  [=-Bau] 
1 490m ,  ©nbftanjen  [=  (Stoffe]  f.  -reic^ ,  Xf^mc  in  !£^ieren  [togl.  -!ör^er] 
1575a;  txop\\ä)i  f.  -formen,  foffile;  ^ij^en  [f.  ^ar.  2]  f.  53irbung,  Über* 
refte  [=  9Jefte]  I(325m),  nnfic^tbare  f.  -irelt,  untere  f.  -claffen  ||  Unter* 
gang  I (302e)  487m ,  III 26m :  in  ber  ^(ut^  IlllOa  J  unter ge gang nc 
[a.  ^itrten,  Gattungen,  @efd;re^ter,  -melt]  I302e-3a,  II  (389a)  ||  unter* 
irbifc^e  [=  unter  ber  (Srbe]  f.  Seben  I  ber  Urttelt  [=  borireltl. ,  *^ar.  4; 
ögL  in  35erftein.,  *riefenr;afte]  1259m,  487m;  II  [590am,  H.  519me]',  ur* 
fteltlic^e  (+)  [a.  -formen]  I(164a):  riefige  [ögl.  *riefenl^oft]  I292(e),  (302e); 
11126a;  Siebersnfammenfetjnng  III+550a:|  SSeränb.  1 380m-la  \  ^ ex* 
breitnng  [*^ar.  5]  I57öm(380e),  la;  II  306e ,  III  101m :  geogra^^l^ifc^e 
[ögl.  o®eogr.]  I170e  (322a),  575e-ö;  II 65m,  431a  :|  S3erme^rung  I(371e) 
II  toerfteinert  [=  foffife,  *^ar.  6]  I(466e),  Vö9m  |  in  iBerfteinerun* 
gen  [=  foffite,  f.  ^ar.  6;  tg(.  ber  Urirelt]  I[284m-6m,  e-291a,  2; 
21.  465e-7]  285a,  303a;  11559-590,  \i57my,  [-S5erftein.]:  ^cx  \69m 
(in  m^en  (Sc^id^ten),  ältefte  Y  {91a)  ||  «Bert^eilung  [f.  ^ar.  5]  1378a, 
»ertrocfnete  f.  Sieberaufleben ,  iJorn:eItIid;e  [=  uriüeltl. ,  f,  ^ar.  4]  I  (292a), 


3:i?iere  2B  —  3,  f  3:I;ierf reig ;  ^I;ier)  —  Zl)\n    1107 

Sat^ctfnmi  1490m  |  bcc  Salbei-  lllöllam,  bevSffiälber  1330a;  Salbtl;. 
II  84m  J  njaiiberiibe  I(376a);  SBanbevuiig  11298a;  -eii  1378a,  487m  :| 
äBänne  II0387a,  III  (31m);  Saffenl;.  V68e,  89e-90a,  90a*  ||  -weit 
[=  ^friere]  1  169m;  II12e-13a,e,  S6e ,  105a:  iiri[id;tbave  1208m,  unter- 
geöaiiBiie  II 389a  J  ^(;iev-  u.  ^:;3f(aii3emüelt  (cb.  umgeM;it+)  1361m,  11116a: 
(gd;ilbeninj?eu  II  4a,  auf  anbveii  SBcIttöv^evu  III+21a:||  auf  aiibreu  Seit* 
füvvevn  f.  -tuelt  ||  Sicbcrauffefcen  I488e  (üevtvccfuetev  2:1).),  -jufanimen* 
fetjung  f.  uvtüeltl.;  ivilbe  [l>gl.  rei^eubej  1379e,  II205e;  njunbevbare 
[f.  ^av.  3]  (i.  faklbafte,  -geftalteu)  I(2(S7e)9a;  ^a\)\  I  373e  (auf  einem 
3iauui):  galir^ofe  f.  ©efd^lec^tev;  jalmie  I379e;  3eit  f.  eutfteluing,  Sllter 
uftü.;  B^i^'S'^^ebei-ung  ll(92e,  428e,430a);  in  bev  falten  3"^"«  f«  Mfi^^ 
Ij-  £I)ierc^eu  pl.  (=  fleiue  Slneie)  I373e,  V33a 

t  X^icrfrcifif  [aud^  in  corapos.]  (=zodiacus,  :|:  3obiacaI-)  [bev  2trt. 
I;anbelt  borjüglic^  öom  Uvfpvuuge  beö  ^tl^ierfr.]  [[.  Bianchini,  Dendera, 
Holtzraann,  Letronne;  ^43Ianetcu]  II 452am, 8a;  III[160e-2m,  H.  197m- 
9a]  162am,  422 am ,  465me',  pl.  -fveife  (O^)  HI  I62m  ||  ^ufü^c:  Stbt^ei* 
hingen  lUlölamW;  bev  äg^))tifcl>e  11432m,  7m  |  33ilbev  (bie  ®tevn* 
Hlber  be§  ^l;.)  [=  Beic^cn]  Ill[iöl-2m,  21.  197e-8a]  161m,  2a,  197ell : 
eilf  111161m,  197e-8a  ] -mhix  111161a  .||  d;albäifd^(ev),  tcn  ben 
€[;albäevn  [a.  gviec^.]  III  197e  ||  ber  gvied;i)c(;e  11221m;  in[160e-l, 
2L  197m-9a],  473e:  uid;t  alt  11197m;  öou  ben  (S()albaevn  11197m, 
432am]  111161a,  197 e-8a',  (Sinfül;ruug  III  160eil ,  gum  2;^eil  einfieiniifc^ 
111161.,  uaä)  3nbien  [ügl.  iubifc^ev]  11221m,  III  199a  J  gvied;ifc^eu  \Xx> 
fprung  [a.  inbifd;ev]  11437m,  8ra  ||  -®ürtel  III  160e  |  bev  inbifc^e  [ügl. 
bev  gviec^.  nac^  Snbien]  lll  198e-9a:  I;ü^e^  Slltev  beffelben  jireifelbaft  III 
i62m,  gviec^ifc^ev  Uvf^jvung  11438m  J  -lic^t  [=  l^p.  3*^^''^canic^t;  f)ier 
[tef)n  nur  bie  leeven  @teüen]  \142e,  3m,  4a,e,  5a,  413a,m,  4a;  ll366e, 
370e;  11151m,  324a,  333e,  371a,  6e,  567e,  587a,m,e,  590a, m,  628m: 
9Jiug  m587a:\  ^iamen  Ull97m;  -ving  [=  -lic^t,  3obiacaIIid;t]  11367a, 
9iing  111625m;  ber  römifc^e  III  iö2am,  [®d;riften  über  ben  11).] 
(f,  Holtzmann,  Letronne]  111468a;  Uvf^rung  f.  (5I;aIbäev,  gried^., 
inbifd^er;  öevfc^iebnev  35cl!ev  III473e  ||  3eic^en  beö  211).  [=  ^ilbev,  ^o* 
biacaI-3.]  III(161e)  198a:  nörblid;e,  füblid;e  f.  *@cnne;  bie  jföölf  III 
472e-3a,  4am  J  sing.  III  161ell ,  2m  (198a),  473e,  4a,e 

•*Thierfch  (*Fried.  Wilh.,  1784-1860)  III  578e  (^erf.,  Somet  beS 
Ariftoteles),  Thilo  (Ludw.,  1789-1831;  111392a  (©onnenfTedten  nad^ 
Sömmerring)  ||  Thinä  (in  S^ina  11227m,  438e-9m;  bcc^  bgl.  2)  "^Äthen; 
gwei?  11439m)  {306am',  II  455ß-9m,  4 76me;  IV  609m:  6i«  IV  608a; 
geftlanb  1306a  (5lu^^bel}ming),  m;  ©ebivge  IV  608a,  Äiifte  [=  ^ittoral] 
1306m,  Sage  ll438e-9m,  Sittord  [=  ^iiftej  IV609a  |  ^arallel(frei«) 
U  I81e,  223a,  438e-9m,  477m:  =  2)ia^I;vaguia  beö  Dicäarchus  II43S€- 
9m,  \V608e-9a\\  :||   Thinen  (55olt)  11306a 


1108  ^I;l  —  ^^rac 

thlaspi  (l|>ft.)  I43e,  Thoman  (Fcdor)  IV647me(Arago'sniagnet.S3eüH.) 
bei-  I;eil.  Thomas  [%.  ^evf.  l)j  II  131m  (tloftev);  2)  (tcf  r;eil.)  Thomas 
üüu  SlquiUü  (1224-74)  \l284m\\  (pcx'].,  <Bd}nkx  Albei-ts  bec-  ®x.),  lU 
438a  (Apavmeuie  bev  S)3t)ävcu)  J  iß.  (gecgv.)  3)  St.  Thomas  (3ufel  ber 
*ifi-.  Stufte;  iiabe  am  iquatov  lV27m)I V27m,  iOOe:  tafaltifc^  IVlOOe; 
Äiiüteii  beß  magiiet.  Siqiiatorg  I  190e,  le;  IViOOe;  Dteifc  IV 27m,  ^uit 
lV377a:||—  1)  Tliompfon  (.G.  A.)  IV543m  (visit  to  Guatemala, 
^iilfaii  üoii  Izalco)  2)  TAomp/on;y -3nfel  (im  fltl.  Dccan)  lVS75e— :|| 
Thomfon:  1)  G.:  Thomfuii'fd;e  SJiiiiovalien-'Saniniliiiig  (in  i\'ea]je/)  IV 
484e  2)  James  (1700-48)  II  64e-6Da  (Sa^reqciten;  9iatm)c^ilbenmg) 
3)  Taylor  IV  379a  {Demavend)  ]  4)  Thomas:  Himalayu  IV  293e-4a, 
tlora  Indica  IVölOe,  Kuen-lün  ^ürtft^uug  be^  Hindu-kho  ib.;  Tibet 
IV432m  (§i3t)c),  GlOe  (iöotaui!)  J  5)  William:  ^J^agnctiC'miie,  niagnetifc^e 
Ävaft  IV  77a;  SBäime  V  (12e)  22m 

^IjOU  (aud;  iii  compos.)  [f.  ^^Pov^bi^i-,  ©aTj]  1215a,  467a;  IV  2ö7a, 
560a:  tl;cnaitig  I163e,282a;  IV  378m,  V34e;  aiiggctmfcii  lV511e, 
[^:ßefd;aff.]  IV 257a  |  -erbe:  [aU  S3e|tanbt(;eil]  I283m,e;  IV626e,  7a,ra, 
8a;  Äali-2:i.).  V24e,  bev  «Sc^lammöiüfaue  IV 267a  (einv^orgetriehni)  :| 
flüffigev  IV  256m,  iu  gIii|fii]teiteiriV35m;  gcln-iiiiutev  I21öa,  Il465e; 
[in  ©egb.j  IV  257a,  -©eobeii  1288e,  gcftaltct  II48m,  tlHuI)a(tio  1275a, 
-fegel  IV5l0e,  -lettcu  1285a,  ^lafti[d;ev  [=  Scpfev-j  V45a,   -id;id;teu 

IV  341m;  f -[c^iefev  tilbet  einen  bef.  2lvt.  I;ievuac^,  ®d;iefevtt)on  I470a; 
2:c|.n'eit{;on  [=  pla]t,]  1465a,  -ivänbe  11387a,  gitgefe^t  1460m  :||  — 
t  2 l;on! tiefer  (ai:c^  in  compos.)  I  9a,  268e-9a,  272me,281m,  4G0e!l ; 
IV316a;  Y71am,  [84m-85a]',  pl.  (*)  IV376a  ||  3n[.:  SlÜer  V96a,  [^1] 
V71a,  auf  Xi).  Y82e-83a\\;  [sßeftanbtbeile]  \281m,  Y  71am;  ^ilbung 
I265ra,  -53vu(^ftüde  I460e,  §oIge  bc^  (lontacK^  Y  84e-85a',  bebcnifc^ev 

V  71a,  b-e  iihtiir  V54me;  burd;ie^t  IV463e,  V84e;  gelbf^atf)  entftel;enb 
I460e,  le;  [iu  ©egenben]  (^ovfomnieu)  I  268e-9a,  460e;  IV 277m,  316a, 
376a*;  V82ell-83a,  we,  e,  84m-85a:  fid;  unebevr;clenb  I  9a  :|  -@eftein, 
@c\uebe  V71a;  f^ecif.  ®c\v\ä)t  IV163e;  ©limmer  I460e,le;  ©vanat* 
feilbung  1279a;  grüner  I263e,  grünlicher  IV 463e;  ^aIfV71a,  ^^rojen 
V96a,  ©c^ic^ten  1268e-9a,  ©c^mclsofen  an^  Sf;.  I281e,  (Sebiment-Sl). 
Y71am,  fihtrif^er  V71a,  Svanfitien^-^I;.  [=  Übergangs-]  IV461e; 
Übergang  Y84e:  ^§-Xl).  [=  Siranfiticng-]  I262e  ||.  nnigdranbelt  [=  ber* 
änbert]  I268e-9a,  273a;  V <S5c-54a  (84me)  |  Ummanblung  1281m',  -en 
V7iam,  91m  ||  öeränbert  [=  uingcnjanbeU]  \272me,  S5erfteinermigcn  V 
84e,  SSorgänge  Y71am,  fic^  tüieberl^olenb  f.  (Segenben 

*Snorre  Thorbrandsfon:  (Srgäl^fnng  i)on  ben  ^al;rten  ber  Normänner 
nac^  gfJorbamer.  II(272am)  459ell ,  Thorfinn  f.  Karlsefne,  Thom  II 
497a!ll  [^]3erfonen,  gamilie  ba],  Tlioth  (®ott)  111207a  |  Thracien  (nid;t 
bes.),  ^.  T/iraaer  pl.  (O),  S.  t^racif^  (*):  Slerolit^^enfaü  [=  (gtcinfaH 


^\)vac  —  %k  1109 

iifiü.]  1408a;  ghiß,  ©e.qciib  1402a;  5[Reteovnia[[e  [=  5(erclitt)  itfn\]  1124a*, 
llamfes  Jl  158t-o,  etämmc  11156e*;  ©teinfaü  [=  Stevolitknfaa,  2)Meor' 
maffej  I  40ie-2a,  611a*  J  2;r;vauen  [f.  gvciibc]  H  19a:  feuvige  f.  kil. 
Laurentius,  -loftgfeit  II  505e  :|  Xfjrou  11347e,499e;  Tlilm  (c^inef.  2)t?' 
tiaftie)  H  214m 

*Thucydides  I451e  {ovay.eg  be§  Ätna);  Xl)iiia  (SBaiiin)  1  299a,  II 92a; 
Thii-khiu  (dürfen;  =  TuJciu)  1492a;  thukkiim  (I;e6v.  Pfauen)  II  167e, 
415a;  2;[;iiven  (pl.)  IV221m  |  Thüringen,  93.  tl;üiiiij]ifc{;  (*):  gvbtcben 
1217m;  ^lösgebivge  (sg.)  I465e*,  ©ebirgc  (pl.)  V93a;  ©ebivg^avten  I 
287m,  ©ccguofie  1460m,  ^i\ö)\6)k  V93a  f  'Xl)uxm  [and)  in  comp.] 
(tl;üvmen  f.  bef.)  [f.  %d^,  Äirc^e]  II378ell ,  515m;  pl.  Xlnirme  (*):  alter 
II  5m,  95m;  t^-avtig  IV285e-6a,  573e;  am  giifje  II378e,  gclbeiic  II 
290e*,  Thwmhofer  ^uo,  (bei  greibevö)  1418m,  ^cljenier  III  116e,  für 
einen  9[>?evibian  II481e-2a*,  in  Scipio's  ?anbfitj  II  24a*,  fteinernev  II 
201m  J  Thurmann  (Jules,  1804-55):  StenHJeratnv  bev  OneKen  IV234e, 
498e;  Xhakx  IV 275a  :|  tl)iirmen  llOe-lla  (einen  93evg  auf  ben  anbren), 
[id;  tl).  f.  Seilen;  thus  II443e 

thylacotherinm  (nvlveltl.  2:i)ier)  1290a;   Thyle  (=  Island)  11277a,  461e 

Ti  (=  dürfen)  1492a  j|.  Tiber  f.  Tiberius,  ^ee  TifteWa^  I314mll 
(tiefer  licgenb),  Tiberina  regio  II  llle  J  Tiberius  (Tiber  1218a): 
unter  T.  ib.;  IV447m,605e 

Tibet  (ober  Tübet)  [2t.;  n?}rb  nicl;t  bej.]  (f.  bef.  ^^cd^ebne  ufiu).  1 
[44-45],  33.  tibetif^  ob.  tüb.  (*);  d.  tibetanifd^  cb.  tübet.  (O)  I44a,m 
II  3iifaljc:  5tbfaIto,  5r0f;ang*  f.  ^Himalarja;  5tn[d;nrettnn9*  f.  ^od;cbne; 
bobe  S3erge  f.  @ipfe(,  53erj]fctte  f.  ©ebivg^?!.;  bubbijift.  f.  ^rieffer,  ©ebiet 
l47aO|  n'örbl.  ®ebiv.q«fette  IV379e  (610ra);  ©ebirqe  ob.  53ergfette 
be§  nörbL  T-s  11220a,  {\611am:\  .(Set^fev  IV 501m;  bo^e  ©ipfel  144", 
45a,e  II  §orf|ebueO  I44a,»n,  45  (all,m,e);  IV(432am*):  §ö^e  [a]  IV 
30mll,432m;  S:r)einV30m  :||  aiic^gen.:  2)  §  cd;  lanb  1555a,  484a*  e*; 
II  176e*,  IV510m  |  3)  ^(atcan  I44aO,  45a:  ba?  i?ftr.  IV30mil  J  4)  Safcl* 
ionb  I45eO  5)  ^rnfd^ivethmo  \\ 432am^  -H  ^Bbe  [f.  and;  ^od;ebne]  I.45o: 
ntitttere  I454e,  IV30mll  :|  magnet.  %h\i\  IV202e|baci  nörbti^e  T, 
j.  ©ebirgc;  norb-tib.  [b]:  Kuen-lün  1320a;  11188a,  423m  :|  [Orte  in  T.] 
IVöOOell,  <pcrf.  f.  ^Reifen,  ^lateau  f.  ^cc^ebue;  ^rieftev  (sg.)  11 253a 
(bubbbift.),  442eO  (@v3)?r,);  r;ei§c  Oueüen  [l>gl.  ^©etjfer]  IVöOlme;  «Weifen, 
^erf.  IV  452m;  elf  ige  ©c^necgrenje,  @d^neeböbe  [f.  \}p.  ^Himalaya] 

I  [44-45];  @ee  IV 501m,  @tanini  II437e*,  SafeflanbO  f.  ^od^ebuc, 
35egetation  I45me,  ba?  ivcftad;e  IV610e,  3icgen  II  189m* 

*TibuIlns  \\20e-21a,  108e:  eleg.  111472a;   9?atnrgefüM,  -befci^r. 

II  19m,  20e-2ia,  108e;  [^erf.]  II  21a,  Saturm'  dies  III  472a  J  Tiftitr 
II23e  (9>iUa  babei) ,  tibnrtinifd;c  55i«a  II2-lm;  isia  de  Tjiurojje.^  (eijbfec) 
11479a  II  Tief  an  (fübl.  l\  Cuitc)  IV463in,  4h:  ©ebirgv^irten  IV  464a, 


1110  Xk  —  !^iefe  ©r 

[Ort  bat^ei]  IV514a  J  33.  ber  cerro  Cuello  bei  T.  (IV 464a)  I  226m:  Sage 
[  226m,  \\266a;  azafral,  ed;irefel,  Oiiavj  1226m;  lY  266am,  464a  \\ 
Tidor  (nioluff.  3ufel)  II  309am  (Völlig,  Cortes)  |  Ludwig  Tieck  (1773- 
1853):  S3iiet  au  A.  v.  Humboldt  11125m,  [pev[.]  II62e;  über  Shake- 
speare \i63c-64m,  125m;  üku  [^auifc^e  Somi3bie  \\62e-63a,  125m  :| 
Tiede  (F.)  11181a  (Sl;vtnicmetev  u.  aftvou.  U^ven),  Tiedemann  (Fried., 
1781-1861)  1  379e  (§irn  be§  9f?eger§) 

tief  [5t.  1)]   (aiic^  in  compos.)   [[.  SSevgtvev!,   33o(;rIcc!^,  2)en!ev,   ein* 
bringen,  (Sinfic^t,    gorfc^ev,   (Sruben,  §eevb,  Neuner,   Äenntni§,   ÜJJeer, 
Duetten,  üiäume,  ©c^adjt,  «Seufung,  uvtief,  SBaffev,  SBiffen  u.  a.]  ||  3uf. 
(t)c[.  compos.);   abfolut  f.   compar.,    %-hM  11324a,    -etjeneu  1336a, 
^eintveteub  1343m  j  X-Ianb  I354e,  363a,  485m;  11155m;  IV431e, 
556m;  -lanbev  I317e,  352a,  360a;  II  188a  J  fünfte  1419m,  111545m, 
IV  37m;  '£H^un!te  III  507e  J  S-finu  [f.  rnnt^ematiic^]  11364a,  V21m; 
^finnig  [f.  2)enfev,  ^orfc^ev,  SJJat^ematifev]   1186a,  438a;  Il2l6e-7a, 
III  14e  :||  2)  (compar.)  tiefer  IV36e  (abfclut  t.)  1  3)  (superl.)  bax^  Sief  fte 
[f.   @cf)ad)t]    IV  168a;    im   Jieffteu    I416e,  IV41e  ||—   33.  4)  Xtcfc 
(l)attg.;   2)  torj.  aber  unter  ber  (Srbe,  =  ba^  3unere  ber  Srbe:   ögt. 
*(5rbe;  f.  noc^  ^erreid^t,  Ogrö^te)  [f.  für  sing.:   2ttl;er,  SSc^rtcc^,  ©mV* 
fiubuugen,    (5rbe,    ©ebanfe,    ®efiit)Ic,   @eift,   ©rut^en,   ^crijent,   SD^eer, 
SJiutben,  Ocean,  Üiaum,  @c^ac^t,  2:em^eratuv ,  SBärme,  -3uual;me,  ^t\i] 
9t.  (eig.)  1369a,  II  64m;  IV  39a,  44e,  46a,  214e,  476m,  488e,  515a; 
33.  (geiftig)   n68m,  69a,  285e   [in  einer  Sßiffen[d;aft]  |  plur.   liefen 
(burd^  *  bej.)  [f.  (St)arafter,  ©rbe,  ©emütf),  Fimmel,  3D^eer,  Oceou,  33or* 
seit,  5Butfaue,  Seltramu]   1229a,  419e',  II 83m,  190e;  lV35e,  37m, 
44a;  V90a  ||  Üiifttjjc:  ab-  ob.  junelmienb  f.  (SinfluO  |  abfotnte  [a.  größte] 
lV36e,  37a,  94a,  165a,  237e-8a*:  u.  retatitoe  \[416e-9a\  7,  8me,  9a; 
lV5öm(94a)T  [Eingabe]  IV 94a*  (babei  fiub  bie  V^er^enbicularen  Unter* 
ici;iebe  \\\  beact)ten) :  [nad;  t^ußen,  metres,  Sruc^ttieilen  ^\^\\  9D?eiten]  (a.  größte) 
\.[166me,  lam\  21.  416-420a\',  \\\  45a,e,  46a;   IV[.55e-57m,  38-39;  5t. 
165-7],  167m*,  180e,  235a  :|  auffteigen  f.  a\i^  |  aue>  ber  X.   (ber  Srbe) 
[f.  übr.  *(Srbe]  (a.  große,  größte)  I246e:  [auffteigen,  fommeub]  \(163me, 
233m),IV(214e);  5tuffteigen  IV46m,  auffteigenb  IV241a;  emporgeboben 
IV 535a,  -fteigeu  1300a;   geljoben  I449a:|  33eftimiuuug  f.  Stugabe,  bc 
tväc!^ttic^e  [=  große]  IV 94a*;  btiden,  einbringen  f.  in:   (Sinfluß,   (Sin* 
njirfung  (mit  ber  X.  ab-  ob.  ^unebmenb)  [f.  magneiifc^e  Snteufität,  Sfieigung; 
Temperatur,  SÖHrme]  . . .  ]\93e-94a,  188a, 486a,  9m;  emporfteigen  uftt?. 
j.  am  j  X.,  bie  man  (unter  ber  @rbe)  cvreid^t  t)at  [tgt.  °gri>ßte]:  f,  toe 
2:;  tiefe  iBotjrti^d^er ,   S3erg»erfc,   ®ruben,   SpfJutben  :|  [in   ^ußen  u.  o.] 
f.%igabe,  [einer  (Segeub]  }419a,  getjoben  [=  emporgel;.]  f.  aiiS;  geringe 
141-9e*,423e,  447a*:  IV38a'l ,  (235a),  7e*,  579e;  V3le*  ]i-  große, 
größte  [=  beträ^tt.,  tjg(.  un-]  (f.  beibe  aud^  bef.)  (tretcbe  unter  ber  (Srbe 


^iefe  @r  —  5rio  1111 

evreii^t  ift;  eiiijeluc  2lnga0cit  iijn.^)  [i^gl.  bic  (Sit.  ki  °evretd)t]  I[166m-7m, 
51.  416e-420a]  419a,e*;  IV  [35m-40a,  W.  164e-6aJ  36m,^,37a,  168e-9a 
]:  bie  gvc^tc(ii)  abfcliitc(n)  \  Ulme,  9a* \\\ 36e ,  165a]  bte  gvc^te(ii)  re* 
[atit?e(ii)  I41öe,  7am,9a*;  lV94am;|  Särme  I426ain:||  gvc^e  I228e 
(aii§  g-er);  bie  cjvcßte  (f.  l;V-  öev^iii)  IV5öm:  aiiv5  ben  gri3^ten  I3('0m* 
—II  beiße  V68.*;   [r;cc^  gelegene]    IV 94a,   §c^en   ii.  2.   1372a*  ||  in 

ber  2: IV  294m ,  309a;  in  S-en  1 177e*  f  in  bie  X. :  Blicfen  IlSSm*, 

einbringen  11334a*,  [infen  IV241e,  ^erfenlnng  in  b.  St.  II  190e*  || 
fommen  f.  an^,  Snfthei«  f.  35evfel;r;  velatiöe  f.  abfointe,  größte;  fenf«' 
rechte  1  419a;  IV  n5a,  369e;  [inten  f.  in,  -^n-etnfen  ]\458am,  m\- 
befannte  [^^  üevborgcne]  IV37e;  nnevgriinblic()e  IV öe,  -cffnete  11343a*; 
ungcmeffene  IV268ni,  5ßevbinbnng  j.  35er!et)v,  verborgene  [ij:  nnbetannte] 
II  252a*,  SSerfebr  IV369e  (mit  beni  !Onft!reife) ;  berfc^iebne  I  426e*,  S5-^eit 
IV39e*;  25er[enfnng  f.  in,  Särme  [.  größte  ||—  tiefer,  bag  2;ie[fte  f.  bei 
tief  2)  n.  3) 

*Tien-kong-tfchi  (S^inefe)  IV  402e  (3SnI!an  an^  beni  2Reer)  |  tierra 
firme  [f.  Ämerilta]  11304a  {x>cn  (giibamer.),  493m  (ücn  Paria);  tierra 
del  fuego  [.  generlanb  :|  Tiflü  II  18Gm  (©reite),  IV189e  (magnet.  STbtr.) ) 
Siger  sg.  (pl.  *):  3agbt.  11191e,  428m',  ^enig§t.  1376m,  [manun] 
11422a,  in  Rom  11229m*,  ©felctte  IV264m*  (auf  Jara)  :|  Sa^  Tigioca 
(©raf.)  IVl36e  ||  Tigris^,  (g{n§)  [f.  nod;  Euphrat]:  am  II245e, 
jenfeit«  II194e,  [®tabt  am]  II201e,  Trajan  II  219m  |  33.  (3)am^fbcct) 
IV71e  (Untergang)  ||  tila  (fan§fr. ,  2Ivt  Öl)  11189m;  Tilefius  (Wilh. 
Gottlieb  Til.  von  Tilenau,  1769-1857)  IV289m  (ja^.  SSuIfan /ToyTma), 
pic  Tileßus  (anf  9f?iV^>on)  IV  402m;  (^a\\  Tillard  I252e  (Snfel  Sabrina) 

*Timagetu8  II419e  (gecgr.  ^Ißbantafien)  |  Timana  (bei  ^o^apan  n. 
SfJcble«):  33erg!ncten  babei  IV  554a,  6m;  öftl.  Sorbiüere  babei  IV556m; 
ber  Fragua  in  (SO  IV557e,606e;  iDJifficnarc  IV547am  :|  Timäus 
(i)on  üccri  I  76a)  [f.  Plato]  I  76a  (äcf;t?,  -/oV«oc);  in65m  (bennt^t), 
411a  (3nfet  ßa^fia)  |  Tim ocharis  (^Tlejanbrin.  Slftroncm)  I1209m,e; 
IIl98e,  i47e:  3eit  III  (61a,  98a),  148e  :|  Timor  (3nfel)  \Y  408e-9a 
(^ic  t>cn),  Timor  Laut  (it.)  IV 394m;  paramo  de  Timotes  (^Senejnela) 
lV557m,  timpafn)  ((Stein  in  ber  Utaf)-(S^r.)  iy594am  \\  Timpanogos 
%,  ^luß  IV  594a  I  53.  (See  T.  (laguna  de  T.  IV  594m;  =  great  Salt 
lake  IV  594a)  IV  [594am]:  ©ebirge  babei  IV  594m;  2age  IV594a,m|i 
ber  Timuride  II261e;  III  100a,  150a;  rio  TinajiUas  (am  2lntifana)  IV 
355m;  Tinakoro  (@übfee-3nie()  lY 420a  (mit  SSnÜan) ,  m  (35.  babei); 
Tingling  (oft-afmt.  55orf)  11421m,  437e;  Tingutan  (auf  ?anccrote)  IV  347a, 
Tinian  (eine  ber  SD^^arianeu)  I154e,  Tinkham  (A.  W.)  IV 598a  (three 
Buttes)  I  jtinte,  b.  b.  2;inten-  (in  compos.)  [f.  Siegen]:  t-ortig  III361e 
(t.  fc^tvarO,  -bentel  1285a,  -fifc^  11430a,  -fla'ci^e  II118e,  t-fd^travj  [ijgf: 
-artig]  I217e  :)  Ttn<m(^ue  (SRaboga^car)  IV  411a,  Tiocaxa  (Ouito)  IV4S36 


9  >  > 


1112  %\p'—  ^ob(te) 

(^raäiÄ),  Tipuna  (kcit-®ecl.)  IV  421m  j  djebel  (el-)  Tir  [Tair  IV 
379a,  38im;  Te/ir  lV379aJ  (S^ultan  im  votbeii  2)iccr)  IV579a,  3«Slm: 
3nfel-^.,  ^a([^rid;tcu,  uec^  tbatig  lV35im  :|  Tim  (3iib.)  11 186m;  Tira- 
böfciii  (Girolamo,  1731-94)  [storia  della  letter.  ital.J  11507m  CGulilei), 
8a  (^cniröbr);  trro  nuevo  f.  Guanaxuato  \  X\^d)  ].  (Sibe;  Tiiohendorf 
(Lobegott  Fried.  *Conftantrn,  gcK  1815)  \\\  471me  (2öcd;e  bei  bcü 
Hebräern)  j  m  [^>evf.]  ....:.? 

X'itan  [1)]  %,  Xxahant  beö  Saturn  HI  77n»,  425i',  461o,  3a,  477a; 
528a,e  I  33.  (Sl^mcral;  ba§)  [aiic^  in  comp.]:  -©[en  IV 279a,  -ÄvtjftaUc 
V77a,  in  3?lcteorfteineu  II16i7a,  -Of^b  V71m  (fiinftl.),  -fäiive  III616e, 
in  ec^Iaden  cntftanbcn  I281a:||  2)  2:itanen  111288a  (©tiirs),  4G9a; 
8g.  bev  Titane  II  174e  T  titnnifd;  1162a  (S^^tl;!!^)  :||  3)  Ti tarda  (16»« 
!(.  planet)  V  116m:  ©(cm.  Vii5aw;  (Sntbecfer  V  115a,  6e;  -mig  V 
il5a  7  4)  2:itanit  III  617a:  [a\^  «eftanbt^eilj  V  77m,  -^ri^ftnüe  1458a 

*2::tel  (eine«  58iic^tS)  III  8m  (erhabener),  17a;  Titiaii  f.  Tizian  |j 
fiticaca  (33cliijia):  fl.  Sll^cnmecv  [=  @cej  1310a;  ^cc^ebene  IV557e, 
§cd;:aub  1491a;  @ee  f.  fcglei^  bef.,  Xljcii  toon  T.  IV  529m  (Äavte) 
[\)g(.  (See]  T  53.  @ee  (üon)  T.  [=  Sir^cumecr]  IV557e:  2  f^obe  53evgc  bei 
il}m  i  42m,  310a;  2  33cvß!cttcn  IV432a;  §ebc  1  484e,  tavtc  [t?g(.  2:l;al] 
IV 549m,  Sänge  IV557e:||  Titius  (Job.  Dan.,  1729-96):  Bonnet 
[\jgl.  unc^Ber  ^!an.]  HI  442a,  3a,  455a;  „Slbfianbl.  übev  natiivl.  3)inge" 
111417a,  [^eif.]  Ill  442a  J  fein  ©efcl^  ber  5(bftänbe  ber  Planeten  [f.  b^ 
*^(ancten]  H513a;  III  [44im-5w,  21.  453]  442all ,  3e,  4a:  2Inm.  jn 
Bonnet:  ®e[e^  III  [442-3a,  %  483a];  in  anbven  Xvabanten-(2^t)ftemen  III 
529m,  553m  II  Titns  (ilaifer)  II  80a'[3eit],  230m  (Plinius  bist,  nat.); 
iV508e  (unter);  Tityopolis  V87e  (53ifd;of);  Tizian  (Titiaii ;  SJenlev) 
(Tiziano  Vecellio,   1477  cbev  80-1576)  II  52,  338e 

'*Twimai  (3SuIfnn  auf  3ai>a).  IV328m;  Tjinas  {ih.)  IV471m,560e; 
Tji-fandui  {\t.)  V42a  [tji  =  tichi  ift  ein  jai).  Seit  für  %\\\^]  :|  ®ee 
Tlama'h  (im  hövblid^ften  9?en-(5alif.  n.  filbt.  Oregon)  IV  441a,  Tiascala 
(nÖrblid;  t>ün  ^uebla)  1411m  (bistoria),  tlazoteotl  (mej.  Venus)  III 
581m,  Tmolus  (ißerg  in  2t;bicn)  11108m  ((Safran) 
'•  *Toholfk  (in  (Sibirien)  I482e:  Sinie  oI;ne  2lbu>eic^ung  IV141am, 
iiadb  bem  Altai  V81m,  am  Irtyfch  IV46e;  ^iem^eratur  I347am,  IV 
46e:|  Tocharer  (SBoI!)  II  184a  (©nbrud;  in  S3actrieu),  Stöd^ter  f.  ^oth^ 
wcnbigfeit,  Tochtlacuaya  (bei  2Wcjicc)  IV  350m 

■  Sob  [f.  Seben]:  nur  Sntmif(^ung  f.  feine  ÜSernid^tung ;  früher  [i^  *enf« 
tiffen]  IV251a,261e;  be§  9«enfc^en  1394a,  ber  fc^ivarje  Il459a;  mir 
@onberung,  Umnjanblung,  anbre  35erbinbungen  f.  feine  SJeruid^tnng  |  feint 
SBernii^tunö  IVi2me:  nur  Sntniifc^ung,  anbre  SBerbiubnngen  ber  «Stoffe 
ib.;  JE,  ^35.,  fonbern  @onbernng  y21a,  nur  Umtüanbiung  \  I9e~20a:\ 
S'erfjlatt  bes  S-e«  IV  12m  :||  2)  tobt  f.  üJ?eer,  i«atnr;  ber  Jobte  III  54m 


.-         ^ob(ten)  —  ^oluc  '  11  ß 

"pl.  XohUn  (in  comp.):  -Hä)  III  174a,  -tM  f.  t/ora  ]  baö  2:obt' 
Hegenbe  I29ie,  467m:  (giuftcl^iiiig,  t>ae  ictfje  \90m\  in  Thüringen 
I465e:||  3)  tübtli(^  lV264e  (SöiifiingerO  - -.' 

V  *öitc^t  Todo*  5an<ojr  f.  Mer  ^eiligen;  tobt  iiftr.  f.  bei  Scb  |  Soifcii 
I  354-5m.  7e,  8alll,  481me,  4e;  III  JSOm,  495a,  506e-7,  544e;  lV21me; 
22 ,  30a,mll,  l46e ,  152a,w,  e-3m ,  313am  ,  453m ,  605e ,  616me,'622e-S ; 
V50mell,  51a;  sing.  Seife  I41e  :|  Tolhatfchinfkaja  sopka  (^ulfaii  Änin= 
tfd;atta'^)  IV3<S9a  ||  Toledo:  Sßreite  II  332e,  (5cnove§  11261a,  @tevu' 
II332e,  @V"^gi'JF  111314a  J  Pietro  Giacomo  di  Toledo  (Don  Pedro 
de  T.,  33icetönin  öeii  ^^eaVef;  1484-1553)  IV  348a  (Beugnifj  tcni  Moi^te 
nuoro)  11  Solevaiij  11443a,  la  Tolfa  IV  469a  (Srad;^!) 

3^  II  Hau  Don  Tolima  [and)  h\o^  Tolima-,  nevado  de  T.  V27e]  (ki 
CXiiiubiu  .  ,  .  IV527e,  555w;  V27e;  bei  S^agiie;  ganj  nlnbltc^iu  9ieii-. 
@ran.]  IV2<S5e,  [292e,  21.  527e-8a],  3Ua,9a,  334a,  545m;  y 50e-51a: 
2l(>t)ilbung  IV52üm,  V50e;  (jr.  2(iÄ-iic^  lV314a;  in  ber  niittl.  Sabiüeve 
\\555m,  7ra ;  @a§  IV  460m,  604m;  ©cftalt  f.  a%eft.  ^egel  |  l)cd;[}cv  5?iilfau 
im  Sil  \50e-51a;  §1%  IV283e,292e,  314a,  322a,  474n ,  527e-8a',  V 
50e-5ia  :|  atgeftnmV>ftev  Äegel  (©eftalt)  lV283e,  314a  (433m),  527e,- 
555m ;  V  50e ;  ^vakx  IV  490a ;  $?  n  g  e  IV  283e ,  315m ,  9a ,  460m  ,  474a, 
527e,555m,lm',  ü)?effitiig  \50e-51a,  -en  IV527e-<Sa;  e^Hcclvaffev  IV 
265m,  iveit  fic^ttnu' IV527e-Sa,  [(gtcffe]  IV490a;  2:vad;l;t  IV265e,  47ie 
(-m-t);  iBulfan  babei  IV 547a,  V27e 

*Tölken  (Ernft  Heinr.,  geK  1785)  111478m  (ägv^t.  ^l)nnien)  ||  Tollo 
(2)evf  n.  §ügel  bei  55aI^n-aifo,  beim  STJa^^n):  ^Iiiebviic^  IV578am  |  53im^* 
jlcin  IV 3ö7a,  483m,  578am:  ^iigel  ciitö  SB.  IV57<Sam;  SBime^ftein-^iigef 
lYGUme,  \38m\\  Tolofa  (in  ©iiipiijcca)  I  462e  (Äalfftein);  Toltehen 
(atte?  mej.  55o(f)  lII475e-6a  (nad^  n.  in  Chiapa),  6a  (in  Guatemala),  576m 
(^t)vamibe  t>en  Cholula) 

»■■  Toluca  (in  ber  ^roi\  SRepco)  [ai:c^  in  compos  ]  2(.  (<8ta bt)  IV454m 
(53veite,  §el)e)  :|| —  58.  bcv  35nlfnu  i?cn  Toluca  (niid?  gen.  cerro  de 
rTutucmtlapilco  IV548a)  I362e-3a:l\ 312am\\,3m,  428n  [42<§e-9a],  545a: 
3?(i^  f.  33evg(afiing;  cvftiegen  IV 348e,  425e,  59ie-2a;  f^elftWiimc ,  -tbiivm 
I392e-3a;  Formation  IV468m  |  pico  del  Fraile  (bie  bcd^fte  ÄnV^e  cb. 
©V%) IV 425e,591e II -2a:  ft^mnl IV 591  e:|  ®el>irg^ arten  [oqI  ^cvmat., 
-®eftein  njnv,  Xxam]  IV 348e,  42Se-9a,  635a  |  -©cftein  [i^gf.  f^cvmat., 
-!i;vad^\>te,  Svad;Vt-5lrt]  IV 475m,  620a,  636m :  5^^eftnnbtI)eiIeIV636e:|  ©i^fel 
[=  (»L^fte  ^nm]  f.  ®ce,  ©limnier  IV47öm  |  ^öbe  lV5i3m,  425e,  592a; 
cinjcfne  0-  I3ö2e-3a  :|  ^vattv  ib.,  t;cd)fte  Äii^^>e  f.  Fraile:  ?age  lV3i2m, 
'3m;  tarömetr.  iDZeffinig,  S3avoni.  ST?.  IV428e,59^e;  (See  auf  beni  @ivfcl  IV 
276a,591e;@pitje>.  Fraile,  ©ipfer  |[  Svac^tot  IV427a;  pl.  -e  IV476m, 
■-$:r. '[=-®eflctn]  IV47Öe 'f  tva^^t-^rt  [=  -©eftein]  IV  470m,  560e: 
•3»'?tM).  IV474mi|,  8m,  636m'|'|  55ergranntg  bitrd;  ben '^lit^  IV3ö2e-3o 


1114  ^oluf  —  Toronto  33.  magnet.  ©t 

*Toiuko  (^ort  auf  2:emate)  IV 408m;  Tomependa  (^rc».  Säen  tcn 
OiiitD)  iyi84a,a  (Soge,  magnet.  Steigung);  Tomi  (tu  SOröfien)  l\20am 
(SSerfcaunmig  Ovids,  ^atux  ber  (Segenb);  Tomfk  (@ibiv.)  I482e,  IV  140a 
(iüiiie  of)ue  2lbir.)  |j  Son  [*]  (oii(^  in  comp.);  pl.  Xtne  [f.  ^imniel, 
Suter^aöe,  ^^Jfaneten,  Seit]  II394e;  11113m,  437m:  (gintlang  11505m, 
111480a;  erjengeu  I11438e;  gel;ört  111200m,  477me;  bev  f)cd?fte  111439a*; 
-m^tr;e  11353m,  I11477e;  -öer^ältniffe  II1438e,  5Bevfd)ieb.  111440m;  int 
SDßeltvaiim  [=2ßelttcne,  ^avmpuic  bev  ©VÄen  iifn?.]  11353m  (^immel?* 
räum),  505m;  111  200me,  [437-9m,  5(.  477m-9a]  438p,  9a,  440m,  477m; 
IV8e  II  Tondi(Matteo,  1762-1835)  IV  641m  (Pompeji  bnrcf)  SSaffer  k* 
bedt),  röite f. Xcn II— Ton. 9 a 21.  Snfel  f.  Ton^aTa6u:|I^.Tonpa-3uf  ein 
(lV419e;  in  ^otvuefien  IV 588a)  (f.  aud)  -©ni^^e,  -5(vd;i^el;  önfelu]  IV 
[419me]:  -2lrd;iVeI  IV424m,e,  588a;  Soraüen  lY 419e,  entsjinbet  IV 
424m;  -@ni^pe  IV419m,  421a,  4n,587e|  [einjehie  ^\\\dn]  lV4i9m,e, 
424e,  587e',  [^nfetu  babei]  IV 424m  :|  ?age  IV424a,  588a;  9?iri;tmig 
(@3ö-9?0)  I V42ia,  4a;  SBiilfane  IV [4i9me]  590m,  mit!.  1 V 424a  :|j 
Tongariro  {^^all\>tii\\\hn  5?eu-@eel.'^)  IV422m,e,  3a,m;  Tonga  Tabu  IV 
587 e  (and)  Ämßerdam  genannt)  ||  TonJdn  =  Tunkin  |  2:o^aö  III  399m, 
pl.  -fe  (*):  im  ©vanit  1263a*;  fiinftlid)(e)  V71m*,  91e  :|  ^-cpen  (pl.; 
bnbbl;iftifc^e  Sluftriirfe)  11187m  |  T6\^]t  1260m,  II130e;  Stcpfer  f.  %\m 
:|  topia,  topiaria  opera  (2(rt  SanbfAaftv^malevei)  11127m  jj  STcpcgvn^^^ 
IV470e  (einer  (är|>eb.);  53.  2:opogra^^ic  [f.  §immel  n.  tiele  2ivt.]  II 
22m;  111359m,  427m,  460e;  IV344a7e:.  toVogra^f^ifc^  II  14a:  ^n* 
gaben  IV 564m;  ^Irbeiten  IV.521a,  546a;  «Befc^reibungen  11466m,  Inge- 
nieure IV  70m,  Äenntuiß  111296a,  Sage  IV  520a,  Orieutirung  1187m, 
«piau  IV562e,  (Sfisje  IV 285m,  S^erbältniffe  IV619e  ||  Topolowha  (fibir. 
gtu^)  V83e,  Toprachali  ((gd;rammouIfan  im  Sancafu«)  IV 255m 

*2:crf  IV 278m,  V35e  |  -mocr  1298m;  -moore  II 21m  (grcße  SBäume 
eutl^altenb),  IV 276m  J  55.  torfig  IV45e  ||  Torgod  (afmt.  SBcIf)  1492a, 
Tori  fima  (Snfel  bei  3a^ou)  \\403me,  iBai  l^cn  Torinfk  (Äamtftbatfa) 
IV 387m;  cabo  Tormentorio ,  tormentoso  =  SScrgeb.  ber  guten  ^cffnuug; 
Torneo  ($5eft-53otf)nien  in  @c^tvebeu)  I313all ,  Toro  {'>nt\i-®xa\\.)  IV554e 

Toronto  (in  Ober-Sanaba)  [ögt.  Hoharton]  21.  Sage  n.  S3veite  IV 75a, 
81m,  97m,  104e,  121m,  197e;  9?orbIid)t  IV133n,  147nm,  198a  :||  93. 
magnetifcb  IV97»ne  |:  5lbiveid)ung  lY  189me:  ftünbl.  SBevänb.  IV 
ll7e,  121e-2a,  ISdm  ,  191-2a  (la) ,  4:a,e ,  8e ,  649am;  U^eftlic^c  IVll6me, 
121m,  130m,  189mll  J  53epbac^tungcn  111641m;  IV130e,  147am:  9tufang 
IV72e  y  bie  3  eiemente  IV97me:  ^evicb.  SBeräub.  IV 74a,  81m  J  3nten* 
fität:  boripntafe  IV186all;  }äf)xl  95eräub.  IV[97-95m],  V122a;  fecularc 
53eränb.  IV  98m;  ftüubr.  5?evänb.  IV  [97-9.5m]  i04e,  IS2e-5a,6e;  V  123a 
T^Zcigung:  fliinbl.  SSeränb.  IV704ß,  Y121e-2a:  3Sergt.  mit  Hoharton 
Y122e-3a  :|  magnetical  observatoiy  IV 75a;  «Station  1197a,  IV175e-6a; 


Toronto  ^.  magnet.  (St  —  Trabanten  aUg.      1115 

®tLh-itncj(cn)  [=  Ungeti}.]  1428am;  \\[129  ,'ä.l99am],  130;  Ungeivittev 
[=  ®tlh-.,  bgl.  Dbrblic^t]  IV  133a,  i97e-<Sa,  200m;  ^evicbifc^e  3>eväubeniug 
f.  3  (Elemente 

*Torquemada  (Juan  de,  c.  1614)  \\\i86am  (©terntrarte  Jii  Tezciico), 
am  (monarchia  Indiana);  Juana  de  la  Torre  f.  Columbus  ||  Tor  res 
21.  (^evf.)  1)  Luis  de  T.  (Siibe  bei  Columbus)  II462e  (in  Cuba  aiig  ?anb 
gcfanbt)  2)  Luis  Vaez  de  T.  [ögl.  T-@ti-a^e]  11311m  (mit  Quiros)  |  33 
(gecgv.)  3)  pico  de  Tones  (^evg  2)?abcva'e)  IV374am;  4)  Torres-<Btx(i^t 
(jir.  SfJeii-Ömuea  ii.  9^eu-§oü.)  11311m  (iiad;  Luis  Vaez'de  T.  benannt), 
\\392m  :||  Torricelii  (Evangelifta,  1608-47)  U378e,  383e-4a;  adj. 
^ovricelU'irf)  (*) :  ißavometer  II378e,  ^vgrcmetev  II  381a,  [^vf.]  II378e  ] 
Dtobve*  Il378e:  ©ebvaiic^  bei  ^avcmetev-  eb.  ^oben-i0?e[)ungcn  IV [624a, 
m-6a]  II  TorfelJo  f.  Mar.  Sanuto,  2ovfion§-33alfeu  IV163mll,  bcv  Xcrjo 
(berii{)intc  33ilt|änle)  II  338e,  Tortola  (weftinb.  3n[el)  IV  599m,  Tortona 
(ebem.  .^pevjogtb.  ©Jailanb)  I  401e  [<pcvf.  ba] ,  Tortofa  (in  (Satatonicn)  II 
305e  (i?nge,  Entfernung),  Torxellus  f.  Mar.  Sanuto 

Tofcana,  tcfcanifd)  (*),  im  £c[canifd)en  (O) :  SSorfäure  f.  lagoni,  ^n» 
mai-clen  f.  ©cfficnen;  ©ecgncfie,  gecgncft.  I272eO  463m;  II389e-390a, 
\66e;  ©vc^berjog  II(377m)  388e;  V87e,  88e;  .»pof  V62m;  lagonj ,  ^cv^ 
fäuve  IV256a,4P5a,509me;  2«avemma  IV256a*;  [Övter  ba]  1417a; 
IVl65e,  256a;  ©cffionen,  ^nmavclen  IV[256-7a,  5(.  509m-510a]  ] 
Tofcanelli  (Paolo  [del  Pozzo],  1397-1482;  aiirf)  gen.  Paulo  cb.  Paolo 
fisico  II474am,e)  [f.  Columbus]  II286e,  474me,  6e:  «Brief  über  bic  9?ä^c 
be«  bftl.  5l[ien§  an  ©v^inien  II291e,  gvcße  5ln§be^nnng  be§  gefttanbs  n. 
tteinbeit  be§  2)?eer«  II  307e-8a  (447e-8;0 ;  ben  £ften  buvd;  ben  SBefteu 
erreichen  11307m;  [Vev|.]  II  286e,  300m,  7m,  474am,e,  6e;  Marco  Polo 
II291e-2a,  @cefarte  f.  Columbu-s 

*tctal  (=  jtctal-)  [f.  Äraft,  mehrere  magnetifc^c  5lrt.;  «gcnnen-  n. 
üncnbfinfterniB]  I  188a,  21  le,  256m;  III  623a;  IV33m,  97a,  127e,  131a, 
149e;  Sotal-  (=  total)  f.  55etvac^tnng,  Effect,  (Sinbvnc!,  ginfterniö,  ®t* 
fübl,  ©eftaltnng,  ^che,  Äraft,  magneti[d;e  3nten[ität  J  ^tctaUtat  (= 
baö  @an;;e)  [f.  (Sr[d)einnngen]  I40m,83e:  (5iuf)cit  in  bev  2^.  I81a,  nac^ 
X.  ftrebenb  IV  15a,  nmfaffcn  I81e  1|  Totoniehuacan  (bei  ^nebla)  IV 568m, 
Totonilco  (^^reö.  2J?ej.)  1457a  (^rcfil),  Totorapampa  (am  3ttimani)  IV 
530a  I  Xoncan  (@ternbilb);  ©tcrne:  «  Toncani  III  140e,  9^o.  47  III 
ISOam;  (gtevnbanfen  ib.,  2iia,  348m  :j  Toulon  III  536m  Ogrnnenfinft.), 
IV86am  (magnet.  Sntenf.)  |  Touloufe:  [«ßerf.  ba]  11130m,  330m;  @tevn- 
f(^nnm"  III609e;  ©termravte  111390a,  622me;  IV164e  J  Tour  ne  fort 
(Jofeph  Pitton  de,  1656-1708):  ^flanjen  be«>  Ararat  1375a,  V88m  J 
Tours:  tird^eny^evf.  II  31a;  (Sc^lad;t  Carl  Martell's  11442m,  111415m 
Trabanten  [nm  3öelt!öv^cv ;  torj.  um  ^;]Sfaneten:  meift  mn  bic  nnfrc^^ 
©onnenfpftem«;  nm  anbre  SQBeltför^er  f.  ^giyflcvne,  °3BeUf..  *@onne]  (^)3. 


r^'^fllcöi^cn,'  llfiel^enVIaneteii,  2D?cnbe  [III  426t-7a])  [f.  ciiijeliic  ^^{aiictcii, 
^tviuie]  i(95m),  [g»e-l 04,  51. 389am]  99e.  102e,  3m,  4e;  II  365m ;  III  60m/ 
113a,  371m,  409e,  420»/i,  öe-7a,  [460-4m,  31.  4<S7a]  463m,  4am,  {488a, 
534e,  587m)',  sing,  jtvabniit  (biird;  *  bcj.)  ||  3iifiiljc  (compos.  Xxa» 
Bauten-).:  ^bftaiib  ob.  (Sutfevuiiiiß  [°j  tcm  ^aiipt^Iaiicteii  [=  2)iftvinj, 
z}:cntfenit]  (ügf.  iBalm)  I  [iOIe-2],  (101elll*,Oe||*  2m ll*,Om*^e*);  III(24e), 
0463m;  pl.  m^ftänbe,  (Siitfevinnigfu  (+)  ihm«  ^aii^^tprnn.  I0102e,  11513m; 
III465me,522e:  @efclj+ 111553m:  i>cu  Titius  III 529m,  553m;  niittkvc 
H(o+357e),  SSevlrnltiiifj  IIH-529m  .||  [5liif jär;Iitii.q]  (üßl.  o^fancten, 
3aIjt)'I99e,  102a,  3a;  III  76a, 576m,  460e-la  |  «Babii  [f.  @i-cciitr.]  I(103a); 
pl.  öalmeii  (°),— 53.  O  111450a:  ciiifc^IicOcn  (fc^Iicjjt  t'iii)  III  (466e), 
(Sntfeniuiig  bev  33.  I  101e-2a,  ©eftnlt  III0462e-5m,  ^ac^c  III  o462e; 
9f?ci(^iiiig  III  °450a,  531a  (gegen  bie  (Sfli^tit)  :|  \vc;,n  bie  Zv.  beiiii^Jt  ivevbeii 
III  (444m),  -^eobdcfituugeu  III  530m  ||  bett>egeii  fid)  [=frcifeii,  -eitb] 
\{103a'&cn  $ß  md)  0)|Seivegung  [i>gr.  9^ctaticii,  Umlauf]  I(103a): 
bou  25  uad;  D  III  55ia  ||  33ifbuug  f.  ©utfteljuug;  (SentrarfövVcv  [f. 
^au^lplanet]:  bie  Xx,  föuuteu  ivieber  (Seutv.  für  nc6^  !(ciueic  SBeltfÖv^cr 
fein  III  4ö4am;  :J)ic(;tigfcit  III  462we  (5Bcvt>.  jum  ^au^^t^tau.),  2)iftnuscn 
[=5lb[tä übe]  1102a;  3)uic{)mcffev  (pl.TI(101m  irah-c),  111462a;  (gfHvtif 
i  33alm  I  ©utbecfuug  II  356e-7a(367a);  III  76a,  380n,  (514e,  587m); 
pl.  -eu  in(425me)  J  eutferut  (t?eni  .^au|>t^Iau.)*  1 102a,e,  112e;  duU 
fermmg  f.  U\  Wiaub  :|  [gulftehunq,  SSilbitug]  111431m,  462e,  588m  | 
(gvccutvicität  ber  ^afmcu  III[462e-5mJ  522p;  pl.  -c\\  (O)  III462e,  3a: 
feh*  tjerfc^tebeue  III  °462€-5m  J  um  (aubere)  ^ij:fterue  [i^gf.  ^SÖeltfövVev] 
in  306e-7a ,  373a',  ^irfteru-Sv.  III  292m,  3a,  575a  :|  Gebiete  III  4öia,a 
(S)uvd;meffov)';  @vabitatiou§-®cfe^e  I  702e-5  |  ®vcf3e  l  (100a ,  e-lm) ,  pl. 
-eu  (°0)  III522e:  im  33cvbältui§  jum  ^au^t^Iauetcu  \100a,e\  U\461e-2a, 
487a;  velatii>e  u. 'abfoliite  111462a  J  ©ru^^r-e  III  462e  ((Siuev  @v.),  3e; 
-@iii:p^e  in462e  J  jum  ^aupt^^taueteu  [a.  3tbftaub,  -ftnube,  2)id;tigf., 
eiitfcvut,  (Sutfevuuug,  ©rcße,  9?c(at.l  111462m,  3m, e:  ^cntvalflnter  III 
461a;  lim  beu  ^.  fieifeub  III461n,  514e(587m);  D^älie  1 102a*  111462a  :| 
bie  Ueiuften  III  46'2am;  !ve if cu  111463m,  freifeub  [a.  ^au^^tV^fanct]  III 
373a;  ?age  [:|:  SJertbciüiug]  III46ime,  4m;  l>id;t  111373a  (vcflectivtc^), 
g^älK  f.  ^au^tvlauet;  9?atuv,  2Befeu  III  464am;  g^oiguug  f.  ^cxhi;  fax* 
tial-,  ^avticutav-  f.  @t)ftem  ||  Planeten  [l^gl.  **i]?faueteu :  mrub-]:  2:r. 
i\m^  '^i.  III374e*,  ber  äußercu  ^(.  III 554e  j^I.  mit  Xvabauteu,  ^vcfc^e 
Xx.  \)ciU\\  III  76a,  373a:  ^Inf^äMuug  III  576m,  531a;  3nM  III  (264e)  :| 
^tan.  olntc  Xx.  111575a  (429a),  mit  tiefeu  111373a  ||  dlcih\mc\  III 55im, 
'y{6me  o\me'®cki^);  ^iug  111431m  |  ^e^otntiou  [i>g!.  ^^eite]  Ill(495e): 
■^'fijeit  III(495e  gteid^  ber  be^  ^aii^t^Iau.)  :|  -®c6atteu  111520m,  biefelte 
@cite  5u\reubenb  [o(\\.  SJotatiou]  I104ä,  igid)tOar!eit  111462a  (telcfci^ifd^e), 
(gtöruugeu.  I  374m  (|  (Svft^me,  s^.  @vftem  (O);  -evffeme  (°°)  nr76a, 


Trabanten:  ©pfteme  —  ^xaä)i)t:  Slrten        UM 

(522e,  9m)  |:  ^avtial-®.  III  281e,  463e-4a;  ^axtkii\ax-<B.  III0276e,  3T3a, 
587m;  ^^avticüe  <S.  I11514e  J  bie  2:v.  bilbeii  initevgecvfciictetgtoftcme  (unter 
bell  Planeten),  imtevg.  ©oft.  bev  Xr.  I102e-3a;  m^21Qe,461a,3e-4a: 
5(ual0}]icii  mit  bem  ©onneiifvfteni  lll  461am  '\\  Um  lauf  I(145me*): 
^cviobc  I103e~4a,  -^^J^citeu  II  (357e  Onabvate)  :|  iiiifev  Sv.*  f,  2)Jciib, 
mi[ic^t6av  III306e,  i8evtl)ci(iiiu]  [4:  2agcJ  lU461me  (iiii3lcid;e),  SSclum  I 
101e-2a,  Sv.  ton  bmifleii  Selt!i5v^>evii  [tojjl.  ^(JeiitvflÜövVev,  <^gijftevnc] 
II127Ua  II  Bai;  1  I94e,  99e,  lOOe,  3a;  11 366m  (513e);  Ill(24e)  76a,  (264e), 
42üm,  460am  (587m) :  ^^evmeljnmg  III  521e-2a  J -gal;!  111522a 
ti-abes  (bei  Pliniiis)  I  410e-la  (B^biacallid^t!)  ,: 

^vaä)^t  (toovjüglic^  a\§  angemeiiier  9?ame  ober  a\^  9te).näfeiitaiit  ber 
ö II If au ifd^en  ©ebirgö arten;  bcr  5lvt.  enthält  and)  aüe  §au)itiad;eu 
für  Militant  mit)  (=  2:ra^vtgefteiu)  [f.  ©evüfte,  ia^a,  2>?iiF)lfteiu,  ^oi^l)Vv, 
Ouavj;  Ätna,  Chimborazo^  Pichincha,  Toluca  n,  üiele  aubve  33ul!ane] 
1219a,  264a,  282m;  IV [467,  %.577e-8a],  484m,  617am;  V75e-76a; 
plur.  2;rac^t?te  (buvc^)  ••'■•  be5eid;uet)  I  270e-la;  IV280a,  [465e-486n,  51. 
618e-6*42a],  474a  j)  SB.  trad^^tifc^  [buv^  o  be3eid;net]  (^  tvad?Vtavlig) 
[f.  Sllbit,  ©lodeubevg ,  .^eßelberg,  Krater,  2at)a]  (untrac^^tifc^  |.  bei  U)  IV 
629e,  V43a  ||  pnralldai  (ber  @i}uouvma)  in  ben  Bufa^en:  1)  5lrtcn,  ?lb> 
änberuugeu;  Hbtbeiluugen,  (Siutfjeihmg,  5Inorbnnug,  Slaffificaticn ,  ®rnp^)en, 
©lu^pirung;  @ii]eu[d;aften,  ^^arl^eu;  -geftein, -^Formationen;  2)53cflanb' 
t^eile,  @emeugtr;ei(e,  ©nfd^Iüffe,  ein[d;IieBeu;  3itf^iiii"cnfc^ung,  5IuaI^fe; 
3)  (grl;ebuug,  gehoben,  empor[;eben,  (Sm|)ort;cbcn,  auffteigeu;  5Iu?bre^en, 
Slucbrud;  ||  3iifäl}(  (in  corapos.  Sirac^t^t-):  5(bänberun0en  [[.  ^ar.  IJ  IV 
469ell,  [ic^  abftoBeu  \.  ^ü\aU  \\— ^tti)§  %ht\)tiUinQtn  ber  2: r a c^ ^ t e  (pl.) 
[=®ru^^eu,  m-ten;  f.  ^ar.  IJ  (b.  ^.  u>e[eutrid;c,  ^au^^t  SSeftaubt^eile)  [bie 
unmefentL  S3eft.  f.  o33eftanbt^eiIc]  IV 465m,  [469-473a,  ^L  Gl 9m-632m], 
476am,8m',  V(23me):  üiuftige  S5erme^iung  l\473me  ||:  erfte  Slbtl^ei» 
lung  [glafiger  ^elbf^^at^]  (=  eigentlid;e  Xx.  IV472e*)  lV[46'9am,  ^,619me], 
472e\\,  8a,  621a  |  j iv e i t e  Slbtb.  lY [469m-470a]  478a  |  britte  2lbt^. 
[biorit-artige  Xx.,  ^ornbleube  IV478m]  (=  To/aca-@efteiu)  IV[470-:?m, 
5t.62i],474mli,8m,620a,636m  \  oierte  5Ibtl;.  [OigcflaS  (mit  5lugit)] 
(=  Chimborazo-,  Pichincha-®c\tm)  IV[471m-2a;  S(.  622am,  626-631a], 
474a, m,e,  8m,  [577e-5tt],  631e,  6m  |  f  ii  n  f  t  e  Slbtl;.  [bclerit-artige,  Sabrabor] 
(=iVna-®oPeiu)  IV [472am,  21.  65?],  474e,  8m  |  fcc^fle  Slbt^.  [Scucite* 
^bi?r-2:r.]  lV[472m-5a,  2{.  631e~2m]  472e-3a  — 1|  ablved;[ernb  f.  S3afalte; 
^2tlter  I  (30Üe*);  IV281m,e,  461m,  2a*,620me|  5InaI^fc  [f.  ^ar.  2] 
IV475e*,  [626m-9J;  pl.  -en  IV6l9e-=  :|  Stnorbnuug  [f.  ^ar.  1]  lV46.Saw* 
lÄntagoui^mue  f.  53afaüe,  2ln3ier;uug  \\181m  \\—  2lrten  (auc^  @igen* 
fd;afteu)  [f.  Slbänberuiigeu,  färben,  9?amcu;  f.  ''|3ar.  1  u.  \)p.  5lbtbeilungen] 
(f.  Ijiernac^  wcä):  bie  6  Strien)  IV427a=^ ,  474me,  480m,  3a,e,  591am, 
634me;  -%xUn  (+)  [[.  ©egenben,  ^^M\t]  l\474am  |  %xt  (^O)  [[.  o^jnjf/] 


1118  ^rcK^pt:  Slrten  —  S)urd;l 

1270e-la*;  IV  351  e,  462e,  3a*,m*,  484m,  577e-<Sa;  -2tit  O  lV474»ne 
|:  23eiteimiingen  [=  ^fJamen]  l\+468am,  einige  S^ianien  IV474rne  :||  fed;e 
2(rteu  (bev  ttefeiitl.  93eftaiibtl)eile)  [=  2l6tl)eihnigen,   ©rupfen]  (toiele  aiibrc 
(iJebivggavten  einfd;Iie^enb)  [a.  ©egenbcii,   ©viinbmaffej  (bie  ber  iiutrcfentl. 
SSeftaiibtt;.  f.  SBcftanbtt;.)  lV[468m-473a,me;  21.  619m-632m]:  tünftiöc 
SSevme^vimg  l\473me:\\  tva(!^vtavtig  [:j:  trad;i}tifd; ,   Svad;^!-]  (f.  S^aiia) 
lV350m,e,  614m:  ©eftein  IV224m,  316a;  Tla^inx  IV219a— 1|  2lffcciation 
f.  bie  6  2t6tr)eiliuigen ,   5](uf6Iäl;eu  IV  485a*,    Sluflageriing  IV  464a,   auf* 
fteigen  [f.  ^av.  3]  lV371e-2a,  auftreten  [f.  35ovfciumen  nfu.\]  IV  461m  | 
2(ugit  (aU  33eftanbtl^eil)  lV463m,  9a,e,  47im,  2a,m,ell ,  4a,6allm,8e, 
566e,  619m,e,  628m,  631me,6e*',  pl.  -e  lV57Sa  :|  5ru&6red;en  [f.  ^ar.  3] 
\\464a,  -i)x\\d)  [=  dxwpU ,  f.  ^av,  3]  1459m;  au^gett?orfen  f.  -Mccfe  | 
«BafaU(e);  ficf)  abftoBeu,  a6u>ed;[elub  lVö57m*;  2Intagcui«mu§  IV6i3e*; 
beu  Xx.  buvd^fe^eub  IV462a,  613m;  fern  bom  Xx.  IV 462a  :|  95egviff 
[ögt.  yiamt]  IV467  (gegen  S3efd;rän!uug),  591am,  633a,m ;  V34m*;  ^e- 
neunung(en)  f.  bei  9fJamen,  bgl.  -Wirten  jl«  in  S3ergcn  f.  ©ebivge  | -berge 
[togl.  -leget,  S)cm,  -!u^|je,  -rüdenj  I453e,  IV 282a;  -t>erg(*):  (Smvcr= 
fteigen  1  234e,  fid;  err;e6en  I282am,  gefd;Icffene  [=  nngccff.]  IV272e-3a; 
©eftalt  \W283m,  378m;  2:eiu^er.  IV24ie;  ungeoffueter  [=  gefdjicff.]  IV 
552e*,  nic^t  gei5ffnete  IV 293m;  ünlfanifd;e  \Y442am  .||  S5efd;aff  en^eit, 
eigenfd;aftcn  [^i  2(iten,   f.  ^ar.  1;   f.   biele  f^ec.  3uf.]  (a.  (grfeunung)  1 
270e-la*;  IV374e,  4 ö5m*,  57 7e,  620e,  9am:  mineral  33.  [a.  (Srfenuuug] 
IV 475m*  :[  33efc^rän!ung   f.  ^Begriff  ||  ^öeft au btljeile  (3ufammenfet5ung 
[f.  ^ar.  2],  anbre  ©ebirg^avteu  im  Xx.)  [f.  bie  6  2IbtI;.:  bie  ivefenttic^en, 
§an^t-S3eft. ;  f.  ferner  üiele  ©etirggarten  aU  ®I.]  1237a;  IV  209m,  280a*, 
5m,  366a,  396e*,  427a*,  463m'',  Im,  [475m-7a],  483a,  5a*,  577e-8a, 
601e\\,619e,  620a  [626m-9],  636m',  V(23me,  76a,m);  sg.  ein  kftimmtev 
IV  162m,  425m:  fel^fenb,  ol^ne  f.  umvef.;  §an^t-53.  [=  trefentt.]  ]\476am 
1  bie  untrefentlid/en  S3eft.  (u.  bie  5lrten   mit  folc^en)  IV[476-486all,  2(. 
637m-642a],566e:  häufig  fel^Ienb,  oF)ue  \\476m-7a,  483e  :|  35er[d;ieb. 
IV 637a*,  h.^efent(id;e  [=  ^au^t-S5eft.]  (f.  bie  6  m>t{;eif.  ufu\)  IV 478m  :|| 
[als  S3eftanbt^eil]  (ügt.  eingefc^foffen  a.  ä.)  IV450m,484m  || -bilbung  [= 
@ntfteb.]  \\281e,  620mll;  m'ii^   f.  burc^Iöd^ert,   -blöde  IV572e  (au^ge-- 
ivorfen);  SBroden  [:{:  gragm.,  @tüde  uftr.]  IV479e,484m  l^laffifica* 
tion  [=1)^.  ©ntr^eituug,  f.  ^^3ar.  1]  I V 4ö5e-öm,  7e,5jMe,  476m*,  (8m): 
noc^  m^t  abgefc^Ioffen  IV 475a  :|  e:Dlcuuabe  [=  ©äulen]  IV277a;  -den* 
glomerate  IV269a,  462m,  620am  [  ©icrit-Sr.  IV560e*;  b>artige*  [= 
3'«mtr).]  IV470a,e;  bioritifc^er  IV560e:|  bolerit -artiger  [=  5»^  5(üt^.] 
IV 472am,  622m  I  2)0  m   IV%23a,  -3)om   IV162e;  2)cme   IVO404e; 
2)omfortn  IV255m  J  burc^bred^enb  (anbre  ©ebirgöarten)  [a.  ®nmmer=' 
fc^iefer,  @neiB,   @ranit]   lV6i.5a*;   burd^Bro^^cu  (-eneS  ®eftein)   [i>gr. 
bnrd;fcl5t]  IV  387e,  46ie,  4a;  -2)nrd^brii(!^c  I256e:jöom  JBIi^j  burd^Iödjert 


IV 592a lim,   buvd^fe^t  [ügl.  tiirc^bvoc^cn]  f.  "^Safalt;   eigeiijcl^aften  [f. 
fiM\  1]  f.  bei  SSefd^aff,,  mtcn;  f.  f^cc.  3u[.;  eigentliche*  [=  1*^ Slbtl;.] 
\\472e,  634m;  eingebadeii  lV472m,  cingef4)lc[feiiev  [f.  Ävvft.]  IV 277a, 
einge\i}ac^|en  f.   Är^ft.  |  einfc^lie^eu  (aiibre  ©ebivgeavten)  lV461e;   (Sin* 
/(^(ü[[e[f.  ^av.2]  lV461e,  613m,  4aT(SiiitI;eiIiiiig(pl.)[=(S(Q[fific.; 
4:  2lbtl;eil. ,  ^ilvten;  f.  ^ar.  1]  (enthält  aiid;  i^iele  aiibre  ©ebivg^arteu  mit, 
u.  gilt  nur  fiiv  bie  35iilfane)  l\465e-6a,  [468m-473,  %  619m-632m] 
468me]  Y{23me):  nod;  uid;t  abgefc^Ioffeii  IV [475  (aiibve  ^anmi,   93ev* 
metnimg)]  :|  emporl;ebeu  [f.  ^ar.  3]  1235a,  @.  1238a;  eiibcgen  V75e, 
gntfte^img  [=  -bilbiiug]  f.  -gormat.  |  (Svbbebeu  im  Zx,  [=  erfd;üttert] 
IV217me,  230e;  Slbeil  bev  (gvbe  \y^473e:\  @rfür[d;iing  [.  ®egb.  |  (Sr^ 
I^ebuug  [*^av.  3]  lV387e,  567a:  -^e-Äratev  (pl.)  in  Zx.  I  235e  :|  (gr^ 
fennung  ibrer  miuevalcg.  S3ei'c^affenl)eit  IV475m-6a*  (uutooÜfommnc,  xi6)' 
tigc  II.  fixere),  (Srf^einimgeu  IVO507a,  erfc^üttert  [=  c^ibbebeii]  1 219a, 
-(Eruptionen  [=  ^u«brud;]  I2ö6a;  [f^arbe(n)]  lV371e,  4e,  517a,  577e, 
629am,  631m*  I  fel;Ienb,  mawQd  [= -lofigf.]  ([.  o^ym!.):  [in  ©egeiibeu] 
lY 464e-5a,  560m  ||  gelbf^atl;  (alg  ^eftaubtbeil)  \\467m,  470m,  6a, 
622am,  6mll,9amil,  6'52am;  V76m;  geIb[^atb-Sv.  (^°)  IV 537m,  634me*; 
pl.  gelbf^atf)e  (OO)  IV628e:  -Slvten  IV474e-5a*  |  glafigev  %.  [=  V  Stbtb. 
IV472e]  IV4ö7m,  9a,m,  470a,  2e,  [478a,  2l.65S-9a],  619e,  620a,  la, 
633a(4a),m*,  (8m):  fe^Ienb  IV47«Sa,  639ra*  :|  f-veic^er  1  235a  ||  -felfeu 
IV471e,  nid?t  flüffig  1459m  |!  -gormationen  [f.  ^av.  1]  V76m:  (gut^ 
ftebung  IV  567a,  [in  ©egb.]  IV6*57m,  ^amm  für  einige  lY  47 4me,  üinftigc 
Sjermeljrnng  lY 473me  J -gürmation  f.  33ulf.,  %.  IV560e  -H  f^ragmentc 
[=@tü(fe;  4:53rcden,  krümmer]  lV464e,  471e,  2a,e;  -gr.  IV572am  :j 
-gänge  lV620ra,  in  ©angHüften  lV374e  ||  ©ebirge  ]VO507e;  -©ebirge 
IV  545m,  568m  T  in  ©ebirgen  1  270e-la*,  IV293e*;  in  ®eb.  u.  33ergen 
[f.  noc^  m-ten  in  o@egb.]  iv462a*,  4e-5a,  614m^ ,  [619e-621a]  J  trac^. 
®ebirg8art(en)  [b]   IV276e,  310e,  333e,  635a;  Y59m;   ©-arten   f. 
bnvdjbred;enb  T  ©ebirg^maffen  lV0461e  :||  [in  ©egcnben]  (9?egicnen,  n^o 
Xx.  ift;  ißorfcmmen)  [i:gl.  ^Borfcmmen  nfn.\;  f.  Sänber,  S'Jegionen;  -^or* 
mat.,  feblenb]  lV(217me),  279e-280a,  280a*,  Im,  371e-2a,  4e,  8a*,  (422a), 
7a*,  461e,  2m-3m,  4e,  5a,  7a,  472m*,  6e*,  7e*,  480m*,  567a''-,  591  am, 
613a,m ,  9e* ,  621a*,am* :  2r-5lrten  cb.  £r-e  in  ©egb.  (©ebirgen)  [i^gl. 
noc^  bie  ber  nnnjefeml  55eftanbt^.]  IV[469-473a,  %.  619m-632m]  469am, 
e-470a,  470-lm,  2m-3a,  622am,  634me',  @rfor[d;nng  IV475e  ||  gebcben  f. 
em^org.  |  ©emengt^eile  [4:  ^Beftanbt^.,  f.  ^ar.  2]  (f.  bie  6  Stbtbeil.)  IV 
(475e)  6a,  8m:   fet)Ienb  f.  tiorbanben,   nnn3efentlid;e  IV 476m,   tcrbanben 
ob.  fe^Ienb  IV476e,  n^efentlic^e  IV 478m  :|  [®efd;.]  IV6i7am  ||  -geflein 
[=  tradbtjtait.  ©.;  =  Srac^^t,  -Slrten;  [.  ^ar.  1]  ([.  burd;brc(^en)  I(14a) 
242e,  270e;  IV 209m,  265e,  282e,  5m,  362e,  385m,  552a,  569m ;  ©eficinO 
IV 422a,  444me  J  ©efteine  IVO209e,  -geft.  IV 631m  .||  f):ecif.  ®elvid;t 


IV627,a,m,8a,  9e  |  ©limmev  {aU  [umrefcntl.J  S3eftanbt^eil)  IV46^a,e, 
470aii,e,  [477, 2t. 637m-8a] ;  V  76m ;  ben  @  1  i  m  m e  v f  c^ i e f  e r  burc^bre(f?enb 
[[.  Cef.  *Penipe]  lV265e-öa,  463am  :|  ben  ©nei^  biiv(^6vec^eiib  lV302me, 
464m  I  ben  @  v au it  biivd;bve^cnb  [f.  bef.  *Penipe]  \\461e,3am:  Sangay 
lV464a,m  J  @r iiiib maff e  lV614a,  620a:  [ber  Sliteii]  IV469a,m, 
470a,m,  Im,  2m,  5m,  ell-6alil,  577e,  626m,  8e,  9m  J  6  @ni^^>eu  [= 
Slvten,  5l0t^eil.]  V(23me,86m),  -©ni^^^^e  \75e-76a^,  ®vnpp\xunQ  [i.%>ax,  1] 
\\ 466a  :\  l)chm  f.  empor^.;  §oru6Ieiibe  {ai^  33ertaiibtbeil)  [=  3'«  2lbt^. 
IV478m,  621m]  lV469all,e,  470a,e,  la,  4m[47Sm-9a],  560e,656e*; 
V76m  ||3u|elu^  IV425a,588e;  -3.  1 V 4i5»ne  J  Sufel  IV0424m,  -3. 
IV 461m  :j|  -fegel  (2Ivt  Julian)  [»gl.  *Äcge[bevfl]  (sg.  ii.  pl.)  1  64m,  IV 
386a,  V27a:  aii^gcbiaimte  l\429e,  fel;leub  [in  ©egb.]  IV 307m;  [iii 
@egb.]  (beftimmte,  -ei)  lV307e,  407m,543a,e,9e,  552e;  V98m;  kleben 
bic  Sanbfc^aft  I64ra,  [cf)öne  IV543a;  ungeöffnete  lV307e,  311a,c:  uic^t 
35ulf.  lV318a  II  ^evu,  Äerue  IV479e;  ^iefelfäiire  (baviu,  -©e^dt)  IV 
626m,  <Sm-9  l^rvftaric  [a.  bie  6  2lbtl)eil.]  IV 469a:  euigefd;Icffeue  IV 
468m,  -trac^fene  IV47om;  gro^e  IV476a  :|  -hi^^c  IV349a  |  ^^abvabor 
(als  «eftaubtt)eif)  [5'^  SIbtl;.]  IV  472a,  4e,  6am,  483a,  (601m)  628m,  631am\ 
-Zx.  IV468all  :|  lüänber  [f.  hp,  ©egb.j  lVO230e,  -l^atcn  [f.  übv.  *£al^fl] 
I  256e  II  Seucit  (als  33e)taubtl;eil)  [6'^  5lbt^.]  l\469m,[472me,9me',  21. 
631e-2m],  619me,  622m:  S3ilbiing  IV479»ne  J  $?eucite  IV475a,  6a  :|| 
Seucitc^^^r-Sr.  [=  6'«  2lbtf).]  IV472e-3a,  -pl;^ve  IV476a  || -lofigtcit  [4: 
feblenb  ufu\]  \\464e,  maguet.  IV  149a,  2)?ai!gel  f.  feblenb  ||  -maffe  I 
243e;  IV 516a,  7a,  614a;  9}?affe  O  I  235a ,  IV0331a:  große  IV277aT 
-maffen  lV592a,  620e;  m.  [ügl.  -avtig]  1238a  :||  9^ame(u),  Senen* 
nung(eu)  [pl. +]  [ügl.  S3egriff,  -gcrmat.]  I V 465am,  6i7am,  633a,m:  für 
einige  2lvteu  W  474me,  2tuebef)mnig  cb.  5ße|c^räu!iing  IV 467,  nac^  53ergeu 
IV+474e,  33efcf)räuf.  f.  2tu§bel;n.,  früf;ere  IV+6i7a,  juerft  gebraucht  IV 
467a'^  @eic^i(^te  ber  (Sntftebuug  u.  beg  ©ebrauc^g,  33evbreitung  IV 6i7om; 
uubeftimmt  IV6i7a,  uiigliidlicber  W  474m,  unri^tige  IV+465am*,  iBer* 
öubb.  \W473am,  ißevbreit.  f.  ©efdj.  ||  Statur,  Sßefeii  f.  S3egriff  IJOIigoflaS 
(al«  sBeftaubt^eil)  IV285m,  463m,  470all,me,  la,m,  4m,e,  6am,  8e,  483a, 
560e,  577e-8a,  620a,  Im,  2am,  6m,  8mll,  632am,  6m',  V76m:  mit  2(ugit 
[=  4*^  2lbtli.]  IV 474a,  577e,  622am]  Ol\QQt[a§-Zx.  IV613e,  656m*  :|| 
Oliöiu  (alei  33eftaiibtbeil)  IVr450-im,  2t.  659e-641a],  619e:  fefilcub  IV 
480m,  (Seltenheit  IV450e*  J  Cliiniie  IV4<S0e*  (®el{eut;eit)  ||  po\ax\\d),  ^c- 
lavität  IV209m,e;  ^In-oceß  IV455e*,  9?egionen  [f.  ®egb.]  IV^SHme; 
rDtbc(r)  IV(620e),  631m*;  -rüden  lV3l8a  (lange,  ungeöffnete),  eamin* 
Inngen  I V 4<S0am  ||  (Säulen  [=  Solünnabe]  \y462e-3a]  -S.  l\360m, 
462e-3a  [in  ®egb.]  J  fäufenfövmiger  IV209a,  (gäuIeiigruV^e  lV462eIi  || 
-f duckten  IV269e,  425e,  8m;  fd)n)ar3e(r)  IV265e-6a,  285m  (428m), 
462e,  3a*,  480m*;  auß  (Spalten  lY 269me* ,  {425e ,  444me)',  \75m'*; 


Zxa^t)t  et  —  ^ranf  1121 

(Striictiir  \Y629am  ||  -ftiid  e  [=  f^ragm.;  i:S3vcc£en,  -S:rüminer]  W  480m, 
572me,  592am:  ücn  ^iilfanen  aiigßetroifeu  \\614a  (baviii  ©tiicfe  reinen 
Ouaije^)  T  ®tücfe  IV 592a,  -ftücf  IV 479a  || -«Softem  IV386a,  ju  Sage 
I  226a,  Xl)c\P  f.  0(Srbe.  in  ber  Siefe  l>er[tec!t  IV294m*;  -krümmer  [+ 
gvagm.  ufn?.]  lYSG0a,490e,  572me;  untvac^^tifc^  IVO230e  (Sänber),  tev* 
ftecft  ]'.  Stiefe,  gecgv.  SSertkilinig  [=  ®egb.]  f.  bie  6  5lHbeil.;  SSorf  omnien 
(=  auftreten)  [f.  I;^.  ©egcnben,   ©elnrge  u.  Sßerge;  f.  $!änber]  lV261in, 
279e  II—  in  SJuIfanen,  ber  ^nllant  ufm.  (f.  F)auptfäd)I.  ben  ganjen  SIrtifel 
über^au^t;  f.  ©ntt)eilung)  [f.   öors«  Iner:    in,   an^,  I^eftel;n;    bei,   9lät)e] 
(sing.  S5nlfan  +);  Xx,  ber  33ulfane*  IV465ni,  639m  |  trad^.  SS.  [=  ^.  an^ 
Zx.]  lV0285a,  Sr-iBuÜane  IV464a  ||  Jiif.:  %t,  -Slvten  f.  Beftetm  ||  anS 
[a.  beftel;n;  außbrec^en,  an^gen^orfen] :  3}.  a\i^  Zx.  [=  trac^^t.  55.,  2;r-35.] 
lV+285m:  ganj  au8  Xx.  lV(219a)  J  au§bred;en  ]\617a  (bie  SS.  brecf)en 
ans  Xx,  aus);  aii&  ob.  öon  SS-en  anögeii^orfen  [a.  -ftücfe]  IV516a  (572e), 
613a',  Y75m*  .||  bei  SS-eu  [4:  Sfl^e]  IV372m,  396e*,  461e  \  SSeftanbtbeile* 
\\614m,  632a:  ^au^tbeftaubt^eir  IV (219a)  ||  bie  35.  beflebn  au§  Xx.  (ob. 
einer  STrt)  [=  tracf).  nfw.,  an«J  IV309e,  310e,  4öie,  7m  ,  47S»ne*,  577e, 
601m,4-e*,  633m,  4me:   naä^  ben  6  Wirten  be§  Xx.   IV[468-473a,  ST. 
619m-632m],  naö)  ben  unn^efentl.  S3eftanbt&eifen  IV[477-486a,  %.  637m- 
642a]  ]■  beftebn  an§  2;r-5(rten  l\470ni,  Inu,  2am,me,  4am,  5e  1|  fe^Ienb, 
gjjangel  I V 464e-5a, +7m;  fern  toon  3S-en  IV46*4e-5a,   -gormation  IV 
427 am,  ganj  f.  an«  |  in  3?-en  [%  ber  SS.]  IV362e,  427a,am,  639m;  in 
einem  beftimmten  35.  (sg.)  IV372m,  396e*,  461e,  3m,  569m,  601e*  :| 
SDiineralien   IV465m,   in  ber  m\}t  bon  SS-en   [t  bei]   IV250a,   -ftücfe 
an«gett)orfen  f.  °-ftücfe,  öon  35.  f.  anßgehjorfen  — :||  tjnHanifc^  IV(293e* 
316a),  614m*:  Xx.  eine  tonlf.  ©ebirggart  I269e;  y  {59m),  75m*',  ©eftein 
IV46im,  7m',  nid^t  ijnüanifc^  [tjgf.  ©galten]  IV269a*,me*  — 1|  -n^anb  IV 
250e,  jeüiger  IV 372m  |  ^nfammenfe^^nng  [f.  ^ar.  2]  (a.  bie  6  5I6tbeiI. 
cb.  2lrten)  I V465e-6a,  483a*:  berfdbiebne*  IV483e,5e 

*trade-winds  11380m  ||  j^rabition  (=  Überliefernng,  :(:  <£age)  1252m, 
403m;  II  143a;  III  413m,  604e;  IV261a,  273am,  335e,  6m,  455e;  pl. 
-en  (*)  II192e,  260a;  111475m,  480e;  IV509e,  V30m:  alte  1129a*, 
ältere  IV169e;  ältefte*  IV170a,  V(57e)  :|  jenfeit«  IV3l8a,  religiofe  V57e* 
y  trabittonett  1382m,  11253a,  IV576m  :||  tragbar  [f.  ®ag]  IV263a  | 
Sr'dger  (bilbl.)  [f.  2Biffen]  1319a,  IV57e;  Srägetinn  (bilbl.)  [f.  Söiffen] 

I  332m,  II  162a  .||  Xxa^ljzW.  [f.  ®eift,  2)?aterie]  II506e  (©efc^j)  ||  Xxa* 
güersg.  1380m;  IllOöe,  6m,  500m:  grie^ifc^e  (pl.)  V60e:  gjatnrgefüM 

II  [lle-12m,  51.  105me]  |  Sragöbie  (^  Srauerf^iel)  III  14e  (f(^red;te)  || 
Trajan:  befc^ifft  ben  Tigris  II  219m;  unter  Tr.  II 25a,  219m;  IV606a  T 
l)Tralles(Joh.  Georg,  1763-1822)  1 41m  (^ö^e  ber  Jungfrau),  486m 
(negative  (Slectr.  ber  ?uft);  2)  Trolles  (in  3onien)  III  413e  [batjer  gebt,]  :" 
Sränfe  III  211e,  tränfen  I  372e 

91.  ».  ^iimbottt,  Jvcemor.    V.  71 


1122  %xan§  —  ^rel 

Svan^-,  trailS-  (*):  -actions*  f.  American,  philosophical ;  -fion* 
raticn  Ul604e-5a  (geft),  -fcrmaticii  11214a  ||  Straiifition  (=  ÜOergana) 
[f.  Äalfftcin,  ©c^iefev,  2;f)oui'c^iefer]  V93me  |:  compos.  S^ranfitioiig-: 
-epcc^e  1  302a;  -gcrniatieii  I  265e,  273a,  299m,  300e;  -©ebivge  I  286m; 
-fc^ic^teii  I  288e,  9e,  293a  :||  Granulation  [f.  ©onnen^teni]  I  188m; 
IV103a,  Hörne,  201a,  6e:  -^^Öefd^irinbigfeit  1400a,  111607a,  lV80e 
J  tranöUtorifd;*  [f.  S3clDegung]  JII  629e  (fid^  klregen)  ||  -mifficn  III 
104e,  128a,  134e;  -ne^tuniic^*  f.  9f?e^tuni[^,  -pcxt  lV222e  [=  35evfetjung] : 
-mittel  »gl.  ^enjcgungömittel  |  -toerfal*  III  129e,  lV578e;  -i?evfal-: 
-ec^iinngimgen  I H  43e,  44m,  93a  (129e),  378m,  399a 

*Xxapq,  Xxa\>qmm  [.  Orion;  Trapezunt  11289m  [bal;ev  geOt.]  J  2:ra)>p 
(aud)  m  comp.)  [f.  ^o4>^^r]:  Slvt  33a[alt  IV4S0e;  bafaltavtiger  IV38nie, 
V(93m);  -fole-  IV413m;  [in  @cgb.]  IV372e-3a,  580e;  -mnffen  IV372e-3a 
(ern^tiüe),  486m  {am  (g^^alten)  J  Trafk  (John  B.):  monte  del  Diablo 
(9leH-(5flIif.)  IV 440m,  598m;  ©eologie  bev  2  @e6irge  9^eit-(SaIif.'e  l\  598m 
IXxa^  (anä)  in  comp.)  l\280me,le,  2a:  [Sßeftanbtl^eile]  V25m;  ^\U 
bnng  [\280e,  -i\  V40a;  -f^orniation  IV280m;  [in  ©cgcnbcn]  IW 280me, 
519e;  V 25m,  40a;  -fc^id^tcn  IV282a;  [bei  SBuIfnneu]  lV373m,  Xüo\)\ 
ni^t  milf.  \\280e  :|  XxanU  [f.  m'm]  1482m  (Steife),  II13e  1|  Iraner 
[1)]  (compos.):  -feft  11131a,  -f^Mel  [=  2;vagl>bie]  f.  gvicd)i[^  J  2)  tvanevnb 
II  35m  ((Stimmungen);  3)  traurig  III  542m  (gavkn),  IV529a  (3ii[tanb); 

4)  jtvanrigfeit :  berfc^enc^en  f.  @cnne 

Svanm  (and^  in  comp.)  [f.  Columbus]  II  123e-4a,  11121a:  -Inlb 
I155m~6a  Cocm  @ternenl;immel),  208m;  11505m  (aftronomifd^e^);  -gefielt 
1332a;  II  60e,  123m;  Söunbertr.  II  57e  J  pl.  Traume  (6ilb(.;  =  2:rau= 
mereien)  [f.  co^mclegifc^ ,  gergnoftifc^ ,  magnetifc^]  I^5w,  178a,  489m;  II 
27e.  107a;  11121a,  32m,  408a,  557e:  |>ät  crfiiüte  111382m,  fii^e  II27e; 
ivilbe  1117m,  III  39e  :||  2)  träumen  II  304e;  3)  Träumereien  (= 
Sräume)  11264a;  III  31m,  408a,  422m,  467e;  4)  tränmerifc^  IV 54m, 
V73m 

*traurig  nftr.  f.  bei  Grauer,  Travaillot  IV44Im  (mount  Hood  er* 
fticgcn),  Travancore  IV  166m  (^^ajali)  |  Grabertino  (©eftein)  \232me,  266e: 
-S(^id^ten  1260a 

*treffrid;  [f.  SSeobac^tung ,  nnterfud^nng]  I436m,  11119a,  III278e, 
IV393a,  V94m:  [@d^rift]  IV  56m,  603e  J Grep(^e?  II  86e  :||— treiben 
lV45m  [bergm.]  |  2)Greiben  [f.  Gräfte,  9Kenfd^,  5«atur]  11383a:  irbi- 
fdbee  II89a;  ba^  ftiüc  II26a,400e;  IV458e;  ba«  n)ilbe  II84mJ3)trei' 
benb   [f.   traft,   Gräfte]   111597a,   IV273e;  4)  Treibereien  II  130e  :|| 

5)  Grcib-  |:  -l^änfer  (=  ©eiüäc^ö^äufer)  II85a,  150-i  (Im);  -bang  (in 
comp.)  I130am:  ob  bei  ben  ^Iten  lllSOe,  -®en)äd^fe  [= -^>f(an3en]  II 
88n;  ^flanjen  in  Gr.  U131a,  -^fl.  [= -©eirädbfe]  11131a;  -pflege  II 
98a  T  -I;ol3  I  295e-6a,  469m  \  II  271  e;  -ft^ad^t  IV187e  — 1|  Trelod  (beim 


^rcl  —  Trincheras  ©  1123 

aßcntHanc)  Ulm,  Trendelenburg  (Fried.  *Adolph,  geK  1802)  11431m 
(Ariftoteles  über  ®^nac^e,  „^ift.  SBdtväge  jiiv  ^^ilojc^^ie")  ||  tveiuieii 
IV 9m  (Siebevtv.);  -eub  11179m  (v^afte),  IV16e  ]  2:reniiinig  IV 222m, 
352am:  mecfjauiic^e  I412e||  Sve^^e  [f.  ^Vvaniibe]  11196a;  Tres  Montes 
(la  peninsula  de,  au  ber  (Stufte  S^ili'c)  IV 551a,  3e;  Streue  f.  9cat«v, 
treuberjig  11124m;  Trevandrum  (Sub.)  IVl66ra,  Trevelyan  (W.  C): 
Sem^er.  I(348e-9a)480m,  Treviraniis  (Gottfr.  Reinhold,  1776-1837) 
1487a  (@ecgr.  ber  2;i;iere  begrüubet) 

*Srtangel  (=  2)veiec!)  21.  (oetr.):  §ierogIv^['e  III  206e  (sg.);  [fcei 
2«e[fuugcu]  IV364m  (sg.),  530am  (pl.)  T  ^-  ®terulnlb  f.  triangulus  :|| 
2)  triaugular  1337m,  11293m;  11113a,  344e,  470a ;  3)  2:riaugutaticn 
1423m  (fraujöf.)  :||  4)  triangulus  (©terubilb)  %  borealis  III  140e 
{p)  I  35.  australis:  a  III  138e;  S  III  Ulm,  351m;  ■■  111351m  — :|| 
Sriae  (ged.)  I29ie,  302a,  467m:  gleid)  iu  $!äuberu  V73e;  bie  obere, 
uutere  I291e,  467fn  ||  Tribut  IV 613a  |  2:ri^ter  [f.  2>?iueu]  sg.  II59e, 
111384m;  IV258m,  327e;  pl.  111490m:  -form  111384m;  t-fövtuig  III 
382a,  4m,  410m,  490a;  I V  264m,  327e,  648a;  VlleJ^rieb  [f,  ^Reifen] 
I17all,71a;  II315e:  -faub  1246m  :|  Trier  II  22a  (bag  alte),  III641me 
(@ternfc^n)auf eu) ;  Triesnecker  1)  (Franz  von  Paula,  1745-1817)  III 
65e  (Alcor)  2)  eiue  Sliöe  auf  bem  iirjonb  111546m;  STriften  II  78m  jj. 
trigonia  (S5evftem.)  1291a,  pl.  2;vigcuien  (3)lu]d;eI-3Serft.)  ib.  :||  trigouD- 
metrifc^  IV529m:  «ttufuabme  IV 23a,  27a,  327m,  530a;  begrüubet  IV 
582a;  beftimmt  IV557m,  55eftimnumg  IV549e;  ^orm  II506e,  gemeffeu 
n{69a  I  3)?c[]'uug  [f.  53erge,  55ulfaue]  1474a,  pl.  -en  (*)  1393m:  gegen 
S3arom.äR.,  geuauer  aU  barem.  IVö25e;  in  ©ebirgeu  jum  S^eil  barom.* 
lV625me,  650m;  genaue  1393m*,  Sid^t  11170a*,  gegen  ben  €iebe^unft 
\X630me,  ungeübt  IV528m*  :J  9le^  H^lSe  [  Operation  l\ 528am,  e-9a] 
-cu  1474a,  6e;  IV390e|i  Sinlcbiteii  (2)?ufc()el-5?erftein.)  I286e!i,  290m; 
A^90m;  Trimegiftus  f.  Mercurius 

la  Trinchera  (-  Trincheras):  i&a6)  (de  la  Tr.^  Y78e-79a:  STem^ev. 
V79a,m  T  %h\^  (ögt.  -as)  V80m,  97a  :||—  las  Trinchmras  (ögt.  Trin- 
chera) [f.  A.  V.  Humboldt,  Bouffingault]  (im  ^W-  *^o"  Aragua,  V-jal 
Onoto  V96c;  bei  Caracas;  bei  Portocahello  \78e',  las  TV.  de  Porfocah. 
lV246a,8e)  51.  (allg.;  Ort,  ©egenb  ufn.\)  [bur^  *  bej.]  ]229m,  447c\ 
53.  aguas  calientes  de  las  Trjacheras  (febr  ^ei^e  Oiictleu  1 229m . . . ; 
2:^erme  1230a)  [nicbt  bejeidmet]  1229m,  230a,  447 e-,  IV  [245e-6],  500e, 
la,e;  V[78m-81m,  5(.  96m-97m]  79(e)  ||  3uf%:  2(u«f(ulj  V79e,  33a** 
[=  ^lu^]  f.  Trinchera  \  2  35e(feu  \  97am:  2:em|.>ev.  \  81m ,  97 am  :| 
[33cf(^r.,  eiu5e%iten]  V79,  80e;  iSeftaubt^eile  lV248e,  501e;  V79a; 
35obeu*  V79m  (Semper.),  Bouffingault  [f.  %xi.]  y[80m-81m,  %.  96e- 
97m],  (Safcabeu  IV246e,  (Srocobit  [n.  rio]  \  80am*  (^eid^nam);  ©n* 
gebornc*    V79e,    81a;    entfpriugcu    A'7Pa,    97a!l;    ©rbbcbeii    V  81a*, 


1124  Trincheras  g  —  S^ropen  aÜg. 

SBefeftigungeu  ber  p6uftierö*  \78e-79a',  ghtjj*  [=rio.  53ad;]  V80m, 
97a;  ©ebivg^arten  \79m*;  ©egeiib*  Y78e,  80a;  ©erucf)  V97m  ||  aiig 
©vanit  aitgbrec^enb  1229m,  262a,  447 e;  IV 248e  (442e),  502e,  514me; 
y79e-80a,  97a;  ©ranit-Oueüe  V78ra  ]"  ©vanitit  V50m*  .||  fe^r  ^ei^ 
229m,  230a;  \  79a)  §ügel  Y  79a*,  A.  v.  Humboldt  [[.  ijovj.  Slrt.]  V 
7(Sm-<S0m;  f^^ater  mit  fälterem  Söaffer  öermifd^t  [togl.  OueüeHJ  \  SOe-Sla, 
97a;  ^iifte  V79e*;  Sage  lY 245e-6a  {U2e) ,  V96ell;  Sitft-SenH^er.*  V 
96e,  97m;  9kme  V7Se-7öa*;  ^flanjen*  V79m,ell,  50a;  Oiieüei:  [= 
aguascal.,  §au^tgegenftanb  be§  5tit.]  I22Pm  (l;ei^e),  V79e*  (falte);  fel^r 
rein  IV248e,  öOle;  9?eife  babin  V96e-97a*  |  rio  de  las  aguas  cal.  [= 
gliiB,  ^aä)]  l\246e:  bie  aguascal.  bilben  i^u  V97a,  Svccobüe  lV246e 
|2;em^eratuv  [f.  iicc^  ^aä),  ^ecfen,  S3oben,  2uft]  1229m,  447e;  IV 
246am',  Y  79a,e,  81a:  [eit  Humboldt's  S3efiic^  öeränbert  (35eränb.);  ge* 
ftiegen,  f)ö^ere  (r)eiBev)  1230a;  IV246am,  502e;  Y80m,  e\\-81al\;  Uvfad^ 
bcr  ^ö^ereii  2:em^er.  Y  80m  (fälteveö  SSaffer)  [tgl.  fälter]  :[  XopoQx.  V 
96e-97a*;  fern  i)on  iöulfanen  1229m,  447e;  Seg*  Y78e,80e 

*THnidad-iQci\  (im  nörbli^ften  5)Zeu-Salif.)  IV439e,  trinucleus  (35er' 
j^ein.)  V90e-91a,  tripe  de  röche  (^^lec^te)  IV  65m,  Trismegiftus  f. 
Mercurius  |  Triftan  11113a  (beö  Gottfried  öon  (Strasburg);  Tri/tan  da 
Cunha  (Snfcl  be§  atlant.  De.)  lY  [375m],m  (tegelberg)  :|  Joh.  Trithemius 
(Trittenheim,  1462-1516)  11453all  (ed.  chronica  monasterii  Hirsau- 
giensis,  opera  historica);  Triton-@ee  II 419e,  IV494e-5a;  Srtnm^b  II 
362m,  III625e 

*trochus  11390m  (öerfteinert)  ||  trodeu  [].  2I|d^e,  S3oben,  ^t\tt,  2aub, 
2uft,  (Stoffj  2t.  (cig.)  I177all,  302a,  4m;  11208m,  308a,  439m;  11184a; 
IV 33a,  41m,  536m;  V49m,  70e:  33.  (imeig.)  [*]  11109m:  tr.  gelegt, 
t-gelegt  1294a,  301e;  III482e;  ©eräitfc^  IV  534a*  |  tr.  legen  1312m; 
S-Iegen  1317a,  V66m  :|  tr.  liegen  1315m,  6e;  auf  trcdenem  Sege  I 
271e,  IV 444m,  V 95m  :||  2:rocf  en^eit  [f.  2uft]  11381m  ||  troglody- 
tifch  II  430e  {Athiopie7i)  |  Trogus  Pomp  ejus:  Aßen  I  352a  (grr^e 
§et)e);  35ilbung  ber  (Srbe  i489me;  V  66m,  87e-88a;  nad^  i^m  Juftinus 
1253m,  ©(^riften  l  454e-5a;  Sicilien  milf.  I  253m,  454e;  ber  S5ul!an 
burc^  a)^eern)affer  genäbrt  r253m,  IV452a  J  Tro ja,  33.  trcjanifd^  (*): 
gelben  II173e-4a  (Srrfa^rten),  Ärieg  III  581  e*  ((Somet!),  Untergang  II 
77e,  Berftörung  II403e  :]  Xvcmhe  {=  Safferbofe)  II  59e-60a  (60a),  trom* 
mein  m611m,  Trommsdorff  (Joh.  Bartholomä[us],  1770-1837)  IV 501m 
(Oueüen  bon  Gaßein),  Tromße  (3»n[el  in  ginmarfen)  IS13m  (SKufd^elban!) 

^ro^JCU  [plur. ;  aii^  in  compos. :  Sro^en-]  {^p,  =  Söenbelreife :  = 
5lquinoctiaI-®egenb  ob.  -^ont:  irelc^e  @^ncnt?ma  ^ier  angefc^Ioffen  fmb; 
4:  troipifc^)  [ber  Hrt.  betrifft  grc^entbeitg  bie  Sro^entänber  Slmerifa'?, 
\^cr3Ügtic^  @übamerifa'§]  [f.  amerikanifch ,  Aßien;  ejtratro^icat;  Siegen, 
JRegenseit,   SBegetation]   I  282e,  353a:  III  (452e)  |  33.   trcpifd)  [burdi  ^ 


Tropen  m  33e  1125 

Be^eidjuet]  (ij:  Sve^uni,  =  2:vcVeu-;  bgl.  fuHvc^\)  [[.  Afrika,  Amerika,  (güb= 
anievita,  Mexico;  dtcQcu,  3>e3ctaticu,  3o'^iacollirf)t]  2)  (eine  aiibre  ^eb., 
öom  Umlauf  ber  ^(aueteii)  f.  *^(aiieten  U,  nimlauf  j|  beii  emfad)cu  Scv* 
tevu  ^ro^uii  [ofjiie  ^eäeidjmmg]  imb  tvc^ifc^  [O]  haUn,  unter  untei^ 
fd;eibeubeu,  meift  nad;ge[e<5ten3eid^eu,  Dcrliinöuiiijcn  unb  niaumgfad^e  «om- 
pofitioucn  unb  2)  bie  @t;ncut^ma  äöcubefreife  unb  2IquinoctiaI-,  — 
alle  als  öctlige  @t}ncni}ma  — ,  ange)c^Io[fen  irevbeu  muffen:  bcn  benen  aüen 
ül;ue  Untevfd^ieb  bic  3"f^t5e  gegeben  tüerben:  I.  bon^^ro^cn:  1)  unter 
ben  2:ro^en  [burd^  *  kjeid^net];  2)  2:rc^engegenb,  ber  Xx,,  in  ber  X\\ 
[**j;  pl.  -gegenben  mit  borgef.  *  tro|.\  ©egenbO-**  (in  ben  2:rc:^en,  inner* 
I;alb  ber  Xx,,  ^trifd^en  ben  Xx.  bleiben  aber  ol)ne  Beic^en);  3)  Src^en* 
länber,  in  ben  -länbern  [°°]  (-lanb*-^^);  4)  (in  ber)  Sr^^en-^^egicn 
[*o]  5)  Tropen tDelt  [+]  6)  (in  ber)  Srcpen 3 one  [X],  tropifd)e  Bone 
[o-x];  IL  7)  unter  ben  Senöefreifen  [+*]  8)  jtüifd^en  ben  2ß.  [-H-], 
III.  9)  (in  ben)  2iquinöctial-@egeuben  [X*]  lo)  (in  ber)  tquinoctial- 
^iegion  [XO]  11)  (in  ber)  tquincctial-Bone  [xx]  ||  ^araüdcn  in  ben 
Bufä^en:  1)  33eftänbigteit,  ©leic^förmigfeit,  Ü^egelmäBigfeit;  Sempe* 
ratur:  geringe  S^eränberung,  njenig  üeränbert  ob.  beriranbelt  [ögl.  nod^ 
Suftbrud  n.  53arometer];  2)  ©emitter,  (Slectricität,  electrifc^e  (gjplofionen; 
meteorologifc^e  ^roceffe;  3)  §immet,  ^immelgbecfe,  geftirnter  §. ;  Reiter* 
feit  beS  ^.,  Weiterer,  reiner  [bgt.  li^uft];  Himmelsbläue;  4)  ^lima,  S^em" 
peratur,  SBitterung,  Safjreöjeit ;  SBefc^affen^eit,  metecrolegifd;  (^roceffe); 
Särme,  3fot^ermen;  5)  2uft,  5(tmofp^äre  [bgl.  i^immel]:  9iein^eit,  3)urc^^ 
fic^tigfeit;  ftünblid^e,  regelmäßige  ®c^n?anfuugen  (Variationen)  beö  lt!uftbru(fs 
ob.  33arometer§;  6)  ®terne,  ©eftirue;  @ternenl^immel,  ^immelsbecfe  ||: 
3nfrt^c  (ju  Sropen,  Tropen-,  tropifd^:  fo  trie  ju  ben  11  oben  toerjeic^neten 
^ufammengefetjten  5Iu§brüden  unb  ©i^non^mis) :  in  Afrika  [f.  auc^  ^Irt.]  I 
309eX,  *312aOo^  380m4-;  ^nfieblungen  II166e**  (Sffieftfüfte),  III344a++ 
{£i\itü^t)J  Amerika' s  [f.  übr.  ^xt:  bei  bem  biefe  (Steüen  nachzutragen 
finb];  (Siibamer.x  [f.  5lrt.]  I309e,371a;  amerifanifd^e  [f.  2Irt.]  1432mOo 
II86a+:15rnbes!etteI354mX  (S^eil),  372e**  (ber  ST.);  gr.  5lnfc^trellnng 
IV0435a,  5Inficl;t  II  66m+,  SInfieblungen  f.  ^Afr.;  in  Afien  IT  42aX, 
167a*0;  ill209eOo,  IV159amX*;  atlant.  5Dleer  I370m+*,  beg  atl.  Oceane 
1479m**;  Htmofp^äre  [=  2nft]  1 394m*o  (burc^fid^tige),  -W.  1122a 
(S)-feit)  :1  Slufent^alt  III  352am**  (fübt),  591a<=^<^  (meljriär^r.) ;  außer- 
trcpifd;  [=  ejtratropicai]  II0483m  (B^nie),  außerhalb  ber  Sr.  IV97m;  ber 
gr.  53är  III  66a*  |  33arometer  [^  2uftbru(f]:  (Sc^tranfuugen  1 185a++ 
(regelmäß,),  336m*  (ftünbl.)  J  Säume  I  (296e*),  8aX;  gr.  Saumftäuime  I 
371aX  :|  53erg-(Sinöben  [=  paramos]  IV555me**;  [53efd;affen^eit]  (^i 
(Sc^ilberung;  f.  ^ar.  4)  l  [13-15],  359mOO;  II7^eXX,  86me++',  III 
541aOO;  tcfc^rieben  [:^  @d;ilberung]  II66m+,  33e[c^n?erbcn  f. -flima;  33  c* 
jlänbigfcit    [*']3ar.   1]  f.   3)?eer,   Semper.;    SSett-^oImer  1 14m-15a{e)+, 


1126  3:ropen  ^i  —  Sanb 

SStlbuiiB  [=  Siüilif.]  ll*239eOo,  bringen  115e*o  (in  bie  Xi\),  eimii;atieu 
[=  «Bilbiing]  II  150a  (innerbalb  ber  Xr.),  Kometen  II  329e-H-  (am  Sage 
gefe^n);  üeibev  Sontinen^e  [=  fefteS  2anb]  II  86m-H-,  in  Beiben  S-en  II 
40e-41a-H-;  fünfte  in  ten  Xv.  111541a,  2)ürre  Ilo40m,  (gbenen  I121e*; 
einbrud  II  o87aX,  -bvücfe  1 331m-Hr  J  (Srectvicität  1362m*;  tägliche 
clectvifc^e  (gj^Icfioncn  [=  ©eujitterj  IV 460a**,  612eXX  J  Särnie  im 
Snnevn  ber  (Srbe  I447m-H-,  2:emper.  unter  ber  (S.  IV0237eX;  bie  in* 
ijariaHe  @rb](^id^t-H-  1427a;  IV  166e,  257e**  :|  eri5ffnet  II  54am+,  [(Sr* 
Pretfiing]  III452e,  ergeugniffe  [=  ^voDiicte]  II85m+,  ^arven  II  190aOo 
foffife  %ioxa  [=  ^flansen]'^IV0324e**;  gormen  III  0457a  (in  bev  falten 
3one),  -formen  1297a  (ber  ^ftansen);  ^riic^tbarfeit  IV  460a**  (Ur[a(^), 
ü^^ige  giiße  [ögl.  ü^^ig]  II  90m+  ||  ©ebirge  IV  244a*  |  ©ebirgS-: 
[-arten]  IV642aX,  -länber  11^3246,  -qucüen  IV592eX  (f)ctie),  -tbaler 
U87a+  :||  -gegen b  (111590a),  in  ber  X\\  [=  -9?egicn,  2rc))en  u[n.\]  (ift 
nnter  bem  Beic^en  **  über  ben  5lvt.  Verbreitet)  1327a,  8e,  334a,  372t', 
479m;  II 5m,  166e;  III552am,  590a',  IV40am,  108e,  237e,  330m,  429e, 
460a,  555e,  ö23e;  pl.  -gegenben  (it.  *-**)  155Pe  J  trc^  ©egenb  [:|:  X\)dl] 
it.  o-**;  [beftimmte  ©.]  I371aX;  IV**  108e,  330m:  rein  trt^  @.  IV 
0324e**  {Java);  [einjetne  ©egenbenj  I296e*  359e**  ||  in  bie  Zw  gelangen 
1327a**,  geftaltieic^  [.  öielgeftaltet,  ©eftirne  [=  ©terne]  II5i5aXX  (man 
fiebt  alle  ®.  u.  ^flan^en)  || -@en)ä^f  e  [=  ^flanjen]  II  (6i)  |:  (Snltur  II 
4m  (ijerbreitete) :  ein  2(nregungömittel  ^um  9iaturftiibium  ii.  ju  fernen  9?cifen 
II  [95-103,  5t.  132-4]  95a,me,  103e  :||  Oelüitter  [=  electr.  Q^pk]., 
*^:|3ar.  2]  l363eX:  53irbnng  1486a;  §äi;figfeit,  I^äiifige  I(334a**);  IV 
(460a),  6i2m,e;  immern)är;renbe  1 V  (5i2ti  1 1  ©leic^f Brmigfeit  [f.  ^|)ar.  1]  f. 
meteor.  ^roc;  ©olblänbcrO  II237e,  396m;  ©rc^e  f.  Dktiir;  ^eiß  [ij:  §il^e] 
f.  3aF)ree3eit,  3cne;  -küe  l  121m  ||  §immel  [*^]3ar.  3]  U96e~97a+*, 
-bimmel  (*  öorn)  II58e:  in  Elften  III(i24e)  |  53(an  II96e+*  (tiefe?) ,  III 
390m  (bunflev^);  -^gbläiie  lll  72e*  :| -^cbecfe  III  552am**,  geftiruter  III 
{88am)  I  beitever  I  359mOO;  ^eiterfeit  III  *405a,  541a*  :\  Sic^t  1196e- 
97a+*;  reiner  II96e+*,  III*84a  ||  §il^>e  [^l  ^eiB]  I380m+  |  §öben*  [ügf. 
paramos]  1 121e,  372e**;  III  72e,  IV244a:  -beftimmungen  IVö25e**  :| 
i  n  ben  Xv.  [=  innerl;a(b]  (a.  mitten)  [f.  in  mebveren  ^n].]  IV  499a ;  ba8 
inbifc^e  [f.  $?änber]  II*51eOo  |  im  inneren  II483aX;  innerl^alb  ber  Xv, 
[=in,  jlüifc^en]  (f.  einige  Bitf.)  II  150a,  380a  :|  3'ctbermen  I342e4-*,  II 
483amX,  IV592eX  (Störungen);  Sabref^jeit  II089mX  (regentofe),  IV 
419mX  (l;eiBefte);  [genauer  tenner]  1113386+  ||  tlima  [t  Sitterung, 
*^ar.  4]  I146e,  182m,  221m*,  292e,  359mOo^  443a*;  II74eXX,  III 
(72e*);  [b]  \27m-28a',  11259a,  392m;  -frima  (*  born)  I322e.  413m;  II 
97e,  249e:  früber  allijerbreitet  l^27m-28a,  53efd^merben  I*435a,  cb  früber 
imDlorben?  111(457.-)  J  Älimate  I  ^lla  :|| -länber  [f.  bie  3uf.  mit  bem 
Beiden  ooj  I5e-9,  :?3-15,  359m,  432m;  II5Ö-57, 190a;  III209e;  -lanb 


Xxo^cn  £anb  —  Sd^nee  1127 

[f.  3uf.  mit  *-00]  I(8e),  312a,  544a;  1151e,  239e  J  Sänber  [f.  ©eOiig^- 
@oIH  II74eXX,(237e),  5i5aXX,  (396m);  [fefteS  Saiib]  (=  ecntiuent)  1 
o343mX  (üiel)  :jj  für  bie  2anbfd;;aftnial'evei  II  <S6-«S70o  (^86a+)  ||  i\6^t  [a. 
Fimmel]  III  541a*  puft  [=  2(tmo[^^.,  *^ar.  5]  |:  -bnicf  [:|:  S3avcm.]: 
vegelmä^.  @c^tt?anfuiigen  1335a  (jirif^en  ben  Xx.)',  ^Variationen  1326m*, 
9^eijelmä§.  bev  ftünbl.  23eicinbb.  I  213m-H-;  üenninbertcr  1479m**  :| 
2)nvd;fi(^t.  f.  ^Ttmcfl^r). ,  ^Jeinbeit  II380a-H-,  -)c^id;ten  III87e-H-,  -tkile 
11380a  (inneiBalb  bev  Xx.),  -tüärme  II223e+*  (unter  bem  2ß.)  :H  magne- 
tifd;:  Slquatcr  I191mX;  Beobachtungen  l\^102e-3aX,8e-9a*;  (Stationen 
IVoi99om  TarJaguetuabet  I  213m-ht-  (9tegermä§.  ber  [tiinbl.  35eräubb.), 
lV119m+*  (5lbn.\  gering)  ||  2)fange{  I  *344aOo  ||  m^tx  [=  Oceau]  I 
53im++,  344a=^o.  uoß-j^.^  p]_  iD^eere  (*  ijorn)  Ilo330m:  53en)cgung 
I*326e4-+  (aüg.)  [=  Strömung] ,  II325e-H- (üon  0-2B);  [(Sinbrncf,  ^w 
[taub]  I331m-H-,  <£c^ifffal;rt  III*151a-H-,  '^eöftrömungeu  [=  ^Strömung] 
I523amX;  ^em^er.  I32ie+*  (niebrige),  3amX  [53eftänbig!eit]  J -nieeve  I 
322me,3am:  amerü.  111548a  ;j|  meteorologifrfje  ^rcceffe  [f.  '^Pav.  2] 
II  me-ila+^ :  gr.  ©leic^form.  u.  ^egelnui^.  III  590a**  j  3)^eteortva[fet 
[=  9?egeu]  IV330m**  «H  mitten:  in  ben  Xx.  IV 242m,  in  ber  Xx.  I328e**; 
nuter  ben  S.  I370m+*  J  iDlonb  III511am+:  2i^t-H-  III420me  (rotbe?), 
498a  (af^grane^)  J  -uäc^te  189a,  142e;  11188a;  gfia^te  I^Sa  :|  ben 
SBcnbefr.  nabe  1152a  (SBälber,  33ö(fer),  rüdt  m\§  uäber  lII452eX;  [9lame] 
1 1 70aX,  m\\c  1 360e*o  j  g^ « t  u  r  II  oi89e  (fiibtro^v) :  -gemälbe  1  [12e-15**], 
©röBe  l°9o,  inelgcftaltete  II  87a+,  ßauber  1190e-91a+ J -natnr  II64e, 
68a  (bie  mächtige,  bargefteüt)  ||  ^crblic^ter  I  202e*o  |  Ocean  [=  9JJeer]: 
ber  grctje  1305a+*,  [leudjteub]  1205a,  3:em|3er.  1  475e*,  Siefe  1321a* 
SBaffev^^roben  I370m+*  :|  Oftiuinb  II0379e,  -irinbe  1345mX;  paramos 
[=  S5erg-(ginöben]  I360e*o,  2m*;  lV55ome**;  ^affate  l  345mX,  perno' 
nifc^e  lV124aX  |  ''^f laugen  [=  ®cu>äc^[e,  *35egetationJ  (togl.  SBäume)  I 
lim,  (360e*o),  372e**  (4a+,e);  IlPi(e),  92a,  (190aOO):  aüe  fe^en  f.  ®e- 
ftirue,  -formen  [a. -formen]  1029m;  ©eftaltnngen  II(313aXX  mau  fiel;t 
aUe),  -geft.  Il^lSOa;  [-9?ei^tr)nm]  II  90e-91a+ :p:i3claif  reifen  1441m*, 
^roceffe  f,  meteorol. ;  ^rcbncte  [=  @rjengn.]+ 1 27m-25a,  II 85a  |  Ou eilen 
[a.  ©ebirgH:  2  ^ei^e  IV245m-H-,  falte  I229aXX;  ^em^er.  lY 235me, 
496e-7a-H- :j  g^egelmä^igfeit  [=  (§)k\ä)md%,  f.  ^ar.  1]  (f.  53arcm., 
Suftbrncf,  2J?agnetuabeI,  meteorol.  ^roc,  ^Sd^neelinie)  III  590a-H-  (in  flimat. 
n.  meteorol.  35er(iältniffeu)  |  9Jegen,  -menge,  -jeit  f.  *9legen;  r-(c8  f. 
o^a^regjeit  :j  -ÜJegiou,  in  ber  Xx.  [=  -gegeub,  Sro^eu]  (ifl  unter  bem 
3ei(^en  *o  über  ben  2lrt.  Verbreitet)  ll5e,  202e,  344a,  351a,  6m,  360e, 
394m;  11167a;  rein  tr.  f.  ©egenb  |  Reifen  I  (353a  S3ergr.);  II  S7(a) 
(bef.  bou  ä)hlern),  93m;  S^eifeube  II  57am+ :|  9?iidfer;r  ci\i^  1 121eXX, 
@aamcn  I  °527e  (angefc^tvemmt);  ec^ilberung  [4=  53ef(^aff.,  befd)r.]  I 
8e-9^°,   \\86me-H-;   III88a+,   {124e  in  ^tfieu)  |  ©c^uee  IV 361m*: 


0 


1128  S^ropen:  <Bd)nee  —  Xxo\) 

-grense  1 356m*o,  7mX ;  .jinte  IV419mX  (ett)lge),  521a+  {^tQdma^,)] 
-aeegicn  II  ^32Ssl,  474a*  ;|  ©el;n[ud^t  naö}  bev  Xx.  II  5m**,  femitißhe 
iBüÜer  II167a*o  [in  Slfien],  ©ejtant  IlUSle*  ©taticnen  [a.  niagnet.]  I 
447amX)|<Stevne[=®eft.,  *^ar.  6]III131e*,i5iam-H-,166a*i:gimfelu 

III  89-90aX:  geringeg  ob.  feineg  III  <S7e-(S5a-H-,  fd^tt)äc^evee  Iin67am+* 
:|  '^ul)immel  f.  Fimmel,  2}Jenge  u.  2JiaugeI  Ul352am**,  -]i^mippcn  I 
121e-2a*  •!!  @trömiinoi  [f.  2Uieer,  =  53ett>.  ber  Söaffer]:  aUgemetne++ 
1525a,  6e;  falte  I328e**  J  fubtvo^ifc^o.  gj^^tn^.  iii89e;  ^ciie  IU50a 

(Siöilif.)f  IV237e  (jtem^er.  unter  ber  @rbe)  J  Südamerika  f.  2(vt.  ii. 
^Amerika;  bie  jüblic^e  I191mX,  357m+;  III552am**;  ©übfee  IV 
414mXO  J  Seniler atur  [t  SBärme,  f.  ^ar.  4]  (a.  gvbe,  2)?eer,  Ocean, 
Oueüen)  I47m,  (351a*o),  447am*,amX'^  *IV166e,  244a:  teftänbiß  [=  gev. 
35eränb.]  IV166e++,  mittlere  IV40am**;  n)entg  ijeränbevt  1 355a*o,  i^^g, 
lame  35eränb.  I554aX  J  Stlpeil  [:j:  ©e.qenb]  IV(oi03aX),  o343mX,  0435a, 
555e**;  ein  beftimmter  I371aX;  X^c  IV237e**  J  S^jermometer 
eingegraben:  sg.  \Y40am*',  pl.  IV 237e**,e-H-  :j  Sluere  IV521a+ 
j  unter  ben  Xx.  [=  stüifc^en  b.  ^r. ;  unter,  jtv.  beu  2Benbe!reifen]  (i[t 
unter  einem  *  über  ben  5lrt.  oerbreitet)  1 121e,  221m,  296e,  321a,  6m, 
336m,  362m,  412e,  441m,  3a,  7a,  475e;  11474a;  III  66a,  72e,  131e,  541a; 

IV  166e,  244a,  361m  :|  ü^pig  f.  ^iitte,  gone;  Urii^älber  IV521a+  |  SBer^ 
änberuug  f.  näl;er:  geringe  f.  S^em^er. ,  i^ertranbelt,  Särme  :|  u^euiger  ter* 
»anbelt  [ögl  SSeränb.]  I  374e+,  i^ielgeftaltet  [.  y^atur ;  Golfer  [a.  femit., 
nat;e]  II  32a++,  33orjüge  II  5i5a  |  ißulfane  IV592eX,  Ü3ul!au-9?eir;e 
IV429e**;  mit  3:f)ätigfeit  IV313mX  "[  halber  [a.  Urtt).,  naljej  I371aX 
(grcBe),  II  52a++;  Söalbung  III  0498m  J  S arme  [i^  Xtmpa\,  beiß, 
§it§e;  f.  ^^ar.  4J  (a.  (Srbc,  2uft):  geringe  ^Beraub.  I355aX  :|  Gaffer  (pl.): 
aügem.  iöenjegung  [=  Strömung]  II  525a-H- 1  -n^elt,  in  ber  Xx.  [=  Xxo^^m 
ufttJ.j  (ift  unter  bem  ^d^m  +  über  ben  2irt.  Verbreitet)  Io74a,e,  380m; 
II  54am,  66m,  74e,  85a,m,  86a,  87a,  90m,  91a,  93m;  III  88a  :|  Seftfiifien 
1309cX;  2Btnb  f.  Oft,  M^te;  [SBitterung]  (ugl.  Älima,  f.  ^ar.  4) 
\359me,  363e;  ßauber  [a.  ^atur]  II  74e+  ||  -Jone  [=  -Legion  uftr., 
Sro^eu]  (ift  unter  bem  3eid;en  x  über  ben  Hrt.  verbreitet)  1 191m,  309e, 
323a,  345m,  354a,m,  5a,  7m,  363e,  371a,  447a;  II  42a,  70a,  483am',  III 
452e;  IV  124a,  159m,  255me,  313m,  419m,  592e,  642a;  trc^  3one  [it. 
unter  O-X]  f.  fubtre^\  S^eil  J  3>^"e  [f-  «iiBei  tro^]  I20Sa+  (r;ciBc),  374e+ 
(ü^^ige)  -11  sttJif^en  ben  Xx.  [=  l^^.  unter  ben  Xx.,  =  jtü.  beu  Seube* 
f  reifen]  1335a 

*trcpfbar  [f.  Pffig,  ^üiffigfeit] :  niebergefd^Iagen  IV 46m,  Umr;üanng 
IV 236a,  Buftanb  V43a  J  Sre^fen  f.  Siegen,  äßaffer  1|  rp6aoi  11127m  | 
tröftlici  II233e,  troftlog  V88e,  Sröftungeu  111630m  (eruf^e)  :|  Trough- 
ton  (bef.  Edward,  1753-1835;  mit  John)  11181a  (äJZc^iuftrnmente) ; 
Troj'er  (Anthony) :  Überf.  bee  radjatarangini  1445a,  11403m  I  Trözem 


^ro$  —  Z]^ut  ,  1129 

(auc^  Trözen  II  20m;  IV 516m, e)  [tgl.  Methone]  II  20m,  adj.  ti%* 
nifc^  (*);  ijulf.  Sluöbnic^  babei  [f.  Methone]  II  20m;  (gbene  IV  516m  (welche 
(Steüe),  ell,e*;  ^atHnfel  I  251e*,  Jpügel  u.  öutf.  $etimg  babei  [f.  \)p. 
Methone]  \[251e-2m,  ^.453-4a],  (Steüe  f.  @bene,  TVö^en-Srad^i^te  IV 
621a,  Umgegeub  lV516me;  tuÜauifc^  f.  Sluöbni^»,  '^ügel 

*trü6e  [f.  gavbe,  gärbung,  glüffigfeit ,  ®emütt;,  ?ii[t,  aReiifd;,  gfJad^^ 
benten,  'üflatux,  ^ox'otn,  ©timmuiig,  33erf;ängui^,  Saffer,  3eit]  51.  (nat.) 
I144:a,  53.  (geiftig)  II  74a:  2)id^timg  II  45e  J  trüben  I67m,  Sriibfiim  II 
54e,  Trübung  [f.  5Itmüf^^äre]  V25e  ||  truchmenißh  IV  597a  (33evg), 
Trudaine  (Jean  Charles  Philibert  Tr.  de  Montigny,  1733-77)  II  387e 
(@auerfto[fgag)  j  Sriig  (be|.  in  comp.)  V30e;  -bilber  IVlOe,  -gebilbe  I 
72a,  -f^Uiffe  III360e 

Srümmer  (pl. ;  oft  in  compos.)  (öorj.  Den  ©eftein)  [[.  gel§,  ©eftein, 
Slaöa,  Planeten,  @d()iff,  ©d^ttjefel,  Stein,  Xxaä)\^t,  S?nl!aiie]  5t.  (eig.) 
[f.  ijorj.  o®eflein]  IV271e,  425all;  33.  (bilbl.)  [^]  11127a:  -^int^bruc^  IV 
360me\\,  613e  ||  -fetb  [=  malpais  lY Sida,e,  561e-2a]  W  333me,  349a, 
350e,  le,  392a,  56U-2a',  V30e:  entftel)nng  IV  56ie  J -felber  IV  550m, 
392a  II  -fläd)en  IV 574m,  -flnt^  V44e  ||  [öon  ©eftein]  (iibev^an^t  §aii^t- 
gegenftanb  bef^  2lrt.)  I267ni;  IV271e,  331e,  2m;  V44e  j  -geftein  [=  5tg* 
gtcmerate]  V[57mJ,  -geftetne  O  I282all:  33ilbnng  l[281e-3a]  || -I^iigel 
V45me,  in  X-xn  IV577m,  -hnb  V82a,  9^ebentr.  IV 395a,  -reit;e  IV 
358e,  -n^ätte  l\358e,  jerftrente  II  oi47e  |  -jüge  (bei  S3ul!anen)  IV 
[562ell-5];  V42m,  52m;  -3ng  l\357e-8a,  360e-la,  3m 

*:X;ru^^^^gefteine  111617m,  Truqui  f.  Craveri  ||  Truxillo  51.  (in  ^eru) 
lY  184a:  2ageib.,  Srbbeben  Jjon  Lüna  gehört  I214me,  magnet.  ^leignng 
IV  184a  J  33.  (in  9^en-®ranaba)  IV  557a  (öftlic^e  Sorbiüere) 

■^lfad-<Btt  (5lfr.)  IV  378m  [@egenb],  Tfchagli  (See  in  5If.)  IV455e| 
Tfchamalari  (\)o\}tx  ^erg  im  §imala)?a  ...  IV  610ani)  [Tßham., 
Scham,  ib.;  Cham.,  Tfchum.  IV549e]  iY  549e,  ölOam:  |>i3^e  lV549e, 
(Sntfernnng  ijom  äJieer  IV610am  JTfchandraguptas  (inb.  Äönig)  11198m: 
Kandragupta  II403me,  434e  :|  tfcharaka  (inb.  Serf)  II255e,  Tfcharych 
(öftl.  5irtüi)  V85a  ||  Tfchepem  (Sancaf.)  21.  2)orf  IV 367m:  S3im«ftcin 
lY 367m,  483ra  J  iö.  S3erg  IV386a:  Äegel  IV 285a;  o^ne  Ärater  ib., 
385e  II  Tfchekiang  (d^in.  ^rob.)  11477a  ||  Tfcheu  (d^in.  2)^naj^ie)  11294a, 
IV  50a  I  Tfcheu-kung  (d^in.  9tegent):  2änge  ber  @oIftitiaI-@d^atten  ge* 
mefjen  11402e-3a,  454m,e  J  Tfcheu-li  (c^in.  2öer!)  II402e  :||  Peter  von 
Tfchichatfcheff  (fvansöf.  Tchihatcheff;  geb.  1812):  SBiiIfan  Argäus 
in  Sappab.  IV291e,  493a,  525m;  Asie  mineure  IV  510a,  525m;  §iigel 
öcn  Karabunar  IV525irie  (  Kleinaßen  [=  Asie  min.]:  ^avte  IV 493a, 
Xxaä)X)te  IV469e-470a  II  Tßhinab  (inb.  %l)  II  197e;  Tfchingwang 
(^in.  ^aifer)  II  :>25m,  294a;  Tßhoka  =  Saghalin,  Tßhukotßhja  (gl. 
£)ft-5[f.)  1307a,    Tßhuktßhen  (S$c(t)  IV 597m   (au0  5lnier.  naä)  %[m\), 


1130  ^f($um  —  Tunguragua  ©eb 

T/chumalari=Tfcham.,  Tfchy-kang  {^nltaii  (^ovilioi'a'e)  \\404m,  Tfeu-Ueu- 
tßng  ((S{;tna)  1417a,  Tfeuthung  (ib.,  =  Zaitun)  11477ni,  Tj'hafläl  = 
Shaßy  11  T/in  51.  =  (5f)ine[cn  11 227m,  439a  ;  =  d^iwa  II  439m  J  53.  T  li  ii 
(c^in.  2)^naftie)  11294m,  111454e,  IVölin  ||  Tfinmura  {^nitan  tei  Äorea): 
aus  bcm  äJieere  aiifßeftiegcu  IV402e,  584n  :1  Tß-fchi-ßhan  (bev  ^uen-lüu 
bei  beu  3«cngoIen)  IV  610m;  Tßokai  (=  T/bÄoA-a)  IV  583m,  Tßo  kaifan 
(Äeoelberg  auf  9f?i^>^ni)  IV 402a;  Tßu  f.  Tßu  ßima  \  Tßugar-^txa^t 
(üei  S'hp^^on)  IV  289m,  393a,  8a :  S3evge  an  \l)x  IV  402m  :|  Tßungling  IV 
379e  {Bolor),  Tßu  ßma  (3nfel  bei  tiufiu)  IV402e 

*Tubarä  (in  b.  ^^proi).  Sartagena)  IVölla  (©atfeu);  Tübet,  tübetiid;  unv. 
f.  Tiöet;  Tübingen  111499a  [Uniöerf.] ,  3:uhi6  III  81e,  Tucapel  (ßuÜan 
S^iliVv,  au^  Silla  veluda  gen.)  l\  552e]  Sucher  Il272e  (an  (Stangen), 
382m  (^Reiben  mit) 

Suff  (oft  in  comp.)  [f.  53im«ftein,  ä)Zaare]  (i.  33cgiiff)  1243m,  IV 
449me;  pl.  Suffe  (*)  IV427e:  t-aitig  1243a,  IV374e;  -^fc^e  I256e| 
Bebedt  1243m  (bie  i^elbev),  to:n  X.  b.  [:^  öcrßvaben]  IV586a;  -58ebec!ung 
IV  279m  (333m),  449e;  V  25a  :1  [SSegriff]  IV427e,  591me  ]  [33eftanb- 
t^eile]  IV275a,  366e,  512e;  \40am*',  [ale  S3eftanbt()eil]  V25m:|  33i(- 
bung,  @ntftef)uug  IV(366e)449m;  gelber  f.  bebcdt,  flüffiger  1243m;  [in 
©egenben]  IV  427e,  449m,  4G2m*,  518e;  \  40am',  ge^en  IV 449m, 
3ufuforien-2.  Y40m,  -fväuje  IV  278m,  -tagen  IV374e;  -maffen  IV 
300m,  366e;  -räubev  IV 277m  |  -jc^icfjten  1236a,  245m;  IV 294m, 
333m,  374m,  424ra,  7m,  449m;  «gc^ic^ten  IV449m  :|  in  Suffen  Vergraben* 
[:|:bebe(!t]  I V27Se-9a  (374m)  |  au8  25ulfanen  1243m;  IV300m,  449m, 
472e*;  V25m,  34a',  i)ulfanifc^e(v)  IV27<Sa,  281m,  (294m,  366e),  512e; 
V34a,  40am*  :\  im  Söaffer  V28e-29a 

^Sugenben  11456me;  Tüirja  (=  Turan)  II  43m,  118e-9a',  Tukiu  (= 
Thu-kiu,  Surfen)  1492a,  Ta/a  (nörbl.  öon  Sl^ejicc)  \y434a,  tulipa  stel- 
lata  I43e,  Tumaco  (9^eu-®ran.)  IV40m,  tumnltuarifc^  111387a,  tiimulus 
I251e-2a  (bei  Trozene),  SuubevH  (=  a}Züor-(Sbenen)  IV  169a,  Tungßan 
(=  Formoßa)  II  477m 

Tunguragua  (SSuIfan  bei  Ouito;  ögf.  Ijkx  Altar,  Chimborazo,  (5or=« 
biüere)  cb.  Tungurahua  (IV302m,  314m,e,  365m,  478e,  9a,  480m,  3a, 
526e,  534m,  548m,  571m,  4m,  7e,  634a;  V32m,  36e)  [f.  auc^  A.  v.  Hum- 
boldt; bag  bort  Scfmblic^e  ift  ^ier  mit  *  bejeic^net]  I*250m,e;  IV3i4m, 
328e,  [n62m-3m],  Ha,  490e,  548m,  574m',  V  53e  ||  3itfn^c:  Slb^ang  I 
447e,  IV  479a;  bem  Altar  no^e  V30m,  gv.  5IuSbrud;  IV526e;  mag  er 
austoirft  f.  2)^affen,  ^c^tacfen;  S3au  IV490e;  SBcrgfliirse  IV526e,  574m; 
iBefteigung,  Grft.*  IV 4e2me,  483a;  V30m;  fein  Simgftein  IV366a, 
*483a;  V*30m;  bem  Chimborazo  gegenüber,  in  ber  i3ftl.  (^orbißerc  IV 
314e;  (Sntftcbung  IV213a,  (Srfteigung*  f.  53eft.,  pd^e  auögemorfen  V32m; 
am  gu^*  [f.  ©limmerfc^.]  1250m,  IV 464a;  @ebirg§arten,  ©eftein 


Tunguragua  ©eb  —  Turbaco:  @al  ®         1131 

lV472e,  *8me,  577e,  634a;  ©egeub  1250m,  IV4ö2m-57/i;  hjeit  ge^Bvt 
IV 584m,  ©eftein  [.  ©cHrgSartcn;  ©limmcvfcbiefer,  oiif  ©ranit 
rii^ent»,  'ocn  üii(fanif(^em  ©eftein  ob.  S^vac^tit  bitrd;bro^en  (Srad^^t  ben 
©limtuevjc^.  u.  ©vaiiit  biivc^bvec^eiib)  (am  ^ii§  bc§  T.)  [f.  6^.  *Penipe]  I 
*250m;  lV26oe-6a,  4ö3am,  *4a;  ©vanit  f.  ©limnierfc^.  |  ^ö^e  \\*292m, 
302m,  *52öe;  eiiiselne  §.  IV*472a,  9a  :|  ^oruHenbe  IV478e,  tegelkrg 
lV574m;  Sage  lV228a,  5i4e,  577e;  feine  Satoaftröme  IV230m,  *571m; 
ber  mäd^tige  1250m,  aii^gelDorfiie  9}Zaf|en  IV  230m,  trigcncm.  SReffung 
IV*526e,  oberer  Xljeil  IV  574m;  [Ort  baki]  V36e,  [Örtlic^f.  it.]  IV 
365m;  [^erf.]  IV  480m,  Oueßeu  am  9t6I)ang  I447e,  früf)er  regelmäßig 
IV  574m;  biird^  'Qa^  ÖrbbeBen  öon  Riobamba  öertt^üftet,  ^erirüftiingeii 
biirc^  b.  (g.  IV574m;  rur;ig  IV228a,  tvirft  @d;ta(fen  aiig  IV213a(230m); 
no^  t^ätig  I  447e,  IV(5i4m)  365m,  V36e;  Zljc'ü  [.  oberer,  Sto^ogr. 
IV4ö2m-5m  |  Sra^i^t  [bgt.  ^©limmerfc^iefer  ii.  ©ranit]  IV  *479(i, 
480m;  pl.  Xxaö)i)tt  lV4ö5m,  478e:  Srac^l}t-5lrt  IV 471e,  *2a;  fc^tüarjcr 
IV2ö5e-6a  :|  Uvalit*  lY  472a,  9a',  öeriDÜftet  f.  ° Riobamba 

*Tunja  (bei  53cgota)  IV556e|  Tunkin  (Tonkin*):  beii  ©efanbteu  nacf; 
(S{)ina  tuerben  bort  magiiet.  Sßageii  ge)d;eiift  II  294a ,  IV  50m ;  römi)(^e 
Legaten  über  T.  im^  Sbiirn  11221m,  IV 51m;  9}?eerbii[en  bon  T.*  IV 
.583eJTupac  Yupanqui  (3nca):  33äber  IV255am;  ©o^n  IV 284m, 
315m;  V30m  :|  Tupimgato  {Sultan  d^WV^)  IV [552a],  a  (§c^e)  ||  Tuqueres 
(IV. . .  460m)  ob.  Tuquerres  (IV  314a,  9a,  490a,  548m)  %.  (Ort)  IV 
314a:  monte  de  Azufre  (babei;  bgl.  ^Azufral)  IV5i4aJiB.  SJuHan 
(ber  ^vüö.  ^:pafto*)  IV  292a,  319a,  525e  {%  33),  548m:  (3aS  IV  460m; 
^'6\}c  IV292a,  525e  (St.  33);  Krater  IV 490a,  $?age  IV 460m;  laguna 
verde,  (See  IV525e;  ©olfatare  IV525e,  [@tcffe]  IV490a  :||  Turan 
II  43m,  ^.  turanifc^  (*):  S3eid;aff.  II  42am,  Sßetoölfening  l[383m,  51. 
491m-2ml  manu  U118e-9a,  dlact  1383a*  J  Turanc/a£^;i(eoiicaj.)  IV255a 

Turbaco,  öcrs-  tie  (üeinen)  SdjIammtJnlfanc  (©alfen)  ober  volcan- 
citos  babei  [togl.  ®(ieb]  (2)erf  bei  Cartagena  de  Indias ;  baö  alte  Taruaco 
IV 261a,  513a)  [f.  auc^  A.  v.  Humboldt;  baS  bort  SSeftnblic^e  ifi  ^)iev 
mit  *  bcjeic^uet]  (bie  nic^t  bie  @d)Iammöii(faiie  ob.  volcancitos  betveffenben 
Buiälje  tragen  ba§  Beiden  ^)  IV[*257e-9m,  e-261a;  51.  510m-3a] 
257e-8a,  *9me,  511m,  *e  ||  3ufa^c:  Acofta  IV259e,  261a,  510m-la; 
'ämid  iWölOme',  Slufent^alt  *IV  259m,  512m;  5Iiu^briid^e  TV  *258me 
(gejault),  nja§  [ie  augtuerfen  IV510eli-la;  ?^iierft  befc^vieben*  IV 258a, 
510m;  bitmninöfer  ©entc^  lY259e,510e;  früher  brennenb !*  [f.  aud^  @a§] 
IV(261a)512e-3a,  Qingeborne  IV2öia||©aß  [a.  etidga«,  Vauvert] 
IV25Sm,  [*258e-261a,  %.  511e-2]  258e-9a  |:  STnalt^fe ,  BnfammenHung 
I V  [*25<Se-9m ,  e-261a;  51.  511e-2],  *510m,  e-la:  gegen  einen  3rrtbnm 
IV  *259e-261a  J  brennt  (5U  Humb.'s  ßeit)  nic^t,  öertifc^t*  IV258e,  511e; 
brennt  jel^t  [=  5^eränb.]   l\ 510e-la,  2m  J  ob  Humboldt  ft(^   geirrt? 


1132  Turhaco:  (3a§>  @  —  3:ufcu 

{Y*510m-la,  gegen  e.  SntBum  \\'^259e-261m,  ^icc^tfcrtigimg  biivrf^  btc 
@teüe  bee  StageBiic^ö  IV*5i2e-2m:|  \^evänbert  IV5i0e-ia,  cb  eine  SSev 
dub.  tcv.qegangeu  fei  [=  Brennt  n[ti\]  W 259e-261a',  üevlifd;!  f.  brennt 
nic^t,  3"[fli"i"^"fffeii"9  f-  5InaU}[e  ||  geegn.  \\'^*512am,  ©ernc^  ].  Intuni., 
bum^feö  ©etüfe  lV*258e;  ©rn^^^e  l\258a,m;  A.  v.  Humboldt  [f.  ü6r. 
'äxl]  lange  ber  ©njige*  lV259me,  510m;  Srrt^um*  f.  ®a§;  ^egel  IV 
:258am,e,  de,  262m,  510e;  fleine  Krater  (pl.)  [=  Öffn.]  [V258e,  9e, 
ölOe,  le;  Sage  l\257e-8a,  sierras  nevadas  de  S.  Marta^  IV  *258a 
(^errtic^e  Slnfic^t),  D^Jatnv  IV 255e,  ^HieberungO  I V262m,  Öffnnngen  [=  Krater] 
lV5i2me  (SBaffer  barau«),  «gage  IV2öla;  ©alfen  [=  ©dilanim^julf.]  IV 
261m,  3e  ||.  @d^lamm^ügel  IV259e  |  ®(^Iammi)n(!ane  [=  halfen, 
volcancitos]  ([inb  ber  §au^tgegenftanb  be§  ganjen  5lrt.;  f.  Einfang)  IV 
253me,  [*257e-261mll ;  51.  510m-la,  e-2m]:  in  ber  Umgegenb  öon 
Turhaco,  imUrtualbe  \\258a'\\  ®ti(fgaöl*233e-4a;  IV*459e,510e-la; 
Sagcbnd^*  [a.  ®a«]  IV  260a,  Umgegenb^  IV*  258a,  nn^jeränbert  IV  5i2me, 
UrlualbO  IV*258a,  Vauvert  (6ef.  t»aö  ®a§)  IV5i2me,  35cränbernug 
[ijgl.  unberänb.]  [.  ®a8;  volcancitos  de  T.  (Heine  Äegel)  [=  ©c^Iamm* 
önlfane;  f.  baö  ii.  ben  ganjen  Slrt.]  I233e-4a;  IV255e,  ^a,9all,  261a, 
■2m,  459e,  510e,  Im,  2all,m,  5a;  önl!.  2;r;ätigfeit  IV 262m,  Saffev 
f,  Öffnungen;  3a^I  IV258a,510e;  Beid^nnng  IV 525a 

*Turdetaner  n.  Turduler  (35ölfer  in  ®^an.)  II  171a  (alte  SBilbung)  | 
Turf  an  (Sanb  Snner*)  IV  613a:  nnter  dlfma  ib.,  i^age  IV  493a; 
S5nl!an  t^on  T  =  Ho-tfcheu]  Turin,  adj.  Snrincr  (*):  ^'6^  IV  lila; 
niagnet.  IV  lila  (9^eig.),  181m  (3ntenf.);  [^erf.  ba]  I442e*,  IV164m; 
^4>r;i}fifer  I442e*:|  Turiva  (in  S3actrien)  11119a,  Turjin'fc^e  ©rnkn  (im 
Ural)  IV45e||  Türken  (O)  [ögl.  Stämme]  I  492aii ,  33.  türfifc^  (nic^t 
Bes.):  a(t-t.  II43e,  (5Man  I492aO,  ?anb  II43e,  9?eligicn  II (2416°)  | 
@tamm  II220e;  (Stämme  1491m,  II241e:|  Söort  (Starter)  IV530e:|| 
Surmalin  (and^  in  comp.)  111399m:  ^Tufblä^en  IV 485a;  -platte  III 
64m,  109e;  t-reid^  IV 257a  ||  Turner  (Samuel,  c.  1749-1802)  I43e 
(9?eife  [nad^  Tibet]),  Turnor  (Edmund)  1407a  (bist,  of  Grauth.m 
[1806],  Newton);  concilium  Taroiieme  II112m,  Tarofo  (2l[c^enfegel  auf 
9f?eu-eeel.)  IV 422a  |  Turrialva  (S5ulfan  Bei  (Sartagc  in  Softa  9tica) 
IV 386m,  538e  [539a]:  nocf;  nic^t  Beftiegen  IV539a,  (Sntfernnng  IV 547a, 
nod^  entjünbet  [=  t^ätig]  IV538e;  §ö^e,  bem  Irafu  na^e  IV  539a;  Sage 
IV555e,  9a,  545m,  7a;  dUuä}  IV 539a;  ber  fübli#e  lY306am,  386m, 
547a;  nod^  t^ätig  [=  entjiinbet]  IV 545m  :j  SBene  bon  Turuhamba  (Cuito) 
IV 573m  I  Turuchanfk  (®i6ir.,  im  ®on'o.  S^omff):  $:emper.  be§  S3cben8 
IV46e;  33obenei8  IV 43m,  169m;  «Sreite  IV46e;  am  Jenifei  IV46e, 
169m;  $linie  magnet.  2tBn?.  1 189a :]  Tus  (in  S^crafan)  11261m  [baber 
gcBt.],  Tufa  (bei  Sbarva)  IV613e;  Tuscarorafs) ,  -roren  11460  («Bei!, 
®:jjradie,  SBinter),  m  (ircfef.);  tufcißh  f.  Bei  Tu/ker  \  Tufculum  II  18e 


STufcu  —  Tjcho  ^  1133 

(Cicero),  23e  (58iüa  baBci);  Tufcum  (33illa)  11 2iam  |  Tu/Zser  (=  Etrufker; 
ijgt.  Etrurien)  [I  [168e-170m ,  51.  417-8a]  iTOail,  185am,  417m;  33. 
tujcif(^  (*)  II263e:  [(Sbarafter  u.  (gigenfc^aften]  11169a,  me,  170a, 
417m;  3)iühiaticii  ii.  ä.  \{169m-i70m,  ä)?agnet  IV49m  ,  mundus  I75m; 
g^atmhmbe  11 169e-170a  {11  Od.),  417me;  ^riefter  III 69e,  170a;  didxQion 
II417e-*,  (Stamm  11169m*,  Urüol!  11169a*  :|  Tuttle  (C.)  \118e  (icin 
innerer  (Scmet :  (Sfem.) ,  cerro  de  S.  Miguel  de  Tutucuitlapilco  {=  SBnIfan 
öcn  Toluca)  IV548a  |  S5ultan  bon  Twa:i/a  (an  ber  mej.  Oftfiifte)  IV 307m, 
31U,  428a,  548a:  '^Xmhxuö),  f(ein  IV311e;  ?age  l\311e,546e 

Tycho  (de)  Brahe  [ivar  eigentlich  unter  Brahe  jn  fteüen,   aber 

Humb.  fagt  gen)i3Imli(^  nur  Tycho   (Tycho  de  Br.   11351a,  3am;  III 

313m,  628e;  bau.  Tyge  Br.;  1546-1601)  [©eHrge  ob.  33erg  im  äl^onb 

i.  am  (gube  d.]  [f.  Kepler]  1160m;  II55ia,  3m,  4a:  U\[216m-8a,  9; 

%.  258]',   a   tl^c^onifd;   (auc^   buv^  *   begeic^net)    111272a  ||  3iifo^c: 

5lknbbämmerung  111589a,  Slnal^fig  11211a,  Andromeda  III315e,  [2(n* 

I)änger]  11118a,  Slufic^t  11504m*  |  Slftronomie  I1353a(me[fenbe),  III 61e; 

astronomiae  instauratae  progymnasmata  (meift  furj  progymn.)  III 

219me,  222a,  3a,  255a,ell  J  33 eob a 4) tu ngen  [f.  bef.  ^aneten]  lll40e, 

351a',  III(60m)  74e,  75am*,  224e,  264e,  5m,  484a*;  sg.  -ung  III438e  :( 

Cardanus  111258m,  (ScmetenOa^nen  11353m,  Copernicus  f.  9iii(ifd;ritt, 

apoäft  [ügt.  3eit  uftt).]  11261m,  gegen  bie  33en)egung  ber  @rbe  U140me, 

tor  bem  ©ebrau^  be8  f^ernroljrg  111313m,   gijfierne  f.  ©ternel^im- 

mets-  :  -Inft  [.  X'öm,  Seltför^er;  -räum  [a.  Z'om]  11353m  :|  ^\^pct\)i\t 

11351a*  I  geben  II354all,  111216m:   [-^sbefd^r.]  11  497m  :]   2e^re   II 

140m,  Mars  III625e;  meffenb  [a.  5lftron.]  11175a,  [SJ^eifung]  111265m; 

2«iI#raBe  I112i9me;  «ßariation  be§  SJJonbeg  II  260e,  453e-4a ;  ^ericbc 

[togl.  Beit]   1160m;   [|.urf.]   (togl.  $?eBen)  11160m,  75a,  216me,  e-7a, 

224e,  264e,  438e  |  Planeten:  ^Beobachtungen  [f.  auc^  O33eob.]  II (55ia) 

513m,  111  454am;  (S^^äreu  [ög(.  ®I.]  III  478e  :|  progymn.  f.  astron.; 

S3rief  Rothmann's  I413am,  111589a;  T.'s  JRüdtfc^ritt  gegen  Copernicus 

II 55ia,   Sinus  111168a,   @^^ären  [togt.  ^lan.]  111478e  ||—  (Sterne 

(gijft.  I1182am)  I11346e-7a*;  sg.  @tern  P]  (u.  @tern-):  ttjd^.  ®tern* 

f.  neuer  @t.  |:  S3ilbung  III 2i9me,  231a,  258e,  313m,  320a;  -catalog 

111148a,  9e-150a  (la),  le\\-2a  (181a);   (3x^i  III  131e  1|  neue  (St.  I 

(160m),  II364e;  II1223am,  230a,  e-la  |  neuer  ©tern^  in  ber  Caffiopeja 

III  148a,  [216m-8a ,  21.  258am  (T.'s  (grjä^Iung)],  218me,  9e,  221e-2all,m, 

4m,  5e,  6mll ,  230am,  2a,  251e,  8am,  269m;  aiiö)  gen.  ber  tt^ä).  @tern*o 

111222m,  4m,  5e,  6a,  8m,  230a:  de  admir.  nova  Stella  III  25Sa  || 

[^araßaje]  111272am,  ^cfition  Ill(82am)  151e  — .||  @^ftem  [tjgt.  Sß^elt' 

anficht]  I1503e,  4e;  [b]  I1505m-4,  IIl(422e):  =  Apollonius  t>on  "^cxc^a 

[b]  II350me,  503m-4  (4m,e*)  J  Xob  11175a:  nac^  11160m,  224e  J  Xcue: 

im  ^immellraum  11353m,  ber  ^-luft  111438e  :|  Venus  11182m  |  SBelt: 


1134  Tycho  m  —  Tyrus  allg. 

-ü-i[\\6.}i  [t  ©Aftern]  I11422e*,  -Vix'^ix  111438e  (eifd;iittevii  bic  §immel§= 
luft)  T  B^it  i=  (g^oc^c,  ^^3eriobe]  ]J  264e;  Jll  75a*,  170m,  232e*, 
577a  (589a):  -alter  11342e:|  3obiacaHici^t  111559a  — 1|  (S.  Tycho  im 
ä)ionb  I11502e:  großer  Krater  lV616e;  <StvnI)Icn-®#cm  111 506aw, 
IV  615a 

"^Tylos  [-US  11243a]  (im  ^tx\,  2«eerb.)  11162e,  7a,  243a;  %\)\\\^a\\  IV 
160e-la,  Tyndall  (John,  get.  1820)  V22m  (5Id^feii  ber  ^v^ftaüe),  St^^en 

f.  2;^pii« 

Typ  hon  (=  Enceladus  V58e)  [j.  ^iev  SSiiIcaii.,  Svbfcv.,  (Sentvalfeuer) 
II  419a;  IV  304m  [304e\\-5m ,  508m-9a],  536a]  \24e-25a,  58m-59a\ 
^.  tVpI;oniic^  (*)  IV508a,  VöOo  ||  3iif.:  aiisfto^enb  f.  f^lnmmen,  53Iii^ 
f.  Zeus,  93vanblaub  f.  Sicilien  \\  Cauca/us:  flielit  jiim  C.  IV 508m  | 
im  C.  lY  [508m-9a]  8e,  V58m:  <B\^  lV509a  :|  f(icl;t  tocm  C.  j.  Untevital. 
II  =  Sentralfcuer  [oqI.  (Svbbr.  ufh).]  V55e,  Uv^etcr  ber  ©rbBraiibe  [togl 
eentralf.,  3Sulcan.]  lV508e,  gelö  Deö  T.  IV505e-9a;  geiier  f.  Sentvdf., 
flammen;  flammen  ii.  ©civaffer  au^fto^cub  V25a;  flliel;t  f.  Cauca/us, 
UuteritaL;  Italien  f.  Uutcrit.,  Sicilien]  er  !c^rt  fi^  [=  ivcnbet]  IV 304m, 
Äövper  lV304e;  fage  IV  505a,  Sagerftätte  IV  535m;  SD^^tbe«^*,  @age 
IV  508a,  V5(Sm-59a;  iinttx  Sicilien  ii.  bem  33raiiblaii^e  [=  Uliterital] 
lV304m,e;  V 25a  I  @iij  [f.  Cauca/us  it.  a.]  IV509a*:  au  meleu  ©teilen 
lV535mll;  @i^e  V59e:|  f(i cI; t  öom  Cawca/w^  nac^  UuteritaUeu  [ögt. 
Sicilien]  11419a;  lV508m,e,  536a;  \ 24e-25a',  aU  ^epräfentaiit  ii.  Ur» 
jac^  beg  Sulcauiömiiß  [ogl.  (leiitralfeuer,  (Srbbränbej  lV304m,  [504611- 
5m]  ie-5a,  508e,  536a;  y2ie,  58me]  Saffer  f.  ©eträffer,  er  ivenbet  [id; 
[=  fe^rt]  V25a,  Zeus  S3IitJ  lV508e-9a 
XXf'^Xjw^  1334e,  tV^ifc^  f.  bei  Si^^niö 

Svpue  [[.  Formation]  llOGmil,  170m,  287a,  291ra ,  490e;  111506a, 
8m;  IV122e,  3m,e,  130a,  248a  j  plur.  S^i^en  [|.  SSilbung ,  timft,  äJJenfc^] 
%.  (aüg.)  I380e;  II  75a,  80e,  88e,  103m,  368m;  33.  [2)ru(f tippen]  (O); 
bctvcgli^e  II0465e,  ^eftigfeit  1379m,  ©rrnibt.  f.  formen,  ^aitptt.  1274e; 
organifc^e  122a  (erix>eitevn  fid^),  39e  (S5erbreitimg) ;  ir>ieber!ef)renbe  11103m 
:lj  35.  t^pif^  I99e;  S^araft-er  11392a,  @nttt)i(felung  1367a,  ©c^ärfe 
1383a,  Sßerbreitimg  [Dgl.  S^^en]  III  6a 

*t^ramiifd^  II308m,442e;  Tyrier,  tt^rifc!^  f.  Tyrus]  Tyrkei-  11270m 
(in  Winland,  benennt  es  fo)  |  Tyroi^  adj.  tJ^roIer  (*):  S3crgtt)erfe  I417e*; 
©otomit  I275e-6u:  -!egd  11128me*;  geogn.  1462m  J  Tyrrhener 
(burd^  o  beg.),  33.  tyrrljcnifd^  (nid^t  bej.)  lV323a:  33affin  [=  «Beden, 
91«eer]  II152e,404m;  33eden  [=  SBaffin,  2Weer]  II  i52m,e;  ^nfel  IV  304a, 
V25a;  itaüfd^e  IV535aO,  lüften  11222a;  2«eer  [=  33ecfen,  33af[in]  1 
238e;  II  18e-19a,  i52m;  pela^gif^e  II  168eO,  ©d^ifffa^  H  185amO,  @ce- 
^crrf(i^aft  II  165e,  ißnifnne  IV  323a,  SBcrt  IV  535a  :|  Tyrtäus  1133a 
(Betten),  111594m  (ßeit)  |  Tyms,  33.  Tyrier  (©)  IlSZOa,  d.  tl}iifc^(*) 


Tyrus  —  Überfi($t  1135 

Ii403a:  Alexander  ber  @r.  II  I85e,  Sdoiiie  JI(270a),  @rt>ammg  II 
403e,  [gal^rten]  lI277eO,  [auö  T.  gebt.]  11227m,  gv.  ^anbcK^ftabt  II 
178ra;  @d^iffe  II  167e*,  ©c^ifffaln-t  II  (167a)  408a;  gtäbte  II  163eO; 
Untevnel;mimgen°  II  167me,  270a;  Sim^^el  11167a* 

*Tsana-(See  (üi  9ifv.)   IV377e,  Tzetzes  (Joh.,  c.  1120-83)  1112076 
{ö6ipto£  bei  Hefiodus);  Tzinüza  (=  Thinä)  II  439a, m 

u. 

CJa/an  Oiifel  bev  Savclineu)  1  422e  (ijulfaiiifc^e  Sufet,  Sliigiebiiiig) 
*Üöcr-,  Über-  [UtUeveö  bur^i  *  be3.J:  -becfeiib*  11167a,  166a;  -beditU' 
gen  III510e:|  -bvu^  lUOOe  ||.  -ciiiftimmeub*  lV35m  | -cinf^inimuiig 
IV57m,  321a,  586m;  V73e;  pJ.  -eu  III 444»«,  IV 320e  :||  -[üitr;en* 
1312m,  325m;  -flut^ungeii  11391a,  V40a  ||—  Übergang  (=  Svaiifitioii: 
bv^g  im  geoguoft.  @imie  überall  311  üergleicl;eu  ift)  [f.  53ilbitiigeu,  (Elemente, 
©ebirggarteu,  ©eftalt,  talf,  ^roceffe,  ®d;id;teii,  (Stoffe,  2;f;ou|c^iefer] 
I208e,362m;  II  137e,  \\ 316m)  plur.  Übergänge  (*)  I  277e  [geogn.]; 
IV  14me,  214a,  253m,  370a;  \ 20e  \\  3nf.  (comp.  Übergang^-):  i)om 
allgemeinen  jum  befonbren  IV4e-5a,  allmäl;licf;er  IV 489a;  -(£:|)oc^e  II 
266e  ||.  -form  II  12m,  -formen  133m ;  ber  f^ormen  1 188m*  |  -gormatien 
\26ie,  -en  I266e:|i  -©ebirgc  [f.  rheinißh]  1256m,  266m,  7a,  29ie, 
lV406a:  ba«  nnteve  filnrifc^c  I282e,  Serftein.  1 2<§6m-7a  || -^eriobe  IV 
193a,  -en  IV123e;  -^{;änomene  IV121e,  Don  35ölfern  nfu\  II  171e, 
in  ben  organ.  Sßefen  ll[558a  — 1|  -getrieben*  II228e;  -glänjen*  -glanscn 
[f.  (Sterne]  IWllOe-l-,  -fommen*  (adj.)  II  413e  | -lagernb*  IV 271a, 
-lagert*  1169a;  -lagernng  V83a,  pl.  -en  V83m:|  -legenbeit  II  147e 
(roljer  Golfer)  ||-  -liefern*  I17e  |  -liefernngen  II  170m,  461me;  III 
173e-4a;  sg.  -uug  [*j  (=  ^rabition):  ältefie  Il275e,  feine  I381e*,  religii3fc 
11461m,  fidlere  1381m*,  Solf^üb.  11461m,  [SJert^eibignng  iM  3ßertt;e§] 
l[461me  ||  -ma^t  [f.  Z\)dU]  1170a  (|3ülitifd^e);  -mntb  II320e-la,  IV 
54e;  -natürlich*  1155m,  II  114a  j  -rafd^enb*  111497a,  \  73e-74a', 
-rafc^nng  II310ell  J-refte  (=  I;^.  tiefte)  [f.  S^orlüelt,  iJortDeltlid;):  er- 
ganifd^e  11392m,  V77a;  m\  (Seet^ieren  1325m  :j  -fättigt*  U  386e, 
-fc^iebnng  \68a,  -[d^üffig*  IV502m;  -fd^iittcn  IV222a,  -fd^iittet*  IV310e; 
-fd^wängert*  1227a,  266a;  -fd^tt)eifen*  II98e,  lll630me  |j.  -fd^tüemmt* 
I315e  I -fd^tücmmung  [f.  (grbbeben,  Guatemala,  OHnoco,  Snifane]  V 
52e;  pl.  -en  (*)  111579a;  IV 497m,  573e-4a:  fnrc^tbare  I242e*;  V 
27arrt,  31me;  große  [=  glntl;]  111475m:  toor,  nad^  I11481ell;  Urfad;en 
IV 544a  II  -fecifd^*  (=  über  ba«  ^meer)  IV 473«,  589a  ||  -fe^er  (pl.)  1 
Xllle-XIVa  (ber  (Sd^riften  A.'s  v.  Humboldt:  iD^ißtranen) ,  V16m  (be? 
Äo^mo«);  -fefet*  V  16m  (^o^mo§)  J  -fe^nngen  11112m  (gried)ifd;cr 
etl)ri[teu),  252m,  (ber  Slraber);  -fe^nng  IV 597a  (gecgrapljifd^er  Dramen) 
:ll  Übcrfid^t  [f.  fogmifd^]   III571e,  IV59ro:   (comp.  ^H   allgemeine 


1136  nhex]id)t  —  Uli 

l\\592a,G13e-  -Matt  I11543e,  -favteii  IV4a,  -tafel  111236a  J -fid;trid;* 
[[.  barfteßen,  [c^itbern]  II239e,  -fic^tlid;!eit  IV  13m  ||  -fimilidf ,  baö 
-fmnlic^e  f.  finnlid^,  (Sinnliche ;  -f:^)nngeu*  \U474e-5a\\  (©lieber  in  bev  JRei^e) ; 
-ftra^Ien*,  -[tra^Iiing  f.  ©teriie;  -ftrömen  1199m,  -ftrömimg  [.  2uft  | 
-traßung  11219am  (=  Ü6erfet3img),  488e;  pl.  -en  II128e  ]"  -treiben* 
[Xon  t>ovn]  11249a;  -tveibiing  [.  9?ei[enbe,  pl.  -en  II  192e  :|  -maüen  IV 
296a  ||.  -jeiigenb*  111379m,  IV231a  |  -jeugnng  11235m,  259e,  399a, 
IlI267e;  pl.  -en  (*):  fefte  111304a,  religiöfe  II  234e*  ||  -jiig  111613m 
*Übiing  111318m,  Ucayale  (fübl.  S^ebenfl.  beS  ob.  ^Imajonenftr.)  IV  101a, 
Udelin  (gl  bei  9}?ergen)  IV 457a,  Udjijayani  (in  ^aM)  11447e  ||  Uf  er 
[f.  ©ebirge,  2)?eer,  @ee]  sg.  II18e,  52e,  110m;  33.  (bi(bl)  H;  pl.  (*): 
bag  alte  1283a,  [53e|c!^aff.]  1509m*,  fc^einbar  bciregte«  1150a;  baS  U. 
bilben^  1326m,  II32e;  bufc^ige  II  25m*  |  eingefc^nittene  11309m*:  tief- 
eing.  Ulla*,  uneing.  11309m* :|  einfame  I393e*,  felfigeg  IllOe,  feud^te 

II  56a*,  gortrüden  am  U.  1150a,  gematt  f.  -ftüde;  ^eiBe(«)  IV40e,  V 
51m*;  -flücfe  II 88a  [gemalt],  ber  SSeltinfeln  III  0322e,  irie  itoi\ä)tn 
Ufern  III  153a* 

U^r  [oft  in  comp.]  (bgl.  Äle^jf^bren)  [f.  ^immel,  ^enbel]  51.  (Sitftr.) 
II488e  I  33.  (=  ©tnnbe;  mit  Booten)  IV97e-98a,  116e,  7e,  8e,  128mll, 
190e;  burd)  u  anSgebrüdt  [ögt.  hora]  IV116m,e,  7-8a,  e-9a,  121e, 
3am,  7m,  186a,  190e-lm,e,  2a,  3a,  e-4a,m,  6m-7a  J  plur.  U^ren  (*) 
IV24e-25a(170e):  fiinftlide  hex  Araber  U[451e-3a];  aftronomif^e 
11452a;  III  (81a*),  95am;  IV25a;  -benjegnng  111405a  |  ®ong  11195a; 
IV24e*,  25a;  -gang  III95e,  IV158a:I  l^i^braulif^e  [=  Safferu^ren  uftu.] 
II210ra,  452am;  fiinfllid^e  f.  ^Araber,  [-mad^er]  III 5ia  [^lufjä^l], 
9tegnlirung  IV24e*  |  @anbnl;r  11471m;  -n^ren*  IT471e-2a,  488e  :| 
SSeröctüümmnung  II336e*;  2öa[f ernten*)  [=  ^V^raiil.,  ^le^fVbren]  II 
451e-2m\\,  488e  |  -n)erf  11452a,  11184a;   -h)erfe  11180a  :|   -jeid^en 

III  95ra,e 

*Ujun-Holdongi  =  Bo-fchan  ||  Ukert  (Fried.  Aug.,  1780-1851)  [Sitten 
11.  Slttert^nm]:  33ernflein  II410me,  sinnreicher  iBerg  Cafßus  11409m, 
„Steftrum"  II410me;  „®eogr.  ber  ©riechen  u.  9?Ömer"  I402e,  451m; 
11405a,  9m,  410e,  423a,  437e-8a;  IV 371m;  Lemnos  1456m,  Untere 
gang  bon  Lyktonien  II(153e-4a)  405a,  Marinus  Tyrius  11446a,  SD^eteor«» 
fteine  bei  3}?cnbftnfiernif[en  I402e,  Mofychlos  IV  371m,  ga^rt  ber  Phocäer 
gegen  SB  11423a,  beg  Ptolemäus  Ortgbefiimmungen  11440a,  pvaxeg  I 
451m,  Serer  II  437e-8a  ||  (5op  Ukinß  (im  norböfll.  STften)  IV  386m 

*ÜJf  Kraka  II277e-8a  (fein  @obn)  2)  Ulf  ber  ©c^ieler  11273a  (iglanb. 
©efc^tet^u);  ulkä  (fanefr.)  V65m,  Ulla-Bund  (2anbf!re(fe  beim  SnbiiS) 
1220m  I  ülrici  (Herm.,  geb.  1806):  „^eöen.  2)i(!^thmjl"  II104e,  2)ar^ 
f^eÜ.  De«  SBinterg  bei  Hefiodus  II  (8m)  104e  J  Ultra-  f.  ^tutonifien, 
3obiacat-;  ultramar  11469a,  na^öes  Ultramarinas  III360me  ||  Ulugh 


Ulu  —  Umlauf  allg.  1137 

B  e  i  g  [U.  Beg  111 150a,  454e;  üoüft.  91anie  III  150a]  (Äönig  ton  Transoxana 
u.  SSeft-^evf.;  1394-1449)  \\\150a,  170e:  Abdurrahman  111^67e,  ^ecbb. 
(i>on  ©terneu)  I11454e,  ^jjmnaf.  ].  Samark,  Jpaiibfd^vifteu  111195ra; 
[perf.]  II261e;  III  100a,  150a;  in  Samarkand  U  261e  (©pmnafiiim  ge^ 
ftiftet),  I11454e  (@tevnn).,  35eobb.)  I  ^ecb.  tocn  8tevueu  [a.  S3eobb.]  UI 
367e;  ©terncatalog  [ögl.  tafeln]  II261e,454a;  \\il49e ,  loOe  {361  e) ',\ 
Xafeln  [ögf.  ©terncat.]  III  100m,  117a,  195m  ||  Ula-utafß-Tau  (3)Jaguet* 
berg  in  ©ibivien)  IV  210a,  Ultoeu  1  6e  (in  ben  Bellen  beö  SD^eev^) 

*Um-,  um-  [letjteveis  burc^  *  bej.]  (bie  beutfc^e  ^väpofition,   mit 

ttjenigem  grembem  ba5h?i[4>en)  ||:   -adeit*  V87a  | -änbevn*  f.  ©ebirge» 

avten;  -änbevnb*  111374a  (gemaltfam),  lY  251m  :|  Umba  (niJrbl.  Sliiül) 

IV  139m,  Umbellaten  (W-)  I376e  |  -bilbnng  f.  2J^atene,  @tcffe;  pl.  -cu 

III  12e  :|  Unibilicarien  (WO  I372e  |  ümbreit  (Fried.  Wilh.  Carl,  geb. 

1795):  Hiob(Übevf.  lu  ^^Iiic4egung)  U{47e-48a)  119m,e:|  umbrißh  1449a 

((Sprache,  2ötnt)  |  -brel)nng  (ber  §immelg-  ob.  2ßelt!i3itev  nm  il;re  Sld^fe; 

=  Üiotation;   öevfd^ieben   üon  Umlauf:  baS   nur   biöti).   auc^   bie§   beb.) 

[j.  (Svbe,   2}ioub,   Planeten  u.   einzelne,   ®onne]:   (comp.  Umbvel)ung§-) 

-^c^fe  f.  ld;>fe,  -©üipfoibe  IV  151a;  -®efd;tXMnbigfeit  f.  (Svbe,  Planeten; 

-3eit  [=  Sietationgjeit]  ([.   (Sibe,   Planeten  u.   bie  einzelnen)   111526m  ij 

-fang  (=  -hei«,  ^^evimeter)  [f.  Sibe]  1211a;  11216a,  7a  (unge(;euvev)  |j 

-f äffen*  11114a,  17m,  20a,  435a:  mit  einem  33(ide  118m;  ba§  U.  II 

205a  y-faffenb*  [f.  Äenntni^]  11122m:  allumf.  1123m,  283m,  379e; 

aüeg  umf.    111499a,  V62a;  me^vumf.   11280a,  343e;  ijielumf.   II  4m, 

184a,  199a,  255e,  260a,  505m;  1118m;  IV 3m,  76m,  102a,  473m, 

595m;  V68e||  -flammt*  1386a,  -flovt*  ib.;   -gang  [f.  9?anir]  II  147e 

(nal)er),  pl.  -gänge  I11421e  ||—  umge-*  :  -anbcit  [f.  <£c^i<^tcu]  lV567a 

[Oebirggavt],   -benb  11129a,   -bogen  III489e,  U-Bung  \  61e  (SinfluB), 

-fel;rt  f.  ^^er^ältni^  ||- -ftaltenb  [f.  S3ulfanc]:  aCeg  umg.  11177a,341e  J 

U-ftaltung   11183a,    pl.  -en  YV  160a  :\\  -n?anbclt  (=  metamovpl^efiu) 

f.  ©ebivggarteu  u.  einjelne,   ©cftein,   @d;ic^ten  J  baß  U-n?anbeIte  1244m 

—  :||  -grenzen*  f.  Siffenfd^aft ,  -gvenjenb*  II  190e  (fc^arf)  |  -grengt*: 

idjaif  u.  1174a;  mo^hi.  II  332m,  4a  J -gvensung  II  398a  || -gürtung  III 

534e  (=  a^ing)  |  -l^üllung  (=  ^üUc)  [f.  atmoi)>bävifd^,  (grbe,  ?uft,  Merkur, 

gjJcnb,  iRebel,  ©onne]  V24e,  pl.  -en  (*)  [f.  (5rte,  ©onue,  SScltf Ihter] : 

gagformige  sg.  f.  (grbe,  @onne;  pl.*  III374e,  501a;  [nm  3)cinerate]  IV 

479e:|  -fe^v  11197a  (beS  £ic^t^)  |I  -frei«  (=  Umfang)  f.  @ibc  |  -freifen* 

111587m,  -tieift*  111373a;  -fveifung  111438a  :||—  Umlauf  (oorj.  ber 

SSeIt!i)rper  cb.  ^J^laneten  um  bie  ©onne  unb  ber  2^rabantcn  um  iljien  ^auvt* 

^)Ianeten]  (=  ÜJetJoIution,   oerfc^ieben  t)cn  Umbreljung  cb.  DJotaticn;  toäf 

bebeutet  eS  2)  bism.  [f.  bei  «Sonne]  auc^  biefeS:  Umbvobung  um  ibre  5Id)ie) 

ff.  (Someten,  :j>oppeIflevne,  (Svbe,  üKonb,  ^lan.,  ©cnne,  oiclfac^e  ©terue,  X\a' 

bauten,  SSeltfÖrpev ;  tu  attg.  35eb.  Saft]  11155a;  pl.  -laufe  {^)  [f.  ^lon^l 

51.  ».  ^umbolfct,  Äo«mo«.    V.  72 


1138  Umlauf  —  Un-  a% 

1 128ra,  II(344am):  (comp.  Umlauf^-) -S3en?egimg  1 103e  (entgegeitöc* 
fe^te),  111302m;  fortfetjcn  111588m,  -@ef(^tDinbigfeit  f.  Svbe,  bcv  Sbeeu 
lllßOra,  Äreieuml.  111619e,  öcn  langem  1391a;  ^eriobe  I103e-4a, 
-Venoben  111 303a;  fiberifc^ev ,  i>nobi[c^er ,  tvo^ifc^er  III  447m  J  U  m  I  a  u  f  «* 
|eit  (um  bie  ®cnne,  öerfc^iebeii  tjou  Umbrel)i!ng§3eit  ob.  S^otatiom^geit) 
(f.  bte  ©t.  üon  Umlauf];  pl.  -gelten  (*)  111303a,  529a:  Ouabrate  bei  U.* 
(pl.)  196m;  11357e,  505m;  IlUSOa;  fibevifc(;e  111375a,  447m;  txop\)ä)e 
IIU48a,  35evfür5ung  189m;  tt?al;ve  111278a,  447m  :||  -loufenb*  1113036, 
-lauf^  (comp.)  f,  bei  Umlauf  — :||  Umnak  (eine  ber  guc^g-  ob.  akut, 
unfein;  1395e):  babei  eine  3nfel  erhoben  ]V396me,  517m;  iaüa  IV 
517m  (9^a^^t^a-®evuc^),  S3ulfan  l\ 274a  :\\  -riffe  [f.  Someteu,  (£on- 
tiuente,  (grbtl^eile,  Äiiften,  Sßuüane;  f.  nc(^  sing.]  1301e;  1184a,  268m; 
11182a,  161m,  178m,  330e;  IV  283a,  520a:  attgemeiue  11  64e,  2l-beit 
1257m  I  beftimmte  I83m,362e;  I168e,  88a,  175m,  225a,  569a;  -tcvc 
ll311e;  53eftimmt('eit  111351m  :|  ^aiiptumv.  11343m;  fc^arfc  I28e,  ©d^ärfe 
III537e;  fc^ttjaufenbc  [=  unbeft.]  111 162e;  uubeftimmte  [=  fc^n^anfb.]  II64e, 
111568a;  3Sevanb.  Ill557me,  3iifammenfließen  18m;|I  sing.  -ri§  [f.Sevge, 
S3ilb,  Sontiueute,  ©ebirge,  ©cftaltj  1329e,  111143e:  -vigloe*  I12e.l| 
-fc^iffuug  (=  -feghing)  [[.  Afrika,  Seit]  11302m,  408m;  pl.  -en  11 
408a  :|  -f^Iagen  Y19e,  -fc^Iiugeu*  [[.  Saum]  I331e,  -fc^veibung  11119a 
(tic^terif^e)  I|«  -f^^ingenb*  11505m  |  -fc^tr>uug  (togl.  @(f)tt)uug!raft) 
[f.  tt^eu,  ^Ianetarif(^ ,  ®^^aven]  II  öOlm;  111 12a,  15m,  18e,  27me(mll), 
[596e-8a,  ^,619me  (bef.  aU  bcv  ben  gatt  bcv^inbevt)]:  centvifugalcr  III 
597m,  ©emalt  111595m;  9?ac^raffung  11348m;  11112a,597am.||  -feg Jung 
(=  -fd^iffung)  f.  Afrika,  (gibe,  2öelt  |  -fic^t  IV112e,227a;  -fi(^tig* 
111255a,387e||-flaube  III  71e  (3ufammentreffen),  IV 35a  (giiujlige)  | 
-ftanbli^*  11145e,  IV  159m;  -flänblic^teit  111219a  :||  -fturj  1222m 
(i)on  ©täbten)  |  -ftüvjenb*  V33e-34a,  -flüquug  II389e  ||  -tauf^  V35m, 
-treiben*  IU30a  ||  -toaUt*  [f.  tratcr,  SJulfancj  IV278e,  327e,  362a, 
5m,  372m,  615a:  un-  IV 354m  T-tüaKung  [f.  SrHung^-Äratev ,  (Sc 
biig«avteu,  Äegelbergc,  SJuIfaue]  IV354a,  381e,  616a;  pl.  -en  (OO)  IV 
268a:  -^^mauer  IV 539a  :||  -mal jung  (=  »eeöolution)  [f.  grbe,  Statur] 
^-  (a%)  f.  Buf.,  35.  (=  Umbre^ung)  11351e;  pl.  -en  (*):  [geogn.j  II 
389e-390a*,  ^olitifc^e  II339e*,  ©taat^um».  III  150a*  :||  -manbeln* 
(f.  nc(^  -gettjanbelt)  f.  ©ebirgearten ,  -fc^id^ten,  ©c^ic^ten,  !95ulfane;  -roan* 
beüib*  [f.  ^onn,  ©eOirgßavten,  Ocf^ein,  SJuIfanc]  III IIa ;  V 23m,  57a  J 
-manblung  (=  ÜJietamovp^e)  [f.  d^emifd^,  (Srbe,  gefte,  ©ebirg^avten, 
©efteiu,  (S^idUeu]  1267m,  IVPam,  V  19e;  pl.  -en  (*)  I59m,374e: 
^olge  ber  U.  1123m*,  peviobifc^e  11124m*;  -^g-^roccffc  1260a,  beflän* 
biger  -^roceB  \  [19e-20m]  19e  ||  -meuben  1212a 

*nn-,  Uu-  [letzteres  burd;  *  bejeic^nct]  (ber  beutfc^e  »crncincnbe  ob. 
prioatiöe  55orfa§,  mit  bcm  ^^rembeu  bajtrifd;en;  aber  f  Unter-,  unter- 


Hu-  U§>  Uiienne  1139 

bilbet  ein  6e]'onbevec<  @tii(f  iiac^  biefem  aügcmeiiicn  llu-)  [mebvere  ferner 
liegcnbe  composita  f.  mitev  bcm  simplex:  g.  33.  ent^tubct,  inaguctifc^, 
mat^ematifc^ ,  )>^Vrif^iil'c^/  fci'öf^itio ,  tnilfaniirf)]  ||:  -abl^ängig  [f.  gor» 
matiou]  11 339 m  ((Staaten);  -Imngigfcit*  [].  Amerika,  gonnation]  111572e; 
lVl49e,  526e:|  -abfe^üar  f.  gelb,  ä^amiigfaltigfeit,  9?cibe;  -äc^tl)eit* 
1115a  [einer  @d;rift]  |  Unalafchka  (eine  ber  gu(^e-3n[eln  lV395e)  IV 
396e:  gecgn.,  ©cbirg^arten,  33iilfan,  jii  bcfnd^en  :|  Unalarquen  (53ul!an 
Sl;ili'8)  IV  555a;  -auflösbar  lllöööe,  -lid)  f.  ?id;t;  -aii^fü^rbar  11488m 
11—  un6e-:-ad;tet  11323e;  IVölam,  86ra,  204m,  232e,  432e:  lange 
lll439e  :!  -beutenb  lV212e  (fd^einenb),  -fangen  lllo82m  |  -friebtgt 
[f.  ©egeiüMrt]  I1281e,  111 464a:  ciiMg  111626a  ||  bac^  U-grengte*  1 
20e-21a,  224e;  II  181a,  30ae;  -eS*  1190a  J  -gvenjtbeit*  11124a,  V6e  :|| 
-grünbet  11347m,  399e;  ba§  U-te*  II138a  || -baglid^  II34a,  -^aglic^' 
feit*  1343a  ||  -faunt  [f.  2anb,  Siefe  u.  a.]  III  462e  (etoig  n,  Meibenb)  | 
-Janntee*,  ba6  U-te*  184e,  IV14me:  trirb  eiuf!  erfannt  »erben  Hl 
586am,  (Streben  nac^  bem  U.  11312a  .|1  -lebt  [f.  Äör^er,  9?atur]  1367a: 
iSelt  II9m  Jba§  U-te*  11114m  |j  -cbadbtet  111296a  |  -quem  111161m, 
2e;  IV 562a;  -quemli^feit*  [f.  Slufgabe]  lY 288e  :|  -rcd)enbar  IV288e, 
-fd^ränft  n96e  (im  dtamn),  -ftänbigleit*  I314e-5a  (berSDinge)  | -flimm- 
bar  111233m,  lV369m;  -ftimmt  [f.  Slufgobe]  lV2^«e,  -beit*  Il399e:| 
-ftreitbar  lllölle,  -ftritten  lV222e;  -tt?affnet  f.  2lnge  ||  -iveglic^  (Vi.) 
[f.  (grbc,  (Sonne]  1151e,  394e;  11138a,  164a;  ba«  U-e*  IV494m;  -ireg* 
lic^feit*  [1.  @rbe]  I  224a,ra,  368m;  III  37ell,  163a,ell ,  217eTS5.  -h>eiit 
[f.  (Srbe]  1326mll,  11221a;  ba§  U-te*  f.  33en)cgtc  ||  -irc^nt f.  2anb ,  -njiifct 
II18m  (bem  aWenfc^en);  -^meifelt  IV  147a,  454a;  -jnjtngbar  UI24m, 
V7m— II  -cultiir*  112586,  275a;  IV 576m!l ;  -banf*  11124m,  -benfbat 
IV  83a,  -beutli^  f.  @e^en  ||  -bid^t  [f.  ^:i3raneten]  ÜI350e,  429a,  446e; 
IV33e:  2:beite  111324a  J-bid^tigfeit*  III 557e -jl  Unbulation  (=  ©etten* 
belregung)  [f.  (Srbbeben]  11173m;  pl.  -en  ■^^)  11185e,  124m,8;  IV  93a: 
-^^-^beorie  11371a  ;  IH  13e-14a,  85e,  S6&,  127a,  9e,  130a  J  unbntatcrifd^ 
IV223e(S8en>egung)  ||  -burd^briiiglidb  11197e:  -bur(^fid)tig  [f.  Sttmof^bäre, 
aWaffen]  1 283a,  111332^  :[  -eben  [f.  3J?onb]  111 503e ,  -ebenbeiten*  [f.  »eben, 
@rbe.  üJJonbl  Io03m;  -ebtrt  I1470e,  -em^ftnbHd)!ett*  III  6e  ||  -enblid^ 
[f.  fleiiT,  diaum,  9eeid>t^um,  Beit]  11142m,  49m;  ba«  U-<*  [f.  3«eer, 
gjcc^nnng]  1 7a ,  20e ,  38m ;  11 512me ;  III  lOe-lla ,  1 7m ;  IV  6a  J  -enblicj^* 
feit*  [f.  Sftaum]  11112e:  53itb,  räumliche  HI 312e  :||  unent-:-be(ft  I8la, 
-fcffelt  1208m,  -fc^ieben  11147m  (laffen);  -jünbbar  f.  ®a8,  -^ünbd 
f.  Sulfane  [f.  bag  übr.  u.  anbrc  derlv.  Bei  *entjnnben]  :||—  nnct- : -fa|» 
bai-feit*  lV5m,  ba« U-fa§lic^e*  IV 6m;  -forfd^t  11300a,  310e;  11122a, 
215a;  lV102e,  377e;  -freiiltd;  1385a,  492m;  1173e;  -grünbet  1  367e, 
-giiitibü^  [f.  Sicfe]  111 188e;  -fannt  lV72e,  193m  j  -flärt  11285e: 
bi^ber  IV  168m,  für  jel^t  1277e,  noc^  Vlla  [j -mefjlid^  (=  nngemeffcn) 


1140  Uneitne  —  Unim 

[f.  (gfcencn,  SÄeev,  3?amn,  Scltraum,  2ßi(^tig!eit]  II290e,  339e,377e-8a; 
IV13m,  I6e,2diu.;  V20e,22a:  öinfliiB  11356a;  bag  \X-\id)t*  lV6a] 
-meglid^feit*  f.  ÄoSmoS,  9^aiim  || -mübet  IV323e,  V17m;  -müMid;  UI 
237m,  IV32a:|  -öffnet  II264e,343a;  IV329e;  -vei^bai  1184a,  V6m; 
-fc^ö^füc^  11111a  I -wartet  [f.  ©lic^einuni],  2id;t]  11343m;  ril298m, 
341a;  IV  lim,  63a,  67m,  122e;  ba8  U-toartete*  1 119m  ;|  -h)ie)cu  H 
138a  — Ij  -fa^arfeit*  f.  ©icße,  ^abt;  -flei^ij?  11  23m,  11198m;  -fövm* 
üä)  111311m,  339a;  -frei  11246,  158a;  -fvemiblic^  ll458e  |  -fni^tbar 
(tnlbl.)  I156e;  11 158e,  199a,  280m;  IV 467m;  -fnic^tbavfeit*  ?l.  (eig.) 
1243m,  33.  (uncig.)  V8m  J  Ungarn 'ä.  (2anb),  53.  (SBd!)  [°]  {=  Ma- 
gyaren): exixdä)  133e,  fimiifc^  II290mO;  [©ebirgSai teil]  IV 481e,  638m; 
3fieife  lV617m,  (Schürfe  1407a,  Xcmpn:  1348m,  ^va^pte  lV476e  li- 
tt nge- : -at;nbet  11359e,  -baut  ).  SWaterie,  -bifbet  ]157e,  -bimbenbeit* 
[f.  y^atiiv]  I384e,  -froveu  lV46e,  -gliebert  [f.  (Soiitinent]  I308e,  -grün* 
bet  II1348e  ||  -^eucr  [f.  S)nic!,  ©rcße,  ^b^e,  Äratev,  diaim,  SScget] 
11186a;  11190m,  96e,  505m,  525a ,  558a ,  573a ,  594e ,  622a,  3ra,  630m; 
IV213e,  9a,  220m,  241e,  262e,  364ell ,  370e,  418a,m,  459a,  483a, 
491a,  7e,  503e,  558m,  567e,  572m,  3e,  588e,  596a,  9e,  611e,  638a  j 
-l)eiier*  sg.  I287e,  1147a;  pl.  II34e  (riefige)  || -Ibft  I1363e,  -mengt 
f.  ®ebirg«avt  j  -meffen  (=  -evmeglic^)  [f.  gortfc^vittc ,  2:iefe]  1152a,  349e; 
II  394e ;  III  6m ,  lOe ,  233m  J  ba«  U-e*  1 8e  J  -g  e n  a  ii  (f.  Stngabe ,  beob* 
achtet ,  53coba(]^tiing ,  ©eftimmiing]  111226m,  lV216e;  -genauigfeit*  f.  ©cob* 
aci^tung,  Suftrumente  :|  -öffnet  [f.  SBerge,  3)om,  Äegdbcrge,  !CnIfane] 
1235a,  IV318a;  -oibnet  11231a,  Unger  (Franz)  f.  Endlicher  „Sotanif", 
-rabe  III  85e  (Srnjabl),  -red^tigfeit*  II495ell,  -fc^icj^tet  [f.  ©cbirg^arteu] 
1261m;  -fc^mcljen  IV488e,  9a;  -f^rränjt,  -f^tueift  l  (Somcten;  -fe^eit 
II310e;  11175a,  311e;  IV 29a;  -fetjlic^feit*  lV47e,  -trübt  [f.  ^immel] 
II  337m,  -übt  IV 528m  \-xo\^  [f.  2iä)i]  111593a,  ba«  U-tüiffe*  f.  ®e» 
tDiffe;  -roiß^eit*  IV450e  j  U-roitter*  (:^  ©emittev)  [f.  electrifc^,  elcctvo- 
magnetif(^,  magnctifc^j  i361a:  einbrec^enbcs  II19e,  fic^  f^ü^en  Il4l7eJ 
bag  U-tt)öt)nIi{^e*  I83m,  224e:  »ermeiben  1  393e  :|  -jä^It  (=  nnja^Iig) 
lII264e,  628m— II  -glaube*  \ 33m  ||  -g I e i (^- ; -artig  [f.  gleid^arlig] 
11242a,  252a;  III 4m,  101a;  IV  147a;  -mäfeigfcit*  II145e,  -namig 
f.  5Binbe  I -jeitig  IV61e;  -jeitige«*  f.  ^inimcl,  @terne;  -geitigfeit*  IV 
445a  :||  -gleid^^eit*  [f.  ^^laneten]  IV58e;  pl.  -en  [f.  @rbc,  aJ?onb, 
^Jßlancten]  111278a,  526m;  IV23e-24a:H  -glüd*  (= -^eil*):  ii-bebeuteub 
11542m,  bringen  II  122e,  entfd^eiben  über  IT.  II 337e,  menfc^tic^e«  II 
496a;  öer^ei^enb  1411m,  IV575m  J -glüdli^  [f.  53enennimg,  Snfeln, 
Kamill]  111106m;  IV  61m,  86m,  225m,  533e  ||  -grünblid^  111201m, 
V30e;  -^attbar  III542e,  IV  491a  |  -^eil*  (=  -gtü(f*)  V18a:  it-bringcnb 
111579a,  IV 474m;  u-toerfünbigenb  I  240e  :|  -^eimli^  H  362e,  514e; 
IV  534a;  TJniamefi  (afr.  ®ee)  IV378e;  TJnimak  (eine  ber  ^iK^^-Snfelii) 


■\ 


Unim  —  Uut^  1141 

IV395e,  6m  (IBiiIfan);  puerto  de  la  Union  {miüMmaw)  IV542in,  United 
States  f.  SSereinigte  Staaten  1|—  1)  Unitevfal-  JI208a  (-®ecgra^^I;ie) ; 
2)  ba§  Unibcvfcne  (=  Mgemeine)  [n371m,628a;  lV4e-5a;  3)UnU 
t> er fität  111497m  [bcftimmtc],  pl.  -en  II 448m  (9a)  |  4)  baöUnitocrjum 
(=  SBeltatt  [III  42mJ,  Seit;  =  Äcömoö  I76a,  80a)  1 70e,  76a,  79e,  80a: 
Segreifen  I68m,  2lrt  ber  SSetrad^timg  I79e,  gra^F;i|c^e  2)arftellung  I60a; 
bag  U.  burd^bringeii  11142m;  -enb  I70e,  11154a;  erfüllt  1405a,  ghiibiim 
cg  burc^briiigeiib  u.  fiißenb  11154a,  baö  ganje  I  70e,  gefd^ilbert  1147m, 
SBc^ic^ungen  @otte«  111 17e;  ^erj  be.^  U-s  IU378a,  407a]  Inbegriff  1 76a, 
[Su^alt]  1147m;  einige  traft  baö  ganje  U.  burd^bringenb  I70e,  ^ole  III 
409m,  [©^rift]  11117m,  2  @^f;ären  1 79e ,  ©^mmetvie  11347e,  ber  ftarrc 
S^eit  189e,  2:^eorie  111213m,  umfaffenb  11112m;  Port  bafür]  I  76a, 
80a— -W  Unkel  {amdtl)dn,  Ävei«  DfJeunjieb),  adj.  Unfler  (*):  Steinbruch 
IV281e(S3afa(tgru|)pen),  462e  (i8afalt-@t.) ;  Steinbrüche*  IV 481a  (©cgen* 
ftanb  ber  erften  3ugenbarbetten  A.'s  v.  Humboldt,  gro^e  ditoiue):|  -!enut» 
niis*   11231m,  111281m  |  -fUr  I38e,lII622e,  IV  lim;  -flarljeiten* 
IV  468a  :|  Ünkle7-  f.  Unkel-,  -fi3r^erlid^  11515a,  11117a  j  -!ritif*  11464a; 
-Iritifc^  1140a,  111539a  (Seit)  :|   -funbige*  (pl.)  11410a,  -malcrif^ 
1457m,  -männlich  1120a  (f(agenb);  -m eßbar  [f.  Hein]  111431m,  626m; 
IV  78m;  -mittelbar  [f.  2«ef|iing]  II  89e;  -nac^al^mlic^  II  59a ,  67e,  84m ; 
-natur*  1124a,  -natürli^  11235m;  -neblig  111338a,  -nennbar  111626a  || 
-crganifc^  (=  anorg.:  bae  tjier  beifte^t)  f.  Äi3r^ev,  'iRatux ,  ®d^i3^fung, 
©toff;  anorganifc^  (=  unorg.)  [f.  iBilbung,  (Srben(eben,  Statur,  organifc^, 
©iibftanj]  I367e,  8a;  III  15e,  IV  16e:  ©ebiet  l\  [13e-15a]:  Sn^alt  IV 
13e-Ua  J  -organifirt  I488e  .||  -))artl;eiif c^  111 592e-3a,  IV 475a;  -^ar^ 
tl)eilic^!eit*  IV 568a  :|  -^^ilcfo^^ifd^  II509e,  V62e;  -^ublicirt  (=  -toeröff.) 
IV  70m  11  -regelmäßig  (=  irregulär)  f.  S3en?egung,   9^ebe(flecfe  u.  a.  | 
-rege(mäßig!eit*  IVl9e;  pl.  -en  111231m,  IV  19e  1|  -vein  II  198a  [3JZen- 
fc^en  in  Snbien]  jj  -rufje*  [f.  3J?agnetnabeI]  I224e  (ängftlic^e) ,  437a  (in 
Europa)',  pl.  -en  11  275e  T -ru^ig  f.  BKaguetnabel  || -fd;ätjbar  [f.  SBert^] 
IV  485m,    -feiig  II  73e  ||  -fidler    [f.   ^Beobachtung]    IV45am,  296m; 
-fid^ereg*  111211m  (;!im  Sid^eren)  J  "Merl^eit*  111578m,  lV204e:|| 
-fic^tbar  [f.  ?eben,  ^^^(aueten,  Sterne,  3ße(tIör^^er]  II 232e,  3a;  111546a: 
-bleiben*  111560a,   aber  öorf)auben  111  (215m)  J  baö  -fic^tbare*   II  29m, 
III  (215m)  II  bag  -finnlic^e*  f.  Sinnti^e,  -fcrgfältig  111359m  |  Unß  (eine 
S^etlanb-Sufel)  IV2<Sa:  53reite  IV 28a,  ^enbel  I421e  :|  -ftät  11338ai  |( 
-fterblid^  [l  35erbieuft]:  Slvbeiten  11179a,  2)id;tum]ou  1167a,  9?ame  II 
347m;  [üon  ^erfonen]  1475m,  11362a;  11121m,  26ye;  IV 370ra,  586e; 
V7e;  »luljm  11351a;  äöevt  1356a,  11394m;  11118m, 550m;  lV71af 
bie  -fterblic^eu*  II  99m  ||  -f^mmetrifc^  [f.  S^iebelflecfe]  IV  93m  j  ein  Unten 
I84a;  f  Unter-,  unter-  bilbet  ein  bef.  Stücf  nad)  biefem  aHgenieinen 
Un-;    -theilnebmenb   134e  ||  -t^ier*  111  19m,   lV304e;  pl.  -tfiierc* 


iH2  Unt^  —  Ung;  f  Unter-  bis  Unteq 

II424m<e):li  -tief  1 266e  |  -tiefen*  (pl.)  [f.  Siiftmeev,  Suft-Ocean]  1 
[329-330a]  329ell ,  330a,m;   sg.  -tiefe*  11317a  ||  -trügli^  11321a,  IV 
54a;  -iibevtt)inbli(j^  f.  ©d^lüierigfeit,  -iimfiJ^vanft  11 217a;  -unterbrochen 
[f.  beobachten,  SBeobad^timg ,  ©ebirgefette]  II149e,  238e,  9m,  342m;  III 
14m;  IV  135a,  143a,  161e,  231a,m,  310e  j|  unter-  :  -anbcrlid(|teit* 
f.  OueUen,  -änbert  IVlSam;  -gängtic^  II213e,  -ßcBüci)  11180m,  -glei^- 
li^  lV301e,  -löf^ibar  f.  ©lang,  -mild^t  11184m;   -cffentli^t  (=  un* 
^ublicirt)  III  171e,  ö34a;  IVGlam;  -fe!)rtl;eit*  171m,  -ftänbig  II  337e, 
-fud(>t  11338e,  -tilgbar  V21e  || -öcllenbbavfeit*  III8e,  24a;  V6e  | -boU* 
fommen  [f.  ^Tngaben,  fienntni^,  3J?effung,  Buftanb]  11231m,  334e;  TTI 
8m,  IV  59a:  U-I^eit*  f.  ^Beobachtung  u.  a.  :|  -ijcttftänbig  [f.  53eobad;tung, 
Snbuction]  138e;  -Vorbereitet  1187m,  IV 212e;  -bcrfi^tig  I49e,  111  7e; 
IV42e,  52m;  -toägbar  (=  im^cnberabet)  f.  @tcffe  Ij  -ira^r  llIlßGa  \ 
-tt)abrfd(>einli^   (=  nid^t  to.)  lV370e,  535m,e;    U-fcit*   111500m  ü 
-ttjanbelbarfcit*  1379a,  -trefentlic^  IV476m  | -trid^tig  11213a,  111258a, 
IV  267a:  fd^einenb  lV459e:l  -tt>iberfleblic^  f.  ^an(\,  -wirfforn  11373m; 
-toirtbbar    [f.  Älima,   9ficrben]   11 174e  C|>cntu«),   304m   (©eiienb)  1| 
-toifjenb  11241a,  336a,  512a  j -miffen bei t*  120m:  größte  IV 465m, 
tieffle  IV  90m,  fiinftigc  35er\runberung  111586a  | -triffonfe^aftlic^  11324a: 
greife  1178a,  325e  .jj  -jal;!*   1328a,  331a,  5a;  11229m,  321a;  !11 
317e-8a,  569e;  IV138e,  225a,  257e,  339e,  424m,  6e,  613m;  V84a  | 
un^er- : -legbarfeit*  11143m;   -fe^jt  1268m,  469a;   -trennli^  II  98a  J 
-jugänglic^  [f.  gvfc^cinunq]  II273e;  lV33m,  263e;  U-!eit*  I366a:I 
-jtvedmäfeig  IV  473m 

t*Untcr-,  unter-  (le^tere^  burd^  ♦  beg.)  •*  -breci^ungen  I11352e,  -brechen* 
1441a;  -feuri.q*  1453a  |  -gang  [f.  ©eftirne,  ^cliacifc^,  Planeten,  ©cnne, 
S^rac^e,  ©terne,  Vikxe]:  ^rübunt,  111179m,  @^ätunt.  111159a;  ift  nur 
Umtoanblung  \  19e-20a  :|  -gebene  (pl.)  Il231e;  -gegangen*  [f.  S3tl* 
bungcn,  Oebilbe,  ©efc^Ied^ter,  Organifationen,  Organic^men,  'f^flanjen,  Spiere, 
SBelt]  111232e  (nic^t  notbwenbig)  |  -geben*  f.  Sterne,  ©tcrnbilber;  U,  I 
63e  (ber  Spinae),  -gebenb*  V  19e  :|  -georbnet*  [f.  ©pbären,  ©Aftern]  111 
15e,  304m;  -balt  f.  2«enfd^,  -^altung  124m  (gefcnige)  ||  -irbifd^*  [f.  53a^, 
iöecbad^tungen ,  (5anä(e,  (£ommunicaticn,  2)äni^fe,  2)cnner,  dhU,  (Si^, 
geuer,  glora,  ®a«,  ©eräufc^,  (Setefe,  ^ül)len,  §ö^Iungen,  .Kräfte,  2uft, 
Planeten,  9ieic^,  2;em^eratur,  2:bermcmeter,  SOBärme,  SBaffer,  Sßinb]  l 
220m,  469a;  IV 34a,  112e,  160a,  218m,  226m,  273e,  300a,  365m,  7a, 
502e,  6m,534e,  6m II,  558a,  577m,  590a:  V35e,  60m:  ©ecfen  IV370e, 
e^biiion  1178m,  [%U\^]  IV  251a,  ©etüalten  [=  *Wää)tt]  I257e,  ®e* 
nntter  1443m,  ^a'oa  IV  488a,  geben  IV195e;  bte  nnt.  (mt(fanif^en) 
äftäd^te  114m,  265m,  278m;  ^unft  IV187e,  JRab  lV493e,  SRäume  IV 
3dm,  Schichten  13710,  @eenIV488a;  Xbätigleit  1261m, 454m:  V43m; 
Urfac^  I  311a,  SBerfftätte  I  268m  ||  -italicn  f.  Italien,  -jod^ung  1384a 


tnnterl  —  Untert  1143 

I  -tage:  ber  ®e6trg§fc^i(^ten  [=  tcorauf  bic  @vbc  rubt]  (bgl.  @rbe,  ©ratiit) 
I  [299-300]  300m;  \[68e-69a,  %  90],  69a  (©ebivgSarten)  .i  -liegen*  I 
79e  Ij  -nef)men  f.  bei  -ne^mung,  -ue^^menb*  IV318e  :|j  -n ermutig  eii 
[f.  ^anbel,  nautifd^,  oceanifc^]  II154e,  167m,  205a,  270a,  310m,  le,  396m, 
403e-4a;  ßg.  -ung  (*)  (=  -nel)men:  ba«*  ^ier  mit  il)m  öevbimbeii  ijl)  | 
SB.  -nehmen  [burd^  o  £,ej,-]  (= -ne^mimg)  I438e;  II  231a,e,  335e,  374e, 
6a,e,  395m;  III  9a  |:  -^ggcift*  11271a,  getragteg  III0l63a,  glänjenbes  IV 
027e  I  gro^e(^)  I10277m,  310a,  0396a;  grcßartige^^  II  230a,  IV  70a  :| 
foj^fpieliges  II0287m;  !negeri[d;e  II172a,273e;  füf)ne(§)  11271m,  303e; 
0111147a,  lV298e;  mut^ige  IV377e,  JRi^timg  II152e-3a,  tt)eiteI345e 
.||-orbnen*  II231e-2a,  III  14e;  -orbnimg  I80a;  III  374m,  464aw  [ab- 
getiufte]T-nc{;tet*  11446a,  III  73e,  IVl62a;  V4e,  32a:  grünblicf)  IV 
68e,  V47e;  fe^v  IV  196m,  541m;  iro^I  ii.  IV563m,  n)cbhmt.  II  335e  || 
-fc^ eibbar*  IV 7a:  iinimt.  IV475e;  ba§  U-bave  I  85m,  165a  J-fd^ei* 
bung  V(22e):  ^.^-2[Rerfmde  IV 467a  :j|  -[(^iebe  I349e;  11163m,  173e, 
388e,  446e,  466e,  507e;  IV  lle,  23a,  30e,  86am,  107m,  556m,  604e,  5e; 
sg. -fc^ieb  (*)  1426m,  m83e;  IV9a,  30e:  quatitatitoe  I57a;  i>ecifi[c^e(r) 
IV476a*,  637a  :j|  -feeifc^*  (=  fubmarin)  [f.  gru^tioii,  35ullaiie]  lV536m, 
589a,  631e:  53i(biingeu  IV  485m,  ^obeii  I329e,  ©ebirge  IV  415m,  @Iutb 
IV295a,  Ärater  1454m,  etrom  1477a,  ^uftrömung  1322m  :11  -ftii^eiib* 
n389e  (@d^i^ten)  |  -flütjt*:  fc^Iec^t  IV 223a,  358m;  i^trac^  IV 219m 
:||_  unterfud^en*  [f.  c^emifd^,  ^^ilofc^^if^]  I17e,  11206a,  IV475e; 
-fu^t*  [[.  cf^emif^]  IV 571a  (hjiffenfc^.) -II  Httterfut^nitgen  [f.  geognojlif^ 
SReife  u.  a.]  I332e-3a,  383e;  II  143m,  347m,  8a,  355m,  420am,461am; 
III  175e,  230m,  283e,  393a,  559a;  IV 43m,  62a,  147a,  8e,  390e,  427a, 
482a,  532e;  V22a,  40a,  50m;  sing.  Untcrfiic^iing  (burd^  *  bej.)  II 
195e,  111329m;  IV 4«S6,  504 ml I,  535e;  V36a  ||  3iif.:  anregen  juv  IV 
352m*;  klaffe  III  277a*  -en  IVllle*;  em^irifc^e  III488me*;  ernfle 
11191a;  111134a*  282e*;  IV85e*;  V  33m*, e*,  (41m);  ©egenflänbe  I 
357e*,  genaue  IV443m*  ||  grünblic^e  ?g.  11410m,  III282e,  IV82a; 
V15m,  83(';  pl.  1447a;  11196a,  263ra;  111338m,  545e,  590m;  IV  475a, 
600m  J  ©rünblic^feit  III  313e  ||  Biftorifcf)c  11263m,  IV51e;  pifömittel 
[=  mnt\]  II  5i2e-3a,  fünftige  11163m,  -^^mittel  [=  ^ülfSm.]  IV 29a  | 
neue  11191a,  6a;  111545m*  IV329a;  neuere  III 545e ,  IV 428a ;  neueftc 
111171m  J@d[)ärfe  I140a;  fcf)arf finnige  I361e,462e;  II  167e,  199a, 
410m*;  III  162m,  517a,  541e;  IV  168a,m,  31ßa*,  532e,  550e;  V40a  :| 
fd^öneIII67e;  IV381e,  459am;  forgfältige  11360a*  447a;  111300m, 
IV 97a;  S^cit  IV34m*,  t^eoretifd^e  III532e,  trefflid^e  [:[:  l^crtr.]  IV 42m, 
ungriinblicf)e  V30e*;  öerbienen*  111545m,  62üe;  i^erUMcfcltc  I253e*,  öcü* 
enbete  II350e;  t)ortreffric^e  [4:  trefff.]  11412a;  IV 205e,  247a,  257m, 
437ffi,502n;  tiMc^tige  11197m,  in267m*,  IV380m:  tviffeufc^aftlic^e 
Iil43e,  111104m*;  IV236ra,368a;  V87m:  ßiel  WiSe*  — 1|  -teufeub* 


1144        fUntert  —  IXnterli");  Hp  —  Uraiiologte 

lV463a,  -teuft*  IV 621a  j  -tüelt  III  7e;  \ 60m,  86e:  ^crr  V60di,  $err* 
]^ix  V61m;  Planeten  n7<Sa  :| -hjürfig feit  II  184e 

*Upa-Meru  11402a;  rio  Upano  (in  Ouito,  ^fiebeufl.  be§  2(niajoneu[tv.) 
IV301m,e;  valle  de  Upar  (9ieu-®ran,)  IV 557a,  Gua-Upas  (©rotte  auf 
^a^oa;  gua  jaö.  ^Bl;(e)  IVölSe;  Upemavik  {-vick;  an  ber  SSaffin^bai) 
n271a  {hau,  (Solonie,  ^^  bauen),  458me  (binnen,  9iutnen),  e  («Breite); 
Upola  (Snfel  bev  @amoa-®riiV^^e)  \V  424m-5a  (6e|.  ^ice),  4e-5a  (Saba- 
felber)  ||  iippici  [f.  ^^ütte,  ^flaujennjud^e,  Vegetation,  2Bac^ett)um ,  Suc^öJ 
Il3e,  374e;  II  96a,  lOlm,  186m;  IV  170m:  ©eftalt  II82e,  ttjac^l'en  I 
297m  J  Ü^^igfeit  [ü  Vefletaticn,  m-id^«t^um]  I13a,  295m;  II 21m,  III 
451m:  teilte  1156a,  94a  :||  Upfala:  breite  IV39e  |  magnet.:  ©tbrnngen 
I428ail,  IV  173m;  Uugemitter  IV  132e!l  :|  [^erf.  ba]  IV  60m,  125m  || 
Erik  Upfi  (S3itc^cf  t).  ©vcnlanb)  II  270e  (nac^  Winland  1121),  Upton 
(in  engl.)  I91a  (©vabfc^vift  auf  Will.  Herfchel) 

Ur-,  ur-  (bcutfc^e  Vorfplbe)  f.  bei  Urb-  (nac^  ürban);  Uraba  (am 
ÜJieerbufen  ton  ©aiien)  II  55a  (^eiße  gluven,  euro^\  Sugenb  tjinftrömenb) 
Ural  1)  ©ebirge  [f.  A.  v.  Humboldt,  G.  Rofe]  I33e,  \W597am] 
anä)  -©ebirge  (*),  -fette  (O)  1351m;  33.  uralifd^  (+)  ||:  3uf.:  Slbfall  I 
279a  (euro^),  IV472a  (afiat.);  am  II411e;  Aßen  f.  Ew.,  aftat.  f.  'äh* 
fatt;  Bafchkirm-U.  I  458e,  5öevuftein  \\  411e ,  diamanten  1279a,  (ärb* 
beben  IV224mO  Europa  w.  Aßen  i^eibenb  11436°  finnifc^  II43e;  -©e- 
birge  f.  attg.  u.  *  [ein  @eb.  im  U.]  1264m;  @olb  11171m,  ©ranit  I 
263a;  3af^ie*  I272e,  462a;  jenfeit§  f.  SBinbe,  -fette  f.  attg.  u.  o,  Sänge 
[\597a\\,  aJ^agnetberge  IV209am*,  gjieribianfette  IV 597a;  ber  nDvblid)e 
IV69m,597m;  palin  I33e;  greife  [f.  A.  v.  Humboldt,  G.  Rofe]  1446a, 
IV  110a;  9Jic^tiing  IV 597am,m  (SBeränb.);  @^iefer  1 272e*  IV472a;  ber 
fibirifc^e  IV  406m,  fiibl.  I458e,  35ölfer  IH-290m,  Saferen  IV  406m, 
äßinbe  1  351e  (jenfeitei  be.^  U.)  :||  2)  ^luß  {Ural-%U\^  1129m;  =  Jaik 
11226a)  I  129m  [Ort  am  glj,  11226a  ||—  d.  Uralit  (©ebirgvNart)  IV 
[479a]  639ra:  [in  ®egb.]  ibb.;  -Ärtjftafie  I263e;  IV471e,  2a,  9a;  V71m; 
-^ov))bi)v  1264a,  IV 209m;  i)om  Timgurahua  IV 479a  J  3).  Uralfk  IV 
139am  (Sinie  of;ne  '2tbtüei(^iing),  203a  (magnotifc^e  ^tbl^eic^ung) 

uralt  1373m,  489e;  II  8e,  75a,  99m,  179a,  186m  ,  197a,  8a,  201e, 
246a,  257m,  260a,  4n,  351e,  365a,  388m,  403a,  411m,  435e,  444e;  III 
lle,  54e,  166a,  171m;  IV  4e,  296ra,  305m,  343a,  380a,  391e,  503a;  V 
20m,  40m;  urälteft  11443m,  IV  333e  J  uvanfdnglid^  [f.  ©ebirg^arten, 
©ranit,  Äalfftein,  @d;ic^ten]  \300me,  11389m;  U-feit  ff.  ©ranit]  I  300e 
Urania  (30*«  f(.  ^(anet)  V116m:  ©lern.  Vlllme;  @ntberfer  Vlllm, 
7a;  -ung  Viüm  J'2)  üranie  (@d^iff)  IV64e  ||  3)  Uranogra^^^e  III 
192m,  642a  |  4)  Uranologie  [als  SDieil  beS  Äogmo^  f,  pW\^^  SlBelt* 
befc^reibung]  \\[5m-6]5m:  [S^araftev]  IV öe;  (ginbrucf  be§  (Srbabnen  IV 
[5m-6al  5m,  6a;   it.  be«  ^rieblic^en  IV[6me];   it.   be«   Unermeßlichen 


uranologifd^  —  Uranus  1145 

IV6a,m  Juratiologifd^:  (Sinbntcf  lV6me,  ®dnd  11136a;  @^f)äre  111 
22a,  627a;  IV 4e,  [5m-18],  8a:  be§  toömo«  III  3e,  4me',  uranot.  S^eil 
be§  ÄoSmoS  f.  S'^atuvgemälbe,  V^'^f^^  Seltbefc^reibung ;  Serljcilttiiffe  111 
627a,  SSer^eiBungen  IlllSm  :||  5)Uranoinetvie  llll90e  |  6)  üranos 
(=  Fimmel):  [SSegriffJ  \77m\\,  e^ern  111200a,  Philolaus  162e,  Plato 
I  76m 

Uranus  21.  bev  ®ott  116e  (Äinbev)  ||—  53.  ber  ^lonct  (großer)  [au^ 
in  compos.]  [f.  Neptun]  111376m,  [529ni-530,  21.  553me]  529me,  [{534am), 
21.  554m-6m]  \\  3tifa^c  [f  2^va bauten  fmb  ein  bef.  ©tücf  ^ievna(^]:  2lb'^ 
plattung  liOOm,  380m;  III  550e,  553e;  2lbflanb  f.  entfcvming;  9^eignng 
fcer2l(^fe  195a,m;  111450a  (faft  feine);  2l^I;eI  111587e,  2Irbeiten  übev  U. 
m[554m-6m],  2Iitffinbeu  111377a  |  ä uBever  ^(anet  I95e;  in427e,9a, 
534e;  bev  äußevfte  I  98a  ,  III  558a  J  8a ^n  [a.  Sjccntr.]  (-ba^n  1146a) 
III  530am  (feftgefteUt),  m  (cüi^tifc^e):  Steigung  ber  35.  (gegen  bie  (Sfliptif)  HI 
428m  (f(eine),  449e,  530m  ||.  früher  beobachtet  III  153e  |S3eobad^tungen 
111555e,  6a:  alte  II1555m,e;  ältere  III530am;  neuere  111555e,  f^^ätcre 
111555m  il  53en?egnng  111377a,  -en  IM  555m-6m  (nnerflärlic^) ;  ©otnet 
genannt!  111 530a,  553m,  8a, m;  3)ic(>tig!eit  1  97a;  111446a,  7a,  530e,  3e; 
fc^einbarer  S)urc^meffer  III  434m,  530m;  ©genfd^aften  111558m;  (Sinfluß, 
SSirfungen  II1529e;  (Elemente  111 530am  (fef!geftcüt),  me,  555m ;  (gnt* 
bedung  11179m,  i53me (377a),  426a,  529me (SBid^tigfeit) ,  [529e-530a], 
529e  (jufäüige),  552m,  8am,am  (ftsid^tige  t^otgen)  ||  Entfernung  öon  ber 
erbe  111530m  (mittlere)  |  (S.  toon  ber  ©onne  I116e,  153m,  415a;  111406m: 
mittlere  111530m,  575e;  2lbflanb  ö.  b.  @.  111  436e  (mittl.),  483e,  4a,e, 
533a  II  nid^t  erfannt  11360e;  (Sjcentricität  (feiner  55a[;n)  I11428e  (fe^r 
geringe),  456a  (abnef)meub) ,  m,  558m;  im  f^ernrc^r  I11529e-530a,e;  ©c* 
f^ic^tc  III 530am;  @ri3ße  I96e,  grcßer  planet  111376m  |  jenfeitS  beS 
ü.:  planet  III  [555-6m],  Planeten  111  514e  :|  ffein  f.  @d;eibe;  Älima, 
2;em))evatuv  111452a  (e):trem);  Sage  111377«  (jenfeit«  bev  @atuvu§baf)n)  | 
Sic^t-Sntenfität  111530a;  Sid^tftävfe  be§  @cnnentid;t§  111 459m,e  (fe^r 
fc^n?ac^)  .i  3)?affe  111445a,  530me  |  SKonbe  [=\)p.  Svabanten,  =  @atemten] 
I20a,  I11281e;  -mcnbe  1101a,  3mll  :|  ^^atur,  SSefen  [f.  dornet]  111530a; 
f.  Neptun;  [^ev[oneu]  (tgl.  2lvbeiten)  m530am,554-5a',  mthUt  I11555e, 
6a;  2  üfinge!  111 530e,  3e-4a  |  (Satelliten  [=  t;p.  2:rabanteu,  =  9)Joube] 
I96a;  11153iall,m;  -@at.  111531mll,  644m;  ©ateütt  IIl532aII,m  :|  gegen 
Saturn  111558a;  (Sd;eibe  111377a,  529e  (!(eine)  |  (gtövungen  (bie  ?r  ev 
leibet)  111  529e  (532me),  (554me  2Ivbeiten  irariiber);  (Störung  burd^  einen 
unbefanuteu  Planeten  111555a,  6a  :|  (g^flem  111464a,  -tafeln  III  5ö5a, 
Sempevatuv  f,  tlima;  Stjeovie  III555mel!,  -X^.  111554m;  f  Trabanten 
fmb  ein  bef,  @tii(f  f)ievuad^;  Umlauf^jeit  111  303a,  447e,  5m,  530m 
(fibevifd^e);  35ohim  II1434e;  -treiten  Ill7mll,  I49a(153mll,e);  II1406am; 
gBi^tigfeit  III  529me 


1146    Uranus:  f  Trabanten;  Urb  —  Hrf a(^en  aUg. 

fXtahanttn  De§  Uranus  (6)  {^p.  =  ©ateütten,  SKonbe)  I98a,  103me; 
in  376m,  461a  (4a),  [551-2m,  21.  ööSe],  534e,  644me;  -trabanten  III  79m, 
81e,462m,  531a,e;  -trafeant  111204a  ||  3nf.:  Ibft au b  I  lOle,  2a;  m* 
ftättbe  I11529m(®efet}),  531m  (SRei^ung)  :|  aufgefunben  III  81e,  bev  äu|ev[tc 
(6**)  111532a  I  53a^n  111551a  (©gentl)ümlid^feit ;  faft  freieföimig ,  S^eigimg 
beiiiak  feiifred^t):  S^ieigung  ber  Salinen  111450a  :|  53ecBaci^timgeu  (beob* 
achtet)  111530m,  le,  553e,  6Ume',  2  [id^er  6e|iimmt  111461a,  53eh)egung 
III  55ia  (SigenUnimlic^feit,  öon  O-SB:  anomal),  (äigenfc^aften  III  55ia; 
entbedfung  11176a,  79m,  426a,  531m  (9icil;ung),  531m,  644m;  im 
^enivo^r  HI  531e-2a  (manu  [id;tBar);  Kein  [.  ©c^eiben,  2  fef)v  fleine  III 
462m;  lic^tfc^mad^  11179m,  9ieir;ung  11!  531m,  fleine  «Scheiben  III  532a, 
wann  fic^tbar  III  531e-2a,  Umlauf§5eit(en)  lU644me,  untergcorbneteß  @t?ftem 
III281e,  9^ä^e  jum  Uranus  (§ou))t^Ianeten)  111644m;  (mel)rcre)  nneber« 
ge[el)n  III  204a [531  e-2m],  553e,  644me  |  3a ^l  I96a;  III  76a,  461a (6), 
531a(4-6),me  (3iv^eifel  an  6:  nngered^t);  3^^^it"9  (1-4  ufm.)  III  531m  :| 
3meife(  f.  3^^^  -il—  ^i^  eüljelncn  nad^  3^^^^"  U^  531m  (me!;rcre  ober 
oüe):  ber  1»«  111204a,  öUme:  tt)icbcrgefet)n  III531e,  2amTber  2»«  111426a, 
461a  (fid^cr  bcjlimmt);  ttJtebcrgefe^n  III531e,  2a  (oft)  j  ber  3«*  111426a, 
531m:  tieüeic^t,  ni(^t  fidler  tt)iebergefel)n  1115316,  2m  j  ber  4*«  111204a, 
426a,  461a  (fidler  beftimmt):  »iebergefe^n  III  531e,  2a  (oft)  :|  ber  5»«  HI 
426a,  532m  (nid^t  tt>iebergefc^n)  j  ber  6»*  I  lOle;  111426a,  532a  (äu^erfter): 
»icbergcfc^n  III  531e,  2am 

Urban  VIII  (^abfi  1623-44;  cig.  Maffeo  Barberino)  11512a  (Schei- 
ner's  SJerläumbung  Galilei's  bei  i^m) 

*Ur-,  Ut-  [lefetereg  mit  *  bej.]  (bic  bcutf(^e  Sorfptbe,  mit  bem  fjrembe« 
bajtüifd^en:  b.  ^.  ton  Urb-  an;  f.  i)or^in  fd^on:  uralt,  uranfänglid^)  [f. 
aber  beim  sec:  iW^t^e,  ^^\ifit,  planet]:  -be^ölferung  11433a,  -betro^ner 
11418a,  -bitbI83e;  Urdaneta  (Andres  de ,  1498-1568)  111368a  (^age» 
bu^  über  bie  (gntbecfung  ber  (gübf^ifee  SImer.'e)  [mit  Loayfa  1525] ;  -ein* 
ttobner  11195a,  460m;  -erinnevung  I381e,  -formen  111573a,  -gebirge 
IV 406a,  -gel^eimniB  I22a,  -gefc^i(^te  [f.  (SrbcJ  II405me,  -geflaltung  II 
298a,  -getüäffer  (pl.)  (=  -iMffer)  1 284e  (53eh)or)nung)  ||  -grunb  II  139a, 
Illllmll:  ber  2)inge  III  lim,  596e  J -grünbe  III437e  |j -^eber  11209e, 
Urijino  (Sa^an)  \79a  (bei^e  Oueßen)  |  -Traft:  (Sine  lY 212a',  fc^affenbe 
I39a,  104e;  -fräfte  IVl48m  J-funben  II245n»,  270am,  460a;  IV226m: 
alte  Il461e  :|  ürliclis  (L.)  IV530m  (viiidiciae  Plin.),  -meer  Y66e,  -menfd^ 
1381a,  C/rmit5(9fbein)IV281a;  -^Ic^Iid)*  1155m,  241a  |  -quelt  I208n-, 
248mll;  II  146m;  III  12a,  378a;  lV241e;  -queüe  IV 96a  :]  ursa  [.  S3är 
j|—  Urfat^Ctt  [f.  bt^namifc^,  @rfd^einnng,  fcgmtfc^,  medianifd^]  I3nm,  2m, 
341e,  3a,  4e,  358m;  II  4a;  III  27ci,  33m,  84e,  89e,  166m,  251m,  264m, 
393e,  4l6e,453m,  6e-7a,  501e;  IV42a,  47e,  160a,  195a,  9m,  452m,  503e; 
V33a;  sing.  Urf ad^  (Urfac^e)  [burc^  *  bej.]  Il265am,  324e;  IlI4f,  10m, 


Urfac^en  —  U]($  1147 

416ell;  IV80m,  96m  ||  3tif.:  atigemeine  IlUOöm;  IVlSlm*  23la*;  ju 
ben  IL  auffteigen  [a.  le^te]  11242m,  V7am;  beftimmenbe  I356e,  ccnftatite 
111453m,   in  2)un!el  V(40m);  nc^  nic^t  crgrünbet  III  24e,   IV  637a; 
nid^t  ermittelt  I426e,  [i^tuer  gu  finben]  111612m,  fcrttvirfenbe  III456e-7a, 
gemeinfame  IV 35a»,  gleiche  IVo95a,  ©ninbitrf.  U51m;  ^au^turf.  1277m*, 
337e*,  482m  |  bie  le^te(n)  I196e;  III  23e*,  546e :  311  ben  I.  U.  aufjteigen 
IV  217am  :1  ßocal-Urf.  [=  örtliche]  11391m,  421e;  mannigfache  IV  234a; 
matericüe  III587m,e*;  metee  IV231e,  mebrfad^e  IV294e;  näc^jie  ffl 
251m,  natürliche  V  14a;  '6xtl\ä)t  [=  Socal-]  1324a,  366a*;  IU405m  |  un* 
befannte  II495e,  HI 205m:  ettjig  111462e  :J  5Serfettung  1 166a ,  35erj(^icBen 
Hole,  öerjc^icbcne  111393m;  \>erh)ic!e(te  I228e,  IV294e;   toiele  [=  gr. 
3a^I]  1326a,  IV 637a;  tt)ir!enbe  1311a*   große  3ab(  [=  biete]  III279e  :|| 
33.  2)  urfac^U^*  adj.   [f.  (ärfenntni^,  5>ertettiing ,  3ufammen^ang]  V 
40m  (Serf)ältui[fe);   adv.  I  98m,  160a  J  3)  urfad;ac^*  II  370e-la  (33e" 
bingungen)  — 1|  Urfem-ic^  IV  181m  (magnet.  3nten[.)  |  -fit5  (»on  ^»>(* 
tern)  II 38m,  43e,  143a;   pl.  -fi^je  11150a  (ber  Sibilifatirn)  ||  -f^-^ning 
[f.  glüfi'e,  fogmifd;,  meteDvi]c^,  Ciieaen,  2ßaf[er  it.  a.]  1383m,  III  573m-4a: 
gemeinfamcr  111559a,  @Iei^artig!eit  III587e  J  -j^rüngli^*  adj.  1198m, 
m7a;  adv.  U147m,e  1|  -fiamm  II199e  [eineß  33aiime8],  239e  [alc-  53oiq; 
-jioff  I  70e  (-le^re),  -fteffe  (=  (glemente)  \  20e  (biele);  -tej-te  II114e  || 
-t^eil  1)  (Judicium)  11216m,  IV288a;  pl.  -tt;ci(e  11206m  (ftvenge)  f 
2)  -2:^eile  (partes)  I48a  ||  -tief*  11103m;    Urumtß  (3nner-2lf.) :  ^oU 
fatore  I254e,  IV 575m;  ümp  (furif.  Snfel)  IV397e,  Uwal  (gran!r.)  I 
460e  [geogn.];   ürvafi  (Sf^^m^fie)  II40mll,  117me  |  ('rUrville  (*Jules 
Sebaftien   Cefar  Dumont  d'U.,   1790-1842);  terre  cVAdäie  IV  89m, 
voy.  de  l'Astrolabe  IV588a,  fougeres  1468a,  Matthew's  rock  IV420a, 
[^erf.]   1468a;   voy.  au  pole  sud  11414a,  IV64e;  ^clvnef.  f.  ©übfee, 
2  ^Reifen  IV64e,   2lbtl;eilungcn  ber  ®übfee-SnfeIn  (^ol^nefien  iifir.)  iV 
(415a) 5<S5am,  ^ic  öcn  Teneriffa  11414a  (^öbe)T-bol!  11149a:  bafür 
angegebene  ^i5IIer  11  U6m;  e§  giebt  feine«  II [146m-7a]  6m,e  J -hjalb  II 
40a,   III  (97e)  546m;   IV 258a,  283e;   -tDalber  (*)  II  86m:   2«cnb  III 
511am*,   [@(^ilberung]  II  (56'a),   Xi)kxt  III  511am*,   ber  XxOßen  ib.  :| 
-»affer  (pl.)  1266a,  II  181a  ]  -hjelt  (=  33ortüeIt,  ^i  S^crjeit)  [f.  Suft!rei«, 
3Keer,  Xbiere,  ^Baffer]    I  229m ,  268m ,  459me ;   lll  144me,   \ 88a]   53. 
-»ertlich  (*)  [f.  X^kxe]:  Vorgänge  11.  3uftanb  \209e-210a,  226c~7  (le)-, 
3uflanb  IV346m*  J-jeit  (=  SSorjeit,  Sugenbalter  ber  (Erbe;  i^  Urtvelt, 
SJormelt)  [f.  (Srbe,  mima,  2iiftfreiß]  I5e,  (266a),  567a;  11115e;  \{66e, 
68e,  69m,  74a):  bie  d^aotifc^e  1567a,  öem  2)ufte  ber  U.  iimficffen  I5e; 
in  ber  U.  I314e;  IVl48me(5556-4a),  460e;  in  bie  U.  1367a;  unfre  im« 
toottfommcne  ^enntniß  11125a,  [S3crgönge]  III  460e,  atte«  öiiüanifd^  1227m; 
3iiftänbe  I1392e,  \\\U4me 

*Üshach-%l(i\  ((Sifel)  IV276am,    Usbeken  (3?ülf)  i445a,    Ufchinfkajc 


1148  n^ä)  —  5ßaIIa 

sGpka  (SBiiIfan  Äamt[d:;at!a'g)  \Y389a,  TJfchkowfh  (it.)  \y39U,  usnea 
(ipfl.)  1372m,  Urodimare  (Antoniotto)  IIISBOa  (am /Senec/a^  mit  Cada- 
inofto),  CJ/^ß  (@ee  tu  ©ibir,)  lV45e  |  Uft-Kamenogorfk  (@il6tr., 
Ooiit.  Sübolf!)  I262e:  Reifen  V84m,  ©ranit  12626,  am  Irtyfch  Y82e, 
2öeg  V83e  :|  C7/-Ürf  (beim  2tval-eee)  IV243a,  Ufuga-Take  ^  Kiaka  \ 
U/ün  (üft-a[iat,  35oIf)  11421m,  437e:  S3egimi  ber  SöIfel1^^anbrIl^g  n220e, 
240m  J  Utah  (aiid^  tu  comp.)  W 594am:  ©y^eb.  IV 594m,  -Snbiaiter 
IV 594a;  ealafee  IV594m,  -(£ec  IV594a;  e^rac^e,  Sörtcv  ib.  :|  Uteviit- 
^laceitta,  Uteni6  11430a  |  Utica:  ^[;cittcier,  ^r/6ntcifd;e  eotcttte  II  162e 
4m,  180a  7  Utrecht:  «Bi[d;cfe  II  130m;  geuevfitgel  !II609e,  9}ictccrftetn 
111615m;  [^^5crf.  bo^cr]  III419e,  ^rofeffor  11515a  :|  Uttara-Kuru  (2anb 
3iiner-5If,)  11201m,  424Tn',  Utzfclmeider  (Jofeph  von,  1763-1840)  III 
80a  (3nftitut  in  München,  Objectibe) ,  volcan  de  Uvillas  ob.  Uvinas  (in 
ber  ©rii^^e  tooit  Slrequi^a)  W549a,  Uwarow  f.  Ouwaroff  .^  Uylenbroek 
(Pieter  Johannes)  III116me  (Hugenii) 

*Vacherot  (Etienne,  geB,  c.  1808):  6co]e  d'Alexandrie  II  434e, 
ba§  atejaitbriitifd^c  2Ru[eiim  II  {206e-7a)  434e  :|  Vacvac  (aud)  Vasrak; 
ßaubevinfel  Bei  Edrifi)  11114m,  Vadianus  (Joacli.  von  Watt,  1484- 
1551)  [f.  Pomp.  Mela]  11  493am  (BeloBt  1512  in  e.  S3riefe  beg  Hyla- 
comylus  Sf^amen  Americi  terra),  Vaillant  (Augufte  Nicolas,  gcB.  1793) 
IV 65a  (Steife  auf  ber  Bonite),  Vaino  (finnifc^er  ^elb)  1144a,  Jean  Va- 
lard  11480a  (Äartenfainmliing  1552),  Valckenaer  (Ludw.  Cafpar,  1715- 
1805)  1402m  (bie  @onne  Bei  Euripides,  diatr.  in  Eurip.)  |  Valdiria 
(S^iti):  ^el«{n[eln  baBei  IV 551a,  ^jorbBilbiing  1310a;  parallel  IV552e, 
Sm]  Valencia  (©^an.)  111589a  (tüfte:  äobiacairic^t),  balenrianifc^  IV 
220e  (^otanüer);  Valenciana  (®niBe)  f.  Gttanaarwato  "[  Valenci enn es 
(Achille,  geB.  1794):  gifc^e  11109a;  btc  crften  foffilen  ©äugetBiere  1290a, 
467a  :|  Vettius  Valens  111207a  ((Stern  Seth  [Sirius]),  467a  (9?ame 
bce  ^(an.  Mars);  Valentinian  I  (röm.  Äai[er;  geb.  c  321  p.  Chr., 
reg.  364-375)  II  22a  (gelbjiig  gegen  bie  Alemannen),  240a  (bie  Hunnen 
gcBn  iiBcr  ben  Don)]  Bafilius  Valentinus  (c.  1490)  U 384me  (perl, 
©ruBenmettev  n.  53ninnengeifler) ,  450m  («Sal^eterfänrc  n.  ^önig^n^affcr)  | 
Valentyn  (Franz,  c.  1660-?):  Snfel  Amßerdam  IV  412a,me,  587e; 
Banda-^\\\dn  IV411e,  „Oost-Indim''  \Y 585m,  Snfel  St.  Paul  IV(411e-2a) 
585me;  Vlaming  IV411e,  2e  J  Valerius  Maximus:  mil  Alexander  bcm 
®r.  tüeitig  ii.  nur  Beifällig  ju  rebeu  II  (193e)  430m  :|  Valery  (Antoine 
Claude  Pasquin)  II  108;i  (Cicero's  ©eBiirtSftätte,  voyages  en  Italie)  || 
Valladolid  de  Michuacan  [aitd^  für  b.  ^roti.  IV563e]  (2)?ej.)  51.  (^rcb.) 
lV563e  (©oiiberiteiir)  |  53.  (©tabt)  IV  339a,  350a:  ^Trd^ibe  IV  335m, 
©egenb  l\638m,  [^erf.  ba]  IV  564m,  ©teruBeoBB.  IV564e;  2ßeg  IV  339a, 


^aOe  —  5ßaterlanb  1149 

638m  II  valle  ticioso  f.  Cotopaxi;  Valmiki:  SiamaViiua  11116m,  111 
162m  II  Valparai/o  ((II;ili):  33reitc  IV  lo7m ,  magnet.  «Beobb.  lV67e, 
[Ort  babei]  IV367a;  ^avaüel  IVöölm,  2a;  ^eubel  IV  157m,  95iil!au 
in  <B£)  1357e  ;||  Valz  (Benj.)  |:  Äein  bev  (^cmeteii  1 112a;  Hl  567e-8a, 
582m;  (Scniet  toon  1618  1112a;  inuerev  Somet  ib.,  111 572a  :|  densite 
de  l'ether  lllö82m 

*5Banapraftl;en  (inb.  Sßalbeinfiebler)  11114a  ||  Vancouver  1)  (George, 
c.  1750-98):  ^uitaw  boii  Cook's  inlet  IV442e;  niognet.  9^eigimg  lV61e, 
109e-110a;  SBoigeb.  Orford  II  268e,  SBeltumfeglimg  IV61e  J  2)  mount 
Vancouver  (Oregon)  lY  441a  ;|| —  Van  Diemens  Sanb  [2L]  (auc^  furj 
Fan  Diemen;  Van  Diemens  3n|el  IV  128a,  V  122a)  [öfter  t»irb  e«  ^ier 
flatt  Hoharton  gefügt]:  eHuten-33afaIte  IV  590m,  [33ilber]  II  86a,  gange 
I428ra  I  magnet ifc^:  SSeobb.  1197a,  433a;  IV  73m:  «Anfang  IV72e; 
Sntenf.  \433a,  IV  178e;  [Station]  (f.  übv.  *Hobarton)  1197a,  ©torimg 
[=  UngetD.]  1428m  (am  (Sonntag,  nic^t  beobachtet),  Ungetoitter  IV  132m; 
©c^linnginigen  ber  2)?agnetnabel  1433a  :|  [Ort  ba]  IV  73m,  D^eife  1370m, 
f^ji^  1307a,  travertino  I232e,  h)eftlic^  öcn  IV  137m  :|j  «B.  (Strafe 
Van  Diemen  (ob.  2)?eerenge  V.  D.  IV  393a)  IV  393m,  400m,  le,3a:  Snfel 
in  ibr  IV403e  — 1|  Vanikoro  (3nfel,  Snfeln)  f.  S.  Cruz;  ^aiixUt  I 
349e;  II  91m,  480m;  Van  Sittart  river  (g^eu-^cH.)  IV  137e,  Vanua 
lebu  (eine  gibfc^i-3nfel)  IV  424m,  Var  IV621m  (©cpart.);  vara  (f^an.) 
l\539m  (castellana),  vära  (fan^fr.)  111469m;  vnrana  (fan^fr.)  Il426mll 
j  Varenius  (Bernhard  Varen,  geb.  c.  1600):  descriptio  Japoniae  I 
75e,  feine  ©ecgrapbie  [[60me,  74-75]',  [M^en,  ^erf.]  I74m,75me 

tariabet  [21.  1)]  111250m;  IV96m,  149e  J  2)  variabilis  (=  üer* 
änberlic^er  Stern)  111236e,  8a,  241mll,  2a;  pl.  -les  111236m  :||  35.  3)  ^a* 
rianten  111252a,  W598e\\;  4)  variantes  lectiones  IV598eil  J  (5.  5)  ^Ba* 
riatton  (=  33eränberiing;  2)  =  magnet.  SBeranb.  3)  =  magnet.  2Ibtt)eic^ung) 
[f.  Som^aß;  (5rb-2J?agneti«mii«,  magnetifc^,  3y?agnctnabel;  SKonb,  Xtmpi' 
rotiir]  1354a,  379a,  380e;  111279m,  485m;  IV27a,  103m,  520e;  pl. -en 
(»)  I11284ai|,  IV604e:  -^ö-Äarte  f.  mugnetifc^,  periobifc^e  lV129e*; 
^ünblic^e*  1326m,  479a  J  2).  6)  35arietäten  \\636a  (nic^t  olö  Slrten  ju 
nebmen);  @.  7)  bariiren  1333m;  III 238a,  455e,  571m;  IV 40m,  184m, 
520e  T  g.  8)  üariolitbifc^  f.  ^or^b^r 

♦Varin  II  o93a  (^enbel  an  ber  SBÄiifte  Stfr.),  tariolitbifd)  f.  nac^  öariircn; 
Varnhagen  von  Enfe  (Carl  Aug. ,  1785-1858)  II  126a  (fcrf. ,  biogr. 
2)enfmale,  Paul  Flemming);  Varro  (Marcus  Terentius)  11417a  (®rob' 
mal  bce  Porfena),  II1161e  (Sage);  Vafalii  Eandi  (f  1825)  I442e  ((Srb- 
beben  üon  Pignerol  1808),  Vasco  de  Gama  f.  Gama.  Vaßra  (3Wiff.  beim 
(Saffiqniare)  1  393e  (9?amen  für  ©ternfd^n.  n.  2^aii) ,  Vasrak  =  Vacrac, 
Vater  (Pi-ied.)  U  420m  {Colcker.  „Slrgonantenjug")  j  Satcrtanb  [f. 
bentfc^]  I40me;  II  62m,  168e;  111  9m;  53.  üutcriänbifd)  (*)  [f.  Sitteratnr, 


1150  ^aterlanb  —  ^^egetatioit  3 

^pi-ad)t]  1192m,  tag  SS-e  {<^^)  1189m:  Soeben  1122a*;  [üeii  (Svseiiguiffen, 
Saareil]  II  143m,  250m;  gemeinfamet^  11  219a,  437m;  'beliebe  11  16e, 
2I7e;  iiiifcv  23.  I  68e,  II  114e  |]  Vatican  f.  Rom,  Vauclin  (S3cvg  auf 
a^Jartinique)  IV 601a  |  Xl)a\  öoii  Vaudufe:  Petrarca  II  53a,  121e  J  Vau- 
quelin  (Nicolas  Louis,  1763-1830)  [f.  A.  v.  Humboldt]:  (5r;lov-2(mmcmuui 
V35a;  ilRetecrfteine  III  613a,  5m  J  Vauvert  de  M6an:  SJefii^l  tev  ©c^Iamm« 
ijulfaiie  Düu  Turbaco  W 512m\\  (6ef.  ^iif^ntnieufctjuiig  bee  @afeö),  me  (Saffer 
au^  ben  !(eiueu  Äiateni)  :[  Triftan  Vaz  II  412e-3a  (auf  Madera  1519) 

«Beben  (ob.  SSebaö  II115me,  6alle)  II [59m«,  2(.  Hörne]  39eil:  Sflatur» 
fcl;ilberun9  (-gefüM)  II  [39me,  21.  115me]  6ail ,e  j  33.  oebifc^  111 208e  (SBovt), 
469a II  .||  1)  Franeifco  Nunez  de  la  Vega  (iöifd^of  ücn  S^ia^a)  111476a 
(constituciones  diocesaiiaa.  Wotans-(2agc)  2)  Lope  de  Vega  (Lope 
Felix  de  V.  Carpio,  1562-1635)  11124m  (Aiauco  domado) 

SBegetabilien  [21.  1)]  (=  ^ftanjen)  I333e,  V36e:  im  «ernfteiu  ein^ 
gef(^Icfffn  129««,  [35eftanbtl;eile]  11385me,  ^crm  1368a  :||  2)  toegeta^ 
I)ilif(i  (rr^flanjen-,  4:  ^flangeu)  I13l4e:  ©eftaltcn  IIllmll,84e;  @e^ 
[taltung  II  103m  J  $!c6eu  [=  ^franjeul.]  1 169m,  368a;  111378m:  cb  eö 
früfiev  ba  gen?cfen  fei  al^  ba^  animalifd^e  1  293m  :|  9ial)vung  I  333e',  Statur 
1377m  I  Drganifalion  11313a,  -niemcn  III44e-45a;  Organiemu^  1371a, 
457ra;  IV 459m  :|  ©toff  1295m,  @tcffc  II(150a)  :||—  55.  3)  IBcöCttttion 
(=^ftanjen,  Pflanzenwelt)  [f.  33aum,  Serge,  Mars]  1349a;  I156e,  81e, 
96a,  130a;  IV 283a,  374m  ||  3nfä|c  (in  compos.  SSegetaticnH*  ^^'' 
fang  I  283e,  -3lnfid;ten  II  131e,  mit  S5.  bebecft  V44a,  bie  25.  belebcub 
111382e  I  tSftarafter  [t^:  p^fiogn.]  I  294am  (öerf(^iebner),  1195a  {pl^tf' 
fiogncmifd^er);  -®).  IV  555e  :|  dcntrafte  II32e,  -(5:^clu^  111388m,  wa« 
ßinflu^  auf  bic  25.  ^at  [ög(.  beleben,  ©ebei^en]  IV 460m,  toon  25.  entbleit 
[=  o^ne  uftr.]  IV438e,  -(g^odjcn  [4:  -gerieben]  I[293-9a,  21.  468- 
470m],  -©«biete  [^i  -^onen]  I376e,  tt?aö  i^r  ®ebeif)eu  förbert  [tgl.  (Sinft.] 
111387m;  [2J.  einer  ©egenb]  (4:  Sdnber)  lV339e-340a,  358a,  374m, 
510m,  555e;  V 44a,  50e,  79m,  80a ;  -©renjen  IV  47m,  bev  25.  biuberlid^ 
III  144e  I  Äroft  1347a,  II  42e;  -traft  1305m,  II  306e  :|  Äüften  ^  V 
80a;  [einzelner  8 an b er]  (t  @egb.)  II53e,  81a,  83e,  84a,  86m,  276a,  516a; 
lV530e;  ö-Iccr  [= -loS  ufn>.]  IV42e,  t-Iog  [=-Iccr,  c^nc,  emblc§t]  II 
25m;  ä^annigfalt.  II  86m;  c^nc  25.  [=  -M,  -leer;  entbleit]  IV 358a, 
517a;  -^eriobc  [ij: -gpcc^e]  1294a  |  ^pbpfiügncmic  [4:  ®l;arafter]  IV 
17e-18a,  530e;  -gnemif  II  302e  :|  bei  9leifen  I169e,  rot^e  IIi540am  (ouf 
bem  Mars!),  -(Stufen  II  72m  ||  2:ropen-25fg.  1131e,  83e-84a  (129e- 
130a),  ie;  25.  ber  Str.  II  54a  (96m)  J  trc^ifc^e  II9a,61aj  lV530e,  V 
50e  II  untergegangne  I  232e  j  üppige  1294a,  IV246e;  Ü^^igteit  II 
9a(31e),4le,ö4a,86m;  IV 510m,  V(79m)  :j  25erf(^iebenbeit  II  (32e), 
25ertbettung  II136e;  ber  25crn?elt  [=  foffile  ^pongen]  (ugl.  -S^cdjeu)  I 
227m,  294m,  5m  (9a),  420a  (468m);   -3oncn  [^i  -®ebiete\  II  92m-93a 


Vegetation  Q  —  Venus  2(1  1151 

(öerfc^iebne  9htuv),   -^eue  II  92m;  Buftaiib  1311c,   -3.   III  387e  ||— 
4)  i^egetirenb  IlSlde-öa 

*Vegetiu8  (Flavius  V.  Renatus):   custodes  III  360e,  de  re  mili- 
tari II436e,  35erme[[ungcn  ufU).  im  vom.  SÄeic^  Il(215a)436e  :|  Veüskopf 
IV  277m,    islas   de    las    Velas  Latinas   (=  Marianen)   II308e  |  Velay 
(Saubfc^aft  beö  2angueboc);  SSulfaue,  23iiIfaii-©vii;^Vt  IV 580m,  607am: 
a«eeve§r"erne  IV 454a,  607am  ;|  yan  de  Velde  (Adriaan,  Tlakx;  1639-72) 
11129m  I  Veletri  [an6)  Velletri]  (bei  diom):  muscum  IIl413n:  museum 
ßorgianum  111413a  (@(c(nif^),  485e-6a  (ajtef.  2)Zamifcvi^^t)  J  Vellejus 
Paterculus  (Cajus):  Spartacus  im  Vefuv  IV 448a,  6'05e-6a;  [ßeit]  IV605e 
*Veneder  (SSolf)  11411a  ||  Venedig  II3ö6m;  58.  Venetianer  pl.  {% 
sg.  O  111360a;  S.  üetietianifc^  (*);  SSleibäd^ev  11130a,  [^iic^  gebviicft] 
111314a,  6cm;>aßIV53aO,  gamilie  11462a*   [au«  F.  gebt.]  II467e,  @e* 
fc^ic^te   1153e,   tivd^e   S.   Giovanni  e  Paolo   II  129a,    [Sogej   II  305e, 
Palevei]  II82a,  uadt)  11293m,  [^^cx].  ta]  11356m;  ^eifeiibev  11292a* 
-bc  11131m*;  g^ifffabrto  11181m,  IV  53a;  fecfal)renb  II  290eO   jn  V. 
11360a  II  Venegas  (Miguel)  \y440am  (noticia  de  la  Califomia,  33iiltau 
de  las  Virgenes),   S.  Venerina  (Oliellc  am  ^tlia)    IV  604m;    Venetianer , 
tjcnetianifd^  f.  bei  Venedig;  Venetz  1356a  (über  ©letf^ev)  ||  Venezuela 
(nÖvbl.  ^vemuj  5Reu-@rauaba'cO:   Ccvbitlevc  IVöOle,   (gvbbeben  IV  599a, 
@cogr.  IV  557m,  ©vanit  \78m,  ^öbeiibeft.  IV623e,  Äüfte  f.  2ittovol  | 
tüftenfette  IV501e,  557a;  V(78m):  nlu-bl.  5(bfaü  IV245e-6a,  biird^- 
brodln  I219e,  35evbinbimg  IV599m  :|  ^ittoval  IV599a,m;  llanos  1143a, 
l\161e-2a',   [Ort  ba]  I  447e,   ^flanjeii  \ 80a;   ^eiße  £luelle(n)  I  447e, 
lV501e;  ©c^iieegrenje  IV  557m 

*venta  IV 434m;  V30e,  80a  |  «Beut ile  [[.  S3ul!ane]:  .fi(a^^en-ä.\  II 
484m;  ®id^erl)eit«  -  5>.  IV230e,  -Ventil  IV  301a  :|  mout  Ventoux  (bei 
5U)igncu)  II  121e  ||  Venturi  (Giambattifta ,  1746-1822)  |:  Galilei: 
gängen-ÜKetbcbe  ll(358e-9a)511a;  „mem.  e  lettere  di  Galilei"  II  509e, 
ölOm,  lail,  5e  ;|  ottica  II  437m,  470e;  be«  Ptolemäus  O^tif  11437a  | 
Leonardo  da  Vinci:  (Srblid;t  im  Wlonht  III  (499am) 541a,  9iaturbecbb. 
in  Oberital.  V(62a)87a;  „sur  les  ouvr.  de  Leonard  de  Vinci"  11484a, 
517m,  9m;  111541a,  V87a 

Venus  51.  @i3ttinn:  3nfel  bcr  V.  1161m,  123ell;  bie  mcbiceif^e  III 
388e,  toon  Tizian  II82e  J  33.  e^iff  IV 65a  ||—  (5.  ber  planet  (großer) 
[au^  in  compos.]  (f.  öfter  bafür  (Sd^eibe)  II  503ell ;  III  57öm,  413m, 
[492m-4,5I.  537e-9a]  II  poxöUclcn  in  ben  Bufä^eii:  1)  33etregitng,  9Jo- 
tation;  ®tiüftaub,  ®efd;trinbigfeit;  üictattonejeit  it.  bagegen  Umlanf^jeit; 
2)  ©eftalt;  l!ic^tge[talt,  ^fjajcn;  «Siegel,  ©tc^elgefialt;  fic^clfennige  ©e* 
jlalt,  ?i(!^tfi(^el ;  ^örncr;  3)  ©lanj,  Haft,  JpeUigfeit,  2eud;ten;  fimfeln: 
glänjenb,  leuci^teiib,  hell,  erleuchtet  ||  3nfä^c:  ^benbfteru  f.  SD'icrgenft., 
teine  ^b^lattung  f.  «Scheibe,  5lbftanb  f.  (Smferuung,  alter  planet  III 42im, 


1152  Venus  3lu  —  S 

%niel)en  f.  Oberfl.,  Apollonius  toon  ^evgn  ll503e;  Sltniüf^^dre  111538e, 
-2t.  111494a;  Sliietvitt  f.  ^<Bnme  ||  S3af)n  [a.  ej^-centv.] ;  -bot^u  (*)  Hl 
492e:  einfpc^enb  111467a;  jtvif^cn  ber  V-  u.  Mars-^al;n*  1  95a,  146a; 
lll376e  I  9(Jeigung  ber  S3.  111  44öm:  fieine  111428m  :|  Ort  111  433e, 
ö37e-8a*;  Otei^enfolöe  111466e,  fd^neiben  1  106a,  tcenii  fie  ganj  [id;tbav 
toärc  1412a  1|  SSeobac^tung  I11538e,  -en  111493in;  «Berge  lll494ain  [un^ 
geheuer  \)o\)t],  538e;  iBe]c^atfeu(>eit,  ^u^tan^  111  485a,  493e-4a,m  1| 
«etüegiiiig  [*^ar,  1;  tgl.  ©ef^lcinb.]  II 503e-4a,  \U466e-7a:  rücf* 
läufige  11503e,  um  bie  ©onne  [=  Umlauf J  11  503e  "[  [i^erfc^iebne  S3-enl 
U503e-4a  ||  Someten  f.  i\ä)t',  untere  eonjuncticn  in433ell,  538alll;  ^outraft 
f.  !Oid;t,  CopernicusU 505e-4o;  2)i4>tigfeit  197a;  111429m,  446a,  7a, 
485a,  492e;  2)igrcffion  f.  °@cnne,  bunfel  f.  Üt^eil,  2)ur^goug  f.  ^©oune  | 
S)ur^mcffer  [f.  Bä^tiU]  111492e:  fc^einbarer  lü  454a II ,  609e;  fer;r 
ftufeiib  in86e;  fe^r  beränberlid;  (ber  fc^einbare)  111492e,  538a;  tväc^fl 
Ill(433e)  :|  eiemeute  111  492me,  5e  j|  Entfernung,  Slbftanb  O  [i^gl. 
na^e,  S^iä^e:  ^ur  @rbe,  Sonne]:  »on  ber  (Srbe:  mittlere  HI  433e,  492«; 
toerf(^ieben(e)  Hl  (433e)  492e  J  ijon  ber  ©cnne  [f.  ^©cnne:  -ferne,  9^äbe; 
2)igreffion]0  ni443ell,  455m,  4a,m;  -21.  lll°443e:  enreiterte  111397e-8a, 
größte  [=  2)igreffion]  III  433e;  mi  40^^  111  434a,  0538a II ;  mittlerer  111 
<^436a,  a^erbältniB  l°99m  :||  jur  (Srbe  [a.  (gntfernuug,  ©röße]:  gerne  f. 
9^ä^e  I  ber  (ä.  am  näc^ften  111217m  |  grofee  m\)e  111 492e  (u.  gerne),  größte 
Sn.  III433e-4a  J  grbnäbe  m538a  ||  erleuchtet  [f.  ^ai\  3]  111217m  (f), 
(£rf(^einungen  an  ber  V.  111420e  |  (gjcentricität  (i^rer  SSol^n)  l  97mll; 
III  456m,  4926^^,  558m:  abnet;meub  111456a,  (lontraft  11197m;  fel^r  geringe 
lli455ell,  533m;  fcl^r  Keine  197m  :J  fern,  gerne  f.  (Srbe,  ^Sonne  |  gledten 
in  493e-4a,  538e;  -fl.  lU  493e  :|  funtelt  [f.  ^ar.  3]  111  86e,  ©cfc^tinn* 
bigfeit  1400a,  gefef^n  f.  fic^tbar  |  ©eftalt  [*^ar.  2]  (a.  ferner,  l'ic^t-, 
©ic^el-):  hjenn  fie  immer  in  berfelben  ®.  fi4>tbar  xv'dxt  I412a\\  ©lanj 
[*^ar.  3]  III  218m,  468m,  492e:  größter  III  217m  J  glänseub  [f.  <Par.  3] 
111469a,  472a  .jl  ®ri)§e  I(96e  gegen  Mars),  I11433e  (=  ber  (Srbe);  großer 
Panet  III  376w»  :|  am  beßftcn  f.  2iä)t,  ^eüigfeit  [f.  ^ar.  3]  III  217m  | 
^örncr  [f.  ^ar.  2]  111494aw:  n303u  benutzt  111494a,  (grflärnng  III 
494am;  t>eränbcrlid^e  ©cftalt  ib.,  538e  :j  innerer  planet  I95e,  II1427e; 
2lrt  l?eucbten  [f.  ^ar.  3]  1207m,  teuc^tenb  [it.]  111454a  (am  berrlid)ften) 
II  gid^t  [f.  ^ar.  3]  (a.  ®id)el)  III  494me,  538e:  afd;farbcne8  III  494me, 
539a ;  gegen  (Someten  III  221m ,  (^ontraft  III  84m ,  eigeneß  f.  -eutiincf ., 
fetbftftänbige  ^-entn^icfelung  I  Ule;  -gefialt  [-  l)p.  ^l;afen  ufn?.;  f.  ^ar»  2] 
11362a,  512m ;  111491a;  hjann  im  beüflen  2-e  [=  ftärffteö  ?.;  4?gl.  (Schatten, 
®id)el]  III  455e-4a,  557e-Äa ;  -^roce§  111494m,  reftectirteS  [=  2uriic!geh>.] 
11184m  I  -ftärle  III  133e  (229e):  im  3nnern,  Umfreig  III  55<Se;  bc6 
ecnnenlid)tg  111459a;  baö  ftärffte  [=  betiftc]  III 455e-4a:|  m'x^  111539a, 
ba«   3uriidgett)orfcne    [=  reflect.]    Hl  63a  ||  lüuft   f.    2ltmof^^äre;    Mars 


Vemis  )})i  —    l^eracruz  Ä  1153 

f.  tK-\\u,  (s\ii|3e  I  äUaffe  WiUöa,  492€:  35evbe[fenmg  111  444e  J  jUMJAeii 

V.  unb  Merkur:  eiu^^auet!  \\\439€-440a,  479a,m',  iiii[ic^)tbave  ^laiictcJt 

|[  365m  :I  ki  ben  Mexicanern  III  581m,  am  ä)?ittag  f.  fi(f)ttar,  -incnfc! 

[=Jva('aiit]  lll55<§e-9a,  ^UJovi^cu-  it.  ?tkub[tcvn  111491a,   SOh\\\t  III 

439all;  nahe,  dl'äht  f.  (5vbc,  ^oniic  |  Dramen  1I1467(^  8m,  9a,  472a, 

581m:  uux-  I411e  J  C)6evflä*e  111494a  (fefte,  i(;v  niwel^Övcii) :  -^u-Sdifel^cu 

111494m  :|  Ort  [=  eteüc]  [.  ^alui,  ^Pavaüayc  III495  ||  ^bafen  [=  üliAt' 

i3cftalt  iifav,  f.  ^av.  2]  II  347me,5ö2me,  496e,  504m;  111491a;  -^l;.  III 

538a:  ©iiM  ni52le;  (Sntbecfmig  [=  ©ic^elgeftalt]  II  345a,  354m,  562; 

III  18a,  76a,  521e,  538am',  \&e\d}.]  III  538am  J  %^\^a\e:  Sßveite  III  434a, 

538a  II  vaiid;t  III  581m  \\  9Jotation  [f.  ^av.  1]  III  493e:  53eftinimimg 

111494a  J  -^^eit  III 495e,  538m  ||  vücfläiifio  f.  3?cive.qinig ;  (£c{;atteu  ivcvfeiib 

III  43ta,538a|  ec(;ei6e  [=  Venus],  -[d^eik  (*):  !einc  9lbVlatlmig  U' 

nicvft  III494e;  2)iivd;mcffcv  III86e  (icf)ciiibavev),  433e  Oväd;ft) ;  [iAelfcnni.ac 

©cftalt  II238e*,  [id;tOav  III397e-8a,  UmfieiHn538e  (eid;t[tnvfe)  :|  @eite 

III  (4200  bie   bev  @omic   aGgeivaiibtc)  ||  ©ic^el    [f.   ^nv.  2]    111494a: 

Hevulig  II  238e  (©eftdt)  [=  ©ic^ctg.],  III  493e  |  -geftalt  [=  fid;clftniu. 

iinv.,  [.  ^av.  2]  0".  cvleitditet)  II  362a,  512m;  111491a:  gntbediuig,  eiit' 

bcdt  [=  ^^r;a[cn]  II.956>,  .V62(a);  11160m  :|  bie  fc^mate  @,  am  l^eüften  [= 

im  r-eüftcn  Sichte]  III  {433e-4a)  538a  \  mjt  III  538e;   ^\^\[\^d  111  433e, 

538a  :||  fic^tbav,   jieietm:  luemi  V.  immer  f.  tväve  1412a,   am  9)iittag 

Ill537e-8a,  iiid^t  f.  111397e-8a,  ki  Xage  III<52m  :||— juv  ©oinie  [a. 

sBetvegiing,  (Sntfeviumg,  $?id;tftärfe ,  @eitc]:  5lii^tvitt  111539a;  größte  S)i* 

gvcffion  [=  (Sutfcnu]  III  433e,  538a  ||.  3)nv^gaiig  bev  V.  i>cv  bev  ®.  (hivd; 

bie  @.  111392e,  buvd;  bie  @emienfd;ei6e  111415m);  -3).  TU  126a:  b,  f). 

©omienflcdeii  III  392e,  4:/5aw,  5m;  2Bid;tigteit  III  495a  J  2)md;9niige  III 

412e-3m  (@ciiiienf(.),   -^.  III  318e-9a  (öevfeMte)  ||  '^iiferiie  111439a  ||- 

bev  ®.  imk  11184m;  foniieima^e  111494m,  558m  "f  m\}e  \\\492e  (gvc^e), 

^i\ml)t  111439a  ||  ki   Sage   11182m;   Svaknt   bev  ®.   11350m;  III 

422me,  [465e-7a]  6m,e  — 1|  @tel(iing,  (gtefie  [=  Ovt]  III  477m;  [tevnavtig 

ni421m,  etillftaiib  111493m  |  Sag  III472e;  ki  Sage  [l>gr,  WütaQ]  f. 

fid;tbav,  ©oniie  :|  S^eil  111420e,  494m  (bimffev)  |  Svabaiit  f.  -mciib, 

°3rmic;   oI)iie   2;vaI^auteu   [i^gl.  -mcub]   III  373a  :|  llmfveiS   f.  @d)eik  | 

Umraiif  [f.  ^av.  1]  f.  «Belvegiing;  -^^jeit  [f.  ^av.  1]  1 II 447e,  8a,  492m  :| 

iintevev  "^iaMCt  111422e,  466e,  494e;   Oei   beii  35elfcvn   f.  ^Mexicaner, 

i'toliim  HI  4.94m  (492e),  Bnftanb  f.  53e[d^affen{)eit 

Venvßum  (r,eivöl;nl.   Venußa)   II  453a  (ßelt  mit  llktvevf  teil   Äaiffr 
Fi-iedrich  II  ba  betrat; vt) 

■*vcr-,  $8cr-  [fetjteve^^   (subst.)  biivd;  einen  'Stcvu  *  bejeicf^iiet]   (bev 

beiit[d;e  3>in-fal^,  mit  bcm  ^vembeii  [feii  felbftftäiibigcn  5K5övtevii]  ba5linfd)eii) : 

-aln-ebet  IV115m,  125m  ||  Veracruz  (Oftfiiftc  aj?ev.\^):  ^^ovcmeterbck 

IV 623a,  Cortes  III562e  (ovfd;eint  an  ben  Äiiften),  !^chc  über  ber  Äiifte 

■Jl.  i\  Jpumboltt,  .<?oeim'5.    V.  1,\ 


115i  Veracra^  ^  —  i^erbor 

üoii  V.  IV622e,  ilaiiMiiio  f.  ^Orizaba,  Suftbviirf  lVG23m,  [altci  9Janic] 
in5G2e,  bei-  Orizaha  W 527m  {\md)t\Q  Ui  fcev  Saiibmig);  SSeg  IV350m 
(iiad;  Mexico)  :||  Fera^wa  (meftf.  ^vot».  bev  j^ievra  fivinc)  [ögl.  ColumbusJ: 
i^veitc  IVoOSm,  ©ebivgofette  IV  554a  (3ii[niiimcul;ai!g  mit  bev  3(nbet^!ette), 
i^ödeu  IV307e-8a  |  Äiifte  II  57e-58a  (SBimbevtvaiun),  292am  {Xljtü  ücii 
Sificu!),  305e  (bie  öftnd)e);  bie  [id;  gegenübevlicojcuben  Klüften  J[305e:l| 
-angeineiucvn  I  237e;  ni61e,373e;  -evub  lV467e,  550e,  619e; 
V 9m,  22a;  -ext  l[322e,  lV63a  J -a  ngemehieruiig*  [f.  2(ii[ic{;ten,  33c^ 
gviffc,  ^cobad;tote§,  ^eloiibve^,  ©efel^e,  3beeii,  iRatiivaiifidjt,  -gcfc^e, 
ÜMiiltatc]  1291m;  II  137m,  160e,  354e;  IV  131a,  3e,  213e,  272a;  pl.  -cu 
(O)  VGm,  lOe:  inißc  IV 88m,  mUHn[id)tißc  IV42<\  anniäl;lid)e  ^i'i'^'^inß 
\7m<^  II  -dtet  l  ^.XVam  (imtuvunff.  (gc^viftcu),  III460e  ||—  ÖerällbcrÜd) 
[%.  1)]  [).  ^'viobifd;,  Sterne]  \\\  104a;  IV78e,  81e,  142a:  aüe^  III  233a 
Tba.^^cväubevUc^e*--  11122m,  301m;  [\9a:  nüeS  III  IIa,  29m;  [V8a; 
emig  {\48me,  ©ebict  be^  ^-cii  I  77m;  ba?  ©eH^idje  JV4Se,  -mäßige 
1197a;  bev  Äer^^evivclt  III  Ha,  bev  9}?atevie  III24ri,  im  Dfaiime  182a] 
2)  55  e  V  ä  n  b  e  V  li  d;  f  e  i  t*  [f.  2)o^|>eIfteviic,  (Svfd;eimnigcii,  Veviebifd;,  ©tevne  it.  a.] 
II  173e,234m,  2G7m ;  111494a,  589e;  IV81e,  172a:  [%u\iäl)l  l>ou  @egeii' 
[täuben]  IV4Sm,  b.iö  iöckvvlid;e  I  @.  XVIa  (im  Sed)fcl  bcv^.),  gelb  bev 
58.  I32a,  imvegelmaBige  11229a  :||  53.  3)  öevänbeviib  IV252e  4)  i>cvaiibevt 
lV62le  l®efteiu]  :|I  (S.  5)  35eväubevuug  (=  33aviatioii,  9J?obificaticn, 
Unnuaublinig)  [f.  ©vbbct^cu,  gi^-fteviil^immel,  ©etivg^avteii  it.  tiele  eiiijelne, 
©eftein,  ©eftivnc,  ^immct,  geftiviitev  ^^-).,  Älima,  fo§mi[d;,  Äo^mcii,  ^>eric' 
bifd;,  ^I;t)[ifd),  väiimüd;,  2:eiii^evatitv,  Sävme,  2öett;  it.  tick  aiibve  5Ivt.] ; 
pl.  -eit  (*)  1 73e,  333m ;  II  242m,  31Ge;  III  10a,  15a,  17me,  85a  ;  IV 96m: 
iveftlid;  t^ou  beii  Az-oren  {[  316e-7m ,  fLnt|d)veiteiibe  [=  ^vrgv.]  111452a, 
gemdtfame  III(374a),  ^vcgvepe  [=  fovt[d)r.]  IlIGOla,  im  Seltatl  I  37m* 
— :|| -avteiteu  11297m:  SDMeviat  11342m,  (Stoff  III  7a  J -avkititng* 
11190e  II  -avmcub  1318a  (eimvivteii) ,  -äftelt  I2G9e;  -kiiiien  V16e  ([d)lvcv 
311),  -bamitev*  ini7e-5a  || -Beff evit  [33eftimmiiiigen,  3^^)^emrevtr)c]  111 
491e;  -beffeviiiig*  [it.]  (=  Sovvectioii)  111492a,  548a  :||—  tievlMiibeii 
(-fcimbeu  f.  bef.)  f.  «Stoffe;  -l^illbellb  f.  SDJeev,  5)ö(fev  ||  S5erl>iiibiiiig* 
(=  Sommuuication;  ij:  il>evfel;v,  B^l^iniiif^l'^ino)  [f-  d;cmi[d;,  ©ebanfen, 
.'paiibel,  ^bm\,  cceaiiifd;,  Stoffe  it.  a.]  51.  (ndg.)  1209a;  III  ßlie,  5a; 
pl.  -eil  (*)  1214m,  283m,  334m;  II  180m,  220m,  264a;  IV9e  J  59.  (im 
miiievnlcg.  (Siiine)  sg.  IIIG14e,  5a;  pl.  III  615e,  6a  ||:  3iif.  (comp.  55ev' 
btnbuiig^-):  aiibve  1189a*,  -53eftvel)en  IVlle,  in  55.  6viiigcii  1375m; 
-caiial  1235e,  9a:  buvd;  ^vbvcid;  III  9Grae;  [in  5>.  ftefienbe  ©egenftnnbe] 
(i>gl.  0(Stoffe)  lll270e-la,  6m(7a);  innige  1375m,  11183m;  meiifdCjÜ^e 
1386m,  -mittel  II  70a,  -Öffmmgcn  1  250e,  ^^ülitifd;e  II  198m*,  Hninft 
1  301m,  -fteüen  111400a,  [\?on  beftimmten  Stoffen]  (t>gl.  ©egeiift.)  IV  12a 
— II  -bergen    f.   (Scmcteu,    gifd)e;   -bovgeneö*   III  550« m   (tvivb   einft 


Berber  —   Vereinigte  Staaten  aüg.  1155 

befamit  \mbeu)  :| -bot*  f.  ©c^riften;  -üvanut  11130a  Peiffl,  V36e  || 
-breitet  [f.  aßö.]:   müM.,  hjeit  t.  ir22e,  111480m;  IV  15a,  324m  J 
-breitiiiig*   [f.  Srbbebeu,    formen,   geogva^iI;i[c^,   flinmtifc^,   ^[(aiijen, 
<g^n-ad;e,  Sf^iere,  SBiffen;  it.  "okU  nnb.  Slvt.]:  (comp,  -^i-)  aUgeiucinc  II 
199m,  -besiv!  1376m,  väitmlid;c  I44a,  -f^^äre  11444a,  -[tvat;Ien  Ill43e:|| 
-bveiuieu*  (=  -ung*;  -bräunt  f.  bef.)  [f.  ©teviie]  n448a  (i^ou  @d;vifteii), 
-bvennliil)   III  614e  (fdiirev)  J  -bvcnniing*  (=  -bvcmieu*,   dcmbiiftioii)  [f. 
gJZetaüc,  @tcriie,  ®tevnfrf)uiiv^cn]  11384m:  Inngfame  IV  12m;  -^s^vcccfe 
156a,  11387m,  111609a;  HnTceffe  ll386e,  7a  ||  -bviibevt  I385e,  Il235e; 
-briibeii*  IV224a,  -bimbeu  lll614e  (d;ennfrf))  |  -bac^t*  IVllOm,  126m; 
-bäd;tig  (eiuev  (Sad;c)  in244a;  -bäd;tigeii  II  31a,  335m;  -bäd;tigmig*  II 
I26e.  J-bammeii  I  72a,  V8m;  -enb  II  187m  (inellv)  ||  -bampfen  V 
79m  I -baniHimö*  I  106m,  361  e,  446m,e;  MI  29m;  IV 445a,  575m: 
-^^'-(älcctricitat  1485e  ||  verde  antico  1264a;  -bcdt  IV  193m,  -bcrfimgeii* 
111544m;  laguna  de  Verdecocha  (auf  bem  ^otc^aji)  IV363i;-4a;  -bevben* 
1225a,    -berblid;   IV 225m  ||  -bid;teu   f.   3)am^f,   [i^   i.\   f.   iDbtevic; 
-bid;tet  (werben)   [f.  ^Itmcf^^bäre,   ®a§,   2nft]  III  164e,  313m;  IV9meT 
-bid)tnng*(=  dcnbenfation)  [i.  ^Itniüf^Äe,  gliiffigfeit,  ®a^,  ^id;t,  ?nft, 
ÜJtaterie,  ^ebel,  9icbelf(e(fc,  @ternc]  I362e,  n391e;  III  lim,  165a,  219m; 
lV9me;  pl.  -eil  {^^)  I  147m;  Hl  228e,  524a:   -^S-^roce^  III  313m  || 
-bicfnngen*  HI  429e  || -bienft*  (ba^)  II  83m,  31  le,  9a,  320a;  111116m, 
150m,  292m,  307m,  315a,  384e,532me ;  lV53e,  57a,  60m,  267a,  271e-2a, 
414e,  466a,  489e,  607m,  648e;  V62m;  pl.  -e  (^^^  II388e;  IV618m, 
632e:  glänsenbeö  V73am;  grc^e^  IV92e,  177m,  368e;  imfterblic^e«  IV 
402m  J  2)  -bienftlid;  lV323e,  388e,  518e,  538m,  583a,  7a  J  3)  -bienft- 
üoll  51.  (üon  ^erfoiicn)  II  73e,  243a,  301m;  111273m,  348e,  410m,  441e, 
530a,  612m;  IV96e,  ll8m,  146e,  7a,  190a,  205a,  331e,  347a,  373a, 406m, 
492a,  531e,  589e;  ^.  (üon  ead)en)  III  313e,  347a,  592e;  IV293e,  328a  ;1| 
4)  -bient  IV166e:  r;od;t?.,  l)cä)  i\  Ill87e,  564e;  IV623a;  fid;  t.  inad)cu 
IV 295a;  i.\  um  III60e,409e;  IV499e  ||  -bc^pfung*  III443mll;  -brängeu 
I359a,m;  -breben*  1212m,  -bvet;img*  II  346e  || -bunfehi  [f.  maw]] 
II  137e,  278e,  400a  |  -bunfelnb  [f.  @cnne]:  nöe  1\  11229m,  aüeö  i>.  II 
149m  J  -bimtelt  [f.  @cune]   II  147m,  417a,  461m:  bae  (Sr!annte  irirb 
inieber  l\  II227me  ]  -bunfeinng*  [f.  ^iift,  @cnnc,  (gcnnenfd}cibe,  @t(rne] 
lll537e,  WUSam-,  pl.  -cn  111523a  :1| -biinnt  [f.  Suft]  Vllm;  -büik 
nnng*  milm,596e;  IV175a  :f| -bunften*  I1151e;  -bnnftenb  1113786, 
567m"[-bnnftnng*  [f.  SBnffer]   1323e,  344m,e,  357e;  11284a,  380e, 
450e;  III  42a (56a),  IV455e:  tuxd)  bie  (gönne  l\\378e'\\  -cbeln  II58m; 
-ebelt  I  9e,  385a;  -ebhing*  [f.  iD?enfd;,  2)?enfd;F)eit]  II  235m  :|  -ebrnng* 
f.  S3äunie,  D^atiir;  -einfat^ung*  III  lle  || —  tie  Vereinigten  Staaten 
{mi  D^orbamerifa  1218m, 405e;  11301m,  338a;  III 94e,  362m,  493m; 
IV 528m,  548e)  [55erein.  norbnnieritanifd^e  Staaten  I  342e;  and)  United 


1156  Vereinigte  Staaten  —  ^evgvü^eruiuj 

States  (f.  exploriiJg  oxpedition)]  (.j:  Nordamerika)  \\  3Mf. :  ^cfveimig  [CflI. 
gvei^.]  f.  U)iabl;äiig.,  Söebölfening  11301m  (^^lTte[tant.,  catf^oL),  Celten  II 
274e;  coast  survey  IV 64a,  Tom;  ciigineers  JI70m;  niglifctje  ^iufiet* 
Hingen  \3iU~2a\  112148,  339m;  (Sutbecfiinö  11338a  (üon  SOeilcu) ,  öib- 
beten  1218m;  (Sjc^^ebitien  [f.  exploring  exped.,  ©übfee:  ßifenbal^uj  III 
493m«  -en  W iSOam-,  frei  f.  ^eegiening,  gvelf;eit  [ügl.  UnabI;.]  II (340a); 
®ü(fftrcm  I327e,  Äarte  IV  471a,  ^üfte  f.  2ittoraI,  ^ittoral  I  327e,  niognct. 
Ontenf.  1  194a,  abgeri^ne  mejicanifc^e  'ißvülMnjfn  lV455e  |  [^evf.  fca]  111 
94e;  [it.  boI;er]  IV528m,  548e  :|  ^vafibcnt  lV593m  |  9?egiening  111493m: 
(2^'^ebb.  IV450o,  '^öform  11339m  (freie)  :|  [einjelne  ©taateii]  II  270e, 
®tcrnfc^nu)J)3en  1405e,  2:eni|>er.  1 342e,  [S:ovogr.  (i^ou  2;l;eilen)]  IV  [i37e-9a\, 
Unabfjängigfeit  (^Befreiung,  entfichutg)  II  (214a)  339m;  fß\\\U\\t  [f.  ^V- 
norbtveftl.  Amerika^  Rocky  Mountains]  \\  437a  (©egenben),  i)iilf.  \\437e-8a 
[®^nrcn,  ©ebiet];  ireftlid;  IV 455e  (Meinet),  7a  (^beile)  — :|| -einjelt  [f. 
©cbirg^arten]  I  30e,  1126m,  lV253me:  2)afein  1492e,  11234c  J -cinjc 
hing*  f.  ©eblvg^arten  ||  fic^  -engen  IVl41a,  -engt  IV5a  (  -erben  II  162a; 
-erbt  (tvcrben)  11 149ell,  111  7e  ]  -erbenb  ll385e,  -erbet  Il518e,  -crbnng* 
113800  :|  -laU^"-  f.  Sitteratur,  Rom;  -\'ä[\ä)t  111335m  (tafeln)  ||  -faffnng* 
(=  ^taat^V>erf.,  ^olit.)  11218m,  pl.  -cn  (*):  -Reformen  1352m;  freie* 
1188m,  21 7e;  funftreic^c  f.  ^taatö\>.,  neue  11  I77m*,  volitifd^e  [=  ®taat{i\.\] 

II  174m  J  etaatn^erf.  [=  Volit.,  5Serfaff.]  Il44e,  179e*;  111481a:  hinft* 
reid;c  11234e*  1|  -feinert  1173a  ||  -finftern,  -finfternb  f.  ?nft;  -finftert  f. 
2)2onb,  ®onne  J  -finfternng*  (=  ginfternijs,  5ibna(;me  be^  2:agc^Iid;te)  [|. 
^DiZcnb,  @cnne,  ©onnenfcijeibe,  Sterne;  55nlfanc:  §lfd;e,  3(nfbrnc^]  III 90e, 
rV445n7e  (toon  1783);  pl.  -en  (<^0)  n358m:  gegen  35.  II(281e),  fcef 
2)^enfc^enge[^Ied;t5  11268a,  totale  111  622e-3m  \\  -f(iid;tignng*  lV485a; 
-folgt  11 299e,  -fclgnng*[f.  religiöfe,  tr;eclcgi[d;e]  11345m  (^riefterlid^c)  | 
-frii^etIV192a(2«arimnni);  -frül;nng*  lVl94e,  -en  lV192m  H-gangcn» 
^eit*  [f.  ©egemvart]:  !}iftcvii^e  1224a,  etine  53.  1382m,  Stimmen  I160e, 
gegen  bie  B^^'^n^ft  11  45a  J -gänglid;  lV271m  :||  -geben*  (=  Untergang) 
[f.  SBcvben]:  ift  mir  (5ntmifd;en  \\12m,  ift  @cnberiing  \21a,  (Symbol 
beS  SB-«  II  130e,  ift  nic^t  58ernid;tnng  111  23Ja  ||  -gefeüfc^aftet  1285m, 
-giftung*  IV 503m  ||.  -glafcnb  1  362e-3a  |  -glaft  (=  toitrificirt)  IV 286m, 
592all,m:  l;a(b  IV 484a;  ©cftein  lV378a,  483e;  iO?aficn  I  214e  J-glafnng* 
IV(578e,  9e,  580a),  pl.  -en  IV 278m  :||  -glcic^»cn  II  228a;  -gl eichen b  [f. 
3lnatomic,  S3ecbad;tnngen,  58etrad^tung,  ßrbfnnbe,  ©eofogie,  ilRetecroIcgie, 
9iatnrgefd;ic(>tc ,  -!unbe,  9?efnltate,  ®^Had;cn  (compos.),  3'^^toniie]  11 
143a,e,313a;  IVl08e  J -gtei^ung*  11205e,  6e,  297m,  312e;  lll621e; 
pl.  -en  (^)  111409a,  509m:  ©egenftänbe  IV 30a;  '^{i^nnft  IV 59m, 
-fünfte  IV88a  ||  -graben  [f.  2trd;it>e]  IV 374m,  -grabnng*  111475a  || 
-grö§evnb  [f.  ©läfer]  II  464e,  III  83e:  Äraft  11508m,  111107a;  ftarf 

III  204a|-grbBevt  11507m  l-größernng*  [f.  f^ernrcbr]  111 112m,202c'-3a; 


5Bergrö§erung    —  ^er!o  1157 

pl.  -cu  (*):   -vegläfcv  [=  berövö^cviibe  ®I.]   Il464e-5a,  ibeale  1  164e; 
Üiiieov-^.  II  343a,  406e;  ftavfe  III  83ni*,  505a;  ®tävfe  III  67*^,  ftärf[tc 
11369m  jl  -I;aücn  II  9e,  11174m  ||—  [id;  -galten  [f.  mac^iietifd;]  IVlOam 
([id;  nnißctc()vt  l\),  -Imiteu*  (ba^)  f.  d;cniifc^  ||  5Bevl;äItni  jfc*  [f.  ^auial-, 
Xiiiöe,  oiciictiic^,  tmm\ä}r  Seit]  I  335me,  356ell ;  II  205a,  217e,  394e; 
111 6a,  24e,  479me,  593a,m  |  sing.  93erl;ältui|3  [biivd;  *  hq.]  (viiid;  tu  comp.) 
VL  (aüö.)  11137m;  III349mll,  479e;  ©.  (avitlnn.)  III  563e  jj  Jnf.:  aüge- 
meine   I  223e,  11323m;   änjicve   H  206e;  kftinmite   III  G14e,   -33eftim- 
nuiiigen  167m;  ccni^'^Iicirte  [=  öeilvicf.]  1377a,  einfache  II!  I3m;  ®i(},(\\' 
ftäubc  f.  [tel;ii,  in  gerabem*  II  501e-2a;  ©ninbt^cv^.  II  195e,  431m;  cjünftiöc 
11190m,  IV94m;  Ü)kmiigfaItigEeit  IV35a,  9htiiv  bev  II  184a,  9Je6€nV)crO. 
IV  128a,  velatii^eg  I  378a*    fonbertare  11324a;  (@cgcii[tänbe,  \veld;c)  im 
i\  jii   ciiianbev  ftebu*  [i;:  in  SSerlnnbnng]  111276m  |  bius  nmgeM^rte*  Hl 
137m,  lV626e;  in  u-em,  im  it-en  III21e,  49t';  iV626m  :}  m-Unrf€Uc(ö) 
[=  ccm^^Iicivte]  1246a,  111276m*,  IY315e-6a;  indc  11269a,  288a;  -Wtxthc 
IV68a  j  [tu  3at;lcu]  IV92e;  -5aMcn  III  176e,  Vlla  —>\\  -l;änguiffe* 
[f.  a)Jcuid;engeic^rec^t]    IV22Ce  (tvük);   -(»äugitiBöoü  Ill2n,  18e,  289m, 
339e,  343e,  492m  J-Ijecreub   [f.  ßvbkkn,   ^lühm]  IV 264a,  445a; 
-beevmii]*  f.  (SvbOebcu,  SBiiIfaue  J -(jcijjcu  III312e,  -l;ei^eub  [f.  Uuglüd] 
11122m  (tMdl\),  -Ijeiönugen*  III  18m  J  -{;eivli(f)eu  II  101a,  365e,  461m, 
479m;  11175a,  154m,  511a;  IV320a;   -t;m-lid^ung*  [f.  (Sott,  ©ctt^eit, 
ed;ö).>fev]  II 230e,  331a  J  -I; ü  U  e it  III 51m ;  -^ilüt  II 397a ;  IM  15m,  174m ; 
-lni«unj3*  I38m  J  [id;  -ivveu  IV295m;  -ivniugeit*  Il73e,  207e  J -faifcu 
11387m,  -falfeub  I1385e,  -falfuitg*  f.2)?etaüe  Ij—  JiBevfer;v*  [f. 5ttmofV^ävc, 
IHit^eitlrelt,  (f)cmifc^,  ^aitbel,   Sbeeu,  D^ntioiteu,  <Sd)iff,  ^ijlfer,  S5u(faue, 
milfaitifd) ,  Seit,  Seltraimt,  Sif[eufd;aftcit]  I81m;  II  166e,  8a,  176m,e, 
180m,  2l9e,  221mll,  271e,  386m,  409e,  417m,  421m,  500a;  III  40a;  IV 
78m,  323m,  369e,  432e-3a :  aügemeinev  11221m,  tu  33.  kingen  111386, 
etinger  1159a;  [jUMic^en  ter[d;ieb,  ©cgeuftäubcit]  I81m,  111399m;  lV206a, 
2ö4a;  Y45m;  oebeimniBiJctIev  Ill379e,  §a4>ti3.  II  201m,  I;inbevu  I  3l7e  | 
imterev  II  201a,  3e-4a;  inniger  I  198a,  II  169m,  III  44m  :]  fc§mt[d;ev  I 
Ulin-2m,  [pou  ?änbern]  II202;  iu  3?.  iH^eu  .11 144a  ;  in  33.  fte^n  1361m, 
IV254a;   j^iüer  II  IIa,   []\i\  Si5Ifenij  .  .  .  IV114e;   in^\\d)cn  l  ©egenft., 
iöclfer  — :||  -fe-tteu  III  251am  (nid)t  ju  fvii^),   fid;  t,  I  171a;  -fettet  Y 
13m  (eitg)  J -fett uug*  [f.  S3egeBen^eiten,  (gvfc^eiuuugeu ,  formen,  3bceu, 
gfJaturevf^einnngcu,  -pl;ancmcue,  ^:|3bänomene,  Urfad^eit]  1  9e,  33a,  55am, 
119m,  208e;  II  144e,  345m;  III  24e,  558a;  IV429e:  allgemeine  I  33m, 
meitfd^Iid;ev  2)inge  I  37m;   enge  II  177m,  312a;  IV232e,  274m;  innere 
I98m,  H248e;  innige  11395a,  IV467m;  lineare  I66m,  nriad;Iide  III 
431a  II  -fe^5ert  11247m  |  -fiefelt  IV324m,  558a,  597e;  -tiefeinng*  I  269e, 
272e  :|  -fittuug*  (=  dämentirmtg)  1259m,  260m,  281e-2a;  -fnü^fung'^ 
[1.  3been]  II  76m,  137p,  398a;  III  312e  | -TcMt  l468o,  V36m:  mt^^. 


1J58  'l^nh  —  55ev^e 

IV282a:| -heiisiiiiö*  J  418ni,  -fiininiermig*  [f.  Organe]  1291m  |  -tun* 
bigen  (=  ijcrtjeröevf.)  111601m,  lV542.a,  V40m;  -titnbigevinn*  I  338e, 
-fiinbigmig*  f.  S5cvberD.  :|  -fürst  II  128e  (2lnfid;tcn)  |  -langer nng*  111 
495e;  pl.  -en  V82m,  98a  | -1  angf amen  (v.  a.)  iV339a;  fid;  i.\  IV 
108m,e;  -langfamung*  III  126mll  :|  -legnng*  [,  igtäbte,  Verlenga  (^Thomas 
de,  33i[d;cf  üoii  Caßilla  del  Oro)  IV 299a,  -lieFjen  (Sineni)  11313a;  -leren 
f.  ©c^riftcn,  -loreneö*  1386a  |  -löfc^en  (v.  n.,  u.  fü  aüe  gcrnien)  [f.  @e* 
ftirne,  «Sterne]  III  595e-6all,  618e;  -Iö[d;en*  V20a,  -Ibftag*  II  99e 
(@elfcfti).) -i  -mebning*  f.  ÜT^iere,  -meint  1  488e  \  -mengen  III  464m, 
IV138e;  -mengnno=*=  [f.  ^uft]  lV]52a:|  -men[c^Iid;nng*  11213a,  235a  | 
-meffen  51.  (vb.)  I430m!l  (mit  ber  S3on[foIc),  33.  (adj.,  =  fiilm)  II337e; 
-me[[ungen*  11215a  :|  -mif(f;iing*  [f.  Kelter]  1384a  ||  -mittelnb  11162a, 
4a,8e!l,200m,5a,252e;  IV84e  |:  aÜc§  i).  11167a;  aüö.  II97a,179e:| 
(Element  11185a;  ©Heb  11172a,  253e;  ä«ad;t  11184a,  trirfen  11261m  :|| 
-mittler*  II  160am,  -mitt(erinn=^  IV52m;  -mitthing*  11210a,  lV202a 
(-^^ilJinie)  :||  -mntl;en  ...  III  144m,  308m,  372m,  443a,  479a,  594m; 
IV83m,  137am,  145a,  270m,  280e,  429e,  455m,e,  7e,  475a;  -nnit^en* 
124.^6  (gegen  Siffcn);  -nintl;et  (n>erben)  111294a,  530e,  604m;  lV74e, 
125m,  179a,  207m  J  -mnt^nngen*  (pl.)  (=  2)hit^ma^nngen)  [f.  gecgncftifd;] 
1 165m,  7e,  178a,  280m,  410m ;  III  38a,  39a,  45e,  145e,  258m,  270e,  281m, 
381e,  394a,  424m,  459e-460a,  488me,  517e,  548ell,  566m,  572a;  I  V8m, 
25m,  42a,  61a,  168e,  199m,  200a,  6a,  239m  ,  360a,  414a,  461a,  558ni; 
V25a;  sing.  -mutt;iing*  (*)  1300e,  400m;  III  37a,  52m,  233a,  274a, 
390m,  Im,  490m,  540m,  605m;  IVl31e,  I54am,  184m,  223a,  281a, 
359m,460e,486a,8e,  494p,  572e,  594m;  V48a:  gewagte  1 198a*;  fd^avf* 
finnige  II  359e,  III  148a*,  IV449m* ;  nnbeftimmte  1 152a,  n^agen  1 299m*  .|| 
-na^Iäffigt  III588me;  !V61e,  149a,  190a,  302m;  -narrt-Sein*  f. 
SJJagnetnabel ,  -neinen  \  13a  (nic^t  jn  V».,  )x>a§  man  ncc^  ntc^t  erüiiren  fann) 
II  [i^  -nicf)ten  1345a,  11129a;  -nid;tet  f.  2id;t  J  -nic^tnng*  [f.  Serben]: 
nid;t  53.,  fonbern  Übergang  ber  ®tcffe  111255a,  cber  anbere  35ertinbnng 
IV12me:||35ernnnft*(aii(^  in  compos.)  1171m,  Iin2a,  V94e:  -2In- 
fd;annng  I  16e,  ccmBmircnbe  19e,  ben!enbe  III  14a,  ergrünbenb  I40e; 
-(Srfenntni^  i69e,  71all,  165a;  fortfd;reitenbe  11268a,  i>cn  ber  SB.  gegekn 
I31m,  to-genüi^  IV535a;  bie  grübeinbe  1 12e,  67e,  72a;  111157m,  V8m; 
ij-nm^ig  [|.  ^Begreifen]  I16a,  waä)  ber  i\  1171m;  -fc^Iüffe  I90e,  142a; 
m440m;  ©trekn  II  138m;  ^{jatigfeit  11114a,  -tbät.  134m:||  -öbenb 
II  32m,  V39e  |  -öbet  [f.  Siffenf^aft]  111167m:  [bcn  <gteiiien]  II  330a; 
111167m,  189m  J-obung*  I84a,  111185a  :||  -effcntlid;t  Ill532e  |  -cffent* 
Uci^nng*  (=  ^nblication)  [f.  ^ectad^tungen,  (Intberfi  ngen]  lY  61me: 
ernenerte  \33m,  fpatc  [f.  bie  (Sit.]  lV571e  (einer  ^d;ri[t)  :||  Verona 
11  441e;  [5lnfcntF)aIt]  V90a;  6ei  11121m,  389a;  (Sttabeüe  ton  S.  Feiice 
V62n,   [bal;er  gebt.]  11109m,   ®teinh-iid;e  V62a  I|  -v^eften(b)  V32m!le, 


'^er^f  —  ^erftaii  11 51) 

-^flanjmiö'^^  f.  eultitv,   H^emnig*  11358allm  j|—  le  Verrier  (Urbaiii 
Jean  Jofeph,   geb.  1811):   Faye's  Somet  HI  tei  571e;   bcv  Lcxeirfd;e 
Scmet  II1565e-6a,me,  582a  ||  ber  Neptun  (feine  (Siitbecfiing  biird;  9ted)* 
iiimg  u.  f.  ^eftiimmmg)  [9Janini:  juerft:  ber  luni  le  V.  eiitbedte  planet 
11436m,   le  V.'s   ^;>(aiict   lI4S7a;    le  V.'s  Neptun   111303a;    planete 
Herschel  111554a]  lll  37 7 m,  532me,  554m:  le  V.'s  auf  ibii  füBvenbe  5(v^ 
beiten  III  554m,e;  Adams  5lvbeit   III  554e  :j  [i>ovl;evige  ^c[timmimg]  II 
(2iirne)436m,  53etvegungeu  111554a;  ciitbedt  f.  aßg.,  (Siitbedmig  11554dl; 
^D?a[fe  111445a,  Alainen  f.  atlg.,  ^^vüfiiiiß  bcv  Sl)at[ad;eu  III534am;  Der* 
fihibigt  III  460e,   5i>or^evöevfiinbigimg  HI  532»» e  ||  [^eif.]   III  5S2e;  fein 
^^lanet  [.  ^Neptun,  u^eiteve  ^MniietcK  51t  ciitbedcii  111  (533m)  554a;  5lrbeiten 
iiüev  Uranus  111554m  — 1|  Verrius  Flaccus  (Marcus,    c.  10  p.  Chr.): 
3)ctiu.   i.>eii   historia    1  64e  (78e);   -rettet  V36ni,   -riidmigeu*  111  518a, 
-rufen  1407m  (Sage)  1|  ^erö  (in  comp.):  -Un  II  13a;  -fünft  U120ni, 
6m;  -maaB  11107m,  171a  J  pl.  35erfe  f.  aralnfd;  :|| -fd;iebbar  1244m, 
lV488m   (Sl;ei(cf)en)  |  -|d)iebbarfeit*:   ber  3:l;cile   I  269a,  320e;  111 
527m,  IY370a:  ber  fleinften  2()eile  I271e  J-fd;ieben  IV 492a;  -fd;iekn*: 
beim  (Svbbeben  1212m,  V35m  J -fd;iebnng*  1462e  (ber  Sbeile)  :||  -f Rie- 
ben f,  d^emifd;,  farbig,  2Beg;  n.  Diele  5lrt.  |:  -artig  II  93e,  167a,  281m, 
339e;  -artigfeit*  [f.  Objecte  n.  a.]  III587e  :|  f^^ecififd)  i.\  11388a,m;  Vllm 
:||-fc^iebenbeit*  [f.  S^arafter,  (Srfd)einungen,  :|.^f)l}fiogncniifd;,  (Stamm  n.  a.], 
pl.  -en  (0°)  11179m:  elementare  IV  7e,  qualitative  I  59a;  f^^ccififd;e  I  57a, 
III(4a),  IV7e,  V4a:i|-fc^la(ft  1277m;  IV337am,  357a,  666e,  572e: 
balb   lV358a,   9}iaffen  lV230m  7  -fd;Iadtcc^■*  IV5l2m,   -fd;Iadnug*  II 
391e-|| -fd^Iagen  (tüerben;  auf  ber  @ee,  ein  (2d;iff)  II  269e,  272a,  3a, 
7e-8a,457e,476a  I -fc^Ieiert  [f.  §immet,  (Sterne,  SS^olfen]:  biinnb.  II 
96e;  -fc^Ieiernng*  III  (419m)  :|  -fc^Iiffen  IV 481a;   -fd;lcffen  f.  Srbranm, 
^^ulfane;  -fd^mal;en  I  325e  (i>orneI;ni)  ||  -fcfimeljeu  II  101m,  205m,  227e, 
396e;  fic^  i).  II  28e  (innig),  253a  J -fc^meljenb  11234a:  allc§  i.\  111437m 
J-fc^mefsnng*  11183a,  219a,  265e,  283m;  IV555e:  innige  II173all  || 
-f^cnern  [f.  $!eben]  IllOlm,  -jd;tt)eigen*  lV222am  (9fJid;t-3?.)  |  -fd)UMftert 
ir256e,283a,  8e,  337e;  -fd^tinfternng*  f.  (S^radjen  :|  -fd)lrörung*  11193m, 
Hc^\yunben  IWlam  (me(e^,  ebe  e§  nn§  fid;tbar  liMvb),  33erfe  f.  3>er^  ||  fid; 
-fenfen  in  II  30a,  84m;  -fenft  f.  dlanm  ]  -fenfung*  [f.  ©emiitb]  II 
190e:  bunu^fc  II  8a,   innere  II  26a  ||  -fel^ung*  [f.  CSrbbeben]   IV491e  | 
-finnlid)en  1 141a,  155a;  H  77a,  11141a:  fic^^  (eüvat^)  D.  1415a  :|  S5erö* 
!unft,   -maaß   f.  !i>er0;   versorium  eiectricum  11382a;   fic(>  -fväten  III 
578a,  -fvätnng*  (— 9?etarbaticn)  1409m;  -f^^errcn  II 281  e  (bic  Eingänge); 
-fVH-ed;enb:  ineUv   III  104e,   IV 77a  ||  ^crftanb*  I  119a,  11118a:   ber 
beobad)tenbe  I67a;  cembinirenbe  1 18m,  54e;  gebilbctcr  I33a,  '^coüinfteleien 
1158m,  nnfer  I  311e  J  -ftänbig  [f.  5(nfid;tj  lV600a,  -ftänbij-ifcii*  II  16m  :|| 
-[täubniü*  [f.  ^atnr]  IV4m:  innigc.s  II  19e,  ^cid;tigfcit  IV3m,  Sed)feil\ 


1160  33erj'tav  —  ^ev)ud;e  U 

1493a  II  \iä)  (gegcufeiti.q)  -ftävfeu    l\  193m',    bae  -[tef)Cii*   [f.   ^latm, 
SBcItevfcfieimmgen]  IlllOa,  lV83a  ||—  ftciiierii  (v.  a.)  IVolöa;  -fteinevt 
|.  ^\\d}c,  ^cl3,  Sliiifcfielu ,   Ovgaiii^nieu ,  ^flanjeu,  2:Mere,  Sa(b  ii.  a.  || 
^erfteincrungcn*   (=  ^^etvefacte,    gcffilicn,    feffil;    =  crganifcfie:    9?efte, 
iU^evrefte,  (£iutc(;Iüf[e)  [f.  ^flaiiseii,  Zl)kxi  u.  a.]  1  (265e)  275am,  [284ni- 
291m,  5(.465e-7j  285e,292;  11  223e,  5.S9-5P0(390a),  439e;  lll(5e); 
\[62-63a,  2(.  S7;  66-67 a ,  ?{.  87e-89a]  88e-89a,  90e-91a',   sing.  35ev* 
fteinevimg  (*)  ||  pnralldcu:    1)  mit  33.;  to-^l;altiß,  -fiil)venb;   2)   ebne 
iB. ;  "o-M,  -Icev;  3)  u-eveid;,  -i?cÜ,  nußefüÜt  mit  33.  ||  3nfttl}c  (comp. 
Söerfteinennißc-):  alte,  ältefte  \90e-91a;  tci  ben  5llteii  IV^58a;  Icftimmen 
ba^  5t(ter  ).  govmatiou,  ©ebirg^arten,  @diid;teii  :|  [5(ufsäl)l.,  einige]  (l^gl. 
@egb.)  I275am,  IV 552a;  auf  f;cl)en  Zeigen  l\  294am  (in  ©iibamev.), 
bcftimmeii  bie  govmaticn  [=  5{{ter  bev  ©etivg^artcii  ii.  @d^id)teu]  V  72m, 
Mütjvenb  [[.  ^av.  1]  1265e,  in  ©einigen  f.  ^Jura  ||  ©elMvgt^avteii  eb. 
©c^ic^teii  [=  ©eftein]:  bie  33.  beftimmen  bae  Hltev  ber  @.  [=  gcvmat.,  i^gt. 
®c^id;teu]  V(57w):  ®.   ob.  ®d;.  mit  33.  jünger  [bc^  tgl.  @d;iditen]  V 
62e-63a,  89a  \  c^ne  33. :  alter  \62e-63a,  m^',  3t(ter  \68me,  69m,  88e-89a, 
90e-91a  \\  [in  ©egenben]  (f.  einj.)  I275am,  \62a',  geotogi|d;e   3(n[id;ten 
burd;  bie  33.  ()evi?orgernfen  \[66-67a,  9(.  87e-89a],  im  ©eftein  [=  ©ebirge- 
avtenj  \ {59m)  66a;   ü-kltige  <gc^id)ten   [)'.  ^:par.  1]  I[284m-291m,  3(. 
4()5e-7],  11389m;  Sbentität  V  72m,  75a;  auf  Jara  lY 32ime,  im  Jura 
lV632e;  in  ÄaÜfteiu  1  462e,  »-leer  [f.  ^ar.  2]  Y75a,   -lebre  1  (286a), 
t)-tc8  [f.  ^3ar.  2]  V67a;  33.  beö  mem§  I  (275am),  11390a  (439m);  V 
{6dm)  63m,  66-67 a  ((Sinff.  auf  bie  ©colcgie);  mit  33.  [*^av.  1]  f.  ©eOivgs?* 
arten;    (Einfluß  auf  9lomeucIatur  \66am,  e-67a',   clme  3>.  [*^ar.  2]  (f. 
©elnrgearten  u.  ©cfnd^ten)  I  276a,  ^rocefj  ber  33.  y62e*   n-xexd)  [*$ar.  3J 
V61e(66e,67e),  riefenmäfjige  I  292  |  ed;ic^ten  [f.  ©elnrgearteii,  -battig, 
ü erf (Rieben] :  in  alten  <Bä).  \69m,  9Ue-91a  :|  in  ©übamer.  f.  33erge,  Unter* 
jc^ieb  [=  33erfc^icb.]  V63m;  l^erfdjieben  V(Ö2m  uac^  ben  (2d;ic^ten),  33er* 
fd;iebenkit   [=  Unterfc^ieb]  V(660  72m;   x^-bcü   [f.  ^ar.  3]  V76m  — 1| 
-fternt  111  160m;  [i6)  -fto^fenb  IV288e,  -ftc^fnng*  [f.  @^>alteu]  IV328e 
||33erfuc^e*  (=  (Sj^erimente)  [f.  (^emifd^,  gatöanifd»,  ^t;vfifali|c!^]  168a, 
196m,  412e,  425a;  11 136me,  148a,  378a ,  391m;  III  63e,  70m,  94a,e!l, 
95a,  96a,e,  108me,  129e,  130m!ll,  397a,  9a, e,  401a,  440m,  6mll,  497am, 
508e-9a,  567a;  IV31e,  32a,e,  33a,  40m,  61a,  66e,  95e,  157a,e,  163a,  6m, 
196a,  209e,  210m,  248e-9a,  250m,  9e,  290a,  485a,  578m  ,  580am,  603m, 
625a;  V24mi|,  47a,m;   sing.  33erfud)*  (*)  III  388m,  419a,  545a;  IV 
60m,  112m-3a,  624e;  V46m:  birecte  lV236a,  erfter  III 8m*,  oft  erneuerte 
lV370e,  feine  lV205m,   genaue  lll  68e,  glüdlic^er  IV IIa*  |  W\hc  IV 
95m,   -eu  1362m;   -^greiben  1421m,  IV  163a  :|  fd)arffinuigc  1465m; 
11152a, 397m;  IV60e,64e;  fc^enc  I450o,  488e ;  in63a,  IV  38m,  V 
24m;  finnreic^e(r)  III  130m,417am*;  forgfäftige  III394i';  uuiH^Üfoinmeue(r) 


^öerfuc^e  U  —  ^enuiv  1161 

1118m*,  IV24e-25a;  ift  ui(!^t  ju  toerbainmeii  V(Sm*,  bergeblidje  111497a  :|| 
-lud^img*  II  98e  (bev  ^.  unbevfte^en)  i|  -füBinig*  11 4:29m,  -t^ieitigt  11371a 
||.  -tt)eilenD  lV76e-77a,  -tbeilt  IV19e  (migleid;)  |  -tlicihtiig*  [f.  XoppiU 
ftenie,  SvbOebeu,  geftc,  geograpl^ifc^,  3nielu,  flinmtiid;,  ÄVaft,  30^euid;cii, 
9iebelf(c(fc,  ^43[(aiijeu,  ©^HMC^eu,  @tcvue,  2:incve,  55ölfev,  SSuÜaiie]  1154c', 
II  259e,  lV.SOa:  @eiaiumt\.>.  1378a;  gleic^iiiäf^igc  lI114Ge,  £.60ß;  räiimlirf;c 

I  54a,  301a,  373e;  11290m;  III  5e,  298a,  374a,  388a;  lV(JOe;  velatiüe 
IV210m;  uiig(ei(^e  11189am,  461m;  mujleic^niä^ige  11330a  :||  i) er tica( 
(=)en!vcd;t)  [f.  §obe]  1192e;  lV85m,  128a,  236e ,  9m ,  243m :  in  iwev 
Ülic^timg  1352e,  111116a;  @taiib  IV80o  J  33ertical-:  -C?bcne  lV207e; 
-Ävaft  V121a,e,  2mll ;  -Stxm  lV188m;  -(inie  1182a,  lV38a  :H  bie 
Ü>evticale  Csing.):  2I6Ieutimg  i.H'U  bev  35.  1 176e,  in  bev  ^.  IV 243a,  bev 
5B.  iiad;  lV242e,  in  bev  9Jid)tiiui]  bev  35.  IV236a  |(  verticity  lV177e; 
-tiefimg*  [f.  SJJoiib]  IV 264m,  pl.  -cn  111  490a  |  -tvaiien*  1364e,  111 
602m:  eiuflöBeu  IV 94a,  526m;  cittjiebeii  I  364e;  fd;cnfcii  ib. ,  V17e; 
m-bieiieu  111273e  :|  -tvcduet  I488e  (jrncvc)  |  -uiiftalteii  1242a,  1193a, 
V62e;  -et  II  67e  (uunben)  :|  Verus  (Lucius  Aurelius  V.,  venu  itaifev; 
130-169)  11438e|-öielfaltigeulll38e,  250a;-img*11267e,  IJIloOm 

I I  -ü  c  1 1  f  0  m  ni  n  e  11 1 340a ;  11 293e,  344e,  374m ;  -iiev*  III  264e  J  -f minniet 
[1.  ^uitvumeutej  II  140t^,  300m,  343a;  IIl373e,  452m,  629m;  lV51a,  57e, 
430e;  -iietft  III267e  J  -üoirfornmuiing*  [i.  mele  5lvt.]  1385m;  Ill37n, 
144a,  267a,  333m,  6e,  340a,  2e,  5a,  366a,  373e,  7e,  394e;  111 60e,  80e, 
81a,  104amil,  266e,  322m,  427m,  514e-5a;  lV59e,  62m,550e!i,  7e,  614e; 
V18m:  beö  2Bif]'eiic«  1  (g.  XVe-XVIa  :|| -uoUftänbigen  IVllGa;  -igt 
11199m,  111347m  ||  -ivad;nnig*  1117m;  -ii^Itct  11184e  (gut),  -UMltmuf 
II  17m;  -iiHiubliiug*  III  12e  (-^{-fti-fen}  ||-lvanbt  [i.  e^^iac^e]  III 324^, 
lV232e:  [ic^  fiil;len  19m,  innig  11213:),  nabcv  1  83e  J -ll1anbt)■d;aft* 
(=  ^Iffiuität)  [j.  d;emifd;,  3}^en[d;enftäninie,  (£vvcid;en,  «gtanini,  ißelfev]  11 
143e;  111  399m,  610a;  pl.  -en  O  I280e:  -^egvabe  11142a;  imieve  155e, 
innige  Vl8mll  ||  -li^aid;en  111331m,  3e  ||  -njeben  II  187a  (mit  einanbev), 
-weben'--  IllOle  |  -tvebt:  innigft  II  19m,  tief  11235a  :||  -iDcvfen  (-irevfen 
f.  bei,)  111593a  (nid;t  iv,  nja§  man  nic^t  evtläven  fann)  |  -lüerfen*  (gecgn,; 
= -nng)  [|.  ®änge,  Spalten]  IV492aw,  -irerfenb  [f.  ®änge,  ©palten] 
IV 492a,  -njerfungen*  lV458a  :||  -mefnng*  lVi2m:  -^-^^vcceffe  1334m, 
'i>evbvennnng  IV  12m,  !eine  S5ernid)tung  lVi2/??e  :||  -n.n(fetn  11151m, 
V9a;  -wiefeit  (=  complicivt)  [).  SIvbeit,  93ebingnngen,  ^Bewegungen, 
Si-ld;einungen ,  ©efe^^  ©eftaltnng,  §tjpctbefe,  ^bänomen,  ^vobkm,  ^h-ccef^, 
Xbeoiie,  Untevindjung,  Uvfad;,  35evbä(tni[fe]  1362a:  III  Ga,  89m  ,  405m, 
450e;  IV 35a,  47e,  251m,  315e,  528a;  V7a,  75a  ]  -wicfelung*  (=  (Sem* 
plication)  III3G3m,  518a  ||  -wilbevt  II  147t'  [3>öltevJ:  -wilbevnng*  II202(\ 
214e  J -wivvnng*  (-Worvcn  f.  be|.)  IV  152a,  597a:  evvegenb  IV6o4;i, 
evvegt    11136m;    bevvfd)t    über    etwa?-    1172a,    l>on    'l^ffan'jon    II  9h'    :| 


1102  ^enuit  —  Velpucci  9i 

II -lui 1 1 c V üb  180e,  lV38öa;  -lu i tte vt  (\)cn e^ebivgv^avteu) IV 265m, 340ni, 
350a,  6m,  8a,  366a;  V34e  | -iritteviing*  (it.)  IV 297m  ,  357m,  361e, 
620eil;  V71m:  '^ci-tnifte  IV 357m  ||  -tDOvfeu  (ügl.  -ircvfeii)  f.  @aiii], 
-iDovvcu  (ögl.  -luivriiig*)  [f.  3bee]  111  lG2e  |  -unmbeit  lV513e,  638ell ; 
-lüunbevuug*  III  567m,  581a;  IV 249a  :|  -iiniu'c^:;ußcii*  lY565am] 
-ivüftenb  IV 230m,  -iDÜftimg*  [f.  S^iilhine]  I  159m  [am  @tevueul)inimc(j 
II  -jcic^ui^*  ].  Süiiieteii,  yUM\kde,  @tenic  ii.  toiele  5lrt.  |  pl.  -uiffe  154a, 
66m:  f^ftematifcve  I55e  || -jcii;eii  II  68a  (man  -3eil)e);  -jienmg*  IIl28m, 
-m  1193m  ||  -jireigt  111521a;  mm.  lV331m  J  -jtüeigimg*  21.  (eig.) 
1194a,  102a;  33.  IV  331m 

Vefpafian  (Titas  Flavius  V-us,  vom.  ^aijev)  II  220a  (3 ei t),  vesper 
(Venus)  1114676 

Vefpucci(Amerigo;  lat.  Araericus  Vefpucius  ob. -utius;  Americo 
II494e,  Alberico  11493a;  1451-1516)  [aud)  Hcfi  Amerigo  gen.  Il327e, 
8m,  331e,  492a,e,  3ell ,  4a,  m,ell,  5all,m]  1  73m;  11323a,  489e-49Üm, 
lam,  e-2m  [492e-6m  (Oc|.  5m-6m)]  ||  3iifQ^e:  [eine  ld;t:  ng  [.  (Sigcnfd;.  || 
Amerika  iiad;  ibm  benannt  II  539e,  [489c-496  {®cid).  n.  feine  ^ev* 
t(;eibigung)]:  America,  -ci  t.  f.  *^Hylac. ;  terra  di  Amerigo  II  490a  :| 
ba^  er  ben  Diamen  anfgebvac^t,  gegeben;  aiif  Äavten  gefegt  Ijabe  U494me, 
6m;  (Sntbcdung  Stmcr.'e  ob.  be5  geftlanbe«  ilmi  ji:gcid;vieben  II 494; 
Hylacomylus  11490m  (Americi  terra),  e  (America)'^  3a^i*  1497  [ügl. 
^ieife]  11492m;  V.  l;at  nie  i.>evfud)t  bem  neuen  (kontinent  feinen  Flamen 
beijulegcn  II492e,5e  |  feine  9ied;tfertigmig  U492am,  (2c^ulb(o[ig!eit  II 
[492e-3,  57n-6m],  ^evtljeibigiing  f.  allg.  ||  Anghiera  II299e;  ev  glaubte 
nnv  ba6  i3[t(.  Stfien  berii(;vt  ju  IjaUn  11277e,  462am,  491m\\ ;  S.  Augußin 
f.  SJeife;  feine  53evi(^te  11492e,5a;  brafilianifc^e  Äiifte  1154m,  III 
{328e-9a,  345a,  361a);  «riefe  11327me,  e-8a,  491m  |  3  Sano^en 
111209m,  545,  9e-350a;  Canopo  fosco  11328m  :|  las  Cafas  über  V. 
II  [493e-57n],  dbavaftcvif.  f.  (Sigenfd;. ,  Citarma  11323a  |  Fernando  Colon 
11492a;  Columbus  (Chrph.)  II  49ie  [?ob],  4am  (ßntjiielHing)  :|  Co- 
pernicus  über  V.  II  49öam;  Dante:  4  @terne  111329a,  360a,  Ime  \ 
[(Sigenf Gräften,  (Sbavaftevifivnng]  (feine  ^(d^tinig,  2eb  über  i^n)  [f.  ferner: 
nngünftigeei]  II327e,  490am,  le-2a,  4m,  5e-6a:  ru(;mrebig  II492e:| 
©ntted ungen ,  entbecft  li!änber  11493a;  @elcl;rf.  f.  Äenntn. ,  fiibl.  §immcl 
f.  ©terne,  mitHojeda  III344e-5a;  Hylacomylus  [a.  Amerika^  9^eifen] 
173m,  11490me;  Äenntniffe,  ©elekfamfeit  1154m,  327e,  490a;  fiibl. 
^venj  II331e,  $?änber  f.  gntbedt.;  [Sänge]  11335m,  Sängen-50Jctbeben  II 
488e;  Scben.^befc^r.  11491m,  2ob  f.  (Sigenfd). ,  5D?.igcl(.  2Bol!en  [i^gl. 
03  Sano^en]  111345e  (ob  ev  fie  nid;t  gefeben),  S.  Marta  11323a  (@d)iiee* 
berge);  Pierfrancefco  de'  Medici  II  327e-8a,  491m,  2e;  111343m,  361m; 
9^atnrf^i(berungcn  1154m!l  j  (4)  navigationes  [t)g{.  ^leifenl  11490m, 
3e,4a:   üier  II  493a  :|   9ieffe  [f.  na^I^er  Juan  V.]  11323a;  [perf.  n. 


Vefpucci  ^^  —   Vefuv:  5liiebnid)  1163 

Scbeiu^i^evliaUnifie]  (f.  jvcc.  ^n],,  tcf.  ßigenfc^.)  \\  490am ,  le,  2ell-c?all, 
4a,  5e-6a;  ^ilct  II  490am,  2e;  mit  Pinzon  lii  328e-9a,  345a,  361a  || 
liibf.  ^orarfteru  \\\361am{m):  manc^tl  IlI328e-9a,  360.4  ]  füM.  -fieviie 
III  329a  II  feine  ^ed;tfevtit|iiug  f.  ^Amerika  \\—  DJeifen  [=  uavigat.]  II 
49.3a,e,  4a,  6a;  III  328e-9a:  toiev  II  490m  (3a),  jtrei  II  494a,  1*^  ii.  2»^ 
iI495a  |:  [^ii^gak,  ÜJebacticii]  (tgl.  navigat.)  11490m  (Hylacomylus), 
üoii  V.  uid;t  i;evau^gege6en  11492m;  Ü6ei)etjung  111209m  (lat.),  -cu  II 
492m  :||  üeeife  [@eefal)vt  f.  3*^]:  1497  (angeblid^e,  feine)  [ügl.  falfd;e 
3a(n-5aI;IJ  11  49iw,  2m,  5we,  4m-5a;  1499  (mit  Hojeda  u.  Cofa)  II 
49ia,  4«ieTl'M  1492a;  2'Mb. ,  III361am;  B^' dl.  cb.  3eefal;rt  11328a, 
331e-2a;  111350a  J:  S.  Augußin  111345a;  feine  33erid;te  II492e,  9M>c* 
vid;t  11335m;  falfc^e  ^al)\ial)l  [tgl.  1497]  U492am,  8e,  4e-5a  — 1| 
^evjog  Renatus  i)cn  Sot^v.  Il490e,  2e,  4m;  rul)mvei:ig  f.  ßigcnfc^. ; 
Schoner  II4Ö0a,  le;  ©eefalul  f.  ^eife  |  fiibl.  ©terne,  fiibl.  §immel 
n327m-8a,  331e-2a;  llll51ami|,  175a,  328e-9a,  345m:  gegen  ben 
@iib^cl  fternavm  II123e  J2:üb  II491m,e;  nad;  11493m, e:|  ungünftigef> 
übeu  \\}\\  II494a,m,  e-5m,  6a;  feine  SSevtf)eibignng  f.  ^Amerika,  \\)m  ivirb 
baö  5(nbren  gebii{)venbe  3 ngef Gerieben  11494a  || —  2)  Juan  ^'efpucci 
(3kffe  Amerigo's;  11323a,  492a,  3a,m)  II493me:  ii6er  Colmenares 
11323a;  [^erf.]  II  323a,  492a,  3a 

Vefta  (4*«  n.  planet)  I95e,9<Sa;  \{\376m,  516a',  \108am,  UQm: 
2(6ftanb  öon  ber  @cnne  111456m  (mittl.);  S3ahi  I97m,9Sa  (^ieignng); 
2)nrd;meffer  111452a,  4S7a,  514m;  Elemente  m516a,\108am;  (gjcentv. 
III428e:  fleine  111515m;  @rcJ3e  111432a,  ber  gve^te  bev  fieinen  ^lan. 
III433a|  flein  I98a:  fel^v  !(.  III  432a  (487a);  fleiner  planet  III460am, 
II  $an^>t^>Ian.  III  426m  ;|  ber  Pallas  nal)e  I98a;  (gtövungeu  HI444e, 
519e  ||—  Veftinus  (Hadrian's  ^ebrev)  II 45Da  [SBiirben  in  Alexandria] 

Vesuv  (an^  in  compos.)  [f.  beibe  Plinius.  Pompeji ^  Somma ,  Spar- 
tacus]  I(231e)  7m,  8m,  240m\\ ,  4a,  255m,  4D2e-3a,  6e;  iy229m-230a, 
304a,  371am,  [447m-450ra,  %.  605-6];  V  [39am,  ST.  54me\  ||  3iifäljC: 
Hfcbilbnng  IV605a||  alt  f.  ?Ingbrnd;,  ©eftalt,  @i|>fer,  Ärater,  9iac^vid;ten, 
Stuitigfeit  |  in  alter  Bei t  IV[447m-9,  %.  605am]',  im  2fltert^iim  f.  ^eiifje, 
Xbätigf.  :|i  ^ilfc^e  [f.  and^  ''Somma]  IV344am,  483m,  4a,  605m;  y 39e: 
fein  @oIb  IV  800a,  533m  |  -^nfegel  iy230a,  448a;  V39e:  ^cbe  I 
240m  :\  -anregen  V(25m)  ||  atrio  f.  Cavallo;  aiiffleigen  f.  Äcge(,  'iL 
[=  Hebung,  dxl).]  IV569m;  5Iiigit  IV478e  ||—  2rnin>rn(^  [=  (ärii^Micn: 
ba§  hier  angefd^Icffen  ift]  (f.  gener,  trater,  2aM,  Söaffer),  -%.  (+);  53. 
emotion (°)  |:  ein(e)  Oeftimmte(r)  [üg(.  ^InfjäM.] :  ber  be^^  Plinius,  79  p.  Chr. 
1180a;  IV0449a,  450a,  519m,  O600e,  5m,  6all ;  1631  IV639a;  \ 54mc 
(SnWnift),  (95e);  1794  IV547me,  O600e;  1805  IV274am,  489m,  514m;^ 
1813  I445e;  (Snbe  Dct.  1822  I  239e+  (bie  tegel  be^  2l-f>),  244a;  IV 
478e,  9e,  484a,  O600e;  \  39m-40a',  1845  IV(472e)9e;  1850  IV478e, 


1164  Vefuv:  5tobru(^  —  ^e 

oßOOe;    1855  IV  560m ,  ogOOe,  5e  :H   5(ii«t)vi^e  (*);  33.  ev4>ticucu 
(0_*)^  _(g.  lyeOOe-  fccftimmte  [öj}!.  StiiWr.]  IV477m,  8e,  9e  ||:  alt€(v) 
IV447e,  <Se-9a,  450m*;    pifsHl;!.]*  (ügl   beftimmtc)    IV  447m,  479e, 
^600e  (gvc^e);  V(°39m);  (5ifd;eiu.  f.  ^Jovgäiige,  iveim  er  iveit  gebort  wüxtc 
1215m,  ®enirf;  IV274am;  gvc§c(r)  IV  274am,  347me,  447m*,  489m, 
^öOOe-'',  y39m-Wa-  ipäiifigteit  IV294e,  $l)brüd;lor-@äiire  [445e,  ^U" 
fd;rift  f.  1631  |  5teße(  f.  1822;  -^g-Äegel  (pl.)  lV0271e,  347me  :|  %Vmw 
I  246e,  beö  Plinius  f.  3al)r  79  it.  teibePJ.;  [Vorgänge  ii.  Svfd^eimmgcii] 
1244a,  IV 514m;  lange  Bmifc^cnräume  [=  din\)(]   W 447m*  — 1|   aue* 
gebrannt!  lV447e,  anoftof^cn  \.  ©imgftcin,  2(nt^ftrömnngcn  IV603e  ||  a>aö 
er  au^mirft  [i)gl.  ^(u^tinuf,  f.  f^>cc.  3nf.]  \245am,  6am,  445e:  IV229e, 
311a,  483m,  4a?n;  V59amll  |  ?lnöiiMirf  IV229e;:  -^^iiegel  IV229m,(; 
(©eitemuänbe),  21le{l)oä))  |  5hi«U>nrf linge  1245a;  IV279m,  5i9m  || 
«efc^aff.  [a.  ©i^fel]  i  V447e, 8m ;  53 e f  d; r c i tMtn g  I V 447e-8a,  605am{n,m) ; 
'43 e ft e i  g  n  n  g ,  beftiegen,  bef nd;t  f.  ^nnf.  1 53  i  in  ö  fl  e i  n  I V  [449-450  (fein  53.)]  : 
tet)It  IV427n,  449m,  484am]   ijon  if^m   f ruber  aiu^gcfto^en  ?  IV449me, 
450a;    i^on    ibin   l;er\)orgebrad;t?    IV  450m,    -tiiff   IV  569m  :|    brennenb 
[i-  gencr,  Gntsiinb.  n[li\]  IV  181e  |  atrio  del  Cavallo  IV230a  [GOöme]: 
53cben    (ccvaiibert),    §öbe,    ?age    [\  605e\\  :|    Xl\mp\c    V24a,    2)cnner 
[=  Ärad;eu,  gel;ört]    1244a;   (Sinfliijl,   eimuhf iing :   [a\\\   bie  ^erne]   IV 
6ü0m,e;  (Sifenglanj  I279e,  (gntferniing  IA^306m,  (Sntftebiing  [:|:  §ebnng 
Hiu\]  IV 450m;  ©ntjünbrnig  [4:  2;F)ätigf.,  brennenb  nfiv.J  IV448m,  (605m 
jum  2;beil);  f(.  (Srbbeben,  -ftcjjc  f.  trater,  -raub  |  (5rf)ebnng  [=  Hebung 
\\]\\\]  (f.  ilrater)  1245m:  -^ö-tegel  IV271e:|  evfdein.  f.  5tn§brn^,  (Sr* 
fdjiitt.  f.   trater,   (Sni^^ticn   f.  bei  ?(it^brnd;  |  j^ener  [:|:  flamme,  (Snt* 
jiinbnng,  brennenb]  I(231e)453a;  IV 447e-8a,m,e,  ö05am,  6a;  V54o: 
-anvnHiid;c   IV  245a  :|   ^(anime   [4:  ?5cncr  nfiv.j   IV  449a,    am   %u^  IV 
347m  I  03ebirgöartcu    [=   aj^ineral.]  (ü  ein^edie)    lY 472me,  639m: 
ältere  IV472me:|   ©cgenb   [=  Umgegenb]   IVöOöa,  V95e;   lueit  gebiet 
i.  51i!f-brnd;;   ©eritd;  [.  5(nv%Tid},   v^rater;   [®eid;id;te]  (t  9^ad;u-id;ten) 
I460e,  IV[447m-450,  51.  605-6],  V  52a  |  ©eftalt  [a.   ©i^d,  IV 
\605]:   alte,   nat^  alten  i)cacfH-id;ten   [\  {447e-8a)m,  605am,  6a  :\  iMilf. 
®  e un  1 1 e r  l  244a ;  V 24am ,  39a ,  e-40a  \\  © i p f  e  ( :  alter ,  53eid)af[.  I V 
447e-8a',  -form  [=  ©eftaft]  IV  605a  |  ©eftalt  [=  -form,   i^gt.  ^©cftalt] 
IV[ö05]:  alte  IV[605am],   5>eräiib.  ib.  :|  $i?be  IV 523m,   mebrere  @. 
(pl.)  lY  605am  II  ©(immer   [a.   $!aM]   IV 477m,    tein  ©clb  f.   3(fc^e  j 
.^ebnug  [=  ©rb. ,  5rnfft eigen,  anfft.;  if  (Sntftebimg]  IV 279m;  iU\ne^-m 
I  310m.e  II  §i.U}e  [a.  ©i^fet  n.  a.  Sbeife]  1255m;  IV2.90e,  523m:  iO?effnng 
IV  390m,   5?eränb.   IV[590];    [im  S^erpttiiiB]   1240m,  418e;   11  379a; 
IV30e-31a,  293a,  399m ,  435a  J  §i)l)cn  lVö05e:  beftimmtc  TV569m  || 
bDl}(   IV 605m,  6a;   C"^.oriibIenbc  IV 478p;   ba^  innere   [a.  tradien]    IV 
605m,  6a;   3"ftttnt  f.  metecr.  j  tegel   [f.  Wdjc,   5Int^brnd,   2(ih5trnrf, 


Vefuc  5!e  —  ^  lia^ 

erl;e6iiug,  (SniVtieii,  ed;lacfeii]  lV229e,482e;  Väöa;  ~Ä.  {^^)\\\4^Jlm, 
IV  484a:  auffteigcii  IV  279m  :|  Ä'cd^falj  f.  (gtcffc,  Ävac^eii  [ij:  S)oiuiev, 
j^el;örtj  1244a  (im  3iuievn)  ||—  Ävatev  [f.  ®d;(vi(faifeije(,  SpartacusJ 
[278a,  pl.  (*):  alter  IV  (448a);  aii6  beni  Ar.  fcimiieiib  V39a,  Shiß- 
bri4^ili--t:*  IV547me.;  -büben  lV229e,  2)nr(^incffer  lllölOa;  flciiic« 
(Svbbebeit ,  immer  njieberI;olte  (5rid;iitterimgen  [togf.  -rniib]  l\  229m-230a\ 
(Sr^ebiiuge-Äv.  IV634e  (nite  SSaiib)  [=  *ASomwa],  (5vfc^iitt.  f.  (ivbbcbcu, 
®eri'4  lV274arn;  im  Ar.  IV  181m,e,  229e;  tlciiier  llfölOa,  mnöiu't. 
Siitcnf.  (im  Ar.)  IVlSle,  neu  geeffneter  lA^450a||.  dUn'ü  [i^g(.  ©(.]  I 
278a,  V89e  | -raub  IV  lila:  am  Ar.  1222a  (^^evicb.,  vcgelmafjige  (Srb' 
ftc^e)  [=  Ärater:  (grbbebeu];  rH>d;fter  [[.  rocca  del  Palo]  IV290e,  605e; 
maguet.  9^eigung  IVllla  J  -räuber  IV181ni,  271e,  605m,  624a  ||  ^paiUw 
1278a  (luitetciuiatj),  alte  Sanb  f.  ©iIjebiiugg-Är.,  in  SBolteu  V39a— 1| 
!i\ige  lV447e,605a  ||  ^a\)a  lV571a,  -2.  \95e-  pl.  Sauen  (*)  lV448e, 
-S.  IV  639a:  alte*  IV  480a,  639a;  -Slu^briid;  IV  489m;  53eftaubt^eile 
IV472e,  9e,  480a,  639a*,m*;  V39m*,  95e;  ©limmer  barin  I460e;  jel^igc, 
neuere  IV  639a*  |  -ftröme  IV5iia,  612e;  V95e ;  -ftrcm  IV472e  .Jl  Sencit 
IV 472mt;,  9m,e,5l8e,  631e  I  magn et.:  Snteu).  |.  Krater,  Salvat.;  S^Jelg. 
[.  Ärater  :[  9}ieffnng{eu)  f.  ^ölie,  'iper).,  rocca  del  Palo-,  meteorcl.  3nftitut 
III  497m,  fr^ftaü.  2)Jineralien  [=  ©ebirgcaiteuj  IV  279am  (öiele) ;  alte  i}}  a  d)- 
rid;ten,  Beugniffe  [i^  (SJefd;.]  lV[447e-9a,  %605am]  \^amt  1236m, 
449a',  9lamen  IV447e  :|  Örter  f.  Umgcgenb  ||  rocca  del  Palo  [auA 
punta  d.  P.  IV  605e]  (ber  ncrbtreftl.  D^anb  be«  V.  I  242m ;  ber  ^öd;fte 
ob.  am  ^i}c^ften  ncvbl.  ^vaterranb. ..  IV  6Ü5e,  615e)  1242m  |:  §ö^c  ib.; 
lV290e,  399m  (43oa),  605ell,  615e:  iBeränb.  IV590  :|  9J?ef[ungen  1242m, 
IV 590. II  [^erfonen]  (kfiic^t;  befliegen,  «efteignng  [IV 353a];  Unter* 
fuc^ung,  2)ie[fungeu)  IV297e-8a,  300«,  344m,  590,  44 9e;  9Jaub  [f.  I)^ 
Ärater]  1242m;  JHa^MÜi  [f.  and)  **Süm»m]  IV 483m,  4am;  V39m; 
[9iiil;e]  (t?gl.  ^uebr. :  3n,>ifd;eur. ;  au^gebranut,  2:f;ätigfeit)  1 236m  (lange), 
4o2e-3a  (im  5l(tertl;um);  «Safmiaf  ).  ©toffe  |  (äiufiebelei  beö  Salvatore 
(IV 569m)  cb.  del  S.  (IV230n)  [i^cn  San  Salvador  IVlSle]:  magiiet. 
Öuteuf.  IV18le  :|  Salj  |.  ^cd;-,  Stein-  |  (Sc^Iacfen  (an^gen?orfen)  IV 
229e,  311a,  514m:  -fegel  (im  Ärater  W  615e)  IV  230a,  V24a  (einge^^ 
l'tiirjt)  :|  ed)lammftrcme  V39m,54me;  [(gd^rift]  IV605me,  6y4e,  9e; 
®d;mefel  IV589e,  (£eitenn>änbe  f.  2(uötvitrf§-ÄegeI,  ©eufnng  IV  605m, 
^Vitien  IV  605m,  (Steiuialj  j.  Äratcr  |  [«Stoffe]  IV603e:  Äcc^fals  IV602e, 
Salmiaf  lV612e  :|  @trom  f.  «Baffer,  Ströme  f.  @d;famm  |  2:r;atigfeit 
[:\:  (Sutjiinbinig,  bvennenb,  (^euer;  ijgl.  9iu[)eJ:  alte  \\447e-8a,  t-9a, 
G05am;  [cor  alter  ^eit]  \452e-3a  :|  Sl^eile  IVö05m  |  2:rad;Vt  IV 484m: 
;llu5ie()ung  IV  181m,  -%xt  l\  472me  :|  Suff  [a.  ^imöftein]  [\  449m; 
Uberfd;n)emmr.ngeu  [vgl.  SBaffer]  \ 38e~39a,  40a  ;  Umgegenb  [=  ©egenb], 
Örter  beim  V.  IV 448'.':  V39a,e;  Unterfud).  f.  ^ern;  l^eränbernng  f.  ©i^fel, 


1166  Vefuv  )S  —  inel  6 

0 

^'6hc;  ä^ovgänge  f.  Slit^'bnid)  |  äöaiib  f.  @rt)ebnng!?-^rater,  ^Samma;  Saiibc 
f.  (Seiten- T  Sa] [ev  [ögl.  Ü6erfc^n)emm.J  V 59m-40a  (39m) :  -2lu§hü(^e 
\[38e-4iJa],  @tvom  \ 39e  :\  SSclfcn  f.  Krater,  B^itgiiiffe  f.  9?a(^vi(^ten  ||— 
35e[ui)ian  1279m,  pl.  -e  1245a 

Kongliga  Veten  fkaps-Academiens  HandJingar  (t»cii  Stockholm) 
I472e,  ll[616a;  Vettius  Valens  f.  Valens 

*S5i6raticii  f.  ßvbbebeu,  vibrio  OiifiificnötK)  I488ni,  Vic  (Sluttevgue) 
lV461e,  Vicdeffüs  {Xhal  bev 'i)3l}reii,y  V67e;  ^icefliiig  f.  Mexico,  Neapel; 
Vicelius  (Georg  Wicel  cb.  Wicelius,  1499-1585)  II 489e  [Sc^vift  iibev 
i(m]  I  35iiUaii  t)on  S.  Vicente  (in  @.  @a(babor)  IV  [54.9a]:  5(iuH>nid;  IV 
545m  (iieiiev),  -brüd^e  IV545a;  (grbbet^en  lV543a,  iicd^  tbätifi  lY 545m  :\ 
Vicenza  (im  33eiiet.)  11493a  (raccolta  di)  ||  de  Vico  (f  1848)  |:  fein 
(iimever)  dornet  III  570me:  St^Iiel  III570e,  (S(em.  III  tei  57i7n,  (gut* 
becfuug  111577m,  @ti3nmgeu  bmd;  Mars  111512m  :|  Orion  III337e 
(3  @tevue  im  £ra))e5),  [pexl]  ib.;  Saturn  III526e-7a  (33eobb. ,  evceiitv. 
Sage),  ^«tiabb.  UOla;  Venus  ni493e  («eoBb.  bcv  gfcdeii,  9tctatioH):||— 
Victoria  2(.  1)  (12»"  IL  ^^laiiet)  lU  376m ,  Vllüm:  5^[^ftnllb  l\  b. 
Soime  111436a  (mittL),  515m;  (Stern.  III  5i6a,  ViOPam;  (Smbedmig 
lII42öe,  460m;  \  109a ,  117a;  e^ceiitv.  (Oebeiiteube)  ni455e-6a,  9a  :) 
2)  'ed;ift  f.  Magellan  :||  53.  (geegr.)  3)  Victoria  Channel  (avct.  Slmev.) 
IV65e  I  4)  r-2anb  2t.  (gegen  b.  ^l^l^ol)  1307m;  33.  (gegen  1:.  (g^cl) 
ll93e-4a,  South  V.  land  IV99e-100a  (anf  U>e(d;em  n)al)V|d;.  ber  fübl. 
ä)^-ignetpcl  liegt)  :|  5)  V.  street  (avct.  5lmev.)  IV99e— 1|  Petrus  Victorius 
(Pittro  Vettori,  1499-1585)  IIUP4m  (@tenitafel)  |  (5a^\  Vidal:  Azoren 
IV291a,  580e  (tarten);  58nlfan  l\  Fogo  IV  524m,  it.  ij.  Pico  IV523e, 
*'l^k  l\  Teneriffa  II  414a  (tvigcncm.  geuieffen)  :|  ®raf  Carlo  Vidua  (di 
Conzano,  1785-1830)  IV407e-5a  (in  eine  bei^e  @d;tDefeIqneüe  anf 
Celebes  tevfnnfcn),  8a  [pcxl]  |  ^iet)  (and;  in  comp.):  -fieevben  1492a, 
II  78m  (reiben);  -bivten  IV356m,  jnr  Svänfe  ge^enb  ITI211e  :|  la 
Vieja  f.  Rincon  \\-  Viejo  2(.  (33ul!an  W\  5(reqni|)a)  IV549am,a  (nnge* 
benvev  Krater)  |  53.  el  Viejo  (55nlfan  bev  Maribios)  IV[54ie]  e-2a:  2(n?- 
ivüvfe,  teftiegen,  013()e,  9}Je[inngen,  friil)  tbiitig  IV54ie;  ucd;  tbätig 
IV545WI 

viel  (in  compos.)  [f.  secnndum:  begabt,  bevnfen,  befd)äftigt,  befd)ifft, 
beftvitten,  belvegt;  gereift,  fammelnb,  nmfaffcnb;  üevbammenb,  üevki^cnb, 
i.>evfVH-cd;enb] :  -artig  11 28a,  ^-avtigfeii  IV  257a;  -bafig  1334m,  -be[d)äftigt 
II  17e  [^n  *befd;.  Iiin^nsufügen];  -farbig  II  91m,  102e,  131a,  173m, 
363m;  111180a;  -geg  fiebert  1308a;  II  60m,  150m,  21 3e  || -geftaltet 
[=  -ftaltig]  (i.  Ü^ebelflede)  I308e;  II87a,  102e,  136e,  153a,  174m,  444e; 
111458m,  490m;  IV  236a,  311m,  394a;  V81e;  -geftaltig  11405a  J 
^-geftaltung  \317me  \\  ^^-rebenbeit  Illl5m  (  -feitig  11206m,  215e,  8m, 
239a;  IV640m,  V4';  8-feitigfeit  1284m;  1184m,  160m  ,  179m  ,  395a  :| 


iner  ^  —  Vinci  a(kj.  1167 

-tl;eilio  11218a,  33-Um[jcii   II  (206m);   iB-3iiiigigfeit  II  175e  ||—   il>iclc 
11  249a  (siigleid)),  ^Men;cit  [f.  dmlmt]  III  157mll 

*alto  del  Viento  ((ScrbiU.  9ieu-@ran.'e)  IV554e  ||  bier  (in  compos.): 
-icfi^  IV569e-570all ,  -feitig  IVöTOa,  Vierwaldßädter  ^Bec  14:10.  {^pch(), 
iSkx^ahi  V20ell  J  SSievtclia()i\^-i2d;vi[t  f.  deut/ch  ||  las  Vigas  (2)eif  ^W. 
Mapa  11.  ^evctc)  lV350m,e,  434e,  568m:  Vigiie  (Godofr.  T.)  1483m 
(Himalaya),  4e  {Ladak)\  Vignette  III  355e  ||  Vikrama  (iiib.  Äcnia) 
II40m;  V.  imb  ürvan  [ob.  Vikramorval"i  illlTe]  (inb.  Svama)  II 40m, 
ii/we  J  Vikramaditya  (iiib.  ÄtMiip):  gläiijenbc  (S:pcd;e  1178e:  an  feinem 
^cfo  1140a  (l'odjgelnlbetcn),  114m 

''■Viicanoto  (^evn)  %.  (Dvt):  @e6ivg§ftod  IV557e,  cftl.  ed;neefette 
IV321mTS3.  %k  i)cn  F.  [IV  557e]  (iBuÜan  in  bev  öft(.  dovbiüere)  IV 
321me,  557e:  §cl)e,  Sage  lV557e:||  3>iIIa  (=  Sanb^au^)  IV 365a 
[®übanier.]  |  pl.  33il(eu  1118e,  79m,  102m:  vcmifd;e  II  [25e-24,  %,  llOme] 
II  Villalba  (Joaquin  de)  III  4iöa  (epidemiologia  esp. :  SScvfiufternnp)  | 
Villalpando  (9^  f.  @iianaj:uato):  ^^cr^I;l)r  IV  478a,  638m;  (ganibin  IV 
478a  :|  Villarceau  (Tvon)  III571e-2ail  (innere  Scmeten),  642e-3m 
(2)o^pelftevne) ;  volcan  de  Villarica  (Sf;ili)  IV  553a,  Villaut  f.  Belle- 
fonds |  Villemarin  (Abel  Fran§ois,  geb.  1790):  ber  beif.  Bafiliiis, 
eloquence  chretienne  II  Ulm;  gvied;.  ütcmane  II  106mc,  S3itliotBef  bc8 
Conftantin  Lafcaris  im  Escorial  II  (289e)  465m,  Longiis  II106me; 
melanges  histor.  et  litter.  II  106me,  Ulm,  465ra  :|  35itten  [.  tei  3Siüa, 
ßrochant  de  Villiers  f.  Brocliaiit 

*rio  Vinagre  (einbeimiid)  Pufamhio;  f(.  §Ui§,  (2d;tüefelii»affev  am 
5iI^^ang  be§  ^uvace)  IV[250m-ia,  51.  502m]:  «eftanbtBeile  IV250e-iall, 
502m;  dafcaben  IV250e,502m;  9JJiinbung  in  ben  Cauca  IV250e,  ein 
Ximi  nntevivbild;  IV 251a  :||—  Vincent  %  (^ev[.)  1)  Alexandre  Jofeph 
Hidulphe  (get*.  1797)  111473a  (mscr.  grecs  rel.  ä  la  musique)  2)  Wil- 
liam (1739-1815)  IV381m  (periplus  maris  Erythraei,  djebel  Tir)  :\\ 
53.  St.  Vincent  (geogv.)  3)  (iveftinb.  Snfel)  I.  (Snfel)  IV5P9e:  öielc 
(SvbftcBe  IV 496m,  599e;  ©etcfe  l\496e,  mm  batei  IV496e  :H  II. 
S5nl!an  l>cn  St.  V.  \215am,  \\[599e-600a]  |:  3In§brnc^:  1718  IV599e; 
großer  bon  1812  \215am;  [\599e,600a;  folgen,  Sirfungen  IV  59Pe- 
600a  ]  )an^hxM)c  IV22öa:|  Untergang  ücn  Caracas  IV öOOa;  irett  gebort 
I  2i5am;  IV 22öa,  494a,  öe;  nntevirb.  ©etöfe,  Äanonenbennev  I215ajn; 
[\496e\,600a,am;  ^ohe  IV599e,  ^ancnenb.  f.  ©etcfe;  Ärater,  Sage, 
Satoa,  -ftrcm  W  600a;  Ian,ie  dlnht  l\  599e,  SBirfnngen  f.  ^THötn-nd)  |I 
4)  (3Sorgel\  in  ^evtugal)  11477a, m,  8a  — :||  Vincentius  Bellovacenfis 
cb.  Vincenz  l^ün  Beauvais  (Vincent  de  B. ,  f  1264  ob.  1256)  11268m, 
280am:  SD^agnetnabel  II294me,  IV52e;  9iatur[piegel  ob.  spcculum  na- 
turale (11286m)  II  2<Söm,  294me;  lil  16e-17a,  lV52e;  nid)t  vulcaniis 
V  65e  II   Vincenz  üon  Beauvais  )",  Vincentius  ||  Leonardo  da  Vinci 


1168  Vinci  —  '^i'oa 

(gcK  1444-52,  t  1519)  1I[324,  5(.  484a],  338e:  ißilb  1276ni,  II  128e; 
damk  11389a,  V  62a;  Scnc^^Iien  I1389am;  geclog.  «coK  [i?gl.  ^HnfUiu.j 
Y61e-62a,  87a  ;  [^^gvcmetev]  11381a;  3nbiicticii  II324e,  484a;  III  lOm; 
Äünftfer  11324m;  äTZalerei  ib.,  484a;  9)iami]cri^te  11  324m,  lll4'J*)a; 
mattem.  11484a;  a[d;favK  2id;t  bcö  ä)^-nbeö  11  356me;  III  49üa ,  541a: 
[^erf.]  II324am,  ni499a,  V62a;  ^Imfifal.  Slrkiten  II484all,  gv.  ^JUfitVv 
II324am  |  Schriften  [üj^I.  ^^r)t)[if.]  11324m;  [(2d;v.  über  U'u]  I1484ail, 
111541a  :|  Xh'dkx  Il389e,  519m;  [«evfteiu.j  (l>gl.  öcoI.)  II  389a  -H 
Vindhya-Siütc  1 15m;  II42a,  432e-3a;  V-  iBölfev  11 195m  :[  Vinland 
=  Wioland  \\)>\o\ttt  [f.  ©teviie,  ©tva^Icii]  IV12a,  G4m:  (S^tvcm  III 
300e  J  SBioIctt  III  128e,  9a,m,  309a ,  480a  ,  539a 

*Viracocha  (@ctt  bev  ^eni.)  IV 321m  (jtcin^>el);  Virgeu  gorda  (tucfi* 
inb.  3ufe()  IV 599m,  ^nihn  de  las  Virgeues  (SiU-dalif.)  IV440flmI| 
Virgil(ius)  (Piiblius  V.  Maro)  |:  Aeneis  \\19me{e),  108m;  IV535ni: 
Servius^ad  Aen.  I  463m  :|  georgica  (?niib(^aii  Ill9e)  11108m,  111413m; 
Inarime  IV535m,  \!aubOau  =  georg. ,  iil>ev  Lucj-ez  lIlOTe,  Macrobius 
I78a;  9iatuvfTictü^I ,  -[c^Kbeviüig  \\[19me,  91.  lOSam]-  iBeifiuftmniß  III 
413m  (luic^  Cäfars  ütübe),  Viilcani  domns  \'64a,  ^^it  1140a  :||  Vir- 
ginia (50»"^  11.  planet)  V116m:  (glem.  VlUa^n;  @ntbedcv  V  1 14a,  6c; 
-HIU]  \  114a  y  Virginien  i;2^I;ei(  \)Olt  SBeißlluilllievIanb  II272e,  3m; 
@vcB-3vIanb  11273m),  adj.  iMvginiid;  (*):  2lii)tebfcr  1342a,  93vcuiti]a^  IV 
257e,  celtifd)e  ®pvad;e  11460a,  Columbiis  11301m  (l^ätte  ^iiigefür;vt  ivev 
bell  foiineii),  'com  V.  aiiß  hlaiid  WoölUxtl  11273m,  Äälte  f.  Sinter, 
,<füftcii  II272e,  9?ei[enbev  11510m*,  @teviifd;iui^^^cu  I404am ,  SöiiitcvfaÜc 

I  342a  II  virgo  =  Jungfrau;  Virlet  (Theodore)  \454m  (neue  3nfel  bei 
Santorin);  \V 517am  (tilget  i?on  Methana) ,  a  (fraii3e|.  ®j"^^eb.);  Visconti 
(Ennio  Quirino,  1751-1818)  III  162am  (ägvpt.  S^ievfveie),  ^ifcofität 
(=:  3är;igfeit)  lV42öe,  ^evjcg  tocu  Vifeo  =  Heinrich  beu  ©eefa^ver  || 
3Siiii>n(=©efid)0  11336a,  488a  |:  ^ificiKV  :-5»abiuS  111521m, -9?abicn 
I93n;  -\m\M  III396ralI,  4l7e!i  ||  Visvamltra   (^evfcii   im  SRama^niia) 

II  117m,  449m;  in209e;  Vitellius  (Aulus,  reg.  69)  111542a  (Ifagev), 
am  (aiKnibfinfr.) ;  Viterbo  (vom.  ©cbict)  IV518e  (Jeiicit),  T7h*-3nfern  = 
Fidfchi-%,  mtvificivt  (=  inngfaft)  111165m  jj  Vitruv(ius)  (Marcus 
V.  Poüio)  ['.  bei*.  B^'it]  W 606 am:  gegen  avvibc^fenavtige  Scmpcfiticiieu 
II  79m,  5M;itcctiiv  IV60(Jm;  iiiitev  Anguft  lebeiib  [i?gl.  ^eit]  lV44Pa, 
450m;  S3iil>ne  II  93m;  makxd  II  127all,m;  ^(aiteten  I11422me;  im 
Plinius  iHnfonnuenb,  \)cv  PI.  let^enb  [ijgl,  ^c'\t]  \\  606am',  pnmox  Pom- 
pejanus  V25m,  ftvcng  1179m,  %x-2Bnffer  IV503m,  U(n- 11452am!i ; 
Ve/tw  IV44<5e^9a,  459m;  Segmeffer  U470am',  Seltbait,  -fvftem  III 
422me,  465e,  6m;  ßcit  [a.  Anguft,  Plinius]  IV450n),  470am,  606am  :\\ 
Jacques  cb.  Jacob  de  Vitry  (f  1244):  ^omVa§  eviviibiit  II294(',  482m; 
IV52a,me;  53efc^v.  tocii  Paläßina,  [pevf.]  II  294e,  lV52a;||  i^a^  Vivaiais 


(^roüinj  be^  2au3uebcc)  |:  SSiilfaiie.  »ulfan-®viiv^e  i\ 372a,  454a,  bSOn^ 
607am:  aufgebrannte  IV 310m,  alte  Saöcu  lV372a;  2)2e«ve^f eine  IV 454a, 
607am  J  öulf.  ©ebiet  IV  439a  ||  Viviers  (im  3?iöarai«,  an  ber  di\)cv.() 
111547m  [afti-cn.  33eob6.];  Vizcaino  (Sebaftian;  Üicifen  1595-6,  1602-3) 
n266m,  311m  ((Sntbednngen) 

de  Vlaming  (Willem):  ^]\\thl  Ämßerdam  u.  St.  Paul  entbecft  IV 
586m,  7a,e;  (gmi*.  (1696)  IV411e,  eW^journal  IV412e  :|  Vliefsivgen 
(auf  bev  Sni'et  SBalc^even,  in  Beelanb)  1219a  ((Srbftcfje  1828) 

SSccal  III478.'n(b-veid;);  pl.  -e  11161m  (u.  Scufcnanten:  «Scubevnng), 

III  478am  (bei  bcu  Ägyptern)  J  iBccalix^mug  II  161m 

So  13 gel  [f.  (Singt).]  H307a,  314m;  sing,  ißcgel  (in  compos.)  ||  3ul : 
S(u!unft  1403m,  [SIrten]  11314m,  33au  f.  ©tructuv ,  bunte  11125a,  [bei 
2)id;tevn]  II 35m,  (Sintt;eirung  I382e,  flattern  II122e;  pig  ber  5b\  II 
50ie-2a(getT)id;tige  geigen),  I11201e-2a;  foffile,  terfteiuevte  \290a\\,303a 
(ungeheure);  [frembe]  11314m,  [gemalt]  II85e;  ©ejang  II28m  (lieblicher), 
34a  (SBettg.),  52e  (griil^g.);  getöbtet  111623m  (tnrc^  e.  SlerolitbmfaU), 
-Fjäufer  II23e,  -Ijiiter  II192e,  -Snfel  IV403m,  in  ber  2uft  lII201e-2«; 
mebifc^e,  l-^erfifc^e  11416a;  fingen  [f.  *iBingi\]  II  46e,  57a;  @ittcn  11 
63m,  (gfelette  IV  264m,  ©tranbö.  11314m,  (Structur  iF463e,  ftumiu 
f.  i^erftumm.;  ungebeure,  i?erfteinerte  f.  foffife;  i)erftummeub(e)  II35m,  125a; 
23albi\  11314m 

*Vogefen  [[.  ©anbfteiuj:  Oneüeu  lV498e;  ®Venit  IV 635m,  \(70m)\ 
[Xo^>ogr.]  IV635ra  JCarl  Vogt;  Elie  de  Beaumont  IV 489a,  V89a; 
„©eolegie",  5lugjug  Steno's  V89a  J  Joh.  Voigt  (geb.  1786):  Copernicus 
II496e-7a,e,  8am;  [vev].]  II496e;  „@e[c^.  ^reu^en§'',  ^reuBiicf;e  i^iifre 
(alter  SSer!e(;v)  11  411m  :\   Voigtland  ()ac^fiid;eg)  V  68«i  (Kranit) 

volcan  (=  25ulfau)  IV355me,  7a;  pl.  -es  (*)  IV404e:  de  aguu 
[l  Guatemala]  IV  261a*,  de  fuego  [f.  id.]  IV  261a*;  !le  du  v.  IV 
400m ,  uneigent(id;e  IV  4050"*  J  volcancitos  (=  (gd^lammöulfane)  [f.  b^. 
Turbaco]  IV2ö2m,  volcanius  Vö5e:|| —  Volcano  51.  (3>nfet;  2i^arif4>e 

IV  290m,  bei  «Sicilien):  alte  Dramen  IV295e,  6m  J  53.  (33ut!an;  auf 
ber  gleid;nam.  Snfel  I456e)  [and)  Vulcano  IV257a,  459e]  1245m,  456e; 
IV  372a  [523am  2i.  18]:  im  mttxt\)mn  IV296ra,  Siuöbrüc^e  IV  525a; 
3)ämpfe,  (Sjr;aIationen  IV  4506;  gumaroten  l\  523am;  ^öbe  IV  290»/, 
5e,523a  \  Krater  IV256e-7a:  im  Ar.  Seien  1245m,  Spalte  IV459e  :( 
SaDaftrcm,  Cbfibian  IV482e;  ®clen,  e^\ilte  f.  trater;  Stoffe  \Y523am\ 
tl;ätiger  35.  I456e,  I^iftorifd;  t^.  W  371am 

Völcker  (Wilh.  Heinr.):  „e^ern"  111200a  (bei  Homer  n.  21.)  | 
„ferner.  Oecgr."  II430e,  111200a;  „m^t^.  ®eogr.''  II418e  :|  Söanbermig 
ber  lo  Il(173e)418e,  ba§  9^^ erbliche  i>on  ben  bitten  bem  SBeftcn  ^ugefd^ric 
ben  ufm.  II430e 

ißölfec  i^p.  =  ^f^ationen  [ba*  juin  'ü^eil  bier  mit  nufgenemmeu  ift] ;  = 
91   V.  JjuttiboTkt,  Sii-^u\fi.    V.  74 


1170  ^ölfev  m  Slbfta 

SSüIferfc^afteii ,  SSi31fevftämme  ob.  S^olfeftämme;  =  SSöIfervaceii  mib  aubre 
compos.  [f.  ^ar.  4];  ij:  35i3Iferleben,  2e6en  ber  a;  :^mn\\ä},  mtn\d)tr[, 
Min]ä}i)dt  ufn).;  to.ql.  @tl^nogva^I;ie ,  et^notogifc^)  [f.  (für  pl.  ober  sing.)- 
allgegenmärtig,  d^riftlic^,  (ipo§,  cuxcp'ä\\ä},  Raubet,  Wirten,  3becii,  3äger, 
mittdmm',  mciä^Ux-,  Orient,  ^t;antafie,  ^(;t;fif,  ^oefie,  ®tenie,  Über- 
Ueferung]  I70m,  169e-170m,  [378-386m,  21.  490m-3a]  383am,  489ni, 
492m-3a',  lUOe^lla,  178e,  183m,  194-5,  403e;  U\586a,  V57e;  k- 
ftimmte  [a.  5Iu)ääl;Imio,  Srinber;  it.  nac^^er  -ftäntme  uftt}.]  IIila(175e)7 
sing.  SSotf  [burc^  *  Bejeic^uet]  (=  ^fiation,  3Si3Iferfd^aft  nfn?.)  1)  (gett),)  I 
205m  (385e);  II177e,8m;  33.  (ccüectib)  II94m,363e;  S.  (Cef.  S3eb.)  III 
38a  (öon  (Sternen);  ein  fceftimmteg  [.  -ftamm  :||  S.  SSöIfcrftämittC  (biir^ 
toorgefe^teS  °  !6e3eid;net)  [bie[e8  nnb  bie  folgenben  ä^nlid;en  dont^ofita  n. 
SSövter,  gleic^bebeutenb  mit  iBölfer  nnb  ^olf,  «werben  unter  eignen  3^i<^?fi^ 
für  bie  3uf%  mit  bem  einfachen  Sorte  ijereinigt]  I331e,  383a;  \[44a, 
111471m;  beftimmte  1 383a  J  sing.  33ölf  er  ftamm  (°  »or-  unb  *  nad;* 
gefetjt):  ein  beftimmter  111482m  :||  d.  ißolfgftämme  (+  ijorgef.)  I169e- 
170m]  beftimmte  II30e,  54e;  111441a  J  sing.  Sßotfgftamm  [+-*]  (=  m\u 
fc^enftamm)  11259a;  ein  beftimmter  11 160e,  237a,  253a  489a;  IV562am 
;||  2).  ©tämme  (bloß,  o^ne  ßufalj  i)cn  5Bc(t)  [x  borgef.]  [f.  gried^ifc^]  I 
16e;  beftimmtc  1380a;  lIGOra,  160m,  198ail,  245e,  290mll  Jsing.  @tamm 
(X-*)  11170m,  246e-7a;  ein  beftimmter  II  146m,  170m,  246e-7a,  270e 
— Ij—  paraUclcii  in  ben  ©liebern  nnb  3nfäl5en:  1)  benad^bavte, 
*9^ad^bar».,  umttJofjnenbe ;  2)  befiegte,  iiberlTJunbene;  i?erbrängt;  3)93il* 
bung,  Snttnr,  ©bitifaticn,  -gefittnng;  2ln§bilbung,  ©eifteßbilbnng;  — 
gcbilbete,  cnltibirte,  ciöiliftrte ;  menfc^Iic^  njerben;   —  böbere,   eble,  bod;* 

begabte;  4)  -cl äffet*,  -familie,  -racen,  -gru^^e;  2lbftnfnngen ; maffc(n), 

-I;aufen,  -jüge;  -ftiitben,  -ftrom,  @trcm,  -n^eUe;  5)  ßigenfd^aften, 
S^araftcr;  -geift*,  -fmn*,  @inne§art,  Sf^eignngcn;  Biift^i^^?  6)  fvcmbc, 
frembartige,  onbere;  ferne;  7)  Trennung,  Stbfonberung ,  iBereinjehmg, 
3erftrennng,  SScrt^eilung;  getrennte,  i)-trennenb,  -fc^eibe;  Stbneigung;  8)  nn* 
gcbilbete,  ttjenig  cultiöirte,  Uncuttiir,  rcf^e;  trilbe,  öevivilberte;  —  niebere, 
nntcre;  9)  S^erbinbnng  [-^  ^Bereinigung],  ö-öerbinbenb ;  SSer!er;r,  -i^er* 
!e!)r,  dontact;  ©efeüigfeit;  -briide;  10)  ^Bereinigung  [:j:  SSerbinbung], 
©nigung,  35erfc^mef jung ;  SSermifc^ung ,  -2)?ifc^ung,  ©cmifc^;  11)  55  er' 
tt)anbtfc^aft,  i)ern)anbte,  @tamm-2t^nlic^!eit;  —  Stbftammung,  5ib!iinft; 
12)  SBanbcrnng,  -n)anberung,  -bemegung,  Übergang;  njanbernbe,  ein* 
tvanbernbe,  eiugenjanberte;  (Sinbruc^,  einbred;enbe,  einbringenbe,  berbrängtc; 

-flntben,  -ftrom,  @trom,  -ftrcmungen,  -iDcße; ftva^e,  -briide  — 1|: 

ÄlpbölJft  ^^^  3nfa^e  (in  compos.  Sßijüer-  [rairb  nit^t  begeic^net]  unb 
5öol!e-  [onxä)  *  bej.]):  abhängig  [=  ©nfl.  uftD.]  f.  Älima,  5lbfunft  [= 
5tbftamm.,  f.  ^ar.  11]  II  7a  (öerfd^iebne) ,  Stbneigung  [f.  <par.  7]  1352m; 
m^fonberung  [f.  ^ar.  7]  1493a,  II  X224m  |  5lbftammung  [=  5Ibfiinft, 


mikx  3Ibfta  — '®efe  1171 

f.  %m  11;  i^öl.  ^iOMct;]  I383e^4a,e;  H(lGm),  ^24a;  lV(4l5a):  v?ev- 
fd;icbiie  1384m  :|  SlOftiiiuiij^en  (l)öl;evc,  lüeberc)  [f.  ''^av.  4J  15^5,   ncfev» 
baiifube  1374m,  timlid;!.  f.  °^tanim;  nllell+372m,  lV4e  ||  alte,  bic- 
alten  [:|:*5tUeu]  II402m-4a,  417a;  III422e:  6000  3al;ve  11171a;  g^atiiv*: 
gefül;(,  ©iimegavt  ll7mj^aev  lll+441a;  r;ct;e§  5t(tev  [ügl  gvie(i;i|(i^e 
(Stämme;  ^rcfelenen,  i?ov  bcm  SÖZcnbe,  üor  ben  ©eftinicn]  IMMlam:  l>ov 
bell  ©eftmieu  UU81e-2a,am^  [mttxtl)un\]  \  57e  :||  aiibeve  [f.  ^av.  6] 
llxieOm,  178e;  i)cu  einem  ^.  jmn  anbern*  [=  tooii  ^\  ju  33.]  II409e, 
Hl  468a  II  Einlagen   II  (252a),   2(imaten  [:|:  ©efc^.]   1140a,  5tutriek  11 
°259a*;   [5liif5äf;linig]  (=  ijorj.  beftimmte  ki  pl.  ii.  sing,  ber  aög. 
©teilen  ^-®.;  ögl.  Sänber,  a.  tveftl.)  1 166a,  380a,  3m;  U  175e-6a,  181m; 
Sln^bilbnng  [[.  ^av.  3]  \x331e  \  hzQahtc  [f.  ^av.  3]:  l;ed;6cg.x  II17öm*, 
259a;   i^ieikg.  II  186m  :|  53efel;nmg  11442e,   benad;6avte  [*^av.  1]  l 
+  352m,  Befiegte  [*^ar.  2]  11273a,  u^cbnrd;  beftimmt  [=  (ginf(.,  abl;ängig] 
f.  £eben;  belüegt  f.  -leben*,  -beiuegnng  [[.  %^ai\  12]  11241e;  (Srirad;en  be^ 
Selün^tfeinS  I  4e  ||  SSilbnng   [*^av.  3]   II(+213a):   b-efäl;ige  II  403e, 
^.  mel;vever  toermifc^t  II  184m  J  -bilbnng  II  103e  ||  -briicfe  [f.  ^av.  9  n,  12] 
II171e|  ei;ara!tev  [f.  ^ar.  5]  (a.  -leben)  I331e,  II44am;  -djax*  II 
16m,  III  8a  :|  ©toilifaticn  [f.  ^av.  3]  II195e,  citoilifirte  [it.]  11260m  Ij 
-claffen*  [*^ar.  4]:  l;öl;eve  I  18e;  niebeve  II  25e,  nnteve  II  24e  Jclcij'' 
fif^e  1 105m  .||  (Sontact  mit  35.  [f.  fax.  9]  II  158m,  186me,  oi95e,  7m 
llcnltiöirte  [f.  ^ar.  3]:  alte.  11183m;  fviil;  c.  II  100a,  196a;  nvalt  c, 
II  186m,  irenig  c.  [[.  ^ar.  8]  II  X198a  :||  Snltnr  [f.  ^av.  3]  1  34.e;  II 
4-32e*,  (160e)395m:  geiftige  1385a,  -gefd;id;te  II275e;  -jnftanb  I  70m, 
308e;   II GOm ,  70m  J  Sultnvbölfer  U  146-7 a,  149-150a:  enrc^äif^e  II 
U9m-150a  \\  [2)afein]  f.  bon  je  l;er,  -bialect*  I9m;  eble(^)  [f.  fax.  3] 
1  385am:,  II  44m*,  (0241a*),  X6e-7a*;   [(Sigenfc^aftcn]  (*^av.  5)  I 
70m;   Ulla,  183m,  6me;   einbrec^enb,   (SinBvnd;  [f.  fax.  12]  f.  "^Rom: 
S3avbaven,  WiUx;  einbuingenbe  [f.  fax.  12]  11149m;  [n)a«  (Sinflnß  auf 
23.  M  (=  a^^ängig,  beftimmt)  [f.  tlima]  I+358m;  II  o44a77i,  0259a*; 
eingemnbevte  [f.  fax.  12]  lX490m;  (ginignng  [f.  fax.  10]  11219a, 
254m-5, 437me;  (Sinrid;tnngen  11235a,  einzige«  11148a*,  [(Sntfteljnng]  f. 
tjon  je  l)er,  (S|.^od;en  [=  ß^i^l-'^^'^^^]  l  ^leten,  Sreigniffe  f.  Seben,  -familic 
[f.  ^av.  4]  I382e  (f(etne);  %axhe  [t)gl.  9J?en[c^]  I380am,  II(186m,  194am); . 
ferne  III470e,  -fefte*  TI44le,  -fluten  [f.  fax.  4  n.  12]  11220m;  %oxU 
f(^veiten  I23m,  -fd;vitt  [a.  -leben]  11137m;   frei  \.  -leben*,  gnr  gveibeit 
beftimmt   I  3S5m  |  fvcmbe(^)  [*^av.  6]   II  158m  (246a),   111161m*; 
fvembavtige  [it.]  Il(246a)  :|  gebilbetc  [f.  fax.  3]  1170a (384m),  II71e; 
©egenben  f.  Sänber  |  -gcift*  [f.  fax.  5]  III  IIa,  VlSa;  ©eiftcSbilbnng  II 
o44rtm,  geiftig  f.  Seben  :|  gelehrte«  IV52e*,  gemeines  111217a*,   ©emifcb 
[f.  fax.  10]  II  149m,  -gefänge*  ll37e;  ®e[^id;te  [i^  51nnalen]  (f.  Sultnrg.) 
11347m,  -g.  I1264e;  @efd)itfe  [=  ^gd;iä[ale]  1379a,  ©efeüigfcit  I  332(\ 


1172  Sölfer  ©efi  —  ^«eibi 

-gcfittiuiö  [f.  ^av.  3]  1312a;  i?cr  bcn  ©cftivncn  f.  <^rtcr,  *®e|^tvne;  ßf- 
tvenutc°  [f.  ^ar.  7]  II  141e-2a,  3a;  genjevktrcieenbc  [=  iabiiflr.]  11183m; 
-grauBe*  1213a,  8m,  402e,  443a;  111  163e,  503a;  W 21üe,  299e-300a, 
536a;  -gru^^c  [f.  ^av.  4]  11149a,  -I^aufen  [it.J  1381m;  l)cd)htQalk  |. 
begaste,  ^Ö^cve  [[.  ^ar.  3]  1.9<S5  (it.  niebere);  Sbeenfveis  [f.  übr.  *3been] 
IJ  154m  ((gnx>eitevimg) ,  inbiiftvieÜ  [=  getvcvbetr.]  [.  JeOcii,  im  Snnern  I 
332a;  toon  je  \)tx  1 381m,  2m]  jebcv  il+19m*,  c>221e*;  Äani^f  I32e,  III 
475e;  fein  35.  11202a*;  \m§  fie  fennen  |.  n?eftr.,  tcimtiilB  111586a; 
flcincve  II+158m;  [a'6r;äitgig  tcm  tlima]  I5(S0m,  (Siiift.  bev  ^(imate  I 
-i-380m;  p^\)].  -Gräfte  1227a,  fvicgevi)d;ev  II  X270e*  1| -fiiiibe  [i^  etr;no- 
^ogif^/  -9vapl;i[c^]  II  175e:  frühere  II  170m,  bevgleid;eiibc  II  72m  J  ^imbe 
1 37a -11  [35.  öon  Sänbcrn  u.  ©egenben]  (ügl.  Siiifjä^l,  beftininite)  II 
51me,  175e-6a,  404e-5a  |  Jeben  [:j:  5ßclfer]  l+358m,  II  (246a)  338m; 
-tckn  (°  imc^gcf.),  -leben*  (+ nadBgef.)  II54e:  \TJobuvc^  beftimmt  11242a, 
beilegte«  II  8a+,  elgentl.  S^araftcr  I3i7meO,  (Spcd;en  [=  Beit^J  111836° 
große  (Srcigniffe  11555m,  ^ovt[d;vitt  112676°,  freie«  II  12e+,  geiftigeS  II 
287e,  bas  inbufirictte  137m,  3eitpuii!t  [=  (Stcd;e]  II  267eO  J -m  äffen 
[f.  ^ar.  4]  11149m,  266e,  363a*;  I V 6mT -nißffe*  II251e  :|  menfp^ 
njcrben  [f.  ^ar.  3]  II234e-oa,  -S^ifd^img  [f.'$af.-lÖJ  IV 397m,  m^tl)tn 
[=  Sagen,  Srabit.]  1367a  |  S^Jotur  f.  ^intbc:  -gefü^I  f.  ottc,  -n)ei«^eit 
f.  \miht,  -njiffen  1  67a  ;|  Di^eigungen  II  340a,  iiiebtre  [=  untere,  f.  ^ar.  8] 
(f.  au^  ^ö^ere)  I36m,  i3ftlic^e  II  (340a),  -racen.^=  9D^cnfd;enr.,  f.  ^ar.  4] 
11214a,  »olfreic^  f.  <Stäbte;  ro^c(?)  [f.  ^ar?- 8]  "(f.  •  *@tevne)  I16m, 
(+194e-5a)(385m);  II  147e,  (241a*);  III  210a;  gj^^e  11217m,  -fagc* 
[=  *©agc;  =  2[«t)tr;e,  Srabit.]  1397m,  -fc^eibe  [f.  fax.l]  lUöÖe,  (gc^irf-^ 
falc  [=  ©efd^icfej  123a  |  -finn*  [f.  ^ar.  5]  140m;  119m,e;  II  16m,  III 
159m;  @inne«art  f.  nlte||  (Sitten  I+352m;  II'^,  62m*  69e,  235a: 
«^nli^feit  1 492a  J -fitte*  111162a  j|  ©i^j  f.  iE5bf;nfi^,  Uvfitj;  ©^rac^e 
[f.  tcrfd^iebnc,  toilbc]  II+l43a*,  [öiele  ©V^rad^en]  II  Xl75e  ||  ©tänimc, 
-fiämmc,  -fiämme*;  ©tamm,  -flamm,  -ftamm*:  fmb  (alg  33.  (5.  2).) 
unter  bcfonbcren  ^ddftn  mit  bem  cinfa^en  SScrtc  ißolfer,  iBoIf,  at§  mit 
i^m  gleic^bebtiitcub,  bereinigt;  nnb  i^re  Bi'f^tjc  unter  nnterfd;eibenben  ^(\6}cn 
über  ben  STrtifel  Verbreitet  |  ©tamm-St^nltc^feit  [f.  ^ar.  11]  T492a  ||  -flraße 
[f.  «ßar.  12]  II 596me  ||  (Strom  [f.  ^ar,  4  u.  12]  II  168e*  240a;  -firom 
11 240m  T -flrömungen*  [itj  11221a  ||  -ftürme  II239e;  fiibnd^e(§)  II 
75a*  (181m),  240e*;  to-t^ümli^*  II  12m,  172e,  217e;  IV565a;  Xra- 
bitionen  [=  *ÜberIieferungen,  Sagen  nfn?.]  V57e  (rcligiöfe);  to-tienncnb  I 
493a,  Trennung  [*^ar.  7]  I  492e-5a;  35.  bcr  Sro^en  f.  *2:rot)en: 
58ch)o^ner;  Übergang  [f.  ^ar.  12]  IV0397m,  übcrnjunbcnc  [f.  ^ar.  2]  II 
442e,  umhjobnenbe  [f.  <ßar.  1]  lixi69a;  Uncultur  [f.  <Par.  8]  IH-275a*, 
imgebirbetc  [*^ar.  8]  ll!408e;  untergebenb  1170m,  Untcrfc^ieb  [4: 3krfc^ieb.] 
n^USe,  Urpt}  11143a  ||.  to-berbinbcub  II  185a,  200m  |  ©erbinbun« 


miUv  ^t\bi  —  ^o[t  1173 

[*fax.  9]   II  (204a),   -öcrb.   11  160am;    Sö-en   (pl.)   l  492e-3a  \\  üBev 
^reituiig,  bevBreitet  unter  bie  33.  III  470e,  la;  terbvcingt  [f.  ^av.  2  u.  12] 
\170m',  «evcinsehmg  [f.  ^a\\  7]  I492e,  II234e  ||  SSerfc^r  [f.  ^ax.  9]: 
ber  515.  II  235a,  403a;  UI0471m;  mit  35.  II  183m,  259a  J -i>erf  ebr  II 
142m,  8a,  150ell,  4a,  5me,  163a,  200m,  4e,  218e,  9e:  3une()nicub  II  400m 
:||  3Sermifd)iiugX  [f.  ^ar.  lOJ  1384m,  II  183e;  -mm.  11183a  :J|  tocr> 
f  d^i ebene  [a.  5lHnnft,  mftammnng]  n+4m,  +7a,  +51a,  Xl79e,  (I86m), 
oi95e;  111467m:  bic1eU^cn  Sbeeni^evHnb.  II  (264a),  mit  bevfelBen  €Vvac^e 
1381m;   bie  ijcv[dnebcnftcn  I+383m  J  33erfd;iebenbeit  [^i  Untcrfc^ieb] 
IlX6a,  224am]  III ^Te  ||  jBevfc^meUnng  [f.  ^ar.  10]  II+219a,  SBevt^eihmg 
[f.   ^ar.  7]   110290m  |  33evmanbtfd;aft   [*%\x.   11,    tg(.  2J?en[d)ciu 
ftämmc]  II  (16m,  290m);  tevtranbie  11143a  :|  »ernntberte  [f.  ^^ar.  8]  II 
Xl47e  i|.  t^ielt^egabte  f.  Uq.  \  tiele  I  X331e  (+358m);  III  0471m,  586a- 
t)ie(erfei  II  -It207a  ||  tcn  35.  jn  25.*  [=  ton  einem  35.  jnm  anbeni]  II  163m, 
öon  ®tamm  jn  ©tammX*  III  157e;  35ovnrt^eite  I5e*  |I—  n>anbernbc 
[f.   ^ax.  12]  I491e,   11240a,  111210a  :|I  ©anberunö  [*^:]3av.  12]   II 
17U\-2a:  3Ji(^tung  II  (220m);  pl. -en  II  143a,  298a  (461m);  V17m:|| 
-ivanbcvnng  ST.  (bieallg.,  ton  Srrien  nacf;  (Snro^^a)  \\[219e-221a,240\\ 
[Slnfang   n.   Uvfac^]   U  [2196-220,  21.  437e-8a]  220e,  240am,  438a;   cv- 
fc^üttert  ßurcV^a  II(239e)  J  33.  (anb.)   II  245e  (in  ^TgDpren);   pl.  -en  U 
444e  —II  b-treife  1382m,  -ireKe  [[.  ^ax.  4  n.  12]  112206  |  bie  weft- 
ticken  3>.  1 186e,  8m,  380a,  430a;  II40a,54a,  266m  ,  312e;  III  539e, 
IV49e:   [SdifjäM.]   IV 49m,  \va§  [ie  nic^t  temien   IV 49m  J  ivilbe  [- 
*3Bilbe,   l  "^ax,  8]  I16m;   II +62m*,  i47m-5a;  III  (97e):   ©efüM  ton 
bev  Sinkit  ber  92atnv  n[u\  I16m,  9?atnrn^ei^(ieit  \\147jn-8a;  fogenannte 
linibe  l\°U7me,  III157e;  (g^rad;en  Il0l47e,  III157e  :|  Siffen  11146a 
I  Sßc^lfakt  I38a;  SIBo^Iftanb  I  34e,  35e,  36m,  227a  :|  SBo^nfil^  [tgl. 
Urfilj]  11244a*:  gemeinfamer  II143all;  -^aljl*  11246a,  p/it^nnft  [=  (S^o^ej 
f. -lekn,  3f^f^"C"i"^9  [f.  ^^«v.  7]  111^4756,  ber  gemäßigten  3cne  Ilöme; 
-jiige  [f.  ^av.  4  n.  12]   1 15e,  60e;   [Sitftanb]  (f.  Be[.  ^nltnr)  n^44am 
II—  35ör!erfc^aften  (=  35örfer):  [bcftimmte]  IIHöe,  trilbe  III97e 

*oott  (in  compos):  -enbet  I  65a  (nic^t),  II350e;  35-enbnng  II88e 
(\}M)\ie),  223m  (ber  2T;eire)  :|  25-fDmmcnrieit  II  257a,  352a;  35-frei§  II 
230m  I  35-ftänbigfeit  I8la:  ni*t  erftrett  ob.  Bea^fic^tigt  II  144e-5  (5m), 
1116m;  e§  !ommt  nic{;t  anf  35.  an  II  51a;  mö)  35.  ftrel>cn  III  405m  || 
Volfcifch  1118m  (©etm-ge)  ||  Volta  (Aleffandro,  1745-1827),  adj- 
S5cltaifd)  cb.  35oIta'fc^  (*):  Grectricität  II383e;  (Slectrometer  l442e,486a 
:|  ^ette  III  96m*  |  35.*  <Bhik  \35a,  III  (130m):  (Sifnbnng  n.  i^vc  geigen 
(traS  bnvd)  fie  U\mtt  ift)  I35a,  U397e-8a;  gfamme  juMfd;en  2  ^oMen- 
fpitjen  I206me,  3"f<^»^''^fi'f'^'^9  i^i  i^^*  \31m  \\  Voltaire  (Fran^ois  Marie 
Arouet  de,  1G94-1778):  iikr  ErcillaV«;  Araucana  II  62m,  124a;  Vol- 
terra  (^cfc.)  1417a  [Ort  baki] ,    Voltzin  (^^anm)  1297m  ||—  95  0  htm 


1174  ^oüi  —  ißovri 

[aitcf;  in  comp.]  (=  füi|>evlicf)cv  3n^alt  III  492a, e,  5m)  [\>on  Seltfevvevr. 
11.  anbvem]  [f.  53erg,  (£cmetcn,  (Scntinent,  (Svbe,  ©elnvg^fette,  ?anb,  $?iift, 
Siiftfrei^,  ©oime;  He  eiuserncu  Palleten]  1165m,  333a,  371a;  IV20mll, 
486a;  V92m  |  pl.  S5oInme  (*);  iBohimina  O  III434e,  445e  |:  betrüc^t* 
lic^eg  IV 602a,  [öon  ©eBivgmten]  IV614a;  juv  3)?a[fe  I90a,  IH276m-, 
©^njeitnntt  153m,  319e,  423a,  475m;  ber  Sterne  111184m;  ^l;eil  V 
36m,  37m;  nngel^enve«  1141a,  III557e-8a;  IV459a,  490e;  -S^evänb.  I 
280a,  V12m;  -5Berr;ä(tnif|'e  11122m;  einc.s  2BeIt!cv^ev^  III  100a,  ber  SB. 

I  101m* 

*S5or-,  öor-  [(etjtereö  bnvrf;  einen  *  beseic^net]  (bie  bent|rf;e  ^vä^u^f. ,  mit 
bem  njenigen  ^vemben  bajti^iic^eii)  [[.  cft  ba?  secundum:  c^viftlid;,  t;i[tovifc{; 
u.  a.]:  -aneilen*  11280m  (feinev  ^nt)  ||—  i)cran§*-  [[.  sec.  Bered;net, 
^eved^nnng]:  -jagen*  (=  i^orljevfaßen,  -i^evüinbigen)  III532e,  -[agnng  III 
441e-2a  ||.  -feigen*  H  145a  [etn^ag]  |  -fe^ung  [f.  ^orgernng]  III268e,  282e, 
573a;  IV  163e-4a,  243e;  pl.  -en  (*)  166a,  II405e;  m307m,575jH; 
IV  147a,  244a,  580a,  630m:  gefragte  III491e*  — 1|  -beben tnng  I404n, 
Ill(623e);  -krge  lV557a  |  -bilb  11190m,  V8e;  -Bilber  Il280e  :) 
-boten  [[.  ©rbbeben,  ^^orblicfjt]  1213a,  221e;  1148e,  111580a,  IV267e; 
-bringen^  [.  3«ittelmeev;  -eilig*  m289e;  IV47e,  217a;  V66am;  -faliren 

II  101a  II  -gang  (=  p-occfj):  c^emifd;eu  1378a,  geneti[d;ev  1123m,  gc* 
fc^id;t(.  1177a,  foSmifd^ev  1123m  ;||  -gebirge  (meift  =  (l[a\>)  sg. :  ein 
jBeftimmteg  II410e,  458e,  477a  . . . :  baö  I;eilige  11219m,  nnfrennblid;e9 
|I458eTp].:  beS  Himalaya  1292m;  unfein  nai;e  1419a,  IV 535a  || 
-gefaxt*  [[.  9}Jeiniing]  l,II592e;  -gefiil;!  11  389a,  IV  10m  | -knben*  III 
215m  (obg(ei(^  nn[id;tbav);  baS  -t)anbene  I87m,  205e,  249m  1|—  »ov 
fiev*:  angefiinbigt  [ij:  -m-üinbigt]  111217a  (ni^t)  |  -beftimmen  IV  7e; 
SS-beftimmnng  [.  atnic[vl;ävi[d; ,  l?nft-35eränbb.  J  -[agen  (=  i^cvan^f.,  i^crl^er«« 
»evüinbigen) :  einen  ^lei-olitlienfatl  I  40ie-2a  || -t> er! ünbigen  (=  \)ovber«= 
fage»,  iJoran«[agen;  ^evüinbigen)  [f.  Setter,  SBinb]  I325e,  11394a,  III 
538am;  fic^  i.\  lV498a7-igt  III  (217a  nid;t),  (542a),  579am:  n?erben  I 
213e  J  SS-berfünbignng:  'ocn  Unf;eil  burd)  (Scnieten  1119,  in  ber  '^atm^ 
lettre  III55Ie,  eines  ^aneten  111532e  — .|| -bevrld;en  [i.  @ebirg?arten, 
^Pflan^en]  1377a,  111431m;  -l)err[d;enb*  IV  637a  :| -[)eriagen*,  -i^erfün* 
bigen*  f.  bei  ijor^er;  -^of  IV531a;  -fenntniffe  I28e,  11313m;  -flang  V 
59m ;  -f  o  m  m  e  n  ('oa^)  [üon  @ebirg§arten  n.  ä.]  [f.  biete  ©ebirg^arten :  ba 
aber  ijorj.  ba6  ©lieb:  in  ©egenben]  IV  266a,  279e,  364m,  378a,  477e,  9a, 
481m,  619a,  633e;  V67e;  -länfer  11286m  |-Iefnng  \434e  (=  pibli- 
caticn),  III555am;  pl.  -en  [f.  A.  v.  Humboldt]  111556m,  IV  617a  J 
-liebe  I  331m;  II  102a,  280e,  6a,  7e,  8a;  IIT  15m,  43a,  174a,  467e:  mit 
35.  11233a  :|  -liegen*  [f.  Snfeln,  ^iifte]  11306a  [ein  2anb],  -monblidf 
f.  SDJenb  S  |  -nebm*  [[.  berfd^mäben] :  mann  11231m,  i.>.  t^nenb  1 140a 
:|  -^^ften  IV 206m  |  -ric^tnng  (=  Apparat)  11295a,  6m,  333e,  453a, 


^^orri  —  ^offi  1175 

47Üa,  2e,  482e,  511m;  111  60e,  61e-62a,  108a,  (116e)  7e;  IVöla,  126a; 
pl.  -eil  II  144m,  452m,e;  III  76e,  78a,  92m,  272e;   IV  157e,  299am  ] 

-rüden  f.  ©cftirne,  9lad;tgleid)en;  -riidmig  [.  9^ac^tgtcid;en  :|  baS  -fä^* 
M;e  11278m  |  -fd;Iäge  III  ISOa,  162e,546e;  sg.  -\d)iag,  (0°)  IV 233m: 
mwutn'ü^vtare  11821a  :[  -fd;reiteu*  11337a;  -[d;ri|ten  II,250e,  7m;  -fd^tDC* 
6en*  [gincm]  (=  tocr  ber  ©eele  fd;iuekn)  11231m  (296a);  -fe^img  (gctt* 
li^e)  IVieOm,  V90a  i|  -fid;t  1384a;  III  4a,  251a,  261m,  321e,  335a, 
532m;  IV96e,  235a,  288a,  647a:  a\i^  33.  11142a;  mit  35.  111283a,  294m, 
9e;  IV33m  (6et;anbeln),  V69m  J -fic^tig*  1394a,  401m;  11387a;  III 
462m,  530e;  lV288e,  339e,  593e  ||  -fi-nel  II  339e  |  -ftelhing  (=  Sbee)  I 
70a,  1114786,  IV  7e,  V60e;  plur.  -cn  O  11349m,  111409a;   -x-g- 
(comp.):  -avt  [=  -h^eife]  11350a,  -terniößen  11282m,  -iueife  [=  -art] 
1381e  (@(eid)r;eit)  :|  -ftiifeu  V71a,  -tt;ei(e  11218m,  S>orticctlen  (!(eine  Sb.) 
1488m;   -trag  11145e;  IV 4m,  13m  ||  -trefflid;*  (4:  tvefflid;)  [f.  51v- 
Beiteu,  SSemevfimgen ,   33coI^ac^tev,  S3ecbad;tungeu ,   Schrift,  Unter[iid;itug, 
Sei!]   (adv.   IV403e);   adj.   ST.   [öon  ^^er[cne^j   1419m,  11326m;   111 
72m,  466m;  IV  163a,  391m,  567m,  575m,  601m,  610c;  V52a  |  33.  [toon 
(2ad;en]  II  376m;  III  53e,  54m,  513m,  532e;  IV  89a,  102a,  7e,  126m, 
256e,  517e,  8m,  523a,  584m:  $!eitung  1  437e  J  (E.  [öcu  ec^rifteu  u.  ä.]  II 
425a,  507a;  111201m,  424m,  564a,  6m;  IV479e,  499a,  525m,  581a, 
611e;  V22m,  46a,  51a,  54m,  89e,  91all  ||  -tvetenb*  IV  161e  (ülaiib,  (Scii* 
tinent)  ||  -uvtbeil  11322m,  366m;  lV56a,2iOe;  pl.  -e  (*)  1385e:  alte« 
1442a,  ißefäm^fuug  11346m*,  Deviäl)vte§  I21a,  beö  35d!g  I5e*:||5Bov^ 
weit  [:|:Uvttjett;  S^orjeit,  Uvseit)  [f.  ^äiime,  gild;e,  ^kxa,  Älima,  ^[(anjeii, 
Stjiere,  SScgetaticii ,  2Ba[fer;  f.  bcrj.  *(Svbe  in  ber  Urjeit]  (f.  k[.  3"ft^"^) 
1296a,  S&.   ücrireltlid;*  (*):  33raubftattcu  I226e,   (SrsäMiingen   1 64m, 
%a\ma  it.  glova  III  5e,  ^ncc^eii  \.^Xl)kxe,  Saiib  1502,  ^flanjeii-Öecgr. 
1297m*  I  Xljm  11519m*:  Äucd;en  »cn  rie[eiiniä§igen  X\}men  [f.  ncd; 
*riefcnl)aft]  l{292)a,e]   II  390am,  5i9me;  III  26a  :|  Ükvrefte  1 166e*,  II 
392m;   3u[tanb  [f.  borj.  *(Srbe  in  ber  llrjeit]  \  [264e-5m ,  302]  || -tviirf 
11139m,  -tvnivfe  V9me;  -seid;nen*  I1215e,  345a  ||  35crjeit  (4:  Urjeit; 
35ortre(t,  Umwelt;  =  Siigenbalter  ber  ßrbe)  [[.  torj.  *(grbe  in  ber  Urjeit] 
I4e,260e,  [502]e:  bie  iB.  Befrogen  14e,  bie  ctaffi[d;e  I70e,  im  2)ammer' 
lichte  ber  33.  191e,  bie  ©ebirg^arten  erjengt  I260e,  in  bie  35.  ^inükro 
fd;ti}eifen  I248e;  in  ber  35.  I260e,  11424a;  bie  inbiid;e  111209m,  litte- 
rarifc^e  3ßer!e  II  55m,  9}caaB  11333m,  bie  tiefen  ®c^id;ten  [=  ^Tiefen]  I 
4e,  fc^weifen  f.  r;inükrfd;tr. ,  liefen  111594a,  3öerfe  [.  litter.,  traS  iinö 
in  bie  SS.  snrüd[iir)rt  111 593e-4a 

*Joli.  Heinr.  Vofs  (1751-1826):  Alna  I.449a  [etl}m.],  33ernftein  II 
410m  (ttjokr  im  2lltertf;nm),  Cleomedes  11404m  ((^eftaft  ber  (Srbe); 
„!riti[d;e  33Iätter"  II  404m,  410m;  [perf.]  II  ö9a,  TibuU  I1108e  (ed.)  J 
Voffiiis  (Ifaac,  1618-89):  responsum  ad  Brayn  et  Petitum  11515a; 


117G  ^üffi  —  Sultane  aücj.  bi^  (iit.  öie 

t\d)t  \[514e-5a:  SBefcn  u.  (Sigeiifdbafteii  II  5i5a,  im  2-e  alle  gavben  II 
5i4«;  de  lucis  natura  U  514e-5a  \\  Votos  (SSuItan  ä)?ittel-51mer.'^)  IV 
539e-540a,5m  (nc^  t^ätig);   Voyfaco  (bei  ^aftc)  IV  209a 

tie  de  Vries  (^a^aii)  IV401a,  Vrolik  (Gerhard)  I379e-380a  (®eftalt 
bcf>  SBccfeut) 

Vulcan  (bev  ©ctt)  [21.  1);  —  f.  St.  getvemit  bie  einfachen  Scvtev: 
Tolcaii(es),  Volcano;  \)kxnaä)  vulcanus,  Vulcanus,  Vulcano^  iBnlfaii(c); 
58.  bie  abgeleiteten:  getrennt  volcancitos,  volcanius;  f)ievnac^  buüanifc^] 
(=  Hephäftos  V59e,  60e)  \  [60e-61m]:  [Slbleitimg ,  et^m.]  \  65m  \\ 
9Jamc  in  58esie^ung  anf  S3ulfane  \64am,  65m,  66a  \  9lame,  SSe^ielmng 
u.  Übertragung  auf  35ulfane  \60e-61m:  Unterfu^ung  über  bie  3^^*  V 
[63e-66j:  im  2l(tert^um  Vö5e-64m;  im  SD^ittelalter  Vöim,  64m-66a:  in 
©c^riftfteüern  \65m-66a'j  im  f^äteren  SD^ittefalter  \64m,  65m  ||  '^§-2;emVcl 
IV531a,  SesieK  auf  ^Julfane  f.  ^ame;  SSerfftätte  V.'s  \61am,  64m  :\\ 
ii5.  2)  53ulcanicität  (:[:  ^urcanifmuv^)  \275me,  \y212me:  5Infic^ten 
IV228m,  [2)cfin.]  \\536a,  tocn  ^ufeln  IV381e,  Sbeoric  IV305m;  Ur- 
fad)  IV217m(305ra),536a;  V24e;  [eines  einzelnen  S3ul!anS]  IV 289m  T 
3)  95nUaniSmu«  (4:  S5nlcanicit;it;  =  ijulfantj^e  ©rfc^einiingcn,  tut!. 
£bätig!eit;  =  üieaction  beS  inneren  gegen  ba§  Stußerc  ufiv.  12^6,  366e  . . .) 
[ber  begriff  n,  bie  ©ad^e  ift  meift,  cl;ne  ba^  baS  SScrt  gebraud;t  i[t,  in 
ben  ©liebern  be6  2(rt.  *ißul!ane  ju  finben  unb  barein  aufgenommen;  bier 
ftebn  nur  bie  @tel(en,  njo  ba§  SBort  YoixKiö)  gcbraud^t  ift]  [f.  2}Jcnb,  SBelt* 
fer^^er]  (f.  ^ier  bef.  ber  (Svbe)  III  (5);  IV  {13e,  34e-35a)  212me',  \58m-59a : 
5tbftufungen  [=  (£tabien,.@rabe]  IV2i5a;  SB.  ber  Srbe  [a.  cl.me]  I163-4a, 
8,  366e',  [in  ®egb.]  IV437m,  445m;  ©vabe  [4:  Slbftuf,,  ©tabicn]  lV212e, 
.^ergang  I223me,  ivie  bie  (Srbe  ebne  35.  fein  hJÜrbe  I264e-5m,  ©tabien 
[=2lbftuf.  ufir.]  \\215a,  2:f)ätig!eit  IV445m;  Bufamiueuliang  IV(564am), 
\{13e-14a)  — II —  S.  (eig.  H.)  4)  Vulcano  =  Volcano  \  5)  vulcanus  (über 
ba«  SBort  n.  feine  (Sttjm.  f.  ben  ©ott  Vulcan):  geuer  V6ia;  italiänifc^  V 
64me,  f^3anif(^  V65e  J6)  Vulcanus:  ber  93nlfan  Iwoga-ßma  lV(400m)€ 

SSuIgär-  II  189m  (-f^rac^c) 

3$tll€(tnc  (^au)>tit)ort  =  feuerf|>eienbe  Serge,  geuerbergc;  =  bren» 
nenber  33erg;  4=  Äegefberg,  ^egel,  ©Icdenberg,  3)cm)  [in  biefen  SIrtifet, 
berj.  in  feine  ©lieber,  ift  jugteic^  ber  S8ulcani§mu6  aufgenommen;  an^ 
ift  mit  i^m  tcßftänbig  bas  adj.  tonlfanif^  feereinigt,  treil  in  ben  ©lie* 
bern  gro^entbeils  eine  iiMÜfü^rtid^e  SSat;!  balb  ben  „SSuÜan",  balb  bon 
^iMitfanif^)"  I;errfd)t;  in  bie  3iifä<je  fmb,  neben  bem  Mgemeinen,  in  einem 
gcttjiffen  Umfauge  aud)  bie  ju  einjelneu,  beftimmten  SSuIfanen  auf' 
genommen:  b.  ^.  bie  (Svfd;ciuuugen  ufn.^  an  ben  eiu^elneu  fmb  ber  aß* 
iUMncincn  SScbanbhtug  be^  ©cgeuftanbec  einverleibt]  [f.  bie  2(rti!el:  Stquatcv, 
Vuiuatcvial-;  5Berge,  ^Bergmaffeu,  -fijfteu!,  -jüge;  Simsftcine,  53(cde,  Söcm- 
beiT,  ©itanb,  Srbbeben,  (i^ibcrü^üttevung,   gctftvümmev,  gifd^e;   ©cbivae, 


^uitanc  alltj.:  Sit.  &c  —  ^axaMe  5  1177 

^>etnvv}f-fetteu,  -fd;id^teii;  ge[c^incl3cn,  ©Iccfeii-,  ^all^infel,  §iigel,  Snfehi, 
.^anciicnbcnnev ;  Äegel,  -berg,  fegelförmig;  Äod;fal3,  ^vatev,  Sata,  9}?cnb, 
bei^e  Dueüeii,  (^alniiaf,  ©aljfäure,  <Banb,  (gd^luefel,  2:vad;l}t,  Sliiff]  [bic 
gcogva^r;ifc^en  2t r tuet  [inb  in  fl)ftematifc^er  golge:  I.  Atnerika 
(Stellten -5>lllfane),  novb\l}eft(.  ^mer.,  ber  Slnbc^fette  {Cordilleren)\  Mexico, 
Antillen  (3Be[tinbieil),  Central- Amer.;  Südamerika ,  Neu-Granada  \\,  Quito, 
Quito,  Peru  lu  Bolivia f  Chili;  II.  (t;ier  mel;v  iBuIfaiie  im  allg.)  beS  alten 
kontinent 8;  aßg.,  Europa;  —  Afien:  1)  geftlanb:  a)  iveftl.  ii.  bcS 
3nneven  b)  ncvbcftf.  ob.  Kamtfchatka;  2)  afiatifd^e  S"fetivelt,  b.  ^.  borg, 
ber  inbifd^e  (fübiub.)  2Ivd;i^^e(aöii?;  3)  oft-afiatifc^e  Sufcin  4)  jüb-afiat.  Sn* 
fein  5)  bcv  inbifd^e  Dcean  6)  ©iibfee;  —  Snfeln  beS  atlantii'c^cn  Oceaii?, 
Afrika;  —  eine  anbre  9lei()en[oIge ,  tooni  alten  kontinent  mQ,  f.  Safet  in 
18b.  IV  <B.  446]  aUg.  et  eilen:  plur.  Sßulfnnc  (ba^^  I)äufigfte  unb  Üiegel) 
I53m,  232m,  [234m-258m,  $1.  448e-457a]  234m,  244m,  257-8a,  300m, 
455e;  III5m;  lY 211m,  3me,  5a,  249me,  [2o6-261,  %.bOß^-bU^ox* 
läufer;  268-486,  51.  514e-642a  eigentliche  3}ulfane],  268a,  282e,  293m, 
304m,  S12a,  352am,  367 e,  444,  455am,  [489m-490]  5e-6',  Y[23-48a,  21. 
49-56]  58m-59a,  63e-66a]  einzelne,  mefjvere  l>el)anbelt  [togl.  StiifsäM.  \\\w>,] 
lV[295m-303  (fünf)]  [523-534,  538e-545a,  548m-550m,  im-5J;  sing, 
öutfan  Ovivb  meift  [boc^  nic^t  immer:  ViiAv.  S3b.  I;  2Iii66ru(^  nur  im  2(nf., 
?Ui^ir>urf]  burc^  einen  nac^gefetjten  (Stern  *  6e3eid;net;  biefer  sing,  l^ejiel^t 
fic^  ge^vöBntid^  onf  einen  befiimmten  33u(fan)  [mand;mal  iuirb  ber  sing, 
alg  Siegel  angenommen:  nnb  bann  Ijejeic^net  *  ben  plur.  S5nl!ane]  [jur 
S)eutlid;!eit  n)irb  bi^n?.  „53.  sg.'',  „3>.  pl."  (3SnI!an  sing.,  SSiiÜane  plur.) 
gefetjt]  1115a,  242a  Jj  33.  tJUlfanift^  (biefe6  adj.  ift,  Wie  oben  bemerft, 
mit  bem  subst.  35ul!ane  bier  bereinigt:  nnb  ivivb  bnrc^  ein  ijcrgefeljtee 
ütnnb  °  bejei^net)  [bod;  in  ©fiebern,  n?o  ttntfanifd;  nberiviegt,  bleibt  c8 
of)ne  SSejeid^nimg  nnb  njerben  im  ©egentljeil  35nlfane  bnrd^  °  bejeid^net  (fo: 
erfc^einungen,  S^ätigfeit)  11413a,  440e;  "lV268a,  272m,  360a,  372e,  385e, 
396a,  8m,  417e,426a,  443e,  507e,  547a,  572e,  589m,  609e;  VöOe,  60a, 
63ra;  an^  adv.  (f.  gehoben);  SSnlfanifd^ee  (o^)  IV403a  ||  ticrjridini^  ber 
paralUUtt  ((g^ncn^ma  nnb  äf;nnd;er  Sörter  ober  Slnf'brüdfe)  in  bcn  ©lie* 
bem  nnb  3»[^^fnr  auf  ^i'elc^e  ber  Äürse  I;a(ber  (bnrc^  „f.  ^ar.  6,  40"  n.  ä. : 
oft  burc^  bie  bloße  3at;I)  Uerlriefen  irirb:  1)  Slrten  (STrt)  [^  ©eftalten], 
Gattungen,  klaffe,  dfaffification;  llnterf^eibn'ng ;  (gtabien  (-iiim)  ob.  ©rabc 
be«  SSutcani6mn§ ,  ©tnfen  butfanifd;er  2:r;ätigfeit;  —  f.  f^ecieö:  iBorläufer; 
^atböulfane;  fogcnannte,  nnetgentlicbe,  jnjeifel^aft;  fein(e);  ^au^ty?nIFan, 
eigentlicher  iifn\ ;  2)  2Infjäf;tnng  [f.  ©egenben,  4^3äbhing],  ißer3eid;ni§, 
Giften;  einjetne  (aKg.),  Überftd;t;  3)  Slu^brnd^  (eine  anbre  S3eb.  f.  (Snt* 
ftebung,  ^^^biing)  [togf.  2liif>n3nrf,  tbatig,  Sri^ötigfeit],  Slu^brec^en,  (Srn^«- 
tion;  (är^lofionen,  Entflammung;  freien,  f^^eienb  [f.  h>eiter  Slu^tinirf]: 
•i)  Sl  n  ?  f  e  b  n  [i^gT.  ©ef^aTt] ,  2lnfebn ,  ^böfrognomie ;  5)  9(  it  ^  ft  r  b  m  n  n  g  e  n. 


1178  ^ulfaiie  aütj.  ^^saraHele  5—33 

©mauatieuen,  (23:I;a(atiüiien ;  (Svoie^itiu^en,  (Srgu^;  f.  [).>ec. :  3)äni^[c,  (3a^, 
SSsaffcv  lt.  a. ;  6)  \\\\^  \k  aiigluerfen  [ijgL  Stugtuurf,  4^  Svjeußuiff e] ,  ba« 
2(iK^geiuorfme,  Slueiinirfünge;  au^getDorfeiie  9[)ia[fen,  i)ulfanifd;e  äliaffeii, 
(Srii^^tiong-äJJaffcu;  @tof[e,  bie  [ie  aueti^erfcn,  au?ge[toJ3ne  ©toffe;  7)2lu§* 
\vux\  [4^  luas  fie  aiiSiüerfcu,  ©rseiigniffe] ;  (Svgii^,  (Srgie^ungeu,  ©trom; 
auetüerfeu,  augftojsen,  aii^fVeieu,  fpeieii,  fv^icnb,  l)eraufblafen;  entftürjen; 
8)  S3e{;anbhing,  S)arftel(img ;  ^efrf;vci&uug ,  53etrad;tung ,  Übev[id;t; 
2;l;ecne;  S3emer!inigen ,  (SvUiiitenmgen ;  ^d;riftcu;  9)  ^efd;affeiit;eit 
[ögl.  9^atur],  ßtoenfd;aften,  Sl;ava!ter,  Sonftitiiticu,  ^uftö^b;  S3e3ie{;imgeii, 
33erl)ältni[[e ,  bag  ©emeinfaiiie;  10)  ^efteigung,  beftiegen,  erftiegcn;  bc* 
fitd;t;  11)  eigentnd;er,  mir!lid;ei-,  im5ti^eifell;afte;  regclmä{3ige;  12)  (Sin* 
ftiivs,  eiugeftüvjt,   einfiufeub;  3^^"ti''ümmenmg ,  sertrüminevt,  2;vümmev; 

13)  Siit[ter;uug  [:^  (grl^elnmg] ,  ^binig  (S3eb.  %),  ©enefig;  Sliiebvüd^ 
(^eb.  33.),   cv-fter  2tu§Brud;;  tnlben,  Inlbeub,  neuer;  f.   fpec.  (Srl;ärtung; 

14)  er  Uferen  [:j:  ertofd;en,  dMn],  (Srlöfc^en,  erlöfd^enb;  auff)ercn  511 
jV^eien;  15)  erIofd;eii(er)  [ij:  erlcfc^en,  '^n\)e],  aii^geh-annter,  el;emaliger ; 
:^  imtpig;  16)  (Sräeugniff e,  ^Nrobiicte  [4:  etoffe,  bgl.  (Srgiijj];  ^\U 
bungen,  33i(bmig,  ©ebilbe;  erzeugen,  |)rübiiciren;  erjeiigt,  fd^affenb,  bilbenb; 
17)  geuer,  glamme(n);  feremien,  tn-enuenb,  f(animeiibev;  18)  ©ebiet  [togi, 
^ertl^eilung ,  Sage],  ©egenb,  9?egioii,  ^veal,  33e3irf,  Saub|d;aft,  ü^änber, 
üiaiim,  ©treden,  ^om',  ©vftem;  19)  ®ebivg§arten,  ©eftein,  äJiinc* 
ralien;  gcrmaticti,  ©ccicgie;  ©ecgncfie;  20)  ©egenbeu  (wo  SS.  fiub) 
[t^g(.  Siiifäii^Iung,  33ertl)et(itng ,  ijulf.  ©cbiete],  Räuber,  Sanb]d;aft,  (5vb* 
tl;eile,  ©treden;  Ort,  £)rtlid;fcit;  f.  iicd;  f|>ec.  3n[elii,  lüften;  21)  ge=^ 
f(^Io]fen  (kf.  am  ©i^^fel),  toerfc^Ioffen ;  imgei3ffnet;  ^evft^^fimg;  22)  @e» 
ftalt  [:|:3(rt(eii)],  ©eftaltimg,  %cxm,  gigitr;  STitSfel;!!  (f.  aud;  be[.),  SSait, 
53übimg,  ä)^or|)r;otcgie,  Pvficgncnüe;  23)  ®eti3fe,  ©eBrütl,  Ärad;en; 
2)Dimer,  ^anonenbcnner,  @efd;ü^ieiier,  bonncni;  2)ctoiiatiotien,  ©eräitfd), 
(Stimme;  fern  gehört;  24)  grc|3er,  mäd;tiger;  dck^,  colcffat;  ®vö^e, 
3)mien[icii ;  25)  Hebung,  (SvI;etMing  [:|:  (Siitftel^img];  (Sm^orfteigen ,  Slitg* 
briic^  (33eb.  33.),  SlusBrec^en;  [id;  erf^ebeu,  auffteigen,  aii^Brec^en ;  —  ge* 
boBen,  erf)cbcit,  au^gebrcd^en ;  neuer;  —  t;eBenb;  26)  *^ratev  [:^  Öff== 
nung],  9}?iinbung,  ®c^(unb;  27)  Sage  [ij:  SSertBeilung,- f.  Bef.  ©cgenben], 
©tettung,  fte^n;  Ort,  ÖrtUc^feit;  ©ecgra^^ie;  28)  ^^anget,  Sude;  fel^renb; 
feine,  nic^t,  cF)ne;  öuüanfrei,  -leer;  untoiilfanifc^ ;  29)  SD^enge  [ij:  S^^t; 
yjgt.  ©ebiet,  ÜSertbeihmg] ,  ^äufigfeit,  grequenj;  biete,  bie  meiften;  reid; 
au  35nl!anen,  buüanveic^ ,  mit  35.  Bebedt;  gebrängt,  an  einanber  gebrängte, 
jufammengebrängt(e) ,  3«fatt^ii^enbrängung ;  einanber  na^e;  30)  Statur, 
SSe[en  [ijgt.  33e[(^affenl;eit] ;  33egriff,  ©efiniticn;  ba§  @emein[ante,  35cr' 
^ältuiffe;  31)  offen,  geöffnet;  Öffnung  [4:  Ärater],  9}?iinbung,  (gd^tnub; 
32)  9?ei^e,  ^ette,  Sinien;  ©ru^^e;  —  9iei^en-ißutfane,  gereifte;  33)  9?ul^e 
[4:  erlöfd;en,   ertofc^en],    ©c^fummer;    ru^ig,    rn^enber,    fc^tummernber ; 


:^iilfaiie  all^.  ^^axaMe  33  —  ^Uifjaf^hnuj       1179 

crIo!d;eii  feit  eiiiigev^cit;  initbätig,  unentjüiibet;  ni^'ig  iuevbcit,  [id;  6eviil?iöcii, 
evlüfrf^cn;  evlö]cf;etib ;  —  dh\l)t  einige  3eit  cb.  lange,  lange  ruknbe,  längft 
er(ofd;ene,  ^evicbifd;  ob.  nad;  langen  gerieben  tluitig  [53.  iuiebev  t[;ätig  ivevbcn 
nady  einer  Beit  ber  3tnl;e  [.  tl^itig  S).  9^c.  38];  34)  ©c^lamnibnüane, 
@d;(aunnl)iigel,  ^otl;i)nlL ;  ©alfen,  volcaucitos;  35)  51.  tl;atig(e),  nod; 
tl)ätige;  (ned;  ob.  je^t)  entsünbete,  bvennenbe,  [peienb,  ni^t  evlüfd()en;  an»' 
geregt;  —  2:[;ätigfeit,  (Snt3Ünbnng ,  ©ntflammnng ;  (gnt^iinb^arfeit;  iBervid;- 
tnngen;  36)  33.  nniintertu-oc^en  tlÄitig,  bunevnb  tf).,  immer  ob.  nnnnter^ 
brcd;cn  fpeienb;  permanenter  3>nlfan,  ^^ermanente  j^l^ätigfeit;  fel^r  tf)ätig; 
37)  S.  tl)ätig  werben,  entbrennen,  \iä)  entjünben,  fic^  entflammen;  dnU 
3iinbnng,  Sntflammnng;  38)  2).  n^ieber  tt;attg  n?erben  (nad;  einer  ßeit  ber 
dtnh)  [i)gl.  9?iil;e],  au^geOrannte  n^erben  tvieber  tl;ätig,  n>ieber  entbrennen, 
tüieber  ertvac^en;  SBieberertüad^en ,  Sieber-(Snt5nnbnng ,  Söieberbelebitng; 
neue  2;i;ätigfeit;  :^>eriobi[d(>  t{;ätig;  39)  ißerbinbung,  (lommnnicaticn, 
commnniciren ,  iBer!e^r,  3u[ammenl;ang ;  S3eäiel;nngen ;  S^entife;  40)  35er* 
beernngen,  3}ern)iifrnngen ,  3evfti3rnng;  i)ert;eerenb,  jerftörenb;  jerftören; 
41)  35  er  tl;  ei  hing  [ij:  ©egenben,  ülage],  ®eogra^I;ie;  f.  Srbtl;eile;  42)  Sir* 
htng(en),  SBirffamfeit,  iüirfen,  ivirfenb;  Effect;  @inn)ir!nng,  Sinfdi^; 
9lad;TOir!migen,  35erric^tHngen;  Äraft,  Gräfte,  Äraftäujieningen;  aübängig  ||: 

alp!)abctifd;c  Itciljc  bcr  ^wf^lK  Ci^  ^er  Som^ofiticn  35nlfan-,  mu» 
tan-)  [folgenbe  ©lieber  bi(ben  Befonbre  @tü(fe  nac^  bem  atigemeinen 
^ip\)aM:  tSIfc^e,  3In§brnd^  unb  (Srn:ption,  (Srfd^einnngen,  @e* 
birgöarten  nnb  ©efiein,  §ö^e,  3)^eer,  Sieiben,  ©c^Iaden, 
<^ä)lamm,  ©c^Iammijnlfane,  t^ätige,  S^ätigfeit,  SBaffer, 
Bai;!]:  2IbBirbung(en)  [=  ©arftetümg,  93i!b,  2rnfid;t,  Umriffe]  (35.  pl.  *) 
lV520am*,  540m,  la,  2m,  566me*,  575e  (580e*),  5m,  605a;  V50e,  5ie*; 
m\aU  [=  5Ibr;ang]  lV331all  ||  Slbbang  [=  %^aU]  (am  5lb^onge)  I(242e), 
310m*,  357e*,  447e;  IV309e*,  332m*  (359e*),  466m  J^Tbliänge;  8?id;tung 
IV 331m,  354am  \\  abbängig  öon  einem  35.  [f.  ^ar.  42]  IV  289a*,  3lb- 
ftänbe  f.  Entfernung;  Steife  IV560m,  592e;  ä(mtid;e  l\473e  ||  alte(r)  IV 
295m*,  52i wie*  555me,  442am,  521e*,  580e,  614e;  V37a*;  alt-oulfa' 
nif^o  IV 437m,  9a,m,  440m,  2a,  477m,  590ra  ]  bcrfd^i ebenem  STIter  IV 
(536a),  V(13e);  im  Stltert^um  \63e  \\  angeregt  [f.  ^ar.  35]  IV 228a, 
5tnfel^n  [4]  IVO406e  1|  5rnfid;ten  21.  [=  SIbbifbungen  nfn?.]  \Y{283a, 
614e)  I  33.  [=  a^einungen]  (an^  über  35urcani§mu^)  [f.  33i(bung]  IV  (228m) 
360amJ89me,490me:  alte  I V  [504-5]  5m  ||  STrbeiten  f.  @d;riften,  SJreat 
[=  ©ebiet,  ^.  18]  IV313e  ||  ^Trten  (Gattungen)  [*^ar.  1]  F[249m-253a, 
'ä.  452-4]  452am;  \\211m,  272m-3a,  (5m,  6a),  8e,  280m,  310e-la, 
352am,367e\\-8a,e,444e-5a,4:Q5am,515-6m:  SO^ittelglieb  IV429e,  [un* 
eigentliche  35.]  IV256a  J  %xt  IV291a  {519e)  .\\  f  5lfd;e  bitbet  ein  bef.  <BtM 
l?iernad;,  aufgefeilt  f.  o@ebirg§art,  oufIi3fen  iy444m,  Huffatj  f.  ©eftatt, 
2(uftreibung  f.  °^oben  1 1  21  n  f  3  ä  f;  hi  n  g ,  35er3eic^niffe  (i>on  bieten  ob.  mehreren 


1180  ^Culfaiie:  2luf§ä^(ung  —  ©efli 

[*^ar.  2j)  (f.  aitc^  <^$?äiibev,   u.  fcie  2lrt.  bev  Jäiiber  it.  3nfeln)  [a.  fpcc: 

aufgebrannte,  cnt3iinbcte,  ©eticte,  ©eftatt,  ©iii^^en,  niebvige,  (^^lamm, 

tl;ätige,  Safiev]  I54a,  74e,  237m,  8am,  447e,  452e,  5a,  6e;  IV276am, 

[290m-2j,  318a,  [370e-443,  2t.  580n.-599a  (nad;  ben  (Sibtt^eilen);  444el 

372ßm,  395e,  7a,  405m  (8m),  415am,  (429e-430a,  445t),  453m-4a,  485m, 

634me:  Südamer/s  IV[545-555j,  hex  Antillen  l\ [599-601];  (SvnnbfötJC 

ükv  bie  2(.  lV5öSe-9a  ]"  21.  »on  cinii3eu  111509a;  IV 213a,  272e  ;||  an 6* 

bve^en  (b.  I;.  fid;  ev^ckn;  ^av.  25)  [a.  ©©eftcin]  IV457e  («pnuftc),  2ln6- 

bvec^cu  (=  ^eOnno,  ^.  25)  I218e*  J  f  Slnsbrnd;  (nibet  ein  be[.  etnd 

l;ievnad;  1 1  2{uebi  ücf e  f.  Df^anicn  |  a  n  ^  3  c  b  r  a  n  n  t  e  (v)  [f.  %s(ix.  15]  1 334a ; 

IV  (307m*),  310m,  353me,  3G2a*,  372m,  422e*,  (9e),  447e*,  571e,  582m*: 

[2liifjä(;I.]  IV472m;  [in  ©eoenbcn]  (einjelnc)  IV430m,  7e,  441a,am,  453e*, 

4ail,6e-7a*,  (8e),598a;  V42m;  ivevben  irieber  tt;atig  [^.  38]  \\604e:\ 

an^geivcvfen  [ijgl.  an^mevfcn]   f.  (Steine,  SBaffev;  Stufifebn  [4,  22]  1257 

(übevaü  baffe(be),  250e;  ant^>eien  [7]  (f.  ^d;Ianini)  V41a  |  »vaS  [ie  ane* 

flogen  [6,  7]  (a.  (grbcn,  gener,  flammen,  ®a«,  ©palten,  Stoffe,  Sßaffer, 

SBaffevbamH)  IV 255/n,  309e,  5iia,  382m II*  423a*;  V(92a);  ivorang  fic 

an^ofien  V45m  :|  Slnöftrümnngen  [*^ar.  5]  I  246ani,  7c-5w,  254m, 

445e,  456a;  IV  (218e)  249me,  489e-490a,  [602e-4m  (n.  bcf.  ir;re  SSeftanb- 

tl;eite)];  Y{46am)  ||—  an§n)erf en  [f.  ^ar.  6]:  \va§  bie  35.  au«irerfen  [it.] 

(f.  ü}?affen,  (Stoffe  n.  i?iele  anbre  Bnf.;  f.  ed^Ianimünlf.)  \Y211m,  267e, 

552m*,  576m,  592m*;  V39am,  43a*,  (92a);  auetüevfenb  f.  ^ec^facfen  f 

ba§  2r umgeworfene  [f.  ^^ar.  6]  IV502e-5a*  :||  2lu«\ünrf  [*i^ar.  7]  (f.  Stiche, 

Äegel,  9^a|.^iai,  (gd;facfen,  (2d;ramm,  ©lein)  J  pl.  2Inf\uürfe  (*  ijorgef.)  IV 

286e*,  388e-9a;  V30m*;  -21.  IV614a  |:  aItfV*51e*,  fenrige  V(*92a); 

^änfigfcit,  grcqnenj  (bei  2tut^brii^en)  IV*302m*;  luftiger  [=  ftäit,  mäd;t.] 

IV 549a,  mäd;tiger  IV592m;  [m\  9)?affen]  IV*388e-9a*,  *552m*  600m*; 

V*45me;  '^6-^f;änomcne  IV232e,  ftärtere  [=beft.,  mäd;t.]  IV*302e-3a* 

:||  2(nmaM'irf(inge  [f.  1;^.  Ve/uv]  I39Ga*  — 1|  -Ißai  (anf  Sejo)  IV398m,e; 

barrancos  (=  Äliifte,  9?i).ten)  \V  [330e-lm ,  21.  560am]  |  S3an  (n.  beffen 

(ginscir^citen)  [=(StrHCtnr,  :}:  ©eftnit,  ^.  22;  l?g(.  Sage]  I  (239a),  244m; 

IV(27:/m,  3I80),  329a,  465m,  490me,  (572m,  6i4e);  V54e;  äbnlid;er  IV 

473e,  ^^ormalbau  1242a,  fcnbevbarer  IV (590^0  :\  mit  S.  bebcdt  f.  ^>ar.  29; 

[SBegriff]  (f.  bef.  5«atiir,  f.  and;  S)cfiu.;  %  30)  IV367e-8a,  447am,  464e, 

515e;    33ebanbtnng  [*^ar.  8]   l\368e,   S3enier!iingen  (über   einselne)  f. 

^ar.  8,  ^Benennungen  [=  Spanien]  f.  5?ortäufer  ||  beobad; ten  IV 310m,  8m 

(nar;e ,  fern) ;   33eobad)ter  I V  33 1  m  J  33  e  c  b  a  d;  t  n  n  g  (e  n)  IV  229e ,  33 1  e : 

[2lrt]  IV 552m  ||  33erge,  bie  3S-e  fiub  lY 293m,  ünl!.  93.  f.  *93erge;  fiA 

bernbigen  [3-3]  IV 564a*,  SBddjaffenbeit  f.  Statur  (  SSefc^reibnng,  be* 

trieben  [8]  IV524am,  8a*,  483m*:  t^on  fünf  IV[295m-303,  21.  530m-4] 

J  i8e[tanbtl)ei(e  f.  3it[(J'"»if")H^ii'iÖJ  beftel()n  an§  f.  ©ebirg^arten,  iWineralien 

T33cfteignng  [*^ar.  10]  IV 389m*    pl.  -en  IV 4t 9a*;  beftiegen,  erf^. 


I^nltam  ^efti  —  Bonner  1181 

IVa2-lii,  406e-7a,  441m*  :j  ^Beftinumuujcu  (an  bcii  ^.)  l\465me,  befrd^t 
[10]  lV.502a«i;  i8etva(^tmig  |"8]  \\370e\\,  pl.  -eii  lV606e;  SSeti^egiing 
f.  (5vict)eiuinigeii,  iBe3ieI;iiiigcii  [9,  39]  IVO509e;  ^Be^ivF  [18]  IV  581m, 
607m;  S3iib  [=  m^bilbmig  \i\\x\]  lV402e*  ||—  bilbeii  (einen  33.)  [13] 
I252e*,  WMvfcii  Inlbciib  [16]  (f.  aiid)  Sirfiing,  ^Ijatigf.)  V25me  :|1  53il. 
bung  2(.  (beviB.,  cine.s3>\;  =  (Sntfter;iin3  2)  =  ©cftalt)  [[.  ^ar.  13,  22] 
IV  231a*,  (614m):  glcid;avti(}e  lVö5Je-4all,m;  [^evgang  n.  SSevöänge  baki] 
IV[270e-i],  bnü.  2?iaficn  ii.  güvmnticiicn  toor  33.  ber  il^.  IV  [269-270m] 
270a,  d;ne  S?.  (li^o  fid;  feine  SB.  tilbcn)  IV (552a),  2:(;eorie  IV  (410a), 
teviricfclte  35eit;ai'tni[fe  l\  315e-6a  :j|  33.  ünif.  33iIbi:n.o  cb.  33.  bev  33. 
(=  ßi-seitßnifj ,  govniation;  ^av.  16);  nlte  2In[id;t°  \[58m-59m.],  neue 
%]\[\d)t  \^59me',  -^^^uTceffe  \23m,  untev[eei[d;e  IV0631e  J  pl.  33Ubnngen 
[f.  ^av.  16]  I0245e,  IVC577e;  V25me,Oe;  -33.  lV636m— 1|33%  I 
244am',  V[24],  42a*  |  33Iccfe  (aii^öctüüvfen)  [[.  nuc^  5tvt.;  ^gelfM., 
o®teinH.]  IV .576m;  V43a*  44m:  .(]e[d;mcr5ene  V50e-51a  ||  33 oben  IV 
^422am  j  §c6iiiig  {dxl}.)  u,  5(uftvci{)iing  be§  33oben6  IV  270e-la\\ :  3Inf' 
ti-eilniuß  IV27iall,  5m:  Mafenfövniige  IV  271«,  3m;  ^cBmig  IV  282p, 
300m  :||  brennen  [^]3.  17,  f.  auä)  5Iit.]  IV448e*:  traö  in  ben  35.  kennt 
f.  'iRaim;  Uijac^  J^r.  [.  Uvfad;  T&rennenbe(v)  [=  tl;ätige  nf\v. ;  f.  ^av.  35, 
ciuc^  17]  (f.  2)?cnb)  I  222m,  6a,  257e;  I V 386m,  411m*,  441e-2a*:  mc^ 
in\  I(254e*);  IV454m,(e*)  :1|  eentvaI-35.  III5m,  IV417m:  im  ©egen* 
fatJ  gegen  9ici^en-3}.  I  [249me,  %,  452amy,  l\  303e-4a,  5e,  368e  J  centraler 
IV 400a*;  Zentrum  [i^gt.  2;f;ätig!.]  IV(331m)  ||  C£r;ara!ter  [9]  IV270e: 
m-[d;icbncr  IV552e-5m,  4 75e-4 j7i  J  (5ir eng  [=  l)l\  Unnvatüuig]  (f.  *(gr' 
^ebnng)  IV27im,  2e,  4ell,  5all,  404e*  517e-8a:  3Bänbe  IV274e  ||  (Slaffe 
[f.  ^ar.  1]  IV289e,  602a;  2  d-en  IV475e-4a  J  eiaffificatien  [1]  IV308a, 
475a,  634a  :||  So  lüB*  [24]  IV526o,  558e,  563e;  (Solcffc  IV  351a,  362a, 
0391a,  463m,  520e  (571m);  -(S.  IV574a  J  coloffale(r)  [24]  IV264a, 
285a*,  295m*,  301m*,  464m*,  (490m),  529e*  ||  dcninumication,  ccnimiini' 
ciren  f.  3Serbinbnng;  ccnifd;  f.  gorni;  Scnftitnticn  [9]  (a.  niineral.)  IV 
590a*,  634m  |i  auf  kontinenten  [=  fcfteS  SanbJ  IV 288m,  9e,  450e 
(4-):  Sittoral  [f.  b).]  IV 452a  ]"  ccntinentar(e)  IV444e;  (J-aI-35.  IV 396a, 
451a  (3al;0  :||  S)äni|3fe  (an^^geftcBcn,  anffteigenbe)  [f.  5]  (f.  SBafferb.)  I 
246a,m,e(7e),257e;  III  oi07a;  IV 230rae,  389m*,  423a*,  447a,  459e*, 
575m*;  V24ci*,m*,  042e,  43a,  46a:  [5Irt]  IV  592m*,  erlend^tet  Y  45e, 
3nl^alt  IV489e-490a;  3«angel*  lV574a,  5m ;  nnfid(>tbar  IV515m  J ©ani^f : 
-5ln«hT4  IV601a*,  -faule  IV (420m*),  -ivolfen  IV540c*  :||  2)arftel. 
Inng  21.  (=  2l6bi(bnng  u\\v.),  bargeftefit  IV324a,  521e*  |  33.  (=  33e^anb' 
hing,  ^.  8)  IV 368e,  617e-8a:  beS  ©egenftanbeS  IV  2i4am  H  ©anev  f. 
3eit;  2)cflnitii>n,  33egriff  [30,  f.  anä)  33egr.]  IV 26<Sme,  5i7e-($a II;  2)ctC' 
uaticneu  [23]  1240a;  2)imenfion  [=  Seanmöer^i. ,  24]  I240am*,  IV  (615a) 
II  '2)onner  ST.  (ber  95.)  [23]  IV301e,  534a*:  -getöfc  IV575m*  J  SB.  (l>eim 


1182  Sultane:  ^Donner  —  ßrbtl^eile 

öi:lf.  ©mnttev)  \ 2iam  :)|  bemicvu  [23]  lV533e*,  -enib  IV541a*  ||  2)riicf 
lV218e;  n^aö  bie  iß.  buvd;bved;eu  [[.  ^©ebivggavtl  IV  311a,  3)iud;üriidtc 
IV  (618a);  S)uvrf)[ov[^iing  [=  gcvfd).,  iiiitev[i!d;t]  IV  637m,  bpamifd;  \. 
(gvid}eimiiiseii,  (Sffect  [=  äBivfiiiig,  ^.42]  \\U5am,  el;emaliöev  [15]  IV 
(406a*),  (£igeu[d;afteu  [.  9^atur;  eiaentlid;e(r)  [=  unv!Iid;e,  11  (1)]  IV 
211m  ißme),  5a,  232m,  253m,  5m,  267e,  8,  273a,  6a,  515e,  546m*  \\  diw- 
fhij3  [f.  ^ar.  42]  bev  ^  [f.  anö)  Sßivtimg]  lY  445a:  auf  eiiiaiibev  IV 
581a  T(£.  auf  bie  a  [=  abbängig]  f.  (Svbbeben,  Sßiub  ||  eiugeftiivst  [12] 
IV559e*  eiufiufeub  [12]  f.  ©i^fel  |  (giufturj  [*^ar.  12]  (a.  ©i^fel)  IV 
389a,  391m:  in  ^.  lVo72m,e  J  (giuivirtung  [=  I;^  Sirfuug,  ^.  42] 
I0273e,  IV455m:  pl.  -eu  l\ 372e-3a,  544m  :|  [eiuseluer  3S.]  (bgl  ifolivte) 
lY 332e-3a'^  I  (gig:  -Mode  f.  ed^Iamniftvcm;  gefc^mcljeue«  V40e,42e; 
©d^metjeu  V54e  :|  (Smauaticueu  [5]  ([,  @a§)  IV°504m;  eutbreuucu  [37]: 
tüiebev  (mä)  9JuI)e)  [38]  IV3l5m*  |  entfernt  f.  fern;  Entfernung  (äb^ 
ftänbe)  [ög(.  fern,  nar;e]  f.  ^(grbe  J  ficJ;  entflammen  [37]  IV 328m; 
(Entflammung  [35  n.  37,  anc^  =  5Iu§bru(^  3]  1239a*,  IV294eJ(Snt* 
ftet;ung  [*^ar.  13]  (a.  ©Iccfentevg)  I  [235-8a,  51  448e-9]  236mll,  8a; 
IV2i5a,  267e,  [270e-l],  (347e-8a)  352m,  415m~6a  (6a),  568a:  ©etnrgv^* 
arten  f.  l;ier  3eit,  SJcvüotcu  bev  @.  IV267e,  al6  n}cid;e  9}?affe  \Y {331a), 
3eit  n.  in  iüeld;eu  ©etnrgSarten  I255e-6m,  bnrd;  3c^'t^'iii""^<^^"^ii^3  I^' 
360am  :|  entftürgen  [7]  f.  SSaffer  ||.  entjünbBarfeit  IV461a  :||—  entjünbet 
fid;  [37]  IV495e*  (unb  Heitt  e^)  J  ent5Ünbet(e,  er)  [=  hp.  tl^ätige,  %  35] 
(].  uneut3. ,  ^a\)\):  tocvj.  ncd;,  je^t  cb.  ncd;  jc^t  eut3.  [f.  and)  ncd;  6ef,] 
I254e;  IV2S9a,  [290m-2,  %.  523-530a],  318a,me,  322e,  3e,  4a,  386me, 
419e,  420m*,  2e*,  4e*,  440-2m  (lm*,e*),  614m:  [SIuf^äH.]  IV  309e, 
[SSegr.]  lY 318me,  S3ejeid;nuug  [=  3eid;en]  lY  440e-la,  fel^Icnb  f.  2)?angel; 
friilKV  entj.  IV419e,  544a*  (mel)r);  [in  ©egenben]  IV  397e,  8e,  4()4e-5a, 
415e-6a;  Ijeftig  IV 427m*;  in  I;iftcrifd;en  Reiten  IV421e,  8a;  immer  IV 
544a*,  jeljt  f.  meift  ba3  ©f.  im  aüg. ,  bor  fursem  IV442ii*;  3)?angel, 
fet;Ienb  lY 37 8e,  437 all-,  mä^ig  IV 379a*;  in  neuerer  3eit  IV 447a,  feit 
n.  3-  IV(445e);  ncd;  entjünbete  [f.  and)  meift  bag  @I.  im  atlg.]  I254e; 
IV604e,  632a;  V40e;  cft  IV552m*,  [geogr.  ^'ertkilinig  (ber  jel^t  eut3.)] 
IV[450e-2a];  3ei^en  (ein  ©tern  *)  [=  ^Scjeic^n.]  lY 440e-la,  548a',  ju 
einer  teftimmtcn  3cit  IV450e,  jn^eifelf^aft  lY 529e-530a*  :\\  (Sntjünbnng 
[35  n.  37]  IV0421me,  4a:  feit  neuerer  3eit  IV445e,  ned;  IV604e; 
©^jnren*  IV 448m,  532e;  2öieber-(S.  [38]  IV314a*  — :||—  (grbe  [f.  eilj] : 
33.  ber  ganjen  @.  IV5ö5e;  (Entfernung  ber  35.  tocm  fliiffigcn  Snnevn  ber 
@.  lY  61l€;  95erlnubung  mit  bem  inneren  ber  Q.  [f.  noc^  anbreg  ^SSer* 
binbung;  bgl.  oSinb]  IV316m,  332e,  368m,  452e,  8m,  616a  J  (grb-S5uIfane 
\Y616m  :||  (Erben  (in  ben  33.,  bie  fie  angfto§en)  I247a,m,  9a;  sg.  (Erbe  (+): 
gefd^motjene  IV  Siiin,  227e+,  255m,  267m;  gtül;enbe  I  208e  J  (Erbrinbe  f. 
3ßir!nng  T  luid)  @rbtr;ei(en  [togl  Sanber,  %  20]  (f.  Sage,  3aH,  üeeikn-ä?. ; 


^ulfane:  (grbt(;eire  —  ge  1183 

f.  i?org.  ble  gecgr.  ©täte  im  5Infang):  Sliifsa^Iinig  ber  5lbtF)ciIimgen,  tev  (Svbt^. 
lV[450meJ;  3a{;I  [f.  l;^.  ^^ah^  l\[445e-6,  451a]  — 1|  ©reigni^  IV0273e 
II  fi^  ergießen  [i^gl.  ßrgieBimg,  f.  7]  (f.  SB  äff  e  v)  1 246m  |  (gvgieBung(en) 
(fic^  eigießeit)  [=  (SvguB,  ßvgüffe  ufn.\,  5  u.  7;  z\:  (Si-jeiigiüffe,  Ma\\m]  (f. 
(Schlamm,  SBaffer)  I(242a,  6m),  IV^^ölöa:  Ort  1239;  [mx  (Steffen] 
1256a,  \38a]^xQn^[5,  7;  16]  1251m*,  IV303a*:  ijonSUaffen  1259a; 
(Svgüffe  f.  Söaffer  ||  (Svl)ärtnng  [f.  13]  IV331a  ||.—  fic^  erbeten  [25]  IV 
289me  :jj  grtjetnng  51.  (=  §efcnng,  (£mi)cifteigen ;  f.  ^ar.  25)  [a.  iBcben, 
nener]  I230m,4e,  5am,  6e-7a,  245m;  III  (5m);  IV300am,545am*  0364a, 
(7m*),  399e-400a*,455m,  490me ,  0517a,  553a;  \41am;  pl.  -en  (+) 
l\576e  (an  ^.):  STnfic^t  bavü6ev  IV2i9am,  572am;  5trt  l\360am,  bnrc^ 
35.  erjengt  IVSöJe;  feigen  \y452e-3a,  5m;  fiiüen  nur  Keine  9lämne  IV 
032e-33a+,  auf  ©palten  IV  303e,  fpätere  IV(269e),  im  ftarven  Mtawh 
lY572me;  35orgäuge  baBci  IV556e-7m*,  351e-2a*,  560m;  aU  n^eic^e  9)?affe 
lY 331a  (572m)  J  33.  (=  §i3r;e):  2)Zajimum  IV 293a,  320a  .||  ert;oten  [25] 
IV289me  — |J  (gvinuerungen  f.  Svfc^einungen,  Svläntevungen  f.  ^ar.  8  |i 
ericfdun  [*^ar.  14;  i^gl.  33]  IV 300m-*,  Sitcfd^en  [14]  1256m~7a;  er* 
löfd^enbe  [14;  33]  I236e,  9a  J  erIof(^ene(r)  [*^ar.  15;  33]  IV227e-8a, 
249e,  267ra,  270a,  5m  ,  384e.,  6a,  398e,  589m*;  V37a*:  feit  einiger  3cit 
IV(537m*),  faft  IV523m*,  nic{;t  ganj  1396a;  [in  ©egb.]  \\401e-2,  {416a*) 
440am*;  längft  (cb.  feit  einer  getriffen  längeren  3eit)  1226a;  IV5i5a,401e, 
532me*,  540e*;  nirf;t  e.  [35]  lV314m,  407e  .||  f  @r[d;einnngen  finb 
ein  Bef.  ®tiid  I;ievnad;;  (gvfd;ütterung  1243a:  -^efveife  I53m;  evftiegen  f. 
fceft. ,  t(Srupticnen  f.  Bei  5ln§BrücBe  aU  ein  6ef.  ®tücf  Ineruac^,  lineber 
ern.^a(^enb  f.  2ö  ||  Srgengniffe  [=  ^robncte;  *^ar.  16]  1255m,  6e, 
0263a;  III 5m,  IV  430m:  SBerfcfjiebenartigfeit  I[244w-öa]  5m  J  ira§  bie 
SB.  erzeugen  [16]  (a.  @tcffe,  (gloffartigef^  IV 543m*,  e?  n?irb  ci\va§  erjengt 
[=  touaSbätigfeit:  probnc]  IV2i5me  .||  (gf  f  e  [=  §eerb]  I0455a,  IV 539a; 
(5ffenIV573m  :|  (Sjtiaraticnen  [5]  (f.  @ag)  V46m,  (SjlJlcfionen  [3]  IV495a* 
I  ^aItnng(en)IV55ia,  5ö0am:  bnrd^  33nlcani§mn6  erzeugt  lV367e  :|  fe()knb 
[28]  f.  entjünbete  |  ^el§-:  -Btccfe  (anggen^ovfen)  [tgt.  °^V6äe,  *S3l]  V42m, 
43a;  -grate  [ögt.  °m)?^e]  f.  STrt.,  -maffe  V52e*,  -trümmer  f.  5lvt.  || 
fern,  entfernt  ton  einanber;  einanber  fern:  Jt»eit  IV271e,  328m  J  fern  bcn 
35.  IV(269am)  270a,  289a*,  (352e,  366e),  7m  (392a),  464e-5a  (486a):  ijcn 
aüen35.  I278a,447e;  IV 223m;  i}on  tbätigen  IV 483m  J  ferner  35.  [\>gt. 
Sänber]  IV228e*  :||  gencr  (ouApl.;  IV383me)  [*^ar.  17]:  in  35. 1455a; 
IV270e,  447e-8a*,m*,  575m*  605am*,  6a;  önÜanifde^o  IV452a,  618a  |: 
ans  35.  (an66red;enb,  ausftonen)  IV296e,  50ie*,4e,  546m*,  8m*,  382m* 
I  -anSfernc^*  (35.  sg.)  IV 274a,  328m,  335e,  361a,  404m,  576a,  639e- 
640a;  -angBrüc^e  I259e;  IV227e,  245a,  9m,  389m*,  402m*  4m*  420m* 
:j  atS  i)ntfanif(i^e  (Srfc^einnng  IV  304m,  nid;t  tn!f.  IV383me;  -faule  I 
244a,  IV592m*;  -ftrcme  I  235a,  249a;  IV034e  :||  5euer-3?nlf.  IV 261a  || 


1184  33u(fane  %i  —  &^hkU  d 

giguv   [=  ©eftalt,   22j   lV575e;    giuftenii^  (biivc^   bcir  ^iithi  d;)*   [= 
ißevfinft.]  IV286e,  589m;  V49m;  flache  IV 5i9e  j|.— ^(amnic^ni  V47e- 
45a*  :||  g  lamm  eil  (aiiQ  ^.,  au^ftc^eiib;  ki  5lu^bviid;eii)  [f.  ^^Jav.  17]  1 
246e-7a;  IV 304m,e,  9e,  335e*,  382e-3a*,  552m*  575m*;  V[45m-48a, 
§t.  56]  45me]  sing,  flamme  C<^0)  lV295e-6a*,m*,  8m,  448e-9a*,  530m, 
2am*,  574e*;  [5tiifflänmg]  \46-47m,  [äi\\iäl)l  bai  SSiilf.]  V46a,  tuovar.S 
fommeub  V45m  |  -Siii^üvüc^e  I255ra,  IV525a*;  -2lii^l)vi:c^  IVSlle*  :| 
frühere  SrÜäniugcn  \45m-46a,  56m]  -(Si[d;eiuunocu  Y45m-46a  (jweifel* 
^aft);  geläitöiict  Y45m-46a  (4:5e),  56m;  SDJaiigel  I  254m,  2)ieiuiiuöcn  öieltv 
^erj.  V45e-46a,  3Jcfleje  \45me',  M  2:age*  IV451e,  525a  :1|  flammcnbev 
[17]  IV543e*  —  Ij  ^lü[|ig!eiteu  (au^öelüorfeu)  IV572e  ||—  govm  [=  ®e- 
ftalt,  f.  ^av.  22]  lV386e;  pl.  gcrmcn  (+)  111509a,  IV324a:  äl;nlid;c 
lV275a-\-,  473e;  alte  IV425a,  ccnifc^e  IV 442a*  ^vimitite  IV 284a;  regel* 
madige  IV 549m,  dt-klt  lY329am]  [eltne  IV 524m,  fcubcvt)ave+  lV(255e-4, 
331m)  :||  Formationen  [=  ©cBivgSavteii,  ^ar.  19;  ößl.  o@eHröt-g.j 
(als  @itj  bev  m\l  nfm.);  ^"^f-  5'^vni.  (O)  IV370a,  440e:  dUefte  f.  @itj; 
bon  ben  SSiil!.  buv^In-cd;en ,  tüeld^e  bie  35.  bnid;bvcc^cn  lV[461e-5a,  2U 
613-4]:  33erf(^ieb.  ber  %.  IV (465a);  neuere  [.  @i^  |  alö  €it5  ber  ^nlt.  ii. 
milf.  2;^äti9!eit:  in  ivclc^cn  g.  er  ift  lV[461-5a/  51.  613-4],  in  toerfd)ic- 
bene  toertegt  IV4öi-2a;  nic^t  unter  bie  älteften,  neuere  IV4öla  :|  üult.  %. 
tor  ben  SSulf.   auQ  ©palten  außgehoc^eno  IV[269-270m,  5(.  514e-5m] 
270a;  öerfc^iebene  |.  ©itj,   S3-]^eit  f.  bnrd;I'rcc^cn  :1|  toulf.  gormation*^ 
lV349e,  598a,  618a  — 1|  gor[d;ungen  [=  3)uvd^for;d;i;ng,  mitevfud;t]  IV 
561m,  Fragmente  lV<^372e  |  öulfanfrei  [f.  fax,  28]  IV547m,  8a:  dta\m 
IV547e-<§a  :|  grequenj  [=  l)p.  ^äufigfeit,  ^^ar.  29]  (f.  Slu^triic^c,  3nfelu) 
iy452a]  gurdtie  V38a,  -en  IV5ö0am  |  gn§  IV329m*,  463m:  am  g. 
lV358e,562a*;  SluSh-uc^  om  g.  I245e,   2luöt>rüd;e  it.  11109a;   ia'&a 
barauö  IV(552e)  ||  ©a«  (auö  33nlf.,  35.  @aS  an§f)aiid;enb)  [f.  %  5]  IV 
2i5m,  [458m-460,  51.  611  m-3a],  602e-5a  (3a),  4m;  V  [46-4 7m],  (92a); 
pl.  ®afe  (00)  l\603a',  @a«-2liten  (+)  IV2i5a,  268m,  458e,  [459m-460m, 
31.  612-3a  (tcf.  3i:ianimen[etjunq,  00V3.  i(;r  ©ticfftcff-^elialt)],  604m:  S3e> 
jtanbt!)eile  [f.  aud>  pl.  atlg.]  lY 460m+,  602e-3a,  4m,  6r2a]  Y [46-47 m+y, 
-Emanationen  lY 461a,  -@jf;aIationcn  IV 045Sm;  @inn)ir!nng  auf  bie  311' 
fammenfetjung  ber  8u[t  IV45Sm-9m,  Ouetle  IV461a;  ©tirfgaS  IV459a, 
©ticfftoff  f.  pl.  aßg.;  mi^t  33ulfan-2:^eite  ®a«  au^c^cn  IV45<5e,   ^lu 
jammenfel^ung   f.  SSeftanbtt;.   n.  pl.  aüg.  :||  ©a6-5Bulfane  [=  ©alfen] 
IY211m,  5me  |  @a^-5Bu(fan  (sg.)  (ton  Galera  Zamba;  f.  ba$)  IV26ie-2a: 
iuaS  er  an^nnrit  IV261e,2a;  F^ammenau86ruc^  n.  Unüväljung  babmd; 
lV[26im-2m];  ®aS  IV261e,2a;  untevfeeifd^er  IV262m  ||  ©attungen  l 
2(rten,  Vorläufer  ||  ©eluet  (te[.  milf.)  [*^ar.  18]  IV (3 1 1  a,  525m€,  410e, 
5m-6m),  [427t-9a (8a,m)],  438e-9a  (9a), 524e,  597e  |  pl.  Okbiete  [=  <St?fteme] 
1 226a ;  I V [303e-5m],  439a,  622m :  [^{ufjäM.]  V  58e-59a,  Gr!lr•tion^5^>?aff•  n 


IN' 200-270111,  gvcnc  {\^268e-9a;  3iifanmiciil;ang  \ {58e-59a),  i-haiiüew^t 
\\^268e-9a  II  ©clnlbe  [16J  V75m;  f  ®e(Mvg«arteu  Hlbeii  ein  6ef.  @tücl 
bieviiad;,   ©ebirgö-govmaticucu   [=  l;^  ^cvmat.j  lVO370u;  ©ebriiü  [23] 
lV302a*  554a;  gebräiiote  f.  sufammcn^ebv.  |1  bu(!.  (^encnb°  [f.  '"^av.  18] 
(|.  aiic^  nuiMilt)  lV35iwe,  59ie-2a;  eine  6cftinnnte  IVöi4e;  pl.  -en  (+) 
IV282e,  331am,  458e,-555m:  kirn  Stqiiatov,  im  atlant.  2D?eev  lV[.'i76]m; 
['Jliifjäl;!.]  lV455e4-,  aiuS3ebvauute  lV458e+,  3)ar[teüiino  l\614e,  «gd^il- 
bcnmg  l(Uni)  J  [^ulfane  in  ©egenben]   (luo   bevcn  finb)  [f.  tjcvj.  bei 
Sänbcv  iifn?.;  '*'Jßax.  20]  (a.  aufgebrannte,   cntjiinbcte,  evlc)d;cnc,  ßvft^ci- 
nungen,  berufte,  ^äiifigfeit,  ^ül)e,  3nfel-5i).,  feine,  2«enge,  obne,  ®;.Miren, 
t^ätige, sHfammengebrängt)  lV367e,422am,  453m-4a  j|  @el;änge  n^(331a): 
©eiteng.  lV329e  |  gef)oben(e)  [f.  ^av.  25]  lV241e,  SiOe,  (359e),  453a; 
53.  üulfaniic^  ge^.o  1351p,  11153m,  lV217e  ;|  fern  geblnt  [f.  ^013.  @eti3fe, 
^.  23]  1 238m*,  baö  ©emeinfame  [9, 30]  lY 467e,  ©cnicngt^eile  j.  Bnfani* 
nienfetjnng,  gemeffene  [4:  2)?e[fnng]  IV  290a,  ©enefiö  [=  (gntf!el)ung ,  f. 
13]  \\415m-6a  (6a),   gecffnet  [31]  \\  370e  \  ©cogncfie  [19]  lV524m; 
@eo9va))f)ie  [27  n.  41]   IV0224e,  570«,  536n,  604e-5a;    ©eologie 
[19]  lV485ni,  557e,0573e  J  ©evänfd;  [=  ©etefe  ufm.,  23]  IV (459a), 
534all*,m:  fnv^tbaveö  lV496e;  nnterivb.  IV.417e,  496e  :|  gereilyt(e)  [^ 
Sieiben,  32]  IV557e-<5a,  547e,550me;  gcvi^>^t  [.  dtmm  \\—  bai  ©crüftc 
tev  3$ulfane  [21.]  sing.  [*nac^gef.]  (l;ü(ie  gelgnianer  um  ben  Krater  lV27ie; 
f.  gel^geriifte)  [f.  Äegelbevg,  iÖJonb]  I256e,   IV270e;  eincö  beftinunten 
^ulfauts  lV589e*  J  pliir.  bie  ©evüfte  [nid;t  bq.]  1)  (gen?.,  bev  93ulf.) 
IV271e,  2<S2e,  346e,  444m  (465a);  Vi5e;  2)  (=  35ultane)  IV464e  (5a)  f 
53ulfan-®.  IV483in  :||  33.  iMiIf  anifi^e  ©evüfte  (O)  pl.  \Y3t8a,  366e,  7e, 
8m,  486all,  614e-5a;  sg.  \\311m,  333e  ||  3iifa|c:  äl^nlic^e  iV437e;  alte, 
ea6  alte  [=  el;emal.]  1 25öe*,  27 le,  8e*,  425e;  [Wirten]  (ögl.  ©eftalten)  IV 
444jh;  aufgeftiegen  [=  33ilbung]  lV486a,  auffteigeub  f.  ©^'»alten;  9{u§bvü(^c 
ans  ®-cn  [ügl.  ergießen]  IV056Sm,  baö  äuBere  IV278e*    [53an]  (4:  ®c- 
ftalt)  IV473e;  S3ilbung  [=  aufgeft.  uflu.]  (a.  ot;nc)  IV ^4 10a,  614m;  ba« 
el;emalige  [=  a(te]  IV<5425a*   ergießen  am  @-cn  [ij:  Sluöbrüc^e]  \\444m, 
er{)alten  I256e*,  evfennbnv  lV0367e;  fern  üon  I V  o366e,  592a* ;  formen 
1.  ©eftalten;  [m  @egb.]  (a.  feine)  lV516a,  gefd^Ioffeu  IV425e  ||  ©eftal- 
ten,  govmcu  [vgl.  5Irten,  33au;  f.  übr.  0(S)eftaIt]  \\278e:  [ecfjg  IV2«S2e, 
i)icle  WSllm  J  ©ei'talt  IV[444m*]  :|  feine  ®.  [=or;ne;  f.  au^  «ärt.]  IV 
373a  [in  @egb.],  [uotlnuenbiges  (JvforberniB]  l\270e*  }  ol^ne  @.*  [=  feine] 
I V (293a)  444we,  A^23e:  el;ne  «ilbung  tocn  @.  IV352a  :|  permanente  IV 
420a,  an«  Sollten  (aufftcigenb)  IV  o367e,  Xxaä}\}t^&.  IV  614m;  krümmer 
[4:  3crtrümni.]  W 27te,^425ufi\  umgelvanbelt  IV425e,  iHTgängliAe  IV 
517a;  Bai;!  \\^367e\  jal^Ucfe  IV516a;  [jertrümmert]  IV425e,  3-evung 
[\>gl.  krümmer]  IV27i6  — :||  ©efd^icfttc  [i^gl.  y(iac^nd;tcn]  (f.  0(5vid;ei. 
un.ugen,  *  Amerika)  IV  324m:  be«  ©egenftanbe^  IV27i«-2rt,  295iii,  633a«)  j 


J180  ^iilfaiie;  (^ejdjicMe  —  &o 

m  'Suit  \\536a:  5  ciiigeliiev.  IV[295ni-303,  Sl-o^Om-iJ  ]  c^(\(i)ld){i[(i)c^ 
11419rn,  Qqd)id)tl\ä)C  33.  f.  bei  tl;ättgen  ||  gcfc^Ioffai  [21j  f.  (^i^^ftl;  &c= 
[c^üfefeuev*  [=  Äanonenbcnner,-^ar.  23]  I V 306e ,  535e ,  542a  |1— 
(Scftaü  [51.J  {^p.  =  güvm  iijiü.;  *^av.  22)  [a.  o^eip^ciij  1234;  \\3()3,, 
[329-331,  31.  o59e-560m]  529a,  [465] ;  eine  beftininitc  [t  SIvtcii]  IV 
423m,  441e*  J  plur.  ©eftalteii  (*bcvgef.)  \\272m-3a,  8e,  [2S2e-l ,  ?f. 
520-2],  (324a)S52a«i,  (596e):  ]ed;§  lV26>2e  :||  33.  ©eftaltiinc]  (+lun-öcf.) 

I  254,  242a,  250e;  \Y268a,  274e,  286e,  329a,  333a,  417a*  448h*,  465c 

II  parallcUu  bev  ^u].:  1)  eigciitl^üiiilic^c,  nievhvüvbige,  [ciibeitaic,  rcirn* 
bcvbave;  feUeiie;  2)  l>cr)c^iebene,  uiaimigfaltige,  öicigcftattet  ||  3u[iiljc 
(compos.  ©eftaltuiigs-):  al;uI4e  IV (*275a),  (473e);  alte  lV(425a)  | 
^Ärt(beicubevc  ©eftalt)  [=  (Slaffe,  kftiiiimte]  lV574t;-5a,  59im;  ^vtcu  IV 
465am  [eiiijelne  genannt]  :j  2(nf[nß  IV59im;  [^ilnfjä^I.]  f.  nüg.,  Eliten; 
-(Slaife+.  [=  2lit]  lV286e,  conifd;c  lV441e*  (2a*);  [eigcntr^nnilid^cj 
(*>^av.  1)  IV  [329-331,  2t.  o59e-560m],  569e*  573e*;  [(ginflufj]  l+450a, 
gürtf(i^v..  f.  &c]d}.,  [nad;  @ebivg«arten]  \Y283,  [@e[d;.]  IV465a7H  (^ovt- 
)(^rittc  bev  nencven  3eit),  Ijänfigfte  lV(*2S5tt);  Äenutui^  IV465am  (ijt 
neuerer  3fit),  me  (not^iucnbig);  mannigfaltige  [p|>ar.  2]  W'^Sllm,  imxU 
tt)üvbige  [f.  ^ar.  1]  IV4-il7a*  |  regelmäßige  IV441e=",  (549m*, 575t*): 
Deegelmäfeigfeit  I V (529amj, +574m*  :j  ed;iff  f.  irnnbevbare,  fd;öne  IV 
441m*,  fcd;&*  f.  aüg.,  feltne  [[.  ^av.  1]  lY 524me,  fonbevbare  [it.[  IV 
{283e-4l  tjeränbertlV 574m*  (bnr^(Srb6eben);  ÜSerl^ältniffe  IV+27ie-2a, 
-iB  \\+465am  \  öer[d;iebne,  -bcn,  35er|d?iebcnartigfcit  [*^ar.  2]  I 
[+255]+m,+e;  IV 27<Se, +2<S2e,  7m*,  352ani II :  fel)r  ».  IV465a  :|  üielgc- 
ftaltet  [f.  ^:par.  2]  IV5iim,  2Bict)ti9!eit  lV465me,  n)iebev!el;renb  (in  ben 
»er[d;iebnen  ©egcnben)  lV2<S2e-5o,  n^iinberbare  [f.  ^ar.  1]  lV525me* 
(®(^iff)  — II  t®eftein  Inibct  (bei  ©ebirg^artcn  nnb  mit  itjnen  berbnnben) 
ein  bcf.  eti'.d  r;iernad;  |  ®eti3[c  [*^ar.  23]  lY 226a,  [533m-4]:  5Urten 
IV[553e-4)n],  nnterirb.  t^ortpftanjiing  IV(554e),  fur^tbareS  IVCOOa*; 
u>eit  gel;ert  [ogl.  gel;ört]  I215am;  IV22öa,  5We-2a II*,  6 me*,  494a,  6e*, 
[533m-4],  542am*,  öTöm"^,  600a*',  auf  bcm  mccx  ger;cvt  IV496e:  [tarfer 
l\600am',  Knterirbiid;eS  lV226a,  306e,  334me,  SSSm*,  496'ell*,  542a*, 
600a*  :|  üulf.  ®  e hj  i  tt e  r  (n^ä^rcnb  be«  ^luf^riid;-:)  [f.  aiid;  SBufnng,  Saffer] 
I243e-4w(a),  452a;  IV445am,  575m;  Y[23e-24,  2t.  49amJ,  38e,  39e- 
40a*,  42a*  50m*;  ©eivölf  [f.  and;  Sivfiing]  V42a*  (um  ten  ©ipfel)  || 
®i^fet  [f.  ©emBIf,  @een]  sing.*  Ii>40e,  II 78a,  lV329m;  pl.  (-»-)  1241m, 
lV276a:  bomförmige  I  237m+,  einfinfenb  123Ge*;  einftnvj  ]V391m*, 
576am* ;  V29am;  geöffnet  [=  offne]  IV(26<Sa),  gefd;lüiien  f.  öevfd;roffen ; 
hcd)  1  242e,  c^i:^en  IV289m+;  me^rerc+  IV605a*;  offne  am  (S.  [=  geöffn.] 
IV 273a,  -Öffnungen  IV4i6e  [tcrfc^ieben  toonÄrater];  «Senfi.ng  lV(-572e); 
ungeöffnet  [f.  ^.  21]  (f.  borg,  tcgelberg,  2)om)  IV(265a)329e,  522e-3a; 
»crfc^Ioffcn  am  @,  [21]  iY 272e-3a,  jn.>ei+  lV540e  ||  @oIb  (in  9?.  »ermntbet) 


Sultane  (^0  —  .sSo  -  1187 

\\[298m-300a,  >){.  ö32t-S-d,m],  ©vabe  [f.  ^^.  IJ  j.  (Svfc^eimiiiöeu,  @vat 
|.  5^I^gvat;  övc^e(v)  f.  ©clo^,  nuic^tigev;  @vö0e  [.  'S^imcii).  ||—  ©iitVV« 
Dcii  ^uüaneii  (f.  ^av.  32,  l>gr.  09CeiI)cn-3>.)  [f.  (>e[.  ^ö\)c;  f.  üeei^eu-^ulf., 
;£c^(ammi?iilf.;  ©übanievifa]  IV294e,  316a,  7me;  eine  Oeftimmtc  IV295<'i, 
307m,  313e,  9h,  32Ie,  2a,e,  6m,  391e,  429e,  454a ^  Ö47mll,e,  8m,  9m,e, 
5o0m,  lm,607jim  J  plur.  ©ritV^eu  (*)  IV505e-4a,  317a,  333m;  U* 
[timmte  IV 325a  11  ,  6a,  454a,  607am,  618a;  ijier  WSWam  :||  ^ulfail- 
&n\ppc  ni8a  [bcftiir.mte];  IV552e-5a,352e,  3a,547m;  p]. -eu  [V316e-7 
(fünf)  T  öulfaiiifc^e  ^nüfipc  (°)  IV 384a,  439a,m;  teftimmte  I249e,  11152m 
||:  3Mf.:  [^(nfsär;!.]  \\316me^;  ciiijelner  23iilf.  l\332e-3a;  ©lieber  I 
250e-la,  IV5526;  §au^tgr.  IV50öa*,  2;?ittelpiiiift  1^2496  |  gegen  ^teifien- 
iBuIfane  (STvt  ©egeiifa^f  \V303e,5e'^  (^ou^>t)äd;Iic(;  aber  oleid^beb.)  IV 
306a*,  315m*  e,  6me\\*:  (3xnppc  tev  9Jeir)eu-3>.  I250e-la;  IV313e,  5a 
:|  9iic^tinig  l\343e  :||  ©ruVVMvitng  [^i  ^ieibiiug]  I250e;  lY303e,  473m', 
pl.  -cn  IV505e  -II  ^albiMiIf.  [f.  ^av.  Ij  IV[602a]  ||  ^äiifigfeit  [f. 
fax.  29]  ().  ?lii^6vud^;  Sufeln,  Äüfteii,  STJeerc^iiäbe ; :  bev  5Ivtcn  IV2726-5a 
I  [narf;  bcn  Dvteii,  ©eöciibeii]  (Wo  bie  nieifteii)  \\{368a)^Je,[451am]{2a): 
oh  ba  ba§  gcidinicljiic  Snneve  bev  Obeifädic  näbev  liegt  IV  [569-570] 
569a,e  :|  etveifcii  W 451am  \\  ^aupttmltaii*  [f.  1]  lV312e,  581a,  600m 
II-  leOeube  Äraft  [t^gl.  Hebung]  IV25<5a  :||  Hebung  [=  (Svb.  iifn?.,  *^ar. 
25]  (a.  53cbeii)  51.  bev  35ulf.  I453e-4a;  iV23la*,  309e;  ^:B.  tnilf.  Hebung 
(O)  1251e:  öeri^iebue  StvteuO  I[234e-8a,  5(.  448e-9]238a;  Äraft  [= 
I;ebeiib]  1238m,  ^^fväfte  I°26e;  neue  lV572aw,  mic  bie  @rbe  c^nc  i?. 
.^.  fein  würbe  1^264e-5m  ]  pl.  Hebungen  \310me  (fleine)  j|  $eer  öon 
Slfc^e  niiv.  bcbecft  V29e-50a,  49m  ||  ^e erb  [=  ©ffe]  5(.  ber  35ulf.  I238ra, 
250e;  lV567a;  33.  iMiIf.  ^.  O  1230m  (4m),  456a;  IV366m:  oügc* 
meiner  lV332e,  aiig  V43a,  ein  lV328me,  (Entfernung  bcni  IV0288e, 
ein  $!nnb  \°53e',  (ginbringen  be«  2}Jeerh}affer^  [=  Saffer^]  1253m  (4a),  5e, 
455m ;  IV  0452m ;  9}?eteornjaff  er  I  O230m,  Öffnungen  V  053e  |  tiefer  I  o(254w), 
lV270e;  Siefe  1238m,  0253e  [  «Berbiubnng  IV270e;  pl.  -cn^  1239a, 
V38am  :|  (Sinbringeu  be§  SSafferS  [=  mmw.,  bgl.  2}^eteorii>.]  IV021Sme  || 
beranfblafeu  [7]  lV5057n;  I^evöorbringen  f.  ^rebuciren,  ©toffbaltigeö  |  ^iftc 
vifd)e,  toor-bift.;  aus  l;iftoriirf;er,  öor-Hft.  3c't  f.  t^ätige,  entjünbete  :|  §itje  IV 
0345e  II—  §od;ebene:  auf  einem  SS.  lV423m*;  tjulf.  IV0462am,  pl. -en 
V03Ie  :|  ^i^#c(r)  f.  nac^  I^e  ||  l;o^e(r)  1238a*;  IV307m,326a;  (ein) 
beftimmte(r)  I(250e);  IV 397e*  416m*  442a,a*:  [in  Oegenben]  lV542e, 
55Se-9a;  bie  ©dnieeliuie  übcrvagcnbe  1242e-3m',  fel;r  ^of)e(r)  [=  große  C'i-^b^j 
IV288m,  529m*;  feljr  t^ätig  IV354a*  J  bc^eve  I238m,e;  becf;fte(r)  [= 
grüßte  |)ö6e,  2)?aiin!um  ber  §.)  IV  276a,  321e-2a,  le-2a*  öam*  6me,me*; 
\ 50e-51m  :\\  f^öbe  Oilbet  ein  bcf.  <BtM  ^ievnarf)  —  :||  Höhlungen 
in  bcn  SB.  IV304e,  360am:  Öffnung  V27a*  j  mit  2Baffev,  S.  bnrin 
V27a*,28e-29a,  [5i],32e-33a,me,5<Se;  fiiüen  fid;  mit  SO?.  IV360nm  :|| 


■»ir 


1188  ^Uilfattc  .pv  —  ^'aiiber 

^iHM'ometvie  [=  ä)Mfmig,  t  »cj  lV(2«8a),  [290n.-2,  VI.  o'ia-ooO.^], 
465m:  toergleic^cnbe  IV  2S9a,  trauvigev  ^uftawi^  lV529a  Jh^V^nuctvifd;  IV 
308a (eiafjificaticii)  :|  |  ta^ Siinere  IV 287m,  9am :  an^  bcin  IV 358m,  V 24e ; 
im  Simevu  1244a*,  IV  (359m);   Xtmpex.  I245e,   l>cvid;lü|ini  IV272n) 
:I|— auf  Sufeln  [l>gl.  lüften]  IV 288m, 522m*;  V64e(G5a):  -f  W 45-la  \ 
\\x]a6)  bcv  $äiifig!eit  Db.  gveqiieuj  auf  3.  ii.  Äiiftcu  IV[452-5a]:   3)icfr 
tcv  (Svbirufte  lY 457e-8m;  (ix\)dmiQ  ii.  ©entiaig  {\452m~3u,5am  :|  auj 
3.  bie  meiften  SB.  IV525am,  365a  :||  üulf.  ^ufelu  f.  *3u[eln  :||  ^witi- 
iBuIfaue  IV 274a,  2<S9me,  3Sim,  393a,  444e,  522e-5a;  sg.  -«BuÜaii  (*); 
ein  beftimmter  .  .  .  lV422e,  540am,  3a,  5m:  [in  ©cgenben]  IV 541a  I  l;ol)e 
■lV2(S9e;  ^cl;e  W'JSOme,  522e-3a  :\  fleine  lV408m;  ciiiQ  ber  Stiefe  beg 
>ö?eevS  aufgefticöen  lV2.^9me,402e;  2)Zenge  [=  gr.  3al)IJ  IV451a;  niebcre 
\\289e,  522e',   guBe-Bal;!   [=  iOlengc]  1253a  — :||  i)olirt(e)  12S9e; 
\\289a[290m-2,  ^.523-530a],  309e,  311a;  sg.  -er  IV351e,  547am, 
.56Sm,  G07a  J  3)orivtl;eit  I  53m  .||  fein(e)  [=nid;t,  2}?angel;  f.  ^av.  1, 
iH]l.  28]  (togl.  i'cgcn.)  lV29Gc-7a*,  309c,  352a,  610e*,  6a*:  [in  ®cgb.] 
IV402e,  5e;  aber  \)nl!.  ^Viivcn  n.  3:iHiti(]fcit  1  V372e-3a  |  Äenntnife  [f. 
(Sv|d;einiiugcn]   \\368a,  [465],  550me:   ciu>citevt  V64e-657n;   fe^v  em>. 
lV465am,  633e;    iinm-üftaubige,    nmngcH'afte   IV  288m,  3i0-:/m  (la), 
36Sa,  46om,  473a  :|  tevn  IV285a*  ||  Äette  [-^  didhe,  %  32J  lV0612e; 
-51..  IV326e,  G12e  J  Letten  II  298m,  lV0327a  ||  f(eine(i)  [i^  niebvigev] 
1455a*,  V45a;  Klüfte  [=  bariancos,  9ii^>))cn]  IV241e,330m-2»?i(330m,e); 
Slbfdjuitt  im  ^i^^mc«  f.  *ÄüßmoS   A.'s   v.  Humboldt  5t,   Äctl;-Sß.   [= 
@d;lammi).J  \ 41a',  Ävad;cn  [f.  fax.  23]  I  244a*;  IV (332m),  534amll*; 
V24m*||Ävaft  [42]  %.  bev  35.  [bgl.  äBuiffv.]  lV(2i3c/),  pJ.  5lräftc  (+) 
I40iaw  (b.  I>.  SBiivffr.)  T  33.  toiilf.  ^vaft  (O)  1127m;  pl.  1164a,  251a  |: 
-äiiBenmg  [42]  I53m,  -cn  IV0351e;  buvd;  f.  Sffiivf.,  maa^  10401a+; 
ttHitioO+ 1  V316a (ivevbeii),  543a ;  tiefer  liegenb  1 0251a+,  Urf^rnng  IV 034e+, 
5Ö5CÖ  10251a+;   [Sirfiing]0+  (biivd;  mi«.   Ar.)  I257e,279e;  lV289e, 
XSQit  II  Äiigeld;en  f.  ^.probitcte  |  ^u^^en  IV286e-7a*,  524me,  543e*; 
Än^H^e  lV428e*  ([;cd;fte)  ||  an  bev  tüfte  f.  iO?eeveR,  aRceveSiifer;  fern  ^cn 
bev  Ä\   f.  °90?eev  "f  33.  auf  lüften,   ben  t.   nar;c   [=  Sittovalen]  (f.  bcf. 
o^iifeln):  §äiifigfeit  f.  oSnfelu,  auf  3.  n.  Ä.  bie  meiften  IV36.§a  J  lüften 
mit  3>.   lV4i9e  (Seraüenlljieve  fdjcnen  fie);  Äiiften-3>.  1247a,  253a  :[| 
Sage  (uub  ivie  bie  Z^.  ftet;n)  [*^ar.  27]  (f.  einjelne  Sänbev)  l{239e),  251am, 
450a;  IV310am,  322e-3a ,  370e  [.S70e-443,  5(.  580m-599a  (nad;  ben 
(irbtkilcu)] ,  371am,  453a,m:   geogr.   IV370e'l ,  399a;   ^ähc  angejcigt 
\250am  :\\—  35.  auf  bem  feften  Sanbe  [=  (Sontin.,  ccntincntafc]  IV323rt 
C444e):  -f  IV(450e)  J  iMiIf.  Sänbev  [18]  (f.  awd)  nntoulf.)  IV(224e),  230e, 
(4.55e);   [Sanb]  IV 295a,  V53e  :1|  [33ulf.   in   i>erjd;iebuen   Sänbevn  cb. 
C^egcnben]  (f.  ai;d;  @egb. ;   f.  $ar.  20)  [a.  SD^enge,  ^ufammengebvängt;   f. 
([wd)  iMete  3tTt.  t»en  Svinbern  (I)icv  ftebn  melneve  eb.  fettene)]  1  lle,  211a, 


'^nitane:  Räuber  —  93ie  1189 

237m,  240a,  250e,  l.-i,  4e-5m,  9e,  44oe,456a;  \\224-6a,  26Se-9a,  280iim, 
a02a,  5m,  310m,  Iw;  V54e,  ()5e,  64e:  in  fevnftcu  IV 465a,  mangclljaftc 
m-iiiitiiiü  \y368a  :||  ganbld^aft  [=  ©egcnb,  .^.  18]  lO250e,  W 273a 
(^baraftei)  — II  !2äugc  f.  9?i^)>en,  ^ücfen;  ovgamfc^e^  ^eüen  f.  Sivfuiig  || 
»-Uev  [=-fvei,  %  28]:  Oeaitui  IV316e  |  etvecfcii  [bagegcn  f.  o@tvec!e] 
(f.  SSiiIf.  (Sübamev.'eO  lY [31 5m-7m];  sg.  gtvccfe  O  IV311e,  5e,  321e: 
33ev^ältn.  \\316me,  S^cvtr^eihiiia  l\316e-7m  ||  Siiiicu  [32]  f.  9iid;tiiiig, 
lüften  [=  3>ev3€ic^u. ,  2]  lV548a,  $!ittüial  [=  ^iifte]  f.  eoiUinente;  £ii(fc 
[=  -leer,  28]  lV450a,am  ||  Siift:  eimrht  ber  3>\  f.  °®a«  ;||  Suftfvei«: 
(Siiift.  auf  il;u  [=  ?iift]  ).  SSivtiiiig;  ^HTtinbimg  (3u[n"inifn^an9)  mit  bem 
2.  11.  a.  [=3>cvfcl;v]  (f.  aiibvee  o^^evbinbiiug)  IV 211m,  270e,  2e,  458m: 
ülnie,  fein  IV  289am- J  iBerfcBv  [=  35cv(nub.]  IV  (316a)  368m,  414m: 
lcH;attcv  IV  368m,  mehrf ad;ev  IV369e  :||  toiilf.  mad)i°  1223m,  IV252aw; 
a«;id;teO  IlOm  J  m ad; t ige  35.  pl.  [[.  ^ar.  24]  IV213a,  271e,  309e-310a, 
323am,(462m);  sg.  IV331e,  362c,  388m,  395e(408e),  416me,  442a, 
483e,  573e  :||  SOhuigel,  Wo  feine  [iiib  [f.  %n\  28]  (a.  entji'mbete,  (gut* 
fevuuug  ücui  <^äl?cev)  IV 378e, 551a :  -f  bev  ^vbe  IV 228e  {mm)  :\\  Wl äffen: 
1)  aii^gelvcvfue  iOJaffcu,  li^aö  bie  35.  auvlvevfeu  [f.  ^av.  6;  =  Gvu)>ticu^-a)?. 
uflv.;  ijgt  ßvguj3,  Gväcuguiffe ,  (2tcffe,  *9}taffeu]  (f.  i?iele  fpec.  ©lieber) 
I  234e-5a,243,  445m  ,  4ö2a,  6e-7a;  IV2i5«,  227e,  230m,  253m,  268m, 
290am,  300mc*,  2€-3a'^ ,  311a,  8a,  336m-7m* ,  348m*,  358am*,  9a, 
389m*,  571,  2me,  [602am]\  V24m*,  25me*,  42m,  43d* ,  49m*',  sg. 
2)2affe  (+);  2)  ä)iaffe(u)  in  93.  (x)  IV47(5e;  3)  i^ulf.  9)?affen  (O)  I  259all, 
27ia,  450m;  IV566e  |:  m^  9?,  IV472e+  (ältere);  93e|d;aff.  f.  formen, 
3u[taube;  [ißeftanbtr^cile]  lV6027n,  bi^ite  1 0423a,  evfalten  IVX476e, 
feurige  IV 332m;  flüffige  lV571a*,  g-Iüffigfcit  IVX476'e;  i^erfc^iebne  ^or=. 
lueu  W  561me  (^nfaninienliaug  cb.  @cubcri;ug);  gefd;mel3ene  I  246e*; 
IVX230a,  444m  (561m);  V45e;  gUil^eube  I  241e;  *lV358a,  571a,m; 
!n)ftalliuifc^ell66e,  [9iatur]  IV55<Saw;  fc^alige*  V29me,  51e-52a;  (SoU' 
bcruug  f.  formen,  Stufen  f.  3"ffänbe ;  r.nsufammeuliaugenbe  [=  @cuberung] 
lV571m*,  V42m;  3)erfd;ieb.  W 333a',  uua6I;ängig  i?cn  u.  bor  beu  iBuI' 
fanen°IV[269-270m],55,9e-4a;  3iif^ii"mct^^^"Ö  f-  i^ormen;  i^erf^iebne  3"' 
ftHube  u.  etufen  \\{x476e),  ÖOStn  |1  iDiauer  [f.  llnnyaÜnug]  IV573e*,59im; 
t  3Jieer  tnibet  ein  &ef.  ©tiicf  l^iernad);  bie  nicifteu  [f.  \})(>,  ^äufig!.,  ^.  29] 
IV 369a  (mo  bie  ni.  fiub)  1 5D?  e  n  g  c  [=  §äufigf.  uf\i\,  f.  ^ar.  29] :  [in  e.  i!aube, 
e.  ©cgeub]  l\323e,  405m,  426e  [451am],  467m',  auf  engem  9?aum  IV  451a, 
Streifen  IV  451am  :|  biele  SD^enfdjen  fommen  um  (burd;  2lu^trüd;c)*  IV 523m ; 
V4ie,  51m,  53m  ||  iD?effung  [^^  ^t^cmetric,  gcnieffen]  |  pl.  -en  (+)  IV 
322a ; 35.  sg.  I V334a, 524a, e-5a, 6m, 551e: (pl.*)33arcmeter-9)i.  I V4-325m ; 
Iwcmetrif^e  [i.  tvigcn.]  IV291e,  322a*  524m,e,  6e;  trigrncuietrifc^c  IV 
322a*,  407m,  524e,  5a,  7me,  8am,  539m,  551e,  575a ;  V 50e*,  51a* ;  trigcn. 
u.  barem.  IV524e-5a,  [52«-.^a*] ;  \>kk,  t?erfd)iebene  IV[+525-Pa]  ||  mctcMc 


1190  Sultane  Mi  —  D 

1245m  II  SOMiievaticii  [=  \)p.  ©ebivgSarteii,  f.  19]  \\460am:  ^jlffcciatiiii 

IV475a,e;  affocüvte  lV473a;  mQ  bcnen  bie  ^.  kftcl'ii  lV568am,  in  3>. 

V25e,    9iamcn  l\473am,    ©ammlimgcu  lV(5iia7»),    ßvcfje  35cvid;ieb. 

\y473e-4m'\   (hl  ncikii   ob.   ärniHd;cii  ^.)r   3ii^'^"""fiM^"^i'iM3   lV473e  ]" 

:\)iiueval-@^ccie«  lV465m  |niincvan|cf;  f.  3»[a"»"fii[i'fe"»ö;  iniiicvalcgifdie 

tScnftituticn  IV 634a:  \d)x  bevfc^iebuc  iV473e~4m\\  \\  m  SDJittelattev  f.  9hmc, 

50ZitteIgIieb  f.  Sivtcii;  9[ihn-Vl;orcgic  [=  ©eftalt,  22]  IV [465],  movt()ctogiid; 

IV465me  (ÄenntniB);  2«ünbimö  [26  ii.  31]  1^2440,  lV(591m);  9?ac^<. 

x\d}U\\  (Ü6cv5^.)  lV288e(2«aii3cI),  315a;  92ad;li>tvfimgcii  [42]  IVO603m 

||nar;e(v)  [f.  9)Jeev,  @eni,  etäbtc]  IV 230e  (245m),  289a*,  544m  |:  ein* 

niibcv  uafje   [=  jufannneiigebväiigt]  IV328m:    iHnfdOicbcii,  iBtT[d;iebeiil;eit 

IV 535a,  473e^4m\\  (4a,  6m)  J  9?ä(;e  [|.  2aQe[:  in  bev  9h  lV358e,  in  gvcBev 

9?.  gefe^n  lV51Smll  ||  3>.  närjvcn  [f.  ^^Icex]  IV537a  ||  9Unie  [t^gl.  @ott 

Vulcan]  IV213m;  Vöiawi,  [63e-66a  (Untev[nd;nng,  jn  iveld^ev  ^e\t  ba* 

aBort  juevft  für  fencvi>eicnbe  S3evge  gebvand;t  ift)]:  in  (sd;riftfteüern  be« 

iüiittelaltevS  V65m-66a,    volcanius  I>ci  PJinius  V65e  J  DJamen  (2(n^= 

bviicfc)  [=  benenn.;  f.  55ovlänfev]  I V 2ö<5m,  27ie-2a,  208a,  524e;  \59e: 

(§cfd;.  \59e,  60a,  61a;  [gvied;i|c^e  m.  für  biilf.  ©egcnftanbc]  \\[514e-5m]  :|| 

9Zatnr,  Sefen  (tva«  bie  33.  finb,  was  mit  il;ncn  ift;  auä)  (Sin.^clfieiten  bcr 

SB.)  [*^av.  30]  (toßl.   2:l;ätigfeit,   (S^arafter,  ^nge)  I  239a,  [247-9a,  91. 

450e-2m  (wag  in  ilmen  Brennt  nfU\)],  250e,  la,  5e;  IV 2i5«?e,  5a,  227e, 

232e,  241e,  253m,  270e\\,  282e,  323m,  352a,360am,  414m  ,  444(e),  7am, 

8m,  464e,  515e,  536e:   -gcid;id;te  IV40ia,  OiicÜen  I  228a  J  33.  biilf. 

9htur  (,=  Scfd;aff.)  [^.  9]  1  0277m  :||  nener  (sg.)  [f.  ^.  13  n.  25]  (f. 

Jorullo)   1239m;   IV 295m,  300m:    ^tn^'brnc^   eine«   I218e;    (Srkl>iing 

\250m-lm,  lV555a  J  pl.  nene  IV(348a)  :||  nid;t  9>iilfane  [f.  ^a-.  28] 

\N270me,  sg.  nid;t  ißnlfan  (*) :  ein  33erg*  IV373m,  405e-6a;  biete  Tick 

löerge  IV[295m-4,  31.  530am]  J  (5rfc^einnng(en) ,  bie  nid;t  3$.  (ein  95.)  finb 

(ift)  lV380e*,  443am\  wW.  ßr[d;-en  mannigfaltig,   nid^t  immer  bon  ^, 

berjnkiten   IV55ie-2:|  ivaö  nic^t  a(«  SS.  gut  \y 318a ,  368e-,  35,   nid>t 

iifecratt  jn    fnd;cn   lV552am  :||  ni^t-tonlfanifd;   [=  r.mMil!.]  V076m  :|| 

niebrige(r)  (niebere)  [a.  Snfel-^.]  1239a;  lV354a,  399m:   [%\\\ia% 

einiger]  I  238m ;  Iiakn  nid)t  bie  meiften  21[n8triid;e ,   finb  nic^t  fel)r  tt;ätig 

IV(294e-5a)  303e,  354a;    fel;r  niebr.    IV  288m,  300e*,  420a(a*),m* 

522ni,e,  9m*  |  nicbrigere  I  238a  ||  S^ormal-  f.  S3an,  33.  ber  Dceane  (ob. 

großer  SDleere^ftrerfen)  IV4iöm  ||  offene  [%  31]  f.  ©ipfel,  iJffnen  IV299e* 

:||  Öf  fnnngen  %.  ber  35nlf.,  -D.  IV589a;  sg.  Öffnnng  (+)  [f.  ^^ar.  31] 

(a.  ©ivfel)  HI  (510a):  ®eiten-Ö.  IV571a*ell+*;  toerfto^ft  I  222m  J  39, 

bie  33.  finb  Öffnungen,  ciHb\\\\.  IV5i4m,5e  .||  or;ne  33.  [f.  ^ar.  28]  (f. 

33i{bung,  @^iiren)  IV225c:  [®egenb]  IV311e  ||  Ort  [f.  ^ar.  20  n.  27]: 

Drt«Bcftimmnng(en)  I V31  le-2a,  3am ,  386e ,  455am ,  527wifi* ,  545e~6ni  J 

i^ritid»  IV557/(35erHftniffe),  Övtfid^feit  {\vc  35.  finb)  [20  n.  27]  IV (288m) 


^Mfane  ^^  —  Bdjla  1191 

liie\\  fax^M  ].  2:i;ätigfeit;  ^^Jeviobeu  f.  dM)€,  V^eviobtfd)  f.  tl;atig;  per* 
inanente(r)  [[.  ^av.  36]  (a.  Stit^bnic^,  2:bätigf.)  I234e,e*;  IV271m!i* 
(296m*);  [^evieucii]  IV290m-2,  322e,5ö«Se;  "•^q;äucmen  [=  (Sifc^wuimg] 
10451m,   -e  |0243e;  ^I;t?fioguomie  f.  Sliiöfe^u,   ©eftalt  [^.  4]  ||  ^U-c 
ceffc  [:|:  35ovgäiige]  I  O260e;  W 213me,  281m,  332e-3a,HdOa,^602am; 
V[46'-47m]:  ^cmifd;€  1 V  459am,  4S5e-6a ;  bev  (Srbe  loi65-4a,  ^cr[cf)icb. 
\\333am  j  ^i^vocefj  I02ä7a  :||  iva^s  bie  58.  Vvebiiciveii,  bcuun-hnißen  [f. 
^^av.   16]   IV427a*,  453me,  5m;  \23me  |  ^vobuctc   [f.  16]    \256e', 
lVO466e,O525aw,6*02me,633e:  [Srnfsä^il.]  1245m,  256e;  ©efd^aff.  IV 
352e-3a,   Äügclc()cn  \55me,   35er[c^ieb.  IV532e-5a  J  ^^rcbuct  !V(46Ga) 
622e,  ^vobucticu  f.  ftoffariiö  ||  ^vofil  IV614e  |  (bic  iß.  finb)  ^iiiitte  (bce 
!i^er!cl,u-ö  mit  bem  Snneveii):  Övtlid;fcit  IV444e,  uüc  t»iele  iy368m;  ^al)\ 
I V  444e,  458m  (geringe)  :|  «ßijramiben  (©eftalt)  V29a :  2)0^^^-  lV2«3e-4a ; 
Oueüeii   f.  iWatuv,   9iaub  Y47e*  ||  S^apilli  (55.  sg.)  5(.  (au^geiDovfeii) 
IV286e,302e,  3m,  327m,  335am,  483m*,  641m;  V24m,  39m,  40e*: 
-«>Iiie\T?iirfc  V45me*  J  ^.  ^"  einem  a*  lV340a,  3a,  385e  :||—  9Unc^ 
(angftD^en,  anffteigen  n.  a.)  [55.  sg.]  I  240e,  II  78a;  IV302e,  381m,  2m, 
8m,  525a,  530m,  2m;  V26m:  2(nfbviid;e  i>on  dt.  I456a*,  -5(,   1255m; 
^axU  IV302e,  immev  IV546m  :||  -fänie  I222e*,  IV 361m:  t>evfd;lvinbet, 
55cvfc^rcinben  I  222e-3a*;  \\328e,  495e-6a  J  -faulen*  lV539a,  549a, 
575m  :||  vand;en*   Völa:    3?.    Iföi't   auf   lY 495e-6a  \  vanc^enb(cv) 
[X>.  sg.)  IV379a,391e,2m*,5e*,407a,m,e*,  4i4ni,  (453me),  (520a*), 
544e(557me):   bleiScnb  IV495e,  jetjt  IV400a,  nid;t  IV541a;  [rnvf  IV 
388e,  9a  —II  9?anm  [18]:  gvc^ev  IX 311m,  auf  gvoficm  lV5iIa;  -vcv- 
I)ä(tni[fe  [=  S)imenf,]  IV415e  :|  9?eaction  IV  600a*;  regctmä^ige  [^l  11] 
(f.  ^orm)  IV  (543a),  9e-igfeit  [.  govm;  9?egen  f.  Sln^brnd^,  ütegionen  [= 
Gebiete  m\ ,  f.  18]  IV0316m  ||  i^-reid;  [f.  faw  29]  IV395e,  404e, 
,554a;  V28m,  65a:  ©egenb,  Bone  W 451am  ]  vdd)  an  3>.  I V 455am  .|| 
t  9i  eilten  (9tcif;mig)  finb  ein  bef.  @tü(f  biernad;,  9^eifen  l\310-lm  (an«» 
gevatljen);  9^  c^tun9(en)  (Linien)  \V{313mej326e-7a,  343m-4a,  [393-5m\ 
4i5m-öm,  539e-540a ,  2e-3a  \\  'Slippew   (gerippte  ©eftalt)  [:|:  geK^giat, 
.Klüfte]  IV [529-350,  51. 560am],  331m:  r-förmig  f.  ^Jürfen,  $?ängen-9e. 
IV550m;   Uvfad;   \\ 330me  ($tneivafd;nng)  J  9?ippe  IV 574a*  ||  rüt^lid^ev 
IV45le*  II  9e liefen  (sg.;  pl.+):  gebe^ntev  IV543e*  j  lange(r)  IV276ra, 
8m*  283m,  5m*  351a,  363e,  521e-2a,  4me,  596e+;  !üänge-R  W 329me-{- 
(lippenfövmige);  Ianggeflrc(fte(r)  IV2<S5e*,  ^e+:  [Hnfsä^l.]  I V25(5e-7m  :|| 
Oinl^e,  "i  9^»^f  [=ed;tnmmer,  *^|?av.  33]  (t^gl.  Srnelmid))  1 242e*  253e, 
4am:  einige  Seit  IV391m!l*;  lange  [=1  vnbenbc;  33]  IV301a,  408a*, 
(447m,  450c,  542m),  599e*,  {604e);  ^cvioben  IV(450e  ungewiß),  004e- 
-pmt!te   lV296e*T  lange  rnlKube  [=  I.  9enk;  33]  II363e,  IV227t': 
feit  louge  IV(315m*)  j  vnlng  IV228a:  ivevben  [33]  IV(564a*)  ||  fdiaffcnp 
[f.  16]  IV  397a,  4i4m\  (gdnff  f.  (%ftalt,  (?dnffcv  f.  ,8<^i(^'f";  t  ®d)I  arten. 


1192  ^ulfaue  6d)Ia  —  €U\'i)i 

f  @d,)lamm  fiiit  2  befcitbrc  @tü(fe  (nevnac^;  «gc^Utmiiiev- [=  Ofitk,  %\  33] 
IVö42m  (langer),  fc^Imnmerubev  [—  vul;enb]  IV450e*  ||  (£d)liinb  [f.  ^^n*. 
26,  31]  IV297e*:  (Sciteii-@d^I.  I V284e-5a  J  ^c^Iünbe  IV450e  {^l^uU 
falle),  B06.'i*;||  @rf;iice  V40t'-41a:  mit  elvigem  e.  tebecft(e)  1162a; 
IV320a,2m,  441e*,  582a*;  V28m;  öef^nn^Igeiiev  [i^  ^Bdjmcl^ew]  \ Slam, 
38e,  3dm^\  42e  \  -gveiiäe  au  il  [f.  *Quüo]  \28m-29a,  42e',  ^.,  iivld)e 
fid;  über  bie  @veii,^e  beö  ctrigen  <S-§  ev^iekn  [=  -regten]  1 242e-3vi ;  über 
fcie  -linie  f.  l;ot;c  :| -maffeu  I  242e  [SBivfiiiig],  ib.  («Sd^meljcn);  \\241me 
(fd>me(jeitbe,  il)r  Sffiaffer  in  bie  2:iefe  ftürjenb);  in  bie  -regicn  veid^enb  [= 
-greiije,  -linie]  lV543e*  @c^me(jen  [i;:  gefc^nicljen]  (a.  -maffen)  V54e*, 
iÖaffer  in  bie  2;ie[e  ).  -niafi'en  ||  fc^öne  IV282ni,  543a;  [(^d;riften  über 
bie  3$.]  (5(rbeiten  . . .  lV604me)  11120-^ ;  IV368e,  389a,  401a  (447a),  466e, 
489m,  57 le,  60Ge,  614e;  V54e,  56m;  fc^üreu  (bie  ''S.)  f.  2)f?ecrnjaffer  1| 
^cen:  auf  beut  ®i))fe(  [=  Äratevfee]  \\275e-7a;  S>.  (g^eon  (Sinneufccn) 
nal^e  lY378e,  454e-5aJ^.  in  einem  See  IV 287m*  .||  (Seiten  i.  5lu«' 
m-üc^e,  (äru^^tionen,  Öffnuuß,  i^t^Iunb,  @^>a(ten,  ©änbe,  Söivfun.q;  Selten' 
I^eit  |.  tl)ätige;@eufun^  l\367e  (burd;  ^.  erjcngt),  572e  (bcv  SS.),  605m=i=  | 
B'xii  {auö}  bee  5Su(cani^mu^)  [oQl  Xhäti^t.;  f.  ©cbivgf arten,  gcrniat.]:  im 
3nuern  ber  (Srbe  IV104e-5a,  ."pau^^tfi^  \\368a',  [in  ©ebiißvarten,  in 
einer  ©ebirg^art]  IV 276m,  567am,  618a  :|  jogenannte  (aber  feine)  [f.  ^>ar.  1] 
IV  443,  592m;  (EinfluB  auf  eine  ©olfatare  IV  600m*;  [cnberbavei*  f.  S3an, 
gorm,  ©eftatt  1|—  S^^alteu  in  SSuHanen  [f.  ferner  nad^^er:  au^gebrcc^en, 
auffteigenb,  ftebenb,  ivirfcub]  (f.  ßr^eBung)  IV 2i im,  265a,  505«,  6e,  41 5e; 
^ulfan-®^  IV 599a;  yjulfani)d;e  S^^alten  (O)  IV352am  J  sing.  ®^a(tc 
(*i?crgei.)  1)  i>ul!.  IV(512m,  394m),  507a;  2)  auf  ber  bie  S5ulf.  aw^c^c^ 
brL'd;en  [mt,  auf  einer  <S^\  au^gebrcd/en  [f.  Mexico]  IV  306m,  343-4a, 
546e,599a;  3)  S3ulf.  auf  einer  @^.  fte^enb  [f.  Mexico]  W 539e-540a  \\ 
3nf.:  am  2{b!)ange  V45m;  auf  S^.  [f.  bef.  aüg.  2  u.  3]  IV  215a  (427m), 
^^ulf.  anfftcigenb  W367e  (an«  ®p.);  anö  f.  auffteigcnb,  ausgebrochen  f. 
attg.  2;  lüa§  fic  au«ftoßeu  IV0382m,  V45m  (flammen);  S3i(bnng  [= 
erzeugt]  IV315e-6a;  bnrc^  f.  tvirfenb,  35evbinb.;  erzeugt  [=  33ilbung]  IV 
367e  (bur(^  58ufcaniemu§),  grc^e  IV331m,  ^au^^tf^  IV*373e,  in  3>ulf. 
f.  attg.  pL,  i^age  IV50öe;  Sänge  IV*306m,e;  9?e1j  IV328e;  ^Jidming 
IV320me,  343a, 546e,  599a;  SeitenfV-  1239m,  *246m*;  IV363e*  601m*; 
ftel)cnb  auf  f.  atlg.  3,  ftral;renfcrmige  IV3,91w,  SSerbinbung  ber  iBul!.  IV 
328e  (burd^  bie  ®^);  S3erfto^fung  IVO290a,  328e;  trirfeub  burd)  €^\ 
\13e  — :I|  freien  [f.  ^ar.  3  u.  7]:  auff)ören  ju  f^.  [^.  14]  f.  33erbin- 
bung,  bat  ',u  [^  aufgebi5rt  IV  573m*  J  f^eienb  [^.  3,  7;  35]  (a.  ^>erma* 
uent,  ununterbrc(^en)  IV290e*  .||  bulf.  SViiven^  [tgl.  2:^iätijitcit] :  [in 
i^egenben]  IV3Pic-2a,  42ime,  517am,  600e-la;  o^ne  h?irf(.  3?!irfane  iV 
;i72e-3a  f  (St abien  {aw^  bc8  S?ulcani§mu^)  [f.  ^|?ar.  1]  (f,  i^nj.  örfd^ei- 
uuugen,  ^bätig!eit)  lV215a;  Stabium  IV602a:  fet^te^  IV267m  J  Stabtc: 


n<n\U\\w  3uitt  —  IhittTi*  1193 

i>ultaHeii  iiak  \\544me)  ^t  (Stabt)  scvficrt  IV301n,  544wje;  V29i', 
52a  :|  ftnrvev  i^iiftanb  f.  (Svbebimo,  tvic  bie  il\  ftdiii  [27]  f.  2aQ(,  Steige* 
vjiuß  f.  @rid;einuii.qen  |  «Steine  (auej^eivovfeii)  («Stein-)  [^,  sg.]  1401m*; 
IV348m,  5.52m.;  V  66a:  -2üi^nMivfe  iv464m*,  -Hccfe  IV331e;  gliil;enbe 
\\'302e-3m,  38ym,  464m,  571m;  -nmffen  IV337am;  -ftvcm,  -ftmne 
\\3S2am*:\  (gtefiiino  [%  27]  JV428a  |  (2tic!j]0ö  f.  o@a«;  (gticfftcff 
[oj^l.  o@a«i,  «löivfitno]  \\460am  (gvo^e  älienge,  Oueüe)  :|  etinimc  [^.  23] 
IV554a'i*,  -en  lA' 554?h  ||— @toff artige^,  ba«  bic  ^.  evjeugen  (unvb 
in  ben  3>.  evseiigt)  [=  Stoffe]  1115m;  l\213m,  232m;  ftoffavtige  ^vcbiicticn 
IV 223m  (278e)  |  Stofftjaltige«  (ba^  bie  ^.  ^erl^Ln•bl•ingen)  IV 465a  :|| 
Stoffe  [f.  ^av.  6,  16;  4:  2«affen]  (a.  «Bcvlänfer):  au^geftoBne  IV2iSt', 
287m;  lüelc^e  bie  51>.  anjlüevfen  V42m  J  bie  fie  eineiigen  ob.  eutKi(teu  [= 
Stoffartige^]  \\249me,  523am:  Uvi^nmg  IV476m,  [Buftänbe]  IV  47öme 
:|  in  ben  3?.  [=  entl^alten]  \[247-9a,  %  450e-2m],  (254a);  \\2lSe,  489e- 
490a,  602e  -.|j  Strecf  en  mit,  i)on  ^.  [^]3.  18,  20]  (f.  bagegcn  Meer, 
nnt'nlf.)  IV[5J'5m-7m  gegen  bie  Meeren]:  über  bie  C'älfie  mit  58.  l\316e, 
^cxhältm^  IV.5i6we  :[  Streifen  [f.  9}?enge]  W  4 51  am,  574 e"^-;  Strom  [7] 
I04ö2a;  innere  Strnctur*  [=  «an]  lV285a,  385m  \  Stnfen:  -folge 
[=  Steigernng,  ^nr.  1]  f.  (Srfi^einnngen ,  -leiter  [=  ©rn^^^en]  j.  .'pübe  :| 
fnbmarin  [=  nnterfeeif d; ,  SDkcr]  IV0279m  (Sirfnng),  589a  j|  Sbftem  [= 
(i^ebiet  nfn?.,  f.  %  18]  WSllme:  baffelbe  lV367c-8a;  -S.  IV338e "[ 
S#cme  \\^305a,  \^58e-59a;  -S.  l\ 368e  \\  Xa\d  \\553e]  X^nm^ 
ratnr  f.  SBärme,  3nnere^;  ftf^ätige,  f  ^lliätigfeit  finb  2  befonbre 
Stücfe  biernac^  ||  bnlf.  Xl)t\i^  IV240m,  V40a  |  Sbeile  ber  ^.  \\271me, 
458e:  yiamax  IV271e-2a:||  Jbeorie  [f.  ^ar.  8]  (a.  (grfc^einnngen)  I 
0454e;  IV (305m),  489e,  ^527a,  579m;  -X\).  V46m  J  Jbeorien  II0391m 
II  2:iefe  [f.  St^iätigf.,  SBÖrme]:  (in§  ivelc^cv  bie  2)?af|en  fommen  I  166e, 
IV476m;  Trennung  19252m  ||  krümmer  [[.  ^43ar.  12]  IV315a*,  V44e: 
-felb  f.  2lrt.  |  -biigel  \[43-44]:  15000  Y43e-44a',  gereil;te  ^iigel  V(43e) 
:|  -taub  V°82a,  -jiige  f.  2trt.  «H  Über|c^lvemmnng(en)  (biirc^  S>.)  [i^gl. 
osVBaffer]  lV573e-4a*;  \27am*,  55e-59a,  (40a*),  50am;  iiberfeeifrf}C  [=  im 
^D^eer]  lV589a  |  Überfielt  ber  ^\  [f.  ^ar.  2  n.  8]  IV[370e-443,  2(. 
Ö80m-599a  (nad;  ben  (Svbtbeilen)]:  in  ber  türje  IV430mc  (444e)  :]  um= 
geftaltenb  [=  umtranbelnb]  IV  444m  ;  Umriffe  [=  5(bbilbiing  ufm.]  lV389e*, 
520am  ||.  nmivaüt  IV(278e)  |  llnnvalhtng  [=  (Sirene;  =  (ärbcbimgö- 
.^rater  I V271e]  IV27im,p,  2m, 327m*  '354a), 5220111^^,  574e-5a*,  (59 Im); 
pl.  -en  (+)  IV(2ö<Sa)5i7e-§a,580e:  gclfmaiier  bariim  IV27ie,  @neic 
IV274e,  ^^-mauer  IV539a*;  of^ne  U.  IV272w.,e;  in  nid;t  milf.  ö>ebirg^' 
arten  IV[274m-5a+]  :|  nmn>anbelnb  [=  nmgeftalt,]  (f.  2;batigfeit)  V2.3m, 
nnabbängig  i?on  5B.  [f.  o^hffen]  n'269am,  nneigentlid^c  [i.  fax.  1]  f. 
^airten,  uncnt^ünbct  [f.  33]  lV442m*  [jeitig],  [ungenannter]  f.  Fragua, 
ungeöffnet  [=  gefc^foff en,  ^^.  21] f.  Ö^i^fcl,  Unterfc^eibnng [f.  ^>av.  1 1  \\310e-la ; 


c 


1194  äJulfalie  ünterfe  —  ^M 

initciiceifci^e(v)  [-  fiibiMriiic^  im  mm]  11  223e;  JV(2G2ni*,  295a), 
372e-3a,  7 am*,  550e*,  581m*,  9a  (631e);  y{57a)^,  iintcvfnd;te  [\  gcvfdiuii' 
geil  \\\\\\]  IV482a;  imt^ätig  \^^.  15,  33]  [.  nie  tljätig,  viif)elib  |  iiuuntev» 
In- cd; eil  [=  Vermaiient,  f.  ^av.  36;  @egciitI;eiU^cvicttfd;]  IV 301a;  f^^eiciib* 
IV290e,  453m,  532a;  timtig  IV313e*,  333a  (540me);  2:(;ätigfeit  IV 
'295e-6a,  300m*,  la*  J  iinöiil  taiiifd;  [=  iiid;Mnilf.  itflv.,  f.  ^av.  28]  0'- 
il^evge,  ©cHvgcfcttc,  ©efleiii,  3u[cl)  lV(293m)4m:  5(vcal  IV54Gm,  33cbcii 
IV339e;  @C(jCiib(eii)  \\316m,  V(33e);  l^äiibcv  lV230e,  la;  aWaffcii 
IV311a,  @tvc(tcii  \\316am  :|  iinsiveifcn^afte  f.  siveifelf).,  Uvqneü  lV0241e 
II  Urf ad;  [b.  b.  bovs.  be§  ^iilcaiiiönnie,  bcv  SBulcaiiicitat  {\\536a,  V24e); 
niid)  bev  SJiiIfane  I229e;  lV536am,  7a]  (ij:  3ii[ajnmeiif)aiig;  i^g(.  (Svidiet- 
niiiigeii,  2;()ätigfeit  [itnb  bn  ^av.  10];  f.  i)er[d;iebiie«  als  @(. :  SDJcev, 
äBinb)  [f.  2(u«brü{^e]  I  229e,  [2^7-9a,  ?{.  450e-2a]  248m\\,  9a,  450e,  law, 
4e-5  (öamll);  W  34e-35a,  218me,  489me ,  490me  [536-7m]',  V  24e, 
58m\\-59a:  be«  S3reiiiieiiö  iifn.\  [tgt.  9Zatiir,  STit.]  1  [247-9a]  Smil ;  @c* 
lüvg^avteii  I(250am),  mit^efamitc  V24e  |  bie  {\)cW)  innere  SBävme  ber  (5vbc 
1 229e,  248m]lY213e,  7m,  227e(231a),  245a;  bie  mit  ber  Siefe  snnebmeiibe 
SBHvme  I  248m,  450e-lm;  [Y537am  \\  ijulf.  Uvf^vungO  lV614m;  V25a, 
43m;  SSentile  [^.  39]  1222m,  [\230e',  35evänberiingen  iV390||35ev' 
biubinig  (comninniciven,  Sommunicatioii)  [=  2}evfel;i-,  3i'[<^ni"^^^^^^"9' 
*^av.  39]  (f.  o(gi-be,  §eevb,  lOuft!rei.%  Sparten)  IV453a  (573m);  pl. 
-eu  (+):  uad;  fln^eii+  V33m,  38am*  |  35.  beS  Snnevii  bev  övbe  [[.  aiibve^ 
bei  o^Tbe]:  mit  bcm  ^iu^cwn  lV(323m);  mit  bem  :i?iift!reife  [f.  äl;nl. 
o^^iifth-eici]  IV414m,426e,444e,450e:|  lange  IV444e,  ein  ^.  l^övt  anf 
gn  f^^eien  bei  bem  5(n§bvnd;  eine^  anbren  lV573m;  nntevirbi[(^c  I452e-3a, 
IV (304m),  V(33m)  ||  \?evfin[tevnb ,  SB-nmg  [=  ^inftevnifj]  f.  5rii6bvnd;; 
il3evl;änniffe  [f.  ^av.  9  n.  30]  (a.  Sßilbnng,  örtlid;,  9?aiim)  \Y354am, 
465m,  557e,  6Ue  \  i>evr;eevenbe(v)  [f.  ^ar.  40]  (a.  STn^ibrnd))  IV213a, 
(264a,  314a*,  445a),  573e*;  Sßevl;eernngen  [*^av.  40]  (a.  @d;Iammftröme) 
I  (209m)  :i  ^cxU\)x  [=  55erbinbniig,  f.  ba  mcift;  ^.  39]  (f.  ojuftfreis, 
^nn!te)  lV444e,  450e,Oe;  [35ervi(!^tnngen]  (=  Sr;ätigf.,  %\  35  n.  42)  IV 
305m  ||-  i^evfd^iebeii  f.  Stjavatter,  (Seftalt  |  55erf  d;icbcnl;eit  [a.  ©ebivg^^* 
arten,  ©cftalt,  S)?inevalien,  mineralcg.,  iiabc,  ^rcbncte]  IV552e-3m,467e: 
Urfac^en  \V476me  \\  ^?erfc^Icffen  [=  gefc^Ioffen,  ^.  21]  [.  ©i^fel,  Snnere^; 
i^erft4>fiing  [^.  21]  IV  (290a),  toevfnnfen  f.  ^mex  ||  35ertr;eitnng 
[*fax.  41]  (t^gl.  ogänbcv,  °3n\eUv,  n.  ^nnfte)  I  [249m-255  (e«  ircrben 
Aber  ijielmeljr  bie  ^Trten  betianbelt)] ;  ]V314me{e),6e-7a,444e[446\  |:  gec- 
gra^>l;ifd;e  1  253a,  4e;  IV454m,  7me:  ber  je^t  entjünbeten  IV[450e-2a]  }| 
>l>erh?iiftnngcn  [%  40]  \41e*,  35evseid;niß  [.  ^rnfsäMnng  |  mk  [f.  ^nr.  29] 
JV271e,  5<Söm;  inetgeftaltet  f.  ©eftalt  :|'i8crbcten  f.  @ntfter;nng,  S^orgönge 
(in  bcn  3?.)  [i;.  tontf.  (Srfc^einnngen ,  ^vrccffe]  (i>oI.  5ln§brnc^,  5?ilbnng) 
J  244me  j  [Verlan fev]  (b.  (\  geringere  t^tnfen  iMiff.  ^Imtigfeit)  [f.  ^ax,  1] 


Militant  ^ütl  —  3u|a  M9o 

IV[253-267,  5i.  506e-514]  253am,Qa,  262me,  4e  [266m~7],  458e;  SBe* 
nemiungeu  \\256e~7m,  Sßefcu  u.  Unterfc^iebe  ber  i^cv|c()i ebnen  ©nttiiiigcu 
\\267,  Oei-DorgetvieBne  ©toffc  IV  2666-7m  :|  ©äiibe  lV229e*  ((Seitcntr.) 
II  Sänne  in  ben  5B.  (£cm^>ev.)  \247am,  IV (358m):  tr^eilcn  fie  mit,  in 
ber  Siefe  IV241e  J  Dnlf.  S.  lV0484e;  innere  59.  f.  Urfad;  «H  f  äßaffer 
ift  ein  t^ef.  (gtüd  liiernad;,  auf  tnlfanifc^eni  SBege  l°454m;  iveid)e  2>?af|c 
f.  (Sntftel;nng,  @rl)ebnng;  2ße[en  f.  ??atnr  nfn.\,  irid)tit3cv  IV541m*  SBiber« 
ftanb  f.  $In^ln-nd)  |  SBieberbelebung  [f.  ^ar.  38]  lV450e*;  -ertvad>en  [it.] 
(f.  Xltätigfeit)  IV (453a),  irieber  ern>od^enb  [37  n.  38]  IV267e  J  äöinb: 
©nflii^  1455awi;  ber  im  Innern  ber  (Srbe  cingefc^lc^ne,  alö  Urfac^  IV305ni, 
[536-7a]  6m  ||—  njirfcn  [f.  ^ar.  42]  (|.  anc^  bei  Sirfiing)  \y465a, 
ivirfenb  f.  Slljätigfeit ;  ivir!lid;e(r)  [=  eigentlid^e,  f.  *^ar.  11]  IV264a 
(7m),e,  274m,  311a,  (388m*,  454a);  Sirtfamfeit  [f.  ^.42]  (f.  Sbatigfeit) 
IV278e  :||  Sirfung  ber  ißnlfane  n.  beö  S^ulcanie-mnci  (*^ar.  42;  =  bnlf. 
2:r)atiofeit  S)  [[.  ^©a^,  .Slväfte,  Wa\\6)tn  tommen  um,  gevfterenbj:  51. 
Sirfnng  ber  SSnIfane  cb.  bee  iBuIcnni^mn«  {ai\6}  h?irfen)  \\268a\\, 
YlSe]  eine?  Sl^ntfani^*  1  (217a),  IV58öe;  plur.  Sirfnngen  I  (257e), 
ll(363e),  III  (5m);  lY367me,  8m,  444me  [445,  458m-9m],  9a,  465a 
(544m)',  Y23m  (54e)  ]  ^.  i>nlfanifc^e  Sirfung  (O)  1245m,  IV279m 
||:  3iif.;  2frt  \23m,  bilbcnb  [[.  St^ätigfeit]  \23me,  in  ber  (Srbrinbe  IV 
465a',  gemittererregenb ,  jief^n  bag  ®en)ölf  an  IV  (550e);  auf  ba§  organifd^c 
l'eben  IV45<Sm;  ©ufT.  auf  ben  2uftfrei«  [f.  ^©a^]  IV445,  [45(Sm-4öOm]; 
(Seitenivnrfung  IV^GOOm*  berbreitcn  (gtidfteff  lY  460am,  warn  alle  S5ulf. 
gleid^jeitig  tl)ätig  ivären  IV445am,  nmn^anbelnb  f.  3:I;ätigf. ,  terminbert 
\Y445a,  jerftörenbe  f.  m.  u.  2:i;atigf.  -]]  n^o  ^.  finb  [^ar.  20,  27]  f. 
iSegenben,  ?änber,  @trecfen,  bebedt;  2Su rf traf tI40i am,  nnitljet  IV550e-la* 
t  3ar;n[t  ein  bef.  @tiid  r)iernad;;  Beic^en  für  ©c^iffei*  IV 296m  (300m), 
409a,  527m;  Beit,  2)auer  lV602me,  V13e;  Serfe^nng  IV213m,^02we 
II  jerftüren  [=  \>err;eeren,  f.  ^ar.  40]  (f.  o®täbte)  HI  5m,  IV444wi: 
3)orf  IV522m*  J  gerftörenb  [40]  (f.  ant^  2I)ätigf.)  IV397a:  Sirfnng  I 
257e,  V25m  JBerftornng  [%  40]  (f.  o®täbte)  IV295a,  301a*  ||  ^, 
jertrünnnert,  3^^t^'iii"i"f^*i'i^3  [^-  12]  (a.  (5ntfteF)nng)  IV371m*,  Y29am  \ 
BLMie  im\  33.  [f.  far.  18]  \Y451am,  -en  IV 634m;  iMtIf.  Bene^  [18] 
IV313e,  493a  J  jnfammengebrängt(e),  B-^i^ängnng,  gebröngt  [f. 
^^sav.  29]  IV306m,  7a,  310am,9a;  an  einanber  gebrangte  (+)  IV541am: 
[in  ©egenben  eb.  ^dnbcrn]  \Y311m,  323a,me,  6e,  386m,  [451am],  (541am)e, 
2e;  bic  meiften  \\369a,  naf)e  \Y+305e-6a,  Streifen  IV45iamJB"* 
fammenbang  (ber  5Bnlf. ;  unter  fid;  cb.  mit  anberem)  [=  S^erbinbung 
ufn?.,  f.  ^ar.  39;  i>gt.  auc^  Urfad;]  (tgl.  ©rfd^einnngen ,  2:^ätigfcit;  f.  *(Srb' 
beben,  bcif3e*Ouc«en)IV267mll, 274m,  566in,  [429-450]  450me;V:Z3e-i4c;, 
58e-59a\  jwifd^en  ^.  \Y573m,  581a;  mit  ^l  V33e-34a:  fein  B-  IV 
293am  :|  BuiammenfeVMuig  [=  5?eftanbtl;.  nfn\,  t»gl.  (Jonftitnticn]  IV634ni 


1196  ^-8ulfane,3uft  —  3^^;  t  W;«/  f  3lii^bnid;  u.  (^rupt.  bis»  $.  1 

(mmevali!d;e);  Bitftaub*  [[.  ^ax.  9]  ().  f^^ec.  Bufälje)  IVöOlm,  V25e  | 
jn)cifeH;aft,  ob  ein  S3crg  ein  35.  fei  [f.  ^av.  1]  IV405e-6a,  9a:  im* 
gn)cifeU;afte  [f.  11]  IV454a  :|  Bnjißiug«-^}.  IV540e*,  (9e);  3tvi[c^enräiime 
lV572e  O^liKSfiiüiine) 

t  %\d)t  bei-  iNiilfaiie  (üou  äJ.  aiicöeivovfeii;  toitlf.  51[c(;e)  PSTe,  246mf, 
452a ;  I V 230me ,  255m ,  268m ,  0284m ,  300m* ,  5m*,  311a,  0335a,  6m II , 
347m,  8m*,  389m*,  483m,  523u*,  532m*;  V24m*,  me*,  39e*,  40e- 
41a,e*,  43a,  °51e,  055h;  plur.  '?(fd;eii  p  iiac^gc).]  (aiid;  in  comp.)  IV 
60lme*,  G41m*  ||  3iifäljc:  ?ltbenil>c[d;\v.  f.  -vcgcii,  an«  beni  ntlaiit.  SDJeev 
IV0376m;  -Stu^tuitd;,  -Brücke  IV310n,  le,  335am,  373m,  407e, 
589m ;  -% ii  ^ it) ii r  f ,  -ivihfe  l  V 287e*,  3 18e* ,  387m* ,  9a* ,  539e*,  543a, 
GOOm*;  Oebecfenb  lV344am,  441e;  58c[d;aff.  f.  9?atuv;  [^eftanbtt;eite]  IV 
4lla,60ie*;  V036aO;  (SiitHiing  IV42öa,  (Sibliiib.  f. -regen;  -fatt  IV 
344am,  542a;  gavk  IV  303m*,  iueit  foitgefüM  V036aO,  [in  \>i!lf. 
(^cgcnben]  IV375e,  I;eiJ3c  IV589m  ||  Slfc^enfegel  (einc.^  35.)  sg.  n.  pl. 
I24Ü;  lV250allm,4e(5n),  363m,  423m*,  .575e;  V49m;  beftimmtev, 
mm  35.  IV  422m,  3m,  539a;  beftimmtc,  in  @cgb.  [tgl.  ^lufsä^I.]  IV 
422a:  [HnfjäM.]  \y  574am,  [gntftcb.]  IV57öe;  feine  (Sv[d;nttening  IV 
250all7n,302e,  495a;  feMenb  [=  or;ne]  IV4<55e,  gvo^e  \\426a,  §öf)c 
\2W  (i?evfd;iebne),  mit  Ävatev  lV424e*;  SDhngcI  f.  fc^Ienb,  ebne;  33nlf. 
mit  21.  IV  417a;  35.  cf)ne  ^.  (ü«angel)  [=  feHenb]  IV4l7a,  589am', 
JHegelmäji.  \y574am,  %txm\\ai-%\&).  IV  426a  ||  ^atnv  V50e| -regen 
IV411a*,  601a;  V 25m*,  29e-50a II*:  2rt^emk[d;n)crbe ,  (S-vHinbiing  V 
29e-30d'']  iHnfinftert  V30a*:|  -[niile  I244all;  ©^ic^ten  IV303m*,  375e, 
589e;  -|d»Iamm  V29m*;  [d^tvarje  IV302e*,  3m*,  335e*,  375e,  592m*  j 
i?evfinfternb  [a.  -regen]  I  °137e,  24öme;  35erfinfterung  bnvd)  bic  2(. 
IV  542a,  589m 

t  ^lui^Dnid)  ber  35n(fane  (eine«  3>i!lfano)  [%.]  1)  (gea>ölui(.  33cb., 
=  (ärn^tion:  ba^  Iner  mit  if;m  l^erbnnben  ift;  *'!|5ar.  3;  togl.  öulf.  ©ciuitter) 
[f.  bie  ®I.:  Slfc^e,  2)am^f,  gencr,  flammen,  ©eriifte,  ©eftein,  9}?ecr, 
®d>Iac!en,  @d;ramm,  3Ba[fcr;  *ÄegeI,  *2)?cnb]  (f.  r;ier  (gin)  I3i0<i,453e- 
4a;  llo20m;  IV0274n,  412m*  (550e-la*);  ein  6eftimmter  no20m,  IV 
321c;  eincö  kft.  35-.^  iV456e-7a'l;  -91.  IV 404a  J  plur.  2rn«6rild;e 
(bnrd^  tiorge).  *  be5e;d;nct)  [ber  sing.  35nffan  ift  aber  nnv  gnm  2;i)ei( 
(nat^gef.  *)  bej.]  I259e,  311e,  456a;  IV2i5a,  228a,  310a  {368m),  459a, 
550e,  3a,  O602m;  beftimmtcr  35-e  IV438a,m  :||  2)  (=  önlftebiing,  §cl>nng; 
and;  crftev  %;  f.  %ix.  13,  25)  [f.  nener]  IV300m*,  -2(.  IV404a;  pl. 
|V300a  — II  33.  (Sniptioil  (tuirb  l^iev,  al§  ganj  gteid;bebentenb,  nnter  bem 
35cr3eid;en  +  mit  9tiieh-i:d;  i.>ereinigt)  IV218e,  228e*;  V24a;  eine  2^«  S3eb. 
f.  beim  pl.  J  pl.  (Srn^ti  cnen  (+*  Dorgefetjt)  1)  (gew.  33eb.)  IV416e,  445a, 
O602m;VO47a;  -(S.  \47m;  2)  (=  anSgebrcdenc  ,^iigel)  IV345e— 1|- 
^arailclc«  in  ben  ^i'f^i^f"*   1)  53egriff,  9?atnr,  35?cfen;  Unteridicibnng; 


33ulfa]ie:  f'Jtekud;  ii.  (^Tiiptiou  ^hu.  ^  —  §e    1197 

2)  5Öcjci;,vciLMnui,  befd^vicbeu ,  (Sd^ilteviiuö ;  3)  gvejicv,  l'cftiijfv,  inäd;* 
tigev;  taiigev,  fuvc^tbavev;  ^efti^feit,  Stcivfe;  4)  [S)'? e ii 0 cj ,  ßviüe  ^(il)\, 
^ahl,  9?eil;e,  ipaiifigfeit,  giequenj;  i)tegclma^igfeit,  3iJiebcv!eI;r,  ^H'viobifd;c, 
2;l?äligteii ;  i)iele,  inel?ieve,  ^äiifi^e,  lr>tebev(;olte ;  Vevmaiiente ;  5)  iivid^,  U* 
cjleiteub;  folgen,  SBirfungeii  [\.  ^ax.  10];  6)  narf;  laiiöev  (ehiiöev)  <i)?iil;e 
[bg(.  33ulf.  %\x.  38],  (langen)  3^'i|'d;e"väiinieu  cb.  gerieben,  lange  Unter- 
feved^nng,  ®d;Inmmev;  feiten;  7)  Uvf ad;,  Ouclle,  Äcinie,  iuüüc«  aH;ängig; 
8)  öovangel/enb,  beni  U.  i>ovl;evgeI;n ,  53eöovfteI;n ,  5)ov5eic^eu;  dla^e, 
na^tx;  9)  Vorgänge,  (Sifc^einnngen ,  ^Ijdncniene;  10)  2öivf nng(cn), 
(Sffect,  (£iu[luB,  i^ülgeu  [ögl.  anc^  9lo.  5]  ||  3iifrtl{C  (compos.  5(nö6rnc^-, 
Imal  3lit^lnnc^ö-):  [lüoöcn  abl)angig]  (f.  "ipav.  7,  a.  ^äufigf.)  I^*250.m; 
alte  (pl.,  55.  sg.)  IV  318a,  447e,  8t>,  536a,  540m,  +3e;  Slnfang  IV 
4-*334e,  ?Uten  IV*272me,  inif[;Lnen  [=  (gnbe]  IV(5,G4a),  [WjäfjL] 
f.  iBulf.  Amerikas,  -S&ccfen  IV309me,  bie  21.  kgleitenb  [f.  ^av.  5];  IV 
•*230m  I  [begriff]  ("■•-j>av.  1)  I453e-4a;  im  5(.  begriffen  [i  iva^renb] 
1211m;  IV419e*,  564a  :|  53cfc^reibmig  [*^ar.  2]  IIO20m,  beft^rieten 
IV543e*;  33eücrftcl;n  [f.  ^av.  8]  H-240e-lall ,  2)ürrc  f.  toaange^,,  imv 
(Sm  31.  lV575e-4a;  (Effect  [f.  ^ar.  10]  f.  glei^seitig ,  ©nfhi^  [f.  ^ar.  10] 
f.  Sirf.;  (Snbc  [=  an|l;lnen]  H-246m;  lV(230e),,+*334e;  V(37e)  39e- 
40a, +49am;  '^ö-(äpcd;en+  [=  ^:)3eriobenl  IV 215a;  (5.rbk6en  f.  äöirf., 
dme  (Srbevfc^ütternng  lV226a;  (grfc^einn ngen  babei  [f.  ^>ar.  9]  (f.  and; 
^cvganße)  lV517m,  ^^-d.  I[21e;  ber  erfte  [=53eb.  2,  =  (£utfter;nng] 
I236e*;  IV  [27i]e,  300ra*;  fenrige(r)  [i;:  flammen,  Iend;tenbe]  IV 
+300m,  +426c,  442a,  457a* ,  553a* ,  +*9m ;  V  **37e,  41e-42a ;  ginftcv* 
iiiß  [=  33erfinft.]  lV(286e*);  flammen  baCei  [=  fenrige,  [.  <^§l.]  \45m'' 
46'a,  it.  (5n)cifell;aft);  folgen].  2öir!ungen,  frei  »on  2t.  lVo*527a,  gre- 
qnenj  f.  .^änfigf.  |  fnvc^ttare(r)  [f.  fax.  3]  l*240a;  IV*374a*,  388a, 
*523m*,  (576;>) :  [@c^ilbernng]  IV542am:|  [in  ©ebirgen]  IV+o*508e; 
[In  ©egenben]  (pl.)  [a.  feine]  [ +238e, +243a,  *456a;  IV 536a;  @e- 
ränfc^  babci  [=  ©ctL^'e]  IV  459a,  ®ernc^  [=  2iBcl;lger.,  f.  *91aV^t^a]  IV 
517m  I  ®efd;ic^te*  [f.  Amerika]  IV  324m  (454e);  gefc^i(^tli(!^e(r)  [=  in 
l;i[tor.  Beil]  IV(*399m,  400a,  *7e):j  ©etefe  [=  ©eränfc^]  f.  üorongel;., 
©etritter  f.  SBiit,  an§  ©i^fel-Öffnungen  lV(*4i6e)  ||  gleid^jeitigc* 
(i.  and;  Sivt)  IV  [445  effecl],  542m  (ferner  ^nlf.);  ©-feit*  1027a,  IV 
328  (mel;r  bei  cinanber  feinen  5>.)  :||  grcfjc(r)  ^cix.  3]:  2(.  IV*230m,e, 
*3l8m,  328,  407e,  441e  {5am),  *459a,534mc,  *543e(*4m);  (gr.+  IV 
*328m,  *405a,  -^•U5am ,  537m,  *544m,  552m;  V(37e),  *56m  |  grc^te 
lV*407e:||  (lanfige*  [f.  ^4>ar.  4]  IV303e(4I0m,  526m),  4-e  |  ipänf ig^ 
feit,  ^reqncnj  (pl.)  [f.  ^ar.  4]  (f.  2(n^n.nirfe,  ^i3J?e).  \[238-9a];  IV 
288am,  294e-5m,  6e  (332e-3a),  +4.53a:  h?oi.^ün  abhängig  IV294e,  2lb' 
uabme  f.  ^\n\.,  nngebenve  IV502me,  Urfad^en  IV294e,  3n-  n.  ^bnabnie 
IV(453n)  :||  beftige(r)  (n.  ä.)  [f.  ^;^ar.  3]:  21.  IV*228a ,  401m,  (560m), 


r 


1198    ^iilfaiie:  f  ^tebniii)  ii.  ßni^t.  .^e  —  mxtmiQ  (^ 

575m II*;  (Sv.  IV  *399m  ,  400a,  *442a  ]  ^eftigfeit  [[.  ^^av.  3]  1  *455a  :|j 
I;iftcvifc^:  kfaimtcr  IV543ni,  geiüiffe  IV +*447am  J  in  I;i|'tovifc^er  3«i^ 
-cu  Beitel!  [=  gefc^ic^tt.]  IV318a(m),  328m,  (*331e,  447me),  (*591a); 
V*26e  II  teime  [f.  ^ar.  7]  l*209e,  feine  [=  fvci]  lV+o*315me  [in  ®egb.], 
fem  liom  tvatev  IV*600e;  lauge  [f.  ^av.  3J  IV*228a:  I.  baiievubc 
IV+543a;  ia\ia  I*24<§a;  le^te(r)  IV 440a  (537m),  543m,  *m,e,  *9a; 
Icuc^tcnbe  [4:  feurige]:  m'ül  lV*543m;  mächtige  [f.  ^ar.  3]  IV*385e; 
iOiaugel  f.  frei,  feiue;  [öcu  3«af feu]  (bgl.  ©tcffe)  IV407e,  4-411e,  456e- 
7a,  +  602m;  im  SD'Jeeve^gruube  [=  uutevfeeifc^e]  I*253a,  mehrere  [f.  ^av.  4] 
f.  U)iebevr)l.^Ue,  äJiitteIpuu!t  I*249m,  9^ad;vid^teu  lV*288e  (äJJaugct)  j 
\\a\)tx  [f.  ^av.  8]  lV241e;  mä{)e  I240e,  W 417e  :\  ^atnx ,  Sefeu 
[f.  %\\:  1]  IV(304e);  ueuefte  \\*545m;  Öffuuugeu  [a.  (^i^fcl]  I*259e, 
-Ö.  [[.  5lvt.]  \y270me]  Ort  (U)o  er  gefc^ie^t)  [=  Oueüe]  1259,  245e  | 
in  langen  <|3eviobc«  [=  (S)>oc^e,  f.  ^ar.  6]  lV(*573e);  ^evicbifc^e* 
[f.  ^av.  4]  \V410a,  420m  (5öiam),  574a  :|  -^I;ancniene  [f.  ^ar.  9]  IV 
314a,  Oueüe  [=  Ovt]  \\^*461a,  üou  ^ai:c^  l*456a,  9?egetuiä§.  [f.^av.4] 
IV*300me;  ^egen  babci  V49am,  *51e;  W\\)c  [f.  $av.  4]  IV+*576e|| 
nad)  9?ul;e  (@(^ruuimev)  [*^av.  6,  33nlf.  «ßar.  38]  IV495e:  nad;  einiger 
'dl  lV*391m;  nod;  langer  9e.  IV*301am,  408a,  542m  J  lauge  ru^enber 
93.  Il*363e||  (Sd^ilberuug  [f.  <|3ar.  2]  f.  fur^tb.,  SSorgänge;  e#inimer 
f.  9iul)e,  (Bd)\w  f.  tooiangel;.,  fd;trac^ev  IV 388a  ||  eeiten-2l.*  IV301m, 
349e,560m;  -@r.  IV*309eTau§@eiteuf^-iIten  IV 601m  ||  feiten  [f.  ^ar.  G] 
lV*459a:  fel;r  IV295a;  ©galten  f.  ©eitenf^,  S^jureu  IVo*371e;  @tärte 
[f.  ^ar.  3]  (f.  ^^c)  \\2S8am,  *300e  (332e-3a);  [mi  Stoffen]  (togl. 
iOiaffen)  l*456a;  -SOätigfeit  [f.  ^ar.  4]  lV282e,  O420e;  Ungleid;aeitigfeit 
IV (445a),  Ilutevbvedjung  [f.  ^av.  6]  \Y*447m  (lauge),  [Uuterfd;eibung] 
(f.  ^Jßar.  1)  U53e-4a,  uutevfeeif^e  [=  9Weeve§gr.]  IV+o*55iam;  Urfad) 
[f.  ^ar.  7]  (a.  häufig!.)  I(*209e),  II  0391m;  IV(*227e),  ^*490a  \  \>tx' 
finftcrnb  V(30a):  bie  ?uft  lV407e;  35-evuug  [=  pifteiui§]  IV542a:| 
\)  e  r  l;  c  €  r  e  n  b  c  (r)  I V  +3 1 4a,  328m  (*330m),  400m,  560m ;  [t)iele]  (f.  ^ar.  4) 
iV(*576e)  1|.  i)or  [f.  ^ar.  8]  I310e  |  bem  21.  boranger;eub  [it.]  IV230m, 
300a  [334m-5] ;  2)üne  V39e,  @eti3fe  IV534me,  @d;nee  V*31a,  «Bcr* 
jeid;eu  lV4i7e:||  [(einje(ne)  S^orgänge  u.  ©rfd^einuugen  babei  {<B^\U 
bcvung)]  (f.  auc^  (5vfd;ein.,  f.  ^av.  9)  l+243e,  [24ö-7a]  5i0e, +456a; 
lV332a,am,  408m,  445am,  542am;  V24a,  47a,  (47m-48a,  49am, 
*50m)  T  3}ovgaug  babei  1 242e-3a  ||  beu  @v.  i)ovr;erger)U  [f.  ^av.  8]  H-*243a, 
53or3eid;eu  f.  i)orangeK  ,  für  e.  aubren  93ulfan  f.  Sivfung;  tuH^renb  bee  2(., 
ber@r.  [:|:  begriffen]  I310e, +242e, +3e, +456a;  lueitleud^t.  f.  lend^tenbe, 
SSefen  f.  9^atur,  Siberftanb  IV  304a  |  U)ieberI?oIte*  [f.  ^ar.  4]  IV373e,  4a; 
äöieber!el;v  [it.]  IV+*288me  ||.  itjirteube  l*249m  |  Söirf  uug(eu),  Sin* 
flu§  (lV0445e),  folgen  [f.  ^ar.  10]  (a.  glei^it.)  I  *184a , +242e ;  IV 
3l0e,44le, +05e,  *459a,  575m:  (Srbbcben  [t^gf.  (Svbevfd;.]  IV  (*228e), 


tluiiawc:  t^fuc^br.  m  —  3,  t^rfd;.,  f  C^ebivijearteii  aih^.   1109 

j]eluittevevvegciib  l\^330e,  iveiiii  fie  gfeic^joitig  ivävcH  IV  [*445],  für  c. 
aiibeveii  SßulUn  IV  (573m)  :|  Scl;l9eviid;  bei  5(,  [=  ©enidi]  ]\  273e-4m 
I  3aH*  [f.  ^^av.  4]  lV288e,  +294e,  -f-SOOni :  [(^vüüe]  (f-  ^^«v.  4)  IV 
302e  :|  3cit  [:^  (Speere,  ^eviobe]  (f.  I;iftovifd;)  lV*300e;  Beugen  1236«-, 
lV271e  (*ö43e);  3\Di[({;eu  3tDcien  H-*241e  |  in  3^^UcI;enväumen* 
[l.  ^av.  (ij  l\  215a,  561am:  in  langen  ^iv.  [it.]  I +238e,  IV  447m 
(573e*) 

t  önl.fvinifd;c  (£rfd)ciunngcu  [^.,  nid;t  (H"3eid;net]  (=  ^>(;änoniene, 
:|:  SSovgängc;  jngteid;  =  ^nkani^nuK^,  4^  2;i;atigfeit)  {a\i6)  begicitcnbe) 
[f.  nüg.  ÜJcaction]  U6<S,  (226a),  232  [284m-258m,  51.  448-457a];  IV 
12i3-5a]26(Sw6,  (295e),  324m,  352  (5r)0e-la);  einzelne  [f.  kf.  %u^äU.] 
IV 304m;  sing.  ünlf.  evfd;cinnng  (o<^)  l(451m),  IV3«S0we;  eine  k* 
ftininite  IV5i4e-5a  J  33.  (gifc^einnngen  an  Snifanen  (bnrd;  °  bcj.)  1 
[242e-4m],  iV2i5a  ||  5iifäljc:  5lvten  [=  klaffen;  4:  (5intl;eir,,  ©rabc; 
f.  3Sev[d;ieb.  ufiv.j  IV21iam;  [5lnfgä^Inng]  (f.  anc^  attg.  einjelne,  k- 
ftinimte)  I(243e)457a,  \\368m,  \13e-Ua;  ^eiregung  lV2l3ara,  223ni  | 
eiaffen  [=  m-tcn]  IV 354m:  ©nt^eilnng  n.  ©tnfenfcige  ber  dl  IV 
[2i3-4m]  4a, m,  e-5a  :|  bl;nainifd;e  IV21im,  3am,  4e;  eigentljiilmlidjc  I 
[^242e-4m],  (Sintljeilung  f.  Slaffen,  tun«  anf  bie  d,  einunvft  1222e,  (gv 
inncvnngcn  bavan  11419m,  [in  ©etivgen]  IV 507a;  [in  ©egenben]  i 
(243e)  ..A\381e,  4m,  501a,  515m;  @ci(^»ic^te  IV602m-3a(a);  @vabe 
[=  @teigevnng,  ©tnfenfrfgc]  \Y212e,  602-3a\  ^enntni^  1455m  (nnfve 
je^tge),  lV515m,  V65am;  2)?vignctiönni8  f.  3iif^^»'n^eii^;^ii^9/  äl^annigfaft. 
r=  23evfd)ieb.]  IV [352];  ©teigcrnng,  [id;  [teigevnbe  [=  Stufenfolge, 
@vabe]  Y\213am,4am',  etnfenfolge  [=  (Steig,  nflr.]  (f.  dfaffcn)  IV 
213-4m,  e-5a;  2:I;eorie  IV490e;  llrf  ad;  [:|:  3»fa"""nil)ang  nfti\]  (f.  üOr. 
©lieb)  1247m,  250am,  451am',  \\304e-5a,  4S9e',  \  58e;  S^evld^ieben* 
kit,  bev[d;iebne  [=  iDJannigfalt. ,  »gl.  SIvten  nfn\]  W  352am ,  368m ; 
tüid;tige  1312e  |  Bin'amnien^ang  [i^  Urfad^,  einn^irfen]  (i)g(.  @I.)  l 
257m;  !V34a,  212m-3a,  4am ,  231e,304 ,5am,  368me ,  55lm ,  579um', 
yi3e-Ua:  mit  fflJagneti^mn«  W  214am 

t  (Scbiro^ortcn  bev  a^nlfane  (in,  au^  obev  bei  ben  Sultanen) ,  ^\\U 
fani)d;e  ©c  birg  «arten  [5t.]  (=  ©eftein:  ba«  l;ier  mit  if;nen  bevbnn» 
bcn  ift;  =  iDiineralien  nfn\,  f.  ^av.  19)  1)  ©ebtvgöarten  in  SBnlfanen 
[f.  bie  übrigen  SSer^ättniffe  in  ben3iif- •  rtufö^fctjt,  an«bred;cn,  anSgeftc^en, 
auvgeivovfcn;  bei;  bilben,  S3ilbnng;  bnrd;bred;en ,  burd^brcd^en ;  erjengt, 
(Svjengnng;  bevriil^renb ,  nak,  @it?,  n)ir!en]  IV362a,e,  [461-486,  ^. 
613-642]  465me,  [633-4]  3am',  \23me:  a)  Xrad}Vt  n.  feine  ©emengt^eile 
anbrer  ®ebivg«arten  IV[465e-476a,  3(.  618e-637m]  b)  anbere  ©ebivg^* 
arten  IV[476-486a,  5(.  637m-642a];  in  einzelnen  U^nl!. . . .  IV  552a] 
2)  an«  benen  bie  35nlf.  (ein  35nl!an  [sing.  nad;j]ef.*])  beftebn  ob.  gebilbet 
finb    [a.    *£rad;Vt]    IV309e,   SlOme,  348e,   428-9a,   467m,   474am, 


1200      ^iilf aue:  f  ©^^irg^arteii  u.  ©efteiii  bi^  dnt 

[477-486a,  ?l.  637m-642a(Qnbveal€i2:vat^^t)],  (568am),  60hn*  e*,  613e*, 

655t;-4o  J sing,  ©etivgßavt  (biird;  berge).  *  bejeic^mt)  IV465m,  633ni  :H 

3)  toulfauiidje  ©obivgr-avten  (°  ücrgcf.)   [f.   Incr  awd)  iniDiiIfaiiifc^e  cb. 

ni^t  touif.,  mitev  UJ   I232me,  2Ue,  269e-270  {ia)-,  IV  249m,  316am, 

(333e,  351m),  366e,  467e-'8a,  560tne{t)',  Y59m,  75m,  86m  J  sing,  toull 

©eHi-ii^övt  (<=5*  l>orgcf.)  lV244a,577e  (6iSa);  eine  kftiinmte  \\467m:\\— 

ib.  ©cftcitt  bcv  35 iil taue  u)tt).   (ivivb,   als  glcic^bebeiitenb,   unter  beui 

U>Drjei<^eu  +  t;ier  mit   ©ebirgSarten  i.>creiuigt) :    1)  iu  SSnÜancu,    cincij 

Sultan«  (sing.  53.  +-*)  1  245e,  259e;  lY 316am,  351mt*,  511 1,  636e', 

2)  au8  bem  ein  35.  be[tet)t  1 245e* ;  3)  D  u  l  f  a  u  i  [  c^  e  ö  ©  e  [t  e  i  u  [+o  öorgcf.] 

(:=  (SvuVtiö-Oefteiu)  1250m,  «€,  9a,  [261m-4,  2(.  458-9a],  280e,  457aw; 

IV 375m,  7a,  392a,  467m',  \  [57m]  59am,  71e',  plur.  öult.  ©efteinc 

(bcr  plur.  ©eftcinc  wirb  buvd;  üorgcf.  *  bejeid^uet)  l22Ga,  IV470e— 1| — 

J)arallclcinu  beu  Biifätjen :  1)  5trtcu,  ©ru^^eu;  @iutl;eituug ,  Slaffificattcu, 

'iluorbuuug,  ©vuV^iruug ;  2)  (S  n  t  ft  e  I?  u  u  g ,  öutftcl;eu ,  S3ilbuug,  (ärjeugung ; 

bilbeu,  evjeugt  ||:  3ufäljc  (compos.  ©cfteiu-):  Slbivefeuljeit  f.  2J?angcl  | 

5(Uer  lV+C546im;    altere   ).    aufgefegt,    öltefte   f.   @ife  :|    2luorbnuug 

[f.  ^ar.  1]  lY [467 e-8m]  |  Wirten  [§V.  =  ©ru^^eu,  f.  ^ar.  1]  (r;ierber 

eig.  bie  aüg.  @tilde:   3:raii}t  u.  aubre  @eb.  i)ou  21.  1  u.  2)  V(23me): 

brei  IV  {^461m)  J  n  u  f  g  e  [  e  tj  t  [=  bur^brcd^eu ,  ®i^]  IV  462m :  auf  ivclc^er 

Älteren  ®eb.  bie  )i3.  anfg.  [inb :  'i)3uuft  eutbecf t  f.  burdjbr. ,  in  Quito  evforfc^t 

IV  [462-4a]  :|  [H  u  f  3  ä l;  I  u  n  g ,  cingetue]  I  +245e ,  +*259e ,  269e  (27 1  a) ; 

\Y274me,  310e  [315am],  440e,  461m,  ^7e-8a,  634m-5a',  Y59m,  75m; 

nue  (beftel)n  nfm.)  f.  aüg.  2;   auQ  bem  bie  35.  ausbrechen  IV +6:/ 7a, 

-3(u^brüd;e  l+259e;  l^ou  ben  3>.  au^geftc^en  IV 253m,  auegeirovfeu  IV 

+0388e-9a;  [ißegriff]  (=  ©emeiui.)  l26Pe,  bei  ben  35.  [=  nalje]  lV373m, 

33enenn.  f.  9^^meu,  in  33ergen  f.  ©cgb.,  [33efd;a ff.,  (Sigeufd^aftcn ,  3"* 

ftanb]   IA''(425e-6a),   am  bencn  bie  35.   bcftebn   [=  gebilbet]  f.  aüg.  2; 

[53e[tanbtt)eile]  (ti\v3  fid^  in  ben@eb. ,  bem  @eft.  finbet)  [=  3»f«n^nic»^ 

fe^ung]  IV  4-266a ,  OG38m ;  V  23me,  7öme  ||.  bie  35ulfane  bilben  bie  ®eb. 

[1.  ^ar.  2]   IV 255m  :||    53ilbung   ber  ®eb.    [f.    and;   bei  (Srjeugung, 

f.  ^ar.  2]  I232me,  244e-o'a,  425e^6a:  inilf.   SSilbung  bcr  (55.   Y57n^\ 

-^bilbung+  (buvc^  bie  35ulf.)  IV2iim,  5me,  4a,  444m,  ©ölOm;  Y23me, 

[046-47m];  -bilbimgeuO  lV603e,  6l2a  .||   (Sraffification  [f.  ^45ar.  1] 

(f.  \)\\  *2:rad;i)te)   IV0465e-6m,  473a  \\  &d\,  m^i  bie  35ulf.  burd;* 

bred;en,   luMi  35.   buvd/bicd;en  [=  aufgeH^,   <B\i^]  \Y461e:  35erfd;ieb, 

ber  ®.  IV[461c-5a,  3(.  613-4]  465a  J  ircld;e  ®.  bie  35.  buvd;brcd;cn  babcn: 

iu  Quito  erfovfc^t  lV[462-4a]  2m',  ^mitt  ib.  entbedt  lY 462m,  3am,  4m] 

in  anbrcu35ulf.  I V 464-5a  ||  (gigeufd;.  f.  33e|d;aff. ,  einge|d;Icffeu  f.  3)?iner. ; 

eiHtI;eihtng  [j.  ^ar.  1]  (f.  1;^  *2;rac^t;te)  IV0465e-6m,  Y23me',  üulf. 

(£inunr!ung,   (Siunv  ber  toulf.  Stlwtigfeit  auf  bie  &d\  I273e,  V  [57a]  j| 

(i-i!tftel)ung,  -en  [f.  ^^av.  2]  \{*460e\).  \Y[4S5e-6m]:  wo\}\  grcßcntbeiU^ 


^ulfane:  f  ©ebivci^arleu  n.  (^eftenr  ßiit  —  giifa    1201 

au8  ©Veiten  [^gi.  ^vg^altcnj  l\°486am  J  (Siitft.  bcv  35.   in  ©ebivgcavtcii 
f.  °(giitftet)iiii|i  II  evfovfc^inig  [a.  aiiföci'c^t,  bmd;üvcd;en]  \\ 473e  (^vt)  [j 
evsciiöcii  [f.  ^^av.  2]  y^232m  (Oiieücn),   ®e6.  biivd;  ^iilf.  evgcuot  IV 
(444w)|@v3cugiing  [|.  ^av.  2J  lYt0272m);  i)iilf.  ßij.  u.  iBilhiug  bel- 
ieb.   [[.    aud)   Silbiiug]    I  26am,  64m,  20(Se,  De,  [25 7e-9a,  261  iu-4; 
^;lt.457,8-9aj,259e;  [V(i5e).||  fcMeiib  [=  3)Zaiij]eI  iifiv.;  [.  anc^  baj 
H-245e;  IV (477 rn),  *637me;  gonii  lV47^m,  gvcqi:cii3  |.  ^äiifigf. ,  aii^ 
Denen  bie  ^..  geHIbct  finb  [=  Ocftelni]   f.  o.Kg.  2,   in  ©ibivgcn  f.  ©cgb.  j 
[in  ©egenben  (aud)  auf  3niefn)]  (^oifonunen)  [f.  ai.d)  '*Xxad)X}t\  21.  11 
oiöorn;   lV057<Sa,  ('426am,  7am),  0462m  {^470e-la),  [477-486a,  2t, 
637in-642a],  560me{e),  0638m;   2ß.+  (and?  in  53evgcn,  ©ebivgen,   anf 
unfein)   IV426am,  437am\\ ,  8e-9a,  440me,  O470e-ia,  598m,  ^dl^m, 
<^*631me  :|   ba.^  ©einciniame  [=  33egv.]  lV4ö7e,  [®c|d;.l  lV47öe-7a  || 
©vnVVH'n  [=  h\>.  ?Ivtcn,  [.  ^av.  IJ  IV+3i6aw,  46im;  V25me,§6m: 
bvei  l\+461m  J  ©vn^^ivnng   [f.  ^ar.  1]   IV  466a,  473a  \\  ^äufigfeit, 
gveqnciij  lV476m-7a;   ^an^tfäd)!.   f.   iDefcntl,   nic^t  luMi  ^.  l;cviiil;venb 
f.  o^^Bnlf.,  Sbcntitat  IV*577e,  anf  Sufcln  ).  @cgb.;  i^cnntnifj  [i.>g(.  nii* 
befannt]   l\  46öm  (niangell)a[te),    well    (mid;tig),    475me    (^eid;icinfte   n. 
fünftige  (Svlvcitcvnng) ;   älUngel,    5lHvctenI;eit,   fel;lenb   [f.  and;   fel;Ienbj 
W  476m,  t~7a\  cingc|d;(o^ne  ä)?inevalien  y76me,  ben35ulf.  naf)e  [=  bei] 
I250om  I  9hl men,  «Benennungen  [l^gl.  *2;vad;VtJ  lV+467m,  {467 ^-8m, 
%.617-8\'.  nnglild(id;ev9ianie  \y474m-b'm,  S5evänbb.  lV473aw  :|  neuere 
f.  @ili,  nid;t  iHiIfanifdie  f.  nnlnilE.,  cl)ne  f.  ^ÜSnlfvin  |  gegen  ^Intoni)d;e 
[f.  aiid;  Vlut.  *@ebiigcHirten,   a.  3iilöiiinienl;ang]  I244e,269e;   piut  n. 
müt  VG8m,  75m  J@animlnngen  [tog(.  *a«inevalien]  \\311am,467a: 
Uuüeüfonunenbeit,  25evmer;vnng  IV  475m  :|  [(gdjvift]  lV466ell  ||  @eb.  aU 
@il^  ber  S5nlfane  n.   bev  t>nl!.  ^('ätigfeit  [ügf.  aufgefegt,   bnrd;brec^en] : 
in  bencn  (bev)  bev  @i^  bev  ^.  ift  IV*276ni,  [46l-5a,  21.  613-4];  in 
ber  bie  25.  il)ven  @il^  I)aben  IV*567am;  in  bevi"d;iebene  lun-Iegt,  i)evfd;icbne 
iOieinr.ngcn  IA^46/-2a  |:  nic^t  nntev  bcn  älteften,  in  neneve  ®d\  lY 461a  :\\ 
an«  (Spalten  [a.  (äntftelning,  nnlMilf.J  IV o4S6am ,  642a ;  V75m:  o{;ne 
2SitI!an  \Y+392a,+o444me,o486am',Y23e  ||  Übergang  f.  nnönl!. ,  nu* 
befannt   [i>g'.  Äenntni^]   IV46om  |  nnönl!anifd;e,   nid;t-bnlf.   (...IV 
+270111 ,  V  TGm)  @eb.  IV2747«f,  293e-4,  307ra,  316am,  351e-2a,  421m, 
530am:  an«  (Sv^ilten  \Y269m-270a,   Übergang  IVSlöm   (öcn  nnbnlf. 
jii  üiilf.)-!  nnu^eientiid;c  f.  *Xrad;l;tc:  iöeflanbtf).  |  ^evfc^iebcnfKit  ber 
@eb.  [üg(.  ^nfanuneiifel^.]  IV26<Sa,  429a,  467e:   in   nal;en  cb.  abnlic^en 
3Sulf.  \Y473e-4m\\,   Uviad;cn  IV  476c  :|   iBtnfemmcn  ).  ©egenben;  bnif. 
®eb.  nid;t  ijcn  ii>nnanen  I)evviif)venb ,  o(me^>ulfan  [a.  (g^>a(ten]  \Y351e- 
2o,m;  ivefenttid;e,  bau^nfäd)Iid)e  f.  *jtva(^vt:  6  5U^t()ciIungcn;  @eb. ,  bnrd; 
ti>e{d;e  bie  2>ulf.  unvfen  lY  268a',  ß\:]a\m]m\\m\c^  IV 293a  (mit  bev  ^i:f)c), 
465e  (mit  ^^Iiitonifd)en)|3ufammenfet5iing  [=  S3eftanbtb.]  (f.  allg.  %, 


1  II.  2:   a)  2;vad;Vtc   b)   niiMc   ^^itcn)   lV4G5m,e:    c(;t'initc(;c   \\473th; 
pevfc^icbuc  IV467e,  475e-4wi  (4a)  :|  Bi^ftaiib  f.  ii3efd;affeul)cü 

t  «^Ö^C  bev  iß  ulfane  (=  Sil;ebuiig,  :|:  §l)VM>nietrie;  l^gl.  I)üi;c)  |j.  S^K^-^v 
niebviöej  l23<S-9a,  250e;  IV  [288-29oin ,  2(.  522e-530raj  2S5(e),  303e, 
321e-2a,  e-3a,  333a  (465m),  522e-3a,  [522e-530m  ^euievfimgcn  i:.  md)- 
rid;ten  über  bie  eiujelncu  ^iiU.j;  \  50e-51m;  plur.  §öi^en  (*  öovcjef.) 
IV 289m  II  parallelen  in  reu  311).:  1)  Slaffeu,  ©ni^^eu;  Slaj'jificatioii, 
(Stufeuleitev ;  2)  QVü^e  [=  fel()i'  I;cl;c];  gierte  [=  I)cci^[ic],  2JJajinuim ; 
iiberfc^ät^t;  3)  geviiige  [=  uiebvigej,  fleiiifte;  2(0nal;nie,  abue(;menb  || 
Jufo^c  (comp.  ^öf)eii-):  2(buaf)nie,  abneltmeiib  [f.  ^av.  3J  W 389e-390m, 
Ö24m*;  abfcdite  I450ii,  lV294e  |  [Slitßa  bcnj  IV313ani,  9m:  teifc^lebue* 
\\ [528-9a]  9a  1  im  33erg(cic^  bev  ^äufigteit  11.  <Btaxlc  ter  5ru«bvüd;e 
I[2.%-9aJ9a;  IV[2<S<^  (nur  mit  ißüvfid;t  j  1  mt^eilcn,  mibcftimiiit),  294e-5m 
(fein  fid;eve^  ©efc^)]:  fein  nüt(;lvenbigev  3"[«in"i^"^>''"0  "^^^  ^'^"i  'Slcia^ 
bcv  Ulli!.  XlHitißfeit  IV [295-4]  303e,  333a,  354a,  561am:\  [SBegviff ,  Dcfin.J 
\\288e,  Pme;  ^cifpicle  [i.  iibv.  ©iii^^^cnj  IV2<S9a,  ^Befiiimn.  f.  eingaben; 
-clafi'cn  [f.  ^^viv.  Ij  \\288me,9a]  2)efin.  f.  ^Begv.;  (Sinflufi  [4:  B^üiinuitui' 
fiang]  1450a,  lV3o3a;  ©ebivgeavt  1.  3nMnimenl;ang,  (Segenben  f.  Sänbev, 
gcmeffen  j.  Ü)?e[fiing,  fcliv  geringe  [f.  ^viv.  3J  IV  420a;  gvö^te  [).  ^ar.  2j 
IV26'<Sa,  32U-2a  (mittlere)  ||  fünf  (^vii^>^cn  nad)  bcv  §.  [f.  ^^av.  Ij 
I V  2.95a ,  308a :  [288e-290a  (iibev  [ie,  Svlähtevungen  iibev  biefe  3"!^"""^'"'' 
ftcüiing);  e^^  fiub  nur  ncd;  tbätigc  ^>iilf.  aufgeuommen  IV 259a,  529eJ, 
[290m-2  bie  ö  <3\\,  auffteigeub  nad;  bei-  ^üi)e\  51.  522e-530m  ßvläii* 
tevungcn,  >J^id;rici^ten  ufir>.  über  bie  cinjelnen  iBiilf.]  J  §i)be  einjelnev  @ni^>^\n 
\y307e-8m]  eine  einsclnc  @xuppc  IVSOSam,  529e  ||  fleinfte  [f.  fax,  3] 
IV2cS6a,  gegen  ben  Äiatei  f.  iBevIiältii.;  [u  einj.  ildubevn  11.  ©egenben] 
I V [525-0]  5a,  ö;  SOiayimnm,  -ma  [f.  ^43ar.  2]  IV293a,  308a,  32le-2a, 
5a,e,  7a;  3[)Zef[ung(en),  gemeffen  (IV*289m)  [f.  aiid;  &L]  lY 322a 
(46om),  524m*;  mittlere  l\ 322a,  6am,  544e  |  ©tnfenleitcr  [=  5 
Öini^pcn,  1".  fax.  1]  \\  [290m-2]  3u ,  522e-3a :  iöemerfungen  u.  md)* 
richten  über  bie  einjehun  «iilf.  IV  [o22e-530m]  :|  giiv  011I!.  2;(;atigf. 
}.  °5lufibrüc^j,  iibevfc^äl^t  IV  526a,  [Ungfiri§l;eit]  \51am,  -unterf^iebe 
[=  berfc^iebm']  IV 290a,  3Sevänbb.  [ögl.  2(bnaf;me]  IV390a*  ||  «Berbäit^ 
niB,  -niffe  [»gl.  osiiiöbriicbc] ;  SSergleid^ung  IV295o,  4e,  300e,  5i9w, 
525a,  6,  35 la,  4am,  384e,  529m;  V28e:  gegen  ben  trater  W  327a  7 
-i>er^ältuif|e  IV  2<S<Sa  ||  toerfri,nebne  [-^  Unterfd^ieb;  j.  hp.  ^xnppQW,  f.  Sin* 
gaben]  IV56la  |  3iif^J""if »'^^»9  ('"il  anberem)  [ij;  @infl. ,  ^ergl.] 
(f.  o^liiebriic^e)  iy3D4am  (it.  feiner);  fe.n3hi.  IV 293a  (mit  bor  ©ebirg^art) 

t  WltCt  in  53e5iel;iing  311  ben  3?iiltancn  (=  Dccan,  :\l  fiibmaiin)  [bem.: 
im,  -x-egfüfte,  -nfer]  IV°304m  (O609e)  ||  3iifä§c:  nn«  bem  9K.  anfgeftiegen 
[a.  3nieI-35.]  IV402e*,  418e  |  3lu^brii(^e  im  m.  1253a,  IV  (279m): 
flammen   IV304e;  ^-Sln^briirf)   IV404n:|  -^ec-bebeu  [=  -grimb  itfiv.j 


mitane:  -f'Mecx  (v  -~  m,  f^ei^e  —  JHeil;e)i-^.  aUg.   1203 

V°-AÖa,  eiiiiMiiujeu  i.  -luaffer,  2>.  am  Dem  3)^  emvovvagenb  (fic^  eil;ebeub) 
[ugi.  im  2)?.j  lV420»i*  1|  (Sil tfevn  11113,  t^^^i  öom2)?eere,  öcn  beriDfeeree* 
füfte,  Äiifie  [=  iÜ^eeveefeviie;  j.  aiid;  fem,  genülirtj  lV312e*,  442am, 
[4D3-5a,  21.  606e-7m],  527a,ii^,  547m*,  ÖiOam;  gvc^e  (Sutf.  [=  fe^v  fevue] 
lV[454-5aj;  äRaiigel  bev  ^  lV437a, 527a;  genaue  3al;Ien  IV 453-4of 
SD^ceu-G^ntferniuig  [=  äfkeve^fenie]  1 V  607m  1 1  [ic^  erl;ekiib  [.  em^>ovrag., 
(Svl^ebmiö  aus  bcm  ©imire  iy289me  j  f  cni  »cm  ä)^eeve  [f.  bei  (Sntfernmig] : 
fel;v  fevue(r)  IV[454-5a],  7iu*,  527a,  557me*;  SDZeere« ferne  [=  QnU 
fevumig  öem  SDL,  3Jieev-@iitf.]  iV 321e,  [453-5a\  3m,  527a:\  glainmeu 
f.  5luebvüc^e,  gebcvt  f.  °®ctc|e  |  cb  bie  milf.  XI)ätigfeit  biivc^  baö  Wiax 
geuäbvt  luivb?  (älieeve^snabe ,  (Sutfevuimg  t»om  ä)Zeev,  ä)?eerti)affev)  [f.  biefe 
aiic^  bef.]  1  [253-5,  ^21.  454e-6a]  454e,  5e;  {\  [452-3a]:  n^emi  eS  nid)t 
ift  IV  455a  :|  ©etojc  gei;övt  j.  ^©etefe,  ^.  gvc^ev  2)?eeve  f.  °£)ceane; 
^ei?gvimb  [=  -beben,  fubmaviiij  1255a  (Slusbvüc^e),  ©runb  f.  @il)ebiing  | 
^äiifigfeit  bev  iB.  f. -uäf;e  |  33.  imä)?eev  [=  fubmarine,  iibevfeeijc^e,  milev» 
feeifc^e;  ögi.  em^üvvagenb]  1  45öe,  IV  (304m);  [nic^t  ju  rechnen]  i\228e:\ 
-^e^fafte  [=  -iifev]  f.  (Siitfcvniing ,  °ÄIifte  ||  2)ieereö  n ä I;  e  [ögl.  3nfe(n  ii. 
lüften]  (f.  i)cvl;in:  geiialjvt)  I255(m),  5e,  455me(m);  IV  452a,  3m*,  4a, 
7m*;  mijc  bee  m-c§  (^O)  1253m:  ^äiifigfeit  ber  ^\  ba  IV  [452-5a, 
51.  606e-7mJ:  Uviad;cn  \\  452-3a',  ml)xi  bie  35.  f.  geuäbvt,  in  ^Dteiben 
IV  452e-5a  J  rem  9)?.  fe(;v  ual)e  IV455a*||in  Oieiben  f.  -n%,  gvc^er 
-ftvecteu  f.  °Oceaiie,  am  -^eöiifer  [=  tiifte]  IV452e-5a,  in«  ^.  toev» 
funfcn  IV 37 Im*  ||  SJJeeviüaffev:  (Sinbiingen  beö  äReevlüaffevö  ober  äReeve« 
in  bie  iBulf.,  2)^eera\  eiiibriugenb  in  bie  iB.  (bef.  al«  bie  SSuIf.  n.  öulf.  . 
2;t;ätig!eit  näl;renb;  »gl.  genät;vt)  [(Siiibr.  üen  Saffer  IV460a,489e;  mqI 
o^ecvb]  l[253m-5,  21.  455meJ  4a,m,  5e;  IV(2i5me),  409e-410a*,  452m, 
460a,  489me{e),606e:  |d;iirt  bie  35.?  W  452 am 

taici^e  ber  35ulfane,  t>on  35ulfaueu  [21.]  (=  tette,  *^^ar.  32)  IV 
319a,  322m,  6e,  407m,  429a,  481e,  539e,  540a,  lell-2a,e;  pl.  üeeibeu 
[*  ijcrgef.]  (^  ©ru^^eii)  IV505e-6a,  453a  J  35ul!ane  einer  Dfeibe  i^) 
IV  328m,  iB.  lu^^ciben  (^O)  {\ 303e-4a  \\:  [2Iuf3äbl.J  IV*505e-öa,  er* 
iüfc^ne  IV453a;  -A.nfdge  II313e,  IV3I8e;  ©lieber  IV 429a  |  am  2>ZeereS* 
ufer  IV45.^a;  nabere,  fernere  ib.  :|  [meljreve]  IV*455a;  tbätige  ib., 
2;batig!eitIV*452a(mfd;iebne):l|  33.  35ul!au-9?eibe  IV552e-5a,  397e- 
8a,  547m;  eine  beftimmte,  tu  ©egenben  IV313a,  5m,e,  320a,m,  5m, 
6m,e,  313e,  398m,  407m,  429e,  441m  ,  547a,  Sa  ,  550a,  564e;  V27a, 
40e;  pl.  -9leil;en  (*  üorgef.):  beftimmte  IV 317a,  321a,  554a:  einjelner 
3$ulfau  (Snbiüibuum)  W 332e-3a,  in  ®egb.  f.  aüg.  beftimmte,  ©lieber  IV 
332e\  35erbinbung,  2(n|c^Iii^  IV*407m— :||  d.  i)eeiI;en-3SuIfane  (=  ge* 
reil;te)  I[249m-253n,  21.  452am]  25Ua,m,  la,  2m;  III5m;  IV(505e-4a), 
[305e-332m,  2f.  537m-562m]  305e-6a,  327a,  8am,  368e,  546m  [bie 
befoubieu  2lrtitd  für  Amerika  finb  in  fvftematifdber   §olge:    Amerika, 


1204    ^Uüfaiie:  f  9teil;en-^v  t6d;(acfen,  f  <Sd)lainm  aUg. 

iiorblueftl.  Amer.,  bev  5(nbc«fette  (ScvbiÜevcii) ;  Mexico ^  Antillen  (2Beft=' 
illbieil),  Central- Amer.y  Südamerika^  Neu-Granada  ii.  Quito,  Quito,  Peru 
11.  Boliria,  Chili;  —  bie  2)i§pof.  ber  niibveii  2ÖeIttr)eilc  (mcbv  ^itlfane 
im  aüg.)  f.  bei  beu  (Sitaten  im  aüg.  5lrtifel]  ||  3iif.:  [5tiifäär)hir.ß]  ([.  i)in> 
bie  üoiftcbcubcii  Sitnte  it.  *  Südamerika)  l\  305e~6a]  Scntial-35ulf.  (alö 
(äeöeiiiatj)  \\303e,5e\  ©niVpe  bev  üe.iB.  lV315a,  7rn;  5  ©vii^^^n  IV 
317me,322e-3a:\\—  2).  9f eiljung  bev  ^iilfaiio  (.j:  ©ni^^irunö)  153m; 
I V  305e ,  7m ,  9a ,  465m ,  542e 

t  (Sdjlntfeil,  v>cu  Sultaiieii  niisigeivevfcu  (in  i.bev  Oei  5Biilfancn): 
1)  Den  SSiiifanen  (einem  ^ulfan  [*])  auegcamfen  l2S4e,  242e;  lV2ii«v 
227e,  9ell  (230m),  255m,  268m,  270e-la,  300m*,  9e,  Sllall,  .Sa,  333a, 
6m*  (7am*),  e*,  347a,m,  353a,  418a*,  456e*,  523a*,  532m*,  549a*, 
56'0e-l»w(572e),  600m*,  2a;  2)  m  ißiilfauen  IV341e,  7m*;  3)  tci  ^, 
ly  361m*,  385m,  406a*,  438e,  517a;  4)  SSiiIf.  aii§  ed;I.  beftel;eub  IV 
567e;  5)  i>iil!ani[d;e  @c^l.  (O)  1451m,  IV437e-8a,  y  58e  ||  |)araUcUtt 
in  beu  ^\\\.:  1)  bvennenbe,  feuvioe,  glü(;enbe;  iucitleiid;teube,  bam^fenbe; 
gofc^mcljeue;  2)  -mnffen,  -l;iigci,  -fegel;  5lufl;äufiin0,  Stnbäufung; 
-frfjid;teu,  -rciOe  ||:  3ufäljc  (compos.  (©d^Inden-):  5lnl;äiifungen  [f.  ^ar.2] 
IV310e,  =  5tiif{jaiifmig  IV270e-ia  | -2tii^briid;e  I246e;  IV0277me, 
310a,  337e*,  372a;  %.  1240a,  5lit«bn;£^  [V559m*|j  ^c^(.  anönjevfeub 
(35ut!.)  IV267e,354a*;  fc^I-aiK^ii).  IV  213a  J -21  ueiüuvf ,  -2lu^tt)iirfe 
IV 286t*,  295m*,  407a*,  539m*,  541e*,  4me,  552m*  56lm;  V(29m*), 
45me;  %\\m\\x\  IV229e  ||  [Q3egv.]  (=  9Jatm)  IV555a,  [«efc^afi.,  S-igcnfc^.] 
(:j:  SUcyiwx,  Biiftanb)  IV 363m;  [ii3eftaHbtl;ei le  (öebivgv^avten)]  (ogl. 
a)kffen)  JV276e-7n,374e-5a,4ö4e;  bveniicHbc  [*43av.  1]  l  222a,  bam))fenbe 
\242e,  (Sigcufd;.  f.  53c)rt)aff. ,  auf  (Si^maffen  i242e,  fel/leub  f.  feine;  feurige 
[|.^:pav.  IJ  I24üa,256e;  ©ebivg^artni  [.  53eftanbtl,). ,  [in ©egb.]  IV 0437e-Sa, 
ge^ntbevt  IVö02a,  gefd^molgenc  [f.  ^av.  1]  IV  363m;  glii(;enbe  [it.] 
lV211m,  229e,  337l'^'-,  (353a,  363m*),  559m*,  592m* ;  [gvo^e]  \\ 602a  \ 
-l;iigcl  [f.  '^a\:  2]  I241a,e;  IV418e*:  gvcBc  IV  457a*  :l  -!egel  [it.J 
(f.  Vefuv)  i241e;  IV230a*,  617e;  feine  (fe[;renb)  IV(351m),  [gegen  2aöaj 
IV 355a,  leud^tenb  j.  m\Ü.,  loje  [^i  unjufammenl).]  IV333a|  -mnffen 
[*fax.  2]  IV332m,  351m,  3a,  363m*,  374e-5a*,  57lm*;  V42m; 
ä^iaffen  in  beu  ®d;I.  [=  SBeftanbtb.J  IV423m:|  [5«atuv,  SBefen]  (=  53egv., 
-4-;  Söejci^nff.]  \  °58e;  nur  €^1.  IV  555a,  372a;  -reir;e  [f.  ^av.  2J  IV 
561a,  -fd;id;teu  [it.]  IV385.-  |  -ftvöme  W  560e-la,  ©tröme  \V211m', 
ui^ufammeu(;augenbe  [=  lofe]  IVö02a,  A^(42m);  berglafte  IV 286m*,  in 
Ül>a[|eiftvl)meu  I242«i,  iveitlcud;tenbe  [f.  ^ar.  1]  I254e,  [^uftanb]  (:|:  53e* 
jd;nff.)  \y602a  (Devfc^iebcucr) 

t(Sd)Ianim^  ihmi  iSBulfauen  au^getuorfen  [51.  1)]  [oft  mit  Sßaffer  cb. 
fd;Iammigem  äBaffcr  jiifamutcu;  f.  °Saffer]  I243a,m*,e,  451a,  e-2a, 
6e-7a*;  IV  (337a*),  515a ;  V  [24c-45m,  21. 49e-56a  Saffev-  \u  ©d)Iamm 


'^ulfaiie:  f '^«^t^foiiini/ f  Sd^lammmilfaiie         1205 

?(iic(n-ild;c],  33e,3(Sa*;  2)  biivd;  Stegen  (l>öl.  Ojiictcev.j  \  49am  ||  ^nraüdc 
t)n-  3uf'  •  -5t  H «  b  V ü  c^  e,  -2(ii^bri;c^ ;  -2liiOinivfe,  -5tii^UM;vf ,  aiicßelvovfeiiev ; 
-(Svjiiefjiingcu;  aiu^f^eicu  ||  3iifnljc  (comp.  @d;Iajum-):  5(bfa^  \ [43-44], 
[5lii[3ä(;Inug  (ehi3eluev  ^iilf.)]  (f.   hp,   bei  2Baf[ev-3Iuötviid;eii,   imd;  ten 
gäiibevii)  V2oe  |-9(Hf.bvud;  [f.  %^ax.]  V26a,m,  50me*]  -^u^hxndjc 
[*^:|>av.]    [456e-7a*,    [V280e;    V[24e-45m,  %  49e-56a   (Sßnffev-  i;. 
^d;Iainiii-5(.)]   24e,  26e ,  32iii*  {SJeSSm^ ,  SOm"^),  40a  (e-41fi),  41am, 
[41  e-44,  91  55],  (45a »)i):|  aucgcwovrcnev  [l  'Ißax.]  \45h-2d^ ,  aiivfpeieu 
[1.  %.\\.\   V41aj -2[iiolDÜvfe  [).  ^av.j   i 45ie-2a ;  V 25m,  45arn ;  -%ui* 
Rnivf  I445m:|  [58eftaubtr;ei  le]  (^o^.  fübvO  V39m(41e),  45am,  55m*; 
mit  (Siciiiaffen  i.  -ftvoiii,  -@vgiej3iiuj]en  [f.  ^av.]  V^Sa*;  feiid;tev  \451a, 
2a;  ^lu^  [=  -ftrom]  I45ia,  )va^^  cv  mit  [id;  fiil;vt  [ößt.  S3eftanbtl;. ,  tueo^ef. ; 
f.  -ftvcm}  \43a]  I;cijicr  IV  (337  a*)  409a*;   V33e,  42a*;   I^etteufd/l. 
1245m*,  (ettißcv  I456e-7a;  -maffeii  1V572<*,  aiiö  metccvoL  Uvfad)cu  V 
{49am)  II  -ftvom  [=  %{\\^]    \27e-28a'',  4U',  43m*,  44m*,  e*,  53nn), 
ö4me*:  ^iömaffeu  fnl;venb*  \28a,  51me  J  -ftvom  e   1452a;   V5ö»n* 
40e-41a,  43am'^,  e,  49m:  i)cvl;eevcnbe  [[.  ni:d;  ^'evbcev.]  IV  264«,  V4h'7 
etveme   \  451a\\  :||    Sviimmcvliiiöel  (bind;  beii   W<^^  bco  (gd;I.)  V 
[4.3-44]:    15000  V4:?e-44a;  geveibt,    9ieir;eii  ib.  ||   Uv|ad;eii   f.   meteov., 
Ui|>viiiiß  V  42  I  i^crbeereiib  f. . -ftröme ;   33 e r t; e e v  ii  ii  j] c u  (bev  -ftreme)  \' 
41e,  42a,  43l',  51m,  53am  :|  iueit  lveggcfii(nt  IV 42a*  ||—  f  33.  <Srfj(antm= 
ÖUlfailC  (=  I.)V.  ^Salfeii  [fteine  (2d;lammi)iilf.];  =  ^etI;i.Mi"f. ,  volcaiiciios. 
@d;lamml)ügel)  [i.Caucafas,  Taman,   Ttdhaco]  (bciu.  (nev  9inti;r)  \168a, 
232a,  4am,c,  452a;  \y2llm,3me,  [253-6a  {3e-5m) ,  %,  509am]  253a,w, 
[257e-264,  ^,  510-4a]  257t-8a,  9me.  261am ,  2e,  7a,  5l3m,4e-5a) 
\ 55me'^  sing.  @d; In miiit»n Ifan  (*):  ein  beftimmter  IV25öa,487m  || 
ynrallclcn  bev3"f-*  1)  au^lr>ev[eu;  2(iu-u'üvfe,  5(i.ö0viid;e;  '^tiieftvcmini' 
gcu;  2)  SUibeUr  ©viiWt^r  öiete;  ^gteßinig,  Sage  ||  3iif.:  5liK^briid;e,  %\\i' 
ftvcmimgeu  [f.  ^av.  1]  f.  halfen  |  ivag  [ie  au^tvevfen  [*^\iv.  1]  I  452a, 
lV5i0e;  2tu?iinivfe  [f.  id.]  f.  (galfcu  :|  (giitftelmiig  \N  262m ,  flammen  f. 
Snlicu;  fiieblid;c   I  233m,  IV 2öiam;   @aö  f.  (galfcii;   [in  ©egeiiben, 
.111  Övtevn]  1233m,  452a;  IV25.?e,  5m  ,  2(Unm ,  405m  ,  5i.9m,  4e;  V41a, 
55me\  [@efd;.  (u.  temitni^)]  IV 253m,  e-4a,  Ume;  (SH'ab  f.  SilaXwx .  ©viiV^e 
[j.  ^:)3av.  2]   (f.  enlfeu)  IV255me,   tegct  [.  ©alfeii,   Äeimtiiiß  f.  @efd;. ; 
ttciiie  [=  Bitieii  1252a)  121 2e-3a,259me;    Äügeld;eii  V5.5we,  Sage  f. 
etellimg,   2)littetglieb  f.  9latiiv,   9iameu  IV514e-5a  j  9Utur,   SBefeii 
(fecj.  at«  ein  geringerer  @rab  bev  iMiif.  «gtnfenleitev;  I  254*;)  1 168a,  232am, 
4am;  IV 253c-4a  (5e):    3)iittcfglieb  \^er  ben  iBiil!.  \\253m,  Übergang  I 
232am  :\   an  Örtern    f.    @egb.,    SiVil'en   [*^4)ar.   2]   IV212e-3a  (254f.), 
^d^lamm  ].  (Sal|cn;  (Steünng,  Sage  [|.  ^ar.  2]  IV254a;  Übergang  f.  9iatnr, 
v>iete  [f.  Tia-bacu]  \\ 262m ,  SOöcfen  f.  9Zatnr;  2iMd;tig!eit  IV 2.55m,  e-4a; 
3n[ammenl)ang  (mit  anbevem)  [f.  (Ralfen]  IV  224a,  253o-4all,  6a 


1206  ^ulfane:  f  tt)atige  bi^ö  St 

f  t^ätige  35ulfanc  [fotvehl  aßg.  alg  Dovg.  iiecl)  jctjt  tl;ätigi]  (=  ciu* 
jiinDcte:  tie  jii  öcvgleic^en  finb;  *^av.  35)  [f.  tooij,  5luf3äl)Iiiiig,  ^üiifj.  tcv 
^ift.]  (f.  Äväfte)  J  222m,  254ni ;  IV  228a,e,  289a,  310ra,  5S6we,  482a, 
634me;  sing.  tl)atigcv  S>iilfan  (*  nadjgcf.)  \456e',  ]V281a,  5ö7e  J  ^. 
[öulfanif^J  tt)ntig  (^o)  iV425m  1|  paraUtUn  in  bcu  3ii[at§^n  i"  f^fteumti' 
fd(>ev  5lnovbiuing  (tvelc^e  meift  bmc^  bic  fclc^e  cingcflnudiiertc  ^a\)l  311V  ^Jcv- 
gleic^ung  geftcüt  iDevben):  'ä.  1)  bie  ®rabe:  tl)ätigfte;  iiuiiiitevbvcd;cu  [j. 
attg.  ^^av.  36J ,  baiievnb,  )el;v  tl;citig;  l;eitig,  immer  ob.  oft  eutji'.nbct;  mJ;v 
ober  iveniger,  iiic^t  fel;v;  ma^ig  eiitäiinbtt,  nie  tl;ätig  giiüefcue  J  33.  wad) 
bcv  3dt;  2)  in  bev  SSürjeit;  öovmak^  cinft;  in  feinen  3*-'itcn,  ücv 
langer  3^^*/  öor  3al;rtau[enben ;  in  i)ür-I;i[tin-i[(^ev  3i-'it,  lun-^iflcrifc^e  ^iil* 
fane;  —  fc^cn  in  friil;crer  3^^^,  frü(;ev  cntjiinbet;  3)  in  (ai:c-)  l)iftüvi» 
jc^er  3eit  ob.  in  l;iftoüfc^en  3^1^*^"»  ^^  fernen,  in  befamiten  l;ift.  j^dtcw, 
in  neuen  t)ift.  3^i^fi^7  ju  einer  beftimmten  ^dt  cntjiinbet;  —  gcfc(;id;tlid; 
tt;ätige  SBiiIt;  4)  in  ober  feit  neuerer  ^dt,  in  neuen  3'-'it^Ji>  5)  ucd) 
tl;ätige,  ncc|>  je^jt  tb.;  6)  je^jt  tl;ätig,  in  ber  Set^taeit;  7)  toor  tnrjeni 
noc!^,  i)or  einiger  3^it  if^f^ ;  8)  feit  lange  nit^t  ||  3iifätjc:  [^tufjäl^hmg, 
S^erjeic^niB]  (f.  öora.  ©egenben;  I;ifterifc^e,  ijcr-l)ift.)  1  45öe*;  IV  259a, 
[290m-2,  2i.  523-530a  (bie  5  §el;en-®ru^^peu)],  314am,  483m,  524ni, 
[538e-544],  5m,  61  le;  einige  IV365m  :|  [Slu^ftromiinginJ  1254m,  33 e* 
jeic^uung  f.  3^i<^f"f  bauernb  tl».  [f.  ^ar.  Ij  lV456e*,  vor  einiger  ^c\t 
no(^  (bann  erlcfd;en)  [7]  lV537ni*,  einft  f.  ijormnic  |  entfernt  tocn  [=  fern] 
1251m*;  fern  toon  1216a,  in  fernen  3fiten  f.  I;ift.  ;|  fd;ai  in  frül;erer  3cit 
[^.  2]  lV541e*  I  [in@egenben  (auc^  Slufsäblung)]  (i?gL  Süifsäl;!.)  [f. 
ferner:  ^nft.,  i)or-I;ift.,  uc^;  SOZangel,  Seltenbeit]  1456a;  W  386me, 
397e,  400am,  4e,  6e-7a,m,  415am,  9m-420(e) ,  le,  2m-3m,  4a,  430m, 
442a*,?rte*,e,  454m  Jgefc^id^tlid;  Ü).  [=  l;ift.,  f.  aiiä)  ha]  lV401ell; 
gef(^.  befannte  IV401e  J  gleid;3eitig  tb.  IA^415elll:  trenn  alle  ^.  gl.  tliätig 
njären  IV445am  ||—  in  (aw^)  I^iftcrifc^er  ^{\i,  in  I;iftorifd;en  3i^iten  (°) 
tt)ätig  [=  gefd^ic^tlic^,  *^ar.  3;  bgl.  2:l;ätigfeit]  (a.  3aI;I)  1  2ö3.'. ;  IV 
(318a)36Sm,9a,  (570e)|:2luf3äl;rung  nac^  ben  (Srbtl;eilcn  IV [370t- 
443,  2t.  580m-599a]:  Afrika  IV  577;  Aßen  l\379am,  386e;  3nfeln 
be8  atlant.  Ocean§  IV  [375e-6,  51.  55iamj;  Europa  l\  37 le-2a,  56 Im  \ 
Mexico  IV (428a),  ©iibfee  IV421e  :|  in  befannten  f)ift.  3°  lV371m,  in 
fernen  ^.  3-°  lV444e,  [in  @egb.]  (f.  übr.  Slufjäl;!.)  IV45ia,  2}?cnge  ib., 
in  neuen  Ij.  3.°  IV 451a  :|j  m  »or-Ijiftorifc^er  3eit  [f.  ^.par.  2]  IV 
{318a)  |:  Slufjäblung  nad^  ben  Srbt[;eileu  IV  [371-443,  2(.  580m-599a]: 
Europa  l\372-3a,  Afrika  lV577e-S;  Caucafus  l\  384e,  5e-6a,  509a  ] 
t)or-t)ift.  35ul!ane  IV372a  — 1|  Dor  3al;rtaufenben  tb.  [2]  IV464e  H  je^t 
tbätige  [*^.  6;  aber  grcßent^eil^  =  tbätige  überhaupt,  im  ganjen  5trt.j 
154a,  255e;  IV408e;  in  ter  SetJtjeit  f.  bei  SScrseit  J  ncä)  je^t  t(;.  f.  bei 
wd)  II  fein  ^.  [-  olnie]  lV405e*,  mn-  furjem  nocf»  tb.  [*^.  7]  IV (454a); 


^ulfaue:  ttt^ätujc  S  —  3,  t^i^iti^feit  allg.  biö  ^kn,  4    1207 

feit  lauge  iüd)t  tK  [*^.  8]  IV 374a*,  t^ev  langer  3cit  f.  SalTtai:],;  [9JiaiujclJ, 
dm  [=  !ein]  \y228e,437a\\  [in  ©cgb.J;  mel^v  itev  (laib)  rocuigev  [1] 
IV429(%440e-]ri,542e(4a*),  5ni;  iDtcuge  [=  biele]  f.  bift.,  uod;  tl;. ;  im 
^Mibe  IV 400m,  Mht  1250a  j  in  neuen  Seiten  [%  4]  [a.  liift.]  IV 
4öln;  in  neuerer  3eit  \\  U7a,  feit  n.  3.  W  [U5e-6]  :|  nidjt  [:j:  nie]  f, 
lange,  nie  ttjatig  geivefene  [1]  IV309e  ||  ned;  tbcitige  [=  ncd^  entjiinbete, 
f.  ^^ar.  0  u.  allg.  35]  1166e,  300m  |  iM^d)  eber  nod;  jei^t  tl;.  [if.J  (grcfjcn» 
tbeilei  =  tl;ätige  im  allg.,  i:nb  über  bcn  ganzen  2(vt.  \>eih-eitet)  ISlOm, 
447e;  lV245m,  310c-la,  8a,  381m*,  2c,  406«,  U0-2m,  5m,  558e*:  [in 
(Segb.j  IV454m,  r)99a;  iOtcnge  \W 45lam  [in  ben  Svbtlicilen],  (Setteufieit 
\y  U4am',  3eid;eu  für  fie  im  ,rte^<nu'f-:  ein  «Stein  (*)  IN UOe-la,  548a\ 
jtueifelliaft ,  cb  ein  iB.  ncc^  tl;ätig  fei  lV529€-550a*  ||  chic  [=  fein]  f. 
ü«angel,  [periobifd;  tK]  (bann  u.  u>ann)  [f.  ^ar.  33]  lV270e  |  fein'  tb. 
[f.  "^ßar.  1]  IV561am;  sing.  55.  IV 295am,  301m,  397e,  407a, 4iOm,  6t', 
543a,e,  558e-9a  ;|  @eltenl)eit  [a  ncd;j  \\ 414am  [in  ®egb.];  un unter" 
bvod;cn  tl).  [f.  ^ar.  1,  allg.  36;  Omiunt.]  IV 313e*,  333 0,  354a*,  532a*; 
il;re  Urfad;  I229e,  [üiele]  (=  ä)Jenge)  \\288m,  ijor-biftcrifd;  f.  bei  I)ift.  | 
üovmal?,  einft  tb.  [f.  ^ar.  2]  IV310c-la,  530m*,  573m*;  in  ber  3?ev- 
n.  Se^tjtit  [it.]  \y 54:5m  :|  lueniger  f.  mebr,  iuieber  tt)ätig  Werben  [f.  aUg. 
^45ar.  38]  lVö04e;  3eid;en  eb.  53ejeid;nung  burd;  einen  ®tern  (*)  f.  nodi 
je^t  tbätige;  ^t\i  [f.  nbr.  bie  ^nf^^»-' •  35ers. ,  Se^^ts.;  ferne,  frül;ere,  neue; 
l;iftüv.,  i)ov-l;ift.]  IV(450e  jn  einer  beftimmten);  jiveifelbaft  f.  ncd>  || — .bic 
tl^Htigflen  35ulfane  IV271e 

fünlfanifc^e  ^^äti0fctt,  !J:bätigteit  bev  35ulfane  ober  eiuet^  ^ul^ 
fan^^:  %.  i)ulfauifd;e  2:bätigfeit  [§auvtfac(ie  u.  übenviegenb,  luirb  nid^t 
bejeidniet]  (=  35ulcani§mn^,  9ieactiin  be^  3in'cren  uflv.  [IV23Ie];  q;  milf. 
(Srfd;einungen;  f.  ferner  allg.  ^ar.  35)  [f.  (Srbe,  Sclfataren;  °S)ieer,  DJfeerec- 
näbe]  I  227m,  236n,  256e;  III  5a;  IV  (2i/i)e,  249me,  297.-),  31  Im,  567»»«^, 
397am;  \47am{92ay,  plur.  iMilf.  Jbätigfeitcn  i^O)  lV2-3m  133.  ^liätig^ 
feit  bev  35 u Haue  (eiueo  ^.Milfanc-  [*  uadigcf.]),  in  Ü5ulfanen  [burd)  ücrgef. 
o  bes.]  (i-  ^il^Ö-  X'^^^'  ^'''j  '^  tbätige)  I2.32aw,  243  •,  4m,  7m,  8m,  257e-8a, 
270a,  450a,e;  IV  229m*,  268a  (305m),  -'m,  318m,  322me,  478a,  541m*; 
V23m(60a)  ||  parallelen  in  ben  311^1^^11  (u'eld;e  nieift  bnvd;  bie  blef^e  ein* 
gcflammerte  3«^'^  311V  33ergleid;iing  geftetlt  treiben):  1)  [Wirten  ber  SBirfung, 
3  2(u^erungen]  a)  bilbenb,  geftaltcnb,  aufbaucnb;  ^vi-^bucirenbe ,  Vvi"* 
bnctii.>e,  erzeugt;  ^]3robuct  [togl.  oSrjeuguiffe] ;  b)  nmiiHiubelnb  c)  jerfterenb; 
2)  (äV^rf'f^f  ^erioben;  ijcrmalige  f.  in  ,9]i\  13  (>ef.;  biftovifd;e,  neue, 
jc^^ige;  3)  f ortbauernbe,  ned;  ivirfenbe,  übriggebliebene;  llnterbaltnng ; 
fid)  fovtvf(ar,enbe;  —  permanente  [f.  al(g.  ^>ar.  36],  uuuuterbreduMie.  mu 
furjen  3uMfd)enränmen ;  4)  a)  geringe,  geringerer  @rab,  geringere  ^Stufen; 
f(^u^äd)ere  Stufe,  nieberc  Stufen;  b)  ?(bnabme,  3>ermiuberuug;  i^ermin^ 
bcrtc,  finft;    niebrigfte  Stufe,    Iel,^te  iWegungen,   (Sriöfdien:    c)  gebemmtc, 


1208       Sultane:  f  3:i;dti9teit  allij.  ^ar.  4  —  ^an 

frf;Iuntnicvnbe ;  waä)  langen  ^cviobcn ;  (i)  "iilhvcienkit ;  5)  ß)  v  a  b  {()  [i>g(,  Vlc.  4], 
(Stnfe(u),  ©tabinm  lu  Stabicn,  i^evfc^icbnc  ^nftiinbc;  ältna^,  ^>ci1;aftnif3 ; 
—  2lit(en),  eiaffen,  ^üiin(en);  6)  9i''giinß(on),  2i:n^tTnng(en),  änjjcvt 
|ic(;;  en-egt;  (Sv[ci)ehuingen,  ^vcceffe  [ügl.  9io.  15];  7)  @il^  [f.  awö)  9Je.  10], 
(£entra;  (Sffe;  Sänbev,  ©egcnbcn,  Bi-'JiKiO;  ®eHvgc;  8)  ©untren,  Bcid)cn, 
Denfmälev,  B^i'ÖfJ^  9)  a)  ftavfc,  intcn[a>c,  kftige,  IeM;afte,  mäd^tigo; 
@tävfe,  Sebliaftigfcit,  ^öl)^ ,  ^veqncns;  b)  3nnal)nic,  ©teigening ,  l>cv' 
meierte;  c)  nngel;eiirc,  bö^ftev  ®iab;  gvnnfnmoKc;  10)  Uvfad;,  Uvqnetl, 
Oncüe;  tuaS  bie  2;t;.  ev^engt,  lucbnvd;  evvegt;  @i^,  ©ffe  [f.  aud;  SfJe.  7J; 
11)  S^erbiubung,  3l'^"""'"fll^^■'"Ö'  Verfettung;  eine  nnb  biefelbe;  12)  Vei* 
bveitnng,  \i6)  foit^^ftanjcnbe,  [id;  fortb  lucgen,  SBanbevnng;  aüijcvbveitct; 
13)  öornialige  [ein  X\)e\l  ^cn  9Jc.  2],  ef^enialige,  fuiibeve,  alte;  in  bev 
Uvjeit,  bov-^iftüri[(^e ,  in  i)er-t)ift.  ^fit;  14)  iviebev  eviüad;enbe  [f.  bcvj. 
attg.  ^av.  38],  tt)iebev  evvegt,  nene;  nad;  langen  ^4>«^vicben;  15)  Siv-- 
tnng(en)  [f.  bie  3  f^>ccicl(en  in  9h\  1],  SBivfianifcit,  (Simuiv!nng,  luiv* 
lenb;  ^voceffe  [i>gl  '>)lo.  6]  ||  3iifnljc:  2IBnal)nie  [f.  ^^av.  4]  1445m,  IV 
453a;  mnöefenbeit  [it.]  W  424am\  cümbveitet  [%  12]  IV  249m,  -te  I 
227m;  alte  [13]  lV43S(a)  |  Stvten  ((Süffcn)  [5]  (ügl.  Sivhing)  l\214e-5a, 
231e,  276.'),  358m, 368m,  384m,  464me',  \13e-14a',  %xt  IV0213m,  266me 
:|  anfbiinenb  [1]  l\ 270e-la  (nid;t)  ||  9inf3evnng(cn)  [(3]  IV  272a,  4m, 
358n:  bvei  [f.  ^^av.  1]  IV  55Sm  J  äiiBevt  fid;  [6]  I  V3()4!.,  465a  ||  «8env« 
tljeilung  IV46'5we,  besiKcifolt  [=  sn)cifell;aft]  IV  601a;  ivivft  bilbenb  [f. 
fax.  1]  y23me,57a-  (gentva  [7]  lV373e(4am),  klaffen  f.  Stvten,  3)eiif> 
niä(ev  [8]  \V430e,  bi^naniifc^e  \^244m,  el)enia(.  |.  i>ininalige,  eine  r. 
bie|elbe[ll]  \\231e,  (Sinivivfnng  [15]  (f.  ^©ebivgm-ten)  \57m.,  (Sped;en 
[*^ar.  2]  \\0333um,  (Svlöfd^cn  [I]  \256m-7a{6e),  luobmd;  evvegt  [G 
n.  10]  IV218m;  (gvfrf;einnngen  [6]  IV27i)m,  295e;  VG5am;  cvtvac^rnbc 
f.  iviebev,  tua«  (acc.)  bie  Zh.  evjengt  [1]  \'^270a,  (g)fe  [7  n.  10]  IV539a; 
§ovm  [5]  IV  275m  (einfari;fte),  gmincn  IV280am;  [ld;  fovt belegen 
[12]  12500,  fovtbanevnce  [*^^5av.  5]  lO450a,  [id>  fort^-^flangcnbe  [12  r.  5] 
l<^248m,  ^veqnenj  [9]  lV0333a,  fviil;eve  f.  i^üvmat. ;  [in®ebivgen]  [7] 
iV  437a,  443me,  557we,  öIOmi;  in  ©egenben  f.  Sänbev,  gelieninite  [4]  I 
o222e;  genä(;vt  f.  ^iKeev,  SWceve^näbe;  ©ecgmfie  f.  ©ilj;  geving,  ge* 
vingev  [*^av.  4]  f.  ®vab,  @tnfcn;  ©cjc^.  [l\gl.  tcnntni^]  IV  295m,  ge» 
[taltenb  [f.  ^av.  1]  IV  270^  ||  ®rab  [*^av.  5]:  gevingevev  [4]  IV266e, 
bev  F)od;[te  [9]  IV444am  J  ©vabe  1^2346  (i)ev]d;icbne)  ||  gvaufenbctte  [9]  1 
<^232am,  §anpt[it5  '].  @itj,  Htige  [9]  IV589e  ||  Mftovifd;e  [2]  f.  tbatig 
I  \?cv-lnftcvif(^e  (anc^  in  @egD.)  [13]  IV373e,  7e,  509a:  in  b-ev  ^eit  IV 
381a  II  ^übe  [9]  \\288a',  SBuIfan  in  X\)^  IV530a,  552e;  innevc  1^4500, 
unfein  f.  ?änbev,  intenfiije  [9]  I0247m,  jc^igc  [2]  IV  0309m;  tenntniB 
[t)gt.  ®efd^.]  \\311a,  \65am',  Ävotev  f.  @i^  j  [in  Sanbevn  n.  ©egenben, 
anf  3nfc(n]  (f/^av.  7)  [[.  tocvs.   bei  bev  gvc^en  StnfgäFjlnng  bev  35nlf.; 


Sultane:  f  3:{;ätL]feit  Üan  —  3  1209 

a.  ijor-bift.]  IV  26'2m,  314ni,  372e-.'ia,4am,  384m,  397am,  4ü2e-3a,  410e, 
420e  (4a),  9am,  430e ,  [450e-2a,  5(.  613],  519e,  5ö0m ,  581e,  590m,  9a, 
GOla:  fravtc  l\323me  \  lebbafte  f.  ftavfc,  ecW;n[tigfcit  [9]  \\368m]  Jeh'e 
I0257e-8a;  iDia  nji  [o]  IV  293a  (4e),  367e ;  nmdjtiye  [9]  |0232aw,  äliaiicjel 
f.  ^Ibtuef.  I  ajJccv  [f.  übv.  ©lieb]:  '^ecfcviie  lV455m,  in  ^cvbinbmig  mit 
bm  a)Z-c  1253m  :|  maUix,  ^"^qcu  \\249m,  397am-  neue  [14  ii.  2]  IV 
0391m*,  601a;  uicteve,  niebvigfte  [.  ®tiife(n);  ^;^ava((el  l\  {312m)  3me 
I  ^eviobcii  [2]:  nari;  langen  [f.  ^^Jav.  14,  a%  33  n.  38]  lY0573f*  :|  Vev* 
mancnte  [f.  ^.  3,  aüg.  36]  IV03Ula*,  ^vcceffe  [6  n.  15]  IV  249m  |  ).^Vl•* 
bnciveube  [l]  lV278e,  ^:piobnct  IV466a,  ^n-obnctibe  1  o244e  :j  OneÜc 
[10]  l\461a\\,  V5<Sme;  ^tcßnng  \:^%\-\\\  6]  \256e  (ev|tc),  -en  12260 
(letjte);  9iirf;tnno(en)  IV  279m,  [505]  .559c-540a;  id;ilbevn  l  0244m, 
id;Inuinievnbe  [4]  lV267o,  irf;\iHid;eve  f.  gtnfe,  \\d)ti\\x  lV03l8mli  (in 
gvüBev  5)?är;e),  [in!t  [4]  lVö02m  |  (Si^j  [*13av.  7;  i>g(.  *:i)Klfane]  (|.  <^gov- 
mationen,  oöctnvgmtni)  lV(262m)  286m,  439mc  (440  ):  i)ev]c^ieben  k* 
ftimmt  lV[4öi-2tt  (in  bcn  (gpcd;cn  bcv  ©cognefie)],  ^pan^tfit?  IV  423a,  ber 
Ävatcr  IV600e,  fe]()v  tief  IV 554m  :|  (Spalte  IV 5i2m,  334a  |  @).^nveu 
nax.  8]  [i)g(.  o@miven]  1236a;  I V 321a,  3m,  4i2e,  423m,  590m:  feine 
lV°537m*  J  @tabinui  [i.  %>ax.  5;  |.  and;  (Svfd;einnng  n.  S>nlfane]  1 
256e,  lV(249e);  ©tabien  l(25öe)  J  [tarfe  P^av.  9],  IeH;afte  [a.  Sänbev] 
lV(525me,  561am)',  etäxk  [%  8]  lV0333a  :|  (Steigerung  [it.]  \y{444am) 
I  @tnfe  [=  ®iab,  f.  ^^ar.  5];  @tnfen  (+)  l\  {443e-4m)  [602am]:  bie 
gevingeveii-l-  [4]  f.  ^Scvlänfei-  bev  35ulfane;  niebeve  [it.]  lV223m+,  niebvigfte 
[it.]  IV  (275m);  |d^n)äd;eve  [it.]  IV  (276a)  :|  [el;v  tief  [.  <B\i^,  2;icfe  IV. 
354m  (fef)r  gvc^e);  bie  iitnig  geriebene  [3]  l^270a'^  whtt  nnüranbeinb 
[l]V23m,  57a;  nnger;enve  [9]  IV0573e*,  Unterr^altnng  [3]  \y455a,  mu 
nnterh-od^ene  [f.  fax.  3,  allg,  36]  f.  ©lieb,  Uvqneüo  [10]  I248m-9a 
(Smil);  Uvfac^  [*^av.  10]  1022Qe,  lY450e-lm,  VO60a;  tu  bev  Uvseit 
[13]  1227m,  «BerOinbnng  [-^^av.  11]  f.  ^^m ,  33ev(n-eitnng  [*^av.  12] 
lV231e  [fel^r  gvojje],  S5evftä(tnif3  [5]  l\^295am,  55evfettnng  f.  Bnfammen^ 
l)ang;  iberme^vte  [9]  IV^rjölm;  i^evminbevte,  S}-rnng  [4]  IV°602a,w; 
toüv-^ift.  f.  I)i[tovifc^e;  tocvnialige,  eliemalige,  fviibere  [*^^av.  13]  IV°309m, 
374m,  406a,  410m,  2e;  3Sanbevnng  [12]  lV5i5am,  tiMebev  evtvac^enbe 
[*<Par.  14  n.  aKg.  38]  IV 453a  ||.  uori;  ivivfenbe  [3  n.  15]  1  236a,  m'xxU 
lamfeit  [15]  lV278e  :||  2Bivfung(en)  [*  fax.  15]  lV(278e)358a,  367me, 
444m,  460a;  V 25me,  33m  (92a) :  5(vt  IV270e-ia;  Shten  \23m,57a\\ 
3ei(^en  [8]  rV^318m\\,  O530a*;  ^eit  [2]  f.  llq. ,  öcv-l)ifJ.;  ivivft  jerftövenb 
[1]  V23m,  57a;  Beugen  [8]  IV 367e,  412m,  438a;  3cne(n)  [7]  IV 
[224,  %.492e-3m],422;  Bnnafnue  [9]  IV 5i5am,  453a;  Bnfanimen' 
Ijaug  (iscvfettnng)  [11]  I  0243e  (mit  ber  2:1).);  IV  225am,  274m,  5547» ; 
Vi5e-i4a,  40m  (45am);  3uftänbc  [5]  IV450ui  (üevfc^iebne) ,  6We-2a; 
jtt)eifetbaft  [=  bejmcif.]  \V^318me,  in  tuvjcn  3^ifrf>enr(innien  [3]  \\ bßlam 


1210  Sultane:  fSiJaffer  Bio  äö 

t  Söflffctf  ^«^"  53h  If  vi  neu  nii^gelvorfcu  cbev  aitögeftoBeit  iiftr».  (SBaffer 
sing.  11.  pl.)  [1)]  [f.  htl  2ßaffer-5li[ekii(l)e,  SBaffevftrcnie:  aiid;  -maffe; 
oft  mit  @(^Iamm  sufammeii  (f.  °<g(f)fanim)]  (t)g(.  gdiffigfeiteii,  Überfd)n.H'in' 
muiigen)  1243a,  e-4a,  6m*  452a;  IV(304m)5.9Ömlle*;  V[23e-45m,  31. 
49-56a]  (25a) ,  43a  ||  parallele  in  ben  ^^iif.  für  biefe  ömi^tbeb.:  aii^- 
genjorfeii,  auggeftc^eii,  auSftc^cu;  fid;  evgiejjeu,  entftüvjcn;  SBaffev-Stuc's 
brücke;  SB-Svgüffe,  2ö-(SrgieBiingeu ;  Safferftvöme,  -ftrcm  ||  2)  iiöaffer  in 
iönffanen  [ügl  o^efjlnngcn,  spalte,  Uvfpvnng]  'V  [42 -43a]  3)  a\i  ün(f. 
Sivfnng,  B^i^^"  [[•  ""^^  ^i'^^-  ©etintter,  (Eis  u.  @d;nec;  Saffevbampf, 
-ftoff]  \Y601a  4)  Einbringen  ücn  äöaffer  in  bie  55iilf.  i.  OiDJcenraffcr  j 
ö)  ©affer-3SnIfau  [f.  Guatemala,  Ayua]  IV544a*,  -^iiÜane  IV261a 
II  3iifri^c  (öor?.  compos.  SSaffer-):  2  Wirten  cb.  Oneßen  \23e-24a, 
38e,  39Q,m  \  [Slnfjä^Inng  öon  Saffer-  n.  @d^(amin-2{n^t)rild;en  einjelncr 
33H(fane]  V25am,  e-26m:  na6)  ber  9?ei^e  ber  2."ÖefttfieiIe  n.  i'änber  V 
[26e-45m,  2(.  50-56],  im  'tRtucn  Scntinent  Don  m-<B  V[26t:-38,  21. 
o0-54m]  :|  -2(n«6rü d;c  (anö  ben  55nlf. ,  ani<  einem  SSutfan)  [f.  '^ax.] 
(a.  @c^(amm-2t.)  11109a,  IV337l-*;  V[24c-45ni,  iH.  49e-56a]  24e, 
SOeSla*,  37m-38m*  (37i),  38e-40a,  e-41a,  50am  ,  54i'*;  aiifgeftcfjen, 
-werfen  [f.  ^ar.]  f.  aüg.  1;  iumi  auijcn  f.  °@en?itter,  -beden  [togl.  ^ö(;(.] 
\\  455a  (ob  fie  i[;re  ^Ibätigfeit  fi.H'bern)  [f.  iibr.  9Jieer,  ®een],  bcigeniifd)t 
1.  üerm.  |  -bampf  I242e-3a,  6a,  254am',  IV  215a,  8m,  602a,m,e;  Y 
24a,  47a;  -bämpfe  I253e,  4am,  6el|,  456a;  IV604a  :|  Einbringen  wni  2B. 
f.  aüg.  4,  t»on  @i6  f.  Urfadien,  entftiirjen  [f.  ^>ar.]  1243a  ||  fid)  ergießen 
[it.]  1246m;  -Ergiefiungen  [ir.]  V57m-5.Sm*  (37m),  045m  J -Ergiiffe  V 
23e-24a '\\  burc^  öiilf.  ©elvitter  (mcteoro(cgifd;e  @rfd;einnng,  üen  vin^en) 
\[23e-24,  21.  49am]  24e,  38e,  39a,  e-40a,  49am',  l)ei6e(§)  [=  fiebenbe^^] 
(f. -ftröme)  V  39m*(e),  40e ;  in  §  ob  hingen  [=-beden,  ügl.  al(g.  2]  V 
27a*,  28e-29a,  38e;  2Ö.  in  3311«.  f.  aUg.  2,  fnite?  V(37e);  av.§  beni 
Ärater*  V39a,m;  -maffe  V37e,  39a*;  metecrc(ogifd)  f.  ©elritter;  OucUm 
f.  2(rten,  Urfad;en  |  SS.  mit  (nnb)  <Bö}\an\m  [t?gt.  and;  ^Sd^ilamm],  SBaffcr- 
n,  @d)famm-2(n^briid)e  [f.  bef.  Slufjabl.]  I243e-4a,  452a',  V  28e-29a, 
57e-55m*,  39m=^40c-41n,  42m;  fd;Iammige.s  S.  lV55öm*;  \25e-26a, 
31e-32a  :|  öon  @d;nee  f.  Ur|ad;en,  (gd;n)efeI-iß3afferftoff  f.  Stoff,  fiebenbet^ 
[=  bei^e^]  1246m*;  anß  einer  gp^ilte  V37e-38a*,  aue^  (Spalten  V39m* 
II  Saffcrftof  f  (in  «Bntfanen)  IV2i5e,  489e-490a;  \ [46-47 m]:  bef.  ©c^irefol- 
Safferftcff  lV[ö02e-4m],  V  [46-47]  J  @teffc  f.  üermifc^t  :||  -ftri5mc  [f. 
'^ai'.]  IV (641m*),  \24e:  bei^e,  üerbeerenbe  1 25(5e-7a  J -ftrcm  \26am*, 
37e-38a^,  50am*,  53am;  Strom  V39e  :I|  Urfad;en,  Urfpriing  [bgl.  2lrten] 
\38e,  39m,  40e-41a,  [42-43al  50m:  Sd;meräen  toon  (Sie  n.  Schnee  V54e*, 
lange  j\veifell;aft  n.  bnnfet  \45m  ||  t^erbeerenb  [=  3<?i^ftcr.]  f.  -ftröme;  Ji^ 
mit  anbeten  Stoffen  i.>ermi)d)t  1452a,  V  28  ■-29a  (beigemifd;te  St.);  al« 
bulf.  Sßirfnng  f.    attg.  3,    2iMrfungcn   [f.  Berftör.]  \37e-38d*;  bnif. 


3ei4>cu  f.  aüjj.  3,  ^»^vftevuugen  bind)  i^^.  [=  l>eiliecvcnt'j  \27am,  j^ueifcl* 
Imft  [oQl.  Uvfa(f)cii]  IV543e-4a* 

t3o^l  bcv  Sßunaiic  ['i^^{t  a^Jciiße,  BäMmig)  W  309me  [317m-S], 
323:.,  [S67m-9a]367e,  [370e],  M4e,  [44oe-7m,  450c-2a;  21.  604m-5a, 
6e],  452a  ||  pnrnUclcn  in  beu  3uf%u:  1)  eingaben,  9iefiiltat(c);  ^cx' 
bältuifi,  33vucl;tl)eile,  untere  ©veiijc;  (Summe,  fiimmiveu,  ©iimmiriiug; 
2)  naö)  @vbth eilen,  auf  bev  (Svbe;  geogv.  35evtl;eihing;  auf  bem  fcftcn 
Üanbe,  an]  (Sontincnten,  continaitalc;  in  cinjeluen  Säubern,  Santftrccfcn, 
©egenben;  auf  Snfeln;  3)  a)  große  ^ah[;  §unberte,  taufenb;  3al;Ucic; 
b)  fleine  ^ahl^  geringe  ^M;  4)  ©erfahren,  ©vunbfäl^^e;  \va^  ge- 
rennet,  auegc|c{;Ioffen  n>irb;  5)  in  liftcrifc^er  B^it;  in  oDer  feit  neuerer, 
bei*  neueren  ^c\t\\  3u[ttljc:  (anbre)  eingaben  [*^ar.  1,  ögl.  B^^^'^iii^Of »] : 
frühere  IV 447a,  604m-5a  :\  anzeigen  f.  Gebeut.,  waQ  aufgefd/Uffen  ivtrb 
[4]  \\368e',  [8ebeutung,  roaö  bie  3.  anzeigt]  (togl  SSid)tigf.)  lV567e, 
8m;  iBctrad;tung  f.  ^Jefnltat  |  [33rnd)tl;cile  (ber  ganjeu  3-  [tbätigev  3?.])]: 
~  auf  bem  feften  Sanbe  l\450e,  —  auf  3n|e(n  W  451a;  -^  in  n.  um 
Die  ©iibfee  IV  45irne  J  auf  kontinenten  [=  feft.  Sanb,  f.  2]  \\  450e 
(y);  ber  contiuentalcn  \\444e,450a  {\\a6:)  (Srbtt)ci(en)  :|  ncd;  entjün« 
bcter  f.  bei  tl;ätigcn  ||  auf  ber  Qrbc  f.  ®umme  |  (Srbtl;eile  f.  ccn- 
tinentate,  Sauber;  StabcKe,  tbätige  ||  frühere  f.  eingaben,  ^fefultate;  ©egenben 
f.  Sauber,  Knitige;  iua^  gered;net  ivirb  [4]  I V 368 .'-Oa,  44 7am;  geriuge  |^. 
[=  fleiue,  3]  f.  je^t  tl)ätige  |  untere  ©renje  [Ij  \\368am,  9a;  nnt.  ©reuj- 
jal;!  \\445a  ||  große  ß.  [*3]  IV[444e]  (633m):  unter  einer  35orau^fe^uug 
IV  5S9a  T  grLjite  3-  [f.  übr.  9)?cuge,  ipäufigfeit]  W  451am  (Streifen)  || 
©runbfätjc  f.  ^erfat)ren ,  ijunberte  [3J  IV 288m;  auf  3nfeln  [a.  Sauber, 
«Bru^t^.j  IV45ia  {\),  ber  3nfeI-S?uIfane  IV444e;  fleine  [=  geringe,  3] 
f,  tt;ätige  in  Säubern  ||  auf  bem  feften  Sanbe  [=  (Dentin.,  ccntincntale;  2] 
f.  SBrn^tl).  I  [in  einzelnen  Säubern,  @rbt(ieilen,  Sanbftrecfen,  ©egcuben; 
and^  auf  3nfeln  (f.  3nf.  a\\6.}  bef.)]  (a.  entjünbete,  tbätige  [aüg.  u.  in  bift. 
3cit];  3$ertr;eirnng)  \Y317me,  323^,  4a,  6e,  398e,  405m,  6e,  8me,  551m  :|| 
5«efnltat  [f.  ^ar.  1]  IV 5öSam,  c-9a,  447a;  pl.  -e  (*)  lY[450e-2a]: 
SSetrad^tungbavnber  IV447aw,  604e;  frühere,  5?erfc^ieb.  lV*369a  ||  (Streifen 
f.  größte,  (Sübfee  f.  53rud;tb.  j|  Summe  W 446e,7a:  ber  jet,^t  tbätigen  IV 
450e,  le  J  fummiren  IV444e,  (Suunuiniug  IV44r)a  :||  StabeUe  IV[446 
(nad^  bell  cinj.  (gvbtl)ei(en)] :  über  fie  IV445e,  7a  \\  taufcnb  [^.  3]  IV 559a 
II  ber  tl;ätigen  [a.  53rui^tb.,  Sumuie]  W447a:  =  ber  ncd;  (je^jt)  ent- 
jilnbeten  (*)  [a.  SSert^eif.]  IV509e,  444e,  451e,  604e;  ber  jet^t  tb.  [a.  ©unnne] 
IV 455m  (geringe  ^ahl)  |  iu  einj.  Säubern,  Oegenben  u.  (ärbtbeilen:  ber 
tbätigen  IV  399a,  406e,  le,  8e,  [445e-6]:  fleine  IV589.n,  SSerbältniß  [f. 
©rud^tb.]  IV  414m;  =  ber  no(^  (jeljt)  entjünb.*  lV317we,  322e,  3e,  4a, 
386me  J  in  bift.  Beit  (bef.  in  ein^.  Säubern  u.  (Srbtleileu)  IV  *6'65m,  9a, 
*397a,  401e,  8e,  444e  [445e-6\\  feit  neuerer  Beit  IV[*445e-öJ,  ncc^  in  ber 


1212    ^^ulfaiie:  t3<i^l'  tl^dtujer  3  —  3,  '^nli  —  Wagner 

ueitevcu3eit  IV*447a-||  33€vfar)reii,  ©niiitfcilK  [^^av.4;  f.  üüv,^ Bäf^lmuj] 
I V 444^-5«,  7am,  604 e;  55evl)ä(tiiif3  f.  *viid)tli.,  tl)ätigc  in  Saiibcvu;  'i^ev- 
|d;ieb,  f.  9ief"ltate,  Stugabeu;  gecßv.  9.^crtl;eilinig  [3,  i\^l.  33n:f()tI).J  lY 
[450e-2a  (bev  jeljt  entjiiut)etcn)i,  SBic^tigfcit  ['cc^i.  Gebeut.]  l\370e,  3eit 
U  ttjäti^e  11.  entjiiiibcte  |J—  i^.  5a()Uüfe  [f.  Sßax.  3]  IV467ni ,  633r.i  ] 
C  3abluiig  (4:  SiufjabUm.q)  lVc^ö7e,  447;i;  pl.  -cii  f'')  (6ic4;cvigc,  fvilkvc) 
IV (369a):  biefe,  neiiefte  lYSöSe-Oa;  ©nmbfätje  bei  bev  3.  IV5i7e-S>», 
368am,€-9a,444e-5a^  7am\  (gc^une  vi  gleit  lY  367  e-Sw,  llia^cüfiinn'cnlicit 
{\367e-8a\\,*7€-8a 

*Vullers  (Joli.  Atig.)  II  132e  (fjeilige  St^^^veffe  in  "tßcvfieii,  „iit'cv  bie 
dtil  b€g  3ovcaftev'0  |  Vultur  (SSultaii  [IV572w]  in  ^I^nlieii)  IV372w: 
au^gebvamiter  33.  IV  472m,  bcmfüvniißev  33evg  IV  273a,  2vad;vt-5Ivt  IV 
472m  :|  Vuros  (^vcf.)  II108e  (Rofs  iövief  an  Um) 

Vyala  11116m  (3Sevfaffev  bee  Mahabharata),  Cfcevft  Vyfe  (Howaid) 
111206a  (^>i}vaniibe  be^^  Cheops  genieffeii) 

*Waageii  (Guft.  Fried.,  get.  17'.?4)  U127e-8m\\:  „(Snglnnb  it.  ^nuiS" 
lll27e,  8m;  van  Eyck  1181a,  128m;  ^iiuftgefcf). ,  [Vevf.]  U128a\  Poft 
1185m  J  Saaren  (anc^  in  comp.)  II  167e,  204a,  226l",  2o0am,  467e: 
i^itfsät;!.]  II167ell,  416a;  foftOavc  11244a,  250Mm;  -nicffc  11244m,  '^amm 
Il409e,  ^atevlaiib  11250m,  -jitg  11201m  :|  233arf)e  {=  2?ad)t)  11472a 
[3eit],  ivadKitb  II27e  (Sl^eufc^)  |  2ßnd;t;cfbci :  ^Baiini  Ulm,  299a;  -33ar.m 
II  256a  :[  Wach  1er  ([Joh.  Fried.]  Ludw.,  1767-1838)  Il465me  (53iid;' 
bnidertuuft,  „@e[d;.  bev  leitt."),  Söad)«  f.  ^evjc  |(.  SaAfeii  i.  ^[(aii^eii  | 
2Bad;«tI;nm  [f.  Ävt}ftaüe,  ^iNtlanjen]  11131a:  fd;npüe^  ib.,  aüe  ©tiifeii 
I87a;  ii^^Hge§  II  130e,  Ü^Vi.q^nt  II  100c  J  2ßnd;t  (=  ^adjc):  -heften  f. 
*tne[iid;;  Söäd;tev  sg.  II  99m  (bev  ^lataiic),  pl.  (©tevnbilb)  [f.  iibv.  ^cl] 
1 V  189a  :|  Sad e  1464m  (in  e.  53evge,  £)M\\  taviii),  IV450e  (5Ivt  S3a* 
falt);  Wadi  {axal\  %hi^)  l  beii  folgenbeii  9^ainen ;  SBaffcii  1150a  (-traten), 
245e  (-^^(rt^) 

*tt3agbar  [i>g(.  tuägeiib]  (=  ^oubevabcl)  [.  (Stoffe  ||  Sage  (@tevubt(b;  lat. 
libra):  [®efc^.]  lU  161e-2a,am,  198  (bei  bell  alten  35ölfevii);  Scalen  III 
198m  I  eiiijelne  @tevne:  a  librac  Hl  140e,  ^  ib.,  ^  (^c^pelftevn)  \119e 
(@Icm.);  ^  (bveifa^)  III  302a, m  :|  3eicf>en  beS  SD^ievfveife«  111474a,  alte 
^miUx  f.  ®ef^.  II  fid)  iragen  (SBagniffe  f.  bef.)  1332a  ||  Sagen  21.  (ivivfl.) 
pl.  [f.  niagnetifdj],  sg.  (*)  [f.  ?id)t]:  (Svfd;üttevnng  IV4.9im*  [bev  9Jc= 
mabeii]  1492a,  [9?eife  auf]  IV452e-5a,  bev  dlömtx  II 470  J  33.  (@terii- 
bilb;  and)  bev  ^iinme(«ii\  III  159e)  1)  sing.:  bev  gvc§e,  bev  ffeiue  I1330e: 
bev  fiibli(^e  IllSöOme;  2)  bcibe,  jirei  II330e;  n\158a,360m-la  ||  ivägciib 
(tt)ägbar  f.  bei.)  f.  ^f)bftfev,  Wäi^gis  (am  Üügi)  V 44e  (33evgftnrj)  j|  Wagner 
1)  Joh.  Fried.  (1751-1834):  Cic.  de  legibus  etum«  iiad^  Plalo's  Phädrus 


Wagner  —  ^li^tilt»  allg.  V2i3 

II  (I7e)  I07e-8a,  in  Cic.  de  It-g.  11  lU7(-8a  ]  2)  KiidoJpli  (F.  J.  H.  K. 
t^eb.  18()5j  1491a  (33(eubliugc,   Prichanl)  .||  Sagiüfjc  (UMgeii  ]".  tef.) 
II  ö4e,  364m,  419m  ;  IV  U8am ;  V  (5a,  70a 

*Wahleriberg  (Georg,  1780-1851):  flora  Caipatoiimi,  de  veget. 
Helv.  lV4i)8m;  Xm\>cx.  bcv  Oucüeu  lV233e,  4m,  e-5a,  9e,  495m  :| 
Wahl/tau  (bei  Sicgnil,^  11442m  (2)^ciu3olcnid;Iad;t);  SBa^ii  1  G8e  (bev  tc 
vaufc^eiibe),  11122m  (bliiiber),  11155a 

njQljl-  [1)]  (c[t  in  compos.)  [f.  5:i:vd)iiief[cr,  Cvt,  3cit]  1166m,  345e; 
II1125n,4-13ni,  7m;  bag  33}al)vc  137m  J  2)  baö  SiJaOvjjeuemmen  c  IM 
24a:  Imlb  1  138m,  ia^  fiiuilid;  2B.  1  64e  :{  3)  SBah-lHifti.ofcit  II  126e  H 
4)  Sal()ii)eit  [j.  aftvouemifd;,  iiialOeiiintiid;,  9^-itiiv]  II  67e,  68e,  72e, 
346a,  464m,  486e;  pl.  -eil  (*)  111  444a:  ^2liiiiar;en.Uß  [t  fid;  iui(;eiuj  11 
139e,  eine  1434a,  eifpalien  II512e,  jivef^e  II354e*,  I)iftovifd;c  IV  220m; 
3B.  nnb  Swtlnnn  II139e,  290e;  u>-f<Iiebcnb  11291m,  Iccate  [=  evtl.]  IV 
448m;  bev  3B.  nabe  111445m,  bev  3B.  fid;  nä[;ein  [:|:  Slnnaf).]  Ill'i43e; 
cvtlidje  [=  lecalej  1152e,  ]>\)\)\iid)c  II297e^  nrfvviinfilidi  in47m  (im  2)?en- 
fd)en)  :||  5)  ivafivnebmbav  III  8e,  14a:  finnlid;  11111a,  12m  T  ba§  SBaln-- 
ne[;mbQve  I58m,  80e;  11267a,  11124a,  IV 8a  :||  6)  SBabvne&nuiug  II 
139a,  IV  160m,  V4a;  pl.  -cn  (*):  3)iannioifcilt.  I165e-6a,  ä)Jittei  f.  finn- 
iic^e,  cbjectiw  I165e-6a,  Vln;li]d;c  11238a*  |  [innlid;c  I  65a*,  70m,e*;  II 
377e,  111189e*,  IV  160m,  V6m:  nenc  9)?ittel  II  138r,  144e  :]  nnmittel- 

l>ave  I66m  ||—  7)  ival;v]  d^einlic^  [f.  geirif^] III  567e,  594m;  IV 

94m,  99e,  135a,  144e,  213t',  7m,  226e,  332e,  3e,  369a,  460e,  489m,  576e, 
626a;  V  69a,  80e:  i]emad>t  IV  17m,  me(u-  aU  lV506e;  gegen  mcglic()  I 
400m;  III 96e,  408e;  nid)t  \x\  [=  \m\\\]  IV  290a,  370m;  ober  nntr.  IV 
38e;  gegen  \m\)x  II  345e  J  baö  2Bar)vf^cinlid)e  I  17e  :||  8)  SCBo^rfc^ein- 
Iid^feit  [f.  ©etüifibeit]  ...  11413m;  III  283m,  322a,  500m;  IV  221m, 
315a:  (S^vab  111283a,  bobev  ®.  111598m;  gegen  ä)uS]Iid;feit  111280a,  g. 
g^otl^lDenbigfeit  111549a,  ^^-9?ed;nung  f.  fcgl.,  velatil^e  11225m  J  3[ßal)r* 
fc^einIid;feiK^-9?ed;nnng  1 105a,  119a,  150e;  III  191a,e,  292a,  3o7m,8m, 
560a,  590a:  2:rcftungcn  111630m 

*Waihu  =  Cfterinfcl  |  Waifselrode  (n.  ä.  i^cvnien):  @e|c^Ied;t  II 
496e-7a;  Barbara  11497a;  Lucas  W.  von  Allen  Il344a,496e  J  Wal- 
beck: mplattnng  bev  (Svbc  (nad;  ©vabmcff.)  1421a,  IV  151m;  S5evgl. 
üielev  ©vabnuffiingcn  lY  151m -^  de  forma  ielluris  1421a,  IV  151m  :[ 
Walekenaer  (Charles  Athanafr,  baron  W.:  1771-1853?)  11475a  (^avte 
"ccn  la  Cofn) 

SBnIb  [^^l.]  (=  Söalbnng:  ta^  hiev  mit  ibm  i^eveinigt  ift;  :|:  ivalbig)  [f. 
Amerika,  Südamerika,  -^hxwxc,  2)icfic^r,  (Sinfiebtev,  tiefer,  2)?en[c^,  OrinocOy 
»Sti-om,  2:vinne,  jt(;ieve,  2;vcpen  (für  pl.)l  (tH^m.  gemalt,  -niaffen)  11280, 
29a,  42a,  64a,  67e,  68a,  121a;  plur.  «Bälbev  (bnrd^  *  tejeic^net)  1330a, 
374a;  II  44a ,  125m  J  ^  SBnfbnng  (=  äBalb)  [buvcö  o  bej.]  111498m, 


1214  malt)  —  ÜßaÜ,  f '-^«Üfifd;  bw  ^.  ^ 

IV234a;  pl.  -en  (O-*)  11127a,  432m  J  S.  »valbig  (+)  [4:  iualbkltHirfjjeu 
iifiü.j  II22e,  113a  H:3ufä^c  (in  compos.  äßalb-,  Jvalb-);  iii  Aßen  II 
o32e,  Sliu^bimftiina  lV0497e*  j  mit  äö.  Oebedt  1304m,  IV 239a;  n^Uebcctt 
11243m;  -bebetfnng  1146m  :|  lu-befvänjt  [4: -betvad^fen]  Ulla,  101m;  öcv 
fd;iebeu  beleud;tet  111 55im;  an^  S3cvgen  II483e*  IV 239a;  -bcid^veilniuö 
11114a,  tv-beivad^feu  [:|: -kfvänjt,  ivalbig,  njalbvei(!^]  1321a,  iv-ktvoli» 
ueub  1139a,  -hohen  1188a,  -üraiib  1 V 412m  {  bid^te(v)  1296m,  326e; 
1119a,  027e;  lV0497e*;  bic^tefte  IV  O460e*  ;1  bi(fe  lV0424e;  eiiifdiji, 
Siiliing*  [f.  ^eiid}tigf.]  1343e,  4me\  -eiiifamfeit  11 10a,  (Srbbebeii  im  äö-e 
IV 216m,  -e[e(  1148m,  fel;(eu*  [=  äRaiigel,  iD-Ioö;  ij;  iintevgegaiigcn  uftü.] 
1150a  I  feiid^te  Il<^226m*;  äB.*  evregeu  gend;tigfeit  ii.  9k.qen  [bgl. 
Öiiifl.,  Bevftcv.]  I1322e,  4.i?5e  :|  -geüivge  1119öm,  -gebic^te  II  lOGa  || 
-gegenb  [=-vegion;  :j:-Iaub,  -vaiuu]  I393e:  1177m,  124a;  IV 75m; 
(^eßeiib  ll+30e  J-gcgcubeii  1317<',  1186m;  111 97e,  498m  ||  [gemalt]  II 
78a,  6^2me  (88a) ;  -geviid;  1137m,  -gveitje  IV569e,  immer  gvüue  11 32a*, 
im  äß-e  [a.  3iif.]  1182m,  iuac  bie  3B.  an  Äofjle  geben  lVO4ö0e*,  ^üfteinu. 
1161m*,  -laiib  [^  -ßcgeub  n\\\\]  II 87e  |  getreu  im  äß-e  11146m;  -(eben 
1128e,  117a:|iD-Iüg  [=iDea«gel,  fcMeii  iifiü.]  II309e,  [iD^augel]  (it.)  V 
031m,  -maffeii  II  83m,  -iiatiiv  I142am,  Oiielleu  im  SS-e  IV  497a, 
vaiil^ev  II19a,  -räum  [4: -lanb  n\\\\]  1371a,  9icgen  f.  geiici()tigf. ;  -vegicn 
[=  -gcgeub  iifm.]  I295e,  330m;  11!  621e;  tv-reic^  [=  bebedt;  4:  -bc 
luac^ieu  n\\v.,  verbreitet]  1153e,  412e;  IV412a;  @aum  1196e,  -fceiie  11 
117m,  Waldfeemüller  =  Hylacomilus,  ®titrm  im  S-e  11112e  j  -tljal 
1114a;  -tbälev  U  62a,  :^(;aiev  11+626  |Ufer+  1194e,  lV623e;  -ufer 
1355a;  II  13m,  96m  :|  imfre  1377a*,  mitergegaiigeiie  [:j:  B'^^f'-^^'«]  f-  ^or* 
seit,  \>erbreitet  f.  iveit,  v>erftenierter  lV597e,  -ijögcl  11314m,  in  ber  SJcr» 
jeit  (untergegangene)  lV524me*,  ein  2Ö.  über  bem  Salbe  18a,  iveit  toev 
breitete  IV 324me*,  Sirtimg  f.  (Sinftiiß,  uninberbarer  1114a;  nj-jerftövenb 
I209e,  ^crftornng  [tgl.  untergegangen]  11^3226*  (iinb  t^^^Igen) 

*Waldemar  ^m\i  üen  ^renjjen  (1817-49)  II  432e  (53egleiter  onf  f. 
W\\t  in  3nbien);  Sßälbcr,  iralbig,  Salbung  f.  bei  Salb;  Wales  11461a 
[33en)ot)nerJ ,  IV  74m  [magnet.  S3eob.]  |  Wallerdin  (Henri,  geb.  1795): 
puits  de  Grenelle,  2;emver.  ber  2:iefc  lV55e,  164e-5a  ||  1)  Walker 
(Charles  V.):  electr.  $;etegra^>b,  ^ortpf(an3ung$-®ejd)trinbigfeit  ber  (Slec* 
tvicität  m[94e-96;  'ä,  130a,m]  95e,  96a  J  2)  Sa^  Walkei-  (im  arctifc^en 
^imerifa)  I439e 

Sali  (in  compos,)  f.  @i§,  Ärater,  $Ranb,  ®d;ntt,  @tein,  Strümmev; 
Wall  II  383m  (3bentität  ber  9?eibnng?-(glectr.  u.  be§  SSIitje«)  |:  n^-artig 
IV  280a,  425a,  596ra;  -ebene  [.  SDJcnb,  -fifc^  f.  naci^I^er  bef.,  -^öbe  IV 
615m,  -voffell271e:||— tSallfif^  S(.  (Sbier)  [incomp.j,  pl. -fif4>e 
(OO)  (:|;  Sctaceen)  I1271e:  nj-artig  111  19m;  -fang  IV  52a,  -fänger  II 
460e-lu  :||  «.  (@tevnbilb;  Kit.  cetus)  I118le,518a:  ^aU  [=  Mira] 


maU:  t-fifd;  ^.  §  —  8;  iüaUent)  —  'Bax\\    1215 

11367c;  111231m,  4a,  256e;  Juno  im  m.  eutbecft  Ilöl8ani  |  Mira  ceti 
(=  (gtevH  nni  ^alfe;  =  o  111243a,  4e;  =  (gtevii  mit  ?id;n\>ed;fel)  111 
[244e-6m]:  2'«  @vi3§e  111  2c;6a,  7a;  gvo^e  UiUerfd/iete  bev  ^elligteit  [= 
üci-nubevlid;,  Sid;üved;fel]  111 257me,  8m II,  9a,  244e,  256e;  $!i(^nved;fel  [= 
üeräiib.  ir'n?.]  f.  ^etevii,  9iamc  I11244e;  ^eviobe  III238a,e,  240m,  261am: 
eifori'd;te  111  25im;  ^eviobcii  111259a,  240m II,  la,  2ö0e-:/a;  lV81e-82a; 
votl;  111 172e,  235a;  toeväiibeilid;  [=  2i(^ttucd;[cl;  ^\.  §^lliö!.,  gerieben] 
n367e-8a,  513e;  111  172e,  233e-4a,  öe,  6a,  7m;  IV8U-82a  :]  etevli  mit 
l«id;tivcd;fel  [=  Mira]  n367e-8a,  III  231me"  |  [eiiijclue  «gtevuej:  3  ceti 
111139a;  .-  111237m,  246a;  S  111237m,  o  =  Mira;  ^o.  iJQ  (3)cVV#eni) 
1 152e  (Umfaiif^jeit  ^on  Stauieiibcn  üon  3a()vcti) 

*n)attcuD  (SSaüung  f.  bef.)  IV  144a;  Waller  (Bcc  11  43-im  ob.  WulUr- 
(See  lV556e  (iu  Äafd;mir),  SaUfiid;  u.  a.  f.  bei  Saß  |  Wal  lieh  (Na- 
thanae],  1786-1854):  plantae  Asiat.  143a,  ^[(viu^eii  beö  Himalaya  \ 
42e-43a  (veic^ev  (Satalogu«),  ilora  Ind.  ib.,  (eine  ^])alineu-9lvt  öou  Nepaul) 
I43a:|  Satümg  (maüenb  f.  bef.)  1201a  [im  2ic^t],  pl.  -m  111378me; 
wälßh  II4Glm  (@;iugev),  Wälfche  11460m  I|  Jvnltcn  [f.  ©efel^e,  ^vafte] 
I11626'a,  IV  10a;  Saiten  [f.  ©efc^e,  .^reifte,  9«äd;te;  9fiatnvgeje^e, 
-fväfte]  111294e  (ba§  mäd^tige)  J  ii^^iteub  f.  ©efe^je  :||  Walter  (*Fried. 
Gottlieb  Ludw.,  geb.  1800):  2aoa  bei  Strabo  1445m,  iBevIefd;eu  bc^ 
^emnifc^en  (5enei\s  1456m;  „5(buabme  bev  toiilt.  Stbätigfeit''  1445m,  456m 
JWaither  1)  ton  bev  .^ogeltreibe  (t  iiad;  1230)  II  35e  [ÜiatnvgefiiM], 
36e  [Reifen];  2)  Bernhard  (Stftr.  c.  1618)  III  74me  (2lvbciten) 

*Sanb  [in  comp.]  (SBanbung  f.  bef.)  [f.  (für  sg.  u.  pl.)  gelx%  @e» 
mätbe,  Krater,  2J?aIeret,  ®d;a(^t,  «Seite,  2:vad;i)t,  3et(e]:  -ffäc^en  1178m, 
-«evjierungen  ll78me  J  plur.  SBänbe  2(.  (eig.)  11123m;  33.  Coon  ©efteiu; 
geUH^r^nf.  53eb.)1219e,240.^276m,  282m,  372m;  lV617e,  620e;  S.  (nneig.) 
111398m:  beß53ergee  I  239m,  ©eitemv.  IV43e  [sn  *®cite],  [teile  IV274e  :|| 
aBanbel  f.  @tenie  |  ix> anbei  bar  11206a,  351m;  äö-!cit  ill  357m  ]"  ivaii' 
bc(nb  51.  (=  means)  f.  (Steine,  Solfe;  35.  (=  toerlr.)  IV  9a  (elrig)  :|| 
1)  wanbcrn  [f.  2«Vt(;en,  ^flanjen,  $:i;iere]  IV145e,  3B.  V3öm;  Sanbev- 
II  246e  (-l)crben)  J  2)  Sanbevev  [f.  S3erg]  I310e,  449a;  IV,502e  J  3)  wciw 
bernb  [l.  2«elja,  ©anger,  55i51fer]:  ®en.üV(fe  111170a,  ®ctt  11180a, 
aJ^inneiangev  1133m,  ^ßebelflcde  Ill584e,  SeltKn^ev  111163a  J  4)  Sa n* 
bevnng  (=  üJiigration)  [f.  bovifd;,  ^flanjen,  Xljievc,  35ölfev]  1378a;  II 
93e,  173e,  7am,  327a;  IV  315a;  pl.  -en  (*):  ferne  [=  iveite]  I33a,  374e*; 
öftlid^e  II  174c ,  ber  Seetbieve  I  322a ,  -vgn^ege  l!  213a ,  iveite*  [=  feine] 
IU75m-4a(3m,e),  nad;  Seften  II  (176a)  |(  Sanbnng  (Sanb  f.  bef.)  [f. 
Betten]  I107e,  pl.  -en  IV577e 

^Wangarah  (2anb)  11253e,  Sanfen  f.  (Srba^fe,  Wan/tead  {U\  ?cnbcn) 
111127a  (aflvon.  5öeeb.)  |  Sa^^^en:  [ber  ^ouqniftaberen]  II  479mt;,  IV 
M.'ia:  Elcano's  I1308e-9a,  479m  :|  Waraliamihira  (inb.  $0?atbcin.)  Il221e, 


1216  3Barg  —  Joanne  (^in 

438ani;   Wargentin   (Pet.  Willi.,    1717-83)  IV  125e  (uiagiieti]d;e  ®tö* 
i-ungeu  it.  S'iüvblic^t) 

tt)avm  [f.  Suft,  Oueücii,  2:eiii^^evatnv,  SBiiibe]  21.  (geli\)  l\233am  [be- 
griff], 536m  (lt.  falt);  53.  (=  eifrig)  ni255a  ]  Warmbrunn  (in  ©c^Icfieii): 
(«Berg  babei]  V95a;  ©raiütit  IV632m,  V78a;  ivaviiie  Oiieüeii  lV499o 
SBärmc  (^  ober  =  2;eiiH)eratuv;  kibe  Sirtifel  fiiib  ftet§  ii.  in  aÜcn 
Ö^lieberii  gu  toergleid;eir,   i^  tl;erniifd; ,  2:f;ernic-)  [[.  2tqitator,   5(tmc[|>l;äre, 
Kometen,  (Srbe,  geitcv,  ©eftirue,  Äälte,  Krater,  ii!id;t,  ?iift,   50?agiieti^^ 
nuiö,  3)ieiild;,  3}tonb,  Planeten,  Oiieücu,  @omie,  ©oiuieufleden,  ©teriie, 
Sbiere,   t^ierif(^,   3SiiItaue,   SBettraiiin]   Uö2me,  [181 -4J,  244m,  269a, 
[a40-358m,  2t.  480-4]  347 ,  352m,  365m,  408e,  425m-7m,  439e,  480e.; 
II369e,  372a,m,  6e-8,  483am ,  5l5e-6m',   III  29am,  34me,  44m-45a, 
55e-58a,  387m-9a',    [V13e,  234e-7a,  [238e-244,  2t.  499m-500];   V 
12m-13a,  22me\  plur.  -lüariiieii  (+)  [.  3at)ve^iü.  ||  Varallclcii  in  ben 
©liebem  u.  3wf^^fii«  1)  5lbnat;ine,  abiiel;mciib ,  -toerdift;  aJJiiiiminn ; 
2)  a)  einfhiß,  @imuir!img ,   3Bir!iing;   g-actoien;   b)  ßinfdi^  ob.  (Sin* 
ivivt'iing  anf  bie©. ,  troöon  abbängig;  Uijad;;  3)  (grvegnng  [4:  S'io.  4], 
*erregenb;   entlDidelt;   4)  (Srjengnng   [i;:  die.  3],   crjeiigt,   ^erjeitgenb; 
Urfac^;   Oneüe,    -qneüe(ii),    -qnell;   5)  -menge,    Onantität;   -gel^all; 
6)  9iatnr,  Sßefen;  iöe3iel)iingen ,  5^erl)ältiiiffe ,  3^if^"inicii^^ng ;   7)  3"=^ 
nal)inc,  Serinel;riing ,  Sr^cl^nng;  jiiner^inenbe;  -®ipfel,  SD'^ajimnm  ||  3ii- 
[äljc  (in  compos,  SBärnie-,  iuarine-):   moVHMi  aBI;ängig  [t>gl.  (Sinfl., 
^^ar.  2]  ...  11387e,  \y243e-4a:   ücn  @onneiif(e(fen  IH  [577,  <Sm-9a]  J 
2t()nar;nie  ["^fax.  1]  (f.  bef.  §i)f)e)  1354a,  11298m;  -2L  (O)  \321m-2a', 
11323m,  458a;  11157a,  IV54am;  a!6nel;nienbe  (*)  [f.  bef.  §i3^e]:  ©n-' 
[htf3  IV031m;   @e[etj(e)  [üg(.  fogl.  snnel^in.]   I*12m,    ir-^-323e;   in  m^ 
fc^iebner  6:)el;e  IV 626a,   mit  ber  Sönge  II*322e;   [en!red)t   ir*323e;  in 
fen!rcd;ter  9ii4>tnng  I3.)3e,4m;   llrfad;en  f.  §öt;e,   in  ben  SÖeltför^^ern  I 
*25am,  ab-  it.  5nnel)nienbe  IV*245m  (@efc^)  |  abforbiren  I11547e;  2t  b* 
foription  I341n;  11146a,  56m  :|  2tblreient)eit  11474a,  aiigenel)me  Ill3Üm, 
5B.  ift  2trbeit  \12e;  [2trten]  (t-  ©egenft.,  ©fem.)  Y12m:  bvei  \\235e-7a; 
2tii^belmniig  bitrd;  SB.  1460a,  H377e,  III(596e)  ||.  anefhal;Icn  IV 55a  j 
2tnöftral;hing  [= -ftra^rnng]  IV 213a,  4a,  367m;  -21.  U\ 48e-49a  {mx-- 
fiing)  :||  ansftvömenb  I27m,  ni547e,  IV148e;  2tu§ftrömnng  [= -@trc" 
mnng]  I27m,  179m  ||  belebenbe  II90e,  IIl6m;  beftimmt  111539m  (bm* 
ba«  ©efüM)  ||  33eli^egung  ber  So.  I  179e,  181-   11392a;   SB.  ifl  Urfad) 
bev  S5eii\  [ijgl.  Uvfad;]  III  44e;  \12me,  22e  j -33en).  IV256e-7a  ||  S3e- 
Sietmiigen  [i.  %^ax.  6]  IV 63a;  ^Breite  f.  SSeranb.,  35eri^eir.;   -Sapa citnt 
1 180a,  228c^  9(-,  11129m;  IV  239a,  261a;  (5eiitraüi\  [=  innere]  (f.  ©rbe 
SB)  V63am,  -dorrecticn  111274m,   bnnf(e  IV  243a,   bnrc^geleitet  [l>gl. 
Seitnng]  I165e  |  (ginftnß,  (ginn^irfimg  [=  abbängig,  :j:  SBirfnng;  *^ar.  2] 
(f.  2tbuabme,  23en.\,  .^ebe,   -ftra^Inng,  -25evtbeir.) :   ber  SB.  III388am; 


3öärme  ©in  —  6e  1217 

IV 67m,  192m;  auf  bic  ffi.  (awd)  pl.  eiiiflüffe  \\\\i\)  i\[238e-9]  :\  (Slectr. 
f.  3iif^"^i"^"l'-  f  3  (Elemente  ber  2B.  cbev  bic  2ß.  in  3  ölenieiUeii  [i;:  SIvtcu] 
lV[255€-7]  II  (Siitbi IIb uuö  [t-  fvei  ivevbcu  iifm.J  IV217e;  -ß.  1364a, 
lV2l3e  (uuäebeuvc)  J  (anvb)  entbunben  11148a  ||  eutiuicfcU  [ügl.  fvei  irevben 
iifiv.]  1349e,  -evl)of)iing  [f.  ^av.  7]  IV 39m  ||  S.  crregenb  [%\  3J  III 
626m,  V12m;  tv^ew.  [^i  'eväcugeiib]  1341t>;  III  378m,  593m  J -@r* 
rcgiiug  [*'ipav.  3]  IV  82m  :||  3S>.  evjciigeub  f.  ftra^lenbe;  u^*er3cugeiib  [4^ 
'evregeub,  ^4).  4]  il58e,  162m;  111497a;  IV7m,  648a  :|  wobiird^  evjeugt 
[ifiUvia^,  ^^.  4j  Vi2m  I  (Srseuguug  [*^:pav.  4j  III  200me,  565a;  -6. 
11148m  }|  gactüven  [%\  2]  f.  -33ert^eil.;  fei:d;te  II  74e,  194m;  ber  g-Iamme 
IV531m,  ^liittjcn  [4:  ©trorn  \i\\v.]  \\2Ue-2a,  govt^f  anjung  [-^  ä«itt(;eil.] 
1341m;  fvei  irevben  [=  Sutbiiibung  ujti).]  1179a,  446m;  früt)ev  anbevö  f. 
-3>evtl;eil. ,  ®efül;(  f.  beflimmt;  ©egenfä^e,  ©egeiiftaiibe  [4:  5lrteu  ufa\]  f. 
-^evttjeil. ;  [®  e  [  d;  i  d;  t  e]  (a.  ftra^kube ,  -[tvabliiug ,  -^evtl;eil.)  II  369e, 
376e-8,  539m;  ®eie^j(e)  f.  nbuel;meube,  iöevt^eiL;  -©i^fel  [^.  7]  IV 
168a,  Linien  gleicher  S.  [=  ^•3fot^evmcu]  lV59e  ||  -gvab  1  271e;  -gvabe 
JV234a,  346m  J  ©vabiiatiou  IV 486a  :H  (Siiiflii^  bev  §ot)e,  S.  in  bev  ^. 
[=  fen!ied;t  \\\xqA  (f.  Ü>evtr;eil.)  I V  240e-i ,  5m-4a ;  auf  §i)f)en  (*)  |:  Wi- 
«al;nie,  2i>.  mit  ber  §.  abnel;meub  [ögf.  2Ihial;niej  \352e-3a,  III 200e-im; 
IV25<Se-9m,  339a:  Uv]ad;eu  \\239am,  iBev^ältuife  IV  626a*  :|  geringe 
iBeränb.  lV255e  |j  innere  [=  dentrahv.]  f.  (gvbe,  3}Zenfd;,  Planeten  |  3af)- 
veöU).  [= -Semvevatuv]  1 342e+,  8m ,  350a :  mittlere  1 169e,  342m-5a, 
353m;  ä^ert^eilung  1409m,  482a  :|  ber  ^Qxiftx  \10e,  in  frt^ftaüifirten 
^cr)>ern  1272a;  Üinftlic^e  II130e,  Im;  Sänge  f.  abncF)menbe;  latente  I 
179a,  446m;  V12e;  -lel;re  [%  2l;eonc]  (ügl.  -ftraljlung,  f.  Bifcliof)  U 
■264e  ||.  iiMeitenbe  Äraft  1  229e,  lV46m  | -leitung  [ögl.  bur%ereitet] 
(f.  *@ebirgöarten)  1182a,  Ill30e;  Leitung  O  III29m,57e:  '^«fäl;ig!eit<^ 
IV  169a,  =  ^^i^ermögcuo  lV239a;  berfd^iebne  lV369m,  IB-beit  IV55a 
jj  Linien  f.  gteid;e;  9Jiagneti«uiu§  f.  5lrt.  u.  3"|ammen^.,  iD^agnetnabel  [tgl. 
*3«agnetiemu^]  IV  67m;  SDZangel  f.  Stbn^ef.;  ä^ajimum  [f.  ^ar.  7J  11 
474a,  IV38me  |  -menge  [*^;>ar.  5]  III 256e,  455w,  4S6me,  e-7a;  Vl2e 
ü}?enge  I82e  ||-  ttj-meffeiib  II376e-7a  (Snftrumente)  |  -meffer  [=  2;l)ermo« 
meter]  lU44m,  lV82e:  (Svfiubnug  II  376e-7a,e  J -mcffnng  U  25Sa  || 
ajiiuimum  [^.  1]  III  56e,  -ajjitt^eilnng  [i-  gort^fl.]  Vl2e;  mittleve 
[a.  Sabrets-,  ©cmmer-,  SSinter-]  1228u,  IV(59e);  nad^tlic^e  f.  -ftva^- 
Inng  |  DUtur,  SBefeu  [*^ar.  6]  NlOe,  12me',  natürlid;e  11131m  :|  nac^ 
üben  f.  -ftrablung,  [$er[.J  V22me  |  ^olar-S.  1162m;  ^olarifation  III 
539m,  ))clarifute  1  165e;  -^olavität  III  29am  :|  pvimitiüe  1  181e,  IV 
212am\  ^^rccefie  11124m;  Quantität  [=  -menge,  ^.  5J  I25am;  III 
387e,  8n,  564e  Ij. -quca  III401e,  OueHe  ber  2ö.  f).  ')^CiX.  4]  IIi378a 
(399a)  I  -queüe  III547e;  -qucüeu  [f.  audci  *OncUen]  llI565am  (Ieud)tenbe, 
jbunüe),  N {12m)  ||  bur(^  S^eibung  V12m;  in  fenfrec^tcr  üiic^tung  [= 
91.  ».  ^umboUt.  JlülmoS.    V.  77 


1218  Söärme  6e  —  3uf 

toerticaf,  in  bev  §öl;cj  f.  2lhtaf)nie,  aBit^'fjmenbe  |  (gommcvn).  [=  -2^cm^e* 

vatiiij  1349a,m;  111388am:  mittlere  I347e,  353m  :|  @cnne  f.  -ftrrtping, 

©cimcnftaub  [.  ÜSevänb.;  [^ecififd^e  N  lOe,  12e;  -ftoff  11154m  ]  |. -ftrat)len 

I141e,  111599a  I  ftra^Ieube  SB.  [ügl.  außftra^len]  1162a,  5e,  412e;  II 

342m;  I1139e,  44e,  378a,  564e,  5a;  IV 63a:  evseiigenb  111323m,  [®efd;.] 

ll57<Sam;   [SivtiiiigJ   165m,  -en  III  46a  J  n)-ftva^lciib  [[.  ©oben]  I 

3U4m,  312a,  322e,  344a;  11391e,  11147m,  IV  269m  ] -[tval; hing  [= 

2lu#v.]  (f.  55evß,  ^oben,  ßrbc,  @cimc,  @tevue)  I412e;  lI57<Sam,  474a; 

11146a;  ®tval;Iiing  O  11129m:  begünftigt  I344e;  ginfl.  155<^e-9a,  U 

378m  (mic^tigcv);  golge  144m,  [@e[c^.]  \\378am{m),  Mjxi  I31a,  nad;t- 

lic^e  I354e,  uac^  oben  ii.  i;ntcn  IV 235a,  aiig  bev  Siefe  111257m,  unten 

f.  ü6cn  :||  ©ti-cm  [^  gUitr;en]  I  (425e)  :||  -etvömiingen  IV  17a,  34m, 

47m;  etv.  1341a  ]  -etiiMniiiig  IV 239m  ([c^n>ad;c)  ||  Xagcelänge  1 183m, 

tcüiivifc^e  [=  *(£vbc]  1162m  |  2;i;covic  [%  -le^re]  1146e;  -21;.  \12m-13a, 

22iiu^m  bev  ^iefe  [=  iintevivb.;  [.  0015.  *(Sibe  $B]  (a.  -ftval/liing)  IV 

{35t):  junel;inenb  mit  ber  2:.   [.  3^'"^^"^^  nntevivb.  :|  trccfue   II  194m, 

nngleid;   f.  -33ertl;cil. ,   unten  f.  -ftva^Iung  |  untevivbifd^e   [=  °2icfc, 

*jtemteratur]  I  i65a,  170m;  IV  241a,  255a:  gunef^mcnb  mit  ber  2;icfe  [f. 

:\))f.  *(Svbe:  SBiirme  in  ber  2:iefe,  innere  2ß.]  \179me  :|  -Unterfc^icbe  III 

378e,399a  |  Ur]ac^(en)  [4:  aH;ängig,  f.  ^.  4]   lV241e-2a:  SBeftJegung 

[togl.  o35eiD.]  V i2m-i5a  ||.  beränberte  II378e  :||  35eränbevung  [^i  n)ec^- 

felube]  (a.  *Srbe  S)  II(377me),   IV  (498a):   um  1"  «Breite  I  [555-5mJ 

3m  (5a),  geringe  IV23Se,  nad;  bem  @cnncuftanb  Ill(399e)  J  pl.  -en  III 

29m  j -35eranberung  111257m,  678a;   -en  1  350e  ||  bie  2B.  berbinbet  f. 

^Btlt,   -iBerbältnifie   [^.  6J    III459e,   «erfet^r   [.   oSdt;   -tjerinft   [f. 

ipar.  1]  1182a,  312m;  III49ai|,  5Gm;  33ermel;rung  [%  7]  1407m  |  -SBer* 

tt;eihing  1 555me,  [340-3o8m,  %.  480-4],  555am,361m;  111388a;  IV 

-40a,  211e,  499e;  ^eitt;.  (*)  [f.  ^aMn?.]  I25a,  375m;  11303a,  312ra, 

.  324e,  421m,  463e-4a',  \\16a,  34a,  59e\\,  234m,  5e-6m:  frü{)er  anbev^, 

unatbängig  tocn  ber  53reite  II1257??ie;   ©cgeufä^e  I486e,  in  bevfd^iebnen 

©egenftanben  lV242e,   [®ef(^.]  II  522e,   ©efe^e  l\  240m'',   in  ber  ^ö^e 

-[=öevtic,]  IV245e-4a*,  unglei^e  I361e;  üerticale  [=  ^cDe]  lV255e-6a, 

'  8e-9  (öieießinflüffe,  tttirfenbc  ^actoren;  9m)  :|  öerticale  [=  fenfrcd;te,  §cf)e] 

f.  -33ertl;eit. ,  n3ed;[elnbe  [4:  3Seränb.]  II1399e  |  bie  S.  öerbinbet  un§  mit 

ber  2öelt,  33evfel)r  bur^  bie  2B.  1162,   III  39e-40a;   in  2BeIt!i3r^ern  f. 

obuel)m. ,  bie  SS.  öevbinbet  unö  mit  bem  2Be(traum  . . .  111593m  :|  Slßefen; 

f.  9iatur  I  Sintern).  [=  2em).>er.]  1349a,  376a:  mittlere  1348m  :|  SBir*. 

!ung(en)   [=  Sinfl.,  f.  ^ar.  2]   (a.  ftral/fenbe,  -^u^ftra^Iung)  11194m;; 

III  (29a),  44 e-45a  (451a),  547e;  V12m;    Zeus   11107m  ||  Bunal^me 

[*^ar.  7]  1427a,  II90e,  111388m;  IV36a,e  [37-5<§a]:  mit  ber  Siefe  f, 

*(Srbe  2B;   -3.   1  416e,  426a,e;  lV37am,  44m,  237e-8a  J  june^menbe 

[a.  abnetjmenbe]  f.  2:ie[e  ||  3ufammen(;ang  [f.  6]  (mit  2J?agnetigmu8  n.. 


2Bärme  3uf .  —  2Ba))er  2(uf  1219 

erectvicitat)  ni[399m-400a]  ||—  Ji^äniicnb  1  Ulr  (adv.):  ^vaft  1337e; 
III56e,  401ni;  ^viiicip  IV 81a 

*Savteu  f.  maönetii'd;,  Warlmaim  (Elie)  I394e  (3al)I  fcev  ®tevn- 
fc^nii^^en,  mem.  sur  les  etoües  filanUs)  ||  Si'afd;-  [f.  ®olb]  IV406a 
(-Simi);  m'd\6}c:  pl.  -cii  [f.  (^clb]  l\ 405e ,  6m  :\\—  Wafhington  51. 
1)  Statt:  Slufeutbalt  IV593in,  $?age  IV192a,  $?änße  11195a  |  maöitetifc^ 
1:  2l6a^eic^mig  lV117e,  189m:  oftIid;e  IV116e,  189m;  ftünbl.  ^eiänb.  IV 
191a,  2a\\  :\  Seob.  IV75m,  i92a  :|  uietecrol.  53ecb.  IV 75m;  [>perf.  ba] 
111569a;  IV3G7a,  623a;  3  !(.  ^:]31aneteu  cntbecft  Vlllm,  4a,  5a,  6'e; 
©terniravte  III261e  :||  2)  Wafhingtm  terrilory  (©cbict  i^cii  W.  IV 442a): 
35ul!an(e)  ba  I V 430a,  [44i6-2a]  2a  J  a  3)  Sap.  Wariiinglon  1474a 
(perf.,  33vief  ßcii  Symonds)  — 1|  Abdullah  WaHaf  {pcx].  2)id;tev)  IlllSe, 
WaflVlrode  =  Waifselrode 

SSaffcr  sing,  (öfter  =  9?^ecr:  baö  ba^ev  tI;eiÜDei§  gu  i)ergleid;eu  ift; 
=  ba^^  ^üiffige,  ba§  fliiffige  (g(einent)  (compos,  :\l  SBafi'ev :  äBafferbebecfuug, 
-maffe,  -[d;id;teii,  -ftveme,  -tl)eild;eu)  [i.  (für  sg.  ii,  pi.)  5Beig,  gliiffe,  @e^ 
birge,  ©riibeii,  2iift,  3Kaare,  SDZetecrlü.,  äJioiiat,  2)ZonD,  9fJebeI,  ^flaiiseit,  ^o* 
kr-,  Ouel[ln.\,  ©alj,  (gd;all,  jc^iinmnicub,  (gtolleii,  2:l)ernial-,  Sliieve,  U^r, 
Urii\,  33ul!ane]  13u5a,317a;  II228mll,380e,5mll,e;  11121m,  130a, 259a; 
V63m;  plur.  bie  2ß affer  [biird;  *  be.^eidjiiet]  (=  ®eh)äffer;  jum  Sbeil 
=  Oueüeii)  I229mil,2<S2,447e;  11131a;  IV238am,  9e,  249ell ,  338m, 
362mil;  V 59a  ||  parallelen  in  ben  ßujatjeu:  1)  'iliifammlung,  Stn^äu* 
fintg;  -3ufaiunienl;ang ,  -IVftem,  -gcCnet;  -beden  [f.  91c.  3];  2)  au§' 
Brechen,  f)evi)or!omnienb,  f).>riibelu,  auffprubelub,  fpringenbe,  aiiggefto^en; 
-?Iiieküc^e,  -(Srgüffe,  -ftral;!;  3)  -Bei)  alt  er,  53ccfeii,  -bedeu  [ügl.  9U\  1]; 
f.  fpec.  53rinmen,  i^Iafdje,  -glafer;  4)^ef}aiibtl)eile,  ißeiinifd;iing,  -gel;alt, 
lu-^altig;  jerfe^te^,  aufgelöft;  Stiial^fe;  5)  ^en)egung  [ij:  fliegen,  -flutb, 
auö6red;en],  fid;  beiuegeii,  bemegt(ce),  beireglid^;  flntbenbe;  6)  fließen, 
laufen;  fließenbe»,  ftiiffigev,  ftrümenbee;  -ftri^ine,  -ftrömmigen,  -(Srgüffe; 
-ftraße;  7)  -f  liit^,  *?^lutr;,  -iceKen;  fliitl^eiibe  [i^gl.  91c.  5];  8)  m\  §chen, 
53ergen,  ^ergljc^e"/  *^ergli^affer ;  l^cl;ere,  cbere;  9)  ^ö  Mint  gen,  ^ü^len; 
-üiifte,  -riß,  -fnrd^e;  10)  faltee,  eiefalteS,  erfaltct;  Äälte,  (Srfältnng, 
tD'eifältenb;  niebrige  Sem^eratiir;  11)  -maffe,  -menge,  -fülle;  -bidc; 
iD-reid;,  mit  S.  gefüllt,  fid;  füllen;  mit  2B.  bebedt,  -bebecfimg;  12)£)ber^ 
fläche,  -flädie,  -f^negel;  13)  unter irbifd;e,  im  Smicru  ber  (Sibe,  au§ 
ber  @rbe;  in  ber  Siefe,  tiefe,  untere;  in  ^cbhingen,  fehlen,  Äliifte,  ^chx» 
locker,  *®rubemraffer;  33ec!en  unter  ber  @ibe  |i  alpl)ab.  Hcibc  ber  3iifälje 
(in  cnmpos.  ©affer-,  n^affer-):  Hnaivfe  [f.  %^.  4]  IV 502m*  -^2ln* 
bäufung  [%  1]  f.  unterirb.;  -Stnfammhmg  [*^ar.  1]  (a.  uuterirb.)  IV 
506m,  519a;  nj-arm  [=-leer,  iDhngel]  II108e,  Strten  III378e,  atme* 
f^bärifd^e  [=  Snft,  *mitmtD.]  IV327e-8a*,  aufgelcft  [ögl.  jerfe^t,  ^.  4] 
in  2ß.  1333m,   anff^rubelnb  [^.  2J  IV244e-5a,  Sluffteigeu  [=  eteigeu] 


1220  Söaffer  2lii»  —  ^a 

IV36a*;  auöbre^eu  [*^43nr.  2]  lV249e*,  -5tueh-üc^c  [j.  (Sl•bl^eOcl^  Sul- 
tane] 11109a;  liiert  aii^gegcffcii  11501m,  aiusgeftcßcn  [^\  2]  f.  ^Site, 
-baren  (ficiufte  2l;ieve)  1488m  ||  -£^ecfen  [f.  ^av.  1,  3,  13]  (a.  uutevivb.) 
1)  (a%)  IV3G0m,378e;  2)  (=  SDZeere  u.  @cai)  IV 455a;  beftimmteö 
lV462e:  fleine  IV 443m  "[  5Bcdeu  lV37e  (unter  ber  (grbt)  [=  laitevirb.] 
:Pebecfeii  f.  °(grbe;  mit  2B.  bebccft  [^:ß.  11]  (a.  o(Srbe)  lll603e;  IV 
36 la,. 414a  J -Bebe du  11 0  [^.  11,  t- Ui"I;i''öi'"}3  i'fi^^.]  n208m;  l\235e, 
449e;  V25a;  pl.  -eu  (°°)  1266e:  eine  aügcmeine  [=  ®Jie  -maffe]  1  26e, 
alte  lV355m  ||-bel;aitev  [*^\ir.  3]  1242e-3a  (imterirbiic^e),  ^cimiicf;.  f. 
S3eftanbtl;.,  klebt  1372a  |  Serge  [%\  8,  ==  *i8erölD.]  (a.  ^^ÖOeii,  ^^L^l;^ 
limgen):  üon  8-cii  I;erabfcmmcub  1157m,  in  S8-en  [.  .^c(;Iungeu  :|  5öcrii^* 
muß  [4:  Siitritt]  IV  490a ;  [53  e  ]  c^  a.f  f  e  ii  T;  e  i  t ,  eii]eufd;aftciij  l  V  33Gm,  8m* ; 
V42m  11  [53eftaubtl;eile,  Söeimifc^.]  [*^^av.  4j  lllllOa;  lV249e*,  259a, 
öOlm,  5i2me;  V35e,  42me,  55m*;  [al§  SeftQUCtl;eilj  V36e  :||  fid;  üe* 
njegeii  [^,  5]  lV57e*,  bciüeglid;  1224m;  bitvegt  [^.  5j  (f.  -f^Megel)  I 
176m  (lt.  ru^)ig),  bettsegte  1282u*  J  S3etr  egiiiig  [*^ar.  5]  (a.  uuterirb.) 
I524c-5(4e*);  11325ail*,  485a*,  501m  ||  -bilbimg  [=  ^onnaticn,  =  iiep- 
tuniic^e]  \59am,  S3iIbKngen  [=  ©ebilbe]  [.  @ii§nj.  |  bohren  [evbül;rt]  IV 
263a,  aiiö  Sel;rlcc^ern  [^3.  13]  (a.  einbringen)  1179m*,  «Bor;rter)i'4e  IV 
37e-38a  :\  [in  33ninnen]  IV  167a,  33runnenn).  IV 501m  J)  -bauipf  [f. 
iiJultane]  1 246a,  253e-4a,  335e,  359a,  360m,  373m,  446e;  1  V255e,  266e, 
602e;  V47a;  pl.-bäm^fe  (*)  [f.  35iilfane]  I201e,  234e,241e,278a,3Glm; 
11381a,  11189a;  lV256m,519a,  603e;  V46e:  Slbforption  11381a*,  [de 
58e|tanbt(;eil]  lV460m;  au§  ber  ©rbe*  I225e,  6e;  r;eiße(r)  1243e-4a,  IV 
257a*  J  bnmpfenbe  lV338a*  :||  njenig  bi(^t  IVlöOm  :||  2)ic^te  [=  S)id;tigf.] 
(a.  -ttjeilc^en)  1396m  [alö  einl;eit]  J  Sichtig! ei t  [=  S)id^tc]  (ögl.  *erbe) 
190a;  IH446e,  553a;  lV242a;  pl. -en  (0°)  IV236e*:  [de  einl;eit]  III 
445e,  6a,495a,  525ii,7a;  lV32e;  ä)?ayimum  I322am;  [im  ^ergleid;]  I 
177a,  325m  ||  -bide  [^ar.  11]  lV33a  (bee  SO^eere),  2)riicf  IV(37m*); 
-bunft  [ögl.  ^erbunftimg]  1360e,  11170a,  IV510e;  2)nrc^briid;  [:|:  ein- 
bringen] 1299m,  Sigenid;.  f.  SSeidiaff.;  einbringen  [:j:  2)nrd;briic^]  f. 
oigrbe,  @.  [a.  (gvbe]  I  426e  (in  i8ol;rlöd;cr);  (Sinfliiö  [=  SBirfung]  f.  o@e* 
birgearten,  °2nft;  eifig  f.  ^alte,  eiefalt  [.  fatt;  alö  Clement  [a.  tro^^fbar] 
1317a,  407a;  11143m,  106e;  crbcr;vt(e)*  [4:  bclnen]  lV36a,  37me  ||  (5rbe 
IV160m  (ii.  2öa[fev):  3B.  auf  ber  (Srbe  [a.  SBerbaltn.,  ^erminb.]  11119m 
Jane  ber  @.  I;evtoerfommenb  [f.  ^ar.  13]  (a.  -bämVl'e)  1225,  9m  c,  231  e*; 
it.  auegefto^eu  1232a:  beißet  I220e,5e  J2B.  bebedt  bie  (S.,  (g.  mit  3B. 
bebecft  [ügl.  *2anber  2B]  II375e:  bie  (g.  iui  5(uiang  uiit  ai\  bebedt  V 
88e-89a  :|  einbringen  in  bie  (S.  I1391e*;  2Ö.  iui  3unern  ber  (S.  [=  unter* 
ivb.,  f.  ^:j5ar.  13]  1  231a,  2a,  418a,  451;  lV37e,491am;  V 51me  || -@r* 
gü[fe  [i.  ^ar.  2  u.  6]  V2.3e'l-24a  |  n.>^erfä(teub  I329e,  erfaltet  |.  -tbeil* 
d;cn,   Srfdtung  [%  10]   1  322e  :|  erftarvteS  1  308ra  [j  -foll  [ij:  etnvs] 


SBaffer  %a  —  ©d^i  1221 

III482e,  IV  332a;  \26m,  49e-50a',  -faüc  I48Gm,  IV338a  J  gaficn  [= 
33evmiub.]  f.  ©teißcn  ||  in  gelfeit  lAeviranbelt  I168m,  -pd;eii  [f,  12]  111 
503m  (im  Tlcnh),  in  einer  gtafd;c  TlöOlm  ||  flieficn  [*^av.  6]  f.  laufen 

I  f(ic§enbe*  [^.  6]  V33ell:  immevfl.  II27e  i|  flüffige^  [^^J.  6j  V43a  |  -fhit^ 
[*^^ax.  7]  II  110a  (allgemeine),  \50am;  flutbenbe  [^.  7  u.  5]  I30i)m*  :| 
govmatieii  f.  <Bn^\\\]  -füüe  [^.  11]  V31e,  [irf;  mit  SB.  füüen  [it.,  bgl 
gefüllt]  IV360m;  -fuvd;c  [%  9]  IVöGOa,  an^  @a«  11385a,  -gebiet  [%  1] 
11308a,  -©ebilbe  [=  -Hlbungen]  f.  ®üBn.\,  (Sinflnß  auf  ©ebivgöarten  1 
282;  mit  $3.  gefügt  [^.  11]  III  107a,  482e;  IV357e,  539m;  -gelmlt 
[^.  4]  !Il64m,  IV419m  (bev  ?nft);  @evncf>  [-^  vied;eub]  lV600e,  @e- 
fdjuiacf  IV  503a;  ©eftein  f.  i?ev(n-eiten,  n^-getriinft  [^i  -öevfd;Incfenb]  1321m, 
®cand)t  [=  (^djirere]  11452a,  -gläfev  I444e  (in  S3ettiegung),  @feic^gen)id)t 
1476m*;  ii^I^altig  [f.  fax:  4]  I11382e,  lV234a;  ^eif^e  (pl.)  [=  Xf)tX' 
mal\i\,  i  fiebenbe?]  (a.  ^dxte)  1 14m,  220e*,  6e,9m|i,  265e  (447e);  lV246e, 
V39m  j  berab:  -fonimeu(b)  f.  °i8crge,  °§cben,  SBerg^e^en,  2uft;  -finfenb, 
§-fin!cn  f.  -tbeilc^cn  :[  I;evtocvfommcnb  [^.  2]  f.  °@vbe  |(  §Df;e  [--  ®tanb, 
-ftanb]  f.  -\p\fQd  \  ijeu  ben  §er;en  [*^^ar.  8]  1228a*  ((jerabfcmmen): 
bon  33evgbör)en  1229a*  (r;evaHümmenb)  j  fiebere  [^.  8]  IV 237m*  ||  in 
^cbleu  [%^,  9  n.  13]  V33e,  in  §i5I; hingen  [*^av.  9,  ögt.  13]  (f.  35u1!ane) 
\31  (bev  23erge)  |  -I^cie  [=  Srombe;  SSetterfäute,  2}?oevfäu(e]  U59e-^60a, 
123a',  4ofen  1356a,  !!I(379a  llrf ad;)  :| -biiüe  [=  Umhütlung  ufn\]  lll 
378e,  immerflief^enb  [.  flie^enb  ||  falte  (pl.)[*^ar.  10]  I323a,7m,8m,e*,9e; 
111338a:  eii^!alte(§)  in201a*  IV245a  J  f ältere(?)  lV38a*,  237m*;  V 
59u*,80m,81a  :1|  t alte  [%  10]  (a.  -tl;eild;en)  1329am*:  eifige  lV242am 

II  Rar  1157m*,  -fliifte  p:p.  9  u.  13]  lV37e,  laufen  [%  6]  lV237a*; 
tv-leer  [=-arm,  9}?angel]  111544m,  lV550a;  -leitnng  11498am  |  ?nft 
[f.  and)  Slrt.,  ögl.  Oatmcf^^Kir.]  (a.  -gel^alt):  Einfluß  bcr  1?.  V53a,  S. 
ber  ?.  cnt5iel)u  I359e,  SB.  imb  1?.  an  einanber  grenjenb  1331m  :|  Tla(\ncU 
nabel  f.  SBirfnng,  95?angel  [=  n.Meer,  -arm]  11317a  ||  -mann  (©tern* 
bilb;  lat.  aquarius)  [:  beränberlid()er  (gtern  [=  R]  111236m,  8a,  242a  | 
[®tcrne]:  «  aquarii  111140a,  ß  111139e;  R:  l?eränberl.  @tern  [f.  and; 
bf.]  111245m,  250a  :|  Jbier!reiö'  I11161e  :||  -maffe  [*^>ar.  11]  I346e; 
lV247e,497m;  V37e,  59a:  eö  giebt  nur  Sine  [=  allg.  -bebecfung]  IV 
430e,  Sbcil  lV450e-iaT  pl.  -maffen  1299m  .||  -menge  [= -maffe  nfn.\] 
1231m,  302m,  409e;  Il54m,  483e;  -nabel  11402a,  obere  [V- 8]  1329m* 
[Oberfläche  [=  -fläd;)e,  -fpiegel]  n76m(329mll),  lV19m:  über  bie  O. 
IV242e  :|  -^rebeu  1370m  | -quellen  1228a, m,  234e.;  1115a;  lV227e, 
249e;  -queü  IV531m  :|  iv-reid)  [f.  11]  1297a,  305a;  V31m;  riedjcnb 
[■^  ®erud;]  IV497m,  -vi^  [^.  9]  IV560a  |  ruben  auf  bcni  SB.  1333m, 
bie  SB.  r.  auf  1329a*;  rubenbc*  1  328e,  ll(221a)  :|  falstge.^  [=  *ealjn\] 
I  322a,  IV  242a  |  -faule  IV21^e,  248m;  -faulen  1456a  :|  n^-fd)eifenb  IV 
377e,  611a  II -fd;id;teu  I255e,  321m!l,  6m,  330e;  ||298m,  IV242am: 


1222  Sßaffer  (Scf;i  —  ^e 

untere  I322e  J  -ft^i^t  1315m,  Sdiic^t  11484m  ||  icf;kmm!gc6  IV336m, 
V25e  )|— Sßnfferfd)Iange  (©teinbilb)   [f.  Alphard]  2t.  bie  Qxo^t  (tat. 
hydra):  D^ebelscne  111327a;  i)evänbevlirf)ev  (gteni  f.  «,  ^io.  30  |  [ein3ehic 
(Sterne]  |:  a  hydrae:  ijercinberlic^  11368a,  513e;  ni235e,  6a,  243e,250m] 
2*«  ®i\  Iin39a,236a  :|  ^  II485e,  y  lllUlm,  J  111141a;   9^o.  30: 
\)eränberlid;  111238a,  240m, e,  3m,  7e-5a  :||  33.  bie  fleine  (lat.  hydrus 
Ill345e)  |:  [@terne]:  a  hydri  HI  141m,  345e;  /?  III  140m ,  345e,  361a; 
;;  111345e  —II  SB.  fc^ivars!  V21a,  ®d^n)ere  [=  ®eund;tj  [.  -tkil^en  |I 
fiebenbe(t^)  [^IieiBe«,  eiebbi^e]  1231e*,  246m;  IV 600m,  V39e  |  (giebe^ 
pun!t  [f.  auc^  2Irt.]  147a,  111460a,  lV630a:  über  bem  111547m  :|  @icb* 
^i^e  [:j:  [iebenbe?]  IV 245m  :||  -f|}tege(  [=  -fläche,  OberfIärf)e;  =  ^f^ibeau, 
manchmal  =  SD^eereöfHegtl]  1314m,  474a:  BetT?cgter  1128m;  eines  ^(uffce 
IV497e,  V83m;  ^cbe  I476e;   über  bem  SB.  1303a,  V83m;   S5ermin- 
berung  I316e  ||  f))ringcnbe  [^.  2]  1142m*,  f^nibelt  [it.]  V31me,  -fpiiren 
\\170a  (ber  Etrufker)  \  @tanb  [=  ^ebe]  1324m,  476e  (I;ot;er);  -ftanb 
1474m  (mittlerer)  :|  ftaiien  IV 457a*;   Steigen  [4:  blufft.]   ([.  OueÜcn, 
SSulfane)  1314e  (ii.  ^aüen),   fteigenbe  lV35e*  ||-  %.  20nffcrftoff  [^^wif 
in  comp.]  (=  ^^brcgen  IV 602m)  V  [46-47]:  [aU  53eftanbt()eil]  (=  -©e= 
balt)   11192m;    IV 8m,  259m,  261a;   (5b(crn)-@anre  IfI615a;   lV218e, 
485a;   freier  IV  602m,   -ga§  f.  nnd^I;er  bef.;   -©ef^att  [=  33eftanbtb.]  111 
110a,  603a;  gelD^lter  [=  ^oblen-SB.j  1133a,  4a;  IV260e,  6e,  485m ;  ge^ 
|^\t^efeüer  [=  @d)lrefeI-SB.]  lV218e,  266e;  tor;Ien-SB.  [=  ge!o^lter]  IV256a, 
51  le;  reiner  IV260e,  (gc^ivefer-S.  [.  nadjFier  bef.  J  33.  Saf ferftoffgaS 
(brennbare  $?nft  11388m)  II  3SSam;  11149a,  5i2all :  aueftri3menb  I233e, 
[S3efd)aff.]  IV5i2a;  [al§  Seftanbtbeil]  I349e;  III  259a, m,  2ö0me,  4a;  bren* 
nenbcg  I246e,  IV218e,  V45(';  er;rorga§  nub  SB.  IV12a,  ©ntbinbung  IV 
532m,  ent3ünbet  fic^  nid)t  lV512a;  getcbltc«  1225e-6a;  IV257e,  263m, 
512e,579a;  gefd^n^efelte^^  [=  ©dfilvefel-SB.]  1254m;  IV338m,460m,51]e; 
V79a;  jum  ©alsfieben  1417a;  (2c^tvefe(-SB.  [=  gefc^ivefelte«]  1226a,  256e; 
IV265am,7a,501e,511e;  bei  ob.  ausSSultauen  I247e  (S[^angel);  lV218e, 
532m  J  S^.  ©c^tüefef-SBafferftcff  [an^  in  comp.]  (=  gefd;n>ef elter)  [f. 
Ciuenen,  35ulfane]  lV497m,502m,  602m  [603-4 m] ;  V [46-4 7m] ,  97m : 
-S)ämj>fe  IV 592m,  -gag  f.  SBafferftoffgaS  @,  ©eriic^  IV  604m;  -@anre 
1334m,  lV246e  :||  (Stoffe  im  SBaffer  f.  unterirb.  — 1|  ©tcfj*  1309m, 
IV 331a  I  -ftraM  [^.  2]  IV501mll ;  -ftrar;ren  IV247a,e  :|  -ftra^e  [^.  6] 
\\204m-5a  (t)om  rotten  gnm  mittetlänb.  9)Jccr)  | -ft r ö m e  [^.  6]  I242e, 
257a;  ftrömenbe.^  [it.]  1169e,  172a;  -ftrbmnngen  [it.]  IV 641m  :|  ©tnrj 
[4:  -faü]  lV342m  ||  [ü^eg  (sg.)  [=  ©üBtr.]  II 59e,  123a,  450e,  484m; 
V42m;  fuße  (pl.)  1265a,  282a,  322a,  370m  J  ^SüBlx^  [=  fuße«  2B.j  (bef. 
in  comp.)  I266e,  11390a:  -33irbungen  [= -©ebilbe]  V40m,  -gormaticn 
1288a,   -@ebi(be  [=  -S3i(b.]  IV  282a,   -See  IV  456m  ||  -fi}ftem  [%.  1] 
IVeUm  II  STem^eratnr   [%  SBärme]   (a.   unterirb.)   I  322Am*,  416e; 


Sßaffer  ^e  —  W.  Weber  ®  1223 

IV 244e*  9e*  (498a) :  ncbvigc [f. %\  10]  1 329a m* :] |  ^^ e i I  f.  -maffe,  -tBeilc 
IV24m  I  -tf)eil(^eu  (pL):  2)icl;te  1326a,  477a;  evfaltete  1329m,  345e; 
^erabfuiteii  1329a,  Hi"feubc  I322e;  ÄHlte  ib.;  (Sd)U>cve  1326a, 476e-7a 
:||  tiefe  [f.  ^.  13]  1329m*  |  2:iefe  [it.]  (f.  osföävme):  an^  ter  X.  V 
31me,  in  bei- 2.  \\241me  \\  triiiftave^  V42m;  -treffen  [=  *2:v.]  1486m, 
ba«  tvcpfbave  (Sleiiiciit  IV 236a;  tviitcg  V44a,  atg  Umbiiüung  [=  -I;iille, 
-kbecfiiuö]  IV236a,  untere  [^.  13]  (a.  -fd;ic^ten)  IV237m*  ||  untevir^ 
bifcöe*  (pl.)  [*^ar.  13;  =  im  3nnevn  bev  (Sibe  nfft).,  =  23evg\raffev]  (a. 
-bebälter)  I232all  ;  IV(55m,e,  36a,  37m),37m'\-38a,  237am  {241me),  5a, 
499e-500a;  \31me:  -?tnl)äufiing  y31e,  -5In[ammlnng  IV 506m;  «Beeten, 
SSetDegung  lV57e;  [mit  Stoff  gemi[d;t]  IV  38a  |  3:em|>eratur  eb.  3Bärme 
(IV37e . .  .)  1232a;  lY[36-38a,  21.  165]  3Ge,  57m,  (41e,  238a):  wai-  ©nf(. 
barauf  bat  l\37m-38a,  Biniabme  l\37e-38a\\  Urf^^rung  [f.  S3ulfane]  1 
228ali*,  bev  Urtvetl*  [=  ^ovn^elt,  *Uvn\iffer]  I290e-la  (SOle) ,  5ßeranbb. 
[=  35evtt>anbr.]  1229a,  2Ö.  ijerbreitet  (©eftein  ufiu )  IV  269a,  ^erbiinftnng 
[üg(.  -biinftj  I11575e,  95er^altni§  bc§  2ö-§  auf  ber  @vbe  [f.  l^org.  *$!anb, 
*mm]  1305m;  Sevminberung  [=  fallen]  (f.  -f^negel)  l  25m  (auf  ber  (Srbe), 
-^,  I316-7a{la);  öevfc^iebene  IV256e*,  n3-terfd;htc!cub  [^  -getvänft]  I 
316a  i  a^ertbeüer  1319a;  3>ertl^eilung  I98e,  195e  :[  tenranbelt  [=  ^^er»» 
änb.]  f.  ogelfeu,  [^Jerli^anblung  in  JC\]  I1391e;  ber  ^ortrelt*  [=  Urlv.  uftx\] 
l(296a,9m)  ||  n^arme  (pl.)  [=  2:bermaüi>.,  ij:  r;eiBe  ufiv.]  I323a,e,7m,8e*; 
III201e,  lV601ail ;  bie  ivävmften  1323a*  J  3S är nie  [i^  Sem^er.]  (a.  unter* 
irb.)  1179m*, 425e;  IV37e:  mit  ber  ^iefe  junel^imenb  1225*  ||  -n^ellen 
[^.  7]  IV219e-220aj  [ilßir!ung(en)]  (=  ©infl.)  IV  160a,  512a,  569a; 
V40a:  auf  bic  lO?aguetnabe(  1186e.:|  [SScrt]  IV 594m,  jerfe^teg  [ögt.  auf* 
gelüft,  $.  4J  I  254m  |  su  $3.  IV51m:  n.  ju  $?aube  II  304e,  470e  :|  -3n' 
fammeubang  [X\  1]  IV 456m,  3utritt  [i^  33erü^rung]  IV218m  ||—  iuäff- 
rig  I338e,  344m;  III511e 

*Warsiljew  (W.  P.)  IV45öe-7m  (35ul!an  Bo-fchan  in  ber  2)^antfc^uvei; 
7m),  \va\\x\Q  f.  am  (Snbe  öon  Saffev,  Watek  f.  Harun  |  Wathen  (W.  H.): 
.(Srbftöjse  in  5tfieu  I(219e-220a)  445a,  on  tlie  Usbek  State  of  Kokan 
I  445a  "[  Watfon  (Hewett  Cottrell) :  distrib.  of  british  plants  1480m, 
SemVer.  in  ®ngl.  I  (348e-9a)  480m  :|  Watt  (Gregory):  «eränbb,  ber 
<§ebivg§arteu  buvd;  gener  I(271a)  459e;  Lucas  Watzelrodt  =  Waifsel- 
rode  I  Obevft  Waugh:  ^öd;fte  S3erge  beö  Himalaya  IV549me;  Kin- 
tfchindjinga  ni544e;  IV30am,  549me  :|  Wawani  cbev  Äteti  (^-Berg  auf 
-Slmbeina)  IV  409a 

*weald-clay  1467a,  Wearmouth  f.  Monk  W.  \\  Webb:  Dhawalagiri 
I41e  I  Himalaiia:  SO^effungen  öou  S3evgeu  I44e,  ^euutni^  1483m;  (Sc^^uee* 
gveuje  I44m(e),  483m  :|  ^Reifen  in  Indien  1483m  :||  Weber  1)  Carl  Fried, 
.(geb.  1794)  IllOSe  (ed.  Luraii)  2)  M.  J.  1380a  (©eftalt  be^  S3edene 
m  3)fJenid;en)  :i|   3)  Willi,  (geb.   1804):    2)iamagnetii^muö   IVi74mll; 


1224  W.  Weber  (g  —  Wega  ^ 

„electi-o-b^nam.  ^aa^U%",  @vb-2[^agneti8mne  IV  174m  \  magwetifc^:  33eüf6. 
1455a  (mit  Gaufs),    „9Je)iiltate  be«  magn.  S^ereiuS"  (mit  Gaufs)  1428a 

SBec^fet  (oft  in  compos.;  Imd  ttjed^feli«-)  [f.  Stuftest,  (gvfc^cinungcit, 
f^ijfteni^immel,  ©eftalten,  geftivnter  §immet,  ^toff,  33eiftänbuiB ,  SBelt] 
sing.  I284e',  U48e,  lOOe,  170ell,383e;  \\\626a:  plur.  (*):  aümäHic^cr 
IV 20a,  -bejietjimg  V19m,  -crfc^eiuimg  1288m;  eivigev  [=  etvigirie* 
bevfe^v.,  \red^[elnb]  15a,  195m  (331m);  11149m,  III  (233a),  lV46^me; 
-tampf  IV241e  [  ;>eriobifc^e(v)  I22am,437a;  IV 8a*:  in  gecgncft. 
(Svfc^einimgen  I320me:\  [c^einBarev  III  (233a),  [c^ncücr  1361a,  e^iel  I 
331m,  -ftunben  f.  SSevanb.  ber  magnet.  2lbn)eic^iing,  2B.  ift  nid;t  ^er* 
nid^tung  III (233a),  nj-gmeife  111457m  |  tuieberf  ebrcnber  I  ®.  XVIa: 
cnjig  n?.  [=  etüigcr]  I4m,  II30a  J -tDivfiing  I37e;  Ulla,  47e,  71m; 
III290a;lV78m,397a,507e,  536m,  602m;  V47am;  pl. -eu  IV  66e  :||— 
njec^felnb  [f.  formen,  ©eftalt,  ©eftaltimg;  Biiftanb]  II306e,  384a;  lU 
5e,  158m,e;  IV96e:  elDig  [=  SSct^fel]  III  220a ,  409m ;  ftet«  111544m 

*Weddell  (James)  IV  67a  (9?ei[e  in  baö  [übt.  ^olQvmecr;  magitct.), 
548e  (Sultan  tocn  Arequipa)-,  Söebel  (an  ^fTanjcn)  1294a,  Weden/klV 
168m  (SBo^rlfd;) 

3ßeg  (aiic^  in  compos.)  [f.  e;cmet,  ^anbel,  ?anb,  ?id;t,  naß,  ®cl;iff, 
See,  tvocten]  2t.  (natiivr.)  II  164m!l ,  296e;  plur.  Sege  (*)  U  164a, 
185e,  332a  T  SB.  (bilbl.;  =  3>erfa^vcn,  2öci[e  u.  ä.)  [a\i<i)  burd;  ^  ^ej.] 
II  231a,  9e;  pl.  (O-*)  I197e;  II  145a,  222all ;  IV78a||:  3ufn^c:  m^ 
Amerika  II  164mll  (bev  ni3rbl.,  fübti^eftl.),  2(uf[nc^ung  IV  430a;  bal)nen 
[ip  gebalintj  II188e,  274a,  0292me;  be3ei^nen[b]  [i:  tocvj.]  11145a*, 
229a,  395e*;  eingefc^lagene  111057m*;  einfamc^*  II  221e,  262a  ||  er* 
öffnen  [b]  pl.  11394m;  IV lim,  18e:  neue II 240a  J evcffnet(c)*  [=gei>ff.] 
Ioi97e,  11332a  ||  gebül)nter  [:|:  baljnen]  nio64e  (neu);  gecffnct(e)*  [=  evifff.] 
II  185e,  0222a,  0249a  (neu) ;  -forte  IV 442a,  597m,  8a ;  fiil^ner  II 0352a, 
füvserer  [i;:  33erfür3.]  f.  ©etinirstanbev  ||  (nngerO  1174a,  11211a  :||  üänge 
I1296e,  371a  |  -länge  lV57e,  -längen  11225a  :||  mannigfaltige*  [b] 
[=  öieMe,  terf^.j  11 149e,  213a,  222a;  2)Meit  I  021e*  || -meffer  II 
225m,  470(a,e);  neue(r)0  [f.  eröffnen,  gebal^nt,  geöffnet]  II315e,  lll 
629m*;  ber  nörbl.  f.  ^Ämer.;  -rid^tung  lV57e,564e;  fc^ätjen  112966, 
fd^euBlid;e  1125a*;  fic^ererO  11200a;  111 10m,  292m;  fübn^ef^l  f.  ^Amer.^ 
SSevfiirjung  [:j:  Üirj.]  i.  ©eiinirjlänber ;  auf  terfd;iebenen  S-en°*  [=  tiel* 
fac^e,  mannigf.]  1 277a,  II282e;  i?ieIfac^(e)o*  [=  mannigfalt.  ufa>.]  Il222n, 
279m;  berseic^nenO  [4:  kjcic^nen]  11315e,  345a*;  in616a;  tcn  San*- 
bernngen  11143a;  ber  juriicfgelegte  11296e,  470e  ||—  iüegfam  111215m 
(gemacht) 

*Wega  (ber  2eier;  ®tern)  III 259am,  IV207e:  2)urcl^meffer  11168a,. 
77a,  168a;  (Sntfernnng  1415a,  in273m;  1*"  ©rc^e  lll  102e-3a,  259mil, 
273m;    2id^tftär!e    1111326,  {254e,  9m);    9hmen   111259m,   ^araüaie- 


Wega  $  ^  meife  alTg.  1225 

111  276a;  üinftigev  ^ülavftevn  1 155a,  IH  262am;  ijeränberad^!  III259atn; 
wei^  in  103a,  172a,  259m;  jittcrt  11186m  jj—  S e g e ;  Sßegfarte ,  -meffev, 
n)egfam  it.  ä.  f.  bei  Sßcg;  iDcgtuerfenb  114:61m 

*3Be[)  (-miitt;  f.  k[.)  113376  (üer[d;n)iftert  mit  ®lüc!);  tüeftcn  [f.  Siifte, 
Siiib]  l[58e  (tüie  «liitbciibnft),  bae  2B.  f.  2ii[te  |  SeljUiutl;  181m 
(mit  23.  gemi[c(;t),  H  12e  (Seigcmiic^t);  wcl^miitbig  1331m  ((Scl;nfu(^t), 
lllle  (@efür;Ic)  J  Weh-  (2)üvf  in  9Jiebcvir;ein)  1  226me  (5tH#ii>mimöcn 
ber  Äcl;(enfäiive),  [V277m  (ißecfcii):  Äcffeltbal  I  226me,  lV277m 

*2öei6  IIU82ell  [ein  beftimmte^]  |  SBeibcr  V34e:  gcft  11131a;  -3n|cln 
II  271a,  45Sme  ||  Weibern  (@ifel)  lV518e  ||  iueid;  [f.  SRaffc]:  Seid;- 
©ciDiirme  II230e,  treic^e  2:^cile  11192a  (ber  Stbieve)  J  Scic^beit  II 26m, 
lV219a:||  SBeibeu  2t.  (pasturae)  f.  ^fevbe,  53.  (53a um e)  I43m  (5Ivtcn 
im  Himalaya)  \  vocibm  ].  Sliige,  §eevbe  :||  Seibe  111117m  (evbalten)  | 
SKeili-:  -rai:d;  f.  bef.,  -iimffev  IV2Gla  |i  Seiber  IV 519a  (am  Greifer 
SB.)  II  SBeibraiici^  (aiic^  in  compos.)  11416a,  443m-4a:  ber  ameri* 
fanifc^e  II  444a  |  'äxai\  11242e,  4a;  axa-b.  II  443e  ij  -5lrten  ib.,  53aiim 
11445m,  -2)iftvict  11250m,  ber  gemeine  l[444a;  ber  inbi[d;e  II443m,e| 
-laiib  11244m,  111344a;  -läuber  II  396m  :|  g^Jaineu  11445e,  tk  Phönicier 
11167m  (bden  i\)\\),  ber  Sabäer  11108m  ||  SBcibtvaffer  f.  bei  23eit;e  | 
Weil  1)  (^eid;x^ftabt  im  9?ecfav-Ärei[e  äßiivtcmb.'v)  II505e  (Kepler's  Xante 
ba  toerbraiiut),  6a  (Kepler  nid^t  ba  geboren);  2)  Weil  (Guft.,  geb.  1808) 
II  120m  (über  bie  fiübefte  arab.  !Bitt.,  „l-^oet.  $?itt.  bor  Slvaber  i)cr  moh.")  :| 
Weimar  II  123m  (8ä(e  ijon  Schiller  unb  Göthe  im  @(^(cffe),  491a  (Äartc 
ijon  Amerika  Don  1527);   111622a  [Ort  babci] ;  Seimut^öfic^te  1296m 

Söein  (öcig.  in  compos.)  [[.  (Semcten]  1481a,  11189a;  pl.  Seine 
(*)||3nf.:  -hau  [=  -cuUuv]  1365m  (^rcbiicte),  II  47a  (Der  freblic^e, 
gefc^ilbert) ;  -berge  I  484e  (in  Hlaffa),  S3c[d;aff.  f.  Dualität;  Weinböhla 
(vSad)[en):  Stuflagerung  be§  ®vanit^>  1  263a,  V 68a  | -cultur  [=  -bm] 
1350m  (iBer[d;ieb.  nac^  bem  Älima),  [481-2m]  lali :  fabelte  ber  euro^^öiid)cn 
I4<SI:|  beftiüiren  II450eil,  -gal;nmg  11450m,  -gärten  1246m  (beim 
Vefav),  -geift  III  48e  (©efiiev^ninft),  anö  ber  ^alme  11189a,  Oualität 
I4S2a*;  -rebe  1349m,  -reben  11464a;  au«  ^JJei^  11189a;  je  nac^  ber 
Sem^cratur  1[350,  2t.  480e^2m]  2am',  -trauben  [i?gl.  *2:raube]  1347e 
(fc^öne:  in  ®egb.),  11270m  (lüilbe)  |  trintbarer  I  349m,  350a Hm;  mi«= 
genießbare  1  350m-*  :]  35crid;(ed;terun;]  1  481a 

*n)eife  [2t.  1)]    11443a   2)  bie   SBeifen  (sapientes)   [f.  inbifd^e]:    bie 


:|| 
Sßeijung  f.  SDZagnet,  SDZagnetnabel 


lueiü  (and;  in  compos.)  [2t.  1)]  [f.  ©lübbitje,  5?(ciber,  Sid;t,  mild;n?., 
i(d)id;t,  Objecte,  Silber,  eterne,  Xaunej  11  484m;  III  308e-9a,  496m, 


1226  iüeij3  —  W^Uiq 

606e;  IV  144a:  ^ark  III  607a  |  SDKinncr  II4(30a;  SBeiBmäuncvratib  II 
272e-3a  (3a), m,  (458e,  460a)  :|  ä«enid;e;i  II  272e,  478m ;  Sage  III  300a  :1| 
2)  SeiB  IllllSe,  122e-3a,  135m,  300e,  417e:  [(Siitftcbimg]  111299m, 
395e-6a,  539a  |  3)  bie  SBeiBe  (sing.)  f.  3JJiId;tr.  :||  53.  Weifse  4)  Chrn. 
Sam.  (1780-1856):  Stiiffagenmg  De«  @vanit§  auf  ©t^cnit  u.  treibe  tei 
l^emtöTi^a  (in  Karften's  2tv^it)  1827)  1  {262e-3a)  458e  J  5)  Max:  [^erf.j 
111155a,  (gtenicatalog  ib.;  zonae  Regiomont.  111191a,  7a  :\\  (§..  6) 
von  Weifsenbach  (C.  G.  A.):  5tlter  ber  ©äiige  im  fäc^f.  ©rgget.  I(280m) 
464e,  „Stbbilb.  merfmürbiger  ®angi}ert)ältuifie"  I464e:|  7)  tv einlief;  II 
460m  [ScIfJ,  111315m 

*n)eiffagen  (=  ^rc^^ejeien)  11215m,  SßS-img  (=  ^rc^begeiung)  II436e; 
Weifse—,  h^ei^tic^  f.  naä)  iDei^;  SBcifung  f.  6ei  ireifen  |1  treit  f.  SD^eev, 
Ocean  ii.  a.;  sec.  leiid^tciib,  verbreitet  J  2B  e  i  t  e  1)  ba§  11312a  (©trebeii 
iiac^  bcm  2B-en);  2)  bie  (be[.  pl.  -eii):  f.  (Srbe,  Neptun,  Uranus  :| 
Weitmil  [.  Beneffe  |  SBeititngen  IV  243m:  au  53  er  gen  IV241e;  [nuter* 
irbif(^e]  1372a,  W 512am  :\\  Seiten  11131a:  -5Ialcf;en  (tieiufte  Xh.) 
1488m,  -felber  IV 339a,  awQ  9?cggeu  11464a  :||  WeJcker  (Fried. 
Gottlieb,  geb.  1794):  Cadmus  I77e-78a,  Vl5e-16a;  Chäremon  11106m 
(5^aturtiebe,  531umenltebbabevei)  |  Philoftratorum  imagines  II126ell,  7a; 
Philoftrats  ©emälbe  l\  126e  :\  rhopograpliia  11127a,  be«  Tlieodectes 
Memnon  II  (380m)  491m;  „gricc^.  Sragöbieu"  1491m,  II  106m  ||  ircÜeu 
j.  SSIumcu 

Seile n  [oft  in  compos.]  (4:  Sßogeu,  =  9J?eere§n).)  [f.  (auc^  für  sing.) 
SBIütl;eu,  electvifc^,  (Svbbebcu,  (Srbe  ((Svb-),  (Srfc^ütteruug,  %lnd)t,  tfaug, 
iüata,  2id;t,  2uft,  SD^eer,  ©c^aü,  5Si3Ifer,  SBaffer]  2t.  (gen?.)  II 48m,  Hl 
129e,  lY  199me-,  53.  (ocn  Suft  u.  ä.)  111565a  J  sing.  Seile  (*)  I 
208a  II  3tifa^c:  tquatorial-S.  IV199me*  |  5lrten  l\199me,  219e-220a; 
n^-artig  [4:  -fi^rmig,  n^eüig]  V44m  :|  -bcn?egung  [=  Unbulaticn]  1220m, 
HI  323m,  IV  11 4m;  -branbuug  1283a,  fic^  burc^fc^neibenb  [.  -f reife,  er* 
jeugenb  1 324e ,  öon  flammen  1 200e ;  h>-fijrmig  [:j:  -artig ,  n?eßig]  (f.  ©rb* 
beben)  11173m;  lV431m,5a;  V36m;  gemeffen f. §ö^e  ||  F)0^e  [:j:  t^ürmeu] 
(a.  -fd;Iag)  IV229m:  febr  t;.  IV509aJ$i5^e  I324e,  IV229m:  gemeffeu 
lV509o  Hiebe  I330e*,  fvöufelt  fic^  1208a*,  -freife  lVS4a  (fic^  burc^^ 
f^ueibeub),  lurje  1159m;  klänge  111565a,  -länge  HI  129a  j  Ieud;ten 
II  59m,  leuc^tenbe  I200e;  [toll  $?euc^ttbiere]  1208a,  330e:\  i'ic^tfaum  I 
330e,  ii^tfc^äumeub  1205a*;  -linie  IVS4we,  meffen  f.  §ö^e,  ^olar-S. 
IV199me*,  ^ücfcu  IV 309a  j  -fc^Iag  [ögl.  Bufammenfc^I.]  1330m,  H 
471e(bcber);  hJ-fc^tage üb  1321a,  396a;  H10e,48e:|  e^teniI379me*, 
Piirmifc^e  II  105m  j  -f Aftern e  [f.  Srbbebeu]  1211m,  III55e-5öa;  -fpftem 
HI85e,128:|  Sf^eorie  lV199me,  t^ürmen  fic^  IV 229m,  Bufamrnen- 
fd; lagen  I153a||—  iü eilig  (4:  iveüenartig,  -förmig)  V83m:  bag  (Sauft* 
treüige  IV43e 


SöeHin  —  mU:  -aH  3  1227 

"^ Wellingtons  cliannel  (arct.  5tnicr.)  IV  65e  j|  Wellfted  (J.  R.): 
travels  in  Arabia  11444m,  lV381a  [  Arabien:  3  ©ebivg^fctteii  \l243am 
(444m),  bulf.  lYSSOe-la  ||  ä«el§  ber  (5t}crc|?cn  1245a,  450m  \  Marcus 
Welfer  (Marx,  1558-1614):  GaJilei's  S3nefe  an  i^n  III419am:  ber 
1*^(1612),  ül>ev(Smbe(!imgbereounenfIcc!eu  HSeOa;  ber  2*^(1612)  11361a 

aScIt  (=  tc^mog,  Umoevfuni;  ögl.  a\§  ibm  eft  =  bie  compos.: 
SBcItbau,  -gcbäiibe,  -fuge(;  -garten,  -f^ftem  [53eb.  ST.];  ba^  Söeltganse) 
[f.  tqiiinocttal-,  5itl)er,  S3aiim,  ^riftnd)c,  (gröberer,  §anbel,  beüenifc^e, 
intetlectueüe,  3abr,  ?iift,  Dhtnr,  Diebel,  Objecte,  ^bi^fif,  ^I;t)[i|d)e,  römi[cf;e, 
fi(urifd)e,  @onne,  (g^inbel,  Untertrelt,  Urtrelt,  SSorn^eltj  2(.  (eig. ,  =  Äo^mcS 
Hin).)  [togl.  S3egriff]  I16m,  b2m ,  61me ,  Slm-,  l\15-16a;  JII  [11-25, 
51.  27-34]  12m,  20a,  79e,  451e-2a]  W  lÖOme;  33.  (=  (Erbe)  [aiic^  in 
niebreren  Scm^^of. :  3.  53.  SBeltumfegler,  -nng;  -fugel,  -t^eii;  ii.  3n[.: 
5.  33.  !leiu,  ^tm]  lila,  306a;  11223a,  IViöOm;  (5.  (=  g]?eu|c^en  n.  ä.) 
11198e  Jplur.  Selten  (biird;  *  be^eic^net)  21.  (cig.)  11486m,  IV609a; 
SB.  (=  (Sterne)  III  ITell  ||  parallelen  in  ben  Si'fäljen  ober  ©liebevn: 
1)  5ltter,  2)aiier;  alte,  frühere,  r.ntergegangene;  -alter,  -e^^cc^en;  *3}cr' 
n)elt,  *Urn}e(t;  —  neue,  neuere;  je^jige,  Seljtmclt;  2)  -anficht  [:[:  tenntni^, 
f.  ba  njeiter],  -anfd;a!iimg,  ©infic^t,  33etra(^tiing ,  Sluffaffung;  -[^ftem 
(S3eb.  33.);  3)  -ban,  -gebäiibe,  Scnftructicn;  ©eftattung;  4)  -befc^rei* 
Bung,  ©(^ilbernng,  -bilb,  -gemälbe;  -(SrÜäriing,  barfteüen;  5)  (ginfjeit, 
-äufammeu^ang;  (tat^)  Se(tgan3e(^),  -f^ftem  (33eb.  2t.);  6)  (gntfteJjung, 
-bilbung;  ©eftaltimg;  Selten  feimen;  —  (gr|(f)affnng,  -fc^ö^fiing;  7)-gc' 
genb,  Ü^egion,  ©ebiete;  -enbe;  2:beil(e),  -tl;eil(e),  ^unft;  Greife,  -infei; 
—  bie  fiibtunarif^e  Seit,  bie  Seit  über  bem  SD^cnbe  (bie  bcbere);  8)  ©rij^e, 
S^imenfionen,  2tui^bet;nung ;  unermeßlid^ ;  9)ÄenntniB  [4=  -anfid;t],  -timbe, 
Siu[id;t;  (Srfenntni^,  grfennen,  ßvgrünbiing;  erfaffen,  (Svf äffen,  nmf.iffen, 
Sluffaffnng;  eröffnen;  befannte,  n^eltbefannt;  —  nnbe!annte,  unerfcrf^te; 
10)  -orbnnng,  2tncrbniing,  -I)arnionie;  -^lan,  -gebanfe,  -regiernng, 
-fvftem;  Seltorbner,  meltorbnenb ;  11)  [Untergang],  (Snbe, -jerftcrung; 
-branb;  untergegangene;  12)  -ijercinbernng,  Sed;fcl,  Seltn^ed^fel;  n^elt* 
nmgeftaltenb ;  13)  [3af)I],  unjä^Iige,  9JZi?riaben;  Seltengrn^^e,  Seltinfel, 
Seltenmeer,  -f#eme;  —  \jiele,  mehrere;  gtrci,  anbere,  bo^^^elte  1 1  a l j) I) a- 
l)Ctifd)C  Ucil)c  ber  3iifntjc  (in  compos.  Seit-,  tüclt-;  bi^n?.  [burd^ 
*  bej.]  Se(ten-)  [f  -anfc^anung,  -befd^reibnng,  -!ör^er  nnb 
-räum  bilben  befonbre  (gtücfe  nac^  bem  aög.  2llpl)abet]  |(:  Seit  all 
(=  Seit,  Unii^erfum)  [f.  Gräfte]  I62a,  63a,  77a,  78a(m);  II  45m,  IH 
42m:  [35egriff]  \62a,  63a,  77a,  78a;  ©imenficnen  f^:  ©rö^e]  1161a, 
IViSOm;  al3@inl)eit  II45ra,  enger  f.  Verengt;  @rfc^einungm  [= '|>l)äncm., 
5Raturerfd;.]  I  69m,  V6m;  ©ebiete  f.  ^Regionen,  ©r'ö^e  [i^  3^inlen|.,  uiu 
ermeBI.;  ößl.  öerengt]  1130a;  ^^eerb  [=  ber  Seit]  II  77m,  III  437a;  im 
S.  II  23m;  III  i2e,  269e,  322tn,  463e,  626a;  IV  4e,  6m,  12m,  16e, 


1228  Seit:  -all  3  —  SBege 

18am;V19e;  Gräfte  I39e,  87a  (treiknbc)  [bei  *^r.  uad^siitvagcii];  WAk 
ni(421e),  9htiiverfc^emimgen  im  SS.  [=  (Svfc^.J  1386m,  Ovbnimi]  IV(5e), 
^^t)änomene  [=  (5d(^ein.  itm\]  [40e,  ^^m\U  I172in,  l)eilige  dil\th\d  II 
75m/  9?egicnen  ob.  ©cbiete  [:\l  XheiU]  i77m;  (gtoff  l\l  626am,  (Stoffe 
I57m;  [feine  2  Xbeilc]  (:|:  9?eöicnon)  II  45m  (ol^  (Sinbeit),  Xhkx  I76m, 
bag  imerme^Iidje  [:\:  @vc^e  iifw.]  IV16e,  SBeiäiibb.  137m,  beiengt  IV 
150m  :\\—  bie  alte  Sßelt  [=  alter  (kontinent;  f.  fax.  1]  I  [305m-7m]  5a, 
7e;  II  (9m)  26me,  225am:  2(uebe^nnng  1308a;  if)re  iBIütbcn  t?envelfen, 
i^r  (äinfhiB  öerbaüt  II  9e;  ®ecgr.  11225a,  ©eftalt  l[305m-7m]  311e, 
©vc^e  f.  Siucbebn. ,  gegen  bie  neue  II  26m,  XWxc  1286a;  Untergang  II 
9e,  52a;  ^olf  («Bölfer)  II  177e,  ^^tlfanc  IV286e-7m  .j|  bie  Sllten  f.  -an* 
fic^t,  -bau  II  21  Her  ber  Seit  (*^^av.  1,  bgt.  3)auer)  [tcrfc^b.  »cn  (Svbe] 
1 89m,  115a,  424a:  [bobet^]  1416m:  eine  2}?vviabi  ton  Sa[;rbunbevtcn 
(liefen  ber  S^crjeit)  III  (593e-4a);  100000  Safne  (in  Bufnnft)  III456e; 
unabfel;bare  ^ei^e  öon  3i'f^ä"ben,  iveld/c  bie  9}?aterie  burc^lanfcn  baben 
mnfj,  als  fie  fi^  ^u  bauen  begann  III  45iw  J  SBeltalter  [^.  1]  11424a 
(t)ier)  — II  eine  anbere  [[.  ^'ar.  13]  I386e  (b.  i  bie  geiftige),  II  29a,  iV 
609a;  anbere*  (pl.)  11223a,  IV 609a  :|  5tnorbnnng  [).  ^^^i.  10]  f,  -gebaute, 
t  -anfcfjauung  ift  ein  bef.  <Bü\d  biemad^  ||  -anfid^t  [4^  b^.  -anfc^auüng, 
f.;^:ß.  2J  11170m,  269a;  II I10a,31e,422e;  p].  -a  n fiepten  (O)  II  160m, 
173ell;  III438am  J  2(n[id;t  (0°)  f.  Ptolemäus;  STnfic^ten  (O^)  f.  -hau, 
-gebänbc,  *®vierf)en  |:  aügemcine  I  59e-60a,  II  297mO;  ^^^  II  l60mO, 
ber  Otiten  [a. -bau]  II549Tn-550;  aftroncniiicf;e  11345m,  bereid^ern  [4^  er'= 
tveit.  ufn^.]  II367mO,  2  (äpccben  I  4e-5a  |  ernjciterte  [:|:  fcrtfc^r.,  beveid;., 
bcrgrcßerti  II  141m,  345m;  (g-ung  II  177m  ,  183m,  315amO  :|  fürtfd;rei* 
tenbc  [=  ern^eit.  ufn?.]  11227m;  @efd;icf)te  [f.  \)p.  -anjc^annng]  11149a, 
180aO;  m  [11-28,  %,  27-34];  große  [t  öcrgreß.]  11151m,  ©rcße  II 
71m;  Ijö^ere  I  366e,  II297mi!eO;  neue  II370eO,  üergreße^t  fic^  [4^  gvc§e, 
erweitert  ufn.\]  11309m  ||  -a^fel  11478a,  [tevfdjiebcne^Iuffaffung]  (^^^  2n.  9) 
1 16m,  -äuge  III409e;  bie  äußere  III  7a,  8e  || —  SBeltban  [=  -gebaute, 
SBelt:  *^ar.  3]  I99e;  II[349-355a,  51.  502-6],  353e,  8a,  362e(500a), 
5a;  111.974a  (437m),  558a,  [59o-8a,  2t.  618m-9];  Seltenbau  (OO)  H 
352:i,  lll437ra:  SInficbteu  u.  ei)ftente  ber  2l(ten  [a.  ©riechen]  II [349- 
353,  21  502-5m];  111291m,  322e-3a,  421e-2a,rae:  ©cftaltung  III177e, 
277a  J  2lufid)t  II  140e  (rtd;tige),  Ill(6*i9m);  2(nfid;ten  ijcm  S.  [a.  Stlten, 
@ricd;en]  I  300e-la  :|  i8ctrad)tung  I  18:i ,  (Snfid;t  in  ben  2Ö.  II  343a, 
(Sntbcd.  f.  \i\ibrer,  ©cbciuiniffe  Il60e;  Ocftaltung  i.  °2nten:  -^^^roccO 
I99e;  2(ufic^ten  ber  (ärie^en  [i?gf.  2((tcn,  *®ricd;cn  SS]  III[o95-8'^,  91. 
618m-9]  595e-7a  (6?n);  tcnntniß  III  144e,  SJ^itte  II502e;  @l>fteme 
[a.  eilten]  II  502a,  5a;  Sbeife  I91m,  (Sntbednng  be§  n^abrcn  II351a:|[ 
fi^  eine  2B.  bauen  1331a  — :||  -begebenbeiten  I119me;  II  31m, 
138e  (9a),  184a,  264e-5a,  337e-8a;  III  43iam;  sg.  -beit  (*)  III(452a), 


mit  ^ec^e  —  @e^  1229 

517e-8m  (8?i):  gvc^c  11  88a*,  barf  bcv  ÜJJcuf^  nic^t  rid^teii  II  337e-8a, 
JBcvfettimö  I119mc,  ÜBcd;fcl  II  149m,  wid^tic^c  U  151e  ||  ©cgiiff  (=  toömoS) 
[a.  -aü]  lölme,  111201a,  \  7a]  in  beibcii  3B.  [f.  i.  13]  I492e*;  k* 
faniite  SB.  [^.  9]  1306a,  ii>-bcfaunt  11347a;  -bevg  IV 325m,  3S0a; 
SBevüI)viiiig  mit  bev  S.  [-j:  -öcv!c{;r]  11241a,  f -befd^veifciiiii]  ift  ein 
kf.  (Stiic!  I;icvuac^,  ^efil}  i3ou  einem  gvL^cu  2^f;eile  ba-  2B.  11  i59-i4i 
(2RitteI,  biivd;  \vc{ii)c  bcv  ä)ieii)c^  bnjii  gefommeii  ift)  |  53etvac^tuug 
[\,  ^ax.  2]  '].  -hau,  -gaiisc^?;  -betr.  Jl  73m  (ueueve),  löOe  (Vl)l}[i[cl;e)  :| 
«ßetregev  III  13e;  beti>d;ute  11223a,  439a;  IV609a;  -kluii^tfeiii  11154aj 
-bilb  [[.  ^.  4]  11286m,e;  -tnlbuiig  [^^.  6]  11112a  :[  -bvaitb  [%  11] 
1119a,  IV 586a;  (Soiiftnicticn  [= -bau,  ^.  3]  f.  -gebäube,  bavftetten 
[^.  4]  f.  -gaiise^,  3)anev  ber  SB.  [[.  ^.  Ij  1114566  (100000  3al;ve  [in 
Bitfuiift]),  Simeiifioneu  [^.  8]  [.  -aü,  bcvpdte  [f.  ^43.  13]  I16m  ||  -biinft 
[=  *2D?atevie  iifiv.]  (f.  *Äenie)  ISöme(e),  94a,  i46m,  8a  ;  U364e-5a  (513a): 
aiK'gefiltlt  mit  I94a,  mel;v  conbenfiit  [=  öevbic^tct]  1146m,  (gutftel;mig 
aiiö  2ß.  f.  SBcItfin^eu,  beftimmte  govmcii  I86m,  gebaut  aii§  II  5ö^e-5o, 
ÜJcflejioii  1 148a  |  i)evbic{;tet  [=  conbenf.]  III  (219ra);  toevbic^tct  fic^  [[.  *Äevue] 
lS6e,  III  48a  II  (giul;eit  P^^^Jav.  5]  f.  -att,  -ein^eit  II183e;  Sinfic^t  [^^J.  2 
11.  9]  [.  -U\i\  (Snbe  bev  SB.  [%  11]  III  621e,  -eiibe  [^:p.  7]  IV  508m 
(ba6  öftHd;e);  (Sutftel;iing  [*^;>av.  6]  lU451e-2a,  482a  [aümäl;lic^e]; 
-evod^eii  [^.  1]  (i)g(.  iD-biftov.)  II 67a;  bic  SB.  erfaffeu  [^.  9]  (a.  -gaiiäe«) 
I81m,  e.  1.  -ganjc^;  -erljaUev  11128a;  ©vfcuneu  [f.  ^av.  9]  Y  19m, 
(grfenntiii^  [it.]  f.  -gaiijeg  j -Srflävung  [^.4]  (ügl.  -jvftem):  S5ev]ii(!^c 
111  [11-25,  51.27-34];  gegen  SBeItbefd;vc,biing  IlUOe';  \9am,  19e  :\ 
eri3ffueu  [^.9]  11222m;  (gv[d;affiing  [^^j.  9]  II  112mll,  501e;  111597e, 
IV (160m)  II-  [üev[d;icbne  (Sv)d;eininig]  1 16m  :\\  (gv]d;eiuungcn  [).  5Ivt. ; 
=  Sfiatmevfd;.,  ^l;auomene]  [.  -aü  | -evl'd;.  I4üa:  alß  ein  ©anjeö  III  9e, 
bev[tet;n  I  68a  ||  evU^eiteit,  (Sviveitevung  [.  -an[id;t;  eine  ferne  SB.  [a.  -in« 
fehl]  n97e  (Sunber),  frül)ere  [f.  1]  II29a  ||  baS  SBertganje,  ein  SBelt* 
ganjeö  [=  SBcIt,  =  1)^.  5«Qtnrgau3c^;  f.  ^ar.  5]  ni35e,  233e:  %\u 
fd^ammg  II  343e,  «Betrachtung  IV4m  |  [fd^iüer  barjuftellen]  111  25e-25; 
frübeve  ^er|ud;e  cc  barjaft.  111  (9me),  [11-25,  2t.  27-34],  (17m)  J  evfaffen 
[=  mnf.]  11257m,  IVlle;  (grf.  11397a,  111627a  J  ©rtemitnifj  be^^  SB-en 
U  135e-6a,  145e-6a,  205m,  237m,  395a,e,  400e;  111  8m,  25m:  etvcben 
banac^  llI23e-25  :|  iimfaffen  [=  erf.]  11117m  ||  -garten  I87a  \  -gebaute 
[=-baii,  SBelt;  f.  %  3]  I6Ie,  111442a:  Hnerbnimg  1  90e,  111312a; 
2tniid;tcu  tcm  U350am,  Sonftructicu  11209m;  ©eftaltung,  Äenntuife  111 
152e  :|  ©ebietc  [%\  7]  f.  -aü,  bev  -gcbanfe  [i>.  10]  III  9in  ||  -gcgcub 
[*^ar.  7]  I441n;  I1249e,468a;  I1131e,  GOlm;  IV79m,  122e,  137c-8a; 
eine  befiimmte  IV  158m  J  pl.  -gegenben  IV 466m:  alic  IV 285a;  ent- 
fernte I290e,  IV267e;  -tcfte  [=  fernfte]  1268e;  ferne  II87e,  fevnfte  [= 
entfernt.]  1192a;  üerfc^iebnc  11319m,  IV346e  jj  @e(;cimuif[e  [=  di'älWl] 


1230  Söelt  ©e^  —  -orbnung  ^ 

f.  -haUr  geiftige  Hl8e,  bie  gelelute  35?.  IIUOTni  |j  -gemäfbc  [[.  ^ar.  4] 
I83e-84a,<S5m;  II  17m,  308a,  346m,  351m  ;  III  IGe:  at(gemciue^>  V5a, 
tüomit  e«  beginnt  I85m,    (Sntluuvf  I94m,    [Snl'alt]   I83e-84a,   ira«  c8 
nmfa{3t  I  50c  :|| -gefc^id;  tc  1 23am,  52a7n;  II 402ell,  413e;  [©efri;.]  (^O) 
\\\i51e-2a:  Anfänge  II402f,  11139a;  ^ebnnbhing  I32m,  [2)arfteßung] 
\23am,  uu}tl;i[(^er  2:l;eil  I91e,  neue  I37e;  ^I)V[ifaliid;e  11125a,  VMifd;e 
163a;  löft  9fatf)|et  I  23:im  J  ir-gef^ic^tli^  [=  -r;iftovii(^]  11253a,  277m: 
äBic^ttgfeit  11164m  :||  -gei'e^je:  (Srgvünbnng  I  @.  Xlla,  [15m-40,  % 
48]49a;  Äemitniß  I]9e  :||  ©eftaltnng  [%  3  n.  6]  [.-Bau,  -gebänbc; 
-geft.  II  159e  (nene)  J  -geftaltungen  [f.  *®eft.]  1 4m  (etuig  hjiebevfekenbev 
SBec^fei)  ||  @rcße  [*^|)av.  8]  f.  -aU;  -gni^pc*  [=  -infel,  f.  ^av.  13]  120m 
(unfie),   ©vn^pen  [  20me-,  -bänbel  II  244e,  Harmonie  [^.  10]  II  512e  | 
-l^eevb   [a.  -aü],   ^eerb  ber  2B.  (°)  I(77m):   [i^  beilegen  um  II  350e, 
[S3e».  nm]  I062m;  um  beu  2ß.  freifen  III422u,  ^veiölanf  um  II139eJ 
r^errf^aft  [4^  -veid;]  (f.  -Rom,  römifc^):  d;incfi|d;e  II  214m;  bev  SLlion* 
goleu  ib.,  292m;  pev[iid;e  11172a (185e)  :|  n)-Ijifton|(^  [= -ge)d)id^tlid;]  II 
235e  ((S^:cd;e);  bie  l)'öi)m  [%  7]  I76m;  ibeale  II  405m,  6a,  486c;  III 
7me',  in  f.  -aü  ||  innere  äö.  II5e-4a;  III7me,  8e:  beö  2)ienid;cn  116m 
f  SB.  im  3nnern  1331a  :||  -infel   [=  -gruppe*,  f.  ^.  7  n.  13]  (-infel* 
11365m):  eine  beftimmte  III  189am:  gvc^e*  11365m;  nnfre  l92-95(e); 
lll  187e,  322e  T -infehi  [= -f#eme]  I62m;  III  178e,  322e:  anf  ferne  S. 
|el}u  llI188e  II  3al;v  f.  2trt.;  3a^re,  3af)rf;nnberte  f.  2(lter  J  jctjige  [f. 
^.  1]  1296m,  7m;  3el^üvelt  I294e,  8e  J -forte  {60a;  I1210am,  293m, 
5e  (447m),  475a,  490e-la  ;  111344m,  544m;  IV  (609a);  pl. -farteu  (*}  I 
61m,  11493a,  lV587a:  Srftannen  über  fie  111 375me*,  ifcgcnifd;e  IV  71a; 
magnetifc^e  II  376e,   l\  179e-180a  :|  feimen  [f.  6]   I  161e*,   Äenntni^ 
[*^^ar.  9]  f.  -hau,  bie  2Ö.  ffein   [4:  öerengt]  f.  Columbus;  t-fi>rper 
bilben  ein  bef.  @tiicf  biernac^  ||  -fraft  [=  D'Jaturfraft] :  atigemeine  1  52e, 
111 13m;  einige  I70e  J  Gräfte  f.  'äxt  n.  -all  ||  Greife  [^\  7J  111 15e,  -fugel 
[=  Srb!.]  11479m;  -fimbe  [f.  9]  11165a,430e;  -leben  1 162a  (^otenjen); 
-lenkte  11347e,  (499e,  500m);  in  ber  materiellen  2Ö.  I  64a,  II  267e; 
Selten meer*  [i)on  ©tevnen,  'Iß.  13]  (aber  Weltmeer  f.  *3«eer  S)  I91a, 
mel)rere*  [f.  13]  IV 609a  ||  iKitte  f.  -all,  -ban  :1|  9}Zittelpnnft  ber 
Sß.  II  500e:  (Srbe  11  139e-140a  (im  Wl.) ,  503e  J  -m,  II  348a  |i  bie  2Ö. 
über  bem  3)Jonbe  [ögl.  fnblun.]  176m,  ä«i?riaben  Sßelten  [^.  13]  1 161e*, 
gramen  [bgl.  Sßcrt]  I  77e-78,  92aturerfd;einungeu  [=  (Srfc^.  nfft).]  f.  -aü, 
neigt  fic^  Ill451e-2a  (anf  bie  (Seite)  ||  bie  9Une  SB.  =  Amerika:  [anberc 
Sänber]  II 49ie,  [33üd;er  unter  bem  Xitel]  II 493a II  J  eine  nene  S.  [f.  1] 
II  52a,  299m,302e,310e;  bie  neuere  II  26m  ||  cbjectiüe  [=  ber  *Oblecte] 
I  70am  II  tD-orbnenb   III  12a, m;   -orbner   III  (13e)  28a  J -orbnung 
[*^ar.  10]  II26e,247a;  IIU5me,41e;  V14am;  Orbnung  (0°)  f.  -au: 
aufgefunben  11339a,  53u^  baüon  II  14e,   Ijö^ere  11179m;  =  -^oö^iog, 


Sßelt:  -prbuung  £  —  JBi  1231 

Äoömcö  I  62m,  76a,m,  80a;  Ul4e;  (gtcvuiig  I  18m  :[  ürgaiiifdje  I  386e, 
''^I^aucmcne  [=  (gr|d;eiii.]  [,  -all,  -p\a\\  [^^.10]  111  lOa  (üevftclm) ;  ^cle 
fcer  2B.  11503m,  ^45oI  b.  ^.  IV  171a;  ^^^voce^  f.  -bau,  ^^laift  [^,  ,7]  f. 
-aü,  [;ei(ige  OJätbfel  [=  @el;eimn.]  f. -aü;  f-vaiim,  -räume  bilbeu  ein 
fcef.  (Stüc!  l)ieniad;;  reale  [=  iüir!!.]  11405e;  -rcgicrinig  [^]3.  10]  U\13me, 
25m  C^3(aii);  9tegiciieii  [^^.7]  ) . -all  | -r  e i  c^  [4: -berrfrf>aft]  II  200m,  le, 
215m,  9m;  -reiche  11  (214am)  268m  :|  -reife  lV575m,  -]d;ict)ale  11301m, 
<£d;ilbening  [%  4]  I n5-it>a  (bei  Ariftoteks);  -fd;i3vnini9  [V- ^]  I  61e, 
11  29m;  [(Schriften  iifeer  bie  SB.  ob.  mit  bem  X\td]  (f.  mundus;  togl. 
iReiicS.,  -IVftem)  llliße,  17m,  19e,  20am,e,  21-22m,  32a;  IV  169m; 
-feele  111477c  (Xfieihiug),  8a;  [ber  ©imic]  \16m,  fimilid;c  Hl  16a;  -ftabt 
11  196a;  -ftelhiug  [^  -ber^ältn.]  II  150e,  170m,  200e,  214m,  241a  1| 
®toff,  (Stoffe  f.  -aü  I  Selten ft off*  [=  90?ateric]:  ber  alte,  ber  fid^ 
uid;t  all  2ßelttc4>ern  gebaut  ober  311  einem  ^ing  toeibid)tet  I)at;  mit  ilnn 
mifc^en  \id}  bie  5(ußbünflungen  ber  Sometenfcf)iveife:  Hl 567e  ||  iu-ftürmenb 
1144m,  -ftürmer  [=  *ilBeItevoberer]  11261a;  bie  fubhinavi[c^e  2ß.  [^;>.  7, 
togl.  OHJJonb]  176m  ||  -ft^ftem  (in  3n)icfad;er  iBeb.;  f.  pl.)  [f.  ^ar.  2,  5 
II.  10]  [f.  Copernicus,  coVernicanif(^J  11350a;  111 76e,  358a  (422e),  470a, 
484m:  aftee*  HI  [4ö5e-6a]  6m,  ßinnjirtimg  baranf  111453m;  @r!lärung 
11394a,  Hl  27a;  je^igeö  11346am,  [(Schrift]  IV31m;  ba§  \va\)xt  11505m, 
11161m  Jpl.  -ft^fteme  21.  (gem.)  II  [a49m-355a,  21.  502-5m]  503m ; 
^.  (=  -infeln,  ^.  13)  177a  (üieie)  J  ®Vfteme  f.  -hau  \\  Safel  IV 609a  {{ 
-tl;eil  [f.  ''^ar.  7]  1160m,  150a,  405a;  lV608ell;  ein  kftimmtev  I308e; 
pl.  -t^eile  (*)  T  2:T)eiI  (O)  [f.  «efil^],  2:t;eile  (O-*)  [f.  -bau]  H71e  |:  beibe* 
I282m,342e;  gea^ubet  \\609a*;  ein  groBer^  [f.  33efitj]  H  139a,  215m; 
neuer  11277m,  ber  neue  =  ^menVca;  jtrei*  (=  beibe)  [°*  f. -aü]  I1171e, 
HI  46 lu  II  X\)kx  f.  -üU,  -tone  [=  Wimmelet.]  lll 437 e-8a,  tü-treibenb  111 
25e,  bie  übrige  S.  II  241a,  -nt)r  1  lö5m  (eluige),  unifaffen  [^.  9]  f. 
-ganjeö,  W-umgeftaltenb  ['^.  12]  1115a,  -umfd^iffung  [= -feglung]  11328e 
||.  -umfegler  IV 406m,  586e  |  -um feghing  [=  @rbum|.,  SS-umfd;iffung] 
(f.  Cook,  Magellan  n.  21.)  161m,  11304e,  111609m:  [einjelner  i^erfonen] 
1186a,308e;  pl.  -en  (*)  IV6ie,  64e,  101a:  [über  ben  2(u«brucf]  löim; 
bie  erfte  II  297m,  308e  (337m);  fiif)ren  nic^t  inö  innere  [ögl.  *9?eiien  im 
3nn.]  U87me*,  fcgenannte  111591a*,  fpauifd^e  IV28e-29a,  [Säbel  ber 
pd;tigen  9ieife]  HI 59ia*  ||  eine  unbetanute  2Ö.  [^.  9]  II  180e,  unerfor)d;te 
[it.]  11310e,  unermeßlich  [X\  8]  f.  -aü,  untergegangene  [^.  1  n.  11]  I 
289m,  nnjätilige*  [^^.  13]  HI  17m;  -üeränbernng  [*%>ci\:  12]  II244e,  pl. 
35-en  f.  -aü;  i^erengt  [i^  tiein]  f.  -aü,  -t?erl;altniffe  [:|:  -fteüung]  II  l83a 
(Umgcftaltuug)  |  -ber fei; r  [t  33eriil}rnng]  II  149m,  202m,e,  3m,  242m, 
291a,  7a,  309m,  334a;  tT?-üertcl)reub  II  192a,  279e  :|  mele  [f,  19]  f. 
-ft^fteme;  2Bed;fel  [= -üeranb.]  f. -geftaltuugen,  -ived;fel  111233a;  -iveifcr 
[-  ^^ilojovl;]  HI  14e,551e;   bie  ivirflid;c   [=  reale]   III  7ii,   bie  ia\  bc& 


1232    3[Belt2öi  — 3;  t -anfd^auung^,  f -kfd^reibung  aUg. 

SBiillidKU  V  19m ;  [übev  bag.SBort]  (Dgl.  mamcn)  1 75m ;  Smibcv  [.  5lvt., 
ofevuc;  -jcvftövimgen  [^.  11]  11424a,  äiigängüd;  II  71e; -juiammcnFjatig 
[%  5]  II  304a,  imab|el;6are  Steige  Don  ^i'pubeu  bev  2)iatevie  f.,  Sllter, 
jwei*  [f.  ^av.  13]  I48Gm  ||—  hjeltlid^  f.  ^ad)t 

t  aßcltanft^aiiung  (4:  -an[irf;t,  f.  ^ar.  2  lu  9)  [f.  ''^3ioIegcnteria]  2(.  (aßg.) 
I55w,49m,e-50m;  11162a;  IV 3e,  305a;  5ln[d;auimg  bei:  &\  O  ^a. 
-gauje^]  II  66a  \\  iß.  :|)f)^fifd;e  ißeUanf  (iauiing  (biivc|- °  käeid;iiet) 
I1394e  :|j  e.  ®cfdjit^tc  ber  4)^t)fif(^cn  SBeltanf  c^aiiung  (faft  bev  gauje 
m.  II)  [biiv(^  *  bes.]  II  [135-400,  51.401-520]  [135-150,  21.401-4 
(Einleitung]  135m,  e-6a,  8m-9a,  140e,  4e  (6a),  156a,  236m,  395m-6a  (5e); 
I115m,  13a (16e),  159m;  IV49e  J  2).  @ef^id;te  bev  Seltanfc^aunng 
(+)  (=  @e|d;.  bev  SSeÜaiifid^t)  I  @.  Xlm,  Xllla,  50m,  82a;  II  23a,  103am, 
163a,  177a,  204a,. 212e,  234a,  9a,  257a,  261m,  279a,  293m,  369e,  397e; 
V61e-62a  |i:  3ii[rt^c:  aügemcine  I38m;  II287e,  9a;  [Stuffoffiing]  (^i  53e^ 
l;anbl.)  I38m,  11139e;  i8e^)aubliing*  [4:  Stiiffaff.,  2)avfteü.]  [.  Sßefeii,  jnv 
2S.-  kitvagen  II252am,  [S3e[c^aff.]  \l^281m-2a  (n)ie  [ie  [ein  niii^);  2)av' 
ftcüumj  [4:53e^anbl.  ufm.j  I(3<Sw  imüoüt.),  \\nMe-5  (niiv  fvagmentavifcije); 
2)ii^^'»i)!.*  [.  3nt)att,  ßinflii^  äii^evev  ßveigiüffe  \l*396-8m]  (Snttvnvf 
eijicv  ©el'rf;.  [c]  IL  156a,  237m  (395e-6a);  evI)oF)ciib  1 165e  |  evnjeitevte 
11174a,  364m;  (Snüeiteviing  II  (154m),  0275a,  07m  ;|  ©efc^.  bev  fviir;eftcn 
2Ö.  I!+171m;  ©cft^ic^te  bev  2B.,  bev  ))rMi[d;en  m,  finb  aU  3)..n.  (J. 
(+  u.  *)  iu  il;ven  3i'f-  "bev  ben  5ivtifel  toerbveitet;  gvc^avtige  II°28lm-2a; 
^an^tmomeute*  II[151-400,  21.  404-520]  151a',  [h]  IV49e  ||  ^n* 
l^alt  [cj  \\136-9a,  lUe,  8,  204a,  293m:  einjelnev  V61e-62a  J  ©ang 
beö  3nl;alt8  u.  S)ie^ofition  11 146a  (150e),  156am,  7e~8a,  166me,  170me, 
4a,  7a,  180a,  3me,  5am,  206e,  212e,  227m e,  230a,  4a,  7m-8a,  9me,  251e-2m, 
269a,  281m,  3r2a,  6a,  341m,  3me,  366a,  9e,  372a,  387e-8a,m,  393e-4a, 
5a,  m-7a  (9?iic!bli(f),  7am,e,  5m  ||  mobevne  1 165e;  Ovgan  bev  2B.  I  86a, 
II342e,  11160a,  IV 6e;  ))b^[ifc^e  S.  n.  ©ef^id^te  bev  ^^^#fd;en  2ö. 
bilbcn  bie  ^eftanbtt;eile  33.  n.  (S.  beö  2lvti!elö,  n.  i[;ve  3iif.  fmb  (nntev  ° 
«nb  *)  iibev  ben  2tviifet  tevbveitet;  imtev  ben  ^tolemäevn  f.  ^uml)mt,  ^n& 
blid  [.  ®ang  be§  ^\\\)am,  (Sc^au^Iatj*  II  [151-6a,  21.  404-6],  fiimri^c 
11342e,  bübev  (Stanbpiiu!t  [=  2luffa[f.]  I55m,  Unöoütcmm.  f.  2)avften.  ( 
Söefen  11.  iBefjanbhingönjeife  [c]  11 138m-9a,e,  i4ime,  4e-ö,  5e-Pa, 
207a,  212e,  227me,  239am,  251e-2a,  293m,  312a,  341m,  3m,  369e,  398me: 
nuv  fragment.  Savfteüiing  U144e-5  :|  3una^mc  II  [200-211 ,  21.  431-6 
(nntev  ben  ^toleinäevn);  200a] 

1 2BeaDefd)rctöung  (2r.)  [*^av.  4]  (lüivb  bnvd^  *  bejeid;nct)  ]32a,  367me; 
11 135e,  IV 6e;  53e)d;veibniig  bev  Seit  (oo)  II  405m  ||  33.  ^^tjfif^e  ^tlU 
teft^rciblllig  [§aii^tfa^e,  n.>ivb  tiic^t  begeidjnet]  1)  (aßg.)  [f.  Plinius  bev 
Htt.]  I  23m,  50e-51,  52m,  63m',  III  lOe,  25am,  488am,  630m;  2)  Hum- 
boldt's  SBev!  (=  te6mc§;  I  <B.  Xllam:  bie  ^evvfc^enbc  S3ebeutiing  im 


t  äöeltbef^mbunö  hi^  6p  .     1233 

Hvtifel;  4^  9?atiu\]cmätbe  [ba§  ein  Skil  ber  phh].  2Beltte[c6v.  iftj)  I  @.  Vlllm, 
Xa.XUam-   llUOe,  38a,  371a,  488,  625a,  7a;  IV4am;  VP,  16a  ||:  3ii. 
[n^c:   uicfit  abgefcnbert  f.  2)ifci^lin;  allgemeine*  I3lm  (mifieufc^.  ^ßc 
baiibl.),  V:/9e  [^Segv.J;  Slvt  ber  Slvbeit  f.  ^ovni,  ^Sebanbl.  ||—  bev  aftrü= 
nomifdjC  Xbeil  [=  uvanebgifc^e:  bev  I;ievmit  juv  Svgänjuitg  ju  öerbinbeii 
ift]  (aiid;:  be^  toSniog;  ber  aftvcn.  33anb  bee  Ä.  [b.  l\  ©b.  111]  in627ni, 
642a,e;  V  104m)  I58e,  III  401e,  IV  132a,  \3e-4a:  3)i^^e).,  ©egenft. 
j.  i^ul'alt  I  3ul;alt,  Si^^cfiticu  (üoii  ^b.  III)  [Dgl.  %xt.  *Äc^mo0  A.'s  v. 
Humboldt]  lUSSme,  39a,  97a,  122m,  136a,  143anj,  166a,  31  le,  [625me]: 
5liiMliing  II.  ©ang   III  [627m-(Sm],   ©egenftänbe  III  627am  :|J  2  21  b-- 
1 1;  e  i  l  u  11  g  e  11 :  1)  ber  a  ft  r  0  g  u  0  ft  i  I  c^  e  2;  l)  e i  t  [=  fibevifc^e ;  F)ier  angefd^Icffen] 
l  58me,  59e;   III  [36m-370],  (371a,  627e,  8a);   ob.  Slftrognofie  III  36a 
[36m-370],  163a;  ob.  ber  fiberifc^c  Xl)tü  (*)  I50e,  [56m-60]  58e;  III 
37k' (488m),  62Sa;  IV4e,6e:  7  3l6fc^uitte  III*=352e,  3nl;alt  III  [627me], 
aüg.  <?c^Iiißbetrac^tinig  III  552e-5m  J  2)  ©ouiien-  ii.  '^Maneten|>ftem 
III  [371-624]  571am,5(S7e,ö2«a:  Snbalt  III  [625am]:  2)i«^o.[.  be«  3h' 
))am  III420e-la;  @aug  ob.  ©egenftäube  beS  3iil)alt§  111441m,  465e-4m, 
514a,  lm,573am  — 1|  5tiiffaffiiiig  [=  33e^aiibl.  iiftv.]  I23m,  auögei'c^lefieii 
[=  fveiub  iifn).]  f.  uraiiol.  Zh.,  luae  auBerl^alb  liegt  [=  fremb  uftt».]  III6'30wi 
I  33  e  g  r  e  11 3  u  11  g  1  @.  Xllam,  '^'367m :  ißegr.  u.  tviffeiifcbaftU  ißebaiibluiig 
[f.  aii^  bei.]  I  [49-72,  2(.  73-78]  50a,  in55e  :|  [SSegriff,  5)enmtiou] 
(a.  aüg.)  I51m-52a,  39m-40a,  50a,e;  II  *J55e  |  iße^anbluiig  [=  2)av. 
fteü.,  gorm  ii|1d.;  :|:  Stiiffaff.j  (a.  sBegren^.,  ),  iioc^  %oxn\)  I  *52am,  ^^567 : 
2Irt  ber  33.  III  4<S<Sam,  beiitenbe  I*32m;  ivi[feii[d;attlid}c  [a.  aÜg.,  SSegveiij.] 
I  @.  Xllam,  31m  :|  benii^t  [.  ÜJefiiU.,  2lrt  ber  2)aifeüimg  [=  S3ebanbl. 
uftt).]  \31e-32a,  2)e[in.  ).  S3egriff,  feine  abgefonberte  2)i)ciVlin  III  25ant, 
ßni^irie  I*32a,   njaS  fte  ent^'ält  [=  3n^aU  iifn?.]  [.  gebort,  (Sntftebuiig  f. 
$Ian;   gntn^urf  einer  (^b^f.)  S.  I  *62e,   III37öa,   V17e;   gorm  \u 
Seife,  2lrt  ii.  Sfjaraftev  ber  Slrbeit  [=  ^ebanbl.  nfU). ;  ögl.  ÄoenioS  A."s 
V.  Hiimb.]  1367,  III  455;   wa«  i^r  fremb  bleibt  [=  au^gefc^l.,   anßcr* 
f)alb,  nic^t  gehört;  SSegrenjnng]  1*367»»;  ®ang  f.  3nbalt,  anbre  (Sebiete 
f.  35er^ältn.  |  ©egenflänbe  [=  3n^alt  ufn).]  (a.  aftron. ,  oftrogn.  Sbeil) 
I63m,  362a \  III 627am;  -ftanb  Il69e  :|  tt?a«  in  fie  gebort  (lüa^  fie  ent- 
^ä(t)  11.  njae  nid^t  [=  3n^a(t  uftt). ,  =  fremb  ufn?,]  III  375a,  627am ;  (ä  e. 
f^id;te  [=  ^^  Oef^.  ber  pl^Vf.  2Beltanf(^aimng]  111383a  ('x.e-(Spod;en), 
§iilfötxnffenfd^aften  I52m;   3n^a It,   ®aiig  beö  Sii^alte  [4:  ®egeuiiäiibc, 
gehört]  (f.  öorj.  bie  einj.  2:^eile)  1 50a,  55me,  9ie,  362a,  7m-5a,  378e;  III 
39a,  627am;  IV[4J;  ber  irbifd^e  Sbeit  f.  tetturifd^e,  f leine  I-^490m;  [V!ebren 
aii8  \\)x  l;erDorge^cnb]  l*367e,   roa^  fie  Icbvt  I29t5-30a;  gn  ben  einzelnen 
SRatmwiff.  f.  35erl;altn.,  [(Sntficbung  bee  ^lanö]  I  B.  Vlllm,  ^efiiltate  be* 
nu^tl*39e;  [ec^rifteu  ^Tiiberer]  (f.  Plinius  major)'^  I286e,  490m;  Der 
f i  b e r i f c^ e    2:^eil   f.   aflrognoft.  £b. ;    b.r    f  p e c i  e 1 1  e    '^>cil ,    Srgebniffe 
91.  t.  .^umbolbt,  .5ii'8me«     V.  78 


1234  2öelt:  t-6ef(|reibung  Bp  —  Q,  f-förper  aüg.  bi^^  ^ar.  4 

ft)ccicüer  ^cobadjtiiug  [f.  Ü0V5.  *^oemüg  A.'s  v.  Humb.]  V5awi  (ftalt  ^b.  111: 
^b.  lU-V  gelDovben) ;  ©tubiiim  |.  ßuQängl.  |  ber  teil  urifc^e  St  heil  (aiid): 
beö  Äcönicg  111  495a,  ölle;  aiid;  irbifc^e:  bev  irb.  jI^.  be§  Äcemce  A -ia; 
auc^  gen.  ber  teil.  X\).  bev  £el)ve  »cm  Äc^mo«  1 58e)  [togl.  *9htuvgenialbe] 
1  50e,  [51-56m,  21.  73-74a]  51a,  52e,  58ell,  59e,  60a;  111  (36a,  488m); 
lY4e,6e-7m,  13am:  ©ufeitimg  l\[13-15]',  ^\\\)aU  111495a,  5iie;  IV 
[13e-14a]  J  2;l;eil  f.  1)  uvoiioL  cb,  aftroii.,  aftrcgncft.  ob.  [ibevifd;er ; 
2)  telluri]ci()ci-  3)  f^ecieHer  ||  ber  uvanolcgif(!^e  S^eil  {aiiö):  beö  ÄoSmo« 
I56m,  60a;  11121m;  auä)  uranol.  «anb  V3e:  b.  F>.  33b.  III;  aiic^  Urano* 
Icgie  ...  111371e,  628a)  [=  aftvon.  S^eil:  ber  f>ievmit  511  terbinbeu  ift; 
togl.  *9^atiirgemaibe]  I59me,60;  111  [35-630],  (587e),  625-6a;  IV4e, 
[5m-6J;  V3e:  2  5l6t^eiluugen  [)".  fie  beim  aftvoii.  Xh.]  \\{36am,371am; 
üerfd;ieben  toou  ben  Se^rBüd^ern  ber  5lftroneinie  Hl  625m-6a,  iva^  au^' 
geid;(offen  tleilt  [=  53e](|ränf.]  \ll627am,  53c[d)rän!.  f.  3nl)alt,  (Sinieiiinig 
111625m,  ha^  (ärftvebte  f.  ÜJücfblicf  |  ^n\)a\t  |.  tc^mc^  53b.  111,  ^ier: 
aftron.  XI).  11.  beffeii  ij:heile;  Söefc^räiihmg  beö  Snbalt{<  [=  au^gefdil.]  111 
ö25m-6aimdU\d  lll[625-630]:  auf  ba^  (Svftrebte  \\\  625am '\\  ^ ex' 
l) a 1 1 ni 6 ^  ju  anbeni  ©ebieteu  (ber  Üiatiirunffeufd^aften)  1  50e-51 ,  52me ; 
311  ben  cinselnen  9^aturtt»i[f.  Il*i55e  ;|  ^orlefnngen  [f.  t>erj.  A.  v.  Hum- 
boldt] I  (S.  Xa,  Xlm-XIIa.,  \  89m;  ifiSeife ).  gorni,  bie  SBettbefc^r.  fonnte 
lüc^t  3iig(ei4>  2Be(t-(Svflärung  fein*  \[9]am,  Sßeltbefc^r.  n.  Sßeltgefcf)id;te 
l*52a;  fie  l;ebt  nic^t  aüe  äßiberfprüc^e  I23m,  [über  ba§  SSort]  161,  ^w 
ganglic^feit  iln-e«  ©tubiumg  1  [28-35],  ^md  lU*488am 

t  2BcU!Ör^cr  (^21.)  [ganj  allgemeiner  Slusbrnd:  @terne  ob.  gi?:fterne, 
©efiirne,  Planeten,  Someten  n.  a.  in  fic^  tereinigenb;  eine  nmftänblic^e  S3e* 
l^anblnng  berfelben  ©cgenftänbe  giebt  ber  Ivt.  ©lerne,  al«  b^.  =  Selt«= 
forperj  (^p.  =  §immelefijr^'»er :  bie  aber  bier  ivieber  ongefc^Ioffen  finb; 
»gl.  @onnenfpftem  S)  [f.  ^(erolitben,  Scmeten,  j^iyfterne,  •':partial-@t?fteme, 
^lanetarifc^,  ^loneten,  ©lerne]  plur.  161e,  76m,  84e,  86a,  94ell,  157a,  175m ; 
II  353m;  111255m,  293a,  8a,  304a,  443a,  479m,  618me:  lY [7m-8]  \  sing, 
(burc^  *  bq.)  n211me',  III 99e-100a,  I81a,  303e,  555e;  ein  beftimmler 
l\211me,  lV214a||Sß.  ^immelefor^er  (biefer  Slrlifel,  mit  SSell!i3r^er 
ganj  gleidjbeb.,  tüirb  in  feinen  ^ufäljen  l^ier  aneberl)cU :  feine  ©teilen,  anfier 
ben  allg.,  eingefloc^ten  nnter  einem  i^orgefe^ten  °)  pl.,  sg.  (°-*)  J(£.  ^imm' 
Itfd^e  Körper  (n^erben  ebenfalls  bier,  nnter  einem  nad^gef.  °,  n^ieber^olt) 
II  J)oraU(Un  in  ben  Biifaljen:  l)S3efc^affen^eil,  9fJatur,  2ßefen;  Buf^^n^ 
(Sonftitntion  (bie  öeif^iebnen  3nftänbe  f.  9^o.  3  n.  7);  2)  S3ett?egnng, 
Sanf,  Umlauf,  Umbre^nng;  fic^  ben^egen,  freifen;  ben^egte,  beti^eglic^e,  frei= 
fenbe,  rotirenb;  n?anbernbe;  3)  a)  (Sntftebnng,  S3ilbnng,  ©eftaltnng,  gort* 
bilbnng;  Urf:|)rung,  ©ein,  @en}orben-@ein;  enlftebn;  entftanbene,  neue; 
b)  ipecieü:  fid^  ballen,  geballte;  bunftf lärmiger ,  fliiffiger  B"f^^"^/  ^erbid^«- 
tnng;  evftarrt,  ftarr;  4)  frember,  »rembartige,  (noc^)  uubefauHte,  ton 


fSSeltfciTev  aflg.  $av,  4  ~  ^ilbinuj  £)       1235 

aufeen  fommeub,  rät^[ell)aftc ;  5)  ©laiij,  ilic^t;  grdiijeii;  j^länjeubc,  leii^^ 
teilte,  jeIBftteii(f)tenbe ;  6)  (Svö^e,  2)imenficneir,  Wa^e,  33cliim;  gvc|e, 
größere;  !(euie,  Üeiiiere;  7)  2Ratcrie;  §imniel«buiift,  SBcltbinift,  bimft* 
förmiger  3"f^ö"^5  ^L'^niifd^er  9MeI;  8)  Ort,  Örtlid^fcit,  Sage,  (gtanb, 
^ofition;  3Sert^eihnig;  9)  a)fic^tbar,  @id;tbarfcit,  gefe^ii;  b)  iiiifid;tbare, 
iiiigefel^ii ,  iiid^t  gefet)eiie;  35erfcl;iiMiibeii;  10)  33eräiiberiiiig,  fid;  terän- 
bern,  t^eröiiberli^;  3$eränb.  ber  @eftalt,  f^crniciiivec^fel ;  —  ^^beilimg;  i>cr' 
biiibeii  fiä),  i^erbimben ;  iBerfc^iriiibeii ;  —  (Sterimgeii,  9?etoclitticii  [ügl.  ^iX' 
ftlh-img  u|ii\  'üflo.  12];  <)3rcce^,  ^rcceffe;  11)  3?erl)ältiüffe,  -iiiü,  33e* 
3ier;uiigeu,  gegen  eiiianber;  ©bfteiii,  @viiV^>e,  »Sc^id^teii;  12)  3ei'fi»^^"»"9f 
!j;i;eiliiiiö ,  33erfc^liMiiben;  9?ei?cIiitiiMr,  13)  3i'!^iii'"f "treffeiv,  -ftc^, 
etefe;  v^aiii^f  ||  3iifa^f:  ^I^ftäiibe,  (Sntfeniimgeii  I11276e,  [572wi-5a,  5t. 
406];  IV  150m;  5(bftiifi;iig  [-.j:  ?(vteii]  Ul 464am:  a\mM)c  f.  berf.  2(rt, 
[5i^ulidi!eit]  (vgl.  ®lcid;K)  f.  Stoffe;  bei  beii  51  f teil  \U {422a)  618me, 
altcvubev  1106m*;  bie  aiibveii  (aiifeev  ber  @vbe)  \\7m-8a,  ^tiigaSen  f. 
niiiiier.  |  5IiijieI)nug  [=  Stttracticii ,  •*'®rat)itaticiK'-5Ittr.]  III  19e,  593wje; 
]\9e-10:  ^efrär'te  111630a,  -^^piiiift  Il96e  ]  5rvt(cii)  [=  glaffe;  :|:  5lt- 
ftiifimg,  veri'c^iebiic]  (i?gl.  fecuiibare)  III 2537ai,  269m,  304n,5iirne(320e),4m 
(371m),  6a,  42lm,  464am,  559m:  berfelbeii  Stvt  III  (594m),  3iri[d;eii  Pla- 
neten lt.  doinetcn  \\\557e-8m  :\  Slttractien  [=  ^Tnsieb.]  (a.®ratit.)  IPllSe, 
ivicber  anfftral;len  f.  bnnfle,  2lii§bnicf  [=  S^ame]  1 61e,  öcn  aii^eii  fommenb 
[^.  4]  III 650a-^  i  Sabn  11211m,  o345e;  -en  111371m, 6a (626e)  :j  Bal- 
len fic^  [t  gebaut,  ^.  8]  ni0567e,  iy213e;  bcgrcnjtl  in322e;  SSe* 
banbinng,  35etrac^tiing  [tgl.  ^efd;r.]  }\7ni-8a  (nur  aU  SDIaterie,  nic^t 
(gtcffe),  7e-8a  (©nfad^lieit)  |  ^efd^af fenbeit  [*^av.  1]  Ul618me,  IV 
[7m-8]:  innere  1176a;  ^^vfifcbe  II210e,  111380a  :J  53efc^reibnng  [:f:  Söe* 
trad;t.  nfu\]  I  56m,  111420a;  «Betracfn.  f.  33e6anbl.  ||—  ben^egen  fid^  (nm) 
[f.  ^Nar.  2]  III424e-5a,  beh^eglid;e  III0155m,  beivegte  iy7a  :||  iBeu^e* 
gnng[*^ar.  2]  (f.  iibr.  *«eli^egimg)  [t?gl.  ®eid;lrinb.]  [a]  III  (372a,  551e, 
619a,  625e,  8a);  [b]  I  62a,  U351m-2a,  IV24am*  f  p]. -en  (*  ijcrgef.)  I 
oiOlm;  III4e,35e,(i5Swie,625e);  \3e  (;  aii^ercrbentlid)c  III*54mO;  eigne 
III232e,0264e-5a;  Sinfl.  anf  bie  53elr.  1175m,  ]c\)x  ferner  I0315a,  ge- 
meffen  III(62oe)  |  @eie^e  II 21  lam,  0343a;  ©efe^mäBigfcit  lA' 5e  :|  bar* 
mcnifcfieo  I62a,  11500a  |  f^einbare  I085a,  0327m:  n.  irii-ffi^e  III*35e 
:|  fid)  ftörenbe  in-'4e,  tägli^e  (0-2Ö)  \U^158m,  nnbehnnte  IIP551e* 
nngeregdte  III619aO;  llrfad)  II348e,  III  18e (5976-5a),  IViOa;  S5eränb. 
11316e0,  ton  €ft  nad)  Seft  f.  tägl,  n.Mrf(.  f.  fc^einbare  -||  ben?obnt  f. 
^?enid)en,  jl(>iere;  5ßejiel)nngcn  [f.  ^ar.  11]  111373m  (jn  einem),  470e 
(jn  ben  St'^etaüen)  ||  53ilbung  [=  Gntftcbnng:  ba§  l)ier  angefd^Ioffen  i[t; 
f.  ^>ar.  3 ;  tgl.  ^crtbilbnng,  nid^t  ton  je  ^er]  (f.  (Sterne,  Planeten)  Ill<^375m ; 
2)  (Sntftebnng  (*torgef.)  [tgl.  entftelm,  entftanbene]  I  (<S6a) ;  III  [558m-9m]9m, 
b69e,572t-3a,e-4a;  IV^Se,  V09a  |:  atlmäMid)e  IIIC^440e),  bnnftförmig 


1236        .     j^eitUxpev:  ^ilbimg  ^  —  Wlai^ 

f.  55evrtd;tiing;  aii8  §imme(^bun[t  11 1313m,  8e;  aus  bev  SWatevk  I  . . . 
2109,  248me,  299e-300a;  l\ 364e-5a (Sm) ]  III  (231a,  312e,  3m,  8e,  559e; 
588my,  IV(8e,  217e);  mec^anifc^e  III(575mX  ni:^  U^m.  ))UM  f.  SBevbid^-: 
titiiv;,  täßltdje  f.  entftclju  |  35erbic^tung :  am  fcgmifc^em  SfleM  \U219me\\, 
320a;  ciiic^  bem  bimftfövmigen  Buftaub  IV213e:|  am  SBeltbimft  ni48a,' 
3eit  \U*572e~3a  |j  Hmöfteiiiavtige  U\618me,  Sentvum  111507m*;  euiffc" 
[=?trt]  III58e,420a;  Sonaten  f.  2tvt,  ^cnflitiition  [-i^.  1]  IV7e  |  Dlö)" 
tejle(v)  13(S9a,o*;  S)ic^tigfeit  IIU84e-5a  :|  2)mien[ioiieii  [^.6]  IIIl31a., 
IV  150m  I  bunflc  [=  imftc^tbave  paneten;  4^  iingef eigene,  iinfic^t6ai\ ;  t>gl. 
Äi3v^ev,  ©tenie]  (a.  ©töviing)  1141m;  IW 38e,  dl ü,  263a,  [267 -270,  iL 
284m-5m\  269e-270m,  (282e),  291e,  (300a,  311e),  372a(m),  424e-5a,  {44üe), 
[595m-6m\  6m,  619m,  627 e,  Sa:   fenuen  iviebev  aufftrafjlen  111233a,  mit 
3Sov[i(^t  ju  be^anbelii  IV33m  :|  buiiftfövniigev  Biiftanb  (friit)ev)  [^|\  3 
u.  7]  (a.  S3itbiing)  IV213e,  gegen  einanbcr  [f.  ^.  11]  IV  17m,  (Siufac^- 
^eit  f.  S3e^aub(.;  @1  erneute  [=  mimev.  Sliig.j  n\379e-380a,407a',  dnU 
becfimg  III  75a  (5S7),  Sntfeimmgeii  [:^  feviiej  f.  StOftäube  |  entftaiibeiic  f. 
neu;   entftef;eu  [f.  'f.  3]  m569e   (nod)  täglid^),   (Sntftebiiug  [*^:pav.  3] 
f.  bei  53ilbiiug  :|  6vbe  f.  faüen,  (Svfc^einungen  111166a,  cvftavvt  [=  ftorr, 
l  ^av.  3]  f.  f^cvtbilbung;  (Sjiftenj  f.  ©ein,  (SntfteJ;.;  gall  [f.  übr.  *t)imui- 
lifd^e  ^öv^evj  III5P7me,  faüen  U\596am  (auf  bie  (Svbe;  m)  |  ferne  [4: 
emfevu.]  lV7e:    fel;r  f.  I0315a;   fevnftc   [a.  (Sd;id)teu]  I167e,  FII21a  :| 
Pffig  f.  i^ovtbilb.,  ^orm  [=  @efta(t  ufn?.]  III  626o  (-^emvcc^fel)  [[.  ^^av.  10] 
I  ^ortbilbnng   [f.  %  3]  III(318e):   am  flilffigem  Biiftanbe  evftant  f; 
"^kneten  :|  fvembev  [*^av.  4]  \\l{630am*  in  bie  ''^laneteu  fommeub); 
gebaüt(e)  [:|:  ballen,  f.  ^^.  3]  I  86a;  11139a,  587m;  gegcnfeitig  f.  einanbcr, 
35erl;ältn.;  genährt  II1618e  (burc^  ^2(n^biinftunc^cn),  ®efc^n)inbigfeit  IV  150m; 
gcfc^ene  [f.  '^.  9]  111611e:  nic^t  f.  nngef.  |j  ®efiaU  [=  -nng,  gorm]  I 
176a;  SBeränb.  III (626a)  J  ©eftaitnng  [1)  =  ©eftalt  nfU).  2)  =  «ilbnng, 
^^av,  3]  I94e,  11397m,  III  (587a,  626e):  -^g-^lirece^  [f. '•:par.  3]  III45me 
:||  ©lauj  [*^ar.  5]  f.  ?ic^t  |  glänsen  [f.  %  5]  111311m,  -enbe  [it.]  III 
067m  II  ©letc^kit  [i  ibnlic^f.]  f.  (Stoffe  |  ©raüitatien  [=  @c^n)iingh-.]  IV 
17m:   ^8-2Ittractiou  ).  °5lnaie^.,  *®rai)it.  ||  ®rö|3e  [*^:^ar.  6]  I82e;  II 
210e,%00a;  III276e:  [gegen  tleineö]  I(157a)  J  große  f.  SSolnm;  grö§ere(r) 
1125m,  III 587m*  .||  ©ni^^e  [^  <S^id;ten,  %  11]  I137a,m;  111557m, 
594m;  IV°79a,83ra;    am  ^immeUbnnft  f.  53ilbnng,   erf^iittern   bie 
^inimetsluft  ni438e;  \\\ä)t  ijon  je  ^er  i.  fic^tbar,  ^ampr  jireier  ['|>.  13] 
Iil4e;  tenntniB  II0343a,  IV7a  ||  Üeiue  [^|5.  6]  1131,  11361m;  11148m, 
0325e-6a:  fet^r  U.  IIl464am  |  fleinere  111587m  :||  freifen  [f.  ^ar.  2] 
I84e;  III  372a  (587m),  628a;  f  reif  enbe  [it.]  L<S6a,  105a;  II  323m,  353m; 
III  374e,  425a,  438e  |I  Sage  [f.  ^.  8]  II230e;  ?auf  [^.  2]  1364m,  II230e; 
lenc^tenbe  [<p.  5]  (a.  lelbftL)  III40e,  04m,  96e,  97m;  IV7a  |  ^idfi  [%\  5] 
1115846 :   -^roceß  III  619m,   -n?ec^[el    III  ö26a  :|  91?agnetieni!k^  \\83me 


1 2öeltför))er  2)iaf  —  2öec  J237 

I  aUaffc  [^.  6]  11210e,  Im;  llllOOa*  157m,  311e:  ungeheure  lUSÖe  :| 
äRateric  [*^^av.  7,  tgl.  (Stoffe]  (a.  S3i Ibmig)  III  21e;  \\7me,8e',  Pen/ 
fdjcn  aufSÖ.]  III  21a,  9J?etatIe  f.  S3ejie^.,  2)?etccrftcine  IO402m,  2)f?itte  f. 
eciitvum,  yiawM  [=  STiigbrucf]  r76m;  D^atiir,  Sefeii  [f.  ^|).  1]  IV7m-5a(7e); 
fc^nil[cl;er  i)?ebel  [^.  3  ii.  7]  f.  SSilbiiiig;  neuer  [^.  3]  III569e*,  neu  ent- 
Öanbene  [it.]  I114:0e;  numcvifc^e  Srngaben  [=  Slem.]  \W379e-380a',  Obeiv 
fläd;e  lUlOOa*,  169a,  374e;  Ocr  [*^av.  8]  III(587a},  Örtlic^feit  III 
625e-6a',  ffiawicn  111 21a,  p^^W  f-  33efc^aff.,  Planeten  [.  2fvt;  ^:pofition 
[f.  ^,  8]  ni76e,  625e-6a  \  ^^vocefe  [^.  10]  f.  ©eftaftung,  2id^t;  ^roceffe 
11194m  :|rät{;fel^afte  [^.  4]  IlI320e,  ^eeacticu  [=  ^Sufcnn.]  F127e,  5Re- 
bülution  [f.  ^ov.  10  u.  12]  III (205am)  233m ;  vctireub  [f.  '>^.  2]  1 
145me,  -e  I86a;  rnnb  llöOOell,  @(^ic^teu  [:|:  ©nippe,  ^.  11]  III 552e 
(ankeifte  u.  fevuf^c),  @c^n?evpunft  [f.  ütr.  *@rf)ii3erp.  beS  gijfteru^imniefö] 
III2<Siaw,  ©(^trungfraft  [=  ®raoit.]  II O50iam,  [ecunböre  Ul464am, 
@eiu  [^.  3]  (i)g(.  nic^t  oou  je  ^er)  V5e-Pa  (u.  ®etrorben-@eiu);  fclbft* 
leud^tenbe  [f.  ^.5]  III44e,  0281a,  9m,  352e,584e,  628a  ||  [i(^tbav(e) 
[*ißav.  9]  111311m:  nid^t  i>cn  je  I;er  jugleic^  I II 440e- Ja,  O440e  7  ©ic^t* 
tavfeit  III (462a  woüon  abhängig)  «Ij  [jur  (Sonne  ge^i3rige]  1105a,  beS 
@onnenf#eni8  1125m;  Staub  [%  8]  1180m,  [tone  [=  erftavvt,  %  3] 
11148m  II  Stoffe  (Stcff-)  [^  ^atmc]  1165m:  betrachten  trir  nic^t  IV 
7m-Sa;  biefelben  n57a,  111594m,  IV83m;  g(eirf;e,  @Ieid^{)eit  111594m; 
-35er[d;iebenf)eit  IV  76-5a  :||  fic^  ftörcnb  f.  53eiuegungeu  |  Störungen 
[<P.  10]  I82e,  364m;  11342m;  III  4e,  21e;  (Störung  11197a  (bur^  bniflc 
Sßeltünper)  ||  Stc^  [%\  13,  ögl  Bufammenftc^]  III ö^Oam'*  (eineö  fremben 
2ß-g  auf  bie  ^(aneten)  |  S^ftem(e)  [f.  ^ar.  11]  (f.  *Spftem,  *^arttat- 
Si)fteme):  beffelben  S-8  I94e,  ju  einem®,  ge^öreub  III  572e;  Unterorb* 
nung  III 4ö4am  :|  Stellung  [f.  %  10  u.  12]  III 5556-9a  (in  mehrere), 
X^ext  11121a,  Jone kröorbriugcub III438e ;  Umbrer;ungen  [^.  2]  II0344am, 
UmtmaungcnIII374e,  Umlauf  [^.  2]  III  (588m);  (uc^)  unbe!annte  [^.  4] 
111517m;  ungefe^eue  [=  nufid^tb.,  ^bunflc;  f.  ^.9]  IllSlle,  n^t  ge^ 
febeue  III464am;  unfer  S.*  =  @rbe,  unfic^tbare  [=  ungefel;.  nftr.,  ^.  9]  III 
(300a) 618e,  Urfprung  [=  (Sutfte^.,  ^.3]  III(587e)  ||  n.^enn  fie  fid^  terönber* 
ten  [%  10]  IVi50m,  mänberlid^  Iin04a  |  SSeränberung  [*^ar.  10] 
11148m,  625e-6a;  IV(18a);  pl.  -eu  III25.?m  (periobifd^e)  :||  berbin-- 
beu  fid;  [%\  10]  11148m,  SSevHubung  f.  35erfel)r;  toerinmbene  111289m 
(met)rerc)  ||  SSerbid^tnug  f.  33irbung  |  33erbärtui§  (*^ar.  11)  111479m, 
625e-6a  {]n  einauber);  -uiffe  III211am  (gegenfcitige)  :|  unfer  3?er!ebr  I 
141me  I  bcrfd^ieben  f.  2(rten,  -artige  111371m;  S-beit  [a.  Stoff]  I  Söa 
:|  SBerfd^lriubeu  [^.  9,  10,  12]  III 232e,  SSert^eilung  [^>.  8]  111374a,  Spiel- 
zeit [t  Mj^  m'-]  ini57m(e);  35 dum  [:|:  äRaffe,  %  6]  III  100a*, 
557e-8a  (unge^eurc^);  [Sukani^muö]  (=  9?eaction)  \Y213e-4a  (n^aBrfcI'. 
nficu  eigen),  iranbernbc  [f.  2]  IIUGSa;   S5?e(^fcl  [=  SBeränb.]  f.  ^orm, 


1238    fmittöx'pev  2Bel  —  3,  fSBeltraum  M0  33ef d^a 

i\ä}t;  SBeltbiinft  [^.  7]  f.  SSilbimg  |  SBefen  1)  sg.  [.  9?atuv;  2)  pl.  f.  2)?en* 
[d^en,  2:i^icve  :|  Sßirtungeu  [ügl.  ^imineleliift,  ^Inic  u.  a.  Bii].]  II (353m), 
III438e;  ßa^l  [^i  SSiel^eit;  ög(.  kgrenst]  11397m;  Iin45me,  425a; 
3eit  f.  öntfte^.;  3crftöriing  [*^ov.  12,  tgl.  St^eihmg]  (f.  planet)  I 
lUe-5a;  3iif ammeiitref fen,  -fiofe  [*^ar.  13,  bgl.  @to|j]  (t^gl.  de 
mcten)  I24m-25a,  lll630am  |  3iiftaub  [^.  1,  3  u.  7]  (a.  bunftfövmig, 
pffig;  bgl.  evftarrt,  ftavr)  lV[7m-SJ:  friU;erer  lV213e;  3iiftänbe  [^^.  1, 
3  lt.  7]  V8e-9a 

t  S^eltraum  [H.]  (4:  §imniel§vaiim :  bev  aber  ^ier  tuieber  ange[d;to[icu 
ift)  [f.  auSftraI)Icn,  2liiöftral)Iiing ,  Scmeten,  -[d;tt)eife,  2;öne]  I32e,  61e, 
92a',  III  55m,  3Sm,  [39-52,  5t.  63-59]  59(a),  46e,  574a,  557m,  627m; 
plur.  Sciträume  (hnxö)  *  6e5eid;iiet)  ||  33.  §immcl^rn«m  (biirc^  borgcf. 
°  11.  nac^gef.  *  bej.)  u.  ber  (iicd;  f)äiifigerc)  plnr.  ^immel^rnumc  (biivd^ 
üürgef.  °  bej.)  fmb  tjicr  in  i^ven  3>if^^t^f'i  Jineber^olt:  njeit  [ie  mit  SSeltraum 
iifti).  iialie  u.  öftev  ganj  gleic^bebeitteiib  [iiib;  $Haiim  bc^  §ininie(ö  (°  nad;gef.) 
II  PoraUcUn  in  beii  3"fä^^"  '^^-  ©Hebern:  1)  [2(nebeF)nnngj,  S)iinen* 
[ionen,  2;iefen,  SBeiten;  gve^ev,  nnge^eiiev,  TOeite(r);  luievme^lic^,  Uner* 
nief3lid;feit,  iingemcffene;  i:nbegien3t;  —  ©renje,  tegrenjt;  2)  33 e tue* 
3nng(en)  im  SB.,  Ort^tevänbening;  im  25.  fveifen,  freifenb;  3)  bnvd^ 
ben  S.,  ^eiüegung  bnvd;,  I;inbiivd;,  hird;  ben  S35.  l;inburd;geF;en,  ilni  biird;* 
bringen;  2)ur^[ic^tigfeit;  4)  a)  ira«  ben  2B.  ober  bie  ^.  erfüllt;  ben  2ß. 
ob.  bie  §.  erfüllen,  fußen,  füüenb;  ber  2B.  ob.  bie  §.  erfüllt,  gefüllt; 
Snl;a(t,  n?aS  im  2B.  ift,  xiw^  bem  2ö.  angehört;  ber  SB.  ni^t  leer;  b)  fpec. 
im  3Ö.  ob.  in  ben  §.:  ©cgenftanb,  Äcr^er,  ©tcffe;  äJJaterie,  baß  n>iber* 
fte^enbe  SRittel  ob.  ^(iiibitm,  ^lüffigfett;  tt^er,  S?i^t;  ©eftirne,  ^ij:ftevne, 
(Sonnen;  5lfterciben,  fl.  ^laiietarifc^e  ä)?affen:  2lerolitf)en,  2>Zetecrfteine, 
©teine,  @ternfd;nii:ppen ;  Gräfte,  ^rcceffe,  33etregiing;  5)  in  ben  S.  ge* 
langen,  fcmmcn;  fic^  ergießen,  fid;  verbreiten,  einbringen;  6)  leer,  ober; 
Seer^eit,  Öbe,  SBüften;  7)  2:i;eil(e),  9Jegicnen,  (Strecfe;  näherer;  ^oI;e, 
^öl;ere,  obere  ||  3iifa^c  (NB.  ber  nad^gef.  *  bejeid^net  bei  2ß.  ben  plur.,  bei 
§.  ben  sing.  [ba6  (seltnere]:  SBeltränme,  ^immelöranm):  51erolitben  f. 
anö,  anbere  1 135e*,  n^a§  bem  SB.  angel)övt  [f.  ^ar.  4]  [  148a,  2lnfi^t 
11327a  (ernjeitert),  Sltmcfp^äre  [=  $?iift!reiö,  3)nnftfr.]  f.  an§  ||  an«  bem 
ffi. :  fommenb,  jn  nn§  gelangenb°  •  I  402m ,  III  593e-4a(am)  |  gelangt 
etn^aS  jn  nn^  III  (595e-4a  Sic^t) ,  (4am  in  ben  21eroIitf)en) ;  in  imfre  Sltmc* 
f^l^dre  I  126a  (leiic^tenbe  Äör^er),  142a  (materielle  Steile,  äJieteorftein), 
398a  ((Stein) ;  III  598m  ((Stern[d;nii^^en) ;  in  iinfren  2)iinftfrei«  1 149a 
(^j^eroiben)  :|  ber  Siift!vei§  empfängt  etn^a^^  an6  b.  S.  III  52me  ((Sternfd;n. 
11.  SO^eteorfteine),  a\\§  bem  S.  mif^t  fic^  etu^a§  nnfrem  ü?iiftfrci|e  bei  11152m 
II  Slii^briicf  I  61e  I  Gegebenheit  in  ben  SB.  III  215am*',  -en  I  160me 
{m  SB-§),  lll024e  (in  ben  §.)  :\  begrenjt!  [^i  ©renje,  f.  %  1]  III322e: 
bie§.  belebenb  1110304m,  n?a§  ben©.  belebt  111627a;  ^Sefc^affenbeit 


t^öeltraum  Sef($a  —  to  1239 

..  .  in(55a),05e9a*^0583a*;  l\8e;  53efd^v.  [4:  SDavfl.]  I56m,  SBefi^* 
nal;me  III°341m  ||  iöemegiiug  [*^ar.  2],  pl.  -en  (*  oorgef.) :  bnvc^  bcii 
m.  III  266m*,  464a  |  im  2ß.,  in  bcn  ^.  I  löOe,  154m,  162m,  425e; 
Ilo*261m*,  352e;  111297m,  o*5ö4am;  IV*7e,  150m;  fovtfd^veiteube  I  U9e 
:|  [gegen  33-§Ier)V€]  IHöSm  .||  in  beu  Sß.  blicfeii  1159m;  11158m,  352m; 
2)arfteüimg  [i^  33efc^v.J  U\587e  (im  te^^mcö),  o625m;  3)imen[ioncii  [^]3. 1] 
1082m,  3)imft!veit^  [=  $!uftfr.,  2Itmo[^^.]  [.  aiiö  |1  burd^  [*^ar.  3]  f.  Ijin* 
biird;,  53en). ;  ben  2B.  buvrfjbniigeub  111353m  (gevnvül;v)  |  2)itr(i^ficf)tig* 
feit  1158e,415e;  III  5Sam,  627m:  befc^vänfte  11 1  49m-50/n  (50a)  ||  ein 
§.  [2:t;eil]  III03i4m*,  einbringen  f.  liefen,  ©nfcrmigfeit  IV8e,  ©nöbe 
[=Öbe,  ^4^.  6]  IV8e  (tant(ofe),  etn>aö  empfangen  f.  au§,  (Sntfie^nng  im 
SB.  III  573e-4a  \\  \m§  ben  3Ö.  ober  bie  SB.  ob.  §.  erfüllt  [^  Sn^alt 
nftr.,  *^15av.  4]  (f.  bie  j^^ec.  2tuf3äl;Inng  in  %^ax.  4);  ben  S.  evfüHen  (III 
o311m*),  füllen  (III  oi45m*),  erfüüenb  ob.  fiitlenb  (III567e);  ber  23. 
erfüllt  (ni42a*  [nid;t  leer],  V^öa),  gefüllt  (III322e):  I  o85m,  141a,  151m; 

II  öle*  (266m*);  III  23a,  5<Sm,  39a,  40a,  41e,  42a*,  43m,  44m,  49me, 
51me,e,54a,059a,  60a,  97m,  144e-5a(m),  oi54m,  7m,  0311m*,  ^2a, 
322e,  567e,  593m*  0625m,  7a,m;  IV5m,V05a:  ^librnn  ob.  glüffigfeit 
[\l567m-8a,  mit  einer  9)?atevie  III  42-44m  ||  fiä)  in  ben  SS.  ergießen 
[^.  5]  1181m;  eroffnen  111151a*  =  (Svfd^Iieönng  11356a*;  ern>eitert 
[f.  2lnfid;t,  .^enntnifi]  II  53e  (bnvc^  bie  (Sntbecfnng  51merifa'S),  ivirb  nid)t 
fel;(cn  I  22m  ||  ferner  III(213eO),  IV5m;  ferne  (pl.)  Ioi8m,  11144a., 
III76mTfcrnfter,  bie  fernften  [a.  ^lieilc]  I^Söe;  II0136m,  8e*  O370m; 
111039a,  0394a:  in  ben  f.  So.  Miefen  111352m  |(  gi^-fterne  IIl49me;  ^lui. 
bnm,  ^(üffigfcit  f.  erfüüt;  ber  freie  II0353m*;  ben  SB.  füllen,  -enb  f. 
erfüllt;  ber  ganje  I32e,  gefüllt  f.  erfüllt,  gegen  ben  SB.  [f.  *an^ftra[)len, 
*5I-ung]  III049a*,  @egenf!anb  im  SB.  I24a,  geboren  f.  angeb.,  gelangen  f. 
an§,  gemeffen  III  40me  (tlieihreife),  ©eftirne  ber  §.  [a.  trennen]  III021e, 
©rense!  [:]:  begrenst]  III322e,  ber  gro^e  [f.  1]  111297m;  mQ  bnrd^  ben 
SB.  l)inbur(^gel)t  [f.  ^ar.  3J  (lüid;t,  2id;tftral;l) ...  III  49e,  90m,  oi28e, 
143m,  218m;  bie  l^ol^en  [:|:  oberen]  III0159m,  ber  ^öftere  III 43e  ||  im,  in 
bem  2B.  (dat.)  [a.  33eti>.,  (Sntftel).,  ©egenftanb,  ^n\)a\t,  Äöv^er,  Gräfte,  freifenb, 
SRaterie,  ^roceffe;  f.  tveiter  bie  33er5eid;nnng  in  ^ar.  4]  I77a,  90e,  139m, 
248m;  11136m,  45a,  0269e*  296e,  31  le,  573m  (582m);  in  ben  SB-en  (pl.) 

III  270m,  329m;  in  ben  §.  f.  5rrt.:  ivaö  im  SB.  ift  [=  Sn^alt,  f.  ^.  4] 
I  105a*,  i25a  (!1.  vlanetarifd;e  SD^affen)  J  in  bcn  SB.  (acc.)  [*^ar.  5]  f. 
bliden,  einbringen,  fid;  ergießen,  fid;  Derbreiten  «H  3 nl; alt  [=  ti^a§  erfüllt 
nfn.>.,  f.  4>ar.  i]l86a*,  oi66a;  II0343m,  367m*;  11160m*  152m,  (0318e); 
[tälte]  (f.  übr.  2:em^>er.)  III  46e,  4Se-4Pa,  57a,  »7i-5.5a  |  tenntnifi  I 
oi66a,  III75e*:  envcitert(e)  [b]  11209a,  237e,  333m,  369m;  [a]  11366a; 
genauere  II0542e-5  :|  fommcn  f.  an^,  ^ln-^>er  im  2i\  [a.  an^^]  111573m, 
Gräfte  (im  SB.  ivaltenb)  HI  [44m-46a]  45c-46a;  im  SB.  f reifen,  -enb  [f. 


1240     fäöeltraum  ^re  —  2Ö;  ^enbe!  —  5öenbep 

^av.  2]  n21a,  146a;  lllöSSa;  uid^t  leer  [*%  6]  11142a  (fcubevu  evfütlt), 
?eevkit  [f.  ^.  6]  II0828m*;    tciK^tenbe   [^  ?ic^t]   f.  *§immel«väiime  | 
s|id)t  f.  ib.,   au«,   Hnbiivd^gcFin:  -fhabl  f.   binbiivrfigebu  :|  Üiifttvei^  [=■ 
mmo\p}^,,  3)unft!r.]  f.  am,  planet.  SD^affen  f,  iin  (tva^  ift),  SRatevie  f.  2trt. 
u.  evfüttt,  meffen  f.  gemeffen,  SDicteovft.  [-  «Steine,  HeroHtkn]  f.  an?,  nn§ 
näbcrev  [%  7]  111515a,  obere  [=  bof^c  n[n?.,  ^.  7]  ]^SdU,  cbev  [^.  Gi 
ll|0348m*   C'vbnnng  Ioi3m  |  Ort  [=  @teüe]  IlI270e;  Ort^ijeränbernng 
im  S.  [^.  2]  1151a,  2a  :|  planet.  SRaffen  [%^.  4]  [.  im  (ivag  ift),  im  S. 
»orgebenbe  ^roceffe  IM  [4im-46a]  45e-46o,  ^ptbagoreer  I58e-59a,   Üie" 
3tünen  [^.  7]  111  47e,  9?i^tmigen  III231ell,  fc^irarj  in%83a,  ©cnnen 
r^.  4]  110147a,   Steine  f.  an«  |  @telte   [=  Ort]  111126m,  0569a* 
0583a*;  (gteüen  lll(231e)  :|  @ternfd;mippen  [^.4]  f.  anS,  @toffe  [^^.4] 
III  4m,    ©trede  [^.  7]   f.  ungef)ener  ||  Semperatnr  [4:  SSärme,  i^gl. 
tarte]  1 162m,  425e ;  III  [46-49a,  ?I.  56m-58a]  46m,  e-47m,e,  48e,  049a* 
56e-57m,e,  565a,  6'27rn :  iiripriinglicfie,  35erminbernng  lV367me  J  pl. -cn 
1184m,  11146m  :||  Xl^eil  [*Wr.  7]  (f.  näherer)  I10341m;  pl.  2r)ci(e  (* 
torgei.)  1425e,  11140m:  brei  I*(77m),   bie  fernften  III  *3e,   jeber  III 
O409m*7  2:ViIung  I77am  (2)reit^.)  :||  liefen  [[.  ^ar.  Ij  I80m,  O401m*; 
In35m,o204a,  0593e:  in  bie  X.  einbringen  11343a  ||  bie  S.  trennen  bie 
©eftirne  11142a*  ||  bag  Unbegvcnjte  [f.  ^ar.  1]  1  20e-21a  |  ber  nnenb* 
n(f)e  [it.]  I77a,  !II49m;  Unenblid;feit  11140m  (352e-3)  [ber  nnermeB* 
lic^e  [=  nngemeff.]  III  157a;  U-feit  III  40m,  lY (5me)  :|  nngebener  [it.] 
(f.  SBeiten)  11190m  (etrerfe),  bie  nngemeffenen  (=  nnermejil.)  l°80e  ||  ißer* 
binbnng  [=  3$erfel)r]  lU39e-40m  (nnfre  35.  mit  bem  SS.),  fid;  in  ben  2B. 
iHTbreiten  [f.  ^>.  5]  III 567m-«5a  (bie  Slnöbiinftnngen  ber  (5ometcn[d)tveifc), 
il^ergIeid|nng  I92o;  nnier  SBerfebv  mit  ben  2B.  (pl)  [sing.  f.  ^©ärme] 
(=33erbinb.)  Ill38e,  144a;  III  595me  |  ©arme  [=  St  empor.]  I162v>; 
lll[46-49a,2t.56m-58a]  47m,48m,49a,57a,e:  [SBirfnngenl  U\44m-45a 
7n^eite(r)  [%\  1]  II  063m*,  0238m ;  SBeiten  f^:  liefen,  ^.  1]  Ill(40we 
nnge^enre)  :|  SBort  f.  Slu^brnd,  SBiiften  im  2S.  [^.  6]  I  23e 

2Benbe!rei§  2(.  sing.:  jen[eit>^  be?  1142a;  2Ö.  be§  Ärebfee  [=  ber 
ncrbl.]  I353e-4a;  II  186m,  249e,  323m;  III  452e;  ber  nörblid;e  [=r  t>. 
^rebfe^]  1357m  (@d)neegren5e) ,  beS  (gtcinbodö  I11192e;  über  bev  3Ö. 

II  166e,  nnter  bem  23?.  11  223e  J  33.  pl.  Sßenbef reife  (=  ^p.  S^t-pen): 
anMalb  ber  SB.  1298m;  ben  2B-en  nabe  II  32a  (SBälber,  S5ölfer);  111 
87e  (Snftf^id)ten) ,  87e-88a  (^nnfetn  ber  (Sterne);  nnter  ben  SB-en  [- 
ä\iMfd;en]  (bie  B^if^fe^  S'^  ^ß"  ^c^lQh.  Stellen  n.  benen  öcn  „jn^ifc^en"  finb 
bem  3{vt.  *2:vcpen  eim^erlcibt)  1305a,  321e,  342e,  370m;  II96e,  111167m, 
IV  119m;  jiiMfd^en  ben  ^-m  [=  nnter;  f.  näber  bei  *2:rDpenj  I  185a, 
213m,  326e,  331m,  427a,  447m ;  11  32a,  40e-41a,  86m,  325a,e,  9e,  380a : 

III  87e,  151a,  344a,  420e,  498a;  IV166e  237e,  245m,  496e  ||—  Wenden 
f.  Klein -W.  II  Scnbepnnft   [f.  magnetifd;e:   3(biveid>ung ,    3«tenfität, 


2öenbep  —  ^sertl;  m  1241 

9?eigmig]  111  74e;  IV 394a,  5m,  550a  |  SOßciibeftiiiibeii  [f.  magnetifdSc 
3?evaitbeviiug]:  [bc^  ^avcmetevftnnbe^  unter  ben  Streben]  1337a,  479a 

Werchqjan/ker  ©dnxi^t  (im  afiat.  9Jn§(.)  1189a,  Werchoturie  (im  ncvbi. 
Uval)  IY69m  (Humbold t's  magnetifd^e  ©eobarfjtiingeii  iiftr.) 

3B erben  [|.  baS  ©ehjorbene;  ©ein,  bog  (geienbe]  I63me,  64a]  V 
[19e-20ml20e-21a:  5lvt  f.  gcbeimniOöcü;  im  SB.  Gegriffen  163e,  11398m; 
gelt)i>vt  nid>t  in  tiefe  Sßetvad^tung  I  367m,  bnufel  [ij:  gef;eimn.]  f.  ©ebiet, 
(Sinfid;t  in  bag  [ijgl.  Siffcn]  111312e,  bag  bunfle  ©ebiet  III  45ia,  Um» 
fd;(agen  in  ba^  ®egentr)ci(  \[19e-20m];  gebeimnißbcüe  [4:  banfel]  ^rcbleme 
1367m,  bie  g-ijoüfte  STit  1378a;  S.  nnb  ©eftalten  I64a  ((]rammntiic^er 
gcvmen),  ©nmb  11144m,  SS.  ift  SRifc^nng  \21a,  ^robl.  f.  gel^eimn., 
^rcceffe  1 11 596e;  ift  eine  3",  Habere  ®tufe  11 249m ;  SB.  ii.  Untevge^n  [= 
^evgcl)en]  I  63e  |  2B.  r.nb  33evgc[)en  [=  Untevg.]  V20m,  e-21a:  ift  ni*t 
^evnid;tiing  III  25Ä^  \20e-21a:\  ^Beränbb.  V20e,  iBermutbiingen  über 
bae  2B.  111455m,  233.  i.nb  S5evnid^ti:ng  [t>gl.  «Bevge^en]  \y8e-9a,  nnfer 
eingcfc^väuftcÄ  äßiffen  [i^  (Sinfic^t,  bnnfel]  I  284e  |i—  ba^  Serbenbc  [f, 
©eienbe]   1115m,  25a 

2Öer!  (and;  in  comp.)  [f.  littevarifd;]  II  67m,  89m,  148a,  372a;  IV 
160m,  V 22a;  pl.  2Ber!e  (*)  [i.  @ott,  littevarifd) ,  Sitteratnr]  II  45e, 
i48e,  265e,  288e:  gcnieinfame^  I171e,  gefc^riebene  II93n*;  gvo^e(g)  1154m, 
74m*  224m,  282e,  324m-*;  Vl7m,  91a;  -meifter  A^61a  |  -ftatt  [=  -ftätte] 
IV  12m  (beö  Sobet^),  476m;  -ftätte  ['.  D^atnr]  \61am:\  tcvtrepcöcS  H 
291m,  480m;  III  543e,  IV553e,  V91a;  trid^tige^  III  296a;  IV422a, 
538m, 578e,  617m  :||  Söerfjeng  (=  3nftvnment)  [f.  anal^tifd;]  II  341e, 
379a,  397e;  IV52a;  pl.  -jenge  (*)  [f.  c^tifc^]  11  383e,  397m,  400m; 
IV  6m:  geiftigeg  II  394e,  625e;  golbene  111624a*,  robe  II  175e*;  S3enn>Ü* 
fcmnnuing*11342e,  111265a 

*Werlauflr  (Erich  Chrn. ,  geb.  1781)  11411a  (ber  ncrbifc^e  S3crnftein- 
I;anbet,  Ravliandels  historie)  ||  Werner  1)  Abr.  Gottlob  (1750-1817) 
l\210a:  glafiger  gelbfpat^  IV 467m;  ^crmaticn  \73am,  -cn  V72e; 
^?änge  1464m,  \\492am:  „S^eorie  ber  ®."  lV492am,  über  W.'s  @ang== 
ttjeciie  1464m;  „©ebivggarten"  Y93a;  ©eegnofie  ii.  ©eolcgie  1487a,  V 
73m]  ©eftein  [.  ^olar.,  iO^agneteifen  IV 210a,  är?itfd;d!alt  IV 632m; 
[Verf.]  1487a,  IV 210a,  \73a;  «Polarität  beg  Oefteing  lV2i0a,  Überträge 
lV210a,  iSnlfane  lV604e  (ßaM)  J  2)  Joh.  (c.  1513-47)  11334e  (2)2cnb- 
2)iftan3en)  ||  Wernsdorf  (Joh.  Chrn.,  1723-93)  II  106a  (Himerius),  9a 
(®ebi*t  Aetna),  e  (poetae  lat.  min.);  Werra  {%\.)  I  270a  [Drt  am 
W^'-Ufcr]  I  SSGierft  IV 392a  (=  Äilemetcr),  582a  [53cftimmnng];  pl.  -e  IV 
582a  II  SBcrtI}  {andj  in  comp.)  31.  (gen.\)  [O]  |  33.  (avitbm.;  geivijbni.  33cb.) 
[1,  3al)r,  ^^ibäUniB,  B^"^^)^]  HI  51a,  59a;  lV31a,  131a,  140m,  179ra; 
pl.  SK?ovtbe(*)  11456a;  111  92a,  136e,  500e:  abfclnte  IV  172m*,  [%oxmd] 
IV  201a,  greOerer  IV 458a,  betcrogener  IV133p;  bcd;flcr  IV89;i;  mitt(ere(r) 


1242  Söert^  Tl  —  3ö^ea 

I82m*;  IV21m,  151in,611e;  uumevif^er  I  4S3a,  IlI293e,  IV647m; 
unid;äl56arcr  Ilfoeia,  tt)ad;fenbcr  IIU56e  ||  Wefel  11355m  [bal;er  gebt.] 
II— SScfen  [|.  ibeaf,  m\)Ü}i^6),  9^atitr]  %  (abftv.;  =  S3e[cf)aff.,  9fJatur;  t 
2Befen{)eit)  [f.  in  fielen  5ivt.]  III  12e  :||  33.  (=  tebeiibe  SBefeii)  plur.  [f. 
benf enb]  II 15  (307a) :  Slltev  1 333e,  belebte  [=  lebenbe,  -ige]  I  (367a  (Srbe  ot;ne), 
(Sutftet)img  III  45ie,  Äette  [:|:  @tufenl.]  III  (28e),  tlüftc  jUnftf^eu  ben  SB. 

I  33a  I  lebenbe  [=-bige,  belebte]  III451e;  lebenbige  [=  lebenbe  iifn?.]  III 
29e,  V90a  :|  ebne  f.  belebte  |  cvgaupe  I333e,  II  92m;  IV612m,e:  ÜOer^ 
gang  III  55Sa  :I  (Stnfenleiter  [i^  Äette]  11114m,  Übergang  f.  ovgau.  :|| 
SBefeu^eit  III  lle,  12e,  437a;  IV 9a;  pl.  -en  (OO)  IV537a:  f^^ecifi[d;e 
IV 9e  T  irefentlic^  III  559m  — 1|  Wefer  II  410e  (ü)?ünbiing:  Mafßlier) 

Söcft  (in  compos.)  (ögl.  tveftlid;)  [f.  ©türme,  @iib;  Weßphakn  f.  bef.] 
lV178a  [felbftfl.]  |53.  Seften  (felbftft.  gorm)  [[.  ©terne]  II299m,430e 

II  3iifa^c  (toorj.  compos.):  im  äu^erflen  II  171a;  gegen  2Ö.  [=  nad;]  II 
165a,  174a,  185m,  300m,  Im,  444e;  -^orn  H  166e,  in  f.  0£)ften  |  Weft- 
indien  [=  hp.  Antillen]:  Columbus  11475a,  Sigentfjnm  1430m  (olme 
(Streit,  nac^  bem  (Som^a^  öermeffen),  ßntbecfung  II  (496m),  gecgr.  Sßörter* 
bn^  IV 564a,  9?eife  IV27m,  5BiiIfane  [.  ^n<i7/m  | -f  ii ft e  [=  ireft(id;e], 
pl.  -üiften  (*):  Älima  11483m*;  Sem^er.  1343a,  6a;  tvärmer*  1 545e-ö 
(5e),  SBinbe  I345e  :|  -manner  11273m,  4m;  ii ad;  2B.  [=  gegen]  (a.  iveifen) 
11176a  II  SB.  imb  Often  (cb.  nmgefel^rt:  11194m,  334m):  in  II  201e, 
berbinben  [=  öerfc^m.]  II396e;  i}erfd;meljen  [=  berbinben]  11205m,  ^er* 
fd;mel5nng  II  183a  J  ben  O.  bnrcb  ben  SB.  11292a,  307m;  mi  2S.  nad; 
a  II187e,  307m  :||  n^eft-öftric^  II208e;  IV423e,  499m,  608m,  611a  .|| 
©iiblreft,  SBeft-®üb-SBeft  f.  *@iib;  bem  2B.  niibefaniit  1187m;  mi 
SB.  (W  [a.  °Often]  11184m,  274m;  nad;  SB.  n.^ei[en  IV170m  | -)T?inbc 
I351e\\,  IU50m;  -irinb  (*):  (Sinflnß  I348e,551ell;  ^erabfmfen  1479m*, 
berrfc^enb  [=bDr^.]  I345e;  33orI)errfd;en  1343m,  öcrberrjc^enb  [=  berr[d;cub] 
IU50m;  n^arm  ib.  (im  Sinter)  :||—  S.  ireftlid)  (bgt.  SBeft):  Mfte  [= 
SBeft!.]  1349m,  351a;  OJefTej  II  153e  J  u>eftrid;fter  IV116e  (Stanb) 

*Weßon  (Sonnecticnt)  1122m  (^erolitb),  396m  (generfngel)  I|  Weft- 
phal  (Job.  Heinr.):  „Kopernikus"  II  496e,  7a,e;*  üeränberl.  ©teru  III 
241eT  Weßphalen  II4n2m  [Ort  ta],  518m  (@ebirge),  9m  (natnrbift.)  :|| 
tretten  III  292a  |  SBett-:  w-eifcrnb  II  268e,  -gefang  f.  Siegel;  -famVf 
I36e,  111534m,  IV25e  :||  SBetter  [and^  in  comp.]  (=  SBitternng)  [f. 
©rnbenj:  angebentet  f.  °(5cnne;  befe?  11468m;  guteß  ib.,  111412m;  beitercS 
1413m;  III69e,  72e;  -lend^ten  \207e,  11190a;  -prc^^Iieseiiing  [=  öcrber^ 
berfiiub.]  IV296m;  -faule  [=  SBafferHe]  11123a,  -fänten  1556a;  an(i^' 
bcirtct  bnrd;  bie  ®onne  III 472me,  -ftraf;!  IA^536e,  -oeränberungen  IIl412e, 
locrberljerüinbigen  [= -l-n-o^^bej.]  1455a  ||  Settgefang,  -fam^^f  f.  bei  u^etten; 
SBe^^-  [f.  ©c^iefer]  II  189m  (-ftabO 

*Wbeatftone  (Charles):  2)reb-5rp^^arat  III  94a,  2)rebnngß-5(.  III  ISOa; 


Sßf^ea  —  2öiebevertc  1243 

'i)rebfc^eikii  III  96a  J  ?i*t  III  63e,  94a,e,  129e-130a,m  :\\  Whewell 
(Will.,  geb.  1794):  Roger  Bacon  II  464e,  515m;  Copernicus  u.  Cufa 
11503a;  Gilbert  11515m,  8m  |  Subiicticn  II  (324e)  484a;  philosophy  of 
the  inductive  sciences  I  73e;  U464e,  484a,  503a,  5a,  515m,  9e  :|  ^aläoii* 
telcgic  II519e,  SBeltbaii  11505a,  (Sfaffificaticu  bc«  meiif^I.  2öi[fenö  I(52a) 
73e:||  Whipple  1)  l^ieiit.  (A.  W.):  gjpebitiou  IV 45<§-9a  (8a),  597e-, 
explor.  exped.  l\470e-lm,  595m;  [^erfonenj  IV470e-la,  597e  J 
2)  (Äünftler  ju  S3cflcn)  111505m  (Sid^tbilb  be^  ü^cnbee)  ||  Whifton  1)  Will. 
(1667-1752)  11391a  (geogn.  «Softem)  2)  Will,  (©clm)  ii.  George  II  425e 
(Mofes  Cliorenensis) ;  White  island  =  Puhia-i-ioakati^  White  moun- 
tains  (im  nörbl.  Wlti.)  \\  595e 

*Wice](ius)  [.  Vicelius,  Wichmann  (M.)  III  643e  (S)c^>^elf^eni)  ||  — 
n?i(^tig  [f.  5Ivbeit,  53eotMc^tinig,  ^etrac6tiing,  Svfc^eiiuing,  ^lage,  ©egen* 
ftaiib,  ^fiäncmen,  9tcIIe,  S^rift,  2;r;atfa(^e,  Uuterfii^uiig ,  Söevf]  .  .  .  . 
III  130m,  281e,  317a,  400a,  593a;  IV 8m,  31m,  43me,  61m,e,  64a,  67a, 
92a,  102m,  UOa,  149m,  161e,  3e,  223m,  4e,  235a,  245m ,  253e ,  295m, 
303e,  311e,  2e,  8m,  9e,  324m,  6a,  330e,  347m,  370e,  382a,  393e,  429e, 
436e,8a,461e,8m,483m,495m,  508a,  518e,  521e,  7m,  541m,  550a, 
573e,  582m,  3a,m,4e,593e,603e,  4m,  613a,  631m,  641a;  V7e,  lOe, 
lim,  12a,m,  16e,  36a,  45e!l,  53e,  62e,  65a,  71a,  72m;  superl.  f.  nad^ber  ] 
2)  2Bic^tig!cit  [f.  geogueftifc^]  ...  III  173e,  312a,  561m,  572e ;  IV  18a, 
34a,  49e,  54e,  92e,  99a,  119e-120a,  4m,  6m,  134e,  9a,  206m,  241a,  252e, 
429m,  450e,  468e,  498a,  514m,  554a,  5a,  561m,  2a,e,  4m,e,  609a,  637a; 
V9e,28e,75a;  erböten  IV131a;  gvc^te  111493a,  IV310m;  bcd)fte  IV 
557e,  iitd^t  obue  111532m;  unermeßliche  11141e,  SOlmJ  3)  baS  SBic^ttgfte 
IV130m— II  WicMow  (m  Svlaub)  V69m  [gecgn.] 

Sßibber  2t.  (Xbiev)  I  290e  (2)hi[4)er - 33erftein.)  :||  33.  ((gternbilb;  tat. 
aries):  ®ned;en  III  160m,  nebetavm  111327m  j  neuer  «Stern  III  220m, 
Sm-ia,  231m  J  [einjelne  Sterne];  a  arietis  111139a,  ß  III140e  :|  2:bier^ 
Irei^  III  161m, e 

*iiMber-,  Söiber-  (*):  -fegen  \33m,  -i>enflig  Vl6e  ||.  -f^red^enb  IV 
lim,  66e,  lila,  181a  :||-f^>rncb*  I  69am,  IV294e;  [c^einbarer  1277m, 
II  195a  J  pl.  -fpriid^e*  I  23m,  268e;  IV181e,  V96a  :||  -ftanb*  I  113m, 
173e,  236a,  310e,  326e;  III  51a;  IV271a,  304a,  488e,  490e  j:  reijlen 
I255e;  leifienb  f.  ?uft,  3Katerie  J -ftebenbe^^  iD^ittel  f.  2}?ateine  || -ftreben 
I  30e;  -ftrebenb  f.  SJ^aterie,  ©tcff  — 1|  n.nbrig  I  393m  (^Tu^brncf),  II  24m 
(5lnbli(!) 

trie  (bef.  ©ebranc^,  =  glei(ifam)  II  216e 

*Sieber-,  tt>icber-  (le^tereö  burd^  *  bej.)  [f.  sec.  (gintreten,  trennen]: 
-aufleben  I488e;  -5Iu[finben,  -nng  f.  Amerika;  -bclebnng  f.  ^ulfau, 
-(Sntbecfer  111584m  |  -crfc^einen  111219m,  501a;  -(Srf^einiingen  III569e  J 
-(5riM(^en  [f.  Statur]  1318a,  n^.  ertra*enb*  IV453a;  -@rn.\^cfung  I488e;| 


1244  Sötebererg  —  Wilken 

^cvjcugenb*  IV  16me  I -geben*  II  89a:  bai^  ©in^faiigcnc  11  74m;  [iu  bev 
9U#iIbitng]  II  77m,  85a,  87e,  93a  ||.  -I)clbavfeit  III  12e  |  [ic^  -hcleii*  [f. 
eifc^eiming,  Oeftaft]  HI 461a,  l\222a  (attc^  -\)cU  TO;  -l^olinig  [f.  govm] 
lU461m,  pl.  -cn  11141a  :||  -feF)r  [f.  ©i^id^teii]:  ©efetj  ber  S.  I  148e, 
[ber[eI6en  Sbeeii  Bei  i)eifd;iebneu  S5ölfevn]  11264a;  peviobifd^e  1291m;  III 
457m,  601a;  V 74m  J -feieren b*  [f.  S3eir>egmig ,  örfc^cinimgeii,  ©clnlbc; 
Phänomen,  SC^^enj  1175a;  III  10a,  464m',  V72a:  immer  \\>.  III  15a; 
^cviobifd^  III605e,  IV201m;  vegelmüBig  I337e,  III(89c);  in  fic^  w.  11' 
364e,  IV133m(4a)|| -fc^ein  111  497e:  eine^  -fd^ein^  llI497e-8a(e);  pl. 
rfcl)eine  Y45me 

*2öiegc  f.  2Renfc{;enge[c^Ied^t  ||  n^iegen  (b'/Ij.  =  njögen):  [l^immlifc^C' 
SO^affen]  (SD^eteorfteinc)  1142a,  lll594am;  Planeten  getrogen  1 164m  :|| 
Wien,  adj.  Siener  (*)  |:  Slfabemie  ber  Söiff.:  „2)enfic^riften"  III648e, 
IV  182a*;  „(Sit5nng§beri(^teMV540e  :|  [53ud^  erfc^iencn]  111565m  ,  „SB.* 
Sa^rbiit^er  ber  2itt."  II  119e,  [Ort  babei]  111416m;  [^erf.  ba]  11493m; 
11180m,  389e;  <Sternn?arte  III  292e  ||  Wiesbaden  IV501e  (Oueüe)  | 
Siefen  (and^  in  comp.)  [[.  Alpen,  XaxiQ]  IV 339a,  sing.  SBiefe  (*): 
lu-artig  1431a,  \D-ein|(^tie^enb  11113a,  gri[d;e  II  101m ,  ®raiMll(379e*), 
-tanb  1377a,  be«  9icrben^  II91e,  oceanifd^e  11326m 

tüilb  (?l.  1))  [f.  ©ebirge,  ^\)poÜ)eU,  €rf)ä^iing,  Sränme,  Golfer."" 
35d!gftamm]  II  42m,  67e,  391e;  111150a:  5lnfehi  111349a,  (ihmi  ber 
Sanbfc^aft  nfw.)  II  79m,  (ton  ber  9^atnr)  II  94a,  -n)ad;fenb  f.  ^^flanjen  :| 
2)  ba«  Söilb  (=  ©eirilb)  [f.  ^eber]  II  46e  |  3)  Silbe  (pl.)  1 194e-5a 
(5a),  IU47m-(Sa  (7m):  (S^rnd^en  II147e,  Ill(157e);  sg.  Silber  II  147e  1 
4)  Wilde  (Emil):  Bacon  II  464e  (ccnftrnirt  !eine  SSriücn),  53viaen  n.  a. 
11508m;  Descartes  II  506e  (@efe^  ber  SSrec^nng  ber  $!i(^tftra^{en) ;  (Sr* 
fiubnng  beS  ^ernrobr^  11507a,  8a  [i:cn  n?em  nirf;t];  Kepler  II506e  (o)?tifd;c 
Slvbeiten);  „@e[^ic^te  ber  O^ti!"  II464e,  506ell ,  7a,  8a,m,  514e-5a; 
Voffius  II514e-5a  (de  lucis  nat.)  :||  33.  5)  Silbfjeit  [[.  ©egenb]  II 
44a,  246a  |  6;  Silbnife  II34e:  (S^ilbermig  II22e-23a,  27m~29a  (bei 
Balilius  Magnus:  28e) 

*Wilford  11422a  (über  ein  binbnft.  Sert:  ^anlber  nftr.)  ||  Wilhelm 
1)  W.  ij.  ^ottanb,  rem.  Äcnig  (1227  cb.  28-56,  ^aifcr  1247)  11130m 
(in  Cöln  1249)  2)  W.  III  Äen.  ü.  ©ngl.  u.  ©tattbaltcr  i)on  §oIIanb 
(1650-1702)  111116m  (Huygens  [ein  Secretör);  3)  W.  IV  li^anbgraf  ücn 
Reffen  (1532-92)  111577a:  gijf}ern-33eobb.  ini52a(577a)  J  Wilhelmi 
(Carl):  ncrmännifc^eis  91crbamerifa ,  V/inland  Il(271e,  2a),  45Se,  9a; 
Hritramannaland  11460a;  „Island,  Ilvitrafn."  ufa\  11458e,  9a,  460a; 
Ari  Marsfon  in  Winland  I!  (273a)  460a  ||  Wiljutfchinfker  ^\üta\\  {^auu 
tfd}at!a)  IV3<S7m  ||—  Wilke  IV61e  (erfte  Äarte  ber  mcignet.  ^f^eignng), 
125e  ((gtornng  ber  magn.  S(bU\  bnrd^  yiorbli^t);  Wilken  (Fried., 
1777-1840)    T  404a    (@tern)d)nn^^enfall    in    ^rnnfr.    al6   9?crbeb.    ber 


■Wilken  —  Söinbe  |).a,  1245 

Üveitsjüöe,  „@e}c^.  öev  Äieiijjiige'O^II^SaV.  VVilkes  (Charles,  geK  c.  1805): 
atlant.  SWecv  IV376e  (nic^t«  mit  bemerft);  (Sj^eb.  IV 419a,  589e; 
U.  St.  exploring-  exped.  IV  72m,  184e,  376e,  414e,  522m,  3a,  6a, 
588e;  mount  >S^  Fe/en';y  IV598e;  Kirauea  IV523a,589e  J  inagiiet.: 
^qimtov  IVlOle,  184e;  53co6.  IV72m  :|  Mawia  Loa  lV526aii,  590m; 
iBulfnue  bev  Sandwich-^n\dn  IV  292a,  327me,  416m,  8e,  9a;  Sultan 
Taal  IV522m  — 1|  Willebrord  [.  Snellius,  SBiüeii  (acc.)  II  400m  (in  bie 
gerne  tragen),  WiUielmus  (b.  fi.  Rubruquis)  H  466a,  Willis  (Thomas, 
1622-75)  II386me  (3u[aminen[e^iing  ber  Suft)  ||  Sillüi^r  [[.  2«einung] 
11206a;  IV  83m ,  587a;  njiüüihnd^  [[.  3innat)me]  IV  395m,  415a  :|f 
Wilfon  1)  Alex.:  ©onnenfterfen  11361a;  III 554am,e,  5m,  6a,  410m\\e\ 
2)  Horaee  Hayman  (c.  1789-1860):  Slmcifeugclb  II  422am.  (im  Maha- 
bharata),  2(r3neimitteÜet)re  II  445a  (5lrakv  öcn  ben  3nbevn);  äyur-veda, 
SBemie  ber  3nbev  II450e;  theatre  of  the  Hindus  II117ell,  Mahabharata 
f.  5linei[.,  raeghaduta  II  117ell  (5lu«g.  u.  Ükrf.),  Meru  IV  159m; 
@nnefrit-3Bövtevbu^  [Scvtev  barin]  III  54a,  IV  159m;  Susruta  (^erfon) 
n449m,   Vikramorvafi  II  117e  ||  Wiluifk  (im  a[iat.  1»iißr.)  IV  139e 

mimmeln  II  47a;  njimmelnb  f.  [ic^  beilegen ,  ^Seiuegiing  :|  Sim^^el  (be«^ 
^c(;ip)  11167a  (pl.),  lV205e  (sg.);  Sim^ern  III  166m 
.  SßinilC  [f.  ©rbbeben,  etefifc^,  2)Wv5,  «Bulfane;  9^orb,  Oft,  @üb,  SBeft] 
(bem.  3öinbe«r;aucfi)  1326a,  [338-9,  51.  479m-480a]  338a,  356e;  II 
155e-6a,  379m^380m,  516m-7m',  11132m,  620e;  sing,  «ffiinb  (fpätct 
burc^  *  %)  I359am,  453m,  4e;  lll620me,  \Y[536-7a]  6a  \\  ^avatlelen 
in  ben  3iifät5en:  1)  eingefd^Io)fene(r),  ^nfammenge^jre^t ;  in  ^Ö^Ien; 
mi  3>nicvn  berSrbe,  in  ber  (Srbe,  nnterirbi[d^e(v) ;  2)  l^evrfd^enbe,  Dov^* 
l^errfc^enbe ;  regelmäßige,  ^tegelmäßigfeit;  3)Äraft  [:{:  SSirfnng],  ©tärfe, 
©etvalt;  l;eftigev;  4)  ol;ne2öinb,  trinbfc^;  SBinbf^iöe,  njinbflitt;  5)  [anftcr, 
milbe,  tDarme;  6)  iue^en,  tue^enb,  Sßinbe^l^and) ;  betvegt  fic^;  7)  3Biv^ 
fang,  @iuflu§,  tuoton  abl;ängig  ||  3iifttl}C  (in  compos.  SBinb-,  bietü. 
[bejeid^netj  Sinbe«-)*  ^om  S-c  abr;angig  [f.  ^ar.  7]  (f.  iButfane)  I324e*, 
bev  2Ö.  abl;.  f.  9?i(^tung;  im  nörb(.  Aßen  f.  @eett).,  Slnöbrüc^e  [ögl.  frei] 
IV 536m,  beti^egen  fid)  [%\  6]  ib.  ||  2)rer;ung  I479e*,  -br.  11517m  ( 
2)vel)ungsgefelj  [q;  ©efe^]  1555a (9m),  (.?59am*);  II 322e,  378e,  9m- 
380m  (380m),  483m,  516m-7m  (7ni)  ||  @igenfd)aft  IV  536m  (fi(^  jn  bc 
megen),  (Sinflii§  f.  SSirhnig  |  einge)^(offcn(ev,e)  [*^ar.  1]  1455a; 
IV275m,556mll*  (7a):  in  bev  Srbe  [=  pf^len]  IV(225am)  305m*; 
im  3nnern  ber  (Srbe  IV556m*,  V55e-59a  :|  in  ber  Srbe,  im  Smicrii 
bev  @.  [=  itnterirb.,  ^^.  1]  f.  eingefc()(offen ;  ergeben  ©tcffe  [i:  tveggefüt;rt] 
I554e-5a;  golgc  I335e,  II378e;  frei  getvorbcn  IV536e*,  frifd^er  [:|:  fii[;lerj 
1443a*,  ©efe^  [:{:  2)ref;ung^gei. ,  f.  -ric^tung]  \339m)  ®egenb  [— lüänber] 
f.  I;öl^ere,  o(me;  ©etvaft  [^]3.  3]  1453m*,  g{eid;er  IV533e*,  ®ott  l(455a*); 
-^eg^aud)  ['^.  6j  I435-,  If  20a;  IV50e'!,  170am:    §äufigfcit  1352m, 


1246  Mnhe  ^e  —  Binfel  U 

F)eftiger  [^43.  3j  Uöllni*;  berrfc^enbe  [=  i^crlj.,  *^^av.  2]  (a.  -vic^tmig) 
1  75a,  324a,  6a,  337e,  356e;  II421e;  in  ricl)crei-  Suftgcgeiib  III  601m; 
in  •§M;Ieii  ci!ige|c^Ioffeiie(v)  [f.  ^ar.  1]  1455»n*,  IV  275m;  fcnimeu  f. 
iroI>ev  II  Ävaft  [*^ov.  3]  1115m,  lV536m:  He  größte  Äv.  auf  ber  (grbe 
IV 556a  J  Gräfte  II333e*  ||  füf)Ie  [^i  fvifc^e]  1431a  ||  $!anbh?inbe  1339a, 
345e,'351e;  -iviub  1443a*  J  [in  S?änbeni]  (=  ©cgb.)  11483m  ||  U3-Io8 
[^:p.  4]  III88e,  milbc  [f,  5]  II  59m,  [®egenb  c^ne  S.]  (*Y^ar.  4)  11317a, 
volliefen  II38am;  regelmäßige  [f.  %  2]  1480a,  9?-feit  II(295e)  ||  9?id^r 
tiiug  [=  tv%r]  I335e,  356e;  I1421e,  485a,  517a:  uneben  alb^ängig  II 
379m  :||  -vid^tuug  [= -^eöv.]  I  358e,  II 48a ;  pl.  -cii  O  I75a,  338a; 
111389a:  ©efetj  11203e,  I;eiT[(^enbe  IV170m,  tcvhevt?erfünbigeu  IV(530m) 
T -^egvic^timg  1305m,  316e,  339a,  455a,am,  479m;  I1380e;  pl.  -eu 
I339e,  ll295e:||  Wind  river  lV5.96e  |  W.  r.  mountains  (iiövbi.  bei 
Utal)  11.  im  fiiböftr.  Ovegcii)  IV  456m,  596e-7a:  9l6bilbiing  IV597a:|| 
-rofe  \359am:  tavemctvifd;e  1479m  J -vci'eii:  barem.  1 555a  1 1  fanfter 
[*^ar.  5]  II75e*,  )äufdt  II  92m*;  [für  bie  ©djifffabrt]*  11333e,423m; 
ee^iitj  gegen  I343e  ||  (Seetvinbe  1559a,  345e:  im  nörbl.  Aßen  ]\42e'] 
-miiib  i  443a*  ||  (Stciife  [f.  3]  1326a  ||  -ftille  [^.  4],  pl.  -eu  (*>:  als 
SBorbcle  bev  (Srbteben  1213a,  445a;  bcr  ^}ad)t  II  10a,  9?egionen  I323e, 
Urfac^  111391m*  J  iv-ftiü  [%  4]  IV 229a  (9lärf;te)  ||  ©toffe  f.  ergeben, 
-ftöße  IV  160a,  nugleicfiuamige  1340m;  nnterirbifdBe(r)  [=  in  b.  (ärbe, 
f.  ^.  1]  IV (160a),  V59a*;  -beväuberung  [4:  lüed^felub]  IV296me;  toor- 
r;erv[c^enbe  [=  fjerrfrf;. ,  ^:)5.  2]  1124m,  150m;  i>orI;erber!iinbigen  IV  530m, 
lüarme  [^.  5]  I  344m,  lüed^fehibe  [4:  -toeränb.]  IV  159a,  ujeggefii^rt  burc^ 
[^  erl^eSeu]  IV  255m;  iueF)enb  111601m,  \vd)t  [fax.  6]  II75e*;  ^uibrige 
II441e;  Sirfung(eu),  (Siufhiß  [*^ar.  7]  1455m*,  5m;  II 326e,  483m; 

III  620me,  IV  556m-7a*;  n^cljer  ber  SS.  fommt  [:j:  9^irf;tung]  I559e*, 
Seifen  ll(241e*  jerftreut  ber  S.),  jufammeuge^n-egt  [:|:  eiugefrf)Ioffen,  %  1] 
}y537a^ 

"^Windhya  f.  Vindhya,  Windfor  II  514e  (daucuicue),  (See  Winipeg 
(Cn-it.  9?orbamer.)  IV87e  ||—  SBinfel  (aucfi  in  comp.)  [f.  33re(^ung,  ein* 
faü,  (Srbe,  ©efid^t,  3ncIination,  9leigung,  ^^araüactifc^,  9?ic^tung,  @tral)Iung, 
^ifionj  sing.  11225m,  514a;  III  285e,  418a,  458e;  pl.  (*)  I  436e,  III 
132ra:  aHefen  IV147e;  teftimmcn  f.  fleine,  -55eftimmungen  111272a; 
tilben  f.  machen;  einf^vingenbe*  1309m,  III 386e;  gemeffen  [t>gl. -meffung] 

IV  56a,  [Srrtrnim]  IV 525a  |  ffeine*  111395m,  521m:  üeftimmcu  111272m; 
Meinljeit  111396a*  J -maa§  (©ternlnlb;  lat.  norma)  llll86e:  y  normae 
ib.  T2Ö.  mad)en  IV133e*;  einen  2B.  machen  (Silben)  111450a;  lV327a, 
344a  ||.  meßbarer  1 387a  j  m-meffenbe  Suftrumente  11260m,  336e;  -meffer 
11210m  J-meffung[i?gl,  gemeffen]  11168m;  pl.  -en  111286a,  IV 285m  |j 
rcd^ter  IV  327a,  331m,  344a;  fd;iefer  IV  327a,  331m;  f^n^e  lV490e*  j 
unter  einem  S.  1341m  (fd^neiben);  III68m,e,  278a,  394m,  526all,  531a, 


mntd  U  —  3öirff  1247 

552m;   imtev   äß-eln*  111 166e,  395a,m  :|   »cv|Vvingeube  1309m*— :1| 
Win l and  [Vinland  11270m, 458m,e]  (=  hp,  fcanbill.  Amerika;  =  Maffa- 
chufetts  11272m)  ll[270m-la,  21.  458aml  272mll,  3a,  457e,  9e:  53efd;aft. 
11276a,  envä^nt  11458m;  ba«  gute   11270m,  6e;  9teife(ii)  imd;   W.  11 
270e,  2m;  [Schrift]  lU58e,  geringer  35er!e^r  11276a  ||  Winnecke  (A.): 
fehl  innerer  Somet;  Elemente  Y  118m,e]  Winnerl  11181a  (Sbreuümeter) 
Sinter   [auä)  in  comp.]  (tgl.  iDtnterlid;)   [f.   Mars,   9^arf;t,   9icgen, 
Saturn,  @cnne,   Station,  Stem^eratnr,  SBävme]  sing.  111 124e,  201e; 
IV  122a;  pl.  (*)  1347m  \\  3ufn$e:  2lnfentf)alt  [=  jukingen]  f.  n.nnterlid>; 
SBefc^retbung  II  8m,  104e;  -dnltnr  11134a,  ju  (£nbe  ge^enb   II  54am; 
(Snt6eF)rnng  f.  °9^aturgemiB ,  tr>interlic^;  eanger  IV  565m,  ©egeufa^  [»gl. 
0(Scmmer]  III  5SSa;  ber  nörbt.  §aIBfugenV122a,  ber  fübl.  ^.  IV  123a; 
-I?immel  I344e,  beu  $55.  t)inbnrdj  11130m;  im  2Ö.  1182a,  336a,  344a; 
11 131a,  150m  |  -falte  1  342a,  6e,  376m ;  tt)-falt  1  350e  :|  [in  Sanbern] 
1345a*,  11130e||  9}?ilbe  1348a*;  -milbe  1350a,  III  388a  J  milber  1 
365m;  milber  geii^crben  1182e*  :||  iKcnate  1482a;  -monate  [a.  *®ommer] 
lV98ain,  I18a  ||  (Sutbel^rung  be^  Dlaturgennffeö  im  Sterben  II 31e-32m, 
9let^  118m  (iiberftanben) ;   [an,  ijon  Örtern]   1349a*,  11473e;   9iau^eit 
1346e  I  S.  nnb  cb.  gegen  beu  (Sommer  1365m;  111 45 7e,  8a;  IV191am: 
Unterfd^ieb  II1450e:|  ftrenge(r)  1365m,  111388a*;  -togeIV44e,  Über^ 
gang  II64e-65alI ,  ben  S.  anbringen  [=  2lnfentt)a(t]  1440m  ||—  «8.  trin* 
terlic^  11176a;  IV  191m,  9e,  568e:   SlnfentW  1313m;   Sntk^rung 
[tgl.  Sinter]  1131e,38a 

*Winthrop  (John)  lll  577e-8al\  (®d>n>eif  ber  Scmeten),  Sipfel  (pl.) 
1152e  II  Sir  bei  (auc^  in  comp.)  sg. ,  pl.  (*)  IV  256m:  in  ber  SBeu^egung 
1369a*,  -2;f)eorien  III  12am,  [ber  Saffer]  II  326a  J  Sirbeltljiere 
(=  SBertebroten) :  bie  älteften  I289e,  gro^e  foffile  1286e,  Untergang  I302e, 
berfteinert  I  [287-8a,  %.  466me]  J  tvirbeUofe  Siliere  I  287a  (Sagernng), 
290-la  (ijerfteinert)  :||  nnrbelnb  111419a 

loirfcn  [21.  l)]  [f.  fortn\,  iBnIfane,  U^or)a^;itig]  11141e,  188e;  lV96m  |: 
auf  [f.  (Sinbilbnngs!raft] :  mächtig  n\  auf  II  42m,  65m;  111151a,  379m; 
IV  465a:|  mäd^tig  n?.  [a.  auf]  II  156m,  II116e  :||  2)  Sirfen  (=  Sii> 
tnug)  [f.  iJväfte,  9fJaturfr.]  1 63m  (gleichseitige^) ,  315e  (einfeitige«)  |  3)  wix' 
feub  [f.  Urfac^]  11396m;  IV13ell,  126a:  üon  au^en  III  17e,  ewig  IV 
241e,  mäd^tig  IV  126a,  regelmäßig  III (457a)  :||  33.  4)  UMrüid?  11378a, 
III  157a:  gegen  ibeat  111464m  ]  ha^  Sirflic^e  II  138a,  V  19m  |  ein  od. 
«tnja«  SirHid^eö  1128a:  fc  bie  2)inge  barguft eilen  \U430e-la',  gegen 
ayjögti^e«,  u.  nmgefeln-t  I90e  :||  5)  Sirflid;feit  1208m;  1197m,  98a: 
öm;igtid)e  1116m,  2tu«bruc!  ber  S.  I120e,  S3ilb  II  4ia,  Sinjelbeiten  ber 
S.  I32a,  entfc^UMubet  I91e,  Gebiet  ber  S.  I83m,  I;iftorifc^e  1 160e, 
objectiije  IV  114a,  j^örenb  II  337m  :||  d.  6)  iüirffam  Illlla,  ?;2m: 
banernb  II  285a,  immer  I  367a  J  7)  Sivfiamteit  I  386a,  V  IIa  (ct;fm.)  :|| 


1248  2öirhni9  —  Söiffen  u.  SSiffenfc^aften  allg.  $ar.  3 

:| 1 2).  8)  3Ö  i  V  f  u  11 3  (4:  ©laüufmig,  ©nflitß)  [f.  bi^naniifc^,  ©eianinit-  äßec^fcl ; 
(Srbbe6en,  @rb-a}?agnetiemue,  magnetifc^;  SSuIfaiie:  unb  fc^v  öiek  Slvtifcl] 
II  Ulme;  pl.  SSivfungen  (*)  I345am,  367e;  [I3e,  258am,  264o, 
339a;  11117a,  33a:  (comp.  Sivhing«-)  -art  [=  -trcifcj  II283e,  befc^vänfte 
11173e,  entgegeugefeljte  1 272a* ,  gegenfeitigc  III  457m ,  @Ietrf)jeitigfcit  iV 
214a*,  (;evt)ovvufen  I52e*;  -freiö  III 442«  (eine«  fiamkw),  -!rei[e  Il382e; 
mäd;tige  11183a,  9f?ebeiin).  IV 218a,  -treife  [=  -avt]  II  97a;  jujnmmeu* 
gefegte  I  23m,  [\  199m\\e 

.  *Wifchnu  III468e,  IV  325m  (©!<});  Wifchnu-Aluknunda  (Oftiiib.)  l 
484a||  Wislizenus  (F.  *A0:  Albuquerque  IXödöa,  S.Fe  IV594a;Ji 
(^Breite  iifm.)/  meteorol.  table  IV 595a  |  ^e^eu  im  iiövbi.  Mexico  IV 
455me,  504am;  tour  to  northern  Mexico  IV 595a,  4am  :|  Sierra  de  los 
Mimbres  IV595e,  Rocky  Mountains  IV437ra  (llnteifuc^lilig)  :||  2Bi^' 
iniit^  (SBigmiitHIUOOa):  Slbfto^uiig  IV  174m,  «Benibiung  I V 66e-67a ; 
biamagueti[(^  111400a,  IV  174a  ||  SBi|begiev  11434a  ||—  Sebaftian  W 1  f f c : 
in  bell  Andes  IV302m  (5  3at)rc);  [ptx].]  IV230m,  286a,  302m,  318c/ 
464a;  V47e  \  Rucu-Pichincha  ob.  Pich.:  (mehrere  9'inc^te)  im  Ävatcv  IV^ 
286am,  318e;  \47e-48a,56e  :|  in  Quito  IV286a  |  SBnlfnn  Sangay  IV 
230am  [302m-3m]:  [^evic^t]  \\613e-4a,  nit^t  ganj  eifticgen  i\614a, 
(Si'^Iofiünen  IV 495a,  ©eväiifc!^  IV554a,  ©ranit  f.  $;vac^^t;  Xvac^vt  IV 
464am  (au«  ©ranit):  -ftüde  (an«gen)ovfen)  \V614a;  imter|U(^t  IV 571a,  613e 

miffen  (f.  ncc^  SBifebegicr):  gegen  a^nben  11372m,  aüeö  IV  170a,  fvül'er 
geiunfet  II  149m,  ju  n>.  gtonben  l\473me 

baö  Siffcn  [21.;  mirb  ni^t  bejeic^net]  (§)).,  beiimbe  =  2öiffen[c^aft:  bie 
I;ier  mit  i^m  toerbunben  wirb)  [f.  aftvonomifcf) ,  electrifc^,  enc^c(c)>äbifc^, 
fügmifc^,  mat^ematifcf) ,  notuv^ifiorifd) ,  ort^ctognoftifd,! ,  ^^^pfifalifc^ ,  ^^^[i[cl\ 
ißültev,  joolcgif^]  (bcm.  ba«  nienfd;Iid)e ,  unfer,  3i'l^anb)  I^.  A'Vme,4e, 
36a,  37m;  II  21e,  162m,  217a,  253m,  316a,  336m,  346m ;  III  74m ;  i>cn 
ettvo^  II  257m  ||  53.  Söiffcnfc^aflcn  [aiiä)  biirc^  t)orgefe^ten  *  bejeic^net]  [f. 
«Bilbmig,  pMiM\\ä^,  PM^\^]  H  512a,  8m;  sing.  SSSiffenfc^af t  [bitr^ 
i)Ov-  11.  nac^gefeläten  @tern:  *-*  bej.]  (beinahe  =  ^p.  Siffen)  I69e,  82e-83m', 
in07me,  320e,  376m,  399e,  448e,450e;  III  75a,  296e,  650me ;  IV618a; 
eine  beftimmte  11211a,  III625e,  V19e  ||  d.  ©iffcnft^aftlit^  (=  fcientifiic^) 
[f.  Slvbeit,  53egvünbung,  SScobac^ter,  -img,  S3efc^äftigung,  53ilbiing,  duttiir, 
örgrünbung,  (Sr!enntm§,  (Sj^-^ebittou,  gebilbet,  genau,  ©cnauigfeit,  Snftitut, 
^Jicmcnclatuv,  SReifenbe,  9?efultat,  ÜJetoIution,  ©^rac^e,  Untcrfuc^img(en}] 

1)  ad j.  (aii(^  biir^  i)oige).  ^  bej.)  1 12e;  II  3m,  5a,  l89e,  197m,  205a,  7e, 
277e;  III  lim,  40m,  64e,  423a;  V61m;  2)  adv.  (+ oorgef.)  11312m, 
I11278e;  IV7a,  61m,  212e,  473a,  634a  ||  pflraUtUn  in  ben  3u|äßeu  ober 
©liebem:  l)atteö,  uralt,  fifi^eö,  früheres;  beö  5lltert^um«,  ber  SJcrgeit; 

2)  be[c^ raufte«,  umgreift,  ©renjeu;  einfeitigeS,  mangelf;affe8 ,  unooü' 
tommeneö,  geringe^,  ärm(id;cr  2^eif;  erniebvigen;  3)  a)  53e[tt};  angeeignet, 


2Bif)en  u.  Söiffenfc^aften  allg.  ^ax.  3  —  @efd^    1249 

ba§  evnmgenc;  \)evertt;  h)(^ä)(\\^,  ©tamni;  2a[t,  ©eroic^t;  4)ba«ernfte, 
ßrünbli^e,   tiefer eö,  ticlfeitige^;   5)  (grtüeiterinig  [ij:  ^^oitfc^vitte] ,  S3e^ 
reid^evimg,  3""^^"ifj  5öeri)ütt!cmmming ,  erl^öltec;  Slii^bilbung;  6)gcvt* 
f^vitt(e)  [::|:  eittjeitenmg] ,  fovtf^vciteube^ ;  (gnüi^iclhing,  ®e[(^i(^te;  7)  ©e* 
6iet(e)  [ij:  Btueige],  ^Jeßiciien,  ©V'ljüve;  tvei§,  ^orijont;  8)  ©egenftanb, 
Objecte,  3}iaterial(ieu);  9)  baö  jetzige,  v]egenh)äitige,  beutige,  bevmalige; 
neue^,    neuere;    10)   Ur[))rung,    Oiieüe,   Äeini,    Slnfang;    öcrbanfen; 
11)   SSerBreitiing,    Verbreitet   fid;;    »ererbt;    12)  ^t\t   [f,  f))ec.  alteg, 
je^ige^]:  ju  einer  beftimmten  3^^^^  Specke,   Sabr^iinberte ;   f^ec.  3iifii"ft^ 
ba§  füiiftige;  13)  3uftanb,  ©tnnb,  (2taubpi;n!t,  ©tufe;    14)3n.uig(e) 
[4:@ebiete],  p(^er,  2;beil(e);   (Slaffificattcn  ||  3ufa|jc  (511  ben  brei,  t)iev 
öerbimbenen  SScrteni):  n?obon  ab^iängig   [=  Siuft.j  f.  gort[d^vttt;  S.  u. 
2l^nben  U  137e-8a  (ju  trennen),  227e  (berbunben)  |  alte(«)  [*^ar.  1]  II 
214e-5a  (231e),  (*404a*),  449a;   bet^  2lUertt)iinif^   III  480e  ;|  Einfang  [[. 
^ax,  10]  11248e-9a,  ber  S.  angeeignet  [^.  3J  IV*19a*,  ärmlicher  Sfieil 
[>^.  2]  f.  unfer;  Slugbilbiing  [^.5]  l*25«Sam,  IIO250e,  m^SOm;  ^iife* 
britde  [=  *D^omcnctatur]  II°48a,   bearbeiten   II +324ain,   53ebürfnif[e  I 
*33e-34a*,   begabt  IV+252a  |  SSebanblnng^  I31m,  375m:   -^etveije  II 
(*399me)  :|  S3ereic^ernng  [^.  5]  11313m,  lV7m  |  ba^  befd^ränfte  [*^ar.  2] 
I83m,  111375m:  unfcr  b-eö  S.  Ul586am,  IV473me  :|  befc^reibenbe  IV 
*6C6a*    befc^rieben  IV+264m;  S3efi^   [*^ar.  3j    II  *265a*  (aüeiniger); 
53ef^rebiingen°  II  318e,  595a;  S3etrad;tiing  Ioi20m,  iva«  bie  25.  belr^egt 
^at  Ill*97a*,   Slaffificatiün  [^.  14]  I52a,    ©arftellung  11015a,   S)en!' 
mäter  111  171e,  bermaligcS  ['^,  9]  f,  Bnftanb,  (S^rgei^  Voi6a,  gifer  IV 
0191m,  (Sinflii^  auf  bie  SB.  [=  abhängig]  Y*61e]  in  bie  2B.  einführen** 
1313a,  V73m;  einfeitigef^  [^.  2]  II  187m;  em^tri)d^e(^)  I65a,67e, 
*68m*  71a;  II205e,  6a;  1119m;  ber  SB.,  ben  SB.  entriffen*  11183a* 
148m,  364a*;  lV26le  (378m);  Gntn^idtung  [^.  6]  (a.  menjd)!.)  V*61e, 
©)}ct^e  ["13.  12]  111571m,   (Srfa[;rHngcn  103Sm,   erljöl^t  [%  5]  f.  @tnfe, 
crtannt  Il+138a;   crflären   II +359e,   (SrHärung  III0477a;   erniebrigen 
[^.  2]  V*92e,   bae  ernfte  [*^ar.  4]  I14e,   baS  errungene  [f,  'S]  V5m 
||- ertveitern  f.  Äreie,  -ert  [.  3abrl)unbevte  |  Smuiterung  [^ar.  5]  (f. 
(Sntbcrfung  ^Amerilcas,  3eit  ber  gr.  *Sntbedungen)  1152m;  II 55m,  2 lim, 
230a,  316a,  371m;   IV*319e:   je^t  allgcuieiu  11235,   [aud;  in  3ufunft 
fortid)reitcnb]   \l400me,  Ätage  bariibcr  Y  {4e-5a)  \\  gäd;cr   ["^5.  14]   II 
192e-3a;  g-orm  [c]  1340m;  III  3e,  97a,  281m  ||.  foitic^reitcnbe.^  [a.  (Sr- 
n>eit.]  IV467a|  gortfc^ritt  [*^ar.  6]  II  *119m*,  383e,  8m;  IV47m, 
H73me:  tvoi^cn  abbängig  Y*92e  J  pl.  gortfc^ritte**  III  147m,  IV602am 
II  früM  [%  IJ  11213a,  friir;eret^  111171c;  ©cbiet  [*'^^ax.  7]  ll*138:i* 
-c  11281m  (i^erfd^iebnc);  ©egcnftanb  [*fc:x.  8]    II  076m;   gcgcmvärtigcS 
['}>.  9]  i.  etanb,  3nftanb;  ycn  ber  S.  geleitet  II*60:i*,  gcrinj]ev^  [";>.  2] 
11515m,  ba«  gefammtc  [ij:  iBcrfnü^^mg]  11190m;  ©efc^idite  [bj  [%  6] 
51.  V.  J^umbolbl,  Äcimo«.    V.  79 


1250  SBiffen  u.  3Bi)]enid;arteu  @efd;  —  SSi 

(a.  menic^l)  il'?3e;  II  280a  (303m),  509m;  ©ettjanb  i^nSe,  ©eiüidjt 
[=  Saft,  ^.  3]  II  65m,  ©ett)inn  IV*372m*,  ®Iau,^  U  0216e  |  SB.  u. 
@(aube  (ob.  iimgeM;it)  11391a:  Äana^f  II 2i5a,  Ääm^>fe  l\281e  :\  ©rensen 
[^.  2]  II*399e,  gvüuDlic^ce'  [%  4]  I34a,  I^eimatBIid;  f.  Ui-f^rung,  heutige« 
[^.  9]  f.  etanb;  r;iftovi[d^e^^  II142e,  6e;  ^orijont  beö  S-8  [^.  7J  II146e; 
in  ber  SB.**  1  434e,  IV  61m,  V57e;  Snteveffc  IV^ieTra,  fünftiger 
3al}v^unbei-te  [^.  12]  W  47ome  (fe^v  eitveitert  gegen  jetjt);  'oa§  jetzige 
[*^^av.  9]  (|.  uec^Buftaut,  3ar;if;imb.)  1290a,  II  (233a) 398a ,  III480e; 
Äamvl  f.  o®Iaube,  Äeini  [%  10]  1339a  |I  Äeniitnit  [c]  II 209a, 275a, 
333m  I  pl.  -niffe  [cj  II213e:  (gvtueit.  11266a,  me^r  bevbreitet  1118m  || 
Sreie  [%  7]  Ioi2e-13a,  11162a  (erweitern);  fünftiger  [=  ^ufunft]  f, 
unfer,  SSerörllf.,  3a^rl)unb.;  [in  Sänbern]  I*36m*  Saft  [=  ©enjid^t,  ^.  8] 
I67e;  Siete*  11202a  (für  bie  3Ö.),  247a  (ju  ben  S.);  gegen  (itterarifc^ 
V0l8m,  mangell^aftee  [%  2]  j.  ßiiftanb;  2«ateria(  [^.  8]  I  71a,  -alicn 
110196a;  äßeinungenO  II398e,  III  9a  ||.  für  bie  ä)^cnfd;(ieit  I36a  |  baß 
menfc^li^e  SB.  [=  SBiffen]  I  B.XVme,io;  11283m,  383e;  IllUSm: 
(SnttDidlung  III353e,  ©efc^ic^te  11137m,  fünftige  SBeri^ctttcmmnnng  I 
©.  XVe,  afie  ^tueige  I  52a  ||  cl^ne  9ianien  I  *374e*  |  neues  [^.  9]  II 
227e,449a;  bie  neuere  I*119a*  :|  beu  2B.  nützen  II*229e,  O&jecte  [^.  8] 
II336e,  ^o^jularee  I34am,  ^ofitite  II*518m,  Oueüe  [^.  10]  II  142e, 
Jßatl;  IVO204m;  vationefie**  I  31e,  V6m;  9Jegioueu  [=  ©ebiete ,  *^.  7] 
I81m  (unbe!annte),  rein  tviff.  Il^iöa  |  iftid^tung  Ilo200a,  V*61e;  -cn 
110239a  :|  @c^a^  [^.3]  11174me,  [g^rift]  lV0593a,  ed;tt)anfungen  II 
227me,  fid^aee  I248e,  @it^  11160a  |  ©^f;äre  [f.  ^ar.  7]  II147m,316a; 
IV  134m;  -en  11239m  :|  uralter  Stamm  [^.  3]  I  4e  |  @tanb  [^.  13] 
11233a  (t}eutiger),  IV  32a  (gegennjörtiger) ;  ©tanb^untt  [it.]  III612e-3a 
:i  etubium*  I32e,  II  (280m);  (Stufe  [^.  13]  V9m  (evr;cr;te),  teUurif^eß 
1166a;  S^mtigfeit  [cJ  II  2.^8e,  303m;  IV99a  i  ZMl  [^.  14]  f.  unfer; 
Xlmk  I  ®.  XVe,  U399e  :|  tiefere«  [^.  4]  IV6ro  j  Präger  be§  2Ö-S 
IV^467a;  -erinu  II  12e,  142a  :J  bie  SS.  foü  nic^t  in  Siröume  überi'c^njcifen 
in*630me*,  umgrenzt  ,^.  2]  I*50m*  |  unfer  SB.  [a.  befd^ränfteö,  3u* 
ftanb]  I4e;  11160a,  233a;  III 9m,  571m,  612e-3a;  IV 4m,  32a,  47m, 
134m,  7a:  ärmlicher  St^eiubeö  tünftigen  l\  473me,  Urf^^rung  II  213a  :| 
nnterrid;tet  V+32a,  unöcßfommeneö  [^.  2]  f.  3iifianb,  unzugänglich  mad^en 
I*29a,  [uraltes]  (^.  1;  f.  @tamm)  I4e,  Urf^rnng  [*^ai\  10]  (a.  nnfcr) 
1165a  (beimatWei)!  Verbreitung  [*^ar.  11]  11261m,  286m;  Der* 
breitet  fid^  II  355a  [  ijerbanfen  (bat^  SB,)  [^.  10]  II  66a;  bie  SB.  ber* 
banft**  I438e-9a,  lV60e-61a:|  um  eine  S.  toerbient  III*87e*,  toererbt 
[^:i5.  3  u.  11]  II149e,  »erfolgen  I4e  (burc^  bie  S3oräeit^,  [SSerirrung**]  f. 
Sräume;  Verfe^r  ll*19a  (mit  benS.),  IV(Ol55e);  ißerfnü^fung  [^  ge* 
fammteg]  11398a,  SSennifd^ung  II(2S4m),  t>eröbet  I*82e*,  fünftige  S5er^ 
tütltommnung  [$.  5]  f.  menf^l.,  öielfeitiges  [^.  4]  11206m;  [»erfc^iebener 


SBiffen  u.  2Bif]eufd)afteTi  ^o  —  ^od;entage  ^lan.    1251 

iöcÜer]  (j.  Araber,  Griechen,  iiibil'cyeS,  Römer)  II i42am,  184m,  255e; 
«Borseit  [^:p.  1]  f.  tevfclaeii;  Seif  III  08m,  -e  V^lSm;  iric^tig  IV+483m, 
3eit  [*^;par.  12]:  jii  einer  ü-eftimmtcn  3-  f-  B"i^"i^^*)  3^^^i^"ft  [=  füi^ftiö] 
f,  ©meitenmg,  3ii"*^^J"^  [^-  5]  1171a  H  B^ifi^i^'^  (imfreeO  Siffeii^,  ber 
SSiffenfc^.  [*^av.  13,  =  <Stanb]  II*311a,  pl.  Biiftänbe  (X):  bev  bei-maüge 
r*33e-34a*  85a;  III39e,  *234m;  ber  geoiemväv%  III*382a;  IV 4n., 
17m,  78e;  ber  jetzige  I65a,  196e-7a;  III'3m  (*99),  *325m;  IV  217a, 
*473me;  V(5m);  ber  uiangell^nfte  III14e,  iimH^Htommenev  IV  634e ,  wcä}-^ 
jeliibe  III488mX;  ju  einer  beftimmteu  3eit  111359m,  Vl6e.|j  ^XücdP 
11375a,  IV59a;  -e  II  O70e  :|  3tt)eige  [*^ar.  14]  f.  menfd;Iic^ee 

*Witham  (Henry  T.  M.  Witliam  of  Lartington)  I  468m  (fi[f.  Scni» 
feren)  |  Witim  (3iifl.  ber  2ena)  IV  456m;  Witimfk  (im  2ena-2:f;al)  IV 
46e  (Semper.  be«  8oben§),  169m  (@ie6oben}  "l  Wittenberg:  2)eutj^lant:§ 
rn^rn  11130m,  in  m442a,  Luther  TI338e  (verbrennt  bie  päbjil.  iöiitte), 
[^erf.  ba]  11130m;  ^rofeffer  II  498t',  9m  |  Sitte rung  (=  Setter) : 
(comp. -^f—)  5lb»eic^iingen  I  S65-6m ,  -Srfc^einiingen  I337e,  -©egenfätje 
III3«S7am([eitIid;),  -le^n-e  11379m;  «öevänberung  1221m  (bur(!^  (SvbBeBen), 
-^-en  \366am  (ferne  Ur[ad;);  -«Bei^ältniffe  1 330e,  565(a,m),  442e,  479e 
:|  (Sa|^.  Wittingham  (Bernard)  IV583e  (Saghalin)]  SitJ  II 42m,  tpi^jig 
II63e 

Wladikaakas  (©cuij.  @ecrgien?[f)  IV385e-6a  (2liiebrü(!^e  be^ö  Kasbegk) 
2Öß(^C  [%.]  III  [470e-6]  470e-5a,  6me',  pi.  Se^en  (aiid^  in  comp.)  [*] 
II  3iifä|jc  (t-tage  bilben  einen  bef.  ^rt.  I;ierna^;  [.  I;ier  te[.  -tägige, 
^^(anctenw.):  Ägypter  f.  lOtägige,  nirf^t  7t.;  Sllter  III470e  (lu  SBerbreitung), 
Chiapa  f.  ötägige;  Hebräer  [ügt.  Semiten]  f,  7tägige,  Q'Jamen  b.  -tage; 
Sßc(^en  lano*IV65m,  wochenlang*  1347m;  Mexico  f.  ötägige,  SJicnb  l 
^lanetentD.;  Peruaner  f.  9tagige,  nid^t  7t.  1|  Planeten  f.  -tage  j  paneten» 
t»üd}e  11221m;  III  465e,  [470ö-6],  474a:  7tägige  III  467m,  470«;  nad) 
bem  HTtcnbe  III  472am  |J  Semiten  [tgl.  Ilebr.]  f.  7tägige  ||  f  -tage  fmb  ein 
be[.  2Irt.  biernad;  :1|  ötägige  III475eli  (in  Chiapa  n.  Mexico)  \  7tägige 
[bgl.  ^fonetenn?.]  111467m,  470e:  M  Ägyptern  nid^t  f.  lOtäg.,  bei  Hebräern 
Ul471me,  bei  Peruanern  nid^t  f.  9täg.;  bei  Semiten  III47lm!l,  6m  J 
9tägige  111476me  (bei  ben  Peruanern;  nid^t  7täg.)  J  lOtägige:  bei  ben 
Ägyptern  III  470e-la,  lam  (nic^t  7tägige)  Ij  Sßerbreitung  f.  Sllter  :|j—  33. 
Sot^cntttgC  IIl469e|sg.  -tag  (*)  III471e;  ein  beftimmter  IIl469m,e: 
ber  4*«  [f.  übr.  *2JJittn>ed;]  liI475a  ||  3nf.:  benannt  f.  Dramen,  Planeten 
jj  9f~Umcn  [i.  üovj.  fcgL  ']3ianetenj  U\471m-2a  (bei  ben  Hebräern,  nic^t 
nad;  ^(aneten),  9?ame  111474^*  :||  nac^  Planeten  benannt  ob.  9'Zamen 
na^  Paneten  lll  468e-9a,m,  [470  -6j,  471-2a,  [2m-5a]  2me,  3a,ell,  4a, 
m-5a,  7m:  äJZeinitngen  üt^er  bicfe  Steigung  ber  Silage  ii.  SJei^iing  ber  ^fa» 
neten  (3^cibiing  ber  '^!an.  babei  111477m)  III472e-5  ]  (Svflärimg:  1)  bnrd^ 
niufif    3nterbatlc   II i  473a]  2)  bnr^  aflrologifc^e  ^Benennung,   nod^  ben 


1252      2Bo(|)entage  g^lan.  —  SBoffen  aEg.  ^ar.  5 

^(anetenftimben  III  475me;  3)  bm(^  bie  36  äg»^^t.  S)ecane  beö  2:^ievfrei[c5 
lU473e-4m:  Srläiiteriingcn  über  bie  9ieil;uug  bei  bcn  S)ecanen  bcö  Z^kxtx. 
lU474m-5a  ||  QJegent  IlU73e* 

♦Wodan:  ber  ncvbifd^e,  fcanbiuatii[c^e  [111476m ü]  (ben  ocn  CAiapa 
f.  Wotan)  [Wuotan  lU  469mc,  475m,  6m\\  (=  Odin)]  III  [475-6m]  j: 
be|.  fein  ßufammen^ang  ob.  Silmlicl^feit  mit  Budha,  Buddha  lll  469me, 
475am:  jttjeifel^afte  Sbeutität  111476m  :j  W.'es  dag  111469m,  475o  |j 
äöogen  1)  pl.  (=  SBeaen)  [).  2Jieevj  I159e  2)  ba^  2B.  II67e  (bev  ^almen- 
gi^fel) 

*2öol;(-,  tt)o^t-  (*)  [f.  sec.  begrünbet,  unterrichtet]:  -fat)rt  f.  SSijIfcr, 
-georbnet*  II  23m  |  -genieß  (:^  -riec^cnb*)  [f.  9?a^)^t^a]  IV 531a,  610e; 
pi.  -geriic^e  O  11189m:  bei  oiil!.  Slu^brüc^en  l\[273e-4m,  ^.  517m] 
:| -rebenl^eit  I37m,  -rict^enb*  (:|: -geriic]^)  lV514a  |I -flanb  [[.  SScIfev] 
I37a;  11162a,  178e:  inbiiftrieÜer  I15e,  materieller  168e  :lj  -t^at  11162a: 
ber  Saft  1332me  J -tBätig*  [f.  gm  flu  ß]  II  199m,  206m,  250a,  369e ;  III 
48e,  IV232e,  V60m:  (Sinvid^tiing  11307a,  eintuirfcn  [=  Mrfcn]  11345a, 
folgen  111388m;  njirfen  [=  eiun).]  II  (I42m)  235a,  264m,  288e;  ^ir* 
tungcu  11218a  :|1 -wollen  III 9am,  IV69e-70a;  -wottenb*  1386m,  ll 
405a;  IV 398a,  482a  — :||  Wöhler  (Fried.,  geb.  1809):  „%\maUn  ber 
(St)cmie"  IV603e  (Bunfen  barin);  SPZagneticmuß  beö  ^oba(t§,  ^er[.  1429m; 
©ag  in  benSSuIfanen  brennt  I(247e)450e  |j  tDobltljätig,  2BüI;Ih)etlen  u.a. 
f,  bei  toobi  II  SBcbn-:  -ort  II  195a  |  -[iß  [[.  (Srbe,  ^Kenfc^,  35öltev]  IV 
24aro,  pl. -[i^je  (*) :  alte  11288a*  bfeibenber  11289a,  iibifd^er  I1135e:|I 
Sßo^nung  [|.  menfc^lic^]  I  225ci  (unfie),  pl.  -en  II  101m  (fvieblid;e) 

*fi6)  n)I)Iben  1376m  \\—  SCBoIf  21.  (Xljier):  pl.  SSelfe  II28e  |  33.  (etein- 
bilb;  lat«  lupus)  111186e:  [@terne]  lll  139e  («  lupi),  140e  (^),  la  {y) 
:\\  e.  (^er[.)  1)  Fried.  Aug.  Wolf  (1759-1824) :  Wolfs  u.  Buttmann's 
„SD^ufeum  ber  Stltert^umö-SBiff."  [l  aud;  ßuttmann]:  Ideler  barin  115ü3a, 
111466m  J  2)  Rudolph  Wolf:  10jä(;rige  ^criobe  ber  33eränb.  ber  magnet. 
abwcid^ung  lV75a,  173e,  199e-200a\\',  [perf.]  IV 75a;  ©cnneuflccfen  IV 
i73c,  200a  :j|  Wolfenbüttel  11130m  (^ergog).  Wolfers  (J.  Ph.)  111515a 
(aftron.  3ar;rbud;)  -:||  Wolga  (gl.)  {=  Rha  11226a,  Erdil  II  466a)  II 
171m:  Alanen  ha  11466a;  SlucM  1  188e,  IV 456m;  ca[p.  SHeer  II 
226a,  Mongolen  11292m  ||  Soltc^en  f.  am  (Sube  bcn  SBoIfcn 

Söolfen  (4:  ©en?ÖIf:  baö  übcratt  ju  öcrgl eichen  ift)  [f.  (auc^  für  sing.): 
Slerolit^cn,  gcucrhigel,  ©ewilter,  ©lutt;,  Jupiter,  2)?agellaiii)d)e,  Merkur, 
SD^eteor,  -fleine,  Saturn,  ©cnue,  eievn]  Y143e,S36a,362e~3a;  11355a; 
111329m,  623a;  lV159e,244a;  V49m;  sing.  SBoIte  (burc^  *  hq.)  III 
106e  ll  parallelen  in  ben  3"M^f"-  1)  S Übung,  -bifbung,  (5ntftcr;nng; 
ttjolfcnbilbenb,  gcbilbd;  2)  -betfe  [t  -IMc],  -bebecfung;  3)  ©eftalt,  ©e* 
jlaltung,  -form, -bilbung;  geftaltct;  4)  [große],  ungebeure;  longgebe^ute; 
Umfang,  ©idc,  biegte;  tt>olten[4>njer ,   ^ißoltengebirge ;  5)  ^aufent©oI(e, 


molkn  attg.  $ar.  5  —  U  1253 

-^äufd;en,  Sln^äufung;  -gni^^en,  ©vu^^^vung;  -maffcu,  -[d^id^t,  -gug, 
-S"3s;  -SetMvge;  n)o(fcnrcic^,  -fd^ircv;  6)  -^üHc  [4:  -becfc],  in  S.  ge* 
^ültt,  bind;  2B.  i>ei[^Ieieit;  7)  2id)t  unb  cümpos.,  Seuc^ten;  üd^tt,  leiK^* 
tenbe;  geiiev,  feuvigc,  *@Iut^iD.;  8)  SSoIfeujiig,  bovüt^cvjte^enbe ;  ivanbelnbc, 
getrieben  ||  iufä^c  (in  compos.  SBolfen-):  5ln^äiifiing  [f.  ^ar.  5]  111524e; 
tt)-avtig  111382m,  7a,  489a;  IV 592m;  aufgeHten  lVl59e,  aue  ben 
SB.  lV536e,  -bebecfung  [=-be(fe,  '^.  2]  111547e,  SBegviff  [.  2)efin.,  auf 
einem  ^Berge  111342e,  [SSef^aff.]  U42e  ||.  ir-lnlbenb  1437a,  Silbnng 
[*^:par.  IJ  I338e  1  -bilbung  [<p.  1  u.  3j  111393m,  IV  206a,  V24e; 
-en  III 89e  ||  -blaöc^en  111323e,  -böte  (inb.  S)vnnia)  ll[40ine,  51.  117e-8a] 
j  -hxnä)  1152m:  m-briid;artigev  3kgeH  IV  330m;  V40a,  49a  :\  bie  Wolkm- 
burg  (im  ©iebengeb.)  IV  47Um,  620a;  au^  S^äni^fcn  gebilbct  III  (611m); 
-bede  [*'43ar.  2]  II  48a,  59a;  [2)erin.,  S3egr.,  ©rfl.]  II 5<S5a,  111329m; 
biegte  [^.  4J  111623a,  2)icfe  [it.j  111217m;  bünne  [^  [c^male]  IlIlOGe*, 
7a,  489m;  [(äimmrfung]  IllOe,  202a;  eiectvicität  ['oQi.  Labung,  (Sutlab.] 
1486a,  electv.  ^ntlabung  1334a;  (gutftel;inig  [=  33ilbung,  ^.  1]  1362e, 
mU  [.  2)crin.;  geuev  in  ben  SS.  [^^3.  7j  I  431e,  [envige  [it.]  I407ell; 
-füi-m  [f.  ^av.  3]  I338e',  lu-frci  [=  -loß]  (f.  ^Immel)  11188a,  IV 574a; 
gebilbet  [%  1]  f.  2)am^fe,  -gebivge  [%  4  ii.  5]  11423m;  in  S.  ge^üüt 
l^.  G]  V39a,49m  j|  ©eftalt  [*'lßai:  3]  1336a;  m329m  [mannigfaltige], 
411e  (auc^  -en:  auf  ber  ©onne);  -geitalt  1371a,  II  40e  J  mannigfad;  ge» 
ftaltet  f.  -I^iitle;  ©eftaltung  [^^3.  3]  I338e,  -geft.  II92ell  ||  getrieben  [^.  8] 
lV159e;  -gru^pen  [^.  5]  II241e,  @ru;?^irnng  II  67e  | -^äufc^eu  [^.5] 
1441a;  ^aufento.  [*^^ar.  5]  1366a*;  111496a,  568a  :|  ^inberli^  (jum 
fe^en)  111413a  |  ^ol^e  f.  -^üüe,  -region;  §i5^e  f.  -region  J  -^ülle  [*"^ar.  6] 
(f.  ©onne)  1361a  (I;ü^e),  II 48m  (mannigfach  geftaltet);  -f^üüen  f.  ©onne 
:j  auf  bem  Jupiter  11132m  [bei  *Jup.  nac^jutragen] ,  Üeine  [4^  fd^male] 
II485e,  Irac^enbe  1142m*  electr.  Satrnng  [=  ßlectr.]  1336a;  langgcbe(mte 
I143e,446e  ||  geuzten  [^.  7]  III  609m*;  leu(^tenb(e)  [f.  ^.  7]  I 
363me,  111579m  :||  i\6}t  [*^:por.  7J  (f.  *2i6}t\v,)  11163a:  -erfc^einnngcn 
in  2B.  1442a,  -^n-oceB  I202e,  -flra^t  IllOe  (Durd^ge^enb)  J  Hd^tc  [^.  7] 
111107m,  (355m*)  :||  n)-Iog  [=  -frei]  11189m:  ^immel  1393m,  lV308e 
II  beiinrubigen  bie  SRagnetnabel  1202a,  -maffen  [%  5]  (f.  ©onne)  111390m; 
2)^onb  f.  fe()n,  -jcrftreunng ;  öcv  bem  91orMid^t  (bei  2:age)  1202a',  Ober* 
flache  r244a*  (^jon  nngebeurev  O.),  -D,  111521am;  Räuber  [4:  Umriffe] 
1363e  I  -region  1 169e,  204a:  ^obe  Ill69e,  ^obe  IV 239m  :|  \\^-xi\ä) 
[^.  5]  11121m,  -fäutcn  11190a  |  -)d)id^t  [%  5]  1204m,  363a;  111407m; 
-fc^tc^teu  [l  Jupiter]  1  44Ga,  1148e  :|  fd^male  [^  fleiue,  Düunej  1  143e, 
fc^n?arse  111610m*  tv-fd)iver  [%l  4  u.  5]  1175a;  fel;en  bnrc^  iS3.  [i^gL 
^inberlid;]  111  lOGe*  (eonne  u.  aKoub),  217m,  567a;  -ftreifen  I202a,m; 
bie  füblid;cu  111344a,  tief  ftebcub  1 143e,  Umfang  [f.  4]  11  15m,  Um- 
riffe  [:|:  Räuber]  llUlle,    uuger;eure   [%\  4]  f.  Oberfl.,  über   Untiefen 


1254  Sßolfeti  SS  —  E.  Wright 

1330a,  i:iiv^  523.  öerfd^teievt  [%  6]  111489m,  [SeituaubUtug]  II  .955«, 
bovii6ev3ie^enbe  [^.  8]  II117e,  tüanbettibo  [it.]  II29e*,  =  2Ba[jeviiebeI  lll 
329m  j  äeifrci.t  I143e;  -serftreiiuug:  bmd^  ben  SJicub  Illölle,  547e-8a 
:|  Seim  Bcbiacallic^t  lU3e;  -3110  [*^ar.  8,  töl  5]  111527m,  -jücje  lll 
537ej|_äÖün^eii  sg.  [[.  2«eteer]  III  315m,  536m,  öüam;  \üe(!is 
(=teti?öm)  III  (205m) 

*Wollafton  (Will.  Hyde,  geb.  1766):  53egven3iing  bev  ^Itmof^^T^ire 
1321a  (bae  ^uftmeer  begrenzt);  Ill51e-52a,59m;  2)ret;tüage  IV31e-32a; 
Sic^t  [a.  (SonncuL]  III  101a,  3meii,  155mll-4a;  bim!(e  Siuieii  11162e,  63l-; 
Suftineev  f.  Sitmofpl;.,  ©mnenlic^t  111496m,  ^tcviitoeiseid^mü  111441c  :1| 
SSoile  [f.  Saum,  Biegen]  11189m  (tcu  53aiimeu):  it^oHraavlg  [:|:  UHÜigeä 
^aar]  II  195m  J  n)cüig  [[.  §aarj  I  372e  [Wanje]  |1  Wood  ward  (John, 
1665-1722)  11391a  (geogn.  <S#cni)  |  Wöpcke  (F.):  Abdurrahman 
Sufi  U\642am,  Alkhayyami  II1641e-2a,  [pevf.]  \U64U-2a,  Sirius 
III 642am  (gtänseuD),  votbe  Sterne  111642a  :[  gürft  Woronzow  (Älichael, 
1782-1856)  lV492e  (meteorol  etationeii  im  Caucafus)  \\  ©ort  (aiid^ 
in  comp.)  [f.  9tegiftev]  1 40m,  70a!!:  baS  begeiftevte  II79e,  103e,  179e;  be* 
jei^nenbe  II  73m,  -fügimg  II  16e,  oft  gemi^braiic^le^  111431a,  ti?-!arg 
V88e,  -tafel  IV 558m  ]  plur.  1)  Sfißluter:  -biic^  [[.  Sanskrit  11.  a.j  IV 
380me  ((^inef.),  -biid^er  11469m;  Übergang  in  anbeve  @|)vac^en  II  (143e) 
409e'[2)  Sovte  11130m  (fd;15ne)  :||  Wotan  (21.  =  Wodan  111475m: 
f.  ben  fcanbin.  Wodan)  53.  ^er  ameiifauif^ie,  in  Chiapa  (aiic^  Wodan 
III475e)  III  [475-6a]  5e :  'x,g-(Sage  111476a,  5l:)ei[c!r;afte  Sbeutitat  mit 
bem  fcanbin.  111476m,  mä}  iljm  eine  Sec^e  benannt  IlI475ell  ||  Wou-ti 

III  148m 

Ferd.  von  Wrang  ei  (aud; -eil;  gr^v.,  '2(bm. ;  geb.  c.  1795):  55iil!an 
i)on  Cook's  inlet  IV442e,  am  [ibiv.  ©i^meev  [a.  9]ovbIi(^t]  1203m,  A.  v, 
Humboldt  1131a,  magnet.  %btD,  [ijg(.  9^ovbIid;t]  IV  189m  |j  Sfiorblic^t: 
an  ben  fibtv.  lüften  beö  (Sicmeerö  I  131a,  201e,  3m;  III  610a  |  fein  ®e* 
räufd^  1205a,  IV146e;  tüoljer  bag  @.  I2ö5m  :\  ©tvid):,  tuo  es  üorsüglid) 
gtän3enb  ift  [ögl.  lebl^aft]  u.  mo  ber  @Ian3  abnimmt  I  203m ;  mann  am 
lebl»aftejten  I201e;  SJegionen  beö  §imme[§  (eiic^tcnb  1131a,  405a;  (Störmig 
bev  magnet.  5lbtt?.  IV  189m,   [eteUe  [einev  9iei[e]  lV66e,   bie  €d;äf(^eu 

IV  145a  (@ubilrot  beö  ^t-^),  ©nmivfung  bev  «Stevnfd^nu^pen  111610a, 
tiele  9fl-Iic^tev  1205a,  Söclfenftveifen  l(202a)440e  1|  [|>evf.]  1131a,  IV 
442e;  ^olavflevn  II183:(  j  ÜJctfe  [[.  ©ibivien  (Si^meev]:  [2:bei(J  IV  167m 
:|  ®d;ä[c^en  f.  Siovblic^t,  Schergin  it.  fein  ®d;ad;t  IV  167m  j  „9Jeife  nad^ 
(in)  ©ibivien"  [f.  and;  9Jeife,  ©ömeev]  1405a,  469m;  IV66e:  Stette 
f.  9^üvbtic^t  :|  Sitka  IV  189m,  ©tevnfd^mimu  f.  Sficrblic^t;  2vcibr;ol3  I 
295e,  469m 

1)  Edw.  Wright  (1560-1618  ob.  20)  l  429am  (53ovvebe  311  Gilbert 
de  magnete,  Gilb,  fein  Sel^vev;  bie  ijcflin.  Sinien  fallen  mit  ben  ^^3avüllelfv£i]en 


E.  Wright  —  lüur^elii  1255 

jufamincn!),  IV  58a  (Sänge  biivd;  bie  3ucItnation)  |  2)  Thomas  Wright 
\n213m:  Wiidjiixa^c  Ul  181  e ,  213m;  universe  111213m,  ^uorbnung 
bc^  2öe(tgelniubcö  1  90e  |j  Wromolimni  (@iie4>cni.)  I  454iii  ([c^mefetfaurc 

Siic^ö  II  91m  (iipVMger),   WuUer-^ct  =  Waller-<Bct 

Sßunber  [1)]  (oft  in  comp.)  [|.  gvcfi,  Svaiini]  sing.  11322m,  111 
429e;  plur.  (*)  I18a;  II74e,  97e:  -Kiiime,  -blumen  l!17m;  -biiige  U 
GOa,  erregen  IV 450a  j  -geftalt  1 19m,  III  623e;  -en  I  178m  ;|  beß  ^im* 
nielö  111175a*,  -haft  [f.  diatiix]  III  209e,  -fieus  11332a;  -lanb  I  16ra, 
83m;  -mann  [=  njunbevbarer  2J?.]  II  137e,  418e,  473m;  111482e;  S. 
nel;men  lll409e,  lV343m;  nene  11299m*  (jeben  Sag),  -fnc^t  11405e  | 
bev  Söelt  11295m*;  -mit  11311a,  370am  :\  -tt.v[en  111336e  :j|  2)  mnnber- 
bar  [[.  Sifc^eiming ,  ©eftalt,  ©eftaltimg,  2:l;ieiej  1  256e,  371e,  8m;  II 
85a,  114a,  186m,  275m,  310a;  111212a,  244e,  332a,  347e,  480a,  505a, 
6e;  IV302ra,  334e,  395m,  417e,  436m,  519e,  ö25m,  532a,  593a,  630m  ; 
V55e;  ä)Zann  [=  SBimberm.]  11  364a  j  bas  SBunberbave  II  69me  ^oer 
Reifen),  130m  (inö  S.)r  147e  (2iek  äuni)  :||  3)  n?nnberlid;  V  62e  | 
4)  w  n  n  b  e  r )  a  m  I  224a,  285e ;  II  13m,  25m,  41e,  44m,  93e,  247a,  301a, 
338m,  367m,  408m,  416e,  514e;  111 82a,  169a,  181a,  314m,  329m,  330a, 
341a,  500m,  517m,  564e,  9m,  ö84m,  622m;  IV  135e,  624m;  V4a,  80e, 
97o  J  5)  mnnberüon  II  56e,  64m,  68m,  288m,  430a;  Daö  SBunberücUc 
I83m 

*Sünic^c  11339m  (mut^ige),  miinfc^enetüertl;  IV226e  j  Wunzen  (^nttan 
auf  ^iüfiu)  l\3997n:  %n§hxüä)  lV399m,  gemeffen  IV399e,  niebrig  IV 
399m  :|  Wuotan  =  Wodan  ||  Süvbe  I  @.  XVm  (Die  erhabene  3B.  ber 
Statur),  it?üvbig  11198a,  Jißiubignng  135m  (gleid;mä^igc)  :||  SBnrf  (öorj. 
in  comp.)  111596a,  619a:  -gefd^tüinbigfeit  [[.  2(evülitr;en]  I  99a,  148e, 
400e-la(la);  111559m:  -fvaft  f.  )egU  bef. ;  9?ic^tung  199a,  -ric^tung  III 
559mT2Burf!raft  [[.  Sßulfaue]  1104e,  -früfte  (o^)  111431a:  bie  2Ö. 
^cmmenb  124m,  aus  bem  3)^onb  n.  a.  I400m-i(lail),  ^rimitiöe  III572e 
;||  SBürfel  ^.  (©eftalt):  -felfcn  [.  Koffer  i)on  Perote  \  33.  (avitr;m.,  =  Subng) 
pl.  II357e,  505m;  111430a  1|  Siirffraft  ii.  a.  f.  bei  SBuvf  ||.  äßurm  IV 
631e  (-rühren)  :||  W^urm  (Joh.  Fried.,  1760-1833):  Algol  HI  247all, 
[^txl]  I11443e  I  @efe^  ber  Slbftäube  ber  Planeten  I11445e,  4m  [483e-4]: 
über  baö  @e[e^  Ul483e,  9ieil;e  ber  Entfernungen  mit  W.'s  Scrrecliün  III 
483e-4a,  Safet  ber  trivfl.  Slbftänbe  neben  benen  Kepler's  1 11  454  :j  alte 
®Dnnenfin[terni§  111413e||  Würtemberg  1467a  (^^löjgebirge),  mürteui* 
bergifdj  11506a  (2)oif)  i  Würzburg:  Sage  I481e;  Scm^^er.  ib.,  2a  ||  Sur* 
jeln  if.  Saum]  21.  (cig.)  11303a,  8.  (bi(bl)  [O]  11405e;  sing,  ^ur^el 
(in  comp.):  ber  3)inge  VO20e,  -fafern  I372e,  [einer  beft.  ^ftanje]  1191m 
(aus  ben  SS.  S3Iumen),  [in  e)3rad;en]  110423a,  tiefe  I1267e,  -irörter  II 
o298a,  in  Der  üovigen  3eit  liegenb  I10267e-8a  J  würge  in  (oon  ^flanjeu) 


1256  tüurgeln  —  3)e)) 

(togr.  geTOitrsctt)  I330ra(376m),  11170m:  tief  II  170m  :||  irüft  II2Ue  \ 
Süften  (auc^  in  comp.)  [f.  SBeltraum]  I  ©.  IXa,  5i7e(352e);  11186m, 
Sali;  sing.  SBüfte  (*)  [f.  ®tein]  1148e,  IV321e:  üon  Afrika,  [Slvteu]  I 
(352e);  [in4/ieri]  II  l86m,  201m;  -leben  II49m,  n6xhüä)c  11424m*,  in 
Perßen  II  32m*  [©^vift  Humboldt's]  I  @.  IXa,  II  115a;  ©olm  bev 
iÖ.  II49e*,  ftavre  II48e*;  [Sßeci^fel]  II186m,8ail  ||  toiitkn  IV550e-la, 
Wu-wang  III  454m 

*Jan  Wynaßts  (äKaler,  1600-?)  II  129m,  Wyfsokaja  gora  (im  Uvnl) 
IV20ym  I  Wyttenbach  (Daniel,  1746-1820):  Plutarchi  moraJia  MI 
539e,  541e,  3m 

de. 

*Xalapa  f.  Jal.y  Xemez  f.  Jemez  ||*  Xenocrates  111557a  (Scnieten)  | 
Xenophanes  (ijon  Äolo^^on  1275a,  V58a)  I275am:  Kometen  1106a, 
(Sleat  I  275a;  (Svbe  einft  Dom  9}?eeve  bebedt  1275a,  Y  öSa-,  ^ebimg  bcS 
Sanbeg  11439m;  iBeifteineiungeu  I  275am,  4G3am;  II  439m  :|  Xeno- 
plion  11133a  (Sßovt  ^arabieß  in  ^^Peifieu;  oecon.,  anab.,  Cyrop.)  :|| 
Xerxes:  Stempel  beg  Belus  in  Babylon  jerftört  Ill86ain,  gv.  ^latanc 
II  (77e)  99m,  3citgeuo[fe  III480e  ||  Xicochimalco  (Oeim  Süffer  ton  ^evcte) 
IV568e,  Xingu  (fübl.  9fiebenfl,  beS  iint.  $lmajoneuftrO  IV  101a  [magnet. 
^f^eigimg:  5Beeb.  fet)(enb],  Xurullo  =  Jorullo 

*Ya9na  (ein  Xl)di  bei-  3*-'ii^'^iic^c0  f-  Burnouf,  Yale  coUege  (§ii  SfJetr*- 
^aten  in  (5:onnecticiit)  I  394a  (^rofeffov),  Yamuna  (inb.  g(.)  II  198a  ||. 
Yana  f.  i\a6)  Yana-urcu  \  Yana-cocha  (!(.  @ee  am  Chimborazo)  IV  162m, 
360m:  SBaffeubeden  n''462e  :||  Yanar  (in  Äavamanien)  1448a;  Yanar- 
tafch  (2t)cien)  IV380e,  530e  :||  Ya7ia-urcu  ((Sniption^-tegel  ob.  Slu^bnid;- 
Ävater,  öiilf.  ^iiget  am  ^uß  beö  Chimborazo  ...  IV576e;  bei  Ga/pi  IV 
480m,  572a)  IV iöSe,  241m! I,  499m:  mitevivb.  ^ac^  IV241m,  35ev^ä(tniü 
jum  Chimborazo  lV360e,  in  bev  tueftl.  Sovbittevc  IV314e;  ©vbebinig  IV 
576e,  C)ebiatg  IV572a;  ^lan  IV360e,  früher  ttjätig  IV 241m,  Xxa6)\^t 
IV  480m  J  Yana  volcan  f.  Antifana  |[  Yang-tfe-kiang :  b.  h.  fiivj  Kiang 
(gr.  (^inef.  gl.)  11102m,  Tan^ui  (c^inef.  ©tabt)  II466e  |  Yanta'es  (Sbiti): 
SBulfau  {Yantetes,  Yntales)  IV[555m]:  ^ebe  ib.  :|  yards  1417m,  in546a; 
Yarkand  (Saiib  3nn?v-2tf.)  IV 611m  (gUiffe),  laguna  de  Yauricocha  (auf 
bem  (5ote^>a}:i)  IV363e-4a 

*^Yellow  Stone  rivcr  (9?ebenfl.  be§  ob.  äl^iffouvi)  IV596e-7a,  Yelves 
{=  Elias  in  ^^Novtiigal)  II  268m  (geogr.  aftvon.  (Songve^  babei  1525)  | 
Yemen  (=  gliicfl.  Slvabien)  II  242e-3m  (3m);  111343m,  4a:  (gvjeiiöiiiffc 
11243e-4a,  ^oü  ba  11245.1,  Seibvaiid^  11250m  :|  Yepes  (Joaquin  Lopez) 


i)ep  —  3a^ren  ^  1257 

1469e  (palma  soyate,  vocabu.ario  Othomi);  2)ggbvafil  (bev  Söeltbaiim) 
III  Im,  26m ;    Yntales  =  Yanlales 

♦Yongtfching  (djin.  Saifev)  lV380m,m€  (SBüvterbi^)  |j  1)  Thomas 
Young  (1773-1829):  feine  2lvl5eiteu  [a.  o^t.]  U383e,  (glectv.  ib.;  (gib* 
beben  IV215e,  487e;  Snterfercnj  III  124a,  VlOa  |  3evfti3rnng  ber  i!i(^t* 
ftroljlen  I19e,  11371a;  2)?ef[mig  ber  ^ic^m^cüen  1 19e  :|  iKagnetiömue  II 
383e  j  o^ni|d)e  5lvbeiten  II383e,  III  64e,  \' lOam-,  opt.  entbediingen  V 
lOam  :j  ^enbel  I423e  ((iinfl.  bev  ©ebivg^aiteu),  II  451m  (öon  Ebn-Junis 
jiir  3citbeftimmun.q  aiigeirantt);  [^evf.]  I19e;  iectures  on  natural  philo- 
b-ophy  11451m,  IV487e  :||  2)  Will.  Young  (in  ^^ilab.)  II1261e  (gv. 
^enivü^r)  |  Younghusband  (Sap.)-  tnagnetifc^e  ©tcvuiigeu  IV  129m, 
130m,  198ara,  9e 

*Joaquin  Yfal'i  IV  538a  (Äarte  öon  (ruatemala) ,  Yfeux  (bei  Slbbebitte) 

I  298am  (im  Sorfmeor  große  Sieben);  Yucatan  (ipalbinfel;  @'D^ei\)  IV 
542a  [Ort  &a],  599m  ((Sap  ba),  626am  (^ieife);  ^a\  ijon  Yucay  (iBoIiöia) 
lV321m,453e;  2)iicca  I293e  (i)* artig);  Yueti  {Yuelen  II437e;  ofl-afiat. 
fSoM)  11  220e,  240m,  420-,  437e',  Yul-fung  (@tabt  in  Xibd  =  Hlaf/a)  I 
484e;  Ywn-nan  (c^inef.  ^^robiug)  IV  263a,  584a;  Yurak-cocha  («See  am 
(Sotopaji)  IV576e,  Yurifapundaro  (bei  ^^a^cuaie)  l\ 638e  (5Iineii'enliaiifcn), 
ö)urten  (3elte)  IJ24Ge 

*Zacatecas  ((Stabt  im  nörbl.  2}?ej.)  l\  433e  (33reite,  §ö^e),  Zacate- 
peques  =  Äac. ,  ^rot).  Zacatula  (t>er  mej.  SBeftfüfte)  II  309a  (Sypeb.  aus 
einem  C>afen)  ||  Zach  (Franz  ^v^r.  von,  1754-1832)  [[.  Gaufs]  j:  cor- 
resp.  astron.  IlölOe,  111116m;  „monatl.  (5orrefpcnbeu3"  iifn.\  111116a, 
369m\\,  (517e),  549eli,  565e,  591a  :j  „geogr.  Sp^emer."  HI 285m,  Siipiter«- 
trobanteu  11510m,  ©cnnenflecEeu  Il360e,  ®terncatalcg  HI  154m  :||  ßacJeu 
lV573e:  g-artig  lV425a  Jsacfig  [f.  2aöa]  III389e;  IV273ci,  355a,  575e 

II  Zaddach  (Ernft  *Gaftav)  l\  209m-210a  C-^orarität  ber  ©efteine  u. 
©np.  ber  Suft  auf  fie),  Zadrakarta  (beim  cafp.  Tl.)  11226m  (Alexander 
b.  ®r.),  Zagros-mk  (in  Surifian)  II  155m  I|  jä^e  I258e;  IV 272m, 
333e;  id'i)^i\\i\c\  IV  269m  J  baS  ßäbe  I244e  ]  Bäbigfeit  (=  35i[corität) :  [ücn 
©ebivgßavtenj  IV425e-6a;  [@rabj  IV 370a,  ®rabe  IV457e 

3öi^Icn  (jum  jtbeil  =  Bfl^'S^irf^fi^  B'ff^i'"?  i"  compos.  ^ahkn-  =  niime» 
rifc^)  l^2m,  lI[198e-9;  263-4,  5(.454e- 7m];  IinSme,  13m,  102m, 
133a,  6m,  260m,  353m il,  9m,  375m,  380a,  484a m  ;  IV  5am,  68a,  90am, 
152am,  172m II,  289e-290a,  453m  \  sing.  3abl  (biird;  *  bej.)  [f.  {anö) 
für  plur.)  inbifc^,  äJ^ittel,  ^flaujcn,  ^l^tbagcreev,  SJing,  ©terne,  XaU% 
Spiere,  ^erbäitniß,  SBuIfane]  (bem.  -uerbältniff e ,  -geic^eu^^)  21.  (gen>.)  III 
437a,  58.  (=  SInjabO  [°J  ||  ^ufn^c  (in  compos.  3a bleu-,  öfter  [buvc^  * 
bea.j  3abl-):  abfolute  IV  146m*:   in  3.  auggcbrücft  Iin59m,   in  3. 


1258  S^W^  ^  —  3^^^^^'  ^^' 

aü^\pxeä)tii  111353m;  [33e9viff]  l\ll2me;  beftimmte  III353iii,  IV 233m; 
-bejci^nimg  11456a,  -S^ombinaticnen  III  12e,  bovifc^-ital.  ®(^ii(e  [.  italifc^e, 
-glemente  [=  nmnerifc^e]  \U375am  (Sic^tigfeit),  an  3»  Mf^In  111453a; 
genoiic  IV322a,  [©enaiiigfeit]  III55Pw;  gelinge  [=  flehie]  I<^384m,  -gc* 
fetje  \[l479e-480a\  in  ber  griec^ifc^eu  ^l)i(üfü^>f)ie  f.  *^^t^a3oreer,  °itali[c^c 
©drille  II  gro^e  11140m,  41:  Unta§Bav!eit  11141  J  ®iö^e  11141a*,  -gvcBen* 
1 156e-7a  ||  unfre  einzigen  I>ievcglv^^if4)eu  Bt\6)ix\  \82m,  irrige  [=  unric^t.] 
111477a;  in  ber  borif^-italif^en  ©c^iile  [f.  aiic^  ^'^^itljaQoxttx]  (ügl. 
-öert;ältn.)  \82m,  11 139m',  fleine  [=  geringe]  no279m;  -telne  [=  Slrit^^ 
luetif,  ^  -tt;eorie]  II  162m,  III  437e;  j-Ioö*  III  143m,  177m,  506m, 
626a;  IV  375a,  496m,  516a;  V43m;  maä}t  ber  3.  I1141am,  mittlere 
[=  *2J?ittet3.,  f.  -n)ertl)e]  111593a*;  ^|)ü[itiou  [=  @tcüung,  ©teßentuert^] 
II  150a,  [198e-9;  263-4,  5t.  454e-7m],  263e-4a,  455a,m;  rebucirt  auf 
[ij:  jurii(f[ü^ren,  3-img]  f.  -beil)ä(tn. ,  -reiBe  111102m,  relative  f.  -tuert^e, 
-refiiltat  IV  605a,  viinbe  III  146e*,  -fpiel  III  441e  ||.  gteüeu  11455m: 
©tellentüertl)  [=  ^ofition]  II198e,  9a,  [263m-4a,  2(.  454e-7m]  264a,e, 
455m,  6a,ell,  7a  J  ©tettung  [=  ^oruion]  II  198e  ||  -]i)[lem  II  198e,  9all, 
264m;  leicht  t^eitbarc  111443a,  -tt;eorte  [4: -le^ve]  111437m,  Unfa§bar!eit 
f.  große,  unrichtige  [=  irrige]  II478am,  üeränberlic^  111359m  (uac^  ber 
3eit)|-\3erpltniffe  III  12e,  230a,  439a,  593a;  IV5me;  -öerf;.*  III 
437m;  sg.  -niß  (+):  nacb  -en  136a,  rebucirt  au^  [=  juvücff.]  111401m, 
SSorliek  für  11139m  (iu  ber  borifc^-ital.  ©d^ule),  in  ttjelc^em  I375m+; 
auf  3.  jurücffiitjren  [=  rebuciren]  111278m,  3-uug  auf  3.  111574«  :|  -öer^ 
toec^felungen,  -tjerimrrungen  11492m;  bei  i)crf(^iebeuen  SBi5lfern  [f.  üorj. 
-jeid^en]  II456a,me,  e-7m;  35orIiebe  f.  -t>erl;ältn. ,  bie  n)ar;ren  III484am  | 
-mert^c  IS2am  (mitt(ere),  377a  (relatitje);  SBert^  II  198e  :|  SSefen  III 
12me,  2öid)tigf.  f.  -©eni.  |  -jeid^en*  [=  ^\f\txn,  awä)  oft  =  3«^M- 
pl.  II150a'(198e),  [263-4,  21.  454e-7m]  456ell;  sg.  III203e  :|  auf  3. 
juriidfü^ven,  3~f"^^'i^"0  [=  rebuciven]  f.  -t)erl;ältniffe  ||—  3^Mer  (Sn* 
iprument)  III  92e,  3ä^Iung  f.  iSuttane 

*3af;n:  H^^rtnig  lV345e  |  3ä^ne  [f.  ©c^necfen]  II390mll,  VSOm: 
[eiueö  Snftvumeutö]  lII92ell,  Ärone  11390m  :||  Zaifwn  (iu  S^ina)  [aud^ 
Zaiton  IV584e,  Zayto  11475m]  [f.  Columbus]  II29ie,  462e,  475m,  7am: 
^aufleute  IV584e  ||  Zaleucus  I76e  (über  feine  (Syiftens);  Zamba  l  Galeroy 
zamites  (^|3fl.)  1468a;  Äüfte  Zanguebar  II447e  (3nfel  ba),  =  Zanzibar 
11293a  (@d^ifffal)rt);  Zapatera  (3u[el  im  @ee  S^icaragua)  lY  540m, m 
(toter  auf  i^v)  ||  3a^^feu  (auc^  iu  comp.)  1270a,  475m;  IV86a,  172a, 
239m,  242e:  3-artig  111489e,  lV242a  | -bäume  I294e,377a;  -bäum  I 
296m  II  3ar  IV203e,  Zaragoza  (in  ^ntioquia,  (Sübamer.)  IV 556a,  Za- 
rathuftra=  Zoi'oafter  |  jart  [f.  2lnmutb,  StuSbrucf,  S8lütF)e,  ©efü^Ic]  II 
91m,  126a;  III  6e;  3artictt  f.  (Sm^finbung,  ©efii^l 

3a üb  er  [1)]  (oft  iu  compos.)  [f.  9iatur,  ^^antafie,  @inneutt)clt]  (nur 


sing.)  1208a;  lUla,  46a,  67m,  97a,  103e,  179e,  394m;  ni8a,  13m; 
IV  8e:  -bilb  1193a;  cje^eimer  II74e,  gebeimiii^ljüttev  I38m;  -infet  II  61m, 
114m;  -fvei§  11400m  | -!unfi  [=  Baubevei]  11130m,  252m;  -Üiiifte  III 
482e  :|  öeifc^tounfceu  II 37m  ||—  2)  3aif&^vei  (=  3^i'^^^"fi^"f^  SJJacjie): 
bei-  3.:  II30e-31a  (berbad^tigt) ,  (285m  befd^mlbigt),  505e  (anflef(agt)  J 
3)  3«"^ßvev  (3aiibevinn  [.  §eje)  II124e  (©viiten  be^  3~^)  T  4)  jaiiBev* 
Ht  I162e;  5)  äaiiber{]4)  II 89e,  96",  I84a 

Zayto  =  Zaitun 

*Zebu  (p{)ili^}p.  3nfel)  I1308e  (Magellan  crmorbet),  9am  (tenig:  Cor- 
tes)  Ij  3e^e  [f.  ©olb]  1418m  (^n-^aiig)  |  3ec^j^ein  I266e,291e,467m: 
Slltei- IV  632e,  [in  ©egb.]  1287m,  simi  br.nten  ^onb[tein  1467m;  ©auvier 
bovin  Ii:87m,  290a;  unteie  ^xm  1 291e,  467m  :||  3e^n  f.  taufeub;  Seiner 
11455m,  7a  ;lj—  ^eid^en  (aird^  in  comp.)  [f.  afirolcgifc^,  53ilb,  ^immlifc^, 
£aut,  bie  einj.  '^^laneten,  «Sonne,  2^I;ierfveiß,  ^a\)i,  3cbiaca(-j  sg.  IV  274a; 
pl.  (*)  II-181e-2a,  11195m:  -bcutung  IV  570m,  Beitfanic  II122e*,  wövt* 
lid^e*  1.  Senne,  -[c^vift  II  161a,  [üblid^e*  f.  ®cnne  :||  gei^nen  n87e-88a, 
V53m;  Bei^ncv  IV470e  |  3ei^niing  111544a;  IVölSa,  617e-8a;  pl. 
-en  i,*)  II  132a,  111337m,  IV  283a ;  V82a,  83a :  ^anbg.*  II  131e,  IV  556m  : 
i'ül^e  III365e  — jj  ^dQex  [tüie  an  Ut;ren]  11381a,  Zeifing  (^rebigev  bei 
Seimav)  111622-1  (©ternf^nu^^renfaU) 

^tit  [f.  d;i-iftlic^,  (äpcd^e,  ä)?inute,  ^ericbe,  5)Jaum,  @ecunbe,  '^Scnne, 
Uv3.,  55cv3.;  Berlintr^  Greenwicher,  Pari/er]  SU.  (aüg.)  I4ni;  III  88e,  125a, 
435e,  4ö6e;  33.  (eine  Beftinimte)  (=  (g|)cd/e)  II208e  J  plur.  3eiten  [bmc^ 
*  I)e3eid)net]  {Um.  bie  compos.  n.  il^evBiub.:  -alter,  -^Jirnft,  -ranm,  -ved^* 
nuug;  iini'eve  30  II  parallelen  in  ben  3in'%"  unb  ©liebem:  1)  -abfc^nitt, 
-alter,  *-epc4ie,  *-^eiiübe,  -ranm,  -^un!t;  -t^eile,  -eintl^eihmg,  eiut^eilen; 
Slbjäl^e,  B^^if^^^^'^ii^^ßj  2)  alte;  frii^e,  -ere,  -ej!e;  vergangene;  3)  S^a* 
ralter  [:]:  9iic^tung],  Sigentl)iinilic^!eit,  ®eift;  3iif^flnb;  4)  -baner,  -feige; 
im  Saufe,  im  @d^oo^e;  5)  lange;  ungeheuer  großer  3eitraiim;  imenblid^e, 
Uneublid^feit,  nnergrünblid^e,  unmeßtave;  elrige;  Siefe;  6)  neue,  -ere, 
-efte,  moberne;  bie  uuv  när^ere;  je^ige,  gegenn^ärtige ;  —  [^äte,  -ere,  -efte; 
nac^folgenbe,  Vergangene,  fünftige;  7)  Siid^tung  [:|:  S^arafter],  ^^enbenj, 
befd^aftigt  fic^  mit;  8)  terfc^i ebene,  55er[c^ieben^eit ,  -nnterfc^ieb ,  -ab* 
jiänbe;  9)  xoa%  fie  »irft,  SBerf  ber  ^dV,  Srrungenfc^aft  ||  3iiftt^e  (in 
compos.  3 ei t-):  Slbfätje  [%  1]  III481e  |  -abfc^nitt  [*^ar.  IJ  II248e, 
336m;  pl.  -e  Il55m  :[ -abftänbe  [%s.  8j  II396ra  (lauge),  III170e  |  atrc 
3,*  n372m;  aüer  3,*  11285m,  111444m  ||—  alte  3.  [■•^^:i3ar.  2]  II 
(333a):  a.  nnb  neue  II  54m;  feit  ben  (ber)  altefteu  3,  (pl.)  11143m,  168e, 
450e=^-;  IV262e  :|I  -alter  [f.  ^^ar.  1]  sg.  II43m,  125e;  m586am:  ein 
beftimmtei^  II  Um,  55m,  187a,  209a,  210e,  la,  237e,  266e,  279a,  303e-4a, 
324a,342e,3e,  367e,  393-4a,464n,581e;  V19m;  unfer  3.  (nnrb  unter 
^  mit  bem  aüg.  öerbnnben)  [vgl.  ba^  19"  ^abrbunbert,  =  unfre  3fit]  1 18e, 


1260  ^^it:  -alter  —  31a^ 

33e-54a,  257m,  380e;  11 5i0e- Ja,  376ra;  IV 282a  J  pl.  (*)  j:  6efc^äfttgt 
fic^  mit  11  o388e;  [(Sl;avaftevj  ^1 18e,  53e-54a ;  Sntbeduuaen  II<^438a,  (Sr* 
vunöenfc^aft  111375m,  gele{;vt  HO310ra;  glänjenbeS  11341e,380m;  gvc^eS 
II393e;  jebeö  \l  1dm,  398e-9a',  bae  jetiiöe  in586m,  [öon  äJJännein]  111 
Ö77a,  ba§  na^fülgeube  111586m;  in  D^atuvfimbe  iifm.  11105i0e-ia,  9^atur* 
procefje  V°5e;   iieiieo  11256e,  feiiieS  3-ö  11464a,  fonbeiBareö  11287m, 
fpäteves  111586a,  £enben3  i^33e-34a,  un|ev  3-  ift  mitev  °  mit  tem  aüg. 
toerbuuben,  ijeijc^iebenc  II  137m*  ücraiicilen  11280m  — jj  Stnfang  [a.  neuere, 
-vec^nimg];  '^ö^miifte  III481e;  S3ebiivfni0  f.  gegenn?.,  Lefc^äftigt  fid^  mit 
[>^.  1]  f.  -alter,  kffere  I180e  j|.  j-beftimmcnb  1 173e  |  beftimmte  3.  (pl.) 
I11573e:  feftOeft.  Ill585a,m  :1| -Seftimmnng  1429a,  11195m,  lV24e; 
pl.  -eu  O  111482a:  3JJitteI  1185c  JJÖefl.  ber  3.  11296a:  gur  @ee  II 
554am  11  betücgte  121ü,  Stjarafter  [*^nr.  3]  f. -alter,  jetzige;  (^riftlic^e 
f.  *(£l^ri[t,  -rec^n.;  bamniige  lV157e;  -baiiev  [*^'ar.  4]  I1488e,  111 2ö4a; 
bcnfn)iirb.  j.  -punit,  buntle  11140a*,  ©gentbiimlid^feit  [^^3.  3]  1151a*  | 
eintl)eilen  II47m*;  -eintl;eiliiug   [%\  1]  11259m,  461m;   111476m  :( 
(Sntbecfimgen,  ©rrungeufc^aft  [%  9]  f.  -alter;  auf  etvige  3.*  l^.  5]  II  31 8a, 
feftbeft.  f.  beftimmte,  bie  3.  finben  11334a;  -folge  [%  4,  =  seitliche  %.] 
1146m;  111 5e,  279m,  425mll  jj  in  früher  3.  [%\  2]  11162e,5e;  in  frül;c* 
ren  3.*  11156^1  in  ber  (bcn)  frül;cften  3.  I3u2a*;  I1156e,  348a*; 
111502a;  feit  fvü^efter  IV 30a;  feit  beu  (ber)  früljeften  3.  II  171e;  *11167a, 
490e(539m);  Joon  ben  fr.  3.  (an)  11505a*  jj  an  bie  3.  gebunben  1382m; 
bie  gegentDortige  3-  [=  *®egennjart,  jetzige;  ^.  6]  (a.  SJergl.)  I155we 
[3ufianb],me  (S3ebiirfui^);  @eift  [^.  3]  f,  unfre,  gelehrte  f.  -alter  |  -ge» 
noffen  [f.  Columbus  u.  21.]  1175m,  112a,  300a,  318e,  383e;   11116e; 
unfre  II  101a  :|  in  gef^ic^tiid^er  3-  [=  t)iftcr.]  V95m,  glaujenbe  [f.  -alter] 
III521e;  in  gieid^en  3.*  111303e,  628e;  -grenje  11487m,  -en  Hl  170m 
I  (bie)  groBe  [f. -alter,  -^unft;  ungetreuer]  1147ym;  ill 75a,  151a;  lV20e: 
[fe!)r  gr.]  111 264o  J  in  ^ifiü  viferer  (-en)  3.  [=  geic^ic^tl.J  (f.  -red^nung;  f. 
öorj.  *35utfane:  ^ituöbrüt^e,  t{)atig)  I  253a*,  6m ;  IV535m*;  feit  ben  b.  3. 
I181e*  :|  ibrer  f.  feiner  |  in  [=  ju]  f.  frü^e  uflx>.,  ^iftcr.,  neue  ufm.,  fpätere, 
unfre  :|  jebe  f.  -alter  |  bie  je^jige  3.  [=  gegeniv.,  f.  $ar.  6]  (f.  -alter)  I 
294a,  1160a:  il;r  St;arafter  aüg.  ^crfd^reitcn  in  aüem  Siffen  II 25S,  jur 
j-eu3.  111625e  :|  tleine  f.  -tl)ei(e,  bie  3-  ^i^b  fcmmen  III586all,  -funbc 
IIU59am  [Stufänge];  fünftige  [^.  8]  111551e*,  (5<S6am);  furge  [ügl.  tieinc 
-tl^eile]  f.  -räum  |  lauge  [*^ar.  5]  f.  -abftäube,  -räume:  fel;r  I.  I315am 
:|  im  2aufe  bei  3.*  [%  4]  II148e,  333e;  traö  bie  3.  lehren  mirb  111309m, 
bie  leiste  [^.  6]  111560e;  -maaß  [tgl.  -meffung  uftt).]  11144m;  III SOe, 
126m,  593a,  601e;   [wn  a}?äuueru]  (ügt.  feiner)  f.  -olter  |  g-me ff  eub  f. 
Suftiumeute,  -meffer  11258m,  -meffungen  [tgl.  -maaß]  11210m  :|  mitt- 
lere 3.   [a.  Ort]  I11516e,   bie  moberne  [=neue,  %  4]  I128e;  nac^  f. 
-re^uuug,  nad;foIgeubc  [^.  6j  f.  -alter;  bie  unö  nähere  [^.  6j  II 65a; 


3eit  ^a^  —  3Serf  1261 

III 24a, 558m;  9htiir  uftt).  f.  -alter,  imfre  ||—  bie  neue  3.  [*^ar.  6,  ij: 
mcbevne]  f.  alte  :11  bie  neuere  3.  1492e;  II7a,  7ie,  U2e,  235e,  281e, 
322m,  371a,  397e;  11116m,  36e,  80e,  452m;  IVlOe  . . .  27le,  476e:  Sin* 
fang  II 266e  |  in  neuerer  3.  11345m,  424m;  III519e;  IV252e,  586a;  in 
ber  neueren  3.  II4:a,  6m;  III8a;  in  (Den)  neuereu  3.*  I  253m,  375e,  9e; 
II49m,54e,  93m,  166m;   11122m,   IV615m  :|  [9{id)tung]  1171e  ;||  bie 
neuefte  3.  [=  unfre]  11239a,  [395-400]  395a;  IV 634m  |:  in  neuefter  3. 
111499m;  IV332e,  532m,  612a;   in   ber  neuefteu  3.X  I257e,  293m; 
II  156m,  225e,  361e,  398e;  11146m,  90e,  102a,  311e,  470e,  563a;  IV  . . . 
134m, 219m;  in  ben  neueren  3.*  II 86a,  411m;  IV  145a  — 1|  einee  Orts 
11195m;  \\183a,  6a:  mittlere  l\191a  ]  -puwit  [%  Ij  II267e,  298e;  III 
325a,  IV25e-26a:  benftoürbiger  11320a,  großer  11339m;  n^ic^tiger  11212m, 
323e-4a||-raum  [^.1]  II  228e;  111125a,  162a,  594e;  pl.  -räume  (*); 
grc^er  f.  ungclicuer  |  furj(er)  1379m*;  11238a,  355a:  f\ä}  in  einen  !-en  3. 
jufammenbraugen  II353e-4a  ;|  lange  11487m*,  ungeheuer  großer  I315am, 
unme^bare  111431m*  :||  -red^nung  [=  ^ronolcgie]  II403e;  Anfang  f. 
unfre,  SInfänge  111  (i59am,  454a);  d^rift!.  f.  öor  unfrer,  ^iftorifd^e  111454a 
:1|  unfre  3citrec^nung  11240a,   111194a;  unfrcr  3-  (gen.)  1255m; 
II176e,  221m,  294a,  438m,  465e;  III149e;  IVölm,  119e,  263m,  454e: 
SInfang  f.  nac^,  bor;  d^riftlid)e  f.  bor  J  nad^  unfrer  3-  [=  t^^^  Chriftus] 
11214m,  480m;  111454m,  561e:  na^  bem  Anfang  u.  3.  111222a  J  bor 
unfrer  3.  [=  bor  Chr.]  1252m;  11114m,  147a,  174m,  196e,  7m,  214m, 
220e,  245a,  294a,  333a,  403e,  7m,  437e;  111148m,  9a,  161a,  2a,  17lm, 
197e,  205e,  210m,  6a, 259m,  454m,  490e, 561e,  578e,  580m,  594m ;  I V50a, 
169e,  225m,  399a,e,  447m,  508m,  606m;  V41a:  bor  bem  Slufang  u.  3. 
111221a;   ber  unfrcr  (ber)  (^riftlid^eu  3.  11157a,  487a;   IIl580e,  621a; 
2700   Sartre   II402e,3a;  2900  S-  11333a,  487a;  3400  3.  11402m  || 
Üii^tung  [*^ar.  7]  f.  neuere,  -^cale  I466e,  im  e^ccße  ber  3.  [^.  4] 
11338a,  jur  ®ee  f.  53eftimmuug;  feiner,  i^rer  3.  [^öt.  Scanner,  -alter] 
IV 467a;  feit  f.  altefte,  frü^efle,  ^iftorifc^e,  neuefte;  fonterbarc  f.  -alter 
jlfpäte  [^.  6]  f.  -alter  I  f)>äteve  II72e,  218m*  419e*:  in  f^äteret  (-en) 
3.  11180m*,  378m  f  bie  f^ätepen  III  lle*  |1  ^enbenj  [%  7]  f.  -alter, 
-tf)eilc  [^.  1]  1155a  (uneubli^  Üeine),  X\c\e  [f,  5]  IV  6e  (unergrüublii^e) ; 
traurige  II26a,  trübe  11234m;  mcrtraguug  II488e,  -IL  IV564e||uu* 
cnblid;e  [^.  5]  11139m;  U-feit  111(352«),  IV(6e)  J  uncrgrüubl.  [%  5] 
f.  2:iefe;  unger;euer  gro^e  [^.  5],  unme^barc  [it.]  f.  -räum  :I|  unf(c)re  3» 
[bgl.  (^po6)t]  =  -alter,  neuefte]  (f.  -rcd^nuug)  172a,  292e;  11103a,  170t-la, 
369m;  11121m,  39e,  400e-la;  IV 399a,  V8m;  pl.  (^O)  II  238e-9a,  IV 
79e;  ©eift  I72a;  in  unfrcr  3.  1 194m,  III373e;  in  l^aturfunbc  \\310e-la, 
gn  nuferer  3-  V7me  ||  -untei-fc^ieb  [^.  8]  111437m,   oergangeue  [^.  6] 
f.  35ergl. ,   SBergleit^uug  1164a  (ber  gegcmrärtigcn  u.  bergaugencn)  |  ber=^ 
fc^iebene  [*-^ax.  8]  (f.  -alter)  111105a*:  ju  b-cn  3.  IV38a*;  SJ-Utt 


1262  3^\i  ^eri  —  Sev)e^nn 

[f.  -alter]  116a  :j  oou  (an)  f.  fvüf)Cfte;  öov  f.  imfrer  -rec^nung,  üoraneiUu 
|,  -alter,  aßg.  SScvfd^reiten  f.  je^ige;  bie  iüat^ve  I189e,  111125a II;  bae  Ser! 
Der  3-  [^-9]  I4m,  to\6)t\Qc  |.  -^unft,  bie  3-  »iegen  11452a;  tuag  bie  3- 
wirft  [*^ar.  9]  l(4m),  1131m;  äßiffen  f.  je^iße;  ju,  jiir  [=  in]  f.  je^ige, 
unfre,  tevj^ieb. ;  sitfamnienbränöen  f.  -räum,  3iif^öi^^  [^«  3]  !♦  Ö^Ö^i^^örtige, 
3n:i[d^enräume  [^.  1]  III587u  |j—  geitlic^  III312e  (golge),  3eitung 
IV  630a 

*Zelee  (©c^iff)  IV64e  ||  3enen  (aiid^  in  comp.)  [f.  ^flanjen]  165e, 
377e-8a]  sg.  3eüe  (*):  j-artig  [=  jelligj  111340a  (©etvebe),  -hau  1368m, 
belebte  IV  12a*,  -biIbunge:|)roce^  1377e,  [im  ©ejiein]  IV359e,  organifc^e 
IV 9m;  Bänbe  ib.,  -Sßanbung  111379a;  garte  lUOOe  J  jeHig  (=  jeficn- 
artig)  [f.  2a\ia,  äJJanbelftein ,  Srac^vt]-*  [@ebirg«orten]  1461a;  IV372e, 
484e-5a;  ®e»ebe  184m;  fleinj.  IV359e,  lui-js.  V36e;  Saub^flanjen  1 293a, 
2Bül;nimgeu  1235m  :|I  3elt  II190a,452meil,  3a  |  pl.  3eltc  [[.  KirgUfm, 
DZorbüd^t]:  %\\ii,  1492a  ||  Zemarclms  (©efantter)  1462a  1|  Zend(€^rad^e; 
j,  aiic^  -lanb,  -tolf)  111171e,207a;  -Avefta  1199m  |  -lanb:  baö  alte  1 
15a;  11146m,  402am;  baö  norblic^e  1141a  :j  Silam^  f.  Sort,  -namen  11 
440a;  in  neuefter  3eit  11225e|-toIf  11456a,  lV380a;  ©eegr.  IV 582a 
:|  [SScrter,  ^amej  II  43m,  111208m;  3al;Ien  11456a  ||  Zeiidel  (Valentiu, 
JRüf|rmei[ter  gu  Sre^Iau  1571)  II  498am  |  Zeui  (©ebrüber,  fratelli;  Die 
gamilie  Z.  11462a  [1)  Antonio  Zeno,  f  1405  ob.  6;  2)  Niccolö  Zeno, 
c.  1334-  c.  1395])  11131m:  Frislanda  11462a;  ÜJeifen  I1462a!l,a  (^erau^ 
gegeben)  J  ^tv.\t^  (auc^  in  comp.)  [].  ©onne]  111118m,  lV144a;  JB, 
3enit^al-  (*):  ouffteigenb  [,  nad^,  bis  f.  311m;  -Siftanj  I  llOe,  -cn*  111275m; 
2)ur{^gang  bur^  ben  3«  [[•  ©onnej  II223am,  ben  3-  evreid^en  lV206ni, 
gegen  ben  lV145e;  im  3,  11171m,  72e;  iiod^  beni  3.  [=  jum]  1207a 
(auffteigenb),  na^e  am  111216e,  [eine^  £)rtö]  111486a,  -©ectoren  III  80e, 
-©terne*  11171m,  -25orri(^tungen*  II1272e;  biö  gum  3.  [=  nac^]  1200m, 
411m  :1  Zeno  1)  ber  Sfaurier  (Äaifer  468-491,  f  491)  II247e  2)  (2  ölei» 
fenbe)  f.  plur.  Zeni;  Zenobetti  (Job.  Bapt.)  IllOöe  (grül;lingggebi^t  beS 
Meleager),  Zenodoxus  (gried^.  ©ecmeter)  11215a 

*jcr-,  ^tX-  (letjtere^  burc^  *  begeic^nct):  -bröcfelnb  IV349e,  Zerdufcht 
=  Zoroafter,  -fallen  f,  ©efteiu  J  -g Hebern  Il93a.,430a;  V38e;  2)  -ernb 
[f.  2)enten]  1285m;  1141a,  410a;  3)  -erer*  11229m,  390a;  4)  -gtieterung* 
[f.  bctanif^  ^:|3fran5en,  Sbiere]  1120a;  1192e,  216a;  III  25e,  130e  :|  -flüftet 
1280a,  -fliiftung*  [f.  ©efteiu]  1316a  |  -legenb  [f.  Sbemie]  11450m,  -legt 
toerben  111616m;  -legung*  [f.  ^emifc^,  Slemeutc]  1334a,  11429m  :| 
-malmt  IV601e  | -reiblic^  111613m,  IV 282m,  V 34m;  -feit*  IV 281a; 
-reibung*  IV268ai  (feinfte) :)  -riffen  IV 439m,  -rüttet  II80e  [ein  Sanb]  || 
-fetten  1142a,  111594am  (d;emi)c^);  firf)  g.  f.  2uft  J  2)  -fe^^enb  11257m, 
111379m;  IV Ue,  257a,  459a:  c^emif^  1195a  J  3)  -fetjt  [f.  Saffer]: 
(^emif^  1  135e,   [©eftein]  IV 484m  J  4)  -fe^uug*  [f.  SSulfauej  I  334a, 


3erfe^un(5  —  Qimme  1263 

IV602m,  V47m;  pl.-en(0)lH44e;  c^emifc^e  lV257mO||-fpaIten  f.  «oben, 
-Ipaltunö*  I52a;  -ptterung=--  1 81a  | -f^jvengbüv  Illöllin;  -f^rengt  I 
261e,  -fprengt^eit*  lVö60m  ||.  -ftöven  Illöm;  -ftörenb  [f.  Gräfte,  äJiäc^tc, 
5Jiatur!iafte]  lllöllm;  lV252c',  397a;  \57a',  -\t'6xt  IllölOe  [©eftein] 
T-ftöi-ung*  [f.  (Srbbekn,  flauet,  S3ulfaue,  Seit,  Seltforper]  1224a,  II 
196m;  pl.  -en  I281e  (bev  (£rbe)  :||  -ftieueiib  11267a;  -ftreut  f.  i8eoi:>' 
ac^timg,  ^njeln,  24t  J -ftvemmg*  [f.  %axU,  Sßclfcnj:  -vgglae  11356a  || 
-ftiicfehing*  11217m,  IV 426a  ||.  -tvümmern  I276fc  |  -trümmert  1124m, 
168m,  259m,  282m,  309a;  I1153e;  IV360a,519a:  gänber  IV 494e  ] 
-tvümmevung*  [f.  -Krater,  iBuIfaiie]  11143a,  153e;  IV  360a,  452e,  5i9a 

*3eHge  (pl.  öcn  Beug)  II  416a  (bamnttjctleue)  1|—  B^^öcn  (pl-,  testcs) 
%,  (gett?.)  111580a;  ^.  (i)cn  leHofem)  I236e;  IV271e,  5e,  293e,  367e, 
543e:  giaubmürbige  I11641e,  lebenbe  lV226m  :|  jeugenb  (generans)  I 
488m  (ÄiafO  ||  zeuglodon  (SIj.)  Il390ni,619m  |  Beugiiiß  [f.  ^iMf^f 
makxk]  11484m;  III lle,  148a,  170e;  IV159a,e;  pl.  -niffe  (')  1364a; 
II145e,6m,  273a,  413m,e,öl5e;  III  543me,  585a;  IV52m,  312e,  322ell, 
348all;  V45e-46a,  70m:  alte  V58m*;  ba8  ältefte  1391m,  111353m  :| 
bae  er[te  IV 56m,  friil;e  IV42m*,  glaubii^ürbigeg  IIHle,  negative  u.  ^o* 
fttiöe  1205h*  lammeln  IV216m*;  [oon  Schriften]*  II287m,480e;  fic^ereS 
lV56m,  fiimlic^ee  111353m  J  Beugung  (^i  erg.)  I575(m):  feimlofe  I 
489a,  V66m;  nmiterlofe  1373m,  459am;  11365a  ((gr^.),  Y66m]Zei\8 
(bei-  tonibe  IV 509a)  111288a,  470a:  mii^  lV508e-9a,  53rubev  be§  Z. 
V60a,  Typhon  lV508e-9a,  umerivbifd^er  V60m,  Särme  11107m 

Zhe-hol  (in  (£^ina)  II  101a  (faiferlid^ev  ©arten) 

*monte  Zibio  (in  2)lobeua):  <SaI|en  IV253e;  ^d^Iammbulfane  1233m, 
-ijulfan  lY 487m  :|  jidgadEfiinaig  1363m  |  ^XiQel:  -bauer  (Magnoald, 
c.  1696-1750)  11112m  (concilium  Turonense,  res  litt,  ordinis  S.  Be- 
nedicti);  j-vot^  IV 392a,  620e  J  BieS^ "  (^iit^  "^  comp.):  -^irten  1246a, 
-rüden  (im  Jparj)  V77e  (©ranit  mit  ©limmer),  titetanifc^e  11189m,  n.nlbe 
II28e,  -tücüe  11189m  ||.  Bieter  II517e-8a  |  Bie^fvaft  [f.  SJ^agnet, 
magnetifc^]  II372m,3a;  pl.  -fräfte  (OO)  I56e,  111379a:  ber  ßvbe  U348me, 
bev2}Iatevie  I58m  .||  Biel  II277e:  am  B-e  angelangt  11398m;  ev^abneö 
IG8m;  II76m,  364m;  erreichen  llllla,  -ä)Hx  I113m;  3um  B-f  führen 
111353a,  ba^  l)cd)\k  III  10m;  baö  le^te  1 32e,  378e,  385e ;  1176m,  11126m; 
feorgeflecfteö  11266m  J  Bierbe  II 73m  (äußere),  B^^i^svei  1143m,  Bterlic^Ieit 
1142m,  Bic^Tatb  =  Ornament  J  Buffern  (=  B^^^S^ic^cn,  anc^  tl;eiln?.  = 
Baf)(en)  11456a,el!,  7all;  sg.  -er  {^)  Il(455e):  neun  11263m,  456m  :| 
Zimapan{<B<B^'o,  2«ev.)IV482m  (Dbfibiau)  ||  Bimmev  lV208ji,  221m: 
erleuchtet  1393m,  im  11131m  :||  Zimmermann  1)  Carl:  „Übevfid;t^' 
blatt  tjon  Afghanißan''  11425a,  „Äarte  t)on  Snner-Stfien"  145^  (T;tjpfemetr. 
Söemerf.);  Übergang  Alexanders  be§  @r.  über  bic  Paropanifaden  11188e 
(425a)  7  2)  Eberh.  Aug.  Willi,  von  Z.  (1743-1815)  1487a  (jooL  Oeogr.)  || 


1264  3^""^^  ~  tS^^^^^^^'f^^t  ®^ft 

3imnitlanb  II4o0e,  Zinapecuaro  (SJiic^uviwu)  IV350a;  ^h\t  [f.  SBatteiieJ 
1460a  (-Djvi'),  IV 504a  (mnftl)  1|  Sinn  (auc^  in  comp.)  [f.  Safc^-]  II 
[409m-410m],  IVlle:  britifd^eö  II  163m,  [^tvm.]  lUODm,  ®ell^id^t  II 386a, 
-gießer  IlöOöe,  -Snfdii  11396m,  -fiigel  lVl63a  j  -lanb  II [409m-4iOm] ; 
-länber  II  162e,6e  |  in  SKeteoreifen  III6l4e,  7a,  624m;  in  -fteiiien  n55m 
:|  -Oj^b  1136m,  V71m  (fünfll.);  Planeten  su9etl;eilt  III470eli,  3-reic^ 
11409m,  feiten  11410a,  «Borfemnien  11470m  ||  3innober  11249a,  jin^bar 
11220a  (mad^en);  Zipangu  [-gi  II477a,m]  (=  Japan  11292m,  300e, 
477a,m)  ff.  ColumbusJ  II29ie,2mll  |  3irfel:  größter  111335a,  ^ro* 
Vürtiona(-3.  11509m,  Ouabratiiv  Il476e;  j-runb  1235m,  11454a;  IV 
258a,  327m,  375m  7  3irfen(9[)?inev.);  [al6  S5eftanbtr;cil]  V77m,  2-r;aItig 
1264m,  in  SKaaven  IV 279a  :|  3i|d;eu  IIl611e  |  gittern  f.  8cben,  (Sibe, 
Sic^t,  ©terne;  3^ttern  f,  (Srbe,  SOiagnetiiabel,  @tevnc;  jitternb  f.  SSetre* 
gung,  2ic^t 

Zobayr  (3njel  bei  5lvabicn):  inilfanif^  IV381a,e 

3obiacaI-  (=  ^p.  X^ievfreiH-  -Silber  [=  -3ei(^eii]  111161m,  197e; 
-®ru:p^irung  111166a,  f  -Ii(^t  bittet  ein  bef.  ©tücf  f)iernac^  |  -fd^eiti 
[=-Iic^t]  U46e;  111323m,  589a:  -SHing  III  591me  :|  Ultra-  3-^Ianeten 
[=  fteine  ^an.]  111514a;  -3ei(^en  [=  -Söilber]  pl.  111161e,  sg.  111198a; 
-3one  111587m  ||—  ^uSia-Aog  111197m,  zodiaque  f.  Letronne 

t3oMacoUi(^t  (^p.  =  X^ier freien d^t:  ^iev  [te^n  aber  beffen  3wfät5e 

mit  öerseic^net  [o^ne  Unterfc^eibung  Duvc^  3s'd;^ii]  >  =  3'-'^'^<^ß^f4^c^")  l^^«/ 
95a,  [142e-8m,  Sl.  409-41 4a  (§auptbc!}anbrung)],  148e,  388e,  409e-410 
(410a,m,eil),  lm,e;  III 57ia,  4e,  6e,  575am,  [587-591  (t^eilmeifc  53el)anb* 
lung);  587a,m,  8me]  588a,m,me  (ba§  meifte  im  1*'"  S5b.,  tvenig  jujufetjen), 
e,  62<Sm  j|  Jufa^e  (f.  13015.  9Jing,  9?atur):  abl;ängig  f.  ©lanj,  Slnal^fe  f.  2ic^t, 
Slnblicf  [t)gl.  @c^ilb.]  111591a;  STnfic^ten,  2Reinungen  [f.  anä}  3^atur]  . . . 
m  588a,  da]  in  bcv  ^qninoctiat-3iMie  [=  bp.  ^Svcl^eu]  111590m,  Huf* 
Weiterungen  1148a;  [Slufjä^Iung ,  cinjelne]  (bgl.  lOauber)  1 . . .  41iam  . . ., 
nid^t  aufjulöfen  III  323e  (in  «Sterne);  aueftral)Ieu,  gr.  2lye  f.  S^ing  |  Se* 
übad^tung(en)  111  588a,mß  [588e-9m],  590a,m-ia,m:  [empfohlen]  III 
590me,  fvüfje  \l\588e-9a,  tmä)  3$evf4)iebeue  u.  9Jeifeube  III  590e-la  :j 
S3e)d^affenF)eit,  Sigeufd;aften  [f.  and;  9iatuv,  tgl.  Sc^itb.]  (f.  und)  9Jing) . . . 
111 587m,  590me;  53ef4)v.  f.  ©d;ilberung;  dornet  1 410a,e ;  bun!el  f.  Urfac^, 
©unflmaffe  f.  ©(^ilb.,  ©bene  beö  3-§  1412m,  Sigeufd;.  f.  S3efd>aff. ;  ßnt^ 
bcdung  [i-  ©efd^.]  (f.  Childrey)  I..,  \\366e-7a',  111587m,  8e;  (Snt* 
fic^uug  f.  9iing,  ju  evforfc^cn  f.  2id^t,  [©rflarung]  (f.  iibr.  Urfac^)  1411e; 
©rfc^ciuuugen  beim  3-  [)•  ßuc^  ^^^  9iatur]  ...  Illö90me,  S.  für  3«  9^* 
galten  (irrig)  1410;  [febleub  (in  ©egb.)]  (tgt.  3nicrmitt.)  111590m,  glam* 
men  f.  £ic()t;  gortf^r.  f.  <3qä).,  Äenutui^,  2:voV^en;  in  ®egb.  f.  Üäubcr; 
©egcufc^eiu  1144a,  1115S9e  (  ©efd;i(^te  [i?gl.  ©utbcdf.]  \[144-5m,  a. 
413am],  llI5S<Se-9m;  gelinge  gortfc^ritte  HI 588m e  J  ©cftalt  [f.  pi)xam,] 


1 3ot)iacalltc^t  ©eft  —  3  1265 

1412a,  ]\\587m;  -iiuß  IllöOOm,  la  (Wvänbevte)  J  ©laus  [=  $?ic{)t  n[U\, 

::|:^iad;tj  U\ [589-590a] :  md)']ci\\ttx  \U589e-590a  Oves^oii  abhängig)  :| 

3uteniiittcii3  f.  2id;t;  ^ciiutiiiü  1410m  (t^ci.  ^HTfoiieii);  HI  588me  (gc 

viiißc  gert]'d;r.),   590a  (ivie  511  i)evniel;veii) ;  fvcilcnb  [=  rotircnb]  f.  Siiiig; 

Sage  [üß(.   9iiiu3]   lUSlGe,  591me;  [in  Säubern  u.  ©egb.]  (f.   eiii3eliie 

Im  IL  2rvt.,  02:rcVcn;  f.  fel^feub) . ..  in588am,9a,e,  ödOm;  reud;tcnb  [= 

Sic^t,  ®(an3]  f.  Dkklring,  Ieiid;tet  IIIöGTe  |  $?id;t  [=  ©kns,  Iciid;tcnb; 

i^gl.  au§fti-af)Ieu,   ^^üifbcitenrngen]   ([.  9iiiig,   fd;liv.d;)  11370e,    \\\590me: 

2(iia(V[c  111590e;  53c]d;aff.,  311  eifov[d;eii  Ul590me;   JvlannnGii  f.  Bucteu, 

3iUa-mitten3  IIl590iiie,  H^ocefi  1115890,  -id;innncv  Ill317e,  fd;u\id;  III 

590m;  @tävfc,  ftav!  l\]588am,  ödla  (üeräiiberlid;);  ^udcn  it.  ^-lanuucn 

in 590m  :|  9}t'ciiiimgcn  f.  5(ufid)tcu,   im  alten  Mexico  1411m;  i)'Jatur, 

äöcfen,  33cld)affcut)cit,  (Srfc^ciuungen  [[.  beibe  Ic^te  and)  Cef.]  (iDa6  baö  3. 

ift)  [i.\]l  Uviad;;  f.  Üiiiig,  ecnne]  1 89a,  [i45m, 6;  51.  4i2ell -5m],  4a;  II 

366c-7a!l ;  11!  51m,  317e-8a,  323me,  in  ,  567e\\-8a,  587e-8a',  dlehcixlnci 

f.  Diim],  in  Perßen  \409e-410m,  ^]3er[encn  |.  Äenntnifj,  ^^Ianetarifd;  [.  9?ing; 

^rad;t  [^i  @(an3]  I(142e)3m,e;  ^meB  f.  Sic^t;  pvvanitbal  (^-al-govm) 

I89a,  95a,  142e,  5a  (410e)  ||  9Hng  (ba??  3.  ein  Üting,  ÜJing  be§  ^-^)  [f. 

aud)3übiacalfd;ein]  I  (142e)(Se,  412am;  II36Üe-7all ;  III 51m,  323me,  371a, 

4e,6e,  blSam,  587a,  e-8a,m,  628m:  baö  3-  ftvaMt  an^  e.  Dringe  an^  III 

567e-(Sa,  gr.  Sl^e  ni591me,  [5?e[d)aff.,   (Sigcnfd;.]  III5S5a,   ©nnftntaffe 

111591c,  (Sntftel'.  [ügl.  3>ei-bic^t.]  IIl567e;  freifenbev  [=  vetirenb]  111323m, 

fveift  um  bie  ®onnc  lU148e;  Sage  III59ime,  Iend;tenb  f.  S^eklr.,  Sid;t* 

ring  1148a;   D^ieklving  I89a  (votivenbev),   148e  ((end;tenber);   ber  9i.  ift 

eine  vlanetavifdje  ^ovm  III5S<Sm,  votircnber  [=  !rei|enb,  f.  9?eI^eIr.]  \95a, 

Sonne  f.  !vei[t,   2l!eild;cn  U323e,   55evbid;tnng   an^  SBcttftoff  III5ö7ell; 

3uftanb,  3ufammenic^i!ng  Iil591e  ||  vütivenb  [=  freifenb]  f.  Dfing,  dteheU 

ring;  [@d;ilbcntng,  ^cid;veibnng]  (ügl.  33c[d;aff.,  5InMic!)  ll42e-4,6e-7, 

409am,  411m;   lll 588e-9a',   ^d)imnicv  [.  Sid)t,   fd;U\id;  [ögl.  2id)tl  III 

590m II ;  iid;tbar  ll44a  (bei  nn^s);  111587m  (bem  unbclvaffn.  Hnge),  590m 

(nid;t)  ||  ©onne:  äufjerfte  @d;idjt  ber  '^n-2Itino)>I)äve?  I89a,  jnr  @.  ge* 

I)ürig  [f.  fcgi.  -^uMt.]  1 148e,  freift  nm  bie  ®.  f.  ^ing  J  at§  2;l)eil  be^^  @  e  n  n  t  n* 

fVftem«,  -gelnet§  I95a{148e);  III57ia,öe,573um,625m  ||  ©tävfe  [.  Sidit, 

<Sterne  [f.  anf3nlö]en]  111590m  (5lC[täubc),  @nbftvatuni  III333e  |  nnter  ben 

2;rü^en  ((>e[.  @übamcv.\^;  in  bev  Strc^engegenb  111590»)  [=  tquincct.  3one] 

I412e;  III5<S9am,e-590a(m):  l^o^  ba  §citfd)ritte  3n  eriravten,  ba  ber  ^e^ 

oI)ad;tnug  cm^f^-Wen  111590a,  lam  J  Urfad;,  (Srflärnng  [t>gl.  ^^atnr]  ]146, 

7-8m,  333e;   111587m:   biinfet  III587e  ||  l>cränbcrrid)  [=  ired;[elnb; 

Dgl.  eins.  B^'M  f-  Sirf;tftävfe;  55-!cit  III5(S9e-590a,la  (Uriad;en)  J  i^eränbert 

f.  ©eftaltmig;  Seranbernngen  III590e,  la  ||  35erbid}tiing  ].  9fing,  wed)^ 

felnb  [=  oeräuberlidi]  [.  @lan3;  Ä^eltbiinft  [[.  9ting]  \146m  (3itiannncnl)ang 

mit  bem  SB.),  3ii(!en  f.  Sid;t;  3 u[a mm enKt^mg,  3"ff^i"^  K  9ii"9 

9i.  ».  Jjumlu'Ibt,  ifo^iiicö.    V.  80 


1266  Qoe  —  Son 

*Zocga  (Georg,  1755-1809)  111478m  (äj^^t.  §l;mncii),  Bögling  II  I91a ; 
zoliron  (a\ai>.)  II294me,  468a;  IV52e;  Zhkotora  =  Socotora  ||  ^oll  2(. 
(maa^)  [f.  Siibif]  I485a,m:  ^sarifev  I359e;  III80a,m,  llTe  j  33.  (=  vec- 
tigal)  11263a  (-kbieiitc,  -änitev) 

^OllC  [f.  Siqiiatüvial-,  Stqiiiucctial-  avctifc^,  Argelander,  Souieten,  @vbe, 
glecft^n,  §inime{,  ^Ö^e,  Jupiter,  flimatifc^,  magnetif^,  2)?ilrf)ftva^c,  äRcub, 
'ifidd,  9^ebelfle(fe,  ^^almeii,  ^flaiijen,  fleine  ^aneten,  ©d;uce,  (gcnne, 
©tevne,  fubtio^ifc^ ,  £vo^>en,  tvo))ifd;,  SJegetaticii,  ijulfanifd;,  3'^^i^'^'^öH 
21.  auf  bev(Srt»e  (=  ©rbgürtet,  (grbftvid;)  [C)au^>tinr;alt  bc^  5(vti!el^],  auci^ 
auf  anbern  SBehfor^ern  [II3Gla]  {aud)  biön?.  am  ^imniel;  II  335a,  8e) 
[f.  Ü6r.  *evbe,  *§immelj  1 193e,  323c,  355e,  377m,  403e,  431a;  II  68a, 
483m;  11158a,  421a,  517m;  IV224m,  233m,ell,  316m,  330a,  394e,  434e, 
455m;  eine  beftiminte  I292e  ...  IV557m,  V31e;  plur.  3^^1X011  {tnxö} 
*  h^cic^net)  1 169e,  193m,  5e,  323me;  II  9i;  III  154e,  5a,  451e,  8e-9a; 
IV80e  J53.  an  anbcvcm  [f.  bie  S^itate  ii,  nief)vere  ©lieber]  (=  ©üvtel, 
©tieifcn)  1156m,  274a;  IlUlOe;  pl.  1441m;  III  176e,  559o  ||  3iifa§c: 
mitev  allen  3.  (pl.)  1321m,  111613a,  lV86a,  V71a;  beibc  11517m*, 
SBveiteuä.  1477a*,  S^avaftev  [a.  (leiße]  II103e|I  entfernte  [=  ferne]  II 
71m,  -efte  [=  fernfte]  IV282e  J  ferne  [=  entfernte]  II69a,  73m,  93a; 
fernfte  [=  entfernt.]  1261a,  IV(465a)  :(|  bic  gemäßigte  3.  [=  tem^e* 
rirtc]  1 182a,  295e,339e,  356a,  374m;  III86e,451a;  lV235e;  pl.  I345e, 
II393e:  friir)er  ^eiß  11392m  j  in  ber  g-cn  3.  [=  unter]  1213m,  225m,  9a, 
337a,  343a,m,  363a,  441m;  11483a;  in  nnf(e)rev  g.  3.  I144a...394e 
:j^flan3en  I297am,  9Jegen  111499a,  nnfrc  f.  in,  unter  ber  I321e-2a  :|| 
bie  ^iilt  3.  Mi  ßemäß.]  IlOe,  322a;  II86m,  250a:  Stiaratter  II85a; 
in  ber  Hu  3-  [=  unter]  1208a,  229a,  336e;  11380a;  IV  166a,  293m; 
regelmäßige  jtem^er.  156öm;  unter  ber  11517a,  11131a  ||  be^  ^immelö 
11330a  [beim  Hrt.  nac^jutragen],  tu  f.  unter  ]  jebc  [=  jeglid^e]  1372a; 
injeber  II103e;  in  jeglid^er  [=  jeber]  117le,  unter  j.  111511a  J  bie  falte 
3.  I (336a)  356a,  362m:  in  ber  f-cn  3.  [=  unter]  1441m;  II91a,483a; 
bie  fübli^e  II124e;  früf;er  trc^if^?  111457a,  trc^ifc^e  ^robitcte  I27m-28a', 
unter  ber  I321e-2a,  bi«  jnr  II75a  :|  Hängens,  (pl.)  1203m,  244e,  477a 
II  bie  nörbH^e3-  [a.  gemäß.,  tcm^>er.]  1374m:  in  ber  n-en  3-  1343m, 
II88e;  in  unf(e)rer  u.  3.  I23a  ((gntbet;rung),  144u,  359a;  IVll8aTi>ic 
ncrbifc^e  I9a  ||  ^araMeII251e-2a*,  rcgelmäß.  f.  Stem^^er.,  9?egen  f.  gemäß., 
fc^eibenbe  f.  Keine *^(aneten,  jübfic^c  f. falte (!•  Sem^eratur  IV80e:  regelmäßige 
f.  ^eiße  T  bie  t  e  m  V  e  r  i  r  t  e  3.  [=  gemäß.]  1 297a :  in  ber  IV  330m,  in  b.  nörb* 
liefen  II88e  ||  terreftrifd^e  [=  (Srbj.]  V9a;  unf  re  f.  gemäß.,  nörbl.;  unter 
[=in]  f.  gemäß.,  I^eiße,  falte;  öerfc^iebne,  -benfte,  jcgi.  ||  Jjerf^iebene(pl.) 
U91,  IV634ra,  V(88m):  in  to-en  3.  [=  unter]  II233e,  IV88m,  V93a; 
unter  t-en  3.  1359a,  II 76a;  IV  172m,  561m  ;  V92e  J  nuter  bcn  teifd;ie* 
benften  3.  IV 3e  J  nad^  5>erfc^ieben[}eit  ber  3.*  I446c-7a  j|  njarmc  I(336a) 


3oD  -  3iit;  1267 

300-  (gried;.  =  Silier-):  zoognosia  I487ra  ||  3^1^ legi c  [^.]  (=  S^liiev 
fimbe)  [f.  Ariftoteles]  1450m,  U  191-2:  kfd;ieiknbc  I  39e,  5öe;  U92e; 
gcrti'd^vitte  geBemmt  11400a,  [^;sev)oiien]  U315e]^.  Bceloge  11  390a, 
463eje.  jcclcgifd;  1487a;  II  31 4e,  428m:  S^avaftere  1286m,  ^ov= 
fc^iiiiOcn  IV538m,  Äciniseid;eu  1284a,  2)ktevial  11192m,  mmm  II 
.519e,  Seife  II428e,  m\]cn  II  191a  .||  3oo^^^Vt  \69m,90e;  pl.  -en 
1 168c  :|  3i^ctomi.e  II216e  (ijevß(eid;eiibe) 

■*paramo  tooii  Zm-aca  {'?flm-®xa\\.)  IV556e  |  Zoroafter  (Znraliiuftra 
V2üm;  Zerdufeht  II  99a,  132m):  Sl}J}ve[fe  U132me,   [eine  (gvfd;eiming 

II  99a,  Üteligien  II132e,  ©ein  it.  9fJid;t[ein  \{20m),  ^\m\d)c  V(20m)  :| 
Aleffaiidro  Zorzi  II  493a  (mondo  novo  di  Alb.  Vespuzio  1507),  jcttig 
IV304e,  Zouzenius  11120a  ((gd;olieu  311111  Antara)  |  Zoyapanco,  Zoya- 
tülan  (bei  dbia^^a)  I469e;  zoyatl  (niej.*.  ^a(nie)  l  469me 

.     Zfcheila  {U\  9[)?ei^cii)  V68m  (®ranit) 

*3itd;tmittel  11418a  |  3iic!eii  f.  ?id;t;  jiKfeiib  I  200e  (^(anniien),  3a 
(@tvaMen);  3i^cfuiigeii  1 185e  ||  3iicfer  [51.]  (aiid;  in  comp.)  \lWlm-2a, 
425me:  SIrteu  II425me;  aiK^  ^kmtMit^  II  189m,  401  m,e,  425m;  ©ä^nmg 
11450m;  -fanb  II401m,e;  DZainen  ü  <Sau§!v. ;  SJoIivg.  II425me,  -vc^r 
f.  6ef.  al§  33.;  @anö!vit-^amcu  II  143e,  40im-:^a,  425m ;  -f^cffe  II426e, 
[2Bln-tev]  [.  (gaii§!r.;  nu^  3ucfevvcbr  II  189m,  401e,  425me  J  53.  3ii(Ier* 
rol;r:  Sufevticii  in  defccafia  Il426e;  -gelber  IV335a,  7e;  erfcrbevt  ein 
^ei{3ec  Bma  1350a,  3udev  aiif^  3.  f.  3uder  :I|  3ufa(I  IIl80e,  339e; 

III  316am;  IV  113m,  586m,  594a;  pl.  -fäüe  (*):  U\  (giitbecfungen*  I 
502^m),  geringfügige  I310e*,  gliid(id)er  III253e,  e|.net  IV  150e  J  2)  jii> 
fäUig  [[.  Sntbecf imgen ,  (Srftnbiing,  iictliirenbig]  II  265m,  344e,  441a; 
III 7  le,  IV  521m:  ivaf^  bem  ^Imidjtn  3.  erfd;eint  [=  [d;einenb]  I98e,  [3}tiB* 
h-aiid;  be^?  SScrt?]  III45ie;  iiid;t  3.  III24e,  431e;  3.  fd;eineiib  [=  erfc^eiiit] 
II5a,  288a  J3iifaüige§,  ba§3-e  [f.  9lct^lreiibigee]  11163m  J  3)  Sufäriig* 
feit  I32a;  pl.  -eii  111468a;  IV288e,369e  ||  3iifliiffe  IV 35m  [im  3ii* 
nerii  ber  (Srbe];  3ufiir;rimgtS-(Jaiiäre  (=  3uleitimg)  1277a,  459e;  IV246e 
II  3iig  I417mll  [krgmäim.]:  -ftein  II517e;  riad)  unten  11501m;  III  18e, 
27m,  597e  J  plur.  3üge  [f.  55erg,  gelb,  ©etnrge,  §eer,  S^rümmer  n.  a.] 
31-  (=  gatirten,  ©änge  n.  ä.)  [O]  II173e,  IV357a;  33.  (traits)  II391e-2a: 
in  atigemeinen  II  212e,  380m,  396a;  einselne  II  93a,  ber  gifd;e  II  063m, 
grc^artige  11346m;  ^aupti.  II144e,  392e;  in  3-en  IV0358a,  mit  !iir3en 
1378m,  fd;mafe  IV^253e;  mit  ti^enigen  Il47m,  157e-8a  :||  3ugcinglid^ 
[l  ^ccba^timg,  ©vbrinbe,  Seit]  1  192m;  IV  7a,  I49a,  390e;  mit  bem 
dat.  ber  ead)C  II377e;  III  22e,  324m,  626me:  53erg  IV 539a,  macl)en 
11292m,  fd;lrcrs.  IV555e;  nnö  3.  111401a,  IV80m;  3.  n?erben  11204a, 
11124m  Jbac  empirifd;  3''g^"g^i<^^^  1  60a  J  3iigänglid^f  eit  11336m: 
[e,  ?anbee]  1471m,  iingleid;e  IV217a  jj  3iige  f.  ^\io^;  3ngeiranbt: 
[einer  @ad;cl  n6öe,79m,  127m,  153c;  III  23e;  3ul)örer  III  555e  (sg.) 


1268  3^1^  —  3^1^* 

[3n?nnft  [[.  S^evganöciikit]  11  {586am):  mU  IV 83a,  toerfüntigcu  III 
468a,  bev  3-  öorbebaltcn  III  44m,  [ber  gertfcfjvittc  im  Sßiffcii]  U  400me 
]  Zuleitung  (=  Biifiil;niiic5)  IV396.'.,  416m,  513e:  -^c-Älüfte  IV492e, 
^v-®pnltcn  lV502e 

Zumbalica  (§iigel  [luni  Z.  [\ 365a]  4  2)2ci(eu  @  i)om  Cotopaxi  IV 
5ö4?ne,  6m,  477m;  6ei  Lactacunga  ...  IV  577m)  [53im^[tem,  S3imcfteiu- 
«Brüc^e  f.  be|.  als  33.  imb  S.J  21.  (^iigel  ii.  ©egeub):  (Svkbimge-Ävater? 
l\366m',  gebaut  1".  SSimeftehi  $? ;  aiibve  ©ebirgeavteii  IVSööa,m;  ©limnicr 
f.  ©im^>ft.,  §äiifev  f.  Simeft.;  ^odjebene  babei,  §rl)e  IV  365a;  $?age  IV 
364m,  5a;  (gteinbvii^c  [=  ^Bniic'ftein-^viid^e]  IV 366a,  577m  ]  33.  53 im ^* 
[tciu  (pl.  -ftciiie*):  ^Sefc^affenbcit  IV5ö5me,  577me;  53eftanbt(;ei(e  IV365e 
(639m),  33lccfe  IV 365m,  -53nic^e  f.  bef.  aU(£.,  eut[ter;img  (n)c{)cr  biefe 
iö.  foiiimcu?)  IV366me*,  bauen  gebaut  f.  ^Lactac,  eiuft  gefd;mcljcn  IV 
364e,  ©liiuuier  l.  -Sagev,  §äuler  bat>cn  [.  ^Lactac;  bte  @tabt  Lac/a- 
cunga  tocn  beul  35.  gebaut  IV36ie-5a  (§au]ev),  577m;  -Sagcv  [= -33vüd;c] 
lV477am,a  (©limmev  in  ibncu);  uugebenre  SDiaffe  IV364eJS.  Simf>* 
ft  e  i  n  -  33  V  ü  d;  e  (uutevivbiic^e  IV  365m ,  639m)  [=  @teinbvüd;e ,  33-2ager] 
IV[364m-6,  ^.  577J  365e,  6m:  mbeitev  IV 365m,  bem  Cotopaxi  fvemD 
IV366/n;  ?age  IV  364me,  5a,m,  6»i;  @d;ilbevung  IV3ö4m-5a,  etdleu 
IV365m;  Siefe  IV364e,  5a;  ungelieure  lV364e 

*Zumpt  1)  Aug.  Wilh.  (geb.  1815)  11  iOÖme  (Namatianus)  2)  Carl 
Gottlob  (1792-1849)  II422e  (3eit  ber  ©liiubuug  üon  Carthago  u.  Gades)', 
3una:^Mue  [[.  maguetifd;,  2:euipevatui- ,  Siiime  u^  i^iele  5lvt.]  IV  315a, 
pl.  -en  III602e;  3iiueiguug  1374m,  3uu[t3U)aug  I  37e  ||  Bunge  33. 
(=  (Sprache)  11180e;  31.  (eig.)  pl.  -en  Il57m  (tauienb),  V87am  (-ftcine) 
Täüugelnb  IV531a  :||  Zuni' (9ieu-a)?ej-.)  [pueblo  de  Z.  IV597e:i;  f.  bf.] 
IV[597e]:  ba«  aiU  f.  pueblo;  ©ebivge  [=  sierra  de  Z.]  IV438e  (beim 
pueblo),  597e,e  (Abfall);  ba§  je^ige  f.  pueblo,  paso  de  Z.  IV597e| 
pueblo  de  Z.  IV438e:  ba§  alte  IV597e,  ©ebivge  babei  f.  ©eb.,  ba^J  je^ige 
W  597e\\  :\  Sierra  de  Z.  [=  ®ebivge]  lV^438m,  üulf.  ©cbiet  IV  597e, 
babei  ber  berfteiuerte  3Salb  IV597e,  n^eftlic^  öcn  Z.  IV 471a  ||  Juana  de 
Ziiniga  (©emaMinn  be§  Cortes)  II 309e,  Zupia  =  Supia  \  Zürich:  53veite 
IV39e,  2uft  I360e;  adj.  3ii vidier  IV  406m  [^]3er[.]  J  Sarb.  Zurla  (Pla- 
cldo,  1759-?):  @üb|>i^e  Afrikas  I11347e-8a;  ^Bcvgeb.  ber  guten  ^off«- 
nung  (9^ame),  Äarte  bcv?  Fra  Mauro  11468a;  viaggiatori  Veneziani, 
Dieifen  bev  ©ebriiber  Zeni  II  131m 

jurücf-,  Burücf-  (*):  -bleiben*  III 85e  |  -fiir;ven  auf,  gn  ettt^ag 
(=  rebucireu)  III  lOe,  16m,  22m;  -fiilnen*  V12e,  -fiihung*  (=  ^ebucticu) 
V13m  (auf)  :|  -gemorfen  (=  reflectirt)  f.  2id;t,  !i!id;tftrabl;  -lebrenb  II 
342m  (in  fic^),  -nebmen  f.  Hnfidit,  -ftiablen  f.  ?id;t,  -treten*  f.  9[Reer  | 
-\x>  e  i  d;  en  II  o37a(;iuuner  niebr);  -n:eid;en*  f.  Stquinoctial-^unfte,  9Zad;tg(ei(^en, 
©clftitial-^unfte  :|  -njerfen*  -n^erfung*(=9Uf  ei-ieu)  f.  ^id)t;  -tt)ivfcuII310a 


3iif  —  311^1-^  12G9 

3ufantmcn-,  jufammcil-  ((e^teveö  bm-c^  *  kj.)  [f.  sec.  gn:VVMvt]:  -53e- 
ftel;eube(bag)  163m,  -faffeii  II205e,  -flicken  f.  llmvifK,  -jieküt*  I  U9a, 
-gebrannt*  IV4a  |  -geriinieu*  1403a;  -geromieu*  1 124e,  III  164e  :|  -ge* 
[efiimg  1296a,  -gefintert*  IV519a,  -gefegt*  I356e,  -(lalteu*  III  ine  ||  — 
3u[ammeiil;ang  [f.  53ege^cul)eiteii,  (Sveigiiiffe,  Srfd^eiiiimocii,  foomiftf;, 
Gräfte,  9^aturev'd;eiiiini(]en,  Crgnuifd;et^,  '•pruiiUMiieiie,  väimilid;,  9?efi!ltate, 
5öulfaue,  3ßelt;  ii.  a.]  124a,  140ell,  lö2m,  412m;  III381e,  403m!l,  555m; 
lV20e,  34a,  38a,  75a,  114a,  125m,  174m,  225a,  456m,  465e:  genetifc^ev  I 
443a;  lV214a,  254o,  392m;  gefrf;id;t(id;ev  [=  [jiftüv.]  I381e;  I;iftevi[d)ev 
[=  gef4)id;tL]  II387e,  V66a;  ibeeüer  1656  ||.  innerer  I67a,  l70e;  11114a 
I  miiiger  11102e,  111347m,  iy85a(116a);  iimüjfter  1332m,  353e,  8e;  II 
90eli5-roö  III  14e,  9?:(^t-3.  IV2l7e;  iiottwenbigcr  I37m,  353e;  mmie»» 
rifc^er  IV68a,  rationaler  I65a;  nrfüd;lid;er  I23a;  1114a,e,  lUa,  278e;  IV 
4a,  212e;  jär^er  1269a  :||  -Bangen*  IV  116a  (innig)  |  -Bangenb*  11305a, 
IV596m:  nnjnf.  IV 203a,  358a,  429e,  571m;  V31a,  42m  — 1| -Kinfen  1 
377e,  -lanfen  11363a  (öon  ^clf);  -lekn  [f.  ^flanjen]  II36e:  ber  3?i:lfcr 
I384a  ((angeö);  -fd^arenb*  f.  ©Volten;  -fe^nng  [f.  d;emifd),  ®el>irgx^arten, 
©eftein,  ia^a,  :i!nft,  niiiieralifd;,  niineralogifd;);  n.  me(c  5(rt.]  1282a  (meda^ 
liil^c),  II1613e  [d;emiid;e]  l-ftelhing  III6a,  IV 306a;  pl.  -en  O  IV 
234e:  ccntraftircnbe  II  4m,  95a,  98m;  inalerifd;c  1196a  :|  -ftcfi  f.  ^^dU 
lör^er  I -treffen  [f.  üV^atriMpov]  11338m:  ücn  llmftänbcn  III  71e  (534e), 
i^ou  33er[)ä[tniffen  II  190m  J -irirf  cn  [f.  Gräfte]  \  162a  (^en  C'^itnnid  n. 
(Svbe),  304m;  II206e;  IV  16m,  305a;  -n.Mrfcnb*  11232m,  IV16e:| 
-3iel;nng  (=  dentvaction)  f.  (grbe,  ®elnrg(?arten,  ©efiifje 

3n[tanb  [f.  ^^Ig.qregat,  S)inge,  fricblid;,  irbifd;,  Äör^er,  iWenfd),  Siffen; 
au^erbcm  fcBr  inele  ?{rt.]  II  147e,  373m;  III  332me,  450e-la;  pl.  3n^ 
ftänbe(*)  II25e(143m);  IV17a,  29m  ||  3iif.:  bermaUgcr  [=  jetziger, 
gegemr.]  I85a;  IIi  39e,  234m,  534m,  565a;  lVl48a  |  bnrd^lanfen*  [f. 
SDZaterie]  199m,  232e-3a;  -lanfeno  11145ime*  (ivir  fennen  [ie  nid)t)  :|  ent<» 
gegengefet?te(r)*  1199a*;  11129a,  201  e,  452a;  ej-treme*  IH452a,  IV 
17e;  frühere  [=  i.>orr;evgeri.,  4^  ^nimit.]  Iö5e*,  gegenlrartiger  [=  jetziger, 
bermal]  111588a,  glän3enbcr  III  534m,  gleid^artigc  III  29a*;  jel^iger 
[=  gegcntu.,  bevnial.]  II  398e,  III  545e,  IV242a;  mangelBafter  [:|:  nnüctl* 
fommcner]  111588a  |  iDlitte(snft.*  IVll7e-8a,  370am;  nütttere(v)  3. 
1 18a,  341a;  III  43m*,  62ö.;  IV 236m*  :|  neuer  I87m,  nid;t  nctljU^enbig 
111300m*;  primitiver  [:{:  frilf;.]  1341a;  111144m,  510e;  nnglei^^avtigc 
11129a*;  nni)pII!ommener  [:|:  mangcIKJ  II  93a;  III  24a,  102e,  397m; 
23erfniiVfnng  I11312e*,  t»evfd;iebenc  III312e*,  bcr  r»crf)crgel'enbe  [=  friidere] 
111569m,  ivcd;felube  111488m* 

*3Hfticm  IV 555a;  3iiftvcnning  1322m,  pl. -cn  IV330m  :|  juüerlaffig 
f.  53ecKtdtev  I  3uücrfic^t  I32a;  11316m,  350a:  III  14r!,  V4m;  Jnl^er-- 
ft(^tlic^  111573m  :|  3mvadv?  11202a 


1270  3^M  —  3tüi 

*3mang  11  lOOe:  einigt  II234e,  3.  liebenb  II  24a,  mtlitärif^ev  II 
217m  113  wecfn235e;  IV6Ja,  78a;  pl.  3\uc(fe  (*):  -begriff  III  15e,  U' 
ftimmtev  IllööGm,  (Sneic^inig  (Sine?  I  385e;  erbal^enev  I37m,  1183m; 
n-nfter  111104a,  (SiTetd)i!ng  f.  dhm,  bor  erfte  I37ra,  großer  111104a  | 
F)i3f;eve  II183e*;  r;ei^fte(v)  I  55m,  68a;  V7m*:|  innerer  I37m;  ber  le^te 
I82a,  IV65a;  ber  näd^fte  IV63a,  nü^üc^e  ni27m*,  aMcI;tige  IV319e*  1| 
gmetartig  V70m  ||3weife(  [1)]  sg.  IU64m;  III  125a, m,  335a;  IV89a, 
288e,532m,  545e-6a,  591e;  plur.  (OO)  1426a,  435a,  447m;  11187a;  III 
50ra,  83a,  234e,  263a,  288m,  493e,  519m;  IV  182a,  481e,  8a,  538a,  611e; 
fein  IV449a,  neuer  111220a;  -fiid;t  n40a,  611a  72)  jliu'ifelOaft  ... 
111518a;  IV  161m,  529e-530a,  601a,  3e,  624e;  V45m  ]  3)  jWeifeln  I 
17e,  IV114a;  4)  jn^eifelnb  11387a -H  3tDeig  [f.  Ämift,  ehalte  11.  a.]  II 
129a  (afcgefonberter),  pl.  -e  f.  S3anm;  ^'mcxQ  [.  53irfe  |  3^^i^^c^'  -Sffer 
IV210e  (2ln6bi'.nftnng),  -I^äiite  nil65a,  5?evniinbermig  beö  SRagnctif^muS 
bnrrf;  bie  3n?.  {V210e,  mit  3-n  (pl.)  reit^en  IV210e  :]  3tt)ie|>alt  [f.  Sie«» 
mente]  11217a  ||.-  3n)iüinj]  %  (eig.)  f.  «Berg,  35iil!an  ||  33.  3iüi Hinge 
(@tern6ilb;  (at.  gemini  111205m)  [f.  Caftor]:  güfee  111158a,  füblic^e  III 
158a  I  (Stern  III  205m,  581m:  -grit^pe  III  529e,  33ebc(fung  eine«  (£t-3 
burcl;  Jupiter  1391m  |  [einjetne  (Sterne]  |:  a  geminorum:  2)e)}^el[tern  III 
291m,  5m;  VlPJe  (@(em.)  :|  y  III  139e,  S  III  141a,  5  III  141ra;  f :  gell) 
111235a;  i^eranberlic^  III  235a,  8a,  249e,  250e;  ^  111141m,  l  III250e, 
u  111141m;  V,  V  III250e;  9^.  38  I  152e 

3lvi[rf;en-  [f.  secimdum:  @^^oc^e,  ^anbel,  Älüfte,  Leitung,  SDZcnat, 
Störung]:  -glieb  I307e,452m;  -gficbev  I294e;  I11571me,  5a;  IV 255m, 
415e  :|  -Innb  II  198a,  -länber  IV  269a;  Hnmfte  IV  151e  |  -räume  [i. 
53erg,  'Sultan]  III  23a,  282a;  IV317a,  531m;  sg.  -räum  O  IV 430a: 
lange  111587a,  IVl74a  :| -fd;ic^tcn  I274e;  -ftaticnen  II  269e-270a,  8a; 
-tbeile  111549m;  -3cit  IV109all,  -Seiten  IV624m  (lange) 

3tvift  (4:  Streit)  [f.  ^Bürger,  (SIemmte,  Mamille]  1218a:  ber  nralte  l 
373m,  11  75a 


3nl)ttlt9-!(clifrriri)t 

gortfeUung  ber 
rpecicUeii  CS:cgebiüf[c  ^er  Öcobad)tuni} 

in  bem  @eBiete 

icllxitifd^cv   @  t  f  c^  e  1 11  iiiiö  ctt* 


&inieitnn^  @.  3—18  unb  2liim.  1—12  ©.  19—22: 

Üt^er  bcn  5ten  S3aub  iinb  fein  SSer^ältni^  jiim  4ten  imb  biefer  Beiben 
5Bänbe  511111  Sten,  irie  üBev  ben  3nBalt  biefer  bvei  SSäiibe  (@.  3-4);  Urfac^ 
ber  ^Serjcgening  biefer  bvei  53änbe  imb  ber  ^liiSbcBnimg  be^  f^ecieücn  jtBeilg 
jii  brci  53äuben  (@.  4-5) ;  rüdBIicEer.be  ^etrac^tiino  üBer  ben  ^(an  meines 
Söerfö  unb  bie  mir  in  i^m  geftecftcn  ©renken  {^.  5-6)  [^Tnm.  1  (g.  19: 
5lviftütele§  aU  entfc^iebner  SSevtreter  ber  (Srfa&rung,  ein  benfenber  (Sm^irifer], 
2)ie  Sliif^aMiing  meiner  S3eftreBriiiC5en  gieBt  iBvem  SBefen  nad;  imi-^ermeiblid^ 
ÜBcranlaffiing,  an  bie  SBejieBitngeu  in  mahnen,  in  n^eM)en  ba6  bcn  mir 
SSerfiic^te  ju  ben  SSagniffen  einer  metavBbfifcficn  S'fatnrlriffenfc^aft:  jn  bem 
fielet,  \va§  tiefe  S^enfer  9'Jatnv^.^^itcf4^Bie  im  ©egenfa^  ber  '!|?Bitcfc^^Bie  be6 
©eiftcS  nennen  (@.  6).  3c^  BaBe  frfien  fvüBer  freimütBig  erflärt,  ba{3,  trctj 
meiner  großen  Steigung  gn  5?erat[gemcinevnngen,  mir  bie  Slnffteünng  einer 
rationellen  HBiffenf^aft  ber  D^atiir  (eine  D^atnv^BilefovBie,  iretrfje  ein  t^ev" 
nuuftmaßiges  93eg\eifcn  bev  (Srfcficinnngen  beS  22}e(tatl«  fei)  ein  BivBer  nn*: 
erreid;Bave§  UnterneBmen  fd;eine;  näBeve^  üBer  bie  UnBeftimmtBeit  nnb 
(gd)vrierigfeit  bev  2(ufgaBe  einer  tBcevetifd;en  9'^atnvVBilc'f'^V^ie  @.  6-7  nnb 

*  9lii^i]Covbeitct  tom  $!vüf.  Dr.  ©t.  JPiifrf)iiiaiin  (ober,  in  tcm  eigcntlidjcn  iH'eile, 
\;e;u  ^lutii  tcS  Jvi.'6mc6  ia  tcn  3)»imt  gelegt). 


I 


-[272  3nt;aIt^^-Ü6evfic^t. 

2Inm.  2-5  @.  19-21  (tüaS  fid^  noc^  aüen  ©efe^eii  cntsic^t  @,  6,  \X\\U' 

faimteg  @.  6-7;  n)orauf  bie  gorfc^img  511  vid;ten  i[t,  €toff-33er[d;iebeiiI;eit 

uub  (Stoffii^ec^fel  bei  ben  ©rieben  ®.  7)  [5tum.  3  @.  19-20;  ^eraflits 

2ln[id;t,  ba^  baö  äöevbeu  in  einem  kftänbigen  Uni[d;(agen  in  ba^^  ®egen« 

tl;ei(  befleiße,  i)on  einem  beftänbigen  Umn^anbliingg-^voce^  im  SBcitaü, 

Übergang  bom  ©ein  gmn  9iid)tfeiu  unb  jum  SBerben  @.  19-20;  ä(;nlid;c 

2Infid;t  bei  5lriftoteIee  nnb  Berbuf^t  e.  20;  —  Shim.  5  e.  20-21: 

be«   Slnapgoraö   Slnfic^t   i)ün   Dielen   ijevfc^icbcncn   Uifteffen,    i)cn   ber 

<Stcft-33erf^ieben(;eit  nnb  bem  ®toffn?ed;feI,  bem  Übergang  ber  Elemente 

in  einanber];  trc^   bem  bin  id;  bod;  ireit  entfernt,   t'on  bem  S3erfud;e  beS 

einftnialigen  ©elingenö  in  biefem  jtbeile  ber  ©ebanfenivelt  abjaratt^en,  möge 

ein  3'^"9"^B  bi^:?beriger  Unfrud)tbarfeit  nic^t  atle  ^"»cffnung  für  bie  B^'^^i^ft 

toernid;ten!  (®.  7-8  nnb  ^2(nm.  G  ®.  21).    SBieber  mein  3^^^'^^/  ^^'^^  ^'^)  ^^ 

biefem  SBerfe  I;abe  liefern  luoKcn  (@.  8).    äBenn  nnr  fc^on  in  ber  SD'^cc^anit 

be?  Fimmels  in  tiefen  ^i'f^änben  be«  @eing  ber  SBelttörper  nid)t  avA)  \\)x 

®elvorben-@ein  erfennen;  fo  fcnnte  in  bev  terreftrifc^en  ^mu,  wo  bie 

®toff-33erfd;icbenl;eit  tluitig  auftritt,  lrel;l  nid;t  bie  ^cffnnng  eutftet)en,  Da^ 

bie  2BeItbefd;reibung  juglcid;  eine  2Be(t-(Sr!lärnug  fein  nnirbc;  meine  9ied;t' 

fertigung  gegen  biefen  n)id;tigften  ber  ^i^crunirfc,  n^elci^e  gegen  bie  (ScmVc* 

fuicn   meine«  ^o^^mcö    gerietet   n)orben   finb   (@.  8-9   unb   2Ium.   7,   8 

@.  21-22).     ä)iein  ^\i^td  Wax,   in   einjclucn  großen  (^ru|.^Ven  ter  realen 

S^atur^rcceffe  (Scfe^e  unb  33elreife  eines  S^aufal-^ufammenbangS  aufjufud;en 

(®.  9);  ^eif^nele,   line  bie  ^ahi  nnb  äBid;tigfcit  bieier  ©ru^^^en  fid;  feit 

einem  balbeu  3abrl;unbert  üermebrt,   nnb  irie  fid;  lind;tige  53craügemeine» 

rnngen   unb  (Srn^eiternngen  bei?  ^ürijouteö   bargebeten  f)aben  (Sfufja^Inng 

t)cn  (Sutbcdungen  nnb  gortfc^ritten  in  ben  i:>erfd;iebeuen  3^r?eigen  bec  9iatnr= 

lüiffene  in   biefer   (c^ten  3eit  ©.  9-13  unb  5Ium.  9-11  @.  22):  in  ber 

O^tif  unb  ber  $!cbre  i^em  Sid^t  (@.  10),  in  ber  'ißI;Vfi!  unb   tbeoretifden 

(Sl;emie  (®.  10-11  u.  5lnm.  9  <B.  22),  in  bem  neu  eroberten  ©ebiete  beö 

©ectrc-2)?agnetiemuö  (@.  11-12  n.  5lnm.  10  ®.  22),  in  ber  SBärmelebre 

(bie  mec^anifd;e  2Bärme-2:i;ecrie)  (®.  12-13  n.  2(nm.  11  (2.  22).     SBenn 

ic^  im  Äcemo§  oft  t»cn  ber  D^i^t  -  (Srfiißung  naber  §cffnnngen,  i:>cn  bem 

SZid^t-Öelingen  einer  genereßen  3«^"ii(^fiilH'ung  ber  pb^fi^atifcben  (grfenntniß 

auf  ^rinci|.nen  ber  tbeoretifd^en  9iatur:|)l;i(cfc^^r;ie  gerebet  Ija^c ;  fc  barf  bieg 

baö  i^orfc^en  na^  ©efe^en  unb  bag  ©treben  naä)  (Eaufalität  uid)t  minbern 

(@.  13);  ^eifpiele  baiuni,  iv»vii?  in  biefer  SBeife  geglüdt  ift,   Srmutbigung 

babnrc^  (®.  13-14).  —  dhiw  5(nfid;t  über  bie  urfprünglic^e  iBebeutung 

nnb   ben   Urf^rung   be^«    gried)ifd;en   SBcrteg    -Aoönog:    nad;    2eo   'SRet}iv 

(©.  14-15  unb  2tnm.  12  @.  22),  nac^  SBcdb  (@.  iö-lS).    5lbrer)nnng  ber 

5Hac^ftd)t,    t>ie(mel^r  53itte   um   ncd)   größere  ©tieuge  gegen  mein  iißerf; 

Srrigeg,   ba§  fid;  eingefc^Iid;en  baben  fann;  irag  3rrige8  gu   nennen  ift 

(@.  16).    33eiftanb,  ix>eld^en  mir  ^rcfeffor  33nfc^mann  bei  ber  Sirbeit  be6 


cv 


sn'-alt^Ukvfiri^t.  1273 

ilocmog  vjefeiftet  ^at;  eben  fo  meinem  ^nifcev:  feine  gortfetJung  tocn  teffcn 
5(vbeiten  nnb  feine  eigenen  Sivt^eiten  über  amerifaniid;e  ®Vvad;en  {<B.  16-17). 
Ubev  bte  tocn  miv  evftvebte  (Iervectl;eit  in  bcv  ^evm  nnb  bie  ^^ävBnng  beS 
2Iuf>bvu(ff>  (6.  17-18). 

®ftlu§  bcö  3ü)citcn  ^bfc^nittcö  teüiirifdjer  ©rid;einu]igen, 
tüie  fie  fid;  offenbaren  in  t)er  ^eactiou  bc^  3nncren  ber  ©rbc 
gecjen  i{)re  Oberflcicbe  nüttelft  ber  3:l;ätigfeit  bcr  2Jul falte 

6.  23—48  nnt)  ^Inm.  1—47  ©.  49—56: 

S)ie  ünlfanifd;e  2;iHitigfeit  n^irft  nid)t  b(e^  nnm\inbelnb  nnb  gevftevenb, 

fonbevn  and;  bilbenb   babiac^,   ba^  fie  fefteg   ©eftein   bertcrbvingt;    bieje 

^iltungi").n-cceffe  nnir  ©ebivg^arten,  bnid;  (Srftavvung  pffiger  ©rben  evjengt, 

finb  im  4tcn  33anbe  bcfd)vieben:  nnb  fie  finb,  nad)  il;rer  ^ufammenfe^nng 

in  iO^ineval  -  ©ru^^^^en  üertl)eilt,  bcrt  gefc^ilbert  n)ovben  (®.  23).  —  2)iefe 

tonlfanifc^en  33ilbnngen  be§  ^cften  finb  bic-lveilen  buvd;  SBaffev-Svgüffe 

nntcrtn-cd;cn,    lreld;e   t^eillveife   rein    nietecvclcgifd)en   ^t;änemcnen,    bem 

üulfaniid;en  ©ennttev,  beijngäblen  finb  {<B.  23-24  nnb  2inm.  1,  2  e,  49); 

gan^j  i)erfd;ieben  ihm:  biefen  minbev  terl;eevenbcn,  nnr  biird;  tuüanifdie  @e* 

xoittcx   i^evnrfad^tcn  SSafferftvemen   finb   bie  SBaffer-    nnb   ®d;Umm- 

2(n^ brücke,    n?eld;e    bem   inneren    ber   35ul!ane    jngefc^rieben    tverben 

[2BQffcr-  Ulli»  ©d^Iamm-5lu^örüdjc  auö  35«Ifancn  ©♦  24-45  unb 

5lnnu  3-40  6»  49-56J»    Siufsablnng  fclc^er  Slnöbrüdje:  terfd^iebne  unb 

in  öerfd^iebener  3cit  ®.  24-26  nnb  2lnm.  3-7  8.  49-50  (^om^eji  e.  25, 

soufriere   i>cn   ®uabelcu):c   <£.  25-26);    auf    bem   geftlanbe   be§   DZenen 

(£cntinentÄ,  ücn  DJcrben  nad;  eüDen,  @.  26-38  nnb  2tnm.  8-26  ©.  50-54: 

auö  ben  S3nlfanen  i^on  3)Zej;ico  (®.  26  n.  2inm.  8)  nnb  Sentral-5(merifa 

(@.  26-27  lu  5Inm.  9,  10)  <B.  26-27  nnb  2(nm.  8-10  ®.  50  [2lnm.  10 

®.  50:  Oöiebo'^  (gd^ilberung  ber  ß'-^^'P^'i'^Ö  ^^f^"  ®tflbt  5IIt-@iiatemaIa 

1541  buvd;  eine  gro^e  SÖaffeiflutf;;  meine  Sefiinimung  ber  ®d)neegrenje 

in  biefen  ©egenbenj,  bencn  luni  9iei;-@ranaba  ((S,  27-28  nnb  2lnm.  11, 

12  ®.  50-51),  bencn  üen  Ouito  (^ok  bicfcr  33ulfane  unb  ed^neegvenje 

an   ibnen  ®.  28-29  u.  5Inm.  13  @,  51)  e.  29-37   nnb  Hnrn.  14-24 

(g.  51-54  ((Sargnairago  <B.  29-30   n.  2lnm.  15,  16  ^,  51-52,   Sa^ac- 

Urcu  cber  Elitär  (S.  30  ii.  2Inm.  17  <B.  52,  (Ectc)^axi  @.  30-31  n.  5Inm.  18 

@,  52;   Saffer  in  inneren  §oI;litngen  Der  33nlfane  öon  Ouito  nnb  über» 

bau^^t  im  inneren  ben  33evgcn  'S.  31 ,  ^^u^nnirf  »cn  i5ifd;en  ©.  31-33 

n.5amul9,  20®.  52-53,  2{uiSbriid)e  ber  Wa^lja  e.  33-37  n.  ^2luuu  21-24 

®.  53-54  [53efcf)reibnng  unt  53eftimmung  bcr  2)^affe,   nnb  eingemengte 

©ebirgenirten  ©.  34-35 ;  2lu§tniic^  bei  "ipelilcr,  ivanbernbe  Äegel;  irieber 

^efi^affenbeit  ber  9}iaffe;  d;cmiid;c  Slual^je  (£.  35,  micvcjce^Mfd)e  ®.  36; 

äiüei  2lu£an-ud;e  -  Orte   ®.  o6-37j   [5Inm.   21   S.   53:   be^   (iatanilleö 


J274  3u^aItg-Ubeifid;t. 

'>)laä)x\d)t  i?on  bem  9J?o\^a  -  Stuf^brud;   i)cn  ^^elilco  mib  bem  großen  (Srb* 

beben  i?oii  9iiobamba  1797,   meine  Ühc^ric^ten  über  ba§  babei  i?ernüin* 

niene  Oetofe]);   Söaffev-   nnb  @<^Iamm  -  5lu§brüd;e   a\i§>  bem  S5nl!an  ton 

Slntnco  in  SOili  @.  37-38  nnb   Slnm.  25   @.  54  (55imöftein  @.  38  ii. 

2Inm.  26  @.  54);  —  im   alten  Scntinent:   in   din-cpa   @.  38-40  nnb 

2(nm.  27-31  @.  54-55  (am  35e[uü  nnb  ttna  ®.  38-40  n.  Hnm.  27,  28 

@.  54,  in  ber  (Sifcl  @.  40  n.  5Inm.  29-31  <S.  54-55)  nnb  5Ifien  ®.  40-45 

nnb  2lnm.  32-40  @.  55-56  (an[  bev  §albin[et  tamtfc^atfa  nnb  in  3a^an 

@.  40-41  n.  5lnm.  32-34  ®.  55,  anf  Saba  @.  41-44  n.  Hnm.  35-38 

@.  55-56  [(3d;(amm-5lugbriid;e  nnb  ©c^tammftröme  an^  jtvei  S5nlfanen 

Saba'S  Objen  @.  41  nnb  ©elunggung  <B,  41-42  n.  43);  llvfVvnng 

beö  SSafferg  unb  @c^(ammes  ®.  42-43;  Sriimmevbügel  aU  Slbfalj  beS 

(Schlammes  @.  43,  nnge^enre  3)?enge  Svümmevbitgel  beS  ©ehmggnng 

<B.  43-44,  (Siftäning  biefev  §ligelrei^e  nnb  almlid^e  Sv[d)cinnngcn  <S.  44] 

[Sinnu  35  @.  55 :  bvei  3}nlfane  3JievaVi ;  bie  ©c^IammlMiIfane  ijcn  ^a'ca 

^aben  ira^ifd^einlic^  jene  ^cfjlen  Äügelc^cn  ^evtoorgebrai^t,  n^elc^e  in  ber 

@übfee  alg  2l?eteerftanb  anfgefammelt  tDurben:   af;nlid)  ten  Äiigelden 

ouf   ber  ^albinfel  2(^|d;ercn],    in  5ivvacan  ®.  45   nnb  5(nm.  39,    40 

@.  56). 

@o  j\t)eifell)aft  nnb  nnonfgefiävt ,  als  lange  bie  i.''ev[d;iebenen  Urfac^en 
ber  fogenannten  toul!anifd)en  SBaffer-Srgießnngen  getrcjen  finb,  eben  fo 
:)3rDb(ematifd)  ift  and^  bie  ©jif^enj  i:on  linrÜic^en  flammen- (Srfd;ei* 
nnngen  n>äf)venb  ber  Sln^brüc^e  bcn  ^nlfanen  geblieben;  (Srövternng 
biefec^  ©egenftanbe«,  ßntiincünng  i:cn  freiem  Söafferftcff  ®.  45-48  nnb 
5Inm.  41-47  @.  56:  allgemeinem  @.  45,  meine  frül'ere  (Svtlärnng  <?.  45-46 
n.  Stum.  41-44,  S3un[en\^  STnfflärnng  (®a[e,  ®c^n?efcr,  ©(^mefel-Saffevftüff 
nnb  SBaffcvftoff  in  33nlfanen  eber  @oIfatarcn;  ^rcceffe  in  ben  3SnIfancn 
über  (Solfataren)  <B.  46-47  n.  5lnm.  45,  46;  g!ämmd)en  ((g(^n:efel)  im 
^id;ind)a  @.  47-48  n.  2lnm.  47;  flammen  bei  ber  (Srbebnng  tcu 
Snfeln  @.  48. 

IIL  ^eiljuug  ber  &chiv<^^avtcn,  bnrc^  m\6)t  bie 
Dnlfauif^e  SI;ätig!eit  jerftörenb ,  bilbenb  luib  umtoaiibelnb  ge- 
toirft  Ijat  unb  noc^  511  toirfen  forlfö^rt  —  [Einfang  btefe^  2lbs 
f($nitte^]  @.  57—85  unb  2tnm.  1—55  @.  86—98: 

(2)i§pofition  gu  bem  [^ier  nnr  angefangenen]  5lbf(^nitte  über  bie  ©c* 
birgaarten  ober  ber  ©eognofte  @.  57.) 

2)ic  ältef!en  gecgnoftifd;en  SBetrac^tnngen ,  jn  benen  h)ir  bei  ben  3}i3Ifern 

aufjleigen  fönnen,  laffen  fi^  in  bem  banernbcn  9?ef(ej  triebererfennen ,  ben 

.fie  anf  bie  53enennungen  gvc§er  Slbt^eilnngen  ber  ©ebirgf^maffen  ans* 

geübt   ^aben.    2)ie   ber]d;ietencn   33ovftct(nngen   im   Slltertl^um   tcn   bem 


3ut)a(t^Uf^eif{d;t.  1275 

früheren  3'ft^iib  ber  trcdncii,  bcm  2)icn|c{;cn  l^ciroI-nOavcu  ^c\h\  ton  bcn 
bleibcnbcn  (Spuren  ber  bcn  ibr  im  $!aiife  ber  3*ibvtan[cnbe  erlittenen  Uni' 
tranbinngen  bev(]cnoinmen:  kfcnberS  bie  einer  ehemaligen  oUßemeinen  Saffev* 
bebecfiinoi  (neptunifd)er  33ilbung),  nnb  bagegen  bie  53ilbi,ng  biirc^  bulfanifcfcc 
Stbätigfeit  (Saffer-  nnb  genevlülbnng)  (g.  57-59  nnb  Änm.  1-5  <B,  86; 
biefem  (Sontrafte  cnt[).ned;en  nn[re  neuen  Unter[d;>eibnn;]en  von  ne^^tunifc^em 
nnb  önlfanifc^cm  ©eftein,  exogener  nnb  enbi gener,  üulfanifc^er  nnb  plnto* 
nifd;er  ©ebilbe  (e.  59  nnb  2Inm.  6-8  ®.  86).  Über  ben  g^iamen  nnb 
©Ott  ^Inton  (@.  59-60  nnb  SInm.  9  @.  86);  über  ben  ©ctt  tee  gei:er?, 
§epl)ä[tn«  ober  Ü3nlcanni=,  nnb  ben  Übergang  feinet  9?nmenö  ar.f  ben 
fenerfpeicnben  53erg  («S.  60-61);  ber  ®ett  ^Intcß  {<^.  61  nnb  5Inm.  10 
@.  86-87).  @v^  ift  eine  glüdlid:  gclge  be\5  früben  lviffen[c^aftlid;en  gcr* 
fd^nng^geifteS  in  Stauen  getrefen,  ba^  bort  bie  frübeften  geoIcgifd;en  53c* 
trac^tungcn  ber  Sagcvnng^folge  örn  @cbiment[d)id;ten  jugen^enbet  tüurben, 
unb  im  allgemeinen  bamals  gu  üiefultatcn  filierten,  bie  mit  bcnen  nnfercr 
jetzigen  @ec(cgie  mer!tt)iirbig  iibereinjlimmcn:  Seonarbo  ba  SBinci,  gracaftoro 
unb  Silber  (@.  61-62  nnb  5Inm.  11-13  ®.  87),  Steno  (@.  62-63  unb 
2lnm.  14,  15  @.  87).  Unterfnc^nng  ber  I)i[tcri}d;en  grage:  ju  ix^eld^er 
3e!t  in  bem  Satein  bcö  9)?ittelalterö  cter  in  ben  ri:mani'"c^en  (Sprachen  taS 
SBort  S^ulfan  guerft  für  feiieripeienbc  iöerge  gebraucht  \rovben  ift? 
(@.  63-66  unb  5lnm.  16  @.  87).  —  ©eclogifd^e  2liiftd;ten,  n^elde  ba6 
Sluffinben  fcffiler  crganifd;er  iD^cerprcbncte  in  ben  @eftein)c^ic{iten  friil)  bertoor* 
rief,  unb  ibr  (Sinflu^  auf  bie  9lomenclatur  (@.  66-67  nnb  2Inm.  17-20 
@.  87-89)  [9inm.  18  ®.  87-88:  $?inne'g  ^erraffen -^F;anta|ie,  nac^ 
n?el(^er  bie  §oc^ebene  i)cn  2Ifien  burcf)  generatio  primaria  a\\6)  bie 
erjlen  lebcnbigen  Organismen  ergengt  leiten  feü  ®.  87-88;  ber  (Sinflu^ 
ber  §cdiebene  auf  ^flansencultnr  unb  i?ä!te  bc^  ^lima'ö  n?ar  ben  Otiten 
befannt  @.  88;  —  2Ium.  20  ®.  88-89  über  ^teno'ei  Sei!  de  solido]. 
—  Über  nr anfängliche  ©cbirgvarten:  meine  3ii^"i^tfuaf;me  biefeö  5(u^= 
brnd§,  bie  ^au.figfeit  be^  eruptiPcii  (5^araFtev§  unb  jüngevcn  35ov!ommcnS 
fDld;er  ©ebirg^arten  (®.  66-68  i:nb  5lnm.  21-24  e.  89).  S)ie  ^Ibivefenbeit 
foffiler  ovganifd;er  (Siu[d;niffc  in  eruptii)  enbcgeuen  ©cHrgv^arten  bere^tigt 
nid;t  ju  bem  (^c^Iuffe,  bafj  ibre  Hu'Jbrüde  ber  3*-'it  ^c'^"  (Sutftel;ung  ber 
£l)iere  nnb  '^flanjen  augebcvcn  muffen  (®.  68  unb  'Jtnm.  25  'B.  89-9")); 
über  bie  Unterlage  ber  @ebimentär-^ormaticnen  uut  ältcften  eruptii^eu  "^lU 
bungen  (@.  68-69  nnb  ^Inm.  26 ,  27  ®.  90)  [%im.  26 :  Secpclb^  Pen  53nc^ 
1822  mir,  bei  ©ctegenbeit  ber  (Sanjacoli  bei  •prcba350,  au^sgcfprcd;ene 
3Infidt  tion  ben  ältcften  ©cbirg?- Formationen  i^or  alter  orgauifden 
Schöpfung];  fcffilfreie  @d;id;tcn  fiub  ni(^t  nctl;iiHmbig  projcifcf>  (@.  69 
nnb  5lnm.  28-30  @.  90-91).  S^iaumann  über  ba^,  ivag  man  primitiPe 
Formation  nennen  fann  (@.  69-70);  bie  Pormal^  uranfanglid)  genannten 
©ebirg^oiten  ben?al)ren  meift  ibren  ivefcntlid;  plntonifcyen  (Svuptiü-Sbarafter, 


J276  3u^aU^-Üterfid)t. 

jvi  fie  luevbcu  hl  einigen  Örtüdjfcitcn  alä  iintgcivaubcltc  i2ebinicntfd)icbtcii 
erfaiint  (s^veiartigeß  ?Xiiftvcteii  bcr  ^Iutcntfd)cj;  gcvmatieii)  @.  70  imb 
Slmiu  31,  32  @.  91;  (Sifläniug  biefer  2)^etamor^^rlcfc  2.  70-71  unb 
2{nm.  33,  34  ®.  91  (fi'mftlid;e  ^evi^ürbriiiguno  Den  äJJineralien  «S.  71 
[5Ium.  35  @.  91-92:  ©aubvee  luib  @enavmciit  ükr  bie  fiiufilid^e  ^eit^or- 
tringmig  ber  SD^iiieralicii  im  35ergleic^  gii  bcr  biivd^  bie  9^atuv]).  —  3üi* 
[id;teu  bev  toergleic^enben  ©colcgic  in  t>erfd;icbciieii  ^kilcn  ber  (Srb-- 
fläd;e  <B.  71-72  [2(nni.  36  ®.  92:  Stette  au^  meinem  essai  siir  le 
gisejnent  des  roches:  ül6er  bie  9?id)tinig  meiner  fviibcn  ©cfjviften  (be* 
fcnberS  anf  35crnl(gemcincrnng),  über  bie  StUcrnans  nnb  fcen  Übergang 
bcr  ^Formationen]:  ev^  finb  jn  nntcrfcbeiben  bie,  immer  nMebcrfcbrenben 
Sifl'eciaticnen  gen?i[[er  3}^ineral-®pecie§  t>cn  ben  ?agerimg^'i)erl;ältniffen  bcr 
jnfaiiimcngeiel^ten  ©cbirg^arten ;  Sbentitat  ber  Slffcciation  nnb  bagegen  Sben* 
tität  ber  Dieibnng,  bagu  Sbcntitnt  eingefd) (offener  organifc^er  ©ebilbe:  beibe 
letzte  beftimmen  bie  gormationg-^v^en  (@.  72-73  nnb  2tnm.  37  @.  92-93); 
irie  in  ben  ©ebivg^arten  einjclne  ü)iinera{-®:^>ecieg  in  ifjrer  ßufammenfetJnng, 
fc  bleiben  fid;  aiic^  ganje  @ebirg^fd;id;ten  ober  fe^r  jnfammengefet^te  ^^or* 
mationen  in  Übergangen  nnb  ^agernng  iu  l>erfd;iebenen  ©egcnben  ber 
ßrbe  gleid;  (®.  73-74  unb  5lmn.  38,  39  @.  93)  [$Inm.  38:  (gtcüe 
berfelben  ®d;rift  über  ben  aümäligcn  Übergang  bcr  Formationen  nnb  ©e- 
birg^arten  in  einanber  burc^  innere  (Sntancfhing ,  befoiibere  über  bie  Um«= 
tvanbinng  bg§  \2d;iefer§].  3itf^"^niengefe^^te  Formationen:  ^etrogra^I)ii4)er 
2Bcd;fel,  ^^eriobifi^e  Sßieberfefir ,  nnb  aümäliger  Übergang  ober  ^Mlnbircn 
einer  großen  S3eränbernng  {<B.  74-75  nnb  2(nm.  40,  41  @.  93-94); 
©c^ic^t,  u\'ld;e  jiim  geegnoftifd;en  ^orijont  bienen  fann,  ,^nr  53eftimmung 
bc§  Sllterg  einer  F^^^'^n^ticn  (@.  75  nnb  ^2(nm.  42  @.  94). 

gormationö-S^^Jtn:  allgemein  @.  75-76  nnb  5inm.  43-45 

@.  94-96:   Slngabe  ber  9?ci[;enfoIge  nnb  ßintl;cilung  ber  gu   bebanbeinben 

Formationen  (<£.  75-76  nnb  $(nm.  43  <B.  94),  einige  iöcmerfiingen  über 

^Ketamorvbofe  (®.  76)  [^Inm.  44  @.  94-96:    33i[d;of\i  fc^arfe  SiiiBorung 

gegen  bie  feiierflüffigc  33ilbung  beö  ©rauitö  nnb  gegen  bie  „nltra^^Into* 

nifti)d;en"  3bcen   @.  94,    ®.   ÜJofe'ö   S3ertf)eibigung    ber   fenerflüffigen 

53ilbnng  be^'  ©ranit»  gegen  bie  ißilDnng  auf  naffem  SBege  nnb  über  bie 

(Sinbrüde  ber  Felbivatb-Äröftatle  im  Oiiarj  @.  94-96];  über  ba§  5I(ter 

enbogener  ©ebirgf-arten   nnb   bie   in  il;nen  eingefc^Ioffenen  SJZineralien 

@.  76  nnb  2(nm.  45  @.  96. 

®mjc(llC  Jyotmrtttoncn:  ©ranit  [nur  ber  ^ttnfang;  bie 
^Betrachtung  feilte  fovtgcfct^t  irerbcu]  @.  77-85  unb  2Inm.  46-55  @.  96-98: 
2)ie  meiftcn  ß)vauit-5Iblagernngen  finb  neueren  Urfprnug«  (@.  77  nnb 
Stnm.  46  ®.  96).  3:r.n!iung  unb  ^Scrtaubtbeile  be^  Oranits  nnb  ©ra* 
nitii?  (€.  77),  3?or!ommen  beibev  iu  ©cbirgcn  («S.  77-78  nnb  5lnm.  47 


3nlHi!t^MU>erfiri)t.  1277 

@.  96),  ta§  @raiiitit-@efteiu  um  bcii  ^cIi}n.^an-See  (^.  78  iiiib  2tiim.  48 

@.  96) ;   geid;id;teter  ^©vaiiit    i>cn   (Savncaö  ((S.  78)  [©teile   an«   meinem 

2^agcbiic^  Ü6ev  tiefen  ©vanit  unb  tcrjüglid)  i\Ux  bie  f;ci§c  @vnnit-dietle 

bev  aguas  calientes  de  las  Trincheras  bei  'iJJortccaküo  (?.  78-80  unb 

2lnm.  49  @.  96  (t>evg(id)en  mit  ben  aguas  calientes  de  Comangillas 

tu  dJlciicD  ®.  80  n.  $(nm.  50  (g.  96);  ^ouffingaitlt  über  biefe  Oiieüe 

nnb  ibre  f;ebeve  Seml^evatur  ©.  80-81  unb  5(um.  51  @.  96-97  (bcffen 

SJlittbeilungen  an  mid;  über  bie  aguas  calientes  de  las  Trincheras)].  — 

©ranit-33cbectuug  mit  ber  ©cftattuiig   eiueö  (Svu^tiü  -  (Il;arafterei ,   ©vauit* 

mauern  im   öftlic^ien  2;r;eil  beö  2IItai  (bom  Äolt^ir'an'fcficn  (gee  bis  jur 

d;inefiic^eu   Xsungarci)  (g.  81-84  (ber  ©ranit-Äcrjelberg  53iritau   (£.  82, 

ber  ©ranit  in  borijontate  S3äu!e  abgetbcilt  nnb  über  jtbcufdjicfer  gelaaert 

@.  82-84  unb  5Inm.  52-54  @.  97,  ©ranitnuiuern  @.  84  [unb  5lnm.  55 

@.  97-98:  über  bie  Oranitmauern  an  ber  ©rcnje  ber  d^iuefifcben  Xjun« 

garei:  nadb  bem  Sagebud;  l^on  ®.  9?cfe  (g.  97-98,   nad)  meiner  Asie 

centrale  ®.  98]);  über  bie  beDonifd^e  9^atur  bcö  3;:bonfd;icfere  im  eftlic^en 

5litai  (@.  84):  bie  ßinnnv!ung  bc§  (Jcutactg  f;at  hier  bnrd;  gefärbte  ©trei" 

fnng    jur  (2teiufd){ciferei   ^Infa^    gegeben    (@.  84-85)    —    —    —     — 


ßb.  ^u[c()maiin  @.  99 — 105:  bie  tetjte  5rrbcit  beg  ?Iutor^  an  feinem 
SScrte  (®.  99);  Angabe  ber  Slbfd^nittc  unb  ©cgeuftänbc,  Jrclc^c  er  ncc^ 
auöarbeitcr.  n^oüte  (®.  99-103);  ^efdjln^,  baß  biefc^S  ^^ebfenbe  nid;t  ergänjt 
lüerben  fcüe  (@.  103-104);  über  bie  Bi^f'i^^  ^^^  biefem  S3anbe  unb  ba3 
Üiegiftcr  (@.  104-105). 

^2(ftronomifd)e  3»fn^^  ^'^^^^  ^^'^l  ^^^^  ^xu^n§>  @.  106 

bt§  119:  fein  Vorwort  ju  ben  ffeineu  Planeten  ®.  106-107,  2:afel 
ber  (Stemente  ber  62  fleiuen  ^(aneten  janfc^cn  'SRaxQ  unb  öu^nter 
@.  108-115,  alvbabctifd;e  5Berjeid;nungen  baju  i.^on  53u]d;mann  @.  116-117; 
eine  neue  Sabeüe  ber  Elemente  ber  inneren  (Scmeten  (ftatt  ber  im 
S3b.  IH.  in  ®.  571)  @.  118,  2;afel  ber  «abu-SIemeute  ber  Xop^elfterne 
(ftatt  ber  im  S3b.  III.  e.  305  n.  643  gegebenen)  ©.  119. 

^ie  ^Hiriatioiioii  ber  mttgnetifrfjcn  ^eigniij]:  2-|-  Seit  be^ 

4ten  ^aube«  reci  Äoöuieö  in  beö  ©eu.  Sabine  t^eränberter  g.^ffr.ng.  an^ 
feiner  engtifd;en  Übcrfe^uug  bcö  Äoömc^  übertragen  innn  1>rof.  58uf(^uuinn, 
S.  120-123. 


J278  3Tif)aIti?-Ü6evfid;t. 

gfegifler  über  ben  ^o^mo^,  int  Sluftrage  unb  mä) 
hen  2lnmeijuiujen  Sllermtber^  t»ün  .gunibolbt  .aufgearbeitet  öom 
^rofeffor  Dr.  Göuarb  S5nfdjmttnn: 

(Einleitung:  He  ?age  iinb  SScrI;attniffe  hei  S)Jcgiflerö,  bic  53e- 
jlinimimgen  iiiib  35evorbnungeu  5l(e}.-anber§  tcn  ^umbolbt  über  baffelbe ;  bie 
©nnibfä^je',  nac^  beiieu  e§  gearbeitet  ifl,  unb  bie  6inri(!^tungcn  in  il;m 
erörteriib;  @.  125(127)-160; 

ba^  atcöiftcr  6.  161  —  1270. 

3n^alt^-Übcrfidjt  bee  Yten  ^anbe^  ©.  1271—1278. 

^eric^tiguttocu   unb  Sßerbcffcrnngen   jum  Vten  33anbe 

©.  1279—1283; 

23cri(!)tigunoen  unb  S^crbcffenmöcn  gu  ben  toter  erften 
^änbcn  ©.  1284—1297: 

5iini  erfteii     33nnbc  e.  I28i-1288, 

3um  streiten  ^nube  ®.  1288-1290, 

juni  bvitteit    53antc  ®.  1290-1293, 

äum  t'iertcii   33flnbe  @.  1293-1297. 


3um  fünften  ^anbe. 

3n  bcr  Ginleitung  jum  9iegiftcr: 

@.  136  9]o.  28:  bic  jirei  legten  3^'^^^  l;ot>cn  tei  bev  SIiu'avBeitung 
il)re  (Srtebigitng  gefimbcu,  unb  V^ffeu  iiid;t  mel;v 

@,  141  3-  12  i>.  u.  ifl  s^rifc^eu  or  unb  y  ^iujujufügen ;  p  (i)ovn  unb 
in  ber  SJJitte  po)  =  rh 

@.  142  3-  3  adde:  3)ie  buvc^  5IMeitniig  unb  3iifö"^'"S"f^t5"ng  sufam" 
mengeprißen  SBövtev  unb  ^^ormen  \)<x\Xt  id;  gern  (a(6  eine  ^amilie)  \ci* 
j^ematifd;  sufammcn:  unb  erlauk  mir  bal^cr  in  il^rev  ©tetliing  unter 
ciiiaubev  unb  gegen  ba?  grcmbe  i>cv6er  unb  nad;I)er  SIncmalien,  Um- 
fteßungen  unb  5tbu:eid;ungcn  ten  bev  a!^>ba6etifd^en  ^eific, 

®.  143  3.  10  ftntt:  „nMvb  buvd;  [nj  [b]"  lieg:  „n^irb  burc^  bic  3eid^en 
*  uub  °    fettnev  unb  im  ganzen  biird)  [a]  [b]" 

€.  145  2J?itte  i>or  ben  Sorten:  „3)ie  33crirei[ung  gefd^iebt"  ift  boö 
neue  SJJittel  %\\  eiivä{)nen,  iveld^e?  id;  im  Ütegifter  ijcn  bem  SIrtüet  *  @d^nee 
an  in  ben  grcf^en  2(rti!eln  angeiranbt  l;al>e:  inbem  i^  nac^  ben  atigemeinen 
©teilen  bie  ^^ar  all  eleu  (Sörtev  unb  Slu^bvücfe  gleicher  cbev  älmlic^er 
S3ebentung)  in  ben  ©liebern  unb  3iifät5en ,  unter  einer  laufenben  ^hmimer 
gru^^nrt,  in  al^l;aBeti)d;er  golge  aufftelle;  nnb  biernac^  in  ben  ©liebern 
fell'^ft,  ftatt  ber  langen  SBieberbcInng  ber  anberen  gleid;bebeutenben  Sßorter 
Ijei  ben  einzelnen,  nur  furj  biefe  9himmer  \\\  citiren  bäte:  ,,[[.  ^^ar.  3]" 
cber  r/[*^ar.  4]''  (ivenn  bac  SBcrt  ba^^  C^H^tivoi^t  ber  Stummer  felbft  ift), 
cber  (fur^):  „^^.  5]";  biefe  Station  muß  aber  \\\x  S3enutjung  ber  bort 
jnfanmTeugefteEten  (g^nout^uui,  für  bie  ©etinnunng  be§  ©aujen  be«  33e* 
griffet^  auf f orbern. 

<S.  159  w^^)  3.  15  ift  Innsusufe^en:  „%  ober  ^ar.  =  parallele  77" 
„       in  3-  18  Fjin^ujufe^en :  „['|>erf.]  =  ^crfonen  ober  ^erfon'' 

@.  160  3-  19-  ba§  treujc^en  X  bient  and)  im  allgemeinen  ju  Untere 
fc^ieibungeu  in  5lrti!eln  unb  ©liebern 


1^280  35cvlv[[cviiiigcu  ju  53aiib  V. 

3m  üietjifter: 

(Sd()  erlaube  mir  l^icv  atle  bie  deinen  35erte[feriingen  tocvsiilegeii ,  irelc^c 
fic^  im  Saufe  ber  5lvbeit  ergeben  ^aben  inib  bem  9hi^en  beg  9iegifter§  tine 
jii  feiner  ^erüoüftänbigung  bienen  tonnen;  e^?  finb  faft  ancfcfilie^Iid;  fleine 
(Srgünsungen  bnrc^  ißerfe^ung  ton  einer  @tet(e  an  eine  anbere,  t'crsiiglid; 
i-ion  einer  f^\itereu  an  eine  früf)ere.  —  2)er  Snri)ftabe  a.  bebentet  adde, 
b.  I;.  füge  binsn.) 

@.  169  B.  5  ü.  n.  ift  „Sro^en-"  ans  bem  fpäteren  Strtifel  (e.  1125) 
^ierber  gu  öerfeljen 

®.  174  3«  10  i>.  n.  a.;  Pedo  Albinovanus  f.  Pedo 

®.  184  Wüte:  mä)  „^>ertngief."  a.  „;  ^crtngiefen  IV 640a" 

„        3- 12  l\  n.  nad;  „^Infcmmlinge)''  a. :  narf;  51.  fintbenb  IIo4e-55a 

@.  185  3.  7  ^Tnfaug  (nac^  „XrcpenlHnbev")  a.  1432in 

„        3«  8:  jtroi-^entänber,  -tvelt  finb  (i:cn  ®.  1125)  {)ierber  jn  berfe^en 

@.  190  3.  5  nad;  „^biere"  a.  11304a;  and)  finb  2  (stellen  „XvcVen* 
Jone"  i?cn  S^ro^en  (@.  1125)  l)ierl)er  jn  nel^men 

@.  199  3-  12  ü,  n.  fmb  „(-meere)"  unb   „(-lanb)"   nmjnftellen,  unb 
eS  ift  l)injn3ufügen:  „;  [einjelne  Sänber]  lY 99e-100a  [^to^cgr.]" 

@.  212  3.  17  bei  „fd;arffinnige''  a.  I445e 

@.  214  3.  11  ftatt  „100m,  5"  lie6  „100m,  5am" 

<B.  216  3-  3  i.\  n.  a.  „-erfc^einnngeu  I  52e" 

@.  220  3.  9  ift  „[a]"  i^or  „11240e"  jusufel^cn 

®.  223  3.  15  t).  u.  i)or  „XroVenjcne''   ift  „2:rü|>en"   au^  bem  m-ti!el 
(@.  1125  3-  11-10  ij.  n.)  bierl^er  ju  nelmuni 

@.  225  3.  5  i.\  n.  ftatt  „Slftronomie"  1.  „53.  51ftrcnomie'^ 

@.  226  3.  18  ftatt:  m.  ^Bearbeitung  I.  mat^.  S3earbeitnng 

@.  242  3.  2  3U  „^albmeffer"  a.  1154a; 
n        3-  8  ^n  „^avalleli^mn^"  a.  1 126ni ; 

e.  253  3.  14  SInfang:  ft.  11292m*  l  III  292m-5- 

„        3.  12  t).  n.  tocr  „nid;t  felbft"  a. :  g!eid;^eitig  I399e 

@.  255  3. 17  i).  n.  ift  gn  lefen:  0tefnltate  [=  (Srgcbniffe]  I44Cm,  II3m 

®.  261  3.  21  i\  n.  ju  „(iMelb.)''  a.  II  17e 

<B.  264  3.  9  i?.  n.  a.  „geiftig";  nnb  bafiir  ift  @.  265  3.  14  „geiftige 
II208e"  jn  ftreid;eu 

e.  268  3.  4  a.  2)?enfc^en 

@.  273  3.  11  (Snbe  a.  „Bochart  f.  Saron" 

@.  281  letzte  3.  Tycho  (de)  Brahe  miit>te  I^ier  ftebn 

®.  291  3.  13  i.\  n.  ft.  ?lltertBum^iviff.  l  5r(ter:bnm§-2iMff. 

@.  292  ayjitte  „Cadmus'':  ber  i^cUftäubige  5Irt.  Kadmiis  ift  bcn  ©.  630 
3.  8-7  i>.  n.  ^ierber  5U  i''evfet3en 

@.  293  3.  14  „Calypfo''  ift  bnrd?  ben  ^xt.  Kalypfo   bcn  @.  632  fo 


35evbeffeningeu  ju  53anb  V.  1281 

311   evjianäeii:  1|  Calypfo  2t.  (^mn^)^e)  11105a  (©rotte)  |  53.  (53*«  tl 
flauet) 

@.  308  3.  4  ft.  c^emifc^  1.  „S.  d^cniifd;" 

@.  325  3.  5  tov  aguas  a.  (öon  S,  Joß  (S.  625):   „»S.  Joß  de  Co- 
mangillas  1444a" 

„        3«  ö  ^-  !'•  "^^^^  376m  a.  560m 

6.  327  3.  12  D.  IL  bei  „@ef"tivn(c)"  a.  I389e; 

@.  329  3.  14  bei  „ve^tlöiifig"  a.  1 113e* 

<B,  330  3.  19  i).  11.  bei  ^unäbe  a.:  (I)  105a,  9m,  112a, m,  3m 

„       3«  1'^  ^'  "♦  i^^^   „-bilbevn   III  578m"  a.   ton  *@tcrnbitbcr 
(@.  1054  3.  16-15  i?.  II.):  „biiv^Iaiifeii,  Üaiif  burd^  ©tcrnbilbcr .  . ." 

@.  331  3.  11  ftatt:  „536e-4a:"  lie?:  536e-4a  :| 

@.  335  SKittc  muß  ber  Slvt.  „Coyineciicut"  \o  lauten:  II270e:  [Ort  ba] 
I125e,394a;  111599a 

@.  345  3.  6  i).  11.  fl.  Cox  I.  Cox  (John  Henry) 

@.  347  3.  6  ju  „cr^^Jtogami[(^"  a.   (\)cn  *fvt?ptog.   @.  664):   1293a 
(i^ormen),  7e  (^ffanjen) 

©.  348  3.  13  „(Sultnr  bcv  SJJenfd^^eit  nfn.\"  i[t  bnrc^  ben  Slvt.  *3}?en[d^ 
(<S.  754  3.  14-12  to.  n.)  ju  »ertooUftänbigen 

@.  351  [etjte  3.  I.  I227e,  454m; 

(S.  354  3. 18  bei  Daubuiffon  nacb  „1841)"  a. :  St^onf^iefer  I(281m)465e 

<B,  362  3«  10  ^*  w.  a.  Dionis  du  Sdjour  f.  Sejour 

@.  365  3.  11  Don  a.  (=  Tanaw; 

(g.  372  3.  13  ».  n.  m^  royal  society  lies:  1439m,  459a 

®.  387  3«  lö  '''•  "•  ^*^^*  Ennius  a.:  Engol  [.  Infantes 

@.  402  3.  8  mdl}  „<B6}mxp\mtt"  ift  „S(!^tt)iingfraft"  bom  Hrt.  (@.  994 
3.  1)  bicr^er  ju  ferfetjen 

@.  418  3.  10  na*  „(gvbfc^ic^t"  a.  I  (47m,  427a), 

©.  422  3.  5  t>.  u.  na^  „-Sl^älcr"  lies:  IV250a,  517e; 

@.  425  SD^itte  (2lrt.  *@vfd^ctnnngen  3.  3)  ifl  „pj^j^fifolifd;"  ju  [Ireidben 

@.  426  3.  13  t).  u.  nad^  „13a,  34m"  a.  V78m 

@.  433  3.  10  ij.  n.   „p^pfifalifd^e"  ftnb  anc^  üon  bem  2lrt.  (®.  872 
3Kitte)  ^ier^cr  ju  i}crfc^en,  tuonacb  bas  ©tat  in  3-  13  *>•  "♦  wegbliebe 

@.  436  3.  1  a.  ©trabten 

©.  437  3.  17  (toor  Fai/aQ  a.  Favorinus  f.  Phav. 

„        3-  11  ^-  "•  "ö^  „«Sibirien)"  a. :  ,  385e  (Ararat) 

@.  450  3.  3  a.  aöärme  ber  %l  IV 53 Im 

@.  454  3«  1  ^'  Übergang 

@.  459  3.  16  b.  u.  a.  -flaaten  II  433a  (inbifd;e) 

@.  461  3«  12  a.  Laurent.  Fries  ober  Friefe  [.  Phrifius 

,,        3.  13  rio  Frio  1)  ftatt:   (mej.  2:bntranb)  I.:  (bei   las  Vigas) 
2)  a.  (ton  ^.  942  3.  5):  IV350e, 

91.  19.  ^itmbolt  t,  J\o??nc?.    V.  81 


42g2  SJevbeffcrungen  ju  33anb  V. 

®.  479  3.  20  ü.  u.  waä)  „glu^"  a.  ^inimel 

(g.  486  in  ber  Übevfd^rift  ift  ftatt  „f  ©eognofie"  311  fetjeu :  f  geognoftifc^ 

@.  489  3.  9  itac^  ,,1805):''  a.  Sllcfanbevlieb  11114a; 

@.  492  3.  12  t.  II.  „nienfc^li^e" ;  biefe  ©teile  fieE)t  [d^cn  im  2(rt. 
*2«enfc^  (@.  755  3.  19  13.  11.) ,  tüo  bie  übrigen  ftelin;  in  3.  15  t>.  lu  a. 
nad()  „Sultiiv)'':  [f.  STienfc^,  nicnf(^Ii(i)] 

e.  493  3,  15  SU  „Sr^ättgfeit"  a.  11144m, 

<B.  495  3.  6  3U  „(BpaUiXi"  a.  1242e 

e.  499  3.  17  mä)  „einzelne"  a.  I357e; 

@.  503  3.  11  i.  glühen  II  118e 

„       3.  13  rct^gl.  a.  (öon  @.  951  3.  12-13);   [f.  ©[enj  1  ]33e; 
111 417e,  611m 

®.  540  3.  18  b.  u.  bi«  3.  6  i).  u.:  bcv  ganje  %xt.  *§immeleför^ev  ift 
bei  *2ßeItfor^ev  (©.  1234-8)  n)iebev^oIt 

@.  542  3.  13  toor  „bie  Sunber"  a.  „njolfenlofev"  ton  *ScIten 
(@.  1253) 

„      3.  16  naä)  „©iiitelj"  a.  11330a, 

„      3.  10  to.  n.  -  ®.  543  3.  13:  ber  STrt.  *^immel«ränme  ift 
unter  *SeItraum  (6.  1238-40)  tüieber^olt 

@.  577  3.  15  naä}  „fibir."  a.  1246a, 

3.  20  1)  ftatt  „360a"  I.:  359e-360a  (fübamcr.)  2)  nad^  „[ih'u 
rifd^er"  ift  „1246a;"  njeggulaffen 

„.      3.  23  nad^  „ÜJeifenbcr"  a.  1102m, 

@.  596  3.  9  öor  „n?eiter"  a.:  ber  m\kx  11154m, 

@.  597  3«  7  ö.  u.  „im))onberabeI"  a.  (=  untüägbav) 

@.  603  3-  l"^  b.  11.  ftött:  =  l)p.  microfccp.  2;^iere  I.  microfc.  2:^iere 

@.  622  3.  17  b.  n.  nad^  „53äd^e]"  a.  1  230me, 

@.  628  3.  3  ^albmeffer  lieg:  III  522a,  9m; 

®.  629  3.  3  m^  „«Streifen]"  I.  11132m,  52iam 

3.  11  lieg:  2lbftänbe  111522e,9am  (bef.  SBertjältniB ,  9eei^e) 

@.  655  2Ritte  öor  „^ublication":  ^ier^er  mü^te  ber  2trt,  „^rolegcmenen" 
bon  ®.  908  Witk  fommen 

@,  656  3.  9  bor  „35ot(ftänb."  a.  1116m; 

<B.  658  3.  14  1)  nad^  „beö  Söertaüg"  a.  187a  (treibenbe),  2)  nad^  „im 
SBeltaK"  a.  139e, 

©.  669  3«  14  ^«  ^'  ^^^  „Lacedämonier"  a.  (=  Spartaner) 

©,  677  3.  14  tjor  „latcinifd^"  a.:  Latein  f.  ü^ittelalter; 

@.  679  3.  7  ö.  n.  ijor  „-krümmer"  a.:  Xrod^t^t-S.  1256e*; 

@.  685  3,  8  nac^  „(geb.  1779"  a.  f  23  3an.  1862) 

®.  697  3.  15  naä)  „ülängen-55.)"  a.  [ögl.  Paris] 

®.  698  ajtitte  nad^  „L.  junior"  a.  (=  Cornelius  Severus,  f.  @.  1002) 

©.  699  3.  5  nad^  „-^aVi"  a.  (=  mxo^at) 


SBerbefferungeu  ju  Sonb  V.  1283 

@.  699  3.  18».  u.  am  @nbe,  nad)  „478e-9a',"  a.:  ft.  (Sd^ttjanfimgen 
I  335am,  6-7 a ; 

®.  713  3.  13  i).  u,  nad;  „©üb;"  a.:  qjcle  IV  107m,  112m,  187m,  8a; 

@.  719  3.5  ü.  II.  t)or  „Öiid^tung"  a.:  9?ic^t!iaft  [[.  I)^.  9J?agnetnabeI] 
IV49e, 

e.  723  aJJitte  nad;  „ii-Bige"  a.  [bgl.  SRcgelm.] 

@.  725  2JJitte  ijov  „Sinieu"  a.  Sinie  f.  |c^ti)ä#e; 

@.  734  3«  6  "fld;  „mantfd^urifc^"  a.  (=  manbft^niid^) 

e.  737  mWit  nad^  ,J@d^iiee"  a.  1137m, 

®.  741  3.  5  ».  u.  imd^  „felbftrciid;tenbe"  a.  I86a; 

@.  747  3.  8  b.  11.  bor  „©uv^fiÄtii^fett"  a.  2)tc6tig!eit  f.  -hjaffer; 

@.  751  3.  18  ö.  u.  flatt  II316e,  IV99e  ließ:  11301a,  316e;  IV99e 
(engl.),  471e; 

@.  756  3.  13  nad^  „9?id^tiing"  a.  I385e, 
„        3.  19  na^  „252a,"  a.  261a, 

8.  762  3«  8  t\  II.  iiad;  „geiier!iigelii"  a.:  ,  aii§  bcm  SBeltvaiim] 

@.  769  3.  20  t?.  n.  bcv  „I)eiBe  3cne"  a.  411m  (im  alten  M.y, 

©.  796  3. 19-20  1)  m^  „©nibeii"  L:  [f.  etehiM^Ien]  1 167a,m  (419e- 
420a)  2)  3.  20  nad^  „SDe^reffion]"  I.  I166e,419e: 

@.  808  3.  17  nad^  „Söüvbe"  lies  I  @.  XVm  (erhobene),  23m 

@.  813  3.  19-20  „aiifgegä^rte  111319m"  ift  m^  „aufgelöfle"  jh  [teilen 

(S.  841  3«  14:  nad^  „Sonne"  a.  @terne, 

@.  858  toorletjte  3.  bor  „3cIlBebicnte"  a.  3obiacarrid^t  I  409e-410m* 

®.  910  3.  17  to.  n.  nad^  „S^ittclalter"  a.  [f.  ©Aftern] 

®.  942  letzte  3.  ^.  Adelgunde  I.  Albertine 

®.  998  3.  9  b.  lu  jlatt  „-tDÖnbe  IV229e"  lie«:  -trönbe  IV43e,229e 

(S.  1028  3.  8  'o.iuSotarä:  ftatt  „(8utfan  ..."  He«:  (ausgekaimter 
5?ulfan . .  . 

©.  1081  3.  6  ö.  n.  noc^  „Linien  gleicher  511)».  1 431m"  nui^  aug  3.  4 
to,  n.  folgen  „:  gefc^Ioff.  ©Vftem  I5Sa;" 


^erneie 

^u  ben  t»icr  erften  53äuben. 


[3c^  biete  ^ier,   mä)  Den  ivenigeu   üon  bem  großen  35evfaf[ev  (au«  gc* 

Icgeutlic^er  i8eofcad;timg)    gelieferten   53erid^tignngen    jum   3ten  unb  4tcn 

S3anbe,   eine  lange  9teil)e   i?on  ^Berichtigungen   unb  S5erbefferungen  ju  ben 

mx  erften  53änben  be§  ^c«mo«  bar;  id>  berbanfe  fie  mit  geringen  2luS* 

nahmen  aüe  meiner  ^Beobachtung  unb  meinen  S3emürumgen  bei  ber  biel* 

fachen  unb  tief  eingebcuben  33efc^äftigung ,  ju  trelc^er  i^  im   Saufe  ber 

3eit  berufen  gen^efen  bin:  Don  ber  Slbfc^rift  ouS  beS  SSerfaffert-  öanbfd^rift 

an  (f.  5Bb.  V.  @.  16—17)  big  ju  ber  üerbefferten  5luegabc  beg  toömoö, 

ivet^e  icb  mit  Genehmigung  2(Iejanber§  öon  ^umbolbt  bom  2lugi:fl  1858  an 

bi«  (Snbe  ^uli'^  1860  in  ber  beutf^en  53cI!§bibriot^eI  ber  3.  @.  (lotta'fc^en 

SBu^banblung  geliefert  I)abc,  unb  bi«  ju  meiner  5Iuöarbeitung  beS  9?egi|ler^ 

über  bag  2Berf. 

@,  33ufc^mann.] 

^erti^tigungen  unb  ^erbefferungen 

3um  er flen  S3fl übe: 

[3cb  bejeicfme  (mit  Übergebung  öieleg  Oeringfiigigen)  mit  einem  @tern  * 
bie  2)rucffeBIer,  meiere  in  einem  jnjcitcn,  fonfl  fe^r  correctcn  3)ru(f 
biefeS  SBanbeg  i?orfommen;  bie  SSerlaggbanbhmg  i>eranfraltete  biefen  9^eu* 
brud  balb  nac^  betu  (Srfc^einen  beg  SSanbeg,  we'ü  bie  5tuflage  fd}netl  Der* 
griffen  toar:  oBne  baß  uns  in  ißerlin,  n?egen  ber  dxk,  eine  jDurdbfic^t 
geftattet  tüerben  fonnte.  2)ie  ^Berichtigungen  o^ue  (Stern  ftnb  bie  beg  erften, 
OriginaI*S)ru(feg;  fie  gelten  faft  immer  jugteic^  für  beibe  S)ruc!e:  in  bem 
feltenen  i^aße,  baß  ber  ^JJeubrudf  einen  S^rudfebler  jeneg  ijerbeffert  ^at, 
i[t  bag  3fi(fif»  °  oorgefefct.j 


53evic^tigungeu  jii  53aiib  I. 


1285 


@eitc  unt>  Stilt 


ftatt: 


lie«: 


41  3.  11  b.  u.    3550  X.  [Clümborazo]   3350  Z. 


11 


73  3-  12  Geometrie  Geometrie 

74  3.  4  Peclet  Peclet 
„   3«  6               poar  Tannee  pour  l'an 

75  3.  5  to.  u.      Sünebüvgev  Süuetnirger 

76  3.  4  i.\  u.      (5Icm.  (£lcom. 
*®.  1003.  7              A                                    17 

(ber  6**  «Satunietrataut  kträgt  -^  teö  §aii^^tv(aueten) 
@.  112  3-  <<  *>•  11-      (^f^'  gvö^teu  (Sjcentr.        (bie  größte  (Sjcentr. 

S3urfarbt'jd;e  33iir(!I;arbt'f^e 

91eirf)at^en(9}?a[fac^u[ett§)  9ien>».^ai:eu  (Scunccticut) 


@.  117  3.  6  i\  11. 
@.  125  le^te  3. 
@.  129  3.  9  i).  u. 

@.  130  3.  11 
@.  132  3.  5 
@.  136  3.  2 
(S.  137  3.  13 
@.  156  3.  3  ö.  u. 
®.  191  crfte  3eire 


240,000 
güicct 

@c^irarm*ervegenbe 

mit  bloßem  Sluge 
48°  40' 


240000 

Süicctt 

äJ^uffc^ciiBvoef 

f^tüarm  -  ervcgciibe 

noftoc*ä^nli(f)en 

Obi 

mit  bleuen  Stiigeii 

8O°54'ob.80°40'cb.8108' 


(Slfejanber  boii  §umbo(bt  ^atte  beii  ^^\^\tx  toon  48°  40'  fiiibcr 
in  80°  54'  corrigirt,  imb  [0  ^abe  id^  in  meiner  neuen  2lu&gabe 
gefeilt;  am  16  ®e^t.  1858  gab  er  mir  aber  einen  3^^*^^^  ^^^ 
ic^  ncd?  betra^rc  nnb  auf  bem  er  gefd^rieben  ^t:  „3cb  fanb 
bic  iReignng  0  auf  bem  magnetifd^en  2(quator  jnjifc^en  W\z\\u 


^>am^a  nnb  Sapmarca  nad^  S3b.  I. 

@.  432  5Inm.  29  lat.  7°  1 

fübli(^,  lg.  80°  40'  SBej!;  genouer 

SBb.  IV.  e.  88  lat.  7°  2' 

lg.  81°  8'  Beft") 

®.  200  3.  3  t.  n.      Sonjenörn 

2cn>encrn 

e.  205  3.  3  nnb  14    ©iefefe 

©iefecfe 

@.  206  3.  7              (2rnm.)  * 

CInm.)  *« 

<B.  229  3.  8  b.  u.   ,  \  einer  gecgr.  SJJeile 

i 

4              f;           n 

*  @.  249  3.  10            ^t^ri^^regetcn 

^^ri^^bfcgetbcn 

<S.  255  3.  13            ©uatimala 

©nateniala 

©.  262  letjte  3.         OifenS 

Cifan^ 

<S.  267  3.  11  b.  n.  ba§  .tcmma  nac^  „Srn^ticn^geftein/'  mn^  tregbleibcn 

@.  273  3.  2  baS  Äomma  nad^  „machen,"  ift  n^eg^iilaffen 

*  e.  274  3.  12  3)?a3ari  9Ll?av5ari 

„     „     3-  13  (lanjccoU  S'an-jaccli 

*  ®,  286  bcrlel|te  3.  ^teridjtp«  ^tericbth^^ 

*  @.  288  3.  4  eiinbfüit  ^üubflntli 
©.  298  3-11  ^«  "•  succifer  succinifer 


1286 


S3eri4)tigniigen  511  53aub  I. 


(Btitt  unb  S^iU  flatt:  liel: 

*  e.  303  3. 6  ^pttx'q^  Sl^^tervj 

„    „    3-  14  ö.  u.  iiac^  „@ebimentfovmationen''  ij^  ein  Äomma  3U  fetjen 


*  ©.  307  3.  12  i).  11. 

in  (bentfc^) 

in  (lateinifc^) 

*  ©.  318  k^te  3. 

^pntfc^i 

^ufc^ti 

ff     ff     ib. 

naä)  ,,$!nriftan/'  ifl  baS  Äcmma  njeg^utaffen 

@.  327  3.  4 

milles  marins,  jebe 

ff        ff        iebeS 

®.  332  3.  7 

SBelem 

58elen 

@.  334  3.  12 

aber  bnrd; 

aber,  bnrc^ 

*  ff    ff    3.  7  iJ.  «. 

Rizophora 

Rhizophora 

*  e.  346  3.  12 

(33r.  570,  30  nod^  6<>  9 

(53r.  57^  3')  noc^  6°,  9 

*  f,     f,    3.  15 

13°  8 

13°,  8 

@.  348  3.  11 1).  11. 

^arl^er 

prcer 

*  @.  351  3.  9 

gefte: 

We; 

*  ®.  352  3.  13 

9ianbtbärer 

8innbtf;ä(er 

*  <B.  353  le^te  3. 

8^95 

0°,95 

(^Bevänbermig  bcr  mittleren  Sa^vcg-J^em^evatnr  in  einem  Sreitengrob) 

*  @.  354  3.  12 

(250-264 

(240-261 

*  ®.  358  erfte  3. 

30| 

30«! 

@.  360  erfte  3. 

(Santa  ^e 

@anta  %e 

*  (S.  369  3.  3  i).  n. 

fünfsig 

fnnfjig 

®.  375  3. 8 

yj^enjel 

aJien^et 

@.  376  3.  4  ö.  u. 

(Seitamineen 

@citamineen 

*  ®.  385  3.  4  tj.  u. 

bieß 

bies 

*  (S.387  2tnm.2  3.1 

(@.  88). 

(@.  88.) 

®.  388  3.  9 

Transact.of  the  astron. 

Memoirs  of  the  astron. 

Soc. 

Soc.  1842 

©.  391  le^te  3.  Bis 

Recueil   des  Mem.    de 

Recueil  des  Actes  de  la 

@.  392  erfte  3. 

l'Acad 1836 

Seance  publique  de 
l'Acad 1835 

*  ©.  392  3.  5 

beS  Keinem  ©ternS 

beS  fleinen  (Sterns 

*  @.  394  3.  15  b.  n. 

noc^ 

bort 

@.  396  3.  13  D.  n. 

2e  ^oi 

2e  ^ci) 

(S.  397  3.  15-14 

Samet^erie,  Journ. 

©ncrotat?   be  Slain* 

t).  u. 

dePhys.  1819mai 

öille,    Journ.    de 

p.  264. 

Phys.  T.  88.  1819 
p.  363. 

@.  398  3.  6-5  to.  u. 

Comptes     rendus 

Comptes       rendus 

1837  T.  I. 

T.  IV.  1837 

*  „     „    3.  5  \).  n. 

St.  Petersbourg 

St.  Petersbourg 

*<S.  4003.  11 

2^ortora 

2!^ovtona 

*  ©.  401  3.  12 

bieB 

bieS 

S3evic^tigungen  511  S3anb  I. 


1287 


@eitc  unb  3«ile 

ftatt: 

lieS: 

*  ®.  402  3.  7 

dubitum 

dubium 

.     .     3.  15 

^baetoii 

^^aet^on 

®.  403  3.  7  t).  u. 

äJiufc^enbroef 

2Jinffc^eii6rcef 

@.  404  3.  5 

Comptes    rendus 

Comptes     rendus 

1837  T.  II. 

T.  V.  1837 

*  @.  405  öovle^tc  3. 

11  parait 

„11  parait 

*  @.  406  3.  4 

grand 

grande 

*  ®.  407  3.  7 

2;iiriier 

Siivitor 

*  .     .     3.  9 

Ifaak 

Ifaac 

(S.  408  2}^itte 

Annal.  Alex. 

Anal.Alex.(b.b.  analecta) 

@.  411  3.  7 

Nat.  Quaest.  I,  1. 

Nat.  Quaest.  I,  1.) 

*  (S.  412  3.  7 

Venus 

Venus 

*  ®.  413  3.  5  ij.  11. 

lange 

langen 

@.  414  3.  2-3 

2id>tfvei[cS 

tüo^I:  Snftfreifcg 

*  ®.  415  2Inm.  79 

P.  II, 

P.  II. 

„     „    5liun.813.2 

9^tc^oIl 

mm 

(S.  417  3.  11  ö.  11. 

@c^mibt 

©ci^mib 

„     „    3-  6  i>-  «• 

Xi}xcUx 

S^ürolifd^e 

@.  420  3.  18  i).  u. 

©ofi'eliii 

©offettiu 

*  „     ,;     3.  7  ö.  11. 

]M  e  m  0  i  r  e  s 

Memoires 

*  ®.  423  3.  18  J).  11. 

45°  27, 

45°  27' 

0  (^.  424  3.  9 

^p\>\attm\Q 

2It^Iattung 

„     „    2111111.63.3 

^ertf^ire 

^ert^fbire 

*  @.  425  9}?itte 

Theorie 

Theorie 

(S.  426  3.  3  D.  11. 

128| 

128|  e"B 

*  ®.  427  3.  9  ö.  11. 

ÜRaffen 

9}?affen. 

*  @.  428  3.  3  ö.  II. 

3ndin.53eränb.bon33°,05        „        „       23^05 

@.  429  3.  6  ij.  lt. 

Treatise  ofMagne- 

TreatiseonMagne- 

tism 

tism 

®.  432  3.  10  i).  u. 

80''  40' 

80°  54'  ober  81°  8' 

(f.  au 

gfüBvUd^  oben  Bei  <B.  191) 

*  ®.  433  3.  13  ö.  11. 

Electr. 

Electr. 

@.4405tiim.423.2 

©iljerflröm 

©iljeflröm 

©.  441  3.  7  ü.  11. 

Äeiifcal 

^enbaü 

* 

f/       r/        ff     ff 

Quarterley 

Quarterly 

ff    ff    3-  6  iJ-  ". 

Vol.  IV. 

July  to  Dec.  1827 

(S.  442  3.  6 

la  Tonner re 

le  Tonnerre 

®.  444  3.  8  b.  11. 

a^itd^cü 

m^m 

@.  445  3.  10 

Vol.  III.  p.  337. 

Vol.  III.  1834  p.  369-382. 

*  ®.  451  3.  8  i>.  lt. 

Appian, 

Appian. 

*®.  4523.  11 

l^aert 

^aevt. 

1288 


SSerid^tigunoen  31t  53anb  I,  IL 


(Seite  unb  3«ile 

ftatt: 

lieg: 

@.  453  3.  14  ö.  u. 

im  ^cntiie^ 

in  ^cntiis 

*  ®.  455  3.  5  i).  II. 

Vides.  quae 

Vides,  quae 

*  @.  465  3.  15  ö.  u. 

Electricite 

Electricite 

*  @.  469  yjatte 

SBrangel 

@.  2BraugeI(b.^.  fiel;e) 

*  a  471  3,  15 

litterum 

littorum 

@.  473  3.  7 

in  Norge 

i  Norge 

@.  474  3.  3  u.  10 

@^mcnb 

®^mcnb« 

<B.  475  3.  3  ö.  ii. 

dessechement 

dessechement 

*  @.  476  3.  4 

arsive 

arrive 

@.  479  3.  6  to.  lu 

al  Magellanes 

al  Magallanes 

@.  480  3.  15  ö.  u. 

NewEdinb.  Ph 

ilos. 

Edinb.  New  Philos. 

Journal  No. 

18 

JournalVol.18.1835 

®.  481  3.  9  \).  u. 

S3ovbeauj  44«  50 

„      44"  50' 

®.  482  3.  16  u.  15 

überbie^aii^turfad^ 

»enber 

über  bie  ^au^^/Urfac^en  ber 

i).  11. 

2;em^cratiirtoeifc^ieb. 

2^emveratiiv*SSer[c^ieb. 

auf  bev  (SvboBevfläc^e 

auf  bem  (Srbfcv^er 

*a4852lnni.763.5 

53ogcta  (^Breite  4° 

26' 

„       n     4«  36' 

*  @.  486  3.  10 

Annales 

Annales 

*  „     „    ?tum.  86 

Annuaire  .  .  .  ] 
1838 

pour 

„     pour  1839 

®.  489  3.  5  i\  II. 

(De  Aere 

(De  Aere 

@.  491  3.  4  t.  u. 

S^riig)  fid^ 

(5t}vue),  fid; 

33enc^tigunc]en  unb  Sßerbefferungen 


giim  3 11) eilen  53aubc: 


®.    22  3.  6  t).  II. 
(eben  fo  @.  41 

e.  56  mim 

@.  110  2Ritte 
„     „    3.  10  to.  II. 
<B.  113  2rnm  55  3. 
©.  1143.8 
<B.  120  evfte  3. 
©.  122  5Jnm.  88  3. 
<B.  123  3.  11 
@.  124  erfte  3. 
@.  126  2Ium.  43,1- 

@.  129  3.  5  i>.  II. 


@c^iffabrt 
,  45  n.  f.  to.  bi«  ©.  141) 

em^^fangen 

§aubeIcourt 

entgegenfteüt  f)at 
1  (®.  36), 

gibt 

Sunsenii 
8  ®(^aar 

S3ortrcffIirf;e 

fd^ilbert 
-2    al§   a^Zenfd;    unb    als 
©(^riftfteüer 

@c^Iei^b?in^ 


ec^ifffa^rt 

em^*fangen 
§anbebouvt 
entgegengeftcllt  I;at 
(®.  36.) 
giebt 

Zouzenii 
@d^aar, 
t>cvtrefflid;e 
fd^ilbevt 
al§    9D?enic^en    iinb    aI8 

ec^viftfteaevö 
(gd^lei^fieim 


33cri(^tigungen  3u  33aub  II. 


1289 


8eit«  unb  3ei'e 

ftatt: 

üti: 

@.  133  3.  16 

(pradesa  ober  paradesa 

(pradela  ober  parad^a 

@.  162  3.  8 

inbüj^rießev 

inbiijlrietler 

©.  176  3.  7  ü.  u. 

toon  Äiicn'Iün 

ijom      „ 

@.  189  3,  13  li.  u. 

2öut5Jia^I 

SBetjfta^l 

@.  197  3.  11 

maa^ 

maB 

@.  202  3.  13-14 

Sltc'janbria 

Sttej^anbria 

e.  209  3.  13  D.  cBcu 

^imod^avcs 

2:iinoc^arie 

unb  3-  2  ij,  u. 

@.  220  ^Kitte 

©c^enfi 

<B6)mfi, 

@.  240  3.  4  ö.  u. 

abfoiibertc« 

abgefonbcrtcö 

®,  246  3.  7  b.  u. 

400,000 

400000    . 

(S.  256  le^te  3. 

aT^.^uft 

al*@ufi 

<B.  261  3.  9 

Slf^an 

njc^I:  3I^an 

@.  268  3.  5  t).  u. 

gcrreto 

gcrrelo 

,,     „    3.  3i).  u. 

Ojfovb     . 

Orforb 

@.  293  3.  13 

1306 

1306, 

@.  294  U^ttttc 

SSuffoIe 

53ouffoIc 

@.  296  3.  3 

^eucrbac^ 

^eiirbac^ 

(g.  309  (4mal) 

Sortej 

Sorte« 

@.  322  2«itte 

Sortes 

(Sorteg 

@.  324  3.  6  l\  11. 

ragione 

ragione.  . 

©.  329  3.  5  i?.  lt. 

^Dutmanu 

^oiitman 

r,      „    letzte  3. 

S3Ieatr 

331aeutr 

®.  360  3.  7  i).  u. 

^lamfteab 

glamfteeb 

e.  362  3.  6  ö.  u. 

2:f)omag  <Bm\t\) 

^Robert  (gntitl; 

@.  379  3.  10  u,  11 

(auf .  .  .  angciDanbt)  juv 

auf .  .  .  auijeiraubt,  sur 

@.  380  3.  15  b.  11. 

ei^viftian  @tiirm 

S^riftop^      „ 

@.  382  3.  5  l\  11. 

©iicrife 

©uericfe 

@.  391  Sriitte 

Semerl? 

Semen) 

e.  409  3. 5 

äRüiisfüBe 

üJ?ün3fufec 

©.  413  3.  4—3  i).  lt. 

Tapobrane 

Taprobaiie 

@.  415  3.  11 

402 

402) 

@.  418  3.  10  l>.  11. 

SSöIter 

S5ölc!er 

©.  419  3.  5 

©trab. 

@trabo 

©.  422  9J?itte 

§^alitl) 

§^atit 

@.  423  3. 5 

Nicephor. 

Nicephori 

©.  424  9)litte 

^^^erboräer 

^t}^erbcveer 

@.  437  3.  4  l\  11. 

^itangbo 

^oawQho 

©.  443  3.  12  ü,  lu 

ber  thus 

baö  thiis 

e.  447  mnc 

^abc. 

\)aU.) 

©.  449  erfte  3. 

vestro 

vestro .** 

1290 


S3eric^tigungen  311  S3anb  II,  III. 


(^eitc  mib  ädU 

fiatt: 

Ilc«; 

e,  449  3.  7  t3.  n. 

Susruta 

Susruta 

©.  453  3.  12  t?.  ü. 

Tarikhi 

Tärtkhi 

©.  458  3.  5 

SBeftfüfte 

Oftfüfle 

„      „    3.  12  ».  11. 

Upernatoicf 

Upernaöif 

@.  467  3.  13 

erfc^ieu 

erid^ienen 

©.  469  3.  7 

^euerljad^ 

^eurbad^ 

„     n   3.12 

©ebillot.  .  . 

1841 

ijl  fcaS  memoire 

©.  480  3.  8  ü.  II. 

89  (@.  314.) 

89  (®.  315.) 

@.  481  3.  14  D.  11. 

350,000 

350000 

©.  482  3.  7 

lila 

„lila 

@.  486  3.  15  b.  11. 

pole 

pole 

„      „    3.  4  D.U. 

Fame 

Tarne 

@.  487  Hunt.  14  3. 1 

(@.  335.) 

(@.  336.) 

(S.  496  3.  16 

addentur 

addantur 

.      .    3.  18 

quem 

quam 

@.  497  3.  11 

Ävst^jauotügfi 

Ärjtjäanoivsü 

®.  504  3.  2 

(Pergaei)  quoq 

ue 

(Pergaei)  eadem  quoque 

@.  506  3. 15— 14b.  u. 

^a^raüeliemuS 

^ar^aüelismu« 

©.  510  3.  3  ö.  u. 

(®.  357.) 

(@.  358.) 

<B.  511  3.  4 

48  (®.  358.) 

48  (®.  359.) 

@.  513  letzte  3. 

Saturninum 

Saturnium 

@.  515  3.  9  ».  «. 

75  (@.  376.) 

75  ((S.  377.) 

©.  518  3.  11 

familiaritates , 

sunt 

familiaritates  sunt 

©.  525  3.  16  ö.  u. 

@.  105-119 

@.  105—120 

„     „     3.  10  ö.  u. 

@.  409-413 

(2.  409-414 

©.  533  3.  6  t?.  u. 

®.  6-11 

@.  6-16 

r.     f,     le^tc  3. 

@.  12—25 

©.  16—25      ^ 

@.  537  3.  6  ü.  u. 

@.  423-430 

@.  423    433 

©.  538  ÜJZitte 

2lum.  ®.  431- 

-436. 

Hnm.  @.  433-436. 

„     „    3.  16  i\  u. 

I;attc  bie  iUionard;ic 

^ättc    „     „ 

@.  544  3.  11 

©uerife 

©uevicfe 

33eri($tigungen  unb  33erBefferungeu 

3um  brittcn  S3anbe: 
[NB.   2)er  größte  X^eU  ber  »om  35evfaffer  am  @nbc  be«  3ten  S5anbe§ 
ijerjeid^neteu  3)ru(!fe^Ier  imb  5Ber6effenmgcn  fmben  fic^  in  einer  anbcren 
Stnjal;!  bon  2lBbriicfen  öevteffert.] 

@.    27  3- 4  i).  u.         de  platonico  de  Platonico 

©.    34  3.  14  Oocbmiu  ®on.nn 


33enc^tiguitgen  311  33a:tb  UI. 


1291 


©citc  unb  3cife 

natt: 

Ueö: 

©.    36  3.  7  ü.  u. 

Slrifüßu« 

Slrift^üiiS 

©.    56  3.  3  ».  u. 

(Stranüerg 

<Söanberg 

u      f,   leiste  3. 

Sa^reSberic^t  für 

3o^re8ber.3aI)rg.  9(für 

1830 

1828  —  ober  genau: 
eingereid^t    31    iWür.} 
1829),  Xüh,  1830 

©.    77  ijorle^tc  3. 

TOajen 

tvaren 

e.    80  3.  12  D.  11. 

^IcSt 

^IcBl 

@.    91  3.  14 

beö  3it^itevtrabanten 

ber  Su^iter^trabanten 

@.  116  3.  12  b.  11. 

U^tenbroc! 

Ui;Ienbroe! 

@.  121  3. 16  D.  0.  imb 

^ 

12  to.  lt. 

predominence 

prtSdominance 

f/     n    3-  19  ö-  0. 

interferences 

njO^I:  interference 

@.  126  3.  9  ö.  lt. 

Basis  Astronomiae 

1  Clavis       „ 

@.  127  3. 8 

Wansted 

Wanstead 

®.  152  3.  10 

(ingefteüt 

ettua:  bergefteüt 

©.  161  3.  10 

©übccatomevie 

2)obecatemorie 

(eben  [0  @.  197  3. 

4  U.U.,  @.  198  3.  3  b.  0. 

11.  8  i).  lt.,  @.  4743.  3) 

@.  180  »Oriente  3. 

@untjcnbau[en 

©itnsenbaufen 

@.  181  3.  4 

iBonüianb 

bcffer:  33ouüiaii 

„     „    3.  7  t.  11. 

[üblich  S)ccl. 

füblic^e  2)ecl. 

©.  190  3.  11  t?.  11. 

Catagolus 

Catalogus 

©.  197  n.  198 

f.  ükn  Bei  @.  161 

@.  200  3.  4 

(leiten 

^eiBt 

©.  205  3.  9 

49  (@.  170.) 

49  (@.  169.) 

@.  208  3.  4 

> 

öeipiav 

@.  213  2Inm.  92  3. 

4  No.  32 

Vol. '32. 

@.  245  3.  3 

I;etler 

^eüer. 

@.  254  3.  5 

tfl  ba§  Äcmnia  am  Snbe  ber  3^^^^  lueg^ulaffen 

®.  264  3.  11 

Sft^rBunbevte  ber 

ber  Sa^r^itnberte 

©.  274  3.  13  ö.  u. 

0,  "3744 

0",  3744 

@.  283  3.  14 

ßö  fl 

(SS  ift 

(S.  285  3.  9 

!o^motogifd)en 

co^mologi[d)eu 

.      „    3.12 

2(ftrononiie.  ®.  416. 

Slftronomie  <B.  416. 

®.  289  le^te  3. 

fcl(^e  bie 

foId;e,  bie 

®.  291  3. 11  i>.  "• 

ÄoSmüIcgi[(^e 

co§inoIcgi[(^e 

@.  309  3.  17  ö.  11, 

,    vertes  et  bleues 

vertes  ou  bleues 

„      .    3.  13  i?.  n. 

exces  de  rayons 

exces  des  rayons 

S.  335  3.  5  tj.  n. 

beS  rechten  ©d^enfels  {a  ' 

Orionis):  flatt  a  idmixt  ein 

anberer  S3nd;flabe  311  fe^en  jn  fein,  benn  «  ifl 
bie  rechte  @(f;iilter  (f.  <S.  169  3.  11  »?.  u.) 


1292 


33evic^tigiingen  jii  SSaiib  III. 


©eite  unt  Stile  ftatt:  Iie3: 

@.  349  3.  4  imb  5  bie  2lii«brü(i"e  „erftereii''  imb  „(elfteren"  fiub  ju  tocvtaufc^en 


@.  350  3.  5-6 

an-tarcticum 

ant-arcticum 

@.  354  5rmn.  7  3.  ] 

L    51.  a.  0. 

^oemoö  53b.  II. 

@.  356  Slum.  17  3. 

7  fo«moIogifc^ev 

coömologif^er 

@.  390  letJte  3. 
@.  391  boitetjte  3. 

5  @ömmcrinfl 

©ömmerring 

@.  392  3.  2-3 

Soemmeringio 

Soemmerringio 

®.  398  elf  e  3- 

bem  Biofem  3luge 

bem  fclo^cu  ^Iiige 

©.  407  3.  6  b.  u. 

SBriino  imb  Sf^icclaii^  Svitno  unb  5^icc(au8 

@.  415  3.  12  i).  u. 

splendor 

resplandor 

@.  416  aJiitte 

aWü^Ibac^ 

aJlii^Iberg 

„     „    ijorTe^te3. 

Basis  Astronomiae 

;  Clavis       „ 

@.  429  3.  8 

^^laueteii,  jtiMfd^eii 

^laneteu,  bie  jn?ifd;en 

©.  465  le^te  3. 

facinut 

faciunt 

©,  466  5(iim.  10  3, 

4  Sclff« 

Solf'8 

®.  472  3.  11 

Sittcvatiivöefd^ic^te 

2iteraturgefd^id;te 

®.  474  3.  3 

f.  oben  bei  ®.  161 

„      „    mittt 

bcj  im  2lttcvtf)um 

ber      „      „ 

e.  486  erfie  3. 

auf  bch)of>rt 

aiif6eh)a^rt 

„     „    3.14 

Monarquia 

M  0  n  a  r  c  li  i  a 

©.  497  yjiitte 

aWcfotti 

3«üffcttt 

®.  537  3.  5  ö.  u. 

8  5«oi). 

9  9^oi). 

@.  538  3.  11 

tI;eorifc^c 

tr;eoretifd;e 

»     f/    3-  13 

Optics 

Opticks 

@.  543  3.  10  to.  u. 

ber  jiijeite 

ber  erfte 

@.  547  3.  8  b.  u. 

eineö   bvcnnenben 
^ör^ev 

„      „    ti>r^^erg 

®.  552  3.  2 

8 
h 

2 
5 

„     „    Sliim.  793. 

1  (@.  525). 

(@.  525.) 

„      „    5tnm.813. 

1  (e.  526). 

((5.  526.) 

@.  553  3.  8  ö.  u. 

91  (@.  530.) 

91  (@.  532.) 

@.  554  3.  14  i).  u. 

bie  Sorte:  o^iie  ettrac« 

[inb  tvegjulaffeu  (h)eil  4 

511  öercffeiitlid^cn 

3eiten    borber    fd^oti 
baffelbe  ge[agt  ift) 

Snfeläu®.  571:er 

fie 

3.  p^eu  Iinf§ 

3cile  9  ijpu  miteii 

3eite  8      „      „ 

@.  576  3.  2 

or  bits 

Orbits 

e.  583  5tnni.  29  3. 

2  in  den  Comptes 

in  bell  Comptes 

e.  586  i>orlct3te  3, 

alliud 

aliud 

®.  591  3.  4 

auf  fd^iieüeu  IWoifeu 

bie  fd;ueüeu  W\\i\\ 

©.  599  3.  5 

(iOZaffac^iifette) 

((Scnuecticiit) 

Setic^tigniigcn  311  ^anb  111,  IV. 


129^3 


@eitc  unb  ^eile 

fiatt: 

lie^: 

@.  608  3.  11 

9iJa(^t  üon  13  9ioi5. 

n         ^On^         ff          ff 

@.  618  3.  3  ö.  u. 

feäit 

bält 

@.  629  3.  3 

neunsc^n  3a^rc 

ob:  neun  3a^ve? 

(bog  3te  Äe))Ier'[e^e  ®e[et5  ^pöter  ol«  bic  jtoei  erfreu) 

@.  633  3.  5  D.  u. 

2tnm.  406-419. 

Hnm.  @.  406—419. 

@.  635  öorictjte  3. 

@  97 

@.  97 

@.  636  3.  5 

@.   115 

@.  145 

ff    ff  3«  s 

@.  136 

®.  156 

@.  637  3.  17 

ferne 

ferne 

„     „    3.  9  to.  u. 

(^nni.  88)  - 

(Hnm.  88).  — 

@.  638  3.  15  t.  u. 

9)  ....  @.  455    460 

.      „       „     ©.455—459. 

„     „      „     naö)  biefer  3eirc  ifl  ^in3ii3ufügeu : 

10)  Sid^tftärfe  ber  ©onnc 

auf    ben    Planeten 

@.  459—460. 

@.  639  3.  5  ö.  u. 

3}Zetore 

Meteore 

®.  641  3.  12 

@.  73  3.  12. 

ff      3.  11. 

@.645(S)vnd[e^Ier)3-4  @.  27  3.  22 

ff      3.  20 

ff        ff                   ff               ü' 

7  @.  91  3.  9 

ff     3.  10 

„     „          „      3.  10  @.  179  3.  29 

,f       3.  30 

S3ert(^tigungen  unb  ^erbefferungen 

3um  öicrten  53anbe 

■  • 

@.    23  3.  7  i).  u. 

bejc 

ber 

@.    373.12 

2)JitteI,  ba8 

mim,  n?eld^c 

@.    38  öorle^te  3. 

gourrier 

gourier 

@.    47erjle3. 

Oleminf! 

Olefminff 

©.    52  3.  11  i).  u. 

3aque8 

SöcqueS 

@.    57  erjle  3. 

iRormann 

9^orman 

@.    60  3.  13  15.  u. 

§iörter 

Vierter 

®.    64  3.3 

p.  1—22 

p.  1     22. 

„      „  3.  14  ö.  u. 

of  Magnetism 

on       „ 

@.    65  3.3 

2e  35oifiant 

SSaiüant 

„      „  i3ovte<5te3. 

55etling^au[en 

53etlingö^aufen 

@.    69  2JJitte 

p.  68 

(p.  68 

@.    733.8 

disturbances 

disturbance 

©.    87  3.  11 

feci 

foci 

@.    91  3.  12 

„Senn 

Senn 

©.  102  3.  13 

tuefl'afvifanifd^en 

ofl^afrifanif^en 

u     ff   3.  14 

Oavbafui 

©narbafni 

1294 


Serid^tigungcn  ju  SBanb  IV. 


@.  103 
@.  106 
©.  107 
©.  109 
©.118 

tt  II 
©,  126 
©.  137 
©.150 
©.152 
©.  158 
©.  164 

11      ff 
©.172 

©.177 

ff      ff 
©.  178 

©.  180 
©.  182 
©.  183 
@.  185 
©.188 
©.  189 
©.  192 
©.  193 
©.199 
©.202 
©.203 
©,206 
©.208 
©.  231 
©.  244 
©.248 
©,251 
©.256 
©.268 
©.  286 
©.292 
©.295 
©.  296 
©.297 


3.12 

3.7 

mm 

3.12 

3.7 

3-  4  i?.  u. 
3.  12  t).  u, 

3.6 

3.  12  b.  lt. 
3.  9  i).  u. 

3.2 

3.  6  ö.  u. 
3.  4  to.  u. 

3.5 

3.  16  iJ.  u. 
3.  9  J).  n. 
2Inm.  95  3, 
3.5 
2lnm.  17 
2}littc 

3.  17  i?.  u. 
STnm.  46 
3.  12  ö.  u. 

3.  11  i>.  u. 
2(nm.  62  3. 
erfte  3. 

3.  16 
3.  18 
3.  3  '0,  \u 
torletjte  3« 

3.9 

3.  6  iJ.  u. 

3.  10  b.  u, 
SKitte 
3-  3  ».  u. 
3.4 

3.  3  ».  u. 
3.  7  ti.  u. 
3.6 

arjitte 

ijcrte^te  3. 


ftatt: 

S5eränbernng 
3u 


>  iBai^Ie^ 


9^äd^te  bie 

faiib 

^attaraS 

ed. 

ber  ^avalleleu 

beg  ^rojectilen 

und 
C?lnm.  13.) 

beetwen 
in  den 

(©.  92) 
(©.  96.) 
SD'Jibbenbürf 
horizontale 
(©.  112.) 
XL 

p  397. 
Elbruz 

Otoerircgf) 
cc^oftfiic^en 
(Phenomene 
S3if(^off 

bieB 
el'ßnf)  beu 

aue  Brechen 

geöffnetem 

Oalungung 

©aleano 

®rut 

S)om^ffäuIe 
©onjatej  ^^emanbo 


He«: 

3Seränbening 
3- 

9Zäc^te,  bie 

,  fanb 

»orjujie^en 

^atterag 

ed. 

ber  parallele 

rcü^I:  bev  ^rojectitc 

^cmieffi? 

imb 

(5tnm.  13). 

between 

in  ben 

(©.  92.) 

(©.  97.) 

2«ibbenbcrff 

horizontale; 

(©.  113.) 

XI 

SRegri^uber 

p.  397. 

Elbrouz 

Otertreg 

od^otffifc^en 

,  Phenomene 

Sifc^cf 

bieg 

el*(5nf),  ben 

Sujeuil 

aug4red^en 

(gocän* 

geöffnetem 

©alunggung 

©atiano 

®rutf) 

3)am^ffän(e, 

©cnjalo  ^ernanbe3 


^Sevic^tigungcu  ju  ^aiib  IV. 


1295 


©eitc  unb  3«nc 
@.  300  3.  12  tJ.  II. 
®.  303  W\tU 
®.  304  3,  8 
®.  313  3.  11  ü.  II. 
e.  319  2D^itte 

ff      ff       ff 
®.  321  elfte  3. 

@.  324  3.  9  i).  u. 

e.  331  2)^itte 

®.  340  Srjitte 

@.  349  3.  7  ö.  u. 

@.  350  3.  4 

@.  353  3.  8  t.  II. 

©.  357  aWitte 

e.  362      „ 

@.  371  toüvle^te  3, 

beffev  aber: 


8.375 
<S.  376 

e.  378 
®.  380 
(S.  386 
@.  389 

n        tr 

®.  393 
©.407 
e.  421 
(S.  424 
©.441 
@.  442 

r;        ff 

@.  444 
@.  454 
©.482 
©.488 
©.490 
©.493 

ff      ff 
©.494 


toovietjte  3« 
ff      3« 

3.  7  ü.  u. 
3.10 
3.14 
ijortetjte  3- 

3,  10  i).  u. 

3.7 

2)^itte 

3.  13  b.  u. 
3.  6  b.  u. 
3.  10  b.  u. 
3.3 
3.  13  l\  u. 

3.2 

3-6 

3.  12  ü.  u. 

3.4 


ftatt: 
Stcaiiitla 
©emeüavc 

Scünet 

(20970  f^.) 

©ualateiri 

Smbabuvu 

ntiocenen 

foulet 

Olitoin" 

S^etlijclo 

ia)>is*artige 

iinb 

>  ©iiaüabamBa 


©.  273) 

«Bb.  IV.  5(nm.  86  ju 

©.  273) 
Äeubal 
SBilfe'S 
2>ufvencv 
Helenen 
3ef)iou 
Äraf(f»euifoff 

(Scinet 

arJelbiße 

©aromcii«*3nfeIu  " 

©.  61 

©.  50 

©ebementfc^ic^ten 
2)^ont«'2)ore 
©orata 

juillet  1833  p.  148.) 
^urace,  ^aflo,  2^uquera8 
Thianchan 
Bouddiques 
T.  IV. 
in  ber  Ouart-5Iu§g. : 


lies 
2(cainitla 
©eimiicüarc 
Spomeuö 
Soliictt 
(20970  g.)f 
®  u  a  I  a  t  i  e  r » 
Stnbabuva 
miccänen 
ipeulett 
Olitiu'S 
Setli^olo 
jafpiS'artige 
inib 

©uaittaBamba 

©.  274) 

33b.  IV.    ©.  516-517 

2(iim.  86) 
Neubau 

miM 

!^ufrenoi^ 

^eüeiien 

ÜJicii 

^afc^eninuifof 

Äittli^ 

(Solnett 

arjeltiü 

©alcmcn§*3n[eln 

S^onga-Slrd^i^et, 

©.  548 

©.  306  nnb  537 

©ebimentfc^ic^ten 

2)fJcnt«'S)ore0 

©otara 

1833T.  III.  p.  106-107.) 

^urace,  ^'aflo,  SuqnerreS 

Thian-chan 

Bouddhiquee 

T.  V. 

T.  II.  p..l3— 16. 


1296 


Söerid^tigungcn  ju  53aiib  IV. 


®ciic  unb  3«ilc 

fiatt: 

Ue8: 

@.  494  3.  10  ^.  u. 

gugefaüen. 

gugefaüen." 

@.  496  3.  4  i).  11. 

Regions 

Regions 

@.  498  5Inm.  33  3. 

6 

Carpatliica 

Carpatorum 

f/      f/       f/      f/  lÖ* 

7 

S3b.  XLI, 

SBb.  XLI. 

e.  500  3.  14 

Nam 

„Nam 

e.  501  3.  15  i).  11. 

£romm«borf 

$;rcmm8borff 

„      „   B-  6  ö-  u- 

iiidentique 

identique 

©.  502  3.  3 

äRovec^ini 

!D^orid^int 

@  508  2Jmte 

Scliaefferi 

Schaeferi 

e,  512  2ßitte 

SSouffingahit 

SSüiiffingouIt 

„      „    3.  4ö.  11. 

Agua 

Acqua 

@.  517  3.  15  ö.  u. 

Äo^ebue« 

Ä  0  ^  e  b  u  e ' « 

@.  518  2lnm.  92  3.  2 

Don  ^J^cinlanb  unb 

in  9?^einlanb-2öefl' 

Söcft^^nlen 

p^alen 

@.  520  Slnm.  100 

le^te  3. 

dhys. 

phys. 

©.  532  3.  2 

1853 

1852 

©.  533  2lnm.  56  3. 

2 

SBaitc^ 

33ail^ 

„     „   2tnm.58  3. 

3 

de  la  Meridienne 

du    Meridien    dans 

de  l'Hemisph^re 

l'H^misphere 

@.  536  3.  5 

@.  253  Srnm.  61) 

©.  508) 

©.  541  SOJitte 

(£l;menbaga 

(S^inanbcga 

@.  545  %xm,  68  3. 

3 

S.  de  Buch 

L.  de  Buch 

@.  546  S(nm.  70  3. 

1 

ber  Säugen*  unb  ^oBeu' 
Seftimmung 

bev  2ängen'33ejlimmung 

@.  549  3.  9 

SangaHo 

Sangarto , 

„    „  awttte 

@.  276  Slnm.  47. 

©.292unb529  2lnm.47. 

@.  555  3.  13  i).  u. 

Ruizu  üb 

Ruiz  unb 

@.  558  Slnm,  84 

unb  5Inm.  6. 

unb  521—522  2tnm.  6. 

@.  559  S(nm.  92  3. 

1 

(S.9,2lnm.30au@.232 

@.  9  unb  495-496  3Inm.  30 

®.  562  ^nm.  1  3.  : 

l 

53b.  II: 

SBb.  IL: 

(S.  566  3.  6 

(@.  340) 

(@.  340.) 

n        tr     3«  ° 

^^oulet 

Roulett 

@.  567  mm,  14  3. 

2 

unb  5(nm.  25  bogu. 

unb  523-524  Slnni,  25. 

e.  568  3.  6  ö.  u. 

foirie 

fü  tt>ie 

(S.  573  3.  8  i).  11. 

Gusmani 

Guzmani 

©.  578  3.  3  ü.  11. 

SOLI  ^vements 

soul^vements 

®.  582  Slnm.  57 
„     „    2(um.  58 

1 
( 

!  (@.  382.) 

(®.  384.) 

„      „    ^iini.  59 

(@.  383.) 

(@.  385.) 

@,  585  3tnm.  72 

%\\m.  86  ju  ®.  326. 

@.  559  %x\m.  86. 

5Öend)tiiiiingeu  511  i^iiir  IV. 


1297 


Seite  unt  ^eik 

e.  589  m\m.  85 
®.  591  5)111111.    6 

@.  597  ß.    7  i\  11. 
^.  599  B-    5 

^.  6U2  3.  12 

®.  603  3.    9  l\  lt. 

®.  608  3.  10 

B.  610  3.  12  u.  u. 


ftatt: 

e.292uiib5liim.35ba5n. 
e.311-313inib 2111111.  70. 

Zuui 

(a.  a.  C.  p.  296-298). 

3)aiitvee 

iveld^e 

^.  296  iiiib  'ärnrn  51 


@,  613  2(11111.  60  ,3.  2  (g.  281. j 

®.  615  3-  14  l\  lt.  aii^gebiod)en  tft. 

e.  621  3.    7  8000  gii^  l;ür;e 

,,      „    3.  12  (S.  273 


„      „    2(iini.  76 

@.  622  2111111.  79  3.  3 
@.  626  3.    5 

@.  6293. 11 

@.  631  lefete  3. 
@.  635  3.    6 

@.  637  3.    7  i>.  lt. 

@.  639  3.    8 
.      .    B.  13-14 
.      .    2(11111.96  3.1 

@.  641  2(11111.  12  3.  2 
„      „    2(11111.  17 

e.  643  3.    5 

@.  644  3.  17 

.        n     B.20 

e.  648  üevletjte  3. 
3-650(3)ritcffeI)(er)3.5 


^. 


427  2(iini.  7, 


a.  41  2(um.  42; 
s'elevant 
super  posee. 

®.  32 

eiiiev  ,  .  .  aiialljfivteii,  .  . 
rätbfelbafteii,  neuen 
§  0  f  m  a  11 11 
gebi'patl) 

®.  304  2(11111.  61 
B.  c6eii  2(iini.  82 
sepel 1 i  ta 

(S.417imb567  2(nni.47. 
@.  1-15 
(2(nni.  @.  381) 
Äava*fii>to  @.  560 
öeviirfac^e 
@.  136  3.  6 


lie^: 

@.  292  iiiib  526  2(11111.35. 
e.   311-313    itiib    546 

2(iini.  70. 
Zuni 
(a.   a.   O.    T.   II.    1827 

p.  296-298). 
2)aii()vee 
'.proceffe 
ivelc(;ev 
:?.  296-297  iiiib  530-531 

2(iim.  51 
e.  281). 
v"iu^öiebvüd;eu  ift." 
„    l'cfien 
8.  517 


-3; 


.  428-429  iiiib  591-592 
2(inii.  7. 
@.  527  2(nm.  41) 
s'elevant 
superposee. " 

@.  518 
eine .  .  .  anaUn'ivte,  .  .  . 
vätbielftafte,  neue 
.^»cffniann 
gelbfpat^) 

3.304  534-535 2(nin.  61 
@.  eben  ®.  631  2(nni.  82 
seppelli  ta 
@.  417  niib  5892(11111.87. 


^. 


3-15 


3.8®.  2303.  10 


(2(uin.  @.  581) 
„  2(nni.  61  e.  582-583 
üevuvfarf)en 
ift  nnvid;tig,    bie   @te((e 

liiert  ju  finben 
item 


•21.  t   ^iimbolbt,  J?o«mi'3     V. 


82 


■iPWjQfwQf  X  flW  «mmP  pmftf'SvmnJUUm^^jTjD 


*  —  -*-■•    •*►.»-      •!•     >     "^^     >•     •      -    r-     »      f.     *    -    >      i.     » 


-    r.    ;.   k    -    •. 
'•    ••    *• .  i'    !•    *- 

»      J.       .      I.      L      !. 


:;;i%:V:%V-,-^ 


•    >  «   •    -    - 


1     p^^    ji    .», 

■    •    «    ^ 

*•  -^    *  •*    ^ 

*     b     »-  ; 

«^t,  f. '-'*'• 

-».»-. 

-    >-4     f 

r  ■♦      ' 

•  .*     * 

~  k>  ».«  1.  ,«. 


d.  k     »    V 

*■   f   "  *•    < 

»       .    ■«     ^     *.     I,  ' 

-     -     4    »     »     ; 


-     - ,        r    f*     •■    *»    !•    «    ■•    ••    *    >-)•>-■-    »■   r 
•  ^>i».'-     f    *■    ■•*    t>^    ^'. 

r  *.*^>  >  -p  ^  t  -  ••  »  <•■*  ••*  *•-  * 

.'.^^•-^^^v.'•  •  ^  <•  ^ 

."  "  »   >  >  r  ».  >  *    -       .   -  . 


.'»-.-.r^T^'v*»  Vm%%-. 


•  .■  -  >  *  >  ).  ,.  ■  (.;  *   !.  >  ♦  ^  .,■.  •  » 

•  >  -*.",  *    <•    -   ^    ^  ».  ■>■  *  ^  I-   •■  • 


.;^:J;g::ft::5:?'-7 


'%>,>,., 


'-V^',.^.'-.->^.'.'% 


4*    <•*    «     >    « 


'---.•»••.-     *    »     f.    A    »    >    -   «    i.    k     ,  ■ 


«  ■*  '  « •*  ■> 


■-*-*i%'***>    -Vfc'V 


-  -%i*'^-  ^  <.' 


^>>   >    *  *•   ^    •  •*  .•  t*    -  —  #    -